ص: 2

( بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم )

ألحَمدُللهِ رَبِّ العالَمین

وَ صَلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا وَ نَبِیِّنا وَ حَبیبِنا وَ طَبیبِنا اَلَّذی بُعِثَ رَحمَةً لِلعالَمین ، وَ بَشیراً لِلمُذنِبین

مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّین

وَ عَلی آلِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ الأنجَبین ، لا سِیّما

ألإمامِ المُنَتَظَر ، وَ الوَلِیِّ المُنتَقِم

ألحُجَّةِ بنِ الحَسَنِ المَهدِیِّ (عج)

وَ لَعنَةُ اللهِ عَلی أعدائِهِم أجمَعین مِنَ الآنَ إلی یَومِ الدّین

آمین آمین آمین

ص: 4

ب-رؤیای صادقه­ی حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 40

ج) سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام) بعد از ولادت حضرت علی (علیه السلام)....... 42

د) پیام آسمانی نام گذاری حضرت علی (علیه السلام)....... 43

بخش سوم: حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)در زمان رسالت

1- حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در آغاز رسالت... 45

2- حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در مهمانی تاریخی.. 46

3- توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) در مورد ایمان به اسلام. 47

4- توصیه حضرت ابوطالب به امام علی (علیه السلام) در ملازمت با پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 48

5-توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) به جعفر طیار در حمایت از پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)...... 49

6-توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) به حمزه سیدالشهدا در حمایت از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 50

7-سرزنش حضرت ابوطالب (علیه السلام) از ابوالهب در حمایت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 50

بخش چهارم: جهاد و تلاش حضرت ابوطالب (علیه السلام)

1- شدیدترین تصمیم حضرت ابوطالب (علیه السلام) برای حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 53

2-پیشنهاد خنده آور کفار به حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 55

3-شکایت قریش و قاطعیت حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 56

4- دفاع حضرت ابوطالب (علیه السلام) از عثمان بن مظعون.. 58

5- خنثی کردن توطئه شورای مشرکان.. 59

6- نقش حضرت ابوطالب (علیه السلام) در اسلام پادشاه حبشه و مهاجرت مسلمانان.. 61

7- ماجرای شِعب ابوطالب (علیه السلام) و فشارهای اقتصادی... 63

8- اوج فداکاری حضرت ابوطالب (علیه السلام) و لغو پیمان نامه قریش.... 65

9- تدابیر حضرت ابوطالب (علیه السلام) توسط امیرالمومنین (علیه السلام)....... 67

ص: 7

10-تحریک ابولهب برای حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) توسط ابوطالب (علیه السلام)....... 69

11- طراحی حضرت ابوطالب (علیه السلام) برای پیشگیری از عوامل نفوذی... 71

بخش پنجم: دلایل ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)

1- اصالت و پاکی خانوادگی پیامبر و حضرت علی (علیه السلام)....... 77

2- گفتار ائمه اطهار (علیهم السلام) در مورد ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 78

3- گفتار بزرگان و صحابه درباره ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 79

4- مشاهدات حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 81

الف: جوشش آب... 81

ب: حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) از نگاه کاهن.. 82

ج: وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) مایه برکت... 82

د: ملاقات حضرت ابوطالب (علیه السلام) با راهب مسیحی.. 83

5- خطبه حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 85

6- اشعار حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 87

7- چرا حضرت ابوطالب (علیه السلام) تکفیر می شود. 88

بخش ششم: وصیت و ارتحال حضرت ابوطالب (علیه السلام)

وصیت حضرت ابوطالب (علیه السلام) به قریش و بستگان.. 91

وداع حضرت ابوطالب با دنیا و تأثر پیامبر و علی (علیهما السلام)........ 93

رحلت ، مزار شریف... 94

فقدان حضرت ابوطالب (علیه السلام) و پیام جبرئیل.. 95

ص: 8

بخش هفتم: حضرت ابوطالب (علیه السلام) در کلام معصومین (علیهم السلام)

1 – تجلیل پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)در کنار بدن مطهر ابوطالب (علیه السلام)....... 98

2 - شفاعت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در قیامت به احترام ابوطالب (علیه السلام)....... 98

3 - محبت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به احترام حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 99

4 - آرزوی بهترین­ها برای حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 99

5 - رضایت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)از حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 100

6 - توسل به ابوطالب (علیه السلام) برای برآورده شدن حاجت... 100

7 - توصیه به بیان و تعلیم اشعار ابوطالب (علیه السلام)....... 100

8 - درخواست معجزه از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و تصدیق آن حضرت... 101

9 - شادمانی ابوطالب (علیه السلام) از نماز فرزندانش در کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 101

10 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همیشه موحد و خداپرست بود. 102

11 - دفاع امیرالمومنین (علیه السلام) از ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 103

12 - ابوطالب (علیه السلام) برای یاری پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ایمان خود را مخفی نمود. 103

13 – دفاع از بنی هاشم ، علت کتمان ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 104

14 - ایمان آوردن حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 104

15 - روشنی چشم پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)به برکت ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 105

16 - ایمان حضرت ابوطالب(علیه السلام) بر ایمان همه مردم برتری دارد. 105

17 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همانند اصحاب کهف بود. 106

18 - ابوطالب (علیه السلام) مانند مومن آل فرعون بود. 106

19 - بشارت به بهشت قبل از رحلت ابوطالب (علیه السلام)....... 107

20 - آتش جهنم سزای تردید در ایمان ابوطالب (علیه السلام) است... 107

ص: 9

21 - ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، تردید ناپذیر است... 108

22 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همنشین انبیاء و صدیقین است... 108

23 - خداوند آتش را بر حضرت ابوطالب (علیه السلام) حرام ساخته است... 109

24 - تداوم همسری فاطمه بنت اسد ، دلیل ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 109

25 - تجلی ایمان ابوطالب (علیه السلام) در سخنان او. 110

26 - تجلی ایمان ابوطالب (علیه السلام) در اشعار او. 110

27 - ابوطالب (علیه السلام) حامل وصایای الهی.. 111

28 - خبر دادن از ولادت حضرت علی (علیه السلام)....... 111

29 - خبر دادن از امامت حضرت علی (علیه السلام)....... 112

30 - خبر دادن از نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 112

31 - حمایت همه جانبه ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 114

32 – پشتیبانی قاطع از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 115

بخش هشتم: سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام)

سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 117

بخش نهم: کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام)

کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 120

بخش دهم: سروده های شعراء دربارۀ حضرت ابوطالب (علیه السلام)

پیشگفتار 168

بی قرین مرد تقوا / محمد آتشی ( آتشی ) 171

سپرِ نبیّ اعظم (صلی الله علیه و آله وسلم) / مهدی مددی ( آثم همدانی ) 173

رباعی / سیّد

مصطفی آرنگ.... 174

ص: 10

شجر پاک / سیف الله آزاد روشن ( آزاد ) 175

حضرت ابوطالب (علیه السلام) و همسرش / جعفر رسول زاده ( آشفته کاشانی ) 177

رباعی / سیّد علی احمدی... 179

ابوطالب (علیه السلام) از صلب انبیاء / اکبر افشار زاده ( افشار ) 180

حامیِ پیک و پیام / استاد مرتضی امیری اسفندقه 182

عموی پیامبر / اشعری قمی .. 183

... شجاعتش بی مثل / مهدی انصاری... 184

رباعی / علی

اصغر انصاریان.. 186

رایتِ دین / دکتر سیّد امیر محمود انور 186

حضرت ابوطالب (علیه السلام) / حاج امیر ایزدی همدانی ( ایزدی ) 187

السلام علیک یا ابوالائمة الطاهرین / سیّد محمد حسین شریعت موسوی ( برادر ) 196

سیّد و سالار اقوام حجاز/ سیّد علی اصغر هاشمی ( بقا ) 198

... مشک فشان از دم تو / عماد بهرامی .. 200

رباعی / پوریا

باقری... 201

نور وراثت ، علی فرزند مهر ، فرزند اسرار/ هادی بیابانی 202

اسطورۀ پاکی / رضا

رضائی ( بی ریا ) 203

ابوطالب عموی بزرگوار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) / پرویز بیابانی ( بی قرار ) 204

رباعی /

استاد محمد علی مجاهدی ( پروانه ) 205

تو با خبر از سرّی و / نوید پور مرادی... 206

بزرگمرد شعر و ادب / اسدالله دشتگرد اصفهانی ( پیروز ) 208

ص: 11

موحّدی ز تبار ذبیح و ابراهیم / محسن اسلامی ( پویا ) 209

رهبر و سرور و سالار عرب / سیّدابوتراب هاشمی ( تراب ) 214

ز شمشیر تو نور ایمان مجسّم / سیّدابوتراب هاشمی ( تراب ) 216

یاور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) / شیخ رمضانعلی جان نثاری ( جان نثار ) 217

کافرِ کفر / مهدی

جهاندار 220

حامی احمد (صلی الله علیه و آله وسلم) / سید

عباس حسینی ( حسینی ) 223

پدر شاه ولایت /

عزیز الله معافی خراسانی ( حقیر ) 226

رشته پیوند نبوت به امامت / عباس شاهزیدی ( خروش اصفهانی ) 227

ذکر وفات عبدالمطلب و .../ محمدبن حسام خوسفی 231

امین و پرده دار کعبه / محسن درویش.... 233

سپرجان محمد/ استاد اَحد ده بزرگی (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 235

... از صلب ابراهیم (علیه السلام) / محمد حسن زاده ( راضی اصفهانی ) 237

رباعی / مجتبی

رافعی .. 238

بندۀ درگاه ربّ / محمد حسن زاده ( راضی اصفهانی ) 239

پدر بزرگ همه / مهدی

رحیمی.. 242

فضائل ابوطالب (علیه السلام)/ داود رحیمی.. 243

لب پر قند ابوطالب (علیه السلام) / سیّد حسن رستگار 244

کجاست پاک تر از تو / خانم روح اللهی.. 245

سلام کبریا بر تو / علی پاکدامن ( روضه خوان ) 246

حامی روشن ضمیر عشق / علی اصغر رجب زاده ( زهیر کاشانی ) 248

ص: 12

رباعی / مرحوم محمد حسن فرحبخشیان ( ژولیده نیشابوری ) 249

سیمرغ خوش پرواز دین / ( سائل ) 250

دست خدا / استاد فضل الله شیرانی ( سخا ) 252

بهار مؤبد / استاد سیّد علی اصغر موسوی ( سعا ) 254

کان مهر و وفا / مرحوم رضا صغیر ( سعید اصفهانی ) 256

هواداری حضرت عبدالمطلب و فرزند گرامیش / مرحوم رضا صغیر ( سعید اصفهانی ) 257

او مُوَحد بود از روز نخست / فریدون آقالَر ( سفیر ) 259

مفخر اولیاء / مرحوم

حاج سیّدعلی سقایی ( سقا ) 261

رازهای بزرگ / علی

سلیمیان.. 262

اسرار عشق / حسن

احمدی ( شائق اصفهانی ) 263

تقدیم به حضرت ابوطالب (علیه السلام) / مرتضی شاهمندی 265

مفخر شمس و قمر / محمدرضا

کاکائی ( شِفای اصفهانی ) 266

مهر پرفروغ / مصطفی

هادوی « شهیر اصفهانی » 268

بزرگ عشیره ، کفیل پیمبر / حاج محمد علی صاعد ( صاعد ) 269

پرده دار کعبه / قاسم صرافان.. 274

ایمان پنهان / خانم زهرا صرامی .. 276

حاجِبِ کعبه و میر نام آور / حسین کاجی ( طالع شهرضائی ) 277

رباعی / سیّد حسین طهماسبی.. 278

تکیه گاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم)/ سیّد علیرضا طباطبایی اصیل 279

بندۀ خاص خدای ذوالجلال / محمد علی زمانی علویجه (طوفان) 280

ص: 13

حافظ مسلمانان / سعید

علامه. 282

سرّ پنهان ابوطالب (علیه السلام) /صمدعلیزاده

. 283

یار و غم خوار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)/ مرحوم آیة الله العظمی حاج میر سیّد علی علامه فانی v 285

مؤمن آل قریش/ مصطفی

فروردین.. 286

یاری گر احمد (صلی الله علیه و آله وسلم) / حسین شیرانی بید آبادی ( فرود اصفهانی ) 287

پاسدار قرآن / حاج محمد علی فریور( فریور ) 289

هیبت و رأفت ابوطالب (علیه السلام) / محمد علی فریور ( فریور ) 291

بی کران بحر علم / حاج علی نریمانی ( قائمی ) 293

بزرگ بطحا و شریف مکه / قاسم قادری ( قادر ) 295

سیمای ابوطالب (علیه السلام) / قاسم قادری ( قادر ) 297

روح بلند ابوطالب (علیه السلام) / مهدی قاسمی.. 298

نام تو چون پسرت / مهدی

قاسمی.. 299

بزرگ خاندان وحی / استاد محمد قدسی ( قدسی ) 300

رباعی/ محمد کاظمی نیا.. 304

پدر شیر حق / مرحوم محمد حسن قیصر ( قیصر ) 305

شجاع حق گرا / کمال

مکارم اسفرجانی (کمال) 306

محمود شریفی ( کمیل کاشانی ) 308

حامی اصل دین / حاج سیّد محمود بحرالعلوم میردامادی ( کوچک ).. 309

هم خود تمام نوری و هم همسر تو نور / مجید گلدار 310

گزیده­ای از یک مثنوی بلند / شیخ محمد حسن مولوی قندهاری ( گمنام ) 311

ص: 14

پایگاه عشق و ایمان / استاد سیّد رضا مؤید خراسانی ( مؤید ) 314

سرور و سردار اقوام عرب / علی غفراللهی ( ماهر اصفهانی ) 316

سیمای ابوطالب (علیه السلام) / علی غفراللهی( ماهر اصفهانی ) 318

موحد به دین ابراهیم (علیه السلام) / مرتضی محمود پور 321

یارِهمراه / عبدالرضا مروتی اردکانی.. 322

شیخ ابطح / شیخ علیرضا محمدی ( مسافر ) 323

رباعی / مؤمنی نژاد 324

غرق نور حق / مهندس

علی اصغر یونسیان ( ملتجی ) 325

حقیقتی دگرگون شده / حشمت الله ممتاز همگینی ( ممتاز ) 327

حاصل عشق خدا / مسعود

مهربان.. 329

حامی جان بر کف / حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 330

آرامش دل احمد (صلی الله علیه و آله وسلم)/ استاد حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 331

کوه کم از کفّۀ ایمان توست / استاد غلامرضا سازگار ( میثم ) 332

عمّ المصطفی و ابوالحیدر / استاد غلامرضا سازگار ( میثم ) 334

رباعی / سیّد

حسن میرحافظ.. 336

در مدح حضرت ابوطالب (علیه السلام) / استاد حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 337

خاری به چشم مشرکین / محمد صادق میرصالحیان 339

کفّۀ اسلام سنگین با ابوطالب شده / محسن ناصحی 340

اسوۀ صدق و مروّت / سیّد محمود مرتضوی نائینی ( ناظر ) 341

شرح حال حضرت ابوطالب(علیه السلام) / سیّد محمود مرتضوی نائینی ( ناظر ) 342

ص: 15

پیشگفتار 17

بخش اول : زندگی حضرت ابوطالب (علیه السلام)

1- ولادت ، نام ، کنیه ، لقب 21

2- پدر و مادر 22

3- برادران و خواهران.. 23

4- دوران رشد و تربیت... 23

5- ایمان و باورهای اعتقادی... 24

6- سیادت و بزرگی مکه. 26

7- سخاوت و مقام سقایت مکه. 26

8- احیاگر ارزش­ها و شعائر الهی.. 27

9- همسر گرانقدر حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 28

10- فرزندان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 30

بخش دوم : حمایت و حفاظت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) قبل از رسالت

1- وصیت عبدالمطلب به حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 32

2- کیفیت وصیت از قول فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها)........ 34

3- حضرت ابوطالب (علیه السلام) آینه­ی تمام نمای پدر 35

4- حضرت ابوطالب (علیه السلام) سقایت الحُجاج.. 36

5- نزول باران به دعای ابوطالب (علیه السلام)....... 37

6- حضرت ابوطالب (علیه السلام) و ماجرای ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)....... 39

الف) بشارت « مبرم » به حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 39

ب-رؤیای صادقه­ی حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 40

ج) سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام) بعد از ولادت حضرت علی (علیه السلام)....... 42

د) پیام آسمانی نام گذاری حضرت علی (علیه السلام)....... 43

بخش سوم: حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)در زمان رسالت

1- حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در آغاز رسالت... 45

2- حمایت حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در مهمانی تاریخی.. 46

3- توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) در مورد ایمان به اسلام. 47

4- توصیه حضرت ابوطالب به امام علی (علیه السلام) در ملازمت با پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 48

5-توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) به جعفر طیار در حمایت از پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)...... 49

6-توصیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) به حمزه سیدالشهدا در حمایت از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 50

7-سرزنش حضرت ابوطالب (علیه السلام) از ابوالهب در حمایت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 50

بخش چهارم: جهاد و تلاش حضرت ابوطالب (علیه السلام)

1- شدیدترین تصمیم حضرت ابوطالب (علیه السلام) برای حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 53

2-پیشنهاد خنده آور کفار به حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 55

3-شکایت قریش و قاطعیت حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 56

4- دفاع حضرت ابوطالب (علیه السلام) از عثمان بن مظعون.. 58

5- خنثی کردن توطئه شورای مشرکان.. 59

6- نقش حضرت ابوطالب (علیه السلام) در اسلام پادشاه حبشه و مهاجرت مسلمانان.. 61

7- ماجرای شِعب ابوطالب (علیه السلام) و فشارهای اقتصادی... 63

8- اوج فداکاری حضرت ابوطالب (علیه السلام) و لغو پیمان نامه قریش.... 65

9- تدابیر حضرت ابوطالب (علیه السلام) توسط امیرالمومنین (علیه السلام)....... 67

10-تحریک ابولهب برای حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) توسط ابوطالب (علیه السلام)....... 69

11- طراحی حضرت ابوطالب (علیه السلام) برای پیشگیری از عوامل نفوذی... 71

بخش پنجم: دلایل ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)

1- اصالت و پاکی خانوادگی پیامبر و حضرت علی (علیه السلام)....... 77

2- گفتار ائمه اطهار (علیهم السلام) در مورد ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 78

3- گفتار بزرگان و صحابه درباره ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 79

4- مشاهدات حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 81

الف: جوشش آب... 81

ب: حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) از نگاه کاهن.. 82

ج: وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) مایه برکت... 82

د: ملاقات حضرت ابوطالب (علیه السلام) با راهب مسیحی.. 83

5- خطبه حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 85

6- اشعار حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 87

7- چرا حضرت ابوطالب (علیه السلام) تکفیر می شود. 88

بخش ششم: وصیت و ارتحال حضرت ابوطالب (علیه السلام)

وصیت حضرت ابوطالب (علیه السلام) به قریش و بستگان.. 91

وداع حضرت ابوطالب با دنیا و تأثر پیامبر و علی (علیهما السلام)........ 93

رحلت ، مزار شریف... 94

فقدان حضرت ابوطالب (علیه السلام) و پیام جبرئیل.. 95

بخش هفتم: حضرت ابوطالب (علیه السلام) در کلام معصومین (علیهم السلام)

1 – تجلیل پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)در کنار بدن مطهر ابوطالب (علیه السلام)....... 98

2 - شفاعت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در قیامت به احترام ابوطالب (علیه السلام)....... 98

3 - محبت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به احترام حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 99

4 - آرزوی بهترین­ها برای حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 99

5 - رضایت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)از حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 100

6 - توسل به ابوطالب (علیه السلام) برای برآورده شدن حاجت... 100

7 - توصیه به بیان و تعلیم اشعار ابوطالب (علیه السلام)....... 100

8 - درخواست معجزه از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و تصدیق آن حضرت... 101

9 - شادمانی ابوطالب (علیه السلام) از نماز فرزندانش در کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 101

10 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همیشه موحد و خداپرست بود. 102

11 - دفاع امیرالمومنین (علیه السلام) از ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 103

12 - ابوطالب (علیه السلام) برای یاری پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ایمان خود را مخفی نمود. 103

13 – دفاع از بنی هاشم ، علت کتمان ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 104

14 - ایمان آوردن حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 104

15 - روشنی چشم پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)به برکت ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 105

16 - ایمان حضرت ابوطالب(علیه السلام) بر ایمان همه مردم برتری دارد. 105

17 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همانند اصحاب کهف بود. 106

18 - ابوطالب (علیه السلام) مانند مومن آل فرعون بود. 106

19 - بشارت به بهشت قبل از رحلت ابوطالب (علیه السلام)....... 107

20 - آتش جهنم سزای تردید در ایمان ابوطالب (علیه السلام) است... 107

21 - ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، تردید ناپذیر است... 108

22 - حضرت ابوطالب (علیه السلام) همنشین انبیاء و صدیقین است... 108

23 - خداوند آتش را بر حضرت ابوطالب (علیه السلام) حرام ساخته است... 109

24 - تداوم همسری فاطمه بنت اسد ، دلیل ایمان ابوطالب (علیه السلام)....... 109

25 - تجلی ایمان ابوطالب (علیه السلام) در سخنان او. 110

26 - تجلی ایمان ابوطالب (علیه السلام) در اشعار او. 110

27 - ابوطالب (علیه السلام) حامل وصایای الهی.. 111

28 - خبر دادن از ولادت حضرت علی (علیه السلام)....... 111

29 - خبر دادن از امامت حضرت علی (علیه السلام)....... 112

30 - خبر دادن از نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 112

31 - حمایت همه جانبه ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 114

32 – پشتیبانی قاطع از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 115

بخش هشتم: سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام)

سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 117

بخش نهم: کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام)

کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام)....... 120

بخش دهم: سروده های شعراء دربارۀ حضرت ابوطالب (علیه السلام)

پیشگفتار 168

بی قرین مرد تقوا / محمد آتشی ( آتشی ) 171

سپرِ نبیّ اعظم (صلی الله علیه و آله وسلم) / مهدی مددی ( آثم همدانی ) 173

رباعی / سیّد

مصطفی آرنگ.... 174

شجر پاک / سیف الله آزاد روشن ( آزاد ) 175

حضرت ابوطالب (علیه السلام) و همسرش / جعفر رسول زاده ( آشفته کاشانی ) 177

رباعی / سیّد علی احمدی... 179

ابوطالب (علیه السلام) از صلب انبیاء / اکبر افشار زاده ( افشار ) 180

حامیِ پیک و پیام / استاد مرتضی امیری اسفندقه 182

عموی پیامبر / اشعری قمی .. 183

... شجاعتش بی مثل / مهدی انصاری... 184

رباعی / علی

اصغر انصاریان.. 186

رایتِ دین / دکتر سیّد امیر محمود انور 186

حضرت ابوطالب (علیه السلام) / حاج امیر ایزدی همدانی ( ایزدی ) 187

السلام علیک یا ابوالائمة الطاهرین / سیّد محمد حسین شریعت موسوی ( برادر ) 196

سیّد و سالار اقوام حجاز/ سیّد علی اصغر هاشمی ( بقا ) 198

... مشک فشان از دم تو / عماد بهرامی .. 200

رباعی / پوریا

باقری... 201

نور وراثت ، علی فرزند مهر ، فرزند اسرار/ هادی بیابانی 202

اسطورۀ پاکی / رضا

رضائی ( بی ریا ) 203

ابوطالب عموی بزرگوار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) / پرویز بیابانی ( بی قرار ) 204

رباعی /

استاد محمد علی مجاهدی ( پروانه ) 205

تو با خبر از سرّی و / نوید پور مرادی... 206

بزرگمرد شعر و ادب / اسدالله دشتگرد اصفهانی ( پیروز ) 208

موحّدی ز تبار ذبیح و ابراهیم / محسن اسلامی ( پویا ) 209

رهبر و سرور و سالار عرب / سیّدابوتراب هاشمی ( تراب ) 214

ز شمشیر تو نور ایمان مجسّم / سیّدابوتراب هاشمی ( تراب ) 216

یاور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) / شیخ رمضانعلی جان نثاری ( جان نثار ) 217

کافرِ کفر / مهدی

جهاندار 220

حامی احمد (صلی الله علیه و آله وسلم) / سید

عباس حسینی ( حسینی ) 223

پدر شاه ولایت /

عزیز الله معافی خراسانی ( حقیر ) 226

رشته پیوند نبوت به امامت / عباس شاهزیدی ( خروش اصفهانی ) 227

ذکر وفات عبدالمطلب و .../ محمدبن حسام خوسفی 231

امین و پرده دار کعبه / محسن درویش.... 233

سپرجان محمد/ استاد اَحد ده بزرگی (صلی الله علیه و آله وسلم)...... 235

... از صلب ابراهیم (علیه السلام) / محمد حسن زاده ( راضی اصفهانی ) 237

رباعی / مجتبی

رافعی .. 238

بندۀ درگاه ربّ / محمد حسن زاده ( راضی اصفهانی ) 239

پدر بزرگ همه / مهدی

رحیمی.. 242

فضائل ابوطالب (علیه السلام)/ داود رحیمی.. 243

لب پر قند ابوطالب (علیه السلام) / سیّد حسن رستگار 244

کجاست پاک تر از تو / خانم روح اللهی.. 245

سلام کبریا بر تو / علی پاکدامن ( روضه خوان ) 246

حامی روشن ضمیر عشق / علی اصغر رجب زاده ( زهیر کاشانی ) 248

رباعی / مرحوم محمد حسن فرحبخشیان ( ژولیده نیشابوری ) 249

سیمرغ خوش پرواز دین / ( سائل ) 250

دست خدا / استاد فضل الله شیرانی ( سخا ) 252

بهار مؤبد / استاد سیّد علی اصغر موسوی ( سعا ) 254

کان مهر و وفا / مرحوم رضا صغیر ( سعید اصفهانی ) 256

هواداری حضرت عبدالمطلب و فرزند گرامیش / مرحوم رضا صغیر ( سعید اصفهانی ) 257

او مُوَحد بود از روز نخست / فریدون آقالَر ( سفیر ) 259

مفخر اولیاء / مرحوم

حاج سیّدعلی سقایی ( سقا ) 261

رازهای بزرگ / علی

سلیمیان.. 262

اسرار عشق / حسن

احمدی ( شائق اصفهانی ) 263

تقدیم به حضرت ابوطالب (علیه السلام) / مرتضی شاهمندی 265

مفخر شمس و قمر / محمدرضا

کاکائی ( شِفای اصفهانی ) 266

مهر پرفروغ / مصطفی

هادوی « شهیر اصفهانی » 268

بزرگ عشیره ، کفیل پیمبر / حاج محمد علی صاعد ( صاعد ) 269

پرده دار کعبه / قاسم صرافان.. 274

ایمان پنهان / خانم زهرا صرامی .. 276

حاجِبِ کعبه و میر نام آور / حسین کاجی ( طالع شهرضائی ) 277

رباعی / سیّد حسین طهماسبی.. 278

تکیه گاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم)/ سیّد علیرضا طباطبایی اصیل 279

