طعم زندگی : آموزه هایی برای بهتر زیستن

پیشگفتار

طعم زندگی، طعم محبت است.

طعم پیمان و وفاست.

طعم ایمان و توکل به خداست.

طعم یک رنگی و صفاست.

طعم همدلی و همراهی است.

طعم تعاون و همکاری است.

طعم صبر و بردباری است.

طعم مدارا و سازگاری است.

طعم گذشت و فداکاری است.

طعم زیبایی و زیبا بینی است.

طعم امضای تقدیر و رضامندی است.

طعم نشاط و شادمانی است.

طعم شکفتن و شکوفایی است.

طعم مودت و رحمت است.

طعم انس و آرامش است.

طعم گل گفتن و گل شنیدن و گل بودن و گل دیدن است.

و چه زیباست زندگی؟

ص: 5

فهرست

محبوب پیامبر..........17

دوستی زنان..........17

مظهر جمال..........17

موج لطافت..........18

دوست داشتن نماز..........18

رعایت حقوق..........19

مایه آرامش انسان..........19

هنگام ازدواج..........20

آثار ازدواج..........20

سازگاری..........21

تکریم بانوان..........21

صبر بر اذیت همسر..........22

نیکی به مادر..........22

دختر و پسر..........22

زینت برای زنان..........23

جام های بلورین..........23

ص: 7

محبوب پیامبر

پیامبر گرامی اسلام فرمودند: «سه چیز از دنیا محبوب و مورد علاقه من واقع شده است: زنان، عطر و نور چشم من در نماز است.»(1)هر اندازه ایمان و ولایت انسان بیشتر شود، و هر چه انسان به خدا و پیغمبر و اهل بیت علیهم السلام نزدیک تر شود، محبتش به خانم ها بیشتر می شود. بنابراین، یکی از معیارهای ایمان و ولایت محبت بانوان است.

موج لطافت

زنان مظهر محبت و عاطفه و احساس و لطافت اند. لطافت در جسم و روحشان موج می زند. روح مؤمن هم که سرشار از محبت و عاطفه است، با این موجود لطیف سنخیت پیدا می کند و او را دوست دارد.

رعایت حقوق

عبادت فقط دعا خواندن، نماز خواندن و زیارت رفتن نیست. جلسات ذکر و دعا تنبل خانه شما نشود. مواظب باشیم جلساتمان، کارهایمان و زیارت هایمان باعث نشود که حق پدر و مادر و همسر و بچه ها ضایع شود.

هنگام ازدواج

دیر ازدواج کردن خوب و مناسب نیست. هر چیزی در وقتش خوب است. جبرائیل خدمت پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم رسید و عرض کرد: «دوشیزگان میوه روی شاخه هستند. وقتی که رسیدند، اگر نچیدید و از درخت جدایشان نکردید، آفتاب آنها را فاسد می سازد و باد آنها را از درخت ساقط می کند.»(1)

میوه تا زمانی که خام و نرسیده است، محکم به درخت چسبیده است و قابل استفاده نیست. اگر آن را از درخت جدا کردید، در حق آن جفا کرده اید. دختری را هم که وقت ازدواجش نرسیده، خام و نارس است. نمی تواند برای تشکیل خانواده مفید باشد. هیچ تجربه زندگی ندارد و باعث دردسر و زحمت می شود. هر کاری را در وقتش باید انجام داده تا نتیجه مطلوب داشته باشد.

سازگاری

زن و شوهر وظیفه دارند در امور با یکدیگر تفاهم کنند و به توافق برسند. این توافق در سایه سازگاری و کوتاه آمدن است. هم زن از نظراتش کوتاه بیاید و هم شوهر، تا به یک توافق و همزیستی دست یابند.

صبر بر اذیت همسر

در روایتی از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلم برای ما نقل شده است که «اگر کسی بر اذیت همسرش صبر کند، در هر باری که بر اذیت همسرش صبر می کند، خداوند ثواب صبر حضرت ایوب را در نامه عملش ثبت می کند.»(2)

زینت برای زنان

گروهی به محضر امام باقر علیه السلام رسیدند. دیدند آن حضرت محاسنشان را رنگ و زینت کرده اند و مثل یک جوان به خودشان رسیده اند. به حضرت عرض کردند: یابن رسول الله، شما هم مثل جوانان به خودتان رسیده اید و به اصطلاح امروز شیک کرده اید. حضرت فرمودند: «من مردی هستم که زنان را دوست دارم و برای آنان محاسنم را رنگ می کنم.»(2)

گل های زندگی

از زن تعبیر به گل شده است. گل را باید بویید، باید تماشا کرد، باید با ظرافت و لطافت با او رفتار کرد. گل حساس است. به گرما، به سرما، به باد و طوفان حساس است. تندی ها، بی اعتنایی ها، قهرها و آزار و اذیت ها گل را زود پژمرده می کند و از بین می برد. باید با محبت با او برخورد کرد، باید با ملایمت و عطوفت با او رفتار کرد. احساسش را باید درک کرد. دختر شما، همسر شما، مادر شما و خواهر شما همه گل اند.

کاری هماهنگ با روحیه

علی علیه السلام در بیانی زیبا به فرزندشان محمد حنفیه می فرمایند: «پسرم! ..... و اگر بتوانی به زن بیش از حد خود تحمیل نکنی، این کار را بکن، زیرا با این کار زیبایی اش بادوام، خاطرش آسوده تر و حالش نیکوتر است.»(1)

کاری که به زنان واگذار می شود، باید هماهنگ و مطابق با روحیه و طبیعت لطیف آنان باشد. کارهایی که نیاز به محبت و عطوفت دارد.

کارهایی که نیازمند احساس است. کارهایی که نیازمند مهرورزی و دلسوزی است. کارهایی همچون پرستاری و امور تربیتی.

همدردی

اگر زن و شوهر در مشکلات و مصائب با یکدیگر همدردی کنند، بسیار مؤثر است. اگر خانم یا آقا مریض شد یا مصیبتی بر او وارد شد، او را رها نکند. در گرفتاری ها به داد هم رسیدن، خیلی مهم است.

اساس نزاع ها

تمام دعواها برای نفس و به خاطر «من» است. اگر به دیوار هزار تا فحش بدهند، تو ناراحت نمی شوی، چون به «من» شما کاری ندارد. اما اگر بگویند بالای چشم شما ابروست، بر آشفته می شوید و می گویید: به من می گویی؟ اگر «من» را کنار بگذاری، همه دعواها می خوابد.

جهاد زنان

جهاد زن، دنیا و آخرت زن، سعادت زن، سیر و سلوک زن و عبادت زن این است که خوب همسرداری کند. در خانه برای خودش و همسرش، برای تربیت یک نسل، کانونی پر از مهر و محبت فراهم سازد. هر چه روی این سرمایه گذاری کند، به خدا و پیامبر نزدیک تر است. پیامبر گرامی اسلام از یاران خود پرسید: «در کدام لحظه زن به خدا نزدیک تر است؟» حضرت زهراسلام الله علیها سؤال پدر را شنید و پاسخ داد: «آن لحظه ای که زن در خانه خود می ماند (و به امور زندگی و تربیت فرزندان می پردازد) به خدا نزدیک تر است.»(2)

ص: 28

زیبایی نگری

یکی از راه های معاشرت خوب این است که در زندگی هر چه می توانیم حسن و خوبی همدیگر را ببینیم. قشنگی های یکدیگر را ببینیم، نه این که روی نکات منفی دست بگذاریم. اگر شما بدی بنده را نگاه کنی، از من دل سرد می شوی. دیگر مایل نیستی با من رفت و آمد داشته باشی. بیاییم زیبایی های همدیگر را ببینیم، نه زشتی ها را روی نکات مثبت همدیگر نظر داشته باشیم، نه نکات منفی.

