ص: 2

زیارت آل یس نظر به مقصد جان هر انسان

اصغر طاهرزاده

1385

ص: 3

ص: 4

امام زمان عجل الله تعالی فرجه ؛ حاکم شب و روز 60

امام زمان عجل الله تعالی فرجه؛ معنی شب و روز 63

امام زمان عجل الله تعالی فرجه ؛ حامل اسماء الهی 64

امام زمان عجل الله تعالی فرجه؛ آرمان بلند انسان 66

اظهار عقاید حق برای هم سنخی 68

معیّت امام زمان عجل الله تعالی فرجه با همه چیز 70

توجه به رجعت، عامل نجات از ظلمت 72

هم دلی با امام 73

ما هم از مستان این مِی بوده ایم 74

برکات حضور امام علیه السلام در زندگی 76

عالی ترین تقاضا، در اوج امیدواری 78

بر عاشقان فریضه بود جستجوی دوست 81

امام زمان عجل الله تعالی فرجه ؛ مقصد جان ما 83

تقاضای رفع موانع ظهور 88

احساس مسؤلیت نسبت به موفقیت امام علیه السلام 90

تقاضای تحقق تمدن اسلامی 93

باز سلامی دیگر 96

امام علیه السلام مظهر اسم هادی 98

شب پانزده شعبان، نورٌ عَلی نور 99

امام زمان عجل الله تعالی فرجه منتظر آمادگی ما هستند 103

آثار منتشر شده از استاد طاهرزاده 107

ص: 6

و همچنان که خودشان اظهار می دارند در این شرح سعی شده مطالب در نهایت اختصار بیان شود تا اتصال خواننده با اصل متن زیارت محفوظ بماند، ولی چنانچه مایل بودید موضوع را به طور مفصل دنبال کنید به دیگر آثار ایشان در رابطه با معارف مهدویت و مقام واسطة فیض بودن حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه رجوع فرمایید.

به امید آن که توانسته باشیم قدمی در احیاء فرهنگ و یاد اهل البیت علیهم السلام برداشته باشیم.

گروه فرهنگی المیزان

ص: 8

در شرح زیارت آل یاسین سعی شده است از طریق آن زیارت به حقیقت معنوی امام علیه السلام نظر کنیم و آن حضرت را با صفات مخصوص به خودشان مورد خطاب قرار دهیم و سپس از امامِ حیّ و حاضر، جوابی مناسب آن صفات بشنویم.

در این شرح همة تلاش برای تحقق چنین ملاقاتی است. به طوری که بتوانیم حقیقت امام را با تمام صفات ملاقات کنیم و آن حضرت نیز با تمام انوارِ مخصوص به خود جواب ملاقات ما را بدهند. و معنی ملاقات واقعی که به ما آموزش داده اند این نوع ملاقات است که بهرة فراوانی نیز به همراه دارد.

خوانندگان عزیز عنایت داشته باشند که سعی شده مطالب در نهایت اختصار بیان شود، لذا شایسته است با دقت هرچه بیشتر به نکات مطرح شده توجه گردد.

طاهرزاده

ص: 10

مُحَمَّدٍ نَبِیِّ رَحْمَتِکَ وَ کَلِمَةِ نُورِکَ وَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ وَ صَدْرِی نُورَ الْإِیمَانِ وَ فِکْرِی نُورَ النِّیَّاتِ وَ عَزْمِی نُورَ الْعِلْمِ وَ قُوَّتِی نُورَ الْعَمَلِ وَ لِسَانِی نُورَ الصِّدْقِ وَ دِینِی نُورَ الْبَصَائِرِ مِنْ عِنْدِکَ وَ بَصَرِی نُورَ الضِّیَاءِ وَ سَمْعِی نُورَ الْحِکْمَةِ وَ مَوَدَّتِی نُورَ الْمُوَالاةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ حَتَّی أَلْقَاکَ وَ قَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِکَ وَ مِیثَاقِکَ فَتُغَشِّیَنِی رَحْمَتَکَ [رَحْمَتُکَ] یَا وَلِیُّ یَا حَمِیدُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی [مُحَمَّدٍ] حُجَّتِکَ فِی أَرْضِکَ وَ خَلِیفَتِکَ فِی بِلادِکَ وَ الدَّاعِی إِلَی سَبِیلِکَ وَ الْقَائِمِ بِقِسْطِکَ وَ الثَّائِرِ بِأَمْرِکَ وَلِیِّ الْمُؤْمِنِینَ وَ بَوَارِ الْکَافِرِینَ وَ مُجَلِّی الظُّلْمَةِ وَ مُنِیرِ الْحَقِّ وَ النَّاطِقِ بِالْحِکْمَةِ وَ الصِّدْقِ وَ کَلِمَتِکَ التَّامَّةِ فِی أَرْضِکَ الْمُرْتَقِبِ الْخَائِفِ وَ الْوَلِیِّ النَّاصِحِ سَفِینَةِ النَّجَاةِ وَ عَلَمِ الْهُدَی وَ نُورِ أَبْصَارِ الْوَرَی وَ خَیْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَ ارْتَدَی وَ مُجَلِّی الْعَمَی [الْغَمَّاءِ] الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا وَ قِسْطا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْما وَ جَوْرا إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی وَلِیِّکَ وَ ابْنِ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیرا اللَّهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِینِکَ وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِیَاءَکَ وَ أَوْلِیَاءَهُ وَ شِیعَتَهُ وَ أَنْصَارَهُ وَ اجْعَلْنَا مِنْهُمُ اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ کُلِّ بَاغٍ وَ طَاغٍ وَ مِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِکَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یُوصَلَ إِلَیْهِ بِسُوءٍ وَ احْفَظْ فِیهِ رَسُولَکَ وَ آلَ رَسُولِکَ وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ وَ أَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْ نَاصِرِیهِ وَ اخْذُلْ خَاذِلِیهِ وَ اقْصِمْ قَاصِمِیهِ وَ اقْصِمْ بِهِ جَبَابِرَةَ الْکُفْرِ وَ اقْتُلْ بِهِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ جَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ حَیْثُ کَانُوا مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلا وَ أَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَتْبَاعِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ أَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ مَا یَأْمُلُونَ وَ فِی عَدُوِّهِمْ مَا یَحْذَرُونَ إِلَهَ الْحَقِّ آمِینَ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

ص: 12

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿اَلسَّلامُ عَلَی مُحْیِی الْمُؤمِنینَ وَ مُبیرِ الْکافِرینَ اَلسَّلامُ عَلَی الْمَهْدِیِّ الْاُمَم اَلسَّلامُ عَلَی الْقائِمِ الْمُنْتَظَر وَ الْعَدْلِ الْمُشْتَهَر اَلسَّلامُ عَلَی بَقِیَّةِ اللهِ فی بِلادِهِ﴾(1)

سلام بر آن امامی که موجب احیاء مؤمنین و نابودی کافران خواهد شد. سلام بر مهدی امّت، سلام بر قائم منتظَر و عدل مورد نظر... سلام بر بقیة الله در هرجایی، که آن جا شهر خدا خواهد بود.

مقدمتاً تولد انسان کامل، حضرت بقیة الله اعظم، واسطة فیض، قطب عالم امکان، امام زمان عجل الله تعالی فرجه را تبریک عرض می کنم و امیدوارم که تولد ایشان برای جان ما، برکة با برکتی باشد که ظرفیت ظهور همه اسماء الهی در آن ممکن گردد، زیرا که

ص: 13

مقام حقیقیِ تعلیم همه اسماء الهی، مقام عظمای آن حضرت است.

بنده بنا دارم در این جلسه با طرح مقدمه ای در رابطه با امام شناسی، از طریق زیارت آل یاسین به زیارت و ملاقات امام عصر عجل الله تعالی فرجه برویم، ولی همچنان که خودتان مستحضرید، معرفت و شناخت مقام ائمه علیهم السلام شرط درست زیارت کردن آن عزیزان است. پس به مقدمه ای که عرض می کنم عنایت کافی بفرمایید.

معرفت به حقایق عالیه خلق شده ایم، پس باید بپذیریم به اندازه ای که معرفت ما نسبت به حقایق عالیه و ذوات مقدسه پایین است، به همان اندازه از فلسفه خلقتمان دوریم و از نتیجه ای که باید از زندگی بگیریم، محروم هستیم. مثلاً درخت سیبی که باید میوه سیب بدهد، اگر میوه ای غیر از سیب بدهد، عملاً آنچه را اقتضای درخت سیب بودنش است انجام نداده است و دیگر آن درخت را به عنوان درخت سیب نمی توان شناخت. اگر انسان برای عبادت خلق شده است و عبادت هم باید با معرفت شروع شود و به معرفت بالاتر ختم شود، پس هرکس به اندازه معرفتش به حقایق عالیه، به مقصد حقیقی خلقتش نزدیک شده و هرکس به اندازه ای که به مقصد خلقتش نزدیک نشده است، هر کار دیگری کرده باشد، کاری که باید بکند و از آن طریق به وجود خودش معنی بدهد، نکرده و عملاً همه کارهایش پوچ است. مثل درخت سیب که هر میوة دیگری بدهد، اگر میوه سیب ندهد، عملاً دیگر درخت سیب نیست، حالا شاخه و برگ بدهد ولی سیب ندهد، این درخت سیب نیست و نمی توان به آن درخت سیب گفت. انسانی هم که زندگی اش منجر به معرفت نسبت به حقایق نشود، عملاً معنی انسان بودن را از دست داده است.

ص: 15

البته توجه داشته باشید که عبادت صحیح منجر به قرب می شود و قرب یعنی اُنس بیشتر با حقایق عالیه و این خودش منجر به معرفت می شود، آن هم از بهترین نوع معرفت که همان معرفت حضوری است.

امام خمینی«رحمة الله علیه» می فرمودند: آیت الله حجّت«رحمة الله علیه» فرموده بودند: «فلانی کافر عادلی است.» از ایشان پرسیده بودند: حاج آقا! اگر کافر است، چگونه عادل است؟ و اگر عادل است، چگونه کافر است؟ فرموده بودند: کافر است، چون خدایی که او می پرستد، خدای واقعی نیست، یک چیزی در ذهن خود ساخته است و می پرستد، امّا عادل است، چون نمی خواهد حقّ بقیه را غصب کند. بعضی ها خدا را نمی پرستند و به واقع خدا ندارند و در حدّی هم که می توانند خدا را بیابند، فکر نمی کنند. اعمال هرکس به اندازه معرفتش قبول می شود، حالا اگر کسی عقلش را به کار نبرد و متوجه حقایق عالیه نشود، باید حساب خود را خودش در این دنیا بکند که چه انتظاری در قبولی و نتیجة اعمالش باید داشته باشد. کسی که در حدّ شناختن صحیح خدا، فرصت برای خود ایجاد نکرد و در آن راستا تفکر ننمود، هنوز به مرز انسانیت نرسیده است. خداشناسی کار می خواهد، زحمت می خواهد، فراغت می طلبد و بلکه واجب ترین امر است. البته عرض بنده این نیست که همه ما باید فیلسوف یا متکلم بشویم، ائمه علیهم السلام نه فیلسوف بودند و نه متکلم، ولی با قلب زلالی که داشتند و با رعایت کامل موازین شرعی، خداوند بر قلب آن ها تجلی نمود، آن هم تجلی کامل و تمام.

ص: 17

عزیزان می دانید که خداشناسی از نماز، روزه و حج و...، از همه این ها واجب تر و مهم تر است. مسئله اوّل رساله های عملیه را مطالعه بفرمایید، می فرمایند: عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد. لذا است که روایات ما متذکر می شوند: اگر کسی اصول دین را قبول نداشته باشد، اصلاً عباداتش باطل است. مرحوم نراقی«رحمة الله علیه» در معراج السعاده می فرمایند: واجب ترین کار برای هر انسانی شناخت خداوند است. البته هرکس به مقدار وسعش باید تلاش کند. اما همه باید خدا را بشناسند، آن وقت، خداشناسی که واجب ترین واجب هاست، برای روح و ذات و جان انسان بسیار لازم و مفید است. به نظر شما آیا کسانی که خدا را قبول ندارند، از آن جهت است که خیلی متفکرند و لذا متوجه شده اند خدا نیست، یا در این رابطه اصلاً فکر نکرده اند؟ این مسلم است که هرجا خداشناسی هست، تفکر مطرح است و هر جا بی فکری و لاابالی گری هست، بی خدایی در صحنه است. شما یک نفر را پیدا نمی کنید که واقعاً از سر تفکر بگوید: به این دلیل خدا نیست. کسانی که منکر خدا هستند، به اندازه یک آدم معمولی هم فکر نکرده اند؛ که چون این مسئله روشن است از آن می گذریم.

