ص:2

حقیقت آن گونه که هست

استاد جعفر الهادی

ترجمه: محمدمهدی رضایی

ص:3

ص:4

حقیقت آن گونه که هست

استاد جعفر الهادی

ترجمه: محمدمهدی رضایی

ص :5

سرشناسه : هادی، جعفر، 1325 -

عنوان قراردادی : الحقیقه کماهی .فارسی

عنوان و نام پدیدآور : حقیقت آن گونه که هست/ جعفر الهادی ؛ مترجم محمدمهدی رضایی ؛ [تهیه کننده] اداره ترجمه معاونت فرهنگی جهانی اهل بیت علیهم السلام.

مشخصات نشر : قم: مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام، 1392.

مشخصات ظاهری : 64 ص. ؛ 5/14×5/21 س م.

شابک : 978-964-529-460-9

یادداشت : پشت جلد به انگلیسی: .Jafar al-hadi. the truth as it is

یادداشت : چاپ قبلی: قم: بشیر اندیشه، 1387.

یادداشت : چاپ دوم.

موضوع : شیعه -- عقاید

موضوع : شیعه -- دفاعیه ها و ردیه ها

موضوع : شیعه امامیه -- تاریخ

شناسه افزوده : رضایی، محمدمهدی، 1351 -، مترجم

شناسه افزوده : مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام). اداره ترجمه

شناسه افزوده : مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)

رده بندی کنگره : BP211/5/ھ17ح7041 1392

رده بندی دیویی : 297/4172

شماره کتابشناسی ملی : 3839008

ص :6

ص :7

ص :8

و این همه جز در پرتو وحدت امت مسلمان و ارتباط و همبستگی آحاد آن - که خود در سایه هدایت های دین اسلام به دست آمده بود - نمی توانست تحقق یابد; وحدتی متقابل که با وجود گوناگونیِ ملیّت ها و اختلاف برداشت ها و تعدّد فرهنگ هاو ناسازگاری عرف ها و عادت ها و تنها با راهنمایی های اسلام و اتفاق بر سر اصول و بن مایه های اعتقادی و انجام اعمال عبادی و واجبات به وجود آمد. آری وحدت مایه نیرومندی، و تفرقه اسباب ناتوانی است.

این جریان مبارک ادامه داشت تا اینکه همشناسی مسلمین به بی توّجهی و اهمال دگرگون گردید و سازگاری جای خود را به ناسازگاری سپرد و توده های مسلمان یکدیگر را به کفر و الحاد متهم ساختند و دسته ها و جناح ها از هم بریدند و میان خویش را به هم زدند، و در نتیجه آن همه عزّت و عظمت نابود گردید و آن شکوه خیره کننده فرو ریخت و طغیان گران، امّت پیشرو و هدایتگر اسلامی را به تمسخر گرفتند و تحقیر نمودند. پس روبهان و گرگان در سرزمین های اسلامی در هر کوی و برزن، به گردش در آمدند و بیگانگان و نفرین شدگان خدا و انسان های مورد خشم بشریّت در شهرها و آبادی های آن امت، به جست و جو و جاسوسی پرداختند.

ص:10

ثروت های مسلمانان به تاراج رفت، و مقدّساتشان مورد اهانت واقع شد و ناموس هایشان دستخوش تبهکاران قرار گرفت. سقوط پشت سقوط ، شکست در پی شکست، و انحطاط و عقب گرد مسلمانان در اندلس و بخارا و سمرقند و تاشکند و بغداد، دیروز، و در فلسطین و افغانستان، امروز. اینک این امّت مسلمان هر چه فریاد بر می آورد جوابی نمی شنود و هرچه دیگران را به یاری می طلبد، یاری اش نمی کنند و چگونه چنین شود که درد چیز دیگری است، چنان که درمان نیز از گونه دیگر است! بی شک خداوند ابا دارد که کارها را جز از طریق اسباب و علل آن ها به جریان اندازد، و پایان کار این امّت به سامان نخواهد رسید مگر به همان چیز که آغاز کار او را سامان بخشید .

امروز که موجودیّت و عقیده امّت اسلامی به وحشیانه ترین تجاوزها دچار گردیده و ویرانگرترین هجوم ها، با ایجاد شکاف در همزیستی مسالمت آمیز مذهبی و اجتهادی آن، وحدتش را به خطر افکنده اند، و دور نیست که این هجمه ها آثار و نتایج نا مطلوب خویش را نیز در پی داشته باشند، آیا سزاوار نیست که این امّت بیش از پیش، صفوف خود را منسجم تر و در هم فشرده تر سازد و پیوندهایش رامستحکم تر نماید؟

ص:11

چرا که مسلمانان با وجود اختلاف در مذهب، در قرآن و سنّت به عنوان دو منبع اصلی، و نیز در توحید و نبوّت و باور به آخرت به عنوان عقیده، و در نماز و روزه و حج و زکات و جهاد و حلال و حرام به عنوان آیین، و در محبت نسبت به پیامبر اطهر و خاندانش - که درودهای خدا بر آنان باد - به عنوان دوستی کردن با ایشان و دشمنی ورزیدن با دشمنانشان، با یکدیگر شریک اند; با اینکه مورد اخیر، در میان ایشان شدت و ضعف دارد.

