ص: 2

مهدی اقارب پرست (متولد 1315 در اصفهان) 73

محمد فولادگر. 74

مصطفی یراقی.. 79

سید حسین علوی.. 86

دیگر اعضای هیئت مؤسس و هیئت امناء 106

ب: یاران افتخاری... 107

آیت اللّه سید حسین خادمی.. 107

سید علی اکبر پرورش... 108

سید محمد حسینی بهشتی (1307-1360) 112

حامیان. 112

ج: هیئت امنای جدید.. 114

فصل سوم: مدیران ارشد.. 117

نظام مدیریتی... 119

مصطفی یراقی... 120

محمد سعیدیان.. 121

محمد حسین اقارب پرست..... 127

علیرضا سیفی... 136

رضا طیب نیا 148

سید رضا ملاباشی... 157

حسین مظاهری... 166

محمدحسین بصیری... 170

دیگر مدیران.. 173

یاوران افتخاری... 175

محسن مظاهری.. 175

فصل چهارم: دانش آموختگان.. 179

فضل الله وطن خواه. 181

لطفعلی باقریان دهقی... 191

یداللّه قربعلی... 197

مهدی منصوری... 201

حسین علی موحدزاده. 211

یوسفعلی لاوی... 212

ص: 4

عباس چراغی... 213

نوید پور ملاعباسی... 214

سمیه باقرپور. 215

فصل پنجم: مربی و استادان.. 229

نصراللّه رضایی... 231

سید مرتضی نیکزاد. 233

محسن سعیدیان.. 235

محمود وجدانی نژاد. 239

محمدحسن وجدانی نژاد. 241

مهرانگیز حسن شاهی... 244

لطفعلی باقریان دهقی... 248

یداللّه قربعلی... 248

معین وصال.. 248

محبوبه سالم.. 248

محمدرضا کربکندی... 248

سید رضا ملاباشی... 249

علیرضا سیفی اصفهانی... 249

رضا طیب نیا 249

مهدی خطاط ساز. 250

مهدی اقارب پرست..... 250

فردوس آقایی... 251

دیگر مربی ها و استادان.. 261

فصل ششم: ابابصیر در سال های جدید.. 263

برنامه های فعلی... 265

آمار فعالیت های سال 94.. 266

گسترش ارتباطات.... 270

برگزاری همایش ها 271

همایش روز جهانی عصای سپید. 271

همایش انتخابات هیئت امنا مؤسسه ابابصیر. 272

گسترش اجتماعی... 283

ص: 5

فصل هفتم: گفت وگو. 285

مصاحبه با مهدی اقارب پرست..... 287

زندگانی و فعالیت ها و خدمات مرحوم آیت اللّه سید حسن فقیه امامی... 301

مصاحبه با حجت الاسلام لطفعلی باقریان.. 317

مصاحبه با محمدحسن وجدانی نژاد. 323

نشست با محمدتقی رهبر، علی اسلامی و مصطفی قندی... 337

پروانه شیخ صراف مددکار سابق ابابصیر.. 343

فصل هشتم: در آینه رسانه ها 351

بازدید شهردار اصفهان از مؤسسه ابابصیر.. 353

گزارشی از سازمان ابابصیر در روزنامه وقت، سال 1356.. 356

هیئت مؤسس در سایت ابابصیر.. 357

برخی خدمات و فعالیت های ابابصیر.. 358

عکس هایی از وبلاگ آقای مظاهری... 369

فصل نهم: تحقیقات دانشگاهی... 379

تأثیر بازی بر عزت نفس دانش آموزان 6 تا 11 ساله نابینای آموزشگاه ابابصیر اصفهان.. 381

بررسی ارتباط اضطراب والدین و کیفیت زندگی نابینایان مؤسسه آموزشی ابابصیر شهر اصفهان.. 388

بررسی اثربخشی آموزش شیوه حل مسأله گروهی بر مهارت های اجتماعی دانش آموزان.. 394

بررسی تأثیر اصل پریماک بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نابینا (جامعه نمونه ابابصیر). 400

مقایسه رشد اجتماعی دانش آموزان نیمه بینا در مدارس تلفیقی و استثنایی... 406

نقش اعضای اتاق بازرگانی اصفهان در تأسیس مؤسسات خیریه. 413

مقایسه توانایی شنیداری کودکان بینا و نابینا در شناسایی و تجسم ویژگی های شناختی - عاطفی . 416

رابطه اختلالات خواب و افسردگی در نوجوانان دختر و پسر نابینا و نیمه بینا (جامعه نمونه ابابصیر). 429

بررسی مقایسه ای تأثیر الگوهای صوتی بزرگسالان و ویژگی های شخصیتی آنان در تصویرسازی... 437

اثربخشی آموزش حل مسأله گروهی بر مهارت های اجتماعی دانش آموزان با آسیب بینایی... 453

بررسی اثربخشی آموزش شناختی بر عزت نفس دانش آموزان نابینای پسر و دختر آموزشگاه ابابصیر.. 464

مقایسه رشد اجتماعی در دانش آموزان نیمه بینا در مدارس راهنمایی خاص و عادی (تلفیقی). 465

وضعیت تغذیه دانش آموزان مرکز آموزشی شبانه روزی: ابابصیر - اصفهان 1377.. 466

بررسی میزان آهن و کلسیم دریافتی دانش آموزان آموزشگاه ابابصیر اصفهان بهمن ماه 77 . 470

ص: 6

فصل دهم: مسیحیت و معلولین.. 473

اولین مدارس و مراکز آموزشی... 475

شخصیت و فعالیت های کریستوفل... 476

تعلیم و تربیت معلولان شرق.. 477

خط مشی کریستوفل.. 480

خط بریل.. 481

نهادسازی برای نابینایان. 481

فعالیت های آموزشی در تبریز. 482

آموزشگاه کریستوفل در اصفهان. 484

مدرسه شوریده شیرازی در شیراز. 485

مدرسه نورآیین اصفهان. 487

مدرسه ابابصیر اصفهان. 488

آموزشگاه کریستوفل بعد از پیروزی انقلاب اسلامی.. 489

تأسیس هیئت تبشیری نابینایان. 491

سازمان نابینایان کریستوفل. 492

قابل توجه ریاست محترم سازمان های بهزیستی و استثنایی.. 495

علل و عوامل تأسیس ابابصیر.. 496

گزارش حبیب اللّه نوبخت..... 500

دیدگاه پری زنگنه. 501

دیدگاه هوشنگ مظاهری... 505

فصل یازدهم: اسناد مرجع.. 523

بیانات امام خمینی(ره) در جمع گروهی از نابینایان مدرسه ابابصیر اصفهان.. 525

خلاصه گزارشی از آموزشی ابابصیر، 1358.. 533

مأخذشناسی مؤسسه ابابصیر.. 573

تحویل دانش آموزان به آموزش و پرورش..... 575

تفاهم نامه آموزش و پرورش و ابابصیر.. 576

نامه جمعی از دبیران و آموزگاران ابابصیر به آموزش و پرورش..... 577

آگهی تغییرات موسسه آموزشی ابابصیر.. 579

منابع و مآخذ. 581

ص: 7

ص: 8

یک سنت اجتماعی و تاریخی در فرهنگ ما شکل گرفته و نهادینه شده است: هر اقدامی وقتی به مرتبهای از بالندگی و رشد برسد، نسبت به آن شک و شبهه رواج مییابد. از این رو به جای مساعدت و اهتمام در جهت رشد بیشتر، مانع تراشی و آسیبرسانی شکل میگیرد. ابابصیر در زمانی که در حال رشد و بالغ شدن بود و می خواست تبدیل به دانشگاه شود، با مانع تراشی، به تعطیلی کشانده شد. اما تأثیر این تحولات گریبان گیر شخص خاصی نمیشود بلکه سود و زیان آن به جامعه می رسد. توجه کنید اگر دانشگاه نابینایان و ناشنوایان تأسیس شده بود، ده ها و صدها معلول ایرانی راهی غربت نشده و همین جا مشغول می شدند و هزاران معلول به مراحل عالی دست یافته و دانش های ضروری توسعه می یافت و آثار آن به معلولین می رسید. به هر حال در مسیر ابابصیر خلل و مانع ایجاد شد و نتوانست مراحل رشد را طی کند؛ چرا که گفتند ابابصیر حجتیه ای است، وابسته به انجمن حجتیه است. اگر یک یا دو نفر در انجمن بوده اند چه ربطی به ابابصیر دارد؛ حتی با این فرض که همه مدیران آن، طرفدار انجمن باشند؛ ولی کارشان مطلوب باشد لازم بود جلوی حرکت آنان سد نشود و از مساعدت عمومی برخوردار میشدند. مهم تر اینکه چند دهه بعد دادگاه اعلام کرد این گونه اتهامات ربطی به خدمات ابابصیر ندارد و ابابصیر باید راهش را ادامه بدهد و مشکلی ندارد. ولی این رأی دادگاه، نوش دارو بعد از مرگ سهراب بود. بهرحال تعطیلی دائمی ابابصیر در آموزش و پرورش و تعطیلی موقت در برخی زمینه ها، پیامدهای منفی بسیار به همراه داشت و ضرر آن فقط نصیب جامعه معلولان گردید. اما بعد از سال 1391 که ابابصیر فعالیت هایش را مجدداً آغاز کرد، جا دارد نگاهی به تاریخ فعالیت های آن داشته باشیم؛ بلکه تجارب ابابصیر گردآوری شود و در اختیار پژوهشگران و مدیران قرار گیرد.

پیش از این یعنی در سال 1381 با یکی از اعضای فعال هیئت امنای ابابصیر یعنی مرحوم حسین گلبیدی به گفت وگو نشستیم و زندگی نامه ای از او در قالب یک جلد کتاب منتشر کردیم. نیز همواره در مجله توان نامه، در سایت دفتر فرهنگ معلولین و در دیگر تحقیقات این دفتر، تلاش شد دستاوردهای ابابصیر ارج گذاشته شود و تجارب آن را منتقل کنیم.

در جلسه ای با هیئت امنای ابابصیر در مهر ماه 1394، ضرورت تألیف یک جلد کتاب درباره ابابصیر را مطرح کردیم، اما آقایان فرمودند فعلاً جزء اولویت های آنان نیست، از این رو این دفتر مستقلاً کارش را شروع کرد و با جمع آوری اطلاعات، کار تألیف آغاز شد. اما ضمن مصاحبه با خدمتگزار امین آقای مهدی اقارب پرست، معلوم شد خانم اسکندری هم مشغول چنین مهمی است. و در صحبت با خانم اسکندری معلوم شد ایشان درصدد انجام تألیف جامع نیست. بنابراین دفتر تلاش کرده تحقیق جامعی عرضه کند.

نیز چند بار تلاش کردیم با حجت الاسلام مهدی مظاهری که نقش اصلی در تأسیس و تداوم ابابصیر داشته، به گفتوگو بپردازیم اما میسر نشد. حتی در آذرماه 94 با فرزند برومند ایشان حاج آقا حسین مظاهری هماهنگی شد و چند تن جهت مصاحبه به اصفهان رفتند ولی به دلیل کسالت حاج آقا، امکان گفتوگو دست نداد.

ص: 10

برخی هنوز در تألیف یک کتاب درباره ابابصیر شک و شبهه دارند؛ لازم است ادله ای که ما به آن باور داریم در چند جمله و خلاصه به عرض آنان و همه مردم ایران و مسلمان برسانیم. ابابصیر را نباید به چشم مؤسسه ای که چند نفر با هر انگیزه تأسیس کردند و در جریان حدود نیم قرن فعالیت، موفقیت ها و اشتباهاتی داشته نگاه کرد. ابابصیر سند افتخار تشیع در ایران است که نخواست عنان آسیب مندان خود را به بیگانه بسپارد و تلاش کرد خودش و با تدبیر و امکانات مردمی خودش به مدیریت آنان بپردازد. از این رو اگر در کارنامه ابابصیر ضعف هایی مشاهده شود، نباید به خاطر چند مشکل قیصریه به آتش کشیده شود. ابابصیر به همه معلولان و خانواده آنان و همه مردم متدین تعلق دارد. این مجموعه خودی و از خود ملت و برخاسته از بطن این ملت است. در چند جمله و به اختصار اهمیت های ابابصیر را به عرض می رسانم: 1- ابابصیر نخستین سدی است که به دست مردم در مقابل تاراج گران و سارقان فکر و اندیشه ایجاد شد؛ 2- ابابصیر نخستین مرکزی است که مردم برای مشارکت دادن نابینایان در سرنوشت ایران بنا کردند؛ 3- ابابصیر ایجاد شد تا سرمایه های انسانی و فکری این ملت به دست بیگانه نیفتد؛ 4- ابابصیر تأسیس شد تا به جهان گفته شود معلولان و نابینایان شیعه می توانند بر مبنای باورهای خود جامعه ای آباد و سعادتمند بسازند؛ 5- ابابصیر تابلویی است که می گوید ملت ایران و شیعه و مسلمان نسخه های بیگانه در امور معلولین را نمی پذیرد و خود مستقلاً می تواند اقدامات سازنده داشته باشد؛ 6- ابابصیر گویای موفقیت معلولین در فراگیری و یاددهی علوم مختلف است با اینکه بدون امداد از بیگانه برنامه ریزی کرده اند.

لذا لازم است با چشم باز و با بصیرت و جامع نگری به ابابصیر نگاه کنیم و با اشکال تراشی های ناشی از محدود نگری به تخریب آن نپردازیم. البته این نکات دیدگاه اینجانب و مبنای تألیف این کتاب است؛ ممکن است اشخاص دیگر تفکر و رویکرد دیگر داشته باشند؛ باید به این گونه افراد هم حق بدهیم نظرات خود را بنویسند و منتشر کنند. نیز نشست هایی تشکیل شود و افراد با آراء مختلف به بحث و مباحثه بپردازند.

کشیش آلمانی به نام ارنست یاکوب کریستوفل (1255-1334ش/1876-1995م) در سال 1303یا 1304 به ایران آمد و در تبریز مدرسه ای برای نابینایان دایر کرد. در سال 1306ش/1928م به طرف اصفهان رفت و در 1307 مدرسه ای در اصفهان تأسیس و آموزش نابینایان را آغاز کرد. چهل سال بعد، بعضی از روحانیون و نخبگان اصفهان مدرسه کریستوفل و اقدامات او را مضر تشخیص دادند و در سال 1348 مدرسه ابابصیر پی ریزی شد. برای شناخت ابابصیر لازم است مدرسه کریستوفل و حتی شخصیت و افکار کریستوفل را شناخت. از باب تعرف الاشیاء باضدادها و شناخت هر چیز از راه ضدش، تحلیل و بررسی ابابصیر را هم می توان از طریق مطالعه کریستوفل انجام داد. از این رو فصل ویژه ای به کریستوفل و کلاً اقدامات مسیحیت در زمینه نابینایی اختصاص داده ایم.

در پایان ضمن تشکر از راهنمایی های جناب آقای اقارب پرست و دکتر مهدی بصیری و مهندس محمدحسین بصیری و دیگرانی که با راهنمایی یا نقد یا ارسال منابع و مطالب و اسناد ما را یاری فرمودند. هنوز کار تمام نیست و بخش هایی از آن نیاز به تکمیل دارد؛ از این رو از همه کارشناسان و

ص: 11

هیئت امنای قدیم و جدید ابابصیر، نیز از دانش آموختگان و خلاصه هر شخصی ارتباطی داشته و اطلاعاتی دارد استدعا داریم یاری کنند. البته هدف ما فقط گردآوری تجارب ابابصیر و انتقال آن به نسل جدید و آیندگان است و کاری به گرایش فکری و اجتماعی مسئولین و افراد فعال در تاریخچه ابابصیر نداریم و گرایش آنان در اینجا بررسی نمی شود. بلکه فقط در چارچوب معلولین نابینا به دستاوردهای ابابصیر می پردازیم.

تألیف این کتاب حدود چهار سال وقت مرا گرفت؛ به دلیل گستردگی فعالیت ابابصیر و نیز کثرت شخصیت های مرتبط به ابابصیر و از طرف دیگر فقدان اسناد مکتوب و معتبر در بعضی از موضوعات توانستیم این مجموعه را فراهم آوریم. تلاش بسیار شد تا روایت ها و دیدگاه های افراد مختلف منعکس شود تا پاره های حقیقت در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. برای دست یافتن به دیدگاه های افراد باید متوسل به شیوه گفت وگو می شدم. باید اعتراف کنم که اگر مهندس محمدحسین بصیری مدیرعامل کنونی ابابصیر نبود در این زمینه موفق نمی شدم و مجدداً از ایشان تشکر می کنم.

نیز لازم است از جناب حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده آیت اللّه العظمی سیدعلی سیستانی مدظله که همواره پشتیبان و راهنمای ما در این زمینه بوده اند تشکر نماییم.

محمد نوری

مدیرعامل دفتر فرهنگ معلولین

مهر ماه 1397

ص: 12

چند تذکر

1- ابابصیر دقیقاً نیم قرن فعالیت داشته و با هزاران انسان در سمت ها و پست های مختلف مرتبط بوده است، به دلیل عدم دسترسی به همه افراد، قطعاً نام هایی نیامده یا نام هایی زیادتر و نام هایی کمتر آمده، حتماً نظر خاصی در این گزینش ها نبوده است. کسانی که نامشان نیامده حتماً تماس بگیرند.

2- افرادی که در تأسیس و در برنامه ریزی ابابصیر مشارکت داشته اند، هر فرد رویکرد، روایت خودش را درست می داند، در مواردی هم حقیقت، پاره های متعدد دارد و هر کس پاره ای را در اختیار دارد. از این رو تلاش شد تا جایی که ممکن است روایت ها و دیدگاه های مختلف جمع آوری گردد. نیز گاه که روایت ها متناقض بوده، تذکر داده شده است.

3- تلاش کردیم حتی المقدور از آوردن القاب مدح و ذم یا عناوین شغلی و صنفی خودداری شود. از این بابت معذرت خواهی می کنم.

4- شیوه پژوهشی این کتاب عملاً، شخصیت محور است. یعنی تلاش شده افراد مرتبط به ابابصیر معرفی شوند و روایت آنها از رخدادهای ابابصیر آورده شود. از این رو درصدد تجزیه و تحلیل برنامه های درسی یا بررسی فعالیت ها یا محتوای کتب درسی ابابصیر نبوده ام هر چند این گونه تحقیقات هم لازم است و باید انجام پذیرد.

حداقل پنج عنوان کتاب دیگر درباره محتوای فرهنگی، علمی، آموزشی، سیر تحولات تاریخی و جامعه شناسی این پدیده لازم است.

5- فقدان اسناد و منابع طبقه بندی شده درباره ابابصیر، کار را برای پژوهشگران دشوار می سازد. متأسفانه خود ابابصیر و مدیریت آن، اسناد و مدارک مربوط به خودش را جمع آوری و طبقه بندی نکرده است. بنابراین در هر مورد اولاً باید فراوان جستجو می شد، دوم اینکه به روش مصاحبه یا پرسشنامه اطلاعات جمع آوری و بر مبنای آنها تألیف انجام می پذیرفت. برخی از ضعف های این کتاب مربوط به این مسأله است.

ص: 13

ص: 14

ابابصیر از رخدادهای مهم در تاریخ ایران است، همچنین تأثیر آن در سرنوشت نابینایان بر کسی پوشیده نیست. اما تا کنون درباره تأسیس و تحولات آن مقاله یا کتابی منتشر نشده، با اینکه تاریخ نگاری اساس و زیربنای انواع پژوهش های دیگر است. ضروری است تاریخ نابینایی و نابینایان هر شهر و هر استان به تفکیک تألیف شود، نیز تاریخ جامعه و فرهنگ نابینایان و همه معلولان در سطح ایران تألیف و عرضه گردد. چون یکی از دلایل مهم فقر پژوهش و کمبود تحقیقات در زمینه معلولیت و معلولان ایران، فقدان تاریخ نگاشته ها و پژوهش های تاریخی در این زمینه است.

به رغم کمبود منابع و فقدان اسناد و مدارک، این فصل را به تأسیس و تداوم ابابصیر و تحولات تاریخی آن اختصاص دادیم. با توجه به اینکه مدرسه ابابصیر واکنشی به مدرسه کریستوفل بود و بسیاری از جوانب آن ناظر به مدرسه کریستوفل است، از این رو مطالعه تاریخ ابابصیر و مطالعه تاریخ مدرسه کریستوفل باید با هم انجام شود و به همین دلیل یک فصل به تاریخ کریستوفل اختصاص دادیم.

لازم به تذکر است در اینجا همه تحولات و تغییرات را بررسی نمی کنیم و فقط به رخدادهای مهم می پردازیم. هر چند بررسی تحولات مختلف مثلاً در زمینه آموزش، متون درسی، مربیان و آموزگاران، اشتغال و کاریابی، اخلاق و رفتار اجتماعی که ابابصیر در جامعه ایجاد کرده یا خود ابابصیر در خط مشی، اهداف و نوع فعالیت هایش دچار تحول شده است؛ همه اینها نیاز به تجزیه و تحلیل و بررسی دارد ولی در اینجا فقط به تحولات ساختاری و عمده می پردازیم.

ص: 16

محل استقرار، ساختمان قائمیه در خیابان مسجد سید (محمدرضا شاه سابق) نزدیک سه راه وفایی بود. پس از جلسات نخست صورت جلسه ای به تاریخ 8 آبان ماه 1349 منتشر شده که اسکن آن عیناً آورده می شود.

در همین جلسات اساسنامه هم به تصویب رسید. از این رو تصویب و ثبت رسمی سازمان آموزشی ابابصیر ویژه نابینایان هم عملی شد.

در سندی که در کاتالوگ ابابصیر منتشر شده، دوازده تن به عنوان مؤسس نام برده شده، چهار تن از اینان در کسوت لباس روحانیت بودند. این سند به شرح زیر است:

هیئت مؤسس(1)

ص: 18

چند نکته در مورد این سند هست:

1- در متن سند به اساسنامه ابابصیر اشاره شده اما نه در کاتالوگ و نه در سایت و در جای دیگر متن اساسنامه مربوط به سال 1348 درج نشده است. از این رو از مفاد آن اطلاعی نداریم. ولی اساسنامه جدید ابابصیر توسط مدیرعامل فرستاده شد و بعداً در همین کتاب می آوریم.

2- تاریخ مندرج در این سند 8 آبان ماه 1349 است ولی مشهور است که ابابصیر کارش را از سال 1348 آغاز کرد. این تعارض با این توضیح قابل رفع است؛ ابابصیر کار آموزش خود را طبق مجوز شفاهی مسئولین آموزش و پرورش استثنایی از سال 1348 آغاز نمود؛ سپس اساسنامه و ثبت آن را در 1349 فراهم نمود و در 26 اسفند به ثبت رسید.

ص: 19

3- این سند به مدیر و رهبر اصلی این مجموعه اشاره نکرده است. اما حسین مظاهری، پسر حجت الاسلام مهدی مظاهری میگفت پدرم طی چند دهه و حتی اکنون رهبریت مجموعه را بر عهده دارد.(1)

4- این سند در سربرگ وزارت آموزش و پرورش درج شده است و جوری سربرگ تنظیم شده که ابابصیر یکی از سازمانهای وابسته به آموزش و پرورش است. این نکته به لحاظ تاریخی و حقوقی مهم است، زیرا پس از ابابصیر هیچ نهاد مردمی چنین جایگاهی پیدا نکرد.

5- غیر از چهار روحانی سرشناس که در اصفهان مشهور بودند، بقیه افراد، از فرهیختگان، تجار و مهندسین بوده اند. اینان از مقامات استانی یا کشوری یا آموزش و پرورش نبوده بلکه صرفاً مردمی بوده اند.

تأسیس شد. این آموزشگاه نور آیین نام، و همان خط مشی آموزشگاه کریستوفل را داشت. در واقع اصفهان به پایگاه تربیت مبلغ کلیسا تبدیل شده بود.

مسیحیت و ارامنه از دوره صفویه در اصفهان حضور یافتند؛ از همان زمان مبلغان کلیسا شروع به تبلیغ نمودند. در مقابل نخبگان و علمای مسلمان هم به پاسخگویی و ردیه نویسی مشغول شدند.

دولت صفوی مجبور بود ارتباطات گسترده با دولت های اروپایی داشته باشد تا بتواند تجارت و بازرگانی ایران را رونق و توسعه دهد، از طرف دیگر دولت مقتدر عثمانی در مقابل ایران مانع تراشی می کرد. خط مشی و سیاست صفویان ارتباط با اروپا و ایجاد تنازع بین اروپا و عثمانی بود.

اما لازمه ارتباط با اروپا، گسترش آزادی مذهبی و آزاد گذاشتن مسیحی ها در ایران بود. به همین دلیل بسیاری از نخبگان مسیحی به ایران مهاجرت کردند و اینجا مقیم شدند. زیرا فضای ایران از هر جهت برایشان مناسب تر بود. نیز دول اروپایی پس از ایجاد مودت و روابط دوستانه، شهروندان خود را برای تجارت یا برای دیگر اهداف به ایران میفرستادند. دولت های پرتغال، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا افرادی را به عنوان کشیش و مبلّغ دینی به ایران فرستادند. آلفونسو کردرو، نیکلادی ملو، گاسپان دوسن برناردینو از پرتغال؛ پدرو کوبرو از اسپانیا؛ پتروس دومونت لیبانو از مجارستان؛ ویلهم وبر، ارنست هانکس لدن و فرانس کاسپار شیلینگر از آلمان به ایران و اغلب به پایتخت ایران یعنی اصفهان کوچ کردند و اقامت گزیدند.(1)

شزو یکی از مبلغان ترسا بود که در زمان شاه صفی به اصفهان وارد شد و یک سلسله بحث علیه مسلمانان مطرح کرد. وزیر وقت به نام اعتماد الدوله کتاب شزو در ردّ مسلمانان را دید و از علمای طراز اول اصفهان دعوت کرد تا با شزو به مناظره بپردازند.(2)

مهاجرت عمومی ارامنه به اصفهان یکی از نقاط عطف در تاریخ این شهر محسوب می شود. این اقدام که به دستور شاه عباس اول (996-1038ق/1587-1629م) صورت گرفت، علاوه بر اینکه یک اقدام جسورانه به شمار می رفت تأثیرات و بازتاب های مهمی را در عرصه های مختلف در پی داشت. گسترش شهرسازی در سمت جنوبی رودخانه زاینده رود، رونق فعالیت های تجاری - سیاحتی و ده ها پیامد دیگر به دلیل این مهاجرت می باشد. آقای لئون میناسیان (درگذشت 1391) از ارامنه اصفهان و مؤلف و مورخ در این باره تألیفات قابل توجهی دارد. به ویژه در مقاله «کوچانیدن ارامنه به اصفهان» به این موضوع پرداخته است.

یکی از دوره های طلایی مسیحیان در ایران، دوره سلطنت شاه عباس اول می باشد. او با سیاست آزادی و تسامحی که نسبت به مسحیان اعمال می کرد توانسته بود نظر مثبت جهان مسیحیت را به سوی خود جلب کند و در راستای اهداف مشترک سیاسی - اقتصادی درصد گسترش روابط و مناسبات خارجی با ممالک اروپایی برآید. به همین سبب سفیران و مبلغان مسیحی از او به نیکی یاد کرده اند.

ص: 21

مهاجرت مبلغان مسیحی از قرن 11ق/16م به بعد موجب تحولاتی در ایران و اصفهان شد. این تحولات را به چند دوره مهم تقسیم کرده اند:

دوره اول: با آمدن مبلغین پرتغالی و فرانسوی و به طور خاص از کشیش ژروم خاویه(1) آغاز شد.

ژروم کتاب آینه حق نما را در دفاع از مسیحیت و ردّ اسلام نگاشت و در دهه نخست قرن 16م. در لاهور منتشر نمود. محتوای کتاب مناظره ساختگی بین کشیش مسیحی و عالم مسلمان است که سرانجام عالم مسلمان در برابر استدلال های طرف مقابل تسلیم شده و به مسیحیت اقرار می کند.

پخش نسخه هایی از این کتاب در اصفهان موجب رنجش خاطر عالمان حوزه علمیه اصفهان گردید و به طور گسترده درصدد مبارزه و نقد آینه حق نما برآمدند.

یکی از شاخص ترین اقدامات از سوی علمای آن وقت، اقدام مرحوم سید احمد علوی عاملی می باشد. میر سید احمد علوی عاملی (درگذشت 1060ق) فرزند زین العابدین عاملی (از بزرگان جبل عامل) از کسانی است که به ایران مهاجرت نمود. وی علاوه بر نسبت خانوادگی که با حکیم میر محمدباقر داماد (مشهور به میرداماد) داشت، مفتخر به شاگردی و دامادی وی گردید و تمام نسل موجود از خانواده میرداماد از نسل وی هستند.

پس از حضور وی در اصفهان و مشاهده کتاب های جهان مسیحیت علیه اسلام تصمیم گرفت به نقادی این کتاب ها بپردازد. از این رو با استفاده از امکانات دارالسلطنه صفویان، پنج رساله در نقد و تحلیل آرای یهود و مسیحیت نوشت. این آثار عبارت اند از: 1. صواعق رحمان در ردّ یهود؛ 2. لمعات ملکوتی؛ 3. لوامع ربانی؛ 4. مصقل صفا؛ 5. رساله در دفاع از مصقل صفا.

سید احمد علوی نسخه هایی از کتاب مصقل صفا را در اختیار مسیحیان ساکن در اصفهان قرار داد و آنها آن را به واتیکان فرستادند که منتهی به نگارش جوابیه هایی از سوی واتیکان شد که از جمله آنها می توان جوابیه فلیپ گوادنلی (پادری فلیپ) (حدود 1596-1656)، راهب فرانسیسکن پونا ونچر مالوازیا (متوفی حدود 1635) و راهب ژوزئیت امه ژزور (1604-1664) که در 1656 جوابیه خود را تألیف کرده بود، نام برد.

دوره دوم: فعالیت های تبشیری با آمدن مبلغان کاتولیک در نیمه نخست قرن نوزدهم میلادی به ویژه راهب کاتولیک فرانسوی ایوگن بور (1809-1878) آغاز شد. او در 1841 «انجمن تبشیری لازاریان» در ایران را بنا نهاد. در همان دوره، گروهی از مبلغان پروتستان نیز به ایران آمدند که از جمله مشهورترین آنها باید از راهب پروتستانی، کارل گوتلیب فاندر(2) (1805-1865) آلمانی و هنری مارتین(3) (1781-1812م) مبلغ انگلیسی که مدت کوتاه (حدود یک سال) اما پر فعالیت را در ایران به سر برده، یاد کرد.

راهب پروتستانی، کارل گوتلیب فاندر آلمانی دو بار به ایران آمد: نخست از مارس تا سپتامبر 1831م و بار دیگر در 1837م به ایران آمد. اثر مشهورش به نام میزان الحق شهرت دارد. او که از تألیف کتاب میزان الحق در ماه می 1829 به زبان آلمانی فراغت یافته بود، به کمک یک دستیار ایرانی در

ص: 22

طی 1823 تا فوریه 1833م آن را به فارسی برگرداند؛ سپس طولی نکشید که به زبان های انگلیسی، اردو، ارمنی، ترکی و عربی نیز ترجمه شد. از دیگر آثار وی مفتاح الاسرار(1)، راه زندگی(2) می باشند. در این میان کتاب میزان الحق واکنش های متعددی از سوی عالمان مسلمان داشت که از مهم ترین آنها می توان به اظهار الحق شیخ رحمت اللّه هندی اشاره نمود.

اما کشیش جوان هنری مارتین، در راه سفرش به هند در آوریل 1806 در میان راه چند ماه به قصد تصحیح ترجمه فارسی انجیل در ایران ماند. در مدت چند ماه اقامتش در شهرهای شیراز، اصفهان و... به مناظره و گفت وگو با مسلمانان پرداخت.

حضور هنری مارتین در ایران و شبهه پراکنی های وی راجع به دین اسلام که به شبهات پادری (معادل Father) معروف شد، در حوزه های علمیه جنبشی تازه پدید آورد. تا جایی که برخی از مدرسان دروس عالی حوزه علمیه همچون آخوند ملاعلی نوری مدتی حوزه درس خود را تعطیل کرد تا پاسخی مُتقن به آن شبهات بدهد. عمده ردّیه هایی که در این دوره نوشته شده، در ردّ بر میزان الحق فاندر بوده و یا ردّ بر رساله هنری مارتین است. آقای عیوضی از حدود سی اثر یاد کرده است.(3)

دوره سوم: فعالیت های تبشیری با فعالیت گسترده کشیش ویلیام کلئر تیزدِیل (1859-1928) در اصفهان در نخستین سال های قرن بیستم آغاز شده است.

تیزدِیل از یکی از پرکارترین مبشران مسیحی در دوره اخیر می باشد که تألیفات متعددی از جمله ینابیع الاسلام(4)، مراسلات دینی، مهمان و مهمان دار و برهان بطلان فخر الاسلام در نقد اسلام و عالمان مسلمان نگاشته است. مهم ترین اثر وی کتاب ینابیع الاسلام می باشد که بیشتر نیز با آن شناخته می شود. ابتدا این کتاب را به زبان انگلیسی نوشت و سپس به فارسی برگرداند و در سال 1899م. در لاهور هند منتشر نمود. کتاب ینابیع الاسلام به زبان های متعددی ترجمه و همواره تجدید چاپ شده است. کتاب مذکور جنجالی ترین کتابی است که در این دوره منتشر شد؛ در ادامه مروری بر محتوای این کتاب خواهیم داشت.

تیزدِیل پس از ورود به جلفا با خرید یک دستگاه تایپ و یک دستگاه چاپ که به دستگاه چاپ هنری مارتین معروف بود، چاپ و نشر کتب تبلیغی مسیحی را آغاز کرد. نیز او در گفت وگوهای انجمن صفاخانه اصفهان مشارکت داشت.

انتشار ینابیع الاسلام واکنش های جدّی از سوی حوزه های علمیه اصفهان و دیگر حوزه های علمیه را در پی داشت. ده ها رساله و کتاب در پاسخ به کشیش تیزدِیل نوشته شد از جمله یکی از علمای اصفهان این نقد را نوشت:

قوام الامة (هدایة الامة) فی رد شیاطین الکفره(5)، محمدتقی بن محمدباقر نجفی اصفهانی مشهور به آقانجفی (1262-1332ق).(6) این اثر در ایران و بمبئی به چاپ سنگی منتشر شده است.(7)

ص: 23

علاوه بر تألیف کتب متعدد در پاسخ به ینابیع الاسلام در این دوره، «انجمن صفاخانه اصفهان» از سوی حوزه علمیه اصفهان (مدرسه صدر) هم تأسیس شد. تأسیس این انجمن، نقطه عطفی در تاریخ گفت وگوی اسلام و مسیحیت محسوب می شود. این انجمن به درخواست مرحوم رکن الملک، حاکم اصفهان و حمایت فقیه عالی مقام حاج آقا نوراللّه اصفهانی رئیس وقت حوزه علمیه اصفهان تأسیس شد. محل استقرار ساختمان آن در محله مسیحی نشین جلفا قرار داشت.(1) اصلی ترین کار انجمن، برگزاری مجالس گفت وگو بین نمایندگان مسیحیون و مسلمانان (روحانیون شیعه) بود.

نتیجه گفت وگوهای نمایندگان مسیحی و مسلمان در انجمن صفاخانه اصفهان در ماهنامه الاسلام منتشر می شد. این نشریه توسط رکن الملک حاکم اصفهان (1254-1331ق)؛ حاج آقا نوراللّه اصفهانی (1278-1346ق) و محمدعلی داعی الاسلام (1295-1371ق) پایه گذاری و پشتیبانی و منتشر می شد.(2)

ارامنه هم برای تبلیغ مذهبی نشریاتی تأسیس کرده بودند. پرداختن به نشریات ارامنه ایران که تقریباً معاصر با ینابیع الاسلام منتشر می شدند ما را نسبت به جایگاه و ضرورت انتشار ماهنامه الاسلام بیشتر واقف می گرداند. اولین نشریه ارمنی زبان ایران هفته نامه «شاویق» است که چاپ آن در اول ژانویه 1894م در تهران به سردبیری آندرئاس بگنظریان و در چاپخانه ارامنه جاوه صورت گرفته است. عمر هفته نامه شاویق تا چهار سال یعنی 1897م تداوم داشته و مجموعاً 50 شماره از آن به چاپ رسیده است. تبریز دومین شهری است که روزنامه ارمنی زبان «گورتس» در سال 1903م. در آن منتشر می شد. بعد از تبریز سومین شهری که دارای نشریات ارمنی بوده، جلفای اصفهان است.

گرچه جلفا از نظر وجود چاپخانه ها مقام اول را در ایران و نیز در خاورمیانه دارا بود، ولی از نظر چاپ نشریات بعد از تهران و تبریز در مقام سوم قرار داشت. اولین نشریه جلفا «نورجوقایی لرابر» نام داشت که بین سال های 1904 تا 1908م منتشر می شد. سردبیر آن نیز نایب پیشوای مذهبی جلفا یعنی باگراد و اردازاریان بود. دومین نشریه جلفا هفته نامه شرکت بریتانیایی انجیل است که در چاپخانه کلیسای وانک بین سال های 1908 تا 1911م به چاپ می رسید و سومین آن ماهنامه ئنکر است که در سال 1920م به عنوان ارگان تشکیلات پیش آهنگی به سردبیری پیش آهنگان هوسپ آبکاریان به چاپ می رسید.(3)

دوره سوم رویارویی علمای اسلام و مسیحیت از اوائل سده بیستم میلادی شروع شده و تا نزدیک پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ادامه داشت. البته علما و روحانیون و مراجع تقلید در هر شرایط به گونه ای به مقابله با مسیحیت اقدام می کردند. زمانی با تأسیس صفاخانه به مناظره و گفت وگو پرداخته

ص: 24

و در زمان دیگر با تأسیس مرکز آموزشی ابابصیر به جذب نوجوانان و جوانان نابینا برای رهایی آنان از دست مراکز آموزشی مسیحیت می پرداختند.

این گزارش اجمالی نشانگر این است که اولاً علت و زمینه پیدایش ابابصیر چیست؟ دوم اینکه پیشینه منازعات مسلمانان و مسیحیها از تحولات بسیار گذر کرده و ابابصیر بر انبوهی از مسائل و رخدادها پدید آمده است.

اما دفتر فرهنگ معلولین بر اساس برخی اسناد منتشره در خارج از کشور، اقدام به پژوهش درباره کریستوفل و تدوین مطالبی در این کتاب و نیز کتاب مستقلی درباره اش نموده است؛ با هدف اینکه بخشی از حوادث تاریخ تحولات نابینایان و ناشنوایان تبیین گردد.

معماری فرهنگ و تعلیم و تربیت: کریستوفل

(1876-1955م/ 1254-1334ش)، در چهارم سپتامبر در شهر ریدت(1) در حوزه راین لند(2) اکنون به نام مونس گلادباخ متولد شد و دوران کودکی و جوانی را در این شهر گذراند. خانواده وی مسیحیان مؤمنی بودند و در کلیسا نقش فعالی داشتند.

کریستوفل را به عنوان معمار آموزش و پرورش نابینایان و آورنده خط بریل به ایران پدر نابینایان شرق معرفی کرده اند.(3) ولی اگر اهتمام و تلاش های ایرانیان نبود، این خط تا این حد توسعه نمی یافت.

کریستوفل غیر از اینکه اهداف و آموزه های مسیحیت را ترویج می کرد، به دلیل همکاری با رژیم هیتلر توسط خود دولت آلمان تحت تعقیب قرار گرفت.

نتیجه اینکه، تلاش شده بر اساس اسناد و مدارک اندکی که در ایران در دسترس هست، شخصیت و فعالیت های کریستوفل را بررسی کنیم. اما اگر به سندها برسیم، به احتمال زیاد بررسی ها و داوری ها در مورد او، متفاوت خواهد شد. رابطه او با دولت آلمان آن هم دولت هیتلر و تبلیغ و ترویج مسیحیت بر اساس اسناد موجود، به انگیزه خیرخواهی و کمک به معلولین و نابینایان انجام می شده است، اما اگر اسنادی کشف شود که وراء این فعالیت ها را نشان دهد و معلوم شود او انگیزه های استعماری داشته و جاده صاف کن استعمار بوده، تحلیل ها و داوری ها کاملاً متفاوت خواهد شد.

کریستوفل در شهرهای مختلف ایران مدارس بسیار راه اندازی کرد. امکانات کمک آموزشی مثل دستگاه چاپ برای نابینایان وارد کرد. فناوری مرتبط به امور معلولین را بومی سازی کرد. اما مهم ترین ویژگی مؤسسه کریستوفل این است که هیچ گاه تعطیل نشد و فعالیت های آن کاهش نیافت؛ بلکه همواره رو به توسعه بوده به طوری که هم اکنون یکی از مؤسسه های بزرگ در کشورهای مختلف است. صدها مدرسه زیر پوشش دارد و از نظر سرمایه، وضعیت عالی دارد. بعداً در فصل دهم جنبه های مختلف آن را بررسی خواهم کرد.

* توسعه 51 تا 85

* کاهش فعالیت ها و تعطیلی آموزش 85 تا 90

* سازماندهی مجدد

* 1390 تا کنون

هر چند در پاره ای از مصاحبه ها و اظهارنظرها گفته شده، قوه قضاییه و دادگاه در کاهش یا تعطیلی فعالیت های ابابصیر و چند سال بعد در شروع آنها نقش داشته ولی محمدحسین بصیری (مدیرعامل) در یادداشتی چنین نوشته است:

دادگاهی در سال 83 و بعد آن تشکیل نشد؛ پس از تعویض حسین مظاهری و انتصاب مدیر بی انگیزه توسط آموزش و پرورش استثنایی درصدد بودم مجمع عمومی را تشکیل دهیم ولی اخذ مجوز از نیروی انتظامی نیاز بود و برای اخذ مجوز چند سال تلاش شد و بالاخره در سال 90 دریافت کردیم و با تأخیر حداقل 5 ساله مجمع عمومی تشکیل گردید.(1)

ابابصیر از چهار مرحله فوق عبور کرده است. گزارش وقایع به این صورت است: همانطور که در بخش «شروع و آغاز» آمد، دوازده تن از علمای دینی، تجار و فرهنگی های اصفهان درصدد برآمدند مرکز آموزشی برای نابینایان ایجاد کنند. مهدی اقارب پرست، مسئول سازمان دهی به نیروها و برنامه ریزی شد. او جلساتی را روزهای یکشنبه در خانه مرحوم شمس آبادی برای پیگیری این پروژه تشکیل می داد. بالاخره در 1348 مجوز فعالیت ها از طرف مراکز دولتی به ویژه آموزش و پرورش به صورت شفاهی داده شد و مرحوم شمس آبادی ساختمان قائمیه در خیابان مسجد سید را برای تشکیل کلاس برای نابینایان اختصاص داد و در سال 49 عملاً کار آغاز شد.

چند سال نخست برای شناسایی نابینایان و معلمان آنها، نوشتن و تهیه متون درسی، شناسایی و جذب نابینایان و برگزاری کلاس ها و دوره های آموزشی گذشت.

سال 1350 آیت اللّه سید حسین خادمی ساختمان جدیدی در خیابان جامی برای آموزش دختران نابینا به ابابصیر می دهد و نیز نیکوکار دیگری یک قطعه ده هزار متری در خیابان امام خمینی (دستجرد قداده) اهدا و ده هزار متر هم توسط ابابصیر خریداری شد و کار توسعه ابابصیر آغاز شد. این دو رخداد، تأثیر زیربنایی در سرنوشت ابابصیر داشت. با اهدای ساختمان مدرسه دخترانه توسط آیت اللّه سید حسن خادمی، ابابصیر وارد برنامهریزی آموزشی و پرورشی برای دختران نابینا شد. اما ورود به این فاز محدود به برگزاری چند کلاس نبود و باید با برنامهریزی گسترده همه شئون آنان را زیر پوشش میگرفت. از ساختن خوابگاه تا ازدواج و اشتغال و خلاصه با تدبیر باید نسل جدیدی از دختران تربیت میشدند تا در فعالیت های اجتماعی فعال و الگو برای دیگر دختران هم باشند. همین تدبیر بود که امروز با نسلی از معلمان، دبیران و فعالین اجتماعی زن در پستهای مختلف مواجه هستیم. اما رخداد دوم یعنی واگذاری زمین بزرگی در خیابان امام خمینی توسط یک نیکوکار به ابابصیر، مبدأ تحولات دیگری در ابابصیر شد. مدیریت به فکر توسعه کمی و کیفی افتاد. به ویژه در این

ص: 27

دوره فعالیت های ابابصیر نظر وزارت آموزش و پرورش را جلب کرده و بورسهای بدیعی برای مهارت افزایی و تکمیل تحصیلات مدیران ارشد ابابصیر به این سازمان اعطا شد. پس از اعزام یک ساله مهدی اقارب پرست به انگلستان جهت تحصیلات تکمیلی و انتقال تجارب دنیای مدرن، ابابصیر برای توسعه آموزش و پرورش نابینایان گامهای جدید برداشت.

مدیریت مطلوب حسین مظاهری هم توانست به سرعت موانع را پشت سر گذارد و به پیش برود. اما تعویض شرایط مدیریت استان اصفهان و ناسازگاری مدیریت جدید با اهداف و ذهنیت مدیریت ابابصیر و طرح وابستگی ابابصیر به انجمن حجتیه و تبلیغات سوء در این زمینه منجر به برکناری مدیر قانونی ابابصیر یعنی حسین مظاهری شد. نیز مدیری بی انگیزه از طرف آموزش استثنایی در ابابصیر منصوب شد. در این دوره امور ابابصیر یکی بعد از دیگر به تعطیلی کشیده شود تا اینکه پس از سه سال تمامی دانش آموزان از ابابصیر می روند و هیئت امنا و هیئت مدیره تصمیم می گیرد ساختمان ها را تحویل گرفته و کار آموزش را تعطیل کند و فقط به خدمات رسانی بپردازد.

با اینکه دوره مدیریت حسین مظاهری را باید دوره رونق و سال های طلایی ابابصیر دانست ولی با چند اقدام ناشایست همه آن دستاوردها از بین میرود.

ساختمان بزرگ خیابان امام خمینی را به دانشگاه راغب اجاره می دهد و با مبلغ دریافتی شروع به خدمات دهی به معلولان می کند. البته گروه حقوقی ابابصیر هم فعال بوده و همزمان پیگیر مجوز و تمدید جواز بوده است تا اینکه پس از فعالیت های حقوقی بسیار، موفق می شود جواز فعالیت مؤسسه ابابصیر را تمدید کند و کارهای مددکاری، بهداشت و آموزش های توان افزایی (غیر تحصیلی) را ابتدا در ساختمان سابق ابابصیر واقع در خیابان ابوذر (کوی تاج) و از سال 1391 در ساختمان جدید واقع در خیابان خیام ادامه دهد.

هم اکنون مدیریت ابابصیر درصدد آغاز فعالیت ها در ساختمان خیابان امام خمینی و رفع موانع و برنامه ریزی جدید است.

ورزشی است. تا کنون بیش از 100 نفر از مددجویان این مؤسسه به مدارج عالی کارشناسی، کارشناسی ارشد و بالاتر رسیده اند.(1) مؤسسه ابابصیر هم اکنون 530 نفر مددجو در سطح استان اصفهان و بالغ بر 230 نفر در استان چهار محال و بختیاری زیر پوشش خود دارد. امیدوار است در ادامه این راه و ارائه هرچه بیشتر خدمات به این قشر آسیب پذیر جامعه از همدلی، همراهی و یاری مردم بی بهره نماند.

مدیریت ابابصیر معتقد است باید از کارشناسان متخصص در زمینه های تحصیلی، حرفه آموزی، علوم تربیتی و غیره استفاده کرد؛ نیز از امکانات و تجهیزات مناسب و مدرن برای خدمات بیشتر بهره بُرد تا از این طریق خواهران و برادران روشندل استعدادهای نهفته خود را شکوفا نمایند و امید به زندگی و تلاش بیشتر در آنان بارور شود.

خدماتی که این مؤسسه ارائه داده است عبارت اند از:

- کلاس های فرهنگی آموزشی

- حرفه آموزی

- توانبخشی

- آموزش کامپیوتر

- فعالیت های ورزشی

- سایر خدمات فرهنگی از قبیل کتابخانه (بریل و گویا)، برنامه های ورزشی و مسابقات، مسافرت ها و گردش های علمی و تفریحی.

رمز پیشرفت این مؤسسه را باید در چند نکته جست: مدیریت ابابصیر توانسته فرهنگ ترویجی خود را با فرهنگ جامعه هدف و مردم منطبق سازد. مردم ایران به دلیل مسلمان و شیعه بودن خواهان این نوع فرهنگ هستند و ابابصیر هم بر همین فرهنگ تأکید کرده است؛ دوم اینکه بر امکانات مردمی نه دولتی تکیه نموده است؛ ولی همواره در کنار استفاده از مردم نیک اندیش، از مساعدت های داوطلبانه مسئولان محترم ادارات و پشتیبانیهای دولت هم استفاده کرده است. از این رو خط مشی ابابصیر، تکیه بر مردم و نیز استقبال از مساعدت های نهادهای دولتی است. اما این مؤسسه دولتی نیست ولی کمک کار دولت است و بسیاری از مشغله های دولت را بر دوش کشیده و انجام داده است؛ از این رو از مساعدت های دولتی هم استقبال می کرده است.

سومین عامل موفقیت را باید در استفاده از نیروهای کارشناس و خبره و نیز خدوم و دلسوز جستجو کرد. مدیریت ارشد ابابصیر کاری به سلیقه افراد نداشت. هر فردی را که دارای تجربه و مهارت و اخلاق نیک بود، جذب کرده است.

البته این مورد نسبی است و هر سازمانی اولویت ها و دیدگاهی دارد. منتقدان ابابصیر می گویند، مدیریت خطی و جناحی عمل کرده است. اما مدیریت ابابصیر هم پاسخ دارد و می گوید: باید ملاحظات نیکوکارانی که مساعدت می کردند و نیز ضوابط دولت را در نظر می گرفتیم.

مهم ترین اهداف این مرکز عبارت اند از:

ص: 29

1- پشتیبانی و حمایت های رفاهی، درمانی، بهداشتی و آموزشی برای مددجویان تحت پوشش.

2- مهارت آموزی، کاریابی، اشتغال، ارزیابی، برنامه ریزی و پژوهش در مسائل نابینایی با همکاری رشته های مرتبط دانشگاهی.

3- آموزش های قرآنی، احکام، بهداشت جسم و روان و سایر امور فرهنگی و دینی

4- برگزاری تورهای زیارتی - سیاحتی، طبیعت گردی و تأمین امکانات ورزشی برای سلامت جسم و روان مددجویان.

5- ارائه خدمات کمک آموزشی جهت دانش آموزان و دانشجویان تحت پوشش از قبیل تکثیر جزوات به خط بریل (خط نابینایی) و تأمین لوازم التحریر و موارد مرتبط آنها.

6- استفاده از دستاوردها و تجارب مدرن و پیشرفته برای توان دار نمودن هرچه بیشتر مددجویان.

7- تجهیز به مدرن ترین وسایل آموزشی، کمک آموزشی، پژوهشی و انتشاراتی برای ارتقای به روز دانش و مهارت مددجویان.

8- آموزش شیوه های جدید و مدرن.

9- تأکید بر آموزش در کنار مهارت آموزی عملی و فراگیری شغلهای عملی.

10- تأکید بر اخلاق و پرورش محاسن اخلاقی به ویژه غیرت ایمانی و دفاع از بنیانهای عقیدتی.(1)

آموزش را به عنوان یک راهبرد و یک انگیزه مطرح کرد و شروع به گسترش فضاهای آموزشی برای نابینایان و توسعه برنامه ها پرداخت.

در مورد دوره ده ساله (48 تا 58) اول، وقتی به مصاحبه با سید حسین علوی مراجعه می کنیم می بینیم در کنار مسیحیت هراسی دو مسأله دیگر هم به عنوان چاشنی مورد استفاده قرار می گرفت: یکی فساد اجتماعی و دولت را مسبب و عامل آن معرفی کردن و دوم بهائیت و بابیت هراسی و استفاده از امکانات و خود نابینایان در مبارزه با بابیت و بهائیت.(1)

اما در دوره دوم که از 58 تا 85 طول کشید، ابابصیر تلاش کرد خودش را جایگزین آموزش و پرورش استثنایی کند و مأموریت های استثنایی را انجام دهد و از این طریق توانمندی ها و ظرفیت های خودش را نشان دهد. مهم تر اینکه افراد متدین که رویکرد انقلابی نداشتند و جایی در نهادهای دیگر برایشان متصور نبود در ابابصیر به کار گرفته می شدند.

در این دوره با اینکه مدیریت ابابصیر بسیار کوشید تا تنش و ناهماهنگی به وجود نیاید، ولی به طور طبیعی تنش هایی رخ می داد که گاه موجودیت ابابصیر را به مخاطره می افکند؛ یعنی در جاهای خط مشی و اصول راهبردی مدیران ارشد و سیاست گذاران ابابصیر با خط مشی نظام آموزش و پرورش دولتی سازگار و انطباق کامل نداشت؛ و از طرف دیگر تب انقلابی گری و احساسات انقلابی به گونه ای بود که فکر می شد تمام امور و همه برنامه های ادارات این نظام درست و مشروع است و هر کس و هر جریان کوچک ترین زاویه ای داشت، حکم بر عدم مشروعیت آن جریان و آن افراد داده می شد. به همین دلیل بود که دانش آموزان ابابصیر و بعضی از معلمان و کادر آموزشی در دهه هفتاد و هشتاد تحمل نیاورده و شروع به مخالفت در درون کردند.

با بالا گرفتن اختلافات و چند جلسه گفت وگو بالاخره در 19 اسفندماه 74 آموزش و پرورش بین آموزش و پرورش و ابابصیر و مشخصاً حجت الاسلام مهدی مظاهری و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور عبدالمجید معافیان تفاهم نامه ای در هفت بند(2) تدوین و منتشر می گردد و تداوم همکاری ها و ادامه کار ابابصیر منوط به این تفاهم نامه می گردد.

اما مشکلات به این راحتی قابل حل نبود، از یک طرف آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد دولتی نمی توانست یک مرکز مثل ابابصیر را تحمل کند. مرکزی که پتانسیل و ظرفیت بالایی داشت و نسبت به نظام ناکارآمد اداری آموزش و پرورش توانمندی هایش همیشه مطرح و جلوی چشمان همگان بود. از طرف دیگر مدیریت عالی ابابصیر نمی خواستند تمامی شئون و موجودیت خود را در اختیار آموزش و پرورش قرار دهند و عقب نشینی کنند.

مراجعه به متنی که به امضاء گروهی از دبیران و آموزگاران مجتمع آموزشی ابابصیر رسیده و در سه صفحه به اشکالات موجود در پنج بند اشاره کرده، گویای نکات فراوان است و برای پژوهشگران بسیار

ص: 31

راهگشا است. این متن خطاب به آقای براتی مدیر سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان پخش شده است.(1)

تمام این اسناد و مدارک توسط مورخین و پژوهشگران بررسی می شود و کتاب ها و مقالات بسیار تألیف می شود و داوری خواهد شد که حق با کدام طرف است. اما به نظر می رسد یکی از اشتباهات استراتژیک ابابصیر این بود که در آن شرایط می خواست نظام آموزشی و پرورشی مطلوب خود را مدیریت کند. روشن و واضح است هیچ نهاد دولتی اجازه نمی دهد آلترناتیوی زیر چتر خودش رشد کند؛ مگر آن نهاد ضعیف باشد؛ در این صورت از سَر ناچاری، جانشین کارآمد و قوی را ممکن است قبول کند.

به هر حال از 1385، مدیریت عالی ابابصیر متوجه شد ماندن و ادامه دادن به امور آموزشی و تحصیل نابینایان ممکن نیست، لذا در نامه ای به تاریخ 28 اردیبهشت 1387 به آقای عباسیان از آموزش و پرورش اصفهان خواست دانش آموزان باقیمانده را تحویل بگیرد.(2)

تجربه در کشورهایی مثل ایران گویای این است که NGOهای مردمی نباید وارد ساختارهای دولتی شوند و درصدد جایگزین نهادهای دولتی نباید بشوند. مگر خود دولت اجازه دهد و راه را باز کند مثل دانشگاه آزاد یا مدارس غیر انتفاعی، آن هم شرایط و ضوابط خاص خود را دارد.

ابابصیر از 1385 تا 1390 دوره فترتی را پشت سر گذاشت و برعکس روال قبل که افزایش و توسعه بود، در این دوره روال کاهش و حذف بخش های آموزش و پرورشی بود.

ابابصیر از 1390 به بعد در ساختار و شاکله واقعی اش یعنی تشکل مردمی ظاهر شد و در زمینه های مختلف و به صورت یک NGO شروع به خدمات دهی و نیز برگزاری کلاس های توان بخشی و توان افزایی پرداخت.

بالاخره ابابصیر در سه مقطع، حداقل خط مشی خود را تغییر داده و خودش را با شرایط و اقتضائات موجود وفق داده است. یک نکته مهم این است که در کشورهایی مثل ایران تشکل هایی ماندگاری و پیشرفت خواهند داشت که در زمینه های محدود فعالیت کنند. قطعاً تشکلی که در پزشکی، در اردو و تفریح، ازدواج و تجهیز و جهیزیه، مساعدت مالی، مسکن، توان بخشی جسمی، توان بخشی فکری، مشاوره، خانواده، اطلاع رسانی تغذیه و سلامتی و کارآفرینی و اشتغال بخواهد فعالیت کند. در واقع به هیچ کدام به درستی نمی تواند رسیدگی کند و به کارآمدی برسد. وقتی به فهرست فعالیت های ابابصیر نگاه می کنیم، همه سرفصل ها را می بینیم. اما این نشانه قوت مدیریت نیست.

نکته مهم دیگر اینکه قبل از شروع هر کار و سرفصلی لازم است، کارشناسی و مطالعه گردد و طرح و برنامه آماده و تدوین و پس از نظرخواهی از افراد مجرب و متخصص، شروع به کار گردد. متأسفانه برخی مراکز، کارهایی را شروع می کنند و بودجه های بسیاری را تلف و هدر می دهند و پس از مدتی متوجه می شوند این کار از ابتدا صحیح نبوده است.

ص: 32

بر اساس این تجارب و این نکات و با توجه به اینکه ابابصیر پیشینه مطلوبی دارد، لازم است طرح و برنامه ای را تدوین و سپس شروع به اجرا کند.

معرفی اهداف در اساسنامه: در بند 8 اساسنامه جدید ابابصیر مصوب 1395 اهداف و خط مشی ابابصیر این گونه معرفی شده است:

«این مؤسسه خیریه، غیر انتفاعی، غیر سیاسی بوده، هدف آن تعلیم و تربیت افراد استثنایی از جمله نابینایان و کم بینایان می باشد.

منظور از تأسیس این مؤسسه گردهمایی، مددکاری، آموزشی و خدمات، حمایت های رفاهی، تور های زیارتی و ییلاقی، طبیعت گردی، امور درمانی، بهداشتی، مهارت آموزشی و اشتغال از طریق ایجاد کارگاه ها و عرضه مستقیم، برنامه ریزی و پژوهشی با همکاری رشته های دانشگاهی می باشد که افراد تحت پوشش از امکانات روزانه یا شبانه روزی برخوردار خواهند بود همچنین در زمینه های امور آموزشی و تربیتی افراد تحت پوشش، نشر جزوات لازم به خط بریل (نابینایی) آموزش های لازم احکام، قرآن و سایر امور فرهنگی و دینی در راستای تقویت اعتقادات اسلامی و مذهبی صورت می پذیرد.

ایجاد باشگاه فرهنگی ورزشی و مرکز روانشناسی نابینایان و کم بینایان ابابصیر».(1)

ملاحظات: تشکل های معلولیتی چهار گونه اند: خدماتی یا (خدمت رسانی)؛ اطلاع رسانی؛ پژوهشی و آموزشی. بعضی هم مرکب و چند منظوره می باشند.

ابابصیر خط مشی و چارتی که برای خودش برگزیده، خدمت رسانی و آموزشی است.

پژوهش و اطلاع رسانی در آن جایگاهی نداشت. ولی بعدها یک واحد به نام «واحد فناوری اطلاعات» به آن افزوده شد. این واحد که مستقیماً زیر نظر مدیرعامل فعالیت می کند و در عرض معاونت ها است، دارای سه کارکرد است: وب سایت، کارگروه IT و بخش تحقیقات.

اخیراً در بولتنی که توسط ابابصیر منتشر شده به جای معاونت و بخش اداری، کارگروه تعریف کرده و در مجموع چهار کارگروه زیر را معرفی کرده است:

کارگروه مددکاری

کارگروه پزشکی

کارگروه آموزشی و فرهنگی

کارگروه اشتغال

به هر حال مدیریت ابابصیر با توجه به اقتضائات دهه پنجاه این ساختار مدیریتی را برگزید. ولی در جریان عمل و برخورد به موانع، برخی بخش ها را تغییر داده است. بر اساس اسناد و مدارکی که در سال های اخیر از طرف ابابصیر منتشر شده، درصدد هستیم ساختار و شاکله آن را تبیین و معرفی کنیم.

ص: 34

وظایف: وظایف مجمع عمومی عادی هیئت امناء در بند 14 اساسنامه این گونه ترسیم شده است:

1. انتخاب اعضای هیئت مدیره (اصلی و علی البدل) و بازرسان اصلی و علی البدل

2. استماع گزارش هیئت مدیره و بازرس (بازرسان) در امور مالی و ترازنامه سالیانه مؤسسه و تصویب آن.

3. تعیین خط مشی آینده مؤسسه و تصویب آن.

4. بررسی و تصویب یا رد پیشنهادهای هیئت مدیره.

5. تعیین عضو جانشین هیئت امناء طبق مندرجات تبصره ماده 12.

6. تصویب ترازنامه و بودجه.

7. تعیین روزنامه کثیرالانتشار برای درج آگهی ها و دعوت نامه.

در ماده 15 آمده که مجمع عمومی فوق العاده هیئت امناء با شرایط زیر تشکیل خواهد شد:

1. با درخواست هیئت مدیره یا بازرس

2. با درخواست یک سوم از اعضای هیئت امناء

تبصره: مجمع عمومی فوق العاده هیئت امناء تمام شرایط مجمع عمومی عادی را خواهد داشت.(1)

هیئت مدیره: اعضای هیئت مدیره به مدت دو سال توسط مجمع عمومی انتخاب می شوند. در سال های 93 تا 1395 افراد زیر انتخاب شدند:

1. حجت الاسلام مهدی مظاهری صالحی، رئیس هیئت مدیره

2. مهدی بصیری اصفهانی، نائب رئیس هیئت مدیره (استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی در رشته مراتع و کشاورزی)

3. سید عبدالرسول علوی، خزانه دار (مهندس شیمی و مدیر چند واحد صنعتی)

4. دکتر رسول روغنیان، منشی (استاد دانشگاه اصفهان در رشته علوم آزمایشگاهی)

5. محمدحسین بصیری اصفهانی، عضو هیئت مدیره و مدیرعامل (مدیر چند شرکت صنعتی)

6. سید علی قاضی عسگر، عضو هیئت مدیره و قائم مقام مدیرعامل (مدیرعامل یک شرکت تولیدی و مدرس دانشگاه)

7. محسن ساوج، عضو هیئت مدیره (مهندس کشاورزی و مدرس و فعال اقتصادی)

8. مصطفی عراقی، عضو علی البدل (فعال در رشته فرش و مدیرعامل انجمن مددکاری امام زمان)

9. علیرضا امینی (مهندس مکانیک و فعال در بخش صنعت و ساختمان و معدن)(2)

ص: 36

لازم به ذکر است حجت الاسلام مهدی مظاهری صالحی در چند دهه همواره در صدر هیئت مدیره ابابصیر بود چون به علت کسالت توانایی اداره امور را نداشت و بیشتر به عنوان رهبر معنوی شناخته می شد. البته دکتر مهدی بصیری اصفهانی به عنوان جانشین او، وظایفش را انجام می داد.(1) بالاخره آقای مظاهری در 1396 درگذشت. مواد 18 تا 23 اساسنامه ابابصیر به هیئت مدیره اختصاص دارد و تمامی ابعاد این بخش توضیح داده شده است.(2)

مدیرعامل: یکی از اعضاء هیئت مدیره به عنوان مدیرعامل و فرد دیگری به عنوان قائم مقام مدیرعامل برای دو سال توسط هیئت مدیره انتخاب می شوند.

اولین هیئت مدیره ابابصیر آقای محمد بصیری بود. فرزند همین شخص به نام محمدحسین بصیری اصفهانی از سال 1390 تا کنون مدیرعامل بوده است.

نیروی انتظامی گواهی حجت الاسلام مهدی مظاهری به عنوان رئیس هیئت مدیره و محمدحسین بصیری به عنوان مدیرعامل و نیز اعضای هیئت مدیره اصلی و بدلی را در سال 1395 به شرح زیر صادر کرده است:

ص: 37

بازرسان: رکن دیگر تشکیلات ابابصیر است که در اساسنامه ابابصیر مواد 24 تا 28 به تفصیل به روش انتخاب، وظایف و دیگر مسائل مرتبط به این بخش پرداخته اند.

ص: 38

دیگر مدیریت ها: از سال های نخست تأسیس ابابصیر، مدیریت های جزء و غیر رکن هم بوده است. اکنون به اهم آنها اشاره می شود:

محمدحسین بصیری می نویسد: در ابابصیر همواره دو مدیریت مهم بوده است: مدیر آموزشی که از کادر اداره آموزش و پرورش بوده و به حکم آن اداره تعیین می شده و فقط به امور آموزشی پرداخته است و دوم مدیرعامل است که توسط هیئت مدیره انتخاب می شده و مسئول امور غیردرسی، پشتیبانی، رسیدگی به مسائل مالی و امور پرسنلی بوده است.

مدیر شب که از اوایل بعدازظهر تا صبح به امور متعدد رفاهی، پزشکی، مطالعاتی بچه ها رسیدگی می کرد. محمدحسین اقارب پرست یکی از مدیران یا مربیان شب ابابصیر بود.

2. چاپ و ارائه جزوات بهداشتی به منظور بالا بردن سطح معلومات بهداشتی مددجویان

3. برگزاری دوره های آموزش بهداشت و سلامت فردی

فعالیت های اشتغال زایی: ابابصیر در راستای رسالت خود، جهت حفظ و ارزش به کرامت انسانی مددجویان نابینا، از سال های نخست تأسیس درصدد ایجاد شرایط لازم برای اشتغال مددجویان بوده است؛ البته در حد توان و امکانات خودش. لازم به ذکر است همه تشکلهای مردمی و نیز همه نهادهای دولتی تلاش کردهاند سروسامانی به اشتغال معلولان بدهند ولی کمتر موفق بودهاند. زیرا از نظریات کارشناسانه مدرن و از تجارب کشورهای پیشرفته کمتر استفاده کردهاند. اما خروجیهای ابابصیر نسبت به تشکلهای دیگر بیشتر اشتغال پیدا کردهاند. مهم ترین دلیل آن، سخت کوشی و مطلوبیت آموزش ها است. به طوری که از آنان افراد لایق و کارآمد ساخته است.

فعالیت هایی که تا کنون توسط کارگروه اشتغال برنامه ریزی و اجرا گردیده به شرح ذیل می باشد:

1. جلسه با مسئولین اشتغال سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی در راستای همکاری متقابل و استفاده از امکانات آنها برای مددجویان

2. برگزاری کارگروه های مختلف اشتغال با حضور کارآفرینان و مددجویان مؤسسه

3. شرکت در نمایشگاه های فصلی از جایگاه اشتغال و فروش محصولات مددجویان

4. ایجاد کلاس های آموزش قالی بافی و قلاب بافی گبه، ویژه مددجویان زن زیر نظر استادان مجرب

5. دادن وام و حمایت مالی از طرح های دارای قابلیت اشتغال زایی برای مددجویان

6. بازاریابی محصولات تولید شده مددجویان

برنامه ریزی برای اشغال: فعالیت هایی که در حال برنامه ریزی و هماهنگی جهت اجرا در آینده نزدیک می باشد عبارت اند از:

1. بررسی کلیه مددجویان از نظر وضیعت اشتغال به کار و تخصص های آنها

2. برنامه ریزی و اجرای آموزش های فنی برای دانش آموزان دوره دبیرستان

3. استعدادیابی و هدایت تحصیلی دانش آموزان با دیدگاه اشتغال به کار آینده آنها

4. شناسایی مراکزی که نابینایان در آن مشغول به کار می باشند. در راستای شناخت مسائل کار و روابط کارفرما و مددجو و بهبود آن و همچنین در صورت امکان افزایش تعداد مددجویان در آن محل کار

5. تهیه یک فیلم مستند از اشتغال به کار نابینایان جهت ارائه توانمندی های آنها

6. آموزش فرهنگی مددجویان جهت افزایش تعهد آنها به کار و حفظ کرامت انسانی خود جهت جذب حمایت به جای جذب ترحم

7. بازدید از محل اشتغال مددجویان در راستای بهبود و ایجاد امکانات سهولت حضور در محیط و احتمالاً علائم مسیریابی

8. شناسایی امکانات موجود در اصفهان در مراکز دولتی و خیریه ای جهت کمک به اشتغال مددجویان

9. ارتباط با نمایندگان مجلس و جذب کمک های احتمالی

10. ترویج فرهنگ اشتغال معلولین با همکاری شهرداری و دیگر ارگان ها

ص: 40

11. آموزش دوره گلیم فرش

12. آموزش دوره اپراتور بازاریاب

13. برگزاری دوره های جهت یابی و حرکت (عصازنی)

14. برگزاری دوره تقویت حواس

15. برگزاری دوره مهارت های عضلانی

16. آموزش و ایجاد گروه های کاری و کمک به فروش محصولات در زمینه بافتنی و قلاب بافی

17. هماهنگی در ایجاد یک مجموعه بسته بندی میوه و دیگر کالاها

18. تحقیق و تدوین مقاله های علمی در زمینه اشتغال نابینایان در دنیا با همکاری مراکز دانشگاهی(1)

اما مدیریت ابابصیر تاکنون تجارب خود در زمینه اشتغال را گردآوری و منتشر نکرده است. با اینکه لازم بود چند اقدام انجام میداد: یکی گردآوری، تحلیل و انتشار دستاوردها در قالب کتاب؛ مقاله؛ دوم برپایی نشستها و همایش و استفاده از نظرات کارشناسان.

بند 18 مزبور هم عملی نشد و به دلایلی تحقق آن ممکن نبود.

خدمات فرهنگی و آموزشی: مؤسسه آموزشی ابابصیر توانسته مجموعه ای در راستای خدمت به روشندلان، اعم از نابینا و نیمه بینا ایجاد نماید. از کارشناسان متخصص در زمینه های تحصیلی، حرفه آموزی، علوم تربیتی، مشاوره و غیره استفاده کرده و امکانات و تجهیزات مناسب برای ارائه خدمات بیشتر آماده نموده است. از این رو سه عنصر برنامهریزی، تجهیزات و تفکر کارشناسی را در کنار هم تجمیع نموده و بستر لازم برای خدمات رسانی را فراهم کرده است.

مهم ترین فعالیت ابابصیر تعلیم و تربیت و ارتقای دانش و سطح فرهنگ مددجویان است. البته این بخش مشکل ترین کار است و نیاز به مدیریت دلسوز و متخصص دارد. اما کارهایی که در این بخش انجام یافته عبارت اند از:

1. برگزاری کلاس های آموزشی شامل (بهداشتی، مهارت های زندگی، احکام و قرآن...) ویژه مددجویان و خانواده های ایشان

2. اجرای طرح تشویقی برای شرکت کنندگان در کلاس های آموزشی شامل: کتاب، بسته های بهداشتی و هدایای نقدی، اردوهای سیاحتی و تفریحی.

3. راه اندازی کتابخانه بریل و گویا

4. فراهم نمودن وسایل کمک آموزشی ویژه نابینایان از قبیل (دستگاه ضبط صدا، کاغذ بریل، کتب گویا، پرکینز)

5. هماهنگی و همکاری با مؤسسات مشاوره ای در جهت ارتقاء ارائه خدمات هر چه بهتر به مددجویان مؤسسه.

یکی از مشکلات مهم نابینایان و کلاً معلولین ایاب و ذهاب است. مدیریت ابابصیر برای تحقق برنامه ها، اعلام کرد هزینه ایاب و ذهاب را می پردازد.

ص: 41

خدمات مددکاری: مددجویان از طریق مساعدت و خدمات رسانی زندگی مطلوب خواهند داشت. ارائه خدمات حرفه ای مددکاری به افراد و خانواده ها تا روابط اجتماعی سالم تر و مؤثرتری را دارا شده و قادر شوند با بهره گیری از استعدادها توانمندی ها، امکانات درونی و بیرونی خود و جامعه به حداکثر رشد مادی و تعالی معنوی و رضایت مندی حاصل از آن دست یافته و به صورت مستقل و خودکفا و با کارآیی بیشتر به زندگی خویش ادامه دهند. اقدامات این واحد شامل:

- تأمین و توزیع مواد غذایی(سبد کالا)

- درج تمامی اطلاعات مددجویان و سوابق آنها در بانک اطلاعاتی ابابصیر

- تأمین هزینه های دارویی و پزشکی

- مشاوره و پیگیری درمان

- پرداخت وام قرض الحسنه به مددجویان

- تهیه و تحویل جهیزیه به مددجویان

- فراهم نمودن وسایل کمک آموزشی ویژه نابینایان از قبیل (دستگاه ضبط صدا، کاغذ بریل، کتب گویا، پرکینز...)

- تأمین وسایل مورد نیاز زندگی از قبیل (یخچال، فرش، بخاری، ظروف آشپزخانه...)

- ارتباط با سازمان ها، ارگان ها، ادارات و مراکز درمانگاهی خیریه جهت حل مشکلات روشندلان

- دریافت تقاضا، شناسایی و زیر پوشش قرار دادن مددجویان جدید و بازدید از منازل ایشان

فعالیت های ورزشی: اسلام توصیه به ورزش و پرهیز از تنبلی نموده است. قال رسول اللّه (ص): ان اللّه یحب الرجل القوی یعنی خداوند متعال انسان قوی و نیرومند را دوست دارد.(1) از این رو ابابصیر برای پرورش جسم و تربیت این بعد از روشندلان، از بدو تأسیس به فعالیت های ورزشی اهتمام داشته است.

کارگروه سیاحتی، زیارتی ورزشی ابابصیر با چشم انداز ارتقاء سطح سلامت جسمی و روحی نابینایان و گسترش سطح ارتباط این افراد با جامعه تشکیل شده است. مأموریت این کارگروه برگزاری تور های سیاحتی، زیارتی و تشکیل تیم های ورزشی و برگزاری دوره های ورزشی برای نابینایان می باشد.

اما فعالیت هایی که تا کنون توسط این کارگروه برنامه ریزی و اجرا گردیده به شرح ذیل می باشد:

الف) برگزاری تورهای تفریحی یک روزه

ب) تأسیس باشگاه ورزشی ابابصیر و تشکیل تیم گلبال و اعزام این تیم به مسابقات دسته یک کشوری

ج) برگزاری تورهای زیارتی قم و جمکران به صورت هفتگی

فعالیت هایی که در حال برنامه ریزی و هماهنگی جهت اجرا در آینده نزدیک می باشد، عبارت اند از:

الف) برگزاری تورهای زیارت مشهد مقدس به صورت ماهیانه

ب) تأسیس باشگاه ورزشی ابابصیر و تشکیل تیم پایه گلبال برای افراد 10 تا 18 سال

ج) برگزاری کلاس های ورزشی ایروبیک و یوگا

ص: 42

مؤسسه آموزشی ابابصیر ورزشکاران زیادی در تورنمنت های بین المللی و عرصه ملی به تیم های مختلف معرفی نموده است که می توان از آقایان علی الهی، نوید پور ملاعباسی، محمد سلیمانی، سجاد خالدان، میثم بنی تبار، حسین مهدی، مهدی رومی فرد... و خانم ها سمیرا جلیلوند، طیبه استکی، فاطمه رقیبی، هدی شیشه گر نام برد.(1)

ابابصیر نام یکی از شاگردان امام صادق علیه السلام و نابینا است ولی مشخص نیست چه شخصی اولین بار ابابصیر را برای این مؤسسه پیشنهاد نمود، نیز معلوم نیست این موضوع توسط جمع یا یک نفر مطرح شد. اما در بین دوازده نفر که به عنوان مؤسس مشهوراند، حاج آقا مهدی مظاهری بیش از دیگران پیگیر امور ابابصیر بوده و گاه او را رئیس هیئت یا مدیر هیئت میدانند.(1)

پوشش دیگر این است که طی نیم قرن یعنی از زمان تأسیس تا کنون (1397) هیئت امناء چه تغییراتی داشته، چه افراد جدیدی به هیئت افزوده شدند؟ آیا افرادی هم بوده اند که خودشان کنار بروند و از همکاری با ابابصیر خودداری کنند؟

البته برخی اطلاعات در مصاحبه ها مثلاً در مصاحبه آقای یراقی آمده است.

خوب است مدیریت ابابصیر این ابهامات را مرتفع نموده و نام همه کسانی را که در ابابصیر نقش و تأثیر داشتهاند با اطلاعات شخصی آنها منتشر نماید. البته به این روش، جلوی بسیاری از شایعات و تبلیغات سوء را خواهد گرفت و مورخین و پژوهشگران را برای همیشه راهنمایی خواهد کرد.

مؤسسان نخست دوازده نفر بودهاند، چهار نفر روحانی و هشت نفر شخصی. از چهار تن روحانیون مؤسس، دو نفر ملقب به آیت اللّه شدهاند، یعنی آیت اللّه شمس آبادی و آیت اللّه فقیه امامی. هر چهار تن به حسن اخلاق و خدمات و نیکوکاری مشهوراند.

اما هشت نفر دیگر به امور آموزشی و معلمی یا امور بازار اشتغال داشتهاند. دوازده نفر، اکثراً به رحمت خدا رفته و معدودی از آنها در قید حیات میباشند.

با اینکه گفته شده ابابصیر دارای هیئت امنا و هیئت مدیره است اما درباره شخصیتهای عضو و شیوه عضو شدن کمتر اطلاعرسانی شده است. منتقدین ابابصیر همین نکات را بهانه کرده و میگویند شفافیت ندارند. تشکلهای معلولین هرچه جلو آمده، شفافتر شدهاند و هر سال درآمدها و مخارج، مدیران و پستها و تمامی جنبههای تشکیلات را اطلاعرسانی مینمایند.

معلولین انتظار دارند هیچ چیز از نظر آنها مخفی نماند و همه چیز را بدانند. بهترین شیوه ممانعت از قضاوتهای عجولانه و سوء برداشتها و تبلیغات اشتباه، شفافیت است. البته مشروط به اینکه نظام مدیریت هم دمکراتیک و متکی بر آراء و خواست خود جامعه هدف باشد. مگر تشکلهایی که کاملاً شخصی است و با خواستههای مؤسس باید تطابق داشته باشد. این گونه تشکلها استثناء هستند.

این فصل را گشودیم تا همۀ مؤسسین و نیز اعضاء هیئت امنا و هیئت مدیره جدید را معرفی کنیم، اما به رغم تلاشهای بسیار نسبت به برخی از آنها اطلاعاتی پیدا نشد. از این رو از همۀ کسانی که اطلاعات و آشنایی دارند استمداد می کنیم تا اگر مقاله یا گزارشی دربارۀ آنان سراغ دارند ما را مطلع فرمایند. نیز کسانی مثل آیت اللّه خادمی هرچند عضو رسمی ابابصیر نبودند ولی مساعدتها و کمک های ایشان نسبت به ابابصیر چشمگیر است. از این رو در بخش مستقلی به معرفی آنها میپردازیم. مهندس حسین بصیری مدیرعامل کنونی ابابصیر در پیدا کردن اطلاعات افراد مؤسس و هیئت امناء بسیار کوشید.

ص: 46

بدین وسیله صدها نابینا را با خواندن قرآن و سایر تعلیمات دینی آشنا نمود. همچنین آنان سواد خواندن و نوشتن پیدا کردند و صاحب مدرک تحصیلی شدند. غیر از ابابصیر، چندین مؤسسه نیکوکاری برای رفع نیازمندی های ایتام و زنان بیوه و مردم بی بضاعت تأسیس کرده است.

آن بزرگوار دارای تألیفاتی بودند ازجمله: 1- شرح بر صحیفه سجادیه امام علی بن الحسین(ع) 2- موعظه حضرت ابراهیم(ع) 3- رساله در اصول دین 4- اشعار وی در مراثی و مصائب اهل البیت(ع). ایشان در مدرسه صدر اصفهان فقه تدریس می نمود و عده ای از فضلا به محضر درسش حاضر می شدند و شاگردان بسیاری تربیت کرد. آیت اللّه شمس آبادی حدود 70 سال از عمر شریف خود را در تحصیل علم و کمال و خدمت به اسلام و ملت گذرانید ولی متأسفانه سه روز پس از مراجعتش از حج عمره مفرده توسط گروه معروف به هدفیها به شهادت رسید. یعنی صبح روز 7 ربیع الثانی 1396ق برابر با 18 فروردین 1355ش به هنگامی که عازم رفتن به مسجد خود (مسجد جعفر طیار(ع)) بود، ربوده شده، پس از انتقال آن بزرگوار به خارج شهر در نزدیکی چشمه درچه اصفهان به طرز فجیعی با عمامه اش خفه و در نزدیکی درچه رها شد. هنگامی که خبر این حادثه به مردم اصفهان رسید حماسه بی نظیری در اصفهان به وقوع پیوست.

عده ای از نزدیکان آن بزرگوار شبانه قطعه زمینی برای دفن ایشان در تکیه کوهی (گلستان شهدای کنونی)(1) خریداری کردند و فردای آن روز پیکر پاک ایشان توسط مردم اصفهان تشییع و در این محل دفن گردید. مردم با برگزاری مراسم در جاهای مختلف، از فعالیت های نیکوکارانه ایشان تشکر نمودند.

خدمات و فعالیت ها: او در تأسیس، تجدید بنا و یا تعمیر برخی از مدارس علمیه اصفهان تلاش خستگی ناپذیری داشت و بدین وسیله، خدمتی بزرگ به حوزه علمیه و رشد و توسعه آن نمود.

مرحوم آیت اللّه فقیه امامی با همکاری برخی از فضلا، با تنظیم برنامه گسترده درسی و تربیتی مدرسه ذوالفقار و مدارس وابسته، حوزه علمیه اصفهان را نظم و ترتیب داد و هزاران طلبه حوزه اصفهان را در طول 25 سال در دوره مقدمات و سطح و خارج، تربیت نمود.

ایشان به مدت 34 سال در حوزه اصفهان در رشته هایی چون علوم ادبی و منطق و حکمت، کلام و عقاید، تفسیر قرآن و شرح نهج البلاغه، رجال و درایه، فقه و اصول مشغول به تدریس بود که تا همین اواخر هم قبل از فوت به تدریس رسائل و مکاسب مرحوم شیخ اعظم انصاری و کفایة الاصول و خارج فقه و نیز تفسیر قرآن و شرح احادیث و نهج البلاغه، اشتغال داشتند.

همچنین در زمان حیات خود، صبح ها در مسجدالنبی، ظهرها در مسجد الکریم و شب ها در مسجد بابا محمدعلی سقا (مسجد امامی) به اقامت جماعت و سخنرانی دینی می پرداخت و در جلسات منظم و هفتگی، برای جمعی از پزشکان و مهندسان و سایر تحصیل کرده ها، به افاضه علمی و دینی مشغول بود و به طور مستمر، دروس و مباحث دینی را بر آنها عرضه می نمود.

از قسمت های جالب در زندگی این بزرگ مرد، مبارزات مستمری است که با فرقه های گمراه و مفسد و گروهک های منحرف از قبیل بهایی ها، کمونیست ها، التقاطی ها و وهابی مسلک ها، داشت. با بحث های زیاد و مناظرات مستدل و قوی، در رسوا نمودن و محکوم کردن آنها، نقش بسیار مؤثری، ایفا می نمود.

همچنین، همکاری و حمایت نزدیک و گسترده ایشان با مؤسسه های دینی و خیریه ای که به نام نامی پیشوایان معصوم (علیهم السلام) بوده، فعالیت خدماتی و اجتماعی داشته اند، که بسیار ارزشمند می باشد. به عنوان نمونه می توان از همکاری با انجمن مددکاری امام زمان(عج)، سازمان آموزشی ابابصیر، صندوق قرض الحسنه اباصالح المهدی (طلاب)، انجمن خیریه حضرت اباالفضل(ع) ویژه پیوند کلیه، رادیولوژی و آزمایشگاه مهدیه(ع) نام برد.

آن استاد فرزانه استادی دلسوز و تربیت کننده ای مدبر بود که با بهره گیری از علم و عمل و تقوی و مکارم اخلاقی، نقش بسیار اساسی، در رشد و توسعه حوزه علمیه اصفهان و در تعلیم و تربیت طلاب و تبلیغ و ترویج دین و دفاع از حریم مکتب ولایت و امامت، داشت.

ایشان برای ابابصیر بسیار کوشید و در جلسات همیشه شرکت می کرد. هر وقت ابابصیر در مضیقه مالی و غیره بود، اقدام می کرد و پیگیر می شد.

زندگی نامه و کارنامه(1): دربارۀ ایشان اطلاعات جامعتر و مبسوطتر توسط ناصرالدین انصاری قمی نوشته شده است. این مطالب بدون حذف و اضافه عرضه میگردد.

آیت اللّه آقای حاج سید حسن فقیه امامی، یکی از مشاهیر علما و فقهای بزرگ اصفهان به شمار میرفت. معظم له در اول صفر الخیر 1354ق (1314ش) در بیت علم و تقوا و فضیلت زاده شد.

ص: 49

پدرش آیت اللّه حاج سید عطاءاللّه فقیه امامی (درگذشت 1387ق) - امام جماعت مسجد «باغچه عباسی» و از شاگردان آیات عظام: سید محمدباقر درچهای، سید مهدی درچهای، شیخ محمدرضا ابوالمجد اصفهانی و در نجف اشرف از شاگردان عظام: آقا سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی و سید محمد فیروزآبادی بوده است، او فرزند عالم بزرگوار حاج میر سید محمد (درگذشت 1359ق)، فرزند عالم بزرگوار حاج سید عبدالباقی - بن سید میرزا بن میر محمدصادق بن علامه فقیه محدث علامه سید علی امامی عریضی - از مشاهیر شاگردان علامه مجلسی و آقا حسین خوانساری و نویسنده آثاری مانند: هشت بهشت، جامع سلیمانی، مجمع البحرین و تذکره امامی - (فرزند میر سید محمد مستوفی الاوقاف، بن سید اسداللّه، بن میرابوطالب - از علمای عصر شاه طهماسب - بن سید اسداللّه، بن شاه حیدر، بن عضدالدین بن امیرحاج، بن شاه علی بن جلال الدین جعفر، بن کمال الدین مرتضی، بن عضدالدین یحیی، بن قوام الدین جعفر بن شمس الدین محمد، بن نظام الدین اشرف، بن قوام الدین جعفر، بن مجدالدین حسن، بن وجیه الدین مسعود، بن قوام الدین جعفر بن شمس الدین محمد، بن زین العابدین ابوالحسن علی، بن نظام الدین احمد ابج، بن شمس الدین عیسی رومی، بن جمال الدین محمد بن ابوالحسن علی عُریضی، بن الامام جعفر الصادق(ع) بوده است.

وی در شانزده سالگی (1370ق) تحصیل علوم دینی را نزد پدر بزرگوارش آغاز کرد و سپس ادبیات را نزد ایشان و مرحوم میرزا محمدعلی معلم حبیب آبادی و پس از آن سطوح را نزد آیات بزرگوار: شیخ عباسعلی ادیب (مختصر و شرح منظومه) شیخ محمدحسین فقیه (معالم)، شیخ محمدحسن نجف آبادی (شرح لمعه)، سید محمد هاشمی (قوانین)، سید مرتضی موحد ابطحی (علم طب)، شیخ مجدالدین نجفی (هیئت و نجوم) و سطوح عالیه را هم از آیات عظام: شیخ علی قدیری (رسائل)، حاج آقا حسین خادمی (مکاسب)، شیخ احمد فیاض (جلد اول کفایه) و سید علی اصغر برزانی (جلد دوم کفایه)، و شیخ علی مشکاة فرا گرفت و پس از آن به مدت پانزده سال از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام: حاج میر سید علی موسوی بهبهانی و حاج آقا حسین خادمی بهرهمند شد و مبانی علمیاش را استوار ساخت.

او، به تدریس علاقه بسیار داشت و روزانه به تدریس منظم سطوح عالیه، تفسیر، رجال و عقاید میپرداخت و شاگردان فراوانی پرورش داد. او از آیات محترم: مرعشی نجفی، محمدباقر موحد ابطحی، محمدعلی روضاتی، صافی گلپایگانی و فاضل لنکرانی اجازه روایت حدیث داشت و دارای کتابخانهای بزرگ و نفیس با نسخههای خطی بسیار بود که فهرست نسخههای خطی آن را دوست محترم آقای سیدصادق حسینی اشکوری نگاشته و به چاپ رسیده است.

آن عالم بزرگوار، علاوه بر تدریس و تألیف و اقامه جماعت (هر سه وعده: صبح در مسجد النبی، ظهر در مسجد الکریم و شب در مسجد امامی)، تمام عمر پربارش را به احیاء و عمران و آبادی مساجد و مدارس، چاپ کتابهای عالمان و فقیهان پیشین، مبارزه با گمراهان و منحرفان (بهائیت، منحرفان از ولایت، وهابی مسلکان) پرداخته است. ایشان نقش مؤسس و مدیر و اشراف بر شبکه جهانی ماهوارهای «سلام» را داشت و بسیاری از مدارس اصفهان را رونق داد که عبارت اند از:

1- تجدید بنای سه طرف جنوبی، شمالی و شرقی مدرسه ذوالفقار و تکمیل طرف غربی آن؛

ص: 50

2- تأسیس و تجدید بنای مدرسه محمدیه (در سه طبقه)؛

3- بنیاد مدرسه جوادیه - متصل به مدرسه محمدیه - (در چهار طبقه)؛

4- تعمیر بنیادین مدرسه امامیه (نزدیک چهارراه ابن سینا، در مجاورت قبر بابا قاسم)؛

5- تجدید بنای مدرسه الغدیر؛

6- تعمیر و بازسازی مدرسه نیمآور؛

7- تکمیل و نماسازی مدرسه عَرَبان (مدرسه آیت اللّه خادمی)؛

8- تجدید بنا و توسعه مدرسه خالصیه؛

9- تعمیر و بازسازی مدرسه کاسهگران (نزدیک مسجد جامع اصفهان)؛

10- تعمیرات مدرسه میرزا حسین (واقع در بازارچه بید آباد)؛

همچنین تعمیر و بازسازی مدرسه ثقة الاسلام، مدرسه نوریه، مدرسه الماسیه، مدرسه میرزاحسن و مدرسه درب کوشک.

آن مرد بزرگ، کوشش بسیار در دستگیری از نیازمندان و یاری مستمندان، همکاری مداوم با مؤسسات خیریه، مانند: انجمن خیریه حضرت ابوالفضل (ویژه پیوند کلیه)، سازمان آموزشی ابابصیر (ویژه روشندلان)، انجمن مددکاری امام زمان(عج)، صندوق قرضالحسنه اباصالح المهدی، آزمایشگاه و رادیولوژی مهدیه و ساخت و تهیه مسکن برای طلاب و فضلای اصفهان داشت.

آثار علمی: شش عنوان کتاب توسط ایشان منتشر شده و نیز هفت عنوان کتاب دارد که هنوز منتشر نشده است. همچنین هفت اثر از دیگران به کوشش او منتشر شده است. آثار منتشره او به ترتیب زیر عرضه می گردد.

الف) کتابهای چاپی

1. صراط مستقیم؛

2. فتنهها از کجا آغاز میشود؟؛

3. مباحثی پیرامون بهائیت؛

4. آیا فهم قرآن آسان است؟؛

5. نقش عقل در احکام الهی؛

6. پاسخ به شبهات پیرامون خمس (2 جلد).

ب) اهتمام در چاپ و نشر

1. مطالع الانوار (سید محمدباقر شفتی، 6 جلد)؛

2. الرسائل الرجالیة (مرحوم حجتالاسلام شفتی)؛

3. ترجمه منهج الرشاد (شیخ جعفر کاشف الغطاء)؛

4. جامع الشواهد (ملا محمدباقر شریف)؛

5. اللؤلؤة الغالیة فی اسرار الشهادة (ملا ابوطالب حسینی قائینی)؛

6. فلسفه احکام (ملا احمد اهتمام)؛

7. یادگاری از خطبای پیشین (میر محمدحسین امامی عریضی - قوام المحدثین).

ص: 51

درگذشت و پیام های تسلیت: سرانجام، آن عالم و فقیه بزرگوار و خدمتگزار در صبح روز یکشنبه 15 اسفند 1389ش (اول ربیع الثانی 1432ق) در 74 سالگی بدرود حیات گفت و با اعلام خبر وفاتش، حوزه علمیه اصفهان تعطیل و سایه حزن و ماتم بر شهر افکنده شد. پیکر پاکش، صبح روز دوشنبه با حضور دهها هزار نفر تشییع و پس از پیمودن مسیر طولانی - 20 کیلومتر - اصفهان تا خوراسگان و بعد از نماز حضرت آیت اللّه سید محمدباقر موحد ابطحی در امامزاده ابوالعباس، در کنار مرقد برادر بزرگوارش مرحوم آیت­اللّه حاج آقا احمد فقیه امامی (درگذشت: 11 جمادیالثانی 1414ق) به خاک سپرده شد و در غم فقدانش، پیام­های تسلیت بسیار از سوی مراجع معظم تقلید و رهبر انقلاب و شخصیت ها و نهادها صادر شد. رهبر انقلاب در پیام خویش فرمودند:

بسم اللّه الرحمن الرحیم

رحلت عالم فقید و بزرگوار، مرحوم آیت اللّه آقای حاجآقا حسن امامی را به مردم عزیز و مؤمن اصفهان خصوصاً حوزه علمیه و علمای اعلام و ارادتمندان آن مرحوم و بالأخص به خاندان و آقازادگان مکرم ایشان تسلیت میگویم. در مدت بیش از پنجاه سال دوستی و رفاقت با این عالم بزرگوار، وفاداری و صداقت و دعای دلسوزانه ایشان برای اینجانب سرمایهای مغتنم بود. خداوند روح ایشان را با اجداد طاهرینشان محشور فرماید و مشمول غفران و رحمت خود نماید. سید علی خامنهای

آیت اللّه العظمی صافی گلپایگانی هم فرمودند:

بسم اللّه الرحمن الرحیم؛ ثلمه جبران ناپذیر ارتحال عالم ربانی و مدافع مقام ولایت ائمه طاهرین(ع) حضرت آیت اللّه آقای حاج سید حسن فقیه امامی - رضوان اللّه علیه - موجب تأثر و تأسف شدید گردید. آن عالم بزرگوار، یکی از ستارههای درخشان علم و عمل و اخلاق و ادب و جهاد فی سبیل اللّه بود، که در عمر با برکت خود، منشأ خدمات و برکات فراوان بود. آن فقید سعید، مدافع سختکوش مذهب و مروج مخلص مکتب اهل بیت علیهم السلام و خادم با اخلاص آستان مقدس حضرت بقیة اللّه الاعظم (ارواح العالمین له الفداء) بود و ملجأ و ملاذ مردم به شمار میرفت.

خدمات آن عالم بزرگوار علاوه بر حوزه کهنسال اصفهان و تربیت فضلا و ارتقای علمی طلاب، در سایر علوم اسلامی و اجتماعی مانند تأسیس مراکز علمی و خیریه، همه ستودنی و موجب محبوبیت ایشان بود. در دفاع از حدود و ثغور مذهب و امر به معروف و نهی از منکر و تعظیم شعائر و مبارزه با فرقههای ضاله نیز شخصیتی تلاشگر و موفق بود. فقدان این عالم عالیمقام و دلسوز، ضایعهای بزرگ برای حوزه علمیه کهنسال اصفهان و مردم پاک نهاد و ولایی آن شهر میباشد. اینجانب، این ضایعه بزرگ را به ساحت مقدس حضرت بقیة اللّه الاعظم و به حضرات علمای اعلام و آیات بزرگوار و روحانیت والامقام اصفهان و مردم مذهبی آن شهر و به ویژه به بیوت علمی وابسته و به بیت شریف آن فقید سعید... تسلیت گفته و برای روح بلند آن عالم بزرگوار ترفیع درجات و برای بازماندگان محترم صبر جمیل و اجر جزیل از خداوند متعال مسئلت دارم.(1)

ص: 52

مهدی مظاهری همواره در رأس هیئت مدیره قرار داشت. در سال های آخر عمر مبتلا به کسالت مزمن شد و به پاس خدمات ارزنده اش، به عنوان رئیس هیئت مدیره ابابصیر انتخاب شد.(1) در مجوزی که سال 95 از نیروی انتظامی اخذ شده ایشان به عنوان رئیس هیئت مدیره نام برده شده است. اما در سال های آخر، دکتر مهدی بصیری به عنوان نائب رئیس هیئت مدیره و در واقع جانشین آقای مظاهری انجام وظیفه کرده است.

نسب شناسی: مهدی مظاهری در خاندان علم و روحانیت رشد و نمو یافت. جدش عالم فاضل زاهد، آخوند ملا محمدحسین مظاهری کرونی، فرزند مرحوم آیت اللّه ملا میرزا محمد (از علمای تیران بوده که به زهد و تقوا و علم اشتهار داشته)،(2) قبل از سال 1295ق در تیران کَروَن به دنیا آمد.(3)

خاندان مظاهری ساکن تیران مرکز بلوک کرون بوده اند و خویشتن را از اعقاب جناب حبیب بن مظاهر اسدی (از اصحاب بزرگوار حضرت رسول اکرم(ص) و شهید کربلا در رکاب حضرت سیدالشهدا(ع)) می دانند.(4) برای شناخت بیشتر شیخ مهدی و خاندانش، چند جمله درباره پدرش و فضائل او می آورم.

آیت اللّه ملا محمدحسین همراه پدر (آیت اللّه ملا محمد میرزا) و برادرش مرحوم آیت اللّه حاج میرزا حسن برای تحصیل راهی اصفهان شد و در کنار بازارچه بید آباد، جنب مسجد میرزا باقر ساکن شدند.

مرحوم مهدوی در مورد برادر ملا محمدحسین مظاهری می نویسد:

«برادرش حاج میرزا حسن از علما و مجتهدین و از شاگردان مبرّز محمدهاشم چهارسوقی و اجازه از ایشان داشت؛ و در سال 1370ق در تیران و کرون اصفهان به سن قریب به 95 سالگی وفات یافت».(5)

مرحوم ملا محمدحسین مظاهری تحصیلات علوم دینی را در خدمت اساتید بزرگوار حوزه علمیه اصفهان شروع نمود و توانست از محضر بزرگانی چون اساتید ذیل بهره کامل برد:

1- عالم کامل سید مهدی نحوی (1248- 1307ق)

2- عالم فاضل ادیب ملا محمد همامی (1282- 1359ق)

3- آیت اللّه محمدحسن نجفی هزار جریبی (1237- 1317ق)

4- علامه آخوند کاشی (درگذشت 1333ق)

5- حکیم جهانگیرخان قشقایی (درگذشت 1328ق)

6- میرزا احمد مدرّس (1281- 1348ق)

7- آیت اللّه سید مهدی درچه ای (درگذشت 1364ق)

ص: 54

8- آیت اللّه العظمی سید محمدباقر درچه ای (1264- 1342ق)

9- علامه آقا میرزا محمدهاشم چهارسوقی (1235- 1318ق)

10- حاج میرزا بدیع درب امامی

11- علامه آخوند ملا محمدکاظم خراسانی در نجف اشرف(1) (درگذشت 1329ق).

مرحوم ملا محمدحسین مظاهری پس از تحصیل معارف دینی، به ارشاد مردم مشغول شد و در مسجد محله لرهای بید آباد (خیابان جامی) و مدتی نیز در مسجد مورنان در خیابان فروغی به اقامه جماعت می پرداخت.(2)

احوال معنوی پدر از زبان فرزند: مهدی مظاهری درباره پدرش می گوید: «من یادم نمی آید منبر رفتن پدرم را و آنچه به یاد دارم این است که بعد از نماز پشت به محراب و رو به مردم برای گفتن مسائل و احکام می نشست و قبل از آن شاید منبر هم می رفتند.

تدریس ایشان برای طلاب در زمینه فقه و ادبیات بود و در همان مسجد سید و مدرسه میرزا حسین تدریس می کردند.

خیلی محتاط بودند و به قول معروف یک حالت شبه وسواس داشتند. در اخلاق و جهات دینی بسیار مرد مهذّب و بزرگوار و متدین بودند به صورتی که اگر کلمه ای و حرفی می زدند و از ایشان کسی ناراحت می شد، تا آن شخص را راضی نمی کردند راحت نبودند. مقیّد به عبادت و نماز اول وقت و جماعت و کارهای خیر بودند.

عموم افرادی هم که ایشان را می شناختند به خوبی و صلاحیت و صواب می شناختند. همچنین با علمای بزرگوار اصفهان مانند آقای حاج شیخ اسداللّه فاضل بیدآبادی، ملا محمدکاظم مروج و آقای حاج محمدحسین جعفری امام جماعت مسجد سید و حاج میرزا محمدعلی ملا ذالاسلام، رفیق و هم بحث بودند.

از اساتید ایشان مرحوم آیت اللّه آسید محمدباقر درچه ای و آقا سید مهدی درچه ای بودند و مجاز به اخذ سهم امام و امور حسبیه از علما و بزرگان بودند.(3)

مرحوم مهدوی از ایشان به عنوان «عالم فاضل زاهد ورع از فضلای گوشه نشین»(4) یاد می کند و می نویسد که در یکی از مساجد محله پاچنار امامت می کرد.

همچنین مرحوم مهدوی می افزاید: «از علما و فضلای ساکن اصفهان و امام جماعت مسجد مورنان است. شخص ساده مقدّسِ خوبی است».(5)

سرانجام پدر مهدی مظاهری، این عالم فاضل در شب 29 جمادی الثانی سال 1368ق دار فانی را وداع گفت و پیکرش را در ایوان سمت شمالی بیرون بقعه بروجردی- درب کوشکی- به خاک سپردند.

ص: 55

تفصیل شرح حال ایشان در کتاب های زیر که همه از تألیفات علامه محقق مورخ بزرگ اصفهان استاد سید مصلح الدین مهدوی است، آمده:

دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، ص154؛ سیری در تاریخ تخت فولاد، ص187؛ اعلام اصفهان، ج2، ص763؛ بیان المفاخر، ج2، ص236؛ یادداشت های خطی ایشان.

وفات: مهدی مظاهری در 21 دی ماه 1396 درگذشت. مردم اصفهان پیکرش را با بدرقه پرشکوه از مسجد سید تا گلستان شهداء بدرقه کرده و در مقبره علامه مجلسی به خاک سپرده شد. رهبر جمهوری اسلامی و مراجع تقلید هر کدام با اطلاعیه جداگانه به تجلیل و تکریم خدمات او پرداختند. همینطور ریاست جمهوری و مقامات کشوری هم اطلاعیه دادند.(1)

خصلت مردم دوستی ایشان و خیرخواهی وافر ایشان منشأ برکات و خاطرات بسیاری برای کسانی که از نزدیک با حس شوخ طبعی و در عین حال خلوص نیت و جدیت ایشان آشنایی نزدیک داشتند در خاطر علاقه مندان ایشان نقش بسته باشد. صد افسوس که ایشان پس از عمری خدمت صادقانه در عرصه فرهنگ و خطابه و تلاش در جهت رفع آلام اقشار مختلف مستضعف و آسیب پذیر به علت ابتلا به بیماری دیابت و بیماری قلبی سرانجام در 67 سالگی در سحرگاه روز 23 آذر ماه 1379 دعوت حق را لبیک گفت و پس از عمری تلاش در جهت اعتلای دین مبین اسلام و آرزوی رفاه و سربلندی همه پیروان دیانت بسوی حق شتافت.

ایشان در سال 1336 ازدواج نمودند و حاصل ازدواج ایشان پنج فرزند شامل یک دختر و چهار پسر است که همگی دارای تحصیلات عالیه می باشند.

از جمله مؤسساتی که حاصل مشارکت و مدیریت ایشان بوده است می توان به مؤسسه آموزشی ابابصیر(ویژه نابینایان)، انجمن حمایت از بیماران کلیوی اصفهان، انجمن مددکاری امام زمان انجمن(عج)، حمایت از مردم بشاگرد استان هرمزگان و دیگر مؤسسات خیریه ای حقیقی و حقوقی نام برد. همچنین به سال ها تدریس در آموزش و پرورش و تدریس طلاب حوزه علمیه در مدرسه صدر بازار اصفهان و امامت جماعت مسجد الهادی اصفهان و ارشاد مؤمنین در آن مسجد اشاره نمود.

2. سازمان آموزشی ابابصیر. با توجه به اینکه نیاز به مرکزی جهت آموزش روشندلان مسلمان شهر که یکی از واجبات شهر بود حس می شد به لحاظ اینکه این قشر از جامعه یا بایستی جذب مرکزی که از طرف مسیحیان شهر بر پا شده بود گردیده و یا فارغ از هر گونه فعالیت اجتماعی گوشه گیری نمایند، بدین منظور مرکزی بنام مؤسسه آموزشی ابابصیر که وجودش از حساسیت فوق العاده ای برخوردار بود را با همیاری سایر دوستان متعهد و متدین خود در سال 1348 هجری شمسی بنیانگذاری نمودند.

3. انجمن مددکاری امام زمان (عج) بود که به منظور سرپرستی خانواده های بی سرپرست و ایتام در خصوص تأمین مالی و شغلی و فرهنگی که از اولین ها به این سبک و روش در کشور می باشد را با کمک سایر دوستان خود در سال 1349 هجری شمسی بنیانگذاری نمود و هم اکنون نیز فعالیت های چشمگیر این مجموعه گسترده به نحو احسن ادامه دارد.

مرحوم حاج سید مرتضی سلامتیان نه تنها در شهر و جامعه همواره در کارهای فرهنگی و اقتصادی پیشتاز بود بلکه در جمع خویشان و آشنایان نیز به عنوان حلال مشکلات و داوری منصف معروف بود به طوری که اوقات خود را تماماً وقف گره گشایی از کار خلق کرده بود.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز علاوه بر فعالیت های فوق، حضوری چشمگیر در مراکز انقلابی داشت تا بلکه دین خود به اسلام و انقلاب را ادا کرده باشد.

مرحوم حاج سید مرتضی سلامتیان به خاطر علاقه وافری که به ارتقاء فرهنگ جامعه داشت و خود نیز از فرهنگیان بنام اصفهان بود، بدین منظور تصمیم گرفت آرزوی دیرین خود مبنی بر بنیانگذاری یک مجموعه کامل علمی فرهنگی جهت حمایت افراد بی بضاعت و کم بضاعت از نظر مالی در سطح استان را جامه عمل بپوشاند که بدین منظور در دهه شصت هجری شمسی قطعه زمینی حدود شش هزار مترمربع در حاشیه شهر اصفهان تهیه و شالوده ساخت و ساز آن را با هماهنگی آموزش و پرورش استان اصفهان بنیان نهاد که پس از اتمام کارهای ساختمانی شروع جذب دانش آموزانی با شرایطی که مد نظر داشت نمود و در همان سنوات اولیه فارغ التحصیلانی که از این مجموعه خارج شدند از مدال آوران استانی و کشوری بودند.

وی همه ساله کلاس های فوق برنامه این مجموعه که شامل علوم دینی و قرآنی بود را خود شخصاً هدایت می نمود و نفرات برتر و دانش آموزان ممتاز را شخصاً به اردوها و سفر های زیارتی می برد و بالاخره در تیرماه سال 1374 هجری شمسی در یکی از همین سفرها که برگزیدگان قرآنی را به زیارت حضرت ثامن الحجج علی ابن موسی الرضا برده بود، در سانحه تصادف جان به جان تسلیم کرد و در مسجدی که خود نیز در جوار آن مدرسه بنیان نهاده بود به خاک سپرده شد.

در کنار پدر خود مرحوم حاج میرزا حسن بصیری که یکی از فعالان بخش کشاورزی زمان خود بود، به مدیریت امور کشاورزی پرداخت و پس از آن علاوه بر امور کشاورزی به رشته اکتشاف و استخراج معدن سرب و روی علاقه مند شد و با مشارکت آقای حاج احمد بصیری برادر خود و یک شریک دیگر در این رشته فعالیت زیادی نمودند ولی موقعی که معدن ایشان به بهره برداری رسید معدن ایشان با اعمال نفوذ عوامل وابسته به شاهپور بختیار غصب گردید و علی رغم شکایات متعدد و صرف وقت و هزینه پس از چند سال مبارزه این رشته فعالیت را رها نمود.

در سال 1340 با مشارکت برادر خود مرحوم حاج احمد بصیری وارد فعالیت های عمرانی گردید و با خریداری اولین بولدوزر عملاً اولین و بزرگ ترین مرکز پیمانکاری را با نام «مؤسسه راه و عمران» در اصفهان تأسیس نمود و با این اقدام اولین پایگاه اجاره ماشین آلات سنگین راه سازی و کشاورزی و حمل و نقل سنگین در اصفهان ایجاد گردید و با تلاش فوق العاده ایشان متدرجاً تا سال 1350 تعداد ماشین آلات سبک و سنگین این مؤسسه نزدیک به 100 دستگاه رسید.

در سال 1347 با مشارکت آقای مهندس مصطفی ذوفن اولین کارگاه تولید شن و ماسه شسته و دانه بندی شده استاندارد را در اصفهان راه اندازی نمود.

در سال 1351 به ریاست اتحادیه صنفی دارندگان جرثقیل و ماشین آلات سنگین راه سازی و کشاورزی اصفهان انتخاب گردید و تا آخر عمر در همین سمت باقی بود.

مرحوم حاج آقا محمد بصیری فردی بسیار با ایمان و متدین بود و شخصیتی بسیار اجتماعی داشت، لذا در امور اقتصادی نیز موفق بود و از آنجایی که آن مرحوم و سایر اعضای خانواده ایشان افرادی مذهبی و متعهد و اهل مسجد و حضور در محافل وعظ و خطابه بودند، طبعاً با اکثر علمای تراز اول زمان خود محشور بودند و علاوه بر برپایی جشن های اعیاد مذهبی و برگزاری مراسم سوگواری سالار شهیدان حضرت اباعبداللّه الحسین در منزل خود به امور خیریه اعتقاد وافر داشته و به همین سبب با بسیاری از خیرین شهر اصفهان نشست و برخاست داشته و علی رغم مشغله شغلی فراوان خود در ایجاد و تأسیس مؤسسات متعدد فرهنگی مذهبی به شرح زیر اقدام نمود:

1. کانون علمی و تربیتی جهان اسلام که در مقابل کاخ جوانان سازمان شیر و خورشید در اصفهان به منظور تقویت اعتقادات مذهبی و رشد علمی و فراهم نمودن امکانات ورزشی جوانان اصفهانی در سال 1344 یا 1345 تأسیس گردید. ایشان مشارکت بالایی داشته و در مقام مدیرعاملی کانون به خدمت مشغول بود و تا تعطیلی آن که در سال 1350 توسط ساواک اتفاق افتاد، در این سمت فعالیت داشت.