بندۀ خاص خدای ذوالجلال / محمد علی زمانی علویجه (طوفان) 280

حافظ مسلمانان / سعید

علامه. 282

سرّ پنهان ابوطالب (علیه السلام) /صمدعلیزاده

. 283

یار و غم خوار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)/ مرحوم آیة الله العظمی حاج میر سیّد علی علامه فانی v 285

مؤمن آل قریش/ مصطفی

فروردین.. 286

یاری گر احمد (صلی الله علیه و آله وسلم) / حسین شیرانی بید آبادی ( فرود اصفهانی ) 287

پاسدار قرآن / حاج محمد علی فریور( فریور ) 289

هیبت و رأفت ابوطالب (علیه السلام) / محمد علی فریور ( فریور ) 291

بی کران بحر علم / حاج علی نریمانی ( قائمی ) 293

بزرگ بطحا و شریف مکه / قاسم قادری ( قادر ) 295

سیمای ابوطالب (علیه السلام) / قاسم قادری ( قادر ) 297

روح بلند ابوطالب (علیه السلام) / مهدی قاسمی.. 298

نام تو چون پسرت / مهدی

قاسمی.. 299

بزرگ خاندان وحی / استاد محمد قدسی ( قدسی ) 300

رباعی/ محمد کاظمی نیا.. 304

پدر شیر حق / مرحوم محمد حسن قیصر ( قیصر ) 305

شجاع حق گرا / کمال

مکارم اسفرجانی (کمال) 306

محمود شریفی ( کمیل کاشانی ) 308

حامی اصل دین / حاج سیّد محمود بحرالعلوم میردامادی ( کوچک ).. 309

هم خود تمام نوری و هم همسر تو نور / مجید گلدار 310

گزیده­ای از یک مثنوی بلند / شیخ محمد حسن مولوی قندهاری ( گمنام ) 311

پایگاه عشق و ایمان / استاد سیّد رضا مؤید خراسانی ( مؤید ) 314

سرور و سردار اقوام عرب / علی غفراللهی ( ماهر اصفهانی ) 316

سیمای ابوطالب (علیه السلام) / علی غفراللهی( ماهر اصفهانی ) 318

موحد به دین ابراهیم (علیه السلام) / مرتضی محمود پور 321

یارِهمراه / عبدالرضا مروتی اردکانی.. 322

شیخ ابطح / شیخ علیرضا محمدی ( مسافر ) 323

رباعی / مؤمنی نژاد 324

غرق نور حق / مهندس

علی اصغر یونسیان ( ملتجی ) 325

حقیقتی دگرگون شده / حشمت الله ممتاز همگینی ( ممتاز ) 327

حاصل عشق خدا / مسعود

مهربان.. 329

حامی جان بر کف / حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 330

آرامش دل احمد (صلی الله علیه و آله وسلم)/ استاد حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 331

کوه کم از کفّۀ ایمان توست / استاد غلامرضا سازگار ( میثم ) 332

عمّ المصطفی و ابوالحیدر / استاد غلامرضا سازگار ( میثم ) 334

رباعی / سیّد

حسن میرحافظ.. 336

در مدح حضرت ابوطالب (علیه السلام) / استاد حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 337

خاری به چشم مشرکین / محمد صادق میرصالحیان 339

کفّۀ اسلام سنگین با ابوطالب شده / محسن ناصحی 340

اسوۀ صدق و مروّت / سیّد محمود مرتضوی نائینی ( ناظر ) 341

شرح حال حضرت ابوطالب(علیه السلام) / سیّد محمود مرتضوی نائینی ( ناظر ) 342

سپر جان پیمبر (صلی الله علیه و آله وسلم)/ حاج سیّد مصطفی مهدوی ( نحوی ) 346

رباعی / شاعر:

ناشناس.... 348

اول حامی ختم المرسلین / سیّد علی مهدوی ( والا ) 349

حِراستگر از دین خدا / اصغر وحید دستجردی ( وحید ) 352

آقای سیّد پوریا هاشمی.. 354

حضرت ابوطالب (علیه السلام) / علی هودفر. 356

شرر بر جان خصم نبی (صلی الله علیه و آله وسلم)/ علی هودفر. 357

همنشین رسول امین / حاج علی شیرانی بیدآبادی ( یتیم ) 360

بخش یازدهم: مرثیه ها و نوحه ها

شکستن قلب پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم)/ استاد حاج غلامرضا سازگار (میثم ) 362

مرثیۀ حضرت ابوطالب (علیه السلام) / مرحوم علی هنرور ( هنرور ) 364

نوحه / جعفر رسول زاده ( آشفته کاشانی ) 365

نوحه / جعفر

رسول زاده ( آشفته کاشانی ) 366

نوحه­ی حضرت ابوطالب (علیه السلام) / محمد حسن زاده ( راضی اصفهانی ) 367

نوحه در رثاء ابوالائمه حضرت ابوطالب (علیه السلام) / استاد حاج غلامرضا سازگار ( میثم ) 369

منابع و مآخذ. 370

ص: 16

مطالعه و تحقیق از یک طرف و سرودن اشعار از طرف دیگر ، برای عرض ادب و اخلاص نسبت به بزرگ مدافع و حامی پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) و پدر همۀ امامان شیعه (علیهم السلام) که مورد بزرگترین توطئه ها قرار گرفته و ستمگری های اموی و عباسی چهرۀ تابناک او را در پس ابرهای تیرۀ عداوت برده است. خوشبختانه تحقیقات علمی به خوبی پیش رفت و جلسات پی در پی برای سامان دادن حرکت علمی و تنظیم مطالب ، برگزار گردید و شعرای اصفهان و سایر شهرها و استان ها نیز همکاری نمودند و با سرودن اشعار فراوان ارادت و اخلاص خود را نسبت به آن بزرگوار و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و سایر امامان شیعه که همه از نسل مبارک حضرت ابوطالب (علیه السلام) می باشند ، به منصّۀ ظهور رساندند.

امید است در سطوح مختلف و در فضاهای گوناگون و با ابزارهای متنوع ، پرده های تاریکی که ستمگران ، در برابر چهرۀ نورانی و تابناک حضرت ابوطالب (علیه السلام) کشیده اند ، پاره شود و در سالگرد ارتحال جانسوز آن بزرگوار یعنی 26 ماه مبارک رجب ، با تشکیل مجالس بزرگداشت و برگزاری مراسم بزرگ و با عظمت ، در آشنا ساختن جامعۀ بزرگ شیعی و اسلامی ، با شخصیت برجستۀ آن بزرگمرد موحّد و قهرمان ایمان و فداکاری ، گام های بزرگی برداشته شود و در حدّ ممکن ، قصورها و تقصیرها در این زمینه ، جبران گردد .

لازم می دانم در این فرصت ، از همۀ فضلاء و محققانی که توان و تلاششان را در محضر مبارک حضرت ابوطالب (علیه السلام) در طبق اخلاص گذاشتند و در شکل گیری این مجموعه سهیم شدند یعنی حجج اسلام و المسلمین آقایان حاج سیّد امیرحسین طالقانی و حاج شیخ علی نظری مؤمن آبادی و شیخ علی اکبر قلعه جوزدانی و

ص: 18

سیّد محمدرضا تجویدی و شیخ رؤف حق پرست و شیخ غلامحسین مجلسی و شیخ مهدی آقابابایی و سیّد محمد حسن سجاد و سیّد مجید نبوی و شیخ جلال ناصحی دام عزّهم و توفیقهم که با سعی و اقدامشان این اثر مختصر آماده گردید تشکر و قدردانی نمایم ، و امید است در این سال که مقارن است با یکهزار و چهارصدمین سال شهادت مولی الموحدین ، مظهرالعجایب و مُظهِر الغرائب ، اول مظلوم تاریخ اهل البیت (علیهم السلام)

امیرالمؤمنین ، علی بن ابی طالب (علیه السلام)

وسیله ای باشد برای توجه بیشترِ عموم پیروان مکتب تشیع و بالاخص مبلغین و خطبأ و مداحان و هیئات مذهبی به مسئلۀ دفاع از حریم مقدس امامت و ولایت و بزرگداشت مقام آن دو مظلوم بزرگ تاریخ ، و عرض ارادت و توسلی باشد به ذیل عنایت منتقم حقیقیِ خون انبیاء و اولیاء ، صاحب العصر والزَّمان و معزالاولیاء و مذل الاعدأ

حضرت بقی-ة الله الاعظ-م f

و ذخیره ای برای روزی که :

« لا ینفع مالٌ و لابنون الا من اتی الله بقلب سلیم »

به شمار آید.

حوزۀ علمیه اصفهان ، میر سیّد حجت موحّد ابطحی

در آستانۀ یک هزار و چهارصدمین سال شهادت اول مظلوم عالم امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

ایام فاطمیه 1440 قمری

ص: 19

حضرت ابوطالب (علیه السلام)35 سال قبل از عام الفیل ( سال ولادت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ) در شهر مکه و در خانه سید البطحاء حضرت عبدالمطلب (علیه السلام) ، از نوادگان ابراهیم خلیل (علیه السلام) ولادت یافت ، این مولود مبارک را « عبد مناف(1) » نام نهادند(2)

و با ولادت اولین پسرش « طالب » با کنیه « ابوطالب » شهرت یافت و هنگامی­ که رفادت(3)

و سقایت(4)

حجاج را پس از پدر بزرگوار خود بر عهده گرفت و از

ص: 21

حجاج و زائرین کعبه پذیرائی می نمود و به آنان آب می رساند ، به «ساقی الحجیج» لقب یافت . (1)

مادر ابوطالب (علیه السلام) ، بانوی پرهیزگار فاطمه بنت عَمرو بن عائذ بود که مادر عبدالله ( پدر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ) و عاتکه نیز بود .(1)

(به یاد آورید) زمانی را که ابراهیم گفت: «پروردگارا! این شهر [مکّه] را شهر امنی قرار ده ! و من و فرزندانم را از پرستش بتها دور نگاه دار !

با اقامت هاجر و اسماعیل (علیه السلام) در کنار کعبه و پیدایش آب زمزم ، قبیله جُرهُم کنار آنان ساکن شدند و بافت اولیه شهر مکه پدید آمد با رسیدن اسماعیل (علیه السلام) به سنین جوانی با دختری از قبیله جُرهُم ازدواج نمود و فرزندان و نوادگانش تا عصر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) در کنار کعبه پرچمدار توحید و پاسدار ارزشهای الهی بودند فرزندان اسماعیل (علیه السلام) یا همان اجداد پاک رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) همواره در کنار کعبه عهده دار محافظت از خانه خدا که بدست جدشان تجدید بنا شد ، بودند و سیره عملی انبیاء الهی را در سرزمین وحی زنده نگه می داشتند تا هدایتگر مردم بسوی انوار الهی باشند . (1)

هنگامیکه ابرهه با سپاه فیل ، بقصد تخریب خانه خدا ، دیوانه وار خانه ها را ویران و اموال مردم را تصاحب می کرد ، عبدالمطلب (علیه السلام) در برابر ابرهه با آرامش فرمود :

« من صاحب شتران خود هستم و کعبه صاحبی دارد که از آن محافظت خواهد نمود(2) »

ابوطالب (علیه السلام) نظاره گر بود که چگونه مردم بدستور پدرش به کوهها پناه بردند اما عبدالمطلب خود کنار درب کعبه آمد ، آستان درب کعبه را گرفت و همچون جدش ابراهیم (علیه السلام) به رحمت الهی پناه برد و با خدا مناجات نمود و پس از

ص: 25

ساعاتی هلاکت سپاه ابرهه را به چشم دید . او نیز مانند پدر و اجداد پاکش ، ایمان به خدا و حرکت در مسیر اطاعت الهی را با همه وجود باور داشت .

مقام سقایت جدش قُصَی بن کِلاب را نیز احیاء نمود و تا آخر عمر شریف خود بعهده داشت ، او بهنگام رحلت ، حضرت ابوطالب (علیه السلام) را وصی خود قرار داد و مقام سقایت را به ایشان سپرد او نیز همچون پدر تا آخر عمر حتی در دورانی که گرفتار مشکلات مالی بود ، سقایت حجاج را بر عهده داشت و اهل مکه و حجاج بیت الله الحرام از سخاوت و برکت وجود او بهره می بردند .(1)

هنگام بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ، ابوطالب (علیه السلام) و فرزندانش از اولین نفراتی بودند که به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ایمان آوردند و در همه مراحل پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) را یاری نمودند و هنگام هجرت که فرزندش علی (علیه السلام) در بستر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) جانفشانی کرد ، پس از سه روز همقدم با فرزندش امیرالمومنین (علیه السلام) و دختر گرامی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بسوی مدینه هجرت نمود و تا آخر عمر دست از یاری رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) برنداشت .

فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) سال چهارم هجری در مدینه رحلت نمود(1) ، امیرالمومنین (علیه السلام) با چشم گریان خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) رسید و فرمود : مادرم رحلت نمود ، حضرت در جواب فرمود : بخدا سوگند مادر من نیز بود .(2)

سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به سرعت حرکت نمودند ، کنار پیکر مطهر حاضر شده و نزد سر مطهر نشستند و فرمودند :

ای مادر ، خدا تو را رحمت کند ، پس از مادرم ( آمنه ) تو مادرم بودی ، تو خود گرسنه بودی و مرا سیر نمودی ، تو خود لباس نداشتی و مرا لباس پوشاندی ، غذای خوب از خودت بازداشتی و آن را به من دادی ، و همه را بخاطر خدا و روز قیامت انجام دادی .(3) سپس بدستور پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) زنها برای غسل دادن و کفن نمودن بدن فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) ، اقدام نمودند و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) پیراهنی از خود به آنها دادند تا کنار کفن بر بدن فاطمه (سلام الله علیها) قرار دهند. پس از آماده شدن ، پیکر مطهر آن بانوی بزرگوار را بسوی بقیع تشییع نمودند که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)

ص: 29

خود زیر تابوت رفته و آن را بر شانه خود تا کنار قبر حمل نمودند وبدن را روی زمین گذاشته و خود بداخل قبر رفته و خوابیدند سپس بلند شده و پس از قرار گرفتن بدن بداخل قبر ، خم شدند و مدت زیادی با او آهسته سخن می گفتند و می فرمودند « پسرت ، پسرت » ، و بعد از آن قبر پوشانده شد و حضرت خود را بر قبر انداختند و فرمودند : « لَا إلهَ إلَّا اللهُ ، بارالها او را بتو سپردم »(1)

حضرت عبدالمطلب تا آن جا که جان در بدن داشت در حفظ و حراست حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) کوشید و لحظه ای در پاسداری از حریم او از پای ننشست ، ولی پر واضح است که حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) پس از رحلت عبدالمطلب نیز به حامی و پاسدار نیاز دارد ، به ویژه آن زمان که آن حضرت رسالت ضد طاغوتی و مبارزه با بت پرستی و جاهلیت را شروع کند ، و در این مسیر هر چه پیش رود ، دشمنان زیادتری پیدا کرده ، بنابراین نیاز به حامیان جانباز و فداکار دارد .

عبدالمطلب وقتی نشان های مرگ را در خود مشاهده می کند ، تمام اندیشه­اش حفظ و حراست و حمایت از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) است ، که در این هنگام هشت سال دارد و مادرش را نیز از دست داده است .

ایشان در بستر با چشمانی پر معنی به فرزندانش می نگریست و می اندیشید که کدامین فرزندانش برای این مسئولیت بزرگ شایستگی دارند ، او آن ها را تربیت کرده و با آن تجربه و درایت خود به خوبی لیاقت بعضی از آن ها را برای عهده دار شدن این مسئولیت می شناسد ، یگانه فردی که برای این امر بزرگ انتخاب می کند ، فرزندش ابوطالب است ، به او مجدانه خطاب کرده می­گوید :

أُوصِیکَ

یَا عَبْدَ مَنَافٍ بَعْدِی

بِمُوحَدٍ

بَعْدَ أَبِیهِ فَرْدٍ(1)

تو را درباره­ی حفظ و پاسداری از حریم محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) که یگانه دوران است سفارش می­کنم و او را به تو می­سپارم .

ص: 32

ابوطالب این سفارش پدربزرگوارش را با تمام وجود می پذیرد و در پاسخ پدر می گوید :

لَا

تُوصِنِی بِلَازِمٍ وَ وَاجِبٍ

مِنْ کُلِّ حَبْرٍ عَالِمٍ وَ کَاتِبٍ

إِنِّی

سَمِعْتُ أَعْجَبَ الْعَجَائِبِ

بَانَ بِحَمْدِ اللَّهِ قَوْلُ الرَّاهِبِ

ای پدر لازم به سفارش نیست ، من خودم درباره عظمت این کودک در شگفتی بی­حد فرو رفته ام ، آنجا که در شأن او از دانشمندان مسیحی و صاحبان کتاب سخن ها شنیده ام ، شکر خدا را که گفته­ی راهب درباره او آشکار شد .(1)

عبدالمطلب بار دیگر به ابوطالب رو کرد و گفت:

فرزندم دربارۀ حفظ و پاسداری این کودک یگانه بیندیش، کودکی که بوی پدر استشمام نکرده و از مهر مادر برخوردار نبوده ، او را همچون جگر خود مواظبت کن، من در میان فرزندانم تنها تو را شایسته این مسئولیت دیده ام، اگر ایام رسالتش را درک کردی ، آگاه می شوی که من از همه مردم بیشتر این کودک را می شناختم ، اگر قدرت و شایستگی پیرویش را داری از او پیروی کن و با زبان و دلت و مال از او حمایت نما ، به خدا سوگند او شما را به آقایی و سروری می رساند و از مقام والایی برخوردار می شود که هیچ یک از پدرانم به آن نرسیده اند آیا این سخنان را می پذیری؟

ابوطالب گفت : خدا را شاهد می گیرم که با تمام وجود سفارش تو را می پذیرم.

ص: 33

عبدالمطلب دستش را به سوی ابوطالب برد و به دست او گذاشت و با سخنانی که از اعماق قلبش بر می خاست در این باره تأکید کرد و فکرش از این مسئولیت بزرگ آرام گرفت و با روحی شاد از مرگ استقبال کرد.(1)

آری ابوطالب تا این حد برای رفع مشکلات اجتماعی و برقراری خدمات انسانی کوشش و تلاش می کرد ، او با این برنامه های اصلاحی گویا می خواست محیط را برای ظهور پیامبر اسلام آماده سازد و در حقیقت او هم حامی و پاسدار شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بود و هم حامی و حافظ ایده­ی پیامبر و اینها نکاتی است که به طور آشکار در تاریخ دیده می شود.

ابوطالب به همراه کودکی که همچون آفتاب تابان می­درخشید به راه افتاد تا به کعبه رسیدند .(1)

ابوطالب در کنار کعبه این کودک را سر دست گرفت و سه بار به طرف آسمان انداخت و گرفت و گفت :

خدیا به حقیقت این کودک باران رحمتت را برما بفرست .

ساعتی نگذشت که باران همه جا را فرا گرفت ، آنگاه این اشعار را سرود :

وَ أَبْیَضُ یُسْتَسْقَی اَلْغَمَامُ بِوَجْهِهِ

یَلُوذُ بِهِ اَلْهُلاَّکُ مِنْ آلِ هَاشِمٍ

وَ مِیزَانُ عَدلٍ لَایَخِیسُ شَعِیرَةٍ

ثِمَالُ اَلْیَتَامَی عِصْمَةٌ لِلْأَرَامِلِ

فَهُمْ عِنْدَهُ فِی نِعْمَةٍ وَ فَوَاضِلِ

وَ وِزَانُ صِدقٍ وَزنُهُ غَیرُهَائِلِ

وه چه سیمای نورانی که به وسیله­ی آن از ابرها طلب باران می شود ، آن سیمائی که نوازش دهنده­ی یتیمان و نگهبان بیوه زنان است .

درماندگان بنی هاشم به او پناه می برند و در سایه لطف او همواره در سعادت و نعمتند . آن کسی که میزان عدالت است و به اندازه­ی دانه جو از صراط عدالت انحراف نمی یابد و الگوی راستی است که از آن هرگز کج نمی شود . (2)

ص: 38

پس از آن پارسا برجست و سر او را بوسید و گفت ای مرد به راستی خدای علیّ اعلی چیزی به دل من الهام کرده ! ، ابوطالب گفت چیست ؟

گفت : از پشت تو فرزندی به دنیا می آید که دوست خدای عزوجل است (1)

سپس آن پارسا در وصف مولود کعبه امیرالمومنین (علیه السلام) گفت :

هُوَ إِمَامُ الْمُتَّقِینَ وَ وَصِیُّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَإِنْ أَدْرَکْتَ ذَلِکَ الْوَلَدَ فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ إِنَّ المثرم یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ وَ هُوَ یَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّکَ وَصِیُّهُ حَقّاً- بِمُحَمَّدٍ یَتِمُّ النُّبُوَّةُ وَ بِکَ یَتِمُّ الْوَصِیَّةُ .(2)

او پیشوای پرهیزگاران و جانشین رسول پروردگار جهانیان است ، پس اگر درک کردی آن فرزند را سلام مرا به او برسان و به او بگو : همانا مثرم (مبرم) سلام رسانده و او شهادت می دهد که خدایی جز الله نیست و برای او شریکی وجود ندارد و اینکه محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) بنده و فرستاده­ی او و شما وصی به حق او هستی و به وسیله محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) نبوت کامل می شود و به وسیله شما وصایت کامل می شود.

ب-رؤیای صادقه­ی حضرت ابوطالب (علیه السلام)

روزی ابوطالب در حجر اسماعیل کنار کعبه معظمه به خواب رفت ، در خواب دید ، دری از آسمان به رویش گشوده شد و از آن نوری پائین آمد و اطراف او

ص: 40

را روشن کرد ، از خواب بیدار شد، نزد راهب جحفه که به تعبیر خواب آشنا بود رفت و خواب خود را بیان کرد تا او تعبیر کند .

راهب پس از تامل به ابوطالب گفت : برتو مژده باد که به زودی دارای فرزندی ارجمند و شریف خواهی شد ، آنطور که از این رویا دریافتم دو نور همانند موسی و برادرش در راه هستند.

ابوطالب کنار کعبه آمد ، مشغول طواف شد و ضمن طواف اشعاری بدین مضمون زمزمه میکرد : مشتاقانه از خدا می خواهم که قبل از مرگ به دیدار فرزند پاکم که کوبندۀ بت پرستان و گمراهان است نائل شوم .

پس از طواف باز به حجر اسماعیل رفت و در آنجا خوابش برد ، درخواب دید شخصی با لباس پاک و فاخر آمد و گفت : ای ابوطالب (علیه السلام) چشم هایت روشن و دیدارت نیکو و دستهایت قوی و پیروز باد خداوند فرزند برومندی به رغم دشمنان حسود به تو خواهد داد.

وقتی که ابوطالب (علیه السلام) از خواب بیدار شد باز هم به طواف کعبه پرداخت با شوق بیشتری ، تا اینکه برای سومین بار به حجر اسماعیل آمد و خوابید ، این بار در خواب دید جدش عبدمناف به او فرمود:

این فرزند از دختر اسد ( فاطمه (سلام الله علیها) ) است .

ابوطالب از این خواب در مورد ازدواج با فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) راهنمایی شد ، با او ازدواج کرد و سپس کنار کعبه رفت و هنگام طواف چنین زمزمه می کرد:

قَدْ صَدَقَتْ رُؤْیَاکَ

بِالتَّعْبِیرِ

وَ لَسْتُ بِالْمُرْتَابِ فِی الْأُمُورِ (1)

ص: 41

خواب تو طبق تعبیر مطابق واقع شد ، شک و تردیدی در امور ندارم ، ای خدای کعبه و تعهدها ، همچون بنده­ی پاک و نیازمند تو را می خوانم .

ج) سخنان حضرت ابوطالب (علیه السلام) بعد از ولادت حضرت علی (علیه السلام)

پس از آنکه حضرت علی (علیه السلام) در دل کعبه دیده به جهان گشود ابوطالب (علیه السلام) خوشحال شد ، مردم اطراف او را گرفته بودند و از انواری که در آسمان دیده بودند می پرسیدند .

ابوطالب به آن ها گفت : مژده باد بر شما که امشب یکی از اولیاء خدا دیده به جهان گشود ، که کامل کننده­ی سعادت و زداینده­ی آلودگی هاست ... ابوطالب به همین منوال تا صبح سخن گفت(1).

هنگام ولادت امام علی (علیه السلام) حضرت ابوطالب (علیه السلام) اشعاری خواند که شاه بیت آن چنین است .

وَ هَوَت عُرُوشُ

الکُفرِ عِندَ ظُهُورِهِ

وَ بِسَیفِهِ قَد

شَیَّدَ إلإسلَامَ (2)

با ظهور علی (علیه السلام) کمر کفر خمیده شد و با شمشیر او اسلام استوار می گردد.

پس چون شبّی که حضرت علی (علیه السلام) در آن زاده شد فرا رسید ، زمین درخشندگی یافت و ابوطالب بیرون شده و می­گفت: ای مردمان! دوست خدا در خانه کعبه زاده شد ، پس چون بامداد شد به خانه کعبه درآمد و می­گفت:

ای پروردگار ماه درخشان روشن از کار پنهانی خویش برای ما آشکار کن که درباره­ی نام این کودک چه می بینی.

ص: 42

پس ندای هاتفی را شنید که می گوید:

یَا أهلَ بَیتِ

المُصطَفَی النَّبِیِّ

إنَّ اسمَهُ مِن شَامِخِ العَلِیِّ

خُصِّصْتُمَا

بِالْوَلَدِ الزَّکِیِّ

عَلِیٌ

اشْتُقَ مِنَ الْعَلِیِّ

(1)

ای خاندان پیامبر برگزیده ، شما را با دادن فرزندی پاک ویژگی بخشیدیم. به راستی که نامش را علی نهادیم و این علی از نام خداوند علی گرفته شده .

د) پیام آسمانی نام گذاری حضرت علی (علیه السلام)

بنابر قولی نیز ابوطالب (علیه السلام) پس از تولد علی (علیه السلام) او را در آغوش گرفت و همراه فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) به ابطح (محلی بین مکه و منا) رفتند و در آنجا ، دست به دعا برداشت ، در حالی که مشغول دعا بود ، ناگهان دید لوحی چون ابر لطیف از آسمان به زمین آمد و در آغوش ابوطالب قرار گرفت ، وقتی آن را نگاه کرد ، دید لوح سبزی است که در آن نوشته شده :

خُصِّصْتُمَا

بِالْوَلَدِ الزَّکِیِّ

وَ الطَّاهِرِ

الْمُنْتَجَبِ الرَّضِیِّ

فَاسْمُهُ مِنْ شَامِخٍ

عَلِیٍ

عَلِیٌ اشْتُقَ مِنَ الْعَلِیِّ(2)

مژده باد شما دو نفر (ابوطالب و فاطمه (علیهما السلام)) را که به داشتن فرزندی پاک و برگزیده و کامل اختصاص یافتید ، نام او از ناحیه خدای بزرگ «علی» است و این نام از نام خدای علی اعلی گرفته شده است .