ص: 18

عسگری علیه السلام نقل می کند، بعد حضرت می فرمایند: «و پس از او فرزندش است که نام و کنیة او با نام و کنیة من یکی است، و خداوند او را بر همه جهان حاکم می سازد و اوست که از نظر مردم پنهان می شود و غیبت او طولانی است تا آن جایی که فقط افرادی که ایمان آنان استوار و آزموده و عمیق است، بر عقیدة خود در مورد امامت او باقی می مانند».(1)

بنابراین از جهت متنِ روایاتی که نسبت به توجه به وجود مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه قابل اطمینان باشد هیچ مشکلی نداریم.(2)

آنچه را باید عنایت داشته باشید این است که اصرار زیادی در متون روایی در «شناخت امام» شده است. راوی می فرماید: «سمعت اباجعفر علیه السلام یقول: مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إمامٌ فَمَوْتُهُ مِیْتَةٌ جَاهِلِیَّةٌ وَ لا یُعْذَرُ النّاسُ حَتّی یَعْرِفُوا اِمامَهُم وَ مَنْ ماتَ وَ هُوَ عارِفٌ لِإمامِهِ، لا یَضُرُّهُ تَقَدُّمُ هذَا الْاَمْرُ أَوْ تَأَخُّرُهُ وَ مَنْ مَاتَ عَارِفًا لإمَامِهِ کانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقائِمِ صلی الله علیه و آله فی فُسطاطِهِ»(3) یعنی؛

ص: 20

هرکس بمیرد و برای او امامی نباشد، به مرگ جاهلیت مرده است و هیچ عذری از او در عدم شناخت امام قبول نمی شود، و اگر کسی بمیرد و امام زمان خود را بشناسد، جلو و عقب افتادن ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه به او ضرر نمی زند، و اگر کسی توانست امامش را بشناسد ولی مرگش قبل از ظهور حضرت فرا رسید، مثل کسی است که در خیمه امام زمان عجل الله تعالی فرجه نشسته است، و باز در روایت دیگر دارد مثل کسی است که همراه امام می جنگد.»

ملاحظه می فرمایید که تأکید حضرت بر روی شناخت امام است و می فرمایند؛ هیچ عذری در عدم شناخت امام از کسی قبول نمی شود. پس اصلی ترین مسأله را باید در شناخت امام دانست.

در روایت مشهوری که سنّی و شیعه بر آن تأکید دارند هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِف ْ اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مِیْتَةً جاهِلِیَّةً»(1) یعنی؛ اگر کسی بمیرد و امام زمان خودش را درک نکند به مرگ جاهلیت مرده است.»

ص: 21

مسلّم منظور از شناختن امام زمان عجل الله تعالی فرجه ، شناختن مقام و مرتبه قدسی آن حضرت است و این نوع شناختن است که ارزش دارد و تنها انسان هایی به چنین شناختی نائل می شوند که ملاک داشته باشند و قواعد حق و باطل را تا اندازه ای بدانند. به عنوان مثال؛ همان چیزی که در رابطه با شناخت امام خمینی«رحمة الله علیه» پیش آمد؛ خیلی ها ایشان را می دیدند، می دانستند هم که اسم این آقا چیست، ولی دیدیم که او را نشناختند، چون مقصدش را نمی فهمیدند. او را می دیدند حرف های او هم به گوششان می خورد، امّا شناختن او قاعده و ملاک دیگری می خواست. کسی که ملاک های توحیدی ندارد، چطور امام زمان را که متذکر توحید است می شناسد؟! در آخر دعای شریف ندبه در وصف امام زمان عجل الله تعالی فرجه می گویید: «اللَّهُمَّ وَ نَحْنُ عَبِیدُکَ التَّائِقُونَ إِلَی وَلِیِّکَ الْمُذَکِّرِ بِکَ وَ بِنَبِیِّکَ خَلَقْتَهُ لَنَا عِصْمَةً وَ مَلاذا...» یعنی؛ خدایا! ما بندگان کوچک تو، مشتاق ولیّ تو هستیم، همان کسی که متذکر به تو و به پیامبر تو است، و او را خلق کردی تا برای ما وسیله نجات از گناهان و پناه ما باشد. بنابراین باید بدانیم دنبال کسی هستیم که متذکر خدا و راه و روش پیامبرخدا صلی الله علیه و آله است، وگرنه چگونه می توانیم امام زمان عجل الله تعالی فرجه را تصدیق کنیم. پس باید فکر آن حضرت را شناخت، مقصدش را شناخت، و این کار آسانی

ص: 22

نیست، باید اندیشه را به کار انداخت. آیا کسانی که منکر وجود مقدس حضرت اند، خیلی فکر کرده اند و نیافته اند؟ یا عقل شان را تعطیل کرده اند و چشمشان را بسته اند و ندیده اند؟! آیا دانشمندان و متفکران و محقّقانی که وارد این موضوع شدند و فکر کردند، هر چه جلوتر رفتند،موضوع برایشان روشن تر شد یا هر چه جلو رفتند انکارشان بیشتر شد؟ بعضی از چیزها هست که هر چه بیشتر تحقیق می کنی، بیشتر به نبودش پی می بری، مثل «غول» که هر چه بیشتر تحقیق می کنی می فهمی، ساختة ذهن است و حقیقت ندارد. در مقابل، بعضی از چیزها هست که حقیقتش بالاتر از آن است که به راحتی بتوان به آن دست یافت، ولی هر چه بیشتر تحقیق کنی، بیشتر به حقیقت آن نزدیک می شوی. مسئله امام زمان عجل الله تعالی فرجه این خصوصیت را دارد که هر چه بیشتر تحقیق کنی نه تنها بیشتر می پذیری، بلکه شیدای این مقام هم می شوی. نهایتش این است که گاهی مطلب به قدری بزرگ است که آدم درمی ماند چگونه می توان این حقیقت بزرگ را برای مردم روشن کرد، و لذا می گوید: خدایا! خودت مسئله را حل کن که ملّت متوجه چنین مقامی بشوند.

ص: 23

قطب جان انسانیت انسان هاست. امام عین انسانیت است، پس هر اندازه بخواهی در انسانیت کامل شوی، فقط در گرو ارتباط و بهره گیری از امام زمان عجل الله تعالی فرجه به دست می آید. چون شما اگر انسان بشوید، کامل می شوید، همچنان که درخت سیب اگر سیب بزرگِ آب دار بدهد درخت سیب کامل است، اگر فقط برگ بدهد، درخت سیب کامل نیست. انسان اگر انسانیتش شدید شود، به مقصد رسیده است، مقصد هر انسانی، انسان کامل است.

در اواخر دعای عزیز ندبه خطاب به آن حضرت عرضه می داری: «بِنَفْسی اَنْتَ اُمْنِیَّةُ شائِقٍ یَتَمَنّی، مِنْ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ذَکَرَا فَحَنّا» یعنی؛ به جانم سوگند تو آن آرمان بلند وشور آفرینی هستی که مورد آرزو و توجّه همه می باشی، هر زن و مرد مؤمنی تو را یاد می کند و از دوری تو می نالد. این که می فرماید حضرت آرزوی همه انسان ها هستند، حرف خیلی دقیق و عمیقی است. یعنی آن انسان کاملی که امام و جلوه نهایی هر کسی است، آرزوی ماست، چون ما انسانیم، اما انسان کامل نیستیم، ولی سیر به سوی انسان کامل مقصد و آرمان و آرزوی ما است. درخت سیب اگر یک سیب کوچک و کم آب بدهد، به مقصدش نرسیده است، مقصد درخت سیب این است که سیب کامل بدهد. جان همة انسان ها و مقصد و

ص: 25

مقصود همه انسان ها و محل و جایگاه نموّ همه انسان ها، یعنی آن جایی که همه ابعاد کمالی خودشان را می یابند، و آن مقام مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه است. شما فقط و فقط در راستای ارتباط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه و در راستای برخورداری از انوار آن حضرت، همه وجودتان را در حال کمال می یابید. البته بحث دربارة این موضوع آن قدر لطیف، ظریف، دقیق و عمیق است که بزرگان می فرمایند: با رعایت بسیاری از دقایق و ظرائف إن شاءالله به مسیری که باید برسیم، می توان رسید.

پس گفتیم که امام، انسان کامل است و لذا قبله همه انسانیت ما، امام است. هر درجه از انسانیت را که بخواهیم باید از طریق ارتباط با امام و از راه جلبِ نظر مبارک آن حضرت به دست آوریم، به همین جهت در دعای ندبه عرضه می داری: «وَامْنُنْ عَلَیْنا بِرِضاهُ» یعنی؛ خدایا! با ایجاد رضایت قلب مبارک امام زمان عجل الله تعالی فرجه بر ما منت بگذار. تقاضا می کنی خدایا! تو کمک کن تا قلب امام زمان عجل الله تعالی فرجه از ما راضی باشد. این فراز از دعا نکتة دقیقی است و از شعور دینی بلندی ریشه گرفته است، معنی اش این است که شما وقتی کامل می شوید که انسان کامل به شما توجه کند و چون آن حضرت در آن مقام تماماً قلب است، می خواهی قلب امام زمان عجل الله تعالی فرجه از شما راضی باشد، چون قلب امام زمان قلب کلّ است، سلطان قلب ها است. هر

ص: 26

قلبی به اندازه ای که به قلب کل نزدیک است، قلب است، و از گوهر انسانیت بهره مند است، وگرنه اصلاً قلب نیست، وَهم و خیال است. گفت:

دل

یکی گوهری است ربانی

خانه

دیو را چه دل خوانی

آنکه

دل نام کرده ای به مجاز

روبه

سوی سگان کوی انداز

متأسفانه؛ ما محلِ وَهم و خیال را دل نام نهاده ایم و خودمان را از دل حقیقی محروم نموده ایم که اصل این موضوع در بحث «امام زمان عجل الله تعالی فرجه قلب عالم هستی»(1)

بحمدالله تا حدّی روشن شده است.

خودتان غیر از تنتان هستید. ولی تن شما در قبضة من شما است و آن مَنْ همه جای بدن شما هست و به جهت توانایی های آن مَن است که شما با چشم می بینید و با گوش می شنوید، دست شما را «مَنِ» شما تکان می دهد. مَنِ شما همه جای تن شما هست و اصل و اساس همه شعور و ادراک شما «مَن» شما است نه تن شما، چون همه ادراکات به آن برمی گردد. همچنان که همه انسانیتِ شما به آن انسان کامل برمی گردد و نحوه حضور آن حضرت در عالَم انسانی، مثل نحوه حضور «مَن» شما در تن شما است، و همان طور که چشم و گوش بدون حضور «مَن» کالبد بی جانی بیش نیستند، عدم حضور انسانیت در جان انسان ها، در واقع موجب می شود که ما کالبدی انسانی باشیم، بدون داشتن حقیقت انسانیت، مثل کالبد چشم، بدون نور رؤیت. از طرفی همه حقیقت عالم، جهت انسانیت انسان به وجود آمده است،(1)

پس انسان کامل که حقیقت انسانیت و بنیاد انسانیت هر انسانی است، اصل عالم و قطب دایرة عالم امکان است، و لذا هر حقیقتی پیش امام زمان عجل الله تعالی فرجه است؛ هرکس به اندازه ای که به امام زمان عجل الله تعالی فرجه نزدیک است، از حقیقت بهره مند

ص: 28

است، و گرنه گرفتار وَهم و خیال است. اگر تأمل بفرمایید، موضوع فوق العاده دقیق و روشنی است و لذا تصدیق خواهید کرد که زیارات ما عبادت است، به واسطة همان توجهی که باید به مقام انسان کامل انداخت. اگر کمی آماده باشیم، پس از توجه قلب به آن مقام، حقیقت آن حضرت را به راحتی تصدیق می کنیم و به لطف الهی قلب به رؤیت آن مقام مفتخر می گردد. امیدواریم با چنین موضع و امیدی زیارت آل یاسین را دنبال بفرمایید تا به واقع برای ما زیارت باشد.

از امام زمان علیه السلام می پرسند: چگونه شما را زیارت کنیم؟ خود امام زمان علیه السلام می فرمایند: «وقتی خواستید توجه کنید به وسیله ما به سوی خداوند - یعنی مقصد خدا است- پس این دعا را بخوانید». آن وقت با توجه به این نکته باز وَهّابی ها ما را متهم می کنند که شما امام را می پرستید. ببینید امام علیه السلام چگونه با ما صحبت می کنند و چگونه ما را به سوی خدا می خوانند، می فرمایند: «وقتی خواستید توجه کنید به وسیلة ما به سوی خدا»، همان طور که خدا فرمود: «سَلامٌ عَلَی آلِ یس»(1) شما هم همان را بگویید. و سپس زیارت خودشان را با این مضامین به ما آموختند.