2. در سال 1348 در پی احساس نیاز به ایجاد یک واحد آموزشی نابینایی در اصفهان اقدام به اخذ مجوز تأسیس مدرسه و ثبت مؤسسه آموزشی ابابصیر ویژه آموزش نابینایان (که در مقابل مدرسه نابینایی کریستوفل که توسط لژیونر های مسیحی آلمانی و انگلیسی در اصفهان اداره می شد و آرام و بی صدا بچه های معصوم نابینا را به دین مسیحت دعوت می نمودند) با همفکری و همکاری عده ای از علمای بزرگ اصفهان همچون آیت اللّه سید حسین خادمی، آیت اللّه سید ابوالحسن آل رسول (شمس آبادی)، مرحوم آیت اللّه سید اسماعیل هاشمی، مرحوم حجت الاسلام منصور زاده، حجت الاسلام مهدی مظاهری، محمد بصیری و برادرش احمد بصیری و

ص: 59

تنی چند از افراد تحصیل کرده و تجار متدین اصفهانی همراهی مؤثر نمود و چندین سال نیز در مقام مدیرعاملی به مؤسسه ابابصیر خدمت نمود.

3. انجمن مددکاری امام زمان (عج) که در سال 1349 با فعالیت حجت الاسلام مهدی مظاهری و زعامت مرحوم آیت اللّه سید ابوالحسن شمس آبادی به منظور رسیدگی و حمایت از خانواده های بی سرپرست و ایتام اصفهان تشکیل شد. مرحوم محمد بصیری به علت علاقه مندی شدید خدمت به ایتام همکاری خود را با این انجمن غنیمت شمرده و تا آخر عمر خود با علاقه مندی شدید با این انجمن همکاری نمود.

4. از سن حدود چهل سالگی تا آخر عمر کوتاه و پربرکت خود مسئولیت تولیت و مرمت و بازسازی آستان مقدس و مطهر امامزاده ابراهیم (معروف به شاهزاده ابراهیم) واقع در اصفهان خیابان ابوذر (محله مستهلک) را بر عهده داشت.

5. در مورد توسعه و مرمت آستانه مقدسه زینبیه اصفهان و امامزاده آقا علی عباس نطنز هم مشارکت و همراهی مؤثر داشتند.

مرحوم محمد بصیری متأسفانه در سن چهل و نه سالگی به بیماری سرطان مری مبتلا گردید و جهت معالجه بیماری خود سه مرتبه در سه سال متوالی به آمریکا سفر نمود و سرانجام به علت شدت بیماری سرطان در آذرماه سال 1355 در کیلیولند کلینیک ایالت اوهایو آمریکا دار فانی را وداع گفت و جان شریف خود را به جان آفرین تسلیم نمود و به سرای باقی شتافت و پیکر پاکش به اصفهان منتقل گردید و در تکیه کوهی آرامستان تخت فولاد اصفهان (گلستان شهدای فعلی اصفهان) در جوار مرقد مطهر مرحوم آیت اللّه شمس آبادی به خاک سپرده شد.

مرحوم محمد بصیری در سال 1322 ازدواج نموده و حاصل زندگی مشترک ایشان دو فرزند پسر و سه دختر می باشد.

الاسلام حاج شیخ مهدی مظاهری و مرحوم آیت الله شمس آبادی در سال 1349 اشاره نمود. ایشان با حضور فیزیکی و پشتیبانی مادی و معنوی فراوانی که تا پایان عمر خود از این موسسه در نهایت ارادت به صاحب نام آن، حضرت مهدی(عج) داشت شاید یکی از عوامل موفقیت این خیریه باشد که هم اکنون از دهها هزار نفر خانواده ایتام پشتیبانی و کمک رسانی مینماید.

حدودا یک سال قبل از تاسیس انجمن مددکاری، ایشان در پی تقابل با مدرسه نابینایی ارنست یاکوب کریستوفل که ضمن نگهداری نابینایان و آموزش فنون به آنان، در تبلیغ و ترویج مسیحیت در بین آنان فعالیت می نمود، در معیت تنی چند از علمای بزرگ آن زمان از جمله مرحوم آیت الله حاج سید حسین خادمی و آیت الله سید ابوالحسن شمس آبادی، و همچنین برادر خود مرحوم حاج محمد بصیری و تعدادی از رفقای مذهبی دیگرخود اقدام به تاسیس سازمان آموزشی ابابصیر درسال 1348 نمودند. این سازمان با ارائه خدمات سرپرستی و آموزشی به نابینایان و کم بینایان کم بضاعت، با بالا بردن سطح توانایی آنان باعث تبدیل آنها از عضو غیرفعال به عضو فعال و سازنده جامعه بوده است. از آنجا که برخلاف انجمن مددکاری، تامین بودجه برای سازمان ابابصیر بسیار تلاش بیشتری را طلب مینمود، نامبرده تا پایان عمر خود با دلسوزی تمام پیگیر امور این موسسه و همچنین سالهای مدیدی در سمت مدیریت عامل آنجا نیز انجام خدمت مینمود.

ایشان همچنین نقش پررنگی در تاسیس آسایشگاه سالمندان صادقیه واقع در محمودآباد اصفهان داشت که علاوه بر اهدای زمین همچنان تا اواخر عمر پربرکت خویش از رسیدگی به امور آن محل فروگذار نبود.

از دیگر فعالیتهای مذهبی ایشان میتوان به همکاری در بنای مسجد سلمان واقع در خیابان صارمیه اصفهان را نام برد. همچنین وی جلسات مذهبی متعددی پیش از انقلاب در منزل خود که متناسب با همین موضوع طراحی شده بود برگزار می نمود.

مرحوم حاج احمد بصیری در سال 1334 ازدواج نمود که حاصل آن 5 فرزند میباشد. ایشان پس از سالها رنج بردن از ناراحتی قلب نهایتا در سال 1385 پس از سالها بستری بودن بدلیل سکته قلبی، مصادف با شب اول محرم به ملکوت اعلی پیوست.

گرفت. با توجه به شرایط سخت اقتصادی خانواده از سن ١٠ تا ١٣ سالگی در کارخانه ریسندگی نور، که پدرش نیز همان جا مشغول کار بود فعالیت داشت. البته این فعالیت باعث نشد که او دست از مطالعه و تحصیل بردارد و روزانه حدود یک ساعت در آموزشگاه کارخانه درس می خواند. در حدود سن ١٢ سالگی با آموزشگاه شهاب آشنا شد، روزها در کارخانه کار می کرد و شب ها درس می خواند و در همان آموزشگاه به عنوان بهترین قاری قرآن شناخته می شد، تا بالاخره با تصمیم پدربزرگ کار را رها کرد و در اواخر کلاس پنجم ابتدایی به مدرسه رفت و در همان کلاس شاگرد دوم شد و سال بعد یعنی در سال ششم ابتدایی در حوزه امتحانی منطقه شاگرد اول شد. سه سال اول متوسطه را در دبیرستان هاتف گذراند. در سال اول معلم ادبیات و عربی او آقای محمدباقر کتابی بود که در سال های دوم و سوم متوسطه هم درس فقه می داد و از ایشان به نیکی یاد می کرد و شعر زیر را از نذیری نیشابوری در وصف او نقل می کرد :درس ادیب اگر بود زمزمه محبتی، جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را و باز هم شاگرد اول بود و از سال چهارم چون می خواست به رشته ریاضی برود به دبیرستان سعدی رفت. چون فلج خفیفی در نیم تنه از دوران کودکی داشت با آنکه یک چشمش کاملاً سالم و چشم دیگری نمره ٦ نزدیک بین داشت، این ضعف تا سال چهارم ریاضی و بعد از ثلث اول نمایان نشد تا آنکه به دلیل سردردهای شدید عصبی در بیمارستان بستری گردید و همانجا علت این سردردها که ضعف بینایی اش بود کشف گردید و همین طور عمل جراحی در سن ١٧ سالگی بر روی پای راستش انجام گردید و با آنکه سال چهارم ریاضی حدوداً ٣ ماه را در مدرسه حضور نداشت شاگرد دوم شد، در سال ششم دبیرستان نیز شاگرد سوم شد و نهایتاً در کنکور دانشکده فنی تهران از میان ٢٢٨ نفر رتبه ٩٠ را به دست آورد. دوران دانشجویی با دوستانی چون مهندس علوی و مهندس عبودیت آشنا شد و با ایشان یک اتاق در محله عباسی در جنوب تهران اجاره کرد. در سال سوم دانشکده با مرحوم علامه محمدتقی جعفری آشنا شد و در کلاس های فلسفه و منطق ایشان حضوری فعال داشت. در سال ١٣٤٢ فارغ التحصیل و بلافاصله در شرکت تسا استخدام گردید و ٩ ماه در بیمارستان رضا شاه در مدخل جاده آرامگاه فعالیت کرد و در ابتدای سال ١٣٤٣ برای مدت ١٤ ماه به قره چمن رفت و در پروژه راه سازی مشغول به کار بود. بعد از آن به تهران آمد و در بیمارستان مهر یک عمل بسیار سنگین حدود ٦ ساعت روی پایش انجام شد و ٨ ماه در گچ بود تا بتواند بهتر راه رود و هم امکان رانندگی را پیدا کند. سپس در برق منطقه ای اصفهان به مدت دو سال مشغول به کار شد و با مهندس شهرستانی آشنا گردید و با ایشان حدوداً چهار سال در ساخت کارخانه قند اقلید، سیمان درود و سیمان آبیک همکاری داشت. در همان دوران سال های ٤٥ و ٤٦ به همراه دوستانی چون مهندس علوی و اقارب پرست، کانون علمی و تربیتی جهان اسلام را تأسیس کردند که حدوداً ٤ سال فعال و محل سخنرانی اساتید برجسته ای چون استاد شهید مرتضی مطهری و علامه محمدتقی جعفری بود. پس از حدوداً ده سال تجربه فنی، در سال ١٣٥٣ شرکت ساوران را پایه گذاری کرد که در ابتدا با مهندس شهرستانی شریک بود ولی بعداً عبودیت و دیگران جایگزین شهرستانی شدند.

پس از پیروزی انقلاب ابتدا مدتی را معاون استاندار اصفهان بود و سپس در سال ٥٨ به سمت استاندار مازندران منصوب گردید. در اوایل دهه ٧٠ به عنوان قائم مقام ریاست منطقه آزاد قشم منصوب شد که در همان دوران مسئولیت انجمن مددکاری کمک به کودکان یتیم را در جزیره قشم

ص: 62

پایه گذاری کرد. عبدالعلی مصحف از مؤسسین و حامیان مؤسسات خیریه بسیاری من جمله انجمن مددکاری امام زمان (عج)، ابابصیر اصفهان و کانون علمی و تربیتی جهان اسلام بود و تا اواخر عمر کوتاه ولی پر برکتش به فعالیت های دینی و سخنرانی های مذهبی در مدارس، دانشگاه ها و هیئت های مذهبی ادامه داد. او همچنین توانایی بی نظیری در حل اختلافات خانوادگی، معرفی زوجین به یکدیگر و حمایت های مادی و معنوی در امر ازدواج و اشتغال جوانان، تأسیس و حمایت از صنایع مختلف مثل کارخانه حصیر و گلبافت اصفهان داشت و سرانجام به علت سکته قلبی در بامداد 13 دی ماه 1376 دار فانی را وداع گفت و جان به جان آفرین تسلیم کرد.

ایشان با دختر علامه محمدتقی جعفری ازدواج کرد و باجناق دکتر فضل اللّه صلواتی است.

وارسته، آیت اللّه زند کرمانی، آیت اللّه بهبهانی، دکتر علی شریعتمداری، آیت اللّه حسین خادمی، دکتر پرویز نائل خانلری و دکتر مهران وزیران آموزش و پرورش و جمعی از شخصیت های فرهنگی و استانداران اصفهان و مدیران کل آموزش و پرورش قرار گرفته، توفیق مشارکت در تأسیس ده ها مرکز فرهنگی و تربیتی و امور خیریه را نیز داشته است که به مؤسسه خیریه ایتام (انجمن مددکاری امام زمان(عج)، کانون علمی و تربیتی جهان اسلام، در سال 1346 و مؤسسه فرهنگی آموزش ابابصیر در سال 1348) و سپس انجمن حمایت از زندانیان اصفهان می توان اشاره کرد.

مدرسه کر و لال های گلبیدی، نه تنها در اصفهان بلکه در سراسر ایران شهرت یافت و علاقه مندان همواره در این واحد آموزشی حضور پیدا می کردند و از علم و دانش و کمالات اخلاقی مرحوم گلبیدی بهره می گرفتند.

شادروان حسین گلبیدی معلم برجسته ای است که برنامه زندگی ایشان می تواند نمونه ارزشمندی برای دانشجویان مراکز تربیت معلم و رشته های علوم تربیتی و جامعه شناسی و مددکاران اجتماعی باشد.

ابتکارات و خلاقیت های تحسین برانگیز ایشان موجب شد که عده زیادی از افراد صادق، پاک دامن و علاقه مند به پیشرفت های علمی، فرهنگی و اجتماعی با ایشان همکاری نمایند و به طور گروهی کارهای مهمی را به انجام برسانند و مشکلات زیادی را حل نمایند.

مرحوم گلبیدی یک فعالیت اجتماعی یا فرهنگی را با همکاری سایر نیک مردان با مدیریت و درایت آغاز می کرد و یاران و دوستان جدید را جهت توسعه این فعالیت دعوت می کرد، آموزش می داد و پس از مدتی مسئولیت این فعالیت را به ایشان می سپرد و خود فعالیت جدیدی را پایه گذاری می کرد. برای مثال وقتی با کمک دوستان مؤسسه ابابصیر را پایه گذاری نمود، جلسات متعددی تشکیل داد، عده زیادی از علاقه مندان که عموماً متدین، جوانان و تحصیل کرده های مذهبی بودند، جذب کرد و آموزش داد. گلبیدی کانون علمی و تربیتی جهان اسلام را پایه گذاری نمود که چندین نهاد فرهنگی و اجتماعی از یادگارهای اوست.

مرحوم گلبیدی از امور سیاسی نیز غافل نبود و با آیت اللّه کاشانی همراه بود و حاصل این همراهی و همکاری تألیف کتاب آیت اللّه کاشانی و نفت است.

علاوه بر کتاب مذکور کتاب زندگی با قرآن را تألیف کرد که از یادگارهای مکتوب اوست.

شایسته است دوستان نزدیک ایشان، نهاد فرهنگی ارزشمندی را تأسیس کنند و اقدامات سازنده و ماندگار فرهنگی و اجتماعی و به ویژه فعالیت هایی که در امور خیریه را که یادگار ایشان به انجام رسانده اند، گسترش دهند.

شادروان گلبیدی پس از عمری تلاش در آموزش و پرورش به عنوان یکی از بزرگ ترین معلمان تأثیرگذار در رونق بخشیدن به نهادهای فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و امور خیریه در صبح روز شنبه بیست و نهم آبان ماه 1389 به دیار باقی شتافت.

ص: 64

حسین گلبیدی (1307-1389) از نگاه روزبه قهرمان(1): او به عنوان آموزگار و بنیانگذار مدرسه ناشنوایان اصفهان در 1307 در محله بید آباد اصفهان به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در مکتبی که در مسجد سید اصفهان و مسجد آمیرزا باقر دایر بود، گذراند.

خدمات فرهنگی او از 1330 آغاز گردید. او در 1332 کارشناسی ادبیات عرب را از دانشگاه اصفهان گرفت. عشق به تدریس و خدمت به کودکان کر و لال در 1333 که آموزگار کلاس سوم دبستان ملی جعفری اصفهان بود، در او شعله ور شد. حادثه ای که منجر به پیدایش این روحیه و انگیزه در او شد.

در آن دوره، با کودک کر و لالی مواجه شده بود که پدرش برای جلوگیری از رها شدن در کوچه و خیابان، او را به دبستان سپرده بود. او چون زبان نداشت و نمی توانست با بچه ها ارتباط برقرار کنند، در ساعات تفریح در کناری ایستاد و به دیگران نظاره می کرد. دل گلبیدی به حال او سوخت و برای اینکه او را از ناراحتی درآورد، او را نزد خود می خواند و با ایما و اشاره با وی صحبت می کرد و کودک کر و لال خوشحال می شد. گلبیدی هم از اینکه توانسته او را از تنهایی ناراحت کننده خارج کند، دلشاد شده بود.

به تدریج گلبیدی، چند کلمه ای به او آموخت و چون کلمات را توانست خوب تلفظ کند، او را به دفتر دبستان نزد معلمان می برد تا تشویقش کنند. سپس به مدیر دبستان پیشنهاد کرد تا اجازه دهد این کودک را در کلاس خود جای دهد و او را آموزش دهد و در امتحانات، با سایر شاگردان امتحان دهد.

این پیشنهاد پذیرفته شد و گلبیدی شروع به تدریس او کرد. هنوز چند ماهی نگذشته بود که پیشرفت یادگیری او مخصوصاً شعری که به او آموخته بود و در مقابل سایر معلمان اجرا کرد، باعث تعجب آنان شد.

در نهایت، این کودک کر و لال توانست در امتحانات ثلث دوم در میان شاگردان شنوا به رتبه اول دست یابد. این امر بیش از پیش او را علاقه مند به ادامه کار با کر و لال ها کرد. در این هنگام او به مدیریت مدرسه ای که با دبستان اخیر حدود شش کیلومتر فاصله داشت، منصوب شد. به علت داشتن علاقه ویژه به همان کودک کر و لال، صبح ها با دوچرخه به در منزل او می رفت و او را به مدرسه می برد و عصرها نیز با دوچرخه او را به منزل باز می گرداند.

گلبیدی در بهمن 1333 رسماً به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به روستای فرادنبه، در حوالی شهر بروجن منتقل گردید و چون علاقه مند تدریس به کودکان کر و لال بود، درباره احتمال وجود این گونه کودکان تحقیق کرد تا اینکه یک کودک کر و لال به نام اسحاق ایران پور به او معرفی شد.

گلبیدی او را همراه با شاگردان شنوا تحت تعلیم قرار داد. پس از مدتی که اسحاق توانست چند صفحه از کتاب اول را به درستی بخواند و املای آن را بنویسد، اداره فرهنگ بروجن این گونه پیشرفت کودک کر و لال را تأیید کرد و نتیجه آن را به اداره فرهنگ اصفهان گزارش داد.

ص: 65

پس از یک سال، چون تعداد شاگردان کر و لال به هشت نفر رسید، اداره فرهنگ اصفهان به ناچار در 1335 ابلاغ مدیریت و آموزگاری دبستان کر و لال ها را برای گلبیدی صادر کرد. بدین ترتیب، تاریخ آموزش ناشنوایان اصفهان، بعد از تبریز و تهران، برای اولین بار با کار گلبیدی آغاز گردید.

این دبستان در دو سال اول در منزل محقری در خیابان طالقانی دایر بود و سپس به منزل وسیعی دارای مساحت هزار مترمربع در مقابل مدرسه چهارباغ کوی عالم آرا منتقل یافت که پرداخت اجاره پنج ساله آن بر عهده گلبیدی بود و اداره فرهنگ اصفهان هیچ گونه کمک مالی نمی کرد. بنابراین گلبیدی تا 1340 به تنهایی از صبح تا عصر مشغول تدریس و نیز تنظیف دبستان بود و از عصر تا پاسی از شب گذشته مشغول تهیه وسایل کمک آموزشی بود.

حدود بیست تابلو الکتریکی برای کمک به امر آموزش فارسی، حساب، جغرافیا و مفاهیم کسرهای اعشاری و متعارفی و غیره به دست گلبیدی تهیه شد.

گلبیدی در 1334 امتیاز دبستان کر و لال ها را از وزارت فرهنگ تقاضا کرد. پس از این تقاضا به تهران احضار شد و برای آزمون به دبستان کر و لال های باغچه بان در دروازه دولت معرفی شد. گلبیدی که باغچه بان را نمی شناخت، تا آن روز گمان می کرد که خود، نخستین آموزگار کودکان کر و لال است؛ غافل از اینکه باغچه بان سی سال پیش از این، این کار را آغاز کرده بود. جبار باغچه بان پس از آزمایش او را پذیرفت. اما به رغم اصرار فراوان باغچه بان، برای ماندن و اقامت او در تهران، گلبیدی به اصفهان بازگشت. پس از بازگشت، مدیریت دبستان مفید اسلامی را عهده دار شد. بالاخره در 1335 اداره فرهنگ اصفهان مجوز تأسیس دبستان کر و لال های اصفهان را صادر کرد. این دبستان، دو سال در منزل کوچکی در خیابان طالقانی دایر بود. پس از آن به منزل بزرگی منتقل شد. اما اداره فرهنگ به او کمکی نمی کرد.

در 1340، دکتر مهران، وزیر فرهنگ، به اصفهان آمد و پس از بازدید از کر و لال های اصفهان، گلبیدی و مشاهده طرز کار تابلوهای الکتریکی ویژه آموزش هندسه که چند شکل هندسی روی آن ایجاد و مشخصات آنها توضیح داده شد، دستور اعطای نشان عالی به گلبیدی را صادر کرد و مبلغی حدود پنج برابر حقوق ماهانه را به عنوان پاداش داد و وعده اعزام آموزگار و مستخدم برای کمک به گلبیدی را داد.

در 1342 قطعه زمینی وقفی به مساحت هزار و پانصد متر را که در کوی دولت سابق و خیابان آیت اللّه طیب فعلی واقع شده است، از اداره اوقاف اصفهان اجاره کرد و با هزینه شخصی بنایی به وسعت چهارصد مترمربع در آن ایجاد کرد.

گلبیدی در 1362 که بازنشسته شد، حدود هفت آموزگار و معلم کارگاهی داشت و شاگردان دبستان افزون بر خواندن و نوشتن، با فنون برق، مشبک کاری، ماشین نویسی، درودگری و نقاشی آشنا می شدند.

اکنون گلبیدی در مغازه ای در پاساژ خیابان آیت اللّه طالقانی کار می کند و در جمع آوری اعانه برای انجمن حمایت از زندانیان اصفهان فعالیت می کند و با فروتنی خاص و علاقه ویژه به ناشنوایان که دارد، در مراسم آنان مانند مراسم اختتامیه ششمین گردهمایی مسئولان کانون های ناشنوایان کشور

ص: 66

(اردیبهشت 1382) که از سوی هیئت مدیره کانون ناشنوایان اصفهان برپا شد، حضور می یابد و با سخنرانی خویش رهنمودهای لازم را به حضار می دهد.

از گلبیدی، اثر مستقلی در زمینه آموزش ناشنوایان در دسترس نیست، ولی دیدگاه ها و تجارب او در لابه لای سخنرانی و مصاحبه ها به صورت مکاتبه و خاطره نویسی دیده می شود. او، بر به کارگیری وسایل کمک آموزشی در امر آموزش کودکان ناشنوا در یادگیری درس و لزوم آموزش هنر و فنون به شاگردان ناشنوا برای تقویت و باروری استعداد ذاتی، تأکید دارد.

این مقاله بر اساس منابع زیر تألیف و عرضه شده است:

باغچه بان، ثمینه، بهره ناشنوایان؛ قهرمان، روزبه، بررسی چگونگی گسترش آموزش و پرورش ناشنوایان در جهان اسلام، به خصوص در ایران؛ همو، مصاحبه «مکاتبه» با حسین گلبیدی و پاسخ او؛ گلبیدی، حسین، آیین فرزانگی.

تاریخچه آموزش و پرورش ناشنوایان در اصفهان در گفت وگو با حسین گلبیدی(1)

مدیریت دانشنامه ناشنوایان از آقای حسین گلبیدی اطلاعات مختصری داشت و می دانست از نظر تاریخی ایشان ریشه و سلسله جنبان فرهنگ و آموزش ناشنوایی در منطقه اصفهان است. از این رو، تصمیم گرفته شد به سراغ او رفته و با انجام گفت وگویی، دیدگاه­ها و اطلاعات او را ثبت کنیم تا در حافظه تاریخ بماند، و نسل های آینده ناشنوا و نیز پژوهشگرانِ عرصه ناشنوایی متوجه باشند چه کسانی، چه نقش هایی آفریده اند.

آقای گلبیدی همچون بسیاری از فرهیختگان این مرز و بوم در لابه لای تاریخ پرهیاهوی معاصر فراموش شد و حتی آن گونه که بایسته او بود از خدماتش سپاسگزاری شایسته نشد.

البته ایشان و همه خادمان و عاشقان فرهنگ ناشنوایی بدانند مدیریت این دانشنامه علی رغم محدودیت های فراوان تا جایی که می توانست تلاش کرد تا واقعیت­ها، ضبط و ثبت و در لابه لای مقالات درج شود؛ حقایق برملا گردد و چهره های اصیل معرفی شوند. به همین دلیل گفت وگویی با آقای حسین گلبیدی انجام دادیم و نوشتار آن را در جلد سوم دانشنامه ناشنوایان، بخش ضمائم به مناسبت مدخل گلبیدی آوردیم.

به امید اینکه همه کسانی که در ساخت بنای رفیع فرهنگ ناشنوایی مشارکت داشتند، شناسایی و معرفی شوند. این آرزو وقتی تحقق پیدا می کند که فقط به قلّه ها، مثل جبار باغچه بان توجه نکنیم و همه کسانی که در مناطق دور و نزدیک متصدی امور مختلف بوده اند معرفی شوند.

من حسین گلبیدی در 1307 در شهرستان اصفهان متولد شدم. پیش از شغل معلمی، خیاط بودم. در همان هنگام که خیاط بودم، در انجمن تبلیغات دینی که در اصفهان تأسیس شد، حضور داشتم. آقایان ضیاءالدین، مرحوم آیت اللّه کرمانی و حاج آقا جمال الدین صمدی هم در آن انجمن عضویت داشتند. این انجمن در 1324 تأسیس شده بود و نشریه ای به نام ندای دین منتشر می کرد؛ تا اینکه در 1327 با ممانعت اطلاعات شهربانی، فعالیت آن، عملاً تعطیل شد.

ص: 67

در همان سال، 1327 با دوستان، مجمعی به نام مجمع اتحادیه مسلمین تأسیس کردیم که بیشتر در دوره های انتخابات فعال بود. سپس در تشکیلاتی به نام کانون علمی و تربیتی جهان اسلام، عضو شدم. دفتر مرکزی آن در اصفهان استقرار داشت. این تشکل شبیه حسینیه ارشاد تهران بود و کسانی چون شهید مرتضی مطهری و شهید سید محمدحسینی بهشتی، عضو آن بودند.

پس از یأس و دلسردی از احزاب و تشکل­ها، تمامی همت، نیرو و استعداد خود را در عرصه آموزگاری مصرف کردم و بین سال های 1330 تا 1362 فقط به شغل معلمی پرداختم. این دوره از سال های پربرکت و پر خاطره عمرم بود.

پس از پذیرش در آموزش و پرورش، ابتدا در دبستانی به نام «دبستان جعفری»، وابسته به جامعه الاسلامی، مشغول شدم که در خیابان بید آباد نزدیک مسجد سید واقع شده بود. آغاز ورود من به عرصه ناشنوایی از اینجا شروع شد که سر کلاس دوم ابتدایی بودم، کودک کر و لالی را که هم اکنون در خیابان مسجد سید به شغل پیراهن دوزی اشتغال دارد، به آن مدرسه آوردند. او را در کلاس پیش دبستانی جای دادیم تا بچه ها اذیتش نکنند.

در زنگ­های استراحت، این بچه را می دیدم که گوشه ای می ایستاد و نظاره گر دیگر کودکان بود. همواره برای او ناراحت بودم و سراغ او می رفتم و با او صحبت می کردم.

پس از مدتی چند کلمه به او آموختم و از او خواستم تا آنها را ادا کند و پس از اینکه او ادا کرد، من خیلی خوشحال شدم و این روش را ادامه دادم.

یادم هست که شعری در کتاب اول دبستان بدین صورت بود: «من که از گل بهترم پسرم من پسرم». این شعر را به او آموختم.

پشتکار او در یادگیری، مرا تشویق کرد تا با او بیشتر کار کنم. در کنار آموزش او همواره به فکر راه حل و چاره اندیشی بودم تا انبوهی از ناشنوایان مانند دیگر قشرهای جامعه باسواد شوند و در جامعه مفید و مولد باشند.

وقتی شعری به او یاد می دادم، پس از من با زبان بی زبانی آن را تکرار می کرد. روزی او را به دفتر آوردم که شعر را برای معلم­ها بخواند، معلمان و مدیران تحت تأثیر شعرخوانی این کودک قرار گرفتند و مرا تشویق کردند تا کار را با او ادامه دهم. پس از آموزش برخی کلمات، به مدیر مدرسه شرکت او در کلاس اول ابتدایی را پیشنهاد دادم تا بلکه او را، فوق العاده درس بدهم.

با پذیرش این پیشنهاد، دوره آموزشی ناشنوایان عملاً آغاز شد و شروع درس دادن به او اولین تجربه من بود. معمولاً ناشنوایان دقت زیاد دارند و کارهای ظریف و نیازمند به حوصله و دقت را بهتر از افراد سالم انجام می دهند. مثلاً خط و نقاشی آنها خیلی خوب است. زیرا هنگام کار، همه حواسشان معطوف به کار است.

این کودک که در سطح محدود و با امکانات کم آموزش داده شد، در ثلث دوم، شاگرد اول شد. حدود یک سال که آنجا بودم مدام روی این کودک کار کردم و به عنوان اولین ناشنوایی که تعلیم می دادم تجربه های مفیدی کسب کردم. سپس به مدیریت مدرسه ای در دروازه دولت، کوچه جهان بانی منصوب شدم. منزل این کودک در بید آباد بود؛ و فاصله ها زیادتر شده بود. از این رو، خودم هر روز

ص: 68

صبح ها با دوچرخه او را از منزل به مدرسه می آوردم و عصر هم باز می گرداندم. البته همه فعالیت های آموزشی من درباره این کودک بدون حقوق و رایگان بود.

در 1333 در اداره فرهنگ استخدام شدم. قبل از آن در استخدام مدرسه ملی بودم. پس از استخدام به بروجن، قریه فرادنبه منتقل شدم. در آنجا چون علاقه مند به آموزش کر و لال ها بودم، به جستجوی بچه های کر و لال پرداختم.

دست فروشی یک فرزند کر و لال داشت؛ به او پیشنهاد آوردن فرزندش به مدرسه و آموزش او را دادم؛ اما با مخالفت او مواجه شدم.

سپس به بروجن رفتم و فرزند ناشنوای یک قصاب را پیدا کردم. او را تشویق به درس و آمدن به مدرسه کردم و مقدمات پذیرش او را فراهم کردم. پس از پذیرش او هر روز با دوچرخه به فرادنبه می آمد.

مسافت فرادنبه تا بروجن حدود هشت تا نُه کیلومتر بود. پس از مدتی تصمیم گرفتم با اداره آموزش و پرورش درباره طرح­ها و علاقه ها و کارهای خودم مکاتبه کنم. نامه نوشتم که من در اصفهان چنین برنامه ای داشتم و مایل هستم با مساعدت اداره، کلاسی ویژه ناشنوایان برگزار کنم. البته فکر می کردم که این کار ابتکار من در ایران است؛ غافل از اینکه مرحوم باغچه بان پیش از من این کار را آغاز کرده است.

این نامه به تهران ارسال شد و به دلیل تعهد خدمت پنج ساله در خارج از شهر، کاری از پیش نرفت. نامه دیگر به مدیریت اداره نوشتم و تأکید کردم که نمی خواهم منتقل شوم و هر جایی که اداره آموزش و پرورش صلاح بداند، آمادگی دارم برای این کار خدمت کنم.

در مردادماه 1334، یکی از دوستان ساکن شهرکرد خبر موافقت با انتقالی را به من رساند. من به تهران رفتم و سراغ آقای احمد مهران را که معاون وزیر فرهنگ بود گرفتم. البته توصیه ای از حاج آقا فیض اللّه نوری دبیر فیزیک در اصفهان به همراه داشتم؛ آقای مهران قبلاً مدیر مدرسه هراتی بود و با آقای نوری آشنایی و روابط دوستانه با هم داشتند. به هر حال اینها زمینه های مساعد برای موافقت با طرح من بود.

وقتی سراغ آقای مهران رفتم، با پرسش و گفت وگو اطلاعاتی از کارهای من به دست آورد. از جمله پرسید: گواهی آموزش به کر و لال ها را چه کسی به شما داده است؟ گفتم اداره های آموزش و پرورش اصفهان و بروجن مجوز داده اند.

ایشان گفت: اینها متخصص در این زمینه نبوده اند و صلاحیت اعطای گواهی نداشته اند. از این رو شما را به آقای باغچه بان معرفی می کنم و اگر ایشان گواهی کرد، شما را منتقل می کنیم.

به هر حال نزد آقای باغچه بان رفتم و او مرا آزمود و گفت: به نظر من شما کر و لال ها را بهتر از سالم ها می توانید آموزش دهید. آنگاه پرسید: متأهل هستید؟ گفتم: نه. گفت: اگر بیایی تهران و کمک من باشی، من به اندازه پرداخت اداره فرهنگ، به شما حقوق می دهم. البته فوق العاده هم می دهم و وسایل ازدواجت از جمله خانه ای را نیز فراهم می کنم.

ص: 69

در پاسخ گفتم: مانعی ندارد؛ اما قلباً مایل به رفتن به آنجا نبودم. زیرا مدرسه باغچه بان مختلط بود و پسران و دختران، بزرگ بودند و من هم مجرد بودم و احساس کردم مفسده دارد. ولی فکر کردم اگر پاسخ منفی دهم، ایشان مرا تأیید نمی کند. به همین سبب پذیرفتم.

ایشان گفت: با آقای مهران، معاون وزیر، در این زمینه صحبت می کنم. پس از آنجا به منزل آیت اللّه کاشانی رفتم. به دلیل ارتباطات قبلی، با ایشان آشنا بودم؛ گزارشی از کارهای خود را به ایشان دادم و در ادامه گفتم: مایل نیستم به تهران بیایم و دوست دارم در اصفهان استخدام بشوم و به آموزش کر و لال ها همت بگمارم.

پسر ایشان، سید مصطفی کاشانی، نماینده مجلس بود. یک نامه خطاب به آقای مهران نوشت و درخواست استخدام کرد. زیرا فهمید که مهارت و اطلاعاتی در زمینه ناشنوایان دارم. گفت: من با آقای باغچه بان صحبت می کنم و شما چند روز دیگر بیا و جواب را بگیر.

پس از چند روز به ملاقات ایشان رفتم، گفت: من دستور داده ام شما را به شهرتان منتقل کنند تا همان برنامه را ادامه دهید. سپس به بروجن برگشتم و دائم با اداره اصفهان در تماس بودم. بالاخره در شهریورماه اطلاع یافتم که ابلاغم آمده، ولی با عنوان آموزگاری دبستان مفید که دبستان عادی بود و در فلکه چهارسوق در خیابان طالقانی کنونی قرار داشت. به آنجا رفتم و گفتم: من می خواهم کر و لال درس بدهم.

آنها گفتند: شما را به عنوان آموزگار فرستاده اند. ولی اگر مدیریت مدرسه را قبول کنید و افزون بر آموزش چند ساعته در کلاس، کارهای دفتری را هم قبول کنید، می توانید شاگرد کر و لال بگیرید و به آنها درس بدهید.

من هم مجبور بودم به خاطر کار و علاقه ام این پیشنهاد قبول کنم. آنگاه برای آموزش کر و لال ها آگهی دادم. از این رو باید دبستان «مفید» در سال 1334، را اولین مدرسه برای آموزش ناشنوایان اصفهان دانست.

تا سال 1335 آنجا بودم؛ و حدود شش نفر کر و لال که دختر و پسر بودند و سر کلاس­ها حاضر می شدند آموزش دیدند. در این مدت بعضی از بچه های کر و لال را خودم با دوچرخه می آوردم و می بردم. این ماجرا تا سال 1335 ادامه داشت.

در 1335 تقاضای امتیاز تأسیس مدرسه کر و لال را به اداره دادم؛ یعنی مدرسه ای با عنوان دبستان کر­­­ و لال ها دایر کنم. بالاخره با تلاش فراوان امتیاز را گرفتم. مهم این بود که اداره آموزش و پرورش مجبور شد تمام وقت مرا به این کار اختصاص دهد و من به آرزوی قلبی خود که تلاش دائمی برای ناشنوایان بود رسیدم.

پس از مدتی از دبستان «مفید» بیرون آمدیم و آموزش ناشنوایان را به خیابان طالقانی، کوچه علی قلی بیگ به یک خانه محقری منتقل کردیم. این منزل محقر، اولین دبستان کر و لال های مستقل در اصفهان بود. اجاره آن خانه، در هر ماه 180 تومان بود و این اجاره در آن زمانم سنگین بود. مجبور بودم با تلاش فراوان اجاره دیگر هزینه های مدرسه را از جاهای مختلف تهیه می کردم. از جمله، بر طبق مصوبه قانونی، می توانستیم از خارجی های ساکن در ایران مطالبه

ص: 70

مبالغی به عنوان مالیات داشته باشیم؛ با استفاده از همین شیوه قانونی، از آمریکایی ها یک کارگاه نجاری با تمام وسایل گرفتیم.

تعدادی میز و نیمکت گرفتیم. نیکوکار دیگری یک نفر هم یک دستگاه سمعک چند نفره هدیه کرد. یکی هم آمپلی فایر و چندین وسیله مورد نیاز دیگر اهدا کرد. البته از بچه ها هم ماهیانه بین 4 تا 5 تومان می گرفتیم.

حدود 2 سال در آن مکان بودیم. این نکته مهم است که تا 7 سال مدرسه و آموزش ناشنوایی را خودم به تنهایی مدیریت می کردم و از برنامه ریزی و ارتباطات تا دیگر کارها، همه را به تنهایی انجام می دادم؛ بالاخره در مدرسه مدیر و هم معلم و هم مستخدم بودم. در آن سال ها ابتکاری داشتم، درست مانند مانیتور کامپیوتر کار می کرد.

تابلوهایی ساخته بودم که تمام درس ها را می توانستیم روی آنها نمایش دهیم. این تابلوها، بیست عدد بود و با برق کار می کرد. در اثر دیدن همین تابلوها بود که نیکوکارها، حتی آمریکایی ها خوششان می آمد و مساعدت می کردند.

این طرح ها معمولاً فکر خودم بود. با مطالعه و تفحص، به ویژه احساس نیاز و گاهی اوقات با مشاهده برخی صحنه ها به طراحی و ابتکار می رسیدم. مثلاً یک تابلو ساخته بودم که تمام اشکال هندسه مسطحه روی آن نمایش داده می شد. وقتی یک شکل روی تابلو ایجاد می شد فوری چراغ روشن می شد و زیر آن نام شکل هم نوشته می شد. محاسبه مساحت و محیط آن را نیز نمایش می داد. تا زمانی که در خیابان طالقانی بودم، حدود سه تابلو درست کردم: یکی برای فارسی و دیگری برای جدول ضرب بود.

وقتی در خیابان طالقانی مستقر بودیم، در 1337، روزی به مرحوم سپاهانی - پدر مسئول کتاب فروشی فرهنگسرا واقع در دروازه دولت کنونی- گفتم: جای ما کوچک است. او هم محلی بزرگ را در خیابان چهارباغ، مقابل مدرسه چهارباغ، کنار نهر آب، که حالا پاساژ شده است، پیشنهاد کرد.

ساختمان های آنجا خرابه بود. تصمیم گرفتم یک مکان خیلی خوب و تمیز در آنجا ایجاد کنم. آنجا را پنج ساله به بیست هزار تومان رهن کردم. به فکر افتادم هزینه اجاره و رهن را از خود محل تأمین کنم.

در این مکان، دو باغچه خیلی بزرگ داشت؛ با باغبانی قرار گذاشتیم که گل تولید کنیم و بفروشیم؛ و زمین و آب از ما و کاشت و فروش گل از او باشد و سالانه مبلغی به مدرسه بدهد. از سوی دیگر دیوارها و ستون های آنجا را نیز تعمیر کردیم. اسباب بازی مانند چرخ و فلک ساختم.

سال 1340 دکتر مهران وزیر آموزش و پرورش به اصفهان آمد؛ از او دعوت کردیم تا از مدرسه بازدید کند. وقتی به مدرسه آمد، من با تابلوها چند شکل نمایش دادم. او پرسید: این تابلوها اختراع کیست؟ گفتم ابتکار خودم است. خیلی خوشحال شد و به مدیرکل آموزش و پرورش اصفهان به ­نام معصوم­خانی، گفت یک نشان برای من از تهران تقاضا کند. همچنین در یادداشتی، دستور پرداخت پنج ماه حقوق اضافی داد.

سپس از مشکلات سؤال کرد. من هم گفتم: من اینجا هم مدیرم و هم معلم و هم مستخدم هستم. به همین خاطر ایشان به مدیرکل دستور داد معلم و مستخدم بدهد.

ص: 71

در 1340 اولین معلم را به ما دادند. البته هر معلم به محض ورود به کلاس نمی رفت و ابتدا چند ماه برای آنها دوره آْموزشی می گذاشتم و همه روش آموزش ناشنوایان را که اغلب با تجربه به دست آورده بودم به آنها یاد می دادم.

بعد از 5 سال و اتمام اجاره، یک باغ 1500 متری در خیابان طیب اجاره کردم و ساختمان مدرسه را در آنجا دایر کردم. پس از انتقال به اینجا، شهرداری هر ماه مقداری کمک می کرد؛ منبع دیگر و مهم شهریه بچه ها بود.

بعد از بازنشستگی این مکان را به بنیاد فرهنگی امام محمدباقر(ع) واگذار کردم. در این مدرسه افزون بر آموزش نظری، به ناشنوایان حرفه وفن هم آموزش می دادیم؛ از این رو کارگاه­های نجاری، برق، ماشین نویسی و چندین بخش دیگر تأسیس کردیم. در آن وقت حدود 45 دانش آموز مشغول بودند. تعداد وضعیت آموزگاران هم خوب شده بود به­طوری­ که برای همه کارگاه­ها معلم داشتیم.

این روند تا سال 1362 یعنی موعد بازنشستی اینجانب ادامه یافت. به هر حال، از نظر تاریخی مدرسه «طیب» را باید اولین مرکز حرفه ای برای ناشنوایان اصفهان دانست. زیرا برای اولین بار اینجا آموزش های کلاسیک حرفه ای داشتیم.

طرح ادغام مدارس دولتی و مدارس ملی که قبل از پیروزی انقلاب اجاره شد و دولت مدارس ملی را خرید و آنها را دولتی کرد، ما شرکت کردیم و تبدیل به مدرسه دولتی شدیم؛ ولی برنامه های ما تغییر نکرد و مدیریت همچنان بر عهده خود من بود.

در مورد منابع آموزشی و متون درسی برای ناشنوایان هم بگویم که ما منبع خاصی برای درس دادن نداشتیم و خودمان منابع را به مناسبت سطح تحصیل و دیگر نیاز­ها تهیه می کردیم. تا آنجا که خبر دارم، در تهران هم متون درسی و منابع آموزشی خاصی در مدرسه های ناشنوایی وجود نداشت.

در سال 1362 بازنشسته شدم و علی رغم میل باطنی خود از نظام آموزشی ناشنوایان بیرون آمدم و همه را به اداره آموزش و پرورش تحویل دادم.

الآن بعد از گذشت چند دهه کار و تلاش وقتی به گذشته می نگرم، ضعف ها و قوت ها را بررسی می کنم، کارنامه کل کار را مثبت ارزیابی می کنم. اما دلیل اصلی موفقیت من در این راه فقط علاقه بود. حتی به هنگام خواب، خوابِ امور آموزشی ناشنوایان را می دیدم. بی نهایت به این کار علاقه داشتم. از جاهای مختلف از جمله از مراکز تربیت معلم می آمدند تا این مرکز را ببینند و از تجارب خودجوش ما عبرت بگیرند.

غالباً به بازدیدکنندگان می گفتم که تمام وسایل و لوازم اینجا را با زحمت تهیه کردم و همه برنامه ریزی ها از خودم بود و کسی کمک جدی نمی کرد. حتی در آغاز، و سال های اولِ شروع آموزش ناشنوایان کمک که نمی کردند هیچ، تخطئه هم می کردند. گاه با مانع تراشی و سنگ اندازی جدی هم مواجه می شدیم.

بالاخره حدود سه دهه در حوزه فرهنگ و آموزش ناشنوایان تلاش کردم و در سال 1362 که من از مدرسه ناشنوایان بیرون آمدم، به دوره ثبات رسیده بودم و مشکلات متعدد و موانع جانکاه را پشت سر گذاشته بودم. حداقل 50 شاگرد داشتیم و برنامه ریزی ها بسیار دقیق و منظم شده بود.

ص: 72

به هرحال، با بازنشستگی تقریباً اجباری، این مدرسه به دست آموزش و پرورش و سپس به اداره استثنایی سپرده شد.

بعد از بازنشستگی در سال 1362 تقریباً ارتباطم را با کار ناشنوایان قطع کردم؛ زیرا از بازنشستگی ناراحت شدم؛ آنها می توانستند مرا تا سال 1364 نگه دارند. ولی بازنشستگی پیش از موعد به من دادند.

این اقدام نسنجیده آنها باعث شد که مأیوس و دلسرد شوم و ارتباط خود را با آموزش ناشنوایان قطع کنم. به ویژه وقتی می دیدم برنامه ریزی ها مبتنی بر تجارب پیشین نیست. البته اخیراً برخی انجمن های ناشنوایان به سراغ من آمده اند و با آنها تبادل فکری دارم. به هر حال، از اینکه هنوز مردم و نهادهای مردمی مرا فراموش نکرده اند، خوشحال هستم. مصمم هستم با آنها همکاری کنم و در جلسات آنها شرکت می کنم و هر چه در توان و تجربه دارم در اختیار آنها قرار می دهم.

آقای اقارب پرست پس از اطلاع از این موضوع، نخست با حاج آقا مهدی مظاهری صحبت میکند. سپس با آقایان بصیری و حاج آقا منصور زاده و بالاخره قرار میگذارند ظهرهای یکشنبه پس از نماز در خانه مرحوم شمس آبادی جلسه داشته باشند. همین جلسات منجر به شکلگیری ابابصیر میگردد.

آقای اقارب پرست اولین مدیر آموزشی ابابصیر؛ بین سال های 1348 تا 1357 یعنی حدود ده سال بود که با هماهنگی آموزش و پرورش استثنایی و هیئت امناء تعیین شده بود. اما در این سال به دلیل اشتغالات در کمیته و در استانداری، فرد دیگری برای مدیریت ابابصیر برگزیده می شود.

در جریان انقلاب و تعطیلی مراکز آموزشی، فعالیت های ابابصیر هم کاهش یافت، پس از پیروزی، آقای اقارب پرست مسئولیت اداره کمیته انتظامی شهر را میپذیرد. سپس مشاور استانداری اصفهان و بعد معاون استانداری چهارمحال بختیاری میشود. از این رو عملاً ابابصیر را رها میکند. پس از آن به جبهه جنگ رفت و در ستاد شهید چمران فعالیت می کرد. در سال 1362 با درخواست استعفای او از آموزش و پرورش موافقت شد. هم اکنون او عضو هیئت امنا، هیئت مدیره و مدرس کلاس جهت یابی در مؤسسه ابابصیر است.(1)

به نظر می رسد طی سالیان مختلف همواره از تجارب آقای اقارب پرست استفاده شده و در سمت مشاوره رسمی یا غیر رسمی خدمت کرده است. از سال 1395 رسماً به عضویت هیئت مدیره ابابصیر برگزیده شد.(2)

برای کسب اطلاعات بیشتر در جلسه سالانه ابابصیر با فرزند ایشان یعنی مهندس حمیدرضا فولادگر صحبت شد. ایشان در دوره قبل و این دوره نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی است.

فردای آن روز به خانه استاد فولادگر در خیابان خرم رفتیم و دو ساعت به گفتگوی پرداختیم. متأسفانه ضبط صدا ایشان مشکل دارد و قسمت های مهمی از اطلاعات ضبط شده را از دست دادیم اما مطالبی که موفق شدیم مکتوب کنیم به شرح زیر است:

* جهت تألیف کتابی درباره ابابصیر و تاریخ تحولات نابینایان اصفهان لازم بود از شما و فعالیت های جنابعالی در تأسیس این مدرسه یاد شود. هدف این است که این مطالب در تاریخ شیعه و تاریخ ایران بماند و آیندگان راجع به این مسائل اطلاعات داشته باشند. با توجه به اینکه اطلاعات کافی در مورد مدرسه نابینایان کریستوفل دارید، نابینایانی که در کریستوفل تحصیل می کردند چقدر حقوق می گرفتند و از نظر رفاهی چه وضعی داشتند؟

محمد فولادگر: نابینایان که در مدرسه کریستوفل بودند از تمام نظر زندگی آنها را اداره می کردند. به صورت شبانه روزی بودند و از نظر تحصیلی تا سیکل و دیپلم بالا می رفتند. از نظر رفاهی و آموزشی به همه نیازهای آنان رسیدگی می کردند. وقتی به نابینایان می گفتیم به مدرسه کریستوفل نروید می گفتند شما شرایط رفاهی و آموزشی برای ما فراهم کنید ولی شما شرایطی ندارید که بخواهید ما را جذب کنید. لذا باید بیاییم جلوی درب مسجدها بایستیم و گدایی کنیم.

از این رو آن زمان جلسه ای با مرحوم شمس آبادی و دیگر دوستان داشتیم و مسائل را مطرح کردیم و گفتیم شما در قبال حرف اینها چه دارید؟ خدا رحمت کند آقای شمس آبادی را، فرمودند که شما اقدام بکنید. هر چیزی که نیاز آنها باشد من تأمین می کنم. و امکانات ساختمان ابابصیر را در اختیار ما قرار دادند.

* شروع ابابصیر از چه زمان و با چه انگیزه ای بود؟

فولادگر: مدرسه ابابصیر در ابتدا خیابان مسجد سید و در ساختمانی به نام قائمیه آغاز به کار کرد. این ساختمان را آقای شمس آبادی دادند. مرحوم آقای گلبیدی که یکی از مؤسسین ابابصیر بود، ایشان سفری به کربلا داشت. آنجا، دکتر بهشتی را که از سفر آلمان به کربلا آمده بوده می بیند. شهید بهشتی عکس یکی از مجلات آلمان را نشان آقای گلبیدی می دهد که نابینایان ما را این گونه نشان داده اند که آنها در جلوی مساجد گدایی می کردند و این کلیسا و مدرسه کریستوفل به آنها خدمات داده است. دکتر بهشتی یکی از مشوقین آقای گلبیدی بود که کاری پیرامون این قضیه انجام می شود.

* البته این روایت به چندگونه نقل شده، خود بنده چندین ساعت مصاحبه از مرحوم گلبیدی گرفتم و ایشان فرمودند که دکتر بهشتی مجله اشپیگل را از هامبورگ برای طلاب و مسئولین مسجد

ص: 75

صدر فرستادند و در این مسجد در مورد آن بحث شد و تصمیم به تأسیس ابابصیر گرفتند و قضایای بعد از آن، آیا این سفر کربلا و دیدار آقای گلبیدی با شهید بهشتی را تأیید می فرمایید؟

فولادگر: بله. ایشان در کربلا با دکتر بهشتی ملاقات داشتند.

* می توانید

بفرمایید حدوداً در چه سالی ابابصیر تأسیس شد و چه سالی دکتر بهشتی این مطالب را فرستادند؟

فولادگر: تأسیس ابابصیر سال 1348 بوده است و این مسائل حدوداً یک سال قبل آن بوده است. یعنی حدود سال 46 یا 1347 بوده است. آقای گلبیدی در اولین جلسه ای که داشتیم، ملاقات با دکتر بهشتی را بیان کرد. این یکی از عواملی بود که ابابصیر تشکیل شد.

* تحصیلات شما چی هست؟

فولادگر: تحصیلات بنده لیسانس ادبیات فارسی و فوق لیسانس ادبیات عرب است.

* چه سالی فوق لیسانس گرفتید؟

حمیدرضا(1): آقای فولادگر، فولادگری می کردند. مغازه ایشان در خیابان شهید بهشتی یا همان خیابان شاپور قدیم است و هنوز هم این مغازه در گاراژ ایران برقرار است. ایشان کلاس ششم را گرفتند. همزمان با کار کردن در روز، شبانه درس خواند و دیپلم ادبی گرفتند. حدود سال 49-50 در کنکور شرکت کرده و شاگرد اول شد و در سال 53 از دانشگاه اصفهان لیسانس ادبیات فارسی گرفت. البته حاج آقا درس حوزوی و طلبگی هم خوانده است. به کار کردن در مغازه ادامه می داد تا بعد از انقلاب ضرورت ایجاب کرد به دانشگاه صنعتی اصفهان برای دروس معارف برود. مسئول گروه معارف شد و حدود 15-16 سال این سمت را داشت. در حین کار فوق لیسانس هم در سال 70-71 قبول شد و سال 74 فارغ التحصیل شد. با توجه به اینکه ایشان متولد 1304 است، حدود سن 70 سالگی فوق لیسانس گرفت. دروس حوزوی هم تا سطح یعنی تا کفایه خوانده است. ایشان به ادبیات عرب مسلط است.

* کتاب یا اثری هم دارند؟

حمیدرضا: بله، حدود 15 جلد کتاب دارند که به نام محمد فولادگر منتشر شده است.

* زندگی نامه ای از ایشان تا کنون چاپ شده است؟

حمیدرضا: بله، یک کتابی در این زمینه انجام شده که در زیر چاپ می باشد. این کتاب به شکل یک مصاحبه ای است که یکی از طلبه ها با ایشان انجام داده است.

ص: 76

* مرحوم گلبیدی را در سال 72 پس از جستجوی بسیار در یک مغازه کت و شلوار فروشی در دروازه دولت، ایشان را پیدا کردیم. وقتی به او گفته شد که برای مصاحبه آمده ام گفت 20 سال است که کسی سراغی از من نگرفته است.

حمیدرضا: در سال 1348 ابابصیر تأسیس شد. من در خاطرم هست که من حدود 10 ساله بودم و در مغازه تراشکاری حاج آقا بودیم. یک روز حاج آقا مرتضوی از مؤسسین ابابصیر که چند سالی هست به رحمت خدا رفته اند به حاج آقا گفتند که بیایید برویم می خواهیم یک مینی بوس برای ابابصیر بخریم. برای ایاب و ذهاب نابینایان لازم بود. راننده آن هم مرحوم آقای اسحاقیان بود. من از حاج آقا پرسیدم ابابصیر چیه؟ فرمودند مدرسه ای برای نابینایان است.

* فرمودید به شرح نهج البلاغه هم مشغول هستید، و چند دوره شرح گفته اید؟

فولادگر: حدود 15 سال است که به تدریس نهج البلاغه مشغول هستم. ما نهج البلاغه را از نهج البلاغه های ابن ابی الحدید، آقای مکارم شیرازی و علامه جعفری استفاده می کنیم و نهج البلاغه را برای دوستان می گویم. اگر سؤالی داشته باشند در حد وسعمان جواب می دهیم. دور تا دور این اتاق دوستان می آیند و شلوغ می شود.

این روش ما در تدریس است. نهج البلاغه را به دو صورت تدریس کردیم. چند سالی به اختصار گفتیم، یعنی به طور موضوعی. ولی دوستان نظر دادند و گفتند که از ابتدا بگوییم که الآن همین کار را می کنیم.

* آیا جلسات تدریس شما ضبط شده؟ نوارهای آن پیاده شده؟ کتابی از آن چاپ شده است؟

فولادگر: متأسفانه نه، تاکنون همت نشده است. دوستان باید ضبط کنند. بعد یک اصلاحی شود و چاپ شود.

حمیدرضا: این چند ساله خیلی از بحث ها به صورت کتاب شده است. به این صورت که نوار شود و پیاده شود انجام نشده است. ولی کتاب هایشان را از همین جلسات نوشته اند.

* اگر نوارهایی که از قبل دارید را به ما بدهید، ما همه را در یک DVD جمع آوری می کنیم و برای نابینایان می دهیم تا از جلسات تدریس و بحث شما استفاده کنند.

حمیدرضا: البته حاج آقا یک دوره قبل از انقلاب تدریس داشتند. یعنی جلسات تفسیر قرآن و نهج البلاغه بوده است. یک دوره بعد از انقلاب و دوره سوم تدریس ایشان از حدود سال 80 شروع شده است. البته این دوره آخر نوار شده است. حاج آقا برای تدریس هایشان هر کتابی در شرح نهج البلاغه بوده عربی یا فارسی همه را مطالعه کردند و برای جلسات خودشان استفاده می کردند.

* ان شاءاللّه این را پیگیری کنید تا اثری از حاج آقا برای نابینایان بماند.

ص: 77

حمیدرضا: در آن زمان من کتاب ها را می خواندم و یکی از بچه های نابینا با دستگاهی که 6 نقطه داشت تایپ می کرد. کلی از کتاب های قدیمی ما ابتدای آن نوشته شده که من دیکته می کردم. خیلی از اینها را من دیکته می کردم. خیلی ها را آقای طیب نیا که الآن وزیر است. از سال 49–50 تا 57 یعنی حدود 8 سال ما تابستان ابابصیر بودیم و کتاب ها را دیکته می کردیم. بیشترین تایپ ها را هم مرحوم یوسفعلی لاوی انجام می داد. آقای مسعود زاده، سیفی و ملاباشی هم از کسانی بودند که بیشتر تایپ می کردند. آقای ملاباشی از مدیران کتابخانه بود. آن زمان تنها راه همین بود که کتاب ها دیکته و تایپ شود. آن زمان بچه ها با وسیله ای به اسم لوح و قلم مشق هایشان را می نوشتند. بعد یک دستگاهی (پرکینز) را آقای مهدی اقارب پرست از انگلیس برای اولین بار آورد. الآن کامپیوتر هست. آن زمان تنها اینها در اختیار بود.

سه تا چهار تا جوان بودیم در ابابصیر که روزهای تعطیل مثل پنجشنبه، جمعه آنها را می بردیم باغ و گردش. افرادی که سن بالاتری داشتند مربی ما بودند و ما که هم سن نابینایان بودیم همبازی آنها بودیم، گروه سرود داشتند. ابابصیر گروه سرودی داشتند. الآن حاج مهدی منصوری و مالکی که مداح معروف هستند در این گروه سرود بودند.

برنامه تئاتر داشتند که خود نابینایان اجرا می کردند. قبل از انقلاب مذهبی ها تئاتر اجرا نمی کردند. ابابصیر پاتوق مذهبی شهر هم شده بود. همین آقای اقارب پرست یک اخوی دارند به اسم حسین اقارب پرست، کارهای هنری از جمله تئاتر با نابینایان اجرا می کردند. از همه اصفهان برای تماشا می آمدند و سالن پر می شد. ایشان را الآن در تهران می توانید پیدا کنید. یک زمانی در بنیاد جانبازان بودند.

مثلاً در مورد زندگی حضرت ابراهیم و اسماعیل، مصعب بن عمیر، عمار یاسر و داستان های صدر اسلام تئاتر کار کردند. در ضمن اجرای تئاتر یک پوششی هم برای کارهای انقلابی بود. مثلاً اعلامیه ها و نوارهای حضرت امام را می دادند. یعنی ابابصیر علاوه بر اینکه برای نابینایان بود، یک مرکز فرهنگی در سطح شهر هم بود که چون در پوشش نابینایان بود کسی کاری نداشت. خود آقای اقارب پرست هم چون در رأس انجمن حجتیه بود و این انجمن تعهد داده بود که کار سیاسی نکند کسی کاری به این مرکز و فعالیت هایش نداشت. قاریان قرآن هم داشتند. یک عده ای از بچه ها که در همین مرکز زندگی می کردند و کاملاً با این شرایط مأنوس بودند.

* ما در ابابصیر دنبال چیزی هستیم که تا الآن به آن دست پیدا نکردیم. ابابصیر یکسری کارهای ابتکاری داشته که برای اولین بار در ایران و خاورمیانه انجام شده است. مواردی مثل تاکسیدرمی. تاکسیدرمی در خارج زیاد هست، ولی در ایران الآن نیست. الآن به یک کودک نابینا بگویی فیل چه شکلی هست نمی داند. چون باید لمس کنند تا درک درستی از مسائل داشته باشند. در گذشته همه اینها حتی فیل را تاکسیدرمی می کردند و به افراد آموزش می دادند.

حمیدرضا: من خاطرم هست در ابابصیر دو روش برای آموزش وجود داشت. یکی اینکه به آنها خمیر می دادند. البته بعضی از آنها چند سالی بینا بودند، بعد نابینا شدند و در ذهن زمینه قبلی از اشیاء و حیوانات داشتند. ولی بعضی ها مادرزاد نابینا بودند. یک روش با خمیر بود و مورد دیگر

ص: 78

چیزهایی شبیه مجسمه داشتند و با لمس آنها تا حدودی آشنا می شدند که این حیوان هست و چه شکل می باشد.

کار دیگری که ما غیر از تایپ انجام می دادیم این بود که در مدارس عادی همراه آنها می رفتیم. چون ابابصیر در قبل تنها تا راهنمایی داشت و برای دبیرستان باید به مدارس عادی می رفتند. روز امتحان ما به عنوان منشی همراهشان می رفتیم. آنها می گفتند و ما یادداشت می کردیم. مثلاً آقای نیکزاد رشته ریاضی بود. ایشان قضایای هندسی را می گفتند و ما می نوشتیم. قبل از انقلاب ما نابینایانی را داشتیم که رشته های تجربی و ریاضی می خواندند.

* یعنی شما می گویید روش منشی یا رابط اولین بار در ابابصیر اجرا شده است؟ چون قبل ابابصیر سراغ نداریم.

حمیدرضا: بله، چون ابابصیر دبیرستان نداشت و مجبور بودند به مدارس عادی بروند. لذا باید منشی یا رابط یا دستیاری می گرفتند و این شیوه به تدریج باب شد.

* ابابصیر ابتکارات زیادی داشته است. مثلاً برجسته سازی، کل نقشه ایران را برجسته کرده بودند ولی متأسفانه اینها الآن موجود نیست و ما به اطلاعاتی در این زمینه دسترسی نداریم. ما می خواهیم در کتاب گزارش کنیم ولی چیزی نداریم. باید چکار کنیم؟ حاج آقا چنین چیزهایی را ندارند؟

فولادگر: نه. چیزی از آن دوران و وسایل ندارم.

حمیدرضا: ابابصیر علاوه بر همه این کارها، کار تربیتی دیگری نیز انجام می داد. مثلاً بچه هایی که از شهرهای دیگر می آمدند، چون پنجشنبه و جمعه تنها بودند و حوصله شان سر می رفت، هر کدام از مسئولین ابابصیر یکی از این بچه ها را مهمان می کرد. یعنی از پنجشنبه تا شنبه صبح می آمدند منزل ما و با ما زندگی می کرد. مثلاً آقای مالکی چون صدای خوبی داشت و قرآن می خواند برای اینکه مهمان آنها بشود نوبت می گرفتند.

گفت وگو

توضیح: این گفت وگو در 9 تیرماه 96 توسط مهندس حسین بصیری مدیرعامل وقت مؤسسه ابابصیر اجرا شده است. آقای مصطفی یراقی از چهره های بازار اصفهان است که از ابتدای تأسیس ابابصیر فعالانه حضور داشته است. از این رو اطلاعات جامع و مهمی از تحولات و رخدادهای این مؤسسه دارد. در این مصاحبه نکات سودمند و مهمی بیان کرده و به رفع برخی ابهامات کمک نموده است.

* ابتدا خودتان را به طور کامل معرفی کنید. و درباره شغلتان و کارهای خیری که در آن حضور داشته اید توضیح بدهید.

اینجانب مصطفی یراقی فرزند علی محمد در پنجم آذرماه سال 1319 در یک خانواده مذهبی متوسط متولد شدم، و در محیط خانواده ای که اهل نماز و تکالیف و واجبات بودند تربیت و رشد یافتم. تحصیلات خود را از دوره ابتدایی تا سال دوازدهم در مدرسه جامعه تعلیمات اسلامی، که تعدادی از آقایان متدین سرپرستی آن را بر عهده داشتند، گذراندم. پس از آن وارد بازار کار شدم، و فعالیت اقتصادی خود را با همکاری پدر و پدربزرگم آغاز کردم. فعالیت اقتصادی و درآمد من از طریق تولید و خرید و فروش فرش دستباف بوده و هست، و در تشکیلات هایی که خداوند توفیق حضور در آن را به من داد و چند صباحی را در آن مشغول همکاری و فعالیت بودم، هیچ گاه از هیچ کدام از آنها چشمداشت و انتظار مادی و اقتصادی نداشته ام، چون زندگی ام از همه امکانات به خوبی تأمین است.

از سال 1348 که سازمان آموزشی ابابصیر تأسیس شد، از اعضای هیئت مؤسس و امنای انجمن مددکاری بودم، و تاکنون نیز در خدمت آقایان هستم، و در هیئت مدیره عضویت و سمت دارم. همچنین حدود 30 سال مدیریت مالی این سازمان را نیز بر عهده داشته ام.

از مؤسسین دارالقرآن الکریم و از هیئت امنای آن بودم که در سال 1367 تأسیس شد، و سالها به عنوان عضو هیئت مدیره و مدیر عامل در خدمت دوستان بوده ام. حضور در هیئت مؤسس و هیئت امنای حدود 10 صندوق قرض الحسنه، از دیگر سوابق اجتماعی و امور خیری است که من در آن فعال بوده ام. همچنین در زمینه تهیه مسکن برای افراد بی بضاعت و ساخت مساجد و مدارس و بیمارستان در بین دوستان عضو مؤثری بوده ام. در رابطه مسائل جبهه و جنگ نیز با همکاری بعضی از دوستان از جمله جناب حجت الاسلام والمسلمین مهدی مظاهری که چندین نوبت با ایشان به جبهه ها رفتیم.

اینجانب قریب به 50 سال در خدمت حجت الاسلام مهدی مظاهری بودم و در برگزاری مجالس ایشان در شب های ماه مبارک رمضان در مساجد نقش داشتم، و در این جلسات خواندن بخشی از دعای ابوحمزه ثمالی بر عهده من بود.

ص: 80

* چطور با ابابصیر آشنا شدید و چه خدماتی تاکنون در این سال ها داشته اید، و از دوستانی که با شما همراه بوده اند، و موفقیت هایی که در ابابصیر دیدید توضیح بدهید.

در سال 1348 شبی از شب ها خواب دیدم که با چند تن از دوستان سر سفره غذا نشسته ایم، و از این بابت بسیار خوشحال هستم. فردای همان روز دوست محترم ما حاج آقا مهدی مظاهری به مغازه ما که در بازار رنگرزها و فرش فروش ها بود، تشریف آوردند و به من فرمودند ظهر جایی هستی؟ گفتم نه. فرمودند بمان تا من برگردم و برای ناهار به منزل ما برویم. گفتم جریان ناهار چیست؟ فرمودند برخی از دوستان جمع شده اند و تصمیم دارند یک مدرسه و تشکیلات برای نابینایان دایر کنند. گفتم من نه معلم هستم و نه جایی را دارم که برای این کار اختصاص بدهم. اما قبول نکردند و گفتند باید تشریف بیاوری، و ظهر آمدند و به اتفاق ایشان به منزلشان رفتیم.

وقتی سر سفره قرار گرفتیم، خواب دیشب را به یاد آوردم و متوجه شدم آن دوستانی که دیشب در خواب دیده بودم هم اکنون گرد این سفره حضور دارند. این دوستان که قبلاً هم نسبت به هم آشنایی داشتیم، مهندس علوی، مرحوم حاج احمدآقا فاضل و خود حاج آقا مظاهری و بنده بودیم، که حاج آقا ما را به نان و بریان میهمان کردند. شروع قضایای ابابصیر از این میهمانی بود. در این میهمانی صحبت ها و گزارشاتی از فعالیت سازمان نور آیین و مدرسه کریستوفل، که پسران و دختران نابینا را جذب کرده و تبلیغات مسیحیت می کردند و آنها را از اسلام دور می کردند و با انجام یک سری از محبت ها و کمک ها و ارشادات این کار را تسهیل می کردند، مطرح شد. برای مثال اسقف حسن دهقان مسلمان بود، او را بردن مسیحی کردند و بعد اسقف شد و او را به آمریکا بردند. در آن جمع شخص نابینایی را معرفی کردند به نام یوسفعلی لاوی که در شرف غسل تعمید و پذیرفتن دین مسیحیت بود. در آن جلسه بالاخره تصمیم گرفته شد که مدرسه ابابصیر تأسیس شود و نام آن را از یکی از صحابه خاص امام ششم که نابینا بوده، انتخاب کردیم.

پس از این جلسه برای شروع کار به مکان و امکانات نیاز داشتیم که فاقد آن بودیم. بدین منظور به سراغ آیت اللّه شمس آبادی رفتیم و قضیه را با ایشان در میان گذاشتیم. ایشان فرمودند اقدام شما مورد تأیید من است و من شما را حمایت می کنم، و شما مشغول شوید و برنامه ریزی کنید. گفتیم آقا ما جا و امکانات نداریم. ایشان گفتند چند روز صبر کنید تا من با هیئت امنای قائمیه صحبت کنم.

به خاطر دارم که هیئت امنا و گردانندگان هیئت قائمیه مرحوم حاج آقا فخر کلباسی، مرحوم حاج هاشم اعظم، مرحوم حاج سیدمحمد سامانی، حاج آقا سیدجواد قهرایی، و آیت اللّه شمس آبادی بودند، که جلسات دعای ندبه صبح های جمعه را دایر کرده بودند. در جلسات هیئت امنای این هیئت مرحوم آیت اللّه شمس آبادی دو رأی و دیگر اعضا یک رأی داشتند.

یک هفته بعد آقا پیغام دادند که مشکل حل شد، با دوستان هیئت قائمیه صحبت کردیم و می توانید کلاس هایتان را در آنجا برگزار کنید. سپس دوستان مانع رفتن مرحوم یوسفعلی لاوی به تشکیلات مسیحیت کریستوفل شدند، و او را به ساختمان قائمیه دعوت کردند، و یکی از دوستان نشستند و کتابی را خواندن تا به خط بریل تبدیل کنند. این شروع کار ابابصیر بود. خاطرم است که روز اول مناسبتی در یکی از روزهای آبان ماه بود، و یازده نفری که اولین صورت جلسه را برای اقدام و

ص: 81

اخذ مجوز از آموزش و پرورش در این روز امضا کردند، آیت اللّه شمس آبادی، حجت الاسلام مهدی مظاهری، مهدی اقارب پرست، محمد و حاج آقا احمد بصیری، مهندس علوی، آقای گلبیدی، آقای مرتضوی و بنده بودیم.(1)

سپس برای پیگیری موضوع، بنده به همراه مهدی اقارب پرست با خودرو شخصی من، به تهران رفتیم و ایشان به وزارتخانه آموزش و پرورش مراجعه کرد، و برای اخذ مجوز تأسیس ابابصیر موافقت مسئول مربوطه، که اگر اشتباه نکنم خانم آهی بود، را جلب کرد. سپس قرار شد خانم آهی به اصفهان بیایند، بدین ترتیب جریان ادامه پیدا کرد و ابابصیر در اصفهان پایه ریزی شد.

بعد از اینکه ابابصیر مقداری رشد کرد، مرحوم آیت اللّه خادمی منزلی را در خیابان جامی برای خوابگاه پسران بزرگسال و منزل دیگری جنب بازارچه رحیم خان را آقایان مدرس و میرمحمد صادقی برای خوابگاه دختران به طور موقت و فی سبیل اللّه و تا زمانی که ساختمان اصلی ابابصیر ساخته شود، در اختیار ابابصیر گذاشتند.

سپس مرحوم محمد سمائیان و مرحوم رضا علوی ده هزار متر زمین در دستجرد قداده برای احداث ساختمان و دایر کردن کلاس و کارگاه و کتابخانه به ابابصیر اهدا کردند، و ده هزار متر دیگر را هم آقایان پیگیری کردند و با یک قیمت مناسب خریداری نمودند. سپس ساختمان توسط یک شرکت ساختمانی ساخته شد. البته این شرکت هزینه ساخت را دریافت کرد، ولی به علت نبود امکانات، این شرکت با مشکلاتی مواجه بود، که بحمداللّه کار را به سرانجام رساند.

اوایل انقلاب مراکز ابابصیر به ساختمان جدید انتقال یافت، و بعد از آن بود که ابابصیر رشد کرد، تا جایی که در سطح کشور به عنوان برترین مرکز در زمینه آموزش و خدمات به نابینایان مطرح شد.

در این مرکز کتب درسی و بسیاری از منابع غیر درسی مثل قرآن، مفاتیح و سایر منابع مذهبی به خط بریل تبدیل شد، و این خود منبعی شده بود برای دسترسی نابینایان سایر شهرها به کتب مورد نیاز خود، به طوری که این نابینایان به محض اطلاع از این موضوع، منبع مورد نیاز خود را درخواست می دادند و این منابع از طریق پست و به صورت امانی در اختیارشان قرار می گرفت.

در ساختمان جدید علاوه بر خدمات فوق و کلاس هایی که برای پسران و دختران، کوچک سالان و بزرگسالان برگزار می شد، نیز کلاس های فنی و حرفه ای هم دایر شد، تا نابینایان با مهارت های فنی آشنا شوند. سرپرستی را برای این کار انتخاب کردند، و تعدادی از نابینایان برای فراگیری و آموزش به این کلاس ها مراجعه نمودند. در این کلاس ها کمک هایی در جهت آموزش و اشتغال نابینایان ارائه می شد. برای مثال برخی از کارخانه ها غلتک ها را برای سیم پیچی یا کارهای دیگر را در اختیار مرکز می گذاشتند تا نابینایان این کارها را انجام دهند.

مسائل ابابصیر به هیچ حزب، دسته و گروهی وابسته نبود، و بودجه ای نیز از دولت دریافت نمی کرد. هیئت امنا از طریق کمک های مردمی آنجا را اداره می کرد، و برخی از نیازها نیز از طریق وجوهات مورد حمایت و تأیید مرحوم آیت اللّه شمس آبادی و مرحوم آیت اللّه خادمی بود.

ص: 82

بعد از شهادت آیت اللّه شمس آبادی، مرحوم حجت الاسلام رضا آل رسول مدت کوتاهی به جای ایشان عضو هیئت امنا و هیئت مدیره بودند، و در سال های بعد این روال ادامه داشت و افراد جدیدی جایگزین می شدند.

اوایل انقلاب گفتند که چون دولت اسلامی شده است، ابابصیر می تواند از فضای مدرسه کریستوفل استفاده کند و آنجا کلاس تشکیل دهد. اما بچه هایی که در آنجا بودند و با مسیحی ها آشنا بودند، به علت برخی از تحریکات عَلَم مخالفت بلند کردند، و این موضوع هم از نظر مالی و هم از نظر حیثیت و هم از نظر امکانات به ابابصیر خساراتی وارد کرد، ولی خدا لطف کرد و در ظل عنایات حضرت ولیعصر کار رشد کرد، و به مرور پیش رفت؛ تا به مرحله ای رسیدیم که اختلاف سلیقه بین مدیرکل استثنایی اصفهان و هیئت امنا در ارتباط با مدیریت ابابصیر شروع شد. نهایتاً این اختلاف به آنجا ختم شد که گفتند چون برخی از امکانات و ساختمان های ابابصیر از وجوهات شرعی و به نام ابابصیر است، آموزش و پرورش استثنایی نمی تواند در امور آن دخالت کند. و سپس اداره آموزش و پرورش استثنایی ناگزیر شد برای کلاس های نابینایان محلی را اجاره کند، و بچه ها را به آنجا انتقال دهد. و این مرحله دیگری بود که ابابصیر دچار ضایعه و ضررهایی شد. ولی اصالت خود را حفظ کرد، تا زمانی که تصمیم گیری شد سازمان آموزشی ابابصیر برنامه هایی در جهت تقویت نابینایان و تأمین برخی نیازهای آنان داشته باشد. چون بسیاری از این نابیناها از خانواده های فقیر بودند و گاهی در یک خانواده سه فرد نابینا وجود داشت و تأمین نیازهای این بچه ها و اداره و آموزش آنها کار دشواری بود.

یکی از رسالت های ابابصیر این بود که به شهرستان ها و استان های مجاور رفته و نابیناهای آنجا را پیدا کرده و به ابابصیر می آوردند و آموزش می دادند. این خدمت ابابصیر بسیار مهم بود. اول اینکه از مسیحی شدن این نابیناها جلوگیری می شد. چون اینها نابیناهای مسلمان که مسیحی شده بودند را به شهرستان ها می بردند و از آنها استفاده تبلیغی می کردند. و دوم اینکه مانع تکدیگری آنها در سطح جامعه می شد. هم اکنون برخی از این نابیناها به مدارج بالای تحصیلی مثل فوق لیسانس و دکترا رسیده اند، و شاغل شده اند. برخی از اینها را آقایان کمک کرده اند و زمینه ازدواجشان را فراهم کرده اند. این اقدامات کارهای جنبی بود که انجام می شد و هنوز هم ادامه دارد، و این مایه افتخار ابابصیر است. خداوند همه کسانی که از روز اول و قدم اول در زمینه مشاوره، واگذاری بخشی از اموال، در ارتباط با تدریس و مسائل دیگر همکاری داشته اند، اجر بدهد، آنهایی که از دنیا رفته اند خدا رحمت کند و این عزیزانی که هم اکنون مشغول خدمت هستند، بر توفیقاتشان بیفزاید.

مرحوم بهشتی قبل از انقلاب در اصفهان بودند. آقایان ایشان را به ابابصیر دعوت کردند، و من دو یا سه بار خدمتشان رفتم و ایشان را از منزلشان به ابابصیر بردم. مرحوم بهشتی چند بار از ابابصیر بازدید کردند و در برخی از جلسات هیئت مدیره نیز شرکت داشتند. چون ایشان دیده بودند که از نابینایی که جلوی مسجد ایستاده و گدایی می کند، چطور بر ضد اسلام و به نفع مسیحیت تبلیغ می کنند، تأکید داشتند که کار ابابصیر بسیار شایسته و خوب است و باید ادامه پیدا کند و آن را تأیید کردند.

ص: 83

* در سنوات شکل گیری و اداره ابابصیر، و بعد از تعطیلی و فعالیت مجدد، افرادی بودند با کسوت های مختلف، از جمله کسوت مقدس روحانیت، تجار و بازاری ها و تحصیل کرده های روشنفکر مذهبی مثل مهندس علوی، مثل مهدی اقارب پرست، مثل مهندس عبودیت، از این دوستان اگر خاطراتی دارید، به آن بپردازید. همچنین تا جایی که به خاطر دارم آقایانی مثل برادران حُر (حاج آقا رجبعلی و حاج احمدآقا) در جلسات حضور داشتند، ولی هیچ جا نامی از آنها به عنوان عضوی از هیئت مدیره یا هیئت امنا برده نشد. از اینطور اشخاص که حامی بودند، ولی در کادر نبودند، اگر یادی شود و گزارشی شود، بد نیست.

با گذشت حدود 50 سال از این قضایا جزئیات فراموش شده است. ولی کلیتی را که به خاطر دارم این است که هر 15 روز یک نوبت جلسه هیئت مدیره تشکیل می شد. در این جلسه ها اعضای هیئت امنا نیز حضور داشتند، چون هم علاقه مند بودند، و هم نیاز بود که حضور داشته باشند، و با احتساب اعضای مهمان، تعداد افراد حاضر در جلسه گاهی به بیست نفر هم می رسید، که هر نوبت ناهار میهمان یکی از اعضا بودیم. مهندس عبودیت و مهندس مصحف، مرحوم آیت اللّه سید حسن امامی و مرحوم منصورزاده از افرادی بودند که بعدها به هیئت امنا اضافه شدند.

افراد مختلفی کمک کردند تا ساختمان ابابصیر در محل دستجرد ساخته شود، از جمله آنها یک خانم نابینا به نام اقدس الحاجیه کازرونی بودند، که هزینه بخشی از ساختمان را که 12 اتاق داشت و در دو طبقه برای کلاس دختران احداث شده بود را تقبل کردند.

* من از حاج آقا مظاهری شنیدم که هزار متر مربع بود.

اشخاصی که در ابابصیر نقش داشته اند را می توان به سه دسته تقسیم کرد. یک دسته اعضای هیئت امنا بودند، که پایه گذار ابابصیر بودند، و در انتخاب اعضای هیئت مدیره نقش داشتند، و از بین آنها اعضای هیئت مدیره انتخاب می شد. دسته دوم هیئت مدیره هستند که گردانندگان ابابصیر بودند و مسئولیت اجرایی را از نظر شرعی و قانونی بر عهده داشتند. دسته دیگر هم یک سری اشخاص حاشیه ای بودند، که نقش حامی را داشتند و بعضاً کمک مالی هم می کردند، که اینها به عنوان میهمان به جلسات دعوت می شدند، مثل حاج آقا باقر افضل، احمدآقا حر، حاج رجبعلی حر و سایر دوستان. همچنین از جمله این اشخاص می توان به استاد محمد فولادگر اشاره کرد، که ایشان با تشکیلات ضد مسیحیت در ارتباط بودند و در این مسائل ما را راهنمایی می کردند، مدت ها عضو هیئت مدیره بودند، و زمانی که اجازه دادند بچه ها را به مدرسه کریستوفل ببریم، ایشان هم تشریف داشتند و بسیاری از جلسات را به اتفاق ایشان به کریستوفل می رفتم، و هم اکنون نیز فکر کنم از اعضای هیئت امنا هستند.

به اعتقاد من یکی از تشکیلاتی که مصداق آیه "لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَی التَّقْوَیٰ مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ ... (سوره توبه آیه 108)" می باشد، تشکیلات ابابصیر است. چون این مرکز برای رضای خدا و با هدف دفاع از حریم مقدس قرآن و عترت و ولایت و امام زمان و برای جلوگیری از مسیحی شدن مسلمان ها تأسیس شد. و خداوند بر اساس آن وعده ای که فرمود "وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا... (سوره عنکبوت

ص: 84

آیه 69)" کسی که در راه ما کوشش و جهاد بکند ما راه ها را به او نشان می دهیم، نه تنها راه ها را نشان دادند، بلکه راه ها برای این امر باز شد، و این صدقه جاریه در سال 1348 با همت عده ای از افراد پایه ریزی شد، و در حال حاضر هم به خوبی دایر هست و مشغول کمک رسانی به قشر نابینا و حتی خانواده هایشان در ابعاد مختلف است.

* آموزش و پرورش در کنار هیئت امنا و مدیره ابابصیر نقش بسزایی داشت، و امور آموزش بر عهده آن بوده و ابابصیر بیشتر کارهای خیریه ای و پشتیبانی را بر عهده داشته است. روابطی بین آموزش و پرورش و هیئت امنا و هیئت مدیره ابابصیر چگونه بوده است؟

ابابصیر فضا را آماده کرده بود، مجوز گرفته بود و برنامه آموزشی آن هم همان برنامه آموزش و پرورش بود. هدف ابابصیر غیر از فراهم آوردن این امکانات و مسائل مادی این بود که، بچه ها را ازنظر اعتقادی تقویت کند، تا انسان های معتقد و فهمیده ای شوند.

به واسطه مجوزی که از آموزش و پرورش اخذ شده بود، آموزش و پرورش به عنوان امتیاز یک مدرسه، وظیفه تأمین نیروی آموزشی آن را بر عهده داشت. و اگر آموزش و پرورش این هزینه را نمی پرداخت، تأمین این نیروها برای ابابصیر بار سنگینی بود. همچنین مدارکی که به این دانش آموزان نابینا ارائه می شد، باید از طریق آموزش و پرورش داده می شد تا ارزش لازم را داشته باشد، زیرا این مدارک برای آینده تحصیلی آنها لازم بود. به همین دلیل نابیناها راغب بودند در این مدرسه تحصیل کنند. کما اینکه بسیاری از این افراد تا مقاطع بالای تحصیلی پیش رفتند، و لیسانس و فوق لیسانس و دکترا گرفتند، و حتی برخی از آنها به تحصیلات حوزوی مشغول شدند و روحانی شدند. لذا این کمک آموزش و پرورش آن موقع بسیار خوب و به جا و به صلاح بود.

* با توجه به اینکه شما هنوز هم یکی از اعضای هیئت مدیره هستید و به خاطر شرایط جسمی که دارید، کمتر حضور پیدا می کنید، امروز ابابصیر را چگونه می بینید؟ امروز ابابصیر در رشته های مختلف حرفه آموزی، رشته های مختلف قرآنی مثل تفسیر و قرائت، در زمینه ورزش باشگاه های ورزشی داریم که علاقه مندان در آن مشغول ورزش هستند، بحث پزشکی که ابابصیر تمام اعضا را اسکن کرده و می داند شرایط جسمی آنها چگونه است و هر جا نیاز به درمان باشد حمایت می کند، بحث دندانپزشکی، بحث سلامت و تغذیه، چشم پزشکی، دوره های آموزش ماساژ درمانی، کلاس های روان پزشکی، دوره های اعتماد به نفس، کلاس های مشاوره خانواده و عرضه مستقیم محصولاتی که بچه ها در بخش صنایع دستی آموزش دیده اند توسط فروشگاه هایی که دایر شده فعالیت دارد. این فعالیت ها مورد تأیید شماست؟

زمانی که دیگر شرایط ایجاب نکرد که نابیناها در ابابصیر درس بخوانند، و ضمناً با جابجایی دفتر ابابصیر از خیابان آذر به خیابان خیام، تصمیم بر این شد که در ابعاد مختلف دیگری که مورد حاجت نابینایان می باشد، ابابصیر همت کند، و این فعالیت ها که هم اکنون هم ادامه دارد، بسیار مفید بوده و

ص: 85

باعث افتخار است. حتی در ساختمان قدیم نیز برخی از این فعالیت ها وجود داشت و سالن ورزشی و استخر نیز ایجاد شده بود.

از اهداف ابابصیر از زمان تأسیس این بود که، نابیناها گدایی نکنند، درس بخوانند، مهارت های فنی بیاموزند و سربار اجتماع نباشند. انسان های مذهبی بار بیایند و با قرآن و توضیح المسائل آشنا شوند و مسیر زندگی و آینده دینی خود را بیابند. پیامبر اکرم فرمودند اگر دیدید مسائل برایتان مشکل است، به قرآن پناه ببرید. لذا مسلمانان باید قرآن را بدانند. همچنین پیامبر فرمودند: "أَیُّهَا الناس ... فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیْکُمُ الْفِتَنُ کَقِطَعِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ ...(1)" اگر در یک مقطعی قرار گرفتید که اوضاع مثل شب ظلمانی شده، آن وقتی که ماه پیدا نیست و شب نمی توان چیزی را دید، از قرآن ...

بچه مسلمان و بچه شیعه باید آگاهی داشته باشد تا مسیر زندگی خود را به سوی راهی که پیامبر اکرم فرموده اند هدایت کند. و اگر ما با قرآن و عترت سروکار داشته باشیم، در این راه طی مسیر نموده ایم.

و در حدیثی که به عنوان آخرین حدیث پیامبر به ایشان نسبت می دهند، فرمودند: "إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا، کِتَابَ اللّه وَ عِتْرَتِی؛ أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ" من از بین شما می روم، کتاب خدا قرآن و عترتم را بین شما می گذارم، اگر از این دو که از هم جدا شدنی نیستند، پیروی کردید، ابداً در ضلالت و گمراهی قرار نمی گیرید.

لذا مسیر را پیغمبر برای ما مشخص کرده اند. و بحمداللّه ابابصیر هم از روز اول در این مسیر بوده. یعنی اگر آن اعتقاد به ریشه مذهبی نبود، دلیلی نداشت دنبال حرفه آموزی به نابیناها برویم. چون معتقد بودیم بچه نابینا باید قرآن بیاموزد، باید کار یاد بگیرد و حرفه داشته باشد، باید خودش شاغل باشد و درآمد کسب کند. خوب یک بخشی از آن هم ورزش و سلامت است. لذا دوستان همت کردن در آن مسیر پیش رفتند. امیدوارم خداوند کمک کند و بهتر از گذشته و هر روزش بهتر از روز قبل انجام وظیفه کند و بدرخشد. خداوند همه عزیزانی که رفتند و کسانی که در حال حاضر مشغول زحمت و فداکاری و برنامه ریزی هستند، اجر عنایت کند.

این گفت وگو در سه جلسه 8 تیر، 15 تیر و 5 مرداد 1396 و توسط محمدحسین بصیری اجرا شده است. اسم او در برخی اسناد مهندس سید حسین علوی نیا آمده و اکنون در مؤسسه ابابصیر به عنوان بازرس انجام خدمت می کند و توسط هیئت مدیره انتخاب شده است.(1)

* ابتدا اجازه بدهید از زندگی نامه شخصی خودتان بپرسیم؟ درباره تاریخ و محل تولد و والدین خودتان بفرمایید؟

اینجانب سید حسین علوی فرزند سید حسن متولد اول مرداد سال 1315 هستم. البته این تاریخ در شناسنامه من درج شده و قابل اعتماد نیست، و تاریخ دقیقی که در پشت جلد قرآن مرحوم پدرم ثبت شده، صفر 1355 قمری است. پدرم در دستگاه تجارتی اخوان کوهپایی به کار حسابداری مشغول بودند، و پدر ایشان مرحوم سید عبدالرسول علوی که جدم است، به علت ارتباط تجاری که با خوانسار داشت، و حضورشان در سرای خوانساری های اصفهان، به سید عبدالرسول خوانساری معروف بودند. ولی تا آنجایی که به یاد دارم خانواده ما یک خانواده اصفهانی بودند، و ساکنین و متولدین محله درب امام و بازارچه حاج محمدجعفر که آن روزها به ناحیه 3 اصفهان معروف بود، هستند.

* در مورد تحصیلات در دوره های ابتدایی، متوسطه و دانشگاه گزارش بفرمایید؟

من تحصیلات ابتدایی را در دبستان کازرونی گذراندم، و دو سال اول دوره دبیرستان را در مدرسه قدسیه، یک سال بعد را مدرسه نشاط و سیکل دوم دوره دبیرستان را در مدرسه هراتی طی کرده و در سال 1336 فارغ التحصیل شدم. بعد از آن دو سال در دانشکده علوم مشغول به تحصیل بودم، و سپس به دانشگاه پلی تکنیک تهران که آن موقع اسمش انستیتو تکنولوژی بود، رفتم. در سال 1342 مدرک فوق لیسانس خود را در رشته مهندسی نساجی از همین دانشگاه اخذ کردم.

پس از فارغ التحصیلی به مدت چند سال در کارخانه زاینده رود در رشته تحصیلی خودم که نساجی بود، مشغول به کار شدم. به علت اینکه آن روزها ما اولین سری از مهندسین نساج بودیم که وارد بازار کار می شدیم، و جاذبه ای برای حضور ما در کارخانجات نساجی نبود، و حضور ما به مصلحت کسانی نبود که به صورت تجربی کارهای این کارخانجات را اداره کرده بودند. کم حوصلگی من نیز مزید بر علت شد تا از ادامه این کار صرف نظر کنم، و با گذراندن برخی از کلاس های مدیریت و امور مالی به نوعی از کارهای صنعتی به کارهای اداری تغییر رشته شغلی دادم. یک سالی را در شهرداری اصفهان به کار مدیریت مالی مشغول بودم. سپس به سازمان آب و فاضلاب اصفهان رفتم، و حدود ده یازده سال در جایگاه مدیر مالی و اداری در آنجا مشغول خدمت بودم، که پس از آن مصادف شد با انقلاب و من در اولین روزهای انقلاب به عنوان شهردار اصفهان انتخاب شدم و از 15 اسفند سال 1357 به مدت دو سال در این جایگاه مشغول انجام وظیفه بودم. بعد از آن در معیت برخی از دوستان

ص: 87

قدیمی به کارهای صنعتی رو آوردیم و شرکت شیر گاز ایران را تأسیس کردیم، که من هم در آن شریک بودم. پس از آن فعالیت من در این راستا ادامه داشت، تا ده سال پیش که بازنشسته شدم.

* آشنایی و ارتباط شما با جریان های مذهبی از کی شروع شد؟

اینجانب از قدیم الایام به اقدامات و مطالعات مذهبی و حضور در جریانات اجتماعی علاقه مند بودم. در این راستا از محضر بزرگانی چون آیت اللّه کرمانی، که در دوران دانش آموزی ما نقش اساسی داشتند، و علامه محمدتقی جعفری تبریزی که در دوران دانشجویی در تهران در خدمتشان بودیم، بهره مند می شدم. این دو بزرگوار در این دو دوره نقش اساسی در راهیابی ما به جریانات اجتماعی - مذهبی داشتند. همچنین زمانی که در تهران بودم، از فیوضات مرحوم آیت اللّه شیخ محمود حلبی نیز بهره های فراوانی بردم. حضور در محضر این بزرگان مثل حضور اشخاصی است که به کنار دریا می روند، و حس می کنند که آب با خشکی تفاوت دارد.

در اصفهان در دوران دانش آموزی با چند تن از دانش آموزان انجمن کوچکی داشتیم به نام «انجمن دینی رشد و ترقی»، که یکی از انجمن های وابسته به جلسات انجمن های آقای کرمانی بود. در تهران هم از خدمات فرهنگی دینی و ارشادی که زیر نظر مرحوم حلبی در رابطه آشنایی با انحرافات جامعه بهایی و گفت و شنود پیرامون این موضوعات بود، بهره مند شدم.

* لطف کنید شرحی از انگیزه تأسیس ابابصیر و وضع فکری و فرهنگی و سیاسی آن دوره بیان کنید.

بعد از دوران رضاخان و آغاز کار محمدرضا شاه و پایان جنگ جهانی دوم، گروه های بسیاری در ایران فعال شده بودند. دو گروه از اینها فعالیت سازمان یافته ای داشتند. گروه اول مسیحیان بودند، که سابقه فعالیتشان با گروه های تبشیری و به طرق مختلف بسیار گسترده بود. این گروه در جاهای مختلف جهان از جمله ایران هم کالیج داشتند، و هم با راه اندازی بیمارستان ها و ارائه خدمات درمانی توسط پزشکان مجربی که در حقیقت کار اصلی شان کارهای تبشیری بود، و اعزام اسقف ها و کشیش ها، تبلیغ مسیحیت می کردند. از جمله این مراکز بیمارستان انگلیسی ها و کلیسای مجاور آن در اصفهان بود که بعد از انقلاب به عنوان بیمارستان عیسی بن مریم از آنها سلب مالکیت شد. همچنین آلمانی ها هم در این زمینه فعال بودند و بین انگلیسی ها و آلمانی ها در این فعالیت ها تقسیم کار شده بود. یعنی انگلیسی ها فعالیت تبلیغی شان روی نابیناهای خانم بود و آلمانی ها با کارگاه های منحصر به خودشان بیشتر روی آقایان نابینا متمرکز شده بودند. انگلیسی ها روزهای خاصی از هفته را به تبلیغ و ارشاد خانواده های بیماران اختصاص داده بودند، و یکی دو روز در هفته نیز در صحن کلیسا در خیابان عباس آباد امکانات ورزشی مثل والیبال و شطرنج را فراهم می کردند، که بیشتر دانش آموزان پسر بعدازظهرها پس از تعطیلی مدارس در آنجا حضور می یافتند، و پس از ورزش و پذیرایی، یکی از کشیشان، که بیشتر اوقات کشیش یزدی تفتی حسن دهقان بود، اقدامات تبلیغی خود را انجام می داد.

ص: 88

گروه دوم بهائیان بودن که اقدامات تبلیغی مشابه داشتند. این دو گروه یعنی مسیحیان و بهاییان در سال های 1330 به بعد اقدامات تبلیغی خود را در جهت عقاید خود و ضدیت با تعلیمات دینی اسلام به صورت سیستماتیک و تشکیلاتی پیش می بردند.

از همین سال ها مرحوم آیت اللّه حلبی در مشهد و تهران فعالیت هایی را در جهت معرفی فرقه ضاله بهائیت آغاز کردند، و در این راستا عده ای در شهرهای مشهد، تهران، اصفهان و به تدریج در شهرهای دیگر این آموزه ها را دریافت کرده، و این افراد با مذاکره و گفتگویی که با بهائی ها و کسانی که تحت تأثیر تبلیغات آنها قرار گرفته بودند و مبلغین آنها، عرصه را بر آنها تنگ کردند.

آن زمان عده ای در اصفهان که از اقدامات مسیحیان ناراحت بودند، و درد دین داشتند، گروهی را تشکیل داده بودند که هدف آن جلوگیری از تبلیغات کلیسا بود، و مدیریت آن از نظر بزرگتری و علمی و اعتقادی با استاد محمد فولادگر بود. استاد محمد فولادگر در آن روز در خیابان شاپور کارگاه تراشکاری داشت و یکی از دوستان مرحوم گلبیدی مؤسس مدرسه ناشنوایان در اصفهان بود. هم اکنون استاد بازنشسته دانشگاه است. اینها می دیدند که هر پنجشنبه یک عده از بچه مسلمان ها پس از تعطیلی مدرسه به تشکیلات مسیحیان می روند و بازی می کنند و چای و شیرینی می خورند، و بعد هم تخلیه اعتقادی می شوند و انحراف اعتقادی پیدا می کنند، این رنج را داشتند تا زمانی که دوستان مرحوم حلبی در اصفهان کارهای تبلیغی خود را علیه بهائیت آغاز کردند.

با آشنایی این دو گروه که دو گروه عملاً هم راستا بودند، ولی در دو جهت، همکاری بین آنها آغاز شد.، و تبادل اطلاعات اجرایی و راه و روش ها بین این دو گروه کار معمول و متداول و معقولی بود که انجام می پذیرفت.

دوستانی که در اصفهان درگیر مسائل مربوط به کلیسا بودند، با این مشکل مواجه بودند که، مسیحی ها از نقطه ضعف نابینایی افراد در جامعه اسلامی سوء استفاده کرده، و برای تعلیم و تربیت آنها مراکز آموزشی مخصوص تأسیس کرده بودند. در این راستا مؤسسه نور آیین که وابسته به کلیسا بود، در خیابان عباس آباد برای آموزش دختران نابینا و مدرسه کریستوفل که یک مؤسسه جهانی وابسته به آلمان ها بود، در خیابان دالان بهشت (آبشار کنونی) برای آموزش و کارآموزی و اشتغال پسران نابینا دایر شده بود.

* نقش و فعالیت شهید بهشتی در شکل گیری ابابصیر چگونه بود؟

اتفاق دیگری که در آن ایام رخ داده بود این بود که، در آن زمان مرحوم دکتر بهشتی به نمایندگی از مرحوم آیت اللّه بروجردی مدیریت مسجد و مؤسسه شیعیان در هامبورگ را بر عهده داشتند.(1)

و در آنجا مسیحیان عکسی را که در آن یک نابینا در مسجد شاه (مسجد امام کنونی) مشغول گدایی بود را چاپ کرده و تبلیغاتی را راه انداخته بودند مبنی بر این که اینها از ما کمک می گیرند، تا به گداهای اصفهان کمک کنند. این اطلاعات توسط مرحوم دکتر بهشتی به

ص: 89

اصفهان انتقال یافته بود. نهایتاً دوستانی که در جریان کارهای کلیسا بودند، به این نتیجه رسیدند که باید یک مرکز برای تحصیل و حرفه آموزی و نگهداری پسران و دختران نابینا دایر شود، تا از این مسائلی که پیش آمده جلوگیری شود.

* مرحوم حسین گلبیدی و آقای محمد فولادگر چه جایگاه و نقشی در شکل گیری ابابصیر داشتند؟

مدت ها هم فکری و مذاکره بین این دو گروه، یعنی گروهی که مسائل مربوط به کلیسا را دنبال می کردند و گروه دیگر که مسائل بهائیت را پیگیر بودند، ادامه داشت. در آن ایام محل اداره من نزدیک مدرسه کر و لال های آقای گلبیدی در دروازه دولت بود. مرحوم گلبیدی پیش از ظهرها در آن مدرسه یک چای و بیسکویت به شاگردانشان می دادند، و رفقا و آشناهایی هم که با آقای گلبیدی کار داشتند، همان مواقع که وقت استراحت بود، در مدرسه آقای گلبیدی همدیگر را می دیدند، و من هم معمولاً در وقت استراحت خود، شریک چای و بیسکویت ایشان می شدم. یکی از آن روزها که به آنجا رفتم، اتفاقاً آقای فولادگر هم تشریف داشتند، و با حضور آقای گلبیدی و گفتگوهای رنگارنگی که داشتیم، مسأله آموزش نابینایان و اقدامات کلیسا و چاره جویی برای آن مطرح شد. در این جلسه بیان شد که ما اگر بخواهیم نابیناها را از چنگ انگلیسی ها و آلمانی ها نجات بدهیم، باید اقداماتی در زمینه آموزش و پرورش و بالا بردن فرهنگ دینی و کارآموزی و اشتغال اینها صورت دهیم، و آنهایی که خانه و خانواده ای ندارند و ناچارند به مراکز شبانه روزی این دو مؤسسه بروند، را خودمان تحت پوشش قرار دهیم. نهایتاً آقای فولادگر به ما (بنده و مرحوم گلبیدی) گفتند اگر شماها کمر ببندید برای اینکه چنین تشکیلاتی دایر شود، و پای آن بایستید و همت کنید، این کار به لطف خدا شدنیست. چون من دیگر آشنایانی که می شناسم امکانات این کار را ندارند و این کار از آنها برنمی آید. و به نوعی به ما فهماندند که این کار وظیفه ای است بر عهده شما. و شما شروع کنید قدم اول را بردارید، خدا مدد می کند، دیگران هم مدد می کنند و این کار به انجام می رسد. این جلسه یک جلسه اختصاصی بود که با حضور مرحوم گلبیدی و آقای فولادگر و بنده به صورت اتفاقی رخ داد، و در حقیقت نطفه تشکیل مجموعه ای به نام ابابصیر در همین جلسه منعقد شد.

* روحانیون پیشتاز در شکل دهی به ابابصیر چه کسانی بودند؟

تمامی اقداماتی که در ارتباط با کلیسا و بهائیت و مسائل نابینایان صورت می گرفت، با نظر و تأیید و حمایت های دو عالم تراز اول اصفهان آیت اللّه شمس آبادی و آیت اللّه خادمی انجام می پذیرفت، و اجازه های شرعی که نیاز بود، از این دو بزرگوار گرفته می شد. ضمن اینکه حجت الاسلام منصورزاده و حجت الاسلام مظاهری نیز در این جریان نقش داشتند، و منبر و کارهای تبلیغی آن را انجام می دادند. همچنین آقایان مرحوم آیت اللّه سید احمد امامی و مرحوم آیت اللّه سید حسن امامی نیز در سایه ولی به صورت فعال حضور داشتند. آن موقع شرایط اجتماع طوری بود که ارتباطات بیرونی افراد در برخی از کارها نقش داشت، و به این دلیل گاهی اشخاص آشکارا در حضور بودند، و گاهی هم در

ص: 90

پشت پرده فعال بودند. این شش بزرگواری که یادآوری شد، هم در فعالیت در راستای ارشاد بهائی ها و هم در ارتباط با راه اندازی مکانی برای نابینایان که بعدها ابابصیر نام گرفت، نقش بسیار مؤثری داشتند. اگر به این مجموعه شهید بهشتی افزوده شود، مجموعه روحانیون فعال در شکل دهی به ابابصیر هفت نفر روحانی به علاوه تاجر و فرهنگی بودند.

* غیر از روحانیون، بازاریان و تاجران که در تأسیس ابابصیر نقش داشتند چه کسانی بودند؟

پنج نفری که نام برده شد بعلاوه آقایان محمد بصیری و احمد بصیری (به ترتیب پدر و عموی مصاحبه کننده) و احمد فاضل که یک تاجر بازاری بودند و محمد فولادگر دارای مغازه تراشکاری که از محورهای اصلی این جریان بودند و در مذاکرات اولیه برای تشکیل ابابصیر فعال بودند.

* اولین ساختمان ابابصیر کجا بود؟

در آن زمان هیئت قائمیه تازه تأسیس شده بود، ولی راکد و غیرفعال بود. در مذاکرات آقای شمس آبادی و آقایان بصیری و دیگر کسانی که قائمیه را تأسیس کرده بودند، قرار بر این شد که فعلاً به طور موقت مرکز قائمیه، برای تشکیل جلسات، در اختیار ابابصیر باشد. با کمکی که هیئت قائمیه و آقایان بصیری کردند و مجوزی که آقای شمس آبادی دادند، عملاً مؤسسه ابابصیر تأسیس شد.

* ابابصیر یک پروژه تخصصی بود و افراد متخصص در آموزش و پرورش استثنایی در آغاز، همکاری کردند؟

پس از آن یکی از کارهایی که طبیعتاً باید انجام می شد، اخذ مجوز از آموزش و پرورش بود و برای اخذ مجوز، باید افراد مجرّب و کارشناس معرفی می شدند. در مذاکرات با آموزش و پرورش برای اخذ این مجوز، آقای گلبیدی، به دلیل اینکه کارشان آموزش افراد استثنایی بود، و در این زمینه اطلاعاتشان زیاد بود و با آموزش و پرورش ارتباطات فرهنگی داشتند، به همراه مهدی اقارب پرست که ایشان نیز دبیر آموزش و پرورش بودند و چند تن از دوستان که اسامی شان را به خاطر ندارم، نقش مهمی داشتند.

* آموزش و پرورش استثنایی در شروع کار چه برخوردی داشت؟

نامه ای مبنی بر درخواست مجوز به آموزش و پرورش نوشتیم. آموزش و پرورش این نامه را به دفتر آموزش کودکان استثنایی در تهران فرستاد. مسئول این دفتر خانم آهی بودند، که روزی را برای حضور در آموزش و پرورش اصفهان و برگزاری جلسه تعیین کردند، و گفتند آن کسانی که این درخواست را دارند، در جلسه حضور پیدا کنند. روز مقرر جلسه تشکیل شد و ما وقتی در آن جلسه حضور پیدا کردیم، خانم آهی کیف خود را باز کرد، و یک چادر به ما نشان داد و گفت چون امضای آیت اللّه شمس آبادی پای نامه بود، فکر کردم ایشان هم تشریف می آورند، و با خود چادر آوردم. حالا که ایشان

ص: 91

نیستند احتیاجی به چادر نیست. به هرحال جلسه خوب و مؤثری برگزار شد و خانم آهی قول مساعد دادند و صورت جلسه شد، و بعد از آن انصافاً مساعدت لازم را در تشکیل ابابصیر با ما داشتند.

* درباره خط مشی و اساسنامه نکته ای هست که ذکر آن مهم باشد؟

اساسنامه ای که برای ابابصیر تنظیم شد بسیار جامع بود و کلیه کودکان استثنایی اعم از نابینا و ناشنوا و تیزهوش و دیگر معلولان را در بر می گرفت. به دلیل اینکه اشخاصی که این اساسنامه را امضا می کردند، از نظر سیستم دولتی زمان بی خطر نبودند، مقداری سخت گیری های متنوع در اصلاح ماده های آن صورت گرفت. ولی به علت وزن بالایی که به خاطر حضور اشخاصی چون آیت اللّه شمس آبادی و آیت اللّه خادمی و سایرین داشت، در کلیات آن سخت گیری نکردند، و مجوز مرکز به نام "سازمان آموزشی ابابصیر" صادر شد.

زمانی که ابابصیر فعالیت خود را به طور موقت در مکان هیئت قائمیه شروع کرد، در آنجا میهمان بود و باید یک فکر اساسی برای این موضوع می شد.

* درباره زمین دستجرد قداده (خیابان امام خمینی) و چگونگی تهیه این زمین و ساخت آن و نقش کسانی مثل شهید بهشتی، مهندس مصحف و مهندس عبودیت بفرمایید؟

برادر مرحوم من رضا علوی امکاناتی در دستجرد قداده داشت. حجت الاسلام مظاهری، صحبت هایی با او در رابطه با در اختیار گذاشتن قطعه ای زمین برای احداث ساختمان ابابصیر داشت و موافقت برادرم برای این اقدام جلب شده بود.

در همین ایام بود که مرحوم دکتر بهشتی به اصفهان آمد و در مورد مسائل پیش آمده با ایشان صحبت کردیم. و ایشان با توجه به حساسیتی که قبلاً نسبت به قضیه آن عکس و تبلیغات نشان داده بودند، علاقه مند به پیگیری موضوع بودند. با مرحوم دکتر بهشتی قرار گذاشتیم، و یک روز به اتفاق یکی دو نفر از دوستان، که فکر کنم آقای اقارب پرست و مهندس مصحف بودند، رفتیم و چند جایی را به ایشان نشان دادیم، و توضیحاتی دادیم. مرحوم بهشتی بسیار خوشحال شد، و قرار بر این شد که در خانه آقای رجبعلی حر جلسه ای برگزار و عده ای دعوت شوند. دلیل انتخاب منزل آقای حُر این بود که ظاهراً در تهران یکی از برادران گل احمر به آقای بهشتی گفته بودند که آقای رجبعلی حُر به تنهایی توانایی این را دارد که یک مجموعه را راه بیندازد و تحویل بدهد. و هدف این بود که این شخص را وارد گود بکنیم. در همان چند روزی که مرحوم بهشتی در اصفهان بودند، در عصر جمعه، جلسه ای برگزار شد و یک عده که اهل خیر بودند دعوت شدند و آقای دکتر بهشتی خودشان در این جلسه حضور یافته و صحبت کرد، و بر لزوم چنین کاری تأکید کرد. این جلسه قدم بسیار مفید و مؤثری بود که مرحوم بهشتی برای این موضوع برداشت، و صحبت های ایشان که صاحب درد بود، در همه اثر داشت و همه کسانی که در جلسه حضور داشتند اهمیت موضوع را دریافت کردند.

نهایتاً برادرم بیست هزار متر زمین را برای ساختمان ابابصیر اختصاص داد، ده هزار متر آن را به صورت رایگان اهدا کرد، و ده هزار متر دیگر آن را با قیمت مناسب و حمایتی، در اختیار مجموعه

ص: 92

ابابصیر گذاشت. سپس شرکت ساوران وظیفه احداث ساختمان را بر عهده گرفت. دو نفر از مدیران اصلی این شرکت آقایان مرحوم مهندس مُصَحِّف و مرحوم مهندس عبودیت بودند که زحمات فراوان و شبانه روزی در این راستا داشتند. همچنین در مراحل مختلف ساخت از گروه ها و اشخاص مختلف نیز کمک گرفته شد، که نام آنها در خاطرم نمانده است.