ص: 43

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) در آغاز رسالت به عباس عمویش فرمود : خدا فرمان داده که رسالت خود را آغاز کنم ، سپس از عباس دعوت به حمایت نمود ، عباس که در خود چنین قاطعیت و توانی نمی دید ، پس از عذرخواهی گفت : نزد عمویت ابوطالب که بزرگترین عموهایت است برو ... اگر تو را یاری نکند ، مطمئناً تو را تنها نمی گذارد و تسلیم دشمن نمی نماید .

وقتی که ابوطالب از گفتگوی عباس و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) مطلع شد رو به پیامبر کرد و فرمود : فرزند پدرم برخیز و قیام کن تو مقامی با شکوه ، و حزبی ارجمند و اصالتی راستین داری ، هر زبانی که برای سرکوبی تو حرکت کند ، زبان های برنده و شمشیرهای تیز برای منکوب کردن آن زبان ، به حمایت تو حرکت خواهد کرد ... به خدا سوگند عرب آن چنان در پیشگاهت سر فرود آورند ، چنانکه بچه­ی حیوانی در برابر مادر شیرده اش سر فرود می آورد .

پدرم عبدالمطلب همه­ی کتاب های آسمانی را خوانده بود و در توصیه به فرزندان گفت : در صلب من پیامبری خواهد آمد ، دوست داشتم آن زمان را دریابم و به او ایمان آورم ، هر کس از فرزندانم که او را یافت حتماً به او ایمان بیاورد . (1)

لذا ابوطالب نه تنها پیامبر را تنها نگذاشت ، بلکه صریحاً از او اعلام حمایت و طرفداری کرد ، علامه امینی رحمة الله علیه پس از نقل این جریان می گوید : ابوطالبی که این سخن را از پدرش با نشاط کامل نقل می کند و خبر از آینده درخشان پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) می دهد ، که تمام عرب ها در برابرش سر تعظیم فرود

ص: 45

می آورند ، آیا به راستی همه اینها را می گوید ولی خود او ایمان نمی آورد ، اگر کسی چنین تصور کند اندیشه اش خنده آور نیست ؟

ابولهب سخن ابوطالب را قطع کرد و ابراز مخالفت کرد ، ابوطالب فریاد زد ساکت باش ای اعور ( ترسو ) آنگاه به پیامبر رو کرد و گفت : برخیز ای سید و سرور

من ، و آنچه را دوست داری سخن بگو و رسالت پروردگارت را ابلاغ کن تو مرد راستگو و درستکاری هستی.

ابولهب در میان جمع تحریک شده بر ضد پیامبر ، استهزا آمیز به ابوطالب گفت: محمد به تو فرمان داد که از پسرت ( علی (علیه السلام) ) پیروی کنی ؟(1)

مادر و عزیزان مادرم به فدایتان به یاری محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) در برابر دشمن برخیزید و همچون سپر و سد محکمی از حریمش دفاع کنید.

ابوطالب نزد ابولهب و عباس آمد و گفت خدا شما را خاک برسر کند ، میخواهید چه کنید ؟ بخدا سوگند محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) راستگو است و این دو شعر را خطاب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) خواند :

أَنْتَ

الْأَمِینُ أَمِینُ

اللَّهِ لَا کَذَبَ

أَنْتَ الرَّسُولُ رَسُولُ اللَّهِ نَعْلَمُهُ

وَ

الصَّادِقُ الْقَوْلُ لَا لَهْوَ وَ لَا لَعِبَ

عَلَیْکَ تَنْزِلُ مِنْ ذِی الْعِزَّةِ الْکُتُبُ(1)

تو امین هستی ، امین خدا که ازدروغ منزه هستی ، تو راستگوئی هستی که گفتارت سخن بی اساس نیست ، تو فرستاده خدایی و آنرا به یقین می دانم و کتابهای آسمانی بشارت به رسالت تو داده اند .

دانشمند معروف اهل تسنن « برزنجی » گوید : اخبار و روایات متواتر و بسیار رسیده که ابوطالب پیامبر را دوست داشت و اورا در گسترش دینش تایید و کمک می کرد و فرزندان و بستگان خود را به پیروی و حمایت از او امر می کرد ، سپس گوید : اینها همه دلیل صریح و روشن است که قلب ابوطالب مالامال از ایمان بود .(2)

ص: 51

هرگاه حمایت و نصرت به حدّ جهاد و جانبازی و تلاش مداوم رسید، این خود یک دلیل مستقل و روشنی بر ایمان جهاد کننده است که در راه هدف تا مرز جان نثاری آماده شده است وقتی ما زندگی حضرت ابوطالب (علیه السلام) را از این دیدگاه می نگریم به این نتیجه می رسیم که آنچنان ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) به اسلام و پیامبر استوار و محکم است که در سخت ترین بحران به جهاد با دشمنان اسلام برمی خیزد که برای اثبات این ادعا به ذکر چند نمونه می پردازیم.

بنی هاشم و بنی عبدالمطلب به همین ترتیب هر یک در کنار و کمین یکی از سران قریش قرار گرفتند، ابوطالب باز هم به هر جا که گمان می برد به جستجوی پیامبر پرداخت و ناگهان دید که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) پایین کعبه کنار سنگی به نماز مشغول است، چشمش روشن شد و اندوهش برطرف گردید، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) را در آغوش محبت خود گرفت و بوسید و اشک شوق ریخت و جریان تصمیم شدید خود را به عرض رساند، سپس همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به قریشیان وارد و فریاد زد: ای قریشیان آیا می دانید که چه تصمیم شدیدی گرفته بودم ، آن­ها را در جریان گذاشت و به جوانان بنی هاشم و بنی عبدالمطلب گفت:

اسلحه­های خود را آشکار سازند تا قریش آگاه گردند و حساب کار دستشان باشد. وقتی که آنان سلاح های خود را آشکار ساختند وحشت و خودباختگی از چهرۀ آن ها به خصوص ابوجهل ظاهر گردید.

آنگاه ابوطالب به آن ها گفت: به خدا سوگند اگر محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را به قتل می رساندید احدی از شما باقی نمی گذاشتم هر چند کار به نابودی همه می کشید ، قریشیان که سخت به خشم آمده بودند از آن جا دور شدند. (1)

ص: 54

یَقُولُونَ لِی دَعْ نَصْرَ مَنْ جَاءَ بِالْهُدَی

وَ سَلِّمْ إِلَیْنَا أَحْمَدَ وَ اکْفُلَنَّ لَنَا

فَقُلْتُ لَهُمُ اللَّهُ رَبِّی وَ نَاصِرِی

وَ

غَالِبْ لَنَا غَلَّابَ کُلِّ مُغَالِبِ

بَنِینَا وَ لَا تَحْفِلْ بِقَوْلِ الْمُعَاتِبِ

عَلَی کُلِّ بَاغٍ مِنْ لُؤَیِّ بْنِ غَالِبِ

به من می گویند از یاری شخصی که برای هدایت آمده دست بردار و بگذار پیروزی از آن ما باشد احمد را تسلیم ما کن و بجای آن پسری از ما را سرپرستی کرده و خود را از سرزنشها برهان ، به آنها گفتم خداوند همواره در برابر ستمکاران دودمان لؤیّ بن غالب ، یار ومددکار من است . (1)

ای ابوطالب تو دارای مقام بس ارجمند در میان ما هستی از تو خواستیم که جلو محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را بگیری ، ولی به خواسته ما توجه نکردی ، دیگر کاسه صبرمان لبریز شده ، دیگر نمی­توانیم از ناحیه او ناسزا به پدرانمان و نسبت تهی مغزی به خودمان و عیب گویی از خدایانمان را بشنویم ، یا باید جلوی او را بگیری و یا راهی جز جنگ با شما و سرانجام شکست یکی از دو طرف نیست .

ابوطالب (علیه السلام) خود را به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) رساند و گفتار کفار را به عرض آن حضرت رساند و اضافه نمود ترتیبی بده که تحمل آن را داشته باشیم .

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود :

(یَا عَمَّاهْ لَوْ وُضِعَتِ الشَّمْسُ فِی یَمِینِی وَ الْقَمَرُ فِی شِمَالِی مَا تَرَکْتُ هَذَا الْقَوْلَ حَتَّی أُنْفِذَهُ أَوْ أُقْتَلَ دُونَه)

ای عمو ! اگر آنان خورشید را به دست راستم و ماه را در دست چپم قراردهند تا اسلام و ابلاغ آن را ترک کنم چنین نخواهم کرد .

این کلام را رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) با احساسات پاک خود در حالی که قطرات اشک از گوشه چشمانشان سرازیر بود با قاطعیت بیان داشتند .

ابوطالب نیز قفل سکوت را شکست و فریاد زد ای پسر برادر بخدا سوگند هرگز تورا تسلیم کسی نمی کنم ، اشعاری بدین مضمون سرود : سوگند بخدا آرزوی پیروزی بر تورا به گور خواهند برد ، رسالت خود را بی دغدغه ابلاغ کن ، تو را به پیروزی مژده می دهم .... آری می دانم که آئین محمد بهترین آئین جهان است .

ص: 57

قریش که از چاره سازی ابوطالب ناامید شدند و به عکس ، حمایت قاطع او را از پیامبر دریافتند ، همچون سپاهی شکست خورده به خانه های خود رفتند تا برای جلوگیری از گسترش اسلام در فکر توطئه دیگری باشند. (1)

عثمان بن مظعون که مسلمانی راستین بود روزی کنار کعبه معظمه بت پرستان را ازبت پرستی بر حذر می داشت و از در نصیحت با آنها سخن می­گفت ، گروهی از جوانان قریش به او حمله کردند ، در این میان شخصی آنچنان به چشم او زد که چشمش مصدوم شد .

حضرت ابوطالب(علیه السلام) پس از اطلاع در حالی که سخت خشمگین شده بود ، برخاست تا ضارب را به قصاص خود برساند ، قریشیان دور ابوطالب (علیه السلام) جمع شدند و او را سوگند دادند که از ضارب بگذرد ابوطالب (علیه السلام) سوگند خورد که تا قصاص نکنم از پای نخواهم نشست . (1)

عرض کرد آن شخصی را که اهانت کرده معرفی کن ، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) عبدالله ابن الزِبَعرَی را معرفی کرد ، ابوطالب همان شکمبه را گرفت و بر روی عبدالله ابن الزِبَعرَی و هم دستانش ریخت و بعد رو به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) کرد و گفت:

پسر برادرم آیا خشنود شدی؟ از من سؤال کردی من کیستم؟ تو محمد پسر عبدالله شریفترین و ارجمندترین فرد از نظر حسب و مقام می باشی سپس اشعاری پر معنی بدین مناسبت خواند:

أَنتَ النَّبِیُّ مُحَمَّدُ

قرْمٌ أغرُّ مُسَوَّدُ

تو محمد ، پیامبر هستی که سرور سروران و آقای بزرگان هستی

و در آخر اشعارش چنین سرود:

مَا زِلتَ تَنطِقُ بِالصَّوَابِ

وَ أنتَ طِفلٌ أمرَد

همیشه از دوران کودکی تا حال راست گفته ای و زبان به حق گشوده ای(1)

ص: 60

ألا لَیتَ شِعرِی کَیفَ فِی النَّاسِ جَعفَرٌ

وَ هَل نَالَ أفعَالُ النَّجَاشِیِّ جَعفَراً

تَعَلَّم أبَیتَ اللَّعنَ أنَّکَ مَاجِدٌ

وَ تَعلَم بِأنَّ اللهَ زَادَکَ بَسطَةً

وَ عَمروٌ وَ أعدَاءُ النَّبِیِّ الأقَارِبِ

وَ أصحَابَهُ أم عَاقَ ذَلِکَ شَاهِبٌ

کَرِیمٌ فَلَا یَشقَی لَدَیکَ المُجَانِبُ

وَ أسبَابَ خَیرٍ کُلَهَا لَکَ لَازِبٌ(1)

کاش می دانستم کار جعفر و عمروعاص ودشمنان نزدیک پیامبر در میان مردم به کجا کشید.

آیا جعفر و همراهانش از مهر و احسان نجاشی برخوردار شدند و یا دشمنان مانع گشتند.

ای نجاشی مردم نیک اندیش دریافته اند که تو شخص شریف و بزرگواری هستی و آنها که به تو پناهنده شده اند خوشحالند و نیز دریافته اند که خدا مقام ارجمندی به توداده و همه گونه وسائل سعادت را تحت اختیار تو گذاشته است. نجاشی پس از دریافت این اشعار از ناحیه­ی بزرگ قریش و عرب « حضرت ابوطالب (علیه السلام) » بسیار خشنود شد و بر احترام نسبت به جعفر و همراهانش افزود .

ابوطالب وقتی که از خوشحالی نجاشی مطلع شد و احساس کرد که زمینه گرایش به دین مبین اسلام در او پیدا شده است برای تشویق و تحریص نجاشی به اسلام ، اشعار دیگری سرود و برای او فرستاد :

تَعَلَّمْ

مَلِیکَ الْحَبْشِ أَنَّ مُحَمَّداً

أَتَی بِالْهُدَی مِثْلَ الَّذِی أَتَیَا بِهِ

وَ أَنَّکُمْ تَتْلُونَهُ فِی کِتَابِکُمْ

فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ نِدّاً وَ أَسْلِمُوا

نَبِیٌّ کَمُوسَی وَ الْمَسِیحِ ابْنِ مَرْیَمَ

وَ

کُلٌّ بِأَمْرِ اللَّهِ یَهْدِی وَ یَعْصِمُ

بِصِدْقِ

حَدِیثٍ لَا حَدِیثٍ مُرَجَّمٍ

فَإِنَّ طَرِیقَ الْحَقِّ لَیْسَ بِمُظْلَمٍ (2)

ص: 62

تَعَلَّمْ

مَلِیکَ الْحَبْشِ أَنَّ مُحَمَّداً

أَتَی بِالْهُدَی مِثْلَ الَّذِی أَتَیَا بِهِ

وَ أَنَّکُمْ تَتْلُونَهُ فِی کِتَابِکُمْ

فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ نِدّاً وَ أَسْلِمُوا

نَبِیٌّ کَمُوسَی وَ الْمَسِیحِ ابْنِ مَرْیَمَ

وَ

کُلٌّ بِأَمْرِ اللَّهِ یَهْدِی وَ یَعْصِمُ

بِصِدْقِ

حَدِیثٍ لَا حَدِیثٍ مُرَجَّمٍ

فَإِنَّ طَرِیقَ الْحَقِّ لَیْسَ بِمُظْلَمٍ (1)

ای زمامدار حبشه آیا می دانی که محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) همانند موسی و عیسی ، پیامبر است و مانند آنها برای راهنمایی آمده است.

و در کتاب های شما از او یاد شده ، بنابراین حال که راه حق روشن است به اسلام بگروید ، ( مجدداً سپاسگزاری می­کنم از این جهت که هیچ جمعیتی از ما قصد تو نکرد مگر اینکه با احترام برگشت) .

تلاش و کوشش و اشعار دلنشین ابوطالب موجب به اسلام گرویدن نجاشی پادشاه حبشه و حفظ مهاجرین مسلمان شد.(2)

مهم ترین نقشه ، یعنی نقشه قتل حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را طراحی کردند ، که آن هم با حمایت ودفاع مداوم سید البطحاء بزرگ مکه ، ابوطالب(علیه السلام) نقش برآب شد.

آنها برای اخذ تصمیم جدید و بررسی اوضاع جلسه ای تشکیل دادند و در این نشست قرار گذاشتند که محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) و ابوطالب (علیه السلام) و بنی هاشم و مدافعان محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را در محاصره اقتصادی شدید در شعب ابوطالب که بیشتر خانه­های بنی هاشم آنجا بود قرار دهند. تصمیم قریش بر این بود که مردم به طور کلی

با بنی هاشم قطع رابطه کنند و در نتیجه وقتی که بنی هاشم خود را در تنگنا و فشار دیدند تسلیم شوند.

بر همین اساس آن ها قطعنامه و پیمان نامه­ای نوشتند و برای اعتبار آن هشتاد نفر پای آن را امضاء کردند و برای اهمیت بیشتر و جدی بودنش آن را در پارچه­ای گذاشتند و در داخل کعبه آویزان کردند و به ابوطالب (علیه السلام) گفتند: این پیمان نامه حتماً اجرا خواهد شد ، مگر اینکه برادر زاده­ات محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) را پیش ما آوری و او اظهار پشیمانی کرده و از مرامش دست بردارد.(1)

محرم سال هفتم بعثت آغاز پیمان نامه بی مهری قریش بود و حدود دو یا سه سال ادامه یافت ، می­توان گفت شدیدترین مبارزه فرسایشی و خسته کننده قریش بر ضد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و مسلمانان بود .

اما کفار حجاز غافل بودند از اینکه شدیدتر از این پیمانها هم نمی­توانست مردانی چون محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) و ابوطالب (علیه السلام) را از پای درآورد .

ص: 64

سختی محاصره بجائی رسید که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و ابوطالب (علیه السلام) و حضرت خدیجهK آنچه از اندوخته های مالی داشتند به مصرف رساندند و اگر مخفیانه به آنها غذا نمی­رسید از شدت گرسنگی از برگ گیاهان استفاده می­کردند و راههایی که به شعب منتهی می­شد شدیداً تحت کنترل و حفاظت جلادان قریش بود و این وضع رقت بار همچنان ادامه داشت ، تنها در ماههای حرام ( ذیعقده ، ذیحجه، محرم و رجب ) ابوطالب (علیه السلام) و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و مسلمانان از آزادی استفاده کرده و در موسم عمره و حج به تبلیغ اسلام می­پرداختند .

اوج فداکاری ابوطالب در حفظ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) به جائی رسید که برای حفظ پیامبر از توطئه و دسیسه دشمن شبها مکان خواب آن حضرت را تغییر می داد و آن حضرت را در بستر فرزندش علی (علیه السلام) میبردو علی (علیه السلام) را در بستر او ، یعنی او را بر فرزندش مقدم می داشت و شبها در شعب همچون یک نگهبان بیدار و هشیار خواب را بر خود حرام کرده بود .

این وضع همچنان ادامه داشت ، خداوند متعال پیامبرش را تنها نگذاشت ، به او وحی کرد که موریانه قطعنامه قریش را نابود کرده و فقط اسم خدا را (بِاسْمِکَ اللَّهُم) که در آن نوشته بودند ، باقی مانده است .(1)

پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) این خبر را به ابوطالب (علیه السلام) داد ، ابوطالب (علیه السلام) گفت تورا تصدیق میکنم هرگز دروغ نگفته ای .

حضرت ابوطالب (علیه السلام) از این خبر بسیار خوشحال شده ، تصمیم گرفت از همین راه وارد شده و قطعنامه قریش را ملغی سازد .

بطرف مسجدالحرام حرکت کرد ، طایفه قریش که در اطراف کعبه اجتماع کرده بودند ، با دیدن ابوطالب (علیه السلام) گمان کردند ، از فشار و سختی به تنگ آمده و برای صلح و تسلیم نمودن محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) به سوی آنها می­آید ، برخلاف همیشه مقدم ابوطالب (علیه السلام) را گرامی داشتند ، اما ناگهان ابوطالب ماجرای قطعنامه را به میان کشید و آنان را با این خبر غیبی به وحشت انداخت.

قریش گفتند اگر راست گفته باشی ما شما را از محاصره آزاد می سازیم ، ابوطالب گفت اگر دروغ بود حتما محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را تسلیم شما می کنم .

ص: 66

چند نفر برخاستند قطعنامه را از کعبه پایین آوردند وقتی بازکردند ، دیدند همه­ی نوشته ها را موریانه خورده و فقط آنجا که اسم خدا نوشته شده بود نابود نشده ، تا همین عبرتی برای آنان باشد ، عده ای با دیدن این معجزه ایمان آوردند ولی اکثر آن کوردلان نه تنها به برنامه همیشگی خود ادامه دادند بلکه بر لجاجت خود افزودند و گفتند این واقعه از سحر سرچشمه گرفته است .

ولی ابوطالب(علیه السلام) از همین راه اتحاد آنها را بهم زد و در نتیجه ابوطالب (علیه السلام) و محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) و بنی هاشم از محاصره آزاد شدند .

حضرت ابوطالب (علیه السلام) با ایمان به لطف خدا و خلوصی که در کارش داشت پس از این جریان برای شکر گذاری بطرف کعبه رفت و پرده کعبه را گرفت و باسوزوگداز مخصوصی عرض کرد : خدایا ما را بر کسانی که به ما ستم کردند و نسبت به ما قطع رحم نمودند و حرمت ما را رعایت نکردند پیروز گردان .

آری پس از نقض عملی و نابودی قطعنامه به وسیله موریانه ، قریش چاره­ای جز نقض آن ندیدند (1)

می­خواست فرزندانش نیز با چنین روحیه ای پرورش یابند و این شیوه را پس از خود به ارث ببرند .

به عنوان نمونه در شعب ابیطالب که خطر نزدیک و دشمن در کمین بود ابوطالب (علیه السلام) بارها بستر و جایگاه پیامبر را عوض می کرد و به جای او علی (علیه السلام) را می­گذاشت(1)، شبی علی (علیه السلام) به پدر گفت آیا من کشته می شوم ؟

ابوطالب (علیه السلام) در پاسخ چنین سرود :

إصْبِرَنْ

یَا بُنَیَّ فَالصَّبْرُ أَحْجَی

قَدْ بَلَوْنَاکَ وَ الْبَلَاءُ شَدِیدٌ

لِفَدَاءِ الْأَعَزِّ ذِی الْحَسَبِ الثَّا

إِنْ تُصِبْکَ الْمَنُونُ بِالنَّبْلِ تَتْرَی کُلُّ حَیٍّ وَ إِنْ تَتَطَاوَلُ

عُمُراً

کُلُّ

حَیٍّ مَصِیرُهُ لِشُعُوبٍ

لِفَدَاءِ النَّجِیبِ وَ ابْنِ النَّجِیبِ

قِبِ وَ الْبَاعِ وَ الْفَنَاءِ الرَّحِیبِ

فَمُصِیبٌ مِنْهَا وَ غَیْرُ مُصِیبٍ

آخِذٌ مِنْ سِهَامِهَا بِنَصِیبٍ

فرزندم صبور باش ، صبر به عقل نزدیکتر است ، هر زنده ای پایانش مرگ است .

تو را در مورد شریف فرزند شریف به آزمایش گذاشتم و فدای او کردم ، البته انجام وظیفه در این شرایط ، حساس و دشوار است ، اگر در این راه مرگ تو را گرفت مهم نیست ، زیرا تیرهای مرگ همه را مورد هدف قرار می دهد ، گاهی به هدف می رسد و گاهی به خطا می رود ولی سرانجام رهائی از آن نیست .

ص: 68

امیرالمومنین علی (علیه السلام) با اشعاری چنین پاسخ پدر را داد :

أَ

تَأْمُرُنِی بِالصَّبْرِ فِی نَصْرِ أَحْمَدَ

وَ لَکِنَّنِی أَحْبَبْتُ أَنْ تَرَ نُصْرَتِی

وَ سَعْیِی لِوَجْهِ اللَّهِ فِی نَصْرِ أَحْمَدَ

فَوَاللَّهِ مَا قُلْتُ الَّذِی قُلْتُ جَازِعاً

وَ تَعْلَمَ أَنِّی لَمْ أَزَلْ لَکَ طَائِعاً

نَبِیِّ الْهُدَی الْمَحْمُودِ طِفْلًاوَ یَافِعاً(1)

آیا مرا در راه یاری پیامبر دستور می دهی؟ بخدا این سؤالی که کردم از روی ترس از مرگ نبود ، بلکه می خواستم یاری مرا دریابی و بدانی که من همیشه از شما اطاعت می کنم و در این مسیر تا سر حد کشته شدن در راه یاری پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) هر چه عمر دارم از تلاش دست نمی کشم .

امّ­جمیل قول همکاری داد ، روز موعود فرارسید ، ام جمیل در آن روز درب منزل را محکم بست و در میان اتاق شوهرش را سرگرم کرد و از هر دری با او سخن می گفت تا او را از بیرون خانه کاملاً بی خبر نگه دارد .

حضرت ابوطالب از ماجرا آگاه شد ، در فکر چاره جویی فرورفت سرانجام چاره عجیبی اندیشید و آن اینکه به فرزندش علی (علیه السلام) ( که در این وقت نوجوان بود ) گفت برو منزل عمویت ابولهب اگر در بسته بود دق الباب کن تا باز کنند ، اگر باز نکردند ، آن را هر طور ممکن بود ، بازکن و خود را به ابولهب برسان و بگو پدرم فرمود :

یَقُولُ لَکَ أَبِی إِنَّ امْرَأً عَمُّهُ عَیْنُهُ فِی الْقَوْمِ فَلَیْسَ بِذَلِیلٍ

شخصی عموئی همانند تو رئیس قوم داشته باشد خوار نمی گردد .

علی (علیه السلام) به خانه ابولهب رفت در راباز نکردند ، هر طور بود آن را باز کرد و خود را به ابولهب رساند و گفتار پدر را به ابولهب ابلاغ کرد ، ابولهب گفت پدرت راست گفته ، مگر چه شده ؟ علی (علیه السلام) ماجرای توطئه دشمن در مورد قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) را در غیاب او توضیح داد .

ابولهب که جمله ابوطالب احساساتش را برانگیخته بود ، برخاست شمشیرش را بدست گرفت و حرکت کرد ، امّ­جمیل سرراهش را گرفت تا او را برگردانده ، ولی او آنچنان خشمگین بود که سیلی محکمی بصورت امّ­جمیل زد که چشمش آسیب سختی دید ، امّ­جمیل کنار رفت و ابولهب خود را سراسیمه به قوم رساند، قریش متوجه او شدند دیدند آثار خشم از چهره ی او آشکار است .

ص: 70

ابولهب فریاد برآورد ، من با شما هم پیمان شده ام که مسلمان نشوم و جلو گسترش اسلام را بگیرم ، ولی شما در غیاب من برای قتل برادر زاده ام توطئه چیده­اید ، به لات و عزّی سوگند اگر از این توطئه دست نکشید ، مسلمان می­شوم . آنها دیدند مسلمان شدن ابولهب خیلی گران تمام می شود ، از در پوزش وارد شده و از تصمیم خود اظهار پشیمانی کردند ، آنگاه ابولهب خاموش شد. (1)

وارد شد و خود را به سر چاه زمزم رسانیدو سخت تشنه بود ، دلوی آب کشید که به جای آن شیر درآمد ، با خود گفت این دلالت می کند آنچه را که گرگ به من گزارش داده و دنبال آن آمده ام درست است ، آن را نوشید و به یک سوی مسجد آمد ناگاه دید انجمنی از قریش گرد هم نشسته و به پیغمبر دشنام می­دهند و از او بد می گویند و پیوسته در یاد پیغمبر و بدگویی و دشنام به او بودند تا در پایان روز حضرت ابوطالب (علیه السلام) آمد ، چون او را دیدند به هم گفتند: خودداری کنید که عمویش آمد .

