ص:2

ص:3

ص:4

ص:6

فی احکام الشریعة76

مفاتیح الشرایع76

النخبة77

التطهیر77

علم الیقین77

المعارف78

عین الیقین78

اصول المعارف79

المحجة البیضاء80

الحقایق فی اسرارالدین80

قرة العیون فی اهمّ الفنون81

الکلمات المکنونة81

الکلمات المخزونة 81

اللئالی82

الکلمات المضنونة82

الکلمات السّریة82

جلاء العیون83

تشریح العالم83

انوار الحکمة83

اللباب84

اللب84

میزان القیامة84

مراة الاخرة85

ضیاء

القلب85

تنویر المواهب85

شرح الصحیفة السجادیة86

الکلمات الطریفة86

بشارة الشیعة87

الاربعین87

سفینة النجاة87

الحق المبین88

الاصول الاصلیّة88

تسهیل السبیل بالحجة89

نقد الاصول الفقهیة89

اصول العقاید89

منهاج النجاة90

خلاصة الاذکار90

ذریعة الضراعة91

منتخب الاوراد91

لبّ الحسنات92

زاد العقبی92

اهمّ مایعمل92

الخطب92

ثناء المعصومین93

شهاب الثّاقب93

ابواب الجنان93

ترجمة الصلوة94

مفتاح الخیر94

ترجمة الطهارة94

اذکار الطهارة95

ترجمة الزکوة 95

ترجمه الصیام95

ترجمه الحج96

ترجمه العقاید96

السانح الغیبی96

راه صواب 97

شرائط الایمان97

ترجمة الشریعة97

الاذکار المهمّة98

الرفع والدفع98

آیینه شاهی98

وصف الخیل99

الفت نامه99

زاد السالک99

زاد الحاج100

النّخبه الصغری100

تعلیقات النخبه الصغری100

الضوابط الخمس100

جهاز الاموات 100

اخذ الاجرة علی العبادات101

ثبوت الولایة علی البکرة فی التزویج101

غنیه الانام102

معیارالساعات102

الاحجار السّداد و السیوف الحداد102

المحاکمة 103

رفع الفتنة103

فهرست العلوم103

رسالات فی اجوبة مکتوبات و سؤالات 104

رسالة کیفیة علم اللّه سبحانه104

هل الوجود مشترک لفظی او معنوی104

تعدّد الطبایع104

محاکمة بین بعض المنسوبین الی العلم الرسمی104

فی جواب من سأل عن البرهان علی حقیقة مذهب الامامیة104

فی تفسیر آیة الامانة104

المنتزع من رسائل اخوان الصفا104

من الفتوحات المکّیّة105

من المکاتیب لقطب بن محیی 105

من المثنوی للمولوی105

من غزلیاته105

انموذج اشعار اهل العرفان105

سلسبیل105

شراب طهور105

تسنیم105

ندبة العارف105

ندبة المستغیث105

تنفیس الهموم105

وسیلة الابتهال105

آب زلال105

آداب الضیافة106

دهر آشوب 106

شوق المهدی106

گلزار قدس106

شوق العشق106

شوق الجمال106

ص:8

المنتخب الکبیر106

المنتخب الصغیر106

المشواق106

الانصاف107

الاعتذار 107

شرح الصدر107.

فهرست دوم

خمسة فی التفسیر والحدیث: تحمیدیه111

الصافی112

الاصفی112

الوافی 112

الشافی112

النوادر112

خمسة مستنبطة من تنبیهات ظواهر القرآن و الحدیث: المعارف112

النخبة112

السفینة النجاة113

بشارة الشیعة113

الکلمات الطریفة113

خمسة مستنبطة من اشارات بواطن القرآن والحدیث : اصول المعارف113

قرّة العیون113

الکلمات المخزونة113

الکلمات المضنونة113

الحقایق113

خمسة فیما یتعلّق بالادعیة والاذکار والاوراد: ذریعة الضراعة113

منتخب الاوراد114

خلاصة الاذکار114

جلاء القلوب114

اهمّ ما یعمل114

خمسة فی منتخبات کتب اهل العلم و العرفان و اشعارهم : منتخب رسائل اخوان الصفا 114

منتخب بعض ابواب الفتوحات المکیّة114

منتخب مکاتیب قطب الدین بن محیی 114

منتخب مثنوی العارف الرومی114

منتخب غزلیاته114

خمسة فی منتخب اصناف الاشعار : منتخب گلزار قدس115

السلسبیل115

التسنیم115

ندبة العارف 115

ندبة المستغیث115

خمسة فی خمسة مطالب: ضیاء القلب115

الخطب للجمعات والاعیاد115

الکلمات السّرّیة العلّیّة115

شرح مایحتاج الی الشرح من الصحیفة السجادیة116

مناقب امیرالمؤمنین116

خمسة بلغة الفرس لعامة الناس : ترجمة العقاید116

ترجمة الصلوة116

ابواب الجنان116

شرایط الایمان116

الاذکار المهمّة116

خمسة فی علوم دینیّة علمیّة: منهاج النجاة117

تسهیل السبیل117

السانح الغیبی117

ترجمة الشریعة117

زاد السالک117

خمسة فی فرائد ذات فوائد فی بیان انواع العلوم: فهرست العلوم118

رفع الفتنة118

الاعتذار118

شرح الصدر118

الانصاف118

خمسه رسائل خاصیّة عدیم المثال: اللب119

اللّباب 119

الحقّ المبین119

محاکمة بین فاضلین119

التطهیر فی تهذیب الاخلاق119

خمسة فی معارف یقینیة خاصیّة : علم الیقین119

انوارالحکمة120

میزان القیامة

ص:9

120

مرآة الاخرة120

تشریح العالم120

خمسة فی الحکمة العلمیّة والعملیة و علوم

اهل المعرفة : عین الیقین120

الکلمات المکنونة120

اللئالی120

المحجه البیضاء

120

المشواق121

خمسة فی الفقه والاصول : معتصم الشیعة121

مفاتیح الشرایع 121

نقد الاصول الفقهیة121

الاصول الاصلیّة121

راه صواب121

خمسة فی ترجمة العبادات الخمسة الارکانیة : ترجمة الطهارة122

ترجمة الصلوة122

ترجمة الزکوة122

ترجمة الصیام122

ترجمة الحج122

خمسة منظومة فی المناجاة : گلزار قدس122

شوق العشق122

شوق الجمال122

شوق المهدی123

دهر آشوب123

خمسة فی المثنویات : شراب طهور123

آب زلال123

وسیلة الابتهال123

مناجات نامه123

تنفیس الهموم123

خمس رسائل شرعیة فی تحقیق مسائل فقهیّة: الشهاب الثاقب123

حکم اخذ الاجرة علی العبادات124

احکام الشک و السّهو124

تجهیز الاموات 124

تحقیق ثبوت الولایة علی البکر فی التزویج124

خمسة فارسیة صنفتها للسلطان بالتماسه : تنویر المواهب124

آیینه شاهی124

وصف الخیل124

لبّ الحسنات124

زاد العقبی124

خمسة الفتها فی عنفوان الشباب لبعض الاحباب:غنیة الانام125

معیار الساعات125

الفت نامه125

الرفع والدفع125

الاحجار الشداد125.

