ص: 2

دعای ندبه، زندگی در فردایی نورانی

اصغر طاهرزاده

ص: 3

ص: 4

دعای ندبه

فصل اول

فلسفه ارسال رسولان

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا جَرَی بِهِ قَضَاؤُکَ فِی أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ دِینِکَ إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَکَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ الَّذِی لا زَوَالَ لَهُ وَ لا اضْمِحْلالَ بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیْهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْیَا الدَّنِیَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَکَ ذَلِکَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِهِ فَقَبِلْتَهُمْ وَ قَرَّبْتَهُمْ وَ قَدَّمْتَ لَهُمُ الذِّکْرَ الْعَلِیَّ وَ الثَّنَاءَ الْجَلِیَّ وَ أَهْبَطْتَ عَلَیْهِمْ مَلائِکَتَکَ وَ کَرَّمْتَهُمْ بِوَحْیِکَ وَ رَفَدْتَهُمْ بِعِلْمِکَ وَ جَعَلْتَهُمُ الذَّرِیعَةَ إِلَیْکَ وَ الْوَسِیلَةَ إِلَی رِضْوَانِکَ فَبَعْضٌ أَسْکَنْتَهُ جَنَّتَکَ إِلَی أَنْ أَخْرَجْتَهُ مِنْهَا وَ بَعْضٌ حَمَلْتَهُ فِی فُلْکِکَ وَ نَجَّیْتَهُ وَ مَنْ آمَنَ مَعَهُ مِنَ الْهَلَکَةِ بِرَحْمَتِکَ وَ بَعْضٌ اتَّخَذْتَهُ لِنَفْسِکَ خَلِیلا وَ سَأَلَکَ لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ فَأَجَبْتَهُ وَ جَعَلْتَ ذَلِکَ عَلِیّا وَ بَعْضٌ کَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَرَةٍ تَکْلِیما وَ جَعَلْتَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ رِدْءا وَ وَزِیرا وَ بَعْضٌ أَوْلَدْتَهُ مِنْ غَیْرِ أَبٍ وَ آتَیْتَهُ الْبَیِّنَاتِ وَ أَیَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ کُلٌّ شَرَعْتَ لَهُ شَرِیعَةً وَ نَهَجْتَ لَهُ مِنْهَاجا وَ تَخَیَّرْتَ لَهُ أَوْصِیَاءَ مُسْتَحْفِظا بَعْدَ مُسْتَحْفِظٍ مِنْ مُدَّةٍ إِلَی مُدَّةٍ إِقَامَةً لِدِینِکَ وَ حُجَّةً عَلَی عِبَادِکَ وَ لِئَلا یَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ وَ یَغْلِبَ الْبَاطِلُ عَلَی أَهْلِهِ وَ لا یَقُولَ أَحَدٌ لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنَا رَسُولا مُنْذِرا وَ أَقَمْتَ لَنَا عَلَما هَادِیا فَنَتَّبِعَ آیَاتِکَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزَی

ص: 5

فصل دوم

نقش تاریخی وهدایت گرانه حضرت محمد صلی الله علیه و آله

إِلَی أَنِ انْتَهَیْتَ بِالْأَمْرِ إِلَی حَبِیبِکَ وَ نَجِیبِکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَکَانَ کَمَا انْتَجَبْتَهُ سَیِّدَ مَنْ خَلَقْتَهُ وَ صَفْوَةَ مَنِ اصْطَفَیْتَهُ وَ أَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَیْتَهُ وَ أَکْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ قَدَّمْتَهُ عَلَی أَنْبِیَائِکَ وَ بَعَثْتَهُ إِلَی الثَّقَلَیْنِ مِنْ عِبَادِکَ وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُرَاقَ وَ عَرَجْتَ بِهِ [بِرُوحِهِ] إِلَی سَمَائِکَ وَ أَوْدَعْتَهُ عِلْمَ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی انْقِضَاءِ خَلْقِکَ ثُمَّ نَصَرْتَهُ بِالرُّعْبِ وَ حَفَفْتَهُ بِجَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ الْمُسَوِّمِینَ مِنْ مَلائِکَتِکَ وَ وَعَدْتَهُ أَنْ تُظْهِرَ دِینَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ وَ ذَلِکَ بَعْدَ أَنْ بَوَّأْتَهُ مُبَوَّأَ صِدْقٍ مِنْ أَهْلِهِ وَ جَعَلْتَ لَهُ وَ لَهُمْ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکا وَ هُدًی لِلْعَالَمِینَ فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنا وَ قُلْتَ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرا ثُمَّ جَعَلْتَ أَجْرَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَوَدَّتَهُمْ فِی کِتَابِکَ فَقُلْتَ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَ قُلْتَ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ وَ قُلْتَ مَا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلا مَنْ شَاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلا فَکَانُوا هُمُ السَّبِیلَ إِلَیْکَ وَ الْمَسْلَکَ إِلَی رِضْوَانِکَ

فصل سوم

جایگاه تاریخی ونقش هدایت گرانه حضرت علی علیه السلام

فَلَمَّا انْقَضَتْ أَیَّامُهُ أَقَامَ وَلِیَّهُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا هَادِیا إِذْ کَانَ هُوَ الْمُنْذِرَ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ فَقَالَ وَ الْمَلَأُ أَمَامَهُ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَ قَالَ

ص: 6

مَنْ کُنْتُ أَنَا نَبِیَّهُ فَعَلِیٌّ أَمِیرُهُ وَ قَالَ أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ وَ سَائِرُ النَّاسِ مِنْ شَجَرٍ شَتَّی وَ أَحَلَّهُ مَحَلَّ هَارُونَ مِنْ مُوسَی فَقَالَ لَهُ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلا أَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی وَ زَوَّجَهُ ابْنَتَهُ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ أَحَلَّ لَهُ مِنْ مَسْجِدِهِ مَا حَلَّ لَهُ وَ سَدَّ الْأَبْوَابَ إِلا بَابَهُ ثُمَّ أَوْدَعَهُ عِلْمَهُ وَ حِکْمَتَهُ فَقَالَ أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْمَدِینَةَ وَ الْحِکْمَةَ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا ثُمَّ قَالَ أَنْتَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَارِثِی لَحْمُکَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُکَ مِنْ دَمِی وَ سِلْمُکَ سِلْمِی وَ حَرْبُکَ حَرْبِی وَ الْإِیمَانُ مُخَالِطٌ لَحْمَکَ وَ دَمَکَ کَمَا خَالَطَ لَحْمِی وَ دَمِی وَ أَنْتَ غَدا عَلَی الْحَوْضِ خَلِیفَتِی وَ أَنْتَ تَقْضِی دَیْنِی وَ تُنْجِزُ عِدَاتِی وَ شِیعَتُکَ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُمْ حَوْلِی فِی الْجَنَّةِ وَ هُمْ جِیرَانِی وَ لَوْ لا أَنْتَ یَا عَلِیُّ لَمْ یُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدِی وَ کَانَ بَعْدَهُ هُدًی مِنَ الضَّلالِ وَ نُورا مِنَ الْعَمَی وَ حَبْلَ اللَّهِ الْمَتِینَ وَ صِرَاطَهُ الْمُسْتَقِیمَ لا یُسْبَقُ بِقَرَابَةٍ فِی رَحِمٍ وَ لا بِسَابِقَةٍ فِی دِینٍ وَ لا یُلْحَقُ فِی مَنْقَبَةٍ مِنْ مَنَاقِبِهِ یَحْذُو حَذْوَ الرَّسُولِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا وَ یُقَاتِلُ عَلَی التَّأْوِیلِ وَ لا تَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ قَدْ وَتَرَ فِیهِ صَنَادِیدَ الْعَرَبِ وَ قَتَلَ أَبْطَالَهُمْ وَ نَاوَشَ ذُؤْبَانَهُمْ فَأَوْدَعَ قُلُوبَهُمْ أَحْقَادا بَدْرِیَّةً وَ خَیْبَرِیَّةً وَ حُنَیْنِیَّةً وَ غَیْرَهُنَّ فَأَضَبَّتْ عَلَی عَدَاوَتِهِ وَ أَکَبَّتْ عَلَی مُنَابَذَتِهِ حَتَّی قَتَلَ النَّاکِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ

فصل چهارم

از شهادت علی علیه السلام تاغیبت مهدی عجل الله تعالی فرجه

وَ لَمَّا قَضَی نَحْبَهُ وَ قَتَلَهُ أَشْقَی الْآخِرِینَ یَتْبَعُ أَشْقَی الْأَوَّلِینَ لَمْ یُمْتَثَلْ أَمْرُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی الْهَادِینَ بَعْدَ الْهَادِینَ وَ الْأُمَّةُ مُصِرَّةٌ عَلَی مَقْتِهِ مُجْتَمِعَةٌ عَلَی قَطِیعَةِ رَحِمِهِ وَ إِقْصَاءِ وُلْدِهِ إِلا الْقَلِیلَ مِمَّنْ وَفَی لِرِعَایَةِ الْحَقِّ فِیهِمْ فَقُتِلَ مَنْ قُتِلَ وَ سُبِیَ مَنْ سُبِیَ وَ أُقْصِیَ مَنْ أُقْصِیَ وَ جَرَی الْقَضَاءُ لَهُمْ بِمَا یُرْجَی

ص: 7

لَهُ حُسْنُ الْمَثُوبَةِ إِذْ کَانَتِ الْأَرْضُ لِلَّهِ یُورِثُهَا مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ وَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولا وَ لَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ فَعَلَی الْأَطَائِبِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا فَلْیَبْکِ الْبَاکُونَ وَ إِیَّاهُمْ فَلْیَنْدُبِ النَّادِبُونَ وَ لِمِثْلِهِمْ فَلْتُذْرَفِ الدُّمُوعُ وَ لْیَصْرُخِ الصَّارِخُونَ وَ یَضِجُّ الضَّاجُّونَ وَ یَعِجُّ الْعَاجُّونَ أَیْنَ الْحَسَنُ أَیْنَ الْحُسَیْنُ أَیْنَ أَبْنَاءُ الْحُسَیْنِ صَالِحٌ بَعْدَ صَالِحٍ وَ صَادِقٌ بَعْدَ صَادِقٍ أَیْنَ السَّبِیلُ بَعْدَ السَّبِیلِ أَیْنَ الْخِیَرَةُ بَعْدَ الْخِیَرَةِ أَیْنَ الشُّمُوسُ الطَّالِعَةُ أَیْنَ الْأَقْمَارُ الْمُنِیرَةُ أَیْنَ الْأَنْجُمُ الزَّاهِرَةُ أَیْنَ أَعْلامُ الدِّینِ وَ قَوَاعِدُ الْعِلْمِ

فصل پنجم

نقش تاریخی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه

أَیْنَ بَقِیَّةُ اللَّهِ الَّتِی لا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِیَةِ أَیْنَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دَابِرِ الظَّلَمَةِ أَیْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقَامَةِ الْأَمْتِ وَ الْعِوَجِ أَیْنَ الْمُرْتَجَی لِإِزَالَةِ الْجَوْرِ وَ الْعُدْوَانِ أَیْنَ الْمُدَّخَرُ لِتَجْدِیدِ الْفَرَائِضِ وَ السُّنَنِ أَیْنَ الْمُتَخَیَّرُ لِإِعَادَةِ الْمِلَّةِ وَ الشَّرِیعَةِ أَیْنَ الْمُؤَمَّلُ لِإِحْیَاءِ الْکِتَابِ وَ حُدُودِهِ أَیْنَ مُحْیِی مَعَالِمِ الدِّینِ وَ أَهْلِهِ أَیْنَ قَاصِمُ شَوْکَةِ الْمُعْتَدِینَ أَیْنَ هَادِمُ أَبْنِیَةِ الشِّرْکِ وَ النِّفَاقِ أَیْنَ مُبِیدُ أَهْلِ الْفُسُوقِ وَ الْعِصْیَانِ وَ الطُّغْیَانِ أَیْنَ حَاصِدُ فُرُوعِ الْغَیِّ وَ الشِّقَاقِ أَیْنَ طَامِسُ آثَارِ الزَّیْغِ وَ الْأَهْوَاءِ أَیْنَ قَاطِعُ حَبَائِلِ الْکِذْبِ وَ الافْتِرَاءِ أَیْنَ مُبِیدُ الْعُتَاةِ وَ الْمَرَدَةِ أَیْنَ مُسْتَأْصِلُ أَهْلِ الْعِنَادِ وَ التَّضْلِیلِ وَ الْإِلْحَادِ أَیْنَ مُعِزُّ الْأَوْلِیَاءِ وَ مُذِلُّ الْأَعْدَاءِ أَیْنَ جَامِعُ الْکَلِمَةِ عَلَی التَّقْوَی أَیْنَ بَابُ اللَّهِ الَّذِی مِنْهُ یُؤْتَی أَیْنَ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی إِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْأَوْلِیَاءُ أَیْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ أَیْنَ صَاحِبُ یَوْمِ الْفَتْحِ وَ نَاشِرُ رَایَةِ الْهُدَی أَیْنَ مُؤَلِّفُ شَمْلِ الصَّلاحِ وَ الرِّضَا أَیْنَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَبْنَاءِ الْأَنْبِیَاءِ أَیْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلاءَ

ص: 8

أَیْنَ الْمَنْصُورُ عَلَی مَنِ اعْتَدَی عَلَیْهِ وَ افْتَرَی أَیْنَ الْمُضْطَرُّ الَّذِی یُجَابُ إِذَا دَعَا أَیْنَ صَدْرُ الْخَلائِقِ ذُو الْبِرِّ وَ التَّقْوَی أَیْنَ ابْنُ النَّبِیِّ الْمُصْطَفَی وَ ابْنُ عَلِیٍّ الْمُرْتَضَی وَ ابْنُ خَدِیجَةَ الْغَرَّاءِ وَ ابْنُ فَاطِمَةَ الْکُبْرَی

فصل ششم

مهدی عجل الله تعالی فرجه وفرهنگ مهدویت

بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی وَ نَفْسِی لَکَ الْوِقَاءُ وَ الْحِمَی یَا ابْنَ السَّادَةِ الْمُقَرَّبِینَ یَا ابْنَ النُّجَبَاءِ الْأَکْرَمِینَ یَا ابْنَ الْهُدَاةِ الْمَهْدِیِّینَ یَا ابْنَ الْخِیَرَةِ الْمُهَذَّبِینَ یَا ابْنَ الْغَطَارِفَةِ الْأَنْجَبِینَ یَا ابْنَ الْأَطَائبِ الْمُطَهَّرِینَ یَا ابْنَ الْخَضَارِمَةِ الْمُنْتَجَبِینَ یَا ابْنَ الْقَمَاقِمَةِ الْأَکْرَمِینَ یَا ابْنَ الْبُدُورِ الْمُنِیرَةِ یَا ابْنَ السُّرُجِ الْمُضِیئَةِ یَا ابْنَ الشُّهُبِ الثَّاقِبَةِ یَا ابْنَ الْأَنْجُمِ الزَّاهِرَةِ یَا ابْنَ السُّبُلِ الْوَاضِحَةِ یَا ابْنَ الْأَعْلامِ اللائِحَةِ یَا ابْنَ الْعُلُومِ الْکَامِلَةِ یَا ابْنَ السُّنَنِ الْمَشْهُورَةِ یَا ابْنَ الْمَعَالِمِ الْمَأْثُورَةِ یَا ابْنَ الْمُعْجِزَاتِ الْمَوْجُودَةِ یَا ابْنَ الدَّلائِلِ الْمَشْهُودَةِ [الْمَشْهُورَةِ] یَا ابْنَ الصِّرَاطِ الْمُسْتَقِیمِ یَا ابْنَ النَّبَإِ الْعَظِیمِ یَا ابْنَ مَنْ هُوَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَی اللَّهِ عَلِیٌّ حَکِیمٌ یَا ابْنَ الْآیَاتِ وَ الْبَیِّنَاتِ یَا ابْنَ الدَّلائِلِ الظَّاهِرَاتِ یَا ابْنَ الْبَرَاهِینِ الْوَاضِحَاتِ الْبَاهِرَاتِ یَا ابْنَ الْحُجَجِ الْبَالِغَاتِ یَا ابْنَ النِّعَمِ السَّابِغَاتِ یَا ابْنَ طه وَ الْمُحْکَمَاتِ یَا ابْنَ یس وَ الذَّارِیَاتِ یَا ابْنَ الطُّورِ وَ الْعَادِیَاتِ یَا ابْنَ مَنْ دَنَا فَتَدَلَّی فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی دُنُوّا وَ اقْتِرَابا مِنَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی

فصل هفتم

نظربه آرزوی بزرگ بشریت

لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوَی بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَرَی أَ بِرَضْوَی أَوْ غَیْرِهَا أَمْ ذِی طُوًی عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لا تُرَی وَ لا أَسْمَعَ [أَسْمَعُ] لَکَ

ص: 9

حَسِیسا وَ لا نَجْوَی عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ تُحِیطَ بِکَ دُونِیَ الْبَلْوَی وَ لا یَنَالَکَ مِنِّی ضَجِیجٌ وَ لا شَکْوَی بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ نَازِحٍ مَا نَزَحَ عَنَّا بِنَفْسِی أَنْتَ أُمْنِیَّةُ شَائِقٍ یَتَمَنَّی مِنْ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ذَکَرَا فَحَنَّا بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ عَقِیدِ عِزٍّ لا یُسَامَی بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ أَثِیلِ مَجْدٍ لا یُجَارَی بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ تِلادِ نِعَمٍ لا تُضَاهَی بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ نَصِیفِ شَرَفٍ لا یُسَاوَی إِلَی مَتَی أَحَارُ فِیکَ یَا مَوْلایَ وَ إِلَی مَتَی وَ أَیَّ خِطَابٍ أَصِفُ فِیکَ وَ أَیَّ نَجْوَی عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أُجَابَ دُونَکَ وَ أُنَاغَی عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَبْکِیَکَ وَ یَخْذُلَکَ الْوَرَی عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ یَجْرِیَ عَلَیْکَ دُونَهُمْ مَا جَرَی هَلْ مِنْ مُعِینٍ فَأُطِیلَ مَعَهُ الْعَوِیلَ وَ الْبُکَاءَ هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُسَاعِدَ جَزَعَهُ إِذَا خَلا هَلْ قَذِیَتْ عَیْنٌ فَسَاعَدَتْهَا عَیْنِی عَلَی الْقَذَی هَلْ إِلَیْکَ یَا ابْنَ أَحْمَدَ سَبِیلٌ فَتُلْقَی هَلْ یَتَّصِلُ یَوْمُنَا مِنْکَ بِعِدَةٍ فَنَحْظَی مَتَی نَرِدُ مَنَاهِلَکَ الرَّوِیَّةَ فَنَرْوَی مَتَی نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مَائِکَ فَقَدْ طَالَ الصَّدَی مَتَی نُغَادِیکَ وَ نُرَاوِحُکَ فَنَقِرَّ عَیْنا مَتَی تَرَانَا وَ نَرَاکَ وَ قَدْ نَشَرْتَ لِوَاءَ النَّصْرِ تُرَی أَ تَرَانَا نَحُفُّ بِکَ وَ أَنْتَ تَؤُمُّ الْمَلَأَ وَ قَدْ مَلَأْتَ الْأَرْضَ عَدْلا وَ أَذَقْتَ أَعْدَاءَکَ هَوَانا وَ عِقَابا وَ أَبَرْتَ الْعُتَاةَ وَ جَحَدَةَ الْحَقِّ وَ قَطَعْتَ دَابِرَ الْمُتَکَبِّرِینَ وَ اجْتَثَثْتَ أُصُولَ الظَّالِمِینَ وَ نَحْنُ نَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

فصل هشتم

بهترین تقاضا از خداوند جل جلاله

اللَّهُمَّ أَنْتَ کَشَّافُ الْکُرَبِ وَ الْبَلْوَی وَ إِلَیْکَ أَسْتَعْدِی فَعِنْدَکَ الْعَدْوَی وَ أَنْتَ رَبُّ الْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا فَأَغِثْ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ عُبَیْدَکَ الْمُبْتَلَی وَ أَرِهِ سَیِّدَهُ یَا شَدِیدَ الْقُوَی وَ أَزِلْ عَنْهُ بِهِ الْأَسَی وَ الْجَوَی وَ بَرِّدْ غَلِیلَهُ یَا مَنْ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی وَ مَنْ إِلَیْهِ الرُّجْعَی وَ الْمُنْتَهَی اللَّهُمَّ وَ نَحْنُ عَبِیدُکَ التَّائِقُونَ إِلَی وَلِیِّکَ الْمُذَکِّرِ بِکَ وَ بِنَبِیِّکَ خَلَقْتَهُ لَنَا عِصْمَةً وَ مَلاذا وَ أَقَمْتَهُ لَنَا قِوَاما وَ مَعَاذا وَ جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنَّا

ص: 10

إِمَاما فَبَلِّغْهُ مِنَّا تَحِیَّةً وَ سَلاما وَ زِدْنَا بِذَلِکَ یَا رَبِّ إِکْرَاما وَ اجْعَلْ مُسْتَقَرَّهُ لَنَا مُسْتَقَرّا وَ مُقَاما وَ أَتْمِمْ نِعْمَتَکَ بِتَقْدِیمِکَ إِیَّاهُ أَمَامَنَا حَتَّی تُورِدَنَا جِنَانَکَ وَ مُرَافَقَةَ الشُّهَدَاءِ مِنْ خُلَصَائِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ جَدِّهِ رَسُولِکَ السَّیِّدِ الْأَکْبَرِ وَ عَلَی أَبِیهِ السَّیِّدِ الْأَصْغَرِ وَ جَدَّتِهِ الصِّدِّیقَةِ الْکُبْرَی فَاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی مَنِ اصْطَفَیْتَ مِنْ آبَائِهِ الْبَرَرَةِ وَ عَلَیْهِ أَفْضَلَ وَ أَکْمَلَ وَ أَتَمَّ وَ أَدْوَمَ وَ أَکْثَرَ وَ أَوْفَرَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَصْفِیَائِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلاةً لا غَایَةَ لِعَدَدِهَا وَ لا نِهَایَةَ لِمَدَدِهَا وَ لا نَفَادَ لِأَمَدِهَا

فصل نهم

با چشم یار می نگرم روی یار را

اللَّهُمَّ وَ أَقِمْ بِهِ الْحَقَّ وَ أَدْحِضْ بِهِ الْبَاطِلَ وَ أَدِلْ بِهِ أَوْلِیَاءَکَ وَ أَذْلِلْ بِهِ أَعْدَاءَکَ وَ صِلِ اللَّهُمَّ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ وُصْلَةً تُؤَدِّی إِلَی مُرَافَقَةِ سَلَفِهِ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ وَ یَمْکُثُ فِی ظِلِّهِمْ وَ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ اجْتِنَابِ مَعْصِیَتِهِ وَ امْنُنْ عَلَیْنَا بِرِضَاهُ وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ وَ رَحْمَتَهُ وَ دُعَاءَهُ وَ خَیْرَهُ مَا نَنَالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِکَ وَ فَوْزا عِنْدَکَ وَ اجْعَلْ صَلاتَنَا بِهِ مَقْبُولَةً وَ ذُنُوبَنَا بِهِ مَغْفُورَةً وَ دُعَاءَنَا بِهِ مُسْتَجَابا وَ اجْعَلْ أَرْزَاقَنَا بِهِ مَبْسُوطَةً وَ هُمُومَنَا بِهِ مَکْفِیَّةً وَ حَوَائِجَنَا بِهِ مَقْضِیَّةً وَ أَقْبِلْ إِلَیْنَا بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ اقْبَلْ تَقَرُّبَنَا إِلَیْکَ وَ انْظُرْ إِلَیْنَا نَظْرَةً رَحِیمَةً نَسْتَکْمِلْ بِهَا الْکَرَامَةَ عِنْدَکَ ثُمَّ لا تَصْرِفْهَا عَنَّا بِجُودِکَ وَ اسْقِنَا مِنْ حَوْضِ جَدِّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِکَأْسِهِ وَ بِیَدِهِ رَیّا رَوِیّا هَنِیئا سَائِغا لا ظَمَأَ بَعْدَهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 11

ص: 12

احساس حضور در اردوگاه حاکمیت حق.. 88

امام زمان عجل الله تعالی فرجه خشم بزرگ خدا برای کفار. 93

چرا همه چیز از قداست افتاد؟. 98

توجه به نماد کامل شعور حضوری و قلبی.. 101

مقام واسطة فیض..... 104

جایگاه علم امام. 105

مقام اوّل ما خَلَق الله.. 107

چشم دوختن به افقی برتر. 115

روزگار ثمردهی کار انبیاء و اولیاء علیهم السلام.... 118

نظر به جامعة آرمانی.. 123

عصاره هدایت تاریخی خدا 124

فصل ششم مهدی عجل الله تعالی فرجه و فرهنگ مهدویت.. 129

نظر به حجت خدا 135

نظر به حجت کامل خداوند.. 137

فصل هفتم نظر به آرزوی بزرگ بشریت.. 141

مگر می شود این دوری را تحمل کرد؟! 145

انتظار؛ عامل وصل.. 154

نظر به آینده ای حیاتی.. 157

فصل هشتم بهترین تقاضا از خداوند. 161

فصل نهم با چشم یار می نگرم روی یار را 167

عالی ترین تقاضا 170

تعادل بی منتها 172

ص: 14

است که به اسلام اهل البیت علیهم السلام رجوع نکرده ایم و در واقع این دعا راه برگشت به عظمت اسلام را گوشزد می کند و انسان را در عبادتی پاک و هوشیارانه وارد می نماید تا قلب او همواره در سوز نور مقدس حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه منوّر بماند و از بهره های وجودی آن حضرت در زمان غیبت نیز محروم نباشد.

به امید هرچه بیشتر نزدیک شدن به فرهنگ معنوی و پرباری که دعای ندبه در اختیار ما قرار می دهد.

گروه فرهنگی المیزان

ص: 16

دعای ندبه؛ متذکر جریان نورانی تاریخ است که از حضرت آدم علیه السلام شروع شده و از طریق سایر انبیاء علیهم السلام همواره تاریخ را درمی نَوَردد و جلو می رود، و معتقدان به این جریانِ نورانی را از مهلکه های ظلمات روزگارشان رهایی می بخشد. در مقابل این جریان نورانی، جریانی است که همواره گرفتار ظلمات زمانة خود است و نه تنها از آن غافلة بزرگ که نهایتی بس نورانی دارد عقب می افتد بلکه گرفتار پوچی و بی ثمری خواهد شد.

دعای ندبه؛ گویای حقیقتی است که همة مسلمانان و حتی غیر مسلمانان نیز می توانند بر محور آن به منزل های امیدبخش آیندة بشر نایل شوند.

فرهنگ غرب می خواهد بگوید و بر آن اصرار دارد که تاریخ بشر سیری داشته که به فرهنگ غرب ختم شد و آن فرهنگ، نهایت تاریخ است.(1)

ولی وقتی شما از طریق دعای ندبه روشن نمودی این حرف، حرف مطلقی نیست، عملاً همة غرب را ویران کرده ای و روشن نموده ای فردای تاریخ نه غربی است و نه ادامة غرب.

به فرمایش آیت الله مرعشی«رحمة الله علیه»: «دعای ندبه از پر رازترین ادعیه است که بندة گناهکارِ خداوند را به ساحل آرامش می رساند و از جمله ادعیة معتبر و از توسلاتِ عالیة الْمضامین می باشد که آن را شیخ بزرگوار محمدبن مشهدی در مزار و سیدجلیل، ابن طاووس در مصباح الزائر و علامه

ص: 18

مجلسی در بحارالانوار و آقامیرزاحسین نوری در تحفة الزائر نقل فرموده اند».(1)

آری! معارف بسیار بلند و عمیق این دعا دلیل روشنی است که جز از سرچشمة زلال امامان معصوم علیهم السلام صادر نشده است و به قول معروف «مَتْنُهُ دَلیلٌ عَلی صِحَّتِه» و از استحکام آن همین بس که تمام مضامین مطرح در این دعا منطبق بر قرآن و یا روایاتی است که در بین همة مسلمانان - اعم از شیعه و سنی - مورد اعتماد و اطمینان می باشد.(2)

دعای ندبه؛ نه تنها در همین امروز، ما را متوجه جایگاه عقیدتی تاریخی مان می نماید، متذکر این نکته دقیق است که مواظب باشیم هدف گم نشود و در نتیجه گرفتار روزمرّگی ها شویم، و از ثمردهی جریان نورانی حرکات انبیاء علیهم السلام در سراسر تاریخِ بشر غفلت کنیم، و جهان را برای

ص: 19

جولان ستمگران باز بگذاریم و از وعدة بزرگ خدا، که حاکمیت جبهة نور بر جبهة ظلمت است باز بمانیم.

دعای ندبه؛ دعوت انسان است برای قرارگرفتن در جبهة مثبت و نورانی تاریخ و فاصله گرفتن از جبهة منفی و ظلمانی آن، و با اطمینان و ایمان به وعدة خداوند و با قرارگرفتن در جبهة مثبت تاریخ، خود را برای ظهور نور نهایی آماده کنیم. چرا که حضرت أبی الحسن علیه السلام فرمودند: «اِنْتِظارُ

الْفَرَجِ مِنَ الْفَرَج»(1) یعنی همین که نظر خود را از آن فرج نهایی بر ندارید، هم اکنون در فرج و گشایش هستید و ظلمات آخرالزمان، شما را نمی رباید. و توجه به دعای ندبه عامل قرارگرفتن در چنین فرجی است.

در این دعا به ما آموزش داده اند در عین این که در هیچ شرایطی از موضوع حقانیت مسیر اهل البیت علیهم السلام عدول ننمایید و همواره سعی کنید آن را زنده نگهدارید. در این راه به گونه ای حرکت کنید که موجب اختلاف در جامعه مسلمین نشود و به واقع این دعا الگوی مناسبی است جهت معنی کردن انسجام اسلامی، چرا که معنی انسجام اسلامی به معنی نفی حقانیت شیعه نیست، بلکه به این معنا است که این حقانیت نباید منشأ اختلاف بین مسلمانان باشد و فرهنگ تشیع که می تواند بهشتی از معارف اسلامی را در اختیار جهان اسلام قرار دهد نباید عامل دوگانگی در جهان اسلام شود.

تذکر: همچنان که ملاحظه خواهید کرد دعای ندبه دارای نظم و ترتیب دقیقی است که از توجه به ارسال رسولان یعنی از آدم علیه السلام شروع

ص: 20

می شود و پس از طرح نقش تاریخی هر یک از انبیاء علیهم السلام ما را متوجه نقش تاریخی و هدایتگرانه حضرت محمد صلی الله علیه و آله می نماید و جایگاه تاریخی حضرت علی علیه السلام را مطرح می نماید و در نهایت ما را متوجه ابعاد مختلف تاریخی و تکوینی و هدایتگرانه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می کند، و چون دقت در متن دعا موجب می شود تا بهتر از آن استفاده شود آن دعا در نُه فصل تنظیم شد تا موضوع هر فرازی جداگانه مورد توجه قرار گیرد.

طاهرزاده

ص: 21

ص: 22

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿اَلسَّلامُ عَلَی مُحْیِی الْمُؤمِنینَ وَ مُبیرِ الْکافِرینَ﴾

﴿اَلسَّلامُ عَلَی مَهْدِیِّ الْاُمَم.. اَلسَّلامُ عَلَی الْقائِمِ الْمُنْتَظَر﴾

﴿وَ الْعَدْلِ الْمُشْتَهَر، اَلسَّلامُ عَلَی بَقِیَّةِ اللهِ فی بِلادِهِ﴾(1)

سلام بر امامی که موجب احیاء مؤمنین و نابودی کافران خواهدشد.