ابوذر گوید خودداری کردند و حضرت ابوطالب (علیه السلام) پیوسته با آن ها گفتگو کرد و سخن گفت تا روز به پایان رسید و او برخاست و من هم به دنبال او برخاستم، او رو به من کرد و گفت حاجت خود را بگو من گفتم این پیغمبری که در میان شما مبعوث شده است می خواهم ، گفت تو را با او چه کار است ؟ گفتم می خواهم به او ایمان بیاورم و او را تصدیق کنم و خود را به او واگذارم و او مرا به کاری دستور ندهد جز اینکه از او پیروی کنم .

ابوطالب (علیه السلام) گفت : آیا این کار را می کنی ؟

من گفتم : آری ، فرمود فردا همین وقت بیا تا تو را به او برسانم .

آن شب را در مسجد خوابیدم تا آن گاه که فردا شد ، باز در انجمن آن ها نشستم و پیوسته در یاد پیغمبر و بدگوئی و دشنام او بودند .

تا حضرت ابوطالب (علیه السلام) نمودار شد و چون او را دیدند به هم گفتند خاموش شوید که عمویش آمد و همه خاموش شدند ، و او آمد و نشست با آن ها گفتگو کرد ، تا برخاست من به دنبال او رفتم و بر او سلام کردم ، گفت هرکاری داری

ص: 72

بگو ، گفتم : این پیغمبری که در میان شما مبعوث شده است می­خواهم ، گفت: با او چه کار داری؟

گفتم می خواهم به او ایمان بیاورم و او را تصدیق کنم و خود را به او واگذارم و به هر چه فرمان دهد از او پیروی کنم .

حضرت ابوطالب (علیه السلام) گفت : تو این کار را می کنی ؟ گفتم : آری .

گفت : با من بیا به دنبال او رفتم ، مرا به خانه­ای برد که حضرت حمزه (علیه السلام) در آنجا بود ، من به او سلام کردم و نشستم ، او به من گفت چه کار داری ؟

من گفتم: این پیغمبری که در میان شما مبعوث است می خواهم .

گفت : با او چه کار داری؟

گفتم: می خواهم به او ایمان بیاورم و او را تصدیق کنم و خود را به او واگذارم و به هیچ چیز مرا فرمان ندهد جز اینکه از او پیروی و فرمان بری کنم .

فَقَالَ: تَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ. قَالَ: فَشَهِدْتُ.

فرمود : شهادت بده که نیست شایسته پرستش جز خدا و محمّد بنده و رسول خداست ، من شهادتین را گفتم .

سپس حضرت حمزه (علیه السلام) مرا به خانه ای برد که جعفر بن ابیطالب (علیه السلام) در آن نشسته بود ، من به او سلام کردم و نشستم ، جعفر به من گفت چه کار داری ؟ گفتم : این پیغمبری که در میان شما مبعوث شده است می خواهم .

گفت تو را با او چه کار است ؟ گفتم : به او ایمان بیاورم و او را تصدیق کنم و خود را به او واگذارم و به چیزی مرا فرمان ندهد جز اینکه از او پیروی کنم .

فقال تشهد أن لا اِله اِلّا الله و أن مُحمّداً رسول الله ، فشَهِدتُ .

ص: 73

سپس حضرت حمزه (علیه السلام) مرا به خانه ای برد که علی (علیه السلام) در آن بود ، بعد از سلام و اقرار شهادتین در محضر آن حضرت (علیه السلام) مرا به خانه ای برد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در آن بود ، سلام کردم و نشستم رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به من فرمود چه کار داری؟

گفتم آن پیغمبری که میان شما مبعوث شده است می خواهم .

فرمود : با او چه کار داری ؟ گفتم : به او ایمان بیاورم و او را تصدیق کنم و مرا به چیزی فرمان ندهد جز اینکه فرمان او را ببرم .

قَالَ: تَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ. قَالَ: فَقُلْت: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه.

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به من فرمود : ای اباذر تو اکنون به وطن خود بازگرد که عمو زاده­ی تو مرده و جز تو وارثی ندارد و مال او را دریافت کن و نزد خاندان خود بمان تا امر ما ظاهر گردد .

امام صادق (علیه السلام) فرمود : ابوذر برگشت و مال را گرفت و نزد خاندانش ماند تا امر رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) ظاهر گردید .(1)

پیام جریان اسلام آوردن معجزه آسای ابوذر حاکی از هوش و ذکاوت وافر ابوطالب (علیه السلام) می­باشد که نهایت دقت را در امور امنیتی نسبت به سلامت وجود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) داشت .

ص: 74

هر چند سراسر زندگی این رادمرد بزرگ تاریخ اسلام و سرزمین حجاز ، حامی روشن ضمیر سیدالبطحاء حضرت ابوطالب حاکی از ایمان و تبلوری از اعتقاد راستین او به خدای یکتا و پیامبر اسلام است ، ولی متاسفانه یکی از حربه های دشمن تحریف حقایق و تهمت است ، تا بدین وسیله شخصیتها را ازنظر جوامع اسلامی و اجتماعی ساقط کنند ، دشمنان حق و تشیع بی شرمانه ترین تهمتها را به ابوطالب مومن قریش زده­اند ، تا آنجا که نسبت کفر وبت پرستی به آن بزرگوار داده اند .

محققان به این نتیجه رسیده اند که موج مخالفت بر ضد ابوطالب یک موج سیاسی است که از مخالفت « شجره خبیثه بنی امیه و بعد از آن­ها بنی العباس » با موقعیت امام علی (علیه السلام) سرچشمه گرفته است .

زیرا این تنها ابوطالب نیست که بخاطر نزدیکیش با علی (علیه السلام) این چنین مورد تهاجم قرار گرفته است بلکه هر کسی در تاریخ اسلام به نوعی ارتباط نزدیک با امیر مومنان علی (علیه السلام) داشته از این حملات ناجوانمردانه برکنار نمانده است ، در حقیقت ابوطالب گناهی نداشت جز اینکه پدر علی بن ابیطالب پیشوای بزرگ اسلام بود !

در این بخش به اختصار به دلایل گوناگونی که به روشنی گواهی بر ایمان ابوطالب میدهد می پردازیم .

ص: 76

و نیز مفسرین در تفسیر کریمه وحی :( وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ (1))

در مورد اصلاب طاهره و ارحام طیبه پیامبر اسلام بحث های دامنه داری کرده اند و اخبار بسیاری بر این معنی داریم .

امام صادق (علیه السلام) در مورد ایمان ابوطالب فرمود :

وَ اللَّهِ إِنَ إِیمَانَ أَبِی طَالِبٍ لَوْ وُضِعَ فِی کِفَّةِ مِیزَانٍ وَ إِیمَانُ هَذَا الْخَلْقِ فِی کِفَّةِ مِیزَانٍ لَرَجَحَ إِیمَانُ أَبِی طَالِبٍ عَلَی إِیمَانِهِمْ (1)

به خدا سوگند اگر ایمان ابوطالب را در یک کفه ترازو قرار دهند و ایمان این خلق را در کفه دیگر ، محققاً ایمان ابوطالب بر ایمان آنان برتری خواهد داشت.

همچنین آن حضرت فرمودند: مثل ابی طالب مثل اهل الکهف حین اسروالایمان و اظهروا الشرک فاتاهم الله اجرهم مرتین . (2)

مثل حکایت ابوطالب ، مثل اصحاب کهف است که ایمان خود را مخفی کردند و اظهار شرک نمودند پس خداوند اجر و پاداش آنان را دو برابر داد .

ابوذر غفاری و عبدالله بن عباس نیز هر یک با گفتاری ابوطالب را به پاکی و ایمان یاد کرده اند.

شخصی از ابن عباس پرسید آیا ابوطالب مسلمان بود؟

او در پاسخ گفت : چگونه مسلمان نیست کسی که می گفت:

وَ

قَدْ عَلِمُوا أَنَ

ابْنَنَا لَا مُکَذَّبٌ

لَدَیْنَا

وَ لَا یَعْبَأُ بِقَوْلِ الْأَبَاطِلِ

آن ها می دانند که فرزند ما (محمد (صلی الله علیه و آله وسلم)) دروغگو نیست و مورد تصدیق ، است و به گفتار بی اساس اعتنا نمی کند . روش ابوطالب همچون روش اصحاب کهف است که برای حفظ از دشمن ایمان خود را پنهان داشتند و اظهار شرک ننمود ، خداوند به آنان پاداش دو برابر داد .(1)

افرادی چون مأمون عباسی و دانشمندان بزرگ اهل تسنن همچون ابن هشام، احمد حنفی ، برزنجی ، ابن اثیر، ابوالفرج اصفهانی و صاحب حاشیه تذکرة الخواص و ... هر یک با تعبیری خاص ابوطالب را به پاکی یاد کرده اند(2). از جمله ابن حجر عسقلانی شافعی که آنقدر نزد اهل سنت اهمیت دارد که او را به شیخ الاسلام لقب داده اند ، در کتاب الاصابه فی تمییز الصحابه می­نویسد :

خلفاء بنی العباس ادعا می کردند که از عموهای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) تنها دو نفر یعنی حمزه و عباس ایمان آوردند و دیگر عموها از جمله ابوطالب (علیه السلام) ایمان نیاوردند .

ص: 80

از این کلام ابن حجر به خوبی معلوم می شود که هدف خلفاء ، از القاء چنین دروغ بزرگی فقط و فقط انگیزه­ی سیاسی و تضعیف جایگاه فرزندان ابوطالب(علیه السلام) و تقویت جایگاه فرزندان عباس بوده است .

بزرگان و علمای شیعه به طور اجماع و اتفاق بر پاکی و ایمان ابوطالب گواهی داده اند ، مانند حسین بن روح اولین نایب خاص امام زمان (علیه السلام) ، شیخ صدوق، شیخ مفید ، سیّد مرتضی ، شیخ طوسی ، سیّد بن طاووس ، علامه طبرسی ، محقق راوندی ، علامه مجلسی و عبدالله شبر و به طور کلی همه علماء و دانشمندان شیعه بر این مطلب اتفاق نظر دارند . (1)

سیراب شد ، پیامبر بار دیگر با پای خود به سنگ زد ، سنگ به صورت اول برگشت و دیگر آبی دیده نشد. (1)

ب: حفظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) از نگاه کاهن

قبل از بعثت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) کاهنی بود وقتی به مکه می آمد مردم فرزندان خود را نزد او می بردند تا به آن ها نگاه کرده و درباره ویژگی های روحی آنها نظر بدهد. ابوطالب همراه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) به آن جمع پیوست ، تا نظر کاهن در میان جمعیت به پیامبر افتاد گفت : آن پسر را نزد من آورید.

ابوطالب دید که کاهن به طور عجیبی شیفته­ی محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) شده است و با نگاه­های عمیقی به چهره پیامبر می نگرد وحشت زده با خود گفت : نکند او به برادر زاده اش زخم چشم بزند ، به تقاضای کاهن گوش نکرد ، کاهن فریاد زد:

وای بر شما این پسر را نزدیک من بیاورید به خدا سوگند مقام بس ارجمندی از این فرزند مشاهده می کنم . (2)

ج: وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) مایه برکت

با توجه به اینکه ابوطالب عائله مند بود ، از نظر اقتصادی و مالی موقعیت خوبی نداشت ، با مشکل مالی مواجه بود ، اما به وجود پربرکت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) ایمان داشت ، وقتی که سفره پهن می کرد و افراد خانواده اش اطراف سفره را می­گرفتند معلوم بود که غذای سفره برای همه کافی نیست ، ابوطالب وقتی به آن جمع می نگریست اگر محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) نبود می گفت دست نگهدارید تا حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم)

ص: 82

بیاید. وقتی که محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) می آمد نخست ظرف بزرگ غذا را نزد آن حضرت می­گذاشت ، او از آن غذا می خورد ، بعد همه افراد از آن غذا می­خوردند و برای همه کفایت می کرد ، ابوطالب رو به آن حضرت می­کرد و می­گفت:

« انک لمبارک » وجود تو مایه برکت است. (1)

د: ملاقات حضرت ابوطالب (علیه السلام) با راهب مسیحی

شهرهای مکه و شام ( دمشق ) از سالها قبل دو مرکز مهم اقتصادی منطقه بودند و بدین منظور کاروانهای تجاری در این مسیر فعالیت می کردند ، اجداد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)مثل هاشم و عبد مناف و همچنین عبدالله (علیه السلام)پدر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)و ابوطالب (علیه السلام) عموی ایشان نیز از این فرصتها بهره می بردند . وقتی که ابوطالب به قصد تجارت عازم سفر شام شد ، محمد (صلی الله علیه و آله وسلم)که در این وقت 12 سال بیشتر نداشت ، با یک دنیا احساس و مهر گفت عمو : مرا که پدر و مادر ندارم به که می­سپاری ؟ ابوطالب که نهایت محبت را به محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) می کرد و تا می توانست هرگز نمی خواست از او جدا شود گفت : تو را نیز همراه خود می برم . کاروان تجارتی ابوطالب همراه پیامبر به سوی شام حرکت کرد وقتی که به سرزمین « بُصرَی » رسیدند در آنجا دیری (صومعه ای) بود که بزرگترین و عالم ترین راهب مسیحیان بنام « بَحِیری » در آن عبادت می کرد ، قریشیان و اهل مکه مکرر با کاروان تجارتی خود از آنجا عبور کرده بودند و راهب کمترین توجهی به آنها نداشت .

ص: 83

در این سفر راهب مشاهده کرد کاروانی که عبور می کند ابری بر سرشان سایه افکنده است ، از روی بصیرت دریافت که کاروان از عنایت خاص خدا برخوردار است ، بدین جهت تهیه غذا دید و کاروانیان را دعوت کرد ، آنها نیز دعوت راهب را پذیرفتند و به دیر راهب آمدند ، راهب دید هنوز آن ابر بر اردوگاه سایه افکنده ، به آنها گفت مگر کسی از شما به اینجا نیامده ، گفتند نوجوانی از ما کنار بارها مانده است .

راهب تقاضا کرد آن نوجوان را نیز دعوت کنند ، وقتی تقاضای راهب را به محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) رساندند او دعوت راهب را پذیرفت و نزد راهب آمد ، راهب با نظرهای پرمعنایی به چهره­ی محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) نگریست و لحظه به لحظه به احترامش نسبت به آن حضرت می افزود.

یکی از کاروانیان پرسید ، مکرر از این راه عبور کرده ایم اما تاکنون ندیده بودیم که شما چنین از ما احترام کنید ، آیا خبری هست؟

راهب گفت : آری چنین است .

پس از آنکه غذا صرف شد راهب به محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) رو کرد وگفت : تو را به لات و عزی سوگند می دهم به سؤالات من پاسخ دهی. محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود : به وسیله بت ها از من سؤال نکن ، به خدا سوگند از هیچ چیز مانند اینها متنفر نیستم . راهب گفت تو را به خدا سوگند می دهم که به پرسش هایم پاسخ دهی

محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود : اینک آماده ام .

راهب : سؤالاتی مطرح و جواب شنید و با آنچه در کتاب های آسمانی خوانده بود جواب ها را مطابق دید و پس از مذاکرات طولانی راهب مهر و نشانه نبوت

ص: 84

را در بین دو شانه ، آن حضرت مشاهده کرد سپس به ابوطالب (علیه السلام) روکرد و گفت : این پسر با شما چه نسبتی دارد ؟ و بعد از تصدیق گفتار ابوطالب بر فوت پدر گرامی و مادر بزرگوار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)، راهب به ابوطالب گفت : از تو می خواهم که این آقازاده را به وطن برگردانی و کاملاً از او مراقبت کنی ترس آن است که یهودیان بفهمند و به او صدمه بزنند ، به خدا سوگند اگر آنچه من فهمیدم ، آنها درباره این کودک بفهمند ، در کمین قتل او قرار می گیرند ، برادرزاده­ات آینده بسیار درخشانی دارد ، هر چه سریع تر برای حفظش او را به وطن برگردان .

ابوطالب با شتاب به سوی مکه مراجعت کرد و از آن وقت به بعد از آن حضرت بیشتر مراقبت می کرد .(1)

خالص و پاک و مدافع حق و حقیقت و پاک از آلودگی ها برگزید و به ما منصب سرپرستی شعائر مذهبی و دینی داد و بر دیگران برتری معنوی بخشید ، ما از فرزندان برگزیده­ی ابراهیم خلیل و از نسل حضرت اسماعیل هستیم ...(1)

و هنگام تشکیل مجلس با شکوه عقد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و ام المؤمنین ، صدف الکوثر حضرت خدیجه K ، ابوطالب به پیش آمد و خطبه ای چنین خواند :

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ زَرْعِ إِسْمَاعِیلَ وَ صِئْصِئِ مَعَدٍّ وَ عُنْصُرِ مُضَرَ وَ جَعَلَنَا سَدَنَةَ بَیْتِهِ وَ سُوَّاسَ حَرَمِهِ وَ جَعَلَ لَنَا بَیْتاً مَحْجُوباً وَ حَرَماً آمِناً وَ جَعَلَنَا الْحُکَّامَ عَلَی النَّاسِ.ثُمَّ إِنَّ ابْنَ أَخِی هَذَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ لَا یُوزَنُ بِهِ رَجُلٌ إِلَّا رَجَحَ وَ إِنْ کَانَ فِی الْمَالِ قُلٌّ فَإِنَّ الْمَالَ ظِلٌّ زَائِلٌ وَ أَمْرٌ حَائِلٌ مُحَمَّدٌ مَنْ عَرَفْتُمْ قَرَابَتَهُ ....وَ هُوَ وَ اللَّهِ بَعْدَ هَذَا لَهُ نَبَأٌ عَظِیمٌ وَ خَطْبٌ جَلِیلٌ.(2)

حمد و سپاس خداوندی را که ما را از نواده های ابراهیم و نسل اسماعیل و از ریشه دو طایفه معد و مضر قرار داد و ما را نگهبان و مدیرخانه و حرم خود کعبه کرد و محل سکونت ما را محل ورود زائران خانه خدا و حرم امن نموده و ما را

ص: 86

زمامدار مردم کرد. پس از حمد و سپاس پسر برادرم محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) هر چند از نظر مالی تهیدست است ولی از نظر معنویت و شرافت انسانی بر همگان برتری دارد،

بخدا سوگند محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) آینده­ی بس عظیم و درخشان و مقام خطیر و چشمگیر خواهد داشت . (1) این خطبه ابوطالب حامل دو پیام آشکار است که شکی در آن نیست ، یکی اینکه خطبه خود را با حمد و سپاس الهی و ابراز ایمان عمیق خود به خدا شروع کرد و آن را سرچشمه الطاف ربوبی دانسته و دوم اینکه به وصف پیامبر پرداخته تا جایی که از آینده درخشان و مقام ارجمند او خبر داده است و بدین وسیله در ضمن نشان دادن عظمت مجلس و بزرگداشت آن با بهترین وجه ایمان خود را به خدا و رسالت پیامبر اسلام ابراز داشته است . اینها دلایل ایمان ابوطالب قبل از بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) است که هر انسان آگاه و با انصاف از این امور ایمان سرشاری از چهره ابوطالب مشاهده می کند.

بیش از سه هزار شعر ابوطالب حکایت از ایمان او به اسلام و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) می کند . (1)

اشعار ابوطالب دارای عالی ترین محتوی و مضامین حق طلبی ، ایمان ، صداقت، تصدیق پیامبر عظیم الشأن اسلام ، دفاع از اسلام و پیامبر و ... است که هر جستجوگر با انصاف را به بینش اسلامی ابوطالب رهنمون می سازد.

در واقع حضرت ابوطالب (علیه السلام) در نزد تکفیرکنندگان و تهمت زنندگان و جاعلین احادیث دروغین در حق آن حامی بزرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به عنوان یک انسان معمولی مطرح نیست که کفر و ایمان یا شرک و توحید او قابل بحث و بررسی باشد ، بلکه اگر می بینم که حضرت ابوطالب (علیه السلام) به چوب تکفیر آنان گرفتار می شود بخاطر این است که آن حضرت پدر امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است و به خیال خام آنان با ضربه زدن به پدر و خدشه دار کردن ایمان آن حضرت و ایجاد شک و دست زدن به تکفیر آن حضرت فرزند را نیز آسیب پذیر نموده و بدین ترتیب می توانند مقدمات توهین و جسارت به مقام شامخ امیرالمؤمنین (علیه السلام) را فراهم سازند ، صحت این مطلب وقتی روشن می شود که می­بینیم تاریخ نویسان و مورخان و جاعلین احادیث که درباره حضرت ابوطالب (علیه السلام) چنین قضاوت نموده و جسورانه اظهار نظر می کنند ، درباره افرادی که در طول زندگی امام علی (علیه السلام) همواره رو در روی آن بزرگوار ایستاده و به شهادت تاریخ ، در شعاعِ نور خورشید فروزان آن حضرت چون موم ذوب می شدند و خفاش صفت ، تاب دیدن جمال او را نداشتند ، ساکت نیستند و برای آنان فضیلت تراشی می­کنند و درباره­ی اسلام و ایمان آنان حدیث جعل می کنند. (1)

ص: 89

پس از آزادی از فشارها و سختی های شعب، در واقع دوران محاصره اقتصادی این مرد بزرگ ، حامی و حافظ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ابوطالب (علیه السلام) را از پای درآورد در حالی که او وظیفه پاسداری خود را نسبت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) کاملاً به انجام رسانده بود ، اکنون خود را در مسیر آخرت می دید ، اما قلب و فکرش در مورد حفظ پیامبر می تپید و سیر می کرد ، لذا تصمیم گرفت از فرصت استفاده کند و در مورد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) به قریش وصیت نماید ، آنان را به حضور دعوت نمود ، چون آن ها کنار بسترش اجتماع کردند خطاب به آن ها چنین فرمود :

ای قریشیان شما برگزیده خدا در میان خلق و قلب عرب هستید ، سروری زیبنده­ی اطاعت ، شجاعی برازنده و پیشگام ، باکرم و با کفایت در میان شما است ، بدانید که شما درمیان عرب ، از افتخارات نصیبی نگذاشتید مگر اینکه خود آن را اخذ کردید ، از این رو بر دیگران امتیاز دارید و آن ها به شما نیازمندند ...

به شما توصیه می کنم که در احترام و بزرگداشت کعبه بکوشید ، زیرا خشنودی خدا و استواری تأمین زندگی در آن است ، پیوند خود را با خویشان قطع نکنید زیرا پیوند با آن ها موجب افزایش عمر و نسل خواهد بود ، ظلم و ستم نکنید ، به پدر و مادر احترام کنید ، امانت دار باشید ، زیرا با ترک این دستورات جمعیت­هایی پیش از شما هلاک شدند .(1)

ص: 91

دعوت افراد را بپذیرید ، به سائل بخشش کنید که موجب سربلندی دنیا و آخرت است ، بر شما باد که راستگویی و امانت داری را پیشه خود سازید که موجب محبوبیت پیش خاصان و بزرگواری در سطح عمومی خواهد بود.

آنگاه فرمود : وَ إِنِّی أُوصِیکُمْ بِمُحَمَّدٍ خَیْراً فَإِنَّهُ الْأَمِینُ فِی قُرَیْشٍ وَ الصِّدِّیقُ فِی الْعَرَبِ وَ هُوَ الجَامِعُ لِهَذِهِ الْخِصَالِ الَّتِی أُوصِیتُکُمْ بِهِ ...

درباره­ی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) شما را وصیت به خیر می کنم ، اولین قریش و راستگویی عرب و دارای همه صفاتی است که اکنون به شما سفارش کردم ...

آنچه آورده دل آن را پذیرفت و زبان از بیم دشمن دیگران از پذیرش آن سرباز زد ، به خدا سوگند گویا می بینم که افراد تهیدست و نیکوکار به گرد او آمده ، دعوتش را پذیرفته و گفتارش را تصدیق نموده و فرمانش را بزرگ شمرده اند و در راه گسترش دینش تا سر حد مرگ تلاش می کنند ، بدین سبب آنان رؤسا و زمامداران عرب گردند ولی بزرگان قریش عقب مانده ، خانه هایشان خراب گردد ، ناگهان آگاه شوید آنکه بزرگتر بوده محتاج تر و آنکه دورتر بوده از نزدیکان محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) شده است ، آن وقتی که تمام عرب دوستدار او شوند و زمام اختیارات را به دست او بسپارند .

یَا مَعَاشِرَ قُرَیْشٍ ابْنَ أَبِیکُمْ وَ أُمِّکُمْ کُونُوا لَهُ وُلَاةً وَ لِحِزْبِهِ حُمَاةً وَ اللَّهِ لَا یَسْلُکُ أَحَدٌ سَبِیلَهُ إِلَّا رَشَدَ وَ لَا یَأْخُذُ أَحَدٌ بِهَدْیِهِ إِلَّا سَعِدَ.(1)

ص: 92

ای گروه قریشیان ! در مورد فرزند پدرتان نیک بیاندیشید ، در حزب او وارد و از او حمایت کنید به خدا سوگند هیچ کس راه او را در پیش نگیرد مگر به راه راست افتد و هیچ کس دین او نستاند مگر رستگار گردد .

و بنا به روایتی فرمود : لَن تَزَالُو بِخَیرٍ مَا سَمِعتُم مِن مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله وسلم) وَ مَا اتَّبَعتُم أمرَهُ ، فَاتَّبِعُوهُ وَ أعِینُوهُ تُرشَدُوا.(1)

همواره سعادتمندید تا وقتی که سخن محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) را بشنوید و فرمان او را به کار ببندید ، پس از او پیروی کنید و یاریش دهید تا راه راست را بیابید .

و به روایت دیگری فرمود : یَا مَعشَرَ بَنِی هَاشِمٍ ، أطِیعُوا مُحَمَّداً وَ صَدِّقُوهُ تُفلِحُوا وَ تُرشِدُوا .(2)

ای گروه هاشمیان ! از محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمان برید و سخن او را راست شمارید تا رستگار شوید و راه راست بیابید.

سپس به عقیل و جعفر و سایر بستگان رو کرد و گفت: همۀ شما را به خدا می سپارم ، گویا این آخرین سخنش بود ، هماندم لبهایش از حرکت ایستاد و چشم از جهان فانی فروبست .