* وضعیت و شرایط سیاسی ایران و آرایش جریان های سیاسی در زمان شکل گیری ابابصیر چگونه بود؟

سال های اواخر دهه 30 و بیشتر اوایل دهه چهل تا بهار سال 1342، به اعتبار جو سیاسی حاکم بر کشور، سال های پر رفت و آمد، پر گفتگو و پر تشنجی بود، که متأسفانه منتهی شد به حادثه پانزده خرداد، و کار یک طرفه شد. یعنی شاه و آمریکایی ها به توافق رسیدند که آن اقداماتی که مورد علاقه آمریکایی هاست، خود شاه اجرا بکند، و آنها هم دست از سرش بردارند و بگذارند شاه سلطنت کند. در این سال ها افراد زیادی در جریانات اجتماعی حضور داشته، و گروه های متعددی در جامعه فعال بودند. مرزبندی های سیاسی و اجتماعی به آن صورت شکل نگرفته بود، و اینطور نبود که یک شخص فقط با یک گروه ارتباط داشته، و با گروه های دیگر نقش تضاد داشته باشد. یعنی یک فرد صبح در میتینگ نهضت آزادی حضور داشت و عصر در میتینگ دکتر بقایی، و به اصطلاح، افراد جامعه تفاهم عمومی داشتند. این وضعیت تا اوایل سال 1342 حاکم بود و پس از آن به مرور مرزبندی هایی در بین افراد و گروه ها اتفاق افتاد، و شم سیاسی آنها اقتضا کرد که یا فقط کار سیاسی بکنند، و یا به کارهای غیر سیاسی از قبیل امور خیریه و امور تبلیغاتی دینی بدون رنگ سیاسی و غیره بپردازند.

از سال 1342 به بعد پس از حادثه پانزده خرداد به مرور با حاکم شدن جو خفقان بر کشور، افراد فعال جامعه به تدریج هسته های مشخصی می یافتند. اگر چه در بیرون آشکار نبود، ولی واقعاً بود. در این ایام افراد مسلمان و متدینی هم بودند، که اعتقاد بیشتر آنان این بود که باید فعالیت های سیاسی کرد. علتش هم این بود که مرحوم امام را تبعید کرده بودند، و حملات امام نسبت به شخص شاه و حکومت، و روشنگری ایشان نسبت به همراهی شاه با آمریکایی ها و صهیونیست ها، جامعه را نسبت به مسائل و جریانات سیاسی هشیارتر کرده بود. به همین علت برخی از افراد ترجیح می دادند خط و خطوط سیاسی را، ولو در خفا در جامعه دنبال کنند، و عده ای هم به تصور اینکه ارائه خدمات فرهنگی به جامعه مورد نیاز است، و توانایی آن را در خود می دیدند، این فعالیت ها را انتخاب می کردند. در عین حال شرایط جامعه طوری نبود که این دو دسته با هم تضاد داشته باشند. جو موجود طوری بود که در کنار هم فعالیت می کردند، و بعضاً بودند افرادی که در هر دو جناح نیز حضور داشتند. در آن موقع افرادی که به یک نوعی در کارهای اجتماعی می خواستند اقدامی انجام بدهند، مصلحت این بود که نظراتشان در مورد فعالین سیاسی مشخص باشد، و این افراد برای پیوستن به یکی از این گروه ها باید صراحتاً موضع خود را بیان می کردند. ضمن اینکه اختلافاتی بین آنها بود، ولی همدیگر را در حد کارهایشان قبول داشتند، و پنجه به روی همدیگر نمی کشیدند.

در این برهه از زمان اقداماتی در راستای گفتگوی تبلیغی و ارشادی و مجادله احسن با بهایی ها در اصفهان در حال شکل گیری بود. این اقدامات به مرور در جامعه اسلامی اصفهان جا باز کرد و

ص: 93

محسوس شد، و به عنوان یک کار دور از سیاست و کار تبلیغاتی در ارتباط با مبارزه با گروه های ضد اسلام و مهدویت و امام زمان مطرح شد. در این رابطه نوع روحانیون اصفهان علی الخصوص آقای خادمی و آقای شمس آبادی از این حرکت حمایت می کردند.

* ارتباط ابابصیر به عنوان یک جریان خدماتی و آموزشی برای نابینایان با جریان های آنتی بهائیت و آنتی مسیحیت را چگونه تحلیل می کنید؟

سال 1341 و یا شاید اوایل سال 1342 بود که مرحوم آقای آل رسول برادر مرحوم آیت اللّه شمس آبادی که در تهران بود، و از دوستان و نزدیکان مرحوم آیت اللّه حلبی بود، با اشاره ایشان جزوه هایی که در رابطه با شناسایی بهائیت بود را به اصفهان می فرستاد. این جزوه ها در تهران توسط مدرسینی به تأیید آقای حلبی برای اشخاص تدریس می شد تا برای گفتگو و مذاکره ارشادی با بهائیان آمادگی پیدا کنند.

آقای آل رسول این جزوه ها را به صورت هفتگی و تکه تکه به اصفهان برای اخوان امامی (مرحوم حاج احمدآقا امامی و حاج حسن آقا امامی) می فرستاد. برادر کوچکتر، حاج حسن آقا در معیت و همراهی حجت الاسلام مظاهری و حجت الاسلام منصورزاده چند نفر را انتخاب می کردند و این جزوه ها را در جلسات هفتگی به این اشخاص آموزش می دادند. این جزوه ها به عنوان جزوه های درسی بود. مطالبی بود که در جلسات هفتگی خوانده می شد و روی آن بحث می شد، و آموزش های لازم صورت می گرفت. به تصور من آن چند نفری که به عنوان اولین گروه این آموزش ها را دیدند، آقایان مهدی اقارب پرست، مصطفی یراقی و حسین مرتضوی بودند. در عین حال آیت اللّه شمس آبادی به اعتبار نوعی ارتباط خانوادگی که با خانواده بصیری داشت، توصیه هایی هم در این راستا به اخوان بصیری (حاج احمدآقا و احیاناً حاج آقا محمد) می کنند. بدین صورت هسته مرکزی کسانی که با تفکرات بهائیت آشنا شدند و راههای گفتگو و مجادله احسن با آنها را آموختند، تشکیل شد.

در اصفهان سال ها پیش از این قضایا مسیحی ها اقدامات تبلیغی خود را در کلیسا داشتند، و شاخص حرکات تبلیغی و اجتماعی آنها مدرسه کریستوفل و نور آئین بود. جمعی از متدینین اصفهان، نوعاً جوان ها، که اقدامات کلیسا را زیر نظر داشتند، و می دیدند که اقدامات آنها روی بچه مسلمان ها تأثیر سوء دارد، بر این عزم راسخ شدند که باید یک کار دسته جمعی با الگوبرداری از کاری که آقایان در رابطه با بهائی ها می کنند، انجام بدهند، و جلوی تبلیغات کلیسا را بگیرند.

همان طور که به مرور مجموعه انجمن ضد بهائی شکل می گرفت، کار مقابله با اقدامات کلیسا هم شکل گرفته بود، ولی تقدم شکل گیری مجموعه ضد بهایی، باعث شده بود که سرمشقی باشد برای تشکیلات مقابله با اقدامات کلیسا.

با آشنایی این دو گروه، یعنی گروهی که هدف آن جلوگیری از اقدامات کلیسا بود، با گروهی که در رابطه با ارشاد بهائیان فعال بودند، و ارتباط و همکاری بین آنها، نتیجه این شد که باید تمرکزی راجع به مقابله با اهل کلیسا انجام بشود، که هم جنبه دینی و هم جنبه آموزشی و هم جنبه رفاهی داشته باشد. و به این صورت فکر تأسیس مرکزی به نام ابابصیر پرورش یافت و به مرحله اجرا رسید.

ص: 94

اشخاصی که در این راستا در روزهای اول ابابصیر را همراهی می کردند، چند نفر از همان دوستان تبلیغی در رابطه با مسیحیت بودند، به سرپرستی محمد فولادگر. و دوستانی که در ارتباط با کارهای بهائیت فعال بودند. این دو گروه ضمن اینکه دو گروه مجزا بودند، ولی در ارتباط با تأسیس مکانی به عنوان نقطه تمرکز رسیدگی به وضع نابینایان از نظر آموزشی و رفاهی و کار و غیره، همفکری داشتند. منتها جمعی که دست اندر کار این قضیه بودند، اعتقادشان بر این بود که، اگر دوستانی که در رابطه بهائیت فعال هستند، پیش گام بشوند، این کار راحت تر، آرام تر و بهتر پیش خواهد رفت. لذا آقای فولادگر در آن جلسه مدرسه گلبیدی اصرار داشتند که باید آقایان ضد بهائی در این کار پیشگام باشند و میانداری کنند، و این هم در عمل انجام شد.

از برادرانی که علیه اقدامات کلیسا فعالیت می کردند، تنها آقای فولادگر بودند، که در راه اندازی مجموعه ابابصیر عملاً فعالیت داشتند.

* در صورت جلسه ای که هیئت مؤسس امضا کرده اند و در اداره ثبت درج شده، اسم و امضای محمد فولادگر به عنوان یکی از اعضای هیئت مؤسس وجود ندارد؟

شاید آقای فولادگر در جلسه تنظیم صورت جلسه، حضور نداشت، ولی ایشان در عمل جزء اساس کار و از افراد اصلی بودند. برخی از این اشخاص که به ابابصیر مدد می رساندند الزاماً افرادی نبودند که به عنوان هیئت مؤسس و هیئت امنا و یا هیئت مدیره مطرح باشند. بلکه به اعتبار اعتقادی که به ابابصیر داشتند، مثل یک فرد موظفی که ابابصیری است، در خدمات و کمک رسانی و کارهای اجرایی حضور داشتند، و در جلسات هفتگی هیئت مدیره شرکت می کردند. از این افراد می توان به آقایان حاج رجبعلی حُر و برادر محترمشان حاج احمدآقا حر، حاج آقا فولادگر، حاج آقا مصطفی حجه فروش که فکر کنم ایشان در برخی از دوره ها عضو هیئت مدیره رسمی هم بوده اند. منتها شک دارم، مرحوم مهندس مُصَحِّف و حسین مرتضوی، مرتضی سلامتیان اشاره کرد. همچنین کسانی هم بودند که حضور کمرنگ تری در این عرصه داشتند، و به عنوان هوادار جدی ابابصیر کمک هایی در حد توانشان ارائه می دادند، که از جمله آنها می توان از محمد سلامتیان، سید اکبر پرورش و آقای افضل (فرزند سیدمحمد افضل، که اسمشان را به خاطر ندارم) یاد کرد.

* در مورد آقایان بصیری توضیح بدهید که آنها در این فعالیت ها چه نقشی داشته اند؟

احمد بصیری و محمد بصیری در ارتباط با تأسیس و اداره ابابصیر تا آخر، از فعالین اصلی بودند. همچنین در خدمات فرهنگی انجمن ضد بهائی و فعالیت های تبلیغی آن نیز حضور داشتند. ضمن اینکه در انجمن مددکاری امام زمان و کانون جهان اسلام هم فعالیت داشتند. لازم به ذکر است که، اکثر افرادی که در انجمن ضد بهائی فعال بودند، در ارتباط با فعالیت های انجمن مددکاری امام زمان و کانون جهان اسلام و ابابصیر و تشکیلات دیگر نیز حضور داشتند. منتها این افراد در برخی از این تشکیلات حضور پررنگ تری و در برخی از آنها فعالیت کمتری داشتند.

ص: 95

* خاطرم است که در جشن های نیمه شعبان و مناسبت های دهه محرم در منزل مرحوم پدرم و منزل عمویم مراسم های بسیار سنگینی برگزار می شد. منظور این است که ریشه این جریانات از اینجاها نشأت گرفته بود.

بله، آن جشن ها و مراسم ها بیشتر بین سال های 44 تا 46 بود. در آن زمان دید این طیف یعنی افرادی که تاکنون از آنها یاد شد، نوعاً دید خدماتی بود. به سالهای پنجاه که رسیدیم، به مرور افکار سیاسی اشخاص در این طیف جلوه های مختلفی پیدا کرد. البته این جلوه ها کاملاً تقابلی و متضاد نبود، ولی با دیدهای روزهای اول کاملاً تفاوت داشت.

نمونه این اشخاص مرحوم آقای پرورش بودند، که در ارتباط با فعالیت های اجتماعی و تبلیغی، با توجه به توان ذهنی و جرأت ابراز سخن و نفوذ کلامی که داشتند، در ابتدای کار در دوران دانشجویی و مدت ها پس از آن به عنوان یک شخصیت جدی و سفت و سخت در انجمن ضد بهائی مطرح بودند. ولی اگر در سالهای نزدیک انقلاب شخصیت ایشان را بررسی بکنیم، خواهیم دید که جلوه و تشخص و فعالیت ایشان سیاسی است، و چه بسا حضورشان در انجمن ضد بهائی به عنوان یک پوشش بود که از شر حرکات اطلاعاتی سیستم شاهنشاهی در امان باشند. ایشان معترض بودند، ولی اینکه گارد بگیرند و تقابل داشته باشند اینطور نبود، و معترض بودن همیشه به معنای ضدیت نیست.

* آیا آقای دکتر فضل اللّه صلواتی هم در این جریانات بودند، و آیا در ابابصیر هم نقش داشتند؟

ایشان و گروه همراه به عنوان جوانان انقلابی در اصفهان مطرح بودند. در روزهای اول همه با هم به راحتی تعامل داشتیم. به ایشان و همراهانشان پیشنهاد حضور در فعالیت های ضد بهائیت داده شد. افرادی از آنها در جلسات حضور پیدا کردند و چند ماهی در این فعالیت ها حضور داشتند، و بعد به دلیل عدم سازگاری با ذائقه نماندند. آمدنشان طبیعی بود و رفتنشان هم طبیعی بود. در مورد نقش آنها در ابابصیر، من به عنوان یک شخص فعال در ابابصیر چیزی یادم نمی آید. ولی هرگز حرکت و حرفی که معنی مخالفت با ابابصیر را داشته باشد، از ناحیه ایشان و دیگر دوستانشان نشنیده ام.

* در زمانی که ابابصیر در ساختمان قدیم و حتی قبل از آن فعال شده بود، گفته و شنیده شد که افراد سرشناسی در مناصب نظامی و اداری که به این موضوع علاقه مند بودند، در روزها و مناسبت های مختلف در ابابصیر حضور پیدا می کردند، و زمانی را با این بچه ها می گذراندند، و بعضاً برایشان کتاب هم می خواندند. در این رابطه اشاره شد به مرحوم شهید صیاد شیرازی و دیگر شخصیت هایی از این قبیل. در این باره اگر خاطراتی دارید بفرمایید.

کلیت قضیه همین است که می فرمایید، ولی این برای زمانی است که ابابصیر دایر شده بود، و آقای اقارب پرست به عنوان مدیر ابابصیر بیشترین اطلاعات را در این راستا دارند.

وقتی تصمیم بر این شد که ابابصیر تشکیل بشود، حرف این بود که نابینایی یک معلولیت است. این معلولیت سبب شده است که اینها از آموزش محروم باشند. با اجتماع نتوانند تعامل داشته باشند. در راه رفتن، گفتن، شنیدن، خوردن، ... مشکل داشته باشند. بنابراین این افراد آدم های وازده

ص: 96

می شوند. ولی حیات دارند و باید زندگی کنند. باید بخورند، بخوابند، بپوشند، همسر انتخاب کنند و ... یک باید از بین رفته و آن هم دیدن است. نوعاً راهی که برای اینها می ماند، گدایی بود. مگر اینکه از خانواده های متمول باشند. آدمی که گداست خیلی چیزها را از دست می دهد.

دست طلب چو پیش کسان می کنی دراز پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش

انسان که آبرو نداشته باشد، در جامعه هیچ چیز ندارد. نهایتاً به این علت قرار بر این شد که مجموعه ای تأسیس شود، که به اینها علم رایج روز را بیاموزد. علم دین، در اجتماع زندگی کردن و کار کردن را بیاموزد. سازمان آموزشی ابابصیر بر این اساس تأسیس شد. وقتی بر این اساس تشکیل شد آن وقت قرار بود خدمات رفاهی از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و خدمات ازدواج به این گروه از انسان های فراموش شده در جامعه ارائه بشود، تا از جمیع جهات تربیت بشوند.

متأسفانه بعضی از افراد و گروه ها از مقطع انقلاب، سازمان آموزشی ابابصیر را در دید سازمان آموزشی ابابصیر ندیدند، بلکه به چشم یک رقیب اجتماعی دیدند. اینان به ابابصیر ظلم کردند، و به جامعه فرهنگی کشور خیانت کردند، و جامعه نابینایان را از حق شرعی خودشان محروم کردند.

به هرحال به خواست خدا هنوز ابابصیر پابرجاست و متناسب با اقتضائات زمان کار کرده است. یک روزی متناسب زمان این بود که دبستان و دبیرستان و خوابگاه دخترانه و پسرانه برای نابینایان باشد. برای اینکه دولت آن موقع این خدمات را انجام نمی داد، ولی امروز دولت وظیفه خود را در این زمینه انجام می دهد، و متناسب زمان موضوعات دیگری است. آن روزی که ما رفتیم با خانم آهی صحبت کردیم، او از خوشحالی بال درآورده بود، که شماها با سرپرستی آیت اللّه شمس آبادی می خواهید مدرسه دایر کنید؟! و خودتان همه کارهای آن را انجام بدهید؟! و ما فقط باید اجازه آن را بدهیم؟! این برای خانم آهی یک فرصت طلایی بود، و او از این فرصت استفاده کرد.

ما به عنوان ابابصیری، شما به عنوان ابابصیری، هیئت مدیره و هیئت امنا به عنوان ابابصیری و همه آدم هایی که می توانند در افزایش و تعالی سطح فرهنگی نابیناها اقدام بکنند، باید اقدام بکنند. و اگر با امکانات در دسترس، و شرایط کنونی و با عدم کارشکنی هایی که در حال حاضر وجود دارد، اقدام نکنیم، مسئول هستیم.

* شاید این عدم کارشکنی ها به خاطر این است که ابابصیر مثل یک قطار ایستاده است، و اگر راه بیفتد دوباره آن سنگ اندازی ها شروع شود.

بله درست است. ولی قرار بر این نیست که آدم همیشه قطاری را براند که سنگ نخورد. آن روزها هم اینطور بود، و شما فکر نکنید همه جا به به و چهچه و این خبرها بود.

* از این سنگ اندازی ها در آن مقطع که سد راه شکل گیری باشد، چیزی یا کسی را به خاطر دارید؟

نه، هیچ کدام در حد سد راه نبود. بیشترین مانع را متأسفانه خود نابیناها ایجاد می کردند. آنها فکر می کردند، حالا که یک مکانی به اسم سازمان آموزشی ابابصیر وجود دارد، که مردم، چه از نظر مالی و

ص: 97

چه از نظر خدماتی، آن را اداره می کنند، می توانند هر توقعی داشته باشند، و تمامی توقعاتشان باید برآورده شود. این هم شاید به این علت بود که از جانب کسانی تحریک می شدند. و این محرک ها بیشتر از بین خودشان بود. در همه گروه ها آدم هایی هستند که از تحریک دیگران و فرصت به وجود آمده برای نشان دادن خودشان استفاده می کنند. شما اگر مصداق کامل این قضیه را می خواهید، بروید درباره دهکده بیماران روانی که در شیراز بود، تحقیق کنید. در این دهکده انواع و اقسام کارگاه و مزرعه وجود داشت و تمامی کارکنان آن از بیماران روانی بودند. اما بلافاصله بعد از انقلاب ریختند و آن را از هستی ساقط کردند. بعد از گذشت سال ها از این جریان دست اندرکاران و حامیان آن با تلاش و فعالیت فراوان توانستند آن را پس بگیرند.

* آقای مهندس عبودیت و مهندس نامجو کسانی بودند که در هیئت امنا حضور داشتند، ولی هیچ صحبتی درباره فعالیت هایشان نشده است؛ چرا؟

بله، در هیئت امنا بودند، همچنین در جلسات هیئت مدیره نیز شرکت می کردند و صاحب نظر بودند. هر کاری که به آنها ارجاع داده می شد و در حد توانشان بود انجام می دادند. همچنین مرحوم مهندس رفیعی پور نیز از این اشخاص بودند.

از جمله خدمات مهندس عبودیت زمانی بود که به همراه مهندس مُصَحِّف از اصلی ترین سهامداران شرکت ساوران بودند، و در احداث ساختمان ابابصیر توسط همین شرکت زحمات فراوانی کشیدند.

* چند سال طول کشید تا کار احداث ساختمان ابابصیر به طور کامل به اتمام برسد؟

به طور دقیق نمی توانم بگویم. اما تصورم این است که کار احداث با وقفه های کوتاه و به صورت گام به گام حدود دو سه سال طول کشید.

* آیا از نظر مالی پشتیبانی می شد؟

شرکت ساوران این کار را بدون حق الزحمه ویژه انجام می داد. البته منظور هزینه های شرکت نیست. بلکه منظور این است که آقایان مهندس عبودیت، مهندس مُصَحِّف و آقای فاضل که آن زمان مسئول امور مالی شرکت بود، تمامی خدماتشان فی سبیل اللّه بود، و در قبال آن ریالی دریافت نکردند.

* در گفتگوها گاهی از آقای دکتر رفاهی نام برده می شد. آیا ایشان در ابابصیر نقش داشتند؟

من حضور ایشان را از زمانی که بحث تأسیس ابابصیر پیش آمد تا به بعد، به یاد ندارم.

ص: 98

* ابابصیر در شرایطی تأسیس شد و توسعه یافت که وضع حکومت ایران، شرایط داخلی و خارجی متفاوت با قبل شده بود. شرایطی بود که جریان مذهبی رشد کرده بود، مردم پشتیبان جریان مذهبی شده بودند، نظر شما چیست؟

سال های 40 و 41 تا اوایل ماه های بهار سال 42 کشور در یک تلاطم ویژه بود. یعنی بعد از کودتای 28 مرداد، به قول معروف کودتای آمریکایی انگلیسی، به نفع شاه و شکست نهضت ملی و دکتر مصدق و اینها رخ داده بود، مملکت می شود گفت که دربست در اختیار شاه و دار و دسته اش بود. گروه های مختلف اینها هر کدام با ایده های خودشان با تشکیلات خودشان در مملکت حضور داشتند. ولی روی هم رفته حکومت، حکومت طاغوتی شاهنشاهی بود و گاهی فعل و انفعالاتی روی می داد، فرهنگی، خیریه ای، که خارج از آن برنامه تدوین شده شاهنشاهی بود. در آن سال ها خوب ساواک تشکیل شده بود، آنها مو از ماست می کشیدند، سختگیری های خاص خودشان را داشتند، همه جا حضور داشتند، جایی از نظر خودشان دور نمی داشتند، و بیشتر حواسشان جمع این بود که هر کاری که انجام می شود، هر فعالیتی که انجام می شود، خوب شناسایی کنند و اگر چنانچه ضدیتی با رژیم شاهنشاهی نداشت و حدس نمی زدند که چوب لای چرخ آنها بود، پاپیچشان نمی شدند. در حدی اینها پاپیچ بودند که ریز کارهایی که اینها دارند می کنند را از آن مطلع باشند. همین که می دیدند این حرکت این کار این جلسه این گروه این انجمن این هیئت این ... هر تشکلی که بود همین که اینها می فهمیدند که مخالفتی با شاه و رژیم سلطنتی و اینها ندارد، کاری به کارش نداشتند. خوب به همین دلیل که در آن سال ها مؤسسات خیریه، جلسات دینی، انجمن های مذهبی اینها ویژگیش این بود که ضدیت یا اسباب دردسری برای رژیم شاهنشاهی نداشت، اینها در مملکت حضور پیدا می کردند، شکل پیدا می کردند و اجازه فعالیت داشتند. می گویم، فقط می پاییدند اینها را، خیلی هم سخت می پاییدند.

سال های 40 و 41 که حکومت به اصطلاح دموکرات آمریکا سر کار بود، پا کرد در کفش شاه که اصلاحاتی بکند، امکاناتی بدهد. این آزادی های اجتماعی که در این سال ها در مملکت به وجود آمد. احزاب سیاسی مثل حزب زحمتکشان، جبهه ملی فعال شدند، میتینگ و جلسه سخنرانی می گذاشتند.

در این سال ها، شاه شروع کرد به اصلاحات و رفرم ها البته برای عوام فریبی و می خواست بگوید که ما آزادی داریم می دهیم تا دهن آمریکایی ها را ببندد. ملی شدن صنایع و تقسیم اراضی و انقلاب سفید و آزادی انتخابات و شرکت زن ها در انتخابات را انجام داد تا بگوید در ایران آزادی هست. البته اشتباه کار هایی هم کردند و آن این بود که خواستند در عین اینکه جلو دهن آمریکایی ها را می بندند، منویات قلبی خودشان هم که ترویج بی دینی بود را رایج کنند لذا در انتخابات شوراهای انجمن های ایالتی ولایتی قسم خوردن به قرآن را حذف کردند و به جایش کتاب آسمانی گذاشتند. زن ها می توانند شرکت بکنند که تا آن روز نمی توانستند. این اشتباهات متدینین را ناراضی کرد. و نتیجه اش این بود که مراجع تقلید به عنوان معترض اقدامات اساسی کردند. سخنرانی های مرحوم امام در این ایام و پا پیش گذاشتن مراجع به صورت دسته جمعی، و سخنرانی های خاص مرحوم امام اختصاصاً، و هدف

ص: 99

قرار گرفتن شاه به عنوان یک نقطه اساسی ضد دینی و ضد مملکتی و حامی اسرائیل، این مسائل سبب شد که این هشیاری بیشتر و فعال شدن بیشتر نیروهای مذهبی و روحانیت را بروز داد.

از آن روز به بعد آن خفقان دومی که بعد از پانزده خرداد ایجاد شد، شرایط جدیدی به وجود آورد. یعنی گروه های فعال مذهبی که در گذشته بودند و کار می کردند، فعال تر، هوشیارتر و جدی تر به میدان آمدند. سازمان های دولتی، نیروهای سرکوب گر دولتی هم فعال تر شده بودند و سخت گیری هایشان بیشتر شده بود. این وضع در مجموع به رشد جریان های مذهبی کمک کرد و مؤسسه ای مثل ابابصیر توانست رشد و توسعه پیدا کند.

* خلاصه شما می خواهید بگویید با اشتباهات حکومت پهلوی، جریان مذهبی رشد کرد و ابابصیر در چنین شرایطی تأسیس شد؟

البته بعد از پانزده خرداد شرایط خیلی سخت شد. به هرحال اصلاً وضع جامعه دگرگون شد. یعنی آنهایی که به عنوان گروه های مذهبی بودند، از طرفی بیشتر زیر ذره بین بودند و در مورد آنها سخت گیری می شد. از طرفی آنهایی هم که جدی تر و معتقد به خشونت بیشتری با دستگاه حکومتی شده بودند، به دلیل بدرفتاری های سختی که آنها در پانزده خرداد کردند، اینها هم جدی تر شدند و به هرحال جامعه یک جامعه مقاوم تری شد. یعنی جامعه دینی مقاوم تر شد، سخت گیری های حکومت نسبت به متدینین بیشتر شد. هرچه که سخت گیری ها نسبت به متدینین بیشتر می شد، لاابالی ها و آنهایی که موضوعات دینی و توقعات دینی برایشان مطرح نبود آزادی های بیشتری پیدا می کردند، از آن طرف متدینینی که اینها متدینین به اصطلاح مکتبی و سنتی و غیرانقلابی بودند، اینها احساس مسئولیتشان در جامعه زیادتر می شد. بنابراین در آن سال ها، مؤسسات دینی و مجامع خیریه و مؤسسات خیریه ای رونق و توسعه یافت؛ چون آنها که با دید سیاسی جامعه را نگاه می کردند، اینها در خفا خودشان را تجهیز می کردند. و آنهایی که شم سیاسی نداشتند یا جهت گیری اجتماعی شان سیاسی و انقلابی نبود منتها آدم های متدین جامعه بودند، فعالیت های دینی اجتماعی شان را که در مجامع و جلسات خودش را بروز می داد، زیادتر شدند. نهایت امر اینکه شرایط اجتماعی یک شرایط متغیر و متفاوتی شد با قبل از سال های 40، و یک مقداری خط و خط کشی ها در جامعه دینی آشکارتر شد. یعنی بعضی ها به عنوان متدینین غیر سیاسی انقلابی مطرح شدند و جمعی هم نقطه مقابل آن. نهایتاً جامعه یک جامعه فعالی شده بود، جامعه بعد از پانزده خرداد.

خوب مؤسساتی مثل انجمن ضد بهائیت، ابابصیر، انجمن مددکاری امام زمان، کانون علمی و تربیتی جهان اسلام، این چندتایی است که ماها با آن بیشتر انس داشتیم و در ارتباط با طیفی که ماها در آن طیف بودیم. اینها همه اش بعد از خرداد 42 است.

در اصفهان دو گروه فعال وجود داشتند که یک مقدار خط و ربطشان با هم متفاوت بود ولی مغایر و ضد هم نبود و از هم اطلاع داشتند و علیه هم کارشکنی نمی کردند و اگر می شد به هم همکاری می کردند.

من به عنوان شخصی که در جریان این زمان بوده و بر اساس اطلاعات خودم و حساب شده دارم می گویم.

ص: 100

یک عده آنهایی بودند که سعی می کردند بچه مسلمان های شهر را با خط و خطوط سیاسی آشنا و با ارشاد و راهنمایی آنها را فعال نگهدارند و رشدشان بدهند. از مطالعاتشان گرفته از جلساتشان گرفته از رفت و آمدهای دسته جمعی و اردوها و غیره و ذالک گرفته مقابلشان مشکلاتی بود. همانطور که قرار بود ساواک اینها را زیر نظر داشته باشد، مثل بقیه که زیر نظر داشت، از امام جماعت یک مسجد گرفته تا یک عده که اسمشان بود، اینها را زحمت و مشکلاتی برایشان درست می کردند. خوب اینها مشکلات را تحمل می کردند، البته خودسر نبودند، نوعاً با مرحوم آیت اللّه خادمی در ارتباط بودند.

* بیشتر می شود باز کنید چه کسانی بودند؟

بله، آقای دکتر فضل اللّه صلواتی بودند. یک آقای صنعت گر ماشین ساز بود به نام آقای حسن که فامیلی اش یادم نیست، چون از بس که ایشان خودشان را استاد حسن معرفی می کرد. آقای خالقی آقای نکویی صاحب کتابفروشی قائم در این مجموعه بودند. و به هرحال آدم های پرتلاشی بودند، حالا ما اینها را می شناسیم. طبیعی است که خیلی ها بودند که اینها زیر این پرده ها بودند.

گروه دومی که معمولاً بیشتر آشکار بودند، گروه انجمن ضد بهائی بودند، به دلیل فعالیتشان که سخت با بهائی ها درگیر بودند. جلسات جمعه بود در این جلسات، کنفرانس تشکیل می شد. اینها گروه میانسال متمایل به بزرگ سالی بودند. آقایان توسلی، گلبیدی، فولادگر بودند. اینها هم به اصطلاح گروه های متدین، بیش از آن جوان ترها که گفتم در خفا، اینها فعالیت های اجتماعی اسلامی به اصطلاح کلاسیک و غیر کلاسیک داشتند، و هم در ارتباط با فعالیت های سیاسی. رزومه شان در منابعی گفته شده و اگر کسی بخواهد اطلاعات خوبی به دست آورد، باید به آن منابع مراجعه کند. اطلاعات من در این ارتباط خیلی خلاصه و دم دستی است، ولی کلیتش همین هاست.

همچنان که متدینین بعد از پانزده خرداد و تأثیرات پانزده خرداد فعال تر حساس تر پرتلاش تر شده بودند، و سخت گیری هایی که حکومت با این نسل متدین می کرد. حکومت آزادی هایی در زمینه حجاب، اختلاط جوانان، مجامع هنری می داد و تلاش می کرد نسل جدید را متناسب با الگوهای خودش پرورش دهد. لذا نهادهایی مثل خانه جوانان، کانون های هنری تأسیس و ترویج می کرد؛ در مقابل جریان متدین هم باید نهادسازی کند و الگوهایی متناسب با باورهای خودش ترویج نماید.

* گاردن پارتی و نهادهای مشابه بسیار رواج داشت.

گاردن پارتی برای رواج فساد در جامعه بود. یعنی هر روز عصر در خیابان چهارباغ اصفهان جوانان و حتی میان سال و پیرمردها بودند با مدل ها و مدهای غربی. چهارباغ تبدیل به یک گاردن پارتی و یک نمایشگاه می شد. خوب کم بودند کسانی که تحت تأثیر بهائی ها قرار گرفته باشند، ما شناسایی شان کرده باشیم، به جلسات عصر جمعه برده باشیم، حرف هایی باهاشان گفته باشیم، تا اینکه آنها از بهائیت منصرف شده باشند. ولی بسیار بودند جوان هایی که در خیابان چهارباغ از مدرسه درآمده و محل تفریحشان از شمال به جنوب و از جنوب به شمال در رفت و آمد بودند، و برخوردهایشان با برخوردهای آن چنانی همان آقایان و همان خانم ها مواجه می شد. یعنی به مرور همچنان که آدم هایی

ص: 101

جذب فعالیت های دینی زیربنایی می شدند، اعم از انقلابی یا غیرانقلابی، به مراتب خیلی بیشتر و زیادترشان اینها تحت تأثیر جو ضد دینی شهر می شدند.

از وقتی که درس های ضد بهائی از تهران به توسط مرحوم آل رسول منتقل شد به اصفهان (مرحوم آل رسول برادر مرحوم شمس آبادی بود که در تهران

از همدست های مرحوم حلبی بود.) معمم بود و در مجموعه تولیدی کازرونی شغل منشی گری داشت.

* حاج آقا رضا شکرانی هم فعال بود.

افراد زیادی بودند که از طریق جریان متدینین شناسایی و جذب می شدند و برای کارهای ابابصیر معرفی می شدند. از وقتی درس های ضد بهائی و تشکیل انجمن ضد بهائی شروع شد، و این جریان زیر نظر مرحوم حلبی، مرحوم شمس آبادی، آقای مظاهری، اخوان امامی (حاج احمدآقا امامی و حاج آقا حسن برادر کوچکتر) این مجموعه در اصفهان جا باز کرد و توسعه یافت و پیش رفت و به مرور جا افتاد. در واقع با این روش کارخانه فسادساز و جریان دولت که می خواست هم را جذب مراکز فساد کند، یک جریان اصلاح گر ایجاد شد و افراد را جذب و متناسب با روحیه و ظرفیتی که داشتند به مراکز دینی و مذهبی و اجتماعی مثل ابابصیر معرفی می شدند. به همین دلیل ابابصیر به سرعت رشد کرد و توسعه یافت.

* اما افراد جریان متدینین گوناگون و دارای رویکردهای متفاوت بودند.

حاج احمد فقیه امامی تند انقلابی بود ولی برادرش حاج آقا حسن فقیه امامی معتدل و دارای مواضع تند انقلابی نبود. بله افراد متنوع بودند و به طور طبیعی کارها را بین خودشان تقسیم می کردند و هر کس نقشی را بر عهده گرفته بود. مثلاً حاج آقا احمد امامی مصلحت نبود که در کارهای انجمن ضد بهائی حضور داشته باشند، و حمایتگر پشت پرده و در کنار بود. اما حاج حسن آقا امامی در جلسات می آمد جزوه ها به دست ایشان می رسید و تدریس می کرد. یواش یواش در عمل با آمدن بنده از تهران به اصفهان، بعد از من آقای مهندس مُصَحِّف که هم دوره ما در دانشگاه بود و در قره چمن کار می کرد، منتقل شد به اصفهان. به صورت معمول قبل از اینکه تعریف خاصی داشته باشد پنجشنبه ظهرها برای ناهار حاج آقا حسن امامی، حاج آقا مهدی اقارب پرست، آقای مرحوم مهندس مُصَحِّف و من بیشتر در منزل مرحوم حاج آقا حسن امامی یا خانه یکی ما از چهار نفر ما با هم ناهار می خوردیم. حرف اجتماعی می زدیم، گفتگو می کردیم، راجع به انجمن ضد بهائی حرف می زدیم، اگر حرفی داشتیم راجع به انجمن ضد مددکاری می گفتیم، در ارتباط با ابابصیر حرف و نقلی داشتیم، می گفتیم نابیناها و آن فعالیت هایی که می کنند. اینها تعریف شده مکتوب نبود. ولی در عمل ما در ارتباط با کارهای دینی غیر سیاسی شهر (همان تعریفی که گفتم غیر سیاسی، نه ضد سیاسی) و آشکارا فعال بودیم. کارهای ما کارهای آشکارا بود. از انجمن ضد بهائی گرفته تا بقیه کارهایی که پیش می آمد.

ص: 102

چند سالی که گذشت به مرور این مسأله مطرح شد که آنهایی که زمینه دارند و قابل جذب هستند شروع کنیم با آنها مذاکره کنیم و از این طریق جبهه فساد را کمتر کنیم و جبهه دینی را افزایش دهیم.

* ولی قابلیت بازیافت هم باید می دانستند؟

به نظر ما اینها که جذب فساد شده بودند، آدم های این جامعه بودند. باید راهی جلو پایشان گذاشته شود، حکومت همان راه را جلو پایشان گذاشته و دارند پیش می روند. در ارتباط با این کار ما به این نتیجه رسیدیم که باید یک جایی را، یک مؤسسه ای را، یک مجموعه ای را، یک کاری را باید پیش بینی کرد در شهر، که جاذبه داشته باشد برای جوان ها که بیایند، جوان پسند باشد، گیرایی برایشان داشته باشد، حس کنند که اینجا جایی برای آنها وجود دارد و می شود که اینجا بیایند بروند، سخت گیری هایی که در مجامع عمومی دینی احیاناً وجود دارد و یا آنهایی که آنجاها می روند دوست نمی دارند را نداشته باشد. اینجاها باید امکاناتی داشته باشد که جوان به آن دلایل حضور پیدا بکند. جایش هم باید یک جای خوب شهر باشد. چیزهایی باید بهشان ارائه شود که به دردشان بخورد. جایی نباشد که بگویند کلاس است، پول بدهید و بیایید. اصلاً باید در این جاها بهشان رسید تا بیایند.

خوب به این نتیجه رسیدیم که این کار باید بشود در شهر. چه کسی باید بکند در شهر، به نظر نمی رسد کسانی باشند در شهر. اگر بودند آثارش پیدا بود. ما به این فکر هستیم. حالا ما می توانیم این کار را انجام بدهیم خودمان؟ اگر ما این کار را شروع کردیم از نظر دستگاه های اطلاعاتی شهر ایجاد حساسیت نمی کند؟ که شما چند نفر یک روزی آمدید گفتید ما فقط با بهائی ها می خواهیم حرف بزنیم. از آن طرف هم سروکله تان در نابیناها پیداست. بعضی هایتان که در انجمن مددکاری هستید. اینها که دارم می گویم معنی اش این نیست که همه این کارها را انجمن ضد بهائی می کرده، منظور آدم هایی بودند که در این مجموعه ها رفت و آمد داشتند. یعنی یک طیفی بودند این آدم ها که خارج از دسته بندی ویژه ولی یک چند تا آدم را هم اینجا می دیدند هم آنجا می دیدند و خوب این حساسیت ایجاد می کرد. مضافاً اینکه این کار خودش یک کار پر حجمی بود. این کار یک حجم عظیمی از کار بود که از عهده همین آدم های به اصطلاح دم دست و دم چشمی که با هم داریم کار می کنیم بیشتر بود. حجم کار وسیع بود.

تقریباً این حرف ها همزمان بود با تشکیل حسینیه ارشاد در تهران. تشکیلات حسینیه ارشاد آن روز آن تشکیلات ده سال بعد نبود. حسینیه ارشاد یک حسینیه حاشیه ای در یک گوشه تهران بود، که ما دانشجو بودیم که مرحوم محمدتقی شریعتی (پدر دکتر شریعتی) آنجا ایشان هفته ای یک شب تفسیر قرآن می گفت، و بعد خوب چون دلچسب بود مطلوب بود خوب بود متناسب روز بود، خود آن آدم هایی که آنجا بودند و شرایط زمان ایجاب می کرد که یک جایی را از آن حسینیه به آن حالت تبدیل بشود. ولی به هرحال نو بود تازه بود و گیرا بود و جالب بود.

نهایتاً به این حال رسیدیم که هر دو سه ماه یک دفعه بنا به تناسب زمان یک جلساتی تشکیل بدهیم، آدم هایی که فکر می کنیم برای این طرز تفکر یا برای همه یا برای بخشی از آن آمادگی دارند، این آدم ها را دعوت کنیم در آن جلسات. جامعه را برای آنها بیان کنیم. روشن کنیم برایشان که مشکل

ص: 103

آینده چیست، نیاز الآن چیست، چکار باید کرد، تا این مشکلات نسل جوان در این شهر یک بخشی از آن اصلاح شود. تصویر شهر را از نظر فساد می آوردیم در آن جلسات ارائه می دادیم. می گفتیم داستان از این قرار است. یک کاری باید کرد. مصداقی که ارائه می دادیم می گفتیم، مصداقش بهائیت است، مسیحیت است، آن روز رواج بازار کمونیست ها بود. اینها را به قول امروزی ها بُلد می کردیم. اینها را باز کردیم. گفتیم بیایید همفکری کنیم ببینیم باید چکار کنیم. چه کسی آماده است. چه کسی احساس وظیفه می کند. این جلسه خاتمه پیدا می کرد، یک دو سه تا آدم یک عکس العملی نشان می دادند.

* شما خیلی ها را دعوت می کردید، ولی چندتایشان عکس العمل نشان می دادند.

نه، ما یک جلسه سی چهل پنجاه نفری دعوت می کردیم. جلسه دوم، جلسه سوم، یک چیزی حدود دو سال ما زمینه سازی کردیم. یک عده آدم شناسایی شدند. این جلسات در ذهنم می آید بیشتر یا منزل پدر شما بود، یا منزل عموی شما حاج احمد آقا بود. ما سعی نمی کردیم فقط در این دو جا باشد، الآن یادم نمی آید اگر جای دیگر بود کجا بود. شاید نزدیک پنج جلسه ما در این دو سال تشکیل دادیم.

* جلسه عمومی بود؟

عمومی نبود، شناخته شده و حساب شده بود. یک عده اینها ابراز کردند، یعنی دردشان آمد، یعنی درد را شناختند، عکس العمل نشان دادند، احساس مسئولیت کردند. ضمن اینکه همه این حرکاتی که ما انجام می دادیم زیر نظر آقای خادمی و شمس آبادی بود. آقای مظاهری و آقای منصورزاده حمایت گر ما بودند خیلی جدی. علتش این است که کارهایی که قبلاً به وسیله این طیف، باز می گویم این طیف، این تیکه قضیه این خیلی اختصاصی ما بود، و حتی از رفقای نزدیکمان هم برایشان روشن نبود که ما داریم چکار می کنیم. علتش این بود که می خواستیم ساواک متوجه نشود که ما داریم این کار را انجام می دهیم.

* وضعیت این جلسات چگونه بود؟

خیلی باز نبود و خیلی بسته هم نبود. نقشه راه دست کسی نبود جز ما چهار نفر (مصحف، علوی، اقارب پرست و امامی)، تا بعد از تشکیل و افتتاح و اینها. عمویتان، پدرتان، حاج آقا محمد سلامتیان شوهر خواهرتان، حاج آقا مرتضی سلامتیان، یکی از بستگان خانم امین آقایی بود به نام آقای امین، آقای افضل، با واسطه مرحوم حاج سید مهدی شکرانی بود. بالاخره این هسته مرکزی روی هم رفته هفت هشت ده نفر بود. یواش یواش در این جمع حرف به کارهای اجرایی رسید.

* الگو و طرح و برنامه خاص هم نداشتید.

الگو هم نداشت ولی چشم انداز آینده روشن بود. حداقل برای ما چند نفر روشن بود. بالاخره جایی را پیشنهاد دادند که مال یک پیرزن لر بود، باغ بزرگی در بهترین نقطه اصفهان بود. قرار شد کانون

ص: 104

علمی و تربیتی جهان اسلام را به عنوان یک مرکز برای جذب افراد مستعد راه اندازی کنیم، آقای مصحف رئیس و آقای گلبیدی ناظم مجموعه باشد.

* در انتها اگر صحبتی دارید بفرمایید.

در انتها می خواهم نکته ای را عرض کنم. من اعتقادم بر این است که معمولاً وقتی یک کاری صورت می پذیرد که جمع کثیری در به ثمر نشستن آن نقش دارند، آنهایی که بیشتر حرف می زنند، بیشتر در چشم و گوش مردم هستند. ولی حق این نیست. نه اینکه اینها حقی ندارند، چرا، دارند. اما حق بیشتر را کسانی دارند که در این مجموعه کار ثمربخش و سودمند انجام داده اند؛ اما جایی پیدایشان نیست. بسیاری از اشخاص در آن مقطع پر تشنج ابابصیر که آن تنگ نظری ها و خودمحوری ها و فرصت طلبی ها انجام شد، ایستادند و از کیان ابابصیر دفاع کردند. چه بسا بدنام شدند، مورد اتهام قرار گرفتند و لطمه مالی خوردند. اما نه من آنها را می شناسم و نه شما با آنها مصاحبه کرده اید و نه اسمشان جایی هست. اینها انسان های صاحب حق ابابصیر هستند.

ص: 105

1- آقا سید ابوتراب خونساری در رجال و درایه.

2- آقا سید ابوالحسن مدیسه ای اصفهانی.

3- شیخ محمدجواد بلاغی در فن کلام و بحث مذاهب.

4- میرزا محمدحسین نائینی.

5- آقا ضیاءالدین عراقی بهره کافی برده تا به مقام اجتهاد نائل گردیده و با کسب اجازات روایتی و اجتهاد به اصفهان مراجعت نمود و از حین ورود تا هنگام وفات به افاده و افاضه و تدریس خارج فقه و اصول در مدرسه صدر بازار و اقامه جماعت در مسجد دارالشفاء و مسجد نو حاج رسولیها و منبر و موعظه و ارشاد و هدایت مردم و امر به معروف و نهی از منکر مشغول گردید.

خدمات آن مرحوم در جلوگیری از برخی از منکرات اداره آموزش و پرورش و همچنین تبلیغات سوء فراموش نشدنی است.

کتب زیر از تألیفات ایشان است که ذیلاً به نام آنها اشاره میکنیم:

1- تقریرات درس مرحوم نائینی درباره صوم و صلوة (فقه).

2- تقریرات در اصول از اوائل مباحث الفاظ تا آخر معنی حرفی.

3- تقریرات در اصول از بحث خاتمه برائت تا آخر تراجیح.

4- حواشی بر کتب اصول.

5- حواشی بر طهارت و صلوة کتاب مصباح الفقیه تألیف علامه فقیه حاج آقا رضا همدانی.

6- رساله در عدم ارث زوجه از غیر منقول.

7- رساله در لباس مشکوک تا قواطع صلوة.

8- رهبر سعادت یا دین محمد در دو مجلد به فارسی، مطبوع از بهترین کتاب ها در فن و موضوع خود می باشد. مرحوم آقای خادمی دارای کتابخانه نفیسی بود. تعدادی کتب خطی (و چاپی) که بسیاری از آنها به خط مؤلفین بوده، اکنون در اختیار برخی از فرزندان ایشان می باشد.

مرحوم آقای خادمی در صبح روز 2 شنبه 18 جمادیالثانیه سال 1405 در اصفهان وفات یافته و جنازه پس از تشییع عظیم روز 3 شنبه به مشهد مقدس حمل و در جوار حضرت ثامن الحجج مدفون گردید.

برادران آقای خادمی: حاج آقا حسن - حاج آقا شمسالدین - آقا صدرالدین - آقا سید علی و آقا نورالدین نیز از علما و فضلا و در اصفهان ساکن بودند.

نمود. ایشان مدرک فوق لیسانس خود را در دانشسرای عالی تهران در رشته کارآموزی دبیری دریافت کرد. علی اکبر پرورش در روز جمعه 6 دی ماه 1392 از دنیا رفت.

سوابق سیاسی وی عبارت است از:

_ محوریت در مبارزات قبل از انقلاب اصفهان.

_ عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی.

_ دو دوره نامزد انتخابات ریاست جمهوری.

_ عضو شورای مرکزی مؤتلفه اسلامی از سال 1372 تا کنون

_ قائم مقام دبیر کل حزب مؤتلفه اسلامی از سال 1372 تا سال 1380

سوابق اجرایی وی عبارت است از:

_ وزیر آموزش پرورش در دولت های حجت الاسلام والمسلمین شهید محمدجواد باهنر، دولت موقت آیت اللّه مهدوی کنی و دولت میرحسین موسوی

_ نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی.

_ عضو شورای عالی دفاع.

_ نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره های اول، سوم و چهارم.

_ نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی (دوره اول).

_ نایب رئیس دوم مجلس شورای اسلامی (دوره چهارم).

مرحوم حبیب اللّه عسگر اولادی در همایش بزرگداشت استاد علی اکبر پرورش در اصفهان با اشاره به شخصیت استاد پرورش گفته بود: این شخصیت فرهیخته از سردمداران نظام آموزشی کشور و انقلاب اسلامی ایران هستند و معلم و استاد بودن را همواره در طول زندگی خود حفظ کرده اند. بسیاری از شخصیت های فرهیخته و علمی اصفهان از شاگردان ایشان هستند. استاد پرورش از معلمان، قاریان و مفسران نمونه قرآن هستند و ایشان همواره از موضوعات قرآنی در زندگی خود استفاده کرده اند.

وی به ویژگی های معنوی این استاد فرهیخته اشاره کرده و گفته بود: تعصب، توسل و جهاد در راه خدا در فعالیت های استاد پرورش موج می زند. جهاد در راه خدا در طول فعالیت ایشان در شورای مرکزی حزب جمهوری ادامه داشته و استاد پرورش این ویژگی خود را به تمام اقدامات خود سرایت داده است. ایشان در دوره دوم مجلس شورای اسلامی اقدامات ارزنده و ارزشمندی برای کشور انجام داده اند و یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی بوده است. خدمت به مردم، دفاع از کشور و حفظ ارزش های ایرانی و اسلامی همواره در دستور کار این استاد فرهیخته قرار دارد. پرورش با دلسوزی تمام در تأسیس روزنامه رسالت گام برداشته است و همواره به دنبال روشنگری های مردم و مبارزه با بیدادگری و ظلم و ستم موجود در جامعه حرکت می کرد. استاد پرورش همواره با غافل شدن از خود در راستای خدمت به دین و مردم اقدامات بسیاری انجام داده است. این شخصیت ارزشمند یک عارف سالک واقعی محسوب می شود و گنجینه های ارزشمندی در درون او نهفته است. استاد سید علی اکبر پرورش با بهره گیری از قرآن و روایات اسلامی به دنبال بیداری مردم و به ویژه نسل جوان جامعه بوده است.

ص: 109

مراسم بزرگداشت مرحوم پرورش در سال 90 برگزار شد و در آن پیام رئیس مجلس خبرگان رهبری، آیت اللّه مهدوی کنی در آیین نکوداشت استاد اکبر پرورش توسط داماد آیت اللّه مهدوی کنی قرائت شد. در بخشی از این پیام آمده است: تجلیل از برادر فاضل و بزرگوارمان استاد سید اکبر پرورش تجلیل از یک نسل فرهنگی مبارز و مجاهد است که در دوران ستم شاهی نقش مهمی در راهپیمایی دیگر اصناف و اقشار متدین و مبارز در تحکیم وحدت اصناف فرهنگی، دانش آموز، دانشجو و پرورش و تربیت آنان در خط مستقیم و نورانی نهضت حضرت امام خمینی (ره) و پشت سر روحانیت متعهد و علمای ربانی ادا کرده است.

معلم فرهیخته ای که سیل خروشان شاگردانش در مدرسه، خیابان، بازار و دانشگاه را با قرآن و عترت و ولایت و صبر و شهادت آشنا کرد و در هر سنگری به او تکلیف شد از وزارت، وکالت، مجلس و سنگرهای دفاعی و همراهی با بزرگان طراز اول نظام در خدمت بزرگانی چون شهیدان والامقام مطهری، بهشتی، رجایی و باهنر و مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای (دامت برکاته) و دیگر اعاظم انجام وظیفه نمود.

غلامعلی حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز در ادامه این همایش اطاعت پرورش از ولایت فقیه را ویژگی بارز او دانست و گفت: از ابتدای انقلاب پرورش برای حفظ انقلاب و دفاع از اسلام تلاش کرد و از مهم ترین خصوصیات ایشان اطاعت از ولایت فقیه است که بر صدر ارزش های انقلابی ایشان می درخشد.

غلامعلی حداد عادل اظهار داشت: ایشان همواره مدافع حریم ولایت بود و در همه معرکه های سیاسی در اصفهان و در سطح کشور حضوری جدی و فعال داشت. رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی افزود: اصفهان نه تنها گنجینه هنر ایرانی اسلامی است بلکه همواره سرشار از گنجینه های ناب انسانی برای اسلام و انقلاب بوده و از جمله این نیروها استاد علی اکبر پرورش است. خدمات ایشان برای اسلام و انقلاب آن قدر متعدد و متنوع است که تنها می توان در این همایش فهرستی از کارهای وی ارائه داد.

در ادامه این مراسم، سید یحیی صفوی دبیر این جشنواره و دستیار و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا هم در جایگاه قرار گرفت و با اشاره به نقش ویژه استاد پرورش در تشکیل سپاه گفت: با تربیت نیروهای انقلابی، پرورش سپاه قدرتمندی برای دفاع مسلحانه در جنگ تشکیل داد.

وی اظهار داشت: استاد پرورش را سردار فرهنگی می دانم که عرفان را با خردمندی، بصیرت سیاسی و شجاعت در دفاع از دین، قرآن و ولایت در هم آمیخته بود. به گفته وی مهم ترین مسأله امروز کشور تربیت کادر مدیران هم طراز با انقلاب اسلامی است که بتواند انقلاب را تحت زعامت رهبری و امام ترسیم کند.

وی تأکید کرد: استاد نه تنها در زندگی راه و رسم بزرگی داشت که در شیوه مدیریتی نیز کادری بزرگ ساخت که بزرگ ترین خصوصیت این سردار فرهنگی است. وی با اشاره به اینکه استاد پرورش تأثیر منحصر به فردی در مسائل امنیتی نظام داشت، گفت: ایشان هسته های مسلح نیروهای انقلابی را برای مبارزه آماده و آموزش می داد.

ص: 110

دستیار و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا ادامه داد: همچنین برخورد با ساواک را در آن زمان به نیروها آموزش می داد.

وی در بخش دیگری از صحبت های دیگر خود به نقش پرورش در اصفهان به عنوان بنیان گذار کمیته فرهنگی و انقلاب اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: وی یک سپاه بر اساس تقوا و شجاعت در استان اصفهان شکل داد که روش تربیتی او الگویی برای سایر استان های کشور شد.

سپاه در شمال، جنوب و سیستان و بلوچستان با الگوگیری از روش استاد پرورش و شورایی که او در اصفهان تشکیل داده بود، شکل گرفت. وی گفت: پرورش سپاه قدرتمند را برای دفاع مسلحانه با قدرت در زمان جنگ تشکیل داد و این مهم با تربیت نیروهای انقلابی صورت گرفت. دستیار و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا اظهار داشت: در آغاز جنگ بیش از سه سال از طرف مجلس نماینده شورای عالی دفاع بود که در آن زمان با اقتدار و صلابت از سپاه و بسیج دفاع کرده و با دریافت های منطقی، رهنمودهای فرمانده کل قوا را عملیاتی می کرد.

حجت الاسلام محسن قرائتی، رئیس ستاد اقامه نماز با اشاره به سخنان جذاب استاد پرورش در طول انقلاب گفت: سخنان استاد پرورش به دلیل اینکه با اخلاص از دل بر می آمد تأثیر بسیار خوبی نیز بر دل و جان شنونده ها داشت. وی اظهار داشت: جلسات استاد پرورش خودجوش و دلسوزانه برای عموم مردم بود.

وی با بیان اینکه معلم خوب باید اخلاص داشته باشد، ادامه داد: استاد پرورش در تعلیم به دانش آموزان اخلاص در اعمال آنها را آموزش می داد و نیت خالصانه برای خدا را در سرلوحه همه امور می دانست. قرائتی گفت: پرورش کسی بود که 40 سال کار مجانی با اخلاص و خودجوش برای این مردم انجام داد و چه اشکالی دارد که از این شخصیت تجلیل کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین ناطق نوری، گفته بود: از خصوصیات آقای پرورش این بود که آدم تنگ نظری نبود. تفکر خاصی داشت. اما به تعبیر شهید بهشتی، آقای پرورش معتقد بود جاذبه باید بی نهایت و دافعه حداقل باشد. این فقط در مسائل فردی نیست. به خصوص در جریانات سیاسی خیلی ظهور دارد. اگر کسی تنگ نظر باشد مشکلات زیادی به بار می آورد. مثلاً شریعتی سلایق خاصی داشت که بعضی علما با آن دیدگاه ها مشکل داشتند. اما برخورد با شریعتی و برخورد با طرفدارانش چند گونه بود. یک عده دفعی برخورد می کردند و وی را کافر یا سنی می دانستد. یک عده هم سلایق شریعتی را نمی پسندیدند اما قائل به طرد وی نبودند. چون طرد کردن ضایعاتش زیاد بود.

آقای پرورش از آنهایی بود که به نظریات شریعتی نقد داشت چون خودش صاحب نظر بود. اما قائل بود نباید دفعی برخورد کرد. اطرافیان شریعتی کم نبودند. هنر روشنفکران ما این بود که نه جذب شریعتی شوند و نه با او دفعی برخورد کنند. آقای پرورش اشکالاتی به وی داشت چون ایشان با علمای بزرگ ارتباط داشت مثل مطهری، جعفری و خودش هم اهل تحقیق بود. اصلاً مفسر قرآن و نهج البلاغه بود. پس خودش سلایقی داشت اما تعامل خوبی با جوانانی که چنین گرایشی داشتند برقرار کرده بود.

ص: 111

2- برادران حُر یعنی رجبعلی و احمد آقا حُر نیکوکارانی بودند که مساعدت می کردند.(1)

3- آقای باقر افضل مساعدت می کرد.(2)

4- آقایان مدرس و میر محمد صادقی ساختمان خوابگاه دختران را اهدا کردند.

5- آقایان محمد سمائیان و رضا علوی ده هزار متر زمین در دستجرد قداده هدیه کردند.

6- مهندس مصحف و مهندس علوی ساخت آن زمین را بدون دریافت دستمزد را بر عهده گرفتند.(3)

لازم به ذکر است بیشتر مساعدت ها و کمک های مالی و معنوی از طریق مردم به آیت اللّه سید حسین خادمی یا آیت اللّه شمس آبادی پرداخت و آنان در اختیار ابابصیر می گذاشتند.

ص: 113

ب - در صورت صلاح دید یکی از اعضاء هیئت امنا فردی که علاقه مند به همکاری و حمایت از ابابصیر هست به هیئت مدیره معرفی می نماید و پس از بررسی سوابق و توانایی ایشان چنانچه به تأیید هیئت مدیره برسد، در اولین مجمع عمومی عادی معرفی می گردد و پس از بررسی لازم با تأیید اکثریت اعضای هیئت امنا حاضر در جلسه به عنوان عضو جدید هیئت امنا انتخاب خواهد شد؛ لازم به ذکر است که چون تمام اعمال ابابصیر و تشکل مجامع عمومی عادی و فوق العاده و لیست درآمد و هزینه های باید به تأیید نیروی انتظامی برسد؛ لذا از نظر مالی و عملکردها هیچ مورد غیر شفافی در ابابصیر وجود ندارد و حتی تمام تغییرات ثبتی ابابصیر پس از تأیید مسئولین نیروی انتظامی در ثبت شرکت ها اصفهان درج و در روزنامه رسمی کشور و یک روزنامه محلی که در مجمع تعیین شده است منتشر خواهد شد. و علاوه بر آن، مأمورین نیروی انتظامی در سال چندین بار بدون اطلاع رسانی قبلی به صورت سرزده به ابابصیر مراجعه می نمایند و از مجموعه و فعالیت ها و مستندات مؤسسه آموزشی ابابصیر بازدید می نمایند و در مجامع هم دعوت از آنها به عمل می آید.(1)

5- اسامی هیئت امناء که در مجمع 1393 حضور داشتند و برای دو سال به عنوان هیئت امناء و مجمع عمومی حق رأی دارند عبارت است از:

1. اکبر اخوان مقدم (فعال در رشته صنعت و اقتصاد) مدیر خیریه نذر اشتغال امام حسین(ع)

2. مهندس مجید اعظم پور (مهندس مکانیک فعال در بخش صنعت و مدیرعامل کارخانه صنعتی)

3. مهدی اقارب پرست (دبیر بازنشسته آموزش و پرورش در رشته زبان انگلیسی) از مؤسسین ابابصیر

4. مهندس علیرضا امینی (مهندس مکانیک فعال در رشته ساختمان و معدن و صنعت)

5. دکتر مهدی بصیری اصفهانی (استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی اصفهان در رشته کشاورزی و فعال در سایر خیریه ها)

6. علیرضا بصیری اصفهانی (فعال در رشته کشاورزی)

7. محمدعلی بصیری اصفهانی مدیر قبلی ابابصیر قبل از تعطیلی و عضو هیئت مدیره انجمن مددکاری امام زمان (فعال در رشته کشاورزی و فعال در چند خیریه دیگر)؛ ایشان به عنوان بازرس اکنون فعالیت دارد و منتخب هیئت مدیره است.

8. محمدحسین بصیری اصفهانی (فعال و عضو چند انجمن صنفی در رشته صنعتی و مدیریت در چند کارخانه صنعتی؛ جانشین مرحوم پدرش محمد بصیری از سال 1355)

9. مصطفی حجه فروش (از تجار بازار و مدیر چند خیریه دیگر)

10. حجت الاسلام مهدی مظاهری صالحی (روحانی و عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره ابابصیر و چند خیریه دیگر)

11. حجت الاسلام سید مهدی شفتی (داماد مرحوم آیت اللّه حاج سید حسن فقیه امامی) مدرس حوزه علمیه و جانشین آیت اللّه حاج سید حسن فقیه امامی هستند.

12. حجت الاسلام سید جواد منصوری تهرانی (روحانی و قاضی دادگاه انقلاب)

13. دکتر علیرضا دهقانی (چشم پزشک و رئیس مرکز تخصصی چشم بیمارستان فیض اصفهان)

ص: 115

14. دکتر رسول روغنیان (استاد دانشگاه اصفهان و مدیر آموزشگاه خون؛ جانشین مرحوم حاج احمد فاضل)

15- دکتر سید مرتضی صفوی همامی (استاد دانشگاه در رشته تغذیه و مشاور وزیر بهداشت)

16. دکتر محمدحسین نصر اصفهانی (استاد دانشگاه اصفهان و مدیر مرکز رویان اصفهان)

17. مهندس حامد رجالی (فعال در رشته ساختمان؛ جانشین مرحوم اخوی بنده حاج محمدرضا بصیری اصفهانی)

18. مهندس سید رحیم رفیعی پور (مدیر کارخانه وسایل گازسوز و عضو چندین خیریه دیگر)

19. مهندس محسن ساوج (مدرس آبیاری - کشاورزی و عضو چند خیریه دیگر)

20. مهندس منصور ساوج (فعال در رشته نساجی)

21. علی محمد سلامتیان (فعال در تجارت و نمایندگی فروش اتومبیل های کره ای؛ و عضو هیئت مدیره انجمن مددکاری امام زمان)

22. سید مسعود سلامتیان (فعال در رشته تجارت و مدیر مؤسسه خیریه سلامتیان در خصوص محصلین تیزهوش کم بضاعت؛ جانشین پدرشان حاج سید مرتضی سلامتیان)

23. مهندس مجید سلامتیان (مهندس ساختمان و طلبه حوزه علمیه قم)

24. علیرضا سیفی (دبیر بازنشسته آموزش و پرورش در ابابصیر)

25. مهندس حسن صلواتی (مدیر بازنشسته کارخانه سیمان و کارشناس در کانون های کارشناسی فعال و خیریه ها؛ داماد و جانشین مرحوم حاج آقا رضا اخوان بی تقصیر)

26. مهندس حسن عبودیت (فعال در رشته ساختمان و صنعت و مدیریت در خیریه ها)

27. مهندس سید عبدالرسول علوی (مدیر چند واحد صنعتی و عضو چند خیریه دیگر)

28. مهندس سید حسین علوی نیا (مدیر کارخانه نساجی بازنشسته و فعال در سایر خیریه ها)

29. مسعود گلبیدی (فعال در بخش صنعت قالب سازی؛ جانشین پدرشان مرحوم حسین گلبیدی)

30. حسین مظاهری (دبیر ریاضی بازنشسته آموزش و پرورش و مدیر قبلی ابابصیر)

31. سید رضا ملاباشی (دبیر بازنشسته آموزش و پرورش و مدیر قبلی مدرسه ابابصیر)

32. مصطفی یراقی (از مؤسسین ابابصیر و فعال در رشته فرش و مدیرعامل انجمن مددکاری امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه الشریف)

33. محمدمحسن مظاهری صالحی (فعال در رشته نساجی و عضو چندین خیریه)

6- هیئت امنا در سال 1395 در مجمع عمومی حضور یافتند و مجدداً هیئت مدیره را انتخاب نمودند. افراد حاضر در سال 1395 با تفاوت اندک همان افراد سال 1393 هستند. تفاوت این گونه است:

محمدعلی بصیری، سید مسعود سلامتیان و محمدمحسن مظاهری صالحی در مجمع عمومی سال 1393 بودند ولی در 1395 نبودند. اما افراد جدید در 1395 عبارت اند از:

مهدی ناجی اصفهانی، صابر بصیری اصفهانی، سید علی قاضی عسکر.

ص: 116

اخلاقیات، پاک دستی، تجربه و تخصص مدیر در پیشبرد اهداف و توسعه مطلوب یک سازمان نقش و تأثیر اساسی دارد. از این رو یک سازمان را می توان از مدیرانش به خوبی شناخت. شخصیت، افکار، منش و رفتار مدیران سازمان اولاً گویای شاکله و کارآیی سازمان است، دوم اینکه ویژگی های شخصیتی مدیران در ساختار سازمان مؤثر است. از این رو برای شناخت ابابصیر لابد باید به سراغ مدیران ابابصیر برویم.

برنامه و هدف نخست ما این بود در هر دوره تمامی مدیران از مدیرعامل یا مدیرکل تا معاونان و مدیران بخش ها را معرفی کنیم ولی پس از چند ماه متوجه شدیم اطلاعات در این زمینه اندک است؛ از طرف دیگر گاه بعضی از مدیران هم نمی خواهند مدیران زیر دست آنها معرفی شوند. به این دلایل بسنده کردیم به مدیران ارشد یعنی مدیرعامل ها و بعضی از مدیران بخش ها که برازندگی و نخبگی خاص داشته اند. اما اگر امکان داشت تمامی مدیران ابابصیر در هر دوره با ویژگی های تحصیلی، تخصص ها، نخبگی و کارآیی آنها معرفی می شد. همچنین آمارهایی از میزان تحصیلات و نوآوری های آنها عرضه شود، پشتوانه نظری و علمی مطلوبی برای پژوهشگران خواهد شد. این زحمت بستگی به مدیران عامل در هر دوره دارد که با مدیران زیر مجموعه خود ارتباط برقرار کنند و اطلاعات آنها را جمع آوری و به مدیریت این پروژه برسانند. به هر حال اگر چنین اقدامی عملیاتی شود، سیر تاریخی ابابصیر به راحتی اثبات پذیر می گردد.

از طرف دیگر ضعف ها، ناکارآیی ها، فقدان توانمندی برای رفع مشکلات تا اندازه بسیار منوط به مدیران است. اما متأسفانه هنوز نه اطلاعات و اسناد کافی درباره مدیران ابابصیر هست و نه کارنامه فعالیت های آنها توسط خود ابابصیر جمع آوری و کلاسه بندی شده موجود است. هنوز دیر نیست و هیئت امنای ابابصیر می تواند، تصمیم گرفته و به گروهی مأموریت دهد تا اسناد و مدارک را جمع آوری کنند. لازم به تذکر است اگر چنین اقداماتی توسط خود ابابصیر انجام نشود، در آینده ای نه چندان دور، پژوهشگران وارد شده و شروع به تحقیقاتی می نمایند که نتایج آنها احتمالاً در راستای اهداف و خواسته های مسئولان ابابصیر نباشد.

به هر حال این فصل درصدد ارائه اطلاعات کامل و جامع درباره مدیران ابابصیر نیست. فقط چند تن از مدیران ارشد که اطلاعات درباره آنها وجود داشت، معرفی کرده ایم.

ص: 118

مهم ترین مدیران آموزشی از 48 تا 85 و طی 37 سال عبارت بودند از: مهدی اقارب پرست، محمد سعیدیان، سید رضا ملاباشی، حسین مظاهری و محمدرضا دلیل.(1)

مادرم را صدا کردم و گفتم مامان پاشو بابا دیوانه شده و یک چیزی را داره تکرار می کنه. حالا ایشان داشتند نماز شب می خواند. دیگر هر شب حواسم به این رفتار ایشان بود، و من اصلاً نمی دانستم نماز شب یعنی چه.

حس تعهد و وظیفه ایشان نسبت به تمام اطرافیان و همنوعانش، ایشان حرص همه را می خورد، برادرهایش همنوع هایش، بچه های مدرسه، و خیلی توأم با آرامش. معمولاً کسی که کارش زیادتر است اعصابش بیشتر در معرض استرس و تحریک هست و کم کم آرامش خود را از دست می دهد. ولی ایشان در تمام مسائل با آرامش با همه مشکلات برخورد می کردند.

خاطره بعدی که قابل ذکر است، ایشان یک روز با خوشحالی زیاد به خانه آمد و توپ من را محکم شوت کرد و گفت: من قبول شدم. بعد فهمیدم که ایشان دانشگاه تهران قبول شده است. و خوشحالی من صرفاً به خاطر این بود که می رویم تهران. آن موقع ما ساکن روستای تودِشک بودیم. کامل یادم است که ایشان سال 54 دانشگاه تهران در مقطع فوق لیسانس قبول شدند. و ما رفتیم تهران آنجا خانه اجاره کردیم، و سه سالی را تا زمان انقلاب تهران بودیم.

* لیسانسشان را کجا خواندند و چه سالی فارغ التحصیل شدند؟

دانشگاه اصفهان خواندند. ایشان هم دوره ای دکتر احمدی متخصص زنان و زایمان بود. ایشان درسشان از این آقای دکتر احمدی خیلی بهتر بوده، منتها به خاطر اینکه امکان زندگی در اصفهان برایشان نبوده، یک دو سه سالی به اصفهان نیامد و تودِشک کار کرد. بالاخره لیسانس اش را از دانشگاه اصفهان گرفت. او دیپلم ریاضی داشت که از همه شاگردها کوچک تر بود. چون آن زمان خیلی ها دیر می رفتند مدرسه. ولی پدرم به موقع رفته و به موقع دیپلم گرفته است.

* یعنی جهشی خوانده اند؟

به هر حال من نمی دانم مرتب خوانده یا جهشی. من کسی را نداشتم که تحقیق کنم که ایشان جهشی خوانده اند یا نه. منتها ریاضی شان بسیار قوی بود.

یک زمانی من پیش استاد دکتر بقایی زبان انگلیسی می خواندم، یک روزی ایشان به من گفت: روزی آرزویم بود که مثل پدر شما بشوم و الآن پسرش شاگرد من است. من نمی دانستم که پدرم استاد زبان هم بوده است. بقایی می گفت: زبانش خوب بود ولی هیچ وقت به من نگفت که دبیر زبان هم بوده است. ولی می دانستم که دبیر ریاضی بوده است.

تهران که رفتیم فکر می کنم که از اداره آموزش و پرورش مرخصی گرفت. بچه بودم و فکر می کردم که با آمدن به تهران یک تحول عظیمی باید در خانواده ما شکل بگیرد. یعنی از روستای تودِشک سال 1354 به منطقه شمران نزدیک سیصد متری کاخ سعدآباد آمده بودیم. با اینکه بچه بودم فکر می کردم باید ظاهر و رفتار و همه چیزمان باید عوض شود. اصلاً انتظار من این بود که در لباسمان و همه چیز

ص: 122

یک تحول ببینم. اما پدرم همان روحیاتی که در تودِشک داشت و همان سادگی که در برخوردشان بود، تهران هم همان طور بود. من گاهی با ایشان بعدازظهرها می رفتم یک جایی بود به نام قصر یخ، که تمام دانشجوها دختر و پسر و اینها با همان اوضاعی که زمان قبل بود مراوده داشتند، و ایشان مرا فقط می بردند در سالن پاتیناژ، و یک مقدار این پاتیناژ که یک ورزشی هست را می دیدیم، و با همان سادگی انگار در کوچه های تودِشک دارند راه می روند. در صورتی که آنجا یک امکانات عظیم درباری بود برای دانشجوهای دانشگاه تهران، و ایشان خودشان را قاتی هیچ کدام از اینها نمی کرد. با هیچ کدام از آن دانشجوهایی که وضع و حالت های زمان قبل را داشتند خیلی ارتباط نداشتند.

* ایشان کی وارد ابابصیر شدند؟

ایشان بعد از اینکه از تهران آمدیم و بعد از انقلاب، ما در بهترین منطقه تهران که شمیران بود امکان خانه گرفتن بود برایمان، حتی هرچقدر کوچک بود الآن از نظر مالی خیلی بیشتر بود، ولی به خاطر اینکه پدرشان فوت کرده بودند و تعهدی که به مادرشان داشتند، و مادرشان در تودِشک تنها بود، ما را مجاب کردند که بیاییم و در اصفهان ساکن بشویم. سپس آمدیم اصفهان هم زمان با پیروزی انقلاب. تابستان سال 57 از تهران منتقل شدیم به اصفهان. فکر می کنم ایشان فقط یکی دو سال به عنوان مشاور در مدارس اصفهان فعالیت می کردند، و بعد وارد ابابصیر شد.

* ایشان چه رشته هایی خوانده بودند؟

دانشگاه اصفهان لیسانس روانشناسی خوانده بودند، و فوق لیسانسشان گرایش کودکان استثنائی بود. دقیقاً باز یادم است که در دانشگاه اصفهان مشغول تدریس و عضو هیئت علمی شد. بعد هم که دانشگاه آزاد افتتاح شد، عضو رسمی هیئت علمی دانشگاه آزاد بود و آنجا هم تدریس داشت.

آن تحولی که من انتظار داشتم در تهران در زندگی مان اتفاق بیفتد، چون آن زرق و برق شهر را دیدم، بالاخره انجام نشد. اما وقتی که ایشان جذب ابابصیر شد، و مدیر آنجا شد. اصلاً زندگی ما از آن روز خیلی متحول شد. تحولش هم به این خاطر بود که ما پدرمان را دیگر بسیار کم می دیدیم.

* تحول منفی بود یا مثبت؟

این تحول معنوی بود. ما خیلی گله مند بودیم. ما همیشه پدرمان را می دیدیم که خب برای کارهای خیر غیر فامیل و مثلاً کسی اختلاف داشت با همسرش، خانه ما جلساتی تشکیل می شد، ولی بعد که ابابصیر بود می دیدیم که اصلاً انگار ابابصیر یک هوویی شده بود برای مادر من و خود من. چون ما واقعاً دیگر ایشان را کم می دیدیم.

نابیناهای عزیز شاهد هستند که در روز فوت مرحوم پدرم، اگر کسی می خواست پیدا کند که صاحب عزا کیست، واقعاً نمی فهمید. واقعاً آن قدر این بچه های نابینا ناراحتی و گریه می کردند که ما

ص: 123

واقعاً شوکه شده بودیم که ما چه پدری داشتیم. از آن به بعد ما مرتب تا دو سال، افرادی خانه ما را پرسان پرسان پیدا می کردند و می آمدند و می نشستند، گریه می کردند می گفتند ایشان این خدمات را انجام داده است. ما می گفتیم آهان فلان روزهایی که ایشان کار داشته مثلاً {وزوان} می رفته فلان روستا می رفته. ایشان همه خدماتش که واقعاً می گویم از همه کسی ساخته نیست، بدون هیچ ریا انجام می داد. اصلاً یک عشقی در چهره ایشان پیدا بود که نسبت به خدمت به نابیناها داشت.

* ایشان سال 59 جذب ابابصیر شدند؟

بله همان حدودها.

* چه سالی بازنشسته شدند؟ چه سالی به رحمت خدا رفتند؟

سالی که بازنشسته شدند حدوداً پنج سال قبل از فوتشان بود، حدوداً می شود سال 76 77. سال 77 بازنشست شد و سال 81 هم متأسفانه به رحمت خدا رفتند.

* سکته قلبی کردند؟

بله. ایشان در عین این همه عزت و احترامی که پیش مردم داشتند، در خانه بسیار ساده بودند. من خیلی باهاشون دوست بودم و خیلی باهاشون شوخی می کردم. حتی صدای ایشان را تقلید می کردم، یا صدای بعضی از این مسئولین ابابصیر را تقلید می کردم به پدرم زنگ می زدم می گفتم حاج آقا سعیدیان آقازاده تان خیلی زود نمی آید سر کار، و ایشان می گفتند هر طور که شما با بقیه رفتار می کنید حتماً بایستی با بچه من هم به آن صورت برخورد کنید. بعد من می گفتم بابا من پسرت هستم حداقل یک امتیازی برای من قائل شوید.

ایشان با عشق خدمت می کرد. اگر من قبلاً یعنی دوران دانشگاهشان خستگی در چهره شان می دیدم واقعاً فعال بودند. پدرم تمام تلاشش اصلاً برای خودش نبود. ایشان از نظر مالی همیشه به سمت پایین حرکت کرد. یعنی اتومبیل هایی که داشت تا زمان فوتش همه اش مدل هایش پایین تر شد، هیچ پیشرفتی از نظر وضعیت مالی نکرد.

یادم است ایشان یک سال در خمینی شهر به عنوان مدیر نمونه انتخاب شد. به ایشان پیشنهاد کردند که یا به شما زمین می دهیم، یا تلویزیون، یا یخچال. و ایشان گفته بود من که یک خانه دارم، و یخچال هم دارم. حالا اگر می خواهید یک تلویزیون به من بدهید حرفی نیست. به ایشان یک تلویزیون چهارده اینچ دادند به جای زمین در خمینی شهر.

این عشق خدمت بود که ایشان را می کشید و از خانواده جدا می کرد. روزهای تعطیل ما برای خودمان می رفتیم تفریح، ایشان معلوم نبود کجا رفته، به کدام روستا به کدام نابینا سر بزند مشکلاتش را بررسی کند. بخصوص در زمینه تهیه جهیزیه شان. در عین اینکه ایشان خیلی تلاش می کرد، آرامش

ص: 124

و رضایتش از زندگی خیلی عجیب بود. با این که خانواده عیالواری بودند چهار تا خواهر داشتند، ایشان در چهره شان همیشه رضایت موج می زد. یعنی بسیار از زندگی اش راضی بود.

* در حدیث آمده که "کونوا دعاة الناس بغیر ألسنتکم" در حدیث آمده که یعنی مردم را دعوت کنید به غیر زبان. یعنی با عملتان. یک کسی که عملش این طور باشد، مردم تأسی می کنند. کسی که نماز اول وقت بخواند اطرافیان و خانواده اش و دوستانش به او تأسی می کنند و یاد می گیرند. اینها الگوهایی هستند در زندگی ما، مرحوم پدر شما برای شما یک الگو بوده، یک الگوی مقدس. یعنی برای ما هم الگو بوده، ولی خب شما بیشتر باهاشون دمخور بوده اید. همان ویژگی که من از ایشان سراغ داشتم، شما دارید آن را تکمیل می کنید.

نتایجی که این رفتار مثبت و این خدمت دارد تا نسل های آدم، باور کنید هیچ ثروتی نمی تواند این قدر دوام داشته باشد. من آخرین شبی که با ایشان صحبت کردم، تهران بودند و به شوخی گفتم حاجی کنگر خوردی لنگر انداختی، فردا بیا. گفت شما برنامه ات را فردا در دانشگاه اعلام کن، که من فلان جا گذاشتم. فردا صبح زنگ زدند از من شناسنامه ایشان را خواستند، که من خیلی دوست ندارم راجع به آن لحظات سخت صحبت کنم. چون ما خیلی بیتابی می کردیم، مادرم که کنار ایشان بود زمانی که فوت کردند، مادرم خواب ایشان را دید و به من فردایش تعریف کرد که خواب پدرتان را دیدم که سه تا هزارتومانی نو داد به من گفت این را بده به محسن و یک پانصد تومانی معمولی داد و گفت بده به دختر اول. آن موقع نه مادرم می دانست و نه خود من. بعد من فهمیدم که خانمم سه قلو باردار است و خواهرم که پسردار شد آن پانصدی بود. خدا شاهد است من نمی دانم پدرم چه خدمتی کرده که اگر بزرگ ترین ثروت ها را برای من ایشان می گذاشت حاضر نبودم با این سه تا دختر عوض کنم. این قدر اینها دخترهای فوق العاده ای شدند، و من می دانم ما که کاری نکرده ایم، نتیجه خدمات ایشان است. و این ارثیه ای بود که ایشان در خواب به من دادند.

* لازم است از آقای نوری تشکر کنیم که کمک کرد تا این مستند مجموعه ابابصیر تدوین شود.

من هم خدمت آقای نوری سلام عرض می کنم، ایشان قطعاً بیشتر از من مطلع هستند که این خاطرات و این داستان ها چه تأثیر عجیبی روی افراد دارد. من آن زمانی که پدرم فوت کرد و بعد فهمیدم که خانمم سه قلو باردار است، خب وضعیت مالی پدرم که هم از هیئت مدیره حقوق قطع شد، هم از آموزش و پرورش یک سال قطع شد، و هم از دو تا دانشگاه. در آن وضعیتی که من خودم هم دانشجوی فرانسه بودم، واقعاً تصمیم داشتم دانشگاهم را رها کنم. یعنی اصلاً فکر نمی کردم که بتوانم دوام بیاورم. من دوست دارم این داستان را بگویم که چقدر این داستان تعریف کردن ها ممکن است اصلاً یک نفر را زیرورو کند. من روز تشییع جنازه پدرم بود، این صحبت های آقای مهندس رضایی یادم آمد، واقعاً خدا خیرش بدهد که این حرفش همیشه در زندگی به من کمک کرده است.

ص: 125

ایشان گفت وقتی که من ازدواج کرده بودم، یک بیماری چشمی برایم پیش آمد. رفتم تهران پیش یک دکتر معروف که اسمش خداپرست بود. این دکتر هم با لهجه خودش که اصفهانی بود، نه گذاشت بالا و نه گذاشت پایین، برگشت گفت که آقای رضایی شما تا دو هفته دیگر نابینا می شوید. هیچ فایده ای هم ندارد. من گفتم حالا چکار کنم جلو خانمم. گفتم دو راه دارم یا بنشینم گریه کنم و در سر خودم بزنم، یا در این دو هفته که وقت دارم خط بریل را یاد بگیرم و با این مشکلم کنار بیایم. حالا ایشان آن موقع دانشجوی لیسانس ریاضی بود.

من هم راه دوم را انتخاب کردم، و دقیقاً روزی که این مصیبت ضایعه پدرم پیش آمد و آن مشکلات دو برابر شدن خانواده ام و مسئولیت خانواده پدرم، به لطف خاطره ایشان اصلاً جان گرفتم. البته تمام این لطف خداست.

ص: 126

روحانیون اصفهان بود که همه تأیید کردند و این تئاتر بسیار موفق عمل کرد و بعد هم برای عموم مردم نمایش داده شد.

* جنابعالی غیر از مواردی که اشاره کردید در چه اموری مستقیماً نقش داشتید؟ مثلاً در حوزه معاونت ها مثل روزانه، شبانه، خوابگاه ها با توجه به این که از صبح تا ساعت 2 و 3 کلاس داشتید دانش آموزانی که شبانه روزی بودند نیاز به مدیریت و سرپرستی داشتند. شما در این حیطه چه اموری را بر عهده داشتید؟

یکی از کار های ما رونق بخش کتاب خانه بود. لذا یک گروهی با عنوان انتخاب گر کتاب تشکیل دادیم که اینها در انتخاب نوع و تهیه کتاب ها نظر می دادند. در همین رابطه عده ای از جوانان دبیرستانی را دعوت می کردیم تا کتاب ها را برای نابینایان دیکته نمایند. ما این کتاب خانه را در سطح وسیع ایران گسترش دادیم و با اداره پست مذاکره کرده بودیم و کتاب ها را از طریق پست به صورت رایگان برای نابینایان سراسر کشور ارسال می نمودیم و مجدداً به سازمان برگردانده می شد. در انتخاب کتب هم حساسیت خاصی داشتیم و کتاب ها را در بین نابینایان گسترش دادیم. البته بخش دخترانه جدا بود و سازمان دهی خود را داشت و با ما ارتباطی نداشت. یکی دیگر از کار های ما این بود که روز های تعطیل بچه ها را به باغی می بردیم که دوستان دعوت می کردند. در آنجا بچه ها هم تفریح می کردند؛ هم شعر می خواندند و هم تئاتر اجرا می نمودند.

* آیا محیط باغ و درختان موجود در باغ برای بچه ها تشریح می شد؟

اینها یک معلم موبیلیتی داشتند که جناب آقای اقارب پرست مسئولیت آن را بر عهده داشتند. معلم موبیلیتی شناخت پول، شناخت درختان، عبور از خیابان، برخورد با افراد جامعه و مسائلی از این حیث را به دانش آموزان نابینا آموزش می داد. و روز های تعطیل فقط به بازی و تفریح می گذشت. ما برنامه مسافرت به مشهد مقدس را داشتیم که هر چند ماه یک بار برگزار می شد.

* آیا خاطراتی از آن سفرها دارید؟ اگر ممکن است بیان فرمایید.

من دو خاطره دارم که یکی از آنها عبرت آموز است. امیر مؤمنان علی (ع) می فرمایند از هر چیزی باید عبرت گرفت. در یکی از سفرها یک زن و شوهر که هر دو از دانش آموزان ابا بصیر بودند هم سفر ما بودند. آنها یک دختر خرد سال داشتند که چشمان بسیار زیبایی داشت و بینا بود. مادر این کودک در حرم امام رضا بسیار گریه می کرد. وقتی علت گریه اش را پرسیدند گفت من از امام رضا خواستم فقط چند دقیقه به من چشمان بینا عطا کند تا فقط چشمان فرزندم را ببینم و بعد بینائی را از من بگیرد. بنده از شنیدن این سخن بسیار متأثر شدم و با خود اندیشیدم که ما چشمان باز داریم و قدر و ارزش آن را نمی دانیم. خاطره دیگر من این است که زمانی که از مشهد بر می گشتیم در وسط بیابان یک مسجد و وضو خانه ای وجود داشت که ما برای وضو و نماز به آنجا رفتیم در همان مکان نابینائی دیدیم و علت حضورش در این مکان را جویا شدم. او هم

ص: 128

گفت که من اینجا خدمات جنبی انجام می دهم. بنده از او خواستم که برای تحصیل به ابا بصیر بیاید و آدرس را به او دادم. او هم زرنگی کرد و ظرف دو سه روز به ابا بصیر آمد و مراحل تحصیلی و کارگاهی را گذراند و یکی از دانشجویان برجسته ابا بصیر شد.

* آیا در حال حاضر از ایشان اطلاعی دارید؟

خیر، بنده تأسف می خورم از این که چرا ما برای دانش آموزان پرونده ای تشکیل ندادیم و مشخصات و موقعیت آنها را در یک مجموعه به صورت کتاب ثبت و ضبط ننمودیم.

* به نظر شما اگر بنده در دهه شصت، هفتاد، هشتاد و حتی قبل از انقلاب به عنوان بازدید کننده به ابا بصیر می آمدم با چه مواردی مواجه می شدم؟ لطفاً تشریح فرمایید.

اساسی ترین کاری که ابا بصیر انجام داد این بود که جامعه را با توانایی های نابینایان آشنا نمود. بخشی از نابینایان تا آن زمان متکدی بودند. بخشی دیگر هم که مورد تکدی قرار می گرفتند بسیار ناراحت و پریشان می شدند؛ ولی جامعه دید خوبی نسبت به آنها نداشت. وقتی ما به شهرستان ها و روستاها برای آوردن بچه های نابینا به ابا بصیر می رفتیم، والدین ممانعت می کردند و بسیار نگران بودند و می ترسیدند. وقتی یک فرزند نابینا در یک خانواده ای متولد می شد خانواده دچار شوک می شدند و نگران و مضطرب می شدند. بعضی از نابینایان می گفتند خانواده ها دست و پای ما را می بستند و در یک محیط تاریک نگهداری می کردند و اجازه راه رفتن هم به ما نمی دادند. اما وقتی به ابا بصیر می آمدند هم والدین و هم مردم روستا می فهمیدند که نابینا هم توانائی لازم را برای یک زندگی خوب دارد. به خصوص وقتی که می دیدند که آنها سر کار می روند و تحصیل می کنند به توانمندی های نابینایان پی می بردند. یکی از فعالیت های سازمان ابا بصیر این بود که عبور از خیابان، معامله، خرید و فروش و امور دیگر را به نابینایان آموزش می دادند. یعنی هم جامعه را با نابینا آشنا نمود و هم نابینا را با جامعه سازگار کرد. در دو مدرسه مسیحیت وجود داشت که نابینایان را از اقصی نقاط کشور می بردند و ارتباط بچه ها و خانواده ها را کاملاً قطع می کردند و اجازه ملاقات به هیچ کدام را نمی دادند. اما ابا بصیر ارتباط بچه ها با خانواده هایشان را حفظ می کرد و دانش آموزان و والدین به طور مرتب رفت و آمد می کردند. در مدارس مسیحیت نابینایان بر اثر تبلیغات کلیسا یا مسیحی می شدند؛ یا لا ابالی می شدند که این هدف مسیحیت برای جامعه اسلامی بود. ابا بصیر زیر نظر آیت اللّه شمس آبادی مردم اصفهان را بیدار کرد و برای برقراری و توسعه چنین مرکزی بسیار پایداری و همکاری کردند. طوری که برخلاف اقدامات آلمان و انگلیس علیه ابا بصیر این دو مدرسه از بین رفت و وضع بدی پیدا نمودند. وقتی کسی وارد ابا بصیر می شد دو سه مورد را به وضوح مشاهده می کرد. 1. آموزش قرآن به خصوص حفظ قرآن. فردی به نام حبیب اللّه مالکی بود که به رحمت خدا رفته است. ایشان وقتی سوره تکویر را می خواند به قدری زیبا قرائت می کرد که گویی عبد الباسط قرآن می خواند. 2. احادیث بسیار پر معنا و پر مفهوم به نابینایان آموزش داده می شد. طوری که وقتی کسی برای بازدید به ابا بصیر می آمد با یک محیط کاملاً اسلامی و پیشرفته مواجه می شد. ابا بصیر تحت نظر آقای اقارب پرست به قدری پیشرفته

ص: 129

بود که یک خانمی که هم با مراکز نابینائی ارتباط داشت و هم با دفتر فرح مرتبط بود برای بازدید از ابا بصیر به اصفهان می آمد. روزی به برادرم گفت که خانم فرح علاقه مند شده که از ابا بصیر بازدید نماید؛ برادرم در پاسخ به ایشان گفت که این مرکز زیر نظر روحانیت فعالیت می کند و اگر دولتی شود دیگر کسی با ما همکاری نخواهد کرد. او هم گفت: مسأله ای نیست؛ ما به شما کمک می کنیم و به شما امکانات می دهیم. آقای اقارب به او پیشنهاد داد: که مرکز دیگری تأسیس نمایند. مدتی بعد دوباره آن خانم خطاب به برادرم گفت که اعلی حضرت برای بازدید از ابا بصیر اظهار علاقه مندی نموده است. ولی آقای اقارب گفته بود که ما قبلاً هم اعلام کردیم که ما زیر نظر روحانیت کار می کنیم و مردم برای روحانیون احترام خاصی قائل هستند. شما مدارس دیگر را تجهیز کنید و با آنها کار کنید. اگر ما اجازه بازدید شاه را بدهیم، موجب تعطیل شدن فراهم خواهد شد. خانم گفت چرا عکس شاهنشاه را ندارید؟ آقای اقارب گفت که اینها نابینا هستند و نمی بینند. او هم گفت که من اینجا می نشینم؛ شما هم به آموزش و پرورش بروید و عکس شاهنشاه را به اینجا بیاورید. ما هم رفتیم و عکس شاه را آوردیم. وقتی که خانم رفت آن را برداشتیم. اما دفعه بعد که آمد دوباره سراغ عکس را گرفت. ابا بصیر به خاطر کتبی که چاپ می کرد و رایگان به سراسر کشور ارسال می کرد شهرت بسیار موفقیت آمیزی داشت. با توجه به این که نابینایان با تصاویر هیچ آشنایی نداشت؛ لذا یکی از مهم ترین کار های ابا بصیر این بود که آقای اقارب به همراه تیمی که در چاپخانه کار می کردند تصاویر و نقشه ها را به صورت برجسته طراحی می نمودند. و از این رو ابا بصیر درخشید و به شهرت رسید. به نظر من آقای اقارب یک چهره بسیار درخشان برای ابا بصیر بود.

* دانش آموزانی که از روستاها و شهرها آمده بودند و به صورت شبانه روزی در ابا بصیر سکونت داشتند چه خدماتی دریافت می کردند؟

ما برای این که بچه ها احساس غربت نکنند به آنها القا می کردیم که به خانم هایی که در آشپز خانه مشغول پخت و پز بودند مادر بگویند و به معلم بهداشت و قالی بافی و تنظیم، خاله می گفتند. بچه ای که وارد ابا بصیر می شد ابتدا حمام و نظافت می کرد و لباس مناسب می پوشید. به او قفسه کتاب و لباس داده می شد. سپس معلم موبیلیتی و تحرک و جهت یابی او را به خوابگاه می برد و طرز عبور از خیابان و راه را به دانش آموز نشان می داد. ما دو ساختمان داشتیم که به عنوان خوابگاه از آن استفاده می شد. یکی خارج از ابا بصیر و یکی هم در ساختمان ابا بصیر بود که یکی از دوستان ما که به جبهه رفت و شهید شد مسئول شبانه روزی بود. ایشان از ساعت چهار بعد از ظهر می آمد و با بچه ها بازی می کرد؛ به خصوص فوتبال که با یک توپ صدادار انجام می شد. او همچنین به خوابگاه ها سرکشی می کرد و اگر بچه ای کسالت داشت او را نزد پزشک می برد. پزشک هم از ساعت چهار تا شش بعد از ظهر برای معاینه می آمد. مسئول شبانه روزی بچه ها را به آرایشگاه می برد و شب تا صبح کنار آنها بود. در کل بچه ها در ابا بصیر به یک زندگی نوین و مجهزی دست پیدا می کردند. در ابا بصیر فعالیت های جنبی مثل حفظ حدیث، قرائت قرآن، حفظ شعر و... صورت می گرفت. طوری که برخی احادیثی که آموزش داده می شد بسیار تکان دهنده بود. البته بخشی از مسئولیت ها را هم به نابینایان واگذار

ص: 130

می کردیم. مثلاً نگهبان جلوی در را یک نابینا می گذاشتیم و اینها به صورت شیفتی کار می کردند. آنها جلوی در می ایستادند و افراد را راهنمایی می نمودند تا نحوه معاشرت با دیگران را یاد بگیرند.

* یکی از سؤالاتی که در مورد ابا بصیر مطرح بوده این است که این سازمان چه نقشی در زندگی نابینایان داشته و آیا افراد و ارگان ها از ابا بصیر الگو برداری می کردند؟

بخشی از جامعه ما نابینایان بودند که به هیچ وجه قابل انکار نیست و آنها هم در محرومیت زندگی می کردند. این محرومیت ها شامل محرومیت عاطفی، محرومیت اخلاقی، محرومیت فکری، اجتماعی، تحصیلی و مالی می شد. اینها انسان های مطرود جامعه و خانواده بودند. خانواده ها به دلیل عدم آشنایی با توانائی های نابینا آنها را تحقیر می نمودند. حال این گروه توسط ابا بصیر وارد جامعه شده و شخصیت، قدرت، زبان، تحصیلات و شغل پیدا کرده و از گروه مطرود به گروه زنده، پویا و فعال جامعه تبدیل شده است. همه مردم می دانند که اگر به عنوان گدا به نابینا پول بدهند دیگر نمی پذیرد. چون خودش صاحب صنعت و هنر شده و به دانشگاه راه پیدا کرده است و مانند یک بینا فعالیت می کند. نابینا به جای این که مسیحی شود مبلغ اسلام شده است. مثلاً آقای منصوری یک مبلغ اسلامی است و همچنین آقای مالکی که به رحمت حق پیوست نیز یک مبلغ اسلامی بود. فلذا وارد کردن نابینا به جامعه، آشنا کردن جامعه با نابینا، فرهنگ بخشی به نابینا و اسلام گزینی برای نابینا به جای بی دینی و لاابالیگری از درخشان ترین و ارزنده ترین فعالیت های ابا بصیر بود. ورود نابینایان به جامعه نوعی تبلیغ شخصیتی یا تبلیغ دینی بود و این اثر ابا بصیر است که آقای اقارب پرست تحت حمایت آیت اللّه شمس آبادی اداره کرده بودند.

* در زمینه اشتغال آیا ابا بصیر در حوزه حرفه آموزی و هنرهایی از این حیث اقداماتی صورت داد؟

ما یک بخشی به نام کارگاه داشتیم که زیر نظر آقای طیب نیا اداره می شد و انصافاً خدمات زیادی به نابینایان ارائه نمود و به نابینایان آموزش شغل و حرفه می داد. نابینایانی که به تحصیل علاقه مند بودند به مدرسه می رفتند و درس می خواندند و نابینایان بزرگ سال برای آموزش حرفه و مهارت به کارگاه می رفتند. در این آموزش ها چند مورد بسیار مهم بود. یکی آموزش پول شناسی و نحوه شناخت انواع پول و اسکناس. دوم تهیه و تولید وسایل کارخانه ها بود. چون بسیاری از وسایل در گذشته برای استفاده کارخانه ها از خارج وارد می شد. آقای طیب نیا برنامه ریزی کرده بود که اینها در ایران تولید شود و روزها به نابینایان در کارگاه آموزش ساخت و تولید این تجهیزات را می دادند. هر کسی هم که به این کارها علاقه ای نداشت تلفنچی گری یاد می گرفت و در سازمان ها و کارخانه ها استخدام می شد. یعنی هر کسی را برحسب توانائی و استعدادش مشغول به کار می نمودند.

* در حوزه سلامت مددجویان و خانواده ها چه اقداماتی انجام می شد؟

آقای اقارب یک گروهی از دوستانشان در دانشگاه اصفهان بودند که اینها مربیان تربیتی و روانشناس بودند و هفته ای یک بار جلسه می گذاشتند و چگونگی رفتار با نابینا و سلامت و بهداشت

ص: 131

روانی محصلین را آموزش می دادند. حتی پزشکانی داشتیم که عصرها به ابا بصیر می آمدند و بیماران را معاینه و کنترل می نمودند. آقای طیب نیا هم به خانواده ها سرکشی می کرد و به مشکلاتشان رسیدگی می نمود. ایشان وقتی نابینایان به کار مسلط می شدند برایشان در کارخانه ها کاریابی می کرد. مردم اصفهان هم به احترام آیت اللّه شمس آبادی و محیط سالم ابا بصیر همکاری و کمک می کردند. آقای طیب نیا چند کار مهم انجام می داد. 1: ایجاد اشتغال برای نابینایان و تنظیم حقوق؛ 2: سر و سامان دادن نابینایان و کمک برای تشکیل خانواده؛ 3 پرداخت هزینه و کمک برای خرید مسکن به نابینایان. یعنی یک نابینا از بدو ورود به ابا بصیر تا زمانی که به توانمندی لازم برسد تحت پوشش سازمان ابا بصیر بود.

* با توجه به این که شما یک فرهنگی هستید و با توجه به این که در اروپا مدارسی از این دست به تدریج تبدیل به دانشگاه می شوند؛ به نظر شما چرا سازمان ابا بصیر به دانشگاه تبدیل نشد؟

من گاهی گریه ام می گیرد از این که ابا بصیر تحت مدیریت آقای اقارب یک محیط کاملاً سالمی بود. ایشان در حوزه نابینایان تحصیلات خود را در انگلیس به اتمام رساند. او خودش تعریف می کرد که در محلی که من بودم کشیشی بود که به تدریج بر اثر صحبت های من داشت مسلمان می شد؛ اما او را از آنجا اخراج نمودند. یعنی آقای اقارب هم به مسائل تبلیغی مسیحیت آشنا بود؛ هم با مسائل نابینایان آشنا بود و هم به علوم اسلامی تسلط داشت. ابا بصیر به قدری رشد کرد که شاهنشاه علاقه مند به بازدید از ابا بصیر شده بود. یعنی یک قدرت جاذبه فوق العاده ای داشت که همه را مجذوب خود می نمود. آقای اقارب هم قدرتی بود که اجازه بازدید شاه و فرح را نداد. بنابراین داشت به دانشگاه تبدیل می شد که شرایط زمان طوری شد که کار متوقف گردید. بنده از این بابت بسیار متأسفم. ابا بصیر یک شکل ضد استعماری داشت. استعمار نابینا را مسیحی می کرد و از دین و فرهنگ ساقط می نمود. من اغلب کتب مسیحیت و اسلام را مطالعه کردم و دیدم که مسیحیت در دنیا بسیار کار می کند. اما ابا بصیری که می توانست محلی برای تبلیغ اسلام باشد و کار گسترده تبلیغی انجام دهد متأسفانه به تعطیلی کشانده شد.

* با توجه به بازدید شما از ابا بصیر امروز ابا بصیر 96 را چگونه ارزیابی می کنید؟ این مرکز هنوز هم از آقای اقارب پرست هم در هیئت مدیره و هم به عنوان مربی استفاده می کند و بیش از هزار نفر را تحت پوشش دارد. لطفاً چنان چه نظر و پیشنهادی دارید ما را بهره مند سازید.

اگر زلزله ای رخ دهد همه جا ویران می شود. در این صورت دو کار می شود انجام گیرد. یکی این که همه چیز از بین می رود و تخریب می شود و زندگی متوقف خواهد شد. دیگر این که می توان همه خرابی ها را دوباره از نو ساخت. یعنی عده ای بیایند و آلودگی ها را از بین ببرند و خاک برداری نمایند و دوباره همه چیز را از نو بسازند. در ابا بصیر هم با توجه به این که بخش آموزش از بین رفته؛ اما می توان با خلوص و تلاش آن را احیا نمود. خداوند هم وقتی خلوص را ببیند خودش راه نجات را هموار و نشان خواهد داد.

ص: 132

* در گذشته در ابا بصیر بخش بین المللی هم فعال بود. اگر چنانچه اطلاعاتی در این خصوص دارید بیان فرمایید.

در بخش روابط بین المللی برادرم اطلاعات بیشتری دارند. یکی از بنیان گذاران ابا بصیر مرحوم شهید بهشتی بودند که گاهی برای سرکشی به ابا بصیر می آمد و راهنمایی های لازم را ارائه می نمود.

* آیا در خصوص روابط ابا بصیر با نابینایان و NGOها در سراسر دنیا اطلاعاتی دارید؟

خیر، اطلاع چندانی ندارم. من ابا بصیر را بعد از ابا بصیر شناختم. یعنی پس از این که از ابا بصیر رفتم اعتقادم به این مرکز بیشتر شد. با مطالعاتی که در زمینه مسیحیت انجام دادم به وضوح متوجه شدم که مسیحیت برای تبلیغ و ساختن مراکزی در این سطح چقدر کار کرد و خون دل خورد. اما ابا بصیر می توانست نقطه مقابلی برای استعمار باشد. من قبل از این به ابا بصیر به عنوان کار نگاه می کردم؛ اما بعدها فهمیدم که ابا بصیر یک حرکت بین المللی است.

* به نظر شما ابا بصیر چه نقشی در زندگی فردی نابینایان ایفا نموده است؟

با توجه به آشنایی هفت هشت ساله من با افراد نابینا به این نتیجه رسیدم که اگر کسی در خانه و خانواده اش تحقیر و شخصیتش خرد شود زندگی برایش سخت خواهد شد. پس باید کسی باشد که این شخصیت را مرمت نماید. پس وقتی نابینا وارد ابا بصیر می شد هم کار یاد می گرفت و هم آداب و معاشرت اجتماعی را می آموخت. بنابراین شخصیتش مرمت می شد و زنده و پویا می شد. این مسأله به قدری مهم بود که مسیحیت اینها را رها نمی کرد. یعنی اینها بلا تشبیه در جامعه یک ورقی از قرآن بودند. چون مسیحیت آنها را مخالف اهدافشان در کشور های خاورمیانه می دید. با توجه به این که هر کسی که از آلمان و انگلیس برای تبلیغ مسیحیت به ایران می آمد یک مملکت و یک فرهنگ پشت آن بود. آنها در سراسر کشور می رفتند و تبلیغ مسیحیت می نمودند. تنها ابا بصیر بود که می توانست مقابل آنها بایستد و آنها را شکست دهد. اما باز هم نابینایان را رها نمی کردند. یا آنها را فریب می دادند؛ و یا به ابا بصیر تهمت می زدند. من شاهد بودم که هیئت مدیره برای ابا بصیر از جیب خودش خرج می کرد. در واقع ابا بصیر علاوه بر تعلیم و تربیت نابینایان در جهت استواری دین و مبارزه سیاسی و الحادی حرکت می کرد. البته در این بین بعضی از بچه های ساده دل هم فریب می خوردند و بعضی هم متوجه بودند.

* بنده به عنوان مدیر عامل ابا بصیر در پی این هستم که آمار و ارقامی از دانش آموختگان ابا بصیر تهیه و تنظیم نمایم. به نظر شما آیا می شود از آموزش و پرورش کمک گرفت؟ نظر شما در این مورد چیست؟

بنده این را از غفلت های خودم می دانم که چرا زندگی، احوال و ورود و خروج دانش آموختگان را ثبت و ضبط ننمودم. ولی فکر می کنم این کار خوبی است و شما می توانید برای شناسایی افراد از خود

ص: 133

نابینایان کمک بگیرید. چون خود شان همدیگر را بهتر می شناسند. مثلاً افرادی مثل آقای هادیان و آقای سمیعی را به انجام چنین مهمی مأمور نمایید.

* درباره بخش های سازمانی ابابصیر توضیح بدهید؟

برنامه ریزان ابابصیر که همان هیئت امنا و هیئت مدیره بودند، از مدارس و مجتمع آموزشی پیشرفته جهان الگوگیری کرد و تلاش نموده بودند بهترین شیوه و بهترین نظام را اجرا کنند. ابابصیر از دو بخش اصلی تشکیل شده بود. اولین بخش آن قسمت آموزشی بود. در این قسمت مواد درسی به علاوه آموزش های خاص مورد نیاز نابینایان مثل حرکت و جهت یابی و تقویت حواس تدریس می شد. نیز فعالیت هایی مثل سرود، حفظ قرآن و حدیث و جبران درس های عقب افتاده نیز از دیگر برنامه های این بخش بود. در هفته 28 ساعت کلاس در این راستا برگزار می شد که مدیریت و برنامه ریزی آن بر عهده مدیر آموزش ابابصیر بود.

امور مربوط به کتابخانه اعم از تهیه کتاب بریل و گویا و تکثیر سؤالات امتحانی و اداره کتابخانه نیز از مسئولیت های بخش آموزشی ابابصیر بود. همچنین این بخش آموزش معلمان استثنایی ویژه نابینایان و برگزاری کلاس هایی ویژه والدین نابینایان را نیز بر عهده داشت. بخش دوم قسمت شبانه روزی بود. این بخش برای زمان فراغت و استراحت بچه ها، (از ساعت 3.5 بعدازظهر تا 7.5 صبح) برنامه ریزی می کرد. در این قسمت به مسائل خوراک و پوشاک و استراحت بچه ها رسیدگی می شد. همچنین یک برنامه ریزی مفصل برای محدوده زمانی 3.5 عصر تا 9 شب، تدارک دیده شده بود، که این برنامه ها توسط مدیر شبانه روزی و کارکنان مربوطه اداره می شد. این برنامه ها فعالیت های ورزشی، گردش های تفریحی، خرید، قصه خوانی، کتاب خوانی و شعر خوانی را شامل می شد. همچنین برنامه های تربیتی از قبیل اصول عقاید، اخلاقیات، حفظ قرآن و مسائل دیگر تربیتی که فرزندان از پدر و مادر خود می آموزند را نیز دربر می گرفت.

برنامه بهداشت و سلامت بچه ها نیز بر عهده بخش شبانه روزی بود، که مسئول آن مربی بهداشت بود و یک داروخانه کوچک داشت. این مربی مسئولیت ارجاع بچه ها به درمانگاه و بیمارستان و پیگیری درمان آنها را بر عهده داشت. همچنین امور مربوط به آشپزخانه و خوابگاه ها نیز بر عهده مسئول شبانه روزی بود.

حضور و فعالیت نابینایان در ابابصیر تا روز چهارشنبه بود. روز پنجشنبه والدین به ابابصیر می آمدند و پس از گذراندن کلاس ویژه خود، فرزندان خود را برای سپری کردن تعطیلات به منزل می بردند. برای تعطیلات بچه هایی که با خانه خود فاصله زیادی داشتند، و امکان این نبود که والدین هر هفته برای بردن آنها مراجعت کنند، توسط مسئول شبانه روزی افراد خیر و نیکوکاری از خانواده های محترم و صالح و مؤمن به عنوان پدرخوانده برای آنها شناسایی و انتخاب شده بود. این بچه ها روزهای پنجشنبه و جمعه را در منزل این پدرخوانده میهمان بودند. این بچه ها با حضور در این خانواده ها آداب معاشرت را می آموختند و به مسائل تربیتی آنها رسیدگی می شد، و اگر احیاناً نقاط ضعفی در این زمینه مشاهده می شد، گزارش می دادند، و مسئول و مربی عصر و شب به آن رسیدگی می کرد.

ص: 134

موسیقی برای بچه ها چه در خوابگاه و چه در منزل این پدرخوانده ها ممنوع بود، تا ضایعاتی برای روح و روان و مذهبشان ایجاد نشود.

بعدازظهر پنجشنبه و روز جمعه ابابصیر تعطیل بود و در این زمان، کارهای لازم داخلی انجام می پذیرفت.

* در پایان اگر نکته ای هست بیان فرمایید.

یکی دو مطلب است که فراموش کردم بگویم. با توجه به این که بچه ها نابینا متولد شده بودند و با حیوانات آشنا نبودند. مثلاً نمی دانستند کبوتر چیست. لذا یکی از اساتید اتاقی تحت عنوان تاکسی درمی تهیه کرده بود و هر کدام از دوستان حیوان خشک شده ای داشت به اتاق منتقل می کرد و بچه ها هم حیوانات را لمس می کردند و با آنها آشنا می شدند.

ص: 135

نمودند. از این رو آقای شمس آبادی و برخی از کارمندان آموزش و پرورش و خیرین شهر تصمیم گرفتند که مرکزی برای نابینایان تأسیس نمایند. در آن زمان فقط مدرسه کریستوفل بود که علاوه بر تحصیل نابینایان به کار آموزی آنان هم اهتمام جدی ورزیده بود و پس از پایان تحصیلات آنها را به عنوان کشیش و مبلغ مسیحیت به جامعه تحویل می داد. اما ابا بصیر به علاوه بر تحصیل با تشکیل کارگاه های مهارت آموزی نابینایان را برای فعالیت های اجتماعی آماده نمود و زمینه پیشرفت آنها را فراهم کرد. خود نابینایان برای گواهی دادن به پیشرفتشان توسط ابا بصیر بهترین قاضی هستند.

