ص: 2

ص: 3

ص: 4

ریزه خواری.....35

غزلی زیبا از سعدی.....35

برکات تقوا.....36

لطیفه.....38

استفاده از نعمتها.....38

عروج بشر.....39

پیش هست او.....39

فایده سکوت.....40

فضلیت مساکین.....40

کیمیاهای نظر.....41

اسباب آسایش.....42

نور وجود اهل بیت علیهم السلام.....43

پیامک به همسر.....43

گذران عمر.....44

مریدهای نادان! .....45

فضلیت مساجد.....46

جود بر بندگان.....47

حقیقت ولایت.....47

قوت فقرا.....47

بداهه گویی شهریار.....48

حکمت و عدالت خداوند.....48

فخر فروشی.....49

قیامت شو.....50

مدارا با نفس.....50

گنجشک و سلیمان.....50

اصلاح مفت!.....51

چند حدیث کوتاه.....51

تن دادن به مشیت الهی.....53

آیا میدانستید.....54

عاقبت منت گذاردن.....54

لطیفه.....56

جایگاه بندگان مخلص خدا.....56

پایندگی.....57

آثار صدقه.....57

اخلاق در خانواده.....58

از نکات پزشکی.....60

نمایی از شیطان.....60

فضیلت دختران.....61

وحی به مادر موسی.....61

مهریه حوا.....62

لطف خداوند بر بندگان.....63

تواضع در برابر برادران ایمانی.....63

حاضرجوابی ملا.....66

مشقت کفر.....66

توصیه به شیعیان.....67

برصیصای عابد.....68

در ره دوست.....69

گناه بد اخلاقی.....70

لذت مرگ!.....70

وقت شناسی.....71

برترین اعمال.....72

طالب بی قرار.....73

ص: 6

حدیث صادق.....73

ادعاهای سلمان.....73

وزن کره ها.....76

ازدواج.....77

بنده عشق.....79

بی اعتنائی به مادر.....79

در باره عثمان.....80

لطیفه.....81

اطاعت و عصیان خداوند.....81

بیم از بلا.....82

گریه از بیم خدا.....82

سؤال از مرجع تقلید.....82

میهمان اهل بیت علیهم السلام.....83

هستی نما.....84

تسلیم مصلحت خداوند.....84

چند حدیث کوتاه.....85

بدهی فراوان.....86

غلام زین العابدین علیه السلام.....86

نگاهی به بالا.....86

روخوانی قرآن.....87

محبت اهل بیت علیهم السلام.....88

یه دو بیت شعری که باقی ماند!.....90

پرخوری.....90

حساسیت قضاوت.....91

درد و درمان.....92

درمان فقر.....92

برترین بی نیازی.....92

قرعه کشی ملا نصر الدین.....93

همراه خدا.....94

در وصف پیامبر.....95

وصیت یک چینی.....97

الاغ پیامبر.....97

چند حدیث کوتاه.....99

رضایتمندی از تدبیر الهی.....100

ظرف علم.....100

بی نیازی از طب.....101

تفاوت مادران قدیم و مادران جدید.....101

درخواست صادقانه.....102

روزه فکر.....103

کار برای خدا.....103

فاصله بین حق و باطل.....104

در گردونه شکیبایی و عفت.....104

حسن خلق و ادب.....105

حافظۀ الاغ.....105

از این اعمال بپرهیز!.....106

نشان جانان.....107

بندۂ مطیع.....107

دستیابی به زهد.....109

حس کمبود محبت.....109

برای هنگام خروج از منزل.....110

چارۂ صحت در دنیا.....111

مناجات.....111

ص: 7

فرصت خودسازی.....112

صدقه و دفع بلا.....113

درست خواندن کلمات.....113

چند حدیث کوتاه.....114

شراب حلال!.....116

ارزش هدایت.....116

مهر تو.....117

اهمیت نظافت.....117

انتخاب فقر و غنا.....117

کیفیت نماز جماعت.....119

سعدی یا حافظ.....120

تربیت دینی فرزند.....120

درخواست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.....122

در وصف عشق.....122

زیارت اخوان.....123

حدی که جاری شد.....123

گفت و گوی برخ با خدا.....125

استقامت در دین.....126

دغدغه های بعضیها.....127

راههای نفوذ شیطان.....128

برکت رزق.....130

مناجات.....131

عزاداری.....132

در خواست از فضل خداوند.....132

در حضور اولیا.....134

بیست سال زندگی دوباره.....135

بهشت حتمی.....135

نوعی از نیکی.....136

دو کار سخت.....136

میهمان خدا.....137

در قبضه خدا.....138

بمیرید!.....139

رحمت بی کران الهی.....140

مجالست با اهل غفلت.....140

به خاطر علی علیه السلام.....141

کسی که پیامبر را می خنداند.....141

برکت موت.....142

پول آزمایشگاه.....143

دوستدار امیر المؤمنین علیه السلام.....143

متهم کردن نفس.....143

معرفی اهل بیت علیهم السلام.....144

شیرین ترین چیز.....144

شعری از وحدت کرمانشاهی.....145

لطیفه.....145

اسرار نهان.....146

سخنی با مردگان.....147

دعوای حوری ها.....148

برادری برای خدا.....148

یاد پیامبر و آلش.....148

عنایات امام رضاعلیه السلام.....149

در معرض نسیم رحمت.....149

چند بیت زیبا.....150

ص: 8

صدقه ای که مانع مرگ شد.....150

صبر و گذشت در زندگی.....151

حکمت در اجابت.....151

مدارا با مردم.....151

دستشویی اداره.....152

اجتماع ناممکن.....154

الطاف الهی.....155

سلب نعمتها.....155

غبطه انبیا و شهدا در قیامت.....156

کسی که پیامبر را می خنداند!.....157

شیوه های تربیتی ائمه علیهم السلام.....157

چهل روز زیر آوار.....157

بازگشت امیرالمؤمنین علیه السلام به دنیا.....158

آخرین دولت.....160

قوت جبریل.....160

قیمت انسان.....160

پاداشی به اندازه عقل.....161

فراگیری حدیث.....162

نامه ای از زندان.....162

دانش مردمان.....163

اشتهای روح.....163

فضلیت زیارت امیرالمومنین علیه السلام.....165

عقوبت در دنیا.....165

روز مرگ.....166

بارش باران.....167

بیم الهی.....167

ارتباط الهی.....169

سرنوشت.....170

عقوبت ده خصلت.....170

لطیفه.....172

مجالست با عالمان دینی.....172

شاهراه توحید.....173

آموزش پختن شوهر!.....174

فتنه گشایش.....174

قضاوت فرعون علیه خویش.....175

کاربرد استغفار.....176

لذت های روحانی.....176

ناامید کنندگان از رحمت الهی.....177

اعتقاد به آگاهی خداوند به گناه.....177

استغفار پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.....178

استغفار مسخره آمیز.....178

فرزندان.....179

فرشته های روی زمین.....179

کفارۂ ستم.....180

نهایت کمال.....181

غم و شادی.....181

تعلیم استغفار.....181

شعری از عطار.....182

عذرخواهی آیت الله بروجردی.....183

تشریفات.....184

همراهی شیطان.....184

دیدار شیاطین با رهبران گمراهی.....185

ص: 9

به دنبال حیات.....185

گزینش شیعیان.....186

راه نجات.....187

نورزو بمانید!.....188

سوء مدیریت.....189

برترین یاران و بدترین مردم.....190

توبه و استغفار.....190

میانه روی در کارها.....191

تغافل در زندگی.....191

ولیّ فاطمه سلام الله علیها.....191

به جای مادر.....192

پدر و مادر.....193

تلقین فاطمه بنت اسد.....193

فاطمه روح القدس.....194

سه گروه شیعه.....194

مشاوره با زنان.....194

قرب به حق.....195

ما ز بالاییم و بالا می ریم!.....196

عذابی که برطرف شد.....196

شوخی های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.....197

ریشه های کفر.....198

چند توصیه به کمیل.....199

اشرف الواعظین....199

همنشینان و دوستان شایسته.....200

حوادث ایام.....200

ای یوسف خوش نام ما!.....202

فریب مسلمان.....203

مردم سه گروه اند.....203

حجتهای الهی.....204

اجلال امام علیه السلام.....205

آقای صلواتی.....205

از پاکیزه ترین اموال.....206

امام حسین علیه السلام.....206

گریه برای امام حسین علیه السلام.....207

تشکر از خدا.....209

افشای اسرار.....209

مؤمن آل فرعون و همسرش.....209

کفر و ایمان.....211

لطیفه خنده.....212

سه توصیه ابلیس به نوح علیه السلام.....212

استغفار برای غصه ها.....213

نخستین کسی که وارد جهنم می شود!.....214

ابتلای بندگان.....214

ورود به اجتماع.....214

لطیفه.....215

تکلف بر ادب.....215

همبستگی.....216

یونس در شکم ماهی.....216

نجات حضرت یونس.....217

آرزوهای خدا پسندانه.....218

حساب آسان.....218

ریاست پرستان.....220

ص: 10

تقسیم مصائب.....220

بنده ای شاکر.....220

مهندس تناوش.....222

اقتدای به اهل بیت علیهم السلام.....223

موی سفید سر.....223

رؤیت حقایق.....224

در سایه بندگی.....224

در پی رحمت الهی.....225

رحمت اهدایی.....225

چند بیت شعر زیبا.....225

پیام آوران مرگ.....226

در وصف عشق.....227

توحید ناب.....227

احترام همسایه.....227

احترام به همسر.....227

موسی را دریاب!.....228

محزون ساختن مؤمن.....229

آثار صلوات.....229

حسن خلق.....230

بازخورد احسان.....231

صله به امام علیه السلام.....231

لطیفه.....231

در اشتیاق صبح.....232

احسان به خود.....233

هله نومید نباشی!.....233

عیال خداوند.....234

پیامد شاد کردن یک حیوان.....234

امام زمان علیه السلام.....235

غیبت و حضور.....236

مظهر سخاوت.....238

ناسپاسی و قحطی.....238

دزد بچه.....239

اثر شگفت بخل و سخاوت.....240

در حرم حضرت امیر علیه السلام.....240

برگزیدگان امت.....241

گریه ترس.....241

سالک راه.....242

بهترین مردم.....242

علی علیه السلام در دعای پیامبر صلی الله علیه واله وسلم.....243

اطعامی که موجب نجات از مرگ شد.....243

دستیابی به حقیقت علم.....244

شعری از وحدت کرمانشاهی.....245

چند حدیث کوتاه.....245

راه رفتن روی آب.....246

صلح با خدا.....247

یاد خدا.....247

راه رهایی.....248

سیر در آفاق.....248

جایگاه موعظه.....249

توبه نصوح.....249

ره صد ساله.....250

لطیفه.....250

ص: 11

قبول عمل.....251

دین آسان.....252

پیامبر صلی الله علیه واله وسلم در مقام شفاعت.....252

توحید عملی.....252

خانه دل.....253

فرورفتن قارون در زمین.....254

لطیفه .....257

حیای پیامبر صلی الله علیه واله وسلم.....257

تا فرصت باقی است!.....257

قصاص در دنیا.....258

خدا بینی.....259

پیامبر صلی الله علیه واله وسلم در خانواده.....260

وفای ابراهیم علیه السلام.....260

چند حدیث کوتاه.....261

سوزش مرگ.....262

منابع.....263

ص: 12

و این جمله را گفت: «هرگاه آبی برای نوشیدن و نان جوی برای خوردن داشتی، مرگ بر دنیا!» این جمله به قدری در من اثر گذاشت که محبت دنیا که ریشه همه رذائل است از دلم بیرون رفت.

بر این اساس بنده نیز از دیرباز گاهی که از کارهای روزانه خسته می شدم، برای رفع خستگی، از مطالب متنوع و حکمت های ناب بهره مند می شدم. این رویکرد به من نشاط فراوان می داد و مرا برای کارهای آینده سرحال و مهیا می کرد.

از همان زمانها در این فکر بودم که مطالب جذاب و متنوع و حکمت آمیز، از حدیث و تاریخ و داستان و سخنان حکیمانه بزرگان و اشعار نغز و روحبخش را که در بردارنده پند و موعظه و لطیفه های شیرین است جمع آوری کنم و در کتابی به چاپ برسانم.

از این رو با مشورت دوستان و تلاش مستمر و پیگیر دوست صمیمی و عزیزم، جناب آقای اسدی، این مجموعه در چند جلد تنظیم شده، به شما علاقه مندان گرامی تقدیم می شود.

خداوند را بر این نعمت و نعمت های بی پایانش سپاس میگویم و امیدوارم خوانندگان عزیز از این مجموعه بهره کامل برده و ما را از دعای خیر خویش فراموش نکنند.

در پایان از همه دست اندرکاران چاپ و نشر این اثر سپاسگزارم.

حبیب الله فرحزاد

اول رجب 1339 قمری

سالروز ولادت امام باقر علیه السلام

ص: 14

بپیوند، و حق را بگوی، هرچند به زیان خودت باشد، و در باره کسی که با تو بدی کند نیکی کن».

آه یک مظلوم در همه چیز اثر می گذارد و هر کس به اندازه ایمان خود، پایش به سنگ میخورد؛ چون مظلوم مورد توجه خداست، هر چند کافر باشد.

خدا نکند در یک مملکت به یک نفر ظلم شود؛ چون همه افراد آن مملکت صدمه و خسارت می بینند. خدا حامی مظلوم است. خدا نکند آدم نسبت به مظلوم های خدایی ظالم شود. اگر یکی مظلوم واقع شود، همه باید سهم بدهند. اگر آدم نسبت به نفس خودش ظلم کند و نفسش را زندانی کند که شلوغ کاری نکند عیبی ندارد، ولی باید مواظب باشد به دیگری ظلم نکند و مظلومی را زندانی نکند.

نمی فهمی. چراغ روشن مانده بود. آمدم چراغ را خاموش کنم و برگردم. همسرش گفت: تو فکر نکردی، در این رفت و برگشت کف گیوه هایت ساییده می شود؟ مرد گفت: تو نمی فهمی. من فکر این راه هم کردم. وقتی میخواستم برگردم، کفش هایم را در آوردم و با پای برهنه برگشتم تا کف گیوه هایم ساییده نشود.

آدم های خسیس بدترین آدم ها هستند. یعنی خودشان و خانواده شان را زجر می دهند مبادا چیزی از مالشان کم شود. انسان های لئیم و پست، خود و اطرافیانشان را فدای مالشان می کنند. حاضرند مالشان بماند، ولی خودشان و اطرافیانشان از بین بروند.

آن وقت به ملک الموت گفت: «یا ملک الموت فکأن ما مر بی فی الدنیا مثل تحولی من الشمس إلی الظل فامض لما أمرت به؛ ای فرشته مرگ، گویا تمام آنچه از دنیا بر من گذشته است، مانند همین رفتن من از آفتاب به سایه بوده است. پس آنچه را به آن مأمور شده ای به انجام برسان.» آن وقت ملک الموت روح او را قبض نمود. درود خدا بر او و خاندانش باد.(1)

اینجا تجربه کنید؛ اگر دیدید نماز شما جلو دروغ و فساد و منکرات را می گیرد، بدانید نماز شما مقبول است. کار نماز این است. همان طور که آتش می سوزاند و آب خاموش می کند، نماز هم انسان را از منکرات نجات می دهد.

آن زمانی که انسان به فکر منکر افتاد، اگر دید نمازش مانع دروغ گفتن اوست؛ به او گفت: تو که نماز می خوانی و عبادت خدا را می کنی، این کار را نکن! و او این کار را نکرد، بداند نمازش مورد قبول است.

راحت می شوی.

امیدوارم همه شما این مطلب را چشیده باشیدکه با شرح و بیان نمی توان درک کرد.من هرچه بخواهم آن شیرینی که از خدا می خورم تعریف کنم نمی شود،اما اگر خودت درک کردی خوب است.یافتنی و چشیدنی است.ان شاءالله قند را خورده ای و شیرینی آن را هم چشیده ای که تعریف کردنی نیست.امیدوارم ار آن مواظب کنی که قیمتی است.مال خود شماست.هرچه هم کم باشد ارزش دارد.

شد، آن پیامبر به راه افتاد. نخستین چیزی که با آن مواجه شد، کوهی بزرگ و سیاه رنگ بود. ایستاد و با خود گفت: پروردگارم به من فرمان داده که این کوه را بخورم! با حالت تعجب و تحیر ایستاده بود و فکر می کرد.

سرانجام با خود گفت: پروردگارم منزه است از این که مرا تکلیف به امری غیر ممکن بنماید. از این رو به سوی کوه رفت تا آن را بخورد. هرچه به آن کوه نزدیک می شد، آن کوه کوچک و کوچک تر می شد تا به صورت لقمه ای در آمد و آن را بلعید و مشاهده کرد خوشمزه ترین چیزی است که تا آن روز آن را خورده بود.

دوباره به راه افتاد و طشتی از طلا دید. به امر الهی گودالی حفر کرد و آن طشت طلا را در آن مخفی نمود و بر روی آن خاک ریخت. باز به راه افتاد و این بار دید دوباره آن طشت نمایان شده است. به فرموده پروردگار آن طشت را مجددا دفن کرد.

دوباره حرکت کرد و این بار پرنده ای را دید که بازی شکاری در تعقیب آن بود. به امر پروردگار آن پرنده را در دست خود گرفت و او را در آستین خود پناه داد. باز گفت: من روزهاست که در طلب این شکار هستم و اکنون تو شکار مرا گرفته ای. آن پیامبر گفت: پروردگارم مرا امر کرده که این موجود را ناامید نکنم. پس قطعه ای از ران آن پرنده را کند و آن را به سوی باز انداخت و باز آن را خورد.

دوباره به راه افتاد و این بار به گوشت مرداری رسید که کرم افتاده و بدبو شده بود. به امر پروردگار از آن مکان گریخت و به منزل خود بازگشت.

ص: 26

هنگام شب در خواب دید منادی به او گفت: تو هرچه پروردگارت فرمان داده بود به انجام رساندی. آیا می خواهی تعبیر و تأویل آن را بدانی؟

اما آن کوه بزرگ و سیاه غضب و خشم بود. وقتی بنده ای غضب می کند، خود را در برابر خشم، کوچک و ناچیز می بیند. اما اگر ارزش و قدرت خود را بشناسد و غضبش فرو نشاند، عاقبت آن کوه مانند لقمه نیکویی است که آن را تناول کردی.

اما آن طشت عمل صالح بود که اگر بنده آن را مخفی و مکتوم کند، خداوند آن را آشکار خواهد کرد تا آن بنده را به واسطه عمل صالح در دنیا زینت کرده و برای او ثواب آخرت را ذخیره نماید.

اما آن پرنده مردی است که با نصیحتی به نزد تو می آید، پس او را بپذیر و نصیحت و خیر خواهی اش را به کار ببند.

و اما آن باز شکاری مردی است که با حاجت و درخواستی به نزد تو می آید، پس او را ناامید مگردان. و اما آن گوشت گندیده غیبت است که باید از آن فرار کنی.(1)

فرزندان تو در هر روز و شب پنج نماز به جا آورد، از گناهان خارج

می شود، همان طور که تو از این لکه بیرون شده و نجات یافتی.(1)

کرده را بخشیدم، تو هم مرا ببخش. آن وقت ببین خدا با تو چه کار می کند.

برای امواتتان استغفار کنید. شجره خود را به یاد بیاورید و برای ایشان طلب مغفرت کنید تا کارتان راه بیفتد. برای پیامبر و ائمه و همه انبیا و مرسلین هم صلوات بفرستید تا همه آسمان و زمین همراه و کمک کارتان شوند.

رویدا انما هو سب أو عفو عن ذنب؛(1) آرام باشید، دشنام را باید یا با دشنام پاسخ داد، یا با بخشیدن از گناه.

امام باقر علیه السلام نیز فرمودند:

إن أقرب ما یکون العبد إلی الکفر أن یواخی الرجل علی الدین فبحصی علیه عثراته أو زلاته لیعنفه بها یوما ما؛(1)نزدیکترین حال بنده به کفر این است که با کسی برادر دینی شود و خطاها و

لغزش های او را شمارش کند تا روزی او را بدان سرکوفت کند.

با خود گفت: خدایا، بنده و خلیل خود را قبل از مرگم به من بنما! سپس به مکان خود بازگشت و اسحاق خبر او را به پدرش رساند.

ابراهیم آن مکان را به یاد آورد و به محل نماز او رفت و از نام او و سنش و محل سکونتش سؤال کرد. ماریا گفت: من در جزیره ای زندگی می کنم. ابراهیم گفت: من دوست دارم به آن مکان بیایم. زندگی تو در آنجا چگونه می گذرد؟ او گفت: من از میوه درخت خرما که آن را خشک کرده ام تغذیه می کنم و گمان نمی کنم تو بتوانی به آنجا بیایی؛ چون آب عمیقی میان آنجا و این محل مانع است.

ابراهیم گفت: آیا تو راه عبوری داری؟ گفت: خیر. ابراهیم فرمود: پس تو چگونه عبور می کنی؟ ماریا گفت: من بر آب راه می روم. ابراهیم گفت: امید است همان خدایی که آب را مسخر تو گردانده، آن را برای عبور من نیز مسخر نماید.

