آیات 37 تا 40 سوره حج 89/12/14

جریان حج یک جریان بین المللی است بخشی از عبادتها مخصوص یک ملّت است اما برخی از عبادتها برای همه مِلل الهی و اسلامی است هیچ ملّتی نیست که مَنسِک و جریان قربانی و اینها را نداشته باشد فرمود: ﴿وَلِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنسَکاً﴾ بنابراین در هر ملّتی هست منتها حالا زمان و زمینش ممکن است فرق بکند بر اساس ﴿فَأَیْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ﴾ ممکن که زمان قربانی، ضمیر قربانی، خود شیء آن قربانی فرق بکند، ولی هر ملّتی بالأخره دارای قربانی بوده و هست. آن گاه فرمود مُخْبِتین را بشارت بدهید در عین حال که چند گروهی که اهل بشارت اند مطرح اند نام مُخبتین را به اختصار ذکر فرمود برای اینکه اینها برجسته ترین آنها هستند یعنی در بین ﴿الصَّابِرِینَ﴾ همه مُخبِت نیستند برخی مخبت اند برخی غیر مخبت، در بین ﴿مُقِیمِینَ الصَّلاَةَ﴾ همه مخبت نیستند، در بین ﴿الْمُؤْتُونَ الزَّکَاةَ﴾ همه مخبت نیستند.

مخبتین یک گروه خاصّی اند که آن قدر سر در برابر ذات اقدس الهی خم می کنند که حتّی برخیها گفتند اگر پرنده ای بالای سر اینها باشد تکان نمی خورند که آن پرنده حرکت کند این قدر خضوع و سِلْم در برابر ذات اقدس الهی اند، بنابراین آن گروه ها یعنی ﴿الصَّابِرِینَ﴾ و ﴿مُقِیمِینَ الصَّلاَةَ﴾ و ﴿الْمُؤْتُونَ الزَّکَاةَ﴾ آنها هم اهل بشارت هستند لکن مُخبتین از یک بشارت ویژه ای برخوردارند. به دنبال آن فرمود جریان قربانی که برای هر ملّتی هست سه مسئله مطرح است:

(یک) اینکه گوشت و خون و امثال ذلک کوچک تر و کمتر از آن هستند که به طرف خدا صعود کنند.

(دو) اینکه تقوا با خدا رابطه دارد.

ص: 533

(سه) اینکه تقوا به خدا می رسد نه اینکه خدا به تقوا برسد خدا از کفر و ایمان جهانیان بی نیاز است در سوره ی مبارکه ی «ابراهیم» گذشت ﴿إِن تَکْفُرُوا فَإِنَّ لِلّهِ مَا فِی السَّماوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَکَانَ اللّهُ غَنِیّاً حَمِیداً﴾ این چنین نیست که _ معاذ الله _ ذات اقدس الهی محتاجِ تقوای متّقیان باشد که تقوای متّقیان محتاجِ به پذیرش الله است تقوا چون یک عبادت خالصی است می تواند بالا برود و مقبول خدا قرار بگیرد. پس سه مسئله شد، اما اصرار اینکه ﴿لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلاَ دِمَاؤُهَا﴾ برای آن است که قبلاً فرمود: ﴿وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ﴾ آنچه را که ما به آنها دادیم آنها می بخشند درست است اصل مالکیّت را ذات اقدس الهی امضا کرده ﴿لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ﴾ اصلِ مالکیّت را بر خلاف براهین شریکی و کمونیستی و مانند آن اثبات کرده تثبیت کرده امضا کرده، اما بشر در برابر الله مالک نیست بگویم من مالکم و حاضر نیستم این کار را انجام بدهم مِلک خود او هست در جوامع بشری نسبت به اشیاء و اشخاص می تواند بگوید من مالکم نسبت به این راضیم نسبت به آن ناراضی این حقّ مسلّم اوست، اما نسبت به ذات اقدس الهی فرمود: ﴿وَآتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِی آتَاکُمْ﴾ این طور نیست که ذات اقدس الهی _ معاذ الله _ تفویض کرده باشد اختیار را واگذار کرده باشد به انسان تا انسان بگوید من مال خودم است و نمی دهم حرفِ قارونی بزند بگوید ﴿إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَی عِلْمٍ عِندِی﴾ خب بنابراین فرمود: ﴿وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ﴾ نحوه ی انفاقش هم این است که لحوم را به مستمندان عطا بکند و تقوا را در تهیه این لحوم (یک)، در بذل این لحوم (دو)، رعایت بکند این تقوا آن لیاقت را دارد که به الله برسد (این سه)، پس خدا به تقوا نمی رسد چون او مرجع کل است او غنیّ مطلق است تقوا نیاز دارد که به الله برسد و می رسد ﴿لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلاَ دِمَاؤُهَا وَلکِن یَنَالُهُ التَّقْوَی مِنکُمْ﴾ بعد فرمود ما این حیوانهایی که می توانست جَموح باشد چه اینکه جنسِ دیگر اینها یا صنف دیگر اینها جموح اند و شما به آنها دسترسی ندارید اینها را هم مثل آنها جموح قرار می دادیم لکن ما مسخّرتان کردیم که همه ی بهره ها را ببرید یکی از آن فوایدی که نصیبتان می شود بهره ی عبادی است که قربانی کنید و الله اکبر بگویید خدا را بزرگ بشمارید هم از نظر قلب، تعظیم و تکریم الهی را در دل جا بدهید هم از نظر زبان آن ذکر مخصوص «الله أکبرُ علی ما هَدانا» یادتان نرود ﴿لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ﴾ بعد می فرماید: ﴿وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ﴾:

ص: 534

احسان سه بخش دارد یک بخش اش این است که کسی کار خوب می کند که اینجا احسان یعنی صاحبِ فعلِ حَسن دیگر متعدّی نیست گرچه از یک جهت که فعلی از فاعل صادر می شود فعلِ حَسَن متعدّی است اما احسان به معنای دوم انجام کار خیر نسبت به دیگری مشکل مردم را حل کردن، عیادت کردن، قرض الحسنه دادن، رعایت حقوق دیگران کردن این احسانِ به غیر است. قِسم سوم آن است که نه به معنای اول است یعنی فعلِ حَسن نه به معنای دوم است که احسانِ به غیر باشد احسان، مقامی از مقامات سالکان است هم شیعه ها نقل کردند هم سنّیها نقل کردند.

وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) سؤال کردند که «الإحسان ما هو؟» حضرت فرمود: «أن تَعبد الله کأنّک تریٰ فإن لم تَکن تراه فإنّه یَراک» احسان مقامی است برای عابدان و آن این است که شما طرزی خدا را عبادت بکنید که گویا خدا را می بینید با چشمِ جان و اگر به اینجا نرسیدید بدانید که خدا شما را می بیند پس مرتبه ی قویّ احسان آن است که دو دید داشته باشید یکی اینکه دید داشته باشید در مَشهد و محضر خدایید، یک دید هم داشته باشید که او را ببینید «کأنّ» نه «أنّ» آن «أنّ» برای حضرت امیر و امثال حضرت امیر(سلام الله علیه) است که فرمود: «ما کنتُ أعبدُ ربّاً لم أره» محال نیست دیگران به مقام «أنّ» برسند اما آنچه اوساط از مؤمنان و اولیای الهی می رسند مقام «کأنّ» است «الإحسان أن تَعبد الله کأنّک تریٰ» اگر بدانیم که اگر ما او را نمی بینیم او ما را می بیند خب این مقام احسان است کسی که معانی نماز در ذهن او هست و با حضور قلب دارد نماز می خواند نماز خوبی است نماز مقبولی است ثواب خوبی می برد اما به مقام احسان نرسیده است احسان چیز دیگر است این ﴿بَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ﴾ یعنی به افرادی که اهل احسان اند بشارت بدهید شاید به معنی سوم نظر نداشتهب اشد همان معنای اول، کسانی که وظایف دینی شان را انجام می دهند مؤمن اند واجبات را انجام می دهند محرّمات را ترک می کنند این قدر متیقّن احسان است خب به اینها چه چیزی بشارت بدهیم؟ به اینها بشارت بدهیم که یک حکم بین المللی خدای سبحان دارد که برای اسلام است نه برای شریعت و منهاج همه ی مسلمانها این اصل را دارند و آن این است که باید در برابر ظلم مبارزه بکنند و خدا قادر است (یک)، ناصر است (دو)، وعده ی نصرت می دهد (سه)، انجاز وعده را هم به عهده دارد (چهار). این بشارتِ محسنان است در پیروزی صحنه ی مبارزه درست است مسئله ی بهشت و حُسن خاتمت و درجات برتر جزء بشارتهاست اما سیاقی که در اینجا مطرح است پیروزی در مبارزه است. ﴿وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ﴾ چرا؟ به چه چیزی بشارت بدهیم؟ به این دلیل که ﴿إِنَّ اللَّهَ یُدَافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا﴾ خب احسان هم که به معنای این بود کسی که عقیده ی خوب، اخلاق خوب، عمل صالح داشته باشد حالا معنای دوم و سوم حالا دومی خیلی مهم نیست معنای سوم مهم است آن نشد، نشد خدای سبحان از مؤمنین دفاع می کند با اینکه دفع متعدّی است از فعل مفاعله استفاده شد که مفید مبالغه است در اینجا خداوند از مؤمنین خیلی دفاع می کند ﴿إِنَّ اللَّهَ یُدَافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا﴾ چرا؟ برای اینکه آنها که مؤمن نیستند دو رذیلتی دارند که از این جهت منفور خدایند آنها خَوّان اند، خائن اند امانتی را خدا به آنها داده اینها خیانت کردند امانتِ دین را، امانتِ قرآن را، امانتِ عترت را، امانتِ فطرت را به اینها داد اینها خیانت کردند و همه ی اینها نعمتهای الهی اند به جای شکر نعمت کفران کردند خب خدای سبحان هم خَوّانِ کفور را دوست ندارد حالا خَوّان مستحضرید که بحثهای صیغه ی مبالغه هم آنجا گفته شد گاهی انسان چندین بار کاری را انجام می دهد مثلاً دروغ می گوید می گویند این کذّاب است یا حرفه ی او این است می گویند کذّاب است یا یک وقت یک خبر مهمّی را جعل می کند این شاید اوّلین دروغ او باشد ولی چون خیلی مهم است می گویند کذّاب، اَفّاک جریان جعفر کذّاب گفتند از همین قبیل است گویا آدمِ پردروغ نبود اما دعوه ی امامت یک دروغ بزرگی است ولو قبلاً هم دروغ نگفته باشد اَفّاک بودن از همین قبیل است، کذّاب بودن از همین قبیل است بنابراین گاهی انسان خیانتهای فراوان دارد در مسائل مالی گاهی به ولایت اهل بیت خیانت می کند، به قرآن خیانت می کند این می شود خوّان لازم نیست که پیشه ی او، حرفه ی او، سابقه ی او خیانتِ ممتد باشد هر کسی خوّان شد یا در اثر کثرتِ خیانت یا در اثر شدّت خیانت چنین کسی یقیناً محبوب خدا نیست کفور هم بشرح ایضاً کفران نعمت هم همین طور است یک وقت نعمتهای مادّی را پشت سر هم کفران می کند یک وقت نعمتِ ولایت اهل بیت را، محبّت اهل بیت را کفران می کند ولو یک بار هم _ خدای ناکرده _ کفران بکند می شود کفور این چنین نیست که حالا لازم باشد عنوان کفور.

