تصویر

ص:2

تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

تصویر

ص:6

1. جایگاه دورۀ عقد و نامزدی در زندگی زناشویی چیست؟

مرحلۀ آغازین ازدواج، دوران تأثیرگذار و سرنوشت سازِ عقد و نامزدی است. این دوران چه بسا شیرین ترین و به یادماندنی ترین و حساس ترین روزهای تمام عمر مشترکِ هر زوجی است؛ ازاین رو، اگر آنان این دوران را ماهرانه و باظرافت بگذرانند و به وظایف ویژۀ آن عمل کنند، می توانند در بالندگی و پُرباری و استحکام دوران های بعدی زندگیِ زناشویی تأثیری عمیقی برجای گذارند.

امید است که خوانندگان گرامی و همۀ پیروان عزیزِ امام خوبان، حضرت علی بن موسی الرضا†، پیوسته مشمول عنایات ویژۀ ایشان باشند و یادداشت حاضر موجبات استحکام و شادی زندگی آنان را بیش ازپیش فراهم آورد.

سخن عامیانه ای بین مردم رواج دارد: «یک روزِ دوران نامزدی، بهتر از یک سال دوران بعد از عروسی است.» این سخن، هرچند مبالغه آمیز است، حقیقت مهمی را بیان می کند: واقعاً

ص:8

دوران نامزدی ازجهاتی مهم تر و شیرین تر و پُربارتر و لذت بخش تر و سازنده تر از دوران پس از عروسی است و می توان در این دوران، پایه های زندگی آینده را بنا نهاد. به عبارتی دیگر، دختر و پسری که دورۀ نامزدی خود را با خاطرات زیبا و دل انگیزی سپری می کنند، برای زندگی زناشویی خویش سرمایه گذاری عاطفیِ پُرسودی کرده اند.

ازآن سو، چنانچه ندانم کاری ها و درگیری ها و بحث وجدل ها، دورۀ نامزدیِ آنان را به نابودی بکشاند، حیات معنوی آنان را ویروس های آسیب زایی، نظیر بدبینی و بی اعتمادی و احساس بی کفایتی، آلوده کرده و نهایتاً مدیریت زندگی را برای هر دو نفر و نیز وابستگان

آنان، دشوار می کند. تحقیقات جدید نشان می دهد که نتیجۀ درازمدت زندگی مشترک بین بزرگ سالان را می توان براساس این پیش بینی کرد که آنان در دو سالِ اول زناشویی خود، تا چه حد خوب عمل کرده و رابطۀ آنان تا چه حد دستخوش تغییر شده است.

ص:9

دوران نامزدی فاصلۀ زمانیِ بین عقد دائم و عروسی است. البته اگر طرفین برای عقد دائم آمادگی و شناخت کافی را ندارند و می خواهند در فرصتی خاص عقد کنند، با هماهنگی والدین دو طرف، عقد موقت می خوانند و دورۀ نامزدی خود را آغاز می کنند.

ص:10

2. دورۀ عقد و نامزدی چه فوایدی دارد؟

1. شناخت بهتر و عمیق ترِ خود و دیگری، با درک سلیقه ها و علایق و عادات طرف مقابل و همچنین، شناخت فرهنگ و نگرش های خانوادۀ طرف دیگر و درنتیجه، آمادگی برای ورود به زندگی مشترک با تفاهم بیشتر؛

2. داشتن فرصت تجدیدنظر و حتی جدایی، درصورت نبود فهم متقابل و بروز مشکلات تحمل ناپذیر، برای هرکدام از زوجین؛

3. قطع تدریجی وابستگیِ عاطفی دختر و پسر از خانوادۀ اصلی و آسان شدن فرایند استقلال آنان از والدین؛

4. یادگیری مهارت های زندگی ازطریق کارورزی دختر و پسر به وسیلۀ بزرگ ترها و مشاوران خانواده، تاهنگام عروسی. این مهارت ها متعدد و رنگارنگ اند: مهارت تفکر منطقی و نقاد و خلاق، مهارت موفقیت، مهارت کنترل خشم و هیجانات، مهارت تصمیم گیری و حلّ

ص:12

مسئله و به خصوص حلّ اختلاف، مهارت مدیریت زمان، مهارت ارتباط مؤثر و همدلی، مهارت مدیریت خانه و آیین همسرداری؛

5. آمادگی تدریجی برای پذیرش بار مسئولیت خانواده و خارج شدن دختر و پسر از حال وهوای زندگی مجردی؛

6. آماده شدن والدین دختر برای تهیۀ جهیزیه و همچنین خانوادۀ پسر برای برگزاری مراسم های پیشِ رو؛

8. عمیق ترشدن عشق و ایجاد محبت و اُلفت بیشترِ دختر و پسر با همدیگر؛

9. آشنایی خانواده ها با رسوم و سنن یکدیگر و شناخت تفاوت های فکری و فرهنگی و راه مدیریت آن ها؛

10. تصمیم گیری و برنامه ریزی مشترک دختر و پسر برای آیندۀ بهتر.

ص:13

تصویر

ص:14

3. چه مدت زمانی برای طول دورۀ عقد و نامزدی مناسب است؟

یکی از مهم ترین عواملی که در چگونگی گذران دوران پس از ازدواج اثر می گذارد، دوران آشناییِ پیش از ازدواج است. در خانواده های ایرانی، این تجربه، به شکل دوران نامزدی اتفاق می افتد. پس از برگزاری مراسم اولیه و گرفتن تصمیم نهایی، طرفین با عقد شرعی مَحرم یکدیگر می شوند؛ اما تا زمانی که موقعیت مناسب طرفین ازنظر مادی برای عروسی و رفتنِ زیر یک سقف فراهم شود و خانواده ها نیز آمادگی لازم را برای برگزاری مراسم ها و سایر مقدمات زندگی فرزندانشان پیدا کنند، معمولاً مدت زمانی صرف می شود. این زمان، بسته به عواملی مختلف، کوتاه یا بلند است و از چند ماه تا چند سال ممکن است به طول انجامد. نکته اینجاست که مدت زمانِ بیش از یک سال، عموماً برای خانواده ها و خودِ همسران ناخوشایند است و می تواند زمینه ساز بروز ناهنجاری های بعدی باشد.