مَثل امّت مسلمان همچون انگشتان یک دست است که هرچند گوناگون و کوتاه و بلندند، اما همگی در قسمت مفاصل، به یک دست متصل می گردند; و نیز همچون پیکری واحد هستند که از یک جهت اعضای متعدد دارد و از جهتی همه آن اعضا نقش اندامی خود را در حیات بشری - آن هم با وجود اختلاف در شکل (و نقش اندامی) - به انجام می رسانند.

بعید نیست که حکمت تشبیه امّت اسلامی به یک دست، و نیز به یک پیکر، اشاره به همین حقیقت باشد.

بی شک، در روزگاری پیش از این، علمای مذاهب و فرقه های گوناگون اسلامی، درکنار هم و بدون درگیری و کشمکش زندگی می کرده اند، بلکه پیوسته میان ایشان همیاری و همکاری برقرار بوده است; کتاب های کلامی یا فقهی یکدیگر را شرح می کرده اند، در محضر یکدیگر دانش می آموخته اند، رأی یکدیگر را تأیید

ص:12

می نموده اند، به یکدیگر اجازه روایت می داده اند و از یکدیگر اجازه نقل روایت از کتاب های مذهب و طایفه مقابل را می گرفته اند، و در نماز به یکدیگر اقتدا می کرده اند، به ستایش یکدیگر می پرداخته اند و به درستی مذهب مخالف خود اعتراف میورزیده اند.

این گروه ها و طایفه ها، در سطح مردمی نیز در کنار هم و با مهربانی و سازگاری می زیسته اند، آن چنان که گویی هیچ اختلاف و جدایی میان ایشان نبوده است. اگر چه در این میان، نقد و انکارهایی هم وجود داشته، اما بیشتر آن ها مؤدّبانه، پاکیزه، و ردهایی علمی و منطقی بوده است .

اینجا ادّله زنده و تاریخی پرشماری بر این همکاری ژرف و پردامنه وجود دارد، و علمای اسلام این پدیده فرهنگی و برجای مانده اسلامی را نقل و روایت کرده اند و آن را ضرب المثل آزادی در مذهب و عقیده قرار داده اند. علاوه براینکه ایشان در جریان این تعاون مثال زدنی توانسته اند توجّه دنیا را به خود جلب نماید. و احترام جهانیان را نسبت به خود برانگیزند.

بی تردید دشوار نخواهد بود که علمای مسلمان گرد آیند و

ص:13

با آرامش و زبان منطق و با اخلاص و نیت راست، موارد اختلافی را به بحث و مناقشه بگذارند، تا هر کدام دلیل های طرف مقابل و برهان هایی را که اقامه می کند، بشناسد و به آن ها آگاهی یابد. نیز کار خوب و پذیرفته ای است که هر گروه و طایفه ای، در فضایی آزاد و صریح، عقاید و مواضع فکری و فقهی خود را طرح نماید، تا اتّهامات و شبهه های ساخته شده بر ضّد او آشکار شوند و همگان موارد اتفاق و اختلاف رابشناسند و بدانند که آنچه مسلمانان را به یکدیگر پیوند می دهد بیش از آن چیزی است که باعث جدایی آنان از یکدیگر می شود و این گونه است که یخِ رابطه میان مسلمانان ذوب می گردد.

این نوشته گامی است در این راه، تا حقیقت آشکار شود و همگان آن را همان گونه که هست بشناسند، و خدا، خود توفیق دهنده است .

ص:14

بسم الله الرحمن الرحیم

به نام خداوند بخشنده مهربان

ستایش برای خدا، پروردگار هستی هاست، و درود و سلام بر خاتم پیامبران و اشرف رسولان، محمد، و بر خاندان پاک و پاکیزه اش، و صحابه برگزیده اش .

آفریدگانید...» (1)

و بدین ترتیب این گروه که به خاطر تبعیت از فقه امام جعفر صادق علیه السلام ، به او منتسب گردیده اند، شیعه (شیعه جعفری) نامیده شدند.

(إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ) 1; «مومنان با هم برادرند.»

و فرمود: (وَ تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی ) 2 «در نیکی کردن و پرهیزگاری، هم یاری کنید.»

و نیز برای تمسّک جستن به سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله که فرمود:

«المسلمون یدٌ واحدة علی مَن سواهم» (1) «مسلمانان در برابر بیگانگان یک دست اند.»

و فرمود:

«المؤمنون کالجسد الواحد» (2) «مؤمنان مثل یک پیکرند.»

فلسفه، مواعظ ، حکومت، اجتماع، لغت، ادب، بلکه در پزشکی، فیزیک، شیمی، ریاضیات، نجوم و دیگر علوم طبیعی، در غنا بخشیدن به میراث گرانبهای اسلامی سهم به سزا داشته اند و در بسیاری از علوم اسلامی پایه گذار و مؤسس بوده اند. (1)

اخذ می کند، و البته در بحث های عقیدتی، برای روایات اسرائیلی (توراتی و انجیلی) و مجوسی جایی نمی شناسد; روایاتی که خدای تعالی را به صورت انسان تصویر می کند وآن ذات پاک را به آفریدگانش مانند می سازد و یا اموری چون ظلم، تعدی، بیهوده کاری و بازی را که بسیار دور از شأن اوست، به او نسبت می دهد، و یا بر جان های پاک و مطلقاً بی گناه پیامبران، داغ گنهکاری و بدعملی می نهد.