ص: 535

عنوان خوّاب بر کسی اطلاق بشود که پیشه ی او، حرفه ی او اینهاست نظیر جعفر کذّاب هم همین طور است خب، پس دو قضیه آنجا ذکر فرمود، فرمود خدای سبحان یقیناً به طور کامل از مؤمنین دفاع می کند و یقیناً خدای سبحان خوّانِ کفور را دوست ندارد دو، این دو مطلب را به محسنین بشارت بدهید ﴿وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ﴾ به اینها بگو کار به دست خداست خدا از مؤمنین دفاع می کند خدا کاری هم به خوّانِ کفور ندارد آنها منفور نزد خدا هستند این طلیعه است برای جریان اذن مبارزه آن گاه در آیه ی 39 فرمود: ﴿أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ﴾ این اذن، اذن تشریعی است (یک) جمله، جمله ی خبریه است (دو)، به داعی انشاء القا شده است (سه)، فاعل ﴿أُذِنَ﴾ للتعظیم حذف شده است (چهار) آذِن ذات اقدس الهی است که «بِیَده الحُکم» خب، ﴿أُذِنَ لِلَّذِینَ﴾ به چه کسانی اذن داده شد؟ به بیگناهانی که یک عدّه تبهکاران به جنگ اینها می آیند اینها که شروع به مبارزه نکردند که اینها مقاتِل نیستند اینها مقاتَل اند چون در بخشهای دیگری از قرآن کریم که قبلاً خوانده شد فرمود: ﴿وَهُم بَدَءُوکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ﴾ اینها شروع به جنگ کردند شما که شروع به جنگ نکردید این ﴿وَهُم بَدَءُوکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ﴾ نشانه آن است که شما حجّت بالغه دارید آنها حمله کردند نه شما، شما مقاتَلید نه مقاتِل حالا که شما مقاتَلید به شما اذن داده می شود که مقاتِل باشید از خودتان دفاع کنید و خدا از شما دفاع می کند نصرت می دهد و مراکز را هم حفظ می کند ﴿أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ﴾ چرا؟ برای اینکه اینها مظلوم اند و خدا حامی مظلومان است حالا ظاهر این ﴿أُذِنَ لِلَّذِینَ﴾ آن است که اوّلین آیه ای که تجویز مبارزه ی مسلّحانه صادر شده است به وسیله ی همین آیه است برخیها خواستند بگویند که درست است در مکّه مبارزه ی مسلّحانه اجازه داده نشد برای اینکه امکانات نبود لکن در مدینه اوّلین آیه ای که دستور مبارزه ی مسلّحانه داده شد آیه ی 190 سوره ی مبارکه ی «بقره» است که فرمود: ﴿وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلاَ تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ﴾.