پس به راه افتادند و ابتدا ماریا شروع کرد و پای خود را بر آب نهاد و «بسم الله» گفت و ابراهیم هم به دنبال او «بسم الله» گفت و قدم بر آب نهاد.

ماریا متوجه او شد و دید که ابراهیم هم مانند او بر آب راه می رود. از این امر متعجب شد. بعد از مدتی هر دو وارد جزیره شدند و ابراهیم همراه او سه روز در جزیره اقامت کرد، ولی ماریا او را نمی شناخت.

ابراهیم گفت: چه جایگاه نیکویی داری! آیا تو به درگاه خدا دعا کردی که میان من و تو در این مکان جمع نماید و ما در کنار هم باشیم؟ او گفت: نه من چنین دعایی نکرده ام. ابراهیم گفت: مطمئن هستی؟

ماریا گفت: من از سه سال پیش دعایی می کنم که هنوز مستجاب نشده

ص: 33

است. ابراهیم گفت: چه دعایی کرده ای؟ و ماریا ماجرای دیدار اسحاق و دعای خود را بیان کرد. آن وقت ابراهیم گفت: به تحقیق دعایت مستجاب شده است. من ابراهیم هستم. سپس برخاست و با او معانقه و روبوسی کرد و این اولین معانقه تاریخ بود.(1)

محمل بدار ای ساروان تندی مکن با کاروان

کز عشق آن سرو روان گویی روانم می رود

او می رود دامن کشان من زهر تنهایی چشان

دیگر مپرس از من نشان کز دل نشانم می رود

برگشت یار سرکشم بگذاشت عیش ناخوشم

چون مجمری پرآتشم کز سرد خانم می رود

با آن همه بیداد او وین عهد بی بنیاد او

در سینه دارم یاد او یا بر زبانم می رود

باز آی و بر چشمم نشین ای دلستان نازنین

کاشوب و فریاد از زمین بر آسمانم می رود

شب تا سحر می نغنوم و اندرز کس می نشنوم

وین ره نه قاصد می روم کز کف عنانم می رود

گفتم بگریم تا ابل چون خر فروماند به گل

وین نیز نتوانم که دل با کاروانم می رود

صبر از وصال یار من برگشتن از دلدار من

گرچه نباشد کار من هم کار از آنم می رود

در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن

من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می رود

سعدی فغان از دست ما لایق نبود ای بی وفا

طاقت نمی آرم جفا ار از فغانم می رود

أنفسکم و جلاء غشاء أبصارکم و أمن فزع جاشکم

و ضیاء سواد ظلمتکم فاجعلوا طاعة الله شعارا دون دثارکم و دخیلا دون شعار کم و لطیفا بین أضلاعکم و أمیرا فوق أمورکم و منهلا لحین وردکم و شفیعا لدرک طلبتکم وجنة لیوم فزعکم

و مصابیح لبطون قبورکم و سکنا لطول وحشتکم و نفسا لکرب مواطنکم فإن طاعة الله حرز من متالف مکتنفة و مخاوف متوقعة و أوار نیران موقدة فمن أخذ بالتقوی عزبت عنه الشدائد بعد

دنوها و احلؤلت له الأمور بعد مرارتها و انفرجت عن الأمواج بعد تراکمها و أسهلت له الصعاب بعد انصبابها و هطلت علیه الکرامه بعد قحوطها وتحدبت علیه الرحمه بعد نفورها و

تفجرت علیه النعم بعد نضوبها و وبلت علیه البرکه بعد إرذاذها؛(1) همانا تقوا و ترس از خدا، داروی بیماری های دل ها، روشنایی قلب ها، و درمان دردهای بدن ها، مرهم زخم جان ها، پاک کننده پلیدی های ارواح، و روشنایی بخش تاریکی چشم ها، و امنیت در نا آرامی ها، و روشن کننده تاریکی های شماست. پس اطاعت خدا را پوشش جان، نه پوشش ظاهری، قرار دهید، و با جان، نه با تن، فرمانبردار باشید تا با اعضا و جوارح بدنتان در هم آمیزد، و آن را بر همه امورتان حاکم گردانید. اطاعت خدا را راه ورود به آب حیات، شفیع گرفتن خواسته ها، پناهگاه روز اضطراب، چراغ روشنگر قبرها، آرامش وحشتهای طولانی دوران برزخ، و راه

ص: 37

نجات لحظات سخت زندگی، قرار دهید؛ زیرا اطاعت خدا، وسیله نگهدارنده از حوادث هلاک کننده، و جایگاه های وحشتناک، که انتظار آن را می کشید، و حرارت آتش های برافروخته است. پس کسی که تقوا را انتخاب کند، سختی ها از او دور گردند، تلخی ها شیرین و فشار مشکلات و ناراحتی ها برطرف خواهند شد، و مشکلات پیاپی و خسته کننده، آسان گردیده و مجد و بزرگی از دست رفته چون قطرات باران بر او فرو می بارند، رحمت باز داشته حق باز می گردد، و نعمت های الهی پس از فرو نشستن به جوشش می آیند، و برکات تقلیل یافته فزونی گیرند.

آن استفاده کنی. اگر صرف در طاعت خدا شد، به نفع خود توست.

فرض کن سی سال هم لب دریا رفتی و خوش بودی، الآن چه هستی؟ الآن یک انسان مسخ شده از انسانیت هستی. حالا بگو ما پنجاه سال خوش بودیم. منشأ آن خوشی، مثل خوشی حیوانات است. این خوشی نبوده است، آقا! نفهمیدی. گمان کرده ای به این دنیا آمده ای که فقط چیزی بخوری و بروی؟!

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

لکل شیء مفتاح، و مفتاح الجنة المساکین و الفقراء؛(1) برای هر چیز کلیدی است و کلید بهشت، دوست داشتن مسکینان و فقیران است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

الفقراء مملوک أهل الجنة والناس کلهم مشتاقون إلی الجنه و الجنه مشتاقة إلی الفقراء؛ فقرا پادشاهان اهل بهشت اند. همه مردم مشتاق بهشت هستند، و بهشت مشتاق فقرا.

مرحوم حاج اسماعیل دولابی می فرمود: وقتی به خانه فقیرتر از خودت می روی و مهمان می شوی، از خدا شاکر می شوی. وقتی به خانه غنی تر از خودت می روی و مهمان می شوی، خدای ناکرده خلقت تنگ می شود و از خدا دلگیر می شوی و یا زنت به تو می گوید: تو اصلا به فکر زندگی ما نیستی، اصلا تو عرضه نداری. در نتیجه رابطه بین شما به هم می خورد. پس مصلحت در این است که در امور دنیوی با پایین تر از خودت بنشینی.

بهر نان شخصی سوی نانبا دوید

داد جان چون حسن نانبا را بدید

بهر فرجه شد یکی تا گلستان

فرجه او شد جمال باغبان

همچو اعرابی که آب از چه کشید

آب حیوان از رخ یوسف چشید

رفت موسی کآتش آرد او به دست

آتشی دید او که از آتش برست

جست عیسی تا رهد از دشمنان

بردش آن جستن به چارم آسمان

دام آدم خوشه گندم شده

تا وجودش خوشه مردم شده

باز آید سوی دام از بهر خور

ساعد شه یابد و اقبال و فر

طفل شد مکتب پی کسب هنر

بر امید مرغ بالطف پدر

پس ز مکتب آن یکی صدری شده

ماهگانه داده و بدری شده

آمده عباس حرب از بهر کین

بهر قمع احمد و استیز دین

گشته دین را تا قیامت پشت و رو

در خلافت او و فرزندان او

من برین در طالب چیز آمدم

صدر گشتم چون به دهلیز آمدم

آب آوردم به تحفه بهرنان نان

بوی نانم برد تاصدر جنان

برون راند آدمی را از بهشت

نان مرا اندر بهشتی در سرشت

رستم از آب و زنان همچون ملک

بی غرض گردم برین در چون فلک

بیغرض نبود بگردش در جهان

غیر جسم و غیر جان عاشقان(1)

للعقل؛(1) خواب آسایش تن، و نطق آسایش روح، و سکوت

آسایش عقل است.

راستی! یادم رفت بهت بگم که حقوقم اضافه شده و آخر ماه می خوام برات یه ماشین بخرم.

همسر: وای خدای من! واقعا؟! شوهر : نه، می خواستم مطمئن بشم که پیغام اولم به دستت رسیده، یا نه؟

لیس من ساعة مضت بی الا

نقصی بمرهالی جزء

قد أسأت کل الاسائة فاللهم

صفحاعنا و عفوا عفوا

یعنی بیماری آنچنان مرا به نابودی کشانده، که مالک بالا و پایین خود نیستم، و می بینم که از عضوی پس از عضوی، جانم بیرون می رود و کوششم در راه اطاعت هوای نفس گذشت، و اکنون که پیر و فرسوده گشته ام به یاد طاعت خدا افتاده ام، و ساعتی به من نگذشته، مگر این که با تلخی خود، جزئی از مرا کم کرده، آری گناه کرده ام، چه گناه بسیاری! ولی ای خدای بزرگ، از ما بگذر و عفومان کن!(1)

هستند. بگو: شاهد اول من خداست و شاهد دومم پیغمبر است.

این فقیر هم آدم ساده ای بود. درخواستش را جلوی جمعیت مطرح کرد. امام جماعت به او گفت: شاهد یا مدرکی داری؟ در پاسخ امام جماعت گفت: شاهد من خدا و پیغمبر است. یکباره آن مرید نادان از جا بلند شد و گفت: جناب فقیر، یک شاهدی بیاور که امام جماعت ما او را بشناسد. امام جماعت ما نه خدا را می شناسد، نه پیغمبر را.

بترسیم از مریدانی که غلو می کنند. بدانیم که یک روز ما را به زمین می زنند.

خدای سبحان روزی فقرا را در اموال ثروتمندان قرار داده است، پس فقیری گرسنه نمی ماند، جز به کامیابی ثروتمندی. و خداوند از آنان در باره گرسنگی گرسنگان خواهد پرسید.

و وفات یافته بود و جنازه او را بر تختی با پوشش حریر و دیبا قرار داده و پیرامون آن چراغ ها افروخته بودند. عرضه داشت: پروردگارا، می دانم که تو پادشاه عادلی هستی که هرگز ستم نمیکنی. آن بنده تو فردی مؤمن بود که یک چشم بر هم زدن به تو کفر نورزیده بود. اما جسد او به آن حال در آمده بود. و این یکی بندۂ کافری است که یک چشم بر هم زدن به تو ایمان نیاورده بود و آن وقت او را با این عزت و احترام میرانده ای!

خداوند عز و جل فرمود: همانطور که گفتی من حاکم عادل هستم و ستم نمی کنم. آن بنده مؤمن من در نزد من بدی و گناهی داشت. به عقوبت آن گناه او را به آن صورت میراندم تا با من در حالی ملاقات کند که هیچ گناهی در نامه عملش نباشد. و این بندۂ کافر من، عمل خیری در نزد من داشت. من او را به این صورت میراندم تا در حالی مرا ملاقات کند که هیچ حقی در نزد من نداشته باشد.(1)

حالی که او عاشق توست؟ گفت: ای پیامبر خدا! او عاشق نیست بلکه لاف عشق می زند؛ چون در کنار من غیر مرا هم دوست دارد. سخن ماده گنجشگ در دل سلیمان اثر کرد و بشدت گریست و چهل روز از مردم کناره گرفت و در این مدت از خداوند مسألت می کرد که دل او را برای محبت خودش خالی گرداند و محبتش را با محبت غیر خود نیامیزد.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

المنافق یملک عینیه یبکی کما یشاء؛(1) منافق بر دیدگان خویش

مسلط است؛ چنان که بخواهد گریه می کند.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند:

أکبر الحمق الإغراق فی المدح و الذم؛(2) بزرگ ترین کم خردی

اغراق در ستایش و نکوهش است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

لسفره فی سبیل الله خیر من خمسین حجة؛(3) سفری در راه خدا از

پنجاه حج بهتر است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

البلاهة أذنی إلی الإخلاص من فطانة بتراء؛(4) بلاهت و کودنی،

به نجات و رستگاری نزدیک تر است تا تیز هوشی بی حاصل.

برخی از بزرگان فرموده اند:

لاتصحب الشریر فإن طبعک یسرق من طبعه و أنت لا تدری؛(5) با انسان های شرور مجالست نکن که طبیعت تو شرارت را از طبیعت او می رباید و تو متوجه نیستی.

ص: 52

چنان لطف او شامل هر تن است

که هر بنده گوید خدای من است

چنان کار هر کس به هم ساخته

که گویا به غیری نپرداخته(1)

و إخوته وأخواته بعید من الرحمة و بعید من الملائکه قریب من النار لا یستجاب له دعوة و لا یقضی له حاجة و لا ینظر الله إلیه فی الدنیا و الآخرۃ؛(1) کسی که (به خاطر بخشش) به فقرا منت گذارد، در دنیا و آخرت ملعون است. و کسی که به پدر و مادر و برادران و خواهران منت گذارد، از رحمت (حق) و از فرشتگان دور و به آتش نزدیک است و دعایش مستجاب نگردد، و نیازهایش مرتفع نشود و در دنیا و آخرت مورد مهر خدا، واقع نگردد.

خداوند هم فرموده است:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَی؛(2) ای

کسانی که ایمان آورده اید، صدقه های خود را با منت و آزار، باطل مکنید.

رسول خدا فرمودند:

من اصطنع إلی أخیه معروفا فامنن به أحبط الله عمله وثبت وزره و لم یشکر له سعیه؛ هرکس به برادر هم کیش خود احسانی کند، و سپس بر او منت نهد، خداوند عمل او را (که آن احسان باشد) نابود می کند، و وزر آن منت نهادن را بر او بنویسد، و سعی او را مشکور ندارد.

سپس فرمود:

یقول الله عز وجل حرمت الجنة علی المنان و البخیل و القنات و هو النمام؛(3) خداوند عز و جل فرموده است: بهشت بر منت گذار، و

ص: 55

بخیل و قتات که همان سخن چین است حرام است.

همچنین فرمودند:

من أسدی إلی مؤمن معروفا ثم آذاه بالکلام أو من علیه فقد أبطل الله صدقته؛(1) هرکس به اهل ایمانی خدمتی نیکو کرد، آن گاه او را با سخن خود آزرد، یا بر او منت گذارد، بی تردید خداوند صدقه و خدمت او را باطل می کند.

اگر تمام دنیا به صورت یک لقمه در آید و آن را بخورد بنده مخلص خدا بدهم، به نظرم در حق او کوتاهی کرده ام. و اگر جلوی کافر را بگیرم تا گرسنه و تشنه جان بدهد، آنگاه یک جرعه آب به

او بچشانم، به نظرم اسراف نموده ام.

صدقه مداوا کنید، و بلا را با دعا دفع نمایید، و نزول رزق را به وسیله صدقه بطلبید؛ زیرا صدقه رزق را از میان دو فک هفتصد شیطان که همگی مانع وصول آن اند رها می سازد، و هیچ چیز بر شیطان سنگین تر از صدقه بر مؤمن نیست. و صدقه پیش از آن که در دست بنده واقع شود، در دست خدای تبارک و تعالی قرار می گیرد.

بهترین شما در رابطه با خانواده ام هستم.

هر کاری که می توانی بکن، پول خرج همسرت کن، به او محبت کن، تا با هم یگانه شوید.

زن و مرد باید به همدیگر خوشبین باشند و هر کدام عیب را از خود بدانند و به دیگری نسبت ندهند. اصلا عیب دیدن کار خوبی نیست.

وقتی می خواهید از منزل خارج شوید، اهل خانه را خشنود کنید و بیرون بیایید. وقتی هم خواستید وارد خانه شوید، بیرون در استغفار کنید و صلوات بفرستید و هر ناراحتی که دارید بیرون بگذارید و با روی خوش داخل شوید. اهل خانه هم با روی خوش به استقبال شما بیایند. کمال زن و مرد در این است.

اگر زن و بچه ات زشت و بد به نظرت آمدند، به خودت بگو: درست نگاه کن، خدا آن ها را درست کرده است، مصنوع خدا مگر زشت و بد می شود؟

مواظب باش که مجلس ذکر، تنبل خانه تو نشود و زن و بچه را به حال خود رها ننمایی!

شرط زندگی و معاشرت را دعوا نکردن قرار دهید. یگانگی و الفت مبدأ همه خوبی هاست.

به همسر خود به نیت فاطمه زهرا علیه السلام خدمت کن. زن نیز اگر به قصد خدمت به اهل بیت در منزل کار کند، بهره می برد و زندگی شیرین می شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

فرمود: هیچ پیامبری آن گونه که من آزار دیدم اذیت نشد. شاید نیمی از اذیت های پیامبر از ناحیه برخی از همسران حضرت باشد، اما پیامبر یک «نه» به آن ها نگفت و با آن ها بسیار مدارا کرد.

اگر زن با مرد مدارا کند، در اعمال خوب او شریک است.

ص: 59

با بزرگ خانواده تان مدارا کنید. زن با شوهرش، فرزندان با پدرشان مدارا کنند و حرمت او را نگاه دارند.

بزرگ خانه باید تحریک نشود و از جا در نرود. هر چه اهل خانه توی سر هم بزنند او حرکت نکند.

شیطان کل إنسان نفسه؛(1) شیطان هر انسانی نفس اوست. شیطان اصلی همان نفس ماست. و این یک مطلب کلیدی است. این است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

شیطانی آسلم بیدی؛(2) شیطان من مطیع و تسلیم من گردید.

پردۂ شک را برانداز از میان

تا ببینی سود کردی یازیان

ما گرفتیم آنچه را انداختی

دست حق را دیدی و نشناختی

در تو، تنها عشق و مهر مادری است

شیوه ما، عدل و بنده پروری است

نیست بازی کار حق، خود را مباز

آنچه بردیم از تو، باز آریم باز

سطح آب از گاهوارش خوشتر است

دایه اش سیلاب و موجش مادر است

رودها از خود نه طغیان می کنند

آنچه می گوییم ما، آن می کنند

ما، به دریا حکم طوفان می دهیم

ما، بسیل و موج فرمان می دهیم

نسبت نسیان به ذات حق مده

بار کفر است این، به دوش خود منه

به که برگردی، به ما بسپاری اش

کی تو از ما دوست تر می داریش

نقش هستی، نقشی از ایوان ماست

خاک و باد و آب، سرگردان ماست

قطره ای کزجویباری می رود

از پی انجام کاری می رود

ما بسی گم گشته، باز آورده ایم

ما، بسی بی توشه را پرورده ایم

میهمان ماست، هر کس بینواست

آشنا با ماست، چون بی آشناست

ما بخوانیم، ار چه ما را رد کنند

عیب پوشی ها کنیم، ار بد کنند

سوزن ما دوخت، هرجا هرچه دوخت

زاتش ما سوخته هر شمعی که سوخت(1)

حضرت آدم علیه السلام پرسید:«و ما مهرها یا رب؛پروردگارا،مهریه او چیست؟»خداوند فرمود: «تصلی علی حبیبی محمد صلی الله علیه و آله و سلم عشر مرات؛مهریه او آن است که ده مرتبه بر حبیبم ،محمد صلی الله علیه وآله و سلم صلوات بفرستی.(1)

یعنی ای آدم ،صبر کن،بدون مهریه که نمی شود دست درازی کنی.مهریه اش را ده تا صلوات قرار بده تا بر تو حلال شود.

از صدیقان است، و به راستی از شیعه علی بن ابی طالبعلیه السلام است. آن گاه این داستان جالب و آموزنده از سیره امیر المؤمنین علیه السلام را بیان کردند:

«و لقد ورد علی أمیر المؤمنین أخوان له مؤمنان أب و ابن»؛ امیر المؤمنینعلیه السلام دو دوست خوب داشتند که پدر و پسر بودند. آن ها یک روز میهمان آن حضرت شدند.

«فقام إلیهما و أکرمهما و أجلسهما فی صدر مجلسه و جلس بین أیدیهما»؛ حضرت وقتی فهمیدند این دو دوست مؤمن آمده اند، با شوق به سمتشان رفتند. آن ها را اکرام کردند و در صدر مجلس نشاندند. و خود در برابرشان نشستند.

«ثم أمر بطعام فأحضر فا کلا منه»؛ آن گاه به غلامشان فرمودند: غذا بیاورید. غذا آوردند و آن دو از آن غذا میل کردند.

«ثم جاء قنبر بطست، و إبریق من خشب و مندیل للیبس»؛ آنگاه قنبر، غلام امیر المؤمنین علیه السلام یک تشت و یک آفتابه چوبی و حوله ای برای خشک کردن دستهاشان آورد. قبلا برای شستن دست ها بعد از غذا آفتابه و لگن می آوردند.

«و جاء لیصب علی ید الرجل فوثب أمیر المؤمنین علیه السلام و أخذ الإبریق لیصب علی ید الرجل»؛ قنبر آمد که آب به دست آن مرد بریزد که ناگاه امیر المؤمنین علیه السلام جست و آفتابه را از دستش گرفت تا خود آب به دست آن مرد بریزد.

