ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

چهارشنبه 9 خرداد/ 14 رمضان 171

پنجشنبه 10 خرداد/ 15 رمضان 176

جمعه 11 خرداد/ 16 رمضان 185

دستاوردها 191

فصل پنجم: دعوت و همکاری 193

شناسایی مراکز 195

فهرست شخصیت ها 198

همکاری در اداره غرفه 201

فصل ششم: انعکاس رسانه ای 203

ضرورت آشنایی با دیدگاه ها و اخبار 205

اخبار و رخدادهای قرآن کده توانمندان 206

قرآن کده توانمندان؛ غرفه ای متفاوت در نمایشگاه قرآن 206

نگاهی به غرفه قرآن کده توانمندان؛ 206

برگزیدگان بخش های مختلف نمایشگاه بین المللی قرآن معرفی شدند 207

وضعیت معلولین و خدمات به آنها چگونه است 208

راهپیمایی معلولان در نمایشگاه قرآن 208

بازدید دکتر سلطانی فر از غرفه فرهنگ معلولان در نمایشگاه قرآن 209

اخبار و رخدادهای نمایشگاه 210

نخستین نشست مشورتی کمیته بین الملل بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم 210

مشارکت و همکاری حوزه هنری در بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم 210

نخستین نشست کارگروه مشورتی نهادهای مردمی و تشکل های صنفی 211

دومین نشست خبری نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار می شود 212

استفاده حداکثری از ظرفیت های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت برگزاری 212

پیام رئیس نمایشگاه بیست و ششم: تجلی گفتمان قرآنی 213

نمایشگاه قرآن به روایت معاون وزیر 215

آینده نگری و همدلی برای ترویج فرهنگ قرآنی 216

عصر رسانه و هنرهای قرآنی 217

جشن بزرگ دانش و هنر قرآنی 219

اقتصاد فرهنگ دینی در افق نمایشگاه 219

رشد 20 درصدی حضور دستگاه ها 224

نمایشگاه متفاوت، استقبال گسترده 225

حضور نهادهای مردمی با 50 طرح نو در نمایشگاه قرآن 226

نمایشگاه قرآن، نقطه پیوند جامعه ایرانی با کلام وحی 226

نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با همه اقشار و سنین مرتبط است 231

حضور پررنگ هنرمندان تجسمی و صنایع دستی در نمایشگاه قرآن 233

فصل هفتم: مصاحبه با رسانه ها 235

شکل گیری تعامل رسانه ای 237

مردم و معلولین 237

غیبت سازمان بهزیستی 237

ص: 6

فرهنگ سازی 238

وظیفه نیکوکاران 239

مکتب تساوی معلول و عادی 240

دولت و معلولین 240

قرآن و معلولین 241

ضرورت دیالوگ، دورهمی و هم اندیشی 242

اسراف و تبذیر روشی ضد قرآنی 242

طرح محوری نمایشگاه امسال 243

مناسب سازی 243

سهم قرآن در زندگی هر ایرانی 244

اقتصاد قرآنی و معلولان 244

نمایشگاه قرآن و معلولان 245

آسیب شناسی عدم حضور بهزیستی 245

فصل هشتم: کارنامه قرآنی دفتر فرهنگ معلولین 247

درک ضرورت ها 249

مستندسازی فعالیت ها 250

آسیب شناسی فرهنگی و علمی توسعه قرآن در جامعه هدف 250

تدوین و نشر کتاب کاغذی 251

کتاب گویا (صوتی) 252

کتاب بریل 253

مرجع نگاری قرآن و عترت 254

فرهنگ سازی در سطح عمومی 255

جشنواره سراسری سوره شریف عَبَسَ 260

نخستین مسابقه قرآنی ناشنوایان استان قم 273

دیگر فعالیت ها 289

منابع و مآخذ 291

ص: 7

ص: 8

ص: 10

قرآن کریم و سنت نبوی و سیره امامان، آراء و مواضع خاصی درباره معلولان و معلولیت عرضه کرده اند و مجموعه معارف و آموزه های آنان گویای رویکرد و گرایش خاصی در این زمینه است.

برخلاف عرف دوره جاهلیت عربستان، اسلام اعلام کرد ناشنوایان، نابینایان و دیگر قشرهای دارای معلولیت با دیگر انسان ها تفاوت اساسی و ماهوی ندارند؛ همه انسان ها، معلولیت داشته باشند یا نه، در اصل انسانیت تساوی و تشابه دارند.

گزیده ای از آموزه ها و معارف قرآن و عترت در این فصل عرضه و معرفی می شود تا معلوم گردد معلولیت و معلولان، جایگاه خاصی در معارف قرآنی و به تبع آن در نمایشگاه قرآن دارند.

ص: 12

اهتمامی به این آیات نداشته اند و یا با تمسک به روایات ضعیف و اسرائیلیات برداشت وارونه عرضه کرده اند. مفسرانی که با ذهنیت مثبت و ناب قرآنی به سراغ آیات معلولیتی رفته و به خوبی این آیات را تفسیر کرده اند.

مبحث کرامت و تکریم انسان بسیار گسترده در قرآن مطرح شده است. کرامت ذاتی آدمی، و روشی که دیگران از جمله خود قرآن برای طرح و تحلیل آن و به اصطلاح تکریم به کار گرفته ابعاد متنوع و پیچیده دارد.

موضوع تکریم معلولین را به چند شیوه می توان در قرآن پی گرفت، از جمله با استفاده از شیوه متکی بر دانش تناسب می توان تکریم آنان را اثبات کرد.

شبکه آیات تکریم معلولین: برخی از پژوهشگران آیات درباره معلولین را به پانزده دسته تقسیم کرده اند. تعریف نابینا و نابینایی و تعریف ناشنوا و ناشنوایی؛ ملاک امتیاز و برتری انسان؛ دفاع از حقوق اجتماعی معلولین؛ مسئولیت همه انسان ها در جامعه سازی بدون تفاوت بین معلول و عادی؛ نفی هر گونه ایذاء و اذیت معلولین؛ رعایت وضعیت آنان و مناسب سازی محیط برای آنان؛ منع استهزاء و مسخره کردن آنان؛ نفی نسبت معلولیت به خداوند.

این عناوین برخی از گروه های آیاتی است که برخی این دسته ها را تا 15 گروه شمرده اند. اما همه پژوهشگران امور معلولین اعتراف نموده اند که شاه بیت و مهم ترین گروه آیات قرآنی، ده آیه نخست سوره عبس است. این آیات از نظر خطابی و داشتن آرایه های بدیعی و بیانی بسیار جذاب و زیبا از نظر محتوا با تمامی وجود از حقوق معلولین حمایت کرده است.

به همین دلیل آزمون و سنجش را از سوره عبس شروع می کنیم.

می دانیم که در قرآن کریم شبکه ای از آیات درباره معلولین هست و دوم اینکه بر اساس تحقیقات دانشمندان علوم قرآن می دانیم نظم و پیوستگی معناداری بر همه آیات و سور از جمله آیات مرتبط به معلولین حاکم است و آنها به صورت های مختلف یکدیگر را پشتیبانی کرده اند.(1)

اما گاه برخی مفسرین به دلیل ذهنیت هایی که متأثر از فرهنگ های محیط غیر قرآنی است، نسبت به معلولین کم لطفی کرده اند و آنگونه که بایسته معلولین است و خداوند می خواسته به تفسیر آیات نپرداخته اند.(2)

سوره عبس: هشتادمین سوره قرآن کریم به نام سوره عبس یا سوره اعمی نامیده شده و از سوره های مکی است. آیات مرتبط با نابینا در این سوره اینگونه است:

عبس و تولی، ان جاء الاعمی، و ما یدریک لعلم یزکّی، او یذکر فتنفعه الذکری، اما من استغنی، فانت له تصدی، و ما علیک الا یزکی، و اما من جائک یسعی و هو یخشی فانت عنه تَلَهی.

مرحوم آیت الله صادقی در تفسیر الفرقان در ده صفحه به تفسیر این آیات پرداخته است. این ده

ص: 14

صفحه را ذیل سرفصل من هذا العبوس؟ (آن چهره در هم کشیده کیست؟) آورده است.(1) هر چند مطالب متنوع ذیل این سرفصل مطرح شده و بهتر بود، چند سرفصل و عنوان می آمد تا مطالب جالب ایشان، بهتر طبقه بندی و تنظیم شود.

آیت الله صادقی نخست به عَبَسَ می پردازد و آیات متناسب با عبس را می آورد. نخستین آیه را از سوره الانسان، آیه 10 انتخاب کرده است: یوماً عبوساً قمطریراً.(2)

طریحی قمطریر را به معنای کسی که از حوادث خاص و مشکلات به شدت ناراحت است می داند.(3)

شاید دلیل انتخاب نخستین آیه مرتبط به عبوس و عبس همین نکته باشد. یعنی آیت الله صادقی می خواسته واژه های مترادف با عبوس را از خود قرآن بیاورد و بهترین مترادف را قمطریر یافته است. گمان نمی رود که هیچ واژه مترادف دیگر تا این اندازه با عبوس تناسب و ترادف داشته باشد. از این نظر روش آیت الله صادقی بسیار مطلوب است. یعنی ایشان با درایت تفسیری و با استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن فضای بحث را اینگونه ترسیم می کند: با ورود عبدالله بن ام مکتوم به عنوان فرد نابینای مطلق به جلسه بزرگان، سران و اشراف مکه با حضور رسول خدا(ص) و سر و صدای او چون می پرسید ای رسول خدا(ص) کجایی؟ پرسشی دارم؟ و … . فردی از اعضای این جلسه که شاخص و رفتارش بسیار نمایان و در چشم بوده با حالت ناراحتی روی خود را از ابن مکتوم برگردانده و به او پشت کرد. شدت ناراحتی او از این حادثه را با واژه قمطریر خیلی خوب می توان نشان داد. چون عبوس مدارج مختلف دارد و به اصطلاح تشکیکی است. ولی قمطریر آخرین حدّ از شدت عصبانیت و عبوسیت است.

به هرحال فاعل «عبس و تولی» که بر اساس روایات اهل سنت رسول خدا(ص) و بر اساس روایات شیعه کس دیگر بوده، قمطریر یعنی بسیار عصبانی بوده است.

آیت الله صادقی با استفاده از یکی از تکنیک های دانش تناسب یعنی «مترادف سازی واژگان» روش تفسیری مورد نظر خودش را اجرا نموده و در ادامه از فن دیگری که در دانش تناسب متداول است استفاده می کند. او آیات 21 تا 26 سوره المدثر را می آورد. این آیات اینگونه اند:

ثم نظر، ثم عَبَسَ و بَسَرَ ثم ادبر و استکبر، فقال ان هذا الاّ سحرٌ یؤثر، ان هذا الا قول البشر ساُصلیه سَقَر.(4)

این آیات درباره دشمنان اسلام و رسول خدا(ص)، به ویژه دشمنان قرآن کریم است. این آیات هم از نظر مفهومی و هم لفظی پیوند و ارتباط با عبس و عبوسیت و عبوس دارد. دشمنان قرآن کریم را با صفاتی مثل مستکبر، روی گردان و باسر توصیف می کند. نیز این دشمنان اعتراف کرده اند که قرآن مؤثر است و مثل سحر تأثیر می گذارد ولی کلام خدا نیست و سخن بشر است. این فن از دانش تناسب

ص: 15

با درایت و بسیار هوشیارانه توسط آیت الله صادقی انتخاب شده است. وجوه تناسب عبارت اند از: ابن ام مکتوم به عنوان مبلغ دین اسلام، مؤذن رسول خدا، نماینده و جانشین حضرت، قاری و محدث مرتبه نازل همان قرآن است. مخالفان قرآن، رفتارهایی چون پشت کردن به قرآن، تکبر ورزیدن و عدم قبول آن و بیماری بواسیر داشتن، از شدت درد و آلام به هم می پیچیدند. نیز کسانی که در آن جلسه به ابن ام مکتوم پشت کردند هم استکبار و آلام روانی داشتند.

مشهور در میان مفسران عامه و خاصه این است که: عده ای از سران قریش مانند عتبة بن ربیعه، ابوجهل، عباس بن عبدالمطلب، و جمعی دیگر، خدمت پیامبر(ص) بودند و پیامبر مشغول تبلیغ و دعوت آنها به اسلام بود و امید داشت که این سخنان در دل آنها مؤثر شود. مسلماً اگر اینگونه افراد اسلام را می پذیرفتند، گروه دیگری به واسطه آنان جذب اسلام می شدند؛ نیز کارشکنی های آنها از میان می رفت و از هر دو جهت به نفع اسلام بود. در این میان «عبداللَّه بن ام مکتوم» که مرد نابینا و ظاهراً فقیری بود وارد مجلس شد، و از پیغمبر(ص) تقاضا داشت آیاتی از قرآن را برای او بخواند و به او تعلیم دهد، و پیوسته سخن خود را تکرار می کرد و آرام نمی گرفت، زیرا دقیقاً متوجه نبود که پیامبر(ص) با چه کسانی مشغول صحبت است.

او آن قدر کلام پیغمبر(ص) را قطع کرد که حضرت(ص) ناراحت شد، و آثار ناخشنودی در چهره مبارکش نمایان گشت و در دل گفت: این سران عرب پیش خود می گویند پیروان محمد نابینایان و بردگانند، و لذا رو از عبداللَّه برگرداند، و به سخنانش با آن گروه ادامه داد.

در این هنگام آیات فوق نازل شد و در این باره پیامبر(ص) مورد عتاب قرار گرفت. رسول(ص) بعد از این ماجرا عبداللَّه را پیوسته گرامی می داشت، و هنگامی که او را می دید می فرمود: مَرحَبا بمَن عاتبَنی فیه ربّی: مرحبا به کسی که پروردگارم به خاطر او مرا مورد عتاب قرار داد و سپس به او می فرمود: آیا حاجتی داری آن را انجام دهم؟ همچنین پیامبر(ص) چند بار او را در غزوات، در مدینه جانشین خویش قرار داد.(1)

تکریم مشروط: در منطق قرآن نابینا و شخص معلول اگر اخلاق نیکو و رفتار انسانی داشته باشد مستحق تکریم است. عبدالله بن ام مکتوم به عنوان یک نابینا چون انسان ارزشی است و متخلق به اخلاقیات نیکو بوده، شایسته تکریم و احترام بوده است. قرآن کریم در باب رفتارشناسی ابن ام مکتوم، رفتارهایی مثل خاشع بودن، آگاه بودن و طهارت باطنی داشتن برای او برشمرده است. در واقع خداوند بی جهت و بدون دلیل امر به تکریم نابینا و احترام او نمی کند؛ نابینا با دیگر مردم تفاوتی ندارد؛ تمایز مردم به تقوا و رفتار انسانی و اخلاقیات نیک آنها است. نابینا به دلیل داشتن ویژگی های مطلوب، نظر خداوند را جلب کرد و قرآن کریم کسی که به او بی توجهی کرد، توبیخ کرده و با شدت و عتاب با او برخورد می کند.

عتاب خداوند نسبت به سران قریش و اشراف آن دوره هم به خاطر رفتارهای غیر انسانی و

ص: 16

اخلاقیات مذموم آنها است. هم اکنون در جامعه ایران هم به وضوح پیدا است که آدم هایی با جیب پرپول و دارای شئون اجتماعی و پست های مختلف با تکبر معلولین را کنار می زنند، نابینایی که کنار خیابان ایستاده تاکسی ها با بی احترامی از کنار او ردّ شده و او را سوار نمی کنند، چه برسد به معلولی که ویلچر داشته باشد. این جامعه که نسبت به قشر معلول عبس و تولی دارد (یعنی با چهره عبوس و درهم کشیده یا با بی توجهی به امور معلولین توجه نمی کند) حتماً مورد عتاب قرآن کریم است. چنین جامعه ای حتماً به انواع بلاها و مصائب گرفتار خواهد شد مگر اینکه رفتارش را عوض کند.

تزاحم و وظیفه همگانی: تقدم اخلاق بر حقوق، حداقل در جامعه معلولین حتمیت دارد. چون اگر بهترین مواد حقوقی درباره رعایت قوانین معلولین تصویب گردد ولی مردم در زمینه احترام معلولین توجیه نشده باشند، این قوانین اجرا نخواهد شد یا بد اجرا خواهد شد و پیامدهای منفی بسیار به بار می آید. اما اگر مسئولین، مدیران در همه رده ها احترام و رعایت شؤون معلولین را به عنوان یک وظیفه قطعی و وظیفه شرعی پذیرفته باشند، قوانین مصوب و احکام شرعی هم مراعات خواهد شد.

سوره عبس همین نکته را در دو محور یادآور شده است:

الف: توبیخ و عتاب به هنگام عدم احترام به آنها.

ب: تزاحم خواسته معلولین با خواسته دیگران و تقدم خواسته معلول.

از این سوره می آموزیم هر کس در هر رده ای باشد اگر احترام معلولی را مراعات نکرد؛ معلول فقیه باشد چه از طبقات پایین جامعه باشد، عموم مسلمانان وظیفه دارند، عابس و ترش رو را توبیخ کنند. عملی و اجرایی ساختن این نکته، موجب رواج فرهنگ احترام به معلولین می شود. متأسفانه در جامعه ما برعکس است. معلولین به صورت های مختلف مورد استهزاء و اذیت و حق کشی قرار می گیرند و صدای کسی هم در نمی آید.

چند درس مهم از این سوره می توان گرفت:

1. اولین و مهم ترین درس اینکه، رهبران اجتماعی و هر شخص در هر پست و مقامی، باید به اقشار محروم و فقیر به ویژه معلولین احترام بگذارند.

2. اگر مشاهده شود شخصی به معلولین بی احترامی می کند و عملاً یا قولاً می خواهد آنان را خوار نماید، باید با عتاب و به شدت با او برخورد شود تا متوجه کار اشتباه خود شود. متأسفانه در جامعه ما وقتی مثلاً نابینایی در جمعی حاضر می شود یا از محل پر ازدحامی عبور می کند، اغلب او را مضحکه قرار داده و رفتار او را دستاویزی برای تمسخر و خنده قرار می دهند. مهم تر اینکه مشاهده نشده کسی یا کسانی این رفتار جمع را نقد کنند و با عتاب به جمع حاضر بگویند این کار شما خطاست.

3. خداوند در این آیات، جنبه ها و ویژگی های مثبت فرد نابینا را ذکر می کند و می فرماید این فرد نابینا، تقوی و تذکار دارد. از مواردی که جمع حاضر منفی می پنداشته اند؛ مثل ورود سر زده نابینا به جمع و بیان درخواست های مکرر و همین رفتارها موجب وهن و تحقیر او شده، در قرآن یادی نمی شود مثل اینکه این رفتارهای نابینا اهمیتی ندارد و مهم تقوی، تزکیه و متذکر بودن است. بنابراین

ص: 17

نابینا از حیث نابینا بودن مطلوب نیست بلکه شخصیت و رفتارهای انسانی او مطلوبیت دارد.

4. این آیات مسئولیت رهبران و مدیران جامعه اسلامی را مشخص می کند و مسئولیت سامان دهی به جو و فضای جامعه را بر عهده آنان می گذارد. اینان باید برنامه های تکریمی برای معلولین داشته باشند و علاوه بر آنان جامعه را توجیه کنند تا رفتار تحقیرآمیز با آنان نداشته باشند.

5. قرآن با تأکید و تصریح می فرماید ارزش های مقبول، ثروت، مکنت، منزلت و مقام اجتماعی نیست. نابینای متعلق به طبقه فقیر جامعه چون تقوی و تزکیه دارد برتر از ثروتمندان و سرمایه دارانی است که این ویژگی ها را ندارند.

6. مدیران جامعه به جای تمایل به اغنیاء و کنز اندوزان باید متوجه مردم بی نوا و محتاج باشند.

7. نقص عضو و معلولیت نباید موجب تحقیر شود، بلکه معلول متقی و مذکی برترین فرد جامعه است.

8. غفلت مسئولین از معلولین فقیر ولی خدا ترس پذیرفته نیست و مدیران جامعه باید از این قشر مطلع باشند و به مشکلات آنان رسیدگی نمایند.

پیامبران دارای آسیب جسمانی: دومین مورد، آیات مرتبط به برخی از بزرگان و انبیاء است که در قرآن و روایات به عنوان کسانی که دوره ای از زندگی شان آسیب جسمی داشته اند، یاد شده است.

آیات 41 و 42 سوره ص درباره حضرت ایوب است. با توجه به اینکه بالاترین مدارج انسانی، انبیاء و رسولان الهی هستند، قرآن کریم با طرح آسیب جسمی حضرت ایوب درصدد فهماندن این نکته است که معلول می تواند به بالاترین مدارج انسانیت برسد یا والاترین انسان ها شاید معلول شوند. معلولین آدم های بدبخت، منزوی، ناتوان، عقب مانده و بی خاصیت نیستند بلکه انسان هایی هستند که هر چند یک حس یا یک عضو را فاقداند ولی در عوض توانایی های دیگر دارند و در برخی زمینه ها از دیگران برتری دارند.

بر اساس مدارک و اسناد حضرت ایوب از نوادگان حضرت اسحاق و نوه حضرت ابراهیم بود. او با اینکه پیامبر بود ولی به آسیب جسمی و معلولیت دچار شد. در قرآن مشکلات جسمی ایوب با دو واژه ضُرّ و نُصب بیان شده است. ایوب خطاب به خداوند می گوید:

« وَ أَیوبَ إِذْ نادی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمینَ»(1)

و نیز « وَاذْکُرْ عَبْدَنَا أَیوبَ إِذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِی الشَّیطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَاب»(2)

مفسرین کلمه ضُرّ (بر وزن حر) را اینگونه توضیح داده و معنا کرده اند: هر گونه بدی و ناراحتی که به روح و جان یا جسم انسان برسد، و همچنین نقص عضو، از بین رفتن مال، مرگ عزیزان، پایمال شدن حیثیت، و مانند آن گفته می شود.(3)

ص: 18

آیت الله صادقی نُصبِ را به رنج، ناراحتی شدید؛(1) فقدان صحت جسمی،(2) بیماری، ناتوان از روی پا راه رفتن، فاقد توانایی حرکت؛(3) بیماری؛ رنج و سختی موجود در اعضاء و جوارح ظاهری(4) معنا کرده است. واژه نصب در کتب لغت به معنای گوش بریده و کسی که قدرت حرکت و راه رفتن ندارد یا فاقد قدرت حرکتی است آمده است.(5) طریحی هر نوع مشکل و نقص در بدن یا نقص عضو را نُصب می داند.(6)

سرگذشت حضرت ایوب به تفصیل در سوره ص، سپس در سوره انبیاء آمده است. و صاحب الفرقان به تفصیل به بررسی و تفسیر آیات با استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن و استفاده از شیوه های متناسب پرداخته است. آوردن همه مباحث و تجزیه و تحلیل آنها فرصت واسع می طلبد. فقط چند نکته ای که مرتبط به معلولین، حقوق معلولین و احترام به معلولین است مطرح می کنم.

1- در عهد عتیق (تورات) یک کتاب مفصل (حدود پنجاه صفحه) به نام ایوب هست. بسیاری از بدفهمی و کج فهمی ها درباره شخصیت حضرت ایوب و نیز درباره معلولین از طریق کتاب ایوب تورات وارد فرهنگ ما شده است. مثل استهزاء و مسخره کردن ایوب به عنوان بیمار زمین گیر؛ رسوخ شیطان در روح و ذهن ایوب و راهنمایی اشتباه او؛ سیطره شیطان بر او؛ عامل بیماری و معلولیت او خداوند است؛ فقدان اراده و توانایی در برابر شیطان و تسلیم شدن و چندین قضیه دیگر در این کتاب مطرح شده است.(7) موضوعات مندرج در تورات اعمّ از کتاب ایوب و چند کتاب دیگر، در راهنمای کتاب مقدس آمده است.(8)

آیت الله صادقی به تفصیل نکات کتاب ایوب را گزارش کرده و پس از بررسی آنها، با دیدگاه های قرآن مقایسه کرده است. قرآن در بسیاری از موارد دیدگاه هایی دارد که نقش سازنده در زندگی معلولین دارد. در قرآن به صراحت آمده که شیطان راه و نفوذ در تعقل و ذهنیت و قلب انبیاء ندارد، فقط شیطان یا پیروان او می توانند پیامبران را به زحمت انداخته و موجب مشکلاتی در مسیر آنها شوند. اما پیامبران با درایت، تدبیر و استعانت از خداوند مشکلات و موانع را از پیش پای خود برداشته و راه حرکت خود به سوی اهداف الهی را باز می نمایند.(9)

کتاب ایوب عهد عتیق، گناهان ایوب و پرده دری او و آلودگی او به خبائث را علت همه مشکلات، بیماری ها، معلولیت و دیگر مصائب دنیوی ایوب می داند. امّا قرآن هرگز چنین دیدگاهی را ترویج نمی کند. بلکه او را خداگرا، متقی، صابر و دارای اخلاق حسنه و قلبی پاک می داند. سرنوشت او هم به

ص: 19

دلیل صبور بودن و استقامت در برابر مشکلات و متاعب معلولیت رقم خورد؛ بر همه مشکلات فائق آمد و خداوند به او همه انواع امکانات و ذخائر را اعطاء کرد. بنابراین ایوب قرآنی می تواند الگو و اسوه مناسبی برای معلولین باشد ولی ایوب تورات را باید به فراموشی سپرد و از زندگی معلولین حذف کرد.(1) چون معلولیت ایوب توراتی مصنوع گناه است.

2- آیت الله صادقی آیات مرتبط به آیات 41 و 42 سوره ص را شناسایی و آورده است و به تکمیل مبحث پرداخته است. مهم ترین آیات مرتبط به دو آیه فوق، آیات 83 و 84 سوره انبیاء است. این چهار آیه که تناسب واضحی دارند اینگونه می باشند:

و اذکر عبدنا ایوب اذ نادی ربّه انی مسّنی الشیطان بنُصب و عذاب؛ ارکض برجلک هذا مغتسل بارد و شراب.(2)

وَ أَیُّوبَ إِذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَ أَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرِّ وَآتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَ ذِکْرَی لِلْعَابِدِینَ.(3)

نکات فراوانی در این چهار آیه هست و آیت الله صادقی به دقت به شرح و تفسیر آنها پرداخته است. اهم این نکات عبارت اند از:

– ایوب نمی گوید شیطان بر من چیره شده و من نعوذ بالله شیطانی و پلید شده ام بلکه با خدا را ندا می دهد و با خداوند درد دل می کند که شیطان مشکلات جسمی و ناتوانی هایی را بر بدنم عارض کرده است. یعنی در همین حال هم متوجه خداوند بوده است.

این دیدگاه مخالف همه خرافاتی است که شیطان را حاکم و مسلط به معلولین می دانند و معلولیت را به دلیل حلول شیطان در بدن انسان ارزیابی کرده و از این رو نتیجه گیری کرده اند که معلولین از جرگه انسانیت خارج شده و باید کشته شوند یا تبعید شوند!

– همان جا که ایوب با خداوند از تلاش شیطان درد دل می کند، برای حل مشکل باز به خداوند پناه می برد و می گوید تو ارحم الراحمین هستی یعنی می توانی این مشکل را مرتفع کنی. خداوند هم به او پاسخ مثبت داد و به او دستور داد پایش را به زمین بزند. با اینکه ایوب توان حرکت نداشته و به اصطلاح معلول حرکتی بوده ولی خداوند به او امید می دهد که روی پای خودت بایست و تلاش کن. پس از آن بود که چشمه آب گوارا و شفابخش ظاهر شد و ایوب با شستشوی خود در آن آب و با نوشیدن از آن آب بهبود یافت. نیز می فرماید صاحب امکانات مثل فرزندان شد.

خداوند در پایان آیه 84 سوره انبیاء می فرماید این رخداد عبرت و درسی برای کسانی است که عابد و خداگرا هستند.(4) غیر از چهار آیه فوق آیات دیگری درباره ایوب هست:

ص: 20

– ایوب از انبیاء بود؛(1) با اینکه پیامبر بود به معلولیت دچار شد چون عوامل شیطانی می خواستند مانع فعالیت هایش شوند.

– بر ایوب وحی نازل می شد.(2)

– ایوب هدایت یافت و از بندگان شایسته و نیکوکار بود.(3)

– صبر پیشه و شکیبا بود.(4)

– ایوب اوّاب بود یعنی همواره به خداوند نظر داشت و در راه خدا تلاش می کرد.(5)

– ایوب دارای کتاب، نبوت و داوری بود.(6)

خلاصه اینکه بر اساس آیات قرآنی، معلول می تواند داوری داشته باشد، معلول می تواند نبوت و کتاب الهی داشته باشد و همه ویژگی های شمرده شده در آیات حضرت ایوب می تواند در ارتباط با معلولین مطرح شود.

از سرگذشت حضرت ایوب این نکات را می توان آموخت:

– خداوند عامل بیماری و مصائب ایوب نبود بلکه عوامل شیطانی نقش داشتند. در این زمان از برخی معلولین شنیده می شود که از خداوند گلایه و شکوه می کنند و او را عامل معلولیت خود می دانند در حالی که خداوند ارحم الراحمین است و بدی بندگانش را نمی خواهد.

– او با تلاش و تدبیر و نیز با صبر و درایت همچنین با استعانت از خداوند بر مشکلات فائق آمد و به مقامات و مدارج عالی رسید.

یعنی ایوب بر اثر معلولیت نه تنها بیچاره و بدبخت نشد بلکه معلولیت، آزمودنی دشوار و پُلی بود که با گذر از آن به امکانات و ذخائر فراوان برسد.

غیر از حضرت ایوب، از حضرت یعقوب، حضرت اسحاق و حضرت شعیب هم به عنوان کسانی که مشکل، بیماری و آسیب جسمی داشتند در قرآن معرفی شده اند. اما موفقیت و رهبری هم داشته اند.(7)

تعریف معلولیت: از نظر قرآن اعمی، اصّم و اعرج یعنی گروه های معلولین، بینایی، شنوایی و حرکتی تعریف دیگری دارند. کسی که بینایی ندارد، ناتوان نیست بلکه ناتوان بینایی است که به دلیل نداشتن ضمیر پاک و عقل صحیح و قلب سالم توانایی دیدن حقایق و درک واقعیت ها را ندارد.

همینطور کسی که شنوایی ندارد. اما کسی که پایی برای راه رفتن ندارد، ناتوان نیست، بلکه ناتوان کسی است که در راه خدا و در راه خدمت به مردم قدم برنمی دارد. از این رو قرآن کریم از اساس صورت

ص: 21

مسئله را تغییر داده و تعارف دیگری عرضه کرده است.(1)

از این رو نابینا، ناشنوا و معلول حرکتی هیچ تفاوتی با دیگران ندارند. اگر کسی شتر برای راهپیمایی یا در این زمان ماشین برای مسافرت نداشته باشد، آیا در انسانیت کمبود دارد؟ آیا می توان گفت این فرد در انسانیت کمبود و نقصان دارد؟ همینطور است کسی که چشم و شنوایی ندارد. اما ملاک هایی را برشمرده که بر اساس این ملاک ها هر انسانی داشته باشد فاقد انسانیت است. آیت الله صادقی تلاش کرده ذیل آیات یکم تا دهم سوره عبس این ملاک هارا برشمارد. خلاصه برداشت او این است که نابینایی که به مجلس آمد فقط بینایی نداشت ولی کسی که به او توهین کرد و با ترش رویی و عبوسیت با او رفتار کرد، صفات انسانی ندارد.(2)

موفقیت معلولین: مورخین تاریخ تمدن بر این نکته تأکید دارند که قرآن کریم و رسول خدا(ص) با تبلیغ علم دوستی و اهتمام به سوادآموزی و علم آموزی، توانستند اعراب بی فرهنگ و عاری از کوچک ترین نهادها و سازمان های فرهنگی را به سوی فرهنگ سازی و تمدن سازی جلب کرده و تمدن عظیم اسلامی را پایه ریزی کنند. نقش همه اقشار توسط مورخین بررسی شده اند؛ و نقش پزشکان، دام پزشکان، ناشران، کتابداران و واقفان در تمدن اسلامی بررسی شده است. اما مورخین و تمدن پژوهان کمتر به بررسی نقش معلولین در تمدن و فرهنگ اسلامی پرداخته اند با اینکه راویان و دانشمندان فراوانی معلول بوده اند.

البته قرآن و رسول خدا(ص) در شرایطی بر رفتار احترام آمیز و انسانی با معلولین تأکید نمودند که در مترقی ترین فرهنگ های عصر باستان معلولین را شیطان زده، جن زده، رسوخ پلیدی در کالبد آنان و امثال اینها می دانستند. یعنی معلولیت و مثلاً نداشتن حس بینایی یا ناشنوایی را نه به دلیل فعل و انفعالات در بدن آدمی یا در طبیعت می دانستند بلکه به ماوراء الطبیعه و اساطیر ربط داده و پای عناصری مثل گناه، ارواح خبیثه و جن و پری را پیش می کشیدند.

در چنان عصری اسلام و قرآن با صدای بلند از معلولین دفاع کرد؛ معلولین را مساوی و برابر با دیگر انسان ها در انسانیت و حقوق متعارف دانست؛ معلولین را واجب الاحترام و لازم التکریم دانست؛ کسی را که با آنها برخورد منفی و عبوسانه داشت به شدت توبیخ کرد، اعلام نمود پیامبر الهی هم می تواند معلول باشد؛ اعلام کرد بزرگ ترین مسئولیت ها، مقامات سیاسی و پست های اجتماعی و فرهنگی را می توان به معلولین سپرد و خلاصه قرآن و اسلام نخستین رسانه ای شدند که در تاریخ انسان سنگ بنای جدیدی برای معلولین ایجاد کردند. این اقدام در طی سال ها و قرون دارای تأثیر و پیامدهای فراوان بوده است. نخستین تأثیر آن در عصر رسالت و دوره حضور رسول خدا(ص) اتفاق افتاد و آن همکاری و همیاری معلولین با تمام وجود از خط مشی رسول خدا و اقدامات حضرت رسول بود. کسانی مثل عبدالله بن ام مکتوم که در کودکی بینایی خود را کاملاً از دست داده بود مبلّغ

ص: 22

حضرت بود و به عنوان یک رسانه عمومی تبلیغ می کرد. همو روایات حضرت را نقل کرده است. چون نابیناها حافظه بسیار قوی داشتند و در آن زمان دستگاه های امروزی ضبط صدا نبود، نابیناها چون فلش و کامپیوترهای امروزی به ذخیره سازی و دانلود می پرداختند.

البته در فرهنگ ها و جوامع دیگر هرجا به معلولین احترام گذاشته شد، استعدادهای آنها شکوفا شد و خدمات بزرگی به بشریت نمودند. به همین دلیل ادیسون (1847-1931م) ناشنوا برق و لامپ را اختراع کرد و خدمت بزرگی به انسان نمود، سولیوان (1866-1931م) پژوهشگر و نویسنده آمریکایی و ده ها نویسنده، پژوهشگر، مخترع در قرن جدید در اروپا و آمریکا درخشیده اند. عجیب اینکه غربی ها با اقتباس از متون دینی ما به حقوق انسان و کرامت انسان توجه جدی تر داشته اند.

نتیجه گیری: بر خلاف تورات و انجیل که نگاه های منفی نسبت به جامعه معلولین دارند، قرآن از نگاه مثبت به آنها پرداخته و با تشویق آنان به داشتن اخلاقیات حسنه و زندگی انسانی بستر مناسب برای جلب همکاری آنها در جامعه سازی قرآنی شد.

معلولین به دلیل داشتن استعدادها و ظرفیت های خوب بلکه عالی سرمایه های ملی و معنوی هر جامعه محسوب می شوند. در اسلام هم قرآن با راهنمایی صحیح آنان، مسیر درستی پیش روی آنان گذاشت. رهبران دینی مانند رسول خدا(ص) و ائمه(ع) هم با تدابیر و راهنمایی های سازنده زمینه فعال شدن آنان در انواع عرصه های فرهنگی و اجتماعی را گشودند. نتیجه این تلاش ها در تاریخ به خوبی پیدا است.

اما متأسفانه امروز در جهان اسلام به ویژه در ایران خط مشی مطلوب و سازنده برای معلولین سراغ نداریم. این مقاله با بازخوانی پرونده معلولین در قرآن تلاش کرده تجربه تاریخی صدر اسلام را یادآوری کند؛ بلکه مسئولین و مدیران جامعه به احیای قرآن در این بخش از جامعه بپردازند. احیای قرآن مقوله ای ذهنی و صرفاً تئوریک نیست بلکه زنده کردن دستورات قرآن و اهتمام به راه کارهای قرآنی در عصر کنونی است.

الگوهایی که در قرآن کریم مطرح می شده می توان امروزه برای سامان دهی به فرهنگ و جامعه معلولان بهره گرفت. پیش از هر کاری لازم است نکات و آموزه ها و معارف قرآنی استخراج و به صورت کتاب و مقاله در اختیار مردم قرار گیرد و از این طریق فرهنگ سازی صورت پذیرد.

نکات فوق اجمالی از معارف قرآنی درباره معلولیت و معلولان است و بررسی جامع این موضوع نیاز به فرصت بیشتر دارد.

ص: 23

به مدارج بالای علمی دست یافته است. نیز با تلاش و مجاهدت در تربیت نفس هم موفق شده و به مدارج معنوی رسیده است. این فرد بصیر را نمی توان نابینا دانست.

مقبولیت زبان اشاره: حضرت در سخن دیگری زبان اشاره را قبول کرده و بر آن صحه می گذارد نیز رنج و مشکلات و مصائبی که معلولین در دوران زندگی متحمل می شوند از طرف خداوند بی اجر و پاداش گذاشته نمی شود. متن این روایت چنین است:

أقبل رجل أصمّ أخرس حتی وقف علی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلم فأشار بیده، فقال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلم أعطوه صحیفة حتی یکتب فیها ما یرید.

فکتب: إنّی أشهد أن لا إله إلاّ اللّه و أنَّ محمداً رسول اللّه.

فقال رسول اللّه: اکتبوا له کتاباً تبشّرونه بالجنّة، فإنه لیس من مسلم یفجع بکریمته أو بلسانه أو بسمعه أو برجله أو بیده، فیحمد اللّه علی ما أصابه، و یحتسب عند اللّه ذلک إلاّ نجاه اللّه من النار، وأدخله الجنّة(1)

یعنی شخص کر و لال (اصم و اخرس) نزد رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم آمد و با اشاره نکاتی را به حضرت تفهیم نمود. آنگاه حضرت فرود دفتری به او بدهید تا آنچه می خواهد بنویسد.

او نوشت: همانا من شهادت می دهم خدایی به جز خداوند یکتا نیست و محمد رسول خدا است.

سپس رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم گفت: برایش بنویسید و او را به بهشت بشارت دهید. چون هر مسلمانی چشم، زبان، گوش، پا و دستش آسیب ببیند و ستایش خداوند را نسبت به آنچه به او رسیده به جای آورد، خداوند به گونه ای برایش محاسبه می کند که او از دوزخ نجات یافته و داخل بهشت می گردد.

نکات مهمی در این روایت هست و نشانگر وضعیت ناشنوایان و معلولین در آن دوره می باشد. اولاً ناشنوا یعنی کسی که توان سخن گفتن و شنوایی ندارد وقتی با زبان اشاره با رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم مطالبی را بیان کرد، حضرت ناراحت نشد و او را نهی نکرد. این نشانگر مشروعیت زبان اشاره است.

ولی برای اینکه به ناشنوایان یاد دهد با نوشتن و کتابت هم می توانید تفهیم و تفاهم داشته باشید، از ناشنوا می خواهد، مطالبش را بنویسد. دوم اینکه ناشنوا مطلب را می نویسد. یعنی در آن زمان ناشنوایان، توانایی نوشتن و خواندن داشته اند. و حتماً از طریق آموزش خواندن و نوشتن به دست آورده بودند. و غیر از فراگیری اشاره، خواندن و نوشتن به معلولین هم وجود داشته است.

حضرت ضمناً ناشنوایان را ملزم به زبان اشاره و کتابت نموده است و به آنان یاد داده عامل پیشرفت آنان در یادگیری این دو شیوه است.

سوم اینکه حضرت آسیب های مختلف جسمی را نام برده و بشارت داده که خداوند مصائب و رنج هایی که آسیب مندان تحمل می کنند، بدون اجر و پاداش نمی گذارد و بهشت پاداش زحمات

ص: 25

آنان است.

چهارمین نکته این است که همه انواع معلولیت های جسمی در این روایت معرفی شده اند. یعنی نابینایی، ناشنوایی و فقدان تحرک دست و پا سه نوع معلولیت شایع جسمی است که در این روایت معرفی شده است. نکته پنجم اینکه پاداش خداوند مشروط به شکر و سپاسگزاری خداوند (فیحمد اللّه علی ما اصابه) است. اما اگر معلولی به جای شکرگزاری، وضع موجود را نپذیرد و انرژی های خود را مصروف داد و فریاد علیه وضع موجود نماید و دائم به شکایت و گلایه بپردازد، معلوم نیست این فرد در محاسبه الهی موفق شود.

بنابراین این روایت معاهده ای مطرح می کند: هر معلولی از آسیب هایی که به او رسیده و مشکلاتی که دارد، ناراحتی نکند و شکرگزاری کند، بهشت و رهایی از دوزخ برایش حتمی می گردد.

همیاری و تعاون: حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلم در روایت دیگری می فرماید:

لیس من نفس ابن آدم الا علیها صدقه فی کل یوم طلعت فیه الشمس. قیل یا رسول اللّه و من این لنا صدقه؟

قال: ان ابواب الخیر کثیر: التسبیح و التحمید و التکبیر و التهلیل و الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و تمسیط الاذی عن الطرق و تسمع الاصمّ و تهدی الاعمی و تدل المستدل علی حاجته و تسعی بشدة ساقیک مع اللّهفان المستغیث و تحمل بشدة ذراعیک مع الضعیف. فهذا کله صدقه منک علی نفسک.(1)

هر روز که خورشید طلوع می کند، انسان نفسی ندارد مگر اینکه صدقه ای بدهد و زنده بودن آدمی منوط به صدقه دادن دانی.

پرسیده شد: ای رسول خدا این صدقه ها را چگونه بپردازیم؟

حضرت پاسخ فرمود: راه های نیکی بسیار زیاد است و به ده نمونه از آنها اشاره می کند: تسبیح، تهلیل، تحمید، امر به معروف و نهی از منکر، برداشتن موانع راه ها، تفهیم مطالب به ناشنوایان، راهنمایی نابینا، مشاوره دادن به فردی که نیازمند مشورت و راهنمایی است، مساعدت و یاری به ستمدیده مضطر، برداشتن بار از دوش انسان ضعیف.

حضرت به صراحت می فرماید، هر جامعه و آحاد جامعه نیاز به همیاری و تعاون دارد و بدون کمک به یکدیگر و یاری همدیگر، حیات و زندگی مختل خواهد شد. این نکته را مطابق فرهنگ آن دوره اینگونه بیان فرموده است: نَفَس ابناء آدم در هر روز متکی و منوط به صدقه (صداقت و دوستی یکدیگر و مساعدت همدیگر) است.

