رهنما 3 : (پاسخی به پرسش های دخترانه)

مشخصات کتاب

عنوان و نام پدیدآور : پاسخی به پرسش های دخترانه/مولف محمد باقر پور امینی .

مشخصات نشر : تهران: آستان قدس رضوی ، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، 1391.

مشخصات ظاهری : 24ص.14×12س.م

فروست : رهنما؛ 3

وضعیت فهرست نویسی : در انتظار فهرستنویسی (اطلاعات ثبت)

شماره کتابشناسی ملی : 1794699

ص:1

اشاره

ص:2

ص:3

تصویر

ص:4

پاسخی به پرسش های دخترانه

این پرسش ها پیشِ روی نویسنده بوده است و برای دادن پاسخی به آن ها، نوشتۀ حاضر را نگاشته است:

1. چرا دختران باید به دختربودن خود ببالند؟ مگر دختربودن افتخار است؟

2. گذر لحظه ها را چگونه برای خود مهم سازیم؟

3. حیا و حجاب در قرآن و روایات چه معنا و مصداقی دارند؟

4. چرا زن باید از حقوق خود آگاه باشد و چگونه راه مشورت در پیش گیرد؟

5. زنان ناموَر کیان اند؟ کتابی برای معرفی شخصیت و سبک زندگیِ این عزیزان می خواهم.

6. برای مطالعه ای دلچسب، چند کتاب شسته رفته معرفی کنید.

7. برکات ازدواج و خطرات مجردماندن چیست؟

ص:5

تصویر

ص:6

درآمد

زن، همچون مرد، تکامل پذیر است و قرآن هرگاه از ارزش های والای انسانی سخن می گوید، از زنان، همسانِ مردان یاد می کند؛ بدان حدکه هر دو می توانند به مقامات انسانی و معنوی دست یابند؛ مقاماتی همچون اسلام، ایمان، طاعت، راست گویی، شکیبایی، انس با خدا، خویشتن داری و یاد خدا برای هر زنی به دست آمدنی است.(1) طبیعی است که عمل صالحِ او نیز، همچون مرد، پیامد و

ره آوردی این دنیایی و آن سرایی خواهد داشت: ]مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکرٍ أَوْ أُنثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاة طَیبَة وَ لَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کانُواْ یعْمَلُونَ.[ (= هر مرد و زنی که کاری نیکو انجام دهد، اگر ایمان آورده باشد، زندگی خوش و پاکیزه ای به او خواهیم داد و پاداشی بهتر از کردارشان.)(2)

ص:7


1- . احزاب، 35.
2- . نحل، 97.

پیامبر اسلام…، همچون همۀ انبیا، هدایت مردم را با دو هدف آغاز و دنبال کردند: اول، آشناساختن مردم با معارف الهی و دوم، کامل کردن اخلاق جامعه؛ یعنی تعلیم کتاب و حکمت ازیک سو و تزکیۀ نفوس مردم ازسوی دیگر؛ ازاین رو، می توان رسالت پیامبر… را این گونه بیان داشت: او برای تعلیم و تربیت و تزکیه آمد تا در بخش نظری، جامعه را به علوم الهی و صحیح رهنمون سازد و در بخش عملی، مردم را به طهارت روح برساند؛ آن گونه که قرآن می فرماید: ]وَ یعَلِّمُهُمُ الْکتَابَ وَ الْحِکمَة وَ یزَکیهِمْ.[(1)

مخاطبِ چنین حرکت هدایت بخشی، جانِ انسان خواهد بود، نه بدن او. ازاین رو، زن و مرد، هر دو همسانِ هم، مخاطب پیام پیامبر… خواهند بود. محور تعلیم و تعلّم، جان آدمی است، نه بدن و نه مجموع جان و بدن. آن که عالم می شود، روح است و روح نه مذکر است

ص:8


1- . بقره، 129.

و نه مؤنث. پس، آنچه با کمال آدمی سروکار دارد، نظیر مسائل علمی، اعتقادی و اخلاقی، در آن، میانِ مرد و زن تفاوتی نیست؛ اما چون از مسائل اِجرایی و تقسیم کار سخن به میان می آید، به دلیل خصوصیات طبیعی و بدنیِ هریک، وظایف مشترک و مختَص معنا پیدا می کند؛ ولی تفاوت وظایف، نقشی در میزان تکامل آن دو نخواهد داشت.(1) با این درآمد، مسائل مهم دختران مسلمان را با محور پیام پیامبر… پاسخ می گوییم:

1. به دختر بودنِ خود ببالید.

زمانی، غالب جامعۀ عرب، زن را مایۀ عار می دانست و از دختر، نفرت داشت و حتی او را

زنده به گور می ساخت.(2) در چنین محیطی، اسلام جایگاه انسانیِ زن را اِحیا کرد و او را

ص:9


1- . عبدالله جوادی آملی، توصیه ها، پرسش ها و پاسخ ها، ص185.
2- . نحل، 59.

