در این کتاب بر این نکته تأکید شده که جوانان مظهر نوآوری و شکوفایی می باشند و برای قرار دادن ایشان در این مسیر، باید از آیات قرآن، روایات، سیرۀ رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام استمداد طلبید.

این کتاب در سه بخش نوشته شده است:

بخش1) ویژگی های جوانان با استفاده از احادیث، امثال، اشعار

بخش2) سفارشاتی به جونان و آنها که در زندگی جوانان نقش دارند.

بخش3) معرفی صد شخصیت موفق که در جوانی دارای نوآوری و ابتکار بوده اند.

کل کتاب در 208 صفحه به مناسبت سال نوآوری و شکوفایی (سال 1387) تدوین شده است.

ص :2

ص :3

سال 1387 شمسی از سوی رهبر فرزانۀ انقلاب اسلامی، به نام سال نوآوری و شکوفایی نام گذاری گردید، از این رو مؤسسّۀ امام هادی علیه السلام بر آن شد تا در تبیین بخشی از این موضوع تلاشی را آغاز نموده و نتیجۀ آن را به جامعه عرضه کند؛ چنان که در سال های گذشته نیز به مناسبت نام هر سال اثری مناسب ارائه نمود.

روشن است در مسیر نوآوری و شکوفایی بیشترین نقش از آنِ جوانان است؛ زیرا شخصیّت جوان مظهر شکوفایی و فکر او نیز به اقتضای طبیعت جوانی مهیّا برای نوآوری است، که در صورت قرار گرفتن در مسیری شایسته، تحقّقِ نوآوری و شکوفایی را به راحتی می توان در او مشاهده نمود.

بامطالعه در سیرۀ رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می بینیم آن حضرت از جوانان در کارهای مهم و خطیر استفاده می کردند بگونه ای که مورد اعتراض مشایخ

ص:5

و سالخوردگان قرار می گرفتند ولی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در موضع خود باقی مانده و تحت تأثیر آن سخنان قرار نمی گرفتند.

بطور مثال آن حضرت قبل از حرکت به مدینه، جوانی به نام مُصْعَب بن عُمَیر را برای ارشاد مردم مدینه و ایجاد هماهنگی و اتحاد و زمینه سازی برای پذیرش و نشر اسلام به آن شهر فرستادند و او نیز در آن امر خطیر موفق شد، همچنین پس از فتح مکه عَتّاب بن اسید ، جوان بیست و یک ساله را به عنوان والی مکه در آن شهر گماردند، و برای جهاد با لشگر رُم، و اُسامة بن زید را که جوانی هجده ساله بود به فرماندهی سپاهی گماردند که رؤسای قبائل و بزرگان عرب در آن بودند.

از این رو مؤسسه بر آن شد تا برای آمادگی روحی و روانی جوانان و پذیرش مسئولیت های مهم و مورد نیاز کشور، ویژگی های برجسته جوانی را به خود جوانان و اطرافیان ایشان معرفی کرده و نمونه هایی از الگوهای کامیاب را نشان دهد.

این نوشتار در سه بخش زیر تقدیم می گردد:

در بخش اوّل سعی شده با استفاده از آیات نورانی قرآن کریم، احادیث، مثالها، پندها و اندرزها، اشعار

ص:6

و... ، به بررسی ویژگی های جوانان پرداخته شود.

در بخش دوم در قالب سفارشاتی به اطرافیان جوان و نیز حرف هایی خودمانی با جوانان عزیز، برخی لوازم و زمینه های رسیدن به شکوفایی و نوآوری این نسل، مورد بررسی قرار گرفته است.

و در بخش سوّم صد شخصیّت موفّق معرفی شده، که در ایّام جوانی به نوعی دارای نوآوری، ابتکار و افتخار بوده اند.

از همکارانمان در مؤسسه و همچنین کمیتۀ حمایت از فعّالیّت های مؤسسّات فرهنگی و هنری که در این کتاب ما را یاری کرده اند تشکّر می شود.

امید است این پژوهش اندک، رضایت خاطر حضرت بقیة اللّٰه الاعظم امام زمان - عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف - را فراهم آورده و در پرورش فکری و روحی جوانان عزیز این مرز و بوم، نقشی مؤثّر ایفا نماید.

قم - مؤسّسۀ امام هادی علیه السلام زمستان 1387.

ص:7

مقام معظم رهبری مدظلالعالی

باید شعار نوآوری و شکوفایی را همچنان باجدیت پیگیری کنیم تا به فضل الهی نه نقطه ای که شایسته ملت ایران است برسیم (1)

ص:8

عاید همه خواهد شد و همه - و بیش از همه، خود آن کسانی که این تکلیف را به بهترین وجهی انجام داده اند - از آن سود خواهند برد.

من برای این سال دو چیز را انتظار می برم؛ یکی این که در همۀ بخش هایی که گفتیم باید نوآوری بوجود بیاید ؛ مسئولان دولتی در روش های اقتصادی، در روش های سیاسی و دیپلماسی، در پیشبرد کشور به سمت علم و تحقیق، در گسترش فرهنگ مطلوب در میان کشور، در ارائۀ خدمات به همۀ قشرها بخصوص قشرهای محروم و مظلوم، در آبادانی کشور، آحاد مردم در دانشگاه ها، در بنگاه های اقتصادی، در دستگاه های گوناگون اجتماعی و خدماتی، هر کدامی نیاز دارند در کار خود و در عرصۀ فعّالیّت خود نوآوری کنند؛ این نقطۀ اولی است که مورد انتظار ماست. در این سال باید نوآوری فضای کشور را فرا بگیرد و همه خود را موظّف بدانند که کارهای نو و ابتکاری را - در سایۀ مدیریت صحیح و تدبیر درست - در فعّالیّت کشور وارد کنند.

انتظار دوم این است که فعّالیّت هایی که در سال های گذشته انجام گرفته است ، کارهایی که دولت کرده است، سرمایه گذاری های بزرگی که مسئولان گوناگون و آحاد

ص:10

مردم در بخش های مختلف - چه سرمایه گذاری مادّی، چه سرمایه گذاری معنوی - انجام داده اند، این ها به شکوفایی برسد و مردم نتایج آن را در زندگی خود حس کنند .

برخی از کارها امروز آغاز می شود، لکن به زودی نتیجۀ خود را نشان نمی دهد؛ کارهایی که در سال های اخیر انجام گرفته است و همچنین بسیاری از کارهایی که در طول سال های گذشته انجام گرفته است، باید نتایج خود را به تدریج به مردم نشان بدهد و کام مردم را شیرین کند؛ باید آنچه را که کاشته ایم، شکوفا بشود و به مردم ثمر بدهد.

لذا من امسال را «سال نوآوری و شکوفایی» می نامم

و انتظار دارم که ان شاء اللّٰه هم در زمینۀ نوآوری و هم در زمینۀ شکوفایی، ملّت ما شاهد نتایج شیرینی باشند و سال را ان شاء اللّٰه به بهترین وجهی، با عزّت، با موفقیّت، با کامیابی و شادابی و با توان بیشتر به پایان ببرند». (1)

ص:11

ص:12

ص:14

شناخت ویژگی ها و قابلیّت های جوانان، هم برای استفادۀ خود آن ها در راه تعالی و هم برای اطرافیان در برخوردها و انتظارها ضروری است.

ویژگی های دوران جوانی بر دو گونه اند:

الف) ویژگی های مثبت، سازنده و با برکت در انسان مانند: کار و تلاش، استقلال، عزّت نفس، ارادۀ قوی، کسب علم و حکمت، حق پذیری، پاکدلی، ابتکار و نوآوری و... .

ب) ویژگی های منفی و مخرّب مانند: خود دوستی و مال دوستیِ مفرط، طمع، حسد، بی توجّهی به حقوق دیگران، خشم، تبعیّت از شهوات، بخل، پرخوری، پرخوابی، پرحرفی، بی غیرتی، خیال پردازی و... .

در این بخش چند نمونه از مهمترین ویژگی های ایّام جوانی ، با استفاده از تعالیم ائمه اطهار علیهم السلام و نیز روان شناسان و اساتید فن مرور خواهد شد.

ص:15

شده اند که روح جوان، خوبی ها را زودتر می پذیرد، و به صفات انسانی سریع تر تمایل پیدا می نماید. (1)

برخوردارند. زیباترین تمثیل برای به تصویر کشیدن این حالتِ جوانان، در کلام حضرت علی علیه السلام تجلّی نموده که زمینۀ وجودی جوان را همچون زمینی بکر و آماده، معرّفی می نمایند:

«دل جوان مانند زمینِ آماده ایست که از هر سبزه و گیاه خالی باشد، هر بذری که در آن افشانده شود می پذیرد و در آغوش خود به خوبی می پرورد». (1)

سنین کم در مقابل بت پرستیِ قوم خود قیام نمود. قرآن کریم از زبان بت پرستان چنین می فرماید: «قالُوا سَمِعْنا فَتًی یَذْکُرُهُمْ یُقالُ لَهُ إِبْراهِیمُ »

گفتند: شنیده ایم جوانی که به او ابراهیم گفته می شود از آن ها (بتها) به بدی یاد کرده است.

باید دانست جوانان عاشقِ اثبات شخصیّت خود هستند و به هر کاری که باعث شهرت و خودنمایی آنان گردد یا نشانۀ نیرومندی و قدرتشان باشد، رغبت بسیار دارند. پس چه بهتر است که این خودنمایی و اظهار وجود در مسیر پاکدامنی و کمال او قرار گیرد. زیرا کسی که برای خود شخصیّت قائل است، تمایلات پست حیوانی و شهوات، در پیش روی او خوار و ذلیل می باشد. (1)

می توان گفت ابتکار و نوآوری به نوعی مترادف هستند.

ابتکار و نوآوری نیرویی است گران بها که خداوند در مسیر تکامل انسان به همه، خصوصاً جوانان عطا فرموده و انسان را به استفاده از این قوّه راهنمایی نموده است.

برخی این موهبت الهی را غنیمت شمرده و تمام قوای فکری و جسمی خود را در جهت بهرۀ کامل از این موهبت بسیج می نمایند. برخی هم به این هدیۀ خداوندی توجّهی ندارند.

اما در مجموع می توان گفت که علاقه به انجام کارهای نو و افکار جدید یکی از تمایلات و ویژگی های مثبتی است که در همۀ جوانان (به جز موارد اندک) به طور طبیعی وجود دارد.

جوانان پیگیر مطالب تازه و سبک های نوین روزگار خود می باشند. با کمال دقّت به سخنان جدید گوش فرا می دارند و پیرامون مطالب نو با علاقۀ فراوان گفتگو می کنند، همچنین مایلند در زندگی برنامه های جدیدی را برای خود انتخاب کنند و روشهایی را غیر از روش دیگران برگزینند. (1)

ص:20

به این نکته توجه شود که در نظر گرفتن نیروهای مثبت و به کارگیری آن ها برای رسیدن به کمالات علمی و معنوی، کار پسندیده ای است که مرز آن از خود برتر بینی جداست.

دین اسلام، اولین و مهمترین نشانۀ قدرت و برتری هر فرد را در پیکار با غرائز و پیروزی بر تمایلات نفسانی خود می داند. به عبارت کوتاه تر، از نظر اسلام قهرمان کسی است که با ارادۀ آهنین بر نفس خود غلبه کند و حاکم بر تمایلات غریزی خویش گردد. از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل است که فرمودند:

«من أعجب بحُسن حالته، قَصَّر عن حُسن حیلته»

«هر که از نیکویی حالت خود دچار خودپسندی و غرور شود از چاره اندیشی درست در کار خود فروماند». (1)

ب: تقلید از روی آگاهی و خرد

تقلید بدون دلیل و کورکورانه، شایستۀ مقام انسانی نیست. اما تقلید خردورزانه و از روی منطق، باعث پیشرفت، کمال و در واقع اسوه قرار دادن نیکان و تلاشگران است.

از این رو بجاست تا جوانان میهن اسلامی ایران، برای رسیدن به اوج کمال در عرصه های علمی، معنوی، فرهنگی، ورزشی و... ، همواره از اندیشمندان علمی و اخلاقی، مخترعین و مبتکرین بزرگ و ورزشکاران قهرمانی که روحیۀ گذشت، مردانگی و پهلوانی در آنان عیان است، الگو گیرند و تلاش آن ها را برای رسیدن به مدارج عالی، مدّ نظر قرار دهند.

گریزانند و از مشورت با بزرگترها امتناع دارند و اینجا هنر بزرگترهاست که با شخصیّت دادن، دوستی و تبادل فکر با جوان ها، نظر آن ها را برای استفاده از تجربه، خیرخواهی و مشورت جلب کنند.

امام خمینی رحمه الله در جملاتی کوتاه اطرافیان جوان را مورد خطاب قرار داده و پیرامون شیوۀ صحیح برخورد با آن ها چنین می فرماید:

«... امروز که بسیاری از جوانان و اندیشمندان در فضای آزاد کشور اسلامی مان احساس می کنند که می توانند اندیشه های خود را با موضوعات و مسائل مختلف اسلامی بیان دارند، با روی گشاده و آغوش باز حرف های آنان را بشنوند و اگر بیراهه می روند با بیانی آکنده از محبّت و دوستی، راه راست اسلامی را نشان آن ها دهید و... به جای پرخاش و کنار زدن آن ها، با پدری و الفت با آنان برخورد کنید». (1)

لازم به ذکر است احترام و تکریم اطرافیان نباید جوانان را مغرور نموده و چنین تصوّر کنند که اکنون بالغ شده و به تنهایی خیر و شرّ خود را می فهمند و نیازی به راهنمایی مربّیان و کارشناسان و حتّی والدین خود

ص:24

ندارند. این گونه تفکّر، شیوه ای نابجا و ناقص است.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در حدیثی مشورت نمودن و استفاده از نظرات صاحب نظران را از ویژگی های انسان عاقل دانسته و چنین می فرمایند:

«شایستۀ مرد عاقل آن است که نظر خردمندان را بر اندیشۀ خود بیفزاید و دانش خویش را به علم دانشمندان پیوند دهد». (1)

حالت دفاعی به خود نگیرید: این کار به معنی از دست دادن بعضی از نصایحِ مفید است که ممکن است در پیشرفت و کمال شما مؤثّر باشد.