﴿السَّلامُ عَلَیْکَ یَا دَاعِیَ اللَّهِ وَ رَبَّانِیَّ آیَاتِهِ﴾

سلام بر تو ای کسی که به خدا دعوت می کنی و پرورش یافته آیات الهی هستی!

حالا ببینیم شیعه، امام خود را چگونه می شناسد، آیا این شناخت، یک شناخت واقعی و منطقی است یا احساسی و خیالاتی؟!

ص: 30

می گوییم: سلام بر تو که ما را به خدا دعوت می کنی و پرورش یافته آیات خدا هستی.

﴿السَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَابَ اللَّهِ وَ دَیَّانَ دِینِهِ﴾

سلام بر تو ای امامی که دریچه ارتباط با خدایی، و دین شناس واقعیِ دین خدا هستی!

همین حالا امامِ حیّ و زنده ای که بشود با او این گونه حرف زد، رو در روی ما است و اعتقادمان را در محضر آن حضرت جمع بندی می کنیم تا در عین سرزنده نگهداشتن این اعتقاد بزرگ، بتوانیم از برکات توجه به چنین حقیقت بزرگی، بهره مند شویم. شیعه با دقت بسیار متوجه این گوهر متعالی شده است و مواظب است این شعور در او فرو ننشیند. ابتدا باید با اندیشه و تدبّر به چنین معرفتی دست یافت و سپس از برکات آن استفاده کرد و درواقع ما از طریق این زیارات داریم می گوییم:

دیر آمدی ای نگار سر مست

زودت ندهیم دامن از دست

پس از معرفت به وجود آن حضرت، با چشم قلب به مقام منوّر آن حضرت می نگری و با رؤیتِ همة اسماء الهی در آن مقام، می گویی: سلام بر تو که خلیفه خدایی! خلیفه خدا یعنی آن کسی که همه صفات خدا را یک جا در وجود جامع خود دارد، ولی از خود ندارد بلکه خدا به او داده است. قرآن در وصف خلیفه خدا فرمود: «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا»(1) یعنی؛ خداوند به آدم - به عنوان خلیفه خدا- همه اسماء را تعلیم فرمود، پس تمام اسماءِ خدا ابتدا در ظرف مقام آدمیت پذیرفته شده و سپس در حرکات و سکنات خلیفة واقعی او جلوه کرده و می کند.

امروز انسانِ حیِّ کامل در صحنة هستی، امام زمان عجل الله تعالی فرجه می باشد. حتماً مطلعید که حضرت «الله» اسم جامع حضرت احدیت است، حال اگر «الله» به عنوان اسم جامع بخواهد تجلی کند، آن تجلی نمی تواند در ظرف وجود ملائکه باشد، چون هر ملکی مظهر اسمی از اسماء الهی است، یکی مظهر اسم علیم اوست به نام حضرت جبرئیل علیه السلام و یکی مظهر اسم مُمیت اوست به نام حضرت عزرائیل علیه السلام ، ملائکه هر کدام در مقام خاص و مظهر اسم خاص هستند، همان طور که خودشان

ص: 32

در وصف خود می گویند: «وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ»(1) یعنی؛ و ما فرشتگان فقط هر کدام مقام مخصوص به خود را داریم، و لذا هر کدام مظهر اسم خاصی هستند، و هیچ کدام خلیفه «الله» که مقام جامع اسماء الهی است، نیستند. از طرفی همان طور که هر اسمی مظهری دارد، اسم «الله» نیز مظهری می طلبد و مظهری را به صحنه آورده است که آن مظهر باید اوّلاً؛ انسان باشد. ثانیاً؛ انسانی باشد که ظرفیت پذیرش همه اسماء را داشته باشد، پس محال است خلیفه «الله»، لحظه ای موجود نباشد - چه ظاهر و چه غایب- چون اسم «الله»، بی مظهر نمی شود و هنر شیعه در دو چیز است؛ یکی در این که: متوجه شده است حتماً خلیفةالله موجود است، و دیگر این که متوجه شده مصداق شخصی و فردی آن چه کسی می تواند باشد. مسلّم اگر قسمت اوّل پذیرفته شد، هیچ کس جز وجود مقدس اهل البیت علیهم السلام ادعای خلیفة الله بودن به معنی واقعی آن -که ظرف پذیرش و ظهور جمیع اسماء الهی باشد- ندارد و نمی تواند چنین ادعایی داشته باشد.

خداوند برای ارتباط انسان ها با خودش خلیفه انتخاب کرده است، و آن خلیفه همان کسی است که بشریت را به خدا می خواند و «داعِیَ الله» است. ارتباط با خدا فقط وفقط از

ص: 33

طریق خلیفه او امکان پذیر است و لذا خلیفه او «باب الله» و دریچه ارتباط با خدا است و این جاست که نباید غفلت کرد که خلیفه خدا یک مقام است به نام مقام واسطة فیض، مقامی بالاتر از جبرئیل و عزرائیل، آن وقت یک چنین حقیقتی که احاطه کلی بر هستی دارد، کجا پنهان است؟ اصلاً چرا تصورمان از آن حضرت این قدر محدود باشد که او را در حدّ یک انسان معمولی به حساب آوریم که در جایی پنهان شده است؟ چرا متوجه نباشیم که او واسطة فیض است و لذا تمام ارض و سماء در قبضة وجود اوست؟ وقتی تمام زمین و آسمان به فیض وجود او موجود می شوند، چرا محدود به جسمی خاص باشد؟ البته که هرگاه هر طور اراده بفرماید، جسم، بلکه جسم ها برای خود ایجاد می کند ولی حضور آن حضرت «باب الله» است و این مقام مقامی نیست که وجود یا عدم وجود مادّی آن حضرت در تجلی انوارش نقش داشته باشد.(1)

ص: 34

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دربارة حضرت مهدی علیه السلام پرسیدند؛ می فرمایند: «او غیبتی طولانی دارد، جابر سؤال می کند: «هَلْ یَنْتَفِعُ الشّیِعَةُ بِالْقائِمِ علیه السلام فِی غَیْبَتِهِ؟»(1) آیا شیعه در غیبت حضرت قائم علیه السلام از او بهره مند می شوند؟ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله

ص: 35

می فرمایند: آری! به خدایی که مرا به نبوت برگزید، در زمان غیبت، نور و رحمتش از مردم بریده نمی شود مثل بهره مندی مردم از خورشید در پشت ابر».

درست است که مشخصاً ممکن است نتوانیم به آن حضرت اشاره کنیم، ولی تمام نور امام به جان ما سرازیر است، باید جان را از طریق همین سلام ها به سوی او متمایل کرد و انوار جامع اسماء الهی را از وجود متعالی او گرفت و استفاده کرد.

﴿السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ وَ دَلِیلَ إِرَادَتِهِ﴾

سلام بر تو ای حجّت خدا و ای کسی که نمایان کننده احکام الهی هستی!

انسان کامل که از یک طرف محلّ پذیرش اسماء الهی است ، و از طرف دیگر محلّ نمایش جامعیت اسماء حضرت «الله» است، حجّت خداست، یعنی نمایش «الله» است. اگر می خواهید به «الله» برسید و حق را با تمام اسماء عبادت کنید، باید به حجّت «الله» نظر کنید و از او امر خدا را بگیرید.

عرضه می داری: «السَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ الله»؛ چون به کسی باید سلام کرد که حیّ و حاضر باشد و بتوان او را دید و مورد خطاب قرار داد. وقتی زیارت کننده در جمال مبارک او حق را به تماشا می نشیند، از طریق او متوجه انتظارات حق از بندگانش می شود، در واقع هم او که نمایش تمام نمای «الله» است، از طرف «الله» برای بندگان خبر آورده که راه رسیدن به معبودشان چگونه است یعنی او «دَلِیلَ إِرَادَتِهِ» است. پس چون خواستی او را بنگری بر جنبة «حجة الله»بودن و «دلیل إرادَتِهِ»بودن او نظر کن، او را خواهی یافت و لذا بر اساس همین دو صفت به آن حضرت سلام می کنی و می گویی: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ وَ دَلِیلَ إِرَادَتِهِ»

ص: 37

کن و تَعَیُّن خارجی آن را ببین و چون نظر کردی و دیدی، سلام کن و بگو: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا تَالِیَ کِتَابِ اللَّهِ وَ تَرْجُمَانَهُ».

خیالی و وَهمی آزاد کند، با «حال» به سر می برد و در «بقاء» وارد می شود، بقایی که نه گذشته است و نه آینده، این آدم که در حالت حال و بقاء است، می تواند با خدایی که عین بقاء و حال است مأنوس باشد. خداوند هم اکنون در نزد ما است و می توان با او مأنوس شد، به شرط این که ما در گذشته و آینده به سر نبریم، زیرا؛ «گذشته» و «آینده»، نه «حال» است و نه «بقاء». در صورتی که خداوند در «حال» و «بقاء» است، پس کسی که خود را از گذشته و آینده آزاد کرد و در حال و بقاء قرار گرفت می تواند با خداوندی که عین حضور و بقاء است مأنوس شود. در همین رابطه امیر المؤمنین علیه السلام توصیه می فرمایند:

مَا فَاتَ مَضَی، وَ مَا سَیَأْتِیَ

فَاَیْنَ؟

قُمْ! فَاغْتَنَمِ الْفُرْصَةَ

بَیْنَ الْعَدَمَیْن

یعنی آنچه که گذشت و در عدم فرو رفت، که گذشت، و آنچه هم که بناست بیاید که فعلاً نیست، پس همّت کن در بین این دو عدم و نیستی، «حال» را حفظ کن و مغتنم بشمار.

پس انسانی که مشغول گذشته و آینده است، در نیستی به سر می برد و نمی تواند با خدایی که عین هستی و بقاء است ارتباط برقرار کند. مولوی در این رابطه می گوید:

فکرت

از ماضی و مستقبل بود

ص: 40

چو

از این دو رَست مشکل حل بود

چون

بود فکرت همه مشغول حال

ناید

اندر ذهن تو فکر محال

یعنی اگر توانستی خود را در «حال» قرار دهی، گرفتار اندیشه های پوچ و غیرقابل دسترس نمی شوی. حالا عنایت بفرمایید امام زمان عجل الله تعالی فرجه در این رابطه در چه شرایطی هستند، در مقام اُنس کامل با حق و آزاد از هر فکری که بخواهد حضرت را از «حالِ حضور» خارج کند و لذا جا دارد که دل را متوجه «حال حضور» حضرت کرده و بر آن مقام سلام کنیم، به حالِ حضوری که حضرت در تمام شب و روزشان در آن مستقرند.

نشستن و برخاستن امام ظهور بندگی است. پس سلام بر نشستن و برخاستن امام که از باطنی خبر می دهد که آن باطن و قلب سراسر در محضر حق است، همان حالتی است که باید برای ما نیز محقق شود و قبله جان ما است، پس سلام بر قبله جانمان! در واقع داریم از طریق این سلام، خودِ گم کرده مان را پیدا می کنیم و با آن معاشقه می نماییم و برای رؤیت آن مقام، نظر به حالات قدسی آن حضرت در شبانه روزشان می کنیم، و چون از این منظر آن حضرت را دیدیم، سلام می کنیم و می گوییم: «السَّلامُ عَلَیْکَ فِی آنَاءِ لَیْلِکَ وَ أَطْرَافِ نَهَارِکَ». بعد می گویی:

ص: 41

شعیب علیه السلام مردم را متوجه یک حقیقتی فرمود که آن حقیقت عبارت است از مقام آزاد شدن از سود و زیان دنیایی و رسیدن به عالم «بقیة الله»، یعنی مقام باقی بودن به نور «الله»، به جای باقی بودن به امیدهای وَهمی حاصل از سود دنیا. حال با توجه به این فکر و فرهنگ، وجود مقدس امام زمان علیه السلام مظهر تامّ آن مقام اند و لذا در بعضی روایات با آوردن صفت «بقیة الله اعظم» خواسته اند ما را متوجه کنند که صاحب اصلی مقام «بقیة اللهی» آن حضرت اند. حالا با توجه به این نکته که مقام بقیة اللهی، مقام باقی بودن به نور «الله» است به جای باقی بودن به امیدهای وَهمی دنیایی، قلب خود را متوجه مقام بقیة اللهی حضرت می کنی و سلام می دهی. سلام به آن مقام، بر اساس صفت بقیة اللهی، جوابش هم از آن مقام یعنی مقام بقیة اللهی است و لذا إن شاء الله جواب می فرمایند: «عَلَیْکَ السَّلام!» یعنی همان انوار مقام بقیة اللهی بر تو نیز باشد. چه زیبا رؤیتی و چه درخشان سلامی و چه با برکت جوابی.