ریحانه، یعنی شاخه گلی ظریف، نامید.(1) یکی از ارمغان های زیبای پیامبر… شخصیت دادن به دختر و زن است؛ بدان حدکه ایشان می فرمودند: «دختران خجسته اند و دوست داشتنی.»(2) «بهترین فرزندان شما،

دخترانتان اند.»(3) «از خوش قدمی زن این است که نخستین فرزندش، دختر باشد.»(4) «دختر خوب فرزندی است مهربان، مددکار، مونس، بابرکت و دورکنندۀ حسرت.» «کسی که دختر دارد، مشمول نصرت و برکت و آمرزش خداU خواهد بود.» وقتی به نبیّ خاتم… بشارت دختر می دادند، می فرمودند: «گلی است که خداU روزی اش می دهد و تأمین او با خداست.»(5) بر دختر بودن خود ببالید و برای رشد و زیبایی معنوی خود

ص:10


1- . حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ج14، ص120.
2- . مسند احمد، ج2، ص191.
3- . وسایل الشیعه، ج14، ص103.
4- . مجلسی، بحارالانوار، ج61، ص110.
5- . بحارالانوار، ج101، ص98.

تلاش کنید و از آن دسته دخترانی باشید که پیامبر… دربارۀ ایشان فرمودند: «چه خوب فرزندانی اند، دختران محجوب.»(1)

2. از فرصت ها سود جویید.

پس تو را هر لحظه مرگ و رجعتی است مصطفی فرمود دنیا ساعتی است(2)

با هر فرصتی که از دست می رود، شانس رسیدن به پیروزی کمتر می شود و درنتیجه، زمینه برای رکود و ایستایی فراهم می آید. باور کنیم زندگی کوتاه تر از آن است که دست کم گرفته شود. پیامبر اعظم… می فرمودند: «در قیامت برای هر روز از ایام عمر بندگان، 24 پرونده به تعداد ساعت های شبانه روز می گشایند. بنده، پرونده ای را پُر از روشنی و سرور

ص:11


1- . شوشتری، انوارالنُعمانیه، ج2، ص190.
2- . مثنوی معنوی.

می یابد و از دیدنش چنان حدی از شادی و سرور به وی دست می دهد که اگر بر دوزخیان تقسیم شود، احساس کردنِ رنج آتش را از آنان می ستانَد: و این، ساعتی است که پروردگارش را در آن، اطاعت کرده است. سپس، پرونده ای دیگر می گشایند و بنده، آن را تاریک و بدبو و ترس آور می بیند و از مشاهده اش چنان بی تابی و ترسی به وی دست می دهد که اگر بر بهشتیان تقسیم شود، خوشی را از آنان باز می ستاند: و این، لحظه ای است که پروردگارش را در آن، نافرمانی کرده است. سپس، پرونده ای دیگر برایش می گشایند و آن را تهی می بیند؛ نه چیزی در آن است که او را شادمان کند و نه چیزی که ناراحتش سازد: و این، ساعتی است که خوابیده یا به کارهای مُباح دنیایی، سرگرم بوده است. آن گاه به جهتِ ازدست دادنِ این لحظه ها، احساس حسرت و تأسف به وی دست می دهد؛ چراکه می توانست آن را از نیکی های

ص:12

بی شمار پُر سازد. این سخن خداوند «آن [روز] روزِ حسرت خوردن است»(1) بدین اشاره دارد.»(2)

استفاده از فرصت ها راهی برای رسیدن به قلۀ کمال است و بیشترین تلاش باید برای رصد و مهار و استفاده از فرصت ها باشد. فرصتِ جوانی غنیمتی زودگذر است. لحظات زندگی را جدی بگیرید و فرصت جوانی را دریابید؛ جوانی نسیم رحمت است؛ آن گونه که محمد مصطفی… می فرمودند: إنّ لِربّکم فی أیّام دَهرِکُم نَفَحاتٌ ألا فَتَعرّضوا لَها. (= در ایام زندگی تان، نسیم های رحمتی می وزد. مراقب باشید خود را در معرض آن قرار دهید.)(3)

گفت پیغمبر که نفحت های حق اندرین ای---ام می آرد سَب---ق

گوش و هش دارید این ای--ام را در ربایید این چنین نفْحات را

ص:13


1- . تغابن، 9.
2- . ابن فهد حلّی، عدة الداعی، ص113.
3- . بحارالانوار، ج68، ص221.

نفحه آمد مر شما را دید و رفت هرکه را می خواست جان بخشید و رفت

نفحۀ دیگر رسید، آگ----اه باش تا ازین هم وانمانی، خواج----ه ت---اش(1)

3. حیا را پاس دارید.

حیا سرچشمۀ همۀ زیبایی هاست(2) و در نبودِ حیا، هیچ کار زیبایی انجام نشده و هیچ کار زشتی تَرک نمی شود.(3) پیامبر… می فرمودند: ألإسلام عُریانٌ فَلِباسُه الحیاء. (= اسلام عریان است و حیا لباس آن است.)(4) حیا همان دگرگونیِ حال و اِنکسار و دوری گزینی از کار زشت

ص:14


1- . مثنوی معنوی.
2- . تحف العقول، حرّانی، ص84.
3- . بحارالانوار، ج3، ص81.
4- . آمدی، غررالحکم، ح2997.