سلام بر مهدی امّت، سلام بر قائم منتظَر و عدل مورد نظر...

سلام بر بقیة الله، در هرجایی که آن جا شهر خدا خواهد بود.

هستی و در قلب ما چیست مورد بحث قرار گرفت، در این جا محور بحث ما تأملی در دعای ندبه است به عنوان یک متن بسیار ارزشمند و دقیق که متذکر می شود هویت بشر در آینده تاریخ چگونه خواهد بود، تا متوجه شویم تاریخ، هم مبدیی الهی داشته و هم بستر تاریخ به وسیله انبیا همواره با حالتی الهی و معنوی در سیر بوده است، و هم غایت تاریخ به عنوان عصاره کار همه انبیاء علیهم السلام به ثمر می نشیند و آنچه مورد نظر آن ها بوده است، در بلوغ تاریخ ظاهر می شود. یعنی اگر انسان بفهمد که «ابتدا»، «بستر» و «انتهای تاریخ»، الهی و قدسی است و خدا به کل حیات زمینی بشر یک توجه خاص دارد، جایگاه خودش را در هیچ زمانی جدای از سنت های عالَم و یک چیز فراموش شده و اتفاقی نمی داند. البته ما به تبعیت از سیر دعای ندبه بیشتر می خواهیم به مرحله سوم تاریخ یعنی بلوغ آن، که شرایط مدیریت وجود مقدس حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه است توجه کنیم، ولی برای این که جایگاه بحث روشن تر شود همچنان که دعای ندبه راهنمایی کرده است، توجه به شروع تاریخی حیات انسان و سیر حرکت انبیاء و اولیاء در طول تاریخ ضروری است.

ص: 24

«إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَکَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ الَّذِی لا زَوَالَ لَهُ وَ لا اضْمِحْلالَ، بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیْهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْیَا الدَّنِیَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا، فَشَرَطُوا لَکَ ذَلِکَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِهِ، فَقَبِلْتَهُمْ وَ قَرَّبْتَهُمْ وَ قَدَّمْتَ لَهُمُ الذِّکْرَ الْعَلِیَّ وَ الثَّنَاءَ الْجَلِیَّ وَ أَهْبَطْتَ عَلَیْهِمْ مَلائِکَتَکَ وَ کَرَّمْتَهُمْ بِوَحْیِکَ وَ رَفَدْتَهُمْ بِعِلْمِکَ».

آن گاه که نعیم گسترده و باقی و بی زوالِ ابدی را که نزد توست، برای آن راهنمایان اختیار کردی، البته این لطف بزرگ بعد از آن بود که زهد و دوری از مقامات و دوری از لذّات و زینت و زیورهای دنیایِ دون را با آن ها شرط فرمودی، آن ها هم بر این شرط متعهد شدند، و تو هم می دانستی که به عهد خود وفا خواهند کرد، پس آنان را مقبول و مقرب درگاه خود قرار دادی و برای آن ها علوّ ذکر و بلندی نام و ثنای خاص و عام را از پیش خود عطا کردی و ملائکه را بر آن ها فرو آوردی و از طریق نزول وَحی آن ها را گرامی داشتی و با علم خودت آن ها را میزبانی نمودی.

در این فراز اولاً؛ متذکر می شوید نعمت نبوت که به انبیاء داده می شود نعمت بزرگ و بی زوالی است. ثانیاً؛ آن نعمت بر اساس حکمت خاص الهی به انبیاء داده می شود، و آن عبارت است از توجه به شایستگی خاصی که در انبیاء علیهم السلام موجود است.

«وَجَعَلْتَهُمُ الذَّرِیعَةَ اِلَیْکَ وَالْوَسیلَةَ اِلی رِضْوانِک»

حمد تو را که این اولیاء و پیامبران را به عنوان وسیله ای برای نزدیکی بندگان به سوی خودت، و برای فراهم کردن راه کسبِ رضوان و رضایت خودت، قرار دادی.

ص: 26

پس روشن می شود که جایگاه پیامبران و اولیاء الهی و از جمله امام زمان عجل الله تعالی فرجه در زندگیِ همیشگی بشر برای این است که «اَلذَّریعَةَ اِلَیْکَ» یعنی؛ وسیله هستند به سوی تو ای خدا! و این که آن ها برای به دست آوردن رضوان و رضایت الهی، واسطة بین انسان ها و خدا باشند. در این فراز از دعا، ما خداوند را حمد می کنیم که هیچ روزی، بشریت را تنها نگذاشته تا راه به سوی معبود خود را گم کنند و از مقصد اصلی خود که کسب رضایت پروردگارشان است محروم گردند. معلوم می شود خداوند در هیچ روز از روزهای زندگیِ بشر راضی به مسیر غیر از حق و حقیقت برای بشریت نبوده است، حال چه در امور فردی و چه در امور اجتماعی، و حمدکردن خدا در این راستا نشانة توجه به چنین نعمت بزرگی است.

«وَبَعْضٌ حَمَلْتَهُ فِی فُلْکِکَ وَ نَجَّیْتَهُ وَ مَنْ آمَنَ مَعَهُ مِنَ الْهَلَکَةِ بِرَحْمَتِکَ».

و یکی از آن انبیاء علیهم السلام یعنی حضرت نوح علیه السلام را با کشتی حمل کردی و او و یارانش را بر اساس رحمتی که بر بندگان مرحمت کردی، از هلاکت نجات دادی.

«وَ بَعْضٌ اِتَّخَذْتَهُ لِنَفْسِکَ خَلیلاً وَ سَأَلَکَ لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ فَأَجَبْتَهُ وَ جَعَلْتَ ذَلِکَ عَلِیّا».

و یکی دیگر از آن ها یعنی حضرت ابراهیم علیه السلام را برای خودت دوست و خلیل قرار دادی و به مقام خُلَّتِ خود برگزیدی و درخواستش را که از تو خواستن لسان صدق در اُمم آخر باشد اجابت کردی و او را به مقام بلندی رساندی.

این قسمت اشاره به آیه 84 سوره شعراء است که حضرت ابراهیم از خدا تقاضا کرد: «وَاجْعَل لِّی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ» و مرا در میان آیندگان زبان صدق و راستی قرار بده که همان وجود مقدس حضرت محمد صلی الله علیه و آله و دین اسلام باشد و لذا پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرمودند: من دعای ابراهیم هستم.

علامه طباطبایی«رحمة الله علیه» در رابطه با این آیه و تقاضای حضرت ابراهیم علیه السلام می فرمایند: «و ابراهیم عرض کرد؛ پروردگارا! در قرون آخرالزمان فرزندی عطایم کن که زبان صدق من باشد و منویات مرا بگوید، همان طور که زبان من، منویات و نیات درونی مرا می گوید. یعنی

ص: 28

دعوت من بعد از من باقی بماند و خداوند رسولانی بدین منظور مبعوث فرماید».

در این فراز از دعای ندبه متذکر چنین برخوردی از طرف خداوند با حضرت ابراهیم علیه السلام می شوی و به خداوند عرضه می داری که تقاضای حضرت ابراهیم علیه السلام را در مرتبه ای بلند قرار دادی که همان مبعوث کردن رسول الله صلی الله علیه و آله است.

«وَبَعْضٌ کَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَرَةٍ تَکْلیماً وَ جَعَلْتَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ رِدْءا وَ وَزِیرا».

و یکی دیگر از آن انبیاء، حضرت موسی علیه السلام است که از طریق درخت با او سخن گفتی، آن هم چه سخن گفتنی، و نیز برادرش را وزیر و کمک وی قرار دادی.

اشاره به آخر آیه 164 سوره نساء است که می فرماید: «وَ کَلَّمَ اللهُ مُوسی تَکْلیماً» و خدا با موسی علیه السلام سخن گفت، آن هم سخن گفتنی ناب و کامل. و نیز اشاره دارد به آیات 29 و 30 سوره طه که حضرت موسی علیه السلام از خداوند تقاضا می کند «وَاجْعَل لِّی وَزِیرًا مِّنْ أَهْلِی * هَارُونَ أَخِی»؛ برادرم هارون را کمک کار من قرار ده.

در این فراز متذکر این نوع مددها به حضرت موسی علیه السلام هستی و این که خداوند پیامبران خود را با ظریف ترین تجهیزات برای هدایت بشر مجهّز کرده است.

«وَبَعْضٌ اَوْلَدْتَهُ مِنْ غَیْرِ اَبٍ وَ آتَیْتَهُ الْبَیِّنَاتِ وَ أَیَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ».

ص: 29

و از دیگر انبیاء، حضرت عیسی علیه السلام را بدون پدر متولد کردی و به کمک روح القدس به او کمک نمودی.

آیه 110 سوره مائده در این رابطه می فرماید: «إذْ قَالَ اللّهُ یَا عِیسی ابْنَ مَرْیَمَ اذْکُرْ نِعْمَتِی عَلَیْکَ وَعَلَی وَالِدَتِکَ إِذْ أَیَّدتُّکَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلاً...» آن گاه که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! یاد آور نعمت مرا بر خودت و بر مادرت آنگاه که از طریق روح القدس به تو مدد رساندم و سخن گفتی با مردم در گهواره و در هنگام پیری.

«وَ لِئَلّا یَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ وَ یَغْلِبَ الْبَاطِلُ عَلَی أَهْلِهِ وَ لا یَقُولَ أَحَدٌ لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنَا رَسُولاً مُنْذِراً وَ أَقَمْتَ لَنَا عَلَما هَادِیاً فَنَتَّبِعَ آیَاتِکَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزَی».

برای این که یک روز هم که شده، حق از جایگاهش گم نشود و باطل بر حق طلبان چیره گردد. و تا حجت بر مردم تمام شود و کسی نگوید چرا برای ما پیامبر و انذاردهنده ای نفرستادی تا نشانة هدایت ما را بر پا بدارد و نگذارد ما خوار و ذلیل شویم.

لذا خداوند در سراسر تاریخ بشر کاری کرد تا همواره مردم برای تشخیص حق از باطل ملاک داشته باشند. اصلاً صحنه زندگی بشر این طور نبوده است که در برهه ای از تاریخِ حیات او حق برایش پنهان باشد.

در ادامه وارد فراز دیگری می شوی که متذکر انتخاب آخرین پیامبر یعنی حضرت محمد صلی الله علیه و آله است.

ص: 31

ص: 32

«فَکَانَ کَمَا انْتَجَبْتَهُ سَیِّدَ مَنْ خَلَقْتَهُ وَ صَفْوَةَ مَنِ اصْطَفَیْتَهُ وَ أَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَیْتَهُ وَ أَکْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ».

و او یعنی آخرین پیامبر صلی الله علیه و آله چنان او را به رسالت برگزیدی، که سید و بزرگ خلایق بود و عصارة پیامبرانی که به رسالت انتخاب فرمودی، و افضل از هرکس که برگزیدة توست وگرامی تر از تمام پیامبرانی که معتمد تو بودند.

زیرا مقام آخرین پیامبر، مقامِ جامعیت همة اسمائی است که خداوند بر همة پیامبرانش متجلی نموده و او مقام جامعیت برزخ کبری است. به طوری که همة اسماء الهی به نحو جامعیت در مقام آن حضرت جمع است بدون آن که اسمی بر اسمی غلبه داشته باشد، همان طور که ربّ آن حضرت که «اسم اعظم الله» است چنین است.(1)

«قَدَّمْتَهُ عَلَی أَنْبِیَائِکَ وَ بَعَثْتَهُ إِلَی الثَّقَلَیْنِ مِنْ عِبَادِکَ وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَکَ وَ مَغَارِبَکَ».

بدین جهت او را بر همه رسولانت مقدم داشتی و بر تمام بندگانت از جن و انس مبعوث گردانیدی و شرق و غرب عالمت را زیر قدم فرمان رسالتش گستراندی.

در همین رابطه آن حضرت صلی الله علیه و آله می فرمایند: «زُوِیَتْ لِی الْاَرْضُ فَأُرِیتُ مَشارِقَها وَ مَغارِبَهَا وَ سَیبْلُغُ مُلْکُ اُمَّتی مَا زُوِیَ لِی مِنْها».(2)

زمین برای من

ص: 34

جمع شد، پس شرق و غرب آن به من نشان داده شد، و به زودی سلطه و اقتدار امتم به آن چه برای من نمایان شد، خواهد رسید.

در این فراز متذکر وسعت زمینی و زمانی و تاریخی و جغرافیایی اسلام خواهی بود. و سپس عرضه می داری:

«وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُرَاقَ وَ عَرَجْتَ بِهِ (بِرُوحِهِ) إِلَی سَمَائِکَ وَ أَوْدَعْتَهُ عِلْمَ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی انْقِضَاءِ خَلْقِکَ».

و براق را مُسَخَّر او فرمودی و به وسیلة آن او را به سوی آسمان خود به معراج بردی و علم گذشته و آینده، تا انقضاء خلقت را در جان او به ودیعت سپردی.

این فراز به معراج آن حضرت اشاره دارد که اول سورة إسراء متذکر آن شده است و ما را متوجه این قاعدة مهم می گرداند که پیامبرِ دینی که باید تا قیامت تمام مناسبات بشریت را مدیریت کند چگونه از همة اسرار عالم آگاه شده و بر اساس همان آگاهی ها دین خود را به بشریت اعلام فرموده است.

«ثُمَّ نَصَرْتَهُ بِالرُّعْبِ وَ حَفَفْتَهُ بِجَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ الْمُسَوِّمِینَ مِنْ مَلائِکَتِکَ وَ وَعَدْتَهُ أَنْ تُظْهِرَ دِینَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ».

و آنگاه او را با ایجاد رعبی که در دل دشمنانش ایجاد فرمودی، بر آن ها پیروز گردانیدی و جبرئیل و میکائیل و دیگر فرشتگانِ با اسم و رسم و مقام را گرداگردش فرستادی، و به او پیروزی دینش را بر تمام ادیان عالم، بر خلاف میل مشرکان، وعده فرمودی.

ص: 35

در این فراز متوجه ارادة خداوند می شوی نسبت به مددهایی که به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و به اسلام نموده است، تا به عنوان آخرین و کامل ترین دین، جایگاه خود را در کلّ زمین محکم نماید. عرضه می داری؛ آن پیامبر را با رعب و ترسی که در دل دشمنانش انداختی و می اندازی، یاری نمودی و یاری می کنی. که اشاره است به قسمتی از آیه 12 سوره انفال که خداوند می فرماید: «سَأُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذینَ کَفَرُوا الرُّعب»(1) به زودی در قلب کافرانی که با تو مقابله می کنند، رعب و وحشت ایجاد می کنم.

در همین راستا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی که خصوصیات دین خود را بر می شمارند، می فرمایند: «.... وَ نُصِرْتُ بِالرُّعْب ...»(2) و از طریق رعبی که خداوند در دل دشمنان اسلام می اندازد من یاری شدم.

و در ادامة این فراز از دعا متذکر مددهای ملائکه الهی می شوی که نمی گذارند این دین در توطئه دشمنانش دفن شود تا آن جایی که بر خلاف میل و نقشة مشرکان، بر همة ادیان پیروز می گردد.(3)

که این اشاره به ظهور نهایی آن دین در آخرالزمان با حاکمیت نور چشم انبیاء و اولیاء یعنی حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه است.(4)

ص: 36

«وَ ذَلِکَ بَعْدَ أَنْ بَوَّأْتَهُ مُبَوَّءَ صِدْقٍ مِنْ أَهْلِهِ وَ جَعَلْتَ لَهُ وَ لَهُمْ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکا وَ هُدًی لِلْعَالَمِینَ فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنا».

و این وعدة پیروزی پس از آن بود که او را - هجرت اجباری از مکه - با فتح و ظفر به جایگاه و خانه صدقِ اهل بیت یعنی کعبه باز گردانیدی، و برای او و اهل بیتش خانة مکه را اولین بیت و نخستین خانه برای عبادت بندگان مقرر فرمودی و وسیله هدایت عالمیان گردانیدی، خانه ای که مبارک و عامل هدایت عالمیان بود و آیات و نشان های آشکار ایمان و مقام ابراهیم خلیل علیه السلام در آن نمایان است و محل امن و امانی است بر هر کس که در آن داخل می شود.

این فراز اشاره به آیات 96 و 97 سوره آل عمران دارد، که می فرماید: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ * فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ آمِنًا .....»؛ اولین خانه ای که جهت عبادتگاه مردم بنا شد، مکه بود که در آن برکت و هدایت عالمین است و در آن آیات روشن و مقام ابراهیم قرار دارد و هرکس در آن محل وارد شود در امنیت است. این فراز از دعا به این قضایا و آیات اشاره دارد.

«وَ قُلْتَ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرا».

و درباره خاندان آن حضرت فرمودی فقط خداوند اراده کرده تا شما اهل بیت را از هرگونه رجس و ناپاکی دور سازد و آن هم پاک بودنی خاص.

این قسمت حاوی نکات مهم معرفتی است و اشاره دارد به قرآن که می فرماید:

«...اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا...»(1)

ای اهل البیت! فقط و فقط خداوند خواسته تا شما را از هرگونه پلیدی بزداید و اعتقاد باطل و اثرعمل زشت را از شما پاک کند و شما را به موهبت عصمت اختصاص دهد.

با دقت در آیه تطهیر نکات زیر مورد توجه قرار می گیرد.

1- «رِجْس» از نظر لغت چون با «ال» آمده ، به معنی هرگونه پلیدیِ جسمی و روحی است.

2- بیش از 70 حدیث که بیشتر از اهل سنت است اقرار دارد که «اهل البیت» شامل ، رسول خدا صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام و امام حسن و امام حسین«علیهماالسلام» می باشد.(2)

ص: 38

3- اُمّه سلمه می گوید: بعد از آمدن آیه تطهیر، رسول خدا صلی الله علیه و آله عبای خود را برسر حضرت علی و همسر او و حسنین«علیهماالسلام» انداختند و بعد گفتند: بارالها ! این ها آل محمداند. من گوشه عبا را بالا زدم که وارد شوم، حضرت آن را از دست من کشیدند و گفتند: تو بر خیر هستی،(1)

(یعنی؛ تو زن خوبی هستی ولی جایت این جا نیست).

سؤال: چرا آیه شامل زنان پیامبر نمی باشد ؟

جواب: اولاً: هیچ کس تا به حال قائل به عصمت زنان پیامبر نشده است، در حالی که آیه خبر از عصمت «اهل البیت» می دهد و از جریان مباهله هم روشن می شود که زنان پیامبر صلی الله علیه و آله معصوم نیستند و لذا در کنار اهل البیت پیامبر صلی الله علیه و آله جهت مباهله یک نفر از آن ها هم وارد مباهله نشده است.(2)

ثانیاً: همه روایات از سنی و شیعه پنج تن مذکور را به عنوان اهل البیت معرفی کرده اند.

ص: 39

ثالثاً: اگر آیه مربوط به زنان پیامبر بود از ضمیر «عَنْکُنَّ» که قبل از آیه به صورت جمع مؤنث بود، باید استفاده می شد و نه این که بفرماید «عَنْکُمْ» یعنی ضمیر را عوض کند .

4- بنا به روایات و هم چنین با توجه به سیاق آیه، جای اصلی آیه این جا نبوده و با وَحی جبرائیل به دستور پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از نزول، به این صورت تنظیم شده است، و این روش در کلیه آیات مربوط به اهل البیت علیهم السلام هست که در بحث مستقلی باید به آن پرداخته شود.

5- از همه مهم تر چون اراده برای تطهیر را در آیه منحصر به اهل البیت علیهم السلام کرده و گفته است «اِنَّما»، اولاً: این تطهیر، آن تطهیر عمومی که خداوند برای همه مسلمین اراده کرده است نمی باشد، و اگر همان تطهیر بود که برای عموم مردم اراده کرده، دیگر مقام خاصی برای اهل البیت علیهم السلام محسوب نمی شد. ثانیاً: چون خداوند تشریعاً طهارت و تزکیه را برای همه خواسته است، پس این طهارت، طهارت تشریعی نبوده، بلکه طهارت تکوینی می باشد. یعنی طهارت و عصمتی است موهبتی که در اثرآن، نیروی فوق العادة باطنیِ عصمت در آن ها ایجاد شده است، تا آن ها نمونة کامل زندگی صحیح برای بشریت باشند.

6- خداوند در قرآن فرمود: «اِنَّهُ لَقُرْانٌ کَریم* فی کِتابٍ مَکْنُونٍ* لا یَمَسُّهُ اِلاّ الْمُطَهَّرُون»(1) فقط مطهرون مقامشان، مقام تماس با قرآنی است که در کتاب مکنون است که همان مقام غیبی قرآن است. از طرفی در آیه تطهیر فرمود: فقط شما اهل البیت به تمام معنی مطهرید، پس در واقع فقط اهل البیت

ص: 40

مترجمان واقعی قرآن اند و بقیه باید قرآن را از آن ها یاد بگیرند. از طرفی فرمود: آن قرآن کریم را که در کتاب مکنون است غیر مطهرون نمی توانند «مَسّ» کنند، و متوجه هستید که نفرمود: غیر مطهرون نمی توانند بدانند، بلکه فرمود: غیر مطهرون نمی توانند با آن حقیقت غیبی قرآن تماس بگیرند. این نشان می دهد که حقیقت قرآن یک امر وجودی و واقعی است و نه اعتباری، و شرط تماس با آن حقیقت مطلق، داشتن طهارت مطلق است، و بقیه به اندازه ای که از نظر طهارت به اهل البیت نزدیک باشند از قرآن بهره دارند. البته لازم است عزیزان متوجه باشند که فرهنگ اهل البیت، فرهنگ طهارت است و از طریق طهارت می توان با قرآن ارتباط داشت. یعنی علمشان را با حفظ طهارت تکوینی خود پایدار نگه می دارند و فلسفة وجود آن همه عباداتی که ما در سیرة پیامبر و اهل بیت علیهم السلام می بینیم برای حفظ همین طهارت تکوینی است.

شما در فرازی از دعای ندبه که گذشت متوجه چنین نکته ای یعنی طهارت خاص اهل بیت پیامبر علیهم السلام می شوید و آن را اظهار می دارید که خدایا! ما به چنین مسأله ای ایمان و اعتقاد داریم و سپس در فراز بعدی اظهار می داری:

سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ»(1) وَ «قُلْتَ مَا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاّ مَنْ شَاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلا»(2) فَکَانُوا هُمُ السَّبِیلَ إِلَیْکَ وَ الْمَسْلَکَ إِلَی رِضْوَانِکَ»

آنگاه تو ای پروردگار! در قرآنت اجر و مزد رسالت پیغمبرت را محبت و دوستی امت نسبت به ذی القربای آن حضرت، یعنی اهل بیت قرار دادی، و به پیامبرت فرمودی که بگو: من از شما امت اجر رسالتی جز مودّت نزدیکان و خویشاوندانم، چیز دیگری نمی خواهم و باز فرمودی: همان اجرِ رسالتی را هم که خواستم باز به نفع شما خواستم، و باز فرمودی بگو: من از شما امت اجر رسالتی نمی خواهم جز آن که شما راه خدا را پیش گیرید. پس اهل بیت رسول، همان طریق و مسیر رسیدنِ بندگان به خوشنودی تو می باشند.

چنانچه ملاحظه می فرمایید؛ پس از توجه به مقام طهارت تکوینی اهل البیت علیهم السلام و روشن شدن این نکته که خداوند عده ای را در بین انسان ها طوری پرورانده است تا امت اسلام ملاک عملی حق و باطل را بشناسند. در این فراز متذکر چند آیه از قرآن در مورد اهل البیت و ذِی القربای پیامبر«صلواة الله علیهم» می شوید. خداوند در سوره شوری آیه 23 به پیامبرش دستور داد که «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرا إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی»؛ بگو اجر رسالت مرا نمی دهید مگر این که ذِی القربی را مورد مودّت خود قرار دهید.

خلاصة نظر علامه طباطبایی«رحمة الله علیه» در تفسیر قیم المیزان در این رابطه عبارت است از:

ص: 42

«ای پیامبر! در رابطه با اجر رسالت هم بگو: اجری در رابطه با آن نمی خواهم مگر دوستی نزدیکانم -که استثناء در این جا منقطع است- و با توجه به این که در سوره سبأ آیه 48 می فرماید: همان اجر رسالتی را هم که خواستم باز به نفع شما خواستم. پس معلوم است که این اجر و مودّتِ ذی القربی باز در رابطه با استجابت دعوت رسول الله صلی الله علیه و آله و ادامة دین داری امت اسلام است. زیرا اسلام هرگز مردم را دعوت نمی کند به این که خویشاوندان پیامبر صلی الله علیه و آله را به خاطر این که خویشاوندان او هستند دوست بدارند، بلکه این محبت، «محبت فی الله» است بدون این که مسئله خویشاوندی، کمترین دخالتی در آن داشته باشد. و صلة رحم غیر از محبت به رحم است، چون اسلام بر هر محبتی به جز محبت به خدا خط بطلان کشیده است و با توجه به اخبار زیادی که از طریق شیعه و سنی وارد شده همة آن ها آیه را به مودّت عترت تفسیر کرده اند. و طایفة دیگر روایات که مردم را در جهت فهم کتاب خدا به اهل البیت علیهم السلام ارجاع داده است، کمک می کند تا متوجه باشیم منظور از واجب کردن مودّت اهل البیت و اجر رسالت قراردادن آن مودّت، تنها این بوده است که این محبت وسیله ای گردد تا مردم را به ایشان رجوع دهد و اهل البیت مرجع علمی قرار گیرند. لذا مودّتی که اجر رسالت فرض شده است چیزی ماورای خود رسالت و دعوت دینی و بقاء و دوام آن نیست. در واقع همان است که بگوید: «من هیچ اجری نمی خواهم» و با توجه به آیه 90 سوره انعام که می گوید: «...قُل لاَّ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرَیٰ لِلْعَالَمِینَ» بگو: این اجری که در برابر رسالتم به شما پیشنهاد می کنم که همان مودت فی القربی باشد، چیزی نیست جز «ذکْریٰ لِلْعالمین»، تذکر و

ص: 43

هشیارباشی است برای عالمیان، و وسیله ای برای بشریت است تا مردم معارف دین را از اهل البیت علیهم السلام بگیرند، نفعی است که عاید خود بشر می شود نه عاید عترت. مضافاً که در آیه 57 سوره فرقان می فرماید: «قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَیٰ رَبِّهِ سَبِیلاً» یعنی مزد من در انجام رسالت این است که اگر یکی از شماها بخواهد راهی به سوی پروردگارش اتخاذ کند و دعوت مرا به اختیار بپذیرد، همین مزد من است. پس در دعوت به مودّت ذِی القربی چیزی جز خود دعوت در کار نیست».(پایان سخن علامه طباطبایی«رحمة الله علیه»).

چنانچه ملاحظه می فرمایید در آیه 57 سوره فرقان می فرماید: «قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلاً»، ای پیامبر بگو: در مورد قرآن و رسالت خود چیزی نمی خواهم مگر آن کسی که بخواهد راه پروردگارش را بگیرد، یعنی اجر رسالت من همان کسی است که به سوی پروردگارش سیر می کند، یعنی شکرانة این کار از ناحیة خدا، خود این شخص است که راه پروردگار را پیشه کرده است. پس از طرفی فرمود: اجر رسالت من مَودّة فی القربی است، از طرفی دیگر می فرماید: اجر رسالت من آن کسی است که راه خدا را پیشه کند. پس معلوم است ذی القربی راه خدایند و هر کدام همان کسی هستند که به نحو مطلق راه الهی را پیشه کرده اند، چون کسی که در حدّ محدودی راه الهی را پیشه کرده است نمی تواند اجر رسالت باشد، چون اجر رسالت و قرآن باید چیزی در حدّ قرآن و رسالت باشد و کسی که تماماً و در تمام ابعاد اتخاذ

ص: 44

سبیل اِلی رَبّه کرده باشد مصداق کامل اجر رسالت است که همان ائمه معصومین علیهم السلام و در حال حاضر حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه هستند.

ابن عباس نقل می کند که چون آیه «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرا إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی» نازل شد، اصحاب عرض کردند: یا رسول الله! أقربای شما که خدای تعالی مودّتشان را بر ما واجب کرده چه کسانی اند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و فرزندان ایشان، و این مودّت را که نام بردم، مزد من نیست بلکه برای آن است که به وسیلة آن، از آنان پیروی شود و موجبات سعادت دنیا و آخرت خود را فراهم سازند و لذا فرمود: «... مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ ...» و این مودّت اقربای من برای شماست.(1)

با تدبر در همین آیات است که در آخر این فراز از دعا به خداوند عرضه می داری: این خانواده هستند که راه به سوی تو و وسیلة جلب رضایت تو می باشند.

پس از توجه به مقام نبوت نبی اکرم صلی الله علیه و آله و عنایاتی که خداوند به آن حضرت فرمود و امکاناتی که برای حفظ و ادامة دین او مرحمت فرمود، دعای ندبه وارد فراز بعدی می شود که آن عبارت است از توجه به مقام علی علیه السلام و نقش آن حضرت در حفظ و ادامة اسلام.

ص: 45

ص: 46

چنانچه در تاریخ ملاحظه فرمایید؛ بعد از این که فرصت پیامبر صلی الله علیه و آله تمام گشت؛ کار امیرالمؤمنین علیه السلام شروع شد و آن حضرت را بنا به دستور خداوند جانشین خود قرار داد تا راهنمای امت باشد، زیرا او تنها بیم دهندة امت بود و هر قومی را راهنمایی است.(1)

از این آیه نکات زیر به دست می آید:

1- آیه دستوری است به رسول الله صلی الله علیه و آله همراه با تأکید و تهدید، که اگر آنچه باید ابلاغ کنی، انجام ندهی و ابلاغ نکنی، کاررسالتت را انجام نداده ای. و نیز وعده ای به رسول الله صلی الله علیه و آله هم هست، که خدا او را از خطر مردم محفوظش می دارد، حال سؤال این است که آن خطر چه بوده است؟

الف- خطر اهل کتاب نیست ، چون در سال دهم هجری اهل کتاب دیگر قدرتی نداشتند. و از طرفی مسلّم خطری بوده است که رسول الله صلی الله علیه و آله را نگران کرده و خدا هم نفرمود خطری نیست، بلکه فرمود: او را از خطر حفظ می کند.

ب- خطر از برای جان خودشان هم نبوده است، چون پیامبر صلی الله علیه و آله در طول حیات خود ثابت کردند هرگز از فداکردن جان خود هراس نداشته است.

