رهنما 73 (حاجت ها و وسیله ها)

مشخصات کتاب

سرشناسه : پورامینی، محمدامین، 1341 -

عنوان و نام پدیدآور : حاجت ها و وسیله ها/ نویسنده محمدامین پورامینی؛ به سفارش آستان قدس رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی.

مشخصات نشر : مشهد: انتشارات قدس رضوی،1391.

مشخصات ظاهری : 60ص.؛11×17س م.

فروست : رهنما؛73.

شابک : 978-600-6543-40-6

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

یادداشت : کتابنامه .

موضوع : توسل -- پرسش ها و پاسخ ها

موضوع : توسل -- احادیث

شناسه افزوده : آستان قدس رضوی. معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی

شناسه افزوده : موسسه انتشاراتی قدس رضوی

رده بندی کنگره : BP226/6/پ94ح2 1391

رده بندی دیویی : 297/468

شماره کتابشناسی ملی : 2821249

ص:1

اشاره

تصویر

ص:2

تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

حاجت ها و وسیله ها

در این کتابچه، در قالب پرسش و پاسخ، به بررسی برخی مفاهیم و پاسخ گویی به برخی شبهات دربارۀ «توسل به ائمۀ اطهار‰» می پردازیم؛ تا ازاین پس، با بصیرتی کامل تر، دست توسل به دامان ائمه‰ زنیم:

؟ توسل یعنی چه؟

؟ چگونه توسل کنیم؟

؟ کجا جای توسل است؟

؟ توسل در سیرۀ مسلمانان چه سابقه ای دارد و سرآغاز مخالفت با آن، از کجا بوده است؟

؟ نظر آیات و روایات دربارۀ توسل چیست؟

؟ تفاوت توسل با پرستش چیست؟

ص:5

تصویر

ص:6

درآمد

از دیرباز دربارۀ توسل و کمک جستن از اولیای دین، سؤال و کنکاش می شده است و می شود. با ظهور برخی از فرقه های کج اندیش و افراطی و تسلط آنان بر مکه و مدینه و با بهره گیری از منابع نفتی و رسانه های جمعی، دست یازی به عقاید و اندیشه های صحیح مسلمانان، هدف تیرهای مسموم ایشان قرار گرفت. در این راستا، ابتدا شیعیان و اندیشۀ زلال شیعی و سپس دیگر مسلمانان مدنظر بودند. از این ها گذشته، روشن سازی حقایق و معارف ناب، وظیفه ای بر گردن ماست. ازاین رو، پرسش های مهمی را در این جزوه مطرح کرده ایم که دربارۀ توسل مطرح شده است و با بیانی ساده و رسا به آن ها جواب داده ایم. امید است که صاحب آستان رضوی، حضرت امام علی بن موسی الرضا† از ما بپذیرد.

ص:7

پرسش 1: معنای توسل چیست؟

پاسخ: توسل به معنای تمسک ورزیدن به وسیله برای رسیدن به خواسته است. این کار باید همراه با رغبت و خواست انسان باشد.(1) مقصود از توسل، پناه بردن و تمسک جستن به اولیای الهی (پیامبران و امامان معصوم‰) برای برآوردن نیازهاست.

پرسش 2: آیا توسل به معنای دورزدن حاکمیت الهی نیست؟

پاسخ: ازآنجاکه نظام هستی براساس قوانین خاص الهی و نظام اسباب و مسببات است که همه تحت حاکمیت خداوند است، چنگ زدن به یک یا چند سبب برای رسیدن به خواسته، به معنای دورزدن حاکمیت الهی نیست. مقصود از توسل، تمسک جستن به پیامبران و امامان

ص:8


1- . راغب می نویسد: «الوسیلة: التوصل الی الشیء برغبة.» (= وسیله عبارت است از رسیدن به چیزی همراه با رغبت.)؛ المیزان، ج5، ص328.

معصوم‰ برای دستیابی به هدف است؛ بدین گونه که آنان را آبرومندان درگاه خدا می دانیم و خداوند آنان را وسیلۀ تقرب به درگاهش قرار داده است. بدین سان، خود ایشان در نظام اسباب و مسببات، از اسباب جریان فیض الهی واقع شده اند.

پرسش 3: آیا می توان افرادی را آبرومندان درگاه خدا دانست، به گونه ای که دعاهایشان اجابت شود؟

پاسخ: در درستی این سخن جای تردید نیست. علاوه بر امکان، دلیل قرآنی و روایی برای این مطلب وجود دارد. در تاریخ هم نمونه هایی واقع شده است. در قرآن کریم از حضرت عیسی† به عنوان وجیه و آبرومند در دنیا و آخرت یاد شده است: «اِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبین» (= آنگاه که فرشتگان گفتند: «ای مریم، خداوند تو را به کلمه ای ازجانب خود مژده می دهد که نام او مسیح عیسی بن مریم

ص:9

است و در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان است.»)(1)

حضرت علی† می فرماید: «مردم در دنیا دو گروه اند: گروهی به خاطر دنیا تلاش می کنند و دنیایشان آنان را از آخرتشان باز داشته است؛ دربارۀ بازماندگان خود از تنگدستی وحشت دارند، ولی خویش را در امان می دانند؛ لذا عمر خود را در راه منافع دیگران فانی می سازند. گروهی دیگر به خاطر آنچه بعد از دنیاست، کوشش می کنند؛ اما سهم آن ها از دنیا بدون عمل به آن ها می رسد. آن ها هر دو بهره (دنیا و آخرت) را با هم می برند و هر دو سرا را با هم دارند؛ در درگاه خداوند آبرومند خواهند بود، به گونه ای که هرچه بخواهند، خداوند از آن ها دریغ نمی دارد.»(2)

ص:10


1- . آل عمران، 45.
2- . نهج البلاغه، حکمت269.