تردیدی نیست که وجود چنین دوره ای پیش از زندگی مشترک با همۀ تأثیرات مثبتی

ص:16

که می تواند داشته باشد، ضروری است؛ اما آنچه باید به آن توجه کرد، کیفیت سپری شدن این دوران و اوضاع واحوال همسران در آن است. زوج های جوان معمولاً در این دوران فشارهای خاصی تحمل می کنند که اگر به نحوی کنترل و مدیریت نشود، ممکن است انرژی مثبت و توان آنان را برای شروع زندگی مشترک، از میان ببرد. زمان مناسب برای دورۀ عقد و نامزدی دست کم شش ماه و «با صلاح دید مشاور خانواده» حداکثر دو سال است. اگر دلایلی برای کوتاه تر یا طولانی ترشدنِ این دوره وجود داشته باشد به شرطی پذیرفته است که مشاور خانواده با آن موافقت کرده و برنامه ای برای آینده ارائه کند.

ص:17

تصویر

ص:18

4. آسیب ها و مسائل و مشکلات دوران عقد و نامزدی را تحلیل کنید.

1. ازدواج تک بُعدی: بدین معنی که پسر و دختر در هنگام انتخاب همسفر زندگی خویش، تنها «یک» ویژگی را درنظر بگیرند؛ مانند زیبایی، ثروت، دین داری، خانواده دار بودن، نجیب و پاک بودن، متفکر و خلاق بودن، قوم وخویش بودن، همکار بودن، همدرد بودن و... و فکر کنند دیگر، مسئله ای به وجود نخواهد آمد. متأسفانه، در جامعۀ ما در بیشترِ مواقع، دختران و پسران بدون مطالعه و آگاهی کافی، با تصمیمی از سرِ احساس و ذوق و منهای دقت در ابعاد گوناگون اخلاقی، ارزشی، بدنی، جسمی، رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی، شخصیتی و خانوادگی، با یکدیگر ازدواج می کنند و پس از ازدواج، نیز به دلیل آگاه نبودن، به این مشکلات دامن می زنند. این درحالی است که جوانانِ در آستانۀ ازدواج، با بهره گیری از ارتباط معنوی با خداوند منّان و نیز با استفاده از خدمات مشاورۀ ازدواج، می توانند با گام های راسخ تر و آرامش و اطمینان بیشتری در راه پُرپیچ وخم زندگی و تشکیل خانواده گام نهند و درنهایت در این امرِ مهم، موفق باشند.

ص:20

از ازدواج موکول نکرد؛ زیرا ما انسانیم: یک بار به دنیا آمده ایم و یک بار حقّ زندگی در آن داریم.

به پیامک های وی بدهد، انگار که دنیا به آخر رسیده است!

جوانان را فراهم ساخته است؛ زیرا کسی که درحال حاضر کودکانه زندگی می کند، حقّ درگیر کردن فرد سالم و آماده ای را به رفتارهای خام خود ندارد. لابد حرف بعدیِ این افراد چنین خواهد بود: «عروسی کنند، خوب می شوند» و بعد نیز خواهند گفت: «بچه دار شوند، بهتر می شوند» و در پایان: «زندگی را به خاطر بچه ها باید تحمل کرد.» این چنین افکار مخرّب و سرنوشت سوز است که موجب گمراهی فرزندان می شود و زندگی آنان را تباه می کند. والدین محترم می بایست مطمئن باشند که فرزندانشان مهارت های زندگی را آموخته اند و بعد، برای ازدواج آنان اقدام کنند.

و مدیریت نامناسب خویش برهم می زنند. از یک طرف، خانوادۀ شوهر از دختر توقع دارند همسری کامل برای پسرشان باشد و از طرف دیگر، خانوادۀ دختر اینچنین نقشی را برای وی نمی پذیرند و اجازۀ فعالیت های مناسبِ آن را به او نمی دهند. این مسئله، یکی از مشکلات اصلی بسیاری از جوانان است. خانواده ها، به لحاظ فرهنگی، آمادگی لازم را برای ورود عضوی جدید به قلمرو خود پیدا نکرده اند و درنتیجه، جایگاه فرد جدید در خانواده هنوز معلوم نیست.

نقطۀ اصلیِ معضل مذکور، نگاه متفاوت خانواده های دختر و پسر است: معمولاً خانوادۀ دختر در پذیرش نقش جدید فرزندشان، بیشتر مشکل دارند. به لحاظ سنتی، خانوادۀ دختر محدودیت بیشتری برای او قائل اند و درک این برایشان دشوار است که موقعیت جدید دخترشان، مسائل تازه ای برایش ایجاد کرده است.

در خانوادۀ پسر، معمولاً برعکس است: پس از عقد، خانوادۀ پسر، عروسشان را با همان نگاهی می بینند که در خانوادۀ دختر پس از عروسی و شروع زندگی مشترک اتفاق می افتد.

ص:27

خانوادۀ پسر توقع دارند که عروسشان تمام و کمال وارد زندگی پسرشان شود.

نکتۀ دیگری که در مسائل مدیریتیِ ازدواج باید به آن پرداخت، تفاوت مدیریت خانواده هاست. مثالی می زنم: اولیای دختر شیوۀ استفاده از آزادی ها را به فرزندان خویش آموخته اند و دخترشان بی آنکه به حقوق دیگران خدشه ای وارد کند، به راحتی امور زندگی خود را مدیریت می کند؛ ولی در خانوادۀ پسر، چون بنا بر پدرسالاری و استبداد بوده و افراد خانواده، به ویژه اعضای مؤنث خانواده، طعم استقلال را تجربه نکرده اند، پسرِ این خانواده حقوقی برای خود قائل است که در خانوادۀ دختر، حقوق شخصیِ هر فرد قلمداد می شود و این، بسیاری از بگومگو های بین دختر و پسر را دامن می زند.