است؛(1) به خصوص آنکه انسان، احساس کند که ناظری او را می بیند و آگاهی و نظارت خداوندU عامل برانگیختن حیاست. رسول خدا… می فرمودند: فَاسْتَحیُوا الیَوْمَ أنْ یَطّلع الله عَلی شی ءٍ مِنْ أمرِکُم. (= شرم کنید امروز، از اینکه خداوند از تمام امورِ شما مطلع است.)(2)

بزرگ ترین سرمایۀ دختر و زن مسلمان، حیای اوست که ثمرۀ آن، مهار شهوت و تضمین عفّت او خواهد بود. یکی از مظاهر حیا را می توان در آمدوشدِ دختران و زنان در جامعه دانست و بی شک، اختلاط، برای عفت و پاکی خطرساز است. وقتی رسول خدا… شنیدند که در راه ها و مسیرها، زنان و مردان به صورت مختلط آمدوشد می کنند، به زنان توصیه فرمودند که در کنارِ راه حرکت کنند.(3) درنگ در نوع برخورد موسی† با دختر شعیب و

ص:15


1- . فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج1، ص611.
2- . بحارالانوار، ج19، ص333.
3- . متقی هندی، کنزالعمال، ج16، ص388.

شیوۀ راه رفتنِ این دختر که با حیا آمیخته بود نیز برای زنان الهام بخش است.(1)

4. پوشش مناسب انتخاب کنید.

پوشیدگیِ زن درمقابل نامحرم و دوری از جلوه گری و خودنمایی، تضمین کنندۀ سلامت زن و جامعه است. قرآن، همپای توصیه به مردان در دوری از چشم چرانی و رعایت پوشش بدن از نامحرم، به زنان نیز توصیه می کند که دیدگان خود را فروخوابانند و عفت پیشه سازند و لباسی مناسب بر تن کنند. به این دو آیه دقت کنید: «ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمن بگو، پوشش های بلند (جلباب) خود را بر خویش فرو افکنند.»(2) «به زنان مؤمن بگو، دیدگان خود را فرو خوابانند و عفت پیشه سازند و دامن خود را از بیگانگان

ص:16


1- . نک: قصص، 25.
2- . احزاب، 59.

بپوشانند و زیور خویش را جز برای شوهران و سایر محارم، آشکار نکنند، مگر آنچه پیداست؛ و روسری های (خُمُر) خویش را به گریبان ها اندازند تا سر و گردن و سینه و گوش ها پوشیده باشد و پاهایشان را [چنان] به زمین نکوبند که آنچه از زینت پنهان می کنند، معلوم شود.»(1)

دربارۀ این دو آیه، به چند نکته توجه کنید:

1. جلباب، پوششی چادرمانند، گشاد و پارچه ای است و با روسریِ کوچک و خُمار متفاوت است. جلباب همچون مقنعه ها و روسری های بزرگ، سر و همۀ بدن را می پوشانیده است.(2) خداوندU در آیۀ نخست، با بیان جلباب، به پوشاندنِ سر و گردن و بدنِ زنان اشاره دارد.

2. خُمُر جمع خمار و به معنای روسری و سرپوش است(3) و خداوندU در آیۀ دوم، از

ص:17


1- . نور، 31.
2- . شیخ طوسی، التبیان، ج8، ص361؛ المیزان، ج16، ص361.
3- . راغب اصفهانی، المفردات فی غرائب القرآن، ص159.

تصویر

ص:18

دختران و زنان مؤمن خواسته است که به وسیلۀ خمار، سینه و گریبان (جِیْب) خود را بپوشانند. مرحوم طبرسی دربارۀ این آیه می نویسد: «زنان مدینه، اطراف روسری های خود را به پشت سر می انداختند و سینه، گردن و گوش های آنان آشکار می شد. براساس این آیه، آنان موظف شدند اطراف روسریِ خود را به گریبان ها بیندازند تا این مواضع نیز مستور باشد.»(1) ابن عباس نیز دربارۀ تفسیر این آیه، می گوید: «یعنی زن باید مو، سینه، دورِ گردن و زیرِ گلوی خود را بپوشاند.»(2)

3. قرآن در پاسخ به ضرورتِ پوشش نیز چنین می فرماید: ]ذلک أدْنی أنْ یُعرِفْنَ فَلا یؤذین.[ (= بدین وسیله شناخته می شوند [که اصالت خانوادگی دارند؛] پس، با آزار و تعقیب

ص:19


1- . امین الاسلام طبرسی، مجمع البیان، ج8، ص217.
2- . همان.