«فتمرغ الرجل فی التراب و قال یا أمیر المؤمنین الله یرانی و أنت تصب علی یدی»؛ آن مرد به خاک افتاد و گفت: آیا خدای من بنگرد که تو آب به

ص: 64

دستهایم بریزی؟! حضرت فرمودند:

اقعد و اغسل فإن الله عز و جل یراک و أخوک الذی لا یتمیز منک ولا یتفضل علیک یخدمک یرید بذلک فی خدمته فی الجنة مثل عشرة أصعاف عدد أهل الدنیا و علی حسب ذلک فی ممالیکه فیها؛ بنشین و بشوی که خدای عز و جل تو و برادرت را که امتیاز و فضیلتی بر تو ندارد ببیند که به تو خدمت می کند، تا در بهشت ده برابر مردم دنیا به او خدمت کنند و به همان اندازه هم غلام دارد.

آن مرد نشست و امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند:

أقسمت علیک بعظم حقی الذی عرفته و بجلته و تواضعک لله حتی جازاک عنه بأن ندبنی لما شرفک به من خدمتی لک لما غسلت مطمئنا کما کنت تغسل لو کان الصاب علیک قنبر؛ تو را به عظمت حق خودم که آن را می شناسی و بزرگش می شماری و به حق تواضع خودت برای خدا تا تو را در باره آن پاداش دهد، به خاطر این که مرا به چیزی فرا خواند که افتخار خدمت من به تو نصیبت گردد، قسمت می دهم که با همان آرامشی دستت را بشویی که اگر قنبر آب را می ریخت و می شستی. وقتی حضرت دست این پدر را شست، آفتابه را به دست پسرش، محمد بن حنفیه که آنجا بود داد و فرمود:

یا بنی لو کان هذا الابن حضرنی دون أبیه لصببت علی یده و لکن الله عز وجل یأبی أن یسوی بین أبن و أبیه إذا جمعهما مکان

ص: 65

لکن قد صب الأب علی الأب فلیصب الابن علی الابن؛ اگر این پسر جدا از پدر آمده بود، به دست او آب می ریختم، ولی خدای عز و جل نخواسته است که چون پدر و پسر همراه باشند با هم برابر باشند. پدر آب به دست پدر ریخت و پسر هم باید آب بر دست پسر ریزد و محمد بن حنفیه آب به دست پسر ریخت. آن گاه امام عسکری علیه السلام

فرمودند:

فمن اتبع علیا علیه السلام علی ذلک فهو الشیعی حقا؛(1) هرکس در این امر پیرو علی علیه السلام باشد به راستی شیعه است.

خدا هم می گوید: من هم همان طور که با شما بوده ام، الآن هم هستم. مگر کسی می تواند بی صانع باشد. موت انسان کافر هم به دست صانع اوست. او را رها نمی کند. کافر هم می میرد و همین دلیل بر این است که خدا او را رها نکرده است.

محال است کسی کافر شود، آن کافری که حق کفر است. آدم اگر کسی را نمی خواهد، نباید غذایش را بخورد و نباید زیر آسمان او راه برود. آیا کسی را می توان پیدا کرد که این جور باشد؟ این است که می گویم: محال است کافر حقیقی وجود داشته باشد. کافر حقیقی در زمین و آسمان، در غیب و شهود پیدا نمی شود.

ببین مؤمن شدن چقدر راحت و آسان است. ولی نمی توان کافر شد. چون نمی توانیم، تسلیم شدیم. خیلی سر خود را این طرف و آن طرف زدیم. از هر طرفی می خواستیم فرار کنیم نشد. چاره ندیدیم و مسلمان شدیم و خدا را قبول کردیم. به زور مسلمانمان کرد، به زور مؤمن شدیم.

چگونه تو را سجده کنم، در حالی که مرا به دار آویخته اند؟ شیطان گفت: با ایماء و اشاره مرا سجده کن. راهب با اشاره او را سجده کرد و به خداوند کافر شد. خداوند تعالی ماجرای او را در این آیه شریفه بیان می کند:

کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ ؛(1) چون حکایت شیطان که به انسان گفت: «کافر شو» و چون وی کافر شد، گفت: «من از تو بیزارم؛ زیرا من از خدا، پروردگار جهانیان، می ترسم.»(2)

کرده بودی، از شامه ات بیرون می کشد. هادم اللذات یعنی تمام لذت هایی که در دنیا دیده بودی نابود شد. آن را این جور معنا کرده اند. این معنا هم جا دارد و به کفار و بدان و اشقیا می خورد. اما نه به دوستان اهل بیت علیهما السلام.

آیا وقتی که شیرین تر می آید، دیگر مزه شیرینی سابق در دهان شما باقی می ماند؟ شما یک حبه قند، دهانت گذاشتی، بعد من یک قاشق عسل در دهانت گذاشتم. وقتی عسل می آید آیا از آن قند خبری هست؟ قند ادب کرد و رفت.

لذت موت، یعنی آدمی به ملاقات امامش می رود. همان چیزی که سال ها از آن دم می زدیم. الآن چه اختیاری بمیری و خودت را جمع و جور کنی و چه اجباری، داری به ملاقات می روی و به سوی او هجرت می کنی.

هر چه گذشت می کنی، داری از دنیا رو به موت می روی. رگهای موت را کندهای لذیذتر می شود و سبک تر می شوی، بیناتر و داناتر می شوی. از کارهایت پیداست. هر چه به میهمان خانه خدا نزدیک تر می شوی، شیرین تر می شود.

امیدوارم پیش از چشیدن مرگ و همین طور که نزدیک می شوید و عریان می شوید، بچشید که موت چقدر شیرین است. در آن صورت، نخواهی ایستاد که با هم برویم. می خواهی از من جلوتر بروی.

بکنند. زمان و مکان و شرایط سؤال را نمی فهمند.

این آقا وسط منبر دست بلند کرد و گفت: آقا اسم زن شیطان چیست؟ آقا دید هم مجلس را با کلاس اشتباه گرفته است، و هم سؤالش یک سؤالی است که نه به درد دنیا می خورد و نه به درد آخرت. خواست او را ضربه فنی کند که دیگر بیجا چنین سؤالی نکند.

گفت: اسم زن شیطان ناموس مردم است. این از اسرار است. من نمی توانم پشت بلندگو و بالای منبر بگویم. اگر می خواهی بیا بالای منبر من در گوشت بگویم.

این هم آدم ساده ای بود. جلوی مردم بلند شد و رفت بالای منبر. گوشش را آورد نزدیک دهن آقای واعظ. او هم حرف های درشتی بارش کرد و گفت: مگر من دفتر ازدواج و طلاق دارم؟! مگر من عقد شیطان را خوانده ام؟! تو از شیطان چه خیری دیده ای؟! اسم زن شیطان را برای چه می خواهی؟!

این بنده خدا هم فکر نمی کرد که آقا این گونه جوابش را بدهد. خیلی خجالت کشید و برگشت سر جایش. اطرافیان به او گفتند: فلانی اسم زن شیطان چیست؟ گفت: این جزو اسرار است. هرکس می خواهد، برود بالای منبر آقا در گوشش بگوید!

إطعام الطعام و إطیاب الکلام؛(1) غذا دادن به دیگران و سخن

خوب گفتن.

شما روزه دهر می گیرد؟» سلمان گفت: من یا رسول الله.

پرسیدند: «فایکم یحیی اللیل؛ کدام یک از شما شب زنده داری می کند؟» باز سلمان گفت: من یا رسول الله.

پرسیدند: «فایکم یختم القرآن فی کل یوم؛ کدام یک از شما همه روز یک دور قرآن ختم می کند؟» باز هم سلمان گفت: من یا رسول الله.

یکی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خشمگین شد و گفت: ای رسول خدا، سلمان چون مردی ایرانی است با این سخنان می خواهد بر ما جماعت قریش فخر بفروشد.

شما پرسیدید: کدام یک از شما روزه دهر می گیرد و همواره روزه دار است، گفت: من و حال آن که بیشتر روزها چیزی می خورد. سپس پرسیدید: کدام یک از شما شب زنده داری می کند، گفت: من و حال آن که بیشتر شب ها را خواب است. سرانجام فرمودند: کدام یک از شما در هر روز یک ختم قرآن می خواند، گفت: من و حال آنکه او بیشتر روزها ساکت است.

پیامبر به او فرمودند: «مه یا فلان أنی لک بمثل لقمان الحکیم سله فإنه ینبئک؛ فلانی! آرام باش. کجا ممکن است به کس دیگری که چون لقمان حکیم است دست یابی؟ از خودش بپرس تا خبر دهد.»

آن مرد به سلمان گفت: ای ابا عبد الله! مگر تو مدعی نیستی که همیشه روزه داری؟ گفت: آری. گفت: من می بینم بیشتر روزها چیزی می خوری.

سلمان گفت: مقصودم از روز دهر چنان نبود که تو پنداشته ای. من سه روز در ماه روزه می گیرم و خداوند متعال فرموده است: ««مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ

ص: 74

فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَ؛(1) هرکس یک کار نیک انجام دهد، ده برابر آن برای اوست.» وانگهی در روزه گرفتن، ماه شعبان را به ماه رمضان پیوسته می کنم و این روزه دهر است.

پرسید: مگر نگفتی که تمام شب را به شب زنده داری سپری می کنی؟ گفت: آری. گفت: تو بیشتر شب ها را خوابی. سلمان گفت: آنچنان که تو پنداشته ای نیست. من از حبیب خود رسول خدا شنیدم که فرمود: «من بات علی طهر فکانما أحیا اللیل؛ هرکس شب را با طهارت بخوابد، چنان است که تمام آن را شب زنده داری کرده باشد.» و من همه شب با طهارت می خوابم.

گفت: مگر تو مدعی نیستی که در هر روز قرآن را ختم میکنی؟ گفت: چرا گفت: تو بیشتر ساعات روز را ساکتی. سلمان گفت: آنچنان که تو پنداشته ای نیست. من شنیدم حبیبم رسول خدا به علی فرمود:

یا أبا الحسن مثلک فی أمتی مثل قل هو الله أحد فمن قراها مره فقد قرأ ثلث القرآن ومن قرأها مرتین فقد قرأ ثلثی القرآن و من قرأها ثلاث مرات فقد ختم القرآن کله فمن أحبک بلسانه فقد کمل له ثلث الایمان ومن أحبک بلسانه وقلبه فقد کمل له ثلثی الإیمان ومن أحبک بلسانه و قلبه و نصرک بیده فقد استکمل الإیمان و الذی بعثنی یا علی لو أحبک أهل الأرض کمحبة أهل السماء لما عذب أحد بالنار و أنا أقرأ قل هو الله أحد کل یوم ثلاث مرات؛ ای علی! همانا مثل تو میان امت من، مثل سورة قل هو الله أحد» است؛ هر کس آن را یک بار بخواند، یک سوم قرآن

ص: 75

را خوانده است، و هرکس دو بار بخواند، دو سوم قرآن را خوانده است، و هرکس آن را سه بار بخواند، چنان است که همه قرآن را ختم کرده باشد. و هرکس تو را به زبان خود دوست بدارد، یک سوم ایمانش کامل است. هرکس تو را به زبان و دل دوست بدارد، دو سوم ایمانش کامل است. و هرکس تو را با زبان و دل دوست بدارد، و با دست و عمل خویش یاری ات دهد، تمام ایمانش کامل است. و پیامبر به علی فرموده اند: ای علی! سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث فرموده است، اگر ساکنان و مردم زمین تو را چنان دوست بدارند که ساکنان آسمان ها دوست می دارند، هیچ کس از ایشان به آتش عذاب نمی شود و من در هر روز سه بار سورۂ اخلاص را می خوانم. پس از آن، آن مرد از جا برخاست و چنان بود که گویی سنگی در گلویش مانده است.(1)

عصبانی شد. روز بعد به مرد فقیر گفت: دیگر از تو کره نمیخرم. تو کره را به عنوان یک کیلو به من می فروختی، در حالی که وزن آن 900 گرم است.

مرد فقیر ناراحت شد و سرش را پایین انداخت و گفت: ما سنگ ترازویی نداریم. یک کیلو شکر از شما خریدیم و از آن به عنوان وزنه ترازو قرار داده ایم!

یقین داشته باش که به اندازه خودت برای تو اندازه می گیریم!

شروط بگذارید و مهریه سنگین، شیربها، گرفتن مجالس پر خرج عروسی، جهیزیه کلان و امثال آن را به همدیگر تحمیل کنید و از همان اول زندگی خانواده ها را خراب کنید.

شرط باطل کننده عقد است. همین جا عقد را خراب کردی. البته عقد اسلامی خراب نمی شود، ولی عقد ایمانی خراب می شود. چون تا می گویی شرط دارم، دختر و پسر دلشان می لرزد و در نتیجه عقد خراب می شود.

وقتی دختر و پسر در شب زفافشان یک دنیا غصه و نگرانی برای بدهی ها و مخارج دارند، بچه ای هم که درست می شود، حاضر نیست به این دنیایی که پر از نگرانی و غصه است بیاید، لذا مجبور می شوند پهلوی مادر را بشکافند و به زور بچه را بیرون بیاورند.

وقتی دو طرف همدیگر را پسندیدند، بگذارید با اختیار و میل خودشان آنچه در وسعشان است انجام دهند.

هر ازدواجی را که خداوند انعقاد کرده، یعنی خداوند قبلا آن ها را به عقد هم درآورده، واقع می شود و الا به هم می خورد. ندیدی بعضی از ازدواج ها به هم می خورد.مال این است که قبلا انعقاد خدایی نبوده است.

پس اگر زنی گرفتی و به نظرت بد از آب در آمد، نباید دیگران را مقصر بدانی. این چیزی است که خدا برایت بریده است و برای رسیدن تو به کمال بهترین ها بوده که برایت انتخاب کرده است. بهترین زن برای تو همین بوده است و اگر چشمت باز شود، می فهمی که اگر همه زن های عالم بودند، تو همین را انتخاب می کردی. پس راضی باش و خدا را شکر کن. نیمی از امر ازدواج، آسمانی است.

ص: 78

صومعه خود به عبادت مشغول بود. مادرش به نزد او آمد و او را فرا خواند. اما عابد جواب او را نداد و مادرش بازگشت. مجددا بار دیگر به نزد او آمد و او را صدا زد. اما باز هم جواب او را نداد و او بازگشت و گفت: از خدا می خواهم که نزد بنی اسرائیل رسوا شوی.

چون فردای آن روز فرا رسید، زن فاحشه ای به کنار صومعه آمد و آنجا ادعا کرد فرزند او از آن جریح است.

این ادعا در میان بنی اسرائیل شایع شد و همه می گفتند: کسی که مردم را به خاطر زنا سرزنش می کرد، خودش مرتکب زنا شده است! آنگاه پادشاه فرمان داد او را اعدام کنند. پس مادرش در حالی که به صورت خود سیلی می زد، با نگرانی و دلهره بر او وارد شد و به او گفت:

آرام بگیر، این ها از نفرین من است. وقتی مردم آن سخنان را شنیدند، گفتند: ماجرا چیست؟ مادر عابد گفت: آن کودک را حاضر کنید و از او بپرسید: پدرت کیست؟

کودک گفت: فلان چوپان از قبیله فلان. و به این ترتیب دروغ آن زن آشکار شد و جریح از آن پس عهد کرد، هرگز با حکم مادرش مخالفت نکند و کمر به خدمت او ببندد. (1)

مردم به نام او شعار ندهند. امام رفت. وقتی احتیاج شدید به یاری داشت، پیغام داد و امام به مدینه برگشت. دوباره ابن عباس را فرستاد که علی علیه السلام از مدینه خارج شود، امام علیه السلام فرمود:

یا ابن عباس ما یرید عثمان إلا أن یجعلنی جملا ناضحا بالغرب أقبل و أدبر بعث إلی أن أخرج ثم بعث إلی أن أقدم ثم هو الآن یبعث إلی أن أخرج و الله لقد دفعت عنه حتی خشیت أن أکون آثما؛(1) ای پسر عباس، عثمان جز این نمی خواهد که مرا سرگردان نگهدارد؛ گاهی بروم، و زمانی برگردم. یک بار پیغام فرستاد از مدینه خارج شوم، دوباره خبر داد که باز گردم. هم اکنون تو را فرستاده که از شهر خارج شوم. به خدا سوگند، آن قدر از او دفاع کردم که ترسیدم گناهکار باشم!

ترضی بارکت و لیس لبرکتی نهایة و إذا عصیت غضبت و إذا غضبت لعنت و لعتی تبلغ السابع من الوری؛(1) خدای عز و جل به یکی از پیغمبران وحی فرمود: هرگاه اطاعت شوم، راضی گردم. و چون راضی شوم، برکت دهم. و برکت من بی پایان است. و هرگاه نافرمانی شوم، خشم گیرم. و چون خشم گیرم، لعنت کنم. و

لعنت من تا هفت پشت برسد.

الدمعه فإن الله عز وجل یطفئ بالیسیر منها البحار من النار فلو أن عبدا بکی فی أمة لرحم الله عز و جل تلک الأمه ببکاء ذلک العبد؛(1) هیچ چشمی نیست جز این که روز قیامت گریان است مگر چشمی که از ترس خدا گریسته باشد. و هیچ چشمی نیست که از ترس خدای عز و جل به اشک خود پر شود، جز این که خدای عز و جل همه آن بدن را به آتش دوزخ حرام گرداند. و آن اشک بر گونه ای روان نگردد که گرد پریشانی و خواری ببیند. و هیچ چیزی نیست جز این که پیمانه و وزنی دارد، مگر اشک که همانا خدای عز و جل به اندکی از آن دریاهایی از آتش را خاموش کند. پس اگر بنده ای در میان یک امتی بگرید، خدای عز و جل به خاطر گریه آن بنده، به همه آن امت رحم کند.

می کشند و او خوابش می گیرد و در حرم چرتی می زند. در واقع خود امام او را خوابانده است تا خستگی راه از بدنش بیرون رود و برای ملاقات و گفت و گو با امام آمادگی پیدا کند.

در برزخ هم ما می خوابیم تا خستگی مان برطرف شود و برای وارد شدن به بهشت آماده شویم. در بهشت خواب وجود ندارد.

است. اگر به امر الهی از آسمان باران نبارد، کوزه ها خشک خواهد شد و ما ثروتمندترین و بهترین مردم خواهیم بود.

آن مرد در حالی از منزل آن ها بیرون شد که می گفت: خداوندا تو خدای هر دوی این ها هستی و خود به مصلحت خویش باید دعای هر دو را اجابت فرمایی!(1)

فسبحان من إذا وعد وفی و إذا توعد عفاء؛(1) منزه است خدایی که به

وعده هایش وفا می کند، ولی از وعده های عذابش صرف نظر می نماید.

خیلی او را صدا می زند، اما به خاطر شلوغی و سر و صدا، کارگر متوجه نمی شود.

به ناچار، یک تراول پنجاه هزار تومانی به پایین می اندازد تا بلکه کارگر بالا را نگاه کند. کارگر تراول را برمی دارد و تو جیبش می گذارد و بدون این که بالا را نگاه کند مشغول کارش می شود.

بار دوم مهندس چند تراول به پایین می اندازد. و دوباره کارگر بدون این که بالا را نگاه کند، آن ها را بر می دارد و در جیبش می گذارد!

بار سوم مهندس سنگ کوچکی را پایین می اندازد و سنگ به سر کارگر می خورد.

در این لحظه کارگر سرش را بلند می کند و بالا را نگاه می کند و مهندس کارش را به او می گوید.

این داستان همان داستان زندگی انسان است. خدای مهربان همیشه نعمت ها را برای ما می فرستد، اما ما سپاسگزار نیستیم. اما وقتی سنگ کوچکی بر سرمان می افتد که در واقع همان مشکلات کوچک زندگی اند، به خداوند روی می آوریم.

سعی کنیم هر زمان که از پروردگارمان نعمتی به ما رسید سپاسگزار باشیم، قبل از این که سنگی بر سرمان بیفتد.

کافرین؛(1) خواندن قرآن از روی آن، عذاب را از پدر و مادر

سبک کند، هرچند آن دو کافر باشند.

وَنِعْمَةً وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ ؛(1) لیکن خدا ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دل های شما بیاراست و کفر و پلید کاری و سرکشی را در نظرتان ناخوشایند ساخت. آنان [که چنین اند] رهیافتگان اند. [و این] بخششی از خدا و نعمتی [از اوست]،و خدا دانای سنجیده کار است.

و فرمود: « یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ ؛(2) دوست می دارند مهاجرین را که به سوی آن ها آمدند.» و فرمود:« «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (؛(3) ای پیغمبر بگو: اگر خدا را دوست می دارید، مرا پیروی کنید که خدا شما را دوست دارد و گناه شما ببخشد که خداوند آمرزنده و مهربان است.»

امام باقر علیه السلام فرمودند: مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و عرض کرد: «یا رسول الله إنی أحب الصوامین و لا أصوم وأحب المصلین و لا أصلی و أحب المتصدقین و لا أ صدق؛ ای فرستاده خدا، من روزه داران را دوست دارم، ولی خود روزه نیستم و نمازگزاران دوست دارم، اما خودم نماز نمی گزارم، صدقه دهندگان را دوست دارم، و خود صدقه نمی دهم. ( یعنی این اعمال مستحبی را زیاد انجام نمی دهم.) پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

أنت مع من أحببت و لک ما کسبت؛ تو با آنی که دوست داری و تو را همان باشد که به دست آری.