سلام بر تو، ای میثاق و پیمان خدا، آن میثاقی که خداوند از جان و فطرت بندگان گرفت و آن را محکم نمود.

حتماً می دانید خداوند با جان همه انسان ها میثاقی بسته است که او را پرستش کنند و از شیطان دوری نمایند. خطاب به انسان ها می فرماید:«أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ، وَأَنِ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ»(1) یعنی؛ ای فرزند آدم مگر عهد نکردی شیطان را عبادت نکنی و مرا عبادت کنی چرا که عبادت من راه مستقیم است؟ حالا در این فراز می گویی: سلام بر تو ای امام زمانی که تعیُّن عهد بندگی صِرف انسان ها با خدا هستی. همچنان در این رابطه خداوند می فرماید: «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّکُمْ قَالُواْ بَلَی شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِینَ»(2) یعنی؛ به یاد آر آن هنگامی که پروردگار تو از فرزندان آدم میثاق گرفت که آیا من پروردگار شما نیستم، گفتند: آری! می بینیم که پروردگار مایی، تا روز قیامت نگویند ما از این مسئله غافل بودیم. حال در سلام خود به امام زمان عجل الله تعالی فرجهاظهار می داری که

ص: 44

تو همان پیمانی هستی که اقرار به ربوبیت خدا است و در واقع وجود مقدس تو، تذکر همان پیمان و یادآوری آن است، تا خلق راه خود را گُم نکند، این است که گفته می شود امام را هر جانی می شناسد، چون آن حضرت در واقع حضور بالفعل فطرت هر انسان است و هرکس به اندازه ای که بتواند به امام زمانش نزدیک شود، به خود راستین خود نزدیک شده است.

وجود منوّر حضرت؛ یادآور عهد هر انسانی است با خدا، و لذا امام علیه السلام هرگز کسی را به خودش دعوت نمی کند، چون خودی ندارد. خودِ او، خودِ واقعی ما است، و خودِ واقعی ما، عهد بندگی است با خدا، همان خودی که ربوبیت حق را با جان خود دیده و تصدیق نموده است. حال وقتی انسان متوجه ربوبیت حق شود، متوجه عبودیت خود نیز شده است. چون ربّ؛ عبد می طلبد، و او به واقع ربّ است، پس ما هم به واقع عبدیم و دیگر هیچ، و وجود منوّر امام زمان علیه السلام متذکر حفظ این معادله است که در افق جان ما عبودیت ما و ربوبیت حق فراموش نشود.

سلام بر چنین مقامی می کنیم، مقام مستقر در عبودیت خود و توجه به ربوبیت حق، تا او إن شاء الله بفرماید: «عَلَیْکَ السَّلام!» یعنی پرتویی از آن عهد حقیقی بر جان ما تجلی نماید.

ص: 45

﴿السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ وَ الْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ وَ الْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْوَاسِعَةُ وَعْدا غَیْرَ مَکْذُوبٍ﴾

سلام بر تو ای نشانه نصب شده و ای علم و دانش فراوان سرازیر شده، و ای فریادرس و رحمت واسعة الهی، و ای وعدة غیر دروغ!

«عَلَمْ»؛ یعنی نشانه ای که نمی گذارد شخص گمراه شود. در جنگ ها هم این طور بود که عَلَم را به دست علمدار جنگ می دادند تا معلوم شود محور لشگر کجاست و سربازان حول محور عَلَم موقعیت خود را تنظیم می کردند.

خطاب به امام می گویی: تو یک عَلَم نصب شده توسط خداوند هستی و در آن راستا ملاک انحراف و عدم انحراف می باشی. در این فراز از دعا متوجه ای که خداوند در هرزمان در فهم دین و نشان دادن راه دینداری، انسان را تنها نمی گذارد و هرگز نمی شود عالَم بی حجّت باشد،(1)

حجّتی که نمایش خواست و عدم خواست خدا است، و در این فراز در محضر آن حضرت این عقیده را متذکر می شوی که آن حجّت و عَلَمِ

ص: 47

منصوب، تویی، «وَ الْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ» و نیز تو عِلْمِ سرریز و فراوان و بدون خلل و نقص هستی!

یعنی تمام چشمه های علم از تو سرازیر می شود، زیرا وقتی انسانی ارتباط کامل با خدای علیمِ مطلق داشت، آن هم نه خدایی که در فکرِ زمان زده ی گرفتار گذشته و آینده ی انسان های معمولی مطرح است، بلکه خدایی که حیّ و حاضر است. او پرتو علم خود را بر قلب بنده مخلَص اش می افشاند، چنین انسانی همه آن علمی را که ممکن است یک انسان دارا شود داراست و ما از طریق اُنس قلبی با او، همو که به عنوان واسطة فیض، حیّ و حاضر است، از آن علم همه جانبه او بهره مند می شویم، علمی که سراسر شور و شعف و اتصال و شهود به همراه دارد.

حال در ادامة همین فراز، نظر به صفات دیگر حضرت می اندازی و می گویی: «وَ الْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْوَاسِعَةُ وَعْداً غَیْرَ مَکْذُوبٍ» سلام بر تو که فریادرس و رحمت واسعه و وعده ای هستی که هرگز دروغ نمی شود!

هرکس بداند باید در زندگی زمینی مسیر زندگی را در شرایط دقیق بندگی خدا بگذراند، می فهمد این مسیر دقیق بدون یاوری بزرگ ممکن نیست و خداوند هم انسان را از چنین یاوری محروم نکرده است و لذا متوجه می شوی آن یاور

ص: 48

و فریادرس در این بیابان زندگی، انسان کامل و بندة محض خداوند است و به همین جهت هم او تجلی رحمت واسعة خداوند است و خداوند هرگز ما را بدون مدد او رها نکرده است، چه در جای جای زندگی و چه در نهایت کار عالَم، او «وَعْداً غَیْرَ مَکْذُوبٍ»؛ است، وعده ای که خداوند به بشریت داد که اگر یک روز از عمر زمین مانده باشد، او خواهد آمد. در همین رابطه حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: بر سرورم حضرت جوادالائمه علیه السلام وارد شدم، تصمیم داشتم از او بپرسم که آیا «قائم» شما همان مهدی است یا غیر او؟ - چون یک جا بحث قائم بودن کسی است که در این خاندان باید قیام کند، و یک جا بحث مهدی این امّت است که باید نهایت فرهنگ اهل البیت را بنمایاند- می گوید: قبل از آن که شروع به سخن کنم، خود حضرت جواد علیه السلام آغاز به سخن کرده، فرمودند: ای اباالقاسم! قائم ما همان مهدی است که باید در عصر غیبت منتظرش بود و در عصر ظهور اطاعتش کرد و سومین فرزند من است. و سپس ادامه دادند: «وَ الَّذی بَعَثَ محمداً صلی الله علیه و آله بالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّنَا بِالْإِمامَة اِنَّهُ لَوْ لَم یَبْقِ مِنَ الدُّنْیا اِلاّ یَوْمٍ واحِدٍ، لَطَوَّلَ اللهُ ذلِکَ الْیَوْمِ حَتّی یَخْرُجَ فَیَمْلَأُ الْاَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ اِنَّ الله تبارک و تعالی یُصلِحُ اَمْرَهُ فِی لَیْلَةٍ کَما

ص: 49

اَصْلَحَ اَمْرَ کَلیمِه مُوسی علیه السلام لِیَقْتَبِسَ لِاَهْلِه ناراً فَرَجَع وَ هُوَ رَسُولٌ نَبِیُّ. ثُمَّ قالَ علیه السلام «اَفْضَلُ اَعْمَالِ شیعَتِنَا اِنْتِظارُ الْفَرَجِ»(1) یعنی؛ قسم به خدایی که محّمد صلی الله علیه و آله را به پیامبری برگزید و امامت را به ما اختصاص داد، اگر از عمر دنیا بیش از یک روز هم باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را آن قدر طولانی می گرداند تا قائم ما خروج کند و همان طور که زمین از جور و ظلم پر شد، از قسط و عدل پر شود، خدای سبحان کار او را یک شبه اصلاح می کند و اوضاع را به نفع او برمی گرداند، چنان که کار موسی علیه السلام را یک شبه اصلاح کرد، او برای گرفتن پاره ای آتش برای خانواده اش رفت، ولی هنگام بازگشت به شرافت رسالت و افتخار نبوت نایل شده بود، آنگاه فرمود: بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج و انتظار گشایش امور به دست آن حضرت است.

این است معنی «وَعْداً غَیْرَ مَکْذُوبٍ» یعنی؛ وعده ای که حتمی است و بلوغ هستی در گرو وجود مقدس آن حضرت است، به نور فریادرسی و رحمت واسعه و وعدة غیر مکذوب بودن آن حضرت بنگر و سلام کن تا إن شاءالله جواب سلامی متناسب با همان مقام بشنوی.

ص: 50

جوابِ سلام آن حضرت برای ما ممکن است. پس؛ «السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقُومُ»

مناسبِ همان مقام به آن کس که سلام کرده است، و در آن حال انسان معنی تشهد را می فهمد و حقیقت تشهد را در آینة وجود مقدس آن حضرت رؤیت می کند. حال دیگر فرق نمی کند با نظر به حقیقت تشهد، به وجود مقدس حضرت نظر کند و یا با نظر به تشهدِ آن حضرت، به حقیقت تشهد برسد، دو آینه است که روبه روی هم قرار می دهد و در هر آینه می تواند دیگری را ببیند.

دارد و نمازگزار با گفتن آن ها به باطن هستی سیر می کند، آنگاه که قلب در صحنه باشد و به وسعت آن کلمات آشنایی داشته باشد؛ و لذا نمازگزار با قرائت نماز در مرکز هستی جای می گیرد و از آن جایگاه، حقایق را می بیند و می نمایاند، و این حالت؛ آرزوی هر انسانی است که به دنبال حقیقت است و جز در انسان کامل یعنی حضرت صاحب الامر علیه السلام محقق نیست و آن کس که قاعده «صاحب و تابع» را می شناسد و می داند برای هر حقیقتی، صاحبی هست و تابعی، مثل آب و رطوبت اشیاء که همة رطوبت هایی که به اشیاء می رسد، مربوط به صاحب رطوبت است که آن عین رطوبت و تری است، آری؛ هرکس قاعده «صاحب و تابع» را می شناسد، می داند صاحب قرائت اذکارِ نماز و اظهار و تبیین آن ها، حقیقت انسانیت، یعنی حضرت صاحب الامر علیه السلام هستند و صورت آرمانی این احوالات را در او می بیند و با سلام به آن حضرت در رابطه با این احوالات، قلب خود را متوجه وجه آرمانی قرائتِ اذکار نماز نموده است تا با جوابی که از آن حضرت علیه السلام مناسب این حالت، می شنود، ان شاء الله از حالت امام علیه السلام در قرائت نماز، به عنوان تابع آن صاحب، بی بهره نباشد. رزقنی الله و ایّاکم

ص: 54

کرد، نفرمود نماز بخوانید، بلکه نماز خواندن را به آن ها وَحی فرمود و لذا نماز آن ها همان وَحی الهی است، و این است که می گوییم امامان عین نماز اند و هر نمازی با اتصال به عین نماز، معنی حقیقی خود را پیدا می کند و سلام بر آن حضرت در رابطه با این مقام خاص، یعنی مقام نماز و مقام نیایش آن حضرت با خدای خود؛ ما با سلام به آن حضرت و با نظر به نماز آن حضرت، امید لبیکی مناسب آن را إن شاء الله داریم و در آن حالت است که معنی زندگی را خواهیم فهمید. چون معنی نماز را در آینه وجود مقدس آن حضرت فهمیده ایم.

اصحاب قلوب سال ها در طلب تحقق این نحوه رکوع هستند و سجود را «آخرین منزل قرب و منتهَی النّهایت وُصول معرفی نموده اند».(1)

سالک در سجود به مقام لامقامی وارد می شود که به آن مقام «اوْ اَدنی» گویند، مقام چشم بستن از غیر، حتی از کثرات اسماء و صفات، و فنای در خود حضرت ذات، که همان تجلی توحید ذات است بر قلب سالک در سجده.