کتاب شناسی آثار فیض

آب زلال129

آداب الضّیافة129

آیینه شاهی130

ابواب الجنان131

الاحجار الشداد والسیوف الحداد132

اذکار الطهارة132

الاذکار المهمّة133

الاربعین134

الاصفی 135

الاصول الاصلیّة136

اصول العقاید138

اصول المعارف139

الاعتذار140

الفت نامه141

الانصاف143

انموذج اهل العرفان145

انوار الحکمة145

اهمّ مایعمل146

بشارة الشیعة 147

ترجمة الحج 148

ترجمة الزکاة149

ترجمة

الشریعة150

ترجمة الصلوة 151

ترجمة الصیام153

ترجمة الطهارة154

ترجمة العقائد155

التسنیم156

تسهیل السبیل157

تشریح العالم 158

التطهیر158

تفسیر آیه امانت159

تقویم المحسنین160

تنفیس الهموم162

تنویر المواهب162

ثناء المعصومین162

جلاء القلوب163

جواب من سأل عن کیفیة علم اللّه164

جهاز

ص:10

الاموات165

الحق المبین166

الحقایق167

الخطب فی الجمعات و الاعیاد170

خلاصة الاذکار170

دهر آشوب173

ذریعة الضراعة174

راه صواب 175

رساله در جواب پرسش اهل مولتان 176

رساله فی بیان حکم اخذ الاجرة 177

رسالة فی ثبوت الولایة للاب والجدّ178

رفع الفتنة178

الرفع والدفع 179

زاد الحاج181

زاد السالک181

زاد العقبی183

السانح الغیبی183

سفینة النجاة184

سلسبیل 185

الشافی 186

شراب طهور 187

شرائط الایمان187

شرح الصحیفة السجادیة188

شرح صدر189

شوق العشق190

شوق المهدی190

الشهاب الثاقب191

الصافی193

الضوابط الخمس فی احکام الشک و السهو201

ضیاء القلب202

علم الیقین203

عین الیقین205

غنیة الانام فی معرفة الساعات و الایام207

فهرس العلوم210

فهرس مؤلفات211

قرة العیون فی اعزّ الفنون214

الکلمات السّرّیة216

الکلمات الطریفة217

الکلمات المخزونة219

الکلمات المضنونة220

الکلمات المکنونة220

گلزار قدس222

اللئالی229

اللُبّ231

اللباب232

لبّ الحسنات234

المحاکمة بین الطائفتین234

المحاکمة بین الفاضلین236

المحجة البیضاء237

مرآة الاخرة245

مشواق246

المعارف248

معتصم الشیعة249

معیارالساعات250

مفاتیح الشرایع 251

مفتاح الخیر 265

منتخب الاوراد 266

منتخب دیوان شمس267

منتخب رسائل اخوان الصفا267

منتخب فتوحات المکّیة267

منتخب مثنوی267

المنتخب الصغیر268

المنتخب الکبیر268

منتخب مکاتیب قطب الدین محیی268

منشآت269

منهاج النجاة274

میزان القیامة276

النخبة278

النخبة الصغری281

ندبة العارف281

ندبة المستغیث282

نقد الاصول الفقهیة282

النوادر282

الوافی284

وسیلة الابتهال299

وصف الخیل299.

آثار منسوب و مجعول

اتتل توتتل303

اثبات حرکت جوهری303

احکام النجوم304

رسالة فی الارث304

اضغاث الاحلام 304

اعمال الاشهر الثلاثة305

امالی305

رسالة فی الانسان305

ص:11

رسالة فی تحقیق معنی القابلیّة306

التذکرة فی الحکمة الالهیة306

ترجمة الحق307

ترجمة حدیث معلّی بن خنیس307

التوحید308

الجبر و التفویض308

جواب بعض الاخوان308

الحاشیة علی حاشیة التهذیب309

الحاشیة علی الرواشح السماویة309

حاشیة علی زبدة البیان309

دلائل الاحکام310

سریان نور الحق310

شجرة الهیّة311

شرح حدیث الحقیقة311

شرح حدیث الفرجة312

شرح حدیث جنود مجنّدة312

شواکل الحور312

رسالة القضاء والقدر313

قواعد العقاید313

مسألة الوجود314

معالجة النفس314

المصفّی314

مفاتیح الزیارات 315

منتخب الختوم315

رسالة فی الموت و حقیقته316

رسالة فی وحدة الوجود316.

نمایه

آیات و احادیث 319

کسان 320

کتابها 342

موضوع 354

اشعار 358

ص:12

ص:14

کرده ام و نوشته ام. گفت: که همین ساعت آن را بیار که ببینم.(1)

ابوعبداللّه محمّدبن احمد مقدسی در بیان سرایِ ساخته شده در زمان حکومت عضدالدوله دیلمی می گوید:

یک کتابخانه جدا نیز دارد که زیر نظر یک سرپرست و یک کتابدار و یک ناظر از نیکوکاران شهر اداره می شود. هیچ کتابی نیست که تاکنون در دانشهای گوناگون تصنیف شده باشد مگر نسخه اش بدانجا آورده است. وی اینجا را به صورت دالانهای سرپوشیده و یک سالن بزرگ ساخته که انبارهای کتاب در اطراف آنهاست. به دیواره انبارها و دالانها اطاقکهایی دارند و هریک با کشویی از بالا به پایین بسته

می شود. دفترها از هر نوع در یک رف ویژه چیده شده است. فهرستهایی نیز دارد که نام کتابها در آن روشن شده است.(2)

از این گونه فهرستها برای بسیاری از کتابخانه ها فراهم آمده، کتابخانه صاحب بن عباد، کتابخانه نوح بن منصور سامانی از آن جمله اند.

افزون بر فهرستهای کتابخانه های حکومتی و دولتی، گاهی شخصی عالم و دانشمند برای همه موجودی کتابخانه خویش فهرست تهیه می کرده تا امکان بهره وری از آن سهلتر شود و هم اینکه با مرتب کردن و زدن مُهر بر آنها در نگهداری و حفاظت از کتابها

اهتمام بیشتری به عمل آید. رضی الدین ابوالقاسم علی بن موسی معروف به ابن طاوس (664 - 589ق) در کتاب گرانقدر سعدالسعود به تعدادی از کتابهای خویش در زمینه

علوم قرآنی - که وقف اولاد ذکورش می باشند - اشاره می کند. وی در مقدمه کتاب می نویسد: چون در کتاب الابانة فی معرفة اسماء کتب الخزانة تنها به نام کتابهای خویش پرداختم، در اینجا، توضیح بیشتری در خصوص آنها می دهم.(3) آنگاه به کتاب شناسی و نسخه شناسی کتابهای خویش می پردازد و اطلاعات ارزشمندی ارائه می دهد.

آثار و نگاشته های یکی از بزرگان علم و دانش را فراهم می آورد و در ضمن آن به جزئیات و ویژگیهای نوشته های او می پردازد. قدمت و روایی این گونه فهرستها بسیار است و قابل تأمّل. در یک تقسیم بندی برای این فهرست دو صورت می توان تصور کرد:

1) مؤلّف در هنگام ذکر سرگذشتنامه، پس از پرداختن به شرح احوال و سرگذشت شخص مورد نظر، آثار و نگاشته های وی را ذکر می کند و فهرستی ارائه می دهد. باید دانست که در این شیوه، تکیه کلام مؤلّف بیشتر به زندگی و بیان حالات و احوال نویسندگان است تا بررسی کتاب شناسی آنها. تمامی کتابهای سرگذشتنامه ای و رجالی در این قسمت قرار می گیرد. ابن ندیم در ترتیب کتابهای ارسطو در منطقیات و طبیعیات، الهیات و خلقیات سخن گفته و برخی از آنها را در الفهرست ذکر می کند.