[هوس رانان] روبه رو نمی شوند.)(1)

4. پیامبر… به أسماء فرمودند: «اسماء، وقتی زن بالغ شد، شایسته نیست که [دربرابر نامحرم] جز صورت و دست هایش دیده شود.»(2)

5. پوشش اسلامی به معنای زندانی کردن و قراردادنِ زن در پشت پرده و درنتیجه، مشارکت نکردن در فعالیت های اجتماعی نیست؛ بلکه پوشش بدان معناست که شما به عنوان دختر و زن مؤمن، در معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشانید و به جلوه گری و خودنمایی نپردازید و مشارکتتان در فعالیت ها، بر اصول انسانی و اسلامی استوار باشد.(3)

6. بسیاری از جامعه شناسان، حجاب زن را مقتضای طبیعیِ جامعۀ بشری معرفی

ص:20


1- . احزاب، 59.
2- . سنن ابی داود، ج4، ص62.
3- . مرتضی مطهری، مسئلۀ حجاب، ص73؛ تفسیر نمونه، ج17، ص401.

کرده اند. مونتسکیو می نویسد: «قوانین طبیعت حکم می کند که زن، خوددار باشد؛ زیرا مرد را باتهوّر آفریده اند و زن، نیروی خودداریِ بیشتری دارد. بنابراین، تضادّ بین آنان را می توان با حجاب از بین بُرد و براساس همین اصل، تمام ملل جهان معتقدند که زنان باید حیا و حجاب داشته باشند.»(1)

آنچه در پوشش مهم است، رعایت عفت، حیا، دوری از معاشرت با مردان بیگانه و پرهیز از نگاه چشم های نامحرم است؛ در غیراین صورت اگر نوع دوخت و جنس پارچه، دختران و زنان را به پوشیدنِ لباس های نازک و چسبان سوق دهد و جلوه گری و خودنمایی را ترویج کند، با پدیده ای به نام پوشیده های برهنه روبه رو هستیم. گاه، در جامعه، دختران و زنانی دیده می شوند که به ظاهر، چادر یا مانتو، پوشیده اند؛ ولی درواقع برهنه اند! پیامبر… چنین زنانی

ص:21


1- . علی اکبر علویقی، زن در آیینۀ تاریخ، ص115.

را «کاسیات عاریات» می نامند و در وصفشان می گویند: «آنان زنانی اند که پوشش دارند، اما برهنه اند. آنان به کج راهه می روند و دیگران را به کج رَوی تشویق می کنند.»(1) پوشش منهای عفت و حیا، همان پوشیدگیِ برهنه را به دنبال دارد. شهیدمطهری در تبیین این پدیده چنین می گوید: «حرکات و سَکنات انسان گاهی زبان دار است: گاهی وضع لباس و راه رفتن و سخن گفتن زن، معنادار است و به زبان بی زبانی می گوید که دلت را به من بده، در آرزوی من باش و مرا تعقیب کن.»(2)

5. هماره دانش بجویید.

همواره با دانش و علم مأنوس باشید؛ چون «خداوندU درجۀ آنانی را بالا می برد که ایمان

ص:22


1- . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج2، ص994.
2- . مسئلۀ حجاب، ص163.

آوردند و از علم بهره مند شدند.»(1) هیچ وقت از یادگیری و دانش آموزی خسته نشوید و به فکر دانش آموختگی نیفتید. این توصیۀ پیامبر… را همواره به یاد داشته باشید که می فرمودند: «چهار چیز است که هر باهوش و خردمندی، باید به آن پایبند باشد: شنیدن دانش، حفظ کردن، نشردادن و عمل به

دانش.»(2) هر ظرفی وقتی چیزی در آن می گذارند، گنجایش خود را از دست می دهد؛ مگر ظرف دانش که با افزودن آن، گنجایشش بیشتر می شود.(3)

علم آموزی همگانی است و دختران، همسان پسران، در کسب این فضیلت برابرند. پیامبر… می فرمودند: «زنان انصار، خوب زنانی اند: شرم و مانعِ فقاهت آنان در دین

ص:23


1- . مجادله، 11.
2- . بحارالانوار، ج74، ص162.
3- . نهج البلاغه، حکمت205.

نمی شود.»(1) بهترین مطالبی که شایسته است جوانان یاد بگیرند، چیزهایی است که در بزرگ سالی بدان نیاز دارند تا بتوانند در زندگیِ اجتماعی، از آموخته های دوران جوانی خود استفاده کنند.(2)

علم، بال است مرغِ جان--ت را بر سپهر او بَرد روانت را

علم، دل را به جای ج-ان باشد سرِ بی علم بدگمان باشد

علم، نور است و جهل، تاریکی علم راهت بَرد ز تاریکی(3)

ص:24


1- . احمد محمد، المراة فی القرآن و السنة، ص39.
2- . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج20، ص333.
3- . اوحدی.

6. از حقوق خود آگاه باشید.

خودآگاه باشید. شما به عنوان دختر و زن مسلمان، در محیط خود نقش های مشخص شده ای دارید؛ زن به مانندِ مرد، مسئولیت اجتماعی دارد و در فرهنگ قرآن، به هدایتگری، امربه معروف، بازدارندگی از زشتی ها و ناهنجاری ها، در همۀ زمینه ها می پردازد: ]وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاء بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنکرِ وَ یقِیمُونَ الصَّلاَة وَ یؤْتُونَ الزَّکاة وَ یطِیعُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ أُوْلَئِک سَیرْحَمُهُمُ اللّهُ اِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکیمٌ.[ (= مردان و زنان باایمان، دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند، باز می دارند و نماز برپا می کنند و زکات می دهند و از خدا و پیامبرش فرمان می برند. آنان اند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است.)(1) در اِحیای این حق خود،

ص:25


1- . توبه، 71.

