ص:2

نهضت حسینی در پرتو قرآن

(روضه های قرآنی)

محسن قرائتی

ص:3

ص:4

قرآن و ستایش مجاهدان.. 42

زیارت در قرآن.. 45

زیارت عاشورا در سایه قرآن 46

عوامل حادثه کربلا... 49

1. پیمان شکنی.. 49

2. لقمه حرام. 50

3. اسلام گزینشی.. 52

4. قساوت و سنگدلی.. 53

5. دنیاطلبی.. 55

شیوه های نهی از منکر.. 58

ارزیابی یاران.. 59

امام حسین در قرآن.. 60

1. آیه اطعام. 60

2. آیه مباهله. 61

3. آیه تطهیر.. 62

4. آیه مودّت... 63

کینه ها و عقده ها. 65

یقین یاران امام حسین علیه السلام ...... 66

دینداری خیالی یا واقعی.. 68

جنگ بین حق و باطل.. 70

شادی مردی شام. 72

شهادت، بی هراس از ملامت... 72

پذیرش توبه. 72

نگاه ملکوتی.. 73

تبعیض نژادی ممنوع.. 76

ص:6

شب عاشورا. 76

ورود امام به کربلا... 79

ایثار اباالفضل.. 80

سخنرانی های حضرت زینب در کوفه و شام. 81

پیروی از شیطان، عامل سقوط انسان.. 87

بزرگواری یا خباثت؟. 88

عفو و اغماض..... 89

آغازگر جنگ نباشیم. 91

کربلا و امام حسین، زنده جاوید. 92

ایثار ویژه و پاداش ویژه. 93

یادگارهای پیامبر.. 94

امام حسین، کشتی نجات... 95

رضایت به ظلم، شریک در ظلم. 97

امام نار و امام نور.. 97

خواندن قرآن بر سر نی.. 99

استفاده از فرصت برای هدف های مقدس.... 100

مبارزه جدی با طاغوت... 101

انجام هر کار، به بهترین وجه. 104

نقش زنان در کربلا... 106

کمی جمعیت دلیل سکوت نیست... 107

نقشه دشمن، نقش بر آب... 108

امام حسین، اسوه بشریت... 110

سفارش های پیامبر در جنگ.... 111

دل آرام در کربلا.. 111

پایداری در دینداری... 112

ص:7

نور خدا خاموشی ندارد. 113

جان فشانی همراه با نگرانی.. 116

مقایسه کربلا و ماجرای یوسف.... 116

پیامبران و نصرت الهی.. 117

فلسفه عزاداری... 121

تجلیل بزرگان در قرآن.. 122

برکات عزاداری... 123

وظیفه عزاداران.. 128

تعظیم شعائر دینی... 131

گریه بر شهید. 131

شهادت بی نظیر تاریخ.. 133

آیه ای مناسب روضه حضرت مسلم. 135

آیه ای مناسب روضه عطش.... 136

آیه ای مناسب روضه حضرت علی اصغر.. 137

آیاتی مناسب روضه حضرت علی اکبر.. 139

آیه ای مناسب روضه حضرت قاسم. 140

آیه ای مناسب روضه حضرت اباالفضل.. 141

آیه ای مناسب نماز امام حسین در کربلا.. 143

آیه ای مناسب روضه اصحاب امام. 144

آیه ای مناسب روضه آتش زدن خیمه ها. 146

آیه ای مناسب روضه اسارت... 147

آیه ای مناسب روضه حضرت زینب... 148

آیه ای مناسب روضه حضرت رقیه. 149

تقسیم کار امام حسین و حضرت زینب... 150

ص:8

خداوند می فرماید: (وَ لا تَقْفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ)(1)، از آنچه علم و آگاهی نداری پیروی نکن.

حضرت به شخصی که در حال احرام، لباس دوخته پوشیده بود و آداب و مناسک احرام را رعایت

نکرده بود، فرمودند: لباس دوخته را از تن بیرون کن. آن شخص پرسید در کجای قرآن این مطلب آمده است. حضرت فرمود: (وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا)(2) و آنچه پیامبر برای شما آورده، بگیرید و آنچه شما را از آن بازداشته، ترک کنید.

این آیه دلیل حجیت تمام سخنانی است که پیامبر و اهل بیت پیامبر: برای ما بیان کرده اند.

امام حسین علیه السلام آنجا که از مدینه خارج شد، آیه خروج موسی را خواند. (فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً یتَرَقَّبُ)(3) و هنگام ورود به مکه، آیه ورود موسی به مدین را خواند، (وَ لَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْین)(4)

از این نمونه ها بسیار است که امامان برای آیات تاریخی، مصداق های روز مطرح می کردند. هنگامی که به حضرت علی علیه السلام گفتند: فلانی به سمت معاویه رفت، فرمود: چون عدالت من بر این ها سنگین است، به دیگران می پیوندند. سپس این آیه را تلاوت کرد: (وَ إِنَّها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعین)(5)، در حالی که این آیه درباره نماز است.

نمونه دیگر آنکه روزی حضرت علی علیه السلام به بازار رفت تا لباس احرام خریداری کند و این آیه را می خواند: (وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا)(6) یعنی اگر مردم اراده رفتن به جبهه داشتند، خودشان را مجهز می کردند و من هم که می خواهم به مکه بروم، باید لباس احرام فراهم کنم. در این جا حضرت علی علیه السلام ، آیه جهاد را برای حج به

ص:10

کار برد و این شیوه ائمه بوده است.

امام حسین علیه السلام در مسیر کوفه، وقتی خبر شهادت مسلم و دیگر یاران را شنید، این آیه را تلاوت کرد: (مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدیلاً)(1) از میان مؤمنان مردانی هستند که آنچه را با خداوند پیمان بسته بودند صادقانه وفا کردند (و خود را آماده ی جهاد نمودند)، برخی از آنان پیمانشان را عمل کردند (و به شهادت رسیدند) و بعضی دیگر در انتظار (شهادت) هستند، و هرگز (عقیده و پیمان خود را) تغییر ندادند.

و در مورد دیگر امام پس از آن که عبید الله بن حرّ جعفی دعوت امام حسین علیه السلام را نپذیرفت و گفت: اسبم را به شما هدیه می دهم! امام از وی روی گرداندند و فرمودند: «حال که در راه ما از نثار جان دریغ می کنی، ما نیز به مال تو نیازی نداریم»، سپس این آیه را تلاوت فرمودند: (وَ ما کُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّینَ عَضُدا)(2) من هیچگاه گمراهان را به یاری نمی گیرم.

و هنگامی که افرادی به امام حسین علیه السلام گفتند: از مکه به سوی کوفه خارج نشو. خطر تفرقه وجود دارد، امام فرمود: (لِی عَمَلِی وَ لَکُمْ عَمَلُکُمْ أَنْتُمْ بَرِیئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَرِی ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ)(3)؛ عمل من برای من، و عمل شما برای شماست! شما از آنچه من انجام می دهم بیزارید و من (نیز) از آنچه شما انجام می دهید بیزارم!

کوتاه سخن اینکه استفاده از آیات در مناسبت های مختلف و متفاوت سیره اهل بیت بوده و هرگز بیان مصداق جدید برای آیات، تفسیر به رأی نیست.

اینجانب سعی کرده ام در این کتاب، تنها آیاتی را که مصادیق روشنی در ماجرای کربلا دارد، بیان کنم، اما اگر راه ذوقیات را بازکنیم، حد و حصری نخواهد داشت. چنانکه شخصی با برداشت ذوقی از آیات 7 تا 9 سوره قیامت چنین استفاده می کرد: «فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ» هنگامی که برق از چشم اباالفضل در اثر اصابت تیر پرید، «وَ

ص:11

خَسَفَ الْقَمَرُ» و قمر بنی هاشم غروب کرد و از اسب بر زمین افتاد، «وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ» امام حسین علیه السلام بر بالین برادر آمد و شمس و قمر یعنی امام حسین و برادرش عباس با هم یکجا جمع شدند....

این سخنان، ذوقیات و احساساتی است که تشابهات لفظی با آیات قرآن دارند، ولی دلالت منطقی ندارد.

ما در این کتاب سعی کرده ایم از حوادث کربلا، نمونه هایی که با قرآن تطبیق منطقی دارد، بیاوریم و از ذوقیات دوری کنیم، زیرا اگر بخواهیم ذوقیات را بیان کنیم، محدودیت و خط قرمزی نخواهیم داشت.

محسن قرائتی

تابستان 97

ص:12

نشوید. (أَ لَمْ تَکُنْ

1. أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِیها)(1)

2. هجرت حتّی بر زنان و کودکانی که در سیطره کفرند و توان خروج وهجرت از آن محیط را دارند، واجب است. (وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یسْتَطِیعُونَ)(2)

3. قرآن، مستضعف واقعی را کسی می داند که توانایی هجرت و گریز از سیطره کفّار و مشرکان را نداشته باشد. (لا یسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یهْتَدُونَ)(3)

4. ترک هجرت، به قدری مذموم است که بخشوده شدن این گونه افراد، با «شاید» مطرح شده است، نه به صورت قطعی. (عَسَی اللَّهُ أَنْ یتُوبَ عَلَیهِم)(4)

5. امام صادق علیه السلام می فرماید: هنگامی که در محل و سرزمینی که در آن زندگی می کنید، نافرمانی و معصیت خدا می کنند، از آنجا به جایی دیگر هجرت کنید. «اذا عصی اللّه فی ارض انت فیها فاخرج منها الی غیرها»(5)

6. رابطه ی ولایی، مخصوص کسانی است که اهل هجرت، جهاد و کمک به دیگران باشند. (أُولئِکَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ)(6)

7. در جامعه ی اسلامی باید میان مجاهدان ومهاجران با مرفّهان هجرت گریز، فرق باشد. (آمَنُوا وَ لَمْ یهاجِرُوا ما لَکُمْ مِنْ وَلایتِهِمْ مِنْ شَی ءٍ)(7)

8. کسی که هجرت نکند، نه او را یاری کنید و نه از او یاری بخواهید. (کلمه ی (وَلایتِهِمْ) را دو گونه می توان معنا کرد: یکی «ولایت و حمایت شما از آنان» و دیگری «کمک و حمایت آنان از شما»)

مؤمنان سابق و قدیمی باید کسانی را که در آینده ایمان می آورند و هجرت می کنند، همانند خود مؤمن حقیقی بدانند. (وَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ... فَأُولئِکَ مِنْکُمْ)(8) آری، آغوش جامعه اسلامی، به روی همه باز است ومسلمانی در

ص:14

مدار بسته و انحصاری نیست، گرچه

1. سابقه می تواند امتیازات معنوی بیشتری را به دنبال داشته باشد.

2. ایمان، هجرت و جهاد، همچون تقوا، در رأس همه ی ارزش هاست. (آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا ... أَعْظَمُ دَرَجَةً)(1)

3. اگر قدرت مقابله با ظالم را نداری، حقّ نداری سلطه ی او را بپذیری، بلکه باید از محیط ظلم هجرت کنی. (هاجَرُوا فِی اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا)(2)

4. اگر نمی توانیم در محیطی اثر بگذاریم، لااقل آن محیط را ترک و از آنجا هجرت کنیم. (أَسْرِ بِعِبادِی)(3) حضرت موسی به بنی اسرائیل دستور داد شبانه از محیط فرعونی هجرت کنند.

سرزمین خود برای بکارگیری و بیان آموخته های خود به دیگران نیز لازم است. (فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ... لِیتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِینْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیهِمْ)(1)

هجرت و جهاد، عامل بخشایش و نزول رزق ویژه ی الهی است. (آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا ...

1. لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ)(2)

2. هجرت، ملازم ایمان است. لذا مؤمنان باید یا برای دفاع از دین هجرت کنند، یا برای شناختِ دین. (فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ)

3. برای طلاب حوزه ها، دو هجرت لازم است: یکی به سوی حوزه ها ودیگری از حوزه ها بسوی شهرها.

4. کسانی که برای نشر دین یا حفظ دین و یا حفظ جانِ خود، از وطن ومال بگذرند و هجرت کنند به نتیجه می رسند. (وَ الَّذِینَ هاجَرُوا... لَنُبَوِّئَنَّهُمْ)(3)

5. هجرت و قیام برای خدا، زمینه ی دریافت امدادهای الهی است. جوانمردان اصحاب کهف برای خدا قیام کردند و از منطقه کفر و زندگی در رفاه شهر و کاشانه خود دل کندند و هجرت کردند و زندگی مؤمنانه در غار را بر رفاه کافرانه در شهر ترجیح دادند، ولی در عوض از نعمت های ویژه ای برخوردار و الگوی تاریخ شدند. (فَأْوُوا إِلَی الْکَهْفِ ینْشُرْ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ)(4)

6. کسب درآمد و دریافت فضل الهی، به هجرت و حرکت و مسافرت نیاز دارد. (فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّه)(5)

ص:16

وطن و محرومیت از امکانات رفاهی همراه است، چنانکه حضرت ابراهیم علیه السلام همراه خانواده به سرزمین خشک و سوزان مکه هجرت نمود. (أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیتِی بِوادٍ غَیرِ ذِی زَرْعٍ)(1)

- زن و فرزند نباید مانع حرکت، هجرت و انجام مسئولیت ها شوند، چنانکه مرد هم نباید آنها را رها کند، بلکه باید در کنار و همراه یکدیگر باشند. (سارَ بِأَهْلِهِ) حضرت موسی با خانواده خود حرکت کرد.

- تعادل میان وظیفه و غریزه در زندگی خانوادگی لازم است؛ نه به خاطر عواطف و غرایز، دست از وظیفه و هجرت و جهاد بردارید و نه به خاطر انجام وظیفه، عواطف خانوادگی را نادیده بگیرید. (یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم)(2)

- نکته دیگری که در بحث هجرت باید گفته شود آن است که مشکلات هجرت را با مشکلات بیشتر ترک آن مقایسه کنیم.

قرآن درباره کسانی که گرمی هوا را مانع هجرت می پنداشتند، می فرماید: کسانی که دیگران را از هجرت در تابستان نهی می کنند، (لا تَنْفِرُوا فِی الْحَر) باید این گرما را با داغی دوزخ مقایسه کنند. (قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا)(3)

در کربلا، هجرتی توسط امام حسین علیه السلام واقع شد که در تاریخ نظیر ندارد:

هجرتی همراه با دعوت مؤمنان،

هجرتی که می دانستند پایانش شهادت است،

هجرتی همراه با کودک و سالمند و برادر و خواهر،

هجرتی همراه با انواع مشکلات.

امروز دوای مشکلات ملت های مستضعف، تاریخ کربلاست، زیرا ترس مستضعفان از مستکبران، معمولاً به خاطر یکی از عوامل زیر است:

ص:18

1. محاصره نظامی. امام حسین علیه السلام با هفتاد و دو نفر میان سی هزار نفر محاصره شد ولی زیر بار زور نرفت.

2. تحریم اقتصادی. امام حسین علیه السلام آنگونه در محاصره بود که حتی آب نداشت.

3. تهاجم تبلیغاتی. موجی راه انداختند که یزید خلیفه خداست و اگر کسی بر ضد خلیفه خروج کند باید او را کشت.

(وَ مَا اسْتَکانُوا)

7. انجام وظیفه و پایداری بر حقّ مهم است، پیروز بشویم یا نشویم. آیه می فرماید: (وَ اللَّهُ یحِبُّ الصَّابِرِینَ) و نفرمود: «یحب الفاتحین».

عاشورا فرمود: عجله نکنید، تا شما را به حقّ موعظه کنم. «لا تعجلوا حتّی اعظکم بما یحقّ لکم»(1)

اگر قرآن مردم را به رشد هدایت می کند؛ (یهدی الی الرّشد)(2)، امام حسین علیه السلام نیز می فرماید: من شما را به راه رشد و سعادت دعوت می کنم. «ادعوکم الی سبیل الرشاد»(3)

اگر قرآن عظیم است؛ (و القرآن العظیم)(4)، امام حسین علیه السلام نیز سوابق عظیمی دارد. «عظیم السوابق»(5)

اگر قرآن حقّ و یقینی است؛ (و انّه لحقّ الیقین)(6)، در زیارت امام حسین علیه السلام نیز می خوانیم: آنقدر صادقانه و خالصانه عبادت کردی که به درجه ی یقین رسیدی. (حتّی اتاکَ الیقین)(7)

اگر قرآن مقام شفاعت دارد؛ «نعم الشفیع القرآن»(8)، امام حسین علیه السلام نیز مقام شفاعت دارد. «وارزقنی شفاعة الحسین»(9)

اگر در دعای چهل و دوّم صحیفه ی سجادیه درباره ی قرآن می خوانیم که پرچم نجات است؛ «عَلَم نجاة»، در زیارت امام حسین علیه السلام می خوانیم: او نیز پرچم هدایت است. «انّه رایة الهدی»(10)

اگر قرآن شفادهنده است؛ (و نُنزّل من القرآن ما هو شفاء)(11)، خاک قبر امام حسین علیه السلام نیز شفاست. «طین قبر الحسین شفاء من کلّ داء»(12)

اگر قرآن، منار حکمت است(13)، امام حسین علیه السلام نیز باب حکمت الهی است. «السلام علیک یا باب حکمة ربّ العالمین»(14)

ص:24

اگر قرآن امر به معروف و نهی از منکر می کند؛ (فالقرآن آمرٌ و زاجر»(1)، امام حسین نیز فرمود: هدف من از رفتن به کربلا، امر به معروف و نهی از منکر است. «ارید أن آمر بالمعروف و اَنهی عن المنکر»(2) و این وظیفه بیشتر متوجه علما می شود و از علمای ساکت توبیخ

شده است: (لولا ینهاهم الربانیون و الاحبار)(3) چرا علمای نصاری و یهود آنان را ... بازنمی دارند؟

مسئله امر به معروف مخصوص اسلام نیست، حتی حضرت داود و عیسی8 به کسانی که ساکت بودند لعنت کردند: (لُعِنَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ بَنی إِسْرائیلَ عَلی لِسانِ داوُدَ وَ عیسَی ابْنِ مَرْیمَ ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یعْتَدُون کَانُواْ لَا یتَنَاهَوْنَ عَن مُّنکَرٍ فَعَلُوهُ)(4) کسانی از بنی اسرائیل که کافر شدند، به زبان داود و عیسی پسر مریم لعنت شدند. این (لعن و نفرین،) بدان سبب بود که آنان عصیان کرده و از فرمان خدا تجاوز می کردند. آنان یکدیگر را از کارهای زشتی که انجام می دادند باز نمی داشتند (و نهی از منکر نمی کردند).