حال به من بگو چنین رکوع و سجود و صد چندان از این رکوع و سجود در چه کسی محقق است؟ جز در مقام انسان کامل یعنی حضرت امام عصر عجل الله تعالی فرجه که عین رکوع و سجود است، آیا ما بیچارگان وادی حیرت باید از نزدیکی به این نوع رکوع و سجود همواره محروم باشیم، با این همه لطفی که خداوند به بندگانش دارد؟ در این حالت است که با امید فراوان روبه روی خود کسی را می یابیم که تجسم عینی رکوع و سجود حقیقی است، امیدوارانه با توجه به رکوع و سجودش او را سلام می دهیم و می دانیم در همین رابطه به لطف الهی جواب سلام خود را دریافت می کنیم و با نور رکوع و سجود آن حضرت ما نیز وارد رکوع و سجود حقیقی خواهیم شد، إن شاء الله. حالا می فهمی چرا وقتی در سلام های قبل به حضرت

ص: 57

سلام دادی، یکی از صفات آن حضرت را «والرحمة الواسعه» خواندی؟ چون از طریق اوست که ما وارد رحمت واسعة رکوع و سجود حقیقی می شویم. بعون الله وکرمه

وقتی فهمیدی «لااله الا الله» گفتن و «الله اکبر» گفتن، چه غوغایی در قلب انسان به پا می کند و وقتی فهمیدی قلبی در صحنة عالم است که تجسم عینی این نوع «لااله الا الله» و «الله اکبر»گفتن است و می توانی بر اساس نظر به «لااله الا الله» و «الله اکبر» بر او نظر کنی، سلام خود را بر همین اساس بر آن حضرت عرضه می داری و می گویی؛ «السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُهَلِّلُ وَ تُکَبِّرُ»، طوبی لک، طوبی لک.

همواره انوار حق بر قلب انسانِ در حال حمد، یکی پس از دیگری تجلّی نماید، حقیقت تامّ و تمام حمد و استغفار، امام عصر علیه السلام است، هرکس می خواهد از آنچنان حمد و استغفاری محروم نگردد، راه و رسمش توجّه به آن حضرت است و سلام بر آن حضرت با نظر به حمد و استغفار او، موجب جلب توجّه ایشان بر اساس همان حالت می شود. گفت:

گرچه راهی است پر از بیم زما تا بر دوست

رفتن آسان بود ار واقف منزل باشی

و کسی واقف منزل است که امام عصر علیه السلام را که منزل حقیقی این حالات و معارف است، یافته باشد و آن اجمال حمد و استغفار را که خود می شناسد به نحو کامل و بالفعل در وجود مقدس آن حضرت بنگرد و به آن مقام سلام دهد و امید جوابی مناسب آن سلام داشته باشد، جوابی که چون شنید سراسر وجودش را حمد و استغفار حضرت رب العالمین پرکند.

گنج های معنوی عالم یکپارچه در قلب اوست، با سلام به اوست که به همه حقیقت، سلام کرده ای، به او می گویی:

در

کعبه کوی تو هر آن کس که درآید

از

قبله ابروی تو درعین نماز است

خوشا به حال کسی که در سوز و گداز چنین انسانی است!وقتی به صبح و شام کردن او سلام می کنی. قصه سوز دل خود را با محبوب آرمانی و الهی خود در میان می گذاری، نمی دانی به کدام وجه مبارک او نظر کنی، چراکه:

شرح

شکن زلف خَم اندر خَم جانان

کوته

نتوان کرد که این قصه دراز است

چه می توان گفت، جز این که بگویی:«السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِی» سلام بر تو که تمام وجودم را یک چشم کرده ام و همة چشمم را به قلب سپرده ام و چشم قلب را از همه برکنده و بازداشته ام، تا به جمال تو باز کنم. یعنی:

بر

دوخته ام دیده چو باز، از همه عالم

تا

دیدة من بر رخ زیبای تو باز است

و در این نظر کردن به تو، شب و روز نمی شناسم، شب و روزم سلام است به شب و روز تو، ای شاه انجمن دلبران!

هر

بامداد روی تو دیدن حیات ما است

امروز

روی خوب تو جانا چه دلرباست

ص: 61

هر

روز در جمال تو خود لطف دیگری است

امروز

هر چه عاشق شیدا کند سزاست

امروز

آن کسی که مرا، دی بداد پند

چون

رویِ تو بدید ز من عذرها بخواست

صد

چشم وام خواهم تا در تو بنگرم

این

وام ازکه خواهم وآن چشم خود کراست(1)

عرضه می داری؛ سلام بر تو هنگامی که صبح می کنی و هنگامی که شب می نمایی و سراسر وجودت توجه به حق است، سلامی می کنم با هزاران امید، امید به لبیکی از جنس همان حالاتی که صاحب اصلی آن تو هستی.

ای

خنک چشمی که آن گریان اوست

ای

همایون دل که آن بریان اوست

چرا که او صاحب «وقت» است و دیگر شب و روز نیستند که بر حالات او حکومت می کنند، بلکه اوست که با حالات توحیدی خود بر شب و روز حاکم است. پس سلام بر او در تمام شب و روزش که شب و روز واقعی، شب و روزی است که او دارد.

ص: 62

حجاب اَنانیّت و توجه به خود، غلیظ ترین حجاب هاست و برای رهایی از آن یک راه بیشتر نیست و آن مددِ خم ابروی آن کسی است که سراسر وجودش بندگی است و اصلاً انانیتی ندارد.

آری؛ با این سلام ها خواستی سر رشته ارتباط با آن حضرت نگسلد تا او نیز از عنایات خودش ما را محروم نگرداند که گفت:

گرت هوا است که معشوق نگسلد پیوند

نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

شب می خواهد با همة تاریکی بیاید، بیاید، روز می خواهد با همة روشنایی برود، برود، در تمام این اوقات سلام بر تو، ای آرزوی دل و ای آرمان بلند انسانیت! اگر تو بر ما نظر نکنی، بودن و نبودن روز و شب چه معنایی دارد؟

در هر فرازی از این زیارت، قلب ما را جهت می دهند که به کجا نظر کند و با چه معارفی به سر برد، در این فراز نظر ما را به اماناتی می اندازند که در نزد آن حضرت هست و باید آماده شد تا ما را از داشتن آن ها برخوردار کنند تا بتوانیم با اسماء خاص الهی، حضرت «الله» را عبادت کنیم، توجه و تمرکز و دلدادگی به انسان کامل، شرط برخوردار شدن از نور اسماء الهی است که در نزد ما به صورت بالقوه به امانت گذارده اند، و در این رابطه امام علیه السلام جان جهان و حامل همة اسراری است که خداوند باید با بندگانش در میان بگذارد و در همین رابطه که خداوند به عنوان جامع جمیع اسماء حُسنی، مقصد اصلی جان انسان ها است، امام زمان علیه السلام نیز مقصد اصلی جان ها می شود، چون قلب مبارک او محلّ تجلیات تامّه اسماء الهی است و هماهنگی با رضا و خشم قلب مقدس او، راه نزدیکی به آن امانات الهی است که همان اسماء الهی باشد، اسمائی که آینة نظر بر حق اند، نظر بر حق که جانِ جانِ همه است. پس سلام بر امامی که وجود مقدسش حامل و امانت دار آینه های نمایش حق است. سلام بر امانت دار و امین اسماء الهی، امید را بر می انگیزاند تا ما از آن امانات محروم نگردیم.

ص: 65

حقیقت آن است که نمی دانم با تو ای همه آرزوهایم! چه بگویم و دیگر به بهانه کدام یک از کمالاتت بر تو سلام کنم، پس بگذار در یک کلمه عرض کنم: سلام بر تو با هر آنچه جا دارد که بر تو سلام کنم! سلام بر تو به جهت هر آنچه در شأن سلام هست و همة آن در تو است!

نه ماهی از آب خسته می شود و نه من از سلام کردن به تو، چون ماهی بی آب لاشه مرده ای بیش نیست، و انسانیت انسان، بی انسان کامل قالب انسان است و نه خود انسان. پس

هرکه

او ماهی نباشد جوید او پایان آب

هرکه

او ماهی بود کی فکرت پایان کند؟

ای بقیة الله اعظم! ای حجّت خدا! می خواهم نزدیکی خود را به شما نشان دهم که چون بیگانگان با من رفتار ننمایید، می خواهم عقاید خود را به شما عرضه کنم تا مرا هم از اهل دیار خود بدانید، در حالی که می دانم شما از ضمیر من اطلاع کامل دارید.

﴿أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ لا حَبِیبَ إِلا هُوَ وَ أَهْلُهُ وَ أُشْهِدُکَ یَا مَوْلایَ أَنَّ عَلِیّا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ وَ الْحُسَیْنَ حُجَّتُهُ وَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ﴾

ای مولای من! بر قلب من بنگر که من شهادت می دهم به یگانگی خدا و یگانگی او را در تدبیر، در همه عالم می بینم و شهادت می دهم به این که تنها حکم او باید مطاع باشد. آری؛ «أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاّاللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ» و نیز می بینم که محمّد صلی الله علیه و آله بنده و رسول چنین خدایی است، و آثار توحید الهی در حرکات و سکناتش نمایان است، محبوبی جز او و اهل او نیست. می بینم و شهادت می دهم که علی علیه السلام امیر المؤمنین، حجّت اوست و نمایش آن چیزی است که او می خواهد، همچنان که امام حسن و امام حسین و امام سجّاد و

ص: 68

امام صادق و امام موسی کاظم و امام رضا و امام محمّد تقی و امام علی النّقی و امام حسن عسگری علیهم السلام همه و همه حجّت او بوده و هستند، و تمام حرکات و سکنات و گفتار این ذوات مقدسه، ملاک و نمایش خواست خدا است.

﴿وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ حُجَّةُ اللَّهِ﴾

و شهادت می دهم و با عمق جانم مشاهده می کنم که تو ای امام حاضر، و ای مخاطب امروزین من! حجّت خدایی و آنچه تو از ما می خواهی، همانی است که خدا از ما می خواهد و آنچه تو ما را از آن نهی می کنی، همانی است که خدا ما را از آن نهی کرده، تو حجّت خدا و نمایش توحید حضرت «الله» هستی، توحید خدا در جمال و جلال شما نمایان است و آینة تمام نمایِ محبوبِ جانِ همة انسان هایی.

حال ملاحظه فرمایید که چگونه بر حقایق حقه شهادت می دهم که مورد نظر شما است، پس با من چون بیگانگان رفتار ننمایید.

مثل نور که تا نور نباشد، چیزی دیده نمی شود، در رؤیت هر چیز، اوّل نور، رؤیت می شود و سپس آن چیز، و در انتها هم باز نور به آن چیز می خورد و همان نور در چشم ما منعکس می گردد. حقیقت ذوات مقدسه معصومین علیهم السلام نیز از همین قرار است که اوّلین پرتو خلقت آن هایند، چراکه از یک جهت رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «اَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُوری»(1) یعنی؛ اوّلین چیزی که خداوند خلق فرمود، نور من بود. از طرف دیگر علی علیه السلام در رابطه با مقام اهل البیت علیهم السلام می فرمایند: «... کُلُّنَا وَاحِدٌ، اَوَّلُنا مُحَمَّد وَ اَوْسَطُنَا مُحَمَّد وَ کُلُّنَا مُحَمَّد فَلا تَتَفَرَّقُوا بَیْنَنَا...»(2) یعنی؛ ما اهل البیت، از خود رسول الله صلی الله علیه و آله تا آخرین ما، همه در یک مقام هستیم و نباید بین ما جدایی قائل باشید. پس عنایت داشته باشید همان طور که اوّلین نور، نور محمّدی صلی الله علیه و آله بود و به یک اعتبار نور اهل البیت، آخرین نور نیز نور اهل البیت علیهم السلام خواهد بود، به همین جهت حضرت صادق علیه السلام می فرمایند: «اِنَّ آخِرَ مَنْ یَمُوتُ الْإمام...»(3) یعنی؛ آخرین کسی که از این دنیا رخت برمی بندد امام است.

ص: 70

با داشتن چنین معارفی است که به شما ذوات مقدسه معصومین خطاب می کنیم: «أَنْتُمْ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ»؛ شما ابتدا و انتهای همه چیز هستید، که البته این سخن، معارف زیادی به همراه دارد که بنده نمونه ای از آن را عرض کردم، وقتی خداوند اوّل و آخر و ظاهر و باطن است، انسان کامل به اوّلیت خداوند، اوّل است و به آخریت خداوند، آخر است و به ظاهریت خداوند، ظاهر است و به باطنیت خداوند، باطن است، چون به مجرّدیت خداوند، مجرّد است؛ و به معیّت خداوند با هر چیز، آن ها هم با هر چیز هستند، چون هر که مجردتر است، حاضرتر است منتها تجرد حضرت حق به خود اوست و تجرد کامل امام زمان عجل الله تعالی فرجه و ائمه علیهم السلامبه خداوند است. باز معانی دیگری از اول و آخر بودن ائمه علیهم السلام مطرح است که باید در جای دیگر و با مقدمات مستوفی مطرح شود.