* آیا ابا بصیر توانسته فرهنگ اسلامی و شیعی را در اذهان و قلوب نابینایان تثبیت نماید؟

به نظر من بله ابا بصیر نقش مهمی در این عرصه ایفا نمود. با توجه به اعتقادات اولیه نابینایان و اینکه اکثر آنها در دهات و روستا ها پرورش یافته بودند و زمینه های مذهبی قویی در آنها شکل نگرفته بود وقتی وارد ابا بصیر می شدند با فرهنگ و آداب دینی آشنا می شدند و می پذیرفتند.

* آیا ابا بصیر توانسته از نابینایان یک مبلغ دینی بسازد؟

نابینایان در زمینه های مختلفی فعالیت داشتند. بعضی از آنها در زمینه های مذهبی و در لباس روحانیت جزء افراد طراز اول محسوب می شوند.

* بعضی ها به ابا بصیر انتقاد می کنند که در این مرکز از نابینایان مانند کشیشان مسیحی استفاده تبلیغی می شده و به جای تشویق و ارتقای علمی و تحصیلی دانش آموزان خواهان ارتقای مذهبی آنان بوده است. نظر جناب عالی نسبت به نقد وارد شده چیست؟

در باب همین نقد لازم می دانم خاطره ای خدمت تان عرض نمایم. در بیست و دوم بهمن سال 1394 یکی از دانش آموزان ابا بصیر به نام هاشم حسینی از لندن با بنده تماس گرفت و پیروزی انقلاب را تبریک گفت. این دانش آموز لیسانس خود را در رشته جغرافیا از دانشگاه تهران اخذ نمود. وقتی از احوالش جویا شدم گفت که من در حال حاضر با عنایت امام زمان با درجه دکتری در همان رشته صاحب یکی از کرسی های دانشگاه هستم. زمانی که او می خواست وارد دانشگاه شود من از او خواستم که رشته جغرافیا را انتخاب نکند. اما او می خواست که در این رشته ادامه تحصیل دهد. ما یک اطلس نقشه خارجی برجسته از طرف ابا بصیر به او هدیه کردیم که در پیشرفت او بسیار مؤثر بود. بالاخره پس از اخذ لیسانس برای ادامه تحصیل به آلمان رفت. ایشان هم اکنون در لندن ساکن هستند. نابینایان این آموزشگاه بنا بر استعدادهایشان پیشرفت های چشمگیری داشتند. برخی وارد حوزه های علمیه شدند. برخی هم استاد دانشگاه شدند و یا پست های حساس اجتماعی را دارا می باشند. مانند آقای فضل اللّه وطن خواه که تا دو سال پیش رئیس روابط عمومی برق استان اصفهان بود و یکی از نیرو های موفق نظام جمهوری اسلامی بود.

* شما چه دلایلی را جهت آسیب پذیر شدن ابا بصیر می دانید؟

ص: 137

یکی از ریشه هایی که می تواند بنیاد یک خانه را بر اندازد ریشه حسادت است. ابا بصیر رقیب فعالی در مقابل کریستوفل و کلیسا و کشیشان خارجی به شمار می آمد. از همان ابتدا که ابا بصیر تأسیس شد کلیسا تصمیم گرفت که به انحاء مختلف آنجا را تعطیل نماید. عوامل و اعضای هیئت مدیره و نیرو های مذهبی فعالانه و بنا بر علاقه مذهبی شان تلاش می نمودند تا بتوانند یک مرکز مذهبی و اسلامی برای نابینایان تأسیس و اداره نمایند. کلیسا هم برای ضربه زدن به این مرکز سرمایه گذاری زیادی نمود. در واقع دو جبهه حق و باطل در مقابل هم قرار گرفتند و آنها با توجه به عوامل و نفوذی که داشتند توانستند به این آموزشگاه ضربه وارد سازند.

* قوت های ابا بصیر چیست؟

خود نابینایانی که از کودکی سر سفره امام زمان نشستند و در این مرکز رشد کردند بهترین گواهان قوت های ابا بصیر هستند. قبل از ابا بصیر سه مرکز فعال برای نابینایان وجود داشت: عوامل کریستوفل، دیگری سازمان رفاه ملی که زیر نظر دکتر خزائلی فعالیت می کرد و دفتر کودکان استثنایی که سال های 52-53 تشکیل شد. مرکز ابا بصیر با همه این مجموعه ها کار می کرد و می کوشید تا نابینایان را به وسیله آخرین متد ها و اطلاعات و امکانات روز پیشرفت دهد.

* آیا مربیان ابا بصیر برای آموزش نابینایان سلیقه ای عمل نموده و از روش های تجربی استفاده می کردند؛ یا از یک نظام خاص و هدفمند پیروی می نمودند؟

در اوایل تأسیس ابا بصیر این مرکز توسط مهدی اقارب پرست اداره می شد. ایشان فرهنگی و دارای دو یا سه مدرک لیسانس روز بودند. تا جایی که من اطلاع دارم ایشان سه لیسانس زبان انگلیسی، عربی و ادبیات فارسی داشتند. پس از تأسیس ابا بصیر ایشان به عنوان مدیر مؤسسه از طرف آموزش و پرورش و هیئت مدیره مأموریت پیدا کردند و حدود یک سال و نیم برای گذراندن دوره های تخصصی نابینایان به انگلیس رفتند. و به عنوان یک صاحب نظر و متخصص در امور نابینایی به کار در ابا بصیر ادامه دادند. ایشان به قدری در کار شان موفق بود که روز های دوشنبه از طرف سازمان رفاه و دفتر کودکان استثنایی به عنوان استاد پروازی از اصفهان به تهران می رفتند و به مسئولین و متصدیان امور نابینایان آموزش می دادند و تدریس می نمودند. یعنی همه این آموزش ها تحت متد های جهانی بود. ایشان در زمان های خاصی به تمامی معلمان و مربیان آموزشی آموزش ها و دوره های لازم را ارائه می نمودند و خود من یکی از کسانی هستم که از محضر ایشان کسب فیض نمودم.

* علل و عوامل موفقیت دانش آموزان ابا بصیر را چگونه ارزیابی می کنید؟

ابا بصیر دانش آموزان را در سطوح مختلف سنی از کودکی تا سنین بزرگ سالی نام نویسی و پذیرش می کرد و هر کس بنا به شرایط سنی اش آموزش می دید. در آن زمان برای خانواده ها ننگ بود که فرزند نابینایشان وارد اجتماع شود. ما به همراه دو یا سه نفر به دهات می رفتیم و خانواده هایی که فرزند نابینا داشتند را جستجو می کردیم و آنها را برای آوردن فرزندانشان به مدرسه متقاعد می نمودیم. ما به طور

ص: 138

شبانه روزی از آنها پذیرایی می کردیم. بچه های کوچک را از دوران پیش دبستانی تا مراحل بالاتر آموزش می دادیم. افراد بزرگ سالی که سن قانونی مدرسه را گذرانده بودند را در کارگاه های حرفه آموزی آموزش می دادیم. در حین مهارت آموزی خواندن و نوشتن را هم یاد می گرفتند. آنهایی که به درس خواندن علاقه داشتند دوره ابتدایی را به صورت متفرقه می خواندند. یعنی در طول یک سال دو یا سه کلاس را می خواندند و در پایان سال امتحان می دادند. برخی هم که استعداد درس خواندن نداشتند فقط در حد خواندن و نوشتن آموزش می دیدند و بنا به شرایط سنی شان وارد بازار کار می شدند. ما برای کار یابی هم فردی به عنوان مسئول کار یابی به نام آقای تلاتوف «طیب نیای کنونی» را انتخاب کرده بودیم که به شرکت ها و کارخانه ها مراجعه می نمود و بر حسب نیاز آنها بچه ها آموزش می دیدند و وارد عرصه کار می شدند. بعضی از بچه ها هم به دامداری و کشاورزی می پرداختند که به وضعیت آنها هم سرکشی می شد تا دچار مشکل نشوند. لذا هر دانش آموز بنا بر استعداد ها، مشاوره ای که می گرفت و اقتضای سنش کار مورد نظر خویش را پیدا می نمود. ابا بصیر هم آموزش های لازم را به آنها می داد و تا زمانی که آنها به یک زندگی مطلوب و ایده آل دست یابند از آنها حمایت می نمود.

* نقش روحانیت را در پیشرفت و ارتقای ابا بصیر چگونه ارزیابی می نمائید؟

روحانیت در پیشرفت ابا بصیر بسیار مؤثر بود. به دلیل اینکه روحانیت زیر نظر مرحوم آقای شمس آبادی بود، لذا نسبت به این امر بسیار خوش بین بود و به عنوان یک وظیفه مذهبی از دانش آموزان پذیرایی می کردند. هم نیرو های انسانی و هم نیرو های فکری و مالی در ابا بصیر بسیار عملکرد خوبی ارائه داد.

* آیا اداره آموزش و پرورش اصفهان تعامل مثبت و سازنده ای با ابا بصیر داشت؟

در ابتدای تأسیس با توجه به مشکلات قانونی و اداری و عدم امتیاز از لحاظ آموزش و پرورش در سال های اول با مشکل مواجه بودند. اما با انجام کار های اداری و آموزشی و امثال اینها ابا بصیر توانست از آموزش و پرورش امتیاز کسب نماید. ادارات هم با این مرکز هماهنگ شدند به خصوص ناحیه یک که مدیرکل آقای محسن بود و آموزشگاه هم زیر نظر ناحیه یک بود. اینها کمال همکاری را با ابا بصیر داشتند.

* به نظر شما آیا آموزش و پرورش نمی توانست رفتار بهتری با ابا بصیر داشته باشد و از ظرفیت های این مرکز برای پیشرفت نابینایان استان بهره بگیرد؟

به نظر من آموزش و پرورش در آن زمان حداکثر امکاناتش را برای ابا بصیر صرف کرده بود. از لحاظ قانونی هم بیشتر نمی توانست با ما همکاری کند وگرنه با ما مخالف نبود. یعنی تمام ضوابط قانونی که در مدارس دیگر اجرا می شد به ابا بصیر هم اختصاص می یافت و همکاری مطلوبی با ما می شد.

* نهاد های دولتی در پیشرفت و پسرفت ابا بصیر چه نقشی ایفا نمودند؟

ص: 139

نهاد های دولتی دو دسته بودند: یکی از نهاد هایی که در پیشرفت ابا بصیر بسیار مؤثر بودند؛ کارخانه های دولتی و غیر دولتی مثل کارخانه های ریسندگی و بافندگی و مرکز توپخانه اصفهان و دیگر کارخانه ها بودند. چون برس هایی که در کارگاه ما تولید می شد قبلاً از خارج وارد می شد و بودجه های سنگینی در برداشت. لذا کارخانه ها با ما قرارداد بسته بودند و این برس ها را به عنوان تولیدات داخلی و مرغوب از ما می خریدند حتی در جهت استخدام نابینایان در کارخانه ها و ادارات مختلف با ما همکاری می کردند. اما طبیعی بود که ادارات بر اساس ضوابط و بخش نامه هایشان از این همکاری سر باز زنند.

* با توجه به شرایط بحرانی و بی نظمی که در اوایل انقلاب یعنی سال های 57-61 حاکم بود این شرایط چه تأثیری در ابا بصیر داشت؟

با توجه به شرایط حاکم در اوایل انقلاب هیچ یک از ضوابط قانونی و اداری به خوبی رعایت نمی شد. هر گروهی سعی می کرد به نفع خود کار کند و به نوعی از آب گل آلود ماهی بگیرد. طبیعی بود که عواملی برای فروپاشی ابا بصیر تلاش کنند. بنابراین تأثیر بسیار منفی در اداره این مرکز گذاشت.

* چرا ابا بصیر نتوانست مانند نهاد های معلولین در کشور های غربی سیر صعودی داشته باشد و به دانشگاه ارتقا یابد؟

قبل از انقلاب حاج آقا مدرسه ای در جاده تهران در زمینی به مقدار 20000 هزار متر و زیر بنای 8000 متر ساخته بودند. در آنجا پیش بینی شده بود که سازمان آموزشی ابا بصیر هم مرکزی برای ساخت وسایل نابینایی باشد؛ هم به عنوان تربیت مربی و معلم باشد؛ و هم مرکزی برای آموزش و پیشرفت نابینایان باشد. لذا امکاناتش هم پیش بینی شده بود. فاز به فاز هم پیش رفتند. لذا فاز اول آن که مرکز آموزشی ابا بصیر بود راه افتاد. اما فاز های دوم و سوم چون به انقلاب منتهی شد و مشکلاتی از لحاظ بودجه ای پیدا شد راه اندازی نشد.

* آیا ساختار دو وجهی ابا بصیر درست و منطقی به نظر می رسد؟

بله همان طور که از اسم آموزش و پرورش چنین استنباط می شود که افراد را هم آموزش دهند و هم پرورش دهند. چون نابینایان هم مانند دیگران باید وارد عرصه فعالیت های اجتماعی شوند. پس این مرکز به معنای واقعی هر دو کار را انجام داد.

* به نظر شما آیا من حیث المجموع ابا بصیر تأثیر مثبتی در ارتقای سطح اجتماعی و فرهنگی معلولین داشته؟ لطفاً ادله خود را بیان فرمائید.

ص: 140

بله ابا بصیر در پیشرفت نابینایان در عرصه های مختلف بسیار مؤثر عمل کرده است و بهترین ادله آن پیشرفت نابینایان و کسب موقعیت های خوب فرهنگی و اجتماعی می باشد. یک نابینای منصف می تواند بر این امر شهادت دهد.

* مهارت افزایی و افزایش خلاقیت و قدرت عقلانی دانش آموزان ابا بصیر را چگونه ارزیابی می نمائید؟

در یک زمانی شرایط اجتماع ایجاب می کرد که برس بافی و کار های اولیه ای که در اجتماع مرسوم بود را انجام دهیم. اما بعد از انقلاب به دلیل طرح مسائل روز مثل کامپیوتر کارگاه برس بافی به کارگاه کامپیوتر تبدیل گردید. در این کارگاه نابینایانی تربیت شدند و آموزش دیدند تا به کمک رایانه بتوانند به پست های مختلف اجتماعی دست یابند. مثلاً در سال های 61-64 آقای نابینایی به نام علی اکبر حاتمی توسط مهندس رضایی در همین کارگاه رایانه را آموزش دید که بعد ها در هلیکوپتر سازی شاهین شهر به عنوان اولین نابینایی که می تواند با کامپیوتر کار کند استخدام شد.

* آیا ابا بصیر صرفاً بر محفوظات تأکید داشت؛ یا بر افزایش خلاقیت، قدرت تعقل و حل مسأله هم اهتمام جدی ورزیده بود؟

بله همان طور که قبلاً توضیح دادم ابا بصیر در هر زمینه ای که دانش آموزان استعداد و علاقه نشان می دادند پیش قدم می شد و به آنها تا رسیدن به سطوح عالی کمک می نمود.

* آیا شما نقدی به شیوه های آموزشی ابا بصیر وارد می دانید؟

با توجه به اینکه بنده در این سازمان کار اجرایی انجام می دادم مشکلی احساس نمی کردم.

* چند درصد دانش آموزان به زندگی مطلوب و رفاه نسبی دست یافتند؟

البته بنده دقیقاً نمی توانم بگویم که چند درصد توانستند یک زندگی ایده آل داشته باشند. چون رسیدگی و پرداختن به این امور وظیفه بخش مدد کاری است. اما ابا بصیر همان طور که آموزش و پرورش می داد، در زمینه رفاهی چه قبل از ازدواج، چه بعد از ازدواج و چه در سنین بالاتر که دچار مشکل و بیماری می شوند به آنها رسیدگی و توجه می نماید.

* مدیریت ابا بصیر چگونه بوده است؟ آیا با دانش آموزان تعامل صمیمی و سازنده برقرار می نمود؟

البته مجریان و افرادی که با دانش آموزان در ارتباط بودند انسان های بسیار شریف و خوبی بودند و به نابینایان بسیار محبت می نمودند، چه در خوابگاه، چه در آشپز خانه و چه در کتاب خانه. محبت و صمیمیت مدیریت هم در اجرای برنامه ها و رسیدگی بهتر به نابینایان است. چنین تعاملی قطعاً بسیار صمیمی تلقی می گردد. هیئت مدیره هم از وقت و امکانات شخصی شان برای نابینایان سرمایه گذاری می نمودند.

ص: 141

* آیا خاطره ای از دوران تدریس تان دارید؟ لطفاً بیان فرمائید.

البته من از ابتدا تا سال 82 خاطرات زیادی دارم که یکی از آنها را خدمت تان عرض می کنم. با توجه به اینکه رشته من برق بود، لذا آقای اقارب پرست از من تقاضا کرد که دانش آموزان را با اصول برق و کار های اولیه برقی آشنا کنم. ما در سال 54 کارگاهی را تأسیس کرده بودیم تا در این کارگاه بچه ها با کار های اولیه برقی ساختمان و سیم کشی مثل عوض کردن لامپ سرپیچ و تعمیرات جزئی آشنا شوند و آموزش ببینند. من در این زمینه خیلی فکر کردم و با آقای اقارب پرست هم مشورت نمودم و نقشه هایی جهت آموزش سیم کشی ساختمان درست کردم. اولین کاری که می خواستم به نابینایان یاد بدهم بستن ریسه ها برای جشن ها و چراغانی ها بود که می توانست یک منبع در آمد برای بچه ها محسوب گردد. من می خواستم به آنها بستن سیم در سرپیچ به پیچ را و ساخت ریسه ها را آموزش دهم ولی موفق نشدم. به همین دلیل تصمیم گرفتم به مدت یک هفته چشم هایم را ببندم و با چشم بسته این کار را انجام دهم تا بهتر بتوانم به نابینایان آموزش دهم و حسشان را درک نمایم. من یک هفته تمام کار هایی را که باید در کارگاه آموزش می دادم، با چشم بسته انجام دادم. چون اول باید خودم یاد می گرفتم که چگونه با چشم بسته کار کنم تا مشکل نابینایان را درک کنم و بتوانم به آنها آموزش دهم. سپس سه چهار نابینا را که استعداد خوبی برای این کار داشتند برای آموزش انتخاب و آماده نمودم. یکی از آنها فضل اللّه وطن خواه است که در اداره برق استخدام شد. حدود 5-6 سال از این کار گذشت تا اینکه روزی یکی از دانش آموزان به نام ولی اللّه محبی که اهل فردوس مشهد بود به من گفت که من می خواهم به روستایمان برگردم و همان جا کار کنم. او از ابا بصیر رفت و پس از 5-6 سال به دیدن من آمد. وقتی از احوالش جویا شدم گفت که من یک مغازه الکتریکی دارم. من پرسیدم که تو چگونه این کار را انجام می دهی. تو نابینا هستی و ممکن است برق به تو آسیب رساند. او در پاسخ من گفت که شما به من یاد دادی که اگر می خواهی در ساختمان برق رو کار بکشی اندازه درست کن و به وسیله اندازه سیم بکش. من هم هر وقت برای برق کشی ساختمانی می روم ابتدا یک اندازه مثلاً ده سانتی اوستا کار درست می کنم و به طاق می زنم و سیم را زیر آن می کشم و میخ دو پایه را می زنم. به این ترتیب من می توانم سیم را روی ساختمان نصب نمایم. او یک چوب ده سانتی درست می کرد و به فاصله طاق ده سانت پایین تر سیم کشی می نمود. اندازه را روی طاق می گذاشت و زیر آن چوب سیم می گذاشت و میخ را می کوبید. برای برق تو کار هم لوله را می خواباند و سیم و کلید ها و پریز ها را وصل می کرد و به این ترتیب ساختمان را برق کشی می نمود. بعد هم سیمش را وصل و برق را هم وصل می کرد. بنده خیلی خوشحال شدم. حدود دو ماه پیش هم نابینایی به نام عباس قوقه ای که در سال های 68 و 69 زمان مدیریت مرحوم سعیدیان دانش آموز کلاس چهارم من بود با من تماس گرفت و گفت که من می خواهم حق محصلی را به جا بیاورم. وقتی از حالش جویا شدم گفت که من بساز و بفروش هستم و خودم هم معمار هستم. من در نجف آباد در ویلا شهر ساختمان سازی می کنم. الآن هم یک ساختمان چهار طبقه ساختم و منتظرم تا بازار خوب شود تا بتوانم آنجا را بفروشم. من خودم شخصاً روی چوب بست می روم و گچ کشی می کنم. من با حس لامسه متوجه می شوم که آیا صاف شده یا نه. همسرم هم رشته اش عمران است و در نقشه کشی ساختمان به من کمک می نماید.

ص: 142

من همیشه دانش آموزان را نصیحت می کردم که در حین تحصیل یک حرفه هم یاد بگیرند تا اگر در دانشگاه موفق نشدید بتوانید یک حرفه اجتماعی داشته باشید.

* آیا شما در اردو های ابا بصیر هم شرکت می کردید؟

بله این اردو ها شامل اردو های داخلی و اردو های برون شهری می شد. در سال های 52-53 پایان سال تحصیلی بچه ها را به باغ می بردیم. ما باغی داشتیم واقع در خیابان مشتاق که برای آقای شه ناصری بود. در این باغ همه دختران و پسران نابینا و مسئولین و مربیان و خانواده هایشان و خانواده های نابینایان حضور پیدا می کردند. در آنجا استخری بود که از صبح تا ظهر آقایان از آن استفاده می کردند. ظهر نماز جماعت به امامت حاج آقا مهدی مظاهری برگزار می شد. سپس ناهار صرف می شد و پس از ناهار هم آقای مهدی اقارب پرست گزارش سالیانه ابا بصیر را ارائه می دادند. این گزارش با هدف آشنایی مربیان و نابینایان و خانواده ها با فعالیت های ابا بصیر ارائه می گردید. در پایان هم توسلی به امام زمان (عج) می شد. برنامه اردو های برون شهری هم این طور بود که دانش آموزان ممتاز و پیشرفته ابا بصیر را به اردوی شمال و مشهد می بردیم که هم سیاحتی بود و هم زیارتی. این دانش آموزان شامل پیش دبستانی ها و محصلین کارمند و کارگر بودند.

* لطفاً یکی از بهترین خاطرات این اردو ها را بیان فرمائید.

ما دو اتوبوس دختر و پسر به همراه مربیان و سرپرست را به اردو می بردیم. ما حرکت می کردیم و ابتدا حرم حضرت معصومه در قم را زیارت می نمودیم. سپس به حرم حضرت عبدالعظیم می رفتیم و از آنجا به سمت شمال حرکت می کردیم و یک وعده غذا در کنار دریا صرف می نمودیم و سپس به مشهد مقدس عزیمت می کردیم. ما در مشهد محلی داشتیم که در اختیار حوزه علمیه آیت اللّه خوئی بود. این محل واقع در چهار راه شهدا سفارت فرانسه بود که حوزه علمیه آنجا را خریده بود. آنجا حوزه درس برادر آقای فلسفی بود. تابستان ها که حوزه تعطیل بود ما بچه ها را به آنجا می بردیم و در دوران سفر شان همانجا که مکان بسیار وسیعی بود ساکن می شدند. در طبقه بالا آقای جلال فقیهی داماد آقای خوئی با خانواده اش زندگی می کرد و عنایت زیادی به بچه های نابینا داشتند. ما شب ها به حرم می رفتیم. یکی از شب ها که شب تولد امام رضا (ع) هم بود، مهمان مهمان سرای حضرت بودیم. ما حدود 54-55 نابینا را همراهی می نمودیم. پس از شام به سمت حرم حرکت کردیم. به صحن نو که رسیدیم خدام حرم گفتند که شما امشب مهمان خدام هستید. ما را به کشیک خانه خدام که به گنبد مطهر مشرف بود بردند. بچه ها در حضور خدام به شعر خوانی و عرض توسل و دعا پرداختند و جلسه خوبی برگزار شد. بچه ها در مهمان سرا غذا ی مفصلی خورده بودند. خدام هم از ما با بستنی و میوه پذیرایی کردند. من از بچه ها خواستم که چیزی نخورند اما آنها توجه نکردند و گفتند که ما مهمان امام رضا هستیم. خوشبختانه در آن چند ساعت هیچ کدام نیاز به قضای حاجت پیدا نکردند. ما تا ساعت 11-30/11 دقیقه مهمان خدام بودیم تا اینکه یکی از خدام از بچه ها پرسید که آیا می خواهید کنار ضریح مطهر بروید؟ همه موافقت کردند و پاسخ مثبت دادند. ایشان گفتند که ما خدام جمع می شویم

ص: 143

و راهی را باز می کنیم و شما می روید دستتان را به ضریح می زنید و بر می گردید. آنها جمعیت را مهار کردند و بچه ها کنار ضریح رفتند. بچه های ما آرام آرام رفتند تا به ضریح چسبیدند. و حال خوبی پیدا کرده بودند. طوری که به سختی می شد آنها را از ضریح جدا کرد. بچه ها تا حدود ساعت دو نیمه شب به ضریح چسبیده بودند. ما بچه ها را از حرم مطهر تا چهار راه شهدا که حدود یک ربع پیاده روی داشت پیاده آوردیم و در راه همه گریه می کردند و حال خیلی خوبی داشتند. آن شب همیشه در خاطر مان به عنوان یک شب به یاد ماندنی باقی ماند.

* به نظر شما بهترین مربی ابا بصیر چه کسی بود؟

من نمی توانم بگویم چه کسی بهترین مربی بود. اما مرکزی را که خدمت گزاران وارد می شدند با سلام به حضرت وارد می شدند و خود شان را جزء خدمت گزاران به حضرت می دانستند و باید خود صاحب الزمان انتخاب نمایند. اما یک خانمی به نام مادر کریمی که آشپز مدرسه هم بود بار ها و بار ها می گفت که من از سال 51 با چادر به ابا بصیر آمدم و با کفن هم از اینجا خواهم رفت. همین طور هم شد. ایشان می گفت که من به وسیله دیگ ابا بصیر دست هایم سوخت. روز قیامت اگر خواستند مرا محاکمه کنند من این دست ها را نشان می دهم.

* بهترین مدیر ابا بصیر چه کسی بوده است؟

به نظر من همه مدیران ابا بصیر خوب بودند و هر کدام از آن ها در زمان خود شان نو آوری هایی داشتند و آن چه در توانشان بود فرو گذار ننمودند.

خاطرات دیگر: در زمان جنگ مواد سوختی بسیار کمیاب بود و تهیه آن هم سخت. مدیریت ابا بصیر به این نتیجه رسید که یک تانکر یا یک مخزن دیگری تعبیه نماید تا ذخیره داشته باشند. ما هم به دلیل اینکه شغلمان فنی بود و وظیفه تأسیسات را بر عهده داشتیم این مسئولیت بر عهده ما بود. من هم لودر آوردم و زمین را حفاری کردند و یک تانک بزرگ کار گذاشتند. یک نفر پیشنهاد داد تا لودر را به دانش آموزان نشان دهیم تا آنها لودر و بیل و تایر را لمس کنند و با لودر آشنا شوند. ما هم این کار را انجام دادیم و دانش آموزان لودر را تجربه نمودند. اینها فهمیدند که با همین ها سنگر و خاکریز و جان پناه درست می کنند. با ماشین هم که می رفتیم ماشین را هم لمس می کردند و شناسایی می نمودند.

یک نابینای مطلق گاهی از شهر رضا به ابا بصیر می آمد. او یک موتور دنده ای داشت که فرزندش را به عنوان راهنما جلو می نشاند. او تعریف می کرد که روزی من از شهر رضا به سمت اصفهان می آمدم که یک استواری از من خواست تا او را هم ببرم و سوار موتور شد. آمدیم تا به نزدیکی پلیس راه رسیدیم. از من خواست تا نگه دارم تا او پیاده شود. او می خواست با من دست دهد و دستش را دراز کرد. اما من متوجه دراز شدن دست استوار نشدم. او پرسید که مگر دست مرا نمی بینی؟ من هم گفتم که من نابینا هستم. او مرا به پاسگاه برد و گفت که ایشان خلاف قانون عمل کرده است. در نهایت موتور مرا گرفتند ولی مرا به خاطر اینکه به استوار خدمت کرده بودم زندانی نکردند.

ص: 144

* در پایان اگر صحبتی دارید بیان فرمائید.

متأسفانه فعلاً شرایط اجتماعی من ایجاب نمی کند که بتوانم دوباره به نابینایان خدمت کنم. اما حرم امام زمان و خدمت به این حرم امام زمان همین جا است. استاد ما همیشه می گفت که جمکران رفتن کار خوبی است اما جمکران دوم همین جا است. یعنی هر نابینایی را که ما بتوانیم باسواد سازیم، او را زنده کرده ایم و این کار بزرگی است و توفیق می خواهد. ما عنایت های زیادی از ابا بصیر دیدیم. بنده لازم می دانم یک خاطره کوچکی را در تصدیق همین موضوع خدمت تان عرض نمایم. سال 55-56 که در ابا بصیر مشغول به کار بودم قرار شد به خدمت سربازی اعزام شوم. آقای اقارب پرست جلسه تودیعی با حضور مربیان، کارمندان و دانش آموزان برای من گذاشتند و من در این جلسه رسماً خداحافظی کردم و رفتم. روزی که می خواستیم اعزام شویم همه در سالن پوریای ولی شریف واقفی جمع شده بودیم. اسم ها را خواندند و همه سوار اتوبوس شدند. ولی من سوار نشدم. به من گفتند سوار شو، من هم گفتم که سوار نمی شوم و دوباره به ابا بصیر برگشتم و مشغول کار شدم. حدود یک سال گذشت. من با خودم فکر کردم بالاخره که من باید به سربازی بروم. مجدداً دفترچه گرفتم و تاریخ زدم و قرار شد 17 فروردین سال 57 اعزام شوم. فروردین 57 هم شروع تظاهرات و بحبوحه شلوغی ها بود. ما را در خیابان استانداری سوار کردند و به تربت جام یعنی بدترین جا بردند. از زمانی که ما به آنجا رسیدیم آماده باش بودیم. دیگر هیچ کس از پادگان بیرون نمی رفت و ما هشت ماه در پادگان ماندیم. حدود سه ماه از دوره آموزشی مان گذشت تا اینکه همه بچه ها را تقسیم کردند و به مشهد لشکر 77 بردند. اما مرا نبردند. هر چه اصرار کردم که مرا هم به مشهد ببرند فایده ای نداشت. آنها گفتند که شما سفارش شده هستید که اینجا بمانید. این خواسته فرمانده پادگان است. من در تقسیمات در دفتر خدمات به عنوان منشی مشغول شدم. حدود دو ماه آنجا بودم تا اینکه مرا به انبار منتقل کردند و مسئول انبار شدم. یک استوار سنی مذهب که انسان بسیار خوبی بود کلید انبار را به من تحویل داد و به من گفت که حالا هر کاری می خواهی انجام بده. من دیگر از پادگان راحت شده بودم. هر روز صبح یک ماشین در اختیار من بود که من می رفتم و خرید می کردم و بر می گشتم. من تنها کسی بودم که می توانستم از پادگان بیرون بروم. من خیلی آزاد بودم و اینها همه عنایت صاحب الزمان بود. زمانی بود که اعلام کردند سربازان همه از پادگان ها فرار کنند. در آن موقع همه سربازان مرا می شناختند. به یکی از رفقایم که دژبان بود گفتم که من فردا از اینجا می روم. ولی اگر کسی درباره فرار من از تو پرسید اظهار بی اطلاعی بکن که برایت مسئولیتی نداشته باشد. اگر کاری در اصفهان داری بگو تا برایت انجام دهم. فردا صبح من کلید انبار را به یکی از سربازان دادم و گفتم که من بیرون می روم. اگر کسی در انبار کاری داشت کلید را به استوار حسینی بده. من لباسم را عوض کردم و به اصفهان آمدم. به هر حال معلوم شد که من فرار کردم. افسر پادگان به سربازان اعلام کرد که او فردا به اینجا می آید و خود من اعدامش می کنم. مدتی در اصفهان ماندم تا اینکه بعد از انقلاب اعلام کردند که سربازان به پادگان ها برگردند. من هم برگشتم و به عنوان معاون سیاسی عقیدتی پادگان منصوب شدم. روزی من سراغ آن افسر رفتم و گفتم که اگر می خواهی مرا اعدام کنی به قول خودت وفا کن. دو سه ماهی که خدمت کردیم یک ساله شدیم. سپس اعلام کردند کسانی که یک

ص: 145

سال خدمت کردند پایان خدمت دو ساله به آنها تعلق می گیرد. سپس دوباره به ابا بصیر برگشتم و مشغول به کار شدم. در سال های 62-63 حراست اداره مرا خواست و گفت که پرونده پایان خدمت شما مبهم است و باید یک نامه از پادگان بیاورید. من به پادگان تربت جام رفتم و یک تأییدیه گرفتم و آوردم. اما گفتند که باز هم ابهام دارد. شما در حین اینکه دو سال خدمت کردید همان دو سال را هم در ابا بصیر بودید. اینها با هم تناقض دارند. من گفتم که بیایید با هم معامله ای بکنیم. من از شما دو سال سابقه نمی خواهم، شما هم از من دو سال خدمت سربازی نخواهید. آنها هم موافقت نمودند. به این ترتیب دو سال خدمت سربازی من دو سال خدمت ابا بصیر شد. اینها همه از عنایات حضرت حجت سرچشمه می گیرد.

* جنابعالی در رابطه با اظهارات آقای حسین علی موحد زاده چه نظری دارید؟

نام اولیه آقای حسین علی موحد زاده، حسین حاج گدا علی بود. او از کودکی وارد مؤسسه ابا بصیر شد و تحصیلاتش را از پیش دبستانی آغاز نمود. تا پایان دوره ابتدایی در همان مرکز تحصیلاتش را ادامه داد. ایشان سال های اول و دوم راهنمایی را در مدرسه احمدیه تحصیل کرد تا دوران انقلاب. ایشان چند مسأله مطرح کردند که با توجه به اینکه بنده در جریان بودم بر خود لازم می دانم که به آنها پاسخ دهم. ایشان گفتند که مسئولین قبل از انقلاب می گفتند که پول های شاه نجس است و ما نمی خواهیم از این پول ها بگیریم. لذا به خود شان اجازه می دادند که از مردم کمک بگیرند. در پاسخ ایشان باید عرض کنم که مدرسه ابا بصیر یک مدرسه مذهبی و خیریه بود و معمولاً از طریق مردم با نظارت هیئت مدیره اداره می شد. البته وجوهاتی هم از طرف حوزه علمیه با نظارت آیت اللّه شمس آبادی به این مرکز کمک می شد. این مرکز از لحاظ درسی زیر نظر آموزش و پرورش اداره می شد. از لحاظ هزینه هم از طرف مردم با نظارت هیئت مدیره حمایت می شد. در آن زمان بهزیستی با نظارت فرح اداره می شد و ما نمی خواستیم قوانین و مقررات آنجا که بعضی از آنها با فرهنگ دینی ما مغایرت داشتند بر ابا بصیر حاکم شود. مثل بی حجاب بودن دختران و نداشتن چادر و روسری. مسأله دیگری که ایشان مطرح فرمودند این بود که ابا بصیر با کریستوفل یکی شد. قبل از انقلاب کریستوفل زیر نظر کلیسا اداره می شد. اما در زمان جمهوری اسلامی کریستوفل هم باید با نظارت نظام جمهوری اسلامی اداره گردد. لذا رأی دادگاه بر این بود که کریستوفل به ابا بصیر منتقل گردد و فعالیت های نابینایان با نظارت ابا بصیر صورت پذیرد. مسأله دیگر ایشان این بود که چرا ما تظاهرات کردیم و با عوامل کلیسا مخالفت نمودیم. عوامل کلیسا و افرادی که در آنجا استخدام بودند بچه ها را تحریک کردند که بر علیه ابا بصیر قیام کنند. آنها هم با این تحریکات با مسئولان و دانش آموزان ابا بصیر مخالفت نمودند. مسأله بعدی که مطرح شد این بود که اینها در سیزده دی سال 60 فرار کردند. با رأی و نظر دادگاه و نماینده دادگاه ابا بصیر اموالی که در کریستوفل داشت را از آنجا بیرون برد. بحث دیگر ایشان این بود که یک نفر بیاید و با مسئول جدید صحبت کند. بنده علی رضا سیفی با دعوت و نوشته آقای شانه که در آن زمان مسئول بهزیستی بوده به مدرسه کریستوفل رفتم و قرار بود با مدیر آن مؤسسه صحبت کنم و آن چه که از اموال ابا بصیر در انبار آنجا باقی مانده تحویل

ص: 146

بگیرم و به ابا بصیر منتقل نمایم. با بچه هایی که از ورود من آگاه شده بودند در دفتر درگیر شدیم. حتی مدیر مدرسه از ورود بچه ها ممانعت کرد و من توانستم از آنجا خارج شوم. هیچ شکایتی در بین نبود و کسی شکایتی نکرد. اموال ابا بصیر را توسط بهزیستی به ابا بصیر برگرداندند. بحث شکایت یک بحث جدا است. ابا بصیر در آن زمان در خیابان آذر کوچه تاج واقع شده بود. دانش آموزانی که در کریستوفل مانده بودند و عوامل کلیسا به تلافی بردن وسایل از کریستوفل شبی را هجوم آوردند تا مدرسه را بگیرند و اموال را ببرند. در همانجا درگیر شدیم و به کلانتری واقع در خیابان عباس آباد رفتیم و بعد هم کار های دادگاهی را خود کلانتری انجام داد و در نهایت رأی دادگاه انجام شد. این پاسخ مختصری به نامه ایشان بود.

ص: 147

محدودیت دارند شده و بر کسی هم پوشیده نیست. در اخبار و روایات هم رفتار ائمه اطهار را با این افراد به خوبی می بینیم. لذا نمی توانیم بی توجه باشیم. چرا که در دوران امام صادق در بین شاگردان ایشان ابا بصیرها تربیت و پرورش یافتند. بنابر این فراوان بودند نابینایانی که به واسطه آموزش هایی که ائمه به آنها داده بودند قلب روشنی داشتند و به آنها ابا بصیر می گفتند. متأسفانه در جامعه ما نسبت به ارائه آموزش ها و امکانات خاص به این گروه پیش بینی خاصی صورت نگرفته بود. در جنگ های جهانی هم استعمار گران به این نتیجه رسیده بودند که دست آویز خوبی است که تحت عنوان کمک به نابینایان و آموزش و نگهداری آنها در کشور هایی مثل ایران از این طریق بتوانند به مسائل ما دسترسی داشته باشند. با مطالعه دو کتاب نقشه های استعمار در مبارزه با اسلام و نقش پدرانه کلیسا در کشور های اسلامی به حقایق و جوانب این مسأله بیشتر پی خواهید برد. حتی تحت عنوان مسائل میسیونری و دینی اشاعه و پخش و نشر مواد مخدر در ایران نیز تشریح شده است. قبل از انقلاب از یک سو سرهنگ کریستوفل به ایران آمده بود و در تبریز با عنوان کمک به نابینایان فعالیت می کرد. اما بعدها به این نتیجه رسیده بود که از لحاظ جغرافیایی اصفهان مرکز کشور است. از این رو مؤسسه خود را تحت عنوان «پرورشگاه نابینایان» به اصفهان منتقل نمود و اهداف سیاسی آلمان را اجرا می کرد. انگلیسی ها هم برای اینکه از قافله عقب نمانند در جوار بیمارستان عیسی بن مریم فعلی کلیسایی با نام لوقا دایر کردند و میسیونری تحت عنوان «مرکز نور آیین» نابینایان را جذب نمود. کلیسا به نابینایان تلقین می کردند که ما می خواهیم نور حضرت مسیح را به قلوب شما بتابانیم. ولی در منویاتشان از آنها استفاده می نمودند. طوری که از بین نابینایان افراد زیادی را به انگلستان و سایر کشورها بردند و تحت اهداف خود شان از آنها استفاده می کردند.

* کلیسا چند سال قبل از ابا بصیر فعالیت می کرد؟

حدود 26 سال قبل از تشکیل ابا بصیر بود. در سال 1347 آقای دکتر بهشتی مجله ای از آلمان فرستاد که روی جلد آن تصویری از درب ورودی مسجد امام «مسجد شاه سابق» کشیده شده بود که دو نابینا جلوی در مشغول گدایی هستند و زیر آن نوشته شده بود: مردمی که عقاید مذهبی دارند و چنین ساختمان باشکوهی ایجاد نمودند معتقدند که نابینا لعنت شده است و کمک به نابینا خلاف خواست خدا می باشد. سپس تصویری از نابینایانی که پشت میز تایپ نشسته بودند را منتشر نمودند. به این منظور که ما نور حضرت مسیح را به قلوب آنها تاباندیم و محبت عیسوی را به آنها انتقال دادیم طوری که نابینایان از گدایی به این درجه رسیده اند. کلیسا از میان نابینایان افرادی را پرورش می داد که منویات آنها را دنبال نمایند. نابینایان بهترین وسیله بودند و حساسیت روی این افراد کمتر بود. در آن زمان نزدیک به تأسیس ابا بصیر دربار و دولت شاهنشاهی و مؤسسه های خیریه یکی دو مدرسه دایر نمودند که آنها هم اهداف دربار را پیاده می کردند. یکی از این مدارس مدرسه رضا پهلوی در تهران بود. اینها نابینایان را طوری تربیت می کردند که در نهایت یا تلفنچی شود یا در کوچه و خیابان می نواختند و هر کس رد می شد به آنها کمک می نمود. در آن شرایط دوستانی داشتیم که با تبلیغات کلیسا علیه اسلام به صورت علمی مخالفت می کردند. آنها جلوی در کلیسا می ایستادند و با افرادی که به کلیسا می رفتند مباحثات علمی می نمودند. افراد عادی خیلی راحت حقیقت را می یافتند و رها

ص: 149

می شدند. وقتی که با نابینایان و اقوامشان مواجه می شدیم آنها می پرسیدند که اسلام چه پیش بینی ها و تدابیری برای نابینایان در نظر گرفته است. نابینایان می گفتند که اگر ما از کلیسا بیرون برویم اسلام یعنی گدایی. البته این یک مسأله عاطفی است که اگر عده ای جلوی مسجد ایستاده باشند، مثلاً یکی عصا به زیر بغل داشته باشد، یکی ناشنوا و دیگری هم نابینا باشد، هر کسی از مسجد بیرون بیاید از لحاظ عاطفی اولین کاری که انجام می دهد دست در جیبش می کند و به نابینا پول می دهد. این روحیه یک نقطه ضعف در ما بوده و هست. در همین بحبوحه بود که عده ای از جوانان مذهبی و فرهنگی به فکر افتادند و با روحانیت شهر صحبت کردند و یک همت جدی صورت گرفت. در صدر روحانیون مرحوم آیت اللّه شمس آبادی فرمودند شما شروع کنید، من همه هزینه ها را تأمین می نمایم. با اهتمام این گروه هیئت مدیره ای تشکیل شد و ساختمانی که برای هیئت قائمیه ساخته شده بود و هنوز ناتمام بود به این گروه اختصاص داده شد. ما زمانی کار را شروع کردیم که ساختمان در حال موزاییک شدن بود. بالاخره در نیمه شعبان سال 1348 در جشن وجود ابا بصیر اعلان گردید. همان روز های اول سه چهار تا از نابینایان بزرگسالی که در کریستوفل زندگی می کردند و از لحاظ ذهنی آمادگی خروج از آنجا را داشتند به ابا بصیر آمدند. اولین دانش آموز خردسال ابا بصیر هم آقای مهدی منصوری مداح مشهور کشور است که بعدها دو خواهرش هم به ابا بصیر آمدند. من در آن موقع 22 سال داشتم. با توجه به اینکه من از ابتدا با این گروه همراه بودم از بنده درخواست شد که کارگاهی دایر نمایم و کار را شروع کنم و هفته ای دو روز به بچه ها آموزش دهم. تشکیل این کارگاه همزمان با تأسیس ابا بصیر بود. قرار شد یکی از دوستان مسئول شبانه روزی شود. از خود نابینایانی که به ابا بصیر آمده بودند از جمله آقای پور زاد و آقای میر زاده به دلیل اینکه به خط بریل مسلط بودند برای آموزش استفاده نمودیم. یکی دیگر از کار های ما آموزش نابینایانی بود که در سطح شهر گدایی می کردند. به هر حال تعداد قابل توجهی از نابینایان جذب شدند. اینها صبح تا ظهر خط نابینایی را آموزش می دیدند. ظهر هم به آنها ناهار می دادیم و بعدازظهر هم کار حرفه آموزی شروع می شد. بنده قرار بود بعدازظهرها هفته ای دو روز بیایم و کمک کنم. اما بیش از بیست و دو سه سال خدمت کردم.

* در آن زمان مدیر آموزشگاه و اعضای هیئت مدیره و هیئت امنا چه کسانی بودند؟

مدیر آموزشگاه آقای اقارب پرست بودند. مرحوم آیت اللّه شمس آبادی رئیس هیئت مدیره بودند. حاج آقا محمد بصیری مدیرعامل اولیه ابا بصیر بودند و آقای احمد بصیری مدیرعامل بعدی. اعضای هیئت مدیره هم آقایان مهندس مصحف، آقای اقارب پرست، مهندس علوی، آقای مرتضوی، مرحوم علی اکبر پرورش، آقای محمد سلامتیان و آقای افضل بودند. هیئت مدیره نقش تأمین کننده داشتند. در آن زمان فرد نابینایی مطلبی نوشته بود مبنی بر اینکه ابا بصیر پول های دولت را نجس می دانست. در صورتی که این طور نبود. دولت پذیرای ابا بصیر نبود. دولت حاضر نبود چیزی را که توسط افراد مذهبی اداره می شود و به ساواک و... وابسته نیست را بپذیرد. حتی حاضر نشدند ما را استخدام نمایند. بنده سال 60 استخدام شدم. حدود 13 سال به طور غیر رسمی و با حقوق کم در ابا بصیر خدمت می کردیم. حتی آموزش و پرورش به ما اجازه ثبت نام نمی داد و به عنوان یک مدرسه ابا بصیر را

ص: 150

نمی پذیرفتند. به هر حال ما باید مجوزی اخذ می نمودیم. در آن زمان آموزش و پرورش معاونتی به نام اداره کودکان استثنایی داشت. خانم هما آهی مسئول این دفتر بود. ایشان بهایی زاده و بهایی بودند. وزیر وقت هم فرخ پارسا بود که او هم بهایی بود. در سفری که خانم آهی به اصفهان آمده بود، ما با ایشان مذاکره کردیم و او هم فریفته شد. ما به وی چادر دادیم و به منزل آیت اللّه شمس آبادی بردیم. ایشان در یک برگه به صورت دست نویس نوشت که فعلاً می توانید ثبت نام نمایید. ما هم تا بعد از انقلاب با همین برگه کار می کردیم. بنده در سال 59 در جبهه بودم. مرحوم بهشتی به اهواز آمدند و من با ایشان ملاقات نمودم. مرحوم بهشتی از بنده خواستند که به ابا بصیر برگردم تا دست اجانب از مراکز کوتاه گردد. وقتی به ابا بصیر باز گشتم برای انجام امور استخدامی پرسنل ابا بصیر به تهران رفتم. شورای انقلاب در شب منزل مهندس سحابی تشکیل شد. من هم به آنجا رفتم و با آقای رجایی آشنا شدم. آقای رجایی به بنده گفت که من امروز پست وزارت را به آقای با هنر تحویل دادم و نخست وزیر شدم. مرا با آقای با هنر آشنا کردند. ایشان هم کارشناسی به اصفهان فرستادند و کارشناس هم به نامه ثبت نام شود استناد کرد و سوابقمان را پذیرفتند. بنابراین ما استخدام شدیم. در مراکز بحث تبلیغات بود و ما معتقدیم که تبلیغ مسیحیت صورت نمی گرفت. در ملاقاتی که ما و نابینایان با امام داشتیم امام 45 دقیقه سخنرانی فرمودند. امام نقشه های استعمار بیگانگان در ایران را تحت عنوان گیاهان صنعتی و دارویی و نقشه برداری از جاده های ما برای گذر نیروها و تأمین مواد غذایی و علوفه شان تشریح نمودند. آنها دین نداشتند که بخواهند تبلیغ کنند. مسیحیت ملعبه دست بیگانگان بود. به هر حال ابا بصیر شروع به کار کرد و روز به روز نابینایانی که در سن آموزش بودند و در کریستوفل و نور آیین تحصیل می کردند و تعمید نشده و رسماً مسیحی نبودند به ابا بصیر آمدند. البته تعداد زیادی از نابینایان مسیحی شده بودند و به خارج مهاجرت نمودند. حتی بعد از انقلاب زمانی که ما کریستوفل و نور آیین را گرفتیم تعدادی از نابینایان به خارج از کشور پناهنده شدند. البته دوتا مسأله با هم داخل شد و به نظر من شاید کمی بی تدبیری شد. در میسیونری انگلیسی و میسیونری آلمانی با هم یکی شده بودند و اهدافشان هم مشترک شده بود و از یکجا دستور می گرفتند. جمهوری اسلامی هم نمی خواست که بچه های ایرانی از آنها کمک بگیرند و می خواست زمام امور را خود به دست بگیرد. اما نیروی متخصصی که با مسائل نابینایان آشنا باشد وجود نداشت. فلذا دست روی ابا بصیر گذاشتند. هیئت مدیره هم به این نتیجه رسیدند که اداره دو مرکز سخت است و آنها را با هم ادغام نمودند که البته با ادغام این دو هم مخالفت شد. من خودم کریستوفل را گرفتم و آنجا در اختیار من بود. بعد از ادغام این دو مجموعه با هم مشکلات زیاد شد. البته مشکلات بعد از ادغام ربطی به ابا بصیر و دایره اسقفی کلیسا نداشت. در آن زمان تب شوراها بالا گرفته بود. کارخانه ها و مؤسسات می خواستند مستقل و شورایی اداره شوند و مدیر نمی خواستند. مثلاً مرغداری سیمرغ، کارگران، مهندسان را اخراج کردند و اعلام کردند مرغ ها نیاز به مهندس ندارند چون فناوری مرغداری را نمی دانستند و به جای دادن غذا های مقوی به مرغ ها نان خشک آب زده می دادند که باعث شد مرغ ها، از تخم رفتند و دیگر تخم نکردند. تب شوراها برای هیئت مدیره و مهندس و... ارزشی قائل نبودند. نابینایان هم

ص: 151

همین طور بودند. مخصوصاً با نفوذ چند تا از افراد جنبش چپ در میانشان. ما می بینیم که بعد از این مسائل آقای ذبیح اللّه عباس پور، یداللّه سنجری و مصطفی رومی زاده را دستگیر کردند و اینها با راه اندازی جو مخالفت علیه ابابصیر ارتباط داشتند. لذا رسیدگی و عدم رسیدگی هیئت مدیره بهانه بود. اینها می گفتند تمام اموال ابا بصیر را در اختیار ما قرار دهید و پول هم بدهید. ما می خواهیم مستقل باشیم. البته بنده خاطراتی هم در این زمینه دارم. بعضی از همین افراد الآن وقتی مرا می بینند از بنده عذر خواهی می کنند. در آن موقع من مدیر کریستوفل بودم. بعد ابا بصیر به ما ملحق شد. آقای ملک مسئول شبانه روزی ابا بصیر بود و ما دو نفر بیشتر مطرح بودیم. بچه های نابینا به نماز جمعه رفته بودند. بحث سیاسی دو قطب روحانی اصفهان مطرح بود. آیت اللّه مظاهری امام جمعه و آقای خادمی رئیس هیئت مدیره ابابصیر در رأس دو جریان بودند. بچه های نابینا بر علیه ما شعار می دادند و سینه می زدند. شعار می دادند «امام خمینی و شاه دو قطب متضادند/ این ملک و تلاتوف عامل حرف سالند» به هر حال در طی مذاکرات ابا بصیر به این نتیجه رسید که بهزیستی که موظف به تأمین مسائل رفاهی و مالی نابینایان بود آنجا را در اختیار خود قرار دهد و ابا بصیر هم دانش آموزانش را به ساختمان خودش منتقل نماید و این کار را هم انجام داد. به هر حال این مسأله کاملاً سیاسی بود. ابا بصیر با هدفی که داشت کار را شروع کرد. تفاوت سیستم آموزشی ابا بصیر با مراکز دیگر این بود که مثالی که می خواهم بزنم قشنگ نیست ولی من این مثال را در بنیاد شهید برای آموزش جانبازان زدم. چوب داران اصطلاحی دارند که به یک سری از گوسفندان گوشتی و به یک سری هم داشتی می گویند. گوشتی برای استفاده مردم به بازار فرستاده می شود، داشتی گوسفندانی هستند که می خواهند شیر شان را بدوشند یا زاد و ولد نمایند. متأسفانه میسیونرها و مراکز قدیمی نابینایان را می بردند، از آنها نگهداری نموده و به آنها آموزش می دادند و آنها را داشتی می کردند و در جهت اهدافشان از نابینا استفاده می نمودند. بنابراین کارگاهی درست می کردند تا نابینایان از آنجا بیرون نروند و همانجا بمانند. اما تز ابا بصیر مقابل اینها بود. ما نابینایان را چنانچه بزرگسال بودند، به محض اینکه خط بریل را یاد می گرفتند و دوران ابتدایی را می خواندند، از لحاظ حرفه آموزی آنها را آماده می نمودیم و وارد بازار کار می کردیم تا بتوانند مستقل زندگی کنند. بنابراین اگر آمار دقیقی بگیریم می بینیم که تعداد افرادی که ابا بصیر قبل از انقلاب و اوایل انقلاب شاغل کرد بیشتر از تمام مراکز آموزشی کشور در طول تاریخ است. بنده شخصاً تمام کارخانه های استان اصفهان و کشور را از در ورودی تا در خروجی را بازدید نموده و بررسی کردم که نابینا چه کار هایی و با چه آموزش هایی را می تواند انجام دهد و همه را یادداشت نمودم. سپس آموزش های لازم را به نابینایان دادیم و راهی بازار کار نمودیم. ما نمی خواستیم آنها را نگه داریم و کنار شان عکس و فیلم بگیریم و به مردم نشان دهیم. ما می خواستیم اینها زندگی مستقلی داشته باشند. شما کمتر نابینایی را خصوصاً قبل از انقلاب پیدا می کنید که بزرگسال باشد و آموزش های لازم را دیده باشد ولی صاحب خانه و زندگی و همسر نباشد. ما حتی خدمات مددکاری هم ارائه می کردیم مثل خرید منزل و تهیه مایحتاج زندگی. ابا بصیر نمی خواست کار هایش را در بوق و کرنا کند. فقط می خواست کار انجام شود. به هر حال ابا بصیر ادغام

ص: 152

شد و بعد هم جدا شدند. بنده تا سال 70 در ابا بصیر بودم. من از سال 48 فعالیتم را شروع نمودم. بعد هم مسأله اعزام و مأموریتم پیش آمد که چند سالی در دبی بودم. میزان تحصیلات من کارشناسی معارف اسلامی و فوق دیپلم آموزش ابتدایی می باشد. بنده معتقدم هم از سوی هیئت مدیره ابا بصیر و هم از طرف آموزش و پرورش در حق ابا بصیر کم لطفی شد. چون هیچ مشکل یا تضاد لا ینحلی نبود. دوستان آموزش و پرورش تصورات غلطی داشتند که فکر می کردند ابا بصیر با یک مدرسه عادی یکسان است. هیئت مدیره هم ابا بصیر را تافته جدا بافته می دانستند.

* آیا شما آماری از نابینایانی که به دانشگاه راه یافتند و فارغ التحصیل شدند دارید؟

آمار دقیقی ندارم. ولی بنده در سال 56 آماری تهیه نمودم که 163 نفر نابینا را مشغول به کار کرده بودیم. مثلاً حدود ده دوازده نفر در استان یزد مشغول به کار بودند. اینها دارای اشتغال پایدار بودند. مثلاً نابینا را در بهداری استخدام می نمودیم. در اول انقلاب مرحوم دکتر پاک نژاد رئیس بهداری یزد بود و بعد هم نماینده مجلس شد. با توجه به اینکه ما قبل از انقلاب هم با ایشان و هم با آیت اللّه صدوقی راجع به کار های ابا بصیر در ارتباط بودیم؛ لذا با ایشان مذاکره کردیم یکی از نابینایانی که اهل احمد آباد اردکان بود را در بهداری استخدام نمودیم. یا اینکه در کارخانه بافت ناز اصفهان شش کارگر رسمی نابینا داشتیم. اما در مشاغل آزاد کمتر موفق بودند. در کارخانه ها نابینایان تولید می کردند. مثلاً در کارخانه صنایع فرش نابینایی بود که غلتک های صنعتی را که کارگاه ما تولید می کرد و کارخانه نیاز داشت را در کارخانه تولید می کرد و همانجا استخدام شد. کاری که در هیچ جای دنیا صورت نگرفته بود ما برای اولین بار انجام دادیم. من حتی از بیمارستان ها هم بازدید نمودم. روزی به بیمارستان فروغ ابهری رفتم و از محل رادیولوژی بازدید کردم. در این بخش یک تاریک خانه وجود داشت. تصاویری که گرفته می شد باید ظاهر شوند و برای یک بینا آن قسمت مثل یک زندان بود. اما نابینا می تواند کار کند. لذا دو نابینا را در این بخش مشغول به کار نمودیم. کارشناس باید خود به دنبال کار برود. الآن در بهزیستی این طور هست که اگر کسی به کارشناس زنگ بزند و خواهان نابینای جویای کار باشد نابینا را برای کار معرفی می کنند. در انگلیس مربی نابینایی را تربیت کرده بود و می خواست او را در کارخانه ای مشغول به کار نماید. صاحب کارخانه گفته بود که من حقوق دو نفر را پرداخت می کنم ولی آن نابینا سر کار نیاید. او هم گفت که من هدفم پول گرفتن نیست. من می خواهم کار کنم. او یک کامیون روباز کرایه کرد. یک ماشین تراش و یک ژنراتور روی آن می گذاشت و هر روز صبح جلوی در کارخانه پارک می کرد. آن نابینا در انظار عمومی تراش کاری می کرد. چند روز که گذشت رئیس کارخانه متوجه شد و او را استخدام نمود.

* چند درصد مددجویان و دانش آموزان ابا بصیر غیر بومی بودند؟

ص: 153

البته تعداد متغیر بود ولی حدود یک سوم از اینها اصفهانی نبودند. بعضی از آنها از شهرها و استان های دور بودند مثلاً اهل تبریز یا بندرعباس بودند. ما از سراسر کشور نابینایان را می پذیرفتیم. یکی از مشکلات کاری ما این بود که اگر بچه های نابینا ارتباطشان را با خانواده ها قطع می کردند دچار مشکلات عاطفی می شدند و یا از خانواده شان بریده می شدند و دیگر بر نمی گشتند. ما نمی خواستیم این طور باشد. الآن در استان فارس بیش از سی نابینای بزرگسال شاغل تربیت کردیم. ما باید با خانواده های نابینایان هم ارتباط برقرار می کردیم. مثلاً شب های جمعه بچه های شبانه روزی که منازلشان نزدیک اصفهان بود، خانواده هایشان می آمدند و اینها را به منزل می بردند و شنبه بر می گرداندند. اما بچه هایی که اهل مناطق دور افتاده بودند، خانواده های متدینی بودند که شب جمعه اینها را می بردند و شنبه می آوردند و این کار بزرگ تأثیر خوبی در روحیه بچه ها داشت. این خانواده های متدین را ما معرفی می کردیم. اما یک کار سختی که ما داشتیم این بود که بچه ها باید بالاخره والدینشان را می دیدند. ما مجبور شدیم کرایه رفت و آمد والدین را تقبل کنیم تا مثلاً از مرودشت شیراز بیایند و با فرزندانشان ملاقات کنند. حتی برایشان امکانات و خوابگاه تدارک می دیدیم، یا کرایه می دادیم تا پدر و مادر بیاید و فرزندش را با خود ببرد و مجدداً برگرداند. برای این کار ما باید می رفتیم و راه عبور و امکانات خانواده ها را بررسی می کردیم. کار های جنبی و مددکاری های ابا بصیر بسیار مهم تر از کار خودش بود. آموزش در کنار این کارها معنا می پذیرفت.

* در بحث درمان ابا بصیر چه اقداماتی انجام داد؟

بعضی از افراد دارای بیماری هایی مثل دیابت یا فشار خون بودند که تحت درمان قرار می گرفتند و پزشک مرتباً آنها را معاینه و معالجه می نمود. مسئولین شبانه روزی هم باید در جریان بیماری شان قرار می گرفتند. معلمان هم باید در جریان قرار می گرفتند. به هر حال کار های خوبی انجام گردید. چنین مجموعه ای نمی توانست یک سری ابعاد را در نظر بگیرد و نسبت به بقیه مسائل و مشکلات بی تفاوت باشد. ما همان روز های اولیه ورود یک نابینا به ابا بصیر به شهرش می رفتیم. مثلاً ما نابینایی داشتیم که اهل قیر و کارزین فارس بود. الآن او دارای چهار دختر و یک پسر است که همه دارای تحصیلات عالیه هستند. ایشان در سن بیست سالگی وارد ابا بصیر شد. ما به قیر و کارزین رفتیم. چون می خواستیم او را آموزش دهیم و به منطقه خودش بفرستیم. ولی طی بررسی ها متوجه شدیم که در آن منطقه امکان اشتغال برای فرد نابینا وجود ندارد. بنابراین در اصفهان در کارخانه روغن نباتی مشغول به کارش کردیم. برایش امکانات و لوازم زندگی تهیه نمودیم و با پولی کمتر از 3000 تومان برایش خانه ای مهیا کردیم. متأسفانه الآن یکی از مشکلات بزرگی که مراکز مشاوره دارند این است که مددکار ندارند. مثلاً مشاور یک کار عملی پیشنهاد می دهد که حتماً باید با کمک مددکار انجام شود. یکی از حسن های ابا بصیر دارا بودن مددکاری قوی بود.

ص: 154

* در زمانی که شما در ابا بصیر شاغل بودید تعداد افرادی که در آنجا تحصیل می کردند به چند نفر رسید؟

تا جایی که خاطرم هست بیش از 200 نفر بودند. البته این رقم در آخرین سال های خدمتم در ابا بصیر بود. اینها بیشتر آموزشی بودند و دیگر بزرگسال به آن مفهوم نداشتیم. زمانی بود که ما بزرگسالان غیر تحصیلی داشتیم که اینها بیشتر برای اشتغال آموزش می دیدند. اینها تا بعد از انقلاب بودند. اما پس از جابجایی حذف شد و به بهزیستی واگذار گردید. یعنی مسائل مددکاری و رفاهی و حرفه آموزی به بهزیستی محول شد. اما بهزیستی هم در این کارها موفق نبود.

* آیا شما قبل از بازنشستگی از ابا بصیر جدا شدید؟

خیر من وقتی از خارج برگشتم از اداره آموزش و پرورش استثنایی یک سال و نیم قبل از پایان خدمتم درخواست بازنشستگی دادم. چون می خواستم به مسائل زندگی ام برسم. چون ما بیمه نبودیم و حقوق قابل توجهی هم از ابا بصیر دریافت نمی کردیم. من می خواستم کار دیگری را شروع کنم. به هر حال با درخواست من موافقت نشد. من هم گفتم که من وظیفه شرعیم را انجام می دهم به شرط اینکه موظف به ساعاتی که شما می خواهید نباشم. با این شرط موافقت شد و کارشناسی یکی دو مدرسه را به بنده دادند. وقتی هم که بازنشست شدم از من خواستند که به کارم ادامه دهم.

* پس از شما چه کسی پیگیر این گونه کارها بود؟

من فکر می کنم دیگر این کارها انجام نمی شد. تفاوت آموزشی که در ابا بصیر داده می شد با آموزشی که در جاهای دیگر داده می شد این بود که مثلاً یک نابینا تا سطوح دانشگاه و بالاتر پیش می رفت. ولی وقتی می خواهد از منزل بیرون بیاید متکی به افراد بینا است و اگر کسی نباشد که کمکش کند دچار آسیب می گردد. چون درس زندگی نیاموخته است و فقط یک سری مسائل تئوری یاد گرفته است. ما در ابا بصیر اول زندگی را به بچه ها یاد می دادیم و بعد بحث آموزش مطرح بود. لذا نابینایانی که در آن برهه زمانی آموزش دیده اند بسیار خود کفا هستند و به راحتی رفت و آمد می کنند. ما به نظام آموزشی کشور ایراد وارد می کنیم و این ایرادات را هم به شورای انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و دفتر رهبری فرستادیم. مثلاً در بحث ازدواج یک بچه از ابتدا تا زمانی که ازدواج می کند، پدر و مادر آرزوهای زیادی برایش دارند. ولی بچه هنوز درس زندگی نیاموخته است. به همین دلیل است که آمار طلاق در کشور بالا است. نابینا هم باید ابتدا درس زندگی بیاموزد، سپس آموزش ببیند.

* شما در حال حاضر یک بنیاد فرهنگی را اداره می کنید و بسیار هم موفق بودید و رابطه خوبی هم با مددجویان قبلی و فعلی ابا بصیر دارید. این یک نقطه قوتی است هم برای جنابعالی و هم برای

ص: 155

ابا بصیر. ضمن آرزوی توفیق روز افزون برای شما لطفاً در رابطه با فعالیت های فعلی خود نیز توضیحاتی ارائه فرمائید.

بنده از حدود سال 46 یعنی قبل از تأسیس ابا بصیر به همراه تعدادی از دوستان مذهبی و فرهنگی با مؤسسات خیریه آشنایی داشتیم و فعالیت های فرهنگی انجام می دادیم. در حال حاضر هم با تعداد زیادی از خیریه ها همکاری دارم. ما با هر کدام که کار می کنیم قرار می گذاریم که بودجه ای به بخش فرهنگی اختصاص دهند. بنده در خیریه ها فعالیت های فرهنگی را پیگیری می نمایم. کانون پیوند مهر هم که مستقیماً زیر نظر بنده فعالیت دارد با هدف فرهنگ سازی و نو الگودهی ازدواج آسان تأسیس شده است. ما از انتخاب همسر و همسر یابی تا مشاوره و مراسم عقد و عروسی خدمات ارائه می نماییم. ما بخش عرضه محصولات فرهنگی را هم داریم و حدود 600 عنوان کتاب در زمینه ازدواج داریم و همه را هم بررسی کردیم که با فرهنگ و مذهب ما منافات نداشته باشد. بهترین های شهر عضو ما هستند حتی ارائه تسهیلات ازدواج اعم از مراسم عقد و عروسی و تالار و... را هم ارائه می کنیم. ما بیش از 8000 مراسم ازدواج را انجام دادیم و بیش از 83 درصد هم از کار ما رضایت داشتند. ما نه از دولت یارانه می گیریم و نه اعانه دریافت می کنیم. ما حدود 800000 تومان دریافت می کنیم و همه مراسم عقد را انجام می دهیم. هنر این است که با همین پول کم بتوانیم مؤسسه را اداره نماییم.

ص: 156

از اوّل که ابابصیر آمدم معلم بودم و سر کلاس حاضر و تدریس می کردم.

* چه مقطع هایی؟

در ابابصیر یک کلاس ثابت نبود. کلاس دوّم، سوم، چهارم تدریس کردم حتی پنجم هم تدریس کردم. بعدازظهرها که کلاس های فوق العاده بود مربی قرآنشان بودم و با بچه ها حفظ قرآن و حدیث کار می کردم.

* چه سالی برای مدیریت انتخاب شدید؟

سال 72 بنا به پیشنهاد هیئت مدیره به عنوان مدیر مجتمع آموزشی ابابصیر انتخاب شدم و 4 سال این مسئولیت را به عهده داشتم.

* یعنی تا سال 76؟ بعد از آقای سعیدیان شما بودید و بعد از شما چه کسی بود؟

بله، بعد از آقای سعیدیان و بعد از من آقای حسین مظاهری، البته مدتی مسئولیت کتابخانه نابینایان ابابصیر را داشتم که هم کتاب می نوشتم. آن وقت خیلی امکانات کم و دستگاه های قدیمی که بود از آنها استفاده می کردیم و دعای کمیل، دعای ندبه، دعای هفته، دعای عهد و کتاب های مختلفی برای نابینایان تهیه می کردیم.

* به نظر شما آیا ابابصیر نقشی در ارتقای سطح اجتماعی و فرهنگی نابینایان داشته است؟

به نظر اینجانب کار بسیار خوبی شد به خاطر اینکه قبل از تأسیس ابابصیر دو مرکز یکی زیر نظر آلمانی ها (کریستوفل) و دیگری هم زیر نظر انگلیس ها بود. عنوانش خدمت به نابیناها بود ولی در حقیقت اهداف خودشان را داشتند اجرا می کردند. یعنی تبلیغ مسیحیت و لااقل بی دین کردن نابیناها و بی تفاوت کردن نسبت به انگیزه های دینی و شاگردان در آن زمان می گفتند: ما وام دار ابابصیر هستیم. هرچه از مسائل دینی را یاد گرفتیم در ابابصیر بود. در مدرسه کریستوفل که بودیم نمی گذاشتند ما نماز بخوانیم. مُهر ما را در تنور می گذاشتند و اذیتمان می کردند. با چند تا از نابیناهای دیگر خدمت آیت اللّه شمس آبادی رفتیم، آیت اللّه شمس آبادی هم به عنوان یک روحانی متعهد و علاقه مند به نشر معارف اهل بیت با یک سری از دوستان اقدام به تأسیس ابابصیر کرده بودند.

* به نظر شما ابابصیر توانسته است فرهنگ اسلامی و شیعی را در اذهان و بلوغ دانش آموزان نابینا تثبیت کند. یعنی با صِدق دل بپذیرند یعنی وجودش را با پوست و استخوانشان حس کنند و توانستند آن را جا بیندازند و قبول قلبی کنند؟ آیا توانسته این کار را بکند؟ شما چه ارزیابی دارید؟

صد درصد که این طوری نیست، چون پیغمبر اسلام هم که آمدند همه مردم صد درصد مؤمن و مسلمان و شیعه نشدند. ولی بارها از ایشان سراغ دارم که گفتند: ما هرچی داریم از ابابصیر است و

ص: 158

خودشان را وام دار ابابصیر می دانند. متعهد، آدم های مذهبی، نمازش را بخواند، روزه اش را بگیرد، اعتقادات مذهبی و باورش را داشته باشد. اگر احیاناً جایی بنا باشد از اسلام و تشیع و از حریم امام زمان(عج) دفاع کند آمادگی داشته و این کار را کرده است.

* آیا ابابصیر توانسته از دانش آموزان مبلغ دینی بسازد؟

بله، همین الآن، فعلاً تا آن جایی که حضور ذهن دارم 4 یا 5 تا از آنها را با اسم و مشخصات می دانم که در لباس روحانیت هستند و بعضی دیگر مشغول در کار خودشان هستند اما انگیزه ا ش را دارند که برای نابینا خدمت کنند. فرهنگ را یاد گرفته در ابابصیر مثلاً خودشان در یزد، شهر زابل جاهای دیگر دارند اقدام می کنند و باورهایی که داشتند در ابابصیر استارتش زده شده است. زمانی در ابابصیر فقط دعا فرج بعد از هر وعده غذایی می خواندند، و بعدش می خوابیدند.

* برخی انتقاد می کنند که ابابصیر مثل کشیش های مسیحی از نابینایان استفاده تبلیغی می کرده، و به جای تشویق و ترغیب به درس و ارتقای علمی، خواهان ارتقای مذهبی نابینایان بوده و بیشتر روی بُعد مذهبی کار کرده است. شما چه جوابی برای افرادی که چنین تفکری را دارند و معتقدند ابابصیر فقط در بعد معنوی کار کرده و در بعد علمی کار نکرده است، دارید؟

به نظرم افرادی که چنین تفکری دارند یا واقعاً مغرضانه این صحبت را می کنند یا بی اطلاع اند. در آن زمان که کامپیوتر در اصفهان راه افتاده بود، اولین نابینا آقای علی اکبر حاتمی (مهندس کامپیوتر و شاغل در شرکت هسا و از مهندسین موفق کامپیوتر) بود که با کمک و تشویق های ابابصیر کامپیوتر را یاد گرفت. خیلی ها می گفتند کامپیوتر حرام و نجس است، به جای آن به حوزه بروید. ولی ابابصیر استارت این کار را زد. همچنین آقای وطن خواه که الآن کارشناسی ارشد یا دکتری جغرافیا دارد، از این دسته افراد هستند. کسانی که از نظر دینی خیلی پیشرفت کرده اند، یعنی هم دینی و علمی پیشرفت داشته اند و با تخصص در رشته های مختلف فعالیت می کنند.

* از نظر شما آسیب پذیری ابابصیر در چه چیزی بوده است؟ یعنی چه مواردی سراغ دارید که موجب آسیب پذیر شدن ابابصیر شده است. از چه جاهایی ابابصیر آسیب دیده است؟ مسئولین بودند؟ محصلین بودند؟ دوره زمانی بوده است؟

نه، قطعاً نمی توان گفت مسئولین بودند. شاید کاری باید انجام می شد، ولی به نحو احسن انجام نشده است. اما مسأله جو حاکم در ابابصیر بود. چون جو مذهبی حاکم بود. عده ای با این کار مخالفت می کردند و می خواستند بچه هایشان موسیقی یا شطرنج یاد بگیرند. ابابصیر بنا بر باور دینی که داشت مخالفت می کرد.

* به نظر شما نقاط قوت ابابصیر در چه چیزی بوده است؟

ص: 159

یکی از نقاط قوت ابابصیر این بود که به طور کامل از پتانسیل هایی که در اجتماع بود استفاده می کرد. یعنی افرادی را که صاحب منصب بودند و در اجتماع نفوذ داشتند به ابابصیر دعوت می کرد و آنها را با اهداف خود از نزدیک آشنا می کرد و در جریان کار ابابصیر قرار می داد. آنها می دیدند نابینایی که باید الآن در خیابان تکدی می کرد به اینجا آمده و مسائل دینی را اجرا می کند. یا در کارگاه ها غلتک، برس، یا مواردی که مورد نیاز کارخانه های ریسندگی و بافندگی است را درست می کنند. حتی بعضی از آنها مثل شیخ حسن باقری در کارخانه شهناز مشغول به کار شد. به انواع مختلف از موقعیت ها برای به کارگیری نابیناها استفاده می کرد. مثلاً در شرکت واحد به عنوان بلیط فروش یا تلفنچی.

* روش آموزشی ابابصیر چه ویژگی هایی نسبت به دیگر مدارس نابینایی داشت؟ وجه تمایز ابابصیر نسبت به دیگر مراکز را چه می دانید؟

از ابتدا قرار بر این بود ابابصیر مرکزی به روز باشد. به همین جهت بخشی در ابابصیر بود که مسئول ترجمه متون انگلیسی که از کشورهای انگلستان، آمریکا یا دیگر کشورها به دست می آمد بود. آقای اقارب پرست به عنوان اولین مدیر برای دوره تخصصی نابینایان به انگلستان رفتند.

* آیا مربی های ابابصیر به شیوه های سلیقه ای و با تجربه شخصی خود که با سعی و خطا به دست می آوردند، به نابینایان آموزش می دادند یا از روش های عمومی و علمی که در آن زمان با تجربه همگانی به دست آمده بود استفاده می کردند؟ مثلاً خودتان اشاره کردید که من دوره دیدم. آیا معلم ها ابتدا دوره آموزشی می دیدند و بعد آموزش را شروع می کردند یا می آمدند و آموزش را یاد می گرفتند؟

نه. اغلب دوره هایی که مخصوص نابینا بود می دیدند و اگر هم دوره ندیده بودند، با همفکری در شورایی که روزهای پنجشنبه در مدرسه با حضور همه همکاران برگزار می شد، اگر مورد و مشکلی در زمینه تدریس یا شرایط دانش آموز داشتند، با استفاده از تجربیات همکاران و تبادل نظر و کمک آقای اقارب پرست راه کارها ارائه می شد و تا هفته بعد آن موارد انجام می شد و میزان موفقیت را در جلسه بعد اعلام می کردند.

* علل و عوامل موفقیت دانش آموزان ابابصیر را در چه مواردی می دانید؟ موفقیت آنها در کدام یک از زمینه های علمی و آموزش، اشتغال، روابط اجتماعی و یا موارد دیگر بوده است؟

- در زمینه های مختلف پیشرفت داشتند. بعضی ها از لحاظ روابط اجتماعی توانمند بودند و خیلی راحت توانستند به عنوان اپراتور و تلفنچی در ادارات و کارخانه ها یا مراکز دیگر مشغول کار شوند. بعضی ها از لحاظ علمی پیشرفت کردند و تحصیلات خود را تا مقطع لیسانس، کارشناسی ارشد و دکتری هم ادامه داده اند. اتفاقاً یکی از آنها که دکترای جغرافیا داشت از انگلستان. با من تماس داشت و گفت در ایران امکانات برایم مهیا نبود، به اینجا آمدم و مشغول هستم. بعضی از آنها از لحاظ تبلیغی پیشرفت داشتند و در سخنرانی یا مداحی موفق هستند.

ص: 160

* بخش روحانیت در ارتقاء و پیشرفت ابابصیر در مقایسه با مدارسی که تا این حد بعد روحانیت و دینی ندارند و فقط درس می دهند چگونه ارزیابی می کنید؟

بسیار تأثیرگذار هست. آیت اللّه شمس آبادی که مؤسس ابابصیر بودند، بیشتر اوقات در هیئت امنا و هیئت مدیره ابابصیر حضور داشتند.

* با توجه به اینکه شما نیروی آموزش و پرورش بودید ولی در ابابصیر خدمت می کردید، به نظر شما آموزش و پرورش اصفهان چه ارتباط و تعاملی با ابابصیر داشت؟ چه نقشی داشت؟ نقش آنها مثبت بوده یا منفی و دلیل آن را هم بفرمایید.

مثبت بود و همکاری خوبی می کردند. به همین جهت بنده حقوق بگیر آموزش و پرورش بودم تا بازنشسته شدم و بعضی از کارمندان بودند که حقوق بگیر آموزش و پرورش بودند. اعم از مدیر، معاون، راننده متأسفانه همکاری هایشان کم رنگ بود و حتی کارشکنی هایی هم یک توسط بعضی عوامل که آنجا بودند ایجاد می شد.

* آیا آموزش و پرورش نمی توانست رفتار بهتری داشته باشد و از این ظرفیت برای پیشرفت نابیناهای استان استفاده کند؟

می توانست این کار را بکند. یک دوره مسئولین متأسفانه سلیقه ای عمل می کردند یعنی حتی ما باید توجیه شان می کردیم نابینا یعنی چه؟ برایشان چکار می کنیم، این قدر نسبت به مسائل نابیناها بی اطلاع بودند.

* حتی قسمت آموزش استثنایی؟

نه، ما سال 68، 67 که سازمان آموزش و پرورش استثنایی به وجود آمد قبلاً از آن ما جزو معاونت ها بودیم. خیلی استقبال می کردند و خوششان می آمد از کارهایی که در ابابصیر انجام شده بود.

* آیا نهادهای دولتی، غیردولتی از آموزش و پرورش تا مثلاً شهرداری و سایر ادارات و... . آیا اینها در پیشرفت یا پسرفت ابابصیر نقش داشتند. شما چگونه ارزیابی می کنید؟

من معتقدم که همکاری خوبی می کردند. مساعدت می کردند. بسترش را فراهم می کردند که ابابصیر توسعه پیدا کند.

* این به شرط زمان هم تفاوت داشت، یعنی قبل از انقلاب و بعد از انقلاب فرقی می کرد؟

قبل از انقلاب پر رنگ تر بود، بعد از انقلاب هم بود ولی قبل از انقلاب همکاری با موسسه ابابصیر بهتر بود.

ص: 161

* آیا شرایط انقلاب بین سال های 57 تا 61 که نابسامانی هایی ایجاد شده بود تأثیری بر ابابصیر داشت؟ تأثیرات مثبت یا منفی؟

در تظاهرات و راهپیمایی ها نابیناها را می بردیم شرکت می دادیم. یادم است قرار شد که آقای مهندس بازرگان رئیس دولت موقت معرفی شود. از ابابصیر به میدان امام رفتیم، نابیناها را هم برده بودیم. و آنها هم شرکت کردند.

* اینها چه تأثیری در ابابصیر داشت و انقلاب چه تأثیری در ابابصیر داشته است؟

من نظری ندارم.

* چرا ابابصیر نتوانست مثل نهادهای معلولین در غرب سیر صعودی داشته باشد و به دانشگاه دست یابد. چون می دانید یک سری از دانشگاه ها که الآن کارهای خاص معلولین را انجام می دهند اوّل از یک مؤسسه کوچک شروع شده بعد بزرگ شده و تبدیل به دانشگاه شده است، بنده به عنوان یکی از اعضای هیئت امنا یادم هست که صحبتی شده و قرار بود که اینجا یک دانشگاه مخصوص نابینایی باشد یعنی در واقع علوم نابینایی تدریس شود و به یک دانشگاه تبدیل شود و با آقای دکتر جاسبی هم صحبت هایی شده بود. حالا نمی دانم به چه علتی این کار عملیاتی نشد؟

می تواند عدم همکاری مسئولین مرتبط با آموزش و پرورش و آموزش عالی باشد. همکاری به آن صورت نکردند و تغییر مدیریت بوده، تغییراتی که در ابابصیر پیش آمد.

* شما نمی دانید چرا نتوانستند به آنجا برسند؟ نظری ندارید؟

نخیر.

* آیا ساختار دو وجهی ابابصیر درست بوده که از یک طرف کارهای آموزشی می کرده از طرفی هم فعالیت های خدماتی می کرده، ضمن اینکه درس می داده، آموزش کلاسیک داشته، در کار اشتغال زایی بوده؟ شما منافاتی می دیدید؟

بسیار کار مثبتی بوده و اتفاقاً کار خوبی بوده است.

* به نظر شما ابابصیر در ارتقای فرهنگی و اجتماعی نابینایان تأثیر مثبت داشته یا برعکس بوده؟

به نظر من بسیار تأثیرگذار بوده چون نتایج را می بینم. همین الآن هم یک سری از نابینایان که ارتباط دارم نه به خاطر اینکه من یک روز مدیر بودم. ارتباط با هم داریم. خیلی هایشان می گویند ما هرچه یاد گرفتیم از مسائل دینی و کارهای اجتماعی در ابابصیر یاد گرفتیم.

* یعنی موفقیت هایشان را مدیون ابابصیر می دانند.

ص: 162

حتی روابط اجتماعی خودشان را، حتی می توانند ارتباط با مردم برقرار کنند. همین که در خیابان بتوانند حرکت کنند، جهت ها را پیدا کنند، همیشه لازم نباشد یکی همراهشان باشد.

* مهارت افزایی و افزایش خلاقیت و قدرت عقلانی دانش آموزان در ابابصیر چگونه بوده است؟ همین چیزی که الآن شما یک بخشی را در سؤال قبلی مطرح کردید. مهارت های خاصی که داشتند، افزایش مهارت هایشان و خلاقیت هایشان.

نگاه می کردند دانش آموز توانایی دارد. می تواند گروه سرود کار کند. گروه سرود خیلی توانمندی داشتند. این دانش آموز توانمند است. می تواند در نمایش کار کند که کار خیلی سختی هم است چون در صحنه نمایش وقتی که طرف ببیند، تا ندیده می خواهد اجرا کند، فرق می کند تا به او بگویند این کار را بکن. وقتی غضبناک می شوی، این قیافه را بگیر. وقتی شاد می شود، این کار را بکن و کارهایی که بود، از توانایی هایشان استفاده می کرد، برایشان برنامه ریزی می کرد.

* آیا ابابصیر صرفاً بر حفظ محفوظات تأکید داشت یا تأکید دارد؟ یا به روش های پیشرفته مثل افزایش تعقل و قدرت حل مسأله کار می کرد. چه جور کار می کند؟ شما چه جور ارزیابی می کنید زمانی خودتان بودید یا حالا که نظاره گر هستید و در جریان کارها هستید. به نوعی عضو هیئت امنا هم هستید.

من معتقدم که هم آن وقت و هم حالا از هر دو روش استفاده می شد. یکی می توانست حفظ کند، از حافظه اش استفاده کند. آن هم که آمده به روز باشد برود و کارهای مختلف را یاد بگیرد. تشویقش می کردند و بسترش را برایش آماده می کردند که برود.

* چه نقدی بر روش آموزشی ابابصیر داشتید یا دارید؟

من نظر خاصی ندارم.

* چند درصد دانش آموزان ابابصیر به رفاه زندگی مطلوب نسبی دست یافتند، از نظر اینکه درس خواندن و... و چرا بقیه نتوانستند دست یابند؟ مثلاً فرض کنید شما آقای منصوری را معرفی کردید به عنوان یک آدم موفق یا مثلاً شخصی که رفته دکترا گرفته دارد کار می کند.

آماری دقیق ندارم اما می دانم در یک خانواده هستند، یک برادر خیلی رشد علمی پیدا می کند، دیگری در کار اقتصادی پیشرفت می کند، یکی هم عادی. داخلشان همه جور داشتیم.

* بیشترشان به نظر شما موفق بودند، یا بیشترشان ناموفق بودند؟

اکثر آنها موفق بودند، و حداقل یک کاری برای خودشان دست و پا کردند.

ص: 163

* آنهایی که به نتیجه نرسیدند به نظر شما انگیزه های درونی شان بوده، یا آموزشی بوده؟ شما مثال زدید دو تا برادر از یک خانواده در مدرسه درس خوانده اند ولی یکی موفق بوده و دیگری ناموفق.

آن علتش از خودش بوده است و توانایی هر کسی فرق می کند.

* مدیریت ابابصیر چگونه بوده؟ آیا با دانش آموزان صمیمی بوده و تعامل مطلوب داشت؟ به نظر شما مدیریت روابط خوبی با محصلین داشت؟

اغلب این طوری بود که با هم اردو می رفتیم، در اردوها همگی با هم به استخر می رفتیم. اینکه چون من مدیر بودم از آنها جدا باشم، اینطور نبود.

* پس اینطور نبود که بچه ها از معلمین و مدیر بترسند؟

نه، ارتباطمان در اردو خیلی صمیمی بود.

* چه خاطره ای از دوره تدریس دارید؟ چون شما مدرس آنجا بودید، چه خاطره شیرینی دارید، حال این خاطره می تواند در اردوهای ابابصیر باشد یا بهترین خاطره از این دوره چه در زمانی که معلم بودید، چه در زمانی که مدیر بودید؟

تأیید صحبت های قبلی شما، ابابصیر برای اینکه علمش هم به روز باشد، یکی از کارهایی که ابابصیر می کردند، نقشه جغرافیا را برای دانش آموزان برجسته می کردند و در کلاس هایی که هم داشتیم، قطعاً همه دانش آموزان یکی نبودند. بعضی ها با یکی، دو بار گفتن متوجه می شدند و توضیح می دادند. بعضی ها را ده بار هم که می گفتی باز یاد نمی گرفتند. سؤالی بود. ما نقشه ایران را گذاشته بودیم و نشان می دادیم شمال ایران، کوه دماوند برجسته بود که نشان می دادیم که بدانند این شمال این طوری علامتش این است. به یک نابینا می گفتم کوه دماوند کجاست، می گفت پایین نقشه است و به این زودی متوجه نمی شد.

* به نظر شما بهترین مربی ابابصیر چه کسی بوده؟ در هر مقطع تحصیلی؟

مربی هایی که معمولاً شب ها بودند و به آن ها اصطلاحاً سرپرست های شب می گفتیم، اینها دیگر به عنوان پدر بالا سر بچه ها بودند و روابط خوبی هم داشتند. خدا رحمت کند آقای دودانگه را که زمان زیادی هم در ابابصیر نبود و خیلی با بچه ها ارتباط برقرار می کرد. بنده زمان تصدی هم یا قبلش یا بعدش گاهی وقت ها شب ها می رفتم با بچه ها دعای کمیل می خواندم. یا شب های ماه رمضان دعای ابوحمزه با بچه ها می خواندیم.

* بهترین مدیر ابابصیر چه کسی بوده؟ مدیرانی مانند: اقارب پرست، سعیدیان، مظاهری و...؟

ص: 164

هر کسی یک بُعدی داشته، حاج آقا اقارب پرست به لحاظ تخصصی که داشتند، به متون زبان مسلط بودند، جزء مؤسسین ابابصیر بودند، بیشتر وقت ها روزانه 8، 9 ساعت در مدرسه بودند و خیلی تأثیرگذار بودند ولی نمی شود زحمات آقای سعیدیان را نادیده گرفت. بعد از انقلاب آن جوّی که بر ابابصیر حاکم بود در این مرحله خودشان را وارد کرده بودند. موفقم هم بود. واقعاً برای ابابصیر وقت گذاشت. هر کس به نحوی خدمات خوبی کرد.

* در آخر هر صحبتی دارید بفرمایید.

من این کار را انتخاب کردم و در آن فعالیت می کنم. می خواستم به هر نحوی بود به نابیناها و به قشر محرومی خدمت کرده باشم. یادم است یک دانش آموز داشتیم که در مدرسه کریستوفل بعد از انقلاب مشغول شده بود. می خواستیم کاری کنیم این دانش آموز به آنجا نرود. جوّی که ممکن بود روی او تأثیرگذار باشد. بنده با یکی از دوستان سوار یک جیپ شدیم و رفتیم طرف های میمه که ما روستا را پیدا کنیم، سراغ گرفتیم. یک نابینا دیگر پیدا کردیم. به خود شهر ونداده رفتیم و سراغ گرفتیم یک دانش آموز را معرفی کردند و به ابابصیر معرفی شد. متأسفانه بنا بر شرط خاص خودش خیلی هم پیشرفت نکرد. همه معلم ها روی او فعالیت کردند اما جالب اینکه وقتی به مدرسه آمده بود، مدت ها کفش پا نکرده بود. پا برهنه راه می رفت. چون خودش اصلاً کفش پا نکرده بود. کفش پا کردن مشکل بود. جوّ روستا به روحانیت و علما علاقه مند هستند. بنده یک عبا روی شانه انداختم. آنجا رفتم به عنوان یک آدم روحانی و مذهبی که رفتم صحبت کنم تا بتوانم در آنجا دانش آموزان را برای مدرسه جذب کنم.

* خیلی ممنونم برای مصاحبه تشریف آوردید. من تا یادم هست مرحوم پدرم جزو بنیان گذاران بودند. خیلی از ابابصیر خاطره دارم. خود من بعد از فوت پدرم یعنی از سال 60 جزو هیئت امنا شدم. سال 55 پدرم فوت کردند. چند سال بعد آمدم در جلسات دو هفته یک بار روز یکشنبه که جلسه سیار بود و با حضور تعدادی هیئت امنا و هیئت مدیره به صورت چرخشی در منزل اعضا برگزار می شد؛ مسئولین و مدیران می آمدند و گزارش کارهای ابابصیر را می دادند و جمع بندی می کردند. از سال 1390 به صورت رسمی عضو هیئت مدیره و مدیرعامل انتخاب شده ام.

ص: 165

بنا بر شرایط خاص آن مرکز و هماهنگی و صلاحدید هیئت مدیره و مدیریت وقت آموزش و پرورش مدیریت مجتمع آموزشی ابابصیر به بنده پیشنهاد گردید و من ادامه خدمتم را از سال 77 تا سال 85 در آن مرکز سپری کردم. از سال 85 13تا 93 13 در آموزش و پرورش استثنایی در زمینه تدریس دروس ریاضی به نابینایان فعالیتم را ادامه دادم. در سال 1393 نیز به افتخار بازنشستگی نائل شدم. علت دعوت من به جهت مدیریت ابا بصیر این بود که هیئت مدیره و کادر آموزشی دچار مشکلات و معضلاتی شده بودند. از جمله اینکه رشد علمی مجموعه نیاز به یک اقدام جدی داشت. نیز ایجاد انگیزه در کادر آموزشی برای اینکه بتوانند با علاقه بیشتری خدمت کنند و اینکه خدمات بهتر و مدیریت شده ای به نابینایان داده شود و بین آموزش و پرورش استثنایی و هیئت مدیره ابا بصیر روابط گرم تری برقرار گردد که نتیجه آن خدمت بیشتر به دانش آموزان نابینا باشد. به هر جهت ابا بصیری که در سابقه خود موفقیت های چشمگیری داشت، چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب نیاز به یک تحول اساسی داشت. مرکزی که با حمایت روحانیت و متدینین شهر تأسیس شده بود و در دوران قبل از انقلاب توانسته بود به نابینایان خدمات شایانی ارائه دهد و آنها را با مبانی دینی آشنا نماید و زمینه ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل را برایشان فراهم کند یا با آموزش مشاغل مختلف به آنها نابینایان را در اجتماع مطرح کند. طبیعی است که بعد از انقلاب به خاطر اینکه برخی از مسئولین ابا بصیر در نهاد های مختلف مسئولیت هایی گرفتند و در خدمت انقلاب و کشور عزیز مان بودند، ابا بصیر دچار یک رکود و افتی شود. این رکود همچنان تا سال 1377 که من به ابابصیر پیوستم، ادامه داشت اما علاقه ها به قوت خود باقی بود. به هر جهت عزیزانی که در مؤسسه آموزشی ابا بصیر خدمت می کردند اعم از علما، تجار و دانشگاهیانی که عضو هیئت امنا و هیئت مدیره بودند، به این نتیجه رسیدند که شاید کاری از عهده بنده بر آید و من بتوانم خدمت گزار خوبی باشم. به هر ترتیب این مدیریت شروع شد که مشکلات فراوانی را پیش روی خود داشت. برخی از مشکلات ابابصیر به صورتی بود که از لحاظ امکانات رفاهی، عمرانی و ورزشی نیاز به اقدامات اساسی داشت. از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود: ایجاد یا گسترش فضای ورزشی، توسعه کارگاه و آزمایشگاه، ارتقاء کیفی خوابگاه ها، بهبود وضعیت سلف و غذاخوری، اجرای اردوها و مسافرت ها، ارتباط علمی با مراکز آموزش عالی، افتتاح و گسترش واحد مددکاری، اجرای کلاس های آموزش خانواده، جذب و به کارگیری وسایل کمک آموزشی مثل چاپگر بریل، تشکیل پرونده پزشکی برای روشندلان و پیگیری درمان های مورد نیاز و ایجاد دلگرمی برای کادر زحمتکش ابا بصیر.

در هر صورت به فضل الهی و عنایات امام زمان(عج) کار شروع شد و با همکاری جمعی از علاقه مندان موفقیت ها یکی پس از دیگری حاصل شد و همه این عزیزان مشمول این توفیقات گردیدند. من نیز این توفیق برایم فراهم گشت تا در دوران هشت سال خدمتم در این مرکز موفقیت های قابل توجهی کسب نمایم. این موفقیت ها به حدی رسید که بارها مورد تشویق مقامات وزارتی و مسئولان ادارات مختلف قرار گرفتیم. برای مثال در تشکیل کلاس های آموزش خانواده که در بین 5000 آموزشگاه در استان اصفهان رتبه خوبی را کسب نمودیم و از طرف مقام عالی وزارت تقدیر های متعددی اخذ کردیم. یکی دیگر از موفقیت ها جذب روشندلان شهرستانی بود چرا که متأسفانه پدران و مادرانی بودند که فرزندان نابینایشان را در منزل نگهداری می کردند و از ورود به

ص: 167

جامعه خودداری می نمودند. با تلاش های مستمر همکاران پای این خانواده ها به مدرسه باز شد و در کلاس های متعدد شرکت نمودند و ابا بصیر را باور کردند. حتی مشکلات خانوادگی شان را مطرح می کردند و با زحمات همکاران من و پشتیبانی هیئت مدیره برخی از مشکلاتشان مرتفع می شد. گواه این موفقیت ها هم خود خانواده ها هستند که هنوز هم با ما در تماس اند و از آن دوران با شکوه به نیکی یاد می کنند. در زمان مدیریت بنده بخش های فعال در مؤسسه عبارت بودند از: مدارس که شامل دبستان پسرانه، دبستان دخترانه، مدرسه راهنمایی پسرانه و مدرسه راهنمایی دخترانه، امور دانش آموزان تلفیقی، واحد مشاوره و مددکاری، گروه سمعی و بصری شامل کتابخانه، چاپ کتب و استودیوی ضبط، گروه مناسبت ها و برگزاری جشن ها، اعیاد و وفیات، واحد آموزش خانواده، واحد تربیت بدنی، امور اردوها و مسافرت ها، واحد جذب مشارکت ها، مهدکودک و امور نونهالان نابینا، واحد کامپیوتر و آی تی، واحد روابط بین الملل، واحد بهداشت و درمان، کارگاه ها و بخش حرفه آموزی، واحد فنی و تدارکات، امور ترابری و ایاب و ذهاب نابینایان، خوابگاه های شبانه روزی، روابط عمومی، امور مالی و حسابداری.

قطعاً اگر حمایت آموزش و پرورش استثنایی را نداشتیم، اگر وقت گذاری اعضای محترم هیئت مدیره ابا بصیر نمی بود و اگر تلاش کادر متخصص و مؤمن ابا بصیر را به همراه نداشتیم هرگز این موفقیت ها حاصل نمی شد. قطعاً یک نفر به تنهایی از عهده همه این کارها بر نمی آمد. ایجاد همدلی بین پرسنل باعث شد انگیزه خدمت بالا رود و توفیقات الهی هم شامل حال ما شود. از جمله توفیقات ابا بصیر چاپ و تولید کتب کمک درسی و غیر درسی بود که راهی جدید را برای ما هموار کرد تا بتوانیم با نابینایان سراسر کشور ارتباط برقرار نماییم. موفقیت دیگر ما روابط بین الملل و ارتباط با مراکز نابینایی جهانی بود که از این طریق با کشور های مختلف در تماس بودیم. ترجمه مقالات و توزیع آنها در بین مربیان جهت به روز کردن اطلاعات برای اینکه دانش آموزان از جدیدترین فن آوری ها و اطلاعات روز پیرامون نابینایان مطلع گردند از جمله فعالیت های این مرکز محسوب می شد. تأسیس لابراتوار زبان و تأسیس بخش آی تی و جذب بچه ها جهت آموزش رایانه از توفیقاتی بود که ما به آن نائل شدیم. یکی دیگر از موفقیت های ما ارتباط تنگاتنگ با دانشگاهیان و مراکز علمی بود. طوری که با حضور دانشجویان از دانشگاه های مختلف و طی کردن دوره های کار آموزی باعث شد ابا بصیر از نظر اجتماعی و علمی در جایگاه بالاتری قرار گیرد. حضور اساتید به همراه دانشجویانشان باعث شده بود تا ابا بصیر به یک مرکز علمی، آکادمیک و پژوهشی تبدیل گردد. برگزاری اردوها و مسافرت های تفریحی و زیارتی از دیگر فعالیت های ابا بصیر به شمار می آمد که این اردوها به ایجاد شور و نشاط خانواده ها کمک شایانی می نمود. طوری که این خانواده ها احساس می کردند مورد توجه قرار گرفته اند و راحت تر می توانستند با مشکلاتشان کنار بیایند. البته طبیعی است که در انجام خدمات فوق چالش هایی هم داشتیم. ناسازگاری برخی سلایق، عدم همکاری برخی نیرو های شاغل که باید با درایت با آنها مواجه می شدیم و آنها را توجیه می کردیم، و چنانچه نمی توانستیم آنها را جذب نماییم، با جایگزین کردن نیرو های متخصص به ادامه کار می پرداختیم. خدمات مذکور با تیم 120 نفر مدیریت می شد. این کادر اجرایی بایستی تمامی فعالیت ها را با نظارت عالی هیئت مدیره انجام می دادند. طوری که هر هفته در جلسات گزارشات و مشکلات مطرح و کارشناسی می شد و

ص: 168

راهنمایی های لازم صورت می پذیرفت. همچنین حضور مداوم در اداره آموزش و پرورش استثنایی و تبادل نظر با مسئولین وقت راه را برای ما هموارتر می نمود. وجود خوابگاه در ابا بصیر ارتباط ما را با سازمان بهزیستی گرم تر می کرد. طوری که تلفیقی از بهزیستی، آموزش و پرورش استثنایی و خیریه ابا بصیر فضای امنی برای نابینایان و خانواده هایشان فراهم می نمود. این توافق و همکاری در تاریخ ابا بصیر بی نظیر بود. تلاش مدیرانی که قبل از بنده در ابا بصیر خدمت کرده بودند را زمینه ساز موفقیت های فعلی می دانستم. در سال 85 به دلیل برخی تحرکات و اقداماتی که قابل ریشه یابی می باشد، از قبیل حسادت ها، تنگ نظری ها و دلایل احتمالی دیگر با تغییر در مدیریت کم کم هیئت مدیره انگیزه خود را برای ادامه فعالیت از دست داد. ولی همچنان از مدیر بعد از بنده حمایت لازم را نمود. اما برخی از پرسنل ابا بصیر به دلیل دوری راه خواستار انتقال این مرکز به داخل شهر بودند و نهایتاً مؤسسه آموزشی ابا بصیر ارتباط مستقیمش با آموزش و پرورش استثنایی قطع شد. اما کماکان تبادل نظر بین دو سازمان صورت می گرفت. آنچه که مهم است، قشر نابینا در میان اقشار مختلف استثنایی نزدیک ترین گروه به افراد عادی می باشند. اینها بسیار مستعد رشد و ترقی هستند. لذا لازم است که NGO های مختلفی برای ساماندهی امور نابینایان تشکیل شود و از تجارب پیشکسوتان عرصه خدمت به نابینایان بهره گرفته شود تا جامعه نابینایان به سمت جلو حرکت کنند. لذا به نظر می رسد اگر اختلاف نظرات برطرف شود و این ارتباطات ساماندهی و مدیریت گردد، منفعت بیشتری نصیب نابینایان خواهد شد. متأسفانه در حال حاضر نابینایان در جایگاه حقیقی خود حضور ندارند. لذا باید به این قشر توجه بیشتری شود. زیرا استعداد های خوبی در بین این عزیزان وجود دارد. آنچه مهم است مشکلات این قشر بسیار جدی است. در گذشته تمام ارگان ها در خدمت نابینایان بودند. در نتیجه ما دوران پر نشاطی را داشتیم. یعنی کسانی بودند که توانستند بین تمامی نهادها یک اتحاد و یک همکاری به وجود آورند و این رمز موفقیت ما بود. الآن هم به همدلی نیاز می باشد. بنده همچنان این توفیق را دارم که با ارائه نظرات و پیشنهادات خود به مراجعین خدمت خود را تداوم بخشم. امیدوارم بتوانم در فرصت های آینده جزئیات بیشتری از دوران هشت ساله خودم همراه با تجربه های موفق خدمتتان عرض نمایم.

در مؤسسه آموزشی ابا بصیر ساختار این گونه است که هیئت امنا و هیئت مدیره ای وجود دارد. هیئت مدیره توسط هیئت امنا انتخاب می شوند و در بین هیئت مدیره فردی به عنوان مدیرعامل انتخاب می گردد. از ابتدای ابا بصیر تاکنون مدیرعامل ها به شرح ذیل می باشند: مرحوم حاج آقا محمد بصیری، مرحوم حاج آقا احمد بصیری، حاج محمدعلی بصیری و در حال حاضر هم حاج آقا محمدحسین بصیری می باشند. همچنین مدیران آموزشی ابا بصیر که توسط سازمان آموزشی ابا بصیر و آموزش و پرورش استثنایی انتخاب می شدند. به گفته مهدی اقارب پرست آقای محمدحسین اقارب پرست مسئول شب ابابصیر بود، و بعد از حسین مظاهری، آقای محمدرضا دلیل در سال 1383 از طرف آموزش و پرورش استثنایی به عنوان مدیریت آموزشی ابابصیر انتخاب و تعیین شد.

ص: 169

هیئت امنای ابابصیر پیشنهاد محمدحسین را پذیرفت و تصمیم گرفت که باز هم در امور فرهنگی نابینایی فعالیت کند و ارائه خدمات داشته باشد و چون که برای ادامه این کار به ساختمان مدرسه ابابصیر با توجه بعد مسافت و خارج شهر بودن آن نیاز مبرمی نبود، از این رو لذا فعالیت های مددکاری و فرهنگی ابابصیر در ساختمان دوم ابابصیر واقع در خیابان ابوذر داخل کوچه تاج از سر گرفته شد و مدرسه ابابصیر به دانشگاه غیرانتفاعی راغب اصفهانی اجاره داده شد. البته درآمد اجاره مدرسه ابابصیر به امور رفاهی و آموزش های غیر تحصیلی دانش آموختگان قبلی و محصلین آن زمان که در مدرسه های آموزش و پرورش تحصیل می کردند اختصاص یافت.

برای از سرگیری ارائه خدمات از طریق مکاتبه با مدیران مدارسی که محصلین قبلی ابابصیر در آنها مشغول تحصیل بودند ابابصیر توانست با پرداخت کمک هزینه ایاب و ذهاب و غیره اولین خدمت خود را از سال 1387 آغاز نماید.

اقدامات و فعالیت های جدید

اولین اقدام محمدحسین بصیری در روزهای آغازین فعالیت رسمی اش در ابابصیر به عنوان مدیرعامل این بود که آقای منصور ابراهیمی که فردی کارآمد و توانا در امور اجرایی و اداری، مالی بود را به عنوان مدیر اجرایی ابابصیر انتخاب و با تصویب هیئت مدیره استخدام نمود. سپس با افزایش تعداد مددجویان به فکر تجدید بنای ساختمان دوم ابابصیر در کوی تاج افتاد، تا با این کار بتواند مکانی در مرکز شهر برای ابابصیر فراهم نماید. محلی که شامل آن کتابخانه، سالن های اجتماعات، کلاس ها و کارگاه های حرفه آموزی باشد. لیکن به علت وقفی بودن ملک آن ساختمان و اینکه برای هر تغییر نیاز به مجوز متولی قانونی ملک و سازمان اوقاف داشت. به رغم پیگیری های متعدد دوساله و اخذ مجوز رایگان از شورای محترم شهر و شهرداری اصفهان، نتوانست با متولی ملک به توافق برسد. ولی خوشبختانه در سال 1391 توانست با گرفتن مجوز شرعی و قانونی (با پرداخت مبلغ 120 میلیون تومان به متولی) حق انتفاع ساختمان مذکور را به یک متقاضی شخصی بفروشد و ساختمان فعلی ابابصیر واقع در خیابان خیام کوی فرشادی مقابل بیمارستان سیدالشهدا (ع) را که شامل حدود چهارصد و پنجاه مترمربع زمین و بیش از هشتصد متر ساختمان در سه طبقه بود را برای ابابصیر خریداری نماید و سند رسمی آن را هم به نام مؤسسه آموزشی ابابصیر انتقال دهد. سپس با هزینه ای حدود چهارصد هزار تومان آن را برای نیازهای ابابصیر مناسب سازی و تکمیل نمود.

با افزایش متقاضیان دریافت خدمات ارتباطات (IT) این واحد را در ابابصیر ایجاد نمود. تا از این راه بتواند اطلاعات فردی و تحصیلی و سلامت و شغلی مددجویان ابابصیر را در آن جمع آوری نماید. و در برنامه ریزی ها و اخذ آمار از آنها بهره مند شود. نیز با تشکیل اتاق فکر با حضور و همکاری و هدایت و حمایت هیئت مدیره و پرسنل ابابصیر و دعوت از مسئولین و فعالان عرصه اقتصاد و صنعت و خیرین، اقداماتی جهت بهبود زندگی و فرهنگ نابینایان آغاز کرد. با این اقدامات، دوره جدید در ابابصیر آغاز شد. اقداماتی که متناسب با شرایط و اقتضائات روز است و بهتر می تواند نیازهای معلولان دارای نابینایی را برآورده نماید.

اقدامات کنونی: هم اکنون ابابصیر بالغ بر 900 نفر مددجو نابینا و کم بینا تحت پوشش دارد که خدمات زیر در قالب چهار کمیته به این مددجویان ارائه می گردد.

ص: 171

1. کمیته مددکاری: کارهای این کمیته شامل این امور است: دریافت فرم تقاضای عضویت؛ بازدید از منزل توانخواهان؛ بررسی و در صورت تأیید، پذیرش مددجو و درج مشخصات آن در بانک اطلاعات مؤسسه؛ ارائه خدمات معیشتی از قبیل توزیع دوره ای سبد ارزاق؛ پرداخت وام های قرض الحسنه جهت رهن منزل و خرید لوازم خانگی و ازدواج؛ پرداخت کمک هزینه ازدواج؛ اهداء جهیزیه و سیسمونی و ...

2. کمیته پزشکی: کارهای این کمیته عبارت است از: معاینات اولیه مددجو توسط متخصصان بیمارستان تخصصی چشم فیض؛ درج پرونده پزشکی مددجو در بانک اطلاعاتی مؤسسه؛ برگزاری کلاس های آموزشی بهداشت دهان و دندان؛ برگزاری کلاس های آموزشی تغذیه سالم؛ معرفی مددجویانی که مشکل بیماری دندان دارند به مراکز دندانپزشکی خیریه ای که طرف قرارداد ابابصیر با تخفیفات ویژه بیش از 50%؛ پرداخت کمک هزینه پزشکی؛ ارائه خدمات مشاوره های روانشناسی و تغذیه خصوصی به مددجویان توسط متخصصین مرتبط؛ و به طور کلی پایش سلامت مددجویان

3. کمیته فرهنگی: کارهای این کمیته عبارت است از: ایجاد کتابخانه بریل و بینایی و صوتی؛ حمایت مالی و تشویق قبول شدگان رتبه بالای دانشگاه ها؛ برگزاری کلاس های آموزش روخوانی، قرائت، تجوید و تفسیر قرآن کریم؛ برگزاری کلاس های شاد زیستن؛ برگزاری کلاس های ACT (درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش)؛ برگزاری کلاس های ایجاد انگیزه (با نام از ایده تا عمل)؛ شرکت در نمایشگاه های استانی قرآن و عترت؛ برگزاری تورهای سیاحتی زیارتی یک روزه؛ برگزاری تورهای زیارتی قم و جمکران به صورت هفتگی؛ برگزاری تورهای یک هفته ای به مشهد مقدس؛ برگزاری کلاس های ایمنی و آتش نشانی برای مددجویان و خانواده آنها؛ ایجاد و ثبت باشگاه ورزشی ویژه نابینایان؛ برگزاری تمرینات حرفه ای ورزش گلبال (ورزش ویژه نابینایان) و شرکت در مسابقات حرفه ای کشوری)؛ تهیه بلیط های نیم بهای استخر برای مددجویان و یک نفر همراه؛ حمایت مالی از برندگان مسابقات پارالمپیک داخل و خارج از کشور

4. کمیته اشتغال: کارهای این کمیته عبارت است از: شناسایی استعداد مددجویان؛ برگزاری کلاس های آموزش حرفه ای منتج به اشتغال در زمینه های بافت تابلو فرش، گبه، گلیم و جاجیم؛ قلاب بافی؛ میل بافی؛ بافندگی با ماشین بافت کاموا؛ ساخت زیورآلات بدلی؛ گل مصنوعی سازی؛ چرم دوزی؛ ساخت آباژور؛ حجم بافی؛ عروسک سازی؛ خاتم کاری و ساخت ظروف چوبی؛ شیرینی پزی و پخت کیک و دسر؛ آموزش ماساژ و ... .

شرکت در نمایشگاه های صنایع دستی و صنایع خانگی، ایجاد بازارچه های یک روزه و دو روزه عرضه مستقیم محصولات نابینایان، دایر کرد غرفه دائمی در فروشگاه های بزرگ و عرض مستقیم محصولات نابینایان و خانواده آنها.