اگر قرآن نور است؛ (نوراً مبینا)(5)، امام حسین نیز نور است. «کنت نوراً فی الاصلاب الشامخة»(6)

اگر قرآن برای تاریخ و همه ی مردم است؛ «لم یجعل القرآن لزمانٍ و لالِناس دون ناس»(7)، درباره امام حسین علیه السلام نیز می خوانیم که آثار کربلا از تاریخ محو نخواهد شد. «لا یدْرس أثره و لایمحی رسمه»(8)

اگر قرآن، کتاب مبارکی است؛ (کتاب انزلناه الیک مبارک)(9)، شهادت امام حسین علیه السلام نیز برای اسلام سبب برکت و رشد است. «الّلهم فبارک لی فی قتله»(10) (این سخن از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است)

ص:25

اگر در قرآن هیچ انحرافی نیست؛ (غیر ذی عوج)(1) درباره ی امام حسین علیه السلام نیز می خوانیم: لحظه ای از حق به باطل گرایش پیدا نکرد. «لم تَمِلْ من حقّ الی باطل»(2)

اگر قرآن، کریم است؛ (انّه لقرآن کریم)(3)، امام حسین نیز دارای اخلاق کریم است. «و کریم

الخلائق»(4)

اگر قرآن، عزیز است؛ (انّه لکتاب عزیز)(5)، امام حسین فرمود: هرگز زیر بار ذلّت نمی روم. «هیهات منّا الذّلة»(6)

اگر قرآن، ریسمان محکم است؛ (انّ هذا القرآن... العروة الوثقی)(7)، امام حسین نیز کشتی نجات و ریسمانِ محکم است. «انّ الحسین... سفینة النجاة و العروة الوثقی»(8)

اگر قرآن، بینه و دلیل آشکار است؛ (جائکم بینة من ربّکم)(9)، امام حسین نیز اینگونه است. «اَشهد اَنّکَ علی بینة من ربّک»(10)

اگر قرآن را باید آرام و با تأنّی تلاوت کرد؛ (و رتّل القرآن ترتیلا)(11) زیارت قبر امام حسین را نیز باید با گام های آهسته انجام داد. «وامش بمشی العبید الذلیل»(12)

اگر تلاوت قرآن باید با حزن باشد؛ «فاقروه بالحُزن»(13) زیارت امام حسین علیه السلام نیز باید با حزن باشد. «فَزُره و انت کئیب شعث»(14)

آری، حسین علیه السلام قرآن ناطق و جلوه ی کلام الهی است.

ص:26

می گوید: من تو را پست و کوچک می دانم؛ «انّی لاستصغرکَ»

آری اگر انسان در اثر معرفت و شناخت یقین پیدا کرد، پخته می شود و هیچ پخته ای خام نمی شود، ولی اگر بر اساس احساسات و عواطف داغ شد، ممکن است بعد از مدّتی در اثر تردید، سرد شود، چون هر داغی سرد می شود.

در قرآن دو نوع دخول داریم: یکی دخول مردم در فضای ایمان و دیگری دخول ایمان در فضای دل. داخل شدن مردم در ایمان آسان است؛ (یَدْخُلونَ فِی دِینِ اللّهِ اَفْوَاجا)(1) امّا داخل شدن ایمان در دل، کار سختی است؛ (وَ لَمَّا یَدْخُلِ الإیمَانُ فِی قُلوبِکُمْ)(2)

اکنون که این سطرها را می نویسم، شب عید غدیر است که حضرت علی علیه السلام به امامت نصب شد، همانها که (یَدْخُلونَ فِی دِینِ اللّهِ اَفْوَاجاً) بودند، صحنه را دیدند و تبریک هم گفتند، اما پس

از چندی علی علیه السلام را رها کردند، زیرا ایمان در قلبشان داخل نشده بود. این است تفاوت ورود مردم در دین با ورود دین در دل مردم

ص:28

آیه پنجم: هنگامی که امام حسین علیه السلام شب جمعه سوم شعبان (قبل از حرکت به کربلا) وارد

مکه شدند، این آیه را تلاوت فرمودند: (وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْیَنَ قَالَ عَسَی رَبِّی اَنْ یَهدِیَنِی سَوَاءَ السَّبِیلِ)(1) و چون رو به سوی مدین نهاد، گفت: باشد که پروردگارم مرا به راه راست راهنمایی کند.

آیه ششم: در مکه، در گفتگو با ابن عباس درباره ی بنی امیه این آیات را تلاوت فرمودند: (إِنَّهُمْ کَفَروا بِاللّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لاَ یَأْتُونَ الصَّلاَةَ إِلاَّ وَ هُمْ کُسَالَی)(2) آنان به خداوند و پیامبر او کفر ورزیده و جز با حالت کسالت به نماز نپردازند... و همچنین آیه ی: (یُرَاؤُنَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِیلاً)(3) با مردم ریاکاری کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی کنند. و آیه ی (مُذَبْذَبِینَ بَینَ ذَلِکَ لاَ إلَی هَؤُلاَءِ وَ لاَ إلَی هَؤُلاَءِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلا)(4) در این میان (بین کفر و ایمان) سرگشته اند، نه جزو آنان (مؤمنان) و نه جزو اینان (نامؤمنان) و هر کس که خداوند در گمراهی واگذاردش، هرگز برای او بیرون شدنی نخواهی یافت. و فرمودند: (کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوتِ وَ إنَّما تُوَفَّوْنَ اُجُورَکُم)(5) هر جانداری چشنده (طعم) مرگ است و بی شک در روز قیامت پاداشهایتان را به تمامی خواهند داد.

آیه هفتم: در آستانه عید قربان که امام حسین علیه السلام از مکه به سوی کربلا حرکت کردند، نماینده یزید در مکه راه را بر حضرت بست و به امام حسین گفت: می ترسم شما میان مردم شکاف بیفکنی! حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: (لِی عَمَلِی وَ لَکُمْ عَمَلُکُمْ أنْتُم بَرِیئُونَ مِمَّا أعمَلُ وَ أَنَا بَرِی ءٌ مِمَّا تَعْمَلونَ)(6)، عمل من از آن من و عمل شما از آن شما، شما از آنچه من می کنم بری و برکنارید و من از آنچه شما

ص:30

می کنید بری و برکنارم.

آیه هشتم: هنگامی که در مسیر کربلا خبر شهادت مسلم را شنیدند، فرمودند: (إنَّا لِلّهِ وَ إنُّا إلَیهِ رَاجِعُون)(1) کسانی که چون مصیبتی به آنان رسد، گویند: ما از خداییم و به خدا باز می گردیم.

آیه نهم: در نزدیکی کربلا هنگامی که حُر به امام گفت: چرا آمده ای؟ فرمود: نامه های دعوت شما مرا به اینجا آورد، ولی حالا پشیمان شده اید و این آیه را تلاوت فرمود: (فَمَنْ نَکَثَ فَإنَّمَا

یَنْکُثُ عَلَی نَفْسِهِ)(2) پس هرکس که پیمان شکند، همانا به زیان خویش پیمان شکسته است.

آیه دهم: در مسیر کربلا هنگامی که خبر شهادت نامه رسان خود «قیس بن مسهّر صیداوی» را شنید، گریه کرد و این آیه را تلاوت فرمود: (فَمِنْهُم مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَ مِنْهُم مَن یَنْتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِیلاً)(3) از ایشان کسی هست که بر عهد خویش (تا پایان حیات) به سربرده است و کسی هست که (شهادت را) انتظار می کشد و هیچ گونه تغییر و تبدیلی در کار نیاورده اند.

آیه یازدهم: هنگامی که فرماندار کوفه (ابن زیاد) نامه رسمی برای حُر فرستاد که راه را بر حسین علیه السلام ببندد و او نامه را به امام عرضه داشت، امام این آیه را تلاوت فرمود: (وَ جَعَلْنَاهُمْ أئِمَّةً یَدْعُونَ إلَی النَّارِ...)(4) و آنان را پیشوایانی خواندیم که به سوی آتش دوزخ دعوت می کنند و روز قیامت یاری نمی یابند.

آیه دوازدهم: امام حسین علیه السلام در کربلا درباره لشکر یزید برای دخترش سکینه این آیه را تلاوت فرمود: (إِسْتَحْوَذَ عَلیَهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللّهِ)(5) شیطان بر آنان دست یافت، پس یاد خدا را از خاطر آنان برد.

آیه سیزدهم: در روز عاشورا برای لشکر یزید این آیه را تلاوت فرمود: (فَأَجْمِعُوا أَمْرَکُمْ وَ شُرَکاءَکُمْ ثُمَّ لا یَکُنْ أَمْرُکُمْ عَلَیْکُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَیَّ وَ لا تُنْظِرُونِ)(6)،

ص:31

شما با شریکانی که قائلید، کارتان را هماهنگ و عزمتان را جزم کنید، سپس در کارتان پرده پوشی نکنید، آنگاه کار مرا یکسره کنید و مهلتم ندهید.

و نیز آیه (إِنَّ وَلِیی اللَّهُ الَّذِی نَزَّلَ الْکِتَابَ وَ هُوَ یتَوَلَّی الصَّالِحِینَ)(1)، سرور من خداوند است که (این) کتاب آسمانی را فرو فرستاده است و او دوستدار شایستگان است. و نیز آیه ی: (و انّی عذت بربّی و ربّکم ان ترجمون)(2) و من از شرّ اینکه سنگسارم کنید، به پروردگار خود و پروردگار شما پناه می برم. و همچنین آیه ی: (إِنِّی عُذْتُ بِرَبِّی وَ رَبِّکُم مِنْ کُلِّ مُتَکَبِّرٍ لاَ یُؤْمِنُ بِیَومِ الْحِسَابِ)(3) من به پروردگار خود و پروردگار شما از (شرّ) هر متکبّری که به روز حساب ایمان

ندارد، پناه می برم.

فرزند پیامبر باشد؛ (إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرَ صَالِحٍ)(1) (ای نوح!) او از خاندان تو نیست، براستی که عمل او غیر صالح است. اولیای الهی از خدا درخواست می کردند که به صالحان ملحق شوند. (أَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ)(2)

قرآن معمولاً ایمان را همراه عمل صالح بیان کرده است؛ (أَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَات)، اثر بخشی عمل صالح محدود به زمان و مکان نیست و حتّی نسل های بعدی از اعمال پدران صالح خود خیر و بهره می برند. (وَ کَانَ أبُوهُما صَالِّحاً)(3)

قرآن هدف از کامیابی از نعمت ها را انجام عمل صالح می داند، (یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ اعْمَلوُا صَالِحاً)(4) یعنی بهره گیری و کامیابی شما از نعمت ها باید برای انجام کار نیک

و عمل صالح باشد.

خداوند متعال حکومت آینده ی زمین را نصیب بندگان صالح خود خواهد کرد. (إِنَّ الاَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ)(5)

انسان بعد از اصلاح خود، باید به اصلاح دیگران بپردازد و تمام توان خود را در این راه بکار گیرد. (إِنْ اُرِیدُ إِلاَّ الإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ)(6) چیزی جز اصلاح تا سر حد توانم نمی خواهم.

البتّه خداوند متعال اصلاح طلبان واقعی را از کسانی که شعار اصلاح می دهند، جدا می کند و چهره ی مدّعیان دروغین را افشا می کند؛ (قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ أَلاَ إِنَّهُمْ هُمَ الْمُفْسِدُونَ وَ لَکِن لاَ یَشعُرونَ)(7) آنها می گویند: فقط ما اصلاح طلبیم، آگاه باشید آنها خود فساد کنندگانند، ولی نمی فهمند.

آری، خداوند مصلحین واقعی را می شناسد. (وَ اللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ)(8)

خداوند به مصلحان واقعی وعده ی پاداش داده است. (إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ

ص:33

الْمُصْلِحِینَ)(1)

نکته قابل توجه آنکه هر چه میزان فساد بالا برود، تلاش مصلحانه ی بیشتری را طلب می کند. چنانکه هر چه هوا گرم تر شود، نیاز به آب زیادتر می شود، هر چه مفسدان خطرناکتر شوند، مصلحان بزرگتری می طلبد. در برابر نمرود جز ابراهیم علیه السلام و در برابر فرعون جز موسی علیه السلام و در برابر یزید جز حسین علیه السلام چه کسانی می توانند مقابله کنند؟!

بدیهی است برنامه ی اصلاحات همیشه با نامه و گفت وگو و تذکّر پیش نمی رود، بلکه گاهی شرایطی پیش می آید که باید به استقبال خطر رفت. امام حسین علیه السلام اوّلین مصلِح اسلامی است که به استقبال سخت ترین شداید رفت و جان خود را تسلیم حقّ نموده و به شهادت رسید.

می دهد. (أَنْجَیْنَا

الَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِینَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِیسٍ)(1)

یکی از برکات نماز آن است که انسان را از منکرات باز می دارد. (إِنَّ الصَّلاَةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَر)(2)

امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ی تمام انبیا در طول تاریخ است. (وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ اُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ)(3)

امام حسین علیه السلام

درباره ی دلیل قیام خود فرمودند: مگر نمی بینید که به حقّ عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی شود.(4) من بنا دارم (هر چند با شهادت و ریختن خونم باشد) امر به معروف و نهی از منکر کنم. «انّی اُرید أن آمر بالمعروف...»(5)

آری، امر به معروف و نهی از منکر مراحلی دارد که در بعضی مراحل باید تا شهادت پیش رفت. چنانکه خون های مقدّسی در راه آن ریخته شده است. (وَ یَقْتُلونَ الَّذِینَ یَاْمُرونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ)(6)

ص:35

قرآن می فرماید: (فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ وَ مَنْ تَابَ مَعَکَ)(1) ای پیامبر! تو و یارانت استقامت بورزید، در کربلا بهترین جلوه های استقامت را در امام حسین ویارانش: می بینیم.

قرآن به جای نام بردن از افراد، ملاک ها و معیارها را بیان می کند. مثلاً می فرماید: مولای شما کسی است که در رکوع نمازش انگشتر خود را به فقیر داد و بین نماز و زکات جمع کرد، و این مردمند که باید مصداق آیه را پیدا کنند، در کربلا نیز امام حسین علیه السلام نفرمود: من با یزید بیعت نمی کنم، بلکه فرمود: «مِثلی لا یُبایعُ مِثلَه»(2) یعنی خطِ ستیز حقّ و باطل در طول تاریخ بوده، هست و خواهد بود.

قرآن می فرماید: بدی های مردم را با خوبی جواب دهید؛ (وَ یَدْرَؤنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ)(3)، در کربلا حُرّ راه را بر امام می بندد، ولی امام حسین علیه السلام به تشنگان لشکر حُر و حتّی به اسب های آنها آب می دهد.

قرآن در بسیاری از آیات سفارش به توحید می کند، جمله ای که امام حسین علیه السلام فرمود: «لا مَعبودَ سواک»(4) بهترین جلوه ی این آیات است.

قرآن به نهی از منکر و غیرت دینی و دفاع از حریم سفارش می کند، در کربلا آخرین جمله امام حسین علیه السلام در گودی قتلگاه به لشکر یزید این بود که به خیمه های من حمله نکنید و ناموس مرا پاس دارید و اگر دین ندارید لا اقل در دنیا آزاد مرد باشید!

قرآن به تسلیم و رضا در پیشگاه خدا سفارش می کند، امام حسین علیه السلام نیز که روزی بر دوش پیامبراسلام صلی الله علیه و آله وسلم و روزی زیر سُم اسبان بود، در هر حال راضی و تسلیم خداوند است.

ص:37

افراد و یا اشیایی در او اثر بگذارند که این گونه افراد ذلیلند.

سرچشمه ی همه ی عزّت ها خداست. در قرآن مکرّر می خوانیم: (إِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعاً)(1)، قرآن عزّت خواهی از غیر خدا را نکوهش می کند. (أیَبْتَغونَ عِنْدَهُمُ العِزَّة)(2)

فروتنی در برابر حق عزّت است؛ «العِزُّ أن تَذِلَّ لِلحَقّ»(3)، شیطان عزّت خود را از نژادِ خود می طلبید، در حالی که عزّت او در سایه طاعت خدا بود.

عزّتی ارزش دارد که سبب تکبّر و فخرفروشی نگردد و به هر مقدار که بیشتر شد، انسان در درون، خودش را کوچک تر احساس کند و فروتنی کند؛ «الهی أعزَّنی و لا تَبتلینی بالکبر و لا تحدث لی عزّاً ظاهراً الا اَحدثتَ لی ذلّة باطنة عند نفسی بقدرها».(4)

قرآن سلطه ی کفار را بر مؤمنین ممنوع می داند؛ (لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرینَ عَلَی الْمُؤمِنینَ سَبِیلاً)(5)

قرآن پذیرفتن ظلم را مثل ظلم کردن حرام می داند. (لاَ تَظْلِمُونَ وَ لاَ تُظْلِمُونَ)(6)

قرآن به انسان عزّت داده و فرموده:

هستی برای توست؛ (خَلَقَ لَکُمْ)(7)

روح الهی در توست؛ (نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی)(8)

تو مسجود فرشتگان هستی؛ (فَسَجَدُوا إِلاّ إبْلِیس)(9)

تو جانشین خدا هستی؛ (إنِّی جاعِلٌ فِی الأرْضِ خَلِیفَة)(10)

سرپرست شما خداست؛ (أللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا)(11)

ص:39

انبیا پدران شما هستند؛ (مِلَّةَ أَبِیکُمْ إبْرَاهِیم)(1)

آفرینش تو هدفدار است؛ (وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُون)(2)

در کربلا امام حسین علیه السلام می فرماید: بنی امیه مرا بین شهادت و بیعت (سازش) مخیر ساخته است، اما ذلت پذیری هرگز. «هَیهَات مِن الذِلَّة»

در کربلا بدن امام سوراخ سوراخ شد، اما به عزّتش لطمه ای وارد نشد، انواع غمها بر حضرت زینب وامام سجاد8 وارد شد، اما جلوه های عزّت آنها در خطبه ها، تار وپود نظام بنی امیه را از هم گسست.

* اگر قرآن اقامه ی نماز را در اوّل وقت سفارش می فرماید: (أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْس)(1)، امام حسین علیه السلام نماز ظهر عاشورا را در اوّل وقت اقامه فرمودند.

* اگر حضرت مسیح علیه السلام تا زمانی که نفس دارند، مأمور به اقامه نماز شده اند؛ (وَ أوصَانِی بِالصَّلاَةِ وَ الزَّکَاةِ مَا دُمْتُ حَیّاً)(2)، امام حسین علیه السلام نیز تا آخرین لحظه همراه نماز است.

* اگر قرآن از کسانی که تجارت، آنها را از نماز غافل نمی سازد، ستایش می کند؛ (رِجَالٌ لاَ تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَ لاَ بَیعٌ عَنْ ذِکرِ اللّهِ وَ أقَامَ الصَّلاَة)(3)، درباره امام حسین علیه السلام چه باید گفت که حتّی حفظ جان هم او را از نماز غافل نساخت.

* امام حسین علیه السلام نه تنها خود نماز خواند، بلکه نمازهای نمازگزاران را نماز کرد. در حدیث می خوانیم: سه چیز موجب قبولی نماز است: حضور قلب، نماز نافله و تربت سیدالشهدا.

* امام حسین علیه السلام به خواهرش زینب3 فرمود: در نمازت مرا فراموش نکن و به من دعا کن.

* نماز باید در جامعه و علنی اقامه شود؛ (اَقِیمُوا الصَّلاَة) و امام حسین علیه السلام با آنکه

می توانست در خیمه نماز بخواند و با اینکه نمازش شکسته بود، در مقابل جمعیت نماز بپا داشت.

هنگام اقامه ی نماز در ظهر عاشورا، حدود 30 تیر به سوی حضرت رها شد، یعنی در برابر هر کلمه از حمد و رکوع و سجده، تقریبا یک تیر به سوی امام پرتاپ شد.

