رهنمای 110 (احکام سیما)

اشاره

تصویر

ص:2

?دریچه

سؤالاتی که در این مجموعه به آن پاسخ داده می شود:

1. آیا استفاده از برنامه های صدا و سیمای کشور هم می تواند حرام باشد؟ در چه مواردی؟

2. حکم مشاهدۀ فرد نامحرم در برنامه های پخش زنده چیست؟

3. آیا دیدن مسابقات ورزشی به طور مستقیم برای خانم ها جایز است؟

4. حکم شرعی استفاده از آنتن ماهواره چیست؟

5. آیا امر غیرقانونی، غیرشرعی نیز محسوب می شود؟

6. کدام برنامه های ماهواره ای مصداق موارد حرام هستند؟

7. حکم استفاده از آنتن ماهواره برای دریافت برنامه های استانی چیست؟

8. آیا خرید و فروش یا نصب و تعمیر آنتن های ماهواره جایز است؟

ص:7

درآمد

از بزرگی پرسیدند فرق زندگی در گذشته و امروز چیست؟ ایشان تأملی کرده، فرمود: فرق که بسیار است؛ اما یکی از فرق های مهم این است که در گذشته افراد خانواده دور هم می نشستند و به هم می نگریستند و با هم گفت وگو می کردند، اما امروزه افراد خانواده اگر دور هم جمع شوند به جای به هم نگریستن، همه به صفحه تلویزیون چشم دوخته و به گفت وگوی تصاویر آن چشم می دوزند!

الحق و الانصاف از وقتی که تلویزیون پا به عرصه خانه ها گذاشت و خرید این جعبۀ جادو یکی از اصلی ترین اقلام جهیزیۀ نوعروسان و در صدر لیست خریدها جای گرفت، روابط بسیاری از انسان ها دست خوش تغییرات جدی شده است، دیگر کسی منّت پدربزرگ ها و مادربزرگ ها را نمی کشد که ساعات طولانی شب های زمستان را با خاطرات شیرین خود یا با داستان های آموزنده از آب گذشته شان پر رونق کنند.

دیگر کمتر فرزندان خیره و عمیق در چهر ۀ والدین خود می نگرند تا متوجه چین و چروک ها و موهای سپید جدید آن شوند یا کمتر گفت وگوی طولانی بین خواهر و برادری یا پدر و دختری رخ می دهد

ص:9

فصل اول: تلویزیون و برنامه های صدا و سیما در ترازوی فقه

اشاره

تصویر

ص:11

1.حلال اما مشروط

پنجره

تلویزیون به تعبیر فقها در زمرۀ ابزار مشترک است که می توان هم از آن بهرۀ صحیح و مشروع برد و هم نادرست و نامشروع و حلّیت یا حرمت استفاده از این وسیله متوقف بر نوع استفادۀ ماست، پس این ما هستیم که با قصد و عمل خود مشروع یا نامشروع بودن استفاده از این ابزارها را رقم می زنیم.

خلاصه

از نگاه شرع، تلویزیون ابزار مشترک برای استفاده های حلال و حرام است، درنتیجه نفس خرید و فروش و استفاده از آن حلال خواهد بود به شرطی که از آن درست استفاده کنیم؛ زیرا حتی در دیدن برنامه های صدا و سیمای جمهوری اسلامی هم ممکن است مواردی وجود داشته باشد که مشاهدۀ آن یا شنیدن صدایی که در یک برنامه پخش می شود برای همگان یا دست کم برای گروه خاصی حرام باشد. درنتیجه لازم است جزئیات احکام شرعی برنامه های گوناگون را یاد گرفته و به آن عمل کنیم.