ج – پس باید خطرِ سرکشی و عصیان اعراب متعصب بوده باشد که برایشان ارزش های قومی و مادی ملاک بوده است و نه ارزش های الهی. و لذا پیامبر صلی الله علیه و آله نگران بودند که با طرح رهبری علی علیه السلام مقابلة آن عده از مسلمانانِ متعصب در قومیت، نگذارد کار به نتیجه برسد، و به ظاهر هم پیش بینی پیامبر صلی الله علیه و آله درست بود، ولی خداوند حضرت را امیدوار کردند که در نهایت نقشه آن ها خنثی می شود و نمی توانند مسیر هدایتی را که به عهده حضرت علی علیه السلام و فرزندان آن حضرت است از مسیر اسلام جدا

ص: 49

کنند و خداوند در واقع به آن حضرت امید داد که بالاخره سخت گیری های جریان سقیفه، راه را به انتها نمی برد.(1)

2- به تعداد 119 نفر از صحابه و از جمله مالکی، طبری، ثعلبی اذعان دارند که آیه در شأن علی علیه السلام نازل شد و پس از نزول آیه رسول خدا صلی الله علیه و آله همه را در محل غدیر جمع کردند و فرمودند : «اَلَسْتُ أولی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ» آیا من - طبق آیه 6 سوره احزاب که می فرماید: «النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ»، - نسبت به شما برای تعیین تکلیف شما از شما مقدم و اَوْلی نیستم -که مسلّم این اولویت، اولویت از تمام جهات است و در مورد ولایت علی علیه السلام هم همین ولایت اراده شده است- و همه فریاد زدند «بلی یا رسول الله»، باز جمله را تکرار فرمودند و مردم هم همان جواب را دادند. سپس فرمودند: «مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَهذا عَلِی مَولاه، اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ»، هرکس من سرپرست و ولی او هستم پس این علی هم سرپرست اوست. خداوندا! ولایت کسی را بر عهده بگیر که او ولایت علی را بر عهده دارد و دشمن باش کسی را که علی را دشمن دارد و یاری کن کسی را که علی را یاری کند، و یاور مباش کسی را که علی را یاری نکند.

به گفتة علامه امینی«رحمة الله علیه» آنچنان سند این روایت در متون روایی اهل سنت محکم است که اگر بنا باشد حدیث غدیر مورد شبهه قرار

ص: 50

گیرد، در دنیا هیچ امری قابل اثبات نیست، چون هیچ قضیه ای مانند قضیه غدیرخم روایات و اسانید ندارد.(1)

مولوی در این باره می گوید:

زین

سبب پیغمبرِ با اجتهاد

نام

خود و آنِ علی مولا نهاد

گفت:

هرکس را منم مولا و دوست

ابن

عمّ من علی، مولای اوست

کیست

مولا، آن که آزادت کند

بند

رِقیّت زپایت برکند

چون

به آزادی نبوت هادی است

مؤمنان

را زانبیاء آزادی است

ای

گروه مؤمنان شادی کنید

همچو

سرو و سوسن آزادی کنید

و نیز اشعار حسّان بن ثابت در مورد غدیر که همان روز سروده و خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه می دارد، شرایط روحی و فکری و فرهنگی آن زمان را نشان می دهد که به عنوان نمونه نظر شما را به چند بیت آن جلب می نماییم.

یُنادِیهِمْ

یَوْمَ الْغَدیرِ نَبِیُّهُمْ

بِخُمّ

فَاَسْمِعْ بِالرَّسُولِ مُنادِیا

در روز غدیر خم، پیغمبر این قوم، قوم را ندا می کند، و چقدر ندای این پیغمبر که منادی است، شنیدنی است.

وَ

قَدْ جاءَهُ جَبْرِیلُ عَنْ اَمْرِ رَبِّهِ

بِاَنَّکَ

مَعْصُومٌ فَلا تَکُ وانِیا

در حالی که جبرائیل به امر پروردگارش آمده بود و چنین اعلام کرده بود که تو در مصونیت خدا هستی، پس در ابلاغ امر سستی مکن.

وَ

بَلِّغْهُمْ ما اَنْزَلَ اللهُ رَبُّهُمْ اِلَیْک

وَ

لا تَخْشَ هُناکَ الْاَعادیا

و برسان به مردم آنچه که از طرف پروردگارشان به تو نازل شده است، و در آن جا از دشمنی دشمنان مترس.

ص: 51

تا آن جا که پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند:

فَیا

رَبِّ اُنْصُر ناصِرِیهِ لِنَصْرِهِم

اِمامَ

الهُدیٰ کَالْبَدْرِ یَجْلُو الدَّیاجِیا

ای پروردگار من! تو یاری کن کسانی را که علی را یاری می کنند، به جهت یاری کردنشان، آن پیشوای هدایت را که همچون ماه شب چهاردهم ظلمت ها را می شکافد و تاریکی ها را نور می بخشد.

و حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله در آن محل خطبة مفصلی را بیان نمودند(1)

و پس از آن چون عمر با علی علیه السلام دیدار کرد گفت: «هَنیئًا لَکَ یَاابْنَ اَبیطالِب! اَصْبَحْتَ مَوْلایَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ»(2) یعنی مبارک باد تو را در حالی که مولای من و مولای هر زن و مرد مؤمن شدی.

ابوسعید خُدری می گوید: «به خدا سوگند هنوز از زمین غدیر حرکت نکرده بودیم که آیه- 3 سوره مائده- نازل شد؛ و فرمود: «...الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ، اَلْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دِیناً...»، حال که شرایط ادامه دین - توسط انسان معصوم - فراهم شد و کفار از نابودکردن اسلام مأیوس شدند، دیگر نگران آن ها نباشید بلکه از من بترسید و ترس خدا را در جان خود

ص: 52

تقویت کنید. امروز دین شما را کامل کردیم و نعمت خود را تمام نمودیم و راضی شدیم که چنین اسلامی دین شما باشد».(1)

سؤال: طبق آیه فوق که می فرماید: «امروز» هم دین به حد نهایی کمال رسید و شرایط ادامة حیات را یافت، و هم نعمت الهی به حد تمامیت رسید و هم خدا در این شرایط راضی است که اسلام دین شما باشد، حال سؤال این است « امروز یا اَلْیَوم » چه روزی می تواند باشد؟

جواب: عده ای گفته اند «الیوم» روز فتح مکه و یا روز قرائت سوره برائت یا روز بعثت و... است در حالی که طبق مضمون آیه و گواهی تاریخ، هیچ کدام از روزهای فوق نمی تواند مصداق «الیوم» در آیه فوق الذکر باشد. لذا می ماند نظر دیگری که اکثر دانشمندان اهل سنت و علماء شیعه معتقدند و آن این که: طبق جنبه های تاریخ و صراحت روایاتِ در حد تواتر «الیوم»؛ روز «غدیرِخمّ» است و عقل هم می پذیرد که کمال دین با تعیین رهبری که بتواند دین را درست ادامه دهد، عملی می شود. زیرا همة امید کفار به اضمحلال اسلام بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله بود و با تعیین رهبری، عملاً کفار مأیوس شدند.

طبق اسناد تاریخی بعد از امام علی علیه السلام سایر ائمه علیهم السلام جهت اثبات امامت علی علیه السلام به آیه فوق و به حدیث غدیر احتجاج می کردند و مخالفان هم سخنی علیه آن مطلب، طرح نمی کردند .

3- در آیه می فرماید: حیات رسالت تو ای پیامبر به این مطلب است که آن را ابلاغ کنی ! آیا انصاف نیست که هرمسلمانی پیرامون مطلبی با این

ص: 53

اهمیت تحقیق کند که چه مطلب و حقیقتی است که می گوید اگر آن را نگویی رسالتت را انجام نداده ای ! آیا همچنان که تاریخ گواه است چیزی غیر از ادامه رهبری که حیات و بقاء دین به آن است می تواند باشد؟(1)

در ادامة دعای ندبه اظهار می داری:

«وَ قَالَ أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ وَ سَائِرُ النَّاسِ مِنْ شَجَرٍ شَتَّی».

و نیز رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود من و علی هر دو شاخه های یک درختیم و سایرین از درخت های مختلفند.

این فراز اشاره به سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد که به علی علیه السلام فرمودند: «مردم از درخت های مختلف و متفرق اند و من و تو از یک درختیم ....».(2)

و این نشانة وحدت جنبة روحی آن دو بزرگوار است و این که با راهنمایی های علی علیه السلام امکان ادامة دین اسلام عملی است.

«وَ أَحَلَّهُ مَحَلَّ هَارُونَ مِنْ مُوسَی فَقَالَ لَهُ «أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلاّ أَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی»

و پیغمبر صلی الله علیه و آله مقام و منزلت علی علیه السلام را نسبت به خود، شبیه مقام هارون علیه السلام نسبت به موسی علیه السلام معرفی فرمود جز آن که فرمود پس از من پیغمبری نیست.

موضوع از این قرار بود که وقتی پیامبر صلی الله علیه و آلهبه منظور حرکت برای جنگ تبوک، حضرت علی علیه السلام را در مکه جانشین خود قرار دادند و در

ص: 54

بیرون مدینه جهت آماده شدنِ لشگر اردو زدند. عده ای از منافقان جوّ را مسموم کردند که چرا پیامبر داماد خود را جهت جنگ نمی برد و با این نوع گفتار عمل معنوی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را زیر سؤال بردند. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام خود را به پیامبر صلی الله علیه و آله رساندند و تقاضا کردند که با آن حضرت به جنگ بروند که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «اَما تَرْضی اَنْ تَکُونَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هاروُنَ مِنْ مُوسی اِلاّ اَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدی»(1) یعنی؛ ای علی: آیا راضی نیستی که نسبت تو به من ، همچون نسبت هارون به موسی باشد ؟ مگر این که بعد از من پیامبری نیست. که در این حدیث نکات دقیقی جهت هدایت مسلمانان نسبت به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله مطرح است و ائمه در مقابل مخالفین خود بدان اشاره می کردند.

در این حدیث به نکات زیر می توان توجه نمود:

1- از جمله نکات دقیق، قسمت آخر حدیث است که فرمودند: «اِلاّ اَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدی» یعنی؛ تفاوت نسبت حضرت هارون با موسی«علیهماالسلام»، با نسبت تو ای علی با من فقط در این است که بعد از موسی علیه السلام باز پیامبری بود، ولی بعد از من پیامبری نخواهد بود. از این مطلب متوجه می شویم که اگر استثناء دیگری بین پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام نسبت به موسی و هارون«علیهماالسلام» بود، حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله آن استثناء را هم ذکر می فرمود. پس نتیجه می گیریم تمام مناصب حضرت هارون علیه السلام که قرآن ذکر کرده، برای حضرت علی علیه السلام نیز هست که آن مناصب در آیات 29 تا 32 سوره طه، عبارتند از:

ص: 55

الف- وزارت هارون : «وَاجْعَلْ لی وَزیراً مِنْ اَهْلی هارونَ اَخی»؛ در این آیه حضرت موسی علیه السلام عرض کرد: خدایا! هارون را که از اهل و خانواده من است به عنوان همکار من در امر نبوت قرار بده.

ب- شرکت درامر رسالت: «وَاشْرِکْهُ فی اَمْری» خدایا او را در امر رسالت شریک من قرار ده.

ج- تقویت و تأیید موسی: «اُشْدُدْ بِه اَزْری» او را قدرت و پشتیبان من قرار ده.

د- خلافت و جانشینی موسی: «وَ قالَ مُوسی لاَخیهِ هاروُنَ اخْلُفْنی فی قومی...»(1) موسی به برادرش هارون گفت: تو در بین امت من جانشین من باش.

2- پس همه مناصب و مقامات فوق را حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در اسلام دارند، و انصافاً مگر او با عمل و گفتار ثابت نکرد که تالی تِلْوِ و همراه پیامبر صلی الله علیه و آله بود؟ برای بررسی بیشتر در مورد این حدیث به جلد دهم کتاب امام شناسی علامه تهرانی رجوع فرمایید.

3- این نکته نیز قابل توجه است که در عینی که حضرت هارون علیه السلام قبل از حضرت موسی علیه السلام رحلت فرمود، ولی پس از رحلت حضرت موسی علیه السلام مقام وصایت حضرت موسی علیه السلام را موقتاً به جناب یُوشع بن نون سپردند تا امامت را به شُبَیْر و شُبَّر دو پسران حضرت هارون بسپارد. و در همین راستا است که در روایات داریم: پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: خداوند نام فرزندم حَسن را حسن گذارد که نام فرزند اول هارون است و به زبان عِبری به آن شُبَیْر گویند. و نام فرزند دوم را حسین گذارد که به عبری به

ص: 56

آن شُبَّر گویند.(1)

شهرت حدیث منزلت به قدری بین کلیة مسلمانان روشن بوده که عموماً ائمه معصومین در احتجاج با مخالفان خود بدان استناد می کردند و آن ها هم حرفی بر خلاف آن نداشتند.(2)

ص: 57

وَ زَوَّجَهُ ابْنَتَهُ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ أَحَلَّ لَهُ مِنْ مَسْجِدِهِ مَا حَلَّ لَهُ وَ سَدَّ الْأَبْوَابَ إِلاّ بَابَهُ»؛

و نیز رسول اکرم صلی الله علیه و آله دختر گرامیش که سیده زنان عالم است به علی علیه السلام تزویج فرمود و نیز حلال کرد برای علی علیه السلام از دخول در مسجد و بازبودن در خانة آن حضرت به صحن مسجد، آنچه بر خود پیغمبر صلی الله علیه و آله حلال بود، و تمام درهای منازل اصحاب را که به صحن مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله باز بود، به حکم خدا بست، غیر از درِ خانه علی علیه السلام.(1)

ص: 58

ابوالمُؤیّد موفّق بن أحمد خوارزمی مکّی با سند خود از جابربن عبدالله روایت کرده است که: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: یَا عَلِیُّ! إنَّهُ یَحِلُّ لَکَ فِی المَسْجِد مَا یَحِلُّ لِی وَ إنَّکَ مِنِّی بِمَنزِلَةِ هَاروُنَ مِن مُوسَی إلاّ أ نَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی! وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إنَّکَ تَذُودُ عَن حَوْضِی یَوْمَ القِیَامَةِ رِجَالاً، کَما یُذَادُ البَعِیرُ الاجْرَبُ عَنِ المَاءِ بِعَصاءٍ لَکَ مِن عَوْسَجٍ کَأَنِّی أنظُرُ إلی مَقَامِکَ مِن حَوْضِی.(1)

«ای علی! درِ مسجد من «مسجد النبّی» برای تو حلال است آنچه برای من حلال است! و منزلت تو با من، منزلت هارون است با موسی، به جز نبوّت که پس از من نبوّتی نیست! سوگند به آن کس که جان من در دست اوست،

ص: 59

تو در روز قیامت عصائی از چوب عَوسَج (درخت معروف خاردار) در دست داری، و همچون کسی که شتر جَرَبْ دار را از آب دور کند؛ تو مردانی را با این عَصا، از اطراف حوض من می رانی و دور می کنی! گویا من اینک دارم مَوقِف تو را از حوض خودم، می نگرم».

مسأله اجازة بازبودن درِ خانة علی علیه السلام به مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله که متون اهل سنت همگی آن را تأیید می کنند، موضوع قابل تأملی است که جهان اسلام را به این اندیشه وا می دارد که راستی چرا علی علیه السلام نسبت به بقیة صحابه استثناء شده اند و این موضوع موجب شد که ذهن عموم مسلمانان متوجه فضیلت علی علیه السلام شود.

مرحوم سید بن طاووس در «طرائف»(1)

از کتاب فقیه شافعی ابن مغازلی در کتاب «مناقب» خود با اسنادش به نافع غلامِ پسر عمر روایت می کند که گفت: من به ابن عمر گفتم- و می دانیم که نظریه ابن عمر با خود عمر در این گونه مسائل یکی است - مَنْ خَیْرُ النّاسِ بَعْدَ رَسُولِ الله صلی الله علیه و آله ؟ «بهترین مردم بعد از رسول خدا کیست؟» ابن عمر گفت: مَا اَنْتَ وَ ذاکَ، لا اُمّ لَکَ؟ «تو را به این پرسش چکار ای بی مادر؟» سپس گفت: أسْتَغْفِرُالله، خَیْرُهُم بَعْدَهُ مَن کانَ یَحِلُّ لَهُ مَا یَحِلُّ لَه، و یَحْرُمُ علیه مَا یَحْرُمُ عَلَیه. «من از خدا مغفرت می طلبم، بهترین مردم پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله آن کسی است که برای او حلال است آنچه برای رسول خدا حلال بوده است و حرام است برای او آنچه برای رسول خدا حرام بوده است.» گفتم: آن کیست؟! گفت: علی

ص: 60

بن ابیطالب علیه السلام. سَدَّ اَبْوابَ الْمَسْجدِ وَ تَرَکَ بابَ عَلِی وَ قال لَهُ: لَکَ فِی هذَا الْمسجدِ ما لِی وَ عَلَیْکَ فِیه مَا عَلَیَّ، وَ اَنْتَ وارثی و وصِیّی، تَقْضِی دَیْنِی وَ تُنْجِزُ عِداتِی وَ تَقْتُلُ عَلی سُنّتی، کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أنَّهُ یُبْغِضُکَ وَ یُحِبُّنی. «پیغمبر صلی الله علیه و آله دستور داد درهای مسجد را بستند و در علی علیه السلام را بازگذارد و به او گفت: برای تو در این مسجد جایز است آنچه برای من جایز است، و تو وارث من هستی و وصی من هستی، دَین مرا أدا می کنی و به وعده های من وفا می نمایی و بر سنّت من جنگ می کنی، دروغ می گوید کسی که می پندارد تو را دشمن دارد و مرا دوست دارد».

پس چنانچه ملاحظه می کنید این مسأله یک نکتة مهم عملی در رابطه با نقش منحصر به فرد علی علیه السلام است که در جوامع روایی اهل سنت نیز بر آن تأکید شده و شما در دعای ندبه متذکر آن می شوی و سپس می گویی:

«ثُمَّ أَوْدَعَهُ عِلْمَهُ وَ حِکْمَتَهُ فَقَالَ أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْمَدِینَةَ وَ الْحِکْمَةَ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا».

آنگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله اسرار علم و حکمتش را نزد علی علیه السلام به ودیعه گذاشت و فرمود: من شهر علمم و علی دروازة آن است، پس هر که بخواهد در این مدینة علم و حکمت وارد شود باید از دروازة آن وارد شود.

در روایت داریم که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «پیامبراکرم صلی الله علیه و آله هزار باب از حلال و حرام، از گذشته و آنچه واقع می شود تا روز قیامت، مرا تعلیم داد، که از هر بابی از آن، هزار باب گشوده می شود، به طوری که مقدّرات و گرفتاری ها و قدرت تجزیه و تحلیل و تمیز حق از باطل را

ص: 61

دانستم».(1)

و راستی مگر می شود خلیفة رسول خدا صلی الله علیه و آله عالم به همة وقایع تا روز قیامت نباشد و بتواند درست تصمیم بگیرد و جامعه را رهبری کند؟

از «مناقب» ابن مغازلی فقیه شافعی، با قرائت او بر أبوالحسن أحمد بن مظفّر بن أحمد عطّار فقیه شافعی، و اقرار أبوالحسن بر این قرائت در سنة 434 با سند متّصل او از عبدالرّحمن بن نَهْبان، از جابربن عبدالله أنصاری روایت است که: «أخَذَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِعَضُدِ عَلِیٍّ علیه السلام وَ قَالَ: هَذَا أمِیرُ الْبَرَرةِ، وَ قَاتِلُ الْکَفَرَةِ، مَنْصُورٌ مَنْ نَصَرَهُ، مَخْذولٌ مَنْ خَذَلَهُ، ثُمَّ مَدَّ بِهَا صَوْتَهُ، فَقَالَ: أنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرادَ الْعِلْمَ فَلْیَأْتِ الْبَابَ.»(2)

«رسول خدا صلی الله علیه و آله بازوی علیّ علیه السلام را گرفت و گفت: این است أمیر نیکوکاران، و کشندة کافران، مورد نصرت خدا قرار گیرد هرکه وی را نصرت کند، و مورد خذلان و پستی خدا قرار گیرد هرکه وی را مخذول و بی یاور گذارد. سپس صدای خود را بدین گفتار بلند کرد که: من شهر علمم و علیّ دَرِ آن است، بنابراین هر که طالب علم باشد باید از این دَرْ بیاید!»

و نیز ابن مغازلی با سه سند، و خوارزمی و حمّوئی هر یک با یک سند متّصل از أبو معاویه، از أعمش، از مجاهد، از ابن عبّاس روایت کرده اند که

ص: 62

او گفت: «قَالَ رَسُولُ اللهُ صلی الله علیه و آله: أنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا، فَمَنْ أرَادَ الْعِلْمَ فَلْیَأْتِ الْبَابَ.»(1)

و نیز در کتاب «الْمَناقبُ الفَاخِرَةُ فِی العترةِ الطّاهرة» از مبارک بن سرور، با سند متّصل خود از دِعْبِل بن علیّ بن سعید بن حَجّاج از ابن عبّاس روایت کرده است که او گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله گفت:

أنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمَ فَلْیَأْتِ الْبَابَ. ثُمَّ قَالَ: یَا عَلِیُّ أنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ أنْتَ الْبَابُ؛ کَذَبَ الَّذِی زَعَمَ أنْ یَصِلَ إلَی الْمَدِینَةِ إلاّ مِنَ الْبَابِ.(2)

«من شهر علم هستم، و علیّ دَرِ آن شهر است. پس کسی که علم را می خواهد باید از درش داخل شود. و سپس گفت: ای علیّ من شهر علم هستم و تو دَرِ آن شهر هستی، دروغ می گوید کسی که گمان می کند که می تواند به شهر برسد، مگر آن که از درش وارد شود.»

سپس در ادامة دعا عرضه می داری:

«ثُمَّ قَالَ أَنْتَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَارِثِی لَحْمُکَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُکَ مِنْ دَمِی وَ سِلْمُکَ سِلْمِی وَ حَرْبُکَ حَرْبِی وَ الْإِیمَانُ مُخَالِطٌ لَحْمَکَ وَ دَمَکَ کَمَا خَالَطَ لَحْمِی وَ دَمِی وَ أَنْتَ غَداً عَلَی الْحَوْضِ خَلِیفَتِی وَ أَنْتَ

ص: 63

تَقْضِی دَیْنِی وَ تُنْجِزُ عِدَاتِی وَ شِیعَتُکَ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُمْ حَوْلِی فِی الْجَنَّةِ وَ هُمْ جِیرَانِی».

پروردگارا! آنگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: تو برادر من و وصی من و وارث من هستی، گوشت و خون تو گوشت و خون من است. صلح و جنگ با تو، صلح و جنگ با من است و ایمان (به خدا و حقایق الهیه) چنان با گوشت و خون تو آمیخته شده که با گوشت و خون من آمیخته است و تو فردا جانشین من برحوض کوثر خواهی بود، و پس از من تو اداء قرض مرا به عهده داری و وعده هایم را انجام خواهی داد و شیعیان تو در قیامت بر کرسی های نور با روی سفید در بهشت ابد گرداگرد من قرار گرفته اند و آن ها در آن جا همسایة من هستند.

از ابن عباس روایت است که: رسول خدا صلی الله علیه و آله به اُمِّ سَلَمَه گفتند:

یَا اُمَّ سَلَمَةَ عَلِیُّ مِنِّی وَ أنَا مِن عَلِیٍّ! لَحْمُهُ لَحْمِی! وَ دَمُهُ مِن دَمِی؛ وَ هُوَ مِنِّی بِمَنزِلَةِ هَارونَ مِن مُوسَی! یا اُمَّ سَلَمَةَ! اسْمَعِی وَاشْهَدِی! هَذَا عَلِیُّ سَیِّدُ المُسْلِمِینَ.(1)

«ای ام سلمه! علی از من است؛ و من از علی هستم! گوشت او از گوشت من است؛ و خون او از خون من است؛ و نسبت او با من نسبت هارون است با موسی؛ ای اُمّ سَلَمه؛ بشنو و گوش فرا دار؛ و شاهد باش که: این علی سیّد و سالار و پیشوای مسلمین است.»

ص: 64

و در «مناقب» از جابربن عبدالله آورده است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله دربارة علی علیه السلام مطالبی را شنیدم ، که اگر تنها یکی از آن ها در کسی یافت شود، از جهت شرف و فضیلت کافی است که او را شریف و با فضیلت بنماید. این که فرمود: «عَلِیٌّ مِنِّی کَنَفْسِی؛ طَاعَتُهُ طَاعَتِی؛ وَ مَعْصِیَتُهُ مَعْصِیَتِی»، «نسبت علی با من مانند جان من است با من؛ طاعت از او طاعت از من است؛ و سرپیچی از او سرپیچی از من».و این که فرمود: «حَرْبُ عَلِیٍّ حَرْبُ اللهِ؛ وَ سِلْمُ عَلِیٍّ سِلْمُ اللهِ». «جنگ علی جنگ خداست؛ و صلح علی صلح خداست». و این که فرمود: «عَلِیٌّ مَعَ القُرْآنِ وَالقُرآنُ مَعَ عَلِیٍّ، لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدا عَلَیَّ الحَوْضَ». «علی با قرآن است؛ و قرآن با علی است؛ و هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند».و از «مسند» احمد حَنبل، و تِرمَذی و نسائی و ابن ماجه از حُبشی بن جُناده آورده است که:«عَلِیُّ مِنِّی وَ أنَا مِن عَلِیٍّ وَ لا یُؤدِّی عَنِّی إلاّ أنَا أوْ عَلِیُّ». علی از من است و من از علی هستم و از طرف من أدا نمی کند و نمی رساند؛ مگر خود من و یا علی. و نیز فرمود: «عَلِیُّ تَقضِی دَینِی»(1)علی

است که دَین مرا ادا می کند.

و ابن أبی الحدید می گوید: علی در روز شوری گفت:«أفِیکُم أحَدٌ قَالَ لَهُ رَسولُ اللهِ صلی الله علیه و آله أنتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارونَ مِن مُوسَی إلاّ أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی، غَیرِی! قالوا: لا!»(2)

ص: 65

«آیا در میان شما هست یک نفر که رسول خدا صلی الله علیه و آله به او گفته باشد؛ نسبت تو با من مثل نسبت هارون است با موسی؛ با این تفاوت که فقط بعد از من پیغمبر نیست؛ غیر از من؟ گفتند: نه!»

فِی قَلبِکَ، وَ بَینَ عَینَیکَ! وَ إنَّ الایمَانَ خَالَطَ لَحْمَکَ وَ دَمَکَ، کَمَا خَالَطَ لَحْمِی وَ دَمِی! وَ إنَّهُ لا یَرِدُ الحَوْضَ مُبغِضٌ لَکَ! وَ لا یَغِیبُ مُحِبٌّ لَکَ غَداً عَنِّی حَتَّی یَرِدَ عَلَیَّ الحَوْضَ مَعَکَ یَا عَلِیُّ!

فَخَرَّ عَلِیُّ علیه السلام سَاجِداً؛ ثُمَّ قالَ: الحَمدلِلَّهِ الَّذی مَنَّ عَلَیَّ بِالإسْلامِ؛ وَ عَلَّمَنی القُرآنَ؛ وَ حَبَّبَنِی إلَی خَیْرِ البَرِیَّةِ: خَاتَمِ النَّبِیِّینَ، وَ سَیِّدِ المُرْسَلِینَ، إحْسَاناً مِنهُ إلَیَّ وَ فَضلاً مِنهُ عَلَیَّ.

فَقَالَ رسول الله صلی الله علیه و آله: یَا عَلِیُّ لَوْ لا أنتَ لَم یُعْرَف المُؤمِنُونَ بَعْدِی.(1)

«اگر دربارة تو گروهی از امّت من نمی گفتند آنچه را که نصاری در بارة عیسی بن مریم گفتند؛ من امروز دربارة تو گفتاری می آوردم، که به پیرو آن بر هیچ جماعتی عبور نمی نمودی؛ مگر آن که خاک را از زیر دو قدمت

ص: 67

می گرفتند و بر می داشتند؛ و زیادی و غُسالة آب وضوء و غسل تو را می گرفتند؛ و آن ها را وسیلة شفای خود قرار می دادند؛ ولیکن همین قدر کافی است که من دربارة تو بگویم که: تو از من هستی؛ و من از تو هستم؛ تو از من ارث می بری و من از تو ارث می برم!

و نسبت تو بامن، همانند نسبت هارون است با موسی؛ جز آن که پس از من پیامبری نیست! و تو حقّاً ذِمِّة مرا إبراء می کنی! و بر آئین و سنّت من کارزار می نمائی! و حقّاً فردا در آخرت نزدیک ترین مردم به من هستی! و حقّاً تو اوّلین کسی می باشی که در حوض کوثر بر من وارد می شود؛ و تو خلیفه و نماینده من بر حوض کوثر هستی! و تو اوّلین کسی هستی که با من لباس و حُلِّه بهشت و خِلعَت الهی می پوشد! و از امّت من اوّلین کسی می باشی، که وارد بهشت می گردد! و حقّاً پیروان و شیعیان تو، بر منبرهایی از نور بالا رفته؛ و با چهره های روشن و تابناک گرداگرد من هستند؛ و برای ایشان من در پیشگاه حضرت خداوند شفاعت می نمایم! و در فردای قیامت در بهشت همسایگان و هم جواران من می باشند! و جنگ تو جنگ من است و صلح تو صلح من است؛ و باطن و نیّات و پنهانی های تو، باطن و نیّات و پنهانی های من است! و ظاهر و هویدایی های تو ظاهر و هویدایی های من است! و حقّاً فرزندان تو فرزندان من هستند! و حقّا تو وفا کنندة عُهود و پیمان های من هستی! و حقّاً تو بزرگوار و بلند مقام، و رفیع الدرجه می باشی! و هیچ یک از افراد امّت من، هم میزان و هم رتبه و هم درجة تو نیستند! و حقّا حقّ بر زبان تو جاری است، و در دل تو است؛ و در برابر چشمان تو است؛ و ایمان با گوشت و خون تو به هم درآمیخته است؛ همان طور که با گوشت و خون من به هم در آمیخته است! و کسی که بُغض و عداوت تو را داشته باشد، داخل حوض کوثر نمی شود؛ و دوست تو در فردای قیامت، از

ص: 68

من پنهان نخواهد بود؛ تا این که با تو ای علی، در حوض کوثر وارد شود. علی علیه السلام چون این گفتار را از رسول الله صلی الله علیه و آله شنید، به سَجده افتاد و گفت: حمد و سپاس مختصّ خداوندی است که بر من به اسلام منّت نهاد؛ و قرآن را به من آموخت و محبّت مرا در دل بهترین مردم جهان: خاتم پیامبران و سیّد و سالار رسولان - از إحسانی که به من نمود؛ و فضل و رحمتی که شامل حال من کرد - قرار داد. پیغمبر صلی الله علیه و آله گفت: ای علی! اگر تو نبودی؛ مؤمنان بعد از من شناخته نمی شدند!»

چنانچه ملاحظه فرمودید در این روایت طولانی که خاصه و عامه آن را نقل کرده اند بسیاری از مضامین مطرح در این قسمت از دعای ندبه مطرح است و وجود مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله اصرار داشتند که اصحاب آن حضرت با چنین خصوصیاتی حضرت علی علیه السلام را بشناسند.

در این فراز اخیر از دعای ندبه که ما به شرح آن مشغولیم می فرماید: وجود امیرالمؤمنین علیه السلام در عالم یک معنایی داشت. حضور آن حضرت در عالم به عنوان یک انسان عادی و یک حادثة صرفاً تاریخی نبود، یک معنایی مشخص در تاریخ داشت. می گویی: خدایا! آنچه را که باید در خزینه تاریخ می گذاشتی تا معنای متعالیِ حیات بشر را محقق کنی با علی علیه السلام محقق کردی و لذا همچنان که در آخر روایت مذکور هم مطرح است، پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده:

«وَلَوْلا اَنْتَ یا عَلِیُّ لَمْ یُعْرَفِ المُؤْمِنُونَ بَعْدی» یعنی ای علی اگر تو در عالم نبودی، بعد از من، مؤمنان از غیرمؤمنان شناخته نمی شدند و خط هدایت تاریخی گم می شد.