* به راستی نماز چیست که عصر تاسوعا هنگامی که به سید الشهدا علیه السلام اعلام حمله می شود، حضرت طی چند نوبت گفتگو جنگ را یک روز به تأخیر می اندازند و می فرمایند: «أنّی اُحِبّ الصَّلاة»(4)، من نماز را دوست دارم. بسیاری از ما نماز می خوانیم، ولی چقدر نماز را دوست داریم؟

ص:41

* امام حسین علیه السلام حاضر می شود تا بدن مبارکشان سوراخ سوراخ شود، ولی ارزش نماز شکسته نشود. سر مقدّس سید الشهدا بر روی نی قرآن می خواند، یعنی سر از بدن جدا می شود ولی سر و دل از قرآن جدا نمی شود.

عزاداران حسینی! ظهر عاشورا در هر کجا هستید، به یاد امام حسین علیه السلام و آخرین نماز کربلای او، همراه با حضرت مهدی (عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف) نماز ظهر عاشورا را باشکوه و با اخلاص بپا دارید.

قرآن می فرماید: چه بسا پیامبرانی که با همراهان مخلص به جبهه و جنگ رفتند و در برابر سختی ها سستی نورزیدند و از خود ضعف نشان نداده و سر فرود نیاوردند و این گونه کار و روحیه ی آنان را می ستاید. (وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ مَا ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکَانُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ)(1)

شاید یکی از اسرار مهم مراسم حج که بر تمام حجاج بیت اللَّه واجب شده است تا شب هایی را در بیرون مکه (بیابان منی) بمانند، آن است که آنجا قربانگاه اسماعیل و محل مبارزه حضرت ابراهیم با شیطان است.

در برابر این گروه، قرآن از گروه هایی به شدّت انتقاد کرده است از جمله:

کسانی که به زندگی دنیا دل بسته اند. (أَرَضِیْتُمْ بِالْحَیَاةِ الدُّنْیَا)(2)

کسانی که رفاه زندگی را محبوب تر از جبهه و جهاد می دانند. (قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَ أَبْنَاؤُکُمْ وَ إِخْوَانُکُمْ وَ أَزْوَاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوَالٌ إقْتَرَفْتُمُوهَا وَ تِجَارَةً تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَ مَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهَادٍ فِی سَبِیْلِهِ فَتَرَبَّصُوا...)(3)

کسانی که از دشمن می ترسند. (قَالُوا لاَ طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوتَ وَ جُنُودِه)(4)

کسانی که مسئله ناأمنی خانه را مطرح می کنند و برای فرار از جبهه و جنگ، از پیغمبر مرخصی می خواهند. (یَقُولوُنَ اِنَّ بُیُوتَنَا عَوْرَةٌ وَ مَا هِیَ بِعَوْرَةٍ إِنْ یُرِیْدُونَ إِلاَّ فِرَاراً)(5)

کسانی که بهانه می گیرند که شرکت ما در جنگ تبوک سبب گناه می شود، زیرا در برخورد با

رومیان به دخترانشان نگاه خواهیم کرد و گرفتار فتنه و گناه خواهیم شد. در حالی که بزرگ ترین فتنه و گناه که در آن غرق شده اند، فرار از جبهه و تنها

ص:43

گذاشتن پیامبر است. (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ ائْذَنْ لِی وَ لاَ تَفْتِنِّی أَلاَ فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا)(1)

کسانی که گرمی هوا را برای ترک جنگ بهانه قرار دادند. (قَالُوا لاَ تَنْفِرُوا فِی الْحَّرِ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرّاً)(2)

کسانی که به خاطر نرفتن به جبهه خوشحالند. (فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلاَفَ رَسُولِ اللَّهِ)(3)

خداوند به پیامبرش دستور می دهد بر مرده ی مرفّهانِ بی درد و منافقانِ ترسو و فراریان از جبهه نماز نگزار و حتّی بر سر قبر آنان حاضر نشو. (وَلاَ تَقُمْ عَلَی قَبْرِه)(4)

حضرت فاطمه سلام الله علیها هر هفته دوبار (دوشنبه و پنجشنبه) پیاده چند کیلومتر راه را از منزل تا مزار شهدای اُحد طی می کرد و حتّی مقداری خاک قبر شهید را به خانه برد و از آن دانه های تسبیح ساخت و در دست می چرخاند تا بدین وسیله شهدا فراموش نشوند.

قلّه ی عبادت نماز است و قلّه ی نماز سجده است که در سجده بهتر است بر خاک کربلا و تربت شهید سجده کنیم تا شهدا فراموش نشوند.

در آداب سفر حج می خوانیم: کسی که حج رود و پیامبر را در مدینه زیارت نکند، جفاکار است و کسی که به مدینه رود و پیامبر را زیارت کند و شهدای اُحد را در کنار مدینه زیارت نکند، جفا کرده است، بنابراین چنین نتیجه می گیریم که الوهیت مکه به نبوّت مدینه و نبوّت مدینه به شهادت اُحد پیوند خورده است.

ص:44

زیارت، هشدار به ستمگران است که اگر اولیاء الله را به شهادت رساندید ما با محبت و معرفت و مودت دست از آن ها برنخواهیم داشت.

زیارت به انسانیت پیام می دهد که ما نمی گذاریم خون های مقدس شهداء فراموش شود.

ناگفته پیداست که شیطان در هر زمان به شکل و صورتی است، چنانکه در زمان ما امام خمینی (ره)

فرمود: آمریکا شیطان بزرگ است.

در زیارت عاشورا به امام حسین علیه السلام و یارانش صد مرتبه سلام می دهیم و در مقابل به دشمنان او که دشمنان دین و خدایند، صد بار لعنت می کنیم.

تکرار پرتاب سنگ در سرزمین منی به شیطان و تکرار لعنت در زیارت عاشورا، نشان دهنده ی آن است که باید با محبّت خوبان و بغض دشمنان خو بگیریم و خو گرفتن در اثر تکرار است.

حضرت علی علیه السلام متولّد کعبه و خانه زاد خداست، خداوند می فرماید: به دور کعبه بچرخید تا در

طواف خانه خدا، عشق علی علیه السلام و فکر و راه او در جاتان جای گیرد. انسان بی عشق، همانند حیوانی است که فقط نفس می کشد.

در هر شبانه روز ده مرتبه از خداوند می خواهیم که ما را در راه اولیای خود ثابت قدم بدارد؛ (إهْدِنَا

الصِّرَاطَ المُسْتَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِم) و از راه منحرفان و غضب شدگان بیزاری می جوییم؛ (غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ) سنگ کعبه را می بوسیم، ولی از سنگ جمرات با پرتاب سنگریزه ها به آن، ابراز نفرت می کنیم.

روز عرفه به عشق حسین علیه السلام و دعای او اشک می ریزیم، ولی فردای آن در عید قربان، کارد به دست، خون می ریزیم و قربانی می کنیم. با یک دست دعا و با دست دیگر سلاح.

اگر به امام حسین علیه السلام سلام می گوییم، از قرآن آموخته ایم که خداوند به پیام آوران آسمانی و رهروان الهی سلام می گوید: (سَلاَمٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِین)(1)، (سَلاَمٌ عَلَی إِبْرَاهِیمَ)(2)، (سَلاَمٌ عَلَی مُوسَی وَ هَارُون)(3)، (سَلاَمٌ عَلَی آلِ یَاسِینَ)(4)

اگر به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم صلوات می فرستیم، از قرآن یاد گرفته ایم که می فرماید: (إِنَّ

ص:47

اللَّهَ وَ مَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیّ)(1) خداوند و فرشتگان بر پیامبر درود می فرستند و اگر ما بر بنی امیه و غاصبان حکومت حقّ و تبهکاران تاریخ بشریت، لعن و نفرین می کنیم، باز از قرآن آموخته ایم که می فرماید: (إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الآخِرَة)(2) آنان که خدا و پیامبرش را اذیت می کنند، خداوند آنها را در دنیا و آخرت لعنت می کند.

ما نفرین و لعن به دشمنان خدا را از انبیا یاد گرفته ایم؛ (لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَی لِسَانِ دَاوُدَ وَ عِیسَی بْنِ مَرْیَمَ)(3) کافران بر زبان داوود و عیسی بن مریم لعن شده اند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در ماجرای مباهله فرمودند: (ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ)(4) ما با هم مباهله می کنیم و لعنت خدا را برای دروغگویان قرار می دهیم.

بعضی از مجرمان را نه تنها خدا و پیامبران لعن و نفرین می کنند، بلکه تمام موجودات با شعور

هستی نیز آنان را دائماً لعنت می کنند. (اُولَئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُون)(5)

کوتاه سخن آنکه سلام و نفرین ما در تمام زیارت ها به خصوص زیارت عاشورا، برخاسته از فرهنگ و روح قرآن است.

ص:48

شریکانی قرار دادند، ولی خداوند از آنچه که آنان شریک او قرار می دهند، برتر است.

در روایات می خوانیم: «لا دین لمن لا عهد له»(1) کسی که وفای به عهد ندارد، دین ندارد. و در جای دیگر می خوانیم که به رکوع و سجود افراد اعتماد نکنید بلکه به صداقت و ادای امانت آنان بنگرید.

در جای دیگر قرآن می خوانیم: (وَ ما وَجَدْنا لِأَکْثَرِهِمْ مِنْ عَهْد)(2) برای بیشترشان هیچ (پایبندی و) عهدی نیافتیم.

در ماجرای کربلا مردم کوفه با فرستادن نامه های زیاد، قول وفاداری دادند، ولی با بدترین وضع حضرت را کشتند.

قرآن در آیات متعدد از حرام خواری نهی کرده است:

(وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ)(1) و حق مردم را کم نگذارید.

(وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقیم)(2) و با ترازوی درست بسنجید.

(وَ أَوْفُوا الْکَیلَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ»(3) حق و پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید.

(وَ تُدْلُوا بِها إِلَی الْحُکَّام»(4) و اموال را به (عنوان رشوه، به کیسه) حاکمان و قاضی ها سرازیر نکنید.

قرآن با تحریم سرقت، ربا، و خوردن مال یتیم و امثال آن، مردم را از لقمه حرام دور کرده است.

در حدیث می خوانیم: «کَسْبُ الْحَرَامِ یبِینُ فِی الذُّرِّیةِ»(5)، مال حرام خود را در نسل نشان می دهد.

در حدیث دیگری می خوانیم: «إِنَّ الْحَرَامَ لَا ینْمِی وَ إِنْ نَمَی لَمْ یبَارَک»(6) مال حرام رشد نمی کند و اگر رشد کند برکت ندارد

در حدیث دیگری می خوانیم که عبادت با لقمه حرام، مانند بنای ساختمان بر روی شن نرم است، «العبادة مع اکل الحرام کالبناء علی الرمل»(7)

روز عاشورا که از خود امام، سه سخنرانی کوتاه و از اصحاب، چند سخنرانی کوتاه بیان شد، همینکه حضرت دید اثری ندارد، فرمود: «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَام»(8) شکم های شما از حرام پر شده و برای شما سنگدلی آورده که حتی حرف حجت خدا در شما اثر نمی کند.

ص:51

در کربلا کسانی که برای کشتن امام حسین علیه السلام آمده بودند، به ظواهر دین عمل می کردند ولی به خاطر نداشتن بصیرت به اصلی ترین مسئله که پیروی از حجت خداست عمل نکردند. و به

قول قرآن از ستمکاران لجوج تبعیت کردند. (وَ اتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنیدٍ)(1)

آهنگ ها و دیدن بعضی فیلم ها، خوردن بعضی غذاها و زیاد مصرف کردن بعضی غذاها و ماندن در بعضی مراکز، تحمیل بعضی اعمال و امثال آن سنگدلی می آورد.

گناهان کوچک راه را برای گناهان بزرگ و سنگدلی فراهم می کند، همانگونه که دروغ ها و کلمات شوخی راه را برای گناهان جدی باز می کند.

انسان در آغاز تخم مرغی می دزد، بعدا مرغ می دزد و همین گونه روز به روز سیئات و گناهان

او را احاطه می کنند (وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطیئَتُه)(1) تا اینکه ممکن است کشتی آهن را در دریا بدزدد.

اگر انسان از خود مراقبت نکند و دوستان دلسوز و خیرخواه نداشته باشد و مردم نسبت به معروف و منکر بی تفاوت باشند، این سنگدلی برای انسان به ارمغان خواهد آمد.

قرآن علامت سنگدلی را این گونه بیان می کند:

(لا تُحِبُّونَ النَّاصِحین)(2) نصیحت کنندگان را دوست ندارید.

(وَ إِذا ذُکِّرُوا لا یذْکُرُون)(3) و هنگامی که به آنان تذکّر داده شود، هرگز متذکّر نمی شوند!

(وَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذینَ لا یؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ)(4) بالاخره هنگامی که خداوند به یگانگی یاد می شود، دلهای کسانی که به آخرت ایمان ندارند مشمئزّ (و متنفّر) می گردد.

(سَواءٌ عَلَینا أَ وَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَکُنْ مِنَ الْواعِظین)(5) آنها [قوم عاد] گفتند: برای ما تفاوت نمی کند، چه ما را انذار کنی یا نکنی (بیهوده خود را خسته مکن)!

(یقْتُلُونَ النَّبِیینَ) پیامبران را می کشتند.

(وَ یقْتُلُونَ الَّذینَ یأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ)(6) و آمران به معروف را می کشتند.

ص:54

نیز تعبیرات گوناگونی در قرآن آمده است:

گاهی کلمه زیانکار برای آنان به کار رفته است. (قُلْ إِنَّ الْخاسِرین)(1)

گاهی غرق در خسارت هستند. (لَفی خُسْرٍ)(2)

گاهی زیانشان روشن و رسواست. (خُسْراناً مُبینا)(3)

گاهی از همه زیانکارترند ولی نمی فهمند و خیال می کنند راه و فکر و انتخابشان درست است که قرآن به این دسته افراد می فرماید: (الْأَخْسَرین)(4)

گاهی می فرماید: چه بد معامله ای کردند. (بِئْسَمَا

اشْتَرَوْا)(5)

حضرت علی علیه السلام می فرماید: قیمت شما بهشت است، خود را ارزانتر نفروشید. «إِنَّهُ لَیسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا»(6)

قرآن برای آنکه در این داد و ستد انسان زیانکار نباشد، تذکرات متعددی داده از جمله:

دنیا قلیل است. (مَتاعُ الدُّنْیا قَلیلٌ)(7)

دنیا ماندگار نیست و عارضی است. (عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا)(8)

دنیا غنچه است، همه پای آن نشسته اند تا روزی گل شود. ولی برای هیچ کس گل نمی شود و به آرزوی خویش نمی رسد. (زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا)(9)

در کربلا گروهی به یاری امام حسین علیه السلام شتافتند و جان خود را فدای حق کردند و در این داد و ستد به بهشت و نعمت های دائمی آن و رضای خدا و همجواری با اولیای خدا رسیدند.

اما کسانی که دنبال یزیدها و ابن زیادها و عمرسعدها و امثال آنان رفتند و خون امام معصوم و اصحابش را ریختند، گروهی از آنان در کربلا به دست امام

ص:56

حسین علیه السلام کشته شدند و گروهی پس از ماجرای کربلا به دست مختار کشته شدند و آنان که ماندند، بهشت ابدی را با جهنم ابدی و ایمان را با کفر و حق را با باطل و عصمت را با جنایت و اخلاص را با شرک و آخرت را با دنیا معامله کردند.

قرآن این حقیقت را بارها بیان کرده است:

(اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ)(1) آخرت را به زندگی دنیا فروخته اند.

(وَ مَنْ یتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإیمانِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ)(2) و هر که ایمان را با کفر معاوضه کند، راه راست را گم کرده است.

(اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُم)(3) رهنمودهای (پروردگار) را به (بهای) گمراهی فروخته اند و چنین معامله ای سودی در بر ندارد.

(یشْتَرُونَ

بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیمانِهِمْ ثَمَناً قَلیلاً)(4) پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای کمی (از مادیات و مقامات دنیوی) می فروشند.

(أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ وَ لا یکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا ینْظُرُ إِلَیهِمْ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ لا یزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ) آنان بهره ای در آخرت نخواهند داشت و خداوند با ایشان در آخرت (با رحمت)

سخن نمی گوید، و به آنان در قیامت (با محبّت) نمی نگرد، و ایشان را (از گناه) پاک نمی سازد، و عذاب دردناکی دارند.

قرآن راه نجات از این خسارت و زیانکاری را چهار چیز بیان کرده و فرموده است: (وَ الْعَصْرِ . إِنَّ اْلإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ . إِلَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ)(5)، به زمان و روزگار سوگند. همانا انسان در خسارت است. مگر آنان که ایمان آورده و کارهای نیک انجام داده و یکدیگر را به حق و استقامت سفارش می کنند.

ص:57

مانند رژیم فاسد بنی امیه، به اندازه ای مهم است که ارزش دارد، امام حسین علیه السلام و یاران و اهل بیتش در این راه کشته و اسیر شوند.

و بدانید که خبری نیست، ولی اگر با افراد معدودی به میدان آمد، از انجام مباهله صرف نظر و با او مصالحه کنید.

روز مباهله، آنها دیدند که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم همراه با دو کودک و یک جوان و یک زن بیرون آمدند. آن دو کودک، حسن و حسین8 و آن جوان، علیّ بن ابی طالب8 و آن زن

فاطمه ی زهرا3 بودند.

اسقف مسیحیان گفت: من چهره هایی را می بینم که اگر از خداوند بخواهند کوه از جا کنده شود، کنده می شود. اگر این افراد نفرین کنند، یک نفر مسیحی روی زمین باقی نمی ماند. لذا از مباهله انصراف دادند.(1)

در عزاداری امام حسین علیه السلام می آموزیم که چگونه مسلمان به خاطر پیروی از طاغوت و علاقه به دنیا، از کفار بدتر می شود. مسیحیان که دیدند پیامبر اسلام با دختر و فرزندانش برای مباهله آمده، حیا کردند. ولی طرفداران بنی امیه با اینکه دیدند امام حسین با زن و بچه به کربلا آمده، حیا نکردند.

در روایات می خوانیم: پیامبر عبایی بر سر خود و این چهار نفر کشید و فرمود: این ها اهل بیت من هستند و اجازه ی ورود دیگران را نداد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم برای این که اختصاص اهل بیت را به این افراد ثابت کند، مدّت شش ماه (و به گفته ی بعضی روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه ی فاطمه سلام الله علیها می گذشت و می فرمود: «الصلاة یا اهل البیت انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و

یطهرکم تطهیرا»

در کتاب احقاق الحق بیش از هفتاد حدیث از منابع معروف اهل سنّت درباره اختصاص آیه شریفه به پنج نفر ذکر شده و در کتاب شواهد التنزیل که از کتب معروف اهل سنّت است بیش از یکصد و سی روایت در همین زمینه آمده است.(1)

در مقابل این افراد که خداوند اراده تطهیرشان کرده، گروهی هستند که خداوند بخاطر خباثت باطنی و جنایاتشان، اراده تطیهر آنان را نداشته است. (لَمْ یرِدِ اللَّهُ أَنْ یطَهِّرَ قُلُوبَهُم)(2)

پیامبر اسلام چنین است: مزد و پاداش من تنها بر خداوند است. (إِنْ أَجْرِی إِلَّا عَلَی اللَّهِ)، انبیا پاداش مادی از مردم نمی خواهند، ولی هدایت مردم را خواهانند که این مزد در واقع به نفع خود مردم است.