وحی الهی، از سوی خداوند به ایشان عطا شده بود تا بشریّت را با علم گسترده خود هدایت کنند و او را در رسیدن به کمال مطلوب یاری نمایند و به سوی طاعت خدا که اسباب راهیابی او به بهشت بود و او را شایستگی رحمت و خشنودی خداوند می بخشید، راه بنمایند. بارزترین این پیامبران و رسولان عبارت بودند از: آدم و نوح و ابراهیم و موسی وعیسی علیهم السلام و دیگر پیامبرانی که قرآن از آنها نام برده، یا اسم و مشخصاتشان در روایات شریف آمده است .

یعنی روز حسابرسی و سنجش اعمال و بهشت و دوزخ، که پس از گذشتن از عالم قبر و برزخ، بدان خواهیم رسید. اما ایشان مسئله تناسخ را که سخن منکران معاد است نمی پذیرند، چون تکذیب قرآن کریم و سنّت پاک پیامبر صلی الله علیه و آله را در پی خواهد داشت .

خود بر جای نهاده است. (1)

تربیت و تزکیه شان بپردازد و این امر به فرمان خدای تعالی، در جایی به نام «غدیر خمّ » و در واپسین سال زندگانی پیامبر صلی الله علیه و آله در آخرین حج او، و در میان جمعیتی انبوه از مسلمانان که حج آن سال خود را با آن حضرت به جای می آوردند انجام گرفت. براساس بعضی از روایات، شمار حاضران به بیش از صد هزار نفر می رسید و به مناسبت همین واقعه، آیاتی چند نیز نازل گردید. (1)

این گونه بود که پیامبر صلی الله علیه و آله از مردم خواست با زدن دست خود بر دست علی علیه السلام با او بیعت کنند. مردم و پیش از همه

ص:23

بزرگان مهاجر و انصار و صحابه معروف چنین بیعت نمودند.

«بی شک تا روزی که دوازده امام و خلیفه که همه از قریش - یا بنی هاشم، آن گونه که در بعضی از کتاب ها آمده است - هستند، در میان مردم وجود داشته باشد، دین اسلام پیوسته کارگشا، پابرجا، شکست ناپذیر و پرتوان خواهد بود».

نام های ایشان در تألیفات مربوط به فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام و کتاب های شعر و ادب آمده است. این روایات اگر چه به صراحت از ائمه دوازده گانه، یعنی علی علیه السلام و یازده فرزندش، نام نمی برد، اما جز بر آن چه باور شیعه جعفری است، منطبق نیستند و تفسیر درست آن ها، همان است که ایشان می گویند. (1)

علی (عسکری)، امام محمد بن حسن (مهدی موعود منتظر) علیهم السلام . (1)

ص:27

ایشان هم ان اهل بیت اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله به خاطر عصمت و پاکی ایشان از اشتباه، لغزش و داشتن علم گسترده ای که آن را از جدشان به میراث برده بودند، به فرمان خدا آنان را به رهبری امت اسلامی منصوب کرد و گفت: مردم آنان را دوست بدارند و از آنان پیروی کنند و این زمانی بود که خدای تعالی فرمود:

ص:28

(قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی ) 1 «بگو: من از شما برای پیغمبری مزدی جز دوستی باخویشاوندان ]خود [نمی خواهم».

و فرمود: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصّادِقِینَ ) «ای کسانی که ایمان آوردید، از (مخالفت فرمان) (1) خدا بپرهیزید و با راستگویان باشید».

کردند و اصول شریعت را از خطرهای بسیار مصون داشتند. آری، اگر جامعه اسلامی به ایشان فرصت می داد تا نقش سیاسی خود را - که رسول خدا صلی الله علیه و آله به فرمان پروردگار سبحان به آنان واگذار کرده بود - ایفا نمایند بی شک مسلمانان به تمام سعادت و عزت و عظمت لایق خود نائل می شدند و تا همیشه متحد و هماهنگ باقی می ماندند و هیچ کشمکش، جنگ و خون ریزی و کشتاری میانشان پدید نمی آمد و هرگز به حقارت و پستی دچار نمی گشتند. (1)

«من دو چیز گرانبها درمیان شما بر جای می نهم. کتاب خدا و عترتم که خاندان من اند. هرگاه به آن ها تمسک نمایید هرگز گمراه نخواهید شد.»

چنان که مسلم در (صحیح) خود و ده ها محدث و عالم دیگر در طول قرن های اسلامی آن را روایت کرده اند. (1)

بی تردید انتخاب جانشین و وصی امری ویژه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نیست و مانند آن در زندگی پیامبران گذشته کاری معمول و جاری بوده است. (2)

اندیش خود و بررسی های تاریخی و ارزیابی های همه جانبه سیاسی و اجتماعی دوران رسول خدا صلی الله علیه وآله و پس از آن آنچه را که شیعه جعفری می گوید و ادلّه ای را که بر نظرات خود می آورد همه را مورد بررسی و تحقیق و ژرف نگری قرار دهند .

