ص: 2

ص: 3

ص: 4

صفحه سفید

ص:6

ص:7

ثواب گریه بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام··· 37

گریه جبرئیل بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام··· 37

گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام··· 38

گریه علی علیه السلام هنگام تولّد حضرت زینب علیهاالسلام··· 39

گریه امام زمان(عج) بر مصیبت اسیریِ عمه اش حضرت زینب علیهاالسلام··· 39

سفارش امام زمان(عج) به واسطه قراردادنِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 40

بخش اوّل:

شناسنامه حضرت زینب علیهاالسلام

ولادت··· 42

نام، کنیه، القاب··· 42

نَسَب··· 43

پدر بزرگوار··· 43

مادر عزیز··· 44

ص:9

جدّ مادری··· 44

مادر بزرگِ مادری··· 44

جدّ پدری··· 44

مادر بزرگِ پدری··· 44

فرزندان··· 44

خواهران و برادران··· 45

خواهر و برادران ایشان از حضرت زهرا علیهاالسلام··· 45

خواهران و برادران ایشان از غیرِ حضرت زهرا علیهاالسلام··· 45

همسر··· 46

مسافرتها··· 47

1. از مدینه به کوفه··· 47

2. از کوفه به مدینه··· 47

3. از مدینه به مکّه··· 48

4. از مکّه به سوی عراق··· 48

5. از کربلا به کوفه··· 49

6. از کوفه به شام··· 49

7. از شام به مدینه··· 49

8. از مدینه به...؟··· 49

وفات··· 50

مرقد مطهر··· 51

بخش دوم:

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم

و امامتِ حضرت علی علیه السلام تا شهادت ایشان

فصل اول: رحلت پدربزرگ گرامی حضرت زینب علیهاالسلام و مصائب آن حضرت تا شهادت مادر··· 54

ص:10

خواب دیدن حضرت زینب علیهاالسلام و تعبیر بوسیله پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم··· 54

رحلت پدر بزرگ گرامی حضرت زینب

علیهاالسلام··· 55

غسلِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم توسط علی علیه السلام··· 55

نماز بر جنازه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم··· 56

تعیین خلیفه در غیاب پدر··· 56

بیهوش شدن مادر کنار قبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم··· 56

گریه های شبانه روزی مادر··· 57

اذان بلال و بیهوشی مادر··· 58

مظلومیّت پدر و مادر··· 59

خانه نشین شدن پدر··· 59

به آتش کشیدن درِ خانه··· 59

مادر بین در و دیوار··· 60

ضرب و جرح مادر توسط قنفذ··· 62

شهادت حضرت محسن علیه السلام برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 62

ریسمان بر گردن پدر··· 63

تهدید به کشتن پدر و گریه بچّه ها··· 64

شمشیر بالای سرِ پدر و تصمیم مادر بر نفرین··· 64

غصب فدک و خطبه جانسوز مادر··· 65

حضور آزاردهندگانِ به مادر کنار بستر وی··· 66

ساختن تابوت مادر··· 67

وصیت مادر به حضرت زینب علیهاالسلام··· 67

مادر در بستر شهادت و وصیّت به پدر··· 68

فصل دوّم: شهادت مادرِ عزیزِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 70

لحظه غم انگیز شهادت مادر··· 70

با خبر شدن فرزندان از شهادت مادر··· 72

ص:11

با خبر شدن پدر از شهادت مادر··· 73

غسل دادنِ مادر··· 73

کَفْنِ فاطمه علیهاالسلام و خداحافظی فرزندان با مادر··· 74

نماز و تشییع و خاکسپاری مادر··· 76

فصل سوّم:مصائب حضرت زینب علیهاالسلامبعداز شهادت مادر تا شهادت پدر··· 78

زینب علیهاالسلام شاهد جنگهای تحمیلی بر پدر··· 78

تحقیر علی علیه السلام درجنگ جمل وعکس العمل حضرت زینب علیهاالسلام··· 79

شهادت محمد بن ابی بکر در مصر··· 80

خبر دادن علی علیه السلام به حضرت زینب علیهاالسلام از مصائب کربلا··· 81

ضربت شمشیر ابن ملجم ملعون بر فرق مبارک پدر··· 81

فرزندان علی علیه السلام کنار بستر پدر··· 83

خبر دادن علی علیه السلام،ازاسارت حضرت زینب علیهاالسلامهنگام شهادت··· 85

شهادت پدر مهربانِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 85

بخش سوم:

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در زمان امامت

حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام تا شهادت ایشان

فصل اول: تجهیز حضرت علی علیه السلام··· 88

کمکِ حضرت زینب علیهاالسلام به برادر هنگام تجهیز پدر··· 88

حضور حضرت زینب علیهاالسلام در تشییع جنازه پدر··· 88

فصل دوّم: حضرت زینب علیهاالسلام شریکِ مصائب امام حسن

علیه السلام··· 90

حمله منافقان به امام حسن علیه السلام و زدن خنجر بر ران ایشان··· 90

پرستاری حضرت زینب علیهاالسلام از برادر مجروحش··· 91

ص:12

سَبّ و... خُطبا روی منبرها بر پدرِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 91

توطئه مسموم کردن برادر··· 92

با خبر شدن زینب علیهاالسلام از مسمومیّت برادر··· 92

خبردادن امام حسن علیه السلام از شهادت امام حسین علیه السلامو اسارت اهلبیت علیهم السلام··· 93

فروریختن خون از حلق مبارک برادر··· 93

شهادت برادرِ بزرگِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 94

بخش چهارم:

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در زمان امامت

حضرت امام حسین علیه السلام تا شهادت ایشان

فصل اول: تجهیز حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام··· 96

غسل و کَفْن و نماز بر جنازه برادر··· 96

تشییع و خاکسپاری برادر، امّا همراه با تیرباران جنازه!··· 96

فصل دوم: علاقه امام حسین علیه السلام و حضرت زینب علیهاالسلام به یکدیگر··· 99

شگفتیِ حضرت فاطمه علیهاالسلام از محبّت این خواهر و برادر··· 99

احترام امام حسین علیه السلام به حضرت زینب علیهاالسلام··· 100

شرط ازدواج حضرت زینب علیهاالسلام با عبداللّه بن جعفر··· 100

سخ-نان حض-رت زینب علیهاالسلامخ-طاب به ابن عباس هنگام ح-رکت از م-که به کربلا··· 101

فصل سوم: مصائب حضرت زینب علیهاالسلام از مدینه تا کربلا··· 102

خداحافظی امام حسین علیه السلام و اهل بیتش با جدّشان رسول خدا صلی الله

علیه و آله وسلم و مدینه··· 102

ص:10

وداع حضرت زینب علیهاالسلام با همسرش عبداللّه جعفر در مدینه··· 103

منزل خزیمیه و سخنان حضرت زینب

علیهاالسلام با برادر··· 104

منازل بین راه مکّه تا کربلا··· 105

خبر شهادت مسلم بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 105

خبر شهادت هانی بن عروة··· 106

سلام رساندن حضرت زینب علیهاالسلام به حبیب بن مظاهر··· 106

بستن راه امام حسین علیه السلام توسط حرّ بن یزید ریاحی و پریشانی اهل¨بیت علیهم السلام··· 107

فصل چهارم: مصائب حضرت زی-نب علیهاالسلام در کربلا تا شهادت امام حس-ین علیه السلام··· 109

ورود لشکر امام حسین علیه السلام به کربلا، روز دوّم محرم··· 109

بستن آب بر امام حسین علیه السلام و اهلبیتش علیهم السلام··· 110

خبر دادن حض-رت زین-ب علیهاالسلامبه ب-رادر، از ح-رکت لشکر ابن سع-د، عصر تاسوعا··· 110

پرستاری حضرت زینب علیهاالسلام از امام سجاد علیه السلام شب عاشورا··· 111

خبردادن امام حسین علیه السلام از شهادتش و گریه و شیون خواهر··· 111

دلداری امام حسین علیه السلام به زینب علیهاالسلام··· 112

بیهوش شدن حضرت زینب علیهاالسلام··· 113

نگرانی زینب علیهاالسلام، شب عاشورا و اعلام آمادگی اصحاب··· 114

رفتن حضرت زینب علیهاالسلام به خیمه حضرت اباالفضل علیه السلام، شب عاشورا··· 115

سخن-ان ام-ام حس-ین علیه السلامخطاب به دشمن و گری-ه خواه-ران و دختران امام علیه السلام··· 116

رؤیای صادقه امام حسین علیه السلام و گریستن حضرت زینب علیهاالسلام··· 117

عذرخواهی حُرّ از حضرت زینب علیهاالسلام و بانوان حرم··· 118

آتش زدن برخی خیمه های حسینی قبل از شهادت امام حسین علیه السلام··· 118

شهادت یاران امام حسین علیه السلام··· 119

ص:14

الف - شهدای کربلا از بنی هاشم··· 119

ب - شهدای کربلا از غیر بنی هاشم··· 121

حضرت زینب علیهاالسلام روی کشته حضرت علی اکبر علیه السلام··· 126

پیکار و شهادت فرزندان حضرت زینب علیهاالسلام··· 127

شهادت عون بن عبداللّه جعفر··· 128

شهادت محمد بن عبداللّه بن جعفر··· 128

شهادت عبیداللّه بن عبداللّه بن جعفر··· 129

شهادت عبداللّه بن مسلم بن عقیل فرزند پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 129

شهادت محمدبن مسلم بن عقیل فرزند پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 129

شهادت جعفر بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 129

شهادت عبدالرحمن بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 130

شهادت عبداللّه الاکبر بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام··· 130

شهادت قاسم بن الحسن علیه السلام برادرزاده حضرت زینب علیهاالسلام··· 130

شهادت عبداللّه بن الحسن برادر زاده حضرت زینب علیهاالسلام··· 132

شهادت ابوبکر بن حسن بن علی بن ابی طالب برادرزاده حضرت زینب علیهاالسلام··· 133

زخمی شدنِ حسن بن حسن مثنّی برادرزاده حضرت زینب علیهاالسلام··· 133

شهادت برادران حضرت زینب علیهاالسلام··· 133

1. شهادت عبداللّه بن علی علیه السلام، برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 133

2. شهادت جعفر بن علی علیه السلام، برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 134

3. شهادت عثمان بن علی علیه السلام، برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 134

4. شهادت محمدالاصغربن علی علیه السلام، برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 134

5. شهادت ابوبکر بن علی علیه السلام، برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 134

6. شهادت حضرت اباالفضل قمربنی هاشم علیه السلام،برادر حضرت زینب علیهاالسلام··· 135

گریه حضرت زینب علیهاالسلام، در سوگ برادرش اباالفضل علیه السلام··· 136

شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام، برادر زاده زینب علیهاالسلام··· 137

حمله دشمن به طرف خیام اهل بیت امام حسین علیه السلام··· 138

ص:15

حمله شمر به طرف خیمه های حسینی··· 139

یاریِ حضرت زینب علیهاالسلام، امام سجاد علیه السلام را در وداع با پدرش··· 139

وداع امام حسین علیه السلام با اهلبیت علیهم السلام و حضرت زینب علیهاالسلام··· 141

دست امام حسین علیه السلام آرام بخشِ قلبِ حضرت زینب علیهاالسلام··· 144

طلب پیراهن کهنه··· 144

لحظات شهادت امام حسین علیه السلام و اضطرار حضرت زینب علیهاالسلام··· 145

دیدن حضرت زینب علیهاالسلام پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را در گودی قتلگاه··· 150

بخش پنجم:

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در زمان امامت امام سجاد

علیه السلام

فصل اول: مصائب حضرت زینب علیه السلام در کربلا··· 152

بازگشت ذوالجناح بدون امام حسین علیه السلام و شیون اهل حرم··· 152

حضرت زینب علیهاالسلام کنار بدن بی سر برادر··· 154

غارت جامه های امام حسین علیه السلام داغی دیگر بر دل زینب

علیهاالسلام··· 154

به آتش کشیدن خیمه ها··· 155

غارت خیمه ها··· 156

غارت خیمه حضرت زینب علیهاالسلام··· 157

غارت زیور و جامه های زنان اهل بیت علیهم السلام··· 158

شهادت چند کودک و بانو هنگام هجوم دشمن به خیمه ها··· 158

کشیدن فرش پوستی از زیر پای امام سجاد علیه السلام··· 159

پریشانی زینب علیهاالسلام هنگام آتش گرفتن خیمه امام سجاد علیه السلام··· 159

هجوم برای کشتن امام سجاد علیه السلام و دفاع حضرت زینب علیهاالسلام··· 160

تاختن اسب بر پیکر امام حسین علیه السلام مصیبتی جانسوز برای حضرت زینب علیهاالسلام··· 160

فرستادن سر مقدّس امام حسین علیه السلام به کوفه··· 163

حضرت زینب علیهاالسلام و جمع آوری طفلان از بیابان··· 163

ص:16

ترک نشدن نماز شب حضرت زینب علیهاالسلام حتی شب یازدهم··· 164

بیداری و پاسبانی زینب و ام کلثوم علیهماالسلام شب یازدهم محرّم··· 165

اسارت حضرت زینب علیهاالسلام و بانوان حرم حسینی··· 165

عبور اسرا از قتلگاه و سخنان جانسوز حضرت زینب علیهاالسلام··· 166

سخنان حضرت زینب علیهاالسلام خطاب به مادر، در قتلگاه··· 170

تسلّی دادن و حفظ جان امام سجاد علیه السلام توسط عمه اش زینب علیهاالسلام هنگام عبور از قتلگاه··· 170

حضرت زینب علیهاالسلام در جستجوی جنازه برادر در قتلگاه··· 171

زدن کعبِ نی بر شانه حضرت زینب

علیهاالسلام کنار نعش برادر··· 173

وداع جانسوز حضرت زینب علیهاالسلام با بدن بی سر برادر··· 173

دفن برادر و دیگر شهدا، پس از سه روز··· 175

فصل دوّم: مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در کوفه··· 178

ورود اسرای اهل بیت علیهم السلام به کوفه··· 178

اهانت به کودکان اسیر··· 180

دیدن سرِ برادر و سر زدن به چوبه محمل توسط حضرت زینب علیهاالسلام··· 180

خطبه جانسوز حضرت زینب علیهاالسلام در کوفه··· 182

ورود حضرت زینب علیهاالسلام و اسرای اهل بیت علیهم السلام به مجلس ابن زیاد··· 186

اهانت ابن زیاد ملعون به حضرت زینب علیهاالسلام··· 187

دفاع حضرت زینب علیهاالسلام از امام سجاد علیه السلام در مجلس ابن زیاد ملعون··· 188

چوب زدن ابن زیاد ملعون بر دندانهای امام حسین علیه السلام··· 189

اهانت ابن زیاد به امام حسین علیه السلاموپدربزرگوارش نزد حضرت زینب علیهاالسلام··· 190

زندانی کردن امام سجاد علیه السلام و حضرت زینب علیهاالسلام در کوفه··· 191

گرداندن سر امام حسین علیه السلام در کوفه··· 191

فصل سوم: مصائب حضرت زینب علیهاالسلام از کوفه تا شام··· 193

ص:17

فرستادن سر امام حسین علیه السلام به شام··· 193

فرستادن اسرای اهلبیت علیهم السلام به شام··· 193

گرسنگی و ضعف حضرت زینب علیهاالسلام از کوفه تا شام··· 194

افتادن یکی از بچّه ها از شتر و ناله حضرت زینب علیهاالسلام··· 194

منازل بین راه کوفه تا شام··· 195

قصر بنی مقاتل و پرستاری حضرت زینب علیهاالسلام از امام سجاد علیه السلام··· 195

دیر راهب··· 196

قادسیه و زمزمه حضرت زینب علیهاالسلام··· 196

تِکریت··· 197

موصل··· 198

نصیبین و اشعار حضرت زینب علیهاالسلام··· 198

دعوات··· 199

بعلبک··· 200

قنسّرین··· 200

سیبور··· 200

حماة··· 201

معرّة النعمان··· 201

شیزر··· 202

قصر منیع··· 202

قصر اُمُّ الحَجّام··· 203

قصر حنوط··· 203

الجابر··· 204

حِمْص··· 204

حَلَب··· 204

عسقلان··· 205

حَران··· 205

ص:18

فصل چهارم: مصائب حضرت زینب علیهاالسلام در شام··· 206

وارد کردن اهلبیت علیهم السلام به شام، روز اول ماه صفر سال 61ه- .ق.··· 206

اسیریِ حضرت زینب علیهاالسلام در شام و عکس العمل هند (همسر یزید)··· 209

سخن گفتن س-ر مط-هر امام حس-ین

علیه السلام با حضرت زی-نب علیهاالسلام در کوچه و بازار شام··· 212

اهانت پیرمردی در شام به حضرت زینب علیهاالسلام و بانوان حرم حسینی··· 212

وارد کردن بانوان اهلبیت علیهم السلام به مجلس یزید ملعون··· 214

ناله حزین زینب علیهاالسلام با دیدن سر برادر در مجلس یزید··· 215

چوب خیزرانِ یزید بر لب و دندانهای امام حسین علیه السلام··· 216

پناه بردن فاطمه و سکینه علیهماالسلام به حضرت زینب علیهاالسلام··· 217

شطرنج بازیِ یزید و نوشیدن آب جو کنار سر امام حسین علیه السلام··· 218

سربریده امام حسین علیه السلام در مجلس شراب یزید··· 218

خطبه شجاعانه حضرت زینب علیهاالسلام در مجلس یزید ملعون··· 219

درخواست مرد شامی، کنیزیِ فاطمه بنت الحسین علیه السلام را و دفاع حضرت زینب علیهاالسلام··· 225

دشنامِ خطیبِ یزید به علی علیه السلام و امام حسین علیه السلام··· 225

زندانی کردن اهلبیت علیهم السلام در خرابه ای از شام··· 226

درخواست حضرت زینب علیهاالسلام برای برپایی عزاداری در شام··· 226

شهادت حضرت رقیه علیهاالسلام برادرزاده حضرت زینب علیهاالسلام··· 227

سرِ عزیزِ دلِ حضرت زینب علیهاالسلام بر دروازه دمشق··· 228

حرکت حضرت زینب علیهاالسلام و اهلبیت علیهم السلام از شام··· 228

دستور حضرت زینب علیهاالسلام به سیاه پوش کردن کجاوه ها··· 229

اهانت یزید به اُمّ کلثوم (یا زینب) هنگام بازگشت از شام··· 229

وداع حضرت زینب علیهاالسلام با رقیّه شهیده··· 230

ص:19

فصل پ-نجم: مصائب حضرت زی-نب علیهاالسلام در بازگشت از شام به ک-ربلا

و مدینه··· 231

بازگشت اهل بیت علیهم السلام به کربلا و تازه شدن داغ حضرت زینب علیهاالسلام··· 231

وداع حضرت زینب علیهاالسلام با کربلا و حرکت به مدینه··· 233

بازگشت حضرت زینب علیهاالسلام و آزادگان کربلا به مدینه··· 234

بیهوش شدن حضرت زینب علیهاالسلام بیرون مدینه··· 236

ملاقات اُمّ البنین با حضرت زینب علیهاالسلام··· 237

اشکِ جاریِ حضرت زینب علیهاالسلام کنار قبر جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم··· 238

روضه خوانی حضرت زینب علیهاالسلام کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم··· 238

گزارشِ حضرت زینب علیهاالسلام از سفر، کنار قبر حضرت زهرا علیهاالسلام··· 239

حُسن پایان:

کرامات حضرت زینب علیهاالسلام

اشاره حضرت زینب علیهاالسلام به طرف آسمان وظاهرشدن لشکرهای غیبی··· 242

تصرف حضرت علیهاالسلام در نفوس··· 243

لَدُنّی بودن علم آن حضرت علیهاالسلام··· 243

خبر دادن از بقای آثار اهلبیت علیهم السلام و زوال حکومت بنی امیّه··· 243

نفرین بر اُمَّ الحجّام و هلاکت او··· 244

نفرین بر مردم معرة النعمان و استجابت آن··· 244

دعای خیر برای مردم منطقه منیع و استجابت آن··· 244

دیدن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را در گودی قتلگاه··· 244

شفای چشم··· 245

فهرست منابع··· 247

ص:20

صفحه سفید

ص:21

او عمه امام سجاد و فرزندش امام باقر علیهماالسلام است.

او بانویی است که هفت معصوم علیهم السلام را ملاقات کرده است.

از نوشتن درباره او بزرگان درمانده و متحیّرند، چه رسد به بی بضاعتی مانند حقیر؛ چرا که او عارفه ای است که فقط معصومان علیهم السلاممی توانند او را توصیف کنند. نام حضرت زینب علیهاالسلام را که می شنویم، اُمّ المصائب بودن ایشان برای ما تداعی می شود. زندگی این بانو، با غم و حزن و رنج و مصیبت و بلا عجین بوده است. اگر بخواهیم به جانسوزترین مصائب این عزیز نظر کنیم، درمی یابیم که در پنج، شش سالگی شاهد رحلتِ جدّ عزیزش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم بوده است و پس از آن ناظر مصیبتهایی که بر مادرش وارد شده تا اینکه چند ماه بعد، شهادتِ مادرِ جوانش را به نظاره نشسته است. پس از شهادت مادر، خانه نشینی پدر و مصیبتهایی که بر وی وارد شده را دیده، تا اینکه سحری به او خبرِ ضربت خوردن پدرش را داده اند و پس از چند روز شهادت ایشان را مشاهده کرده است. پس از آن مصائبی که بر برادر مظلومش امام حسن مجتبی علیه السلام وارد آورده اند را دیده و لحظه ای نیز او را خبر کردند که برادرت را مسموم کرده اند و پس از چند روز شهادت برادر و تیربارانِ جنازه وی را؛ و چند سال بعد همراه برادرش امام حسین علیه السلام سفری پر مخاطره را از مدینه شروع می کند و با خداحافظی از جدّش راهی مکّه شده و سپس به کربلا می رود و در این سرزمین شاهدِ به خون غلطیدن بهترین عزیزانش می شود و لحظه ای نیز فرا می رسد که از بالای تلّ زینبیّه شمر ملعون را روی سینه برادر می بیند که سر برادر را با دوازده ضربه خنجر از بدن جدا می کند و پس از آن اسارت وی شروع می شود و در این سفر یزید و یزیدیان را رسوا می کند و رنج و غم همه اُسرا را به جان و دل می خرد و از آنها نگهداری و حفاظت می کند، تا اینکه بدون برادران و فرزندان و خویشان به

مدینه بر می گردد و پس از چند ماه، غم جانکاه، این سرای پُر بلا را به سوی بهشت جاویدان ترک کرده و شهادت گونه به لقاء و دیدار الهی نائل

ص:23

می شود.

امّا آنچه باعث نگارش و تدوین این مجموعه شد، اینکه بین کتب محدودی که درباره حضرت زینب علیهاالسلام نوشته شده، کتابی یافت نشد که به مصائب این بانوی مصیبت دیده و صبور از کودکی تا وفات به صورت ویژه، پرداخته باشد. لذا خداوند متعال بر این ناچیز منّت نهاده، تا در کتب معتبر، زندگانی حضرت زینب علیهاالسلام را از تولد تا رحلت مطالعه کرده و در حدّ امکان و وسع محدود خود، مصائبی را که بر این مظلومه وارد شده است جمع آوری نموده، در اختیار عاشقان اهلبیت علیهم السلام و محبّان این بانوی نمونه، قرار دهد.

اگر چه، این مقدار هم که جمع آوری شده است، قطره ای از دریای بیکران مصیبتهای آن بانوست که ما از قسمت اعظم آن خبر نداریم و این اندک نیز از کتب محدودی که در دسترس بود یافت شده است و اِلاّ مصائب ایشان، بیش از آن است که بتوان تصور کرد و نگارش نمود.

باید امیرالمؤمنینی و فاطمه ای باشند که مصائب دختر را برای ما بازگو نمایند. باید حسن و حسین و اُمّ کلثومی باشند که مصائب خواهر را برای ما بیان کنند. باید سجّاد و باقری باشند که مصائب عمّه را شرح دهند.

امّا حال که دستِ ما از دامان آن عزیزان کوتاه است، در این مختصر به روایات و اخباری که درباره مصائب حضرت زینب علیهاالسلامبه دست ما رسیده اکتفا می کنیم و مابقی را موکول می کنیم به هنگام ظهور یار که از پسِ پرده غیبت به درآید و شرح مصائب را بیان نماید.

لازم به ذکر است، برای اینکه مطالب از اتقان کافی برخوردار باشد و از مطالب بی پایه و اساس دوری شود، بیشتر سعی شده که از دو کتاب گرانقدر و مورد توجّه بزرگان یعنی لهوف سیّد بن طاووس و نفس المهموم شیخ عبّاس قمی استفاده شود.

درخور توجّه اینکه؛ حضرت زینب علیهاالسلام در طول زندگی در همه مصائب پدر، مادر، برادرها و اقوامش شریک بوده است، لکن بیشتر سعی شده،

ص:24

مصائبی گلچین شود که وی در آن نقش اساسی، ایفا کرده است.

و اکنون از خداوند قادر متعال درخواست می کنم که مرا در ادامه این سعی و تلاش، و پیروی از اهلبیت علیهم السلام یاری فرماید و این اثر ناچیز را ذخیره و نوری برای آخرتِ حقیر و هر کسی که حقّی برگردن بنده دارد و مرا به این راه هدایت کرده، قرار دهد و باقیات الصالحاتی باشد که تا ظهور دولتِ یار، مجالسِ ارباب خونین کفن و غریب و مظلومِ ما حضرت ابی عبداللّه الحسین علیه السلام و خواهر مصیبت دیده او حضرت زینب علیهاالسلام را گرمی بخشد و از حضرت زینب علیهاالسلام عذرخواهی می کنم که مصائب وارد شده بر آن مظلومه را محدود به این کتاب کردم.

چرا که به نظر می رسد مصائب بیش از آن باشد که قابل دستیابی است لکن این مجموعه، برگِ سبزی است تحفه درویش و کلاف نخی است برای خرید رضایت آن عزیز.

و در پایان از همه عزیزانی که از مطالب این کتاب استفاده کرده، مجالس حسینی و زینبی را گرمی، می بخشند عاجزانه خواستارم که حقیرِ سراپا تقصیر را در حیات و ممات از دعای خیر خویش فراموش نفرمایند.

«وَآخِرُ دَعْوانا اَنِ الْحَمْدُ ِللّه ِ رَبِّ الْعالَمین».