حضرت عیسی علیه السلام با عده ای از حواریون از جایی رد می شدند. به لاشه سگی رسیدند که بدنش بو گرفته بود و وضع ناجوری داشت. یکی بینی خود را گرفت، یکی گفت: چقدر آلوده است، یکی گفت: چقدر زشت است. هر کس وصفی از زشتی لاشه سگ را بیان کرد. حضرت عیسی علیه السلام فرمود: چه دندان های سفید و خوبی دارد. از میان عیب های فراوان آن، دست روی خوبی ها و زیبایی هایش گذاشت.(1)

منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن

منم که دیده نیالوده ام به بد دیدن

ص: 29

عیب بینی

مثل زنبور عسل باشید که روی گل و گیاه می نشیند. مثل مگس و پشه نباشید که روی کثافات می نشینند. در باغ این همه گل و گیاه است، مستقیم می رود روی کثافات مینشیند. اگر کسی مثل مگس باشد، اهل جهنم است. الآن هم در جهنم است. بعد از این هم در جهنم است. کسانی که منفی باف و منفی گرا هستند، همیشه عیب می بینند و عیب می تراشند. این ها جهنمی اند.

نشست خانوادگی

با اعضای خانواده نشست داشته باشیم. جلسه گفت و گوی خانوادگی داشته باشیم. مشورت کنیم. گاهی با خانم تنها بنشینیم و گفت و گو کنیم. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «نشستن مرد نزد خانواده اش از اعتکاف در مسجد من (مسجد النبی) پیش خداوند محبوب تر است.»(1)

تشکر و قدردانی

خانم باید از شوهرش که بیرون از خانه در گیر کار و مشکلات است، تشکر کند. از زحمتهایی که می کشد و بابت چیزهایی که خریده است، تشکر کند. همچنین آقا باید از همسر خود تشکر کند، به خاطر بچه داری، به خاطر نظافت خانه و شست و شوی لباس ها، به خاطر تهیه غذا و میهمان داری و کارهایی که خانم بدون هیچ مرخصی و تعطیلی در خانه انجام می دهد. تشکر خستگی را بر طرف می کند و به انسان آرامش می بخشد. همین که می داند قدردان زحمات او هستند، به او آرامش می دهد و خستگی را از تنش بیرون می کند. وقتی می بینی خانم زحمت می کشد، بگو دستت درد نکند.

رفاه خانواده

کسی که خداوند رزقش را وسیع کرده است و به او نعمت داده است، باید به فکر آسایش و رفاه حال خانواده اش باشد. مبادا بر خانواده اش تنگ بگیرد، که نعمت الهی از دستش می رود. خانواده انسان بیش از هر کس دیگر سزاوار است. شما حق ندارید سهم زن و بچه خود را به دیگران بدهید. اگر خودت درویش و زاهد هستی، زن و بچه ات درویش نیستند. باید به فکر رفاه حال آنان باشی. اصلا تلاش در جهت آسایش و رفاه حال خانواده یک فضیلت به شمار می رود.

ص: 33

مطابق میل خانواده

در روایات آمده است که اهل ایمان در امور حلال و مباح مطابق میل و خواهش خانواده خود رفتار می کنند. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «انسان مؤمن مطابق میل خانواده خویش می خورد و انسان منافق خانواده اش طبق میل او می خورند.»(1)

طلب حلالیت

اگر مسأله طلبکاری و بدهکاری پیش کشیده شود، انسان خیلی بدهکار می شود. انسان باید زحمت های دیگران، به خصوص همسر خودش را قدر بداند و از او تشکر کند و حلالیت بطلبد؛ هم زن از شوهر و هم شوهر از همسرش. از همدیگر حلالیت بطلبند و از یکدیگر راضی باشند.

مودت و رحمت

خداوند همسر را مایه مودت و رحمت و سکونت و آرامش قرار داده است؛ یعنی باید در دلت باشد. او را به سینه خود بچسبان. همیشه با محبت و مودت با یکدیگر برخورد کنید. هم دوست داشته باشید و هم اظهار دوستی کنید. ولی پدر و مادر را می گوید: «بال تواضع و رحمت خود را برای آنان بگستران.»(1) یعنی خودت را در برابر آنها پایین بیاور. آنها روی سرت جای دارند. دست و پایشان را ببوس. پای مادر را باید روی سرت بکشی. حاج آقا دولابی سفارش می کردند که این قدر پای مادرت را ببوس تا گریه بیفتد. وقتی گریه افتاد، در بهشت باز می شود و رحمت خدا شما را می گیرد؛ چون بهشت زیر پای مادران است.

قناعت

زنانی که با مشکلات اقتصادی آقایان که نوعا به آن مبتلا هستند بسازند، دنبال پز و چشم و هم چشمی و رقابت نباشند، به آنچه دارند قانع باشند و با تنگدستی شوهر کنار بیایند، بر اساس روایات این دسته از خانم ها عذاب قبر ندارند و با فاطمه زهرا سلام الله علیها محشور می شوند.

زنان رستگار

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «خداوند عذاب قبر را از سه گروه از زنان بر می دارد و آنان را با فاطمه سلام الله علیها محشور می سازد: زنی که با تنگدستی شوهرش بسازد، زنی که بر بد خلقی شوهرش صبر کند و زنی که مهریه اش را به شوهرش ببخشد.»(1)

خروج از خانه با صلح و صفا

هر وقت می خواهید از خانه بیرون روید، با صلح و صفا بیرون بروید. از اهل خانه و از پدر و مادر یا همسر و فرزندان، با روی خوش جدا شوید. بگویید: کاری ندارید، چیزی نمی خواهید؟ با عافیت و دل خوش از خانه بیرون بروید. اهل خانه را شاد کنید. درست خداحافظی کنید. در این صورت تا زمانی که بیرون خانه هستید، یا در مسافرت به سر می برید، خوش هستید و دست خدا به همراه شماست. مبادا با قهر و اخم و ناراحتی از اهل خانه جدا شوید! حتما با خداحافظی و صلح و صفا بیرون روید.

آن که محبتش بیشتر است

دو تا مؤمن وقتی با هم یگانه می شوند، آن قدر خداوند این عمل را دوست دارد که می فرماید: من هم به میان شما می آیم. «خداوند با آن دوستی مصافحه می کند که محبتش بیشتر است.»(1)

هنگامی که دو انسان مؤمن با همدیگر مصافحه می کنند، خداوند صد رحمت نازل می کند؛ نود و نه رحمت نصیب کسی است که محبتش بیشتر است و یک رحمت برای طرف مقابل است.(2)

این قاعده را درباره زن و شوهر هم اجرا کنید. اگر خانم محبتش بیشتر باشد، خدا و پیامبر و امام زمان با او هستند و اگر آقا محبتش بیشتر است، خوبان عالم هم همان طرف صف می بندند.

همه چیز به دست اوست

اگر خداوند بخواهد در رزقت را ببندد، غیر او چه کسی می تواند باز کند؟ اگر خدا نخواهد تو را شفا بدهد، چه کسی می تواند تو را شفا بدهد؟ اگر خدا بخواهد مصیبتی به تو برساند، چه کسی می تواند جلوی آن را بگیرد؟ اگر خدا بخواهد به تو خیر برساند، همه عالم هم جمع شوند نمی توانند مانع شوند. اگر بخواهد کسی را عزیز کند، همه عالم نمی توانند مانع شوند. او عزیز می شود. اگر بخواهد کسی را ذلیل کند، همه عالم هم جمع شوند نمی توانند مانع شوند. عزت و ذلت همه

ص: 41

نوکر نفس

برخی افراد نوکر خانه هستند و بعضی دیگر نوکر صاحبخانه. بعضی نو کر زمان هستند و برخی دیگر نو کر امام زمان. بین این دو خیلی فرق است. برخی افراد را می بینیم که پدر و مادرش راضی نیستند، خانمش راضی نیست، می گوید: من می خواهم به کربلا بروم و هیچ ربطی به شما ندارد. این نوکر نفس است.