افرادی را که نصایح آن ها برای شما واقعاً مفید بوده است، از دست ندهید: بهتر است گروهی از افراد مورد اعتماد خود تشکیل دهید و در مواردی که نیاز به تصمیم گیری برای اجرای کاری دارید از آن ها راهنمایی بخواهید.

از دیگران به خاطر نصایحی که در اختیار شما قرار داده اند تشکّر کنید: حتّی اگر نصایح آن ها را اجرا نمی کنید باز هم از آن ها قدردانی کنید.

پندهای گوناگون را پذیرا باشید، به محض روبه رو شدن با نصیحتی که مطابق میل شماست، از پذیرش سایر نصایح دست نکشید، ببینید آیا راه های دیگری برای روبه رو شدن با موقعیّت خاص شما وجود دارد؟ آنگاه انتخاب کنید.

خود را در معرض نصایح قرار دهید:

نصحیت های خوب، نصیحت کسانی می شود که خود را در معرض نصایح قرار می دهند و خود را مخفی نمی کنند.

ص:26

فراموش نکنید که این شما هستید که تصمیم می گیرید از کدام نصحیت استفاده کنید و کدام یک را بکار نبندید.

مشتاقانه در پی نصایح باشید: زمانی که در پی نصیحت باشید، نسبتاً بیشتر خود را ملزم می دانید که آن را بپذیرید و یا حداقل به دقّت آن را بررسی کنید.

راهنمائی ها را به عنوان منبع فرصت غنیمت شمارید، گاهی یک نصیحت عاقلانه سرنوشت انسان را تغییر می دهد.

موانع طبیعی و دینی اساساً غیر ممکن می باشد و در محدودۀ آزادی های عقلی و قانونی قرار نمی گیرد؛ لذا در تمام جهان، حکومت ها و مکتب ها، حدّی برای آزادی معیّن نموده اند، و هیچ مکتب و دولتی، آزادیِ بی حدّ و مرز را امضاء نکرده است.

ثروت عرب را به من بدهند، به اندازۀ چیره شدن بر نفس خود خوشحال نمی شوم». (1)

***

ای شهان کُشتیم ما خصم برون ماند خصمی زو بتر در اندرون

سهل شیری دان که صف ها بشکند شیر آن است آن که خود را بشکند (2)

ص:29

ص:30

ص:32

دورۀ جوانی، دوره ای طلایی و بلکه فراطلایی است، چرا که این دوره، فصل شکوفایی استعدادها و اوج توانمندی هاست.

شناخت اهمیّت این فصل زندگی و آشنایی با روحیّات خاص جوانان، بکارگیری ادبیّات گفتگو با آنان و خلاصه بررسی تهدیدها، آفات و آسیب ها، از یک سو برای والدین، مربّیان تربیتی و متولّیان فرهنگ و ادب جامعه مهم و ضروری است و از سوی دیگر برای خود جوانان؛ زیرا این برهه از عمر، بهترین فرصت برای خودشناسی و بهره برداری از سرمایۀ عظیم و خدادادی جوانی است.

این بخش به بیان آموزه هایی در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای جوان در دو فصل می پردازد.

فصل اوّل: سفارشاتی به اطرافیان جوان

فصل دوّم: حرف های خودمانی با جوانان

ص:33

ص:34

تأکید قرار گرفته است، این است که پدران و مادران گاه عادات و رسوم زمانۀ خود و نوع تربیت خاص خویش را اجباراً به فرزندان خویش تحمیل نموده و در پی اجرای همان شیوه های خاص تربیتی زمان خود برای فرزندانشان می باشند، در حالی که بسیاری از روش ها و منش ها با گذشت ایّام، امکان تغییر دارد.

آداب و رسوم اجتماعیِ هر مقطعِ زمانی، به منزلۀ برنامۀ عملی و خطّ مشی زندگی مردم آن زمان است.

هر فردی با به کار بستن آن برنامه می تواند به شایستگی با مردم بیامیزد و خویشتن را با مقتضیات زمان خود منطبق سازد. پدران و مادرانِ دانا موظّفند در تعامل با فرزندان خویش، متوجّه مقتضیات زمان بوده و آنان را با شرایط محیط تربیت نمایند. در این باره پیشوای نخست ما امام علی علیه السلام والدین را مخاطب قرار داده و فرموده اند:

لا تَقْسِرُوا اوْلادَکُمْ عَلی آدابِکُمْ فَإِنَّهُمْ مَخْلُوقُونَ لِزَمانٍ غَیْرَ زَمانِکُمْ. (1)

«آداب و رسوم زمان خودتان را با زور و فشار به فرزندان خویش تحمیل نکنید زیرا آنان برای زمانی

ص:36

غیر از زمان شما آفریده شده اند».

برای آن که سخن امیرالمؤمنین علیه السلام مورد سوء تفسیر و تعبیر افراد مغرض یا نادان قرار نگیرد و باعث گمراهی نشود لازم است این نکته خاطرنشان گردد که این سفارش تربیتی همان طور که در متن حدیث آمده تنها ناظر به «آداب» یعنی رسوم معمولی اجتماعی است وگرنه سنن ثابت انسانی و مقرّرات قطعی اسلامی که پایه و اساس خوشبختی بشر است، تغییرناپذیر بوده و همواره باید ثابت و پایدار بماند. (1)

می فرمود؛ در منبرها، سخنرانی ها و جلسات، آنان را مورد پشتیبانی و حمایت صریح خویش قرار می داد و بدین وسیله آنان را در مقامات عالی اداری مستقر می کرد.

داستان زیر به روشنی گویای همین مطلب خواهد بود:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در روزهای آخر حیات مبارک خویش، مسلمین را برای جنگ با کشور نیرومند روم بسیج نمود. روزی برای دیدن سپاه، به خارج شهر مدینه آمد و ملاحظه فرمود که تمام بزرگان مسلمین مهیّای سفرند. از چهره های شناخته شدۀ مهاجر و انصار کسی نبود که در این غزوه داوطلب نشده باشد. ابوبکر، عمر، سعد بن ابی وقاص، سعید بن زید، ابوعبیده و قتادة بن نعمان در میان آن ها بودند. (1)

بدون تردید فرماندهی چنین سپاه عظیمی فوق العاده مهم و قابل ملاحظه بود و حتماً باید لایق ترین افسران از طرف پیشوای اسلام برای آن مقام خطیر برگزیده می شد.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اسامة بن زید را که در آن روز هجده سال بیشتر نداشت طلبید و پرچم فرماندهی را با دست خود برای او بست و امارت لشکر را به وی محوّل فرمود.

ص:38

این انتصاب غیر منتظره، بسیاری از افسران ارشد را دچار بُهت و تحیّر نمود، و عمل پیامبر را با تعجّب، توأم با نگرانی تلقّی کردند... . رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از شنیدن سخنان طعن آمیز بعضی از افسران، به سختی خشمگین شد، به منبر رفت و چنین فرمود:

«چند سال قبل نیز که زید بن حارثه پدر اسامه را به فرماندهی لشکر تعیین کردم، زبان به طعن و ملامت گشودید.

به خداوند بزرگ قسم یاد می کنم که دیروز زید بن حارثه برای امارت لشکر شایسته بود و امروز نیز فرزندش اسامه شایستگی دارد، باید همۀ شما از وی اطاعت نمایید». (1)

این موضوع در جهان اگر نگوییم بی نظیر است، قطعاً باید گفت کم نظیر است. به رغم این که دنیای متمدّن امروز به شدّت از نسل جوان حمایت می کند، و نیز با آن که ممالک پیشرفته کوشش دارند بسیاری از کارهای مهمّ حکومتی را به جوانان محوّل نمایند، ولی تصوّر نمی شود زمامداران هیچ یک از کشورهای اروپایی یا آمریکایی حاضر باشند که جوان هجده

ص:39

ساله ای را به فرماندهی بزرگترین سپاه مملکت که برای جنگ با کشورِ نیرومندی مجهّز شده است بگمارند.

ناگفته نماند که شرط اساسی برگزیدن جوانان، صلاحیّت و شایستگی آنان بوده و این مطلب از خلال سخنان آن حضرت به خوبی استفاده می شود. جوانانی که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آنان را انتخاب فرموده و به کارهای اساسی مملکت گمارد، از نظر عقل، فکر، هوش، ایمان، علم، اخلاق، تدبیر، و خلاصه کلیّۀ جهات لازم، شایستگی و لیاقت داشتند، به همین جهت شکایت سالخوردگان از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ، تنها از جهت جوانی آنان بوده و هرگز کسی به آن حضرت معترض نبوده که برگزیدگان شما نالایق و از جهت عقل، فراست، ایمان، اخلاق، یا سایر جهات معنوی شایستگی ندارند. (1)

در این امر فرزندانشان را یاری نمایند.

در آئین مقدّس اسلام، پدران موظّفند که فرزندان جوان خود را در انتخاب شغل کمک کرده و آنان را به کار شایسته و مناسبی وادارند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خطاب به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ، سه وظیفۀ پدر در برابر فرزند را چنین بیان می فرمایند:

یا عَلیُّ حَقُّ الوَلَدِ عَلیٰ والِدِه ان یُحسِنَ اسمَهُ وَاَدَبَهُ وَیَضَعَهُ مَوضِعاً صالحاً. (1)

«حقّ فرزند به پدرش این است که برای وی نام خوب انتخاب کند، در ادب و تربیتش بکوشد و او را به کار شایسته ای بگمارد».

شغل باید متناسب با روحیه و جسم باشد تا انسان از آن خسته و ملول نگردد؛ باید دانست شغل فقط در پشت میزنشستن نیست، بلکه کارهای مفید و آبرومندی هست که با اشتغال به آن می توان از بیکاری و رکود رها شد و به خود و جامعه بهره رساند.

است. جوان پس از آن که در خود توانایی عهده دار شدن مسؤلیّت زندگی و نیاز به روابط زناشویی را احساس نمود، لازم است ازدواج کند و با این کار خداپسند و فطری، دین و دنیای خود را حفظ نماید. در این موقعیّت اگر دیده شد که از سوی اطرافیان توجّهی به این امر مهم و مقدّس (یعنی ازدواج) نمی شود بر جوان لازم است این نکته را به آنان گوشزد کرده و از آن ها آماده نمودن مقدّمات ازدواج آسان (1) را طلب نماید که در غیر این صورت در معرض آماج آفت ها و انحرافاتی قرار می گیرد که به برخی از آن ها اشاره می گردد:

همنشینی با دوستان منحرف

ضعف تدریجی ایمان

انحراف جنسی از طریق عکس ها، فیلم ها و...

نارسایی های ذهنی

عدم کسب موفقیّت های تحصیلی و درسی

آمد و شد در محیط گناه و آلوده

چشم چرانی و هوسرانی

بی نظمی و بی برنامگی

ص:42

صرف نمودن اوقات فراغت به بطالت

و... .

پس لازم است پیش از آن که جوان با چنین معضلاتی روبه رو گردد، دلسوزانی چون والدین او را در این امر یاری نمایند.

از امام جعفر صادق علیه السلام نقل است که فرمود:

«خداوند در قیامت به چهار کس نظر لطف کند:

- کسی که چون طرف معاملۀ خویش را پشیمان دید به فسخ معامله موافقت نماید

- کسی که به داد گرفتاری برسد

- کسی که برده ای را آزاد سازد

- کسی که امکانات ازدواج مرد بی زن و زن بی شوهری را فراهم نماید.» (1)

نیز از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که:

«هر کسی که در امر ازدواج دو مسلمان وساطت نماید تا این که آن دو را به هم رساند خداوند، هزار زن از حور العین به وی تزویج کند که هر یک از آن ها در معدنی از دُر و یاقوت ساکن باشند». (2)

ص:43

ص:44

به فرزندش گفت:

«پسرم! دنیا (نسبت به آخرت) کم و اندک است و عمر تو در دنیا کمی از کم است و همانا از این عمر ناچیزِ کم، کمی باقیمانده است». (1)

فرصت گران بهای جوانی مانند سایر فرصت های زندگی، کوتاه و زودگذر است، چند سالی بیشتر نمی پاید که شعله های فروزان ایّام شیرین و پر نشاط جوانی، رفته رفته به خمودی می گراید. خوشبخت جوانانی که از این فرصت کوتاه، بهره های فراوان گیرند و بَدا به حال آنان که ایّام جوانی را با غفلت و هوسرانی می گذرانند و این فرصت عظیم را به رایگان از کف می دهند و سپس در اندوه گذشتۀ بی حاصل، اشک حسرت و ندامت می بارند. (2)امام خمینی رحمه الله در نامه ای به فرزندش حاج سیّد احمد خمینی، اهمیّت ایّام جوانی را خاطرنشان کرده و چنین بیان نموده اند:

«عزیزم! از جوانی به اندازه ای که باقی است استفاده کن که در پیری همه چیز از دستت می رود،

ص:46

حتّی توجّه به آخرت و خدای تعالی.