و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته

ملتمس دعای خیر شما در حیات و ممات

طلبه عُشِ آل محمّد صلی الله علیه و آله،قم المقدّسة،سیدرضاموسی کاظمی نائینی

دی ماه 1384ه- . ش / ذی حجة الحرام 1426ه- . ق

ص:25

حُسن آغاز:

زیارتنامه حضرت زینب علیهاالسلام

گریه بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام

ص:26

زیارتنامه

زیارتنامه حضرت زینب علیهاالسلام

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

ص:27

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ سَیِّدِ الاَْنْبِیاءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ صاحِبِ الْحَوْضِ وَاللِّواءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ عُرِجَ اِلَی السَّماءِ وَوُصِلَ اِلی مَقامِ قابَ قَوْسَیْنِ اَوْ اَدْنی، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ نَبِیِّ الْهُدی

وَسَیِّدِ الْوَری وَمُنْقِذِ الْعِبادِ مِنَ الرَّدی، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ صاحِبِ الْخُلْقِ الْعَظیمِ وَالشَّرَفِ الْعَمیمِ وَالاْیاتِ وَالذِّکْرِ الْحَکیمِ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ صاحِبِ الْمَقامِ الْمَحْمُودِ وَالْحَوْضِ الْمَوْرُودِ وَاللِّوآءِ

الْمَشْهُودِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْهَجِ دینِ الاِْسْلامِ وَصاحِبَ الْقِبْلَةِ

وَالْقُرْانِ وَعَلَمِ الصِّدْقِ وَالْحَقِّ وَالاِْحْسانِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ صَفْوَةِ الاَْنْبِیآءِ وَعَلَمِ الاَْتْقِیآءِ وَمَشْهُورِ الذِّکْرِ فِی السَّمآءِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ خَیْرِ خَلْقِ اللّه ِ وَسَیِّدِ خَلْقِهِ وَاَوَّلِ الْعَدَدِ قَبْلَ ایجادِ اَرْضِهِ وَسَماواتِهِ وَآخِرِ الاَْبَدِ بَعْدَ فَنآءِ الدُّنْیا

ص:28

بنام خداوند بخشاینده مهربان

درود بر تو ای دختر آقای پیغمبران، درود بر تو ای دختر دارای حوض (کوثر) و پرچم (در روز جزا)، درود بر تو ای دختر کسیکه بالا برده شد بسوی آسمان و رسیده شده بمقام و مرتبه قاب قوسین که (باندازه دو کمان) یا نزدیکتر

(برحمت خدا بود)، درود بر تو ای دختر پیغمبر هدایت و آقای آفریده شدگان

و نجات دهنده بندگان از جهالت، درود بر تو ای دختر دارای خوی بزرگ و بزرگواریِ بسیار و نشانه ها و قرآن محکم و استوار، درود بر تو ای دختر دارای مقام پسندیده (محمّد و آل محمّد علیهم السلام) و حوض وارد شده (کوثر) (و دارای) پرچم روز قیامت، درود بر تو ای دختر راه آشکار دین و آئین اسلام و دارای قبله (کعبه معظّمه) و قرآن و پرچم راستی و درستی و نیکوئی، درود بر تو ای دختر برگزیده پیغمبران و نشانه پرهیزکاران و (ای دختر) کسیکه نامش در آسمان معروف است، و رحمت و مهربانی و برکات و افزونیهای خدا بر تو، درود بر تو ای دختر بهترین آفریده شدگان خدا و آقای آفریده شدگان او و نخستین نفر پیش از آفریدن خدای تعالی زمین و آسمانهایش را و پایان همیشگی پس از نیستی دنیا

ص:29

وَاَهْلِهِ اَلَّذی رُوحُهُ نُسْخَةُ اللاّهُوتِ وَصُورَتُهُ نُسْخَةُ الْمُلْکِ وَالْمَلَکُوتِ وَقَلْبُهُ خَزانَةُ الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ،

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ الْمُظَلَّلِ بِالْغَمامِ سَیِّدِ الْکَوْنَیْنِ وَمَوْلَی الثَّقَلَیْنِ وَشَفیعِ الاُمَّةِ یَوْمَ الْمَحْشَرِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ سَیِّدِ الاَْوْصِیآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ اِمامِ الاَْتْقِیآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ رُکْنِ الاَْوْلِیآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ الاَْصْفِیآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ یَعْسُوبِ الدِّینِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ سَیِّدِ الْوَصِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ قآئِدِ الْبَرَرَةِ،

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بنْتَ قامِعِ الْکَفَرَةِ وَالْفَجَرَةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ وارِثِ النَّبِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ خَلیفَةِ سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ ضِیآءِ الدِّینِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ النَّبَاءِ الْعَظیمِ عَلَی

الْیَقینِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ حِسابُ النّاسِ عَلَیْهِ وَالْکَوْثَرُ فی یَدَیْهِ وَالنَّصُّ یَوْمَ الْغَدِیرِ عَلَیْهِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ قادَ زَمامَ ناقَتِها جَبْرائیلُ

ص:30

و کسانش آن کسی که جانش نسخه کتاب الهی است و رویش نمونه پادشاهی و بزرگی است و دلش گنجینه خدائی است که نمی میرد و رحمت و مهربانی و برکات و افزونیهایِ خدای بر تو، درود بر تو ای دختر سایه افکنده شده به اَبر (بر سر او) آقای دنیا و آخرت و آقای جنّ و انس و شفاعت کننده امّت در روز قیامت و رحمت و مهربانی و برکات و افزونیهای، خدای تعالی بر تو، درود بر تو ای دختر آقای برگزیدگان، درود بر تو ای دختر پیشوای پرهیزکاران، درود بر تو ای دختر رکن و پایه دوستان خدا، درود بر تو ای دختر تکیه گاه برگزیدگان، درود بر تو ای دختر پیشوای بزرگ دین و آئین، درود بر تو ای دختر فرمانده مؤمنین، درود بر تو ای دختر آقای برگزیدگان، درود بر تو ای دختر پیشوای نیکوکاران، درود بر تو ای دختر خوارکننده کفّار و بدکاران، درود بر تو ای دختر ارث برنده پیغمبران، درود بر تو ای دختر جانشین آقای پیغمبران، درود بر تو ای دختر روشنائی دین و آئین، درود بر تو ای دختر خبر و آگهی بزرگ از روی یقین و باور (علی علیه السلام) درود بر تو ای دختر کسیکه حساب و رسیدگی بکارهای مردم بر او است و (حوض) کوثر در دست او می باشد و روایت آشکار روز غدیر خم درباره (خلافت و ولایت) آن حضرت است و رحمت(مهربانی وبرکات)خدا و و افزونیهایِ خدای بر او باد، درود بر تو ای دخترکسیکه(پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم)که بدست گرفت مهار

ص:31

شترش را جبرائیل

ص:32

وَشارَکَها فی مُصابِها اِسْرافیلُ وَغَضِبَ بِسَبَبِهَا الرَّبُّ الْجَلیلُ وَبَکی لِمُصابِها اِبْراهیمُ الْخَلیلُ وَنُوحٌ وَمُوسَی الْکَلیمُ فی کَرْبَلاءِ الْحُسَیْنِ

الشَّهیدِ الْغَریبِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ الْبُدُورِ السَّواطِعِ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ الشُّمُوسِ الطَّوالِعِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ زَمْزَمَ وَصَفا، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَکَّةَ وَمِنی، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ حُمِلَ عَلَی الْبُراقِ فِی الْهَوآء، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ حَمَلَ الزَّکوةَ بِاَطْرافِ الرِّدآءِ وَبَذَلَهُ عَلَی الْفُقَرآءِ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ اُسْرِیَ بِهِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ اِلَی الْمَسْجِدِ

الاَْقْصی، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ ضَرَبَ بِالسَّیْفَیْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مَنْ صَلّی قِبْلَتَیْنِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی،

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ عَلِیٍّ الْمُرْتَضی، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ فاطِمَةَ الزَّهْرآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ خَدیجَةَ الْکُبْری، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَعَلی جَدِّکِ مُحَمَّدٍ الْمُخْتارِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَعَلی اَبیکِ حَیْدَرِ

الْکَرّارِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ وَعَلَی السّاداتِ الاَْطْهارِ الاَْخْیارِ وَهُمْ

ص:33

و شرکت کرد در مصیبتهای او اسرافیل و خشمگین شد بسبب آن مصائب، پروردگار بزرگوار و گریه کرد برای سختیهای او ابراهیم، دوست خدا و نوح و موسی هم سخن خدا، در کربلا، حسین کشته شده دور از وطن، درود بر تو ای دختر ماههای نور دهنده، درود بر تو ای دختر آفتابهای فروزنده و رحمت و مهربانی و برکات و افزونیهایِ خدا بر تو، درود بر تو ای دختر زمزم و صفا، درود بر تو ای دختر مکه و منی، درود بر تو ای دختر کسیکه سوار کرده شد بر براق (مرکبی که شب معراج پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم سوار شد) در میان زمین و آسمان، درود بر تو ای دختر کسیکه حمل کرد صدقات را بگوشه های عبایش و بخشید آنرا بر مستمندان، درود بر تو ای دختر کسیکه سَیْر داده شد از مسجد الحرام بسوی مسجد اقصی، درود بر تو ای دختر کسیکه میزد (جنگ می کرد) با شمشیر دو سر (ذوالفقار)، درود بر تو ای دختر کسیکه نمازگزارد بر دو قبله (کعبه و بیت المقدّس)، درود بر تو ای دختر محمّد صلی الله علیه و آله وسلمبرگزیده

خدا، درود بر تو ای دختر علی علیه السلام پسندیده، درود بر تو ای دختر فاطمه علیهاالسلام، درخشنده، درود بر تو ای دختر خدیجه بزرگوار، درود بر تو و بر جدّ تو محمّد صلی الله علیه و آله وسلم برگزیده خدا، درود بر تو و بر پدر تو حیدر بسیار حمله کننده (بر کفار)، درود بر تو و بر بزرگان، پاکان و نیکان و آنان

ص:34

حُجَجُ اللّه ِ عَلَی الاَْقْطارِ ساداتُ الاَْرْضِ وَالسَّماءِ مِنْ وُلْدِ اَخیکِ الْحُسَیْنِ الشَّهیدِ الْعَطْشانِ الظَّمْ-ٔانِ وَهُوَ اَبُو التِّسْعَةِ الاَْطْهارِ وَهُمْ حُجَجُ اللّه ِ فِی الشَّرْقِ وَالْغَرْبِ وَالاَْرْضِ وَالسَّمآءِ اَلَّذینَ حُبُّهُمْ فَرْضٌ عَلی اَعْناقِ کُلِّ الْخَلآئِقِ الْمَخْلُوقینِ لِخالِقِ الْقادِرِ السُّبْحانِ، اَلسَّلامُ

عَلَیْکِ یا بِنْتَ وَلیِّ اللّه ِ الاَْعْظَمْ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ وَلیِّ اللّه ِ الْمُعَظَّمِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا عَمَّةَ وَلِیِّ اللّه ِ الْمُکَرَّمِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا اُمَّ الْمَصآئِبِ یا زَیْنَبُ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا

الصِّدِّیقَةُ الْمَرْضِیَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْفاضِلَةُ الرَّشیدَةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْکامِلَةُ الْعالِمَةُ الْعامِلَةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْکَریمَةُ النَّبِیلَةُ،اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا التَّقِیَّةُ النَّقِیَّةُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا مَنْ ظَهَرَتْ مَحَبَّتُها لِلْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ فی مَوارِدَ عَدیدَةٍ وَتَحْمِلُ الْمَصآئِبَ

الْمُحْرِقَةِ لِلْقُلُوبِ مَعَ تَحَمُّلاتٍ شَدیدَةٍ، اَلسّلامُ عَلَیْکِ یا مَنْ حَفَظَتِ

الاِْمامَ فی یَوْمِ عاشُوراءَ فی قتْلی وَبَذَلَتْ نَفْسَها فی نِجاةِ زَیْنِ الْعابِدینَ فی مَجْلِسِ

ص:35

حجّت های خدا هستند بر همه عالمیان و بزرگان (امامان) زمین و آسمان از فرزند برادرت حسین کشته شده تشنه بسیار تشنه و در حالیکه او (حسین علیه السلام) پدر نه نفر از پاکیزگان بود و آنان حجّت های خدایند در مشرق و مغرب و زمین و آسمان آنانکه دوستی شان واجب است بر هر کسی از

آفریده شدگان که ایشان آفریده شدگان آفریننده توانای منزّه اند، درود بر تو ای دختر دوست خداوند بسیار بزرگ، درود بر تو ای دختر دوست خداوند بزرگ، درود بر تو ای عمّه دوست خداوند گرامی، درود بر تو ای مادر اندوهها ای زینب و رحمت و مهربانی و برکات خدای تعالی بر تو، درود بر تو ای خاتون راستگوی پسندیده، درود بر تو ای خاتون صاحب فضیلت ثابت قَدَم، درود بر تو ای خاتون کامله دانای عمل کننده، درود بر تو ای خاتون گرامی بزرگوار، درود بر تو ای خاتون پرهیزکار پاکیزه، درود بر تو ای کسیکه آشکار شد دوستی او برای حسین ستمدیده در جاهای بسیار سخت و اندوههای دلسوز را پذیرفت با پذیرفتن مصیبتهای سخت، درود بر تو ای کسیکه نگهداری کرد، امام را در روز عاشورا، در میان کشتگان و فدا کرد، جان خود را در نجات و رهائی زین العابدین در مجلس

ص:36

اَشْقَی الاَْشْقِیآءِ وَنَطَقَتْ کَنُطْقِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلامُ فی سُکَکِ الْکُوفَةِ وَحَوْلُها کَثیرٌ مِنَ الاَْعْدآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا مَنْ نَطَحَتْ جَبینُها بِمُقَّدَمِ الْمَحْمِلِ اِذا رَاَتْ رَأْسَ سَیِّدِ الشُّهَدآءِ وَیَخْرُجُ الدَّمُ مِنْ تَحْتِ قِناعِها وَمِنْ مَحْمِلِها بِحَیْثُ یَری مِنْ حَوْلِهَا الاَْعْدآءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا تالِیَ الْمَعْصُومِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا مُمْتَحِنَةً فی تَحَمُّلاتِ الْمَصآئِبِ کَالْحُسَیْنِ

الْمَظْلُومِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْبَعیدَةُ مِنَ الاَْوْطانِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الاَْسیرَةُ فِی الْبُلْدانِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْمُتَحَیِّزَةُ فی خَرابَةِ الشّامِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْمُتَحَیِّرَةُ فی وُقُوفِکِ عَلی جَسَدِ سَیِّدِ الشُّهَدآءِ وَخاطَبْتِ جَدَّکِ رَسُولَ اللّه ِ صَلَّی

اللّه ُ عَلَیْهِ وَالِهِ بِهذَا النِّدآءِ صَلّی عََیْکَ مَلآئِکَةُ السَّمآءِ هذا حُسَیْنٌ بِالْعَراءِ مَسْلُوبُ الْعِمامَةِ وَالرِّدآءِ مُقَطَّعُ الاَْعْضآءِ وَبَناتُکَ سَبایا

وَاِلَی اللّه ِ الْمُشْتَکی وَقالَتْ یا مُحَمَّدُ هذا حُسَیْنٌ تُسْفی عَلَیْهِ ریحُ الصَّبا مَجْذُوذُ الرَّأْسِ مِنَ الْقَفا قَتیلُ اَوْلادِ الْبَغایا وا حُزْناهُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللّه ِ، اَلسَّلامُ عَلَی

ص:37

بدبخت ترین ستمگران و سخن گفت مانند سخن گفتن (پدرش) علی علیه السلام در کوچه های کوفه در حالیکه اطراف او دشمنان بسیار بودند، درود بر تو ای کسیکه زد پیشانیش را بجلو کجاوه زمانیکه مشاهده نمود سر مطهر سیّد شهداء را و خون جاری شد از زیر مقنعه اش و از کجاوه او بطوریکه دیدند همه دشمنان از اطراف او، درود بر تو ای همردیف بیگناهان، درود بر تو ای امتحان شده در تحمّل سختیها وگرفتاریها مانند حسین علیه السلامستمدیده و رحمت خدا و برکات بر او باد، درود بر تو ای خاتون دور و آواره از خانمان ها، درود بر تو ای اسیر در شهرها، درود بر تو ای خاتون مکان داده شده در خرابه شام، درود بر تو ای خاتون سرگردان بهنگام توقف نمودن در کنار بدن سیّد الشهداء و خطاب نمودی به فرستاده خدا درود خدا بر او و آلش با این نداء، درود فرستاد بر تو فرشتگان آسمان، این است حسین علیه السلامعریان و برهنه جدا شده از عمامه و لباس و عبا، پاره پاره شده عضوهای بدن، و دختران او را به اسیری بردند و بسوی خدایت شکایت می کنم و گفت ای محمّد صلی الله علیه و آله وسلم این است حسین که بر کشته او می وزید باد صبا که بریده شده سرش از پشت، کشته شده فرزندانِ بیدادگران، ای آنکه غم و اندوه بر تو است ای اباعبداللّه، درود بر

ص:38

مَنْ تَهَیَّجَ قَلْبُها لِلْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الْعُرْیانِ، الْمَطْرُوحِ عَلَی الثَّری وَقالَتْ بِصَوْتٍ حَزینٍ بِاَبی مَنْ نَفْسی لَهُ الْفِدآءُ، بِاَبِی الْمَهْمومِ حَتّی قَضی، بِاَبِی الْعَطْشانِ حَتّی مَضی،

بِاَبی مَنْ شَیْبَتُهُ تَقْطُرُ بِالدِّمآءِ،اَلسَّلامُ عَلی مَنْ بَکَتْ عَلی جَسَدِ اَخیها بَیْنَ الْقَتْلی حَتّی بَکی لِبُکآئِهاکُلُّ عَدُوٍّ وَصَدیقِ وَرَائَ النّاسُ دُمُوعَ الْخَیْلِ تَنْحَدِرُ عَلی حَوافِرِها عَلَی التَّحْقیقِ، اَلسَّلامُ عَلی مَنْ تَکَفَّلَتْ وَاجْتَمَعَتْ فی عَصْرِ عاشُورآءِ بَناتِ رَسُولِ اللّه ِ وَاَطْفالِ الْحُسَیْنِ وَقامَتْ لَهَا الْقِی-مَةُ فی شَهادَةِ الطِّفْلَیْنِ الْغَریبَیْنِ الْمَظْلُومَیْنِ، اَلسَّلامُ عَلی مَنْ لَمْ تَنَمْ عَیْنُها لاَِجْلِ حِراسَةِ آلِ اللّه ِ فی طَفِّ نَیْنَواءِ وَصارَتْ اَسیرا ذَلیلاً بِیَدِ الاَْعْدآءِ،اَلسَّلامُ عَلی مَنْ رَکِبَتْ بَعیرا بِغَیْرِ وَطآءٍ وَنادَتْ اَخیها اَبَا الْفَضْلِ بِهذَا النِّدآءِ اَخی اَبَا الْفَضْلِ اَنْتَ الَّذی رَکِبْتَنی اِذا اَرَدْتُ الْخُرُوجَ مِنَ الْمَدینَةِ، اَلسَّلامُ عَلی مَنْ خَطَبَتْ فی مَیْدانِ الْکُوفَةِ بِخُطْبَةٍ نافِعَةٍ حَتّی سَکَنَتِ الاَْصْواتُ مِنْ کُلِ ناحِیَةٍ،اَلسَّلامُ عَلی مَنِ احْتَجَّتْ فی مَجْلِسِ

ص:39

کسیکه دل او به طپش و هیجان آمد برای حسین ستمدیده عریان افتاده بر روی خاک و فرمود بصدای غم آور پدرم فدای آنکه جان من برای او است فدای پدرت فدای آن غم زده ایکه از دنیا رفت، پدرم فدای آن تشنه ای که در گذشت، پدرم فدای آنکه قطره های خون از محاسن او می چکید، درود بر کسیکه گریه کرد بر جسد برادرش ما بین کشتگان بطوریکه بگریه درآمدند بسبب گریه او تمام دشمن و دوست و دیدند مردم اشکهای اسبان را که جاری بود بر سُم های آنان بطور مسلّم، درود بر کسیکه بسختی و زحمت افتاد و جمع نمود در عصر روز دهم محرم دختران فرستاده خدا و کودکان حسین علیه السلام را و بپاشد برای او قیامت در شهادت دو کودکِ غریب و ستمدیده، درود بر کسی که بخواب نرفت دو چشمش به جهت نگهداری آل خدا در گرمای کربلا و گردید اسیر و خوار بدست دشمنان، درود بر کسی که سوار شتر بی جهاز و (موقع سوار شدن) صدا زد برادرش اَبَا الفضل را باین ندا برادرم اَبَاالفضل تو بودی سوار کردی وقتیکه می خواستم بیرون شوم از مدینه، درود بر کسی که خطبه خواند در میدان شهر کوفه خطبه مفید تا اینکه خاموش گردیدصداهاازهمه طرف،درودبرکسی که دلیل آورد در مجلس

ص: 40

آبْنِ زِیادٍ بِاحْتِجاجاتٍ واضِحَةٍ وَقالَتْ فی جَوابِهِ بِبَیِّناتٍ صادِقَةٍ اِذْ قالَ ابْنُ زِیادٍ لِزَیْنَبَ سَلامُ اللّه ِ عَلَیْها کَیْفَ رَاَیْتِ صُنْعَ اللّه ِ بِاَخیکِ الْحُسَیْنِ قالَتْ ما رَاَیْتُ اِلاّ جَمیلاً، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا اَسیرا بِاَیْدِ

الاَْعْدآءِ فِی الْفَلَواتِ وَرَأَیْتِ اَهْلَ الشّامِ فی حالَةِ الْعَیْشِ وَالسُّرُورِ

وَنَشْرِ الرّایاتِ، اَلسَّلامُ عَلی مَنْ شُدَّ الْحَبْلُ عَلی عَضُدِها وَعُنُقِ الاِْمامِ

زَیْنِ الْعابِدینَ وَادْخَلُوها مَعَ سِتَّةَ عَشَرَ نَفَرٍ مِنْ آلِ رَسُولِ اللّه ِ وَهُمْ کَالاُْسَرآءِ مُقْرَنینَ بِالْحَدیدِ مَظْلُومینَ وَقالَ عَلِیُّ ابْنُ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ لِیَزیدَ یا یَزیدُ ما ظَنُّکَ بِرَسُولِ اللّه ِ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَآلِهِ لَوْ رَءانا عَلی هذِهِ الْحالَةِ ثُمَّ قالَتْ اُمُّ الْمَصآئِبِ زَیْنَبُ لَهُ قائِلاً فَاَهَلُّو وَاسْتَهَلُّو فَرَحا ثُمَّ قالُوا یا یَزیدُ لا تَشَلْ مُنْتَحِیا عَلی ثَنایا اَبی عَبْدِ اللّه ِ سَیِّدِ شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ تَنْکُثُها بِمَحْضَرَتِکَ، ثُمَّ قالَتْ وَلَئِنْ جَرَتْ عَلَی الدَّواهی مُخاطِبَتُکَ وِاِنّی لاََسْتَصْغِرُ قَدْرَکَ وَاسْتَعْظِمُ تَقْریعَکَ وَاَسْتَکْثِرُ تَوْبیخَکَ لَ-کِنَّ الْعُیُونَ عَبْرا وَالصُّدُورَ حَرّا، اَلا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنْ اَقْدامِکَ لِقَتْلِ

ص:41

پسر زیاد به استدلالهای روشن و فرمود در پاسخ او بدلیلهای درست و صحیح موقعیکه گفت پسر زیاد به زینب، درود خدا بر او، چگونه دیدی قدرت خدا را نسبت به برادرت حسین علیه السلام فرمود ندیدم مگر خوبی و نیکویی، درود بر تو ای اسیر بدست دشمنان در بیابانها و دیدی مردم اهل شام را در حال شادی و خوشگذرانی و گستردن بیرق ها (پرچمها)، درود بر کسی که ریسمان بسته شد بر بازوی او و برگردن امام زین العابدین و وارد نمودند او را با شانزده نفر از ذرّیه فرستاده خدا و آنها بودند مانند اسیران با آهن بسته شده ستمدیده

بودند و فرمود امام علی علیه السلام فرزند حسین علیه السلام بر او درود باد، به یزید ای یزید، گمان تو چیست بفرستاده خدا درود خدا بر او و خاندان او که اگر ببیند ما را در این حالت، پس فرمود مادرِ مصیبت ها زینب علیهاالسلامبه یزید در حالیکه فریاد میزد از سر خوشحالی و شادمانی سپس می گفتند ای یزید دست تو شَل و چُلاق مباد که با چوب دستی میزنی بدندانهای ابیعبداللّه آقای جوانان اهل بهشت آن دندانها را می شکنی در مجلس خود، سپس گفت (زینب علیهاالسلام) اگر چه شدائد روزگار مرا وادار کرد که با تو سخن بگویم و اما من قدر تو را کوچک و ناچیز می دانم و پستی و فرومایگیِ تو را بزرگ شمارم و بسیار سرزنشت می کنم لیکن چشمها گریان است و سینه هایمان

ص:42

سوزان است، چه شگفت انگیز است شگفت بسیار از اقدام تو بر کشتن

ص:43

حِزْبِ اللّه ِ النُّجَبآءِ بِحِزْبِ الشَّیْطانِ الطُّلَقآءِ وَلَئِنِ اتَّخَذْتَنا مَغْنَما لَتَجِدْنا وَشِیَکا مَغْرَما حینَ لا تَجِدُ اِلاّ ما قَدَّمَتْ یَداکَ وَما رَبُّکَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبیدِ وَاِلَی اللّه ِ الْمُشْتَکی وَعَلَیْهِ الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَالرَّخآءِ فَکِدْ کَیْدَکَ وَسِعْ سَعْیَکَ وَناصِبْ جهْدَکَ فَوَاللّه ِ لا تَمْحُو ذِکْرَنا وَلا تُمیتُ وَحْیَنا وَلا تُدْرَکُ اَمَدَنا وَلا تُرْخَصُ عَنْکَ عارَها وَهَلْ رَأْیُکَ اِلاّ فَنَدا وَاَیّامُکَ اِلاّ عَدَدا وَجَمْعُکَ اِلاّ بَدَدا، یا یَزیدُ اَما سَمِعْتَ قَوْلَ اللّه ِ تَعالی وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللّه ِ اَمْواتا بَلْ اَحْیآءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ وَحَسْبُکَ بِاللّه ِ حاکِما وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَآلِهِ خَصْما وَبِجِبْریلَ عَدُوّا ثُمَّ قالَتْ اَلْحَمْدُ للّه ِِ الَّذی خَتَمَ لاَِوَّلِنا بِالسَّعادَةِ وَالْمَغْفِرَةِ وَلاِخِرِنا بِالشَّهادَةِ وَالرَّحْمَةِ اِنَّهُ رَحیْمٌ وَدُودٌ وَهُوَ حَسْبُنا وَنِعْمَ الْوَکیْلُ وَصَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَالِه وَاَهْلِ بَیْتِه الطّاهِرینَ الاَْئِمَّةِ الْمَعْصُومینَ آمینَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.

ص:44

گروه خدا که گرامی اند بوسیله گروه شیطان آزادشدگان و اگر گرفتی کشتن ما را به غنیمت ما را بزودی بیابی باید غرامت گران آنرا بپردازی موقعیکه نمی یابی مگر آنچه با دو دست خود فرستادی (انجام دادی) دینست پروردگار تو ستم کننده بر بندگان شکایت و گله بدرگاه خدای تعالی است و بر اوست تکیه گاه در هر سختی و گرفتاری و رفاه پس بکار انداز مکر خود را گسترده کن کوشش خود را و برپای دار کوشش خود را پس بخدا قسم قادر بر محو کردن ذکر ما و یاد ما نیستی و نمی میرانی و از بین نمی بری وحی (پیغمبر) ما را و نمی دانی و نمی یابی غایت و پایان ما را و اجازه داده نمی شود بتو از این ننگ برهانی خود را آیا رای و اندیشه تو جز خطا و نادرستی در گفتار است مگر چند روزی و گروه تو الاّ آنکه پراکند می شوند، ای یزید آیا نشنیدی گفته خدای بلند پایه را: و گمان مکن آنهائیکه کشته شدند در راه خدا مردگانند بلکه زنده هستند نزد پروردگارشان روزی داده می شوند (ای یزید) برای تو بس است که خدا حکم کننده است و محمّد درود خدا بر او و خانواده او باد خصم تو محمّد صلی الله علیه و آله وسلم و جبریل دشمن تو است سپس گفت سپاس برای خدائی است که ختم کرد برای ابتداء و آغاز کار ما سعادت و آمرزش و برای آخر و پایان کار ما کشته شدگان شهادت و رحمت قرار داده زیرا او است رحم کننده و دوست و او ما را بس است و خوب نماینده ایست و درود خدا بر محمّد صلی الله علیه و آله وسلمو خاندان او و اهل بیت پاک او هستند و آنان پیشوایان بی گناه می باشنداجابت کن ای پرودگار جهانیان.(1)

ص:45

گریه بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام و توسل به ایشان

ص:46

ثواب گریه بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم هنگام تولد حضرت زینب

علیهاالسلام فرمود: هر کس بر زینب علیهاالسلامگریه کند، اجر و ثوابش مانند کسی است که بر برادرانش حسن و حسین علیهماالسلامگریه نموده باشد.(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: اگر کسی بر مصیبت عمّه ام زینب علیه السلامکه با برادر شریک بود، گریه کند و تشکیل مجالس ذکر ما را بدهد یا بشنود و گریان شود، اگر به قدر بال مگس چشمش در این مصیبت تر شود خداوند گناهان او را بیامرزد.(2)

* * *

ما ریزه خوار سفره احسان زینبیم

حاجاتِ ما رواست، چو مهمان زینبیم

سوزان قلوبِ ما، ز غم جانگدازِ او

گریان به یاد دیده گریانِ زینبیم

گریه جبرئیل بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام

جبرئیل علیه السلام بعد از تولد حضرت زینب علیهاالسلام برای عرض تحیّت و سلام

نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمد و عرض کرد: خداوند به تو سلام می رساند و می فرماید: ای

ص:47

حبیب من، نام این دختر را زینب بگذار، آنگاه جبرئیل گریان شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمپرسید: این گریه چیست؟ عرض کرد: یا رسول اللّه همانا این دختر از آغاز زندگی تا پایان روزگار در این دنیا، بی رنج و سختی و بدون درد و بلا نخواهد زیست، بلکه یکسره با محنت و سختیها خواهد بود.