2) مؤلّف یا فهرست نویس به آثار و نگاشته های یک تن به تنهایی اشاره می کند. در این اثر جنبه کتاب شناسی و نسخه شناسی بیشتر مدّ نظر است تا طرح مسأله سرگذشتنامه افراد. او به دنبال آن است که به طور صریح و روشن آثار و نگاشته های آن بزرگ را برای اهل فن و دانش بیان کند. شاید نخستین اطلاعاتی که در این زمینه در دست

است مربوط به یونان باستان است. ثاون اسکندرانی، تألیفات وآثار افلاطون (347 - 427ق.م.) را تدوین می کند و بسیاری از نگاشته های او را برمی شمرد.(1)

نگاشتن فهرست آثار دیگران، در تمدن اسلامی نیز سابقه ای دراز دارد. مدائنی، ابوالحسن علی بن محمدبن عبداللّه بن ابویوسف (215 - 135ق) برده و غلام سمره بن جندب(؟) از متکلّمان سده دوم و سوم هجری است. ابوالحسن بن کوفی، فهرستی از آثار او را ذکر می کند و ابن ندیم از روی نوشته وی آثار مدائنی را می آورد:

و از کتابهایش آنچه را که از روی نوشته ابوالحسن بن کوفی به یاد دارم این است: در اخبار پیغمبر صلعم: کتاب امّهات النبی صلعم، کتاب صفه النبی صلعم، کتاب اخبار المنافقین. کتاب عقودالنبی صلعم. کتاب تسمیه المنافقین و من نزل فیه القرآن منهم و غیرهم.(2)

جنیدبن محمّد نعیم مکنّی به ابواحمد، در نامه ای به ابوالحسن علی بن محمد علوی، تصانیف و نگاشته های ابونصر محمّدبن مسعود عیاشی (ف. 320ق) - از فقهای بزرگ

ص:18

امامیه - را گردآوری می کند. وی در آخر نامه به این مطلب اشاره می کند که جامع آثار عیاشی بیست و هفت کتاب از تألیفات عیاشی را در فهرست نیاورده و من آنها را بر فهرست او می افزایم وتعداد این آثار را به 208 جلد کتاب و رساله می رساند. ابن ندیم

فهرست آثار عیاشی را به نقل از آن نامه، در الفهرست می آورد.(1) شیخ طوسی در

الفهرست خودش عینا منقولات ابن ندیم را ذکر می کند(2)

ابوریحان بیرونی (440 - 362ق.) از بزرگترین دانشمندان جهان اسلام در سده چهارم و پنجم هجری است. وی در رساله ای با عنوان رسالة ابی ریحان فی فهرست کتب الرازی به بررسی و بیان کتابهای محمدبن زکریای رازی می پردازد. وی آثار رازی را در موضوعات ذیل طبقه بندی و فهرست می کند: پزشکی (56 عنوان)، طبیعیات (33 عنوان)، منطقیّات (7 عنوان)، ریاضیات و نجومیات (10 عنوان)، تفاسیر و تلخیص ها و اختصارات (7 عنوان)، فلسفی و تخمینی (17 عنوان)، مافوق الطبیعه (6 عنوان)، الهیّات (14 عنوان)، کیمیائیات (22 عنوان)، کفریات (2 عنوان) و فنون مختلف (10 عنوان).

آنگاه، پس از ذکر کتابهای رازی، ابوریحان به کتابهای خود می پردازد که در فهرست خود نوشت به آن خواهیم پرداخت.

محمّدبن ابی بکر بن قیّم مشهور به ابن قیّم جوزیه (751 - 691ق.) فهرستی از کتابها و رساله های ابن تیمیه (ف.728ق) فراهم ساخته و تعداد آثار وی را تا به 341 عنوان کتاب و رساله می رساند. این فهرست به سال (1953م.) در دمشق به چاپ رسیده است.

یوسف ترکمن بن جوزی معروف به سبط ابن جوزی (654 - 572ق) در کتاب مرآه الزمان، فهرست آثار تألیف شده عبدالرحمن بن جوزی (592 - 510ق) را دویست و پنجاه عنوان ذکر می کند. این فهرست توسط گرگیس عوّاد در مجلة المجمع العلمی العربی شماره 30 - 29 در دمشق چاپ شده است.

فهرست و سیاهه آثار جلال الدین عبدالرحمن سیوطی (911 - 849ق) به وسیله شخصی گمنام جمع آوری می شود. وی پانصد و چهار عنوان از کتابها و رساله های سیوطی را بیان می کند. این فهرست به کوشش فلوگل در پایان کشف الظنون حاجی خلیفه

در جلد ششم، صص 667 - 665 آمده است.

ص:19

برای آثار علامه ملاّمحمّد باقر مجلسی (1110 - 1037ق) دو فهرستِ دیگر نوشت فراهم آمده است. نخست: توسط محمّد نصیربن عبدالله مجلسی - برادرزاده وی - این فهرست در دو بخش است. الف) کتابهای عربی مجلسی ب)کتابهای فارسی وی. صاحب الذریعه منقولاتی از این فهرست را در نگارشهای دیگران رؤیت کرده است.(1) دو دیگر، فهرستی که به اهتمام محمّدحسین بن محمّد صالح از نوادگان مجلسی در دو فصل و یک خاتمه تدوین شده است. فصل اول: کتابهای عربی شامل ده کتاب. فصل دوم کتابهای فارسی، در بردارنده چهل و نه کتاب. خاتمه: در شماره ابیات تألیفات و آثار مجلسی در فارسی و عربی. این فهرست یک بار در مجله دانشکده ادبیات تهران سال دهم، شماره دوم، صص 210 - 203 چاپ شده و بار دیگر در کتابشناسی مجلسی به کوشش حسین درگاهی و علی اکبر تلافی داریانی.

ارزشمند به بسیاری از ترجمه های خویش از آثار جالینوس توجه می دهد. دانشیان در این دوره، بسیاری از کتابها و رساله هایی که از یونانی به سریانی و عربی ترجمه شده از

آنِ حنین می دانند. ابن ندیم بر این باور است که این مطلب از خوشبختی های حنین است که هرچه حبیش بن حسن اعسم، عیسی بن یحیی و دیگران ترجمه کرده اند به حنین نسبت داده می شود. امّا با به دست آمدن این رساله بسیاری از این مجهولات روشن می شود و مترجم این رساله های منسوب، به وضوح و صراحت بیان می شود. برای نمونه حنین در ذیل کتاب، کتاب فی العضل می نویسد: که حبیش بن الحسن آن را برای محمدبن

موسی به زبان عربی ترجمه کرده است، همچنین کتاب فی تدبیر الملطف فی الذبول از عیسی بن یحیی است.

جابربن حیان بن عبدالله کوفی از دانشمندان سده دوم هجری، مصاحب و شاگرد امام جعفر صادق علیه السلام است. وی برای آثارش در موضوعات کیمیا و دیگر علوم فهرست مفصلی فراهم می آورد و افزون بر آن، فهرست موضوعی مختصری برای نگاشته های علم کیمیای خود تدوین می نماید. ابن ندیم این فهرست را دیده و از آن بهره برده است.

وی در شرح احوال و آثار جابر می گوید:

محمدبن اسحاق گوید: جابر در کتاب فهرست خود گوید: پس از این کتابها، سی رساله تألیف کردم که بی نام است و سپس چهار مقاله تألیف کردم که اینهاست: کتاب الطبیعة الفاعلة الاولی و هی النار، کتاب الطبیعة الثانیة الجامدة و هی الماء، کتاب الطبیعة المنفعلة الیابسة و هی الارض، کتاب الطبیعة الرابعة المنفعلة الرطبة و هی الهواء... پس از این چهار کتاب تألیف کرده ام به این ترتیب کتاب الزهرة، کتاب

السلوة، کتاب الکامل و کتاب الحیوة.(1)

ابو سلیمان داود بن علی اصفهانی (ف. 270ق) از فقهای نامدار سده سوم هجری است به گفته ابن ندیم، وی مردی با فضل، صادق و پرهیزکار بود و اول کسی است که قول به ظاهر کتاب و سنّت را گرفته و جز آن را از رای و قیاس رها کرد. از نگاشته های

علی بن داود، فهرستی بسیار قدیمی به خط محمود مروزی به دست ابن ندیم می رسد که او تمام آن را در الفهرست می گنجاند. وی بر این عقیده است که این فهرست در زمان

ص:21

خود داود بن علی نوشته شده است.(1)

ابن بطّه، محمدبن جعفر قمی، روایات زیادی از احمد برقی نقل می کند. از نگاشته های وی فهرستی است که از آثارش در آن نام می برد. قهپایی معتقد است که این فهرست که از آثار او ارائه شده، دارای اشکالاتی است.(2)

سعدبن عبداللّه قمی مکنّی به ابوالقاسم از بزرگان فقها و محدثان نام آور سده سوم هجری است. وی دارای تألیفات زیادی، همچون کتاب الرحمة، کتاب الحج، کتاب الضیاء فی الامامة، کتاب مقالات الامامیه و... است. در این فهرست ابوالقاسم قمی به همه

کتابهایی که تألیف کرده اشاره می کند.(3)

یکی از نویسندگان دانشمند اسماعیلی مذهب، عبدان اسماعیلی است. ابن ندیم در بخش نویسندگان و صاحب نظران اسماعیلی می نویسد:

عبدان که در پیش گفته شد از همه بیشتر کتاب تصنیف کرد و دیگران هم اگر تصنیفی داشتند به او نسبت می دادند. فهرستی از تصنیفات خود دارد که از آن جمله است: کتاب الرحا و الدولاب، کتاب الحدود والاسناد، کتاب اللامع، کتاب الزاهر، کتاب المیدان.

