ص:2

ص:3

تصویر

ص:4

تصویر

ص:6

تصویر

ص:8

ازدواج حادثۀ شیرین و تحول به یادماندنی دوران جوانی شماست. با ازدواج، صفا و محبت و شیدایی می شکفد و حیاتی سبز و همراه با مسرّتِ معنوی و لذت های سالم، آغاز می شود. آدمی چنان آفریده شده است که به طور فطری و طبیعی، به سوی ازدواج و سامان دادن خانواده، رهنمون می شود. سخن کوتاه و صریح پیامبر… را جدی بگیرید: «ای گروه جوانان، ازدواج کنید.»(1)

عشق، مصاحبت و دستیابی به انتظارات را سه انگیزۀ مهم ازدواج شمرده اند و نیز نقل کرده اند که «هیچ بنیادی در اسلام، نزد خداوند، محبوب تر از ازدواج نیست.»(2)

کسانی که تن به ازدواج نمی دهند و از این سنّت الهی سرپیچی می کنند، نوعی خامی در وجودشان باقی می ماند و بسیاری از ابعادِ وجودی شان شکوفا نمی شود؛ به گفتۀ استاد

ص:10

مطهری: «نوعی پختگی هست که جز در پرتوِ ازدواج پیدا نمی شود.»(1) ازدواج را تأخیر نیندازید و به هنگام، دست به کار شوید؛ زیرا، اولین مرحلۀ خروج از خودِ طبیعی فردی و توسعه پیدا کردنِ شخصیت انسان، ازدواج است و کسانی که این دوران را نگذرانند، تا پایانِ عمر درجه ای از نابالغی را به همراه خواهند داشت.(2)

ازدواج کنید؛ زیرا رسول خدا… همواره می فرمودند: «هر که دوست دارد از سنّت من پیروی کند، به ازدواج روی آورَد؛ زیرا، ازدواج [بخشی] از سنّت من است.»(3) همچنین، در سخنان ایشان، از گشوده شدن درهای رحمت آسمانی و وزش نسیم احسان و فیض الهی،

ص:11

به هنگام ازدواج، خبر آمده است.(1) بی تردید، کامل شدن دین فرد را می توان جلوه ای از لطف خدا دانست. هیچ یک از یاران رسول خدا… ازدواج نمی کرد، مگر اینکه حضرت درباره اش می فرمود: «دینش کامل شد.»(2)

تمایل مرد و زن جوان به یکدیگر، واقعیتی درونی است و آن دو، در پرتو ازدواج، آثار و فوایدی متعدد به دست می آورند. برخی از آن ها عبارت اند از:

1. آرامش روح و روان

آرامش دُرّی گران بها برای آدمی است و او هماره، در پِی کسب آرامش و افزایشِ رضایت

ص:12

از زندگی است. پیامبر اکرم… بهترین زینت آدمی را آرامشِ همراه با ایمان می دانستند.(1)

ازدواج در زمرۀ بهترین و سالم ترین شیوه های به چنگ آوریِ آرامش است. آرامش روح و روان، در پناه ازدواجی موفق تحقق می یابد و این احساس، زمینۀ رشد جوان را برای دستیابی به فضیلت های انسانی، فراهم می آورد؛ آن گونه که پروردگار مهربان می فرماید: «از نشانه های او اینکه از [نوع] خودتان، همسرانی برای شما آفرید؛ تا بدان ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این [نعمت]، برای مردمی که می اندیشند، قطعاً نشانه هایی است.»(2) علامه طباطباییŠ در تفسیر این آیه می گوید: «هر یک از زن و مرد، در حدّ خود و فی نفسه، ناقص و محتاج به طرف دیگر است و از مجموعِ آن دو، واحدی تام و تمام درست می شود و به سبب همین نقص و احتیاج است که هر یک، به سوی دیگری

ص:13

حرکت می کند و چون بدان رسید، آرامش و سکونت می یابد؛ زیرا هر ناقصی، مشتاق به کمال است و هر محتاجی، مایل به زوال حاجت و فقر خویش.»(1)

همسر می تواند برای انسان آرامش آفرین باشد و این آرامش فردی، آرامش اجتماعی را در پِی دارد. بی شک، نتیجۀ چنین رضایتی از زندگی و آرامش، فزونیِ مروّت و نیکیِ سیرت است. پیامبر… می فرمایند: «پسران و دختران مجرّد خود را همسر دهید تا خداوند، مروّتشان را افزون و سیرتشان را نیکو کند.»(2)