گاهی به درد مصیبت تو مبتلا می شود و گاهی در ماتم مادرش و گاهی در سوک پدرش و گاهی به درد برادرش حسن مجتبی علیه السلامدچار خواهد بود و از این جمله فزون تر به مصائب کربلا گرفتار می شود، چندان که مویش سفید و قامتش خمیده خواهد گردید.(1)

گریه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بر مصائب حضرت زینب علیهاالسلام

هنگام تولد حضرت زینب علیهاالسلام جبرئیل بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نازل شد و سلام بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم رساند و گفت: نام این مولود را زینب بگذار و این نامی است که خدای تبارک و تعالی اختیار فرموده است. آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را از مصائبی که بر حضرت زینب علیهاالسلام وارد می آید، آگاه نمود. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم گریان شد و فرمود: هر کس بر زینب گریه کند اجر و ثوابش مانند کسی است که بر برادرانش حسن و حسین علیهماالسلام گریه نموده باشد.(2)

در کتاب چهره درخشان قمر بنی هاشم چنین آمده است که:

فاطمه زهرا علیهاالسلام، نوزاد کوچکش را به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم داد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلمفرزند دلبند زهرای عزیزش را در آغوش کشیده، صورت خود را به صورت او گذاشت و شروع به اشک ریختن کرد.

فاطمه علیهاالسلام ناگهان متوجه این صحنه شد و در حالیکه شدیدا ناراحت بود

از پدر پرسید: پدرم، چرا گریه می کنی؟! رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: گریه ام به این علّت است که پس از مرگ من و تو، این دخترِ دوست داشتنی من ص:48

سرنوشت غمباری خواهد داشت.

در نظرم مجسّم گشت که او با چه مشکلات دردناکی روبرو می شود و چه مصیبتهای بزرگی را به خاطر رضای خداوند با آغوش باز استقبال می کند. ای پاره تن من و روشنی چشمانم، فاطمه جان، هر کس که بر زینب و مصائب او بگرید، ثواب گریستن کسی را به او می دهند که بر دو برادر او حسن و حسین علیهماالسلام گریه کند.(1)

گریه علی علیه السلام هنگام تولّد حضرت زینب علیهاالسلام

هنگامی که حضرت زینب علیهاالسلام به دنیا آمد، امام حسین علیه السلامکه در سن طفولیّت بود به خدمت پدر شتافت و عرض کرد: ای پدر بزرگوار، همانا خداوند متعال، خواهری به من عطا فرموده است. وقتی که علی علیه السلام این سخن را شنید، از چشمان مبارکش اشک جاری شد. حسین علیه السلام از دیدن این صحنه متأثر گردید و اشک از دیدگانش جاری گشت و عرض کرد: ای پدر، سبب این اندوه چیست؟ و این گریستن بر کیست؟ علی علیه السلام فرمود: ای روشنی دیده، بزودی رازِ این گریه کردن آشکار خواهد شد.(2)

گ-ریه ام-ام زم-ان (عج) ب-ر مصیب-ت اسی-ریِ عم-ه اش حض-رت زین-ب علیهاالسلام

حاج ملاّ سلطانعلی، روضه خوان تبریزی، که از جمله عبّاد و زهّاد بوده می گوید: در خواب مشرّف به محضر والای امام زمان(عج) شدم، عرض کردم:

مولانا! آنچه در زیارت ناحیه مقدّسه ذکر شده که می فرماید: «فَلاََنْدُبَنَّکَ صَباحا وَمَساءً وَلاََبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَما» صحیح است؟ فرمودند: بلی. عرض کردم: آن مصیبتی که در سوگ آن به جای اشک، خون گریه می کنید، کدام است؟ آیا مصیبت علی اکبر علیه السلام است؟ فرمودند: نه. اگر

ص:49

علی اکبر زنده بود، او هم در این مصیبت، خون گریه می کرد.

گفتم: آیا مقصود، مصیبت حضرت عباس علیه السلام است؟ فرمود: نه. بلکه اگر حضرت عبّاس هم در حیات بود او نیز در این مصیبت خون گریه می کرد. گفتم: لابدّ مصیبت حضرت سیّدالشهداء علیه السلاماست؟ فرمود: نه. حضرت سیّدالشهداء هم اگر در حیات بود، در این مصیبت خون گریه می کرد. پرسیدم: پس این کدام مصیبت است؟

فرمود: آن مصیبت اسیری زینب علیهاالسلام است.(1)

س-فارش ام-ام زم-ان (عج) ب-ه واسط-ه ق-راردادنِ حض-رت زینب علیهاالسلام

آیت اللّه حاج میرزا احمد سیبویه، ساکن تهران، از آقای شیخ حسین سامرایی که از اتقیای اهل منبر در عراق بود، نقل می کند:

در ایامی که در سامرّا مشرّف بودم روز جمعه ای طرف عصر به سرداب مقدّس رفتم. دیدم غیر از من اَحدی نیست.

حالی پیدا کرده و متوجّه مقام صاحب الامر(عج) شدم. در آن حال صدایی از پشت سر شنیدم که به فارسی فرمود: به شیعیان و دوستان بگویید که خدا را به حقّ عمه ام حضرت زینب علیهاالسلام قسم دهند که فرج مرا نزدیک گرداند.(2)

ص:50

ص:52

شناسنامه حضرت زینب

ص:53

* * *

خدا صلی الله علیه و آله وسلم سلام رساند و گفت: نام این مولود را زینب علیهاالسلام بگذار و این نامی است که خداوند تبارک و تعالی اختیار فرموده است.

زینب مرکب از دو کلمه زَیْن و اَب می باشد و به معنای زینتِ پدر است.

سپس او را به اُمّ کلثوم و اُمّ الحسن مُکَنّی و به عقیلة ملقّب فرمود. او عقیله بنی هاشم و عقیلة الطالبیین است.

به زن کریمه عقیله می گویند و کریمه کسی است که در بین فامیل بسیار عزیز و در خاندان خود ارجمند باشد. حضرت زینب علیهاالسلام به القابِ موثقه، عارفه، عالمة غیر معلّمة، فاضله، کامله، عابده آل علی معروف است.

وی اوّل دختری است که از فاطمه زهرا علیهاالسلام به دنیا آمد.(1)

در بلاغت چون علی و در صبوری چون حَسن

در شهامت چون حسین و در حیا چون مادر است

از کمال علم و تقوی شد عقیله نام او

همچو زهرا از همه زنهای عالم برتر است

[حسان]

* * *

ص:59

اوحسن

علیه السلام و در سمت چپ وی حسین علیه السلام و در جلو محمّد بن حنفیّه با پرچم بزرگ و از پشت سر آن حضرت، عبداللّه بن جعفر حرکت می کرد.(1)

وی در جنگ صفین نیز یکی از فرماندهان جنگی علی علیه السلام بود.(2)

خطر می کرد به همراه سایر بنی هاشم از جمله حضرت زینب علیهاالسلام کوفه را به سوی مدینه ترک گفت.(1)

ص:63

این واقعه جانگداز، در دهم رمضان (یا چهاردهم رجب، بنابر قول عبیدلی نسابه متوفّی در سنه 277 در کتاب اخبار زینبات) از سال 62هجری روی داد. بعضی وفاتش را شب یکشنبه پنجم ماه رجب دانسته اند، و اللّه اعلم بحقائق الامور.(1)

زینبیّه می گویند.

در آنجا بارگاه و مرقد بسیار با شکوهی به نام حضرت زینب علیهاالسلامدختر امیرالمؤمنین علیه السلام وجود دارد که همواره مزار دوستان اهل بیت و شیعیان و حتّی غیر شیعیان بوده است. آنچه از تاریخ بدست می آید قدمتِ زیادِ بنایِ این مزار است که حتّی در قرن دوم نیز موجود بوده است؛ زیرا بانوی بزرگوار، سیّده نفیسه، همسر اسحاق مؤتمن فرزند امام جعفر صادق علیه السلام به زیارت این مرقد مطهّر آمده است.(1)

ابو عبداللّه محمد بن عبداللّه بن بطوطة معاصر فخر المحققین پسر علاّمه، در رحله خود به نام «تحفة النظّار فی غرائب الامصار» گفته: در قبله شهر دمشق به فاصله یک فرسخ، زیارتگاه اُمّ کلثوم دختر علی بن ابی طالب علیه السلام از فاطمه علیهاالسلاماست و نامش زینب می باشد و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمبه خاطر علاقه به دخترش اُمّ کلثوم به او نیز کنیه اُمّ کلثوم داده است.(2)

ص:67

ص:69

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام درزمان امامت علی علیه السلام

آنها جهان تیره و تار گردد.(1)

رسید، (علی علیه السلام) مرا داخل خانه برد و ابوذر و مقداد و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام هم داخل شدند.

علی

علیه السلام پیش ایستاد، ما هم پشت سر او به صف ایستادیم و بر او نماز گزارده، عایشه هم بی خبر در حجره بود، خدا چشمان او را گرفته بود.(1)

از خانه بیرون آمد و با گریه و ناله به طرف قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمرهسپار شد؟ دامنش بر زمین کشیده می شد و چادرش بر پاهایش می پیچید، از شدت گریه و ریزش اشک چشمهایش چیزی را نمی دید، تا کنار قبر آمد، همین که چشمش به قبر پدر افتاد از حال رفت و خود را به روی قبر افکند، زنهای مدینه به سوی او شتافتند، آب به صورتش باشیدند تا اینکه به هوش آمد، آنگاه صدا به گریه بلند کرد و خطاب به پدر گفت: قوتم رفت، صبرم تمام شد و بی تاب شدم، دشمنم شاد گردید، اندوه جانکاه مرا می کشد، ای پدر بزرگوار تنها و حیران و بی کس باقی ماندم، صدایم گرفت، کمرم شکست، زندگیم دگرگون و تیره شد، بعد از تو ای پدر، انیسی در وحشت ندارم و کسی نیست که مرا آرام کند، سپس با ناله جانسوز اشعاری را به زبان آورد. آیا حضرت زینب علیهاالسلامدر آن سن و سال کودکی چطور طاقت آورد که مادر را بی هوش روی قبر جدش صلی الله علیه و آله وسلم ببیند.(1)

علی

علیه السلام برای حضرت زهرا علیهاالسلام خانه ای (سایبانی) دورتر از خانه های مردم در قبرستان بقیع ساخت و آن را بیتُ الاحزان نامید. یا زینب علیهاالسلام آیا هر روز صبح، که مادر، دست حسن و حسین علیهماالسلام را می گرفت و گریان به بیت الاحزان می رفت و کنار قبرها می گریست، و چون شب فرا می رسید پدر عزیزت مادر را به خانه می برد، تو هم با آنان بودی؟(1)

آتش بر می افروزم.

فاطمه علیهاالسلام به عمر فرمود: چرا با ما چنین برخورد می کنی؟! عمر گفت: در را باز کن وگرنه به شما آتش می افکنم.

فاطمه علیهاالسلام فرمود: آیا از خدا نمی ترسی و وارد خانه من می شوی؟ عمر از آنجا نرفت، و از همراهان خود آتش خواست و با آن آتش، درِ خانه زهرا علیهاالسلامرا شعله ور نمود، سپس در را فشار داد و وارد خانه شد، فاطمه علیهاالسلام مقابل او ایستاد و فریاد زد: «یا اَبَتاهُ یا رَسُولَ اللّه ِ» ای پدر جان ای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم. عمر شمشیر خود را که در نیام بود بلند کرد و بر پهلوی حضرت زهرا علیهاالسلام زد، ناله آن حضرت بلند شد: «یا اَبَتاهُ» ای پدر جان. عمر تازیانه خود را بلند کرد و بر بازوی زهرا علیهاالسلام زد، آنحضرت فریاد زد: «یا رَسُولَ اللّه لَبِئسَ ما خَلَّفَکَ اَبُوبَکْر وَعُمَر» ای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمبنگر که بعد از تو، ابوبکر و عمر برخورد بسیار بدی به ما نمودند.(1)

سقط شد،ازآن پس همچنان بستری بود تا اینکه به شهادت رسید.(1)

فیض کاشانی در کتاب عِلمُ الیَقین چنین نقل می کند که: جمعیت بی آنکه مهلت بدهند تا فاطمه علیهاالسلام خود را بپوشاند در را فشار دادند، فاطمه علیهاالسلامبرای اینکه در برابر نگاه نامحرمان نباشد به پشت در رفت، عمر در را فشار داد، فاطمه علیهاالسلام بین فشار در و دیوار قرار گرفت، سپس عمر و همراهان به خانه هجوم بردند، علی علیه السلامروی فرش خود نشسته بود، آن قوم آن حضرت را احاطه کردند و اطراف دامن و گریبانش را گرفتند و او را با اجبار به طرف مسجد بردند.(2)

عمر در نامه ای که به معاویه نوشت چنین می گوید: ... (فاطمه علیهاالسلام) دو دستش را از در بیرون آورد که مرا از ورود به خانه بازدارد، من او را دور نموده و با شدت در را فشار دادم و با تازیانه ام بر دستهای او زدم، تا در را رها کند، از شدّت درد تازیانه، ناله کرد و گریست... .

با پای خودم لگد بر در زدم ولی او همچنان در را محکم نگه داشته بود که باز نشود، وقتی که لگد بر در زدم صدای ناله فاطمه را شنیدم که گمان کردم این ناله مدینه را زیر و رو نمود، در آن حال فاطمه علیهاالسلام می گفت: «یا اَبَتاهُ، یا رَسُولَ اللّه هکَذَا کانَ یُفْعَلُ بِحَبیبَتِکَ وَاِبْنَتِکَ، آهْ یا فِضَّةُ اِلَیْکِ فَخُذینی فَقَدْ وَاللّه ِ قُتِلَ ما فی اَحْشایی مِنْ حَمْلٍ». ای پدر جان، ای رسول خدا با حبیبه تو چنین رفتار می شود. آه، ای فضّه بیا و مرا دریاب که سوگند به خدا فرزندم که در رحم من بود کشته شد.

من دریافتم که فاطمه علیهاالسلام بر اثر درد شدید مخاض بر دیوار (پشت در) تکیه داده است، درِ خانه را با شدّت فشار دادم، در باز شد، وقتی که وارد خانه شدم فاطمه علیهاالسلام با همان حال روبروی من ایستاد، ولی شدّت خشمِ

ص:78

من، مرا بگونه ای کرده بود که گویی پرده ای در برابر چشمم افتاده است، چنان سیلی روی روپوش به صورت فاطمه علیهاالسلام زدم که به زمین افتاد.(1)

سخن شروع به گریه کردند. علی علیه السلام آن دو را به سینه چسبانید و فرمود: گریه نکنید این دو نمی توانند پدرتان را بکشند.(1)

برسانند، صبرم تمام شده، بگذار کنار قبر پدرم بروم و مویم را پریشان کنم، گریبان چاک نمایم و به درگاه پروردگارم بنالم.

سلمان عرض کرد: من ترس آن دارم، مدینه به لرزه درآید و زمین دهان باز کند و مردم را در خود فرو ببرد. علی علیه السلام مرا نزد شما فرستاده و فرموده که

به خانه بازگردی و از نفرین نمودن منصرف شوی. در این هنگام حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود: «اِذا اَرْجِعُ وَاَصْبِرُ وَاَسْمَعُ لَهُ و اُطیعُ» در این صورت به خانه باز می گردم و صبر می کنم و سخن آن حضرت را می پذیرم و از او اطاعت می کنم.(1)

امام باقر علیه السلام فرمود: «وَاللّه ِ لَوْ نَشَرَتْ شَعْرَها ماتُوا طُرّا» سوگند به خدا، اگر فاطمه علیهاالسلام مویش را پریشان می کرد، همه می مردند.(2)

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم رفت و خود را روی قبر انداخت و از ظلم قوم، شِکوِه کرد و آن قدر گریست که خاک قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از اشکهای او، تر شد. سپس در پایانِ ناله جانسوزش چنین فرمود:

قَدْ کُنْتُ ذا حِمْیَه ما عِشْتَ لِی

اَمْشِی الْبراحَ وَاَنْتَ کُنْتَ جَناحی

فَالْیَوْم اَخْضَعُ لِلذَّلِیل وَاَتَّقی

مِنْهُ وَاَدْفَعُ ظالِمی بِالرّاحِ

وَاِذا بَکَتْ قُمْرِیَّةٌ شَجْنا لَها

لَیْلاً عَلی غُصْنٍ بَکَیْتُ صَباحی

ای پدر بزرگوار، تا تو زنده بودی من حامی و یاور داشتم و با عزّت در میان مردم راه می رفتم، و تو همانند بال و پری برای من بودی. ولی امروز باید در برابر آن ذلیل، فروتنی کنم و از او بترسم، و آنان را که به من ظلم کردند با دست خود دفع کنم.

در آن هنگام که پرنده قمری از سوز و گداز شب بر شاخه درخت ناله

می کند، من صبحگاه از فراق تو می گریم.(1)

شصت روز از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بیمار و بستری شد و بیماریش شدید گردید.(1)

هنگامی که فاطمه علیهاالسلام احساس کرد که شهادتش نزدیک شده علی علیه السلام را کنار بسترش طلبید و خواست وصیت کند.

آیا دخترش زینب علیهاالسلام می توانست تحمّل کند که مادر وصیت می کند و در حال رفتن از دنیاست؟ خیر. لذا به آنان که در خانه بودند فرمود: بیرون بروند. علی علیه السلام کنار سر فاطمه علیهاالسلام نشست. فاطمه علیهاالسلام فرمود: ای پسر عمو خبر مرگ به من رسیده و آن گونه که در می یابم پس از اندک زمانی، به پدرم ملحق می شوم، آنچه را که در دل دارم به تو وصیت می کنم. علی علیه السلام فرمود:

ای دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم، آنچه دوست داری وصیت کن. پس از گفتاری که بین پدر و مادر ردّ و بدل شد، ساعتی با هم گریه کردند و علی علیه السلام سر

فاطمه علیهاالسلام را به سینه اش چسبانید و فرمود: آنچه می خواهی وصیت کن، همانا که مرا آنگونه می یابی که به نیکی به وصیت تو عمل کنم و امر تو را بر امر خودم مقدّم می دارم.

فاطمه علیهاالسلام فرمود: ای پسر عمو، خداوند به تو جزای خیر عنایت فرماید،

سپس چنین وصیت کرد:

1. بعد از من با خواهر زاده ام اَمامة دختر زینب ازدواج کن.

2. برای من تابوتی بساز.

3. هیچکس از آنانکه بر من ستم کردند و حقّم را پایمال نمودند کنار جنازه ام نیایند و نماز بر من نخوانند، پیروان آنها نیز حاضر نشوند.

4. مرا شب دفن کن، آن هنگام که چشمها در خواب فرو رفته است.

و از امام صادق علیه السلام روایت شده که از پدرانش نقل کرده که فاطمه علیهاالسلام هنگام احتضار، به امیرمؤمنان علی علیه السلام وصیت کرد: وقتی که از دنیا رفتم

ص:85

خودت مرا غسل بده و کفن کن و نماز بر جنازه ام بخوان و در قبر بگذار و لحد مرا بچین و خاک بر قبرم بریز و سپس بالای سر، مقابل صورتم بنشین و بسیار قرآن بخوان و دعا کن، زیرا آن هنگام ساعتی است که میّت به اُنس با زنده ها نیاز دارد، و من تو را به خدا می سپارم و وصیت می کنم که با فرزندانم به نیکی رفتار کنی.(1)

ص:86

مصائب زینب علیهاالسلام درزمان امامت علی علیه السلام

کودک 5 - 6 ساله ای از این پس پرستاری حسن و حسین علیهماالسلامرا به عهده دارد، کجای خانه نظاره گر مادرش می باشد.

آری حتما خوشحال است که مادرش امروز بهبودی یافته؛ بنظر می رسد مادر پس از آنهمه تحمّل مریضی، امروز را که تا حدّی بهبودی یافته به فرزندانش رسیدگی خواهد کرد. لباسهای آنها را عوض می کند، سر و روی آنها را می شوید. موهای زینب علیهاالسلامرا شانه می زند، همان موهایی که چند سال بعد در کربلا سفید خواهد شد.

ولی این خوشحالی دیری نپایید و مادر لحظه به لحظه به لقاء خداوند نزدیکتر می شد. ساعت بین مغرب و عشاء بود که فاطمه علیهاالسلامنگاه تندی کرد و فرمود: «اَلسَّلام عَلی جِبرئیل، السّلامُ عَلی رَسولِ اللّه اَللّهُمَّ مَعَ رَسُولِکَ، اَللّهُمَّ فی رِضوانِکَ وَجوارِکَ ودارِ السَّلامِ» سلام بر جبرئیل، سلام بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم، خدایا با رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمهستم، خدایا در رضوان و جوار رحمت تو و در خانه تو، خانه سلام هستم.

سپس به حاضران فرمود: آیا آنچه می بینم شما هم می بینید؟ بعضی گفتند: چه می بینی؟ فرمود: اکنون اهل آسمان را با موکبها و هیئتهای خود می نگرم و جبرئیل را می بینم و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را می نگرم که می فرماید: ای دخترم! نزد ما بیا که آنچه در پیش داری برای تو بهتر است.

اسماء بنت عمیس نیز می گوید: (فاطمه علیهاالسلام) جامه اش را به سر کشید و فرمود: اندکی صبر کن و در انتظار من باش، سپس مرا صدا بزن، اگر جواب تو را ندادم بدان که به پدرم ملحق شده ام.

اسماء اندکی صبر کرد، سپس فاطمه علیهاالسلام را صدا زد جوابی نشنید، صدا زد: «ای دختر محمّد مصطفی! ای دختر بهترین انسانها، ای دختر برترین کسی که بر روی زمین راه رفت، ای دختر کسی که در شب معراج به جایگاه خاصّ قرب الهی رسید».

باز جواب نشنید، اسماء روپوش را کنار زد، ناگاه دریافت که فاطمه علیهاالسلام به ص:89

لقاء اللّه پیوسته است، خود را به روی فاطمه علیهاالسلامانداخت و او را می بوسید و عرض کرد: ای فاطمه، وقتی که به حضور پدرت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم رسیدی، سلام مرا به او برسان».(1)

و اینچنین بود که مادرِ عزیزِ حضرت زینب علیهاالسلام بین نماز مغرب و عشاء در سیزدهم جمادی الاولی یا سوم جمادی الثانی سال یازدهم هجرت در سن هیجده سالگی در مدینه به شهادت رسید.

اسماء می گوید: فاطمه علیهاالسلام به من وصیت کرد که هیچکس جز علی علیه السلام و من، او را غسل ندهد، من علی علیه السلام را در غسل دادن جنازه فاطمه علیهاالسلام کمک کردم.

علی

علیه السلام می فرماید: «مشغول غسل دادن فاطمه علیهاالسلام شدم، او را در درون پیراهن، بی آنکه پیراهنش را از تن بیرون آورم غسل دادم، به خدا سوگند فاطمه علیهاالسلام پاک و پاکیزه بود، سپس از باقیمانده حنوط رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم او را حنوط کردم کفن بر او پوشاندم و پیچیدم».(1)

یا زینب، شنیده ام پدر دستور داده بود که شما فرزندان فاطمه علیهاالسلامبا صدای بلند گریه نکنید، امّا هنگامی که پدرتان مشغول غسلِ مادر بوده، ناگهان دست از غسل کشیده و بلند بلند گریه می کند. اسماء می گوید: یا علی مگر شما نفرموده بودید که بلند گریه نکنیم، حال چرا خود چنین ناله می زنید؟ علی علیه السلاممی فرماید: هنگامی که مشغول غسل بودم دستم برخورد کرد به بازوی وَرَم کرده فاطمه علیهاالسلام، به این علّت گریه می کنم. یا زینب چگونه در آن سن و سال طاقت آوردی که مادرت را درون خانه، غسل دهند؟

مدتی به سینه چسبانیده است و ناگهان صدای هاتفی از آسمان آمده است که: «یا اَبَا الْحَسَنْ اِرْفَعْهُما عَنْها فَلَقَدْ اَبْکِیا وَاللّه ِ مَلائِکةَ السَّماء...» ای

علی! حسن و حسین علیهماالسلام را از سینه مادرشان بلند کن، که سوگند به خدا این حالت آنها، فرشتگان آسمان را به گریه انداخت و دوستان مشتاقِ دوست خود می باشند.

و آنگاه پدر، حسن و حسین علیهماالسلام را از سینه مادر جدا می کند.(1)

سپس جنازه را حرکت دادند و از خانه بیرون آوردند. یا زینب، شنیده ام، هنگامی که شب شد و خواب بر چشمها چیره گشت، و پاسی از شب گذشت پدر عزیزت به همراه حسن و حسین علیهماالسلام، عمّار، مقداد، ابوذر، سلمان و... جنازه را از خانه بیرون آوردند و آن را به خاک سپردند.

آیا شما هم دنبال جنازه مادر بودید؟!

آخر دختر پنج - شش ساله چگونه و با چه حالتی در تشییع جنازه مادر شرکت کند؟! مادرتان را که از خانه بیرون می بردند، نزدیک بود که روح از کالبدتان بیرون رود ولی پدر بود که شما را تسلّی دهد و جانتان را حفظ کند. به هر حال پدر با گریه و ناله بدنِ رنجور و ضعیف مادر را به خاک سپرد و سپس برای اینکه قبر مادر شناخته نشود، هفت قبر دیگر اطرافِ قبر مادر ساخت.(1)

می گویند پدرت پس از دفن مادر، دست خود را از غبار خاک پاک کرد، غم و اندوهش به هیجان درآمد، اشک بر گونه هایش جاری نمود و رو به جانب قبر جدّت سخنانی فرمود، از جمله اینکه: ای پیامبر، امانتی را که به من سپرده بودی به تو برگردانده شد، امّا اندوه من همیشگی است و شبهایم را با بیداری بسر می برم، تا اینکه به تو بپیوندم، بزودی دخترت تو را آگاه خواهد

کرد، که امّت تو به ستم کردن، هم رأی شدند، چگونگی حال را بی پرده از وی بپرس، وضع چنین است، در حالی که هنوز فاصله ای با زمان حیات تو نیفتاده، و یادت فراموش نگردیده است.(2)

شب بود گل خانه ما را بردند

بیجان تن جانانه ما را بردند

آهسته در سوخته را وا کردند

خاکستر پروانه ما را بردند

* * *

ص:94

جنگ صفین: در اول ذی حجه سال 36 هجری شروع شد و تا 13 صفر سال 37 که این جنگ به پایان رسید، 73 روز طول کشید.

جنگ نهروان: در سال 37 هجری جنگ نهروان بوجود آمد.

تاریخ برای زینب علیهاالسلام هیچ شرکت عملی را در این جنگ ها ثبت نکرده است؛ اما حوادث تلخ و تلفات و کشتار فراوانی را که از این ناحیه بوجود آمده و ضررهای آن متوجه حکومت جوان اسلامی گردیده را می شنود و رنج می برد.

مسعودی، کشته شدگان جنگ جمل را ده هزار نفر یاد کرده است و کشته شدگان جنگ صفین را از سپاه معاویه چهل و پنج هزار و از ارتش علی علیه السلام بیست و پنج هزار نفرد دانسته است.

در جنگ نهروان از چهار هزار نفر خوارج جز ده نفر بقیه همه کشته شدند و از لشکر علی علیه السلام ده نفر شهید شدند. زینب علیهاالسلامخبرهای دردناک را می شنود و می سوزد.(1)

دختر امیرالمؤمنین و عقیله آل ابی طالب هستی در جای خود بنشین و آرام باش و ما را فرمان ده تا آنها را توبیخ کنیم. صلاح و مقام شما نیست که خود برای توبیخ زنان بیرون آیی. سپس امّ سلمه و امّ ایمن به طرف زنیکه زنان را دور خود جمع کرده بود رهسپار گشتند، تا آنها وارد شدند، دست از کف زدن کشیده حیا نمودند و متفرق شدند، آنگاه حضرت زینب علیهاالسلامفرمود: ان تظاهرتما علی اَبی فلقد تظاهرتما علی رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم من قبل - و عادت الی بیتها.(1)

قسم، نه من دروغ می گویم و نه آن کسی که به من خبر داده دروغ گفته است؛ این شبی است که مرا وعده شهادت داده اند.(1)

هنگام سحر علی علیه السلام برای ادای نماز صبح به سوی مسجد حرکت کرد. مرغابیهایی که در خانه بودند در پی او رفتند و به جامه اش آویختند. بعضی خواستند آنها را دور سازند. فرمود: «دَعُوهُنَّ فِاِنَّهُنَّ صَوائِحُ تَتْبَعُها نَوائِحُ»

آنها را به حال خود بگذارید که فریادکنندگانی هستند که نوحه گرانی در پی دارند.(2)

اُمّ کلثوم از گفتار امام علیه السلام پریشان شد و عرض کرد: دستور که جعده به مسجد برود و با مردم نماز بگزارد.

حضرت فرمود: از قضای الهی نمی توان گریخت. آن گاه کمربند خود را محکم بست و در حالی که این دو بیت را زمزمه می کرد عازم مسجد شد.