بنابراین، نقد بدون تعصب و منصفانه اعمال بعضی از صحابه، کفر محسوب نمی شود; زیرا ملاک کفر و ایمان و محور آن دو مشخص است و آن اثبات یا نفی توحید و رسالت و یکی از ضروریات و امور بدیهی دین، همچون نماز، روزه، حج، حرام بودن شراب و قمار و مانند آن می باشد. آری، باید زبان را از دشنام، سرزنش و بدگویی و قلم را از ناروا و زشتی حفظ کنیم که این کار سزاوار مسلمان پاک نهادی که از سیره خاتم پیامبران، محمد صلی الله علیه وآله پیروی می کند، نیست.

با این همه باید گفت که بیشتر صحابه انسان هایی صالح و مصلح بوده اند و لایق احترام و اکرام اند. علاوه بر این، تن دادن شیعه به اصول جرح و تعدیل، تنها برای دست یافتن به روایات صحیح و مورد اعتماد نبوی است; با علم به این حقیقت که دروغ بستن و افترا زدن به رسول خدا صلی الله علیه وآله، پس از آن حضرت رو به فزونی نهاد; همچنان که همگان آگاه اند و پیامبر صلی الله علیه وآله خود از آن خبر داده بود و این همان چیزی بود که علمای شیعه و اهل سنت، همچون سیوطی و ابن جوزی و مانند ایشان را برانگیخت تا پیرامون روایاتی که به حق از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله صادر شده بود و از روایات جعلی و افترایی، کتاب هایی تألیف کنند و این دو نوع روایات را از هم جدا سازند.

ص:33

تعدی و تباهی ذخیره فرموده بود.

طول عمر امام (عج) چیز بعیدی نیست; چنان که جای تعجب و شگفتی نیزندارد که در قرآن آمده است که عیسی علیه السلام حیات دارد وباگذشت 2004 سال از زادنش هنوز به زندگی خود ادامه می دهد. و حضرت نوح 950 سال در میان قومش زیست و آنان را به روی کردن به سوی خدا فرا خواند. و خضر علیه السلام هماره زنده و موجود است. بنابراین خداوند بر هر کاری تواناست و خواست او عملی شده است و برگرداننده و بازدارنده ای ندارد. مگر هم او درباره حضرت یونس - که بر او و پیامبر ما سلام باد- نمی فرماید:

(فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ * لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ ) 1 «اگر او از تسبیح گویان نبود تا روز رستاخیز در شکم ماهی می ماند.»؟

بسیاری از علمای بزرگ و فرهیخته اهل سنت به ولادت امام مهدی (عج) و وجود او اعتراف کرده اند و از پدر و مادرش نام برده اند و اوصافش را ذکر نموده اند; همچون :

الف) عبدالمؤمن شبلنجی شافعی در کتابش: «نورالابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار».

ص:35

ب) ابن حجر هیتمی مکی شافعی در کتابش: «الصواعق المحرقه» آن جا که در باره آن حضرت (عج) گوید. ابوالقاسم، محمد حجت، در زمان در گذشت پدرش پنج سال داشت، اما خداوند او را حکمت عطا کرد و او را قائم منتظر می گویند).

ج) قندوزی حنفی بلخی در کتابش: «ینابیع المودة» ، چاپ شده در آستانه ترکیه در زمان خلافت عثمانی ها .

د) سید محمد صدیق حسن قنوجی بخاری در کتابش: «الاذاعة کما کان و مایکون بین یدی الساعة».

این عده از علمای پیشین بودند، اما از عالمان امروز دکتر مصطفی رافعی را می توان نام برد که در کتابش: «اسلامنا» به تفصیل در باره مسئله تولد آن حضرت دادِ سخن داده است و همه اشکالات و اعتراضات وارده بر آن را پاسخ گفته است .

دشمنی می کنند و در راه خدا با هر کافر و مشرکی که اعلان جنگ با اسلام و مسلمانان بکند و با هر که بر ضد امت اسلامی توطئه نماید جهاد می کنند.

ایشان فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی همچون تجارت و اجاره و ازدواج و طلاق و ارث و تربیت و مسئله شیرخوارگی و حجاب و مانند آن را طبق احکام دین اسلام به اجرا در می آورند و این احکام را از طریق اجتهاد که بر عهده فقیهان خداترس و پرهیزگار است از قرآن و روایات صحیح و احادیث استوار و قطعی اهل بیت و عقل و اجماع علما اخذ می نمایند .

نارواست.

اما آن چه شیعه جعفری پس از «اشهد انّ محمّداً عبده و رسوله » بر اذان می افزاید و می گوید: «اشهد انّ علیّاً ولی اللّه» ، این برگرفته از روایاتی است که از رسول خدا صلی الله علیه وآله و اهل بیت علیهم السلام نقل شده و در آن ها آمده است که جمله «محمدٌ رسول اللّه» بر دربِ بهشت نوشته نشده است; مگر این که پس از آن، جمله «علیٌ ولی اللّه» آمده است. این سخن می رساند که شیعه، علی علیه السلام را پیامبر خدا نمی داند; چه رسد به این که خداوند و پروردگار به شمار آورد.