اما صدقه فقط مالی نیست بلکه شیوه های بسیار دارد که به عنوان نمونه ده شیوه آن را بیان کرده اند:

بعضی از مردم نیازمند مساعدت فرهنگی و معنوی هستند. مثلاً دارای افسردگی می باشند یا از

ص: 26

درون به هم ریخته اند و لازم است با تلقین تجربه های معنوی، اعتماد به نفس آنها را تقویت کرد. تجربه نشان داده اگر به اینگونه آدم ها ذکرهایی مثل سبحان اللّه و الحمداللّه و لا اله الا اللّه آموخته شود و آنان با تکرار این اذکار، معنویت و نورانیت درونی آنها افزایش یافته و مشکلات روانی آنها کاهش می یابد.

به همین دلیل حضرت می فرماید صدقه معنوی مثل تهلیل و تحمید و تسبیح هم مهم است و این سه را در ابتدا بیان کرده است.

چهارمین نوع صدقه امر به معروف و نهی از منکر است. با ترویج و توسعه خوبی ها و هنجارها و کاهش ناهنجاری ها در جامعه، فضای فرهنگی جامعه و ارتباطات اجتماعی مردم سالم خواهد شد و آسیب های اجتماعی کاهش می یابند. آسیب مندان و معلولانی هستند که تحت فشارهای تبعیض ها، بی قانونی ها، ظلم های اجتماعی اند. اشتغال و درآمد ندارند چون فرصت های اجتماعی درست و عادلانه تقسیم نمی شود. اما اگر عدالت، مساوات و انواع دیگر معروف ها ترویج و گسترانده شوند، بار مصائب از دوش معلولین برداشته خواهد شد.

پنجمین نوع صدقه مناسب سازی شوارع و امکنه عمومی است. اگر موانع در مسیر عبور معلولین برداشته شود و راه های عبور و مرور آنان مناسب سازی گردد، آنان می توانند حضور اجتماعی افزون تر داشته باشند. جوان نابینا یا ویلچری نمی تواند تحصیل کند چون دبیرستان یا دانشگاه در طبقه دهم یک ساختمان است و آسانسور هم ندارد. چند ماه دوستانش ویلچر او را ده طبقه بالا می بردند و دوباره پایین می آوردند. اما پس از چند ماه خود آن شخص معلول احساس شرمندگی کرد و از رفتن به دانشگاه صرف نظر نمود. سرنوشت این فرد تا آخر عمر به خاطر یک آسانسور تغییر خواهد کرد.

آمارها نشان می دهد بیش از پنجاه درصد از مشکلات معلولین ناشی از عدم مناسب سازی است. اما در کشورهای اروپایی زودتر از ما به این فرمایش رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم جامه عمل پوشاند و هر معلول روز اول در هر جا مستقر شود تمامی مسیرهای او مناسب سازی خواهد شد.

حضرت مناسب سازی را با این عبارت بیان کرده است «تمسیط الأذی عن الطرق» یعنی زدودن موانعی که موجب آزار و اذیت انسان ها در راه ها.

صدقه ششم، هزینه کردن برای امکانات و اجرای روش هایی که ناشنوایان بتوانند مطالب را بفهمند. تجربه می گوید امکانات آموزش ناشنوایان گران تر و پر هزینه تر نسبت به امکانات آموزشی نابینایان یا معلولین ذهنی و حرکتی است. چون یاد دادن یک مطلب به یک ناشنوا به طور میانگین بسیار مشکل تر از یاد دادن همان مطلب به یک فرد نابینا یا معلول حرکتی است.

متأسفانه نیکوکاران و ثروتمندان دارای اموال اولویت های وقف اموال یا صدقه و بخشش اموالشان را نمی شناسند و مثلاً نمی دانند برای ناشنوایان چگونه و در چه موارد مورد نیاز هزینه کنند. از این رو بیشتر وقف ها و نیکوکاری ها تکراری شده است.

حضرت می فرماید یکی از شیوه های صدقه، تسمع الاصم است یعنی تجهیز مکان های آموزشی برای ناشنوایان تا آنان بتوانند به خوبی خواندن و نوشتن را یاد گرفته و در یک رشته تجربه و تبحر لازم را

ص: 27

پیدا کنند.

معمولاً ناشنوایان از چهار طریق می توانند یادگیری و آموزش داشته باشند:

- زبان اشاره

- لب خوانی

- اقدامات پزشکی مثل کاشت حلزون جهت به دست آوردن شنوایی

- شیوه های ترکیبی

تجربه نشان داده توجه به همه این روش ها اهمیت دارد و نباید کودکان و نوجوانان را از یک روش مثل زبان اشاره محروم کرد. اما همه این شیوه ها دارای مشکلات خاص خود است.

صدقه دیگر راهنمایی نابینایان و یاد دادن دانش و سواد به آنان و هزینه کردن برای یادگیری آنها است.

صدقه دیگر مشاوره و راه اندازی مراکز مشاوره جهت پیشگیری و غیره است. اگر در هر شهر و روستا مراکزی باشد که جوانانی که می توانند ازدواج کنند، راهنمایی کند و اگر ازدواجشان موجب بچه های معلول می شود به آنان تذکر دهند، این روش ها موجب کاهش معلولیت ها خواهد شد. اما تأسیس و راه اندازی مراکز مشاوره نیاز به مخارج فراوان دارد.

مشاوره ابعاد بسیار دارد مثل مشاوره جهت کاریابی، مشاوره ژنتیک و غیره.

صدقه نهم مساعدت و کمک به نیازمند مضطر است. معلولانی که از نظر پزشکی، معیشت روزانه، داروهای ضروری، تغذیه روزانه، پوشاک فرزندان مشکل دارند. اگر توانایی کار کردن نداشته باشند، باید تحت تأمین اجتماعی قرار گیرند و اگر با مهارت آموزی می توانند سرکار بروند، باید به آنان کار آموخته شود. یعنی مراکزی برای مهارت آموزی تجهیز گردد و با تبرعات و نیکوکاری ها راه اندازی گردد.

بالاخره آخرین نوع صدقه برداشتن بار از روی دوش ضعفاء و کاهش فشار بر آنان است. برداشتن بار از دوش ضعفا فقط برداشتن یک کیسه چهل کیلویی از دوش یک نفر نیست، هر چند، این هم یک مصداق است. بلکه کاستن فشار بر ضعفا انواع و اقسام دارد. خانواده ای هست، سه فرزند معلول دارد، همه آنها تحصیل کرده و بیکار هستند، کاهش فشار این است که برای این فرزندان کار پیدا کرد و آنها بر سر کار بروند.

رابطه بین حیات و صدقه به ویژه برای معلولین در این روایت مطرح شده و آن را به صورت یک سنت و قانون الزام آور مطرح کرده است.

راهنمایی و مساعدت: همچنین حضرت فرمود: من قاد ضریراً اربعین خطوة علی ارض سهلة لا یفی بقدر ابرة من جمیعه طلاع الارض ذهباً.

هر کس، نابینایی را در زمین هموار چهل گام راهنمایی کند، ذره ای از این عملش با کوه های طلا برابری نمی کند.(1)

ص: 28

چند نکته در این روایت جلب توجه می کند:

1. دستگیری افراد نابینا در زمین هموار و در شرایط عادی، نزد پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلم و بنیان گذار اسلام ارج و پاداش بی انتهایی دارد، چه رسد به راهنما و مساعدت روشندلان در شرایط سخت و پر از موانع. واژه های چهل قدم (حدود 30 متر) و زمین هموار (ارض سهله) بر این نکته دلالت دارند.

از این کلام رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم، می توان این نکته را استفاده کرد: مساعدت به این قشر، در شرایط سخت اقتصادی و رفع مشکلات آنها، ارج و پاداش بسیار در انتظار مساعدت کننده است.

2. راهنمایی یک روشندل در چهل گام، تماماً و همه این عمل با همه کوه های طلا در کره زمین برابر و مساوی دانسته نشده بلکه اندکی و سرسوزنی از این عمل با همه کوه های طلای روی زمین مقایسه شده؛ ولی حضرت می فرماید برابر نیست یعنی ثواب و ارزش معنوی سر سوزن از این عمل بیشتر از تمامی کوه های طلای روی زمین است. از این رو مؤمنین و نیکوکاران چه اقدام و چه کاری بالاتر و بهتر از مساعدت و یاری به آحاد معلولین سراغ دارند؟ در واقع بهترین عمل و سودآورترین معامله با خداوند است.

3. حضرت روی موضوع راهنمایی تأکید فرموده است. و راهنمایی روشندل را با کوه طلا مقایسه کرده است. امّا آیا هر خدمتی چنین ارزشی دارد؟ یا فقط خدمت راهنمایی چنین است؟ آیا راهنمایی در راهی مثل کوچه و خیابان که در روایت آمده، را می توان گسترش داد و هر نوع راهنمایی حتی اطلاع رسانی و راهنمایی علمی و فرهنگی را هم مشمول این روایت دانست؟ اگر رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم در دوره ما می زیست، گسترش اطلاع رسانی در جامعه روشندلان و توسعه ابزارهای راهنمایی آنان مثل کامپیوتر و انواع برنامه های کامپیوتری را به عنوان راهنمایی روشندلان با کوه های طلا مقایسه می فرمود؟ در این دوره، کارشناسان اهمیت اطلاع رسانی و راهنمایی فرهنگی و تلاش برای رهایی روشندلان از تأخر فرهنگی و به روز شدن آنان را به اندازه ای زیاد می دانند که فقط مقایسه مزبور گویای آن است.

خلاصه اینکه وقتی اندکی از راهنمایی چهل قدمی روشندلی به اندازه کوه های طلا پاداش داشته باشد به طریق اولی راهنمایی آنان توسط مجله، کتاب و پایگاه اینترنتی اجری مضاعف خواهد داشت.

حضرت نکات و احادیث دیگر دارد از جمله در چند روایت به مشکلات اقتصادی معلولین اشاره کرده است.

همه انسان ها با واقعیت های اقتصادی دست به گریبان هستند و معیشت و اقتصاد را نمی توان از زندگی آدمی حذف کرد. اما موفقیت در زمینه اقتصاد و فائق آمدن بر مشکلات و سختی های معیشتی تنها با تجربه آموزی از گذشتگان و دوم سخت کوشی و تلاش امکان پذیر است.

نتیجه اینکه حضرت بین راهنمایی و دستگیری یک نابینا با پاداش رابطه برقرار کرده و خداوند را متعهد می داند که چنین پاداشی را بپردازد.

ص: 29

مذمت تکدی گری و راه درست زندگی: معصومین علیهم السلام چون دانش فراگیری داشته اند، توصیه ها و نکات سودمندی در زمینه اقتصاد بیان کرده اند. این توصیه ها تأثیر شایان و مؤثر در زندگی معلولان می تواند داشته باشد. اینجا به برخی از سخنان گهربار رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم اشاره می شود: آن حضرت درباره مسکین و نیازمند واقعی فرمود:

لیس المسکین الذی یطوف علی الناس فترده اللقمة و اللقمتان و التمرة و التمرتان لکن المسکین الذی لایجدُ غنی لغنیه و لا یعطی له فیصدق علیه و لایقوم فیسأل. (نهج الفصاحة)

نیازمند واقعی برای به دست آوردن یکی دو لقمه یا یکی دو خرما در میان مردم گدایی نمی کند. اما نیازمند واقعی کسی است که به طرف ثروتمند به خاطر ثروتش نمی رود و دستش را به طرف او برای دریافت صدقه دراز نمی کند و به پا نمی خیزد تا گدایی کند.

خلاصه اینکه مسکین و تردد در مردم برای گدایی، رابطه اش منفی است؛ ولی مسکین و به طرف ثروتمندان نرفتن، دست دراز نکردن و اقدام برای گدایی نکردن رابطه دارد.

از این رو پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلم با طرح معیارهایی و آگاه سازی مردم، بین حاجت مند آبرومند و حاجتمندی که شغلش گدایی و تکدی گری است تمایز و تفاوت می گذارد. قشر گدا مضر برای جامعه و قشر نیازمند واقعی مفید برای جامعه است.

از طرف دیگر حضرت وظیفه افراد ثروتمند را مشخص فرموده است:

خیر الناس انفهم للناس.

بهترین مردم کسی است که فایده او بیشتر از همه به مردم برسد. کسی که منفعت مردمی و به قول امروزیان منافع ملّی را بیش از همه در عمل مراعات کند، او خود از بهترین مردمان است. بنابراین بین خوبی و نفع رابطه برقرار کرده است.

نیز حضرت فرمود:

الخلق عیال اللّه، احبّ الخلق عنداللّه من نفع الی عیاله او انفعهم الی عیاله.

مردم خانواده خدا هستند دوست داشتنی ترین و محبوب ترین آدم ها نزد خداوند کسی است که به خانواده خدا سود می رساند و خدمت می کند. خدمتگزارترین و سود رسان ترین آدم ها به اهل بیت خداوند، همو، محبوب ترین آدم ها در چشم و دل خدا است.

به این ترتیب بود که پیامبر اسلام توانست میان خدا و خلق رابطه و پیوندی عمیق برقرار کند. البته رابطه و پیوند منحصر به این طریق نیست و تنها به این ترتیب نیست که «خدایی بودن خدمت به خلق» توجیه پیدا می کند.

چند بیت شعر بسیار زیبا منسوب به شیخ بهایی از دانشمندان دوره صفوی هست:

همه روز روزه بودن، همه شب نماز کردن

همه ساله حج نمودن سفر حجاز کردن

ز مدینه تا به کعبه، سر و پا برهنه رفتن

دو لب از برای لبیّک هماره باز کردن

ص: 30

به مساجد و معابد، همه اعتکاف جستن

ز ملاهی و مناهی همه احتراز کردن

چو قمر به شب نخفتن به خدای راز گفتن

ز وجود بی نیازش طلب نیاز کردن

به خدا که هیچ کس را ثمر آنقَدَر نباشد

که به روی ناامیدی در بسته باز کردن

مصرع «که به روی ناامیدی در بسته باز کردن» گویای نکته های فراوان است و نفع رساندن به خلق خدا را به خوبی بیان می کند.

همچنین رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم مصداق خدمت به خلق و منفعت رساندن به مردم را ترویج عدالت و توسعه ارزانی یا مبارزه با ظلم و تورم می شمارد و می فرماید.

علامه رضَا اللّه تعالی فی خلقه؟ عدلُ سلطانِهِم، و رَخصُ اَسعارِهِم.

نشانه خشنودی خداوند در میان بندگانش چیست؟ دادگری سلطانشان و ارزانی نرخ هایشان. و برعکس آن، را فرموده است:

علامه غَضَب اللّه تبارک و تعالی علی خلقه؟ جورُ سلطانهم، و غَلاءُ اَسعارهم (کافی)

نشانه ناخشنودی خداوند در میان بندگانش چیست؟ بیدادگری سلطانشان و گرانی نرخ هایشان.

«رَخص» هم ریشه با واژه های رخصت و ترخّس و ترخّص، به معنای ارزانی، گشایش و رفاه و نظایر آن است.

مقابل ارزانی، گرانی یا تورم است.

خوشنودی و رضایت خداوند از مردم در این روایت به ارزانی قیمت های کالاها و عدالت سیاسی پیوند زده شده است. چرا؟

امام صادق علیه السلام پاسخ این پرسش را در روایت زیر فرموده است:

غَلاءُ السعّرِ یُسییءُ الخُلقَ، و یُذهِبُ الأمانة، و یُضجِرُ المَرءَ المسلم. (کافی)

گرانی (تورّم)، اخلاق عمومی را خراب می کند، روحیه امین بودن را نابود می کند و موجب تخریب روحیه افراد مسلمان و معتقد می گردد.

امام صادق علیه السلام سه پیامد برای تورم بر شمرده است:

1- اخلاقیات مذموم و فساد اخلاقی را گسترش می دهد.

2- امانت و اعتماد عمومی را نابود می سازد.

3- افسردگی و ناراحتی های روحی و روانی را موجب می شود.

بنابراین چنین جامعه ای مغضوب خداوند است و خدا از چنین مردمی خوشنود نیست. تنها راه چاره برای تصحیح چنین جامعه ای، گسترش روحیه مساعدت به یکدیگر، نفع رساندن به همنوعان است؛ اما برخی فکر می کنند کثرت نماز، حج، اعتکاف زیاد و روزه بسیار موجب رستگاری و سعادت است، اما باید آنان متوجه باشند که مساعدت و در بسته به روی ناامیدان گشودن تنها راه چاره و تنها

ص: 31

راه ایجاد جامعه مطلوب است.

مذمت گمراه سازی معلولین: رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم در روایت های دیگر می فرماید:

اگر کسی نابینایی را گمراه کند مورد لعن خداوند قرار می گیرد.

أربعة لعنوا فی الدنیا والآخرة: رجل جعله اللّه ذکرا فأنث نفسه وتشبه بالنساء، وامرأة جعلها اللّه أنثی فتذکرت وتشبهت بالرجال، والذی یضل الأعمی، و رجل حصور.(1)

یعنی چهار دسته را خداوند لعنت کرده: مردی که خود را شبیه زنان درآورد، زنی که خود را شبیه مردان درآورده، کسی که نابینایان را گمراه کند و مرد مجرد.

فقط به مورد سوم می پردازم. حضرت بین گمراه سازی نابینا و لعنت خداوند ارتباط برقرار کرده است. اما گمراهی انواع و اقسامی تواند داشته باشد:

1- روحانیون با قرائت احادیث جعلی می توانند به گمراهی آنان اقدام کنند. لذا مدیریت حوزه لازم است به مبلغین آموزش دهد تا طلاب اطلاعات و تجارب کافی داشته باشند.

2- ثروتمندی که می تواند مدرسه یا مرکز آموزشی بسازد ولی اقدام نمی کند در واقع به راهنمایی آنها اقدام کند.

3- نابینایی که مشاوره می خواهد ولی به او درست مشاوره داده نشود و موجب گمراهی او گردد.

4- آموزش استثنایی می تواند مصداقی از این روایت باشد، چون اگر برای نابینایان تعلیم و تربیت صحیح را اجرا نکند در واقع آنها را گمراه کرده اند.

5- تدوین و نشر کتاب، نشریه و کلاً محصولات فرهنگی برای آنان ضروری است. بنابراین بین همه اینها و لعنت الهی ارتباط هست.

تحقیر معلولین: نگاه کردن و خیره شدن به معلولین موجب رنجش خاطر و ناراحتی آنان می گردد؛ به ویژه معلولینی که ظاهر خوبی مثل جذامی ها ندارند.

لا تدیموا النظر إلی أهل البلاء و المجذومین فإنه تحزنهم(2)

یعنی نگاه مدام و خیره به آسیب مندان معلول و جذامی ها نداشته باشید چون موجب ناراحتی آنها می گردد.

به تجربه ثابت شده نگاه مداوم و خیره شدن به معلولین موجب تکدر خاطر و رنجش آنان می شود. از این رو رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم در این روایت مسلمانان را از این عمل نهی کرده است.

خلاصه اینکه بین ناراحتی و حزن معلولین با خیره خیره نگاه کردن به آنها ارتباط برقرار کرده است. رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم در دوره خودش تلاش کرده معلولین به زندگی آبرومند و کسب و کار شرافتمندانه برسند و با دیگر مردم تفاوت و تبعیض نداشته باشند و برای هر قشر، مجموعه

ص: 32

ارزش ها و قوانین و سنت هایی را مطرح کرده بود. اما در دوره امام حسین علیه السلام بسیاری از سنت ها منسوخ شده بود.

از این رو در دوره امام حسین علیه السلام و دوره معاویه و دوره یزید، تبعیض ها و بی عدالتی ها گسترش یافته بود و سیره عدالت طلبانه خلفاء را کنار گذاشته و زندگی اشرافی و پر هزینه داشتند. انواع ظلم ها گسترش یافته بود و سنت ها منهدم و منسوخ شده بود.

امام حسین علیه السلام درصدد بود این وضع را اصلاح و شرایط دوره نبوی را بازگرداند. به همین دلیل شناخت دوره رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم لازم است دانسته شود همچنین شرایط دوره امام علی علیه السلام و امام حسن مجتبی علیه السلام.

امام حسین علیه السلام به عنوان وارث پیامبر و علی علیه السلام چه چیزی را وارث است؟ آیا خانه و ثروت مادی را وارث می کند یا وارثت او معنوی و میراث بان و نگهبان سنت ها و ارزش ها و دستور العمل ها است.

در روایتی از ابوالحسن علیه السلام خطاب به امام حسین علیه السلام می فرماید:

اشهد انک قد اقمت الصلاة و آتیت الزکاة و أمرت بالمعروف و نهیت عن المنکر و دعوت الی سبیل ربک بالحکمه واعو عظمة الحسنة.(1)

مجموعه ای از کارها و اقداماتی که امام حسین علیه السلام به عنوان میراث بانی و نگهبانی انجام داده، در این روایت و نیز مردم را به حکمت و موعظه حسنه نه مجادله بی حاصل دعوت کرده ای. اینها همان سنت های نبوی و علوی است که امام حسین علیه السلام خود را وارث آنها می داند.

در پایان همین روایت آمده که مردم پس از قرائت متن می گویند: الکتب لی عندک عهداً و میثاقاً و آتیتک مجدداً المیثاق.(2)

یعنی خدایا نام من را جزء متعهدان و ملتزمان به میثاق حسینی ثبت کن چون در التزام به میثاق تلاش جدید نموده ام.

در جای دیگر امام حسین علیه السلام را به نام هایی مثل الدلیل علی اللّه و الداعی الی اللّه می خواند.(3) یعنی راهنمای قوانین، ارزش ها، تعهدات و سنت های الهی و دعوت کننده به طرف آنها است و مردم عاشق و طرفدار حسینی هم خود را پیرو و یاور امام حسین علیه السلام می دانند چون او مروج ارزش های نبوی و علوی بوده است.

اللّهم اجعلنا له شیعة و انصاراً و اعواناً علی طاعتک و طاعة رسولک و ولیک و ما وکلته به.(4)

خدایا مرا برای پیرو و یاور امام حسین علیه السلام در اطاعت از تو و رسول تو و ولی تو در مواردی که او داده ای قرار بده.

معنای این جمله بسیار عمیق است و می خواهد بگوید امام حسین علیه السلام تعهدات و التزاماتی را که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و علی علیه السلام آورده بودند، ترویج می کرده است و زائران حسینی از خداوند خواستار پیروی و یاوری امام حسین هستند. البته در اطاعت از همین تعهدات و التزامات. اکنون بخشی از میثاق ها تعهدات و سنت های علوی در عرصه معلولین را مطرح و معرفی می کنیم.

جامعه علوی و وظایف امام

بخشی از عهدنامه مالک اشتر (به نام فرمان امام علی علیه السلام به مالک اشتر؛ میثاق امام و مالک هم معروف است) به معلولین اختصاص دارد. فارغ از جنبه های ادبی و فصاحت و بلاغت آن، از

ص: 34

متون مهم حقوقی است که به تبیین حقوق اساسی و قواعد حاکم بر روابط مردم و حاکمیت می پردازد. امام وظایف متقابل و دو سویه حاکمیت و هر یک از گروه های اجتماعی از جمله معلولین را توضیح می دهد.

علی بن ابیطالب علیه السلام به دلیل دیدگاه های عالمانه اش نه فقط بین شیعیان، بلکه بین همه مذاهب اسلامی و نه فقط بین مسلمانان، بلکه بین همه ملل مثل یهودیان و مسیحیان هم به عنوان اسوه عدالت، مظهر انسانیت، مقتدای محاسن اخلاقی و کرامت انسانی و انسان شناسِ آگاه به علل موفقیت، مشهور است. وقتی مردم با او به عنوان رهبر بیعت کردند و با رأی مردم بر منصب خلافت تکیه زد، شیوه و رفتار معدلت آمیز و ضد تبعیض پیشه کرد، و در سال های حکومت علوی، به رغم موانع و مشکلات قاسطین، مارقین و ناکثین جامعه اسلامی به درجه ای از ترقی و عدالت رسید که تاریخ هیچ مانندی برای او سراغ ندارد.

حضرت انسان های شایسته ای را بر استان ها گمارد؛ از جمله مالک اشتر را فرمان داد تا استاندار مصر شود. اما تعیین مسئولین را به شیوه مشروط انجام می داد و می فرمود باید در چارچوب ضوابط و قوانین فعالیت کنی و از خودرأیی و استبداد و خودکامگی بپرهیزی.

وظایف مالک را بند به بند نوشت و آیین نامه ای دقیق و جامع به دست او داد. وظایف مالک نسبت به همه طبقات و قشرها را معین کرد؛ از جمله به معلولین هم پرداخت و حقوق آنان را چون حقوق دانی مجرب و نظریه پرداز تبیین کرده است.

از این رو نهج البلاغه چون دیگر متون اسلامی دارای مضامین و آموزه های انسانی بسیار به ویژه درباره افراد دارای معلولیت است. متأسفانه این میراث عظیم به جهان معرفی نشده و نخبگان دیگر ادیان و ملل کمتر از این متون اطلاع دارند. از این رو درصدد برآمدیم با انتشار بخش معلولیتی این عهدنامه، زمینه ای فراهم گردد تا آحاد مردم عزیز بیش از پیش، دل به این میراث بسپارند.

حضرت برای مددجویان حقوق خاصی قائل است، البته می فرماید این حقوق منتسب به خداوند است: و احفظ للّه ما استحفظک من حقه فیهم؛ یعنی به خاطر خدا، پاسدار حقوقی باش که خداوند برای مددجویان تعیین کرده؛ نیز از تو خواسته حافظ این حقوق باشی.

حضرت در این جمله به چند نکته کلیدی اشاره می فرماید:

1- حافظ حقوق معلولین باش (احفظ). دولت اسلامی و متولی جامعه اسلامی مشمول دستور و فرمان حضرت و موظف به حراست و نگاهبانی از حقوق آنان است.

2- این حق و حقوق تعلق به خداوند دارد و خدا این حقوق را به مددجویان داده است (من حقّه فیهم). از طرف دیگر مددجویانِ صاحب حق از دولت خواهان حفاظت از حقوق شان هستند (استحفظک). سهم مددجویان از بیت المال، حقی است که در اصل متعلق به خداوند است؛ چون خداوند مالک همه ثروت ها است؛ ولی خداوند این حق را به معلولین واگذار کرده؛ نیز متولی جامعه موظف حفاظت یعنی تأمین این خواسته معلولین است. بنابراین حضرت برای معلولین، نوعی حقوق الهی قائل است که به عنوان حق الناس برای آنان معین شده است. این دیدگاه اگر به حقوق فطری

ص: 35

تعبیر شود، اشکالی ندارد؛ زیرا به موجب آیه فِطْرةَ اللّه التی فَطَرَ الناس علیها (سوره رم آیه 30) گویای الهی بودن فطرت انسان است.

3- خداوند از متولی جامعه (دولت) درخواست حفاظت این حقوق را کرده است (استحفظک). بنابراین متولی جامعه، تنها مقامی است که رسماً از طرف خداوند برای پاسداری و حفاظت از حقوق معلولین انتخاب و تعیین شده است. اکنون بر اساس قوانین ایران این وظیفه به هیئت دولت و سازمان بهزیستی سپرده شده است.

4- حضرت کلمه «للّه» را استفاده کرده است. یعنی حافظ حقوق معلولین باید با انگیزه خدایی و اخلاقی به اجرای این وظیفه اقدام کند. تأمین حقوق مددجویان نباید از سَر سود مادی، منافع دنیوی، برای پُست و مقام و امثال این ها باشد، بلکه صرفاً از سَر انجام وظایف معنوی است. از اینرو کسانی که با انگیزه های غیر الهی در زمینه حقوق معلولین فعالیت دارند، عمل شان مقبول نیست.

حضرت علی علیه السلام پس از توضیح درباره ضرورت تقوا و عدالت حاکم، راه های موفقیت، قواعد و قوانین جنگ و لزوم صلح، به کار گرفتن افراد متقی و صلاحیت دار، پرهیز از عیب جویی مردم و لزوم گذشت و تساهل به تقسیم جامعه به دو طبقه حاکمان و مردم و مردم را به هفت طبقه زیر تقسیم می نماید:

- نظامی ها و سربازان

- نویسندگان عمومی و منشیان خصوصی (دیوانیان)

- قاضیان

- کارگزاران دولتی

- اهل ذمه و پیروان دیگر ادیان

- بازرگانان و صنعت پیشگان

- طبقه آسیب پذیر و افراد تحت پوشش تأمین اجتماعی

حضرت می فرماید این هفت طبقه حق و حقوقی دارند که در قرآن و سنت نبوی بیان شده است و متولی و حاکم مسئول اجرای حقوق این طبقات است. اما به نظر امام این طبقات تغییرپذیر و قابل جابجایی می باشند. بر خلاف نظام پادشاهی در ایران باستان و روم باستان که افراد هر طبقه نمی توانستند به طبقه دیگر راه پیدا کنند و مادام العمر و به صورت جبری در طبقه خودشان می ماندند. حضرت می فرماید افراد آزاد هستند از طبقه ای به طبقه دیگر بروند. حتی قشر آسیب پذیر می توانند با تلاش و کوشش به طبقه عالی و رهبری جامعه راه پیدا کنند. افراد آسیب پذیر با رسیدگی به امور آن ها ارتقاء یافته و می توانند صاحب شغل و رفاه شده و زندگی آبرومندی داشته و به مقامات و پست های مدیریتی کلان برسند.

حضرت وضعیت و حقوق هر یک از طبقات را توضیح می دهد تا به طبقه آسیب پذیر می رسد. سپس مثل یک جامعه شناس تحلیل گر، ویژگی های جامعه مددجویان را این گونه معرفی کرده است:

اللّه اللّه فی الطبقة السفلی من الذین لاحیلة لهم من المساکین و المحتاجین و اهل البؤسی' و

ص: 36

الزمنی' فانّ فی هذه الطبقة قانعاً و معتراً.

به تو هشدار می دهم در مورد جامعه ای که مشکلات روزگار آنان را فرودست نموده است. اینان شامل چهار گروهِ فاقد نیروی حرکتی (معلول حرکتی یا زَمْنی')، پریشان خاطر (معلول ذهنی یا بُؤسی')، افراد دارای احتیاجات خاص به دلیل فقدان حس شنوایی و گویایی (محتاجین) و بالاخره افراد نابینای دارای سکون و فاقد حرکت و تحرک کافی (مساکین) می باشند.

در دوره جدید هم معلولین را به چهار گروه اصلی، معلولین حرکتی، معلولین ذهنی، ناشنوایان و نابینایان تقسیم می کنند. حضرت هم از چهار گروه با الفاظ مستعمل و متداول در فرهنگ آن دوره یاد کرده است.

از نظر امام این جامعه شامل چهار گروه است:مساکین (کسانی که به دلیل فقدان حس بینایی، سکون داشته و مستقلاً نمی توانند حرکت کنند)؛ محتاجین (کسانی که به دلیل فقدان حس شنوایی و گویایی نیازمند رابط و مترجم اند تا خواسته های آنان را به مخاطبان تفهیم کند)؛ اهل البؤسی' (کسانی که فکر و خاطر معیوب داشته و به نام معلول ذهنی مشهور اند)؛ و بالاخره زَمْنی' (افرادی که به دلیل ضایعات نخاعی یا فلج اعضاء و جوارح زمین گیر بوده و اکنون به نام معلول حرکتی شناخته می شوند).

تعهدات دولت

حضرت علی علیه السلام پس از معرفی جامعه معلولین و تقسیمات آن، به حقوق آنان و مشروعیت و اثبات این حقوق می پردازد و در مجموع سی ماده حقوقی برای معلولین بر می شمارد. با شمردن و تجزیه و تحلیل این حقوق درصدد آگاه کردن معلولان نسبت به حقوق شان و وادار کردن استاندارش مالک اشتر برای این حقوق است. اکنون به بررسی این حقوق می پردازیم:

تعیین حقوق مالی مشخص برای معلولین

و اجعل لهم قسماً من بیت مالک. بخشی از بیت المال را برای آنان قرار بده.

تأمین خوراک معلولین

و اجعل قسماً من غلات صوافی الاسلام فی کل بلد. بخشی از غله ها (گندم و جو و برنج) از سرزمین های خالصه و غنیمتی مسلمانان در همه جهان اسلام را به معلولین اختصاص بده.

صوافی یعنی خالص ها، زمین صوافی یعنی زمین های خالص پادشاه و دربار اما غلات صوافی الاسلام یعنی غلاتی که از زمین های خالصه فتح شده به روش صلح به حکومت واصل می شود. امام می فرماید قسمتی از این غلات به مددجویان تعلق دارد.

ضرورت مساوات و اجرای عدالت بین همه معلولان

فانّ للاقصی منهم مثل الذی للادنی'. تبعیض ممنوع است و با آنان به مساوات رفتار کن؛ زیرا دورترین آن ها مثل نزدیک ترین آن ها است.

هر آنچه به آنان تعلق می گیرد و حقوقی که به آنان می خواهی بدهی، دور و نزدیک، خودی و غیرخودی ندارد. در ادامه حضرت خواستار رعایت حقوق همگان شده است.

ص: 37

رعایت حقوق تمامی مددجویان بدون تبعیض

و کلاًّ قد استرعیْتَ حَقَهُ. حقوق همه مددجویان باید مراعات گردد.

حضرت از واژه استرعیت در باب استفعال استفاده کرده و گویا درصدد بیان این نکته است که ای مالک تو به عنوان مدیر ارشد جامعه باید از همه مدیران تحت فرمانت رعایت حقوق مددجویان را مطالبه کنی و پیگیری نمایی. صرفاً یک دستور نباشد بلکه پیگیری و مطالبه جزء برنامه رعایت حقوق است. مهم این است که در این بند، حضرت کل و تمامی مددجویان را مشمول رعایت حق دانسته است. یعنی نفرموده فقط مسلمانان یا فقط طرفداران امامت یا فقط کسانی که فلان خصوصیت را دارند. بلکه فرمود کل و همه مددجویان بدون تبعیض باید حقوق شان مراعات گردد.

ممنوعیت غفلت از مددجویان

فلا یشغلّنک عنهم بطّر. رفاه و خوشی موجب غفلت از معلولین نشود.

به نظر بعضی جامعه شناسان، جوامع در حال پیشرفت، توسعه و رفاه اجتماعی، گاه موجب فراموشی اقشار آسیب پذیر می شود. از این رو تأکید می کنند، حقوق اولیه این قشرها اقتضا می کند دولت به آن ها توجه نماید و مانع نابودی آنان زیر چرخ های توسعه شود.

برخی متون به جای بطّر، نظر دارد. یعنی هیچ فکری تو را از رسیدگی به آنان مشغول نکند.

ممنوعیت تضییع حقوق مددجویان به بهانه اجرای کارهای اولویت دار

فَاِنَّکَ لا تُعْذَرُ بتضییع الصغیر لاحکامک الکثیرَ المهمَّ. انجام کارهای زیاد و مهم عذر برای ضایع کردن حقوق بیچارگان نمی تواند باشد.

مدیران نپرداختن به امور مددجویان متعلق به اقشار پایین جامعه را این گونه توجیه می کنند: کار زیاد یا کار مهم و اولویت دار، مانع از رسیدگی به امور آنان بود و معذور هستیم. اما حضرت می فرماید این استدلال پذیرفته نیست و اجرای کارهای کثیر و مهم عذرآور نمی باشد و از مسئولیت استاندار برای رسیدگی به امور مددجویان دون پایه نمی کاهد. زیرا موجب تضییع حق آنان و کرامت انسان های مددخواه و نیازمند مساعدت می گردد. حضرت نمی فرماید تعضییع مال یا تضییع آبرو یا تضییع زندگی آن ها می شود؛ بلکه می فرماید «تضییع الصغیر» یعنی عدم رسیدگی به بهانه رسیدگی به امور مهم و زیاد، موجب از هستی ساقط شدن قشر صغیر است و همه چیز خود را از دست می دهند.

همت و اهتمام به امور آنان

فلا تُشْخِصْ همّک عنهم. اهتمام خود را از آنان دریغ مکن.

رسیدگی متولیان جامعه به وضع زندگی معلولین و اهتمام به امور آنان از دیگر حقوق اجتماعی معلولین است. مسئولین به دلائل گوناگون ممکن است، اهتمام خود را از معلولین دریغ کنند. از جمله با این توجیه که طرح حقوق آنان موجب توقع و بالا رفتن سطح مطالبات آنان شود، به امور آنان همت ننمایند. امام به طور کلی از هر گونه همت نکردن در جهت امور آنان را نهی کرده است.

عدم رفتار با غرور و نخوت با معلولین و تعامل انسانی با آنان

و لا تُصَعِّر خدّک لهم. به معلولین فخر نفروش و از سَر کبر و نخوت، از آنان روی بر مگردان.

ص: 38

یکی از حقوق معلولین این است که جامعه، به ویژه مسئولین رفتار عادی و انسانی با آنان داشته باشند. به دلیل نداشتن بینایی یا فلج بودن آنان را تحقیر نکنند و با آنان با کبر و نخوت برخورد ننمایند.

ضرورت احترام متواضعانه نسبت به مددجویان

و تواضَعْ للّه یرفعک اللّه. به خاطر خدا تواضع کن تا خداوند تو را رفعت دهد.

امکانات و فرصت های اجتماعی و اقتصادی را در اختیار مددجویان گذاشتن

و اْخْفِضْ جِناحکَ للضعفاء. بال های خود را برای ضعیفان پهن کن.

بال پهن کردن به دو جور تفسیر شده است:

استعاره از فروتنی در برابر ناتوانانِ توان خواه است. این کاربرد اخلاقی است. در تفسیر دوم، بال کنایه از رشد و توسعه و ترقی است. یعنی امکانات و ظرفیت ها و فرصت هایی که در اختیار حاکم است، نباید آن ها را به اقویاء، پولدارها و ثروتمندان بدهد بلکه حاکم باید فرصت ها و امکانات اقتصادی و اجتماعی را به مددجویان ضعیف بسپارد. پهن کردن بال، کنایه از اعطای امکانات و فرصت ها آن هم با تواضع و فروتنی است. این کاربرد حقوقی است.

نیاز جامعه به حضور اجتماعی و مساعدت آنان

و اَرِبِهِم الی ذلک منک حاجةً. به مددجویان نشان بده به این برنامه نیازمندی.

به نظر حضرت، حاکم با تواضع و سپردن امکانات و فرصت ها به مددجویان کارش تمام نمی شود بلکه باید برنامه فرهنگ سازی اقناعی و اطلاع رسانی هم داشته باشد. باید به مددجویان تفهیم کند حکومت به مددجویان نیاز دارد؛ چون آنان سرمایه اجتماعی هستند و با مشارکت در جامعه موجب پیشرفت و ترقی خواهند شد.

رسیدگی به امور معلولین منزوی و دور از دسترس

و تَفَقَّدْ امورَ من لا یصل الیک منهم ممن تَقْتَحِمُه العیون و تَحْقِرُه الرجال. امور معلولینی را که درخواست های آن ها به تو نمی رسد، رسیدگی کن؛ زیرا اینان از چشمان پنهان اند یا به دلیل تحقیر، کنار رفته اند.

تعیین مددکارهای متواضع و دارای محاسن اخلاقی به عنوان معتمدین حکومت

فَفَّرِغْ لاولئک ثقتک من اهل الخشیة و التواضع فلیرفع الیک امورهم و ذلک علی الولاة ثقیل. معتمد خداترس و متواضع بر معلولین بگمار تا امور آنان را نزد تو آورد، اگر چه اجرای این دستور برای والیان سنگین است.

اجرا کردن منصفانه امور مددجویان تا رسیدن به معافیت در دادگاه عدل الهی

ثُمَّ اِعْمَل فیهم بالاعذار الی اللّه یومَ تلقاه، فَاِنَّ هولاءِ احوجُ الی الانصاف من غیرهم و کُلٌّ فَأَعذِرْ الی اللّه فی تأدیةِ حَقِه الیه. به گونه ای با مددجویان رفتار کن که در قیامت نزد خداوند رو سفید باشی، اینان نسبت به دیگر اقشار جامعه به دادرسی نیازمندتراند؛ بنابراین با ادای حقوق همگانی نزد خداوند مأجور و معذور خواهی شد.

رسیدگی ویژه به افراد دارای معلولیت شدید

ص: 39

و تَعَهَّدْ اهل الیُتْمِ و الزَّمانَةِ و الرِقَّةِ فی السِنِّ ممن لا حیلة له و لا یَنْصِبُ للمسألةِ نفسَه. نسبت به افراد دارای معلولیت های شدید یعنی زمین گیرها، کهنسالان و آسیب مندان درمانده متعهد باش. چون آنان بیچار گانی هستند که خواسته های شخصی خود را هم نمی توانند برآورده سازند.

وظیفه شناسی، تعهد و قبول مسئولیت در منطق حضرت جایگاه خاص دارد. وقتی به افراد دارای معلولیت شدید می رسد، می فرماید متولی جامعه حتماً باید وظیفه شناس باشد. اهل الیُتْم یعنی افرادی که به دلیل حادثه و قطع عضو یا نابینا شدن یا از دست دادن پدر و مادر جزء «طبقه آسیب مند» جامعه شده اند.

اجرای طرح ارزاق و رهاسازی از مشکلات برای افراد دارای معلولیت شدید

فَأَجْرِ لهم ارزاقاً فانّهم عباداللّه فَتَقَرّب الی اللّه بتَخَلُّصِهم. برای آنان ارزاق بفرست؛ چون آنان بندگان خدا هستند و با رهایی آنان از مشکلات و زندگی فلاکت بار، نزد خداوند تقرب پیدا کن.

ضرورت استقرار آنان در جایگاه مناسب حالشان با حقوق مکفی

و وَضْعهم مواضِعَهم فی اَقواتهم وحقوقهم، فاِنَّ الاعمال تُخْلَصُ بصدق النیات. با تأمین نیازهای ضروری و حقوق اولیه مددجویان، وضعیت آنان را تثبیت کن؛ خلوص این اعمال بستگی به صداقت و نیت پاک تو دارد.

معلولان با تأمین نیازها و حقوق شان در جایگاه و مواضع واقعی شان قرار می گیرند؛ به شرط اینکه مددکاران، اندیشه و نیت صادقانه داشته باشند. اما اگر نیت استفاده ابزاری از معلولان در میان باشد، نمی توان آن را در جایگاه درست نشاند؛ چون اموال و امکاناتی که حق معلولان است به آن ها صحیح داده نمی شود.

پرهیز از مخفی کاری و ادای حقوق با شفافیت

انّه لا تسکن نفوس الناس او بَعْضِهم الی اَنّک قد قضیتَ حقوقهم بِظَهر الغیب دون مشافهتکَ بالحاجات وذلک علی الولاة ثقیل والحق کُلُّه ثقیل. مردم یا بعضی از آنان به صرف ادای حقوق شان به روش مخفیانه راضی نخواهند شد و خواستار حضور در جریان امور و شفافیت هستند.