2. ارضای تمایلات جنسی

ازدواج وسیله ای پاک و کامل برای ارضای تمایل جنسی و پدیده ای سازنده برای

ص:14

درامان ماندن از آلودگی های جنسیِ خلاف عقل است. رسول خدا… می فرمایند: «ازدواج بهترین وسیله برای نفیِ نگاه شهوانی، عفت جنسی، پاک دامنی و شرافت انسانی است.»(1)

برای نفوذ شیطان، مسائل جنسی و شهوانی یکی از راه های آسان است که گاهی در پوشش ارتباط دوستانه، بین پسر و دختر، جوان را در ورطۀ هرزگی و فساد می اندازد؛ اما جوان در پرتو مهر همسر خود، این راه نفوذ را مسدود می کند.

رسول خدا… ضمن توصیه به ازدواج و نهی جوان از ارتباط های نامشروع(2) می فرمایند: «هر جوانی که در ابتدای جوانی اش ازدواج کند، با این کار نیک خود، نالۀ ابلیس را در می آورد؛ چنان که او فریاد می کشد: “وای بر من! وای بر من! این جوان دو سومِ دین و آیینش

ص:15

را از گزند من در امان نگه داشت و خود را بیمه کرد.»...» آنگاه، رسول خدا… این گونه سفارش فرمودند: «... پس لازم است در یک سومِ باقی مانده، خویشتن دار باشد.»(1)

زوج جوان به دلیل مصونیت از آلودگی ها و انحراف های شهوانی، جایگاه والایی نزد خداوندU دارند؛ تاجایی که «خوابشان برتر از انسان مجردی است که روزها روزه دارد و شب ها به سببِ عبادت، بیدار می ماند.»(2) پیامبر رحمت… عبادت پسر و دخترِ ازدواج کرده را برتر از نماز فرد مجردی می دانند که شب و روز خود را به پرستش سپری می کند.(3) ازاین رو، هرگاه یکی از یارانش ازدواج می کرد، پیامبر… «کامل شدن دین» او را بشارت می دادند(4)

ص:16

و همواره، این توصیه را به جوانان می فرمودند: «هر که دوست دارد خدا را پاک و پاکیزه ملاقات کند، درحالی که زن دارد، خدا را ملاقات کند.»(1)

3. سلامت جامعۀ انسانی

گسترش فرهنگ ازدواج سلامت جامعه را در پِی دارد و اگر پیوند زناشویی برچیده شود، ناراحتی های اجتماعیِ فراوانی جامعه را فرامی گیرد؛ چون، شخص مجرد مسئولیت اجتماعی را نمی پذیرد. اما کسی که ازدواج کرده است، به نقطه ای اتکا دارد و در حفظ این حریم می کوشد. او ناچار است که از زندگیِ خود مراقبت کند، بر سلامت آن بکوشد و کاری نکند که خانواده اش ناراحت شوند. ازاین روست که بسیاری از مؤسّسات، در حین استخدام، شرط

ص:17

متأهل بودن را قرار داده اند. پس، ازدواج می تواند وسیلۀ پیشگیری از تخلّفات اجتماعی باشد.

4. ایجاد نسلی صالح

ادامۀ نسل و نوع آدمی و ایجاد نسلی صالح، از آثار همدمی و پیوند دختر و پسر جوان است؛ دراین باب، محمد مصطفی… می فرمایند: «چه چیزی مؤمن را از انتخاب همسر باز می دارد؟ هر آینه در پرتو ازدواج، خداوند، فرزندی را به او ببخشد که زمین را با شعار لا اله الا اللَّه سنگین کند.»(1)

بیشترِ جوانان به دلیل واهمه از دشواریِ ادارۀ کامل زندگی، ازدواج را به تأخیر انداخته اند تا پس از جمع آوری و اندوختن مال و اطمینان کامل، گام پیش نهند؛ اما اغلبِ این دغدغه ها

ص:18

روا نیست. با حداقل ها نیز می توان آغاز کرد و رزق و روزی، در گروِ ازدواج است:(1) «خانواده تشکیل دهید که برای شما روزی آور است»(2) نبیّ رحمت در کلام شیرین دیگری می فرمایند: «با زنان ازدواج کنید که آنان، ثروت و روزی می آورند.»(3)