ناخوشایندترین قسمت ماجرا این است که والدینِ دو طرف، چگونگیِ مراسم ها و خریدها و رفت وآمدها را در ابتدا روشن نکرده باشند. آنان برای اجرای خواستۀ خویش، فشاری غیرمنطقی و مضاعف بر فرزندان خود تحمیل می کنند و درنتیجه، باعث می شوند اوقات تنهایی و فراغت

ص:28

دختر و پسر به ناشادی و ناراحتی و بگومگو بگذرد و این، سرآغازی است برای بسیاری از مشکلات خانوادگی زوج های جوان.

شایستۀ احترامی تمام عیار است. نباید بگویند مسائل و خواسته های دیگران به آنان ربطی ندارد و باید بدانند که توقع اجتماع از آنان چیست.

تکیه گاه مناسبی نخواهند بود.

تصویر

ص:32

همه باید بدانیم «هریک از زن و شوهر ها، طرز تلقی خود را می پروراند و مسئول رفتار خود است.»(1)

فریادرسِ شما باشد؛ حتی اگر شما در بدترین وضعیت زندگی باشید؛ زیرا فداکاری های بسیاری در حق وی روا داشته اید؛ 5. شما تصور می کنید شریک زندگی شما مسئول شادی، خوشبختی و آرامشِ زندگی شماست.

تمام تصورات بالا اشتباه است و باید از آن ها حذر کرد. برای موفقیت آمیزشدن رابطۀ جدیدتان، به نکات زیر دقت کنید:

شما قادر به تغییردادن فرد دیگری نیستید. شما تنها و تنها قادرید خودتان را تغییر دهید و تعیین کنید که چگونه با تحولات پیرامون خود کنار بیایید. آیا شما می خواهید که شریک شما همان شخصیت و ماهیت اصیل خود را حفظ کند یا آنکه کسی باشد که خود، مایل به آن نیست؟ همچنین، باید بدانید که پدر و مادر وی نتوانسته اند او را آن چنان که می بایست، تغییر دهند؛ پس شما هم باید مطمئن باشید که نخواهید توانست چنین کنید. حتی به تغییرات آنی و کوتاه مدت نیز نباید دلخوش بود.

ص:35

زندگی مشترک یعنی برآورده ساختنِ دو جانبۀ نیازها. این پاسخ به نیازها مسئله ای حساس است. در مواقعی، شریک شما در موقعیت روحی نامساعدی قرار می گیرد و مایل نیست شما در کنار او باشید و نیازمندِ تنهابودن است. این واقعیت را بپذیرید.

عشق، تبادل انرژی میان دو انسان است. به طورطبیعی همۀ ما به سمت فردی گرایش می یابیم که ارتعاشات بیشتری از انرژی به ما ساطع می کند؛ بنابراین افرادی که غُرغُرو، بدخُلق، دمدمی مزاج، پرخاشگر، کینه توز و خودخواه اند، طبعاً ما را جذب خود نمی کنند. برعکس فردی که بشّاش، سرِحال، شاداب و برخوردار از اعتمادبه نفس و خودباوریِ بالا و سالمی است، ما را مجذوب خود خواهد ساخت.

شادی و خوشبختی حالتی ذهنی است که شما مختار به انتخابِ آنید. تمام شادی ها و رنج ها و اندوه ها را خودِ شما خلق می کنید و از خارج شما یا از ناحیۀ دیگران سرچشمه نمی گیرد. بنابراین، شریک زندگی خود را مسئول خوشبخت ساختن خودتان ندانید. شما نباید

ص:36

برای برآورده سازی نیازهای احساسی خود، به شریکتان وابسته باشید. تنها این شمایید که مسئول احساسات خود و خَلق لحظات مثبت و شیرین در زندگی خود هستید.

منتظر شریک ایده آلِ زندگی برای آغاز رابطه نباشید. همچنین، از شریک خود انتظارِ کامل بودن نداشته باشید. ممکن است روزی شریک شما دست به عملی زده یا حرفی بزند که سبب رنجش، خشم و ناامیدی شما شود؛ اما بدانید که هیچ کس کامل نیست، حتی شما. بنابراین، منصفانه است که جایزالخطا بودن انسان ها را بپذیرید و همان گونه که به خودتان حق اشتباه کردن می دهید، به همسر خویش نیز حق اشتباه بدهید.(1)

جلسه های خواستگاری که هر فردی را تحت تأثیر خویش قرار می دهد، ماهیت مذهبی افراد در گرماگرم خواستگاری و مراسم عقد روشن نشده و تفاوت ها و اختلافات ارزشی و مذهبی و اخلاقیِ افراد به خوبی آشکار نمی شود. ازاین روست که بعد از شروع دورۀ نامزدی و پس از مدتی کوتاه که دختر و پسر به حالت تعادل و ثبات خود نزدیک شدند، درگیری های عقیدتی و اخلاقی شان اوج می گیرد و موجبات نومیدی آنان را فراهم می کند.

و موفق است. حتی اگر صداقت باعث قطع پیوند زوجین در همان دوران نامزدی شود، نباید ترسید؛ زیرا مطمئناً رابطه ای که به صورت معیوب شروع شده باشد، دیر یا زود رشتۀ زندگی خانوادگی را پاره می کند.

هیجانی شدیدی، بسیار مشکل است. ازدواج هایی که با عشق های سینمایی آغاز می شوند، آینده ای مشکوک دارند. خانمی با گریه و ناراحتی می گفت که چند روز پیش، نامزدم اعلام کرده است: «جدایی به نفع ما است؛ زیرا احساسی به تو در خود نمی بینم.» در بررسی های بعدی، متوجه شدیم که مزاحمت های روزافزون خانم باعث شده است که حوصلۀ پسر به تحلیل رود. خانم با ارسال روزانه حدود پانصد پیام کوتاه برای ابراز علاقه به نامزدش، او را خسته کرده بود.