ص:15

فصل دوم: جزئیات قابل تأمل در برنامه های تلویزیون

اشاره

تصویر

ص:17

1.بدون افزودنی های غیرمجاز

2.پخش زنده

پنجره

در مورد مشاهدۀ زنان غیرمسلمان در برنامه های مستقیم، محدودیت پوشش بر اساس همان معیار متعارف خودشان در پوشش است و یک مرد مسلمان تا زمانی که حدود پوشش این زن غیرمسلمان از میزان متعارف در جامعۀ خودشان تجاوز نکرده باشد و به علاوه این نگاه نیز از روی لذت و یا همراه ترس افتادن در گناه نباشد، می تواند به این برنامه های زنده نگاه کند.(3)

ص:21

3.برنامه های ورزشی

طبق مطالبی که گفته شد، تکلیف مشاهدۀ برنامه های ورزشی که از تلویزیون پخش می گردد نیز روشن می شود؛ در واقع طبق دو دیدگاهی که پیشتر ذکر شد، بر اساس نظر مراجعی که بین پخش زنده و غیرزنده تفاوت قائل بودند مشاهدۀ مستقیم مسابقاتی مانند کشتی که بازیکنان مرد در آن دارای پوشش کامل نیستند برای زنان جایز نیست هرچند این نگاه از روی لذت نباشد، زیرا شرط اول در نگاه به نامحرم آن است که قسمت های متعارف از بدن او پوشیده باشد؛ اما در مسابقات غیرمستقیم، این مسابقات حکم دیدن تصویر نامحرم را دارد که اگر دارای دو شرط باشد، یعنی اولا از روی لذت جنسی نباشد و ثانیا مفسده و یا ترس از افتادن در گناه در آن وجود نداشته باشد، مشاهده آن منعی ندارد.(1)

در نگاه دیگر مراجع، مشاهدۀ این مسابقات چه مستقیم و چه غیرمستقیم منوط به همان شروطی است که ذکر شد، یعنی اگر مشاهدۀ این مسابقات دارای تبعات منفی ذکرشده نبود منعی از آن وجود ندارد و نیازی به بسنده کردن به صدای گزارشگر نیست.

هرچند در همین دسته از مراجع نیز برخی از این بزرگواران به جهت مفاسدی که در مشاهدۀ مستقیم این برنامه ها وجود دارد، به طورکلی

ص:22

4.ورود اصوات بیگانه ممنوع

خلاصه

در تصاویر غیرزندۀ تلویزیونی مشاهدۀ نامحرم درحالی که حجاب کاملی ندارد، جایز است به شرطی که این نگاه از روی لذت جنسی یا همراه با ترس از به گناه افتادن در آینده نباشد؛ اما در صورت زنده بودن تصاویر، برخی از مراجع آنها را در حکم مشاهدۀ مستقیم به نامحرم دانسته و شروط جواز مشاهده یعنی پوشش متعارف داشتن بدن و فقدان آرایش در چهره را نیز در مورد نامحرم مسلمان، به شروط قبلی می افزایند.

درنتیجه طبق این دیدگاه مشاهدۀ پخش مستقیم مسابقات ورزشی که بازیکنان پوشش کافی ندارند برای زنان نامحرم جایز نیست؛ همچنین گاهی ممکن است تصویر مشکلی نداشته باشد، اما آهنگ پخش شده در متن تصویر یا موسیقی میان برنامه های تلویزیونی در حکم موسیقی های غنایی و لهوی باشد که باید از آن پرهیز کرد.

ص:25

فصل سوم: آنتن ماهواره و حرف و حدیث های شرعی

اشاره

تصویر

ص:27

1.دروازه هایی به سوی جهنم

2.آنتن ماهواره و حرف و حدیث ها

دربارۀ اصل استفاده از آنتن های ماهواره باید گفت این وسیلۀ مدرن هم چیزی مثل همه ابزارهای تکنولوژی و وسایل رفاه در زندگی بشر است که در نگاه عقلانیِ اسلام، هیچ مشکل اولیه ای در آن وجود ندارد؛ اما مشکل از زمانی آغاز می شود که در یک نگاه کلان اجتماعی، مشاهده می شود آنتن ماهواره، تبدیل به ابزاری در مسیر انحراف و گمراهی بشر شده و همانند نمایندۀ تام الاختیار شیطان در یک خانه، همۀ اعضای خانواده را به سمت آلودگی های گوناگون فکری، اخلاقی و رفتاری می کشاند. اینجاست که دیگر آنتن ماهواره را نمی توان یک ابزار ساده تکنولوژیک دانست و اجازۀ بهره برداری عمومی از آن را صادر کرد .