بنابراین، یاد کرد این جمله پس از شهادتین، به امیدی که مورد قبول خدای تعالی قرار گیرد، جایز است و نباید به این عنوان که جزء اذان است یا گفتنش واجب است، تلقی شود. این، رأی قاطع و اکثر فقهای شیعه جعفری است. پس این زیادی که در اذان آورده می شود و قصد جزء بودن در آن نیست - همچنان که گفتیم - در زمره چیزهایی که در شرع پایه و اساس ندارد نمی گنجد و بدعت به شمار نمی آید.

روایات بسیاری است که در کتاب های شیعه و سنی وارد شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله بر خاک و زمین سجده می کرد; بلکه مسلمانان را بدین کار امر می فرمود.

روزی بلال حبشی بر گِردیِ عمامه اش سجده کرد تا داغی زمین آزارش ندهد; پیامبر صلی الله علیه وآله با دست خود عمامه بلال را از زیر پیشانی او بیرون کشید و فرمود: «بلال، پیشانی ات را بر خاک گذار» و به صهیب و رباح نیز فرمود: «ای صهیب و رباح، پیشانی تان را بر خاک گذارید». (1) همچنین پیامبرصلی الله علیه وآله بنابر آن چه در صحیح بخاری و غیر آن آمده است فرمود: «زمین برای من سجده گاه و پاک کننده قرار داده شده است».

دلیل دیگر این که نهادن پیشانی بر زمین و سجده کردن بر خاک، مناسب ترین حالت سجده در برابر خداست، این است که این عمل بیشترین فروتنی و تواضع در پیشگاه معبود را در خود دارد. و این کار، انسان را به

ص:40

یاد ریشه و اصل او، یعنی خاک می اندازد. خدای تعالی می فرماید:

(مِنْها خَلَقْناکُمْ وَ فِیها نُعِیدُکُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً أُخْری ) 1 «از[خاک] آفریدیمتان و بدان بازتان می گردانیم و بار دیگر از آن بیرون می آوریمتان».

دلیل دیگر این که سجده، نهایت خضوع و فروتنی است و این با سجده کردن بر سجاده، فرش، پارچه و زینتی های گران قیمت به دست نمی آید و تنها راه تحققش این است که ارزشمندترین قسمت بدن را که پیشانی است، بر ارزان ترین چیز که خاک است بگذاریم; (1) البته خاک باید پاک باشد، و از همین روست که شیعیان تکه ای گِلِ خشک شده را برای اطمینان از پاکی آن با خود برمی دارند و چه بسا که برای تبرک آن را از خاک مبارک کربلا که شهادت گاه امام حسین علیه السلام است بر می گیرند; همان گونه که بعضی از صحابه، از سنگ ریزه های مکه بر می داشتند تا در سفربر آن ها سجده کنند. (2)

با این همه، شیعه جعفری بر این کارخود اصرار نمیورزد و

ص:41

پیوسته بدان مقید نیست; بلکه بر هر تخته سنگ پاک و پاکیزه، مانند سنگ فرش مسجد پیامبر صلی الله علیه وآله و مسجد الحرام، بی هیچ مشکل و تردیدی سجده می کند.

آنان در نماز، دست راست خود را بر دست چپ نمی نهند; چون معتقدند که پیامبر صلی الله علیه وآله چنین نمی کرده است و این عمل با آیه و روایتی روشن و قانع کننده ثابت نشده است. از این رو می بینیم که «مالکیّه» نیز چنین کاری نمی کنند. (1)

ایشان همچنین در وضو پاها و سرهای خود را مسح می کنند و نمی شویند; به همان علت که ذکر کردیم و به دلیل این گفته ابن عباس که «وضو عبارت است از دو شستن و دو مسح کردن، یا دوشسته شده و دو مسح شده.» (1)

( 26 )شیعه جعفری ازدواج موقت را جایز می داند بااستناد به گفته صریح قرآن کریم:

( فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ ) 2 «زنانی را که از آن ها تمتع می گیرید واجب است که مهرشان را بدهید.»

دلیل دیگر عمل مسلمانان در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و صحابه آن حضرت تانیمه دوران خلافت عمر بن خطاب است که این کار را می کرده اند و آن ازدواجی شرعی است که با ازدواج دائم در موارد زیر مشترک اند.

الف) زن نباید شوهر دار باشد و صیغه عقد با ایجاب از طرف

ص:43

زن و قبول از سوی مرد شکل می گیرد و به اجرا در می آید.

ب) باید مالی به عنوان اجرت به زن داده شود که در عقد دائم آن رامهر می گویند و این نص قرآن کریم است; هم چنان که گذشت .

ج) پس از جدا شدن مرد از زن، زن باید عده نگه دارد.

د) پس از جدایی، عده واجب است و فرزند از آن مرد خواهد بود. زن نمی تواند بیش از یک همسر داشته باشد.

ه -) فرزند و پدر و فرزند و مادر از یکدیگر ارث می برند.

تفاوت ازدواج موقت با دائم این است که در اوّلی باید مدت را معین کنند و دادن نفقه و قسمت به زن بر مرد واجب نیست و زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند. و در جدا شدن ایشان از هم به طلاق نیاز نیست، بلکه سپری شدن مدت معین یا بخشیدن باقی مانده مدت مشخص شده در عقد کافی است.