اُشْدُدْ حَیازِیمَکَ لِلْمَوْتِ

فَاِنَّ الْمَوْتَ لاقِیکا

وَلا تَجْزَعُ مِنَ الْمَوْتِ

اِذا حَلَّ بِوادِیکا

کمر خود را برای مرگ محکم ببند، زیرا مرگ تو را ملاقات خواهد کرد. و از مرگ، آن گاه که به سوی تو درآید، جزع و فریاد مکن.(3)

امام علیه السلام وارد مسجد شد و به نماز ایستاد و تکبیر افتتاح گفت و پس از قرائت به سجده رفت. در این هنگام ابن ملجم در حالی که فریاد می زد: «للّه ِ

الْحُکْمُ لا لَکَ یا عَلِیُّ» با شمشیر زهرآلود ضربتی بر سر مبارک علی علیه السلام

وارد آورد. از قضا این ضربت بر محلی اصابت کرد که سابقا شمشیر عمرو بن عبد ود بر آن وارد شده بود و فرق مبارک آن حضرت را تا پیشانی شکافت.(4)

خون از سر علی علیه السلام در محراب جاری شد و محاسن شریفش را رنگین کرد. در این حال آن حضرت فرمود: «فُزْتُ وَرَبِّ الْکَعْبَةِ» به خدای کعبه

ص:100

سوگند که رستگار شدم.

سپس این آیه را تلاوت فرمود: «مِنْها خَلَقْناکُمْ وَفِیها نُعِیدُکُمْ وَمِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً اُخْری»(1)

شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می گردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان می آوریم.

زانو می شد.

بینوایان کوفه که همواره مورد لطف پدر بودند، ظرفها را پر از شیر کرده برای آنحضرت آورده بودند.

فرزندان علی علیه السلام یک یک آمدند و به دست و پای پدر افتادند و قدم مبارک او را می بوسیدند و می گفتند: پدرجان این چه حالی است که از شما مشاهده می کنیم؟ کاش مادرمان فاطمه علیهاالسلامزنده بود و ما را تسلّی می داد، کاش در مدینه کنار قبر جدّمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بودیم و درد دل خود را به آن حضرت می گفتیم، آه از غریبی و یتیمی... .

آه جانسوز و شیون جانکاه آنها به گونه ای بود که هر کس می شنید

بی اختیار گریه می کرد.

امیرمؤمنان علیه السلام یکایک آنها را به آغوش می گرفت و می بوسید و می فرمود: صبر کنید، من نزد جدّ شما محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم و مادر شما فاطمه علیهاالسلام می روم، من در این شبها در خواب دیدم، رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم با آستین خود، غبار از چهره ام پاک کرد و می گفت: ای علی آنچه بر تو بود به جای آوردی؛ این خواب دلالت دارد که نقاب جسم را از پیش روی جانم بر خواهند داشت.(1)

شهادت حضرت زهرا و علی و حسن و حسین علیهم السلام را شرح داد) می خواهم از شما آن را بشنوم.

امام علی علیه السلام فرمود: دخترم حدیث اُمّ ایمن صحیح است، گویا تو و دختران رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را می نگرم که به صورت اسیر با کمال پریشانی وارد این شهر (کوفه) می کنند، به گونه ای که ترس آن دارید که مردم به سرعت شما را بقاپند فَصَبْرا صَبْرا... صبر و استقامت کنید، سوگند به خداوندی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، در آن روز در سراسر روی زمین ولیّ خدا غیر از شما و دوستان و شیعیان شما، وجود ندارد.(1)

ص:105

قسمت جلو تخت بلند شد، عقب آن را بلند کنید.

حضرت زینب علیهاالسلام می فرماید:

جنازه پدر را به همان ترتیب بلند کردیم تا نزدیک زمین نجف رسیدیم، مقدم عماری نزول کرد؛ برادران نیز تخت را بر زمین گذاشتند. برادرم حضرت حسین علیه السلام کلنگی بر زمین زد که قبر ساخته نمودار شد و در دو سطر به سریانی بر آن نوشته بود: بسم اللّه الرحمن الرحیم هذا قبر حفره نوح النبی لعلی وصیّ محمّد قبل الطوفان بسبعمأة عام.

- بنام خداوند بخشنده مهربان این قبری است که نوح نبی هفتصد سال قبل از طوفان برای علی، وصی محمّد حفر کرده است - آنگاه که پدرم را دفن کردیم موقعیکه می خواستند روی قبر را بپوشانند آخرین خشت لحد را برداشتند تا بار دیگر از جمال پدر بهره برگیرند قبر خالی بود. معلوم نشد، پدرم در زمین رفت یا در آسمان سَیر کرد، آنگاه شنیدم صدائیکه ما را تعزیت و تسلیت داده و می گفت: «احسن اللّه لکم العزاء فی سیّدکم و حجه اللّه علی خلقه».(1)

به خاک تربت بابا نهادم تا سر خود را

شنیدم ناله جانسوز زهرا مادر خود را

بتو ننمود مادر سینه و پهلو و بازو را

تو هم بابا نشان اومده زخم سر خود را

امامی مهربان بودی که کردی در شب قتلت

به آب و دانه مرغان سفارش دختر خود را

* * *

ص:109

ص:111

پرستاری حضرت زینب علیهاالسلام از برادر مجروحش

امام حسن علیه السلام هنگام بازگشت از جبهه در مدائن بوسیله جاسوسان و منافقینی که در سپاه او رخنه کردند، مجروح شد. اینجا بود که زینب علیهاالسلام پرستاری برادر مجروح خود را در کوفه به عهده گرفت.(1)

سَبّ و... خُطبا روی منبرها بر پدرِ حضرت زینب علیهاالسلام

از مصائب بسیار سختی که بر حضرت زینب علیهاالسلام وارد شد اینکه معاویه دستور داده بود روی منبرها، کسی از فضایل علی علیه السلامسخنی بر زبان نیاورد و فرمان کرد تا منادی در کوچه و بازار مدینه ندا در داد که از عهد معاویه و امان

او بیرون است کسی که در مناقب علی علیه السلام و اهلبیت او حدیثی روایت کند و منشور کرد تا هر مکانی که خطیبی بر منبر بالا رود علی علیه السلام را لعن فرستد و از او برائت جوید و اهلبیت آن حضرت را نیز به لعن یاد کند.

از تدبیر شوم معاویه کار به جایی رسید که در هر بقعه و بلده که خطیبی روی منبر می نشست، ابتدا زبان به لعن و شتم علی علیه السلام و اهلبیت او علیهم السلام می گشود و از حضرت، برائت می جست.(2)

بسیار سخت است بر فرزندان علی علیه السلام که پدرشان روزی در کوفه خلافت مسلمین را برعهده داشته است، اکنون هیچ منبری نیست مگر اینکه روی آن به بدگویی از علی علیه السلامپرداخته می شود. واقعا این زخمها از زخم شمشیر

سخت تر است.

از ماده سوّم پیمان صلح امام حسن علیه السلام با معاویه نیز چنین بر می آید که حتّی در حال نماز نیز علی علیه السلام را لعن می کرده اند. در ماده سوّم چنین آمده است که: بدعتِ ناسزاگویی و اهانت نسبت به امیرمؤمنان علیه السلام و لعن آن

ص:112

حضرت در حال نماز باید متوقف گردد و از علی علیه السلام جز به نیکی نباید یاد شود.(1)

ص:114

این چیست؟ فرمود که معاویه زهری فرستاده بود و به خوردِ من داده اند. آن زهر به جگر من رسیده است و این خونها که در طشت می بینی قطعه های جگر من است، گفتم: چرا مداوا نمی کنی؟ حضرت فرمود: دو مرتبه دیگر مرا زهر داده و مداوا شده، این مرتبه سوّم است و قابل معالجه و مداوا نیست.(1)

از تاب رفت و تشت طلب کرد و ناله کرد

وان تشت را ز خون جگر باغِ لاله کرد

خونی که خورده بود همه عمر از گلو بریخت

دل را تهی ز خونِ دل چند ساله کرد

* * *

از دو طشت آمد نوای شور و شین

گاه از طشت حسن گاه از حسین

اندر اینجا قلب زینب خسته بود

و اندر آنجا دست زینب بسته بود

از دو لبهای حسن خون می چکید

خورد لبهای حسین چوب یزید

* * *

ص:117

ص:119

رسول صلی الله علیه و آله وسلم آورد و فریاد می کرد و بنی امیه را تحریض می کرد که مگذارید، حسن علیه السلام را در پهلوی جدّش دفن کنند. آن زن نزد قبر آمد و خود را از استر افکند و فریاد زد: به خدا سوگند که نمی گذارم حسن علیه السلام را در اینجا دفن کنید، تا یک مو در سر من هست.(1)

و به روایتی گفت: فرزند خود را از خانه من بیرون برید که نباید در اینجا چیزی دفن شود و نباید حجابِ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دریده گردد.

امام حسین علیه السلام به او فرمود: تو و پدرت از پیش حجاب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلمرا دریدید و تو به خانه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم کسی را بردی (مقصود ابوبکر است) که دوست نداشت نزدیکِ او باشد و خدا از این کار از تو بازخواست خواهد کرد، همانا برادرم حسن علیه السلام به من امر کرد که جنازه اش را نزدیک پدرش بیاورم تا تجدیدعهد کند و بدانکه برادر من از همه مردم به خدا و رسولش و معنی قرآن داناتر بود و نیز او داناتر از این بود که حجاب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را پاره کند... . اگر دفن کردن در کنار قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از نظر ما جایز بود، می فهمیدی که بر خلاف میل تو او در آنجا دفن می شد.(2)

ص:123

محدّث قمی (مرحوم شیخ عبّاس) از صاحب مناقب نقل می کند: جنازه امام حسن علیه السلام را تیرباران کردند و (هنگام دفن) هفتاد چوبه تیر از آن بیرون آوردند.(1)

بنی هاشم خواستند شمشیرها را بکشند و جنگ کنند که امام

حسین علیه السلامفرمود: به خدا سوگند می دهم شما را که وصیت برادرم را ضایع نکنید و چنین نکنید که خونی ریخته شود. پس به ایشان خطاب کرد که اگر

وصیت برادرم نبود، هر آینه می دیدید که چگونه او را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دفن می کردم و بینی های شما را بر خاک می مالیدم.

ص:124

پس جنازه آن حضرت را برداشتند و به جانب بقیع حمل کردند و در کنار قبر جدّه اش فاطمه بنت اسد به خاک سپردند. وقتی که امام حسین علیه السلام جنازه برادر را در قبر نهاد اشعاری در سوگ آن حضرت خواند و در قسمتی از آن چنین فرمود: کسی که مالش ربوده شده، غارت شده نیست بلکه غارت شده کسی است که برادرش را در دل خاک بپوشاند.(1)

خدایا، آیا آن لحظه ای بر حضرت زینب علیهاالسلام سخت تر گذشت که به او خبر دادند، جنازه برادرت حسن علیه السلام را هدف تیرها، قرار داده اند یا آن لحظه ای که میان قتلگاه تیرها و نیزه ها و شمشیر شکسته ها را کنار زد و نگاهش به بدن بی سر برادرش امام حسین علیه السلام افتاد. به هر حال، مصیبتها یکی پس از دیگری بر قلبِ نازنین وی سرازیر می شود و اوست که با صبرِ خود، صبر را به زانو درمی آورد.

ص:125

ص:126

حضرت آیت الله مرعشی فرمود:وقتی که حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام قنداقه حضرت زینب علیهاالسلام رابه محضر رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برد این نوزاد عزیز فاطمه علیهاالسلام چشم مبارک رابرای بیت : باز نکرد و تنها وقتی قنداقه ذریغل امام عظیم حسین بن علی علیه السلام قرار گرفت ، چشم مبارک راگشود.

گریه می کرد.

روزی حضرت فاطمه علیهاالسلام در خدمت پدرش رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلمعرض کرد: ای پدر محبّت عجیبی، بیرون از حدّ، میان زینب علیهاالسلام و حسین علیه السلام است، بگونه ای که بدون حسین علیه السلامطاقت نمی آورد و اگر ساعتی بوی حسین را نشنود، جانش بیرون می شود. چون رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم این سخن را شنید، آه دردناک کشید و اشک دیدگانش بر چهره مبارکش روان گردید.(1)

در کتاب ذخیرة المعاد شیخ زین العابدین مازندرانی است که روزی زینب علیهاالسلام بر حضرت سیّدالشهداء علیه السلام وارد شد و آن حضرت مشغول تلاوت قرآن بود. همان قسم که قرآن در دست او بود با تمام قامت از پیش پای حضرت زینب علیهاالسلام برخاست.(1)

کرد اگر جنگی پیش آمد آنها نیز به جنگ بپردازند.(1)

در کتاب ترجمه زینب کبری علیهاالسلام نیز در صفحه 79 گوید: در زناشویی

حضرت زینب علیهاالسلام با عبدالله جعفر قید نموده بود که من به برادرم علاقه مندم و باید همه روزه مرا اجازه فرمایی، حسینم را زیارت کنم و در تمامی مدّت زندگانی کمتر می شد، روزی بگذرد که زینب علیهاالسلام، حسین علیه السلامرا نبیند.(2)

می خواهی میان من و برادرم حسین علیه السلامجدایی بیندازی؟ این کار ممکن نخواهد بود و من هرگز حسینم را ترک نخواهم کرد.(1)

ص:132

ص:133

آن جوان محملی حاضر ساخته، بازوی هر یک را گرفت و سوار نمود. پرسیدم: این دو زن کیستند؟

گفتند: زینب و امّ کلثوم دو دختر امیرالمؤمنین علیه السلام.

گفتم: این جوان کیست؟ گفتند: قمر بنی هاشم عباس بن علی بن ابی طالب علیه السلام که سپهسالار آن حضرت می باشد و دو دختر کودک را هم در محمل آن دو بانو بالا بردند که سکینه و فاطمه دختران سیدالشهداء علیه السلام بودند.(1)

و شرط کرد اگر جنگی پیش آمد آنها نیز به جنگ بپردازند.(1)

شقوق، زباله، بطن العقبه، شراف، بیضه، رهیمه، قادسیّه، عذیب، قصر بنی مقاتل، روستاهای کربلا، کربلا.(1)

اگر افراد کاروان را درنظر بگیریم که تشکیل شده اند از: طفل شش ماهه، کودکان سه چهار ساله، زنان و دختران اهلبیت علیهم السلامو... متوجه می شویم که این افراد چه خستگی و رنج و سختی کشیده، تا به کربلا رسیده اند، امّا هر چه که باشد در این سفر تا کربلا، امام حسین علیه السلامآقای کاروان هستند. زینب علیهاالسلام برادران را در کنارش دارد ولی در سفرهای بعد از کربلا زینب علیهاالسلام کاروان سالار است و یکّه و تنها بایستی یک کاروان اسیر را منزل به منزل ببرد و سالم به مقصد برساند و این همان است که موهای زینب علیهاالسلام را سفید خواهد کرد و کمرش راخمیده خواهد ساخت.

خبر شهادت مسلم بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام

پس از آنکه مردم کوفه نامه های بسیاری به امام حسین علیه السلامنوشتند و از ایشان دعوت کردند، حضرت علیه السلام، مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاد تا از صداقت آنها باخبر شود.

مسلم، نیمه ماه رمضان سال 60ه- ق از مکّه حرکت کرد و روز پنجم شوال به کوفه رسید. بعد از ماجرای بیعت مردم، و بیعت شکنی ایشان، او را به نیرنگ دستگیر کردند و روز نهم ذی حجة بالای بام دارالاماره بردند و گردنش را زدند و جسدش را نزد مردم انداختند و دستور دادند او را به کناسه بردند و آنجا به دار زدند.

خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروة را در منزل «ثعلبیه» به امام حسین علیه السلام دادند. امام علیه السلام فرمود: اِنّا ِللّه ِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُون. رحمت خدا بر آنها باد.(2)

ص:137

ص:138

ص:140

ب-ستن راه امام حسی-ن علیه السلامتوس-ط ح-رّ بن ی-زید ری-احی و پریشانی اهل بیت علیهم السلام

سپاه امام حسین علیه السلام پس از منزل «شراف» در حال حرکت بودند، که با هزار سوار به فرماندهی حرّ بن یزید روبرو شدند. ظهر هنگام بود. امام علیه السلام به یارانشان فرمود: به اینها آب بدهید، به اسبان آنها هم آب بپاشید.

حرّ در نماز جماعت امام علیه السلام شرکت کرد و با همراهانش به امام علیه السلاماقتدا کرد. هنگام حرکت حرّ دوباره سدّ راه امام علیه السلامشد که امام علیه السلام به او فرمود: مادرت به عزایت بنشیند، چه می خواهی؟ حرّ گفت: اگر دیگری از عرب چنین می گفت و مانند تو گرفتار بود، از جوابش نمی گذشتم، ولی من نمی توانم از مادر تو جز به نیکی نام ببرم.(1)

امام علیه السلام نفرین کرد، سکینه دختر امام حسین علیه السلام شنید و گریان شد. به طرف عمه اش رفت. زینب و ام کلثوم علیهماالسلام دیدند این دخترِ برادر گریان است.

علت را پرسیدند. جریان را گفت: اُمّ کلثوم ناله بلند کرد و گفت: واجدّاه، واعلیّاه، واحسناه، واحسیناه، واقلّة ناصراه... .

امام حسین علیه السلام صدای ناله او را شنید، نزدیک محمل او آمد؛ دید با دیده گریان آه و افغان می کند. فرمود: خواهرم تو را چه می شود؟ عرض کرد: آیا راهی برای مراجعت و نجات از این قشون انبوه هست؟

حضرت

علیه السلام فرمود: راهی نیست.

پرسید: آیا حسب و نسب و مقام و جاه خود را به آنها نگفتی؟ فرمود: بلی گفتم و نصیحت کردم، اما گوش به سخن فرا نمی دهند و اینها جز قتل من قصدی ندارند. تو را وصیت می کنم که صبور و شکیبا و بردبار باش، چه جدم این مصیبت را به من خبر داده و فرموده مقاومت و بردباری داشته باشید، پیروزی نهایی از شماست.(2)

ص:141

ص:142

فرمود: گویا در خواب دیدم این بیابان دریایی از خون است و حسین علیه السلام در آن غرق شده و فریادرس می طلبد و کسی به فریاد او نمی رسد. سپس پدرم به من رو کرد و فرمود: هنگامی که چنین حادثه ای رخ داد، چه کار می کنی؟ گفتم: صبر می کنم، که جز صبر چاره ای نیست.(1)

ص:145

اشعار را شنید، فرمود: «برادر جان! این حرف کسی است که به کشته شدن خویش یقین پیدا کرده است».

امام

علیه السلام فرمود: «آری خواهرم» حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: آه چه مصیبتی! این حسین است که خبر از شهادت و مرگ خویش می دهد».

راوی گفت: زنان همگی شروع به گریستن نمودند، به صورت های خویش سیلی می زدند و گریبان چاک می نمودند، امّ کلثوم علیهاالسلامپیوسته فریاد می زد: «وا مُحَمَّداهُ، وا عَلِیّاهُ، وا اُمّاهُ، وا اَخاهُ، وَا حَسَناهُ، وا حُسَیناهُ! وای از بیچارگی پس از تو ای ابا عبداللّه».(1)

گذشتگان و ای پناه بازماندگان».

امام حسین علیه السلام به خواهرش نگاهی نموده و فرمود: خواهرم! مراقب باش که شیطان شکیبایی ات را نرباید».

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «حسین جان، پدر و مادرم فدایت شوند، من فدایت شوم، آیا تو را می کشند؟» امام حسین علیه السلام در حالی که گریه راه گلویش

را بسته بود و دیدگانش پر از اشک شده بود، فرمود: خواهر جان اگر مرغ قطا، را به حال خود رها می کردند، در آشیانه خود می خوابید.

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: ای وای بر من، آیا خودت را اسیر و گرفتار دشمن می دانی، تحمل این داغ بر دل من سخت تر و دشوارتر است.

این سخن را فرمود، سپس دست برد و گریبان خویش را چاک نموده و بی هوش بر زمین افتاد.

امام علیه السلام برخاست، آبی بر سر و صورت خواهرش زینب علیهاالسلامریخت تا آن که به هوش آمد، سپس تا آنجایی که می توانست حضرت زینب علیهاالسلام را تسلیت

داده و مصائبی که بر سر جدّ و پدر و مادرش آمده بود را بیان نموده و تذکر داد.(1)

نافع می گوید: وقتی این سخن را از زینب علیهاالسلام شنیدم، گریه کردم، و نزد حبیب بن مظاهر آمدم و آنچه را شنیده بودم به او گفتم.

حبیب گفت: سوگند به خدا اگر انتظار فرمان امام نبود هم اکنون با شمشیر به سوی دشمن حمله می کردم.

گفتم: من گمان می برم بانوان حرم با حضرت زینب علیهاالسلاماین گونه سخن

بگویند و پریشان گردند، مناسب است که اصحاب را جمع کنی و نزد خیمه زینب علیهاالسلام برویم و با گفتار خود، قلب آنها را گوارا و استوار سازیم. حبیب، اصحاب را جمع کرد و سخن نافع را به آنها گفت، همه گفتند: اگر انتظار فرمان امام نبود، هم اکنون به دشمن حمله می کردیم، چشمت روشن و خاطرت آرام باشد که ما استوار هستیم. حبیب برای آنها دعا کرد، و با هم کنار خیام بانوان آمدند و صدا زدند: ای گروه بانوان و حرمهای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلماین شمشیرهای جوانمردان شما است که سوگند یاد کرده اند در غلاف نکنند

مگر اینکه گردن دشمنان را بزنند و این نیزه های جوانان شما است که قسم خورده اند به زمین نیفکنند مگر اینکه به سینه های دشمن فرو کنند. بانوان با گریه و ندبه از خیمه ها بیرون آمدند و گفتند: ای پاکبازان، از حریم دختران رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم و بانوان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام حمایت کنید و دریغ منمایید. اصحاب همه صدا به گریه و شیون بلند کردند.(1)

رفتن حضرت زینب علیهاالسلام به خیمه حضرت اباالفضل علیه السلام، شب عاشورا

از حضرت زینب علیهاالسلام نقل شده که فرمود: شب عاشورا، نصف شب به خیمه برادرم عباس علیه السلام رفتم، دیدم جوانان بنی هاشم به دور او حلقه زده اند و او مانند شیر ضرغام با آنها سخن می گوید و به آنها می فرماید: ای برادرانم و ای پسر عموهایم، فردا هنگامی که جنگ شروع شد، نخستین کسانی که به

ص:149

میدان رزم می شتابند، شما باشید، تا مردم نگویند: بنی هاشم جمعی را برای یاری خواستند، ولی زندگی خود را بر مرگ دیگران ترجیح دادند... . جوانان بنی هاشم پاسخ دادند: ما مطیع فرمان تو می باشیم.

حضرت زینب علیهاالسلام می فرماید: از آنجا به خیمه حبیب بن مظاهر رفتم، دیدم با یاران (غیر بنی هاشم) جلسه مذاکره تشکیل داده و به آنها می گوید: فردا وقتی که جنگ شروع شد، شما پیشقدم شوید و نخست به میدان بروید، و نگذارید که یک نفر از بنی هاشم، قبل از شما به میدان برود، زیرا که بنی هاشم، سادات و بزرگان ما می باشند... .

اصحاب گفتند: سخن تو درست است و به آن وفا کردند.(1)

ساکت نمایید، زیرا به جان خودم سوگند آنها مصائب و گریه های فراوانی در پیش خواهند داشت».(1)

و در تاریخ طبری است که: امام حسین علیه السلام روز عاشورا قبل از شروع جنگ با لشکر کوفه سخن گفت به گونه ای که بیشتر لشکر شنیدند و فرمود: ای مردم، به من گوش کنید و شتاب مکنید تا حقّ پندی که به من دارید ادا کنم و عذر آمدن خود را نزد شما بیاورم و اگر عذر مرا پذیرفتید و گفتارم را باور کردید و به من حق دادید، خوشبخت خواهید بود و راه تعرض به من نخواهید داشت و اگر عذرم را نپذیرید و به من حق ندهید «... فَاَجْمِعُوا اَمْرَکُمْ وَ

شُرَکاءَکُمْ ثُمَّ لا یَکُنْ اَمْرُکُمْ عَلَیْکُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا اِلَیَّ وَلا تُنْظِرُونَ»(2) ... فکر خود، و قدرت معبودهایتان را جمع کنید؛ سپس هیچ چیز بر شما پوشیده نماند؛ (تمام جوانب کارتان را بنگرید) سپس به حیات من پایان دهید و مهلتم ندهید.

«اِنَّ وَلِیّیَ اللّه ُ الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَهُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ»(3) همانا ولیّ من آن خدایی است که کتاب را فرود آورده و او ولیّ شایستگان است.

هنگامی که خواهرانش این سخنِ او را شنیدند، شیون و گریه سردادند و دخترانش هم گریستند و ناله آنها بلند شد، برادرش عباس بن علی همراه با فرزندش علی را نزد آنها فرستاد و گفت: آنها را خاموش کنید، به جانم سوگند گریه بسیاری دارند.(4)

اندکی حضرت را ربود، هنگامی که از خواب برخاست، فرمود: «خواهر جان، همینک جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم، پدرم علی علیه السلام، مادرم فاطمه زهرا علیهاالسلام و برادرم امام حسن علیه السلام را در خواب دیدم که آنها همگی شان به من می گفتند: «حسین جان، به زودی - یا طبق روایتی دیگر - فردا نزد ما خواهی بود».

هنگامی که حضرت زینب علیهاالسلام این سخن را شنید، بر صورت خود سیلی زد و با صدای بلند شروع به گریستن نمود، امام حسین علیه السلامبه او فرمود: «خواهرم، آرامش خود را حفظ کن و کاری مکن که دشمن زبان به طعن و ملامت ما بگشاید».(1)

ص:153

1. ابوبکر بن علی (شهادت او در کربلا قطعی نیست).

2. جعفر بن علی.

3. عبّاس بن علی (ابوالفضل).

4. عبداللّه بن علی.

5. عبداللّه بن العبّاس بن علی.

6. عبداللّه الاصغر.

7. عثمان بن علی.

8. عمر بن علی.

9. محمّد الأصغر بن علی.

10. محمّد بن العبّاس بن علی.

فرزندان امام حسن مجتبی علیه السلام:

11. ابوبکر بن الحسن.

12. بشر بن الحسن.

13. عبداللّه بن الحسن.

14. القاسم بن الحسن.

فرزندان سیّدالشّهدا امام حسین علیه السلام:

15. ابراهیم بن الحسین (این نام را ابن شهرآشوب در کتاب «المناقب» آورده است).

16. عبداللّه الرضیع (شیرخوار).

17. علی بن الحسین الأکبر علیه السلام.

فرزندان عبداللّه بن جعفر علیه السلام:

18. عبیداللّه بن عبداللّه بن جعفر.

19. عون بن عبداللّه بن جعفر.

20. محمّد بن عبداللّه بن جعفر.

فرزندان عقیل:

ص:155

21. جعفر بن عقیل.

22. عبدالرحمن بن عقیل.

23. عبداللّه الأکبر بن عقیل.

24. عبداللّه بن مسلم بن عقیل.

25. عون بن مسلم بن عقیل.

26. محمّد بن مسلم بن عقیل.

27. مسلم بن عقیل.

28. جعفر بن محمد بن عقیل (این نام را ابن شهرآشوب آورده است).

29. احمد بن محمّد الهاشمی (که چهره شناخته شده ای نیست و تنها ابن شهرآشوب از او یاد کرده است).

14. جنادة بن الحارث الهمدانی.

15. جنادة بن کعب الأنصاری.

16. جُنْدَب بن حجیر الخولانی.

17. جون (خدمتگزار ابوذر غفاری).

18. جوین بن مالک التمیمی.

19. الحارث ابن امرء القیس الکندی.

20. الحارث بن النبهان.

21. الحباب بن الحارث.

22. الحباب بن عام الشعبی.

23. حبشیّ بن القیس النهمی.

24. حبیب بن مظاهر (یا مظّهر) الأسدی.

25. الحجّاج بن بدر السعدی.

26. الحجاج بن مسروق الجعفی.

27. حر بن یزید الریاحی.

28. حلاّس بن عمرو الراسبی.

29. حنظلة بن اسعد الشبامی.

30. حنظلة بن عمرو الشیبانی.

31. رافع، مولی مسلم الأزدی.

32. زاهر بن عمرو الکندی (مولی عمرو بن الحمق).

33. زهیر بن بشر الخثعمی.

34. زهیر بن سلیم الأزدی.

35. زهیر بن القین البجلّی.

36. زیاد بن عریب الصائدی.

37. سالم، مولی بنی المدینة الکلبی.

38. سالم، مولی عامر العبدی.