پرسش 4: آیا توسل ریشۀ قرآنی و روایی دارد؟

پاسخ: دلایل قرآنی و روایی گوناگون و متعددی دراین زمینه وجود دارد. برای نمونه:

1. وقتی فرزندان حضرت یعقوب† برای آمرزش خواهی دست به دامان پدرشان شدند و درواقع به او متوسل شدند، او ایشان را نهیب نزد که چرا خودتان مستقیم به در خانۀ خدا نمی روید؛ بلکه جواب مثبت داد. قرآن کریم این قضیه را نقل کرده است و هیچ نفی و نهی ای نمی فرماید: «قالُوا یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا اِنَّا کُنَّا خاطِئِینَ» (= گفتند: «ای پدر، برای گناهان ما آمرزش خواه که ما بد کردیم.»)(1) از آن مهم تر، جواب مثبت پیامبر معصوم، حضرت یعقوب† است که فرمود: «قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (= گفت: «به زودی از پروردگارم برای شما آمرزش می خواهم که او همانا آمرزندۀ مهربان است.»)(2) بنابراین، قرآن کریم توسل جستن

ص:11


1- . یوسف، 97.
2- . یوسف، 98.

فرزندان یعقوب† به پدر را نقل می کند و اینکه حضرت یعقوب† مهر تأیید بر کارشان زده است. هیچ اشکالی نیز بر این کار نمی گیرد.

2. در قرآن مجید دربارۀ توسل جستن به رسول خدا… می خوانیم: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً» (= و اگر آنان وقتی به خود ستم کرده بودند، پیش تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند و پیامبر [نیز] برای آنان طلب آمرزش می کرد، قطعاً خدا را توبه پذیرِ مهربان می یافتند.)(1) این مهم برای همۀ افراد و برای همۀ دوران هاست و فرقی بین دورۀ پیش از مرگ حضرت و پس از آن ندارد. همچنین فرموده است: «وَابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ( (2) مصداق کامل «وسیله» به تصریح روایات، خود آن بزرگواران هستند. همچنین سیرۀ دائمی مسلمانان از دورۀ رسول خدا… تاکنون بر آن بوده است و هیچ کس

ص:12


1- . نساء، 64.
2- . مائده، 35؛ »= و وسیله ای برای تقرب به او بجویید!)

مخالفتی نکرده است؛ مگر اقلیت کج اندیش وهابیت که درمیان برادران اهل سنت ما هم در اقلیت هستند. آنان با بهره گیری از امکانات نفتی و رسانه ای و سوءاستفاده از موقعیت خاص مکه و مدینه، به تبلیغات منفی پرداخته اند.

3. خداوند متعال می فرماید: «وَابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ» (1) در این آیۀ شریفه، راهکار نزدیک شدن به خداوند نشان داده شده است. می فرماید: «برای نزدیک شدن به او، وسیله ای بجویید.» البته عنوان «وسیله» عام است و شامل تمام چیزهایی می شود که بنده را به آفریدگار خود نزدیک می کند: عقاید صحیح، اخلاق نیکو، کارهای نیک، جهاد با دشمن، جهاد با نفس، صفات پسندیده، بندگی، انواع عبادت (نماز، روزه، حج، خمس، زکات، جهاد، امربه معروف، نهی ازمنکر، تولی، تبری)، کمک به مستمندان، صلۀ رحم و... .(2) در نهج البلاغه از حضرت

ص:13


1- . مائده، 35.
2- . نک: التبیان، ج3، ص511؛ تفسیر الصافی، ج2، ص33؛ المیزان، ج5، ص328؛ مواهب الرحمن، ج11، ص215؛ تفسیر نمونه، ج4، ص367.

علی† نقل شده است: «بهترین چیزی که به وسیلۀ آن می توان به خدا نزدیک شد، ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خداست که قلۀ کوهسار اسلام است؛ همچنین جملۀ اخلاص (لااله الاالله) که همان فطرت توحید است و برپاداشتن نماز که آیین اسلام است و زکات که فریضۀ واجب است و روزۀ ماه رمضان که سپری است دربرابر گناه و کیفرهای الهی و حج و عمره که فقر و پریشانی را دور می کند و گناهان را می شوید و صلۀ رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانی می کند و انفاق های پنهانی که جبران گناهان می کند و انفاق آشکار که مرگ های ناگوار و بد را دور می سازد و کارهای نیک که انسان را از سقوط نجات می دهد.»(1) بنابراین راه نزدیک شدن به خدا منحصر به یک عمل و یک راه نیست.

از راه های مهم نزدیک شدن به خداوند، توسل جستن و تمسک به رسول خدا… و ائمۀ طاهرین‰

ص:14


1- . نهج البلاغه، ص216، خطبۀ110.

و اولیای الهی است. درواقع، مصداق کامل «وسیله» در آن بزرگواران محقق شده است. از امیرمؤمنان علی نقل شده است: «انا وسیلته» (= من وسیلۀ اویم.)(1) وهمچنین فرمود: «هیچ امتی از وسیله به سوی خدا بی بهره نیست.»(2) در تفسیر قمی آمده است: «تقربوا الیه بالامام» (= به واسطۀ امام† به خدا نزدیک شوید.)(3) از رسول خدا… روایت شده است: «الأئمة من ولد الحسین، مَن أطاعهم فقد أطاع الله و مَن عصاهم فقد عصی الله، هم العروة الوثقی و الوسیلة الی الله» (= امامان از نسل حسین† هستند. هرکس که فرمانشان را بَرد، فرمان برداری خدا را کرده است و هرکس که نافرمانیشان کند، خدا را نافرمانی کرده است. آنان ریسمان محکم و وسیله به سوی خدایند.)(4)

ص:15


1- . البرهان، ج2، ص292، ح3078.
2- . همان، ح3079.
3- . تفسیر القمی، ج1، ص168.
4- . تفسیر الصافی، ج2، ص33؛ نورالثقلین، ج1، ص626.