و نو نگه می دارد. در یک کلام، اگر از همدیگر عقب بمانیم، زندگی مان نابود می شود؛ مثل ترازویی که همیشه یک کفۀ آن سنگین تر از دیگری است. زن و مرد باید پابه پای هم حرکت کنند تا همیشه همراهِ هم باشند. بایسته است که همسران محترم، علاوه بر استفاده از زیبایی های بدنی، از زیبایی های عقلی و زیبایی های خُلق وخویی و زیبایی های عاطفی و مهارت های اجتماعی نیز بهره ببرند.

نامساعد و کینه توزانه به وجود آید. گاهی اوقات، داشتن توقعات بیش ازحد از همسر سلامت خانواده را در معرض تهدید قرار می دهد؛ مثلاً اینکه او باید همچون فرشته باشد یا معلومات بسیاری داشته باشد یا در نظم زندگی سرآمدِ دیگران به حساب آید.

ص:44

تصویر

ص:46

5. قبل از شروع دورۀ نامزدی چه توافقاتی باید بین خانواده ها صورت پذیرد؟

1. آداب رفت وآمد: به غیر از مسائل استثنایی و نادر، تمام رفت وآمدها باید با هماهنگیِ مستقیمِ مادر عروس انجام شود. درعین حال، ماندنِ شب هنگامِ داماد در خانۀ عروس، مناسب نیست؛ مگر اینکه معذوریت هایی برای داماد پیش آمده باشد؛ مثل اینکه از راه دور آمده باشد یا اینکه قبل از عقد، والدین عروس با یک شب ماندنِ وی در هفته، توافق کرده باشند. درضمن، حضور داماد باید کمترین مزاحمت را برای خانوادۀ عروس به همراه داشته باشد. عروسِ سرخانه بودن نیز عواقب نومیدکننده ای، ازجمله دلزدگی برای دختران، در پی دارد که توصیه می کنیم، شدیداً از آن پرهیز شود.

به کسی ارتباطی ندارد.» رابعاً، دختران عزیز بدانند که پسران در دوران عقد و نامزدی، شوهرِ آنان نیستند؛ بلکه آنان با هم نامزد و مَحرم اند و پای خود را بیشتر از آن، نباید از گلیم خویش دراز نکنند. اگر الان شوهرشان است، بعد از عروسی چه نامی بر وی می گذارند؟ بسیاری از مشکلات موجود بین دختر و پسر، در دورۀ عقد، ناشی از همین مسئله است: اینکه پسر فکر می کند شوهر دختر است و بر این مبنا، مطالباتی زناشویی از نامزد خویش دارد که درحال حاضر، در توان دختر نیست. ضمناً خانوادۀ عروس باید از زمان حضور دامادشان مطلع باشند تا برای استقبال و پذیرایی، آمادگی های لازم را داشته باشند و آقای داماد با ناهماهنگیِ برنامه ها و احیاناً نامناسب بودن اوضاعِ ظاهری عروس خانم روبه رو نشود. هماهنگیِ تلفنی از قبل، ساده ترین کاری است که می توان انجام داد.

شایان ذکر است که خانواده ها اگر ماهی یک بار دورِ هم جمع شوند و باهم باشند، خوب است. دوباره متذکر می شویم که عروس سرخانه بودن در دوران عقد و نامزدی باعث دلزدگی داماد و به وجودآمدن اختلافات متعدد می شود.

باشد؛ 3. قاطع و باثبات بوده باشد؛ 4. قدرت استدلال داشته باشد؛ 5. موردقبول و احترام دو خانواده باشد؛ 6. بتواند در مواقع ضروری برای اطلاع از اتفاقات و رسیدگی به آن ها وقت کافی بگذارد. اگر دو خانواده نتوانستند چنین کسی را بیابند، می توانند از یک مشاور خانواده که معمولاً به وی مراجعه می کنند، بهره ببرند.

6. بیست ویک وظیفۀ دختر و پسر را در دورۀ نامزدی، برشمارید.

به راستی این دوران برای چه امری پیش بینی شده است و اصولاً چرا رسم است که پیش از ازدواج، دوره ای ویژه به نام نامزدی وجود داشته باشد؟ چه کارهایی در آن انجام می شود؟ چه فعالیت هایی را باید در این دوران انجام داد و از چه مسائلی باید پرهیز کرد؟

1. برای تفاهم بیشتر، شناخت خود را از یکدیگر افزایش دهید: «یقیناً آشنایی با خصوصیات رفتاری، روحی، عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی می تواند سهم بسزایی در موفقیت، انتخاب درست و شایسته، کامیابی، خوشبختی در زندگی زناشویی و پیوند ازدواجی که با هم خواهند بست، ایفا کند.»(1) هرچند دختر و پسر، در مرحلۀ گزینش، باید شناخت کافی از هم پیدا کرده باشند، علاوه بر آن شناخت، باید در دوران نامزدی، آشناییِ ملموس تر و محسوس تری از یکدیگر

ص:52

پیدا کنند و با روحیات و اخلاق و دیدگاه های هم، بیشتر آشنا شوند. در حقیقت، این آشنایی و شناخت در دوران نامزدی، تکمیل کنندۀ شناختِ مرحلۀ گزینشی است. آنگاه در پرتو این آشناییِ نزدیک و کامل، خود را برای تفاهم و سازگاری در زندگی مشترک، آماده می کنند. آن شناخت، برای«انتخاب» بود و این شناخت، برای«تفاهم و سازگاری».

دختر و پسر و خانواده های آنان، برای شناخت بیشتر، این فعالیت ها را می توانند انجام دهند: 1. مطالعۀ کتاب هایی که برای تفاهم زوج ها نوشته شده است؛ 2. دعوت های خانوادگی برای آشنایی بیشتر؛ 3. توجه به خواسته ها و علایق منطقی یکدیگر؛ 4. توجه به خط قرمزها و اموری که افراد، از انجام آن، واکنش ناراحت کننده ای از خود نشان می دهند؛ 5. شناخت حالات روانی و روحیِ خصوصی طرف، در موقعیت های گوناگون.