بیشتر تأمل کنید.

قرآن وقتی از «ابرار» یاد می کند، به زندگی زوج جوان حضرت امیرمؤمنان† و حضرت فاطمهƒ اشاره کرده و پس از بیان ویژگی این دو در «ایمان به خدا» و «ایمان به روز جزا»، از انفاقشان در راه خدا یاد می کند: ]وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً . اِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ، لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً[ (= و برای دوستی خدا، به فقیر و اسیر و طفل یتیم طعام می دهند و [می گویند] فقط برای رضای خدا به شما طعام می دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی هم نمی طلبیم.)(1)

ص:26


1- . انسان، 8و9.

7. از مشورت غافل نشوید.

از داشتن مشاوری دانا خود را محروم نکنید. تمام انسان های موفق، مشاوری اعتماد پذیر داشته اند. به هرحال، راهی که شما می خواهید طی کنید و هدفی که می خواهید به آن برسید، احتمالاً پیش از شما هم دیگرانی در آن راه، رفته اند و به آن هدف رسیده اند. مشورت با رفته ها و رسیده ها، کمک شایانی برای شماست.

حضرت رضا† می فرمودند: «عقل پدرم را با عقول بقیۀ مردم نمی شد سنجید؛ بااین حال، گاهی با غلامان خود مشورت می کرد. به وی می گفتند که با چنین فردی مشورت می کنی؟! می فرمود که چه بسا خداوند زبان او را به مصلحت می گشاید. چه بسیار که آنان چیزهایی به حضرت تذکّر می دادند و حضرت آن ها را در کشت وزرع خود

ص:27

به کار می بست.»(1) این سخن پیامبر را فراموش نکنید: «نه کسی از مشورت، بدبخت شده و نه خودرأی، خوشبخت.»(2) از اتهام نادانی در مشورت نترسید و بدانید که «هیچ پشتیبانی اعتمادپذیرتر از مشورت نیست.»(3)

مشورت ادراک و هشیاری دهد عقل ها مَر عقل را یاری دهد

گفت پیغمبر: «بکن ای رأی زن مشورت»، کالمُسْتشار المُؤتَمَن(4)

ص:28


1- . بحارالانوار، ج72، ص101.
2- . اسماعیل بن محمدالعجلونی، کشف الخفاء، ج1، ص422.
3- . برقی، المحاسن، ج2، ص435.
4- . مثنوی معنوی.

8. درخت دوستی بنشانید.

دوست آینۀ تمام نمای دوست است. در انتخاب دوستان دقت کنید: دوستان پاک را برگزینید و از دوستان ناپاک فرار کنید.

درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرَد نهال دشمنی بَرکَن که رنج بی شمار آرَد(1)

با کسانی آمدوشد کنید که خداباور و خودباور و خودساخته اند. حقیقت این است که انرژیِ مثبت و نیروی درونی آدم ها، تاحدّی مُسری است: مهم آن است که کنارشان باشید. ضمن اینکه چیزهای بسیاری می شود از همین همنشینی های ساده، آموخت.

تو اول بگو با کِیان زیستی پس آنگه بگویم که تو کیستی

«شخص به آیینِ دوست خود است. پس، باید هرکدام از شما بنگرد که با چه کسی

ص:29


1- . حافظ شیرازی.

تصویر

ص:30

دوستی می کند.»(1) پیامبر اکرم… با بیان جمله ای مهم، از ویژگی های دوست خوب، چنین یاد می کنند: إذا رأیتَ مِنْ أخیک ثَلاثَ خِصالٍ فَارجِه: الحیاء و الأمانَة و الصدق و اذا لَمْ تَرها فلا ترجِه. (= اگر در دوست خود این سه خصلت را دیدی، به او امید داشته باش: حیا و امانت و راستی؛ در غیراین صورت، به او امیدوار مباش.)(2) این ویژگی ها را برای شناخت دوست در نظر بگیرید: 1. راستی در همۀ امور؛ 2. همراز و محرم اسرار؛ 3. سازگار و اهل مدارا؛ 4. صمیمی و نزدیک،

5. حامی و یاور.(3) البته به این نکته هم توجه کنید: برای دوستیِ خود مرزی قرار دهید؛

ص:31


1- . حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج8، ص430.
2- . کنزالعُمّال، ج9، ص26.
3- . محمدرضا کاشفی، نگاهی قرآنی به دوست و دشمن، ص73.

چراکه «تنهایی از همنشین بد بهتر است.»(1)

یار بَد چون رست در تو مهر او هین ازو بگریز و کم کن گفت وگو

برکَن از بیخش که گر سر برزند مر تو را و مسج--دت را برکن---د(2)

9. قدردان والدین خود باشید.