طغیان نفس

برخی از نفس ها طغیانگر است، باید آن را سر جایش نشاند. گاهی این نفس با فقر سر جایش می نشیند، گاهی با حرف مردم، گاهی با بلا و گاهی با همسر. وگرنه اگر رها شود، طغیانگر عجیبی است. این طبیعت انسان است. انسان همین که بیند بی نیاز است، طغیان می کند، هر چند به غنا و بی نیازی هم نرسیده باشد. همین مقدار که حس کند جلویش باز است، یاغی گری اش شروع می شود. ما نمی دانیم داروی درد ما چیست! نمی دانیم به وسیله چه چیز رشد می کنیم. شاید رشد ما در همین ابتلائات باشد.

زیبایی مقدرات

اگر بدانیم همه مقدرات به دست اوست و جز خیر و صلاح و زیبایی تقدیر نمی کند، همه مقدرات و حوادث شیرین می شود. حضرت زینب سلام الله علیها، عقیله بنی هاشم و تربیت شده امیر المؤمنین و فاطمه زهرا علیهم السلام، با آن همه ابتلائات و مصائب سهمگین که برای دیگران غیر قابل

ص: 44

از بالا نگاه کن!

از این دید به پدیده ها نگاه کن که خدا آن را درست کرده است. خدا این را همسر تو و جفت تو قرار داده است. باید با او بسازی. دادۀ خداست. از این دید که داده خداست، نگاه کن. از بالا ببین. از پایین شلوغ و درهم است. به هیچ جا هم نمی رسی، از بالا نگاه کن.

اگر انسان از بالا نگاه کند، کسی را که در نظر ما بدترین خلق شد، می گوید: خدا داده است. همسر را که خدا در کنار من قرار داده است، به چه خویش و چه بدش به وسیله امتحان و آزمایش من است. پیامبر خدا، هم خویش را داشتند، و هم بدش را، اما هیچ گلایه و شکایت نداشتند و راضی بودند.

ص: 45

رضا به داده بده

بعضی ده، بیست سال است ازدواج کرده اند، ولی هنوز این زوجیت را امضا نکرده اند. به ظاهر عقدنامه را امضا کرده اند، ولی در قلب امضا نکرده اند. می گوید: این چه بود ما گرفتیم. امضا کن، راحت می شوی. چیزی را که خداوند برایت بریده است، امضا و تأیید کن تا راحت شوی. هم خوب هایش لطف خداست و هم بدهایش. اولیای خدا گاهی به هر دو مبتلا بوده اند.

رضا به داده بده وز جبین گره بگشا

که بر من و تو در اختیار نگشوده است

هنر انسان

با خوب ها خوبی کردن هنر نیست. اگر به حیوانات هم محبت کنی، دم تکان می دهند و تشکر می کنند. اگر در مقابل بدی ها خوبی کردیم، اگر به سراغ فامیل و رفیقی که به ما پشت کرده است رفتیم، هنر است.

هنر اینجاست که انسان با بدها خوبی کند و سنگ تمام بگذارد و خلوص نیت هم اینجا می آید. ولی با خوبها خوبی کردن، پلو قرضی است.

عزت و شایستگی

عزت و کمال و هنر یک مرد این است که خانم و پدر و مادرش را راضی کند. کمال و عزت یک زن هم این است که شوهرش را راضی کند. امام باقر علیه السلام فرموده اند: «برای زن شفیعی در پیشگاه پروردگارش، نجات بخش تر از خشنودی و رضایت همسرش نیست.»(1)

شرف مرد و کمال زن

معنای سیر و سلوک این نیست که انسان گوشه ای برود، بنشیند و ذکر بگوید و دعا بخواند. کمال و شرف مرد در این است که زن و بچه اش را راضی نگه دارد. کمال خانم هم این است که شوهرش را راضی نگه دارد. اگر این دو تا با هم راضی شدند، آنجا مهبط نور و لطف خدا می شود.

پیوستگی هستی

اگر دریابیم که همه هستی به هم گره خورده است و آزار یا شادمان کردن یک انسان مؤمن در حقیقت آزار و یا شادمان نمودن اولیا خدا و حق تعالی است، در رفتار ما بسیار تأثیرگذار است. یعنی اثر اعمال ما به اولیای حق و بلکه مستقیما به حق تعالی بر می گردد.

وسیله آرامش

ازدواج وسیله آرامش و کمال انسان است. خداوند بین زن و مردم مودت و رحمت قرار داد. این جعل و قرار دادن، یک جعل تکوینی است؛ یعنی این مودت و رحمت بین زن و شوهر به صورت فطری و طبیعی وجود دارد.

مودت از محبت بالاتر است. محبت یعنی دوستی، ولی مودت یعنی هم دوستی و هم اظهار دوستی؛ یعنی این که انسان دوستی خودش را اظهار و ابراز کند، فقط در دلش نگه ندارد.

قدر زور نیستی

اگر بدانی نیستی چقدر زورش زیاد است، دیگر در مقابل بدی دیگران مقاومت نمی کنی و کوتاه می آیی. این به شما رشد می دهد! اگر کسی به شما فحش داد، شما هم جوابش را دادی، معلوم می شود زورت کم است. نتوانستی مقاومت کنی. زود از کوره در رفتی. اصلا زور نداری. اما اگر سکوت کردی، معلوم می شود زورت زیاد است.

داده های خداوند

اگر می خواهید در زندگی، در خانه، یا بیرون خانه، خوشی و صفا باشد، عیب های همدیگر را نبینید. خوبی ها و زیبایی های همدیگر را ببینید. همسرت را دادۀ خدا ببین. خانم هم شوهرش را دادۀ خدا بداند. چیزی که خدا داده است، قشنگ است. خوب نگاه کن، چشمانت را بمال.

سخن هوس انگیز

خداوند در قرآن خطاب به زنان پیامبر می فرماید: «پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند.»(1)

زنها با مردهای نامحرم خیلی نرم و دلربا صحبت نکنند. چون انسان در برابر لحن زیبا و دلربای زن دلش هم می رود.

خصلت های نیک زنان

امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: «خصلت های نیک زنان، خصلت های بد مردان است این خصلت ها عبارت اند از: تکبر، ترس و بخل. هر گاه زنی متکبر باشد، بیگانه را به خود راه نمی دهد؛ و اگر بخیل باشد، مال خود و همسرش را حفظ می کند؛ و اگر ترسو باشد، از هر چیزی که به آبروی او صدمه بزند، می ترسد و فاصله می گیرد.»(1)

امضای تقدیر

لباسی را که خداوند برای شما بریده است، باید با قلبتان امضا کنید. اگر امضا نکنی، هم در دنیا مشکل داری و هم در آخرت. در میان میلیاردها انسان، خدا همسری را نصیب تو کرده است. باید بدانی که او مناسب ترین همسر برای توست. هیچ گاه گلایه نکنید؛ چون در واقع از خدا ایراد گرفته اید.

تشنۀ محبت

زن تشنه محبت همسر خویش است. اظهار محبت به او امید و نشاط زندگی می دهد. اگر محبت هم ضعیف و کم باشد، یک مرتبه می بینی با همان اظهار محبت، محبت هم می آید.

تحقیق و توکل در ازدواج

کسانی که تصمیم به ازدواج می گیرند، از جاهایی که جداً باید بر خدا توکل کنند، اینجاست. خانه و ماشین و وسائل خانه را راحت می توان عوض کرد، ولی این چیزی نیست که به راحتی بتوان عوض کرد.

از جاهایی که خیلی دعا و توسل و توکل می طلبد، انتخاب همسر است. چون همسر نقش خیلی اساسی در زندگی دارد. بچه ها ده یا پانزده سال مهمان ما هستند. بعد به دانشگاه می روند و ازدواج می کنند، ولی همسر شما تالب گور در کنار شماست. لباس زیر شما و چسبیده به شماست و عامل مهمی در رشد شماست. باید کار خودمان را بکنیم. تمام تحقیق ها را انجام دهیم و با احتیاط

ص: 58

شیرین ترین ذکرها

شیرین ترین ذکرها بعد از ذکر خدا، ذکر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام است. بلکه ذکر آنها ذکر خداست و از ذکر خدا جدا نیست. اهل بیت علیهم السلام ممسوس و فانی در ذات خدا هستند. وجه الله و عین الله و یدالله هستند. این است که یاد آنها یاد خداست. از این جهت، از چیزهایی که هم دل را نورانی می کند و هم مجالس را، صلوات بر محمد و آل محمد است.