اندوه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و مسلمانان چند روز بعد از درگذشت حضرت ابوطالب با وفات حضرت خدیجه (سلام الله علیها) دو چندان شد و آن سال را عام الحزن (سال اندوه) نامیدند. (1)

پس از آن پیکر مطهرش در کنار مزار پدرش عبدالمطلب و اجداد پاکش عبدمناف و قُصَی بن کلاب ، در قبرستان حجون مکه بخاک سپرده شد .(1)

مسلمانان به احترام عمو و اجداد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بر مزار آنان حرمی بنا نمودند اما متاسفانه یکبار توسط وهابیون دوره اول و بار دیگر توسط وهابیون دوره سوم حرم آنان تخریب شد که تا کنون نیز همانگونه باقی است .

ابن ابی الحدید گوید : وقتی که ابوطالب (علیه السلام) از دنیا رفت دست آزار قریش نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بازتر شد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ناگزیر از مکه بیرون رفت و ماجرای مهاجرت پیش آمد. (1)

آری شرایط چنان بر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) سخت شد که پیک وحی بعد از رحلت ابوطالب (علیه السلام) نزد آن حضرت آمد و عرضه داشت : یا محمد اِنَّ رَبَّک یقرؤک السلام و یقول لک : اخرج من مکّة فقد مات ناصرک .(2)

ای محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) همانا پروردگارت سلامت می رساند و می فرماید: از مکه بیرون برو ، زیرا حامی و یارت از دنیا رفت .

ص: 96

« دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله وسلم) عَلَی عَمِّهِ أَبِی طَالِبٍ وَ هُوَ مُسَجًّی فَقَالَ یَا عَمِّ کَفَّلْتَ یَتِیماً وَ رَبَّیْتَ صَغِیراً وَ نَصَرْتَ کَبِیراً فَجَزَاکَ اللَّهُ عَنِّی خَیْراً ثُمَّ أَمَرَ عَلِیّاً بِغُسْلِه(1) »

هنگامیکه بدن ابوطالب (علیه السلام) پس از رحلت پوشانده شده بود ، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) بر عموی بزرگوارشان حضرت ابوطالب (علیه السلام) وارد شدند و فرمودند : ای عمو ، در یتیمی مرا سرپرستی نمودی ، در کودکی مرا تربیت نمودی و در بزرگی مرا یاری نمودی پس خداوند بهترین پاداشها را به شما عطا فرماید ، سپس حضرت به امیرالمومنین علی (علیه السلام) دستور به تغسیل بدن ایشان دادند

« وَصَلْتَ رَحِماً وَ جُزِیْتَ خَیْراً یَا عَمِّ فَلَقَدْ رَبَّیْتَ وَ کَفَلْتَ صَغِیراً وَ نَصَرْتَ وَ آزَرْتَ کَبِیراً ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی النَّاسِ وَ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَأَشْفَعَنَّ لِعَمِّی شَفَاعَةً یَعْجَبُ بِهَا أَهْلُ الثَّقَلَیْن »

ای عمو ، پاداش خوبی­ها و مهربانی­های خود را گرفتی ، در کودکی مرا سرپرستی نمودی و در بزرگی مرا حمایت نمودی و یاری رساندی سپس رو به مردم فرمودند : بخدا سوگند برای عمویم آنگونه شفاعت کنم که همه تعجب نمایند.(1)

إِنَّ عَلِیّاً وَ

جَعْفَراً ثِقَتِی

عِنْدَ مُلِمِّ

الزَّمَانِ وَ الْکُرَبِ

وَ اللَّهِ لَا

أَخْذُلُ النَّبِیَّ وَ لَا

یَخْذُلُهُ مِنْ

بَنِیَّ ذُو حَسَبٍ

لَا تَخْذُلَا وَ

انْصُرَا ابْنَ عَمِّکُمَا

أَخِی لِأُمِّی مِنْ

بَیْنِهِمْ وَ أَبِی

« همانا علی و جعفر در سختیها و شدائد روزگار ، تکیه گاه و پشتیبان من هستند »

« بخدا سوگند ، نه من و نه فرزندان با شرافتم ، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)را تنها نخواهیم گذاشت »

« ای علی و جعفر ، پسر عمویتان را تنها نگذارید که او فرزند برادری هم از پدر و هم از مادر من است »

اولین جماعتی که برپا شد ، آن روز بود.(1) .

فرمود آنها معتقد به آئین ابراهیم بودند و بر اساس آن بسوی کعبه نماز می خواندند.(1)

وحی فرمود از مکه خارج شو زیرا یاوری برایت باقی نمانده است و پس ( از مدتی ) پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بسوی مدینه هجرت نمود.(1)

خود دستور داد به نیابت از پدر و مادر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و ابوطالب (علیه السلام) حج انجام دهند و همچنین وصیت نمود که پس از او نیز به نیابت از آن سه نفر حج انجام دهند . (1)

« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّکَ إِنْ شَکَکْتَ فِی إِیمَانِ أَبِی طَالِبِ کَانَ مَصِیرُکَ إِلَی النَّار »

« بنام خداوند بخشنده مهربان ، اگر در ایمان ابوطالب (علیه السلام) شک کردی بازگشت تو بسوی آتش جهنم خواهد بود(1)

»

دارد که از آتش آن مغز او می جوشد ، حضرت فرمودند : « کَذَبَ أَعْدَاءُ اللَّهِ إِنَّ أَبَا طَالِبٍ مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقا »

دشمنان خدا دروغ گفته اند ، همانا ابوطالب (علیه السلام) از همنشینان پیامبران ، صدیقین ، شهدا و صالحین است و آنان خوب همنشینانی هستند(1)

دارند یا بر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) را ، درحالیکه خداوند در بیش از یک آیه از قرآن نهی فرموده که زن مومنه ای در ازدواج با مرد کافر بماند ، و هیچکس تردید ندارد که فاطمه بنت اسد از زنان مومنه پیشگام در اسلام بود و او تا پایان عمر ابوطالب (علیه السلام) در ازدواج با او بود(1)

« او آبرومندی است که به احترام آبروی او طلب باران می شود ، کسی که فریادرس یتیمان و پناه بیوه زنان است.(1) »

امام صادق (علیه السلام) فرمود : آن مدت زمانی که ابوطالب (علیه السلام) از آن سخن گفت ، سی سال بود زیرا بین ولادت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و امیرالمومنین (علیه السلام) سی سال فاصله بود.(1)

فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) فرمود : با رحلت عبدالمطلب (علیه السلام) پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به خانه ما آمد و خود به او خدمت می نمودم و او نیز مرا « مادر » صدا می زد ، در باغ منزل ما چندین درخت خرما بود که با رسیدن خرمای آن ، بچه های هم سنّ محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) می آمدند و خرماهای ریخته شده بر زمین را می خوردند و گاهی نیز از دست یکدیگر خرماها را می ربودند اما هیچگاه ندیدم محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) چنین کند و بدین جهت هر روز خودم یا خدمتکارم مشتی از خرما را برای محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) بر می­داشتیم تا اینکه روزی من و خدمتکارم فراموش کردیم برای او خرما برداریم و او نیز خواب بود و بچه ها آمدند و همه خرماهای ریخته شده را خوردند ، هنگامیکه محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) بیدار شد خرمایی بر زمین ندید ، خدمتکارم به او گفت : امروز فراموش کردیم برایت خرما برداریم و بچه ها همه را خوردند ، او بسوی باغ برگشت و به درخت خرما اشاره نمود و گفت : ای درخت من گرسنه ام ، دیدم شاخه درخت پایین آمد و او از خرمای آن چید و خورد سپس شاخه به جای خود بازگشت .

من از دیدن این صحنه تعجب نمودم و هنگامیکه ابوطالب (علیه السلام) به خانه بازگشت ماجرا را برای او تعریف کردم ، حضرت ابوطالب (علیه السلام)فرمود : او در آینده پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) خواهد بود و شما پس از سی سال ، وزیر او را بدنیا خواهی آورد. و من نیز همانگونه که ابوطالب (علیه السلام) فرمود ، علی (علیه السلام) را بدنیا آوردم(1) .

ص: 113

« حَدَّثَنِی مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله وسلم) أَنَّ رَبَّهُ بَعَثَهُ بِصِلَةِ الرَّحِمِ وَ أَنْ یَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَ لَا یَعْبُدَ مَعَهُ غَیْرَهُ وَ مُحَمَّدٌ عِنْدِی الصَّادِقُ الْأَمِین »

محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) برایم بیان فرمود که پروردگارش او را مبعوث نموده به « صله رحم» و « فقط بندگی خدا نمودن و پرهیز از عبادت غیر او » ، و محمّد نزد من راستگو و امین است(1)

.

شاکر باش تا روزی داده شوی و کفران نکن که ( اگر کفران نمودی ) عذاب می شوی.(1)

امروزه اهمیت فهرست نویسی و کتابنامه نگاری بر احدی پوشیده نیست چرا که کتابنامه کلید دستیابی به میراث گرانبهای گذشتگان است. در این راستا ارائه این کتابنامه می تواند گام مؤثری در احیاء یاد و نام آن بزرگوار در عرصه تحقیق و تألیف کتب ارزشمند باشد.

بندی آنها داشته، همچنین مرحوم اسماعیل انصاری زنجانی که با تألیف کتاب «حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در آیینه کتاب» حدود هفتصد جلد کتاب در مورد آن بانوی بزرگوار را معرفی نمود. که پس از مدت کوتاهی با چاپ دوم و سوم و چهارم و پنجم همان کتاب همراه با تکمیل و توسعه آن ، این رقم به بیش از چهار هزار جلد کتاب رسید.

استاد علی اکبر مهدی پور نیز در سال 1375 با تألیف « کتابنامه حضرت مهدی f » بیش از 2000 عنوان کتاب پیرامون امام زمان f را معرفی نموده که اکنون این رقم به چندین هزار جلد رسیده است.

حجم گسترده دنیای کتاب ، و وجود کتابخانه های بزرگ و موضوعات مختلف از عواملی است که لزوم تخصصی شدن کتابخانه ها و فهرستها را دو چندان نموده و باعث پیدایش کتابخانه های تخصصی، کتابنامه ها و حتی مجلات تخصصی کتاب در رشته ها و علوم مختلف گردیده است .

امید است همانگونه که کتابنامه ها وفهرست های گذشته موجب شده که گرد و غبار غربت از این گنجینه های پربها و ارزشمند زدوده شده و تحولی در عالم نشر و کتب تخصصی پیرامون خاندان رسالت ایجاد گردد ، با تنظیم کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام) نیز شیفتگان و ارادتمندان به اهل بیت (علیهم السلام) با این حامی بزرگ رسالت بیشتر آشنا گردند.

نوشته شده است.

2- کتبی که توسط بزرگان اهل سنت در مورد ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) و اشعار ایشان نوشته شده است .

3- کتابهایی که درباره تاریخ زندگی آن بزرگوار و دفاع های او از حریم پیامبر گرامی اسلام نوشته شده .

4- کتابهایی که در فضائل و مناقب حضرت ابو طالب (علیه السلام) نوشته شده .

5- روایاتی که حضرت ابوطالب (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نقل فرموده .

6- دیوان ابوطالب (علیه السلام) ( گردآوری ، تحقیق و شرح )

7- شرح قصیده لامیه حضرت ابوطالب (علیه السلام)

8- بررسی و تحقیق پیرامون اشعار حضرت ابوطالب (علیه السلام)

9- حضرت ابوطالب (علیه السلام) در آیینه شعر

10- کتابهایی که به زبانهای مختلف در مورد حضرت ابوطالب نوشته شده است.

این فهرست حاصل بیش از بیست و پنج سال تحقیق و بررسی پیرامون مظلوم تاریخ حضرت ابوطالب (علیه السلام) می باشد که اینک در اختیار دانش پژوهان ، مؤلّفین ، نویسندگان ، شعرا و ناشرین محترم قرار می گیرد و به زودی همراه با توضیحات کامل ، تصاویر کتب ، شرح حال پدیدآورندگان ، محل چاپ یا وجود نسخ خطی آن ، تحت عنوان « کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام) » به زیور طبع آراسته خواهد گردید.

ص: 123

6- ابوطالب (علیه السلام) سید الأهل عبدالعزیز ، بیروت: دارالعلم للملایین، 1951م.

7- أبوطالب (علیه السلام) آموزگار پاسداری (فارسی) ، محمّد محمدی اشتهاردی ناشر: پیام آزادی ، تهران ؛ قم: انتشارات هادی، 1399 ق.– 144ص جیبی

8- أبوطالب(علیه السلام) ، محمّد رضا طبسی

9- ابوطالب (علیه السلام) ، حسین بن سردار حسین، سید مرتضی معروف به آغاقاسم صدر الافاضل ، مطبوع 1407

10- ابوطالب (علیه السلام) ، ترجمه سید ظفر مهدی جایسی (مدیر مجله سهیل یمن هند) (اردو)

11- ابوطالب (علیه السلام) ، فیغلالی، ادهم روحی؛ دائرة المعارف اسلام اوقاف دینی ترکیه ، ج10، ص.237-238.

مشخصات اصل اثر:

Fığlalı, E(صلی الله علیه و آله وسلم)hem Ruhi

"E(سلام الله علیها)Û TÂLI(سلام الله علیها)"

TDV Islam (علیه السلام)nsiklopedisi, Vol.10, p.237-238

12- ابوطالب (علیه السلام) ، احمد رضا گرشاسبی ، تهران : کتاب نیستان ، 1388 -191ص. (به صورت فیلم نامه نوشته شده است.)

13- ابوطالب (علیه السلام) ، باقر قربانی زرین، تحقیق علی اکبر تلافی ، تهران: شرکت نشر وتبلیغ نیک معارف، 1371 -56 ص رقعی

14- ابوطالب (علیه السلام) ، نجم افتخار حیدر ، دانشنامۀ جهان اسلام اکسفورد، ویرایش اول ، زیر نظر جان ال. اسپوزیتو، ج1، انتشارات دانشگاه آکسفورد. (انگلیسی)

ص: 125

مشخصات اصل اثر:

Haider, Najam If(صلی الله علیه و آله وسلم)ikhar

"(علیه السلام)(علیهم السلام)ū (صلی الله علیه و آله وسلم)āli(علیهم السلام)."

The )xford Encyclopedia of (صلی الله علیه و آله وسلم)he Islamic World .Edi(صلی الله علیه و آله وسلم)ed (علیهم السلام)y: John L. Esposi(صلی الله علیه و آله وسلم)o. )xford Universi(صلی الله علیه و آله وسلم)y (ress, 2009.

15- ابوطالب (علیه السلام)، وات ، ویلیام مونتگمری (1909-2006م.) دانشنامۀ اسلام، ویرایش دوم ، زیر نظر بیرمن و دیگران ، ج: 1 ، ص.152-153. لیدن(هلند): بریل،1960-2007م. (انگلیسی)

مشخصات اصل اثر:

Wa(صلی الله علیه و آله وسلم)(صلی الله علیه و آله وسلم), William Mon(صلی الله علیه و آله وسلم)gomery.

"(علیه السلام)(علیهم السلام)ū Ṭāli(علیهم السلام)."

Encyclopaedia of Islam, Second Edi(صلی الله علیه و آله وسلم)ion. Edi(صلی الله علیه و آله وسلم)ed (علیهم السلام)y: (. (سلام الله علیها)earman, Th. (سلام الله علیها)ianquis, (علیهما السلام).E. (سلام الله علیها)oswor(صلی الله علیه و آله وسلم)h, E. van Donzel, W.(. Heinrichs., Vol. 1, p. 152-153. (سلام الله علیها)rill )nline, 2015.

1/251. ترجمه فرانسوی:

"(علیه السلام)(علیهم السلام)ū Ṭāli(علیهم السلام)."

Encyclopédie de l’Islam, Vol.1, (سلام الله علیها)rill )nline, 2015

ص: 126

2/251. ترجمه فارسی:

ابوطالب (علیه السلام) ، دانشنامه ایران و اسلام، زیر نظر احسان یارشاطر، طهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 2537. ج.8 ص. 1059.

16- ابوطالب (علیه السلام) اسوه مقاومت و ایمان (فارسی) ، اسداللَّه رضایی - 1344 ش، رقعی 192 صفحه نوبت چاپ: اول بهار 1389، انتشارات زائر ، قم

17- ابوطالب بن عبدالمطلب (علیه السلام) ، دائرة المعارف تشیع ، زیرنظر احمد حاج سید جوادی [و دیگران] ، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1375 [چاپ سوم]، ج:1، ص. 414-415.

18- حسین جواد کدیمی ، ابوطالب بن عبدالمطالب والد امیر المومنین علی (علیه السلام) بغداد 1967م.

19- أبو طالب الصحابی المُفتَری علیه الشهید أبو یاسین عبدالزهراء بن عثمان بن محمد، المعروف ب

عز الدین سلیم. بیروت، دار الهادی ، متوفی 2004 م.

20- ابوطالب الرجل المفتری علیه سید عقیل خطیب ، نجف : بی نا، 2014م. 192ص.

21- أبو طالب المحامی الأول عن الدعوة الإسلامیّة ، ابراهیم بن محمود جنیدی

چاپ 1، بیروت، دار الکتاب اللبنانی ، 1982، چاپ 2، بیروت، الشرکة العالمیة للکتاب، 1990 م.

22- أبو طالب المسلم ، استاد أحمد آل مغنیّة عاملی ( 1328- 1403 ه )

این کتاب جلد ششم از دوره چند جلدی «موسوعة التاریخ الإسلامی» می باشد. چاپ اول ، 1982.

ص: 127

23- أبو طالب أول المؤمنین، سعید بن رشید آل زمیزم الشمّری ( 1953م)

24- ابوطالب ایمان ومواقف ، سید احمد بن صاحب بن هادی مشهور به واعظ

25- ابو طالب بطل الإسلام ، سیّد أبو حسن حیدر بن محمد العرفی ، چاپ اول، دمشق، مطبعة الفجر، 1990م.

26- علی بهرامیان «ابوطالب (عمران) بن عبدالمطلب» ، ترجمه فرزین نگهبان، دانشنامۀ اسلامیکا، زیر نظر ویلفرد مادلونگ و فرهاد دفتری، ج.2، لیدن(هلند): بریل،2008م. (انگلیسی)

مشخصات اصل اثر:

(سلام الله علیها)ahramian, (علیه السلام)li; Negah(علیهم السلام)an, Farzin. "(علیه السلام)(علیهم السلام)ū Ṭāli(علیهم السلام) (ʿImrān) (علیهم السلام). ʿ(علیه السلام)(علیهم السلام)d al-Muṭṭali(علیهم السلام)." Encyclopaedia Islamica. Edi(صلی الله علیه و آله وسلم)ors-in-(علیهما السلام)hief: Wilferd Madelung and, Farhad Daf(صلی الله علیه و آله وسلم)ary. (سلام الله علیها)rill )nline, 2015.

27- «أبوطالب بن عبدالمطلب» ، عبدالحمید محمود مسلوت ، الازهر، المجلد العشرون، محرم 1368ق. ص.82-86.

28- أبو طالب بن عبدالمطلب شاعراً استاد نبیل بن أحمد بن عبدالعزیز.

29- أبو طالب بن عبدالمطلب والد أمیر المؤمنین علی حسین جواد الکدیمی

30- ابوطالب بن عبد المطلب دراسة فی سیرته الشخصیة وموافقه من الدعوة الاسلامیة علی صالح رسن محمداوی بیروت: دارالمکتبه البصائر، 1433ق، 360ص وزیری

31- ابوطالب تجلّی ایمان (فارسی) سیری در زندگی حضرت ابوطالب(علیه السلام) ، سید مجید پورطباطبایی ، تهران: معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد

ص: 128

اسلامی 1372 ، 186 ص رقعی

32- ابوطالب (علیه السلام) ثالت من اسلم (فارسی) سید نبیل حسنی (1965 م ) وزیری، مکتبة العتبة الحسینیّة المقدسة کربلاء(1)، 1429ق. 206 ص.

33- ابوطالب (علیه السلام) چهره درخشان قریش ، احمد بن زینی دحلان ، مترجم: محمد مقیمی، انتشارات سعدی تهران.

34- ابوطالب (علیه السلام) حامی الرسول صلی الله علیه وآله و ناصره ، مولف : ابوالقاسم نجم الدین شریف عسکری سامرایی (1312 - 1395 ه ) ، چاپ اول: نجف اشرف مطبعه آداب ، 1380 هجری.220ص وزیری

35- ابوطالب (علیه السلام) حامی الرسول(صلی الله علیه و آله وسلم)(عربی) ، عبدالحسین امینی (علامه امینی) (1281 - 1349 ش) ، رقعی 152 ، 1428ق، نشر میراث النبوه قم.(2)

36- أبو طالب حامی الرسول وعظیم الإسلام ، استاد محمد جواد خلیل، چاپ اول 1426 هجری

37- ابوطالب(علیه السلام) حامی پیامبر (فارسی) ، محمّد حسن شفیعی شاهرودی رقعی ، چاپ: اول 1428ق، نشر هاجر ، قم.(3)

قم: موسسه میراث النبوه1432ق، 176 ص.

38- ابوطالب حامی پیامبر (انگلیسی) ، کمال السیّد

(صلی الله علیه و آله وسلم)ehpor( eh(صلی الله علیه و آله وسلم) fo re(صلی الله علیه و آله وسلم)roppas eh(صلی الله علیه و آله وسلم) (علیهم السلام)ila(صلی الله علیه و آله وسلم) - u(علیهم السلام)(علیه السلام) DIYY(علیه السلام)S -

ص: 129

L(علیه السلام) L(علیه السلام)M(علیه السلام)K

MUQ / snoi(صلی الله علیه و آله وسلم)acildup naiyrasn(علیه السلام)

چاپ اول.. وزیری قم انتشارات انصاریان.

39- أبو طالب داعیة الإسلام الأول ، السیّد أبو صفاء محمد بن عبدالحکیم الصافی الموسوی

40- ابوطالب(علیه السلام) ، دراسه فی شعره ، قصی بن عبدالرؤوف بن حسین الأسدی

41- حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، سید زین العابدین (کراچی، اردو)

42- ابوطالب الرمز الروحی للاسلام ، سهیل عبد الزهراء زبیدی ، نجف 1434ق. 127ص.

43- أبو طالب سید المؤمنین (دراسة تحلیلیّة) ، الأستاذ عبدالحلیم بن حاتم بن محمد میرزا الأسدی النجفی

44- ابوطالب (علیه السلام) شاعر الرسول الاعظم(صلی الله علیه و آله وسلم) (عربی) ، محمّد مهدی صباحی کاشانی (1336 - ش) وزیری، چاپ اول 1437 نشر مؤلّف / قم

45- «ابوطالب عبدمناف بن عبدالمطلب» گردون نیوبی ، دانشنامۀ اسلام مختصر، وان ورلد، 2002م. (انگلیسی)

مشخصات اصل اثر:

New(علیهم السلام)y, Gordon

"(علیه السلام)(علیهم السلام)u Tali(علیهم السلام) (علیه السلام)(علیهم السلام)d Manaf (علیهم السلام) (علیه السلام)(علیهم السلام)d al-Mu(صلی الله علیه و آله وسلم)(صلی الله علیه و آله وسلم)ali(علیهم السلام)" in (علیه السلام) (علیهما السلام)oncise Encyclopedia of Islam, )neworld (u(علیهم السلام)lica(صلی الله علیه و آله وسلم)ions, 2002, p. 17.

46- أبوطالب(علیه السلام) عمّ الرسول صلی الله علیه وآله و کافله (عربی) ، محمّد کامل

ص: 130

حسن المحامی ،

بإشراف: عادل نویهضی (1)،

رقعی، چاپ اول بیروت، منشورات المکتب العالمی ، 1987 م.

47- أبو طالب عمّ النبی ( شیخ بنی هاشم ) ، مولف: عبدالعزیز سید الأهل (1980 م )

48- ابوطالب کیست ، علی عکاس ، 1992 م، (بنگالی)

49- أبوطالب (علیه السلام) ترجمة بلغة اردو لشیخ الابطح العربی ، محمّد علی شرف الدین ، رقعی، چاپ دوم: 2007 نشر انصاریان، قم.

50- ابوطالب دِ فایت فول اف قریش

(علیه السلام)(سلام الله علیها)U T(علیه السلام)LI(سلام الله علیها) THE F(علیه السلام)ITHFUL )F QUR(علیه السلام)YSH

عبداللَّه خنیزی

ترجمه به انگلیسی: عبداللَّه شاهین ، رقعی ، چاپ دوم: 2007 نشر انصاریان قم.

51- ابوطالب درفش یکتا پرستی ، ترجمه حمید رضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1391. 551ص.

52- أبوطالب عملاق الإسلام الخالد (عربی) ، محمد بن علی بن ضرغام بن أسبر (1915 م) ، رقعی، چاپ اول 1411ق، ناشر دارالاصالة ، بیروت.

چاپ دیگر:

ابوطالب بطل الاسلام الخالد ، بیروت: دارالثقلین مؤسسة البلاغ، بی تا، 189 ص.

ص: 131

53- أبو طالب شیخ البطحاء ، حاج حسین شاکری (1344 ه)(1)، چاپ اول، قم، المؤسسة الإسلامیّة للتبلیغ والإرشاد ، 2001 م.

54- ابوطالب صلوات الله و سلامه علیه شیخ المؤمنین و شفیعهم (علیهم السلام) سیرة سیدنا و مولانا ابی طالب ، سبط الشیخ اردبیلی (- 1357ق.) (عراق) ، بی تا ، 100ص.

55- ابوطالب الصحابی المفتری علیه ، عبد الزهراء عثمان محمد ، بیروت: الهادی ، 1425ق.، 125 ص.

56- ابوطالب صحابی مظلوم ، تدوین عبدالعلی محمدی شاهرودی تحقیق محمد حسن شفیعی شاهرودی ، قم موسسه میراث نبوت 1432ق،271ص رقعی

57- أبوطالب(علیه السلام) کافل النبی صلی الله علیه وآله و ناصره ، استاد احمد بن خیری پاشا بن یوسف حسینی ادیب حنفی (متوفی1387 ه ق)

58- ابوطالب کافل النبی و ناصره ، حسینی الحنفی، احمد بن خیری پاشا بن یوسف

59- ابوطالب عقیدة وکفاح ، ناحی احمد الزواد ، دارالبصرة، 120ص

60- أبوطالب کفیل الرسول (عربی) ، سعید عسیلی(2)

، با اشراف و مقدمه: شیخ حسن طراد. وزیری، چاپ اول 1406 ق، ناشر دارالزهراء / بیروت. 222ص

(این کتاب شامل 2000 بیت می باشد.)

61- أبو طالب کفیل الرسول ، گروه تحقیقات انتشارات دار الإسلامیّة ، چاپ اول، بیروت، الدار الإسلامیّة، 1991 م.

ص: 132

62- ابوطالب المسلم (موسوعه التاریخ الاسلامی رقم 6)، احمد محمد مغنیه بیروت: دارالکتاب اللبنانی، 1983م.

63- ابوطالب مع الرسول (من موسوعه التاریخ الاسلامی رقم 5) ، احمد محمد مغنیه ، بیروت: دارالکتاب اللبنانی،1982م.