یکدیگر رفع کنند؛ دلدار و آرامش بخشِ هم باشند و در تنگناها و رفع مسائل و مشکلات، پناه یکدیگر باشند.»(1) والدین و اطرافیان، اغلب به دختران و پسران چنین می آموزند که با فردی ازدواج کنند که پس از آن، شخصیت او را آن طور که می خواهند، تغییر دهند. باید به اینان گفت که شاید همسرِ شما دچار نوعی ضعف اخلاقی باشد که پس از ازدواج، با دلگرم کردنِ او به زندگی خانوادگی بتوانید آن ضعف را در او از بین ببرید؛ اما محال است بتوانید شخصیت فردیِ یک نفر را عوض کنید. از همان دوران کودکی، تمامی دیده ها و شنیده ها و اندرزها در شکل دادن به شخصیت او نقش اساسی دارند. پس چطور ممکن است شما بتوانید کسی را مجبور کنید تمامیِ خاطرات ذهنی خود را که در طول زندگی در ذهن او انباشته شده است، از خود دور کند و از او شخص دیگری، آن طور که شما مایلید، بسازد.

ص:54

البته، همان طور که در ابتدا ذکر شد گاهی برخی رفتارهای غلطِ آدمی بر اثر ناآگاهی است که اگر به آن مسائل، آگاهی پیدا کند، دیگر آن رفتارهای غلط را تکرار نمی کند. درضمن، فقط وقتی فرد قادر است چنین تغییراتی در خویش ایجاد کند که نیاز به تغییر را در خود احساس کرده باشد. پس کسی را برای زندگی باید انتخاب کنید که به دور از عنوان های اجتماعی و تیپ ظاهر، از نظر شیوۀ تفکر و ارزش ها، اشتراک زیادی با شما داشته باشد.

با این همه، اگر کسی خصوصیتی را در نامزدش مشاهده می کند که دل پسندش نیست و می خواهد آن را برطرف یا اصلاح کند، یا صفت و حالتی جدید در او ایجاد کند، بهترین دوران برای این اِصلاح و تغییر و تربیت، دوران نامزدی است. چون هنوز روابط دختر و پسر عادی نشده و برای هم، احترام و محبت خاصی قائل اند؛ درنتیجه، پذیرش آنان از همدیگر بیشتر است و زمینۀ تحول و تغییر و اِصلاح، مساعدتر. البته، نباید از یاد برد که نمی توان فردی را که سال ها به شیوه و عادت خاصی خو گرفته است، و به طورکلّی تغییر داد و متحول کرد؛ بنابراین،

ص:55

منظور ما اِصلاح و تغییر در اصول بنیادینِ شخصیت فرد نیست. نهایتاً به عرض می رسانیم: اینکه می گویند «وی را تغییر داده و می سازم»، جمله ای است شیطانی و در زندگی جوانان، بیشتر، نقشی تخریبی ایفا می کند تا نقشی سازنده.

از اظهار محبت دریغ می کنند. باید خاطرنشان کنیم که مراد از محبت، محبت افراطی نیست و محبت بجا و به اندازه، در هر زمان و برای هر کجا و در هر سن وسالی، لازم است.

باشیم؛ 16. بنا را بر صداقت بگذاریم و راست گو بوده، دروغ گو نباشیم. فراموش نکنیم که دروغ پایه های زندگی را سست می کند؛ 17. محیط خانواده را باصفا کنیم؛ 18. به ارزش های دینی، اخلاقی و خانوادگی پای بند باشیم؛ 19. به نیازهای همسرمان توجه کنیم؛ 20. به فکر بهداشت روانی همسر خویش باشیم؛ 21. با یکدیگر مشورت کنیم؛ 22. قدرشناس باشیم؛ 23. احساس مسئولیت داشته باشیم؛ 24. برنامه ریزی کنیم؛ 25. الگوی خوبی باشیم؛ 26. از چشم همسرمان به خود بنگریم و خود را به جای وی بگذاریم؛ 27. به خواسته ها و افکار یکدیگر احترام بگذاریم؛ 28. میانه رو و متعادل باشیم؛ 29. با جملات زیبا از همسر خود دلجویی کنیم؛ 30. روابط زناشویی را بسیار مهم بدانیم؛ 31. جملات دلگرم کننده بگوییم. به همسر خود بگوییم که من به خاطر عشق به تو همۀ سختی های زندگی مان را می پذیرم. چنین جملاتی باعث دلگرمی او می شود؛ 32. در اشتباهات، همسر خود را راضی کنیم؛ 33. با متانت و صداقت قبول کنیم که در بعضی از امور و کارها، وی شایسته تر است؛ 34. برای گفته ها و پیشنهادهای

ص:58

همسرمان احترام قائل شویم و خود را عقلِ کل ندانیم. باور داشته باشیم که همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده اند؛ 35. سختی ها و مشکلات محیط کار را در حدّ ضرورت، با همسرمان در میان بگذاریم؛ 36. فرمان ندهیم و خانه را به پادگان تبدیل نکنیم؛ 37. تعصبات غلط و افکار مزاحم را از خود دور کنیم؛ 38. از ازدواج خود اظهار پشیمانی نکنیم؛ 39. زندگی و روابط خود را با دیگران مقایسه نکنیم و از یاد نبریم که زندگی هرکسی مطابق سلیقه و عقل و درایتِ او اداره می شود؛ 40. روی نقاط ضعف همسر خود انگشت نگذاریم؛ 41. خط قرمزهای خود و همسرمان را شناسایی کرده، برای همدیگر تشریح کنیم و خودمان نیز رعایت کنیم؛ 42. در اشتباهات، مقابله به مثل نکنیم.

بی اعتنایی می کنند و خیال می کنند که این عمل باعث عزیزترشدنشان می شود! حال آنکه کاملاً برعکس است و چنین رفتاری باعث جریحه دارشدنِ عواطف نامزدشان می شود و درنتیجه، طرف مقابل کینۀ وی را به دل می گیرد و از قِبَلِ آن، لطمه های سنگینی به زندگی آنان وارد می آید.

