رهنمای 107 (همراه مثبت و همراه منفی)

اشاره

تصویر

ص:2

همراه مثبت و منفی

دریچه؟

چگونه می توانیم حکم شرعی ابزارها و اختراع های جدید را به دست آوریم؟

1. آیا انتشار و پخش برخی کلیپ ها و عکس ها هم مصداق تهمت یا غیبت است؟

2. آیا زیاد پیامک زدن، اسراف کاری است؟

3. حکم شرعی جک ها و لطیفه های پیامکی چیست؟

4. اگر گوشی تلفن همراهمان نجس شود، چگونه تطهیرش کنیم؟

5. آیا بین نماز می توانیم گوشی را از زمین برداریم و خاموشش کنیم؟

6. آیا به گوشی های گران قیمت، خمس تعلق می گیرد؟

7. شارژکردن تلفن همراه با برق مکان های عمومی چه حکمی دارد؟

ص:7

درآمد

خدا رحمت کند مرحوم صابری فومنی، همان گل آقای معروف را. حدود ده پانزده سال پیش که تازه تلفن همراه به عنوان تکنولوژی مدرن و البته نماد دارندگی و برازندگی وارد ایران شده بود و جز خواص، کسی از آن بهره مند نبود، مجلۀ گل آقا کاریکاتوری کشید به این مضمون: چوپانی روستایی از وسط بیابان با تلفن همراهش مشغول گفت وگو با کدخدای محل بود. او می گفت: «الو کدخدا، بُز مش مراد مریضَ، علف نمی خورَ.»

در آن سال ها کسی فکر نمی کرد کمتر از یک دهۀ بعد، همان کاریکاتور، واقعیت یابد و تلفن همراه داشتن، از اوج منزلت و کلاس اجتماعی به شدت سقوط کند و چوپان که سهل است، کودکان پیش دبستانی هم اگر سرویس مهدکودکشان قدری دیر کند، به راننده پیامک بدهند: «کجایی؟!»

به هرحال چه بخواهیم و چه نخواهیم، تلفن همراه امروزه جزئی جدانشدنی از زندگی ما شده و در بخش های مختلف زندگی همۀ ما، جایی پیدا کرده است. طبیعی است که وقتی چنین ابزاری با همۀ شاخ و برگ های فراوانش در زندگی ما نفوذ پیدا می کند، سؤالاتمان دربارۀ

ص:9

فصل اول: تلفن همراه؛ بایدها و نبایدها

اشاره

تصویر

ص:11

1.نگاه کلی شریعت به ابزارهای نو

خلاصه:

در شریعت اسلام هیچ موضوعی بدون حکم شرعی نیست؛ درنتیجه همۀ اختراع ها و نوآوری ها نیز حکم شرعی دارد. اما دستیابی به حکم شرعی استفاده از ابزارهای جدید، نیازمند تشخیص کارشناسان این حوزه یعنی مراجع تقلید است. ایشان ازطریق مبانی کلی دینی و همچنین دیدگاه عقل، حکم شرعی این مسائل و موضوعات جدید را کشف

ص:14

2.تلفن همراه و مشکلات احتمالی

پنجره:

روشن است که بسیاری اوقات، واقعی یا غیرواقعی بودن تصاویر و فیلم ها یا رایج بودن برخی آهنگ ها و مشهوربودن خوانندگانش، در ازبین رفتن حرمت آن ها تأثیری ندارد؛ پس با بهانه های واهی، خود را به این گناه آلوده نکنیم.(1)

گفتنی است ازنظر فقه اسلامی، قراردادن خود در موضع تهمت، شرعاً جایز نیست؛ چنان که در روایات آمده است: «هرکس خود را در جایگاه تهمت قرار دهد، نباید کسی غیر از خود را ملامت کند.»(2) بر این اساس صِرف بودن برخی از این فایل ها و تصاویر نامناسب در گوشی تلفن

ص:17

ب. خنده های آتشین

خطر دومی که در خصوص محتویات و نحوۀ استفاده از تلفن همراه، ما را تهدید می کند، محتویاتی است که دربردارندۀ اهانت و تمسخر به دیگران است؛ چه فردی خاص و چه قومی معین که رعایت احترامشان واجب است. هر نوع استفاده از محتویاتی که موجب آزار و اذیت مسلمانی شده یا اهانت به او محسوب شود، حرام است. با این توضیح، روشن است که بسیاری از تصاویر و کلیپ هایی که در خصوص برخی اشخاص یا اقوام دست به دست می گردد و حاوی تمسخر و تحقیر این اشخاص یا اقوام است، مصداق روشنی از اهانت و اذیت مؤمنان بوده و حرام است. درنتیجه خنده داربودن فیلم یا عکسی، دلیلی برای مشاهده و انتقال و انتشار آن نیست؛ زیرا ممکن است روی دیگر سکۀ این خنده های دنیایی، آتش جهنم باشد.