کودکان، اولیای خدا

ما همیشه به دنبال اولیای خدا می گردیم، در صورتی که مردان الهی و اولیای خدا در دست و بال ما هستند، اما قدرش را نمی دانیم. می توان قسم خورد که بچه های خردسال اولیای خدایند، انسانهای معصوم اند. ولی خدا یعنی چه؟ یعنی کسی که پاک است، زلال و صاف و بی غل و غش است. معنای ولی خدا این نیست که دارای کرامت و سر و صدا باشد. ولی خدا یعنی انسان پاک و زلال.

رد پای معنویات

چه خوب است انسان در این دنیا رد پای معنویات را پیدا کند، رد پای اولیای خدا را پیدا کند، رد پای امام زمان علیه السلام را پیدا کند. ما برای چه به جمکران می رویم؟ چون آنجا رد پای حضرت است. اگر دستمان به آن حضرت نمی رسد، رد پایی از آن حضرت پیدا کنیم. اگر می خواهیم بوی

ص: 61

آرامش در کنار همسر

خداوند برای انسان همسری از جنس خودش آفرید، تا این که سکونت و آرامش پیدا کند. هر موجودی در عالم جفتی دارد که با آن یگانه و همدل می شود و آن گاه آرامش پیدا می کند.

صدق محض

بچه دروغ بلد نیست. اصلا در ذات و فطرت او دروغ نیست. این ما هستیم که به آنها دروغ گفتن را یاد می دهیم. وگرنه بچه ها فطرت پاک و موحد هستند. اگر بچه ای را دور از اجتماع، در جزیره ای بزرگی کنند، بعد از مدتی می بیند که صدق محض است. خداشناس محض است. این در حالی است که هیچ کس او را تعلیم نداده است. وقتی گرفتار می شود، سرش را بالا می برد و از قدرتی کمک

ص: 63

بوی بهشت

از چیزهایی که بوی بهشت می دهد، فرزندی است که تازه متولد شده است. صاف و پاک و زلال است. بسیار لطیف و حساس است. بی رنگ بی رنگ است. لطافت صرف است؛ به لطافت بهشت. کسی که می خواهد لطافت بهشت را احساس کند، به کودک خردسال نگاه کند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «بوی فرزند از بوی بهشت است.» (1)«هر مولودی بر فطرت به دنیا می آید.»(2) یعنی بر فطرت خداشناسی و توحید و صفا و پاکی. خداوند انسان را زلال و پاک آفریده است. صدق و پاکی را باید از بچه ها یاد گرفت. این پدر و مادرند که او را از فطرت جدا می سازند.

فطرت های دست نخورده

چقدر خدا دوست دارد که چیزی دست نخورده بماند؛ آکبند آکبند! این خیلی قشنگ است! مثل کودکی که در گهواره است. افرادی هستند که یک عمری را در اجتماع بودند، اما دروغ و کلک بلد نبودند.

سوغات سفر

وقتی از سفر باز می گردید، دست خالی بر نگردید. شاید سوغات سفر شبهۀ وجوب داشته باشد. سوغات، به خصوص برای بچه ها مایه دلخوشی است. مدت ها فراق کشیده است تا این که برای او سوغاتی بیاورند. اگر دست خالی برگردی، میدانی بر سر این بچه چه آورده ای! از این کار دلش میشکند.

نشانه های خدا

بچه ها صاف اند، زلال اند، بر فطرت خلق شده اند. حضرت موسی علیه السلام به خدای متعال عرض کرد: «پروردگارا! برترین اعمال در نزد تو چیست؟» خدای متعال فرمود: «دوست داشتن کودکان. چرا که فطرت آنان بر توحید من است. اگر آنان را از دنیا ببرم، به رحمت خودم وارد بهشت خودم می کنم.»(1)

چون کودکان روی فطرت اند، خدا را نشان می دهند. راضی به رضای خدا هستند. عارف به خداوندند. از اولیای او هستند. مگر عارف باید داد و قال کند، یا اصطلاحات عجیب و غریب به هم ببافد تا بگویند عارف است. هیچ چیز بهتر از صافی و زلال و پاکی فطرت نیست. مثل طفلی که تازه به دنیا آمده است. اگر می خواهی پیش عارف کامل بنشینی، پیش بچه ها بنشین.

آنچه خدا بریده

از میان میلیاردها انسان و خانم، خداوند آن را که برای تو بریده است، از همه بهتر و قشنگ تر و زیباتر است. انعقاد از آسمان است. حواله ها تا در آسمان رقم نخورد، در زمین جور نمی شود. اگر هم غیر آن جور شود، به هم می خورد.

نقش بر روح

بچه ها بسیار مورد توجه و عنایت رسول گرامی اسلام بودند. وقتی به دنیا می آمدند، آنان را به محضر پیامبر می آوردند و آن حضرت در گوش آنها اذان و اقامه می گفتند. بچه ای که تازه به دنیا آمده است، روح و جانش دست نخورده است. اولین چیزی که باید به او القا شود، اذان و اقامه است. شعاری که با لفظ جلاله «الله» شروع می شود، و با لفظ جلاله «الله» پایان می یابد.

ص: 69

در آغوش مهر

یکی از افتخارات مسلمانان در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم این بود که بچه هایشان را که تازه به دنیا آمده بودند می آوردند و در دامان پیامبر خدا می گذاشتند تا در گوش آنها اذان و اقامه بگویند و برای آنها نامی انتخاب کنند، یا برای آنها دعا کنند. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم به دلیل محبت زیادی که به بچه ها داشتند و برای تکریم خانواده بچه ها، آنها را در آغوش می گرفتند و نوازش می کردند و می بوسیدند.

در آن زمان فرهنگ الآن نبود. چه بسا بچه ها در دامان پیامبر ادرار می کردند. اگر ما بودیم به آن طرف پرتش می کردیم، یا مادرش را صدا

ص: 70

انس با خدا و اهل بیت علیهم السلام

روح بچه ها همانند نوار خامی است که چیزی روی آن ضبط نشده است. همه دریافت های خوب و بد روی آن باقی می ماند. بچه ای که با صدای تلاوت قرآن و ذکر و دعا بزرگ شود، با بچه ای که با سر و صداهای ناهنجار بزرگ شود، خیلی فرق دارد. از این جهت فرموده اند: کودکان خود را به مجالس ذکر و دعا و مشاهد مشرفه ببرید تا از فضای معنوی آنجا بهره مند شوند و روح و جانشان با عشق خدا و اهل بیت علیهم السلام انس بگیرد.

ص: 71

آموزش پاکی

اگر من خودم سیگار به لبم باشد و بگویم سیگار نکش، این اثر نمی گذارد. اگر من خودم اهل دروغ باشم و به بچه بگویم دروغ نگو، این اثر نمی گذارد. می گوید: اگر دروغ بد است، چرا خودت می گویی! باید بیش از آنچه به بچه ها چیز یاد می دهیم، از آنها چیز یاد بگیریم، چون صاف و زلال اند. آلوده نشده اند.

مراقبه

مراقبه معنایش این است که انسان همان صفا و صدق دوران کودکی خودش را حفظ کند. نگذارد فطرتش آلوده شود. یعنی اگر آلودگی در صفحه وجودش پیدا شد، آن را پاک کند. اگر آلودگی ها را پاک کردی، شب راحت می خوابی. نه بدهی داشته باش و نه طلب. این بهتر است؛ چون هر یک از آنها موجب دردسر است.