ابن ندیم فهرست آثار عبدان را ندیده و کسی را سراغ نداشته که از محتویات آن فهرست آگاه باشد.(4) سزگین بر این باور است که نسخه ای از فهرست عبدان در سده هفتم هجری در تملّک خواجه نصیرالدین طوسی بوده است.(5)

از دیگر فهرستهای خود نوشت، فهرست آثار عثمان بن جنّی معروف به ابن جنّی (392 - 330ق) است. وی در ضمن اجازه ای که به ابی عبداللّه می دهد به فهرست آثارش اشاره می کند. یاقوت حموی در شرح سرگذشت ابن جنّی متن این اجازه را عینا نقل می کند:

قد اجزتُ للشیخ ابی عبداللّه الحسین بن احمدبن نصر - ادام اللّه عزّه - ان یروی عنّی مصنّفاتی و کتبی مما صحَّحه و ضبطهُ علیه ابواحمد عبدالسلام بن الحسین البصری - ایّد اللّه عزّه - : عنده منها کتابی الموسوم بالخصائص و حجمه الف ورقة و کتابی

ص:22

التّمام فی تفسیر اشعار هُذیل مما اغفله ابوسعید الحسن بن الحسین السُّکری - رحمه اللّه - و حجمه خمسمائة ورقة بل یزید علی ذلک و کتابی فی سرّ الصناعة و هو ستمائة ورقة و کتابی فی تفسیر تصریف ابی عثمان بکربن محمد ابن بقیة المازنی و حجمه خمسمائة ورقة، و کتابی فی شرح مستغلق ابیات الحماسة و اشتقاق اسماء شعرائها و مقداره خمسمائة ورقة...

ابن جنّی به همه آثار و نگاشته های خویش در این اجازه اشاره می کند و به اختصار به موضوع و حجم آن می پردازد.

ابوریحان بیرونی در ادامه فهرستی که از آثار رازی ارائه می دهد، با آوردن جملات زیر به فهرست خود نوشت آثارش می پردازد و سیاهه ای از صدوسه نگاشته خود بیان می کند:

و چنانکه سخن خود را با کتابهای ابوبکر [رازی] آغاز کردم آن را با نامهای کتابهای خود که وقتی از من خواسته بودی ختم می کنم. آن کتابهایی که تا سال چهار صد و بیست وهفت نوشته ام که از عمرم شصت و پنج سال قمری و شصت و سه سال شمسی می گذرد و تعجّب نمی کنم که تاویل رویای من راست بیاید هرچند که حرص من برآن راست نیامده است.(1)

این فهرست به سال 1936م. توسط خاورشناس معروف پول کراوس در پاریس از روی نسخه منحصر به فرد کتابخانه لیدن به شماره 133 چاپ شد. پیش از آن به سال 1920م. ویدمانِ آلمانی قسمت مربوط به آثار بیرونی را به زبان آلمانی مورد تجزیه وتحلیل قرار داد، و دوسکا به سال 1925م. پاره ای از آن کتاب را که مربوط به آثار رازی

بود به زبان آلمانی برگرداند. زاخائو فهرست آثار بیرونی را در مقدمه کتاب آثارالباقیه آورد. اندیشمندان دیگری نیز به تصحیح فهرست و کتاب شناسی آثار رازی و بیرونی پرداختند و ملحقاتی برآن افزودند. دکتر محمود نجم آبادی در مصنفات و مؤلفات رازی

و بوالو در کارنامه ی بیرونی از آن جمله اند.(2)

افزون بر اینها، استاد دانشمند دکتر مهدی محقق به تصحیح و ترجمه فهرست کتابهای رازی و نامهای کتابهای بیرونی اهتمام ورزید و به پیوست این اثر ارزشمند، رساله

ص:23

المشاطة لرسالة الفهرست از ابواسحاق ابراهیم بن محمّد، مشهور به غضنفر تبریزی را که مهمترین منبع شناخت زندگی بیرونی است، ضمیمه کتاب نمودند. غضنفر تبریزی هدف خویش را از تدوین المشاطة این چنین بیان می کند:

من می دانم که هرکس مقاله استاد رئیس را مطالعه کند و در آنچه که نویسنده آن از داستان رویای خود یاد کرده و از الهامی که در آن رویا بر مدت عمرش استدلال آورده درنگ نماید، کیفیت آینده آن احوال یعنی کمیّت عمر و زمان رحلت او به نظرش می گذرد. از این روی من صلاح دیدم که به پایان سخن او در آن رساله آنچه را که من از تاریخ ولادت و سنین عمر و وقت وفات و رحلت او به دست آورده ام، ملحق کنم تا آنکه طالبان آن را از جایی دیگر نجویند، گذشته از آنکه تحقیق آن متعذّر

و وصول به آن نسبت به این زمان و این مردم ممتنع است.(1)

سرِ سخن را به کتابهای رجالی می کشانیم. در این نوع کتابها، هنگامی که مؤلف به شرح سرگذشت خودش مشغول می شود، به فهرستی از آثار و نگاشته های خویش نیز اشاره می کند. گرچه در اینجا مؤلّف قصد ندارد فهرستی برای نگاشته های خویش مهیا سازد؛ امّا به اقتضای خود موضوع، ناخودآگاه فهرستی از آثارش ارائه می شود که بسیار ارزشمند و قابل اعتناست.

ابوالعباس احمدبن علی نجاشی (450 - 372ق) در کتاب رجال النجاشی در ذیل مدخل احمدبن العباس [خودش] این چنین می آورد:

احمدبن العباس النجاشی الاسدی، مصنّف هذاالکتاب - اطال اللّه بقاوه و ادام علوه و نعماه - له کتاب الجمعة و ماورد فیه من الاعمال و کتاب الکوفة و ما فیها من الاثار و الفضایل، و کتاب انساب بنی نصربن قُعین و ایامهم واشعارهم و کتاب مختصر

الانوار و مواضع النجوم التی سمیّتها العرب.(2)

او با بیان همین عبارات کوتاه، به چهار کتاب خویش و موضوع آنها اشاره می کند.

شیخ الطایفه ابی جعفر محمد بن حسن طوسی (460 - 385ق) نیز در الفهرست که از کتابهای بزرگ رجالی شیعی محسوب می شود به بیان شرح احوال و آثار نهصدتن از بزرگان علم و دانش می پردازد. وی از فهرست آثار و نگاشته های شیخ مرتضی (436 -

ص:24

355ق)، ابن بابویه قمی (ف. 381ق) و شیخ مفید (413 - 336ق) نام می برد و آنها را در میان صاحب نظران و اهل فن مشهور و معروف می داند.(1) شیخ طوسی با عنایت به فهرست سید مرتضی، کتابهای وی را نقل می کند. آقا بزرگ براین باور است که این فهرست ممکن است تألیف خود مرتضی باشد و یا شاگرد وی ابوالحسن محمدبن محمد بصروی (ف. 443) آن را از کتابهای استادش فراهم ساخته و سید مرتضی بر پشت نسخه آن اجازه روایت برای او نگاشته است.(2) آنگاه در ضمن سرگذشت خویش به فهرستی از کتابهایی که تا آن زمان به رشته تحریر در آورده، اشاره می کند:

محمدبن الحسن بن علی الطوسی، مصنف هذا الفهرست، له مصنفات منها کتاب تهذیب الاحکام و هو یشتمل علی عدة کتب من کتب الفقه، اولها کتاب الطهارة و کتاب الصلاة و هو یشتمل... وله کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار و هو

یشتمل... و له کتاب النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی و له کتاب المفصح فی الامامة