به یاد داشته باشیم که خاطرات دوران نامزدی، معمولاً، تا آخرِ عمر در ذهن می ماند و در زندگی آینده، تأثیر می گذارد: هم خاطرات شیرین و هم تلخ. بنابراین، رفتار نامزدها باید کاملاً حساب شده باشد و از اَعمالی که به غرور و شخصیت یکدیگر لطمه می زند، اجتناب کنند. بی اعتنایی و سرسنگینی و تکبر درمقابل طرف مقابل، لطمه های سنگینی به عواطف و شخصیت وی می زند.

متأسفانه، فراوان مشاهده می کنیم که پسران جوان از بی اعتنایی و سرسنگینیِ نامزدشان گِله و درددل دارند و مثلاً می گویند: «هدیه ای برای نامزدم گرفتم و با هزار امید و آرزو به دیدارش رفتم؛ اما او بی اعتنایی و بی احترامی کرد و مرا تحویل نگرفت و با دلی شکسته و

ص:60

پُرخون، از منزلشان بیرون آمدم... .» دختران متدیّن و باعفت بدانند که این کارها، لازمۀ تدیّن و عفت نیست، بلکه حرام است. معنا ندارد که دختر، درمقابل نامزدش که به او مَحرم است و درحقیقت شوهر اوست، خود را مخفی کند و به او بی اعتنایی کند. بله، این را قبول داریم که دختران عفیف و باحیا در اوایل دوران نامزدی، خجالت می کشند و نمی توانند با نامزدشان رفتاری خیلی صمیمی و محبت آمیز داشته باشند؛ دراین صورت، پسران هم باید رعایتِ حال آنان را بکنند. اما این حالت و خجالت باید به زودی برطرف شود و رابطه شان صمیمی و پُرمحبت و درعین حال، همراه با احترام متقابل باشد.

فرایند هدیه دادن، باید دو طرف هدیه بدهند؛ نه اینکه فقط پسر به دختر. البته پسران باید هدایای بیشتری بدهند! جوانان آگاه باشند که اگر موقعیتی خاص وجود دارد که در آن، قادر به تهیۀ هدیۀ مناسب نیستند، حتماً به عروس خانم بگویند که «دلم می خواست هدیه ای برای شما تهیه کنم؛ ولی فرصت مناسبی برای انتخاب آن پیدا نکردم. در اولین فرصت و به محض شناخت سلیقه ات، این کار را انجام خواهم داد.»

یادآوری این نکته ضروری است که حتماً روی بسته بندیِ کادو را با جملۀ «دوستت دارم» زینت دهید و این جملۀ معجزه آسا را هم بگویید. همسری که زودتر از دیگری، از علایق و سلیقه های همسرش مطلع می شود، موفق تر است.

نامه ها را بنویسند و پس از ملاقات و هنگام جدا شدن از هم، نامه ها را به یکدیگر بدهند. البته هرگاه مسافرتی پیش آمد و از هم دور شدند، نامه ها باید بیشتر و مفصّل تر شود. همسرانی دیده می شوند که پس از گذشت سال ها از زمان ازدواجشان، هنوز نامه های دوران نامزدی را نگه داشته اند و مطالعه می کنند و این کار پسندیده برایشان خاطره انگیز و لذت بخش است.

تصویر

ص:64

شناخت بیشتر کمک می کند، بلکه مجال بیشتری برای نزدیکیِ خانواده های دو طرف نیز فراهم می سازد. بنابراین، رعایت نکات زیر در ملاقات ها می تواند به شادابیِ زوجین کمک کند:

اول، رسیدگی به وضع ظاهری: رسیدگی به وضع ظاهری داماد، در دیدار عروس خانم لازم است. پس آقایان نباید اِصلاح موهای سر، مرتب و تمیز بودن لباس و استفاده از عطر دلخواهِ عروس خانم را فراموش کنند. عروس خانم هم بهتر است لباسی بپوشد که به قول معروف، بیشتر به او می آید و با آن، جذابیت بیشتری پیدا می کند؛ دوم، درصورت امکان آماده کردن اطاقی برای زوج جوان؛ سوم، رسیدگی به سرووضع خانه و آماده کردن امکاناتی برای پذیرایی و خوش بودن خانواده؛ چهارم، مادرِ دختر باید برنامه ای برای رسیدگی به دامادِ خود داشته باشد و همه چیز را به دخترش واگذار نکند. مگر آنکه تمامی مهارت های پذیرایی را دخترش بلد باشد و برای پسر نیز حضور مادرِ عروس مسئلۀ مهمی نباشد. پنجم، پرهیز از دعوت های نابجا و بزرگ موجبات اذیت دختر و نیز شلوغی و مزاحمت های خانه و خانواده می شود؛ ششم، پرهیز از غیرعادی

ص:65

جلوه دادنِ محیط خانه و خانواده.

مشترک خویش را تقویت کرد و چگونه می توان رابطه ای محکم تر و قوی تر با همسر برقرار کنند. درنتیجه، برای برقراری روابط جنسی باید به آن ها فرصت بیشتری داد.

مطلب دیگری که لازم است به عرض خوانندگان محترم برسانیم این است که در اوایل ازدواج، مهم نیست چقدر زن و مرد جذابیت جنسی دارند؛ بلکه نکتۀ اصلی آن است که اگر در این دوران، به سرعت و بدون دادن فرصت به طرف مقابل، وارد مرحلۀ جنسی شوند، مثل آن است که آب یخ روی سر یکدیگر ریخته باشند! مثل اینکه هنوز در شروع جاده اند و هنوز راه را طی نکرده، یک باره به آخرِ آن رسیده باشند. با عجله در کامل کردن رابطۀ جنسی، امکان دارد مدتی طرفین از هم رانده شوند و این چیزی است که موردپسندِ دختران نیست.