تصویر

ص:16

پرسش 5: آیا سیرۀ مسلمانان در طول تاریخ، توسل به بزرگان دین بوده است؟ آیا توسل در زمان پیامبر… سابقه داشته است؟

پاسخ: مسلمانان در طول تاریخ، به اولیای دین توسل می کرده اند. ریشۀ توسل به صدر اسلام برمی گردد. مسلمانان از دورۀ رسول خدا… و پس ازآن تاکنون، به توسل اهمیت داده اند و هیچ گاه از توسل به اولیای دین غافل نبوده اند. طبق روایتی که بیهقی (از بزرگان اهل سنت) در دلائل النبوه از انس آورده است، عمر برای طلب باران به صحرا رفت و عباس، عموی پیامبر را به همراه خود برد تا مسلمانان او را واسطۀ بین خود و خدا قرار دهند و به او متوسل شوند. او درضمن دعا گفت: «بار خدایا، ما در دورۀ رسول خدا… به هنگام قحطی به رسول تو متوسل می شدیم و امروز به عموی پیامبرت متوسل شده ایم؛ پس باران رحمتت

ص:17

را بر ما فرو فرست.» و باران بارید.(1) پس معلوم می شود که توسل از زمان رسول خدا… در میان مردم معمول بوده است.

تقی الدین سبکی شافعی در کتاب شفاءالسقام به نقل از ابوالجوزاء آورده است که گفت: «مردم مدینه به قحطی شدید افتادند. شکایت به عایشه بردند. گفت سراغ قبر رسول خدا… روید و دریچه ای از سقف بگشایید که مانعی بین قبر و آسمان نباشد.» این کار را کردند و باران بسیارخوبی بارید که گیاهان رویید و شتران چاق شدند. آن سال را عام الفتق نامیدند.» سبکی از این جریان به عنوان توسل مردم به قبر رسول خدا… یاد می کند.(2) دارمی نیز در کتاب سنن خود، این ماجرا را نقل کرده است.(3)

ص:18


1- . دلائل النبوة، ج 2، ص566، ح511.
2- . شفاءالسقام، ص309.
3- . سنن الدارمی، ج1، ص44.

رجوع به اهل بیت‰ در همۀ زمینه ها به دستور شخص رسول خدا… است؛ مثل حدیث ثقلین و حدیث سفینه و حدیث منزلت و... . صاحب بصائرالدرجات در کتاب خود از محمدبن حکیم از امام کاظم† نقل می کند که فرمودند: «...إِنَّ الله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یَقْبِضْ نَبِیَّهُ حَتَّی أَکْمَلَ لَهُ جَمِیعَ دِینِهِ فِی حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ فَجَاءَکُمْ ِممَا تَحْتَاجُونَ اِلَیْهِ فِی حَیَاتِهِ وَ تَسْتَغِیثُونَ بِهِ وَ بِأَهْلِ بَیْتِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ» (= خداوند جان رسولش را نستاند مگر آنکه همۀ دستورات حلال و حرام را کامل ساخت و تا زنده بود، همۀ آنچه بدان نیاز داشتید، آورد و آنچه برای آن به او و اهل بیتش پس از مرگشان پناه می برید و دست نیاز برمی دارید، فراهم ساخت.)(1)

ص:19


1- . بصائرالدرجات، ص147، ح3.

پرسش 6: اگر مقتضای توحیدِ کامل این است که انسان از هیچ کسی جز خدا یاری نخواهد، پس توسل به اولیای خدا هم نباید صحیح باشد؟

پاسخ: مقتضای توحید این است که جز الله، کسی را خدا ندانیم و سر تعظیمِ پرستشگری دربرابر کسی جز او خم نکنیم و برای غیر او سجده نکنیم. اما یاری خواستن از غیرخدا، با عقیدۀ توحید منافاتی ندارد. مگر ما در امور عادی خود به سراغ افرادی نمی رویم که توانایی برآورده سازی نیازمان را دارند؟ مگر برای درمان سراغ دکتر و برای ساختمان سازی سراغ بنا و برای ساخت در و پنجره سراغ نجار و آهنگر نمی رویم؟ مگر این ها

یاری خواستن از ایشان نیست؟ بلی، یاری خواستن از غیرخدا به عنوان آنکه تمام امور تنها به دست اوست و او توانایی انجام دادن آن را مستقلاً و بدون اجازۀ خدا دارد، مردود است. هیچ کس از ما نیز این عقیده را ندارد. عقیدۀ ما این است که رسول خدا… و اهل بیت‰ به اذن خدا نیازهای ما را برآورده می سازند. پس توسل به صالحان، با توحید منافاتی ندارد.

ص:20

پرسش 7: چگونه توسل با بعضی از آیات ظاهراً مخالف با آن، جمع می شود؟

پاسخ: وهابی ها و سلفی گراهای کج اندیش، برای رد توسل و شفاعت، به آیاتی از قرآن مجید تمسک می کنند که مربوط به مشرکان و بت پرستان است و هیچ ربطی به محل بحث ندارد. مثلاً گروهی از مشرکان به عبادت عیسی† یا عزیر† یا جن یا بت پرداختند. قرآن کریم مشرکانی را به شدت نهیب می زند که اقدام به پرستش بتان و جنیان یا حتی مثل عیسی† و عزیز† کرده اند. می فرماید: «این معبودهای شما هیچ مشکلی را نمی توانند حل کنند؛ بلکه خودشان وسیله ای را برای تقرب می جویند.» «قُلِ ادْعُوا الَّذینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنْکُمْ وَ لا تَحْویلاً أُولئِکَ الَّذینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلی رَبِّهِمُ الْوَسیلَةَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ وَ یَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ یَخافُونَ عَذابَهُ إِنَّ عَذابَ رَبِّکَ کانَ مَحْذُورا» (= بگو: «کسانی را که غیر از خدا، معبود خود می پندارید، بخوانید. آن ها نه می توانند مشکلی را از شما برطرف سازند و نه تغییری در آن ایجاد کنند. کسانی را که آنان می خوانند، خودشان وسیله ای (برای تقرب) به پروردگارشان می جویند که هرچه نزدیک تر