از مکاید بزرگ شیطان و نفس امّاره آن است که جوانان را وعدۀ صلاح و اصلاح در زمان پیری می دهد، تا جوانی با غفلت از دست برود. به پیران وعدۀ طول عمر می دهد و تا لحظۀ آخر با وعده های پوچ، انسان را از ذکر خدا و اخلاص برای او باز می دارد تا مرگ برسد... پس در جوانی که قدرت بیشتری داری به مجاهدت برخیز». (1)

توفیق او را تمنّا کنند.

کسانی که امروزشان بدتر از دیروز باشد؛ محروم از رحمت حقّ واقع می شوند. (1)

از شیخ صفی الدین اردبیلی پرسیدند:

پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است که من روزی هفتاد بار استغفار می کنم. چرا؟ پیغمبر که گناه نمی کرد.

شیخ در جواب گفت: «پیامبر با مجاهدت، ذکر و تلاش عظیم معنوی خود، هر روز مرحله ای از مراحل قرب به خدا را طی می کرد. پیغمبر هم متوقّف نیست...

(او) هر روز یک مرحلۀ نو می گشود و هر روز از حضور در مرحلۀ قبلی که دوری بود نسبت به امروز از خدا آمرزش می طلبید». (2)

اخروی انسان را تضمین می نماید.

امیر مؤمنان علی علیه السلام در تقسیمی زیبا از عقل چنین فرموده اند:

«عقل بر دو نوع است، یکی عقلی که به طور طبیعی و بر اساس سنت آفرینش، نصیب بشر می شود و دیگری عقلی که از راه شنیدن سخنان دیگران و فراگرفتن از این و آن، به دست می آید». (1)

بنابراین رشد عقل نیز بر دو گونه است: یکی رشد طبیعی که از دوران کودکی و همزمان با تکامل طبیعی بدن به طور خودکار آغاز می گردد و تا وصول به رشد نهایی خود، پیوسته نموّ می کند... . و دیگری رشد اکتسابی که با ایجاد شرایط مساعد تعلیم و تربیت می تواند از دوران کودکی آغاز و سالیان دراز پس از طیّ آخرین مراحل رشد طبیعی نیز ادامه یابد.

در ایّام جوانی، احساسات که بزرگترین قوّۀ محرّکۀ آدمیان است، در کمال قدرت است و عقل مآل اندیش که راهنمای خیرخواه احساسات است در حال ضعف و ناتوانی؛ به همین جهت جوانان موقعی که در حال عادی

ص:49

هستند، پاره ای از رفتارشان حساب نشده و زمانی که برافروخته و غیر عادی هستند با طغیان احساسات، تصمیم های ناروا می گیرند.

از این رو بر جوانان لازم است احساسات خود را با راهنمایی های عقل و خِرَد کنترل نموده و دچار هویٰ و هوس های شیطانی و احساسات باطل نگردند. به فرمودۀ امیرالمؤمنین علیه السلام چه بسیارند عقل هایی که اسیر و بردۀ هویٰ و هوس ها می باشند و خواهش های شیطانیِ نفس به آن ها حکومت می کند. (1)

تمامی علوم و فنون جاری است.

از دیگر موارد تصریح شده در کلمات بزرگان این است که انباشتن علم و دانش به تنهایی مفید نیست، آنچه فضیلت دارد توأم بودن علم با، عمل است.

امام علی بن ابی طالب علیه السلام در این مورد چنین می فرمایند:

عَقَلُوا الدّینَ عَقْلَ وِعایَةٍ وَرِعایَةٍ، لا عَقْلَ سَماعٍ وَرِوایَةٍ، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ کَثیرٌ وَرُعاتَهُ قَلیلٌ. (1)

«اینان (2) حقایق علمی اسلام را با تدبّر فهمیدند و بدان عمل نمودند، نه آن که فقط به شنیدن علوم اسلامی قناعت کنند و سپس محفوظات خویش را برای دگران نقل نمایند، همانا گویندگان مطالب علمی بسیارند و کسانی که حقایق علمی را به درستی درک کرده و به کار بندند کم و معدودند».

علم و عمل مانند دو بال پرنده می باشد که باید با هم حرکت کند تا پرواز و ترقّی حاصل شود. لذا لازم است از این دو بال و وسیله برای رسیدن به

ص:51

کمال، با هم استفاده کنیم.

ما که اندر طلب از خانه برون تاخته ایم علم را جان بدمیدیم و عمل ساخته ایم (1)

زیاد ورزش برای جوانان، زیاده روی در این زمینه مانند هر کار دیگری ناپسند و مضرّ است.

بلی در مواردی که ورزش کردن شغل انسان باشد مانند این که جوانی مربی فلان رشتۀ ورزشی است و یا این که با تمرینات شبانه روزی می خواهد خود را مهیّای مسابقات کشوری یا بین المللی نماید، در این صورت لازم است تا جای ممکن از خود مایه گذاشته و با پیروزی خود بر افتخارات میهن اسلامی مان بیافزاید.

عقل حکم می کند تا می تواند از تجربیات دیگران استفاده نماید و راه آزموده را دوباره نیازماید.

مرد خرمند هنرپیشه را عمر دو بایست در این روزگار

تا به یکی تجربه آموختن وز دگری تجربه بردن بکار (1)

امیر مؤمنان علی علیه السلام فرموده است:

آن کس که گفتار حکیمانۀ خردمندان را نشنود و از دانش دانشمندان کسب فیض ننماید رفته رفته عقلش می میرد. (2)

بدبخت و زیانکار کسی است که از سرمایه های عقل و تجربه سودی نبرد و از ذخائری که به وی عطا شده است بهره ای برنگیرد. (3)

آن کس که اعمال خود را بر پایۀ محکم تجربیّات استوار می نماید از سقوط و تباهی به سلامت خواهد بود. (4)

ص:54

تجربه های زندگی، دانش مفید و ثمربخشی است. (1)

غیر مربوط نظیر شرح زندگی ستاره های سینما، فوتبال و غیره صرف می کنند، بعید است که در رشتۀ تحصیلی خود توفیقی به دست آورده، پیروزی درخشانی نصیبشان گردد. (1) این افراد روزی بر فرصت از دست رفتۀ خود افسوس می خورند ولی بی ثمر است.

در این مورد چه زیباست کلام مولای متّقیان که فرمود:

«کسی که خویشتن را به کارهای غیر ضروری سرگرم کند با این عمل، کارهای ضروری خود را ضایع و تباه نموده است». (2)

واقعاً حیف نیست انسان عمر خود را - که با هیچ شیء گران قیمتی نمی توان آن را مقایسه نمود - ، به انجام کارهایی مشغول سازد یا مطالب و مسائلی را فرا گیرد که نه در ایّام جوانی، بلکه در بزرگسالی خود نیز از آن بهره ای نمی بَرَد.

در نتیجه باید گفت: بهترین مطالبی که شایسته است جوانان یاد گیرند چیزهایی است که در بزرگسالی مورد

ص:56

نیازشان باشد و بتوانند در زندگی اجتماعی از آموخته های دوران جوانی خود استفاده نمایند. (1)

اختصار ذکر می گردد: (1) شست و شو با آب سرد حرارت بدن را فرو می نشاند، غذا را هضم کرده و تب را می برد.

ماساژ نمودن، لباس پاکیزه پوشیدن، عطر استعمال نمودن و حمّام کردن در سلامتی بدن کاملاً مؤثّر است.

سبک بودن لباس و صبح زود از خواب بیدار شدن، مایۀ طول عمر است.

خوردن عسل در ناشتا بسیار تأکید شده است.

در پاکیزه و خوشبو بودن و پابرهنه راه نرفتن نیز احادیث زیادی رسیده است.

خانه را جاروب نمایید. ظروف را شسته و زباله را در خانه نگه مدارید.

تار عنکبوت را از خانه بزدائید.

در حدیث آمده که هنگام صرف غذا، آن را با میل و اشتها بخورید.

همواره شکم را از پر شدن نگاه دارید.

امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند:

ص:58

از پرخوری بپرهیزید که پرخور به انواع بیماری ها دچار می گردد و خوابهایی را که می بیند همه فاسد است. (1) هیچ گاه از مسواک زدن به دندان ها و تمییز نمودن آن ها غافل نشوید. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم برخی فوائد مسواک زدن را چنین بیان فرموده اند:

- دهان را پاکیزه می کند.

- خدای را خوشنود می سازد.

- دندان ها را سفید می کند.

- اشتها را زیاد می نماید.

- لثه را محکم می کند.

- ملائکه در کنار چنین کسی حضور می یابند.

- دو رکعت نماز با مسواک نزد خداوند بهتر از هفتاد رکعت است که بدون مسواک زدن باشد. (2)

«فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ» (1).

ای پیامبر! وقایع و تاریخ پیشینیان را برای مردم بازگو، به این امید که شاید نیروی تفکّرشان به کار افتد و نیک و بدهای زندگی خویش را از خلال آن وقایع تاریخی تشخیص دهند.

جوانان عزیز! برای آن که نیروی فکرتان تقویت شود و تدریجاً به رشد اکتسابی عقل برسید، برای آن که نیک و بدهای زندگی را بشناسید و از شئون مختلف حیات اجتماعی بشر آگاه گردید، برای آن که بتوانید از فرصت جوانی بهتر بهره برداری کنید و با فکرِ ساخته و مجهّز، زندگی اجتماعی را آغاز نمائید، باید تاریخ بخوانید و برای فهم نکات آن، دقّت و مطالعه نمائید. زیرا تاریخ وسعت، عُمق و پرمایگی تجارب را در پی دارد و شخص را با گذشته های دور بشریّت مرتبط می سازد، از این رو ارزش عظیم تربیتی دارد.

چیست تاریخ ای ز خود بیگانه ای داستانی قصّه ای افسانه ای؟

این تو را از خویشتن آگه کند آشنای کار و مرد ره کند (2)

ص:60

پس لازم است انسان از سعادت و شقاوت اقوام پیشین در مراحل مختلف زندگی، درس عبرت گرفته و از تجزیه و تحلیل وقایع پیشینیان تجربه آموزد و نیز زندگی خود را بر اساس یک برنامۀ صحیح و حساب شده استوار نماید.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام ، سیّدِ جوانان اهل بهشت، امام حسن مجتبی علیه السلام را مخاطب قرار داده و ضمن نصایحی به ایشان، اهمیّت، حقیقت، طریقۀ آموزش و بهره برداری از تاریخ را در ضمن عبارات کوتاهی چنین بیان می فرمایند:

«ای فرزند عزیز! گرچه عمر من همزمان با عمر گذشتگان نبوده است ولی در کارهای آنان نظر افکنده ام، در تاریخشان با دقّت فکر کرده و در آثارشان سیر نموده ام تا جایی که از کثرت اطّلاع مانند یکی از آنان به حساب آمدم، اخباری را که از گذشتگان دریافت داشته ام به قدری مرا به وضع آنان آگاه کرده که گویی خود شخصاً با اوّلین تا آخرین آن ها زندگی کرده ام و جریان امورشان را از نزدیک دیده ام، بر اثر تعمّق در تاریخ آنان، روشنی و تیرگی کارشان را شناختم و سود و زیان اعمالشان را تشخیص دادم،

ص:61

سپس مجموع اطّلاعات تاریخی خود را غربال کردم آنچه که مفید و آموزنده بود در اختیار تو گذاردم و تنها مطالب زیبا و دلپذیر وقایع را برای تو برگزیدم و ذهنت را از قضایای مجهول و بی فایده که اثر علمی و عملی ندارد برکنار نگاه داشتم».

از مطالب گذشته چند نکته روشن می گردد:

باید از تاریخ ملل و امم گذشته به خوبی آگاه شد.

با تجزیه و تحلیل تاریخ، علل وقایع را شناخته و نیک را از بد تشخیص داد.

قسمت های آموزندۀ تاریخ را باید برای نوجوانان تدریس کرد.

نباید با ضبط مطالب بی اثر و غیر مفیدِ تاریخ، حافظه را خسته کرد.

وقت، عامل اساسیِ موفقیّت هاست. در وقتتان صرفه جویی کنید و آن را عاقلانه سرمایه گذاری و روی آن برنامه ریزی کنید.

همیشه باید از خود بپرسید کجا و چگونه می توان با صرف کمترین وقت، حداکثر بازدهی را داشته باشم؟

همیشه خاطرتان باشد دلیل شکست اکثر طرح ها، بد بودن آن ها یا اجرای غلطشان نمی باشد، بلکه نامناسب بودن زمان اجرای آن ها در عدم موفقیّتشان مؤثّر است.

اختصاص دادن وقت ناکافی برای انجام کاری، به اندازۀ تخصیص وقت زیاد برای آن مضرّ می باشد. (1)

موجبات تعالی و تکامل خویش را فراهم آورند.

در جوانی پاک بودن شیوۀ پیغمبری است ور نه هر گبری (1) به پیری می شود پرهیزکار

تشخیص صفات رذیله است. مشکلی که در این راه وجود دارد این است که بعضی از خُلقیات پسندیده و ناپسند به قدری با هم مشابهند که با مختصر غفلت ممکن است خُلق خوب آدمی به رفتاری بد مبدّل گردد.