ص: 172

همکاری خود را با ابابصیر در رشته ورزشی ادامه داد. سرپرست تیم گلبال ابابصیر از سال 1393 تاکنون بوده و خودش هم جزء بازیکنان است.

سال نمایی مدیران

برای اینکه وضعیت مدیران و مدیریت مؤسسه آموزشی ابابصیر را ترسیم کنیم و معلوم شود چه اطلاعاتی از کدام افراد به عنوان مدیر داریم و چه اطلاعاتی نداریم، شناسنامه مدیران را معرفی می کنیم:

محمد بصیری، مدیرعامل، 1348 تا [1355]

مهدی اقارب پرست، مدیر آموزشی، 1348 تا 1357

مصطفی یراقی، مدیر مالی، 1349 تا کنون

احمد بصیری، مدیرعامل 1356 تا؟

رضا طیب نیا، مدیر شبانه و مدیر حرفه وفن 1356 تا 1370

محمد سعیدی، مدیر آموزشی 1359 تا 1375

سید رضا ملاباشی، مدیر آموزشی 1372 تا 1376

محمدحسین اقارب پرست، مدیر شبانه، 1376 تا 1380

علیرضا سیفی معاونت آموزشی، 1378 تا 1382

حسین مظاهری، مدیر آموزشی، 1377 تا 1383

محمدعلی بصیری، مدیرعامل، 1380 تا 1390

محمدرضا دلیل، مدیر آموزشی، 1383 تا 1385

محمدحسین بصیری، مدیرعامل، 1390 تا کنون

ص: 174

ورود به بازار کار: حاج آقا محسن پس از ترک حوزه وارد «بازار بزرگ» شد و چند سالی در تیمچه ملک و سپس سرای هندوها به خرید و فروش لوازم خانگی مشغول شد. همچنین به صورت شبانه تحصیلات مقطع متوسطه را ادامه داد و موفق به اخذ دیپلم گردید.

وی پس از چند سالی بازار را ترک کرد و در خیابان امیرکبیر (شاهپور جدید) یک کارخانه استیل سازی تأسیس و راه اندازی کرد.

ساخت اولین ماشین چاپ: ایشان در سال 1364ش با کمک متخصصان موفق به ساخت اولین ماشین چاپ روتاری در ایران شد و از آن سال وارد صنعت نساجی گردید.(1) وی همان طور که خود گفته، همیشه مورد لطف و عنایت خداوند متعال بوده است، به گونه ای که در زمان خود از احیاگران صنعت نساجی کشور گردید و هم اکنون بالغ بر 3 هزار پرسنل در کارخانه نساجی را اداره می کند.

تداوم تقوا و اخلاق: سیره آن مرحوم به گونه ای بود که حتی سال ها پس از ترک طلبگی و تا آخرین لحظه عمر خویش نیز هیچ گونه تغییر روشی نداشت و همان معنویات و تقوا و اخلاقی که در آن دوران طلبگی داشت تا آخر بر زندگی ایشان حاکم بود.(2)

بزرگ خیّر اصفهان: حاج آقا محسن به طریقی تحت تعلیم پدر عالمش بود و در تمام امور خیری که پدرشان تأسیس و راه اندازی کرده بودند سهیم بود. همیشه در امور خیری که پدر اراده می کردند اولین داوطلب کمک حاج آقا محسن بود و اولین گام های خیر را برمی داشت و تا آخر هم از تمام آن امور خیر هم به صورت مادی و مالی حمایت می کرد و هم فکری و عقلی. از جمله خدمات ایشان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- دارالقرآن الکریم

2- دانشگاه قرآن و عترت

3- انجمن خیریه مددکاری امام زمان(عج)

4- انجمن بیماران ام اس اصفهان

5- صندوق خیریّه و جهیزیه حضرت صاحب الزمان(عج)

6- ستاد دعای ابوحمزه ثمالی اصفهان

7- بازسازی مدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر(عج)

8- خیریه امام علی(ع) نجف آباد

9- مجمع خیّرین مسجدساز

از جمله مساجدی که ایشان ساختند می توان به مساجد ذیل اشاره کرد:

ص: 176

- مسجد حبیب بن مظاهر: در شهرستان میناب (دروازه ورودی بشاگرد) در استان هرمزگان در زمینی به وسعت سه هزار مترمربع و زیربنایی بیش از شش هزار مترمربع که هم اکنون در آن اقامه جماعت می شود و ساخت آن رو به پایان است.

- مسجد حضرت ولی عصر(عج): در شهرستان ریگان استان کرمان.

- مسجد حضرت امام حسن مجتبی(ع): در شهر گلدشت از توابع شهرستان نجف آباد در استان اصفهان.

- مسجدی به نام حبیب بن مظاهر: در خیابان شهید اشرفی اصفهانی (کهندژ) در شهر اصفهان.

- مسجدی دیگر در خیابان آتشگاه اصفهان.

وی در این خیریه برای تأمین لباس محرومین بشاگرد به خصوص طلاب و شیعیان مظلوم آنجا سعی وافر داشتند و گاه و بیگاه کمک شایان توجهی هم می کردند. می توان گفت: شاید هیچ مسجدی نباشد که از کمک های مالی آن مرحوم بی بهره باشد.

10- خیریه حضرت اباالفضل(ع)

این خیریه هم از کمک های ایشان بی بهره نبود. به عنوان نمونه، چند دستگاه دیالیز و تجهیزات وابسته به آن در بیمارستان حجتیه هدیه ایشان است.

11- هیئت های مذهبی

12- صندوق های قرض الحسنه

13- مجمع خیّرین مدرسه ساز

14- سازمان آموزشی ابابصیر

در ابابصیر، حاج شیخ مهدی مظاهری رئیس هیئت مدیره و حاج آقا محسن هم جزو هیئت امنا بودند. مرحوم محسن در امور نیکوکاری مثل تهیه وسایل ضروری برای نابینایان فعال بود و خدمات ماندگاری داشته است.

تلاش و پشتکار: حاج آقا محسن دارای تلاش و پرکار و جدّیت؛ نیز خیراندیشی و مهرورزی نسبت به مستمندان و فقرا بود. این بزرگ مرد، مردی پیگیر بود و برای به ثمر نشستن یک فکر و ایده مثبت و یک امر خیر از پا فرو نمی نشست تا آن را به انجام برساند؛ در جلسات هیئت مدیره و امنا چندین مرکز خیریه و مؤسسات فرهنگی که قبلاً اسامی بعضی از آنها ذکر شد، شرکت می کرد.

کارآفرین نمونه: مرحوم حاج آقا محسن همان طور که قبلاً بیان شد پس از ورود به صنعت نساجی کار خود را با اهتمام تمام و با توکل به خداوند متعال پیش برد، به گونه ای که موفق به دریافت تندیس کارآفرین نمونه، دیپلم افتخار به عنوان واحد نمونه سال 1382 استان اصفهان، توسط استاندار اصفهان، تندیس نشان طلایی، تندیس تولیدکننده برتر، تندیس صنعت سبز، نشان برتر کیفیت و ده ها تندیس و نشان دیگر اقتصادی شد.

وفات: ایشان در 28 تیرماه 1394 (یک شنبه دوم شوال 1436) در منزلش ندای حق را لبیک گفت. مردم در چند شهر مراسم باشکوهی برپا کردند و از این طریق از زحماتش تشکر نمودند.

ص: 177

ص: 178

این فصل را گشودیم تا چهره های موفق که در ابابصیر تحصیل کرده اند، معرفی شوند. برای گرفتن اطلاعات چنین افرادی، تماسهای مکرر گرفته شد ولی هر بار با بهانه های مختلف مواجه شدیم و تاکنون نتوانستهایم اطلاعات معتنابهی دریافت کنیم.

معرفی زندگی افراد موفق هم به نفع ابابصیر است چون در واقع نشان دهنده کارآیی مدیریت و نظام آموزشی ابابصیر است، هم خود افراد را به جهان معرفی می کند و زمینه های اشتغال، تدریس و تحصیل و ده ها فرصت دیگر برای افراد گشایش می یابد.

گاه بعضی حساسیت هایی را مطرح و فکر می کنند اگر دانش آموختگان ابابصیر معرفی شوند، دیگران درباره این افراد قضاوت های منفی خواهند داشت. در صورتی که تاکنون دیده نشده کسی چنین داوری هایی را مطرح کرده باشد. اگر چنین باشد، افرادی که در دانشگاه مسیحی های بیروت تحصیل کرده اند هم باید مشمول داوری منفی باشند، همچنین افرادی که در مراکز با مدیریت دارای گرایش خاص تحصیل کرده اند، در حالی که تاکنون حتی یک مورد مطلب منفی شنیده نشده است.

از همگان استدعا داریم بنای رفیع ابابصیر را به دست خود تخریب نکنند و با طرح حساسیت های بی جهت به فضاسازیهای منفی کمک ننمایند. سابقه ابابصیر آن چنان افتخار آمیز است که باید سر خود را بالا گرفته و با افتخار از گذشته خود دفاع کنند.

تاکنون افراد انگشت شماری از شاگردان ابابصیر به معرفی خود پرداختهاند. حجت الاسلام لطفعلی باقریان یکی از این افراد است. ایشان در کارش چنان موفق بوده که تحسین همگان را برانگیخته است.

نیز آقای یداللّه قربعلی در رشته تدریس و آموزگاری زبان انگلیسی، سابقه و کارنامه درخشانی داشته است. امید است دیگر شاگردان ابابصیر با ارسال زندگینامه و گزارشی از کارنامه فعالیت های خود، در تکمیل این فصل ما را یاری فرمایند.

ص: 180

* یعنی چه مستقیم خارج شدم؟

یعنی تا سال 57 در ابابصیر درس خواندم، ولی بعدش دیگر از ابابصیر رفتم، ولی از کلاس های تلفیقی و کتابخانه تا سال 69 استفاده می کردم.

* از ابابصیر کجا رفتید؟

خود ابابصیر من را به اداره برق به عنوان تلفنچی معرفی کرد.

* یعنی با تحصیلات دوم راهنمایی، ترک تحصیل کردید؟

نه ترک تحصیل نکردم. شبانه ادامه دادم و بعضی کلاس ها را به صورت متفرقه امتحان دادم و بالاتر می رفتم.

* یعنی از روزانه ترک تحصیل کردید رفتید شبانه، و رفتید شغل گرفتید. چون بزرگسال بودید و به سن کار رسیده بودید. یعنی چون دیر تحصیل را شروع کردید، طبق ضوابط نمی توانستید در مدرسه معمولی ثبت نام نمایید و باید به آموزشگاه بزرگسالان یا اکابر می رفتید؟

درست است. هر چند از چهارده سالگی تحصیل را شروع کردم ولی دوره ابتدایی را در دو سال و سه ماه گذراندم و تا سال 61 در ابابصیر و در نظام تحصیلی معمولی که به آن مستقیم می گفتند درس خواندم. ولی سال 61 ترک تحصیل کردم، به علت اینکه ازدواج کرده بودم. دوباره سال 65 ادامه دادم در سال 68 دیپلم گرفتم و 69 در رشته جغرافیا وارد دانشگاه اصفهان شدم و در طول هفت ترم فارغ التحصیل شدم. سال 73 به عنوان کارشناس روابط عمومی و پیگیری مراجعات مردمی، شغلم از تلفنچی ارتقاء پیدا کرد. سال 75 مهم ترین شغل برای یک نابینا به من پیشنهاد شد و من هم پذیرفتم. یعنی به عنوان رئیس اداره خدمات عمومی برق استان اصفهان انتخاب و منصوب شدم. اداره خدمات عمومی برق استان وسعت بسیار داشت یعنی 340 دستگاه ماشین در مرکز استان و در شهرستان ها داشت؛ هشتاد خانه سازمانی، سی تا چهل ساختمان اداری، مستخدم، نظافت، غذاخوری، فضای سبز، تأسیسات، تلفنخانه، دبیرخانه، ده ها بی سیم همه اینها زیرمجموعه اش بود و همه اینها به مدت پنج سال این مسئولیت من بود. البته هم زمان عضو کمیته های مختلف تخصصی هم بودم. از سال 78 تا دی ماه 81 هم زمان کارشناس مسئول تدارکات شرکت هم بودم. سال 80 از اداره خدمات رفتم و مهرماه 81 در سمت مدیر دفتر روابط عمومی شرکت منصوب شدم. تا سال 90 در این پست بودم. هم زمان از سال 65 تا 66 مشاور مدیرعامل در امور رسیدگی به شکایات هم بودم.

* در زمان کدام مدیرعامل شما چنین مسئولیت ها و پست های مهمی داشتید؟

در زمانی که مهندس پیرپیران مدیرعامل توزیع برق استان بود. سال 90 بازنشسته شدم. بعد از بازنشستگی به عنوان مشاور روابط عمومی در برق شهرستان به صورت پروژه ای و ساعتی کار کردم. از سال 91 به عنوان عضو هیئت مؤسس کانون بازنشستگان توزیع برق اصفهان معرفی شدم، و سال 93

ص: 182

به عنوان عضو هیئت مدیره کانون بازنشستگان هم انتخاب شدم، حکم انتصاب من در کانون به امضای آقای دکتر عبدالرضا رحمانی فضلی است. این سابقه کاری من است.

اما در مورد زندگی شخصی ام، عید سال 60 با حمایت ابابصیر ازدواج کردم؛ صاحب سه فرزند شدم. الحمدلله هم موفق شدند؛ یکی پرستار است؛ دو فرزندم هم مهندس مکانیک هستند. یکی شغل آزاد دارد و دیگری کارشناس برق اصفهان است.

* بچه ها سالم هستند؟

بله، بچه ها معلولیت ندارند.

* آیا همسرتان معلولیت دارد؟

خیر، معلولیت ندارد.

* آیا معلولیت در خانواده شما در نسل های قبل یا در اقوام بوده است؟

خواهر و برادرهای خودم معلولیت ندارند، ولی دخترخاله و پسرخاله ام نابینا هستند و در ابابصیر درس خوانده اند.

غیر از بحث شغلی، در دو بخش دیگر هم پیشرفت داشتم که به اختصار می گویم: بعد از اخذ لیسانس و نیز یکی دو سال قبل آن، 25 مقاله در زمینه ایمنی برق، روابط عمومی، مشاغل و اشتغال از نگاه علوم اسلامی و نیز درباره بهر ه وری از نگاه علوم اجتماعی نوشتم و ارائه کردم. موفقیت دوم من این بود که در چند مورد ابتکار داشتم یا کارم مقبول بود و لوح هایی به من اعطا شد. چند لوح را دکتر فرشچی ها اولین رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان به من داده است.

* منظور شما دکتر عباس فرشچی ها است؟

بله، فکر کنم اسم کوچکشان عباس است. ایشان در کنفرانس توسعه کشاورزی که در دانشگاه اصفهان برگزار شد، یک لوح به من داد.

* آیا تجارب و دستاوردهای خودت را انتقال داده ای و به معلولین آموزش داده ای؟

هفت هشت سال و شاید بشود گفت ده سال مربی پاره وقت در مرکز آموزش تخصصی صنعت آب و برق اصفهان، مرکز آموزشی که روبروی پالایشگاه است مربی بودم. بسیار علاقه داشتم و هنوز دلم می خواهد، تجربه هایی که با زحمت به دست آوردم به افرادی که مثل خودم هستند، انتقال دهم.

* مربی چه بودید؟

مربی علوم اداری؛ روابط عمومی و جامعه شناسی اداری در مقطع دیپلم و فوق دیپلم بودم.

ص: 183

* این آموزش ها برای چه افرادی بود، برای کسانی که تازه وارد بودند یا برای افرادی که می خواستند جذب اداره شوند؟

نه آنهایی که جذب شده بودند و دوره های تکمیلی ضمن خدمت نیاز داشتند، معرفی می شدند و برای آنها کلاس می گذاشتیم.

* در دوره ای که در ابابصیر بودید، آیا تحلیل و ارزیابی از آن دوره می توانی بگویی که ابابصیر چه تأثیری در زندگی شما داشته؟ چه از لحاظ معنوی یا از لحاظ مادی، کلاً در همه ابعاد، اگر دیدگاهی دارید بفرمایید.

من وقتی که وارد ابابصیر شدم یک بچه روستایی بودم. درست است که خمینی شهر یک شهر کوچک بود ولی زندگی ما یک زندگی روستایی بود. من همیشه در خاطراتم گفته ام، من دو تا مقطع خاطره ای از زندگی ام دارم. یکی سال 54 تا 57 و اندکی ادامه بدهم تا سال 60 است؛ و دوره از سال 69 تا 72 که دانشگاه اصفهان بودم. در سال 54 تا 57 کمی بینایی داشتم و ابابصیر به من اعتماد به نفس زیادی آموخت. این اعتماد به نفس از مطالعه و کلاس بود تا کارگاه تا نگهبانی و راهنمای ارباب رجوع که در کنار در ورودی می ایستادیم. با اینکه من بچه خوابگاه نبودم و شب به خانه می رفتم، ولی محیط زندگی مان را حتی نظافتش، حتی تمیز کردنش، حتی شیشه پاک کردنش، همه اینها را به ما یاد دادند. نه اینکه آن روز خدمتکار نداشتند، اتفاقاً داشتند، مستخدم هم داشتند به تعداد نیاز. حتی به ما شیوه پذیرایی کردن را یاد دادند. به من اعتماد به نفس را یاد دادند. به من گفتند برو سینی چای را از طبقه دوم، که بیست تا سی تا پله بود در ساختمان قائمیه، از آشپزخانه بگیر و بیاور و بگذار روی میز مدیر. من در این مسیر هم پله را داشتم، هم چای را داشتم یا شربت را داشتم، هم ممکن بود در این مسیر هم به نابینا برخورد کنم. و من یاد ندارم در این مسیر برخوردی صورت گرفته و چیزی ریخته شده و شکسته شده باشد. این خیلی مهم بود که به ما یاد دادند. یا یک بیماری پیش آمده بود در مدرسه، به من بچه های کوچک را می دادند می گفتند ببر مرکز بهداشت تست کن آزمایش بگیر و بیاور. این چیزهایی بود که در ابابصیر به ما اعتماد به نفس را یاد دادند و ما توانستیم روی پای خود بایستیم.

بچه های آن دوره، تقریباً می شود گفت که مجموعه بچه هایی که به این شکل در ابابصیر کلاس دیدند، همه موفق شدند چون راه درست زندگی را به آنها بر اساس آخرین تجارب موجود در جهان می آموختند.

* شاید یکی از عواملی که باعث شده این جسارت را داشته باشید و سمت های به این مهمی را مسئولیتش را بپذیرید و به خوبی انجام دهید شاید از همان جا نشأت می گیرد؟

قطعاً می تواند این باشد. این دو تا مقطع داشته. این دو تا مقطع به من خیلی کمک کرد و برای آینده ساخته شدم. مقطع اولش همین بود. یعنی من وارد ابابصیر که شدم خیلی چیزها یاد گرفتم.

ص: 184

ابابصیر یک کارگاه خیلی فعال و پویا داشت که تولید اقتصادی می کرد. من خاطرم هست که وقتی کارگاه تولیدات خاصی داشت. بچه ها هر جای مدرسه بودند به کارگاه می آمدند. در مجموعه ابابصیر چند دانش آموز ویژه بود که نقش رهبری داشتند و یکی از آن بچه ها من بودم. وقتی که شب عید می شد و حالا قرار بود ما بچه های شبانه روزی را تحویل بدهیم و کنترل کنیم، باز بچه های خاص می آمدند دم دفتر می آمدند در نگهبانی و بچه ها اینجا کار می کردند. وقتی پذیرایی خاصی داشتیم بچه هایی که توانمند شده بودند می آمدند در خدمت مدرسه. حتی ملافه کردن، هر کاری که بود مهیا بودند. من الآن در خانه مان لامپی بخواهم عوض کنم، سرپیچی بخواهم عوض کنم، حتی ساختمان هایی که خودم ناظر بودم سیم برق کشی اش را که چطور برق کشی اولیه انجام شده بود، این اگر عیبی پیدا می کرد، من خودم می توانستم بخصوص در خانه پدرم عیبش را پیدا کنم. حالا جاهایی که جدید هست و من مهندسی برقش را نمی دانم، نه. ولی ما آنجا یاد گرفتیم حتی چطوری انشعاب برق ببندیم، کلید ببندیم، پریز ببندیم. حتی من که الآن کامپیوتر دارم کار می کنم تایپ اولیه را آنجا یاد گرفتم با ماشین تحریر. من جا دارد اینجا یاد کنم از آقای طیب نیا یا آقای سیفی، جناب آقای ملاباشی، جناب آقای کوچک زاد که الآن روحانی شده اند، آقای خطاط ساز، مرحوم آقای لاری، اینها خیلی به ما یاد دادند. خدا حفظشان کند جناب آقای اقارب پرست، جناب آقای نیکایی نمی دانم زنده هستند یا نه ولی خیلی چیزها به ما یاد دادند انصافاً.

یکی از کارهای ابابصیر آن زمان این بود که در آن دنیای سنتی یک کتابخانه مجازی داشت. یعنی بسته های کتاب را ما به سراسر ایران می فرستادیم. و یکی از کارهای من و امثال من یعنی بچه هایی که یک مقدار بزرگسال بودند این بود که این بسته های پستی را صبح به صبح می بردیم پست خیابان مسجد سید نزدیک چهارراه وفایی تحویل می دادیم. ما به سراسر کشور بسته می فرستادیم؛ یا کارهای چاپخانه را می بردیم و تحویل می دادیم. پدر شما مرحوم بصیری را آنجا می دیدم.

جالب است بدانید در ساعت های غیر کلاس درس بیشتر از ساعت هایی که کلاس درس داشتیم، چیز یاد می گرفتیم. حتی تفریحاتمان باعث حرفه آموزی مان می شد. ما هفته ای دو یا سه بار استخر ناصری یا میر زمانی می رفتیم، و این استخرها به ما آموزش می داد، به ما فرهنگ زندگی یاد می داد، به ما شنا یاد می داد. خیلی از بچه ها در این استخرها شنا یاد گرفتند. حتی ما در این باغ ها که می رفتیم ما برگ ها را می شناختیم، درخت ها را می دیدیم، شاخه هایش را می شناختیم، کدام درخت چه شکلی دارد. من خیلی هایش را یادم رفته است.

آقای پروار ما را پیاده در بافت شهر سنتی اصفهان راه می برد و ما همه اصفهان را خوب می شناختیم. وقتی ازدواج کردم نقشه شهر اصفهان را در بخش سنتی اش از خانمم که بینا بود بیشتر می دانستم. و این خیلی مهم بود و ابابصیر اینها را به ما خوب یاد می داد. یعنی هر آنچه یک فرد برای زندگی در یک شهر نیاز داشت شامل مهارت ها، اطلاعات ضروری، چگونگی تعامل با مردم به ما یاد می دادند، آن هم با روش به روش و علمی.

* شاید به خاطر همین است که توانستید رشته جغرافیا را از عهده اش برآیید.

ص: 185

بله، می شود این جوری گفت. وقتی من وارد اداره برق شدم در سال های اول، چون این کارها را در مدرسه انجام داده بودم خودم را تنها به تلفنچی بودن محدود نمی کردم. برای اداره برق تلفنی خرید می کردم، جرثقیل کرایه می کردم. و همه نیازها را تلفنی برطرف می کردم. جوری شد که مجموعه اداره برق وقتی من لیسانس گرفتم خیلی سختش نبود که به من پست کارشناسی بدهد. چون کارم را دیده بودند؛ به همین دلیل بود که بعد از اینکه من کارشناس شدم، مسئول خدمات عمومی شدم.

* زمان ریاست آقای شهیدی در اداره برق استان بود، که شما را به خدمات عمومی منصوب کردند؟

من وقتی که استخدام شدم زمان مدیرعاملی آقای شهیدی بود، زمانی هم که کارشناس شدم باز هم مدیرعامل مهندس شهیدی بود. خدا رحمتش کند.

و اما در بحث رشته تحصیلیم جغرافیا؛ شاید ناخواسته وارد رشته جغرافیا شدم. من رشته های مختلفی زده بودم، اما آخرین انتخابم دبیری جغرافیا در دانشسرای عالی یزد بود و همان جا قبول شدم. دو سه ترم من مهمان دانشگاه اصفهان شدم، بعد مکاتبات زیادی انجام شد. با دکتر مجتهدی که آن روز رئیس گروه جغرافیا و رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان بود صحبت کردم. واحدهای اولم من اصلاً چیزهای تخصصی جغرافیا را نگرفتم، فقط چیزهایی گرفتم که حالا می شد فقط بگذرانی. 36 یا 37 واحد که گذشت یک روز رفتم دفتر دکتر مجتهدی گفتم که شما رئیس دانشکده هستید، لطفاً بررسی کنید آیا من بروم گروه علوم اجتماعی. ایشان مهندس محبوب فر را که استاد گروه های فنی در دانشگاه اصفهان است، را خواست و گفت تنها درسی که داریم نقشه برداری است، و اگر شما تضمین کنید که این درس را ایشان مشکل ندارد، ایشان در گروه جغرافیا بماند. مهندس محبوب فر فرمود، من با شناختی که از ایشان در اداره برق دارم، می تواند در این رشته بمانند بالاخره ماندم.

* آیا نقشه برداری می کردید؟

نه. نقشه برداری و نقشه خوانی و نقشه های موضوعی در جغرافیای آن زمان هفت هشت واحد بود. ولی دو واحدش بود که خیلی بینایی می خواست. بقیه اش را می شد تئوری بگذرانی. با کمک بچه ها من آن را هم گذراندم. البته من نمره دلخواهم را نگرفتم، 15 یا 16 گرفتم، اما گذراندم. من اینجا جا دارد از آقای سمیعی و آقای هادیان که در دفتر مشاوره دانشگاه اصفهان بودند و نابینا هستند تشکر کنم. اینها خیلی به من در تهیه نوار کمک کردند. و هم از استادانم، دکتر شفقی، دکتر مجتهدی که خدا رحمتش کند، دکتر وارثی، دکتر کاویانی، اینها علاقه من را که می دیدند خیلی وقت می گذاشتند. نیز دانشجویان بسیار به من کمک کردند تا بتوانم منابع درسی ام را تأمین کنم. چون در آن زمان منابعی نداشتیم. منابع را صوتی می کردند، نقشه ها را می نشستند با این رولرهای خیاطی برای من می کشیدند. خیلی کار سختی بود.

ص: 186

* با توجه به شناختی که شما از دیگر دانش آموختگان نابینای ابابصیر دارید، ابابصیر چه نقش و تأثیری روی آنها داشته است؟

ابابصیر سه چهار تا خط فکری خوب را دنبال کرده. اولاً به نابینا یاد داد که پاک زندگی کنند؛ و این خیلی مهم بود. یعنی من خاطرم هست که با چند تا از بچه ها در اتوبوس نشسته بودیم، ما خیلی سن و سال نداشتیم آن موقع ها، خانمی کنار ما نشسته بود، ما خودمان فاصله ایجاد می کردیم بین آن خانم و خودمان. شاید ما این تقدس و این شرایط را الآن نداریم. آن موقع این را یاد گرفته بودیم که باید پاک باشیم. پاک بودن را ضمانت موفقیت می دانستیم. می گفتیم اگر ما پاک باشیم خدا کمکمان می کند، و این جوری هم شد، واقعاً شد.

بحث دوم اینکه ارتباطات اجتماعی را خیلی رویش کار کردند. من کلاس چهارم پنجم که بودم، خدا رحمتش کند آقای حجازی که معلم ما بود، مرتب از دانشگاه ها و دانشسراها بازدیدکننده داشتیم، و این خیلی اثر داشت. حتی برنامه های رادیو و تلویزیون آن موقع هم خیلی ها ... در برنامه کودک و نوجوان صبح یکی از جمعه ها با من مصاحبه کردند. زمان شاه بود من مصاحبه کردم.

یا مثلاً در بحث اقتصادی، غلتک های خیلی مهمی که کارخانه ها نیاز داشتند، در ابابصیر با همان کارگاه سنتیش تولید می شد. و این خیلی مهم بود که کارخانه ها را رابط کرده بودند که از ابابصیر خرید بکنند. و این کار ما را هم توانمند کرد. ما اصلاً حس نمی کردیم که نابینا هستیم. یعنی در مجموعه خودمان که بودیم این قدر خودکفا بودیم که حس نمی کردیم نابینا هستیم. حالا شاید می رفتیم بیرون این حس ایجاد می شد. ولی در مجموعه که بودیم حس نمی شد. بخصوص وقتی که ابابصیر سه تا چهار تا ساختمان گرفت سال های 55 و 56، و یک مقدار از آن تمرکز درآمد و پراکنده شد، مثلاً در اردیبهشت بودیم، در آذر، کنار مدرسه ساختمان هدف در مسجد سید بودیم، خیلی رفت و آمد در شهر می کردیم. و این رفت و آمد خیلی ما را توانمند می کرد.

* آیا در مجتمع خیابان امام خمینی در خیابان گاز هم بودی؟

نه این مربوط به سال های آخر بود. من فقط برای کلاس های تلفیقی به ساختمان خیابان امام خمینی می آمدم. آن چهار سال اول و تا سال 60 همه اش در ساختمان قائمیه و در ساختمان کانون در خیابان اردیبهشت و در ساختمان در کوچه تاج در خیابان آذر و در خیابان مسجد سید هم پشت بیمه یک ساختمان داشتند پشت مسجد محمدیه بودیم. ما چون زیاد رفت و آمد می کردیم خیلی متکی به خود شدیم، و به راحتی در اداره تخصصی یا خیلی از بچه های دیگر آن موقع به عنوان تلفنچی یا کار دیگر پذیرفته شده و مشغول به کار شدیم.

خیلی از بچه ها آن موقع موفق تر از من در بحث دانشگاه بودند، ریاضی یا اقتصاد قبول شدند، اینها نشان می داد که در مدرسه، خیلی روی بچه ها کار شده بود. خیلی علاقمندانه کار شد و به نظر من در ارتقاء فرهنگی نابینایان خیلی مهم بود.

البته یک کار خیلی بزرگ نمی تواند اشتباهاتی نداشته باشد. ولی این دو تا بحث دارد. یکی اینکه آن آدم هایی که دنبال گرفتن این اشتباهات بودند، حداقل من نبودم. من در این فرصت ها سعی کردم

ص: 187

... ضمن اینکه وقت هم نداشتم. من بچه خوابگاه نبودم، بعد کلاسم هم که تمام می شد باید سریع می دویدم می رفتم با مینی بوس که به شب نخورم و بروم خمینی شهر. نمی شود در یک کار خیریه بزرگ اشتباه نباشد. قطعاً یک اشتباهاتی بوده. ولی کنار یک کار بزرگ این اشتباهات عددی نیست. من نگاهم به ابابصیر مثبت است.

* بچه هایی که الآن تحت پوشش ابابصیر هستند در چهار رشته دارند خدمات می گیرند. یکی رشته مددکاری است که از بدو ورود نیازهای شخصی شان شناسایی می شوند، ابزاری در خانه کم و کسری دارند، در رهن مسکن مشکل دارند، که ما کمک و حمایتشان می کنیم. یکی هم سبد کالا که بسته به درجه استضعافشان تأمین می شود.

مسأله بعدی بحث پزشکی است که در واقع ما از تمام بچه هایی که تحت پوشش هستند اسکن پزشکی داریم و پرونده برایشان تشکیل شده است. دیتابیس داریم و تمام اطلاعات فردیشان و پرونده پزشکی شان در این دیتابیس ضبط شده و هست. موضوع پایش را داریم، یعنی یک کسی امروز رفته پزشک و بهش گفته اند سه ماه دیگر بیا، سه ماه دیگر این را فراخوانش می کنیم و می گوییم بیا برو دنبال این قضیه. اگر قرار است ام آر آی کند پیگیری می کنیم، اگر قرار باشد عینک بخرد عینکش را پشتیبانی می کنیم، و اگر قرار است ... یک قسمت هم درمان است و اینها هزینه هایی که می روند می دهند اگر برایشان طاقت فرسا باشد یک حمایتی می کنیم که از بحران دربیایند. از طرفی دندان پزشکی هست که با چند تا خیریه صحبت کرده ایم، که خیریه ها با قیمت مناسب، یعنی بیست درصد خود خیریه از بازار پایین تر بوده، بیست درصد به ابابصیر تخفیف داده و بیست درصد هم خود ابابصیر کمک می کند که درواقع شصت درصد تخفیف می شود برای معالجه.

مسأله بعدی ما بخش فرهنگی است که این بخش فرهنگی درواقع اینها همان داستان قدیم است آموزش هایی است در روانشناسی از نظر شاد زیستن و ایجاد انگیزه، اردوهایی برایشان گذاشته می شود، اردوهای یک روزه اردو زیارتی قم و جمکران، اردوی مشهد سالی یک بار که اینها را داریم توسعه می دهیم که بیشترش کنیم.

بحث بعدی ورزش هستش که باشگاه ورزشی ابابصیر را مجدداً راه اندازی کردیم، تیم داریم که در مسابقات لیگ دسته یک لیگ دسته دو و لیگ برتر مسابقاتمان جاری و ساری است. کاپ ها و مدال هایی گرفته اند که الآن پشت سر من در ویترین هست.

بحث آخرمان بحث اشتغال است. همه اینها که گفته شد بحث درمان و فرهنگ و غیره باشد، ولی اگر فرد نتواند روی پای خود بایستد، لیسانس فوق لیسانس و پی اچ تی هم داشته باشد ولی نتواند کار ایجاد کند نتواند جایی استخدام شود، این مشکل دارد. ما علی رغم اینکه خیلی از بچه ها تحصیلات دانشگاهی دارند، دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس و حتی فوق لیسانس، ولی آمدیم یک سری کارگاه ها و کمیته اشتغال ایجاد کردیم که در این کمیته اشتغال آموزش داده می شود بهشان در زمینه های مختلف که بتواند اشتغال ایجاد کند. مثلاً فرض کنید برای کارهای فردی کار ماساژ داریم. الآن ماساژ برای آرامش و رفع خستگی در استخرها و سالن های بدن سازی و اینها هست. هم برای آقایان و هم برای خانم ها دوره اش را گذاشته ایم. در بخش تولید محصولاتی مثل بافتنی لباس کلاه و ... هم

ص: 188

برایشان آموزش داده ایم و هم آموزش کیفی داده ایم. در بخش چرم سازی الآن کیف و چیزهای چرمی دارند درست می کنند آموزش می دهیم. در بخش زیورآلات و تجهیزات تزئینی و بدلیجات که اینها به صورت دستبند و گردنبند و ... هست این کارها را داریم بهشان آموزش می دهیم. در بخش حجم سازی مثل بافتنی هایی که آواژور و عروسک از آن در می آید و قابل ارائه است برای فروش. از طرف دیگر قالیبافی گبه بافی که قدیم هم بوده داریم برایشان.

کلاس های متعدد داریم افراد می آیند استفاده می کنند. ما خیلی داریم جاذبه ایجاد می کنیم. الآن یکی دو سال است که در زیرزمین کتابخانه را راه انداخته ایم. چهار تا کامپیوتر الآن پایین آماده کردیم وصل به اینترنت و با هدفون که مزاحمت نداشته باشد، با نرم افزارهایی که نیاز هست، برای کسانی که کارهای تحقیقی می خواهند بکنند، کسانی که کارهای اینترنتی می خواهند انجام بدهند بیایند استفاده بکنند بروند. کتابخانه هم جای نشستن و خواندن دارد و هم می توانند کتاب را با خودشان ببرند.

اول چند نمایشگاه برگزار کردیم، نمایشگاه هایی در سطح شهرستان، دیدیم استقبال خوبی شد، بچه ها هم استقبال خوبی کردند و خوشحال شدند که چیزهایشان فروخته شد. سپس آمدیم یک روز شهردار را دعوت کردیم اینجا. آقای جمال نژاد آمدند و از ایشان خواستیم که به ما غرفه بدهند در فروشگاه کوثر. ایشان هم دستورات لازم را داد. اما متأسفانه این کار عملیاتی نشد به خاطر منع قانونی که داشت که باید مواد خام خوراکی باشد. البته یکی از پیمانکارهایشان به نام آقای صادقی که دو تا از این فروشگاه ها را داشت، یک فروشگاه شخصی هم داشت در شاهین شهر که به ما یک غرفه آنجا داد. یک غرفه رفتیم آنجا زدیم، نفر استخدام کردیم و شروع کردیم از هشت نفر از بچه ها که شروع کردند به کار شدند تا پنجاه شصت نفر. الآن یک چیزی حدود هشتصد آیتم چیز تولید می کنند و در برای فروش اینجا گذاشته می شود. حالا بعضی ها را خود بچه های نابینا تولید می کنند و بعضی هایشان را با خانواده شان تولید می کنند. مثلاً میناکاری داریم که چیزهای میناکاری خیلی نفیس تولید می کنند، خاتم کاری داریم، جعبه قرآن، جعبه دستمال کاغذی، قاب عکس و چیزهای مختلف که از خاتم با کیفیت خیلی بالا گذاشته می شود، عروسک سازی، بدلیجات، گل مصنوعی را ما آنجا داریم عرضه می کنیم.

یک فروشگاه هم جدیداً در مبارکه راه اندازی کرده ایم، که یکی از فروشگاه های کوثر مهر در مبارکه است. دنبال این هستیم که این را توسعه بدهیم. این توسعه باید با زیرساخت هایش جلو برود. یعنی هم تنوع محصول خوبی داشته باشیم هم کیفیت بهتر و قیمت مناسب. ما از این خدماتی که می دهیم بابت این کار که هزینه خیلی بالایی هم دارد برای ابابصیر، بیست درصد کارمزد برمی داریم این بیست درصد هزینه هایی است که داریم می کنیم. چون این خدماتی است که به یک عده می دهیم و به همه نمی دهیم. این بیست درصد عددی نیست، اگر این را بدهد یک فروشگاه پشت ویترینش بگذارد پنجاه درصدش را می گیرد. ما درآمدزایی نمی خواهیم بکنیم، ما می خواهیم همین هزینه ای که کرده ایم جبران بشود. الآن حدود سی چهل میلیون تومان ابابصیر حمایت کرده که آنجا فروشگاه مدرن، سیستم کامپیوتری آنلاین و بارکدخوان دارند. یعنی همانجا حساب بانکی هست، حساب هایمان خیلی مشخص و مجهز هست.

ص: 189

توی تلگرام کانال داریم، سامانه پیامکی داریم. سایت اینترنتی مان را داریم ارتقاء می دهیم، که بتوانیم کتابخانه و اظهارنظرها و سطح دسترسی های مختلفی را تعریف کنیم. بحث کتابخانه گویا را داریم مجدداً راه اندازی می کنیم.

کلاس هایی را داریم اینجا مثل فن بیان، بچه هایی که از نظر روابط عمومی خیلی گوشه گیر بودند و خجالت می کشیدند الآن می توانند دکلمه اجرا می کنند، شعر می خوانند، مشاعره می کنند در جمع. مربی شان هم یکی از بچه های صدا و سیما هست به نام آقای وصال.

در این کارها از آقای باقریان که یکی از نابینایان روحانی است استفاده می کنیم. یک چند نفر دیگر از بچه های نابینا هم اینجا اشتغال دارند.

در پایان می توانم یک مصاحبه دیگر با شما به عنوان مصاحبه تکمیلی داشته باشم. و پیرامون این موضوع اگر دیدگاه هایی هست ما منعکس کنیم که به عنوان برگی در این کتاب بماند و در واقع برای آیندگان نشان بدهد که شماها چه آدم های قوی بودید، چقدر آدم های با اراده ای بودید، چه پتانسیل قوی داشتید علی رغم محدودیتی که داشتید. معلولیت را محدودیت ندیدید و کارهایی کردید که بعضاً آدم های معمولی هم نمی توانند انجام بدهند. وقتی من با شماها نشست و برخاست دارم چنان انرژی مثبتی برای من هستید که من خودم را کوچک می بینم در مقابل شما، به خاطر اینکه این همتی که شماها داشتید ما نداشتیم.

- به خاطر اینکه امثال شماها و هیئت امنای قبلی فرصت ها را فراهم کردند، وقت گذاشتند، آبرو گذاشتند. ابابصیر به نظر من الآن هنوز برند گذشته خودش را دارد و از این برند می تواند در پیشنهادهایی که من حالا چند تا دارم استفاده بکند.

الآن ابابصیر جای معرفی دارد. بحث هایی که شما گفتید فکر می کنم معرفی نشده در عرصه رسانه و عرصه اجتماع. بیشتر باید معرفی شود. معرفی شدنش زمینه ای می شود که فرهنگ نابینا بیاید بالا، زمینه ای می شود که ارگان خیلی قدیمی دوباره با برند جدید و با به روز رسانی و روزآمدی جدید دوباره باز فعال بشود و کنار نابیناها باشد، و اینجا با یک رویکردهای خیلی مدرن تر.

* با تشکر از اینکه در این مصاحبه شرکت فرمودید.

ص: 190

موفقیت ها: به دلیل تلاش و کوشش گسترده و پشتکار توانست به موفقیت های قابل توجه برسد، برخی از این موفقیت ها اینگونه اند:

- کارشناس تخصّصی خانواده و کودک و نوجوان و مشاور دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان

- مشاور مرکز مدیریت حوزه علمیّه اصفهان

- مربّی ستاد اقامه نماز استان اصفهان

- مربّی ستاد احیای امر به معروف استان اصفهان

- مبلّغ عمومی و تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان

- استاد حوزه و دانشگاه

- حضور (بیش از هزار ساعت) در دوره های آموزشی مشاوره و روانشناسی مرکز مشاوره حوزه علمیّه اصفهان

- حضور در دوره های آموزشی مشاوره در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان

- حضور در دوره های آموزشی ستاد اقامه نماز استان اصفهان

- حضور در بیش از 25 دوره آموزشی دفتر تبلیغات اسلامی و سازمان تبلیغات اصفهان از جمله: مسیحیّت، عرفان های نو ظهور، ولایت فقیه، خطیب، سواد رسانه و...

- مدّاح اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام

- حضور در دروس خارج فقه و اصول

- اجرای جُنگ های شادی و انقلابی

- اجرای جشن های تکلیف و قرآن

- اجرای کارگاه های ازدواج، تربیت فرزند، روابط بین زوجین و...

همکاری با مراکز و ارگان های علمی و فرهنگی:

- شبکه سه سیما و شبکه قرآن (مستند سفره های نور و مستند توتیا)

- شبکه دو سیما (حضور در برنامه زنده باد زندگی به عنوان خانواده موفق)

- شبکه افق (حضور در مستند سفیران هدایت به عنوان مبلغ برتر کشوری)

- سیمای مرکز استان چهار محال و بختیاری

- صدای مرکز اصفهان و چهار محال و بختیاری

- اداره کل بنیاد شهید و خانواده های معظّم شهداء، جانبازان و ایثارگران اصفهان

- زندان های استان اصفهان و چهار محال و بختیاری

- لشکر عملیاتی 14 امام حسین(ع)

- فرهنگسرای خانواده اصفهان

- انجمن اولیاء و مربّیان مدارس

- ستاد آزادگان اصفهان

- صنایع دفاع اصفهان (شیمیایی، مهمات سازی، قرارگاه، گردان و...)

- ادارات آب، برق و گاز اصفهان و شهرکرد

- ادارات آموزش و پرورش اصفهان و شهرکرد

ص: 192

- اداره تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی

- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

- سازمان عمران زاینده رود اصفهان

- سرپرستی بانک های مسکن و سپه اصفهان

- سازمان همیاری شهرداری های اصفهان

- سازمان تأمین اجتماعی اصفهان

- مدارس علمیّه برادران و خواهران اصفهان و شهرکرد

- ادارات ثبت احوال اصفهان و شهرکرد

- بیمارستان ها و مراکز بهداشتی اصفهان و شهرکرد

- آموزشگاه علمی - تخصّصی شهید بهشتی ناجا اصفهان

- دانشگاه های پیام نور، آزاد، هنر و علمی کاربردی اصفهان

- مدارس دولتی و غیر دولتی

- پایگاه های بسیج اصفهان و شهرکرد

- اردوگاه های تفریحی اصفهان و چهار محال و بختیاری

- سازمان جهاد کشاورزی اصفهان و شهرکرد

- استانداری شهرکرد

- سازمان بهزیستی اصفهان

- اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اصفهان

- مؤسسه آموزشی ابا بصیر

- شهرداری ها و آتش نشانی ها

- دوره ضمن خدمت

- مربیان آموزش و پرورش

- مربیان دارالقرآن، جامعه القرآن و آستان قدس رضوی اصفهان

افتخارات:

- مبلغ روشندل نمونه کشوری در سال 1393

- کارشناس نمونه کودک و نوجوان دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در سال های 1390 و 1391

- مدرس و کارشناس نمونه خانواده در سال 1393

- دریافت هدایا و تقدیر نامه ها از ادارات، سازمان ها و مراکز فرهنگی از جمله آموزش و پرورش، سرپرستی بانک سپه، دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان و...(1)

ص: 193

تبلیغ موفق: تخصص آقای باقریان در زمینه کلاس داری معارف اسلامی و تبلیغ رسانه ای معارف اسلامی است. جمعیت بسیار حاضر در جلسات ایشان بدون اینکه خسته شوند با علاقه تحت تأثیر سخنان ایشان می باشند.

روانشناسان توافق دارند سخنران و معلم از طریق چشم و نفوذ بینایی در مخاطبان، آنان را جذب خود می کند. اما ایشان از این ابزار محروم است ولی دارای استعداد خدادادی در سخن و گفتار و رفتار است و از این طریق مخاطبان را جذب می نماید.

اغلب در منطقه چهارمحال بختیاری و مرکز آن شهرکرد فعالیت دارد و اندکی هم در اصفهان. به نظر می رسد مسئولین تبلیغاتی و رسانه ملی در مرکز هنوز کارهای آقای باقریان را ندیده اند. اگر یک اثر ایشان را مشاهده کنند قطعاً برای او در مرکز برنامه می گذارند.

لطفعلی باقریان در تبلیغ و کلاس داری موفق بوده است و می تواند الگوی خوبی برای دیگر نابینایان باشد. ایشان روز 25 تیرماه 94 مهمان دفتر فرهنگ معلولین بودند. البته برای ضبط برنامه برای صدا و سیمای استان قم آمده بود ولی دعوت دفتر فرهنگ معلولین را هم پذیرفت و در خدمت ایشان بودیم. از این رو زمان را غنیمت شمرده و با توجه به تجارب ایشان و اینکه حدود دو دهه است که به تبلیغ مشغول است به گفتگو با او نشستیم. محور این گفتگو «تبلیغ، معلولان و فرهنگ سازی» است.

* استحضار دارید حداقل ده درصد از جمعیت ایران معلولیت دارند، آیا اینان نیاز به تبلیغ ندارند؟ اگر دارند چرا شما و صدا و سیما برای معلولان، حداقل برای نابینایان برنامه اجرا نکرده اید؟

درست است اقشار نابینایان، ناشنوایان، معلولان حرکتی و حتی معلولان ذهنی نیاز به موعظه، تذکار، تعلیم احکام دین و یاد دادن آموزه های عقیدتی و تجربه آموزی از تاریخ اسلام دارند. این افراد بیش از افراد عادی، احتیاج به تبلیغ دارند. چون وضعیت خاص، مشکلات و موانع دارند. بالاخره به این دلایل نیاز به وعظ و تذکار بیشتر دارند. اما اینکه چرا تاکنون برنامه ریزی برای اینان صورت نگرفته، قابل تأمل است. کارگران و کارمندان هر سازمان و هر اداره، روستاها و خلاصه همه جا و همه اصناف جامعه، سامانه ها و برنامه هایی برای تبلیغ دارند، اما چرا تا کنون معلولان نداشته اند؟ پاسخ به این پرسش مشکل است و نیاز به تتبع و تحقیق دارد.

* جناب آقای باقریان، ناشنوایان تهران چند هفته قبل مهمان دفتر فرهنگ معلولین بودند، می گفتند چند بار تقاضا برای مبلّغ کرده ایم و گفته ایم حداقل یک روحانی بیاید احکام را به بچه ها یاد بدهد ولی جوابی نشنیده ایم. شما فکر می کنید علت آن چیست؟

در مورد ناشنوایان وضع فرق می کند. کسی باید به سراغ آنها برود که زبان اشاره بداند. روحانی که این تبحر را داشته باشد بسیار کم است.

ص: 194

* جناب آقای باقریان هیچ کتاب احکامی تا کنون برای ناشنوایان و به زبان اشاره تدوین نشده است. اساساً به دلائل فنی، اشاره سازی در احکام، فقه و فرهنگ اسلامی پیشرفت نداشته است. در زبان اشاره مثل زبان معمولی باید واژه هایی برای مفهومی وضع و تعیین شود و به مرور مردم به کار ببرند تا فراگیر شود. نظر شما درباره این وضعیت چیست؟

درست است که هر گروه از معلولان وضعیتی دارند و مشکلات هر دسته متفاوت است. آیا ناشنوایان وضعیت وخیم تری دارند. در زبان اشاره هم باید نمادهایی (حرکات دست و بدن) برای مفاهیم وضع شود و به تدریج بسامدی پیدا کند. اما در فرهنگ دینی و اسلامی حداکثر یکصد نماد وضع شده با اینکه حداقل باید دو هزار نماد داشته باشیم. از این رو با فقر نماد اشاره ای مواجه هستیم. پس از آن افرادی باید آموزش ببینند و سپس بروند و تبلیغ کنند.

علت اصلی همه مشکلات فکر کنم در قانون است. مثلاً اگر مجلس شورای اسلامی، فرهنگستان ادب فارسی را مأمور می کرد که همانطور که واژگان بینایی و معلولی را وضع می کند، به نیازهای فرهنگی معلولان در واژه سازی و نمادسازی هم توجه داشته باشد و گروهی در فرهنگستان مثلاً واژه بریلی (برجسته) برای نابینایان و واژه استاندارد اشاره ای (مصور) برای ناشنوایان تصویب کنند و آموزش و پرورش مأمور می شد تا کار آموزش معلولان را جدی بگیرد، بسیاری از مشکلات مرتفع می گردید.

* جناب باقریان آیا روحانیت شیعه و مرجعیت عظمای شیعیان رسالتی ندارند؟

به لحاظ شرعی، حداقل احکام و وظایف شرعی مردم بر عهده این نهاد است. حضرت آیت اللّه العظمی وحید خراسانی حدود یک سال است گروهی را برای آموزش زبان اشاره به طلاب راه اندازی کرده اند. موفقیت های خوبی هم داشته است. نیز جناب آقای سیدجواد شهرستانی به عنوان دفتر حضرت آیت اللّه العظمی سیستانی، رساله عملیه و مناسک حج را به صورت گویا و بریل عرضه کرده و در حال تدوین احکام نماز برای ناشنوایان است. این خبرها را داریم. اما باز کم است و نیاز به اقدامات گسترده تر هست.

* جناب باقریان، به نظر شما اگر هسته و نهادی در حوزه علمیه ایجاد شود و شما و امثال شما که انگشت شمار هم هستید تجارب خود را به صورت آموزش انتقال دهید و کلاس هایی باشد و بالاخره طلابی که خود نابینا و ناشنوا هستند مجهز شوند تا تبلیغ معلولان را سامان دهی کنند، یعنی امور تبلیغ معلولان به دست خودشان باشد بهتر نیست؟

این طرح خوب است ولی اول باید ممنوعیت پذیرش معلولان را برداشت. شورای عالی حوزه با ورود و پذیرش معلولان مخالف است. خود من دروس حوزه را خوانده و دروس جدید را هم طی کرده ام و در تبلیغ هم همه می گویند موفق هستی؛ یعنی با وجود معلولیت مشکلی در تحصیل و تبلیغ نداشته ام ولی نمی دانم آقایان به چه دلیلی چنین قانونی تصویب کرده اند؟

ص: 195

* روحانیت مسیحیت و کلیسا از طریق معلولان به توسعه دیانت خودشان می پردازند و بر اساس آمار می گویند تبلیغ معلولان موفقیت آمیزتر است.

مردم از یک روحانی معلول که با سواد و متقی باشد، بهتر و زودتر می پذیرند. به ویژه چنین مبلغی از عمق قلب با مخاطب ارتباط برقرار می کند.

* اگر کتاب تبلیغی تدوین و منتشر کنیم و راه کارها و روش تبلیغ برای معلولان را به طلاب و روحانیون یاد دهیم، چطور است؟

خوب است، یک کتاب جامع شامل مصاحبه با مبلغان موفق، با مدیران مرتبط به معلولان مثل مسئولان فرهنگی بهزیستی بشود. این کتاب چند بخش مهم خواهد داشت: نیازهای معلولان با بررسی روانشناسی و جامعه شناختی معلولان در یک فصل معرفی شود؛ تجارب و تبحر مبلغان؛ یعنی در یک فصل به مبلغان بگوییم شما به چه دانش و هنری باید مجهز باشید مثلاً زبان اشاره بدانید؛ در یک فصل پروژه های موفق تبلیغاتی معرفی شود؛ در فصلی توصیه ها و تجارب مدیران درگیر با کارهای معلولان آورده شود. در مجموع کتاب جامع و راهنمای تبلیغاتی خواهد شد. اسم آن را هم راهنمای تبلیغ برای معلولان بگذارید.

* در پایان از اینکه وقت خود را در اختیار ما گذاشتید تشکر می کنم و اگر نکته ای هست بفرمایید.

بالاخره تبلیغ معلولان جنبه های گوناگون دارد، تبلیغ برای معلولان؛ تبلیغ خود معلولان یعنی مبلّغ معلول باشد؛ تبلیغ معلول برای معلولان و تبلیغ معلول برای مردم عادی از اهمّ جنبه های این پروژه است و باید در فرصت های دیگر به این جنبه ها بپردازیم.

ص: 196

نقطه ها از بسته های قرص که به صورت شش تایی درآورده بودم استفاده می کردم یا از دکمه هایی که بر روی پارچه به شکل نقاط بریل می دوختم استفاده می کردم.

در تابستان 1361 (که تازه سوم دبیرستان را تمام کرده بودم) برای شناسایی و آموزش نابینایان استان ایلام، به مدت یک ماه و به طور افتخاری به آن استان رفتم. در آنجا چند نابینای بزرگسال را شناسایی کردم و آموزش خط بریل را برای آنان نیز با همان ابتکارات آغاز نمودم. به موازات همین کلاس تعدادی از کارمندان بهزیستی استان را برای آموزش خط بریل به من معرفی کردند. آنان نیز با طرح ویژه ای تحت آموزش قرار گرفتند. من در این خصوص تابلویی بینایی فراهم آوردم که پس از معرفی شش نقطه بریل جدول الفبای بریل را به صورت بینایی در آن آوردم و داوطلبان را با سرعتی بسیار آموزش می دادم. البته افراد بینا پیش از آموزش خط بریل باید نسبت به محدودیت های عزیزان نابینا اشراف داشته باشند تا در فراگیری و نیز آموزش موفق باشند. کار من نیز پس از این آماده سازی ذهنی آموزش خط بود.

در سال 1362 آموزش جانبازان نجف آباد را آغاز کردم. افراد بزرگسال در آموزش بریل نسبت به خردسالان بسیار کندترند. من سعی می کردم با نمونه های عینی و نیز تهیه وسایل کمک آموزشی ساده ذهن آنان را برای این کار آماده نمایم، لامسه آنان را تقویت کنم و پس از آن وارد آموزش بریل شوم.

در مهرماه 1362 نخستین تجربه ام را با کودکان نابینا در آموزشگاه استثنایی نجف آباد آغاز کردم. برای آموزش بچه ها خیلی فکر می کردم، گاهی راه می افتادم و در مغازه های اسباب بازی فروشی دنبال اسباب بازی هایی می گشتم که بتواند مرا در این کار یاری دهد، چرا که کودکان کمتر با وسایل جدی رغبت به کار داشتند. تفاوت اساسی بزرگسالان با خردسالان در این بود که به دلیل درک بالای بزرگسالان توضیح مطالب آسان تر بود، اما خردسالان در تقویت لامسه مشکلات بسیار کمی داشتند. کلاس آمادگی نابینایان را با شش دانش آموز آغاز کردم و از اسباب بازی، وسایل دست ساز، خمیر، موم، حبوبات، پارچه، دکمه و… برای تقویت لامسه و آموزش بهره می گرفتم.

آموزش خط بریل به افراد بینا در مدارس عادی، دانشگاه ها، نمایشگاه های ویژه و… یکی دیگر از فعالیت های من بود که هنوز هم ادامه دارد. آموزش بریل به دانش آموزان دیر نابینا، بزرگسالان و دانش آموزان معمولی، از تجربیاتی است که کارنامه خدمات آموزشی من بدان مزین است.

از پر افتخارترین دوران کاری خود می توانم آموزش جانبازان نابینای سرفراز را یاد کنم. وقتی انسان با کسانی انس می گیرد که جانشان از شمیم شهادت طراوت گرفته است و گرچه در بین ما زندگی می کنند جانشان در اندیشه ای دیگر است، انسان واقعاً مشعوف و دلباخته می شود. به جاست یاد پولاد اراده ای را زنده کنم که هم نابینا بود و هم قطع نخاع. اراده ای داشت برتر از دماوند و استوارتر از البرز. وسعت نظرش را دریا اندک می نمود و پارسایی و تواضعش همه را خیره می داشت. او جانباز سرافراز حاج ناصر توبه ای ها که عاقبت این دنیای تنگ را برای رسیدن به وسعت جهانی در خور روح بلندش، به دنیا خواهان وانهاد و به خیل شهیدان پیوست.

ص: 198

من اعتقاد دارم هر گروهی هویت خود را با نمادی ثابت می کند و نماد هویت نابینایان دو چیز است: عصای سفید و خط بریل. از این طریق باید نابینایان شناخته شوند و همواره بتوانند این دو نماد هویت را در همه عرصه ها به کار برند. کسانی که گمان می کنند کتاب های گویا می تواند جای کتاب بریل را بگیرد سخت در اشتباه اند. هرگز نباید خط و تأثیر و هویت بخشی آن را از یاد برد.

از سال 1363 تا سال 1366 در یک گروه کاری کشوری برای تدوین کوتاه نویسی فارسی کار کردم. گرچه در این خصوص نیز به نتایج بسیار خوبی رسیدیم، اما چون هنوز فضای مناسبی در کشور برای این کار فراهم نشده بود، این طرح به سرانجام درستی نرسید. گرچه بعدها افرادی با الگو قرار دادن آن تلاش ها و تجربیات اقدام به تدوین طرحی دیگر نمودند، اما آن نیز نتوانست برای اجرا توفیق یابد.

اما در سال 1367 در آموزشگاه ابابصیر تدریس زبان انگلیسی دوره راهنمایی را بر عهده داشتم. در پایه سوم راهنمایی به فکر افتادم که این بچه ها سال دیگر باید به دبیرستان بروند، کتاب انگلیسی شان نیز کوتاه است. کلاسی هم در این خصوص برایشان گذاشته نمی شود، لذا به طور ساده پاره ای از علائم را به آنان در فرصت های خالی کلاس زبان به عنوان یک کار فوق برنامه می آموختم و سعی می کردم با تمرین و یافتن نمونه در واژگان و یا جملات متفاوت، حداقل دانش آموزان را با این شیوه کمی آشنا کنم. در اوایل دهه 70 علائم را به طور دسته بندی و همراه با مثال برای آنان شروع کردم و چون نتیجه بسیار خوبی گرفتم، آن را گسترش دادم تا اینکه کتاب آموزش کوتاه نویسی انگلیسی از جمع آوری تمرین ها، دسته بندی ها و تجربیات چندین ساله حاصل شد.

کتاب دارای 9 درس و یک مقدمه و یک پیوست است. در مقدمه ضرورت آموزش کوتاه نویسی و فواید آن بیان شده است. نحوه آموزش و زمان بندی کتاب نیز تشریح شده است. در درس اول علائم نشانه گذاری به طور مختصر توضیح داده شده است. از درس دوم آموزش نشانه ها آغاز گردیده است. هر درس شامل 4 بخش است:

الف- معرفی نشانه ها، در این بخش تعدادی از نشانه ها معرفی و نیز نحوه کاربرد آن بیان گردیده است.

ب- بخش دوم نمونه هایی از متن است که به هر دو صورت کوتاه و بلند آورده شده، هدف مقایسه و به ذهن سپردن بهتر این نشانه ها بوده است.

پ- بخش سوم تمرین کوتاه نویسی است. نوآموز با توجه به آموخته های خود در دو بخش پیشین سعی می کند عبارات و متن های ارائه شده را به صورت کوتاه بنویسد.

ت- در چهارمین بخش هر درس عبارات و متن هایی به طور کوتاه آورده شده است. نوآموز باید با استفاده از آموخته های خود، آن را به صورت بلند بنویسد.

درس ها به صورت پلکانی به هم مربوط می شوند و فراگیری درس بعد بدون یادگیری درس قبل نتیجه مطلوبی ندارد.

در درس نهم نیز فقط تمرین خواندن کوتاه نویسی است. متن هایی از کتاب انگلیسی سوم راهنمایی، به صورت کوتاه نوشته شده، فراگیر باید با استفاده از علائم و نشانه ها این متن ها را به دقت بخواند و به طور بلند بنویسد. پیوست پایانی کتاب، جدولی شامل سه ستون است.

ص: 199

ستون اول عبارت یا واژه ای است که قرار است کوتاه شده آن معرفی گردد. ستون دوم شکل کوتاه عبارت یا واژه ستون یک است. در ستون سوم معنی واژه های مستقل آمده است. در این ستون در برابر نیم واژه هایی که دارای معنای مستقل نیستند، محل کاربرد آن در واژه آمده است. برای مشخص شدن توضیح نیم واژه ها توضیح مربوطه در پرانتز آورده شده است.(1)

ص: 200

داشت؛ مخصوصاً در قرآن و مناجات خوانی؛ صدایش در دنیا واقعاً کم نظیر بود و همیشه دعای سحر او پخش می شد و اهل آبادان بود. با کمک دوستان و از جمله آقای وجدانی و همسر بزرگوار ایشان خانم حسن شاهی و آقای اقارب پرست و آقای طیب نیا و آقای علوی و دیگر عزیزان و چند نفر از روشندلان این مدرسه پا گرفت و مقطع ابتدایی شروع شد و تا کلاس پنجم می خواندیم و چون امکانات نداشتیم و هم اینکه می خواستند فرد نابینا با محیط بیرون آشنا بشود که احساس کمبود نکند و برایش این باور ایجاد بشود که محرومیت از بینایی شکل مسئولیت انسان را تغییر می دهد امّا نقش فعال انسان را در جامعه نفی نمی کند، آنها را به مدرسه عادی فرستادند. ما از کلاس اول راهنمایی به مدارس عادی می رفتیم و خیلی برای دانش آموزان بینا تعجب بود که ما آن زمان بیشتر با حس لامسه یا به قول خودمان سامعه فقط گوش می دادیم چون امکانات خط بریل هم محدود بود و مثل زمان حال نبود که پرینت بگیرند و در دسترس همه قرار بگیرد.

خیلی سخت می شد کتاب ها را تهیه کرد. عزیزی داشتیم به نام حاج آقا یوسفعلی لاوی که به تازگی فوت کرده است. ایشان هم در مدرسه کریستوفل بودند. وقتی ابابصیر تأسیس شد اولین کسانی که به آنجا آمدند و بسیار برای نابینایان زحمت کشیدند مخصوصاً در چاپ کتاب های مذهبی مثل قرآن، ادعیه و احادیث و روایت و کتاب های تاریخی و حتی بعضی از کتب های درسی را ایشان با دستگاه ماشین پرکینز تایپ می کردند و خلاصه اینکه ما مدرسه راهنمایی مان را در مدارس عادی خواندیم. بعد هم دبیرستان رفتیم. و این مدرسه دوران بسیار خوبی و ارزشمندی برای ما بود و ابتدا که با خط بریل آشنا شدیم توانستیم درس بخوانیم و خانواده ما احساس نکردند که چون خدا به آنها فرزند نابینا داده اینها دیگر از همه چیز محروم هستند. این مدرسه باعث شد ما در درس خواندن تشویق بشویم و پدر و مادرمان به عنوان افرادی که فرزند معلول دارند یک وقت خدای ناکرده، ناراحت نشوند. و به لطف خدا در این مدرسه بودیم تا زمانی که دستگاه های پیشرفته آمد و با عنایات امام زمان و با کمک عزیزانمان مثل آقای وجدانی و همسر بزرگوارشان تحولات عجیبی در خط بریل برای نابینایان به وجود آوردند. قبل از انقلاب من یادم هست که به اسم شهبانو به قول خودمان همسر شاه برای ما یک سری قرآن چاپ می کردند ولی بیشتر از کشور مصر و عربستان و اردن می آمد. البته عربستان اواخر کار بریل را آغاز کرد. و مصر و اردن خط بریل را زودتر شروع کردند. ولی بعداً خودمان هم انجام دادیم و افراد نخبه زیادی از ابابصیر بیرون آمد. کسانی که نابینا هستند ولی استاد دانشگاه و مهندس کامپیوتر و حافظان قرآن هستند. الآن یکی از خواهران بنده که روشندل و حافظ قرآن است و شوهر خواهرم هم از مدرسه ابابصیر فارغ التحصیل شد، و مهندس کامپیوتر است.

خلاصه اینکه در این مدرسه ماندیم تا زمانی که انقلاب شد و بعد از انقلاب هم، مدرسه به رشد فکری ما همت داشت و ما را با اهل بیت و امام زمان آشنا می کردند. من صدای مطلوبی داشتم و سرود می خواندم.

مشوقم پدر و مادرم و مخصوصاً پدربزرگم بودند. پدربزرگم خادم مسجد بود و منزل ما در میدان شهدا که آن روزها معروف به میدان پهلوی اول خیابان ابن سینا کوچه دروازه نو بود و پدربزرگم خادم مسجد حاج ابوطالب بود و در آن مسجد مُکَبّر بودم و اذان و اقامه می گفتم، بعد کم کم تشویقم کردند مداحی را شروع کردم و در هیئت ها می رفتم، در مدرسه ابابصیر سرود می خواندیم و فعالیت داشتیم.

ص: 202

اما بعد از انقلاب و شروع جنگ، توفیق پیدا کردم که به جبهه بروم و خدمت رزمندگان باشم با اینکه معلولیت بینایی داشتم. آنجا توفیق پیدا کردم و در کارهای تبلیغاتی بودیم. روشندلان دیگری در جبهه داشتیم. فردی به نام شهید محبی داشتیم که ایشان در منطقه کردستان به شهادت رسیدند و عزیزی دیگر به نام آقای روشی با اینکه روشندل بود مسئول مخابرات و قرارگاه حمزه سیدالشهدا بود که الآن بازنشست شده است.

* با این توصیفاتی که گفتید نابینایی برای شما محدودیت نبوده است؟

عدم بینایی نتوانست ما را دچار مشکل کند و موجب توقف نشده است. مثلاً کارهای عادی که دیگران انجام می دهند برای ما هم ممکن است. مقداری محدودیت داشت ولی عوض آن محدودیت، خداوند نعمت های بزرگ تری به ما داده است و در نهایت به نفع ماست: «عَسَی أَن تَکْرَهُواْ شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ». به لطف خدا بعد از جنگ هم مراسماتی که الآن هست و پخش های زنده و دعای ندبه را اجرا می کنیم.

* پدر شما اهل علم یا بازاری بودند؟

نه اتفاقاً پدرم یک کارگر ساده بود و موقعی که با مادرم ازدواج کردند البته یک ازدواج ناموفق داشت و بعد از مدّتی به دلیل مسائلی از هم جدا شدند. خودش از خدا خواسته بود که همسری به او بدهد که اگر نابینا هم باشد ولی از لحاظ ایمانی خوب باشد. بعد از آن مادرم با اینکه نیمه بینا هستند ولی ایشان هم چون پدربزرگم آدم متدینی بود، آن موقع ایشان را به کلاس های مختلف می فرستد و در آن موقع خیلی از قرآن را حفظ شد و زیارت عاشورا، دعا کمیل و امین اللّه که مادرم حفظ کرد. خود مادرم در تشویق من هم نقش مؤثری داشت. خودش با اینکه نیمه بینا هست و از خط نمی تواند استفاده کند باز هم توانسته به دلیل حافظه خیلی خوبش اینها را حفظ کند. برای من هم درس خوبی بود و حافظه ایشان به نوعی به ما ارث رسیده است.

* درباره مرحومه خانم حسن شاهی یک کتابی آماده شده که در حال نهایی شدن است. بخشی از این کتاب خاطره است. خاطراتی از طرف خانم سقایی نژاد و خاطره دیگری از رشت برای ما فرستادند. آیا شما در مورد خانم حسن شاهی خاطره ای یا نکته ای دارید؟

خانم حسن شاهی حُسن های زیادی داشت. اولاً خیلی مهربان بود؛ ثانیاً اصلاً بین افراد روشندل با بچه های خودش هیچ فرقی نمی گذاشت و همانطور که علاقه به فرزندان خودش داشت، همه روشندلان را به عنوان فرزند خودش نگاه می کرد. حُسن سوم ایشان این بود که این قدر آن بزرگوار مهربان و متدین بود که جاذبه عجیبی داشتند. بالاخره بچه ها کوچک بودند و مخصوصاً دختران که احساس می کردند که نابینایی برای آنها مشکل بزرگی است. با رفتار و برخورد و سعه صدری که ایشان داشتند تحت تأثیر قرار می دادند و به نوعی مادر بودند برای تمام روشندلان و بچه ها احساس نمی کردند که از خانواده خود جدا شده اند. ما یک مدرسه کریستوفل داشتیم و یک مدرسه ابابصیر که

ص: 203

معمولاً از نابینایان شهرهای دیگر هم به اصفهان می آمدند و جمع کردن فرهنگ های مختلف در یک جا خیلی سخت است. و کسی را می خواهد که روانشناس باشد و ایشان به نوعی روانشناس بود که می توانست تمام سلیقه های مختلف را با همدیگر جمع کند. از همه اینها بالاتر اخلاص ایشان بود چون حضرت زهرا علیه السلام می فرمایند: تو اگر اخلاص داشته باشی، بهترین مصلحت ها را برای تو مشخص می کند. و مهر و محبت را در دل مردم می اندازد و کارهایت را هم آسان می کند. به نظر من معلمی برای خانم حسن شاهی شغل نبود، عشق بود و چون عشق بود، موفق بود. بالاخره اینکه شیراز زادگاه خودش را رها کند و به شهر غریب بیاید. و 20-10 سال آنجا بماند و مشکلاتی که آن روزها بود. خود ایشان بعضی وقت ها به عنوان یک تایپیست می نشست و تایپ می کرد با اینکه مسئول بود. یعنی به نظرم به نوعی آچار فرانسه بودند. بهترین خاطره من همین است. کسی از ایشان ناراحت نمی شد. و اگر کسی هم اشتباهی می کرد، با برخورد خیلی خوب و صحیح ایشان متنبه می شد. و همه هم به خاطر رفتار و اخلاق ایشان بود. و الگو بودند.

* ما یک موزه ای داریم که تمام آثار را جمع می کنیم و وسایلی هم که در ابابصیر بود شامل عکس ها و نوارهای قدیمی را می خواهیم به موزه که الآن دایر است ببریم. راجع به ابابصیر برگردیم شهید شمس آبادی توپی را که به شما دادند هنوز دارید؟

نه ندارم.

* چه کسی شما را دعوت کرد که به ابابصیر بروید؟

من یک دایی به نام حاج آقا تقی طراح که خیاط بود، داشتم که اکنون فوت شده و خانه ایشان نزدیک مدرسه ابابصیر هم آن نزدیکی ها بوده و مدرسه را دیده بودند و با آقای مظاهری آشنا بودند و آقای مهدی مظاهری به ایشان گفته بود برو پسر خواهرت را به مدرسه ابابصیر بیاور.

* حاج آقا حسین پسر حاج آقای مهدی مظاهری به اینجا آمدند. و تمام چیزهای حاج آقا مهدی را ضبط کرده ایم. ولی هنوز نتوانسته ایم کتابی درباره ایشان چاپ کنیم و نشان بدهیم یک روحانی اولین بار در نابینایان کار جدی انجام داده است. آیا شما راجع به حاج آقای مهدی مظاهری نکته ای یا سندی دارید بفرمایید؟

یک مصاحبه ای 4-5 سال پیش بچه های کارخانه اِسنوا و آقای دیانی که داماد ایشان است آمدند گرفتند. به نظر من حاج آقا مهدی مظاهری یک روحانی برجسته همه کاره بود ولی واقعاً اهل عمل بود. و فقط علمی نبود. و آن زمان که بهائیت در اصفهان کار می کردند، مبارزه با بهائیت انجام می داد. در کارهای قرآنی قبل از انقلاب خیلی فعالیت داشت. در کارهای نماز خیلی فعال بود و ابابصیر هم یکی از کارهای ایشان بود. به نظر من آقای مظاهری شاید توانسته چندین هزار نفر را که الآن اسطوره شده اند در کشور ما تربیت شده همان نیمه شب ها است که قرآن می فرماید: «بِالأسحارِ هُمْ یَسْتغْفِرونَ». در دل شب هر چه را بخواهی بهت می دهم. به نظر من یکی از بهترین برکات آقای

ص: 204

مظاهری برای خود ما اصلاً ابوحمزه را ایشان برای ما ترویج کرد که بعد خدا لیاقت داد و رفتیم حفظ شدیم و علاقه مند شدیم و حالا حرم امام هر سال پخش مستقیم داشتیم. به نظرم آقای مظاهری خیلی کار کرد.

* آیا درباره آقای شمس آبادی نکته ای یا خاطره ای ندارید؟

یادم هست که ایشان در مدرسه ابابصیر دستی بر سر ما کشید و به ما گفت خدا موفقت کند و برای من که خیلی اثر داشت. همین که ما راه را شناختیم و خدای نکرده، منحرف نشدیم. و اول انقلاب هم ما دانش آموز و نوجوان بودیم و گروه های مختلف بودند و یک مقدار حکومت هنوز تثبیت نشده بود و همین که ما در آن دار و دسته های که بود نرفتیم جای شکر دارد.

* درباره کریستوفل و فعالیت هایش چیزی می دانید؛ آیا شما ایشان را دیده بودید؟

خیر، برای خیلی سال های قبل است و آنها می خواستند فرهنگ خودشان را در اینجا ترویج دهند چون کشور ما مستعمره بود و قبل از انقلاب و یکی از ابزارهای استعمار این است که اول کارهای فرهنگی انجام دهند و در زمان شاه هم دولت اهمیتی به این موضوع ها نمی داد. اینها آمدند تا فرهنگ خودشان را هم القا بکنند. در ضمن به ما بگویند غرب خیلی بهتر از شرق است یعنی غرب را به خیابان آبشار اصفهان آوردند. این هم به نظر من خودش یک نوع استعمار زدگی بود.

* در زمان قبل از انقلاب افراد را چگونه جذب می کردند؟

تعدادی از آنها را با پول و تعدادی را هم که صداهای خوبی داشتند به آنها ساز و تار آموزش می دادند. و از همه راه ها برای جذب آنها استفاده می کردند. الحمداللّه به لطف خدا و عنایت ویژه ای که به ما شیعیان کرده این است که اهل بیت ما خُزَّان العلم هستند و چون علم آنها علمی است که به روز است و مقطعی نیست و به قول خودمان اینطور نیست که چند صباحی کاربرد داشته بلکه همیشه کاربرد دارد، این توانست بر آن فرهنگ غالب شود. با اینکه آنها امکانات داشتند. و فرهنگ شیعه ما توانست با آنکه هیچی نداشتیم غیر از معارف اهل بیت علیهم السلام آن فرهنگ بر آنها غالب شد و این خیلی مهم است.

* به نظر شما در اصفهان چه کسی خوب روی اینها کار کرده، با آنها صحبتی داشته باشیم و آنها را کشف کنیم، بالاخره الآن هم همان روش ها را بعضی ها دارند اجرا می کنند.

به نظر من با آقای اقارب پرست که از قدیمی ها است. یک نفر مسیحی شد و به عنوان کشیش به هندوستان رفت، اسمش محمدی بود. اگر این گونه افراد پیدا شوند خوب است.

* آقای منصوری شما بعد از ابابصیر و دیپلم ادامه تحصیل که نداده اید؟

ص: 205

یک مدت در دانشگاه آزاد رشته علوم سیاسی را خواندم ولی وقتی جنگ شد دیگر آن را رها کردم و سپس در سپاه واحد فرهنگی استخدام شدم و الآن هم بازنشسته سپاه هستم.

* از افرادی که در ابابصیر بودند مثل آقای روشی، طالبی، آقای یداللّه قربعلی، آقای هادیان، آیا فرد دیگری به ذهنتان می آید؟ بعضی بچه ها راجع به ابابصیر دید منفی دارند، نظر شما چیست؟

- از آن روزها می گفتند ابابصیر با انجمن حجتیه در ارتباط است. بالاخره وقتی فردی کاری انجام می دهد، هزار تا کار مثبت می کند و ممکن است یک مورد آن هم منفی باشد.

* به نظر شما ابابصیر موفق بوده است؟ می شود موفقیت های آنها را توضیح دهید. به هر حال یکی اینکه فرهنگ اهل بیت علیهم السلام را ترویج می کردند و کتاب هایی هم که برای ما آوردند احادیث و کلام و خداشناسی مفصل در این کتاب ها است. که می خواهیم آنها را برجسته کنیم و نشان بدهیم. حالا غیر از آن از روش های علمی آنها چیزی به ذهنتان می آید؟

آنها از نخبگان استفاده می کردند مثلاً خانم حسن شاهی، آقای وجدانی، آقای سیفی و آقای طیب نیا و آقای رومی زاده که خداوند رحمتش کند و معلم بود و آقای لک که معلم بود و آقای میر معصومی بودند. ابابصیر غیر از معارف اهل بیت علیهم السلام بالاخره به روش های روز هم آن زمان کار می کردند و آقای اقارب پرست و حاج آقا حسین اقارب پرست همین که وزیر دفاع بود حاج حسن شهیدشان اینها خیلی زحمت کشیدند و بالاخره اینها وابسته بودند و افرادی عالم و یک سری هم تجار بودند و در هیئت مدیره آنها هم آقایان به نام بصیری، گلبیدی و مظاهری اینها خودشان نخبه بودند با توجه به شرایط آن زمان کاری بهتر از این نمی توانستند انجام دهند. بعد دولت هم چوب لای چرخ می گذاشت چون نمی خواستند روی دستشان بلند شوند و هم فرهنگ اهل بیت علیهم السلام نشر پیدا بکند. وقتی آن زمان خواستند رقص یاد دانش آموزان بدهند و دیدند یک مدرسه آمده است این کار را می کند برایشان ثقیل بود.

* آقای علی اکبر پرورش چه نقشی داشت؟

آقای پرورش یکی از افراد مؤثر در شکل گیری مؤسسه ابابصیر است. شعر مهدی بیا را ایشان گفته است و قبل از پیروزی انقلاب با استقبال مواجه شد و نوارش در کل ایران پخش شد. او نمی خواست در ابابصیر رسماً مسئولیت داشته باشد بلکه می خواست در حاشیه و پشت صحنه باشد. ولی بدون مساعدت ها و ایشان ابابصیر در بعضی زمینه ها نمی توانست کاری انجام دهد. به نظر من امور فرهنگی ابابصیر دست ایشان بود. ما را باغ می برد، چقدر شوخی می کرد. از آن طرف کلاس می گذاشت، شاعر بود. تا قبل از انقلاب قبل از اینکه وزیر آموزش و پرورش بشود واقعاً زحمت کشید.

* راجع به آن کلاس های با ایشان، خاطره یا نکته ای خاصی دارید؟

کلاس و تدریس رسمی نداشت ولی برای معلم ها جلسات توجیهی می گذاشت.

ص: 206

* در مورد موفقیت نابینایان یا خودتان راه کاری یا خاطره ای دارید؟

چند تا خاطره برای شما بگویم که قشنگ هست. این خاطره که می خواهم بگویم برای امام خمینی گفتم و ایشان را خندانم. البته آقای امام جمارانی تعریف کرد. سال 64 خدا لیاقت داد رفتم مکه، وقتی رفتم مدینه صاحب خانه ما هم نابینا بود. او به من گفت خط بریل کار می کند و پرسید: می خواهید بروید مدرسه نابیناها را ببینید. سال 64 من 22 ساله بودم. پاسخ مثبت دادم ولی گفت: اول باید با امنیت هماهنگ کنیم چون عربستان سعودی کاملاً امنیتی است. زمان جنگ هم هر وقت ما عملیاتمان پیروز می شد، برخورد سعودی ها با ما خوب می شد. اما خدای ناکرده اگر شکست داشتیم، بد برخورد می کردند. سال 64 اوج قدرت ما بود. خلاصه وعده کردیم و چهارشنبه یک ماشین به هتل آمد، بنده همراه صاحب خانه رفتیم مدرسه نابینایان. به محض ورود دیدم صد نفر نابینا را جمع کرده اند. به بازدید مدرسه پرداختیم از جمله به کتابخانه رفتیم و می گفت این قرآن هایی است که ما چاپ کردیم. من هم گفتم خوب ما هم اینها را داریم. هر چی گفت من هم گفتیم داریم. بعد گفتم می خواهید یک مسابقه بگذاریم. یک مسابقه گذاشتیم، سوره حمد را با پرکینز نوشتن با اینکه آنها اعراب گذاری نمی کردند به لطف خدا با تندنویسی بنده اول شدم. بعد نشستیم غذا بخوریم، سؤال کردند که در ایران چه کار می کنید؟ گفتم من بسیجی ام. گفت: بسیجی، گفتم: آره، گفتند: جبهه هم می روید؟ گفتم: آره، گفتند: چه کار می کنی آنجا؟ گفتم:برای رزمندگان می خوانیم. اینها خیال کردند ما ترانه می خوانیم. گفتند: می شود یک مقدار برای ما بخوانی؟ گفتم: باشد، حالا اینها چند نفرشان پروفسور و چند نفر استاد ادبیات و واقعاً مغز بودند. اینها را جمع کرده بودند. گفتند: یک مقدار برای ما بخوان. من قسمتی از دعای عرفه را خواندم و دعای ابوحمزه آن قسمتش که می گوید «الهی و عزّتک و جلالک لو قرنتنی فی الاصفاد، و منعتنی سیبک من بین الاشهاد، و دللت علی فضایحی عیون العباد» همه اش هم از لحاظ وزن و ردیف و قافیه واقعاً در اوج اند. هم از لحاظ عرفانی. می خواهی من را جهنم ببری، گردنم زنجیر کنی، آبرویم ببری، میان من و خوبان جدایی بیندازی، در جهنم هم امیدم را از تو قطع نمی کنم.

وقتی شروع به خواندن کردم، دیدم اینها که اهل تسنن و وهابی بودند مثل زن شوهر مرده گریه می کنند. این یک قسمت که تمام شد، اینها گفتند احسنت و آفرین. پس پرسیدند: این جملات از چه کسی بود؟ گفتم: اولش که خواندم از امام حسین(ع) بود که در کربلا شهید شد. دومی از امام سجاد علیه السلام است که در مدینه و در بقیع دفن است. دیدیم یک نابینا بلند شد که معلوم بود شجاع و جسور بود، شعر خواند. بعد گفتند می خواهیم به تو جایزه بدهیم. به خاطر دو تا چیز چون امروز ما خیلی متحول شدیم. رئیس مدرسه بلند شد و شروع به تعریف کرد که این جملات چقدر زیبا بود.

* اسم مدرسه را نمی دانید؟

نمی دانم، مدینه یک مدرسه بیشتر برای نابینایان نداشت. مدیر مدرسه گفت چقدر زیبا از لحاظ عرفانی از لحاظ اخلاقی، ادبی همه اش تعریف کرد. ما در عمرمان تا حالا گریه نکرده بودیم. ولی امروز

ص: 207

برای ما خیلی روز خوبی بود. ما می خواهیم به تو یک جایزه بدهیم، چی بدهیم که بتوانیم به قول خودمان حقت را اداء کنیم. حالا ما 22 سالمان، حقوقمان ماهی دو هزار و دویست است یک بسیجی. یک توسل تو دلم به حضرت زهرا(س) پیدا کردم. گفتم یا زهرا من نمی دانم چی بگویم، خودت سر زبانم بینداز که از اینها چی بخواهیم تا هم آبروی ایران نبرد و هم اینها چیزی نتوانند بگویند. یک مرتبه در ذهنم آمد گفتم: شما نباید به من جایزه بدهید. شما اگر بخواهید جایزه بدهید، باید به امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) جایزه بدهید. ولی اگر می خواهید به من جایزه بدهید، یک خواهش از شما دارم. گفتند: بفرمایید. گفتم: اگر می شود زحمت بکشید یک کتابی، حدیثی، روایتی از عمر بن خطاب برایم بخوانید. خدا شاهد است این صد نفر آدم مات و متحیر شدند. رئیس مدرسه گفت که عمر خیلی مطالب دارند منتها ما حافظه مان مثل شما ایرانی ها قوی نیست.

بعداً که رفتم پیش آقای امام جمارانی که در آن زمان متولی امور حج و نماینده امام بود، این قضیه را تعریف کردم. امام جمارانی هم یک پولی داد. گفت: این دو هزار سعودی را بگیر، برو یک ماشین پرکینز تهیه کن. البته در آن موقع با این پول نتوانستم پرکینز بخرم. بعد از برگشت از حج وقتی خدمت امام برای دادن گزارش رفته بود، امام به ایشان گفته بود: چه خاطره ای داری؟ این خاطره را تعریف کرده بود. امام خندیده بود. بعد امام گفته بودند اگر تبلیغی برای شیعه است، به این صورت باید باشد.

* گویا خاطره دیگری هم دارید؟

یک خاطره دیگر هم راجع شیعه است. سال 81 رئیس جمهور وقت آقای خاتمی بود. ما با او رفیق بودیم. برای سپاه صد هزار سهمیه برای حج گرفتیم. ایشان نوشت که پاسداران خارج از نوبت به حج بروند و هر کس 50 هزار تومان می داد و می رفت. من شدم مسئول این کار برای سپاه و همیشه مکه بودم. خلاصه مریض شدم، ریه هایم مشکل پیدا کرد دیگر نمی توانستم بخوانم. مثلاً می خواستم بگویم بسم اللّه الرحمن الرحیم، سه تا نفس می کشیدم. یک رفیق داشتیم عربستان، به من گفت آقای منصوری من برای شما یک دکتر سراغ دارم. پنج تا تخصص دارد. در گوش و حلق و بینی و ریه و نیز در زمینه الهیات و معارف تخصص دارد. یک هواپیما خصوصی هم دارد. اصلیتش مصری است. هفته ای دو بار در دانشگاه الازهر تدریس می کند. نوبت دهی آن 7، 8 ماهه است. بالاخره رفتیم پیش این دکتر، پنجاه بیمار در صف بودند. تا ما رفتیم داخل سلام و احوال پرسی کردیم. نشستیم پشت دستگاه، گفت: چه مشکلی داری؟ گفتم: ریه هام مشکل دارد. وقتی می خواهم بخوانم سه تا نفس می کشم. گفت: قرآن می خوانی؟ گفتم: قرآن هم می خوانم. بیشتر دعا می خوانم. گفت: مگر تو شیعه هستی؟ گفتم: الحمدلله خدا را صد هزار مرتبه شکر شیعه هستم. این پزشک، سه مرتبه (نعوذ باللّه) شیعه های امیرالمؤمنین(ع) را لعن کرد. از صندلی بلند شدم گفتم: آقای دکتر دست شما درد نکند. خیلی ممنون، دیگر مزاحمتان نمی شوم. گفت: مگر مریض نیستی؟ گفتم: آقای دکتر خیلی تعریف شما را شنیدم به من گفتند شما پنج تا تخصص طبی دارید. در الهیات و معارف استاد هستید. اینطور برخورد می کنید. حضرت علی علیه السلام پسرخاله من نیست، امام حسین علیه السلام پسر عموی من نیست، ما با عمر هم هیچ دشمنی شخصی نداریم. اگر امام حسین علیه السلام را دوست داریم، به خاطر خدا دوست داریم. اگر با کسی هم بد هستیم، به خاطر خدا بد هستیم. به قول امام

ص: 208

هادی علیه «السلام: إلَی اللّه تَدْعُون وَ عَلَیهِ تَدُلُّونَ وَ بِهِ تُؤمِنُونَ» کاری ندارد. اگر شیعه اشتباه است، تو بیا من را هدایتم کن. واللّه سنی می شوم. و من هم با تو حرف می زنم. تو می خواهی شیعه بشو، می خواهی نشو. چون مکتب و مذهب ما تقلیدی و تحمیلی نیست بلکه تحقیقی هست. گفت: سنی می شی؟ گفتم: واللّه اگر من را هدایتم کنی و قانعم کنی، سنی می شوم. اومد بیرون به مریض ها گفت: آقایون من شرمنده ام. می دانم شما 5-6 ماه در نوبت بودید اما شما مریض جسمی هستید اما این مریض روحی است. من می خواهم این را آدمش کنم. شما اجازه می دهید؟ یک مقدار طول می کشد. بقیه شروع به کف زدن کردند و گفتند: تو این را آدمش کن، ما می رویم 6 ماه دیگر می آییم. من از کار خودش استفاده کردم. گفتم: آقای دکتر چند تا تخصص در طب داری؟ گفت: 3 الی 4 تخصص مثل حلق، ریه و بینی دارم. گفتم: الهیات و معارف هم که داری. گفت: بله، گفتم: می خواهی من یک قسمت از دعای عرفه را برایت از امام حسین علیه السلام بخوانم. اگر ما غیر از قرآن هیچی نداشتیم و در معارف اهل بیت علیهم السلام تنها همین دعای عرفه را داشتیم، چیزی کم نداشتیم. چون همه مسائل ما در دنیا و آخرت در این دعای عرفه هست. خندید و گفت: در این دعای عرفه مگر چه دارد؟ گفتم: مطالب و نکات ادبی، روانشناسی، تاریخی، زیست شناسی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، خودشناسی، خداشناسی و نیز طب دارد. گفت: چقدر اغراق می کنی؟ طب چیکار به دعای عرفه دارد؟ طب هنوز 50 سال نیست که وارد آن شده ایم. گفتم آقای دکتر دعوا که نداریم. یک قسمت از دعای عرفه که پیرامون اعضا و جوارح بدن است برای او خواندم. که چرا چشم من اینطور هست، گوشم، پیشانی ام اینگونه است. تا این را خواندم، شروع کرد به گریه کردن و به سرش زدن و می گفت: وای به حال من. من گفتم: یا امام حسین. من را بازداشت نکنند؟ او را بوسیدم و مریضی ام را هم نگفتم، گفتم: وقت بقیه را نگیرم و گفتم می روم و چند روز دیگر می آیم. به قول اهل بیت علیهم السلام یک روش تبلیغی این است: خیر کلام قَلَّ و دلّ. رفتم چند روز بعد برگشتم. از بعثه چند کتاب مثل نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و صحیفه فاطمیه برایش آوردم. بالاخره او شیعه شد. گفت: آقای منصوری من تا حالا 15-10 تا مقاله راجع به جنین شناسی بر اساس دعای عرفه امام حسین علیه السلام برای پروفسور هاروارد در دانشگاه کالیفرنیا نوشتم و این دکتر گفته است که آقای دکتر احمد کپی گذرنامه این امام حسین که می گویی را برای ما بفرست که از ایشان دعوت کنیم بیاید آمریکا و تز خودش را در دانشگاه ارائه بدهد. بعد به او گفته ایشان 1400 سال قبل در کربلا شهید شده است. پروفسور هاروارد گفته 1400 سال قبل طب شیعه اینقدر قوی بوده است. بعد گفت: آقای منصوری تو را به خدا به این مداحان و روحانیون بگویید شما که این همه معارف دارید، چرا می آیید شیعه را بد معرفی می کنید. قمه زدن که در کربلا نشان داده می شود، وجهه را خراب می کند. چون در آمریکا می آیند و این کار را مقایسه می کنند. شبکه های آمریکا نمی آیند دعای کمیل یا عرفه شیعه را نشان بدهد. بعد گفت: من باید تو را ببرم مصر. گفتم: به ما ویزا نمی دهند. گفت: من برات می گیرم. از عربستان برای ما ویزا گرفت و با هواپیمای شخصی خودش ما را به دانشگاه الازهر مصر برد.

وزیر در زمان حسنی مبارک، محمد البلتاجی بود. نیز یکصد نفر را جمع کرد. گفت برای اینها بخوان. فقط گفت که نگو من شیعه شدم.

ص: 209

* راجع به این تجربه ای که شما دارید، به عنوان روشندل و نفس گرمی هم دارید و تجربیات شما نشانگر این است که موفق هستید. به نظر شما چطور می توان یک مدرسه ای مذهبی یا به نوعی حوزه علمیه ای ویژه روشندلان داشته باشیم. چون حوزه علمیه قم مصوبه ای دارد که حتی اگر فردی یک انگشت هم ندارد را نمی گذارند وارد حوزه شود. البته تنها قم به این صورت است. اگر انجام شود این کار خوبی خواهد شد، چون کار تبلیغی معلولان خیلی می تواند تأثیرگذار باشد.

این کار حوزه قم که اشتباه است. مگر امر به معروف از روشندلان ساقط است که به آنها اجازه نمی دهند در حوزه علمیه تحصیل کنند؟!

در این مورد می توانید با آقایان حاج حسن فقیه امامی، حاج مهدی فقیه امامی، حاج حسین فقیه امامی، آیت اللّه حسین مظاهری، حاج آقا حجت ابطحی، آیت اللّه ناصری و آقای ایمانی صحبت کنید. البته با توجه به مشکلات اقتصادی، کسی کمتر پول در این زمینه ها خرج می کند. خیلی سخت می توان پول برای کارهای فرهنگی جمع کرد. با توجه به اینکه اولویت با فرهنگ است. وقتی فرهنگ درست باشد حتی اگر نان نداشته باشد و سرکار هم نرود، نمی آید دزدی کند. همانطور که آمریکا، الآن به این نتیجه رسیده که اگر ما بخواهیم مثلاً 100 دلار خرج کنیم، 99 دلار را برای کارهای تبلیغی و فرهنگی و تنها یک دلار را برای کارهای دیگر خرج می کنیم. چون وقتی فرهنگ خراب باشد، همه چیز خراب می شود.

* آیا شما طرح خاصی برای تأسیس مدرسه تربیت مبلغین نابینا دارید؟

اصل این کار، خیلی خوب است. بالاخره کار را باید از نقطه ای آغاز کرد. وقتی کار آغاز شود، به تدریج حامی پیدا می کند. شما و اساتید روی یک جا متمرکز می شوید. در نتیجه کار بهتر انجام می شود. اولاً این کار شما تشویقی برای دیگران هم هست و چون روشندلان حافظه خیلی خوبی دارند، خیلی بهتر می توانند کارها را انجام دهند.

ص: 210

* چه سالی؟

سال 1369 بود فکر می کنم. از سال 1369 تا سال 1375 من مدرسه ابابصیر درس می خواندم.

* آن موقع مدیر آموزشی ابابصیر چه کسی بود؟

آن موقع فکر کنم سال اولی که ما رفتیم آقای مرحوم سعیدیان بودند، بعد حاج آقا ملاباشی آمدند. قسمت دخترانه هم سرکار خانم صدری بودند.

من تا سال 1375 توی مدرسه ابابصیر بودم، تا کلاس پنجم دبستان. چون یک خورده شرایط رفت و آمد برایم سخت بود، و با توجه به اینکه از نظر کارهای شخصی خودم خیلی خوب بودم و توانایی این را داشتم که خودم کارهای شخصیم را انجام بدهم، مدرسه ابابصیر تشخیص داد که من می توانم بین بچه های عادی درس بخوانم. با توجه به اینکه می توانستم بین بچه های عادی درس بخوانم ولی با همان خط بریل، من تلفیق شدم و به مدرسه عادی آمدم.

* کدام مدرسه؟

مدرسه توحید توی خود روستای ولاشان. ولی به من دبیر رابط دادند. سال اولی که به من دبیر رابط دادند آقای امینی بودند، که هفته ای یکبار می آمدند سر من و کارهای درسیم را پیگیری می کردند.

* آن وقت شما ضبط صوت می بردید کلاس؟

آن موقع ها ضبط صوت من نمی بردم سر کلاس، ولی یک سری کتاب ها را خود مؤسسه ابابصیر به من داده بودند، یک سری نوارهای درسی بود. من هم از کتاب هایی که خود مؤسسه داده بود و از نوارهای درسی استفاده می کردم، و اگر هم معلم جزوه می گفت، جزوه های بچه ها را من می گرفتم می آوردم خانه، از خانواده کمک می گرفتم، آنها برایم می خواندند و من به بریل برمی گرداندم.

* خب این شد تا پایان راهنمایی.

تا پایان دبیرستان. بعد پیش دانشگاهی هم به همین صورت بود تا دانشگاه. دانشگاه با توجه به اینکه من رشته مددکاری قبول شده بودم.

* کدام دانشگاه؟

دانشگاه آزاد خمینی شهر. با توجه به اینکه خود دانشگاه هم می گفت اولین نفری هستی از نابینایان در ایران که رشته مددکاری را می خوانی، هیچ کدام از کتاب های رشته مددکاری نه نوار شده بود و نه بریل شده بود. من توی یک شرایط فوق العاده سختی قرار گرفته بودم. یکی دو بار هم حتی استادهایم به من پیشنهاد دادند که می توانی بروی تغییر رشته بدهی و رشته مشاوره بخوانی.

ص: 216

هم کتاب هایش به صورت گویا است، و هم اینکه برایتان راحت تر است. ولی من خودم چون به رشته مددکاری علاقه داشتم هیچ موقع به این فکر نیفتادم که بخواهم بروم تغییر رشته بدهم. تصمیمی که خودم گرفتم این بود که من هم مثل بچه های عادی بروم کتاب هایی که اساتید معرفی می کنند را خریداری بکنم بیاورم خانه، خانواده برایم صوتش بکنند، ازش استفاده بکنم. جزوه هایی هم که اساتید سر کلاس می گفتند، یا دوستان دانشگاه می خواندند برایم صوت می کردند، یا اینکه می آوردم منزل.

رشته مددکاری رشته ای بود که کارهای عملی و کارهای تحقیقاتی اش فوق العاده زیاد بود.

* چه سالی وارد دانشگاه شدید و چه سالی فارغ التحصیل شدید؟

سال 83 وارد دانشگاه شدم و سال 86 فارغ التحصیل شدم.

کارهای تحقیقاتی اش فوق العاده زیاد بود. خودم مطالبم را پیدا می کردم و می دادم به اقوام برایم به بینایی برمی گرداندند.

* با کامپیوتر و اینترنت و اینها کار می کردید؟

آن موقع کامپیوتر خیلی کمتر روی بورس بود، ولی خب من باز می آمدم خود مؤسسه ابابصیر برای کامپیوتر. آن موقع بله از کامپیوتر می توانستم استفاده کنم، حتی مطالبی که پیدا می کردم، از اینترنت خودم پیدا می کردم. خود مؤسسه ابابصیر کلاس کامپیوتر که می آمدم آن موقع فکر می کنم خانم کیانی بودند. مربی کامپیوترشان با کمک ایشان مطالبی که حالا باید برای کارهای تحقیقاتی دانشگاهم پیدا می کردم، پیدا می کردم و می بردم خانه برایم برمی گرداندند به صورت بینایی و تحویل اساتیدم می دادم.

* اهل منزل چقدر سواد داشتند، چقدر می توانستند به شما کمک کنند؟

من شاید پدر و مادرم تا پنجم دبستان خوانده باشند، ولی آن موقع خواهرم دبیرستانی بود، یک مقدار می توانست کمکم کند. ولی من دو تا عمه هایم بودند،

* شما اولاد بزرگتر هستید؟

بله، من بچه اول هستم.

دو تا عمه هایم بودند، آن موقع هردویشان مجرد بودند و تحصیل کرده رشته مشاوره بودند، همیشه از آنها کمک می گرفتم توی کارهای تحقیقاتیم و کارهای درسیم.

فارغ التحصیل که شدم، رشته مددکاری رشته ای بود که باید طرح می گذراندیم. وقتی برای گذراندن طرح رفتم بهزیستی، بهزیستی موافقت نکرد با گذراندن طرح. خودم خیلی پیگیری کردم، رفتم و آمدم تا یک روزی با خود رئیس بهزیستی وقت، آن وقت ایشان آقای محمدزاده بودند، یک

ص: 217

ملاقات شخصی گرفتم رفتم باهاشون صحبت کردم گفتم که شرایط من به این صورت است، و گفتم من حتماً توانسته ام که مددکاری خوانده ام، و می توانم طرحم را هم بگذرانم، ولی خب توی جایی باشد که نیاز به خواندن و نوشتن نباشد. یا اگر هم قرار است من جایی کار بکنم کسی کنارم قرار بگیرد که خواندن و نوشتن را ایشان انجام دهد و کارهای بقیه را من انجام دهم. ایشان با 123 یا اورژانس اجتماعی موافقت کردند که من طرحم را آنجا بگذرانم. دو سالی هم که من توی اورژانس اجتماعی کار می کردم، چون اورژانس اجتماعی یک بخشی از بهزیستی است که کلاً زیر نظر دفتر آسیب های اجتماعی بهزیستی کل کشور کار می کند، سال به سال می آیند یک رقابتی بین اورژانس های اجتماعی کل کشور قرار می دهند، آن دو سالی که من به عنوان پاسخگوی خطشان بودم، شهر اصفهان رتبه اول را آورد.

* می شود برایمان توضیح بدهید که توی این اورژانس 123 چه خدماتی ارائه می شد، شما چه نقشی داشتید، و چه اهمیتی دارد این اورژانس اجتماعی برای اجتماع ما؟

اورژانس اجتماعی خدماتش مربوط می شد به کودک آزاری، همسر آزاری، سالمند آزاری، معلول آزاری، و طلاق و بچه های بی سرپرست و بد سرپرست و بچه های خیابانی. خیلی از اوقات خانمی یا آقایی تماس می گرفت که همسایه مان فوق العاده بچه اش را کتک می زند، آگاهی داشت به خط 123، تماس می گرفت و خط 123 پیگیر می شد که ببیند حالا دلیل که کتک می خورد چه است. یا حالا یک آقایی یا خانمی مورد اذیت و آزار همسرش قرار می گرفت، یا حتی سالمند همین طور مورد اذیت و آزار فرزندان و اطرافیانش قرار می گرفت. کسانی که می خواستند از هم جدا بشوند نیاز به مشاوره داشتند، می آمدند توی اورژانس اجتماعی خدمات می گرفتند. دختران فراری بودند که توی جامعه ما یک سری دخترها هستند که از خانه فرار می کنند و دچار آسیب های اجتماعی می شوند، 110 یا پلیس امنیت اخلاقی آنها را می گرفت و در خود بازداشتگاه ها نگه نمی داشت، منتقلشان می کرد به خوابگاه اورژانس اجتماعی. یا کودکان کار بودند که یک سری از خانواده ها بودند که شغلشان تکدیگری بود و می آمدند بچه ها را برای این شغل تربیت می کردند، که این خلاف قانون ایران است و سعی می کردند اورژانس اجتماعی خیلی با این موضوع مبارزه کند و اجازه ندهند که خانواده ها حداقل فرزندانشان را درگیر این کار کنند.

اورژانس اجتماعی فکر می کنم نقش خیلی مهمی توی آسیب های اجتماعی داشت، حداقل هم برای کودکان کار و هم برای کودک آزاری. خیلی از موارد بودند که بچه ها مورد اذیت و آزار خانواده قرار می گرفتند، با مشاوره هایی که داده می شد، این اذیت و آزار کمتر می شد، یا اینکه اگر شرایط برایشان فراهم می شد که بچه ها داخل خانه بمانند، با مشاوره هایی که انجام می شد داخل منزل می ماندند، و اگر شرایط برایشان فراهم نمی شد مراحل قانونیش انجام می شد، و به بهزیستی یا مراکز مربوطه سپرده می شدند. همسر آزاری هم همین طور بود، اگر برایشان شرایط فراهم می شد، طبق مشاوره هایی که به آنها داده می شد سعی می کردند یک سازشی بینشان برقرار بشود و بتوانند به خوبی در کنار هم زندگی کنند، و اگر هم نمی توانستند در کنار هم زندگی کنند کارهای حقوقی شان طبق مراحل قانونی ای که انجام می شد وکیل خود اورژانس پیگیری می کرد و کمکشان می کردند برای

ص: 218

گرفتن طلاق، یا حالا موارد دیگر سالمند آزاری همین طور، اگر شرایط برایشان فراهم بود که داخل منازل زندگی بکنند شرایط را برایشان فراهم می کردند، یا اگر برایشان فراهم نمی شد به خانه سالمندان سپرده می شدند.

* خودتان از تخصص علمی و تجربه تان چه استفاده ای می کردید آنجا، چه سمتی داشتید؟

من پاسخگوی خط 123 بودم. درواقع به قول خود مدیرمان می گفتند که نماینده مؤسسه اول پاسخگوی خط است.

* یعنی وقتی کسی زنگ می زد شما گوشی را برمی داشتید؟

دقیقاً. هرکسی که می خواست با اورژانس اجتماعی ارتباط برقرار بکند باید از فیلتر پاسخگوی خط باید می گذشت. اگر کارش مربوط به اورژانس اجتماعی بود راهنمایی های لازم انجام می شد، و اگر هم مربوط به ارگان دیگری می شد ارجاع داده می شد به ارگان مربوطه.

* خب این سازمان و مرکز هنوز هم هست؟

بله.

* زیر نظر بهزیستی هستند؟

بله.

* دو سال بودید آنجا شما؟

بله.

* یعنی از چه سالی تا چه سالی؟

از 15/1/1388 وارد آن ارگان شدم تا 15/1/1390

* بعد از آن چه کار کردید؟

بعد از آن دو سال هم مهدکودک کار کردم،

* کدام مهدکودک؟

مهدکودک پرستش در روستای ولاشان کار می کردم.

* آنجا چه نقشی داشتید؟

ص: 219

آنجا هم به عنوان مددکار بودم.

* آنجا مددکار چه نقشی دارد، چه کارهایی انجام می دهد؟

یک سری بچه ها هستند که یک سری موارد را دارند، مثل بیش فعالی، مثل خانواده های نابسامان، یک سری هایشان هستند که ازنظر ذهنی مشکل دارند، یک سری هایشان بودند که ازنظر دید مشکل داشتند، یک سریشان بودند که اصلاً هیچ علاقه ای به درس نداشتند، یک سریشان مشکل رفتاری داشتند، که این وظیفه مددکار بود که این را شناسایی بکند و پیگیر اموراتشان باشد. حالا من می گویم مثلاً از نظر رفتاری، مواردی بودند که یک سری بچه ها بودند که هویت خودشان را قبول نداشتند. دختر بود که می گفت من پسر هستم، یا پسر بود می گفت من دختر هستم. در سن شش سالگی اگر این برطرف نشود این می ماند.

* این فکر و بیماری شایع است؟

بله، این دو سال که من در مهدکودک بودم شاید بالغ بر بیست تا از بچه ها این طوری بودند.

* در دوره تحصیلتان خوانده بودید که چنین مواردی هست؟

بله در مباحث روانشناسی خوانده بودیم که بچه ها دچار اختلال شخصیت هستند و جنسیت خودشان را قبول ندارند. بیشترش هم برگرفته از رفتار خانواده هاست.

* خب دو سال هم آنجا زحمت کشیدید. بعد از آن چه؟

تقریباً فکر می کنم دو سال هم بیکار بودم، بعد هم الآن هم که نزدیک دو سال است که در خدمت شما هستم.

* یعنی از چه سالی؟

از سال 94.

* از سال 94 در ابابصیر تشریف دارید. خب در ابابصیر چه کار دارید می کنید؟

سال 94 که وارد مؤسسه ابابصیر شدم درواقع به عنوان مسئول کتابخانه مشغول شدم. خب یک کتابخانه ای بود که عزیزان زحمت کشیده بودند مرتب کرده بودند، و کتاب هایی که از قبل داخل خود آموزشگاه ابابصیر بود به اینجا منتقل شده بود، یک سری دسته بندی ها انجام شده بود، از یک سری فیلترها گذشته بود. ولی باید بررسی بیشتری رویش انجام می شد و حالا طبق بحثی که بود قرار بود که کدبندی بشود و کدینگ بین المللی بخورد کتابخانه مؤسسه. چون می خواستند که کتابخانه مؤسسه هم از لحاظ روندی جزو کتابخانه های بین المللی باشد.

ص: 220

* خب الآن شما می توانید شرحی بدهید در رابطه با امکاناتی که کتابخانه ابابصیر دارد؟

ما الآن هزار و چهار عنوان کتاب بریل داریم، حدود دو هزار عنوان کتاب بینایی داریم و حدود شش هزار عنوان کتاب گویا داریم. ما شش کامپیوتر داریم، که یکی از کامپیوترها در اختیار خود آقای شریفی است که کارهای امورات کتابخانه را انجام می دهند. یکی از کامپیوترها دست من است که حالا جدیداً کارهای متفرقه بچه ها را برای آنها انجام می دهیم، مثل تایپ کردن و پرینت گرفتن. و چهار تا کامپیوتر هم داریم که به اینترنت متصل است و هرکدام از بچه ها که بخواهند می توانند بروند از این کامپیوترها استفاده کنند، چه برای کار تحقیقاتی شان و چه برای کارهای دیگرشان.

* اسم آقای شریفی را آوردید، آقای شریفی چه نقشی دارند اینجا؟

ایشان مسئول بخش آی تی کتابخانه هستند.

* ابابصیر در زندگی شخصی شما تأثیر مثبت داشته یا تأثیر منفی یا خنثی؟ ابعاد این تأثیر را شرح بدهید.

قطعاً ابابصیر در زندگی من نقش فوق العاده مثبتی داشت. چه بسا اگر ابابصیر نبود و خط بریل را به من آموزش نمی داد شاید من الآن یک آدم بی سواد بودم مثل خیلی از آدم های بی سواد جامعه. و اصلاً شاید به مقطع راهنمایی هم نمی رسیدم. اگر الآن من اینجا هستم و تا مقطع لیسانس رفته ام، فقط به خاطر حمایت های خود آموزشگاه ابابصیر بود. اول به خاطر آموزش خط بریل، و دوم در اختیار قرار دادن کتاب ها و نوارهای درسی. خیلی از بچه ها هستند که الآن شاید در مقطع دکترا درس می خوانند یا در مقطع ارشد دارند درس می خوانند مدیون خود آموزشگاه ابابصیر هستند.

* شما جزء افرادی بودید که شبانه روزی بودید یا روزانه؟

نه، من روزانه بودم.

* دوستانی داشتید که آنجا شبانه روزی باشند؟

بله.

* آنها راضی بودند از زندگی در آنجا و خدماتی که می گرفتند؟

قطعاً این را نمی شود کتمان کرد، یک سری مسائل و مشکلات خود را داشت، ولی خیلی راضی بودند یک سری از دوستانی که من با آنها بودم، مخصوصاً بچه هایی که از شهرستان ها می آمدند که این امکان برایشان وجود نداشت که هر روز بروند و بیایند، یا مثل ما روزانه باشند، آنجا خیلی برایشان جای امنی بود و دقیقاً احساس می کردند که داخل خانواده خودشان دارند زندگی می کنند. آنها ظهر

ص: 221

پنجشنبه می رفتند و صبح شنبه می آمدند، و یک سری هایشان که برایشان امکانش نبود پنجشنبه و جمعه را هم می ماندند همانجا و مثلاً ماهی یک بار یا دو ماه یکبار می رفتند به خانواده شان سر می زدند و برمی گشتند.