و له کتاب تلخیص الشافی فی الامامة و له مختصر مالایسع المکلف الاخلال به، وله کتاب العدة فی اصول الفقه و... و له کتاب فی الاصول کبیر خرج منه الکلام فی التوحید و بعض الکلام فی العدل.(3)

ابن جنید اسکافی، محمدبن احمد (ف. 381ق) فهرستی برای آثار خودش نگاشته و شیخ طوسی از آن چنین یاد می کند:

او فهرست تصنیفهای خود را مبوّب و گسترده فراهم ساخته و من تمام آن را ذکر نمی کنم؛ اما نجاشی در احوال وی در حدود صدوپنجاه عنوان از کتابها و رساله های او را با نگاه به آن فهرست می آورد.(4)

شیخ اکبر، محیی الدین بن عربی (638 - 560ق) نیز فهرست خودنوشتی از آثارش فراهم می آورد و در آن به 248 اثر خود توجّه می دهد. گرگیس عوّاد به کتاب شناسی آثار

وی می پردازد و تعداد آنها را به 279 کتاب و رساله می رساند. این تحقیق در مجله المجمع العربی در دمشق شماره 4 - 3، جلد 29 در سال 1953م به چاپ رسیده است. پس از وی عثمان اسماعیل یحیی تحقیقات جدیدی بر آثار ابن عربی ارائه می کند.

رضی الدین علی بن موسی مشهور به ابن طاوس (664 - 589ق) در کتاب الاجازات

ص:25

بکشف طرق المفازات پس از ذکر مقدمات به فهرست آثار خویش چنین اشاره می کند:

...ممّا الفته فی بدایة التکلیف من غیر ذکر الاسرار و التکشیف. کتاب مصباح الزائر و جناح المسافر ثلاث مجلّدات و من ذلک کتاب فرحة النّاس و بهجة الخواطر... روح الاسرار و روح الاسمار... منها کتاب فلاح السائل و نجاح المسائل... و صنّفت کتابا سمیّته البهجة بثمرة المهجة...

بخشی از این فهرست را علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار آورده است.(1)

محمدبن علی رکن الدین گرگانی از شاگردان بارز علامه حلّی نیز فهرستی برای نگاشته هایش تهیه کرده که صاحب مقاییس الاصول از آن یاد می کند.(2)

عین القضاة همدانی عارف بزرگ قرن ششم رساله ای به نام شکوه الغریب عن الاوطان الی علماء البلدان برای علمای همدان به عربی تحریر کرد. وی پس از ذکر مصائب و مشکلاتی که برایش پیش آمده، آثار و خدمات علمی خویش را بر می شمارد. آثاری همچون قری العاشی الی معرفه العوران و الاعاشی، المفتلذ من التصریف، امالیُّ الاشتیاق

فی لیالی الفراق، منیة الحیسوب، غایه البحث عن معنی البعث، رساله علائی، نزهه العشاق

و نهزة المشتاق، صولة البازل، الامون علی ابن اللبون، المدخل الی العربیة و ریاضه علومها

الابیة.(3)

ابن طولون (953 - 880ق) در کتاب الفلک المشحون فی احوال ابن طولون به ذکر سرگذشت نامه خویش می پردازد، آنگاه فهرستی به ترتیب الفبایی از آثار و نگاشته هایش ارائه می دهد. گویا این اثر در دمشق به چاپ رسیده است.

فخرالدین بن محمدبن طریح (ف. 1085ق) فهرست خود نوشتی از آثارش فراهم ساخته که آقابزرگ، نسخه ای از آن را در کتابخانه طریحی در نجف اشرف رؤیت کرده است.(4)

فیض کاشانی (1091 - 1006ق) نیز برای آثارش سه بار فهرست تهیه کرده که به تفصیل در همین مقدمه به آنها خواهیم پرداخت.

محمدعلی بن ابوطالب مشهور به حزین لاهیجی (1180 - 1103ق) فهرست بیش از

ص:26

دویست کتاب فارسی و عربی نگاشته های خود را فراهم می آورد. آقابزرگ براین باور است که عنوان این فهرست «ماجری به القلم» است. این فهرست بدون هیچ تغییر در کتاب نجوم السماء صفحات 293 - 283 چاپ شده است.(1)

کوتاه سخن آن که در این مقال گزارش مختصری از فهرست و انواع آن تقدیم داشتیم اکنون به سرگذشت کوتاهی از فیض کاشانی و فهرستهای خودنوشت و مبحث کتاب شناسی آثار وی می پردازیم.

ص:27

پس به اصفهان رجوع نمود، به خدمت شیخ بهاء الدین محمد عاملی رسید و از ایشان اجازه روایت حدیث گرفت، آنگاه در سال 1029 راه حجاز پیش گرفت و به شرف ادای حجه الاسلام و زیارت سیدالانام و ائمه معصومین - علیهم السلام - مشرّف گردید. در آن سفر به خدمت شیخ محمدبن حسن عاملی (ف. 1030ق) رسید و از ایشان نیز اجازه نقل حدیث گرفت. در حین مراجعت از آن سفر به سبب قاطعان طریق، مصیبتی چند رو داد و برادرش به دست ایشان کشته شد، برادری که در سن هیجده سالگی به رتبه اجتهاد رسیده بود و در موافقت و مناسبت و مؤالفت و مؤانست با وی به حدی بود که گویی یک روح بودند در دو بدن.

ز پیش من برفت او با دل صدجای ریش من

ز حسرت از فراقش چون غریبان در وطن گردم

خیالش چون بر گیرم ز سرتا پای گردم او

ز خود بیرون روم از خویشتن بی خویشتن گردم

در بلده طیبه قم به خدمت صدر اهل عرفان صدرالدّین محمد شیرازی که در فنون علم باطن یگانه دهر و سرآمد عصر بود، رحل اقامت افکند. مدّت هشت سال ماند و به ریاضت و مجاهده مشغول شد تا فی الجمله بصیرتی در فنون علم باطن یافت.

شبان وادی حیرت گهی رسد به مراد

که هشت سال به جان خدمت شعیب کند

و آخر به شرف مصاهرت ایشان سرافراز آمد. باز چون ملاصدرا از قم به شیراز تکلیف نمودند، به شیراز رفته، قریب دو سال دیگر در خدمت با برکات ایشان به سر برد. و از انفاس طیبه ایشان بسی استفاده نمود و قبل از سفر شیراز و بعد از آن در کاشان

به رعایت ناموس خاندان مشغول می بود.

بنابر آیه شریفه * وَلْتَکُن مِنْکُم اُمّةٌ یَدْعُونَ اِلی الْخَیْرِ وَ یَأمُرونَ بِالْمَعرُوفِ وَ یَنْهَونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ اوُلئکَ هُمُ المُفْلِحُونَ*(1) و به فحوای کریمه * فَلَولا نَفَرَ مِنْ کُلّ فِرقَةٍ مِنهُم طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنذِرُوا قَوْمَهُم اِذا رَجَعُوا اِلَیهِم لَعَلَّهُم یَحْذَرُونَ*(2) مشغول تدریس حدیث اهل عصمت - سَلام اللّه علیهم - و تألیف کتب و رسایل مشتمل بر نصایح و فواید دینیه و ترویج جمعه و جماعات و سیاسات مدنیه که در آن تأکیدات شدیده شده، نمود.

ص:29

گاه با جمعی از خواص در گوشه قریه از این قسم عبادات توشه بر می بست و گاه در وسط بلده با فرقه ای از عوام در این نمط خدمت به سر می برد و در این مدّت بر بام تجرّد

و آزادی، طبل استغنا می زد و کنگره قدر خود را از آن بلندتر می دانست که گَرد حطام دنیا

گِرد آن تواند گردید.

در بین سالهای 1046 تا 1051ق. شاه صفی میل ملاقات او را می کند، پس به خدمت سلطان مشرّف می شود، نوازشهایش کردند و تکلیف بودن در خدمت نمودند. امّا چون در حوالی و حواشی ایشان جمعی از علمای ظاهر جمع بودند، وی مصلحت دین و دنیای خود را در کناره گیری دید، چه ترویج دین با آن جماعت میسر نبود، مضافا به آنکه

آزادگی و آسودگی دنیا نیز از دست می رفت. بنابراین عذر خواست واز خدمت استعفا نمود.