مراحلِ پس ازدواج را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد: آشنایی بیشتر؛ ارزشیابی طرف مقابل؛ ایجاد احساس قوی و ثابت به همسر؛ ورود به خلوت و حالات روحی خصوصی طرف مقابل. نکته اینجاست که باید اجازه داد رابطۀ جنسی در مرحلۀ چهارم صورت گیرد. باید بتوان

ص:67

با صمیمیت، به خلوتِ روحی کاملاً منحصربه فردِ طرف مقابل وارد شد و رابطۀ جنسی خوب و مؤثری برقرار کرد؛ در غیراین صورت به تجربه ای ناگوار و ناخوشایند و اجباری تبدیل می شود. آنچه در این مرحله بسیار مهم است این است که هر دو طرف بدانند دیگری به حوزۀ خصوصیِ زندگی خودش و طرف مقابل چه حسی دارد؟

بسیار مایۀ تأسف است اگر زن و مرد، عالَمِ جنس مخالف را به خوبی نشناخته باشند و روان شناسیِ زنان و مردان را مطالعه و تعمق نکرده باشند و ندانند در دنیای جنس مخالف چه می گذرد و احساساتش چگونه است و به عنوان یک زن یا مرد چگونه باید با عواطف او برخوردی مناسب داشته باشند و هزاران نکتۀ ظریف دیگر. ضروری است که زوجین، قبل از ازدواج و در دوران آشنایی، برای این سؤالات پاسخی مناسبی پیدا کرده باشند.

اگر شناخت وضعیت روحی و عاطفیِ طرف مقابل به طورکامل انجام نشده باشد، رابطۀ جنسی به یکی از بزرگ ترین سرچشمه های سوءتفسیر از شریک زندگی تبدیل شده و باعث دوری و

ص:68

سردمزاجی می شود. فراوانیِ این مشکل، در خانم ها بسیار بیشتر مشاهده می شود.

شب زفاف درنظر تمامی زوج های جوان شبی خاطره انگیز است و تمامیِ کسانی که این شب را تجربه کرده اند، بی شک تا آخر عمر فراموش نمی کنند. پیشنهاد مؤکّد نویسنده این است که زفاف را به پس از مراسم عروسی موکول کنند و بدین وسیله باعث شوند مرحله ای بسیار خوشایند را در اوان عروسیِ خویش تجربه کنند و موجبات رضایت و دلخوشیِ هم را در زمانی فراهم کنند که مسئولیت زندگی زناشویی، کار را بر آنان سخت کرده است. اگر دلایلی خاص برای زفاف قبل از عروسی هست، از پزشکان و مشاوران خانواده و ازدواج راهنمایی بگیرند تا برداشت های نامناسبی در افکار شریک زندگیِ آنان پیش نیاید.

در مسائل جنسی می توان از راهنمایی دیگران نیز کمک گرفت: پزشکان و مشاوران خانواده و ازدواج، راهنمایان خوبی در این زمینه هستند و بهتر است از همان روزهای اولِ نامزدی، بدون خجالت و رودربایستی، سؤالاتی را که در زمینۀ مسائل جنسی برای

ص:69

زوج های جوان پیش می آید، از افراد صلاحیت دار پرسید و مطمئن بود که بهتر از دروهمسایه راهنمایی می کنند.

و آن را مانند برگِ برنده ای دائماً علیه من استفاده کند یا باعث شود که اعتماد او به حرف های من، کم شود. از حرف زدن نترسید؛ اما می بایست از رک و بی پروا حرف زدن هم پرهیز کنید. برای اینکه بتوانید حالات کلامی خود را تقویت کنید، بهتر است جملات زیبایی را که از مردم می شنوید یا جملاتی که به ذهن خودتان رسیده است، یادداشت کرده و از بَر کنید تا در هنگام ضرورت، مثل ضرب المثل ها که به سادگی به یاد می آیند، بتوانید از آن ها استفاده کنید.

موضوع هم فقط این نیست که چقدر وقت صَرف حرف زدن با هم می کنید؛ بلکه مهم آن است که دربارۀ چه چیزی و چگونه با یکدیگر حرف می زنید و به همدیگر گوش می دهید. تعریف کردن از ویژگی های یکدیگر و نیز نوع رفتار و لباس و وضعیت ظاهری همدیگر بر جذابیتِ این دیدار می افزاید. پس خساست و صرفه جویی نکنید و احساسات خود را به زبان آورید. بهتر است بیان این احساسات به زیباترین شکلِ موجود صورت گیرد؛ به طوری که زوجین، یادآوریِ آن را برای سالیان دراز، قوّت قلب خود قرار دهند.

ص:71

پس در این موضع، سکوت نمی تواند معنای خوبی داشته باشد؛ چراکه گاه سکوت کردن نشانۀ تردیدداشتن تلقی می شود. به خاطر داشته باشید که اگر یکی یا هر دوی شما کلاً فردی کم حرف و ساکت است، حتماً در اولین جلسۀ ملاقات، این خصوصیت را بیان کنید تا سبب نگرانی طرف مقابل نشود.

درضمن، باید سعی شود گفت وگوها در عِین رسایی و گرمی و بجا بودن، با زبانی نرم و لَیِّن صورت پذیرند. درنظر داشته باشید که فرایند ارتباطی ماهرانه، منجر به رضایت بخش ترین و اثربخش ترین پیامدها بین زن و شوهرها می شود. بنابراین، از صراحت لهجه یا به اصطلاح رک بودن و همچنین از جملات ابهام آمیز بپرهیزید. بعضی از زوجین، از پُرحرف بودن طرف مقابل گِله می کنند و می گویند که وی اصلاً مجال صحبت کردن به من نمی دهد. گفت وگویی مناسب است که متناوب پیش رود: یکی گوینده باشد و دیگری سکوت کند و بعد، برعکس.

نکتۀ مهم دیگری که در این گفت وگوها لازم و بلکه اساسی است، رعایت صداقت است.