ص: 69

در نظر بگیرید خدا بنا دارد؛ تاریخِ حیاتِ بشر را با انسان های خاص به محتوای حقیقی برساند و آن را به سوی کمال هرچه بیشتر جهت دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند: تو یکی از همان مصداق های ارادة خدا برای جهت دهی به تاریخ هدایت بشر هستی و اگر تو بعد از من نبودی خط ایمان شناخته نمی شد. بعد در ادامة دعای ندبه می گوید: با این که حضور اجتماعی سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام در اجتماع، با فراز و نشیب هایی همراه بود و آن حضرت برای انجام وظایف خود با کارشکنی هایی روبه رو شد، ولی با این همه خط هدایت گم نشد، هر چند آنچه باید می شد هنوز تحقق نیافته است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «اَنْتَ اوَّلُ داخِلِ الْجَنَّةِ مِنْ اُمَّتِی، و اِنَّ شیعَتک عَلَی مَنابِرَ مِنْ نورٍ مَسْرورونَ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُم حَولی، اَشْفَعُ لهم فَیَکونون غداً فی الْجَنَّةِ جیرانی».(1) تو اولین کسی هستی از امت من که داخل بهشت خواهی شد، و شیعیان تو همگی بر منبرهائی از نور بالا خواهند رفت، همگی خرسند و خشنود با صورت های سفید و چهره های درخشان اطراف من اند، من شفیع آنها خواهم شد، و همه آن ها در فردای قیامت همسایگان من خواهند بود».

خوارزمی در «مناقب» فصل سیزدهم با سند متصل خود فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله را در خیبر راجع به امیر المؤمنین علیه السلام ذکر می کند تا می رسد به این جمله که آن حضرت فرمود: «وَ اِنَّکَ اَوَّلُ داخلٍ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ من اُمتی و

ص: 70

شیعتُکَ عَلی منابِرَ من نورٍ رِواءً مَروییّن(1) مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُم حَوْلی، اَشْفَعُ لَهُمْ فَیَکُونُونَ غَداً فَی الْجَنَّةِ جیرانی»(2) «ای علی از امت من فردای قیامت اولین کسی که داخل بهشت شود تو هستی، و شیعیان تو جملگی بر منبرهائی از نور بالا روند و با چهره های تابناک و سیمای درخشان، اطراف من گرد آیند.من درباره آنها شفاعت کنم، و آنها فردا همسایگان من خواهند بود».

و در ادامة دعا عرضه می داری:

«وَ کَانَ بَعْدَهُ هُدًی مِنَ الضَّلالِ وَ نُوراً مِنَ الْعَمَی وَ حَبْلَ اللَّهِ الْمَتِینَ وَ صِرَاطَهُ الْمُسْتَقِیمَ لا یُسْبَقُ بِقَرَابَةٍ فِی رَحِمٍ وَ لا بِسَابِقَةٍ فِی دِینٍ وَ لا یُلْحَقُ فِی مَنْقَبَةٍ مِنْ مَنَاقِبِهِ یَحْذُو حَذْوَ الرَّسُولِ«صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمَاوَآلِهِمَا»

آن حضرت بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله امت را از ضلالت و گمراهی و کفر و نابینایی به مقام هدایت و بصیرت راهنما بود و او رشته محکم خدا و راه مستقیم حق برای امت بود.

کسی بر او سبقت نیافت، نه در قرابت از نظر رحم -که آن حضرت هم پسر عموی پیامبر صلی الله علیه و آله بود و هم داماد آن حضرت، آن هم از طریق فاطمه زهرا علیها السلام که در عظمت او هیچ کس شک نداشت- و نه در اسلام از نظر ایمان کسی بر او سبقت گرفت، و نه کسی در مناقب و اوصاف به مرتبه و کمال او خواهد

ص: 71

رسید.(1) آن حضرت قدم به قدم در پی رسول اکرم صلی الله علیه و آله بود -که درود خدا بر هر دو و بر آل اطهارشان باد-

و سپس در ادامة دعا می گویی:

«وَ یُقَاتِلُ عَلَی التَّأْوِیلِ وَ لا تَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ»

و علی علیه السلام برای تأویل و برگرداندن اسلام به مقام اولیه خود، جنگ ها و مبارزه ها نمود و در راه رضای خدا از ملامت و سرزنش سرزنش کنندگان هیچ سستی به خود راه نداد و با تمام قدرت در مقابل کسانی که می خواستند ارزش های اسلام را به ارزش های جاهلیت تبدیل کنند، ایستاد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به اباذر در بارة موضوعی که در این فراز مطرح است خبر داده بودند که «قسم به آن که جانم در دست اوست در میان شما کسی است که برای تأویل قرآن می جنگد همچنان که من برای تنزیل آن می جنگم، در صورتی که آن گروه کلمه توحید را بر زبان جاری می کنند ولی بیشترشان بدان ایمان ندارند، کشتن این گروه بر مردمان گران آید تا آن جا که به ولی خدا افترا زنند و از عملش ناراضی و رنجیده خاطر گردند»(2)

قَدْ وَتَرَ فِیهِ صَنَادِیدَ الْعَرَبِ وَ قَتَلَ أَبْطَالَهُمْ وَ نَاوَشَ ذُؤْبَانَهُمْ فَأَوْدَعَ قُلُوبَهُمْ أَحْقَاداً بَدْرِیَّةً وَ خَیْبَرِیَّةً وَ حُنَیْنِیَّةً وَ غَیْرَهُنَّ فَأَضَبَّتْ عَلَی عَدَاوَتِهِ وَ أَکَبَّتْ عَلَی مُنَابَذَتِهِ حَتَّی قَتَلَ النَّاکِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ.

ص: 72

و این علاوه بر آن است که در زمان خود رسول خدا صلی الله علیه و آله در راه خدا خون های صنادید و گردنکشان عرب را بر زمین ریخت و پهلوانان و گردنکشانشان را به قتل رسانید و سرکشان را مطیع و منقاد کرد و دلهایشان را پر از حقد و کینه از واقعه جنگ بدر و حنین و خیبر و غیره ساخت و در اثر همان کینه های پنهانی بود که بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله به دشمنی با او قیام کردند و به مبارزه و جنگ با او هجوم آوردند تا آن که ناگزیر، او هم با «ناکثین» یا عهد شکنان امت و هم با «قاسطین» یا ظالمان و ستمکاران و هم با «مارقین» یا خوارج مرتد از دین، در نهروان به قتال برخاست.

در بارة مقابله حضرت علی علیه السلام با سران کفر همه تاریخ گواه است که دلاوری های آن حضرت در جبهه جنگ منحصر به فرد بوده به طوری که عمر گفت: «لَوْ لا سَیفِهِ کَما قامَ عَمُودُ الْإسلام»(1) اگر شمشیر علی نبود، عمود اسلام بر پا نمی شد. به طوری که از هفتاد و چند نفری که در جنگ بدر به دست مسلمانان کشته شدند حدود سی و هفت نفر آن ها به دست حضرت علی علیه السلام بوده و آن هم کشتن سران و دلاوران قریش، و یا در جنگ احزاب و کشته شدن عمربن عبدود به دست علی علیه السلام که در واقع سرنوشت جنگ را عوض کرد، و یا در جنگ خیبر و کشته شدن مرهب خیبری به دست آن حضرت، همه و همه گواه بر آن است که علی علیه السلام با تمام وجود و پاک بازی فوق العاده که حکایت از ایمان خاص آن حضرت داشت در صحنه دفاع از اسلام تلاش کرد. و معلوم است که کینه

ص: 73

بازماندگان قریش و یهود پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله سر بر آورد و مقابل آن حضرت قد علم کند.

در تفسیر صافی در ذیل آیه شریفه « .... یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ...»(1) (آن هایی که در راه خدا مبارزه کردند و از ملامت ملامت گران ترسی به خود راه ندادند.) روایت از حضرت امام باقر و امام صادق«علیهماالسلام» هست که مراد از مؤمنان در این آیه امیرالمؤمنین علیه السلام و اصحاب آن حضرت می باشند که با منافقان از «ناکثین» و «قاسطین» و «مارقین» جنگ کردند.

«ناکثین» مثل طلحه و زبیر که با آن حضرت نقض عهد نمودند و جنگ جمل را به راه انداختند، و «قاسطین» مثل معاویه که در مقابل ارزش های اسلامی و عدالت ایستادند و سعی داشتند جامعه را به همان نظام ارزشی جاهلیت برگردانند، و «مارقین» مثل خوارج که در تندروی و سطحی نگری کار را به جایی رساندند که با امام زمان خود به جنگ پرداختند.

ص: 74

و نیز رسول خدا صلی الله علیه و آله حضرت علی علیه السلام را اجمالا به این امر مطلع نموده بود، چون به ثبوت رسیده است که رسول خدا صلی الله علیه و آلهبه او گفت: «سَتُضْرَبُ عَلی هذا» به زودی ضربه ای این جا می خورد- و اشاره به سر اوکرد - «فتُخضَبُ منها هذه»، و از آن ضربه این جا خون آلوده می شود - و اشاره به محاسن او نمود(1)

و نیز به ثبوت رسیده است که پیامبر صلی الله علیه و آلهَ به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند:

ص: 76

«مَنْ أَشْقَی الْأَوَّلِینَ قَالَ: عَاقِرُ النَّاقَةِ قَالَ: صَدَقْتَ فَمَنْ أَشْقَی الْآخِرِینَ قَالَ: قُلْتُ لَا أَعْلَمُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: الَّذِی یَضْرِبُکَ عَلَی هَذِهِ وَ أَشَارَ إِلَی یَافُوخِهِ».(1)

می دانی شقی ترین افراد از پیشینیان کیست؟ عرض کردند: آن کسی است که ناقة حضرت صالح علیه السلام را پی کرد و کشت. آیا می دانی شقی ترین افراد از پسینیان چه کسی است؟ گفت: نه. حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: آن کسی است که بر اینجا ضربه می زند، وبه سر حضرت اشاره کردند.

بالاخره همچنان که تاریخ گواه است آنچه باید بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله با ادامة حاکمیت علی علیه السلام واقع می شد، محقق نشد و در مسیر هدایت تاریخی بشر انحراف ایجاد گشت. ولی ما می دانیم آنچه باید بشود، حتماً می شود. در این فراز می گویی: پروردگارا! مسیر تاریخ را خواستند از مسیری که تو برای بشریت اراده کرده بودی منحرف بکنند، تلاش هایی هم به زعم خود انجام دادند و از آن طریق در عرصة امتحان در زندگی زمینی، شخصیت هرکس معلوم شد، ولی شأن انسان، شأنی است که نمی تواند بدون راه و رسم و فرهنگ علی بن ابیطالب علیه السلام به سر ببرد و لذا باز به مقصدی که اسلام به او وعده داده است خواهد رسید و ما غم خود را از تغییر مسیری که واقع شد مطرح می کنیم تا روشن شود از سر اهداف خود باز نگشته ایم. آری!

«فَقُتِلَ مَنْ قُتِلَ وَ سُبِیَ مَنْ سُبِیَ وَ أُقْصِیَ مَنْ أُقْصِیَ وَ جَرَی الْقَضَاءُ لَهُمْ بِمَا یُرْجَی لَهُ حُسْنُ الْمَثُوبَةِ إِذْ کَانَتِ الْأَرْضُ لِلَّهِ یُورِثُهَا مَنْ یَشَاءُ

ص: 77

مِنْ عِبَادِهِ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ وَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولا وَ لَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ».

تا آن که به ظلم ستمکاران گروهی کشته، گروهی اسیر و جمعی دور از وطن شدند و قضای الهی بر آن خاندان مطهر جاری شد، به امید آن که در ازاء آن سختی ها، حسن ثواب و پاداش نیکو برای آن ها باشد، زیرا که زمین ملک خداست و به هر کدام از بندگان که خداوند مقدر کرده از آن بهره می دهد و آن ها را وارث ملک زمین خواهد کرد و عاقبت نیکِ عالم برای اهل تقوی است و تسلط ظالمین پایدار نیست. و پروردگار ما از هر نقصی پاک و منزه است و وعده او قطعی و محقق الوقوع خواهد بود و ابداً در وعده پروردگار خلاف نیست و او عزیز و حکیم است و لذا هیچ قدرتی در مقابل قدرت و ارادة او وجود ندارد و هیچ واقعه ای بدون حکمت و مصلحت خاص خداوند، در نظام عالم انجام نمی گیرد.

چون چنین انحرافی، انحرافی نیست که بتوان از آن گذشت. زیرا انحرافی است در جهت اصلی مسیر تاریخ و منحرف کردن سرنوشت بشریت و باید با هر وسیله ای متذکر آن انحراف شد و دائماً راه سعادت بشریت را مدّ نظر انسان ها قرار داد. اگر امروز جوانان دلسوز جهان بپرسند چرا خداوند برای ما راه نجات قرار نداده است، باید متذکر شوند راه نجات توسط اهل قدرت و سلطه بر انسان ها در انزوا است و باید به آن رجوع کرد. اگر نمی توانید اسلام را در همة مناسبات بشری حاکم کنید لااقل نگذارید فراموش شود و این ندبه ها و شیون ها یک نحوه توجه به حقیقتی است که از منظر بشریت کنار رفته است. و به همین جهت در ادامه عرضه می داری:

«اَیْنَ الْحَسَنُ اَیْنَ الْحُسَیْنُ اَیْنَ اَبْناءُ الْحُسَیْن»؛

کجایند امام حسن و امام حسین و فرزندان امام حسین علیهم السلام

شما در دعای ندبه این نکته را با خودتان در میان می گذارید که پس حالا چی؟ این که می گویید: «اَیْنَ الْحَسَنُ اَیْنَ الْحُسَیْنُ اَیْنَ اَبْناءُ الْحُسَیْن»؛ یعنی کجاست سیره و روش حسن و حسین«علیهما السلام» و فرزندان معصوم آن ها؟ پس معلوم است شما نمی پذیرید که زندگی انسان بدون مدیریت این ذوات مقدسه معنی پیدا می کند. اگرچه دشمنان این خاندان، عده ای را کشتند و عده ای را تبعید و اسیر کردند ولی شما هنوز می گویید: «اَیْنَ الْحَسَنُ اَیْنَ الْحُسَیْنُ اَیْنَ اَبْناءُ الْحُسَیْن» چون تا سیرة معصوم در مناسبات بشری جاری و حاکم نشود، خسارت بزرگ تربیتی و روحی بشر جبران نمی گردد، و ادامه می دهید که:

ص: 79

«صَالِحٌ بَعْدَ صَالِحٍ وَ صَادِقٌ بَعْدَ صَادِقٍ أَیْنَ السَّبِیلُ بَعْدَ السَّبِیلِ».

کجایند انسان های صالح و صادقِ پیوستة تاریخِ هدایت الهی؟ کجایند راه های پیوستة هدایت که یکی بعد از دیگری برای هدایت بشر گمارده شده بودند؟

شما با گفتن این جمله دارید اعلام می کنید راهی را جهت به ثمررسیدن استعدادهای بشر در تاریخ می شناسید که این راه با حاکمیت معاویه و یزید و مأمون عباسی و امثال آن ها محقق نمی شود، و این خیلی فهم می خواهد که انسان بداند راهی هست با خصوصیات خاص، و فرهنگِ جهانخواران، بر خلاف ارادة الهی، فرهنگ پوشاندن آن راه نورانی است و شما می خواهید به حکم وظیفة الهی و بر خلاف ارادة جهانخواران، عامل تحقق راه حاکمیت اولیاء الهی باشید.

«سیره و روش انسان های معصوم؛ مطلوب همة انسان های شایسته است، چرا که معنی انسان و معنی زندگی، به کمک آن ها روشن می شود و برعکس، هرکس به غیر از چنین انسان هایی و به حاکمیتی به غیر از حاکمیت آن ها آرام بگیرد، به بدترین نحو خود را تسلیم فساد می کند، فسادی که سراسرِ زندگی و روح او را فرا می گیرد، و شیعه و همه انسان های هوشیار بر این مسئله واقف اند که نباید این راه را گم کنند.»

روی این نکته فکر کنید که امام زمان عجل الله تعالی فرجه فقط برای آخر دنیا نیست. هر کس در زمانی که مناسبات اجتماعی اش در تحت حاکمیت حق نیست و منتظر آن حاکمیت نباشد و تسلیم حاکمیت باطل بشود، تمام فساد را در

ص: 80

رگ و ریشة خود و افراد جامعة خود فرو کرده است و لذا شیعه این توجه هوشیارانه را دائم مدّ نظر دارد که می گویید:

«أَیْنَ الْخِیَرَةُ بَعْدَ الْخِیَرَةِ أَیْنَ الشُّمُوسُ الطَّالِعَةُ أَیْنَ الْأَقْمَارُ الْمُنِیرَةُ أَیْنَ الْأَنْجُمُ الزَّاهِرَةُ اَیْنَ اَعْلامُ الدّین وَ قَواعِدُ الْعِلْم».

کجایند آن هایی که برگزیدگان خدا برای مدیریت نظام بشر بودند، کجا رفتند خورشیدهای تابان و اقمار فروزان و ستارگان درخشانِ حیات بشری،کجایند نشانه های دین داری و پایه های اندیشه و علم.

در این فراز از دعا موضوعِ توجه به رشتة هدایت الهی مورد نظر است و وجود آن ها مورد سؤال شما است و شما در بستر تاریخ به جستجو می پردازید که: کجایند نشانه های دین داری و قاعده های دانایی؟ چون می دانید هیچ وقت خداوند بشریت را به خود وانگذاشته، بلکه همواره چراغ هدایتی در پیش راه او قرار داده است و حالا که حاکمان ظالمِ جهان مانع ظهور آن نور هدایت شده اند، شما نارضایتی خود را از وضع موجود اعلام می دارید. چون می دانید نظام اَحسنی که ارادة حکیمانة خداوند آن را خلق کرده ظرفیت حاکمیت امام معصومی را دارد که قلب او ظرف معارف قرآن است و مقام باطنی قرآن را که در کتاب مکنون هست آن خانوادة اهل عصمت و طهارت می شناسند و چون جهان ظرفیت حاکمیت چنین کسانی را دارد و خداوند نیز چنین خواسته است، هرکس به کمتر از این قانع شود، به خداوند و به خودش جفا کرده است.(1)

امام صادق علیه السلام

ص: 81

می فرمایند: «زمین پا برجا نمی ماند مگر آن که باید روی آن عالِمی باشد که حق را از باطل تمیز دهد».(1)

و در راستای همین معارف است که نظر خود را به ذخیره ای از هدایت گران الهی می اندازی و به حضرت بقیة الله اعظم عجل الله تعالی فرجه نظر می کنی.

عمده آن است که متوجه باشیم حکمت خداوند اقتضا می کند که هیچ نیاز و میلی در نظام الهی لغو و بی جواب نمی ماند، حتی نیاز و میل به جنس مخالف را خداوند با خلق کردن جنس مخالف جواب می دهد، چه رسد نیاز به رهبری که بتواند تمام ابعاد فردی و اجتماعی انسان ها را در مسیری صحیح قرار دهد و لذا مسلّم جواب چنین نیاز مهمی را با به وجودآوردن انسانی معصوم و آگاه به همة حقایق، داده است. و از همین قاعده مهم یعنی توجه به حکمت الهی است که بزرگان فرموده اند، چون جامعه در زمان غیبتِ امام معصوم نیاز به رهبری أعْلم و أتْقی و أشْجَع دارد، خداوند چنین فردی را می پروراند و نظر به ولایت فقیه را بر همین اساس قرار داده اند و معتقدند خبرگان ملت باید تلاش کنند چنین فردی را که خدا پروریده است کشف نمایند. البته أعلمیت و تقوا و شجاعتِ بالای آن فرد باعث می شود که خود به خود افراد طالب حق به کمک خداوند او را بیابند. پس متوجه وجود حضرت بقیة الله بودن و از خداوند ظهور او را طلب کردن حاکی از یک بصیرت و شعور بالایی است که شیعیان بحمدالله از آن برخوردارند و در دعای ندبه متذکر آن هستند و در راستای چنین بصیرتی است که می گویی: «اَیْنَ بَقِیَّةُاللهِ الَّتی لا تَخْلوُ مِنَ الْعِتْرَةِ الْهادِیَه».

ص: 82

سلسلة عترت هدایت گران و خانوادة پیامبر صلی الله علیه و آله است خالی نیست(1)

و نه تنها از قبیلة ستمگران نیست، بلکه؛

«اَلْمُعَدُّ لِقَطْعِ دابِرِالظََّلَمَة».

کسی است که ریشة ظالمان را قطع می کند و نسل ستمگران به وسیله او منقطع می شود.

باید هوشیاری به خرج بدهید و کمی حوصله کنید تا جملاتی را که در فرهنگِ دینی ما تکرار می شود درست بفهمیم، روح این جملات را متأسفانه بعضاً متوجه نمی شویم و چون نمی فهمیم آن طور که باید و شاید به نشاط نمی آییم، سعی کنیم آرام آرام بفهمیم و به نشاط آییم و به سادگی از آن ها نگذریم.

«آری همان طور که خیانت است ، انسان ها را به آرزوها و آرمان های خیالی مشغول کنیم و از واقعیات زندگی خارج نماییم، این نیز خیانت بزرگی است که انسان را از واقعیات بزرگِ زندگی غافل نگه داریم و به بهانه ارتباط با واقعیت، انسان را در پایین ترین سطح واقعیت قرار دهیم و نگذاریم استعدادها و انرژی های عقلی و قلبی او به سوی عالی ترین واقعیات و آرمان های بزرگ سیر کند.»

موجودبودن، متعالی است. امام مهدیِ ما، موعودِ موجود است. فرهنگی که گفت موعود هست ولی این موعود؛ الآن موجود نیست، در ساختار معرفتی خود دچار مشکل می شود و در ادامه فرهنگ معنوی خود دچار تناقض شده است. تقریباً همه ادیان معتقد به موعود هستند، ولی این عقیده به تنهایی، بشر امروز را و امروز بشر را نجات نمی دهد! موعود خداوند غایت زندگی فردی و اجتماعی بشر است و غایت هر چیز در مرتبة خودش موجود است و افراد و جوامع باید تلاش کنند تا به آن مرتبه دست بیابند.

آری! واقعیتِ متعالیِ موجود، زمینه ظهور می خواهد نه آن که بعداً موجود شود و بیاید. موعود ما الآن هست،(1)

شما موانع را برطرف کنید تا او ظاهر شود ولی در هر حال و در عین غیبت، در حال تأثیر گذاری است، چون موجود است. بشر وقتی که از موعودِ موجودش - که خدا او را در زندگی بشر گذارده - غفلت کند در واقع از زندگی واقعی محروم می شود، و این مسئله روشن است. آن هایی که انسان را از واقعیّات متعالی جدا می کنند، خودشان برای خود بزرگی های دروغین می سازند و به کمک تبلیغات، آن را به بشر تحمیل می کنند و می خواهند که انسان ها از آن ها تبعیت کنند. آن هایی که ما را از افق بلند تاریخِ زندگیِ انسانِ معنوی فاصله می دهند آیا خودشان پیشنهادی جز پذیرفتن وضعیت موجود جهان دارند؟ پذیرفتن وضع موجود جهان که پذیرفتن زشتی ها و پلشتی هاست!

ص: 85

آیا تسلیم شدن در مقابل قدرت های دروغین جهان و در نتیجه انحطاط انسان در همه ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نیست؟ پس واقعیّات بزرگ و متعالیِ موجود در عالم را که وعدة بزرگ الهی است، نباید فراموش کرد. یکی از آثار ظهور حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه به عنوان وعدة بزرگ خدا؛ ریشه کن کردن موانع خداپرستی است و لذا بر مبنای تمنّای تحقق این وعده ندا سر می دهی: «اَینَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دابِرِالظََّلَمَة».آنچه ممکن است از آن غفلت شود این است که متوجه نباشیم همین که تسلیم قدرت های غیرالهی، به عنوان «واقعیت» شدیم، فقط تسلیم نشده ایم، بلکه تمام فرهنگ زشت آن ها را، فرهنگ حقیقی پنداشته ایم؛ به این دلیل است که می گوییم این جهان در شرایطی که هم اکنون در شرایط غفلت از موعودِ موجود به سر می برد، چون خود را از انتخاب های آینده ساز، محروم می کند در واقع، خود را از بین می برد. جهان بی موعود – به جهت انتخاب های غلطی که انجام می دهد - در همان لحظه شروعش، رو به نابودی است و جهانی که موعود خودش را بشناسد و نظر خود را از او بر نگیرد، هر لحظه زنده است، زیرا انسان ها همین حالا دو شکل زندگی می کنند و آن که موعودِ موجود ندارد، همین حالا گرفتاربودن در پوچی ها را زندگی پنداشته است.

پس واقعیّات بزرگ عالم هستی را نباید فراموش کرد، به همین جهت شما در دعای ندبه می گویید:

«اَیْنَ الْمُنْتَظَرُ لِاِقامَةِ الْاَمْتِ وَ الْعِوَج»

کجاست آن امیدی که منتظریم هر کجی و انحرافی را راست کند.

ص: 86

این توجه، توجه به واقعیتی بسیار فعّال و مؤثّر و جهت دهنده است، حال چه این توجه به «حضور» غائبانه او باشد، و چه این توجه و امید به «ظهور» او در آینده باشد. این قسمت از دعای ندبه موجب می شود تا از واقعیت های متعالی زندگی غافل نباشیم و تسلیم ظلمات آخرالزمان نگردیم.

همین حالا یک نگاهی داشته باشید به جوانی که به معنای واقعی منتظِر است. ملاحظه کنید او هم اکنون چه احساسی در زیر این آسمان دارد. وقتی دل انسان به وجود مبارک امام منتظَر عجل الله تعالی فرجه به عنوان آرمانی ترین انسان که در اوج کمال انسانی است، نظر کند - امامی که هم اکنون هست، نه این که بعداً می آید- چنین دلی با جلب نظر مبارک آن حضرت، هم اکنون در مبادی میل خود از کجی راست می گردد. اگر شما می بینید انتظار برای بعضی ها حیات بخش نیست برای این است که یا اصلاً جایگاه موعود را در زندگی فردی و اجتماعی نمی شناسند، یا چگونگی موجودبودنش را نمی فهمند. انتظار حقیقی همین حالا مبادی میل انسان منتظِر را عوض می کند. همین که نظر به وجود مبارک موعود بیندازد و معنی او را بفهمد و روی این اعتقاد کار کند و جایگاهش را در هستی پیدا کند، به کمک نور مقدس آن حضرت کجی هایش راست می شود اصلاً جنس امام موعود در همه هستی اقامة اَمْت و عوَج، یعنی راست کردن هر کجی و عیب است، چه در شخصیت فرد و چه در گسترة اجتماع و چنین انسان منتظِری شایستگی برای سربازی در رکاب موعود، بعد از پایان غیبت او را پیدا

ص: 87

می کند. چنین دلی را زشتی ها و کجی های زمانه نمی رباید. آیا چنین انسانی را تهاجم فرهنگی می تواند بدزدد؟

زلالی نیست که چون پاره های فولاد تیز و برنده است؟(1) و لذا روی این جمله باید فکر شود که:

«در دوران غیبت - وقتی که امام معصوم حاکم نیست - هرکس، به غیر از منتظران واقعی، یا زبون و منفعل و ستم پذیراست و یا ستمگر.»

هرکس که می خواهد باشد، اگر به چیزی پایین تر از برترین وعدة خدا، خودش را مشغول کرده باشد، نمی تواند ستمگر و یا ستم پذیر نباشد. مسئله ولایت فقیه و نظام اسلامی بر این اساس که نباید هضم اردوگاه کفر جهانی شد، به وجود آمده است که لااقل حالا که خود امام معصوم عجل الله تعالی فرجه حاکم نیست، فکر ائمه علیهم السلام توسط کارشناس آگاه به احادیثِ آن عزیزان یعنی فقیه، در جامعه جاری باشد و انتظار، از این طریق معنی عملی به خود بگیرد و زمینة حاکمیت امام معصوم علیه السلام فراهم گردد.

«اَیْنَ الْمُرْتَجی لِاِزالَةِ الْجَوْرِ وَ الْعُدْوان»؛

کجاست او که امید داریم اساس ستمگری ها و دشمنی ها را از بین ببرد؟

آیا کسی هست که با جان و دل این جمله را نگوید و بتواند زیر این آسمان، جان و قلبش را زنده نگهدارد و گرفتار سیاه کاری های ستمگران نشود؟ این یک جمله نیست، یک فرهنگ بزرگ در این جمله مطرح

ص: 89

است. در این فراز از دعا می گویی: کجاست آن امید ما برای از بین بردن ستم و ستمگران و هرگونه دشمنی با حق. این سخن کسی است که متوجه است تاریخ زنده است و به سوی یک حقیقت نهایی سیر می کند و لذا به واقعیات ساختة دست ستمگران، به عنوان سرنوشتی که نمی توان از آن فرار کرد، تن نمی دهد. شما برای این که بفهمید از این جمله چقدر کار می آید یک نگاه به دنیای امروز بیندازید. چطور شد که بشریت به این روز افتاد؟ ریشة این همه تسلیمِ فرهنگِ باطلِ غرب شدن، در کجاست؟ همه مردم دنیا که نمی خواهند این قدر بد باشند و حقیقتاً این قدر بد نیستند، ولی چرا ستم این همه قوت دارد و تمام مناسبات انسان ها را تحت تأثیر خود قرار داده است؟ چرا ستم چهره حقّانیّت به خود گرفته است؟ برای این که طلب و تمنّای نابودی ظلم و دشمنی در بشر فرو نشسته و هرکس مشغول زندگی خود شده است، لذا برای این که تو گرفتار این فرسودگی و پوچی نشوی، می گویی:

«اَیْنَ الْمُدَّخَرُ لِتَجْدیدِ الْفَرائِضِ وَ السُّنَن».

کجاست آن کس که برای تجدید و احیاء فرائض و سنن الهی ذخیره شده است؟

وقتی چنین آینده ای در صحنه آرزوها و آرمان های انسان ها زنده ماند، هرگز ستم و دشمنی پا نمی گیرد. شما در این جمله می گویید: کجاست آن ذخیرة الهی که برای برگشت جهان به سوی سنن و آداب و قوانین خدا ذخیره شده است. آری این سخن، سخن چشمِ واقعیت بینی است که واقعیت ها را فقط در حد حرکات وضع موجود نمی نگرد، بلکه کمی

ص: 90

سرش را از واقعیت های وضع موجود بالاتر برده است و به ذخیره های عالم هستی نیز نظر انداخته است و تلاش می کند زمینة تأثیر آن حضرت را در نظام بشری هر چه بیشتر فراهم کند تا إن شاءالله به ظهور و تأثیر نهایی آن حضرت منجر شود. همچنان که در این فراز متذکر می شوید، ما معتقدیم جهان ظرفیت حاکمیت امامی را دارد که واسطة فیض بین زمین و آسمان است و خداوند آن حضرت را برای بشریت ذخیره کرده، و بشر هنوز خود را برای ظهور نهاییِ آن ذخیرة بزرگ آماده نکرده، هرچند استعدادِ داشتن چنین حاکمیتی را دارا است، و توجه به دعای ندبه وسیلة به فعلیت درآوردن آن استعدادهاست که منجر به ظهور مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه می شود که ظهور مجدد دینداری است با آن لطایفی که اهل البیت علیهم السلام متذکر آن هستند، و نه دینداری خشک و تند و قالبی که امثال سلفی ها و طالبانی ها می خواهند به صحنه بیاورند. لذا در ادامه می گویی:

«أَیْنَ الْمُتَخَیَّرُ لِإِعَادَةِ الْمِلَّةِ وَ الشَّرِیعَةِ، أَیْنَ الْمُؤَمَّلُ لِإِحْیَاءِ الْکِتَابِ وَ حُدُودِهِ، أَیْنَ مُحْیِی مَعَالِمِ الدِّینِ وَ أَهْلِهِ».