ضرورت تدبیر و برنامه، درخواست برای شکیبایی همگانی در برابر ناملایمات و اطمینان به آینده

وقد یُخَفِّفُهُ اللّه علی أقوامٍ طلبوا العاقبةَ فَصَبَّروا نفوسَهم و وَثِقُوا بصدق موعود اللّه لمن صَبَرَ واحتسب فکن منهم واستعن باللّه. خداوند سنگینی حق را بر برخی اقوامی آسان می گرداند که با تدبیر و هدفمند کار می کنند، با خودسازی آحاد جامعه را وادار به شکیبایی کرده و به وعده های الهی در مورد صابرین و محتسبین اعتماد دارند. از اینرو از این گروه باش و از خداوند استعانت بخواه.

تأسیس اداره ای برای مددجویان زیر نظر حاکم

و اجعل لذوی الحاجات منک قسماً تُفَرِّغُ لهم فیه شخصک. برای افراد دارای معلولیت (ذوی الحاجات) یک بخش اداری دایر کن و شخصی را از جانب خودت بر آن منصوب کن.

به نظر حضرت، حق معلولین است که در ساختار اداری، دیوانی و اجرایی کشور، یک سازمان ویژه

ص: 40

معلولین تأسیس شود و نماینده عالی ترین مقام در رأس این سازمان حضور داشته باشد. مالک اشتر به عنوان عالی ترین مقام در مصر باید چنین سازمانی را تأسیس و شخصی از معتمدین خودش را در رأس آن بگمارد. این فرمان دلالت دارد به اینکه، سخنان امام صرفاً اخلاقی نیست و حتماً باید اجرایی شود. و برای اجرایی کردن آن باید ساز و کارهای لازم را فراهم آورد.

تشکیل جلسات عمومی گفت وگو و مناظره

و تجلس لهم مجلساً عاماً. نشست عمومی با آن ها داشته باش.

فروتنی در مجلس عمومی مددجویان و سپردن جلسه به آنان

فتتواضع فیه للّه الذی خلقک. در مجلس معلولین به خاطر خدایی که تو را آفریده، تواضع کن.

دسترسی آسان مددجویان به مسئولین دولتی با حذف نگهبانان

و تَقعِدُ عنهم جندک واعوانک من احراسک وشُرَطِک. پاسداران، پاسبان ها، سربازان، نزدیکان و یاران خود را از سر راه آنها دور کن.

حق معلولین است تا با متولی و مدیران ارشد جامعه بدون ترس و لرز ارتباط داشته باشند. معلولین که توانایی آسیب رساندن به کسی را ندارند، از این رو به هنگام ارتباط با مقامات نیازی به نیروهای امنیتی و انتظامی نیست. از این رو معلولین باید بتوانند با مقامات ارتباط ساده و سازنده داشته باشند و مسئولین هم باید شرایط مناسبات پویا را فراهم آورند.

لزوم برپایی جلسات آبرومند جهت مراجعات مددجویان یا مواجهه رئیس با آنان با آغوش باز

تَخْفَضُ لهم فی مجلسک ذلک جناحک و تلینُ لهم کنفک فی مراجعتک و وجهک. جلسه ای فاخر برای آنان تشکیل می دهی و به هنگام مواجهه با آنان یا مراجعه به تو، با نرم خویی آنان را در آغوش می کشی.

تخفض لهم جناحک مثل آیه اخفض لهما جناح، اصطلاح و به معنی اقدام و عملی همراه با فروتنی است. تلین لهم کنفک نیز اصطلاح و به معنای برخورد با مخاطب با نرمی است. یعنی وقتی مددجویان به تو مراجعه کردند و با آنان مواجهه پیدا کردی، در گفتار و رفتار خشونت نخواهی داشت بلکه مدارا، تواضع و نرمی خواهی داشت.

ارتباط و مناسبات تنگاتنگ و انسانی مددجو و مددکار

حتی یُکَلِّمُکَ متکلمهم غیر مُتَعتِع. تا اینکه سخنگوی مددجویان بدون اضطراب با تو سخن بگوید.

همه مددجویان نمی توانند با متولی جامعه سخن بگویند، از اینرو باید سخنگویی به عنوان نماینده انتخاب کنند. سخنگویی که امین آنان است باید بتواند نیازها و خواسته های آنان را به گوش متولی جامعه برساند.

تحمل رفتار غیر متعارف مددجویان و عدم برخورد امنیتی و قضایی با آنان

ثُمَّ احتمل الخُرَق منهم و العِیَّ. درشتی و سخنان غیرمطلوب معلولین را تحمل کن.

روابط مددجوها و مددکاران بدون خشونت و استبداد

و نَحِّ عنهم الضیق والانف. دور کن از معلولین استبداد و خشونت را.

ص: 41

سرویس دهی و خدمات رسانی به شیوه انسانی و کریمانه

فأَعْطِ ما أَعطیتَ هنیئاً. آن چه می دهی، با بزرگ منشی اعطا کن.

حضرت خطاب به مالک اشتر می فرماید تو به عنوان استاندار مصر، به مددجویان، اموال از خوراکی، پوشاکی و دیگر مایحتاج زندگی اعطا خواهی کرد، این ها را با چهره عبوس و با غرغرکردن و با سختی اعطا نکن بلکه هر آن چه اعطا می کنی باید به شیوه کریمانه و بزرگوارانه اعطا نمایی. امام شیوه ایده آل خدمات رسانی به معلولین را در این بند بیان کرده است. امام قبلاً وظایفی مثل پرداخت حقوق از بیت المال، سرویس دهی ارزاق و خوراک و غیره را به دوش متولی جامعه گذاشت. اکنون می فرماید این ها را باید بدون تحقیر کردن و به روش کاملاً بزرگوارانه و کرامت انسانی مددجویان انجام بدهی.

تعطیلی خدمات رسانی به مددجویان همراه با بیان موانع و اطلاع رسانی و معذرت خواهی

وامنَع فی اجمال و اعذار. خدمات رسانی را به دلیل کمبودها ممنوع کن البته همراه با معذرت خواهی. حضرت در فرمان پیش فرمود عطا کن و خدمات رسانی داشته باش البته با بزرگواری و به روش انسانی و اینجا می فرماید اگر در اجمال بودی و وضعیت طوری بود که توانایی خدمات رسانی نداشتی، خدمات را تعطیل کن اما همراه با اعذار و بیان موانع.

تعیین معاونان و مدیران شایسته با اخلاقیات انسانی عالی و تجربیات کارآمد

و تواضع هناک فإن اللّه یحبُّ المتواضعین ولیکن أکرمُ أعوانک علیک الینهم جانباً و أحسنهم مراجعةً والطفهم بالضعفاء. در مقابل مددجویان تواضع کن چون خداوند متواضعان را دوست دارد. لیکن فروتنی منحصر به خودت نیست و دستیاران و معاونان هم باید کریم تر، نرم خوتر، خوش برخوردتر و ضعیف نوازتر باشند.(1)

این آخرین بند از مجموعه توصیه ها و حقوقی است که حضرت برای مددجویان بر شمرده است. مالک را از تکبر و خود بزرگ بینی نهی کرده و در عوض به فروتنی و تواضع فرمان داده است. نیز در مورد مدیران و عوامل زیر دست حاکم نیز شایسته سالاری را توصیه می کند، نه اینکه افرادی را به دلیل روابط و مناسبات به سر کار بگماری؛ بلکه کسانی که کریم تر، نرم خوتر، خوش رفتارتر و دارای لطف و مرحمت بیشتر نسبت به ضعیفان هستند به کار می گماری.

تشکیلات معلولین اگر مدیرانی با این چهار ویژگی داشته باشد، تمامی مشکلات و معضلات مرتفع خواهد شد. این چهار ویژگی عبارت اند از: معاونان حاکم دارای کرامت بیشتر؛ لین و نرم خوترین افراد نسبت به مخالفین و نافرمانان؛ دارای زیباترین صفات اخلاقی و رفتار انسانی نسبت به ارباب رجوع و بالاخره لطیف ترین و با لطف و مرحمت ترین کسان نسبت به ضعفا. اگر چنین افرادی در رأس سازمان معلولین قرار گیرند، کارآمدترین نهاد خواهد شد.

امام حسین علیه السلام وقتی از احیای سنت های دوره پدرش یاد می کند، وقتی خواستار موالات و اطاعت از نصایح پدرش شده، در زمینه معلولین چنین دستورات و تعهداتی منظورش است.

ص: 42

تأمین زندگی نابینایان

روایتی از امام علی علیه السلام نقل شده که مربوط به حادثه ای در دوره خلافتش است و گویای تصویب تأمین اجتماعی به عنوان یکی از ارکان جامعه می باشد. متن روایت اینگونه است:

الامام علی علیه السلام: مَرَّ شیخ مکفوف کبیرٌ یَسْأًل: فقال امیرالمؤمنین: ما هذا؟

قالوا: یا امیرالمؤمنین: نصرانیٌ

فقال: امیرالمؤمنین: استَعمَلتُمُوهُ حَتّی إذا کَبُرَ و عَجَزَ مَنَعتُمُوهُ؟!

أنفِقُوا عَلَیهِ مِن بَیتِ المالِ(1)

نابینای سالخورده از کنار علی علیه السلام عبور می کرد و گدایی می نمود. امام پرسید این چه وضعی است؟!

اطرافیان گفتند ای امیرالمؤمنین، مسیحی است.

حضرت گفت: وقتی سالم بود از او کار کشیدید، و حالا که ناتوان شده او را رها کرده اید، از بیت المال هزینه ها و مخارج او را بدهید.

توضیح: این سخن حضرت گویای چند نکته مهم است:

1- همه افراد جامعه که در زیر سایه حکومت زندگی می کنند از هر دین و مذهبی که باشند از حقوق و امکانات برخوردار می باشند. احتمالاً در ذهن اطرافیان بوده که چون این نابینا پیرو مسیحیت است بنابراین حقوقی به او تعلق نمی گیرد. اما حضرت علی علیه السلام به عنوان رئیس و رهبر جامعه گفت اندیشه شما درست نیست و باید مخارج او را پرداخت کنید.

2- پیرمرد نابینای مسیحی از نظر حضرت علی علیه السلام به عنوان رهبر جامعه اسلامی، حق و حقوق دارد و باید زندگی او تأمین گردد، چه برسد به جوانان نابینا و افراد ناتوانی که اول زندگی شان است و آبرومند می باشند، اینان قطعاً اولویت داشته و حتماً باید مخارج زندگی آنان توسط حکومت پرداخت گردد.

3- از نظر حضرت هزینه های زندگی را نباید از راه هایی مثل گدایی به دست آورد ولو مسیحی باشد و چنین روش هایی که مخالف شأن انسان است، ممنوع می باشد. دولت اسلامی باید هزینه های اینان را تأمین کند تا دست به این اعمال نزنند.

4- رها کردن ناتوانان و معلولان از نظر حضرت درست نیست و لازم است اینان شناسایی شده و در دیوانی ثبت نام شوند و ماهانه بدون اینکه مراجعه کنند حقوقشان پرداخت گردد.

5- حضرت می فرماید منت بر آنها نیست چون که عمر خود را برای جامعه تلاش کرده اند، وقتی نیرو و توانایی داشتند، می کوشیدند و پاداش آن کوشش ها در ایام پیری باید پرداخت گردد.

6- حضرت علی علیه السلام نسبت به جامعه ای که اختلاف طبقاتی باشد، عده ای به گدایی زندگی کنند و عده ای سفره رنگین داشته باشند متعرض است و با تعبیر «ما هذا؟» یعنی «این چه

ص: 43

وضعی است؟» نسبت به شرایط اجتماعی اینچنین اعتراض می کند.

7- امام علی علیه السلام به عنوان مسئول و متصدی امور جامعه خود را مسئول و موظف به امور معلولان و نابینایان هم می داند، به همین دلیل در مورد امور آنها اقدام می کند و دستور می دهد.

این درسی است برای رهبران جهان اسلام که آنان اگر از علی علیه السلام تأسی و پیروی می کنند، مسئولیت معلولان و رفع مشکلات اینان بر عهده آنان است.

8- در این روایت، حضرت فقط اعتراض نمی کند و فقط سخنی در این باره نمی فرماید بلکه در اصلاح وضع این پیرمرد نابینا دستور می دهد. چنانکه در فرمان به مالک اشتر (استاندار مصر) سی دستور در اصلاح امور معلولان بیان کرده است.

خلاصه اینکه توجه و اهتمام به مردم فلاکت دیده و آسیب مند به عنوان یک وظیفه باید اجرایی گردد و جزء وظایف و تعهدات دولت اسلامی است.

بنابراین امام حسین علیه السلام تلاش نمود سنت جدش و پدرش را احیاء کند و تعهدات، ارزش ها که منسوخ و مندرس شده، مجدداً به مردم معرفی نماید.

حضرت علی علیه السلام در پنج سالی که خلافت جامعه اسلامی را بر عهده داشت درباره اصلاح امور معلولان فراوان کوشیده است. متأسفانه در این باره هیچ اثری تاکنون تألیف نشده است. لازم است سیره حضرت در موضوع معلولیت و معلولان تجزیه و تحلیل گردد و یک کتاب در این باره عرضه شود.

است هر چند کل آن هم مرتبط به شرایط و وضعیت این قشر می باشد. متنی که در تحف العقول و بحارالانوار و کتاب سلیم بن قیس هلالی آمده به نظر بسیار یک سخنرانی بوده که قسمت اولش در کتاب سلیم و قسمت دوم و سوم آن در کتاب تحف العقول آمده و اینها در اصل سخنرانی بوده که حضرت در سال 58ق در منا برای نخبگان جامعه و فرهیختگان بنی هاشم بیان کرده است. یعنی دو سال قبل از فوت معاویه پسر ابوسفیان این سخنرانی را اجرا کرده و به مشکلات جامعه و بدبختی های مسلمانان و مفاسد بنی امیه و معاویه پرداخته است. در چنین جامعه ظلم زده بیش از همه معلولین و آسیب دیدگان جامعه در معرض خطر هستند و حضرت این خطرات را متذکر شده است.

امام حسین علیه السلام در قسمتی از این سخنرانی می فرماید:

لقد خشیت علیکم أیها المتمنون علی اللّه أن تحل بکم نقمة من نقماته لأنکم بلغتم من کرامة اللّه منزلة فضلتم بها ومن یعرف باللّه لا تکرمون وأنتم باللّه فی عباده تکرمون وقد ترون عهود اللّه منقوضة فلا تفزعون وأنتم لبعض ذمم آبائکم تفزعون وذمة رسول اللّه صلّی اللّه علیه وآله محقورة والعمی والبکم والزمنی فی المدائن مهملة لا ترحمون ولا فی منزلتکم تعملون ولا من عمل فیها تعینون وبالادهان والمصانعة عند الظلمة تأمنون، کل ذلک مما أمرکم اللّه به من النهی والتناهی وأنتم عنه غافلون.(1)

یعنی:

من بر شما جماعت آرزومند از خداوند؛ بیمناکم و در هراس، که مبادا گرفتار عذابی از عذاب های الهی؛ و مشمول عقوبت خداوند گردید، زیرا شما به یک مقامی از بزرگی رسیده اید که بدان بر دیگران برتری و ترجیح یافته اید- در حالی که افراد مشهور به خداپرستی احترام نشوند- و شما به خاطر خدا در میان مردم ارجمند شده اید، با چشم خود می بینید و ناظرید که پیمان های الهی شکسته شده؛ و هراس ندارید!؟ با آنکه از شکستن پیمان پدرانتان در هراسید! عهد و پیمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم خوار و بی مقدار گشته، و نابینایان، ناشنوایان و حرکتی ها در همه شهرها بی سرپرست و بی پناه مانده اند، و بر آنان رحم نمی شود، با این حال شما در حدّ مسئولیت خود نیز کار نمی کنید، و آن کس را که در این راه وظیفه اش را انجام می دهد یاری نمی کنید! به مسامحه و سازش با ستمگران خود را آسوده می دارید، و تمام اینها از جهت آن است که خداوند فرمان جلوگیری از منکرات و بازداشتن مردم را از آنها داده، و شما از آن غافلید و بدان بی توجّه!

امام حسین علیه السلام در این فراز از سخنرانی به صراحت از نابینایان، ناشنوایان و آسیب مندان حرکتی یاد کرده و چند نکته را متذکر شده است:

1- خطاب به مشاهیر و بزرگان و نخبگان جامعه می فرماید، نسبت به سرنوشت شما هراس دارم، زیرا پیمان های الهی شکسته شده چون نابینایان، ناشنوایان و معلولان حرکتی در همه شهرها بی پناه رها شده اند و کسی سرپرستی و اداره امور آنان را برعهده نمی گیرد و بر ایشان کاری انجام نمی دهید.

ص: 45

2- شما بزرگان جامعه در حد مسئولیت و جایگاهی که دارید برای معلولین تلاش نمی کنید.

3- کسانی هم که وظیفه خود را انجام می دهند و مشغول خدمت به معلولین هستند، آنها را یاری نمی کنید.

4- دلخوش و آسوده زندگی می کنید چون با ستمگران سازش کرده اید و به فکر سختی ها و مشکلات معلولین نیستید.

5- همه اینها به خاطر این است که از منکرها و معروف ها اطلاع ندارید و نسبت به آنها غافل هستید. در واقع رسیدگی به امور معلولین معروف و رها کرده و عدم اهتمام به آنان منکر است.

این روایت گویای نکات زیر است:

1- تقویت بدن بستگی به تقویت اراده دارد. اگر کسی جسمش ناتوان و ضعیف باشد در صورتی که اراده اش قوی باشد، جسمش هم تقویت خواهد شد.

2- توانبخشی روحی و روانی، فرهنگی و فکری به دلیل اینکه نیت و اراده را تقویت می کند مقدم بر توان بخشی جسم و بدن است.

3- کسی که از نظر روحی، افسرده و از نظر فکری، متزلزل باشد هر چند جسم قوی داشته باشد ولی در عمل از توانایی لازم برخوردار نیست.

مراقبت را اعلام نمود.

یک فرد هم به عنوان معتمد تعیین می شود که افراد خواهان مساعدت یا او تماس بگیرند.

به این شیوه بسیاری از مشکلات و نیازمندی ها مرتفع می گردد. این شیوه که مبتنی بر تدبیر، برنامه ریزی و اعتماد به مردم است در واقع تحقق عینی روش CBR است. این روایت هم گویای همین نکات و ریشه توانبخشی متکی بر جامعه است.

حضرت در جای دیگر می فرماید:

انّ اللّه کلّف اهل الصحة القیام بشأن اهل الزّمانة و البلوی(1)

خداوند افراد سالم را موظف ساخته تا برای اداره امور افراد زمین گیر و آسیب مند قیام کنند.

در این روایت چند نکته هست:

1- از معلولین با اهل زمانه یعنی افراد زمین گیر و اهل بلوی یعنی آسیب مند ذهنی یاد کرده است.

نابینایان و ناشنوایان و نیز معلولان حرکتی اگر به درجه شدید معلولیت برسند در واقع زمین گیر و خانه نشین می شوند.

2- حضرت تأمین زندگی این گونه افراد یعنی افرادی که معلولیت شدید دارند را واجب و لازم شمرده است.

3- اهل الصحه دو معنا می تواند داشته باشد، افراد سالم یا کسانی که مسئولیت سلامتی و رفاه مردم را بر عهده دارند به تعبیر دیگر مدیران سلامتی هر دو می تواند مورد توجه امام بوده باشد.

4- حضرت می فرماید اهل الصحة باید به پا خیزند نه اینکه معلولین به سراغ آنها بیایند و بعد اقدام کنند. نگذارند کار به مراجعه معلولین منجر شود و خودشان زودتر اقدام کنند.

خلاصه و نتیجه گیری

در روایات بر جای مانده از همه امامان علیه السلام و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، نکات بسیار درباره معلولیت ها، پیشگیری و معلولین رسیده است. آوردن همه آنها خود کتاب حجیمی خواهد شد؛ اما به منظور آشنایی اجمالی با آموزه ها و معارف معصومین علیهم السلام چند روایت نقل شد.

ص: 48

دیگر این که من ز بُعد معنوی

در درونم هست صدها مثنوی

در درون من دوا هست و شفا

ای جوان گر آن که بشناسی مرا

مشکل از کارت همه وا می شود

نور ایمان در دلت جا می شود

از همه نابخردان گردی جدا

دل مصفّا می نمایی با خدا

پس سوی قرآن کنون بنما نظر

تا که گردی دور هر جا از خطر

هنر در قرآن کریم

سخن هر جا ز قرآن کریم است

ز بسم اللّه رحمن الرّحیم است

چو در باب سخن از دید قرآن

مفاهیم

هنر گشته نمایان

نمایم بر هنرمندان قرآن

سپاس

خویش را تقدیم آنان

برای آنکه قرآن جاودانی ست

کلام و واژه اش پر از معانی ست

هنرمندان قرآنی در این راه

یکایک

معتقد، دلسوز و آگاه

شبانه روز همّت می گمارند

که

آثاری ز خود باقی گذارند

ولیکن مشکلاتی در مسیر است

که در جای خودش هم بس خطیر است

که هر یک را به جای خود در اینجا

اشاره

می کنم بر کلّ آنها

مهم این است می بینی به قرآن

تماما

یک به یک فرمان یزدان

کلامش هر کجا اعجاز دین است

پیامی

بر عموم مسلمین است

هنر در هر کلام او نهفته ست

سخن را با کلام نیک گفته ست

ص: 50

چه زیبا قصه هایی هم در آن است

که برخی ویژه پیغمبران است

چو در قرآن هنر اعجاز کرده

دری از آفرینش باز کرده

از این بابت کلام آسمانی ست

که

دارای مفاهیم و مبانی ست

سخن گفته به ایما و اشاره

گهی

واضح، گهی با استعاره

خلاصه آنکه قرآن هست کامل

که لطف حق بر آن گردیده شامل

خدا چون خالق کل جهان است

به کار او هنرمندی عیان است

سخن اینجا بود گر یک هنرمند

به قرآن باشد او را مهر و پیوند

ز راه آفرینش می تواند

پیام حق تعالی را رساند

لذا گر آفرینش جذبه دارد

یقین بر دل اثرها می گذارد

اگر بحث از هنر آید ز قرآن

تو باید با هنر آیی به میدان

در آن ترویج فرهنگ است و دین است

شناسایی

قرآن مبین است

جوامع چون عموماً دین گریزند

به

دینداران عالم در ستیزند

نمی دانم چه هست انگیزه آن

که دوری می شود از دین و قرآن

جوانان چون همه احساس دارند

ولیکن

حالتی هم خاص دارند

بُوَد بر عهده قرآن پژوهان

نموده

جستجو درباره آن

دگر آنکه ز راه لطف و ایمان

رهی

یابند بر قلب جوانان

ز راه فکر باید کرد کاری

که تا پیدا نموده راهکاری

ص: 51

چه عامل گشته موجب، برخی آنان

شدند از دین و قرآن، روی گردان

همین بحران که موضوع جهان است

همه

درباره نسل جوان است

سخن اینجاست ما از بهر هر کار

همش رو کرده بر بحث و سمینار

جوانان از کلام و حرف، خسته

هزاران

بحث با درهای بسته

به بحث خویش، با گفتار مبهم

فقط

دایم همه پرسند از هم

چه عامل شد، جوانان مسلمان

ز

دینداران شدندی روی گردان

چو مطرح می شود طرحی اساسی

بر آن فوری خورد مهر سیاسی

سکوت سرد هم تنها کلام است

ز ترس خوردن این اتّهام است

چون من دلسوز این را هم، به یزدان

تمام

تکیه گاهم هست، قرآن

کنون دارم در این ره، راهکاری

که با هر طبع دارد سازگاری

برای ره گشایی سوی قرآن

نظر

باید بر احوال جوانان

شکاف نسل ها را پر نماییم

دری از مهر بر آنها گشائیم

نه با حرف رکیک و فحش و زندان

که

گردند از هنرمندان گریزان

جوانان جمله را باور نماییم

دگر

تحقیرشان کمتر نماییم

جوان وقتی که دستی پیش آورد

نباید

دست او را نیز رد کرد

در اینجا گر که دستش را بگیری

حضورش

را ز جان و دل پذیری

جوان با تو اگر دمساز گردد

ز هر راهی که رفته، باز گردد

ص: 52

تمام آن توانایی که دارد

به راه مهر و الفت می گذارد

در اینجا از توانمندی آنان

توانی

برد خود، بهره فراوان

سپس با آن جوانان هنرمند

به راه دین بکن محکم تو پیوند

بگیر او را به کار خویش، بازی

کز این سازندگی کردی تو راضی

اگر خواهی دهی درسی ز قرآن

به

اخلاق نکو رو کن بر آنان

از این که خواندنش جذّاب گردد

کز آن روح جوان شاداب گردد

یقین دارم ز خدمت بر جوانان

شوی خود بهره مند از لطف آنان

جوانان را اگر از راه ایمان

هنرمندانه

ره دادی به قرآن

پس از آن از هنرمندیّ آنان

یقینا

بهره می گیری فراوان

ص: 53

ص: 54

معلولین از چه زمانی در نمایشگاه قرآن حضور یافتند؟ حضور آنان به چه دلیل و تابع چه عواملی بوده است؟ نیز امسال چرا مشارکت پیدا کردند و درصدد رسیدن به چه اهدافی بوده اند؟

این فصل درصدد پاسخگویی به این پرسش ها است. اگر بتوانیم تاریخ فعالیت های قرآنی و مذهبی معلولین را تدوین نمود؛ به تبع آن می توان به نقد آن پرداخت و راه صحیح را برای آینده گشود.

متأسفانه فعالیت های چند دهه معلولین در زمینه قرآن و عترت ثبت و ضبط نشده و غیر از چند اثر کم حجم که دفتر فرهنگ معلولین منتشر کرده، در این باره هیچ مقاله یا کتاب یا پایان نامه پیدا نمی کنید.

مشهور است که هر موضوعی تاریخ مدون نداشته باشد، درباره اش نمی توان گفت وگو کرد و نمی توان آن را نقادی نمود. ضرب المثلی در عربی هست که می گوید ثَبِّتِ العَرْشَ ثُمَّ انْقُشْ. یعنی ابتدا عرش را ثابت کن سپس درباره آن مناقشه کن. در مورد معلولین هم ابتدا باید وجود فعالیت هایشان در عرصه قرآن و سیره را ثابت کرد سپس به نقادی آن پرداخت. اما اثبات این موضوع فقط از راه تدوین و تألیف ممکن است.

به هر حال در این فصل تلاش شده اولاً فعالیت های معلولین تا سال 1397 را گزارش کرد و فعالیت سال 97 را هم در قسمت مجزا معرفی و گزارش نمود.

ص: 56

است. از این رو انتساب مطالب به دولت قابل شک و شبهه نیست و نیز صحت مطالب.

2- هر یک از دولت ها سیاست و خط مشی خاصی در عرصه فرهنگ و جامعه داشته اند ولی همه آنها در مورد معلولین خط مشی واحد اجرا نموده اند.

نگاهی به کتاب کارنامه قرآنی جمهوری اسلامی ایران

کتاب کارنامه قرآنی با هدف انعکاس فعالیت های قرآنی که از سال 1358 تا 1382 یعنی 25 سال در جمهوری اسلامی ایران جریان داشته، تدوین شده است. مدیریت این کتاب بر عهده مدیران ارشد و معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد بوده است. دوم اینکه از نهادهای فرهنگی مرتبط به امور قرآنی مثل دارالقرآن بسیج، دارالقرآن وزارت علوم و غیره هم کمک گرفته اند. و در نهایت خواسته اند کتاب قطور و حجیمی از همه فعالیت های قرآنی جاری در ایران را عرضه و معرفی کنند تا سندی برای جهانیان و برای پژوهشگران و نیز سندی باشد که در تاریخ بماند.

این کتاب شامل نه فصل زیر است:

مراکز و مؤسسات قرآنی

فعالیت های قرآنی ادارات و سازمان ها

اطلاع رسانی قرآنی

پژوهش های قرآنی

مسابقات و جشنواره های قرآنی

نمایشگاه های قرآنی

سخنرانی ها و همایش های قرآنی

خادمان برگزیده قرآن کریم

چاپ و نشر آثار قرآنی

خلاصه مطالب همه این فصول این است که: مؤلفین این کتاب در هر زمینه از جزئی ترین فعالیت های قرآنی تا کلی ترین آنها را بیان کرده و به تفصیل با اسم و آدرس از کارهای مراکز و شخصیت ها یاد کرده اند ولی غیر از سه مورد که بعداً می آورم، یادی از مراکز، اشخاص و فعالیت های قرآنی معلولین در این کتاب نیست. با اینکه در هر دوره و در هر شهر نهادهای قرآنی معلولین در زمینه های مختلف فعالیت داشته اند، معلولین قاری، حافظ در سطوح بالا در مسابقات شرکت کرده و رتبه های عالی آورده اند. نابینایی مثل آیت اللّه سید محمدرضا امام جزایری از سال 1370 در ایران به تفسیر قرآن مشغول بوده و در تبلیغ و منبر فراوان از قرآن استفاده می کرده و ده ها و صدها نابینا و دیگر معلولان بوده اند که در همه رشته های قرآنی فعالیت داشته اند.

حال این پرسش پیش می آید: آیا مؤلفین این کتاب چنین افرادی را جزء جمهوری اسلامی نمی دانند و عنوان کتاب یعنی «کارنامه 25 ساله جمهوری اسلامی» شامل آنها نیست؟ اگر اینان را شهروند جمهوری اسلامی نمی دانند یعنی اینان اساساً انسان نیستند و وزیر ارشاد وقت و دیگر

ص: 58

معاونان این وزارتخانه ارزش انسانی برای معلولان آن دوره قائل نیستند؟ یا اینان را خارجی و غیر ایرانی می دانند. هرچه در مطالب این کتاب تفحص کردیم نتوانستیم پاسخی برای این پرسش ها بیابیم. و از آقای برزین ضرغامی که هنوز در رأس ادارات فرهنگی است. می پرسیم پاسخ شما چیست؟ زیرا این کتاب زیر نظر ایشان تألیف شده است.

بعضی از معلولین در جلسات می گویند، مسئولین ارشد ما را در حدّ (نعوذ باللّه) حیوان هم قبول ندارند چون هیچ نوع حق و حقوقی برای ما در نظر نگرفته اند. در مواردی هم به کمک ما آمده اند و مثلاً در توانبخشی کارهایی کرده اند، در اصل به خاطر خودشان بوده است. البته این یک تحلیل بدبینانه است و حتماً در بین مسئولین افرادی هستند که دیدگاه مثبت و انسان گرا نسبت به معلولان دارند.

تحلیل بعضی دیگر از معلولان این است که مشکل از خود معلولان است. خودشان را مطرح نمی کنند. از داشته های خودشان حرفی نمی زنند. هر سال ده ها معلول در مسابقات قرآن، رتبه می گیرند، کدامیک از گروه های تلگرامی یا سایت های اینترنتی به آنان تبریک می گویند؟ کجا از آنان تجلیل و تقدیر می شود؟ آیا انسان های نخبه شهر آنها یا جوانان محله هر معلول با برگزاری مراسم مختصر در مسجد محل از این معلولان تشکر و تقدیر کرده اند؟ اگر یک انسان عادی در ورزش رتبه می آورد آیا اینگونه با او برخورد می شد؟ اگر معلولی در ورزش رتبه کشوری یا جهانی بیاورد آیا مثل افراد عادی با آنها برخورد می شود؟

وقتی به سراغ پاسخ این پرسش ها می رویم می یابیم که تبعیض بین معلولین و افراد عادی زیاد است.

اکنون می پردازیم به مقدمه و هر یک از فصل های کتاب و از منظر عنایت و اهتمام به معلولان به بررسی می پردازیم. در مقدمه می گوید در دهه نخست پس از انقلاب فعالیت های قرآنی در دو بخش مردمی و خودجوش و دولتی جریان داشت. مردم در تکایا و مساجد جلسات قرآنی برپا می کردند. روند این فعالیت ها تا 69 و 70 یکنواخت بود ولی از سال 69 و 70 رشد و توسعه یافت. سپس به دهه دوم اشاره می کند می گوید مسابقات قرآنی از سال 1360 توسط اوقاف راه اندازی شد، سپس مسابقات آموزش و پرورش ویژه دانش آموزان شروع شد. همین جا به فرهنگسراهای شهرداری ها، دارالقرآن ها، نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها، حوزه های علمیه و حتی صدا و سیما اشاره می کند و سهم هر یک در توسعه فعالیت های قرآنی را برمی شمارد ولی هیچ اشاره به مراکزی مثل ابابصیر یا آموزش و پرورش استثنایی نمی کند و خلاصه به نقش معلولین در جریان فعالیت های قرآنی نپرداخته است. اساساً غیر از نام بردن در حدّ اسم در سه مورد که بعداً می آورم، هیچ اشاره دیگر ندارد.

فصل اول درباره مراکز و مؤسسات قرآنی است و دو دسته مراکز دولتی و مراکز غیر دولتی را به تفصیل برشمرده است. حدود یکصد مراکز را نام برده و فعالیت آنها را برشمرده است. حتی مراکز تازه تأسیس و کوچک مثل «مؤسسه تفسیر جوان» را نام برده و توضیح می دهد. اما متأسفانه حتی یک مؤسسه معلولین را نام نبرده است.

ص: 59

ممکن است سؤال شود شاید معلولین مرکزی نداشتند؟ در پاسخ باید گفت مراکز بزرگی مثل ابابصیر؛ یا کانون ناشنوایان ایران، انجمن نابینایان ایران، مرکز شوریده شیراز، مؤسسه رودکی تهران با ده ها نوع خدمات قرآنی از سال 1340 وجود داشت و فعال بود اما چرا این قله ها را ندیده اند واقعاً موجب تعجب است.

فصل دوم درباره فعالیت های قرآنی ادارات و سازمان ها است. همه سازمان های دولتی آمده غیر از سازمان بهزیستی و سازمان آموزش و پرورش استثنایی. با اینکه بهزیستی هر سال مسابقه قرآن داشته؛ بهزیستی، قرآن گویا و قرآن بریل داشته و ده ها خدمات قرآنی دیگر.

فصل سوم اطلاع رسانی قرآنی است و به معرفی نشریات، ویژه نامه ها، سایت ها و نرم افزاری های قرآنی می پردازد. حتی یک اثر از معلولین در این فصل نیامده با اینکه ده ها اثر اعم از مجله، ویژه نامه، نرم افزار قرآنی معلولین وجود داشته است.

فصل چهارم پژوهش های قرآنی است. پژوهش های قرآنی که معلولین انجام داده اند فراوان است. البته به ندرت مقالات درباره فعالیت های قرآنی معلولین بوده است. ولی هیچ کدام در اینجا معرفی نشده است.

فصل پنجم (مسابقات و جشنواره های قرآنی) به معرفی بیست مسابقه مثل مسابقات بنیاد مستضعفان و جانبازان، مسابقات زندانیان، مسابقات قرآنی بنیاد شهید، مسابقات قرآن نیروهای مسلح پرداخته ولی هیچ ذکری از مسابقات سازمان بهزیستی نکرده است.

تعجب اینکه مسابقات جانبازان در دو جا یکی در صفحه 349 تا 350 و در 377 تا 380 معرفی شده است ولی هیچ خبری از مسابقات معلولین نیست.

فصل ششم (نمایشگاه های قرآنی) است و نمایشگاه ها در شهرها و به صورت موضوعی هم معرفی شده اند. تذکار این نکته مهم است که اگر مسئولان ارشد جمهوری اسلامی نمایشگاهی برای قرآن های بریل یا قرآن های صوتی برپا می کردند چقدر خوب بود و موجب افتخار نظام و ایران بود. اما هر کس این سند 25 ساله را ببیند، خواهد پرسید: این نظام چه حمایتی از معلولان داشته است؟ اصلاً در ایران قرآن بریل وجود دارد؟ اساساً در ایران کتاب صوتی هست؟

فصل هفتم سخنرانی ها و همایش ها است. حدود ششصد سخنرانی و پنجاه همایش را یاد کرده است و حتی یک عنوان از این سخنرانی ها درباره معلولین نیست یا یک همایشی درباره مثلاً قرآن بریل، خط بریل و قرآن یا کتب صوتی قرآنی وجود ندارد.

فصل هشتم (خادمان برگزیده قرآن کریم) به معرفی کسانی که به قرآن در حفظ، ترویج، قرائت، آموزش و پژوهش خدمت کرده اند، می پردازد. با اینکه ده ها شخصیت خادم قرآن در بین معلولین یا افراد عادی هست اما دریغ از یک اسم و یک معرفی.

عجیب تر اینکه کسانی که هم برای معلولین کار کرده و هم برای افراد عادی و خودشان هم معلول نبوده اند مثل مرحوم حسین گلبیدی. فقط به صورت گلبیدی بدون اسم کوچک آمده است.

با اینکه مرحوم گلبیدی از بنیانگذاران فعالیت های قرآنی در سطح بسیار گسترده بود. او کانون

ص: 60

علمی تبلیغی جهان اسلام را در سال 1330 دایر کرد و با تلاش فراوان مسابقات قرآنی می گذاشت و جوایزی مثل سفر حج می داد. این مسابقات عام بود و هم عادی ها و هم معلولان شرکت می کردند. اما متأسفانه هیچ اشاره ای نشده است.

فصل آخر درباره چاپ و نشر آثار قرآنی است و به پنج مبحث می پردازد: چاپ و نشر قرآن، نشر ترجمه قرآن، نشر تفاسیر، کتابشناسی ها، چاپ و نشر کتب علوم قرآنی.

قرآن بریل از سال 1340 در ایران منتشر شد و مؤسسات بزرگی مثل ابابصیر اصفهان یا شوریده شیراز یا رودکی تهران هزاران قرآن بریل منتشر کرده اند. آیا اینها ذیل چاپ و نشر قرآن نمی گنجد؟ نیز ترجمه های بریل و ترجمه های قرآن به زبان های دیگر که به خط بریل است یا ترجمه قرآن نیست؟

در کتابشناسی بریل که در سال 1375 توسط کتابخانه ملی ایران منتشر شده، و در کتابشناسی آثار صوتی که توسط همانجا منتشر شده ده ها عنوان قرآن و آثار قرآنی معرفی شده است. آیا به نظر مؤلفین و آقای ضرغامی اینها کتابشناسی نیست؟ بالاخره هم خود معلولین و هم مؤسسات معلولیتی و هم افراد عادی علاقه مند به امور معلولان، ده ها عنوان آثار قرآنی داشته اند ولی هیچکدام مورد توجه قرار نگرفته و معرفی نشده است. اگر در مقدمه نوشته می شد ما می خواهیم به معلولین نپردازیم و قلمرو ما فلان است، انتظاری نبود؛ اما وقتی مطرح شده می خواهیم همه فعالیت های قرآنی در 25 سال جمهوری اسلامی را معرفی و گزارش کنیم، انتظار هست، به فعالیت های معلولیتی هم پرداخته می شد.

یادی از معلولان در سه مورد

در این کتاب ذیل یازدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم (شروع 9 آبان ماه 82) چنین آمده است: این نمایشگاه در مرکز آفرینش های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افتتاح شد. بخش های این نمایشگاه را ذیل بین الملل، نرم افزارهای قرآنی، کودک و نوجوان، آثار هنری، خادمان قرآن، بانوان، جوانان، دانشجویان توضیح داده است و در آخر گزارش چند سطر ذیل بخش برنامه های جنبی نمایشگاه چنین نوشته است:

غرفه نابینایان با همکاری مراکز امور توانبخشی نابینایان کشور و دفتر مجامع و فعالیت های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نخستین بار در نمایشگاه دایر شد. در این غرفه قرآن و کتب مذهبی چاپ شده با خط بریل برای نابینایان عرضه شده بود.(1)

ملاحظه

1- همه بخش های این گزارش دارای اسم و عنوان مثل بانوان، دانشجویان، کودک و نوجوان است. چرا برای معلولین اسم گذاری نشده و فعالیت درباره آنها؛ فقط با عنوان برنامه های جنبی نمایشگاه عرضه شده است. آیا این نوعی بی احترامی نیست؟

جنبی است یعنی اصلی نیست و قابل توجه و معتنابه نمی باشد. و این نوعی تحقیر محسوب

ص: 61

می شود.

2- مرکز امور توانبخشی نابینایان کشور نام مبهمی است؛ اما اینکه نوشته شده با دفتر مجامع وزارت فرهنگ و ارشاد این غرفه را دایر کرده اند؛ اولاً این دو سنخیتی با هم ندارند یکی فرهنگی و دیگری خدمات پزشکی و اجتماعی است و دوم اینکه ابهام بیشتر شده است.

3- این گزارش تصریح کرده که اولین بار است که چنین چیزی در نمایشگاه برگزار می گردد.

4- این غرفه فقط متعلق به نابینایان و فقط قرآن بریل را عرضه کرده است. با اینکه ناشنوایان، معلولان ذهنی، حرکتی و اجتماعی ده ها نوع متعلقات جذاب و مهم دارند. مثل کتاب گویا، دستگاه ها، کتاب درشت خط، کتاب با زبان اشاره، و غیره.

اینگونه برخورد با این قشر، یا عمداً و جهت تحقیر آنان است و یا جاهلانه و از سَر بی اطلاعی است و در هر دو صورت با مبانی مذهب و اسلام ناسازگار است. برخوردها و تعاملات معصومین(ع) با معلولین را در زمان خودشان ببینید و فاصله کارهای کنونی با سیره معصومین(ع) و آیات و روایات به دست می آید.

نمایشگاه قرآن کریم در استان هرمزگان در بندرعباس و استان یزد (رمضان 1382)

ضمن گزارش مفصل از فعالیت های دولتی ها و مردم در بندرعباس، فقط یک عبارت آورده: نشست روشندلان قرآنی استان. بدون هیچ توضیح و شرحی.

نیز ضمن گزارش مفصل از فعالیت های قرآنی در یزد سه کلمه آورده: بخش ویژه نابینایان. بدون هیچ شرحی و توضیحی.(1)

همچنین وقتی فعالیت های نمایشگاه قرآنی در استان گیلان را بر می شمارد، می نویسد: بخش جنبی: معرفی آثار قرآنی نابینایان.

و در گزارش استان مازندران، پس از توضیح همه قسمت های و بخش ها نوشته است: بخش نابینایان و قرآن؛ بدون هیچ توضیح.

صدها تن را به عنوان خادم قرآن نام برده و معرفی کرده، البته بدون اشاره به معلولین فقط ذیل معرفی خادمان قرآنی قوچان آورده است:

کاشفی حافظ روشندل کل قرآن کریم.(2)

گزارش تفصیلی 25 نمایشگاه قرآن

این کتاب با اینکه در عنوان آن آمده که گزارش تفصیلی 25 نمایشگاه است، ولی صرفاً به خود نمایشگاه ها نمی پردازد بلکه به جلساتی که جنب نمایشگاه تشکیل می شده، آثار عرضه شده، افراد بازدید کننده و خلاصه به حواشی هم پرداخته است. یعنی کل فعالیت های یک ساله هر استان را ذیل نمایشگاه قرآنی آن استان توضیح می دهد و گزارش می کند.