ما معتقدیم که رجعت و بازگشت شما که برگشت عدالت و معنویت کامل است، حق و حتمی است، در آن شرایطی که به نور شما همة مرزهای ایمان و کفر مشخص شده است و آن هایی که مؤمن به ظهور چنین شرایطی نشده اند و ایمان خود را فعّال نگه نداشته اند تا به خیری نایل شوند، در آن شرایط دیگر فرصت را از دست داده اند، چراکه هر انسانی با حدّاقل ایمان به راحتی می تواند بفهمد خداوند به ظلمات آخر الزمان راضی نیست و هرگز نمی پسندد ظالمان عنان جهان را به دست گیرند و بر مظلومان هر چه می خواهند تحمیل کنند.(1)

راستی؛ کسی که این حدّاقل شعور را ندارد و انتظار هیچ فرجی را نمی کشد و به ظلمات آخر الزمان تن داده، می تواند خود را در جبهه اهل انتظار - با آن همه شعور و آینده نگری که برای اهل انتظار هست- قرار دهد؟!

الصِّرَاطَ حَقٌّ وَ الْمِرْصَادَ حَقٌّ وَ الْمِیزَانَ حَقٌّ وَ الْحَشْرَ حَقٌّ وَ الْحِسَابَ حَقٌّ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعِیدَ بِهِمَا حَقٌّ﴾

من با تمام وجود و در منظر قلب و عقل خود می بینم که مرگ به معنی ادامه حیات پس از این دنیا و ملاقات با دو ملک نکیر و منکر، حق و حتمی است و بهترین نوع وقوع است، همچنان که نَشر و گشوده شدن صحیفه اعمال، و بعث و برانگیخته شدن در حشر و روبه رو شدن با صراط، حق است و شدنی، و بهترین نوع وقوع، همین نوع است که واقع می شود، همچنان که «مرصاد» و کمینگاه، حق است تا زیبایی عدل به عالی ترین شکل آن ظاهر شود و نیز میزان و حساب و حشر و بهشت و جهنّم و وعده های به نیکوکاران و وعید به گناهکاران، همه حق است و شدنی و چه زیبا شدنی.

پس ای مولای من! ملاحظه می فرمایید با چنین اعتقاداتی قلب من آن چنان هم از شما جدا نیست که شایسته عنایت و نظر مبارک شما نباشد. به ما گفته اند:

تو

چه دانی صدای مرغان را

که

ندیدی شبی سلیمان را

می دانم باید بین من و شما سنخیتی باشد تا به شرف نظر مبارک شما نایل گردم، حال این عقاید من است واین هم امیدواری ام به توجه شما.

ص: 73

عشق

او در جان ما کاریده اند

ای مولای من! دلم در هوای شماست و از آن کس که مُهر مِهر شما را ندارد بیزارم، هر که می خواهد باشد، دلی که سراسر به سوی شما نباشد دل نیست، چقدر خوش بخت و خوش وقتم که راضی ام به آنچه شما راضی هستید. این خوشوقتی به جهت آن است که شما را ملاک حق و باطل یافتم، و دل من در هماهنگی با جان شما است.

هر

دل که او نخفت شبی در هوای تو

چون

روز روشن است و هوا زو منوّر است(1)

آری؛ آن دلی که در هوای شما شب نخوابید، روز را از نور خود منوّر می گرداند، حال چگونه من از هماهنگ کردن این دل با شما دست بردارم؟!

ای مولای من که برنامه ریزی جان و قلب و زندگی ام را با دستورات شما تنظیم کردم! به شما عرضه می دارم که جان من به خدای یگانه، مؤمن است و در مسیر دینداری به «توحید» نائل شده ام، به طوری که در حضور مطلق حضرت «الله» و در تدبیر او و در فرمان او، اَحدی را در عرض او نمی دانم و نمی بینم، و نیز به رسول او صلی الله علیه و آله مؤمن هستم و می بینم که در سرتاسر کلام و حرکاتِ او ظهور یگانگی خداست، رسول اوست و از او می گوید، و به امیر المؤمنین و به شما فرزندان آن حضرت از اوّل تا آخر مؤمن هستم، رسیده ام به جایی که قلبم شماها را تصدیق می کند، همة شما وصیّ رسول خدا صلی الله علیه و آله هستید که از طرف خداوند برای تبیین حقیقت انتخاب شده اید، اگر دستی بر زمین دارید و به زمینیان اشاره می کنید، دستی هم بر آسمان دارید و از عالم معنا می گیرید، من شما را صحیح ترین، بلکه تنها جریان صحیح در میدان معارف بشری می بینم و بر این امر بسیار مفتخر و شادم.

خاک

بودیم این چنین موزون شدیم

خاک

ما زر گشت، سیمین جان شدیم

راستی؛ اگر شما نبودید ما چگونه می توانستیم در مسیر تعادل قرار گیریم، اگر امروز با تمام دلگرمی زندگی را ادامه می دهیم، چون شما را در میدان زندگی خود یافته ایم.

ص: 76

امروز

شهر ما را صد رونق است و جان است

زیرا

که شاه خوبان امروز در میان است

حیران

چرا نباشد، خندان چرا نباشد

شهری

که در میانش، آن صارم زمان است

زان

آفتاب خوبی، چون بر زمین بتابد

آن

دم زمینِ خاکی بهتر ز آسمان است(1)

حال ای آفتاب های خوبی! ای اوصیاء رسول خدا صلی الله علیه و آله! یاری و ارادتم در خدمت شما است، دستی که شما را یاری نکند، معنی دست بودن را گم کرده است و دلی که مودّت شما را در خود نپرورانده باشد، دیگر دل نیست، پس خدایا! آن یاری و نصرت و این مودّت و ارادت را نسبت به این ذوات مقدس از ما بپذیر و به نتیجه برسان، آمین آمین!

وَ لِسَانِی نُورَ الصِّدْقِ وَ دِینِی نُورَ الْبَصَائِرِ مِنْ عِنْدِکَ وَ بَصَرِی نُورَ الضِّیَاءِ وَ سَمْعِی نُورَ الْحِکْمَةِ وَ مَوَدَّتِی نُورَ الْمُوَالاةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ علیهم السلام حَتَّی أَلْقَاکَ وَ قَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِکَ وَ مِیثَاقِکَ فَتُغَشِّیَنِی رَحْمَتَکَ [رَحْمَتُکَ] یَا وَلِیُّ یَا حَمِیدُ﴾

خدایا! از تو می خواهم که صلوات و رحمت خود را بر محمد صلی الله علیه و آله آن پیامبر رحمت و کلمه نورت، ارزانی داری، و در این راستا و با واسطه فیض بودن او، قلبم را از نور یقین مملوّ کنی و سینه ام را به نور ایمان و فکرم را به نور نیّات، وتصمیمم را با نور علم و قوّتم را با نور عمل و زبانم را با نور صدق و دینم را با نور بصیرت که در نزد تو است، و دیده ام را با نور روشنگر و گوشم را با نور حکمت و ارادتم را با نور دوستی به محمّد و آل او علیهم السلام پُر کنی، تا از آن هایی باشم که هنگام ملاقات با تو به عهد و میثاقی که با تو بسته ام، وفا کرده باشم و در نتیجه در آن حالت ناب ابدی، سراسر وجودم از رحمت تو پوشیده گردد، ای شایسته ترین سرپرست!

می گویند؛ وقتی حضرت زکریا علیه السلام با حضرت مریم علیها السلام ملاقات کرد و در کنار او میوه های بهشتی دید، ناگهان متوجه

ص: 78

قاعده ای شد که خدایا! این اندازه کرمت گسترده است که برای دختری تنها در این گوشه، میوه های بهشتی می فرستادی، چرا من هم بیش از آنچه به من لطف کرده ای از تو نخواهم و چرا آرزوهای بلند خود را با تو در میان نگذارم و لذا تقاضای فرزندی چون حضرت یحیی علیه السلام را نمود.(1)

از اوّل دعا تا این جا چشم دل باز کردی و به خوبی های بهترین خوبان نظر نمودی و متوجه شدی چه غوغایی است زندگی با خوبان عالم و به آن ها اظهار داشتی که سراسر وجودم هماهنگ با شما و در اختیار شما است و از خدا خواستی در این ادعا موفقت بدارد، حالا یک مرتبه مانند حضرت زکریا علیه السلام قلب را به سوی خدا انداختی، و هر آنچه خواستنی است و بلندترین آرزویی است که یک انسان می تواند داشته باشد را از خدا خواستی، چون یک نظر به وجود مقدس ائمه معصومین علیهم السلام انداختی و یک نظر به رحمت واسعه خدا که تمایل این همه فیض دادن را به بندگانش دارد و گفتی: «اللَّهُمَّ... أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ...» خدایا! بیا و قلبم را سراسر از نور یقین لبریز کن، و بقیه آنچه در این فراز بر زبان آوردی را گفتی، تا آن جا که امیدوار شدی بگویی: «حَتَّی

ص: 79

أَلْقَاکَ وَ قَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِکَ وَ مِیثَاقِکَ...» خدایا! تا آن جا مرا جلو ببر که در موقع ملاقات با خودت توانسته باشم به همه آنچه باید به آن وفا کنم، وفا کرده باشم. آری؛

بر

گوش ما نهاده دهان او به دمدمه

تا

جان ما بگیرد، یک باره بوی دوست

حال که ذوات مقدس معصومین علیهم السلام را به نمایش گذاشتی و از جمال آن ها بوی تو به مشام خورد، پس در رساندن ما به یقین و علم و صدق و بصیرت و وفای به عهد با خودت دریغ مکن، که ما سخت امیدواریم، چرا که اگر می خواستی ندهی، نشانمان هم نمی دادی تا با طلب آن رفع گرسنگی کنیم. گفت:

من

کریمم، نان نمایم بنده را

تا

بگریاند طمع آن زنده را

هر

کراماتی که می جویی به جان

او

نمودت تا طمع کردی در آن

حال ما طمع به دست آوردن زیباترین ارتباط با تو را نموده ایم، آن ارتباطی که در امامان علیهم السلام به ما نشان دادی.

الْقَائِمِ بِقِسْطِکَ وَ الثَّائِرِ بِأَمْرِکَ وَلِیِّ الْمُؤْمِنِینَ وَ بَوَارِ الْکَافِرِینَ وَ مُجَلِّی الظُّلْمَةِ وَ مُنِیرِ الْحَقِّ وَ النَّاطِقِ بِالْحِکْمَةِ وَ الصِّدْقِ وَ کَلِمَتِکَ التَّامَّةِ فِی أَرْضِکَ الْمُرْتَقِبِ الْخَائِفِ وَ الْوَلِیِّ النَّاصِحِ سَفِینَةِ النَّجَاةِ وَ عَلَمِ الْهُدَی وَ نُورِ أَبْصَارِ الْوَرَی وَ خَیْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَ ارْتَدَی وَ مُجَلِّی الْعَمَی [الْغَمَّاءِ] الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا وَ قِسْطا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْما وَ جَوْرا إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ﴾

ای خدا! درود و رحمت فراوانت را بر حجت خود [مُحَمَّد] عجل الله تعالی فرجه ارزانی دار - آن امام غایبی که هم اسم با رسول خدا صلی الله علیه و آله است- هم او که حجّت تو در زمین و خلیفه تو در شهرها و دعوت کننده به سوی راه تو است، هم او که قیام کننده به قسط بوده و به فرمانت انقلاب خواهد کرد، یاور و سرپرست و دوست مؤمنان، و ویران کننده کافران، و روشنی بخش ظلمت و روشنگر حق، و نمایاننده حکمت و درستی است، هم او که عامل ظهور سنّت و کلمه تو در زمین است، هم او که سخت مواظب تجاوزکاران بوده و لذا از این جهت خائف و نگران است، آن سرور و سرپرست خیرخواه،

ص: 81

آن سفینه نجات و پرچم هدایت و نور چشم خلائق و بهترین کسی که پیراهن و رداء - امامت- را به بر کرد، زداینده کوری و گمراهی، آن کسی که زمین را از عدل و قسط پر می کند، در حالی که ظلم و بیداد سراسر آن را گرفته، که تو در سرازیر کردن صلوات و رحمت بر او قادر و توانایی، چون بر هر چیزی قادر و توانایی! یافتن امام علیه السلام و توجه به اوصاف او کار بزرگی است که انسان نباید از آن غافل باشد. گفت:

بر

عاشقان فریضه بود جستجوی دوست

بر

روی و سر چو سیل، دَوان تا به جوی دوست

خودْ

اوست جمله طالب و ما همچو سایه ها

ای

گفتگوی ما همگی گفت وگوی دوست

گاهی

به جوی دوست چو آب روان خوشیم

گاهی چوآب،حبس شدیم

در سبوی دوست(1)

حضرت را با کلماتی که در این فراز آمده وصف می کنی تا مشخص کنی انتظار آن حضرت را در سینه داری و چشم از وجود مبارک او برنداشته ای، به انتظار کسی هستی که کلمه تامّه الهی در زمین است، حق را می نمایاند و ناطق به حکمت است، و هرگز بنا نداری دل از او برکنی و آن را به جای دیگر اندازی.