ص:21

باشد. آنان به رحمت او امیدوارند و از عذاب او می ترسند؛ چراکه عذاب پروردگارت، همواره درخور پرهیز و وحشت است.»)(1) در این آیه باز سخن از مشرکان است. درحقیقت، این آیه همانند بسیاری دیگر از آیات قرآن، منطق و عقیدۀ مشرکان را از این راه ابطال می کند که پرستش و عبادت آلهه، یا به خاطر جلب منفعت است یا دفع زیان؛ درحالی که این ها قدرتی از خود ندارند که مشکلی را برطرف سازند و نه حتی مشکلی را جابه جا کنند؛ چون خودشان نیز برای حل مشکلات به در خانۀ خدا می روند؛ خودشان سعی می کنند به ذات پاک او تقرب جویند و هرچه می خواهند، از او بخواهند.(2)

وهابیان به دلیل دگم اندیشی نتوانسته اند یا نخواسته اند این دو مقوله را از هم جدا سازند. مهم ترین تفاوت در دو نکتۀ اساسی است:

ص:22


1- . اسراء، 56و57.
2- . نک: برگزیدۀ تفسیر نمونه، ج 2، ص649.

1. بت پرستان در مقام پرستش بتان خود بودند؛

2. آنان را مستقل در برآورده ساختن نیازهای خود می دانستند.

حال آنکه هر دو مطلب در توسل منتفی است؛ چون ما عقیده داریم که تنها معبود، خدای یگانه است و هیچ یک از ما هیچ پیامبر و امامی را نمی پرستیم؛ بلکه آنان را بندگان برتر خدا می دانیم. همچنین آنان را مستقل در برآوردن نیازهایمان نمی دانیم؛ بلکه آنان را دارای آن آبرو و موقعیتی می دانیم که دعا و شفاعتشان پذیرفته است. به تعبیر برخی از مفسران،(1) آن بزرگواران درهای رحمت الهی در روی زمین هستد و خداوند دستور داده است که خانه را از در آن باید وارد شد: «وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها»(2)

ص:23


1- . مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، ج 11، ص216.
2- . بقره، 189؛ ( و از درِ خانه ها وارد شوید.)

پرسش 8: آیا «توسل» به معصومان‰ با توحید عبادی منافات ندارد؟ آیا توسل به اولیای خدا و شفاعت خواستن از آنان شرک نیست؟

پاسخ: توسل به بزرگان اصلاً به معنای پرستش آنان نیست، تا با توحید در عبادت منافاتی داشته باشد؛ چون توحید عبادی منحصردانستن خداوند به عبادت است و روشن است که معبودِ همه، جز ذات باری تعالی کس دیگر نیست. دربارۀ اولیا و بزرگان دین، نه عقیده به الوهیت و خدایی آنان داریم و نه آنان را فاعل مستقل و ناوابسته می دانیم. پس کسی در توسل دچار شرک نمی شود؛ زیرا وقتی شرک خواهد بود که آن بزرگواران را مستقل در برآورده سازی حاجات خویش درنظر آوریم. ولی وقتی آنان را آبروداران درگاه ربوبی بدانیم که برای ما دعا و شفاعت می کنند و با اذن خداوند، اقدام به برآوردن حاجات ما می کنند، دیگر مجالی برای این توهم باقی نمی ماند.

ص:24

پرسش 9: باتوجه به آیۀ )ایاک نعبد و ایاک نستعین(، استمداد از ائمه‰ برای شفای بیماران چه معنایی دارد؟

پاسخ: این دو هیچ ربطی به هم ندارند. عبادت تنها برای خدا واقع می شود و پرستش غیر الله شرک و کفر است. بهترین بندگان خدا، رسول خدا… و امامان معصوم‰ هستند. حضرت علی† می فرماید: «کفی لی فخراً أن اکون لک عبداً» (= خدایا، برای من همین افتخار بس که بندۀ تو باشم.)(1) کمک خواهی از امامان به معنای پرستش آنان نیست؛ بلکه به معنای این است که چون آن بزرگواران، آبرومندان درگاه الهی هستند، با کمک جویی از ایشان به نزد خدا بروند و از خدا شفای بیمارشان را بخواهند. یا چون آن بزرگان، آبرومندان دستگاه الهی هستند، به ایشان این قدرت را داده اند که با اجازۀ الهی بیماران را شفا دهند. در هر دو

ص:25


1- . المناقب، ج2، ص299؛ بحارالانوار، ج38، ص340، ح14.

تصویر

ص:26

صورت، این، به معنای پرستش ایشان نیست؛ چون توانایی ایشان نیز از خدا و به خواست و اجازۀ اوست. بنابراین همه چیز به ذات باری تعالی برمی گردد.

پرسش 01: آیا احتمال ندارد واسطه قراردادن اولیای خدا و معصومان‰ به درگاه خدا، موجب پرستش آن ها شود؟

پاسخ: خیر، معنای پرستش، درخواست همراه با اعتقاد به الوهیت است. پرستش، نهایت خضوع و خشوع همراه با اعتقاد به الوهیت معبود است؛ درحالی که جایگاه اشخاص و اولیای الهی از جایگاه ربوبی جداست و همۀ آنان در جایگاه بندگی او قرار دارند و هیچ بنده ای، گرچه در رتبۀ اول عبودیت باشد، نمی تواند پرستیده شود. غلوکنندگان به دلیل ضعف معرفت و پیروی از هواهای نفسانی به این دام افتاده اند و امامان ما این افراد را لعن کرده اند.

ص:27

پرسش 11: ائمه‰ چگونه واسطۀ فیض خداوند هستند؟ اگر چنین است، چرا؟ مگر نمی توانیم به طور مستقیم با خدا صحبت کنیم؟

پاسخ: هدف نهایی آفرینش این عالم، تربیت انسان کاملی است که محصول عبادت حضرت حق است. خداوند متعال می فرماید: «وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاِنْسَ اِلاَّ لِیَعْبُدُونِ» (1) گل سرسبد همۀ انسان های کامل، حضرت ختمی مرتبت، رسول الله… است و پس از ایشان، اهل بیت عصمت و طهارت‰. ازاین رو، این بزرگواران واسطۀ فیض خداوند قرار گرفته اند. دربارۀ حضرت حجت† فرموده اند: «ثُمَّ الْحُجَّةُ الْخَلَفُ الصَّالِحُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ الْمَهْدِیُّ الْمُرْجَی الَّذِی بِبَقَائِهِ بَقِیَتِ الدُّنْیَا وَ بِیُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَی وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ» (= ...قائم مهدی...، کسی که به بقای او دنیا باقی است و به برکت او آدمیان روزی خورند و به وجود او زمین و آسمان پابرجاست.)(2)

ص:28


1- . الذاریات، 56؛ (= و جنّ و انس را نیافریدم، جز برای آنکه مرا بپرستند.)
2- . زادالمعاد، ص423.