بعد از آن مدتی مدید در سایه قناعت و آسودگی با برگ بی برگی و نوای بینوایی احوال گذرانید وترویج دین به جای آورد تا آنکه روز به روز به برکت علم و عمل و محبّت اهل بیت - علیهم السلام - به فتوحات و فیوضات در علوم دینیه و معارف یقینیه فایز و مستعد گردید.

به این منوال روزی می گذراند تا اینکه از جانب شاه عباس ثانی در سال 1064ق، رقمی رسید که متضمن این امر بود که به سوی اصفهان حرکت کند، اگرچه عنوان مکتوب، طلب ترویج جمعه و جماعات و نشر علوم دینیه و تعلیم شریعت بود اما به نظر وی گرفتار شدن در امور دنیا را در پی داشت. پس سر در جیب تفکر فرو کرد و به مقتضای * یا ایهاالذین آمنوا اوفوا بالعقود*(1) و الملک و الدّین تؤامان روی توجه به آن جناب آورد و مورد نظر وتکریم و احترام ایشان قرار گرفت. در سال 1071ق. شاه عباس ثانی امر به تعمیر مسجد جامع اصفهان نمود و از او خواست که امامت جمعه و جماعت آن مسجد را بر عهده گیرد. آن گاه در پی فیض خود اقتدا کرد و رسما او را به امامت جامع

اصفهان منصوب نمود. فیض قائل به وجوب نماز جمعه در زمان غیبت است و رساله هایی در این مورد نگاشته است که بحث انگیز است بشاره الشیعة،

ص:30

ابواب الجنان(1).

از این به بعد هر روز به ارج و قرب فیض در میان توده مردم و حکومت افزوده شد. گروهی چون دیدند که وی در ادب، حدیث، فقه، فلسفه، عرفان، زهد، عبادت و تحقیق به درجات بالای ترقی راه یافته و مراتب کمال را پیموده، بر وی حقد وحسد بردند و بر او

به دستاویزهایی چند تاختند. او را متّهم به کفر و الحاد نمودند و کار را به جایی رساندند

که او آهسته آهسته گوشه عزلت برگزید.

گسترش و دامنه اتهامات تصوّف فیض تا هند نیز راه یافت. احمدبن محمدعلی بهبهانی چون به لکنهو رسید، دریافت که در آنجا لعن و طعن فیض گفته می شود. به همین سبب در صدد رفع اتهامات او، کتاب تنبیه الغافلین را نگاشت و در آن حقایق امور را به وجه اتم بیان کرد. او بر این باور است که بعضی تمثیلات ملاّمحسن و دیگران چون شیخ بهایی و شیخ میثم بحرانی در باب وجود و شدّت ارتباط خالق به مخلوق از قبیل دریا و قطره، مداد و کلمات و امثال آنها به وسیله گروهی از ناقصان علم - خصوصا بعضی از علمای لکنهو - درست و صحیح مورد مدّاقه قرار نگرفته و ایشان ظاهر آن کلمات را گرفته و بدون تعمّق و تأمّل، فیض و خردورزان دیگر را متهم به تصوّف و قول به وحدت وجود کرده اند.

در سده بعد نیز یوسف بن احمد بحرانی (1186 - 1107ق) فیض را در قول به وحدت وجود مورد حمله و نکوهش قرار می دهد و رساله نفحات الملکوتیة فی الرّد علی الصوفیه را در ردّ صوفیه و آرای ملاّمحسن فیض می نویسد و اقوال او را در این رساله

متعرّض می شود.(2)

در مسائل فقهی نیز برخی از آرا و نظرات فیض مورد تشکیک قرار گرفت. در مسأله غنا، شیخ علی بن محمّدبن حسن بن زین الدین شهید ثانی، (ف. 1104ق) دو رساله دارد

به نامهای: رسالة فی تحریم الغنا و عمومه من حیث المتعلق، و الردّ علی من یبیح الغنا و در آنهابه نظرات ملامحسن در مورد مسأله غنا می پردازد و آنها را رد می کند(3)این نظر فیض

ص:31

توسط ملاّ اسماعیل مازندرانی خاجوئی (ف. 1173ق) در رسالة فی تحریم الغنا و اثمه هم نقد و بررسی می شود.(1)

پس از فوت شاه عبّاس دوم در سال 1077ق. گاهی در قمصر و گاهی در کاشان به درس و بحث و افادت مشغول شد. در همین دوره بسیاری از کتابهای خویش همچون الصافی، الاصفی، الشافی، اصول المعارف، الحقایق فی اسرار الدّین، الکلمات المخزونة،

الکلمات المضنونة، الکلمات العلیّه، بشاره الشیعه و چندین کتاب مهم دیگر خویش را به رشته تحریر در آورد. وی در سن هشتاد و چهار سالگی به سال 1091 هجری قمری در کاشان بدرود حیات گفت. ثمره زندگانی وی علاوه بر نگاشتن کتابها و رساله های متعدد، تربیت شاگردانی چون ملاّقاضی محمدسعید قمی صاحب تألیفات عدیده، ملاّ لطف اللّه شیرازی(2)، ملاّ عبدالرشید صاحب رساله فی اثبات وحدة الوجود بحیث لایوجب الکفر(3)،

علم الهدی فرزندش، محمد هادی بن مرتضی فرزند برادرش، محمد مؤمن بن عبدالغفور برادرزاده اش است و بسیاری از دیگر بزرگان علم و دانش این دوره از محضر با برکت او بهره برده اند.

برای آشنایی بیشتر با زندگی علامه فیض کاشانی و خاندان ایشان نظر اهل تحقیق را افزون بر رساله های خودش به چند نسخه خطی توجه می دهیم.

الف) جُنگ ش8446 موجود در کتابخانه مرعشی (37/22). این اثر مهم که به دست

علم الهدی کتابت شده است از جهت تاریخ خانوادگی فیض کاشانی قابل اعتناست. ابواب این کتاب عبارتند از: تاریخ ولادت، وفات، تزویج و سوانح متفرقه این خاندان.

ب) مجموعه ش 9407 موجود در همان کتابخانه (181/24) به خط علم الهدی. این مجموعه شامل صورت بعضی از نامه ها و یادداشتهای علم الهدی است که از دید تاریخی خاندان فیض مورد توجه است.

ج) مکاتیب علم الهدی به شماره 8445 در کتابخانه آیت الله مرعشی (36/22) در بردارنده صورت بعضی از نامه های دوستانه و بلاغات و اجازات مؤلّف است که پراکنده

ص:32

نوشته و در این مجموعه جمع شده است. بیشتر این نگارشها به عربی و برخی به فارسی است با تاریخهای 1105 - 1086 هجری قمری.

د) سرگذشت فیض از جمال الدین نطنزی. این رساله در شوال 1088ق. نگاشته شده و اکنون به شماره(1)4282 در مجموعه کتابهای دانشگاه تهران (3250/13) موجود است. در این رساله جمال الدین نطنزی روشن می کند که فیض کاشانی چنانکه توده مردم می پندارند صوفی نیست و شبهه ای که برخی کرده اند و او را از این گروه دانسته اند مردود است. کتاب شامل پنج نمونه است: 1) آنچه که فیض در پاسخ، به محمد مقیم مشهدی نوشته 2)آنچه در فهرست الکتب آورده 3)آنچه در آداب السلوک یاد کرده است 4) آنچه در محاکمات نگاشته 5)آنچه در کلمات طریفه نوشته است. متن این نامه را در چند صفحه بعد در بخش تحول فکری و نقش آن در آثار فیض می آوریم.

ص:33

این امر مشتبه شده و ایشان این امر را از خود فیض سؤال می کنند.