پنج خصلت دوست داشتنی

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «کودکان را به خاطر پنج خصلت دوست می دارم: اول آن که بسیار می گریند؛ دوم آن که با خاک بازی می کنند؛ سوم آن که بدون کینه دشمنی می کنند؛ چهارم آن که چیزی را برای فردا ذخیره نمی کنند؛ پنجم آن که می سازند و آنگاه خراب می کنند.»(2)

مثل ابر بهاری

پیامبر ما شصت سال از عمر شریفش گذشته بود. سر قبر مادرش حضرت آمنه سلام الله علیها مثل ابر بهاری گریه می کرد. مادری که حدود شصت سال پیش از دنیا رفته بود. یعنی این قدر عاطفه و احساسش قوی است! به یاد محبت های مادرش گریه می کند. حتی بارها می نشست و برای همسرش خدیجه گریه می کرد. این صفت مهمی است. این صفت در بچه ها برجسته است. یعنی دل نازک و باعاطفه هستند. دل رحم و با محبت اند. احساسشان همچون گل نازک و با طراوت است. دلشان را قساوت نگرفته است. این است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم کودکان را دوست می داشت.

ص: 75

تفریحگاه کودکان

صفت دیگر که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم آن را علل محبوبیت کودکان بر می شمارد، این است که در خاک می روند، با خاک بازی می کنند، روی زمین می نشینند. و به تعبیر روایات؛ «در حقیقت خاک تفریحگاه کودکان است.»(1)

بعضی بزرگ ترها می گویند: من باید در صدر مجلس بنشینم. همه باید به احترام من بلند شوند. همه باید به من سلام کنند. اما این تکبرها در کودکان نیست. پیامبر خدا از این که کسی برایشان بلند شود، ناراحت می شدند. امام صادق علیه السلام فرمودند: «شیوه همیشگی رسول خداصلی الله علیه و آله وسلم این بود که هرگاه وارد منزلی می شدند، هنگام ورود پایین مجلس می نشستند.»(2) و نیز به اصحاب خود می فرمودند: «هرگاه کسی از شما به مجلسی وارد شد، همان انتهای مجلس بنشیند.»(3) یعنی انتظار نداشته باشد که دیگران در بالای مجلس با در وسط مجلس جایی برای او باز کنند.

ص: 76

در اوج یگانگی

پیامبر خدا هیچ تعینی نداشت. هر گاه کسی در جلسه ای وارد می شد که پیامبر هم در آن جلسه حضور داشتند، نمی دانست کدام یک از افراد پیامبر است؛ یعنی هیچ برتری برای خودش در نظر نداشت. می فرمود: «من دوست ندارم طوری رفتار کنم که با دیگران فرقی داشته باشم، یا برتری در نظر مردم ایجاد شود.»

آن حضرت مؤدب به آداب الهی بودند. مثل سلاطین برخورد نمی کردند، بلکه تواضع و ادب بسیار عجیبی داشتند. حتی در وقتی که با اصحاب می نشستند، حلقه وار می نشستند تا تفاضل و برتری در میان نباشد.(1)

وقتی با اصحاب می نشست، آن قدر یگانه می شد که گویا یکی از آنان است. کسی که وارد می شد، اگر پیامبر را نمی شناخت و ندیده بود، نمی توانست تشخیص بدهد که کدام یک از این افراد پیامبر خداست.(2) از بس خاکی و با خلق قاتی بود و خودش را تنزل می داد. این معجزه است.

ص: 77

فروتنی

ما از خاکیم و باید با خاک مأنوس باشیم. بدنمان هم در آخر به خاک بر می گردد. خاکی بودن نشان فروتنی و تعین و تشخص نداشتن است. یکی از صفات برجسته بچه ها همین است؛ واقعأ برای خودشان تعین و تشخصی قائل نیستند. اما غرور و تعین و تکبر دامن بزرگ ترها را گرفته است. برای خودشان شخصیتی خیالی قائل اند. بچه ها راحت روی زمین می نشینند، روی زمین بازی می کنند، با آب و گل مأنوس اند. دنبال تشریفات و تعینات نیستند. ان شاء الله ما هم مثل بچه ها راحت باشیم. اسیر این عناوین و تشخصات کاذب و خیالی نباشیم. این ها همه اعتباری و از بین رفتنی است. حقیقت و واقعیت ندارد.

پیشگامان بهشت

بچه هایی که جلوتر از پدر و مادر می میرند، بر در بهشت می ایستند و می گویند: تا پدر و مادرمان نیایند وارد نمی شویم.»(1) این هم بشارتی است برای کسانی که بچه های آنها زودتر از خودشان

ص: 79

بی آلایش و بی تعین

ما از خاکیم و به سوی خاک باز می گردیم. اگر خاکی بودن خودمان را حفظ کنیم، مسلما مورد لطف و نظر خدای متعال قرار می گیریم و مورد محبت مردم هم واقع می شویم؛ چون مردم هم افراد خاکی را دوست دارند؛ افرادی بی آلایش، بی تکبر، بی تعین، کسانی که برای دیگران قیافه نمی گیرند و افتاده حال اند.

تأویل دو سجده

از امیر المؤمنین علیه السلام درباره تأویل دو سجده پرسیدند: فرمودند: «سجده اول که سر بر خاک می گذاری، اشاره به این است که خدایا، مرا از خاک آفریدی. هنگامی که سر از سجده بر میداری، یعنی مرا از خاک بیرون آوردی. در سجدۂ دوم که سر بر خاک می گذاری، اشاره به این است که ما را دوباره به خاک باز می گردانی. هنگامی هم که سر از سجده بر میداری، یعنی دوباره ما را از خاک مبعوث می کنی».(2)

به فکر روح و جان

این قدر به فکر بدن خود نباشید، به فکر جان و روح و حقیقت خودتان باشید! بدنی که بعد از این خاک خواهد شد، الآن هم آن را خاک حساب کنید. بدن همه، جز اولیای خدا خاک خواهد شد. بدن انسان به منزله مرکب و سواری اوست و تا مدتی همراه ماست. باید به فکر راکب، یعنی روح و جان خودمان باشیم. یک وقتی ما با خدا بودیم و تعین و تشخصی نداشتیم. در هر عالمی که ما را سیر دادند، لباس مخصوص همان عالم را بر ما پوشاندند؛ مثلا در عالم ذر، ذرات ریز بودیم، در عالم اشباح، شبح بودیم، در عالم صلب پدر، ذرات ریز در صلب پدر بودیم، در عالم رحم مادر، به صورت جنین تجلی پیدا کردیم، در عالم دنیا به صورت این جسم خاکی ظهور کردیم؛ در عالم برزخ در قالب مثالی و در قیامت و بهشت نوع دیگر از لباس بر تن جان می پوشانند که ما حقیقت آن را نمی دانیم. لباس عالم دنیا همین لباس خاکی است. نوع مردم این جسم خاکی را با حقیقت خودشان اشتباه می گیرند. به جای این که به فکر حقیقت و روح و جان خود باشند، تنها به دنبال

ص: 82

لباس عاریت

چند روزی این لباس خاکی را به جان تن داریم. این لباس خاکی، لباس عاریت است و این مرکب جسم، مرکب عاریست است. در اختیار ما قرار داده اند تا جان و روح و حقیقتمان را به مقصد برسانیم. روزی همه را از ما می گیرند و باید آنها را رها کنیم و برویم. این جسم و تن حقیقت ما نیست تا همه سعی و تلاشمان را برای آن صرف کنیم و همه همتمان متوجه آن باشد. باید روی حقیقت خویش سرمایه گذاری کرد.

خویشتن یابی

حقیقت، مربوط به روح و جان است، جسم و تن هم برای تعالی روح است. باید به اندازه ای که در تعالی روح و جان ما نقش دارد به آن توجه داشت. محور تلاش و همت انسان باید روح و

جانش باشد. باید در آنجا سرمایه گذاری کرد. مولانا پس از این مثال می گوید:

در سرای مردمان خانه مکن

کار خود کن کار بیگانه مکن

ص: 84

خصومت و کینه

یکی دیگر از خصلت های دوست داشتنی بچه ها، این است که نزاع و خصومتشان بدون کینه ورزی است. بچه ها جنگ و دعوا می کنند و گاهی همدیگر را به قصد کشت می زنند، اما جالب است که دو دقیقه بعد دوباره با هم رفیق می شوند. انگار نه انگار که با هم جنگ و دعوا داشته اند. اما امان از دست بزرگ ترها! از او می پرسیم: چرا با فلانی قهری؟ می گوید: چهل سال پیش به من گفته است: فلان فلان شده! به خاطر برخی مسائل جزئی سال ها با هم قهرند و دل هایشان پر از کینه است.