* شما الآن متأهل هستید یا مجرد؟

من مجرد هستم.

* شما غیر از کتابخانه در چه بخش دیگر ابابصیر کمک می کنید؟

من بخش مددکار الآن دارم کار می کنم.

* الآن به مراجعین چه خدماتی می دهید، چه خدماتی نیاز دارند؟

بیشتر الآن بحث کلاس های فوق برنامه است. بیشترین مراجعه هایی که حالا به من مراجعه می کنند کلاس های فوق برنامه است که از شنبه تا پنجشنبه ما کلاس های فوق برنامه داریم و سعی می کنم که با همکاری خانم داوودی یک جوری کلاس ها را در کنار ایشان اداره کنیم و اینکه بیشتر به عنوان مشاور در کنار بچه ها باشم و مواردی را که مطرح می کنند را پیگیری کنم.

* خب حالا از تخصصتان هم استفاده می کنید؟

سعی می کنم که استفاده بکنم. خب بالاخره چون رشته مددکاری خوانده ام و با ارگان های مربوط به توانبخشی معلولین آشنا هستم. اگر کمکی خواستند که از دست خود مؤسسه ابابصیر بربیاید سعی می کنم که به خود مؤسسه ارجاع داده بشود و توسط خودمان پیگیری شود، و اگر هم مربوط به مؤسسه نیست به ارگان مربوطه ارجاع داده بشود.

* خب از بُعد معنوی ابابصیر برای شما یا برای بقیه بچه هایی که آنجا تحصیل می کردند چه خدماتی داشته؟

بُعد معنوی در درجه اول نماز خواندن بود که خیلی تأکید وافر بر نماز اول وقت داشتند. خود من بشخصه این در ذهنم عادت شده که نماز اول وقت را خیلی باید به آن پایبند باشیم. قرآن خواندن بود، دعا خواندن بود، شرکت کردن در مراسم های مذهبی بود. این را هم نمی توانم کتمان کنم که خانواده من یک خانواده مذهبی هستند.

* خب بفرمایید که در حفظ قرآن و حفظ احادیث و این برنامه ها شما هم بودید؟

من یک مدتی حفظ قرآن می رفتم، ولی خب بعد دنباله اش رها شد.

ص: 222

* در ابابصیر؟

بله. زمانی که ما وارد ابابصیر شدیم، کلاس های درسی شان از ساعت هشت صبح شروع می شد تا ساعت یک بعدازظهر، و از ساعت یک بعدازظهر تا ساعت سه و نیم آموزش های متفرقه داشتند، که حفظ قرآن هم جزء آموزش ها بود.

* احادیث هم بود؟

بله.

* حافظ کل قرآن هم بودند بچه ها؟

بله، الآن هم هستند.

* در ابابصیر حافظ کل شدند یا بعد؟

آن موقع فکر می کنم خود ابابصیر هر کسی که استعدادش را داشت کمکش می کردند تا به حفظ کل برسد.

* اجبار نبود.

نه، اجبار نبود.

* ولی با علاقه ای که داشتند ثبت نام می کردند و از آنها حمایت می شد.

بله.

* خب حالا از معلم هایتان از مدیرهای آن موقع از خاطراتتان اگر چیزی هست که قابل گفتن هست بفرمایید.

من بیشترین خاطراتم مربوط به زمانی بود که تلفیقی بودم و دبیر رابطی که شش سال با من کار می کرد خانم {موقتیان} بود که من فوق العاده به ایشان مدیون هستم در زمان تحصیلم. ایشان خیلی به من کمک می کردند. جا دارد از ایشان یاد کنم، و ان شاءالله هر جا که هستند موفق باشند. من از زمان اول راهنمایی تلفیقی شده بودم، و با زبان عربی و زبان انگلیسی خیلی آشنا نبودم، مخصوصاً زبان انگلیسی. ایشان خیلی کمکم کردند که زبان انگلیسی را یاد گرفتم. من نمی گویم حالا به صورت کامل، ولی خب در حد خود آموزشگاه یاد گرفتم و خط بریل را در حیطه زبان انگلیسی ایشان به من یاد دادند.

* الآن می توانید صحبت کنید؟

ص: 223

نه، چون کار نکرده ام دیگر فراموشم شده.

* می توانید متن را بخوانید؟

بله.

* می توانید ترجمه هم کنید؟

ترجمه نه.

* اگر پیشنهادی دارید برای ابابصیر فعلی بفرمایید.

یک موردی هست که خیلی، مخصوصاً الآن که جدیداً در بخش مددکاری دارم کار می کنم با بچه های شهرستانی دارم تماس می گیرم، خیلی بر این تأکید دارند که اگر می شد مثل قدیم یک خوابگاهی یک جا برای بچه ها تهیه می شد که حداقل بچه ها بتوانند از آن استفاده بکنند فکر می کنم خیلی مناسب بود برای بچه ها. همین که بچه های شهرستانی باز راغب می شدند که بیایند به سمت ابابصیر و هم اینکه فکر می کنم برای خود مؤسسه هم بهتر بود.

* می توانید شما بشمارید چه کلاس هایی اینجا برگزار می شود؟

شنبه ها ما کلاس بافت عروسک را داریم. یکشنبه ها کلاس آشپزی را داریم. دوشنبه ها بافت با قلاب را داریم و در کنارش هم کلاس های روانشناسی مان برگزار می شود. سه شنبه ها کلاس آموزش تربیت مربی جهت یابی را داریم و کلاس فن بیان را داریم. چهارشنبه ها کلاس ساخت بدلیجات را داریم. پنجشنبه ها هم کلاس بافت داریم.

* خب دو تا سؤال برای مخاطب ممکن است پیش بیاید. یکی اینکه آشپزی برای نابینا چه مفهومی دارد؟

آشپزی برای فرد نابینا و بینا هیچ تفاوتی ندارد. فقط شرط در پیمانه کردن مواد است، که بچه ها فکر می کنند که برایشان یک مقدار مشکل باشد، که با پیمانه هایی که هست می توانند استفاده بکنند و آشپزی را انجام بدهند. شاید بیشترین موردی که بین بچه های نابینا شایع است ترس از آشپزی است. اگر این ترس از آشپزی ریخته شود قطعاً می توانند مثل افراد عادی باشند.

* یعنی کار با اجاق گاز و زودپز و ظروف مختلف مثل کارد و چاقو و چنگال و اینها مشکلی نیست برایتان؟

اصلاً مشکلی نیست. الآن بچه هایی که دارند اینجا کار می کنند، بیست تا فکر کنم کارآموز داشته باشند، حدود دوازده نفرشان نابینای مطلق هستند، و به راحتی دارند کار می کنند.

ص: 224

* در این کلاس ها غیر از آشپزی کارهای دیگر هم یاد می دهند؟ من شنیده ام شیرینی پزی و سفره آرایی هم یاد می دهند.

بله. شیرینی پزی، کیک پزی، دسر، می شود گفت درواقع مجموعه ای که کلاً مربوط به آشپزی می شود، چه کیک، دسر، شیرینی و سفره آرایی داخل کلاس انجام می شود.

* دوستانی که در آن کلاس ها شرکت می کنند همه خانم هستند؟

بله، کلاس های آشپزی، بافت با قلاب، عروسک بافی و بدلیجات مخصوص خانم ها است.

* در کلاس های فن بیان چه کاری آموخته می شود، چه کسانی شرکت می کنند؟

فن بیان را اکثراً بچه های تحصیل کرده دارند از آن استفاده می کنند. فن بیان اشتباه گرفته می شود با فن سخنوری. احساس می کنیم وقتی می گوییم فن بیان، می خواهیم برویم روی بیانمان کار بکنیم که بیانمان قوی تر بشود، در حالی که این اشتباه است، این فن سخنوری محسوب می شود. فن بیان کار کردن روی صدا است، و آماده کردن صدا برای فن سخنوری. یعنی هر متنی را متناسب با خود متن، آنجور که باید خوانده بشود بتوان خواند.

* اگر قرار شد صحبت کند چه؟

صحبت هم همین طور. از کدام لحن استفاده بکند، چه جوری تغییر فرکانس بدهد، متناسب با صحبتی که دارد انجام می دهد، چه جوری از شدت استفاده بکند، چه جوری از تُن صدایش استفاده بکند، یا ممکن است که از رزوناتور داخل سر استفاده بکند، یک حالت جیغ جیغو صدایش محسوب می شود، بعد اگر بیاید از رزوناتورهای پایین استفاده بکند یک حالت بم و قشنگ استفاده می شود.

* این را بیشتر توضیح بدهید که منظور از رزوناتور چیست.

بدن انسان مثل یک ساز می ماند. ساز تشکیل شده از سیم های ساز، و وسیله ای که کوکش می کنند و کاسه ساز. بدن انسان هم کاسه ساز محسوب می شود. چه سازی خوب نواخته می شود، زمانی که کاسه ساز مناسب باشد. کاری به سیم و آن آلاتی که آن را کوکش می کند ندارد. زمانی از آن خوب استفاده می کنیم که از چوب خوب یا حالا ارتفاع خوب

* منظورتان تارهای صوتی است که چطور بکار بگیریم؟

منظور این است که آن کاسه را چطور از آن استفاده کنیم.

* بلند صحبت کردن یا ظریف صحبت کردن، اینها منظورتان است؟

ص: 225

دقیقاً. هشت رزوناتور داریم. رزوناتور شکم، بالای ناف، سینه، داخل گلو، داخل دهان و داخل سر، هشت رزوناتور می شود که متناسب با نوع صحبتی که ما داریم انجام می دهیم و نوع خوانش و نوع شعر یا قرائت قرآن از آن بهره می گیریم که برای شنونده جذاب باشد.

* یعنی یک کار علمی است درواقع.

دقیقاً.

* آن وقت مدرسش چه کسی است؟

جناب آقای وصال هستند که خودشان گوینده رادیو اصفهان هستند و مدرس فن بیان در باشگاه گویندگان خود صداوسیما و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مؤسسه جام جم که تخصصی روی صدا کار می کنند.

* خودتان هم کلاس فن بیان می روید؟

من چون مسئول ضبط کلاس های مؤسسه هم هستم باید سر کلاس ها حضور داشته باشم. بله، دوره اول خودم هم به عنوان کارمند بودم و هم به عنوان فراگیر. ولی الآن به عنوان مسئول ضبط کلاس ها حضور می یابم.

* در توضیحاتتان درباره بدلیجات صحبت کردید. بدلیجات یعنی چه، چه کاری را می گویید بدلیجات و آیا برای نابینا بدلیجات کار کردن و ساختن یک چیزهای خیلی ریز برای اینها مشکل نیست؟

بدلیجات چیزهای تزئینی است که ما استفاده می کنیم. مثل دستبند، گوشواره، گردنبند، گیره روسری، پابند، گیره سر، تِل، ریسه های تزئینی برای روی موی سر برای خانم ها، و برای آقایان هم دستبند و گردنبند.

* چرا می گویید بدلیجات؟

چون طلا نیستند.

* مراجعین به این کلاس مختلط هستند، آقایان و خانم ها؟

نه، همه خانم هستند در این کلاس، و مربی شان هم سرکار خانم شیروانی هستند که خودشان چندین سال است که در این زمینه تخصص دارند.

* خب برای نابینا سخت نیست این کارها؟

ص: 226

یک نابینا چشمش سر انگشتان دستش است. وقتی با انگشتان دستش لمس می کند، به همان خوبی و یا حتی شاید بهتر از یک آدم بینا کار می کند.

* رنگ بندی ها را مربی کمک می کند؟

دقیقاً. رنگ بندی ها شاید گاهی اوقات برایشان مشکل پیش بیاید که یک تعداد از بچه ها هستند که با لمس متوجه می شوند که چه رنگی است.

* چطور متوجه می شوند که این چه رنگی است؟

خودشان برای خودشان یک کدهایی گذاشته اند. می گویند برای مثال رنگ سفید نرم تر است، جسمی که رنگ قرمز دارد خشن تر است، رنگ آبی ملایم تر است. با آن کدهایی که خودشان برای خودشان تعیین کرده اند متوجه می شوند که این چه رنگی است.

* یعنی سرانگشت اینها حساسیت دارد که این ظرافتی که ما حس نمی کنیم آنها حس می کنند.

دقیقاً همین طور است.

* شما خودتان هم همین احساس را دارید، متوجه می شوید؟

من متأسفانه نه. چون افراد نیمه بینا یک مقدار به چشمشان متکی هستند.

* مثلاً فرض کنید در قالیبافی، من دیده ام که قالیبافی هم اینها کار کرده اند و می کنند، و تابلو فرش هایشان هم موجود است. آنجاها هم رنگ را خودشان تشخیص می دهند یا باید مربی شان راهنمایی کند؟

یک سری از بچه ها هستند که باز از همین حس استفاده می کنند، ولی یک سری هایشان هم هستند که از مربی کمک می گیرند، رنگ های مختلف را داخل پاکت ها قرار می دهند و رویش می نویسند که چه رنگی است.

* خب خارج از صحبت ها، این تابلویی که پشت سر شما هست که یکی از عزیزان تهیه کرده و به صورت کوبیسم است با رنگ های مختلف سبز و سفید و کرم و زرد تند و قرمز تند و با اینها یک تابلو کوبیسم کشیده. من که نگاه می کنم چیزی متوجه نمی شوم. اما خودش زیرنویس کرده که این مفهوم سوره یاسین است، یا مثلاً آن سوره بقره است، آن سوره آل عمران است، این سوره الرحمن است. من خودم نتوانستم با ایشان صحبت کنم که ببینم چه جور اینها را دسته بندی کرده، چه جور این احساسش را پیاده کرده. ایشان رنگ را که نمی بیند. اینها را شما با او صحبت کرده اید؟ چیزی از آن اطلاع دارید؟

ص: 227

ایشان آمده تفسیر سوره ها و معنی سوره ها را خوانده اند، و برداشتی که از آن سوره داشتند را داخل رنگ ها و نقاشی ها آورده اند. سوره یاسین بیشتر درباره زندگی و دنیای آخرت برایمان می گوید. برداشتی که ایشان از سوره یاسین داشتند آمده اند در این قالب کشیده اند.

* یعنی مثلاً الآن بگوییم یکی دیگر بکشد، این را می تواند مثل همین بکشد یا باز متفاوت است؟

قطعاً مثل همین می کشد. چون برداشتش نسبت به سوره یاسین همین بوده. تا آخر هم که به ایشان بگویید همین را برای سوره یاسین می کشند.

* من خیلی علاقه دارم که یک قرار با خود ایشان بگذاریم و یک مصاحبه با ایشان داشته باشیم و توضیحات را از زبان خودشان بشنویم.

من فکر کنم خانم حاج کرمی بودند.

* اینجا می بینیم که نوشته اتاق مشاوره. می شود بفرمایید اتاق مشاوره یعنی چه؟

اتاق مشاوره اتاقی است که حاج آقا باقریان که خودشان در زمینه روانشناسی یک فرد خبره هستند. ایشان روحانی هستند، ولی هزار ساعت تقریباً کارگاه روانشناسی گذرانده اند، و دائم هم دارند کتاب های روانشناسی مطالعه می کنند، کارگاه های روانشناسی را می گذرانند، و کاملاً به علم روانشناسی مسلط هستند، و حتی می شود گفت که مباحث جدیدی که الآن در علم روانشناسی مطرح است مثل روانشناسی اکت (act)، ایشان کاملاً مسلط هستند، و می توانند خدمات ارائه بکنند به بچه ها.

اتاق مشاوره اتاقی است که مددجوها مراجعه می کنند به خود مؤسسه، و چون می بینند که بیرون قیمت ساعت های مشاوره گران است، می آیند از خدمات ایشان استفاده می کنند. و وقتی هم که اینجا مراجعه می کنند خیلی راضی از درب مؤسسه می روند بیرون. چون ایشان فوق العاده به کارشان مسلط هستند.

* آن وقت این مشاوره در زمینه خانواده هم است؟

بله، مختلف است. خانواده، شغلی، کار، روابط اجتماعی.

* به روانشناسی اکت اشاره کردید، اکت چیست؟

درمان مبتنی بر پذیرش فارسیش است.

* درمان مبتنی بر پذیرش یعنی باید قبول کند یک نابینا نابیناست، و با شرایطی که دارد باید کنار بیاید و موفق هم باشد.

در مسیرش درواقع حرکت کند، نه که به صورت اجبار قبول کند.

ص: 228

بزرگانی در ابابصیر به تعلیم و تربیت فرزندان نابینا مشغول بوده اند، که هر یک از آنان به دلیل کارنامه مفصلی که دارند نیاز به کتاب مستقل دارند. خدمات، فعالیت ها و افکار آنان قابل توجه است و لازم است برای هر یک کتابی تدوین و عرضه شود، همچنین مراسمی برای تشکر و تقدیر از آنان برپا شود. بسیاری از آنان خود نابینا بودند و مشکلات و مصائب این جامعه و دانش آموزان را به خوبی متوجه می شدند.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اهتمام برای تکریم مربیان و معلمان معلولان بیشتر بود. برای نمونه، کتاب و مقالات بسیار درباره باغچه بان تألیف و عرضه شد ولی پس از انقلاب شاید به دلیل بروز مشکلاتی مثل جنگ تحمیلی و دشمنی ها با نظام جمهوری اسلامی، از این قشر غفلت شده است.

امیداست با آوردن نام و خاطره تعدادی از مربیان و معلمان ابابصیر در این فصل، راه برای اقدام دیگران باز گردد.

متأسفانه اطلاعات دقیق و گسترده از همه معلمان نابینا در درست نیست حتی آمار و فهرست آنان را هم گویا در اختیار ندارند. ریاست و مدیریت ابابصیر لازم بوده هیچ برگی را دور نمی ریخت و همه مدارک را بایگانی می کرد. به هر حال به دلیل عدم دسترسی به منابع و فقدان مآخذ، فقط اندکی از مربی و استادان در این فصل معرفی می شوند. اگر درباره معلمی، اطلاعاتی دارید، دریغ نفرمایید و ارسال کنید.

ص: 230

مباحث هر سه این کتاب ها توسط مؤلف نابینای آنها، نصراللّه رضایی، به صورت عملی ارائه شده است. عبارات انگلیسی که همراه صحبت ها می شنوید، خروجی برنامه صفحه خوان JAWS است، که نوشته ها را به گفتار تبدیل می کند و از این راه تمام تعاملاتی که بینایان به کمک بینایی با سیستم دارند، برای نابینایان به صورت صوتی عنوان می شود.

در تهیه کتب فوق دکتر محسن صدیقی مشکنانی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با ایشان همکاری نموده اند.

مهندس رضایی انجمنی به نام انجمن علمی فرهنگی موج نور را با همکاری سازمان ها، افراد مرتبط با نابینایان و اساتید دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان در محل خانه ریاضیات اصفهان تشکیل داده که هدف از آن سازماندهی آموزش رایانه و علوم به نابینایان در سراسر کشور می باشد.

ایشان کلاس های متعددی برای آموزش رایانه به نابینایان در شهرهای اصفهان، تهران، مشهد، تبریز و… برقرار نموده که در این کلاس ها با استفاده از رایانه عادی و صفحه خوان JAWS به صورت عملی و تئوری، رایانه در سطوح مختلف به نابینایان تدریس می گردد.

مهندس رضایی هم اکنون نیز مشغول تدریس در کلاس های آموزش رایانه به نابینایان در خانه ریاضیات اصفهان و مجتمع نابینایان بهزیستی اصفهان می باشد. همچنین ایشان در سمینارهای متعدد داخلی و خارجی و بین المللی شرکت کرده است.(1)

ص: 232

به آنها سپرده شد. رسیدیم به فصل سوم و به وجود آمدن این مؤسسه ای که الآن در ارتباط با آن کار می کنید.

در عرصه های مختلف قرآنی جاهای مختلفی بودم مثل کانون مسجد المهدی، مرکز قرآنی ثامن الائمه و این باعث شد که با مؤسسات مختلف قرآنی در سطح شهر و کشور ارتباط برقرار کنم و با اساتید و مدرسین آشنا بشوم. و با نهادهای مختلفی که کارهای قرآنی می کنند آشنا شوم و همیشه در این فکر بودم که چرا ما این قدر مؤسسات مختلف قرآنی در کشور داریم، چرا برای نابینایان یک مؤسسه تخصصی قرآنی نداریم. همه اقشار مختلف جامعه و مؤسسه قرآن دارند روی همین حساب به این فکر افتادم من که خود این شرایط را دارم، الآن نیمه بینا هستم، به این سمت و سو بیایم و مرکزی را برای قرآن نابینایان راه اندازی کنم.

بنیاد فرهنگی قرآنی روشندلان پس از مشورت با علما، اساتید و افراد صاحب نظر در سال 1382 تأسیس گردید و فعالیت های خود را آغاز نمود. این بنیاد قرآنی قصد دارد به نیازهای فطری و معنوی خواهران و برادران روشندل پاسخ داده، پلی برای ارتباط و انس هر چه بیشتر، آسان تر و سریع تر این عزیزان با کتاب پرنور حضرت قدوس باشد. اهداف تشکیل بنیاد فرهنگی _ قرآنی روشندلان:

1. توسعه فرهنگ حیات بخش قرآن کریم و آموزش عمومی و تخصصی علوم قرآنی در تمام ابعاد، جهت روشندلان و دیگر اقشار جامعه. 2. تأمین و تربیت نیروی انسانی مجرب به منظور آموزش علوم قرآنی. 3. تهیه و تولید تجهیزات و امکانات آموزشی و کمک آموزشی علوم قرآنی و معارف اسلامی، ویژه روشندلان. 4. برگزاری همایش ها و مسابقات قرآنی ویژه نابینایان و دیگر اقشار جامعه در مراحل استانی، کشوری و بین المللی. 5. فراهم ساختن زمینه های حضور و شرکت روشندلان در مسابقات قرآنی که توسط ارگان ها و نهادهای مختلف برگزار می گردد. 6. تحقیق و پژوهش در رابطه با روش های رشد و توسعه فعالیت های قرآنی جهت نابینایان در ایران و دیگر کشورها».

ص: 234

تکان دارد، گفتم چاره ای نیست با همان استیشن می رویم. گفت نه، و ایشان رفت ماشین همسایه مان را قرض گرفت. ایشان در وضع حمل مادرم از ماشین ابابصیر استفاده نکرد، من خودم شاهد این قضیه بودم و شوکه شده بودم.

* شما وارد ابابصیر که شدید تا کی بودید اینجا؟

من تا دو سال بعد از فوت پدرم که ابابصیر برپا بود؛ یعنی تا سال 84 در ابابصیر بودم.

* چه رشته ای تدریس داشتید؟

من همه چیز به غیر از عربی تدریس می کردم. هر چه که به برنامه می خورد خصوصاً زبان و علوم. خدمت اصلیم که اگر خدا توفیق بدهد و بچه ها دوست داشتند، خواندن کتاب های نابیناها بود. چون بلد بودم هم انگلیسی ها را هم فیزیک و شیمی و همه کتاب هایی که به هر حال فرمول هایی داشت. ابابصیر استودیوی مجهزی در زمان مدیریت آقای ملک زاده داشت، حتی برای دانشجوها، کتاب ها از تهران نمی آمد، و من کتاب ها را ضبط می کردم.

هر وقت یک موقعیتی می شد که مثلاً من بتوانم یک خدمتی بکنم، ایشان خیلی تشویق می کرد. خیلی دلش می خواست که من دنباله رو ایشان باشم. همیشه به من می گفت که یک برکتی در این کار است. من خیلی بلندپرواز بودم. قبلاً یک زبان می خواندم، الآن سه تا زبان را دارم تدریس می کنم، و زبان چهارمم که آلمانی است را دارم می خوانم. ولی ایشان همیشه نصیحت می کرد می گفت یک عشقی و یک برکتی در این کار است که هنوز مزه اش را نچشیده ای. واقعاً هم ما شانس های زیادی در زندگی می آوردیم. ایشان موقعیت های خطرناکی برایشان پیش می آمد. یک دفعه ایشان در جاده تبریز با تریلی تصادف کردند ولی کاملاً سالم ماند. فکر می کنم هنوز هم همه ما که در زندگی مان داریم شانس می آوریم و خدا به ما رو کرده به دلیل اخلاص ایشان بود. با فروش خانه ایشان به دلیل برکتی که داشت، همه ما صاحب خانه شدیم، در صورتی که ارزش خانه ایشان در ظاهر این قدرها نبود. تنها بازمانده از ایشان این خانه بود. یک ماشین بود که اسقاط شد و یک خانه.

ایشان وضعیت محل کارشان در ابابصیر اگر تشریف آورده باشید، تمام صندلی های محل کار ایشان پاره بود، یعنی اتاق مدیریت ایشان. همسایه مان یک آقایی بود که می خواست مبلمان خانه اش را بفروشد. من گفتم این را برای ابابصیر بخر. گفت باشه. این مبلمان که آن زمان صد هزار تومان دویست هزار تومان می ارزید، این همسایه مان گفت که سمساری می خواهد بردارد پانزده هزار تومان، شما به همین قیمت بردار. این قدر این مبلمان شیک بود که من هنوز یادم است. پدرم گفت که من برای بچه های نابینا می خواهم، اگر هدیه می کنید به ابابصیر هدیه کنید. و آخر هم نگرفتند. و آن آقا هم توفیق هدیه کردن این را نداشت.

با کارکنان ابابصیر و بچه های ابابصیر این قدر ایشان مدیریتش در برخوردها مدیریتش در مشکلاتی که پیش می آمد خوب بود که واقعاً درس بود. بدون اینکه ایشان با کسی تندی بکند، مشکلات را حل می کرد و هیچکس از کارش ناراضی نبود.

ص: 236

* من یک توصیفی از ایشان دارم به نام کوه آرامش.

دقیقاً، من نوشته ام صفت هایشان را، تقوا، تهذیب و آرامش.

* خیلی آرامش عجیبی داشت؛ علی رغم اینکه آدم ها زندگی شان پر از تلاطم و مشکلات شخصی است. ولی در محیط کارشان خیلی با آرامش و خوش اخلاق و مهربان بود. من می دیدم بچه ها می چسبیدن به ایشان و از سر و شانه های او بالا می رفتند و او را مثل پدر خودشان می دانستند. ایشان هم همان حس پدری که نسبت به شما داشتند، به آن بچه ها هم داشتند. اما شما گفتید رشته تان شیمی بوده، شیمی محض؟

من دبیری شیمی استخدام شدم. آن موقع که ما برای تحصیل پدرم برای فوق لیسانس به تهران رفتیم، من رفتم به یک مدرسه عجیب و غریبی به نام مدرسه فردای بهتر. آن مدرسه الآن محل دانشگاه آزاد واحد شمال تهران است. درست در بیست متری کاخ شاه.

* شما چه مقطعی آنجا بودید؟

ابتدایی. من متولد سال 47 هستم. سال 55 وارد مدرسه فردای بهتر شدم. یک مدرسه فوق العاده ای بود. ظهر که آمدم برگردم خانه دیدم نمی گذارند، و من گریه کردم گفتم گرسنه ام است. گفتند اینجا ناهار می دهند. ناهارم را دادند، و بعدازظهر عیناً درس هایی را که صبح می خواندیم به زبان انگلیسی، یعنی ریاضی به زبان انگلیسی، علوم به زبان انگلیسی و از آنجا پایه زبان من به لطف خدا پایه ریزی شد و علاقه مند شدم. انقلاب شد و آمدیم اصفهان، اما در اصفهان از این مدارس خبری نبود. بعد شد تا زمان جنگ که من رشته دبیری شیمی خواندم.

در تهران پدرم برای کمک خرجش تدریس خصوصی می کرد. چون تأمین اجاره خانه و دیگر مخارج زیاد بود. من خیلی به ایشان وابسته بودم و من سعی کردم که در زبانم خیلی پیشرفت کنم که ایشان خیلی راضی باشد از من. و خیلی علاقه مند شدم به واسطه همان مدرسه. دیگر ماند تا دوره لیسانس که شیمی خواندم، آن زمان هم مد نبود که، اصلاً بچه ها تابستان ها می رفتند کار، یعنی تابستان ها همه بچه هایشان را می گذاشتند کار، ایشان لطف کرد من تابستان زبانم را اصفهان در مؤسسات ادامه دادم.

بعد که دانشگاه شیمی تمام شد چون واقعاً به زبان علاقه داشتم دانشگاه اصفهان رفتم و رشته زبان خواندم. و بعد به خاطر اینکه دوست داشتم من همیشه خودم پیشرفت کنم و دیدم که زبان بازار دارد، دبیرهای زبان زیاد می شوند، بعد دوباره از ابتدا لیسانس ادبیات فرانسه خواندم، داشتم لیسانس فرانسه می خواندم که پدرم فوت کرد، با هم دانشگاه آزاد می رفتیم، فوق لیسانس هم ادبیات فرانسه خواندم.

* هم لیسانس و هم فوق لیسانس ادبیات فرانسه خواندید.

ص: 237

بله، هر دو. یعنی من در حقیقت هم لیسانس شیمی خوانده ام، هم لیسانس زبان انگلیسی، هم لیسانس فرانسه و هم فوق لیسانس فرانسه.

* انگلیسی را هم لیسانس دارید یا تجربه مدرسه است؟

انگلیسی را من از دانشگاه کاشان که شیمی می خواندم منتقل شدم به زبان انگلیسی دانشگاه اصفهان. یعنی تغییر رشته دادم. آمدم اصفهان دو سال زبان خواندم، که خیلی از واحدهایم هم قبول شد،. بعد سال آخر کمیسیون موارد خاص من را برگرداند کاشان، بعد گفتند که حالا به خاطر اینکه ما شرایطش را نداشتیم، و نمره ای که تراز می کردند در کارنامه دانشگاه کاشان، آن موقع زبان انگلیسی نداشته که تراز کند، خلاصه به هر حال ما را برگرداندند به کاشان و من معادل شیمی گرفتم. ولی زبان را هم دانشگاه اصفهان خوانده ام بدون مدرک. پس من تنها مدرکی که ندارم زبان دانشگاه اصفهان است.

* گویا آلمانی هم دارید مشغول هستید؟

بله. من بعد از فرانسه ایتالیایی خواندم به صورت خصوصی، که الآن تدریس هم می کنم زبان ایتالیایی را. زبان آلمانی هم، یک خیّری هست مثل شما، که ایشان از اعضای سپاه است، و ایشان واقعاً دارد خدمت می کند. این شخص در آن منطقه ای که دفتر کار من هست و مدرس زبان فرانسه هستم، ایشان بازنشسته سپاه است، قبلاً در بیمارستان صدوقی بوده و الآن فقط کارش این است که به دخترهایی که دم بخت هستند و جوان هایی که می خواهند ازدواج کنند، همه کارش خدمت کردن و پول جور کردن و این کارهاست. ایشان یک بیمارستان دارد می سازد نزدیک سپاهان شهر که تمام تجهیزاتش از آلمان می آید. و ایشان وقتی متوجه شد من زبان بلد هستم، پرسید آلمانی بلد هستی؟ گفتم نه. ایشان گفتند اگر آلمانی بلد بودی من مرتب با خودم می بردمت آلمان که این دستگاه ها را خریداری بکنیم. و ایشان جرقه آلمانی را زد و ما از دو ماه پیش آلمانی را هم شروع کردیم.

من یک چیز مهم در ذهنم بود برایتان بگویم، پدرم یک دید مثبتی به تمام مخاطب هایش و کسانی که با او کار می کردند داشت. بارها اتفاق می افتاد که یک کارمند می آمد از کارمند دیگر شکایت می کرد، و ایشان بنا را بر پاک بودن و بی تقصیر بودن و بی منظور بودن آن طرف می گذاشت. حتی مثلاً ما یک مزاحم تلفنی که داشتیم که می خواستیم شکایت بکنیم، ایشان خیلی راحت به ما گفت فکر کنید مثلاً این یک عقده ای دارد یک ناراحتی دارد، و اصلاً به دید یک کسی که بخواهد مثلاً ایشان را اذیت کند، یا از کسی شکایت کند نگاه نکرد. این قدر ایشان نسبت به بقیه دید مثبت داشت که اگر آن طرف هم واقعاً مثبت نبود و نیت بدی داشت، با این برخورد، ناخودآگاه مثبت می شد. یعنی در نهایت امر من آن مزاحم تلفنی یادم نمی رود که آخر ایشان مثبت شد و عذرخواهی کرد. و در کارکنان ابابصیر هم همین طور بود. به جای اینکه ایشان جبهه بگیرد و محکوم کند، بنا را بر این می گذاشت که ایشان حالا شاید یک اشتباهی کرد و ما باید گذشت داشته باشیم.

ص: 238

ایشان از سال 58 تدریس را آغاز کرد و اکثراً در مؤسسه آموزشی ابابصیر اصفهان تدریس می کرده است؛ کارش تا سال 86 ادامه یافت و در این سال، بازنشسته شد. یعنی سی سال به شغل شریف معلمی مشغول بوده است.

دیگر فعالیت ها و موفقیت ها: آقای محمود وجدانی صدای پرمایه خوبی دارد و حافظه اش هم خوب است، لذا از جوانی پیش منبری داشته و با بیان احادیث و حکایات آموزنده یا اشعار مؤثر دینی و نیز ذکر مصیبت و روضه اهل(ع) بیت به ارشاد خلق خدا مشغول بوده است. روضه خوانی ها و صحبت هایش متأسفانه ضبط نشده و به دست ما نرسیده است. ولی نقل قول ها حاکی است که جذابیت داشته و مردم استقبال می کرده اند. اما وقتی به کسوت معلمی وارد شد و شروع به تدریس نمود، همه وقت و توانایی خود را مصروف تعلیم و تربیت نابینایان نمود. به همین دلیل کلاس داری او گرم و جذاب بوده و کسی در کلاس احساس کسالت و خستگی نمی کرده است. ایشان برای دانش آموزان خاطره، حکایت، فکاهیات می گفته و گاه با صدای خوش برایشان شعر می خوانده است. شاگردان مؤثری تربیت کرده به طوری که هر کدام در سمت و در جایی مشغول به کار هستند.

ص: 240

سال شد. یعنی تمام دوره ابتدایی خود را ظرف مدت یک سال به پایان رسانید. من چون در این کار موفقیت چشم گیری به دست آورده بودم تقاضای ورود به آموزشگاه نابینایان کردم. ساواک و شهربانی هم به خاطر اینکه نابینایان به خصوص دو یا سه نابینای کلاس ابتدایی را لایق انجام کارهای تبلیغاتی و معرفی امام نمی دیدند، از این رو با انتقال من چندان موافق نبودند. لازم به ذکر است، در آن زمان هم کسی نسبت به امام شناخت چندانی نداشت در صورتی که ساواک نسبت به ایشان حساسیت فوق العاده داشت و طرفداران ایشان را سخت مورد حمله های ناجوانمردانه قرار می داد. آقای علی اکبر مکارم که در آن زمان و مکان مبارزی تنها بود، همواره مورد آزار ساواک بود.

بنده با توجه به فعالیت های انقلابی و مخفیانه ای که داشتم در مدت زمان کوتاهی که حدود دو سال شد تسلط کامل به حروف الفبای بریل پیدا کردم که از آن جمله الفبای فارسی، الفبای انگلیسی، الفبای عربی و الفبای علوم و ریاضی بود و ظرف این مدت که تقریباً دو سال بود موفق به نوشتن اولین جلد قرآن کریم در کشور شدم. چون قبل از آن چند قرآنی که مورد نیاز نابینایان بود از کشور اردن وارد ایران می شد. طولی نکشید که بنده توانستم تعدادی نابینا که دوره ابتدایی را به اتمام رسانیده بودند در مدرسه که به نام مدرسه شوریده شیرازی بود از جمله برادر نابینای خودم را با آموزش علوم و زبان انگلیسی و ریاضی و ادبیات آشنا نمودم که مدت کوتاهی طول کشید که آن دانش آموزان از جمله برادرم دوره دبیرستان را به اتمام رسانیدند. بنده هم ظرف مدت دو سال حدود 160 جلد کتاب با خط بریل اعم از کتب ریاضی، جغرافیا، زبان انگلیسی، ادبیات، قرآن و عربی نوشتم. گزارش آن را آقای اصغر سعادت که در آن زمان رئیس مدرسه بود به مدیرکل آموزش و پرورش استان داد و مدیرکل آن زمان مراتب را به نظر وزیر آموزش و پرورش وقت رسانید و مراتب از طرف وزیر آموزش و پرورش به دفتر تازه تأسیس کودکان و دانش آموزان استثنایی ابلاغ گردید و بنا بر دستور وزیر آموزش و پرورش عده ای از معلمین استثنایی شهرهای مختلف از جمله شیراز جهت فراگیری روش های آموزشی بورس هایی اعطا شد و از آن جمله از شیراز بنده در رشته نابینایان و آقای جمشید پیلتن در رشته ناشنوایان و مرحوم آقای علیرضا صفاییان در رشته کودکان عقب مانده ذهنی بودیم و دیگران از شهرهای دیگر که از این گروه دوست دانشمندم آقای دکتر سید مهدی صادقی نژاد را می توان نام برد که در قید حیات اند. در رشته نابینایان کلاً در سطح کشور پنج نفر انتخاب شده بودند که به جز بنده آقای سید مهدی صادقی نژاد و مرحوم آقای محمدرضا نامنی (نابینا) آقای احمد دانش (نابینا) و خانم مریم یوسفی که همگی به آمریکا مأموریت یافتیم و درMillersvill state college برای مدت شش ماه در آن کالج به مشاهده روش های آموزشی و پرورشی نابینایان آمریکا و زیر نظر اساتید این رشته دوره ای گذراندیم و بنده در این اثناء به کسب لیسانس ریاضی از دانشگاه شیراز نائل گشتم. پس از بازگشت از آمریکا و اتمام تحصیلاتم از دانشگاه شیراز به اصفهان و آموزشگاه نابینایان ابابصیر انتقال یافتم و این دوره یک فصل جدید از دوران معلمی مرا تشکیل می دهد.

ص: 242

ابابصیر مؤسسه ای صد درصد مذهبی با رعایت کلیه اصول اسلامی بود؛ به خصوص برای نابینایان و نجات نابینایان از دست تبلیغات میسیونرهای آلمانی تأسیس شده بود. روش آنها این گونه بود که کودکان نابینا را از سطح استان اصفهان و حتی کشور جمع آوری و در مدرسه اسکان و امکانات می دادند. عکس های این کودکان را به هنگام گدایی یا لباس های مندرس، سپس با وضع خوب و لباس های شیک در اروپا منتشر می کردند و به این روش کسب درآمد می نمودند. نیز خردسال ها را به جرگه میسیونری مسیحیت می بردند و با آموزش از آنان مبلغ مسیحی می ساختند. سازمانی به نام مدرسه نابینایان کریستوفل (پسرانه) و مدرسه نور آیین (دخترانه) داشتند حتی بچه ها را به آلمان ارسال می کردند و از قبل آنها کسب درآمد می کردند و مقداری را هم صرف نابینایان می کردند. در مقابل آیین مسیحیت و کتبی مانند کتاب عهد جدید و عهد عتیق را با داستان های اناجیل از داستان ساختگی کشتی گرفتن خدا با حضرت یعقوب و زمین خوردن خدا گرفته و داستان اهانت آمیز به ساحت مقدس حضرت عیسی ابن مریم(س) و یوسف نجار را به بچه ها به عنوان شریعت مسیحیت تلقین می کردند. در این زمینه جمعی از متدینین اصفهان با اتکاء به حضرت آیت اللّه شمس آبادی اقدام به تأسیس این مؤسسه نموده بودند. بنده به خاطر تحصیل همسرم مرحومه مهرانگیز حسن شاهی در دانشگاه اصفهان خود را از شیراز به اصفهان انتقال دادم و در ابابصیر مشغول شدم.

ص: 243

یعنی در سال 1352 در کنکور شرکت کرد و در دانشگاه اصفهان رشته ادبیات قبول شد و مجبور شد با همسرش به اصفهان کوچ کند.

همسر خدمتگزار: مرحومه مهرانگیز حسن شاهی حدود پنج سال بود که در مدرسه شوریده ویژه نابینایان در سمت معلمی مشغول بود، چندی پیش از ایشان آقای محمدحسن وجدانی نژاد در همین مدرسه مشغول به تدریس و معلّمی شده بود. همکاری مهرانگیز و محمدحسن آن هم چند سال موجب شده بود از یکدیگر شناخت کامل به دست آورند و در سال 1352 ازدواج آنان عملی گردد. برای شناخت بهتر زندگی مشترک آنان، اکنون به اختصار همسرش را معرفی می کنیم.

محمدحسن در 1322 در شیراز متولد شد. دوره ابتدایی و متوسطه را در شیراز گذراند و پس از دریافت دیپلم ریاضی در سال 1341 به تربیت معلم راه یافت. در سال 1342 به کسوت معلمی وارد شد و تدریس را آغاز نمود. محل خدمت او ابتدا در فیروزآباد بود ولی به دلیل فعالیت های سیاسی و حمایت از نهضت امام خمینی در سال 1344 به شیراز منتقل شد و چندی بعد کارش را در مدرسه شوریده آغاز کرد.

محمدحسن و مهرانگیز در مدرسه شوریده راهی را آغاز کردند که چند دهه ادامه یافت. و توانستند فعالیت های گسترده ای برای نابینایان در شیراز، اصفهان و تهران داشته باشند. محمدحسن وجدانی در کنار تدریس در مدرسه شوریده، کار آماده سازی کتب بریل را هم انجام می داد و در کارنامه اش آمده که 160 جلد بریل آماده سازی کرده است. پس از آن در اصفهان در کنار تدریس در مدرسه نابینایان ابابصیر، اقدامات دیگر هم برای این قشر داشت. در اصفهان به ریاست آموزش و پرورش شهرهای برخوار و بعداً فریدن شهر هم رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به دستور وزیر آموزش و پرورش به تهران منتقل شد و به عنوان کارشناس امور نابینایی در وزارت آموزش و پرورش مشغول گردید، همزمان تدریس و کارهای آموزشی هم داشت. پس از بازنشستگی به شیراز کوچ کرد و فعالیت های آموزشی و فرهنگی را تاکنون ادامه داده است. آقای وجدانی یکی از فعالین مبتکر و دارای چندین طرح و پروژه ابتکاری برای نابینایان ایران است. زندگی او جداگانه در حال تألیف و انتشار است.(1)

زندگی ساده ولی پرتلاش: محمدحسن وجدانی نژاد شیرازی که امروز به استاد و پیشکسوت و محقق و نویسنده در زمینه امور نابینایان شهرت دارد، در اوج جوانی در آموزشگاه نابینایان شوریده شیرازی با خانم مهرانگیز حسن شاهی آشنا شد و زندگی عاشقانه ای را با او آْغاز کرد. زندگی آنان تا پایان عمر ساده و بی آلایش ولی پر برکت بود. ثمره این عشق الهی دو فرزند به نام های لیلا متولد دوم خرداد 1351 کارشناس ارشد امور تربیتی و دانشجوی دکترای امور تربیتی و روح اللّه متولد پنجم فروردین 1359 مهندس عمران و عضو سازمان مهندسی کشور بزرگ ایران و کشور استرالیا است. زندگی نامه آنها آنقدر زیبا است که همه دوست دارند درباره این دو و نحوه آشنایی آقای وجدانی و خانم

ص: 245

حسن شاهی جویا شوند. چون چنین زندگی هایی خالی از لطف نیست و از شاگردان آن مرحومه تا بقیه شیفته شنیدن خاطرات این زندگی نمونه اند.

وقتی خبرنگار مجله توان نامه از استاد وجدانی پرسید: دوست داریم خاطره آشنایی خود را با مرحومه سرکار حاجیه خانم مهرانگیز حسن شاهی بشنویم. ممکن است هرچه در دل دارید، بر زبان آورید؟؛ استاد این گونه جواب گفت: بنده خود را قابل نمی دانم که وقت مجله توان نامه و سایت دفتر فرهنگ معلولین را با خاطراتی که ممکن است خوانندگان را خسته کند تصدیع نمایم ولی خاطره ای در ذهن دارم که بیانش کم لطف نیست. بنده با عنوان معلم ریاضی و علوم در آموزشگاه نابینایان شوریده شیرازی کار می کردم و مست می خدمت به نابینایان بودم به طوری که شب ها تا دیر وقت، روی کاغذهای بروشور داروخانه ها، کتاب بریل برای فردای مدرسه می نوشتم. توضیح اینکه در آن زمان بودجه ای برای خرید و تهیه کاغذ مخصوص نابینایان وجود نداشت و بهترین کاغذها، بروشور داروخانه ها بود چون ضخیم بود و نوشته های انگلیسی روی آن را نابینایان نمی دیدند ولی می توانستیم با خط برجسته بریل روی آن علامت های بریل را حک کنیم. این بروشورها کاغذهای باطله و رایگان بود که داروخانه ها آنها را در اختیار ما می گذاشتند. خانه ما برق نداشت؛ چون خانواده فقیری داشتیم توان نداشت مخارج برق کشی و کنتور برق را تهیه کند. شب ها با نور چراغ نفتی به نوشتن کتاب های بریل تا پاسی از شب مشغول بودم و روز خسته و کوفته از کار شبانه و نوشتن کتب بریل وارد مدرسه می شدم و امید داشتم که کارم مثمر ثمر واقع شود و دانش آموزان نابینا که در پایه دبیرستان در آموزشگاه درس می خواندند از مطالب درسی من استفاده شایان ببرند و تنها امیدم همین بود. امیدم به درگاه پروردگار بود و هیچ امید دیگری از آموزش و پرورش و مدرسه نداشتم. وقتی به مدرسه می آمدم تنها چیزی که مرا تسلی و آرامش می داد رفتارهای خانم حسن شاهی بود. وقتی محبت و ایثار او را نسبت به بچه های نابینا می دیدم آرامش پیدا می کردم. این خانم جوان با شور و اشتیاق به راهنمایی کودکان نابینا از نظر لباس پوشیدن؛ غذا خوردن؛ کارهای شخصی؛ کفش پوشیدن؛ نظافت کردن و حتی رفتن دستشویی و راهنمایی برای نظافت می پرداخت. همه این کارها را بدون کوچک ترین ناراحتی و با علاقه انجام می داد. بعضی اوقات به تعویض لباس های کودکان و تهیه لباس های نو به جای لباس های مندرس و پاره و وصله پینه با مخارج شخصی می پرداخت.

دست و پا و صورت آنها را می شست؛ و همه این کارها را به آنان آموزش می داد؛ کودکانی که هم اکنون استاد دانشگاه و دکترا در رشته های مورد علاقه شان هستند، می دانند که او وقت خود را با عشق و علاقه صرف می کرد. من با خود می گفتم ای حسن آقا اگر می خواهی خدمت یاد بگیری از این خانم یاد بگیر تا هیچ وقت خستگی های کار شبانه و عدم همکاری و عدم تقدیر مسئولین و عدم دید نابینایان که حتی از دیدن خدمات تو هم محروم اند تو را خسته نکند و همیشه سر زنده مثل این خانم باشی. این مشاهدات و این عشق به من می گفت: اگر عشق می خواهی، کدام عشق برتر و بالاتر از عشق به کودکان وطن به خصوص کودکان بی پناه نابینا. بالاخره با این افکار از خانم حسن

ص: 246

شاهی

خواستگاری و تقاضای ازدواج کردم. البته با سختی موافقت او را جذب کردم. یادش به خیر و راهش پر آوازه باد.(1)

به هر حال زندگی ما خیلی بی آلایش بود، حتی حقوقی که می گرفتیم بیشتر به فکر مصرف آن برای بچه های نابینا بودیم یعنی آنان را جزء خانواده خود می دانستیم. به همین دلیل با اینکه هر دو در بیشتر سال ها عالی ترین سمت ها را داشتیم و به اصطلاح ریاست داشتیم ولی از دنیا چیزی جز یک خانه محقر نداریم. البته فراوان اموالی مثل تربیت یافتگان خانم حسن شاهی و آثار علمی و ابتکاراتی که به میراث تاریخ گذاشته اند داریم.(2)

مرحومه حسن شاهی در سخت ترین شرایط کارش را شروع کرد یعنی اوج کارهایش در دوره انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی علیه ایران بود. این دو رخداد بسیار مهم از سال 1357 تا 1367 یعنی یک دهه از مهم ترین و پرالتهاب ترین دوره های تاریخ ایران است. کسانی که واقعاً از خود گذشته بودند و به فکر زندگی شخصی خود نبودند در این دوره خوب درخشیدند. البته معدود افراد فرصت طلب هم بودند که از این شرایط سوءاستفاده کردند و به پر کردن جیب و افزایش دارایی های خود پرداختند.

خانم حسن شاهی در شرایط سخت کمبودها، مدیریت مدارسی را بر عهده داشت. ایشان با قناعت زندگی می کرد و مدیریت او هم با قناعت بوده است. وقتی به تهران منتقل شد و در واقع آموزش و پرورش به او مأموریت داد و مدیریت آموزشگاه دخترانه نابینایان را عهده دار شد، حقوقش در اصفهان پرداخت می شد، هیچ حق مأموریت و اضافه کار یا حق سفر برای او در نظر نگرفته بودند ولی او بدون اعتراض در تهران کارش را ادامه داد و شبانه روز کار می کرد.

خانم حسن شاهی در سال 1325 متولد، در سال 1345 مشغول تدریس و آموزش، و بالاخره در سال 1375 از آموزش و پرورش بازنشسته می شود. یعنی سی سال از بهترین سال های عمرش را به پرورش، تربیت و آموختن به کودکان و جوانان ایران زمین گذراند. بیست ساله بود لباس آموزگاری را بر تن کرد و پنجاه ساله بود از این شغل کناره گیری کرد. اما از سال 75 تا 93 یعنی هیجده سال تا زمان فوتش را باز از پا ننشست و به امور فرهنگی و اجتماعی اشتغال داشت.

ص: 247

بوده اند و سپس معاون ورزش اداره کل تربیت بدنی استان اصفهان شده اند. 5 سال آخر خدمت هم از سازمان تربیت بدنی به شهرداری اصفهان منتقل شده و مسئول بخش ورزشی شهرداری اصفهان بوده اند. آقای کربکندی از سال 1393 همکاری

خود را با ابابصیر آغاز نموده و به عنوان مشاور عالی در امور ورزشی ابابصیر خدمات شایانی به جامعه نابینایی ارائه نموده اند.

وقتی که بازنشسته شدم خیلی برایم سخت بود، دوست نداشتم بروم خانه بنشینم لذا باز هم در قسمت اداری ابابصیر ادامه دادم. سپس با تغییراتی که در ابابصیر ایجاد شد، ما آمدیم دفتر ابابصیر که در خیابان آذر و چند سالی هم آنجا هفته ای سه روز کار می کردم.

* در سال هایی که شما در ابابصیر حضور داشتید، قطعاً توسعه ها و احیاناً مشکلاتی هم بروز کرده است لطفاً اگر ممکن است بخشی از آنها را بیان بفرمائید.

من وقتی که وارد ابابصیر شدم اول معلم قسمت ابتدایی بودم. ولی بعد از ده سال که کار کردم، از من آزمونی برای فوق دیپلم گرفتند در امتحان فوق دیپلم قبول شدم. تابستان ها که کلاس ها تمام می شد می رفتیم تهران برای خواندن فوق دیپلم. وقتی درسم تمام شد آمدم و در قسمت راهنمایی مشغول شدم که هفته ای یکی دو روزش را در ابابصیر بودم، و بقیه اش را به عنوان معلم تلفیقی در مدارس عادی بودم.

در این سی سال من خیلی تجربه آموخته ام، مخصوصاً از مرحوم آقای سعیدیان و آقای ملاباشی و آقای مظاهری که واقعاً مدیون ایشان هستم.

* شما در زمان مدیریت آقای مظاهری بازنشسته شدید؟ یا بعد از آقای مظاهری؟

در ده سال دوم که معلم تلفیقی راهنمایی بودم، آقای مظاهری تشریف آوردند ابابصیر، تقریباً یک سال قبل از آن یک روز از من خواستند که بروم اداره وقتی رفتم گفتند که ما می خواهیم یک سری تغییرات در ابابصیر بدهیم و شما مدیر قسمت دخترانه بشوید. من خیلی پافشاری کردم و مسأله مشکلات بچه را مطرح کردم، ولی گفتند نه، ما چند سال پیش هم به شما گفتیم و شما گفتید بچه ها کوچک هستند.

در هر حال در زمان مدیریت آقای ملاباشی من مدیر قسمت دخترانه شدم، در زمان مدیریت آقای ملاباشی آن تغییرات داده شد، در سال 75 که آقای مظاهری آمدند، من رفتم کلاس گرفتم ولی آقای مظاهری از من خواهش کردند که بمانم. من هم قبول کردم و تا سال 85 کارکردم، و خیلی هم راضی بودم. در سال 85 بازنشسته شدم. و همان گونه که قبلاً گفتم بعد از بازنشستگی در قسمت اداری ابابصیر ادامه دادم، و بس از تغییراتی که در ابابصیر به وجود آمد من در دفتر ابابصیر واقع در خیابان ابوذر به کارم ادامه دادم.

* در ابابصیر همزمان با تحصیل یک سری کارها و آموزش های فوق برنامه هم بود. مثلاً در بخش سلامت جسم و روان بچه ها، و در بخش اشتغال، اگر در این حوزه ها چیزی در ذهنتان هست بفرمایید.

سال های اول ما تا ظهر کلاس داشتیم، و هفته ای یکی دو روز هم کلاس های فوق برنامه در بخش آموزش قرآن، توانبخشی و بهداشت داشتیم. که بعد از نهار شروع می شد و تا ساعت سه و نیم ادامه

ص: 252

داشت و من هم در بعضی از کلاس ها حضور داشتم، و با بچه ها کار می کردم. اتفاقاً کار خیلی جالبی بود و بچه ها هم خیلی دوست داشتند.

خانم دامادزاده چند سالی بود که معلم عادی بودند ولی متأسفانه نابینا شده بودند، وقتی به ابابصیر آمدند کارهای خیلی جالبی در بخش توانبخشی انجام دادند و ما خیلی کار از ایشان یاد می گرفتیم. مثلاً ایشان به ما یاد می دادند که چطوری با بچه های نابینا کار بکنیم.

در سال های آخر که من معلم تلفیقی مقطع راهنمایی شده بودم ولی. وقتی که من مدیر دخترانه بودم، آقای خطاط ساز هم مدیر شبانه بخش پسرانه ابابصیر بودند.

* بخش شبانه روزی ابابصیر چه برنامه هایی داشت؟ چه مقدارش کلاس درس و چه مقدارش کلاس های فوق برنامه و چه مقدارش وقت استراحت بود؟

بچه های روزانه ساعت یک تعطیل وی شدند و می رفتند منزل، ولی بچه های شبانه روزی ناهارشان را که می خوردند، یک استراحت کوتاهی می کردند، بعداً برنامه های مختلفی از جمله. آموزش قرآن، ورزش، حرفه و فن، کلاس های بهداشت و توانبخشی و غیره شروع می شد و برای معلمین هم برنامه ریزی کرده بودند، که باید چه کاری انجام بدهد. هفته ای یک روز هم بچه ها را به پارک، موزه و غیره برای گردش و تفریح می بردند

* موزه که فقط دیدنی هست!

یک موزه ای در نزدیک میدان نقش جهان بود که یک اسکلت دایناسور داشت، بچه ها از این دایناسور خیلی خوششان می آمد. چون وصف دایناسور را شنیده بودند ولی قیافه اش را ندیده بودند. لذا وقتی که این اسکلت را لمسش می کردند خیلی خوششان می آمد.

در قسمت شبانه روزی شب ها مسئول جداگانه ای داشت. و سرپرست هایی که می گرفتم سعی می کردم افرادی باشند که با بچه ها راحت باشند. لذا با آنها مصاحبه می کردم و اگر ایرادی در کار از آنها می دیدم بهشان تذکر می دادم و چنانچه مشکلشان حاد بود زود عوضش می کردیم. چون بچه ها شب تا صبح را با این سرپرست ها سپری می کردند. یادم هست یک روز پدر و مادر یک از بچه ای که اهل اطراف فریدن بودند آمدند در ابابصیر و شروع کردن به گریه کردن. آقای مظاهری پرسیدند چرا گریه می کنید؟ آنها گفتند بچه ما غیر از نابینائی معلول جسمی حرکتی هم هست و طبعی نمی تواند اینجا بماند و درس بخواند. آقای مظاهری گفتند نگران نباشید، من دخترتان را اینجا نگه می دارم. و با هزینه ابابصیر یک مادر یار مخصوص این بچه استخدام کردند. و اتفاقاً این بچه از شاگردهای خیلی خوب و باهوش ابابصیر بود و دیپلمش را هم گرفت. آقای مظاهری برای بچه ها خیلی کار کردند. نه اینکه بگویم بقیه کار نمی کردند، منظورم این است که آقای مظاهری روی این گونه بچه ها خیلی کار می کردند.

* در ابابصیر یک قسمت شبانه روزی برای دخترها و یک قسمت برای پسرها بود؟

ص: 253

بله، جدا بود. برنامه هایشان هم جدا بود.

* خوابگاهشان چه شکلی بود؟

اتاق به اتاق بود. و یک اتاق جدا برای مطالعه داشتند. چون با ضبط صوت باید درس می خواندند می رفتند در اتاق مطالعه که یک سری اتاقک های کوچکی داشت آنجا می نشستند درس هایشان را گوش می کردند که با صدای ضبطشان مزاحم بقیه نباشند.

* درس هایشان را گوش می کردند، یا اینکه با انگشت می خواندند؟

بله، هم گوش می کردند و هم با خط بریل می خواندند.

* شما خودتان هم خط بریل را بلد هستید؟

بله.

* از کی یاد گرفتید؟

در دوره تربیت معلم جزء آموزش هایمان بود.

* شما غیر از تدریس، در کتابخانه ابابصیر هم نقشی داشتید؟

من در بیست سال اول اصلاً چیزی نمی دانستم چون هیچ جایی نمی رفتم. ولی ده سالی که مدیر و معاون بودم، همه جا سرکشی می کردم. و در کتابخانه هم می رفتم و می دیدم که چطوری کار می کنند و سؤالاتم را می پرسیدم، و بچه ها را هم با کتابخانه آشنا می کردم و بچه ها می رفتند کتاب می گرفتند. همان طور که می دانید کتابخانه ابابصیر خیلی فعال بود.

* در رابطه با کتابخانه گویا در ابابصیر و ضبط کتاب چه نقشی داشتید؟

من نقشی نداشتم، فقط می رفتم و سر می زدم. چند تا از آقایان آنجا بودند، بعد اینها چند نفر را گرفته بودند، تا کتاب ها را بخوانند و صدایشان را ضبط کنند و نوارش صوتی اش را برای تکثیر به چاپخانه ابابصیر بیاورند. یک دستگاهی هم داشتند که مخصوص تکثیر نوار بود. نوارها را با آن تکثیر می کردند و می دادند به بچه ها. من یادم است اول سال که می شد اینجا خیلی شلوغ بود. چون سال تحصیلی جدید شروع شده بود و بچه ها نوارهای درسی شان را می آمدند می گرفتند. بعضی وقت ها هم ممکن بود در نوبت باشند، چون یک دستگاه تکثیر بیشتر نبود. بعد یک سری از کتاب های درسی هم برایشان از مدرسه خزائلی تهران می آمد.

* صوتی یا کتاب؟

ص: 254

کتاب معمولی. همه درس ها در کتاب نبود، چون کتاب های نابینایی خیلی بزرگ بود، همه درس ها را نداشت، و بیشتر درس ها به صورت نوار بود. ابابصیر نوار تکثیر می کرد به تهران هم می فرستادند. بعد یک دستگاهی خریدند و یک سری کتاب های بریل باهاش چاپ کردند.

* در آن سال هایی که شما در ابابصیر بودید، می توانید آماری بدهید که ابابصیر چند نفر محصل تربیت کرده است؟

من یادم است که سالی که من وارد مدرسه ابابصیر شدم حدود بیست تا دانش آموز داشتیم، شاید هم کمتر بود. (اول در یک ساختمان کوچک در دروازه دولت بودیم و بعد از یک هفته رفتیم در ساختمان هیئت قائمیه). بعد از شش ماه که در قائمیه بودیم، گفتند دارند برای ابابصیر یک ساختمان جدید می سازند که همان مدرسه اصلی ابابصیر بود. اول شبانه روزی نبود و فقط مخصوص دانش آموزان شهر اصفهان بود. بعد که رفتیم به ساختمان جدید ابابصیر آنجا خوابگاه داشتیم و از شهرهای خیلی دور هم می آمدند و هرسال هم تعدادشان زیاد می شد. بچه هایی که در مدارس راهنمایی و دبیرستان درس می خواندند و خوابگاهشان در ابابصیر بود تعدادشان این اواخر خیلی زیاد شده بود. شاید به 150 نفر می رسید.

* ولی من بیشتر از این تعداد در ذهنم هست!

شاید 150 تا در خود ابابصیر بودند، یک سری ها تلفیقی بودند، با تلفیقی ها به دویست سیصد نفر می رسید.

* من آمار چهارصد نفر هم یادم است.

این آمار برای سال 85 است.

* ابابصیر چه تأثیری در زندگی شما داشته است؟

محیط ابابصیر خیلی در زندگی من اثر داشت. من یک پسری دارم به اسم امیر، مذهبی بودن این پسرم را از ابابصیر می دانم. دخترم هم همین طور. ابابصیر خیلی روی من اثر مثبت گذاشت، من هیچ وقت هم حاضر نبودم از ابابصیر بیایم بیرون. ما سه نفر بودیم با هم آمدیم. آن دو تا رفتند سر رشته های دیگر، و نتوانستند اینجا بمانند، ولی من ماندم. من یک آدم سیاسی هم هستم، ولی اینجا عاری از هر نوع سیاست بود. محیطش واقعاً سالم بود. هیچ وقت نمی توانم فراموش کنم که اینجا چه بود و از لحاظ مذهبی چه خدمت هایی می کردند. بعضی ها شاید برایشان مهم نباشد، ولی برای من خیلی خوب بود و نتیجه اش را هم دیدم.

* فکر می کنید روی محصلین هم تأثیر داشت؟

ص: 255

ببینید، بچه های نابینای آن موقع را با بچه های نابینای الآن مقایسه کنید، بچه هایی که در ابابصیر بودند واقعاً از لحاظ حجاب و از لحاظ افکار خیلی بچه های خوبی بودند. من بچه هایی که الآن در مدارس هستند را می بینم وای چه قیافه هایی! و این خودش خیلی مشخص می کند که. البته آن موقع بچه ها هم شاد بودند و هم پوشیده، ولی الآن، این طوری نیستند. من یک دانش آموزی داشتم چهار سال پیش، کلاس دوم بود. کاری به حجابش ندارم، آمد از مشروب با من حرف زد. ابابصیر این بچه ها را به این چیزها آگاه می کرد. همان فوق برنامه ها که بعدازظهر برای بچه ها می گذاشتند این کلاس ها خیلی بچه ها را آگاه می کرد. بچه های قبل خیلی بهتر از حالا بودند.

* تعداد کادر آموزشی ابابصیر یادتان است؟ بیشترین تعداد چند نفر و در چه سالی بودند؟

سال هایی که من بودم به حدود چهل نفر می رسیدند.

* چهل نفر معلم؟

بله، البته با تلفیقی ها.

* آمار کلی افراد مانند مادر یار و آشپز و سایر خدمه به جند نفر می رسید؟

تعداد کادر آموزشی و غیر آموزشی به 110 نفر می رسید. من اسم 110 نفر را شنیده ام.یک سال قرار شد همه کارکنان را ببریم مشهد. وقتی آمار گرفتیم 110 نفر بودند.

* از سفرهایی که با بچه ها می رفتید مشهد خاطراتی دارید؟

بله، خیلی خاطره دارم.

من در همان سالی که مدیر شده بودم آقای مظاهری آمدند گفتند که می خواهیم بچه ها را ببریم مشهد.

وقتی که بچه ها امتحان هایشان را می دادند، از اول تیر تا اواسط مرداد یک سری کلاس های فوق برنامه می گذاشتند. این کلاس ها حتی شبانه روزی هم بود که از جاهای دیگر هم می آمدند و چقدر هم استقبال می کردند. در این کلاس ها کارهای هنری مثل گبه هم آموزش می دادند. آقای مهندس قاضی عسگر مسئول گبه و سفالگری بود که بچه ها چیزهای خیلی جالبی می ساختند. بعد در آخر می آمدیم بچه هایی که امتیازشان بالاتر بود را انتخاب می کردیم برای مشهد. بعضی وقت ها یادم است تا سه تا اتوبوس هم می بردیم مشهد. سال اول بود که به من گفتند شما هم بروید من گفتم نه، من نمی توانم. آقای مظاهری گفتند که اگر به خاطر دخترتان است، دخترتان را هم بیاورید. گفتم که نه، من نمی خواهم که از لحاظ بودجه مشکلی باشد. گفتند نه، نگران نباشید. یادم است که تابستان هم من کار می کردم، گفتم پس من هیچ هزینه ای نمی گیرم، بگذارید دخترم را بیاورم. بچه ها خیلی با دختر من ارتباط خوبی برقرار کرده بودند. در آن موقع دخترم هفت سالش بود و اول دبستان بود.

ص: 256

یک روز دخترم به من گفت که چرا تو می روی دست اینها را می گیری، بیا دست من را بگیر. گفتم نیاز نیست که من دست تو را بگیرم. بعداً به جایی رسیده بود که خودش می رفت بچه ها را انتخاب می کرد و دستشان را می گرفت. الآن هم هنوز با آنها ارتباط دارد.

بچه ها را به شهر بازی می بردیم. شهر بازی برای بچه ها خیلی جالب بود. خیلی هم راهش دور بود (وکیل آباد بود) در آنجا بچه ها تمام این بازی ها را تجربه می کردند. همه اش هم با بلیط بود و ما برایشان بلیط می خریدیم.

بعد یکی از بچه ها که شمالی بود رفته بود روی یکی از این سرسره ها که خیلی بزرگ بود و در بالای سرسره گیرکرده بود. یکی از مردها که رفتند کمکش کند گفته بود که دست به من نزن، تو نامحرم هستی. و این برای آنها خیلی جالب بود.

* آن دختر کوچک بود؟

بله، در مقطع راهنمایی بود. زمانی که می رفتیم مشهد، یکی از خادم ها که با ابابصیر آشنا بود. می گفت وقتی خواستند درهای حرم را برای نظافت ببندند به شما خبر می دهیم. یکبار که رفته بودیم پدیده خورشید گرفتگی اتفاق افتاد و آمدند درهای حرم را بستند. بعد که باز کردند ما رفتیم داخل حرم به بچه ها یک حال عجیبی دست داده بود. بچه ها به ضریح حضرت چسبیده بودند و دیگر جدا نمی شدند. وقتی که آمدند گفتند دیگر باید بروید بیرون، چون جمعیت زیاد بود بچه ها پراکنده شدند. ما را آوردند داخل یکی از رواق های حرم، خادم ها آمدند گفتند نگران نباشید، ما تمام بچه ها را جمع می کنیم می آوریم اینجا. حدوداً چهل نفر دختر بودند، و پسرها هم جدا با مربیان خودشان بودند. گفتند شما بایستید نماز آیات بخوانید تا ما بچه ها را بیاوریم. ما تا نماز را خواندیم، تمام بچه هایی که جا مانده بودند را آوردند و تحویل ما دادند، و این برایم خیلی جالب بود. گفتم واقعاً امام رضا ع خیلی کمک کردند چون می گفتند در حرم وقتی یک بچه که گم می شود چند ساعت طول می کشد تا پیدا شود، ولی این بچه ها را خیلی زود پیدا کردند.

* با اتوبوس می رفتید یا با قطار؟

با اتوبوس.

* در راه هم برنامه هایی داشتید؟

بله، در راه هم آقای خطاط ساز مسابقه می گذاشتند و جایزه می دادند، و این سؤالات مسابقات اطلاعاتی بود که برای ما و بچه ها خیلی جالب بود.

* آب تنی در دریا را هم تجربه می کردند؟

بله سال های اول می بردیمشان دریا، ولی سال های آخر هر چه می خواستیم برویم طوفانی و بارانی بود و نمی شد بچه ها به دریا بروند.

ص: 257

* یعنی آبتنی می کردند؟

بله، در آن قسمتی از ساحل که برای خانم ها چادر می زدند می رفتند. خیلی هم خوششان می آمد. بعضی هایشان تا آن زمان دریا ندیده بودند، برایشان خیلی جالب بود.

* در سفرها نسبت تعداد دخترها به پسرها معمولاً نزدیک به هم بود یا متفاوت بود؟

دخترها بیشتر بودند.

* در ابابصیر این نسبت مساوی بود یا متفاوت بود؟

تقریباً مساوی بود، اما دخترها تعدادشان کمی بیشتر بود. من یادم است سرکشی که می رفتم در خوابگاه پسرها کمتر بودند.

* نابیناها به دبیرستان که می رفتند چه رشته ای را بیشتر انتخاب می کردند؟

علوم انسانی بیشتر می رفتند. و در مقطع دانشگاه به رشته های ادبیات و فلسفه و سایر رشته های علوم انسانی و زبان می رفتند.

* محصلین غیر از اصفهان بیشتر از چه شهرستان هایی می آمدند؟

از شهرکرد زیاد بود، از کهکیلویه و بویراحمد و از لرستان هم داشتیم.

* از مشهد و استان های شمالی چطور؟

از مشهد داشتیم، ولی شمال را یادم نمی آید.

* از جنوب کشور هم داشتید؟

بله از هرمزگان داشتیم.

* شنیده ام که وقتی بچه نابینا در خانواده ای به دنیا می آید اول خیلی ناراحت می شوند و وجود آن را کتمان می کنند، از این موضوع شما اطلاعاتی دارید؟

اتفاقاً یک دانش آموزی از استان خوزستان داشتیم که پدرش مربی پرورشی بود و این بچه اولشان بود. یک روز دیدم مادر و پدر این بچه آمده اند گریه کردند و گفتند که یک دختری داریم که این معلول جسمی حرکتی است و نابینا هم هست. من گفتم خانم این که گریه ندارد، شما بیایید بچه های اینجا را ببینید، توجه کنید که چطوری درس می خوانند و هیچ مشکلی هم ندارند. خودشان را به اصفهان منتقل کردند، گفتند که ما بچه مان را چه جوری بیاوریم اینجا و ببریم؟ چون آقای مظاهری روی این

ص: 258

موضوع ها خیلی پافشاری می کرد. من گفتم بروید پیش آقای مظاهری. آقای مظاهری به آنها گفته بودند هیچ مشکلی نیست، شما بچه تان را ثبت نام بکنید، و ماهم برای این بچه یک مادر یار استخدام می نماییم.

* همان بچه که گفتید، یا که این یکی دیگر است؟

نه، این یکی دیگر است. پدرش مربی پرورشی بود که بعد از یک مدت هم آمد ابابصیر و آنجا مشغول به کار شد. و هزینه مادر یارش را هم خودش می داد. این بچه دست هایش طوری بود که حتی با قلم تافل نمی توانست کار کند. لذا ما از همان اول کار یک ماشین پرکینز بهش دادیم و گفتیم با ماشین کار کن. این دانش آموز پیشرفت کرد و شد شاگرد اول کلاس. تا زمانی که من بودم به کلاس پنجم رسید و هیچ مشکلی هم نداشت. و آن پدر و مادری که آن طوری ناراحت بودند، دیگر شاد بودند و حتی مادرش بعضی وقت ها می آم آنجا و با بچه ها به صورت افتخاری کار می کرد، چون بریل را یاد گرفته بود. بعد از اینکه مدرسه ابابصیر تعطیل شد رفتند تلفیقی. چند وقت پیش که سراغش را گرفتم گفتند که دارد دیپلم می گیرد.

* شما در چه مقطع بیشتر تلفیقی کار می کردید؟

من راهنمایی کار می کردم.

* چه درسی می دادید؟

همان طور که می دانید تلفیقی یک درس نیست. بلکه کتاب های همه دروس را باید به بریل برمی گرداندیم.

* کتب دبیرستانی که تخصصی تر می شود چه؟

دبیرستان هم کم و بیش به خط بریل برمی گرداندیم. مثلاً آن موقع بچه ها نوار کم داشتند، من کتاب را می گرفتم و می بردم خانه و برایشان می خواندم و ضبط می کردم و یا با ماشین پرکینز برایشان می نوشتم.

* سؤال من این است که معلمی که می رود به عنوان تلفیقی با این بچه ها در منزل کار کند، آیا فقط خدمات عمومی می دهد، مثل همین خواندن و نوشتن و نوار، یا درس هم یاد می دهد؟

بعضی درس ها را بهشان کمک می دادیم. من سعی می کردم بیشتر دوره راهنمایی را تلفیقی بگیرم. مثلاً راهنمایی را در ریاضی اگر ایرادی چیزی داشتند برایشان می گفتم. چون هفته ای چهار ساعت به نابیناها درس می دادند، و نیمه بیناها را دو ساعت. خیلی از آنها صدای معلم را در کلاس ضبط می کردند

ص: 259

الآن که داشتم می آمدم خانم مینا جهانیان را دیدم. این هم از دانش آموزانی بود که من دبیر تلفیقیش بودم. آن موقع منزل آنها نزدیک منزل ما بود. و نوار و کتاب خیلی کم بود، سال 72. من تمام درس های ایشان را در خانه برایش می نوشتم، یا ضبط می کردم. دخترم همیشه می گفت مامان امشب تق تق نمی کنی؟ باور کنید این کارها را من از ته دل انجام می دادم. نه به خاطر اینکه باید انجام می دادم، چون دوست داشتم این کار را انجام بدهم.

یادم هست که سال های اول کارم، یک دانش آموزی داشتم به نام نفیسه بخت افروز. این دانش آموز پنج سال در آمادگی مانده بود و نتوانسته بود که خط بریل را یاد بگیرد، چون لمسش ضعیف بود. یک روز آمد به من گفت خانم آقایی، من این خط را هنوز یاد نگرفته ام و همین طور در پایه اول مانده ام. من گفتم خدایا چه کار کنم که این خط درشت باشد. آمدم از این فیلم های رادیولوژی استفاده کردم. رفتم از قسمتی که وسایل کمک آموزشی بود یک تافل فلزی پیدا کردم، که دو ردیف خط داشت. آمدم یک قلم برداشتم، و با این تافل کارکردم، و با آن قلم روی فیلم های رادیولوژی می نوشتم. با این روش لمس این دانش آموز راه افتاد. حتی نشستم کتاب اول را با همین فیلم ها برایش نوشتم. این دانش آموز خدا را شکر حالا مثل اینکه در دانشگاه رشته روانشناسی می خواند.

* شما در ابتدا با چه روشی بچه ها را با خط بریل آشنا می کردید؟

در ابابصیر یک لوگو شش خانه ای داشتیم که داخلش قطعات چوبی بود. ما اولش با این قطعات چوبی بچه ها را آشنا می کردیم و بعد با خط بریل.

* این قطعات چوبی به صورت استوانه بود و شما آنها را می گذاشتین توی این کادری که شش تا سلول داشت؟

بله.

* شما ابابصیر امروز را چگونه می بینید؟

من امروز از قسمت های مختلف ابابصیر بازدید کردم و دیدم که کارهایتان خیلی جالب است. من با خودم گفتم ای کاش می توانستم اینجا باشم و باز هم خدمت کنم. ولی باور کنید دیگر از نظر جسمی نمی توانم. چون بیماری قند دارم و دیگر برایم مقدور نیست و افسوس می خورم که چرا الآن نمی توانم بیایم با این بچه ها باشم. برنامه هایتان واقعاً عالی و متنوع است. و خیلی به امور مختلف بچه ها رسیدگی می کنید و سرگرمشان کرده اید.

* سرکار خانم آقایی از اینکه در این مصاحبه شرکت فرمودید سپاسگذارم و شما را به خداوند متعال می سپارم.

ص: 260

ص: 262

ابابصیر در سال های جدید جان تازه گرفته است. به ساختمان جدید منتقل شده، ساختمانی در وسط شهر اصفهان یعنی بین خیام و صائب و در محلی زیبا و سرسبز. مدیریت آن فعال تر شد و شرایط جدید اجتماعی و مقتضیات جامعه معلولان همه دست به دست هم داده و وضعیت جدید برای ابابصیر رقم زده است.

مهم ترین ویژگی این دوره از فعالیت ها این است که ابابصیر به یک مؤسسه نیکوکاری تأثیرگذار نزدیک شده است. قبلاً در حد یک مرکز آموزشی و تا حدی مثل یک مجتمع آموزشی عمل می کرد.

این فصل گزارشی است از فعالیت های ابابصیر در سال های اخیر؛ به ویژه سال های 1393 تاکنون. گزارش این فصل بر پایه اطلاعاتی است که در رسانه های عمومی منتشر شده یا از مدیریت محترم ابابصیر دریافت کردیم.

چند روز قبل گزارشی از مؤسسه کریستوفل مطالعه می کردم، بسیار اعجاب آور بود. در فصل دهم به آن می پردازم ولی الآن اجمالی از آن را تقدیم می کنم: مؤسسه کریستوفل به منظور زیر پوشش گرفتن معلولین به ویژه نابینایان و آموزش و پرورش آنان بر اساس سنتی که قبول دارند حدود نود سال قبل تأسیس شده است. تا کنون صدها مدرسه در ایران و دیگر کشورها دایر کرده، سرمایه نقدی آن ده ها میلیون دلار است و سرمایه های غیر منقول مثل زمین و ساختمان هم فراوان دارد. یعنی مؤسسه ای که از صفر شروع کرده و پس از نه دهه، هزاران نابینا و معلول را علاقه مند به مسیحیت کرده یا حداقل سواد دار کرده، توسعه آن با هیچ مؤسسه ای در ایران قابل مقایسه نیست. یعنی آنان با تدبیر و مدیریت عاقلانه روز به روز رشد کردند ولی مراکزی مثل ابابصیر روز به روز عقب نشینی کردند و ضعیف تر شدند.

البته مدیریت ابابصیر را نمی توان مقصر شناخت بلکه افرادی که چنین شرایط و جوی را به وجود آوردند باید وجدانشان معذب باشد. متأسفانه در ایران یک مرکز، یک تشکل وقتی جان می گیرد و شروع به پیشرفت می کند، عوامل مختلف آن را به زمین می کوبند، از این رو عمر همه مراکز کوتاه است و همه مراکز کوچک اند با اینکه شرط نخست برای توسعه یک کشور این است که با تجمیع امکانات مادی و فکری، مراکز بزرگ ایجاد شود. در ژاپن بیش از یکصد مرکز با بیش از دویست سال عمر هست، در ایران چند مرکز با پنجاه سال عمر پیدا می شود؟

ابابصیر باید تبدیل به دانشگاه می شد، ایران و همه کشورهای منطقه را زیر پوشش می گرفت و برای کشور سرمایه های بسیاری را جذب می کرد. چه کسانی مانع شدند؟ این افراد باید شجاعت داشته باشند و در معرض افکار عمومی، اقدامات خود را نقد کنند.

ص: 264

- هماهنگی و تهیه بلیط استخر با تخفیف بیش از 80%

- برگزاری کلاس های بدنسازی در باشگاه های تخصصی با تخفیف بیش از 80%

- تأمین لوازم کمک آموزشی برای محصلین و دانشجویان

- برگزاری جشن ها به مناسبت های مختلف از جمله روز جهانی عصای سفید

- ارائه مشاوره تلفنی و حضوری به مددجویان پیرامون خانواده، ازدواج، روانشناسی و ...

ج: کارگروه پزشکی

- بررسی و برآورده نمودن نیازهای پزشکی نابینایان با ایجاد هماهنگی لازم با مراکز درمانی شامل:

- اعزام مددجویان به مراکز تخصصی چشم جهت چکاپ های دوره ای و پایش آن از معاینه تا درمان

- اعزام مددجویان به مراکز دندانپزشکی به منظور چکاپ و درمان با ارائه تخفیف های بیش از 60%

- برگزاری کلاس های آموزش تغذیه و ارائه مشاوره خصوصی تغذیه به مددجویان

- تأمین و توزیع رایگان عینک های طبی و آفتابی مورد نیاز مددجویان

- پرداخت کمک هزینه پزشکی به مددجویان در زمینه عمل چشم و تهیه لنز مورد نیاز و هزینه MRI

- بررسی وضعیت بیمه مددجویان

- برگزاری کلاس های آموزش بهداشت جسم و روان

د: کارگروه اشتغال

- برگزاری کلاس های آموزش قالیبافی، گبه بافی، میل بافی، قلاب بافی و ...

- برگزاری کلاس های آموزش ماساژ حرفه ای و صدور گواهینامه از سازمان فنی حرفه ای

- برگزاری کلاس های آشپزی و صدور گواهینامه از سازمان فنی حرفه ای

- برگزاری غرفه در نمایشگاه ها به منظور توزیع محصولات صنایع دستی مددجویان

- بازاریابی و آماده کردن مراکز فروش محصولات مددجویان در فروشگاه های معتبر زنجیره ای

- دعوت از صاحب نظران حوزه صنعت و کارآفرینی در جلسات کارگروه

- پرداخت وام های اشتغال زایی

برگزاری مسابقات ورزشی

جدول این فعالیت ها به شرح زیر است:

نوع حمایت

تعداد (نفر)

توضیحات

1

توزیع 3 مرحله ارزاق (سبد کالا)

2400

تعداد 580 نفر مددجویان اصفهان و 220 نفر شهرکرد (3

دوره)

2

پرداخت عیدی نقدی (به مناسبت عید نوروز) به مددجویان

580

3

اعزام مددجویان به چشم پزشکی و تشکیل پرونده پزشکی

199

بیمارستان فوق تخصصی فیض - رایگان

4

اعزام مددجویان به مشاور تغذیه

9 نفر

خانم پیمان نیا - رایگان

5

اعزام مددجویان به دندانپزشکی

42 نفر

خیریه جوادالائمه(ع) با 20% حمایت ابابصیر

6

پرداخت هزینه های دارویی و پزشکی

23 نفر

با حمایت 100% ابابصیر

7

تهیه و اهداء عینک طبی و آفتابی برای مددجویان

28 نفر

خیریه مکتب الحسین(ع) - 50% تخفیف

8

پرداخت وام به مددجویان جهت اشتغال، کمک هزینه زندگی...

42 نفر

9

تهیه و اهداء جهیزیه به مددجویان

4 نفر

10

پرداخت هزینه رهن منزل

2 نفر

11

پرداخت اقساط وام مددجویانی که توانایی باز پرداخت وام

را نداشتند

2 نفر

12

پرداخت کمک هزینه مالی بلاعوض سالیانه (آموزشی و امور

زندگی)

6 نفر

13

پرداخت کمک هزینه ازدواج

3 نفر

14

تهیه و اهداء دستگاه ضبط دیجیتال برای مددجویان در حال

تحصیل

1 دستگاه

15

تهیه و اهداء لوازم مورد نیاز منزل از قبیل بخاری گازی و

جارو برقی

5 نفر

16

برگزاری یک دوره کلاس روخوانی قرآن (ویژه بانوان)

28 نفر

در ماه مبارک رمضان

ص: 267

17

برگزاری یک دوره کلاس قرآن و بهداشت (ویژه آقایان)

9 نفر

در ماه مبارک رمضان

با اهداء افطاری و هدیه

18

برگزاری دو دوره آموزش گلیم فرش (ویژه بانوان)

8 نفر

هزینه مربی، هزینه ایاب و ذهاب مددجویان و مواد لازم

تعداد 17 جلسه

19

برگزاری دو دوره آموزش کارآفرینی و شاد زیستن ویژه

بانوان و آقایان

23 نفر

20

برگزاری کلاس کنار آمدن با مشکلات زندگی ویژه خانواده ها

5 نفر

4 جلسه - حجت الاسلام حاج آقا باقریان

21

برگزاری کلاس ایمنی و آتش نشانی ویژه خانم ها و آقایان

8 نفر

آقای رجبی - یک دوره رایگان

22

برگزاری کلاس ورزشی نرمش و تمرکز ویژه آقایان

5 نفر

آقای ملکیان - یک دوره رایگان

23

برگزاری مشاوره تلفنی و حضوری به مددجویان - حجت الاسلام

باقریان

48 نفر

چهارده جلسه

24

برگزاری دو دوره آموزش قلاب بافی (ویژه بانوان) خانم

مهاجر

23 نفر

تعداد 47 جلسه

25

برگزاری یک دوره آموزش میل بافی (ویژه بانوان)

8 نفر

خانم بارانی - رایگان

26

برگزاری دو دوره کلاس مهارت زندگی 1 (ویژه بانوان)

20 نفر

خانم اعظم پور - رایگان

27

اعزام به سفر زیارتی مشهد مقدس با اولویت استضعاف و عدم

تشرف

5 +20 سرپرست و مربی

با تقبل هزینه توسط بانی و حمایت ابابصیر

28

برگزاری تور 1 روزه تفریحی ورزشی (باغ بانوان خمینی شهر)

ویژه بانوان مورخ 30/01/94

56 نفر

یک مرحله

29

برگزاری تور 1 روزه تفریحی ورزشی (باغ آقای اخوان مقدم)

ویژه بانوان و آقایان مورخ 20/08/94

45 نفر

یک مرحله

30

اعزام به تورهای یک روزه جمکران چهارده سفر

130 نفر

طی 14 سفر با حمایت مالی خیرین و ابابصیر

31

تحقیقات، شناسایی مددجویان جدید جهت عضویت

43 مورد

با هزینه جاری مؤسسه

32

بازدیدهای دوره ای از منازل مددجویان

12 مورد

به منظور تأیید و تعیین رتبه نیازمندی با هزینه جاری

مؤسسه

ص: 268

32

بازدیدهای دوره ای از منازل مددجویان

12 مورد

به منظور تأیید و تعیین رتبه نیازمندی با هزینه جاری

مؤسسه

33

پرداخت کمک هزینه سرویس ایاب و ذهاب دانش آموزان نابینا

مدرسه شهید عابدی

10 نفر

34

پرداخت هزینه های تیم گلبال به منظور شرکت در مسابقات

قهرمانی و دوستانه کشوری

دو دوره مسابقه قهرمانی و 4 دوره مسابقه دوستانه

35

برگزاری جشن نیمه شعبان با حضور مددجویان در دفتر مؤسسه

150 نفر

36

برگزاری جشن اعیاد قربان و غدیر و روز عصای سفید در محل

دانشگاه راغب

600 نفر

37

برگزاری غرفه در نمایشگاه قرآن و عترت

تیرماه 94

38

برگزاری غرفه در نمایشگاه فروش پاییزه

شهریور 94

39

برگزاری غرفه در نمایشگاه مشاغل خانگی

اسفند 94

40

برگزاری غرفه صنایع دستی در کوثر خیابان همدانیان

اسفند 94

41

پرداخت حقوق، مزایا، پاداش و سنوات خدمت پرسنل مؤسسه

ابابصیر

12 ماه

42

سایر هزینه های جاری اداری شامل: قبوض، ملزومات اداری، شارژ

پنل پیامکی، پذیرایی و باغبانی

12 ماه

43

خرید مبلمان اداری جهت دفتر جلسات

یک ست

44

تغییرات و تکمیل ساختمان دفتر ابابصیر شامل کتابخانه و

دفتر جلسات، نظافت کلی ساختمان، خرید ملزومات شوفاژ و اسپیلیت، آتش نشانی، کاغذ

دیواری، سیستم صوتی، کابینت، در و پنجره

-

45

تبلیغات شامل چاپ بروشور، قبض، سربرگ، ساخت تندیس، خودکار

هدیه

46

هزینه ایاب و ذهاب اداری کرایه ماشین، پیک موتوری، آژانس

12 ماه

ملاحظه: همانطور که از این فهرست پیدا است ابابصیر تقریباً در همه زمینه های عمومی نابینایان فعالیت داشته است. البته در زمینه های تخصصی ورود نداشته است. از نظر آسیب شناسی ورود هر مؤسسه به عرصه های مختلف موجب پراکنده کاری و عدم تمرکز می گردد و پیامدهای منفی بسیار به همراه خواهد داشت. درست مثل اینکه یک نفر از هر چیز و از هر غذا یک قاشق بخورد، این رویه موجب بیماری او می گردد.

در جهان مدرن اثبات شده نهادهایی موفق اند که در یک زمینه ورود داشته باشند و نیروها و انرژی ها را در جهت خاص متمرکز نمایند. این گونه تمرکزها موجب تعمیق، ابداع و نوآوری خواهد شد.

هم اکنون نهادهای مردمی معلولین از نظر نوع فعالیت دارای این طبقه بندی می باشند:

ص: 269

- خط مشی خدماتی

- خط مشی فرهنگی

- خط مشی آموزشی

- خط مشی ورزشی

هر یک از این چهار روش خود دارای انواعی است. تجربه نشان داده مراکزی که در هر چهار خط مشی فعالیت داشته اند، در تداوم با مشکل مواجه شده و یا در نوآوری و خلاقیت کم آورده اند.

گسترش ارتباطات

مدیریت ابابصیر در سال های اخیر روابط خود را توسعه داده، با دیگر مؤسسات وارد گفت وگو و هم اندیشی شده است. سفرهایی به تهران، قزوین و قم داشته اند.

در سفر قم، مهمان دفتر فرهنگ معلولین بودند و بحث های راهبردی تبیین شد. گزارش این جلسه تقدیم می گردد:

روز چهارشنبه 28 بهمن 1394 آقای مهندس حسین بصیری مدیرعامل به همراه آقایان ابراهیمی و اعظم پور ساعت 15 به دفتر فرهنگ معلولین تشریف آوردند. درباره فعالیت های کنونی و همکاری در پروژه های فرهنگی آینده بحث شد. همچنین از کتاب “تاریخچه مؤسسه آموزشی ابابصیر (ویژه نابینایان، تأسیس 1348)” که طی یک سال تحقیق و گردآوری اسناد و مدارک توسط آقای محمد نوری و دفتر فرهنگ معلولین تألیف و نهایی شده است، رونمایی شد و قرار شد به زودی متن کتاب برای علاقه مندان و پژوهشگران رایگان بر روی وب سایت منتشر شود.

در پایان جلسه آقای بصیری تندیس ابابصیر را، به منظور تقدیر از نیم دهه پژوهش و تألیف در حوزه نابینایان به دفتر فرهنگ معلولین اهداء نمود.

ص: 270

می باشد. در این فرآیند بعد از مدتی که تعداد محصل ها بیشتر می شود، الآن زمینی که در خیابان گاز است که در خدمت آقای دکتر آذربایجانی هستم. در دانشگاه راغب آنجا کم کم تأسیس می شود. آن زمین 20 هزار متر بوده که نصف آن خریداری می شود و نصف آن هم هدیه می شود. خدا رحمت کند آن افرادی که این حرکت را کردند و با کمک های مردمی و کمک های مذهبی زیر نظر آیت اللّه العظمی شمس آبادی و مرحوم آیت اللّه خادمی و بزرگان دیگری آرام آرام کار شکل می گیرد و از وجوهات مذهبی و از وجوهات سهم امام حمایت می کنند. تا این مرکز راه بیافتد مرکز کم کم توسعه پیدا کرد و غیر از شهر اصفهان حومه اصفهان و استان های مجاور و جنوب ایران را پوشش می داد و بعد از آن یک دوره تکمیلی برای ارتقای سطح علمی مدیر در انگلستان گذاشتند که یک سال آقای اقارب پرست تشریف بردند و این دوره ها را گذراندند برگشتند و جمعیت یابی و آن چیزهایی که نیاز و لازمه زندگی یک نابینا است را آنجا آموزش دیدند و پایان نامه اش را بر اساس همین تنظیم کردند و بعد اینجا تشریف آورند و به توانایی های قبلی ایشان افزوده شده و توانسته اند این مجتمع را سال های سال مدیریت کنند و به رشد روز افزون آن در این کتاب اشاره شده است. به هر حال این تاریخچه به این شکل تکمیل می شود که سال های سال این مؤسسه به رشد و پیشرفت می رسد طوری که یک محصل را چه در بخش دختران و یا پسران رشد و پیشرفت می دادند، طوری که به مدرسه معمولی می رفت و کلاس هایی را در آنجا تکمیل می کرد. معلم هم به در منزلشان می رفت و آنها را پوشش می داد. الحمدلله از درون جامعه نابینایی ستاره های بسیاری به دست آمده که خوشحالم در این جلسه دو نفر از عزیزانمان تشریف دارند. که در ادامه از آنها خواهش می کنیم در حد چند دقیقه ای از وجود آنها استفاده شود. یکی از آنها در امور معنوی و در حوزه روحانیت هستند و شخص دیگری در رشته علمی مهندس کامپیوتر از دانشگاه شریف هستند و در حال حاضر هم مربی و مرکزی را اداره می کنند که خودشان وقتی تشریف آوردند توضیح خواهند داد. افتخار داریم در خدمتشان هستیم. در این گرفتاری ها و این بلاهایی که سر راهشان بوده الحمداللّه چنین نگین های گرانبهایی به وجود آمده. بالای 400-300 نفر از مددجویان و محصلین ما تحصیلات دانشگاهی از لیسانس به بالا دارند. طبق آمار و ارقامی که داریم حتی دکترا مثل حقوق، مشاوره، علوم تربیتی دارند. در مصاحبه هایی که برای تکمیل کردن کتاب آقای نوری می گرفتم با نکته های جالبی مواجه می شدیم. از جمله به بچه ها در آن زمان آموزش سیم کشی و برق کاری ساختمان را آموزش می دادند و بعد از آن داریم افرادی را که ساختمان ساز شدند یعنی کار بساز و بفروش انجام می دهند و با یک کارشناس ازدواج کرده است. افرادی بودند که در حوزه استخدامی در رده های بالای روابط عمومی و برق و ارتباطات بودند. الآن کسانی را داریم که وکیل پایه یک هستند و به اتفاق فرد امین در محل ها حاضر می شوند. فرد امین مطالب را برای آنها می خواند و آنها نظراتشان را بر اساس مأخوذاتی که دارند بیان می کنند. ابابصیر به این شکل رشد کرده و بزرگ شده است. سال 85 بحث آموزش مؤسسه بنا بر تصمیمات در کشور به آموزش و پرورش برگشت. یک دوره مختصری بلاتکلیف بودیم و بعد از آن خدماتی که در آن موقع

ص: 273

انجام می شد ولی در واقع خدمات دوّم و در سایه بود. آنها را ما Bold کردیم و مجدداً ابابصیر را احیا کردیم و از اعضایی که بودند دعوت کردیم و تشریف آوردند و توانستیم آمار و ارقام از آنها بگیریم. و یک Data Base تهیه و آنها را ثبت نام کردیم بر اساس محل سکونت، سن، نوع جنسیت، رشته تحصیلی، و نوع معلولیت و همه اینها را ما در Data Base داریم و اگر بخواهیم آمار بگیریم خیلی سریع می توانیم به آماری که نیاز داریم دست پیدا کنیم. در این شرایط که ما به این صورت جلو رفتیم بحث مددکاری مطرح است که از گذشته تا حالا بعضی از آنها به دوره میانسالی و بعضی ها هم به دوره ازدواج رسیده اند. دوستانی که الآن اینجا بودند تحصیلاتشان تمام شده و به بحث ازدواج رسیده اند و بحث اشتغال را دارند و بعضاً تحصیلاتی دارند ولی نتوانستند به جایی برسند. اینها باعث شده که دچار افسردگی شوند و به احساس پوچی برسند. ما سعی کردیم با ایجاد کار آنها را به خودباوری برسانیم. ما بخش های مختلفی مثل آموزش بافتنی، گلیم بافی، قالی بافی و غیره داریم، همچنین بخش ورزشی برای ایجاد تحرک در بین نابینایان را داریم. بخش های پزشکی و کتابخانه هم فعال هستند. به هر حال این خدمات در ابابصیر می باشد.

نصراللّه رضایی: خدمت دوستان سلام عرض می کنم. من برایم خیلی مشکل است در حضور دوستان مثل حاج آقا اقارب و آقای یراقی صحبت کنم و غافلگیر شدم. من در سال 1349 دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی مکانیک قبول شدم، بعداً یک شب رفتم دکتر گفتند شما مشکل R.P داری و نابینا می شوی. ولی نمی دانم چطوری بود که خدا کمک کرد و هیچ شوکه نشدم. فردا صبح رفتم گفتم حالا که من نابینا می شوم باید به نابینایان خدمت کنم. تغییر رشته دادم، به رشته مهندسی کامپیوتر رفتم، سپس تا مقطع لیسانس و فوق لیسانس را ادامه دادم. چون از همان ابتدا قصدم این بود که بیایم کودکان استثنایی ولی ابتدا به مدرسه عادی رفتم. بیست سال آنجا بودم ریاضی و کامپیوتر درس می دادم. 10 الی 15 سال کامپیوتر خیلی رایج شد و من هم شروع به آموزش کامپیوتر به معلمین بینا کردم و اولین کتابم را آن سال ها با عنوان شناخت کامپیوتر و کمودور64 نوشتم و چون دیدم همانطور که کامپیوتر را می شود به فرد بینا درس داد، پس به فرد نابینا هم می شود. وارد مدرسه ابابصیر شدم، با استقبال خیلی خوب بچه ها روبرو شدم. اینجا خیلی خوب است که یاد آقای سعیدیان که خداوند روحش را شاد کند یادی از ایشان بکنیم و با ایشان در میان گذاشتم. یادم است که در سال 73 اولین کامپیوتر کمودور بود که 19 هزار تومان خریدیم و ما کار را شروع کردیم و با نوار صوتی هم ابتدا گویا کردیم و این اولین کامپیوتر نابینایی بود که در ایران و از مدرسه ابابصیر شروع شد. سپس دانش آموزان ما آقای حاتمی و آقای شهاب اولین کسانی بودند که با همکاری بی دریغ ابابصیر این دو نفر کامپیوتر را یاد گرفتند و در ایران اولین نابینایانی بودند که کامپیوتر را یاد گرفتند. سپس وارد دانشگاه شدند. در حال حاضر آقای حاتمی در حصا کار می کند و آقای شهاب هم در آلمان مشغول به کار هستند. در سال 78 با راهنمایی آقای فیضی در بازدیدی که از مدرسه داشتند به من گفتند بیا این کارها را تبدیل به کتاب کنید. اولین کتابم را در سال 78 نوشتم، کم کم به چند جا

ص: 274

دعوت شدم از جمله آی سی پُرتوپلاین ژاپن سخنرانی داشتم، همچنین در تونس، سازمان ملل و سوریه و باز در سال گذشته در هلند سخنرانی داشتم. خیلی استقبال شد و روش هایی که ما برای آموزش کامپیوتر ارائه می دهیم شاید برای اولین بار ثبت شد. و اینجا هم باید یاد کنم از آقای دکتر صدیقی که خیلی با ما همکاری کردند و ما با آقای دکتر صدیقی از زمانی آشنا شدیم که همراه تیمی برای بازدید از مدرسه ابابصیر آمده بودند. البته از قبل هم از دوستان ما بودند. برای اینکه این کار نهادینه بشود در سال 84 که بازنشسته شدم انجمنی به نام علمی فرهنگی موج نور که مکان آن چهار راه فرایبورگ محل خانه ریاضیات است. در اینجا شروع کردم به آماده کردن کتاب های مختلف که حدود 56 کتاب را آماده کردیم. خوشبختانه یکی از آنها قرآن است، قرآنی که افراد نابینا می توانند خیلی راحت از آن استفاده کنند. چون کشف الآیات و search دارد و با استفاده از این قرآن راحت می توانند با آن به هر آیه ای دسترسی پیدا بکنند و مورد بعدی نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و موارد دیگر است، البته روند کار ما بیشتر آموزش کامپیوتر و فناوری اطلاعات و موبایل است و کارهای جدیدی که انجام داده ایم مسیریابی برای نابینایان است. علاوه بر اینکه فرد نابینا با عصا می تواند در خیابان رفت و آمد کند ما به او یاد داده ایم که چگونه از GPS استفاده کند و محلش را توسط نرم افزارهای مختلف به هر کجا که می خواهد برود و محلش را پیدا کند. آموزش کلاس های مختلفی را داریم. کلاس های جهت یابی، آموزش مهارت های شخصی و همه آموزش های ما مبتنی بر کار است. یکی از کارهایی که تازه موفق شده ایم بعد از چند سال آن را به نتیجه برسانیم کاری به نام Discovering hands است و کار به این صورت است که افراد نابینا با استفاده از لمس سرطان سینه را پیدا می کنند. این طرح را زمانی که آلمان بودم گرفتند و آمدیم اینجا در دانشکده پزشکی و دانشکده پزشکی بعد از کارهای بسیار زیادی که کردیم طرح را قبول کردند. الآن ما 5 نفر را انتخاب کردیم که یک دوره یک ساله را ببینند و بروند در مطب دکترهایی که متخصص سرطان هستند و قبل از اینکه دکتر بیمار را ببیند فرد نابینا به مدّت 30 دقیقه کاوش می کند و می تواند سرطان را پیدا کند.

باز در مورد مناسب سازی خیابان ها و گذاشتن موزاییک مخصوص در پیاده روها و گویا کردن و غیره ما فعالیت داشتیم. و آخرین حرف هم یکی با دوستان انجمن ها و خیریه های دیگر ما باید کارهایی را انجام بدهیم که موازی هم نباشد مثل یک تیم فوتبال هر کدام یک کاری را انجام بدهیم. و به نوعی باشد که همدیگر را تکمیل بکنیم. بعضی وقت ها می بینیم که بین انجمن های مختلف که یکی از آنها هم ابابصیر می باشد. می آیند و تضاد ایجاد می کنند عوض اینکه همدیگر را تقویت کنند. عذرخواهی می کنم از اینکه وقتتان را گرفتم.

لطفعلی باقریان: عرض سلام و ادب دارم محضر همه بزرگواران. خجالت می کشم که بخواهم در حضور شما بزرگواران خودم را معرفی کنم. اما نمی دانم این قصه را برای شما گفته ام یا نه. حقیقتاً تا سن 14 سالگی نمی دانستیم که مدرسه ای برای نابینایان هست و ما به شغل پیامبری مشغول بودیم و گله نام بودیم و گوسفند این طرف و آن طرف می بردیم. بالاخره یکی از معلمان به نام آقای زمانی ما را

ص: 275

تهدید و دعوا کرد و فکر می کرد من یک آدم لاابالی هستم و به من گفت چرا نمی روی درس بخوانی و وقتی فهمید که نابینا هستم بسیار ناراحت شد. ابابصیر را به ما معرفی کرد و ما عید در سن 14 سالگی به ابابصیر آمدیم و در 14 سالگی پیش دبستانی ابابصیر را شروع به خواندن کردیم.

به خصوص اینکه آن موقع پیش دبستانی نبود. خدا رحمت کند آقای سعیدیان را و کسانی را که بر گردن ما حق دارند. ما در حدود سه ماه یعنی از زمان عید تا خردادماه کلاس آمادگی و اول دبستان را به لطف خداوند به اتمام رساندیم و یادم هست که املاء را نمره 19 گرفتم و کلمه امام خمینی را به صورت امام خومینی نوشته بودم و برایش یک واو گذاشته بودم. و حقیقتاً ابابصیر ما را حمایت کرد تا اینکه الآن توفیق پیدا کردیم و در سال های گذشته و عذرخواهی می کنم که این الفاظ را به کار می برم به عنوان مُبلّغ نمونه کشور در شبکه 3 سیما معرفی شدیم و خانواده ما به عنوان خانواده نمونه کشور در شبکه 2 معرفی شد. باز شبکه افق یک برنامه ای از ما داشت. شبکه های استانی هم که برنامه های مختصری از ما داشت. صدای اصفهان با ما مصاحبه ای را انجام داد. بچه هایمان در کشور به لطف پروردگار نفر اول شدند. و چندین مرتبه فرزندانمان در استان رتبه های برتر قرآنی را آوردند. فقط من می خواهم یک جمله را محضر شما عزیزان تقدیم کنم که مَنْ قَتَلَ نَفْسَا بِغَیرِ نَفْسٍ اَو فَسادٍ فی الارضِ فَکانّما قَتَلَ النّاسَ جَمیعا. اگر کسی یک نفر را هدایت کند، کل عالم را هدایت کرده که امام صادق اینطور معنی می فرمایند: اگر کسی یک نفر را زنده کند، مثل اینکه همه را زنده کرده است. تشکر بی نهایت می کنم از بزرگوارانی که نابینایان را حمایت می کنند. الآن کارهای خیلی قشنگی در این مؤسسه دارد صورت می گیرد که حاج آقای بصیری فرمودند. بحث آتش نشانی، بحث حفاظات، بحث کلاس ها و بحث مهارت های شخصی. اما یک چیز جای آن در ابابصیر خالی است. من به شما می گویم و شما به هیئت مدیره تکلیف کنید. من در جلسات آموزش هم به آنها گفتم. ببینید ما الآن کارگاهی به نام کارگاه ازدواج برای نابینایان نداشته ایم.

مهارت های تربیت فرزند مخصوص نابینایان نه افراد عادی خیلی کم داشتیم. فکر می کنم علاوه بر کمک های مادی که شما بزرگواران دارید اگر ما بتوانیم نابینا را به او احترام بگذاریم و به او شخصیت و اُبهت بدهیم خیلی پیشرفت می کند، یک جمله به شما بگویم. ببینید چقدر نابینایان ورشکست می شوند. الآن یکی از تلاش هایی که آقای بصیری می کردند قبول کردند ما در محضرشان مشاوره بدهیم و هفته ای یک بار در محضرشان هستم. حداقل ما روزی 5 نفر را ما در اینجا ملاقات می کنیم. اما یک جمله بگویم. نابینا آمده اینجا و یک بررسی مختصر از او کردم، دیدم هفته ای 30 ساعت دارد وقتش تلف می شود. یعنی هفته ای 30 ساعت برای زمانش برنامه ای ندارد و زمانی که مثل طلا می ماند. حالا شما این هفته 30 ساعت را ضرب کنید ببینید سالی چند ساعت می شود. حدوداً 1500 ساعت دارد وقت یک فرد نابینا هدر می رود. کی باید این زمان را بخرد و آن را مدیریت کند؟ شما بزرگوارانی که حمایتگر هستید باید حمایتگر زمان ما هم باشید که ما بتوانیم مانند افراد بینا پیشرفت کنیم. دوستانی که دوست دارند با فعالیت های خودشان که در

ص: 276

زمینه ما انجام می دهند آشنا بشوند کلمه جابر زمانه را لقبی که شبکه 3 به ما داد در اینترنت جستجو کنید. با گوشه ای از فعالیت های این حقیر آشنا می شوید. که ثوابش برای آن عزیزانی است که ما را زنده کردند. که از همین جا برای آنهایی که نیستند طلب مغفرت می کنم و آنهایی هم که هستند برایشان آرزوی موفقیت دارم.

محمد نوری: جناب آقای سید جواد شهرستانی به دفتر فرهنگ معلولین امر کردند که با مراکز شهرهای مختلف تعامل و همفکری داشته باشیم. در اصفهان خدمت آقای اقارب پرست و بقیه آقایان رسیدیم. کتاب بسیار مهمی در اصفهان است چون ما شیراز، اهواز، تهران و شهرهای دیگر را کتابش را کار کردیم ولی اصفهان و ابابصیر چیز دیگری است. یعنی اولین و مهم ترین کار در اصفهان یعنی جریان مذهبی و جریان روحانی، اولین سد سازی را در مقابل مسیحیت، وهابیت و بهائیت انجام داد و بزرگ ترین کار عظیم ابابصیر شد. نمی دانم شاید شما تو گود هستید و راجع به ابابصیر آن جور که ما از دور می بینیم شما نبینید. مثلاً من لبنان بودم، یک کشیشی به من می گفت که فرد معروفی هم هست مسئول اساقفه شرق است به اسم مارتین مکدرموت همان که کتابی درباره شیخ مفید نوشته و احمد آرام به فارسی ترجمه کرده، به من گفت: ابابصیر را می شناسی، گفتم: بله تا حدی می شناسم. گفت: اینها آدم های عجیبی هستند و خودشان کارهای خودشان را می دانند؟ گفتم: بالاخره می دانند، گفت: نه اینطور که من خبر دارم و اسنادی که در دست ما است اینها راجع به کار خودشان اطلاعات کافی و وافی ندارم چون هیچ کتابی و مقاله ای درباره ابابصیر تا حالا تألیف نشده است. بالاخره ما کارهایمان را که از چند سال پیش شروع کردیم هدفمان این بود که اثباتی کار کنیم. و کارها و گزارش ها را ثبت و ضبط می کنیم. اما این کتابی که درباره ابابصیر است فصول مختلفی دارد و دارای هشت فصل است. مثلاً دانش آموختگان فارغ التحصیل از ابابصیر یک فصل است، سپس به تک تک زندگی نامه آنها پرداخته شده است. تمام هیئت امنا و هیئت مؤسس زندگی نامه آنها را به روش علمی خدمات آنان را تک تک جمع آوری و در کتاب آورده ایم. ولی در این کتاب ما تمام مراکز اسناد ایران و دنیا را آورده ایم.

ما خیلی سند از ابابصیر کم داریم. مقصر هم شما بودید. چرا کارهایتان را سند نکرده اید. شما می توانستید کل کارهایتان را به صورت اسناد حتی اسناد مالی و فیش حقوقی را به مرکز اسناد ایران بدهید. الآن دانش آموزی را که به آنجا می رود search می کند این اسناد در اختیارش قرار بگیرد ولی این کار صورت نگرفته است.

ما آمدیم از شخصیت ها شروع کردیم. از خود شما لطف کنید با ما همکاری کنید که این کتاب آبرودار و خوبی بشود. تا حالا حدود هفتصد صفحه تایپ شده و اگر هم بشود می خواهیم دو جلدش بکنیم. خود حاج آقا شهرستانی اصرار زیادی دارند. هر هفته که خدمتشان می روم، سراغ این کتاب را می گیرند شما کوچک ترین سند یا خاطره ای دارید بنویسید و تحویل آقای بصیری بدهید که در این کتاب ثبت و ضبط شود. ببخشید من مصدع اوقات شدم و امیدوارم کتاب خوبی درآید.

ص: 277

محمدحسین بصیری: خیلی متشکریم از جناب آقای نوری که توضیحات مبسوط دادند. کار بزرگی دارد انجام می شود و الآن خودم شاهدم که باید حرف ایشان را تأیید بکنم. واقعاً الآن مستندات پیدا کردن از آن زمان سخت است. ابابصیر یک حالت فروپاشی شده است. با تعطیل شدن مدرسه این اسناد هم از بین رفتند. بعضی از کتاب ها و جزوه های خیلی ارزشمندی ما داشتیم که گاهی لابه لای یک سری از کتاب ها پیدا نشد و در واقع مثل یک سونامی که آمد و همه چیز را با خود بُرد، ما آسیب های جدّی دیدیم. امیدوارم هستم با همت عزیزان و حمایت هایی که دارند می کنند.

شکل اداری ابابصیر به این صورت است که باید چند نفری اعضا انتخاب شوند ولی ما به تمام اعضا نیاز داریم. ما نه تنها هیئت مدیره نیاز داریم بلکه به هواداران ابابصیر هم نیاز داریم. ما به آقای مهندس فولادگر نیاز داریم. به دوستانی که حتی یک بار به ابابصیر آمده اند هم نیاز داریم. ابابصیر صفت شخصی و ملک شخصی کسی نیست. ابابصیر بستری را فراهم کرده که بتوانیم خدماتی را به عزیزانی که از ناحیه چشم دچار مشکل هستند ارائه نماییم. ما از همه دوستان خواهش می کنیم ما را یاری کنند.