آدمی اندر جهانِ خیر و شر کم شناسد نفع خود را از ضرر

کس نداند زشت و خوب کار چیست جادۀ هموار و ناهموار چیست (1)

پیشوای یازدهم حضرت امام حسن عسکری علیه السلام چند نمونه از رفتارهای خوب و بد را بدین گونه از هم جدا می سازند:

«جود و سخا اندازه ای دارد که اگر از آن تجاوز شود اسراف می شود؛ احتیاط و محکم کاری اندازه ای دارد که اگر از حدّش فزونتر شد نتیجه اش ترس خواهد بود؛ صرفه جویی و اعتدال در صرف مال اندازه ای دارد که اگر از آن بیشتر شود بُخل است و همچنین شجاعت و دلیری مقداری دارد که اگر از حدّش بگذرد تهوّر و بی باکی خواهد بود». (2)

ص:66

پس برای آن که جوانان در فراگرفتن اخلاق حمیده به خطا نرفته، دچار سیّئات اخلاقی نشوند، لازم است همواره از آموزه های دینی استفاده کنند و با راهنمائی مربیان شایسته، در راه پرورش خُلقیات خویش قدم بردارند. (1)

پی دارد که جبران آن، گاه امکان ناپذیر است. تباه شدن جوانی، کج خُلقی، زیان های اقتصادی، افسردگی و عقب ماندن از رشد و تکامل، تنها بخشی از عواقب تنبلی است. گذشته از این خداوند نیز بین بندگان ضعیف و تنبل با افراد توانمند و پرکار تفاوت قائل است.

حدیثی از امام محمّد باقر علیه السلام گویای همین مطلب است. ایشان فرمودند:

«حضرت موسی علیه السلام در پیشگاه الهی عرض کرد:

پروردگارا! کدام یک از بندگانت نزد تو بیشتر مورد بغض و بدبینی است؟ فرمود: آن که شب ها چون مرداری در بستر خفته و روزها را به بطالت و تنبلی می گذراند». (1)

تربیت ناپسند خانوادگی و محیط فاسد اجتماعی، دارای رفتاری منفی و غیر اخلاقی گردیده، مأیوس نباشد و تصوّر نکند که برای همیشه شکست خورده، بلکه او می تواند با اراده ای جدّی و تصمیمی قاطع، خویشتن را اصلاح و شخصیّت شایسته ای را احراز نماید.

چنین انسانی از نظر دینی و علمی موظّف است با عادات فاسد خویش مبارزه کرده و خُلقیات ناپسندی را که مایۀ محرومیتش شده از صفحۀ خاطر بزداید و با فراگرفتن صفات پسندیده، موجبات کامیابی و موفقیّت خویش را فراهم آورد. از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند:

اِقْصِرْ نَفْسَکَ عَمّا یَضُرُّها مِنْ قَبْلِ أَنْ تُفارِقَکَ وَاسْعَ فی فَکاکِها کَما تَسْعیٰ فی طَلَبِ مَعیشَتِکَ فَإِنَّ نَفْسَکَ رَهینَةٌ بِعَمَلِکَ. (1)

«نفس خود را از آنچه برایش مضرّ است باز دار قبل از آن که از تو جدا شود و در آزادی جانت کوشش کن همانطور که در طلب روزیَت کوشش می کنی زیرا که جانت در گرو اعمال تو است و جز با کوشش تو آزاد نخواهد شد». (2)

ص:69

گر به خود محکم شوی سیل بلاانگیز چیست مثل گوهر در دل دریا نشستن می توان (1)

اما اگر کسی احتیاط بی جا پیشه کرد و در اقدام به کارهای بزرگ تردید و دودلی به خرج داد، همیشه کوچک خواهد ماند.

بنابراین با امید به خدا برای رسیدن به هدف های بلند کوشش کنیم و وسوسه های شیطان را به دل راه ندهیم.

همانطور که وی از نتایج کار دیگران استفاده می کند دیگران نیز از نتیجۀ کار او بهره مند گردند.

امیرالمؤمنین علیه السلام در این مورد چنین می فرمایند:

«اگر تن دادن به شغل مایۀ زحمت و تعب است، بیکاری دائم نیز باعث نادرستی و فساد است». (1)

فرومایگانی که از قبول مسئولیّت و انجام کار، شانه خالی می کنند و مانند حشرات از محصول زحمت دیگران ارتزاق می کنند، مورد نکوهش دین و منفور جوامع بشری هستند (2) و سرانجام، بیکاری و تن پروری آنان را به راه فساد اخلاق و تباهی سوق می دهد.

خداوند بشر را با نیروی عقل و استعداد نامحدود آفریده و از وی خواسته است تا با کار و کوشش و با سعی و عمل، ذخائر نهفتۀ زمین را بیرون آورد، غذا و لباس و سایر لوازم معیشت خود را تهیه نماید، با آسایش خاطر زیست کند و شکرگزار او باشد. (3)

ص:72

امامان معصوم ما علاوه بر آن که خودشان کار می کردند، در کمال صراحت پیروان خود را نیز به کار و کوششِ مشروع، ترغیب و تشویق می نمودند. (1)آنان ارزش مجاهدت انسان در راه تأمین معاش خانوادۀ خود را در ردیف فداکاری سربازان اسلام به حساب آورده اند. (2) مثلاً از حضرت امام رضا علیه السلام

ص:73

نقل است که فرموده اند:

«آن کس که برای تأمین معاش عائلۀ خود فعّالیّت می کند و از پی روزی می رود، اجرش از مجاهد راه خدا بزرگ تر است». (1)

همچنین پیشوایان ما عملاً افراد زحمت کش و کارگر را مورد مهر و مهربانی خود قرار می دادند و برعکس با بیکاران با تلخی و سردی برخورد می نمودند.

داستان کوتاه زیر نمونه ای از اظهار محبّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به فعّالان عرصۀ کار و خدمت است.

«انس بن مالک روایت کرده است موقعی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از جنگ تبوک مراجعت می فرمود سعد انصاری به استقبال ایشان آمد، حضرت با او مصافحه کرد و دست سعد را زبر و خشن دید. فرمود:

چه صدمه ای و آسیبی به دستت رسیده است؟ عرض کرد: یا رسول اللّٰه من با طناب و بیل کار می کنم و درآمدم را خرج معاش خانواده ام می نمایم. رسول

ص:74

خدا صلی الله علیه و آله و سلم دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش به آن تماس پیدا نمی کند». (1)

ناگفته نماند که سفارش اولیاء گرامی اسلام به کار و تلاش، تنها ناظر به شغل های مشروع و کارهای مفیدی است که خیر و صلاح جامعه در آن ها است. وگرنه کارهایی که به جسم و جان مردم آسیب می رساند و منافی با شرافت و عزّت نفس است هرگز نمی تواند باعث افتخار و سربلندی گردد. (2)

«همۀ شما کار کنید و کوشش نمایید ولی متوجّه باشید که هر کس برای کاری که آفریده شده لایق تر است و آن را به سهولت و آسانی انجام می دهد». (1)

عدّه ای هستند که در انتخاب شغل یا رشتۀ تحصیلی دچار تخیّلات موهوم می شوند و بدون توجّه به استعداد طبیعی خویش، تنها به اتّکاء شوق و علاقه ای که در خود احساس می کنند در رشته ای وارد می شوند که مناسب با روحیّات آنان نیست در نتیجه قسمتی از عمر عزیز و نیروی خود را به رایگان از کف می دهند.

اینان اگر زود به خود آیند و مسیر غلطی را که برگزیده اند ترک گویند و به کار یا رشته ای که شایستگی دارند وارد شوند ممکن است به آسانی زیان اشتباه خود را جبران نمایند و سرانجام به موفقیّت و پیروزی نایل گردند. ولی اگر به مسیر غلط خویش ادامه دهند و همچنان به راه خطا بروند طولی نمی کشد که مجبور می شوند آن را ترک گویند و با ناکامی و شکست، عقب نشینی نمایند. (2)

ص:76

ص:78

سهم قابل توجّهی از نوآوری ها و موفقّیت های جهان در گذشته و حال محصول شکوفایی غنچۀ استعداد جوانان است.

در این بخش به معرّفی اجمالی صد شخصیّت برجستۀ تاریخی که در جوانی در زمینه های علمی، دینی، فرهنگی، ورزشی، مدیریتی و... دارای ابتکار، اختراع، استعداد و یا نبوغ خاصی بوده اند می پردازیم.

روشن است که این تعداد تنها به عنوان نمونه مطرح شده اند، لذا معرّفی گستردۀ جوانان صاحب ذوق، ابتکار و نقش در این مجال برای ما میسّر نبود.

خاطر نشان می گردد. در ترتیب اسامیِ هر فصل تاریخ وفات اشخاص مدّ نظر بوده و سعی شده اولویتی دیگر منظور نگردد.

فصل های این بخش عبارتند از:

فصل اول: انبیاء و اولیاء علیهم السلام

فصل دوم: علماء و بزرگان دینی

فصل سوم: شهدای گرانقدر اسلام

فصل چهارم: مشاهیر، شامل: مخترعین، شاعران، ورزشکاران، هنرمندان و...

ص:79

ص:80

قلم نویسندگی کرد و در علم نجوم و حساب نظر داشت. همچنین ایشان اوّلین کسی بود که لباس دوخت و به تن کرد که قبل از او پوست می پوشیدند.

5 - نام مبارک وی دو نوبت در قرآن کریم آمده است.

وسیله مردم را از گمراهی نجات داده و به سوی یکتاپرستی رهنمون سازد.

4 - در قرآن کریم آمده شانزده بار از او یاد شده است.

هجرت (1) محل تولد: دیبمهر (2) جایگاه: از پیامبران اولوالعزم و نوید رسان ظهور آخرین پیامبر وفات: (3).

ویژگی:

1 - به امر خداوند در گهواره با مردم سخن گفت.

2 - از معجزات او به زنده کردن مردگان و شفای کور مادر زاد، می توان اشاره نمود.

3 - حضرت مسیح علیه السلام از جمله پیامبران صاحب شریعت بوده و کتاب او انجیل نام دارد.

4 - در گسترش عدالت جهانی، حضرت مهدی عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف را یاری می کند.

ص:86

جاودان اوست.

اکنون بیش از یک ملیارد مسلمان در جهان پیرو آئین مقدّس ایشان (یعنی اسلام) می باشند.

1 - ایمان به رسول خدا در سیزده سالگی.

2 - نبرد با قوی ترین و بزرگترین مرد عرب (عمرو بن عبدود) و شکست دادن او.

3 - خفتن در بستر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شبی که مشرکان تصمیم به قتل ایشان گرفته بودند (لیلة المبیت).

4 - شرکت مستمر در جنگ ها و غزوات، دوشادوش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم .

5 - افتخار همسری وی برای دخت گرامی حضرت رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله و سلم ، در بیست و پنج سالگی.

6 - نزول آیات متعدد قرآن کریم در شأن، مقام و منزلت ایشان.

7 - چندین بار تصریح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به جانشینی حضرت علی علیه السلام در سنین نوجوانی وی.

8 - از آن حضرت به عنوان پرآوازه ترین پیشوای عدالت گستر در جهان یاد می شود.

مکّرمه، جایگاه: بزرگترین بانوی جهانیان، شهادت:

سال 11 ق.

ویژگی:

این بانوی گرامی سراسر عمر هجده سالۀ خویش را وقف اسلام کرده بود. خدمات فراوان ایشان در راه احیای دین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ولایت حضرت علی علیه السلام از ذهن هر انسان آزاده ای محو نخواهد شد.

بطور خلاصه به برخی ویژگی های ایشان اشاره می شود:

1 - پرستاری از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پس از غزوات و جنگ ها.

2 - افتخار ازدواج با امام علی علیه السلام .

3 - دفاع از حریم امامت و ولایت با خواندن خطبه های بلیغ و کوبنده و کمک خواستن از مهاجرین و انصار برای منحرف نشدن حکومت از مسیری که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معیّن نمود.

4 - تربیت فرزندانی نمونه مانند حسنین و زینبین علیهم السلام .

5 - آموزش دینی به بانوان مدینه.

ص:90

سختی ها دید و سرانجام در بیست و هشت سالگی به شهادت رسید (1).

6 - پاداش زیارت با معرفت ایشان طبق روایت صحیح بهشت است.

5 - پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پس از غزوۀ تبوک وی را به عنوان قاضی و راهنما به سوی اهل یمن گسیل داشت، نامه ای به آنان فرستاد و در آن نوشت: « انی بعثت لکم خیر اهلی» (1).

بر مردمِ خودخواه مکّه گران آمد، لذا دائماً حضرت را مورد انتقاد قرار داده می گفتند: «پیامبر جوانی تازه سال را بر ما بزرگان و مشایخ مکّه که مورد احترام و تعظیم می باشیم امارت داده!». (1)

3 - خداوند به پاس داشت این اقدام نیک وی، علم تعبیر رؤیا را به او عنایت فرمود (1).

لغت را بیشتر بیاموزد، عفیف و راستگو باشد، هیچ یک از آداب و ارکان شریعت را ترک نگوید، جز علم و علما را محترم نشمارد و فلسفه را حرفه نکند؛ هر که به خلاف این صفات باشد حکیم دروغی است (1).

یکی از آن ها(کتاب من لایحضره الفقیه)از کتب اربعۀ شیعه می باشد.

5 - گویند نوح بن منصور پادشاه بخارا به علّت بیماری خود، ابن سینا را که در آن روز نوجوانی بیش نبود به نزد خود خواست تا او را مداوا نماید. ابوعلی نیز بعد از انجام طبابت از پادشاه تقاضا نمود تا به کتابخانۀ عظیم دربار سامانی دست یابد. (1)

3 - شیخ طوسی در دوران جوانی به درجۀ اجتهاد رسید.