64- ابوطالب مظلوم تاریخ (فارسی) ، علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی ، ترجمه مؤسسه تحقیقاتی بدر، وزیری، چاپ اول، 1359ش، تهران. 196 ص

65- ابوطالب مظلوم تاریخ ، ترجمه محمد فضل حق، کراجی: جامعه تعلیمات اسلامی، 2010م. 268ص

66- ابوطالب(علیه السلام) مؤمن باستحقاق (عربی) ، علی حداد ، وزیری، چاپ اول 1429ق، نشر دارالمحجة البیضاء / بیروت.

67- أبوطالب مؤمن قریش(1)

(عربی) ، عبداللَّه بن شیخ علی الخنیزی القطیفی (1350 ه ) ، وزیری، چاپ اول 1425 ق نشر: دارالغدیر / قم

68- ابوطالب (علیه السلام) مؤمن قریش (اردو) ، مؤلّف: شیخ عبدالله الخنیزی القطیفی،

مترجم: سید ذیشان بن محمد جواد حیدر الجوادی الرضوی این کتاب در کشورهای هند و پاکستان بارها چاپ شده است.

69- ابوطالب مؤمن قریش (فارسی) ، عبداللَّه بن شیخ علی الخنیزی القطیفی،

ص: 133

مترجم: حسین محفوظی ، وزیری، چاپ اول 1380 ش، نشر: حبیب قم

70- ابوطالب مومن قریش، ترجمه [به انگلیسی]، قم: انصاریان، 2000م.

71- ابوطالب مومن قریش ، محمد الریح حمد نبل ، خارطوم: جمعیت خیریه ثقلین، بی تا.

72- ابوطالب مومن قریش ، حسام محمد ، نجف: دارالبذره، 1433ق. – 24ص، وزیری

73- ابوطالب ناصر الاسلام ، داود سلمان کعبی ، دارالحوراء، بی تا 108 ص رقعی

74- ابوطالب ناصر الاسلام والمومن الکافل ، سید جواد موسوی قزاز ، مقدمه: باقر شریف قرشی، بی نا، 1420ق. 148ص.

75- أبو طالب ناصر الرسول ، مؤلف: سیّد عباس موسوی معروف به «کمال السیّد» ، چاپ اول، قم، 1996م، وزیری مطبعة صدر، مؤسسة أنصاریان.(1) 32ص.

76- ابوطالب و اسلام ، غلام حسین انصاری ، ملتان انجمن ناصر الغراء 1967م. (اردو)

77- و 78- أبو طالب وبنوه جلد 1و2 (عربی) ، مولف: سیّد محمّد علی نجفی مدنی آل سیّد علی خان ( 1339 - 1391) ، چاپ اول: 1389، وزیری، نجف اشرف ، مطبعة الآداب. نجف، 1969م. 422 ص ج1 و 129 ص ج 2 وزیری

توضیح اینکه این کتاب مشترکا توسط دارالمرتضی و دارالمحجه البیضاء در بیروت نشر یافته است

79- و 80 ابو طالب و فرزندش دو جلد ( در إثبات إیمان أبی طالب أز طرق

ص: 134

أهل سنت)، شیخ محمد تقی بن محمد باقر صدرا.

81- ابوطالب و خدیجه ، فاطمه پارسا (1362) ، تهران: شبرنگ، 1388.

82- ابوطالب هل مات مسلما؟ سید خلیل علوی امین ، قاهره: مکتبه الشروق الدولیه، 1432ق. 87 ص وزیری

83- ابوطالب(علیه السلام) و قصیدته اللامیّة (عربی) ، تحقیق: محمّد مهدی صباحی کاشانی ، وزیری، چاپ اول 1432 مؤسسة أبوطالب علیه السلام / بیروت. امجاد 118ص.

84- ابوطالب یگانه مدافع اسلام، «مؤمن قریش» (فارسی) ، آیة اللَّه شیخ محمّد رضا طبسی، مترجم: محمّد محمّدی اشتهاردی ، وزیری ، چاپ اول نشر قائم 1354/ تهران. 259 ص.

85- ابوالائمه الاطهار سید البطحاء ابوطالب (علیه السلام) ، شیخ فیصل اسدی ، بیروت: موسسه الاندلس للمطبوعات 647ص

86- اتحاف الطالب بنجاة أبی طالب ، محمّد بن عبد السلام جنّون (م 1328 ه)

87- اتحاف الطالب بنجاة ابی طالب ، محمد بن عبدالسلام حنون (– 1328ق.)

88- إثبات اسلام أبی طالب (علیه السلام) ، محمد معین هندی الحنفی (1161 ه )

89- أخبار أبی طالب (علیه السلام) ، قاضی حافظ أبی بکر جعابی (284 - 355 هجری)

90- أخبار أبوطالب علیه السلام و ولده و بنیه ، ابوالحسن علی بن محمّد بن عبداللَّه بن ابی سیف مدائنی اخباری (متوفای 215 یا 225)

91- اخبار ابی طالب وبنیه ، ابی الحسن علی بن محمد بن عبدالله بن ابی سیف بغدادی مدائنی. (م225ق.)

ص: 135

92- اخبار ابی طالب وعبدالمطلب و عبدالله وآمنه بنت وهب ، شیخ صدوق، محمد بن علی ابن بابویه

93- إرشاد الهارب من صحة إیمان الأقارب ( إیمان آباء الرسول وعمه أبی طالب ) ، مولف: سیّد هاشم حسنی شامی صنعانی (1158 ه ) ، تحقیق و پاورقی: عباس حمید کریم الزیدی ، چاپ اول، قم، دار الغدیر، 2003 م .

94- استسقاء أبی طالب رضی اللَّه عنه بالنبی علیهم السلام (عربی) ، محمّد مهدی صباحی کاشانی ، رقعی ، چاپ اول 1437ق، نشر مؤلّف / قم.

95- إسلام أبی طالب (علیه السلام) ، شیخ عبدالحسین نعمت عاملی ( 1925 - 1997 م)

96- اسلام ابی طالب ، سید حسن حسینی نجفی

97- إسلام أبی طالب من خلال الآیات والأحادیث والأشعار والوقائع التاریخیة

دکتر لبیب بن وجیه بن داود بن سلیم بن علی بن محمد بیضون ، چاپ اول دمشق، بی نا، 1938م.

98- اسلام ابی طالب ، نجف: لجنة رد الشبهات فی موسسة الغری للمعارف الاسلامیة، 1426ق. 16ص.

99- الجواب الصائب عن شبهة إیمان أبی طالب ، شیخ عباس بن مولی قمی نجفی حائری تهرانی ( 1298 - 1360 ه ).

ص: 136

100- الحجة علی الذاهب الی تکفیر أبی طالب(علیه السلام) (عربی) ، شمس الدین ابوعلی فخار بن معدّ موسوی (متوفای 630 هجری ) ، تحقیق: سیّد محمّد بحرالعلوم (1) ، وزیری، چاپ اول 1410ق، افست، نشر سیّد الشهداء قم.

101- حیاة ابی طالب فی اثبات ایمان ابی طالب (اردو ) ، خالد انصاری هندی

102- الدرّة الغرّاء فی شعر شیخ البطحاء (عربی) ، گردآوری و تحقیق: باقر قربانی زرّین، مقدمه: استاد سیّد جعفر مرتضی عاملی ، چاپ اول 1416 ه ق، نشر مؤسسه دائرة المعارف اسلامی / تهران.

103- الرسول والرسالة فی شعر أبی طالب ، شیخ معوض بن عوض مشهور ب « تومه» 1912 م) ، چاپ اول الکویت، القاهرة، دار غریب، نشر وکالة المطبوعات الکویت، 1982م. 79ص.

104- الرغائب فی ایمان أبی طالب(علیه السلام) (عربی) ، علاّمه سیّد مهدی بن علی غریفی بحرانی نجفی (1299- 1343 هجری) .

105- الرّوض النزیه فی الأحادیث التی رواه أبوطالب عن ابن أخیه ( عربی) ، محمّد بن طولون صالحی دمشقی (880 - 953 م) ، تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی ، وزیری، چاپ اول ، ناشر: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیّة / قم، 100ص.

ص: 137

106- السهم الصائب لکبد من آذی أباطالب (علیه السلام) ، أبو الهدی محمد أفندی بن حسن وادی أفندی الصیادی الرفاعی الخالدی الصوفی ( حلب 1266 1327 ).

107- سلوة الشیعه فی تحقیق ایمان ابی طالب ، شیخ معین الدین (فخرالزمان) ابوالمحاسن مسعود صوانی بیهقی

108- الشهاب الثاقب لرجم مکفّر أبی طالب (علیه السلام) ، نجم الدین جعفر بن محمّد بن رجب علی شریف عسکری (متوفای 1395 ق)

109- العرفان فی دلائل إیمان حضرة عمران ( اردو ) ، سیّد خورشید حسین بن حکیم علی شاه الشیرازی (1915 - 1982 م)

110- القصیدة الغرّاء فی ایمان أبی طالب (علیه السلام) شیخ البطحاء ، سید احمد خیری حسینی حنفی مصری (1324 - 1387 ه ) ، وزیری چاپ اول، 1382 هجری 12 صفحه رقعی. تهران، مطبعه حیدری .

111- القول الصائب فی إسلام أبی طالب ، دکتر سیّد جمیل الحمو (1945 م )

112- القول الصائب فی إسلام أبی طالب ، مولف: سیّد عبدالحلیم عزمی ، چاپ اول ، قاهرة قطع رقعی .

113- القول الواجب فی ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، شیخ محمّد علی بن میرزا جعفر علی فصیح هندی ، نجف: مرکز الامیر لاحیاء التراث الاسلامی، 2012م.

قطع وزیری 284 صفحه با اضافات سید حسین حسنی براقی و مقدمه و تحقیق سید محمود مقدس غریفی

114- المواهب فی الرد علی من قال بإسلام أبی طالب ، قاسم بن أحمد الیمانی

چاپ اول 1416 قاهره، دار الحرمین، 1416 هجری

ص: 138

115- المواهب فی ایمان ابی طالب ، علی روحانی

116- الموسوعة الإسلامیة فی أبی طالب ، السیّد أبو أحمد عبدالله بن صالح موسوی ( 1963 م ).

117- الیاقوتة الحمراء فی ایمان شیخ البطحاء (عربی) ، سید طالب حسینی بغدادی آل علی خان مدنی مشهور به الخِرسان معاصر (مخطوط )

118- انساب الطالبیّین و العلویین الغادمین إلی مغرب (عربی) ، حکم بن عبدالرحمن بن محمّد بن عبدالرحمن

119- اولین مدّاح رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) حضرت أبو طالب ( فارسی ) ، مولی علی حسنین بن محمد قیّوم جنفوری الهندی

120- ایمان أبی طالب (علیه السلام) البیان عن خیرة الرحمن فی ایمان أبی طالب و آباء النبی(علیهم السلام) ) ، مؤلف: أبو الحسن علی بن بلال ازدی مهلّبی بصری(قرن 4 ق)

121- ایمان أبی طالب علیه السلام ( عربی) ، ابوعبداللَّه محمّد بن محمّد نعمان حارثی تلعکبری (شیخ مفید)(1)

(336 - 413 ه ق) ، وزیری 48 صفحه نوبت چاپ: دوم 1414 نشر: دارالمفید / بیروت.

ص: 139

- تحقیق شیخ محمد حسن آل یاسین ، بغداد : دارالتضامن در مجموعه سلسه النفائس (النهضة) الاولی للمخطوطات 1374 -1384 ق.

- تهران، تحقیق انتشارات موسسه بعثت (ضمیمه کتاب الافصاح فی امامه امیرالمومنین (علیه السلام) )

- لبنان، بیروت، موسسه المفید، ضمن موسوعه مولفات الشیخ المفید، تحقیق موسسه بعثت

- تهران انتشارات موسسه بعثت به شکل مستقل توسط کنگره بین المللی هزاره شیخ مفید

[برخی از نسخه های اثر: مشهد: رضوی (8288)؛ قم: مرعشی (6/255)؛ تهران: ملی (10/245)، ملک (106/615)، شورا (3/8 خوئی)، دانشکده ادبیات (5/112ب)؛ نجف اشرف کتابخانه آیت الله حکیم.]

122-ایمان ابی طالب وموقف الشیخ المفید منه ، محمد ابراهیم خلیفه شوشتری،

قم: کنگره هزاره شیخ مفید، 1413ق. 20ص.

123- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، أبوعلی احمد بن محمّد بن عمار کوفی (متوفای 346 ه)

124- ایمان أبی طالب(علیه السلام) ( عربی) ، ابومحمّد سهل بن احمد بن عبداللَّه بن سهل دیباجی (286 - 380) ، نجاشی در کتاب فهرست رجال خویش از این کتاب نام برده است.

125- ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، محسن بن محمد قره چه داغی تبریزی

ص: 140

(م. 1351ق.)

126- ایمان أبی طالب (علیه السلام) (دیوان أبی طالب (علیه السلام) و ذکر اسلامه) ( عربی) ، ابونعیم علیّ بن حمزه بصری تمیمی لغوی (متوفای 375)

127- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، أحمد بن داود بن علی القمی ( مخطوط)

128- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، احمد بن قاسم کوفی متوفای (411 ه ) ، کاتب: حسین بن عبداللَّه الغضائری.

129- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، امیر سیّد حسین مجتهد

130- ایمان أبی طالب (علیه السلام) و أحواله و أشعاره ، حاج میرزا محسن بن علاّمه میرزا محمّد علی (بالامجتهد قرّه داغی تبریزی )

131- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، سلیمان بن عبداللَّه ماحوزی(1)

(1075 - 1121 ه).

132- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، سهل بن الیسع بن عبدالله القمی (مخطوط)

133- ایمان أبی طالب (علیه السلام) ، سیّد جمال الدین أحمد طاووسی علوی فاطمی حسنی الحلی (673 ه ).

134- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، مؤلف: سیّد ظفر نقوی آمروهی هندی ( 1307 ه ).

135- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ( اردو ) ، شیخ تاج الدین بن میان مهر الدین حیدری جوهان

136- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، قاضی أبو حنیفة نعمان بن محمّد تمیمی مغربی ( 363 ه )

ص: 141

137- ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، بصری التمیمی الحنبلی (-375 ق.)

138- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، مؤلف: محمد حسن مولوی قندهاری افغانی ( 1319 ه ) ( مخطوط)(1)

139- ایمان أبی طالب (علیه السلام) ، لبعض الأصحاب احتمالا سید حسین محقق کرکی (م1001)

140- ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، محمدعلی پتیالوی (اردو) چاپ گوجرانواله

141- ایمان ابوطالب (علیه السلام) ، لبیب وجیه بیضون (-1980م)

142- ایمان ابوطالب (علیه السلام) ، تاج الدین حیدری (اردو، گجرات)

143- ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، ابی الحسن احمد بن محمد بن احمد بن طرخان کندی الجرجانی (قرن 5 ق.)

144- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، ناشناس، مخطوط فهرست مکتبة المرعشی

145- ایمان ابوطالب (علیه السلام) ، نسخه خطی در دانشگاه تهران ش2/10031.

146- إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، ناشناس ، مخطوط، فهرست مکتبة جامعة طهران.

147- ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، سید احمد بن موسی ابن طاووس (م 673ق.)

148- ایمان ابی طالب سید البطحاء شیخ قریش ، سید محمد مهدی موسوی

ص: 142

کاظمینی واعظ ، کاظمین: جامعه الواعظ لعلوم آل البیت، 54 ص وزیری

149- ایمان ابی طالب من مصادر علماء السنه ، عبد الحلیم حاتم مرزه ، نجف: بی نا، 1423ق. 35 ص.

150- أسماء من قتل من الطالبیّین

151- أسمی المطالب فی إیمان أبی طالب ، شیخ کاظم حلفی مخزومی ( 1356 - 1396 ه ). چاپ اول نجف اشرف. 1359ق

152- اسنی المطالب فی شرح خطبة أبی طالب (علیه السلام) ، عبدالکریم حبیب. مجلة الثقافة الاسلامیة، دمشق، العدد 45، 1413ق.

153- أسنی المطالب فی نجاة أبی طالب (عربی) ، احمد بن زینی دحلان شافعی مکی (1232 - 1304) ، تحقیق: حسن بن علی سقاف قرشی باعلوی

154- اسنی المطالب فی نجاة ابی طالب ، شیخ احمد بن زینی دحلان شافعی مکی (1231- 1304ق.) ، قاهره: مکتبة التراث والعلوم العربیة، بی تا، 63ص.

155- اسنی المطالب فی نجات ابی طالب ، ترجمه علامه صائم چشتی، لاهور: شبیر برادرز، 2007م. (اردو) 280ص.

156- بحث فی إسلام أبی طالب عم النبی ، ناشناس، نسخه در جامع کبیر در یمن، صنعاء

157- بغیة الطالب فی إسلام أبی طالب (علیه السلام) ، سید محمّد عباس موسوی تستری لکهنوی (1224 - 1306)

158- بغیة الطالب فی حال أبی طالب ، محمّد بن حیدر بن نور الدین بن علی الموسوی الحسینی العاملی ، تحقیق: محمّد جواد نور الدین فخر الدین ، وزیری،

ص: 143

چاپ: اول 1432 ق ناشر: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث / بیروت. 96ص.

159- بغیة الطالب فی بیان أحوال أبی طالب و اثبات ایمانه و حسن عقیدته سید محمّد بن حیدر بن نور الدین علی موسوی حسینی عاملی ، تحقیق: سید محمد مهدی موسوی خرسان، قم: منشورات المکتبة الحیدریة، 1428ق. 134 ص.

160- بغیة الطالب فی نسب آل أبی طالب (علیه السلام) (عربی) ، قاسم بن احمد واسطی رفاعی شافعی (متوفای 681 ه)

161- بغیة الطالب لإیمان أبی طالب ، محمّد بن عبد الرسول برزنجی شافعی شهرزوری مدنی (1040 - 1103) ، توضیح: کتاب اسنی المطالب فی نجاة ابی طالب تالیف شیخ احمد بن زینی دحلان خلاصه این کتاب است.

162- بغیة الطالب لإیمان أبی طالب و حسن خاتمته ، جلال الدین عبدالرحمن سیوطی متوفای (849 - 911 ق)

163- بُغیة الطالب فی إسلام ( حال ) أبی طالب ، فی بیان أحواله وإثبات إیمانه وحسن عقیدته ، مولف: سیّد محمد حائری موسوی عاملی ( 1071 - 1139 ه ).

164- بلوغ المآرب فی نجاة آبائه صلی الله علیه وآله و عمّه ابی طالب علیهم السلام (عربی) ، سلیمان ازهری لاذقی ( المتوفی:1204 )، تحقیق: سامی الغریری

165- جزوه بیست و ششم رجب (فارسی) ، شیخ محمد حسن مولوی قندهاری شیرازی افغانی 1319 قمری تا 1375 شمسی (1)

ص: 144

166- بوستان آل عمران ج 1: ایمان ابوطالب (اردو) ، محمد حافظ نجفی

167- پرتوی از سیمای تابناک ابوطالب (علیه السلام) خیراللَّه مردانی - 1328 ش قطع: رقعی 176 صفحه نوبت چاپ: 1384 ش ناشر: راه قرآن / قم

168-پدر ایمان ، جعفر فاضل ، مشهد: یوسف فاطمه 1387 -64 ص رقعی

169- پناه چلچه ها (فارسی) ، سیّد أبو القاسم حسین آبادی متخلص ب « ژرفا » ( 1382 هجری ) ، زندگی نامه حضرت ابوطالب (علیه السلام) به قلم روان مخصوص کودکان ، چاپ اول پارسایان ، 1376 ه ش، 45 صفحه.

170- پناه چلچله ها: دمی با ابوطالب یار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ، کمال السید، ترجمه سید ابوالقاسم حسینی ژرفا. قم: پارسیان، 1376.

171- تحفة الطالب فی آل أبی طالب (علیه السلام) ، راشد سعدی

172-تحفة الطالب لمعرفة من ینتسب إلی عبداللَّه أو ابوطالب(سلام الله علیها) (عربی) ، محمّد بن حسین بن عبداللَّه بن حسین مشرف حسینی سمرقندی

173- ترجمه أسنی المطالب فی نجاة أبی طالب (علیه السلام) ( فارسی) ، محمّد مقیمی

174- ترجمه أسنی المطالب فی نجاة أبی طالب (علیه السلام) (اردو) ، سید مقبول احمد بن غضنفر علی بن مراد علی دهلوی (1287 - 1340 ه) ، رقعی 176 صفحه چاپ سنگی، چاپ اول 1313 ناشر: مطبعه یوسفی / دهلی.

175- ترجمة حیاة أبی طالب عم النبی : السیّد عبدالحسین الکلیدار آل طعمة

ص: 145

الموسوی الفائزی الحائری.

176-178 ترجمه فرزندان ابوطالب (علیه السلام) 3جلد (فارسی) ، ابوالفرج علی بن حسین اصفهانی (353 - 284 ه) ، مترجم: جواد فاضل

179- ترجمه مقاتل الطالبیین (سرگذشت فوت شدگان از فرزندان ابوطالب (علیه السلام) مؤلف: ابوالفرج علی بن حسین اصفهانی ( 353 - 284 ه) ، مترجم: سیّد هاشم رسولی محلاتی ، وزیری ، چاپ اول 1349 - 1390 ه ناشر: کتابفروشی صدوق - تهران.

180- جزء من کتاب الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب

181- حاشیة علی کتاب الحجه علی الذاهب الی تکفیر ابی طالب ، شیر محمد همدانی نجفی

182-186- حجیّة الذاهب إلی إیمان أبی طالب ، این کتاب در حاشیه کتاب الحجه علی الذاهب الی تکفیر ابی طالب» سیّد فخار بن معد موسوی به چاپ رسیده. (م 630 ق) ، چاپ سنگی نجف الاشرف 1351 ق ، تحقیق سیدمحمدصادق بحر العلوم نجف الاشرف، 1965 م ، تحقیق دکتر سیدمحمد بحر العلوم با مقدمه عبد الفتاح عبد المقصود مصری، بیروت دارالزهراء 1987م

- قم مطبعه سید الشهداء 1990 م

187- حضرت ابوطالب (علیه السلام) تندیس ایمان ، اشرف آشوری ، کوثر شماره 20

188- حضرت ابوطالب(علیه السلام) نوری در ظلمت (مخطوط.) ، حاج سیّد محمّد رضا ابطحی

189-حضرت ابوطالب ، مهدی وحیدی صدر ، مشهد: مجتمع فرهنگی و موقوفه حضرت ابوطالب (علیه السلام) با همکاری عروج اندیشه، 1392. 52 ص.

190- حقیقت ایمان حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، مرکز تحقیقات موسسه فاطمیه

ص: 146

مشهد ، غنچه یاس بی تا -32 ص جیبی

191- حیاة أبی طالب (علیه السلام) فی إثبات إیمان أبی طالب (اردو) ، شیخ خالد انصاری هندی ، چاپ اول 1352 هجری. بهوبال ( هند )، مطبعة علوی بریس.

192- حیاة أبی طالب ، مؤلّف: شیخ محمد علی بن محمد رضا طبسی ( 1359 – 1383ه)

193- حیاة ابی طالب ، محمدعلی الطبسی

194- حیاة أبی طالب فی إثبات إیمان أبی طالب (اردو ) ، شیخ خالد الأنصاری الهندی .

195- حیات أبی طالب ( أردو ) ، مؤلّف: دکتور السیّد أسد علی لکهنوی پاکستانی.

196- حیات ابوطالب ، سید اسد علی لکنهو (اردو)، امیه مشن، 1374 ق، الله آباد سلمی پریس، 1374 ق

197-خورشید حجاز مدایح و مناقب ابوالائمه حضرت ابوطالب(علیه السلام) (فارسی) گردآوری: سیّد محمّد حسن سجاد ، چاپ اول. اصفهان 1421 هجری.

198- دراسة عن أبی طالب (علیه السلام) ، مولف: شیخ عبدالواحد مظفر ( 1310 ه )

199- در بلندای قامت ایمان ، سید مجید پورطباطبایی

200- الدلیل الثاقب علی ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، عبدالرسول غفاری ، قم مکتبه الامام الحسین التخصصیه وطوبای محبت 1432 -220ص رقعی ، این کتاب برگرفته از کتاب کبیر الصحابه ابوطالب دکتر عبد الرسول غفاری نجف العتبه العلویه المقدسه است.

201- دوحة الشرف فی نسب آل أبی طالب (علیه السلام) ، حسن بن علی بن محمّد بن ابراهیم بن احمد ابو علی قطان مروزی(465-548 ه)

ص: 147

202- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، گردآوری و تحقیق: شیخ علی بن عیسی زواد

203- دیوان أبی طالب بن عبدالمطلب وذکر إسلامه. أبو نعیم علی بن حمزة بصری تمیمی کوفی حنبلی ( المتوفی 375ه)

204- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، تحقیق و گردآوری: شیخ حیدر قلی خان غزلباشی کابلی کرمانشاهی (1293 - 1372)

205-دیوان ابی طالب (علیه السلام) ، بمبئی: چاپ فیض رسان، 1326 ق.

206- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، گردآوری و تحقیق: دکتور عبدالحق العانی (1947 م) ، چاپ اول : لندن ، فلندة ، دار کوفان، 1991م. و نیز چاپ دیگری در بغداد ، المطبعة الخیریة ، 1420 هجری

207- دیوان ابی طالب (علیه السلام) ، جمع و تعلیق دکتر عبد الحق عانی ، لندن: دارکوفان، 1991م.، 224ص

208- دیوان ابی طالب (علیه السلام) ، نسخه ای در لیپزیک به شماره 505 (رفاعیه 33) موجود است و نسخه های دیگری هم دارد.

209- دیوان أبی طالب (1)

، جمع آوری: ناشناس ، چاپ اول بمبئی ، مطبعة فیض رسان، 1326 هجری. ه.

210- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، گردآوری و تحقیق: دکتور یونس بن أحمد بن یونس سنجاری

211- دیوان ابی طالب ، جمع و تحقیق یونس بن احمد سنجاری

212- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، تنظیم: ابراهیم بن مصطفی بن محمّد منینی بعلبکی

ص: 148

213- دیوان أبی طالب (علیه السلام) شرح و گردآوری دکتر محمد هادی امینی (1355 هجری ) ، دکتر محمّد هادی امینی فرزند علامه امینی رحمهما اللَّه در این کتاب بیش از 1000 بیت از اشعار حضرت ابوطالب علیه السلام را گرد آوری کرده است.

214- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، شرح و گردآوری: دکتور محمد بن عمر بن ناجی تونجی ، چاپ اول 1966 م، 104 صفحه، وزیری بیروت، دار الکتاب العربی

215- دیوان أبی طالب (علیه السلام) ، دکتر تیودور نولدکة (1836 - 1930 م ) ، توسط خاورشناس تیودور نولدکه ظاهرا در سال 1864 و1987م. در مجله استشراق چاپ شده است.