سخنان مذکور امیدآفرین ترین جملاتی است که جوان با الهام از آن ها، جرأتِ تصمیم می یابد و نیرویش را به تحرکِ مضاعف وامی دارد تا در سایۀ فضل و لطف الهی، زیستنی سرشار از صفا و زیبایی را بنیان نهد. بشارت نهایی نیز از جانب پروردگارU است: «اگر تنگ دست اند، خداوند آنان را از فضل خویش بی نیاز خواهد کرد و خدا گشایش بخشِ داناست.»(4)

ص:19

جوانی خدمت پیامبر… آمد و اظهار نیاز کرد. رسول خدا… به او پیشنهاد ازدواج فرمودند.(1) آن جوان از اینکه دوباره نزد رسول خدا… برود و درخواست خویش را عنوان کند، شرم کرد. درآن حال، مردی از انصار او را دید و گفت: «دختر خوش چهره ای دارم... می خواهم او را به ازدواجِ تو درآورم.» آن جوان با دخترِ آن مرد انصاری ازدواج کرد و در پرتو این پیوند، رحمت الهی بر زندگی شان سایه افکند و گشایش و وسعتی در زندگی زناشویی شان فراهم آمد. روزی آن جوان خدمت پیامبر خدا… آمد و او را از ماجرای خویش آگاه کرد. پیامبر… پس از شنیدن ماجرای شیرین این جوان، فرمودند: «جوانان، بر شما باد که ازدواج کنید.»(2)

ص:20

تصویر

ص:22

دقت در انتخاب همسر، ضرورت است و مسامحه و بی توجهی در آن، پشیمانی به بار خواهد آورد. بی شک، صفاتی نظیر فاسق بودن، بی عفتی، فحاشی، بداخلاقی و حماقت گزینه های ممنوع اند،(1)اما گزینه های مثبت نیاز به توضیح بیشتری دارند. درنظرگرفتنِ معیارها و خصوصیات زیر، در گزینش همسر، لازم است:

1. دین داری

همسر دین دار انتخاب کنید؛ زیرا، دین داری دختر و پسر جوان، حفظ حریم عفت، حیا، نجابت و غیرت را در پِی خواهد داشت. جوانی نزد پیامبر… آمد و از وی دربارۀ ازدواج رهنمود خواست. رسول خدا… فرمودند: «آری، ازدواج کن و بر تو باد که همسری دین دار

ص:23

انتخاب کنی.»(1)

پیامبر… دربارۀ گونه های انتخاب همسر توسط برخی از مردم، چنین بیان داشتند: «برخی برای انتخاب همسر، به مال یا دین یا زیبایی یا به حسَب ونسَبِ او توجه دارند؛ اما بر شما باد که با دین داران ازدواج کنید.»(2)

هم ایشان همسرگزینی بر محور ثروت یا زیبایی و منهای دین داری را نهی کرده اند: «هر که با زنی برای مالش ازدواج کند، خداوند او را به مال وی واگذار خواهد کرد(3) و هر که با او برای زیبایی اش ازدواج کند، در او چیزی که خوشایند نیست، خواهد دید و هر که با وی

ص:24

برای دینش ازدواج کند، خداوند تمام این مزایا را برای او جمع خواهد کرد.»(1)

صید دین کن تا رسد اندر تَبَع حُسن و مال و جاه و بختِ مُنْتفَع(2)

2. خوش خلقی

به اخلاق مطلوب خود توجه کنید؛ زیرا، شیرازۀ استحکام زندگی زناشویی اخلاق است و سوءاخلاق به حکم تجربه، بی احترامی ها و نامهربانی هایی را در پِی دارد و فروغ محبت را خاموش خواهد ساخت. محمد مصطفی… می فرمایند: «هرگاه برای دختر شما خواستگاری آمد که دین و اخلاقش را می پسندید، قبول کنید؛ وگرنه، فتنه و فساد در جامعه، بسیار می شود.»(3)