ص: 62

با مطالعه دقیق این کتاب هیچ گزارشی تحلیلی و تفصیلی درباره معلولین یافت نشد با اینکه در سال 1382 معلولان کشور بسیار فعال بودند و در نمایشگاه ها به ارائه آثار خلاقانه خود می پرداختند. این کتاب هم مثل کتاب قبل است.

یادی از معلولین در یک مورد

این کتاب ذیل 25 استان فعالیت های قرآنی را بر شمرده و گزارش داده و فقط در یک مورد در حدّ اسم بردن از نابینایان یاد کرده است. در استان یزد، بخش های مختلف نمایشگاه را توضیح می دهد: مثل بخش خادمان قرآن، بخش کودک و نوجوان و در پایان غرفه های ویژه را معرفی می کند. یعنی فعالیت هایی که در حدّ بخش نمایشگاهی نیست و کوچک در حدّ غرفه است. مثل غرفه شهید صدوقی، غرفه صحافی قرآن و بالاخره غرفه نابینایان. ذیل این غرفه می نویسد:

این غرفه با همکاری جامعه نابینایان یزد و در غرفه ای به متراژ 30 متر مربع تدارک دیده شده بود. در این غرفه قرآن هایی ویژه نابینایان و با خط بریل در قطع های مختلف در معرض دید همگان قرار گرفته بود.

تعدادی از نابینایان استان روش استفاده از ماشین های تایپ خط بریل و الفبای خط بریل را به بازدیدکنندگان آموزش می دادند. نرم افزارهای قرآنی ویژه نابینایان که بیشتر به صورت صوتی بود نیز در این غرفه به نمایش گذاشته شد و مورد استقبال قرار گرفت.(1)

ملاحظات

1- غرفه ای به همت یک نهاد معلولیتی مردمی در نمایشگاه یزد دایر شده و با استقبال مردم مواجه شده است. ابتکارات خوبی هم داشته اند. اگر این مؤسسه مردمی همت نمی کرد در همین حد هم به مردم معرفی نمی شدند. این درس خوبی برای معلولین در همه شهرها است که هر مقدار توانند خود را عرضه کنند.

2- اما خجالت آور است که کل فعالیت های قرآنی معلولین یک استان در سی متر مربع نمایش داده شود. قطعاً اگر سازمان بهزیستی اقدام می کردند، آبرومندانه تر می شد.

3- فقط قرآن بریل و دستگاه بریل و برخی نرم افزارها را آورده اند که بهتر از جاهای دیگر است. اما ده ها جذابیت در بریل هست که که قابل نمایش برای مردم است، مثل:

* نمایش تاریخچه خط بریل با عکس و فیلم و تابلوهای مکتوب

* نمایش کار دستگاه بریل و توضیح برای بازدیدکنندگان

* توضیح خط بریل برای بازدید کنندگان و یاد دادن یک واژه به بریل به عنوان یادگاری مثلاً اسم هر بازدید کننده به بریل چاپ شود و به او داده شود.

در دانشکده سوآز لندن مثل این را دیدم. روی کاغذی به قطع 7×10 اسم بازدید کننده به بریل و بینایی نوشته می شد. زیر آن نوشته شده بود اهدایی از طرف فلان مؤسسه. پشت این کاغذ عبارت

ص: 63

بود: آیا می دانید کسانی که چشم ندارند چگونه مطالعه می کنند؟ آیا می دانید چشم آنها سر انگشت آنها است؟ آری نابینایان با نوک انگشت و لامسه کلمات را می خوانند. یا با گوش کتاب صوتی را می شنوند. پس به سختی کار آنان واقف شوید.

یک صف چند ده نفری تشکیل می شد و افراد این کارت ها را می گرفتند و به صورت زیبا و تابلو در محل زندگی یا کار نصب می کردند.

این ابتکار تأثیر عمیق و گسترده بر جای گذاشته بود.

* نمایش سیر تحولات خط بریل مثل لوح و قلم و پرکینز و کامپیوتر شدن

* نمایش کار با لوح و قلم و پرکینز

* در همان نمایشگاه لندن، یادگاری به دانش آموزان متوسطه لوح و قلم هدیه می داند به شرط اینکه اسم کوچک خود را بنویسند. اینها هم کارت زیبا داشت.

کنار این بساط صندوقی بود و نوشته شده بود هر کسی علاقه دارد به این پروژه مساعدت کند یا مبلغ لوح و قلم را در این صندوق بیندازد.

* نمایش انواع دستگاه های پرکینز

* نمایش انواع قرآن های بریل

خلاصه با ابتکاراتی می توان بخش بریل را شلوغ ترین بخش نمایشگاه کرد.

کتاب گزارش جشن رمضان 1394

این کتاب فعالیت های قرآنی دولت آقای حسن روحانی را معرفی می کند، البته فقط یک سال را. قبلاً مشخصات این کتاب آمده و از تکرار آن خودداری می کنیم.

در بخش استان آذربایجان شرقی، نمایشگاه قرآن و عترت را گزارش نموده و می نویسد: سیزدهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تبریز از نهم تا سیزدهم مهرماه 1394 با حضور مقامات برگزار گردید. همزمان با این نمایشگاه، نمایشگاه قرآن و عترت هم در همان محل برپا شد. نمایشگاه قرآن و عترت شامل بخش های مختلف بود. از جمله برگزاری مسابقات قرآنی و محفل انس با قرآن و مراسم افطاری در مؤسسه فرهنگی هنری نابینایان بصیر تبریز از برنامه های جنبی نمایشگاه قرآن و عترت بود.(1)

غیر از این مورد، ذیل استان اصفهان در بخش محافل تواشیح می نویسد: در محفل تواشیح و پس از اجرای برنامه توسط نوجوانان بینه، انگشتر اهدایی مقام معظم رهبری به عارف اسدی عضو روشندل گروه نوجوانان بینه تقدیم شد.(2)

همچنین به هنگام گزارش فعالیت های قرآنی در استان خراسان جنوبی، ضمن برشمردن فعالیت ها می نویسد: آموزش نابینایان و معلولین. البته بدون هیچ توضیح و شرحی. یعنی یکی از فعالیت های جاری در این استان آموزش حفظ و قرائت قرآن به معلولین و نابینایان است.(3)

ص: 64

فعالیت های نابینایان و دیگر معلولان در سال 1394 بسیار گسترده بوده ولی چگونه معاونت قرآن و عترت این فعالیت ها را ندیده و به گزارش آنها نپرداخته، موجب تعجب است.

کتاب گزارش عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 84-89

این کتاب گویای فعالیت های دولت آقای احمدی نژاد در سال های 84 تا 89 است. در هشت فصل فعالیت ها و اقدامات این دولت را معرفی کرده است. یک فصل آن به نام قرآن و مسجد به فعالیت های قرآنی پرداخته است. ولی هیچ جا نه تنها گزارش از فعالیت های معلولان ندارند حتی اسم هم نبرده است.

بخش قرآنی این کتاب به دقت و سه بار مرور شد و حتی یک مورد اشاره به فعالیت های قرآنی معلولان ندارد.

عبرت آموزی

قرآن کریم در سوره عبس از رو برگرداندن و عبوس شدن یک فرد نسبت به یک نابینا، با شدت این عمل را محکوم کرده است. نابینایی وارد مسجد می شود. رسول خدا(ص) و جمعی از سران قریش و نخبگان مسلمانان نشسته بودند. آن نابینا چون نمی دید. شروع می کند به داد و فریاد که ای رسول خدا(ص) کجایی؟ می خواهم از شما مسئله ای بپرسم و... .

یکی از افراد جمع رو برگرداند و با چهره عبوس اظهار ناراحتی کرد.

خداوند در همین موقع آیات نخست سوره عبس را فرستاد و این گونه برخود با یک نابینا را به شدت محکوم کرد. توجه کنید، نه فحشی داده، نه حرفی زده، نه اقدام عملی کرده فقط چهره درهم کشیده و سرش را چند درجه برگردانده است. خداوند این را نوعی بی احترامی به نابینا دانسته و محکوم کرده است.

این قضیه را با انتشار اسناد رسمی در یک نظام اسلامی مقایسه کنید. اینکه کاملاً از معلولین رو برگردانند و به آنان هیچ توجه و اهتمامی نشان ندهند، از هیچ یک از تلاش های آنان اسم نبرند، هیچ کدام از خدمات بسیار بزرگ آنان را معرفی ننمایند؛ آیا این به مراتب بدتر و قبیح تر از رو برگرداندن یک نفر از یک نابینا نیست؟

بر اساس روایات جامعه ای که به دو قشر یتیم ها و آسیب دیدگان معلول توجه نمی کند و اهتمام ندارد؛ منتظر بدترین عقوبت ها باید باشد. آیا بدبختی های جامعه ما نتیجه عمل ما با این اقشار نیست.

وقتی سخن از نابینا و ناشنوا و فاقد توان حرکتی می کنیم، گاه فکر می شود از افرادی حرف می زنیم که گوشه خیابان به گدایی مشغول اند. در حالی که معلولان فراوانی هم اکنون به عنوان استاد دانشگاه تهران یا دانشگاه شریف و دیگر دانشگاه ها فعالیت دارند. نابینای مطلقی است که چند سال به عنوان استاد برتر و نمونه در دانشگاه تهران تقدیر نامه دریافت کرد. عضو شورای شهر تهران دکتر صابری نابینا است و از بهترین حقوق دانان و وکلای ایران محسوب می شود.

معلولان ایران آنقدر عزت نفس و حیا دارند که تا کنون نسبت به حقوق خود اقداماتی مثل تظاهرات عمومی نداشته اند. با اینکه بعضی از آنها حدود پنجاه هزار تومان حقوق دریافت می کنند.

ص: 65

کدامیک از اقشار در ایران این همه به فرهنگ، به مدنیت به تولید ملی خدمت کرده و در عوض این همه در حق آنها ظلم شده است. در امور قرآنی بر اساس آمارها، معلولین نسبت به دیگر اقشار بیشترین حافظان، قاریان و غیره را دارند. آیا حق آنها نبود یک فصل کوچک درباره آنها آورده شود؟

بیست و سومین نمایشگاه قرآن

دفتر فرهنگ معلولین و مؤسسه امام رضا علیه السلام در این نمایشگاه شرکت داشتند. برای اولین بار مجموعه ای از کتب درباره معلولین و کتب گویای قرآنی و کتب بریل قرآنی به طور گسترده در غرفه دفتر فرهنگ معلولین برگزار گردید.

این دفتر یک شب با اعلام قبلی، مسابقه سوره عبس را برگزار کرد و به متسابقینی که نمره برتر احراز کرده بودند جوایز نفیسی اهدا کرد.

بیست و چهارمین نمایشگاه قرآن

بهترین مکانی که معلولان می توانند توانمندی های خود را عرضه کنند نمایشگاه ها به ویژه نمایشگاه قرآن است که هر سال در ماه رمضان در تهران و شهرها برگزار می گردد. اما به دلایل مختلف حضور و مشارکت معلولین در این نمایشگاه بسیار اندک بوده است. نهادهای مردمی و نهادهای دولتی مرتبط با معلولان اگر در زمینه قرآن معلولان هم کارهایی داشته اند ولی حضور چشمگیر جهت معرفی کارهایشان نداشته اند. اما در سال های اخیر با حضور حجت الاسلام آقای حشمتی و تلاش های ایشان امور قرآنی معلولان در نمایشگاه سالانه قرآن کریم اندکی گسترش یافته است. اکنون گزارشی از بخشی از فعالیت ها عرضه می شود.

ملیحه سادات موسوی، مدیر کمیته بانوان نمایشگاه قرآن با اشاره به فعالیت های واحد نابینایان در نمایشگاه 1394 گفت: فعالیت های این واحد در نمایشگاه قرآن شامل مشاوره در امور مربوطه و برگزاری جلسات سخنرانی با استفاده از صاحب نظران و وکلای نابینا در زمینه مفاهیم قرآنی و «به سوی فهم قرآن» است.

مدیر کمیته بانوان بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در ادامه فعالیت های واحد ناشنوایان در نمایشگاه قرآن را Work shop هنری و ارائه خدمات مشاوره و آموزش زبان اشاره (زبان خاص ناشنوایان) برای بازدیدکنندگان شنوا و ناشنوا اعلام کرد.

بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با شعار «به سوی فهم قرآن» از ٢٤ خرداد ماه تا ٨ تیرماه مصادف با ٧ تا ٢٢ ماه مبارک رمضان به مدت ١٦ روز در مصلی بزرگ حضرت امام خمینی برگزار خواهد شد.(1)

ص: 66

برنامه های متنوع و سودمند اجرا خواهد نمود.

مجموعه فعالیت هایی که طی 18 روز و روزهای سوم تا بیستم ماه مبارک رمضان (29 اردیبهشت تا 15 خرداد) در قرآن کده عرضه خواهد شد در بخش های بعد توضیح داده می شود.

فعالیت ها و برنامه ها

قرآن کده درصدد معرفی توانمندی های معلولان جامعه، معرفی اهم محصولات قرآنی و مذهبی، انتقال دیدگاه های جامعه و مسئولین به معلولین، افزایش مشارکت اجتماعی معلولان، گسترش مهارت ها و توانمندی آنان و خلاصه ایجاد معارفه و هم اندیشی بین همه قشرهای دارای انواع معلولیت ها و قشرهای جامعه است. برای نیل به این اهداف مشخصاً این برنامه ها و فعالیت ها اجرا خواهد شد:

1- نمایش مهم ترین محصولات قرآنی و عترتی با رویکرد معلولیتی

کتب کاغذی، کتب الکترونیک، آثار بریل، آثار صوتی (گویا)، مقالات، نشریات، پایان نامه ها با گرایش قرآنی، فیلم و غیره در این بخش به نمایش گذاشته می شود.

2- نمایش وسایل مدرن مورد استفاده معلولان با کارکرد قرآنی

برجسته نگارها، قلم های قرآن خوان، برنامه های کامپیوتری مدرن برای انواع معلولیت ها (اصل دستگاه ها یا کاتولوگ آنها به نمایش گذاشته می شود) نیز از شرکت های سازنده دعوت می شود همراه با تولیدات خود حضور داشته باشند.

3- مشاوره و راهنمایی به دو شیوه انفرادی و کارگاهی

هر روز یک تا سه کارشناس متخصص در زمینه های ژنتیک، تغذیه، روان شناسی، امور فرهنگی (تحقیقات و نویسندگی) حضور خواهد داشت و به راهنمایی ارباب رجوع می پردازند. ضرورتاً آنان با نگاه قرآن و مذهب به راهنمایی می پردازند.

علاوه بر راهنمایی به افراد، هر روز یک تا دو کارگاه برای معلولین برگزار می شود تا به آنان شیوه پژوهش در قصص قرآن، نویسندگی در موضوعات قرآن و عترت، چگونگی اداره NGOهای

قرآنی و غیره را یاد بدهد.

تقویم (برنامه و ساعت ها) این کارگاه ها متعاقباً اعلام می شود. نیز اسامی مشاورین و راهنما ها اعلام خواهد شد.

4- برگزاری نشست ها و همایش ها

ده روز آخر نمایشگاه قرآن کریم (یعنی 10 تا 20 رمضان یا 6 تا 15 خرداد)، پنج همایش در دو روز و هر روز دو ساعت خواهیم داشت. طی دو ساعت سه شیوه «گوینده و شنونده»، «گفت وگوی جمعی» و «پرسش و پاسخ» درباره یک موضوع خاص بحث می شود.

موضوعات و ساعت همایش ها متعاقباً اعلام می گردد. این ده همایش بین پنج گروه ناشنوا، نابینا، حرکتی - جسمی، کارشناسان معلولان ذهنی و سالمندان آسیب دیده تقسیم و دو روز برای یک گروه همایش برگزار می شود. نمونه موضوعات اینگونه است:

- زبان اشاره در قرآن کریم

- توانایی های انبیاء در قرآن کریم

- مناسب سازی در احادیث

- توان بخشی در نگاه ائمه علیهم السلام

- برنامه دولت امام علی علیه السلام برای رفاه و معیشت معلولان

ص: 68

- وضعیت معلولان به هنگام ظهور اسلام و برنامه های اسلام برای سامان بخشی به آنان

- درس هایی از سوره عبس در زمینه حقوق نابینایان

- نگاه قرآن کریم به معلولان

- اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام و افراد دارای معلولیت و برخورد معصومین با آنان

- کتاب سنجی منابع قرآنی و دارای رویکرد معلولیتی

5- اجرای مسابقات

برای هر گروه یک مسابقه و در مجموع 5 مسابقه خواهیم داشت و به برندگان جوایز نفیس عرضه می گردد. جایزه ها شامل کارت بانک است که روی آن پوستر قرآن کده حک خواهد شد. به منظور اینکه سندی برای معلولین باشد.

6- نمایش عینی توانمندی های معلولان

هر روز یک تا چهار معلول که حفظ قرآن، قرائت قرآن، تجلید قرآن، خطاطی، نقاشی، سرود، قالی بافی، معرق، سوخته و غیره می دانند دعوت می شوند تا هنر و توانمندی قرآنی خود را به نمایش بگذارند.

قرآن کده هر روز از این شش رشته، چهار رشته را اجرا می کند و دو رشته دیگر در ده روز اجرا خواهد شد.

علت تعویق اعلام برنامه های خرد و اسامی این است که بعد از بسته شدن صورت هزینه ها می توان با آنها به توافق نهایی رسید.

مهمانان و دعوت آنان

مهمانان قرآن کده عبارت اند از معلولان، خانواده های آنان، مسئولین و مدیران مراکز آنان، کارشناسان و متخصصان و پژوهشگران معلولان با گرایش قرآنی.

یک تیم قبل از شروع نمایشگاه به شناسایی افراد و برنامه ریزی برای دعوت آنان می پردازند و کارت دعوت را پی گیری می کند.

به دلیل اینکه معلولان اغلب حقوق ماهانه خاصی ندارند از این رو لازم است برای ایاب و ذهاب آنان چاره اندیشی گردد اولاً از شهرداری باید خواست تا هر روز از چند نقطه تهران بوسیله چند دستگاه اتوبوس مناسب سازی شده افراد را بیاورد و ببرد. دوم اینکه از شرکت تاکسی اسنپ خواست تا همکاری کند و سوم بخشی از هزینه ایاب و ذهاب آنان پرداخت شود. مثلاً به هر نفر 25 هزار تومان پرداخت شود. قبلاً هم این تجربه را داشتیم و موفق بودیم اما چگونگی پرداخت مهم است و بر اساس تجارب قبلی عملی می شود.

خروجی ماندگار یا تبدیل فرهنگ خام به فرهنگ گسترده

گزارش جامع این نشست همراه با مباحث عرضه شده در نشست ها همراه با زندگی نامه نخبگان شرکت کننده در قالب یک جلد کتاب حدود 500 صفحه آماده چاپ خواهد شد.

تاکنون نمایشگاه به عنوان یک رخداد قرآنی به صورت یک کتاب به جهان معرفی نشده است و این اولین اقدام در این زمینه است.

ریاست محترم نمایشگاه به یک نکته مهم عنایت فرمایند. کشورهای ترکیه، قطر، اردن و نیز عربستان داشته ها و یافته های قرآنی و حدیثی خود را به بسته های فرهنگی ماندگار با قابلیت آموزشی و انتقال تبدیل می نمایند. در صنعت هم توصیه کارشناسان این است که خام فروشی

ص: 69

نشود و با جذب فناوری، مواد خام به مواد قابل مصرف در انواع صنایع تبدیل شود و تا مواد خام به فناوری های ثانوی به کار رود. از این طریق مواد خام ارزش افزوده چند برابر پیدا می کنند. در فرهنگ به ویژه فرهنگ قرآنی هر سال صدها تولید داریم که در رسانه ها، خبررسانی می گردد؛ مسابقه قرآن و نمایشگاه قرآن دو نمونه مهم است که سالانه برگزار می گردد. ولی هیچگاه اینها تبدیل به بسته های فرهنگی که در داخل یا خارج معرفی شود و قابلیت انتقال و آموزش و اطلاع رسانی داشته باشد تبدیل نشده است. از این رو مثلاً 36 سال مسابقه قرآن برای نابینایان در سطح ملی با صرف میلیاردها تومان توسط سازمان بهزیستی برگزار شده ولی این مسابقات در ساختار فرهنگی ایران هیچ حضور و تأثیری ندارد یا تأثیر آن بسیار اندک است. مثلاً در رفرنس پایان نامه ها اینگونه اقدامات حضور ندارند.

نقش تبدیل رخدادهای قرآنی به کتاب یعنی تبدیل مواد خام به مواد ماندگار و مصرف در فرآیندهای فرهنگی بیشتر است.

نکات و توضیحات

1- فعالیت های این چنینی در کشورهایی مثل اردن، ترکیه، امارات سالانه برگزار می شود و توانسته اند، معلولان را آماده بهره دهی اقتصادی و اجتماعی کنند اما در ایران قرآن کده با هدف فرهنگ سازی و افزایش مهارت های قرآنی معلولان برای اولین بار است که می خواهد اجرا گردد.

2- نظام جمهوری اسلامی با شعار حمایت از مستضعفین و آسیب مندان شکل گرفت و لازم است اینگونه برنامه را حمایت کند و برای گسترش آن تدبیری نماید.

4- متأسفانه شاخص همه امور قرآنی مثل محصولات قرآنی، نشست های قرآنی و غیره در جامعه معلولین بسیار پایین است و تاکنون دولت حمایت جدی از این حوزه نکرده است.

ماده 2) محل برگزاری: تهران، مصلی امام خمینی (ره)، نمایشگاه بین المللی قرآن کریم

ماده 3) زمان اجرا: از 29/2/97 لغایت 14/3/97

ماده 7) تعهدات مجری:

1-7 طرف اول جزء پرداخت مبلغ تفاهم نامه هیچ گونه تعهد دیگری در مقابل طرف دوم و اشخاص ثالث اعم از حقیقی و حقوقی نخواهد داشت.

2-7 طرف دوم موظف به انجام موضوع تفاهم نامه حسب ضوابط و مقررات بوده و باید گزارش عملکرد خود را در پایان فعالیت به میزان حمایت مذکور به طرف اول ارائه نماید.

3-7 طرف دوم نمی تواند انجام موضوع تفاهم نامه را به صورت کلی یا جزئی به غیر واگذار نماید و موظف به حفظ اطلاعات این تفاهم نامه و اسناد برگزاری موضوع تفاهم نامه می باشد و صرفاً با اطلاع طرف اول می تواند اسناد مرتبط با این تفاهم نامه را در اختیار غیر قرار دهد.

4-7 مسئولیت برگزاری موضوع تفاهم نامه، پرداخت بیمه های احتمالی اعم از حوادث و غیره و مالیات و اخذ مجوزهای لازم به عهده طرف دوم بوده و طرف اول هیچ گونه مسئولیتی در این زمینه ندارد و ضمناً طرف دوم طرف اول را در مقابل اشخاص ثالث و مراجع قانونی مبرا می سازد.

5-7 طرف دوم اقرار می نماید که مشمول ممنوعیت های قانونی جهت انعقاد این قرارداد نبوده و در صورت تخلف از این بند مسئولیت های قانونی ناشی از این بند متوجه وی می باشد و طرف اول هیچ گونه مسئولیتی در این زمینه ندارد.

تبصره2: در صورت ارائه گزارش ناظر مبنی بر پایین بودن کمیت و کیفیت موضوع تفاهم نامه، نمایشگاه می تواند با بررسی کارشناسی نسبت به کسر مبلغ کل اقدام نماید.

ماده 8) تعهدات نمایشگاه:

1-8 پرداخت اعتبارات طبق ماده 5 در دو مرحله

2-8 اختصاص غرفه و مکان نمایشگاه

ماده 9) ناظر تفاهم نامه:

به منظور حسن اجرای موضوع تفاهم نامه و نظارت کمی و کیفی بر اجرا، آقای حمیدرضا شیخ ویسی به عنوان ناظر این تفاهم نامه می باشد.

ماده 10) حل اختلاف:

در صورت بروز اختلاف بین طرفین موضوع از طریق اداره کل امور حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسیدگی خواهد شد و نظر آن اداره کل مورد قبول طرفین می باشد.

ماده 11) این تفاهم نامه در 11 ماده 9 بند و 2 تبصره، در چهار نسخه که حکم واحد دارند تهیه، تنظیم و پس از امضاء طرفین لازم الاجراء می باشد.

ص: 71

* ارزیابی و نظارت بر چاپ و نشر آثار، محصولات و ترجمه های قرآن و عترت

* ارزیابی و صدور مجوز جهت تشکیل مراکز و مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت

* تدوین طرح و برنامه های ملی قرآنی در حوزه تبلیغ و ترویج

* طراحی، استقرار و مدیریت ساز و کارهای ارزیابی عملکرد وزارتی در حوزه قرآن و عترت

* طراحی، استقرار و به روز آوری نظام اداری رسانی و گزارش گیری با هماهنگی وزارت جهت ارائه در مجلس، دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی.

* ارائه پیشنهادهای لازم به شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی برای اجرایی شدن منشور توسعه فرهنگ قرآنی.

* پیش بینی و پیشنهاد اعتبارات قرآنی کشور و پیگیری آن در مجلس و دولت.

* تدوین و پیشنهاد سیاست های اجرایی امور قرآنی در حوزه تبلیغ و ترویج و پیشنهاد آن به کمیسیون توسعه فعالیت های تبلیغی ترویجی قرآنی.

* تدوین و پیشنهاد ساز و کارهای مناسب برای تسهیل ارتباطات، هماهنگی و هم افزایی فعالیت دستگاه های دولتی، عمومی و مؤسسات مردمی در حوزه تبلیغ و ترویج.

* تدوین و پیشنهاد ساز و کارهای لازم برای اجرای مصوبات شورای توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه تخصصی و نظارت بر حسن اجرای آن.

* تدوین ضوابط تأسیس و سیاست های توسعه مراکز، مؤسسات و انجمن های قرآن و عترت.

* تدوین و به روزآوری و نظارت بر اجرای سیاست ها و ضوابط حمایتی توسعه و تجهیز فیزیکی.

* تدوین، به روزآوری و نظارت بر اجرای سیاست های حمایت از خادمان و فعالان قرآن و عترت کشور.

* تعیین موضوعات برای مطالعه و پژوهش های لازم برای ساماندهی و توسعه فعالیت های قرآنی در حوزه تبلیغ و ترویج.

* بسترسازی تبیین منشور توسعه فرهنگ قرآنی و معرفی کارکرده های آن در دستگاه های دولتی.

* پیگیری تصویب طرح های قرآن و عترت در کمیسیون فرهنگی دولت.

* شناسایی و ایجاد ظرفیت های جدید فعالیت قرآن و عترت در دستگاه های دولتی.

* بررسی و پایش قابلیت های موجود و ایجاد ظرفیت های جدید فعالیت قرآن و عترت در سازمان ها و مراکز وابسته.

* تدوین ضوابط شناسایی، معرفی، تکریم و حمایت از خادمان، نخبگان، فعالان و مدیران قرآن و عترت داخل و خارج.

توضیح اینکه: معلولین و تشکل های آنها می توانند از امکانات و سرفصل های بودجه ای این معاونت استفاده کنند و علاوه بر به کارگیری استعدادهای معلولین در ترویج معارف قرآنی، برای آنان اشتغال و درآمد هم ایجاد نمایند. برای مثال یک بند این بروشور در مورد آموزش قرآن است. یک معلول می تواند طرح بدهد که معلولان یک شهر یا یک محله یا یک منطقه را آموزش روخوانی می دهد و بودجه ای از معاونت برای این طرح دریافت و شروع به کار کند. بند دیگر مربوط به تکریم خادمان قرآن است، تشکلی می تواند طرح بدهد که خادمان قرآنی در فلان شهر را شناسایی و ماهانه یک نشست در تکریم آنها برگزار می کند. بالاخره صدها طرح در زمینه آموزش معارف قرآنی

ص: 73

به بریل، با زبان اشاره در زمینه کتاب گویا، در زمینه شخصیت ها، در زمینه مراکز و غیره می توان ارائه نمود و معلولان را در این زمینه ها فعال ساخت.

مطلب در آن جلسه بیان شد و اکنون به تفصیل آن مطلب را می آورم. در واقع این مطلب نشان می دهد بهزیستی چه خط مشی و اهدافی را دنبال می کند.

مطلبی در فصلنامه توان نامه (تابستان 1394) منتشر شده و در آن چنین آمده است:

فهرستی روی سایت سازمان بهزیستی با عنوان «اولویت های پژوهشی بهزیستی» هست. منظور فهرستی از موضوعاتی است که به نظر کارشناسان سازمان نیاز به پژوهش دارد و سازمان با کارشناسان و پژوهشگران برای انجام آنها قرارداد منعقد می کند.

مواردی درباره این فهرست هست که گویای خط مشی سازمان است.

1- تمامی عناوین اعلام شده در این فهرست، 117 عنوان است. 32 عنوان از آنها مرتبط به معلولان و مددجویان است.

2- هیچ عنوانی از این عناوین درباره دستورات معصومین علیهم السلام و آموزه های قرآنی نیست. با اینکه در سخنان معصومین علیهم السلام، بحث ها و نکاتی درباره معلولان، افراد آسیب دیده اجتماعی و جامعه های هدف سازمان وجود دارد. برای نمونه در روایتی از امام موسی کاظم علیه السلام آمده است:

عونک للضعیف افضل من الصدقه (تحف العقول، ص437)

یعنی مدد و کمک به مددجویان بهتر از پرداخت مال به آنها است.

این روایت بر توانبخشی تأکید کرده و آن را نوعی پیشگیری دانسته است. به طوری که اگر با اقدامات و طرح های آموزشی به افراد شناخت، آگاهی، عقاید صحیح و روحیه بدهیم، آنان در مقابل بسیاری از آسیب های اجتماعی تقویت شده و اساساً آن چنان سامان می یابند که نوبت به رسیدگی های مالی نمی رسد؛ یعنی آحاد جامعه آسیب مند نمی شوند و بنابراین نوبت به صرف بخشی از هزینه های عمومی کشور برای رفع نابسامانی ها نمی رسد. تصور فرمایید یک روایت پنج کلمه ای بار معنایی عمیقی دارد و بسیاری از اهداف سازمان را پوشش می دهد.

به دلیل اینکه مردم ایران مسلمان هستند، پیام معصومین علیهم السلام را زودتر قبول می کنند و به راحتی می توان خط مشی و اهداف سازمان را از طریق آموزه های دینی به مردم القاء کرد و مردم با پذیرش آنها، نوعی مصونیت در مقابل آسیب ها پیدا می کنند.

آیا در 117 طرح پژوهشی که اولویت دارترین پژوهش های مورد نظر سازمان است، هیچ طرحی با گرایش دینی و مذهبی نمی بایست مطرح و معرفی شود؟

با اینکه اگر یک کتاب کوچک با چند روایت و چند آیه در شمارگان وسیع در اختیار مردم قرار گیرد، تأثیر اجتماعی و فرهنگی آن و به تبع تأثیر اقتصادی و عملی آن بسیار بیشتر از ده ها اقدام دیگر است.

یکی از دوستانی که نظرات را جویا شدیم می گفت فقط یک کارت به اندازه A4 دیده که یکی از مؤسسات معلولان منتشر کرده و روایتی از امام حسین علیه السلام درباره معلولان را با خط زیبا درج کرده بودند، هر کس این کارت و این روایت را می دید تحت تأثیر قرار می گرفت. سازمان

ص: 75

بهزیستی با صرف یک میلیون تومان می توانست هر سال چند حدیث را در اندازه های مختلف منتشر کند.

3- بسیاری از سرفصل های اعلام شده در این فهرست، مربوط به توانبخشی است؛ یعنی احتمالاً سه چهارم آن توانبخشی است. به اجماع همه روانشناسان، روح و بُعد غیر جسمانی آدمی تفوق و برتری بر جسم انسان دارد. اگر توانبخشی را منحصر به جسم کنیم و فقط درصدد توان دار و توانمندسازی جسم و بدن باشیم و از روح و روان غفلت نماییم؛ نتیجه آن قطعاً مطلوب نیست؛ زیرا انسانی با جسم سالم و توانمند اگر روحیه و باورهای درست نداشته باشد، به تدریج جسمش هم آسیب مند خواهند شد. اساساً آدم بدون روحیه و بدون افکار و اعتقادات صحیح، در توانبخشی جسمش هم مشکل خواهد داشت؛ بنابراین در توانبخشی اولویت با روان و روح است و باید به طرح هایی اولویت داد که این بُعد آدمی را سامان دهد.

4- در این فهرست حتی تحقیقات مربوطه به روح و روان با گرایش غیر دینی هم ملاحظه نمی شود. برای نمونه این گونه موضوعات در این فهرست نیست:

- بررسی نقش و تأثیر عبادت و تلاوت قرآن در کاهش آلام افراد دارای ضایعات نخاعی حادّ.

من عیناً مشاهده کردم فردی که به سرطان مبتلا بود و دردهای شدیدی داشت، با نماز خواندن آرام می گرفت.

- بررسی تأثیر باورهای دینی در قبول تأثیرات فیزیوتراپی.

- بررسی وضعیت آماری آسیب های اجتماعی در خانواده های متدین.

یعنی تحقیقات میدانی، موردی و آماری در زمینه تأثیر فاکتورهای روحی و روانی، اعتقادی و اخلاقی در این فهرست نیست.

پرسش این است، سازمان بهزیستی و معاونت توانبخشی برای اینکه تدبیر و برنامه ریزی درست و صحیح داشته باشد، لزوماً باید از «جامعه های هدف» اطلاعات داشته باشد، این جوامع چون مسلمان هستند و تحت تأثیر متغیرهای دینی و اخلاقی می باشند، سازمان ضرورتاً باید از این متغیرها هم آمار و اطلاعات داشته باشد و پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات به برنامه ریزی بپردازد.

به عبارت دیگر بررسی جنبه های جسمانی معلولیت و قشرهای آسیب دیده، نشانگر همه واقعیت ها نیست و برنامه ریزی بر اساس این گونه داده ها گمراه کننده است. به همین دلیل به رغم تلاش ها و فعالیت های بسیار گسترده سازمان و صرف هزینه های بسیار، آسیب های اجتماعی کم نمی شود بلکه روز به روز زیادتر هم می شود.

5- به نظر می رسد تنها راه موفقیت سازمان هایی مثل بهزیستی در کشورهای مذهبی مثل ایران، اجرا و اعمال تدابیر و طرح های جامع و دو بُعدی است. باید بپذیریم که دو دسته متغیر در فرآیند رخدادهای اجتماعی تأثیر دارند. یک دسته متغیرهایی مربوط به جسم آدمی و دوم متغیرهایی مربوط به روح و روان، فکر و باورهای انسان. پرداختن به یکی و غفلت از دیگری موجب ناکارایی و عدم موفقیت طرح ها است. اگر این تحلیل پذیرفته شود، لاجرم باید ریاست جدید سازمان بهزیستی که

ص: 76

اذعان به ضرورت تغییرات هم دارد، نباید راه را به اشتباه برود، بلکه به صراحت باید نیمی از بودجه و امکانات سازمان را در اختیار طرح های غیر جسمانی بگذارد؛ کارشناسان و متخصصان از جنس دیگر را دعوت کند و به آنها مجال و حتی مسئولیت بدهد. منظورم این نیست که تعدادی از فارغ التحصیلان رشته روانشناسی یا طلاب علوم دینی را به سازمان آورده و چند اتاق به آنها داده شود، بلکه منظورم این است افرادی که در زمینه آسیب های اجتماعی یا معلولان کار فکری و پژوهشی کرده و از منظرهای غیر پزشکی و غیر جسمانی به این جوامع پرداخته اند و چندین سال تحقیق کرده و تحلیل نوشته اند، از دانش و تجربه آنها برای تحول در سازمان استفاده شود.

در پایان مناسب است یادآوری شود که: سازمان بهزیستی از نهادهای برون آمده از انقلاب اسلامی ایران است. از نخستین نهادهایی است که مثل سپاه پاسداران در شورای انقلاب تصویب شد. از بدو تأسیس در سال 1358 تا کنون یعنی در طی 36 سال خدمات بی نظیر فراوان داشته؛ اما نتوانستند به رفع و ریشه کنی مشکلات فائق آید. چرایی آن را خود سازمان باید پاسخگو باشد.

البته بهزیستی نه به صورت سازمان کنونی بلکه به صورت یک اداره تحت وزارت بهداشت پیش از انقلاب اسلامی هم وجود داشت و فعالیت می کرد. ولی پس از پیروزی با تجمیع بیش از 15 نهاد فعال در زمینه معلولین، سازمان بهزیستی حاضر پدید آمد.

نتیجه گیری

سازمان بهزیستی یک نهاد اجتماعی است و به ناچار باید با سالمندان، زنان بی سرپرست، کودکان، معلولان، فقرا، کودکان در کودکستان ها و ده ها قشر اجتماعی دیگر ارتباط داشته باشد؛ و حضورش در نمایشگاه های ملی مثل نمایشگاه کتاب، نمایشگاه قرآن، نمایشگاه مطبوعات قطعی است.

البته در نمایشگاه کتاب سازمان بهزیستی یا بهزیستی تهران یا بهزیستی دیگر استان ها حضور نداشتند، فقط انتشارات بهزیستی حضور داشت؛ آن هم به صورت فروشگاه و فروش کتب.

خواست بسیاری از معلولین این است که بهزیستی حضور مطلوب و جامع داشته باشد و از این طریق:

1- رابطه اش را با جامعه تحکیم و گسترش بخشد و امکانات اجتماعی را جذب و مصروف اقشار تحت پوشش خودش نماید.

2- توانمندی های معلولان و دیگر اقشار تحت پوشش را به نمایش بگذارد.

3- رابطه اش را با اعضای تحت پوشش بهبود بخشد.

4- پیشرفت های سازمان در عرصه ها مختلف را در معرض نگاه عموم قرار دهد.

5- زمینه های شفافیت را فراهم آورد.

با تأمین اهداف فوق می تواند مردمی تر، اجتماعی تر، خلاق تر باشد و بتواند مشکلات جامعه هدف را بهتر رفع کند.

ص: 77

ص: 78

غرفه قرآن کده توانمندان در بیست و ششمین نمایشگاه قرآن براساس طرح و برنامه شکل گرفت. پس از مطالعه تجارب گذشته و انجام مطالعات جدید، طرحی آماده کردیم و به همه تشکل ها ارسال گردید. پس از نظرخواهی طرح نهایی آماده و تقدیم معاونت قرآن و عترت گردید.

این فصل فرایند تدوین طرح را توضیح می دهد.

ص: 80

فرهنگ سازی است.

برای اینکه بدانیم فقر فرهنگی در امور معلولین داریم، به شاخص های متعدد می توان مراجعه کرد:

- شاخص دقایق خطباء و وعاظ مذهبی در بیان امور دینی معلولین.

این شاخص در سه مطالعه میدانی به ما می گوید هیچ خطیب و واعظی در تهران به مسائل شرعی و دینی و تاریخی و قرآنی و روایی معلولین نپرداخته اند. یعنی شاخص صفر را نشان می دهد.

- شاخص فیلم بهتر از شاخص وعظ و تبلیغ دینی است و هر سال فیلم هایی ساخته شده که هنرپیشه ها در نقش نابینا یا فقیر یا ناشنوا بازی کرده اند؛ ولی باز کم است.

- شاخص کتاب و مطالعه کتاب، بسیار پایین است.

- شاخص نشریه بسیار پایین است.

چهار شاخص فوق که مادر و اصلی هستند، نشان دهنده وضعیت وخیم فرهنگ معلولین است. یعنی این فرهنگ با حداقل امکانات کار می کند.

مدیریت قرآن کده در روزهای نمایشگاه قرآن کریم علاوه بر نمایش محصولات قرآنی و حدیثی، نشست ها و همایش هایی در زمینه معارف قرآنی و مباحث عترتی با رویکرد معلولیت ها و معلولان، نیز مسابقات و حضور معلولان و معرفی توانمندی های خود در زمینه قرآن و عترت به صورت برنامه های متنوع و سودمند اجرا می کند.

فعالیت ها و برنامه ها

قرآن کده درصدد معرفی توانمندی های معلولان جامعه، معرفی اهم محصولات قرآنی و مذهبی، انتقال دیدگاه های جامعه و مسئولین به معلولین، افزایش مشارکت اجتماعی معلولان، گسترش مهارت ها و توانمندی آنان و خلاصه ایجاد معارفه و هم اندیشی بین همه قشرهای دارای انواع معلولیت ها و قشرهای جامعه است. برای نیل به این اهداف مشخصاً این برنامه ها و فعالیت ها اجرا می شود:

1- نمایش مهم ترین محصولات قرآنی و عترتی با رویکرد معلولیتی

کتب کاغذی، کتب الکترونیک، آثار بریل، آثار صوتی (گویا)، مقالات، نشریات، پایان نامه ها با گرایش قرآنی، فیلم و غیره در این بخش به نمایش گذاشته می شود.

2- نمایش وسایل مدرن مورد استفاده معلولان با کارکرد قرآنی

برجسته نگارها، قلم های قرآن خوان، برنامه های کامپیوتری مدرن برای انواع معلولیت ها (اصل دستگاه ها یا کاتالوگ آنها به نمایش گذاشته می شود) نیز از شرکت های سازنده دعوت می شود همراه با تولیدات خود حضور داشته باشند.

3- مشاوره و راهنمایی به دو شیوه انفرادی و کارگاهی

هر روز یک تا سه کارشناس متخصص در زمینه های ژنتیک، تغذیه، روان شناسی، امور فرهنگی (تحقیقات و نویسندگی) حضور خواهد داشت و به راهنمایی ارباب رجوع می پردازند. ضرورتاً آنان با نگاه قرآن و مذهب به راهنمایی می پردازند.

علاوه بر راهنمایی به افراد، هر روز یک تا دو کارگاه برای معلولین برگزار می شود تا به آنان شیوه پژوهش در قصص قرآن، نویسندگی در موضوعات قرآن و عترت، چگونگی اداره NGOهای قرآنی و غیره را یاد بدهد.

تقویم (برنامه و ساعت ها) این کارگاه ها متعاقباً اعلام می شود. نیز اسامی مشاورین و راهنما ها اعلام خواهد شد.

4- برگزاری نشست ها و همایش ها

ده روز آخر نمایشگاه قرآن کریم یعنی (10 تا 20 رمضان یا 6 تا 15 خرداد)، پنج همایش در دو روز و هر روز دو ساعت خواهیم داشت. طی دو ساعت سه شیوه «گوینده و شنونده»، «گفت وگوی جمعی» و «پرسش و پاسخ» درباره یک موضوع خاص بحث می شود.