این مزد معنوی نیز در دو تعبیر آمده است. یک بار می فرماید: من هیچ مزدی نمی خواهم جز آنکه هر که خواست راه خدا را انتخاب کند، (إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یتَّخِذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلًا)(1) و یک بار در آیه مورد بحث که می فرماید: (لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی). بنابراین مزد رسالت، دو چیز است: یکی انتخاب راه خدا و دیگری مودّت قربی. جالب آنکه در هر دو آیه کلمه «إِلَّا» آمده است، یعنی مزد من تنها همین مورد است.

با کمی تأمل می فهمیم که باید راه خدا و مودّت اهل بیت یکی باشد، زیرا اگر انتخاب راه خدا و مودت اهل بیت: دو چیز مختلف باشد، در قرآن تضاد پیدا می شود و از آنجا که در قرآن اختلاف و تضاد نیست، معلوم می شود انتخاب راه خدا، غیر از پیروی از اهل بیت: نیست.

کسانی که مسلمان واقعی هستند و راهشان قرآن است، باید بدانند راه خدا فقط از راه معرفت و مودت و اطاعت از اهل بیت: صورت می گیرد و غیر از آن، در هیچ راهی حسن عاقبت نیست.

موید این سخن آن است که شیعه و سنی این حدیث را نقل کرده اند: «عَلِی مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِی»(2) و هنگامی که این سخن را کنار این آیه می گذاریم که می فرماید: (فَما ذا بَعْدَ الْحَقِّ إِلاَّ الضَّلالُ)(3) استفاده می شود راه حق فقط راه امیر المومنین است و هر راهی که در برابر آن راه باشد ضلالت و گمراهی است.

فخر رازی، مفسر شهیر اهل سنت می گوید: «وَمَنِ اقْتَدَی فِی دِینِهِ بِعَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَقَدِ اهْتَدَی»(4) هر کس در دین خودش به حضرت علی علیه السلام اقتدا کند قطعا

ص:64

هدایت شده است.

قتل امام حسین علیه السلام رفتند.

هنگامی که امام حسین علیه السلام در کربلا از آنان پرسید: به چه دلیل ریختن خون مرا حلال می دانید؟ گفتند: به خاطر کینه ای که از پدرت داریم: «بُغضاً لأَبیک»(1)، یعنی چون پدرت در زمان حکومت خود نان و مقام ما را از ما گرفت، ما هم جان تو را می گیریم.

همه ما می دانیم که مرده هیچ آزاری به کسی نمی رساند، ولی به هر کس بگویند: امشب در این اتاق کنار این مرده بخواب می ترسد. در اینجا علم هست، که مرده کاری به کسی ندارد، اما یقین و باور نیست. لکن اگر به مرده شور بگویند امشب را کنار این مرده صبح کن، او به راحتی می پذیرد. زیرا مرده شور به یقین رسیده است. سؤال اینجاست که چگونه مردم با اینکه علم دارند، از خوابیدن کنار مرده می ترسند ولی مرده شور نمی ترسد؟ مرده شور هم روزهای اول وحشت داشت، ولی در اثر تکرار کار خود، وحشت او برطرف و علم او به یقین تبدیل شد.

ما قیامت را باور داریم، ولی بسیاری از ما به یقین نرسیده ایم. می دانیم خدا همه جا حاضر و ناظر است، ولی به یقین نرسیده ایم. چه بسا در مکان خلوت و دور از چشم دیگران، راحت تر گناه می کنیم. برای رسیدن به یقین باید به علم خود عمل کنیم تا یقین حاصل شود.

(وَ اعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّی یأْتِیکَ الْیقِینُ)(1)

و پروردگارت را پرستش کن تا آنکه یقین تو را فرارسد.

هنگامی که به پیامبر گفتند: از رسالت خود دست بردار و هر چه خواستی به تو می دهیم، فرمود: «لَوْ وَضَعُوا الشَّمْسَ فِی یمِینِی وَ الْقَمَرَ فِی یسَارِی مَا أَرَدْتُهُ وَ لَکِنْ یعْطُونِی کَلِمَةً یمَلِّکُونَ بِهَا الْعَرَبَ وَ یدِینُ لَهُمْ بِهَا الْعَجَمُ وَ یکُونُونَ مُلُوکاً فِی الْجَنَّة»(2) اگر ماه را در یک دستم و خورشید را در دست دیگرم قرار دهید، دست از وظیفه ی خود برنمی دارم.

در کربلا یاران امام حسین علیه السلام به یقین رسیده بودند، گویا بهشت و جهنم را می دیدند و لحظه ای در کار خود شک نداشتند.

قرآن، در کنار ایمان به غیب و نماز و انفاق، یقین به قیامت را به عنوان نشانه ی تقوا مطرح کرده است. (ذَٰلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیبَ فِیهِ هُدًی لِّلْمُتَّقِینَ . الَّذِینَ یؤْمِنُونَ

ص:67

بِالْغَیبِ وَیقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینفِقُونَ . وَالَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ یوقِنُونَ)(1)

یقین مثل پختن چیزی است و علم و اطلاعات مانند داغ کردن است و ناگفته پیداست که هر

داغی سرد می شود، ولی هیچ پخته ای خام نمی شود.

افرادی که با گرفتن رشوه، مال و مقام و هر جاذبه دیگر گرفتار تغییر جهت و سلیقه و موضع گیری و حمایت و انتقاد و امثال آن می شوند، افرادی هستند که داغ شده اند ولی پخته نشده اند و با کمی تغییر شرایط آنان نیز چهره عوض می کنند.

در زمانی که فقیرند، می گویند: اگر ما ثروتمند بودیم به فقرا کمک می کردیم. اما اگر ثروتمند شدند، فقرا را فراموش می کنند.

زمانی که در دریا گرفتار امواج شوند، خدا را خالصانه می خوانند، ولی همینکه به خشکی و ساحل برسند، خدا را فراموش می کنند.

البته یقین نیز درجاتی دارد که امام سجاد در ابتدای دعای مکارم الاخلاق (دعای بیستم صحیفه) می فرماید: خدایا! ایمان مرا کامل ترین ایمان قرار بده و یقین مرا برترین یقین!

بعضی از پیامبران مانند حضرت ابراهیم، با داشتن ایمان، از خدا پرسید که چگونه مرده ها زنده می شوند، خداوند فرمود: مگر ایمان نداری؟ گفت: ایمان دارم ولی می خواهم به درجه بالاتری برسم. (لِیطْمَئِنَّ قَلْبی)(2)

خداوندا به آبروی کسانی که به درجه یقین رسیده اند، به ما هم توفیق بده تا به آنچه می دانیم آنگونه عمل کنیم که به مقام یقین برسیم.

وَ أَرِنِی الْبَاطِلَ بَاطِلا حَتَّی أَجْتَنِبَهُ».(1) خدایا حق را به من حق نشان بده تا پیروی کنم و باطل را به من باطل نشان بده تا دوری کنم.

در قرآن بارها از کسانی که گرفتار محاسبات غلط هستند، انتقاد شده است. گروهی خیال می کنند هدایت یافته اند، (یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُون)(2)

گروهی خیال می کنند کارشان درست است، (یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً)(3)

گروهی خیال می کنند جایگاهی دارند، (یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَی ءٍ)(4)

ریشه این خیال بافی ها اموری است از جمله:

1. گاهی تصورات شخصی است.

2. گاهی تلقینات دوستان است.

3. گاهی تملقات اطرافیان است.

4. گاهی سکوت دیگران نسبت به خلاف های انسان است.

5. گاهی تزیینات شیطان است.

6. گاهی تبلیغات نابجاست.

7. گاهی آرزوهای طول و دراز است.

8. گاهی وعده های نابجای این و آن است.

9. گاهی امیدهای نابجاست.

10. گاهی فهم غلط از دین و دستورات الهی است.

بسیاری از افرادی که برای کشتن امام حسین علیه السلام به کربلا آمدند گرفتار این خیال بافی ها شدند.

به خیال حکومت ری و وعده های یزید، عمر سعد فرماندهی لشکر یزید را در کربلا پذیرفت. حق را کنار گذاشت و حکومت طاغوت را پذیرفت.

قرآن می فرماید: (أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ یزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَیکَ وَ ما أُنْزِلَ

ص:69

مِنْ قَبْلِکَ یریدُونَ أَنْ یتَحاکَمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ یکْفُرُوا بِهِ وَ یریدُ الشَّیطانُ أَنْ یضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعیداً)(1) آیا کسانی را که می پندارند به آنچه بر تو و آنچه (بر پیامبران) پیش از تو نازل شده است، ایمان آورده اند نمی بینی که می خواهند داوری را نزد طاغوت (وحکّام باطل) ببرند، در حالی که مأمورند به طاغوت، کفر ورزند. و شیطان می خواهد آنان را گمراه کند، گمراهی دور و

درازی!

3. از طریق آگاهی به تاریخ

4. از طریق مشورت

5. از طریق سیر و سفر

6. از طریق عقل

7. از طریق مقایسه بین حق و باطل

8. از طریق تشویق و تهدید

9. از طریق توجه به عاقبت کار

10. از طریق بیان عوامل عزت و ذلت

در قیام امام حسین علیه السلام همه این نمونه ها را می بینیم:

امام حسین علیه السلام با عصمت خود، با هجرت خود، با استدلال و بیان و موعظه و سخنرانی و افشاگری خود، با تشویق به راه خود، با خون خود و اهل بیت، با مقاومت خود، خط حق را برای تاریخ روشن کرد.

جمله معروفی است که: «کلّ ارض کربلا و کلّ یوم عاشورا»

بعضی دنبال سند این جمله اند که از کدام امام نقل شده است. این جمله سند نمی خواهد. زیرا قرآن می فرماید: (لِکُلِّ نَبِی عَدُوّاً)(1) یعنی برای همه انبیا بدون استثنا دشمنانی بوده اند که به کارهای رسمی قانع نبوده اند، بلکه از طریق برنامه های مرموزانه، سخنان فریبنده را به مردم القاء می کردند. (یوحی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورا)(2)

از این آیه می توان استفاده کرد که همیشه بین طرفداران حق و باطل درگیری بوده و هر سرزمینی مثل کربلاست و هر روز مثل عاشوراست و همه مردم برای همیشه در بستر آزمایشند. گروهی در جبهه حق تلاش می کنند و گروهی در جبهه باطل. (فِئَةٌ

تُقاتِلُ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ أُخْری کافِرَةٌ)(3)

ص71

در کربلا، امام حسین علیه السلام مظهر این صفت الهی شد و حرّ را که از لشکر یزید جدا گشت و اظهار پشیمانی نمود، عفو کرد. این لطف امام حسین باعث عاقبت بخیری او در دنیا و آخرت گردید.

است.

بر اساس این آیه، علاوه بر نور ظاهری، نوری است که در سایه تقوا و ایمان به انسان هدیه می شود. حضرت علی علیه السلام از پیامبر نقل کردند که فرمود: «الْمُؤْمِنُ ینْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ»(1) مومن به نور خدا می بیند.

در آیه دیگر می خوانیم: ای مومنین اگر تقوا داشته باشید، خداوند به شما قدرت تشخیص حق از باطل می دهد تا دچار سردرگمی نشوید.(2)

انسان موحد و متقی در تصمیم گیری و عمل و گفتار خدا محور است. و برای هیچ کس جز خدا حسابی باز نمی کند. (قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ)(3)

شاید برخی از رویاهای صادقه روزنه ای از غیب باشد که با گذشت زمان روشن می شود.

بگذریم که بعضی دجال ها و رمال ها به اسم ارتباط با عالم غیب و دید ملکوتی مردم را استحمار می کنند و برای خود دکانی باز می کنند.

اما افرادی از اولیای خدا هستند که در اثر تقوا و عمل صالح و اخلاص گوشه ای از غیب را درک می کنند.

از پژوهشی که درباره علم غیب داشتم به این جمع بندی رسیدم که:

1. بخشی از علم غیب مخصوص خداست و به دیگران داده نمی شود. (وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لا یعْلَمُها إِلاَّ هُو)(4)

در دعای شب عرفه نیز می خوانیم: پروردگارا به حق علمی که مخصوص خودت است. «وَأسئَلُکَ بِإسمِکَ المَخزُون فِی خَزائنِک الَّذی إستَأثرَت بِه فِی عِلم الغَیب عِندکَ لَم یَظهر عَلیهِ أحدٌ مِن خَلقِک لا مَلک مقرّب و لا نبیّ»

2. بخشی از علم غیب را خداوند به پیامبرانش می دهد. (تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیبِ

ص:74

نُوحیها إِلَیکَ)(1)

3. طبق روایات برای رهبران معصوم عمودی از نور، «عَمُوداً مِنْ نُور»(2) است که با مراجعه به آن از غیب خبردار می شوند و بدون آن خبر ندارند. نظیر ما که دفتر تلفنی داریم، با مراجعه به آن تلفن افراد را می دانیم و بدون مراجعه به آن نمی دانیم.

4.کسانی که خدمت معصومین می رسیدند متفاوت بودند. بعضی در شناخت آنان ضعیف بودند، آن معصومین از غیب خود به آنان مطالبی می گفتند تا باور کنند حساب معصومین از سایرین جداست. نظیر آنکه در قرآن می خوانیم: حضرت عیسی به مردم می گفت: من می توانم خبر بدهم به آنچه می خورید و آنچه در خانه هایتان ذخیره کرده اید تا بدانید ما افراد عادی نیستیم و با غیب ارتباط داریم.

اما گروهی بودند که اگر علم غیب امام به آنان گفته می شد، آنان غلو کرده و امامان را خدا می پنداشتند. امامان به این افراد می گفتند: غیب مخصوص خداست و اگر غیب می دانستم همه خیرها را به سمت خود جلب می کردم، ما بشری مثل شماییم و امثال این جملات که مخاطبین را از غلو حفظ کند.

5. طبق روایات، شرایط امامان معصوم متفاوت بود. گاهی خدا پرده را کنار می زد و علومی را

می گرفتند و گاهی پرده را کنار نمی زد و آنان چیزی نمی دانستند، «یبْسَطُ لَنَا الْعِلْمُ فَنَعْلَمُ وَ یقْبَضُ عَنَّا فَلَا نَعْلَم»(3) مثل انسانی که گاهی یک چیزی به او القا می شود و به یادش می آید و در مواردی هرچه فکر می کند نه یادش می آید و نه القا می شود.

حضرت زینب در کربلا به امام سجاد فرمود: این یزیدیان ما را کشتند و اسیر کردند، اما در کربلا پرچمی نصب خواهد شد که تا ابد خواهد ماند و نامی از آنان نخواهد ماند.

این جملات نشانه آن است که برای حضرت زینب نیز روزنه ای از غیب باز شد.

ص:75

امام سجاد ضمن حدیثی فرمود: پدرم در هر شبانه روز، گاهی هزار رکعت نماز می خواند. ناگفته پیداست که نمازهای آنان با دیگران قابل قیاس نیست. نمازی داشتند آگاهانه، عاشقانه، خاشعانه، عارفانه و مخفیانه که ما حتی در تمام عمر یک رکعت مثل آن را نداریم.

شاید رمز اینکه این افراد اینگونه به استقبال شهادت و ملاقات با خدا می روند، آن اوج و قربی است که در نماز می گیرند و غیر خدا برایشان کوچک می شود.

به یک مثال توجه کنید. یک قطعه زمین هزار متری برای کسی بزرگ است که روی آن ایستاده است. اما اگر سوار هواپیما شد و بالا رفت، همین قطعه زمین در چشم او یک قطعه ده متری می شود و هرچه هواپیما اوج بگیرد این زمین در چشم او کوچکتر می شود. چنانکه در وصف اولیای خدا می خوانیم: «عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِم فَصَغُرَ ما دونَ ذلک»(1)

عصر تاسوعا پرچم جنگ بالا رفت امام حسین به حضرت عباس فرمود: اگر می توانی آنها را از جنگ در این ساعت منصرف کن تا یک شب دیگر عبادت کنم. خدا می داند که من نماز و تلاوت قرآن را دوست دارم، «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَصْرِفَهُمْ عَنَّا فِی هَذَا الْیوْمِ فَافْعَلْ لَعَلَّنَا نُصَلِّی لِرَبِّنَا فِی هَذِهِ اللَّیلَةِ فَإِنَّهُ یعْلَمُ أَنِّی أُحِبُ الصَّلَاةَ لَهُ وَ تِلَاوَةَ کِتَابِهِ»(2)

بسیاری از ما نماز می خوانیم، اما آنرا دوست نداریم، یا از ترس جهنم می خوانیم، یا برای رسیدن به بهشت.

دوست داشتن نماز نشانه دوست داشتن خداست. کسی که کسی را دوست دارد، گفتگوی با او را هم دوست دارد. اگر کسی خیال کند خدا را دوست دارد ولی نماز نمی خواند، دروغگویی بیش

نیست. هر مردی به همسرش بگوید: من تو را دوست دارم ولی نمی خواهم با تو حرف بزنم، همسر این دوستی را قبول نمی کند.

ص:77

کوتاه سخن آنکه بی اعتنایی به نماز، نشان دهنده آن است که ما خدا را دوست نداریم و دوست نداشتن خدا نشانه آن است که از الطاف خدا نسبت به خود غافل شده ایم. پس باید الطاف خدا را از زمان های گذشته و حال یادآور شویم تا محبت پیدا شود و به دنبال آن او را عبادت کنیم. همان گونه که در اکثر دعاها نعمت شماری مطرح است. امام حسین علیه السلام در دعای عرفه آن چنان اوج می گیرد که می فرماید: خداوندا بر فرض عمر من به اندازه تمام تاریخ بشود، نمی توانم شکر یکی از نعمت های تو را به جا آورم، زیرا همان شکر نیز نیاز به شکر دارد، زیرا توفیق شکر، خود نعمتی از جانب تو و نعمتی جدید است.

یکی دیگر از برنامه های شب عاشورا خداحافظی امام حسین علیه السلام با دنیاست، که این خداحافظی در قالب اشعاری مطرح شده است. امام دنیا را با کلمه «اُفّ» تحقیر می کند و می فرماید: چقدر صبح کردی و غروب کردی، چه بسیار دوستانی را کشته یافتی و اجازه ندادی کسی جای کسی برود و به همه مزه مرگ را چشاندی و در پایان سروکار همه با خداست و باید راهی را طی کنیم که از آن تمردی نیست.(1)

در تاریخ آورده اند: هنگامی که زینب کبری این خداحافظی غریبانه را در شب عاشورا از برادرش شنید، به گونه ای منقلب شد که امام حسین علیه السلام برای به هوش آوردن او این جملات را فرمود: جدم رسول خدا9 و پدرم علی و مادرم زهرا و برادرم حسن: همه از من بهتر بودند و رفتند. رفتن من مسئله جدیدی نیست.