حکمت وضع این نوع از ازدواج در اسلام این است که به نیاز جنسی مردان و زنان که قادر به تدارک همه لوازم ازدواج دائم نیستند، یا به خاطر مرگ همسر و مانند آن به محرومیت افتاده اند و با این همه می خواهند با سربلندی و شرافت زندگی کنند پاسخ

ص:44

گفته است. بنابراین ازدواج موقت درمرتبه نخست برای حل یک مشکل بزرگ اجتماعی است تا اینکه جامعه اسلامی درلجنزار تباهی و لاابالی گری سقوط نکند.

گاه ازدواج موقّت برای آشنایی های مشروع پیش از ازدواج دائم استفاده می شود. و این گونه جلو ارتباط نامشروع و زنا و سرکوب جنسی و توسّل به راه های حرام دیگری چون استمنا از سوی کسی که نمی تواند تنها یک زن داشته باشد یا کسی که نمی تواند از نظر اقتصادی و معیشتی یک زن یا بیشتر را اداره نماید و در عین حال نمی خواهد به حرام مبتلا گردد گرفته می شود.

به هر حال این ازدواج مستند به قرآن و سنت و عمل صحابه در برهه ای بلند از زمان است و اگر در زمره عمل زنا قرار گیرد معنایش این است که قرآن و پیامبر و صحابه زنا راجایز شمرده اند و کسی که ازدواج موقت کرده مدتی به زنا کردن مشغول بوده است. پناه بر خدا! علاوه بر این، نَسخ ازدواج موقت هرگز مستند به قرآن و سنت نبوده و دلیل محکم و صریحی بر آن وجود ندارد. البته اگر چه شیعه امامیّه با استناد به قرآن و حدیث این نوع از ازدواج تشریع شده و مشروع را جایز و حلال

ص:45

می شمارد، امّا ازدواج دائم و تشکیل خانواده را کاری والاتر و برتر می داند; چون خانواده اساس یک جامعه سالم و نیرومند است.

ایشان به ازدواج موقت که در اسلام «متعه» اش می گویند میل و گرایش ندارند هرچند که طبق دستور دین و سنت صلی الله علیه و آله حلال است; هم چنان که گفتیم. ذکر این نکته نیز بجاست که شیعه امامیّه بر اساس قرآن و حدیث و تعالیم و سفارش های پیشوایان از اهل بیت علیهم السلام هرنوع احترامی را در حق زنان لازم می داند و برای او ارزش بسیار قائل است و در گستره مربوط به جایگاه و شئون و حقوق زن به ویژه در سطح برخوردهای اخلاقی با او و نیز در مسائل ملکیت و ازدواج و طلاق و سرپرستی و شیردهی و عبادات و داد و ستدها احکامی عالی و قابل توجه در روایات پیشوایان علیهم السلام و در فقه ایشان وجود دارد.

دروغ، سخن باطل، و دیگر گناهان بزرگ و کوچک و تا جایی که ممکن باشد هماره سعی در کناره گیری از آن ها دارد و با تمام تلاش می کوشد تا با وسایل و شیوه های گوناگون از همه گیر شدن آن گناهان در سطح جامعه جلوگیری نماید; با تألیف و نشر کتاب ها و جزوه های اخلاقی و تربیتی و بر پاکردن نشست ها و سخنرانی ها و خطبه های جمعه و...

اخیراً با عنوان «موسوعة الادعیة الجامعه» چاپ و منتشر شده است می توان یافت، نیز در کتاب های متداول و معروف در میان بزرگان و برگزیدگان.

آل یعقوب را می ستاید و شأنشان را بزرگ می دارد; در حالی که عده ای از آن ها جزو پیامبران و رسولان نبوده اند. قرآن می فرماید:

(ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ ) 1 «فرزندانی که از یکدیگر بودند».

دلیل دیگر این احترام، اعتراض نکردن قرآن به کسانی است که گفتند:

(لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِداً) 2 «بر ]کنار[ شان مسجدی خواهیم ساخت».

یعنی بر مزار اصحاب کهف، عبادتگاهی بر پا می کنیم تا خداوند در کنار ایشان پرستیده شود و قرآن کار آن ها را شرک نمی شمارد; زیرا مسلمان مؤمن تنها برای خدا رکوع و سجده می کند و تنها او را می پرستد و چون مرقد آن اولیای الهی به وجود آن ها تقدس یافته است، عبادت خود را کنار ضریح ایشان به جای می آورد. همچنان که مقام ابراهیم، تقدس و ارجمندی یافت و خدای تعالی فرمود:

(وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی ) 3 «و گوشه ای از مقام ابراهیم را

ص:49

نمازگاه خود کنید».

این گونه نیست که هر کس پشت مقام ابراهیم نماز به جای آورد، مقام را پرستیده و هر کس با سعی میان صفا و مروه، خدا را عبادت کرد، آن دو کوه را عبادت کرده است. خداوند برای عبادت خود مکان های مبارک و مقدسی را که سرانجام به خود آن ذات یگانه منتسب می گردند، اختیار فرموده است. بی شک روزها و مکان هایی چون روز عرفه و سرزمین منی و عرفات از قداست برخوردارند و سبب آن، انتساب آن ها به خدای تعالی است.