ص: 82

امام زمان علیه السلام بندگی محض است، مشخص می شود جهت و مقصد جان هر انسانی وجود مقدس امام زمان علیه السلام است، در همین رابطه مولوی در دیوان شمس تبریزی می گوید:

چون

جان جان، وی آمد، از وی گریز نیست

من

در جهان ندیدم یک جان عدوی دوست

پس عنایت بفرمایید امام ما چقدر به ما نزدیک است، او همان فطرت مجسم و متعین است و لذا در عمق جان ما جای دارد. نزدیکی آن حضرت به جان ما، مثل نزدیکی لباس به تن ما نیست، نزدیکی خاصی است، مثل نزدیکی خدا به انسان که می فرماید از رگِ گردن به انسان نزدیک تر است. یکی ممکن است بگوید: اگر خدا به ما نزدیک است، چرا مثلاً وقتی گناه می کنیم، از ما دور می شود؟ آن نزدیکی که خدا به انسان دارد، نزدیکی وجودی است و در رابطه با حضور و وجود خداوند است و آن دوری که ما در اثر گناه نسبت به خدا پیدا می کنیم، دوری و فاصله ای است که به انتخاب ما مربوط است. خدا از نظر وجودی، به کافر و مؤمن از خودشان به خودشان نزدیک تر است، و لذا فرمود: «نَحْنُ اَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِید»(1) یعنی؛ ما به او از رگ گردن نزدیکتریم، چون رگ

ص: 84

گردن از جان ما دور است و خدا با جان من با من ارتباط دارد، ارتباط من با تنم، ارتباط دوگانه است، چون به یک اعتبار، یک تن داریم و یک مَن، این ها دوتا است، آن یگانگی با خدا و امام علیه السلام یگانگی خاص است، حضور آن ها در عمق جان من و شما است. وقتی شما کاری الهی انجام می دهید، چه کسی احساس آرامش می کند جز خودتان؟ از طرفی آن کار الهی، ریشه در بندگی شما دارد، بندگی محض هم که امام زمان علیه السلام هستند، پس آنچنان نیست که امام علیه السلام از شما دور باشد. مهم این است که امامتان را از این منظر نگاه کنید، ان شاء الله امامتان را می بینید. به گفته مولوی:

بر

گوش ما نهاده دهان او به دمدمه

تا

جان ما بگیرد، یکباره بوی دوست(1)

حضرت بنا دارند اگر ما گوش به ندای قدسی شان بدهیم، ما را از خودی و خودیت بگیرند و سراسر منوّر به نور بندگی خدا کنند. این دیگر در حدّ من و شما است که چقدر همت کنیم و نزدیکی امام علیه السلام را در جان خود احساس کنیم، آن نزدیکی که نزدیک تر از تن ما به ما است. پس اولاً؛ امام علیه السلام به ما نزدیک است، ثانیاً: مقصد جان است. ما باید به آن وجود قدسی نظر کنیم و دل در گرو او داشته باشیم و این دعاهای

ص: 85

عزیزِ از جان عزیزتر که در رابطه با امام زمان علیه السلام می خوانیم، برای همین است، می خواهیم جهت جانمان به طرف آن حضرت بیفتد، و از بقیه چیز ها روی دل را به سوی او برگردانیم و نگذاریم این نوع نگاه در ما از دست برود. اگر رسیدیم به این که امام، جانِ جان ما و تمام مقصد ما است، معلوم است که همه حجاب هایی که بین ما و اوست برطرف می شود، إن شاء الله.

با

دوست ما نشسته که ای دوست، دوست کو؟

کو

کو همی زنیم ز مستی، به کوی دوست

تصویرهای

ناخوش و اندیشة رکیک

از

طبعِ سست باشد و این نیست سوی دوست

خاموش

باش تا صفت خویش خود کند

کو

های های سردِتو، کو های وهوی دوست(1)

وقتی حجاب ها به همان طریقی که عرض شد کنار رفت و تمام مقصدِ جان ما امام زمانمان شد، دیگر ما باید خاموش شویم تا او خودش خود را بر قلب ما بنمایاند «خاموش باش تا صفت خویش خود کند!»

ص: 86

﴿اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی وَلِیِّکَ وَ ابْنِ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیرا﴾

خدایا! سلام و صلواتت را بر او که ولیّ تو و فرزند اولیاء تو است ارزانی دار، فرزند آنانی که اطاعتشان را بر همه خلق واجب نمودی و رعایت حقّشان را الزامی نمودی و هرگونه آلودگی را از ساحت قدسی شان زدودی تا پاک و مصون از خطا، موجب هدایت بندگان گردند.

خدایا! حال که ما را با چنین خانواده ای راهنمایی کردی، پس زمینه حضور هر چه بیشتر آن ها را فراهم نما، پس؛

﴿اللَّهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِینِکَ وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِیَاءَکَ وَ أَوْلِیَاءَهُ وَ شِیعَتَهُ وَ أَنْصَارَهُ وَ اجْعَلْنَا مِنْهُمُ﴾

در این فراز می خواهیم با خدا درباره امام زمان علیه السلام صحبت کنیم، تقاضا می کنیم:

خدایا! او را یاری کن و از طریق او دینت را یاری نما. با حضور هر چه بیشتر او و با ظهور او، دوستان خودت و او را و شیعیان و یارانش را یاری فرما و ما را نیز در زمرة آنان قرار ده.

ص: 87

خدایا! خودت می دانی که وقتی ظلمت به اوج خود برسد و ظلماتِ آخر الزمان همه عقل ها را برباید، دوستان تو و شیعیان تو به تنهایی کاری از پیش نمی برند، یک نصرت و یاری نهایی نیاز است که از طریق آرمانی ترین انسان بتوانند ظلمات چند لایة آخرالزمان را پاره کنند.

ظهور امام علیه السلام دوای درد بشریت است، مقصد جان همه آن ها است، قبله روح همة انسان ها است، خدایا! او را حفظ کن تا برنامه ها و نقشه های انسان های ستمگر مانع ظهور او نگردد. خدایا! هر خطری که ممکن است به او برسد و مانع تحقق برنامه های آن حضرت شود، خودت دفع کن، چون دیگر بشریت طاقت ندارد تلاش های آن حضرت به سرنوشتی دچار شود که زحمات علی علیه السلام دچار شد.

دعاها و تقاضاهای ما برای همین است که دیگر آن موانع مرتفع شود و زیباترین ظهور محقق گردد. قصة ظهور او، قصة ظهوری شود که دیگر جمال ماه منوّر او را هیچ ابری نپوشاند و در آن شرایط ما فریاد بزنیم:

اوماهِ

بی خسوف است،خورشید بی کسوف است

او

خَمرِ بی خمار است، او سود بی زیان است

آن

شهریار اعظم، بزمی نهاد خرّم

شمع

وشراب وشاهد، امروزرایگان است(1)

اقْصِمْ بِهِ جَبَابِرَةَ الْکُفْرِ وَ اقْتُلْ بِهِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِینَ وَ جَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ حَیْثُ کَانُوا مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلا وَ أَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَتْبَاعِهِ وَ شِیعَتِهِ﴾

خدایا! به نور حضرت، عدالت را ظاهر فرما، تا هیچ کس از زمینه های تعالی محروم نگردد و با نصر و پیروزی خودت او را پیروز گردان، و یارانش را یاری و مخالفانش را خوار کن، کمر آن هایی که می خواهند کمر برنامه های نورانی آن حضرت را بشکنند، و کمر گردنکشان و کفّار را بشکن، به نور و به قدرت و عظمت آن حضرت، همه کفّار و منافقین و جمیع منکران را در هر کجای زمین که هستند، چه در دریا - در ناوهای جنگی- و چه در خشکی، به قتل برسان، به نور و همّت آن حضرت، زمین را سراسر از عدل لبریز کن و به نور آن حضرت، دین پیامبرت صلی الله علیه و آله را به کامل ترین شکل بنمایان و مرا نیز در زمره یاران و پشتیبانان و تابعان و شیعیان آن حضرت قرار بده!

این نان و آب چرخ، چو سیلی است بی وفا

من ماهی ام، نهنگم و عُمانم آرزوست

ص: 90

جانم

ملول گشت زفرعون و ظلم او

آن

نور روی موسیِ عمرانم آرزوست

هر

چند مفلسم، نپذیرم عقیق خُرد

کان

عقیق نادر ارزانم آرزوست

گوشم شنید

قصة ایمان و مست شد

کوقسمِ چشم،

صورت ایمانم آروزست(1)

ما را سر آن نیست تا راضی باشیم در ظلمت ظالمان به سر بریم و چشم و دل خود را به زندگی کردن در کنار حاکمیت حضرت بقیة الله اعظم منصرف کنیم، این است که در فراز بالا از خدا می خواهیم:

منگر

اندر ما، مکن در ما نظر

اندر

اکرام و صفای خود نگر

خدایا! کرامت خاصی مرحمت فرما و اگر ما شایسته ظهور آن حضرت نیستیم، تو شایسته ای که با رحمت خاص خود، سبب ظهور آن حضرت گردی، ما این تقاضاها را رها نمی کنیم تا اوّلاً؛ تو به حق خودِ این دعاها، دعاهای ما را مستجاب گردانی، ثانیاً؛ این ها وسیله ای شود که با لطف و کرم خود، امام را و برنامه های او را حفظ بفرمایی تا آن نصرت نهایی محقق شود.

ص: 91

این تقاضا چندین نتیجه دارد؛ اولاً: قلبمان متوجه حفظ امام علیه السلام است و در حدّ توان خود را آماده می کنیم که در کنار آن خطرات، آن طور که باید جانفشانی کنیم، و به تعبیر دیگر؛ مصداق کسانی باشیم که در وصفشان می فرماید: «اللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ اَعْوانِه وَ الذّابِّینَ عَنْه»(1) از آن هایی که یاور اویند و پیرو او و از آن هم مهم تر، ذوب در اویند، ثانیاً: شاید از این تأکیدهایی که در دعا می شود جهت حفاظت جان آن حضرت از طرف خداوند، بتوان این نکته را فهمید، ملّتی که نگران موفقیت امامش نیست، خدا آن ملّت را مفتخر به ظهور امام نخواهد کرد، لذا شما از خدا درخواست و التماس می کنید که خدایا! این امام را برای ما حفظ کن و تمام ابعاد شخصیتی او را هم حفظ بفرما تا بتواند برنامه هایش را عملی کند. در واقع یک نوع توجه روح و قلب است به امام و نقش جهانی او و احساس مسئولیت نسبت به برنامه های آن حضرت، تا ما صرفاً ناظری بی تفاوت نباشیم، و نتیجه اش این می شود که ما بتوانیم ارتباط قلبی مان را از این طریق با آن حضرت در همه ابعاد محکم کنیم و عرض کنیم:

ماهِ

کنعانیِ من، مسند مصر آن تو شد

ص: 92

وقت آن است که بِدْرود کنی زندان را

و در انتها تقاضا می کنی:

﴿وَ أَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام مَا یَأْمُلُونَ وَ فِی عَدُوِّهِمْ مَا یَحْذَرُونَ إِلَهَ الْحَقِّ آمِینَ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین﴾

خدایا! به من نشان بده در مورد آل محمد علیهم السلام آنچه آن ها در پی آن هستند و در مورد دشمنان آن ها نیز نشانم بده آنچه را که آن ها از آن فرار می کنند، ای معبود حق! مستجاب کن چنین تقاضایی را، ای صاحب جلال و بزرگی! ای ارحم الراحمین!

قاعدة مهمّ الهی را با چشم خود ببینی که دشمنان اهل البیت، یعنی کافران واقعی، چگونه با چیزی روبه رو می شوند که با تمام تلاش می خواستند با آن روبه رو نشوند. خداوند در مورد فرعون و هامان و لشگریانش می فرماید: « وَنُرِی فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا کَانُوا یَحْذَرُونَ»(1) یعنی؛ و نمایاندیم بر فرعون و هامان و لشگریانش آنچه را که از آن فرار می کردند. فرعونیان این همه اطفال را کشتند تا موسی علیه السلامبه دنیا نیاید و حاکمیت آن ها را نابود نکند، ولی خداوند درست آن ها را با چیزی روبه رو کرد که از آن فرار می کردند و این سنّت خداست و چه زیبا سنّتی!