4 - او در حالی که هنوز سنش از سی سال نگذشته بود کتاب تهذیب الاحکام را که از کتب اربعۀ شیعیان می باشد تألیف نمود. (1)

5 - اخترشناسان برای بزرگ داشت نام این چهرۀ درخشان ایران و جهان و به پاس خدمات ارزندۀ او در دانش ستاره شناسی و ریاضیات در نامگذاری جایگاه های شناخته شده در کرۀ ماه، نام خواجه نصیر الدین طوسی را در نصف النهار 41 جنوبی و مدار صفر آن کره ثبت کرده اند. (1)

فنون مسلّط گردید.

3 - علّامۀ حلی در چهارده سالگی مجتهد در علوم اسلامی گردید. (1)4 - وی اولین فقیهی بود که ریاضیات را به عنوان دانشی در فقه وارد کرد.

5 - او در حالی که بیست و هشت بهار از عمر شریفش سپری شده بود، زعامت و رهبری شیعیان را به عهده گرفت.

6 - شیعه شدن سلطان محمّد خدابنده (حاکم مغول) توسط علّامۀ حلّی، یکی از آثار ارزندۀ ایشان می باشد.

7 - علّامۀ حلّی از جمله علمایی است که به زیارت امام عصر عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف نائل گردیده است.

ویژگی:

1 - او در جوانی توانست علوم مختلفی چون فقه، تفسیر، فلسفه، کلام، و نیز معماری، مهندسی، ریاضی، هیأت و نجوم، علوم غریبه و... را فرا گیرد.

2 - وی علاوه بر فعّالیّت های علمی خویش به تألیف کتاب های سودمند می پرداخت.

3 - کتاب های موجز و جامع او نظیر خلاصة الحساب و صمدیه، قرن ها در مراکز علمی و حوزه ها تدریس می شد و برخی هنوز تدریس می شود.

4 - شیخ بهایی شاعری پر آوازه نیز بود که اشعار دلنشینش در مجالس شعر و ادب هنوز بر زبان ها جاری است.

5 - این عالم جامع و کامل با ارشادات فرهنگی و اخلاقی خود دولت صفویه را در جهت مبانی تشیع و اخلاق تقویت و ارشاد می نمود.

6 - هنوز برخی از شاه کارهای معماری و مهندسی او در شهر تاریخی و زیبای اصفهان و اطراف آن پابرجا و چشمگیر است.

7 - تقسیم آب زاینده رود به تمام مراکز و روستاهای مناطق مختلف اصفهان از شاه کارهای اوست که هنوز مورد استفاده می باشد.

ص:107

- از نظریات مشهور او طرح مسئلۀ «حرکت جوهریه» می باشد.

محل تولّد: ایران - اصفهان (1)، جایگاه: از فقها و دانشمندان بزرگ، وفات: 1137ق.

ویژگی:

1 - در کودکی دارای چنان نبوغ سرشاری بود که در هشت سالگی شرح تلخیص تفتازانی، مختصر، و مطوّل آن را تدریس کرد.

2 - خود می گوید: «هنوز یازده سالم کامل نشده بود که شروع به تصنیف کردم و پیش از آن که پانزده ساله شوم کتاب منیة الحریص را در شرح تلخیص نوشتم». (2)3 - گفته می شود فاضل هندی در سیزده سالگی مجتهد در علوم اسلامی گردیده است. (3)

جایگاه: از علمای بزرگ شیعه، وفات: 1212 ق.

ویژگی:

1 - وی از دوران کودکی در دامان پر مهر پدر و مادر بزرگوارش با آداب و اخلاق اسلامی خو گرفت.

2 - پس از گذراندن ایّام کودکی مشغول تحصیل علوم مقدّماتی گردید.

3 - در آغاز بلوغ به درس خارج که از سوی پدرش تدریس می شد راه یافت.

4 - پس از پنج سال درس و بحث فشرده به مقام بلند اجتهاد نائل آمد.

5 - در جوانی توسط استاد خویش میرزا مهدی اصفهانی خراسانی به بحرالعلوم معروف شد.

6 - علّامه سیّد مهدی بحرالعلوم، از جمله علمایی است که به محضر مبارک امام عصر عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف مشرّف گردیده است. (1)

1214 ق، محل تولّد: ایران - دزفول، جایگاه: از بزرگترین فقهای بی نظیر شیعه، وفات: 1298 ق.

ویژگی:

1 - وی از دوران صباوت، عشق تحصیل و فراگیری معارف اسلام را داشت.

2 - مرتضی ادبیات عرب و مقدّمات را نزد پدرش و فقه و اصول را نزد عموزاده اش خواند و در سال 1232 ق عازم کربلا گردید.

3 - در سن هجده سالگی در درس خارج فقیه بزرگ شیعه، سیّد محمّد مجاهد حاضر شد.

4 - شیخ مرتضی انصاری در طول حیات خویش شاگردان زیادی را تربیت نمود که شمار آن ها را 500 نفر تا 3000 نفر ثبت نموده اند. (1)

بزرگترین مراجع و زعمای حوزه های علمیه، وفات:

1312 ق.

ویژگی:

1 - وی در چهار سالگی به مکتب رفت.

2 - در شش سالگی وارد حوزۀ علمیه گردید.

3 - هشت ساله بود که بر فراز منبر مسجد وکیل شیراز رفت و همانند واعظان باتجربه کتاب اخلاقی ابواب الجنان را برای مردم خواند.

4 - سیّد محمّد حسن در نوجوانی به تدریس کتاب شریف لمعه پرداخت.

5 - او در سن بیست سالگی از آیة اللّٰه بیدآبادی اجازۀ اجتهاد گرفت. (1)6 - مبارزۀ او با استعمار انگلیس و فتوای او در تحریم تنباکو از نکات بارز در زندگی وی می باشد.

نامی ترین زعیم حوزه های علمیه، وفات: 1340 ش.

ویژگی:

1 - وی پس از کودکی، دورۀ مقدّمات حوزوی را در زادگاه خود آموخت، سپس عازم اصفهان گردید.

2 - فقه، اصول، حکمت، رجال و تفسیر را تا بالاترین سطح علمی آموخت و در سال 1320ق به حریم امیرالمؤمنین علی علیه السلام مشرّف شد (1) و پس از چندی به ایران مراجعت نمود.

3 - در جوانی به قُلّۀ فقاهت رسید و مجتهد در علوم اسلامی گردید.

4 - ایشان با ارائۀ مطالبی نو در رجال و فقه از بزرگترین فقهاء و مراجع دینی زمان حیات خویش گردید.

فیلسوف و عارف به نام، وفات: 1369 ق.

ویژگی:

1 - وی مقدّمات علوم را نزد پدرش گذراند و سپس در کلاس درس برادر بزرگتر خویش شرکت نمود.

2 - در 1304 ق در درس فقه و اصول میرزا حسن آشتیانی و عرفانِ میرزا ابوالحسن جلوه که در تهران برگزار می شد شرکت نمود.

3 - وی در هجده سالگی به درجۀ اجتهاد نائل آمد. (1)4 - آیة اللّٰه شاه آبادی طی حیات علمی خود به یکی از بزرگترین فلاسفۀ عصر خود مشهور گردید.

ویژگی:

1 - او در شانزده سالگی به همراه پدرش عازم نجف اشرف گردید و در آنجا علاوه بر استفاده از درس پدر و دیگر اساتید، دورۀ سطح را به پایان رسانید.

2 - ایشان در بیست و پنج سالگی درجۀ اجتهاد را دریافت نمود و آیة اللّٰه میرزا محمّدتقی شیرازی، مقام اجتهاد او را در سطح عالی تأیید نمود. (1)3 - مبارزه با استعمار انگلیس در عراق و ایران و ریاست مجلس شورای ملّی، از نکات برجسته در زندگی ایشان می باشد.

ویژگی:

1 - او از دوازده سالگی به مدت شش سال دروس حوزوی را در حوزه علمیۀ مشهد و پس از آن در حوزۀ علمیۀ قم ادامه داد.

2 - با ورود به قم در دروس فقه و اصول و اخلاق امام خمینی رحمه الله شرکت نمود.

3 - چندی بعد در درس فلسفۀ علّامه طباطبایی شرکت و از مبرزترین شاگردان وی گردید.

4 - در نتیجۀ فعّالیّت های چشمگیر علمی، وی به یکی از مشهورترین اساتید دانشگاه تهران و حوزه علمیۀ قم - که به مبارزه با مکتب های الحادی خصوصاً کمونیسم می پرداخت - تبدیل گردید.

5 - از شهید مطهری به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان عقیدتی یاد می شود که پس از شهادت، نوشته هایش همواره به عنوان کتب ایدئولوژی نظام اسلامی مطرح و با زبان های مختلف مورد استفادۀ اقشار قرار گرفته است.

1307 ش، محل تولّد: ایران - اصفهان، جایگاه: از نزدیک ترین یاران امام در تشکیل نظام اسلامی، شهادت: 1360 ش.

ویژگی:

1 - از چهار سالگی در مکتب خانه شروع به تحصیل نمود.

2 - در چهارده سالگی با نیمه تمام گذاشتن تحصیلات دبیرستانی، وارد حوزۀ علمیه گردید.

3 - در سال 1330 ش با دریافت لیسانس در رشتۀ فلسفه، مشغول تدریس زبان انگلیسی در دبیرستان حکیم نظامی قم شد.

4 - بیست و شش ساله بود که دبیرستان دین و دانش را در قم تأسیس نمود و تا سال 1342 ش خود سرپرستی آن را به عده داشت (1).

5 - در سال 1341 ش مبارزات خود را بر ضدّ طاغوت زمان آغاز نمود و تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ش بارها از طرف ساواک دستگیر و مورد تهدید و تبعید قرار گرفت.

6 - برخی مسئولیّت های شهید مظلوم آیة اللّٰه

ص:119

بهشتی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عبارتند از:

نمایندۀ حضرات آیات حائری و میلانی برای سرپرستی مسجد و تشکّل دینی جوانان در شهر هامبورگ، عضو شورای انقلاب، دبیر حزب جمهوری اسلامی، نائب رئیس مجلس خبرگان اوّل - ایشان در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش مؤثّری داشت - ، ریاست دیوان عالی کشور (قوّه قضائیه) (1).

3 - او علاوه بر همسرداری و تربیت فرزند توانست در تحصیلات حوزوی خود (شامل: ادبیات، فقه، اصول، تفسیر، منطق، فلسفه و عرفان) به درجۀ عالی نائل شود به گونه ای که همه او را با عنوان بانو مجتهده امین یا بانوی ایرانی می شناختند.

4 - از جمله تألیفات این بانوی اصفهانی، تفسیر مخزن العرفان، اربعین هاشمیه و سیر و سلوک می باشد.

فقها و مجتهدین وقت، عالی ترین سطوح عرفان نظری و علمی را نزد آیة اللّٰه شاه آبادی تلمذ نمود.

3 - در پانزده خرداد ماه 1342، ماجرای انجمن های ایالتی و ولایتی فرصتی پدید آورد تا در رهبری قیام روحانیت ایفای نقش نموده و به طور آشکار مبارزه با دولت دو هزار پانصد سالۀ شاهنشاهی را آغاز نماید (1).

4 - ایشان در طول سال های مبارزه با طاغوت تا پیروزی انقلاب اسلامی، متحمّل سختی های فراوانی همچون: تهدید، تبعید، زندان، شهادت فرزند و همچنین یارانشان گردید.

5 - در بهمن ماه 1357، پس از ورود ایشان به خاک ایران، مؤثّرترین حادثۀ چند قرن اخیر یعنی انقلاب اسلامی ایران، به امداد الهی، رهبری امام خمینی رحمه الله و از خود گذشتگی های مردم بر پیروزی رسید.

6 - از ایشان چندین کتاب در فقه، حدیث، عرفان و تفسیر باقیست. همچنین سخنرانی ها و اعلامیه های تاریخی ایشان در صحیفۀ امام (صحیفۀ نور) گرد آوری شده است.

ص:122

5 - او در علم انساب شهرتی بی نظیر داشت.

1286ش، محل تولّد: ایران - تهران، جایگاه: بارزترین و مؤثّرترین خطیب مذهبی قرن اخیر، وفات: 1377 ش.

ویژگی:

1 - محمّد تقی در سنین کودکی به تحصیل مقدّمات علوم دینی پرداخت.

2 - با اصرار مادر به منبر روی آورد. در این باره می گفت: «چون مادرم عاشق ابا عبداللّٰه الحسین علیه السلام بود به آرزوی خویش رسید و مرا در مسیر خطابه و منبر قرار داد». هم زمان با نظارت پدر به تحصیل درس پرداخت و در جوانی دو روز در هفته را به منبر می رفت.

3 - محمّد تقی اولین منبر خود را در پانزده یا شانزده سالگی در مسجد فیلسوف ها و در وصف امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام آغاز نمود (1).

4 - در جوانی بزرگترین و دانشمندترین خطیب کشور به شمار می رفت که با شیواترین بیان به مبارزه با کمونیزم، سرمایه داری، مذاهب ساختگی، انحرافات اخلاقی و مفاسد اجتماعی می پرداخت.

5 - مرحوم فلسفی مورد احترام مخصوص آیة اللّٰه العظمی بروجردی و امام خمینی قدس سره بود و در مبارزه با

ص:125

رژیم طاغوت نقش چشمگیری داشت.

زندگی او چشمگیر است.