مهرورزی که در حق فرزندان ستمدیده پیامبر کریم صلی الله علیه و آله می کنند، با او در غم و اندوه فرزندانش سهیم می گردند; مگر او نبود که در شهادت حمزه فرمود: «اما حمزه گریه کننده ندارد»؟ مگر او نبود که در مرگ فرزند دلبندش ابراهیم، گریست ؟ مگر او نبود که برای زیارت به بقیع می رفت و مگراو نبود که می فرمود: «به زیارت قبرها بروید که شما را به یاد آخرت می اندازد»؟ (1)

آری، زیارت قبور ائمه اهل بیت علیهم السلام و یاد کرد سیره و مواضع جهادی ایشان، در حقیقت آیندگان را به یاد شهادت ها و جانبازی های این بزرگان در راه اعتلای اسلام و مسلمین می اندازد و نیز روح شجاعت، دلاوری، از خود گذشتگی و شهادت در راه خدا را در آنان می پروراند.

زیارت، کاری انسانی، فرهنگی و عقلانی است. امت ها معمولاً بزرگان و بنیان گذاران تمدن خود را بزرگ می شمارند و در مناسبت های ویژه، یاد آنان را به شکل ها و شیوه های

ص:51

گوناگون زنده می دارند. این کار، مایه افتخار و مباهات و احترام به ارزش های برجای مانده از ایشان است و توجه دیگر امت ها را به این امت و ارزش های او سبب می گردد و این همان چیزی است که قرآن کریم هنگام ستایش از جهت گیری های ناب پیامبران، اولیا، نیکان و بیان سرگذشت آن ها مورد توجه قرار داده است.

(وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی ) 1 «به زودی پروردگارت چیزی به تو عطا می کند که خشنود شوی».

آن چیز، مقام شفاعت است. چگونه می توان پذیرفت که خداوند مقام شفاعت را به پیامبرش عطا کند و او را وسیله حاجت خواهی نیازمندان قرار دهد، آن گاه مردم را از شفاعت خواستن از آن حضرت منع نماید و یا پیامبر را از استفاده ازآن مقام محروم سازد؟

خدای تعالی از فرزندان یعقوب حکایت می کند که وقتی آنان از پدر خود دستگیری خواستند و به او گفتند:

قالُوا یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنّا کُنّا خاطِئِینَ ) 2 «ای پدر! برای گناهان ما آمرزش بخواه; چون ما خطاکار بوده ایم».

آن پیامبر کریم و معصوم نه تنها بر آن ها خُرده نگرفت، بلکه فرمود:

(سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی ) 3 «به زودی برایتان آمرزش می طلبم».

هیچ کس نمی تواند که ادعا کند که پیامبر و امامان علیهم السلام مردگانی

ص:53

بیش نیستند و درخواست دعا از آنان کاری بیهوده است; زیرا تمام پیامبران و به ویژه رسول خدا صلی الله علیه و آله زنده اند و پروردگار سبحان درباره پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

(وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً ) 1 «و ما این گونه شما را امتی معتدل قرار دادیم تا بر مردمان گواه باشید و رسول بر شما گواه باشد»;

یعنی بیننده و ناظر و فرمود:

(وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ ) 2 «هر چه می خواهید بکنید که خدا و رسولش و مؤمنان به زودی کار شما را می بینند».

این آیه تا قیامت جاری و پیوسته است و همچون جریان خورشید، ماه و استمرار شب و روز، استمرار دارد. همچنین پیامبر و ائمه اهل بیت(علیهم السلام شهیدند و به فرموده خدای تعالی در قرآن، شهدا زنده اند و نمرده اند.

ماتم و عزا. در این مجالس به یادآوری فضیلت ها و مناقب و مواضع بلند آنان که در روایات صحیح آمده است، می پردازند و این کار را به تبعیت از قرآن انجام می دهند که مایه های ستایش پیامبر و دیگر فرستادگان خدا را بیان می کند و آنان را پاس می دارد و نگاه ها را بدیشان متوجه می سازد تا امام و درس آموز و هدایت گر مردم معرفی گردند.

شیعه جعفری دراین مراسم و مجالس، از کارهای حرام خودداری میورزد و از کارهایی همچون آمیختگی مردان و زنان، استفاده از خوردنی های حرام، (1) غلو در مدح و ستایش و دیگر اموری که با روح شریعت اسلام ناسازگار است و تجاوز از حدود مسلم آن به شمار می آید و یا اعمالی که منطبق با آیه، روایت صحیح و قاعده ای صحیح که مستنبط از کتاب و سنت نباشد، خودداری می کند.

استوار و ارزشمند و شامل روایات وارده از رسول اکرم و خاندان پاک و مطهّرش علیهم السلام می باشند استفاده می کنند. این کتاب ها هرچند دربردارنده احادیث صحیح است، اما با این همه، نه مولّفان این کتب و نه شیعیان از آن ها به عنوان «الصحیح» یاد نمی کنند و فقهای شیعه صحت همه روایات آمده در آن ها را نمی پذیرد و تنها روایاتی را که صحّتشان بر ایشان معلوم گردیده اخذ می نمایند و روایات غیر صحیح و غیر حسن و روایاتی را که طبق تعابیر علم درایه و رجال و قواعد علم حدیث نمی توان اخذ نمود، رها می کنند.