از امام زین العابدین† نقل شده است: «ما امام مسلمانان و حجت خدا بر جهانیان و بزرگ مؤمنان و رهبر شناخته شده و والی مؤمنانیم و ما امان برای اهل زمینیم؛ همان گونه که ستارگان امان برای اهل آسمان اند. به خاطر ما آسمان بر زمین فرو نمی افتد، مگر با اذن او و زمین نگاه داشته می شود تا مضطرب نگردد و به واسطۀ ما باران نازل و رحمت گسترده و زمین برکاتش را خارج می کند. اگر ما بر روی زمین نبودیم، اهل خود را فرو می برد.»(1)

از امام محمدباقر نقل شده است: «اگر زمین یک روز هم بدون امامی از ما باشد، اهل خود را خواهد بلعید و خداوند آنان را به شدیدترین عذاب ها معذب خواهد ساخت؛ چون ما را حجت در زمین و امان برای زمینیان قرار داد و تا وقتی که ما در میانشان باشیم، زمین آن ها را نخواهد بلعید. هنگامی که خداوند بخواهد آنان را هلاک سازد و به ایشان مهلت ندهد

ص:29


1- . الاحتجاج، ج2، ص317.

و به چشم رحمت ننگرد، ما را از میان ایشان خواهد گرفت و هر بلا که بخواهد، بر ایشان نازل خواهد ساخت.»(1)

حال که چنین است، معلوم می شود که چگونه آن بزرگواران واسطۀ فیض الهی هستند و چرایی آن معلوم می شود. البته این بدان معنا نیست که کسی نتواند مستقیم با خدا سخن گوید؛ بلکه با توسل به اهل بیت‰ بهتر می توان به درگاه الهی شتافت.

پرسش 12: باتوجه به اینکه خداوند متعال به همۀ انسان ها نزدیک است، چرا برای نزدیک شدن به او، ائمه‰ را واسطه قرار دهیم؟

پاسخ: بی شک خدای متعال به همه نزدیک است. خود او می فرماید: )وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ( (= همانا ما انسان را آفریدیم و همۀ آنچه

ص:30


1- . دلائل الإمامة، ص231.

نفس او را وسوسه می کند، می دانیم و ما به او از رگ گردن نزدیک تریم.)(1) این مطلب، با واسطه قراردادن ائمۀ معصومین‰ منافاتی ندارد؛ چون همان خدا فرموده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ» (= ای اهل ایمان، از خدا پروا کنید و برای نزدیک شدن به او، وسیله ای بجویید.)(2) در تفسیر این آیه، اهل بیت‰ فرموده اند: «نحن الوسیلة إلی الله» (= ما وسیله به درگاه خدا هستیم.)(3) بنابراین، با توسل به اهل بیت‰، وسیلۀ تقرب را به دست می گیریم. این با روش های دیگر منافات ندارد. به تعبیر صحیح تر، به جای آنکه تنهایی به نزد خدا رویم، با آبرومندان درگاهش به نزد وی می رویم تا خواسته مان را برآورده کند.

ص:31


1- . ق، 16.
2- . مائده، 35.
3- . بحارالأنوار، ج25، ص23، ح38.

پرسش 13: دربارۀ واسطه قراردادن ائمۀ اطهار‰ گفته اند: «مطابق توحید است؛ چون ائمۀ اطهار‰ با اذن خدا حاجت های ما را برآورده می سازند.» آیا انسان ها نمی توانند بی واسطه با خدا ارتباط برقرار کنند؟

پاسخ: منعی برای آن وجود ندارد، ولی این سؤال، انحرافی است. مناجات ائمۀ معصومین‰، مثل مناجات امیرالمومنین† در مسجد کوفه، مناجات خمس عشر، دعای کمیل، دعای عرفه، دعای ابوحمزۀ ثمالی و...، بی تردید جلوه گاه کمال توحید است که در قالب دعا و مناجات عرضه شده است. این دعاها و مناجات ها کیفیت ارتباط بنده با خدا را به دیگران آموزش می دهد. این ثروت ارزشمند را تنها شیعه از امامان و رهبران معصوم خود به یادگار دارد و دست دیگران از آن تهی است. در لابه لای این دعاها می یابیم که خدا را به حق محمد و آل محمد قسم می دهند. پس این ارتباط، ارتباط مستقیم انسان با خداست

ص:32

توسل به اهل بیت‰ و ایشان را به درگاه ربوبی او بردن، به معنای این نیست که انسان نتواند به طور مستقیم با خدا ارتباط پیدا کند.

پرسش 14: درحالی که خدا هست، آیا به خدا توسل کنیم یا اهل بیت‰؟

پاسخ: با توسل به اهل بیت‰ به درگاه ربوبی می رویم و این توسل، با آن منافات ندارد. درکتب روایی ما، مطالبی دربارۀ توسل پیامبران الهی به اهل بیت پیامبر… می یابیم. حضرت آدم† کلماتی را فراگرفت که مایۀ نجات وی شد.(1) قطب الدین راوندی دراین باره روایت کرده است که او خدا را به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین‰ قسم داد.(2)

حاکم نیشابوری و صالحی شامی از ترمذی و نسایی و بیهقی که همگی از بزرگان اهل سنت هستند، از عثمان بن حنیف نقل کرده اند که مرد کوری نزد رسول خدا… آمد و

ص:33


1- . «و تلقی آدم من ربه کلمات»؛ بقره، 37.
2- . قصص الانبیاء، ص57.