ص:157

39. سعد بن الحارث الأنصاری.

40. سعد، مولی علی بن ابی طالب علیه السلام.

41. سعد، مولی عمرو بن خالد الصیداوی.

42. سعید بن عبداللّه الحنفی.

43. سلمان بن مضارب البجلی.

44. سلیمان، مولی الحسین علیه السلام.

45. سوار بن منعم النهمی.

46. سُوید بن عمرو بن ابی المطاع.

47. سیف بن الحارث بن سریع الجابری.

48. سیف بن مالک العبدی.

49. شَبیب، مولی حارث الجابری.

50. شَوذَب، مولی بنی شاکر.

51. ضرغامة بن مالک.

52. عائذ بن مُجَمَّع العائذی.

53. عابس بن ابی شبیب الشاکری.

54. عابر بن حساس بن شُرَیح.

55. عامر بن مسلم العبدی.

56. عبّاد بن المهاجر الجُهنی.

57. عبدالأعلی بن یزید الکلبی.

58. عبدالرّحمن الأرحبی.

59. عبدالرّحمن بن عبد ربّه الأنصاری.

60. عبدالرّحمن بن عروة الغفاری.

61. عبدالرّحمن بن مسعود التیمی.

62. عبداللّه بن ابی بکر (این نام را جاحظ در کتاب «الحیوان» آورده است).

ص:158

63. عبداللّه بن بشر الخثعمی.

64. عبداللّه بن عروة الغفاری.

65. عبداللّه بن عمیر بن حُباب الکلبی.

66. عبداللّه بن یزید الکلبی.

67. عبید اللّه بن یزید الکلبی.

68. عقبة بن سمعان.

69. عقبة بن الصَّلت الجهنی.

70. عمّارة بن صلخب الأزدی.

71. عمران بن کعب بن حارثة الأشجعی.

72. عمّار بن حسان الطائی.

73. عمّار بن سلامة الدالانی.

74. عمرو بن عبداللّه الجندعی.

75. عمرو بن خالد الأزدی.

76. عمرو بن خالد الصیداوی.

77. عمرو بن قرظة الأنصاری.

78. عمرو بن مُطاع الجعفی.

79. عمرو بن جنادة الأنصاری.

80. عمرو بن ضبیعة الضبعی.

81. عمرو بن کعب، ابوثمامة الصائدی.

82. قارب، مولی الحسین علیه السلام.

83. القاسط بن زهیر التغلبی.

84. القاسم بن حبیب الأزدی.

85. کُرْدُوس التغلبی.

86. کنانة بن عتیق التغلبی.

87. مالک بن الدودان.

ص:159

88. مالک بن عبداللّه بن سریع الجابری.

89. مُجَمَّع الجهنی.

90. مجمّع بن عبیداللّه العائذی.

91. محمّد بن بشیر الحضرمی.

92. مسعود بن الحجّاج التیمی.

93. مسلم بن عوسجة الأسدی.

94. مسلم بن الکثیر الأزدی.

95. مقسط بن زهیر التغلبی (احتمالاً مقسط بن عبداللّه بن زهیر).

96. منجح، مولی الحسین علیه السلام.

97. الموقع بن ثمامة الأسدی.

98. نافع بن الهلال البجلی.

99. نصر، مولی علی علیه السلام.

100. نعمان بن عمرو الراسبی.

101. نُعَیم بن عجلان الأنصاری.

102. واضح الرّومی، مولی الحارث السلمانی.

103. وهب بن حباب الکلبی.

104. یزید بن ثبیط العبدی.

105. یزید بن زیاد بن مُهاصر الکندی.

106. یزید بن مغفل الجعفی.

حال اگر شهدای بنی هاشم را نیز به این عدد بیفزاییم، شماره شهدای کربلا به 136 نفر خواهد رسید، و اگر قیس بن مسهّر صیداوی، عبداللّه بن یقطر و هانی بن عروة را نیز از شهدای کربلا به شمار آوریم، رقم رزمندگان اردوی حسینی به 139 نفر خواهد رسید. درود خدا بر سرور شهیدان و یاران با وفایش.(1)

ص:160

ص:161

باد، اینک این جدّ من پیامبر است که به تو سلام می رساند و می گوید: حسین

جان، برای آمدن نزد ما عجله کن و بشتاب، سپس فریادی از دل بر آورد و جان به جان آفرین تسلیم کرد. امام حسین علیه السلامپس از شنیدن فریاد علی اکبر علیه السلام به میدان آمد، بر بالین حضرت علی اکبر نشست، صورت خود را بر صورت او نهاده و فرمود: پسرم، خدا بکشد کسانی که تو را کشتند. این ها نسبت به خدا و هتک حرمت رسول او، چه گستاخ مردمی هستند. پس از تو خاک بر سر دنیا!

در این حال بود که حضرت زینب علیهاالسلام دختر امیرالمؤمنین علی علیه السلاماز خیام خارج شد، در حالی که فریاد می زد: «ای عزیزم، ای دلبندم، ای پسر برادرم».

این سخنان را پیوسته می گفت تا آن که خود را بر روی کشته حضرت علی اکبر علیه السلام انداخت. امام حسین علیه السلام جلو آمد، او را از روی جنازه حضرت علی اکبر علیه السلام بلند کرده و به سوی خیام زنان برد.(1)

عون گفتند: «یا خال، بِحَقِّ أمِّک فاطمة الزهراء اِلاّ اَذِنْتَ لَنا» دایی جان، به حق مادرت فاطمه زهرا علیهاالسلامبه ما اذن میدان بده، امام حسین علیه السلام روی آنها را بوسید و پیاده به میدان رفتند.(1)

ص:165

عثمان بن خالد بن اسیر جهنی و بشر بن سوط همدانی قانصی قرار گرفت و به شهادت رسید.(1)

شهادت عبداللّه الاکبر بن عقیل پسر عموی حضرت زینب علیهاالسلام

مادر وی اُمّ ولد بود و ابو مرهم ازدی و لقیط بن ایاس جهنی او را به شهادت رساند.(2)

از اولاد ابی طالب جز آنان که مورد اختلاف است در روز عاشورا بیست و دو مرد شهید شدند.

در کتاب «معارف» ابن قتیبه است که اولاد عقیل با حسین بن علی علیه السلام خروج کردند و نُه نفرِ آنها که مسلم بن عقیل از همه شجاعتر بود کشته شدند.(3)

زمین افتاد و فریاد بر آورد که: «عموجان، به فریادم برس». امام حسین علیه السلام باشنیدن ناله فرزند برادر، مانند بازشکاری خود را به میدان رسانید و چونان شیر خشمگینی به لشکر ابن سعد حمله کرد و شمشیری را حواله ابن فضیل نمود، او دست خود را سپر قرار داد، دستش از آرنج جدا شد، فریاد بلندی کشید که تمامی لشکر صدای او را شنیدند و کوفیان برای نجات جانش هجوم آوردند، در نتیجه این هجوم، بدن او در زیر سمّ اسبان پامال شده و به هلاکت رسید.

هنگامی که گرد و خاک میدان جنگ فرو نشست و خوابید، حسین علیه السلام را

دیدم که بالای سر آن جوان ایستاده بود و او از شدت درد پای خود را بر زمین می سایید، امام علیه السلام (با دیدن این منظره) فرمود: «از رحمت الهی دور شوند مردمی که تو را کشتند، روز قیامت، جدّ و پدر تو از آنان بازخواست خواهند نمود». سپس فرمودند: «به خدا سوگند، چه اندازه دشوار است بر عمویت، این که تو او را بخوانی و او تو را اجابت نکند، یا این که اجابتت کند، اما دیگر فایده ای نداشته باشد. به خدا سوگند، امروز، روزی است که دشمنان عمویت بسیار و یاورانش اندک اند».

امام حسین علیه السلام پس از این گفتار، کشته پسر برادر را در آغوش گرفت و او

را به سوی خیام آورده و در میان دیگر کشتگان نهاد.(1)

شهادت عبداللّه بن الحسن برادر زاده حضرت زینب علیهاالسلام

سپاه ابن زیاد گرداگرد امام علیه السلام قرار گرفته و آن حضرت را محاصره نمودند. در همین زمان بود که عبداللّه پسر امام حسن علیه السلام که کودکی نابالغ بود، از خیمه زنان خارج شد و شتابان دوید تا آن که پهلوی امام حسین علیه السلام رسید، عمه او حضرت زینب علیهاالسلام، خود را به او رسانید و تلاش کرد تا او را از

ص:168

رفتن بازدارد، اما او پافشاری کرده و می گفت: «به خدا سوگند، از عمویم جدا نخواهم شد».

در این حال ابجر بن کعب و طبق روایتی دیگر حرملة بن کاهل جلو آمده، شمشیر خود را کشیده و می خواست آن را بر سر امام علیه السلام بزند که عبداللّه فریاد برآورد: «وای بر تو ای حرام زاده، آیا می خواهی عموی مرا بکشی؟».

ابجر، شمشیر را فرود آورد، عبداللّه دست خود را سپر قرار داد (تا شمشیر به عمویش اصابت نکند) دست عبداللّه قطع شده و به پوستی آویزان ماند، فریادش برخاست: «مادر جان».

امام حسین علیه السلام او را در آغوش گرفت و فرمود: «ای پسر برادرم، بر تلخی این مصیبت که بر تو وارد شد صبر نما و از خدا طلب خیر کن؛ زیرا خداوند تو را به پدران شایسته ات ملحق خواهد نمود».

راوی گفت: حرملة بن کاهل تیری به سوی عبداللّه که در آغوش امام علیه السلام بود پرتاب کرد، تیر، گوش تا گوش عبداللّه را درید و او را در آغوش عموی بزرگوارش ذبح نمود.(1)

اسماء بن خارجه او را برداشت و به کوفه برد و مداوا کرد تا بهبودی یافت و او را به مدینه فرستاد.(1)

علی علیه السلام روایت است که فرمود: او را همنام برادرم عثمان بن مظعون نمودم.(1)

آب کرد و به دوش راست انداخت و رو به خیمه ها کرد، راه را بر او بستند و گرد او را گرفتند و با آنها جنگید تا آنکه نوفل با ضربتی دست راستش را انداخت و او مشک را به دوش چپ گذاشت، نوفل دست چپش را هم از مچ قطع کرد و مشک را به دندان گرفت، تیری به مشک آب رسید و آبش ریخت و تیر دیگری به سینه او نشست و از اسب به خاک افتاد و فریاد زد: برادر مرا دریاب؛ چون حسین علیه السلام به بالین او آمد، او را به خاک و خون غلطان دید و گریست.

طریحی می گوید: مردی بر عباس علیه السلام حمله کرد و عمود آهنین بر فرق سرش زد و از هم شکافت و به خاک افتاد و فریاد زد: یا اباعبداللّه، علیک مِنّی السلام.

گفته اند: چون عباس علیه السلام شهید شد، حسین علیه السلام فرمود: الان کمرم شکست و چاره ام قطع شد.(1)

امام حسین علیه السلام جنازه عباس علیه السلام را در کنار نهر علقمه گذاشت و به سوی

خیمه ها بازگشت در حالی که اشک چشمانش را با آستین پاک می کرد، دخترش سکینه به پیش آمد و عنان اسبش را گرفت و گفت: یا اَبَتاهُ هَلْ لَکَ عِلْمٌ بِعَمِّیَ العَبّاس... ای بابا! آیا از عمویم عباس خبر داری؟ او به من وعده آب داده بود، و از عادت او نیست که خلف وعده کند. امام حسین علیه السلامگریست و فرمود:

یا اِبْنَتاهُ اِنَّ عَمَّکَ العَبّاسَ قُتِلَ وَبَلَغَتْ رُوحُهُ الْجَنان. ای دخترم، عمویت عباس کشته شد و روحش به بهشت رسید.

صدای شیون سکینه و زینب علیهاالسلام و سایر بانوان بلند شد و همه فریاد می زدند:

وا اَخاهُ وا عَبّاساه وا قِلَّةَ ناصِراه وا ضَیْعَتاهُ مِنْ بَعْدِک.

ص:172

وای برادر،وای عباس،وای از کمی یاور،وای از مصائب جانکاه بعد از تو.(1)

کرد، آن تیر گلوی کودک را درید و گوش تا گوش او را بریده و کودک ذبح شد، امام حسین علیه السلام به زینب علیهاالسلام فرمود: «فرزندم را بگیر».

سپس هر دو دست خویش را زیر گلوی او گرفته و هنگامی که کف دستانش مملو از خون می گشت، آن خون را به سوی آسمان می پاشید و می فرمود: «این مصیبت ها بر من سهل و آسان است؛ زیرا خداوند شاهد آن است».

امام باقر علیه السلام فرمودند: قطره ای از آن خون به زمین نیفتاد».(1)

سبط در «تذکره» از هشام بن محمد کلبی روایت کرده که: ... امام

حسین علیه السلام رو بر گردانید و دید طفلش از تشنگی گریان است، او را به دست گرفت و فرمود: ای مردم اگر به من رحم نمی کنید به این طفل رحم کنید؛ مردی تیری زد و آن طفل را سر برید، حسین علیه السلامگریست و فرمود: خدایا، میان ما و مردمی که ما را دعوت کردند تا نصرت کنند و به عوض ما را کشتند حَکَم باش؛ از فراز آسمان به او آواز رسید که او را واگذار که دایه ای در بهشت دارد.(2)

در احتجاج است که: ... از اسب پیاده شد و با غلاف شمشیر گودی کند، او را خون آلود زیر ریگها دفن کرد.(3)

آنگونه که گمان دارید عرب هستید، پس به اصل و نژاد خویش بازگردید».

شمر ملعون گفت: چه می گویی ای پسر فاطمه؟

امام علیه السلام فرمود: «می گویم که من با شما مشغول نبردم و شما با من، و زنان در این باره گناهی ندارند، پس تا هنگامی که من زنده ام مگذارید که این سرکشان و جاهلان و ستمگران متعرض حرم من بشوند». شمر ملعون گفت: ای پسر فاطمه حرفت را پذیرفتیم. سپس همگی آماده جنگ با حضرت شدند.(1)

طبری می گوید: شمر، ده تن از پیادگان اهل کوفه را برداشت و به سوی خیمه زنان حسین علیه السلام روان شد و میان آن حضرت و حرمش حایل شد که امام حسین علیه السلام فرمود: وای بر شما اگر دین ندارید و از معاد نمی ترسید در دنیای خود آزاده باشید... .(2)

سجاد علیه السلام وارد گردید، دید آن حضرت بر اثر بیماری شدید روی فرش پوستی افتاده، و زینب علیهاالسلام از او پرستاری می کند. وقتی که چشم امام سجاد علیه السلام به پدرش افتاد، خواست برخیزد نتوانست، به عمّه اش زینب علیهاالسلام فرمود: مرا به سینه ات تکیه بده تا بنشینم؛ زینب علیهاالسلام در جانب پشت امام

سجاد علیه السلام نشست و آن حضرت را نشانید و به سینه اش تکیه داد. امام حسین علیه السلام احوال پسرش را پرسید، امام سجاد

علیه السلامگفت: حمد و سپاس می گویم خدا را، سپس امام سجاد علیه السلامعرض کرد: پدر جان، جریان شما با این منافقین به کجا رسید؟ امام علیه السلام فرمود: شیطان بر آنها چیره شد و یاد خدا را از یاد آنها بیرون برد و جنگ شدیدی بین ما و آنها رخ داد که خون ما و آنها در سراسر این زمین به جریان افتاد.

امام سجاد علیه السلام پرسید: بدر جان عمویم عباس علیه السلام چه شد؟ زینب علیهاالسلام با شنیدن این سؤال، دگرگون شد، با چشمی اشکبار به چهره برادر نگاه کرد تا بنگرد که او چه جواب می دهد؟ زیرا آن حضرت هنوز خبر شهادت عباس علیه السلام را به امام سجاد علیه السلامنداده بود تا مبادا بیماری او شدیدتر گردد. فرمود: پسرم عمویت کشته شد و در کنار فرات دستهایش را بریدند. امام سجاد علیه السلام آنچنان گریست که بیهوش شد، وقتی که به هوش آمد از عموها و افراد دیگری سؤال می کرد و امام حسین علیه السلامپاسخ می داد تا اینکه پرسید: برادرم علی اکبرکجاست،ازحبیب بن مظاهرومسلم بن عوسجه وزهیربن قین چه خبر؟

امام حسین علیه السلام فرمود: پسرم بدان که در خیمه ها مردی، جز من و تو نیست، همه کشته شدند.

امام سجاد علیه السلام گریه سختی کرد، سپس به عمّه اش زینب علیهاالسلام فرمود: شمشیر و عصایی به من بده.

امام حسین علیه السلام فرمود: شمشیر و عصا برای چه می خواهی؟ عرض کرد: عصا را برای اینکه بر آن تکیه کنم و شمشیر را برای اینکه با آن از حریم فرزند

ص:176

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم دفاع نمایم، زیرا خیری در زندگی بعد از او نیست.

امام حسین علیه السلام او را از این کار بازداشت و او را به سینه اش چسبانید و به او فرمود: پسرم! تو پاکترین و بهترین ذریّه و عترت من هستی، تو جانشین من بر این بانوان و کودکان غریب و یتیم و مظلوم می باشی، آنها که در چنین رنجی شدید در برابر شماتت دشمن قرار گرفته اند، از آنها سرپرستی کن و

مونس آنها باش، آنها هیچ مردی غیر از تو ندارند، به آنها مهربانی کن... . سپس صدا زد: ای زینب ای اُمّ کلثوم ای سکینه ای رقیّه ای فاطمه، کلام مرا بشنوید و بدانید که این پسرم جانشین من بر شما است.

وَهُوَ اِمامٌ مُفْتَرَضُ الطّاعَةِ. و امامی است که اطاعتش واجب است.

سپس فرمود: پسرم به شیعیان من سلام برسان و به آنها بگو که پدرم

غریبانه کشته شد. برای مصیبت او ناله کنید، و او به شهادت رسید و برای او گریه کنید.(1)

دوست می داشت، او را به سینه چسبانید و اشکهایش را پاک کرد.(1)

امام حسین علیه السلام در این حال می گریست، حضرت زینب علیهاالسلامعرض کرد: خدا چشمت را نگریاند، چرا گریه می کنی؟ امام فرمود: کَیْفَ لا اَبْکی وَعَمّا

قَلِیلٍ تُساقُونَ بَیْنَ العُدی. چگونه گریه نکنم با اینکه بزودی شما را به صورت اسیر در میان دشمنان حرکت می دهند، گریه ام برای خودم نیست، برای اسارت شما است.

بانوان حرم با شنیدن سخن امام، صدا به گریه بلند کردند و فریاد

می زدند:اَلْوِداعُ اَلْوِداعُ،اَلْفِراقُ اَلْفِراقُ.اکنون هنگام وداع وجدایی است.(2)

علامه مجلسی در «جلاء» گفته: آن حضرت بار دیگر با اهل بیت وداع کرد و آنها را به صبر سفارش نمود و وعده ثواب و اجر به آنها داد و فرمود: روپوش به بر کنید و آماده بلا باشید و بدانید که خدانگهدار و حامیِ شما است و شما را از شرّ دشمنان نجات دهد و عاقبتِ شما را به خیر کند و دشمنان شما را به انواع بلاها عذاب کند و نعمت و کرامت فراوان در برابر این بلاها به شما بدهد، شکایت نکنید و آنچه از قدر شما بکاهد بر زبان نیاورید.(3)

زینب علیهاالسلام گریه می کرد، امام به او فرمود: آرام باش ای دختر مرتضی، وقت گریه طولانی است. همین که امام علیه السلام خواست به عزم میدان، از خیمه بیرون آید، زینب علیهاالسلام دامن امام را گرفت و صدا زد:

«مَهْلاً یا اَخی، تَوَقَّفْ حَتّی اَتَزَوَّدَ مِنْکَ وَاُوَدِّعَکَ وِداعَ مُفارِقٍ لا تَلاقی بَعْدَهُ» برادرم آهسته باش، توقف کن تا تو را سیر ببینم و با تو وداع کنم، آن وداع جدا کننده ای که بعد از آن دیگر ملاقاتی نخواهد بود.

«فَمَهْلاً اَخی قَبْلَ الْمَماتِ هَنیئَةً

لِتَبْرَدَ مِنّی لَوْعَةٌ وَغَلِیلُ»

ص:178

برادرم آهسته برو و قبل از مرگ، اندکی با ما باش، تا با دیدار تو، درون سوزان، و سوز قلب پریشان و بی قرارم خنک گردد.(1)

حضرت زینب علیهاالسلام از برادر دل نمی کند، به دست و پای برادر افتاد و

بوسید، سایر بانوان حرم، آن حضرت را محاصره کرده و دست و پای او را می بوسیدند و گریه می کردند، امام علیه السلام آنها را آرام کرد و به خیمه برگردانید، سپس خواهرش را به تنهایی طلبید و او را دلداری داد.

وَاَمَرَّ یَدَهُ عَلی صَدْرِها وَسَکَنَها مِنَ الْجَزَعِ.

سرانجام امام حسین علیه السلام دستش را بر سینه خواهرش زینب علیهاالسلامکشید، زینب علیهاالسلام آرام گرفت و دیگر بی قراری نکرد.

آنگاه زینب علیهاالسلام خشنود شد و اظهار سرور کرد و عرض کرد: «یَابْنَ اُمّی طِبْ نَفْسا وَقَرّ عَیْنا فَاِنَّکَ تَجِدُنی کَما تُحِبُّ وَتَرْضی». ای پسر مادرم، خاطرت شاد و چشمت روشن باد، چرا که مرا آن گونه که دوست داری و خشنود هستی، خواهی یافت.(2)

بعضی نقل کرده اند: چون امام حسین علیه السلام چند قدمی از خیمه ها دور شد، زینب علیهاالسلام از خیمه بیرون آمد و صدا زد: برادرم لحظه ای درنگ کن تا وصیّت مادرم فاطمه علیهاالسلام را نسبت به تو بجا آورم.

امام علیه السلام توقف کرد و فرمود: آن وصیت چیست؟

زینب علیهاالسلام عرض کرد: مادرم به من وصیت فرمود: هنگامی که نور چشمم حسین علیه السلام را روانه میدان برای جنگ با دشمن کردی، عوض من گلوی او را ببوس، آنگاه زینب علیهاالسلام گلوی برادرش را بوسید و به خیمه بازگشت.(3)

هنگامی که امام پس از وداع خواست سوار بر اسب شود، بانوان و کودکان شیون می کردند و از هر سو دامن او را می گرفتند. «فَنادی اِحْبِسیهنَّ

ص:179

یازَیْنَبُ».

امام علیه السلام صدا زد: ای زینب، این بانوان و کودکان را نگهدار.(1)

ص:181

حضرت، دامن پیراهن خویش را بالا آورد که خون پیشانی اش را پاک نماید که ناگهان

تیر سه شعبه زهرآلودی در قلب مبارکش جای گرفت.

امام حسین علیه السلام فرمود: «به نام خدا و به یاری خدا و بر آیین رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم».

سپس رو به سوی آسمان کرد و فرمود: «بارالها، تو خود آگاهی که این قوم قصد کشتن مردی را دارند که در همه روی زمین فرزند دختر پیامبری جز او وجود ندارد».

سپس تیری را که در قلبش فرو رفته بود، از پشت سرش بیرون آورد (تیر تا اندازه ای در قلب نازنین حسین علیه السلام فرو رفته بود که حضرت ناچار شد آن را از پشت خود بیرون آورد) و خون همانند آبی که از ناودان جاری شود، فوران کرد.

امام حسین علیه السلام تمامی رمق و توان خویش را از دست داده بود، در جای خویش ماند، هر یک از سربازان لشکر ابن سعد، برای کشتن حسین علیه السلام جلو می آمد، پشیمان می شد و باز می گشت؛ زیرا هیچ کدام از آنان نمی خواست که خدا را در حالی که دامنش به خون حسین علیه السلام آلوده است، ملاقات کند.

سرانجام مردی از قبیله کنده که نام او مالک بن یسر بود پیش آمد و شروع به دشنام گفتن و ناسزاگویی کرد، سپس با همه قدرت شمشیر را بر کلاهخودِ حضرت زد که کلاه شکافته شد و شمشیر بر سر مبارک امام حسین علیه السلاماصابت کرد و کلاه حضرت پر از خون شد. امام علیه السلام پارچه ای خواست و با آن پارچه، جراحت سر خویش را بست، سپس کلاهی طلبید بر سر نهاده و بر روی آن عمامه ای را بست. سپاه ابن زیاد برای لحظاتی جنگ را متوقف نمودند، سپس برگشتند و گرداگرد امام علیه السلام قرار گرفته و آن حضرت را

محاصره نمودند.

امام حسین علیه السلام همه رمق و توان خویش را در اثر کثرت زخمها و جراحت ها از دست داده بود و به حدّی تیر بر پیکر مبارک اصابت کرده بود

ص:183

که همانند خار پشتی شده بود، در این حال صالح بن وهب مزنی با نیزه چنان بر پهلوی امام زد که امام از روی اسب بر زمین افتاد و گونه راست خویش را بر روی خاک نهاد و پیوسته می گفت: به نام خدا و به یاری خدا و بر آیین رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم.

زینب

علیهاالسلام به درِ خیمه آمد و فریاد کرد به عمر بن سعد: وای بر تو ای عمر، ابو عبداللّه را می کشند و تو می نگری؟

او جواب نگفت. زینب علیهاالسلام فریاد برآورد: وای بر شما، مسلمانی میان شما نیست؟ کسی جوابش را نداد.

در روایت طبری است که: عمر بن سعد به حسین علیه السلام نزدیک شد، زینب علیهاالسلام گفت: ای عمر بن سعد، ابو عبداللّه را می کشند و تو می نگری؟ گوید: دیدم اشکهایش به گونه و ریشش روان است و روی از زینب گردانید.(1)

در جای دیگر راوی گوید:

حضرت زینب علیهاالسلام (با دیدن این صحنه) از خیمه بیرون دوید و فریاد می کشید: «ای وای برادرم، ای وای آقایم، ای وای همه اهل بیتم، ای کاش آسمان ها بر زمین می افتادند. ای کاش کوهها از هم پاشیده و در بیابان ها پراکنده می شدند».(2)

شمر خطاب به لشکر خویش فریاد برآورد: چرا منتظر ایستاده اید و کار حسین علیه السلام را تمام نمی کنید؟

هنگامی که شمر فرمان حمله و کشتن امام علیه السلام را صادر کرد، تمامی لشکر به امام علیه السلام هجوم برده و حمله کردند، ابتدا زرعة بن شریک با شمشیر بر کتف چپ امام علیه السلام زد، امام نیز با شمشیر خود، زرعه را از پای درآورد.

شخص دیگری جلو آمد و با ضربه شمشیر بر دوش مبارک آن امام

ص:184

(غریب) زد، شدت ضربه به حدی بود که امام با صورت بر زمین افتاد. در همین اثنا بود که سنان بن انس نخعی نیزه خویش را در گودی گلوی امام علیه السلام فرو برد و سپس نیزه را خارج ساخت و آن را در استخوان های سینه آن جناب فرو کرد، پس از آن سنان، گلوی امام را هدف قرار داده و تیری رها کرد، تیر بر گلوی مبارک حسین علیه السلام خورد، حضرت بر روی خاک کربلا افتاد، سپس برخاسته و بر روی زمین نشست و تیر را از گلوی خویش بیرون آورد، (خون فوران نمود) امام هر دو دست خویش را زیر خون ها گرفت، هنگامی که کف دستانش لب ریز از خون شد، آن خون را بر سر و صورت و محاسن خود مالید و در این حال می فرمود: «به ملاقات خداوند نایل خواهم شد، در حالی که به خون خود آغشته ام و حقّم را غصب کرده و مرا از آن محروم نموده اند».

عمر بن سعد به مردی که در سمت راستش ایستاده بود، روی کرده و گفت: وای بر تو، از اسب پیاده شو و حسین را خلاص نما! خولی بن یزید اصبحی پیش دستی نموده و می خواست که قبل از هر کس دیگری سر حضرت را ببرد، ولی بدنش لرزید و نتوانست. پس از خولی بن یزید، سنان بن انس نخعی ملعون از اسب به زیر آمد، شمشیر خویش را بر گلوی حسین علیه السلامنهاده و گفت: به خدا سوگند، سر تو را از بدن جدا خواهم نمود، در حالی که معترفم که تو پسر رسول خدا هستی و پدر و مادر تو بهترین مردم اند.

پس از گفتن این کلام،سر مقدّس ومعظّم آن امام بزرگوار را از تن جدا کرد.