موضوعات و ساعت همایش ها متعاقباً اعلام می گردد. این ده همایش بین پنج گروه ناشنوا، نابینا، حرکتی - جسمی، کارشناسان معلولان ذهنی و سالمندان آسیب دیده تقسیم و دو روز برای یک گروه همایش برگزار می شود. نمونه موضوعات این گونه است:

ص: 83

- زبان اشاره در قرآن کریم

- توانایی های انبیاء در قرآن کریم

- مناسب سازی در احادیث

- توانبخشی در نگاه ائمه علیهم السلام

- برنامه دولت امام علی علیه السلام برای رفاه و معیشت معلولان

- وضعیت معلولان به هنگام ظهور اسلام و برنامه های اسلام برای سامان بخشی به آنان

- درس هایی از سوره عبس در زمینه حقوق نابینایان

- نگاه قرآن کریم به معلولان

- اصحاب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام و افراد دارای معلولیت و برخورد معصومین با آنان

- کتاب سنجی منابع قرآنی و دارای رویکرد معلولیتی

5- اجرای مسابقات

برای هر گروه یک مسابقه و در مجموع 5 مسابقه خواهیم داشت و به برندگان جوایز نفیس عرضه می گردد. جایزه ها شامل کارت بانک است که روی آن پوستر قرآن کده حک خواهد شد. به منظور اینکه سندی برای معلولین باشد.

6- نمایش عینی توانمندی های معلولان

هر روز چند معلول که حفظ قرآن، قرائت قرآن، تجلید قرآن، خطاطی، نقاشی، سرود، قالی بافی، معرق، سوخته و غیره می دانند دعوت می شوند تا هنر و توانمندی قرآنی خود را به نمایش بگذارند.

تصویر

ص: 85

تصویر

ص: 86

تصویر

ص: 87

تصویر

تصویر

ص: 89

ص: 90

بیست و نهم اردیبهشت اسباب و اثاثیه غرفه را به نمایشگاه بردیم و نزدیک ظهر شروع به چیدن کردیم. و از همان روز یعنی سوم رمضان فعالیت های غرفه آغاز شد. به رغم خستگی، هر شب گزارش فعالیت های روزانه را می نوشتیم و آخر هفته نخست، اولین جزوه را عرضه کردیم که با استقبال مواجه گردید.

اکنون گزارش روزانه غرفه را در چهارده روز تقدیم می کنیم.

ص: 92

معلولان در این نمایشگاه حضور و مشارکت پیدا کردند تا حداقل از قرآن کریم و معصومین علیهم السلام اعلام تشکر نمایند.

از مدیریت نمایشگاه، دکتر فقهی زاده معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که امسال تأکید و پایداری کردند تا معلولان به بهترین روش حضور داشته باشند، از همه معاونان و مدیریت داخلی نمایشگاه تشکر می نماییم.

آقای خسروی، آقای شیخ ویسی و آقای نوری سنگ تمام گذاشتند؛ از این رو خانواده معلولان و مردم بر خود لازم می دانند از آنان تشکر نمایند.

قرار است معلولان هر روز از ساعت 5 در قرآن کده توانمندان حضور داشته و چند شب بحث های هم اندیشی و دورهمی داشته باشند، نیز چند شب، شب های عمومی تر با حضور سخنرانان و میزگرد استادان برگزار خواهد شد.

از همه معلولان اعم از ناشنوا، نابینا، جسمی و حرکتی و ذهنی ها و خانواده های آنان خواهشمندیم به جمع ما پیوسته و با حضور خود اولاً از فرصت های موجود در نمایشگاه بهره برداری کنند؛ از معنویت قرآن برای پیشرفت خودشان استعانت جویند. و با هم اندیشی و هم فکری راهی برای حل مشکلات خود پیدا کنند.

امروز هم افطاری داشته و همه دور یک سفره، با افطاری و غذای گرم پذیرایی شدند.

دفتر فرهنگ معلولین ده ها محصول قرآنی حدیثی خودش را آورده بود و از دیگر مراکز و افرادی که آثار قرآنی و حدیثی در حوزه معلولیت ها دارند تقاضای می شود آثار خود را بیاورند و به نمایش بگذارند.

یکی از مهمانان امشب مجسمه ساز مشهور آقای نخعی بود که به قرآن کده آمد و اعلام نمود آمادگی دارند تندیس های معلولیتی را با کمک خود معلولان ساخته و به نمایش بگذارد.

قرآن کده معلولان متعلق به همه معلولان است و فضایی است که ریاست نمایشگاه بین المللی قرآن فراهم آورده تا افراد دارای معلولیت حضور داشته و با مسئولین و مدیران استان و کشور به گفت وگو بپردازند.

ص: 94

تصویر

ص: 95

تصویر

ص: 96

تصویر

ص: 97

تصویر

ص: 98

تصویر

ص: 99

وقتی سیره رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم را مطالعه می کنیم، می بینیم ایشان هم تلاش بسیار کرده تا حقوق افراد آسیب دیده در آن دوره را تثبیت کند. لذا رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم را باید اولین کمپینی و مدافع حقوق معلولان لقب داد.

در آستانه مغرب هستیم و اذان و صدای اذان بر دیگر صداها چیره شده و بحث ها تعطیل و افراد هم آماده افطاری شدند در غرفه سفره ای بسیار ساده پهن شد و مهمانان با غذای ساده ولی پر از احساس و شور و هم گرایی افطار کردند.

چند متر آن طرف تر از غرفه توانمندان، غرفه هایی هست که با هزینه های بسیار سنگین ساخته و زیباسازی شده است ولی قرآن کده توانمندان ساده ولی آکنده از معنویت است.

اتوبوس از نقاط مختلف تهران، بچه ها را آورده و ساعت 30/8 باز می گردند، لذا مهمانان آماده بازگشت شدند.

تا ساعت 11 شب غرفه گشوده بود. و به مصاحبه و گفت وگو با چهره های صاحب تجربه و دانایی ادامه یافت.

گویا از امشب ساعت نمایشگاه تغییر کرده و از ساعت 5 بعدازظهر تا 12 شب است.

فعالیت های

جنبی

امروز یک مصاحبه مفصل درباره وضعیت فرهنگی معلولان در ایران با رادیو معارف انجام شد. همچنین مصاحبه ای با خبرنگار یکی از روزنامه ها انجام شد.

مدیرعامل شرکت نیم آقای حسام متین به غرفه تشریف آوردند و با معلولان هم سفره و هم افطاری بودند.

در حدیثی هست که امام سجاد علیه السلام ماه رمضان سر سفره با معلولان می نشست و با آنان غذا می خورد و غذا دهان آنان می گذاشت. متن این روایت این گونه است:

امام باقر علیه السلام می فرماید:

ان علی بن الحسین کان یعجبه ان یحضر طعامه الیتامی و الاضراء و و الزمنی و المساکین الذی لاحیلة لهم و کان یناولهم بیده (کتاب مناقب، ص154)

پدرم امام سجاد علیه السلام دوست داشت سر سفره یتیمان، نابینایان، معلولان جسمی حرکتی و آسیب مندان نیازمند حاضر شود و با آنان غذا بخورد و با دستان خود به آنان غذا می داد.

ص: 101

تصویر

ص: 102

تصویر

ص: 103

تصویر

ص: 104

تصویر

ص: 105

تصویر

ص: 106

تصویر

ص: 107

تصویر

ص: 108

نابینا، سالمندان آسیب دیده، فقرای آسیب مند و تمامی اقشار دارای مشکلات فردی و اجتماعی سر یک سفره می نشینند.

مباحث

دورهمی

موضوع های بحث های دورهمی عبارت بود از:

1- نظام اشتغال در ایران و جایگاه معلولان

2- ضرورت نظام های آموزشی، اقتصادی، ورزشی ویژه معلولین

3- وزن و جایگاه معلولان در نگاه رهبران دینی

آقای محمد سلیمی مطرح می کرد که سهمیه بندی برای جذب نیرو برای ادارات مشکلات اساسی و ساختاری دارد و تا زود است باید فکری کرد. اما اگر سازمان اداری و استخدامی کشور بدون اصلاح ساختارها و اصلاح فرم های استخدامی اقدام به جذب نیرو کند، دیر است و دیگر کاری نمی توان انجام داد.

پیشنهادی داد تعدادی از معلولان به ساختمان سازمان استخدامی کشور رفته و خواستاری اصلاح نظام استخدامی شده و بخواهند برای معلولین اقدامی انجام شود.

بحث دیگری مطرح شد که آیا در ایران یک نظام ورزشی یا آموزشی و غیره باشد و در این نظام ها افراد عادی و معلول کنار هم کار و تلاش کنند نظر دیگری مطرح شد که تجربه پارالمپیک می گوید امکان ندارد بتوان در یک نظام افراد عادی در کنار افراد معلول پیش بروند، چون شرایط و اقتضائات آنان کاملاً متفاوت است. لذا در ورزش نظام آنان جدا و مستقل شد. آموزش و نهادهای آموزشی و دیگر امور آنان هم باید مستقل باشد.

مهم ترین دلیل این است که معلولین توان رقابت با افراد عادی در همه زمینه ها را ندارند. و نیاز به برنامه ریزی مستقل بر اساس توانمندی های خاص آنها هست.

اما رهبران اسلام مثل پیامبر اسلام، حضرت علی، امام حسین علیه السلام و دیگر معصومین چه نظری درباره معلولان دارند؟ آیا معلولیت را مذموم می دانند یا نه معلولیت را یک بیماری مربوط به جسم دانسته که در کاهش انسانیت آدم ها تأثیر ندارد؟

با مطالعه قرآن و روایات متوجه می شویم آنان دیدگاه دوم را دارند. سخنان فراوان در این زمینه از آنها به ما رسیده است. یک مورد روایت زیر است:

علی علیه السلام به مالک اشتر به عنوان استاندارش توصیه می کند.

فانهم عباداللّه فتقرب الی اللّه بتخلصهم وضعهم مواضعهم فی اقواتهم و حقوقهم.

حضرت به مالک می گوید: معلولین عباداللّه یعنی بندگان خدا هستند و تو وظیفه داری به خاطر خدا آنها را از این وضع نامطلوب نجات بدهی و برای آنان نظام حقوقی و نظام رفاهی وضع کنی.

این گونه روایات و احادیث در معارف ما زیاد است ولی متأسفانه مردم و نخبگان از این سفارش ها مطلع نیستند. کمپین حمایت از حقوق معلولان لازم است مردم و نخبگان جامعه را مطلع کند.

ص: 110

تصویر

ص: 111

تصویر

ص: 112

چهره های مشهوری که به غرفه تشریف آوردند عبارت بود از: حجت الاسلام محمدمهدی عراقی، حسین علیزاده، حسین رجبی، محمد روشنی، رضا محمودی، بهروز مروتی، اباذر نصر، اباذر معتمدی، محمد اقوام و...

گفت وگو

امروز با این افراد گفت وگو شد: حسین علیزاده، اباذر معتمدی، حسین رجبی و محمدی عراقی، خلاصه مباحث آنها این گونه است:

آقای علیزاده درباره اهمیت و تأثیر کارهای فرهنگی روی معلولیت بحث کرد و خواستار جلسات منظم مسئولین تشکل ها با معاونت قرآن و عترت گردید.

آقای رجبی به دلیل مسئولیتش در بهزیستی درباره تفاوت بهزیستی بیش از انقلاب و بعد از انقلاب در زمینه رسیدگی و معیشتی به معلولان بحث کرد.

اباذر معتمدی درباره نقش خبرگزاری ایرنا در انعکاس اخبار و اطلاعات معلولان گفت وگو کرد.

آقای مروتی از آقای محمدی عراقی پرسید یک روایت و آموزه از معصومین علیهم السلام برای ما بخوانید و ما را راهنمایی فرمایید.

آقای عراقی گفت چیزی به ذهنم نمی آید.

هم

افطاری

امروز 48 افطاری داشتیم. مثل روزهای دیگری سفره ساده و بدون تجملات گسترده شد و همه سر یک سفره افطار نمودند.

مباحث

مهم مطرح شده

روایاتی از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم به ما رسیده که از نظر محتوای زیبا است از بین آنها دو روایت است که مردم را دعوت به کمک به توانبخشی جسمی آسیب مندان و نیز کمک به ارتقای دانش و عقلانیت آنان را توصیه کرده است:

ایشان می فرماید:

وَ مَنْ أَعَانَ ضَعِیفاً فِی فَهْمِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ أَعَانَهُ اللّه (بحارالانوار، ج75، ص21)

یعنی کسی که به رشد فهم و دانش و معرفت آسیب مندی مساعدت نماید در عوض خداوند به او مساعدت می کند.

در روایت دیگر می فرماید:

مَنْ أَعَانَ ضَعِیفاً فِی بَدَنِهِ عَلَی أَمْرِهِ (همان)

یعنی کسی که به یک آسیب دیده مساعدت جسمی کند، خداوند به او مساعدت خواهد کرد.

این دو فرمایش گویای این است که پیامبر و اسلام برنامه جامع برای معلولان داشته و همه ابعاد فردی و اجتماعی آنان مدّ نظر بوده است.

علاوه بر پنجاه نفر از افراد دارای معلولیت افراد شاخص و محترمی که مهمانان غرفه بودند عبارت است از:

ص: 114

- حسین رجبی (از کارکنان بازنشسته بهزیستی)

- محمد روشنی (از کارکنان بازنشسته بانک ملی، جسمی حرکتی)

- حسین علیزاده (پژوهشگر در معاونت قرآن و عترت)

- مجید یزدانی

- زهره نجفی

رسانه ها

و معلولیت

یکی از مباحث مطرح درباره نقش و جایگاه رسانه ها است.

می پرسید رسالت و وظیفه خبرنگاران و رسانه ها درباره معلولیت ها و معلولان چیست؟

در قانون حمایت از حقوق معلولان که در سال 1383 و نیز در قانون حمایت از حقوق معلولین که در سال 1396 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، وظیفه رسانه ملی مشخص شد. در واقع مهم ترین وظیفه رسانه ها اعم از رسانه ملی و دیگر جراید و حتی شبکه های اجتماعی فرهنگ سازی است. فرهنگ سازی ابعاد مختلف دارد اولاً مخاطبان فرهنگ سازی عامه مردم، مدیران، نخبگان و خود معلولین هستند عموم مردم باید نسبت به انواع معلولیت و عوامل معلولیت آفرین مطلع باشند تا نوعی مصونیت اجتماعی پدید آید. همه کشورها با آگاهی دادن به مردم، آمار معلولیت ها را کاهش می دهند اما متأسفانه در ایران این آمار رو به ازدیاد است. یک علت آن عدم فعالیت رسانه ها و عدم آگاهی مردم است.

نمایشگاه قرآن بهترین جا برای فرهنگ سازی است و می توان بر اساس آموزه هایی که در کتب متفکران ایران مثل گلستان سعدی و دیوان حافظ و مثنوی مولانا و نیز معارفی که در قرآن و روایات هست به افکار عمومی به گونه ای شکل داد که در مقابل عوامل معلولیت آفرین مقاوم گردند، همچنین به حلّ مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی معلولین کمک کنند.

اما رسانه های ما خالی از احادیث و آیات و نکات آموزنده درباره معلولین است. چون خود خبرنگاران و اصحاب رسانه در این زمینه توجیه نیستند و نسبت به سونامی معلولیت که گفته می شود تا سی سال آینده نیمی از جمعیت را فرا می گیرد ناآگاه اند. لازم است نهادهایی مثل سازمان بهزیستی و مهم تر NGOها ابتدا به آموزش اصحاب رسانه مبادرت ورزند و اطلاعات لازم را به آنها بدهند.

ص: 115

تصویر

ص: 116

تصویر

ص: 117

خودشان در روح و فکر و جامعه خود تغییر را ایجاد کنند. اینکه می گویند فلانی خوشبخت یا بدبخت شد چون شانس داشت یا بدشانس بود؛ درست نیست؛ یا گفته می شود خداوند سرنوشت فلان جامعه یا فلان فرد را خوب رقم زد یا قضا و قدرت خواست فلانی بدبخت شود.

همه اینها تخیلات است و سرنوشت هر فرد یا هر جامعه به دست خودش است.

بنابراین معلولین می توانند بهترین سرنوشت را داشته باشند چون استعدادها و ضریب هوشی خوبی دارند. فقط لازم است راه خوشبختی را بشناسند، قوانین را بشناسند و با اتحاد و تجمع راه درست را به پیش روند، قطعاً به موفقیت می رسند.

معلولان مصری بهترین درآمد را دارند چون از پانصد سال قبل فهمیدند چه کار کنند.

تصویر

ص: 119

تصویر

ص: 120

تصویر

ص: 122

تصویر

ص: 123

تصویر

ص: 124

تصویر

ص: 125

تصویر

ص: 126

تصویر

ص: 127

تصویر

ص: 128

تصویر

ص: 129

تصویر

ص: 130

تصویر

ص: 131

تصویر

ص: 133

شنبه 5 خرداد/ 10 رمضان

امروز 15 نابینا، 10 ناشنوا و تعدادی دارای معلولیت حرکتی همراه خانواده های خود تشریف آوردند. مثل روزهای دیگر سفره گسترده شد و 45 افطاری توزیع گردید.

بعد از افطار بحث هایی درباره حقوق معلولان در قرآن و سیر معصومین علیهم السلام، مشکلات اجتماعی آنان بحث و بررسی گردید.

حواشی؛

گروه سرود

چهارده روز در نمایشگاه حضور داشتیم و هزاران نفر به قرآن کده توانمندان رفت و آمد داشتند ده ها نشست برگزار شد، به هر حال با این حجم زیاد تلاش و تردد مردم انتظار می رفت رخدادهای ناخواسته و غیر منتظره هم اتفاق افتد. یکی از حوادث که بعد جهانی پیدا کرد و بسیاری از رسانه ها گزارش دادند، گروه سرود ناشنوایان بود. خانم طاهری معلم ناشنوایان و مدیر مدرسه ناشنوایان در شهر ری است ایشان گروه سرودی از دختران نوجوان به وجود آورده است و تاکنون در جاهای مختلف برنامه اجرا کرده اند و مشکلی هم پیش نیامده است.

به دعوت وزارت آموزش و پرورش و سازمان آموزش استثنایی دوم خرداد در غرفه آموزش و پرورش برنامه اجرا کردند و با استقبال فراوان مردم مواجه شد. چون غرفه معلولین روبروی آموزش و پرورش بود. هنگام افطار به غرفه قرآن کده توانمندان آمدند و در یک نشست هم حضور داشتند. پس از افطار به دعوت ناشنوایان حاضر در غرفه یک سرود اجرا کردند. جمعیت انبوه اطراف غرفه به تماشای آنان پرداختند و آنان را تشویق کردند.

کانون ناشنوایان ایران و دفتر فرهنگ معلولین هم به خانم طاهری یک تقدیرنامه و یک قطعه سکه تقدیم کردند و به این روش از زحمات آنان تشکر نمودند.

نهم خرداد مجدداً به دعوت آموزش و پرورش و آموزش استثنایی به نمایشگاه آمده بودند و آنان را به مناسبت تولد امام حسن علیه السلام به نمازخانه برده بودند تا سرود اجرا کنند. سرود اول را اجرا کرده بودند، اما مسئولین مصلی گویا از اجرای سرود دوم آنان ممانعت نموده بودند.

آنان با ناراحتی به غرفه معلولین آمدند و خواستار پیگیری و رفع اتهام بودند. زیرا می گفتند به آنان گفته شده، سرودشان حرکات موزون یا رقص است و خلاف شئونات دینی می باشد.

آنان معتقد بودند سرود ناشنوایان به همین شکل است و حتی مکالمه آنها هم با اشارات دست و صورت و سر است. زیرا آنان توانایی سخن گفتن ندارند و با حرکت اعضاء و جوارح مفاهیم را تفهیم می نمایند. در واقع با اعضای بدن خود حرکات موزون انجام می دهند اما به قصد فهماندن نکته ای. در همه دنیا هم مرسوم است و هیچکس قبیح نمی شمارد.

حتی در قرآن هم به صراحت آمده است که حضرت مریم در نماز با حرکات و با اشاره به مردم می فهماند واقعیت را در گهواره از حضرت عیسی بپرسند.

فَأَشَارَتْ إِلَیْهِ قَالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کَانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا (سوره مریم، آیه 29)

ص: 134

یعنی حضرت مریم اشاره کرد به عیسی و به مردم تفهیم کرد واقعیت را از عیسی بپرسند ولی مردم گفتند چگونه با طفل در گهواره صحبت کنیم.

حضرت مریم در نماز حرکت موزون داشت و با اشاره با مردم سخن گفت.

نیز در آیه دیگر می فرماید:

قَالَ آیَتُکَ أَلَّا تُکَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ إِلَّا رَمْزًا (سوره آل عمران، آیه 41)

یعنی حضرت زکریا گفت یکی از نشانه تو این است که با مردم سه روز با اشاره سخن بگویم. یعنی ارتباط حضرت زکریا با مردم به روش اشاره بوده چون همه مفسران رمز را اشاره تفسیر کرده اند و این را از آیات و نشانه های الهی می داند. یعنی حرکت موزونی که نه تنها مذموم و بد نیست بلکه خوب و نشانه خداوند است.

نیز در روایات بسیار پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام با اشارات با ناشنوایان و حتی با مردم عادی سخن گفته و نکاتی را تفهیم می نمودند. هیچ فقیهی هم نگفته زبان اشاره و استفاده از اشارات با دست و پا و سر و ابرو و چشمان مذموم و حرام است بلکه فتاوایی داریم که ناشنوایان باید به آموختن اشارات و زبان اشاره مبادرت ورزند.

در کشورهای اسلامی تفسیر قرآن به اشاره، قرائت قرآن به اشاره و دیگر فعالیت ها به اشاره هست و رواج دارد و کسی هم عیب و ایراد نمی گیرد.

به هر حال حرف های این ناشنوایان همه حضار در غرفه را جذب کرد و همه ناراحت از این حادثه بودند. به رغم اینکه مدیریت غرفه توصیه کرده بود مسئله را با مسئولین حل می کنیم و شاید بعضی مأمورین متوجه نبوده اند. اما ظرف چند ساعت متوجه شدیم، اخبار این رخداد در همه شبکه ها و رسانه ها منتشر شده است.

روز بعد بسیاری رسانه ها درخواست مصاحبه داشتند ولی صلاح ندانستیم به مسئله دامن زده شود و مصاحبه نکردیم.

اما دو روز بعد مدیریت اجرایی نمایشگاه یا مصلی به نام آقای حسینی اطلاعیه داد و مجدداً به مشکلات افزود. متن این اطلاعیه اینگونه است:

معاون اجرایی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم گفت: مسئولان اجرایی نمایشگاه و مصلا هیچ دخالتی در جلوگیری از اجرای ناشنوایان نداشتند و عوامل خودسر مانع اجرای آنان شدند.

به گزارش تسنیم، روز گذشته، ویدئویی در فضای مجازی با عنوان «جلوگیری از اجرای ناشنوایان در نمایشگاه قرآن به خاطر شباهت به حرکات موزون» منتشر شد که سوژه بسیاری از رسانه ها نیز قرار گرفت.

حجت الاسلام حسینی معاون اجرایی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در این باره گفت: روز گذشته با انتشار این خبر در فضای مجازی، موضوع را بررسی کردیم و بررسی ها نشان داد که برای جلوگیری از اجرای ناشنوایان هیچ یک از مسئولان

ص: 135

اجرایی نمایشگاه و مسئولان مصلای امام خمینی(ره) دخالتی نداشتند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا اجرای این گروه با هماهنگی شما اجرا شده بود؟ گفت: این گروه توسط نمایشگاه دعوت نشده بودند. غرفه ها در طول برگزاری نمایشگاه برنامه هایی را به تناسب فعالیت هایشان اجرا می کنند که تنها هماهنگی مختصری با کمیته اجرایی نمایشگاه دارند و ما در جزئیات اجرای آنان بی اطلاع هستیم. نمایشگاه نه در اجرا و نه در ممانعت از اجرای آنان، هیچ مسئولیتی را بر عهده نداشته اند، بلکه این گروه از سوی وزارت آموزش و پرورش دعوت شده بودند و برنامه هایی را در مصلای امام خمینی(ره) اجرا کرده بودند که گویا در آخرین نوبت، برخی افراد به صورت خودجوش نسبت به اجرای آنان، انتقادی داشتند و ممانعتی ایجاد کردند که ما درصدد هستیم تا این افراد شناسایی شوند.

حجت الاسلام حسینی افزود: روز گذشته با مسئولان وزارت آموزش و پرورش تماس گرفتیم و درخواست کردیم تا از عزیزان ناشنوا، دلجویی شود تا خدایی نکرده احساس نکنند که زحمات آنها از سوی نمایشگاه مورد بی مهری قرار گرفته است.

معاون اجرایی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در پاسخ به این سوال که این ممانعت از سوی غرفه داران بوده یا از توسط بازدیدکنندگان صورت گرفته است؟ گفت: ابتدا تصور می کردیم که این کار توسط برخی از غرفه داران انجام شده است امّا طی بررسی های صورت گرفته و گفت و گو هایی که با شاهدان انجام شد، به این نتیجه رسیدیم که این کار از سوی غرفه داران نبوده است. (سایت عصر یران،7 خرداد1397)

نخبگان ناشنوا و معلولین می گفتند:

1- چرا در این اطلاعیه واقعیت پنهان شده و اسمی از زبان اشاره به میان نیامده است. لازم بود صریحاً گفته می شد ناشنوایان می خواستند سرودی با زبان اشاره اجرا کنند ولی عده ای مانع شدند.

2- در اطلاعیه از افراد خودسر نام برده شده در حالی که افراد از طرف مسئولین بودند و اگر افراد خودسر بوده اند به راحتی از طریق دوربین ها قابل شناسایی اند.

3- دلجویی از این گروه و دیگر ناشنوایان فقط در سخن و اطلاعیه نیست و عملاً باید آنان را دعوت کنند تا در نمایشگاه برنامه اجرا کنند و به مردم بگویند زبان اشاره مورد تأیید قرآن و روایات است تا برای مردم شبهه پدید نیاید.

ولی تا پایان نمایشگاه عملاً اقدامی صورت نگرفت.

آقای محمود کاری از فعالان جامعه معلولان و مدیر عامل انجمن ندای معلولین به خبرگزاری ایلنا چنین گفته است:

رئیس انجمن ندای معلولان ایران در گفت وگو با ایلنا:

اشتباه برداشت مانع از اجرای گروه سرود ناشنوایان در مصلی تهران شد

رئیس انجمن ندای معلولان ایران از توقف اجرای گروه سرود ناشنوایان در مصلی تهران

ص: 136

به دلیل برابر دانستن با حرکات موزون خبر داد.

محمود کاری (رئیس انجمن ندای معلولان ایران) در گفت وگو با خبرنگار ایلنا در واکنش به توقف اجرای برنامه به زبان اشاره توسط ناشنوایان و کم شنوایان در مصلی تهران به دلیل برابر دانستن با حرکات موزون، بیان داشت: متأسفانه مدیریت مصلی اطلاعات کافی راجع به گروه سرود ناشنوایان نداشتند که در نهایت جلوی اجرای آنها گرفته شد.

کاری گفت: همانطور که می دانید گروه سرود ناشنوایان یک مربی دارد که در ردیف اول تماشاچیان می ایستد و با اشاره به افرادی که بالای سن هستند سرود را مدیریت می کند چون عوامل مصلی اطلاعات کافی از نحوه کار گروه سرود ناشنوایان نداشتند، فکر کردند که حرکات موزون در حال انجام است و به همین خاطر حساس شدند.

او افزود: گروه سرود ناشنوایان در مراسم های ملی هم اجرا می کنند و هیچ مشکلی به این صورت وجود نداشته است؛ بنابراین اشتباه برداشت موجب شد که جلوی کار گرفته و روحیه بچه ها خراب شود.(خبرگزاری ایلنا، 7 خرداد 1397)

آقای کاری چند ساعت بعد این مصاحبه فایل صوتی منتشر کرد و گفت تهدید شده است با اینکه در مصاحبه حرف خلافی نگفته است.

به نظر آقای کاری زبان اشاره در قانون جامع مصوب 97 مجلس شورای اسلامی و قانون کنوانسیون مصوب 87 مجلس شورای اسلامی به صراحت تأیید شده و آموزش و ترویج زبان اشاره بر اساس قوانین مصوب ایران کاملاً قانونی است.

تصویر

ص: 137

تصویر

ص: 138

تصویر

ص: 140

تصویر

ص: 141

تصویر

ص: 142

تصویر

ص: 143

تصویر

ص: 144

تصویر

ص: 145

سی NGO کوچک تر است که در تهران، اصفهان، شیراز، رشت، کاشان و دیگر شهرها استقرار دارند.

مطهری درباره ضرورت تشکیلات برای معلولین سخن گفت و از ناشنوایان خواست که با پیوستن به یکدیگر و ایجاد تشکل فعالیت کنند. صداهای فردی و انفرادی امروزه شنیده نمی شود ولی وقتی پنجاه نفر یا بیشتر کنار هم تجمع می کنند و با هم اندیشی درصدد بر می آیند تا مشکلات را حل کرده و موانع را برطرف کنند، در واقع به طرح و برنامه می رسند، این طرح در واقع صدای جمع است که بهتر و زودتر شنیده می شود و مسئولین به آن توجه می کنند.

سماوات خواهان زندگی بهتر، رفاه بیشتر و حل مشکلات ناشنوایان هم هست اما با کمک خود آنان، تا وقتی خودتان نخواهید و پا پیش نگذارید مطمئن باشید مشکلی حلّ نخواهد شد. اما اقدام شما وقتی سنجیده و دقیق است که از عقل جمعی برخوردار باشد، عقلانیت جمعی هم وقتی تحقق می یابد که تشکیلات شامل افراد و اعضا به وجود آمده باشد.

در ماه مبارک قرار داریم و در نمایشگاه قرآن کریم هستیم، لذا مناسبت دارد یادآوری کنم که قرآن و روایات بر فعالیت جمعی تأکید نموده است. در سوره آل عمران، آیه 103 می فرماید:

وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّه عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَیٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللّه لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ

همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید، و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل های شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.

در شأن نزول این آیه گفته اند:

در دوران جاهلیت دو قبیله بزرگ در «مدینه» به نام «اوس» و «خزرج» وجود داشتند که بیش از یکصد سال! جنگ و خونریزی و اختلاف در میان آن دو جریان داشت، و هر چند وقت ناگهان به جان یکدیگر می افتادند و خسارات جانی و مالی فراوانی به یکدیگر وارد می کردند.

یکی از موفقیت های بزرگ پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلم پس از هجرت به «مدینه»، این بود که به وسیله اسلام صلح و صفا در میان آن دو ایجاد کرد، و با اتحاد آنها جبهه نیرومندی در «مدینه» به وجود آمد.

اما از آنجا که ریشه های اختلاف، فوق العاده زیاد و نیرومند، و اتحاد، تازه و جوان بود، گاه بی گاه، بر اثر عواملی، اختلافات فراموش شده شعله ور می شد، که به زودی در پرتو تعلیمات اسلام و تدبیر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم خاموش می گشت.

روزی دو نفر از قبیله «اوس» و «خزرج» در برابر یکدیگر قرار گرفتند، و هر کدام افتخاراتی را که بعد از اسلام نصیب قبیله او شده بود، برمی شمرد.کم کم کار به جای باریک کشید، و قبیله دو طرف از جریان آگاه شدند، و دست به اسلحه برده، در برابر یکدیگر قرار گرفتند، بیم آن می رفت که

ص: 147

بار دیگر آتش جنگ بین آنها شعله ور گردد و زمین از خون آنها رنگین شود!

خبر به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم رسید، حضرت فوراً به محل حادثه آمد، و با بیان و تدبیر خاص خود به آن وضع خطرناک پایان داد، و صلح و صفا را در میان آنها برقرار نمود. آیات فوق در اینجا نازل گردید و به صورت یک حکم عمومی همه مسلمانان را با بیان مؤثر و مؤکدی دعوت به اتحاد نمود.

در این آیه «مسئله اتحاد و مبارزه با هرگونه تفرقه» مطرح شده و می فرماید: «همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید، و از هم پراکنده نشوید»! (وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللّه جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا).

درباره این که منظور از حبل اللّه: «ریسمان الهی» چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی ذکر کرده اند:

بعضی می گویند: منظور از آن قرآن است. بعضی می گویند: اسلام. و بعضی دیگر گفته اند: منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام هستند.

ولی هیچ کدام از این نظرات با یکدیگر اختلاف ندارند، زیرا منظور از ریسمان الهی هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاک خداوند است، خواه این وسیله، اسلام یا قرآن، یا پیامبر و اهل بیت او باشد. و همه اینها موجب ارتباط با خدا می شود.

پس از آن قرآن به نعمت بزرگ اتحاد و برادری اشاره کرده و مسلمانان را به تفکر در وضع اندوه بار گذشته، و مقایسه آن «پراکندگی» با این «وحدت» دعوت می کند.

خداوند مسئله تألیف قلوب مؤمنان را به خود نسبت داده، می گوید: «خدا در میان دل های شما الفت ایجاد کرد» و با این تعبیر، اشاره به یک معجزه اجتماعی اسلام شده؛ زیرا اگر سابقه دشمنی و عداوت پیشین عرب را درست دقت کنیم که چگونه کینه های ریشه دار در طول سال های متمادی در دل های آنها انباشته شده بود؟ و چگونه یک موضوع جزئی و ساده کافی بود آتش جنگ خونینی در میان آنها بیفروزد - مخصوصاً با توجه به این که مردم نادان و بی سواد و نیمه وحشی معمولاً افرادی لجوج و انعطاف ناپذیرند، و به آسانی حاضر به فراموش کردن کوچک ترین مسائل گذشته نیستند - اهمیت این «معجزه بزرگ اجتماعی» اسلام، آشکار می شود، و ثابت می گردد که از طرق عادی و معمولی امکان پذیر نبود در طی چند سال، از چنان ملت پراکنده و کینه توز و نادان و بی خبر، ملتی واحد و متحد و برادر بسازند.

سپس قرآن می گوید: «شما در گذشته در لبه گودالی از آتش بودید که هر آن ممکن بود در آن سقوط کنید و همه چیز شما خاکستر گردد» (وَکُنْتُمْ عَلَیٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا) اما خداوند شما را نجات داد و از این پرتگاه به نقطه امن و امانی که همان نقطه برادری و محبت بود رهنمون ساخت.

«شفا» در اصل لغت به «کناره چاه» و یا خندق و مانند آن گویند، و شاید اطلاق «شفه» بر «لب» نیز به همین مناسبت باشد، و همچنین استعمال این کلمه در بهبودی از بیماری نیز به خاطر آن است که انسان در کناره ی «سلامت و تندرستی» قرار می گیرد.

ص: 148

در این که منظور از «نار» در آیه، آتش دوزخ است یا آتش های این جهان؟ در میان مفسران گفتگو است، ولی با توجه به مجموع آیه، چنین به نظر می رسد: «نار» کنایه از جنگ ها و نزاع هایی بوده که هر لحظه در دوران جاهلیت به بهانه ای در میان اعراب شعله ور می شده، قرآن مجید با این جمله اوضاع خطرناک عصر جاهلیت را منعکس می سازد که هر لحظه خطر جنگ و خونریزی آنها را تهدید می کرد و خداوند در پرتو نور اسلام آنها را از آن وضع نجات داد و مسلماً با نجات یافتن از وضع خطرناک گذشته از آتش سوزان دوزخ نیز نجات یافتند.

در پایان آیه برای تأکید بیشتر می فرماید: «خداوند این چنین آیات خود را روشن می سازد تا هدایت شوید» «کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللّه لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ».

بنابراین، هدف نهایی هدایت و نجات شما است و چون پای منافع و سرنوشت شما در میان است باید به آنچه گفته شد اهمیت فراوان دهید.

با تمام گفتگوهایی که درباره اثر اعجاز آمیز اتحاد در پیشرفت اهداف اجتماعی و سربلندی اجتماعات گفته شده است، می توان گفت: هنوز اثر واقعی آن شناخته نشده است.

امروز سدهای عظیمی در نقاط مختلف جهان برپا شده که مبدأ تولید بزرگ ترین نیروهای صنعتی است و سرزمین های وسیعی را زیر پوشش آبیاری و روشنایی خود قرار داده است.

اگر درست فکر کنیم می بینیم؛ این قدرت عظیم چیزی جز نتیجه به هم پیوستن قدرت های ناچیز دانه های باران نیست و آن گاه که به اهمیت اتحاد و کوشش ها دسته جمعی انسان ها واقف می شویم.

در احادیث فراوانی که از پیامبر و پیشوایان بزرگ اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلم به ما رسیده به لزوم و اهمیت این موضوع با عبارات مختلفی اشاره شده است:

در یک مورد پیغمبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم می فرماید: المؤمنُ للمؤمنِ کالبنیانِ یشیّدُ بعضهُ بعضاً: «افراد با ایمان نسبت به یکدیگر همانند اجزای یک ساختمانند که هر جزئی از آن جزء دیگر را محکم نگاه می دارد».

و نیز فرمود: المؤمنونَ کالنّفسِ الواحدةِ: «مؤمنان همچون یک روحند».

و نیز می فرماید: مثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم کمثل الجسد الواحد اذا اشتکی بعضه تداعی سائره بالسّهر و الحمی: «مثل افراد با ایمان در دوستی و نیکی به یکدیگر، همچون اعضای یک پیکر است که چون بعضی از آن رنجور شود و به درد آید اعضای دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود.»(1)

این آیه و روایات می فهماند که رمز و راز موفقیت این است که اختلافات را کنار گذاشته و متحد شویم، تشکل ایجاد کنیم و در راه رسیدن به اهدافمان کوشا باشیم. سماوات در خدمت تشکل های ناشنوایی است و می توانید عضو سماوات هم باشید.

ص: 149

محسن

لوح موسوی، رئیس کمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره

سپس آقای رضا محمودی به عنوان رئیس جلسه از آقای موسوی دعوت کرد، نظرات خود را بفرماید. آقای موسوی از شخصیت های مؤثر و پایه گذار زبان اشاره در ایران است. ایشان دارای تجارب گرانبها است و لازم است نسل جوان از این معدن پر تجربه استفاده کند.

آقای موسوی سخنان خود را درباره ضرورت ارتباط ناشنوایان و نقش زبان اشاره در زندگی آنان شروع کرد و گفت:

به نظرم زبان اشاره را باید از کودکی آغاز کرد؛ مثل زبان معمولی که از دو سالگی و سه سالگی آموختن واژه ها و بعد جملات به کودک آغاز می شود و کودکان وقتی به مدرسه پا می گذراند، صدها و هزاران واژه را می شناسند، کودک ناشنوا هم پس از کشف ناشنوایی اش، باید آموزش اشارات را آغاز کند. مهم ترین نقش و وظیفه بر عهده والدین است. آنان باید دوره زبان اشاره بگذرانند و با کودک خود زبان اشاره کار کنند. به طوری که در شش و هفت سالگی صدها اشاره را بشناسد.

اما کم شنوایان می توانند به مدارس عادی بروند ولی ناشنوا اگر به مدرسه عادی برود به دلیل جو مدرسه و کم تجربه بودن عموم معلمان و مربی ها، حتماً با مشکلات متعدد روحی و اجتماعی مواجه خواهند شد. ناشنوا در کلاس درس مورد تمسخر و انواع برخوردهای آزار دهنده قرار خواهد گرفت و از درس و مدرسه متنفر خواهد شد و حتی تا پایان عمر، تأثیرات سال اول مدرسه را با خود خواهد داشت. از این رو از والدین استدعا می کنم دلسوزی بی جهت نداشته باشند و بر رفتن کودکشان به مدرسه عادی پافشاری و اصرار نکنند.

از سنین کودکی توصیه های دیگر هم هست: مثل کار روی ارتقای گفتار و بردن به مشاوره و گفتار درمانی؛ افزایش ارتباطات اجتماعی جهت تکمیل شخصیت اجتماعی کودک، تربیت شنوایی

نکته مهم دیگر اینکه زبان اشاره از ضرورت های زندگی ناشنوایان است و هم خود ناشنوایان و هم مدارس و هم والدین و خانواده باید با جدیت زبان اشاره را یاد بگیرند و آموزش دهند، چون ارتباط و اجتماعی شدن و حتی فراگیری سواد و دانش یک ناشنوا تا حد زیاد به زبان اشاره بستگی دارد. بنابراین اگر در زبان اشاره مشکلی داشته باشد یعنی ارتباط او با دیگران مشکل دارد و در جامعه نمی تواند فرد موفقی باشد.

رضا

ذبیحی عضو هیئت مدیره سابق کانون ناشنوایان ایران و عضو کمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره

خوشبختانه در حقوق معلولین زبان اشاره به رسمیت شناخته شده است. منظورم «کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت» است که در ماده 21 آن آمده است:

دولت های عضو می بایست تمام اقدامات لازم را به عمل آورند تا اطمینان حاصل شود که افراد معلول می توانند حق آزادی بیان و ابراز عقیده شامل جستجو، دریافت و تبادل اطلاعات و نظرات مساوی با دیگران و از طریق زبان های اشاره، بریل و غیره شامل موارد زیر را به انتخاب خود کسب نمایند:

ص: 150

الف - اطلاعات مورد نیاز معلولین در دسترسی آنان قرار داده شود بدون هزینه اضافی.

ب - پذیرش و آسان سازی زبان اشاره و دیگر روش های ارتباطی

پ - در اختیار گذاشتن خدمات اطلاع رسانی مثل اینترنت

ث - به رسمیت شناختن و ترویج زبان اشاره

در این ماده قانونی سه بار از زبان اشاره سخن به میان آورده است و دولت هایی که این کنوانسیون را پذیرفته اند ملزم نموده تا دسترسی به اطلاعات برای ناشنوایان از طریق زبان اشاره را فراهم آورد. از دولت ها می خواهد زبان اشاره را ترویج کنند و منابع لازم اطلاعاتی مثل اینترنت از طریق زبان اشاره را در اختیار ناشنوایان قرار داده و با آسان سازی زبان اشاره، ارتباطات ناشنوایان را سامان دهی نماید.

شما می دانید جمهوری اسلامی ایران در سال 1387 کنوانسیون را پذیرفت و مجلس شورای اسلامی به الحاق به کنوانسیون رأی مثبت داد. از این رو این ماده و مواد دیگر کنوانسیون جزء حقوق ناشنوایان است و باید مطالبه گردد.

برای اینکه بدانید حقوق ما چیست بندها و مواد دیگر کنوانسیون که مرتبط به ناشنوایان است برای شما مطرح می کنیم: «کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت» که عنوانش به انگلیسی به این صورت است: Convention on the Rights of persons with disabilities از مهم ترین اسناد بین المللی در زمینه حقوق معلولین است. این سند توسط سازمان ملل متحد تصویب شده و بسیاری از دولت های عضو سازمان ملل هم آن را پذیرفتند و بر آن ملحق شده اند. از جمله ایران رسماً آن را پذیرفت و به آن ملحق شد. از این رو این قانون با رأی معلولین و ناشنوایان لازم الاجرا است.