ص: 89

بعد امام باقر علیه السلام فرمودند:

أما ترضون أن لو کانت فزعة من السماء فزع کل قوم إلی مأمنهم و فزعنا إلی رسول الله و فزعتم إلینا؛(1) آیا خشنود نباشید که چون ترس و وحشت آسمانی فرا رسد و هر قومی به پناهگاه خود پناه برند، ولی ما به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و شما به ما پناه برید.

پرخوری نیست که دو خصلت به بار آورد: سخت دلی و شهوت انگیزی. گرسنگی نانخورش و غذای روح و خوراک دل و تندرستی مؤمن است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آدمیزاده ظرفی را بدتر از

شکمش پر نکرده است.

شبیه نوح اگر هیچ کس به دین تو نیست

تو با خدای خودت باش و ناخدای خودت

ولا انتهرنی، و لا عبس فی وجهی، ولا أمرنی بأمر فتوانیت فیه فعاتبنی علیه؛

فإن عاتبنی أحد من أهله، قال: دعوه فلو قدرشیء کان؛ من ده سال در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بودم، هرگز مرا دشنام نداد، و برخوردی با من نکرد، و بر من صدا بلند ننمود، و برایم چهره درهم نکشید، و نشد که مرا به کاری فرمان دهد و من در آن کار کوتاهی کنم و حضرت مرا سرزنش نماید؛ و اگر کسی از اعضای خانواده مرا سرزنش می کرد، حضرت می فرمود: رهایش کن که اگر آن کار انجام شدنی بود انجام می شد.»(1)

انس می گوید: پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم شربتی برای افطار داشت و شربتی برای سحر که گاه هر دو یکی بود. این شربت گاه شیر بود و گاه نان حل شده در آب.

پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم شبی دیر آمد. من به گمان این که میهمان است، غذایش را خوردم. حضرت ساعتی بعد آمد. از یکی از همراهانش پرسیدم: پیغمبر افطار کرده است؟ گفت: نه: آن شب چنان بر من گذشت که جز خدا کسی نمی داند، از ترس این که مبادا پیغمبر غذایش را طلب کند و نیابد، ولی حضرت گرسنه خوابید و فردا را روزه گرفت و از غذای خودش پرسشی نکرد و تاکنون هم در این باره چیزی نگفته است.(2)

گفت پیغمبر شما را ای مهان

چون پدر هستم شفیق و مهربان

زان سبب که جمله اجزای من اید

جزو را از گل چرا بر می کنید

جزو از کل قطع شد بیکار شد

عضو از تن قطع شد مردار شد

تا نپیوندد به گل بار دگر

مرده باشد نبودش از جان خبر

ص: 96

جزو ازین گل گربرد یک سو رود

این نه آن کل است کو ناقص شود(1)

فرمودند: پیامبر خدا الاغی داشتند که به او غفیر گفته می شد. هرگاه پیامبر سوار آن می شدند، از شادی به رقص می آمد و شانه های حضرت به حرکت در می آمد و حضرت برآمدگی جلو زین را می گرفتند و می فرمودند:

اللهم لیس منی ولکن ذا من عفیر؛ بار خدایا، این حرکت از من نیست، بلکه از این عفیر است. این الاغ من هم از شادی این گونه حرکت کرد و من به زینش چسبیدم و گفتم: «اللهم هذا لیس منی ولکن هذا من حماری؛ خدایا، این حرکت از من نیست، بلکه از این الاغ من است.»(1)

واقعا این الاغ حق داشته است که وقتی پیامبر بر او سوار می شوند، به وجد بیاید. پیامبر خیلی لطافت داشتند. جسمشان هم بسیار لطیف بود.

الاغی را که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سوار می شدند، الاغ بهشتی بود. از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده است که این الاغ با پیامبر به سخن آمد و گفت: پدر و مادرم فدای شما! پدرم از پدرش و او از جدش و او از پدرش نقل کرده است که با نوح در سفینه بودم. نوح به سوی من آمد و دست به کفل من کشید و گفت:

یخرج من صلب هذا الحمار حمار یرکبه سید المرسلین و خاتمهم

فالحمدلله الذی جعلنی ذلک الحمار؛ از نسل این الاغ، الاغی به وجود می آید که سید پیامبران و آخرین ایشان بر آن سوار می شود. خدا را شکر که مرا همان الاغ قرار داد.(2)

ص: 98

و امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: همان ساعت که پیامبر از دنیا رفتند، این الاغ افسارش را پاره کرد و می تاخت تا در محله قبا بر سر چاه بنی خطمه رسید و خود را در آن افکند و همان چاه قبر او گشت.(1)

مرحوم آقای دولابی این روایت را نقل می کردند و شوخی می کردند. می فرمودند: این الاغی که پیغمبر سوارش می شود حق داشته که پر و بال در بیاورد و جفتک بیاندازد. پیغمبر اگر سوار من هم بشود من هم می خواهم پرواز بکنم. این الاغ می شود براق.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

ما أخشی علیکم الفقر، و لکن أخشی علیکم التکاثر؛(1) من برای شما مسلمانان از فقر نگران نیستم، بلکه از «تکاثر» (و افزونخواهی و سرمایه داری) نگرانم.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

من تفاقر افتقر؛(2) هرکس فقیر نباشد و اظهار فقر کند، فقیر می شود.

ظرفی با ریختن چیزی در آن پر می شود، جز ظرف دانش که هرچه در آن جای دهی، وسعتش بیشتر میشود.

دستم بگرفت و پا به پابرد

تاشیوه راه رفتن آموخت

یک حرف و دو حرف بر زبانم

الفاظ نهاد و گفتن آموخت

لبخند نهاد بر لب من

بر غنچه گل شکفتن آموخت

پس هستی من ز هستی اوست

تا هستم و هست دارمش دوست(1)

اما در باره مادران جدید می گویند:

گویند مرا چو زاد مادر

روی کاناپه لمیدن آموخت

شبها بر ماهواره تاصبح

بنشست و کلیپ دیدن آموخت

بر چهره سبوس و ماست مالید

تاشیوه خوشگلیدن آموخت

بنمود تتو دو ابروی خویش

تا رسم کمان کشیدن آموخت

هر ماه برفت نزد جراح

آیین چروک چیدن آموخت

دستم بگرفت و برد بازار

همواره طلا خریدن آموخت

با قوم خودش همیشه پیوند

از قوم شوهر بریدن آموخت

آسوده نشست و با اس ام اس

جک های خفن چتیدن آموخت

چون سوخت غذای ما شب و روز

از پیک مدد رسیدن آموخت

پای تلفن دو ساعت و نیم

گل گفتن و گل شنیدن آموخت

شهادت نماید، خداوند مهربان او را به درجات و مراتب شهدا می رساند، هرچند در بستر خانه اش از دنیا برود.

جماعت در آن دائر شده این گونه می خواهند جلوی آن را سد کنند.

در بازگشت از مسجد حالم به گونه ای بود که آن عالم متوجه شد. ایشان به من گفتند: ناراحت نباش، اگر کسی برای خدا قدم برداشته است، بر خود خداست که موانع راه را از میان بردارد. نباید نگران موانع بود. آنچه جای رسیدگی و توجه دارد، این است که نیت واقعا خدایی و خالص باشد. بقیه کار بر عهده خود خداست. این حرف روحیه تازه ای به من داد و اتفاقا همین طور هم شد و خود خدا آن مانع را برطرف کرد. این نکته که آن عالم گفت خیلی مهم است و در همه مسیر به درد مؤمن می خورد.

الله و ما اعطی عبد عطاء هو خیر و اؤسع من الصبر؛(1) کسی که خود را در گردونه ی شکیبایی قرار دهد، خداوند او را به شکیبایی وا می دارد، و هرکس خود را به عرصه گاه عفت و پارسایی بکشد، خداوند او را به پارسایی بیندازد، و هرکس از خدا بی نیازی بخواهد، خداوند او را بی نیاز کند، و به عبد بهتر و گسترده تر از صبر چیزی عطا نشده است.

محلی می بردند. این الاغ وقتی به در باغی رسید، حرکت نکرد. صاحب الاغ آمد و گفت: اگر ممکن است پیاده شوید و چند قدم جلوتر دوباره سوار شوید. آن عالم پیاده شد و چند قدم جلو رفت. الاغ هم حرکت کرد.

آن عالم از صاحب الاغ پرسید: رمز این کار چیست؟ گفت: رمزش را از من نپرس. گفت: باید بگویی. گفت: اگر ندانید بهتر است. گفت: نه، باید بگویی.

صاحب الاغ گفت: آقا خیلی عذر می خواهم، من چندین ماه با این الاغ برای این باغ کود می آوردم. به در باغ که می رسید کودش را خالی می کرد. الآن هم فکر کرد، کود بار اوست. شما که پیاده شدی، فکر کرد که کودش را خالی کردم. باز حرکت کرد و شما دوباره سوار شدید.

یک روز که اطرافیان و نزدیکان و دوستان و فامیل و بستگان او همه جمع بودند، گاو صندوق خود را باز کرد و دری گرانبهایی را بیرون آورد و به همه نشان داد. گفت: این در ارزشمندی است. خواهشی که دارم این است یک نفر از شما بیاید و این در را بشکند.

اطرافیان گفتند: این کار شما کار اشتباهی است. این در قیمتی را نباید شکست. و او را از این کار نهی کردند. از هر کدام از نزدیکان و اطرافیان خواست این کار بکند، قبول نکرد. تا نوبت به این غلام رسید که همه به او ایراد می گرفتند. دستور داد بیا و این در قیمتی را بشکن. غلام بدون توجیه و گذشت وقت آمد و این در را شکست.

وقتی به او اعتراض کردند، گفت: من نوکر در و دنیا نیستم. نوکر ارباب هستم. هرچه ارباب به من امر کند، همان را انجام میدهم. شما نوکر منافع خودتان هستید. نوکر در هستید. من حاضرم خودم را بشکنم، در را بشکنم، ولی امر مولایم را نشکنم. فرمان مولا بر من واجب است.

فرق است بین کسانی که دور نفس و منافع خود می گردند و کسانی که دور مولا می گردند. خداوند در قرآن می فرماید:

«ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتَابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَیْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِیرُ؛(1) سپس این کتاب آسمانی را به گروهی از بندگان برگزیده خود به میراث دادیم؛ (اما) از میان آنها عده ای بر خود ستم کردند، و عده ای میانه رو بودند، و گروهی به اذن خدا در

ص: 108

نیکی ها (از همه) پیشی گرفتند، و این، همان فضیلت بزرگ است!

امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند:

الظالم یحوم حول نفسه و المقتصد یحوم حول قلبه و السابق یحوم حول ربه عز و جل؛(1) ظالم گرد نفس خود می چرخد، و میانه رو گرد قلب خود می چرخد، و پیشی گیرندگان گرد پروردگار خود می چرخند.

سابق بالخیرات آن کسی است که گوش به فرمان خداست. امر مولا را بر همه چیز مقدم می دارد. ما باید تابع فرمان مولا باشیم. در مقابل اوامر مولا به منفعت و ضرر خودمان و دیگران اهمیت ندهیم.

سرفه کردم و گفتم: وای خون، خون دارم بالامیارم!!

مامانم زد تو سرم و گفت: از بس میری تو اینترنت بی صاحب............

برو توالت تا فرشامو کثیف نکردی.

بابام که داشت اخبار نگاه می کرد اصلا انگار نه انگار.

داداشمم داشت از خوشحالی بالا و پایین می پرید و می گفت: آخ جون اگه بمیری اتاقت مال من میشه.......

حس کمبود محبتم کاملا برطرف شد!!!

کسی که این دعا را بخواند، چون شیاطین با او رو به رو شوند، فرشتگان به صورت ایشان ضربت می زنند، و می گویند: شما را با او چه کار است، در صورتی که او خدای عز و جل را نام برده، و به او ایمان آورده، و بر او توکل کرده، و گفته است: هر چه خدا بخواهد انجام می پذیرد، و رضایت ما را بر می انگیزد، و هیچ قدرت و قوتی جز با استعانت از او وجود ندارد؟

درد است!

الهی مخلصان به محبت تو می نازند و عاشقان به سوی تو می تازند!

کار ایشان تو بساز که دیگران نسازند، ایشان را تو بنواز که دیگران ننوازند!

الهی محبت تو گلی است و محنت و بلا خار آن، آن کدام دل است که نیست گرفتار آن!

الهی از هر دو جهان محبت تو گزیدم و جامه بلا بریدم و پردۂ عافیت دریدم!

یارب ز شراب عشق سرمستم کن

در عشق خودت نیست کن و هستم کن

از هر چه ز عشق خود تهی دستم کن

یکباره به بند عشق پابستم کن(1)

خودش میداند که دروغ می گوید.

وقتی می گویی «إیاک نعبد و إیاک نستعین»، اگر از ما سوی الله منقطع باشی، راست گفته ای؛ ولی اگر در ذهنت این باشد که زید و عمرو و بکر را داریم، یک مشت دروغ گفته ای. دروغها آدم را نمی سازد. خدا همه را توفیق خودسازی بدهد، وگرنه اوضاع خراب است.

تفکر ساعة خیر من عبادة سبعین سنة؛(1) تفکر یک ساعت بهتر از عبادت هفتاد سال است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

إن الرجل لیؤجر فی رفع اللقمة إلی فی امرأته؛(2) کسی که به طرف دهان همسرش لقمه ای را بالا ببرد، پاداش الهی نصیبش می شود.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند:

أعظم الجهل جهل الإنسان أمر نفسه؛(3) بزرگترین جهل و نادانی جهل آدمی است به کار خود است (و این که نداند برای چه کار خلق شده است.)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

من سعی لمریض فی حاجة قضاها أو لم یقضها خرج من ذنوبه کیوم ولدته أمه؛(4)هرکس برای قضای حاجت بیماری کوشش کند، و آن را بتواند به انجام رساند یا نتواند، از گناهانش پاک شده، همچون روزی که مادرش او را زاییده است.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند:

من قنع لم یغتم؛(5) هرکس قناعت کند، اندوهگین نگردد.

ص: 115

صالحی بود که همسری شایسته داشت. شبی در خواب دید که به او گفته شد: خداوند عمر تو را فلان سال مقدر نموده که نیمی از عمرت را در وسعت و توانگری خواهی بود و نصف دیگر را در سختی و فقر به سر می بری. خودت انتخاب کن که کدام نیمه مقدم باشد.

مرد گفت: من همسر عاقل و شایسته ای دارم که در امر معاش شریک من است. اجازه دهید با او مشورت کنم و پاسخ دهم.

صبح که مرد برخاست، ماجرا را به همسر خود گفت: همسرش گفت: ای مرد، به نظرم بهتر است نیمه اول عمرت عافیت و وسعت باشد. شاید خداوند به ما رحم کند و نعمت خود را تا آخر عمر در حق ما تمام کند.

در شب دوم وقتی آن رؤیا تکرار شد، مرد گفت: من ترجیح میدهم نیمه اول عمرم در وسعت و آسایش باشد.

از آن به بعد دنیا به او روی آورد و از هر جهت در وسعت و رفاه قرار گرفت. وقتی نعمت بر او ظاهر شد، همسرش به او گفت: با محتاجان و نزدیکان ارتباط برقرار کن و به آنها نیکی نما و به همسایگان و برادران خود عطا و بخشش داشته باش.

وقتی نصف عمر او گذشت، نعمت ادامه پیدا کرد. شبی در خواب باز آن منادی را دید که این بار به او گفت: خداوند تعالی شاکر است و به خاطر این که به خویشان و نیازمندان رسیدگی کردی، تو را در تمام عمر در وسعت و عافیت قرار می دهد.(1)

ص: 118

حالت خنکی و آرام است به او تذکر داد. اگر در گرمای کار تذکر بدهی، مؤثر نخواهد بود و چه بسا موجب لجاجت او شود و محبتش به خدا و اولیا و خودت هم لطمه ببیند.

وقتی دیدی یک روز صبح فرزندت خودش بیدار شد و بدون اینکه کسی به او بگوید وضو گرفت و در گوشه خلوتی نماز خواند، بدان که نماز فرزندت را گرفت. سجدۂ شکر به جا بیاور. مبادا از آن پس او را برای نماز خواندن تحریک کنی.

بچه ها را خیلی نهی نکنید، چون فطرتشان خراب می شود. جوانان این زمان، تحریک را دوست ندارند. نمی خواهند آنها را خیلی امر به معروف و نهی از منکر کنید، آنها فطرتا در راه هستند. با اخلاق و صفات شایسته، و با نیت خوب و دعای خیر در حق آنها کار کنید و آنها را به سمت کمالات ببرید.

آنها را باید با نماز درست کنید، نه این که فقط نماز خوان کنید. کار بعضی ها، بی نماز کردن مردم است. آنها با امر و نهی زیاد و مردم آزاری، تارک الصلوة درست می کنند. مقدس مآبها و افراد سخت گیر کارها را خراب تر می کنند.

بچه ها خوب اند، قشنگ اند. به بچه ها خیلی ور نروید. اغلب پدر و مادرها به قصد خوبی کردن به بچه ها و تربیت آنها، بچه ها را خراب می کنند؛ چون علم ندارند. حالا که علم نداریم و نمی توانیم درست کنیم، اقلا به حال خودشان بگذاریم و دائم به آنها امر و نهی نکنیم و اذیتشان نکنیم. با همین به اصطلاح تربیت کردن هاست که پدر و مادرها بچه ای را که با فطرت متولد شده است، به راست یا چپ منحرف می کنند.

ص: 121

به نظر من اصلا به بچه دست نزن. خودت درست راه برو، بچه که در کنار توست همین که تو را می بیند، برای ساخته شدنش کافی است. چقدر ائمه علیهم السلام فرمودند: مردم را با عملتان و نه با زبانتان به راه دین دعوت کنید.

هر نوزادی بر فطرت خدایی متولد می شود، ولی پدر و مادر دروغ و بدی را به بچه یاد می دهند و به عنوان نهی از بدی ها بدی ها را به بچه معرفی می کنند و الا در فطرت بچه جز خوبی نیست.

روز محشر عاشقان را با قیامت کار نیست

کار عاشق جز تماشای وصال یار نیست

از سر کویش اگر سوی بهشتم می برند

پای ننهم که در آنجا وعده دیدار نیست

آیا دیوانگی در تو هست؟ آن مرد گفت: نه. حضرت فرمود: برو تا در باره ات تحقیق کنم. آن مرد رفت و پس از مدتی نزد امام علیه السلام آمد و گفت: ای امیر المؤمنین، من زنا کرده ام؛ پاکم ساز. حضرت پرسید: آیا همسرداری؟ آن مرد گفت: آری. حضرت پرسید: همسرت با تو در همین شهر اقامت می کند؟ آن مرد گفت: آری.

راوی می گوید: امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: برو تا ما در باره ات تحقیق کنیم. و او رفت. آن گاه حضرت کسی را نزد قوم این مرد فرستاد و از وی جویا شد. آنان گفتند: ای امیرالمؤمنین، او عقل درستی دارد.

آن مرد برای بار سوم نزد امام بازگشت و چون سخن گذشته اش را برای حضرت تکرار کرد، حضرت به او فرمود: برو تا در باره ات پرسش کنیم.

باز برای بار چهارم نزد امام آمد و چون اقرار کرد، امیر المؤمنین علیه السلام به قنبر دستور داد تا از وی مراقبت کند. آن گاه حضرت به خشم آمد و سپس فرمود:

ما أقبح بالرجل منکم أن یأتی بعض هذه الفواحش فیفضح نفسه علی رءوس الملأ ا فلا تاب فی بیته فو الله لتوبته فیما بینه و بین الله أفضل من إقامتی علیه الحد؛ چقدر قبیح است برای فردی از شما که یکی از این کارهای زشت را انجام میدهد و در پی آن خویش را در برابر مردم رسوا می سازد. چرا در خانه اش توبه نکرد؟! به خدا سوگند، توبه اش در نهان خویش با خدا بالاتر از این است که بر او حد جاری سازم.

امیر المؤمنین علیه السلام پس از اجرای حد دستور دادند تا قبری برایش کندند و بر وی نماز گزاردند و او را به خاک سپردند. به امام علیه السلام گفته شد: ای

ص: 124

امیر المؤمنین، او را غسل نمیدهی؟ حضرت فرمودند:

قد اغتسل بما هو طاهر إلی یوم القیامة لقد صبر علی أمر عظیم؛(1) او با چیزی غسل کرد که تا روز قیامت پاک است. حقیقتأ بر کار بزرگی شکیبایی ورزید.

پاسخ داد، نامم برخ است، موسی علیه السلام گفت: مدتی است به دنبال تو هستیم تا بیرون روی و برای ما درخواست باران کنی.

برخ بیرون آمد و ضمن سخنانش خطاب به خداوند گفت: این از افعال تو نیست، این از حلم تو نیست، برایت چه روی داده است؟ آیا ابرها تو را نافرمانی کرده اند، یا بادها از طاعت تو سر پیچیده اند، یا آنچه نزد تو بوده به پایان رسیده، و یا خشمت بر گنهکاران شدت یافته است؟ آیا تو پیش از آفرینش خطاکاران آمرزنده نبوده ای؟ تو خود رحمت را آفریده و ما را به مهربانی دستور داده ای. آیا می خواهی به ما نشان دهی که از رحمت خودداری می کنی، یا از بیم آن که فرصت از دست رود در مجازات شتاب می کنی؟

پیوسته همین گونه سخن گفت تا آنگاه که باران شروع شد و بر اثر آن بنی اسرائیل تر و نمناک شدند و خداوند در طول نصف روز گیاهان را رویانید به حدی که بلندای آنها به زانو می رسید. آن گاه برخ بازگشت.