ص: 536

اوّلین آیه ای که دستور مبارزه ی مسلّحانه را صادر کرد برخیها گفتند آیه ی 111 سوره ی مبارکه ی «توبه» است که ﴿إِنَّ اللّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقّاً﴾ فرمود خدای سبحان با مؤمنین معامله کرده جانِ اینها را از اینها خریده به اینها بهشت داده این جان برای خداست و چون جان برای خداست اینها امین الله اند باید امانت را حفظ بکنند درباره ی این امانت هم بیش از دو کار حق ندارند یا شهید یا پیروز راه سوم نیست احدی الحُسنَیین همین است دیگر راه ثالثی وجود ندارد فرمود در این معامله که به سود شماست ﴿فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم﴾ جانتان را دادید و بهشت گرفتید پس هر تصرّفی می خواهید در جانتان بکنید بدون اذن خدا غصب است چون معامله کردید، اگر معامله کردید جان دادید بهشت گرفتید حُسن خاتمه گرفتید خیرِ دنیا و آخرت گرفتید، باید در جانتان به اذن خدا تصرّف بکنید خدا اجازه نمی دهد که شما در جانتان غیر از این دو امر تصرّف بکنید یا شهادت یا پیروزی ﴿فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ﴾ همین، یا قاتل بشوید یا مقتول، یا شهید بشوید یا پیروز راه سومی وجود ندارد. مسئله ی اسارت یک امر اختیاری نیست کسی خودش را تسلیم بکند این خلاف است این حقّ تسلیم شدن ندارد حالا یک وقت آنها به زور تسلیم می کنند و اسیر می گیرند آن راه سوم نیست فرمود شما بیش از دو راه ندارید در همین آیه ی 111 سوره ی مبارکه ی «توبه» فرمود شما که معامله کردید بهشت را گرفتید ﴿فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ﴾ دوتا راه دارید ﴿فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ﴾ یا شهید یا پیروزی حالا اگر یک وقت دستتان نرسید و راه سوم را بر شما تحمیل کردند دیگر کارِ شما نیست شما که تسلیم نشدید شما را اسیر کردند ﴿وَعْداً عَلَیْهِ حَقّاً﴾ فرمود: ﴿فِی التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِیلِ وَالْقُرْآنِ﴾ این یک حکمِ بین المللی نیست برای اسلام است نه برای شریعت و منهاج در اینجا هم فرمود اگر ما مسئله ی جهاد را لازم می دانیم برای اینکه دینِ یهود به وسیله ی جهاد محفوظ است دین مسیحیّت به وسیله ی جهاد محفوظ است راهبانی که از مردم جدایند صومعه و دِیْر دارند آن دِیر آنها هم به برکت رزمِ رزمنده ها محفوظ است ولو آنها در صحنه نیستند آن که در زمان دفاع مقدس کاری به جنگ نداشت تسبیح دستش بود و ذکر می گفت این باید بداند که اگر جنگ نبود تسبیح هم در دستش نبود فرمود مگر راهبان اهل مبارزه اند، اهل اجتماع اند اینها در دامنه ی کوه مشغول عبادت اند اگر مبارزه ی مجاهدان نباشد رهبانیّت هم جایی ندارد راهبِ گوشه نشین هم ویرانه نشین می شود در همین جریان هفتاد ساله ی منحوس اتحاد شما می بینید این بخشی از آسیا و بخشی از اروپا را این اتحاد جماهیری سوسیالیستی شوروی پر کرده بود این نقشه ی سابق را یادتان است دیگر بخشی از آسیا را همین شوروی سابق داشت بخشی از اروپا را هم اینها داشتند خب در آنجا نه تنها جا برای یهودیّت نبود و مسیحیّت نبود و اسلامیّت نبود جا برای رهبانیّتِ راهبان هم نبود به کسی اجازه نمی دادند که برود گوشه ای دامنه ی غاری عبادت کند که این چهار گروه را که این سه گروه مستقیماً ربطِ اجتماعی با مردم دارند یک گروه هم اهل زاویه و زهد و انزوا هستند به آ نها هم می فرماید شما هم باید دعاگوی رزمنده ها باشید اگر جهاد نباشد آن صومعه را هم سرتان خراب می کنند خب پس بنابراین این یک حکم بین المللی اسلام است دین بدون مبارزه نمی شود این آیه را حالا با آن آیه ای که محلّ بحث است هماهنگ کنید ملاحظه بفرمایید ﴿وَعْداً عَلَیْهِ حَقّاً فِی التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِیلِ وَالْقُرْآنِ﴾ ادیان ابراهیمی فعلاً در خاورمیانه همین سه دین است که رسمیّت دارد آن گاه در این بخش هم می رسیم به این آیه که اگر مسئله ی جهاد نباشد ﴿لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ﴾ گروهی اخیراً از هند و غیر هند آمدند به عنوان عاشوراپژوهی به آنها گفته شد که اگر کسی به خدا و قیامت معتقد باشد این می تواند درباره ی عاشورای سیّدالشهداء(سلام الله علیه) یا مَقالی یا مَقالتی داشته باشد اما چون در بین اینها یک عدّه غیر موحّد بودند حالا کسی که موحّد نیست خدا و قیامت و بعد از مرگ را قبول ندارد این مبارزه ی او لغو است این به دنبال یک وهم حرکت می کند برای اینکه کسی که مبارزه می کند هدفی دارد این است که خودش یا هم نوعانش را آزاد بکند کشورش را آزاد بکند دیگران را به استقلال برساند این یک هدف خوبی است این اصل اول, انسان که می میرد به زعمِ باطل اینها معدوم می شود ولی به بَنای حق اگر کسی شربت شهادت نوشید کاملاً زنده است (یک), زنده وارد برزخ می شود (دو), گرچه بدن متلاشی شد کاملاً از صحنه باخبر است.