216- دیوان حضرت أمیر ودیوان حضرت أبی طالب (سلام الله علیها) ، گردآوری: میرزا محمد بن رجب علی الشریف تهرانی عسکری (1281- 1371 ه )

217- دیوان شیخ الأباطح أبوطالب (علیه السلام) (عربی) ، ابوهفّان عبداللَّه بن احمد مهزمی (257ق) ، تحقیق حاج شیخ محمّد باقر محمودی ، تصحیح و تعلیق سید محمد صادق آل بحر العلوم در عراق و بیروت و مکتبه نینوی الحدیثه در تهران چاپ و نشر یافته-40ص وزیری ، تحقیق و تعلیق و استدراک مرحوم شیخ محمد باقر محمودی. قم: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، بی تا ، 96ص.

218- رتبة أبی طالب فی قریش ومراتب ولده فی بنی هاشم ، مؤلّف: أبو الحسن محمد بن القاسم التمیمی السعدی البصری النسابة

219- رسالة فی إسلام أبی طالب (علیه السلام) ، مولف: سیّد میرزا ابوالقاسم الموسوی الزنجانی ( 1224 - 1292ه )

ص: 149

220- رسالة فی إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، شیخ محمد حسین مالکی آل کاشف الغطاء ( 1294 - 1373 ه ).

221- رسالة فی صحة إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، مؤلّف: ناشناس

222- رسالة ماجستیر أو أطروحة دکتوراه ، مؤلّف: ناشناس

223- رمضان در تاریخ (امام رضا - حضرت ابوطالب - امام حسن (علیهم السلام)) ( فارسی) ، لطف اللَّه بن محمّد جواد صافی گلپایگانی

224- زندگی پر افتخار حضرت ابوطالب(علیه السلام) (فارسی) ، محمّد محمدی اشتهاردی ، جیبی ، چاپ اول 1374 نشر پیام آزادی / تهران، 208 صفحه

225- زهرة الادباء فی شرح لامیّة شیخ البطحاء ، مؤلّف: قاضی شیخ جعفر محمد ابن عبدالله نقدی عماری ( 1303 - 1371 ق ) ، چاپ اول، 1356 ه ، ق رقعی نجف اشرف، مطبعة حیدریة ، چاپ دوم تهران ، مکتبة نینوی الحدیثة ، 1410 ه. 50 ص وزیری

226- سبعون صورة مشرقة من حیاء أبوطالب (علیه السلام) (عربی) ، سعید رشید زمیزم وزیری ،

چاپ اول 1432 نشر دارالجوادین / بیروت 158، ص.

227- ستاره دنباله دار ، جهانشاه رحیمی ، تهران موسسه نباء 1381 – 24ص

228- سر انجام پایداری شعب ابوطالب (علیه السلام) (فارسی) ، علی بیگی ، خشتی، چاپ دوم 1371 ناشر: بنیاد بعثت / تهران

229- ستادی آن دِ لایف آف ابوطالب

s(صلی الله علیه و آله وسلم)udy on (صلی الله علیه و آله وسلم)he life of a(علیهم السلام)u (صلی الله علیه و آله وسلم)ali(علیهم السلام) ( انگلیسی)

مطالعات و پژوهشهایی درمورد زندگی حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، صابر تاریانی

ص: 150

رقعی، چاپ دوم مؤسسه قرآن و عترت / قم

230- غلامرضا حاتمی ، سرور قریش حضرت ابوطالب مظلوم تاریخ به روایت اهل سنت ، مشهد الماس شرق 1388. 39ص

231- سخنی چند پیرامون حضرت ابوطالب (علیه السلام) ( فارسی) ، سید محمّد حسن سجاد ، اصفهان: نشر حجت 1419 ق. – 30ص جیبی

232- سردار قریش ، سید محمدصادق لکهنوی (اردو) مدرسه الواعظین

233- سید البطحاء ابوطالب کافل رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله وسلم) . و ناصره (عربی) ، عبدالرحیم موسوی (1342 ه) ، رقعی ، چاپ اول مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام) - قم 1422ق. 120ص.

234- ابوطالب بزرگ مکه ترجمه (سید البطحاء ابوطالب کافل رسول الله وناصره) ، ترجمه حسین علی عربی (1349- ) ، قم: مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) ، 1393.

235- سید البطحاء(1)

(عربی) ، محمود بغدادی،بامقدمه آیت الله مرعشی نجفی

رقعی ، چاپ اول نشر دارالغدیر - قم1989،م.

236- سید البطحاء ( أبو طالب) ، مؤلّف: سیّد محمد علی موحد ابطحی اصفهانی ( 1349 - 1423 هجری)1432ق.

237- سیدالحنفاء حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، ناصر حسین فیض آبادی (اردو)، لاهور

238- سیّد قریش (عربی) ، معروف ارناووت ، وزیری ، چاپ سوم 1391 ه، نشر

ص: 151

دارالعلم/ دارالقلم / بیروت

239- سیری در زندگی حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، ابوطالب تجلّی ایمان

240- شرح حدیث اسلام ابی طالب بحساب جُمّل ، ملاعلی بن میرزا خلیل مازندرانی

241- شرح قصیدة أبی طالب(علیه السلام) ، مؤلف: السیّد علی بن الحسین موسوی غریفی النجفی ( النجف 1326 / 1396 ه )

242- شرح قصیدة أبی طالب (علیه السلام) ، مؤلّف: سیّد مفتی میر محمّد عباس موسوی جزائری تستری لکهنوی 1306

243- شاید ببارد باران: داستان زندگی حضرت ابوطالب ، تصویرگری طوبی قاضی زاده. رضا شیرازی ، تهران: پیام آزادی، 1376.

244- شعر ابی طالب دراسة ادبیة ، هناء عباس علیوی کشکول ، قم: دلیل ما-1429ق.، 547 ص وزیری

245- شعر أبی طالب(علیه السلام) و اخباره و المستدرک علیه ، ابوهفّان عبداللَّه بن احمد هیزمی (متوفای 257 ه ق ، وزیری ، چاپ اول: 1356 چاپ دوم، نشر بنیاد بعثت / تهران

246- ثاقب فی شرح دیوان أبی طالب ( اردو ) ، مؤلّف: السیّد سبط الحسن بن فیض الحسن الهنسوی

247- شمع محفل طاها: مجموعه اشعار درباره حضرت خدیجه به انضمام حضرت ابوطالب مظلوم تاریخ ، محمد حسن سجاد ، اصفهان: مجمع النور، 1385

ص: 152

248- شذرات فیما کتبه الشعراء بحق سید البطحاء ابوطالب (رضی الله عنه) ، عباس فاضل تمیمی ، بغداد: بی نا، 1431ق. 140 ص.

249- شیخ الأبطح ابوطالب (علیه السلام) (عربی) ، سید محمّد علی آل شرف الدین العاملی الموسوی

(1317 - 1372 قمری ) ، مقدمه: شیخ محمّد مهدی شمس الدین ، بیروت: دارالارقم، 1987 م. موسسه الاعلمی، 144ص وزیری

250- شیخ الأبطح ابوطالب (علیه السلام) ( اردو) ، سید محمّد علی آل شرف الدین العاملی الموسوی (م1372 ه) ، مترجم: سیّد ظفر مهدی گهر، کاتب سیّد سبط حسن بن وارث ، چاپ سنگی، 1 جلد، 102 صفحه ، وزیری چاپ اول: هند 1350 قمری

251- شیخ الأبطح أو أبوطالب (علیه السلام) (عربی) ، سید محمّد علی ال شرف الدین موسوی عاملی

مقدّمه شیخ محمّد مهدی شمس الدین ، وزیری ، چاپ دوم 1407 ه ق نشر مطبعه دارالارقم / بیروت و صور

252- شیخ بنی هاشم ابوطالب عمّ النبی ، عبدالعزیز سیّد الأهل

253- صحوة الطالب فی ردّ الشبهات عن أبی طالب ، اُستاد عماد بن عبدالکریم بن عبدالحمید شافعی رفاعی ( المولود 1962 م )، چاپ اول، بیروت، 1426 ه،464 ص وزیری .

254- صفات أبی طالب عبدمناف (عربی - مخطوط) ، مؤلّف: شیخ مزمل حسین میثمی غدیری ، نسب مولف شریف به میثم تمار می رسد.

255- طلبة الطالب فی شرح لامیّة أبی طالب ( عربی) ، علی فهمی بن شاکر المصری موستاری شافعی (جامی زاده) ، مطبوع تهران 1327 – 78ص

ص: 153

256- طلعت حق ج 2

257- ظلامة أبی طالب (علیه السلام) ، تاریخ و دراسة ، سیّد جعفر مرتضی عاملی (1944 م

) ، وزیری ، چاپ دوم 1430 ق مرکز الاسلامی للدراسات / بیروت، 175ص.

258- 140. ظلامه ابی طالب نظره فی آیه ، کاظمین الامانه العامه للعتبه الکاظمین المقدسة، 96 ص، رقعی

259- عام الحزن وفاة شیخ البطحاء ابی طالب و السیدة خدیجة الکبری ، کاظمین: الامانة العامة للعتبة الکاظمین المقدسة ، 1433ق. 16ص.

260- عصمة النبی ونجاة أبوَیه وعمّه وصحة معجزاته حقیقة قطعیة الثبوت ، مؤلّف: محمد زکی الدین شاذلی حسینی ( 1916 - 1998 م ). قاهره 1972 م.

261- عقیدة أبی طالب (علیه السلام) ، سیّد طالب حسینی رفاعی ، بیروت: دارالاضواء، 1990 م.

262- عطاءات ابی طالب دراسة عصریة لادلة حقیقیة مستوحاة من الکتاب والسنة تثبت ایمان ابی طالب (علیه السلام) ، عبدالحسین خزاعی ، نجف: العتبه العلویه المقدسه، 1436ق. 180ص.

263- عمدة الطالب فی مناقب ابی طالب ، مولف: جلال الدین حسن داودی موسوی حسنی ، تصحیح: محمّد حسن آل طالقانی (معاصر) ، وزیری ، چاپ: دوم نشر مطبعة الحیدریة / نجف اشرف

264 و 265- عیون المطالب فی اثبات ایمان ابی طالب 2جلد ، صائم چشتی لاهور: 1412ق. چشتی کتب خانه جهنگ بازار فیصل آباد ، جلد اول 605ص،

ص: 154

جلد دوم 517ص رقعی

266- غایة المطالب فی بحث إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، مولف: علی کبیر هندی إله آبادی ( 1212- 1285 ه )

267- غایة المطالب فی شرح دیوان ابی طالب (علیه السلام) ، شارح: سیّد محمّد خلیل خطیب مصری مکتبة 329

268- غایة المطلوب فی شرح دیوان ابی طالب عم النبی ، جمع و شرح: سیدمحمد الخطیب النیدی الاخمینی المصری ، طنطاء مصر، 1951م. - 185ص

269- فتح الغالب در شرح المطالب در إثبات إیمان حضرت أبی طالب (أردو) مؤلّف: ذاکر حسین حکیم کهنبان.

270- فرزندان ابوطالب(علیه السلام) ( فارسی) ، ابوالفرج اصفهانی

271- فصاحة ابی طالب ، سیدابومحمّد حسن بن علی الأطروش

272- فضائل (فضل) أبی طالب و عبدالمطلب و عبداللَّه أبی النبی(صلی الله علیه و آله وسلم) ابوالقاسم سعد بن عبد اللَّه بن ابی خلف اشعری قمی (م 299 یا 301 ه )

273- فقدان همسر و کفیل ، سید مجید پورطباطبایی

274- فیض الواهب فی نجاة أبی طالب (علیه السلام) ، شیخ احمد فیضی حنفی جورومی (1253 - 1327 ه) ، چاپ اول: 1398 ه مصر

275- فیضان ابوطالب (علیه السلام) ، سید بدر الحسن فیض آبادی (1972 م) (اردو) ، بنارس

276- کاروانی در سایه ابر ، غلامرضا کاردان ، قم: موسسه در راه حق، 1371.

277- کافل الیتیم (ابوطالب ، یا شیخ الابطح در ایمان ابیطالب) ، شیخ میرزا نجم الدین جعفر تهرانی این کتاب در سال 1380ق. در مطبعه آداب نجف در

ص: 155

220 صفحه چاپ شده است

278- کبیر الصحابة أبوطالب (علیه السلام) ، عبدالرسول غفاری ، وزیری ، چاپ اول عتبة العلویة المقدسة. نجف اشرف، 551 ص.

279- کتاب فی عبدالمطلب و عبداللَّه و ابی طالب (علیهم السلام) ، محمّد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه (صدوق) متوفای 381 ه

280- کتابنامه حضرت ابوطالب (علیه السلام) (1)

، سیّد محمّد حسن سجاد ( کتاب حاضر)

281- کفیل رسالت(اردو ) ، سید اعجاز حسین نقوی

282- کلام أبی طالب ( اردو) ، مؤلّف: مولی علی حسنین بن محمد قیوم جنفوری الهندی (1344 - 1411 هجری ).

283- ما رواه أبوطالب عن ابن أخیه الرسول الاعظم (صلی الله علیه و آله وسلم) ، گردآورنده محمّد مهدی صباحی (1336 ). رقعی ، چاپ اول 1437 مؤسسة ابی طالب. قم

284- ما قیل من الشعر فی أبی طالب ، سیّد علی غریفی خطیب هاشمی نجفی

285- محبوب الرغائب فی ترجمة أسنی المطالب (اردو) ، محمد نجم الدین علی صاحب مدراسی ، چاپ اول: حیدر آباد، الدکن، 235 صفحه. مطبعة محبوب شاهی ، 1313 هجری ،

286- محمد فی بیت عمه أبی طالب ، محمد عطیة الأبراشی . چاپ اول، القاهرة، مکتبة مصر، 1970 م.

ص: 156

287- محمد فی کفالة أبی طالب ، ابراهیم یونس ، قاهره: مکتبه غریب، 1971م.

288- 131. شیدایی پور، محسن ، مردان بنی هاشم عبدالمطلب ، ابوطالب ، عبدالله و حمزه ، قم: دیانت،1392 – 96 ص جیبی.

289- حسین محمد علی فاضلی المرشد، ابوطالب عم النبی (صلی الله علیه و آله وسلم)و والد الوصی (علیه السلام) المومن قبل الاسلام، عددخاص 21-22، بیروت: دار المحجة البیضاء، 1429ق.، 471 ص.

290- مشجّرة نسب آل أبی طالب (علیه السلام) ، حسن بن علی بن محمّد بن ابراهیم بن احمد ابو علی قطان مروزی(465-548 ه)

291- مطلوب الطالب در إیمان أبی طالب ( اردو ) ، مولف: کاظم حسین جاروی پاکستانی نجفی القتیل ( 1941

م)

292- مظلومیة ابی طالب (عربی) ، مؤلّف: شیخ علاء مالکی ، چاپ اول نجف اشرف ، 1424 هجری، 188 ص رقعی.

293- معارج الفرقان فی عصمة أبی طالب عمران من آیات القرآن (اردو) ، مؤلّف: شیخ خواجه محمد لطیف بن محمد عقیل انصاری ( 1305 - 1399 ه ).

294- مقاتل آل أبی طالب (علیه السلام) یا المبیضة فی أخبار آل أبی طالب(علیه السلام)

295- مقاتل الطالبیین (عربی) ، مؤلّف: ابوالفرج علی بن حسین اصفهانی بغدادی زیدی مروانی علوی 353 - 284 ه ، وزیری، چاپ دوم 1385 ه/ 1965 م نشر مکتبة الحیدریة ، نجف اشرف

296- مقام ابوطالب ، عزیز علی لاهور 1976 م (اردو)

297- مقصد الطالب فی ایمان (احوال) آباء النبی و عمه ابوطالب(علیه السلام) (فارسی)

ص: 157

شمس العلماء میرزا محمّد حسین ربانی گرگانی معروف به جناب ( 1263 - 1345 ه ) ، رقعی وزیری ، چاپ اول محرم الحرام 1311 ه ق، چاپ سنگی ناشر دت پرساد. پریس / بمبئی.

298- 301- مناقب آل أبی طالب (علیه السلام) (4جلد ) ، ابوجعفر، رشید الدین محمّد بن علی بن شهر آشوب سروی مازندرانی متوفای 588 ه- ، وزیری، چاپ اول نشر انتشارات علامه - قم

302- منتقلة الطالبیّة (عربی) ، ابواسماعیل ابراهیم بن ناصر طباطبا (متوفای قرن پنجم) ، تحقیق: سیّد محمّد مهدی بن سیّد حسن خرسان

وزیری ، چاپ اول 1388 ه 1968.م ناشر مطبعة الحیدریة / نجف اشرف.

303- منظومه در مدح ابوطالب ، مولوی حسن قندهاری ، تهران 1382ق.

304- مُنی الطالب فی إیمان ( نجاة ) أبی طالب ، مولف: محمد بن أحمد رازی خزاعی نیشابوری

305- مُنیَة الطالب فی حیاة أبی طالب ، غایة المطالب فی أبی طالب ، سیّد حسن قپانچی نجفی ( 1328 - 1411 ه )

306- منیّة الراغب فی إیمان أبی طالب (علیه السلام) (عربی) ، مولف: شیخ محمد رضا طبسی خراسانی نجفی (1322 - 1404) ، وزیری ، چاپ اول 1425 ه ق ناشر: دار الولاء - بیروت

307- منیة الراغب فی ایمان ابی طالب ، محمد رضا طبسی نجفی ، تحقیق عماد الدین طبسی ، قم، 1395 ق– 158 ص رقعی

308- منیة الراغب فی ایمان ابی طالب ، تحقیق محمد جعفر طبسی، قم: مرکز

ص: 158

النشر التابع المکتب الاعلام الاسلامی، 1417ق. 248ص.

309- منیّة الراغب فی مستدرک دیوان سیّد الأبطح ابی طالب (علیه السلام) (عربی) تدوین شیخ محمّد باقر محمودی ، وزیری ، چاپ اول نشر: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیّة / قم.51 ص

310- منیّة الطالب فی إیمان أبی طالب (علیه السلام) ، مولف: سیّد حسین طباطبایی یزدی طهرانی (واعظ) متوفای 1318 ه ، چاپ اول: 1304 هجری 103 صفحه تهران.

311- منیّة الطالب فی ایمان ابی طالب ، ابوسعید محمّد

312- منی الطالب فی ایمان ابی طالب ، شیخ محمد خزاعی نیشاپوری، صاحب کتاب الاربعون حدیثا عن الاربعین

313- منیّة الطالب فی حیاة أبی طالب (علیه السلام) ، سید حسن بن علی بن حسین قپانچی حسینی نجفی ، تحقیق: موسسه احیاء التراث الشیعی، نجف الاشرف.

قم: دلیل ما، 1428ق. 142ص.

314- مواقف ابی طالب عقائده ام عاطفیه ، علی بهادلی ، قم: موسسه ام القری للتحقیق والنشر 1432ق. 245ص.

315- «مواقف النبی صلی الله علیه و آله تجاه ابی طالب (علیه السلام) » ، محمد مهدی صباحی ، در: جشن نامۀ آیت الله رضا استادی، به کوشش رسول جعفریان، قم: کتابخانه تخصصی تاریخ سلام و ایران، 1393.

316-و 318-مواهب الواهب فی فضائل أبی طالب (علیه السلام) والد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ، شیخ محمّد جعفر بن حاج محمّد نقدی تستری نجفی (1370 - 1303) ، چاپ سنگی 1341 ق نجف. تحقیق و تعلیق محمد هادی

ص: 159

امینی، بیروت: شرکة الکتبی، 1991م. 304ص

319- مهاجران آل ابوطالب

320- ریاض المصائب فی رزایا آل ابی طالب ، میرزا علی

321- ناصر الرسول ابوطالب ، کاظمین: الامانة العامة للعتبة الکاظمین المقدسة، 1432ق. 36ص.

322- نخب المناقب لآل أبی طالب

323- عمدة الطالب فی نسب آل ابی طالب ، ابن عقبة

324- اسنی المطالب ، احمد صائب بائب

325- نبوءة أبی طالب(علیه السلام) عبد مناف ، مؤلّف: مزمل حسین المیثمی الغدیری

326- نجاة أبی طالب ، مولف: کاظم بن سلمان حلی کاظمی ( 1302 - 1379 ه)

327- نگهبان رسالت ، عابده نرجس ، لاهور، 1995م. (اردو )

328- نسب ابی طالب، هشام بن محمد الکلبی (م206 ق.)

329- نص ابی طالب علی النبی من کتب الاسماعیلیة

330- نصرة أبی طالب للإسلام ، مؤلّف: شیخ نجاح بن محمد حسن خزرجی ( 1957م) ، مخطوط نزد مؤلّف

331- نصرة ابی طالب للاسلام ، نجاح محزم

331- نیاکان نبوت وامامت (والدین رسول خدا و امیرالمومنین) ، علی اصغر یونسیان ، مشهد: یوسف فاطمه، 1390. 254ص.

332- نیل المطالب فی مظلومیّة أبی طالب(عربی) ، علی عفراوی طرفی

وزیری ، چاپ اول نشر: دارالمحجة البیضاء / بیروت. امجاد،240ص.

ص: 160

333- واقع أبی طالب المؤمن ( مخطوط) ، مولف: سیّد عبدالکریم آل السیّد علی خان ( 1317 -1411)

334- یگانه مظلوم تاریخ ، علی صالح رسن محمداوی

335- هذا هو أبوطالب ( عربی) ، محمّد یوسف مرتضی عاملی ، بیروت: امجاد، 1430ق. 237 ص. وزیری

336- هدایة الطالبین فی أنساب آل أبی طالب ، تاج الدین مجید

337- هدایة الطالبین فی أنساب آل أبی طالب ( شرح اللامیة لأبی طالب(علیه السلام)) مؤلّف: شیخ حیدر قلی خان سردار کابلی

6- ابوطالب مرد ستوده خصال ، غلامرضا گلی زواره در: مجموعة ره توشه راهیان نور. قم: بوستان کتاب، 1380 مقاله

7- ایمان ابوطالب ، اسماعیل آذر دهدشتی ، مجله تخصصی کلام اسلامی سال4 ش55، 1384

8- بررسی روایات ضحضاح، سید محمد مرتضوی ، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، ش.3/83، پاییز و زمستان 1388، صص. 153-173.

9- حضرت ابوطالب از نگاه برخی مستشرقان، محمدرضا فخر روحانی ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) » ، تابستان 1394، ص 97-106.

10- در کنار پدر (ابوطالب) ، عبدالرحیم قنوات ، دانشنامه امام علی (علیه السلام) ، زیر نظر علی اکبر رشاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1379. ج. 8، ص. 61-144.

11- شرح قصیده لامیه حضرت ابوطالب (علیه السلام) از مرحوم علامه سردار کابلی، باقر قربانی زرین ، فصلنامه امامت پژوهی، ش11، پاییز 1392، صص. 307-313.

12- شعر ابوطالب: گزارش و تحلیل ادبی و محتوایی، باقر قربانی زرین ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) »، تابستان 1394، ص 150- 164.

13- شیخ الأباطح فی شعر الأوردبادی ، قیس بهجت عطّار ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) »، تابستان 1394، ص 107- 119.

ص: 162

14- عقد الانامل در اثبات ایمان ابوطالب - میرزا ابراهیم بن ابی الفتح زنجانی، حمید سلیم گندمی ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب علیه السلام »، تابستان 1394، ص165- 184.

15- مصاحبه علمی مکتوب با حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ مرتضی فرج پور دربارۀ حضرت ابوطالب، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب7»، تابستان 1394، ص 73-96.

16- معجم ما ألّف عن أبی طالب، عبدالله صالح منتفکی ، العددان 63 و64، 1421ق. ص.163-233.

17- مقاله ای درباره حضرت ابوطالب(علیه السلام) روزنامه قدس 23 / 8 / 77

18- نظرخواهی دربارۀ حضرت ابوطالب ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) »، تابستان 1394، ص 9-33.

19- ابوطالب دانای قریش ، مجله صف ش 91 – 1366 ش

20- ابوطالب فریادگر توحید ، مسجد ش109 دی 1385

21- ابوطالب بن عبدالمطلب هاشمی (75 قبل بعثت/ 10 بعثت) ، منصور داداش نژاد ، دانشنامه سیره نبوی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ ج.1، صص.386-402.

22- أبوطالب حصن النبوة ، تامر محمد حمزة ، بقیةالله ، العدد 239، رمضان 1432ق. ص.64-67.

23- ابوطالب عم النبی، محمدعلی بن محمد دقه ، مجله نهج الاسلام دمشق

ص: 163

سال6 ش22، 1406ق.

24- ابوطالب مسلم بقلبه و لسانه، طالب علی شرقی ، مجله ینابیع سال2 ش9، 1426 ق. نجف.

25- ابوطالب مؤمن قریش، محمدعلی اوردبادی ، در: موسوعة العلامة الاوردبادی ، کربلاء : العتبة العباسیة المقدسة، 1436، ج 10 ص 7-13.

26- ابوطالب نصیر الاسلام ، سیدطاهر سیدحسن ، مجله التضامن (عراق – ناصریه) سال3 ش1و2، 1385 ق.

27- حضرت ابوطالب(علیه السلام) شخصیّت بزرگ عالم اسلام این جزوه بریده ای از مطالب مجله پیام انقلاب است؛ در این جزوه تاریخ رحلت آن بزرگوار، هفتم ماه مبارک رمضان ذکر شده است.

28- حضرت ابوطالب ج 1 ، نشریه پیام دین مشهد 1386 – 28ص رقعی

29-حضرت ابوطالب دیدگاه ابن عربی ج 2 ، نشریه پیام دین مشهد 1387 – 28ص رقعی

30- حضرت ابوطالب دیدگاه مولوی ج 3، نشریه پیام دین مشهد 1386 – 28ص رقعی

31-حضرت ابوطالب شخصیت بزرگ عالم اسلام»، پیام انقلاب، سال چهارم، ش 76.

32- حضرت ابوطالب دیدگاه اهل سنت ج 4 ، نشریه پیام دین مشهد 1386 – 28ص رقعی

33- چهرۀ جناب ابوطالب در ادبیات فارسی، امیرحسین رضایی

ص: 164

فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) »، تابستان 1394، ص 120- 149.

34- دیوان أبی طالب، دکتر تیودور نولدکة (1836 - 1930 م )

توسط خاورشناس تیودور نولدکه ظاهرا در سال 1864 و1987م. در مجله استشراق چاپ شده است.

35- ساقی زائران خدا و نگاهبان رسول خداصلی الله علیه وآله (فارسی)، سید احمد روضاتی اصفهانی ، روزنامه اطلاعات 25و26 /12/1370.

36- کتابشناسی حضرت ابوطالب (علیه السلام) ، ناصر الدین انصاری قمی ، آینه پژوهش، ش 21، آبان 1372 . ص89-96.

37- کتابشناسی حضرت ابوطالب، میراث شهاب، شماره 70، زمستان 1391 شمسی. مروری بر دیدگاه های عماد عبدالکریم سرور شافعی در باب ایمان ابوطالب، مهدی مجتهدی ، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب علیه السلام »، تابستان 1394، ص 34-61.