حالا تقاضا می کنی: نه در محدوده کار حضرت موسی علیه السلام، بلکه به وسعت حاکمیت جهانی حضرت مهدی علیه السلام چشم ما را به چنین سنّت زیبایی روشن بفرما، تا با چشم خود ببینیم این همه تلاش کردند تا حاکمیت امام معصوم علیهم السلام در صحنة تاریخ ظاهر نشود، حالا دشمنانشان درست با چیزی روبه رو می شوند که از آن فرار می کردند.

ثالثاً؛ تقاضای تحقق تمدن اسلامی، تقاضای ساده ای نیست که فکر کنیم شاهد و نمونه ای در گذشته تاریخ می توانیم برای

ص: 94

آن در نظر بگیریم. در بحث «شیعه و تمدن زایی»(1) تلاش شده است حتی الامکان تصور ضعیفی از فضای آن تمدن ترسیم شود. در نظر بگیرید میدان دار نظام آموزشی و سیاسی و اقتصادی جامعه امامی باشد که واسطة فیض بین ارض و سماء است، در آن شرایط حالتِ حضوری و قلبی، سراسر زندگی را فرا می گیرد، وَلایت و محبت و وِلایت و حاکمیت، متّحداً در یک نفر محقق می شود، و لذا ظاهر و باطن انسان در اطاعت انسانی قرار می گیرد که متذکر جان و فطرت و اصل اصیل انسان ها است و وِلایت و حاکمیت او انعکاس حکم محبوب حقیقی، یعنی خداست. در چنین شرایطی باطن انسان از طریق سینه مولای معصوم به نور هدایت حضرت ربّ منوّر می گردد و حقیقتِ سنّتِ «اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّوُرِ»؛(2) صورت اجتماعی به خود می گیرد، همه چیز در آن تمدن، انعکاس عالم ملکوت است و ظهور نِیِسْتانی است که انسان را از آن جا بریده اند و هزار و چهارصد سال است نگذاشته اند آن تمدنی که شرایط اُنس با عالم قدس است، ظهور یابد. حالا در فراز آخر چنین چیزی را تقاضا می کنی و

ص: 95

می گویی: «وَ أَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ مَا یَأْمُلُونَ» به من نشان بده آنچه را آل محمد در پی تحقق آن بودند، بعونک و رحمتک یا الرّحم الرّاحمین.

چنانچه ملاحظه فرمودید؛ سلام بر حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه در هر کدام از زیارات، با کوهی از معارف و سلوک همراه است و باید با تأمل به آن ها پرداخت، اجازه دهید با طرح مقدمة زیارت آن حضرت در روز جمعه نظر شما را به آن جلب، و اصل آن را به فرصت دیگر موکول می کنیم.

انسان ها بتوانند از منظر توجه به وجود مقدس آن حضرت با اسرار الهی آشنا شوند و هم خود را در زیر نظر مبارک آن حضرت احساس کنند و زیر نظر آن حضرت خود را بپرورانند. چرا که بنا به فرمایش آیت الله الهی قمشه ای:

تا

نگشاید حجاب آن مهِ مَکّی نقاب

بر

رُخ ما عاشقان، کس نگشاید دری(1)

اگر خواستی دری بر قلبت گشوده شود، ابتدا باید حجت خدا در زمین که چشم الهی در بین خلق است، بر تو نظر کند و لذا سلام بر او می کنی تا او با لبیک خود حجاب بین ما و خود را برطرف نماید.

شویم که حیّ و حاضر و زنده و قابل ارتباط است، بعد هم این طور با ایشان که در این سلام مطرح است حرف بزنیم و نظر کنیم به جنبه الهی آن حضرت که موجب هدایت هر طالب هدایتی می شود، بگوییم:

ای

جانِ جانِ جانان، از ما سلام برخوان

رحم

آر برضعیفان، عشقِ تو بی امان است

این کار را نکنیم، چه کار کنیم؟ آیا بهترین راه توجه به حقیقت نورانی امام همین نیست که او مظهر هدایت الهی است؟ او مقصد هستی است، مقصد جان انسان ها است. پس باید دل را متوجه او کرد، آن هم توجهی خاص که در این سلام مطرح است.

خواستم توجه عزیزان را به انواع زوایایی که باید به وجود مقدس حضرت انداخت، جلب کنم، وگرنه خود این سلام، معارفِ عالیه ای در نهان خود دارد که باید در فرصت دیگر و به توفیق الهی به آن بپردازیم، همان طور که علاوه بر این دعا، دعای ندبه توجه خاص به وجود مقدس حضرت می اندازد. دعای ندبه یک دائرة المعارف از معارف شیعه است.

معارف شیعه خیلی عمیق است. ائمه ما علیهم السلام می فرمایند: معارف ما مثل قرآن هفتصد بطن دارد، بحث امام زمان علیه السلام از آن معارف عمیق نهفته در مکتب شیعه است و نباید انتظار

ص: 98

داشت با مباحث سطحی بتوان به آن دست یافت. خدا به من و شما توفیق دهد که از طریق دعای عزیز ندبه؛ یکی مبانی دقیق و عمیق تشیع را به قلبمان برسانیم و از جهت دیگر علاقه و توجه خود را به مقام عظمای امام زمان علیه السلام آن طور که باید و شاید اظهار داریم.

مورد بحث بوده است، پس باید کاری کرد که شب پانزده شعبان از دست نرود.

همان طور که نزول قرآن، شب قدر و روز قدر را مبارک می کند، نزول ثقل دیگر از ثقلین یعنی قرآن ناطق، در شب پانزده شعبان، شب و روز نیمة شعبان را مبارک می گرداند و آن شب بستر فوران غفران الهی می گردد. چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «یَغْفِرُاللهُ لَیْلَةَ النِّصفِ مِنَ الشَّعبان مِنْ خَلْقِهِ بِقَدْرِ شَعْر مِغْرِی بنی کلب»(1) یعنی؛ خداوند در شب نیمة شعبان به اندازة موی بزهای بنی کلب بندگانش را می بخشد. پس آن شب، شبِ تلاش برای قرب به خدا است. چون شبی است که خداوند قسم یاد کرده است، هیچ سائلی را محروم نگرداند. شب تعیین سرنوشت ها است، « ... فِیهَا یَکْتُبُ آجال وَ فیها تَقْسِمُ الْاَرْزاق ... وَ یُنَزِّلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ مَلائِکَةَ اِلَی السَّماءِ الدُّنْیا وَ اِلَی الْاَرْضِ بِمَکَّة».(2)

کمیل می گوید: به اتفاق جمعی در مسجد بصره خدمت علی علیه السلام نشسته بودیم. شخصی پرسید: منظور آیه «فیها یُفْرق

ص: 100

کلّ امرٍ حکیم»(1) که در آن شب، هر امر حکیمی گشایش می یابد، چه شبی است؟ حضرت فرمودند: شب نیمة شعبان، قسم به کسی که جان علی در دست اوست، کسی نیست مگر این که آنچه تا آخر سال از خیر و شرّ بر او جاری می شود در این شب رقم می خورد. بنده ای نیست که آن را زنده نگهدارد و دعای خضر را در آن بخواند، مگر آن که به اجابت می رسد.

کمیل می گوید: سپس من به خانة حضرت رفتم و تقاضای آموختن دعای خضر را کردم. فرمود: بنشین، وقتی این دعا را حفظ کردی، در هر شب جمعه، یا یک بار در ماه، یا سالی یک بار، یا در عمرت یک بار بخوان که از جانب خدا یاری خواهی شد و خدا رزقت را خواهد رساند و مشمول مغفرت او خواهی شد.(2)

خدا إن شاءالله کمیل را رحمت کند که، علت ورود این دعا از طریق حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به ما شد. پس اولاً؛ ارزش شب نیمه شعبان از زمان امیرالمؤمنین علیه السلام هم مورد بحث بوده است و باید آن شب را تجلیل کرد. و بعد هم چنانچه ملاحظه می کنید، می فرماید این شب شبی است که

ص: 101

خصوصیات خاص خود را دارد. ثانیاً؛ با تولد وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه نورٌ علی نور شده و با نظر به مقام قدسی حضرت امام زمان عجل الله تعالی فرجه زمینة ارتباط با خدا شدیدتر گشته است و عملاً می توان از برکات شب پانزده شعبان استفادة بیشتری کرد.

نکتة دیگری در رابطه با اعمال شب پانزدهم شعبان در مفاتیح هست و آن زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلام است. اگر دقت بفرمایید عموماً یکی از اعمال شب های قدر زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلاماست، تا در بهترین زمان ها و در بهترین شرایط ارتباط با خدا -که آن کنار حرم حضرت اباعبدالله علیه السلام بودن است- واقع شویم و یا به عشق حضور در حرم مطهر آن حضرت، در هر جا که هستیم، آن زیارت را بخوانیم. در رابطه با زیارت آن حضرت در این شب، دو روایت خیلی عجیب ذکر شده است؛ یک روایت می فرماید: هر که می خواهد با او، روح صدوبیست وچهارهزار پیامبر مصافحه کند، حضرت اباعبدالله علیه السلام را زیارت کند، در واقع این شب آن قدر ظرفیت دارد که اگر کسی حضرت اباعبدالله علیه السلام را زیارت کند، روحش آماده می شود تا با روح صدوبیست و چهارهزار پیامبر تماس داشته باشد.

و در روایت دیگری هست که زیارت آن حضرت، موجب آمرزش گناهان می شود، و در واقع این دو روایت هماهنگی

ص: 102

دارند، چون وقتی گناهان انسان آمرزیده شد و به روح اهل عصمت نزدیک شد، آماده تماس با پیامبران خدا خواهد گشت.

اعمال دیگری هم از طریق ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده که مرحوم شیخ عباس قمی«رحمة الله علیه» در مفاتیح جمع آوری کرده است، در حدّ امکان از انجام آن خود را محروم نکنید.

علامه طباطبایی«رحمة الله علیه»): «ظهور انفرادی، زمینة ظهور اجتماعی است، وگرنه اگر امّت آماده نباشند و او بیاید، همان بلایی سرشان خواهد آمد که بر سر یازده معصوم دیگر آمد.»(1) پس ملاحظه می فرمایید که آن حضرت منتظر آمادگی ما هستند، منتظر این که دل ها و دست های ما آماده پذیرش و دفاع از آن حضرت شود.

چرا الآن امام زمان عجل الله تعالی فرجه به طور معین ومشخص ظاهر نیستند؟ برای این که ما این دعاها را با تمام وجود قبول نکرده ایم که جزء مرام و زندگی ما شود. خطرهایی که امام علیه السلام را تهدید می کند، همان خطرهایی است که پیامبر صلی الله علیه و آله را تهدید کرد، اگر پیامبر صلی الله علیه و آله در جنگ اُحد کشته شده بودند، چه می شد؟ به آن حضرت ضرر نمی خورد، ولی مسئولیت ایشان ناقص می ماند و لذا با نهایت تلاش، خودشان را حفظ کردند و دو زره روی هم پوشیدند و بر عمامه شان کلاه خود گذاشتند، و بالأخره ماندند و ماندند تا این دین ادامه پیدا کرد و کامل شد. خود حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله در حفظ خود تلاش می کردند، و اگر امام زمان علیه السلام را در همان ابتدا شهید کرده بودند، الآن بشر چه کار می کرد؟ پس همت من و شما را می طلبد تا آماده دفاع از امام

ص: 104

زمانمان باشیم و از خدا بخواهیم کمک کند تا إن شاء الله آن نتایج کامل را به دست آوریم. در واقع با این دعاها به خدا می گوییم هم خود خداوند کمک کند در حفظ آن حضرت و در تحقق برنامه های او، و هم به ما آمادگی آن کارها را بدهد. اگر ما بخواهیم خدا کسی را حفظ کند دعا می کنیم، در این دعا به خدا عرض می کنیم که هم خودمان آماده ایم از آن حضرت دفاع کنیم و هم از تو می خواهیم که ماوراء توان ناقص ما، خودت آن حضرت را حفظ کن. به یک اعتبار هم در این دعاها ما نظر به جانِ جانمان انداخته ایم تا با خدا صحبت کنیم، که خدایا ما ایستاده ایم تا از امام زمانمان دفاع کنیم؛ یکی از راه های دفاع هم همین است که از خدا بخواهیم که کمک کند که امام زمان علیه السلام حفظ شود. مگر شما، امام خمینی«رحمة الله علیه» بنیان گذار انقلاب را دعا نمی کردید، تا امام«رحمة الله علیه» توانست راه را به اینجا برساند؟ پس دعا برای امام زمان علیه السلام کردن، زمینه می شود تا خداوند تدریجاً فیض خود را به مردم برساند و مردم آمادة پذیرش فیض نهایی ظهور شوند و بتوانند امام را درست بپذیرند.

«والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته»

ص: 105

ص: 106