ص: 85

بایکوت

از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است که فرمودند: «اعمال مردم در هر هفته دوبار عرضه می شود: روز دوشنبه و روز پنج شنبه. و گناهان همه بندگان مؤمن آمرزیده می شود، جز کسانی که بین او و برادر دینی اش عداوت و دشمنی باشد. در این صورت گفته می شود: این دو را رها کنید تا با یکدیگر صلح و آشتی کنند.»(1)

قهر این قدر زشت است که امام زمان برای گناهان شما استغفار نمی کند. و ثواب هایتان را تأیید نمی کند. این یعنی بایکوت. تو قهر کردی، حضرت هم با تو قهر می کند.

قطع رحمت

دو تا دل که با هم قهر است، رحمت خدا هم قطع است. در خانه ای که پدر و مادر یا پدر با فرزند قهر هستند، نور نیست. آن خانه تاریک است. زن و شوهر و فامیل اگر مشکل هم دارند، باید بنشینند و با یکدیگر حرف هایشان را بزنند. قهر و اخم کردن با یکدیگر، چیز بسیار بدی است. قطع رحم از گناهان کبیره است. خداوند در سه جای قرآن کسی را که قطع رحم می کند لعنت کرده است.

آنچه از دوست رسد

اگر از روی محبت کسی را دشنام بدهی، ناراحت نمی شود. اما اگر یک شاخه گل را با کینه به طرف کسی پرتاب کنی، دردش می آید.

سعدی از اخلاق دوست، هر چه بر آید نکوست

گو همه دشنام گو، کز لب شیرین دعاست

تکمیل روزی

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «همانا جبرئیل امین در دلم دمید که کسی از دنیا نمی رود تا این که روزی اش را کامل کند. بنابراین در طلب روزی نیک رفتار باشید، حریص نباشید و خود را به زحمت نیندازید و دیر رسیدن روزی، شما را وادار نکند که آن را از راه حرام به دست آورید؛ چرا که آنچه نزد خداست، جز به وسیله طاعتش به دست نمی آید.»(2)

انسان تا رزقی را که خداوند برای او مقرر کرده است نخورد، اجلش نمی رسد. مراد از رزق هر رزق آسمانی، معنوی و مادی است. تا رزق انسان

ص: 89

به دنبال روزی

با شتاب و عجله به دنبال رزق و روزی رفتن خطاست. گاهی می بینیم برخی از مردم با چه عجله و شتابی میدوند. دو سه شغل دارند و همیشه هم گیرند. با ملایمت دنبال رزق حلال بروید. آنچه قسمت شماست، به شما می رسد. اصلا خداوند فرموده است: «ما معیشت آنها را در حیات دنیا میانشان تقسیم کردیم.»(1) عجله و شتاب برای چیست، عجله را برای جای دیگر بگذارید.

به خانه خدا

«بهترین و محبوب ترین مکان هانزد خدا، مساجد است. مساجد بیوت و خانه های خدا در روی زمین اند و بهترین و محبوب ترین اهل مسجد نزد خدا کسانی هستند که زودتر به مسجد می روند و دیر تر بیرون می آیند.»(1)

برخی دیرتر از همه به مسجد می روند و زودتر از همه از مسجد خارج می شوند. مسجد خانه خداست! انسان چگونه به خانه رفیق و یا نامزدش می رود؟ روز شماری می کند که موعد دیدار با رفیق، یا نامزدش فرا برسد. وقتی هم می رود دل نمی کند.

بهترین اهل مسجد کسانی هستند که زودتر به مسجد می روند و دیرتر از مسجد بیرون می آیند. قبل از نماز جماعت بنشینید و به ذکر و دعا و قرآن مشغول شوید و نماز را با توجه و آرامش بخوانید.

ص: 91

توکل کودکان

بچه ها توکل عجیبی دارند. بچه وسط روز می آید و می گوید: من گرسنه ام. می گویند: نانوا هنوز پخت نکرده است. می گوید: من گرسنه ام. وسیله نمی شناسد. به خدا توکل دارد. اصلا رازق را می بیند. این که از کجا باید بیاید و به چه وسیله ای می آید را نمی فهمد. نیست و نمی شود را نمی فهمد. می گوید: من گرسنه ام، باید رزقم آماده باشد. تو کلشان به خداست.

هیچ گاه دیده اید که یک بچه صبح بیاید بنشیند گریه کند که می ترسم پدر و مادرم برایم نهار تهیه نکنند، لباس تهیه نکنند؟ ما به خدا بدبین هستیم. همیشه نگران روزی فردای خودمان هستیم. خدایی که هستیمان را به ما داده است، همه نیازهای آن را در وقتش فراهم می کند.

قهر و جدایی

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «دو نفر مسلمانی که از همدیگر قهر کنند و سه روز بر آن حال بمانند و با هم آشتی نکنند، هر دو از اسلام بیرون روند و میان آنها پیوند و دوستی دینی نباشد. پس هر کدام از آن دو به سخن گفتن با برادر دینی خودش پیشی گرفت، در روز حساب پیشرو به بهشت است.»(1)

غصۀ روزی

به قول لقمان، تو در شکم مادرت بودی، خدا رزقت را می داد. بچه بودی، حیله و تدبیر نداشتی، خدا روزی ات را می داد. حالا که بزرگ شده ای و حیله و تدبیر داری، غصه روزی را می خوری! خدا تو را آورده است، خودش هم تو را می برد. بچه ها غصه روزی را نمی خورند، اما بزرگ ترها از غصه دنیا دارند دق می کنند. گذشته ات را نگاه کن، ببین چطور خدا تو را تا اینجا آورده است، بعد از این هم می برد. نترس!

رستگاری و نگونبختی

امام حسین علیه السلام می فرماید: «بدانید که شیرینی و تلخی دنیا همه خواب است. بیداری در آخرت است. و رستگار کسی است که در همین دنیا رستگار شد. و نگون بخت کسی است که در همین دنیا نگون بخت شد.»(1) آخرت را اصل به شمار آورید و دنیا را به بازی بگیرید.

تعلق به آب و گل

مهر و محبت دنیا ریشۀ همۀ بدی ها و گناهان است. ظلم و تعدی وقتی آغاز می شود که انسان به این آب و گل تعلق خاطر داشته باشد. حرص، حضرت آدم علیه السلام را از بهشت بیرون راند. کسی که تعلق و وابستگی به این دنیا نداشته باشد، حرص هم ندارد. کسی که محبت دنیا در دلش نیست، به دنبال حرام و شبهه ناک نمی رود. باید از دلبستگی به دنیا رها شد.

کسانی که موفق شدند دل از این دنیا بکنند، آزاد و راحت زندگی می کنند. امام سجاد علیه السلام می فرمایند: «من ننگ دارم از این که دنیا را از خالق آن درخواست کنم، چه رسد به این که بخواهم آن را از مخلوقی مثل خودم بخواهم.»(2)

ص: 96

خانۀ دنیا

کسی که هیچ کجای عالم خانه و جایگاهی ندارد، دنیا برای او خانه خوبی است و در این صورت وابسته به دنیا می شود. اما کسی که به عالم غیب و معنا راه پیدا کند، ارزشی برای این آب و گل قائل نیست. این انسان های بی خرد هستند که در دنیا فرو رفته اند و هم و غمشان جمع آوری دنیاست. گویا از حیات بهره ای جز دنیا ندارند. چیزی همانند دنیا، انسان را از خدا و معنویت و آخرت دور نمی سازد!

کودکی با کودکان

یکی از سیره های قطعی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم محبت به بچه ها بود. با لطافت و مهربانی با آنها رفتار می کرد و درباره آنان نیز سفارش می نمود. می فرمود: «کسی که کودکی نزد اوست، باید با او کودکی کند.»(1) یعنی خودش را در موقعیت بچه قرار دهد و با او بازی کند.