در خوبی کردن و کُرنش و فروتنی به پدر و مادر خود، کوتاهی نکنید. نیکی به والدین مهم ترین تکیف الهی تلقی می شود؛ به گونه ای که بعد از توحید از آن یاد می شود؛ همچنان که مسئلۀ عقوق، بعد از شرک ورزیدن به خدا، از گناهان بزرگ کبیره است.(3) شخصی از پیامبر…

ص:32


1- . نیشابوری، مستدرک حاکم، ج3، ص344.
2- . مثنوی معنوی، دفتر4، بیت1383.
3- . ]قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً[، انعام، 151.

دربارۀ دوست داشتنی ترین کار از نظر ایشان سؤال کرد و آن حضرت، نخست به گزاردنِ نماز اول وقت اشاره فرمودند و آنگاه، از نیکویی به پدر و مادر یاد کردند.

روزی خواهر رضاعیِ پیامبر اکرم… به نزد آن حضرت آمد. ایشان وقتی به او نگریستند، از او شادمان شدند و ملحفه شان را گستردند و او را بر آن نشاندند؛ سپس روی کردند و با او با گشادگیِ چهره سخن گفتند... . خواهرِ رضاعی برخاست و رفت و برادر رضاعی پیامبر… آمد. رسول خدا… رفتاری که با خواهر کرده بودند، با او نکردند. به حضورش عرض کردند: «ای رسول خدا…، با خواهر رفتاری کردی که با او، درحالی که مرد است، نکردی؟!» فرمودند: «چون او به پدر و مادرش، نیکوکارتر از برادرش بود.»(1)

خداوند شکر والدین را مانند شکر خویش، واجب کرده است. شکر والدین شکر خداست؛

ص:33


1- . کلینی، کافی، ج2، ص161.

چون منتهی به سفارش و امر خدای تعالی است. پس شکر پدر و مادر عبادت خدا و شکر اوست.(1) فردی از پیامبر خدا… سؤال کرد: «حق پدر بر فرزند چیست؟» حضرت فرمودند: «اول، او را با نام صدا نکند؛ دوم، در راه رفتن از او جلو نیفتد؛ سوم، قبل از او ننشیند؛ چهارم، کاری انجام ندهد که مردم پدرش را فحش بدهند.»(2) این نکته نیز شایان توجه است: از شکرکردنِ مادر و توجه ویژه به او غفلت نکنید. شخصی به حضور پیامبر… رسید و دربارۀ نیکی به پدر و مادر، از آن حضرت پرسش کرد. ایشان فرمودند: «به مادر نیکی کن، به مادر نیکی کن، به

مادر نیکی کن.» و سه بار نیز فرمودند: «به پدرت نیز نیکی کن.» پیامبر… پیش از آنکه نیکی کردن به پدر را ذکر کنند، از مادر آغاز کردند.(3)

ص:34


1- . المیزان، ج16، ص324.
2- . بحارالانوار، ج74، ص45.
3- . کافی، ج2، ص162.

10. با زنان نامْوَر آشنا شوید.

جوانی فصل الگوگیری و قهرمان پرستی است و این ویژگی، با تحسین و تمجید شدید الگو همراه است. جوانان در زندگی در پی یافتن گمشدۀ خود هستند و با یافتن الگوی دلخواه، خود را با او مقایسه می کنند و می خواهند به رنگ وی درآیند. به واقع، قهرمان پرستی دختر جوان ریشه در ارزش پرستی او دارد و قرآن، با توجه به این نیاز، به زندگی جوانانی چون حضرت ابراهیم،(1) اسماعیل،(2) موسی،(3) مریم(4)، یحیی و یوسف‰(5) و پیامبران دیگر اشاره

ص:35


1- . انبیا، 60.
2- . صافات، 101و102.
3- . قصص، 14.
4- . آل عمران، 37.
5- . یوسف، 23و32.

می کند و نمونه هایی از زندگی جوانان و شیوۀ جوانی کردن آنان را به نسل نو می آموزد و همگان را به سرمشق گیری از زندگی آنان ترغیب می سازد .

آشنایی با زندگی زنان بزرگ و موفق تاریخ که الگوهای کامل و مطلق زندگیِ زنان هستند، گامی برای تضمین سلامت زندگی شماست. زنان والایی نظیر آسیهƒ، مریمƒ، حضرت زهراƒ، زینب کبریƒ و حضرت معصومهƒ از چهره های شاخصِ عالَم اند که مطالعۀ حیات معنوی و اجتماعی ایشان، راز و رمز موفقیت در زندگی را به شما نشان می دهد و انگیزۀ لازم را برای بهترزیستن، در دل و ذهنتان تقویت می کند. خواندن مجموعۀ یازده جلدی بانوان ابرار را به شما توصیه می کنیم. در این مجموعه، از ده چهرۀ زن ناموَر تاریخ یاد شده است: هاجر، فاطمه بِنت اَسد، نرگس، فضّه، حمیۀ مصفا، مریم، آسیه، اُمّ سلمه، فاطمه بنت حسن، حوا و خدیجه‰

ص:36

.