هنگامی که لشکر ابن سعد(سر از بدن امام حسین علیه السلام جدا نمودند) و آن حضرت را به شهادت رسانیدند، گرد و غبار شدیدی در فضا پیچید، به گونه ای که آسمان کربلا را چونان شب تاریک نمود، در آن تاریکی مطلق باد سرخی وزیدن گرفت، به گونه ای که چشم، چشم را نمی دید، لشکر ابن سعد

ص:185

خیال کردند که عذابی نازل شده است، اوضاع برای ساعتی اینگونه گذشت تا آن که هوا دو مرتبه روشن شد.

در روایت دیگری است که هلال بن نافع گفت: من در کنار لشکر ابن سعد ملعون ایستاده بودم، در این حال شخصی فریاد برآورد: ای امیر، مژده باد بر تو که شمر حسین علیه السلام را کشت. هلال می گوید: من از صف لشکر ابن سعد بیرون آمدم، بالای سر حسین علیه السلامایستادم، آن حضرت در حالِ جان کندن بود، به خدا سوگند، هرگز کشته به خون آغشته ای را که زیباتر و نورانی تر از او باشد، ندیدم؛ من آنچنان محو نورانیّت و زیبایی آن حضرت شدم که نفهمیدم چگونه او را به شهادت رساندند، حسین علیه السلام در آن حال آب می خواست، مردی از لشکریان ابن سعد به او گفت: به خدا سوگند، هرگز تو را سیراب نخواهیم کرد تا آن که وارد حامیه (جایگاه سوزان جهنم) شوی و از آب جوشان و داغ آن بنوشی.

شنیدم که امام علیه السلام در جواب او گفت: «وای بر تو، نه حامیه جایگاه من است و نه آب جوشانِ آن نوشیدنی من، من به نزد جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم می روم و در بهشت، در جوار آن بزرگوار و در مقام صدق و نزد خداوند قادر خواهم رفت و از آب نیکو و خوشگوار بهشت خواهم نوشید و از ستم ها و جورهایی که شما بر من روا داشتید به جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم شکایت خواهم کرد». لشکر ابن سعد (با شنیدن این کلام امام علیه السلام) غضبناک شدند، گویی که خداوند رحم را از دل ایشان برده بود، امام علیه السلامهنوز مشغول سخن گفتن با آنها بود که آنها سر از تن شریف آن حضرت علیه السلامجدا کردند. من از قساوت قلب و بی رحمی آنها تعجب کرده و گفتم: به خدا سوگند می خورم که هرگز در کاری یاور و شریک شما نباشم.(1)

ص:186

ص:189

مصائب حضرت زینب علیهاالسلام درکربلا

صاحب مناقب و محمد بن ابی طالب می گویند: اسب امام حسین علیه السلام از دست لشکر فرار کرد و کاکلش را به خون آلود و به طرف خیمه زنان دوید در حالی که شیهه می کشید و پشت خیمه سر به زمین می کوفت تا جان داد؛ چون اهل حرم اسب بی صاحبش را دیدند شیون کردند و امّ کلثوم دست بر سر نهاده و فریاد می کشید: وا محمّداه، وا جَدّاه، وا نبیّاه، وا ابا القاسماه، وا علیّاه، وا جعفراه، وا حمزتاه، وا حسناه، این حسین تو است که در دشت افتاده و سر از قفا بریده و عمامه و ردایش به غارت رفته و سپس بیهوش شد.(1)

امام باقر علیه السلام می فرماید: ذوالجناح در شیهه خود می گفت: «اَلظَّلِیمَةُ الظَّلِیمَةُ مِنْ اُمَّةٍ قَتَلَتْ اِبْنُ بِنْتِ نَبِیِّها».

وای از ظلم، وای از ظلم امّتی که پسر دختر پیامبرشان را کشتند.

حضرت زینب علیهاالسلام شیهه اسب را شنید، به خواهرش اُمّ کلثوم رو کرد و

ص:191

گفت: این اسب برادرم حسین علیه السلام است که به طرف خیمه می آید، شاید همراه آن آب باشد.

اُمّ کلثوم سراسیمه از خیمه بیرون آمد، ناگاه به اسب نگاه کرد، دید اسب آمده ولی صاحبش نیامده است، دست بر سر زد و چادر خود را پاره نمود و فریاد زد: «قُتِلَ وَاللّه ِ الْحُسَینُ» به خدا حسین علیه السلامکشته شد.

زینب

علیهاالسلام سخن خواهرش را شنید، صدا به گریه بلند کرد، مرثیه سرایی نمود و اشک می ریخت.(1)

در زیارت ناحیه مقدّسه امام زمان(عج) نیز به این مصیبت اشاره شده است در جایی که می فرماید: «... وَاَسْرَعَ فَرَسُکَ شارِدا اِلی خِیامِکَ قاصِدا مُهَمْهِما باکِیا فَلَمّا رَأَیْنَ النِّساءُ جَوادَکَ مَخْزِیّا وَنَظَرْنَ سَرْجَکَ عَلَیْهِ مَلْوِیّا بَرَزْنَ مِنَ الْخُدُورِ ناشِراتِ الشُّعُورِ لاطِماتِ الْخُدُودِ

سافِراتِ الْوُجُوهِ وَبِالْعَوِیلِ داعِیاتٌ وَبَعْدَ الْعِزِّ مُذَلَّلاتٌ وَاِلی مَصْرَعِکَ مُبادِراتٌ وَالشِّمْرُ جالِسٌ عَلی صَدْرِکَ مُولِعٌ سَیْفَهُ عَلی نَحْرِکَ...».

ای جدّ بزرگوار، این منظره را چگونه به یاد بیاورم، آنگاه که بانوان حرم اسب تو را سرافکنده و مصیبت زده دیدند، و زینش را واژگون یافتند، از خیمه ها بیرون آمده، با دیدن آن منظره، موها پریشان نمودند و سیلی به صورت می زدند، چهره هایشان آشکار شده بود و فریادشان بلند بود، زیرا عزّت خود را از دست رفته می دیدند، با این حال به سوی قتلگاه شتافتند، دیدند شمر روی سینه ات نشسته و شمشیرش را بر گلویت نهاده تا سرت را جدا کند... .(2)

خود مشاهده کرده و می گوید: چون امام حسین علیه السلامشهید شد، زنی بلند بالا از خیمه خارج شد و از نگرانیِ خاطر چنان بود که پایش به دامنش پیچید و بر زمین افتاد. بلند شد و ندا می کرد: و احسیناه، وا اماماه، وا قتیلاه، وا اخاه، چون کنار جسد برادر رسید برادر را بی سر یافت و چشم زینب علیهاالسلام بر بدن غرقه به خون برادر افتاد و از پرده جگر فریادها زد و روی زمین افتاد. چنان بیتابی نمود که حاضرین به حال او گریان شدند و از یکدیگر می پرسیدند: این زن کیست؟ گفتند: زینب دختر علی علیه السلاماست.(1)

ابجر بن کعب تیمی، شلوار امام علیه السلام را به غارت برد.

اخنس بن مرثد بن علقمه حضرمی یا جابر بن یزید اودی عمامه حضرت

را به یغما برد. کفش امام حسین علیه السلام را اسود بن خالد ربود. انگشتر امام حسین علیه السلام را بجدل بن سلیم کلبی ربود که حتّی انگشتان امام علیه السلام را هم برید. امام حسین علیه السلام قطیفه ای داشت که از جنس خز بود، آن را قیس بن اشعث ربود.

زره امام حسین علیه السلام بتراء نام داشت، این زره متعلّق به رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بود، عمر بن سعد این زره را غارت کرد. شمشیر آن حضرت علیه السلام را جمیع بن خلق اودی یا اسود بن حنظله ربود.

شمشیری که در ظهر عاشورا از حضرت سیدالشهداء علیه السلام به یغما رفت، ذوالفقار نبود؛ زیرا ذوالفقار و چند شی ء دیگر جزو ودایع نبوت و امامت می باشند که همواره محفوظ می مانند.(1)

عمر سعد در آن وقت دستور داد آتش آورده و خیمه ها را آتش زدند،

آنگاه بانوان حرم و کودکان با پای برهنه از خیمه ها بیرون آمدند، و به سوی بیابان روی خارهای مغیلان می گریختند، در حالی که دامن دخترکی آتش گرفته بود. حمید بن مسلم می گوید: به سوی آن دخترک رفتم تا آتش دامنش را خاموش کنم، او خیال کرد قصد آزار او را دارم، پا به فرار گذاشت وقتی به او رسیدم: گفت: ای مرد، راه نجف کدام طرف است؟ گفتم: نجف را برای چه می خواهی؟ گفت: من یتیم و غریبم، می خواهم به قبر جدّم علی مرتضی علیه السلام پناه ببرم.(1)

آنچه از ما غارت کردند را به ما برگردانی.

یزید ملعون گفت: هر چه از اموال شما را که غارت کرده اند، من خود، چندین برابر قیمت آن را به تو خواهم پرداخت.

امام علیه السلام فرمود: من مال تو را نمی خواهم و ارزانی خودت باد، من از این جهت اموال غارت شده را خواستم که در بین آنها، پارچه ای بود که آن بافته دست حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر محمّد صلی الله علیه و آله وسلممی باشد و روسروی و گردنبند و پیراهن آن حضرت نیز جزو غارت شده ها بود.(1)

می کشید تا از دستش ربوده می شد.(1)

در روایات آمده: گوشواره را از گوش اُمّ کلثوم و دختری از حسین علیه السلام بیرون کشیدند و گوش را دریدند.(2)

سجاد علیه السلام روی خاک زمین افتاد.(1)

بیرون آمد و گفت: به خدا او را نکشید تا مرا بکشید و شمر از او دست کشید.

حمید بن مسلم می گوید: بالین علی بن الحسین اصغر رسیدم که بیمار بر بستر خود افتاده بود و شمر بن ذی الجوشن با رجّاله خود بر او هجوم کردند و می گفتند: این را بکشیم؟ گفتم: سبحان اللّه! کودکان را هم می کشند؟ این کودکی است دم مرگ... .(1)

بر پیکر حسین علیه السلام تاختیم و استخوان سینه و پشت او را خرد کردیم.

ابن زیاد پرسید: شما کیستید؟ آنها گفتند: ما همان کسانی هستیم که (در عصر عاشورا) با اسب بر پشت حسین تاختیم و همانند آسیابی، استخوان های سینه او را خرد و نرم کردیم.

ابن زیاد فرمان داد که جایزه بی ارزش و اندکی به آنها بدهند؛ ابوعمرو زاهد گفت من در (چهره و سیمای) آنان دقیق شدم، دیدم که همه آنها زنازاده بودند.(1) ثقه الاسلام کلینی در کافی روایت کرده است که: زمانی که می خواستند بر بدنهای طیّبه اسب بتازند و این خبر وحشتناک به حضرت زینب علیهاالسلامرسید، سخت پریشان گشت و سر به آسمان برداشت و عرض کرد: بارخدایا، بنی اُمیه برادر مرا با لب تشنه کشتند و سر مبارکش را بر نیزه کردند و بدنش را برهنه در آفتاب گرم افکندند، با این حال، هنوز از بدن مجروح او دست بر نمی دارند و می خواهند اسب بر بدن وی بتازند. بارخدایا کاش زینبمرده بود و چنین حالتی را مشاهده نمی کرد.

بارخدایا، در این بیابان هیچ کس از بنی آدم بر ما ترحّم نمی کند، زینب چه کند و چه چاره بنماید؟!

فضّه خادمه چون اضطراب و گریه سیّده خود را دید، پیش دوید و عرض کرد: ای سیّده من، سفینه - غلام رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم- هنگامی که کشتی او درهم شکست، خود را به جزیره ای رسانید و در آنجا شیری ظاهر شد و او را برداشته به پشت خویش سوار کرده به آبادانی رسانید. اگر اجازت فرمایی بروم و در این بیابان شیری هست، او را خبر کنم که بنی امیّه چنین قصدی دارند. زینب علیهاالسلام او را رخصت داد. فضّه به سوی صحرا رفت. ناگاه شیری به نظرش آمد. به شیر گفت: «یا اَبا الحارث، اَتدری ما یریدون اَن یعملوا غداً باَبی عبداللّه؟» ای شیر آیا می دانی که می خواهند با اباعبداللّه چه کنند؟ آن شیر

ص:200

سر حرکت داد که یعنی نمی دانم. فضّه او را خبر داد. شیر با سر اشاره کرد که من نمی گذارم و فهمانید که تو از پیش برو و راهنمای من باش.

شیر از عقب او آمد تا به قتلگاه رسید. پس آن شیر بیامد و دستهای خود را بر بالای جسد حضرت سیدالشهداء حمایل کرد و شروع به ناله و مویه نمود. چون سواران بیامدند و نظر بر آن شیر افکندند،دیگر جرئت ادامه آن جسارت را نکردند. پسر سعد ملعون گفت: این فتنه ای است، وی را تحریک نکنید.

فضّه می گوید: چون به خیام حرم نزدیک شدم، صدای شیون و ناله زینب علیهاالسلام را شنیدم. عرض کردم: ای سیّده من، این چه ناله و شیون است؟ اکنون من آن شیر را آوردم. حضرت زینب علیهاالسلامهر دو دست مبارک خود را بر سر زد و فرمود: ای فضّه دیر رسیدی، همانا بنی امیّه اسب بر بدن برادرم تاخته، اعضاء و جوارح او را در هم شکستند و پایمال سمّ ستوران نمودند.(1)

به خدا دیگر هرگز با تو سر بر بالین نگذارم. من نشستم و نگاه می کردم، به

خدا ستونی از نور دیدم که از ظرف رختشویی تا آسمان تلألؤ دارد و پرندگان سفیدی اطراف آن می گردیدند و چون صبح شد سر را نزد ابن زیاد برد.(1)

محرّم با آنهمه خستگی و دیدن مصیبتهای دلخراش، ترک نشد.

امام سجاد علیه السلام می فرماید: در آن شب (یازدهم محرم) دیدم که عمه ام در جامه نماز نشسته و مشغول عبادتست. فاضل قائینی بیرجندی از برخی مقاتل معتبره روایت می کند از امام سجاد علیه السلامکه: عمه ام زینب علیهاالسلام با این همه مصیبت و محن وارده، از کربلا تا شام هیچگاه نوافل را ترک نکرد. و نیز او روایت می کند: چون امام حسین علیه السلامبرای وداع با زینب علیهاالسلامآمد، فرمود: «یا اُختاهُ لا تَنسینی فی نافِلَةِ اللَّیلِ» خواهرم مرا در نماز شب فراموش مکن.(1)

که در این حال، امشب آسایش نداریم. آن ملعون ابتدا اعتنایی نکرد ولی بعد از آن، خیمه نیم سوخته ای برای آنها فرستاد. زینب علیهاالسلام آن خیمه را بر روی اطفال کشید و به اُمّ کلثوم فرمود: ای خواهر، شبهای دیگر، برادرم بود، علی اکبر و قاسم و عباس و سایر اقربا و برادران به حال ما توجه داشتند، ولی امشب ما غریبیم، ای خواهر بیا تا من و تو امشب به پاسبانی این دختران و یتیمان بپردازیم. پس در آن شب همه اطفال خوابیدند، مگر زینب و اُمّ کلثوم که با چشم گریان پاسبانی می کردند.(1)

می دهیم، ما را از کنار قتلگاه حسین علیه السلام ببرید».

لشکر ابن سعد به خواهش آنها پاسخ مثبت داده و آنها را از کنار کشته امام حسین علیه السلام عبور دادند، هنگامی که چشم بانوان بر اجساد مطهر شهیدان افتاد، فریاد و شیون کشیدند، سیلی بر صورت زده و صورت ها را خراشیدند.

راوی گفت: به خدا سوگند، هیچ گاه فراموش نمی کنم و از خاطرم نمی رود که زینب علیهاالسلام دختر امام علی علیه السلام باصدایی حزین و دلی اندوهناک و پر از درد و غم بر امام حسین علیه السلام ناله می کرد و فریاد می زد:

«یا مُحَمَّداهُ، صَلّی عَلَیْکَ مَلائِکةُ السَّماءِ، هذا حُسَیْنٌ بِالْعَراءِ، مُرَمَّلٌ بِالدِّماءِ، مُقَطَّعُ الاَْعْضاءِ وَبَناتُکَ سَبایا».

ای محمّد صلی الله علیه و آله وسلم، که ملائک بر تو درود و صلوات می فرستند، این حسین

توست که در خون خود آغشته و اعضای پیکرش از هم جدا شده اند و این دختران تو می باشند که آنها را به اسارت می برند.

«اِلَی اللّه ِ الْمُشْتَکی وَاِلی مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی، وَاِلی عَلِیٍّ الْمُرْتَضی وَاِلی فاطِمَةَ الزَّهْراءِ وَاِلی حَمْزَةَ سَیِّدِ الشُّهَداءِ».

من به خداوند (از این همه ستم) شکایت می کنم و به محمّد صلی الله علیه و آله وسلم برگزیده او و علیّ مرتضی و فاطمه زهرا و حمزه سید الشهداء شکایت می کنم.

«یا مُحَمَّداهُ، هذا حُسَیْنٌ بِالْعَراءِ تَسْفی عَلَیْهِ رِیحُ الصَّبا».

یا محمّد این حسین توست که بر روی خاک کربلا افتاده، و باد صبا بر روی پیکر بی جانش خاک می پاشد.

«قَتیلُ اَوْلادِ الْبَغایا» که از جور و جفای زنازادگان کشته شده است.

«واحُزْناهُ، وا کَرْباهُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللّه ِ، اَلْیَوْمَ ماتَ جَدّی رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم».

آه چه غمی، وه چه مصیبتی، امروز همانند روزی است که جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از دنیا رفت.

«یا اَصْحابَ مُحَمَّدٍ، هؤُلاءِ ذُرِّیَّةُ الْمُصْطَفی یُساقُونَ سَوْقَ السَّبایا».

ص:205

ای یاران و اصحاب محمّد صلی الله علیه و آله وسلم اینان فرزندان پیامبرند که به حال اسیری آنها را می برند.(1)

و در روایت دیگر آمده که:

«یا مُحَمَّداهُ، بَناتُکَ سَبایا وَذُرِّیَتُکَ مُقَتَّلَةٌ، تَسْفی عَلَیْهِمْ رِیحُ الصَّبا» یا محمّد (ببین که) دخترانت را اسیر و فرزندانت را کشته اند، باد صبا بر اجساد آنها خاک می پاشد.

«وَهذا حُسَیْنٌ مَحْزُوزَ الرَّأْسِ مِنَ الْقَفا، مَسْلُوبُ الْعِمامَةِ وَالرِّداء».

این حسین توست که سرش را از قفا بریده اند، و عمامه اش و عبایش را غارت نموده اند.

«بِاَبی مَنْ اَضْحی عَسْکَرُهُ فی یَوْمِ الاِْثْنَیْنِ نَهْبا».

پدرم فدای آن کسی باد که در روز دوشنبه خیمه اش را غارت کردند.

«بِاَبی مَنْ فُسْطاطُهُ مُقَطّعُ الْعُری».

پدرم فدای آن کسی باد که طناب خیمه او را پاره کردند و خیمه او بر زمین افتاد.

«بِاَبی مَنْ لا غائِبٌ فیُرْتَجی وَلا جَریحٌ فَیُداوی».

پدرم فدای آن کسی باد که نه به سفر بی بازگشتی رفته بود و نه درد بی علاجی داشت.

«بِاَبی مَنْ نَفْسی لَهُ الْفِداءُ». پدرم فدای آنکسی باد که دوست داشتم، فدای او شوم.

«بِاَبِی الْمَهْمُومُ حَتّی قَضی». پدرم فدای آن کسی که با دلی پر از غم و غصه از دنیا رفت.

«بِاَبی الْعَطْشانُ حَتّی مَضی». پدرم فدای آن کسی باد که او با لب تشنه جان سپرد.

ص:206

«بِاَبی مَنْ شَیْبَتُهُ تَقْطُرُ بِالدِّماء».

پدرم فدای آن کسی که ریش او آغشته به خون بود.

«بِاَبی مَنْ جَدُّهُ مُحَمَّدٌ الْمُصْطفی».

پدرم فدای آن کسی که جدّش محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم است.

«بِاَبی مَنْ جَدُّهُ رَسُولُ اِلهِ السَّماءِ».

پدرم فدای آن کسی باد که جدش فرستاده خدای آسمان بود.

«بِاَبی مَنْ هُوَ سِبْطُ نَبِیِّ الْهُدی». پدرم فدای آن کسی باد که او نوه پیامبر هدایت بود.

«بِاَبی (اِبنَ) مُحَمَّدٍ الْمُصْطفی». پدرم فدای (فرزند) محمد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم.

«بِاَبی (اِبْنَ) خَدیجَةَ الْکُبْری». پدرم فدای (پسر) خدیجه کبری.

«بِاَبی (اِبْنَ) عَلِیٍّ الْمُرْتَضی». پدرم فدای (پسر) علیّ مرتضی.

«بِاَبی (اِبْنَ) فاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَیِّدَةِ نِساءِ الْعالَمینَ». پدرم فدای (پسر) فاطمه زهراء، سیده زنان جهانیان.

«بِاَبی (اِبْنَ) مَنْ رُدَّتْ لَهُ الشَّمْسُ حَتّی صَلّی». پدرم فدای (فرزند) کسی که خورشید برای او بازگردانده شد تا نماز بخواند.

راوی می گوید: به خدا قسم (حضرت زینب علیهاالسلام مرثیه ای خواند که) دوست و دشمن را به گریه درآورد.

سپس حضرت سکینه علیهاالسلام پیکر پاره پاره پدر را در آغوش کشید، عده ای از عرب ها جلو آمدند و آن مخدّره را از پیکر پدر جدا نموده و کنار کشیدند.(1)

نقل شده: زینب علیهاالسلام وقتی که کنار جسد برادر آمد، توقّف کرد و با خلوصی خاصّ متوجّه خدا گردید و عرض کرد:

«اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّا قَلِیلَ الْقُربان».

خدایا این اندک قربانی را از ما قبول فرما.

ص:207

وقتی که زینب علیهاالسلام با گفتاری جانسوز، کنار آن پیکرهای پاره پاره سخن گفت، منظره آنچنان جانسوز بود که: «فَاَبْکَتْ وَاللّه ِ کُلُّ عَدّوٍّ وَصَدیقٍ». سوگند به خدا دوست و دشمن به گریه افتادند.

و طبق روایت دیگر: «حَتّی رَأَیْنا دُمُوعَ الْخَیْلِ تَتَقاطَرُ عَلی حَوافِرِها». تا آنجا که دیدیم قطرات اشکهای اسبهای مخالفان بر روی سُم هایشان می ریخت.(1)

در قتلگاه جسم برادر به روی دست

بگرفت کای خدای من این جان زینب است

قربانی تو است بکن از کرم قبول

کاری چنین ز عهده ایمان زینب است

ص:209

بسوی آن صدا شد زار و نالان

گل خود را بدید و کرد افغان

* * *

می گفت: «اَخی لَو خُیّرْتُ بَیْنَ الرَّحیلِ وَالْمُقامِ عِنْدَکَ لاَخْتَرْتُ الْمَقامَ عِنْدَکَ وَلَوْ اَنَّ السَّباعَ تَأْکُلُ مِنْ لَحْمی».

برادرم اگر مرا بین سکونت در کنار تو و بین رفتن مخیّر می نمودند، سکونت همراه تو را بر می گزیدم، گرچه درّندگان بیابان گوشت بدنم را بخورند.(1) سپس گفت: «یَابْنَ اُمّی لَقَدْ کَلَلْتُ عَنِ الْمُدافِعَةِ لِهؤُلاءِ النِّساءِ وَالاَْطفالِ وَهذا مَتْنی قَدْ اُسْوِدَ مِنَ الضَّرْبِ». ای پسر مادرم، از نگهداری

این کودکان و بانوان، در برابر دشمن، کوفته و درمانده شده ام و این کمر (یا چهره) من است که بر اثر ضربه دشمن، سیاه شده است.(2)

وا اَباهُ، وا اَبا عَبْدِ اللهِ، لَیْتَکَ حاضِرا وَتَرانی اَسِیرا ذَلیلاً. «آه پدرم، آه ای ابا عبدالله، ای کاش در اینجا حاضر بودی و می دیدی که مرا اسیر و خوار نمودند».

سپس به آنها فرمود: من شما را راهنمایی می کنم، از اسب پیاده شد و کنار پیکرهای پاره پاره عبور می کرد، ناگهان نگاهش به جسد مطهّر حسین علیه السلامافتاد، آن را در آغوش گرفت و با چشمی گریان و حالی غمبار گفت: یا اَبَتاهُ! بِقَتْلِکَ قَرَّتْ عُیُونُ الشّامِیّینَ، یا اَبَتاهُ بِقَتْلِکَ فَرِحَتْ بَنُو اُمَیَّةَ، یا اَبَتاهُ بَعْدَکَ طالَ حُزْنُنا، «ای بابا! با کشته شدن تو چشم مردم شام روشن شده، و بنی اُمیّه شاد شدند، ای بابا بعد از تو غم و اندوه ما بسیار طولانی خواهد شد».

سپس به کنار پیکر آن حضرت رفت و اندکی خاک آنجا را برداشت، قبر آماده ای پیدا شد، خودش بدن پاره پاره پدر را در میان آن قبر گذاشت در بعضی روایات آمده: امام سجاد علیه السلام از بنی اسد، حصیری طلبید، اعضاء پدر را میان حصیر گذاشت و خواست در میان قبر بگذارد، دو دست شبیه دستهای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم پیدا شد و آن بدن را گرفت و در قبر گذاشت.(1)

پس از آنکه امام سجاد علیه السلام قبر پدر را پوشانید، با سر انگشتانش روی قبر نوشت: هذا قَبْرُ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَبِیطالِبٍ، اَلَّذی قَتَلُوهُ عَطْشانا غَرِیبا.

«این قبر حسین بن علی بن ابیطالب علیه السلام است که او را با لب تشنه و غریبانه کشتند».

* * *

حَقٌّ اَنْ لا تُکَفِّنُوا عَلَوِیّا

بَعْدَما کُفِّنَ الْحُسَیْنُ بَوار

«شایسته است سادات کشته های خود را کفن نکنند، بعد از آنکه بدن حسین علیه السلام را با حصیر دفن کردند».

* * *

ص:215

مگر به کربلا کفن

به غیرِ بوریا نبود

مگر حسینِ تشنه لب

عزیز مصطفی نبود

سپس، امام سجّاد علیه السلام همراه بنی اسد کنار پیکر بی دست حضرت عبّاس علیه السلام آمد، وقتی که جسد مطهّر عبّاس علیه السلام را دید، به طرف جسد خم شد و صدا به گریه بلند کرد و فرمود:

یا عَمّاهُ! لَیْتَکَ تَنْظُرُ حالَ الْحَرَمِ وَالْبَناتِ وَهُنَّ یُنادِینَ واعَطَشاهُ واغُرْبَتاهُ.

«ای عمو جان، کاش به حرم امام حسین علیه السلام و بانوان نگاه می کردی که صدا می زدند! ای وای از شدّت تشنگی، ای وای از غریبی». سپس جنازه آن حضرت را به کمک بنی اسد دفن کرد، و بازگشت و بدنهای پاک سایر اصحاب را دفن نمود.(1)

ص:216

ص:217

وارد شده بود ناتوان گشته و او را در حالی که نیمه جانی داشت از میدان جنگ خارج نمودند. زید و عمرو هم دو تن از فرزندان امام حسن علیه السلامبودند که آنها هم جزو کاروان اسرا بودند.

کوفیان با مشاهده کاروان اسرا، منقلب شده و شروع به گریه و زاری نمودند، و نوحه ها سردادند، در این حال امام سجاد علی بن الحسین علیهماالسلام فرمود: آیا شما به خاطر ما نوحه سرایی می کنید و گریه سر داده اید؟! پس چه کسی ما را کشت؟!(1)

همچنین از راویان موثق به ثبوت رسیده است که عمر بن سعد ودائع انبیاء را بر شتران بی جهاز و بی سرپوش حمل کرد و چون اسیران با آنها معامله کرد و چون به نزدیک کوفه رسیدند، ابن زیاد دستور داد سر بریده امام حسین علیه السلام را جلوی آنها ببرند. سرهای شهدا را بر نیزه ردیف کردند و پیشاپیش اسیران کشیدند تا آنها را وارد کوفه کردند و در کوچه و بازار گردانیدند.(2)

از مسلم گچکار روایت شده که گفت: ابن زیاد مرا برای تعمیر دارالاماره کوفه خواسته بود، در این میان که درها را گچ کاری می کردم، یک بار از اطراف شهر کوفه شیونها بلند شد، خدمتکاری که از ما پذیرایی می کرد آمد، گفتم: چه خبر است که در کوفه سروصدا است؟ گفت: سرِ یک خارجی را وارد کردند که بر یزید شوریده، گفتم: این شورشی کیست؟ گفت: حسین بن علی، صبر کردم تا آن خدمتکار رفت و چنان مشت بر روی خود کوبیدم که ترسیدم چشمانم بیرون آید و دست خود را شستم و از پشت قصر بیرون رفتم و خود را به میدان کوفه رسانیدم، من ایستاده بودم و مردم در انتظار اسیران و سران

بودند که نزدیک چهل هودج بر چهل شتر رسید و میان آنها زنان و حرم و فرزندان فاطمه علیهاالسلامبودند و امام بیمار علیه السلام بر شتر بی جهازی سوار بود و خون

ص:219

از پاهایش فوّاره می زد و با این حال می گریست.(1)

یا اَخی فاطِمَ الصَّغیرَةِ کَلِّمْها

فَقَدْ کادَ قَلْبُها اَن یَذُوبا

یا اَخی قَلْبُکَ الشَّقِیقُ عَلَیْنا

مالَهُ قَدْ قَسی وَصارَ صَلِیبا

ما اَذَلَّ الْیَتِیمُ حِینَ یُنادی

بِاَبِیهِ وَلا یَراهُ مُجِیبا»

* * *

ای ماه نوی که به کمال رسیدی، خسوف تو را فرا گرفت و پنهان شدی.