کجاست آن کسی که برای برگردانیدن ملت و شریعتِ مقدس اسلام به مسیر اصلی اش، برگزیده شده است؟ کجاست آن کسی که آرزومندیم قرآن و حدود و قوانین آن را در فرهنگ بشری زنده و احیا کند؟ کجاست زنده کنندة نشانه های دین و اهل آن؟

ص: 91

امام باقر علیه السلام فرمودند: «خداوند زمین را پس از موت، به وسیلة قائم زنده می گرداند و مراد از موت زمین، کفر و جور اهل آن است و شخص کافر همان مرده است».(1)

از امیرالمؤمنین علیه السلام داریم: «وَ یُحْیِی مَیِّتَ الکِتابِ وَ السُّنَّةِ»(2) مهدی عجل الله تعالی فرجه کتاب و سنت را که مرده است، زنده می کند.

در عصر مهدوی، جهان با احیای اسلامی جدید و نوسازیِ دینی مواجه خواهد شد. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «یَهدِمُ ما قَبْلَه کما هَدَمَ رسول الله و یَسْتَانِفُ الاسْلامَ جَدیداً».(3) مهدی علیه السلام بدعت های ساختگی قبلی را به کلی نابود می نمایند و آن طور که رسول الله صلی الله علیه و آله رسوم قبلی را نابود فرمودند و طوری اسلام به صحنه می آید، که گویا اسلام جدیدی آورده است.

راستی اگر دین از مسیر خود خارج نشده بود و تبیین و اجرای آن در خانة وحی قرار می داشت، امروزه سرنوشت جهان اسلام این چنین بود که هست؟ آیا اسلام توان و قدرت آن را ندارد که مسلمانان را به قلة عظمت و کمال برساند، و یا اسلام آن طور که باید و شاید در مناسبات مسلمانان حاکم نیست؟ ما در این فراز به دو نکته اشاره داریم؛ یکی این که اسلام از مسیر اصلی خود خارج و لذا ملت و شریعت از نشاط و تحرک خود خارج گشته است، دیگر این که اگر حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه ظهور کنند ملت و شریعت احیاء می شوند و اسلام در بستر اصلی خود قرار می گیرد و

ص: 92

عظمت های اسلام در همة ابعاد خود به نمایش می آید. عمده آن است که دائماً توجه خود را به وجود مقدس آن حضرت جلب نماییم.

أَیْنَ طَامِسُ آثَارِ الزَّیْغِ وَ الْأَهْوَاءِ

کجاست آن که آثار اندیشه باطل و هواهای نفسانی را محو و نابود می سازد.

أَیْنَ قَاطِعُ حَبَائِلِ الْکِذْبِ وَ الإفْتِرَاءِ.

کجاست آن که نابودکنندة دام ها و دسیسه های دروغ و افتراء.

أَیْنَ مُبِیدُ الْعُتَاةِ وَ الْمَرَدَةِ.

کجاست هلاک کننده و نابودکنندة متکبّران و سرکشان عالم.

اَیْنَ مُسْتَأصِلُ اَهْلِ الْعِنادِ وَ التَّضْلیلِ وَ الْاِلْحاد»

کجاست آن که هر عناد و لجبازی و گمراهی و بی دینی را ریشه کن می کند؟

همة این ها می رساند که زندگی زمینی اگر بر اساس اسلام حقیقی مدیریت شود، بهشت پاکی ها و صمیمیت ها و تعالی ها است.

حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه فقط نسبت به کفار معاند مظهر صفات جلال حق می باشند که چون آن حضرت قیام کنند قدرت دروغین اهل کفر و نفاق در هم می ریزد. همچنان که قبلاً عرض شد؛ راوی از امام صادق علیه السلام در بارة سیره و روش حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه سؤال می کند؛ حضرت می فرمایند: «همان کاری که رسول خدا عجل الله تعالی فرجه انجام داد او هم انجام می دهد، آنچه از آثار بدعت و شرک و گمراهی پیش از ظهور او پدید آمده از میان می برد، همچنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله اساس جاهلیت را منهدم کرد.»(1)

ص: 94

راستی این بی حرمتی به خدا نیست که تصور کنیم خدا انسان ها را با ستمگران واگذارده و برنامه ای برای دفع ستمگران و حاکمیت حق نریخته است؟ و آیا این بی حرمتی به گوهر انسان نیست که امنیت ستمگران را به بهانه این که «خشونت به هر شکل مردود است»، پذیرا شویم؟ آیا خداوند جریانی را در این عالم قرار نداده است تا ریشه این شرک و نفاق و عناد را بکَند، تا ما با او همدست و همداستان شویم؟ شما در این سخنان بر این اعتقاد بزرگ باقی مانده اید و پای می فشارید که جریانی در عالم هست و این جریان ریشة همه بدی ها را می کَند و ما در عین آمادگی، در انتظار همراهی با او هستیم، جریانی که خداوند در بنیه تاریخ بنا نهاده و انسان ها منتظر اویند.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه فریب این شعارها را نمی خورد که «همه جا باید لبخند باشد و دورة خشونت گذشته است». شما می دانید که در دوره امام زمان عجل الله تعالی فرجه ستمگران ریاکار اگر توبه هم بکنند توبه شان پذیرفته نیست؛(1) دیگر در آن زمان به اهل کفر فرصت داده نمی شود، همه آن هایی که تا آن زمان هنوز بر فساد خود باقی اند، کشته می شوند(2) و همان گونه که افرادِ منتظِر تمام آرزوهایشان را ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه قرار داده اند و نمی توانند به طرف ایشان جلب نشوند، طرف مقابل هم دیگر نمی تواند پابه پا و تعلّل کند. آن زمان،

ص: 95

زمانی است که ظلم باید ریشه کن شود و نفاق نمی تواند حیات داشته باشد. چون بشر طالب شرایطی است که به پاکی زندگی کند و به پاکی عبادت نماید.

فرهنگ معنوی بشر فرهنگی است که باید به ثمر برسد. شما روی این مطلب فکر کنید که در زمان ظهور، کارهای نیمه کاره انبیا و اولیا باید به نتیجه نهایی برسد. آن جا دیگر قصه، قصة ابوسفیان نیست که به این طرف خندق بیاید و منافقانه انقلاب پیامبر صلی الله علیه و آله را برباید. آن هایی که به خدا چنین گمان زشتی دارند و معتقدند در این دنیا، هم ما هستیم و هم این ستمگران و باید یک طوری با آن ها کنار بیاییم و آن ها را به رسمیت بشناسیم، آیا به جهت چنین پندار زشتی نیست که چوب ستم را بر سر و پشت خود می پذیرند؟ آیا واقعاً خدا چنین کاری را بنا گذاشته است، یا ما خودمان برنامة حاکمیت ستم را پذیرفته ایم؟ آیا کسانی که گمان کرد ه اند خدا آن ها را به ستمگران واگذاشته است و به حیاتی بالاتر نمی اندیشند، خودشان بهترین وسیله برای تحقق فرهنگ ستم نیستند؟ مبلّغ حاکمیت ستم کسی است که معتقد باشد دیگر خدا ما را با همین ستمگران واگذاشته است. این شخص قدرت موجود ستمگران را می پذیرد، نه قدرت معهودِ الهی را.

حضرت علی علیه السلام در وصف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می فرمایند: «او میل ها و هواهای نفسانی را به هدایت و رستگاری برمی گرداند، موقعی که مردم هدایت را به هوای نفس تبدیل کرده باشند، و رأی را به قرآن برمی گرداند

ص: 96

موقعی که مردم قرآن را تابع رأی و میل خود قرار داده باشند».(1) پس ملاحظه می فرمایید که خداوند به ما افق دیگری را نشان داده است که در آن افق، برتری با اولیای خداست و نه با دغل کاران و خون ریزان. لذا با تمام امید می گوییم:

«اَیْنَ مُعِزُّ الْاَوْلیاء وَ مُذِلُّ الْاَعْداء»

کجاست آن کسی که اولیای خدا را عزیز و دشمنان خدا را خوار می کند؟

«اَیْنَ جامِعُ الْکَلِمَةِ عَلَی التَّقْوی»

کجاست آن کسی که مردم را بر گرد نور تقوی و ایمان جمع می کند؟

کجاست آن کسی که فرهنگ انسانِ با تقوی را جهت مناسبات انسان ها در جامعه، تدوین می کند؟ زیرا ما نمی توانیم فرهنگ کفر را به عنوان فرهنگ اصلی تاریخ بپذیریم و نسبت به حاکمیت حق بی تفاوت باشیم. در چنین فرهنگی است که انسان اگر نتواند وضع کفر را به هم بزند لااقل هرگز همرنگ کفر نمی شود و در آن صورت یک قدم به سوی رهایی به جلو برداشته است و می فهمد حاکمیتی در پیش است که حکم خدا را از آسمان برای بشر می آورد و نمی گذارد همانند وضع موجود، راه بشر به سوی آسمان بسته شود، بلکه جهان را براساس تقوی حرکت می دهد.

غفلت از دو چیز فاجعه آمیز است. غفلت از ناپایداربودنِ فرهنگ ظلم، و غفلت از حتمی بودن حاکمیت جهانی اسلام. این دو غفلت موجب

ص: 97

سستی در تصمیم گیری و عامل ادامة بحران خواهد بود و در نتیجه به آن شرایطی که زمینة ظهور تمدن اسلامی توسط حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه است دست نمی یابیم و در فرازهای اخیر دعا خود را از این خطر می رهانیم، چون می دانیم خداوند چنین سرنوشتی را برای جهان اسلام اراده کرده است که اولیاء الهی عزیز و دشمنان خدا ذلیل و شرایط حاکمیت تقوا فراهم گردد. پس باید خود را هرچه بیشتر برای تحقق آن شرایط آماده کنیم، شرایطی که امام سجاد علیه السلام در وصف افراد آن می فرمایند: «وقتی که قائم آل محمد«صلوات الله علیهم» قیام کند خداوند عزوجل هرگونه نقاهت و بی حالی را از شیعیان ما برطرف می کند و دل هایشان را همچون قطعات آهن سخت و محکم می گرداند که نیروی هریک از آنان نیروی چهل مرد می باشد و آنان فرمانداران و بزرگان روی زمین اند».(1) و یا همان طور که امام باقر علیه السلام می فرمایند: «وقتی که امر ما انجام گیرد و مهدی ما آید، هریک از شیعیان ما از شیر دلیرتر و از نیزه چابک تر و مؤثرترند، و دشمنان ما را به زیر دو پای خود می آورند و پایمال می کنند ...».(2)

امامِ معصوم؛ باب الله است و باید با حاکمیت امام معصوم راه جامعه به سوی خدا باز شود و مردم بتوانند در همة مناسبات خود - اعم از فردی و اجتماعی- با خدا مرتبط باشند.

این فراز در جای خود معارف بلندی را به همراه دارد که باید به طور جداگانه به آن پرداخته شود، چون به مقام وجود مقدس حضرت صاحب الامر توجه دارد. همین قدر بدانید که اسم «الله» به عنوان اسم جامع الهی، مثل هر اسم دیگری مظهری دارد و مظهر «اسم الله»، انسان کامل است که متعلَّم به همة اسماء الهی است و لذا هرکس خواست با «الله» ارتباط پیدا کند از طریق امام زمان عجل الله تعالی فرجه این کار برایش ممکن می شود و لذا او را «باب الله» می نامند و انسان از طریق نظر به مقام آن حضرت راه ارتباط با خدا برای اُنس با همة اسماء الهی برایش باز می شود.(1)

فهم مقام «باب الله» بودن آن حضرت گام بلندی است که در معارف الهی برداشته شده است.

«اَیْنَ وَجْهُ اللهِ الَّذی اِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْاَوْلِیاء»

کجاست آن وجه الهی که اولیاء و دوستان خدا به جانب او روی می آورند تا از طریق او به خدا مربوط می شوند؟

حضرت رضا علیه السلام فرمودند: مراد از «وجه الله»، پیامبران و حجت های الهی هستند که مردم توسط آنان متوجه خدا می شوند».(2)

و از حضرت صادق علیه السلام روایت است که:

ص: 99

«مَنْ زَعَمَ أَنَّ لِلَّهِ وَجْهًا کَالْوُجُوهِ فَقَدْ أَشْرَکَ، وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ لِلَّهِ جَوَارِحَ کَجَوَارِحِ الْمَخْلُوقِینَ فَهُوَ کَافِرٌ بِاللَهِ فَلاَ تَقْبَلُوا شَهَادَتَهُ وَ لاَ تَأْکُلُوا ذَبِیحَتَهُ! تَعَالَی اللَهُ عَمَّا یَصِفُهُ الْمُشَبِّهُونَ بِصِفَةِ الْمَخْلُوقِینَ؛ فَوَجْهُ اللَهِ أَنْبِیَآؤُهُ وَ أَوْلِیَآؤُهُ».(1)

«کسی که گمان کند که خداوند مانند مخلوقین صورت و سیمائی دارد و وَجه دارد، به خدا شرک آورده است. و کسی که بپندارد از برای خدا اعضاء و جوارحی است مانند اعضاء و جوارح مخلوقات، به خدا کفر ورزیده است؛ شهادت او را قبول نکنید و ذبیحة او را نخورید! بلند مرتبه و عالی درجه است خداوند از آن صفات مخلوقات که مُشبِّهون به او نسبت می دهند و به صفات مخلوقات تشبیه می کنند؛ وجه خدا أنبیای او و أولیای او هستند.»

در این فراز جهت جان را متوجه وجود مقدس آن حضرت به عنوان «وَجه الله» می نماییم. و می گویی: «اَیْنَ وَجْهُ اللهِ الَّذی اِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْاَوْلِیاء».

مسلّم «اَینَ، اَینَ» یعنی؛ کو، کوهای ما بی جواب نخواهد ماند و خود این کو، کو، گفتن های ما إن شاءالله موجب توجه جامعة ما به سوی آن حضرت خواهد شد. گفت:

بس

بگفتم کو وصال و کو نجاح

برد

این کوکو مرا در کوی او

از

لب اقبال و دولت بوسه یافت

این

لبان خشک مدحت گوی او

شادبخشی

که غم او قوت اوست

پهلوانی

کوفتد پهلوی او

جست

و جویی در دلم انداخت او

تا

ز جستجو روم در جوی او

ص: 100

خاک

را هایی و هویی کی بدی

گر

نبودی جذبِ های و هوی او(1)

چیز مقدّس نیست؛ ولی باید پرسید چه شده است که دیگر هیچ چیز مقدّس نیست، و همه مقدّسات مرده است؟ چرا فضای جامعه طوری بشود که کسی بیاید بگوید هیچ چیز مقدّس نیست؟ آیا وقتی مردم گرفتار زمین شدند و شعار هیچ چیز مقدّس نیست معنا پیدا کرد ما هم باید به شعار هیچ چیز مقدّس نیست تن دهیم، یا ببینیم چه شده است که همه چیز زمینی و غیر مقدّس شده است و چرا آن شرایطی که زمین را به آسمانِ قدس وصل می کند و همه چیز مقدّس می شود، از بین رفته است؟

«آن کسی که در زمان غیبت، منتظِرِ تجلی و ظهور سبب متصل بین آسمان و زمین در مناسبات بشری نیست و فرهنگ ظلمات آخرالزمان را پذیرفته است، حتماً از نامقدّسی وضع موجود جهان نگران نیست و بدون آن که خودش بداند، گرفتار جاهلیت دوران است. آری! گرفتار جاهلیت دورانی که دیگر هیچ چیز مقدس نیست.»

آیا شما نمی خواهید تمام مناسباتتان قدسی گردد، به طوری که درس خواندن، و سیاست و حکومت و اقتصادتان، بیداری و خوابتان، همه و همه راه ارتباط با عالَم قدس باشد؟ اگر چنین زندگی مقدسی را می خواهید، باید زندگی زمینی تان به آسمان معنویت وصل شود و این امر با به صحنه آمدن واسطة فیض هستی یعنی حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه ممکن می شود. این است که حتماً باید یکی از اهداف و تمنّاهای بزرگ ما این باشد که از خدا بخواهیم: «اَیْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الْاَرْضِ وَ السَّماءِ» یعنی؛ چشممان به کسی باشد که زندگی زمینی را از نامقدّسی در می آورد و به عالم قدس متصل می کند. تا او که واسطة فیض بین خدا و بندگان است در صحنة

ص: 102

زندگی فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی، تصمیم گیرنده باشد.(1) در آن شرایط است که تمام مناسبات زندگی انسانی با نور وِلایت آن حضرت، نورانی و مقدس می شود.

«باید به فرهنگی فکر کرد که جبهة سیاه نامقدس و شیطانی شدة وضع موجود را فتح کند و پرچم های هدایت به سوی قدسی شدن را برافراشته سازد.»

فرهنگ غرب متوجه شد که انقلاب اسلامی به دلیل رویکرد ویژه اش به «عالم غیب و غیب عالم» آن تمدن را نشانه رفته است و لذا با شعار هیچ چیز مقدس نیست در جبهه فرهنگی، حملة خود را شروع کرد و تنها راه مقابله با آن فرهنگ، توجه به معنویت بزرگ عالم هستی یعنی وجود مقدس حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه است. هرچه قداست های حقیقی جدّی تر گرفته شود، خطر دشمن راحت تر مرتفع می گردد و ظهور نهایی نزدیک تر می گردد. عمده آن است که هرگز نظرها از آن «السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الْاَرْضِ وَ السَّماءِ» برداشته نشود که او خود به خود فرهنگِ خود را به همراه خواهد آورد.

در شرایطی که وجود مقدس بقیة الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه مدیریت جهان را به عهده بگیرند و عالم صغیر و عالم کبیر هماهنگ شوند، روابط قلبی و حضوری جان انسان ها را تغذیه می کند، چون کسی در صحنة مدیریت جهان فعّال است که نماد کامل شعور حضوری و قلبی است.

ص: 103

عالم در منظر و مرآی وجود مقدس آن ذات معنی و وجود پیدا کرده اند و او در عالم تجلی کرده و عالم از ریزترین تا بزرگ ترین، همه و همه به نحوی ظهور و تجلی آن مقام است. که بحث در مورد آن به درازا خواهد کشید.

من و ابوبصیر و میسّر به منزل آن حضرت رفتیم و عرض کردیم: فدایت شوم ما امروز در باره آن کنیز از شما شنیدیم که چنین و چنان فرمودید و ما نمی خواهیم به شما نسبت علم غیب دهیم، ولیکن ما می دانیم که حقاً شما علوم بسیار فراوانی دارید!

حضرت فرمودند: ای سَدیر آیا قرآن می خوانی؟ عرض کردم بلی. فرمودند: هیچ این آیه را خوانده ای که «قال الَّذی عِنْدَهُ علمٌ مِنَ الْکِتاب اَنا اتیکَ بِه قَبْلَ اَنْ یَرْتَدَّ اِلَیْکَ طَرْفک»(1) عرض کردم « آری که حضرت سلیمان به اطرافیان فرمود کدام یک تخت بلقیس را برای من می آورید؟ «قالَ عِفْریتٌ مِنَ الْجِنّ اَنَا آتیک بِه قَبْلَ اَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ اِنّی علیه لَقَویٌ اَمینٌ» عفریتی که از طایفه جن بود گفت: قبل از اینکه از جایت بلند شوی می آورم، «قالَ الَّذی عِنْدَهُ علمٌ مِنَ الْکِتاب اَنا آتیک بِه قَبْلَ اَنْ یَرْتَدَّ اِلَیْکَ طَرْفُک» و عاصف بن برخیا از مبادی دیگری عمل کرد. حضرت فرمودند: آیا دانستی که او چقدر از کتاب الهی علم دارد؟ عرض کردم شما برای من بیان بفرمایید. حضرت فرمودند: به اندازه یک قطره نسبت به اقیانوس ، به این مقدار آصف بن برخیا از کتاب الهی علم داشت… ای سَدیر آیا در کتاب خدا این آیه را یافته ای که می فرماید: «… قُل کَفی بالله شَهیداً بینی و بینَکُمْ وَ مَنْ عندهُ علم الْکِتاب»(2) ای پیامبر! بگو کافی است این که خدا شهادت می دهد به رسالت من و آن کسی که «علمِ

ص: 106

کتاب» نزد اوست. سدیر گفت: بلی این آیه را هم خوانده ام. حضرت فرمودند: آیا کسی که تمام کتاب را می داند با فهم تر است یا کسی که بعضی از آن را می داند؟ عرض کردم؛ بلکه کسی که تمام علم کتاب را می داند. آنگاه حضرت با دست خود اشاره به سینه شان نمودند و فرمودند: به خدا سوگند «علم کتاب» نزد ماست، به خدا سوگند «علم کتاب» نزد ماست، امام از طریق این آیه ما را متوجه مقام خود نمودند. (1)

پس معلوم است از آن جهت که امام اند و واسطه فیض، مقام شان فوق جبرائیل و میکائیل است، و از آن جهت که می خواهند به صورت عادی زندگی کنند و علمی را از خدا طلب نمی کنند، مسئله پنهان بودن محل کنیز برای آن حضرت مطرح است. عمده آن است که متوجه شویم امام علیه السلام علم ذاتی را می خواهند از خود نفی کنند. لذا است که آن را مربوط به خدا می دانند ولی نفی آن علم بدین معنی نیست که هر علمی را امام بخواهد خداوند به ایشان ارزانی ننماید.

از روی تعظیم به خدا سجده نمود. پس از آن خداوند نور علی علیه السلام را از آن جدا نمود، پس نور من پیوسته عظمت را فرا گرفته بود و نور علی علیه السلام قدرت را. سپس خداوند عرش و لوح و خورشید و روشنایی روز و نور دیدگان و عقل و معرفت و دیدة بندگان و گوش ها و قلب هایشان را از نور من خلق نمود، در حالی که نور من از نور او جدا شده بود. پس ماییم آن گروه اول و ماییم آن دستة آخر و ماییم آن پیش گرفتگان و ماییم آن تسبیح کنندگان و ماییم آن شفاعت کنندگان و ماییم کلمة خدا و ماییم خاصّان خدا و ماییم دوستان خدا و ماییم وجه خداوند و ماییم جنب خدا و یمین خداوند و ماییم امینان خداوند و ماییم مخزن های وحی خداوند و ماییم حجاب و واسطة غیب خداوند و ماییم معدن تنزیل و معنی تأویل و در خانه های ما جبرئیل فرود آمد و ماییم مکان های حلول قدس خدا و ماییم چراغ های حکمت و ماییم کلیدهای رحمت و ماییم چشمه های نعمت و ماییم شرف امت و ماییم سروران پیشوایان و ماییم صاحبان سرّ خدا در روزگار و صالحین زمان و ماییم سرور بندگان و ماییم نگهدارندگان سرزمین ها و ماییم مایة بی نیازی خلق و سرپرستان و حامیان و سیراب کنندگان و امیران راه نجات. و ماییم آن راه و آن سلسبیل و ماییم آن مسیر پایدار و آن راه مستقیم، هرکس به ما ایمان آورد به خدا ایمان آورده و هرکس ما را ردّ کند خدا را ردّ نموده. و آن کس که به ما شک کند در خدا شک کرده و هرکس ما را بشناسد خدا را شناخته و هر آن کس از ما روی گرداند از خدا روی گردانده و هرکس ما را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده. و ماییم آن وسیله به سوی خدا و آن عامل اتصال به رضوان الهی. و آن عصمت و خلافت و هدایت از آن ما است و در ما است نبوت و ولایت و امامت و ماییم معدن حکمت و درِ رحمت و شجرة عصمت و ماییم کلمة

ص: 108

تقوی والْمَثَلُ الْأعْلَی و حجت عظمی و ریسمان مورد اعتمادی که هرکس بدان چنگ زند نجات یابد».(1)

چنانچه ملاحظه می فرمایید؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله با صراحت کامل، جایگاه واسطة فیض عالم را روشن نمودند.

و درهمین راستا امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوار خود و آن ها از امیرالمؤمنین علیهم السلام نقل می فرمایند که؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

ص: 109

«خداوند هیچ خلقی را افضل و اکرم از من نزد خود خلق نکرد. علی علیه السلام عرض کرد؛ ای رسول خدا! تو افضلی یا جبرائیل؟ پس حضرت فرمود: ای علی! خداوند تبارک و تعالی برتری داد انبیاء خود را بر ملائکه مقرب و مرا بر همة رسولان برتری عطا نمود و بعد از من برتری از آنِ تو و امامان بعد از تو است و همانا ملائکه قطعاً خدمتگذاران ما و خدمتگذاران دوستداران ما هستند. ای علی! آن هایی که حاملان عرش و آن هایی که اطراف عرش در حال تسبیح و حمد پروردگارشان هستند، ... و پیوسته استغفار می نمایند، آن هایی اند که به ولایت ما ایمان آورده اند. ای علی! اگر ما نبودیم، نه آدم خلق می شد و نه حوّا و نه بهشت و آتش و آسمان و زمینی، پس چطور ما برتر از ملائکه نباشیم در حالی که ما از آن ها در معرفت پروردگارمان و تسبیح او و تهلیل و تقدیسش پیشی گرفته ایم، چرا که اول چیزی که خدا خلق نمود ارواح ما است، پس ما را به یگانه نامیدن و ستودنش گویا نمود و پس از مدتی ملائکه را خلق نمود، پس چون ارواح ما را یک نور واحد دیدند، امرمان را عظیم شمردند. پس ما خدا را تسبیح کردیم تا ملائکه بدانند که ما خلق خدا و مخلوق اوییم و حضرتش از صفات ما منزّه است. سپس ملائکه هم خدا را به تسبیح ما تسبیح نمودند و از صفات ما منزّهش دانستند.

پس همین که بزرگی شأن ما را دیدند، ما تهلیل کردیم تا ملائکه بدانند که خدایی جز خدای یگانه نیست و ما بندگانیم و نه خدایانی که واجب است همراه با حضرت حق و یا در مرحله ای پایین تر از او پرستش شویم. پس آن ها «لا اله إلاّ الله» گفتند. پس همین که بزرگی مقاممان را مشاهده نمودند، ما به بزرگی خدا اقرار کردیم تا ملائکه بدانند خدا بزرگ تر از آن است که به بزرگی مقام نایل شود مگر به مقام خویش. پس همین که دیدند

ص: 110

آنچه را که خدا از عزّت و قوت برای ما قرار داده، گفتیم: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ» تا بدانند که قدرت و قوتی برای ما نیست مگر به او. سپس چون آنچه خدا به وسیلة آن بر ما نعمت گمارد و آن وجوب اطاعتی که برای ما قرار داده را دیدند، گفتیم: «الحمدلله»، پس آن ها به وسیلة ما به شناخت توحید خدا و تسبیح و تهلیل و تحمید و تمجید او هدایت شدند. سپس خداوند آدم را خلق نمود و مارا در صلب او به ودیعت قرار داد و به ملائکه دستور داد تا به خاطر بزرگداشت و تکریم ما به او سجده نمایند و سجدة آن ها از روی عبودیت خدا و به جهت اکرام و اطاعت از آدم به خاطر وجود ما در صلب او بود، پس چگونه برتر از ملائکه نیستیم و حال آن که همة ملائکه بر آدم سجده نمودند. در آن هنگام که من به آسمان عروج داده شدم جبرئیل اذان گفت در حالی که دو به دو بودیم و اقامه گفت در حالی که دو به دو بودیم. سپس گفت: جلو بیا ای محمد، پس گفتم: بر تو مقدم شوم؟ گفت: بله چرا که خدای تبارک و تعالی انبیائش را بر همة ملائکه اش برتری داده و تو را برتری خاص بخشیده. پس بر آن ها مقدم شدم و همراهشان نماز خواندم و البته این فخری نیست. پس چون به حجاب های نور رسیدم، جبرئیل به من گفت: پیش برو ای محمد، و خودْ از من عقب افتاد. به او گفتم ای جبرئیل در این چنین موضعی از من جدا می شوی؟ پس گفت: ای محمد! پایان محدوده ای که خداوند عزوجل مرا در آن قرار داده تا این جاست، پس اگر از این حد پا فرانهم بال هایم به خاطر تجاوز از حدود پروردگارم خواهد سوخت.

پس من آنچنان در نور انداخته شدم تا رسیدم به آن علوّ مُلکی که خدا می خواست، پس ندا آمد ای محمد صلی الله علیه و آله! گفتم؛ لبیک ای پروردگار من، تو متعالی و با برکت هستی. ندا آمد ای محمد صلی الله علیه و آله! تو عبد من و من پروردگار

ص: 111

توام، پس فقط مرا عبادت کن و تنها بر من توکل نما، چرا که تو نور من در بندگانم و فرستاده ام در نزدم و حجت من در مخلوقاتم هستی. فقط برای تو و برای آن که از تو تبعیت نماید بهشت خود را خلق نمودم و آتش خود را تنها برای مخالفان تو آفریدم و کرامت خویش را برای اوصیائت بر خود واجب نمودم و ثوابم را برای شیعیانشان بر خویش فرض کردم. پس گفتم: پروردگارا! اوصیاء و جانشینان من چه کسانی هستند؟ پس ندا آمد ای محمد صلی الله علیه و آله! نام اوصیاء و جانشینان تو بر ساق عرش نگاشته شده. پس نگاه کردم (درحالی که مقابل پروردگار بودم) به ساق عرش و دوازده نور را دیدم که در هر نور خطی سبز بود که بر آن اسم جانشینی از جانشینان من نگاشته شده بود. اول آن ها علی بن ابیطالب و آخرشان مهدی علیهم السلام امتم بود. پس گفتم: اینانند جانشینان بعد از من؟ پس ندا آمد ای محمد! ایشان اولیاء من و اوصیاء و اصفیاء و حجت های من بعد از تو برای خلق هستند و ایشان جانشینان و خلفاء تو و بهترین مخلوقین بعد از تو هستند. قسم به عزّت و جلالم که حتماً دین خود را به وسیلة این ها ظاهر خواهم کرد و کلمة خویش را به دست ایشان بلند می نمایم و هر آینه زمین را به دست آخرین آن ها از دشمنانم پاک می نمایم و او را بر شرق و غرب زمین تمکن و سیطره خواهم داد و برای او بادها را مسخر نموده و ابرهای سخت را فرمان بردار او می کنم و اسباب را برای او نرم و آسان قرار می دهم و با لشکریانم یاریش می نمایم و به وسیلة ملائکه ام به او مدد می رسانم تا این که دعوتم فراگیر گشته و خلق بر توحید اجتماع کنند. سپس ملکش را قطعاً پایدار کرده و روزگار را تا روز قیامت به دست اولیاء خود دست به دست می گردانم.(1)

ص: 112

ص: 113

چنانچه ملاحظه می فرمایید در این روایات و امثال آن پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام می خواهند ما را متوجه مقام حقیقی خود بکنند که مقامی است فوق ملائکه مقرب و باید متوجه بود که از این جهت آن ذوات مقدسه دیگر یک حقیقت اند که وقتی آن حقیقت تجلی کند در شخص نبی و ولی تجلی می نماید و باید متوجه آن حقیقت بود تا بتوان این نوع روایات را تصدیق نمود و از آن بهره گرفت. این مقام غیر از آن مقامی است که نظر به خود می کنند و اقرار می نمایند، «أنَا اَقَلُّ الْاَقَلّین و أذَلُّ الْاَذَلّین».(1)

امیدوارم با توجه به این دو حدیث طولانی که نقل آن گذشت معنی و جایگاه واسطة فیض برای عزیزان تا حدّی روشن شده باشد و با تمام امید

ص: 114

از خدا تقاضا کنیم «اَیْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الْاَرْضِ وَ السَّماء»، و پس از آن از خدا تقاضا کنیم.