چنین گوید محرّر این رساله و مورّق این مقاله جمال الدین النطنزی که چون در میان عوام الناس شهرتی تمام دارد که حضرت والا رتبت، عالمِ فاضل و نحریر کامل، الحکیم المتفنّن، مولانا عبدالمحسن - سلّمه اللّه تعالی - مایل به اهل تصوّف و تصویب و تجویز رسومات تعبّدیه و تعبدات رسمیه بدعیّه ایشان می نماید و آنچه از تصانیف مومی الیه ظاهر می شود نقیض آن است که به وی نسبت می دهند و از زبان وی نقل می کنند، بنابراین سخنهای او را از کتابهای وی بیرون آورده و نوشته، همه را یکجا جمع نمود تا هر که مطلع شود، بداند که هر چه از زبان وی نقل می کنند تهمت است بر مشارالیه؛ واگر از لفظ وی چیزی مسموع شود که مخالف تصانیف او باشد محمول بر تقیّه خواهد بود، یا آنکه از خُلق عظیمی که دارد نمی خواهد کسی را از لفظ خود برنجاند، و غرض ما در این رساله همین معنی است و ما را کاری به اهل تصوّف نیست واین رساله را مرتب ساخت به پنج نمونه و من اللّه التوفیق والاستعانة.

نمونه اول: در بیان آنچه حضرت مومی الیه در جواب عریضه محمد مقیم مشهدی نوشته.

نمونه دوم: در بیان آنچه در کتاب فهرست الکتب فرموده.

نمونه سوم: در بیان آنچه در کتاب آداب السلوک گفته.

نمونه چهارم: در بیان آنچه در کتاب محاکمات بیان کرده.

نمونه پنجم: در بیان آنچه در کتاب کلمات طریفه مذکور ساخته.

مباهات می کنند. فیض و گروه اندکی از علمای این دوره چون مجلسی، قاضی سعید قمی، خوانساری (جمال الدین و حسین) در نشر فرهنگ شیعه به زبان فارسی اقدامات جدی به عمل آوردند. نثر فیض ساده و روان و خالی از صنایع لفظی و معنوی است. او در کنار رواج عقاید شیعی در میان توده مردم از این طریق خدمت قابل توجهی به زبان فارسی و سبک ساده نویسی این دوره می کند. بسیاری از رساله های او به فارسی است و از آثار فارسی آن می توان از کتابها و رساله های ذیل نام برد:

آب زلال، مثنوی است که آن را در ضمن دو جرعه ساخته و قسمتی از آن خطاب به حضرت حق و پاره دیگر آن خطاب به نفس است؛ آداب الضیافه، منظومه ای است فارسی؛ آیینه شاهی که تلخیصی از کتاب ضیاءالقلب خود او می باشد؛ ابواب الجنان در وجوب عینی نماز جمعه در هر زمان و آداب و فضیلت جماعت و آداب آن؛ الفت نامه در ترغیب مؤمنین بر اتحاد و الفت و محبت به یکدیگر؛ ترجمة الحج؛ ترجمه الزکوة؛ ترجمه الشریعه؛ ترجمة الصلوة؛ ترجمه الصیام؛ ترجمه الطهارة؛ ترجمه العقائد الدینیه؛ دیوان اشعار؛ معیارالساعات؛ شرح صدر؛ زادالسالک؛ المحاکمه؛ الانصاف؛ پاسخ به سؤالات اهل مولتان؛ مشواق.

برای نمونه و آشنایی با نثر فارسی فیض قسمتی از رساله آیینه شاهی را شاهد مثال می آوریم:

باب دوم: در شناخت شرع

شرع دستوری است الهی که به جهت بندگان فرستاده اند تا هر که قبول کند و فرمان ببرد به سعادت ابدی فایز گردد و به لذات جاودانی برسد، بعضی از احکام آن را واجب و لازم شمرده اند. هر که قبول آن را نکند و فرمان نبرد، سزاوار عقوبت الهی گردد و محرومی از لذات جاودانی. و بعضی را نافله گردانیده اند، هر که فرمان ببرد

ثواب یابد و به درجات عالیه برسد و هر که فرمان نبرد، عقوبتی بر او لازم نیاید. و از جمله آنچه واجب شمرده اند، بعضی را به منزله رکن دین و ستون شرع قرار داده اند، هر که فرمان نبرد از دین بیرون برود، باز بعضی از احکام را بیان روشن کرده اند، چنانکه کسی را در ترک آن عذری نمی ماند، و بعضی را مبهم و مشتبه گذاشته اند تا بندگان را در آن بیازمایند و امتحان نمایند هر که رعایت احتیاط در آن کند، درجات عالی در آخرت به پاداش آن به او دهند، و هر که رعایت نکند از آن درجات محروم

ص:37

ماند، بلکه گاه باشد که شومی رعایت نکردن آن، از توفیق یافتن فرمانبری واجبات نیز محروم شود.

باز مردمان در فرمانبری به تفاوتند، از جهت تفاوت مراتبِ محکمی اعتقاد، و زیادتی یقین، و صفای اخلاص و مراتب تن دادن به همه کردنیها و ناکردنیها، یا بعضی دون بعضی به آسانی و نشاط، و به دشواری و دلتنگی. باز بعضی به دل و زبان و تن و روان می گروند و اطاعت می کنند، چون مؤمنان صادق ایمان، و بعضی به دل منکرند و به زبان اقرار می نمایند، چون منافقان و بعضی به زبان منکرند و به دل معتقد، چون یهود منشان که حق را دانسته از حسد یا تکبر انکار می کنند، و بعضی به دل و زبان هر دو منکرند، چون کافران جاحد و بعضی بر هر دو معترفند، لیکن تن در نمی دهند به همه کردنی و ناکردنی، چون غاصبان و فاسقان و باز هر یک از این گروه را درجات بسیار و مراتب بی شمار است...