در شب عاشورا بعضی اصحاب مشغول نماز و دعا و قرآن خواندن بودند، بعضی هم مزاح و شوخی داشتند و این خود نشانه آرامش آنان بود. با اینکه می دانستند شهید می شوند، اما شاد بودند.

آری اگر خیمه، خیمه امام حسین علیه السلام است و انسان خود را در این خیمه در کنار امام معصوم می داند، نماز خواندن آرام بخش است و مزاح کردن نیز نشانه آرامش.

ص:78

قرآن علامت اولیاء الله را آرزوی مرگ می داند و می فرماید: (إِنْ

زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقین)(1) اگر گمان می کنید که شما اولیای خدا هستید نه سایر مردم، اگر (در این پندار) راست می گویید، آرزوی مرگ کنید.

(قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ)(1) و یکی از دخترانش را به عقد او درآورد، و به جای مهریه، چوپانی موسی را پذیرفت. پس از به پایان رسیدن مدت، موسی همسر و فرزندان خود را برداشت و از منطقه خارج شد و در مسیر راه برای به دست آوردن آتشی از همسر جدا شد و به مقام نبوت

رسید.

پایان این خروج، امنیت، ازدواج، اشتغال، زندگی در کنار پیامبری چون شعیب و در پایان رسالت بود.

اما در کربلا، امام حسین علیه السلام نیز با اینکه همان آیه حضرت موسی را خواند: (فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً یتَرَقَّبُ)، ولی در این سفر، غربت، آوارگی، تشنگی، داغ دیدن، شهادت، خیمه سوزی، اسارت و تحقیر نصیبشان شد. با اینکه در آن ماجرا، موسی به حیوانات پیغمبر خدا آب داد، ولی امام حسین در آغاز ورود به کربلا، به حیوانات دشمنی که برای کشتنش آمده بودند، آب داد.

خدا بگذارند. (وَ کَفی بِاللَّهِ حَسیبا)(1)

در تاریخ می خوانیم که وقتی یزید امام حسین علیه السلام را به شهادت رساند، خاندان آن حضرت را همراه زینب کبری3 به اسارت به شام بردند. یزید در مجلس خود با غرور تمام خطاب به حضرت زینب گفت: «دیدید که خدا با ماست»، حضرت در پاسخ او، فرمود: من ترا پست و کوچک و شایسته هرگونه تحقیر می دانم. هر آنچه می خواهی انجام بده، ولی به خدا سوگند که نور خدا را نمی توانی خاموش کنی. آری، برای چنین افراد خوشگذرانی، عذاب خوار کننده آماده شده، تا عزّت خیالی و دنیایی آنان، با خواری و ذلّت در آخرت همراه باشد.

زینب کبری در خطبه خود از آیات متعدد استفاده کرد و این آیه را خواند: (وَ لاَ یَحسَبَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلی لَهُمْ خَیرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلی لَهُمْ لِیزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ)(2) کفار خیال

نکنند مهلتی که به آنان می دهیم به نفع آنان است، همانا مهلتی که به آنان می دهیم برای آن است که پیمانه آنان پر شود و برای آنان عذاب مهین خواهد بود.

هم چنین آن حضرت، در برابر یزید این آیه را خواند: (ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذینَ أَساؤُا السُّوای أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها یسْتَهْزِؤُنَ)(3) سپس عاقبت کسانی که کارهای بد مرتکب شدند، این شد که آیات خدا را تکذیب کردند و همواره آن را به مسخره می گرفتند.

جالب آن که حضرت زینب در کنار شهادت عزیزان، مسئله حجاب را مطرح کرد و به یزید گفت: تو به حجاب ما خدشه وارد کردی و دشمنان چهره ی ما را دیدند.

راستی دانشکده های مدیریت، آنجا که سخن از مدیریت بحران می کنند، خوب است رفتار حضرت زینب را در عاشورا و ایام اسارت در کوفه و شام و مجلس یزید مطالعه کنند تا ببینند اگر انسان وصل به خدا شد، هیچ چیز او را از اعتدال و عزت

ص:82

و صلابت و منطق خارج نمی کند.

این زینب کیست که شهدای بسیار از پسران و برادران و بستگان و یاران او را تکان نداد و حتی شب یازدهم محرم نماز شب را ترک نکرد و نشسته نماز خواند.

آری اگر ایمان کامل شد، انسان از کوه محکم تر می شود، زیرا کوه ها با زلزله و حوادث طبیعی ریزش می کنند، ولی انسان با خدا ریزش ندارد.

خطبه حضرت زینب مفصل است و ما فقط چند جمله آنرا بیان کردیم.

آن حضرت با شجاعت تمام خطاب به یزید فرمود:

«فَقَالَتْ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ صَدَقَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ کَذَلِکَ یقُولُ «ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّوای أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها یسْتَهْزِؤُنَ»

أَ ظَنَنْتَ یا یزِیدُ حَیثُ أَخَذْتَ عَلَینَا أَقْطَارَ الْأَرْضِ وَ آفَاقَ السَّمَاءِ فَأَصْبَحْنَا نُسَاقُ کَمَا تُسَاقُ الْأُسَرَاءُ أَنَّ بِنَا هَوَاناً عَلَیهِ وَ بِکَ عَلَیهِ کَرَامَةً وَ أَنَّ ذَلِکَ لِعِظَمِ خَطَرِکَ عِنْدَهُ فَشَمَخْتَ بِأَنْفِکَ وَ نَظَرْتَ فِی عِطْفِکَ جَذْلَانَ مَسْرُوراً حَیثُ رَأَیتَ الدُّنْیا لَکَ مُسْتَوْثِقَةً وَ الْأُمُورَ مُتَّسِقَةً وَ حِینَ صَفَا لَکَ مُلْکُنَا وَ سُلْطَانُنَا فَمَهْلًا مَهْلًا أَ نَسِیتَ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَی «وَ لا یحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلِی لَهُمْ خَیرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِی لَهُمْ لِیزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ»

أَ مِنَ الْعَدْلِ یا ابْنَ الطُّلَقَاءِ تَخْدِیرُکَ حَرَائِرَکَ وَ إِمَاءَکَ وَ سَوْقُکَ بَنَاتِ رَسُولِ اللَّهِ سَبَایا قَدْ هَتَکْتَ سُتُورَهُنَّ وَ أَبْدَیتَ وُجُوهَهُنَّ تَحْدُو بِهِنَّ الْأَعْدَاءُ مِنْ بَلَدٍ إِلَی بَلَدٍ وَ یسْتَشْرِفُهُنَّ أَهْلُ الْمَنَاهِلِ وَ الْمَنَاقِلِ وَ یتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَرِیبُ وَ الْبَعِیدُ وَ الدَّنِی وَ الشَّرِیفُ لَیسَ مَعَهُنَّ مِنْ رِجَالِهِنَّ وَلِی وَ لَا مِنْ حُمَاتِهِنَّ حَمِی وَ کَیفَ یرْتَجَی مُرَاقَبَةُ مَنْ لَفَظَ فُوهُ أَکْبَادَ الْأَزْکِیاءِ وَ نَبَتَ لَحْمُهُ مِنْ دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ وَ کَیفَ یسْتَبْطِئُ فِی بُغْضِنَا أَهْلَ الْبَیتِ مَنْ نَظَرَ إِلَینَا بِالشَّنَفِ وَ الشَّنَئَانِ وَ الْإِحَنِ وَ الْأَضْغَانِ ثُمَّ تَقُولُ غَیرَ مُتَأَثِّمٍ وَ لَا مُسْتَعْظِمٍ:

لَأَهَلُّوا وَ اسْتَهَلُّوا فَرَحاً ثُمَّ قَالُوا یا یزِیدُ لَا تُشَلَ

ص:83

مُنْتَحِیاً عَلَی ثَنَایا أَبِی عَبْدِ اللَّهِ سَیدِ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ تَنْکُتُهَا بِمِخْصَرَتِکَ وَ کَیفَ لَا تَقُولُ ذَلِکَ وَ قَدْ نَکَأْتَ الْقَرْحَةَ وَ اسْتَأْصَلْتَ الشَّافَةَ بِإِرَاقَتِکَ دِمَاءَ ذُرِّیةِ مُحَمَّدٍ: وَ نُجُومِ الْأَرْضِ مِنْ آلِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ تَهْتِفُ بِأَشْیاخِکَ زَعَمْتَ أَنَّکَ تُنَادِیهِمْ فَلَتَرِدَنَّ وَشِیکاً مَوْرِدَهُمْ وَ لَتَوَدَّنَّ أَنَّکَ شَلَلْتَ وَ بَکِمْتَ وَ لَمْ تَکُنْ قُلْتَ مَا قُلْتَ وَ فَعَلْتَ مَا فَعَلْتَ اللَّهُمَّ خُذْ لَنَا بِحَقِّنَا وَ انْتَقِمْ مِنْ ظَالِمِنَا وَ أَحْلِلْ غَضَبَکَ بِمَنْ سَفَکَ دِمَاءَنَا وَ قَتَلَ حُمَاتَنَا فَوَ اللَّهِ مَا فَرَیتَ إِلَّا جِلْدَکَ وَ لَا حَزَزْتَ إِلَّا لَحْمَکَ وَ لَتَرِدَنَّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ 9 بِمَا تَحَمَّلْتَ مِنْ سَفْکِ دِمَاءِ ذُرِّیتِهِ وَ انْتَهَکْتَ مِنْ حُرْمَتِهِ فِی عِتْرَتِهِ وَ لُحْمَتِهِ حَیثُ یجْمَعُ اللَّهُ شَمْلَهُمْ وَ یلُمُّ شَعَثَهُمْ وَ یأْخُذُ بِحَقِّهِمْ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ» وَ حَسْبُکَ بِاللَّهِ حَاکِماً وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وسلم خَصِیماً وَ بِجَبْرَئِیلَ ظَهِیراً وَ سَیعْلَمُ مَنْ سَوَّلَ لَکَ وَ مَکَّنَکَ مِنْ رِقَابِ الْمُسْلِمِینَ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا وَ أَیکُمْ شَرٌّ مَکاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً وَ لَئِنْ جَرَّتْ عَلَی الدَّوَاهِی مُخَاطَبَتَکَ إِنِّی لَأَسْتَصْغِرُ قَدْرَکَ وَ أَسْتَعْظِمُ تَقْرِیعَکَ وَ أَسْتَکْثِرُ تَوْبِیخَکَ لَکِنَّ الْعُیونَ عبْرَی وَ الصُّدُورَ حَرَّی أَلَا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ لِقَتْلِ حِزْبِ اللَّهِ النُّجَبَاءِ بِحِزْبِ الشَّیطَانِ الطُّلَقَاءِ فَهَذِهِ الْأَیدِی تَنْطِفُ مِنْ دِمَائِنَا وَ الْأَفْوَاهُ تَتَحَلَّبُ مِنْ لُحُومِنَا وَ تِلْکَ الْجُثَثُ الطَّوَاهِرُ الزَّوَاکِی تَنْتَابُهَا الْعَوَاسِلُ وَ تُعَفِّرُهَا أُمَّهَاتُ الْفَرَاعِلِ وَ لَئِنِ اتَّخَذْتَنَا مَغْنَماً لَتَجِدَنَّا وَشِیکاً مَغْرَماً حِینَ لَا تَجِدُ إِلَّا مَا قَدَّمَتْ یدَاکَ وَ ما رَبُّکَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ

فَإِلَی اللَّهِ الْمُشْتَکَی وَ عَلَیهِ الْمُعَوَّلُ فَکِدْ کَیدَکَ وَ اسْعَ سَعْیکَ وَ نَاصِبْ جُهْدَکَ فَوَ اللَّهِ لَا تَمْحُو ذِکْرَنَا وَ لَا تُمِیتُ وَحْینَا وَ لَا تُدْرِکُ أَمَدَنَا وَ لَا تَرْحَضُ عَنْکَ عَارَهَا وَ هَلْ رَأْیکَ إِلَّا فَنَدٌ وَ أَیامُکَ إِلَّا عَدَدٌ وَ جَمْعُکَ إِلَّا بَدَدٌ یوْمَ ینَادِی الْمُنَادِی أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ فَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الَّذِی خَتَمَ لِأَوَّلِنَا

بِالسَّعَادَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ لِآخِرِنَا بِالشَّهَادَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ نَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یکْمِلَ لَهُمُ الثَّوَابَ وَ یوجِبَ لَهُمُ الْمَزِیدَ وَ یحْسِنَ عَلَینَا الْخِلَافَةَ إِنَّهُ رَحِیمٌ وَدُودٌ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ.»(1)

ص:84

زینب دختر علی بن ابی طالب علیه السلام برخاست و فرمود: حمد، خدای پروردگار جهانیان را سزاست، و درود و سلام خدا بر محمّد و آل او باد، خدا راست فرموده که فرمود: «سپس پایان کار آنان که بد کردند این است که آیات خدا را تکذیب کرده و بدان ها استهزا کنند».

ای یزید، آیا گمان برده ای حال که جای جای زمین و آفاق آسمان را بر ما گرفتی و بستی و ما چونان کنیزان رانده شدیم، مایه خواری ما و موجب کرامت توست! و حکایت از عظمت مکانت تو دارد که این چنین باد در بینی انداخته ای، و برق شادی و سرور از دیدگانت می جهد. حال که دنیا را برای خود مرتّب و امور را برایت منظم می بینی، و ملک و سلطنت برایت صافی گردید، لختی آرام گیر. مگر سخن خدای را فراموش کرده ای که فرمود: «گمان مبرند آنان که کافر شدند و ما آنان را مهلت دادیم، (این مهلت) برای آنان خیر است، ما همانا مهلت دادیم آنان را که بر گناه خود بیفزایند و برای آنان عذاب خوارکننده خواهد بود».

آیا این از عدل است، ای فرزند آزادشده ها، که زنان و کنیزان تو در پس پرده باشند و دختران رسول اللَّه اسیر؟! پرده ها را دریدی، و چهره هایشان را آشکار کردی، آنان را چونان دشمنان از شهری به شهری کوچانیده، ساکنان منازل و مناهل بر آنان اشراف یافتند، و مردم دور و نزدیک و پست و فرومایه و شریف چهره هایشان را نگریستند، در حالی که از مردان آنان حامی و سرپرستی همراهشان نبود. چگونه امید می رود از فرزند کسی که جگرهای پاکان را به دهان گرفته و گوشت وی از خون شهدا پرورش یافته است؟! و چسان در عداوت ما اهل بیت کندی ورزد آن که نظرش به ما نظر دشمنی و کینه توزی است؟! آن گاه بدون احساس چنین گناه بزرگی (شعر بخوانی و از اجداد) بگویی:

از شادی و سرور فریاد می زدند

و گویند: ای یزید دست مریزاد!

و بر لب و دندان أبا عبداللَّه - همان بوسه گاه رسول خدا - با عصا می زنی و شادی و سرور از رخسارت می درخشد! به جانم قسم با ریختن خون سرور جوانان بهشتی

ص:85

و فرزند پیشوای عرب و

خورشید خاندان عبدالمطّلب، ریشه های فضیلت و تقوی را از جا برکندی وخاندان او را مستأصل کردی و نیاکان خود را می خوانی، و به گمان خود آنها را ندا در می دهی. (ای یزید) زودا که به آنان بپیوندی و در آن روز آرزو می کردی که ای کاش شَل بودی و لال و نمی گفتی آنچه را که گفتی و نمی کردی آنچه را که کردی. خداوندا حقّ ما را بگیر، و از آن که به ما ستم کرد انتقام ستان، و غضب خود را بر آن که خون های ما را ریخته، حامیان ما را کشته فروفرست. (ای یزید) به خدا سوگند جز پوست خود را ندریدی و جز گوشتت را نبریدی، بی تردید بر رسول خدا وارد می شوی در حالی که خون ذرّیه اش را ریختی و پرده حرمت فرزندانش را دریدی و این جایی است که خدا پراکندگی هایشان را جمع و پریشانی هایشان را دفع، و حقوق آنان را بگیرد، «آنان را که در راه خدا به شهادت رسیدند مرده مپندار، بل زندگانی هستند که در نزد پروردگارشان مرزوق اند».

(ای یزید) همین قدر تو را بس است که خدای داور، و محمّد صلّی اللَّه علیه و آله دشمنت و صاحب خون، و جبرئیل پشت و پشتوان باشد، و زودا بداند آن کس که فریبت داد و تو را بر گرده مسلمانان سوار کرد، چه بد جانشینی برگزیده، و هر کدام مکانتی بدتر داشته نیرویی اندکتر دارد. یزید، گر چه دواهی و بلاهای زیاد از تو بر من فرود آمد، ولی هماره قدر تو را ناچیز دانسته، فاجعه ات را بزرگ، و نکوهشت را بزرگ می شمرم، چه کنم که دیدگان، اشکبار و سینه ها سوزان است. شگفتا و بس شگفتا، کشته شدن حزب اللَّه نجیبان، به دست حزب شیطان طُلَقاء است، از دستهای پلیدشان خون های ما می چکد، و دهان های ناپاکشان از گوشت ما می خورد، و آن جسدهای پاک و پاکیزه با یورش گرگ های درنده روبروست، و آثارشان را کفتارها محو می کند، و اگر ما را غنیمت گرفتی، زودا دریابی غنیمت نه، که غرامت بوده است، آن روز که جز آنچه دست هایت از پیش فرستاده نیابی، و پروردگارت، ستمگر بر بندگانش نیست، و شکایت ها به سوی خداست.

هر کید و مکر، و هر سعی و تلاش که داری به کار بند، سوگند به خدای که

ص:86

هرگز نمی توانی، یاد و نام ما را محو و وحی ما را بمیرانی، چه دوران ما را درک نکرده، این عار و ننگ از تو زدوده نگردد. آیا جز این است که رأی تو سست است و باطل، و روزگارت محدود و اندک، و جمعیت تو پراکنده گردد، آری، آن روز که ندا رسد: (أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ). پس حمد خدای راست

که برای اوّل ما سعادت و مغفرت، و برای آخر ما شهادت و رحمت مقرر فرمود. از خدا مسئلت می کنیم ثواب آنان را تکمیل فرموده و موجبات فزونی آن را فراهم آورد، و خلافت را بر ما نیکو گرداند، چه او رحیم و ودود است، خدای ما را بس است، چه نیکو وکیلی است.

گاهی مطلبی را القا می کند، نظیر کسی که از دور سنگی پرتاب می کند. (أَلْقَی الشَّیطانُ فی أُمْنِیتِه)(1)

گاهی تماس می گیرد ولی نفوذی ندارد. (مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیطانِ)(2)

گاهی در دل نفوذ می کند. (یوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ)(3)

گاهی در دل نفوذ می کند و همانجا می ماند. (فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ)(4)

گاهی انسان برادر شیطان می شود. (إِخْوانَ الشَّیاطِینِ)(5)

و گاهی شیطان بر او تسلّط کامل می یابد. (اسْتَحْوَذَ عَلَیهِمُ الشَّیطانُ)

قرآن می فرماید: (وَ مَنْ یشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیرُ أَوْ تَهْوی بِهِ الرِّیحُ فی مَکانٍ سَحیقٍ)(6)، و هر کس به خدا شرک ورزد، گویی از آسمان سقوط کرده و پرنده ای در فضا او را می رباید، یا باد او را به مکانی دور پرتاب می کند.