ص: 537

دو هدف برای کسی که شربت شهادت مینوشد به هر دو می رسد یک فیضِ کارِ خودش که ثواب الهی است ﴿فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ﴾, ﴿عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ﴾ ثواب می برد لذّت ظاهری می برد لذّت باطنی می برد لذّت جسمی می برد لذّت روحی می برد همه ی این لذایذ برای شهید محفوظ است این یک, دو می خواهد بفهمد که این مبارزه ی او و این خونی که ریخته شده است ملّت آزاد شدند یا نه, کشورشان مستقل شد یا نه, این را هم ذات اقدس الهی به اینها بشارت می دهد اینها ﴿یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِم﴾ مرتب از خدا سؤال می کنند خدایا ما به دستور تو رفتیم جبهه و شربت شهادت نوشیدیم برای اینکه کشورمان مستقل بشود شد یا نشد چه کسانی راه افتادند کجا هستند در چه مقعطی اند پشت سر هم ﴿یَسْتَبْشِرُونَ﴾, ﴿یَسْتَبْشِرُونَ﴾ که فعل مضارع است و مفید استمرار. مرتّب از خدا بشارت می خواهند خدایا به ما بشارت بده اینهایی که راهیانِ راه ما بودند الآن کجا هستند بعد خدا به اینها خبر می دهد که به برکت خون شما کشورتان آزاد شد مردمتان آزاد شدند کشورتان مستقل شد این دوتا نشاط برای شهدا هست حالا اگر کسی _ معاذ الله _ معتقد بود مرگ پوسیدن است نه از پوست به در آمدن و مرگ آخر خط است که این ملحدان بر آن اند خب انسان می شود معدوم, وقتی معدوم شد نه خودش لذّت می برد نه از پیروزی دیگران باخبر می شود تا لذّت ببرد می شود عدمِ صِرف این برای چه دارد می جنگد تمام لذّتها را به زعمِ باطل خود در درون حیات دنیا خلاصه می کند بعد هم که خبری نیست نه به او چیزی می دهند چون «لا مَیْز فی الأعدام» نه از استقلال کشورش باخبر است چون «لا مَیْز فی الأعدام» بنابراین فرضِ عقلی ندارد کسی موحّد نباشد و مبارز باشد این دیگر نمی تواند درباره ی سیّدالشهداء فکر بکند که.

ص: 538

پرسش: فرمود: «وکنتم لا تخافون المعاد ولکن کونوا احراراً»؟

پاسخ: در دنیایتان راحت باشید تا زنده هستید در دنیایتان تجاوز نکنید.

پرسش: پس پیام دارد برای ما؟

پاسخ: بله پیام دارد برای دنیایتان نه برای آخرت, این شخص دیگر نمی خواهد کُشته بشود که می گوید دست از زن و بچه ی من بردارید در دنیا آزادمرد باشید برای اینکه شما اگر امروز به زن و بچه ی کسی فحش گفتید فردا هم به زن و بچه ی شما می گویند آبرویتان در خطر است نه اینکه اگر مُردید بهره می برید این دین برای کسانی که کافر هم هستند پیام دارد می گوید مواظب اخلاقتان, زبانتان, گفتارتان, قلمتان باشید که در دنیا هستید راحت زندگی بکنید همین, اما حضرت نفرمود شما شهید بشوید کُشته بشوید و بعد بهره می برید دستور کشته شدن نداد دستور ترکِ ظلم داد خب بله این نفعِ دنیایی است و دین برای کفّار هم پیام دارد اما مبارزه علیه ظلم که کسی علیه ظلم مبارزه بکند خودش را به کُشتن بدهد این سراب است این خیال می کند همان طوری که خودش الآن به دنبال جنازه ی مقتولی حرکت کرده برای او بَنِر می زنند نمی دانم دسته گل راه می اندازند تشییع می کند تشییع خوب می کنند بازمانده هایش را گرامی می دارند این خیال می کند بعد از مرگ این کارها را هم بکنند او لذّت می برد وقتی انسان معدوم شد هیچ خبری از هیچ جای عالَم به او نمی رسد بنابراین اینها گرفتار وهم اند هر کسی اینها را نمی تواند جریان سیّدالشهداء(سلام الله علیه) و عاشورا و اینها را درک بکنند خب این مسئله که فرمود یک کار بین المللی است یعنی خدای سبحان برای هر دینی یک مبارزه قرار داد الآن این مسیحیّت در اسارتِ کلیساست اینکه اینها می گویند مسیحیّت یا کارِ ما ارتباطی با سیاست ندارد, با جنگ کاری نداریم ما چه کار داریم مثلاً تجاوز اسرائیل را محکوم کنیم این مسیحیّت در اسارت اینهاست.