گفت: «یا رسول الله، دعایی را یادم ده که بخوانم وخدا دید چشمانم را به من باز گرداند.» فرمود:« بگو: «اللهم إنی أسألک و أتوجه إلیک بنبیک نبی الرحمة یا محمد انی قد توجهت بک إلی ربی اللهم شفعه فی و شفعنی فی نفسی» (= خدایا، از تو درخواست می کنم و به تو روی می آورم، به پیامبرت، پیامبر رحمت. ای محمد، من با تو به سوی خدایم روی آورده ام. خدایا، او را شفیع من قرار ده و مرا شفاعت شده قرار ده.)» آن مرد این دعا و توسل را خواند و بینایی خود را باز یافت.(1)

عموم مسلمانان، جز اقلیت کج اندیش وهابیت، توسل را پذیرفته اند. شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه از ابن عباس روایت کرده است که یک بار که عمر برای طلب باران بیرون رفته بود. به عباس، عموی رسول خدا… گفت: «برخیز و از خدا طلب باران کن.» خود وی

ص:34


1- . المستدرک علی الصحیحین، ج1، ص526؛ سبل الهدی و الرشاد، ج12، ص404.

گفت: «خدایا، ما به عموی پیامبرت متوسل شدیم.»(1) همچنین بزرگان اهل سنت، مثل نووی(2) و بیهقی(3) و آلوسی،(4) توسل عمر به ابن عباس را در کتاب های خودشان آورده اند.

چنانچه وهابیون بگویند توسل به عموی پیامبر از آن روی بوده است که وی در آن زمان زنده بوده است، پاسخ داده می شود که؛ در توسل به مقام و جایگاه شخص توسل می شود و از این جهت فرقی بین زنده یا مرده بودن وی نیست. افزون بر این، معصومین‰ که ما به آن ها متوسل می شویم همگی به شهادت رسیده اند و شهیدان به تصریح قرآن کریم زنده اند«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُون» (= هرگز کسانی را که در راه خدا کشته

ص:35


1- . من لایحضره الفقیه، ج1، ص539، ح1505.
2- . المجموع، ج5، ص65.
3- . دلائل النبوة، ج 2، ص566، ح511.
4- . تفسیر الآلوسی، ج6، ص127.

شده اند، مرده مپندار، بلکه زنده اند که نزد پروردگارشان روزی داده می شوند.

پرسش 15: چرا و چگونه توسل کنیم؟

پاسخ: چرایی آن به موقعیت ممتاز آن بزرگوران برمی گردد که آن هم ازطرف خداست. دعاهایی بسیاری دربردارندۀ توسل به رسول خدا… و اهل بیت او‰ است. نمونه هایی را می آوریم:

مرحوم سیدبن طاووس و کفعمی این توسل را از حضرت امام زین العابدین† در ضمن دعایی آورده اند: «اِنَّا نَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَسُولِکَ وَ بِعَلِیٍّ وَصِیِّهِ وَ فَاطِمَةَ ابْنَتِهِ وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسَی وَ عَلِیٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُجَّةِ أَهْلِ بَیْتِ الرَّحْمَةِ» (= خدایا، ما متوسل می شویم به درگاهت با محمد رسول تو و با علی وصی او و فاطمه دختر او و با حسن و حسین و علی و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و حسن و حجت بن الحسن،

ص:36

اهل بیت رحمت.)(1)

و درضمن زیارت حضرت سیدالشهدا امام حسین† می خوانیم: «اِنَّا نَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ بِهَذَا الصِّدِّیقِ الْإِمَامِ وَ نَسْأَلُکَ بِالْحَقِّ الَّذِی جَعَلْتَهُ لَهُ وَ لِجَدِّهِ رَسُولِکَ وَ لِأَبَوَیْهِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ أَهْلِ بَیْتِ الرَّحْمَةِ» (= بار خدایا، ما متوسل می شویم به درگاهت با این امام بسیار راستگو و با آن حقی که تو برای او و پدربزرگش رسول تو و پدر و مادر او، علی و فاطمه، اهل بیت رحمت قرار دادی.)(2)

مرحوم علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار از برخی از کتاب های قدیمی شیعه این دعا را از محمدبن بابویه قمی از ائمۀ معصومین‰ نقل می کند و پیش از آن می گوید: «در هر مسئله ای که خواندم، سرعت اجابت آن را دیدم.» آنگاه دعای توسل معروف را می آورد: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ یَا أَبَا الْقَاسِمِ یَا رَسُولَ اللَّهِ یَا امَامَ الرَّحْمَةِ یَا سَیِّدَنَا وَ

ص:37


1- . بحارالأنوار، ج84، ص286؛ البلدالأمین، ص47؛ کفعمی، مصباح، ص63.
2- . بحارالأنوار، ج98، ص237.

مَوْلَانَا اِنَّا تَوَجَّهْنَا وَ اسْتَشْفَعْنَا وَ تَوَسَّلْنَا بِکَ اِلَی اللَّهِ وَ قَدَّمْنَاکَ بَیْنَ یَدَیْ حَاجَاتِنَا یَا وَجِیهاً عِنْدَ اللَّهِ اشْفَعْ لَنَا عِنْدَ اللَّهِ...» تا آخر.(1) آنگاه مرحوم مجلسی می گوید: «در کتاب عتیق غروی مثل آن با ضمیر متکلم وحده آمده است.» در آخر آن این عبارت را دارد: «یَا سَادَتِی وَ مَوَالِیَّ اِنِّی تَوَجَّهْتُ بِکُمْ أَئِمَّتِی وَ عُدَّتِی لِیَوْمِ فَقْرِی وَ حَاجَتِی اِلَی اللَّهِ وَ تَوَسَّلْتُ بِکُمْ اِلَی اللَّهِ وَ اسْتَشْفَعْتُ بِکُمْ اِلَی اللَّهِ فَاشْفَعُوا لِی عِنْدَ اللَّهِ وَ اسْتَنْقِذُونِی مِنْ ذُنُوبِی عِنْدَ اللَّهِ فَاِنَّکُمْ وَسِیلَتِی اِلَی اللَّهِ وَ بِحُبِّکُمْ وَ بِقُرْبِکُمْ أَرْجُو نَجَاةً مِنَ اللَّهِ فَکُونُوا عِنْدَ اللَّهِ رَجَائِی یَا سَادَتِی یَا أَوْلِیَاءَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ لَعَنَ اللَّهُ أَعْدَاءَ اللَّهِ ظَالِمِیهِمْ مِنَ الْأوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ» (2)

پرسش 16: مگر خدا مستقیماً نمی تواند فیض به بندگان برساند؟

پاسخ: خداوند بر همه چیز تواناست؛ ولی خود او اسباب و مجاری فیض را قرار داده است.