چون که با کودک سر و کارت فتاد

پس زبان کودکی باید گشاد

پیامبر خدا با امام حسن و امام حسین علیه السلام بازی می کردند. گاهی آنها می آمدند و بر پشت پیامبر سوار می شدند. گاهی هم آن حضرت در سجده بودند و بچه ها پشت ایشان سوار می شدند، آن قدر سجده را طول می دادند تا از پشتشان پایین بیایند.(2)

مراعات کودکان

یک بچه اگر مشکلی پیدا کند، راه بسته می شود. مواظب باشید بچه هایمان در خانه مظلوم نباشند، گرسنه نمانند. هوای بچه ها را داشته باشید. سیرۀ پیامبر خدا نهایت لطافت و مهربانی با بچه هاست.

اگر بچه ای در یک مجلس گرسنه باشد، یا مشکلی داشته باشد، فضای ما را می بندد. او از طرف خدا آمده است. او از ما پاک تر و به خدا نزدیک تر است.

نقش آفرین

یک بنا و یا یک باغبان از بنا و گل خیلی مهم تر است؛ چون بنا و گل نتیجه کار اوست. کسی که نقش و خطی زیبا را ترسیم می کند، خیلی مهم تر و زیباتر از آن خط و نقاشی است. ما به نقش پرداخته ایم و نقش آفرین را فراموش کرده ایم.

شیطنت در کودکی

بچه های با استعداد در بچگی شلوغ اند. داد و فریاد و نافرمانی می کنند. حالت سرکشی و طغیانگری دارند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم در این باره فرمودند: «بازیگوشی و شیطنت در کودکی، مایه فزونی عقل او در بزرگسالی است.»(1) بنابراین، باید بچه ها را تحمل کرد و با صبر و مدارا با آنان رفتار نمود. اگر حرف تندی زد، چیزی شکست، نگران نباشید، آینده اش خوب است.

قرقگاه خداوند

تمام ظلمت های دنیا و همه هجمه های شیاطین جن و انس ممکن است بر ظاهر انسان مؤمن، حتی بر خیالات وی تأثیر بگذارد، ولی به سر و قلب و دل و درون وی راه ندارد. شیاطین نمی توانند به قلب انسان ها نفوذ کنند، چون آنجا سر الله است، جایگاه و پایتخت خداوند است. خداوند آنجا را به کسی نمی دهد. این است که انسان کافر هم وقتی در اضطرار واقع می شود و راه پیش و پسی ندارد می گوید: خدا! برای این که خدا درون دل اوست و او هم معتقد است. درون دل انسان قرقگاه خداوند است. از این رو فرموده اند: «شیاطین دور دل بنی آدم می گردند.»(1)

خداوند سر و درون انسان را محکم بسته است و هیچ کس را به آن راه نمی دهد. به یک معنا همه موحدند و سر دل و مرکز جانشان خداست.

ص: 102

دلبستگی

بچه ها از صبح تا شب با آب و گل خانه درست می کنند و هنگام غروب با یک لگد همه را خراب می کنند. یعنی دلبستگی ندارند. ما گاهی به یک چیز کوچک مثل دوچرخه، ساعت، لباس، دلبستگی عجیبی داریم و این صفت خوبی نیست. باید دنیا را به بازی گرفت. منتها باید خوب بازی کرد و دلبستگی به آن پیدا نکرد.

بزرگ خانه

بزرگ خانه هیچ گاه نباید لعن و نفرین کند. همیشه باید رحمت باشد. تا وقتی که بزرگ خانه متأثیر و ناراحت نشده است، اهل خانه در آسایش اند. اگر او حالش بد شد، ممکن است بلا نازل شود. عالم، پیشوا، رهبر و مرجع اگر دلش بشکند، گوشمالی می آید. حواستان جمع باشد! تا وقتی که شخصی که در رأس است نبریده است، غضب خدا معنا ندارد.

تکبر شیطان

شیطان هنگامی که بر آدم سجده نکرد، دو فرشته یکسره به او پس گردنی می زدند تا این که سرش پایین بیاید. آدم متکبر هم همین طور است؛ آن قدر به پس گردن او می زنند تا سرش پایین بیاید.

چراغ عقل

در انتخاب شغل، در انتخاب همسر، در انتخاب دوست، در انتخاب کتاب، در انتخاب راه و روش، در همه امور تأمل کنید و جوانب امر را بسنجید. چراغ عقل دست انسان را می گیرد. باید از آن استفاده کرد. اگر فکر کردیم و با درنگ و تأمل به امور خود پرداختیم و کلید عقل را زدیم، راهمان روشن می شود.

تفرقۀ دل ها

اگر دو تا دل از هم جدا باشد، پیوندشان به هم بخورد و همدیگر را دوست نداشته باشند، سومی آنها شیطان و بدها هستند. هر چه بد هست آنجاست. جهنمی ها آنجا جمع می شوند. اگر در خانواده ای، بین زن و شوهری محبت حاکم نباشد، هر چند پول و خانه و اسم و عنوان و مدرک و باغ و بستان داشته باشند، از زندگی لذتی نخواهند بود. همیشه بین آنها جنگ و دعواست. بهانه گیری ها، اختلافات و درگیری ها بیداد می کند. زندگی جهنم می شود و پایه های آن در آتش کینه ورزی ها فرو می ریزد. سرنوشت فرزندان آن خانواده نیز روشن است.

اعلام دوستی

وقتی انسان اعلام دوستی می کند، محبتها استوار می شود. وقتی انسان به همسرش اظهار محبت کند، این دوستی محکم می شود. هنگامی که مردی به همسرش بگوید: من دوستت دارم، این سخن هرگز از دل او بیرون نمی رود.

موسای فرعون

حضرت آسیه، همسر فرعون بچه نداشت. وقتی آن صندوق را از رود نیل گرفتند، دیدند که بچه ای زیبا و جذاب و دلربا در آن است. او را به فرزندی پذیرفتند. او قاتل فرعون بود. به دست فرعون و در دامن فرعون و سر سفره فرعون بزرگ شد. گاهی می بینید موسای شما در دامان شماست. باید پرورشش بدهید و قبولش کنید. اگر به او ایمان بیاورید، درجه و مدال می آورید و اگر ایمان نیاورید، وزر و وبال است.

پول پرستی

پول پرستی از بت پرستی بدتر است؛ چون بت پرستان می گفتند: بت ها پیش خدا واسطه اند. یعنی خدا را قبول داشتند. اما پول پرست و مقام پرست فقط می گوید: پول و مقام. این ها بوی کفر می دهد.

انس دعا

خدا بی واسطه هم به تو چیز می دهد. هر چه می توانی بر سر مسائل دنیایی جایی نرو و آبرو نریز که آبرو جامد است. خدا دوست ندارد آبرویت را پیش خلق بریزی. حتی آبرویت را پیش خدا هم نریز، هر چند فرموده اند که نمک آشتان را هم از ما بخواهید. اما اگر کسی با خدا یگانه شد و از مقام دوگانگی بیرون آمد، پیش از این که چیزی بخواهد، خدا به او داده است.

دعاها بهانه ای برای انس گرفتن با خداست؛ چون خود دعا موضوعیت دارد و برای انس و تقرب به خداست، نه برای این که مثلا چیزی از خدا بخواهیم. چیز خواستن از خدا مثل این است که به خدایی که میلیاردها چیز به شما داده است

ص: 111

بخل و سخاوت

گاهی می گویند: فلانی آدم مؤمنی است، ولی حیف که بخیل است. انسان بخیل به کفر نزدیک تر است تا به ایمان. اما انسان سخی را همه دوست دارند.