ص: 539

بخش پایانی سوره ی مبارکه ی «صف» که اصلاً سوره به نام سوره ی جنگ است اوّلش جنگ, وسطش جنگ, آخرش جنگ این سور ه, سوره ی جنگ است اوّلش این است که ﴿إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفّاً کَأَنَّهُم بُنْیَانٌ مَرْصُوصٌ﴾ وسطش این است که ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَی تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ ٭ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ﴾ آخرش هم که به ما مسلمانها دستور می دهد مسلمانها! مثل مسیحیها باشید بجنگید ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنصَارَ اللَّهِ کَمَا قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ لِلْحَوَارِیِّینَ مَنْ أَنصَارِی إِلَی اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِیُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللَّهِ فَآمَنَت طَائِفَةٌ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَکَفَرَت طَائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِینَ﴾ به ما مسلمانها می گوید مسلمانها مثل مسیحیها باشید بجنگید آن وقت اینها آمدند مسیحیّت را خلاصه کردند در کلیسا و گفتند دین از سیاست جداست ما کاری به جنگ نداریم ما جریان اسرائیل را نمی توانیم محکوم کنیم از این حرفها و بازیهایی که در آوردند خب, در قرآن فرمود این در تورات هست در انجیل هست در قرآن کریم هست در همه ی کتابهای آسمانی هست در محلّ بحثِ ما هم فرمود اگر مبارزه نباشد نه صومعه ی راهب می ماند نه کَنیسه ی ترسائیان می ماند نه بیعه یهودیهان می ماند و بالعکس نه مساجد مسلمانها می ماند این عظمتِ جهاد است و همه ی این گزارشها هم مرتّب روزانه به شهدا می رسد چون این ﴿یَسْتَبْشِرُونَ﴾ فعل مضارع است شهید در برزخ نه می میرد نه به خواب می رود مرتّب از ذات اقدس الهی سؤال می کند و جوابِ بشارت آمیز را هم از ذات اقدس الهی دریافت می کند فرمود ما به اینها اجازه ی مبارزه دادیم چرا, برای اینکه اینها مظلوم اند (یک) و خدای سبحان که اجازه داد هم قدرت دارد که یاری کند (یک), هم یاری می کند به وعده اش عمل می کند (دو), پس به اینها بشارت بده ﴿بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَی نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ﴾ قدرت هم گاهی به تجهیزات نظامی است گاهی هم به امدادهای غیبی است که البته همه ی اینها به امدادهای غیبی برمی گردد گاهی به تَشجیعِ مبارزان از یک طرف, به ترهیب مخالفان از طرف دیگر است که ﴿سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ﴾.