5 - محمّدتقی پس از بیست و سه سال تلاش و مجاهدت علمی توانست قلّۀ اجتهاد را فتح نماید. (1)

5 - وی در مبارزه با حزب بعث تلاش های بسیار نمود و سرانجام در محراب نماز جمعه توسط منافقین به شهادت رسید.

6 - سخنرانی او در سنین جوانی علیه رضاخان و کشف حجاب از وقایع حساس و فراموش نشدنی تاریخ ایران به شمار می رود که به واقعۀ خونین مسجد گوهر شاد مشهور است.

7 - او در ایّام عمر صد و چند سالۀ خویش بر علوم گوناگونی همچون موارد ذیل فائق آمد:

اجتهاد در علوم اهل بیت علیهم السلام و فقه اهل سنت.

حفظ بیش از دویست هزار بیت شعر که خود آن ها را سروده بود و همچنین پنجاه هزار بیت از شعرای دیگر.

تسلّط به ادبیات عرب، تاریخ انبیاء و اولیاء و تاریخ یکصد سالۀ اخیر ایران و جهان. (1)

مراجع بزرگ تقلید و رهبر انقلاب اسلامی ایران.

ویژگی:

1 - از چهار سالگی به مکتب رفتند، و پس از دورۀ دبیرستان به خواندن دروس حوزوی اهتمام ورزیدند.

2 - هجده ساله بودند که در دروس خارج فقه و اصول آیة اللّٰه العظمی میلانی شرکت می کردند. در همان سال برای ادامۀ تحصیل به نجف رفته و یک سال بعد قم را برای تحصیل انتخاب نمودند.

3 - در قم از دروس خارج فقه و اصول و فلسفۀ حضرات آیات بروجردی، حائری یزدی، علاّمه طباطبایی و امام خمینی رحمهم الله استفاده کردند.

4 - از سال 1341 ش مبارزات انقلابی خود را آغاز کرده و در این راه متحمّل چندین نوبت زندان، تبعید و... توسط مأموران شاهنشاهی گردیدند.

5 - پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسئولیّت های گوناگونی از جمله عضویّت در شورای انقلاب، ریاست جمهوری، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام و امامت جمعۀ تهران ایفای نقش کردند. (1)

ص:130

6 - هم اکنون ایشان مرجع تقلید شیعیان بوده و رهبری انقلاب اسلامی ایران را به عهده دارند.

خداوند متعال سایۀ ایشان را مستدام فرماید.

4 - وی سرانجام در سال 1992 م پس از شهادت حجة الاسلام سیّد عبّاس موسوی دبیر کل وقت حزب اللّٰه، با اجماع شورای رهبری، دبیر کل جدید این جنبش گردید (1).

5 - او در دوران رهبری خویش بر حزب اللّٰه لبنان همواره بر مواضع اسلامی و ضّد صهیونیستی خویش پایدار ماند و در این راه موفّقیّت هایی نیز به دست آورد که بارزترین آن را می توان شکست دادن رژیم پوشالی اسرائیل در جنگ 33 روزه علیه لبنان معرّفی نمود.

6 - از سیّد حسن نصراللّٰه هم اکنون به عنوان قهرمان جهان عرب یاد می شود.

ص:132

مدینه، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از میان تمامی اصحاب، مصعب بن عمیر که آن روز جوان نورسی بود و بیشتر قرآن مجید را فرا گرفته بود انتخاب نمود و این مأموریت بسیار مهم را به وی محوّل نمود.

4 - او اولین کسی بود که در مدینه اقامۀ نماز جماعت نمود.

5 - توسط وی اسید بن خضیر و سعد بن معاذ آئین اسلام را پذیرفتند. (1)6 - مصعب در دو غزوه پیامبر را همراهی نمود. در جنگ بدر پرچم دار بود و در جنگ احد به شهادت رسید. (2)

ویژگی:

1 - او از نخستین گروندگان به اسلام به شمار می رفت.

2 - در سال دوم هجرت، در رأس مسلمانان به حبشه مهاجرت نمود و در آنجا خطابه ای بلیغ در معرّفی اسلام در حضور نجاشی پادشاه حبشه خواند.

3 - در سال هفتم هجرت همزمان با واقعۀ خیبر به مدینه بازگشت و چون بر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم وارد شد، حضرت چند گام از او استقبال نمود و او را در آغوش کشید و فرمود: «نمی دانم به کدامیک خشنود باشم به فتح خیبر یا به ورود جعفر» (1).

- پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نماز مخصوصی به او آموخت که به نماز جعفر طیّار شهرت دارد.

ویژگی:

1 - وی از جوانان لایقی بود که در میان یاران فداکار امیرالمؤمنین علی علیه السلام مانند ستاره می درخشید.

2 - او ایّام خردسالی و نوجوانی خود را در کنار حسنین علیهما السلام ، تحت سرپرستی و تربیت امام علی علیه السلام گذراند و به کمال رسید.

3 - در جوانی توسط امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام به فرمانداری مصر منصوب و در این مسیر به شهادت رسید. (1)

2 - حجر در جنگ صفّین بر قبیلۀ «کنده» فرماندهی می کرد و در نهروان بر میسرۀ لشکر امیرالمؤمنین علی علیه السلام گماشته شده بود.

3 - در جنگ جمل نیز در رکاب آن حضرت شمشیر می زد.

4 - سرانجام هنگامی که به دستور معاویه، جلاد بر سر او ایستاده و کَفَن او حاضر و قبر وی کنده شده بود، او را میان مرگ و سبّ امیرالمؤمنین علی علیه السلام مخیّر ساختند، حجر بی هیچ سستی مرگ را اختیار کرد و به درجۀ رفیع شهادت رسید. (1)5 - شهادت حجر ننگی تاریخی برای معاویه شد لذا معاویه مورد اعتراض اصحاب و همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم واقع شد. (2)

ویژگی:

1 - او چهره ای بسیار زیبا و دل انگیز داشت تا جایی که او را ستارۀ زیبا و ماه پاره لقب داده اند.

2 - وی نوجوانی شجاع و دلیر بود.

3 - در جریان حادثۀ کربلا، او خود آماده رفتن به میدان شد و با اصرار از عموی خویش اجازۀ مبارزه با دشمنان را دریافت کرد.

4 - در زیارت ناحیه، امام علیه السلام از خداوند هم نشینی این نوجوان شجاع کربلا را در قیامت طلب فرموده است (1).

صحنۀ رزم واقعۀ خونبار کربلا حضور یافت.

2 - از جان مبارک امام خویش یعنی عمویش اباعبداللّٰه الحسین علیه السلام دفاع نمود.

3 - دست کوچک خود را در راه امام حسین علیه السلام تقدیم پروردگار نمود.

4 - مشمول دعای سیّد الشهداء علیه السلام قرار گرفت.

5 - حضرت ولی عصر عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف در زیارت ناحیۀ مقدسه بر او سلام فرستاده و سپس بر قاتل وی (حرمله) نفرین می فرمایند (1).

به عرصۀ جهاد گذاشت.

3 - نقل است که ایشان علی رغم تشنگی شدید، صد و بیست نفر از جنایتکاران را به هلاکت رساند.

4 - امام حسین علیه السلام در حق فرزندشان چنین دعا فرمودند: «امیدوارم که امروز را به عصر و شام نرسانی مگر آن که جدّت با کاسه ای لبریز تو را به شربتی بنوشاند که هرگز بعد از آن تشنگی به تو دست ندهد (1)».

رسانید. او آن قدر در میدان به مبارزه پرداخت تا آن که شربت شهادت نوشید. (1)4 - گویند همسر وهب بعد از شهادت شوهرش سراسیمه به جانب او دوید و صورت بر صورت او نهاد.

شمر به غلام خود اشاره ای کرد و وی عمودی بر سر او زد و به شوهرش پیوست. (2)

جوانانی مخلص و انقلابی بود بدین قرار است:

1 - ایجاد وحشت در دل دشمنان اسلام با قتل خائنینی چون: احمد کسروی (نویسندۀ طاغوتی)، عبدالحسین هژیر (وزیر دربار شاه) و رزم آرا (نخست وزیر شاه).

2 - ثبت نام از پنج هزار نفر نیروی داوطلب برای اعزام به فلسطین و مبارزه با اسرائیل در سال تأسیس رژیم غاصب صهیونیستی که با مخالفت دولت وقت روبرو شد.

3 - مخالفت با دفن جنازۀ رضاشاه خائن در قم که نهایتاً در ری مدفون گردید.

4 - شرکت در کنگرۀ اسلامی قدس در بیت المقدس (1332ش). (1)5 - تشویق مردم به تشکیل حکومت اسلامی.

نامدار و از چهره های شاخص مبارزه با حکومت ستمشاهی، شهادت: 1357 ش.

ویژگی:

1 - پس از فراگیری دروس ابتدائی، علوم حوزوی را آغاز نمود. سپس به قم آمد و از محضر اساتید حوزۀ علمیۀ قم بهره مند شد.

2 - چندی بعد به شاخۀ نظامی هیئت های مؤتلفه پیوست و به علّت فعّالیّت هایی که داشت از لباس روحانیت خارج و در پوشش هایی گوناگون از جمله روضه خوانی، انگشتر فروشی، ساختمان سازی، فروش دواجات، طبابت سنّتی، فرش فروشی و...، به مبارزات خویش ادامه داد. این پوشش ها به حدی بود که گاه نزدیکان وی را نیز به اشتباه می انداخت.

3 - پس از شهادت شهید نواب صفوی بر سر مزارش حاضر گشت و با روح او پیمان بست که از ادامه دهندگان راهش باشد.

4 - در پخش اعلامیه های حضرت امام و روحانیت فعّالیّت نمود و چندی بعد رابط شهیدان بخارائی، صفار هرندی و نیک نژاد با شهید صادق امانی شد.

5 - در جریان ترور حسنعلی منصور (نخست وزیر

ص:143

وقت) نقش ناظر و تمام کننده را عهده دار شد.

6 - در سال 1347 که فردی برای شکست روحیۀ مبارزین مذهبی در قم تصمیم به ساخت سینما (1)می نماید، شهید اندرزگو با جمع کردن عدّه ای از طّلاب و حرکت به سمت بیت مراجع تقلید از جمله حضرت آیة اللّٰه العظمی گلپایگانی، اعتراض و انزجار خود را اعلام می دارند که علی رغم این اعتراضات، سینما ساخته می شود. اما چندی بعد گروهی به نام گروه عباس آباد با کمک شهید اندرزگو، آن را منفجر می نمایند. (2)

شهادت: 1359 ش در 13 سالگی.

ویژگی:

1 - در سال های 56 و 57 در تظاهرات شرکت نمود و چندین بار توسط ضد انقلاب ها متحمّل اذیّت و آزار گردید.

2 - در تابستان 1359 در دورۀ آموزش های رزمی شرکت کرد.

3 - همزمان با شروع جنگ تحمیلی خود را با زحمت به خرمشهر رساند.

4 - این شهید نوجوان، در جریان آزادسازی خرمشهر، پس از آن که عرصه را بر سربازان اسلام تنگ دید، نارنجک به کمر بست و با هدف انهدام تانک عراقی به زیر تانک رفت. ابتکار این نوجوان رزمنده در آن مقطع حسّاس، عملی شایسته بود که راه را بر دشمن بست و روحیۀ جنگ و دفاع را در رزمندگان تقویت نمود و توفیق شهادت فی سبیل اللّٰه را نصیب وی ساخت.

ولادت: 1333 ش، محل تولّد: ایران - خرمشهر، جایگاه: فرماندۀ سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی خرمشهر، شهادت: 1360 ش در 27 سالگی.

ویژگی:

1 - در پانزده سالگی وارد مبارزات سیاسی شد و یک سال بعد به عضویّت گروه مخفی حزب اللّٰه خرمشهر درآمد.

2 - در سال 1351 ش به همراه سایر اعضاء، توسط ساواک دستگیر و محکوم به یک سال زندان شد.

3 - وی در بیست و سه سالگی مأمور جابجایی مقادیری سلاح از تهران به اهواز شد که با وجود تدابیر شدید امنیتی ساواک، توانست مأموریت خویش را با موفقیّت به انجام رساند.

4 - در جریان شکل گیری سپاه خرمشهر نقش فعّال داشت و ابتدا مدّتی مسئولیّت واحد عملیات را به دوش می کشید و پس از چندی فرماندۀ سپاه خرمشهر گردید.

5 - در حادثۀ کودتای نوژه از سوی شورای تأمین استان خوزستان، به سمت فرماندهی پایگاه سوم دریایی منصوب گردید. (1)

ص:146

مدتی سپاه مریوان را عهده دار شد.

5 - در سال 1360 ش تیپ محمّد رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله و سلم را تشکیل و خود مسئولیّت فرماندهی آن را پذیرفت.

6 - در جریان آزاد سازی خرمشهر، نقشی مؤثّر ایفا نمود.

7 - در اواخر خرداد ماه 1361 طی مأموریتی به همراه یک هیئت عالی رتبۀ دیپلماتیک از مسئولین سیاسی - نظامی کشورمان راهی سوریه شد تا راه های مساعدت به مردم مظلوم لبنان را بررسی نماید. (1)

الائمه علیه السلام و طریق القدس، شهادت: 1361 ش در 27 سالگی.

ویژگی:

1 - در نوجوانی به فعّالیّت هایی همچون تأسیس کتابخانه، برگزاری جلسات وعظ و پرسش و پاسخ و...

اهتمام می ورزید.

2 - با صدور فرمان امام رحمه الله مبنی بر فرار از پادگانها از پادگان گریخت.