آیا رها کردن رهبر معصومی مانند امام حسین علیه السلام و به جای دنبال کردن رضای خدا و درک الطاف او، به فکر جایزه ابن زیاد و یزید بودن، سقوط از آسمان و طعمه لاشخورها شدن نیست؟(7)

این کرامت از مردان خدا و خباثت از دیگران را در قرآن در ماجرای حضرت موسی و خضر نیز می خوانیم. آن دو بزرگوار گرسنه وارد روستایی شدند. از مردم طعامی خواستند. ولی مردم بی مهری کرده و به آنان غذایی ندادند. ولی بزرگواری آن دو پیامبر حتی در مقابل این بی مهری و بخل به قدری بود که در همان روستا دیواری را دیدند که در معرض خراب شدن بود. خضر به موسی گفت این دیوار را تعمیر کنیم. موسی تعجب کرد که برای مردمی بخیل و بی مهر بنایی رایگان چه معنا دارد؟ لا اقل اگر قصد داری خدمت کنی در مقابل گرفتن مزد چنین کن.

اهل انتقام نیست.

5. در روایات می خوانیم: «صِلْ مَنْ قَطَعَک»(1) یعنی کسانی که با تو قطع رابطه کرده اند تو با آنان رفت و آمد داشته باش.

6. قرآن در ستایش افرادی می فرماید: آنان هنگامی که غضبناک شدند طرف مقابل را می بخشند: (وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یغْفِرُونَ)(2)

7. در ماجرای کربلا چون امام حسین زودتر از لشکر یزید به منطقه رسید، به یاران خود دستور داد که تمام ظرف ها را پر از آب کرده و ذخیره کنند. اولین لشکری که برای جنگ آمد، هزار نفر به فرماندهی حرّ بود، که امام حسین فرمود: از آب های ذخیره به این لشکر و اسبان آنان بدهید، ولی لشکر یزید همین که بر آب مسلط شد، مانع رسیدن آب به یاران امام حسین شد.

نظیر این ماجرا را در واقعه صفین می خوانیم که هرگاه طرفداران معاویه بر آب مسلط می شدند، آب را بر طرفداران حضرت علی می بستند، ولی هرگاه لشکر حضرت علی بر آب مسلط می شد،

آب را بر لشکر معاویه نمی بست.

آری پیروز واقعی کسی است که در فکر و عقیده و اخلاق و کرامت و تقوا پیروز شود.

کمبود امروز دنیا، علم و تکنولوژی و صنعت و تخصص و ابتکار نیست، کرامت و تقوا نایاب شده است.

بزرگان ما گفته اند: در عفو لذتی است که در انتقام نیست.

در قرآن می خوانیم: مؤمنان باید یکدیگر را عفو کنند: «وَ لْیعْفُوا» و صفحه قلب خود را پاک کنند: (وَ لْیصْفَحُوا) و کینه یکدیگر را نداشته باشند. جالب آن است در آیه ای که مربوط به روابط زن و شوهر است، علاوه بر دو دستور عفو و صفح، یک دستور دیگر هم آمده و می فرماید: (یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ

ص:90

أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ)(1) ای کسانی که ایمان آورده اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آنها بر حذر باشید و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می بخشد) چرا که خداوند بخشنده و مهربان است!

در این آیه علاوه بر «عفو» و «صفح»، «مغفرت» نیز اضافه شده است. و این سه امر (عفو و صفح و مغفرت)، سه گام در برخورد با خطاهای همسر و فرزند است.

در تمام قرآن، هیچ کجا کلمات عفو و صفح و مغفرت، پشت سر هم نیامده است، جز در مورد زندگی با همسر و فرزند. یعنی حتی در موردی که میان زن و شوهر همفکری نیست و باید از آنان بر حذر بود، باز هم عفو و صفح و مغفرت را باید مراعات کرد.

بعضی از مهاجران، به همسر و فرزند خود می گفتند: ما همراه پیامبر به مدینه هجرت می کنیم و اگر شما الان همراه ما نیامدید و بعداً هجرت کردید، ما در مدینه شما را تحویل نخواهیم گرفت. لذا آیه فوق می فرماید:

گرچه آنان در مکه مانع هجرت شما بودند، ولی اکنون که به شما ملحق شده اند، گذشته آنان را ببخشید و سرزنش نکنید.

ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یعْلَمُونَ)(1) و اگر یکی از مشرکان از تو امان و پناه خواست، پس به او پناه بده تا کلام خدا را بشنود، سپس او را به مکان امنش برسان. چرا که آنان گروهی ناآگاهند (و با شنیدن آیات الهی، شاید هدایت شوند).

بر اساس این آیات، مسلمانان نه تنها نباید آغازگر جنگ باشند، بلکه باید اگر دشمن درخواست تحقیق برای حقانیت اسلام را داشت، امنیت او را تأمین نماید.

آری در جنگ، باید با مخالفین اتمام حجت شود، تا مبادا ناآگاهانه و بدون بصیرت خونی ریخته شود و لذا نباید آغازگر جنگ بود.

در کربلا نیز امام حسین علیه السلام ، تا یزیدیان جنگ را آغاز نکردند، اقدامی ننمود و خطاب به زهیر فرمود: «زهیر من کسی نیستم که آغازگر جنگ باشم.»(2)

نماند، اما امروز بزرگ ترین اجتماع بشری در ایام اربعین در کربلا تشکیل می شود و خبر آن به تمام دنیا می رسد.

6. توجهی که امامان معصوم به زیارت کربلا داشته اند، برای سایر ائمه نبوده است. تا آنجا که امام هادی علیه السلام سفارش می کند که به نیابت از او به کربلا رفته و زیارت کنند.

7. تنها امامی که در مناسبت های مختلف توصیه به زیات او شده است، امام حسین است. شب نیمه شعبان، شب نیمه رجب، شب عید فطر، هر شب جمعه، شب های قدر و حتی لطف خدا در روز عرفه به زائران امام حسین قبل از لطف خدا به زائران مکه است.

8. تنها امامی که دعا تحت قبه اش مستجاب است، امام حسین علیه السلام است.

9. برای هر دفعه ای که تشنه ای سیراب می شود، سلام بر امام حسین علیه السلام سفارش شده است.

10. نه تنها برای هر زیارت امام حسین، بلکه برای هر گامی که در راه زیارت او برداشته می شود، پاداش است.

11. تنها امامی است که هنگام سلام، هم به او سلام می کنیم و هم به اصحابش، «وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِک» آن هم در همه ی تاریخ، «مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَار»

است که یادگارهای پیغمبر در آنهاست. اولادهای پیغمبر، بلافصل یا بافاصله، بالاخره یکی از بچه های امام کاظم یا امام حسن یا امام عسگری یا امام رضا یا موسی بن جعفر، یکی از بچه های امامان در آنها است. اگر صندوقی که یادگار موسی در آن باشد، آرام بخش است، هر ضریحی که سیدهای پاک، سیدهایی که در دوران بنی امیه و بنی عبّاس آواره شدند و به روستاها آمدند و در آنجا از دنیا

رفتند یا شهید شدند، اگر یادگار موسی در صندوقی باشد قداست دارد، یادگار پیغمبر هم در صندوقی باشد، آن هم قداست دارد.

است نه امور غیبی)

2. برای نجات مردم سخنرانی و تبلیغ کافی نیست، وسیله ی نجات نیز باید فراهم نمود. (وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ)

3. توجّه به حضور خداوند، به انسان نشاط و دلگرمی می دهد و او را در برابر ناگواری ها مقاوم می کند. (وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْینِنا)

همینطور که کشتی نوح زیر نظر مستقیم خدا بود، اهل بیت هم که مثل کشتی نوح هستند، تعیین شدن آنان زیر نظر مستقیم خود خداست. و این عمل با فرمان صریح (یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ

ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ)(1) در غدیر خم انجام شد.

خداوند درباره حضرت نوح می فرماید: (وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلاَّ قَلیلٌ)(2) عده کمی به او ایمان آوردند و در کشتی نوح سوار شدند. در مثل اهل بیت هم، پس از پیامبر عده کمی بیشتر طرفدار اهل بیت نبودند.

قرآن درباره کشتی نوح می گوید: (بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها)(3) با نام خدا سوار شوید. زمانی که این کشتی راه می افتد به نام خدا است، آنوقت هم که باید بایستد به فرمان خداست. حرکت و توقفش به فرمان خداست. گاهی اهل بیت مثل امام حسین حرکت می کند و شهید می شود. گاهی هم مانند امام حسن ابتدا جنگ می کند و سپس مجبور به صلح می شود. رسول خدا فرمود: حسن و حسین هر دو امام هستند، چه قیام کنند و چه بنشینند. «ابْنَای هَذَانِ إِمامانِ قَاما أَوْ قَعَدا»(4)

حضرت نوح تا لحظه آخر دست از تبلیغ برنداشت و حتی در آستانه غرق شدن فرزندش گفت: (یا بُنَیَّ ارْکَبْ مَعَنا)(5) پسرم ایمان بیاور و سوار شو. امام حسین علیه السلام هم در روز عاشورا بارها سخنرانی و مردم را ارشاد کرد.

اگر کسی سوار کشتی نوح شد دلش آرام است، کسی هم که با اهل بیت باشد

ص:96

دلش آرام است.

شود، نامه ی خود را (با شادی) می خوانند و کمترین ستمی بر آنان نمی شود.

قرآن از دو گونه پیشوا نام برده است: یکی امام نور و هدایت، «أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا)(1) و دیگری امام نار و ضلالت، (أَئِمَّةً یدْعُونَ إِلَی النَّارِ)(2) گروه دوم، با زور و تهدید یا تطمیع و تحقیر، مردم را به اطاعت خود وامی دارند. مانند فرعون ها که با تحقیر مردم را به اطاعت وا می داشتند. (فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ)(3)

ابوبصیر به امام صادق علیه السلام گفت: «أشهد أنک امامی»، گواهی می دهم که تو امام من هستی. امام فرمود: در قیامت، هر گروهی با امامشان محشور می شوند، خورشیدپرستان با خورشید و ماه پرستان با ماه.(4)

از این روایت مشخص می شود که جذب هر موجودی شدیم، او امام ماست. خورشید یا ماه، بت یا طاغوت و یا کتاب آسمانی، چنانکه قرآن درباره تورات می فرماید: (وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسی

إِماماً)(5)

مسأله رهبری به قدری مهم است که از سؤال های روز قیامت خواهد بود. آنجا که می فرماید: (ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ)(6) بر اساس احادیث، مراد از نعمتی که در قیامت مورد سوال قرار می گیرد، آب و نان نیست، که بر خداوند قبیح است از این امور سؤال کند، بلکه مراد، نعمت ولایت و رهبری معصوم است.(7)

آیه بعد می فرماید: (وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبِیلًا)(8) و هر کس در این دنیا کوردل و گمراه باشد، در آخرت نیز کور و گمراه تر خواهد بود.

از آنجا که این آیه، به دنبال آیه محشور شدن مردم با رهبرانشان است، مشخص می شود که مراد از اعمی، نشناختن و ندیدن امام حق است.

ص:98

چه کسی کورتر از کسی که فرق بین امام علی و معاویه، یا یزید و امام حسین را نداند؟

در کربلا، امام بعضی، امام حسین علیه السلام بود و امام بعضی، عمر سعد و یزید. براستی کوردلی تا کجا که حضرت علی علیه السلام می فرماید: «شَرُّ العَمَی عَمَی القَلب»(1) بدترین کوری، کوری دل است. و «أشَدُّ العَمَی مَن عَمَی عَن فَضلنا»(2) بدترین و سخت ترین کوری، کوری کسی است که چشم دیدن فضایل ما را ندارد.

جالب آنکه پس از شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش، زینب کبری به امام زین العابدین علیه السلام گفت: «وَ ینْصِبُونَ لِهَذَا الطَّفِّ عَلَماً لِقَبْرِ أَبِیکَ سَیدِ الشُّهَدَاءِ لَا یدْرُسُ أَثَرُهُ وَ لَا یعْفُو رَسْمُهُ عَلَی کُرُورِ اللَّیالِی وَ الْأَیام»(1) با کشتن امام و اصحابش ما محو نخواهیم شد، و رحمت خدا هم چنان در طول تاریخ با برافراشته شدن پرچمی بر قبر پدرت در قرن ها ماندگار خواهد شد.

و بر مزار اصحاب کهف، مسجدی بنا شد، (لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیهِم مَّسْجِدًا)(2)، امروز علاوه بر مسجد، در کنار قبر مطهر، همه صحن ها و رواق ها سجده گاه نمازگزاران و موحدان شده است.

آری از اصحاب کهف تعجب نکنید، آنان از شر پادشاه کافر به غار پناه بردند و آرمیدند، ولی من در برابر حاکم ظالم قیام کردم و کشته شدم.

اللَّهُ مَنْ أَحْیا أَمْرَنَا»(1) اجتماع کنید و امر ما را یادآوری کنید تا ملائکه شما را در برگیرند.

امام صادق علیه السلام از شخصی به نام فضیل پرسید آیا شما جلسه دارید و سخنان ما را مطرح می کنید؟ او گفت بله. حضرت فرمود: ما این مجالس را دوست داریم و این مجالس باعث زنده ماندن مکتب ما می شود.

سپس فرمود: رحمت خدا بر کسی که این جلسات را به پا دارد. آنگاه فرمود: اگر کسی در این جلسات به اندازه بال مگس اشکی بریزد، خداوند گناهان او را می بخشد.

راستی مجالس عزاداری، بستری برای اجتماع و وحدت، آشنایی با مکتب، جمع شدن در اماکن مقدس، مثل مسجد و حسینیه و مهدیه و زینبیه است. بستری برای موقوفات و باقیات الصالحات، بستری برای ادب و تواضع نسبت به اهل بیت است.

کسانی که در این جلسات به نوعی خدمت می کنند، از پختن غذا تا نصب پرچم تا پذیرایی، با افتخار این کارها را می کنند و هیچ کس به قصد درآمد مشغول خدمت نیست.

حتی گاهی کودکان یک کوچه دور هم جمع می شوند و پرچم کوچکی دست می گیرند و برای خود روضه ای به پا می کنند.

(وَ

تَاللَّهِ لَأَکیدَنَّ أَصْنامَکُمْ بَعْدَ أَنْ تُوَلُّوا مُدْبِرینَ)(1) به خداوند سوگند که درغیاب شما، نقشه ای برای (نابودی) بت هایتان خواهم کشید.

حساب مردان خدا از محاسبات عادّی ما انسان ها جداست و هیچ چیز نمی تواند مانع راه روشن و رسالت الهی آنان گردد. مگر ابراهیم علیه السلام آشکارا به مردم نفرمود: (أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ)(2). مگر حضرت زینب کبری3 در حال اسارت در شام به یزید نفرمود: «انی استصغرک» من تورا حقیر می دانم وسپس رگبار انتقاد را نثار حکومت او کرد؟

مگر امام خمینی1 در اوج سلطنت جائرانه و سراپا مسلح شاه، که همه ی حمایت های خارجی را داشت، نفرمود: «شاه باید برود» و مگر به جانشین شاه نفرمود: «من توی دهن این دولت می زنم» و مگر به استکبار مسلّط جهانی، آمریکا نفرمود: «آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند». به راستی این جملات با کدام ملاحظات سیاسی و فرهنگ دیپلماتیک سازگار است؟

بعضی معتقدند که برای برخورد با مظاهر و عوامل فساد، مبارزه ی منفی کافی است، همانطور که یکی از بزرگان نسبت به سینماهای زمان طاغوت که وسیله ای جدّی در انحراف نسل جوان بود، اظهار می داشت که اگر مردم به سینما نروند خود بخود تعطیل می شود، امّا آیه فوق این تفکّر را محکوم می کند و اصرار دارد که باید مایه ی فساد برچیده شود. چنانچه حضرت موسی علیه السلام گوساله طلایی را آتش زد و پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم مسجد ضرار، پایگاه منافقان را تخریب کرد.

آری ایمان به هدف و یقین به درستی راه، انسان را قدرتمند می سازد، به نحوی که با قاطعیت و شدت می گوید: بت های شما را می شکنم.

مبارزه حضرت ابراهیم با بت ها کاملًا جدّی بود و قصد ارعاب نداشت، چون در آیه بعد می فرماید: آن ها را تکه تکه کرد، یعنی تهدید خود را عملی کرد. (فَجَعَلَهُمْ

ص:102

جُذاذاً)(1)

کوتاه سخن آنکه باید مراکز انحراف را از بین برد، گرچه به اسم مسجد و معبد باشد. این مبارزه جدی در هر زمان و مکان و شرایطی مختلف است. گاهی باید از راه قلم و بیان و هنر، طاغوت را شکست، گاهی باید با خالی کردن پشت آنان، آنان را شکست داد، نظیر فتوای امام

خمینی در زمان طاغوت که فرمود: شیر نفت را ببندید و سربازها از سربازخانه ها فرار کنند.

گاهی با اعتصاب، گاهی با راهپیمایی، گاهی با رسانه های جمعی، و گاهی مثل امروز با فضای مجازی باید این مبارزات انجام گیرد.

در کربلا شیوه مبارزه تفاوت داشت. زیرا مردم بعد از پاره کردن صلح نامه پیشنهادی معاویه با دست خودش، فهمیدند بنی امیه ای که خود را خلیفه پیامبر می داند، دین ندارد و با اینکه معاویه به امام حسن علیه السلام گفت: هر شرطی را در صلح نامه بنویسی من قبول می کنم، ولی پس از چند صباحی همه چیز را انکار و صلح نامه را پاره کرد. این حرکت وجدان مردم را بیدار کرد، اما هنوز کسی جرات مبارزه با رژیم بنی امیه را نداشت، لذا در مسیر راه کربلا، امام حسین علیه السلام از عابری پرسید: اوضاع کوفه چگونه است؟ او گفت: دل های مردم با شما اهل بیت است ولی شمشیر مردم با بنی امیه است.

امام حسن علیه السلام با مطالبی که در صلح نامه نوشت و می دانست معاویه تحمل آن ها را ندارد، چنین تدبیر کرد. مثلا نوشت: صلح به شرطی است که پسرت یزید را ولیعهد نکنی، شیعیان علی را از بیت المال محروم نکنی، در نمازهای جمعه دستور ناسزار به پدرم را ترک کنی، یاران باوفای پدرم نظیر حُجربن عُدی را نکشی و شرایطی نظیر این ها را در صلح نامه گنجاند که می دانست این شرایط را معاویه تحمل نمی کند، ولی مخصوصا نوشت تا معاویه آنرا پاره کند و مردم بفهمند حقیقت

ص:103

بنی امیه چیست. حرکت امام حسن یک انقلاب فرهنگی بود تا جامعه از جهالت بیرون آید و طاغوت را بشناسد. به دنبال این حرکت فرهنگی یک حرکت جهادی لازم بود که شخصی مثل امام حسین علیه السلام به پا خیزد و با خون خود، به جامعه ترسو جرأت و جسارت دهد.

امام حسین با این هجرت و حرکت و اسارت و شهادت در جامعه جرأتی تزریق کرد که بعد از قیام کربلا مردم کم کم به فکر فرورفتند که ما فرزند پیامبر را دعوت کرده بودیم و قول حمایت داده بودیم، اما در کنار آب، تشنه و در برابر زن و بچه اش کشتیم. بعد از ماجرای کربلا زمزمه هایی شروع شد، گروه توابین و حرکت مختار پیدا شدند.