38- ناگفته هایی از تاریخ ابوطالب علیه السلام : تحلیل گزارش تاریخی خرگوشی (م 407ق.)، سید نبیل حسنی ، ترجمه و تلخیص عبدالحسین طالعی

فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 47 «ویژه حضرت ابوطالب (علیه السلام) »، تابستان 1394، ص62-72.

39- لامیة الشاعر أبی طالب بن عبد المطلب (البحث الثانی) دراسة فی مضامنیها أولا (مناسک الحج )، شیماء هاتو فعل بهادلی ، مجلة ابحاث البصرة (العلوم

ص: 165

الأنسانیة) ، عدد36، 2011م .، ص . 255-302.

در طول تاریخ درخشان و پر فراز و نشیب مکتب اهل البیت (علیهم السلام) هم چنانکه علما و نویسندگان ، فقیهان و گویندگان با ایمان و فداکار از تمام توان واستعداد و همت و شور و نشاطشان در راه دفاع از حریم قدسی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمۀ معصومین (علیهم السلام) و یاران و ذریۀ مطهر آن ها ، بهره برداری نموده و مجاهدانه در میدان نصرت و یاری آن ها گام هایی استوار برداشته و تا مرز جانفشانی و شهادت پیش رفته اند ، شعرأ عالیقدر و سرایندگان دلباختۀ اسلام و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و دلدادۀ تشیع و امامان معصوم (علیهم السلام) و دلسوختۀ خاندان مظلوم رسالت و امامت (علیهم السلام) نیز در هر دوره و مرحله ای از تاریخ پر فراز و نشیب مکتب امامت ، مخلصانه و فداکارانه ، سرافرازانه و مفتخرانه قدم در میدان گذارده ، و از تمام هنر و استعداد و شور و نشاطشان بهره گیری نموده و با سرودن اشعار ماندگار و تأثیرگذار ، نه تنها کمالات و ارزش های والای شخصیت های برجستۀ خاندان نبوت و امامت (علیهم السلام) را برای جامعه بشری بیان کرده اند بلکه در تبلیغ پیام های الهی و دینیِ آنها و رساندن ندای مظلومیت آنان نقش بسیار مؤثر و ماندگاری داشته اند.

آری ، نه تنها بسیاری از فضائل و مناقب و مصائب و مظلومیت های خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به وسیلۀ شعراء با ایمان و ولایت تشریح و تبیین شده و در ارتقاء سطح معرفت پیروان مکتب شیعه نقش مؤثر و گسترده داشته است بلکه با زبان شعر و ادب، در ایجاد موج احساسات و عواطف پاک ، در حمایت روحی و علمی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و اهل البیت (علیهم السلام) و یاری رساندن به آنها و حمایت از مذهب و مرام آن ها، نقشی کم نظیر داشته اند.

ص: 168

یک نگاه اجمالی و گذرا به تأثیر شعراء دلسوخته و دلدادۀ اهل البیت (علیهم السلام) در مسئلۀ غدیر و عاشورا ، فاطمیه و جشن های میلاد امام زمان f ندبه ها و سوزوگدازها ، به خوبی نشان می دهد که رسالت و وظیفۀ الهی و تاریخی شعراء و سرایندگان تا چه حدّ سنگین و تأثیر آن ها چقدر ارزشمند است.

یکی از موضوعاتی که در تاریخ مکتب مقدس اهل البیت (علیهم السلام) مورد ظلم قرار گرفته است، عظمت و شخصیت بزرگ مدافع اسلام و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) یعنی حضرت ابوطالب (علیه السلام) است که در اثر دشمنی های ستمگران اموی و عباسی نسبت به اول مظلوم عالم امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) با بهره گیری از همه امکانات مادی و تبلیغی، در پنهان کردن آثار فداکاری ها و مجاهدت های حضرت ابوطالب (علیه السلام) کوشیده اند، و از یک طرف ، با سکوت و پنهانکاری و از طرف دیگر با تهمت و افترأ ، حق کشی نموده و خواسته اند که نور خدا را خاموش نمایند ، ولی خدا اراده کرده است که با علم و دانش واندیشه و تفکر و قلم و بیان وشعر و هنرِ پیروانِ راستین مکتب ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) حقایق تاریخ روشن شود و چهرۀ تابناک بزرگ مدافع خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله وسلم) و ابوالائمه الطاهرین و بزرگ مؤمن قریش

حضرت ابوطالب (علیه السلام)

برهمگان روشن شود.

هم اکنون سروده هایی از شعراء عالیقدری که در یک فراخوان معنوی ، قدم در میدانِ عرض ادب به ساحت قدسی حضرت ابوطالب (علیه السلام) گذاشته و ذوق و ابتکار و شور و سوز خود را پیشکش آن حضرت و فرزند بزرگوارشان امیرالمؤمنین

ص: 169

علی (علیه السلام) نموده اند عرضه می­داریم. به علاوه شماری از سروده هایی که برخی از شعراء گذشته سروده­اند و در بعضی از مجموعه ها منتشر گردیده است.

و شایسته است که تشکر و قدر دانی خود را نسبت به این دلدادگان مکتب امامت و ولایت که با کمال جدّیت و ارادت ، قدم در عرصۀ حمایت و دفاع از حریم بزرگ مظلوم تاریخ اسلام گذاشتند ، و نه تنها با سرودن شعر عرض ارادت نمودند ، بلکه با تشویق دیگران و همفکری و همراهی با آن ها ، یک فضای نورانی و مناسبی را برای شکل گیریِ این مجموعه فراهم نمودند ، اظهار نمایم. و هم چنین از دوستانی که در تمام مراحل سرودن اشعار و جمع آوری و مقابلۀ مکرر آن ها ، همۀ همت و علاقه خود را به کار گرفتند ، بالاخص از مداح دلباختۀ اهل البیت (علیهم السلام) آقای حاج علیرضا مهرپرور دام عزه و توفیقه تشکر و قدردانی می نمایم و از خداوند متعال سعادت دنیا و آخرت برای آنان آرزو می نمایم.

حوزۀ علمیه اصفهان ، سیّد حجت موحد ابطحی

20 جمادی الثانیه ، 1440

سالروز میلاد مقدس فاطمة الزهرا (سلام الله علیها)

ص: 170

چنان تاخت از روی عقل و

درایت

بر آن قوم پُر فتنه و

اهل بلوا

که از خواب افتاد چشم

بداندیش

بر آن قوم نگذاشت آرامش

اصلاً

بدل هول و برجانشان

لرزه­ها بود

ز بیم ابوطالب آن شیخ

بطحا

به پور برادر ز مهر و

عطوفت

حمایت گری گشت بی مثل و

همتا

از او بود و، سعی رسول

مکرّم

که روشن نمودند ام

القُرا را

چو او گشت حامی ز جان

بر پیمبر

همان مرد نستوه بافرّ و دانش

علی آنکه باشد وصیّ پیمبر

بلی باشد از سعی آن پیشوایان

پیمبر به توفیق کامل شد

آنجا

سِزد تا که فرزندی آرد چو مولا

ولی باشد از رتبه بر حق تعالی

کز اسلام باشد جهان پُر ز آوا

بلی « آتشی » کار دین است باید

شود در جه-ان حک-م دادار، اج-را

*****

چو می

گوید زبانم یا علی ، یاد تو می آیم

میان

یا علی های شب هر شیعه ، جا داری

در این

گلشن ، درخت از میوه قیمت می کند پیدا

تو

هم اینجا ز فرزندت علی قدر و بها داری

پسر را

وارث فضل پدر خوانند ، اما تو

ز فیض

این پسر ، بر تارک افلاک جا داری

« استاد محمد قدسی اصفهانی »

ص: 172

رادمردی

که درخشید در آن تاریکی

همچو

ماهی به شب تار ابوطالب بود

حامی

دین خدا ، راحتیِ قلب رسول

آنکه

شد دشمن از او خار ، ابوطالب بود

پسر

عبدمطلّب ، خلفِ عبدمناف

پدر

جعفر طیار ، ابوطالب بود

هست

اسلام ، مجسم همه در چهرۀ او

همه جا

سیّد و سالار ابوطالب بود

شجر

پاک بباید که دهد میوۀ پاک

پدر

حیدر کرار ، ابوطالب بود

آری « آزاد »

سرود این سخن تاریخی

یار حق در همه ادوار

ابوطالب بود

*****

باغ توحید اگر سبز و شکوفا

شده است

از زلال نفس و عطر گل افشانی

توست

قلب پاک تو به اسلام شهادت

داده است

مهر تسلیم و رضا خورده به

پیشانی توست

« کمیل کاشانی »

ص: 176

آن

قبله که ابراهیم با عشق بنایش کرد

توحید

و هدایت بود عهدی که وفایش کرد

جدّ تو چه خوش تعمیر از امر خدایش کرد

پیوند رسالت یافت ، این رتبه عطایش کرد

اسلام

تحقّق یافت آئین سرآمد بود

توحید و عبودیّت در دین محمّد بود

هرچند

یتیم امّا، او شد پدر عالَم

خاک کف

نعلینش ، کُحل البصر عالَم

آن معجزۀ جاوید ، تنها خبر عالَم

سرمنزل ایمان بود ، در رهگذر عالَم

بر

یاری او کردی ، چون حمزه حمایت ها

پیوند هدایت ها ، مصداق ولایت ها

فرزند

برومندی، مانند علی داری

این

هدیه شایسته ، از لم یزلی داری

خورشید جلالت را ، والا و جلی داری

اعجاز پیمبر را ، در بی مثلی داری

دو

جلوه رحمانی ، هم احمد و هم حیدر

هم چشمه و هم دریا ، هم زمزم و هم کوثر

از مدح

تو می بارد ، بر دفتر و دیوان نور

با نام تو بنشانم ، در واژه و عنوان نور

ای نور علی پرور ، در حلقۀ ایمان نور

بنت اسدت را بود ، همچون تو به دامان نور

طوبی و

سلامٌ لک ، حُسن است ثنای تو

ای

حامی پیغمبر، جانها به فدای تو

ص: 178

ابوطالب

که نیکو شعر می­گفت

برای

دین دُر بسیار می سفت

ابوطالب

دفاعی از نبی کرد

نبوده کَس بجنگ او همآورد

ابوطالب

و بعد از او خدیجه

چه

نیکو داد کوشش ها نتیجه

ابوطالب

چو رحلت کرد زین دار

بشد

آنسال سالی سخت و غم بار

ابوطالب

پیامی بر علی داد

رسان

بر مصطفی همواره امداد

ابوطالب

که از انصار دین است

ز صلب

او امیرالمؤمنین است

ابوطالب بکن در حق « افشار »

شف-اعت از ب-رایش نزد دادار

*****

باید

زمین دهان بگشاید به مدح تو

شاید

کمی ز دین خودش را ادا کند

غیر از

تو کو کسی که برای رسول عشق

این

گونه جان و مال و تنش را فدا کند

« مجید گلدار از

اصفهان »

ص: 181

پدر بزرگِ مُدارا !

مُروّت خالص !

کهن تر از همه هر چه

مرام ، ابوطالب !

حسین (علیه السلام) خون تو دارد

به رگ که می جوشد

علی (علیه السلام) گرفته به نام تو نام ، ابوطالب

!

فقط نبود محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) ، که بود

سایۀ تو

مدام بر سر هر خاص و

عام ، ابوطالب !

تو سایه بان سَرِ

تشنگان توحیدی

به پشت گرمی غیرت مدام

، ابوطالب !

سلام ای کلمات کهن ...

سلام ، سلام

سلام ای ملکوت کلام ،

ابوطالب !

*****

عموی پیامبر

ابوطالب پناه بی پناهان

امیدی بود بهر ناامیدان

به قحطی همچنان باران

رحمت

به

تاریکی به سان نور رخشان

*****

ز مرگ جانگداز تو ،

جوانمرد

برای خویش احساس خطر

کرد

تو بودی بهترین عمّ

پیمبر

دلش در سوگ تو گردیده

پر درد

« اشعری قمی »

ص: 183

بین مردم زبانزد از

نیکی

بوده بسیار محترم ، آقا

پدر توست حافر الزمزم

هم ابوالسّاده ،

سیدالبطحا

مثل اصحاب کهف بودی تو

که طریقت خفای ایمان

است

حضرت صادق این چنین

گفته

اجر و پاداش تو دو

چندان است

اجر و مزد خداپرستیِ تو

صلب پاک تو شد گُهر

پرور

پدر شیرِ بی قرینه تویی

خوش به حالت تویی

اباالحیدر

کعبه بر دست تو زند

بوسه

که خود کعبه مرتضی باشد

کوریِ چشم هر که دشمن

توست

پسرت ، شاه لافتی باشد

افتخاری دگر خدا به تو

داد

که یقیناً بُود نتیجه

حق

شاملت شد عنایتی که شوی

تو پدر شوهرِ حبیبۀ حق

فخرت این بس که ای

ابوطالب

اسوه­ای همچو مصطفی

داری

حسنین اند و زینبین تو

را

نوه هایی که از خدا

داری

*****

به گیتی جاودان شد نام

زیبای ابوطالب

بود چشم ملک محو تماشای

ابوطالب

ز والائی به گردون

میرسد الحق مقاماتش

نظر کن بر مقام و جاه

والای ابوطالب

« ماهر

اصفهانی »

ص: 185

رباعی / علی اصغر انصاریان

سرودۀ : شاعر و مداح اهل البیت (علیهم السلام)

علی اصغر انصاریان

رباعی

بابای

علی هستی و جان قربانت

یاریّ

رسول کرده ای با جانت

محشر ، تو و خلق را اگر

حق سنجد

بالله

که برتری تو در ایمانت

*****

با

جان و دل ، مدافع شخص پیمبری

در

روز حشر از همۀ خلق برتری

پورت

علی ، قسیم بهشت و جهنم است

کافر

هرآنکسی است که گوید تو کافری

*****

درود

آفرینش بر ابوطالب ، که از حق او

پس از

عبدالمطلب شد ، کفیل خواجۀ اسرا

ز یکسو

بعد عبدالله ، جای او ابوطالب

ز جان

نقش پدر را کرد ، بهر مصطفی ایفا

ز یکسو

زوجۀ او در نبود آمنه بودی

به

احمد از عطوفت مادری دلسوز در معنا

سلام

خالق اکبر به باب و مادر حیدر

که می

بودند احمد را چو حیدر ، مادر و بابا

سلام

حامد و محمود بر روح ابوطالب

که می­دانست احمد ، فرض بر خود حرمت او را

سلام

سورۀ المؤمنون بر مؤمنی چون او

که

ایمان داشت بر حق پیشتر از بعثت طاها

سلام بوالبشر

بادا به ابناء ابوطالب

عقیل و

جعفر و طالب ، علیّ عالی اعلا

مپندارند

ابناء وِرا چون سایر مردم

که می

بودند فخر آل هاشم هر یک از آنها

عقیل

او نسب دان بود و مردی صاحب عزّت

چنانکه

طالب او بود مردی فاضل و دانا

علی

مولود کعبه ، جعفرش طیّار در جنّت

که

احمد کرد بهر او نمازی خاص را اهدا

ص: 188

حدیثی

از کتابی چون اصول کافی­ات گویم

که از

شیخ کلینی یادگاری مانده بهر ما

کتابی

معتبر آنسان که مهدی کرده تائیدش

چنین

فرموده : کافی هست ، کافی شیعۀ ما را

چو

شخصی گفت با قرآن ناطق ، جعفر صادق

الا ای

مصطفی پا تا به سر ، حیدر ز سر تا پا

گمان

کفر باشد ، اهل سنّت را به بوطالب

بیان

فرما که این پندار می باشد صحیح آیا ؟

به

پاسخ گفت آن مولا ؛ دروغ محض باشد این

چه سان بوده است کافر ، آنکه او همواره می گفتا :

(

نمی دانید ای خیل قریش آیا ؟ که ما دانیم

محمد

را نبی آنسان که می­بودی نبی موسی )

(

شده در هر کتاب آسمانی قید، نام او

به دل

های همه نیکان بُود ، مهر وی از یکتا )

الا ای

مدعی انصاف ده ، چون کافرش خوانی ؟

کسی را کاو گذشت از هستیِ خود در ، ره طاها

چه سان

باور کنم سر در برِ بت خم کند مردی

که جدّ

او بُود معروف بر بشکستن بت ها

چه سان

باور کنم بوده است کافر آن خداجوئی

که از

صُلبش علی بگذاشت پا در عرصۀ دنیا

ص: 189

علی

باب الله و بابش بُود کافر ؟ ! عجب دارم

خدا

کِی اینچنین فرزند بر کافر کند إعطا

اگر او

بود کافر از چه رو حامّیِ احمد شد ؟

چرا بر

یاری اسلام در هر حال بُد کوشا ؟

کسی

کاو را سیادت بود و منزل داشت در مکه

چرا

شعب ابوطالب وِرا شد، منزل و مأوا ؟

الا ای

منکر اسلامِ عمِّ نامیِ احمد

چرا مطرح کنی در بین خلق این دعویِ بیجا ؟

اگر ایمان

او می بود پنهان ، مصلحت بودی

که

راحت تر شود حامیِّ دین سید بطحا

تو را

بغض علی در دل بُود ، ورنه نمی گفتنی

چنین حرفی که از آن خویشتن را می­کنی رسوا

اگر با

این عقیده از جهان بار سفربندی

یقین

در حشر بر سر می گذاری دست واویلا

بجای

بغض ، حبّ مرتضی امروز حاصل کن

که در

دیدار پیغمبر نباشی شرمگین فردا

چنین

فرمود بهر ما ، رئیس مذهب شیعه

که بر

اسرار ، او دانا بُود از ایزد دانا

سخن از

قصّۀ اصحاب کهف و مشرکین راندی

سپس از

وضع آن دوران بگفت و حالت آنها

ص: 190

که در

ظاهر همی بودند مشرک ، لیک در باطن

بُدَندی

معتقد برکردگار پاک و بی همتا

خدا هم

داد برآنها دو چندان اجر از رحمت

یکی

بهر تقیّه ، و آن دگر ایمان پا برجا

بُود

ایمان بوطالب، چنان اصحاب کهف ، آری

تقیّه

بود پنهان کاریش در عالم معنا

ابوطالب

یکی از مسلمینِ راستین باشد

که نتوان کس چو او دیگر در این عالم کند پیدا

چنان

از شعرهای او بُود ایمان او روشن

که نتوان در مسلمان بودن او کرد شک ، اصلاً

فضیلت

های او را نیست ممکن در شمار آرم

که

افزونتر بُود از برگ اشجار و شنِ صحرا

سرایم

گر به تشریح مقام او دو صد دیوان

بُود یک قطرۀ ناچیز از آن بیکران دریا

حدیثی

خاطرم آمد که باید گفت با یاران

الا ای

طالب حقّ و حقیقت ، گوش دل بگشا

نبی را

فرض شد تا از خدیجه ، همسر پاکش

چهل شب

دور باشد ز أمر ذات ربّی الاعلا

در این

مدّت شود در گوشه ای گرم عبادت او

که حق

بر او ببخشد دختری چون زهرۀ زهرا

ص: 191

کجا

آورد احمد رو ، به کوه نور یا کعبه ؟

و یا

بهر عبادت کرد جا در سینۀ سینا ؟

و یا بگذشت از فرش و به سوی عرش راهی شد ؟

نیایش

کرد این ایّام را در سایۀ طوبی

نه، بل او چشم خود پوشید از کون و مکان یکسر

سرای

عمّ خود را برگزید آن سیّد والا

شرافت

بین که در کاشانۀ عبدمناف آن شه

به

خلوت تا چهل شب بود ، با خلّاق بی همتا

در آن

کاشانه سیبی از جنان جبریل آوردش

که در آن بود پنهان نطفۀ انسیة الحورا

سرایش

مرکز توحید و تنزیل ملائک شد

که

برگردش طواف آرد روانِ مسجد الاقصی

ابوطالب

بُود اُسطورۀ اخلاص در عالم

ابوطالب بُود بحر کرم ، منظومۀ تقوا

چنان

بُد مهربان با خواجۀ لولاک از رأفت

تو

گوئی بود احمد نیز فرزندی دگر او را

نبی از

شادی او شاد بود و از غمش ، غمگین

که از

کار محمد بارها او شد گره بگشا

ص: 192

ابوطالب

وِرا جانان و او جان ابوطالب

کنار

یکدگر بودند همچون کوه پا برجا

به

دورانی که شد تحریم از کفار بد اختر

تجارت

کردن و تزویج با خیل مسلمان­ها

در

ایّامی که در شعب ابوطالب ، خداجویان

به سختی عمرشان می­گشت طی از فتنۀ اعدا

محمد

دلغمین از وضع و حال پیروانش بود

که

اندر آن حصار تنگ می بودند در ایذا

دگر

باری گران بر دوش ختمی مرتبت آمد

ز داغ

مرگ عمّی نامدار و پاک و بی همتا

دو یار

و یاور دیرینه با امر قضای حق

جدا از یکدگر گشتند آخر از بَدِ دنیا

ابوطالب

برفت و مصطفی بنشست در سوگش

چنان شمعی که از فقدان پروانه است در غوغا

به عام

الحزن شد مشهور سال مرگ بوطالب

که از فقدان او گردید محزون سیّد بطحا

سرشگ

از دیده می بارید پیغمبر ز داغ او

چو آن

کودک که او را نیست بر سر سایۀ بابا

در

اینجا باز یادم از حدیث کربلا آمد

دلم

گردید خون از خاطرات روز عاشورا

ص: 193

برادر

زاده­ای بهر عمو گریید در مکه

ولی در

کربلا برعکس شد این صحنۀ غمزا

برادر

زاده ای می داد جان در بین خاک و خون

عموی

تشنه کام او کنارش بود در نجوا

تو

گوئی داغ اکبر تازه شد بهر حسین آن دم

که جسم

قاسمش را یافت زیر سمّ مرکب ها

یتیم

مجتبی را دید در هنگام جان دادن

کشد از

درد ، پای خویشتن بر خاک آن صحرا

تن

غرفه بخونش را به سوی خیمه گه آورد

کنار

جسم اکبر بر زمین بگذاشت جسمش را

میان آن دو تن بنشست و زاری کرد و با حسرت

گهی بودش نظر بر قاسم و گه اکبر رعنا

حسین

بن علی شد پیر از داغ عزیزانش

چه حالی داشت در آن لحظه یارب ، زینب کبری

میان

خیمه نجمه مادر قاسم به نجوا بود

برای قاسم خود ناله سر می­کرد ، واویلا

(یکی

ای کاش آنجا بود و لیلا را خبر می کرد)

که

بیند اکبرش گردیده همچون لالۀ حمرا

ص: 194

همه

بگریستند از داغ آنها لیک آنها خود

به خون

خویش غلطیدند و خندیدند بر دنیا

به

ظاهر گر چه جان دادند ، جاویدند تا محشر

کنون

دارند رزق از لطف حق در جنّت المأوا

به سوز

سینۀ آن مادران سوگند ، یا الله

که در

راه تو بگذشتند از فرزند ، بی پروا

جوانان

وطن را پیرو راه ولا گردان

بحقّ

قاسم نجمه ، بحقّ اکبر لیلا

پذیرا باش این اشعار را از « ایزدی » چون

او

ندارد غیر درگاه تو دیگر

مأمن و ملجا

*****

بزرگ مکه ای ، ای پورِ

عبدالمطلب ، اما

عروسی مثل زهرا را برای

خود سعادت دان

محمد را به فرزندان خود

ترجیح می دادی

همیشه تکیه گاهش بودی و

چون کوه ، پشتیبان

« قدسی اصفهانی »

ص: 195

ولی ای شاه میزان السعادة

بود باب تو مقبول الشفاعة

منم امروز بر این قول

قائل

ابوطالب مسلمانی است

قابل

هر آن کس غیر این باشد

خطابش

بود با حیدر صفدر حسابش

علی ای اُسوه یکتاپرستی

ز تو و باب تو این شور

و مستی

به حق باب الگو در

دلیری

« برادر » را نما تو دستگیری

رسان بر آستان عزّ و جاهت

که زنده می شود از یک نگاهت

*****

نظیر لیلة القدری که ناپیدا

بود قدرش

عیان بر خلق نبود قدر

پنهان ابوطالب

به ایثار و خلوص و

عشق و عرفان و جوانمردی

گواهی می دهد اشعار

دیوان ابوطالب

چه توفیقی از این

بهتر که بابای علی باشد؟

بنازم من به این

توفیق شایان ابوطالب

« ملتجی خراسانی »

ص: 197

یافت

احمد رشد در دامان تو

گشت

جان او عجین با جان تو

بارها

بنهاد سر بر دوش تو

گرم شد

از گرمیش آغوش تو

گردِ

شمع روی او شب تا سحر

می زدی

پروانه آسا بال و پر

ای تو

و اجداد تو از دیرباز

سیّد و

سالار اقوام حجاز

تا

حمایت کردی از دین خدا

گشت

مستظهر رسول مصطفی

از تو

اسلام پیمبر پا گرفت

دین حق

سر تا سر دنیا گرفت

شاعر

بی مثل و مانند عرب

همدم و

یار پیمبر روز و شب

تا

نجاشی دید اشعار تو را

شد به

درد عشق احمد مبتلا

گشت

محو چامۀ پر آب تو

شد

مسلمان با کلام ناب تو

شیرمرد

بدر و احزاب و احد

وامدارِ

زور بازوی تو شد

جعفر

آن ضرغامِ میدان نبرد

از پدر

الحق شجاعت کسب کرد

جان

نثار احمد مختار شد

شد

شهید و جعفر طیار شد

این

همه ایثار در راه خدا

بر نمی

آید ز هر درد آشنا

علم و

ایمان ، ارث اجداد شما است

دین و

تقوا ، رزق اولاد شماست

سال

مرگت سال غم شد بر رسول

شد از

این غم جان پیغمبر ملول

اشک

جاری شد ز چشم مسلمین

شد سرا

پا غم امیرالمؤمنین

ای

ابوطالب به روز واپسین

کن

برون دست شفاعت ز آستین

خود شفاعت کن « بقای » خسته را

این به

اولاد علی دل بسته را

کن قبول این شعر بی مقدار را

شافعی شو این خطاکردار را

ص: 199

اگر

ایمان جهان روی ترازو باشد

باز هم کفّۀ ایمان تو سر خواهد شد

پر جبریل

قشنگ است به هرکس ندهند

جعفرت بهتر از آن صاحبِ پر خواهد شد

خانه­ات

مهبط وحی است ، حرا داری پس

عمر جبریل سر کوی تو سر خواهد شد

وقت مدح تو ز هو هوی ملائک

غوغاست

آنقدر هست که این قافیه « کر »

خواهد شد

*****

رباعی

نزد

پیمبر ، از همه بالاتری تو

بابای

مولای دو عالم ، حیدری تو

ایمان تو ثابت شده بر

هر مسلمان

کافر

بود هرکس که گوید کافری تو

« پوریا باقری »

ص: 201