در روایتی از امام رضا علیه السلام چنین آمده است: «انسان سخی به خدا نزدیک است، به بهشت نزدیک است و به مردم هم نزدیک است. و بخیل از خدا دور است، از بهشت دور است و از مردم

هم دور است.»(1)

ببینید صفات با انسان چه می کند! «کافر با سخاوت بیشتر امید می رود به بهشت رود تا مؤمن

بخیل!»(2)

محبت و احسان

احسان صفت بسیار خوبی است. گره از کار دیگران باز کن تا خدا گره از کارت باز کند. دلی را شاد کن تا دلت را شاد کنند.

از امام حسین علیه السلام روایت شده است: پیامبر خدا فرمودند: «برترین اعمال بعد از نماز ایجاد سرور و شادمانی در دل مؤمن است به چیزی که در آن گناه نباشد». و من غلامی را مشاهده کردم که با سگی غذا می خورد. در این باره از او پرسیدم. گفت: ای فرزند رسول خدا، من غمگین هستم، می خواهم با خوشحال کردن این سگ شاد شوم؛ چون صاحب من یهودی است و می خواهم از او جدا شوم. امام حسین علیه السلام با دویست دینار به قصد خریداری غلام نزد یهودی، صاحب غلام رفتند. یهودی وقتی امام حسین را دید گفت: غلام من فدای قدم شما و این باغ هم برای او و دویست

ص: 113

جذب محبت

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «کسی که نرم خوست، محبتش واجب است.»(2)

یعنی بی اختیار دوستش میداری. یک کاسب، یک روحانی، یک معلم خوش اخلاق و مهربان و با محبت را نمی توانی دوستش نداشته باشی. پیامبر خدا با محبت و رحمت توانست در دلها نفوذ کند و میلیونها نفر را منقلب گرداند. آن رحمت هم از سوی خداوند در نهادش قرار

ص: 114

موج محبت

با بچه، بچه شو. با خانمت خودی شو. خودخواهی و غرور را کنار بگذارد. هر چه عنوان داری بیرون خانه بگذار و مانند یک خدمتگزار وارد خانه شو. بیا پایین ببین چقدر اثر دارد. دلی را شاد کنید. حتی اگر می توانید یک حیوان را شاد کنید. در عالم یک حقیقت بیشتر نیست. همه به هم مرتبط است. شما اگر یک شعبه را شاد کنی، همه هستی شاد می شوند. اگر یک جا را به هم بزنی، همه جا را به هم زده ای. همه عالم به هم ربط دارند. آن غلام دو لقمه نان به یک سگ داد، چقدر خیر تولید شد. خیر، خیر می آورد. محبت، محبت می آورد. محبت هم مثل سرمایه های دیگر است. اگر آن را به کار زدی زیاد می شود. هر چه محبت کنی، برگشت دارد و زیاد می شود. محبت موج ایجاد می کند. مواظب باشید از یک غلامی که دل یک سگ را شاد کرد عقب نمانیم! محبت به یک سگ این قدر موج ایجاد می کند و خیر به بار می آورد. محبت به پدر و مادر و زن و فرزند و دوستان و مؤمنان و اولیای الهی چه خواهد کرد!

ص: 115

همچو گل

«بیا تا گل برافشانیم»؛ یعنی بنیاد زیبایی را بنا کنیم. گل برافشانیم و گل بگوییم و وارد خانه شویم. گل باشیم. در خانه گل باشیم، بیرون از خانه و در اجتماع هم گل باشیم. زیبایی نشان بدهیم؛ خلق زیبا، رفتار زیبا، منش زیبا. برای دیگران خار نباشیم. یک ذره خار که در پا فرو می رود، طاقت را از انسان می گیرد. خداوند چه زیبا خلق کرده است! از بدی بدمان می آید. از خار بدمان می آید. از زشتی ها بدمان می آید. از بوی بد بی اختیار چهره مان در هم می شود و بینی خود را می گیریم. از گل و ریاحین لذت می بریم. بوی خوش که بر مشاممان می رسد، بی اختیار آن را به درون می کشیم و روحمان شکفته می شود.

عنایات خدا

هر خوبی و زیبایی که به تو می رسد، از جانب خداست. اگر این مطلب را درک کنی و بفهمی که هر چه قشنگی و زیبایی و خوبی است از خداست، این نه غرور دارد، نه عجب دارد و نه زمین خوردن. هیچ خطری انسان را تهدید نمی کند. خطر هنگامی است که انسان خوبی ها را به خودش نسبت بدهد.

به قول ملاصدرا ما فقیر هم نیستیم، فقریم. این قشنگ تر است. فقیر یعنی عنوان و وجودی برای خودش دارد، اما فقر یعنی هیچ. بنابراین انسان چیزی نیست که بخواهد خودش را نگاه کند. هر چه می تواند باید آن طرف را نگاه کند؛ خدا را، پیامبر را، امامان را، خوبها و خوبی های عالم را؛ و

ص: 117

محبت به خانواده

خانم ها به قصد امیر المؤمنین علیه السلام به شوهرانشان خدمت کنند و آقایان هم به قصد حضرت زهرا و زینب سلام الله علیها به خانم هایشان خدمت و محبت کنند. به بچه هایتان هم به قصد بچه های اهل بیت علیهم السلام محبت کنید. آن وقت فضای خانه شما عوض می شود. فضای خانه شما شعبه ای از خانه اهل بیت علیهم السلام می شود. باید تمرین کنیم و به نیت آنها خدمت کنیم. روایات بسیاری داریم که می فرمایند: کسی که دستش به ما نمی رسد، دوستان و شیعیان ما را به قصد ما زیارت کند.

کسانی که به اهل بیت علیهم السلام دسترسی ندارند، دوستان آنها را زیارت کنند. در خانه خود به قصد آنها خدمت و محبت کنند. خودتان را قاطی کنید. تمرین کنید تا ۔ ان شاء الله - به این مرتبه برسید.

ص: 118

ریزش رحمت خدا

اگر رحم و محبت و عاطفه ات، به خودت و خلق خدا زیاد شد، معلوم می شود که مورد رحمت خداوند واقع شده ای. اینها یک نسبت مستقیم با هم دارند. شخصی به پیامبر خدا عرض کرد: من دوست دارم که مورد رحمت خداوند واقع شوم. فرمودند: «به خودت رحم کن، با خلق خدا هم مهربان باش، خداوند تو را مورد رحمت خود قرار می دهد.»(1)

کسی که نسبت به خود و دیگران رحم داشته باشد، بداند قطعا مورد رحمت خداست. زمانی ریزش رحمت خداوند به اوج خود می رسد که مهر همه مردم را در دل داشته باشی.

یک بهانه برای بهشت

مرحوم کلینی در «اصول کافی» وقتی جنود عقل و جهل را می شمارد، می گوید: فرح و شادی از جنود عقل اند و حزن و غم و اندوه از جنود جهل. یعنی حزن و غم و اندوه مال جهنمی هاست. در بهشت حزن و ناراحتی و کدورت وجود ندارد. اگر بتوانی یک دلی را شاد کنی، بسیار کار ارزشمندی است. و این را به راحتی می توان انجام داد. گاهی انسان فرزند خودش را با یک اسباب بازی خوشحال می کند. گاهی می توان چیزی را که اهل خانه دوست دارند، از بیرون تهیه کرد و برایشان برد و خوشحالشان کرد. حتی گاهی یک جفت جوراب، یک دسته گل، یک جعبه شیرینی خانواده ات را، رفقیت را، شاگردت را و یا استادت را خوشحال می کند. خداوند به داوود فرمود:«حتی اگر کسی به یک دانه خرما بندۂ مؤمنی را شاد کند، به همین بهانه او را به بهشت می برم.»(1)

ص: 120

هدیه برای خانواده

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «هر کس وارد بازار شود و هدیه ای بخرد و آن را برای خانواده اش ببرد، مانند کسی است که صدقه ای را برای گروهی نیازمند می برد و باید پیش از پسران از دختران آغاز کند. بی گمان هر کس دختری را شاد کند، گویا برده ای را از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده است، و هر کس چشم پسری را روشن کند، گویا از ترس خدا گریسته است، و هر کس از ترس خدا بگرید، خداوند او را وارد بهشت های پر نعمت کند.»(1)