34) ایشان همچنین در زمینه های اعتقادی و فقهی و دعایی و اخلاقی از کتاب های دیگری که در آن ها روایات گوناگونی از ائمه پاک وارد شده است بهره می برند; همچون «نهج البلاغه» که سیّد رضی - که رحمت خدا بر او باد - با جمع آوری خطبه ها ونامه ها و سخنان کوتاه امام علی علیه السلام تألیف کرده است; و «رسالة الحقوق» و «الصحیفة السجادیة» از امام زین العابدین، علی بن حسین علیه السلام و «الصحیفة العلویة» از امام علی علیه السلام و «عیون اخبار الرضا» و «التوحید» و «الخصال» و «علل الشرایع» و «معانی الاخبار» از شیخ صدوق .

ص:56

نادیده گرفتن اهل بیت علیهم السلام به عنوان شایسته ترین افراد برای رهبری و بی توجهی به هدایت ها و آموزه های ایشان و به ویژه تفسیرهایی که آنان از آیات قرآن کریم به دست داده اند و دو دستگی، اختلاف و کشمکش میان مذاهب و فرقه های اسلامی.

از این رو، شیعه جعفری هماره سعی در متحد ساختن صفوف امت مسلمان دارد و در این راه دست برادری و محبت به سوی همگان دراز می کند و این در حالی است که اجتهادات علمای آن فرقه ها و مذاهب و احکام صادره از سوی آنان را به چشم احترام می نگرد. این گونه است که می بینیم شیوه عالمان شیعه از همان قرن های نخستین اسلام بر آن بوده که آرای فقهای غیر شیعه را در کتاب های فقهی، تفسیری و کلامی خود ذکر می کردند. کتاب «الخلاف» در زمینه فقه، از شیخ طوسی و «مجمع البیان» در تفسیر، از طبرسی که بارزترین علمای الازهر آن را ستوده اند، «تجریدالاعتقاد» از نصیرالدین طوسی در عقاید که علاءالدین قوشچی اشعری آن را شرح کرده است، نمونه ای از این کتاب ها هستند.

( 37 )عالمان برجسته شیعه گفت و گوی میان دانشمندان مذاهب

ص:58

گوناگون اسلامی در زمینه های فقه، عقائد، تاریخ و تفاهم ایشان در مسائلِ روزِ مربوط به مسلمانان و پرهیز از نثار تهمت های ناروا به یکدیگر و مسموم ساختن فضا با دشنام و بدگویی را یک ضرورت اجتناب ناپذیر می دانند تا زمینه های مناسب برای نزدیکی منطقی میان گروه ها و فرقه های اسلامی ایجاد گردد و راه بر دشمنان اسلام و مسلمین که برای رخنه کردن در صفوف مسلمانان و وارد کردن ضربه نهایی بر ایشان دنبال بهانه می گردند، بسته شود.

ازاین رو، شیعه جعفری هیچ مسلمانی را - پیرو هر مذهب فقهی و روش اعتقادی که باشد - به کفر متهم نمی کند; مگر کسی را که جمیع مسلمانان بر کفر او یک رأی و متفق گردیده اند و با هیچ فرقه ای نرد دشمنی نمی بازد و توطئه چینی علیه آن را اجازه نمی دهد و با تمام مسلمانان، در هر جا، همچون برادران و خویشان خود مهربان و برادر است; اما با مذاهب ساختگی استعماری، همچون بهاییّت، بابیّت و قادیانه و... سرِناسازگاری دارد و پیوسته با آنان در اختلاف و ستیزه است و وابستگی به هر یک از آن ها را حرام می داند.

اگر شیعه جعفری - گاهی و نه همیشه - تقیه را که عبارت از پنهان

ص:59

داشتن مذهب و عقیده است به کار می گیرد، این به تصریح قرآن کریم کاری شرعی است و مذاهب اسلامی در موقعیت های سخت درگیری میان طایفه ها بدان عمل می کرده اند و این، دو علت داشته است; حفظ جان ها و خون ها، تا به هدر نروند، و حفظ وحدت اسلامی تا دچار رخنه و شکاف نشود.

پروردن متخصّصین در علوم مختلف، هم چنان که در هر کشوری که باشند به مدارس و دانشگاه های آن کشور وارد می شوند و از میان ایشان عالمان و هنرمندانی که در سطوح مهم و مختلف فارغ التحصیل می گردند و به مراکز علمی پیشرفته و متکامل تر پای می نهند.

کرده است واین علمای امّت بزرگ اسلام هستند که باید بنشینند و درصدد کشف صورت کامل این روش و شیوه حکومتی برآیند، تا امّت اسلامی از این حیرت و سرگردانی و مشکلات پی در پی که به آخر نمی رسد خلاصی یابد، که خداوند خود یاری دهنده و پشت و پناه است:

(إِنْ تَنْصُرُوا اللّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ ) 1

«اگر خدا را یاری کنید شما را یاری می کند و پایداری خواهد بخشید.»

این برجسته ترین و مهم ترین اصول و کلّیات بود درعرصه اعتقادات و آیین شیعه امامیه که او را «شیعه جعفری» نیز می گویند.

این طایفه امروز در همه سرزمین های اسلامی در کنار برادران مسلمان خود زندگی می کند و بر حفاظت از موجودیت و عزّت مسلمانان بسیار حریص است و آماده است که جان و هر چیز گرانبهای خود را دراین راه فدا کند.

** *

ص:63