ای پاره دلم گمان نمی کردم، چنین روز و مصیبتی مقدّر شده باشد.

ای برادرم، با این فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است دلش آب شود و گداخته گردد.

برادرم، آن دل مهربان تو چرا نسبت به ما نامهربان شده است.

برادر جان، چقدر برای یتیم سخت است که او پدرش را صدا بزند ولی پدر پاسخ او را ندهد؟

حضرت زینب علیهاالسلام در این اشعار غیر از فاطمه خردسال از امام سجاد علیه السلام نیز یاد کرد و گفت:

«یا اَخی لَوْ تَری عَلِیّا لَدَی الاَْسْرِ

مَعَ الْیُتْمِ لا یُطِیقُ جَوابا

کُلَّما اَوْجَعُوهُ بِالضَّرْبِ نادا

کَبِذُلٍّ یُفِیضُ دَمْعا سَکُوبا

یا اَخی ضَمَّهُ اِلَیْکَ وَقَرِّبْهُ

وَسَکِّنْ فُؤادَهُ الْمَرْعُوبا»

برادر جان، کاش علی (امام سجّاد علیه السلام) را هنگام اسیر کردن می دیدی با یتیمان دیگر که یارای سخن گفتن نداشت. هر وقت او را می زدند و می آزردند، تو را به زاری می خواند و سرشک روان از دیده می ریخت.

ای برادر جان، او را در آغوش خود بگیر و نزدیک خود کن و دل آشفته او را آرامش بخش.(1)

ص:221

اِنَّما مَثَلُکُمْ کَمَثَلِ الَّتی نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ اَنْکاثا تَتَّخِذُونَ

اَیْمانَکُمْ دَخَلاً بَینَکُمْ.

مَثَل شما مَثَل آن زنی است که پس از تابیدن رشته های خود، آنها را باز می کرد.

اَلا وَهَلْ فِیکُمْ اِلاَّ الصَّلِفُ النَّطَف، وَالصَّدْرُ الشَّنَفُ وَمَلَقُ الاِْماءِ

وَغَمْزُ الاَْعْداءِ؟

(ای کوفیان، شما) جز سخن بیهوده و گزاف و ناپاک، و سینه های آکنده از کینه و خشم، و ظاهری چون کنیزکان متملّق و باطنی چونان دشمنان سخن چین، چه فضیلت دیگری دارید؟

اَوْ کَمَرْعَیً عَلی دِمْنَةٍ،

شما همانند سبزه ای هستید که در میان زباله ها و منجلاب ها رشد کرده.

اَوْ کَفِضَّةٍ عَلی مَلْحُودَةٍ، یا همانند نقره ای هستید که برای آراستن قبور مردگان استفاده می شوند.

اَلا ساءَ ما قَدَّمَتْ لَکُمْ اَنْفُسُکُمْ اَنْ سَخِطَ اللّه ُ عَلَیْکُمْ وَفِی الْعَذابِ

اَنْتُمْ خالِدُونَ.

بدانید که بد توشه ای برای آخرت خویش از پیش فرستادید؛ زیرا که شما دچار خشم و غضب الهی شده و در عذاب او جاویدان خواهید ماند.

اَتَبْکُونَ وَتَنْتَحِبُونَ؟ آیا گریه می کنید و شیون و زاری برپا کرده اید؟

اِی وَاللّه ِ فَابْکُوا کَثیرا وَاضْحَکُوا قَلِیلاً، فَلَقَدْ ذَهَبْتُمْ بِعارِها وَشَنارِها

وَلَنْ تَرْحَضُوها بِغُسْلٍ بَعْدَها اَبَدا.

آری به خدا سوگند، باید که بسیار گریه کنید و کمتر شاد شوید؛ زیرا دامن شما آلوده به ننگی شده که هرگز نمی توانید آن را بشویید.

وَاَنّی تَرْحَضُونَ قَتْلَ سَلِیلِ خاتَمِ النُّبُوَّةِ وَمَعْدِنِ الرِّسالَةِ وَسَیِّدِ شَبابِ

اَهْلِ الْجَنَّةِ وَمَلاذِ خِیَرَتِکُمْ وَمَفْزَعِ نازِلَتِکُمْ وَمَنارِ حُجَّتِکُمْ وَمَدَرَةِ سُنَّتِکُمْ.

چگونه می توانید خون پسر خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله وسلم و معدن رسالت را از دامان خود پاک کنید؟ خون سید جوانان اهل بهشت را؟ و پناهگاه نیکانتان را؟ و مَلجأ حوادث ناگوارتان را؟ و مناره حجّتتان را؟ و پیشوا و رهبر قوانین را؟

ص:223

اَلا ساءَ ما تَزِرُونَ، بدانید که بد جنایتی مرتکب شدید.

وَبُعْدا لَکُمْ وَسُحْقا، از رحمت الهی دور باشید و بمیرید.

فَلَقَدْ خابَ السَّعْیُ، پس هر آینه تلاش ها را بیهوده ساختید.

وَتَبَّتِ الاَْیْدی، و دستانتان بریده باد.

وَخَسِرَتِ الصَّفْقَةُ وَبُؤْتُمْ بِغَضَبٍ مِنَ اللّه ِ، در معامله ای که کردید، زیانکار شدید و دچار غضب الهی شدید.

وَضُرِبَتْ عَلَیْکُمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْکَنَةُ، و ذلت و بیچارگی را برای خود رقم

زدید.

وَیْلَکُمْ یا اَهْلَ الْکُوفَة! وای بر شما ای کوفیان.

اَتَدْرُونَ اَیَّ کَبِدٍ لِرَسُولِ اللّه ِ فَرَیْتُمْ؟ آیا می دانید که (کدام) چه جگری را از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم پاره پاره کردید؟

وَاَیَّ کَرِیمَةٍ لَهُ اَبْرَزْتُمْ؟ و پرده نشینان حرمش را آشکار نمودید؟

وَاَیَّ دَمٍ لَهُ سَفَکْتُمْ؟ آیا می دانید که چه خونی از او ریختید؟

وَاَیَّ حُرْمَةٍ لَهُ انْتَهَکْتُمْ؟ و چه اندازه حرمت او را شکستید؟

لَقَدْ جِئتُمْ بِها صَلْعاءَ عَنْقاءَ سَوداءَ فَقْماءَ (وَفی بَعضها) خَرْقاءَ شَوْهاءَ کَطِلاعِ الاَْرْضِ اَوْ مِلاءِ السَّماءِ.

هر آینه جنایتی که شما مرتکب شدید، بسیار بزرگ و سخت، کریه، ناروا، خشن و شرم آور است به لبریزی زمین و گنجایش آسمان.

اَفَعَجِبْتُمْ اَنْ مَطَرَتِ السَّماءُ دَما.

آیا متعجب شده اید که از آسمان خون بارید.

وَلَعَذابُ الاْخِرَةِ اَخْزی وَاَنْتُمْ لا تُنْصَرُونَ.

(بدانید) همانا عذاب آخرت ننگین تر است و در آن حال کسی به فریاد شما نمی رسد.

فَلا یَسْتَخِفَّنَّکُمُ الْمُهَلُ فَاِنَّهُ لا یَحْفِزُهُ الْبِدارُ وَلایَخافُ فَوْتَ الثّارِ. وَاِنَّ رَبَّکُمْ لِبِالْمِرْصادِ...».

از این مهلتی که خداوند به شما داده، استفاده نکنید، (مهلت شما را

ص:224

سبک سر نکند) زیرا که سبقت گرفتن شما، خدا را در عذاب دادنتان به شتاب نمی اندازد (زیرا کسی بر خدای عز وجل پیشدستی نتواند کرد) و خداوند انتقام خود را خواهد گرفت و به درستی که پروردگارتان در کمین گاه است.(1)

راوی گفت: به خدا سوگند مردم را دیدم در حالی که سرگشته و حیران مشغول گریه و زاری بودند، آنها انگشت پشیمانی و اندوه بر دندان گرفته و می گزیدند، پیرمردی در کنار من ایستاده بود، او را دیدم که به شدت می گریست، به حدّی که محاسنش خیس شد و در این حال می گفت: پدر و مادرم فدایتان شوند، که کهنسالان شما، بهترین کهنسالان و جوانانتان بهترین جوانان و زنانتان بهترین زنان و نسل شما بهترین نسل هاست که نه خوار می شود و نه شکست می پذیرد.(2)

علی بن الحسین علیه السلام فرمود: عمه جان بس کن، از گذشته باید برای آینده عبرت گرفت، «وَاَنْتِ بِحَمْدِ اللّه ِ عالِمَةٌ غَیرُ مُعَلَّمَةٍ...» تو بحمد اللّه نیاموخته دانش اندوختی و از پیش خود دلی بینا داری، به راستی گریه و ناله از دست رفتگان را برنگرداند، زینب علیهاالسلامخاموش شد و آن حضرت فرود آمد و چادر زد و زنان را پیاده کرد و به چادر درآمد.(3)

راوی گفت: صدای گریه و نوحه مردم برخاست، زنان موهای خود را پریشان نموده و خاک غم بر سر ریختند، صورت های خود را با ناخن خراشیده و بر چهره های خود می زدند و فریاد واویلا بلند کردند، مردان گریه کرده و محاسن خود را می کندند، آن روز همه مردم زن و مرد در حال گریستن بودند.(4)

ص:225

ص:226

ابن زیاد گفت: رفتار خدا را با برادر و خاندانت چگونه دیدی؟

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «ما رَأیْتُ اِلاّ جَمِیلاً، هؤُلاءِ قَوْمٌ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتالُ فَبَرَزُوا اِلی مَضاجِعِهِمْ وَسَیَجْمَعُ اللّه ُ بَیْنَکَ وَبَیْنَهُمْ فَتُحاجُّ وَتُخاصَمُ فَانْظُرْ لِمَنْ یَکُونُ الْفَلَجُ یَوْمَئِذٍ؟ هَبَلَتْکَ اُمُّکَ یَابْنَ مَرجانَةَ؟».

جز زیبایی چیز دیگری ندیدم، اینان کسانی بودند که خداوند شهادت را برایشان رقم زده بود، و آنان نیز به سوی خوابگاه و آرامگاه ابدی خود شتافتند و به همین زودی ها، خداوند میان تو و آنان را جمع خواهد کرد و آنان با تو مخاصمه خواهند نمود، در آن دادگاه بنگر که پیروز واقعی چه کسی است؟! مادرت در عزایت گریه کند، ای پسر مرجانه.

ابن زیاد به حدی به خشم آمد که کمر به قتل حضرت زینب علیهاالسلامبست،

عمرو بن حریث خطاب به آن ملعون گفت: او زن است و کسی زن را به خاطر گفتارش مؤاخذه و کیفر نمی کند.

ابن زیاد به حضرت زینب علیهاالسلام گفت: خداوند دل مرا از کشتن حسین و خاندان تو که مردمی سرکش بودند، شفا بخشیده و شاد نمود.

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «لَعَمْری لَقَدْ قَتَلْتَ کَهْلی وَقَطَعْتَ فَرْعی وَاجْتَثَثْتَ اَصْلی فَاِنْ کانَ هذا شِفاءَکَ؛ فَقَدِ اشْتَفَیْتَ».

به جان خودم سوگند می خورم، که تو بزرگ خاندان مرا کشتی و ریشه مرا خشکاندی. اگر دل تو با این چیزها شفا می یابد، پس به تحقیق شفا یافتی.

ابن زیاد گفت: این زن چه موزون و با قافیه سخن می گوید، به جان خودم سوگند که پدرش نیز مردی شاعر و قافیه پرداز بود!

حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «یَابْنَ زِیادٍ، ما لِلْمَرْأَةِ وَالسَّجاعَةِ؟ ابن زیاد، زن را با سجع و قافیه چه کار است؟(1)

ص:228

خویش گفت: حمد و سپاس مخصوص خدایی است که حق را ظاهر ساخت و اهل حق را پیروز نمود، همو که یاور امیرمؤمنان (یزید ملعون) و پیروانش بود و دروغگو پسر دروغگو! را کشت. تا ابن زیاد این سخن را گفت، قبل از آنکه

بتواند کلام دیگری بر زبان جاری کند، عبداللّه بن عفیف ازدی که از برگزیدگان شیعه و از زهّاد زمان بود، و دو چشم او یکی را در جنگ صفین و دیگری را در روز جنگ جمل از دست داده بود، از جای برخاست، او کسی بود که پیوسته در مسجد اعظم کوفه به سر می برد و تمامی روز را تا شب به نماز مشغول بود، او خطاب به ابن زیاد گفت: «ابن زیاد، دروغگو و پسر دروغگو تو هستی و پدر تو و کسی که تو را بر ما گماشته و پدر نابکار اوست. ای دشمن خدا، آیا فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را می کشی و بر بالای منبر مسلمانان

اینگونه سخن می گویی؟ ابن زیاد غضبناک شد و سرانجام پس از ماجرایی که شرح آن در مقاتل هست اسیر شد و ابن زیاد دستور داد گردن عبداللّه را زدند و جسد آن بزرگ مرد را در سَبخة به دار آویختند.(1)

ص:234

عبیداللّه پس از فرستادن سرِ امام حسین علیه السلام کودکان و زنان او را تجهیز کرد و علی بن الحسین علیه السلام را غُل به گردن نهاد و آنها را دنبال سر با مخفر بن ثعلبه و شمر بن ذی الجوشن فرستاد و به کاروان سرها رسیدند، امام بیمار علیه السلاماز عراق تا شام با آن مردم سخنی نگفت.

زینب علیهاالسلام بلند گردید.(1)

در حالی که امام سجاد علیه السلام را پرستاری می کرد، در این حال با هم کنار سایه شتری آمدند، نزدیک بود که امام سجاد علیه السلام از شدت تشنگی جان بدهد. حضرت زینب علیهاالسلام بادبزنی در دست داشت و به آن حضرت علیهاالسلامباد می زد و می فرمود: «یَعِزُّ عَلَیَّ اَنْ اَراکَ بِهذَا الْحال یَابْنَ اَخی» ای برادرزاده بر من دشوار است که تو را در این حال بنگرم.

ماتَتْ رِجالی وَاَفْنَی الدَّهْرُ ساداتی

وَزادَنی حَسَراتٌ بَعْدَ لَوْعاتی

صالوا اللِّئام عَلَیْنا بَعْدَ ما عَمِلُوا

اِنّا بَناتُ رَسُولِ بالهدایات

یُسَیِّرونا عَلَی الاَْقْتابِ عارِیَة

کَاَنَّنا بَیْنَهُمْ بَعْضُ الْغَنیماتِ

یُعْزَزُ عَلَیْکَ رَسُولُ اللّه ما صَنَعُوا

بِاَهْلِ بَیْتِکَ یا خَیْرَ البَریاتِ

کَفَرْتُمُوا بِرَسُولِ اللّه وَیْلَکُمْ

اَهْدیکُمْ مِنْ سُلُوکِ فِی الضلالاتِ(1)

روزگار بزرگان مرا از دستم گرفت و حسرت و سوختن دل مرا زیاد کرد.

مردم پستی که می دانستند ما دختران پیامبر هدایتیم. بر ما حمله

کردند، و ما را مانند کالا بر شترها حمل کردند.

ای پیامبر! بسیار بر تو سخت گذشته است، وقتی که مطّلع شدی، اینگونه

با اهل بیت علیهم السلام رفتار کردند.

مقام و حرمت پیامبری که شما را هدایت کرد، کفران کردید، پس وای بر حال شما.

ص:239

حسین علیه السلام تشنه شهید شد؟ مردی که در آن نزدیکی بود، وقتی این صحنه و اوضاع کاروان اسیر را مشاهده کرد، در فکر و حیرت فرو رفت و بعد معلوم شد، وی عبداللّه بن قیس انصاری دوست امام حسین علیه السلاماست که بعد از شهادت امام حسن علیه السلام از مدینه به حلب هجرت نموده بود و اکنون از مکه بازگشت می کند و سوغات و هدایای فراوانی برای حسین علیه السلام تهیه کرده است که با خبر شهادت حضرت و اسارت بازماندگان او روبه رو گردید.(1)

در نقل دیگر است که: چون به نصیبین رسیدند، منصور بن الیاس دستور

داد شهر را آذین بستند و ملعونی که سر امام حسین علیه السلام با او بود خواست وارد شهر شود و اسبش سر باز زد، آن را عوض کرد و دیگری هم سر باز زد و تا چند اسب عوض کرد و سر از بالای نیزه به زمین افتاد و ابراهیم موصلی آن را برداشت و شناخت که سر امام حسین علیه السلام است و آنها را سرزنش کرد و توبیخ نمود و شامیان او را کشتند و سر را بیرون شهر گذاشتند و به شهر نیاوردند.(2)

ص:242

مسجد الحسین علیه السلام می گویند: در مسجد سنگی بود که جای گردنی در آن فرو رفتگی داشت و خون خشکی در آن نمایان بود، از خادمی سؤال کردم: این سنگ و اثرِ خون چیست؟ گفت: این سنگی است که حاملین سر امام حسین علیه السلامبه شام، آن سر را روی آن نهاده اند.(1)

اشکبار و چشم گریان سربلند کرد و عرض کرد: پروردگارا آب و غذای آنها را فراوان و شیرین و گوارا گردان و آنها را از ستم ظالمان مصون بدار.

ابی مخنف می نویسد تا این زمان از برکت دعای آن حضرت اگر همه عالم جنگ باشد آنها در امانند و به خیر و سلامت می گذرانند.(1)

است. این بانوی داغدار دست به دعا برداشت و در حق او نفرین کرد و عرض کرد: خداوندا این کاخ را بر سرش ویران کن و به آتش دنیا پیش از آنکه به آتش آخرت بسوزد وی را بسوزان. راوی گفته: به خدا سوگند هنوز دعای آن بزرگوار تمام نشده بود که آن قصر بر سرش فرو ریخت و صاعقه ای پدیدار شد و آتش افروخت و لهیب آتش زبانه کشید تا اینکه هر چه بود با صاحبش بسوخت و همه اش خاکستر گردید و بادی تند وزید و خاکستر آن کاخ رفیع را چنان پراکنده ساخت، مثل آنکه ابدا آبادی و عمرانی وجود نداشته است.(1)

ص:247

وارد عسقلان کنند.(1)

ص:250

در کامل بهایی است که اهل بیت علیهم السلام را سه روز پشت دروازه شام نگهداشتند و شهر را زیور بستند به وضعی که چشمی ندیده بود و سپس پانصد هزار مردم شام از زن و مرد با دایره و صنج و طنبور، جامه نو پوشیده و خود را آراسته به جلوی آنها رفتند و آن روز چهارشنبه شانزدهم ربیع الاول بود و بیرون شهر محشری شد و مردم میان هم موج می زدند، چون روز برآمد، سرها را به شهر وارد کردند، وقت زوال (ظهر) با رنج فراوان از ازدحام مردم به درِ خانه یزید بن معاویه رسیدند... و در طول مدتی که اهل بیت علیهم السلام به دست آنها اسیر بودند و شصت و شش روز ادامه یافته بود، کسی نتوانسته بود به آنها سلامی بدهد.(1)

حضرت زینب علیهاالسلام را بصورت اسیر وارد شهر شام کرده و در شهر گرداندند! این زینب علیهاالسلام همان دختر علی علیه السلام است که پدرش سعی می کرد، مبادا نامحرمی او را ببیند.

یحیی مازنی از علمای بزرگ اسلام و از روات اخبار می گوید: در همسایگی منزل امیرالمؤمنین علی علیه السلام بودم و منزل من پهلویِ منزلی بود که زینب دختر علی علیه السلام در آنجا سکونت داشت پس به خدا قسم یکدفعه هم او را ندیدم و صدایش را نشنیدم. و هر گاه می خواست به زیارت جدّ بزرگوارش برود در دل شب می رفت در حالی که پدرش امیرالمؤمنین علی علیه السلام از پیش و حضرت حسن علیه السلام از طرف راست و حسین علیه السلام در طرف چپ او بودند. چون

به روضه منوره نزدیک می شدند، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلامتندتر تشریف می برد، شمع های روشن قندیل های روی مزار مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را خاموش می کرد. امام حسن علیه السلام یک بار از پدر، علت را پرسید. فرمود بیم آن دارم که در روشنی کسی خواهرت زینب را ببیند.(2)

امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: پدرم محمد بن علی علیه السلام به من فرمود: از

ص:252

پدرم علی بن الحسین علیه السلام درباره مرکبی که یزید برای او فراهم کرده بود، پرسیدم، فرمود: مرا بر شتری لاغر و برهنه سوار کردند و سرِ حسین علیه السلام را بالای نی زدند و زنانِ مادر پشت سر من بر استران بی زین سوار بودند و دیده بانان در پشت سر و اطراف ما حلقه وار با نیزه های کشیده می آمدند و اگر از دیده هر کدام از ما اشکی سرازیر می شد، سرش را با نیزه می کوفتند تا ما را وارد شهر دمشق کردند و جارچی فریاد کشید: ای اهل شام، اینان اسیران خانواده ای ملعونند.(1)

سهل بن سعد می گوید: ... در این میانه پرچمها را در پی هم دیدم و اسب سواری با بیرق بلند بی پیکانی که بر آن سری شبیه ترین مردم به رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از نظر رخسار نصب بود، آمد و پشت سرش زنها بر شتران بی جهاز سوار بودند و من خود را به مقدّم آنها رسانیدم و گفتم: دختر کیستی؟ گفت: من سکینه دختر حسینم، گفتم: فرمایشی دارید؟ من سهل بن سعد از اصحاب جدّت رسول خدایم. فرمود: به حامل این سر بگو سر را از جلوی ما پیشتر ببرد تا مردم بدان متوجه شوند و به حرم رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلمنگاه نکنند، سهل گوید: من خود را به حامل سر رساندم و گفتم می توانی چهارصد اشرفی بگیری و حاجت مرا برآوری؟ گفت: چه حاجت داری؟ گفتم: سر را از جلوی زنان حرم جلوتر ببری؛ پذیرفت و اشرفی ها را گرفت، سر را در حقه ای نهادند و نزد یزید بردند.(2)

شامیان هلهله در شام زدند

سنگ بر ما ز سر بام زدند

ما کجا گوشه ویرانه کجا

ما کجا مجلس بیگانه کجا

اینجا عدو بر زخم پیغمبر نمک زد

اینجا شرار ناله آتش بر فلک زد

از مدخل این شهر تا کنج خرابه

دشمن میان کوچه زینب را کتک زد

اینجا لباس عید پوشیدند زنها

پای سر ببریده رقصیدند زنها

ص:253

سؤال کنم.

زینب علیهاالسلام فرمود: هر چه خواهی سؤال کن.

هند گفت: می خواهم از خانه و خاندان علی علیه السلام بپرسم و در حالی که گریه می کرد افزود: من مدّتی کنیز آنها بودم.

زینب

علیهاالسلام فرمود: می خواهی از کدامیک از بستگان علی علیه السلامبپرسی؟ هند گفت: می خواهم احوال حسین علیه السلام و برادران و فرزندان او از بقیه فرزندان علی علیه السلام را بپرسم و از احوال خانمم زینب علیهاالسلام و خواهرش اُمّ کلثوم و سایر بانوان منسوب به حضرت زهرا علیهاالسلام بپرسم.

حضرت زینب علیهاالسلام به گریه افتاد، و گریه بسیار جانسوزی کرد و فرمود: ای هند اگر از خانه علی علیه السلام می پرسی، ما خانه او را در مدینه ترک کرده ایم و منتظریم خبر مردن بستگان علی علیه السلام را به آن خانه ببریم.

«وَاَمّا اِنْ سَئَلْتِ عَنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَهذا رَأْسُهُ بَیْنَ یَدَی یزیدٍ». و امّا اگر از حسین علیه السلام می پرسی، این سربریده او است که در برابر یزید است.

و اگر از عبّاس علیه السلام فرزندان علی علیه السلام می پرسی، ما آنها را با بدنهای پاره پاره و سر جدا مانند گوسفندان قربانی در صحرای کربلا بجا گذاشتیم. و اگر از زین العابدین می پرسی، او از شدّت بیماری و دردها قادر به حرکت نیست.

«وَاِنْ سَئَلْتِ عَنْ زَیْنَبٍ، فَاَنَا زَیْنَبُ بِنْتُ عَلِیٍّ وَهذهِ اُمُّ کُلْثُوم وَهؤُلاءِ

بَقِیَّةُ مُخَدَّرات فاطِمَةِ الزَّهْرا». و اگر از زینب علیهاالسلام می پرسی، من زینب دختر علی علیه السلام هستم و این اُمّ کلثوم است و آن بانوان (که به صورت اسیر می بینی) بقیّه بانوان منسوب به حضرت زهرای اطهر علیهاالسلاممی باشند.

وقتی که هند سخن زینب علیهاالسلام را شنید، فریاد و شیون سرداد در حالی با نعره جانسوز می گفت: «وا اِماماهُ، وا سَیِّداه، واحُسَیْناهُ، لَیْتَنی کُنْتُ قَبْلَ هذَا الْیَومِ عَمْیاء وَلا اَنْظُرُ بَناتَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ عَلی هذِهِ الْحالَةِ» آه، فغان ای امام من، ای آقای من، ای حسین من، کاش قبل از این روز کور بودم و دختران فاطمه زهراء علیهاالسلام را با این حال نمی دیدم.

ص:255

سپس از شدّت ناراحتی سنگی از زمین برداشت و بر سرش کوبید و خون از سرش به صورتش جاری گردید و بیهوش شد، پس از آنکه به هوش آمد حضرت زینب علیهاالسلام به بالین او آمد و فرمود: ای هند برخیز و به خانه ات برو که می ترسم شوهرت یزید به تو آسیب برساند.

هند گفت: سوگند به خدا نمی روم تا برای آقا و مولایم ابا عبداللّه الحسین علیه السلام ماتم بگیرم و گریه کنم و تو و سایر بانوان هاشمی را به خانه ام بیاورم.

سپس هند برخاست و سرش را برهنه کرد و لباسش را پاره نمود و با پای برهنه نزد یزید که در مجلس عمومی خود بود آمد و فریاد زد: ای یزید، آیا تو فرمان داده ای که سر مقدّس حسین علیه السلام را در کنار دروازه شام روی نیزه قرار دهند و آویزان کنند.

یزید که بر سرش تاج رنگارنگ سلطنت بود و بر سریر سلطنتی تکیه داده بود تا همسرش را در آن حال دید برخاست و او را پوشانید و گفت: آری برای پسر دختر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فریاد بزن و گریه کن، خدا لعنت کند ابن زیاد را که درباره او عجله کرد و او را کشت، خدا او را بکشد.

وقتی هند دید یزید او را پوشانید، صدا زد: ای یزید وای بر تو، درباره من

غیرت کردی و مرا پوشاندی، پس چرا این غیرت را درباره دختران زهرای اطهر، نکردی، پوشش آنها را دریدی، چهره هایشان را آشکار ساختی و آنان را در خرابه جا دادی... .(1)

شادی و خورسندی و سرور می نمودند و نای و طنبور می نواختند و آن سر مبارک در هر چند قدم به کلمه «لا حول و لا قوّه الاّ باللّه العظیم» متکلّم می گشت آن مخدّره آهی از دل برکشید و فرمود: «یا اَخاه اُنْظُر عَلَینا وَلا تُغمِض عینک عَنّا ونحن بین العدی». ای برادرم بر ما نظر کن و چشمت را از ما مبند در حالی که ما بین دشمنان هستیم.