ص: 540

حضرت امیر(سلام الله علیه) عرض کردند چطور شما در همه ی جبهه ها پیروز شدید فرمود همین که نامِ مرا می شنیدند می لرزیدند «نُصِرتُ بالرّعب» و وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) هم منصورِ بالرّعب بود این ﴿سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ﴾ امدادِ غیبی است که گاهی مخالفان می ترسیدند هراسناک بودند قبل از اینکه حضرت دست به قبضه ی شمشیر ببرد. خب این یک نصرت الهی است تشجیع کردن از این طرف است که فرمود ما تثبیت می کنیم قلوب اینها را (یک), ترهیب می کنیم مرهوب می کنیم خائف می کنیم قلوب دشمنان را (دو), آ ن امدادهای غیبی هم که هست باران را به موقع برای اینها می فرستید مسوّمین را فرشته ها را به کمک اینها می فرستد در چشمِ اینها اثر معجزه گی می کند نه سِحری ﴿أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَیُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اللّهُ﴾ اینها هم هست که در آیات سوره ی مبارکه ی «مائده» بود فرمود: ﴿إِنَّ اللَّهَ عَلَی نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ﴾ چرا, مظلومیت اینها چیست؟ برای اینکه اینها از سرزمینشان تبعید شدند یا به حبشه تبعید شدند یا به مدینه تبعید شدند ﴿الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِم﴾ یک وقت است که سخن از سرزمین و وطن و امثال ذلک است از اینها در عالَم زیاد است یک وقت است نه, سخن از تبعیدِ دینی است یک عدّه هیچ جُرمی ندارند مگر اینکه موحّدانه می خواهند به سر ببرند کفار این را ذَنْب و گناه تلقّی می کنند این مؤمنانِ باتقوا را از دیارشان خارج می کنند ﴿الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِم بِغَیْرِ حَقٍّ﴾ ظالمانه تبعید شدند حالا یه به طرف حبشه یا به طرف مدینه هیچ گناهی نداشتند ﴿إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ﴾ در بخشهایی هم از قرآن کریم آمده است که اینها هیچ ذنبی نداشتند فقط ﴿وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ﴾ در بخشهایی از قرآن کریم آمد که اینها هیچ گناهی نداشتند مگر اینکه می گفتند که خدای ما یکی است ﴿وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ﴾, ﴿إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ﴾ تنها عامل انتقام کفّار این بود که اینها می گفتند ما مؤمنیم اینجا هم فرمود: ﴿الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِم بِغَیْرِ حَقٍّ﴾ هیچ حقّی نداشتند این استثنا هم استثنای تأکیدی است که ﴿بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ﴾ خب اینها مأذون اند که مبارزه بکنند خدا ناصر است و به وعده اش عمل می کند خب چرا؟ برای اینکه سرزمینشان را حفظ بکنند برای همین؟ یا نه, اینها برای اینکه دینشان را حفظ بکنند دین که حفظ باشد سرزمین هم محفوظ است این ایران در جنگ جهانی اول مادامی که روحانیّت نبود و دین نبود در جنگ جهانی اول دستِ همینها بالا رفته بود هر چه بیگانه ها خواستند بگیرند گرفتند در جنگ جهانی دوم هم بشرح ایضاً بیگانه آمد ارباً اربا کرد هر چه خواست بگیرد گرفت هفده شهر, هفده شهر را خواستند در اول و دوم تحویل بگیرند گرفتند در کودتای ننگین 28 مرداد هم دست اینها بالا رفت هر چه خواستند تحویل گرفتند گاز را دادند به شوروی و نفت را دادند به آمریکا و اینها خانه نشین شدند همه جا سخن از جمهوری ایرانی بود و هیچ یعنی هیچ اثر نکرد.

ص: 541

جمهوری ، جمهوری اسلامی شد تنها جایی بود اثر کرد که یعنی امام شد و روحانیّت شد و مسجد و حسینیه شد و حوزه و دانشگاه شد و مردم متدیّن آمدند به میدان گفتند قرآن است و عترت این ماند و ماند و ماند _ ان شاءالله _ تا ظهور حضرت می ماند خب همین کشور بود دیگر, همین مردم ایران بودند دیگر, دیگر ما مکتب ایرانی نخواهیم داشت اگر جمهوری ایرانی می داشتیم در جنگ جهانی اول بود در جنگ جهانی دوم بود در جمع شما شاید کسانی نباشد که این جریان ننگین کودتای 28 مرداد را درک کرده باشد ما آن روز تقریباً سنّمان بیش از بیست سال بود در حوزه ی تهران درس می خواندیم در متنِ صحنه بودیم در ظرف چهار ساعت وضع عوض شد شعار رسمی مردم تهران در کودتای ننگین 28 مرداد مرگ بر شاه بود شاید این قصّه را ما بارها گفتیم یک طبق داری, دست فروشی گلابیهای نطنز و غیر نطنز را جمع کرده بود در همین میدان شاهِ سابق که الآن میدان قیام شده در جنگ تهران خیابان مولوی نزدیک مدرسه ی حاج ابوالفضل آنجا این دست فروش حدود ساعت نُه بارش را از میدان آورد و گلابی را پهن کرد و داد می زد «آی شاه میوه, آی شاه میوه» ریختند بساط او را به هم زدند که چرا اسم شاه را می بری این ساعت 30: 9 صبحِ 28 مرداد 1332 ساعت ده شد و آن کودتای ننگین شد و مصدّق و همکاران و دولتیانش به زندان افتادند و داماد شاه آمد و دولت تشکیل داد و کابینه تشکیل داد و وزرا تشکیل داد دویِ بعدازظهر همین «مرگ بر شاه» شده «جاوید شاه» همین جمهوری ایرانی بود دیگر, همین مکتب ایرانی بود دیگر, اما شما شانزده شهریور آن همه شهادت, هفده شهریور آن همه شهدای بدر و اُحد را شما دیدید که همه گفتند «مرگ بر شاه» هجده شهریور هم گفتند «مرگ بر شاه» دین است که کشور را حفظ می کند مردم آخر برای چه کُشته بشوند این دین است که به انسان همین که چشم بست دوتا بشارت را دارد هم ﴿فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ﴾ دارد, هم ﴿یَسْتَبْشِرُونَ﴾ دارد دیگر چه زندگی ای بهتر از این, اینجا را که جای زندگی نیست «دارٌ بالبلاء مَحفوفة» آن که این عالَم را ساخت قسم یاد کرد که اینجا جای نشاط نیست ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی کَبَدٍ﴾:

ص: 542

کَبَد یعنی درد و رنج و غصّه در قبال کَبِد است که این عضو گوارشی است این «لام», «لام» قسم است حرف خدا هم است آن که جهان را خلق کرد دنیا را خلق کرد انسان را خلق کرد قسم خورد که اینجا جای نشاط نیست حواستان جمع باشد ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی کَبَدٍ﴾ حالا یا فقرِ مالی است یا فقرِ عِرضی است یا مشکل سیاسی است یا مشکل اجتماعی است یا مشکل خانوادگی است گیری هست بالأخره, اینجا جای آسایش نیست آنجایی که جای آسایش است همین است که انسان در راه دین شربت شهادت بنوشد و کشور را او حفظ کرده, بنابراین فرمود این یک حرفِ اساسی است حرفِ خداست در تورات حرف خداست در انجیل حرف خداست در قرآن و خدا مدافع است و خدا ناصر است و اگر مبارزه نباشد نه صومعه ای می ماند نه بیعه ای می ماند نه کَنیسه ای می ماند نه مسجدی, در همان زمان پهلویِ پلید تمام مساجدِ شهر ما شده بود انبار حسینیه ها که کلاً تخریب شد سقّاخانه و حسینیه تخریب شد مسجد هم برای اینکه انبار در شهر کم بود خراب نکردند همین, انبار یعنی انبار, در طیّ این قدرت چند ساله ی پهلوی خب هیچ خبری نبود, اگر دین نباشد این مسجد می شود انبار چه اینکه همین کار را کردند دیگر, اثری از دین نبود. خب, پس بنابراین مبارزه را یک انسان موحّد می کند مگر کسی گرفتار وهم باشد اصلاً نداند مبارزه یعنی چه, اگر کسی خردمدارانه دارد فکر می کند مبارزه تنها از کسی متمشّی می شود که به بعد از مرگ معتقد باشد دوم اینکه درست است در بخشهایی از قرآن کریم فرمود: ﴿لَوْلاَ دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ﴾ درست است زمین فاسد می شود اما چرا زمین فاسد می شود؟ چون مسجد به وظیفه اش عمل نکرده حسینیه به وظیفه اش عمل نمی کند حوزه به وظیفه اش نمی رسد آن آیه معلولِ این آیه است پس نمی شود گفت هدف مبارزه این است که ما اصلاح بکنیم مملکت را بله می خواهیم اصلاح بکنیم اما اصلاح مملکت به حوزه است و مسجد است و روحانیّت است و دین است و قرآن است و عترت اینها را شما برداری جامعه را با چه چیزی می خواهی اصلاح کنی جامعه را دین اصلاح می کند و اخلاق. خب, پس اگر در آنجا فرمود: ﴿لَوْلاَ دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ﴾ این حق است اما در رتبه ی ثانیه است این آیه حرفِ اصلی را می زند که ﴿وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ﴾ جا برای راهبان هم نیست ﴿وَبِیَعٌ﴾ ترسایان هم جا ندارند ﴿وَصَلَوَاتٌ﴾ که گفتند مرکز عبادتهای یهودیها را می گفتند صَلوسا به تعبیر زمخشری که این تَعریبِ اوست ﴿وَمَسَاجِدُ﴾ که برای مسلمانهاست یعنی هیچ ملّتی مرکز دینی نخواهد داشت چه اینکه در کمونیست هم همین طور بود وقتی مراکز دینی فعّال نباشد ﴿لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ﴾ پس یک حلقه ی مفقوده ای بین آن مقدم و تالی یا موضوع و محمول آن آیه هست که فرمود: ﴿لَوْلاَ دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ﴾ اینجا یک مقدمه ی مَطویه کم است آن مقدمه ی مَطویه را آیه ی چهل سوره ی مبارکه ی «حج» حل می کند ﴿لَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ﴾ اول مراکز مذهب ضعیف می شود وقتی مراکز تبلیغی, فرهنگی, دینی ضعیف شد جامعه آلوده می شود «أعاذنا الله مِن شرور أنفسنا و سیّئات أعمالنا».

ص: 543

«و الحمد لله ربّ العالمین»