ص:72

دروغ گفتن از لطف کلام می کاهد و تداوم زندگی مشترک را به مخاطره می اندازد. اگر زوجین بدانند که دروغ گویی تا چه حد مبنای زندگیِ مشترک را متزلزل می سازد، هرگز دروغ نمی گویند. در این فرایند، به خاطر داشته باشید که همسرتان را آن طور که هست، بپذیرید و با تحقیرِ او، موجبات دروغ گویی او را فراهم نکنید.

آیا باید هر راستی را گفت؟ زن و شوهر باید به هم راست بگویند؛ ولی آیا ضرورت دارد که هر راستی را بگویند؟ خیر. یکی از مشکلات جدّی در زندگی مشترک، از همین جا پیدا می شود. زوج های جوان باید بدانند که فاش کردن اسرارِ خانوادگی ضرورتی ندارد و از بیان چیزهای راستِ غیرضروری که ممکن است از علاقۀ همسران به یکدیگر بکاهد، حتماً پرهیز کنند.

حربه ای دربرابر او استفاده کنید و در هر اختلافی، این مسئله را یادآوری نکنید که «تو خودت می دانی که همیشه اشتباه می کنی». دربرابرِ اعتراف همسرتان به اشتباه خود، از او تشکر کنید و به او بگویید که این عملِ شایستۀ او چقدر باعث دلگرمی شما و آرامش روحی تان شده است. مطمئن باشید با این کار، احساس غروری را که برای عذرخواهی زیرِ پا گذاشته است، به او بازگردانیده اید. این را بدانید: زندگی مثل ریاضیات است: نمره را به راه حل می دهند، نه به جواب.

خود رسیدید، نباید با تکرارِ آن به خود، جایزه بدهید.

شاید در کوتاه مدت، عصبانیت راحت ترین راه برای حلّ مشکل باشد؛ اما یقیناً بهترین راه نیست. بد نیست این را نیز بدانید که اگر زیاد عصبانی شوید، پس از مدتی، اعتبار عصبانیت های شما از بین می رود و دیگران با این توجیه که شما تندخو هستید، به خشم شما اهمیت نمی دهند. در چنین حالتی، معمولاً افراد پس از بی اثریافتن عصبانیت خود، سعی می کنند با نصیحت کردن، دیدگاه های خود را به اطرافیان تحمیل کنند و درنتیجه، این گونه افراد بسیار خسته کننده خواهند شد. یادآوری می کنیم که برای عصبانی شدن، همیشه فرصت هست؛ اما برای منطقی بودن، نه. سعی کنید با عصبانیت بیجا، فرصت منطقی بودن را از دست ندهید.

با او بحث نکنید؛ زیرا منطقی ترین دلایل، در چنین حالتی، برای فرد پذیرفتنی نیست. سکوت کنید و مطمئن باشید که بعد از رفع عصبانیتش، پشیمان خواهد شد و سکوت شما او را پشیمان تر خواهد کرد؛ لذا می توانید صحبت دربارۀ آن مطلب را به زمان دیگری موکول کنید که احساس می کنید آرامش بیشتری حاکم است؛ حتی اگر حق با فرد سکوت کننده باشد. پس از حاکم شدن آرامش، با گفتن جملۀ «دوست نداشتم تو را عصبانی کنم» صحبت خود را شروع کنید. بهتر است صحبت دربارۀ موضوعی که موجب عصبانیت شما یا همسرتان شده است، به روزِ بعد موکول کنید؛ زیرا یک روز، حداقل زمانِ لازم برای بازگشت به حالت طبیعی است. هر دو به این زمان نیاز دارید تا بهتر به کارهای خود فکر کنید. به یاد داشته باشید که برای متوجه کردن همسر خود به اشتباهش، هرگز عجله نکنید.

مقابل بپذیرد اشتباه کرده است و حتی درصدد جبران آن از طرف او هم نیستند. یادمان باشد کم عُرضه ترین افراد، اشخاصی هستند که مسئولیت رفتار نامناسب خود را نمی پذیرند و می خواهند آن را به عهدۀ دیگران بیندازند.

ازدواج می کنند که ازنظر هوشی و ارزشی و شخصیتی، در سطح پایینی است. آنان با این کار می خواهند ایثار کنند؛ ولی سخت در اشتباه اند. زیرا زندگی با چنین افرادی بسیار مشکل است. حضرت علی † می فرمایند: «از ازدواج با احمق بپرهیزید؛ زیرا هم نشینی با او بلاست و فرزندش ضایع می شود.» معمولاً افرادی که به لحاظ شخصیتی مشکلاتی دارند، تحت عنوان امتحان کردن پیشنهادهایی غیرمعقول و غیرمرسوم به همسر خود می دهند. اول اینکه بیشترِ اینان، خود، دچار مسائل و مشکلاتی هستند؛ زیرا درهنگام تحقیق برای ازدواج، باید بررسی های دقیق خود را انجام می دادند و به نتایج مدنظرِ خود می رسیدند و اصالت فرد و خانواده اش را بررسی می کردند. یکی از بزرگان، به نام فرانکلین، می گوید: «پیش از ازدواج، چشم هایتان را باز کنید و بعد از ازدواج، آن ها را روی هم بگذارید.» دوم اینکه بیشترِ این اشخاص به بهانۀ امتحان کردن، قصد سرکیسه کردن و گول زدن همسر خود را دارند؛ مثلاً بعضی از اینان به نامزد خود می گویند: «اگر مرا دوست داری، مهریه ات را به من ببخش»

ص:80

یا اینکه می گویند: «طلا هایی که هنگام عقد کادو داده اند، برای کمک به من بفروش.» سوم اینکه یادمان باشد که باید عاقلانه ازدواج کنیم و عاشقانه، زندگی.

خوانندگان گرامی و به ویژه زوج های جوان، تکرار می کنیم که دورۀ عقد و نامزدی می تواند شیرین ترین دوران پیش از شروع زندگی مشترک باشد؛ اگر توقع ها و خواسته ها و محبت ها، خالص و دوست داشتنی و همراه با عقل و منطق باشد.

ص:82

تصویر

ص:84