ص:25

3. اصالت خانوادگی

به دلیل تأثیرپذیریِ انکارناپذیر دختر و پسر از خانواده و محیط رشد، اصالت خانوادگی تعیین کننده است. ازاین رو، در کلام پیامبر… چنین آمده است: «با فلان گروه ازدواج کنید که مردانشان عفت دارند، پس زنانشان هم عفیف هستند؛ و با آن گروه ازدواج نکنید که مردانشان بی عفتی پیشه کرده اند و زنانشان هم بی عفت شده اند.»(1)

ایشان، همچنین، از ازدواج با سبزه ای که در لجن زار روییده شده، پرهیز داده است و در پاسخ، سبزۀ لجن زار را این گونه معرفی می کند: «زن زیبایی که در مکان و خانوادۀ فاسدی باشد.»(2)

ص:26

4. همتایی (کفْوِ همدیگر بودن)

هماهنگی، هم گرایی، تناسب و سنخیت روحی و اخلاقی و جسمیِ دختر و پسر، ضرورتی است برای پایه گذاری و استمرارِ زندگیِ استوارتر، پرثمرتر و لذّت بخش تر. رسول خدا… می فرمایند: «به همتایان خود زن بدهید و از همتایان، همسر بگیرید.»(1)

همتایی گونه های مختلفی دارد: همتایی دینی، فرهنگی، اخلاقی، علمی، جسمی، زیبایی، سنّی، مالی، خانوادگی، اجتماعی، روحی و روانی. نبیّ رحمت… مؤمنان را هم شأن و همتای هم می دانستند و خودشان زیدبن حارثه را با زینب، دختر جحش، و مقدادبن اسود را با ضباعه، دختر زبیربن عبدالمطلب، تزویج کردند؛ زیرا در نگاه ایشان، بهترین شرافت، ایمان

ص:27

بود و تناسب در آن، در نظر آن حضرت، جایگاه خاصی داشت(1) و بر گونه های دیگر مقدّم بود. داستان ازدواج جوَیْبر و ذلفا، بیان دیگری از این اندیشۀ نبوی است:

جویبر، مردی سیاه پوست و فقیر از اهل یمامه بود که به حضور پیامبر… شتافت و بااشتیاق، اسلام آورد. حضرت به او تفقد کرده و لباس و غذای او و «اصحاب صُفّه» را فراهم می کردند. روزی پیامبر… نگاهی به جویبر کردند و فرمودند:

- جویبر، چه خوب بود که همسری اختیار می کردی تا شهوت خود را کنترل کنی و نیز در امور دنیا و آخرت، شریکی داشته باشی.

- ای پیامبر خدا، پدرم و مادرم فدایت! کدام زن حاضر است به همسریِ من تن در دهد؛ نه حسَب ونسَبی دارم و نه مال و جمالی؟

ص:28

- ای جویبر، خداوندِ جهان به برکت دین اسلام، کسانی را پَست کرد که در جاهلیت شرافت داشتند و کسانی را شرافت داد که پَست بودند. امروز، همۀ مردم، اعم از سفید، سیاه، قریش، عرب و عجم، برابرند و همه، فرزندان آدم هستند و آدم هم، از خاک آفریده شده است. جویبر، من برای هیچ کدام از مسلمانان، نسبت به دیگری، فضیلتی نمی بینم؛ جز برای آن که تقوا و فرمان بُرداری

اش در پیشگاه خدا بیشتر باشد... . هم اکنون نزد زیاد بن لبید که شریف مردم قبیلۀ بنی بیاضه است، می روی و به او می گویی که رسول خدا مرا فرستاده و دستور داده است که دخترت، ذلفا، را به عقد جویبر درآوری.

جویبر نیز با خوشحالی به سوی خانۀ زیاد روانه شد. وقتی وارد منزل او شد، گروه زیادی از بستگان وی گِردش نشسته بودند و گفت وگو می کردند. جویبر اجازۀ ورود خواست و پیام نبیّ خدا را به زیادبن لبید ابلاغ کرد: «رسول خدا… پیغام داده است که ذلفا را به عقد من درآوری.» زیاد با تعجب پرسید: «آیا پیامبر خدا، تو را برای ابلاغ این پیام فرستاده

ص:29

است؟» جویبر پاسخ داد: «آری؛ من سخن دروغ به رسول خدا نسبت نمی دهم.» زیاد گفت: «ما دختران خود را به اشخاصی که هم شأن ما نیستند، تزویج نمی کنیم. برگرد تا خود نزد پیامبر بیایم و عذرم را بگویم.»