متأسفانه در قانون حمایت از حقوق معلولین مصوب سال 1396 مجلس شورای اسلامی سخن در مورد زبان اشاره و حقوق خاص ناشنوایان ساکت است و هیچ نکته ای ندارد البته عموماتی دارد که از نظر حقوقی شامل ناشنوایان هم می شود اما خاص ناشنوایان چیزی در آن نیست. اما کنوانسیون در جاهای متعدد به حقوق ناشنوایان پرداخته است. خلاصه ای از این نکات را می آورم:

ماده 2 - به زبان اشاره تصریح شده و گفته شده معلولانی که با اشاره کار می کنند نباید مورد تبعیض قرار گیرند بلکه اینان هم حق دارند از امکانات مساوی بهره مند باشند.

ماده 9- این ماده تصریح و تأکید می کند که دولت ها باید امکانات و مقدمات دسترسی آسان و بدون هزینه معلولان و ناشنوایان به اطلاعات را فراهم آورند در بند ث این ماده می نویسد:

رابطین راهنما و رابط حرفه ای زبان اشاره در مکان های عمومی حضور داشته باشند تا دسترسی ناشنوایان و تأمین نیازهای اطلاعاتی آنها آسان گردد.

ماده 24: درباره تحصیلات است. در ابتدا تأکید می کند معلولین باید حق تحصیل تا مراحل عالی را بدون تبعیض داشته باشند. نیز باید از فرصت های مساوی برخوردار شوند. این ماده شامل 5 قسمت و هر قسمت شامل چند بند است. قسمت 3 درباره پیشرفت و مهارت آموزی است و در

ص: 151

بندهای ب و پ می نویسد:

ب - تسهیل یادگیری زبان اشاره و ارتقای هویت جمعیت ناشنوایان

پ - حصول اطمینان از تحصیل کودکان ناشنوا و آموزش روش های ارتباطی مناسب به آنها.

در قسمت 4 همین ماده می نویسد:

دولت های عضو باید اقدامات مناسب برای استخدام معلمان واجد شرایط مثل تبحر در زبان اشاره و آموزگاران حرفه آموزی فراهم آورند.

ماده

30: این ماده دولت را موظف کرده تا امکانات فرهنگی، تفریحی و ورزشی برای معلولین فراهم آورد و آنان بدون دغدغه باید بتوانند به فیلم های مورد نیاز، محصولات فرهنگی مورد نیاز، برنامه های تلویزیونی و غیره دسترسی داشته باشند.

در یک بند از این ماده درباره ناشنوایان نوشته است:

«هویت فرهنگی و زبانی ناشنوایان در زبان اشاره و فرهنگ ناشنوایی محترم دانسته شود و مورد حمایت باشند»

این بند به این معنا است که ناشنوایان حق دارند سرود به زبان اشاره اجرا کنند، تئاتر اجرا کنند و دولت هم باید نه تنها از آنها ممانعت نکند بلکه زمینه های فعالیت آنها را فراهم آورد.

ماده

32: درباره همکاری های بین المللی معلولین است و دولت را موظف کرده تا زمینه های فعالیت معلولین در دیگر کشورها را شناسایی کرده و شرایط و امکانات حضور آنان را در عرصه های بین المللی فراهم آورد.

مثلاً برای تحصیل در رشته زبان، ناشنوایی می خواهد به فرانسه برود و زبان اشاره در مقطع دکترا تحصیل کند، یا در رشته studies Deaf (مطالعات ناشنوایی) تحصیل کند دولت باید شرایط آن را فراهم آورد.

البته این ماده مفصل است و شامل زمینه های تحقیقاتی، فنی، علمی، تبادل اطلاعات، انتقال تکنولوژی و غیره می شود.

خلاصه اینکه کنوانسیون 500 ماده دارد و در لابلای این مواد به حقوق و شئون ناشنوایان تصریح و تأکید شده است. امید است سازمان بهزیستی و نهادهای دولتی در اجرای این قانون کوشا باشند.

محمد

نوری: با تشکر از آقای ذبیحی که درباره حقوق ناشنوایان و زبان اشاره نکات سودمندی گفتند؛ در تکمیل سخنان ایشان باید گفت نکاتی مثل نفی تبعیض و ضرورت مساوات، دسترسی همگانی، آموزش همگانی و تعهدات دولت در معارف اسلامی و در قرآن و احادیث هم آمده است. لازم است در این باره پژوهشی انجام شود و متون دینی در مقایسه با قوانین آورده شود. در این صورت معلوم خواهد شد پیش از سازمان ملل، معصومین علیهم السلام حقوق معلولین را مطرح کرده اند. مثلاً روایتی هست که امام صادق علیه السلام می گوید:

اسماع الاصّم غیر تضجر صدقة هنیئة (بحارالانوار، ج74، ص388)

ص: 152

یعنی فهماندن به ناشنوا بدون ناراحتی شیوه مطلوبی است.

چند نکته در مورد این گونه روایات باید در نظر گرفت:

1- رهبران اسلام در چارچوب فرهنگ زمان خودش با مردم سخن می گفتند و اگر در این دوره بودند، قطعاً واژه ها و عبارات متناسب با مردم این دوره بود.

لذا باید سخنان آنان را متناسب با این دوره ترجمه نمود.

2- در این روایت واژه اسماع آمده که در لغت یعنی شنواندن یا سخنی را به گوش کسی رساندن. اما کسی که شنوایی ندارد و نمی تواند بشنود، اسماع به معنای فهماندن و مطلبی و نکته ای را به ناشنوا تفهیم کردن است. یعنی با زبان اشاره یا کتابت یا هر روش دیگر نکته ای را به ناشنوا فهماند و تفهیم کردن.

از این رو واژه اسماع نشان دهنده این است که در آن زمان تفهیم به ناشنوایان با زبان اشاره یا شیوه های دیگر متداول بوده است.

3- واژه «غیر تضجر» گویای این است که آموزش و آموختن به ناشنوایان، آسان نیست و با سختی هایی همراه است و مربی و آموزگار باید صبور باشد و ناراحت نشود.

از طرف دیگر چه بسیار ناشنوایانی که درس و مدرسه را کنار گذاشته اند چون آموزگار با ناراحتی و عصبانیت خواسته به آنها تفهیم کند و روح لطیف و ظریف ناشنوا این روش نامطلوب را نپذیرفته و کنار گذاشته است. بنابراین «غیر تضجر» می گوید مواظب روحیه ناشنوایان باشید و به هنگام آموزش با اخلاق خوش به آنها آموزش دهید.

4- واژه «صدقة هنیئة» به معنای پرداخت پول و صدقه نیست بلکه به معنای روش درست و مطلوب است. نباید این روایت را اینگونه معنا و تفسیر کنیم که ناشنوایان متکدیانی هستند که مستحق صدقه می باشند و به جای پرداخت صدقه مالی به آنها آموزش داده شود، زیرا در روایت هیچ قرینه ای نیست که مؤید این تفسیر باشد. در واقع امام می خواهد بگوید آموزش ناشنوایان لازم و ضروری است، مثل صدقه که پرداخت آن لازم است. از این رو ترجمه صحیح این روایت اینگونه است:

«آموزش غیر خشونت آمیز ناشنوایان شیوه مطلوب و درست است.»

به هر حال ضروری است روایات متناسب با فرهنگ زمانه تفسیر و ترجمه گردد تا معلوم شود معارف اسلامی درباره معلولین بسیار غنی است.

رضا

محمودی

یکی از مباحث ما امروز، اظهارنظر پیرامون واژه های مذهبی و چگونگی تبدیل آنها به اشارات در زبان اشاره است. توضیحاتی که گفته شد در این زمینه راهگشا است و متوجه می شویم که واژه ای مثل صدقه را چگونه معنا کنیم.

فاطمه آقا محمد؛ رابط ناشنوایان در تلویزیون

ابتدا لازم است از دفتر فرهنگ معلولین و آقای نوری تشکر کنم که با تلاش های خود ما را دور

ص: 153

هم آورد و جلسه حاضر مدیون زحمات او است. من تازه بازنشست شده و چند دهه در زمینه زبان اشاره کوشیدم. به قول آقای نوری نیم قرن تلاش کرده و تجارب زیادی جمع آوری کرده ام. مهم ترین تجربه ام این است که در اشارات باید به عرف و استعمالات خود جامعه هدف، نظر و التزام داشت. همانطور که در لغات یک زبان مثل فارسی، دانشمندان لغت و ادبیات از خودشان چیزی اختراع و ابداع نمی کنند و لغات را حق ندارند بسازند بلکه فقط به دهان مردم نگاه می کنند و آنچه به کار می برند و استعمال می کنند را ثبت و ضبط می کنند؛ در اشارات هم باید ببینیم ناشنوایان مثلاً، مادر را با چه علامتی نشان می دهند، بشقاب، قاشق، پدر، فرش و قالی، آسمان، خدا و صدها مفهوم دیگر را با چه اشاراتی می فهمانند، آنگاه اینها را ضبط کنیم و ترویج دهیم. ما حق نداریم اشاره ای را بسازیم بلکه باید اشارات ناشنوایان را ثبت و ضبط و به نوآموزان یاد دهیم تا آنها را به کار ببرند. بنابراین جای خالی افرادی که اشارات را گردآوری کنند و کتاب دیکشنری اشارات تدوین کنند خالی است و مشکل اصلی در همین مسئله است. فرض کنید در فارسی علی اکبر دهخدا یا محمد معین نبودند و لغات فارسی ثبت و ضبط نمی شد و کتاب هایی مثل لغت نامه دهخدا یا فرهنگ فارسی معین تألیف و عرضه نمی شد. در این صورت نسل های جدید و آموزگاران چگونه می توانستند به لغات و معانی آنها دسترسی داشته باشند؟ و اساساً انتقال واژه ها و مفاهیم چگونه میسر و ممکن می شد؟

بنابراین وضعیت هر زبان از جمله زبان اشاره اینگونه است که مفاهیمی را جامعه هدف بر اساس عادات و آموخته های دوره کودکی به کار می برد. سپس عده دیگر این واژگان یا اشارات را گردآوری و در قالب یک لغت نامه و فرهنگ نامه عرضه می کنند. آنگاه نسل های بعد با الگوگیری از این منابع زبان خود را پی ریزی و سامان دهی می نمایند. اما در ناشنوایان چنین چرخه ای فعال نیست و بعضی حلقه ها مفقود است یا کم کار است. به همین دلیل کارکرد زبان اشاره در ایران مختل است. ناشنوایان و تشکل های ناشنوایی باید تلاش کنند چرخه مزبور را تکمیل و فعال کنند.

نکته دیگر این است که کودک شش ساله سالم وقتی پا به مدرسه می گذارد، هزاران مفهوم را می شناسد و به کار می برد. غذا، بابا، مامان، کتاب، دفتر، مداد، قلم، کاغذ، نقاشی، داستان و غیره را می شناسد و در محاورات روزمره به کار می برد. اما یک ناشنوا چند مفهوم را می شناسد و به صورت اشاره به کار می برد؟ بر اساس برخی آمارها به پانصد مفهوم نمی رسد و البته آراء و آمارها در این زمینه متفاوت است ولی مسلماً به اندازه یک کودک عادی واژه و مفهوم نمی شناسد.

لازم است دامنه و تعداد مفاهیم و اشارات را گسترش دهیم و به والدین، معلمان و مربیان آموزش داده شود. قطعاً اگر دامنه اشارات والدین توسعه یابد، دامنه اشارات کودک ناشنوا هم افزایش می یابد.

با یک مثال اهمیت این مسئله را نشان بدهم. هر مقدار یک علم پیشرفته تر باشد، دامنه واژگانش بیشتر است. مثلاً دانش پزشکی در آمریکا پیشرفته تر از ایران است، از این رو دیکشنری اصطلاحات و لغات پزشکی در آمریکا چندین برابر لغت نامه پزشکی در ایران است. نتیجه می گیریم که پیشرفت علمی و فرهنگی بستگی به آمار لغات و تعداد لغاتی که می شناسیم، دارد. کودکی که مثلاً 100

ص: 154

لغت می داند با کودکی که 1000 لغت می داند، دو سطح از دانش و معلومات را دارند. و موفقیت کودکی که معلومات بیشتر دارد در مدرسه و در کلاس درس و در جامعه بیشتر است.

بنابراین باید بکوشیم دامنه لغات ناشنوایان را افزایش دهیم. اما چگونه؟ این مسئله تا اندازه زیاد به نهادهای مثل فرهنگستان ادب فارسی، وزارت فرهنگ و ارشاد بستگی دارد و اینان باید اراده پیدا کنند در این زمینه گام های عملی و جدی بردارند.

رضا

محمودی

همانطور که خانم آقا محمد گفت باید دامنه اشارات را در ذهن ناشنوایان گسترش داد. یکی از ضرورت ها در این باره واژه ها و اشارات معنوی، اخلاقی و مذهبی است. امروزه در جهان اخلاق و مذهب به عنوان عامل ضد افسردگی و عامل توانبخشی به ویژه برای معلولین شناخته شده است. اما دانش و اطلاعات ناشنوایان در این عرصه کم است چون کار جدی درباره اشارات قرآنی و معارفی و مذهبی نشده است. من درصدد هستم اشارات مذهبی و قرآنی را جمع آوری کنم و به صورت یک کتاب منتشر نمایم ولی نیاز به مساعدت انسانی و مالی دارم.

مرضیه

آقاخانی؛ ناشنوا، دبیر مدرسه استثنایی، عضو هیئت مدیره سابق کانون ناشنوایان ایران و عضو کمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره

ناشنوایان از کودکی مجبور هستند به کلاس های گفتار درمانی، تربیت شنوایی بروند تا خوب حرف بزنند و خوب بشنوند و خوب با مردم ارتباط برقرار کنند. همه ناشنوایان از جمله من بسیار تلاش کردیم و کوشیدیم تا روش ارتباط با جامعه را فراگرفته و به کار ببریم. البته ما ناشنوایان با زبان اشاره، راحت تر با جامعه ارتباط برقرار می کنیم و تلاش کردیم تا اشارات را یاد بگیریم.

اما آیا جامعه یعنی مخاطبان ما در جامعه مثل راننده اتوبوس و تاکسی، کاسب و مغازه دار، مدیران ادارات و صدها فرد دیگر هم کوشیده اند تا زبان اشاره یاد بگیرند تا به هنگام برخورد با یک ناشنوا بتوانند با او ارتباط برقرار کنند؟ پاسخ منفی است. یعنی در ایران فقط ناشنوایان را ملزم و مجبور به فراگیری اشارات می کنند، اما آحاد و اصناف جامعه مجبور و ملزم نیستند.

نتیجه اینکه ما ناشنوایان در تاکسی و در مغازه و بازار و در ادارات نمی توانیم مقاصد و ذهنیات خود را انتقال دهیم چون طرف مقابل مشکل دارد، نه ما.

در بسیاری از کشورها، کسانی که مرتبط با مردم هستند مثل رانندگان تاکسی ملزم شده اند زبان اشاره را یاد بگیرند. برای آنان مشوق هایی هم در نظر گرفته اند و آنان را وادار به فراگیری زبان اشاره کرده و از این طریق مشکل مزبور را برطرف کرده اند.

در بعضی کشورها همه دانش آموزان چند ساعت در سال زبان اشاره یاد می گیرند. با این روش هم مشکل ناشنوایان و هم مشکل خارجی هایی که زبان آن کشور را نمی دانند برطرف می شود. مثلاً یک نفر آلمانی وقتی به دبی می رود و عربی یا انگلیسی نمی داند و نیز راننده تاکسی آلمانی نمی داند، دو نفری با زبان اشاره، منظور خود را تفهیم می کنند. از این رو زبان اشاره بسیار کارگشا است و باید در ایران هم به رسمیت شناخته شود.

ص: 155

راه کاری که می توانیم عرضه کنیم این است که وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی در برنامه های آموزشی، زبان اشاره را در نظر گیرد. نیز سازمان جهانگردی و گردشگری برای آموزش عواملی که با جهانگردان ارتباط دارند، آموزش زبان اشاره داشته باشد.

در نمایشگاه قرآن هستیم و لازم است بگویم مدیریت نمایشگاه خوب بود یک کارگاه زبان اشاره برای آموزش قرآن می گذاشت. نیز مبلغان و واعظان مذهبی را باید ملزم کنند زبان شاره یاد بگیرند و با استفاده از این زبان، ناشنوایان را راهنمایی کنند.

مهدیه

مهدویانی؛ کارشناس و مدیر بخشی از سازمان آموزش و پرورش استثنایی در تهران

اینکه گفته شد عموم مردم باید زبان اشاره بدانند درست است. یک ناشنوا اگر بخواهد با شنوایان ارتباط بگیرد باید مفاهیم و واژگان آنان را بشناسد، نیز یک شنوا وقتی ارتباطش با یک ناشنوا موفق است که اشارات را بشناسد و بتواند به کار ببرد و مقاصد خود را با اشارات بفهماند. من هم معتقدم آموزش و پرورش می تواند نقش مهم و اساسی در این زمینه داشته اشد. اما باید از بالا و در شورای عالی آموزش و پرورش تصمیم گیری شود. لازم است ناشنوایان دائم درخواست کنند و طرح بدهند تا این مهم به نتیجه برسد و برآورده گردد.

آموزش و پرورش استثنایی بیشتر بر لب خوانی تمرکز دارد ولی ناشنوایان و تشکل های مردمی بر زبان اشاره اصرار و تمرکز دارند؛ البته خواست خود ناشنوایان رو به گسترش بوده است.

اما به نظر می رسد طرح جامع و خط مشی فراگیر هنوز وجود ندارد و به همین دلیل مشکلاتی مشاهده می شود.

زهره

قاری، شنوا، استاد دانشگاه، دارای دکترا در رشته مطالعات ناشنوایی از استرالیا

زبان اشاره واقعاً یک زبان است یا راهکار و شیوه ای برای ارتباط؟ آخرین تحقیقات در جهان در نهادهای پژوهشی و در دانشگاه ها به این نتیجه رسیده اند که ناشنوایان یک اقلیت اجتماعی با زبان و فرهنگ خاص اند. و زبان اشاره یک زبان برای این اقلیت است.

وقتی اشاره یک زبان باشد، باید ضوابط زبان را در مورد آن اجرا کرد و به مثابه یک زبان با آن برخورد نمود. یعنی:

- زبان اشاره قابل انتقال و آموزش است و لازم است تدابیر آموزشی برای آن داشت.

- زبان اشاره نیاز به متون آموزشی دارد.

- زبان اشاره قابلیت گسترش و بسط دارد.

- زبان اشاره نیاز به آموزگاران مجرب دارد.

- زبان اشاره نیاز به بررسی های میدانی و نظری نیاز دارد تا به آسیب شناسی یا شناسایی علل پیشرفت آن بپردازد.

- زبان اشاره با خود فرهنگ یعنی باورها و آداب و رسوم دارد.

متأسفانه هنوز زبان اشاره در ایران به عنوان یک رشته دانشگاهی راه اندازی نشده است و افراد متخصص در این زمینه بسیار اندک هستند. با اینکه به لحاظ کثرت آماری ناشنوایان در ایران، این

ص: 156

رشته یکی از ضرورت ها است.

اصغر

احمدی، کارشناس حقوقی

اینجا درباره مسائل فرهنگی و زبان اشاره بسیار گفتند، اما یک جنبه از زندگی ناشنوایان نیازها و مسائل حقوقی آنها است. ناشنوایان دعاوی حقوقی دارند و گاه به دادگستری و قوه قضائیه مراجعه می کنند. من شغلم در قوه قضائیه است و سه فرزند ناشنوا دارم و مشکلات شما را می شناسم. با مسئولین قضایی و با مسئول کانون وکلا صحبت کردم و قرار شد هر مشکلی دارید به من بگویید و راه درست را به شما نشان دهیم.

مدتی باید به این روش کار کنیم و به تدریج پست کارشناسی و استشاری یا مشورتی در قوه قضائیه برای همه معلولین یا برای ناشنوایان راه اندازی شود. این مسئله نیاز به دستور ریاست قوه قضائیه دارد ولی فکر کنم شدنی است.

اما الآن هر کس کاری در حدّ گرفتن وکیل دارد می تواند به من مراجعه کند.

عباس

نظری، معاون سازمان ها و نهادها در نمایشگاه قرآن و عترت

من به سهم خود از شما عزیزان تشکر می نمایم، متأسف هستم که جای شما کوچک است و ان شاءاللّه سال آینده جای بزرگ تر به شما می دهیم. من شاهد تلاش های شما بودم و دیدم با چه شور و حرارتی بحث می کنید و نظر می دهید. امیدوارم موفق تر باشید و در پناه قرآن کریم بتوانید پیشرفت های بهتر داشته باشید.

رضا

محمودی

با تشکر از آقای احمدی که به فکر ناشنوایان است. اگر هر کس گوشه ای از کار را بگیرد، همه مشکلات رفع می گردد. از مردم نیکوکار استدعا داریم به این قشر کمک کنند.

اما امشب مباحث خوبی مطرح شد. قرار است این بحث ها پیاده و پس از ویرایش کتاب شود.

من خلاصه مباحث را عرض می کنم:

1- زبان اشاره حق مسلم ناشنوایان است.

2- زبان اشاره باید به رسمیت شناخته شود و در آموزش و پرورش و دیگر نهادها قابل احترام باشد و به خواست ناشنوایان توجه کنند.

3- مدیران و مسئولین باید یک دوره معلولیت شناسی و ناشنوا شناسی بگذرانند تا بدانند با معلولین و ناشنوایان چگونه تعامل و برخورد داشته باشند.

4- ناشنوایان نباید سر واژه ها اختلاف و منازعه داشته باشند، بلکه باید به دنبال واقعیت ها بروند. مثلاً سال ها است برخی رابط و برخی مترجم می گویند و چقدر بر سر آن اختلاف شده است.

به جای این اختلافات همانطور که خانم ثمینه باغچه بان راهنمایی کرده، ناشنوایان باید خواستار به رسمیت شناختن پست سازمانی راهنما (چه به نام رابط یا به نام مترجم) باشند.

سازمان برنامه و بودجه باید لایحه این پست سازمان را آماده و برای تصویب به مجلس بفرستد.

5- ناشنوایان باید اختلافات خود را کنار گذاشته و متحد شوند و با اتحاد خواستار به دست آوردن

ص: 157

حقوق اجتماعی، آموزشی و فرهنگی خود باشند.

نشست امشب را به پایان می بریم و امیدوارم شب خوشی داشته باشید. من از آقای واشقانی که زحمت ترجمه را بر عهده داشتند تشکر می کنم و موفقیت ایشان را خواهانم.

ترکیب

جمیعتی

امروز 7 خرداد، حدود 60 ناشنوای نخبه از جاهای مختلف تشریف آورده بودند. جلسه ای که اکثر نخبگان ناشنوا را در کنار هم داشته باشد، کمتر در دهه های اخیر شاهد بوده ایم، نام های برخی از حضار این جلسه اینگونه است:

شیدا شهیدی، محسن لوح موسوی، مرضیه آقاخانی، رضا ذبیحی، رضا تقوی، رضا محمودی، زهره قاری، فاطمه آقا محمد، اصغر احمدی، زهرا احمدی، رسول احمدی، مهدیه مهدویانی، ساعد مطهری

مهتاب

قنبرنژاد

نیمه ناشنوا و هنرمندی است که کارهای مهمی داشته است ولی کمتر معرفی شده و مردم آن گونه که باید او را نمی شناسند.

دو شب مهمان قرآن کده بود و قرار شد با او همکاری داشته باشیم.

روی برنج با چشم غیر مسلح قرآن نوشته است نیز روی صدف و آثار هنری خوبی دارد.

تصویر

ص: 158

تصویر

ص: 159

تصویر

ص: 160

تصویر

ص: 161

تصویر

ص: 162

تصویر

ص: 163

تصویر

ص: 164

تصویر

ص: 165

تصویر

ص: 167

تصویر

ص: 168

تصویر

ص: 169

تصویر

ص: 170

از جمله آثاری که گویا کرده ام تفسیر قرآن خواجه عبداللّه انصاری است. نیز چند کتاب انگلیسی گویا ساخته ام البته با لهجه کاملاً طبیعی خودشان.

آقای محسن حائری فر علی رغم تلاش های بسیار در راستای اهداف جامعه هدف، اما اکنون از مشکلات فراوان مالی رنج می برد. لازم است تشکل های معلولیتی از حقوق ایشان دفاع کنند و حداقل جلسه بزرگداشتی برای تکریم و تشکر از زحماتش بر پا نمایند.

تصویر

ص: 172

تصویر

ص: 173

تصویر

ص: 174

تصویر

ص: 175

vحضرت محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم با اشارات مطالبی را تفهیم می کرد.

vآموزش زبان اشاره حق آنان است

vسخن و کلام ناشنوایان، حرکات موزون اعضاء آنها است، چرا با آن مخالفت می کنید؛ با اینکه در قانون تأیید شده است.

vزبان اشاره، مقبول قرآن

خبرنگاران از این راهپیمایی عکس و گزارش مخابره کردند و مردم هم استقبال خوبی داشتند.

تصویر

ص: 177

تصویر

ص: 178

تصویر

ص: 179

تصویر

ص: 180

تصویر

ص: 181

تصویر

ص: 182

تصویر

ص: 183

تصویر

ص: 184

مثل شب های دیگر سفره گشوده شد و ابتدا مهمانان با آب گرم و چای و نان، پنیر، خیار، گوجه، خرما و بامیه پذیرایی شدند. سپس غذای گرم تقدیم گردید. امشب 75 پرس غذا توزیع شد.

جلسه بعد از افطار برای خانواده های ناشنوایان و اهمیت دادن به زبان اشاره در خانه بود. آقای محمودی توضیح داد که اگر اعضای خانواده ناشنوایان با او همزبانی کنند و با عضو ناشنوای خانواده انس برقرار کنند، ناشنوا خودش را منزوی نمی کند و در خانه عضوی با نشاط خواهد داشت.

دو بچه خردسال 4 ساله و 8 ساله که در جلسه بودند مطالب و اشعاری را با اشاره بیان کردند. هر دو آنها مادرشان ناشنوا است.

برای تشویق دیگر بچه ها دو جایزه خوب به این دو کودک داده شد.

نیز از مردمی که رهگذر بودند و به ناشنوایان علاقه نشان می دادند دعوت می شدند به غرفه بیایند و اظهار نظر کنند.

خلاصه اینکه در بسیاری از کشورهای اسلامی با ترویج زبان اشاره مقدمات ترویج معارف قرآن را در ناشنوایان فراهم می آورند و لازم است در ایران هم اقدامات جدی به عمل آید.

برخی از چهره ها و نخبگان ناشنوا در غرفه

حسن تقوی، سوسن کلانتری، هما وجدانی، مرجانه حلالت، سعید عیدی، علیرضا کوه میشی، فریبا قاسم زاده، راویه بابایی، صدیقه پورعابدینی، طیبه حجازی، امیر مظلومین، مریم موسوی، مجید ساجدی، مهناز عابدینی

مراسم

اختتامیه

ساعت 22 مراسم اختتامیه برای غرفه های بخش سازمان ها و نهادها برپا گردید. آقای حسینی ابتدا سخن گفت و از غرفه های مختلف تشکر کرد. آقای پورمعین سخنران دیگر این مراسم بود و نکته مهمی بیان کرد و گفت: امسال غرفه ها براساس طرح و برنامه ای که ارائه می کردند طبقه بندی و رتبه بندی می شدند. آنگاه رتبه ها اعلام گردید. غرفه قرآن کده توانمندان جزء چند غرفه نخست بود که طرح ابتکاری داده و در عمل هم موفق شده بود. لوح تقدیر تقدیم شد.

به رغم اینکه غرفه معلولین کوچک و امکانات این غرفه بسیار محدود بود و نسبت به بعضی از سازمان ها که حدود هزار متر فضا داشتند معلولین ابتدا 24 متر و بعد 40 متر فضا داشتند ولی با تلاش و همدلی توانستند رتبه خوبی کسب کنند.

ساعت 12 شب غرفه جمع آوری شد و یک رخداد دیگر در تاریخ معلولان ایران ثبت گردید.

ص: 186

تصویر

ص: 187

تصویر

ص: 188

تصویر

ص: 189

تصویر

ص: 190

ص: 192

این فصل به معرفی فعالیت ها در زمینه شناسایی مراکز و شخصیت ها به منظور دعوت آنان به قرآن کده توانمندان و در ادامه، کسانی که در اداره غرفه تلاش کردند و اعطای تقدیرنامه به آنان است.

ص: 194

تصویر

ص: 196

تصویر

ص: 197

تصویر

تصویر

ص: 199

تصویر

ص: 200

رستوران

جوهریان

ضرب المثلی هست که می گوید: «کسی نیست بخاراند پشتم را مگر ناخن انگشت دستم». در ایام برپایی نمایشگاه اصلی ترین دغدغه مدیریت قرآن کده توانمندان، تهیه و تأمین افطاری و غذای گرم برای مهمانانی بود که زمان افطار در غرفه حضور داشتند. تهیه غذایی مقوی، سالم و ارزان در ماه رمضان در تهران کار بس دشوار است. اما یک نابینا که رستوران تهیه غذا راه اندازی کرده و با خانمش توانسته مشتری های فراوان جذب کند، مشکل ما را حل کرد و هر وقت به او زنگ می زدیم و سفارش می دادیم به سرعت و در حداقل زمان بهترین غذا را با ارزان ترین قیمت می فرستاد.

آقای جوهریان نابینای مطلق است. دارای اخلاق و فضائل اخلاقی بسیار است. به تمام معنا کاسبی است که حبیب اللّه است و به دلیل اخلاق خوب و مردم داری اش، در کسبش موفق شده است. او الگو و اسوه خوبی برای معلولان می تواند باشد. چون از صفر شروع کرده و به بالاترین سطح کاسبی رسیده است؛ آن هم با دست خالی و بدون پشتیبان. تنها حامی او، پشتکار، تلاش های شبانه روزی،اخلاص در کارش، مردم داری، زبان خوب داشتن و اخلاق نیکو داشتن بوده است.

درصدد هستیم با او مصاحبه ای داشته باشیم و او را به عنوان الگوی موفق در جامعه هدف معرفی کنیم.

لوح تقدیر

معاون محترم قرآن و عترت

جناب

آقای دکتر عبدالهادی فقهی زاده

رمضان 1439 برای معلولین ایران بارقه نور امید و شوق در پناه قرآن و سنت با تمهید جنابعالی است. برای اولین بار ناشنوایان، نابینایان، سالمندان و افراد آسیب مند حرکتی و جسمی و ذهنی صاحب غرفه نسبتاً بزرگ و خوب در نمایشگاه قرآن کریم شده و با احترام تمام از آنان استقبال شد؛ و با تدبیر حضرتعالی نشست ها و برنامه های متنوع اجرا گردید به امید اینکه نیروی خلاق و این سرمایه ملی معلولان کشور در راستای اهداف قرآنی شکوفاتر گردد.

دعای خیر همه معلولانی که در این ایام آمدند و آنانی که از دور تماشاگر راز بودند و بر سر این خوان مستفیض شدند بدرقه راه حضرتعالی است و از زحمات آن قرآن مدار گرانقدر تشکر می شود.

دفتر فرهنگ معلولین

خرداد ماه 1397

ص: 202

بعضی از چهره ها مثل آقای غلامعلی حداد عادل یکی از ضعف های نمایشگاه امسال را، کم کاری رسانه ها در پوشش ابعاد و رخدادهای نمایشگاه می داند. گویا رسانه ها، کادرهای متبحر خود را به نمایشگاه نیاورده بودند. اما قرآن کده توانمندان آنچنان جلب توجه می کرد که هر خبرنگاری از کنار غرفه می گذشت، سری به غرفه می زد و جویای اخبار می شد.

این فصل، گزارش های رسانه ها را باز نشر داده و شامل دو بخش است: در بخش اول اخبار و رخدادهای «غرفه قرآن کده» آمده و در بخش دوم اخبار و رخدادهای نمایشگاه آمده است.

ص: 204

فرهنگی، اجتماعی، دینی و... این انتشاراتی استفاده کنند.

مروتی استقبال از غرفه قرآن کده توانمندان را بسیار خوب ارزیابی کرد و یادآور شد: با وجود این که 3 سال در نمایشگاه قرآن حضور نداشتیم ولی امسال استقبال رضایت بخش است و علیرغم نداشتن تبلیغات هر شب تعداد 50 تا 100 نفر از افراد دارای معلولیت در این جا حاضر شده و از برنامه های مختلف ما بهره می برند.

متصدی غرفه دفتر فرهنگ معلولین یکی از مشکلات معلولین برای حضور در نمایشگاه را نبود وسایل مناسب حمل و نقل دانست و تصریح کرد: امیدواریم مسئولین حمایت های لازم را داشته باشند.

وی همچنین درباره خدمات ارائه شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن برای معلولین نیز خاطر نشان کرد: تاکنون ما تنها یک راهنمای نابینایان را دیده ایم و دوستان معلول ما که چند باری برای نمایشگاه آمده اند کسی برای کمک نیامد.

مروتی تأکید کرد: به دلیل تند بودن شیب ورودی شبستان تردد برای افراد ویلچری و معلولینی که از عصا استفاده می کنند بسیار سخت است و متأسفانه مصلی تهران با این عظمت یک ویلچر برای استفاده معلولین و سالمندان ندارد. با این همه هزینه چرا یک ویلچر نباید باشد تا افراد استفاده کنند؟

وی در ادامه سخنان خود درباره کتابخانه تخصصی معلولین نیز خاطر نشان کرد: در این کتابخانه 3 هزار کتاب ویژه معلولین، 11 هزار کتاب گویا، 20 هزار کتاب الکترونیکی و 2 هزار کتاب با خط بریل وجود دارد تا افراد استفاده کنند. این کتابخانه گنجینه گران بهایی است که بدون حمایت بخش خصوصی و دولتی ایجاد شد.

شایان ذکر است، پیش از برپایی نمایشگاه بین المللی قرآن، عبدالهادی فقهی زاده معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد در نشست خبری قول حضور 5 نیرو برای خدمت به معلولین را داده بود که گویی هنوز عملی نشد. (خبرگزاری حوزه، 6 خرداد 1397)

وی

افزود: امیدواریم حرکت جدید در شیوه برگزاری نمایشگاه و برنامه محور شدن برای سال آینده زمینه ساز یک تحول بزرگ باشد و ان شاءاللّه در طول سال بتوانیم با برنامه ریزی بهتر و کامل تر این مجموعه را به بهترین نحو سامان بدهیم.

در

ادامه این نشست حسینی پورمعین، نظری و شیخ ویسی هدایای بخش اول را اهدا کردند. رتبه نخست طرح ها به طرح آیه محبوب من، به طراحی محمدصادق زمانی اهدا شد. طرح های دیگر برگزیده به ترتیب عبارتند از طرح مسابقه تیمی وزارت بهداشت و درمان، مشاورهای مذهبی حوزه، فرهنگ معلولین و یادمان امام و یاوران.

در

ادامه مراسم پورمعین مدیر بخش دستگاه ها و نهاد گفت: مردم کشور ما در سال 84 هزار تومان برای نوشابه، 110 هزار تومان برای سیگار، 50 هزار تومان برای لوازم آرایشی و ... هزینه می کنند. در سال 95 ماهیانه یک میلیارد تومان اسباب برای خارجی خریداری شده است. در این میان سهم سالیانه کتاب به ازای هر نفر 2500 تومان و سهم قرآن کمتر از 500 تومان است. اعتماد مردم به ما کم است و به همین خاطر ما در سبد مصرف مردم قرار نداریم از این رو باید تلاش کنیم تا اعتماد مردم را جلب کنیم.

در

ادامه این مراسم بخش دوم تقدیرها با حضور یاراحمدی، حجت الاسلام طیب حسینی، پورمعین، بحرالعلوم، نظری و شیخ ویسی همراه شد.

همچنین،

در این قسمت از بخش های مختلف این حوزه از جمله مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان رضوی، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، جامعه القرآن الکریم، مؤسسه امامت، مؤسسه نورالمجتبی علیه السلام، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه فنی و حرفه ای، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش و جهاد دانشگاهی تقدیر به عمل آمد. (خبرگزاری ایکنا، 12 خرداد 1397)

به گزارش روابط عمومی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اولین جلسه ی همکاری حوزه هنری و کمیته هنری بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم روز ( چهارشنبه) ٢٩ فروردین ماه در محل معاونت هنری برگزار شد.

در این جلسه آقای سید مسعود شجاعی ضمن اعلام همکاری با نمایشگاه قرآن کریم در سال ٩٧، اظهار داشتند: امسال حوزه هنری در بخش های نمایش آثار تجسمی و برپایی کارگاه های عملی هنری(ورک شاپ) اعلام همکاری می نماید.

وی در ادامه متذکر شدند سعی می گردد کارگاه های هنری در بخش های خوشنویسی، نقاشی و کاریکاتور اجرا گردد و از هنرمندان فاخر این حوزه، بهره برداری شود.

شجاعی افزود: در بخش نمایشگاه سعی می گردد تمرکز ویژه بر آثاری با مضموم اسماء الحسنی داشت، همچنین با توجه به فعالیت های لشکر فاطمیون در مبارزه با داعش پیشنهاد می گردد بخشی از فعالیت های کمیته ی هنر، نمایشگاه قرآن کریم به خلق آثار هنری با مضمون فعالیت های این گروه بپردازد.

لازم به ذکر است در خاتمه دیداری نیز با آقای کورش زارعی مدیر کل نمایش حوزه هنری انجام شد و در خصوص همکاری بخش نمایش حوزه با کمیته هنر بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم رایزنی شد. (سایت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 29 فروردین 1397)

نمایشگاه جلب کنند.

وی بیان داشت: فراخوان برنامه ها، برنامه محور و طرح محور شدن نمایشگاه یکی از رویکردهای اصلی می باشد که این امر به سازمان ها و نهادهایی که در این رویداد بزرگ دینی و فرهنگی شرکت می کنند ابلاغ شده و تمامی طرح ها پس از بررسی مورد حمایت قرار خواهند گرفت.

وی در ادامه افزود: همچنین سامانه ای با هدف جذب حداکثری و فضاسازی برای ایجاد ذهنیت مثبت مردم جامعه نسبت به برگزاری نمایشگاه ایجاد شده است. این سامانه علاوه بر اطلاع رسانی، درگاه دریافت بن فعالان قرآنی و مردم خواهد بود و فعالیت در این باشگاه باعث افزایش امتیاز و بهره مندی از تسهیلات خواهد شد. (سایت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 28 فروردین 1397)

قرآنی در سایر کشورهای اسلامی مانند مالزی، ترکیه و ... برگزار می شود اما ایران حرف اول را در زمینه برگزاری نمایشگاه بین المللی قرآن می زند چرا که از زبان هنر برای بیان آموزه های دینی و قرآنی بهره می گیرد. البته ضعف هایی که در این زمینه وجود دارد عنایت و توجه بیشتر سازمان ها و نهادهای مربوط را می طلبد تا با استفاده از ابزارها و امکاناتی که در دسترس دارند در این زمینه فعالیت داشته باشند.

وی در ادامه افزود: در حال حاضر در شرایطی هستیم که انتظارات جامعه، مخاطبین و خصوصاً نسل جوان از ما بیش از گذشته است چرا که نسل جوان از ابزارهای جدیدتری نسبت به گذشته استفاده می کند و دید متفاوت تری دارد. بنابراین انتظار می رود به واسطه بهره گیری از کمک های دیگر همکاران ما در سایر معاونت های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بتوانیم انتظارات اقشار مختلف را برآورده و شاهد حضور پررنگ مردم در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم باشیم. بنابراین از طرح ها و ایده های نوین در راستای برگزاری هرچه باشکوه تر و پربارتر نمایشگاه بین المللی قرآن کریم استقبال می شود و نهادها و سازمان ها می توانند طرح های پیشنهادی خود را از طریق سامانه و یا به صورت حضوری جهت بررسی به معاونت قرآن و عترت ارسال کنند.

حجت الاسلام والمسلمین حسینی نیز با اشاره به اینکه امسال می بایست به نحوی عمل کنیم که موجب حضور گسترده مردم در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم شود، اذعان داشت: دو سیاست اجرایی که در خصوص نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در نظر گرفته شده است که یکی فراخوان ارائه طرح به صورت جدی می باشد و تاکنون طرح های زیادی از سازمان های مختلف دریافت شده و دیگری فضاسازی عمومی در افکار مردم برای ایجاد این ذهنیت که بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم متفاوت برگزار خواهد شد و به این منظور سامانه ای به اسم باشگاه همراهان نمایشگاه قرآن در فضای مجازی و هم در سایت iqfa.ir راه اندازی شده است. (سایت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 29 فروردین 1397)

علمی، فرهنگی و هنری خود در جهت هم افزایی تجربیات قرآنی فعالیت می کنند.

قرآن کریم معجزه جاودانه پیامبر عظیم الشأن اسلام و کامل ترین منشور رستگاری و نجات بشر است که در پرتو تفسیر و تبیین عترت طاهره (علیهم السلام) قادر است پاسخگوی تمامی نیازهای فردی و اجتماعی در تمام عصرها و عرصه ها باشد. از این رو مجموعه نمایشگاه قرآن کریم می تواند و می باید بازتاب دهنده توانایی آموزه های وحیانی در جهت حلّ معضلات اجتماعی و مشکلات مردم متناسب با تحولات روزآمد زمانه باشد. یکی از افتخارات نظام جمهوری اسلامی آن است که اصول و مواد قانون اساسی آن به مثابه دستاورد خون شهیدان و تبلور آرمان ده ها سال مبارزه ملت ایران با استبداد و استعمار و در سایه هدایت های مدبّرانه و اندیشه های متعالی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (قدس سرّه)، از قرآن کریم و آموزه های اهل بیت (علیهم السّلام) سرچشمه گرفته است و ما امسال بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم را در شرایطی برگزار می کنیم که این نظام مقدّس در روند تکاملی حرکت تاریخی خود، به چهل سالگی گام نهاده و با پشت سرنهادن صدها گردنه دشوار و گذرگاه پر پیچ و خم توفیق یافته است که همچنان بر رشد فرهنگی و دینی جوانان و تعداد قاریان، حافظان، هنرمندان و دانش پژوهان قرآنی بیفزاید.در عین حال و ضمن ارج نهادن به کوشش های مخلصانه پیشینیان خود در ربع قرن گذشته در رشد و رونق بخشیدن به جریان سازی های موفق در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، همچنان فراروی خود افقی بلند و فاصله ای طولانی تا رسیدن به قله های معارف قرآنی و عمل به تعالیم متعالی آن می بینیم که با برنامه ریزی دست اندرکاران و همت عالی و نوآوری های جوانان و فعالان عرصه های علمی، تربیتی و هنری، دستیابی به آن اهداف بلند دور از دسترس نیست. امید آنکه با استعانت از خداوند متعال و در سایه عنایات حضرات معصومان (علیهم السلام) گام به گام به آرمان های اصیل قرآنی که مهم ترین آنها تربیت صحیح و اخلاق فاضله است نزدیک و نزدیک تر شویم. بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با این نگرش در جهت تحقّق منویات قرآنی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت اللّه خامنه ای (مدّظلّه العالی) و با شعار «قرآن؛ چلچراغ هدایت» بخش های گوناگونی همچون بخش محتوایی، بخش تبلیغ و هنر، بخش رسانه و فضای مجازی، بخش بین الملل و بخش نهادها و سازمان ها طراحی کرده و کمیته هایی همچون: کودک و نوجوان، کارگاه ها و آثار هنری، نشست های تخصّصی، دانشگاهی، حوزوی، عترت، فضای مجازی، رسانه و محصولات دیجیتال اجرا کرده است. برگزار کننده نمایشگاه بین المللی قرآن کریم اگرچه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است امّا در واقع این هنرمندان، دانشوران، نهادها و سازمان های مردمی، عمومی و دولتی اند که با نوآوری های خود در عرضه پیام های نورانی و مفاهیم عالی قرآنی به اشکال مختلف بر رونق آن می افزایند و بر این اساس از همه هم میهمانان عزیز و فرهنگ دوست دعوت می کنیم در روزها و شب های پیش رو،از بخش های متنوع این جشنواره گسترده ملی و بین المللی بازدید کنند و با شرکت در برنامه ها و نشست های تخصّصی، نیمه تخصّصی عمومی طراحی شده، بر غنای آن بیش از پیش بیفزایند؛ چنان که از هنرمندان و

ص: 214

فرهیختگان حوزه های گوناگون فرهنگی و علمی انتظار داریم با همیاری ها، و همکاری های مؤثر خود و با ارائه پیشنهادات سازنده در تکمیل و جذاب تر کردن این صحنه دلپذیر فرهنگی و هنری قرآنی سهیم باشند.