3 - با ورود حضرت امام رحمه الله به ایران در سال 1357 در کمیتۀ استقبال حضور فعال داشت و پس از آن با مراکزی همچون کمیتۀ انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی، خبرنگاری برای روزنامۀ جمهوری اسلامی همکاری و نهایتاً در سال 1358 به عضویّت رسمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آمد.

4 - با شروع جنگ عضو ستاد عملیات جنوب شد و تا دی ماه 1359 در شمار یکی از معدود فرماندهان ارشد و برجستۀ نظامی سپاه ارتقا یافت.

5 - برخی اقدامات مهم و تأثیرگذار سردار شهید حسن باقری در طول حضور در جبهه تا زمان شهادت بدین شرح است:

ص:149

پایه گذار واحد اطّلاعات - عملیات سپاه.

راه اندازی بایگانی جنگ.

تشکیل یگان های تخصصی اعم از مهندسی، رزمی، زرهی، توپخانه، ادوات، پدافند هوایی، بهداری و... .

تلاش برای وفاق و انسجام میان کلیۀ نیروهای دست اندرکار جنگ اعم از سپاه، ارتش و بسیج.

مناصب و مسئولیّت های این شهید بزرگوار در دوران دفاع مقدس از این قرارند: فرماندۀ لشگر نصر سپاه. فرماندۀ قرارگاه مشترک عملیاتی از طرف سپاه.

فرماندۀ لشگر نور. فرماندهی قرارگاه کربلا. جانشین فرماندهی کل قرارگاههای جنوب. جانشین فرماندهی یگان زمینی سپاه. جانشین فرماندۀ نیروی زمینی سپاه.

ویژگی:

1 - در دبستان پول توجیبی خود را مداد و دفتر می خرید و به دانش آموزان بی بضاعت می داد.

2 - پس از فرمان امام مبنی بر فرار سربازان از پادگان ها، شهید موحد از پادگان بیرون آمد.

3 - در تظاهرات خیابانی شرکت می کرد و یکی از ثمرات مثبت آن شکستن سرِ نصیری رئیس ساواک بود.

4 - پس از قبولی در دانشگاه پزشکی تبریز بدون این که خبر قبولی اش را به کسی اطّلاع دهد، در دورۀ اول سپاه انقلاب اسلامی ثبت نام کرد.

5 - چندی بعد فرماندهی یک گروهان را در پادگان ولی عصر بر عهده گرفت و بعد هم فرماندۀ گردان 6 پادگان ولی عصر عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف گردید.

6 - در سال 1361 طی حکمی به فرماندهی تیپ سیّد الشهداء منصوب شد.

7 - روحیۀ قوی او در برخورد با سختی ها زبانزد خاص و عام بود. (1)

ص:151

4 - در جریان عملیات شکست حصر آبادان و طریق القدس با سمت فرماندهی گردان، مجروح گشت.

5 - پس از آن در عملیات های بیت المقدس، رمضان، محرم، والفجر1 و والفجر 2 نیز حضور داشت که در عملیات رمضان فرماندهی قرارگاه فتح سپاه به عهده او گذارده شده بود.

6 - شهید ردّانی پور در کمتر از سه سال سطوح فرماندهی رزمی را تا سطح قرارگاه طی کرد که این ناشی از همّت،تلاش، پشتکار و اخلاص در عمل این شهید عزیز بوده است. (1)

ویژگی:

1 - مسئول واحد اطّلاعات سپاه قم.

2 - مسئول شناسایی یگان های رزمی.

3 - مسئول اطّلاعات عملیات سپاه دزفول و سوسنگرد.

4 - مسئول اطّلاعات عملیات قرارگاه نصر.

5 - در بیست و سه سالگی و در عملیات رمضان، فرماندۀ تیپ علی بن ابی طالب علیه السلام بود که بعدها به لشگر 17 تبدیل گردید.

پیروزی انقلاب اسلامی.

3 - تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قمشه به همراه 5 نفر دیگر.

4 - مسؤولیّت روابط عمومی و چندی بعد فرماندهی سپاه پاسداران شهرستان پاوه در سال 1359 ش.

5 - معاونت تیپ محمّد رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله و سلم در سال 1361 ش در عملیات بیت المقدس.

6 - فرماندهی لشگر 27 محمّد رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله و سلم . (1)

جهت خنثی کردن مین در چهارده سالگی.

3 - حضور در جبهۀ کردستان به مدت سه ماه.

4 - وی در جبهه، طیّ مصاحبه ای از اهداف و انگیزه های خود برای حضور در جبهه های حق علیه باطل سخن به میان آورد. (1) پس از پخش این مصاحبه از

ص:156

صدا و سیما،حضرت امام رحمه الله که یکی از بینندگان این مصاحبه بودند خواسته بودند تا مهرداد را پیش ایشان ببرند. امام مهرداد را می بینند و بازوی او را بوسه می زنند و مهرداد هم دست امام را می بوسد. (1)

وجود جوانی و سن کم خود، لیاقت و شایستگی خود را نشان داد.

2 - شش ساله بود که تحصیل در حوزۀ علمیه و سپس دروس ابتدایی را آغاز نمود.

3 - یک سال پس از انقلاب اسلامی به عضویّت سپاه پاسداران درآمد.

4 - در 1359 ش به سرپرستی گروه محافظین از منزل امام رحمه الله در جماران منصوب گشت.

5 - شهید کاوه بیست سال بیشتر نداشت که فرماندۀ عملیات تیپ ویژۀ شهدا گردید.

6 - برخی مسئولیت های او در دوران دفاع مقدس بدین شرح است: فرمانده تیپ ویژۀ شهدا فرماندۀ عملیات سپاه در سقز قائم مقام فرماندۀ سپاه در سقز فرماندۀ لشگر ویژۀ شهدا. (1)

محل تولّد: ایران - اصفهان، جایگاه: فرماندۀ لشگر امام حسین علیه السلام ، شهادت: 1365 ش در 29 سالگی.

ویژگی:

1 - در کودکی با صدای پرطنینش در مسجد سیّد اصفهان اذان و تکبیر می گفت.

2 - در روزهای اول انقلاب در کمیتۀ دفاع شهری مسئولیّت پذیرفت و برای جنگهای کردستان لباس پاسداری به تن کرد.

3 - در عملیات های ثامن الائمه علیه السلام و طریق القدس محور را فرماندهی نمود.

4 - بیست و پنج ساله بود که فرماندهی تیپ امام حسین علیه السلام را در عملیات های فتح المبین و بیت المقدس به عهده گرفت.

5 - حاج حسین در سمت معاونت عملیات سپاه سوم در عملیات های رمضان، محرم، والفجر مقدماتی و والفجر 1 ایفای وظیفه نمود.

6 - در عملیات های بعدی هم شامل والفجر 1 - 4، خیبر، بدر، والفجر 8، فرماندۀ لشگر امام حسین علیه السلام بود.

7 - سردار شهید حاج حسین خرازی در طول مدت حضورش در جبهه های حق علیه باطل، 30 ترکش

ص:159

میهمان پیکرش شد و در عملیات خیبر دست راستش را به خدا هدیه کرد. (1)

تشیع را برگزید و در سلک شیعیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام قرار گرفت.

4 - شهید آنیلی در سال 1360 ش توفیق دیدار و گفتگو با حضرت امام رحمه الله را به دست آورد. او این ملاقات را از خاطرات بیاد ماندنی خود بیان می نمود.

5 - از مهم ترین خصوصیّات بارز وی می توان به شجاعت در انتخاب عقیده، آزاد اندیش بودن وی، و توجه به معنویت در سنین جوانی اشاره کرد.

6 - وی در سال 2000م (1379ش) به طرز مشکوکی به شهادت رسید و جسد وی در زیر پل «ژنرال فرانکو رومانو» پیدا شد. (1)

ص:161

ص:162

مسند اولی و احقّ بود غصب نمود و پس از او پدرم که به هیچ وجه شایستۀ این مقام نبود بر مسند خلافت نشست و من که سومین آن ها می باشم از هم اکنون خود را از این مقام خلع نمودم». (1)

غواصی، زیردریایی جنگی، مسلسل، تانک، کیلومترشمار و... اشاره نمود. (1)

باعث از بین رفتن نظریۀ ارسطو - که جامانده از دو هزار سال قبل بود - ، گردید.

5 - در همین ایّام بود که گالیله موفّق به ساختن دوربینی برای مشاهدۀ مسافت های دور گردید. (1)6 - در 1610 م چهار قمر بزرگ مشتری که از آن زمان تا کنون به نام قمرهای گالیله ای شناخته می شوند را کشف کرد.

7 - گالیله نخستین کسی است که با تلسکوپ به بررسی آسمان ها پرداخت و جهان خارج از تصوّر انسان را کشف کرد (2)

ریاضیات نشان داد.

2 - در دوازده سالگی شروع به خواندن کتاب اقلیدس کرد.

3 - در شانزده ساله بود که کتابی پیرامون مقاطع مخروطی نوشت. زمانی که کتاب این نابغه به دست «دکارت» رسید قبول نمی کرد که پسری شانزده ساله آن را نوشته باشد.

4 - اختراع ماشین حساب در هجده سالگی سبب شهرت او و موجب حیرت همگان گردید. (1)

2 - اولین اختراع هوک ساختن طبله برای ساعت بود.

3 - در سال 1665 م اثر بزرگ خود را موسوم به میکرو گرافیا «ذرّه نگاری» منتشر نمود. در این کتاب برای اولین بار از فشار سنج فنری، دماسنج الکلی و نم سنج سخن به میان آمده است. (1)

او در یکی از باغهای وولس تورپ از افتادن سیبی از درخت تعجّب کرد و کنجکاو گردید که چرا سیب به طرف پایین می افتد).

3 - در 1666 م به جوهره و ترکیب نور سفیدی پی برد و سه سال بعد حساب عناصر کوچک را بنیان گذاشت.

4 - نیوتن توانست در بیست و شش سالگی اولین تلسکوپ انعکاسی را اختراع نمود.

5 - او نهایتاً در 1687 م با انتشار مهمترین کتابش تحت عنوان «اصول ریاضی فلسفۀ طبیعی» نظریۀ نیروی جاذبۀ زمین را مطرح نمود. (1)

شبانه روزی بود، اسباب های مختلف الکتریکی از قبیل الکتروفور (دستگاه برق ساز)، آب سنج،الکتروسکوپ و... را ساخت. ولتا در سال 1779م به سمت استادی در دانشگاه در آمد. (1)

4 - در بیست سالگی مقاله ای دربارۀ تئوری رؤیت، به جامعۀ پادشاهی فرستاد. (1)

محل تولّد: فرانسه، جایگاه: کاشف میکروب، وفات:

1895 م.

ویژگی:

1 - وی پس از أخذ درجۀ لیسانس خود در بیست و شش سالگی به سمت استاد شیمی دانشگاه انتخاب شد.

2 - طی چند سال آزمایش و پژوهش سرانجام موفق به کشف میکروب گردید.

3 - از اکتشافات دیگر وی می توان به سرم ضدّ هاری و روش پاستوریزه کردن اشاره نمود. (1)

2 - از آن جا که به خاطر کاربرد ناصحیح و غلط این مادّه توسط برخی کشورها، نام او به بدی یاد می شد، از اکتشافش پشیمان شد و برای جبران وصیّت نمود تمام ثروت و دارایی خود را به عنوان جایزۀ سالیانه به بهترین کسانی که در رشته های شیمی، فیزیک، زیست شناسی، پزشکی و یا در زمینۀ صلح جهانی خدمتی کرده باشند، به طور مساوی تقسیم نمایند. (1)

وسیله و ابزاری بود که مردم بتوانند از راه دور با هم مکالمه نمایند.

4 - سرانجام بل توانست در سال 1876 در حالی که بیست و نه سال داشت اولین جمله را از طریق اختراع خویش مخابره نماید. (1)

اوقات با لباس کار بر روی یکی از میزهای کارگاه به خواب می رفت.

3 - ادیسون در سی و سه سالگی در سراسر جهان بلندآوازه بود. از اختراعات وی بدین موارد می توان اشاره کرد: دستگاه گرامافون، دهنی تلفن، لامپ چراغ برق، ماشین گفته نگار (ادیفون)، شکلی ابتدایی از دوربین تصاویر و... .

4 - او تنها تعداد 1093 اختراع خود را به ثبت رسانید. (1)

2 - سه سال بعد هنگام امتحان آخر سال، ناصرالدین شاه به دارالفنون آمد و در یکی از اتاق ها تصویر اعتضاد السلطنه وزیر فرهنگ وقت را دید و پرسید: این تابلو کار کیست؟ وزیر فرهنگ، کمال الملک را معرّفی کرد. ناصرالدین شاه پس از ملاطفت بسیار نسبت به نقّاش جوان و بااستعداد، دستور داد که در عمارت بادگیر، اتاقی برای او تعیین نمایند تا در آنجا مشغول نقّاشی شود.

3 - کمال الملک ظرف مدّت چهار سال، 170 تابلو تهیه کرد. (1) هم اکنون برخی از آثار برجسته او در موزه های ایران نگهداری می شود.

گفتن پرداخت. قریحۀ سرشار و استعداد خارق العادۀ وی همواره مورد تعجّب فضلا و دانشمندانی که با پدر او معاشرت داشتند قرار می گرفت.

2 - در خدمت پدر فاضل خویش به فرا گرفتن دانش پرداخت و ادبیات فارسی و عربی را از او آموخت.

3 - نخستین دفتر شعر او در سال 1314 ش یعنی در بیست و نه سالگی به همّت برادرش انتشار یافت.