گزارش دفتر فرهنگ معلولین از حضور در همایش ابابصیر(1): روز 23 تیر ماه 1395 جهت شرکت در همایش انتخابات هیئت امنای ابابصیر عازم اصفهان شدیم. عصر حدود ساعت 6 به اصفهان رسیدیم و به سوی مؤسسه ابابصیر واقع در خیابان خیام نزدیک رودخانه و روبروی بیمارستان سیدالشهدا رفتیم. آقایان مهندس ابراهیمی و محمدحسین بصیری مدیرعامل کنونی ابابصیر را به هنگام ورود به سالن دیدیم. همچنین حجت الاسلام مهدی مظاهری را دیدیم که به سمت آسانسور می رفت تا محل را ترک کند. پدرم با ایشان خویشاوندی سببی دارد و مرحوم عمویم مشهور به حاج غلام چون برادر خانمش، باجناق آقای مظاهری بود، ارتباطی خانوادگی برقرار بود.

آقای مظاهری الآن ویلچر نشین شده و پس از داغ فرزندش آقا محسن معلوم است تکیده تر شده است. وقت را غنیمت شمرده و یک بسته از کارهای دفتر فرهنگ معلولین را به حاج آقا مظاهری هدیه کردم و به ایشان عرض شد در کارهایی که مشغول تألیف هستیم از شما فقط یک زندگی نامه مختصر داریم و نیاز است از جنابعالی به عنوان اول روحانی که در زمینه معلولین وارد شد و با تلاش و کوشش بسیار خدمات بی نظیری بر جای نهاد، گزارش مفصل تر بیاوریم. ایشان به همراهش اشاره ای کرد و او گفت با آقا حسین (فرزند حاج آقا) تماس بگیرید.

لازم به ذکر است وقتی کلیسا به جذب نابینایان و دیگر معلولان اقدام و مدارس و مراکزی در چند شهر دایر نمود، یعنی سال های قبل از 1300ش، جریان های مذهبی و روحانیت متوجه خطر نشده بودند و سال ها گذشت تا اینکه در سال 1347 مرحوم شهید بهشتی (اولین رئیس قوه قضائیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و شهید در جریان انفجار حزب جمهوری اسلامی) به هنگامی که به عنوان نماینده حوزه علمیه در مرکز امام علی(ع) شهر هامبورگ آلمان بود، عکسی از مجله اشپیگل

ص: 278

برای روحانیون بزرگ اصفهان می فرستد و آنان را متوجه خطری می کند که چند دهه در اصفهان تثبیت شده است. سران مدرسه شبانه روزی نابینایان کریستوفل گزارش مصوری در اشپیگل منتشر کرده و نوشته بودند مسلمانان مسجد رفتن و گدایی را در نابینایان ترویج می کنند و عکسی آورده که نابینایان لب در ورودی مسجد شاه (امام کنونی) گدایی می کنند. اما مسیحیت و کلیسا و مدرسه کریستوفل به نابینایان تحصیل و مهارت می آموزند تا در آینده خوشبخت باشند.

پس از آن حجت الاسلام مهدی مظاهری، آیت اللّه آل رسول (معروف به شمس آبادی) و حجت الاسلام حسین منصور زاده و ده تن دیگر از فرهنگیان و بازاریان اصفهان تصمیم می گیرند مرکز آموزشی تأسیس کرده و بچه های نابینای مسلمان را در این مرکز جذب و به آموزش دروس مدرسه ای و نیز دروس اسلامی بپردازند. بالاخره در سال 1348 مؤسسه آموزشی ابابصیر در خیابان مسجد سید (محمدرضا شاه سابق) در ساختمان معروف به قائمیه شروع به کار می کند. آنگاه موفق می شود در 26 اسفند 1352 در اداره ثبت شرکت ها ثبت کنند و برای آن مجوز ثبتی بگیرند. اما در سال های اخیر قرار می شود هر دو سال مجمع عمومی تشکیل و هیئت مدیره و مدیرعامل را انتخاب کند و نیروی انتظامی صلاحیت اینان را تأیید و مجوز دو ساله بدهد. آخرین مجوز را در 8 آبان 1393 صادر کرده است.

آقای مظاهری و دو پسر ایشان مرحوم محسن مظاهری و حجت الاسلام حسین مظاهری در جریان ابابصیر و جهت هماهنگی و ایجاد ارتباطات فعالیت داشته اند.

به هر حال آقای مظاهری جزء معدود انگشت شمار روحانی هایی است که مقاومت در برابر کلیسا در عرصه معلولین و نابینایان را ایجاد کرد و از جذب بیشتر بچه های مسلمان به مسیحیت ممانعت نمود و تا کنون یعنی حدود نیم قرن است در عرصه معلولین، ایجاد سایت های خدمات رسانی برای معلولین و ایجاد مراکز آموزشی و پژوهشی برای آنها فعالیت دارد. روحانیون همراه ایشان همگی به رحمت خدا رفته اند و ایشان مانده، بقیه السیف و بازمانده نسل جریان ساز در برابر اقدامات کلیسا است. متأسفانه تا کنون این گونه شخصیت ها از این حیث بررسی نشده و هیچ مقاله، کتاب یا پایان نامه ای درباره آنها تألیف و عرضه نشده است. حتی درباره آقای مظاهری هم تألیف جامع و عالمانه وجود ندارد.

اولین بار دفتر فرهنگ معلولین در سال 1393 درصدد برآمد کتابی درباره ایشان تألیف کند. پس از تلاش بسیار بعضی اطلاعات و اسناد جمع آوری شد ولی یک سال و بارها به منزل ایشان و نیز با اقوام ایشان تماس گرفته شد ولی نتوانستیم از ایشان وقت بگیریم. شاید به دلیل بیماری ایشان بوده است و نهایتاً تألیف این کتاب مانده است با اینکه با یک مصاحبه یک ساعته این کتاب به سامان می رسید.

برنامه های این همایش: مدیریت ابابصیر درصدد برآمده بود با دعوت همه مشاهیری که در عرصه معلولین و ابابصیر فعال بوده یا مدیران ارشد شهری، انتخاب هیئت مدیره را در منظر و مرآی آنان برگزار کند. وقتی رسیدیم برنامه رأی گیری به اتمام رسیده بود و بخش دوم که شامل معرفی اهم برنامه های ابابصیر و تبیین تاریخچه آن بود شروع شده بود.

محمدحسین بصیری اصفهانی فرزند محمد بصیری (از بنیانگذاران و اولین مدیرعامل) و مدیرعامل کنونی درباره تاریخچه تأسیس و سیر تحولات بعدی تا کنون به اجمال نکاتی را گفت. از

ص: 279

افت و خیزها، از دوران طلایی ابابصیر و دوره ای که رقبا موجب تضعیف آن شدند و تعطیلی بخش آموزشی در سال های 1385 به بعد گزارش داد و گفت: در سال های اخیر و هم اکنون خدمات رسانی فعال داریم و برنامه های آموزشی مذهبی و مهارت آموزی هم داریم.

ایشان درباره کتابی که در دفتر فرهنگ معلولین درباره ابابصیر در دست تألیف است گفت و از مدیران دفتر نام برد و تقدیر و تشکر کرد.

با شنیدن سخنان آقای بصیری حس عجیبی به من دست داد و به این فکر افتادم که در بلاد کفر مدرسه های کوچکی که چند صد سال قبل تأسیس شده، همواره رو به گسترش بوده و به تدریج تبدیل به مراکز بزرگ و دانشگاه های بسیار بزرگ شده است اما در ایران به ندرت جایی را پیدا می کنیم که قدمت یک قرنی داشته باشد.

معمولاً هر جایی شروع به رشد و توسعه نمود می گوییم گاو نه من شیرده است و باید به قصاب و سلاخ سپرده شود. مراکز باید در ضعف بمانند و قوی و سمین نشوند یا به قول این ضرب المثل «نه من شیر ندهند» و یا اگر توسعه یافتند، شروع به تخریب و تضعیف می کنیم و بالاخره به تعطیلی و نابودی کشانده می شوند.

ابابصیر هم از این قاعده مستثنی نبود؛ وقتی دوره طلایی آن شروع شد و تأسیس دانشگاه، تأسیس پژوهشگاه و تأسیس مراکز بزرگ خدماتی را در دستور داشت و درصدد برداشتن گام های بلند بود، از سر به زمین کوبیده شد و به بهانه های واهی شروع به جوسازی علیه آن شد تا جایی که بخش آموزشی آن را کلاً تعطیل کردند و بخش های دیگر هم نیم بند ادامه یافت ولی لنگان لنگان. این قضاوت حمل بر این نشود که ابابصیر هیچ عیب و نقصی نداشت. همه انسان ها (غیر از معصومین(ع)) و همه مراکز قطعاً اشکالاتی و نواقصی دارند. اما ما جوری تربیت نشده ایم که با گفت وگو و تذکر عیوب در خفا درصدد حلّ مشکلات باشیم، بلکه با دیدن یک مشکل درصدد بزرگ کردن آن برآمده و با راه انداختن جنجال، به جای حلّ مشکلات به بحران آفرینی می پردازیم و نهایتاً با ایجاد بحران و آشوب و هدر دادن سرمایه های انسانی و مادی موجبات تعطیلی و نابودی آن سازمان را فراهم می آوریم.

این شیوه که هزاران بار در تاریخ معاصر شاهد آن بوده ایم، بالمآل موجب ضرر و زیان برای عموم مردم شده و دود آن به چشم همگان رفته است. تصور بفرمایید اگر ابابصیر توسعه یافته و دانشگاه ایجاد کرده بود، نابینایان با تحصیل در یک دانشگاه تخصصی می توانستند در بسیاری از مراکز علمی داخل و خارج مشغول شوند. نابینایان خارج از کشور بیایند در این دانشگاه تحصیل کنند و به رونق اشتغال و بازار کار کمک کنند. زیرا در خاورمیانه چنین دانشگاهی هنوز وجود ندارد. صدها فایده و منفعت عمومی از بین رفت و دستاوردهای بزرگ دیگر که طی چند دهه کسب کرده بود، همگی نابود شد و به هدر رفت.

با خودم فکر می کردم چرا کسی برای این جمع بی نظیر روند مشکلات و حوادث را از همین زاویه تجزیه و تحلیل نمی کند... این افکار از محیط و اطراف دورم کرده بود که متوجه شدم کنارم آقای مهندس رضایی نشسته و آقای بصیری می گوید: خوب است از تجارب آقای مهندس رضایی استفاده کنیم. آقای رضایی پشت تربیون رفته و می گوید: اولین نابینایی که در دانشگاه شریف به رشته

ص: 280

کامپیوتر رفت من بودم و تلاش کردم این رشته را در بین نابینایان گسترش دهم و تا کنون دستاوردها و تجارب مهم به دست آمده است. در کشورهایی مثل ژاپن، هلند، آمریکا و فرانسه دعوت شدم و سخنرانی کردم. و این تجارب را گفتم.

اینجا هم افکاری به سراغم آمد؛ با خود فکر می کردم چرا ژاپنی ها و فرانسوی ها یک نخبه نابینا را شناسایی و دعوت به سخنرانی می کنند اما ایشان از طرف مراکز دولتی در شهرهای ایران دعوت نشده است؛ چرا تا حالا آقای رضایی معرفی نشده و درباره او مقاله یا کتابی عرضه نشده؟ به چه دلیل درباره کارنامه او برای مردم و نابینایان گزارشی منتشر نشده است؟!

چند ماه قبل آقای رضایی در مسیر اصفهان به تهران جهت عزیمت به فرانسه و بلژیک، یک روز مهمان ما در قم بود و درباره بسیاری از مسائل صحبت شد و قرار گذاشتیم زندگی نامه ایشان را منتشر کنیم. این تصمیم امشب برایم جدی تر مطرح گردید. چون ایشان از معدود نخبگان امور کامپیوتری نابینایان است.

پس از آقای رضایی، آقای باقریان روحانی معمم و نابینا و از دانش آموختگان ابابصیر و نیز مربی و معلم در ابابصیر پشت تربیون رفت و درباره برنامه های آموزش مذهب در ابابصیر گزارش داد. چون ایشان مسئول کمیته آموزش است. به ویژه درباره اشکالات گفت. یکی از اشکالات مهم وقت کشی و هدر دادن وقت نابینایان است. او تأکید کرد باید جوری برنامه ریزی کنیم که در حداقل زمان، حداکثر مطالب و مهارت ها را به آنها یاد بدهیم.

پس از آقای باقریان، آقای بصیری پشت تربیون رفت و از محمد نوری جهت سخنرانی دعوت کرد. پشت تربیون رفتم. تا کنون این همه آدم های خدوم و فعال در امور معلولین را یکجا ندیده بودم. غیر از روحانیون، آقایان ملاباشی، اقارب پرست، علوی، سیف، دکتر بصیری، مهندس بصیری، مهندس فولادگر، مهندس ابراهیمی و ده ها نفر دیگر حضور داشتند. بنده چند نکته را به اجمال گفتم:

اهمیت ابابصیر و ضرورت تألیف کتاب درباره ابابصیر: ابابصیر اولین مرکزی است که نیروهای مذهبی در زمینه تعلیم و تربیت نابینایان تأسیس کردند. این تجربه بی نظیر تاریخی نقطه عطفی در تاریخ ایران، تاریخ تشیع و نیز تاریخ معلولین است. این مرکز دایر شد تا مانع رشد جریان کلیسا در معلولین گردد.

در رقابت با کلیسا با اینکه کلیسا چند قرن تجربه داشت ولی جریان مذهبی توانست به سرعت خود را با ضوابط جهانی وفق دهد و به آخرین روش های علمی مجهز گردد. آنچنان ابابصیر از نظر علمی پیشرفته بود که اولین بورس و اعزام به انگلستان به آقای اقارب پرست از ابابصیر اختصاص یافت.

سران و بنیانگذاران و دست اندرکاران ابابصیر شاید متوجه نباشند چه اقدام بزرگ و مهم و ماندگار و ریشه دار و تأثیرگذاری تأسیس کرده اند. ولی ما که از بیرون نگاه کنیم متوجه بسیاری از ابعاد این اقدام می شویم.

اما متأسفانه باید گفت اصحاب ابابصیر در ثبوت و تأسیس خوب کار کردند ولی در مقام اثبات و بسط علمی بسیار ضعیف کار کرده اند. زیرا مقاله، پایان نامه، مصاحبه، فیلم و کتاب درباره ابابصیر بسیار اندک است. دفتر فرهنگ معلولین از بدو پیدایش درصدد برآمد کارهای انجام شده را ویترینی،

ص: 281

اثباتی و گزارشی کند و به جهان معرفی نماید. از مهم ترین آنها ابابصیر است. یک جلد کتاب درباره ابابصیر تألیف شد و جهت تکمیل به مدیریت ابابصیر تحویل شده است. از همه کسانی که نکته ای، خاطره ای، شعری و مطلبی دارند ارسال کنند یا به آقای بصیری بدهند تا در این کتاب بیاوریم.

پس از سخنرانی جلسه به پایان رسید و سریع به سراغ شخصیت ها برای طرح ها رفتم. نزد مهندس فولادگر نماینده اصفهان در مجلس رفتم و به ایشان عرض کردم: پدر شما با اینکه از چهره های اصلی ابابصیر است ولی هیچ نامی از او نیست. شما باید زمینه سازی کنید تا ما گزارشی و مصاحبه ای از ایشان داشته باشیم. گفت: فردا خبر می دهم. با آقای رضایی قرار گذاشتیم فردا ساعت 30/9 مذاکره داشته باشیم و با آقای باقریان و بصیری همین امشب قرار گذاشتیم.

تهیه گزارش از ابابصیر: آقای بهمن کاظمی و آقای علی نوری و من به سراغ بخش های ساختمان ابابصیر رفتیم تا گزارش مکتوب آماده کنیم. ابتدا به سراغ کتابخانه، سپس سالن چاپ بریل و استودیو رفتیم. آقای بصیری هم آمد و شروع به پرسیدن سؤالات و عکس و فیلم برداری شد.

کتابخانه جالبی دارند. از این نظر که رده دیویی را برای معلولین گسترش داده و رده ها را علاوه بر بینایی به روش بریل هم پشت جلد کتب آورده اند. به طوری که هر نابینایی می تواند کتاب مورد نظر خود را به سرعت پیدا کند. اما هنوز کتابخانه سامان ندارد و به هم ریخته است.

لازم است رده های گسترش یافته در زمینه معلولین برای رده بندی دیگر کتابخانه ها به صورت کتاب منتشر شود. در نهایت قرار شد با کتابدار ابابصیر صحبت شود و در این زمینه ما کاری انجام دهیم. از استودیو و قسمت چاپ بریل نیز بازدید شد.

ص: 282

ص: 284

از دوازده نفر هیئت مؤسس مؤسسه آموزشی ابابصیر(1) هفت نفر به رحمت خدا رفته و اکنون در تیرماه 97، سه نفر باقیمانده اند. البته بعداً هیئت امنا گسترش پیدا کرد و تا 34 نفر رسیده است. از این افراد هم تعدادی در قید حیات اند. به منظور جمع آوری اطلاعات آنان، درصدد بوده ایم تا تجارب و تلقی های آنان ضبط و ثبت گردد و در تاریخ بماند. از این رو تصمیم گرفته شد با هر یک از این افراد گفت وگوی مفصلی داشته باشیم و دیدگاه های آنان را تدوین و عرضه کنیم.

این شخصیت ها بعضاً حداقل 3 دهه درگیر مسائل نابینایان و نابینایی و ابابصیر بوده اند و یافته های آنان، گنج سودمندی است. همچنین آنان سرمایه های مهمی هستند که تاریخ تحولات نابینایی را بدون حضور آنان نمی توان تألیف کرد. متأسفانه ما ایرانیان به سرمایه های انسانی کمتر بها می دهیم و می خواهیم هر کاری را از صفر خودمان شروع کنیم. با اینکه کسی که چند دهه با افت و خیز و آزمون و خطا مسائل را حل کرده، دارای راه کارها و تجارب ذی قیمتی است. با اینکه اگر یاد بگیریم از این سرمایه ها استفاده کنیم و تجارب آنان را به کار گیریم، مسیر پیشرفت و حلّ مشکلات هموارتر و کم هزینه تر می گردد.

متأسفانه ذهنیتی خاص بر دانش آموختگان، رهبران و مدیران ارشد سیطره دارد و نوعی بدبینی به همه چیز و همه افراد دارند. شاید این بدبینی ها نتیجه جو انقلابی سال های اول پیروزی انقلاب است. ابابصیر هم قربانی این بدبینی ها گردید. البته از آنجا که هیچ انسان عادی عاری از خطا نیست، برخی اشتباهات اجرایی و جزئی در ابابصیر این بدبینی ها را تشدید کرد. از طرف دیگر استفاده از شیوه های تند و افراطی در حلّ مسائل بر مشکلات افزود. با اینکه اگر به روش اسلامی و با سعه صدر و گفت وگو و با تعاون و صبوری به حلّ مشکلات می پرداختند و از تندروی های بی جهت، سوءظن ها و شکاکیت ها پرهیز می شد، وضع ابابصیر الآن هزاران قدم پیشرفته تر بود. امروز هم دیر نیست و به جای بدبینی های بی حاصل باید با گفت وگو و تعاون، هرکس به فراخور خود گوشه ای از کار را گرفته و برای رفع مشکلات بکوشد.

حدود دو سال است با هر کس از شخصیت های ابابصیر در هر رده ای صحبت می کنیم، نوعی یأس و ناامیدی و نیز بدبینی بر افکار آنها سایه افکنده و نتوانسته ایم بعضی را راضی به گفتگو نماییم. اما کسی که عمرش را بدون چشمداشت و خالصانه به تلاش در عرصه های مختلف گذرانده و از این مصاحبه استقبال کرد، مهدی اقارب پرست است. او با روی باز از پیشنهاد مصاحبه استقبال و نکات سودمندی بیان کرد. امید است دیگران هم استقبال فرمایند و بتوانیم مجموعه ای کارآمد آماده نماییم.

ص: 286

بخشی از آن را خواند. من به همان متن چند ایراد وارد کردم که موجب تشنج و در نهایت تعطیلی جلسه گردید. از آن روز به بعد ما به عنوان یک عنصر حساس روی تبلیغات کلیسا شناخته شدیم. من به فکر راهی برای مقابله با این تبلیغات افتادم و کتب رد مسیحیت را تهیه و مطالعه کردم. اولین فعالیتمان در این راستا تشکیل کانونی به نام تعلیم و تربیت جهان اسلام بود. این کانون وسط شهر واقع در خیابان آمادگاه اصفهان بین چندین دبیرستان قرار داشت. آقای گلبیدی مدیر داخلی کانون شدند و فعالیت این مرکز از سال های 45-46 شروع شد.

* آقای گلبیدی در آن سال ها از لحاظ موقعیت شغلی و تحصیلی در چه وضعیتی بودند؟

ایشان هم معلم بود و هم مدرسه ناشنوایان را اداره می کرد.

آقای اقارب پرست موضوع پیش را ادامه داد و گفت: در «کانون تعلیم و تربیت جهان اسلام» سعی کردیم امکانات برای ورزش و تفریح جوانان را فراهم آوریم. به تدریج فضایی که در اختیار داشتیم مانند کلیسا یک زمین آسفالت برای والیبال داشت که عصر ها بچه ها می توانستند برای بازی والیبال و بسکتبال به آنجا بیایند. دور تا دور این زمین هم چندین اتاق بود که برای تقویت دروس تعبیه شده بود و کلاس های تقویتی از جمله تعالیم دینی در همان جا برگزار می شد. بعضی از اساتید حوزه و دانشگاه و برخی از دبیران برای تقویت دروس محصلین به کانون می آمدند. نماز مغرب و عشا اقامه می شد و ماهی دو سه مرتبه از شخصیت های مذهبی قم و تهران مانند آیت اللّه مکارم شیرازی و علامه محمد تقی جعفری و آیت اللّه مطهری جهت ایراد سخنرانی دعوت می کردیم. عصر های جمعه جمعیت کثیری در کانون حاضر می شدند. آنجا یک شکل مذهبی مدرن داشت که دارای تجهیزاتی مثل 500-600 میز و صندلی، سیستم صوتی، یک فروشگاه ساده و کتابخانه بود. در آن وقت در همه اماکن مذهبی مردم روی زمین می نشستند؛ ولی در کانون همه روی صندلی قرار می گرفتند. حتی جلسه پرسش و پاسخ برگزار می کردیم که در آن زمان کار بسیار نویی بود. صبح ها برای بانوان برنامه داشتیم که بانو امین و بعضی از بانوان خطیب و مفسر برای خانم ها برنامه اجرا می نمودند و عصر ها هم به آقایان اختصاص می یافت. در کانون فضایی ایجاد شده بود که جوانان مسلمان با یکدیگر آشنا می شدند و فضای شاد و مفرحی بود. این فعالیت ها را در مقابل تشکیلات کلیسا انجام می دادیم. تا مدت ها برقرار بود حتی رخدادهای سیاسی روز مانع نبود؛ اما در سال 1355 با فشار ساواک تعطیل شد.

* آیا تا کنون تألیف و تحقیقی هم در رابطه با کانون صورت گرفته است؟

به طور مجزا خیر ولی یکی از اساتید دانشگاه تحقیقی پیرامون فعالیت های مذهبی قبل از انقلاب در اصفهان انجام داده و مفصل ترین پژوهشی است که تا کنون انجام شده است.

آقای اقارب پرست در ادامه مبحث قبل می گوید: در حوزه تبلیغاتی ما بسیاری از تبلیغات نودینی مانند بهائیت و اگزیستانسیالیسم و تبلیغات مخالف محدود و شکسته شد. نحوه محدود شدن کلیسا اینطور بود که در کنار گروه های مذهبی ای که ایجاد شده بود گروهی هم بر محور آقای محمد فولادگر

ص: 288

تشکیل شد. آقای فولادگر از دوستان فعال در عرصه های سیاسی - اجتماعی بودند. این گروه با راهنمایی های آیت اللّه خادمی و کمک های ما با نام راهنمای کلیسائیان فعالیت خود را آغاز کرد. آقای فولادگر شاگردان خود را با مسائل متناقض تورات و انجیل آشنا کرده بود. به طوری که می توانستند پیامبران الهی را از دیدگاه قرآن و تورات و انجیل قیاس کنند. در نتیجه این گروه به عنوان مبلغینی که می توانستند با کشیش ها مقابله کنند شناخته و تأیید شدند. وقتی دعوت عمومی از سوی کلیسا صورت می گرفت، حدود 200-300 نفر در سالن کلیسا جمع می شدند. در دعوت های عمومی شان همه مردم از جمله تعمید یافتگان را فرا می خواندند. بعد از بازی نیز عده ای را به جلسه بعدی که انجیل خوانده می شد می بردند و آن قدر روی آنها کار می کردند تا مرحله ای که بتوانند آنان را غسل تعمید بدهند. تعمید یافتگان باید نقش خود را به عنوان مبلّغ در شهر ایفا می نمودند. گروه آقای فولادگر که ما هم در ابتدا همراهشان بودیم، پس از اتمام جلسه اجازه می گرفتیم تا سؤالاتمان را از کشیش بپرسیم. وقتی کشیش نمی توانست به سؤالات ما پاسخ دهد، بحثی بر علیه شان راه می انداختیم که موجب تشنج و اعتراض جمعیتِ حاضر می شد و در نتیجه اهداف کلیسا محقق نمی شد. از آن پس ما را شناسایی کردند و به کلیسا راهمان نمی دادند. شاگردان آقای فولادگر نیز سر راه مردم می ایستادند و هر کس که می خواست داخل شود خواهش می کردند تا اجازه ورود به آن ها نیز داده شود. وقتی با ممانعت کلیسا مواجه می شدند، تا پایان جلسه در پیاده رو می ایستادند و زمانی که مردم بیرون می آمدند، شروع به ارشاد و راهنمایی می نمودند و برای مردم صحبت می کردند. به این طریق حقانیت اسلام و بی اساس بودن تبلیغات کلیسا را اثبات می نمودند. کم کم کلیسا پی برد که این جلسات دیگر مفید نخواهد بود. گروهی که دم در کلیسا برای مردم روشنگری می کردند مانع تبلیغات آنها می شدند. این گروه حتی با کشیش های درجات پایین تر نیز در طول هفته گفتگو و مباحثه می کردند. در نهایت کلیسا به بهانه اینکه این گروه مزاحم جوانان از جمله زنان و دختران کلیسا می شوند به شهر بانی و پلیس متوسل شد. شهر بانی نیز دخالت و نظارت کرد و متوجه بی اساس بودن این بهانه گردید حتی با ماهیت کارگروه فولادگر آشنا شد و آزاد شان گذاشت. همه چیز به خوبی پیش می رفت؛ تا اینکه مطلع شدیم حالا که کلیسا نمی تواند افراد را برای تبلیغ به داخل بکشاند فعالیت های خاصی را شروع کرده است. کلیسا فعالیت های تبلیغی اش را به فضا ها و مؤسساتی که در انحصار و اختیار خودش بود کشاند. مثلاً در فضای بیمارستان برای بیماران و مدارس نابینایان تبلیغ می کرد. آن ها دو مدرسه شبانه روزی برای نابینایان در اصفهان تأسیس کرده بودند. یک مدرسه برای دختران که به بیمارستان عیسی بن مریم چسبیده بود و در حال حاضر هم وجود دارد و دیگری برای پسران واقع در خیابان آبشار. بیمارستان عیسی بن مریم و دو مدرسه نابینایان در اختیار خودشان بود و خودشان هم اداره می کردند. آنها تبلیغاتشان را برای دانش آموزان نابینا و خانواده ها و اقوام نابینایان به طور گسترده انجام می دادند. مثلاً چند خواهر و برادر بودند که از آذربایجان برای تحصیل به اصفهان آمده بودند. پدر شان هم تاجر بود؛ ولی متأسفانه بچه هایش مسیحی شده بودند. از این نمونه ها زیاد داشتیم که از سراسر کشور برای تحصیل آمده بودند. ما هم دیدیم که با یک فاجعه عظیم روبرو هستیم و باید با آن مقابله می کردیم. این خبر از یک سو موجب نگرانی ما شد؛ اما خبری که بیشتر نگرانی و تأسف و تأثر ما را بر انگیخت، نامه ای بود که سید محمد حسینی بهشتی خطاب به

ص: 289

آقای کوپایی نماینده مراجع در اصفهان نوشت. آیت اللّه بهشتی در آن زمان نماینده مذهبی ایران در مرکز اسلامی هامبورگ آلمان بودند. یک مجله از کلیسایی در انگلیس به دست ایشان رسیده بود که در آن تصویری از سر در مسجد امام کنونی (مسجد شاه آن زمان) باشکوه و عظمتی وصف ناپذیر همراه با جمعیت انبوهی که ماه رمضان برای عبادت به مسجد می آمدند آورده شده بود. این تصویر برای کلیسا جنبه تبلیغی داشت. کلیسا با گرفتن این عکس و ارسال آن به مجله می خواست بگوید که با توجه به شکوه و عظمت مسجد و ازدحام جمعیت از لحاظ دینی، اسلام بسیار ضعیف عمل کرده است. به طوری که به نابینایان بی توجهی می شود و آن ها از نظر اسلام مغضوب خداوند هستند به گونه ای که به گدایی افتاده اند. به این طریق نابینایان را وسیله ای برای پول گرفتن از سرانشان قرار می دادند. آنها به این وسیله می خواستند برای اداره این دو مدرسه پول بگیرند و این عکس را برای تبلیغ گرفته بودند. همین مسأله موجب تأسف و ناراحتی آقای بهشتی می شود و نامه ای به ابو القاسم کوپایی نماینده مراجع در اصفهان مبنی بر اینکه این موضوع باعث ننگ و بد نامی شیعیان است می نویسد و از ایشان استمداد می طلبد. آقای حاج ابو القاسم کوپایی بعد ها به همراه حجت الاسلام دکتر رفاهی به عنوان مبلّغ دینی به خارج از کشور رفت. دکتر رفاهی دکترای معقول و منقول از دانشکده معقول و منقول قبل از انقلاب داشت و از شاگردان شهید مطهری بود. ایشان بسیار خوش بیان بودند و در اصفهان هم منبر می رفتند؛ ولی به دلیل گرایش شدید به غرب در اوایل انقلاب برای تبلیغ به اروپا مهاجرت نمودند. در هر حال آقای کوپایی با دکتر رفاهی و چند نفر دیگر جلسه ای تشکیل دادند. سر انجام پس از چند ماه به این نتیجه رسیدند که کاری از دستشان بر نمی آید. چون هزینه تحصیل نابینایان بسیار سنگین بود. در بر رسی های انجام شده ماهانه حدود 500 تومان باید هزینه صرف می شد. به علاوه اینکه از لحاظ فنی و تخصصی کاری از دستشان ساخته نبود. در نتیجه از انجام کار منصرف شدند. این دو خبر ما را بر آن داشت تا کاری در جهت تعلیم و تربیت نابینایان انجام دهیم. ابتدا موضوع را با حجت الاسلام مهدی مظاهری واعظ اصفهان، آقایان بصیری، حجت الاسلام منصورزاده و بعضی از تجار بازار که در کار های تبلیغاتی پشتیبان ما بودند مطرح کردیم و قرار شد روزهای یکشنبه ظهر ها بعد از نماز دور هم جمع شویم و در این باره به بحث و بر رسی بپردازیم. یکی از کسانی که در اجرای این امر مشوّق ما بودند آیت اللّه شمس آبادی رحمت اللّه علیه بود. ایشان هم روز های یکشنبه در جلسات حضور داشتند و در جریان امور قرار می گرفتند. ما همواره از کمک های مالی ایشان بهره مند می شدیم؛ حتی برای شروع کار ساختمان بزرگی به مدرسه اختصاص دادند. این ساختمان قائمیه نام داشت. در هر حال مذاکرات ما یک سال به طول انجامید تا اینکه به نتیجه رسیدیم ما هم مانند انگلیسی ها و آلمانی ها یک مدرسه برای نابینایان دایر کنیم. و این بهترین راه مقابله با تبلیغات کلیسا بود. من در آن موقع دبیر دبیرستان ادب بودم و از مرحوم بروجردی به شرط دریافت حقوق حلال و تدریس قرآن و تعلیمات دینی اجازه گرفته بودم. تحصیلات دانشگاهی ام لیسانس زبان انگلیسی بود ولی هر جا برای تدریس می رفتم می گفتم اجازه دهید چند ساعت تعلیمات دینی درس بدهم. دبیرستان ادب در آن زمان دبیر دینی نداشت و تمام کلاس های دینی به

ص: 290

من داده می شد. این دبیرستان بسیار خوب بود ولی، طرفداران سارتر(1) در این دبیرستان قوی بودند. آقای حقوقی و یکی دو نفر دیگر در این زمینه خیلی تبلیغ می کردند؛ ولی ما در آنجا هم با عنایت خداوند توفیقات قابل توجهی کسب کردیم. در هر صورت ما باید برای تأسیس مدرسه از دولت تقاضای امتیاز می کردیم. در آن سال دولت اعلام کرده بود که دیگر مدرسه ملی وجود ندارد و تمام مدارس توسط دولت خریداری شده اند. بنابراین ما هم که می خواستیم امتیاز یک مدرسه غیر دولتی را بگیریم با مشکل مواجه شدیم. فرآیند گرفتن امتیاز برای مدرسه نابینایان زمان زیادی به طول انجامید. البته ما چند مشکل عمده دیگر هم داشتیم. کمبود بودجه، مشکلات فنی و تخصصی برای انجام این پروژه مهم و مشکلات مربوط به اداره از اهم مشکلات به شمار می رفت. به هر حال بنده وارد میدان شدم. اطلاعات اولیه در مورد تعلیم و تربیت نابینایان را از کتاب های موجود گردآوری کردم و به مدت یک ماه به صورت شبانه روز در مدرسه رضا پهلوی تهران(2)

حضور داشتم تا بیشتر با جزئیات تعلیم و تربیت نابینایان آشنا شوم. پس از آشنایی با مسائل نابینایان به دفتر کودکان استثنایی یا همان سازمان استثنایی که در وزارتخانه واقع شده و تازه تأسیس هم بود رفتم و در رابطه با کار مان توضیح دادم. مسئولین امر هم خیلی خوشحال شدند و استقبال زیادی کردند. بیشتر از این بابت که در کنار تأسیس دفتر کودکان استثنایی یک مدرسه برای نابینایان تأسیس گردد. از این رو به ما قول دادند که استثنائاً از وزیر اجازه بگیرند و به ما امتیاز دهند. یکی دو بار هم به طور ناشناس برای بازدید به مدرسه کریستوفل رفتم. یک روز جمعه عصر که به آن مدرسه رفته بودم دیدم چند راهبه به سرپرستی دو راهبه به نام های آیدین و آیزیک برای تر و خشک کردن دانش آموزانی که فرسنگ ها از پدر و مادر شان دور بودند به مدرسه آمدند. بچه ها را به حمام می بردند، برای تفریح به بیرون می بردند. بعضی از بچه ها هم در کلیسا مشغول دعا و نیایش بودند. وقتی چنین جوی را مشاهده کردم و دیدم که بچه شیعه ها زیر دست مبلغین مسیحی تربیت می شوند خیلی ناراحت و متأثر شدم. وقتی از کلیسا بیرون آمدم بسیار دل شکسته شده بودم. همان جا رو به قبله ایستادم و نیت کردم و از امام زمان (ع) خواستم تا به من کمک کند که سرپرستی این بچه ها را به عهده بگیرم. از آن روز به بعد مشکلات یکی پس از دیگری مرتفع می شد. اول مهر به ما اجازه دادند تا مدرسه را افتتاح کنیم. آیت اللّه شمس آبادی هم یک ساختمانی به نام هیئت قائمیه ساخته بودند و می خواستند آنجا را مدرسه کنند اما مجوز مدرسه به هیچ کس داده نمی شد. ایشان ساختمان را به مدت پنج سال در اختیار ما گذاشتند. ما در ابتدا کار را با دو سه کودک نابینا از جمله مهدی منصوری مداح معروف کشور که در آن زمان خردسال بود شروع کردیم. بعد هم نابینایان دیگر از جمله متکدیان نابینای شهر به این مجموعه اضافه شدند. در آن زمان نابینایانی که به کلیسا نمی رفتند در شهر گدایی می کردند و یا نهایتاً قرآن خوان می شدند. بنا به نظر هیئت مدیره و جهت احیای نام شاگرد امام صادق (ع) نام این آموزشگاه به عنوان ابابصیر انتخاب و گذاشته شد. آبان ماه بود و نیمه شعبان که با یک دانش آموز خردسال و چند دانش آموز بزرگسال نام این مرکز به عنوان آموزشگاه نابینایان بزرگسال تعیین گردید. ابتدا متکدیان نابینا بهانه آوردند که ما

ص: 291

تمام روز و شب وقت کار مان است و نمی توانیم به مدرسه بیاییم. ما هم از آنها خواستیم ساعات 2 تا 4 بعدازظهر که کار تان تعطیل است به اینجا بیایید. هر کس در این ساعات در مدرسه حاضر شود کرایه رفت و برگشتش پرداخت می شود. شما بیائید تا ما به شما قرآن و خواندن و نوشتن بیاموزیم. به این ترتیب آموزشگاه شبانه روزی ابابصیر را در سال 1348 تأسیس کردیم. در ابتدا تعداد دانش آموزان حدود 10 نفر بود ولی کم کم زیاد شدند به طوری که دو کلاس 10-15 نفره برای بزرگسالان داشتیم. دبیرستان ادب مرا مأمور به خدمت کرد و آموزش و پرورش هم در وسط سال «مهر و آبان» ابلاغ مرا به عنوان مدیر نوشت و من مدیر شبانه روزی ابابصیر شدم و تا سال 57 هم مدیر بودم. در سال اولی که کار شروع شده بود ما همان امکاناتی که کلیسا برای نابینایان گذاشته بود فراهم کردیم. بنابراین نابینایان دیگر عذری برای تحصیل در کریستوفل نداشتند و این حاصل پشتیبانی و زحمات آیت اللّه شمس آبادی و دیگر علما بود. در نتیجه کلیسا دیگر نتوانست برای نابینایان تبلیغ کند چون نابینایان دیگر در کلیسا نمی ماندند.

* آیا آقای گلبیدی در این سال ها در تأسیس ابابصیر نقشی داشتند؟

بله یکی از اعضای هیئت مدیره که روز های یکشنبه در جلسات حضور می یافتند آقای گلبیدی بودند. ایشان به عنوان یک فرد مطلع از تعلیم و تربیت نابینایان و کودکان معلول و اینکه خود شان یک مدرسه استثنایی را اداره می نمودند همواره با اعضا همراه بودند. و تا زمانی که در قید حیات بود در جلسات حضور داشت.

* علت تعطیلی ابابصیر بعد از انقلاب چه بود؟

چند عامل در تعطیلی ابابصیر مؤثر بود. یکی اینکه ابابصیر در بیرون شهر یعنی در خیابان «دروازه تهران» یا امام خمینی کنونی قرار داشت. ما با این دیدگاه که می خواستیم یک مجتمع بزرگ تأسیس کنیم و تا سطح دانشگاه هم پیش بینی کرده بودیم ساختمان را بیرون شهر ساختیم. چون زمین بزرگ نیاز داشتیم و تأمین چنین زمینی در داخل شهر اصفهان بسیار مشکل و حتی محال بود. اما تعدادی از معلمین و کادر می خواستند نزدیک منازلشان کار کنند. و به همین بهانه دانش آموزان و بقیه پرسنل را تحریک می کردند. ما حدود 140-150 کادر آموزشی و پرستاری داشتیم که با تعداد دانش آموزان به 400 نفر می رسیدند. ما با دکتر جاسبی رئیس وقت دانشگاه آزاد اسلامی مذاکره کرده بودیم، پیش نویسی هم تنظیم شده بود؛ که به تأیید ایشان رسید؛ ولی به علت تعطیلی ابابصیر برای گرفتن مجوز دانشکده پیگیری صورت نگرفت. دکتر محمد رضا شکرانی داماد مرحوم احمد بصیری مسئول پیگیری این مذاکرات بود که تفاهم نامه هایی را هم با دکتر جاسبی امضا کردند. ساختمان ابابصیر بزرگ و با فضای سبز بزرگ و شامل انواع امکانات بود؛ اعم از کلاس درس، کتابخانه بریل، کتابخانه بینایی، کتابخانه گویا، کارگاه، چاپخانه و استودیو. کتابخانه سیار هم داشتیم که کتب بریل و گویا را در کیف های برزنتی قرار می دادیم و طبق قراردادی که با اداره پست داشتیم با قرار دادن آدرس نابینا و آرم ابابصیر روی این کیف ها کتب و نوار ها را به طور رایگان ارسال می نمودیم. این کتابخانه هم از سال

ص: 292

51 شروع به فعالیت کرد و بسیار سنت خوبی بود. متأسفانه همه این تجهیزات پس از انقلاب بر اثر تغییر و تحولات از بین رفت. عامل دیگری که باعث تعطیلی ابابصیر شد این بود که ما در کوران انقلاب بودیم و به دلیل اینکه در شهر معتمد مردم بودیم باید در تمام صحنه های سیاسی و اجتماعی حضور پیدا می کردیم. جلوی چماقداران را می گرفتیم. تعطیلی ارتش و شهربانی را طوری که ضایعه ای نداشته باشد ما باید پیگیری و انجام می دادیم. همین عامل سبب شد ما نتوانیم به ابابصیر رسیدگی کنیم. من در ابتدا مدتی در خانه آقای خادمی بودم، سپس مسئول کمیته اصفهان شدم و بعد از آن مشاور استان اصفهان بودم. استاندار اصفهان آقای دکتر دستجردی اولین استانداری بود که امام تعیین کردند. سپس به عنوان معاون استاندار چهارمحال و بختیاری در آن استان خدمت می کردم و همین عامل باعث شد تا از ابابصیر بیرون بیایم و به این کار ها پرداختم.

* بعد از چهارمحال و بختیاری به کجا رفتید؟

گروه سید مهدی هاشمی برای ترور من طرح ها و توطئه های فراوانی چیده بودند. آنها با یک گروه مسلح به چهارمحال و بختیاری آمدند و کمیته ای تشکیل دادند. علیه بنده اعلامیه پخش می کردند. در نتیجه من از آن استان خارج شدم و به جبهه رفتم. در جبهه هم همین ایادی حضور داشتند. ما در ستاد چمران بودیم. بعد از شهادت دکتر چمران یک شب کودتایی به پا کردند. اسلحه خانه ستاد را بردند و این ستاد را به تعطیلی کشاندند. من هم دیگر ماندنم را جایز ندانستم و آن فضا را ترک کردم. همه این حوادث باعث شد تا فشار عصبی زیادی به بنده وارد شود. درمان را شروع کردم و به توصیه پزشک استراحت کردم. به تهران آمدیم و نزدیک حسینیه ارشاد خانه گرفتیم. تمام ارتباطاتم را به جز اقوام درجه یک قطع کردم. بالاخره حوادث سیاسی اصفهان و سید مهدی هاشمی در تعطیلی ابابصیر نقش فراوانی داشت. اینها در اطلاعات اصفهان نفوذ زیادی داشتند و آقای شمس آبادی را هم که محور ابابصیر بود، شهید کردند؛ بنابراین تصمیم گرفته بودند ابابصیر را از صحنه حذف کنند و متأسفانه به هدفشان هم رسیدند. تا زمانی که آقای طاهری سر کار بود، پرونده ابابصیر در اطلاعات هر روز سیاه تر می شد. هر روز بهانه ها و اتهامات مختلف به ابابصیر وارد می کردند. یکی از اتهامات وارده این بود که شما برای نابینایان پول می گیرید ولی در انجمن حجتیه خرج می کنید. شما وابسته به انجمن حجتیه هستید و از نابینایان سوء استفاده می کنید. یک آقایی هم حدود 10-12 صفحه اتهامات نوشته و به اطلاعات داده بود. اطلاعات هم ابتدا مدرسه را تعطیل کرد و بعد از هیئت مدیره بازجویی کرد.

* فکر کنم فضا و جو تندروی در سال های نخست انقلاب مؤثر بوده است. متأسفانه بسیاری به دلیل جوانی و احساساتی بودن مغلوب این جو می شدند و بسیاری از اقدامات سودمند تخریب شد. بسیاری از نهادهای بسیار ضروری نه تنها تخریب شد بلکه از ریشه منهدم گشت. ابابصیر هم یکی از قربانی ها بوده است. من فقط از زاویه معلولان و نابینایان نگاه می کنم و کاری به دیگر جنبه ها ندارم. از زاویه سودمندی ابابصیر برای نابینایان وقتی به پدیده ابابصیر نگاه کنیم می بینم اگر ادامه می یافت،

ص: 293

معیشت، اشتغال، رفاه و سطح دانش نابینایان امروز بسیار پیشرفته تر بود. چون ادامه پیدا نکرد، دود آن به چشم نابینایان رفته است. کسانی که مسبب عقب ماندگی معلولان شده اند و موجب تعطیلی ابابصیر در اصفهان و به هم ریختن برخی از مراکز دیگر در دیگر شهرها شدند، امروز باید پاسخگویی فقر و وضعیت نابسامان باشند.

اما نحوه تعطیلی به چه صورت بود، آیا حکمی برای تعطیلی این آموزشگاه صادر شد؟

برای تعطیلی ابتدا به آموزش و پرورش فشار آوردند که مدیر این مرکز که در آن زمان آقای حسین مظاهری خواهر زاده حجت الاسلام مهدی مظاهری بود را برکنار کنند. آموزش و پرورش هم با برکناری حسین مظاهری موافق نبود. زیرا می دانست که او از سوی هیئت امنا انتخاب شده و هیئت امنا و هیئت مدیره تمام امکانات را در اختیار ایشان قرار می دهند و ایشان هم مرتب مدرسه را توسعه می دهند. بالاخره فشار ها آن قدر زیاد بود که روز نهم مهر ماه معاون اداره کل و رئیس سازمان استثنایی به مدرسه آمدند و مدیر قبلی را برکنار و مدیر جدید را جایگزین کردند. به هر حال کلاس ها تازه شروع شده بود و ما با سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور قرارداد بسته بودیم که اگر قرار شد مدیر عوض شود هیئت امنا 3-5 نفر را معرفی کند و آموزش و پرورش از بین آنها یک نفر را به عنوان مدیر تعیین نماید. یا اینکه آموزش و پرورش معرفی کند، ما انتخاب نماییم. بر حسب چنین توافقی بود که آقای مظاهری به عنوان مدیر انتخاب شده بود. با حذف مدیر قبلی و جایگزین شدن مدیر جدید کاملاً مشخص بود که صلاحیت لازم برای ادامه کار وجود ندارد. با این حال هیئت مدیره و هیئت امنا تصمیم گرفتند تا یک سال با مدیر جدید همکاری کنند و تمامی امکانات لازم را در اختیارش قرار دهند. اگر صلاحیت لازم را داشت با او همکاری خواهد شد؛ وگرنه قطع همکاری می کنیم. اما پس از دو سال همه تجهیزات و امکانات از جمله استودیو، چاپگر، چاپخانه، دوربین های گران قیمت فیلم برداری و... کاملاً از بین رفتند و یا گم شدند. اعضای هیئت امنا و هیئت مدیره وقتی این وضعیت را مشاهده کردند به خصوص وقتی دیدند که خواست معلمان و دانش آموزان محقق شده بود، دیگر نمی توانستند ادامه دهند. تعداد زیادی از معلمان و دانش آموزان را در مدارس مختلف شهر پخش کرده بودند. زیرا امکانات ابابصیر روز به روز کم می شد و مدرسه به 10-15 دانش آموز چند معلولیتی که آموزش پذیر هم نبودند منحصر شده بود. هیئت مدیره و هیئت امنا هم دستور تخلیه ساختمان را صادر کردند. و آموزش و پرورش با برگزاری جلسات و مذاکرات مفصل ساختمان را تخلیه کرد. اما پس از یک سال هیئت مدیره برای جلوگیری از تخریب آنجا را به دانشگاه راغب اجاره داد. اجاره بهای آنجا توسط مدیریت ابابصیر به نابینایان به صورت خدمات رفاهی مثل پرداخت هزینه های زندگی و ازدواج پرداخت شده است. البته مؤسسه ای به نام مرکز خدماتی ابابصیر ثبت کردند و از طریق این مرکز جدید کمک می کرده اند. در حال حاضر هم یک فعالیت آرامی در جهت آموزش شروع کرده اند. پس از دو سه سال هیئت مدیره از وزارت اطلاعات به دادگاه ویژه شکایت کرد که چرا اطلاعات جلوی تمدید مجوز را می گیرد. یکی از معممین دادگاه نیروی انتظامی به نام آقای منصوری در این موضوع دخالت کرد و به جریانات رسیدگی کرد و با نیروی انتظامی وارد مذاکره شد. آنها هم دلیل آوردند که هیئت امنا حدود 31 نفرند که 9 نفر آنها حجتیه ای هستند. آقای منصور زاده هم گفتند که من قاضی هستم و می دانم که حجتیه ای بودن در این کشور جرم نیست و اینها مشکلی ندارند. با پیگیری های

ص: 294

ایشان مجدداً تمدید مجوز انجام شد و فعالیت ها از سر گرفته شد. در همین گیر و دار ها وزارت اطلاعات حدود 27-8 نفر از اعضای هیئت امنا را برای بازجویی احضار کرد. از این تعداد حدود 10-12 نفر رفتند و در اتاق های مختلف از هر یک از اعضا درباره گزارش 10-12 صفحه ای بازجویی شد. اعضا گفتند یک نفر مغرضانه به شما اطلاعات و گزارشات غلط داده، اطلاعات نباید خود را بازیچه قرار دهد و درگیر این مسائل جزئی شود. بهتر است شما یک تحقیق مقدماتی انجام دهید. آنها هم گفتند که تحقیقات انجام شده و گزارشات کاملاً صحیح است. مسئول امور مالی هم اظهار کرد تمامی اسناد مالی سی ساله در اختیار بنده است. همه دریافتی ها و امضا ها کاملاً مشخص شده اند. به این ترتیب به همه اتهامات پاسخ داده شد و به این نتیجه رسیدند که دیگر به این جریان دامن نزنند. به خصوص اینکه ما از هیئت مدیره استعفا داده بودیم و از اعضای هیئت امنا برای هیئت مدیره انتخاب شدند و گروه جدید فعالیتش را آغاز کرد. ما هم عضو هیئت امنا شدیم.

* شایعه ای مبنی بر اینکه طبق بر رسی آموزش و پرورش استثنایی مدیریت ابابصیر ضعیف بود وجود دارد، صحت این شایعه را تا چه اندازه تأیید می کنید؟

اتفاقاً آموزش و پرورش مخالف برکناری آقای مظاهری بود. آموزش و پرورش کل این اقدام را انجام داد آن هم نه ریاست بلکه معاونینشان را برای این اقدام به مدرسه فرستاده بودند. ما مدرسه را سال 48 تأسیس کرده بودیم و در آخر همان سال به عنوان مدرسه نمونه شناخته شدیم. برای تشویق به من یک بورس جهت تحصیل و بازدید از مراکز نابینایان در انگلیس داده شد. ابتدا من و آقای گلبیدی به تهران رفتیم. وقتی با من مصاحبه کردند و فهمیدند که انگلیسی می دانم، مرا به نخست وزیری معرفی کردند. چون نخست وزیری باید بورس را تأیید می کرد. در آن زمان مأموران امریکایی در دستگاه های دولتی حضور داشتند. وقتی وارد نخست وزیری شدم مرا به اتاقی راهنمایی کردند. در آن اتاق یک میزگرد قرار داشت که دور تا دور آن 7-8 نفر نشسته بودند و با هم انگلیسی صحبت می کردند. لهجه و تلفظشان آن قدر عالی بود که نمی شد فهمید که ایرانی هستند. هر کدام از آنها به طور جداگانه سؤالات مختلفی درباره نابینایان و زندگی و تحصیلات خودم به زبان انگلیسی از من پرسیدند و من هم کاملاً مسلط به همه آن سؤالات پاسخ دادم. حدود یک ربع تا بیست دقیقه به همین منوال گذشت تا اینکه یکی از حضار فارسی صحبت کرد و من متوجه شدم که ایرانی هستند. آنها گفتند خوب از عهده سؤالات بر می آید. حیف است او را سه ماه به ترکیه بفرستیم. بهتر است به عنوان بورس تحصیلی یک سال او را به امریکا یا انگلیس بفرستیم.

* آیا به آقای گلبیدی هم بورس تعلق گرفت؟

خیر به دلیل اینکه به زبان انگلیسی مسلط نبود به ایشان بورس داده نشد و فقط برای من در آن جلسه تصویب شد. یک ماه بعد با بنده تماس گرفتند و گفتند روز یکشنبه خودتان را به سفارت انگلیس معرفی کنید. در سفارت یک امتحان شبیه امتحان تافل از من گرفتند که حدود 6 ساعت به طول انجامید. یک ماه بعد از امتحان به بنده اطلاع دادند که یک بورس تحصیل در دانشگاه بیرمنگام

ص: 295

به شما تعلق گرفته است و چند روز دیگر پرواز دارید. من هم خودم را آماده کردم و یک روز قبل از پرواز برای انجام اموری مثل گرفتن پاسپورت و بلیت به تهران رفتم. هنگام اذان صبح کنار هواپیما نماز خواندم و سوار شدم و تهران را به مقصد لندن ترک کردم. ابتدا یک دوره کلاس زبان و یک دوره یک ماهه دوره پیش دانشگاهی در دانشگاه لنکستر برایم گذاشتند. تا اینکه اول سپتامبر وارد دانشگاه بیرمنگام رشته تعلیم و تربیت نابینایان شدم. در انگلیس فقط همان دانشگاه بود که این رشته تحصیلی را داشت؛ ولی در امریکا این رشته جایگاه بهتری داشت. تحصیل در این دوره یک سال و اندی طول کشید و پس از اتمام دوره مدرک فوق لیسانس این رشته به من اعطا شد. گواهی نامه ای که در هر جای دنیا باشم می توانم به نابینایان آموزش دهم. یکی از کار های عملی ای که باید در طول دوره انجام می دادیم این بود که هفته ای یک روز باید به یکی از مدارس نابینایان در انگلیس می رفتیم و تدریس می کردیم و استاد هم به عنوان ناظر تدریس ما را ارزیابی می کرد. ما باید همه مؤسسات نابینایان انگلیس را از نزدیک مشاهده می کردیم. وقتی هم که می خواستیم پایان نامه بنویسیم باید یک هفته تا ده روز به طور شبانه روز در این مؤسسات می ماندیم. از برخی مؤسسات نیز هفته ای یکی دو بار بازدید می کردیم. الگوی بسیار خوبی بود. به هر حال تجربه کلانی به دست آوردم. و وقتی به ایران آمدم در ابابصیر پیاده کردیم. من تمام سال 51 و بخشی از سال 52 را در انگلیس بودم.

* اینکه جهت انتقال تجارب جهان مدرن در زمینه آموزش و پرورش نابینایان قبل از انقلاب به شما بورس داده شد و شما با تلاش فراوان رفتید و تجارب را گردآوری کردید و به ایران آوردید، آیا می توانیم با بعد از انقلاب مقایسه کنیم که عده ای با ندانم کاری و تندروی اساسی نهادهای آموزشی معلولین را به تعطیلی کشاندند؟

بله همین طور است. البته بنده بعد ها متوجه شدم که این بورس را سنتو به نخست وزیری و نخست وزیری به وزارت آموزش و پرورش و وزارت آموزش و پرورش به من اعطا کرده است که این به عنوان جرم برای من محسوب شد که چرا با بورس سنتو ادامه تحصیل داده ام.

* واقعاً شما نمی دانستید از سنتو است چون کاری به سنتو نداشتید و سر و کارتان با وزارت آموزش و پرورش بود؟

بله من هیچ اطلاعی از سنتو نداشتم و هیچ وقت تا برگشتن و تا بعد از انقلاب نمی دانستم منشأ این بورس کجا است. البته همه دستگاه های کشوری و بین المللی و منطقه ای جهت کمک و مساعدت به معلولان چنین کارهایی داشته و دارند و کاملاً منطقی است.

* آیا کسی غیر از شما کسی هم از این بورس استفاده کرده است؟

بله قبل از من دو نفر دیگر هم این بورس را داشتند که هر دو فوت کردند. ما در ابابصیر بخشی با عنوان روابط بین الملل راه اندازی کرده بودیم. در این بخش هم سعی کردیم بورس بگیریم که یک بورس برای تحصیل در امریکا به ما دادند. بورس را به یکی از دبیران آموزشگاه به نام آقای وجدانی که

ص: 296

دبیر ریاضی بود دادیم. در حال حاضر ایشان بازنشسته هستند و در شیراز سکونت دارند. در همان زمان هم خانمی در تهران بورس گرفت و به امریکا رفت. بعد از ما دیگر کسی چنین بورسی نگرفت. فعالیت دیگر ما در حوزه روابط بین الملل ترجمه و ویرایش مقالاتی پیرامون تعلیم و تربیت نابینایان بود. این مقالات را از مجلاتی که از سراسر جهان برایمان ارسال می شد انتخاب می کردیم و در اختیار کادر آموزشی قرار می دادیم. اما متأسفانه حدود 30-40 تا از مقالات بیشتر باقی نمانده است که آنها هم لابه لای زباله ها پیدا شدند.

* اساساً سنتو چیست و چرا عده ای آن را مذموم می دانند؟

سنتو یا پیمان بغداد نخست معاهده ای سیاسی بین کشورهای ترکیه و عراق بود. اسم آن به انگلیسی Centeral Treaty Organization (مخفف آن CENTO) است. این پیمان در اسفند 1333 در بغداد با هدف کنترل و تضمین امنیت خاورمیانه منعقد شد و شامل همکاری های اقتصادی و نظامی می شد. بعداً انگلستان، پاکستان و ایران هم به آن ملحق شدند. اما در سال 1338 عراق و در سال 1358 ایران از عضویت آن خارج شدند.

این گونه پیمان های منطقه ای همواره بین چند کشور از جمله ایران بوده و هست و چون مجلس و نمایندگان مردم به عضویت آن رأی می دادند تا زمانی که عضویت برقرار باشد، باید محترم شمرده شود و به تبعات آن هم گردن نهاد. بخشی از همکاری چند کشور عضو سنتو تبادل استاد و دانشجو بوده، دانشجویانی از عراق یا پاکستان به ایران می آمدند و در دانشگاه تهران تحصیل می کردند و دانشجویانی به ترکیه یا انگلستان اعزام می شدند. از این رو کار قبیح و خلاف شرع و عمل حرامی انجام نداده بودم.

* اساساً هدف شما انتقال تجارب دنیای جدید در عرصه نابینایان به ایران بوده و این خودش خدمت بزرگی است.

بر اساس آموزه های شرعی و روایات معصومین(ع) ما مکلف هستیم فرزند زمانه باشیم و آخرین دستاوردها را بگیریم و در ایران بومی کنیم و استفاده نماییم. از طرف دیگر مسائل آموزش و پرورش معلولان بسیار پیچیده است و چون اروپا و امریکا چند سده از ما جلوتر شروع کرده اند، از این رو تجارب سودمندی دارند. البته معتقد نیستم همه یافته های آنان خوب و مطلوب است و باید گزینشی کار کنیم.

* جناب اقارب پرست! ما در فرهنگ خودمان اعم از فرهنگ اسلامی و ایرانی، موارد سودمندی برای آنان داریم. برای نمونه عرض کنم. آچیچ که مادرزاد دست و پا ندارد و استرالیایی است ولی الآن در امریکا زندگی می کند، از نویسندگان، ورزشکاران و بازرگانان بسیار موفق است. او در یکی از آثارش که به فارسی هم ترجمه شده می گوید: عامل موفقیت من ایمان به خدا و شوق به زندگی است و اینها را از مثنوی مولانا گرفتم. با اینکه مسیحی است ولی شوق و ایمان را از مثنوی می گیرد.

ص: 297

فرهنگ ما پر است از موضوعات سودمند و تازه و قابل توجه. ما باید این موارد را شناسایی و با زبان روز به دنیا معرفی کنیم. قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی بهترین متن دفاعی از نابینایان را دارد که در هیچ یک از آثاری مثل انجیل و تورات یافت نمی شود.

* آیا آقای گلبیدی هم به خارج از کشور رفته بودند؟

آقای گلبیدی زبان انگلیسی نمی دانستند و به همین دلیل هم به ایشان بورس ندادند. ایشان هم یک نامه تند و انتقاد آمیز به رئیس وقت دفتر کودکان استثنایی نوشتند. البته ایشان به همراه چند نفر برای بازدید از مراکز آموزشی معلولان به امریکا رفتند و همان جا با فردی آشنا شدند که توسط همان فرد برای مدت کوتاهی فرصت مطالعه گرفتند.

* موضوع پایان نامه شما چه بود؟ لطفاً در این باره توضیح دهید و آیا تز تان را به فارسی ترجمه کرده اید؟

تز بنده بیشتر کار عملی بود و موضوع آن مقایسه دو مؤسسه نابینایی در انگلیس در جهت مهارت آموزی و اشتغال نابینایان و کاربرد این شیوه ها در ایران. دو مؤسسه یا اسِسمِنت سِنتِر «Assessment Center» در انگلیس بود که نابینایانی که نمی توانستند شغلی برای خود مهیا کنند به آنجا مراجعه می کردند. در این دو مرکز ارزشیابی از نابینایان انواع تست ها مانند تست هوش، تست لامسه، تست هوش اجتماعی و... را می گرفتند. آموزش هایی به آنان داده می شد؛ حتی کارگاه داشتند. به طوری که در پایان این دوره ها چندین مهارت شغلی را فرا گرفته بودند. هرگاه کارخانه ها اعلام نیاز می کردند نابینایان از طرف این مؤسسات معرفی می شدند. یکی از مربیان مرکز در هفته اول فرد نابینا را همراهی می کرد و به او کمک می کرد تا با محیط سازگار شود. آموزش هایی که فرد نابینا دیده بود باید در محیط کار عملی انجام می داد و فقط باید کار های تخصصی را در آن محیط می آموخت. این کار ها را نیز باید در مدت کوتاهی با کمک استاد فرا می گرفت. اگر هم نمی توانست با شرایط و محیط سازگار شود دوباره به همان مؤسسه بر می گشت، دو مرتبه آموزش های لازم را فرا می گرفت و دوباره به محیط کار بر می گشت و یک کارگر مفید می شد. در آن زمان این تز بسیار کار نویی بود.

* این موضوع الآن هم در ایران بسیار نو و قابل اهمیت است. لذا باید در خصوص این موضوع گفتگویی داشته باشیم.

الآن هم که مرا برای مشورت دعوت می کنند همه این تجربیات را در اختیار شان می گذارم و برایشان بسیار کارآمد و مفید است. من یک هفته بورس گرفته بودم که بتوانم به طور شبانه روز در اسِسمِنت سِنتِر بمانم و از فعالیت های این مرکز الگو برداری کنم.

ص: 298

* آقای گلبیدی در خاطرات خود نقل می کرد که در مدرسه ناشنوایان عده ای با من مخالف بودند؛ ولی شهید مطهری همیشه مدافع من بود. شما در این باره چه نظری یا خاطره ای دارید؟

زمانی که ابابصیر ساخته می شد آقای گلبیدی هم عضو هیئت امنا و هم عضو هیئت مدیره و هم ناظر ساختمان بود. قضیه آشنایی ما با آقای گلبیدی و مرحوم بهشتی و مطهری و به طور کل این گروه مذهبی به کانون تعلیم و تربیت جهان اسلام بر می گردد و این ها از جمله آقای مطهری در هر زمینه ای مدافع و مشوق ما بودند. مخالفین ما از نظر سیاسی - اجتماعی عمدتاً باند سید مهدی هاشمی بود که در جهت نابودی ما از هیچ تلاشی دریغ نکردند و بعد از انقلاب هم رشد کردند. اما قبل از انقلاب به دلیل اینکه ما در جبهه آقای شمس آبادی بودیم زیاد نمی توانستند بر علیه ما کاری انجام دهند.

* کسانی مثل جنابعالی و آقای گلبیدی برای همه الگو هستید. شما تجربیات خوبی دارید که می تواند در جهت رشد و بالندگی مدارس و مراکز معلولین به خصوص نابینایان بسیار مفید و سازنده باشد. مدارس و مراکز معلولین هم باید از شما به عنوان یک الگوی بارز دعوت کنند تا هم مربیان و هم مدیران و هم دانش آموزان از تجربیات شما بهره مند شوند. شما کار بزرگی انجام دادید. ابابصیر در سطح خاورمیانه بی نظیر بود و این نشان از مدیریت و تجربیات خوب شما است.

ابابصیر نه تنها در خاورمیانه بی نظیر بود بلکه در سطح جهان نظیر نداشت. یک سازمان بین المللی در امریکا بود که هر پنج سال یک بار تمام مسئولین و دست اندر کاران مراکز نابینایان سراسر جهان را برای تشکیل کنفرانس و تبادل اطلاعات دعوت می نمود. این مرکز یک هیئت مدیره داشت که از کشور های مختلف انتخاب می شدند. هیئت مدیره از هر کشوری که بودند کنفرانس در همان کشور برگزار می شد. در سال 65 این کنفرانس در تایلند تشکیل شد که بنده هم دعوت شده بودم. در این همایش من به عنوان نماینده خاورمیانه انتخاب شدم و چند پیشنهاد مطرح کردم. یکی از پیشنهادات من این بود که مؤسسات هر خدماتی که ارائه می دهند با دین افراد کاری نداشته باشند و از نابینایان در این جهت بهره برداری و سوء استفاده نکنند. این پیشنهاد مورد استقبال همه قرار گرفت و در همان سال به تصویب رسید.

* ما هم این پیشنهاد را نوشتیم و برای تصویب در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان به مجلس ارائه کردیم. متأسفانه در ایران گروه های تندرو از معلولین در جهت منافع خود سوء استفاده می کنند و گاهی آموزش و پرورش استثنایی هم واسطه این بازی های سیاسی می شود. حال با توجه به اینکه در بین معلولین بحرانی ترین مسائل مربوط به ناشنوایان است، علت عدم پذیرش آقای گلبیدی در محیط های آموزشی چه بود؟

آقای گلبیدی هم مانند ما در همه فعالیت های سیاسی حضور داشت که موجب نارضایتی برخی از مسئولین وقت را فراهم می کرد. بعد از انقلاب فضای آموزش و پرورش کاملاً سیاسی شده بود. به طوری که به من اجازه تدریس در دانشسرا را هم نمی دادند. حتی در بسیاری از دبیرستان ها دبیر

ص: 299

حق التدریسی گرفته اند ولی به من اجازه تدریس نمی دادند. تا اینکه از طریق رایزنی با وزیر خودم را با سابقه بیش از 25 سال در 18 مهر ماه سال 60 بازنشسته کردم. برای آقای گلبیدی هم همین شرایط وجود داشت و اجازه کار به ایشان نمی دادند. متأسفانه فضای پس از انقلاب به گونه ای بود که برای برخی مذهبیون امکان کار و اشتغال وجود نداشت. با اینکه این نیروها چند سال و گاه چند دهه تلاش کرده و تجربه آموخته بودند و می توانستند از آنان بهترین استفاده ها را داشته باشند. البته نمی خواهم این مشکل را بر سر انقلاب بیندازم یا نیروهای انقلابی را متهم کنم. مشکل از اینجا منشأ می گرفت که برخی از افراد ساده و کم تجربه با ژست های انقلابی گری، جو ملتهب و مسمومی علیه کسی می ساختند؛ به طوری که آن فرد عملاً نمی توانست کار کند و باید گوشه نشین می شد یا ایران را ترک می گفت. اما نیروهای مؤمن و متعهد که عاشق شیعه و ایران بودند راضی به ترک ایران نبودند. و دلشان می خواست خدمت کنند. مرحوم گلبیدی یکی از این افراد بود. او کارش و فکرش با اینکه مورد تأیید مرحوم مطهری و مرحوم بهشتی بود ولی دیگر نتوانست کار کند و بسیار زجر می کشید.

* خصوصیت بارز آقای گلبیدی چه بود؟

ایشان به نظم و انضباط اهمیت خاصی می دادند. مثلاً اگر با کسی ساعت 8 قرار می گذاشتند، سر ساعت حاضر می شدند و اگر کسی پنج دقیقه دیر تر می آمد، با طنز به او دیر کردش را تذکر می داد.

* ضمن تشکر از جنابعالی که چند ساعت وقت شریف خود را به این مصاحبه اختصاص فرمودید. به هر حال اطلاعات و تجربیات شما باید در تاریخ ثبت شود تا آیندگان از اینها الگو بگیرند. ما هم سعی می کنیم و تمام همت خود را در جهت ثبت و ضبط تجربیات نخبگانی چون جنابعالی به کار می بندیم.

ص: 300

منوط به شناخت حوادث و تحولات این دوره است. از این رو باید تلاش کنیم حاج آقا را بستر شرایط تاریخی شناخت.

* مرحوم ایشان ذو ابعاد بودند و این مسأله در شناخت فعالیت هایشان مؤثر است.

درست است، حاج آقا زندگی با ابعاد بسیار مختلفی داشت. گاهی اوقات یک انسان عادی یک جنبه خصوصیات شغلی دارد و یک جنبه فردی و خصوصیات خاص دیگری ندارد؛ اما حاج آقا به دلیل موقعیت و اقتضائات دینی و اجتماعی، ابعاد مختلفی داشت. در بُعد اجتماعی که خود شعبات بسیار دارد، می توان به کارهای خیریه، تأسیس نهادهای مذهبی برای اقشار مردم، فرهنگ سازی در قشرهای فرهیخته با سخنرانی و مشاوره دادن به آنها، تأمین نیازمندی های اقشار ضعیف جامعه که توسط ایشان انجام می یافت، اشاره کرد.

بعد دیگر ایشان، فعالیت های حوزوی و روحانیتی است که خیلی گسترده و وسیع است؛ از تدریس، تحصیل تا تبلیغ و دیگر امور مربوط به دین می شود. ممکن است یک نفر مبلغ باشد اما مدرس نباشد. ولی حاج آقا هم مدرس بود؛ هم مبلغ و هم عالم مجتهد. هم منبری بود؛ هم مسجد و سه وقت نماز جماعت داشت. حاج آقا به تربیت طلبه ها اهتمام خاص داشت. وقت بسیار و اقدامات وسیع در این زمینه انجام می داد. به تربیت طلاب و راه اندازی مدرسه علمیه توجه خاص داشت و دائم به این مسأله می اندیشید. به همین دلیل مدارسی که تأسیس کرد و طلابی که تربیت نمود در تمامی مناطق کشور مؤثر بوده اند.

البته فقط به روحانیت و طلاب نمی اندیشید، بازار و اصلاح شیوه های کسب و کار در بازار هم برایش مهم بود، از طرف دیگر مدارس عادی و دانش آموزان و دانشگاه و دانشگاهیان و در کنار همه اینها مردم عادی و قشرهای ضعیف جامعه هر کدام در ذهن او جایگاه داشتند و به آنها فکر می کرد و برای آنها برنامه داشت. البته به اقتضای اینکه وظیفه اصلی و اشتغال اساسی او روحانیت و حوزه بود، این بُعد از زندگی او گسترده است.

* ارتباطات مردمی و راهنمایی عموم هم جایی در فعالیت های ایشان داشت یا فقط به قشرهای فرهیخته و خاص می پرداخت؟

حاج آقا از زمان طلبگی تبلیغ را آغاز کرد و همیشه با مردم کوچه و بازار ارتباط داشت، علاوه بر سخنرانی های مختلفی که در جلسات متعدد برگزار می شد در روستاها و شهرهای مختلف برنامه های تبلیغی و سخنرانی در هر شب و روز داشت. نحوه انتخاب موضوع و بیان ایشان که مستندات آنها هست و سال های زیادی درس ها و سخنرانی های ایشان ضبط شده است. شاید از کمتر فردی (غیر از افراد دولتی) این قدر سخنرانی ضبط شده باشد.

* اگر ممکن است راجع به اخلاقیات و مردم داری ایشان بفرمایید.

ص: 302

اخلاق حاج آقا را می توان در دو جنبه فردی و اجتماعی ملاحظه کرد. در بُعد فردی اولاً تربیت پدر و مادرش و اهتمام آنان در تربیت او از خردسالی موجب شده بود که انسانی با ویژگی های اخلاقی ایده آل و مطلوب باشد. دوم اینکه خودش هم از جوانی اهل رعایت بود. به حریم های ممنوعه وارد نمی شد و احکام را تماماً مراعات و مذمومات اخلاقی را کنار گذاشته و در پی محاسن اخلاقی بود.

اما از نظر اجتماعی، می توانید از طلاب، شاگردان و مردم عادی که با ایشان در ارتباط بودند بپرسید، اولاً به مردم بسیار احترام می گذاشت. اگر کسی برای حاجتی به او مراجعه می کرد و می توانست انجام دهد، حتماً پی کارش را می گرفت؛ ثانیاً در امور خیر و مرتبط به مردم مشارکت همه جانبه داشت.

* محیط خانوادگی به ویژه پدر و نیاکان ایشان را معرفی فرمایید زیرا شخصیت چنین انسان های بزرگ تحت تأثیر خانواده رشد می یابند.

نسب ایشان به امامزاده درب امام و به علی عریضی فرزند امام صادق(ع) و خود امام صادق(ع) می رسد.

پدر و جد و بسیاری از نیاکان حاج آقا، حوزوی بودند. حتی در میان ائمه(ع) آنهایی که شرایط برایشان فراهم بود، به تبلیغ و تشکیل جلسه می پرداختند. امام صادق(ع) و فرزند ایشان علی بن جعفر که عمده روایات فقهی ما از این بزرگوار است مجالس درس شلوغ داشتند.

امامزاده ها شخصیت های علمی و تقوایی ویژه ای دارند و از این جهت قابل احترام می باشند. اما بعضی از آنها بسیار شخصیت علمی والایی دارند؛ مثل حضرت ابوالفضل که یک امامزاده ویژه و خاص است و نسبت به بقیه امامزاده ها برتری دارد. حضرت علی بن جعفر هم همین گونه است. ایشان فقیه مدینه بود و چند امام غیر از پدرشان را درک کرد. برادرش امام جواد(ع) با اینکه از نظر سن کوچک تر بود، هنگامی که وارد مسجد می شد، علی بن جعفر تمام قد بلند می شد و جلو می آمد و جای خود را به آن حضرت می داد و دست ایشان را می بوسید؛ کفش های حضرت را جفت می کرد. عده ای اعتراض کردند که ایشان کوچک تر از شماست شما فقیه مدینه هستید و چرا اینطور احترام می گذارید. ایشان می فرمود: خداوند چیزی در وجود این جوان قرار داده که در وجود من پیرمرد نیست و این باعث شده به او اینطور احترام بگذارم. آن مقام امامت و حجیت خداوند است. لذا بسیاری از امامزادگان از نظر ولایت و تقوا و فقه مقام بلندی داشتند.

ایشان حوزوی بود و شاگردانی را تربیت کرد. سلسله اجداد حاج آقا از اول تا خودش، حوزوی بودند، پدربزرگ و جد ایشان روحانی بود و غیر معمم در خانواده ایشان نبوده است. این ویژگی به صورت ارثی در خانواده ایشان بوده است.

* در مورد پدر ایشان اگر نکته هست بفرمایید.

پدر ایشان، مرحوم حاج آقا عطاء اللّه صفات بارزی داشته است. مشهورترین و بارزترین آن، اخلاقیات است. مردم بعضاً که به ما می رسیدند از اخلاق خوب ایشان تعریف می کردند. برخی

ص: 303

می گفتند: زمانی که در کوچه بازی می کردیم فقط یک نفر بود که وقتی می آمد بچه ها بازی را متوقف کرده و کنار دیوار می ایستادند تا ایشان عبور کند. و علت آن، احترام ایشان به بچه ها بود، به آنها سلام می کرد و احوال پدر و مادرشان را می پرسید. به خاطر همین، بچه ها رعایت ادب می کردند. قصه هایی از این قبیل در مورد او، فراوان است. فردی بازاری بود که دین و ایمان درستی نداشت و برایم قضیه ای را بیان کرد: همه اهل بازار دین دار و باتقوا بودند و به همین دلیل من انگشت نما بودم. حاج آقا عطاءاللّه بنده را کاملاً می شناخت و با روحیاتم آشنا بود؛ در راه مدرسه دکان من سر راه ایشان بود. ایشان به همه مغازه ها سلام می کرد و مردم هم با احترام و ادب رفتار می کردند و پاسخ می دادند. نیز همیشه به من سلام می کرد، ولی بی اعتنایی می کردم. تا اینکه مسافرتی پیش آمد و برای تفریح به شمال و کنار دریا رفتم. چون اهل رفتن به مشهد و زیارت نبودم. ایشان به هنگام عبور از کنار مغازه ام، دیده بود تعطیل است. از همسایه ها پرسیده فلانی کجاست؟ آنها خجالت کشیده بودند حقیقت را بگویند و گفته بودند به مشهد مقدس رفته است. بعد از مدتی از مسافرت برگشتم و ایشان به هنگام عبور از جلو مغازه، طبق معمول سلام کرد و جلو آمد و زیارت قبولی گفت. خیلی خجالت کشیدم. این رفتار به طور عجیبی بر من تأثیر گذاشت و همان روز تصمیم گرفتم همه کارهایم را کنار بگذارم و به مسجد رفتم و کم کم نمازهای قضایم را خواندم و روزه گرفتم و جبران گذشته کردم.

جنبه های علمی حاج آقا عطااللّه هم جای خود دارد. حاج آقا امامی پیش چنین پدری تربیت شده بود. وصیت های اخلاقی ایشان، بسیار لطیف و برنامه ها جهات مختلف اخلاقی و جنبه علمی از ایشان شخصیت جامع ساخته بود.

* معمولاً مادر هم در شکل گیری شخصیت افراد مؤثر است. درباره مادرشان هم بفرمایید.

مادر ایشان با پدر حاج آقا پسر عمو و دختر عمو بودند. جد مادری ایشان مرحوم شیخ حسین مشهور به قوام الواعظین در تخت پولاد دفن است؛ از منبری های مشهور کشوری بود که آن زمان با نبود امکانات رفت و آمد، کشوری بودن یک منبری خیلی اهمیت داشت. شهرهای جنوبی، شیراز و مشهد برای سخنرانی دعوت می کردند و ایشان منبرهای سودمندی داشته است. از ایشان کتابی به یادگار مانده که مجموعه سخنرانی های ایشان است به نام یادگاری از خطبای پیشین که دست نویس های ایشان بود. منبرهای خودش را خیلی زیبا یادداشت کرده بود و موفق به چاپ آن شدیم.

به هر حال چنین مادری با ویژگی های اخلاقی مقبول، نتیجه اش تربیت چنین فرزندی شد. این مادر حافظ کل قرآن بود؛ شاگردان زیادی از دختران تربیت کرده بود. ایشان در منزل خود حاج آقا عطااللّه و بعد از فوت ایشان در منزل ما و حاج عمو زندگی می کرد و منزل ایشان محل کلاس قرآن بود. آشنایان و تمام اقوام دخترهایشان را برای تعلیم قرآن می آوردند. گاهی هم خود خانم ها برای تعلیم قرآن و یادگیری مسائل شرعی می آمدند. در تأمین مخارج زندگی، مرحوم عطااللّه بسیار محتاط بود؛ ایشان برای دخترانشان جهیزیه تهیه نمی کرد و می گفت: توانایی ندارم. از این رو حاج خانم با خیاطی کردن جبران می کرد و تا این اواخر هم عبا می دوخت، تا زمانی که به علت کهولت سن دیگر قادر نبود. همیشه موقع خواب، حدود نیم ساعت تا سه ربع مشغول مناجات می شد. دعاهای مختلف

ص: 304

می خواند. هر روز ختم انعام و یس، غیر از ماه رمضان که هر روز سه جزء قرآن می خواند. موقع دیگر روزی یک جزء که در پایان ماه رمضان سه بار قرآن را ختم کرده بود. هر روز زیارت عاشورا را می خواند. هیچ وقت یک جزء قرآن و زیارت عاشورا را ترک نمی کرد. ایشان از کتاب زاد المعاد بسیار استفاده می کرد. دعاهای هر روز مفاتیح را می خواند. به هر حال چنین مادری غنیمت است و حاج آقا و برادرش حاج احمد در دامن چنین فردی پرورش یافتند.

اما مرحوم پدر ایشان، بعد از چند بچه دختر، توسلی پیدا کرده و متعهد می شود که اگر پسر پیدا کند، در راه امام زمان(عج) و خدمت اهل بیت علیهم السلام فعالیت کند. خداوند دو تا پسر پشت سر هم به ایشان می دهد، مرحوم حاج آقا احمد امامی و مرحوم حاج حسن امامی (پدر بنده) که هر دو حوزه رفتند و معمم بودند و روحانی و خدمتگزار اهل بیت شدند.

* درباره برادر بزرگ حاج آقا یعنی آیت اللّه سید احمد بفرمایید.

مرحوم سید احمد برای تحصیل به قم رفت و مراتب علمی را طی کرد و سپس به اصفهان برگشت. او هم فعالیت های گسترده حوزوی و اجتماعی داشت. اما در زمانی که حاج احمد قم بود، تنها کسی که از پدر در کهولت پذیرایی و مراقبت می کرد، مرحوم حاج حسن بود. چون برای پدرش احترام زیادی قائل بود. مردم شاهد بودند و نقل می کنند که ایشان با اینکه سنی داشت و ملبس بود، پدرش را به دوش می کشید و از منزل به حمام می برد. ایشان را در سکوی حمام می نشاند و اصلاح می کرد و ناخن هایش را می گرفت و حمام می کرد و با دوش و پیاده به منزل باز می گرداند. علت اینکه به قم نرفت اداره و مراقبت از پدرش بود. در آن زمان هنگامی که طلبه ها برای تحصیل به نجف می رفتند ایشان هم دوست داشت ولی نرفت. در عوض خداوند به ایشان توفیق داد و به تربیت طلاب نجف و قم پرداخت. چون دعای پدرش همراهش بود. پدرش دعا می کرد و می گفت: حسن ان شاءاللّه خداوند همیشه بیرقت را بالا نگه دارد.

* ایشان در چه شرایطی و با چه انگیزه ای به حوزه رفت و تحصیلات را آغاز کرد؟

زمانی که وارد حوزه شد اواخر دوره رضاخان و اوایل دوره شاه بود. در آن زمان به سختی کسی طلبه می شد. لذا برای پیدا کردن هم مباحثه بسیار مشکل داشت؛ چون هم شأن و هم ذوق خودش پیدا نمی کرد. مدارس طلاب هم رونق نداشت و اکثراً خرابه شده بود و به دست بازاری ها افتاده بود و طلبه ساکن نداشت و انبار شده بود. حجر ه های مدرسه علمیه اصفهان که هزاران طلبه در آن تحصیل می کردند و مرکز مهم علمی شیعه بود، به این روز افتاده بود؛ طلبه کم شده و از حجر ه ها به عنوان انبار بازارها استفاده می شد. این وضع برای ایشان بسیار زجر آور بود و در سفر به مشهد مقدس که اولین بار نصیب او شده بود، از امام رضا(ع) خواست سر و سامانی به حوزه و این وضعیت بدهند. الحمداللّه خداوند توفیق داد و دعای ایشان مستجاب شد. نیز نذر کرد که طلبه های جاهای مختلف که جایی برای سکونت ندارند را تحت پوشش بگیرد. چند تن از دوستان و همفکرانش مانند آیت اللّه حجت موحد ابطحی هم به ایشان کمک کردند. مرحوم شیخ علی اکبر فقیه که نزد حاج آقا تحصیل کرده

ص: 305

بودند، به کمک شتافتند و این طرح اجرایی شد. هنوز دفترچه های کوچک که خودش برای حضور و غیاب آماده می کرد داریم.

* آیا بزرگان و افراد متنفذ یا یک جریان اجتماعی و مردمی از ایشان حمایت می کردند؟

به نظر ایشان پیشرفت در هر کار، لازمه اش، نظم و پیگیری و درایت و به ویژه توکل به خداوند است. ایشان اعتقاد عجیبی به امداد غیبی داشت. دو گروه مخالفت می کردند: یکی خودی هایی که با حوزه با برنامه مخالف بودند و به تز نظم در بی نظمی است اعتقاد داشتند و دوم حاکمیت پهلوی بود. چون می دانست اینگونه نیروسازی و فرهنگ سازی در نهایت جریان ضد رژیم را تقویت می کند. حکومت پهلوی حساس شده بود و دائم فشار می آوردند. حاج آقا هم مبارزه های سنگینی را انجام داد تا توانست این مدرسه را حفظ کند. در سال های اواخر حکومت، مکرراً حاج آقا را به ساواک می بردند. اما حامی ها عبارت بودند از عموم مردم متدین، بازاری ها و شخصیت هایی مثل آیت اللّه سید حسین خادمی. حمایت آیت اللّه خادمی باعث می شد که یک مقدار فشار از روی حاج آقا کمتر شود و اگر حمایت های آقای خادمی نبود شاید در مدرسه را می بستند. ولی بهترین شاگرد آیت اللّه خادمی حاج آقا بود و ایشان در بیشتر امور با حاج آقا مشورت می کرد. لذا ارتباط آن دو عمیق بود. دلیل دیگر این بود که استادان احترام خاصی برای ایشان به دلیل نبوغ و استعداد خوبش قائل بودند.

* فعالیت های حاج آقا در مدرسه سازی برای طلاب را توضیح دهید.

ایشان معتقد بود فرهنگ سازی و ترویج و توسعه فرهنگ دینی و شیعی در جامعه نیاز به نیروی انسانی مجرب و کارآمد دارد. از این رو به سراغ تربیت طلاب رفت. حتی تلاش برای راه اندازی مدارس معلولین را هم در این راستا می توان ارزیابی کرد.

اما تربیت نیروی انسانی نیاز به مکان مجهز و به اصطلاح مدرسه و کتابخانه و امثال اینها دارد. از این رو مدرسه ذوالفقار را که مخروبه بود تجهیز کرد و کارش را از آنجا شروع نمود.

بخشی از سمت غربی مدرسه ذوالفقار توسط مرحوم کرمانی مقداری تعمیر شده بود اما کامل نشده بود، بقیه هم مخروبه بود. حاج آقا طلبه ها را در همین بخش اسکان دادند. طلبه های قدیم می گفتند اوایل که ما آمده بودیم مقوا پهن می کردیم و روی خاک ها می نشستیم. و کم کم مدرسه بازسازی شد و مدرسه ذوالفقار کنونی با طلبه های زیاد و برنامه و منظم و مرتب درست شد. البته خیلی حاج آقا اذیت شد تا به اینجا رسیدیم. افرادی نمی خواستند بپذیرند و فکر می کردند منظم کردن حوزه پیامدهایی دارد ولی ایشان با جدیت می گفت تنها با برنامه و تدبیر و نظم می توان به جایی رسید.

* حاج آقا و پس از ایشان شما تا کجا مدرسه ذوالفقار را توسعه داده اید؟

آیت اللّه خادمی بسیار در امور مدرسه ذوالفقار به حاج آقا کمک کرد، تا اینکه یک زمان طلبه های ذوالفقار به حدود 900 و چند نفر رسید. کم کم مدارس دیگر را حاج آقا اضافه کرد. الآن چند تا مدرسه به عنوان محل تحصیل یا مسکونی داریم. چهار یا پنج تا مدرسه درسی داریم یعنی ذوالفقار، محمدیه،

ص: 306

جوادیه، الغدیر و خالصیه درسی است و چند مدرسه هم محل سکونت طلاب و حجره است که فعلاً مشغول هستیم و اینها همه باقیات صالحات حاج آقا هستند. این مدارس تازه ساخته شده اند و یا مخروبه هایی قدیمی است که احیا و بازسازی شده اند. ایشان خیلی از حوزه های قدیمی را تعمیر می کرد و با مشکلات فراوان، اینها را از دست دیگران که غضب کرده بودند می گرفت و طلبه ها را در آن اسکان می داد. در آن زمان تقریباً به همین جهت که برنامه و درسی در اصفهان نبود، در گوشه و کنار شهر، علما درس های چند نفری داشتند. ولی حاج آقا طلبه های جوان را تحت پوشش قرار داد و جمع آوری کرد. از این طریق نیرو سازی شد و در سال های اخیر کمتر طلبه ای پیدا می شد نزد حاج آقا تلمذ نکرده باشد. مدارسی که بعد از انقلاب درست شد اکثر اساتید آن طلبه های مدرسه ذوالفقار بودند. هنوز هم خیلی از استادان بزرگ و طلاب شاگردان حاج آقا هستند. حتی ممتحنین قم، طلبه های ذوالفقار را به راحتی قبول می کردند چون می دانستند در نظام درسی، تحصیل کرده اند. در این مدرسه مسائل اعتقادی و تفسیر بسیار خوب انجام می شد. درس تفسیر یک درس رسمی در مدرسه ذوالفقار بود. ایشان تفسیر و مباحث اعتقادی را به صورت یک درس که هر طلبه باید در آن شرکت کند کار می کرد. سال ها قبل از انقلاب که این مسائل نبود، مسائل را به روز مطرح می کرد و در دوران انقلاب و قبل از انقلاب که مسائل کمونیستی مطرح بود در درس های اعتقادی و شناختی، مباحث مورد نیاز طلاب را برای آنها مطرح می کرد. مسائلی مثل رجعت. شفاعت، امامت و حتی یک مدت زیادی به صورت تفسیری مسأله معراج را مطرح می کرد. الآن طلبه هایی که برای خودشان کسی شدند می گویند هنوز ما از جزوات درس حاج آقا استفاده می کنیم. چقدر کامل و دقیق، ایشان مباحث را در درس های عقاید به طور کامل بیان کرده است.

* تأمین استاد برای این همه شاگرد کار مشکلی بوده است.

همین طور است. ایشان از استادانی که در جریان تسفیر از نجف به ایران آمده بودند و صدام آنها را به ایران کوچانده بود، استفاده کرد. البته تلاش می کرد از بهترین استادان برای هر قشر از طلاب استفاده کند و استادانی که در نجف سال ها تجربه دیده بودند برای این منظور مفید بود. مرحوم آیت اللّه خادمی، مرحوم آیت اللّه حاج علی مشکاتی، مرحوم محمدحسن نجف آبادی و مرحوم بهبهانی از جمله استادانی بودند که در نجف تحصیل کرده بودند.

همچنین از خود شاگردان بالاتر برای تدریس شاگردان تازه وارد و جدید استفاده کرد. البته با نوعی آموزش و تربیت مربی، شاگردان بالاتر را آماده و مهیا برای تدریس می کرد و از این طریق مشکل کمبود استاد را رفع کرد.

* خود ایشان هم تدریس داشت؟

لازم بود ایشان هم در مدرسه تدریس کند. تدریس امر بسیار مهمی برایشان بود. روش تدریس او خاص و دارای ویژگی های جدید بود. و در تدریس کماً و کیفاً بی نظیری بود کما اینکه سالیان دراز هر روز، روزی 8 درس می داد. و توانست هزارها شاگرد تربیت کند.

ص: 307

* حاج آقا بر چه مبنایی پرداختن به مباحث دینی را در رأس کارهاشان قرار دادند؟

چند تا نکته را رعایت می کرد که در تربیت طلبه ها بسیار مؤثر بود. اولاً طبق منش خودشان و پدرشان و تربیت خانوادگی شان، روی مسائل اخلاقی تأکید داشتند. طلبه ها شئونات اخلاقی را باید رعایت می کردند. سر و وضع و لباس طلبه ها گفتار و نوع تعامل آنها با آحاد جامعه باید مبتنی بر محاسن اخلاقی می بود. لذا عموم طلبه های مدرسه ذوالفقار کاملاً مشخص هستند از نظر ادب و رفتار و اخلاق. خود ایشان دارای چنین شئوناتی بود. مثلاً آقایان و بزرگان شب ها در مدارس حضوری ندارند اما حاج آقا تا آنجا که امنیت بود حضور داشت. بعد از انقلاب در دورانی که گروه هایی مثل منافقین و سید مهدی هاشمی بودند و ترور رواج داشت، حاج آقا، شب ها تا ساعت 12 نیمه شب هنوز در مدرسه حضور داشت و طلبه های ساکن حجره ها می دیدند استاد آنها دارد مطالعه می کنند، آنها تأثیر می پذیرفتند. یادم هست صبح که بلند می شدیم و می رفتیم برای درس، قبل از ما حاج آقا برای جلسات درس و بحث رفته بود و ما ایشان را نمی دیدیم، ظهر هم به مسجد می رفت و از آنجا به منزل می آمد و ناهار را در منزل خورده و استراحت و دوباره برنامه های درسی بعدازظهرشان بود که تا آخر شب در حوزه مشغول مطالعه بود. وقتی می آمد ما خواب بودیم. شاگردانی هم که زیر دست این استاد تربیت می شدند همین گونه بودند.

مسأله دیگر اینکه حاج آقا در چهارچوب اصول مذهبی حرکت می کرد. بعضی ها خط مشی های فلسفی یا عرفانی دارند. اما ایشان در مباحث حوزوی و علمی کاملاً متکی به اهل بیت علیهم السلام بود، مبنای ایشان بر اساس شیوه و رفتار اهل بیت علیهم السلام بود. طلبه ها را هم به این راه تشویق می کرد.

* در مورد جریان های فکری چه نظری داشت؟

افکار ایشان به روز بود و با مطالعه فراوان آثار همه گروه های اجتماعی و فکری به نقد آنان می پرداخت. و طلاب را آموزش می داد تا مجهز به اندیشه و منطق قوی بشوند و در مقابله با جریان های انحرافی مؤثر باشند.

در زمینه فرقه ها و مذاهب غیر شیعی مطالعات وسیع داشت و به شبهه شناسی و پاسخ به آنها می پرداخت. همچنین در مقابل مکاتب و مشرب های جدید مثل کمونیسم، بهائیت، وهابیت و دیگر جریان های جدید کار می کرد و طلاب را هم تشویق به مطالعه می نمود.

حتی گروهی از طلاب را آموزش دیده و مجهز کرده بود و به مناطق مورد نفوذ جریان های انحرافی می فرستاد.

* به نظر شما چه عواملی باعث ماندگاری و تداوم خط مشی و افکار ایشان شد؟

برنامه و کارهای ایشان متکی به چند عامل بود: یکی از آنها که مهم ترین هم هست، اخلاص و ندیدن خودش و برای خود و خانواده خود تلاش نکردن بود. هیچ به فکر خود و فقط شخصیت خود

ص: 308

نبود. فقط انجام تکالیف و تعهد در نظرش بود. از این رو آزار و اذیت ها حتی قتل و ترور به همراه دارد تا جایی که مرحوم شمس آبادی را ترور کردند. حاج آقا هم در لیست ترور آقایان بودند. به هر حال اینها برایش اهمیت نداشت. چون خلوص نیت داشت. پس هر کجا که خلوص باشد موفقیت هم پشت سر آن هست. فقط به اجرای تکلیف فکر می کرد. همین خلوص نیت و احساس تکلیف رمز ماندگاری و موفقیت ایشان بود.

* آن مرحوم به عنوان یک پدیده به وظایفش عمل کرد و رفت؛ آیا شما و کسانی که در مسیر ایشان هستید در جهت معرفی او و راهش کاری انجام داده اید؟

دوستان کارهایی انجام داده اند. ما هم برنامه های آنها را چه از نظر صوتی و تصویری جمع کرده ایم و ان شاءاللّه خداوند به ما توفیق دهد اینها را پیاده کرده و به صورت کتاب درآوریم، البته سخنرانی ها پیاده شده که کار بسیار مشکلی است چون بعد از رحلت ایشان کارها بسیار سنگین بود. ما فرصت نکردیم که به اینها رسیدگی و احیا کنیم.

* با توجه به شناختی که از حاج آقا پیدا شده، تشکیلات کارآمد و متبحری نیاز است که کارهای ایشان را با پیاده سازی و آماده سازی منتشر کند یا روی سایت به اشتراک بگذارند یا به صورت های مأخذشناسی و راهنما منتشر شود.

در بخش سخنرانی ها همه آرشیو شده و روی برنامه های صوتی و تصویری ایشان کار شده و ان شاءاللّه به صورت سایت در اختیار مردم قرار می گیرد ولی پیاده کردن سخنرانی ها و از حالت سخنرانی ها درآوردن کار بسیار مشکلی است و در مرحله آخر هزینه چاپ که سنگین است را می خواهد که ان شاءاللّه خداوند توفیق بدهد. بله ضرورت دارد که تا در خاطر مردم هستند این امر احیا شود و در اختیار مردم قرار بگیرد.

* از چه زمانی شما با فعالیت های حاج آقا آشنا شدید؟

تقریباً از اوایل جوانی در فعالیت های حاج آقا حضور داشتم؛ چون بسیاری از جلسات که تشکیل می شد به صورت دوره ای در منزل ما هم بود. من پذیرایی می کردم و در جریان کارهای حاج آقا هم بودم. جلساتی را هم که در جاهای دیگر تشکیل می شد همراه حاج آقا می رفتم حتی جلسات دوره ای آیت اللّه خادمی را هم من زیاد شرکت می کردم. از جمله مسائل بسیار قدیمی که حاج آقا جزء بنیانگذاران آن بودند و من از نزدیک با آنها آشنا بودم مؤسسه ابابصیر بود. دیگر خیریه انجمن مددکاری امام زمان بود که رفقا ایشان هم کمک می کردند. ابابصیر برای نابینایان و انجمن مددکاری برای ایتام بود. بچه هایی که جزء بهترین و مؤثرترین خیریه ها در شهر اصفهان بودند. بقیه دوستان و رفقا هم که زحمت می کشیدند.

* در مورد ابابصیر و جایگاه و نقش مرحوم فقیه امامی در تأسیس و تداوم آن بیشتر توضیح بدهید.

ص: 309

چند کشیش از جمله کشیش فعالی به نام کریستوفل از آلمان به اصفهان آمده و مدرسه ای برای نابینایان پسر تأسیس کردند. چند سال بعد کشیش های انگلیسی مدرسه ای برای دختران نابینا در خیابان شمس آبادی تأسیس کرده بودند و برنامه های گسترده ای برای جذب نابینایان و سپس ناشنوایان و دیگر معلولان داشتند. همچنین جریان هایی مثل بهائیت و بابیت در این زمینه فعال شده بود و معلولان را جذب و آموزش می دادند تا خط مشی آنها را تبلیغ کنند.

چند تن از روحانیون شاخص اصفهان به علاوه فرهنگیان و بازاریان مؤسسه ابابصیر را در سال 1348 تأسیس کردند.

حاج آقا با حس استادی که داشت، با ایجاد مدرسه ای کم کم با کمک دوستان دیگرش زمینه را از دست خارجی ها گرفتند و نام آن را ابابصیر گذاشتند و رسیدند به مراحلی که توانستند جاهای بزرگ تری را بگیرند و گسترش بدهند و در این زمینه موفق بودند. و یک راه نجاتی برای این بندگان خدا تا گرفتار مسیحیت نشوند و راه های انحرافی دیگر که کم کم کار کردند و آنها را از این مراکز خارج کردند و تحت پوشش مؤسسه ابابصیر قرار دادند. زحمت های زیادی کشیدند و اذیت شدند تا توفیق پیدا کردند این برنامه را به نحو کامل انجام دهند. رفقا دیگر هم در مدرسه کر و لال ها زحمت کشیدند. آقای گلبیدی که مدرسه کر و لال ها را ایجاد کردند. کارهای مفصل دیگری انجام شد که اینها برمی گردد به همان حس مسئولیتی که داشتند برای مبارزه با انحرافات که الحمداللّه برنامه بسیار موفقی بود.

* هیئت مؤسس این مجموعه علاوه بر حاج آقا و آیت اللّه شمس آبادی که بالاخره یک منشاء فکری داشتند چه کسانی بودند؟

علمایی بودند و کمک می کردند، البته در این زمینه عمده فعالیت ها توسط حاج آقا مهدی مظاهری بود. مرحوم آیت اللّه شمس آبادی حمایت می کردند و مرحوم حاج آقا فخر کلباسی یک بخش کم از کار بودند، البته ممکن است بقیه آقایان هم بودند اما بنده در خاطرم نیست. در کنار کار، مرحوم آیت اللّه خادمی در این قضیه بودند. به صورت کلی اشراف داشتند بر روی موضوع به عنوان رئیس حوزه علمیه اصفهان و مجتهد جامع الشرایط شهر اصفهان و بقیه آقایان تحصیل کرده و فرهیخته شهر اصفهان اداره می کردند و خیرینی که از نظر مالی آنها را ساپورت می کردند، دست به دست هم دادند تا ابابصیر کامل شد.

* فعالیت های ایشان در ارتباط با معلولین اعم از جسمی و حرکتی ها، نابینایان و ناشنوایان چه ویژگی هایی داشت؟

خصوصیت بارز او این بود که در بطن جامعه بود و حالت انزوایی نداشت، لذا مشکلات جامعه را خوب درک می کرد. مردم با ایشان در ارتباط بودند و درد مردم را حس می کرد. یکی از مشکلاتی که بررسی می کرد، افراد دارای معلولیت خاص، نابینا، کر و لال ها و بیماران دارای امراض صعب العلاج در جامعه به فراوانی وجود داشتند و کسی به آنها توجه نداشت. کلیسا با بهائیت هم با نیت های خاص به

ص: 310

سراغ آنها می آمد. آن مرحوم جزء اولین روحانیونی بود که به کمک آنها شتافتند و با برنامه ریزی دقیق به سرعت امور آنان را اصلاح کردند.

* کسانی مثل آقای دهکردی نقش مرحوم حاج حسن را سازنده و تعیین کننده می دانند.

در واقع حرکت های بسیار محکم که در کشور و شهرها انجام می شود یک افرادی هستند سمت و سو می دهند. حرکت مردم برمی گردد به آن اشخاص خاصی که دغدغه خاصی داشتند و بعد مردم را هدایت و راهنمایی کرده اند. چون مردم اگر کسی هدایتشان نکند ممکن است راه درست را نروند. حاج آقا معتقد به حرکت سازی بود. اولاً احساس اینکه جامعه یک مشکلی دارد و کدام یک در اولویت است. مردم چون از حاج آقا حرف شنوی داشتند و به خاطر اینکه آباء و اجداد ایشان را می شناختند و با تمام وجودشان جذب تدبیر مطرح شده می شدند. از این رو حاج آقا فقط سعی می کرد مردم را سمت و سو بدهد و آنها را تحریک می کرد در جهت رفع این مشکلات بکوشند. خیریه هایی که در اصفهان هست به خصوص خیریه های اجتماعی بسیار فراوان است و در هیچ شهر دیگری نیست. مشوق و راهنمای همه آنها ایشان بوده است.

یکی از محاسن حاج آقا این بود که هیچ جا خودش رهبری و مسئولیت خاصی نمی پذیرفت، بلکه مردم را تشویق می کرد و تجارب و راه درست را به آنان می گفت. و کارها را به عهده خودشان می گذاشت. در ادامه کار هر کجا بندگان خدا دچار سختی و مشکل می شدند، سست می شدند، مجدداً به یاریشان آمده و تشویقشان می کرد و راهنمایی می کرد تا بتوانند به اینها کمک کنند و ادامه راه را بروند. حاج آقا با حمایت هایش موانع را برای آنها برطرف و راهنمایی می کرد. جایی در حد شرکت در هیئت مدیره و گاهی هم نیاز نبود در حد شرکت در هیئت امنا و گاهی هم هر کاری از دستشان برمی آمد انجام می داد و حضور رسمی به عنوان مدیر و رئیس نداشت. بیش از سیصد مجموعه خیریه تا قبل از فوت ایشان توسط رفقا جمع آوری کردیم که به صورت رسمی در برنامه های آنها حاج آقا حضور داشته است. خیریه های بسیار زیادی مثل خیریه حضرت ابوالفضل که مربوط به کلیه بود و بعد قلب و شکاف کام را هم اضافه کردند جزء مؤسسین و بنیانگذاران بود. به جایی رسیده که کمتر در جایی می بینید که دستگاه دیالیز آنها از طرف خیریه حضرت ابوالفضل نباشد و کمک نکرده باشد. مقدم بر همه آنها هم همان ابابصیر، انجمن مددکاری امام زمان، ایتام و مدرسه کر و لال ها آقای گلبیدی را خیلی تشویق می کرد. خیرین و کسانی که در فعالیت بودند و خودشان امکاناتی از نظر مالی و سلامتی نداشتند می آمدند کار می کردند و با خلوص به این گونه افراد خدمت می کرد و سمت و سو می داد.

* در کشور با مراجعه به تعداد معلولین در سطح جامعه که به صورت های مختلف بیایند و قوی تر شوند و با توجه به اینکه مشکلات آنها نیاز به پیگیری و فعالیت های بیشتری دارد به نظر شما مؤسسات دولتی و مراکز مردم نهاد در سطح اصفهان چه کارهایی باید انجام دهند و چه کسانی باید این را پیگیری کنند تا به نقطه مطلوب برسند؟ قبل از آن این سؤال را بپرسم تا به سؤال قبلی برسیم. ما در

ص: 311

دنیا نهادهایی را داریم و خیریه هایی که کارشان رسیدن به چنین مسائلی است. معمولاً عمده بودجه هایی که صرف این مطالب می شود بودجه دولتی و ریشه اجتماعی مردم نهاد زیاد ندارند. با توجه به مذهب ما تفاوت این خیریه های مردم نهاد با آن خیریه ها در چه چیز است؟

این بحث مفصلی است و ابعاد مختلفی دارد. یکی از ابعاد مهم آن اینکه هیچ دینی به اندازه دین اسلام کامل نیست و این هم در این جنبه ها که در قرآن چقدر توصیه شده نسبت به رسیدگی به مستمندان و نیازمندان و این مسائل هست. هیچ دینی به این صورت صاحبان ادیانش آنها را تشویق به این تکلیف و انجام آن نکرده است. سیره پیامبر اکرم(ص) و سیره اهل بیت علیهم السلام همه گویای این است که زحمت های فراوان در این زمینه کشیده اند. و در این زمینه سفارش کرده اند.

بعد دیگر کاستی حکومت ها است چون وظیفه اصلی بر عهده حاکمان است. آنها دارای قدرت و ثروت و امکانات هستند. آنها موظفند که دست ضعیف ها را بگیرند، سیره حکومتی پیامبر اکرم، سیره حضرت علی(ع) در دوره ای که مدیریت جامعه را بر عهده داشتند، به امور مردم رسیدگی می کردند. امیرالمؤمنین در کوفه در چند سالی که حکومت کرد، شروع به فقر زدایی کرد و کار به جایی رسید در آن زمان که کوفه 4 یا 5 میلیون جمعیت داشت. تحقیقات انجام شده نشان دهنده این تعداد و حتی بیشتر نیز هست و آمارهای موجود از نیروهای جنگی نشان دهنده چنین آماری است که با وجود شرایط آن زمان جنگ هایی که امیرالمؤمنین داشتند، با این حال حضرت هیچ گاه از حال محرومین غافل نشدند و طوری در کوفه حکومت می کرد که در اواخر حکومت ایشان در شهر جستجو می کرد و هر فقیری را می دید کمک می کرد. حضرت روزی فقیری را دید و به مسئولین حکومت گفت: این فقیر چه کار دارد، گفتند: این فرد فقیر یهودی است و چون یهودی است مردم به او کمک نمی کنند، حضرت گفت: یهودی و غیر یهودی در ذمه اسلام است و فرقی نمی کند و باید حکومت اسلامی اینقدر به آنها بدهد که محتاج نباشند. وظیفه حکومت است که پول ها و مالیات های شرعی را از مردم بگیرد و مالیات های شرعی را در مواضع خودش با توجه به قدرت و حاکمیتی که دارد توزیع کند. چون همه مردم را نمی توانند تحت پوشش قرار دهند و اطلاعات همه را ندارند. کسی که اطلاعات کامل دارد در گوشه و کنار چه خبر است و از حاکمیت خبر نداشته باشد به درد نمی خورد. آن که از گوشه و کنار خبر داشته باشد حکومت است. لذا وظیفه حکومت است. وقتی حکومت ها در این مسأله سستی و کوتاهی می کنند مردم ناچارند این خلاء را پر کنند. اگر مردم خودشان به فریاد خودشان نرسند حکومت ها به فریادشان نمی رسند. مشکل امروز در جامعه ما همین است. آنها که وظیفه بر عهده دارند اصلاً کار نمی کنند. علت آن هم اینکه دغدغه خاطر ندارند. حواسشان به چیزهای دیگر گرم است تا به مشکلات درون جامعه. مسائل سیاسی خودشان، حاکمیت خودشان و برنامه های دیگرشان. خیلی دغدغه خاطر به مشکلات مردم ندارند. البته مردم خودشان مجبور می شوند دست بزنند به اقدامات فردی و شخصی. یک کسانی مثل حاج آقا پیدا می شوند که بعد از اینکه حکومت ها کم و کاستی دارند وظیفه روحانیت که مردم را ارشاد و هدایت کنند که آنها هستند که به آن وظیفه اقدام کنند که اگر اقدام نکردند، خود مردم ممکن است اقدام کنند. یک حرکت های شخصی انجام دهند و یک عده هم هستند که در کشور معلول و فقیر و مستمند هستند. کسی به اینها نمی گوید که

ص: 312

شما وظیفه ای دارید یا راهنمایی کند. اگر هم تشخیص بدهند، یک کارهای فردی می کنند که آنچنان مؤثر نیست. یک کسی باید باشد اینها را جمع آوری کند به آنها جهت دهی دهد و راهنمایی کند.