ص:38


1- . همان، ج99، ص247.
2- . همان، ص249.

درنهایت، مسبب الأسباب و منبع فیض خود اوست و این چیزی از توانایی خدا نمی کاهد. در زیارت حضرت سیدالشهدا می خوانیم: «مَنْ أَرَادَ اللَّهَ بَدَأَ بِکُمْ بِکُمْ یُبَیِّنُ اللَّهُ الْکَذِبَ وَ بِکُمْ یُبَاعِدُ اللَّهُ الزَّمَانَ الْکَلِبَ وَ بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ اللَّهُ وَ بِکُمْ یَمْحُو مَا یَشَاءُ وَ بِکُمْ یُثْبِتُ وَ بِکُمْ یَفُکُّ الذُّلَّ مِنْ رِقَابِنَا وَ بِکُمْ یُدْرِکُ اللَّهُ تِرَةَ کُلِّ مُؤْمِنٍ یُطْلَبُ بِهَا وَ بِکُمْ تُنْبِتُ الْأَرْضُ أَشْجَارَهَا وَ بِکُمْ تُخْرِجُ الْأَشْجَارُ أَثْمَارَهَا وَ بِکُمْ تُنْزِلُ السَّمَاءُ قَطْرَهَا وَ رِزْقَهَا وَ بِکُمْ یَکْشِفُ اللَّهُ الْکَرْبَ وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَیْثَ وَ بِکُمْ تَسِیحُ الْأَرْضُ الَّتِی تَحْمِلُ أَبْدَانَکُمْ وَ تَسْتَقِرُّ جِبَالُهَا عَنْ مَرَاسِیهَا إِرَادَهُ الرَّبِّ فِی مَقَادِیرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ اِلَیْکُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُیُوتِکُمْ وَ الصَّادِرُ عَمَّا فَصَلَ مِنْ أَحْکَامِ الْعِبَادِ» (1) و در زیارت جامعه می خوانیم: «أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْیَارِ وَ هُدَاةُ الْأَبْرَارِ وَ حُجَجُ الْجَبَّارِ بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ اِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّرَّ» (2)

مضمون این عبارت ها، روشن ساختن موقعیت ممتاز رسول خدا… و اهل بیت او‰

ص:39


1- . الکافی، ج4، ص577.
2- من لایحضره الفقیه، ج2، ص615.

تصویر

ص:40

است، به گونه ای که مشخص شود آن بزرگواران منشأ خیر و برکت بر اهل زمین و آسمان اند، تاآنجاکه بارش باران و میوۀ درختان و روزی بندگان و امنیت زمین و زمان و رفع اندوه و گرفتاری گرفتاران به برکت وجود ایشان است. ازاین رو آن بزرگواران را مجاری فیض خدا خوانده اند.

پرسش 17: چگونه و با چه روشی به ائمه ‰ متوسل شویم و چه بگوییم تا حاجاتمان برآورده شود؟

پاسخ: در هر مکان و با هر زبان و به هر وسیله و ازجمله با خواندن دعاهای خاص می توان توسل جست. با تشرف به حرم امامان معصوم‰ و زیارت می توان عرض حال کرد و از این بزرگان درگاه الهی مدد خواست. بی تردید حرم رسول خدا… و اهل بیت او‰ محل نزول رحمت الهی است. کمک خواستن از خداوند در این گونه جاها مدنظر است. با

ص:41

امید به عنایت خدا و رضای به مصلحت او، می توانیم حاجت هایمان را مطرح سازیم و امید به برآورده شدن آن ها داشته باشیم. البته این نکته را هم باید درنظر داشته باشیم که گاهی مصلحت در تأخیر یا عوض شدن حاجت است؛ ولی درهرصورت، وظیفه، دعا و توسل است.

پرسش 18: آیا وقتی بیماری به سراغمان می آید، می توانیم بدون مراجعه به پزشک و مصرف دارو، فقط به وسیلۀ سوره ها و آیات قرآن و نیز ادعیه و توسل به ائمه‰ شفا پیدا کنیم؟ چه موقع می توانیم و چه موقع نمی توانیم؟

پاسخ: درهرحال باید سراغ خدا رفت. تأثیر داروها نیز از دایرۀ اراده خدا خارج نیست و همۀ این ها در دایرۀ نظام سبب و مسبب و علت و معلول قرار می گیرد که تحت قدرت و حاکمیت ربوبی است؛ چون مسبب الاسباب وعلت العلل، اوست. به هنگام بیماری باید سراغ پزشک رفت و دارو مصرف کرد و اقدام به درمان کرد؛ ولی درهمان حال از دعا و توسل به

ص:42

رسول اکرم… و ائمۀ اطهار‰ نباید غافل بود. گاهی پیش می آید که از درمان و داروی متداول کاری پیش نمی رود و پزشکان اعلام می کنند که دیگر کاری از دستشان نمی آید. آنجاست که دیگر راهی غیر از دعا و توسل باقی نمی ماند.