می کنند تا از هدایت و فتح حقایق غیبی دم نزنیم. ولی هدایتگران معصوم به ما آموختند که بگویید: «اَیْنَ صاحِبُ یَوْمِ الْفَتْحِ وَ نَاشِرُ رَایَةِ الْهُدی» این جمله یعنی این که وقتی کسانی ما را به پاسداری فرهنگ ستم مشغول کرده اند و ما را نگهبان زندگی سیاهِ زمینی خود نمود ه اند، روح بیدار انسان فرهیخته در یک بیدار باش، بر خلاف همه این القائات، ندا سر می دهد که چه نشسته اید؟ به افق برتر و اصیل و پاک و به صاحب روز پیروزی حق بر باطل، چشم بدوزید و بگویید:

«أَیْنَ مُؤَلِّفُ شَمْلِ الصَّلاحِ وَ الرِّضَا»

کجاست آن کس که پریشانی های خلق را اصلاح می کند و دل ها را خشنود می سازد.

«اَیْنَ الطّالِبُ بِذُحُوْلِ الْاَنْبِیاءِ وَ اَبْناءِ الْاَنْبِیا»؛

کجاست آن کس که ظلم و ستمِ امت بر پیغمبران و اولاد پیامبران را دادخواهی می کند.

معنی اصلی و فلسفة وجودی امام عجل الله تعالی فرجه در این قسمت به خوبی نهفته است: می گویی کجاست اصلاح کنندة امور امت و خواهان انتقام انبیاء و فرزندان انبیاء؟ انبیاء آمدند و در مزرعة حیات بشر بذرهای هدایت پاشیدند، ولی موفق به خوشه چینی نهایی نشدند. و عموماً در راه تحقق فرهنگ توحید شهید گشتند ولی راه خود را منقطع نمی دانستند، و موحدان تاریخ منتظر بودند تا انتقام گیرندة خون های ریخته شده آن ها به صحنه بیاید و انتقامشان را بگیرد. آیا گمان کرده اید سیر تاریخیِ حضور انبیاء، یک حرکت کور و بی ثمر بود؟ آیا این عالی ترین فیض خدا بر

ص: 116

بشریت، یعنی حضور انبیاء در لحظه لحظة تاریخ بشر، یک حادثه گذشتنی است و یا یک حضور دائمی است که صورت نهایی دارد؟ یک درخت در عین حالی که رشد می کند خبر از این می دهد که من تا رسیدن به میوه هنوز جا دارم که حرکت کنم. انبیا یک لحظه ما را تنها نگذاشتند زیرا آن ها ادامة فیض خدا بر بستر زندگی زمینی بشر بودند. در زندگی باید به صورت و افق نهایی نگریست و امروز هم اگر پیامبراسلام صلی الله علیه و آله زنده بودند به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می نگریستند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «وَالَّذی بَعَثَنی بِالْحَقِّ بَشیراً، لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنیا اِلّا یَوْمٌ واحدٌ لَأطالَ الله ذالِکَ الْیَوم حَتّی یَخْرُجَ فیهِ وَلَدی الْمَهدی» قسم به خدایی که مرا مبعوث کرد تا از خوبی ها خبر بدهم اگر از دنیا نمانده باشد مگر یک روز، خدا آنقدر آن روز را طولانی می کند تا این که مهدی که فرزند من است، ظهورکند. «فَیَنْزِلَ روحُ اللهِ عیسَی بنُ مَریَمُ فَیُصَلّی خَلْفَهُ» عیسی بن مریم«علیهماالسلام» نازل می شود از آسمان و پشت سر فرزندم نماز می خواند، «وَتُشْرِقُ الْاَرضُ بِنورِ رَبِّها». زمین به نور ربش نورانی می شود. «وَ یَبْلُغُ سُلطانُهُ الْمَشرِقَ وَ الْمَغْرِبَ» حاکمیت فرزندم که حاکمیت اسلام نهایی است، مشرق و مغرب را فرا می گیرد. (1)

اگر در روایاتی که از طریق ائمه معصومین علیهم السلام به ما رسیده است دقت کنیم می بینیم که همة انبیاء و اولیاء به ظهور نهایت حرکت توحیدی خود نظر دارند.

ص: 117

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «قائم ما که بیاید»،(1)

حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند: «قائم ما که بیاید».(2) همه پیامبران می فرمایند: «مهدی ما که بیاید».... پس زحمات همة انبیاء و اولیاء به صورت نهایی و کاملِ آن با ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه به ثمر خواهد رسید.

کجاست آن کس که انتقام خون های ریخته شده در کربلا را خواهد گرفت.

این یک اعتقاد بزرگ توحیدی است که خون شهدای کربلا منشأ ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می شود و آن حضرت انتقام آن خون ها را از فرهنگی که به قتل حسین علیه السلام و اصحاب او مبادرت ورزید می گیرد. اگر نتوانیم این نکته را به خوبی در عقیدة خود جای دهیم، یا خدا را نمی شناسیم، یا امام حسین علیه السلام را، یا حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه را. امام حسین علیه السلام خوب می داند این خونی که در کربلا برزمین ریخت در ثمره نهایی تاریخی خود غوغا می کند؛ حسین علیه السلام قدر اعتقاد توحیدی خود را می داند و به همین جهت خون ها را به آسمان می پاشید و راوی می گوید: به خدا قسم یک قطره از آن خون هایی که به آسمان پاشید به زمین برنگشت. یعنی این خون ها، اصلاً زمینی نیست که پس از مدتی فراموش شود، بلکه منشأ تحولی بزرگ خواهد شد و زمینة ظهور حجت خدا را فراهم می کند و لذا بر اساس همین عقیده می گویی: کجاست آن گوهر نتیجة کار همة انبیاء و اولیاء که عملاً خون های شهدای کربلا را به ثمر خواهد رسانید؟

در مورد آیه 33 سوره إسراء که خداوند می فرماید: «... وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ یُسْرِف فِّی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنْصُورًا»؛ کسی که مظلومانه کشته شود، ما برای ولیّ او امکان قصاص قرار دادیم، پس در خون ریزی زیاده روی نکنید و البته او مورد نصرت و یاری است. حضرت امام باقر علیه السلام فرمودند: «مصداق آن مظلوم در آیه، حسین علیه السلام

ص: 119

است و ماییم ولی خون او، و چون قائم ما قیام کند خون بهای او را طلب می کند، و می کشد تا آن که گفته می شود او در قتل اسراف می کند، مقتول، حسین علیه السلام است و ولی او، قائم عجل الله تعالی فرجه است و اسراف در قتل، آن است که غیر قاتل کشته شود، و «اِنَّه منصوراً» یعنی دنیا به سر نیاید تا این که شخصی از آلِ رسول خدا علیهم السلام قیام کند و بر دشمنان پیروز شود و زمین را از قسط و عدل پر کند، همچنان که از ظلم و جور پر شده باشد».(1)

این روایت می رساند که با فرهنگی که مقابل فرهنگ توحیدی حسین علیه السلام است، حتماً مقابله می شود و هرکس و هر تعداد که در آن فکر و فرهنگ جای گرفته باشند، کشته می شوند، تا روح عدالت و معنویت دوباره مورد تهدید ظالمان قرار نگیرد و این منطقی ترین انتظاری است که باید از نتیجة کار اولیاء و انبیاء داشت و مسلم فرهنگ مهدی عجل الله تعالی فرجه با پیروزی کامل به صحنه می آید تا زحمات موحّدان تاریخ به ثمر بنشیند. به همین جهت یکی از القاب آن حضرت «المنتقم»(2)

است و شعار اصحاب آن حضرت «یا لَثاراتِ الْحسین» است.(3)

امام حسین علیه السلام به فرزندشان حضرت سجاد علیه السلام می فرمایند: «سوگند به خدا که خون من از جوشش باز نمی ایستد تا این که خداوند مهدی علیه السلام را

ص: 120

برانگیزد، آن حضرت به انتقام خون من از منافقانِ فاسقِ کافر، هفتادهزار نفر را می کشد.(1)

«أَیْنَ الْمَنْصُورُ عَلَی مَنِ اعْتَدَی عَلَیْهِ وَ افْتَرَی»

کجاست آن که خداوند او را بر معتدیان و مفتریان و ستمکارانش پیروز و منصور می گرداند.

معنی پیروزی نهایی نیز به همین معنی است که بالاخره معادلة حاکمیت حق پس از تلاش تاریخی جبهة باطل به دست قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه محقق می شود. دیگر دروغ پردازی و افتراء تأثیر خود را از دست می دهد، زمان اغفال بشریت به سر می آید و به خوبی متوجه می شوند که باید فرهنگ غدیر به صحنه بیاید و امام معصوم عجل الله تعالی فرجه مدیریت مناسبات بشری را به عهده گیرد. عاقلانه ترین تجزیه و تحلیل تاریخی همین است که متوجه به نتیجه رسیدن معادلة حق علیه باطل باشیم تا در همین امروزمان درست فکر کنیم و درست زندگی نماییم.

«أَیْنَ الْمُضْطَرُّ الَّذِی یُجَابُ إِذَا دَعَا»

کجاست آن مضطری که وقتی با دعایش خدا را بخواند اجابت شود.

مأموریت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه آنچنان بزرگ است که نه تنها او، بلکه همة پیامبران علیهم السلام در انجام آن مأموریت، مضطرّ خواهند بود. کدام اضطرار از آن بیشتر که آن حضرت ببینند سراسر جهان را فرهنگ کفر به نفع خود مصادره کرده و مانع حاکمیت قرآن شده است.

ص: 121

به همین جهت از امام صادق علیه السلام داریم: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ»، در مورد مهدی از آل محمد نازل شده است، به خدا سوگند مضطر اوست. و لذا می فرمایند:

«إنَّ الْقائمَ إذا خَرَج، دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرام فَیَسْتَقْبِلُ الْکَعْبةَ وَ یَجْعَلُ ظَهْرَه إلی الْمَقام، ثُمَّ یُصَلّی رَکْعَتین ثُمَّ یَقُوم، فَیَقُول: یا أیُّهَا النّاس أنَا أوْلَی النّاسِ بِآدَمَ، یا أیُّهَا النّاسُ أنَا أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ، یا أیُّهَا النّاس أنَا أوْلَی النّاسِ بإسماعیلَ، یا أیُّهَا النّاس أنَا أولَی النّاس بِمُحَمَّد صلی الله علیه و آله. ثُمَّ یَرْفَعُ یَدَیْهِ إلَی السَّماء فَیَدْعُو وَ یَتَضَرَّعُ حَتّی یَقَعَ عَلی وَجْهِهِ، وَ هُوَ قَوْلُه عَزَّوَ جَلَّ «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ».(1)

چون حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه قیام کند، وارد مسجدالحرام می شود و رو به کعبه نموده و پشت به مقام کرده دو رکعت نماز می خواند، سپس می ایستد و می گوید: ای مردم من نزدیک ترین شخص به آدم و ابراهیم و اسماعیل و محمد هستم. سپس دست های خود را به آسمان بلند می کند و دعا و تضرع می نماید و به سجده می رود و آن حضرت مصداق همان سخن خدای عزوجل است که فرمود: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ»(2) آیا جز خدا کسی هست که دعای مضطر را هنگامی که دعا می کند، برآورده سازد و

ص: 122

بدی ها را مرتفع سازد و شما را خلفاء و حاکمان زمین قرار دهد، آیا خدایی جز الله هست، چه اندازه کم اند آن هایی که متذکر این نکته باشند.(1)

در این فراز با توجه به چنین معارفی که از معصوم صادر شده می گویی کجاست آن مضطرّی که چون به وقتش دعا کند، دعایش مستجاب می شود و برای به بلوغ کشاندن تاریخِ هدایت به صحنه می آید.

می گیرد و در آن حال است که عالم کبیر با عالم صغیر یگانه می شوند و وجه آرمانی خلقت با فعلیت کامل خود به نمایش می آید. وقتی عالم صغیر بر عالم کبیر احاطة کامل یابد، روح بر جسد احاطه یافته و هستی معنی حقیقی خود را یافته است، و لذا عالم کبیر نیز منتظر است تا خداوند روح خود را بر آن بدمد. آری! کمال عالَم به واسطة انسان کامل و با مدیریت او محقق می شود و از همین روی ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه هدف اصلی عالم هستی و رکن آن است و بدون ظهور او عالم به نتیجه نرسیده است و امکان ظهور رحمتِ جامع، عملی نمی گردد.

زنجیرة جهت دارِ کار حضرت آدم علیه السلام تا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه خارج نمی کند و خارج نمی پندارد.

امروز ما در کجای تاریخ هستیم؟ مگر ما در دل یک زنجیره ای نیستیم که به اراده خدا از آدم شروع شده است و دارد به انتهای خود می رسد؟ امروز ما زنده ایم به وجود فردایی که میوه تاریخ است و هم اکنون داریم با آن فردا و در آن فردا زندگی می کنیم و خود را در چنین زنجیره ای احساس می نماییم.

در روایت از امام باقر علیه السلام داریم که:

«مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إمامٌ فَمَوْتُهُ مِیْتَةٌ جَاهِلِیَّةٌ وَ لا یُعْذَرُ النّاسُ حَتّی یَعْرِفُوا اِمامَهُم وَ مَنْ ماتَ وَ هُوَ عارِفٌ لِإمامِهِ، لا یَضُرُّهُ تَقَدُّمُ هذَا الْاَمْرِ أَوْ تَأَخُّرُهُ وَ مَنْ مَاتَ عَارِفًا لإمَامِهِ کانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقائِمِ فی فُسطاطِهِ«صلوات الله علیه وعلی آبائه»(1)

هرکس بمیرد و برای او امامی نباشد به مرگ جاهلیت مرده است و هیچ عذری ندارد و هیچ چیز از او در عدم شناخت امام قبول نمی شود، و اگر کسی بمیرد و امام زمان خود را بشناسد جلو و عقب افتادن ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه به او ضرر نمی زند و هرکس بمیرد و امام خود را شناخته باشد، مثل آن است که با حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه در کنار او در زیر خیمة او زندگی کرده است. و نیز امام صادق علیه السلام می فرمایند: «مَنْ ماتَ مُنْتَظِراً لِهذَاالْاَمْرِ کانَ کَمَنْ کانَ مَعَ الْقائمِ فی فُسْطاطِهِ لابَلْ کانَ کَالضّارِبِ بَیْنَ یَدَیْ رسولِ اللهِ

ص: 125

بِالسَّیْفِ»(1) هرکس در حال انتظار ظهور حضرت مهدی بمیرد، مثل آن است که در کنار حضرت قائم در زیر خیمة او زندگی کرده باشد، و نه، حتی مثل کسی است که در پیش روی رسول خدا صلی الله علیه و آله شهید گردد.

در روایت دیگر از امام باقر علیه السلام هست: «مَا ضَرَّ مَنْ مَاتَ مُنْتظِراً لِاَمْرِنَا اَلاَّ یَمُوتَ فِی وَسَطِ فُسْطاطِ الْمهدی و عَسْکَرِهِ».(2)

یعنی؛ ضرر نکرده کسی که در حال انتظار امر ما رحلت کرده، از این که میان خیمة مهدی و لشکر او نمرده است. چون در طول زندگی افق خود را در شرایط ظهور آن حضرت قرار داده است.

اگر شیعه همواره با امام زمانش در تماس نیست لااقل به او و مقصد او خوب می اندیشد، تا نه دلش از نور مهدی عجل الله تعالی فرجه محروم باشد و درنتیجه دلش هرزه و بی ثمر گردد، و نه کارش، کار بی ریشه و پوسیده ای گردد، چرا که حضور مهدی عجل الله تعالی فرجه در نهایت کار، معنی دهنده به سراسر تاریخ، و به همة انسان ها است و آن کس که از او جدا شد خود را در بی مقصدی و پوچی گرفتار خواهد کرد.

همه هستی در سیر و در شوق به سوی انتهای پرثمر خود هستند؛ زمین محصول تمام و کمال خود را در زمان مهدی عجل الله تعالی فرجه ظاهر می کند، پس اگر انسان به آن مقصد نیندیشد به قله ثمردهی خود نظر نکرده است و حالت بی ثمری خود را پذیرا شده است و غفلت از این مقصد بزرگ، برابر است با مرگ در زندگی و سوء ظن به خدا. وقتی آدم ها به تمام

ص: 126

وجوهِ نهایی زندگی زمینی خودشان فکر نکنند و به وضع موجودشان تسلیم شوند، به پایان انسانیت خود رسیده اند.

شما در روایات دارید که در زمان حضرت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه زمین به نهایی ترین ثمره خود می رسد،(1)

این را ساده نگفته اند، به واقع این طور است. همان طور که در روایات داریم یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه روی هر قسمتی از زمین که راه بروند آن قسمت از زمین نسبت به زمین کنار خود فخر می کند که یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه بر روی من راه می روند.(2)

چرا؟ مگر این زمین برای چه به وجود آمده است؟ مگر نه این است که تمام عالم باید بستر پروریدن عالی ترین نحوه وجود انسانی بشود؟ معلوم است که زمین به چنین انسانی افتخار می کند، چون خلقت زمین هم برای همین بوده است.

شما مطمئن باشید عدم انسجام عالم به جهت عدم مدیریت انسان کامل، به فروپاشی حتمی نزدیک است و هیچ حیله ای هم جلوگیر آن نخواهد شد، چرا که بسیار فرق است بین حفظ اعضای گسسته ای که نخواهیم فرو ریزد و بین حفظ اعضاء منسجمی که باید مواظب بود گسسته نگردد. و امروز وضع جهان، وضع اعضاء گسسته ای است که در حال فروریختن است و تلاش های جهانخواران برای جلوگیری از فروریختن به

ص: 127

جایی نمی رسد. درست است که همواره انسان مسئول است ولی مسئولیت دروغینِ حفظ وضع موجود کجا و مسئولیت به وجود آوردن وضع آرمانی حیات بشر با حاکمیت انسان کامل کجا. و به این دلیل است که با توجه به این مقدمات با یک دنیا امید نظر به آن آرمانی ترین انسان داریم، انسانی که تمام وجودش برکت است و تمام برکات با ظهور او در صحنة زندگی انسان ها ظاهر می شود. امام صادق علیه السلام در وصف آن شرایط می فرمایند: «و یذهبُ الزِّنی و شربُ الخمرِ و یَذهبُ الرِّبا و یُقْبِلُ النّاسُ عَلی العباداتِ وَ تُؤَدّی الامانات».(1) روابط نامشروع، مشروبات الکلی و رباخواری از بین می رود، مردم به عبادات و اطاعت روی می آورند، امانت ها اداء شده و به صاحبانشان برگردانده می شوند. همچنان که امام باقر علیه السلام می فرمایند: «اذا قام القائمُ جائَتْ المُزامَلَةُ و یَأتی الرَّجُلُ الی کِیسِ اَخِیه فَیَأخُذُ حاجَتَه لا یَمْنَعُه».(2) هنگامی که قائم علیه السلام قیام کند، رفاقت و دوستی خالصانه رایج می گردد و اگر مردی دست در جیب برادرش فرو برد و به اندازة نیازش بردارد، برادرش او را منع نمی کند.

با توجه به وجود با برکت حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه، در فراز بعدی با آن حضرت به نجوا می نشینی و عظمت های وجودی آن حضرت را بر زبان می رانی.

ص: 128

در

من بِدَمی من زنده شوم

یک

جان چه بود، صد جانِ منی(1)

نظر می کنی به مقام آن حضرت از آن جهت که تربیت شده و پروردة فرهنگی است بسیار متعالی و می گویی:

«یَا ابْنَ السَّادَةِ الْمُقَرَّبِینَ یَا ابْنَ النُّجَبَاءِ الْأَکْرَمِینَ»

ای فرزند بزرگانِ از مقربان درگاه الهی، ای فرزند اصیل و شریف و بزرگوارترین اهل عالم.

تو ساخته و پرداخته شدة فرهنگی هستی که بهترین انسان ها در آن نقش داشته اند.

«یَا ابْنَ الْهُدَاةِ الْمَهْدِیِّینَ، یَا ابْنَ الْخِیَرَةِ الْمُهَذَّبِینَ، یَا ابْنَ الْغَطَارِفَةِ الْأَنْجَبِینَ»(2)

ای فرزند هادیان هدایت یافته، ای فرزند بهترین اشخاص پاکیزه سرشت، ای فرزند مهتران و بزرگواران شرافتمند.

«یَا ابْنَ الْأَطَائبِ الْمُطَهَّرِینَ یَا ابْنَ الْخَضَارِمَةِ الْمُنْتَجَبِینَ یَا ابْنَ الْقَمَاقِمَةِ الْأَکْرَمِینَ».(3)

ای فرزند نیکوترین پاکان عالم، ای فرزند جوانمردان و سروران برگزیده گان، ای فرزند مهم ترین و گرامی ترین خلق.

ص: 130

«یَا ابْنَ الْبُدُورِ الْمُنِیرَةِ یَا ابْنَ السُّرُجِ الْمُضِیئَةِ یَا ابْنَ الشُّهُبِ الثَّاقِبَةِ یَا ابْنَ الْأَنْجُمِ الزَّاهِرَةِ یَا ابْنَ السُّبُلِ الْوَاضِحَةِ یَا ابْنَ الْأَعْلامِ اللائِحَةِ».

ای فرزند ماه های تابان و چراغ های فروزان، ای فرزند راه های روشن خدا، ای فرزند نشان های آشکار حق.

می گویی تو فرزند و حاصل همة عوامل پاک عالم هستی، همة خوبی ها دست به دست هم داده است تا تو به وجود آمدی، زیرا وقتی بخواهد همة خوبی ها در یک انسان جمع شود باید تمام عوامل پرورش چنین انسانی در نهایت سلامت و تعادل و تکامل باشند، از عوامل و شرایط مادی بگیر تا عوامل و شرایط معنوی. شما در این فرازهای دعای ندبه، متوجه چنین نکتة دقیقی هستید. از طرفی وقتی مثلاً می گویید: تو فرزند سُبل واضحه و راه های روشن هستی، مثل آن است که حضرت سجاد علیه السلام فرمودند: «من فرزند مکه و منی هستم» یعنی فرهنگ جاری در طواف کعبه و وقوف در منی عامل پروریدن من شده است. پس فرزند سُبل واضحه یا راه های روشن بودن به این معنی است که عصاره و نتیجة سنن الهی و شریعت الهی در جمال آن حضرت متعین گشته است.

«یَابْنَ الْعُلوُمِ الْکامِلَة»

ای عصارة همه علوم کامل و صحیح.

مگر نه این است که هر حقیقتی یک فراز و جنبة نهایی دارد؟ حالا متوجه شدی که جنبة نهایی علوم، آن حضرت است. علوم کامله ای که انسان را متوجه حقایق می نماید و از حجاب های غفلت نجات می دهد، زیرا در جای خود ثابت شده که همة مراتب علوم که عامل هدایت

ص: 131

انسان ها است در اختیار ائمه علیهم السلام است، آن ها وارث علم رسول خدا و علم همة پیامبران اند.(1)

«یَابْنَ السُّنَنِ الْمَشْهوُرَة»

ای عصاره تمام سنت ها و روش های قابل پذیرش.

سنت های مشهور، یعنی روش هایی که فطرت سالم هر انسانی آن را می پذیرد. در این فراز می گویی؛ تو نمایش راه های صحیح فطری هستی و لذا با نظر به شما متذکر ابعاد عمیق معنوی خود خواهیم شد و حضور شما در نظام اجتماعی بشر موجب سیراب شدن انسان از نیازهای فطری اش می شود.

«یَابْنَ الْمَعالِمِ الْمَأْثوُرَة»

ای عصاره همه نشانه های هدایت و آثار ایمان که در آثار گذشتگان مذکور است.

همین طور که خلفای الهی آرام آرام در طول تاریخ براساس ظرفیت زمانه، علوم و سنن و معالم الهی را در فرهنگ بشر کاشتند و پایه ریزی کردند، در کامل ترین صحنه تاریخ و همراه با ولیّ الله الاعظم، همه آن علوم و سنن و معالم، در کامل ترین شکل به صحنه می آید تا قاعدة «هُوَالاَوَّلُ وَالاخِر» محقق شود.

برهان بسیار روشنی است؛ مگر می شود که این تلاش ها به انتهایی ترین و کامل ترین شکل خود نرسد؟(2)

آدمیت باید در ظهور نهایی، به حکمِ «یا

ص: 132

آدَمُ اَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ»(1) که خداوند فرمود: ای آدم بنمایان اسماء و حقیقت همه هستی را، در عالی ترین نحوة ظهور حقایق، به صحنه آید. حال وقتی مقام تعلیم همة اسماء به نحو کامل و تمام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیت آن حضرت اند.(2) در واقع؛ «یا آدَمُ اَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ» خطاب خداوند به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه است تا تمام آنچه را که در اول بوده در آخر نمایش دهد. خداوند به حقیقت آدمیت در بهشتِ برزخ نزولی دستور داد. در آن مقام مورد خطاب، مقام آدمیت است که تمام اسمای حسنای الهی را گرفت. و انسان کامل در آخرین منزل ظهورش؛ عالی ترین مظهر نمایش تمام اسمایی است که در ابتدا پذیرفت و آدمیت در ظهور نهایی حکمِ «یا آدَمُ اَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ» همه اسماء الهی را در صحنه نهایی تاریخ به نمایش می گذارد. بالاخره آدم به عنوان حقیقت همة انسان ها، تمام اسماء را آموخته است و به دستور خداوند باید آن ها را به نمایش بگذارد؛ چون حضرت حق فرمود: «اَنْبِئْهُمْ» یعنی آن ها را بنمایان، و آن دستور در آخرالزمان عملی می شود و آن هم به دست حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه.

روایاتی که می فرماید: «تمام علوم در زمان حضرت ظاهر می شود»(3) از همین مقوله است، به خصوص علومی ظاهر می شود که امروز در زمرة علوم غیبی و پنهانی است. در زمان امام مهدی عجل الله تعالی فرجه سراسر زمین را

ص: 133

«لااله الاالله» احاطه می کند.(1)

همان طور که هرگز نباید نگاه را از صراط مستقیم در طول حیات منحرف کرد، نباید نسبت به مظهر تامّ صراط مستقیم یک لحظه غافل بود. در ادامه می گویی:

«یَا ابْنَ الْمُعْجِزَاتِ الْمَوْجُودَةِ یَا ابْنَ الدَّلائِلِ الْمَشْهُودَةِ»

ای فرزند معجزات محقق، و موجود، ای فرزند راهنمایان حق و مشهود خلق.

آن حضرت نمایش همة عظمت هایی است که خداوند برای راهنمایی بشر، به بشریت ارائه کرده که از همة آن ها مهم تر خودِ قرآن است. معجزه بودن قرآن به آن معنی است که نمی شود چنین معارف بلندی از غیر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله صادر شود، حال حاصل و نمایش آن قرآن وجود مقدس مهدی عجل الله تعالی فرجه است. یعنی اَحدی در حدّ او نیست و او هم ادعایی به جز بندة خدابودن و تربیت شده توسط قرآن ندارد و آن حضرت همچون پدران بزرگوارشان دلیل حقانیت اسلام و سیرة پیامبر صلی الله علیه و آله می باشند، چرا که اگر مکتب دیگری حق بود باید دست پرورده های آن مکتب برتر از این ذوات مقدس باشند.

«یَابْنَ الصِّراطِ الْمُسْتَقیم»

ای عصاره تامّ و نمایش کامل صراط مستقیم.

ص: 134

صراط مستقیم؛ راهی است که رونده خود را به مقصد می رساند و به بیراهه نمی کشاند. کدام قرائت از اسلام است که به واقع نتیجه بخش بوده و پیروان آن را به آنچه اسلام می خواسته هدایت کرده است؟ آیا اسلامی که امثال امام خمینی«رحمة الله علیه» را تربیت کرده است، اسلام کامل است یا بقیة قرائت ها از اسلام؟ حال امام خمینی«رحمة الله علیه» خود را خاک پای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می داند، پس آیا شایسته نیست که نظرمان را بر وجود مبارک آن حضرت بیندازیم و اقرار کنیم که ای نمایش دهندة راه مستقیم! برای ما بسیار سخت است از تو فاصله داشته باشیم.

مقام «نبأ عظیم» بودنِ امیرالمؤمنین علیه السلام همانی است که قرآن در مورد آن می فرماید: «اَلَّذی هم فیه مُخْتَلِفُون» همان کسی که بسیاری در پذیرفتن آنچنان مقامی برای او به اختلاف می افتند که او همان یوْمُ الْفصل و ملاک حق و باطل و نمایش قیامت در جمال انسان است و جلوة فتح و انکشاف حقایق غیبی است. که برای روشن شدن مقام علی علیه السلام از منظر «نبأ عظیم» بودن آن حضرت لازم است به تفسیر سوره نبأ رجوع فرمایید. حالا از این زاویه به حضرت بقیة الله علیه السلام نظر می کنی و می گویی: «یَا ابْنَ النَّبَإِ الْعَظِیمِ» ای پروریده شده در فرهنگ نبأ عظیم، و سپس خطاب به آن حضرت ندا می کنی:

«یَا ابْنَ مَنْ هُوَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَی اللَّهِ عَلِیٌّ حَکِیمٌ»

ای فرزند کسی که او در اُمُّ الکتابِ نزد خدای علی و حکیم است.

حضرت امام رضا علیه السلام می فرمایند: «اُمُّ الکتاب» که در قرآن آمده،(1) علی بن ابی طالب علیه السلام است.(2) شما در خطاب به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه متوجه چنین معارف و مقامی هستی. اولاً؛ می فهمی هر جلوه کمالی، اَعم از قرآن و یا امام معصوم علیه السلام یک مقام عالی در نزد خدای تعالی دارد که همان «اُمُّ الکتاب» است. ثانیاً؛ با نظر به حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه متوجه مصداق عملی و تعین بشری آن مقام شده ای.

ص: 136

ای

رهیده جانِ تو از ما و من

ای

لطیفة روح اندر مرد و زن

مردوزن

چون یک شود، آن یک تویی

چون که

یک جا محو شد، آنَکْ تویی

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «اهل بیت مرا شما به منزلة سر نسبت به بدن و به منزلة دو چشم از سر بدانید که بدن جز به سر و سر هم جز به دو چشم هدایت نمی شود».(1)

و نیز حضرت باقر علیه السلام فرمودند: «نَحْنُ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ عَلَی مَنْ دوُنَ السَّماء وَ فَوْقَ الْاَرْضِ»(2) ماییم حجت بالغة خداوند بر هر آن کس که زیر آسمان و روی زمین است. ولی خود ائمه اطهار علیهم السلام ما را متوجه آن حجت نهایی می کنند، به طوری که رَیّانِ بن الصلت می گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم؛ «آیا شما صاحب الامر هستید؟» فرمودند: «من صاحب الامر هستم، اما نه آن صاحب الامری که زمین را بعد از پرشدن ظلم از عدل سرشار می سازد، با این ضعف بدنی که در من می بینی چگونه می توانم آن صاحب الامر باشم؟ قائم؛ آن کسی است که وقتی خروج کند، در سن پیران، دارای سیمایی جوان و اندامی قدرتمند است به طوری که اگر دست دراز کند، بزرگ ترین درختِ روی زمین را از جا می کَند و اگر در بین کوه ها فریادی بکشد، صخره های کوه ها در هم شکسته و از هم می پاشد.»(3)

ص: 138

منظور این که همة کمالات جسمی و روحی در وجود مقدس حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه ظاهر می گردد و شما در این فرازها نظر به چنین نکته ای دارید.