* نقش و وظیفه حضرتعالی در تداوم راه آن مرحوم چیست؟

وقتی خدمت آقایان علما و مراجع که بعد از رحلت حاج آقا می رفتیم و به عنوان بازدید زحمتی که کشیده بودند و مراسمی را گرفته بودند یا در مراسم شرکت کرده بودند، ما باید طبق رسومات می رفتیم دیدن آنها. آنان همین مسأله را سؤال می کردند که بعد از رحلت حاج آقا وضعیت به چه صورت است. پاسخ می دادم رحلت حاج آقا مثل این بود که بار یک تریلی چند چرخ را بگذارند روی یک کامیونت بسیار کوچک. علتش هم این است که مسأله فوت حاج آقا زمانی اتفاق افتاد که شهر از شخصیت ها خالی شده بود. گاهی اوقات وقتی عالم از دنیا می رود، ده ها عالم دیگر هستند که هر کدام بخشی از زحمت هایی که آن عالم می کشیده را بر دوش می گرفتند مثلاً مرحوم حاج عموی بنده رحمت خدا رفتند. بار مسأله افتاد روی دوش حاج آقا. مرحوم آیت اللّه صافی از دنیا رفتند. چنان شخصیتی که مردم بسیاری از مشکلاتشان را توسط ایشان حل می کردند. بعد از ایشان همه کارها به عهده حاج آقا بود. ایشان یک مقطعی را در اصفهان طی کردند که دیگر هیچ شخصیتی در اصفهان نبود و همه شخصیت ها به رحمت خدا رفته بودند. تنها یک نفر شاخص آن هم حاج آقا در اصفهان بودن، بار مسئولیت حاج آقا صافی، مهدوی، حاج آقا احمد امامی، مرحوم حاج آقا خادمی هر کدام یک قسمتی از بار معنوی این شهر را به عهده داشتند. تمام آنها در یک مقطعی خلاصه شد در وجود حاج آقا. واقعاً چیز بسیار مشکلی بود. چون مردم به افراد دیگر آنچنان اطمینان نداشتند. مسائلی بود که نمی توانستند با بقیه مطرح کنند و باید بزرگ شهر حل کند، آن هم یک بزرگ شهر بود که حاج آقا بود و هیچ کس کمک کار ایشان نبود و حالا که ایشان از دنیا رفته اند ببینید چطور می شود! بار حوزه یک بار سنگینی بود. یک مدرسه با آن طلبه ها آن هم در یک شرایطی که شرایط عادی نیست یعنی کمک نمی کنند. امکانات در اختیار نمی گذارند بلکه با تمام وجود با آن کارشکنی می کنند تا این حوزه سنتی از بین برود و بشود مانند یک دبیرستان، یک مدرسه که طلاب خاص و ویژه ای تربیت کند نه نیروهای آزاده و سنتی را. در اوج این مبارزات نگه داشتن یک حوزه و تربیت طلبه کار آسانی نیست. یک حوزه 700 نفر و لذا تصور بنده، تصور بقیه دوستان، آشنایان همه واقعاً یک چیزی بود که حس کردیم حاج آقا که رحمت خدا رفت چیزی دیگر باقی نخواهد ماند چون گرگ های گرسنه که سال ها منتظر بودند به دلیل وجود شخصیت حاج آقا حمله ها را کردند و کارهایشان را انجام دادند اما موفق نشدند. احساس کردند که بعد از فوت حاج آقا زمینه برایشان باز است که اهدافی را که سال ها دنبال می کردند به آن برسند. تصور همه بود و همه دعا می کردند بلکه خدا فرجی برساند اما یک حس خوبی در آن زمان به من دست داد که حاج آقا و من و چیزهایی که توسط ایشان حفظ شده، مال ایشان نبود، مال امام زمان بوده و حاج آقا رفتند ولی امام زمان هستند و دست حمایت امام زمان اگر باشد، یک آدم کوچک هم به هدف می رسد. خدا حمایت می کند، پس من و حاج آقا نیستیم ایشان هستند که گاهی اوقات توسط کسی مانند حاج آقا انجام می دهند. گاهی اوقات هم بنده. مثالی می زنم که اهل بیت و امام زمان می خواهند کارهاشان را انجام دهند توسط فردی چون حاج آقا انجام

ص: 313

شود یعنی دست خدا از آستین یک فردی در می آید و البته این چیز که حفظ شده، نه به خاطر مسأله بنده یا حاج آقا باشد بلکه لطف خدا و امام زمان است. بنده از بچگی در امور حاج آقا بودم. نه که نبودم و حاج آقا عنایت داشتند که بنده را در جهت حفظ این امور تربیت کنند و بنده هیچ گاه در کارهای حاج آقا دخالت نمی کردم و مانند آقازاده ها در مجالس کنار ایشان نبودم و به ندرت بنده را در مجالس کنار حاج آقا می دیدند و هنگامی که حاج آقا رحمت خدا رفتند، بنده دم در جلسه ایستاده بودم. خیلی از مردم بنده را برای اولین بار می دیدند. وقتی کسی خدمت ایشان می رسیدند، هیچ کسی جز خودشان نبود حتی کسی را نداشتند که چایی برای ایشان بیاورد یا مسئول دفتر باشد و چیزی به نام آقازادگی وجود نداشت اما همت ایشان بر این بود که یک نفر را تربیت کند تا در آینده بتواند ادامه دهنده راهشان باشد. هنگامی که از نماز می آمدند منزل بنده در زیرزمین زندگی می کردم و ایشان در بالا، صدا می زدند.

بنده می دویدم و می گفتم بله حاج آقا، ایشان دم یک سکویی بود، می نشستند یا لب حوض و اتفاقاتی که افتاده بود در آن روز را به طور کامل توضیح می دادند و اگر بنده نبودم، بعد از برگشت خدمتشان می رسیدم و عنایت خاصی به اینکه من هنوز ریشم کامل نشده بود. شاید بیست سالم بود که حاج آقا مسئولیت مدرسه ذوالفقار را به من واگذار کرد که خیلی هم سخت بود که قصه مفصلی دارد که مسأله ای پیش آمد و مشکلاتی را بعضی ها ایجاد کردند که حاج آقا ناچار شدند بنده را به عنوان مسئول مدرسه تعیین کنند. اینها که در مدرسه استاد بودند، همه از من بزرگ تر بودند و من از نظر سنی از تمامی اساتید مدرسه کوچک تر بودم. حمایت حاج آقا راهنمایی های ایشان و گزارش هر روزه من، یک روز اتفاق نمی افتاد که من جمیع آنچه را که در روز اتفاق افتاده، مدرسه و برنامه ها که داشتم ایشان را در جریان نگذارم و حاج آقا همیشه رهنمودهای خودشان را به بنده می گفتند. ما هم شرایطمان طوری بود که به خاطر شرایط خانواده که خود حاج آقا داشتند، جز چشم گفتن چیز دیگری در برابر حاج آقا بلد نبودیم. یک مرتبه برنامه ای را ریخته بودند برای اینکه مشکلی برطرف شود که مثلاً مدارس را به جای یک مدرسه چند مدرسه جداگانه کنیم مثلاً حوزه علمیه الغدیر یک مدرسه مستقل با یک مدیر. یک ماه روی آن کار کردم، دو ماه با رفقا مشورت کردم در مورد استادان در حدود سه یا چهار ساعت برای حاج آقا توضیح دادم و ایشان با کمال دقت گوش دادند و بعد فرمودند صلاح نیست، تمام شد و بنده تحت اشراف حاج آقا حدود بیست و چند سال زیر نظر کامل حاج آقا بودم و هر روز در مدرسه و با طلبه ها در ارتباط بودم بدون هیچ وقت قبلی. الحمداللّه تجربیات ایشان را هرچه بود حفظ کردیم و هرچه داریم از آن تجربیات اتخاذ کردم.

* آیا شما مثل آن مرحوم در ارتباط با معلولین هم برنامه و تدبیر دارید؟

تقریباً شرایط در طول زندگی حاج آقا متفاوت بود و شرایط پر شیب و فرازی را پشت سر گذاشت. از سن جوانی که فعالیت را آغاز کرد تا زمان فوت ایشان فراز و نشیب بسیار زیاد بود و حاج آقا در هر مقطعی طبق شرایط آن زمان رفتار می کرد مثلاً در یک زمان در تأسیس صندوق های قرض الحسنه از اولین افراد بود و ایشان مشوق بود. در آن زمان صندوق قرض الحسنه خیریه بود و کم کم از حالت خیریه درآمد و اصلاً به شکل و حالت الآن نبود و مسائلی به

ص: 314

نام کارمزد و اینکه صندوق با آن کار بکند نبود و مردم هر چه در آن صندوق می گذاشتند، آنها آن پول ها را به محتاجین می دادند و بعد از رفع مشکلشان برمی گرداندند و اینکه با این پول کار بشود نبود و واقعاً غیرانتفاعی به معنای واقعی بود و وقتی قرض الحسنه ها به شکل بانک شد و قرض الحسنه نبود، حاج آقا دلیلی برای ماندن ندید و کاملاً از آن کنار کشیدند. هنگامی که رحمت خدا رفتند عضو هیچ صندوق قرض الحسنه ای نبودند. یکی دوتا از صندوق ها با اصرار اسم ایشان را به عنوان تبرک جزء هیئت امنا می نوشتند حتی آن صندوقی که خودشان تأسیس کردند هم ترک کرد. حتی عکس حاج آقا را از قاب هیئت مدیره برداشتند، لذا این فراز و نشیب را داشتند. در سال های آخر عمر حاج آقا، رئیس خیریه حضرت ابوالفضل شدم و هنوز هستم. اما مراکز دیگر که حاج آقا حضور داشت، به خاطر تغییر ماهیت، همه را ترک کرد. ولی آنها که هنوز به حالت اولیه بودند را می پذیرفت. الآن هم به همان صورت ادامه می دهیم.

* افزایش تعداد معلولین نیازمند کار گسترده در خصوص آنها می باشد خصوصاً افراد شاخص دینی و نهادهای مذهبی و می دانیم جامعه ایران از نظر جامعه شناختی خصوصیات مربوط به خود را داراست. اولین عنصر جامع و تعیین کننده برای مردم اعتقادات دینی است که به عنوان موتور متحرکه می تواند مردم را به حرکت و فعالیت درآورد. حال با توجه به افزایش تعداد معلولین و عملکرد کلیشه ای و خاص بعضی از مراکز با این قضیه به نظر شما باید چکار کرد تا این بحث را به صورت فراگیر رسیدگی کرد؟

چند نکته را عرض کنم. این مسائل بسیار ظریف و دقیق است و قدیمی ها این ضرب المثل را گفته اند: می آید بینی اش را پاک کند، چشمش را کور می کند. یک چیز را می خواهند درست کند، اما ده خرابی به بار می آورد. در دیدار با یکی از مراجع محترم عراق مسأله بیوه زنان در عراق مطرح شد. چون بسیاری از جوانان در انتفاضه کشته شدند که در این جریانات بعد از صدام این زنان شوهر کردند. در عقد بودند و شوهرهایشان کشته شدند یا عروسی کردند. بعد از عروسی شوهرهایشان کشته شده یا در بمب گذاری ها کشته شدند. بعضی با یک بچه یا چند بچه، فاجعه ای درست می شود. ایشان گفت: بنده یک فکری کردم و دیدم تنها راهی که هست اینکه یک مبلغی را برای جوانانی که می خواهند ازدواج کنند در نظر بگیریم و به اینها بدهیم مثلاً 5 میلیون و با این مبلغ بروند زن بگیرند. بنده به ایشان گفتم: ببخشید نه تنها مشکلی را حل نکرده اید بلکه بر مشکل افزوده اید. چون هر زن بیوه ای که این جوانان با آنها ازدواج کنند، یک دختر را خانه نشین کردید و بدون شوهر و تأثیری نداشته و با شوهر دادن هر بیوه زنی یک دختر در خانه می ماند و مسأله فحشا در جامعه رواج پیدا می کند و در جای دیگر مشکل ایجاد می کند. لذا خیلی مهم است که انسان بررسی بکند و شرایط زمان را بسنجد با تجربه بسیار کامل، شرایط هم همیشه یکسان نیست. گاه با انجام برخی کارها دولت ها را که بی توجه هستند، بی توجه تر می کنیم مثلاً خیرین مدرسه ساز، این وظیفه دولت است که طبق قانون اساسی مدرسه بسازد. نباید مردم بروند هزینه ای را خرج ساختن مدرسه دولتی کنند. این وظیفه دولت است نه مردم. مردم باید روش های درست از دولت بخواهند. بعد از انقلاب دولت یک بیمارستان در اصفهان نساخته است. بلکه خیرین ساخته اند. همه اینها موجب و باعث بی عاری دولت

ص: 315

شده و دولت به وظیفه خودش عمل نمی کند. ما نباید به ناکارآمدی دولت کمک کنیم. ما باید جوری عمل کنیم که معضل پیش نیاید و دولت نخواهد همه وظایفش را گردن مردم بیندازد. از طرف دیگر باید مردم را طوری تشویق کرد و سمت و سو داد که اولاً باید به مردم اطلاعات داد چون هر کسی در شغل خود مشکلاتش را خبر دارد، پس وظیفه روحانیت است که این درد را به مردم منتقل کند و برای مردم استاد باشد در اهم و فی الاهم کردن آن که کجا و چگونه باید انجام دهیم در خیریه، در مسجد و یا بنگاه که کار آسانی نیست و باید مواظب باشد اهل وظیفه اش را تنبل نکند تا به جامعه ظلم نشود.

خلاصه کلام اینکه مردم و روحانیت و مراجع باید حساب شده به سراغ مسائل معلولین بروند. در هر شهر ده ها و صدها خیریه برای معلولین و ایتام درست شده و از بودجه مردمی که خودشان مشکل مالی دارند گرفته می شود تا برای معلولین لباس و غذا تهیه شود. از طرف دیگر سازمان های دولتی متصدی این کار که بودجه های لازم را اخذ می کنند و بودجه های بسیار زیاد هم می گیرند، این مبالغ را مصرف کارهای دیگر می کنند. چون مردم، لباس و غذا و دیگر مایحتاج آنها را تأمین می کنند.

به نظر می رسد روحانیت و مردم باید فقط اقدامات فرهنگی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی داشته باشند. و پس از بررسی های دقیق اگر متوجه شدند در جایی بودجه نیست و دولت در آن مورد بودجه ندارد یا نداده یا تصویب شده و افراد نیاز مبرم و ضروری دارند، لازم است مردم و روحانیت وارد شوند و کمک کنند. توجه کنید شهریه طلاب کمترین حقوق در میان حتی اقشار کم درآمد است، توقع ها آنچنان شده که از اینان می خواهند بخشی از شهریه خود را به خیریه ها یا به فلان مؤسسه ایتام بدهد. در حالی که بودجه کامل برای آن تصویب شده ولی معلوم نیست چه شده است.

* با تشکر از اینکه وقت خود را اختیار ما گذاشتید.

ص: 316

بله واقعاً طلایی بود. ما هر روز صبح موقع اذان از خواب بیدار می شدیم. نماز را به جماعت اقامه می کردیم. سپس یک برنامه مفصل ورزش داشتیم. بعد از ورزش هم صبحانه می خوردیم. سپس تمیز کردن تخت ها و مرتب کردن و بعد از آن هم به کلاس می آمدیم تا ظهر که ناهار می خوردیم.

* آیا تمیز کردن و مهارت هایی از این دست را به شما آموزش می دادند؟

بله، حتی بستن بند کفش را نیز به ما آموزش می دادند.

* آیا هنوز هم چنین آموزش هایی به نابینایان داده می شود؟

متأسفانه خیر، با توجه به اینکه بنده در شورای آموزشی NGOها هستم خیلی پیگیر این موضوع می باشم. حتی پیشنهاداتی هم در این خصوص به مسئولین داده ام. چون من هم نابینا هستم و به مسائل این قشر کاملاً واقفم.

* آیا این آموزش ها مصوبه بود؟

بله اینها دارای برنامه ریزی دقیق و مصوب بود. مثلاً آقای سیفی بعدازظهرها به ما حدیث و رساله آموزش می داد. و این آموزش ها از دوران دبستان شروع می شد. من حتی عصازنی، پوست کندن میوه و ... را در همان چند سالی که در ابا بصیر بودم آموختم. هفتاد درصد اطلاعات هر فردی از طریق چشم دریافت می شود. پس اگر ما بخواهیم به یک نابینا خدمت نماییم باید هفتاد برابر یک فرد بینا برایش وقت و انرژی صرف کنیم تا شاید بتوانیم نبود چشم را برایش جبران نمائیم. خیلی از مسائل به ضمیر ناخود آگاه ما مربوط می شود. نابینا هم که ضمیر ناخود آگاهش کار نمی کند. چون به محیط و شرایط اشراف ندارد. مثلاً طرز صحیح دست گرفتن قاشق و چنگال و اموری از این حیث را باید به طور عملی به نابینا آموزش دهند.

* با توجه به اینکه شما عضو شورای آموزشی ابا بصیر هستید چرا به معلمان ضرورت و چگونگی این روش های آموزشی را نمی آموزید؟

البته در همین راستا مشکلات و موانعی وجود دارد. ابا بصیر کنونی تازه و نوپا است و درصدد راه اندازی کلاس های آموزشی می باشد. اینها تا دو سه سال پیش فقط حمایت های مالی نابینایان را پیگیری می نمودند. و تازه دست به یک سری اقدامات آموزشی زده اند. چون وقتی ابا بصیر تعطیل شد آموزش ها هم تعطیل شدند. در حال حاضر هم آموزش از جایگاه خوبی برخوردار نیست.

* آقای مهندس بصیری توجیهشان این است که اداره آموزش و پرورش از ما خواسته تا وارد حیطه های آموزشی نشویم. و آموزش و پرورش استثنایی این آموزش ها را خود بر عهده گرفته و ما باید امور خدماتی را به نابینایان ارائه دهیم. نظر جنابعالی در این مورد چیست؟

ص: 318

توجیه ایشان از نظر بنده قابل پذیرش نیست. چون آموزش و پرورش استثنایی فقط آموزش های کلاسیک را ارائه می دهد. مثلاً آموزش و پرورش کارگاه های ازدواج و تربیت فرزند و آموزش هایی از این دست را برگزار نمی کند.

* مهندس بصیری می گوید که ما این آموزش ها را شروع کردیم که شامل آموزش به والدین و آموزش به فرزندان می شود.

بنده احترام زیادی برای آقای بصیری قائلم. ولی معتقدم کیفیت این آموزش ها مهم است. ما باید سعی کنیم بر کیفیت این آموزش ها تأکید بیشتری داشته باشیم. زمانی ابا بصیر خدمات ارزنده ای به نابینایان می داد. ما از شیراز و سایر شهرها دانش آموز داشتیم. حتی لباس های عید بچه ها را هم تأمین می کردند. اما من هنوز نسبت به تعطیلی ابا بصیر توجیه نشدم. از سال 85 که ابا بصیر تعطیل شد این خدمات هم منتفی شد و فقط کمک های نقدی ارائه می شد. این کمک ها هم کماکان ادامه داشت تا حدود دو سال پیش که یک سری کارهای جزئی در جهت آموزش را شروع کردند. مثلاً با توجه به اینکه این مرکز حدود 900 عضو دارد که خدمات مستقیم دریافت می کنند ولی هفته ای یک روز مشاوره برایمان گذاشتند. بنده حدود سی تا چهل پیشنهاد آموزشی به آنها دادم. مثلاً پیشنهاد کردم که هفته ای یک شب به منازل نابینایان برویم. با این کار هم اوضاع زندگی شان را بررسی می کنیم و هم وضعیت روحی-روانی نابینایان را مورد ارزیابی قرار می دهیم. طی مشاورات صورت گرفته متوجه شدیم که متأسفانه سالانه 1500 تا 2000 ساعت از عمر نابینایان بیهوده تلف می شود. یعنی در هفته سی ساعت از عمر این عزیزان به بطالت می گذرد. این زمان ها باید برنامه ریزی و مدیریت شود. کارهای مشاوره ای این گونه است که گاهی آنها باید به ما مراجعه کنند و گاهی هم ما باید برویم و وضعیت آنها را از نزدیک مشاهده نماییم. کاری که بنده به نوبه خودم در اصفهان انجام می دهم این است که روز های شنبه و دوشنبه بعد از نماز مغرب و عشا مشاوره تلفنی رایگان می دهم. گاهی هم مشکلات آن قدر بزرگ است که مجبورم به منازل آنها بروم و به آنها رسیدگی نمایم. چون این مشکلات با تلفن قابل حل نمی باشد. با اینکه خودم دفتر مشاوره دارم ولی ماهی یک بار هم به آنجا نمی روم. ما در این مشاوره ها ساعتی 25000 تومان دریافت می کنیم. البته با توجه به اینکه ما روحانی هستیم درباره هزینه صحبتی نمی کنیم. اگر هم بیشتر از 25000 تومان بپردازند مابقی را به افراد برمی گردانیم.

* جنابعالی نقاط ضعف و قوت ابا بصیر را از ابتدا تا کنون چگونه ارزیابی می نمایید؟

ابا بصیر به طور کلی عملکرد خوبی داشته. اما یک کم لطفی خیلی بزرگ در حق من و امثال بنده روا داشته که هنوز هم ضرر آن را متحمل می شویم. اینها برای ما و کلیه اعضای خانواده پرونده پزشکی تشکیل دادند و پیگیری هم می کنند. ولی در گذشته هیچ تحقیقی مبنی بر اینکه ممکن است بنده در آینده بینایی ایم را از دست بدهم صورت نگرفت. لذا با ماژیک به ما خواندن و نوشتن بینایی را آموزش دادند. و ما را مجبور به استفاده از کتاب های درشت خط می نمودند. حتی خط بریل را هم به

ص: 319

ما یاد ندادند. بنده در سن 37 سالگی تمام زندگی ام را تعطیل کردم و فقط به یادگیری خط بریل مشغول شدم. ما آن قدر محرومیم که حتی یک ماشین پرکینز در اختیار نداریم. من بیش از دو سال پیگیری کردم تا توانستم یک پرکینز دریافت کنم. نقطه ضعف ابا بصیر این بود که به من و امثال من که کم بینا بودیم بریل نیاموختند. تا من به نابینایی دچار نشوم. من به عنوان مبلغ نمونه روشندل کشوری نمی توانم قرآن بخوانم. من اگر بریل بلد بودم بیش از اینها پیشرفت می کردم. چون صدای خوبی هم دارم. ضعف دیگر ابا بصیر این بود که جلسات آموزش خانواده ها در این مرکز تشکیل نمی شد.

* آیا در ابا بصیر از مشاوران و روانشناسانی که در زمینه معلولین تخصص داشتند بهره گرفته می شد؟

البته در آن زمان کارهای مشاوره ای به صورتی که الآن هست انجام نمی شد. ولی قطعاً کسانی که در ابا بصیر کار آموزشی می کردند تخصص لازم را داشتند. ابا بصیر تأکید و حساسیت خاصی روی مذهب داشت. و کارهای خوبی هم در این زمینه انجام شد.

* با توجه به نقاط ضعف و قوت آیا در ابا بصیر افرادی هستند که روی این مباحث کار کنند؟

خیر، من حتی پیشنهاد دادم که هیئت امنا ملتزم شوند به اینکه به نابینایان عزت دهند. و توانایی های ما را بیشتر نشان دهند. اگر به ما کرامت دهند دیگر برای دریافت گوشت و سایر اقلام و چیزهای جزئی مراجعه نمی کنیم و برایمان هم اهمیتی ندارد. من برای خودم عزت نفس قائلم. زمانی که عیدی ماه رمضان مرا به نصف رساندم بنده هیچ اعتراضی نکردم. کمک های مؤسسه در ماه مبارک رمضان و عید نوروز ارائه می گردد که آن هم بسیار ناچیز است. حتی بنده معتقدم که اشتباه است که نابینا برای دریافت این کمک ها به ابا بصیر مراجعه می کند. چرا که مبلغ زیادی باید کرایه ماشین بپردازد. به نظر من باید این کمک ها به در منازل برده شود. البته لازم به ذکر است که کارکنان کنونی ابا بصیر به جهت دارا بودن شمّ اقتصادی تلاش های زیادی در راستای بهبود وضعیت نابینایان انجام می دهند. اما من از نبود دین و فرهنگ گلایه دارم. حتی برای فرزندانم هم تحصیل در مدارسی که اصول تربیتی اهمیت دارد را یک ضرورت می دانم. متأسفانه شم فرهنگی مؤسسه برای نابینایان بسیار ضعیف بوده است.

* لطفاً چند تا از عوامل موفقیت خود را بیان فرمایید.

اولین عامل موفقیت بنده دعاهای پدر و مادرم بود. پدرم اهل نماز شب بود. مادرم هم روزی 2000 صلوات برای موفقیت من می فرستد. من یک برادر دارم که دکترای شیمی است و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهرود می باشد. سه خواهر هم دارم که دو تا از آنها نابینا هستند. پدر من از مال دنیا هیچ نداشت و ما در فقر روزگار می گذراندیم. او یک کارگر ساده بود که فقط تابستان ها کار می کرد. بهترین غذایی که می خوردیم نان و آب قند بود. عامل دوم موفقیتم هم توسل بود. من در یک خانواده مذهبی رشد کردم و صدای خوبی هم داشتم. به موسیقی علاقه زیادی داشتم و آرزویم این بود که خودم

ص: 320

بخوانم و بنوازم. از خداوند متعال خواستم تا مرا در مسیری هدایت کند که رضایش در آن می باشد. عامل سوم را هم مدیون ابا بصیر هستم که در آنجا خواندن و نوشتن را آموختم. و عامل چهارم را پشتکار بسیار زیاد خودم می دانم. من در ماه رمضان روزانه حد اقل هفت ساعت صوت گوش می دادم. در کل حدود 300-400 ساعت صوت گوش کردم. ما به همراه گوینده کتاب را مطالعه می کنیم و نکات مهم را علامت می زنیم. سپس گوینده نکات علامت خورده را روی voice ضبط می کند و من هم خلاصه آنها را یادداشت می نمایم. یکی از سخنرانی های من 80 خطای رایج کشور است. همه خانواده ها خطاهایی انجام می دهند که فکر می کنند درست است. ولی تأثیر بدی بر روی اذهان عمومی می گذارد. مثلاً شعر اتل متل توتوله را همه از حفظ هستند. ولی 12 نوع تخریب کننده مغز در آن وجود دارد. مانند اینکه دروغگویی و بی حجابی را در جامعه ترویج می دهد. ما این شعر را به این صورت تغییر می دهیم: اتل متل رودخونه، بچه خوب درسخونه، سلام یادش نمیره، نمره خوب می گیره، بچه خوب تمیزه، پیش همه عزیزه. یا شعر تاب تاب عباسی کودک را نسبت به خدا بدبین می نماید. ما سعی کردیم از شیوه های علمی بهره بگیریم.

* با تشکر از اینکه وقت خود را اختیار ما گذاشتید.

توضیح: آقای باقریان دو دختر به نام های منصوره و زهرا دارد. منصوره دانش آموز سال سوم دبیرستان رشته علوم تجربی است و در مدرسه تیزهوشان درس می خواند. زهرا هم دانش آموز سال ششم دبستان است و در مدرسه غیر انتفاعی امام باقر درس می خواند. این دو فرزند دارای رتبه های اول استانی و کشوری مسابقات قرآن می باشند. آقای باقریان می گوید: فرزندان من طوری تربیت شدند که یک ثانیه از عمر شان را تلف نمی کنند. اینها اعتماد به نفس خوبی هم دارند. طوری که از دوران کودکی بالای منبر می رفتند و در مسابقات کشوری با حضور 500-600 نفر قرآن می خواندند و سخنرانی می کردند.

ص: 321

ص: 322

نتواند زندگی اش را تأمین کند و ادامه تحصیل دهد، تصمیم گرفتم برای او کاری انجام دهم. ایشان به این دلیل که کسی نمی توانست به او آموزش دهد تحصیلات حوزه را ادامه نداد. نام او محمود وجدانی است که هم اکنون در قید حیات بوده و بازنشسته آموزش و پرورش بوده. در آن زمان مدارس تلفیقی اصلاً وجود نداشت امّا با توجه به اینکه خودم معلّم بودم، برادرم را به عنوان دانش آموز به کلاس بردم. و مجوزش را از رئیس آموزش و پرورش و مدیر آن دبستان گرفتم و بدین ترتیب اولین کلاس تلفیقی در ایران تشکیل شد. تلفیقی یعنی دانش آموز استثنایی وارد مدارس عادی می شود و در کنار افراد عادی آموزش می بیند. یک معلّم هم به عنوان رابط در کنار او قرار می گیرد و مطالب کمک آموزشی را به او ارائه می کند و اشکالاتش را برطرف می کند. در عرض یک سال تمام دوران ابتدایی را به برادرم تدریس کردم و او توانست مدرک ششم ابتدایی را اخذ کند. من که احساس کردم این کار بسیار موفقیت آمیز بوده، به این نتیجه رسیدم که او حتماً باید ادامه تحصیل بدهد چون احساس کردم هم خودم توانمندی لازم را دارم و هم او دانش آموز توانمندی است. سپس ایشان را در دبیرستان ثبت نام نمودم که در عرض سه سال توانست دیپلم بگیرد یعنی هر دو کلاس به صورت جهشی می خواند. بدین صورت بود که در عرض چهار سال توانست دوران ابتدایی و دبیرستان را به اتمام برساند. ایشان با راهنمایی و همراهی خودم در کنکور شرکت کرد و رتبه دوم کنکور را کسب کرد و در رشته ادبیات عرب دانشگاه اصفهان مشغول به تحصیل شد لیسانس گرفت، سپس برای استخدام در آموزش و پرورش تقاضا داد. بنده آن زمان کارشناس آموزش و پرورش بودم. آموزش و پرورش از دفتر استثنایی خواست تا از ایشان تست بگیرند و چنانچه مهارت و لیاقتش محرز شد، به آموزش و پرورش اعلام کنند. البته بنده خودم ایشان را قبلاً به تدریس در جایی گماشته بودم چون از همه توانایی های ایشان اطلاع داشتم. در گزارشم، هم نوشتم که ایشان به خط بریل و متون درسی تسلط کافی دارند. بدین ترتیب ایشان به استخدام آموزش و پرورش درآمد و در مدرسه ابابصیر مشغول به تدریس عربی شد. امّا پس از مدتی ایشان به بیماری صرع مبتلا شد و دیگر امکان ادامه تحصیل یا تدریس برایش میسر نبود. او همچنین حافظ یک سوم قرآن کریم می باشد.

* آیا ایشان روش خاصی برای تدریس داشتند؟

خیر، ایشان به دلیل بیماری نتوانست روش هایش را پیدا و به طور مستمر ادامه دهد زیرا صرع باعث اختلال در حافظه اش شده بود به طوری که حتی شناسایی افراد به راحتی برایش مقدور نبود. در حال حاضر ایشان تشکیل خانواده داده و در اصفهان سکونت دارد. او سه پسر و یک دختر دارد که همه آنها تحصیلات عالیه دارند. دختر و دامادش فوق لیسانس معماری هستند. پسر بزرگش فوق لیسانس کامپیوتر و جزء پرسنل حوزه علمیه اصفهان، و همچنین مسئول برگزاری تمام امتحانات حوزه علمیه استان اصفهان است. و همچنین سطح یک و دو حوزه را نیز گذرانده است. پسر دومش هم مهندس متالوژی است و پسر آخرش هم در بازار طلافروشان به همراه همسرش معیار طلا را تعیین و محاسبه می کند. تدریس برادرم اولین تدریس من در سال 1344 یا 1345 بود. در زمانی که او شاگرد من بود بنده جزء مبلغین آیت اللّه خمینی بودم. در آن زمان امام را کسی نمی شناخت ولی

ص: 324

من ارادت خاصی به ایشان داشتم و رساله اش را منتشر می کردم در آن زمان ایشان اعلامیه نداشتند ولی اگر اعلامیه هم بود، انتقال می دادیم، در نتیجه مورد سوء ظن ساواک قرار گرفتم ولی چیزی به دستشان نرسید چون تمامی کتب و اطلاعات را مخفی کرده بودم و به همین دلیل بسیار مورد ضرب و شتم ساواک و شهربانی قرار گرفتم. بنده در آن زمان با آقای علی اکبر مکارم کار می کردم. ایشان آموزش و پرورشی بود و شیفته امام، طوری که عکس امام را خودش نقاشی می کرد. همین عمل ساواک باعث شد که دیگر نتوانم در فیروزآباد بمانم چون ما را سر تراشیده و در کوچه و محل های شهر برده بودند و ما را به همه نشان می دادند و بدین وسیله شخصیت ما را خورد می کردند ولی مردم آگاه بودند و ما را خوب می شناختند. به هر حال ما سال 44 یا 45 از فیروزآباد بیرون آمدیم و به شیراز نقل مکان کردیم. در شیراز با آقای معطری آشنا شدیم. البته این آشنایی قبل از ورود ما به شیراز است. ایشان به مسائل نابینایان بسیار علاقه مند بود طوری که در یک کلیسا به نابینایان درس می داد. بنده شنیدم که یک نابینا نوت ها را از روی خط بریل روی ارگ پیدا می کند. بنده کنجکاو شدم و به کلیسا رفتم و به این ترتیب با آقای معطری آشنا شدم. ایشان در کلیسا قرآن درس می داد ولی وقتی اُسقف متوجه شد او را از این کار منع کرد ولی ایشان همچنان به تدریس قرآن ادامه می داد. در نتیجه آقای عبداللّه معطری را از کلیسا اخراج کردند. ایشان حدود نود سال سن دارد و هنوز در قید حیات است و ساکن شیراز می باشد. تحصیلاتش در حد ابتدایی است. ایشان یک خانه مخروبه اجاره کردند و در این خانه مدرسه ای بنا نمودند. بنده از آموزش و پرورش تقاضا کردم که مرا جهت تدریس به مدرسه ایشان معرفی کنند. آقای معطری دو یا سه دانش آموز بیشتر نداشت. بنده خط بریل را از ایشان آموخته بوده و در آنجا مشغول به خدمت شدم. ایشان از تدریس من در آنجا استقبال کرد. همین آموختن خط بریل بود که باعث شد بتوانم برادرم را به صورت تلفیقی آموزش دهم. وقتی هم که به شیراز تبعید شدم برای آموزش و پرورش هم رضایت بخش بود چون اولاً خودم تقاضای انتقالی کرده بودم، ثانیاً در آنجا کسی نبود که بتوانم تبلیغات امام را در کنار او انجام دهم. در آن زمان دانش آموز خیلی سخت پیدا می شد و کسی حاضر نبود فرزند نابینایی را به مدرسه بفرستد. متأسفانه هنوز هم کسانی هستند که فرزندان نابینایشان را مخفی می کنند. من بیش از چهار سال در مدرسه آقای معطری تدریس کردم. پس از رفتن آقای معطری مدرسه به شوریده شیراز تغییر نام یافت. پسران شوریده هنوز هم در قید حیات هستند. البته نامشان دیگر شوریده نیست بلکه فصیحی می باشد چون خود شوریده هم فصیح الکلام بود. در مدرسه شوریده هم دو سال خدمت کردم و حدود 160 جلد کتاب نابینایی تألیف کردم ما در آن زمان کاغذ هم نداشتیم. بنده بعدازظهرها که بیکار می شدم یک گونی برمی داشتم و به داروخانه ها می رفتم. بروشورهای داروها را که موردنیاز هم نبود می گرفتم و به مدرسه می بردم و روی آن به خط بریل می نوشتم و به دست دانش آموزان می رساندم. همه این 160 جلد کتاب روی بروشور داروها نوشته شده است که احتمالاً تاکنون همه نابود شده اند. مدرسه شوریده مجدداً بازسازی شد ولی دیگر آن مدرسه قدیم نیست. این مدرسه در میدان کلبه واقع شده است.

* آیا 160 جلد کتاب را که به بریل تبدیل کرده اید، مشخصاتش را دارید؟

ص: 325

این کتاب ها اکثراً در موضوعات علوم و ریاضی و انگلیسی و جغرافی بود. این کتب را در عرض دو سال نوشتم و همه آنها را با لوح و قلم نوشتم. البته بعدها در مدرسه شوریده دستگاهی پیدا کردم که آقای معطری هم کار با آن را بلد نبود. این دستگاه یک ماشین هلندی بود و نحوه کار با این دستگاه را بالاخره پیدا کردم. ما از هر عنوان کتاب یک نسخه بیشتر نمی توانستم بنویسیم. یکی از این کتاب ها قرآن کریم است یعنی این اولین قرآنی است که در سال 48 در کشور ما نوشته شده. این قرآن در اختیار آقای فهندژ بود. البته بنده اولین قرآن را از اردن گرفتم و از روی همان این قرآن را نوشتم. قرآن های فعلی متأسفانه اغلاط بسیار زیادی دارند. خوشبختانه به بنده گزارش دادند قرآنی که من نوشتم هیچ غلطی ندارد. البته بنده فقط جزء سی قرآن را نوشتم. غیر از این 160 کتاب آثار دیگر هم دارم که بریل نیستند. یکی از اینها علائم بریل ریاضی و علوم است. این کتاب بر مبنای ترجمه ای است که یکی از بریل دانان انگلیسی تألیف کرده است، نویسنده این کتاب بنهام است. این کتاب برای استفاده روی سایت قرار داده شده و عکس دکتر خزائلی پشت جلد آن قرار داده شده. کتاب دیگر من روش های کاربردی چرتکه ژاپنی و حساب افزارها می باشد. این کتاب چاپ وزارت آموزش و پرورش است. کتاب دیگری که برای اولین بار در ایران نوشته شده و بعد از من هم افراد پیگیر شدند و نتوانستند به نتیجه برسند. این کتاب با هیئت مؤلفین که خودم در رأس آن بودم، نوشته شده است. آنها هم بزرگواری کردند و بنده را به عنوان نویسنده معرفی کردند. نام این کتاب روش کوتاه نویسی بریل فارسی می باشد. این کتاب تنها کتابی است که تاکنون در این زمینه به چاپ رسیده است. در این کتاب حروف الفبای کشورهای اروپایی و حروف ژاپنی آورده شده و این اولین کتابی است که حروف ژاپنی در آن درج گردیده است. حدود سال 62 یا 63 من برای مأموریت با هزینه شخصی و جهت تحقیق در مسائل نابینایان به همراه همسر مرحومم به ژاپن رفتم. ایشان هم یک فصل مهم دارند که بعداً توضیح خواهم داد. این کتاب توسط سازمان بهزیستی منتشر شد که البته حق التألیف به من پرداخت شد و پول خوبی هم دادند. این کتاب به بریل در ابابصیر چاپ شده که البته جزء 160 جلد کتاب بریل من نیست. چاپ این کتاب ترموفرم است. ترموفرم یعنی یک نسخه اصلی از کاغذ درست می کنند. این نسخه اصلی را با بریل رویش می نویسند. وقتی می خواهند اشکال را بکشند، با کاغذ و نخ روی کاغذ ترموفرم می چسبانند و به آن مسترپیس می گویند. بسیاری از کتاب های دبیرستان مسترپیسش را بنده تهیه کردم و آن را با ترموفرم انجام دادم. دستگاه ترموفرم یک دستگاه حرارتی است. مسترپیس را در دستگاه حرارتی می گذارند و یک کاغذ روی آن می گذارند. در دستگاه را می بندند. حرارت و مکش باعث می شود که روی مسترپیس حرارت داده شود و نرم شود. بعد دستگاه مکش که زیر این دستگاه است می مکد و این ورق پلاستیکی شکل مسترپیس را می گیرد و اینها به تعداد زیاد تکثیر می شوند ولی در حال حاضر این دستگاه مورد استعمال نیست. الآن اشکال از علوم حذف شده اند. البته من در ژاپن دستگاهی پیدا کردم که به آسانی این کار را انجام می دهد. تقاضای خرید آن را هم دادم. نام دستگاه فتوکپی است که سازنده آن شرکت مینولتا است. زمانی که بنده به ژاپن رفته بودم این دستگاه را دیدم و تقاضای خریدش را برای تمام استان ها دادم چون بنده کارشناس مسئول وزارتخانه بودم و با حدود 11 میلیون تومان وارد ژاپن شدم. من پیشنهاد خرید دستگاه به همراه پنج کامپیوتر دادم. با مدیرکل آموزش و پرورش وقت آقای جلالی که بسیار انسان

ص: 326

خوبی است صحبت کردم و از او خواستم که اینها را تهیه کند ولی ایشان امتناع کردند. من هم گفتم که قرآن تکلیف شما را روشن کرده «فَسئَلوا أهلَ الذکر إن کنتم لا تعلمون» گفت: چه کسی اهل ذکر است. گفتم: من اهل ذکرم، از من بپرس ولی ایشان به ما اعتماد نکرد و آن یازده میلیون از دستم رفت. آن زمان رسم بر این بود که اگر پولی وارد آموزش و پرورش می شد، چنانچه این پول زیاد می آمد، به خزانه بازگردانده می شد. من اطلاع پیدا کردم که اداره کل آموزش و پرورش تهران یازده میلیون تومان پول زیاد آورده است. از مدیرکل خواستم تا این پول را به من بدهد تا بتوانم برای نابینایان کشور این دستگاه ها را تهیه کنم. مدیرکل وقت موافقت کرد. وقتی برگشتم لیست دستگاه ها را به بانک مرکزی ارائه کردم تا برای ما خرید کنند چون برای خرید از خارج باید از طریق بانک مرکزی اقدام می کردیم ولی پس از مدتی آقای جلالی اجازه تهیه را نداد و امضاء هم نشد و پول هم به دست من نرسید. بنده سال 61 یا 62 از اصفهان به تهران منتقل شدم و سال 74 بازنشسته شدم. بعد از بازنشستگی در آموزش و پرورش کامپیوتر تدریس می کردم و 15 سال در آموزش و پرورش شیراز درس دادم. بیشتر تدریسم در تربیت معلم ها و دبیرستان های طراز اول شیراز بود. در تهران هم کارشناس مسئول آموزش و پرورش استثنایی بودم و تمام مدارس نابینایان تحت پوشش ما بود چون دفتر کودکان استثنایی کار اجرایی به دستش نبود. من حدود هفت کار عمده و مهم در آموزش و پرورش انجام دادم که جزء اولین کارها در آموزش و پرورش محسوب می شد. این کارها بدین شرح می باشد:

1- خرید دستگاه چاپ از آلمان، من در آن زمان با شرکت تولیدکننده این محصول در آلمان تماس گرفتم و آنها این دستگاه را به همراه دو کارشناس برای ما فرستادند و پول هم نگرفتند. وقتی به ایران آمدند پول را پرداخت کردیم. دو کارشناس همراه دستگاه آمده بودند و حدود پانزده روز نحوه کار با آن را آموزش دادند. این دو کارشناس هم مهندس کامپیوتر بودند و هم مهندس بریل، من پانزده نفر از سراسر کشور انتخاب کردم تا نحوه کار با دستگاه را آموزش ببینند. البته اولین دستگاه را سازمان بهزیستی آورده بود و در اختیار مجتمع خزائلی قرار داشت. الآن هم این دستگاه کار می کند و در اختیار مرکز رودکی قرار دارد. من این دستگاه را با قیمت ارزان تر از قیمتی که بهزیستی خریده بود خریداری کردم. این دستگاه هم اکنون در مجتمع شهید محبی مستقر می باشد که این اولین دستگاه وزارت آموزش و پرورش می باشد. اولین دستگاه کشور توسط بهزیستی خریداری شد که حتی کتاب های آموزش و پرورش را هم چاپ می کرد که من این کار را اشتباه می دانستم. وزارت آموزش و پرورش کارش بسیار مختل بود. به این دلیل که کتاب ها اول مهر به دست دانش آموزان عادی می رسید ولی تا زمانی که به چاپ بینایی نمی رسید، سازمان بهزیستی این کتاب ها را چاپ نمی کرد. سازمان بهزیستی هم تا مسترپیس دستگاه را انجام می داد 3 الی 4 سال طول می کشید و به همین دلیل نابینایان از سطوح آموزش و پرورش عقب تر بودند. وقتی بنده کارشناس شدم تلاش کردم تا به این موضوع رسیدگی کنم و به همین جهت این دستگاه را خریداری کردم. خرید این دستگاه باعث شد که اول مهر به دست دانش آموزان می رسید. من با آقای حداد عادل رئیس مرکز پژوهش و تألیف کتب درسی در این مورد مذاکره کردم و برایشان توضیح دادم که جهت چاپ کتب برای نابینایان قبل از چاپ کتب به بینایی این کتاب ها به دست ما برسد. ایشان هم موافقت کردند و یک نسخه مسترپیس کتاب ها را به ما دادند. ما هم چاپ می کردیم و زمانی که کتاب به دست دانش آموز عادی می رسید، در

ص: 327

اختیار دانش آموز نابینا هم قرار می گرفت. ما به تعداد کل دانش آموزان آن زمان کتاب چاپ می کردیم و به سراسر کشور می فرستادیم. سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در سال 1364 مصوب و تشکیل گردید که قبلاً دفتر کودکان استثنایی کار این نهاد را انجام می داد.

* الآن تمام فرهنگ و سواد و مدنیت معلولین به دست این سازمان اداره می شود، اما دو نظر نسبت به این نهاد وجود دارد: یک نظر اینکه این سازمان هیچ پیشرفتی نداشته و کارش را به خوبی انجام نمی دهد و نظر دیگر اینکه کارهای این سازمان بسیار موفقیت آمیز قلمداد شده است.

- البته حمل بر خودستایی نباشد که بگویم من که از سازمان بیرون رفتم، دیگر کارهای آن سازمان نظم اولیه را نداشت.

* به نظر شما شکل ساختاری و زیربنایی این سازمان چیست؟

- آقای دکتر افروز این سازمان را تأسیس کرد. ایشان نسبت به مسائل آموزشی انسان آگاهی بود ولی نسبت به گرایشات و رشته های مرتبط به معلولین آگاهی کافی نداشت. ایشان چند کتاب هم نوشت ولی از نظر بنده اصلاً قوی نبودند. ایشان دکترای خود را از انگلیس اخذ کرده بودند و یک انقلابی به تمام معنا بود و همین باعث شکوفایی ایشان گردید. ایشان در ابتدا رئیس دانشکده علوم تربیتی بود چون رشته اش هم علوم تربیتی بود و سپس رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی گردید. او وقتی وارد سازمان استثنایی شد کارهای انقلابی زیادی انجام داد و معلمین هم از او خیلی راضی بودند. من هنوز دو عدد ساعت از ایشان به یادگار دارم. اینطور کارها باعث می شد تا معلمین بیشتر عاشق کارشان شوند ولی برای دانش آموزان کارهای فرهنگی صورت نمی گرفت. ایشان سنگ های بزرگی هم جلوی پای من انداخت از جمله اینکه ما به همراه ایشان یک مؤسسه استثنایی تشکیل دادیم که همسرم هم عضو این مؤسسه بود. من پیشنهاد دادم یک رادیو مخصوص نابینایان تأسیس شود و اخبار علمی و فرهنگی و تفاسیر از طریق این رادیو پخش گردد تا نابینایان به اطلاعات ضروری و موردنیاز خود دست پیدا کنند اما ایشان حمایت نکرد و مؤسسه را رها کردم. سیستم فکری دکتر افروز برحسب نیاز کودکان استثنایی نبود، در نتیجه بنیان گذاری این سازمان بسیار ضعیف صورت گرفت به خصوص اینکه معاونین قوی هم نداشت. یکی از معاونینش شاگرد خود من بود. یک خط بریل را در آموزش های ضمن خدمت آن هم به صورت ناقص فرا گرفت. او معاون نابینایان دکتر افروز در بخش نابینایان شد. اگر دانش کم باشد، خیلی خطرناک می شود.

* کودکان استثنایی به خصوص ناشنوایان با بحران بسیار جدی مواجه اند و معتقدند که ما در نظام جمهوری اسلامی دچار اُفت شدیم. معلولین در آلمان و کشورهای دیگر سرمایه محسوب می شوند و روی اینها کار می شود ولی در اینجا امور معلولین به دست افراد نادان و غیرمتخصص اداره می شود که نه طرح دارند و نه دلسوزند. جبار باغچه بان یک زندگی نامه خودنوشت دارد و در آن درد دل زیاد کرده،

ص: 328

می گوید: مدیران دولتی پدر مرا درآوردند طوری که هر کاری می خواستم انجام دهم سنگ جلوی پایم می انداختند. خودشان که مطالعه نداشتند، به حرف ما هم توجه نمی کردند. چرا تاکنون آموزش و پرورش را کسی نقد نکرده است؟

- برادر نابینای من این کار را انجام داده، ایشان در یکی از شعرهایش با نام «ای سازمان بی خرد کَر و کَر شناس» به نقد سازمان استثنایی پرداخته است. مشکل دیگر سازمان بی توجهی به تکنولوژی جهان مدرن و عدم تخصص است، البته جریانی که در بین سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش استثنایی رخ داد و باعث خرد شدن ناشنوایان شد این است که سازمان بهزیستی روی آموزش عمومی و Total Communication تأکید دارد. این اصطلاح را در آمریکا و انگلیس به کار می برند بدین معنی که ما با ناشنوا که می خواهیم صحبت کنیم، به هر طریقی که ممکن است باید با او ارتباط برقرار کنیم، حالا با دست یا چشم یا لب یا هر چیز دیگر که امکان ارتباط وجود داشته باشد. اما آموزش و پرورش استثنایی با این حرکت مخالف و معتقد است باید Leap Reading را ارائه کنیم. در Total Communication هم Leap Reading هست. ولی آموزش و پرورش استثنایی فقط بر Leap Reading یعنی لب خوانی تأکید دارد. ارتباط با لب اشکالات زیادی پیش خواهد آورد، یعنی زمانی که من با شما صحبت می کنم، اگر صدا نباشد، شما چیزی متوجه نمی شوید و مشکل بزرگ تر اینکه اگر سبیل هم داشته باشد، ناشنوا اصلاً چیزی متوجه نمی شود. اگر چهره فرد برای ناشنوا قابل پذیرش نباشد، اصلاً با او ارتباط برقرار نمی کند. در نتیجه طبق نظر جهانی باید Total Communication را اجرا کنیم. یعنی هم Leap Reading داشته باشیم و هم Bon Communication یعنی ارتباط به وسیله استخوان. در کشورهای دنیا هم با استخوان با ناشنوا ارتباط برقرار می کنند، البته در ایران آقای باغچه بان اینکار را انجام می داد ولی آقای گلبیدی با آن مخالف بود. در ژاپن اتاقی به نام Loop وجود دارد. این اتاق یک حلقه الکترومغناطیسی به وجود می آورد. یک گوشی هم در گوش ناشنوا قرار می گیرد. هرچه که گوینده بگوید به صورت الکترونیک در Loop انتقال پیدا می کند. وقتی ناشنوا روی زمین نشسته باشد، زمین بر اثر لرزش مفاهیم را به ناشنوا انتقال می دهد. گوشی که بر گوش ناشنوا است، بر اثر لرزشی که به استخوان گوش وارد می سازد، باعث انتقال مفاهیم به ناشنوا می گردد. امام علی(ع) می فرماید: «خداوند شنوایی را با چند استخوان به انسان آموخت و با چند چربی بینایی را به انسان آموخت. آن وقت این استخوان ها را به فراموشی سپرده اند» این استخوان ها باید مورد استفاده قرار گیرد. Total Communication هم Leap Reading و هم بر Bon Readingو هم بر زبان اشاره تأکید دارد. اگر زمانی اختلافات این دو سازمان از بین برود و سازمانی تشکیل شود که بتواند این دو فرهنگ را با هم تلفیق کند، ناشنوایان پیشرفت خواهند کرد، البته نابینایان هم چنین مشکلاتی دارند از جمله اینکه افرادی که سودجو هستند یا غیر متخصص به این دلیل که فلان شخص در رأس یک سازمان قرار گرفته، یک مؤسسه و یا مرکز خیریه برای نابینایان تشکیل می دهد و از امکانات سازمان فوق استفاده می کنند و باعث جمع آوری پول می شوند، یعنی افرادی که رئیس سازمان یا کارشناس و یا رئیس این مراکز می شوند، معمولاً غیرمتخصص هستند و اطلاعات کافی ندارند.

ص: 329

* لطفاً در مورد ازدواج و نحوه آشنایی تان با خانم حسن شاهی توضیح دهید.

- بنده سال 1351 با خانم مهرانگیز حسن شاهی ازدواج کردم. حسن شاهی ها معمولاً اهل ارسنجان هستند، بنا به دستور وزیر وقت آقای پرورش بنده به تهران منتقل شدم و کارشناس مسئول نابینایان کشور در دفتر کودکان استثنایی شدم. در آن زمان دفتر کوکان استثنایی پنج بخش داشت، بخش نابینایان، ناشنوایان، کم توانان ذهنی، بخش معلولین جسمی و حرکتی و بخش تیزهوشان که هرکدام از این بخش ها یک کارشناس مسئول داشت. یک کارشناس هم تحت پوشش کارشناس مسئول ها بودند. ما با آقای پرورش دوستی دیرینه داشتیم. زمانی که من در اصفهان بودم، جامعه معلمین اصفهان حدوداً چهارصد نفر عضو داشت. از این چهارصد نفر پنجاه نفر مرکزیت داشتند و از بین این پنجاه نفر هم عضو هیئت مدیره بودند. من و آقای پرورش و آقای زهتاب ریاست مرکز جامعه معلمین اصفهان را بر عهده داشتیم و تمام راهپیمایی ها و تشکیلاتی که در زمان شاه انجام می شد را هماهنگ می کردیم. زمانی که آقای پرورش به تهران رفت، بنده رئیس آموزش و پرورش منطقه برخوار بودم. این منطقه بسیار وسیع است. با رفتن ایشان من هم پستم را تحویل دادم و در آن منطقه هم برای خودم جانشین انتخاب کردم. وقتی به تهران منتقل شدم، همسرم را هم با خودم بردم یعنی ایشان را به عنوان مأموریت از اصفهان بردم. ایشان هم در ابابصیر مربی بود و هم در یکی از دبیرستان های عادی ریاست آن را بر عهده داشت. البته ایشان علاوه در ابابصیر علاوه بر تدریس، مدیر بخش دخترانه هم بودند. بخش دخترانه واقع در خیابان طالقانی کنار مسجد حکیم بود. اگر بخواهم از بدو آشناییم با ایشان بگویم سخن بسیار است. من در مدرسه شوریده شیراز به عنوان معلم کار می کردم. خانم حسن شاهی طی یک دوره ای که در رشته نابینایان گذرانده بودند و مستقیم وارد مدرسه نابینایان شدند، من معلم آن مدرسه بودم و مشاهده کردم که ایشان با بچه ها بسیار مهربان هستند طوری که حتی بچه ها را نظافت هم می کردند و به سر کلاس می آوردند. همچنین به خط بریل نیز بسیار مسلط بود طوری که بریل را برعکس و از بالا به پایین هم می خواند یعنی حتی می توانست از راست به چپ هم بخواند. این رفتار ایشان مرا بسیار تحت تأثیر قرار داد و از ایشان تقاضای ازدواج کردم. ابتدا ایشان نمی پذیرفت ولی بالاخره موافقتش را جلب کردم و با ایشان ازدواج کردم. همچنین دیدم که ایشان عاشق بچه های نابینا هستند و من هم عاشق نابینایان بودم. بعد از ازدواجمان هم توجه ما به بچه های نابینا روز به روز بیشتر می شد. ایشان خدماتش را بیشتر در دبستان انجام می داد و من هم در دبیرستان انجام وظیفه می کردم. در آن زمان دوره و سمینار زیاد برگزار می شد چرا که دولت اهتمام ویژه ای نسبت به معلولین به خرج می داد. چند دوره ای هم در رامسر برگزار شد و بنده از طرف اداره کل آموزش و پرورش فارس مأمور شدم که در این دوره ها شرکت کنم. وقتی هم شرکت می کردیم تمام حقوق و مزایا را رامسر به ما پرداخت می کرد یعنی تمام امکانات در تهران متمرکز نمی شد و بیشتر دوره ها در شهرستان ها برگزار می شد. من به همراه همسرم در دوره های مختلف شرکت کردیم. در آن زمان مدرسه شهید محبی، مدرسه رضا پهلوی بود که حدود دو هزار متر زمین را شمس و فرح به آقای باغچه بان هدیه کردند و کلنگش را هم زدند ولی الآن دولت بابت ارائه زمین به این نهادها مربوط به معلولین هیچ اقدامی نمی کند. ما خیلی از کارها را مشترک انجام می دادیم ولی بنده فعّال تر بودم چون علاوه بر کتاب هایی که من در مدرسه شوریده نوشتم، نقشه های جغرافیایی را هم با گچ درست

ص: 330

کرده بودم. میزهای مختلفی تهیه کرده بودم و نقشه ایران و جهان را با گچ روی صفحه میز تعبیه کرده بودم. این نقشه ها شامل نقشه های سیاسی مثل اروپا، آسیا، آمریکا، ایران و نقشه های تقسیمات کشوری و برای ایران تقسیمات استانی بود. همسرم و بچه ها روی این نقشه ها کار می کردند یعنی همسرم کوه ها و رودها و مناظر طبیعی را از روی نقشه به وسیله حس لامسه به بچه ها نشان می داد، سپس طی ابلاغی آقای سعادت پس از همسرم رئیس مدرسه شوریده شد. ایشان بسیار فرد خدومی بود و هم اکنون در قید حیات است. در رابطه با آقای معطری باید بگویم که زمانی که می خواستند ایشان را استخدام کنند چون فقط تحصیلات ابتدایی داشت، به عنوان مستخدم به کار گماردند و من خیلی متأثر شدم چون ایشان بنیان گذار مدرسه بودند ولی به عنوان مستخدم در مدرسه کار می کردند. ایشان دانش آموزان خوبی تربیت کرد و ما با هم همکاری های خوبی داشتم. الآن هم خادم به حق نابینایان است. ایشان سالیانه میلیون ها تومان پول به افراد نابینایی که در دانشگاه ها حائز رتبه می شوند، با هزینه شخصی خود جایزه می دهد و نمی خواهد کسی هم مطلع شود. خانم حسن شاهی بعد از انتقال به اصفهان در دانشگاه اصفهان رشته ادبیات فارسی قبول شد. به خاطر قبولی ایشان در دانشگاه من هم تقاضای انتقال به اصفهان نمودم. او یکی از مدافعین انقلاب امام خمینی بود. کارهای انقلابی که ایشان در دانشگاه انجام می داد را تأیید می کردم و با او همراهی می نمودم طوری که چندین مرتبه دانشگاه اصفهان را به تعطیلی کشاند. برادرم محمود نیز در همین دانشگاه دانشجو بود و این همکاری ها را با هم انجام می دادیم، در نتیجه خانم حسن شاهی در اصفهان شهره شد طوری که افراد انقلابی ایشان را خوب می شناختند. او در حین دانشگاه به دختران ابابصیر نیز تدریس می کرد چون دختران زیاد وارد در آن زمان وارد دبیرستان نمی شدند. زمانی که ایشان در ابابصیر کار می کرد، هاله ی مهری روی سر نابینایان کشیده شد طوری که روزهای تعطیل با ماشین به دهات اصفهان می رفتیم و نابینایان را پیدا می کردیم و برای تحصیل به ابابصیر می آوردیم. اینها کارهای خارج از اداره بود و کارهای اداری مان تدریس بود. کار مشترک دیگری که من و همسرم با هم انجام دادیم، تألیف کتاب علائم بریل ریاضی بود. که خانم حسن شاهی زیر نظر بنده انجام داد. ایشان در ابابصیر خدمات زیادی ارائه داد که خدماتش را، خدمات مهرانگیز می نامند. قبل از اینکه به تهران منتقل شویم، ایشان رئیس دبیرستان صفورای اصفهان بود. این دبیرستان در چهارراه نظر واقع شده بود. او در این دبیرستان هم خدمات ارزنده ای ارائه نمود چون مدرسه صفورا در آن زمان محل فعالیت های گروه های الحادی و ضد انقلاب بود که با رئیس دبیرستان مقابله می کردند. ایشان برای سرکوب کردن آنها تمهیدات بسیار عجیبی اندیشیده بود و تمام اینها را کنترل می کرد. ایشان یک صندوق انتقادات و پیشنهادات برای دانش آموزان ایجاد کرده بود ولی چون دانش آموزان نمی دانستند که چطور باید انتقاد کنند، ایشان گزارشات را از بچه ها شفاهاً می گرفت و مکتوب می کرد و داخل صندوق می گذاشت و به معلمان انتقال می داد. اینجا هم سعی کرد شخصیت معلم را خُرد نکند و همواره معلم را نصیحت می کرد و معلمان هم می دانستند که اگر حرفی سر کلاس بزنند، به خانم حسن شاهی گزارش می شود. ایشان با اطلاعات عمیقی که از دبیرستان صفورا کسب کرده بود، به تهران منتقل شد و در تهران چون خودم کارشناس مسئول بودم، ایشان را به ریاست مجتمع آموزشی دخترانه تهران منصوب نمودم. با رئیس آموزش و پرورش ناحیه چهار هم مذاکره کردم. ایشان هم از

ص: 331

این پیشنهاد استقبال کرد چون خانم حسن شاهی بهترین کسی بود که هم او را می شناختند و هم می توانستند به او اعتماد کنند. اگر می خواهید در تهران کار تحقیقاتی انجام دهید، با دکتر سید مهدی صادق نژاد ارتباط برقرار کنید. ایشان استاد دانشگاه و کم بینا هستند و جزء پنج نفری بودند که به اتفاق بنده شش ماه در آمریکا بودیم. من در سال 1974 به آمریکا رفتم، بعد به انگلیس و سپس به ژاپن رفتم و حدود یک ماه در انگلیس بودم چون می خواستم دوره های جدیدی در آموزش و پرورش تأسیس کنم. پانزده نفر از سراسر کشور از طریق کنکور انتخاب شدند. من هم یکی از آنها بودم. ما بورسیه از طرف وزارت آموزش و پرورش بودیم. من در زمان مسئولیتم یعنی سال 61 یا 62 به ژاپن رفتم. ما از اروپا خیلی اطلاعات داشتیم ولی از آسیا و خاور دور هیچ اطلاعاتی نداشتیم. خانم حسن شاهی در تهران برای ازدواج نابینایان تمهیدات بسیار خوبی اندیشیده بود. ایشان دختران نابینا را با پسران بینا و نابینا در حد شأن و شخصیت شان با هم مزدوج می کرد حتی اگر دو نفر نابینا می خواستند با هم ازدواج کنند، به اینکه هر دو مشکل ژنتیک نداشته باشند توجه می کرد. برای این کار هم مجتمعی برای ازدواج نابینایان راه اندازی نمود. حاصل این ازدواج ها بسیار موفقیت آمیز بوده و فرزندان بسیار خوبی به جامعه تحویل شده است. تمام مخارج ازدواج اعم از جهیزیه و عروسی را خودشان پرداخت می کرد اما با انتقال ایشان به شیراز این مجتمع نیز تعطیل شد. در شیراز ایشان مدیر نبود و یک کارمند جزء مدرسه شوریده شیراز بود. در آن زمان افرادی بسیار بدی در مدرسه مدیر بودند. البته ما جزء سران آموزش و پرورش بودیم ولی مدیران به راهنمایی های ما توجهی نمی کردند طوری که در مدرسه زباله بیداد می کرد ولی حاضر نبودند زباله ها را به بیرون ببرند. یکی از این ازدواج ها، ازدواج غلام حسین شارعی با خانم قیمت بلاغی است، اینها هر دو نابینا هستند و حاصل این ازدواج پنج فرزند می باشد. این خانواده در تهران زندگی می کنند. خانم بلاغی خانه دار است و آقای شارعی در یکی از بیمارستان ها کار می کند، البته ما به سازمان بهزیستی هم پیشنهاد همکاری در این زمینه دادیم ولی سازمان با ما همکاری نکرد. خانم حسن شاهی در تهران چندین سِمَت داشت، هم مدیر مجتمع بود و هم مدیر خوابگاه و همچنین احکام هم تدریس می کرد، البته بنده هم به دختران قرآن تدریس می کردم. و این کارها را خارج از وقت اداری انجام می دادیم. ما مجدداً از تهران به اصفهان منتقل شدیم. خانم حسن شاهی مسئول دختران شد و من هم عازم آمریکا شدم. مدتی شش ماه در میلرزوین آمریکا بودم و دوره های مختلف نابینایان را در تعلیم و تربیت طی کردم. در آنجا اساتیدی بودند که هم در مدارس نابینایان کار می کردند و هم دانشگاه تدریس می کردند. در آمریکا اولاً بنده بسیاری از مدارس نابینایی را حضوراً بازدید کردم و روش های آموزشی آنها را مشاهده کردم که البته به بعضی از آنها انتقاد نیز داشتم و از بعضی دیگر استفاده می کردم.

* این آموزش ها چه تأثیری در روند آموزش نابینایان در ایران داشت؟

- از طرف من خیلی زیاد بود، من پس از بازگشت از آمریکا مرکزی به نام اتاق لمس نابینایان در مرکز ابابصیر تأسیس کردم. یکی از مشکلات اساسی نابینایان این است که هنوز بسیاری از اشیاء برایشان ملموس نیست. مثل هواپیما، گل، خورشید و... . که باید اینها را از طریق حس لامسه به آنها نشان داد. مثلاً ما نابینایی داشتیم که لیسانس زبان انگلیسی و مسیحی بود. روزی تاکسیدرمی یک

ص: 332

مرغابی را به او نشان دادم، از او پرسیدم: این چیست؟ گفت: زرافه است. چون که من شنیده ام گردن زرافه بسیار بلند و سرش کوچک است. این تاکسیدرمی هر دو خصوصیات را دارد. من در برگشت از آمریکا مصمم شدم اتاق لمس نابینایان را تأسیس کنم و بعدها این اتاق لمس را جزء تدریس هایم قرار دادم در مدرسه شهید محبی هم یک مرکز لمس درست کردم و آن را به معلمین تدریس کردم. یکی از چیزهایی که جزء اتاق لمس بود، نقشه های جغرافیایی و منظومه شمسی بود. البته تاکسیدرمی یکی از کارهای بود که من در مرکز لمس انجام دادم یعنی پوست حیوان را می کَندیم و یک عروسک شکل آن حیوان می ساختیم. پوست را روی عروسک می کشیدیم و می دوختیم و مثل یک حیوان زنده نگهداری می کردیم. برای جلوگیری از ورود حشرات و موریانه ها به آن دارو تزریق می کردیم. اگر بخواهیم یک پرنده را تاکسیدرمی کنیم، وقت زیادی از ما می گیرد. زمانی که بنده در ابابصیر بودم حدود 150 تا 160 حیوان تاکسیدرمی کردم. تاکسیدرمی مجموعه ای از چیزهایی است که نابینا به آن دسترسی ندارد مثل گردش زمین به دور خورشید. زمانی که خانم حسن شاهی بالاجبار مدرسه دخترانه تهران را ترک کرد، اکثر بچه ها گریه می کردند. ایشان نزد دختران نابینای تهران جایگاه ویژه ای داشت طوری که بعضی از دختران به خاطر از حمایت خانم حسن شاهی شدیداً مورد آزار و اذیّت دستگاه استثنایی قرار می گرفتند. آنها می گفتند که خانم حسن شاهی با اینکه رفته ولی شما را تحریک می کند تا مدرسه را به هم بریزید در صورتی که اینطور نبود. روزی ما به دیدار رئیس آموزش و پرورش ناحیه چهار تهران رفتیم، ایشان شدیداً ابراز تأسف کردند از اینکه چرا ما را دیر شناختند.

* من در زندگی نامه آقای باغچه بان دیدم که ایشان در مورد چرتکه برای ناشنوایان بسیار حساس بود ولی نمی دانستم که چرتکه برای نابینایان هم حائز اهمیت است. ایشان می گوید: من در سال 1302 یک چرتکه به رئیس آموزش و پرورش آذربایجان نشان دادم و گفتم که من این را تهیه کردم.

- البته احتمالاً چرتکه ژاپنی نبوده است. چون چرتکه ای که من نوشتم، چرتکه ژاپنی است و اینها با هم فرق می کنند. نابینایان باید ریاضیات را به وسیله انگشتانشان یاد بگیرند. برای نابینایان دو وسیله دیگر غیر از چرتکه جهت محاسبات ریاضی وجود دارد. یک حساب افزار و جبر و یکی هم لوح حساب مکعبی. این لوح مکعبی تا دست به آن می خورد جابه جا می شد و به هم می ریخت. با لوح مکعبی به کندی می توانستند کار کنند و با حساب افزارهای میخی که مهره های آن از جنس سُرب بود هم به سختی می توانستند مهره ها را در درون لوح جا بدهند. علاوه بر این به دلیل سُربی بودن جنس مهره ها مشکلات تنفسی برای دانش آموزان ایجاد می کرد که حتماً باید بعد از کار شیر می خوردند. کاری که چرتکه ژاپنی انجام می دهد این است که با بالا و پایین کردن مهره ها می توانند کار کنند و عملیات ضرب، تقسیم، جمع، تفریق و جزر را انجام دهند. من علاوه بر نوشتن کتاب چرتکه، کتاب چرتکه و حساب افزارها را هم نوشتم و کار با هر یک را توضیح دادم. در زمان مسئولیتم قرار بود ما چرتکه را از آمریکا بخریم. هر چرتکه معادل 15 دلار هزینه در برداشت. ولی به جای خرید چرتکه قالبش را پیدا کردیم و خودمان درست کردیم و چرتکه را هم روی خط تولید آوردیم. در آن زمان فقط چرتکه را بلد بودم که در تربیت معلم تدریس می کردم. این وسیله به مراتب بهتر از کامپیوتر است. در رابطه با کتاب های درشت خط هم باید بگویم که تا زمانی که بنده وارد

ص: 333

سیستم مدیریت آموزش و پرورش نشده بودم، کتاب های درشت خط اصلاً وجود نداشت. وقتی من وارد سازمان شدم این ضرورت را احساس کردم چون اکثر بچه ها کم بینا بودند و باید کمک می کردیم تا آنها هم بتوانند کتاب بخوانند. ما سعی کردیم کتاب های ابتدایی را درشت خط کنیم. با آقای حداد عادل هم در این مورد مذاکره کردیم. ایشان هم پذیرفتند و ما را به یکی از مدیرانشان ارجاع دادند. که البته این کار هزینه سنگینی در برداشت. با آن مدیر هم به توافق رسیدیم تا اینکه کتاب ها را چاپ کنند و در سراسر کشور پخش نمایند ولی وقتی به مدارس رسید، مدارس نمی توانستند از آنها استفاده کنند چون قدرت تشخیص و نیازسنجی نداشتند با اینکه ما در تربیت معلم نحوه استفاده از این کتب را آموزش می دادیم.

* پس شما حدود چهل ابتکار داشتید، مرحوم باغچه بان هم می گوید که من برای اولین بار، گچ و تخته سیاه را اختراع کردم.

- کار مهم دیگر من برگزاری کنکور نابینایان بود. در آن زمان دکتر شمس رئیس گزارش و انتخاب دانشجو بود. من حدود یک ماه با ایشان جلسه داشتم. در این جلسه توافق کردیم که وقت دانش آموزان نابینا در کنکور یک و نیم برابر افزایش یابد چون نابینایان از منشی استفاده می کنند، کار دیگری که من قبل از مسئولیتم با توافق کارشناس مسئول وقت انجام دادم معافیت نابینایان از هندسه ترسیمی و رقومی بود. این هندسه از دروس ریاضی دانش آموزان دبیرستان حذف شد. در رابطه با کوتاه نویسی هم باید گفت که ما در بسیاری از زبان ها مثل زبان انگلیسی، فرانسه و ژاپنی کوتاه نویسی داریم ولی در زبان فارسی کوتاه نویسی نداریم. بنده با سه نفر از نابینایان نخبه در زمینه بریل از جمله مرحوم محمود رضایی این کوتاه نویسی را طراحی کردیم. آقای رضایی یکی از هنرمندان و موزیسین های معروف و برجسته می باشد اما متأسفانه این شیوه در کشور اجرایی نشد. زمانی این روش اجرایی می شود که اولاً در مراکز تربیت معلم و مراکز نابینایان تدریس شود و ثانیاً به چاپخانه ها ابلاغ شود که تمامی کتب به خط بریل باید به این روش چاپ گردند و به این ترتیب کوتاه نویسی به عنوان یک قانون مصوب درآید. کوتاه نویسی که بنده انجام دادم یکی از محاسنش این است که شصت درصد از حجم کتب را کاهش می دهد چون بعضی از پسوندها و پیشوندها که بیش از یک حرف دارند مثل مند و سان که خیلی استعمال می شوند، به جای اینکه از سه خانه استفاده کنیم، از یک یا دو خانه استفاده می کردند. ما در فارسی سی و دو حرف الفبا و شصت و سه علامت بریل داریم، ما علائم دیگر را نیز وارد کوتاه نویسی کردیم مثل اینکه در انگلیسی از شش نقطه به جای for استفاده می کنیم و نقاط 1، 2، 3، 4، 6 را به جای and استفاده می کنیم. اینکه کتاب در عرض دو سال تألیف گردید ولی متأسفانه اجرایی نشد چرا که این شیوه در بین نابینایان باید به صورت فرهنگ پیاده و ترویج گردد. در انگلیسی دو خط یک یعنی بلند و دو یعنی کوتاه وجود دارد البته کوتاه نویسی آمریکا با کوتاه نویسی بریتانیا متفاوت است. بنده مسلط ترین فرد در زمینه خط بریل هستم حتی خود نابینایان نیز به اندازه من اطلاعات ندارند.

ص: 334

* خوب است که شما را به عنوان پدر خط بریل معرفی کنیم.

- خیر، بنده پدر خط بریل نیستم ولی متخصص در خط بریل هستم چون خط بریل قبل از من به ایران وارد شد. من کسی هستم که بیشترین خدمات را در زمینه بریل ارائه نموده ام. من در زبان انگلیسی هم زیاد کار کردم. در بریل نِمْدکُد متمتیکس اَند ساینس هم کار کردم. در این زمینه می توانید به آقای دکتر رحیمی مراجعه کنید چون ایشان شاگرد آقای نِمْدکُد در آمریکا بودند و تنها دکترای رشته ریاضی ایشان هستند که در دانشگاه های تهران تدریس می کنند، البته در بین نابینایان در رشته ریاضی تحصیل کرده خیلی کم داریم. اکثر نابینایان در رشته ادبیات و علوم انسانی تحصیل کرده اند، البته سید مرتضی نیکزاد شاگرد من بود که دو سال در دانشگاه اصفهان رشته ریاضی خواند ولی با شروع انقلاب دانشگاه ها تعطیل شد. بنده هم در دانشگاه تهران تدریس داشتم و هم در دانشگاه اصفهان. در دانشگاه اصفهان به دانشجویان نابینا ریاضیات درس می دادم. علاوه بر این به تمام دانشجویان علوم تربیتی گرایش کودکان استثنایی روش های آموزشی نابینایان را هم تدریس می کردم. در دانشگاه تهران هم روش های آموزش ریاضیات به کودکان عقب مانده ذهنی را برای دانشجویان علوم تربیتی گرایش کوکان استثنایی تدریس می کردم.

* در زمینه کتاب گویا هم سابقه کاری دارید؟

- خیلی زیاد، من اولین کاری که در زمینه کتاب گویا انجام دادم در دانشگاه اصفهان بود. من قبل از آقای هادیان مسئول دفتر مشاوره دانشجویان نابینای دانشگاه اصفهان بودم و همچنین مؤسس این مرکز. در آن زمان هیچ کتابی برای دانشجویان نابینا وجود نداشت. ما با رئیس دانشگاه و معاونت دانشجویی وارد مذاکره شدیم. من پیشنهاد دادم که به عنوان کار دانشجویی به صورت آزاد از دانشجویان بینا درخواست کنیم که برای نابینایان کتاب ضبط کنند. پس از دو ماه بالاخره موافقت کردند در آن زمان اتاق آکوستیک و استودیو وجود نداشت. ما یک ضبط صوت و یک اتاق در اختیار دانشجویان بینا می گذاشتیم تا برای ضبط به آنجا بیایند. آخر ماه هم ساعات را تخمین می زدیم و به دانشگاه اعلام می کردیم و دانشگاه حقوق آنها را پرداخت می کرد. در کنار من دوستان و شاگردانم از جمله آقای سید مرتضی نیکزاد و محمدعلی سمیعی به رغم نابینایی هم کار می کردند. این مرکز بزرگ ترین مرکز تولید کتب درسی گویا برای نابینایان است و تاکنون پنج، شش مرکز تولید کتاب گویا را با هم مرتبط ساخته اند تا بتوانند تبادل اطلاعات بکنند.

* با این تفاسیر شما از سرمایه های ملی و بزرگ محسوب می شوید. چرا در مراکز نابینایان از شما استفاده ای نمی شود؟

- من این را از خداوند می خواهم. اگر بخواهند از ما استفاده کنند، باید از خود من استفاده کنند، نه از نام من، نام اشخاص اصلاً ارزش را مشخص نمی کند. از افرادی مثل آقای گلبیدی هم تا زمانی که در قید حیات بود باید استفاده می شد. در حال حاضر سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش نباید ما را رها کنند زیرا خداوند دانشش را به ما عطا فرموده و تمام کسانی که در عرصه نابینایان فعالیت

ص: 335

می کنند معترف اند که اطلاعات من از همه آنها بیشتر است. بنده خودم شخصاً به آموزش و پرورش مراجعه کردم و پیشنهاد دادم که دانشگاه تربیت معلم را مجدداً راه اندازی کنند تا من اطلاعاتم را در اختیارشان قرار دهم چرا که در دانشگاه ها در گرایش های استثنایی باید از من سر کلاس ها استفاده کنند. من علاقه به نشان داده شدن ندارم ولی دوست دارم از دانش من استفاده شود. زمانی که در تهران بودم، در تربیت معلم بلال حبشی تدریس می کردم اما همان جا هم قدرم را ندانستند. کتاب هایی را هم که تألیف کردم بسیار منحصر به فردند، ولی همه در حال خاک خوردن هستند و شاید هم نابود شدند.

* در پایان قرار شد همایشی یک روزه با حضور نخبگان شیراز در زمینه امور نابینایان به همت دفتر فرهنگ معلولین و با حمایت ها و دبیری آقای وجدانی نژاد برگزار گردد.

ص: 336

لازم می دانیم از این بزرگوارانی که در آغاز پایه گذار این حرکت بودند، مثل آیت الله شمس آبادی رحمت الله علیه، مرحوم حاج آقا احمد امامی و سایر عزیزان و برای آقای منصور زاده که از خطبای محترم بودند، جناب آقای مظاهری که الآن در قید حیات هستند و ان شاءالله سالم باشند. از عزیزان دیگر مثل آیت الله هاشمی و بزرگواران دیگر که بعضاً هستند، بعضاً نیستند، که تفصیل این موارد را خیلی یادمان نیست، آقای اقارب پرست، آقای گلبیدی، آقای فولادگر، آقای مرتضوی، آقای علوی این هایی که من در ذهنم دارم؛ از این بزرگواران آنهایی که رفته اند برایشان رحمت یاد می کنیم، و برای رفتگان بیت محترم بصیری ها رحمت و برای بازماندگان سلامت آرزو داریم.

در موضوع خدماتی که اشاره فرمودید که نهصد نفر در حال حاضر زیر پوشش این مجموعه هستند، سختی کار واقعاً معلوم است. ما یک وقت با یک آدم هشیار بیدار چشم باز گوش باز می خواهیم صحبت کنیم، یک وقت می خواهیم با نقطه و مربع و مثلث و اشاره و کنایه و لمس این را به جایی برسانیم که بتواند کار درستی انجام بدهد، بتواند با کامپیوتر کار کند، بتواند بنویسد، بتواند بخواند، اینها واقعاً خدمات ارزشمندی است که زبان از بیانش واقعاً عاجز است.

من دیدم که اصول این برنامه ها را می توان آموزشی فرهنگی، خود مسأله فرهنگی خیلی مهم است. مؤسساتی در اصفهان وابسته به بعضی جاها بودند که نابینای بیچاره ما را می بردند عقایدش را می گرفتند و دلش را هم کور می کردند. خدماتی اگر می دادند، در مقابل می خواستند دین و بصیرت دینی و اینها را بربایند. خب این حرکت مقدسی که ابابصیر شروع کرد و پایه گذاری کردند و تا امروز یعنی پنجاه سال است که کار می کنند، اینها واقعاً شایسته قدردانی است و از بُعد فرهنگی، عقیدتی، خدماتی، اشتغال، پزشکی و حتی تفریحی ورزشی، مسکن و ازدواج اهمیت دارد. اینها دقیقاً از مصادیق همان روایت نبی اکرم است که فرمودند: إذا مات ابن آدم انقطعَ عمله إلا من ثلاث: صدقة جاریة، أو علم ینتفع به من بعدِهِ، أو ولدٌ صالح یدعو له؛ «بحارالانوار، جلد2 صفحه 22».

به هرحال همین علم هم که به اینها می آموزند با آن سختی کار، این میراث کسی است که تعلیم می دهد، این میراث کسی است که مقدمات را فراهم می کند، صدقه جاریه است که به اینها خدمت رسانی می شود، و اولاد صالح، به هرحال اینها صاحب فرزند می شوند. وقتی که فرزند صالح بیاید مثل درختی است که از ثمرات آن برخوردار می شوند.

از گذشته کار که ما در اصفهان شاهد بودیم، در خیابان مسجد سید اولین کار شروع شد و به عنوان آموزشی بود. ولی این آموزشی کم کم با گسترش به آموزشی و خدماتی، الآن به جایی رسیده است که بیش از ده شاخه خدماتی در این عرصه دیده می شود.

البته من توفیق اینکه در این میان در این مؤسسه حضور پیدا کنم را نداشته ام. به خاطر اینکه بیشتر تهران بودم، نمایندگی مجلس را داشتم، ولی اخبار و اطلاعات این مجموعه را داشتیم، و به نوبه خودمان قدردانی می کنیم، به نوبه خودمان توفیق آرزو می کنیم، برای گذشتگان رحمت و برای بازماندگان و خدمتگزاران سلامت و موفقیت آرزو داریم.

اسلامی: اولاً اینکه این کارها حجتش با خودش است. یعنی اینکه زیبایی ها و کرامت هایی که در این زمینه هست، خودش مبین خودش است. این کارها این قدر زیباست که بیانش با خودش است،

ص: 338

یعنی نمی خواهد انسان بیان کند، وجودش کلاً زیباست. و با سابقه ای که الحمدالله دوستان شما داشتند و پدر و نزدیکان شما داشتند در این بخش، واقعاً قابل ارزیابی و قابل تقدیر است.

من یکی از مسائلی که پیشنهاد می کنم محضرتان، اینکه شما بیایید این حرکت را در کشور مدیریت کنید. یعنی کل سازمان ها و گروه هایی که به نوعی، چه دولتی و چه غیر دولتی اینها را در یک مجمعی جمع کنید، و هماهنگی بشود در افعال و همکاری در خدمات بشود. مثلاً حالا یک گروهی هستند که تجربیاتی ندارند و شما دارید، در اختیار آنها بگذارید. یا آنها امکاناتی دارند در اختیار شما بگذارند. این یکی از توصیه هایی است که بنده عرض می کنم که کل این مجموعه کشور را شما شناسایی کنید، ارزیابی کنید، حالا در ساختار فعالیت های بعدی که به اشتغالشان به ازدواجشان به مسکنشان اینها برخورد می کنید خیلی می تواند مفید قرار گیرد.

مسأله بعدی اینکه شما موقوفاتی را به این نام فعال کنید. یعنی افراد را وادار کنید تا برای این هدف وقف داشته باشند. افراد همه خوب هستند، منتها جهت هایشان فرق می کند. یکی مثلاً می خواهد به یتیم برسد آنجا حساس است، یکی می خواهد مسجد بسازد به آنجا حساس است، یکی می خواهد مدرسه بسازد به آن حساس است، یکی بیمارستان می خواهد بسازد. هر کسی حساسیت عاطفی دارد در بستر خدماتش. منتها این مسأله به نحوی است که همه را می تواند جذب کند. یعنی حجتش به قدری قوی است این آدم نابینا فرقی نمی کند پسر یا دختر، غیر از کسی که حالا آپاندیس گرفته و یا حتی سرطان دارد. سرطان را هر کس می شنود می گوید خب باید بمیرد، یعنی ذهنیت ها به مرگ منتهی می شود. ولی اینها چون جوانند و نوجوان هستند و آمدند در صحنه جامعه، زندگی را با اینها می بیند. یعنی باید زنده باشند و زندگی کنند، باید سامان داشته باشند، باید منزل داشته باشند، باید به ازدواج برسند، باید به تکامل علمی برسند. اینها را همه می توانند تصور کنند.

بهترین چیز این است که شما یک بروشور درست کنید و خلاصه ای از تاریخ این مجموعه از تولد تا به امروز و نوسانات گذشته را به طور اجمالی شرح بدهید، و هر کس می آید بدهید، و یک شماره حسابی هم آنجا بگذارید.

مسأله بعدی این که افراد را وادار کنید ثلثشان را بیاورند برای اینجا. چون بسیاری هستند می خواهند ثلث مالشان را برای چنین کار پاک و مطهری ایثار کنند.

بصیری: من چندین جای دیگر مسئولیت شغلی دارم. ما کارخانه صنعتی داریم. در دو سه تا از این کارخانه ها من مسئولیت دارم و امضادار هستم. چند تا انجمن دیگر شغلی و صنفی هم من درگیر هستم. ابابصیر اوقات عشق من است، اوقات ماندگار من است. یعنی با عشق و علاقه که می آیم اینجا، برای من هیچ بُعد مادی ندارد، ولی بعد معنوی اش فوق العاده برای من انرژی مثبت دارد. من از سال 90 این سمت را دارم، در خدمت نابیناها هستم و افتخار می کنم و همیشه از خدا می خواهم این توفیق را از من نگیرد. من پنجشنبه ها صبح تا ظهر اینجا هستم، و روزهای دیگر هم اگر جلسه باشد می آیم. اینجا تیم اجرایی داریم و مدیر اجرایی داریم که کارهای اجرایی را زیر نظر خود من انجام می دهند.

ص: 339

اسلامی: شما یک کار شغلی دارید و کارخانه دارید، آن جای خودش. جدای از آن منحصر در اینجا بشوید. انحصاراً فکرتان در این حوزه باشد. در این صورت می توانید رویش و رشد داشته باشید. و هم برنامه هایی که خدمتتان پیشنهاد کردم انجام بشود.

بنیاد غدیر را بنده با آقای خزعلی شروع کردم. بعد آقای صدیقی آمد و دکتر زهیرمنش. من با این آقایان دعوا دارم، می گویم وقتی شما قبول کردید مسئولیت بنیاد غدیر را دیگِ نباید کار دیگر داشته باشید. این فکر همین که در یک زاویه دیگر برود، درصد ضررش بیشتر است. شما باید وقت و انرژی خود را انحصاراً روی این کار بگذارید.

قندی: در استان اصفهان بیشتر نابیناها برای کجا هستند؟ کدام مناطق بیشتر نابینا دارد؟

بصیری: این طور نمی شود. نقشه اصفهان را که شما اینجا ملاحظه می فرمایید، آن دایره ها که مشخص کردیم، محلات را مشخص کردیم که در این محل چند تا نابینا وجود دارد. ریشه اش را که ما پیگیری کردیم، بیشتر بیماری های وراثتی است، یعنی درواقع وصلت های خانوادگی. ما خانواده داریم چهار تا نابینا دارد. نابیناهایی داریم که اینها تا سن هجده سالگی بیست سالگی سالم هستند، یک دفعه در یکی دو سال نابینا می شوند. یک بیماری به نام آر پی هست که در آدم های جوان خیلی پیشرفتش تند است و در آدم های مسن تر کمتر. این بیماری اول دید را کم کم محدود می کند. معمولاً دید را به چهار قسمت تقسیم می کنند، یعنی چهار حوزه برای میدان بینایی تعریف می کنند. بعضی وقت ها یک حوزه را از دست می دهند. مثلاً زیر را دیگر نمی بیند. بعضی وقت ها تونلی می شود، یعنی آن چیزی را که فقط روبرویش است را می بیند، و این دید 150 درجه را که ما داریم دیگر این فرد ندارد. بعضی وقت ها یک طرف چشمشان می بیند و طرف دیگر نمی بیند. اینها الآن دسته بندی شده نیست، ولی انواع بیماری های چشم فوق العاده زیاد است، و این ریشه اش هم وراثتی است. یک سری هم عارضی هستند. یا تصادف می کنند یا بیماری می گیرند و نابینا می شوند.

قندی: برای پیشگیری هم کاری می شود یا نه؟

بصیری: الآن از نظر بهداشت کشوری مشاوره اجبار است. قبل از اینکه دختر و پسر بخواهند ازدواج کنند باید بروند تست بگیرند. خب در این تست ها به این مسأله رسیدگی می شود. ما الآن دوستانی را داریم که در بخش ژنتیک هستند. بخش ژنتیکی هزینه خیلی بالایی دارد. یعنی اگر کسی بخواهد یک تست ژنتیکی بدهد، امروز چهار میلیون تومان فقط باید بدهد به خارج از کشور. ابزاری مصرف می شود برای این کار که یک بار مصرف است، باید این را بخرند، و این باید از خارج بیاید. این هزینه گرانی است، اینها نمی توانند بدهند. الآن دوستانی که می آیند اینجا و نیاز می شود این تست را انجام بدهند، باید یک آدم خیری پیدا کنیم، کمک کنند تا این کار انجام بشود.

قندی: پیرو صحبت هایی که حاج آقا اسلامی فرمودند در رابطه با جذب خیریم، یکی از چیزهایی که می تواند نقش داشته باشد به نظر من استفاده کردن از خود نابیناهاست در صحبت

ص: 340

کردن با آن افراد خیر. چون خود شما که بروید آن اثر را ندارد، ولی اگر یک فرد خاصی صحبت کند مؤثرتر خواهد بود.

رهبر: آخرین جمله ای که می گویم، اولاً شاید این گفتگوهای ما را عزیزانی ببینند یا بشنوند یا جایی بخوانند. این خدمت رسانی انسانی و فرهنگی که اسلام این همه روی آن تأکید می کند، و استفاده از این مال و دارایی هایی که می ماند و انسان همراهش هیچ چیز نمی برد، این یکی از راه هایی است که واقعاً مؤمنین و مسلمین و خیرین و خواهر و برادر کم نیستند کسانی که بسیار کارهای خیر می کنند بی سر و صدا. کسانی هستند که الآن میلیاردی برای ساختمان مثلاً فلان امامزاده پول می گذارند. اینها باید بدانند که این جور خدمات انسانی به مراتب ثواب و ارزشش بالاتر از آن ابنیه ای است که حالا فقط بناست. البته آنها هم بزرگداشت است.

بحمدالله فرهنگ خیر و خیر رسانی در کشور ما جا افتاده و خوب است، اما بیش از این، بدون اینکه خدای ناکرده آن نابینا تحقیر شود، بدون اینکه بگویند پول برای اینها داریم جمع می کنیم. باید یک عده افراد را یک کسانی باید توجیه کنند که آقا از ثلثتان از دارائی تان برای این کارها بگذارید، و ثواب و ارزش این کار تبلیغ بشود، تبلیغ شده است البته. این راهی است که خیلی مفید است، و خب تا حالا هم بالاخره پیشرفت ها با همین ها بوده. منتها باید این را توسعه داد که خدمت انسانی و خدمت فرهنگی از همه خدمت ها ارزشش بالاتر است. این یک خدمت انسانی و خدمات فرهنگی و دینی است که دین این را، شخصیت این را، حیثیت این بچه، را این زن را، این دختر را با این کار ما داریم نگه می داریم. با این کار هم وجدان ها راضی می شود، هم خدا راضی می شود و هم باقیات و صالحات است.

ص: 341

ص: 342

با آنها انجام می دادم، اسم فامیل خصوصیات، ساکن کجا هستند و یک تشکیل پرونده ای می دادیم. بعد سال تحصیلی که شروع شد، تقریباً سه چهار ماه اول که این تشکیل پرونده ها را انجام دادیم، بعد شروع کردیم به بازدید منزل رفتن ها، که آمار خیلی زیادی بودند این بچه ها، مخصوصاً آنهایی که پانسیون بودند که اکثراً پنجشنبه جمعه ها می رفتند برمی گشتند، باید در آن زمان ها این بازدید منزل ها را انجام می دادیم.

* کدام دانشگاه تحصیل کرده اید؟

دانشگاه آزاد خمینی شهر.

* سال فارغ التحصیلی تان با شروع به کار در ابابصیر همزمان بود؟

من به محض اینکه مدرک گرفتم به عنوان کارورز آمدم ابابصیر.

* یعنی بلافاصله از دانشگاه وارد ابابصیر شدید.

دقیقاً. یک سال طرحم را باید می گذراندم تا مدرکم را می گرفتم.

* تا چند سال آنجا بودید؟

تقریباً پنج شش سال.

* چه سالی خارج شدید، علت خارج شدنتان تعطیلی مدرسه بود یا اینکه خودتان رفتید؟

علت خارج شدنم همان قضایای پیش آمده بود.

* شما زمانی که مدیر جدید آمدند، اینجا بودید؟

آقای ملاباشی که بعد از آقای مظاهری آمدند، یک ماه نهایتاً اینجا بودم.

* آن وقت در قسمت شبانه روزی در قسمت پانسیون هم بودید؟

بله.

* خب بفرمایید ادامه صحبت هایتان را.

گفتم، تشکیل پرونده ها شد و بعد بازدید منزل ها شد. بعد از اینکه کارورزی من تمام شد آقای مظاهری گفتند که نیاز داریم به نیروی مددکار در قسمت خیریه ابابصیر و دیگر قرارداد بستیم ما به عنوان مددکار خیریه.

ص: 344

خانم ملک محمدی قسمت آموزش و پرورش اداره استثنایی را کار می کردند، این طرف هم کار خیریه را بچه ها با من بیشتر مَچ بودند. کلاس های گبه بود آن بالا که خانم شوقانی و خانم وحدت پور اینها همه را می شناسیم با هم کار می کردیم.

* شما صبح که می آمدید تا چه ساعتی کار می کردید؟

من از ساعت هفت و نیم صبح تا سه و نیم بعدازظهر کار می کردم.

* این بازدیدهایی که می کردند برای چه منظوری بود و چه کاربردی داشت؟

یک سری از خانواده ها بودند که مشکلات مالی داشتند. چیزی که توی ذهنم برجسته است، برای مثال یک خانواده بود که دو تا بچه نابینا داشتند. پدر بنا به هر دلایلی همسر دوم اختیار کرده بود، و این همسر دوم با همسر اولی که دو تا بچه نابینا داشت مشکل پیدا کرده بود. یک بازدید منزل کردیم و طبق صحبت هایی که شد، قرار شد یک اتاق جدا برای این خانم اول ما بسازیم. زمانی که رفتیم بازدید و دیدیم چنین شرایطی است، و آن شوهر اصلاً توان ساخت این خانه را نداشت، یک ساختمان جدا ما برای همسر اول ساختیم با دو تا فرزند نابینایی که داشت.

* مادرشان سالم بود؟

بله، و گویا به خاطر اینکه دو تا بچه نابینا داشت، شوهر همسر دیگر اختیار کرده بود.

یک خانم نابینایی هم بود که بنده خدا خیلی کتاب های بریل را می خواست. ما رفتیم بازدید کارهایش را انجام دادیم و دیدیم که واقعاً دارد درس می خواند و نیاز دارد. با هماهنگی های خاص آن کتاب هایی را که نیاز داشت برایش آماده می کردیم و می فرستادیم.

بیشتر بازدیدهایی که انجام می دادیم، کارهای خیری که می خواستند، یعنی چیزهایی که نیاز داشتند را لیست می کردند می فرستادند درخواست می دادند و طبق درخواستی که می دادند ما بازدید منزل را انجام می دادیم.

یک بازدیدی که انجام می دادیم چهار پنج ماه دیگر مجدد دوباره یک سر می زدیم که ببینیم آن روالی که انجام داده ایم آیا مانده یا اصلاً نمانده. بعد در کارهای آموزشی شد و کلاس های گبه شروع شد که من مسئول کلاس های گبه و فرش هم بودم.

* حالا بچه هایی که آنجا بودند، اگر نیاز به مشاوره داشتند کجا مشاوره می دادند؟

خانم گشتستانی مشاور ابابصیر بودند.

* مشاور روانشناسی؟

کارشناس مشاوره بودند، بله. قسمت اداره آموزش پرورش استثنایی خانم گشتستانی کار می کردند.

ص: 345

* بعد اگر کسی مریض بود خدمات پزشکی داشتید؟

خدمات پزشکی هم بیشتر خودم می رفتم. چون یک دوره کمک های اولیه را گذرانده بودم و به خاطر همین بیشتر در این چیزها. یکی دو بار برحسب اتفاق رفتم انجام دادم، دیگر از آن به بعد در پانسیون هر اتفاقی می افتاد حالا یا من بودم یا خانم آقایی، با همدیگر هماهنگ می کردیم. یا آقای ملک زاده.

* آن موقع چند نفر اینجا محصل بودند؟

مجموعاً پسر و دختر تقریباً بالای سیصد نفر در مقاطع مختلف.

بعد یک سری کلاس های کامپیوتر برایشان گذاشتیم. هماهنگ کردن بچه های کلاس کامپیوتر و کلاس گبه و فرش و ... .

* کلاس کامپیوتر چه سالی بود؟

یکی دو سال بعد از ورود من بود. خانم کیانی مسئول سایت کامپیوتر بودند.

* آن موقع کامپیوتر زیاد فراگیر نبود.

نبود، ولی سیستم داشتیم. یک نرم افزار بر روی سیستم ها نصب کرده بودیم که گویا باشد. خانم کیانی آمدند و یک مربی هم گرفتیم، هم خانم کیانی و هم یک مربی کنار دستشان با بچه ها کار می کردند. از طرفی هم خانم مهنام که کارشناس زبان بودند، همزمان با هم هر سه نفر در کلاس حضور داشتند.

* اتفاق مهمی افتاده که برایتان خاطره باشد، به عنوان یک خاطره بفرمایید؟

سال دومی که من در ابابصیر حضور داشتم انتخاب شدم برای اردوی تابستانی مشهد. چون من تا به حال با بچه های نابینا نرفته بودم و نمی دانستم چه کار باید بکنم و بچه ها همه نابینا، یک کار سختی بود برایم. در عین حال به هر مربی پنج الی شش نفر از بچه ها را سپرده بودند. آن موقع گفتم خانم آقایی من واقعاً نمی توانم. من ماندم که چطوری می توانیم این بچه ها را تا حرم کمک کنیم. بچه ها سال های قبل رفته بودند و تجربه داشتند و می دانستند مربی های قبلی چه کار می کردند. یکی از بچه ها برگشت گفت خانم شیخ صراف نگران نباشید، ما خودمان بلد هستیم، دست هایمان را توی هم حلقه می کنیم می آییم دنبال شما. گفتم حالا شما دست هایتان را حلقه می کنید، من چطوری شما را داشته باشم؟ خیلی جالب بود، گفت تمام این چادرها را به هم گره بزنید. باورتان نمی شود، شش تا بچه بودند که با خودم می شدند هفت تا، تمام این دم چادرها را به هم گره زدیم، به استثنای بچه هایی که دست هایشان را در هم حلقه کرده بودند. و این چادر اگر یک مقدار با فاصله می آمد از سر دیگری

ص: 346

کشیده می شد. نمی دانید ما با چه فاجعه ای رسیدیم به حرم. این خاطره در ذهن من برجسته ماند، که بعد از آن برای حرم رفتن دیگر چادر به هم نبستیم و دیگر ترجیح دادیم همان حلقه حلقه ای برویم.

همان روز وقتی که ما داشتیم برمی گشتیم، رستوران امام رضا داشتند ژتون می دادند. دیدیم که این بچه ها خیلی مشتاق هستند. من برحسب اتفاق رفتم گفتم که یک تعداد از بچه ها ابابصیر همراه من هستند، می توانم ژتون غذا داشته باشم، که بنده خدا همان موقع سه تا پرس غذا آورد، که این بچه ها همانجا اصلاً نگذاشتند ما برسیم به مسافرخانه و دور هم همانجا خوردند.

* فعالیت در ابابصیر چه تأثیر مثبتی در زندگی شما داشته؟

زمانی که من وارد ابابصیر شدم، خدا رحمت کند مادرم را، یکی از مخالفین سرسخت من ایشان بودند. مخالفت ایشان اول به خاطر مسافت بود و بعد می گفتند که تو توان برخورد با اینجور بچه ها را نداری، نمی توانی، روحیه ات نمی کشد. اگر بروی در روحیه ات تأثیر می گذارد، افسرده برمی گردی، این کار را نکن. گفتم باشد، من دوره کارورزیم را می روم، بعد دیگر نمی روم. خب مجبور بودم، چون بهزیستی کارورزی را اعلام کرده بود. بعد یک سال کارورزی زمانی که آقای مظاهری به من گفتند قرارداد ببندم، گفتم مادر بروم یا نه؟ ایشان گفتند که برو. گفتم چطور شد، شما که به من می گفتید نرو؟ مادرم گفت زمانی که تو رفتی و برگشتی از لحاظ خُلق و خو، صبوری، آن اطمینان قلبی، آن آرامش را بسیار در تو می بینم. بالاخره مادر حس می کنند چنین چیزی را، و واقعاً همین طور بود. واقعاً صبورم کرد. کار کردن با این بچه ها واقعاً صبوری می طلبد، واقعاً عشق می طلبد، دوستشان داشته باشی تا بتوانی با آنها کار کنی. به خاطر آن حسی که ندارند خیلی احساساتشان قوی است، ارتباطات عاطفی شان خیلی قوی است. خیلی برایم جالب بود، خیلی.

من بعد از ابابصیر هر جا کار کردم توانبخشی کار کردم. همه اش توانبخشی، یعنی جسمی، ذهنی، اوتیسم، سندرم داون. ولی برخلاف اینکه همه می گویند چه توانی داری، چطور می توانی، ولی خداییش خیلی دوست دارم. فکرش را نمی کردم که این صبوری را ابابصیر به من بدهد. آن صبوری و آن آرامش قلبی را هنوز هم دارم.

* از نظر بُعد معنوی و مذهبی چطور؟

تأثیر که خب قطعاً داشت، چون محیط یک محیط کاملاً مذهبی بود، و ورود به اینجا با حجاب کامل چادر باید می رفتیم.

* شما از خانواده با حجاب بودید؟

بله، بودم، ولی بدون چادر، مانتویی بودم. زمانی که رفتم و آنجا دیدم که در آن محیط همه چادری هستند، حس کردم که می طلبد یک چنین چیزی را که باید با چادر وارد یک فضای معنوی بشویم. یعنی همه همین جور بودند. من بعد از آن دیگر با چادر رفتم و خیلی هم خوشحال بودم از این بابت. با اینکه اوایل خیلی برایم سخت بود، ولی از لحاظ معنوی خیلی آرامش را به من داد خدا را شکر.

ص: 347

* با بچه هایی که آن موقع با آنها کار می کردید هنوز هم ارتباط دارید؟

بله. تقریباً هفته پیش بود که یک تعدادی از این بچه ها را دیدم، هماهنگ کردیم و آمدیم همدیگر را ملاقات کردیم. بله ارتباط دارم کاملاً، تلفنی، حضوری، تماسی، پیامکی بوده.

* اگر ابابصیر هنوز به همان شکل بود دوست داشتید باز هم بیایید؟

خیلی، خیلی. خیلی وقت ها می نشینم یاد خاطراتش می کنم.

* الآن کجا کار می کنید؟

من تقریباً هفت هشت ماهی است که یک مهدکودک زده ام خودم در خیابان شریف واقفی.

* آن زمان که شما در ابابصیر مشغول بودید، مخاطبین شما بیشتر پسرها بودند یا دخترها؟ می خواهم بدانم دخترها بیشتر به شما نیاز داشتند یا پسرها؟

قطعاً دخترها. از لحاظ عاطفی و حسی بیشتر دخترها ارتباط می گرفتند.

* یعنی نیاز بیشتری داشتند.

ترجیحاً بله.

* یعنی این قضیه کلیت دارد، با توجه به اینکه در مراکز بینایی هم تجربه دارید؟

بله کلیت دارد. جنس دختر بیشتر وابسته است و احساسی تر است. حالا شاید یک مشکل مشابهی بین دختر و پسر داشتیم، که پسر اصلاً در این وادی ها نبود که مثلاً این مشکل برای مادرش است، ولی دخترها حساس تر و عاطفی تر هستند و قطعاً می آمدند بیان می کردند.

* اجتماع ما نسبت به ابابصیر آشنایی دارد یا نه؟ در زمان فعلی بازتاب بیرونی ابابصیر در اجتماع ما چگونه است؟

آن موقع که کار می کردم عملاً نه، شاید کسی نمی دانست که ابابصیری هست که مخصوص بچه های نابیناست. بُلد بودن این بچه های معلول بیشتر از طریق بهزیستی خیلی برای جامعه جاافتاده بود. وقتی می آیند خصوصی می کنند مراکز را، خب من {..} هم کار می کردم، که آنها هم جسمی ذهنی هستند، دقیقاً آنها هم چنین مشکلی را داشتند. مثل ابابصیر که خیلی از خانواده ها نمی دانستند که یک ابابصیری هست که فقط و صرفاً برای نابیناهاست. ولی خب با گذر زمان، و خود بچه هایی که رفتند جلو و دوره ها را گذراندند و رفتند بهزیستی اعلام کردند، چرا، این طرف و آن طرف من می رفتم می پرسیدم حس می کنم الآن بیشتر نمایان تر شده ابابصیر. یکی اینکه در خود بهزیستی

ص: 348

خیلی دارند بیانش می کنند، دوم اینکه خود بچه ها خیلی برایشان مهم است که دارند بیانش می کنند، و اینکه یک جایی شده که الآن خانواده ها می دانند، مردم می دانند که عملاً بهزیستی زیاد امیدی بهش نیست، پس برویم سراغ مراکز خصوصی که دارند برای بچه ها کار می کنند.

الآن بله، جا افتاده برای مردم. مثلاً زمانی که من می گویم ابابصیر، می دانند برای نابیناهاست، این در ذهنشان است، ولی شاید آن موقع نه.

* یک سؤال خصوصی، شما ازدواج کرده اید؟

اتفاقاً می خواستم همین را بگویم که ابابصیر غیر از شرایط روحی و معنوی که برای من داشت، ازدواجم هم در خود ابابصیر رخ داد. همسرم همکار خودم بود در ابابصیر، آقای شریعتی کارمند آقای مظاهری بودند که بعد از آن ازدواج کردیم.

* اولاد هم دارید؟

یک دوقلو که یک پسر و یک دختر هستند که الآن چهارم دبستان هستند.

ص: 349

ص: 350

ص: 352

وی تصریح کرد: همچنین با توجه به اینکه آثار هنری بسیاری از سوی روشندلان تولید می شود، درصدد هستیم آثار هنری و تولیدات روشندلان در فروشگاه های کوثر شهرداری عرضه شود.

شهردار اصفهان در خصوص بسترسازی شهرداری برای اشتغال نابینایان تصریح کرد: شهرداری در حوزه های تصدی گری و تولی گری ورود پیدا نمی کند. در عین حال، در موضوع اشتغال ادارات دیگر نیز نقش دارند. اما تنها کار شهرداری این است که می تواند در حوزه های مختلف بستر را برای روشندلان فراهم کند. همچنین باید اتاق فکری با مشارکت شهرداری و روشندلان تشکیل شده و راهکارهای اجرایی و عملیاتی برای اشتغال نابینایان ارائه شود. وی خاطر نشان کرد: شهرداری می تواند به صورت پروژه ای از ظرفیت و پتانسیل نابینایان استفاده کند.

جمالی نژاد با بیان اینکه ابتدا باید ظرفیت های روشندلان را احصا و در ادامه بسترسازی کنیم، گفت: نه تنها باید مناسب سازی فضاهای شهری برای روشندلان صورت بگیرد، بلکه باید نگاه شهر و شهروندان را نسبت به آنها تغییر دهیم. وی با تأکید بر اینکه روشندلان ناتوان نیستند، بلکه باید اراده را از نابینایان یاد گرفت، گفت: باید بسترهایی فراهم شود که نه تنها شهرداری، بلکه سایر دستگاه ها نیز از آنان استفاده کنند. شهردار اصفهان در خصوص مناسب سازی حمل و نقل عمومی برای استفاده نابینایان افزود: لازم است گویا کردن اتوبوس ها در برنامه های شهری قرار گیرد و فضایی مهیا شود تا روشندلان بتوانند راحت تر و بهتر از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند.

دکتر جمالی نژاد خاطر نشان کرد: لازم است نگاه نابینایان را نسبت به خودشان عوض کنیم تا آنان ایمان پیدا کنند که شهروندان مؤثر و کارآمد شهر زیبای خدا هستند و سهم روشندلان در زیبایی و توسعه اصفهان کم از دیگر شهروندان نیست.

یادآور می شود: از جمله مباحث مطرح شده در جلسه مشترک شهردار اصفهان با اعضای هیئت امنای مؤسسه ابابصیر مواردی همچون اشتغال، پیش بینی نمایشگاه های فصلی و دائمی برای ارائه و فروش محصولات تولید شده توسط نابینایان به خصوص بازارهای کوثر، در نظر گرفتن امکانات خاص در سطح شهر برای نابینایان به خصوص در زمینه مناسب سازی معابر و حمل و نقل عمومی، فرهنگ سازی در خصوص نحوه برخورد با نابینایان، اختصاص ردیف بودجه ثابت برای تولید کتاب های گویا و صوتی ویژه نابینایان، اختصاص بخشی از برنامه های رسانه های شهری برای انعکاس مشکلات، توانمندی ها و ظرفیت های نابینایان، گویا کردن اتوبوس، پیش بینی غرفه های مخصوص نابینایان در محل جدید احداث نمایشگاه بین المللی اصفهان بود.

مؤسسه آموزشی ابابصیر در سال 48 با اهداف آموزشی و سایر خدمات به افراد نابینا و کم بینا و ایجاد فرصت های برابر اجتماعی و زیستی توسط تعدادی از خیرین اصفهان، حمایت های مالی مردم نیکوکار و علمای تراز اول شهر اصفهان تأسیس شده است. فعالیت های این مؤسسه در چهار گروه تخصصی مددکاری، آموزشی و فرهنگی، ورزشی، اشتغال و پزشکی صورت می گیرد و نه تنها در استان اصفهان، بلکه در چهار محال و بختیاری فعال بوده و تا پایان سال گذشته بیش از 870 مددجو را در سطح این دو استان تحت پوشش خود قرار داده است.

ص: 354

بازدید شهردار اصفهان، مهر ماه 1394

ص: 355

ص: 359

توزیع سبد کالای مواد غذایی

ص: 360

ارائه خدمات چشم پزشکی

ص: 361

برگزاری اردوهای گردشگری فرهنگی

ص: 362

نمونه کاپ های ورزشی مددجویان ابابصیر در مسابقات کشوری

ص: 363

تیم گلبال ابابصیر مسابقات دسته یک کشوری، سال 1393

ص: 364

شرکت در دوازدهمین نمایشگاه قرآن و عترت، تیرماه 1394

ص: 365

مراسم روز جهانی عصای سپید در دانشگاه راغب اصفهانی، مهرماه 1394

ص: 366

مراسم روز جهانی عصای سپید در دانشگاه راغب اصفهانی، مهرماه 1394

ص: 367

بازدید مدیرعامل و مدیر اجرایی ابابصیر از مؤسسه نیکوکاری رعد الغدیر تهران، دی ماه 1394

ص: 368

تصویر

ص: 370

تصویر

ص: 371

تصویر

ص: 372

تصویر

ص: 373

تصویر

ص: 374

تصویر

ص: 375

تصویر

ص: 376

تصویر

ص: 377

ص: 378

ابابصیر در جامعه نابینایی یک نهاد الگو محسوب می شود، همانطور که مدرسه باغچه بان در جامعه ناشنوایی اهمیت خاص دارد. از طرف دیگر همانطور که در کتاب، دسته ای از کتب رفرنس و مرجع هستند و در بین انسان ها هم «جامعه مرجع» یا «شخصیت مرجع» داریم، در نهادها و مراکز هم بعضی از آنها در حکم رفرنس و مرجع می باشند. اینها وظیفه الگوپردازی دارند و راه درست را به دیگر نهادها نشان می دهند.

ابابصیر یکی از این گونه مراکز است، به همین دلیل تحقیقات بسیار درباره آن انجام و عرضه شده است. خود این تحقیقات هم اهمیت دارند و شیوه پژوهش مطلوب را نشان می دهد، دغدغه ها و موضوعاتی که درباره آنها تحقیق شده را هم معرفی می کند. به هر حال درصدد برآمدیم تحقیقات درباره ابابصیر را در کنار تحولات تاریخی آن بیاوریم؛ زیرا این تحقیقات هم بخشی از هویت ابابصیر است.

ص: 380