در این هنگام موسی علیه السلام با او دیدار کرد. برخ گفت: دیدی هنگامی که به پروردگارم دادخواهی کردم چگونه به انصاف با من رفتار کرد؟! موسی علیه السلام به خاطر طرز سخن گفتنش با خدا خواست او را تنبیه کند، لیکن خداوند به او وحی فرمود که برخ روزی سه بار مرا می خنداند.(1)

یا ابن جندب لو أن شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکة و لاظلمهم الغمام و لاشرقوا نهاراً و لاکلوا من فوقهم ومن تحت أرجلهم ولما سألوا الله شیئاً إلا أعطاهم؛(1) ای پسر جندب، اگر شیعیان ما در راهشان استقامت میورزیدند، ملائکه با آنهاست میدادند، ابر بر سر آنها سایه می افکند، روزشان روشن میشد، از آسمان و زمین رزقشان می رسید، و هرچه از خداوند می خواستند عطا می فرمود.

12. چرا جعبه پیتزا مربعه، خودش گرده، موقع خوردن مثلثه!؟

13. آیا برای گرفتن شناسنامه المثنی، اصل شناسنامه هم لازمه؟

16. کانال کولر شبکه چنده؟؟

15. این که تو دعوا بهت میگن حالا نشونت میدم دقیقا چی را میخوان نشون بدن؟!!

16. آیا توی اتاق خواب میشه بیدار بمونیم؟

17. این حقوق بشر تقریبا چند تومنه ؟

عابد پس از عبادت خسته می شد و به خواب و استراحت احتیاج داشت، آن شیطان نمی خوابید. مرد عابد عمل خود را در کنار عبادت او حقیر دید و به نزد او رفت و به او گفت:

ای بنده خدا، تو با چه نیرویی می توانی به نماز ادامه دهی؟ شیطان پاسخ او را نداد. دوباره سؤال کرد. شیطان گفت: ای بنده خدا من گناهی کرده و سپس از آن گناه توبه کرده ام. وقتی به یاد آن گناه می افتم، بر نماز و عبادت قوت می گیرم. عابد گفت: مرا از گناه خود با خبر کن تا من هم مرتکب آن گناه شده و سپس توبه کنم تا قوت عبادت بیابم.

شیطان گفت: من وارد شهر شدم و سراغ فلان زن بدکاره را گرفتم و با دادن دو درهم با او زنا کردم. عابد گفت: درهم چیست؟ من تاکنون درهمی ندیده ام. شیطان دست به زیر سجاده برد و دو درهم به عابد داد.

عابد برخاست و وارد شهر شد و با هیئت عابدان سراغ منزل آن زن بدکاره را گرفت. مردم که فکر می کردند او می خواهد آن زن را ارشاد و موعظه کند، نشانی او را به وی دادند. عابد با دو درهم به نزد زن رفت و گفت: برخیز. زن برخاست و وارد خانه اش شد و به عابد گفت: به درون بیا، لیکن تو با هیئت عابدان به نزد من آمده ای و امثال تو هرگز به سراغ من نمی آیند. ماجرای خود را برای من بازگو کن.

مرد عابد ماجرا را برای او بیان کرد. زن فاجر گفت: ای بنده خدا، همانا ترک گناه از طلب توبه آسان تر است. و هرکس که قصد توبه داشته باشد، موفق به انجام آن نمی شود. من حدس می زنم آن مردی که به نزد تو آمده و به تو چنین راهنمایی کرده، شیطانی از جنود ابلیس است که برای تو به

ص: 129

صورت بشر ممثل شده است. برخیز و برو. خواهی دید که او در آنجا نیست.

عابد رفت و همان شب آن زن در گذشت. فردا صبح مردم دیدند بر در خانه او نوشته شده است: بر جنازه این زن حاضر شوید که او از اهل بهشت است. مردم به شک افتاده و سه روز در دفن او درنگ نمودند.

آن وقت خداوند عز و جل به پیامبری از انبیای خود که غیر از موسی بن عمران کسی او را نمی شناخت فرمان داد: بر جنازه آن زن حاضر شو و بر او نماز بخوان و مردم را فرمان بده تا بر او نماز بخوانند. چون من از او در گذشتم و بهشت خود را بر او واجب نمودم؛ زیرا او بنده عابد مرا در ایمان خود تثبیت نمود و او را از ارتکاب گناه منع کرد.(1)

هنگام عزاداری، انسان در دلش را باز می کند و امام حسین داخل می شود.

در دستگاه امام حسین علیه السلام حتی ریا هم ممدوح است. اگر جلو روی مردم برای امام حسین علیه السلام مالت را بدهی یا سینه بزنی خوب است. اصحاب که به میدان می رفتند رجز می خواندند و خودشان را معرفی می کردند.

تظاهر در دستگاه امام حسین علیه السلام جزا دارد. البته بهتر است کار خود را به خدا و امام حسین نشان بدهی. بگویی: خدایا، ببین من دارم این کار را می کنم، حسین جان، ببین من دارم این کار را می کنم.

در ضمن تعهد می کنی که او را نگهداری و هنگامی که برگشتم باز به خودم بفروشی. اگر با او همبستر هم شدی برایت حلال خواهد بود.

قبول کرد و با بهای گرانی کنیز را خرید. آن مرد به سفر رفت. مدتی در مسافرت بود تا بالاخره کارش تمام شد. در این بین نماینده ای از طرف یکی از خلفای بنی امیه که برای خلیفه کنیز می خرید آمد. برای خریدن کنیز او را به نزد آن شخص راهنمایی کردند.

در جواب نماینده خلیفه گفت: صاحب کنیز به سفر رفته است. به زور کنیز را از او خرید و از مبلغی که خریده بود بیشتر داد. همین که کنیز را از مدینه خارج کرد، صاحب سابقش آمد. اول چیزی که پرسید راجع به کنیز بود که حالش چطور است. جریان را برای او نقل کرد و تمام پولی را که نماینده خلیفه داده بود، در اختیار آن مرد گذاشت. گفت: این پولی است که من گرفته ام. صاحب کنیز گفت: من همان قدر که برای تو قیمت کرده ام می گیرم. زیادی مال توست. بردار حلالت باد.

خداوند به واسطه نیت خوب او هم کنیز را نصیبش کرد و هم سودی برد.(1)

إفتار و البشر لجمیع العالم و الإنصاف من نفسه ؛(1)سه چیز است که هرکس یکی از آنها را نزد خدا برد، خدا بهشت را برای او واجب کند: انفاق در حال تنگدستی، و خوشرویی برای همه مردم، و انصاف دادن از خود (یعنی حق را بگوید، هرچند به زیان او باشد).

دوم این که: پولی را که در جیب دیگری است؛ در جیب خود وارد کنی..!!

اگر کار اول را خوب انجام دهی؛ معلم هستی ...

اگر دومی را خوب انجام دهی؛ تاجر هستی ...

اگر هر دو را بخوبی انجام دهی؛ " زن " هستی...

هم به او داد بگیرد و نگوید کم است، یا چیز دیگری می خواهم.

فرمودند: «أکرم الضیف ولو کان کافراً؛(1) مهمان را اکرام کنید، حتی اگر کافر باشد.» اگر خود را مهمان خدا دیدی، هر چه باشی، خدای کریم حتما تو را کریمانه دستگیری و اکرام می کند.

اگر در مهمانی یک شب بلایی به تو رسید، شلوغ نکن و آبروی صاحبخانه را حفظ کن.

از مهمان بابت آنچه در مهمانی خورده است سؤال و مؤاخذه نمی کنند. مهمان نه در دنیا و نه در آخرت حساب و کتاب ندارد. پس صلاح در مهمان شدن است که خیر دنیا و آخرت در آن است.

در مهمانی خدا، وقتی صاحبخانه را شناختی، مشاهده جمال او سیرت می کند و دیگر از غذا می افتی. بدون غذا سیر و بدون ثروت غنی خواهی بود.

هزار غم به دل صاحبخانه است که یکی به دل مهمان راه ندارد. در زندگی خودت را مهمان خدا بدان تا راحت شوی. در دنیا اگر خودت را مهمان حساب کنی و حق تعالی را میزبان، همه غصه ها می رود. چون هزار غصه به دل میزبان است که دل میهمان از یکی از آنها خبر ندارد.

هر کس از صاحبخانه خوشش نیاید و نسبت به او عداوت و کینه و حسد داشته باشد، جایی سخت تر و عذاب آورتر از آنجا برای او نیست و هر چه تقلا کند، راهی برای برون رفتن از قبضه خدا نمی یابد، لذا بسیار عذاب میکشد.

باید بدانیم که در قبضه خدا هستیم و جایی بهتر از آن نیست. اگر به آن تن بدهی بهترین جاست و اگر تن ندهی، چون امکان بیرون رفتن از آن وجود ندارد، به تو بسیار سخت خواهد گذشت.

خموشید خموشید خموشی دم مرگست

هم از زندگیست اینک ز خاموش نفیرید(1)

نعمیان رفت، اما اعرابی که هنوز پول ظرف عسل را نگرفته بود، در خانه نشست تا پول آن را برایش بیاورند. وقتی دید خبری نشد. صدا زد یا پول عسل را بدهید و یا آن را به من برگردانید؟

پیامبر خدا از جریان با خبر شدند و پول عسل را به اعرابی دادند و به نعمیان فرمودند: «ما حملک علی ما فعلت، با چه انگیزه ای این کار را کردی؟»

گفت: یا رسول الله، من دیدم شما عسل دوست دارید و این اعرابی هم ظرف عسل داشت. گفتم بیاورم برای شما. پیامبر از این کار نعیمان خندیدند و نگفتند چرا این کار را کردی!(1)

خوابیدم آمدم. گفتند: تو در دنیا زن گرفتی، بچه دار شدی! گفت: آنها را خواب دیدم. حق هم داری. خوابی که شما می بینی، مگر کمتر از این بیداری هاست؟! در خواب می بینی زن بردی و صاحب چند اولاد شدی و بچه ها دور و برت هستند. این همه را در ده دقیقه در خواب می بینی.

بیداری، آخرت است که خیلی بزرگ است، مال خداست، انسان را قوی می کند. ما چون آخرت را نمی بینیم، دنیا را بزرگ میدانیم.

بنی اسرائیل چهل سال به عبادت حق مشغول بود. یک قربانی به درگاه خدا عرضه کرد، ولی از او پذیرفته نشد. آن گاه خطاب به نفس خود گفت: هرچه بر من می رسد از دست توست و همه گناهان من از ناحیه توست. آن گاه خدای متعال به او وحی کرد: «ذمک لنفسک أفضل من عبادتک أربعین سنة؛ این بدبینی و متهم کردن نفست نزد من، از عبادت چهل ساله تو برتر و است.»(1)

عباده؛ دوستی که روح خدا در بندگان اوست.» داوود از خشنودی خندید، آنچنان که دندانهایش نمودار شد.(1)

راننده گفت: من به این خرافات اعتقاد ندارم. مهم صندلی ها مینی بوس است که تکمیل شود و پنج تومان بیشتر گیرم بیاید.

خلاصه ایستاد تا جاسم رسید. تا در مینی بوس را باز کرد گفت: پیاده شوید. حاج ناصر از بیمارستان مرخص شده است.

که خستگی و ناراحتی بیرون را هم داشت، شلاق را برداشت. پسر دید امروز اوضاع خیلی بی ریخت است، همه درها هم بسته است.

وقتی پدر شلاق را بالا برد، پسر دید کجا فرار کند؟ راه فراری ندارد. خودش را به سینه پدر چسباند. شلاق هم در دست پدر شل شد و افتاد.

شما هم هر وقت دیدید اوضاع بی ریخت است، به سوی خدا فرار کنید.«و فروا إلی الله من الله».(1) هر کجا متوحش شدید، راه فرار به سوی خداست. همه عالم سینه اولیای خداست. خود را به سینه آنها بچسبانید. همه عذابها برطرف می شود. چقدر زیباست!

کردند. و اما اموال شما؛ در میان دیگران تقسیم شد. این خبری است که ما داریم. حال شما چه خبر دارید؟

سپس به اصحاب خود رو کردند و فرمودند:

أما لو أذن لهم فی الکلام لأخبروکم أن خیر الزاد التقوی؛(1) بدانید که اگر اجازه سخن گفتن داشتند، شما را خبر می دادند که بهترین توشه تقواست.

ألا فاذکروا یا أمة محمد محمداً و آله عند نوائبکم و شدائدکم لینصر الله بهم ملائکتکم علی الشیاطین الذین یقصدونکم؛(1) هلا ای امت محمد! محمد و خاندانش را در هر پیش آمد بد و هر سختی یاد کنید تا خدا فرشته های شما را بر شیاطینی که آهنگ شما کنند یاری دهد.

اطلبوا الخیر دهرکم کله، وتعرضوا لنفحات الله، فإن لله نفحات من رحمته یصیب بها من یشاء من عباده؛(1) در سراسر عمر خود جویای خیر و خوبی باشید و خویشتن را در معرض نسیم های خداوندی قرار دهید؛ زیرا نسیم رحمت خدا گهگاه می وزد و به هر یک از بندگانش که او خواهد، می رسد.

فردا صبح پسر را صحیح و سالم دید. با تعجب گفت: پسرم، آیا دیشب عمل خیری انجام دادی؟ پسر گفت: خیر، به جز این که سائلی به در خانه ام آمد و اهل خانه طعامی را برای من کنار گذاشته بودند، من غذای خود را به آن سائل دادم. پدر گفت: همین امر بلا را از تو دور کرد.(1)

مداراة الناس نصف الإیمان و الرفق بهم نصف العیش؛ سازگاری با مردم نیمی از ایمان است و نرمی با آن ها نیمی از زندگی است.

سپس فرمودند:

خالطوا الأبرار سراً و خالطوا الفجار جهاراً و لا تمیلوا علیهم فیظلموکم فإنه سیأتی علیکم زمان لا ینجو فیه من ذوی الدین إلا من ظنوا أنه أبله و صبر نفسه علی أن یقال له إنه أبله لا عقل له؛(1) با نیکان در پنهان آمیزش کنید و با بدکاران در آشکار، و بر آنها حمله نکنید که بر شما ستم کنند؛ زیرا زمانی برای شما پیش آید که از دینداران نجات نیابد، جز آن کس را که مردم ابلهش بدانند و خود او هم آماده باشد و تحمل کند که به او گویند ابله و بی عقل است.

امیرالمؤمنین علیه السلام در ضمن وصایای خود فرمودند:

دار الفاسق عن دینک و أبغضه بقلبک و زایله بأعمالک کیلا تکون مثله؛(2) و با کسی که از نظر دین و آیین تو فاسق است در ظاهر مدارا کن، ولی در دل او را مبغوض دار، و در اعمال خود از او کناره گیری کرده و فاصله بگیر تا همانند او نشوی.

ببخشید از ادب دور است گویی

گرفت او را در آنجا دستشویی

زمانی چند با این درد، سر کرد

پس از آن کم کم احساس خطر کرد

الهی حالت این وقت انسان

نگردد قسمت گرگ بیابان

به فکرش خورد تنها راه چاره

چه راهی؟ دستشویی اداره

اگرچه بود مشکل، استقامت

ولی خود را رساند آنجا به زحمت

همین که خواست داخل گردد آن مرد

یکی از پشت سر او را صدا کرد

که ای آقا همینطوری کجا؟ ایست

ببینم نظم و ترتیبی مگه نیست؟

بهت کی گفته این بخش از اداره

روالش کشکیه قانون نداره

برو پر کن هزار و صد تومن فیش

بریزش به حساب جاری جیش

به همراه دو تا عکس سه در چار

برو پیش مدیر بخش ادرار

ببر درخواستت رو عاجزانه

ص: 153

ضمیمه ش کن دو تصویر از مثانه

همونجا باش بعدش تا دم ظهر

دعا کن تا بشه در خواستت مهر

اگه صادر شد از اونجا اجازه

اتاق بعدی امضا میشه تازه

بده ثبتش کنند و در ادامه

بگیر از قسمت بهداشت نامه

مرتب حال اون بیچاره بد شد

از اون حالت که قبلش داشت رد شد

نشست و پا شد و نالید صدبار

سرش رو چند دفعه زد به دیوار

فشارش که از این حد بیشتر شد

زبونم لال، سر تا پاش تر شد

تمام شکنجه ها و تبعیدها مشکل تر است. با عذاب خدا آدم یک دقیقه هم حیاتش استمرار پیدا نمی کند. خدا همه را موفق کند که آگاه شوند و از نماز و از مکتب اسلام کمال استفاده را بکنند و به قرب الهی نائل شوند.

تونستی زنده بمونی. میگه اون گوشه یه سوراخ بود. شبها میرفتم سر کوچه ساندویچ میخوردم برمیگشتم تا برادر ای هلال احمر بیان نجاتم بدن.

که خبر آنها را بیاورد.

آن گاه در روز رستخیز هم خداوند آنها را بر می انگیزد و با فرعون و آل فرعون به بدترین عذابها گرفتار می سازد.

آن گاه علی علیه السلام بار دیگر با رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به دنیا برمی گردد و پیغمبر حاکم روی زمین می شود و سایر ائمه فرمانداران او خواهند بوده و به عکس روز نخست این بار به طور آشکار مبعوث می گردد و خدا را آشکارا عبادت می کند.

سپس علیه السلام فرمودند:

إی و الله و أضعاف ذلک ثم عقد بیده أضعافاً یعطی الله نبیه صلی الله علیه و آله وسلم ملک جمیع أهل الدنیا منذ یوم خلق الله الدنیا إلی یوم یفنیها حتی ینجز له موعوده فی کتابه کما قال لیظهره علی الدین کله و لو کره المشکرون؛ آری و الله، امیرالمؤمنین دوبار به دنیا رجعت می کند، و با دست اشاره کرد که چند بار آن حضرت رجعت خواهد کرد. خداوند سلطنت تمام اهل عالم را از روز آفرینش دنیا تا روز فنای جهان به پیغمبرصلی الله علیه و آله وسلم میدهد تا وعده ای که در قرآن به آن حضرت داده مصداق پیدا کند. چنان که فرمود: «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛(1)خداوند پیغمبرش را بر تمام ادیان غالب می گرداند، هرچند مشرکین نخواهند.»(2)

ص: 159

چقدر تمام شده است. صانع این بشر می داند این بشر چقدر می ارزد.

خداوند انسان را به قاعده آفریده است و فرموده است: تمام ماسوا را برای تو خلق کردم و تو را برای خودم آفریدم. این قیمت انسان است. چرا انسان عبد غیر خدا شود و خود را ذلیل کند؟!

بسیار سرسبز است و فقط برای عبادت صلاحیت دارد.

عابد گفت: اما این مکان نقصی دارد. ملک گفت: عیب و نقص اینجا چیست؟ عابد گفت: پروردگار ما چهارپایی ندارد. اگر او دراز گوشی داشت، آن الاغ در این مکان به چرا می پرداخت و این علف های سر سبز هدر نمی رفت!

ملک گفت: پروردگار منزه از داشتن مرکب و چهارپاست. عابد گفت: عیب أو همین است. اگر حماری داشت امثال این علف ها به هدر نمی رفت! آن وقت خداوند به آن ملک وحی نمود: «إنما أثیبه علی قدر عقله؛ همانا من به اندازه عقل وی به او ثواب می دهم.»(1)

پسر در جواب نامه پدرش نوشت:

پدر، حتی فکر شخم زدن زمین را هم نکن! چون من پولهایی که دزدیم را آنجا دفن کردم!

پلیس ها که نامه پسر را خواندند، تمام زمین را کندند؛ اما چیزی پیدا نکردند؟

پسر، نامه دیگری برای پدرش نوشت و گفت:

پدر، این تنها کاری بود که توانستم برایت انجام دهم. زمینت آماده است!

می شود اهالی بهشت میل به خوردن و آشامیدن داشته باشند. آنجا کسی نمی گوید اشتها ندارم.

اشتها با گرسنگی و سیری فرق دارد. گاهی ملاحظه کرده اید گرسنه اید، ولی اشتها ندارید، یا غذا به مزاجتان نمی سازد. در بهشت چون نقص و مرض نیست و کسی هم منت بر سرت نمی گذارد و همه چیز عطای خدا است، اشتها دوام دارد. همیشه هست و اشتهای خوردن دائمی است.

اشتها مال روح است. متعلق به ایمان است. مربوط به رابطه میهمان با صاحبخانه است. دیده اید وقتی به خانه کسی که دوستش دارید می روید، برای خوردن اشتها پیدا می کنید. حتی اگر سیر هم باشید، وقتی غذا می آورند، برای خوردن اشتها پیدا می کنید.

اینجا که نشسته ایم از نعمت های بهشتی می خوریم و می آشامیم و حظ می بریم. تازه مجلس ما در این دنیاست و میان آنچه که از لب من بیرون می آید و در گوش شما می نشیند واسطه ای وجود دارد. اما در بهشت با ذات خودتان می بینید. با چشم دل می بینید، با دلتان می خورید و می آشامید. دلتان تمام آسمان و زمین را یک لقمه می کند. آنجا اشتهای زیادی دارید. دیگر با دو سه لقمه سیر نمیشوید.