«یَابْنَ مَنْ دَنی فَتَدَلّی فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ اَوْ اَدْنی، دُنُوّا وَ اقْتِرَابا مِنَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی»

ای فرزند معراج، ای فرزندِ مقام قرب به حق، قربی که در نزدیکی با خدا در حدّ نزدیکی دو سر کمان و یا از آن هم نزدیک تر شد.(1)

این مقام، مقام معراج محمدی صلی الله علیه و آله است. می گویی من منتظر توهستم که فرزند فرهنگ معراج و حامل فرهنگ قرب نهاییِ با حق هستی، تا همة حقایق را در صحنة زمین به نمایش در آوری و زمین را در مدیریت آسمان وارد کنی، چون صعود حضرت تا عالی ترین مرتبة نزدیکی به حق میسر است. پس در واقع در مقام جامعیت همة اسماء الهی و با آن جامعیت، مدیریت خود را إعمال می کند.

توجه به چنین شخصی که پروریده شدة قرآن و فرهنگ نباء عظیم علوی و معراج محمدی صلی الله علیه و آله است، اقتضا می کند که طالب ارتباط با او باشی که در فراز بعدی قصه همین تقاضا است.

ص: 139

ص: 140

در نزد ایشان است، بحثی نیست، ولی از آن جهت که به عنوان یک شخص نیز متعین به یک انسان خاص هستند و محل و مأوایی نیز دارند، یک عقیدة منطقی و عقلانی است و بنا به روایات از جهتی مأوای آن حضرت کوه رَضْوی و یا درّة ذی طُوی است. به طوری که عبدالاعلی مولی آل سام می گوید: همراه امام صادق علیه السلام از شهر خارج شده به منطقة روحاء رسیدیم، امام علیه السلام در حالی که از کوه بالا می رفت نگاهی به آن انداخت و به من فرمود: «این کوه را می بینی، این کوه رَضْوی از کوه های فارس است، چون ما را دوست داشته، خداوند آن را به نزدیک ما منتقل کرده است، ...محل امنی است برای کسانی که بیمناک اند، بدان که صاحب الامر در این کوه دو غیبت دارد، یکی کوتاه و یکی طولانی».(1) و نیز عبدالاعلی حلبی گوید: «امام باقر علیه السلامفرمود: صاحب الامر در یکی از دو درّه غیبتی خواهد داشت، سپس با دستش به بخشی از ذی طُوی اشاره کرد...».(2) در ضمن سلام بن ابی حمزه از امام باقر علیه السلامنقل می کند که فرمودند: «صاحب الامر خانه ای دارد که «بیت الحمد» گفته می شود، در آن جا چراغی است که از روز ولادت آن حضرت تا روزی که به وسیلة شمشیر قیام می کند می درخشد و خاموش نمی شود».(3)

این روایات به خصوص روایت اخیر جنبة تأویلی دارد و اشاره به محل و مأوای باطنی حضرت می کند که آن خانه، محل نمایش کمالات حق است و نوری از

ص: 142

انوار الهی در آن هست که خاموش پذیر نیست. و حضرت در چنین مأوایی در مقام بقاء و حفظ هستند و هیچ مکتبی و سخنی نمی تواند از غیبت آن حضرت سوء استفاده کند و نور آن حضرت را خاموش نماید، چرا که در بیت الحمد همة زیبایی ها جمع است و چیزی برای دلرباییِ بقیة مکتب ها نمی ماند. عمده آن است که با یادآوری آن مکان ها که لااقل جای پایی از وجود مبارک آن حضرت را با خود دارد جهت دل به وجود قدسی آن حضرت متوجه می شود و لذا در فراز بعدی اصل حرف دل خود را می زنی و می گویی:

«عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لا تُرَی»

بسیار سخت است بر من که خلق را ببینم و تو دیده نشوی.

در حالی که تمام مقصد و مقصود جان ما توجه به وجود مقدسی است که قدرت انتقال به پروردگارمان را دارد. پس:

پنهان مکن جمال خود از عاشقان خویش

خورشید

را برای ظهور آفریده اند

«وَ لا أَسْمَعَ لَکَ حَسِیسا وَ لا نَجْوَی»

و هیچ از تو صدایی، حتی آهسته هم به گوش من نرسد.

ملاحظه بفرمایید که این رؤیت و این شنیدن، رؤیت و شنیدن عادی نیست. این رؤیت، رؤیت انسان کامل است که از طریق ملاقات با او با مظهر اسماء جامع الهی روبه رو می شوید و اگر کسی در رؤیت آن حضرت چنین مطلبی را دنبال نکند و صِرفاً یک رؤیت جسمانی مدّ نظر او باشد، عملاً بهره ای نصیب او نخواهد شد، همان طور که مشرکین با رؤیت وجود مقدس نبی اکرم صلی الله علیه و آله هیچ بهره ای نبردند. به گفتة مولوی:

ص: 143

هر

که را روی بهبود نبود

دیدن

روی نبی سود نبود

تقاضای رؤیت حضرت عجل الله تعالی فرجه برای ظهور آن حضرت است تا مناسبات جهان را به سوی فرهنگ توحید بکشاند و نیز نظر مبارکشان را به قلب ما بیندازند و مبادی میل ما را اصلاح کنند تا همسنخ قلب منوّر آن حضرت شویم و یا تقاضای شنیدن صدا و نجوای آن حضرت، تقاضایی است جهت این که جهان بشری ما تحت تأثیر فرمان توحیدی آن حضرت واقع شود و گوش جان ما نیز تحت تأثیر صدا و نجوای آن امام معصوم علیه السلام قرار گیرد و به راه آید و از هدایت باطنی آن حضرت متأثر گردد و لذا از راه هایی که موضوع رؤیت آن حضرت را به روش انحرافی مطرح می کنند باید حذر نمود، وگرنه مقصد گم می شود.(1)

جستجویی

در دلم انداخت او

تا

ز جستجو روم در جوی او

«عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ تُحِیطَ بِکَ دُونِیَ الْبَلْوَی وَ لا یَنَالَکَ مِنِّی ضَجِیجٌ وَ لا شَکْوَی».

بسیار سخت است بر من که رنج و گرفتاری، تو را احاطه کند به طوری که ناله و زاری من هم به تو نرسد و نتوانم به تو شِکوه کنم.

وقتی انسان به آن درجه از شعور و بصیرت رسید که متوجه شد عالی ترین مرتبة انسانیت و مجسمة تمام عیار تقوا و بندگی در این عالم حاضر است ولی غایب است و ظاهر نیست به واقع از غم دقّ می کند، مگر نه این که برای مؤمن هیچ چیز بهتر از ایمانش نمی باشد و در راه ایمان حتی

ص: 144

جانش را فدا می کند تا ایمانش در صحنه قلبش بماند، و مگر نه این است که امام زمان عجل الله تعالی فرجه مجسمة کامل ایمان هستند و مقصد نهایی ایمان هر انسان مؤمنی اوست؟ پس چگونه می شود با تمام وجود امام زمان خود را دوست نداشت؟ و چطور می شود او را دوست داشت و او در عالم حاضر باشد ولی از منظر ما غایب باشد و ما شیون نکنیم؟

دل ناظر جمال تو، آنگاه انتظار؟

جان مست گُلْستان تو، آنگاه خارِ خار؟

ای امام عزیز! ما نمی توانیم با دیگری جز شما دل خوش باشیم.

هرکس به جنس خویش درآمیخت ای نگار

هرکس به لایق گُهر خود گرفت یار

سایه ای بر دل ریشم فکن ای گنج مراد

که من این خانه به سودای تو ویران کردم

به واقع جا دارد بر زمین و زمان اعتراض کنم که چگونه تحمل این شرایط را دارند، در حالی که همة ایمان در نقاب غیبت است و به واقع در غیبت آن خورشید منوّر است که سایه ها گردن درازی می کنند. ای امام عزیز!

اگر

سایه کند گردن درازی

رخ

خورشید آن دم در نقاب است

و این برای ما بسیار سخت و گران است.

«بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا، بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ نَازِحٍ مَا نَزَحَ عَنَّا».

جانم فدایت که تو آن حقیقت پنهانی که از ما دور نیستی، جانم فدای تو ای آن شخص غایب از مایی که ابداً از ما جدا نیستی.

این حجاب های افراد و اجتماع است که امام را از منظر آن ها پنهان داشته و قلبشان همراه چشمهایشان از انوار مقدس او محروم گشته است، پس بیش از آن که او از ما غایب باشد، ما از او غایب هستیم. داری به او می گویی:

دلم

از مهر در ماتم نشسته است

عجب

در مهر دل، دلدار چون است

تو

را ای دوست، من چون یار غارم

سری در

غارکن، کین غار چون است(1)

«بِنَفْسی اَنْتَ اُمْنِیَّةُ شَائِقٍ یَتَمَنّی، مِنْ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ذَکَرا فَحَنّا»،

جانم به فدایت، تو تمام آرزوی قلبی هر مشتاق آرزومند، از هر مرد و زن هستی، که تو را یاد آورند و ناله سر دهند.

ص: 146

چون همان طور که عرض شد خودِ برین هر انسان، امام زمان عجل الله تعالی فرجه است و مگر می شود انسانی باشد و آرزو و اشتیاق رسیدن به مرتبة عالی تر وجود خود را نداشته باشد؟ اگر انسانی حقیقت خود را زیر پا نگذارده باشد و هنوز انسان مانده باشد نمی تواند دل در شوق انسان کامل، که مذکّر مرتبة عالیه وجود اوست، نداشته باشد.

در این فرازِ بسیار دقیق از دعا، خطاب به وجود مقدس حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه می گویی: تو آن آرزوی قلبی و تمنّای هر زن و مرد مؤمنی هستی که تو را یاد می آورد و از این جدایی ناله سر می دهد و لذا نه تنها هرگز فراموشت نمی نمایند بلکه از این جدایی شکایت ها دارند. اگر کسی سنت ربوبیت خدا را در زندگی درست بفهمد، و بداند خداوند همواره برای هدایت و سعادت انسان ها حجتی قرار داده است، هرگز امام مهدی عجل الله تعالی فرجه برایش از یاد رفتنی نیست، چون به آینده ای می اندیشد که می خواهد خود و جامعه اش ماوراء روزمرّگی ها به قرب الهی نایل شوند، زیرا آینده ای که ادامة حال باشد، آینده نیست، بلکه حال است. شما اگر الآن به یاد ظهور امام عجل الله تعالی فرجه، در بلوغ آیندة تاریخ زندگی کنید، همین الآن در آن آینده هستید. چرا که «انتظارِ» حاکمیت حکم خدا در تمام مناسبات بشری، توسط امام معصوم عجل الله تعالی فرجه؛ یک مقام و یک بقاءِ بسیار پر برکتی است، نه یک خیال. انسان منتظر؛ همین حالا در صحنه بلوغ تاریخ زنده است و زندگی می کند، برای همین هم با امامش محشور می شود.(1)

ص: 147

در ادامه این دلدادگی اظهار می داری:

«بِنَفْسی اَنْتَ مِنْ عَقِیدِ عِزٍّ لایُسامی»

جانم فدایت؛ تو آن سررشته عزتی که هیچ کس همسان تو نیست تا بتوان بدون تو با او به سر برد.

اظهار می کنی که من از طریق ارتباط با شما، در جنبة نورانی همه تاریخ - چه در گذشته و چه در آینده- و با همه انبیا و اولیا به سر می برم، و به واقع منتظر ظهور حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه بودن یعنی وفاداری به سیره و سنت همة انبیاء و اولیاء و با آن ذوات مقدس به سربردن در تمام طول زندگی. و لذا در این فراز و با توجه به چنین بصیرتی است که به حضرت عرضه می داری من هیچ نوع از انواع زندگی را با این نوع از زندگی که نظر به ظهور شما داشته باشم، عوض نخواهم کرد.

«بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ أَثِیلِ مَجْدٍ لا یُجَارَی، بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ تِلادِ نِعَمٍ لا تُضَاهَی».

ص: 148

جانم به فدایت، تو رکن اصیلِ مجد و شرافت هستی که هیچ کس همانندت نخواهد گردید، جانم به فدایت که تو از آن نعمت های خاص و اساسی هستی که مثل و مانند نخواهد داشت.

اگر انسان نتواند از بین خوبان، آن خوب ترین را که اصل و اساس خوبی در موطن بشریت هست بیابد، جهت زندگی را گم می کند و به هر جمعیتی نالان می شود و یک روز مصاحب و جفت بدحالان است و یک روز جفت خوش حالان و عملاً در دست یابی به جهتِ کمالی خود حیران می ماند. انسان کامل مقام جامع اسماء و حقیقت جمع الجمعی انسانیت است به طوری که همة کمالات انسانی در او به صورت جامعیت حاضر است و به تعبیر عرفا مقام آن حضرت «کون جامع» یا مقام «نیستان وجود آدمی» است و لذا است که هر عارف بصیری که از آن مقام جدا شود برای اتصال به آن مقام ناله سر می دهد و به گفتة مولوی قصّه و حکایت و ناله هر انسان آزاده ای، حکایت دوری از آن مقام جمعی و نیستانی انسان کامل است و لذا می گوید:

بشنو

از نی چون حکایت می کند

از

جدایی ها شکایت می کند

کز

نِیستان تا مرا ببریده اند

وز

نفیرم مرد و زن نالیده اند

توجه به آن ذات مقدس و اظهار کمالات او وسیلة سیر به سوی اوست و لذا در ادامه می گویی:

«بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ نَصِیفِ شَرَفٍ لا یُسَاوَی»

جانم فدایت؛ که تو از آن خاندان عدالت، و قرین شرف هستی، که احدی در عالم برابر با شما نیست.

ص: 149

این اظهارات، اظهار یک عقیدة اساسی است، چرا که اَحدی جز انبیاء و اولیاء که نشان داده اند تمام حرکات و سکناتشان از سر صدق است، ادعای عصمت نکرده است، حال با توجه به چنین قاعده ای، اگر انسان ها امام معصوم را که صاحب امر و زمان است، رها کنند و به غیر معصوم دل بسپارند، آیا به همان اندازه در کمال خود خلل وارد نکرده اند؟ و آیا چنین خللی ما را به همان اندازه از کمال مطلق یعنی خداوند، جدا نمی کند. آری یک وقت امام معصوم را می شناسیم و افتان و خیزان از او پیروی می کنیم، ولی یک وقت اصلاً در افق خود امام معصوم را نمی شناسیم و لذا به اعمالی که حق نیست اصالت می دهیم. این حالت دومی بسیار خطرناک است و محرومیت کلی ایجاد می کند، در حالی که در حالت اول با همة سستی هایی که ممکن است در میان باشد، به حق اصالت می دهیم و خود را در مواقعی که از حق پیروی نمی کنیم، سرزنش می نماییم و در نتیجه در طول زندگی آرام آرام با مدّ نظر قراردادن کمالات امام معصوم علیه السلام، به جبران آن ضعف ها می پردازیم. ولی در نوع دوم اساساً جهت اصلی به سوی کمال واقعی نیست. و این است که در این فراز خبر از عقیدة دقیقی می دهی که متوجه «یطَهِّرَکُم تَطْهیراً»(1) و طهارت مطلق این خانواده گشته ای و مقام عبودیت، آن ها را که با جمیع اسمای الهی حق را می شناسند و عبادت می کنند می فهمی و بر این اساس می گویی تو از خانوادة با شرافتی هستی که هیچ کس با شما برابری نمی کند، چون می دانی همان طور که آب عین تری است و همة تری ها باید برای ادامه

ص: 150

رطوبت خود به آب متصل باشند، امام زمان عجل الله تعالی فرجه عین انسان است و همة انسان ها برای ادامة انسانیت خود و آزادشدن از گرگ صفتی و خوک صفتی، باید به انسان کامل یا عین الانسان متصل باشند.(1)

«اِلی مَتی اَحارُ فیکَ یا مَوْلایَ»

تا کی حیران و سرگردان تو باشم ای مولای من؟

ما با گفتن این فراز داریم خبر از عطشی می دهیم که فوق طاقت انسان است.

«نه از تو روی گردانیم، و نه به کمتر از تو قانعیم، و نیز نه غیبت تو برای ما قابل تحمل است، و نه آن غیبت می تواند عامل غفلت از تو شود.»

سینه خواهم شرحه شرحه از فراق

تا بگویم شرحِ درد اشتیاق

آتش عشق است کاندر نی افتاد

جوشش عشق است کاندر می افتاد

محرم این هوش جز بیهوش نیست

مر زبان را مشتری جز گوش نیست

آری! هر کس نمی فهمد جهانِ بدون ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه چقدر ظلمانی است، اگر گوشی نباشد که این نکته را بفهمد زبان با که سخن بگوید؟ «مر زبان را مشتری جز گوش نیست».

شما جامعه ای را که به یأس از کمالات رسیده است، روانکاوی کنید؛ این جامعه در عینی که حتماً در چنگال ستمگران بلعیده می شود، به راحتی به انواع فسادها تن می دهد. آن وقت از آن طرف، خدای شما همان طور که برای شما یک دین آورده است که دینداری کنید و گرفتار چنگال

ص: 151

ستمگران نگردید، برای این که این دینداری همواره معنای نهایی خودش را بدهد، امامی گذاشته است، و از این رو هیچ وقت زمین بدون امام نمی شود. در روایت داریم: «اَلْحُجَّةُ قَبْلَ الْخَلْقِ وَ مَعَ الْخَلْقِ وَ بَعْدَ الْخَلْقِ»(1) یعنی حجت خدا قبل از خلق و همراه خلق و بعد از خلق، همواره موجود است. یا در روایت دیگر داریم: «لَوْ بَقِیَتِ الْاَرْضُ بِغَیْرِ اِمامٍ لَساخَتْ»(2) یعنی اگر حجت خدا نباشد زمین از بین می رود. خیلی به این جمله فکر کنید. اصلا جهان بدون امام، محقق نمی شود. پس هر کس که بی امام در جهان زندگی کند در جهان زندگی نکرده است، در خیالات خودش زندگی کرده است. مثل این است که بگوییم در این اتاق بدون چراغ نمی توان زندگی کرد، بعد یک کسی چشم برهم گذارد و اشیاء و اطراف این اطاق را نبیند و بگوید ببینید من دارم زندگی می کنم، این شخص عملاً نمی تواند در این اطاق زندگی کند، فکر کرده است نفس کشیدن زندگی است، در حالی که هیچ وجه از وجوه اطاق را نمی شناسد تا درست با آن ها برخورد کند و به کمک آن ها اهداف خود را دنبال نماید، چون چشمش را بسته است. آری! «لَوْ بَقِیَتِ الْاَرْضُ بِغَیْرِ اِمامٍ لَساخَتْ» اگر حجت خدا روی زمین نباشد زمین ویران می شود. پس حالا که زمین ویران نشده است! حتماً حجت الهی در عالم حی و حاضر است، و اگر تو بی حجت خدا زندگی می کنی، تو در زمین و در عالم واقعیت زندگی نمی کنی بلکه

ص: 152

در خیالات خودت زندگی می کنی؛ نمونه اش هم همین اهل دنیا که با آن ها روبه رویید.

«ای امام زمان! وقتی تنها انتظارِ ظهور شما، وسیله ریزش فیض فرشتگان بر جان ماست، اصل حضور و ظهور مبارک شما، ای همه بزرگی در قامت یک انسان، چه غوغایی در جان ما و در جامعه ما به پا خواهد کرد.»

روایت داریم که انتظار فرج افضل عبادات است(1) و عبادت موجب آرامش و زنده دلی می گردد. پس با انتظار فرجِ وجود مقدس حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه همین حالا ما زنده دل می شویم. مگر انتظار به معنای واقعی، ما را با شرایطی که منتظر آن هستیم، متحد نمی کند؟

شما شنیده اید جناب رباب علیها السلام همسر امام حسین علیه السلام با این که یک سال بعد از شهادت حضرت رحلت کرده است، ولی در این یک سال پس از شهادت حضرت اباعبدالله علیه السلام، در واقع با اباعبدالله علیه السلام زندگی کرد. چون اباعبدالله علیه السلام گرسنه بودند و شهید شدند، ایشان هم هیچ وقت سیر غذا نخورد. اباعبدالله علیه السلام تشنه بودند و شهید شدند، رباب هم هیچ وقت خودش را سیراب نکرد. اباعبدالله علیه السلام در آفتاب شهید شد، ایشان هم هیچ وقت زیر سایه به استراحت نپرداخت. حالا آیا ایشان جزء شهدای کربلا نیست؟ شما خودتان قضاوت کنید، مگر می شود او را در کنار

ص: 153

حسینِ شهید ندید؟ همان طور که اگر صحنه ای از تاریخ گذشت و ما به آن صحنه وفادار ماندیم، در آن صحنه هستیم، اگر هم صحنه ای که می آید، آن را بشناسیم و با آن نفس بکشیم، در آن صحنه خو اهیم بود، هرچند آن صحنه از نظر تاریخی هنوز واقع نشده باشد.

داده اند راه را به خوبی باز گذاشته است، برای این که انسان فقط به انتظار آن صحنه، دیگر به هیچ چیز دیگر قانع نباشد و اگر هم مُرد باز برگردد.(1)

«ما بیش از آن که بخواهیم تورا ببینیم می خواهیم تو ما را ببینی تا با نظر مبارک تو تمام درهای بهشت بر قلب ما گشوده شود و در آن حال آنچه ماندنی است - و نه آنچه رفتنی است- سرمایة جان ما گردد.»(2)

«وَ اِلی مَتی وَ أَیَّ خِطَابٍ أَصِفُ فِیکَ وَ أَیَّ نَجْوَی»

تا به کی و با چه نوع خطابی تو را توصیف کنم و با چه زبانی با تو راز دل بگشایم؟

«عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أُجَابَ دُونَکَ وَ أُنَاغَی»

ای مولای من! بر من بسی سخت و مشکل است که پاسخ طلب خود را از غیر تو یابم.

«عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَبْکِیَکَ وَ یَخْذُلَکَ الْوَرَی»

سخت و دشوار است بر من که بر تو بگریم و خلق از تو دست کشیده و تو را واگذارده اند.

عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ یَجْرِیَ عَلَیْکَ دُونَهُمْ مَا جَرَی».

بر من سخت دشوار است که این غیبت ممتد بر تو وارد شده و نه بر دیگری.

ص: 155

همان طور که عرض شد این نوع فراق را کسی می فهمد که بداند با حضور آن حضرت چه غوغایی در مناسبات انسانی پدید می آید و چگونه راه آسمان به سوی بشر گشوده می شود. خداوند به جهان هستی استعداد و ظرفیت مدیریت امام معصوم علیه السلام را داده است و تنها در آن شرایط است که جهان به بلوغ خود می رسد و برکات آسمان و زمین برای بشریت گشوده می شود و انسان ها به معنی واقعی زندگی در زمین و آمادگی برای ابدیت دست می یابند. حالا که هنوز چنین شرایطی به وجود نیامده است، آیا این اندازه بی تابی کمترین کاری نیست که باید انجام داد تا عزمی در ما و لطفی در آن امام شروع شود و شرایط ظهور آن حضرت به لطف الهی محقق گردد؟

«هَلْ مِنْ مُعِینٍ فَأُطِیلَ مَعَهُ الْعَوِیلَ وَ الْبُکَاءَ هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُسَاعِدَ جَزَعَهُ إِذَا خَلا»

آیا کسی هست که مرا یاری کند تا بسی ناله فراق و فریاد و فغانِ طولانی از دل برکشم؟ کسی هست که جزع و زاری کند و چون تنها باشد من هم او را در جزع و زاریش یاری کنم؟

«هَلْ قَذِیَتْ عَیْنٌ فَسَاعَدَتْهَا عَیْنِی عَلَی الْقَذَی»

آیا چشمی می گرید تا چشم من هم با او مساعدت کند و زار زار بگرید.

هَلْ إِلَیْکَ یَا ابْنَ أَحْمَدَ سَبِیلٌ فَتُلْقَی هَلْ یَتَّصِلُ یَوْمُنَا مِنْکَ بِعِدَةٍ فَنَحْظَی».

ص: 156

ای فرزند پیغمبر! آیا به سوی تو راه ملاقاتی هست که به حضورت تشرف حاصل شود؟ آیا امروز به فردایی می رسد که به دیدار جمالت محظوظ شویم؟

تو امام معصوم من هستی و نمایش همة پاکی ها، آن که زندگی را می فهمد از توجه به تو خسته نمی شود، مگر ماهی از آب خسته می شود؟

هر

که جز ماهی، زآبش سیر شد

هرکه

بی روزی است، روزش دیر شد

مگر می شود خود را تماماً تشنة وجود مبارک شما نبینم و این شور و عشق به شما را خاموش کنم، آن وقت دیگر در این دنیا چه کاری هست که قابل انجام دادن باشد؟ من همة پاکی و تقوا را در همین شوق به شما یافته ام.

هر

که را جامه ز عشقی چاک شد

او

ز حرص و عیب، کلی پاک شد

راستی توجه به وجود مقدس شما چقدر زیباست، ای وعدة حتمی خدا.

شاد

باش ای عشق خوش سودای ما

ای

طبیب جمله علت های ما

ای

دوای نخوت و ناموس ما

ای

تو افلاطون و جالینوس ما

اگر عشق و محبت، عشق و محبت به امام معصومِ حاضر غایب باشد، همة رذائل را می زداید و خاک وجود آدمی را به اوج افلاک سیر می دهد.

جسم

خاک از عشق بر افلاک شد

کوه

در رقص آمد و چالاک شد

جمله

معشوق است و عاشق پرده ای

زنده

معشوق است و عاشق مرده ای

چون

نباشد عشق را پروای او

او

چو مرغی ماند بی پَر، وای او

آری! کسی که با عشق زندگی نکند مثل مرغ بی پر و بالی است که قدرت پرواز ندارد، آن هم بی عشق به امام معصوم، که جواب واقعی به عشقی است که جان به دنبال آن است و لذا در این فراز، سراسرِ شعلة عشق خود به امام را به نمایش گذارده می گو یی.

ص: 158

«أَ تَرَانَا نَحُفُّ بِکَ وَ أَنْتَ تَؤُمُّ الْمَلَأَ وَ قَدْ مَلَأْتَ الْأَرْضَ عَدْلا وَ أَذَقْتَ أَعْدَاءَکَ هَوَانا وَ عِقَابا وَ أَبَرْتَ الْعُتَاةَ وَ جَحَدَةَ الْحَقِّ وَ قَطَعْتَ دَابِرَ الْمُتَکَبِّرِینَ وَ اجْتَثَثْتَ أُصُولَ الظَّالِمِینَ وَ نَحْنُ نَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ».

آیا خواهی دید که ما به گرد تو حلقه زده و تو پیشوای جماعت باشی و زمین را از عدل و داد پر کنی؟ و دشمنانت را کیفرِ خواری و عقاب بچشانی و سرکشان و کافران و منکران خدا را نابود گردانی. و ریشه متکبران عالم و ستمکاران جهان را از بیخ برکنی و ما با خاطری شاد به ذکر الحمدلله رب العالمین لب برگشاییم؟

توجه به آرمان های حقیقی از یک طرف مانع فرو افتادن انسان و جامعه در روزمرّگی ها است، و از طرف دیگر مانع پایدارماندن امنیت برای ستمگران عالم است و نیز عامل تغییر سرنوشت انسان ها از حاکمیت ستمگران به حاکمیت حق در تمام مناسبات بشری است. روح آماده برای تحقق وعدة حق به خودی خود زمینة تحقق وعدة حق را فراهم می کند. گفت:

طبیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک

چو

درد در تو نبیند، که را دوا بکند

در این فراز؛ روحِ آمادة خود را به امام خود و خدای خود ارائه می دهیم و از نتایج همه جانبة آن برخوردار می شویم.

در همین راستا حضرت رضا علیه السلام می فرمایند: «طُوبی لِشیعَتِنَا اَلْمُتَمَسِّکینَ بِحُبِّنا فِی غَیْبَةِ قائِمِنَا اَلثّابِتِینَ عَلی مُوالاتِنا وَ الْبَراءَةِ مِنْ أعْدائِنَا اُولئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أئِمَّةً وَ رَضِینا بِهِم شِیْعَةً وَ طُوبی لَهُم، هُمْ وَاللهِ مَعَنَا

ص: 159

فِی دَرَجَتِنَا یَوْمَ الْقیامة».(1) چقدر شرایط خوبی است برای شیعیان ما، آن هایی که در غیبت قائم ما به محبت ما متمسک اند و بر ولایت ما و دوری از دشمنان ما ثابت قدم اند. آن ها از ما هستند و ما از آن ها، آن ها از این که ما امامان آن ها هستیم، راضی اند و ما از این که چنین افرادی شیعیان ما هستند، راضی هستیم، خوشا به حال آن ها، به خدا سوگند در قیامت این ها در درجة ما قرار دارند.

آری! این است نتیجة فرازی که گذشت. فرازی که در آن نظرت را به پیشوایی امام معصوم دوخته ای و این که در اثر پیشوایی آن حضرت، حقْ حاکم و کفر سرنگون گردد.إن شاءالله

ص: 160

ممکن است آمادگی لازم را در خود پدید آورد و عده ای امام شناس آمادة یاری کامل او باشند، و از طرف دیگر -که این دومی مهم تر است- برای تحقق آن هدف بزرگ باید تقاضای عاجزانه و مستمر از خدا داشت، آن هم با اسامی خاص، همان اسامی که در این فراز مطرح است. اول خداوند را به اسمِ «کشّافُ الْکُرَبِ وَ الْبَلْوی» قسم می دهی، بعد به عنوان «عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی» او را یاد می کنی و سپس متوجه «غیاث المستغیثین» بودن حق می شوی از یک طرف، و از طرف دیگر متوجه عبودیت خود می گردی در نهایت بلازدگی، آن هم بلای بی امامی، و با چنین شرایطی در دعای خود تقاضای فرج آن حضرت را می نمایی، مطمئناً چنین دعایی برای چنین امری مستجاب خواهد شد. در داستان بنی اسرائیل آمده است که چون از شدت ظلم فرعون به تنگ آمدند، شبی در بیابان اجتماع کردند و به درگاه حق تعالی جهت دفع فتنة فرعون تضرّع نمودند. خداوند دعایشان را اجابت فرمود و فرج آن ها را زودتر ظاهر ساخت. چون اولاً: از خدا که صاحب همة قدرت است تقاضا کردند. ثانیاً: چیزی را می خواستند که جهان ظرفیت تحقق آن را داشت و آن دفع فرعون و ظهور حضرت موسی علیه السلام بود. و شما در این فراز از دعای ندبه بهترین چیز یعنی ظهور حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه را از خداوند می خواهید، مطمئناً مستجاب می شود.

«اللَّهُمَّ وَ نَحْنُ عَبِیدُکَ التَّائِقُونَ إِلَی وَلِیِّکَ الْمُذَکِّرِ بِکَ وَ بِنَبِیِّکَ»

ای خدا! ما بندگان تو، مشتاق ظهور وَلیِّ توایم که او یادآور تو و رسول توست

ص: 162

«خَلَقْتَهُ لَنَا عِصْمَةً وَ مَلاذا»

تو او را آفریده ای برای عصمت و نگاهداری و پناه دین و ایمان ما.

«وَ أَقَمْتَهُ لَنَا قِوَاما وَ مَعَاذا وَ جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنَّا إِمَاما»

و او را برانگیخته ای تا قوام و حافظ و پناه خلق باشد و او را برای اهل ایمانِ از ما بندگانت، پیشوا قرار دادی.