4 - چندی بعد پروین با وجود جوانی در زمرۀ بهترین ادبا و شاعران زمان خویش درآمد و شعر او قبول عام یافت. (1)

تحقیقاتی که در زمینۀ هوانوردی انجام دادند در سال 1899م کار خود را آغاز نموده و در طول چهار سال با موفّقیّت به نتیجه رسیدند. در آن زمان ارویل سی و دو سال و ویلبر بیست و هفت سال سن داشتند. (1)

5 - خاطرنشان می شود پرآوازه ترین تئوری این دانشمند، تئوری نسبیت بود. (1)

ش به سبب علاقه به کشتی و ورزش باستانی به باشگاه پولاد رفت.

2 - غلام رضا در دوران زندگی ورزشی اش رکورد دار شرکت در المپیک ها و کسب بیشترین مدال از این آوردگاه بود.

3 - در چهار دور المپیک حضور داشت و حاصل آن یک طلا، دو نقره و یک عنوان چهارم بود که در کشتی ایران این امر، اتّفاق نادری است.

4 - جهان پهلوان علاوه بر قهرمانی، به لحاظ منش، سجایایی اخلاقی، جوانمردی و نوع دوستی شهرۀ خاص و عام بود. او زندگی خود را وقف مردم کرده بود.

جوانی نخستین مجموعۀ داستان خود را به نام «دید و بازدید» در حدود بیست و چهار سالگی اش منتشر نمود.

2 - او که تأثیری گسترده بر جریان روشنفکری دوران خود داشت، به جز نوشتن داستان، به نگارش مقالات اجتماعی، پژوهش های مردم شناسی، سفرنامه و ترجمه های متعددّی نیز پرداخت.

3 - از جمله نوشته های جلال آل احمد کتاب غرب زدگی است که در آن مقطع زمانی مورد توجه امام خمینی رحمه الله نیز قرار گرفته بود. جلال نیز پس از آن در نامه ای به حضرت امام به ایشان اظهار ارادت نمود.

4 - از دیگر نوشته های خواندنی وی کتاب خسی در میقات است که پس از انتشار، مخاطبان زیادی را به خود جذب نمود.

ویژگی:

1 - در سال 1306 ش در زمرۀ اولین گروه دانشجویان ایرانی بود که برای ادامۀ تحصیل در رشتۀ پزشکی به فرانسه رفت.

2 - در همان سال موفّق به دریافت جایزۀ لابراتوار تشریح دانشکدۀ پزشکی در شهر رن فرانسه شد.

3 - بیست و شش ساله بود که به عنوان نخستین ایرانی در کنکور انترنی بیمارستان پاریس موفّق گردید.

4 - در سال 1319 کتاب بیماری های کودکان را به چاپ رسانید.

2 - سیزده ساله بود که اشعارش با تخلّص «بهجت» در مجلّۀ ادب به چاپ رسید.

3 - در سال 1300 ش برای تحصیل به تهران رفت.

او در تهران تخلّص بهجت را نپسندیده و تخلّص «شهریار» را پس از دو رکعت نماز و تفأل، از حافظ گرفت.

4 - استاد شهریار به لحاظ اشتهار در سرودن اشعار کم نظیر در مدح امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمۀ اطهار علیهم السلام به شاعر اهل بیت علیهم السلام شهرت یافت. (1)

2 - سیّد محمود بیست و پنج ساله بود که دانشنامۀ دکترای فیزیک خود را دریافت نمود.

3 - از ابتکارات ارزشمند این دانشمند ایرانی به این موارد می توان اشاره نمود: ساخت اولین رادیو در کشور راه اندازی اولین آنتن فرستنده در ایران راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران تدوین اساسنامۀ طرح تأسیس دانشگاه تهران و... . (1)

او اذان بگویم در حالی که بیست و پنج ساله بودم. یک روز تصمیم گرفتم تا یک اذان یادگاری بگویم. در استودیوی 6 صدا آن را در روح الارواح آواز بیات ترک به این شکل که بیش از 50 سال است پخش می شود گفتم. اذان گفتن در خاندان ما موروثی است و 150 سال است که اذان می گوییم. (1)

هلیوم - نئون که لیزری شناخته شده می باشد را ابداع کند. (1)

می نمود که او را محمّدعلی بنامند و علاقه نداشت نام قبل از اسلام آوردن او را به زبان کسی آورده شود.

اردبیل، جایگاه: رکورد دار قوی ترین مرد جهان در رشتۀ وزنه برداری.

ویژگی:

1 - وی در طول عمر ورزشی خود مقام ها و مدال های گوناگونی کسب نمود که به برخی اشاره می شود:

دو قهرمانی جوانان آسیا. چهار طلای بزرگسالان جهان. یک برنز و یک طلای آسیایی.

چهار طلای جهانی. دو طلای المپیک. دو بار بهترین ورزشکار جهان در رشتۀ وزنه برداری سه بار ورزشکار سال ایران و پهلوان پهلوانان.

2 - قابل ذکر است توجه او به مسائل مذهبی و اخلاقی محبوبیّتش را در بین مردم بیشتر نموده است.

3 - او هم اکنون به عنوان مربی تیم ملّی وزنه برداری، به ورزش این مرز و بوم خدمت می نماید.

ویژگی:

1 - او سه سالگی با راهنمایی پدرش با قرآن مجید مأنوس گردید.

2 - قرائت حرفه ای را از هفت سالگی آغاز نمود و سپس در سطح استان بعنوان دانش آموز قاری ممتاز معرّفی شد.

3 - پس از شانزده سالگی به کار در خصوص مفاهیم قرآن کریم اشتغال ورزید و تا کنون به آن ادامه داده است.

4 - وی بیش از 3000 برنامۀ قرآنی در داخل و خارج از کشور داشته که حدود 200 برنامۀ آن در کشورهای خارجی صورت گرفته است.

5 - او که در رشتۀ مهندسی کامپیوتر فارغ التحصیل شده، در حال حاضر نیز به فعّالیّت های قرآنی از جمله، برگرداندن آیات قرآن به انگلیسی، اجرای برنامه در داخل و خارج از کشور، شرکت در کنفرانس های داخلی و خارجی و سخنرانی به زبان انگلیسی و... (1)

ص:190

وی اکنون در حوزۀ علمیۀ قم مشغول به تحصیل می باشد.

6 - دکتر علی رضا زاده هم اکنون در حوزۀ علمیه قم و دانشگاه تهران مشغول تحصیل بوده و به زبان عربی و انگلیسی گفتگو می نماید.

ص:193

ص:194

چاپ دوّم، 1404 ق.

11 - امالی صدوق/ مرکز الطباع و النشر، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1417 ق.

12 - بحارالانوار/ علّامه محمّد باقر مجلسی، نشر مؤسسه وفاء، چاپ دوّم مصحّح، بیروت، 1403ق.

13 - پایگاه اطّلاع رسانی آفتاب.

14 - پایگاه اطّلاع رسانی ایران صدا.

15 - پایگاه اطّلاع رسانی ایرانیان موفّق.

16 - پایگاه اطّلاع رسانی پرشین بلاگ.

17 - پایگاه اطّلاع رسانی تبیان.

18 - پایگاه اطّلاع رسانی چهره های ماندگار.

19 - پایگاه اطّلاع رسانی حوزه.

20 - پایگاه اطّلاع رسانی دارالقرآن.

21 - پایگاه اطّلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری (مدظله العالی).

22 - پایگاه اطّلاع رسانی 4 دیپلمات.

23 - پایگاه اطّلاع رسانی رشد.

24 - پایگاه اطّلاع رسانی ساجد.

25 - پایگاه اطّلاع رسانی غدیر.

26 - پایگاه اطّلاع رسانی مؤسسه فرهنگی هنری شهید آوینی.

27 - پایگاه اطّلاع رسانی و دانستنی های علمی ایرانیکا.

ص:196

28 - پایگاه اطّلاع رسانی ویکی پدیا.

29 - پایگاه اطّلاع رسانی هوپا.

30 - پایگاه اطّلاع رسانی یاران باران.

31 - پندهای پدران به فرزندان/ محمّد راجی قمی واعظ، ناشر مؤلف، ترهان، 1373.

32 - تاریخ مدینه دمشق/ ابن عساکر، دارالفکر، بیروت، 1415 ق.

33 - تاریخ یعقوبی/ یعقوبی، چاپ دارصادر، بیروت.

34 - تحف العقول/ حسن بن علی بن شعبه حرانی، نشر جامعۀ مدرّسین، قم، چاپ دوّم 1404 ق.

35 - تحفة الزائر/ علّامه محمّد باقر مجلسی، انتشارات پیام امام هادی علیه السلام ، چاپ اعتماد، قم.

36 - تفسیر الإمام العسکری/ تحقیق مدرسة الامام المهدی علیه السلام ، چاپ مهر، قم.

37 - تهذیب التهذیب/ ابن حجر عسقلانی، دارالفکر، بیروت، 1404 ق.

38 - جامع احادیث شیعه/ چاپ علمیۀ قم، 1365 ش.

39 - جوان از نظر عقل و احساسات/ محمّد تقی فلسفی، نشر هیئت نشر معارف اسلامی، تهران.

40 - حدائق الناظرة/ شیخ یوسف بحرانی، چاپ دارالاضواء، بیروت، 1405 ق.

ص:197

41 - حکایت سرخ/ محمّد حجّتی (پریشان)، نشر حمد.

42 - خصال/ شیخ صدوق، نشر جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1403 ق.

43 - دائرة المعارف بزرگ زرّین/ بابک حقایق، بابک ریاحی پور، نشر زرین.

44 - دائرة المعارف نو/ عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ اول، 1378 ش.

45 - دو هفته نامۀ صبح صادق.

46- رجال طوسی/ شیخ طوسی، مؤسسه النشر الاسلام، قم، 1415 ق.

47 - روضۀ کافی/ کلینی الرازی، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، چاپخانه حیدری، تابستان 1362.

48 - سایت خبری - تحلیلی بولتن 1386 ش.

49 - شرح نهج البلاغه/ ابن ابی الحدید، نشر داراحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، بیروت، 1387 ق.

50 - شرح نهج البلاغة/ ابن ابی الحدید، چاپ مؤسسۀ اسماعیلیان، قم.

51 - صحیفۀ نور/ انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1362 ق.

52- علمای مجاهد/ محمّد حسن رجبی، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

ص:198

53 - عیون الحکم و المواعظ/ علی بن محمّد اللیثی، دارالحدیث، چاپ اوّل.

54 - غررالحکم و دررالکلم/ عبد الواحد آمدی، ترجمه انصاری، چاپ تهران.

55 - فتح الباری - شرح صحیح مسلم -/ العسقلانی، نشر دارالکتب العلمیة، بیروت.

56 - فرهنگ ادبیات جهان/ دکتر حسن خزائل، نشر کلبه.

57 - فرهنگ بزرگ سخن/ دکتر حسن انوری، انتشارات سخن، چاپ اول، تهران، 1381 ش.

58 - فرهنگ جوان/ مهدی نیلی پور، نشر سلسبیل، چاپ اول، قم، 1386 ش.

59 - فرهنگ موضوعی کلیات اقبال لاهوری/ قادر فاضلی، نشر فضیلت علم، چاپ اول، 1377 ش.

60 - کافی/ شیخ کلینی، نشر دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوّم، تهران، 1367 ش.

61 - کلیات مثنوی / مولانا جلال الدین بلخی، انتشارات کتابفروشی اسلامی.

62 - کنزل العمال/ علی متقی هندی، نشر مؤسسۀ الرساله، بیروت، 1409 ق.

63 - گلشن ابرار/ ج 2، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم،

ص:199

نشر معروف، چاپ دانش، قم، پاییز 1382.

64 - لغت نامه دهخدا/ علی اکبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اوّل، 1372 ش.

65 - مجمع البحرین/ شیخ الطریحی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوّم، 1408 ق.

66 - مستدرک سفینة البحار/ شیخ علی نمازی شاهرودی، انتشارات جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1419 ق.

67 - مشکاة الأنوار/ علی بن حسن طبرسی، چاپ مؤسسة آل البیت علیهم السلام ، قم، 1423 ق.

68 - معارف و معاریف/ سیّد مصطفی حسینی دشتی، چاپ دانش، نوبت دوّم، 1376 ش.

69 - معانی الاخبار/ شیخ صدوق، انتشارات اسلامی، قم، چاپ سوّم، 1416 ق.

70 - منتهی الامال/ حاج شیخ عباس قمی.

71 - موسوعة زیارات المعصومین علیهم السلام ، مؤسسة امام الهادی علیه السلام ، چاپ اعتماد، قم، 1425 ق.

72 - میزان الحکمة/ محمّد ری شهری، چاپ دارالحدیث، تنقیح دوّم، 1416 ق.

73 - نوابغ علوم / احمد زرازوند، نشر کتاب فروشی معراجی، تهران.

ص:200

74 - نهج البلاغه/ شرح محمّد عبده، چاپ ذوی القربی، قم، 1384 ش.

75 - وسائل الشیعه/ شیخ حر عاملی، تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، چاپ دوّم، قم، 1414 ق.

76 - وعدۀ دیدار/ نامۀ حضرت امام خمینی قدس سره به حجة الاسلام سیّد احمد خمینی، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی قدس سره ، چاپ اول، 1374 ش.

ص:201

ص:202

فهرست کتاب

ص:203

فهرست کتاب

ص:204

فهرست کتاب

ص:205

فهرست کتاب

ص:206

فهرست کتاب

ص:207

فهرست کتاب

ص:208