چون اینجا موقت بودید، مسافر بایستی کم بخورد تا بتواند راه برود. دنیا جای خوردن و خوابیدن نیست. اینجا همه چیز موقت است. مسافر بایستی عبور کند و برود و در بین راه غذایی هم بخورد و آبی هم بیاشامد. ان شاء الله وقتی به مقصد رسیدیم، آنجا جای خوردن و خوابیدن است.

ص: 164

پاره ای از تخته های کشتی خود را نجات داد تا به جزیره ای از جزایر دریا رسید. در آن جزیره مرد راهزنی بود که از ارتکاب هیچ معصیتی دریغ نداشت. آن راهزن خوابیده بود که زن بالای سرش رفت و او ناگهان از جا برخاست و گفت: تو انسانی یا جن؟

زن گفت: من انسان هستم. با گفتن این حرف بدون هیچ کلمه ای مرد به او حمله کرد و قصد نمود با او زنا کند. زن از این عمل ناراضی و بسیار ناراحت و هراسان بود. مرد راهزن که او را چنین دید، به او گفت: چه شده که چنین مضطرب هستی؟ زن با انگشت خود به آسمان اشاره کرد و گفت: من از خداوند می ترسم.

مرد گفت: آیا مرتکب گناهی شده ای؟ زن گفت: به عزت الهی سوگند، چنین نیست. مرد گفت: تو که تاکنون مرتکب گناهی نشده ای، این چنین از خدا می ترسی و از معصیت او کراهت داری. به خدا قسم من با این همه گناه بیش از تو سزاوار بیم و خوف از خدا هستم.

سپس برخاست و از عمل خود منصرف شد و به سوی خانواده خود بازگشت و قصد توبه و مراجعت نمود.

در راه با راهبی مصادف شد. آفتاب بر آنها می تابید. مرد راهب به جوان راهزن گفت: دعا کن و از درگاه الهی بخواه ابری بر سر ما سیاه افکند. جوان گفت: من در نزد پروردگار خود عمل نیکی ندارم که جرأت کنم از او درخواستی داشته باشم. راهب گفت: پس من دعا می کنم و تو آمین بگو. جوان قبول کرد و پس از دعای راهب آمین گفت.

بلافاصله ابری ظاهر شد و آنها تا مدت ها در سایه آن راه رفتند، تا به

ص: 168

جایی رسیدند که راهشان از هم جدا شد و مرد راهب از یک طرف رفت و جوان از طرف دیگر. لیکن راهب با کمال تعجب دید ابر همراه جوان رفت.

آن وقت از ادامه راه منصرف شد و به جوان گفت: تو نزد پروردگار محبوب تر از من هستی. چون او به جهت آمین تو این ابر را فرستاده، نه به خاطر دعای من. پس ماجرا و قصّه خود را برایم تعریف کن. جوان ماجرای آن زن را برای راهب گفت. راهب با شنیدن ماجرا به جوان گفت: بدان که به خاطر همین عمل و خوفی که از خداوند در دلت راه یافت، خداوند گناهان سابق تو را آمرزیده، پس اکنون مراقب اعمال آینده خود باش.(1)

بشود؛ آنهایی که بندگی خدا را کردند. بندگان شیطان، مورد شفاعت نیستند. هر کس نمی تواند شفاعت کند. شفاعت مال آدم های مخصوصی است.

و إذا منعوا الزکاة هلکت المواشی و إذا جار السلطان من القطر من السماء و إذا کثر فیهم الزنا کثر فیهم موت الفجاة و إذا کثر الربا کثرت الزلازل و إذا حکموا بخلاف ما أنزل الله تعالی سلط علیهم عدوهم وإذا نقضوا عهد الله ابتلاهم الله بالقتل و إذا طففوا الکیل أخذهم الله بالسنین؛

چون دعا را کم کنند، بلا فرود آید.

چون صدقه ها را ترک کنند، بیماریها بسیار شود.

چون زکات را منع کنند، چهار پایان هلاک شوند.

چون پادشاه ظلم کند، باران از آسمان منع شود.

چون زنا در ایشان بسیار شود، مرگ ناگهانی فراوان شود.

چون ربا در ایشان بسیار شود، زلزله بسیار شود.

چون به خلاف آنچه خداوند متعال فرو فرستاده است حکم کنند، خدا دشمن ایشان را بر ایشان مسلط سازد.

چون عهد خدا را بشکنند، خدا ایشان را به کشتن مبتلا کند.

چون کیل را کم کنند، خدا ایشان را به قحطی بگیرد.

آنگاه این آیه را قرائت فرمودند:

ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ ؛(1)به سبب آنچه دستهای مردم فراهم آورده، فساد در خشکی و دریا نمودار شده است، تا سزای بعضی از آنچه را که کرده اند به آنان بچشاند، باشد که بازگردند.(2)

ص: 171

از هفتاد طواف گرد خانه کعبه دوست داشتنی تر و از هفتاد حج و عمره نیکو و پذیرفته شده برتر است، و ( کسی که علما را زیارت کند)، خدای تعالی مقام او را هفتاد درجه بالا می برد و رحمت را بر او نازل می کند و ملائکه شهادت می دهند که بهشت بر او واجب شده است.

را ملاقات و قبول کرده اند.

همه کسانی که از بیت نفس خود خارج شده و به شاهراه رسیده اند، با هم یگانه اند و اختلافی ندارند. اختلاف مال کسانی است که هنوز از نفس عبور نکرده اند. البته کسانی که در شاهراه اند، برخی در پایان راه اند و به مقصد رسیده اند، برخی در میانه راه و برخی در ابتدای راه اند. ولی با هم اختلاف و نزاع ندارند و یکدیگر را نفی نمی کنند.

بفتنة الضراء فصبرتم و إن الدنیا حلوة خضرة؛(1) من در باره شما از فتنه گشایش بیش از فتنه تنگدستی بیم دارم. شما به فتنه تنگدستی مبتلا شدید و صبر کردید. حقاً که دنیا شیرین و دلفریب است.

او مطلع هست که اگر خواهد او را عذاب کند و اگر خواهد او را بیامرزد،خداوند به همین آگاهی اش او را بیامرزد، هرچند استغفار نکند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

إن العبد إذا أذنب ذنباً، ثم علم أن الله ( عزوجل) یطلع علیه، غفر له؛(1) بنده هنگامی که گناهی انجام دهد، آن گاه بداند که خدای عزوجل از آن آگاه است، بخشوده میشود.

بعد از ازدواج : کار کردن در شرایط سخت.

نتیجه اخلاقی : ورزیده شدن.

قبل از ازدواج: رفتن به اماکن تفریحی.

بعد از ازدواج : سر زدن به فامیل خانوم.

نتیجه اخلاقی : صله رحم.

قبل از ازدواج: گرفتن پول تو جیبی از بابا.

بعد از ازدواج : دادن کل حقوق به خانوم.

نتیجه اخلاقی : با سخاوت شدن.

قبل از ازدواج: ایستادن در صف سینما و استخر.

بعد از ازدواج : ایستادن در صف شیر و نان.

نتیجه اخلاقی : آموزش ایستادگی.

نتیجه کلی: زن ها فرشته اند.

عؤدوا السنتکم الاستغفار فإن الله تعالی لم یعلمکم الاستغفار الا و هو یرید أن یغفر لکم ؛(1)زبان خویش را به استغفار عادت دهید؛ چرا که خدای تعالی استغفار را به شما نیاموخت، جز اینکه میخواست شما را بیامرزد.

ابو بصیر می گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمودند:

یا ابا محمد إن لله ملائکة تسقط الذنوب عن ظهر شیعتنا کما تسقط الریح الورق من الشجر أوان سقوطه و ذلک قوله عز و جل و یستغفرون للذین آمنوا و استغفارهم و الله لکم دون هذا الخلق یا با محمد فهل سررتک قال فقلت نعم؛(2) ای ابو محمد، خدا فرشتگانی دارد که گناه از پشت شیعیان ما می ریزانند، همان گونه که باد به هنگام پاییز برگ از درختان میریزاند. و این همان گفته خداوند عز وجل است که می فرماید: «و یستغفرون الذین آمنوا و فرشتگان برای کسانی که ایمان آورده اند استغفار می کنند.» به خدا سوگند، استغفار فرشتگان به شما شیعیان اختصاص دارد، نه دیگران. (بعد فرمودند:) ای ابو محمد، آیا تو را شادمان کردم؟ عرض کردم: آری.

قدسیان جمله سجودت کرده اند

جزو و کل غرق وجودت کرده اند

از حقارت سوی خود منگر بسی

زانک ممکن نیست بیش از تو کسی

جسم تو جزوست و جانت کل کل

خویش را عاجزمکن در عین ذل

کل تو درتافت جزوت شد پدید

جان تو بشتافت عضوت شد پدید

نیست تن از جان جدا جزوی از اوست

نیست جان از کل جدا، عضوی از اوست

چون در آید وقت رفعت های کل

از برای توست خلعت های کل

عمن أمر الله بطاعته فیض له شیطاناً فهو له قرین؛(1) هر کس آلوده گناه شد از یاد خدا بیرون رود و هرکس از پیشوای برحق دریافت وظیفه نکند، خدا شیطانی بر او بگمارد و او همچنان با او باشد.

این است که حیات دائم می خواهد. مؤمن حیات دائم می خواهد. با موت میانه ندارد. اگر هم مایل به موت است، به خاطر این است که آن طرف را نگاه کرده و دیده است که حیات است. از این جهت حاضر به آن شده است. وگرنه مگر عقل آدم کم است که مردن را بخواهد. هیچ کس موت را نمی خواهد. نه یهودی نه نصرانی نه شقی و نه سعید. فقط مؤمنان برجسته طالب موت هستند؛ چون زیر چشمی نگاه کرده است و دیده است که آن طرف حیات است. کلام پیامبرشان را قبول کرده اند که برای حیات آفریده شده اند.

کسی نمی میرد، بلکه قالب عوض می کند. همان طور که از صلب پدر به رحم مادر آمدند و از رحم مادر هم به دنیا، از اینجا هم به بهشت می روند.

دو سه منزل عوض کرده است، بین چقدر بزرگ شده است. این سه منزل خیلی با هم فرق داشت. صلب پدر آن قدر تنگ بود که باید با دستگاه آن را دید. رحم مادر وسیع تر بود و در آب. چه جای خوب و وسیعی بود! غذای آماده. تا این که جایش تنگ شد. تکوین از خدا خواست که فرجی حاصل شود و پا به این دنیا گذارد.

شد و ما را انتخاب نمود و شیعیانی برای ما برگزید که ما را یاری می کنند. به خاطر شادی ما شادمان اند و به خاطر اندوه ما اندوهناک، و جان و مال خود را در راه ما می بخشند. پس ایشان از ما هستند و در بهشت با ما خواهند بود.

رونق داد و بعد از سالها از آن نیم درهم ده هزار درهم سود حاصل شد. روزی آن کارگر به نزد من آمد و مزد آن روز خود را طلب کرد. من هم فقط به خاطر ترس از تو، ده هزار درهم به او تفویض کردم. این بار هم صخره تکانی خورد و جا به جا شد.

نفر سوم گفت: خدایا، تو میدانی که روزی پدر و مادرم خواب بودند. من با ظرفی شیر به نزدشان آمدم و از یک طرف نمی خواستم آنها را از خواب بیدار کنم و از طرف دیگر می ترسیدم اگر ظرف شیر را آنجا بگذارم حشره ای در آن بیافتد. پس همان جا ایستادم تا وقتی که آن دو از خواب بیدار شدند و آن شیر را نوشیدند. خدایا، تو میدانی که من این کار را فقط به خاطر رضای تو انجام دادم. ناگاه صخره از هم شکافت و راه خروجی باز شد.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «من صدق الله نجا؛ هرکس با خدا صادق باشد، نجات می یابد.»(1)

آن گنبد گردننده آرام شمایید!

خورشید گر از بام فلک عشق فشاند

خورشید شما، عشق شما، بام شمایید

نوروز کهنسال کجا غیر شما بود؟

اسطوره جمشید و جم و جام شمایید!

عشق از نفس گرم شما تازه کند جان

افسانه بهرام و گل اندام شمایید!

هم آینه مهر و هم آتشکده عشق،

هم صاعقه خشم بهنگام شمایید!

امروز اگر می چمد ابلیس، غمی نیست

در فن کمین حوصله دام شمایید!

گیرم که سحر رفته و شب دور و دراز است

در کوچه خاموش زمان، گام شمایید

ایام ز دیدار شمایند مبارک

نوروز بمانید که ایام شمایید(1)

الملکان فی قبرها من ربک فتقول الله ربی فیقولان فمن نبیک فتقول أبی فیقولان فمن ولیک فتقول هذا القائم علی شفیر قبری علی بن أبی طالب علیه السلام؛(1)جبرئیل نزد من آمد و گفت: هنگامی که فاطمه اطهر رحلت نماید و دفن شود، ملک در قبر از وی سؤال می کنند و می گویند: پروردگار تو کیست؟ او خواهد گفت: پروردگار من خداست. به او می گویند: پیغمبر تو کیست؟ می گوید: پدرم. به وی می گویند: ولی تو کیست؟ می گوید: همین علی بن ابی طالب که بر لب قبرم ایستاده است.

پروردگارت کیست؟ بگو: خدا پروردگار من است و محمد پیغمبر من است و اسلام دین من است و قرآن کتاب من و پسرم امام و ولی من است.

إیاک و مشاورة النساء إلا من جربت بکمال عقل؛(1) از مشورت کردن با زنان بپرهیز، مگر زنی که کمال عقل او آزموده شده باشد.

یونس تصمیم گرفت آنها را نفرین کند. لیکن در میان آنها دو مرد عابد و دانشمند به نام های ملیخا و روبیل وجود داشت.

مرد عابد یونس را بر نفرین قوم ترغیب کرد، اما مرد دانشمند او را از این عمل نهی نمود و گفت: قومت را نفرین نکن؛ چون خداوند با این که دوستدار هلاک بندگان خود نیست، دعای تو را اجابت می کند.

یونس قول عابد را پذیرفت و قول دانشمند را قبول نکرد و قومش را نفرین نمود. خداوند هم به او وحی نمود که عذاب در فلان تاریخ روی می دهد.

وقتی زمان عذاب نزدیک شد، یونس به همراه مرد عابد از میان قوم خارج شد، لیکن مرد عالم در میان قوم باقی ماند. وقتی روز عذاب فرا رسید، مرد عالم به مردم گفت: ای قوم، به درگاه الهی جزع و فزع و تضرع کنید، شاید به شما رحم کند و عذاب را از شما برطرف سازد.

مردم گفتند: چه کنیم؟ عالم گفت: به سوی بیابان بروید و میان زنان و کودکانتان جدایی افکنید و شتران ماده را از کره هایشان جدا کنید و میان دامها و بچه هایشان نیز چنین کنید. سپس به دعا و گریه و تضرع بپردازید و سر به سجده گذارید و طلب رحمت کنید. مردم چنین کردند، و خداوند به آنان رحمت نمود و عذاب را از ایشان بر طرف نمود و بر کوهها وارد کرد.

انس مالک خادم رسول الله می گوید: سیره پیامبر خدا چنین بود که با ما قاتی می شد، با ما می نشست و گفت و گو می کرد. این قدر خودمانی می شد که با ما مزاح و شوخی می کرد و آن عظمت و هیبت و وقار نبوتش مانع از این نبود.

یک روز رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم با امیر المؤمنین علیه السلام مشغول خوردن رطب بودند. پیامبر خرما را می خوردند و هسته های آن را جلو امیر المؤمنین می گذاردند و حضرت امیر علیه السلام متوجه نبودند.

وقتی از خوردن خرما فارغ شدند، همه هسته های خرما جلو امیر المؤمنین علیه السلام بود. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «یا علی إنک اکول، یا علی، به راستی که تو اکول هستی» یعنی زیاد میخوری. علی پاسخ داد: الأکول الذی یأکل التمر و نواه؛ اکلو کسی است که خرما را با هسته می خورد.» و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم از پاسخ امیر المؤمنین علیه السلام خندیدند.(1)

است، زمانی که از خوردن آن درخت نهی شد و حرص او را برانگیخت که از آن بخورد. و اما تکبر؛ در داستان شیطان است که چون مأمور به سجده آدم شد، سرپیچی کرد. و اما حسد؛ در داستان دو پسر آدم (هابیل و قابیل) است، زمانی که یکی دیگری را کشت.

منظورش اشرف الواعظین است. ارباب وسائل عیش و نوش را آماده می کند. یکمرتبه می بیند اشرف الواعظین وارد شد. ارباب به سرعت دستگاه گناه و معصیت را جمع می کند و منقلب می شود.

مرحوم اشرف الواعظین هم یک توسل می گیرد و روضه خوانی می کند و ارباب در آن مجلس منقلب می شود و وضعش را عوض می کند.

بعضی ها می خواهند گناه بکنند، ولی خدا به داد آنها می رسد و وسیله توبه فراهم می شود.

که آمدم، نیمه شبی، همسرم مرحوم شد. با خود گفتم: صبح نه پول دارم که جنازه او را بردارم و نه نان و آب دارم. شیراز هم می خواستم بروم.

نیمه شب، با خدا دعوایی کردم که در عمرم نکرده بودم. گفتم: آیا این هم وضع است؟ هم گریه می کردم، هم داد می زدم. صبح، سر آفتاب شیخ پیرمردی آمد، کفن و دفن عیالم را انجام داد. بعد برایم ماشین گرفت و پول هم به من داد.

به شیراز که رفتم کارم روی غلتک افتاد. عیال دیگری گرفتم و ایاب ذهابم زیاد شد و فراوانی آمد. چنان که گاهی اعتماد می کردم و از کاسبها نسیه می گرفتم. بعد از مدتی، خداوند دوباره روزی ام را تنگ کرد.

یک عصر ماه رمضان، همسرم کیسه را به من داد و گفت: برای افطار هیچ نداریم. در کوچه پیش هر کاسبی خواستم بروم، دیدم محل نسیه پیش او پر است. رفتم یک کوچه بالاتر، آنجا هم همین طور بود. تا این که به شاهچراغ علیه السلام سر در آوردم. نمازی خواندم و گیج شدم. دیگر نزدیک غروب شده بود. با کیسه خالی، رو به خانه آمدم و یک تاکسی هم صدا زدم، در حالی که پول تاکسی را هم نداشتم. در تاکسی یادم آمد که پول ندارم.

همین طور که در تاکسی با خودم مشغول بودم، کمی جلوتر یک نفر سوار شد. تا مرا دید با تعجب گفت: به! شما اینجایید؟ از صبح در شیراز دنبال شما می گردم. هول کردم که میهمان هم به ما برخورد. مرحوم سید عبدالله شیرازی خیلی میهمان دوست بود.

دیدم هم دارم میهمان می برم و هم کیسه ام خالی است. از تاکسی که پیاده شدیم تا من کمی با جییم ور رفتم، او کرایه را داد. صد قدم تا خانه راه

ص: 201

بود، ولی من قدمم پیش نمی رفت. از من قدم های کوتاه و از او قدم های بلند. به در حیاط خانه که رسیدیم، نمی دانم چه قدرتی آمد که در را باز کردم و کتره ای گفتم: یا الله و داخل رفتم. البته یا الله خودش قشنگ است و کار را درست می کند.

میهمان گفت: من دیگر مرخص می شوم و یک دسته اسکناس - چهارصد تومان - در آورد و به من داد. پول را که دیدم، برای ماندن به او اصرار کردم. قبول نکرد و رفت. پول در جیب و کیسه خالی در دست، سرم را بالا کردم و گفتم: آیا این وضعش است؟ ببین که به خاطر کمی دیر دادن، چند قسم بلا به جان من انداختی. آیا برای یک ربع عقب انداختن من باید این قدر بلا بکشم؟ از این تاریخ به بعد اگر سر وقت دادی که هیچ، و الا خودم دست بالا می کنم. می گفت: این دومین بار که قشنگ به میدان آمدم، نه گریه داشتم و نه هوار زدم، خیلی اثر کرد.

پا وامکش از کار ما بستان گرو دستار ما

در گل بمانده پای دل جان میدهم چه جای دل

وز آتش سودای دل ای وای دل ای وای ما(1)

یُبَالِی مِنْ أَیْنَ جَاءَتْهُ الدُّنْیَا مِنْ حِلِّهَا أَوْ مِنْ ح-َرَام-ِه-َا وَ لَا ی-ُب-َالِی م-َا دَنَّسَ فِیهَا عِرْضَهُ وَ أَهْلَکَ نَفْسَهُ وَ أَذْهَبَ مُرُوءَتَهُ فَهُمْ فِی غَمْرَةٍ یَضْطَرِبُونَ؛ ای آن که پرسیدی، بشنو و سپس بفهم و پس از آن باور کن و سپس به کار بند مردم سه گروه اند: زاهد (پارسا) و صابر (شکیبا) و راغب(خواهان دنیا)، اما زاهد؛ کسی است که اندوهها و شادی ها از دلش بیرون رفته است؛ نه به چیزی از دنیا شاد شود، و نه بر چیزی که از دستش رفته افسوس خورد. پس او آسوده خاطر است و اما صابر؛ آن کس است که در دل آرزوی دنیا کند و چون بدان رسد به خاطر سرانجام بد آن و زشتی منظر آن (در نظر خرد) به نفس خود لگام زند که از آن برنگیرد، (و چنان است) که اگر بر دلش آگاه شوی، از پارسایی و فروتنی و دور اندیشی او در شگفت شوی. و اما راغب؛ باک ندارد که دنیا از چه راهی به دست او رسد؛ از حلال است، یا از حرام. و باک ندارد که در باره آن آبرویش چرکین شود، و خود را هلاک کند، و مردانگی خود را از بین ببرد،

پس آنهایند که در گرداب سخت (دنیا) سرگردان و مضطرب اند.