«فَبَلِّغْهُ مِنَّا تَحِیَّةً وَ سَلاما وَ زِدْنَا بِذَلِکَ یَا رَبِّ إِکْرَاما وَ اجْعَلْ مُسْتَقَرَّهُ لَنَا مُسْتَقَرّا وَ مُقَاما»

پس تو از طرف ما به آن حضرت سلام و تحیت برسان و بدین واسطه آن سلام را عامل ازدیاد کرامت ما گردان، و مقام آن حضرت را برای ما شیعیان مقام و منزل قرار ده تا ما با اماممان هم منزل باشیم.

«وَ أَتْمِمْ نِعْمَتَکَ بِتَقْدِیمِکَ إِیَّاهُ أَمَامَنَا حَتَّی تُورِدَنَا جِنَانَکَ وَ مُرَافَقَةَ الشُّهَدَاءِ مِنْ خُلَصَائِکَ».

و به واسطه پیشوایی او بر ما، نعمتت را بر ما تمام گردان، تا آن بزرگوار به هدایتش ما را در بهشت های تو داخل سازد و با شهیدان راه تو و دوستان خاص تو رفیق گرداند.

در این فراز؛ به نکات بسیار دقیقی اشاره می نمایی. اول این که متوجه هستی هنوز شرایط متذکربودن به خدا و پیامبر در عالم ریشه دار است و ولیّ خدا یعنی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه به وجودآورندة آن شرایط خواهد بود و خداوند او را جهت حفظ ما در جهت ادامة دینداری قرار داده است که یکی از نکات مهم در موضوع امامت است، و پس از آن از خدا می خواهیم که سلام ما را به او برساند، تا اولاً: از سرچشمة لایزال حضرت

ص: 163

حق، این سلام بر قلب مبارک امام زمان عجل الله تعالی فرجه برسد، ثانیاً: ارادت و آمادگی خود را اظهار کرده باشیم و نیز از قاعدة تکوینی قرب خدا که او از همه چیز به مخلوقش نزدیک تر است، استفاده کرده باشیم و از این جهت خدا را واسطة سلام خود به اماممان قرار دهیم، همان طور که امام علیه السلام را جهت قرب خود به خداوند، واسطة قرار می دهیم. در این فراز متوجه هزاران برکتِ تُو در تُو در راستای توجه به امام هستیم، می دانیم می شود تا آن جا جلو رفت که در زیر سایة آن امام، در افقی قرار گرفت که امام علیه السلام در آن افق قرار دارد و لذا تقاضا می کنی مقامِ استقرار و قرار آن حضرت را برای ما نیز قرار بده، چرا که «اَلْمَرْءُ عَلی دینِ خلیلِهِ و قَرینِهِ» انسان بر دین یار و همدوش خود می باشد، پس چنین تقاضایی، تقاضای لغوی نیست، و بعد از آن متوجه هستی که کامل کردن نعمت الهی برای جامعه در آن است که امام آن جامعه، انسان کامل، یعنی انسان معصومی باشد که تمام ابعاد انسان و جهان هستی را می شناسد. و لذا تقاضا می کنی او را امام ما قرار ده تا از طریق رهبری آن حضرت، ما در زمرة شهداء واقعی قرار گیریم و حجاب های بین ما و خداوند مرتفع گردد و با تمام وجود جذب جلوات حضرت پروردگارمان بشویم.

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ جَدِّهِ رَسُولِکَ السَّیِّدِ الْأَکْبَرِ وَ عَلَی أَبِیهِ السَّیِّدِ الْأَصْغَرِ وَ جَدَّتِهِ الصِّدِّیقَةِ الْکُبْرَی فَاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی مَنِ اصْطَفَیْتَ مِنْ آبَائِهِ الْبَرَرَةِ وَ عَلَیْهِ أَفْضَلَ وَ أَکْمَلَ وَ أَتَمَّ وَ أَدْوَمَ وَ أَکْثَرَ وَ أَوْفَرَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ

ص: 164

أَصْفِیَائِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ صَلِّ عَلَیْهِ صَلاةً لا غَایَةَ لِعَدَدِهَا وَ لا نِهَایَةَ لِمَدَدِهَا وَ لا نَفَادَ لِأَمَدِهَا».

ای خدا! درود فرست بر محمد و آل محمد، و باز هم درود فرست بر محمد جدّ امام زمان عجل الله تعالی فرجه که رسول تو و سید و بزرگ ترین پیغمبران است، و بر علی علیه السلام جد دیگرش که سید و سرور دیگر ما است و بر جدّة او صدیقه کبری فاطمه دختر حضرت محمد صلی الله علیه و آله، و بر آنان که تو برگزیدی از پدران نیکوکار او بر همه آنان و بر او بهترین و کامل ترین و پیوسته و دائمی و بیشتر و افزون ترین درود و رحمتی را فرست که بر هر یک از برگزیدگان و نیکان از مخلوقاتت چنین رحمتی را عطا کردی، و باز رحمت و درود فرست بر او، رحمتی که شمارشش بی حد و انبساطش بی انتها و زمانش بی پایان باشد.

یکی از عواملی که موجب می شود تا انسان خدایی شود و در افق ملائکه قرار گیرد، صلوات بر پیامبر و آل آن حضرت علیهم السلام است چرا که قرآن فرمود: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا»(1) یعنی؛ خدا و ملائکه او بر پیامبر صلوات می فرستند، پس ای مؤمنان شما هم صلوات بفرستید و با تمام وجود تسلیم دستورات آن حضرت باشید. و نیز از طریق صلوات بر اولیاء معصومین علیهم السلام در واقع جهت جان را به سوی انسان های معصوم قرار داده ایم و در نتیجه در تشخیص حق و باطل و عمل به حق و دوری از باطل به بحران و انحراف نمی افتیم و به بهترین نحو اعمال خود را انجام می دهیم. به همین جهت حضرت رضا علیه السلام می فرمایند: «اَثْقَلُ ما یوضَعُ فِی الْمیزانِ، الصّلاةُ

ص: 165

عَلی محمّدٍ وَ عَلی اَهْلِ بَیتِهِ»(1) سنگین ترین چیزی که در میزانِ عمل نهاده می شود، صلوات بر محمد و اهل بیت اوست علیهم السلام. چون این عمل جهت زندگی را شکل می دهد و این مهم تر از آن است که یک کار نیک انجام دهیم. از طرفی بعد از دعاهایی که انجام شد صلوات فرستادیم تا إن شاءالله خدایی که حتماً این صلوات ها را مستجاب می کند، آن دعا ها را نیز مستجاب نماید، و لذا در این فراز، صَلَواتی همه جانبه به همة جوانب وجود مقدس حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه اظهار داشتی تا جزء غافلان نباشی.

پس از طرح عالی ترین و زیباترین تقاضاها برای اطمینان به استجابت دعاها، آن را به صلوات ختم نمودی. چون وقتی خداوند بر اساس سنت خود، صلوات ما بر محمد و آل او علیهم السلام را اجابت می فرماید از اجابت مقدمات آن صلوات، نیز دریغ نمی کند. إن شاءالله

ص: 166

امام معصوم انجام گیرد وگرنه باطلی می رود و باطلی دیگر جای آن را می گیرد.

«وَاَدِلْ بِهِ اَوْلِیائَکَ وَ اَذْلِلْ بِهِ اَعْدائَکْ»

خدایا! ما از تو خواهش می کنیم که به وسیلة وجود مقدس حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه اولیاء خودت حاکمان زمین بشوند و حاکمان جامعه و آن کسانی که برای مردم تصمیم می گیرند، از اولیاء تو باشند و از همان طریق، دشمنانت خوار گردند، زیرا هیچ مؤمنی نمی پسندد دشمنان تو حاکم بر زمین و حاکم بر اموراتشان باشند.

و علاوه بر آن نمی خواهیم دستی که جهت خواری دشمنانت به میان می آید، دستی غیر از دست امام معصوم علیه السلام باشد، وگرنه باز ظلم می ماند و ظلمی جایگزین ظلم دیگر شده است.

در سایة عزت اولیاء و خواری دشمنان خدا است که حق حاکم شده است، زیرا شرط اطاعت از خدا، پیروی از امامان معصوم است، همان هایی که ریسمان مطمئن پروردگار و وسیلة سیر به سوی خدایند،(1)

پس خدایا! شرایطی این چنین را فراهم کن که فرماندة ما امام معصوم باشد تا با فرمانبرداری از او، از تو فرمان برده باشیم.

ص: 168

« وَ صِلِ اللَّهُمَّ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ وُصْلَةً تُؤَدِّی إِلَی مُرَافَقَةِ سَلَفِهِ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ وَ یَمْکُثُ فِی ظِلِّهِمْ»

و ای خدا! بین ما و او را پیوند و اتصالی ده که منتهی شود به ارتباط بیشتر ما با پدرانش و ما را از آن کسان قرار ده که چنگ به دامان آن بزرگواران زده است و در سایه آنان زیست می کند.

تقاضای اتحاد روحانی با آن حضرت و یگانه شدن با انبیاء و اولیاء قبلی، واردشدن به بهترین عالَمی است که بشر می تواند در آن وارد شود، اتحاد روحانی با آن حضرت خود یک قیامت کبری است.

هر

که مانَدْ زین قیامت بی خبر

تا

قیامت وای او، ای وای او

هر

که ناگه از چنان مَه دور ماند

ای

خدایا! چون بُوَد شب های او

خیمه

در خیمه، طناب اندر طناب

پیش

شاه عشق و لشگرهای او

خیمة

جان را ستون از نورِ پاک

نور

پاک از تابش سیمای او

عشقْ

شیر و عاشقان اطفال شیر

در

میان پنجة صدتای او

در

کدامین پرده پنهان بود عشق

کس

نداند، کس نبیند جای او

عشق،

چون خورشید ناگه سر کند

برشود

تا آسمان غوغای او(1)

تقاضای اتحاد روحانی با آن حضرت، که ناگهان با لطف و کرم حضرت پروردگار چون برآورده شد، مثل طلوع ناگهانی خورشید تمام زندگی انسان را شور و غوغای آن عشق پر می کند.

به همین جهت حضرت جواد علیه السلام می فرمایند: «خدای سبحان کار او [قائم] را یک شبه اصلاح می کند و اوضاع را به نفع او تغییر می دهد، چنان که کار موسی علیه السلام را یک شبه اصلاح کرد. او برای گرفتن پاره ای

ص: 169

آتش برای خانواده اش رفت، ولی هنگام بازگشت به شرافت رسالت و افتخار نبوت نایل شده بود. آن گاه حضرت جواد علیه السلام فرمودند: «اَفْضلُ اعمالِ شیعَتِنا اِنْتظارُ الْفَرَج»، بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است».(1)

«وَ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ اجْتِنَابِ مَعْصِیَتِهِ».

و ما را بر اداء حقوق حضرتش و جهد و کوشش در طاعتش و دوری از عصیانش، یاری فرما.

خدایا! اگر مفتخر شوم به رعایت حق امامتِ آن امام و در طاعت او تلاش نمایم و از نافرمانی او فاصله بگیرم، به معنیِ واقعی ترین زندگی دست یافته ام، چرا که مبادی میل خود را به مبادی میل امام معصوم علیه السلام نزدیک کرده ام و در آن حال همة حجاب های ظلمانی از قلبم رخت بربسته اند.

دل واقعی، دل اوست، اگر قلب آن حضرت از ما راضی بود در واقع خدا از ما راضی است. خداوند بر دل آن حضرت می نگرد و جایگاه ما را ارزیابی می کند، پس باید دلی که امام زمان علیه السلام از آن راضی است به خداوند عرضه داریم تا خداوند به ما نظر کند. به گفتة مولوی:

صد

جوال زر بیاری ای غنی

حق

بگوید، دل بیار، ای منحنی

گر

ز تو راضی است دل، من راضی ام

ور

به تو مُعْرِض بود، اِعراضی ام

ننگرم

در تو، در آن دل بنگرم

تحفه

آن را آر، ای جان در برم

مادرِ دل ها، دل آن حضرت است، باید دل آن حضرت از تو راضی باشد، تا خدا هم از تو راضی باشد.

با

تو او چون است؟ هستم من چنان

زیر

پای مادران باشد جنان

مادر

و بابا و اَصل خلق، اوست

ای خنک

آن کس که دل داند زپوست

تو

بگویی نَک دل آوردم به تو

گویدت

این دل نیرزد یک تِسو

آن

دلی آور که قلب عالم است

جانِ

جانِ جانِ جانِ آدم است

از

برای آن دلِ پر نور و بَر

هست

آن سلطان دل ها منتظَر

و لذا در این فراز از خدا می خواهی قلب آن حضرت را از ما راضی گردان، تا تو از ما راضی گشته باشی، زیرا به گفتة حضرت سیدالشهداء علیه السلام «رِضَا الله رِضَانا اهلَ البیتِ». رضای خدا در گرو رضای ما اهل البیت است. و قرآن در مورد رضایت خداوند فرمود: «ذلک الْفَوْزُ الْعَظیم».(1)

ص: 171

«وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ وَ رَحْمَتَهُ وَ دُعَاءَهُ وَ خَیْرَهُ مَا نَنَالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِکَ وَ فَوْزا عِنْدَکَ»

و خدایا! رأفت و مهربانی و دعای خیر و برکت وجود مقدسش را به ما موهبت فرما، تا بدین واسطه ما به رحمت واسعه و فوز سعادت نزد تو نایل شویم.

راستی اگر نظر پاک آن انسان بی منتها، بر پیمانة کوچک جان ما فرود آید و از سر رأفت بر ما بنگرد، در قلب ما چه غوغایی بر پا می شود، چقدر زیبا جهت آن قلب به سوی پاکی ها و پرهیزکاری ها قرار خواهد گرفت. وقتی آن قلب پاک، دعای خیرش را بر ما روا دارد، در آن حال به میهمانی رحمت و رستگاری الهی نایل خواهیم شد. در آن حال تنگیِ زندگی به فراخیِ مأنوس شدن با خدا تبدیل می شود و اینْ همة عشق است با ذات بی منتها.

بگیرد، آن نماز مقبول است، و هرکس توانست از دریچة وجود مبارک او به خدا نظر کند، این نظر؛ نظر حقیقی است، و هر کس به امامش دل ببندد و در فضای دلبندیِ به آن امام معصوم علیه السلام عبادت کند، این نماز و عبادت، نماز و عبادتِ وسیع و واقعی است. پس خدایا! نماز ما را با اتصال به نور او برای ما قابل قبول فرما. مطمئن باشید این یک حالت بسیار عزیز و شدنی است، و لذا جا دارد در طلب آن اصرار کنیم. چون امام زمان عجل الله تعالی فرجه از قلب انسان ها دور نیست و لذا اگر ما آماده باشیم او از درون ما نور خود را جهت اصلاح عبادات ما بر ما می افشاند.

«وَ ذُنوُبَنا بِهِ مَغْفوُرَة وَ دُعائَنا بِهِ مُسْتَجاباً وَ اجْعَلْ اَرْزاقَنا بِهِ مَبْسوُطَة وَ هُموُمَنا بِهِ مَکْفِیَّة»

خدایا! گناهان ما را به نور امام معصوم، بر ما ببخش و دعاهای ما را به نور آن حضرت، مستجاب کن و رزق ما را به نور آن امام، وسعت بده و نگرانی های ما را با توجهات آن حضرت بر قلب ما، کفایت کن.

این نمازها و استغفارها و دعاها و رزق ها و نگرانی ها، همه و همه، فقط با نور امام علیه السلام به سامان می رسد و در بستر اصلی اش قرار می گیرد، چون هرچیز در حوزة وجود انسان کامل در جای خودش قرار دارد و لذا با ظهور مبارک آن حضرت، نه میل ها سرکشی می کنند که منجر به گناه شوند و نه دعاها، دعاهای غیرقابل استجابت خواهند بود.

تا عصا در دست حضرت موسی علیه السلام نباشد اژدها نمی شود و تا دل انسان در دست انسان کامل قرار نگیرد، نه نمازش نماز است و نه زندگی اش به پاکی سیر می کند. گفت:

ص: 173

جانا

تویی کلیم و منم چون عصای تو

گه

تکیه گاه خلقم و گه اژدهای تو

دردست

فضل و رحمت تو یارم و عصا

ماری

شوم چو افکَنَدم اصطفای تو(1)

اگر امام زمانِ ما، ما را برگزید، دیگر ما چوب خشک روزمرّگی ها نخواهیم بود، به حیات و جست و خیز خواهیم آمد. یک دل است که به واقع از همة غم ها و اندوه های پوچ به کلی رهیده است و آن دلِ انسان کامل است و فقط با نظر مبارک آن حضرت و یک نحوه یگانگی با آن دل است که از همة غم ها آزاد می شویم.

ای

باقی و بقای تو بی روز و روزگار

شد

روز و روزگار من اندر وفای تو

«وَحَوائِجَنا بِه مَقْضِیَّة»

و خدایا! حوائج ما را با نور آن حضرت و ظهور مبارک او برآورده گردان.

زیرا انسان ها آرمان ها و استعدادهای بلندی دارند که فقط با نور وجود انسان کامل، آن آرمان ها محقق و آن استعدادها بالفعل می شوند.

ما با تمام وجود تشنة خوبی ها هستیم و حاجت اصلی ما نیز خوب شدن است و این تمنّا آن گاه برآورده می شود که خانة جان و جهان ما به نور انسان کامل منوّر گردد. کشتی بی سکّانِ بی هدف، به امید یافتن مأوایی به هر جزیره ای برخورد می کند و باز ناکام می ماند و حاجاتش هرگز برآورده نمی شود، مگر به کمک کسی که هرگز به خطا نرود و او در درون جان و جهان ما ظهور کند و کشتی جان ما و جامعة ما را سُکان داری نماید.

ص: 174

«وَاقْبَلْ عَلَیْنا بِوَجْهِکَ الْکَریم، وَاقْبَلْ تَقَرُّبَنا اِلَیْک»

و از همه مهم تر؛ خدایا! حاجت اصلی ما که از تو تقاضا داریم که به نور آن حضرت برآورده سازی، این است که با وجه کریم خودت بر ما نظر کنی و نزدیکی ما را به سوی خودت از ما بپذیری و تقرب ما را به سوی خودت پذیرا شوی.

ملاحظه بفرمایید که بالاترین طلب، فقط در چنین فضایی که در مدّ نظر امام زمان عجل الله تعالی فرجه قرار دارید، امکان دارد و لذا تقاضا می کنیم، خدایا! با وجه کریمت بر ما نظر کن، و کریمانه و بزرگوارانه بر ما بنگر تا به بزرگواری تو، بزرگ شویم، همان نظر کریمانه ای که بر بندة خالص خودت، حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه می اندازی، چون ما نور او را با خود آورده ایم.

من خَس بی سر و پایم که به سیل افتادم

او

که می رفت مرا هم به دل دریا برد

این که حالا ما به نور مهدی عجل الله تعالی فرجه آمده ایم به طرف تو، خدایا! حالا به تقرّب او، تقرّب و نزدیکی ما را نیز بپذیر. به خاطر گناهانمان رابطة خود را با ما قطع نکن، بلکه به خاطر تقرّب ما به امامِ مقرَّب، تقرّب ما را به خودت پذیرا باش.

منگر

اندر ما، مکن در ما نظر

اندر

اکرام و صفای خود نگر

خدایا! چگونه با نظر کریمانه و با صفای خود بر امام زمان عجل الله تعالی فرجه نظر داری، ما را هم با چشمی که بر اماممان می اندازی نظر بفرما، چون خودت گفتی: « ...وابْتَغُوا اِلَیهِ الْوَسیلة ...»(1) به سوی خداوند وسیله های ارتباط با

ص: 175

خدا را انتخاب کنید، حال ما امام معصومی که واسطة فیض بین تو و خلق است انتخاب نمودیم. پس «وَاقْبَلْ عَلَیْنا بِوَجْهِکَ الْکَریم، وَاقْبَلْ تَقَرُّبَنا اِلَیْک» با وجه کریم خود بر ما نظر بفرما و تقرب و نزدیکی ما را به سوی خودت پذیرا باش.

«وَانْظُرْ اِلَیْنا نَظْرَةً رَحیمَةً نَسْتَکْمِلُ بِهَاالْکِرامَةَ عِنْدَکَ»

و بر ما از سر رحمت و لطف نظر فرما، تا ما به نور آن نظر، کرامتی را که نزد تو است و به بندگانت ارزانی می داری، برای خود دریافت کرده آن را به کمال برسانیم.

خدایا! یک کرامت و بزرگواری خاصی نزد تو موجود است که مربوط به ذات کریمانة تو است، حال ما آن را می خواهیم؛ خدایا بر ما از سر رحمت رحیمیة خود نظر کن، تا از آن طریق کرامت تو بر من به انتها برسد.

«ثُمّ َلا تَصْرِفها عَنّا بِجوُدِک»

سپس این توجه کریمانه را از ما مگیر و بر ما همواره بر اساس آن فیض بزرگ بنگر، به حق جود و بخششت.

گفت:

بی عنایات

حق و الطاف حق

گر

ملک باشد سیه باشد ورق

حال چگونه می شود ما بدون رحمت رحیمیة حق به مقام توجه کریمانة پروردگار نایل شویم؟ و باز چگونه می شود اگر ادامة لطف او نباشد آن لطف بزرگ برای ما پایدار بماند؟ چون وقتی انسان به کمالی دست یافت، هنر اصلی اش در حفظ آن است و حفظ قلب برای پایدارماندن بر معنویات خون جگرها می خواهد. گفت:

ص: 176

محنت

قرب ز بُعد افزون است

جگر

از محنت قربم خون است

نیست

در بُعد جز امید وصال

هست

در قرب همه بیم زوال

و به همین جهت است که باید از خدا تقاضا کنیم:

لطف

و انعام خودت را وامگیر

نُقل

و باده جام خود را وامگیر

این تقاضای دوم به قدری اساسی است که همواره قسمتی از دعاهای اولیاء الهی جهت قسمت دوم بوده است که «ثُمّ َلا تَصْرِفْها عَنّا بِجوُدِک»، سپس بعد از آن که با نظر خاصِ رحمت رحیمیه بر ما نظر کردی، آن نظر را باز مگیر. به گفتة مولوی:

ای

خدا این وصل را هجران مکن

سرخوشان

عشق را نالان مکن

چون

خزان بر شاخ و برگ دل مزن

خلق

را مسکین و سرگردان مکن

بر

درختی کاشیان مرغ توست

شاخ

مشکن مرغ را پرّان مکن

این

طناب خیمه را بر مگسلان

خیمة

توست آخر ای سلطان، مکن

نیست

در عالم ز هجران تلخ تر

هرچه

خواهی کن ولیکن آن مکن

جمع

و شمع خویش را بر هم مزن

دشمنان

را کور کن شادان مکن

آن کس که ارزش واقعی نظر رحمت رحیمیة ربّ را، آن هم با نور کریمانة او می داند، می فهمد برای حفظ آن سخت باید از خدا مدد بگیرد تا به کمک اعمال الهی، آن نور برایش بماند.

«وَاسْقِنا مِنْ حَوْضِ جَدِّه صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِکَأْسِهِ وَ بِیَدِهِ رَیّاً رَوِیّاً هَنِیْئاً سائِغاً لاضَمَأَ بَعْدَه یا اَرْحَمَ الرّاحِمِین».

و خدایا! از حوض جدّ امام مهدی عجل الله تعالی فرجه ما را سیراب کن، با کاسه و به دست جدّ او، سیرابی کامل و با آب گوارائی که هیچ نقصان و تشنگی بعد از آن برای ما نباشد، ای ارحم الراحمین.

ص: 177

آیا کمالی بالاتر و برتر از اُنس با جان و قلب نبی اکرم صلی الله علیه و آله وجود دارد؟ آیا بالاتر از سیرابی از چشمة وجود معنوی پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله ممکن است؟ گفت:

تو

چه دانی صدای مرغان را

که

ندیدی شبی سلیمان را

کسی معنی این دعا را می فهمد که جایگاه قلب محمدی صلی الله علیه و آله را در هستی درک کرده باشد، و لذا ندا سر می دهد:

مرا

تا جان بود در تن بکوشم

مگر

از جام او یک جرعه نوشم

حالا در آخر دعا؛ همة تقاضاها را جمع کرده و آن را یک تقاضا کرده ای و می گویی: از حوض جدّ امام مهدی صلی الله علیه و آله ما را سیراب کن، آن هم سیرابیِ پایدار که همواره در محبت محمد و آل او علیهم السلام پایدار بمانیم، چرا که به ما گفته اند:

در

این خاک، در این خاک، در این مزرعة پاک

به

جز مهر، به جز عشق، دگر تخم نکارید

و آن هم عشق و مهر به پاکانِ معصوم، یعنی:

عشقِ

پاکان در میانِ جانْ نشان

جان

مده اِلاّ به مهر سرْ خوشان

سر خوشان، یعنی صاحبان کاسة محبت الهی که صاحب اصلی آن کاسه، حضرت «اَوَّلُ ما خَلَقَ الله» یعنی ذات اقدس محمدی صلی الله علیه و آله است و در این فراز از دعا می خواهی خداوند به کاسة او و به دست او تو را سیراب کند و چقدر سخت است وقتی دل از آن سیرابیِ بزرگِ معنوی به دست معنوی ترین انسان هستی محروم باشد. گفت:

آتش

بگیر تا که بدانی چه می کشم

احساس

سوختن به تماشا نمی شود

ص: 178

آبی که از جان منوّر انسان کامل به قلب شیعیانشان جاری می شود؛ اولا: قلب را به بهشت متصل می کند، آن هم نهر خاصی از نهرهای بهشت، نهری که از زیر عرش الهی جاری است و منشأ آن کامل ترین اسماء الهی می باشد،(1)

که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر و از سرشیر لطیف تر است، و به آن هایی که نور پیامبر و اهل بیت او را یافتند، می رسد،(2)

از شیر سفیدتر است چون آلوده به هیچ جهلی نیست، و از عسل شیرین تر است، چون با نشاط قلبی همراه است و از نوع شعور و بصیرت حضوری است و نه حصولی چون تماماً منطبق بر فطرت انسان بوده و ملائم عمق جان انسان است، و از سرشیر لطیف تر است چون مطابق فطرت است و فطرت انسانی به راحتی آن را می پذیرد. راستی اگر زندگی به چنین انتهایی ختم نشود انسان چگونه ابدیت خود را ادامه دهد؟ شریعت محمدی راه ارتباط با قلب آن حضرت است و نوشیدن از جام معنویِ جان آن حضرت. خدا کند ما از مشتاقان پرشور چنین جامی باشیم و نه از کُندرُوانِ کم توان.

جای خستگی و خاموشی نیست، باید مواظب بود فرج به دست ما به تأخیر نیفتد. دعای ندبه خبر از تاریخ پویایی می دهد که در انتهای آن سیراب شدن جان و جهان از چشمة معنوی قلب محمدی صلی الله علیه و آله در منظر نور مهدی عجل الله تعالی فرجه است.

باید عزیزان؛ روی این دعا وقت بگذارید. از جمال امام مهدی عجل الله تعالی فرجه می توان طوری مدد گرفت که این دعاها برای جان ما محقق گردد.

ص: 179

اجازه بدهید بحث را در همین جا تمام کنیم و از خدا بخواهیم بر ما منت بگذارد و توفیقمان دهد تا این دعا را آن طور که شاید و باید بفهمیم و به قلب خود برسانیم و آن را وسیلة ظهور وجود مقدس حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه قرار دهیم. به امید آن که به نور مهدی عجل الله تعالی فرجه تمنّاهای خود را تا افق های متعالیِ وجود، وسعت دهیم. إن شاءالله(1)

«اَللّهُمَّ اِنّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فِی دَولَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَاالاسْلامَ وَ اَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَاالنِّفاقَ وَ اَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعاةِ اِلَی طاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ اِلی سَبیلِکَ»(2)

خدایا! ما طالب دولت کریمه ای هستیم که در آن اسلام و مسلمین عزیز شوند و نفاق و منافقین ذلیل گردند و ما در آن دولت در طاعت تو و در طاعت راهنمایان به راه تو قرار داشته باشیم.

خدایا! حضرت یعقوب علیه السلام در هیچ حالی یاد یوسف علیه السلام را از قلب خود خارج نکرد، حتی آن گاه که خبر دستگیری حضرت بنیامین را آوردند که به زعم برادران به جرم سرقت در مصر، دستگیر شده است، یعقوب علیه السلام فرمود: نفس شما موضوع را برایتان مشتبه کرده است، و روی از آن ها برگرداند و ناله سر داد: « ... یَا أَسَفَی عَلَی یُوسُفَ وَابْیَضَّتْ عَیْنَاهُ

ص: 180

مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ کَظِیمٌ»(1) ای دریغا بر دوری یوسف. و از این چشم به راهی و حزن، دیدگانش سفید شد در حالی که صبر پیشه کرده بود، چون می دانست با آمدن یوسف همة مناسبات تغییر می کند. لذا فرمود: «یا بَنِیَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن یُوسُفَ وَأَخِیهِ وَ لاَ تَیْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَ یَیْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ»(2) ای فرزندانم بروید و در جستجوی یوسف و برادرش باشید و از کمک خاص الهی ناامید نگردید، چرا که کافران که منکر وعده و فرج الهی هستند، از کمک خاص الهی مأیوس هستند. و یعقوب علیه السلام به نور بصیرت توحیدی اش درست پیش بینی می کرد و خدایا تو امیدِ او را در زمان حیاتش برآورده کردی. پروردگارا! ما هم یعقوب وار چشم به راه امامی هستیم که چشم همة انبیاء و اولیاء ات به اوست، به حقیقتِ همان لطفی که به یعقوب علیه السلام نمودی، ما را از ظهور با برکت امام زمانمان محروم مگردان.

«والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته»

ص: 181

استراتژی انتظار، شفیعی سروستانی

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه، سید محمد صدر

منتخب الاثر، صافی گلپایگانی

مجلات انتظار، مرکز تخصصی مهدویت

مجلة موعود

غایة المرام، سید هاشم بحرانی

شواهد التنزیل، حَسْکانی

فرائد السَّمطین، جوینی خراسانی، عبدالله بن عدی حَمُّویی

تاریخ دمشق(تاریخ امیرالمؤمنین«ع»)، ابن عساکر

فصول المهمه، ابن صبّاغ

تذکرة سبط، ابن جوزی

اسدالغالب، ابن اثیر

ینابیع المودة، قندوزی

مناقب، ابن شهر آشوب

الرّیاض النضره، محبّ طبری

اثبات الهداة، محمدحسن حرّ عاملی

تحف العقول، حسن بن علی حرّانی

عیون اخبارالرضا علیه السلام، شیخ صدوق

ص: 183

آثار منتشر شده از استاد طاهرزاده

· معرفت النفس و الحشر (ترجمه و تنقیح اسفار جلد 8 و 9)

· گزینش تکنولوژی از دریچه بینش توحیدی

· علل تزلزل تمدن غرب

· آشتی با خدا ازطریق آشتی باخود راستین

· جوان و انتخاب بزرگ

· روزه ، دریچه ای به عالم معنا

· ده نکته از معرفت النفس

· ماه رجب ، ماه یگانه شدن با خدا

· کربلا، مبارزه با پوچی ها(جلد 1و2)

· زیارت عاشورا، اتحادی روحانی با امام حسین علیه السلام

· فرزندم این چنین باید بود (شرح نامة حضرت علی به امام حسن«علیهماالسلام» - نهج البلاغه، نامة 31)

· فلسفه حضور تاریخی حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه

· مبانی معرفتی مهدویت

· مقام لیلة القدری فاطمه علیها السلام

· از برهان تا عرفان (شرح برهان صدیقین و حرکت جوهری)

· جایگاه رزق انسان در هستی

· زیارت آل یس، نظر به مقصد جان هر انسان

· معاد؛ بازگشت به جدّی ترین زندگی

جایگاه و معنی واسطة فیض

ص: 184