عبدالهادی فقهی زاده، معاون وزیر و رئیس بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم

(روزنامه روشنگر، 30 اردیبهشت 1397)

باشیم. گفت: این مدنظر داشتن باید در زمینه هنر و فضای مجازی به منصه ظهور برسد. ما در این بخش منفعل هستیم. وظیفه فعالیت و برنامه ریزی در حوزه قرآن تنها وظیفه معاونت قرآن و عترت نیست بلکه وظیفه همه معاونت هاست و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره جدید نگرش مثبت کمی و کیفی به فعالیت های قرآنی دارد.

فقهی زاده اذعان کرد: بسیار خوب است که متخصصان تراز اول حفظ، قرائت و تلاوت در سطح جهان داشته باشیم چرا که این مسئله مقدم فهم و درک قرآن است.اما این تنها یک سهم از فرصت ها کشور است؛ فرصت های گرانبهای دیگری هم وجود دارد. یکی از این فرصت ها حضور قرآن و اهل بیت علیهم السلام در عرصه فضای مجازی است. فضای مجازی ما را در نور دیده و ما منفعلیم. از صد متنی که در اینترنت می بینیم شاید تنها چند متن قرآنی بوده و کمتر از 10 درصد از آن به قرآن و اهل بیت علیهم السلام مرتبط باشد و کسی جز استادان بزرگ قرآن و فعالان قرآنی نمی تواند این چالش را با عزم جدی خود برطرف کند.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی دیگر از مسائلی که باید به آن پرداخته شود را تقویت و توسعه فعالیت های بین المللی قرآن به خصوص از منظر اهل بیت علیهم السلام عنوان کرد و گفت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم؛ چه آمار کم ارائه شود یا زیاد، تمام دنیا ایران را پرچم دار معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام می دانند و به این افتخار می کنیم. در عین حال از گوشه و کنار و با صرف هزینه های زیاد توطئه هایی شکل می دهند تا توهمی ایجاد شود که قرآن شیعه، قرآن نیست. بلکه مصحف فاطمه و علی است. ندای ما برای ابطال این نظریه به گوش یک صدم افرادی که این حرف ها را شنیده اند هم نمی رسد. آنچه به گوش آنها ترسیم می شود همین است و این تلقی شبه واقعیت را در آنها ایجاد کرده اند. حال وظیفه ما چیست؟ از مرزها خارج نشویم و با اعزام قاریان فهیم و عالم به بیرون مرزها مخالفت کنیم؟ اگر قرار باشد به همین روش ادامه دهیم سرنوشت آینده قرآنی کشور چنین می شود که الآن رخ داده است.

وی در پایان اظهار کرد: ما ناگزیر از پاسداشت آرمان های اصیل انقلاب اسلامی و مکتب اهل بیت هستیم. باید بر قرآن تأکید کنیم و با نگرش به علمای شیعه در طول تاریخ، به برکت انقلاب اسلامی و تبدیل گرایش های حمایتی دولت به تکلیف خود نیز عمل کنیم. چشمداشت انحصاری به جوایز هم ما را عقب می اندازد. برنامه اصلی باید این باشد. تقویت همدلی بین مدیران و فعالان قرآنی و مؤسسات قرآنی در جهت هم افزایی و فراهم شدن زمینه برای عمل به وظایف ذاتی می تواند، بسیار کمک کننده باشد. مشروح نشست بررسی دستاوردهای قرآنی نظام جمهوری اسلامی ایران را در صفحه 7 بخوانید. (روزنامه روشنگر، 2خرداد 1397)

عبدالهادی فقهی زاده رئیس بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در برنامه تلویزیونی "رصد" که به صورت زنده از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می شد گفت: همزمان با برپایی نمایشگاه بین المللی قرآن کرمی در تهران، برنامه "جشن رمضان" در 163 شهر کشور به مدت یک هفته در حال برگزاری است. رئیس نمایشگاه بین المللی قرآن با اشاره به اجرای برنامه های متعدد قرآنی در راستای ترویج و توسعه فرهنگ و گفتمان قرآنی در ابعاد مختلف، هدف از برگزاری این نمایشگاه را دستیابی به فرصت های جدید در این عرصه عنوان و اظهار کرد: خوشبختانه فرصت آشنایی با نوآوری های نهادهای مردمی و سازمان های دولتی مختلف در حوزه های گوناگون هنری، فرهنگی، علمی و قرآنی در نمایشگاه قرآن به خوبی فراهم شده است. فقهی زاده بستر ایجاد شده برای تدبیر و پژوهش در امور قرآنی را از جمله فرصت های استثنایی برای همگان توصیف و تصریح کرد: حضور مردم در نشست های تخصصی و نیمه تخصصی حوزه قرآن و عترت در شب های ماه مبارک رمضان از جمله فرصت های استثنایی است که در طول سال کمتر امکان بروز و ظهور دارد. رئیس نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، همچنین در گفت وگو با خبرنگار روشنگر و سایر خبرگزاری های مستقر در پاویون رسانه ها با اشاره به پراکندگی مدیران قرآنی در سراسر کشور افزود: مدیران قرآنی در سراسر کشور پراکنده هستند و فعالیت های گسترده، آنها را از هم اندیشی و هم افزایی منع می کند اما نمایشگاه قرآن این فرصت را فراهم کرده است تا مدیران ارشد قرآن و عترت در تعامل با یکدیگر قرار گرفته و در جهت هم افزایی و ایجاد مشارکت های حداکثری فعالیت کنند. معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عصر جدید را عصر رسانه ها و هنرهای قرآنی توصیف و تصریح کرد: تلاش شبکه قرآن و رادیو معارف در زمینه اطلاع رسانی رویدادهای قرآنی بسیار ستودنی و حائز اهمیت است. فقهی زاده نمایشگاه قرآن را فرصتی طلایی برای جامعه قرآنی کشور دانست و گفت: در تمام ایام نمایشگاه شاهد برگزاری جلسات مهم کاری میان مدیران ارشد حوزه های قرآنی بوده ام. وی به تشریح فعالیت های نمایشگاه در بخش هنری پرداخت و افزود: در بخش هنری نمایشگاه قرآن با حضور هنرمندان برجسته رشته های گوناگون هنری، زمینه آشنایی مردم با هنرمندان و هنرهای قرآنی فراهم شده است و ما تردید نداریم ایجاد ملاقات های رو در رو میان هنرمندان می تواند به رشد خلاقیت ها و توسعه هنرهای قرآنی منجر شود. رئیس نمایشگاه بین المللی قرآن کریم افزود: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در یکی از جلسات اخیر کمیسیون تبلیغ و ترویج جمهوری اسلامی ایران، معاونت های تخصصی این وزارتخانه را به فعالیت در حوزه های مختلف قرآنی مکلف کرد و این بدین معنا است که معاونت های مختلف تخصصی، بخشی از اهتمام خود را در راستای توسعه و ترویج قرآن و معارف قرآنی به این حوزه اختصاص خواهند داد. فقهی زاده تشکیل حلقه ها و گفتگو های فرهنگی ایجاد شده در فضای نمایشگاه را فرصت مطلوبی در جهت نزدیک کردن دیدگاه ها و فراهم سازی زمینه حل برخی از مشکلات اعتقادی و فرهنگی افراد دانست و تصریح کرد: با توجه به حضور بسیاری از مؤسسات نمایشگاه اولی، شاهد تحولات مثبت فراوانی در بیست و ششمین نمایشگاه قرآن هستیم. (روزنامه روشنگر، 5خرداد 1397)

ص: 218

استقلال و آفرینش و خلق محصول یکی از مهم ترین آثار و تبعات هر فعالیت در سطح کلان محسوب می شود اگر بتوان موضوعی با به نتیجه تولید یک اثر یا محصول رساند می توان دوام و استمرار آن را تضمین کرد، در این رابطه بعد اقتصادی اهمیت ویژه ای برخوردار است و مادامی که یک رویداد در هر سطح و با هر گرایش و محتوایی به تجلی اقتصادی نرسد همواره وابسته و معلول است اما زمانی که عامل شده و خود محرک فعالیت های خود باشد نوید رونق و دوام و توسعه را خواهد دید. با این اوصاف یک قرن تجربه از برگزاری نمایشگاه قرآن نوید روزهای خوش را به فعالان قرآنی و دست اندرکاران حوزه قرآن و عترت کشور می دهد، در گفت وگو با پیشکسوت حوزه قرآن و عترت که از آغازین روزهای شکل گیری نمایشگاه قرآن در سال 1371 مسئولیت های متعدد داشته و مدیریت چندین دوره از برگزاری نمایشگاه های فرهنگی کشور را شخصاً عهده دار بوده نشستیم تا نگاهی به نمایشگاه بیست و ششم قرآن کریم کنیم نمایشگاهی که به گفته عباس نظری راد مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی این دوره از نمایشگاه ربع قرن تجربه با پشت سر گذاشته و مقارن با سالگرد چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی نوید روزهای خوش دارد، روزهایی که با توسعه دستاوردهای قرآنی به پویایی فرهنگ قرآنی منتج شده است. عباس نظری راد با بیان اینکه مجموعه فعالیت ها پیرامون سازمان ها و نهادهای دولتی از قدیمی ترین فعالیت های نمایشگاه قرآن از ابتدای برگزاری است به ستاد خبری نمایشگاه بیست و ششم قرآن کریم، گفت: از همان نخستین دوره برگزاری نمایشگاه قرآن در حوزه دستگاه ها و نهادهای دولتی این بخش کار خود را آغاز کرده و به یکی از مهم ترین بخش ها در طول سال های گذشته بوده و عمده ترین فعالیت ها را بر عهده داشته است ولی خاطر نشان کرد: همانطور که مطلع هستید بخش اعظم فعالیت های قرآنی کشور توسط سازمان ها و نهادها انجام می شود و با توجه به گستره این فعالیت به طور طبیعی می توان این بخش را جزء مهم ترین بخش های نمایشگاه محسوب کرد. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی به اهم وظایف قرآنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت و ادامه داد: هماهنگی، تعامل و ارتباط با سایر وزارتخانه ها در امور و فعالیت های قرآنی کشور بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و علاوه بر وظایف تبلیغی و ترویجی که طبق قانون در حوزه قرآنی بر عهده این وزارتخانه است مسئولیت تعامل بین دستگاهی نیز بر عهده این دستگاه است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دو رسالت قرآنی خطیر دارد

نظری راد افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر اساس این وظیفه ذاتی و قانونی معاونت قرآن و عترت را به طور ویژه برای انجام امور و فعالیت های قرآنی ایجاد کرده تا وظیفه تبلیغی و ترویجی را در کنار امور هماهنگی و گزارش گیری از دستگاه ها و نهادهای دولتی همچنین مؤسسات مردم نهاد انجام دهد و گزارش و تصویری از فعالیت های قرآنی را ترسیم و ارائه دهد. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به مأموریت های قرآنی دستگاه های دولتی در حوزه قوه مجریه پرداخت و گفت: چهار وزارتخانه به صورت مشخص در حوزه قرآنی مسئولیت دارند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تبلیغ و ترویج امور قرآنی در

ص: 220

سراسر کشور، وزارت آموزش و پرورش برای آموزش امور قرآنی در تمام سطوح آموزش و پرورش، وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که هر دو توأمان وظیفه تحقیقات و پژوهش را در علوم قرآنی بر عهده دارند. نظری راد در همین رابطه عنوان کرد: برای انجام امور قرآنی کمیسیون های قرآنی بر اساس وظایف ذاتی هر وزارتخانه تشکیل و در هر یک از این نهادها تشکیلات قرآنی تأسیس شده و به تبع همان وظایف در استان ها نیز در ادارات کل مجموعه ای را تأسیس و در حال انجام وظایف قرآنی آن هستند. او به تفاوت اساسی کمیته نهادهای عمومی و دولتی با سایر فعالیت های حاضر در نمایشگاه پرداخت و اظهار کرد: این فعالیت ها در نمایشگاه محدود نیست و در تمام ایام سال ارتباط با دستگاه ها و نهادهای دولتی و مردمی وجود دارد. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی به وظایف گروه های قرآن و عترت وزارت ارشاد در سراسر کشور نیز پرداخت و گفت: در طول سال اداره کل ارتباطات و هماهنگی امور استان ها با گروه های قرآنی در تمام استان ها و شهرها در ارتباط است و این بازوهای اجرایی را رصد و بر فعالیت های آن نظارت کرده و برای توسعه امور قرآنی برنامه ریزی های منسجمی دارد.

تحقق بیشترین مشارکت دستگاه ها در نمایشگاه

این دوره نظری راد به حضور نمایندگان وزارتخانه ها، نهادهای عمومی و دولتی در نمایشگاه قرآن اشاره و کرد و افزود: در مدت 26 سال برگزاری نمایشگاه قرآن دستگاه ها و نهادها در برپایی و امور برگزاری نمایشگاه مشارکت داشتند. اما نحوه حضور آنها در این دوره به بیشترین سطح خود رسیده است و شاهد بیشترین فعالیت نمایشگاهی در تمام دوره ها هستیم. او تصریح کرد: علاوه بر چهار وزارتخانه اصلی که طبق قانون وظایف حوزه قرآنی بر عهده آنهاست در این دوره از نمایشگاه وزارتخانه های ارشاد، آموزش و پرورش، بهداشت و علوم با 16 سازمان و مؤسسه تابع خود به نمایشگاه قرآن آمدند و این بالاترین سطح حضور ارگان ها و نهادها هستند. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی در پاسخ به این پرسش که حضور دیگر دستگاه و ارگان ها ممنوعیت و یا محدودیتی داشته است؟ گفت: در فراخوانی عمومی از تمام ارگان ها برای مشارکت و حضور در نمایشگاه قرآن دعوت به عمل آمد و این فراخوان را به صورت تلفنی و با انجام مکاتبات و ارسال دعوت نامه بر اساس وظایف خود پیگیری کردیم. نظری راد تأکید کرد: با وزارتخانه هایی که به طور ظاهری هم ارتباطی با فعالیت های قرآنی ندارند مکاتبه کردیم مانند وزارت نفت؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور خارجه و همه دستگاه ها تا بر اساس اعلام فراخوان عمومی دعوت سراسری رخ داد و جلسات توجیهی هم برگزار کردیم این شانس را برای همه قائل شدیم.

ستاد امر به معروف متفاوت ظاهر شد

او نتیجه پیگیری ها و مکاتبات برای دعوت از دستگاه های دولتی و عمومی را حضور چهار وزارتخانه و 16 دستگاه عنوان کرد و گفت: امروز شاهد حضور وزارتخانه های جهاد کشاورزی، دادگستری، ریاست جمهوری، سازمان میراث فرهنگی، نیروی انتظامی، ارتش و ستاد کل قوا در نمایشگاه قرآن هستیم و چند ارگان برای اولین بار در نمایشگاه قرآن حضور فعال دارند مانند وزارت

ص: 221

دادگستری، ستاد امر به معروف و نهی از منکر و نیروی انتظامی که هماهنگی و حضور مؤثری در این دوره از برپایی نمایشگاه قرآن دارند. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی به ویژگی های خاص این دوره از نمایشگاه پرداخت اظهار کرد: این دوره از نمایشگاه قرآن با گذشت از ربع قرن تجربه مقارن با چهل سالگی پیروزی انقلاب اسلامی است و شعار نمایشگاه نیز که قرآن چهل چراغ هدایت حکایت از همین تقارن است. نظری راد برنامه محوری را رویکرد جدید نمایشگاه قرآن خواند و بیان کرد: امسال نمایشگاه قرآن را بر اساس طرح ها و ایده های نو برگزار کردیم و با وجود دعوت ها و فراخوان هایی از دستگاه و نهادهای عمومی و دولتی همچنین فعالان قرآنی و مؤسسات خصوصی به عمل آوردیم از آنها خواستیم تا برنامه های خود را ارائه کنند و طرح هایی خلاقانه با ابتکار عمل ارائه کنند. او پرهیز از فعالیت های تکراری را موجب رونق نمایشگاه بیست و ششم قرآن کریم دانست و افزود: با جمع آوری و بررسی برنامه ها و خلاقیت ها تلاش کردیم از اجرای برنامه های تکراری جلوگیری کنیم و نمایشگاه پویایی قابل توجهی داشته باشد و برنامه های شاداب و با طراوت در نمایشگاه اجرا کنیم که خوشبختانه تا اندازه ای موفق بودیم و سازمان ها و نهادهایی که در نمایشگاه حضور یافتند برنامه های خود را بر این اساس طراحی کردند مانند ستاد امر به معروف و نهی از منکر که به صورت خاصی در تمام مباحث اجتماعی برنامه های خود را اجرا می کند و محدود به موارد خاص حجاب و عفاف نبوده است و حتی در سطح مقام عالی وزارت نیز در بازدید مباحث امر به معروف را بیان کرد و در خور توجه بود.

اجرای نمایشگاه به تشکل های قرآنی واگذار می شود

مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی از تدبیر مؤثر نمایشگاه قرآن برای حمایت از طرح های نو و ایده های خلاق خبر داد و تأکید کرد: با این شیوه تلاش برگزارکنندگان نمایشگاه بر این بود تا فعالیت های نو و به روز در نمایشگاه اجرا شود. نظری راد حضور دانشگاه های سراسر کشور را در نمایشگاه بیست و ششم قابل توجه و پویا ارزیابی کرد و گفت: گام رو به جلویی را بخش سازمان ها و نهادها برداشته است و دوستان در اداره کل ارتباطات عهده دار این بخش از فعالیت ها و توسعه آنها در نمایشگاه بودند و در عین حال که سازمان ها حضور دارند و ادارات کل مختلف تأکید و سعی ما بر این است که عمده امور را معطوف به نظارت، هدایت، برنامه ریزی و سیاست گذاری این بخش باشد و امور اجرایی قرآنی را به تشکل های قرآنی واگذار کند.

نمایشگاه سرشار از تجربه و دستاورد

او به ایجاد اقتصاد فرهنگ دینی در سال های اخیر در کنار اجرای برنامه های حوزه دین و اندیشه اشاره کرد و افزود: در سال های اخیر فعالان حوزه دین و قرآن و عترت با مجموعه دستاوردهای خود مقوله اقتصادی را رقم زدند و این اتفاق خوبی است که باید بیشتر مورد توجه باشد چرا که شاهدیم گروه قابل توجهی از فعالان دینی مبتنی بر تولید و برنامه های خاص قرآنی مشاغل متنوع و متعددی را ایجاد و با کارآفرینی اقتصاد فرهنگی دینی را ایجاد کردند. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی که از برگزاری نخستین نمایشگاه قرآن در کشور مسئولیت داشته با نگاهی به 25 سال

ص: 222

برگزاری نمایشگاه در دوره های گذشته عنوان کرد: در دوره های نخست برگزاری نمایشگاه قرآن تصویر روشنی را در دیدگان مردم، هنرمندان و حتی مسئولان نداشت و حتی با مخالفت برخی از مسئولان مواجه بودیم و برای برپایی نمایشگاه سفارش آثار هنری به هنرمندان می دادیم.

آثار هنری در حراجی های جهانی عرضه می شود

وی گفت: افق کار برای ما در ابتدا چندان مشخص نبود و کار دشواری بود که در آن دوره در دهه هفتاد قرآن را در قالب نمایشگاه عرضه کنیم و با بعضاً مسئولین با این ابهامات مواجه بودند و به دلیل تازگی کار در آن دوره بزرگ ترین بخش نمایشگاه در آن سال ها بخش مکتوب بود و نمایش آثار خطی و قرآن های نفیس نمایش آثار خوشنویسی از جمله فعالیت های قابل توجه دوره های نخست بود و حتی خوشنویسان کمتر آثار دینی داشتیم و عمده آثار ادبی و هنری بود و به خرید آثار دینی و قرآنی مبادرت داشتیم در حالی که در حال حاضر آثار دینی ما با مبالغ هنگفتی در نمایشگاه به فروش می رسد و خوشبختانه هنرهای مرتبط هم بسیار گسترده شده است و آثار دینی هم در حراجی های بین المللی چند ده میلیون در حراجی های بزرگ بین المللی به فروش می رسد و برخی از آثار هنری نیز محدود به هنرمندان انگشت شماری است و باید از این دست هنرها حمایت کنیم چرا که هنرمند از راه خلق این آثار زندگی خود را سپری می کند و باید مورد تشویق و حمایت قرار بگیرند. نظری راد با طرح این موضوع که یک نمایشگاه با ربع قرن تجربه مسائل مختلفی را پشت سر گذاشته است، افزود: بخش های گوناگون نمایشگاه فعالیت های یکسانی نداشتند و بعضاً فراز و فرود داشته و گاهاً با توقف هم در برخی از بخش ها مواجه بوده اما به طور کلی اقتصاد فرهنگ دینی یکی از دستاوردهای این نمایشگاه است چرا که در سیر برگزاری نمایشگاه حمایت از گروه های مختلف که در حوزه قرآن و عترت فعالیت داشتند موجب شد تا مقوله اقتصادی شدن این فرآیند شکل گیرد. او تأکید کرد: باید به سویی پیش رویم که نمایشگاه بر اساس همین دستاوردهای مهم برگزار شود و دیگر دولت در برگزاری نمایشگاه نیاز به مداخله اجرایی و پرداخت هزینه نداشته باشد چرا که اقتصاد فرهنگ دینی شکل گرفته است و مؤسسات دینی می توانند مستقل فعالیت کنند و نمایشگاه نیز در چندین حوزه به صورت تخصصی اجرا شود و رفته رفته نمایشگاه هزینه های خود را تأمین کند و این باید مورد توجه وزارت ارشاد باشد و در این سیاست اصرار شود. مدیر کمیته نهادهای عمومی و دولتی عرضه محصولات فرهنگی و هنری را از جمله مسائل در خور توجه بخش ارگان ها و نهادهای عمومی و دولتی در نمایشگاه برشمرد و خاطر نشان کرد: برگزاری نشست های تخصصی با مشارکت اساتید برجسته قرآنی کشور، برگزاری روزهای خاص سازمان ها و نهادها، برگزاری کارگاه های آموزشی، برگزاری مراسم تکریم و تجلیل و بزرگداشت خادمین و شاخصین حوزه قرآن و عترت، اجرای برنامه های آموزشی، برپایی مراسم رونمایی از آثار، ارائه برنامه های مشاوره ای و برگزاری مراسم و محافل انس با قرآن و جلسات پرسش و پاسخ از جمله مهم ترین رویکردهای نمایشگاه قرآن در بخش ارگان ها و نهادهای عمومی و دولتی است. (روزنامه روشنگر، 9خرداد 1397)

ص: 223

اسلامی ایران با نوعی ارتباط بخشی با مفاهیم قرآنی و بازخوانی معارف قرآنی آغاز کرده اند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: این بزرگان نیز سهم بسزایی در تأسیس انقلاب اسلامی داشتند و لذا در 40 سال انقلاب اسلامی مسیرهای قابل توجهی در اتفاقات قرآنی داشتیم. آنچه که در شعار نمایشگاه قران به عنوان «چلچراغ هدایت» برگزیده شده، ایهامی به چهل سالگی انقلاب اسلامی دارد که چگونه در چهل سال پیروزی انقلاب اسلامی نسبت به قرآن کریم خدمات قابل توجهی داشته است.

صالحی بیان کرد: اتفاقات قابل توجهی در حوزه های مختلف قرآنی پدید آمده است، در حوزه تولید اندیشه و کتاب، ما در 40 سال گذشته حدود 38 هزار عنوان کتاب در حوزه قرآن چاپ اول و مجدد شده و از این مجموعه حدود 16 هزار موضوع در فضای علوم قرآنی و بقیه آن در حوزه تفسیر و معارف قرآن بوده است و اگر با تولید مکتوب و آثار پژوهش های قرآنی پیش از انقلاب اسلامی مقایسه کنیم، می بینیم که عدد غیر قابل تطبیق است.

وی گفت: در حوزه های دیگر نیز که به نحوی به قرآن مرتبط می شود. این اتفاق با شتاب دیده می شود. چندین مؤسسه قرآنی با فعالیت مؤثر در حوزه قرآنی در کشور داریم که ترجمه پذیری اش غیر ممکن است، اما ترجمه های خوب که سعی کردند خودشان را به این سطح نزدیک کنند، زیاد هستند که این ترجمه ها فرصتی را برای افرادی که آشنایی کمتری با زبان عربی دارند، فراهم کرده است.

وزیر ارشاد اظهار کرد: پایان نامه ها و نشریات قرآنی اکنون مجموعه قابل توجهی از ذخیره قرآنی ما را در این 40 سال فراهم کرده است که مجموعه ارزشمندی است که پشتوانه تحرکات در حیطه توسعه فعالیت های قرآنی است. می توان مدعی شد که حرکت های قرآنی جامعه ایرانی در این 40 سال اخیر قابل مقایسه با 100 سال قبل و حتی قابل مقایسه با چند سده قبل نیز نیست.

وی ادامه داد: حجم فعالیت های قرآنی در این 40 سال انبوه و قابل توجه است که موجب امتنان است که خداوند این فرصت را برای جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در خدمت قرآن باشند. یکی از اتفاقات این عرصه، نمایشگاه قرآن است که از ربع قرن برپایی آن عبور کردیم و وارد 26امین دوره آن می شویم.

صالحی با اشاره به اینکه نمایشگاه قرآن اتفاقات قرآنی را طی یک سال از فعالیت های این حوزه به منصه ظهور می رساند، اظهار کرد: البته شاهد برپایی نمایشگاه های قرآن در سراسر کشور هستیم و این رویداد تنها منحصر به تهران نمی شود، بلکه کل ایران نمایشگاه قرآن می شود. نمایشگاه های متعددی در کشور داریم که گاهی مرکزیت در تهران یا در سایر استان ها است. البته شاهد برپایی پهنه و فضای نمایشگاه قرآن در کل ایران با تنوع زیاد هستیم که فرصتی برای ارتباط بهتر جامعه ایرانی با قرآن کریم فراهم می کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرد: نکته دیگر این است که نمایشگاه قرآن فرصت سازی برای دیده شدن فرآورده های تازه جامعه قرآنی است. ویژگی سوم نمایشگاه این است که به دلیل گستره تنوع موضوعی، فرصت های متنوعی را برای بازدیدکنندگان ایجاد می کند. قرآن پهنه ای

ص: 227

است که کل زندگی بشر و انسان را در برمی گیرد و نمایشگاه بین المللی قرآن کریم از لحاظ محتوا و موضوع به یک قشر باز نمی گردد، بلکه شامل کودکان، هنرمندان، پژوهشگران و... است و نمایشگاه قرآن گستره ای به پهنه تمام جمعیت ایران است که می تواند همه را با هر سلیقه به سمت خود بکشاند.

تلاوت و حفظ قرآن پیشتاز باشیم. اما ضروری است که در حوزه نظریه پردازی های قرآنی در جهان اسلام پیشتازتر باشیم و کتاب های قرآنی ما در جهان اسلام مکرر خوانده شود و ترجمه و چاپ شود و به این بیشتر نیازمندیم. جهان اسلام باید حس کند که معارف قرآنی را در بیان عمیق از ایران می تواند بشنود و بخواند و این احساس در جهان اسلام زنده شود که به کتابی که از ایران می آید، نیازمند است.

صالحی با اشاره به نکته دوم در مسیر قرآنی که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری آغازگر آن بوده اند، اظهار کرد: چگونه می توانیم نسبت خود را با قرآن کریم از سطح مناسبات زبانی به مناسبات وجودی نزدیک کنیم؟ سه سطح ارتباط با قرآن کریم وجود دارد؛ سطح نخست ارتباط با الفاظ قرآن و انس لطفی با قرآن در عرصه قرائت، حفظ و... است که تأکید می کنم خوب و لازم است، سطح دوم ارتباط با مفاهیم و معارف قرآن است که اینجا نسبت ذهن انسان با قرآن و عقل انسان با قرآن است. در این سطح ارتباط با ترجمه قرآن به عنوان سطح نخستین و دانستن ترجمه و تفسیر و معارف باطنی قرآن ضرورت دارد.

وی عنوان کرد: اما سطح سوم، ارتباط انسان با قرآن که غایت نزول قرآن است و سطح ارتباط وجودی با قرآن، سطح ارتباط هستی شناسی و هستی شناسانه با قرآن است. در این سطح است که باید ببینم قرآن و تلاوت آیات قرآن بر ما چه اندازه می افزاید و آیا ما در مصداق افرادی قرار داریم که تلاوت به ازدیاد ایمان آنها می انجامد؟ این بخش مهمی از ارتباط وجودی با قرآن است. قرآن کریم چقدر جوهره ایمان و یقین ما را افزایش می دهد و چه میزان با خواندن قرآن، ما از شک و حیرت بدوی فاصله می گیریم و به یقین متعالی نزدیک می شویم؟

صالحی بیان کرد: بخشی دیگر از این ارتباط وجودی، در ارتباط با رفتارهای فردی و جمعی ما است و اینکه چه میزان قرآن کریم بر رفتار ما اثر می گذارد و چه میزان تلاوت های قرآن ما در جامعه و هنرهای قرآنی ما در جامعه به رفتارهای قرآنی ما در جامعه کمک می کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه یک ربع قرن از برگزاری نمایشگاه قرآن در کشور ما می گذرد اظهار داشت: این نمایشگاه یک رویداد علمی، فرهنگی و هنری است که در حال حاضر بیست و ششمین دوره خود را آغاز می کند، این نمایشگاه ها انگیزه های زیادی را برانگیخته و استعدادهای جدیدی را ایجاب کرده است.

وی با اشاره به ویژگی های این نمایشگاه ادامه داد: اگر نمایشگاه قرآن ما بزرگ ترین رویداد نمایشگاهی مختلف در دنیا نباشد یکی از بزرگ ترین رویدادهای قرآنی نمایشگاهی جهان خواهد بود، این نمایشگاه یک رویداد برای فعالیت های قرآنی در سطح ملی است و یک تماشاخانه نیست و

ص: 228

به نحوی فعالیت های قرآنی در قالبی کوچک تر در سطح ملی در این نمایشگاه برگزار می شود.

معاون قرآن و عترت تأکید کرد: این نمایشگاه می تواند جلب توجه خاص در عموم اقشار در حوزه های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و پژوهشی باشد، در عرصه های قرائت، حفظ مفاهیم و عمل به آموزه های قرآنی این نمایشگاه کارایی دارد، همچنین این نمایشگاه جریان سازی های مؤثری در پیدایش استعدادها در خلق آثار هنری، علمی و فرهنگی دارد که این محصول یک ربع قرن تلاش این نمایشگاه است.

فقهی زاده در خصوص کارایی های این نمایشگاه یادآور شد: یکی از کارایی های این نمایشگاه نشان دادن اهتمام های نظام جمهوری اسلامی ایران و پیروان اهل بیت علیهم السلام به آموزه های قرآنی در سطح بین المللی است، امروز نگاه بدبینانه ای به اهل بیت علیهم السلام شده است و ایران را از این حیث متهم می کنند که ما به قرآن توجه نداریم و این نمایشگاه می تواند حافظان و قاریان قرآنی را به سوی این نمایشگاه بکشاند تا آنها بدانند قرآن ما چیزی متفاوت با قرآن های موجود در جهان نیست.

وی افزود: ما در این دوره از نمایشگاه سه رویکرد را در نظر گرفتیم، اولین کارایی نمایشگاه این است که این نمایشگاه تعامل سازنده با بدنه نخبگانی دانشوران و مدیران حضور چندین مؤسسه قرآنی در سطح کشور علامت تکاپوهایی است که در حیطه قرآن اتفاق افتاده است. جریان مردمی قرآن گرایی و قرآن گستری در فضای اجتماعی ما قابل توجه و عمومی است و این جریان، جریان مشهود و غیر قابل انکار است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به مسابقات قرآن که هر ساله در حوزه قرآن در کشور انجام می شود، بیان کرد: این اتفاق سالانه ای است که در سطح کشور قابل توجه است. هر ساله چند صد نفر در بیش از 10 رشته در مسابقات قرآن کشور حضور پیدا می کنند، این ارتباطی که جامعه ایرانی با فضای قرآنی در رشته های مختلف در مسابقات پیدا می کند، قابل مقایسه با سده های گذشته پیش از انقلاب نیست.

وی ادامه داد: مسابقات بین المللی قرآن کریم کشورمان در ایام رجب و شعبان اتفاق بزرگی است که فرصت ارتباط جمهوری اسلامی را با فضای قرآنی در داخل و خارج از کشور برقرار می کند و پل ارتباط ایران با جهان اسلام است. در حوزه فضاهای مجازی و دیجیتال نیز شاهد فعالیت 400 سایت و بیش از 500 نرم افزار قرآنی هستیم که فعالیت آنها به گسترش و توسعه خدمات قرآنی کمک می کند. صالحی عنوان کرد: برنامه هایی از قبیل طرح تلاوت قرآن در حدود 30 هزار مسجد و تفسیر روزانه قرآن کریم در بیش از 6 هزار مسجد در حال اجراست. ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی و زبان های دیگر موج قابل توجه اتفاقات قرآنی در این 40 سال پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. البته کلام الهی کلامی است که به نحوی وی با تشکر از افرادی که طی این 26 سال نمایشگاه قرآن را قدم به قدم جلو برده اند و همچنین از دیگر افرادی که در برپایی بیست و ششمین دوره نمایشگاه قرآن تلاش کرده اند، تصریح کرد: دامنه قرآن آن قدر گسترده است که می توان

ص: 229

مدت ها در حوزه های قرائت، مفاهیم، تفسیر، حفظ و... گفت وگو کرد. اما به نظر می رسد ما هنوز باید گام هایی را طی کنیم یا شتاب بیشتری به آنها بدهیم.

صالحی ادامه داد: نیاز به نظریه پردازی بیشتر در حوزه معارف قرآنی داریم. شتاب ما در حوزه استفاده از گوهرهای معارف، چه حوزه علوم قرآن و معارف قرآن و میان رشته ای قرآن به نظر می آید کافی نیست. فرصت هایی که در ارتباط با انس لفظی قرآن گذاشته می شود، دارای اهمیت است، اما اگر می خواهیم تأثیرگذار بر فضای معرفتی مجموعه های داخلی و بیرونی باشیم، حوزه های نظریه پردازی قرآنی باید توسعه و عمق پیدا کند و امکان تضارب فکری و فرصت گفت وگو بیشتر مهیا شود تا بتوانیم به این معارف نزدیک تر و نزدیک تر شویم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تولد تفسیر المیزان، اظهار کرد: مرحوم علامه طباطبایی فعالیت شگرفی در زمینه فلسفه تطبیقی و تفسیر قرآن که منشور زندگی فردی و اجتماعی بر اساس قرآن است را با المیزان برای نسل ها برجا گذاشت. اینکه با گفت وگو کردن و عمق بخشیدن به این فرصت های مبادله های نظری، فرصت های ارتباط با معارف قرآن را برای خود وسیع تر می کنیم، قابل توجه است.

وی ادامه داد: خوب است که در مسابقات اینجاست که آن سطح را باید با مقیاس های دیگری سنجید.

وی عنوان کرد: محوریت دوم این است که قرآن کریم علاوه بر سطح مناسبات لفظی و ذهنی چه میزان در ارتباطات ما تأثیرگذار بوده است. حوزه سوم هنر و قرآن است؛ اینکه در پاره ای از هنرهای گذشته قرآنی خود تلاش های موفق داشته ایم، اما به نظر می آید مناسبات قرآن و هنر عمیق تر است و در این حوزه هنوز فاصله های جدی داریم با آنچه که می توانیم و باید عرضه کنیم. ما در حوزه سینما، نمایش، هنرهای تجسمی مدرن و آوایی نیازمند اتفاقات تازه هستیم که بتوانیم سطح پیشرفت های قرآنی خود را مشابه حوزه ها پیش ببریم که در ابتدا از آن سخن گفتم. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان بیان کرد: ارتباط وجودی با قرآن و اینکه در حوزه قرآن و هنر سرمایه گذاری بیشتر کنیم، از رویکردهای مهم ما در دهه 50 انقلاب اسلامی در حوزه قرآن است. نمایشگاه قرآن باید پایگاه قوی و محکم تری برای اتفاقات مهم در حوزه قرآن باشد.

دکتر فقهی زاده: تعامل سازنده با نخبگان قرآنی، برنامه محوری و نگرش دانش بنیان کارکردهای نمایشگاه قرآن

رئیس بیست و ششمین دوره نمایشگاه بین المللی قرآن کریم نیز در این مراسم گفت: تعامل سازنده با بدنه نخبگانی و مدیران قرآنی؛ برنامه محوری با رویکرد نوآوری و نگرش دانش بنیان به فعالیت ها و برنامه ریزی ها سه رویکرد این دوره نمایشگاه قرآن است. به گزارش خبرگزاری شبستان، عبدالهادی فقهی زاده، معاون قرآن و عترت وزارت قرآنی دارد، در واقع ما برای جلوگیری از عوام گرایی و خرافه گرایی از محتوا جلساتی را گذاشته ایم تا از این وضعیت خارج شویم، دیگر کارایی نمایشگاه نگرش دانش بنیان به فعالیت ها و برنامه ریزی ها بوده است، ما در این دوره برنامه های خرد

ص: 230

و کلان زیادی را اجرا خواهیم کرد.

رئیس بیست و ششمین دوره نمایشگاه بین المللی قرآن کریم ابراز داشت: برنامه محوری با رویکرد نوآوری دیگر کارایی نمایشگاه خواهد بود و اگر در گذشته برنامه های ما نوآور نبود امروز سعی کردیم از این وضعیت خارج شویم، برای جذب بیشتر مخاطب نوآوری ها و تحولاتی مؤثری را ایجاد کرده ایم، گمان ما بر این است که در این عرصه در دوره جدید نسبت به گذشته موفق تر خواهیم بود.

فقهی زاده بیان کرد: قطعاً این سه رویکرد تفاوت هایی را برای ما به همراه خواهد داشت، با این تفاوت ها در این دوره شاهد تقویت فعالیت های محتوایی و مفاهیمی در مرحله اول خواهیم بود، همچنین این تفاوت ها باعث تقویت بخش عترت در بخش های گوناگون و احیا بخش بین الملل برای نشان دادن قابلیت های قرآنی ایران به جهانیان خواهد شد.

وی در پایان گفت: در نگاه ما نمایشگاه بین المللی یک رویداد فرابخشی است، ظاهراً برگزار کننده این نمایشگاه ما خواهیم بود اما این یک رویداد ملی و فرابخشی است و چه بهتر است که ارگان های آموزشی، هنری، پژوهشی و حتی اقتصادی در آن شرکت کنند، ما نباید در برگزاری این نمایشگاه دغدغه اقتصادی داشته باشیم و همه باید در کنار همه این نمایشگاه را برگزار کنیم. (روزنامه روشنگر، 30 اردیبهشت 1397)

دقیق تری را از قرآن منسوب به امیرالمؤمنین در اختیار ما قرار می دهد که در مجموعه 200 مصحف کهن از آن داریم.

وی با اشاره به ایجاد وحدت و مطالعات دقیق تر در خصوص قرآن کریم، بیان کرد: انتخاب این مصحف شریف قرآن منسوب به امیرالمؤمنین و ارتباط مستقیم آن با قرآن از این جهت قابل توجه است که انتخاب و تحقیقات آن با همراهی و مشورت استاد طیار آلتی قوالچ پژوهشگر قرآن منسوب به امیرالمؤمنین(ع) شکل گرفت و تمام امور آن به نحو احسن انجام شده و از آن استفاده کرده ایم.

سپس، عبدالهادی فقهی زاده معاونت قرآن و عترت ارشاد اسلامی ضمن خیر مقدم به حضار و مدعوین افتتاحیه بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، گفت: ربع قرن از برگزاری نمایشگاه قرآن کریم می گذرد و در آستانه ربع قرن دیگری از این رویداد بزرگ علمی فرهنگی هستیم. اتفاقی مبارک و میمون که آثار و برکات بسیاری را برانگیخته و استعدادهای بسیاری را شکوفا کرده است. وی ادامه داد: من در یک نگاه کلی دو ویژگی را برای نمایشگاه در نظر می گیرم؛ اول اینکه این آیین بدون شک یکی از بزرگ ترین رویدادهای فرهنگی و قرآنی در سطح جهان است. دومین ویژگی این است که این نمایشگاه تماشاخانه نیست؛ بلکه بزرگ ترین جشنواره فعالیت های قرآنی در سطح ملی است. اگر این دو ویژگی را در ذهن خود به خوبی ترسیم کرده باشیم، سه کارایی مهم را خواهیم داشت. اول اینکه می تواند توجه مردم را در اقشار مختلف به خود جلب کند.

فقهی زاده ادامه داد: دومین کارایی چنین نمایشگاهی جریان سازی مؤثر در جهت شناسایی و پرورش استعدادهای علمی و فرهنگی است. سومین کارایی نمایشگاه قرآن، هم نشان دادن نگاه خاص رهبران و قرآنیان جامعه اسلامی است. آنچه که موجب افتخار همه ما مسلمانان است، همین تمسک به قرآن کریم است. ما هیچ نگاهی جز تقدس و تقدیس به قرآن کریم نداریم.