زیباتر هستید، یا مریم؟ او به این زیبایی و جمال دچار فتنه نشد.

و نیز مردان زیبایی را که جمالشان آنها را به گناه کشانده می آورند و یوسف علیه السلام را نیز حاضر می سازند و خطاب می شود، آیا شما زیباتریدیا یوسف که با این همه زیبایی دچار فتنه زنان نشد؟

و نیز افرادی را که در دنیا دچار بلا و مصیبت شده اند و در اثر آن به لغزش و گناه افتاده اند حاضر می سازند و ایوب علیه السلام را نیز می آورند و به آنها خطاب میشود: آیا بلا و مصیبتی که به شما رسید شدیدتر بود، یا آنچه به ایوب رسید؟ و با این همه او دچار خطا و گناه نشد.(1)

اداره می گذارم سریع خورده می شود ( پنیر، نون، گردو، حلوا، و ...) و برای صبحانه فردای خودم چیزی باقی نمی ماند!

مدیر می گوید: آقای محترم، لطفا فامیل خودت را روی آنها بنویس. کارمند می گوید: فامیلم «صلواتی» است، روی همه آنها می نویسم.

سریع است. راه خدا سخت است، اما با امام حسین خیلی آسان است.

امام حسین علیه السلام مجرا و نهری بین خدا و خلق است. هر کس در مسیر او قرار گیرد، او را به بالا می برد. وقتی با امام حسین کارت اصلاح شد، به جای اصلی خودت رفته ای.

نمی دانید در آینده دنیا چه می شود. یک نفر نمی ماند که امام حسین علیه السلام را دوست نداشته باشد. از پنجاه سال پیش شروع شد. وقتی به بچه های شما برسد نمی دانید چه می شود. چون قرآن مال کافۀ ناس و همه بشر است. خورشید قرآن که آمد، همه عالم را زیر سایه خود گرفت. هرچند بعضی بگویند ما مسیحی و یهودی هستیم، قرآن اعتنا نمی کند و می گوید: تو مال منی.

خوش به حال شما که اقرار دارید و خودتان با میل و رغبت این شراب را می نوشید، آنها را هم به زور به حلقشان می ریزند. عن قریب صدا بلند می شود.

بعد از موت دیگر گریه نیست. همه جا نور است. گریه برای امام حسین آن قدر شریف و مؤثر است که اگر قبل از موت یک بار روضه و گریه آمد، برای همه عمر انسان کافی است.

کسی که بر امام حسین گریه کند، حساس می شود و وقتی که اولیاء الله و عباد خدا که بدنشان نرم است او را در بغل می گیرند، او این را احساس می کند و لذت می برد.

در این امت، امام حسین خالق گریه است. و در عین اینکه خالق گریه است، ذات مؤمنین را می خنداند. عصر عاشورا بعد از همه عزاداری هاو گریه ها، بچه ها و جوان ترها، اگر بزرگترها مانعشان نشوند، بی اختیار شوخی می کنند و می خندند. در حالی که عصر عاشورا آغاز مصائب اهل حرم و بازماندگان شهدای کربلاست و باید مغموم باشند. این بهجت و سرور ذاتی مال امام حسین علیه السلام است.

خداوند از برکت امام حسین علیه السلام مملکت ما را روی زمین خیلی عزیز شمرده است. بین که ذکر امام حسین علیه السلام چقدر برای بنی آدم استراحتگاه است. هر کدام خسته می شوند، می گویند به روضه برویم.

زنها عجیب ترند. هرجا بیرقی می بینند، وارد می شوند. کمی برای بچه های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم گریه می کنند و حالشان جا می آید. گریه که می کند، قلبش آب بیرون می دهد. گریه، غصه و چرک را آب می کند و از سینه هایشان می برد.

من عرش و فرش را به رخ کس نمی کشم

این بس ز صنع تو که حسین آفریده ای

ص: 208

ساحران به دار آویخت.

اما همسر حزقیل آرایشگر دختران فرعون و زنی با ایمان بود. ابن عباس روایت کرده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به جبرئیل فرمود: هر وقت تو در نزد من می آیی بویی بسیار خوش به مشامم می رسد. این بو از چیست؟

جبرئیل گفت: این بو از آرایشگر آل فرعون و اولاد اوست. روزی او مشغول آرایش دختر فرعون بود. شانه از دستش افتاد. بلافاصله گفت: «بسم الله». دختر فرعون گفت: منظورت پدر من است؟ او گفت: خیر، بلکه «الله» پروردگار من و تو و پدر توست.

دختر فرعون این خبر را به پدر رساند. فرعون هم او و فرزندانش را فرا خواند و گفت: پروردگار شما کیست؟ او گفت: پروردگار من و تو «الله» است. آن گاه فرعون دستور داد تنوری از مس گداخته را داغ کنند، سپس او و فرزندانش را بیاورند.

وقتی چنین کردند، آن زن به فرعون گفت: از تو درخواستی دارم و آن این که استخوان های من و فرزندانم را جمع کرده و آنها را دفن کنی. فرعون گفت: به خاطر حقی که در برابر خدماتت بر گردن من دارید، چنین می کنم.

سپس فرمان داد فرزندان او یکی یکی وارد آتش شدند تا نوبت به آخرین فرزند رسید که کودکی شیر خوار بود. به خواست خدا به سخن در آمد و گفت: ای مادر صبر کن، تو بر حق هستی. آن گاه مادر و کودک را با هم در تنور انداختند. و این بوی خوش از او و اولاد اوست.(1)

ص: 210

شیطان رجیم باشم.

2) و إیاک و الحرص فإن آدم أبیح له الجنة و نهی عن شجرة واحدة فحمله الحرص علی أن أکل منها؛ از حرص بر حذر باش که آدم همه نعمتهای بهشتی را در اختیار داشت و فقط از یک درخت نهی شد. پس حرص او وادار کرد که از آن بخورد.

3) و إیاک و الحسد فإن ابن آدم حسد أخاه فقتله؛ و از حسد بر حذر باش که پسر آدم به برادر خود حسد برد و او را به قتل رساند.

آن وقت نوح علیه السلام فرمود: چگونه و در چه حالتی است که تو بیشتر بر بنی آدم غلبه پیدا می کنی؟ ابلیس گفت: در حالت خشم و غضب.(1)

آنهایی که با خدا در جنگ اند، دائم در جنگ هستند. هیچ آرامشی ندارند. کسی هم که با خدا صلح کند، هیچ کمبودی ندارد. مصلحت انسان این است که با خدا آشتی کند.

به مراتب توحید موفق شد، خدای تعالی حوائج او را بر آورده می سازد؛ گرچه حوائج اقتصادی و مادی باشد. حوائجی که به ید قدرت باری تعالی انجام می شود، با حوائجی که با تشبثات به زید و عمرو، برآورده می شود، خیلی فرق دارد.

و این بدان معنا نیست که انسان از اجتماع کناره گیری کند. انسان باید در اجتماع باشد و برای اجتماع کار کند، برای خدا کار کند. نه این که در اجتماع باشد و برای خودش کار کند. اگر در اجتماع برای خود کار کرد، این مثل یک اکتساب بازاری است. بازاری هم برای خود کار می کند، منتها از طریق تجارت و ما از طریق ترویج و انذار و بشارت.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

یا علی من لم یأنف من خدمة العیال دخل الجنة بغیر حساب؛(1) ای علی! هر کس در خدمتگزاری خانواده ترشرویی نکند، بدون حساب وارد بهشت می گردد.

همراه خود ببرند. آنها پذیرفتند. وقتی به وسط دریا رسیدند، خداوند نهنگ عظیمی را فرستاد تا راه را بر کشتی ببندد. یونس با دیدن او وحشت کرد و به عقب کشتی پناه برد، اما نهنگ کشتی را دور زد و دهان خود را گشود.

اهل کشتی گفتند: حتما در میان ما گناهکاری وجود دارد. باید او را به قید قرعه مشخص کرده و به دریا بیاندازیم. پس قرعه افکندند و قرعه به نام یونس علیه السلام افتاد. در نتیجه اهل کشتی او را اخراج کرده و در دریا انداختند. آن گاه نهنگ او را بلعید و میان دریا ناپدید شد.

دچار جزع و فزع شدی؟

یونس گفت: پروردگارا، مرا ببخش و عفو نما، آنگاه خداوند سلامتی را به بدن او باز گرداند و او به سوی قوم خود بازگشت و آنها به او ایمان آوردند.

سبب این امر آن بود که خداوند امر او را یک چشم بر هم زدن به خود او واگذار کرد.

در همین رابطه است که ام سلمه می گوید: همواره می شنیدم که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در دعای خود می فرمود: «اللهم لا تکلنی إلی نفسی طرفة عین أبداً؛خداوندا، مرا یک چشم بر هم زدن به حال خودم وامگذار!»

وقتی از آن حضرت در باره این دعا سؤال کردم، فرمودند: «یا أم سلمة و ما یؤمننی و إنما وکل الله یونس بن متی إلی نفسه طرفة عین و کان منه ما کان؛ ای ام سلمه، چگونه ایمن باشم، با آنکه خداوند یک لحظه یونس را به حال خود نهاد و آنچه واقع شد، محقق گشت.»(1)

ندارند؛ چون حسابشان را جلو انداخته اند. خودشان به حساب خود رسیده اند.

همین قدر که خودت حاضر بشوی برای حساب پس دادن، خداوند خیلی زود به حساب می رسد. وقتی حاضر شوی برای حساب، اصلا می گوید: من به حساب نمی رسم، خودت صورت حساب را بیاور. خودت بخوان. «کَفَی بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا»(1)آدم زنده می شود.

ببین خدا چه منت بزرگی سر مؤمن گذارده است. مؤمنین رفتند حساب پس بدهند. همین که شب و نصف شب نشستی و بین خود و خدای خودت حساب کردی کافی است. دیگر حساب نداری، هیچ کس از تو حساب نخواهد کشید. گفتید: خدایا، این حسابم و این هم خودم. می گوید: همین کافی است.

می گوییم: خدایا، با این آیه همه را حساب رسیدی، همه را غنی کردی، همه را راحت کردی. چه آسان حساب رسیدی! من خیال کردم حالا دقیق بررسی می کنی.

امیدوارم هر چه بود صاف نوشته باشی. خداوند مرحمت فرمود که خودت برو بخوان، که دیگر خواندن ندارد. تمام شد. من که می دانستم چه کاره ای. او هم که با خبر بود. عالم به ضمیر صامتین است. فرمود: برو حسابت را بخوان. وقتی آمدم بخوانم فرمود: بلند شو! نگذاشت بخوانم.

ندیدی وقتی حرّ آمد محضر اباعبدالله علیه السلام و دو زانو نشست و خواست وارد حساب شود که این آقا کسی است که آب به من داد، لشکرم را سیراب کرد، چنین و چنان کرد. من راه را بر او بستم. وقتی فرمود: بگذار در شب تاریک بچه هایم را بردارم و از اینجا بروم، گفتم: نه من مأمورم.

ص: 219

وقتی حرّ خواست وارد این حساب ها شود، حضرت نگذاشت وارد حساب شود؛ فرمود: «ارفع رأسک یا حر، سرت را بلند کن ای حر!» سرش را بلند کرد. تمام شد. فقط جمال آقا را در مقابلش مشاهده کرد. آن را هم طاقت نداشت؛ چون اول کار بود. گفت: اذن بده به جهاد بروم. حضرت فرمود: قدری بنشین! حضرت او را قدری نشاند؛ قشنگ و آرام. خوشا به حالش! الآن هم پهلوی حضرت نشسته است.

عرض نمود: پروردگارا، هم نشین مرا در بهشت، که از نظر درجه و منزلت مانند من است به من بنما. خداوند به او وحی کرد: او یونس بن متی است.

داوود گفت: به من اجازه بده او را ملاقات کنم. و خداوند او را اذن داد. سپس داوود با سلیمان، پسرش به راه افتاد تا به موضعی رسید که در آنجا خانه ای ساخته شده از شاخه و برگ درخت خرما وجود داشت. در آنجا سراغ یونس را گرفتند. گفتند: او در بازار است.

سرانجام او را در بازار هیزم فروشان در حالی که پشته ای هیزم بر پشت داشت یافتند، در حالی که جماعتی از مردم منتظر او بودند. او هیزم را بر زمین نهاد و شکر الهی را به جای آورد و گفت: چه کسی کالای نیکوی مرا با کالای نیکوی دیگر معاوضه میکند؟ سرانجام هیزم ها را فروخت و به جای آن مقداری گندم تهیه کرد.

آن گاه داوود و سلیمان به نزد او آمدند و بر او سلام کردند. یونس پاسخ آنها را داد و آنها را به منزل خود دعوت کرد و طعامی خرید و آتش برافروخت و طعام را روی آن قرار داد و همراه آن دو مشغول صحبت شد.

هنگام غذا خوردن در شروع هر لقمه «بسم الله» می گفت و بعد از خوردن آن «الحمد لله» بر زبان می آورد. بعد از اتمام غذا گفت: پروردگارا، کیست که به او به اندازه من نعمت داده باشی؟ چشمم را بینا کردی، و گوشم را شنوا قرار دادی، و بدنم را صحت و قوت بخشیدی، و خار و شاخه درختان را وسیله تأمین رزق من قرار دادی، و کسانی را فرمان دادی که آن هیزم را از من خریداری کنند تا با پول آن طعامی را تهیه کردم که خودم آن را نکشته ام، و آتش را مسخر من گردانیدی تا آن طعام را بپزم، و

ص: 221

به من اشتهایی دادی تا آن را با یاد و شکر تو تناول کنم و بدنم بر طاعت و عبادتت قوت گیرد. پس حمد و سپاس شایسته توست! و آنگاه گریست.

در این حال داوود به سلیمان گفت: «یا بنی قم فانصرف بنا فإنی لم ار عبداً قط أشکر لله من هذا؛ پسرم، برخیز تا برویم. من تا امروز بنده ای که تا این حد شاکر باشد ندیده بودم.»(1)

قائم کشیده شد و از آنجا با مرحوم حاج آقا عبدالحسین معین شیرازی آشنا شد و با ایشان خدمت مرحوم آیت الله انصاری همدانی رسید و داماد ایشان شد و به کمال رسید.

دیدم حضرت علی علیه السلام کار خودش را کرد و دعای پدر در حق او مستجاب شد. با این که وقتی به ایران آمد، در رشته مهندسی نساجی جزء یکی دو نفر اول کشور بود و او را برای استادی به دانشگاه (پلی تکنیک) بردند و خیلی از مقامات بالای دستگاه آن روز می خواستند او را به طرف خود بکشانند، ولی او راه دیگری را انتخاب کرد و تا پایان ادامه داد. هنگامی هم که از دنیا رفت، از ثروت ظاهری هیچ نداشت.

جهان و کار جهان جمله هیچ بر هیچ است

هزار بار من این نکته کرده ام تحقیق

دیو اگر عاشق شدی آن گوی برد

جبرئیلی کرد و آن دیوی بمرد

عشق نفس انسان را تبدیل می کند.

یا خادم الجسم کم تسعی لخدمته

وانت بالنفس لا بالجسم انسان

اشتباه بزرگ انسان این است که روح را با جسم اشتباه می گیرد و همه سرمایه ها را خرج بدن می کند.

گر لحمک لحمی ز حدیث نبوی بی

بی صل علی نام علی بی ادبی بی

دادند که تو نیز روزی خواهی مرد، همان طور که آنها مردند. سپس داوود را قبض روح کرد.(1)

حرمة الجار علی الإنسان کحرمة أمه؛(1) احترام همسایه برای انسان، مثل احترام مادرش لازم است.

پس جبرئیل به نزد موسی آمد و جریان را به وی گفت. و موسی در نفس خود ذلیل شد و دانست که در گمان اشتباه کرده است.(1)

صلوات به آدم قوت می دهد. در امر آخرت هم در خوشی و ناخوشی به انسان قوت میدهد و بهجت می آورد و غم را زائل می کند. آنجا هم که سرور است، آن را بزرگ تر نشان می دهد. صلوات، در راه خدا به انسان خیلی کمک می کند.

صلوات هم در بین دعاها برای رفع خستگی و باز شدن نطق و راه افتادن است. هر وقت با خدای خود صحبت می کنی، اگر دیدی تعطیل شد و نتوانستی حرف بزنی صلوات بفرست، دوباره نطقت باز می شود.

انسان گاهی در می ماند که به خدا چه بگوید. صلوات راه را باز می کند. چقدر خوب است انسان با صانع خودش صحبت کند. نعمت ها را بگوید؛ خدایا، تو ما را آفریده ای، از آب و خاک آفریده ای، در آب و گل هستیم. خدایا، ممکن است ما را از آب و گل بیرون بیاوری و آدم کنی و بسازی؟ خدا همیشه دستش در آب و گل است.

نکشد هیچ کسی را و ز کشتن برهاند

همگی ملک سلیمان به یکی مور ببخشد

بدهد هر دو جهان را و دلی را نرماند

دل من گرد جهان گشت و نیابید مثالش

به کی ماند به کی مانند به کی ماندبه کی ماند

هله خاموش که بی گفت از این می همگان را

بچشاند بچشاند بچشاند بچشاند(1)

بعد فرمودند: من یک روز غلامی را دیدم که با سگی غذا می خورد. به وی گفتم: چرا این عمل را انجام میدهی؟ گفت: یا بن رسول الله، من اندوهگین هستم. می خواهم این سگ را شاد کنم، شاید من هم شاد گردم. چون مالک من یک یهودی است و می خواهم از وی جدا شوم. امام حسین علیه السلام مبلغ دویست دینار به منظور خریدن این غلام نزد مالک آن غلام بردند. یهودی گفت: این غلام فدای قدم شما باد و این باغ و بستان را نیز به آن غلام بخشیدم. و این مبلغ پول را هم که دادید به شما تقدیم نمودم. امام حسین علیه السلام فرمود: من نیز این پول را به تو بخشیدم. یهودی گفت: من هم قبول کردم و این پول را به آن غلام بخشیدم. امام حسین علیه السلام فرمود: من نیز آن غلام را آزاد نمودم و این پول و باغ را به او بخشیدم. زن آن یهودی گفت: من اسلام اختیار نمودم و مهریه ام را به شوهرم بخشیدم. شوهرش گفت: من نیز مسلمان شدم و این خانه ام را به زنم بخشیدم!(1)

ملاقات خواهی کرد.

کسی که حضرت را دید و جمال حضرت را مشاهده کرد، دیگر نمی خواهد چیزی ببیند.

ظاهر می گوییم آقا می آید، ولی در حقیقت ما به خدمت حضرت می رویم. ما به پشت دیوار دنیا رفتیم و گم شدیم. باید از پشت دیوار بیرون بیاییم تا ببینیم که حضرت از همان ابتدا حاضر بودند.

ما مثل بچه ای هستیم که پدرش دست او را گرفته است تا به جایی ببرد. در طول مسیر از بازاری عبور می کنند. بچه جلب ویترین مغازه ها می شود و دست پدر را رها می کند و در بازار گم می شود. وقتی متوجه می شود که دیگر پدر را نمی بیند، گمان می کند پدرش گم شده است، در حالی که در واقع خودش گم شده است.

انبیا و اولیا پدران خلق اند و دست خلایق را می گیرند تا آنها را به سلامت از بازار دنیا عبور دهند. غالب خلایق جلب متاعهای دنیا شده اند و دست پدر را رها کرده و در بازار دنیا گم شده اند. امام زمان بالا گم و غایب نشده است، ما گم و محجوب گشته ایم.

نبودند. امام سجاد علیه السلام می فرماید:

إن أهل زمان غیبته القائلون بإمامته المنتظرون لظهوره أفضل أهل کل زمان لأن الله تعالی ذکره أعطاهم من العقول و الأفهام والمعرفة ماصارت به الغیبه عندهم بمنزلة المشاهدة؛(1) منتظرین واقعی در زمان غیبت برتر از مردم تمامی زمان ها هستند؛ زیرا آنقدر از جانب خدا عقل و فهم و معرفت پیدا کرده اند که غیبت و شهود برای آنها فرق نمی کند.

کسی که غیبت و حضور حضرت حجت برایش یکسان باشد، به حضرت راه پیدا می کند. تا وقتی شخص می خواهد حضرت بیایند و پدر آدم های بد را در بیاورند و انتقام از ظالمین بکشند، از دیدن حضرت خبری نیست. هر وقت عبد و تسلیم شدی و فاعلیت خدا را در همه حوادث دیدی و به آن تن دادی، آن وقت برای ملاقات با حجت خدا آماده شده ای.