امام حسین علیه السلام در کربلا، حق همه چیز را به طور کامل ادا کرد:

- در نماز، فرمود: من نماز را دوست دارم و در سخت ترین شرایط جنگ در برابر پرتاب تیرها نمازش را به جماعت، در اول وقت و با اذان و اقامه خواند.

- در جهاد از طفل شیرخوار تا جوان رشید و برادری مثل اباالفضل را در راه خدا داد.

- در امر به معروف، از قتلگاه خود به لشکر دشمن پیام داد که اگر دین ندارید و از قیامت نمی ترسید، لااقل آزاده باشید. شما با من طرف هستید، نه با خانواده ام. تا من زنده هستم به خیمه ها حمله نکنید.

- در حق الناس، زمین کربلا را خرید تا خونش در زمین مردم ریخته نشود، و زائران او پا در زمین غصبی نگذارند.

- در عدالت، همین بس که برای او پیر و جوان، سفید و سیاه، فرزند خود یا سایر جوانان یکسان

بودند.

- در تبلیغ، همین بس که در نصف روز سه مرتبه مردم را موعظه کرد و به آنان بصیرت داد.

- در گذشت از مردم، توبه حر را پذیرفت، کسی که مانع خروج او از کربلا شد.

- در مبارزه، آنگونه طراحی کرد که در فاصله چند ماه زحمات چندین ساله معاویه و بنی امیه از بین رفت.

وقتی از او تقاضای بیعت کردند، به جای ماندن در مدینه، قصد مکه کرد، و به جای خروج علنی، مخفیانه به مکه رفت تا مانع او نشوند.

در مکه چند ماهی ماند و رژیم بنی امیه را استیضاح کرد و بیعت با یزید را حرام دانست. آنقدر در مکه ماند که نزدیک عید قربان شود، و از همه بلاد اسلامی زائران خانه خدا در مکه جمع شوند. سپس از مکه، در روز و به صورت علنی خارج شد تا مردم ببینند نوه پیامبر به جای ماندن در مکه برای مراسم حج، در شب عید قربان مکه را ترک کرد و از او می پرسیدند: چرا چنین کردی؟ او با سخنرانی روشنگری می کرد و مردم را نسبت به مسایل سیاسی و رژیم بنی امیه آگاه و شخص یزید را

ص:105

رسوا می کرد.

دو خبرنگار قوی با خود برد، یکی امام زین العابدین و یکی حضرت زینب سلام الله علیها که شاهد ماجرا باشند و پس از شهادت او، با سخنرانی های خود ماجرای کربلا را زنده نگه دارند.

در مسیر راه به سران قبایل نامه می نوشت و می گفت: من حکومت بنی امیه و شخص یزید را شرعی و قانونی نمی دانم و برای جلوگیری از خونریزی در مکه، در آستانه عید قربان از مکه خارج می شوم. شما که از سران منطقه هستید، مردم را نسبت به اوضاع بیدار کنید. این نامه ها چند فایده داشت.

اگر دعوت امام را نمی پذیرفتند، لااقل اتمام حجتی بود، تا نگویند ما بی خبر بودیم و تو را یاری نکردیم.

و اگر برای یاری امام به کربلا می آمدند، یا شهید می شدند که قبیله آنان علیه حکومت تحریک می شد و یا زنده می ماندند که خود رسانه ای برای نقل وقایع و فجایع کربلا برای سایر افراد قبیله بودند.

عالی ترین مدیریت جنگ را امام حسین علیه السلام در ماجرای کربلا به کار بست، همان گونه که عالی ترین مدیریت بحران را حضرت زینب3 عصر عاشورا به کار برد. کوتاه سخن آنکه به هر کمالی می نگریم، حد اعلای آن را امام حسین علیه السلام داشت.

در ماجرای حضرت ابراهیم، هاجر حاضر شد در منطقه بی آب و گیاه مکّه و به دور از شوهر تنها زندگی کند و حضرت خدیجه، تمام اموال خود را در راه تبلیغ دین خدا در اختیار رسول خدا قرار داد.

در کربلا نیز حضرت زینب بالاترین ایثار را انجام داد:

1. به خاطر حمایت از امام، از شوهر جدا شد و همراه امام به کربلا آمد.

2. دو جوان خود را در کربلا فدا کرد.

3. مدیریت خاندان اهل بیت و کودکان را بر عهده گرفت.

4. سخنرانی هایی در کوفه و شام کرد که رژیم بنی امیه را به لرزه انداخت.

در ماجرای کربلا زنان دیگری نیز سهم داشتند. ام البنین مادر حضرت اباالفضل و سه برادرش، همسر زهیر در تشویق شوهر برای حمایت از امام حسین علیه السلام ، مادر وهب، مادر علی اصغر، مادر قاسم، مادر امام باقر علیه السلام که از دو امام پرستاری و مراقبت می کرد.

خواهیم شد. هنگام رسیدن موعد، پیامبر مردم را به جهاد دعوت کرد. عدّه ای به جهت شکست در احد روحیه ی حضور نداشتند. آیه ی فوق نازل شد و پیامبر بار دیگر مردم را به جهاد دعوت کرد. هفتاد نفر حاضر شدند ولی درگیری رخ نداد و مسلمانان سالم به مدینه برگشتند.

در زمان ما نیز امام خمینی1 فرمود: ابرقدرت ها بدانند اگر خمینی یکّه و تنها بماند، به راه خود و مبارزه با استکبار ادامه خواهد داد.

قرآن درباره حضرت ابراهیم می فرماید که او به تنهایی یک امت بود: (إِنَّ إِبْراهِیمَ کانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ حَنِیفاً وَ لَمْ یکُ مِنَ الْمُشْرِکِینَ)(1) همانا ابراهیم (به تنهایی) یک امّت بود، در برابر خدا خاضع و فرمان بر و حق گرا بود، و از مشرکان نبود.

آری تعداد و کمیت مهم نیست، بلکه کیفیت و حرکت آفرینی مهم است.

بنابراین نباید گفت: امام حسین با تعداد کم، چرا در مقابل یک لشکر ده ها هزار نفری ایستاد.

درباره حضرت یوسف علیه السلام می خوانیم که به او تهمت زدند: (أَرادَ بِأَهْلِکَ سُوءاً)(1) ولی خداوند دامن او را از این تهمت پاک کرد.

تمام انبیا را با تمسخر و تهمت اذیت کردند، ولی خداوند همه تهمت ها را از آنان دفع کرد.

قرآن می فرماید: (إِنَّ اللَّهَ یدافِعُ عَنِ الَّذینَ آمَنُوا)(2) خداوند از مؤمنین دفاع می کند. و در جای دیگر خداوند با تأکید فرموده است: من و پیامبرانم قطعا پیروز می گردیم. (لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی)(3)

در سوره صافات می خوانیم: (وَ لَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ . إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ . وَ إِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ)(4) و بی شک فرمان ما برای بندگانی که به رسالت فرستاده شده اند، از پیش معین شده است. همانا ایشانند که پیروزند. وهمانا سپاه ماست که پیروز است.

آری خداوند بنده اش را کفایت می کند. (أَلَیسَ اللَّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ وَ یخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِنْ دُونِهِ وَ مَنْ یضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ)(5) آیا خداوند برای بنده اش کافی نیست؟ و مردم تو را از غیر خدا می ترسانند و هر که را خدا گمراه کند، پس هیچ راهنمایی برای او نخواهد بود.

(وَ مَنْ یهْدِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلٍّ أَ لَیسَ اللَّهُ بِعَزِیزٍ ذِی انْتِقامٍ)(6) و هر که را خداوند هدایت کند، پس هیچ گمراه کننده ای برای او نیست، آیا خداوند، نفوذناپذیر و صاحب انتقام نیست.

وظیفه ی ما در هر شرایطی بندگی خداست. در حدیث می خوانیم: «مَن أصبَحَ و هَمُّهُ هَمٌّ واحد، کَفاهُ اللهُ هُمومَ الدّنیا وَ الآخرة»(7) کسی که همه ی تلاش و همتش

ص:109

بندگی خدا باشد، خداوند خواسته های دنیا و آخرتش را برآورده می کند.

در کربلا همه امکانات را یزید فراهم کرد تا اسم حسین را محو کند، حتی بدن امام را زیر سم اسب کردند، تا اثری از آن باقی نماند و اهل بیت را اسیر به کوفه و شام بردند تا مردم بترسند و فکر مخالفت با حکومت را نکنند، اما پس از چندی از همان کوفه و شام و حتی از همان خانه یزید و مسجد اموی، انقلابی جوشید و همه نقشه ها نقش بر آب شد.

بود. چنانکه آن حضرت خود فرمود: «فَلَکُم فِیَّ اُسوَة»(1)

دل آرام بالاترین مقام است. تا آنجا که حضرت ابراهیم که ملکوت آسمان ها و زمین را دید،

به دنبال اطمینان بیش تری بود. (لِیطْمَئِنَّ قَلْبی)(1)

از امام صادق علیه السلام سؤال شد که آیا مؤمن از جان دادن خود راضی است؟ حضرت فرمود: در لحظه اول راضی نیست، ولی فرشته قبض روح به او دلداری می دهد که من از پدر به تو مهربان ترم، چشمت را باز کن. او چشم باز می کند و پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین و سایر امامان: را می بیند. فرشته می گوید: اینان دوستان تو هستند.

مؤمن هم با دیدن این صحنه راضی می شود و در این هنگام خطاب (یا أَیتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ) را می شنود.

امام حسین علیه السلام در کربلا این دل آرام را داشت و در لحظات شهادت این جملات را فرمود: «إلَهِی رِضاً بِقَضائکَ لا مَعبُودَ سِواک»(2) خدایا هرگونه تو بخواهی و مقدر کنی من راضی هستم. جز تو معبودی نیست.

در کربلا ایستادگی بر ایمان، زیر برق شمشیر دشمن، نمود عجیبی دارد. حضرت اباالفضل در رجز خود فرمود:

وَاللَّه إن قَطَعتُموا یَمینی إنّی اُحامی أبداً عَن دینی

به خدا قسم اگر دست راست مرا قطع کنید، برای همیشه از دینم حمایت می کنم و با قطع عضو عقب نشینی نمی کنم.

- سعی در تخریب مساجد و پایگاه های مکتب دارند. (سَعی فِی خَرابِها)(1)

- سعی در تحریف دین دارند. (یحَرِّفُونَ الْکَلِمَ)(2)

- گاهی در دین بدعت گذاری می کنند. (وَ رَهْبانِیةً ابْتَدَعُوها)(3)

- گاهی حقایق دین را کتمان می کنند. (یکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَیناتِ)(4)

- دین خداوند را تجزیه می کنند. (أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتابِ وَ تَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ)(5)

- حق و باطل را در هم می آمیزند. (وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ)(6)

- در دین خدا، غلوّ می کنند. (لا تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ)(7)

- با مسلمانان به جنگ وستیز برمی خیزند. (لا یزالُونَ یقاتِلُونَکُمْ حَتَّی یرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ)(8)

ولی در برابر همه این توطئه ها و تلاش ها، خداوند سه بار وعده پیروزی اسلام بر تمام ادیان را داده است: (لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ)(9)

و بدون شک خداوند وعده خود را عملی می کند. (وَ لَنْ یخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ)(10)

در ماجرای امام حسین علیه السلام نیز برای خاموش کردن نور حق، هرگونه خلافی را انجام دادند، سفیر او حضرت مسلم را کشتند، آب را در کربلا بر او بستند، برای هفتاد و دو نفر، ده ها هزار نفر را فرستادند، به او نسبت خروج علیه خلیفه را دادند، عده ای را با پول خریدند، از رساندن نیروهای تازه نفس به اردوگاه امام حسین جلوگیری کردند. بدن حضرت را زیر سم اسب له کردند. قبر او را شخم زدند. بعد از شهادت با اسارت خاندان امام حسین علیه السلام ، رعب و وحشت ایجاد کردند. و در زمان بنی عباس از رفتن به زیارت کربلا به شدت جلوگیری کردند. معاویه نام شیعیان را از دفتر حقوق بگیران حذف کرد. بخشنامه کرد که امامان جمعه در

ص:114

خطبه های نماز به امیر مؤمنان علی علیه السلام جسارت کنند، اهل بیت را آن گونه آواره کردند که حتی فرزندان باواسطه و بی واسطه آن بزرگواران به اطراف بلاد هجرت کرده و آواره و بعضی شهید شدند.

اما امروز نام حسین علیه السلام زنده است و در روز عاشورا تنها در ایران هفتاد میلیون سیاه می پوشند و ماجرای کربلا را زنده نگاه می دارند. این است مصداق روشن وعده خدا به پیغمبرش که می فرماید: (وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَک)(1) و معنای جمله (وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ)(2)

در قرآن، آیات متعددی می فرماید: حق ماندنی و باطل رفتنی است. (وَ یحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُجْرِمُونَ)(3) و خداوند، حقّ را با کلمات و قدرت و سنّت های خویش (و وعده ای که داده) تثبیت می کند، هر چند مجرمان از آن ناخشنود شوند!

در جای دیگر می فرماید: (وَقُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً)(4) و بگو: حق فرارسیده است (که یکتاپرستی و آئین آسمانی و دادگری است) و باطل (که چندتا پرستی و آئین تباه و ستمگری است) از میان رفته و نابود گشته است. اصولا باطل همیشه از میان رفتنی و نابود شدنی است (و سرانجام پیروزی از آن حق و حقیقت بوده و هست).

و در جای دیگر می فرماید: (بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَی الْباطِلِ فَیدْمَغُه)(5) بلکه حق را به جان باطل می اندازیم، و حق، مغز باطل را از هم می پاشد.

وعده های الهی درباره امام حسین علیه السلام و مخالفانش را می بینیم که چگونه بعد از قرن ها عشق و معرفت و مودت اهل بیت در درون انسان ها می جوشد در حالی که از دشمنان آنان خبری نیست.

ص:115

8. درد فراق یوسف علیه السلام ، یعقوب پیامبر را نابینا کرد، فراق امام حسین علیه السلام و شهدا در امام سجاد علیه السلام و سایر ائمه چه کرد؟

* نصرت مؤمنان: (وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ)(1) همانا خداوند شما را در جنگ بدر در حالی که ذلیل بودید یاری کرد.

(ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلی رَسُولِهِ وَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ)(2) خداوند آرامش خود را بر پیامبرش و مؤمنین نازل کرد.

(هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیزْدادُوا إِیماناً)(3) اوست که آرامش را در دل های مؤمنان نازل کرد تا ایمانشان زیاد شود.

نصرت الهی در مورد پیامبران و مؤمنان به صورت های مختلف جلوه می کند:

گاهی با ایجاد الفت و گرایش دل ها: (وَ لِیرْبِطَ عَلی قُلُوبِکُمْ) دل های شما را محکم کند(4) و نتیجه این ارتباط قلبی، پایداری و ثابت قدمی است، (یثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا)(5) خداوند در زندگی دنیا و در آخرت، اهل ایمان را با عقیده ی حقّ و ثابت، پایدار قرار می دهد.

ص:118

گاهی با استجابت دعا: (فَاسْتَجابَ لَهُ رَبُّهُ)(1)

گاهی با استجابت نفرین: (رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیاراً)(2) نوح گفت: «پروردگارا! هیچ یک از کاقرآن را بر روی زمین باقی مگذار،

گاهی با معجزه و استدلال: (أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیناتِ)(3) پیامبرانمان را با دلایل روشن فرستادیم.

گاهی با عطای حکومت: (آتَیناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً)(4)

گاهی با غلبه در جنگ: (لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ فِی مَواطِنَ کَثِیرَةٍ)(5) همانا خداوند در مواضع بسیاری شما را یاری کرده است.

گاهی با سکینه و آرامش قلب: (فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیهِ)(6)

گاهی با هلاکت دشمن: (فَأَغْرَقْناهُمْ)(7)

گاهی با امدادهای غیبی و نزول فرشتگان: (أَ لَنْ یکْفِیکُمْ أَنْ یمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُنْزَلِینَ)(8) آیا شما را کفایت نمی کند که پروردگارتان شما را به سه هزار فرشته ی فرود

آمده یاری کند؟

گاهی با ایجاد رعب در دل دشمن: (وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ)(9)

گاهی با گسترش فکر و فرهنگ و پیروان: (لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ)(10)

گاهی با نجات از خطرها: (فَأَنْجَیناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِینَةِ)(11)

و گاهی با خنثی کردن حیله ها و خدعه ها: (وَ أَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ کَیدِ الْکافِرِینَ)(12) و (بدانید) که خداوند، سست کننده ی نیرنگ کاقرآن است.

حضرت زینب در ایام اسارت در شام به یزید گفت: «ثُمَّ کِدْ کَیدَکَ وَ اجْهَدْ جُهْدَکَ

ص:119

فَوَ اللَّهِ الَّذِی شَرَّفَنَا بِالْوَحْی وَ الْکِتَابِ وَ النُّبُوَّةِ وَ الِانْتِخَابِ لَا تُدْرِکُ أَمَدَنَا وَ لَا تَبْلُغُ غَایتَنَا وَ لَا تَمْحُو ذِکْرَنَا»(1)

پس هر چه مکر و حیله داری بکاربر و و هر چه می توانی بکوش ؛ بخدائی که ما را به وحی و کتاب و پیامبری شرافت بخشید قسم که به خواسته خود نخواهی رسید و نمی توانی به ما اثر ما (در طول زمان) برسی و نمی توانی به هدف ما دست پیدا کنی، و یاد ما را از بین ببری.

ص:120

امام سجاد علیه السلام

فرمود: پیراهن پدرم را که در آن شهید شده و مادرم آن را بافته، به ما برگردانید.

امام صادق علیه السلام به شاعری فرمود: شنیده ام مرثیه می خوانی؟ گفت بله. فرمود: بخوان. امام آن گونه گریه کرد، که از کوچه صدای حضرت شنیده می شد.

امام زمان علیه السلام می فرماید: ای حسین عزاداری تو در اعلی علیین اقامه شده و حتی حورالعین در عزاداری تو به صورت خود سیلی می زنند. «لَطَمَتْ عَلَیکَ الْحُورُ الْعِین»(1)

انتظار آن رهبر غائب هستند. و ارادتی که به علما و مراجع دارند، به خاطر آن است که این افراد را نایب آن امام می دانند.

4. عزاداری، نوعی بیعت با امام معصوم از راه دور و از طریق عرض ارادت و مودت است.

5. عزاداری، ارعاب ستمگران و اعلام حمایت از مظلومان است.

6. عزاداری، نشان دادن الگو به همه اقشار است.

به نوجوان می گوید: از حضرت قاسم (پسر سیزده ساله امام حسن مجتبی که در کربلا شهید شد) یاد گیرید که اگر بناست رهبر مردم، جنایتکاری مثل یزید باشد، مرگ از عسل شیرین تر است.

به جوان می گوید از علی اکبر یاد گیرید که به پدر خود گفت: اگر راه ما حق است، هیچ باکی نیست.