به عبارت روشن تر استفاده از این قبیل ابزارها چیزی مثل استفاده از اسلحۀ گرم به شکل شخصی است و مسلماً اگر هر انسانی همراه

ص:30

3.ماده قانونی = حکم شرعی

پنجره

به عنوان مثال تخلفات رانندگی اگر موجب ضرر برای خود یا دیگران نباشد به خودی خود حرام نیست؛ اما چون خلاف قوانین حکومت اسلامی است طبق نظر فقهایی که زیر پا نهادن قوانین حکومت اسلامی را جایز نمی دانند، مجاز نخواهد بود.

داستان آنتن ماهواره هم از همین قبیل است، یعنی به دلیل همین مشکلات و مضرات خطرناک اجتماعی، قانون گذار به طور کامل استفاده از این ابزار را ممنوع اعلام کرده است و بر اساس قانون مصوب سال 1373 ورود، توزیع و استفاده از تجهیزات دریافت از ماهواره جز در مواردی که قانون تأکید کرده (در مورد مراکز خاص) ممنوع است و از آنجا که رعایت قوانین حکومت اسلامی طبق دیدگاه برخی از مراجع شرعاً واجب است(1) به دلیل ممنوعیت قانونی، استفاده از این آنتن ها مطلقاً جایز نیست.

ب. ح مثل حرام

سوال مهمی که در این خصوص برای بسیاری از افراد مطرح می باشد این است که مصادیق استفادۀ حرام از ماهواره چیست؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت به طور طبیعی چون استفاده از آنتن های ماهواره برای دیدن شبکه های مختلف تلویزیونی است باید حکم مربوط را در احکام «نگاه» جست وجو نمود که در بحث برنامه های تلویزیونی به این مسئله پرداختیم؛ در واقع نگاه به برنامه هایی که در زمرۀ فیلم ها و تصاویر مستهجن محسوب می شوند به طورکلی حرام هستند و تردیدی در آن نیست.

سایر برنامه ها اعم از برنامه های مستند و خانوادگی و اجتماعی یا فیلم ها و سریال های معمولی غربی که در دستۀ فیلم های مستهجن تعریف نمی شوند، اما درعین حال خالی از صحنه های غیراخلاقی - در فرهنگ ما - و یا پوشش های نامناسب نیستند هم دارای قاعده خاص خود هستند؛ یعنی طبق نظر مشهور فقها، اگر نگاه به این تصاویر (حتی تصویر مجری یک برنامه خبری) از روی لذت جنسی باشد و یا ترس افتادن در گناه و فساد را به دنبال داشته باشد، حرام است.

بر این اساس می توان گفت اکثر برنامه های شبکه های ماهواره ای حتی تبلیغات بازرگانی و میان برنامه های آنها و ... خالی از صحنه های نامناسب و موسیقی های لهوی و غنایی نیستند و نباید با اسم یک

ص:34

خلاصه

استفاده از آنتن های ماهواره طبق نظر برخی از مراجع مطلقاً حرام است، اما در نگاه اکثر مراجع این وسیله در حکم ابزار مشترک است که در فرض استفاده های حلال، خرید و فروش آن جایز خواهد بود و در فرض استفاده های حرام، غیرجایز. به شرطی که خرید و فروش و استفاده از این وسیله از نظر قانونی منعی نداشته باشد؛ وگرنه طبق نظر مراجعی که منع قانونی را موجب منع شرعی می دانند، استفادۀ مشروع از این ابزار نیز جایز نیست.

درهرحال برنامه های حرام این شبکه ها شامل برنامه های مستهجن و مبتذل و یا برنامه هایی است که بیننده را به تحریک جنسی می کشاند یا در آینده ترس از گناه یا فساد برای او باشد.