جویبر با ناراحتی بازگشت. درآن حال، ذلفا نزد پدر آمد و پرسید:

- پدرجان، چه گفت و گویی با جویبر داشتی؟

- آمده و می گوید که پیغمبر مرا فرستاده تا ذلفا را با من تزویج کنی!

- به خدا جویبر دروغ نمی گوید. کسی را بفرست تا پیش از آنکه جویبر نزد رسول خدا برود، او را برگرداند.

زیاد بی درنگ جویبر را از میانِ راه برگردانید و احترامش کرد و گفت: «اینجا باش تا من برگردم.» و آنگاه خود به محضر رسول خدا… رسید و گفت: «پدر و مادرم به فدایتان! جویبر حامل پیامی از سوی شما بود. ما طایفۀ انصار، دختران خود را جز به افراد هم شأن خود،

ص:30

تزویج نمی کنیم.» پیامبر… پاسخ دادند: «ای زیاد، جویبر مردی با ایمان است؛ مرد مؤمن، هم شأن زن مسلمان است. دخترت را به همسریِ جویبر درآور و از دامادی او ننگ مدار!»

زیاد به خانه برگشت و گفته های ایشان را به اطلاع دختر رسانید. ذلفا نیز ضمن خرسندی از پیشنهاد رسول خدا…، به پدر چنین گفت: «پدرجان، این را بدان که اگر از فرمان پیامبر خدا سرپیچی کنی، کافر خواهی شد.»

پس از آن، زیادبن لبید دست جویبر را گرفت و او را به میان بزرگان قوم خود آورد و ذلفا را به ازدواج او درآورد. مهریه و جهیزیۀ عروس را نیز شخصاً به عهده گرفت و به دلیل تنگ دستیِ داماد، خود، خانه ای با وسایل زندگی تهیه کرد و به وی اختصاص داد و بدین گونه، ذلفا به همسری جویبر درآمد.(1)

ص:31

5. زیباییِ

معیار زیبایی در شیرینی و صفای زندگی مؤثر خواهد بود(1) و لازم است زن و مرد یکدیگر را از نظر اندام، چهره و شکل ظاهری بپسندند. پیامبر اکرم… فرموده اند: «إنّ مِنْ سعادَةِ المرء المسلم... المراة

الجملات ذات دین»(2)(= از سعادت مسلمان این است که همسری زیبا و دین دار داشته باشد.)

قضاوت درباب میزان زیبایی، معیارِ معیّن و قانون استانداردی ندارد؛ بلکه تاحدودی به سلیقۀ افراد بستگی دارد: ممکن است فردی در نظر کسی زیبا باشد و در نظر دیگری زشت. می توان گفت، زیبایی به اندازه ای باید باشد که طرفین، همدیگر را بپسندند و جذابیت کافی برای همدیگر داشته باشند و هر کدام، متناسب با ویژگی های خود، دیگری را انتخاب کند.

ص:32

به عبارت دیگر، زن و شوهر از نظر ظاهری نیز باید کُفْو همدیگر باشند. اگر انسانی قیافۀ ظاهری و اندام همسرش را نپسندد و دوست نداشته باشد، ممکن است به طور ناخواسته، از او بهانه و ایراد بگیرد و زندگی را بر او تلخ کند.

زیباییِ همسر در حفظ و تقویت عفت و ایمان همسرش تأثیر دارد و اگر شخصی از زیبایی همسرش راضی باشد، چشم و فکر و عملش متوجه دیگران نخواهد شد، حسرت زیبارویانِ بیگانه را نخواهد خورد، به دنبال بیگانگان نخواهد رفت و به همسرش خیانت نخواهد کرد؛ مگر اینکه از فطرت انسانی خارج شده و از ایمان و عفت، بی بهره باشد.