1. عزاداری یعنی زنده نگاهداشتن خاطرات فداکاران. بر تمام افرادی که توان دارند، حج واجب است و بخشی از اعمال حج، زنده نگاهداشتن خاطرات ابراهیم و اسماعیل و هاجر است. زائران خانه خدا در صفا و مروه شبیه سازی می کنند و همچون هاجر با هیجان می دوند، تا آن خاطره زنده بماند. و ما همان گونه که از پدر و پسر و همسر در مکه تجلیل می کنیم، باید از امام حسین علیه السلام و فرزندان و اصحاب و زینب کبری و خاندان او نیز تجلیل کنیم.

در مکه، حضرت ابراهیم و اسماعیل آماده گذشت از جان شدند، ولی قتلی صورت نگرفت. اما در کربلا علاوه بر قتل، قطعه قطعه شدند.

در مکه، حضرت ابراهیم و اسماعیل تسلیم شدند، ولی در کربلا، علاوه بر تسلیم، راضی و عاشق بودند.

در مکه، چند ساعتی برای اسماعیل نوزاد آب نبود، اما بعد آب زمزم از زمین جوشید. ولی در کربلا آب نجوشید و نوزاد تشنه شهید شد.

2. عزاداری، یعنی اجتماعی همراه با تعهد، غیرت و حرکت هدفمند.

ص:124

3. عزاداری، یعنی بسیج ده ها میلیونی همراه با سوز، بدون اجبار، بدون چشم داشت، عاشقانه و هر سال.

4. عزاداری، یعنی صبر و مقاومت را ببین و یاد گیر.

5. عزاداری، یعنی بلند نگاهداشتن پرچم مقاومت، مبارزه، مکتب، انقلاب، ایثار، اخلاص، شجاعت.

به همین دلیل رضاخان که مأمور محو اسلام بود، عزاداری را ممنوع کرد.

6. عزاداری، یعنی زنده نگه داشتن قانون پیروزی خون بر شمشیر.

7. عزاداری، یعنی عالی ترین نوع تنفر از ظلم و ظالم.

8. عزاداری، یعنی قساوت زدایی و تحریک عواطف و مظلوم یابی و ظالم کوبی.

9. عزاداری، یعنی تعظیم شعائر.

عزاداری، یعنی نفوذ در دل مردم دنیا، تا آنجا که گاندی می گوید رهبر من امام حسین علیه السلام است، و در اروپا و آمریکا اجتماع روز عاشورا در خیابان ها جلوه می کند،

1. حتی در خیابان های نیویورک نمازجماعت برپا می شود.

2. عزاداری، یعنی دعوت به حق و منطق، ولی در قالب احساسات و هنر.

3. عزاداری، بستری برای هجرت مبلغان و روحانیون به اقصی نقاط دنیا و رساندن پیام اسلام است.

4. عزاداری، بستری برای رشد حماسه ها، اشعار و هنرها و ایثار به دیگران و بستری برای بذل جان و مال است.

5. عزاداری، یعنی تعطیل کردن بازارها و خیابانها و به فکر مظلوم افتادن و ظالم را محکوم کردن.

6. عزاداری، یعنی از جرقه ها جریان ساختن. اگر امام حسین همه چیز خود را برای دین داد، پس ما نیز باید دین محور باشیم.

7. عزاداری، یعنی خود را در آیینه کمال دیدن. امام حسین علیه السلام از جان، مال،

ص:125

فرزند، وطن، همسر، مسکن، لباس، غذا، طفل، جوان، اصحاب و... گذشت، فقط از دین نگذشت. ما چه کرده ایم؟

8. عزاداری، یعنی محو طبقات. تاجر و فقیر، شهر و روستا، زن و مرد، کوچک و بزرگ، همه یکسوشدن.

9. در عزاداری می آموزیم که در سخت ترین شرایط از خدا راضی باشیم. که امام حسین علیه السلام فرمود: «رضاً برضاک» و به سراغ غیرخدا نرویم. که فرمود: «لا معبود سواک»

10. می آموزیم به ولایت الهی وفادار باشیم. گرچه دو دستمان قطع شود.

11. در عزاداری می آموزیم که بالاترین هدف، رضای خدا و امام معصوم است. کسی که سیزده تیر به خاطر نماز عاشورا و حفاظت از امام بر بدنش خورد، لحظه آخر به امام گفت: آیا از من راضی هستی؟ «اَرضیت عنّی؟»

12. در عزاداری می آموزیم اقامه نماز حتی به قیمت هر کلمه یک تیر. (سی تیر برای دو رکعت نماز)

امام حسین علیه السلام با اینکه می توانست نمازش را در درون خیمه و فرادی بخواند، جلوی چشم دشمن به جماعت، آن هم با پرتاب سی تیر اقامه کرد، تا به ما بگوید در هیچ شرایطی از نماز نکاهید.

1. در عزاداری می آموزیم آنچه مهم است، اراده است نه سن. نوجوان باشد یا سالمند. (قاسم یا حبیب)

2. در عزاداری می آموزیم بالاترین سختی ها افرادی را حتی از مستحبات دور نمی کند. (زینب کبری شب یازدهم حتی نمازشبش ترک نشد.)

3. در عزاداری می آموزیم که چگونه مسلمان به خاطر پیروی از طاغوت و علاقه به دنیا از کفار بدتر می شود. (مسیحیان همین که دیدند پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم با دختر و فرزندش برای مباهله آمد، حیا کردند. ولی طرفداران بنی امیه با اینکه دیدند امام علیه السلام با زن و بچه به کربلا آمده، حیا نکردند.)

ص:126

4. در عزاداری می آموزیم که چگونه انسان از گرگ درنده تر می شود و غرور و تکبر و ریاست، نااهلان را تا آنجا پیش می برد که چوب بر لب و دندانی می زند که پیغمبر آن را می بوسیدند.

5. می آموزیم که انسان وجود خطرناکی است که اگر خدا او را حفظ نکند، به جای معرفت و مودت و اطاعت اهل بیت که مزد رسالت است، به نحو بی نظیری شهید و حتی از کشتن کودک و آتش زدن خیمه و... نمی گذرد.

6. عزاداری، یعنی بیدارکردن خفتگان، تعلیم جاهلان، به غیرت آوردن بی تفاوتان. گرچه به قیمت زیر سم اسب رفتن باشد. (امام زیر سم اسب رفت، ولی زیر بار زور نرفت.)

7. از کربلا می آموزیم که حق الناس بر هر چیزی مقدم است. (امام حسین علیه السلام زمین کربلا را خرید، تا خونش در زمین مردم ریخته نشود و زائرانش در ملک مردم پا ننهند.) ما نیز باید در عزاداری مراعات مسافران، عابرین، همسایگان، اطفال، بیماران را بنماییم.

در کربلا می آموزیم توجه به برده و آزاد یکسان است. (امام حسین علیه السلام هم سر علی

1. اکبر را در بغل گرفت، هم سر غلام را)

2. از کربلا می آموزیم سر از بدن جدا می شود، ولی از قرآن جدا نمی شود. (سر امام بالای نی قرآن خواند.)

3. از کربلا می آموزیم که چگونه افرادی به خاطر رسیدن به حکومت گول خوردند و ما باید به خدا پناه ببریم.

4. در عزاداری می آموزیم که باید کارهای خیر عمومی باشد. امام صادق علیه السلام فرمودند: زنها هم در عزاداری شرکت کنند، اما پشت پرده بنشینند.

5. عزاداری نماد تولّی و تبرّی است.

6. در عزاداری می آموزیم که یک گروه فداکار می توانند برای ابد الگو باشند.

ص:127

امام خمینی1 فرمود: ما هرچه داریم از محرم و صفر است.

3. از ابزار موسیقی و ریتم هایی که در شأن نیست، خودداری کنیم.

4. از هرگونه کاری که مزاحم مردم است، از قبیل صدای بلندگو و طبل، به خصوص در ساعات استراحت و همچنین از اختلاط زن و مرد و لخت شدن مردان در برابر چشم زنان و کارهایی که سبب سد معبر می شود و عزاداری در وقت هایی که مردم به خصوص بیماران اذیت می شوند و اشعاری که در شأن اهل بیت نیست و تبعیض در پذیرایی ها و ذبح گوسفند و گاو در وسط کوچه و خیابان دوری کنیم.

5. در هر جلسه عزاداری، آیه ای از قرآن تفسیر شود و حکمتی از نهج البلاغه بیان گردد.

6. سعی کنیم به جای اینکه بیشتر مراسم با مداحی و مرثیه سرایی پرشود، بیشتر وقت جلسات، با قرآن و حدیث و موعظه پر شود.

7. سعی کنیم از رقابت و خودنمایی و اسراف بپرهیزیم.

8. از عزاداری های غیر طبیعی در هیات ها باید پرهیز شود.

9. عزاداری ها نباید دولتی شود.

10. نباید در عزاداری ها به هر قیمتی، حتی با نقل قصه ها و روضه های دروغ از مردم اشک گرفت.

11. هیات سکولار معنا ندارد. مگر می شود امام حسین علیه السلام در راه مبارزه با یزید شهید بشود، ولی در عزاداری، کلمه ای در مورد مبارزه با طاغوت های زمان گفته نشود.

12. سعی کنیم در حسینیه ها و مساجد حاضر شویم و به برنامه های تلویزیون قانع نباشیم.

1. نوحه ها باید برای نسل امروز پیام داشته باشد و حسین زمان و یزید زمان را به آنان بشناساند.

ص:129

2. عزاداری برای اهل بیت: نباید باعث شود که ما اعتقاد غلطی به شفاعت آنان پیدا کنیم.

3. برخی در عزاداری ها دیگران را اطعام می کنند و هزینه هایی انجام می دهند، اما خمس و زکات را نمی پردازند و در حقیقت واجب را ترک و به مستحب عمل می کنند که کار صحیحی نیست.

4. عزت حسینی باید در عزاداری ها حفظ شود.

5. حماسه حسینی را نباید فقط در عاشورا دید و آن را در سایر زمان ها فراموش کرد.

ص:130

که در مواردی خنده برای انسان تسکین روحی است.

البته باید هر دو را کنترل کرد. نه در گریه از مرز اعتدال خارج شویم و نه در خنده گرفتار سرمستی و غفلت و انواع گناهان شویم.که قرآن می فرماید: (لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحین)(1)

در قرآن، هم گریه های واقعی مطرح شده، مثل گریه حضرت یعقوب علیه السلام در فراق یوسف و هم گریه های قلابی و مصنوعی، نظیر گریه برادران یوسف علیه السلام ، هنگامی که نزد پدر آمدند و گفتند: یوسف را گرگ خورد. (وَ جاؤُ أَباهُمْ عِشاءً یَبْکُون)(2)

در روایات برای گریه از خوف خدا، به خصوص در سحرها و گریه بر شهید به خصوص اولیای خدا و بالاخص برای شخص امام حسین علیه السلام بسیار سفارش شده است.

قرآن، گریه را آنجا ارزشمند می داند که براساس معرفت باشد. (تَری

أَعْیُنَهُمْ تَفیضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا)(3) یعنی اشک همراه با معرفت.

گریه برای شهید حتی قبل از شهادت جایز است. در خطبه شعبانیه پس از آنکه پیامبر از رمضان پیش رو تجلیل کرد، «قد أقبَل إلیکُم شَهرُ الله...» حضرت علی علیه السلام قیام کرد و پرسید: بهترین اعمال در این ماه چیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: ورع، سپس گریه کرد. از پیامبر پرسیدند: گریه برای چه بود؟ فرمود: یا علی در ماه رمضان تو را می کشند.

حضرت علی نپرسید: چرا و به دست چه کسی؟ فقط نگران دین خود بود. لذا پرسید، «افی سلامة من دینی»

ص:132

(قُلْ قِتالٌ فیهِ کَبیرٌ)(1) جنگ در ماه حرام، گناهی بزرگ است.

راستی قرآن، جنگ با کفار را در ماه محرم اجازه نمی دهد، ولی مسلمان ها با فرزند پیامبر، در

همین ماه با بدترین وضع جنگیدند.

ص:134

اکنون ما در برابر عطش کودک کربلا و جدا شدن دست های اباالفضل و سوز و گداز امام حسین و حضرت زینب و دیگر اهل بیت چه نقشی باید ایفا کنیم تا آن خاطرات برای همیشه در همه جا زنده بماند.

آیا قول برگشت نوزاد را به او دادند؟

آیا وعده نبوت فرزند به او دادند؟

به علاوه، جدا کردن کودک یک روزه از مادر آسان است، ولی جدا کردن نوزاد شش ماهه، برای نوزاد و مادر بسیار سخت است.

لذا امام حسین علیه السلام هنگام شهادت این کودک فرمود: آنچه مسئله را برای من آسان می کند،

آن است که خدا این صحنه را می بیند.

قرآن می فرماید: کافرانی که از کنار حضرت نوح می گذشتند و می دیدند او کشتی می سازد، حضرت را مسخره می کردند، ولی آنچه حضرت نوح علیه السلام را در برابر مسخره ها مقاوم می کرد، این بود که خداوند به او دستور داد کشتی بساز و تو زیر نظر ما هستی. (وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا)(1)

آری ایمان به حضور خدا انسان را مقاوم می کند.

نقل شد یکی از علمای نجف هنگامی که می خواست به ایران برگردد، از استادش توصیه ای خواست، استادش فرمود: این آیه را فراموش نکن: (أَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَری)(2) آیا انسان نمی داند که خدا او را می بیند؟

وقتی خداوند به حضرت موسی علیه السلام می گوید: با برادرت هارون به سراغ فرعون برو و او را به توحید دعوت کن، می فرماید: من با شما هستم، حرف های شما را می شنوم و کار شما را می بینم. (إِنَّنی مَعَکُما أَسْمَعُ وَ أَری)(3)

ص:138

سخن حضرت قاسم که فرمود: شهادت از عسل شیرین تر است، مقام بالاتری دارد.

بنابراین اگر اسماعیل که تسلیم شد، همه حاجیان باید دور قبرش طواف کنند، برخورد ما با حضرت قاسم باید چگونه باشد؟

مِنْهُ إِلاَّ قَلیلا)

انسان با خواندن این آیات، یاد حضرت اباالفضل علیه السلام می افتد که با اینکه از نوشیدن آب منع نشده بود، ولی به خاطر وفاداری و عطش برادر، آب نخورد.

این کار، نمونه ایثار است که قرآن از ایثارگران ستایش می کند و می فرماید: (وَ یؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ)(1) و آنها دیگران را بر خود مقدّم می دارند، هر چند خودشان بسیار نیازمند باشند.

کسانی که مالی را وقف می کنند، یک نوع ایثار از خود نشان می دهند. آنان معتقدند گرچه این اموال با وقف از ملک من و نسل من خارج می شود، ولی در منافع امت قرار می گیرد.

کسانی که به جبهه می روند، جان خود را وقف می کنند و کسانیکه در جبهه قطعه قطعه می شوند، یک یک عضوهای خود را وقف می کنند.

حضرت اباالفضل اول دست راست خودش را وقف کرد، سپس دست چپ، سپس چشم خود، سپس مغز خود، و این بالاترین وقف در تاریخ است.

در حدیث می خوانیم: علامت مومن آن است که خود را به زحمت بیندازد ولی در عوض مردم در آسایش باشند: «أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِی عَنَاءٍ، وَ النَّاسُ مِنْهُمْ فِی رَاحَة»(2)

شاید این وفا، به خاطر وفای مادرش اُمّ البنین بود که چهار فرزندش در کربلا شهید شدند، ولی او به فکر سلامتی امام حسین علیه السلام بود.

در غدیر خم، ده ها هزار نفر با حضرت علی علیه السلام بیعت کردند، ولی اکثرشان وفادار نبودند. در شب عاشورا اول کسی که اعلام وفاداری کرد، حضرت اباالفضل علیه السلام بود.

بر عکس مردم کوفه که صبح هزاران نفر با مسلم بیعت کردند و در کمتر از یک روز همه بی وفایی کردند.

ص:142

امام حسین علیه السلام درباره اصحابش (علاوه بر حضرت اباالفضل علیه السلام ) فرمود: «فَإِنِّی لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَی وَ لَا خَیراً مِنْ أَصْحَابِی»(1) من یارانی باوفاتر و بهتر از یاران خودم نمی شناسم.

حضرت

اباالفضل علیه السلام )

یکی سینه خود را در برابر تیرها سپر می کند، تا امام نماز ظهر عاشورا را به پا دارد.

یکی می گوید: اگر بارها کشته شوم و زنده شوم، باز هم جانم را فدای تو می کنم.

این اصحاب و این کلمات، در طول تاریخ سابقه ندارد و به همین جهت امام حسین فرمود: اصحابی باوفاتر از شما سراغ ندارم.

فلسفه عزاداری ها آن است که از این قبیل افراد و سخنان آنان یادی شود و ما خود را با آنان مقایسه کنیم که در یاری دین خدا چه میزان وفا داشته ایم یا عهد شکسته ایم؟

چه میزان از دادن مال بخل ورزیده ایم، ولی افرادی جان خود را به راحتی فدا کرده اند.

چگونه نفراتی معدود، در مقابل سی هزار لشکر یزید، نه خود را باختند، نه ترسیدند، نه عقب نشینی کردند و نه دچار شک و تردید شدند.

رجزها، دعاها، مناجات ها، استقامت ها، اخلاص ها، اشک ها و شجاعت های این اصحاب در تاریخ اثر گذاشت. کلماتی گفتند و کارهایی کردند که انسان در حیرت می ماند. چگونه یک پسر سیزده ساله در رشد سیاسی به جایی برسد که بگوید: اگر رهبری امت به دست یزید باشد، مرگ از عسل شیرین تر است.

مقایسه کنید این یاران را، با اصحاب حضرت موسی علیه السلام که به آنان دستور ورود دادند: (یا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَة)(1) آنان با کمال جسارت گفتند ما هرگز داخل

ص:145

نمی شویم: (إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها)(1) برای اینکه در آن منطقه ستمگرانند و ما می ترسیم. ولی اصحاب امام حسین علیه السلام با اینکه در مسیر راه مدینه تا کوفه، بارها از حضرت آیات و کلماتی را شنیدند که نشان دهنده شهادت قطعی بود، ولی ذره ای عقب نشینی نکردند.

خسته

رفتن برا تو خسته ماندن برا من

غم امت برا تو حفظ امامت برا من

دست

بیعت برا تو خط ولایت برا من

قمرها

برا تو این همه اختر برا من

پسرهامان

برا تو این همه دختر برا من

غم

زینب برا تو تمام غم ها برا من

علی

اکبر برا تو ناله لیلی برا من

تیغ

دشمن برا تو آتش دشمن برا من

این جا ماندن برا تو تا کوفه رفتن برا من

خواب

راحت برا تو گریه برای تو برا من

علی

اصغر برا تو رباب مضطر برا من

لب

خنجر برا تو بوسه به حنجر برا من

جنگ

اینجا برا تو جنگ کوفه برا من

سنگ

اینجا برا تو سنگ کوفه برا من

زخم

غارت برا تو زخم جسارت برا من

طفل سه ساله برا تو گوش پاره برا من

روی

نیلی برا تو گریه و ناله برا من

مدیریت

عاشورا برا تو مدیریت بحران برا من

«والحمدلله ربّ العالمین»

ص:151

ص:152