در این حال سر مبارک تکلّم کرد و فرمود: «یا اُخْتاه اِصْبِری، فَاِنّ اللّه تعالی مَعَنا» ای خواهرم صبر کن، پس همانا خداوند متعال با ماست.(1)

آیا در سوره بنی اسرائیل خوانده ای که «حق خویشاوندان و نزدیکان را ادا نما»؟ پیرمرد گفت: آری، خوانده ام.

علی بن الحسین علیه السلام فرمود: «فَنَحْنُ الْقُربی یا شَیْخُ». آن خویشاوندان و نزدیکان (که مراد آیه می باشد) ماییم ای پیرمرد.

فرمود: آیا این آیه را خوانده ای؟ «وَاعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَاَنَّ ِللّه ِ

خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی» «بدانید هرچه به عنوان غنیمت و سود

می برید، خمس آن متعلق به خدا و رسول او و نزدیکان رسول خدا می باشد». پیرمرد گفت: آری.

امام سجاد علیه السلام فرمود: «فَنَحْنُ الْقُرْبی یا شَیْخُ». ماییم خویشان و نزدیکان حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.

فرمود: «فَهَلْ قَرَأْتَ هذِهِ الاْیَةَ: «اِنَّما یُرِیدُ اللّه ُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرا»؟ آیا این آیه را خوانده ای؟ «همانا خداوند اراده کرده است که هرگونه رجس و ناپاکی را از شما خاندان دور کرده و شما را

پاک و پاکیزه فرماید». پیرمرد گفت: آری، این آیه را نیز خوانده ام.

امام سجاد علیه السلام فرمود: «فَنَحْنُ اَهْلُ الْبَیْتِ الَّذِینَ خَصَّنَا اللّه ُ بِآیَةِ الطَّهارَةِ یا شَیْخُ». ماییم آن خاندانی که خداوند آیه تطهیر را در شأن و منزلت ما نازل نمود، ای پیرمرد.

پیرمرد سکوت نمود، در حالی که آثار پشیمانی در چهره اش هویدا شده بود، پس از لحظاتی گفت: تو را به خدا قسم می دهم، آیا این آیات قرآن در شأن شما نازل شده است؟

امام علی بن الحسین علیه السلام فرمود: «تَاللّه ِ اِنّا لَنَحْنُ هُمْ مِنْ غَیْرِ شَکٍّ وَحَقِّ جَدِّنا رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم». به خدا سوگند، بی هیچ شک و تردید، ما همان خاندان هستیم و به حق جدّم رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم که ما همان خاندانیم.

پیرمرد گریست، عمامه خود را بر زمین کوبید، سپس سر به آسمان برداشت و گفت: بار خدایا، من بیزاری می جویم از دشمنان جنّی و انسی

ص:258

آل محمّد علیهم السلام.

پیرمرد به حضرت علیه السلام گفت: آیا هنوز راه توبه برای من باز است؟

حضرت

علیه السلام فرمود: آری اگر توبه نمایی، خداوند نیز توبه تو را خواهد پذیرفت و تو با ما خواهی بود؟ او عرض کرد: من توبه می کنم، هنگامی که این جریان به گوش یزید رسید، فرمان داد تا او را بکشند.(1)

که زیر غُل و زنجیر ما را نزد یزید بردند.(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی که سر امام حسین علیه السلام را همراه دختران امیرالمؤمنین علیه السلام نزد یزید آوردند، امام بیمار غُل به گردن داشت.(2)

را از مجلس خارج کنند، مأموران یزید، در حالی که او را بر روی زمین می کشیدند، از مجلس آن ملعون خارج کردند.(1)

سر حسین علیه السلام را جلوی یزید نهادند. سکینه علیهاالسلام می فرماید: به خدا سخت دل تر از یزید ندیدم، کافر و مشرکی بدتر و جفا جوتر از او نیست، نگاهی به سر انداخت و می گفت:

لَیْتَ اَشیاخی بِبَدْرٍ شَهِدُوا

جَزَعَ الْخَزْرَجِ مِنْ وقْعِ الاَْسَل(2)

زینب علیهاالسلام پناه بردند و گفتند:

«یا عَمَّتاهُ اِنَّ یَزیدا یَنکِثُ ثَنایا اَبِینا بِقَضِیبِهِ» عمه جان، یزید با چوبدستی خود، دندانهای پیشین پدرمان را می زند.

زینب

علیهاالسلام برخاست و گریبان خود را پاره کرد و به زبان حال چنین فرمود:

«اَتَضْرِبُها شَلَّت یَمینُکَ اِنَّها

وُجُوهٌ لِوَجهِ اللّه ِ طالَ سُجُودُها»

آیا چوب می زنی، دستت شَل گردد، این سر و صورت، از چهره هایی است که سالهای طولانی برای خدا سجده کرده است.(1)

روز) سر مبارک حسین را در برابر روی خود نهاده و مشغول نوشیدن شراب می شد.(1)

در کامل بهایی است که: یزید شراب می نوشید و از آن بر سرِ شریف پاشید، زنِ یزید آن سر را برداشت و با آب شست و گلاب زد و شب، سیده زنان، فاطمه زهرا علیهاالسلام را در خواب دید که از او عذرخواهی می کرد.(2)

الدُّنْیا لَکَ مُسْتَوْثِقَةً، وَالْأُمُورَ

مُتَّسِقَةً وَحینَ صَفا لَکَ مُلْکُنا وَسُلْطانُنا.

راوی گفت:

حضرت زینب علیهاالسلام دختر امام علی علیه السلام از جای برخاست و (روی به یزید کرده و) گفت: «حمد و سپاس مخصوص خدایی است که پروردگار جهانیان است، و درود خدا بر پیامبر و اولاد او.

خداوند سبحان به راستی سخن گفت، آنگاه که فرمود: «سرانجام کار کسانی که مرتکب کارهای زشت و گناه شدند، به آن جا رسید که آیات الهی را تکذیب کرده و آن را مسخره نمودند».

ای یزید! تو گمان کردی که اگر زمین و آسمان را بر ما تنگ گرفته و ما را همانند کنیزانی به اسارت بگیری، ما را نزد خدا خوار کرده ای و خود در پیشگاه او، صاحب احترام خواهی بود، و این نشان دهنده مقام و ارزش تو در نزد خداوند است؟ که به این خاطر باد در بینی انداخته ای و با غرور و نخوت به اطراف می نگری؟ (آیا) از اینکه کارهای دنیایت رو به راه گشته و رشته امورت

به هم پیوسته و منصبی که حق ما خاندان است را از آنِ خود نموده ای، خوشحال و شادمانی؟

فَمَهْلاً مَهْلاً أَنَسیتَ قَوْلَ اللّه ِ تَعالی: «وَلا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلی لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْما وَلَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ».

آرام باش و صبر کن! آیا سخن خدای تعالی را به بوته فراموشی سپرده ای که: «آنان که راه کفر را در پیش گرفته اند، گمان نبرند مهلتی که به ایشان داده ایم، به نفع و سود آنهاست، این مهلت فقط به منظور آن است که بار گناهانشان سنگین تر و بیشتر شود و عذابی دردناک برای آنها مهیا کرده ایم».

أَمِنَ الْعَدْلِ یَابْنَ الطُّلَقاءِ تَخْدیرُکَ حَرائِرَکَ وَإِماءَکَ، وَسَوْقُکَ بَناتِ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلمسَبایا؟ قَدْ هَتَکْتَ سُتُورَهُنَّ، وَأَبْدَیْتَ وُجُوهَهُنَّ، تَحْدُوا بِهِنَّ الْأَعْداءُ مِنْ بَلَدٍ إِلی بَلَدٍ، وَیَسْتَشْرِفُهُنَّ أَهْلُ الْمَناهِلِ وَالْمَناقِلِ، وَیَتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَریبُ وَالْبَعیدُ، وَالدَّنِیُّ وَالشَّریفُ، لَیْسَ مَعَهُنَّ مِنْ رِجالِهِنَّ وَلِیٌّ، وَلا مِنْ حُماتِهِنَّ حَمِیٌّ.

ص:264

ای فرزند آزاد شدگان! آیا درست است که بانوان و کنیزانت را در پس پرده و حجاب قرار داده ای، در حالی که دختران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلمدر حال اسارت و با دستانی بسته در مقابلت باشند؟ پرده های حرمت ایشان را دریده و آنان را با صورت هایی باز، در حالی که دشمنانشان آنها را شهر به شهر می گردانند تا مردم شهرها و بیابان ها و هر دور و نزدیک و هر انسان پست و شریفی آنها را ببینند، در حالی که هیچ جایی ندارند.

وَکَیْفَ یُرْتَجی مُراقَبَةُ مَنْ لَفَظَ فُوهُ أَکْبادَ الْأَزْکِیاءِ، وَنَبَتَ لَحْمُهُ مِنْ

دِماءِ الشُّهَداءِ؟ وَکَیْفَ یَسْتَبْطِئُ فی بَغْضاءِ أَهْلِ الْبَیْتِ، مَنْ نَظَرَ إِلَیْنا بِالشَّنَفِ وَالشَّنَآنِ وَالاْءِحَنِ وَالْأَضْغانِ؟

چه چشم امیدی می توان داشت از فرزند کسی که با دهان خود

می خواست جگرهای پاکان را بجود (و هنگامی که نتوانست بجود) آن را از دهان بیرون انداخت و گوشت او از خون شهیدان روییده است و از کسی که با

چشم کینه و دشمنی و اهانت و عداوت به ما اهل بیت نگاه می کند؟ چه انتظاری می توان داشت که او در دشمنی اش تأخیر ورزد؟

ثُمَّ تَقُولُ غَیْرَ مُتَأَثِّمٍ وَلا مُسْتَعْظِمٍ:

لَأَهَلُّوا وَاسْتَهَلُّوا فَرَحا

ثُمَّ قالُوا یا یَزیدُ لا تُشَلْ

مُنْتَحِیا عَلی ثَنایا أَبی عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام سَیِّدِ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ تَنْکُتُها بِمَحْضَرَتِکَ. وَکَیْفَ لا تَقُولُ ذلِکَ؟

و پس از این همه (جنایت) بی آنکه خود را مقصر و گنهکار بدانی و عظمت جنایتی را که مرتکب گشتی، درک کنی، اینگونه می خوانی:

«ای کاش در گذشتگان من بودند و با خوشحالی فریاد می زدند که: دست تو درد نکند ای یزید!».

(ای یزید!) تو با عصایت به دندان های ابا عبداللّه آقای جوانان بهشت اشاره می کنی و با چوب خیزران بر دندان های مبارک آن حضرت می کوبی و چرا این چنین نسرایی؟

ص:265

وَقَدْ نَکَأْتَ الْقُرْحَةَ وَاسْتَأْصَلْتَ الشَّأْفَةَ بِإِراقَتِکَ دِماءَ ذُرِّیَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وسلموَنُجُومِ الْأَرْضِ مِنْ آلِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، تَهْتِفُ بِأَشْیاخِکَ، زَعَمْتَ أَنَّکَ تُنادیهِمْ! فَلَتَرِدَنَّ وَشیکا مَوْرِدَهُمْ وَلَتَوِدَّنَّ أَنَّکَ شُلِلْتَ وَبُکِمْتَ وَلَمْ تَکُنْ قُلْتَ ما قُلْتَ وَفَعَلْتَ ما فَعَلْتَ.

اَللّهُمَّ خُذْ لَنا بِحَقِّنا، وَانْتَقِمْ مِمَّنْ ظَلَمَنا، وَاحْلُلْ غَضَبَکَ بِمَنْ سَفَکَ دِماءَنا وَقَتَلَ حُماتَنا!

(ای یزید!) تو با ریختن خون اولاد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و ستارگان درخشان زمین از اولاد عبدالمطلب، زخم کهنه ما را تازه نمودی و ریشه ما را بریده و قطع کردی. و اینک به پدرانت بانگ زده و گمان می کنی که آنها صدای تو را می شنوند، بدان که تو نیز به زودی به جایگاه آنان وارد خواهی شد و در آن هنگام آرزو می کنی که ای کاش دستانم فلج بود و زبانم لال می شد و این

حرف ها را نمی زدم و این جنایت را مرتکب نمی شدم.

بارخدایا! حق ما را از دشمنان ما بگیر و از کسانی که در حق ما ظلم و ستم ورزیدند، انتقام بگیر و بر کسانی که خون های ما و یاران ما را ریختند، خشم گیر.

فَوَاللّه ِ ما فَرَیْتَ إِلاّ جِلْدَکَ، وَلا حَزَزْتَ إِلاّ لَحْمَکَ، وَلَتَرِدَنَّ عَلی رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم بِما تَحَمَّلْتَ مِنْ سَفْکِ دِماءِ ذُرِّیَّتِهِ، وَانْتَهَکْتَ مِنْ حُرْمَتِهِ فی عِتْرَتِهِ وَلُحْمَتِهِ، وَحَیْثُ یَجْمَعُ اللّه ُ شَمْلَهُمْ وَیَلُمُّ شَعْثَهُمْ وَیَأْخُذُ بِحَقِّهِمْ «وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللّه ِ أَمْواتا بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ».

وَحَسْبُکَ بِاللّه ِ حاکِما، وَبِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وسلم خَصیما، وَبِجَبْرَئیلَ ظَهیرا، وَسَیَعْلَمُ مَنْ سَوَّلَ لَکَ وَمَکَّنَکَ مِنْ رِقابِ الْمُسْلِمینَ! بِئْسَ لِلظّالِمینَ

بَدَلاً وَأَیُّکُمْ شَرٌّ مَکانا وَأَضْعَفُ جُنْدا.

یزید! به خدا سوگند، که تو با این جنایت، پوست خود را دریدی و گوشت خود را جدا نمودی و مطمئن باش که با همین بار گناه که در اثر ریختن خون اولاد رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم و از بین رفتن احترام خاندان و نزدیکانش، بر

ص:266

دوش داری، با پیامبر ملاقات خواهی کرد. در آن زمان خداوند همه مخلوقاتش را جمع کرده و پراکندگی های آنها را به اتحاد تبدیل خواهد کرد و حق اولاد پیامبر را خواهد گرفت، «و مپندار آنان که در راه خدا کشته شده اند، مرده اند، بلکه زنده اند و در نزد پروردگار خود روزی می خورند».

(در روز قیامت) برای تو همین کافی است که خداوند داور و حاکم باشد و محمد دشمن تو و جبرئیل حمایت کننده پیامبر. و به زودی آنانکه تو را گول زدند و بر این جایگاه نشانیدند و حاکم مسلمانان نمودند، خواهند فهمید که برای ستمگران عوض بدی می باشد. و کدام یک از شما جایگاهش بدتر و سپاهش ضعیف تر است.

وَلَئِنْ جَرَّتْ عَلَیَّ الدَّواهی مُخاطَبَتَکَ إِنّی لَأَسْتَصْغِرُ قَدْرَکَ، وَأَسْتَعْظِمُ تَقْریعَکَ، وَأَسْتَکْثِرُ تَوْبیخَکَ، لکِنَّ الْعُیُونَ عَبْری، وَالصُّدُورَ

حَرّی.

(ای یزید!) بدان که من به خاطر حوادث ناگوار روزگار، ناگزیر از سخن گفتن با تو شده ام، ولی بدان که ارزش تو در دید من ناچیز و مستحق سرزنش زیاد و ملامت بسیاری. (دیگر چه بگویم که) سیل اشک امان نمی دهد و سینه ام در حال گداختن است.

أَلا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ لِقَتْلِ حِزْبِ اللّه ِ النُّجَباءِ، بِحِزْبِ الشَّیْطانِ الطُّلَقاءِ، فَهذِهِ الْأَیْدی تَنْطُفُ مِنْ دِمائِنا، وَالْأَفْواهُ تَتَحَلَّبُ مِنْ لُحُومِنا، وَتِلْکَ الْجُثَثُ الطَّواهِرُ الزَّواکی تَتَناهَبُهَا الْعَواسِلُ وَتُعَفِّرُها أُمَّهاتُ الْفَراعِلِ.

وَلَئِنِ اتَّخَذْتَنا مَغْنَما؛ لَتَجِدُنا وَشیکا مَغْرَما حینَ لا تَجِدُ إِلاّ ما قَدَّمَتْ یَداکَ «وَما رَبُّکَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبیدِ».

هان! چه بسیار جای شگفتی و تعجب است که نجیب زادگان و مردان

خدا در جنگ با گروه شیطان که بردگانی آزاد شده بودند به شهادت می رسند. دستان تو به خون ما آغشته و دهانت را از گوشت ما خاندان پیامبر، پر کرده ای و پیکرهای پاک و پاکیزه به وسیله گرگ های درنده تو پاره پاره شدند و در زیر چنگال بچه کفتارها به خاک آلوده شدند.

ص:267

(ای یزید!) اگر (حیات امروز ما را) برای خود غنیمت می دانی، به زودی متوجه می گردی که در حقیقت زیان تو بوده و آن زمانی است که «هر چه از قبل برای خود فرستاده ای را خواهی دید و خداوند هرگز بر بندگان خود ستم نمی کند».

فَإِلَی اللّه ِ الْمُشْتَکی وَعَلَیْهِ الْمُعَوَّلُ. فَکِدْ کَیْدَکَ، وَاسْعَ سَعْیَکَ، وَناصِبْ جُهْدَکَ، فَوَاللّه ِ لا تَمْحُو ذِکْرَنا، وَلا تُمیتُ وَحْیَنا، وَلا تُدْرِکُ

أَمَدَنا، وَلا تَرْحَضُ عَنْکَ عارَها.

من (از جنایات تو) به درگاه خدا شکایت می کنم و به او توکل می کنم،

حال تو همه فریب ها و نیرنگ های خود را به کارگیر و هر کاری که می توانی انجام ده و از هیچ تلاش و کوششی دریغ مکن؛ زیرا به خدا سوگند، تو قادر نیستی که نام ما را از یادها ببری و نمی توانی نور وحی ما را خاموش کنی و به این آرزویت نخواهی رسید، هرگز! هرگز تو نمی توانی این لکه ننگ را از دامان خود پاک نمایی.

وَهَلْ رَأْیُکَ إِلاّ فَنَدٌ، وَأَیَّامُکَ إِلاّ عَدَدٌ، وَجَمْعُکَ إِلاّ بَدَدٌ، یَوْمَ یُنادِی الْمُنادی: أَلا لَعْنَةُ اللّه ِ عَلَی الظّالِمینَ.

(ای یزید!) آیا نمی بینی که رأی و اندیشه تو باطل است و ایام

فرمانروایی ات کوتاه و اتحاد تو از هم پاشیده می باشد. روزی خواهد فرا رسید که منادی فریاد بر آورد: «آگاه باشید که لعنت خداوند شامل حال ستمگران است!».

فَالْحَمْدُ ِللّه ِ الَّذی خَتَمَ لِأَوَّلِنا بِالسَّعادَةِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَلآخِرِنا بالشَّهادَةِ وَالرَّحْمَةِ، وَنَسْأَلُ اللّه َ أَنْ یُکْمِلَ لَهُمُ الثَّوابَ، وَیُوجِبُ لَهُمُ الْمَزیدَ، وَیُحْسِنُ عَلَیْنا الْخِلافَةَ، إِنَّهُ رَحیمٌ وَدُودٌ، وَحَسْبُنَا اللّه ُ وَنِعْمَ الْوَکیلُ.

پس حمد و سپاس مخصوص خدای، پروردگار جهانیان است، همو که ابتدای زندگی ما را با سعادت و مغفرت عجین ساخت و پایان آن را ختم به شهادت و رحمت نمود، از خدا می خواهم که پاداش و ثواب ایشان

ص:268

(شهیدان ظهر عاشورا) را هر چه کامل تر و بیشتر عطا فرماید، و ما را جانشینان نیکی برای آنها قرار دهد؛ زیرا او بسیار مهربان و با محبّت است، خدا ما را کفایت می کند و او نیکوکارترین است».

درخواست مرد شامی، کنیزیِ فاطمه بنت الحسین علیه السلام را و دفاع حضرت زینب علیهاالسلام

مردی از اهل شام نگاهش به فاطمه، دختر امام حسین علیه السلامافتاد و گفت: ای امیرمؤمنان، این کنیز را به من بده. فاطمه در این حال به عمه اش زینب علیهاالسلام(پناهنده شده و) گفت: عمه جان، یتیمی ام کافی نیست که باید کنیز هم بشوم، حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «لا وَلا کَرامَةَ لِهذَا الْفاسِقِ» نترس، این بدکار نمی تواند کاری بکند.

مرد شامی گفت: این کنیزک کیست؟ یزید جواب داد: این فاطمه، دختر

حسین علیه السلام است و آن یکی، زینب، دختر علی بن ابی طالب است. مرد شامی پرسید: آیا منظور تو از حسین، پسر فاطمه است و منظورت از علی، پسر ابوطالب است؟ یزید گفت: آری.

مرد شامی در پاسخ یزید اینگونه گفت: ای یزید، خدا تو را لعنت کند. آیا خاندان پیامبر را به قتل رسانده و فرزندانش را اسیر می کنی، به خدا سوگند، من گمان کردم که اینان اسیران رومی هستند. یزید گفت: به خدا سوگند، تو را نیز به آنها ملحق می کنم. سپس دستور داد که (او را بکشند) پس گردن او را زدند.(1)

داشتند، یزید سخنگویی را طلبیده و به او دستور داد که بالای منبر برو و به حسین و پدرش دشنام بده. آن خطیب بالای منبر رفت و به ساحت مقدّس امیرمؤمنان علیه السلامو امام حسین علیه السلام اهانت نموده، بدگویی و دشنام داد و از

معاویه و پسرش ستایش نمود تا اینکه امام سجاد علیه السلامفریاد برآورد و آن خطبه مشهور را ایراد فرمود و یزید و یزیدیان را رسوا نمود.(1)

زنهای شام با آنها در سوگواری شرکت می کردند و مردم قصد کردند بر خانه

یزید هجوم برند و او را بکشند و مروان از این توطئه خبردار شد و به یزید گفت: به مصلحت تو نیست که اهل بیت حسین علیه السلام را در شام نگهداری، آنها را به حجاز بفرست.(1)

روحش پرواز کرده

بود، و اهل بیت علیهم السلام از ماجرای او گریه و زاری می کردند و عزاداری را با اهل دمشق از سر گرفتند و در آن روز هر مرد و زنی می گریستند.(1)

روانه کن. یزید، نعمان بن بشیر یکی از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را خواست و به او دستور داد که زنهای حرم را آماده سفر کن و هر چه می خواهند تهیه ببین و با آنها مردی از اهل شام که امین و درستکار باشد گسیل کن و لشکر و خدمتکاری هم با آنها بفرست.(1)

ای وای برادرم حسین جان، ای وای ای محبوب دل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلمای فرزند مکّه و منی، آه و وای ای پسر فاطمه زهرا علیهاالسلامو پسر علی مرتضی علیه السلام.

گفت و گفت تا کنار قبر بیهوش به زمین افتاد. زنها اجتماع کردند، آب به صورت زینب علیهاالسلام پاشیدند تا به هوش آمد.(1)

با رفتن تو رفته، هستی من از دستم (2)

تو در یَمِ خون خُفتی، من بار سفر بستم (2)

ای همسفر زینب (2) زینب ز سفر آمد (2)

آن شب که پی طفلَت، پیمودم و گردیدم

هم طفل تو را جُستم، هم فاطمه را دیدم (2)

ای همسفر زینب (2) زینب ز سفر آمد (2)

* * *

«اَلا یا کَرْبَلا نُودِعُکَ جِسما

بِلا کَفَنٍ وَلا غُسْلٍ دَفِینا

اَلا یا کَرْبَلا نُودِعُکَ رُوحا

لاَِحْمَدِ وَالوَصیّ مَعَ الاَمِینا»(1)

هان ای کربلا، با تو در مورد پیکری وداع می کنیم که بدون غسل و کفن در این مکان دفن شد. هان ای کربلا، ما همراه اَمینمان (امام سجاد علیه السلام) با تو وداع می کنیم، در مورد حسینی که او روح پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و روح وصی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم (حضرت علی علیه السلام) بود.

سپس گفتم: این علی پسر امام حسین علیه السلام است که همراه عمّه ها و خواهرانش به نزدیک شهر شما رسیدند و در آنجا منزل گزیده اند، من فرستاده او می باشم که مکان آنها را به شما نشان دهم. پس از این سخن هیچ زنِ در پرده و با حجابی نبود، مگر اینکه از پس پرده بیرون آمدند، موها را پریشان نموده، به صورت های خود می زدند و با صدای بلند واویلا می گفتند.

آن روز، روزی بود که من عدّه زیای را دیدم که گریه می کردند و تلخ ترین روز بر مسلمین، بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلمهمان روز بود.

اهل مدینه مرا رها نموده و با شتاب می رفتند، من به اسبم رکاب زدم و به سوی آنها رفتم، ازدحام جمعیت در راه ها به حدّی بود که من مجبور شدم از اسب پیاده شوم و خود را از روی دوش مردم به خیمه امام زین العابدین علی بن الحسین علیهماالسلام برسانم. در این حال حضرت علیه السلام از خیمه خارج شد، در حالی که با پارچه ای اشک چشمانش را پاک می نمود، یکی از خادمان حضرت، چهارپایه ای برای ایشان آورد، حضرت امام سجاد علیه السلامبر روی آن نشست و سیل اشک از دیدگان مبارکشان جاری بود، صدای مردم به ضجّه و گریه بلند شده و از هر طرف تسلیت گوی آن جناب بودند، فضا آکنده از گریه و شیون بود.

در این حال امام سجاد علیه السلام با دست مبارک اشاره به سوی مردم کردند که سکوت نمایید، سکوت همه جا حاکم شد و در این حال حضرت علیه السلامسخنان حزن آلودی فرمود که دل سنگ را آب می کند.(1)

فرمود: ای خواهران، از محملها پیاده گردید که اینک روضه منوّر جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نمایان گردید، سپس فرمود: ای یاران، این محملها را دور، و این شتران را به یک سوی ببرید که ما را تاب دیدن نمانده است. پس همگی فرود آمدند و لوای غم و مصیبت برافراشته و خروش محشر نمایان ساختند و اسبابی که از شهدای کربلا با خود داشتند بگستردند و خیمه حضرت سیّدالشهداء علیه السلام را که در هیچ منزلی بر سر پا نکرده بودند، در بیرون مدینه برپا کردند و مسند آن حضرت را گستردند. هنگامی که علیا مخدّره آن را دید، چنان ناله بر کشید که بیهوش به روی زمین افتاد. چون به هوش آمد با ناله جگر شکاف فریاد برکشید:

«وا فرقتاه این الکماة؟ اَین الحماة؟ وا لهفتاه!

فمالی لا اواری الحمام اَبمهجته

و کنت یحی نور عین و عزتی

یا اَخی یا حسین، هؤلاء جدّک و امّک و اخوک الحسن و هؤلاء

اَقربائک و موالیک ینتظرون قدومک یا نور عینی قد قضیت نحبک

و اورثتنی حزنا طویلاً مطولاً لیتنی متُّ و کنتُ نسیا مَنسِیّا.

پس از آن روی به مدینه آورد و آن شهر را مخاطب ساخته فرمود: «ای مدینة جدّی فاَینَ یومنا الّذی قد خرجنا منک بالفرح و مسرّة و الجمع و الجماعة و لکن رجعنا الیک بالاحزان و الآلام من حوادث الزمان فقدنا الرجال و البنین و تفرّقت شملنا» آنگاه به سوی روضه منوّر جدّش روان گردید. چون به روضه رسید، هر دو طرف دربِ مسجد را گرفت و چنان ناله از جگر برآورد که مسجد را متزلزل گردانید. سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را سلام داد و گفت: «السلام علیک یا جدّاه، یا رسول اللّه، اِنّی ناعیة الیک اَخِی الحسین».(1)

با زینب علیهاالسلام ملاقات کرد و گفت: ای دختر امیرمؤمنان علیه السلام از پسرانم چه خبر؟

زینب علیهاالسلام فرمود: همه کشته شدند. اُمّ البنین علیهاالسلام عرض کرد: جان همه به فدای حسین علیه السلام، بگو از حسین علیه السلام چه خبر؟ زینب علیهاالسلام فرمود: حسین علیه السلامرا با لب تشنه کشتند. اُمّ البنین علیهاالسلام تا این سخن را شنید، دو دستهای خود را بلند کرد و بر سرش زد و با صدای بلند و گریان گفت: واحُسَیْناه (ای وای حسین جانم)، زینب علیهاالسلام فرمود: ای اُمّ البنین، از پسرت عبّاس یک یادگاری آورده ام، اُمّ البنین علیه السلام گفت: آن یادگار چیست؟ زینب علیهاالسلام سپر پر خون عبّاس علیه السلام را از زیر چادر بیرون آورد، اُمّ البنین علیهاالسلام تا

آن را دید، آنچنان دلش سوخت که نتوانست تحمّل کند، بی هوش به زمین افتاد.(1)