به هرحال، زیبایی ازجمله صفات کمال است و باید دقت داشت که در اولویت بندی معیارها، زیبایی در رتبۀ اول قرار ندارد و تنها اگر با معیارهای اساسی، مثل تدیّن، اخلاق، عقل و شرافت خانوادگی همراه باشد، ارزش خواهد داشت؛ به فرمودۀ رسول خدا…: «نباید

ص:33

حُسن چهرۀ زن را بر حُسن دین داریِ او برتری داد.»(1) نیز، این توصیۀ مهم امام صادق… را که مشابه با توصیۀ مذکور از جدّ بزرگوارشان… است، نباید فراموش کرد: «اذا تزوَّج الرّجل المراة لجمالها او مالها وَکّل الی ذلک و اذا تزوّجها لدینها رزقه الله المال و الجمال.»(2)(= اگر مردی زیبایی یا ثروت زنی را معیار ازدواج قرار دهد، خداوند او را بدان وامی گذارد! و اگر برای دیانتش تزویج کرد، خداوند ثروت و زیباییِ او را هم فراهم می سازد.)

ص:34

تصویر

ص:36

همسر خود را بزرگ بشمارید. او به منزلۀ بال شماست که با آن، می توانید پرواز کنید. با بزرگداشت او، بر گرما و محبت زندگیِ خود بیفزایید.

این آیۀ قرآن تأمل برانگیز است: «یکی از آیات الهی این است که برای شما، از جنس خودتان، جفتی بیافرید تا با او انس بگیرید و آرامش بیابید و در میان شما، دوستی و مهربانی قرار داد و در این امر، برای افرادی که اهل اندیشه و تفکر باشند، آیات و نشانه هایی وجود دارد.»(1) به فرمودۀ پروردگارU پیامد انس، الفت، همدلی و همزبانی با همسر، آرامش است.

به فرمودۀ امام صادق†: «پنج چیز است که هر کس یکی از آن ها را نداشته باشد، همواره در زندگی اش نقص دارد و فکرش مشوّش و دلش نگران است: اول، سلامت جسم و دوم، امنیت و سوم، وسعت روزی است. چهارم، همراه و مونسِ هم رأی می باشد که همان

ص:37

همسر خوب و فرزند خوب و همنشین خوب است. پنجمین چیز که دربرگیرندۀ همۀ این خصلت هاست، آرامش خاطر و رفاه زندگی است.»(1)

حضرت محمد… در خانواده، مهربان بودند و نسبت به همسران خود، هیچ گونه خشونتی روا نمی داشتند و این، برخلافِ خلق وخوی مکّیان بود. وی به حُسن معاشرت با زنان، توصیه می کردند و می فرمودند: «همۀ مردم خصلت های نیک و بد دارند. مرد نباید فقط جنبه های ناپسندِ همسر خویش را در نظر بگیرد و او را [بدین سبب] تَرک کند؛ زیرا، هرگاه از یک خصلتِ او ناراحت شود، خصلت دیگرش مایۀ خشنودیِ اوست و این دو را باید با هم به حساب آورد.»

ایشان با فرزندان و فرزندزادگان خود، مهربان بودند و به آن ها محبت می کردند: آنان را روی دامن خویش می نشاندند، بر دوش خویش سوار می کردند، می بوسیدند و این ها همه،

ص:38

برخلاف خلق وخوی رایج آن زمان بود.(1)

رابطه عاطفی و وابستگی زن و شوهر به یکدیگر، یک امتیاز و لطف الهی برای زیبایی و طراوت زندگی است ؛ دوستی همسر از اخلاق انبیاست و این دوستی را باید به همسر اعلام کرد. پیامبر رحمت… می فرمودند: «این سخنِ مرد به زن خود که «دوستت دارم»، هرگز از دلِ زن بیرون نمی رود.»(2) خلاصه اینکه نیکی کردن باعث تصرف دل ها می شود. پس، به همسر خود مهر بورزید و به او وفادار باشید و گره های کوچک و بی اهمیت زندگی را نادیده بگیرید.

پایان متن را با سخن حضرت رضا† زینت می بخشیم؛ سخنی که به نوع رابطه مهربانانه زن و مرد اشاره دارد :

الف. «هیچ فایده ای به کسی نمی رسد بهتر از این که برای او بانویی باشد که نگاه کردن

ص:39

به او موجب سرور و شادمانی همسر باشد و در غیاب شوهر امانت دار و حافظ حریم خویش و خانواده و اموال شوهر باشد .»(1)

ب.اگر نسبت به کسی محبتی دارید، آن را آشکار کنید زیرا اظهار دوستی نیمی از خردمندی به شمار می آید. بنابراین زن و شوهر باید عواطف خود را در خصوص هم علنی سازند و در این مورد از خجالت و شرمساری اجتناب نمایند.(2)

ص:40