11. مطالعه را دست کم نگیرید.

کتاب خوانی را جزئی از برنامۀ خودتان قرار دهید. دست به کار شوید و برای کتاب خواندن، البته کتاب های غیردرسی، جای مناسبی در زندگی تان باز کنید. دو اصل زیر را سرلوحۀ این اقدام بدانید:

1. خوب کتاب خواندن: خواندن کتاب، هم به صورت انفرادی مطلوب است و هم به صورت تیمی. برای صورت دوم، توصیه می کنیم که چند نفر از دوستان خوب و هم سن و سالِ خودتان را گِرد هم آورید و تیمی تشکیل دهید. پس از انتخاب کتاب های مدنظرتان، برای مطالعۀ آن ها برنامه ریزی کنید. بهتر است تعداد اعضای تیم شما سه تا پنج نفر باشند. بخش های مختلف هر کتاب را بین اعضای این گروه تقسیم کنید. هرکدام از اعضا، بخش مربوط به خود را علاوه بر مطالعۀ بخش های دیگر، دقیق تر مطالعه کند. به ترتیب، بخش های مختلف کتاب را در جلسه، بحث و بررسی کنید. در این همخوانی، همۀ اعضای تیم تلاش

ص:37

می کنند مطالب کتاب را با کمک یکدیگر، به خوبی دریافت کنند.

2. کتابِ خوب خواندن: در انتخاب کتاب خوب، دقت کنید و هر کتابی را شایستۀ مطالعه ندانید. مشورت، بهترین راهنمای شماست. این آثار را در دو بخشِ مطالعات زنان و عمومی، برای مطالعه سفارش می کنیم:

مطالعات زنان:

- پژوهشی در فرهنگ حیا، عباس پسندیده، قم: دارالحدیث، 1384.

- زن از دیدگاه امام علی†، محمدتقی جعفری.

- زن در آیینۀ جلال و جمال، عبدالله جوادی آملی.

- نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 1384.

ص:38

- زن و بازیابی هویت حقیقی، گزیدۀ بیانات مقام معظم رهبری.

- شخصیت زن از دیدگاه قرآن، هادی دوست محمدی، تهران: بین الملل، 1380.

- پوشش زن، از مجموعۀ چلچراغ حکمت، علی محمد آشنانی.

- مسئلۀ پوشش، حسن ابراهیم زاده.

عمومی:

- از ژرفای نماز، آیت الله خامنه ای، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، غلامعلی حداد عادل، تهران: سروش.

- تو از بهشت آمده ای، فریبا کلهر، تهران: سروش.

- گناه شناسی، محسن قرائتی، تهران: پیام آزادی.

- همنامِ گل های بهاری، دربارۀ شخصیت پیامبر…، حسین سیّدی، قم: نسیم اندیشه، 1385.

ص:39

تصویر

ص:40

- جلوه های رفتاری حضرت زهراƒ، عذرا انصاری، قم: بوستان کتاب، 1372.

- آفتاب در حجاب، دربارۀ زندگی حضرت زینب…، سیّدمهدی شجاعی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1377.

- پروین اعتصامی، مهناز بهمن، تهران: مدرسه، 1382.

- حدیث بیداری، حمید انصاری، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.

- استاد عشق، ایرج حسابی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

12. خود را آمادۀ ازدواج کنید.

ازدواج را به تأخیر نیاندازید و مقهورِ گذر زمان نشوید؛ زیرا ازدواج حادثۀ شیرین و تحول به یادماندنیِ دوران جوانی شماست و به فرموده پیامبر…، هیچ بنیادی در اسلام، نزد

ص:41

خداوند محبوب تر از ازدواج نیست.(1) با ازدواج، صفا، محبت و شیدایی می شکفد و حیاتی سبز، همراه با مسرّات معنوی و لذت های سالم، آغاز می شود. آدمی چنان آفریده شده است که به طورفطری، به ازدواج و سامان دادنِ خانواده رهنمون می شود. کسانی که تن به ازدواج نمی دهند و از این «سنّت الاهی» سرپیچی می کنند، نوعی خامی در وجودشان باقی می مانَد و بسیاری از گونه های وجودی شان شکوفا نمی شود. به گفتۀ استاد مطهری، «نوعی پختگی هست که جز در پرتو ازدواج، پیدا نمی شود.»(2)

ازدواج اولین مرحلۀ خروج از خودِ طبیعی فردی و توسعه پیدا کردنِ شخصیت انسان است و کسانی که این دوران را نگذرانده اند، تا آخرِ عمر نوعی خامی و بچگی در آن ها وجود داشته

ص:42


1- . وسایل الشیعه، ج14، ص3.
2- . مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص398.