ص:35

فصل چهارم: مشکلات مخفی آنتن های ماهواره

اشاره

تصویر

ص:37

1.خطری بسیار شدیدتر

یکی از مشکلات اصلی بسیاری از شبکه های ماهواره ای ترویج عقاید و افکار و رفتارهای ناصحیح است که هر یک از این امور می تواند عاملی برای حرام بودن تماشای این برنامه ها باشد.

بارزترین این برنامه ها، فعالیت شبکه های ضد دینی یا ضد شیعی است که تلاش خود را بر ایجاد شک و تردید در باورهای اعتقادی مخاطبان متمرکز کرده اند و با ایجاد شبهه های گوناگون یا توهین و تمسخر باورهای دینی به زدودن باورهای دینی و سست کردن عقیده افراد مشغول اند که متأسفانه به خاطر سطحی بودن باورهای اعتقادی بسیاری از مردم و عدم دسترسی آن ها به کارشناسان زبدۀ دینی، این تلاش خطرناک در بسیاری از موارد با موفقیت هایی هم همراه بوده است.

ناگفته روشن است که آثار سوء و پیامدهای منفی این شبکه ها و برنامه ها به مراتب بیشتر از فیلم های مستهجن است؛ زیرا ریشه و اساس تقوا و خویشتن داری افراد را هدف قرار داده است درنتیجه مشاهده این برنامه ها برای بسیاری از افراد، همانند تهیه «کتب ضالّه» است که

ص:39

2.هزار نکته باریک تر ز فیبر نوری

در کنار همۀ آنچه گفته شد توجه به چند نکتۀ دقیق ضروری است؛ اول آن که نباید خود را فریب دهیم که «من که نمی خوام فیلم سکس ببینم» یا «من فقط برای تقویت زبان انگلیسی ام کانال های خبری رو می بینم» و یا «برای تحلیل دقیق اخبار باید صدای مخالفان را هم شنید» و... .

تجربه نشان داده است که به قول معروف آدم ها شناگرهای خوبی هستند ولی آب پیدا نمی کنند و اگر پا بدهد کارهایی می کنند که خودشان هم باورشان نمی شود. درنتیجه دیده شده یک آدم به اصطلاح مؤمن و اهل تقوا با همین بی احتیاطی ها تبدیل به مشتری پر و پا قرص

ص:40

3.خودبین نباشیم

خلاصه

مشکلات برنامه های ماهواره ای محدود به برنامه های مستهجن نمی شود، بلکه مشاهده برنامه های ضد دینی یا در ظاهر دینی که موجب تخریب باورهای مذهبی فرد می شود نیز برای توده مخاطبان حرام است؛ زیرا این نوع مواجهۀ مستقیم با شبهۀ مصداق تحقیق آزاد نیست.

به علاوه در برخی از این برنامه ها مقدسات و ارزش ها و مسئولین نظام به تمسخر و توهین گرفته می شوند و مشاهدۀ

ص:43

فصل پنجم: حکم آنتن شبکه های استانی و نصب و تعمیر آنتن ها

اشاره

تصویر

ص:45

1.فقط همین استان بغلی

2.تا گاوِ ماهی

خلاصه

در زمینۀ خرید و نصب آنتن های ماهواره باید به این امور هم توجه داشته باشیم که استفاده از شبکه های استانی و یا شبکه های دینی لزوماً به معنای حل مشکل شرعی نیست؛ زیرا با این وجود مشکل منع قانونی حل نمی شود، به علاوه امکان سوءاستفاده و آلوده شدن دیگر اعضای خانواده از این ابزار وجود دارد که نباید آن را نادیده گرفت.

در نهایت باید توجه داشت که وقتی استفاده از این وسیله حرام شد، خرید و فروش و نصب و تعمیر آن و پول گرفتن در ازای این خدمات هم جایز نخواهد بود.

ص:50