پرسش 19: طبق آیۀ )انَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی( و آیۀ )ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ(، مردگان نمی شنوند. سلام کردن و سخن گفتن با پیامبر… و امامان‰ چه توجیهی دارد؟

پاسخ: مرگ به معنای نابودی و نیستی انسان نیست؛ بلکه انتقال از دنیا به جهانی دیگر به نام برزخ است. زندگی در آن جهان به گونه ای دیگر ادامه می یابد تا هنگامی که قیامت فرا رسد. خداوند می فرماید: «وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ» (= و پس از مرگ، فراروی ایشان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند.) آنچه تشکیل دهندۀ هویت اصلی انسان است، روح اوست که از بین نمی رود. بدن برای انسان به سان مرکبِ سواری است که عمر مفید دارد

ص:43

و بعد، کنار گذاشته می شود و به چیز دیگر تبدیل می شود. با تمام شدن اجل و فرارسیدن مرگ، ارتباط روح با این بدن قطع می شود و نوعاً این بدن متلاشی می شود و رفته رفته به خاک تبدیل می شود؛ ولی حیات روحانی انسان باقی است. این جسم در دنیا و پیش از مرگ نیز دستخوش تغییر و تحول و حرکت جوهری بود؛ به گونه ای که در هر هشت سال، تمامی سلول های آن تعویض می شد و از نو می رویید. ولی این تغییر و تحول جسمی و بدنی، کاری به هویت انسانی او نداشت. این همان هویتی است که پس از مرگ نیز باقی است و زندگی اش در عالم برزخ ادامه می یابد. ازاین رو، تلقین میت از مستحبات و آداب دفن شمرده شده است و این نشان از آن دارد که درآن حال، روح مرده می شنود و می فهمد.

بنابراین، روشن می شود که چگونه با پیامبران و امامان‰ سخن می گوییم و چگونه آنان می شنوند و جواب می دهند. در زیارت نامه های آن بزرگواران می خوانیم که سلام ما را می شنوند و پاسخمان را می گویند. در اذن دخول مشاهد مشرفه می خوانیم: «و اعلم انّ رسولک

ص:44

و خلفائک علیهم السلام احیاء عندک یرزقون یرون مقامی و یسمعون کلامی و یردّون سلامی» (= خدایا، می دانم که رسول و جانشینان تو که سلام و درود بر آنان باد، زنده اند و نزد تو روزی می خورند؛ ایستادنم را می بینند و سخنم را می شنوند و سلامم را جواب می دهند.)(1)

و از رسول خدا… روایت شده است: «هرکس در هرجای زمین به من سلام فرستد، به من می رسد و هرکس که در نزدیکی قبرم بر من سلام دهد، آن را می شنوم.»(2) براین اساس، سلام کردن و سخن گفتن با اولیای الهی امری بسیار شایسته و بایسته است.

اما آیات «اِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی» و «ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ»، به توسل ربطی ندارد. در این آیات شریفه، کافران مرده دل به انسان های بی روح و مرده تشبیه شده اند. همان طورکه مردگان به دلیل مرگ، ادراک حسی ندارند، چون چشم و گوش و دیگر ابزار حس را ندارند، کافران معاند نیز چشم حق بین و گوش حق شنو ندارند. ازاین رو، پیام اصلی آیه نکوهش کافران

ص:45


1- . کفعمی، مصباح، ص473.
2- . وسائل الشیعة، ج14، ص338، ح19348.

و تشبیه آنان به مردگان است. یعنی ای پیامبر، تو توانایی هدایت این گونه کافران را نداری و اینان زیر بار حق نمی روند. این آیات هیچ ربطی به بحث ما ندارد. متأسفانه وهابی ها به دلیل کج فهمی، به این آیات در غیر موضوعش تمسک می کنند و هم خود به گمراهی می افتند و هم کسانی را به گمراهی می اندازند که اطلاع درستی ندارند و از دانش کافی برخوردار نیستند.

پرسش 20: اگر همان طورکه خدا در هر مکانی صدای ما را می شنود، ائمه‰ هم می شنوند، پس تفاوت خدا با بندگانش چیست؟

پاسخ: مگر صِرف شنیدن صدا علامت ربوبیت است؟ خدای متعال محیط بر همه است و بدون نیاز به گوش و چشم و سایر حواس، بر همه چیز اشراف دارد و از همه چیز آگاه است؛ چون خدای متعال جسم نیست تا از ادوات و ابزار حسی کمک گیرد و بی نیاز از همه است.

ص:46

اما اولیای خدا که پس از مرگ صدای ما را می شنوند، به دلیل قدرت روحانی ایشان است که خدا به ایشان داده است. در زیارت نامۀ حضرت امیرمؤمنان می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّکَ تَسْمَعُ کَلَامِی وَ تَشْهَدُ مَقَامِی» (= شهادت می دهم که سخن مرا می شنوی و مرا می بینی.)(1) ابن فهد حلی از حضرت امام صادق† نقل کرده است که هرکسی که حاجتی دارد، بالاسر حضرت سیدالشهدا† بایستد و بگوید: «یَا أَبَا عبدِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّکَ تَشْهَدُ مَقَامِی وَ تَسْمَعُ کَلَامِی وَ أَنَّکَ حَیٌّ عِنْدَ رَبِّکَ تُرْزَقُ فَاسْأَلْ رَبَّکَ وَ رَبِّی فِی قَضَاءِ حَوَائِجِی» (= ای اباعبدالله، شهادت می دهم که تو حضورم را در درگاهت می بینی و سخنم را می شنوی و تو زنده ای و نزد پروردگارت روزی می خوری؛ پس از خدای خود و من بخواه که حاجتم برآورده شود.)(2)

ص:47


1- . شهید اول، المزار، ص97.
2- . مستدرک الوسائل، ج10، ص345، ب59، ح12149.

برای مطالعه بیشتر

1.توسل و تبرک، آیت الله جعفر سبحانی،تهران، کانون اندیشه جوان.

2.توسل و تبرک: اندیشه های علامه سید مرتضی عسکری، قم، دارالکتاب الاسلامی.

3.دعا و توسل، حسن طاهری خرم آبادی، قم بوستان کتاب.

4.حقیقت توسل،صادق محمدی، رهنما،ش12، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی.

ص:48

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109