است.(1) ازدواج کنید؛ زیرا رسول خدا… فراوان می فرمودند: «هرکه دوست دارد

از سنّت من پیروی کند، به ازدواج روی آورَد؛ زیرا ازدواج [بخشی] از سنّت من است.»(2) پیامبر… در سخنان خود از گشوده شدنِ درهای رحمت آسمانی و وزش نسیم احسان و فیض الاهی، به هنگام ازدواج، خبر داده است.(3)

زوج جوان به دلیل مصونیت از آلودگی ها و انحراف شهوانی، جایگاه والایی نزد خداوند دارند؛ تاجایی که خوابشان برتر از انسان مجردی است که روزها روزه می دارد و شب ها برای عبادت بیدار می ماند.(4) پیامبر خدا… عبادت پسر و دختر ازدواج کرده را برتر از نماز مجردی

ص:43


1- . همان، ص251.
2- . بحارالانوار، ج10، ص93.
3- . یُفتّح اَبواب السّماء بِالرّحمة عند النکاح، نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص152.
4- . پیامبر…: اَلْمُتَزَوَّجُ النَّائِمُ اَفْضَلُ عِنْدَاللَّهِ مِنَ الصَّائِمِ الْقائِمِ العزب، سفینةالبحار، ج1، ص561.

می دانند که شب و روز خود را به پرستش سپری می کند.(1) ازاین رو هرگاه یکی از یارانشان ازدواج می کرد، پیامبر «کامل شدن دین» او را بشارت می دادند.(2) بی تردید، کامل شدنِ دین فرد را نیز می توان جلوه ای از لطف خداU دانست.

عشق، مصاحبت و دستیابی به انتظارات را سه دلیل مهم برای ازدواج شمرده اند. این هشدار، به والدین محترمِ شما و پیامی به خودتان است که پیامبر… روزی بر فراز منبر رفتند و فرمودند: «ای مردم، جبرئیل ازسوی [خداوندِ] لطیف آگاه، نزدم آمد و گفت که دوشیزگان، به سانِ میوه ها بر درخت اند: اگر میوه پخته شود، اما آن را نچینند، آفتاب تباهش می سازد و باد، آن را می پراکند. همچنین، اگر دوشیزگان به سنّی رسند که آنچه را زنان [از مسائل جنسی] می فهمند، دریابند، دارویی جز ازدواج برای آنان نیست؛ در غیراین صورت، از

ص:44


1- . رَکْعَتَانِ یُصَلیهِمَا مُتَزَّوِجٌ اَفْضَلُ مِنْ صَلاة رَجُلٍ عَزب، یَقُوُم لَیْلَهُ وَ یَصُومُ نَهارَه، شیخ طوسی، التهذیب، ج7، ص239.
2- . امیرمؤمنان†: لَمْ یَکُنْ اَحَدٌ مِنْ أَصْحابِ رَسُولِ اللَّهِ یَتزوجُ اِلاَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهَ: کَملَ دَینَه. تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج2، ص190.

فاسدشدن آنان در امان نباشید، زیرا آن ها انسان اند.»(1)

13. از ارزیابی خود غفلت نکنید.

همواره به ارزیابی خود بپردازید و پیش از آنکه دیگران، شما را ارزیابی و نقد کنند، خویشتن را محاسبه کنید؛ زیرا، زیرک ترینِ زیرکان کسی است که پیوسته خود را ارزیابی کند.(2) پیامبر… می فرمودند: حاسِبوا أنفُسَکم قبلَ أنْ تُحاسِبوا و زِنُوا مِن قبل أن تُوزَنوا. (= به

حساب خود رسیدگی کنید، قبل از اینکه به حسابتان رسیدگی شود و خود را ارزیابی کنید، قبل از اینکه شما را ارزیابی کنند.)(3) ارزیابی خویشتن و دست یافتن به زوایای پنهان شخصیت،

ص:45


1- . طوسی، تهذیب الاحکام، ج7، ص398.
2- . بحارالانوار، ج92، ص250.
3- . ابن طاووس، محاسبة النفس، ص13.

موجب می شود که نسبت به خود، احساس اطمینانِ بیشتری کنید.(1) اگر نقطه ضعفی دارید، به آن توجه کنید و در ازبین بردنِ آن، بکوشید. یک حلقۀ ضعیف در زنجیر خطر بزرگی برای تمام زنجیر است؛ پس خود را ارزیابی کنید و حلقه های قوی را به هم متصل کنید.

بهتر است براساس معیارهایی که در اختیار دارید، خود را بسنجید؛ مثلاً تعیین میزان وفاداری به قول ها و وعده ها، پایان دادن به کارها در وقت مقرر، عمل به تعهدات، به پایان رساندن اموری که نیمه کاره رها شده اند، وارسیِ کردارها و رفتارها و اَعمال فردی و عبادی و اجتماعی.

ص:46


1- . چگونه بر خویشتن مدیریت کنیم؟، ص38.

برای مطالعۀ بیشتر

زن و بازیابی هویت حقیقی، آیت الله خامنه ای.

آنچه یک جوان باید بداند (ویژۀ دختران)، رضا فرهادیان و بتول فرهادیان.

زن، مرتضی مطهری، از مجموعۀ چلچراغ حکمت.

پوشش و حجاب، مرتضی مطهری، از مجموعۀ چلچراع حکمت.

احکام ویژۀ بانوان، سیدمجتبی حسینی.

ص:47

تصویر

ص:48

ص:49

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109