خلاصه:

استفاده از محتویات گوناگون در گوشی های تلفن همراه، از جهات مختلف ممکن است مشکل شرعی داشته باشد؛ مانند استفاده از تصاویر و فیلم های مبتذل و مستهجن یا فیلم ها و صداهای مشتمل بر غنا و موسیقی مطرب. همچنین است

ص:20

4.پیامک، دنیای انگشتان متحرک

چنان که می دانید، قابلیت فرستادن پیامک، امروزه در همۀ تلفن های همراه وجود دارد. این ابزار ساده و ارزان که امروزه پای ثابت هر مجله و وبلاگ و سایتی شده است، در کنار فوایدی که دارد، ممکن است ما را به گناهانی بزرگ هم آلوده کند و مشکلات شرعی مختلفی را به دنبال داشته باشد.

یکی از مشکلات مهم و شایع پیام های کوتاه، واردکردن انسان در حریم اسراف است که از گناهان کبیره محسوب می شود. حتماً شما هم افرادی را می شناسید که هزینۀ پیام های کوتاهشان چند برابر هزینۀ مکالمۀ تلفن همراهشان است. به نظر شما چند درصد پیام های ارسالی این افراد، ضروری یا مفید بوده است؟

ازطرف دیگر، وقتی امام صادق† دورریختن ته ماندۀ آب یا غذا را مصداق اسراف معرفی می کند،(1) حساب این همه عمر و پول و... که به پای پیامک ریخته می شود، روشن است.

ص:21

5.هتک حرمت و آبروی مؤمن با 12 تومان ناقابل

6.پس جک بی جک؟!

شاید بگویید با وجود این، باید دور هرگونه پیامک خنده دار و جک را خط بکشیم و پیامک را در همان تبریک و تسلیت محدود کنیم. در پاسخ می گوییم اولاً چه کسی گفته است پیامک های شاد و طنز منحصر است در تمسخر افراد و اقوام کشور؟ کم نیستند سایت های تفریحی مناسب که صدها لطیفه و جک زیبا را در اختیار مخاطبان قرار می دهند بدون اینکه در متن این لطیفه ها، اهانتی به قوم خاصی باشد یا عبارت زشت و ناروایی گفته شود.

ثانیاً بر فرض هم که بخواهیم لطیفه ای از سادگی یا بلاهت فردی بگوییم، چه اصراری وجود دارد که آن فرد را جزو قومی خاص بدانیم؟ وقتی می توانیم جک را به فرد مجهولی مانند «حیف نون» نسبت دهیم یا از عناوین «یارو» یا «یه کافر» و... استفاده کنیم، چرا هم وطنِ مسلمان خود را...؟

خلاصه:

استفادۀ نادرست از پیامک، ما را به حرام می اندازد: ارسال پیامک مشتمل بر غیبت و تهمت و دروغ و افشای اسرار دیگران یا تحقیر و توهین و اذیت آن ها یا... .

9.از بتهوون تا پلنگ صورتی!

آهنگ های انتخابی افراد برای زنگ تلفن همراهشان، از تواشیح و اذان و مداحی شروع می شود تا ترانه های لب حوضی و کلاسیک و پاپ و راک و حتی صدای حیوانات مختلف و... . این آهنگ ها و صداهای گوناگون، پیش از هرچیز، به نوعی معرف شخصیت و روحیات افراد است.

آهنگ تلفن همراه ممکن است مشکل شرعی داشته باشد. انتخاب صدای بسیار بلند برای زنگ تلفن همراه، یا از مشکل دستگاه شنوایی فرد ناشی می شود یا از فرهنگ ضعیف اجتماعی اش و بی احترامی اش به آرامش صوتی جامعه و سلامت روح و روان دیگران. گاهی صدای زنگ تلفن همراه افراد به حدی بلند است که تا چند متری، دیگران را به شدت می آزارد یا موجب هول و هراس ناگهانی شنوندگان می شود؛ مانند صدای نعرۀ حیوانات یا جیغ. این گونه رفتارها که به آزار دیگران منجر می شود، یقیناً حرام است.

ص:29

10.ویروس های صوتی

خلاصه:

آهنگ های مختلفی را که در تلفن های همراه ذخیره و برای زنگ تلفن استفاده می کنیم، باید کاملاً حساب شده انتخاب کنیم؛ زیرا شنیدن غنا و موسیقی حرام، حتی برای چند ثانیه نیز حرام است. به علاوه در انتخاب نوع زنگ و حجم صدای آن نیز باید از کاری که موجب آزار اطرافیان می شود، بپرهیزیم.

ص:32

فصل دوم: سؤال های رایج دربارۀ تلفن همراه

اشاره

تصویر

ص:33

1.شارژکردن تلفن با برق مکان های عمومی

پنجره:

قبل از استفاده از امکانات مسجد و اماکنی مانند آن، باید از متولی آن، کسب تکلیف کنیم تا مدیون بیت المال و کسانی نشویم که وقف برای آن ها انجام شده است.