این که در روایت آمده است که هر کس که ادعای مشاهده امام زمان را کرد تکذیبش کنید، به این معناست که آنچه دیده است فقط پرتو مختصری از امام زمان است و مطلب خیلی بالاتر از این است. از طرف دیگر کسی که چیزی را دید، نباید به دیگران بگوید. لذا ما وظیفه تکذیب داریم، گرچه طرف ممکن است راست بگوید.

هر وقت حاجتی داشتی برای حضرت ولی عصر علیه السلام عریضه بنویس و بده به آب نهرهای جاری، یا به نسیم صبا و باد صبحدم، آن را به حضرت می رسانند.

ص: 237

در همه زمانها ابدال وجود دارد که اصحاب امام زمان علیه السلام هستند و میخ های خیمه زمین اند.

رفتند و مطلب را به او ابلاغ کردند.

دانیال با شنیدن این ماجرا گفت: یعنی امر گرسنگی شما به اینجا رسیده که کودکان خود را می خورید؟ آن وقت دست به آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا، فضل و رحمت خود را به ما باز گردان و بی گناهان و کودکان را به گناه صاحب آن کشتی و بی حرمتی او به نعمت خود، عذاب مکن!

پس خداوند تعالی به آسمان فرمان داد تا بر زمین ببارد و به زمین فرمان داد: ای زمین، برای روزی خلقم خیر خود را برویان؛ چون من به کودکان صغیرشان رحمت نمودم.(1)

گاهی اوقات با اشاره حضرت یک جام پر می کردند و بر سر یک نفر میریختند که اینجا صدای صلوات یک نفر از بیرون ضریح بلند میشد.

در هین اثنا دیدم شخصی گویا از بیرون ضریح به هوا پرید. ملائکه به دستور حضرت او را گرفتند و از بالا به داخل ضریح آوردند و کنار حوض خواباندند و پیاپی جام ها را از آن حوض پر می کردند و به دهانش می ریختند، ولی هر چه از آن جام ها به او می دادند دست بر نمی داشت و دائم می گفت: یا علی، یا علی! آنقدر از آن جام ها به دهانش ریختند تا این که مثل خیک پر از آب شد. آن وقت ملائکه او را بلند کردند و به طرف آسمان پرتاب کردند.

بسیاری از مشکلاتی که برای جامعه و خانواده و افراد پیش می آید، برای این است که ما اینها را بغل کرده ایم و داریم حرف زور به آنها تحمیل می کنیم. اگر رهایشان کنیم خوب می شوند.

المعلمون خیر الناس؛ کلما اخلق الذکر جدوده؛(1) آموزگاران،بهترین مردم اند. هرگاه یاد [خدا] کهنه میشود، تجدیدش می کنند.

عیسی علیه السلام فرمود: خداوند هرچه بخواهد می کند، پس در زدند و عروس بیرون آمد. عیسی فرمود: از همسرت اجازه بگیر که ما وارد شویم. پس از کسب اجازه، حضرت عیسی علیه السلام وارد خانه او شدند و او برای عیسی علیه السلام طعامی نهاد.

عیسی علیه السلام پرسش نمود: بگو دیشب چه عملی انجام دادی؟ زن گفت: عمل خاصی انجام ندادم، جز همان اعمال همیشگی. فقط سائلی هر شب جمعه به در خانه ما می آمد و ما از غذای خود به او می دادیم. دیشب هم آن سائل آمد و من مشغول مراسم عروسی بودم و همه سر گرم بودند و هر چه این سائل درخواست کرد کسی جواب او را نداد. وقتی من صدای او را شنیدم، به طور ناشناس برخاستم و از غذای عروسی برای او بردم.

حضرت عیسی علیه السلام با شنیدن این حرف به زن فرمود: از جای خود برخیز. وقتی زن برخاست، همه دیدند ماری بسیار بزرگی در کنار اوست. آن وقت عیسی علیه السلام فرمود: به سبب آن عمل خیرت خداوند شر این حیوان را از تو بر طرف کرد.(1)

اگر الهی شدید، شرق و غرب را می شناسید. اگر مالک هوای نفس شدید، قدرت تشخیص پیدا می کنید. اگر مالک هوای نفس شدید، بدون تعلم به حقیقت علم که نور است نایل می شوید.

راه ائمه و مکتب اهل بیت علیه السلام راه بندگی خداست، راه صدق و صفا و تهجد و دعاست، راه رستگاری و فلاح است.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

لا صلاة لمن لم یصب انفه ما یصیب جبینه؛(1)کسی که بینی اش را همچون پیشانی به خاک نرساند، نماز(کامل) ندارد.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

لیس من شیعتنا من یظلم الناس؛(2) آن کس که به مردم ستم می کند، از شیعیان ما نیست.

کمک خواست. عیسی او را از آب نجات داد و سپس به او گفت: چه با خود گفتی؟ گفت: دچار عجب شدم و چنین فکری کردم.

عیسی علیه السلام فرمود: همانا نفس خود را در جایگاهی که شایسته توست و خداوند تو را در آن قرار داده، ننهاده ای و خداوند تو را به سبب گفتارت عقوبت کرد. پس به سوی خداوند عز و جل باز گرد و توبه کن. پس آن مرد توبه کرد و به جایگاه اصلی خود بازگشت. پس از خدا بپرهیزید و تقوا داشته باشید و حسد نورزید و عجب نداشته باشید.(1)

فقیر مگر دیوانه است که با فقیری همچون خود حرف بزند، خواسته ات را از خدا که غنی است بخواه. خلق آلت و اسبابی در دست خدا هستند و مخلوق اویند.

سعی کنید به خلق که نگاه می کنید خدا را ببینید و خلق برای شما حجاب از خالق نشوند، بلکه نشان دهنده خالق باشند.

بی تماشای صفت های خدا

گر خورم نان در گلو ماند مرا(1)

الآیات و یعبد الله حق عبادته؛(1) رسول خدا چون تجارت به شام را رها کردند و هر آنچه را که خداوند از این تجارت روزی آن حضرت کرده بود صدقه دادند، هر روز صبح به حرا صعود می کردند و از فراز آن به آثار رحمت خداوند و انواع شگفتیهای رحمتش و حکمت های بدیعش می نگریستند و به اطراف آسمان و آفاق زمین و دریاها و بیابانها و صحراها نگاه می کردند و از این آثار عبرت می گرفتند و به این آیات متذکر (عظمت قدرت خداوند می شدند) و خداوند را آن گونه که شایسته است عبادت می کردند.

إن الله إنما أراد بهذه الأمة الیسر ولا یرید بهم العسر؛(1) همانا خداوند برای این امت، آسانی خواسته است و خواهان در سختی افتادن آنها نیست.

صد تازیانه بخورد. و اگر همسر داشته باشد، باید او را سنگسار کرد تا کشته شود.

قارون گفت: اگر چه آن فرد تو باشی؟! چون بنی اسرائیل می پندارند تو با فلان زن زنا کرده ای! موسی گفت: او را فرا بخوانید تا از او شهادت بطلبیم. وقتی آن زن آمد، موسی از او پرسید: ای زن، آیا من مرتکب عملی که این قوم می گویند شده ام؟

پاسخ این سؤال بر او دشوار بود. از این رو پاسخی نداد. موسی او را به خدای گشاینده دریا و نازل کننده تورات سوگند داد. وقتی آن زن این مطلب را شنید، خداوند به او توفیق توبه داد و با خود گفت: توبه کردن و اعتراف آسان تر از اذیت و آزار رسول خداست. پس گفت: نه، هرگز! و لیکن قارون به من مبلغی داده تا به تو تهمت زنا بزنم.

وقتی آن زن این سخنان را به زبان آورد، قارون سر به زیر انداخت و فهمید که در معرض هلاکت واقع شده است. در آن وقت موسی به سجده افتاد و گریست و عرضه داشت: پروردگارا، دشمن تو قصد آزار و رسوا کردن مرا داشت. خدایا، اگر من پیامبر تو هستم، برای من غضب فرما و مرا بر او مسلط ساز! خدای سبحان به او وحی کرد: سر بلند کن و هر فرمانی می خواهی بران که زمین من از تو اطاعت می کند.

موسی گفت: ای بنی اسرائیل، خداوند مرا بر قارون فرستاده، حال هرکس پیرو اوست همراه او باشد و هر کس پیرو من است از او کناره بگیرد. همگی از قارون فاصله گرفتند. و به جز دو نفر هیچ کس در کنار او نماند.

سپس موسی فرمان داد: ای زمین، آنها را فرو ببر. پس آنها تا پاشنه پا

ص: 255

در زمین فرو رفتند. سپس دوباره فرمود: ای زمین، آنها را فرو ببر. این بار تا زانو در زمین فرو رفتند. بار دیگر موسی فرمان داد و این بار تا شکم فرو رفتند و بار دیگر تا گردن.

در همه این مراحل قارون و آن دو تن به موسی عجز و لابه می کردند و از او رحمت و شفقت می طلبیدند و هفتاد بار به او استغاثه کردند و او را به خدا سوگند دادند که به ایشان رحم کند، اما موسی از شدت غضب و ناراحتی به آنها توجهی نکرد. در نهایت با فرمان آخر، زمین آنها را کاملا در خود فرو برد. همان دم خدای سبحان به موسی وحی کرد:

ما أظنک استغاثوا بک سبعین مرة فلم ترحمهم و لم تغثهم أما و عزتی و جلالی لو إیای دعونی مرة واحدة لوجدونی قریباً مجیباً؛ هرگز به تو چنین گمانی نمی بردم که هفتاد بار به تو استغاثه کنند و به آنها رحم نکنی و توجهی ننمایی. آگاه باش، به عزت و جلالم اگر فقط یک بار به درگاه من استغاثه کرده بودند، حتمأ مرا نزدیک و اجابت کننده می یافتند و آنها را نجات میدادم.

روایت شده که زمین هر روز آنها را به اندازه یک قامت انسانی فرو می برد تا روز قیامت که به قعر زمین برسند.

وقتی زمین قارون و اصحابش را فرو برد، بنی اسرائیل با خود گفتند: موسی قارون را هلاک کرد تا خانه و اموال و گنج های او را تصاحب کند. آن وقت موسی دعا کرد و از خدا خواست که خدا خانه و اموال او را نیز به زمین فرو ببرد.(1)

ص: 256

إنظار التوبة و انفساح الحویة قبل الضنک و المضیق و الروع و الزهوق و قبل قدوم الغائب المنتظر وأخذ العزیز المقتدر؛(1) همانا بهره هر کدام شما از زمین به اندازه طول و عرض قامت شماست، آن گونه که خاک آلوده بر آن خفته باشد. ای بندگان خدا! هم اکنون، تا ریسمانهای مرگ بر گلوی شما سخت نشده، و روح شما برای کسب کمالات آزاد است، و بدنها راحت، و در حالتی قرار دارید که میتوانید مشکلات یکدیگر را حل کنید به اعمال نیکو پردازید. هنوز مهلت دارید، و جای تصمیم و توبه و باز گشت از گناه باقی مانده است. عمل کنید پیش از آن که در شدت تنگنای وحشت و ترس و نابودی قرار گیرید، پیش از آن که مرگ در انتظار مانده، فرا رسد، و دست قدرتمند خدای توانا شما را برگیرد.

چنین حکم داده و سوگند خورده است که از ستم ستمکاران در نگذرد. اکنون شما را به خدا سوگند میدهم که به هر یک از شما از سوی محمد ستمی شده است برخیزد و قصاص گیرد که قصاص در این خانه دنیا برای من محبوب تر از قصاص در خانه آخرت است که در محضر فرشتگان و پیامبران باشد.

در عین ظهور و پیدایی، پنهانی؛ و در عین پنهانی، ظاهر و آشکاری!

تا وقتی هستی و شئوناتی برای خود قائلم، ارزشی ندارم و چیزی نیستم. اما وقتی هستی و شئوناتی برای خود قائل نیستم با ارزشم.

للرحمن و ولده للقربان و ماله للإخوان؛ ابراهیم در راه خدا تن را به آتش سپرد و قلبش را به خدا، و فرزندش را به قربانی، و أموالش را به برادران و یاران»(1)

مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ اول، 1409 ق.

12. تحف العقول / ابن شعبة حرانی، حسن بن علی، جامعه مدرسین، قم،چاپ دوم، 1404 ق.

13. تصنیف غررالحکم و درر الکلم / تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، دفتر تبلیغات، قم، چاپ اول، 1366 ش.

14. تفسیر الصافی / فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، مکتبة الصدر، تهران، چاپ دوم، 1415 ق.

15. تفسیر العیاشی / عیاشی، محمد بن مسعود، المطبعة العلمیة، تهران، چاپ اول، 1380 ق.

16. تفسیر القمی / علی بن ابراهیم، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1404 ق.

17. التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری / حسن بن علی علیه السلام، امام یازدهم، مدرسة الامام المهدی علیه السلام چاپ اول، 1409 ق.

18. تفسیر روح البیان / حقی بروسوی اسماعیل، دار الفکر، بیروت.

19. تفسیر فرات الکوفی اکوفی، فرات بن ابراهیم، وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1410 ق.

20. تفسیر نمونه / مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الإسلامیة، تهران،1374 ش.

21. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال / ابن بابویه، محمد بن علی، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406 ق.

22. جامع احادیث الشیعة / بروجردی، آقاحسین، انتشارات فرهنگ سبز، تهران، چاپ اول، 1386 ق.

23. جامع الاخبار (للشعیری) / محمد بن محمد شعیری، مطبعة حیدریة،

ص: 264

نجف، چاپ اول.

24. جامع السعادات / محمد مهدی النراقی، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.

25. حکم النبی الأعظم «صلی الله علیه و آله و سلم» / محمدی ری شهری، محمد،موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، قم.

26. حکمت نامه پیامبر اعظم «صلی الله علیه و آله و سلم» / محمدی ری شهری، محمد، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، قم، 1387 ش.

27. حلیة الأبرار فی احوال محمد و آله الأطهار علیه السلام / بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، چاپ اول، 1411 ق.

28. الخصال / ابن بابویه، محمد بن علی، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم،1362 ش.

29. دیوان خواجه حافظ شیرازی به اهتمام سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، سازمان انتشارات جاویدان، تهران، چاپ سوم، 1358 ش.

30. روضة الواعظین و تبصرة المتعظین / فتال نیشابوری، محمد بن احمد، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375 ق.

31. ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین / کبیر مدنی، سید علی خان بن احمد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1409 ق.

32. سیره نبوی« منطق عملی» / دلشاد تهرانی، مصطفی، دریا، تهران،1383ش.

33. شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید / ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، مکتبة آیت الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1404 ق.

ص: 265

34. صحیفة الامام الرضا علیه السلام/علی بن موسی، امام هشتم علیه السلام،کنگره جهانی امام رضا علیه السلام مشهد، چاپ اول، 1406 ق.

35. الصحیفة السجادیة / علی بن الحسین علی دفتر نشر الهادی، قم، چاپ اول، 1376 ش. 36. طب الائمه علیهم السلام/ ابنا بسطام، عبدالله و حسین، دار الشریف الرضی، قم، چاپ دوم، 1411 ق.

37. عدة الداعی و نجاح الساعی / ابن فهد حلی، احمد بن محمد،دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، 1407 ق.

38. علل الشرایع / ابن بابویه، محمد بن علی، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385 ش. 39. عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة / ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، دار سید الشهداء للنشر، قم، چاپ اول، 1405 ق.

40. غرر الاخبار و درر الآثار فی مناقب ابی الائمة الاطهار / دیلمی، حسن بن محمد، دلیل ما، قم، چاپ اول، 1427 ق.

41. الغیبة للنعمانی / ابن ابی زینب، محمد بن ابراهیم، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، 1397 ق. 42. الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن اصادقی تهرانی، محمد،انتشارات فرهنگ اسلامی، قم، چاپ دوم، 1365 ش.

43. الفضائل لابن شاذان / ابن شاذان قمی، ابوالفضل شاذان بن جبرئیل،رضی، قم، چاپ دوم، 1363 ش.

44. الفقه المنسوب إلی الامام الرضا علیه السلام/ مؤسسه آل البیت علیهم السلام، مشهد،چاپ اول، 1406 ق.

ص: 266

45. قرب الاسناد / حمیری، عبدالله بن جعفر، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1413 ق.

46. قصص الانبیاء علیه السلام/ قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، مرکز پژوهش های اسلامی، مشهد، چاپ اول، 1409 ق.

47. الکافی / کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، دارالکتب الاسلامیه،تهران، چاپ چهارم، 1407 ق.

48. کشف الاسرار فی شرح الاستبصار / نعمت الله بن عبدالله جزائری، مؤسسة دار الکتاب، قم، چاپ اول، 1408 ق.

49. کلیات شمس تبریزی / مولانا جلال الدین محمد مولوی، نشر پیمان، تهران، چاپ چهارم، 1381 ش.

50. کمال الدین و تمام النعمة / ابن بابویه، محمد بن علی، اسلامیه،تهران، چاپ دوم، 1395 ق. 51. کنز العمال / المتقی الهندی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1409 ق - 1989 م.

52. کنز الفوائد / کراجکی، محمد بن علی، دارالذخائر، قم، چاپ اول،1410 قم.

53. مثنوی معنوی / جلال الدین محمد بلخی (مولوی)، به کوشش و اهتمام رینولدالین نیکلسون، نشر طلوع، تهران، 1373 ش.

54. مجموعة رسائل الإمام الغزالی / غزالی، محمد بن محمد، دار الفکر، بیروت، 1416 ق.

55. مجموعة ورام / ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی، مکتبة فقیه،قم، چاپ اول، 1410 ق.

ص: 267

56. المحاسن / أحمد بن محمد بن خالد برقی، دار الکتب الإسلامیة، قسم،چاپ دوم، 1371 ش.

57. المحجة البیضاء فی تهذیب الأحیاء / الفیض الکاشانی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1428 ق.

58. مختصر البصائر / حلی، حسن بن سلیمان بن محمد، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ اول، 1421 ق.

59. مداد الروح/حمود، محمد عبدالله، کورانی، حسین، دار الولاء، بیروت، 1430 ق.

60. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل انوری، حسین بن محمد تقی، مؤسسة آل البیت علیهم السلام قم، چاپ اول، 1408 ق.

61. مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد / شهید ثانی، زین الدین بن علی، بصیرتی، قم، چاپ اول.

62. مشکاة الأنوار فی غررالاخبار / طبرسی، علی بن حسن، المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ دوم، 1385 ش.

63. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد / طوسی، محمد بن الحسن،مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، چاپ اول، 1411 ق.

64. معانی الاخبار / ابن بابویه، محمد بن علی، دفتر انتشارات اسلامی،قم، چاپ اول، 1403ق.

65. مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی / ابی المؤید الموفق بن احمد المکی اخطب خوارزم، انوار الهدی، قم، 1425 ق، 2005 م.

66. مکاتیب الائمة علیهم السلام/ احمدی میانجی، علی، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1426 ق.

ص: 268

67. مکارم الاخلاق / طبرسی، حسن بن فضل، شریف رضی، قم، چاپ چهارم، 1412 ق.

68. من لا یحضره الفقیه / ابن بابویه، محمد بن علی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413 ق.

69. مناقب آل ابی طالب علیه السلام / ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، علامة، قم، چاپ اول، 1379 ش.

70. مناهج أنوار المعرفة فی شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة میرزا بابا شیرازی، ابوالقاسم بن عبدالنبی، خانقاه احمدی، تهران.

71. منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة / هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، مکتبة الاسلامیة، تهران، 1400 ق.

72. منیة المرید / شهید ثانی، زین الدین بن علی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، چاپ اول، 1409 ق.

73. المواعظ العددیة / ابن قاسم الحسینی العاملی، سید محمد بن محمدبن الحسن، طلیعة النور، چاپ اول، 1384 ش.

74. موسوعة الإمام الحسین «علیه السلام» فی الکتاب و السنة والتاریخ / محمدی ری شهری، محمد، موسسه علمی فرهنگی دار

الحدیث، سازمان چاپ و نشر.

75. موسوعة الکلمة / حسینی شیرازی، حسن، دار العلوم، کویت، 1427 ق.

76. میزان الحکمة / محمد الری شهری، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1375 ش.

77. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر / حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، مدرسة الامام المهدی علیه السلام، قم، چاپ اول، 1408 ق.

ص: 269

78. نهج البلاغة / شریف الرضی، محمد بن حسین، هجرت، قم، چاپ اول، 1414 ق.

79. نهج الفصاحة / ابو القاسم پاینده، دنیای دانش، تهران، چاپ چهارم،1382 ش.

80. النوادر للراوندی / فضل الله بن علی راوندی کاشانی، دار الکتاب، قم،چاپ اول.

81. النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین / جزایری، نعمت الله بن عبدالله، مکتبة آیت الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1404 ق.

82. الهدایا الشیعة ائمة الهدی (شرح اصول الکافی) / محمد مجذوب تبریزی، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1429 ق - 1387 ش.

83. الوافی / فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، کتابخانه امیر المؤمنین علیه السلام، اصفهان، چاپ اول، 1406 ق.

84. وسائل الشیعة / شیخ حر عاملی، محمدبن حسن، مؤسسة آل البیت علییهم السلام قم، چاپ اول، 1409 ق.

ص: 270

ص: 271