نمایشگاه امسال، محصول ارتباط مسئولان با بدنه نخبگانی جامعه است

معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد اظهار کرد: ما برای برگزاری این نمایشگاه تعامل سازنده ای با بدنه مدیران داشته ایم؛ از برخی خرافه گری ها در سطح محتوا و شکل خارج شویم و طی جلسه های متعدد از بزرگان دعوت کردیم و از نظرات آنها بهره بردیم. امروز نمایشگاه بیست و ششم، محصول ارتباط با بدنه نخبگانی جامعه است.

فقهی زاده تصریح کرد: رویکرد اصلی ما نگرش دانش بنیان به فعالیت ها و برنامه ریزی ها بوده است. حدود 156 برنامه را در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم اجرا می کنیم و هیچ کدام از این برنامه ها را بدون کارشناسی تصویب و اجرا نکرده ایم. رویکرد دیگر ما برنامه محوری با رویکرد تحولی و نوآورانه بوده است.

نمایشگاه بین المللی قرآن کریم یک رویداد بزرگ فرا بخشی است

وی بیان کرد: در نگاه ما نمایشگاه بین المللی قرآن کریم یک رویداد بزرگ فرا بخشی است. ظاهراً برگزار کننده این نمایشگاه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ اما معاونت قرآن و عترت به این مسئولیت بزرگ بر خود می بالد و آن را یک رویداد ملی و فرابخشی

ص: 232

می داند. چه بهتر که ارگان های فرهنگی آموزشی هنری پژوهشی و حتی اقتصادی در برگزاری این نمایشگاه مشارکت کنند. ما نباید دغدغه اعتبارات و بودجه نمایشگاه را داشته باشیم. برای تقویت محتوای این نمایشگاه نیازمند همراهی صادقانه ارگان های بزرگ هستیم. چه بهتر که همه دست به دست هم بدهیم و از نظر محتوا، شکل، بودجه و اعتبارات این نمایشگاه را که نمایشگر فعالیت های بزرگ قرآنی و عترتی در سراسر کشور محسوب می شود، تقویت کنیم.

معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد به برخی تفاوت های نمایشگاه نسبت به مهر و موم های گذشته اشاره کرد و گفت: تقویت فعالیت های محتوایی و علمی با تشکیل کمیته های خاص، تقویت بخش عترت در بخش های مختلف، تقویت بخش نظارت ارزیابی در جهت افزایش کارایی و اثربخشی، احیای بخش بین الملل برای انعکاس فعالیت های قرآنی ایران به مخاطبان بین المللی از جمله تفاوت های نمایشگاه امسال با ادوار گذشته است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش های قرآنی جمهوری اسلامی گسترده اما ناکافی دانست و گفت: البته این ها کافی نیست و باید اتفاقات خوب بیشتری رخ دهد. مردم ایران که زیر پرچم قرآن هستند تعهدات بیشتری در برابر قرآن دارند. البته مجموع تلاش های چهل ساله کارنامه ای درخشان است اما باید گام های را باز هم برداریم.

وی از ضرورت تلاش در زمینه نظریه پردازی های قرآنی اشاره کرد و گفت: امروز به حرکت بیشتر در زمینه نظریه پردازی در حوزه معارف قرآنی داریم. شتاب ما در این زمینه کافی نیست و اگر می خواهیم تأثیرگذار باشیم باید حوزه های نظریه پردازی قرآنی توسعه بیشتری پیدا کند. علامه طباطبایی دو حرکت بزرگ داشت یکی در زمینه فلسفه و دیگری در زمینه تفسیر که این دو حرکت را با گفت وگو در فضای حوزه آغاز کرد. جریان نظریه پردازی قرآنی با سرعت ارتباط لفظی با قرآن نیست و این می تواند برای جمهوری اسلامی مخاطره آمیز باشد.

صالحی ادامه داد: خوب است که ما در جریان تلاوت در جهان اسلام پیشرو باشیم اما بهتر است که نظریه ها و کتب ما در حوزه معارف قرآنی در جهان اسلام گسترش پیدا کند. (روزنامه کار و کارگر، 31 اردیبهشت 1397)

افزود: ظرفیت های بسیاری در هنرهای نمایشی برای انتقال پیام های قرآن و عترت در نمایشگاه قرآن کریم وجود دارد و در حوزه موسیقی نیز همچنین است؛ آوا و نغمات آئینی را با دعوت و همکاری هنرمندان این رشته هنری برای اعتلای بیشتر نمایشگاه قرآن و تأمین نیاز مخاطبان نمایشگاه مورد بهره قرار داده ایم. علی تن تصریح کرد: سعی کردیم از بیشتر قالب های هنری روز در نمایشگاه امسال استفاده کنیم چرا که جذابیت هنر بر کسی پوشیده نیست.

وی با اشاره به اینکه هنر همچنین می تواند در مسیر تخریب بشر نیز قرار بگیرد افزود: هنری که در هالیوود ارائه می شود آثار تخریبی بسیاری دارد؛ بنابراین ابزار هنر اگر در اختیار هنرمند متعهد قرار بگیرد تأثیرات خوب و اگر غیر از این باشد آثار سوئی در پی خواهد داشت. مدیر کمیته آثار فرهنگی نمایشگاه قرآن تأکید کرد: قرآن کریم و عترت و ائمه معصومین موضوع محوری بسیاری از آثار هنری هستند و جذابیت هنرهای بصری در پیام رسانی های مفهومی بسیار مفید و اثرگذار است.

علی تن با اشاره به اینکه تلاش کردیم آثار جدید هنری را در نمایشگاه به نمایش بگذاریم اظهار کرد: اگر یک اثر هنری به صورتی مطلوب ارائه نشود تأثیرگذاری کمتری خواهد داشت به همین سبب فضای نمایشگاه را متناسب با عرضه هنرهای تجسمی و دیگر آثار هنری آماده سازی کردیم.

وی افزود: رشته های متعددی چون پوستر، نقاشی، تصویرسازی، خوشنویسی، نقاشی - خط، تایپوگرافیک و حتی رشته کاریکاتور که شاید به نظر برسد سنخیتی با قرآن ندارد در حالی که یکی از رشته های اثرگذار است و دو سال گذشته مورد استقبال مخاطبان بوده و از مباحث به روز است را در نمایشگاه عرضه کرده ایم.

تن در همین رابطه افزود: در سال گذشته داعش و آیات شیطانی را به عنوان مباحث روز در نمایشگاه با هنر کاریکاتور عرضه کردیم که با استقبال خوبی از سوی بازدیدکنندگان همراه شد.

مدیر کمیته آثار فرهنگی همچنین در پایان اظهار کرد: در بخش صنایع دستی آثار چوبی، شیشه، سنگ، بافت و حرفه های مختلف دیگری را مورد بهره برداری قرار داده ایم. (روزنامه هنرمند،

30 اریبهشت 1397)

ص: 234

امام حسین علیه السلام خطاب به نخبگان زمان خودش می فرماید شما نسبت به نابینایان، ناشنوایان و آسیب مندان جسمی - حرکتی غفلت داشته و نسبت به آنها اطلاعات ندارید. گویا این مشکل در همه دوره ها جریان دارد و حتی قشرهای نخبه و گروه های مرجع تلقی و شناخت جامع نسبت به معلولیت ها و معلولان ندارند.

یکی از اقشار مرجع که لازم است اطلاعات گسترده نسبت به معلولین داشته باشد روزنامه نگاران و اصحاب جراید و رسانه ها هستند. نمایشگاه قرآن کریم محل مناسبی بود تا تعامل معلولین و خبرنگاران شکل بگیرد.

تقریباً هر روز چند مصاحبه انجام می یافت، بخشی از آن توسط خبرنگار مستقر در غرفه یعنی آقای مروتی انجام می شد و بخش دیگر توسط خبرنگاران دیگر رسانه ها.

اما برای معلولین این دستاورد بزرگی بود که سخنان و درد دل بسیاری از آنها منعکس شد.

ص: 236

زنان، کودکان و همه آمده اند تا توانایی های قرآنی خود را به مردم معرفی کنند و به مردم راه درست زندگی کردن را بیاموزند.

اما معلولین و نهاد متصدی معلولین یعنی بهزیستی چرا در این نمایشگاه حضور ندارند؟

آیا جایگاهی برای خود در فرهنگ قرآنی و معارف قرآنی قائل نیستند؟

آیا توانمندی قرآنی ندارند؟ و بالاخره چه دلیلی دارد که نیامده اند با اینکه مسئولین و رؤسای بهزیستی دائم از ضرورت معرفی توانمندی معلولان سخن می گویند.

معلولین بسیار هستند که حافظ قرآن یا قاری قرآن یا خطاط قرآن یا مداح و ده ها رشته دیگر قرآنی فراگرفته و به توانمندی سطح عالی رسیده اند. دختر ناشنوایی آمد و گفت با چشم غیر مسلح روی یک حبه برنج، قرآن را نوشته ام آن هم با خط زیبا و در خارج در چند نمایشگاه شرکت کرده ام، پسری دارای معلولیت ذهنی می گفت یاد گرفته ام هر هفته یک گبه دیواری می بافم که دارای خطوط اسلیمی و بسم اللّه است. نابینایی می گفت حافظ کل قرآن هستم ولی در نمایشگاه قرآن جایی برای حضور ندارم. استاد دانشگاه نابینایی می گفت در زمینه کیهان شناسی قرآن به روش ابتکاری کارهای مهمی انجام داده ام و... و... و... و صدها نفر هنرمند، صاحب مقام و توانمند.

مسئولین و مقامات سازمان بهزیستی و بهزیستی های استان ها چرا مثل دیگر نهادهای دولتی نمی آیید غرفه برپا نمی کنید و معلولین، سالمندان و همه خانواده بهزیستی را زیر پر و بال خود نمی گیرید.

البته چند سال است NGOهای مردمی در سطح محدود در نمایشگاه قرآن شرکت می کنند و امسال گسترده تر قرآن کده توانمندان را دایر کردند ولی حتی یک نفر از بهزیستی نیامد.

متداول شده است. بنابراین ناشنوا کسی است که توان سخن گفتن و نیز حس شنوایی ندارد یا به سختی می شنود و با سختی حرف می زند.

مشکل اصلی ناشنوایان این است که نمی توانند با همنوعان خود ارتباط برقرار کنند. چون اصلی ترین تفاوت انسان و دیگر موجودات در سخن گفتن و گفت وگو و ارتباط از طریق گفت و شنود است. تا حالا اثبات شده که هیچ جانداری غیر از انسان این ویژگی را ندارد. بنابراین کسانی که به هر دلیل مثل بیماری مننژیت یا تصادف توان گفت و شنیدن ندارند در واقع اصلی ترین ابزار ارتباط انسانی را فاقد هستند. اما ناشنوایان توانستند با استفاده از نوشتار، اشارات با اعضاء، لب خوانی و تصویر مقاصد و نیت های خود را به مخاطب بفهمانند و با همنوعان خود ارتباط داشته باشند. مهم ترین این ابزارها زبان اشاره است و در جهان پیشرفت های وسیعی داشته است. اما در دهه های اخیر زبان اشاره در ایران مورد بی مهری قرار گرفته است، عده ای فکر می کنند حرکات موزون (رقص) است و عده ای آن را مستهجن و موجب تمسخر می دانند در حالی که نوعی زبان است که هم در قرآن و هم در روایات تأیید شده و نیز در قوانین مصوب ایران تأیید شده است.

در داستان حضرت زکریا زبان اشاره آیه الهی دانسته شده است. زکریا به عنوان پیامبر و حضرت مریم به عنوان خانم پاکدامن هر دو از اشارات استفاده کردند و گزارش آنها در قرآن آمده است. علاوه بر آن پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام هم از زبان اشاره استفاده می کردند. لازم است مدیریت نمایشگاه قرآن کریم، درباره زبان های خاص قرآنی مثل بریل و اشاره نمایشگاهی برپا کند و برای مردم اینگونه متون قرآنی را توضیح دهند.

نکنند. برخی NGOها

محلی برای تکدی گری مدرن شده اند و با جمع آوری اعانات و مساعدت ها، کاری هم برای معلولین انجام نمی دهند یا کار اساسی و جدی ندارند.

هر کسی می خواهد به NGO کمک کند ابتدا طرح و برنامه بخواهد و فعالیت های عملی آن مرکز را ببیند و اگر متقاعد شد که این مرکز دریافتی ها را در جهت امور مطلوب مصرف می کند، کمک کند.

اما در یک بررسی عقلانی به این نتیجه می رسیم، معلولین دو دسته اند: یک دسته به هیچ وجه توان کار ندارند و نمی توان آنها را آموزش داد و نمی توان از آنان انتظار داشت کاری انجام دهند. اینان در قلمرو تأمین اجتماعی قرار می گیرند و باید زندگی آنان اداره شود. یعنی هزینه ها و امور آنان حتماً بر عهده دولت است. اما دسته دیگر درصدی معلول هستند و با آموزش و توان بخشی آمادگی اشتغال پیدا می کنند: دولت نسبت به این عده حداقل در اموری مثل اشتغال و توان بخشی وظیفه دارد.

اما در حقوق بین الملل، قانونی به نام کنوانسیون حمایت از حقوق معلولین در سازمان ملل تصویب شده و حدود 160 دولت به آن ملحق شده اند؛ از جمله دولت جمهوری اسلامی در سال 1387 با تصویب مجلس شورای اسلامی به آن ملحق شد. این قانون پنجاه ماده دارد و دولت را موظف می کند تا در امور مختلف به معلولین رسیدگی کند.

از منظر فقه اسلامی امور غیب، قصر، ناتوانان جسمی و عقلی برعهده حاکم است. حتی در دوره رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم که در مدینه دولت تشکیل داد یا در دوره خلافت امام علی علیه السلام، قوانینی وضع شد و بخش های دولت موظف شدند تا به امور معلولین رسیدگی کنند. حضرت علی به استاندارش مالک اشتر سی ماده قانون تذکر می دهد، مثلاً به مالک می گوید حقوق مالی را از بیت المال باید پرداخت کنی. حتی در مورد نابینای مسیحی حضرت علی دستور داد حقوقش باید پرداخت شود و نباید گدایی کند.

در مصلی هیچ محل استراحتی برای معلولین در نظر گرفته نشده، هیچ امکاناتی مثل ویلچر هم نیست.

همه اینها تجربه برای سنوات آتی است، اما در برپایی غرفه قرآن کده توانمندان همه مدیران معاونت قرآن و عترت بسیار همکاری صمیمانه داشتند.

روش کار که به اقتصاد قرآن مرسوم است مناسب در ایران هم اجرایی شود.

لائیک است.

5- عدم حضور مسئولین توان بخشی به معنای عدم توجه به قرآن و معارف دینی در توان افزایی است.

6- نیامدن دور شدن از جامعه و عدم کمک و مساعدت جامعه در عرصه های مالی و غیره است.

7- فقدان حضور پیامد منفی دیگری هم دارد و آن تقویت احساس نداشتن پشتیبان و حامی در معلولان است.

ص: 246

دفتر فرهنگ معلولین به عنوان ارائه کننده طرح قرآن کده توانمندان و طرف قرارداد معاونت قرآن و عترت، کارنامه حجیمی در زمینه فعالیت های قرآن و عترت دارد.

بیشترین کتب کاغذی، گویا و بریل، نیز پوستر و مسابقه توسط این دفتر اجرا و عرضه شده است.

این فصل به اجمال فعالیت های این دفتر را معرفی می کند.

ص: 248

رو به بهبودی رفت که زعما و نخبگان فرهنگ ملی و معتقدات جامعه را در جهت اصلاح امور معلولین و توان بخشی آنان بازسازی و بازنگاری کردند.

این فصل علاوه بر اینکه درباره فعالیت های دفتر فرهنگ معلولین در موضوعات قرآن و عترت گزارش می دهد، ضرورت ها در این باره را هم تبیین می نماید؛ بلکه این اقدامات به صورت یک تجربه مطرح و تأیید گردد.

* آثار در دست تألیف

حدود 50 عنوان کتاب جدید قرآن و عترتی در دست تألیف و انتشار است.

* آثار مرتبط به قرآن و عترت

فقه، کلام، تاریخ و برخی از علوم اسلامی دیگر ارتباط هایی با قرآن و عترت دارد. در این دفتر در هر یک از این علوم، آثاری تألیف شده که بخشی از این آثار قرآنی و حدیثی است. برای نمونه کتاب نماز معلولان بر اساس فقه شیعه نوشته دکتر محب الرحمان، فراوان به آیات قرآن و احادیث استناد نموده است. نیز در کتب مرتبط با قصص انبیاء و تاریخ صدر اسلام از قرآن و احادیث استفاده شده است. لذا برای اولین بار فرهنگ معلولین با نگاه قرآن و عترت بازنویسی شده است.

آرشیو

جامع کتب گویا و سرویس دهی

برای اولین بار در ایران آرشیوی در این دفتر راه اندازی شده و تمامی کتب گویا گردآوری شده است. هر کاربر به ویژه فرد دارای معلولیت از سراسر جهان تماس بگیرد و درخواست کند، آثار درخواستی برای او رایگان ارسال می شود. بخشی از این آرشیو، کتب صوتی در حوزه قرآن و عترت و مذهب شیعه و اسلام است. در این حوزه حدود 30 هزار ساعت کتاب گویا در این آرشیو هست.

پیام امام حسین(ع) در اهتمام عمومی به امور معلولین

تصویر

ص: 256

آیه ای از قرآن کریم و سخن رسول اکرم(ص) درباره معلولین

دو سخن از رسول اکرم(ص) درباره معلولین

تصویر

ص: 257

دو سخن از امام علی(ع) درباره معلولین

دو سخن از امام رضا(ع) درباره معلولین

تصویر

ص: 258

سیره امام محمد باقر(ع) در ارتباط با یتیمان و معلولان

تصویر

ص: 259

معلولیت شرکت کننده از طریق کارت بهزیستی یا هر مدرک دیگر احراز می شد. شرط دوم این بود که بتوانند شعری، متنی ادبی یا مطلبی درباره این سوره بنویسند یا به دستیارشان بگویند تا بنویسد.

پس از گذشت دو هفته متوجه شدیم به دلیل ماه مبارک رمضان و مشکل تردد و سفر، آمدن افراد از شهرهای دور بسیار مشکل است. از اینرو اعلام کردیم برای شهرهای دورتر از تهران، بعداً مسابقه را از طریق شبکه مجازی اعلام می کنیم و فقط معلولین تهران و شهرهای اطراف ثبت نام نمایند. در مجموع حدود پانصد نفر مراجعه کننده داشتیم و از بین آنان دویست نفر ثبت نام شدند. نیز قرار شد روز جمعه به صورت گروهی تشریف بیاورند و هزینه حمل و نقل و تردد را دفتر فرهنگ معلولین بپردازد.

بدین ترتیب، دویست نفر از معلولین نخبه از شهرهای کرج، شهریار، تهران، اصفهان، دماوند، طالقان، آبیک، قم و کاشان روز جمعه 20 تیرماه گرد هم آمدند و نخستین مسابقه قرآنی حضوری معلولین را شکل دادند.

محتوای مسابقه

سوره عبس و 12 آیه نخست آن که مستقیماً به معلولین مرتبط است، از نظر قرائت، حفظ، تجوید، تفسیر، شعر و ادبیات و هنر به مسابقه گذاشته شد. قرار شد قرائت و تجوید و حفظ را در یک مسابقه مستقل دیگر اعلام کنیم و این مسابقه فقط، درک و فهم از محتوای این سوره را نشان دهد. از اینرو اعلام شد، هر شخصی حداقل سه بیت شعر، یا پنج سطر نثر یا ده سطر تحلیل محتوایی بنویسد به مرحله داوری می رود.

این برنامه با استقبال خوبی مواجه شد و همه نابینایان و معلولین شرکت کننده به کمک دستیار متن هایشان را در وقت تعیین شده بر روی برگه های مسابقه نوشتند.

آغاز مسابقه

پس از اطعام و افطاری مسابقه در ساعت 21 آغاز شد. نخست مجری برنامه توضیحات لازم را درباره سوره و نحوه مسابقه بیان کرد و در ساعت 22 اوراق مخصوص پخش شد. در زمانی که شرکت کنندگان مشغول نوشتن بودند، گروه سرود نابینایان تهران، سرود زیبایی اجرا کرد، سپس گروه سرود ناشنوایان قم برنامه زیبایی ارائه کردند به طوری که همه را تحت تأثیر قرار دادند.

ساعت 30/22 اوراق جمع آوری شد و نزد داوران برده شد.

داوری

داوران این مسابقه عبارت بودند از حجت الاسلام سید رضا حسینی امین، دکتر نجله خندق، آقایان علی اکبر جمالی، محمد نوری، اباذر نصر.

4 نفر ناظر یعنی خانم ها ملیحه موسوی، واحدی، حسینی و معتمدی هم حضور داشتند.

آقای جمالی و خانم خندق چون نابینا بودند با دستیار کار کردند و در واقع امضای خود را واگذار نمودند. اوراق مسابقه، به سرعت و با دقت مطالعه و نمره گذاری شد و بالاخره ده نفر برگزیده شدند.

اعطای تقدیرنامه و جوایز

در این مرحله این ده نفر به عنوان برگزیده جشنواره قرآنی عبس معرفی و تجلیل شدند: آقایان و

ص: 261

خانم ها منصور شادکام، رضا احیایی، معصومه سبحانی، اعظم طیبی، ابوالفضل قاسمی، سیدمحسن حسینی طه، عصمت باقریان، الهام رشیدی، مهدی صادقی و سیدحسین طباطبایی به عنوان برگزیدگان جشنواره قرآنی عبس معرفی شدند. تقدیرنامه ها همراه یا یک جلد قرآن کریم و مبلغ یک میلیون و پانصد هزار ریال وجه به صورت کارت هدیه از طرف حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی برای این افراد تخصیص یافته بود و توسط آقایان حشمتی، مسجد جامعی و سید رضا حسینی امین تقدیم برگزیدگان شد.

تجربیات و نکته ها

معلولین عزیز و نهادهای معلولیتی یک بار دیگر نشان دادند که با حداقل فرصت، امکانات و کوچکی فضای محل برگزاری نیز می توانند بزرگترین رخدادها را بیافرینند. مسئولین عالی مقام در این جلسه به نظم، درایت و استعدادهای این افراد بیش از پیش واقف شدند و اقرار می کردند که باید برای آنان کارهای جدی تری انجام شود.

یک نکته زیبای دیگر

قسمتی از توضیحات مجری برنامه آقای حسین علیزاده، ابیاتی از مثنوی مولانا و ابیاتی هم از سروده های خودش درباره سوره عَبَس بود که نمونه ای از آنها در اینجا تقدیم می شود:

روی بر هم تابید و کم لطفی فزود

زان که نابینا به سویش رو نمود

خود چه می دانی تو؟ شاید آن جناب

پند گیرد، پاک گردد همچو آب

یا بگیرد عبرتی آن ارجمند

سود یابد زین بزرگ اندرز و پند

چون که اعمی طالب حق آمده است

بهر فقر او نباید سینه خست…

زین سبب تو از ضریر مهتدی

رو بگردانیدی و تنگ آمدی؟

احمدا، نزد خدا این یک ضریر

بهتر از صد قیصرست و صد وزیر!

احمدا اینجا ندارد مال سود

سینه باید پر ز عشق و درد و دود

اعمی روشندل آمد در مبند

پند او را ده که حق اوست، پند

تو از او غافل مباش ای مصطفا

کاینهمه پندی است از عرش خدا

ص: 262

تصویر

ص: 263

تصویر

ص: 264

تصویر

ص: 265

تصویر

ص: 266

تصویر

ص: 267

تصویر

ص: 268

تصویر

ص: 269

تصویر

ص: 270

تصویر

ص: 271

تصویر

ص: 272

تصویر

ص: 274

برنامه ها

ساعت 14:30 در سالن ها بسته و مراقبین توضیحات و نکات را بیان کردند. آنان این نکات را تذکر دادند:

- موبایل، کتاب، جزوه ممنوع و همه جمع آوری شد.

- نگاه به اطراف و کوچکترین اشاره و حرکت ممنوع است.

- تکلم و سخن گفتن ممنوع است.

- فقط یک جدول را علامت بزنند.

ساعت 14:40 مسابقه شروع شد.

از ساعت 14:55 اولین اوراق امتحانی رسید و مصححین در جایگاه ویژه خود به تصحیح مشغول شدند. هر برگه سه بار بررسی شد و در نهایت آقای محمودی به عنوان سر ناظر، نظارت و امضاء می کرد.

تا ساعت 16:10 کار تصحیح تمام و افرادی که رتبه های برتر را دریافت کرده بودند در سه فهرست و سه رتبه مشخص شدند. آیین نامه بارم بندی و رتبه بندی این مسابقه در آخر همین فصل می آید.

از ساعت 16:15 اختتامیه در سالن آمفی تئاتر شروع شد.

به اذعان کسانی که چندین دهه مراسم و جلسات و همایش های ناشنوایان را دیده بودند، این جلسه را بسیار با نظم و با تدبیر و بدون کوچکترین حاشیه توصیف کردند.

سخنرانی ها

سه نفر سخنران رسمی داشتیم و دبیر مسابقه (محمد نوری) هم گزارش برگزاری را از ابتدا تا انتها بیان نمود.

نخست آقای رضا محمودی از فعالان جامعه ناشنوایان و از مؤثرترین در فرهنگ ناشنوایی است که چندین دهه برای رشد و ارتقای ناشنوایان تلاش کرده است. او در سخنرانی خود گفت: مسابقه ای که امروز برگزار شد از هر جهت در زندگی و در فرهنگ و نوشت ناشنوایان مؤثر است. اینگونه برنامه ها به ناشنوایان شیوه مطالعه کردن را یاد می دهد و آنان را تشویق به مطالعه می کند و از این طریق دانش و مهارت ها را در آنها تثبیت می نماید.

از دفتر فرهنگ معلولین تشکر می کنم که به اینگونه اقدامات زیربنایی و اساسی می پردازد. اگر مدیریت این دفتر مثل بعضی از تشکل ها عافیت و راحت طلب بود، به سراغ پروژه های راحت می رفت، اما خودشان را به آب و آتش می زنند و هر سختی را تحمل می نمایند تا جامعه هدف پیشرفت کند. لازم است از آقای محمد نوری تشکر کنم که این جشن را به خوبی اداره کرد.

آنگاه آقای دکتر سلیقه به ایراد سخنرانی پرداخت. آمار ناشنوایان استان را بیان کرد. و از برگزارکنندگان رخداد اولین مسابقه قرآنی ناشنوایان تقدیر و تشکر نمود و درباره ارتقای فرهنگ ناشنوایان نکاتی را بیان کرد.

ص: 275

سپس حجت الاسلام و المسلمین آقای محمدعلی کوشا به عنوان نماینده بیت آیت اللّه العظمی سیستانی و نماینده حجت الاسلام و المسلمین آقای شهرستانی پشت تریبون قرار گرفت و درباره اهمیت ناشنوایان در قرآن سخن گفت و خدمات این بیت و اقدامات جناب آقای شهرستانی در سراسر جهان را بی نظیر خواند. او گفت:

بر اساس قرآن در قصه حضرت زکریا، زکریا مأمور شد باز زبان اشاره با مردم ارتباط داشته باشد و این را به عنوان آیت خداوند می شمارد از این رو زبان اشاره مورد تأیید خداوند است.

خداوند در آیه 10 از سوره مریم می فرماید:

قال ربّ اجعل لی آیةً قال آیتک الاتکلم الناس ثلاث لیال سویاً

زکریا عرض کرد پروردگارا آیه و نشانه ای برای من قرار ده؛ فرمود نشانه تو این است که سه شبانه روز با مردم تکلم نکنی و با اشاره خواسته های خود را تفهیم کنی چون در سوره آل عمران آیه 41 می فرماید:

قال رب اجعل لی آیة قال آیتک الّا تکلم الناس ثلاثةَ ایامٍ الّا رمزاً.

حضرت زکریا پیرمرد شده بود و خداوند به او بشارت داد که صاحب فرزندی به نام یحیی خواهی شد. چون زکریا از خداوند درخواست فرزند کرده بود:

یا زَکَرِیا إِنّا نُبَشِّرُکَ بِغُلام اسْمُهُ یحْیی لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِیاً (سوره مریم، آیه 7): «ای زکریا ما تو را بشارت به فرزندی می دهیم که نامش یحیی است و پیش از او همنامی برایش قرار ندادیم».

ضمناً از جمله اخیر، استفاده می شود: نام مزبور نام بی سابقه ای بوده است.

همان طور که از آیات گذشته استفاده شد، تقاضای تولد یحیی بعد از مشاهده پیشرفت های سریع معنوی مریم به وسیله زکریا انجام شد.

زکریا تعجب می کند که با اینکه خودش پیرمرد و همسرش نازا و پیرزن است چگونه صاحب فرزند خواهد شد و به خدا می گوید آیا می شود به من آیه و نشانه ای نشان دهی که مطمئن شوم.

قالَ رَبِّ اجْعَلْ لی آیةً قالَ آیتُکَ أَلاّ تُکَلِّمَ النّاسَ ثَلاثَةَ أَیام إِلاّ رَمْزاً وَ اذْکُرْ رَبَّکَ کَثیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِی وَ الْإِبْکارِ (سوره مریم، آیه 41)

ترجمه:

(زکریا) عرض کرد: «پروردگارا! نشانه ای برای من قرار ده»! گفت: «نشانه تو آن است که سه روز، جز به اشاره و رمز، با مردم سخن نخواهی گفت. (و زبان تو، از کار می افتد). پروردگار خود را بسیار یاد کن! و به هنگام صبح و شام، او را تسبیح بگو!

سخن از زکریا علیه السلام و درخواست فرزندی از سوی او از پیشگاه خدا و بشارت به تولد یحیی علیه السلام بود.

در اینجا زکریا از خداوند تقاضای نشانه ای بر این بشارت بزرگ می کند و چنان که گفتیم، نه به خاطر عدم اعتماد بر وعده های الهی، بلکه، برای تأکید بیشتر و این که ایمان او به این مطلب ایمان شهودی گردد، تا قلبش مالامال از اطمینان شود، همان گونه که ابراهیم خلیل علیه السلام

ص: 276

تقاضای مشاهده صحنه معاد برای آرامش هر چه بیشتر قلب می نمود.

زکریا عرضه داشت: «پروردگارا! نشانه ای برای من قرار ده»! (قالَ رَبِّ اجْعَلْ لی آیةً).

در پاسخ، خداوند به او «گفت: نشانه تو آن است که سه روز با مردم جز به اشاره و رمز، سخن نخواهی گفت» و زبان تو بدون هیچ عیب و علت برای گفتگوی با مردم از کار می افتد (قالَ آیتُکَ أَلاّ تُکَلِّمَ النّاسَ ثَلاثَةَ أَیام إِلاّ رَمْزاً).

«ولی پروردگار خود را (به شکرانه این نعمت) بسیار یاد کن و هنگام شب و صبحگاهان او را تسبیح گوی»! (وَ اذْکُرْ رَبَّکَ کَثیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِی وَ الْإِبْکارِ).

از این جمله، استفاده می شود در حالی که زبان او به طور موقت، برای سخن گفتن با مردم از کار افتاده بود، قادر بر تسبیح و ذکر خدا بود، تا هم وظیفه شکرگزاری را نسبت به این موهبت عظیم که خدا به او عنایت کرده بود، انجام دهد و هم نشانه روشنی از خداوند بزرگ بر گشودن موضوعات بسته باشد.

یا به تعبیر دیگر، بریدن از مردم و پیوستن به حق در این سه روز، او را به خدا نزدیک تر کند و آیت و نشانه روشنی از قدرت خدا باشد.(1)

«رَمْز» اشاره کردن یا شاره کردن با لب ها را گویند، به صدای آهسته نیز «رَمْز» گفته می شود، این واژه در گفتگوهای معمولی، معنی وسیع تری پیدا کرده و به هر سخن و اشاره و نشانه ای که مطلبی را مخفیانه یا به طور غیر صریح، برساند، رمز می گویند.

به هر حال، خداوند درخواست زکریا را پذیرفت و سه شبانه روز زبان او بدون هیچ عامل طبیعی از سخن گفتن با مردم باز ماند، در حالی که به ذکر خدا مترنم بود.

این وضع عجیب، نشانه ای از قدرت پروردگار بر همه چیز بود، خدایی که می تواند زبان بسته را به هنگام ذکرش بگشاید، قادر است از رحم عقیم و بسته، فرزندی با ایمان که مظهر یاد پروردگار باشد، به وجود آورد، و از اینجا رابطه این نشانه با آنچه زکریا می خواست، روشن می شود.

در تفسیر نمونه این پرسش را مطرح کرده است:

در اینجا سؤالی پیش می آید که: آیا بسته شدن زبان پیامبر، با مقام نبوت و وظیفه تبلیغی او سازگار است؟ به عبارت دیگر آیا پیامبر می تواند ناشنوا باشد و تکلم نداشته باشد و با اشاره با مردم تبلیغ کند.

پاسخ این سؤال، چندان مشکل نیست؛ زیرا این موضوع، در صورتی با وظیفه نبوت سازگار نمی باشد که طولانی باشد، اما برای یک مدت کوتاه، مدتی که پیامبر می تواند در آن مدت از قوم و جمعیت خود غایب گردد، و به عبادت خدا بپردازد مانعی نخواهد داشت.

به علاوه در همین مدت او می توانست با ایماء و اشاره مطالب لازم را به اطلاع آنها برساند و یا با تلاوت آیات پروردگار، که ذکر خدا محسوب می شد، حقایق را به آنها تفهیم کند و اتفاقاً همین کار را

ص: 277

کرد و با اشاره، مردم را به ذکر خداوند هدایت نمود!

بهرحال زبان اشاره به عنوان اصلی ترین وسیله ارتباطی ناشنوایان در قرآن در داستان حضرت زکریا و داستان حضرت مریم آمده و به نیکی از زبان اشاره یاد شده است.

متأسفانه می شنویم که برخی مسئولین رفتار خوبی با زبان اشاره ندارند و در گسترش آن تلاش نمی کنند. باید به اینان گفت قرآن کریم زبان اشاره و به حضرت زکریا می گوید این آیه الهی است. یعنی شما ناشنوایان که با زبان اشاره خواسته های خود را از بیان می کنید با آیه الهی سر و کار دارید.

آقای محمد نوری و همکارانشان که این مراسم را به زیبایی برگزار کردند، تشکر می کنم. نیز از دکتر سلیقه و مسئولین استان قم.

در پایان آقای محمد نوری به عنوان دبیر علمی و اجرایی این رخداد بزرگ، گزارشی عرضه کرد و از حضرت آیت اللّه شهرستانی و از همه مسئولین محترم استان و کشور و نیز تشکل های ناشنوایان، مراقبین، مصححین، داوران و شرکت کنندگان تشکر نمود. به ویژه از حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای کوشا تشکر خاص نمود. آنگاه رؤسا و داوران آماده شدند تا با اعلام اسامی هدایا را تقدیم کنند. در پایان عکس های یادگاری گرفته شد و ختم جلسه اعلام گردید.

اعلام جوایز و اعطای جوایز

مجری اعلام کرد آقایان سلیقه، کوشا، لاجوردی، خانم قاری به منظور تقدیم جوایز تشریف بیاورند. افرادی که حایز رتبه های اول شدند و سکه بهار آزادی دریافت کردند، عبارت اند از:

رتبه

اول (دارای نمره 81 تا 100)

1- رقیه نیک سیرت انرجان

2- محبوبه سادات میر ابوطالبی رکن آبادی

3- طیبه حسن زاده اصفهانی

لازم به توضیح است سه نفر بیشتر این رتبه را دریافت نکردند.

رتبه

دوم (دارای نمره 60 تا 80)

1- محمدمحسن حاجیلو

2- علیرضا اسماعیلی

3- حامد طاهری طجر

4- امیر باباخانی

رتبه

سوم (دارای نمره 41 تا 60)

1- علیرضا خانزاده

ص: 278

2- محمدرضا میرحائری

3- ریحانه عرب زاد

4- حوریه محمدی خواجه غیاثی

آیین نامه رتبه بندی

ناشنوایان به دلیل نداشتن حس گویایی و شنیداری، نمی توانند به راحتی با آحاد مردم ارتباط برقرار کنند و تعلیم و تعلم آنان هم با مشکلاتی مواجه است. به همین دلیل برگزاری مسابقه هم برای آنان مشکل تر است. از این رو تلاش شد از همه تجارب گذشته استفاده شود تا مسابقه ای فاخر برگزار شود.

1- به دستور و پیشنهاد جناب حجت الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی، قرار است سه رتبه برای متسابقین تعیین شود: رتبه یک، رتبه دو و رتبه سه.

2- پنجاه سؤال به روش تستی (چهار گزینه ای) از کتاب مورد نظر استخراج شده است.

3- هر سؤال دو نمره و در مجموع یکصد نمره، حدّ پر نمرات است.

4- نمرات 41 تا 60 رتبه سه؛ 61 تا 80 رتبه دو؛ 81 تا 100 رتبه یکم است.

5- برای هر رتبه چهار سکه در نظر گرفته شده است، رتبه یکم سکه کامل بهار آزادی، رتبه دوم نیم سکه بهار آزادی و بالاخره رتبه سوم ربع سکه بهارآزادی را دریافت خواهند کرد.

6- چهار نفر از متسابقین که رتبه یکم را کسب می کنند، چهار عدد سکه کامل بهار آزادی تقدیم خواهد شد. چهار نفر که رتبه دوم را کسب کنند، چهار عدد نیم سکه تقدیم می گردد و چهار نفری که رتبه سوم را کسب کنند، چهار قطعه ربع سکه تقدیم می گردد. مجموع جوایز و 12 سکه ارزشی معادل 12 میلیون تومان دارد.

7- متسابقین نمی توانند از یک رتبه به رتبه بالاتر بروند. مثلاً در رتبه یکم کسی رتبه نیاورده ولی در رتبه دوم 6 نفر رتبه آورده اند، دو نفر از آنان نمی توانند به حساب ورود به رتبه یک، سکه دریافت کنند.

8- اما به صورت نزولی متسابقین می توانند به رتبه های پایین تر منتقل شوند به شرط اینکه در رتبه پایین متسابق نباشد. مثلاً اگر 6 نفر رتبه یک کسب کردند و در رتبه دو کسی نبود یا کمتر بودند از رتبه یک به دو امکان پذیر است.

9- در صورتی که هر رتبه چهار نفر یا بیشتر رتبه آورده باشند امکان جابجایی نیست.

10- در هر رتبه اگر متسابقین از چهار نفر بیشتر شوند، به ترتیب برتری نمرات افراد تعیین می شوند اما اگر در چند نفر نمره یکسان کسب کنند، قرعه کشی خواهد شد.

11- اوراق پس از اتمام مسابقه تصحیح و جوایز اعطاء می شود.

12- در جلسه امتحان هر فردی تقلب نماید و به هر دلیل نظم جلسه را بر هم زند از جلسه اخراج خواهد شد.

ص: 279

13- مسئولین تشکل ها و افرادی که در یک سال گذشته به هر عنوان در جلسات برنامه ریزی مسابقه شرکت داشته اند، نمی توانند در امتحان شرکت کنند.

14- این مسابقه در دفتر فرهنگ معلولین و با حضور تشکل های معلولین و رؤسا و نمایندگان بهزیستی اجرا می شود.

15- علاوه بر سکه به افراد برتر، به همه متسابقین یک جلد کتاب مسابقه و یک برگ گواهی شرکت در مسابقه با امضاء رئیس اداره کل بهزیستی استان قم و دفتر فرهنگ معلولین اعطاء می گردد.

16- نام و زندگی نامه همه متسابقین در کتاب گزارش مسابقه ثبت می گردد تا به جهان معرفی شوند.

اعطای گواهی

چهار نوع گواهی به افراد مختلف اعطاء گردد:

1- به همه متسابقین اعم از مردود یا قبول شدگان گواهی حضور در مسابقه قرآنی با امضاء ریاست بهزیستی و مدیر دفتر فرهنگ معلولین تقدیم شد.

2- به همه افراد و مؤسساتی که در این مسابقه همکاری داشتند تقدیرنامه اعطا گردید.

3- به افرادی که رتبه آورده بودند و توانستند در سه رتبه حداکثر نمرات را بیاورند، گواهی احراز رتبه تقدیم گردید.

4- بالاخره به نماینده جناب آیت اللّه سیدجواد شهرستانی و به رئیس اداره کل بهزیستی استان قم و معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان قم لوح تقدیر اهداء شد.

تندیس

تندیس مسابقه که گویای ابعاد و رویکرد این مسابقه است به شکل زیر به افراد برتر و مسئولین برتر اعطا گردید.

بیانیه نهایی

نخستین مسابقه قرآنی ناشنوایان در 28 بهمن 96 برگزار شد؛ پس از اجرای مسابقه هیئت داوران و مصححین اوراق را تصحیح و اختتامیه با حضور نماینده دفتر حضرت آیت اللّه العظمی سیستانی، مسئولین محترم بهزیستی استان قم و تشکل های ناشنوایان برگزار گردید و به افراد برتر سکه بهار آزادی اعطا گردید.

این مسابقه در کمال متانت و نظم که نشان دهنده فرهنگ عالی و مدنیت ناشنوایان است برگزار گردید. لازم است از جناب

تصویر

ص: 280

آیت اللّه حاج سید جواد شهرستانی که همیشه حامی و مشوق پیشرفت عزیزان دارای معلولیت بوده اند تشکر نماییم. ایشان در یک سال اخیر همه نواقص و خلأهای این رخداد بزرگ را جبران و بهترین جوایز را برای متسابقین در نظر گرفتند.

همچنین از حاج علاءالدین نجف که همواره یار و یاور عزیزان معلول بوده اند تشکر نموده و آرزوی قلبی برای سلامتی و موفقیت ایشان می نماییم.

رئیس محترم اداره کل بهزیستی استان قم دکتر سید رضا سلیقه و معاونان محترم ایشان به ویژه آقایان مقدم و اکرامی که در همه شرایط در رفع مشکلات این مسابقه کوشیدند، سزاوار تشکر می باشند؛ از مسئولین تشکل های معلولین، از هیئت داوران و سر داور این مسابقه آقای رضا محمودی، از ناظران و مراقبین که بعضاً از تهران تشریف آوردند تا در کنار متسابقین حاضر باشند چون مهندس علی سلطان زاده مدیر مؤسسه رعدالغدیر و دکتر زهره قاری و در پایان از خود متسابقین متشکر هستیم. شما رخداد تاریخی بزرگی را آغازگر شدید و امیدواریم این حرکت هر سال ادامه پیدا کند و سراسر ایران را پوشش دهد؛ سپس به صورت مسابقه جهانی برگزار شود و همه ناشنوایان جهان به این روش، در ترویج قرآن کریم مشارکت نمایند.

دفتر فرهنگ معلولین

27 بهمن 1396

تصویر

ص: 281

تصویر

ص: 282

تصویر

ص: 283

تصویر

ص: 284

تصویر

ص: 285

تصویر

ص: 286

تصویر

ص: 287

تصویر

ص: 288

ص: 290

ص: 292