پنجره:

تطهیر اشیای نجس واجب نیست و حتی مستحب هم نیست. درنتیجه اگر می توانید با کشیدن روکش نایلونی یا ژلاتینی و... از تماس احتمالی دست یا صورت خیس با بدنۀ تلفن همراه جلوگیری کنید، لازم نیست زحمت تطهیر تلفن همراه را به خود بدهید.

اما اگر چاره ای از شست وشو ندارید، مهم تطهیر ظاهر و بدنۀ تلفن همراه است، نه باطن آن. درنتیجه کافی است قاب تلفن همراه را جدا کنید و آن را زیر شیر آب بشویید. در اکثر گوشی های جدید، همۀ اجزای بیرونی تلفن همراه جدا می شود و شست وشوی آن ها ممکن است. اگر صفحۀ نمایش یا بعضی اجزا امکان تطهیر ندارد و از قاب و روکش و... هم نمی توانید استفاده کنید، چارۀ کار تنها احتیاط و پرهیز از تماس دست و صورت مرطوب با گوشی است. به شکل دیگر امکان تطهیر وجود ندارد.

برخی افراد تصور می کنند اگر گوشی نجس را در برابر آفتاب بگیرند، پاک می شود؛ چون آفتاب از مطهِّرات است. این طور نیست و به خلاف آب، آفتاب فقط پاک کنندۀ چیزهایی مانند زمین یا دیوار و مانند

ص:37

3.آیا تلفن همراه نجس شده را می توان به دیگری فروخت؟

این سؤال هم سؤال مهمی است و دربارۀ کالاهای بسیاری پیش می آید. مثلاً فرد وسیله ای دارد که به دلیلی نجس شده است؛ مانند تلفن همراه، ساعت مچی، رادیو و... . سؤال این است: اولاً آیا می توان با وجود چنین مشکلی آن را به دیگری فروخت؟ ثانیاً آیا اطلاع دادن نجاست آن وسیله به مشتری لازم است؟

طبق نظر اکثر مراجع نه تنها می توان چنین وسیله ای را فروخت، بلکه اطلاع دادن نجاست آن هم ضرورت ندارد؛ مگر اینکه یقین داشته باشیم فرد را نجس می کند. دراین صورت وضعیت قدری فرق می کند. در خصوص کالاهایی که شرط طهارت در استفاده از آن ها ضروری است، مثل خوردنی ها، لازم است فروشنده به مشتری بگوید که مثلاً این روغن یا این لباس نجس شده است؛ ولی در سایر کالاها لازم نیست.(1)

ص:39

4.پرداخت خمس تلفن همراه و سیم کارت

5.قرآن خواندن ازروی تلفن همراه

6.تعویض مکرر تلفن همراه

- آیا تبدیل و تعویض مکرر گوشی تلفن همراه شرعاً اشکالی دارد؟

در این مسئله و مانند آن، حکمی کلی وجود دارد که به مصداق عرفی وابسته است. ازنظر شرع، هر کاری که اسراف محسوب شود، حرام است؛ حتی اگر هزینۀ آن، از مال حلال و خمس داده باشد. تعویض تلفن همراه هم از این حکم مستثنا نیست.

اما باید دید این تعویض تا چه حد مصداق اسراف محسوب می شود. مسلماً رفتار برخی از افراد که دچار نوعی اعتیاد در خرید جدیدترین مدل های بازار هستند، مصداق اسراف است؛ زیرا در اندک زمانی، گوشی یک میلیون تومانی آن ها به نصف قیمت کاهش پیدا می کند و در هر نوبتِ تعویض گوشی تلفن، معمولاً چندصدهزار تومان از جیب مبارک

ص:42

7.حکم بازی های تلفن همراه

آیا در استفاده از بازی های تلفن همراه، محدودیتی وجود دارد؟

دراین زمینه نیز مانند همۀ امور دیگر، باید به ضوابط کلی شریعت در امور مختلف توجه کنیم و تفریحی معقول و ساده را با اسراف در وقت و عمر و صدمه زدن به بدن و روح و روان یا دیدن و شنیدن تصاویر و آهنگ های نامناسب و غیرشرعی، آلوده نکنیم.

مهم ترین نکته در خصوص بازی های تلفن همراه، دوری از قمار و بازی های حرام است. چنان که می دانید، برخی از بازی ها مانند «پاسور» مصداق قمار است؛ یعنی به عنوان ابزار قمار مشهور شده است؛ درنتیجه حتی اگر به صورت تفریحی و بدون برد و باخت هم از آن ها استفاده شود، حرام است.

ص:43

8.تلفن همراه، مزاحم حضور قلب در نماز

آیا هنگام نماز می توانیم گوشی تلفن را بی صدا یا خاموش کنیم؟

متأسفانه یکی از معضلات فعلی محافل مذهبی و به خصوص نمازهای جماعت، همین آهنگ های عجیب و غریبی است که هنگام نماز از گوشه و کنار مسجد بلند می شود و اندک حضور قلب نمازگزاران را هم بر باد می دهد؛ تاجایی که برخی از مساجد مجبور شده اند دستگاه های مختل کنندۀ امواج تلفن همراه نصب کننده اند تا دست کم این دقایق

ص:45