یک جرعه از شراب طهورش اگر کشی

آگاه می شوی ز دل هوشیار فیض

منهاج اوست معتصمی در سلوک راه

وافی که راست می بردت تا دیار فیض

هر نکته از برای نجاتت سفینه ایست

غافل مباش از سخن آبدار فیض

انوار حکمت از کلمات طریفه اش

پیدا چو نور دانش خورشید سار فیض

نقد اصول و حق مبین، نخبه علوم

پرورده نعیم دل بی غبار فیض

دامن پُر از لآلی مکنونه می کند

صاحبدلی که یابد جا در جوار فیض

گر دست کس رسد به اصول اصیله اش

بیند ره نجات زیمن منارفیض

شوق کمال عشق کسی را که در سر است

اطوار فیض گو طلب از کردگار فیض

آب زلال چشمه تسنیم و سلسبیل

یک قطره دان چکیده ز جوش بحار فیض

باشد ضیای قلب و مفاتیح، شرح صدر

حاصل برای هرکس در روزگار فیض

صمتش شهاب ثاقب افسرده ای بود

کز خبث نفس می کند انکار کار فیض

شرح صحیفه دل اهل سلوک حق

معلوم می شود ز سکون و قرار فیض

با شور عشق و جنبش شوق و نشاط قرب

بر مسند کمال نشسته وقار فیض

ص:39

ایمان و تقوی و ورع و زهد و صبر و شکر

الفت گرفته اند بهم در کنار فیض

جود و سخا، مروت وانصاف و رفق و عدل

از روی ذوق و صدق و صفا گشته یار فیض

خیر و نقا، صلاح و سداد و رشاد و رشد

مست می ملاطفت خوشگوار فیض

حلم و حیا و خلق وداد و فرح وفا

گردیده از سعادت خدمتگزار فیض

رای صواب و روح محبت نجاح کار

سرشار فیض دیده شب زنده دار فیض

اقبال فوز و فتح و ظفر، نصرت و فلاح

آماده است بهر دل کامکار فیض

اهل ذکا نماید تسلیم، اگر کنم

روح مقدسش به وکالت نثار فیض

دریاست فیض و ما بمثل چون حُبابها

ما را به او مدار و به ما شد مدار فیض

ما را فنا در او و بقا هم به او بود

دست رجا گسسته مباد از کنار فیض

غوث رجال اوست ز تاراج درد جهل

تا هست شهر علم، بود شهریار فیض

گردد به یک کرشمه او رمزها عیان

باشد نهان علم کسان آشکار فیض

بحر افاده اش چو شود موج زن، شود

دریا ز تنگ حوصلگی شرمسار فیض

هفت آسمان چو حلقه بیرون در بود

در محفلی که نور فشانست نار فیض

ص:40

بی شبهه عقد حلقه درسش گره گشاست

حلاّل مشکلات بود انتظار فیض

باشد کسی به علم، عَلَم کز ره هدی

گردد معبد مدرس عرفان شعار فیض

ز اصحاب آنکه خلع بدن عادت وی است

باشد گل سر سبد اعتبار فیض

آنان که در هنر به نهایت رسیده اند

ترسند باز از محک اختیار فیض

گرد یتیمی است غباری اگر رسد

بر گوهر دل کسی از رهگذار فیض

نی نی، غلط غلط، که خیالی است این محال

حاشا که دیده و که شنیده غبار فیض

چون آستان درگه قدس آشیان اوست

مصباح انس و رایت امن منار فیض

حاشا که راه یابد آنجا نزاع، لیک

بهر قبول خاطر معنی شکار فیض

با یکدگر حقایق قدسی جدل کنند

تا ز آن میان، کدام شود اختیار فیض

نور جمال اوست که تابیده بر جهان

خورشید و ماه نیست جز آئینه دار فیض

خون می چکد ز دیده سیاره فلک

از رشک رشح خامه معنی نگار فیض

بر علم اوست پرده ای از فقه و اجتهاد

پوشیده سنگ زهد و تشرع شرار فیض

مشائی رکابش اشراقیان دهر

بی شک عزیز اهل کلام است خوار فیض

ص:41

دهر است یک قصیده ز دیوان صنع حق

بیت خجسته، مطلع لیل و نهار فیض

آن چارجوی جنّت عدنست بی گمان

تاویل یک رباعی فردوس بار فیض

بینی ز شش جهت در هر هشت خلد را

بر روی خود گشاده چو کردی دوچار فیض

دنیا و هرچه هست درآن نیست غیر هیچ

در چشم عبرت دل پرهیزگار فیض

سنجیده دار گوهر خود را باین عیار

میزان نیک و بد، نبود جُز عیار فیض

نقش قدم نمانده اگر در ره صواب

از بسکه گرم بوده برین ره گذار فیض

لیکن پی دلالت واماندگان بس است

نوری که مانده باقی در رهگذار فیض

از غول وهم و حس و خیال ار گذر کنی

شاید که تو بری، بری از شاخسار فیض

آئینه بصیرت خود گر جلا دهی

ازصیقل تجرّد وحدت دثار فیض

شاید که جلوه گر شودت آنچنان که هست

در چار موج گرد عناصر سوار فیض

بیند کسی که نیست دروظلمت حسد

کآب بقاست بسته لب جویبار فیض

کی آرزوی باغ ارم می کند دگر

آنکو چشیده چاشنه ای از ثمار فیض

یابی امان ز وسوسه دیو و شرّ نفس

خود را اگر کشی به پناه حصار فیض

ص:42

یک جُزو کِش ز مدرسه اوست عقل کل

نبود حریف معرکه کارزار فیض

هر خاروگل که هست درین بوستان ازوست

هم گل،گل مرادش وهم خار،خار فیض

ناورده ای ز سجن مکان و زمان هنوز

خود را برون، چه پرسی از راه غار فیض

تا آشنای ملک تجرد نگشته ای

مشکل که یاور تو شود انتصار فیض

اکنون «هدی» خلاصه اذکار این شناس

کز روی عجز بر در احسان شعار فیض

مردود قلب خویش بکف، ناله ها کنی

عزّ قبول خودطلبی از عیار فیض

افغان کنی و گریه و زاری و اضطراب

شاید که بر تو رحم کند کردگار فیض

در لُجّه ثنا نزنی دست و پا که نیست

در ظرفِ حرف، وسعت درّ بحار فیض

زین وصفها که لایق آن بارگاه نیست

خواهی به انکسار و ادب اعتذار فیض

بندی زبان حمد و گشائی لب دعا

بهر دوام عاقبت روزگار فیض

یارب دوام بخش بحق چهار و هشت

هر سال و ماه و هفته و لیل ونهار فیض

حسب الاشاره عزیزی از صاف نوشان رحیق عرفان کثرالله امثاله فی الاخوان راضی برو سیاهی این چند صفحه شد خاک راه علماء علم الهدی، 1071.

اما خود فیض برای مجموعه نگاشته هایش سه مرتبه فهرست فراهم آورده است. فهرست نخست را در حدود سال 1067 نوشت و در آن به چهل و یک اثر خود که تا آن

ص:43

سال نوشته، اشاره می کند. الوافی و الخطب از آخرین نوشته های او در سال 1067 در

این فهرست آمده است.

فهرست دوم را به سال 1089 به رشته تحریر در می آورد. و در آن به تفصیل از صد و

پانزده تألیف خود یاد می کند و در ضمن آن به بیان موضوع، تاریخ تصنیف، تعداد ابیات و

برخی اطلاعات دیگر می پردازد. وی در هنگام تدوین این فهرست، فهرست نخست را

در پیش رو داشته و از مندرجات آن به گونه ای بهره برده که می توان فهرست دوم را

تحریری سامان یافته و افزوده بر فهرست اول دانست. اما در موارد اندکی در تحریر اول

اضافاتی به چشم می خورد که در تحریر دوم نیامده است. برای مثال به بیان کتاب

مفاتیح الشرایع در هر دو تحریر اشاره می کنیم. مطالب اضافی تحریر اول را محصور در

علامت < > کرده ایم.

رهبری به کتابخانه آستان قدس. این نسخه شامل تحریر اول، از فهرست نخست است که

احتمالاً تاریخ کتابت آن سده 13 می باشد. در این تصحیح آن را با رمز /I/ نمایانده ایم.

ب) نسخه شماره (18)570 از ممجموعه اهدایی مقام معظم رهبری به خط سید

مصطفی صفائی خوانساری که به سال 1344 قمری کتابت شده است. در تصحیح آن را

با رمز/K/ نشان داده ایم.

پ) نسخه شماره (20)6836 دانشگاه تهران، کتابت محمدبن محمد باقر کاشانی،

1286 که با رمز /D/ آمده است.

ت) نسخه شماره (1) 2099 دانشگاه تهران، خط نستعلیق، 1101 که در تصحیح

نسخه اساس قرار گرفته و با رمز /D/ ارائه شده است.

فیض به سال 1090 سومین فهرست را برای آثارش می نگارد و در آن از صد عنوان

کتاب و رساله خویش نام می برد. وی در هر موضوع، پنج کتاب و رساله از آثارش را ذکر

می کند. تقسیمات این فهرست بدین گونه است:

«خمسة فی التفسیر والحدیث»، «خمسة مستنبطة من تنبیهات ظواهر القرآن

والحدیث»، «خمسة مستنبطة من اشارات بواطن القرآن والحدیث»، «خمسة فیما

یتعلق بالادعیة والاذکار والاوراد»، «خمسة فی منتخبات کتب اهل العلم والعرفان»،

«خسمة فی منتخب اصناف الاشعار الحقة التی کنت انشدتها قبل ذلک لاهل المحبّة

و الشوق والسالک»، «خمسة فی خمسة مطالب»، «خمسة بلغه الفرس لعامّه الناس»،

«خمسة فی علوم دینیّة عامیّة»، «خمسة فی فراید ذوات فواید فی بیان انواع العلوم»،

«خمسة، خمس رسائل خاصیة عدیم المثال فی خمس مسائل دینیّة عزیزة

المنال...»، «خمسة فی معارف یقینیة خاصیة»، «خمسة فی الحکمة العلمیة والعملیة

و علوم اهل المعرفة»، «خمسة فی الفقه واصوله»، «خمسة فی ترجمة العبادات

الخمسة الارکانیه و فقهها»، «خمسة منظومة فی المناجات»، «خمسة فی المثنویات»،

«خمسة رسایل شرعیه فی تحقق مسایل فقهیه فرعیّة»، «خمسة فارسیّة صنفتها

للسطان بالتماسه»، «خمسة الفتها فی عنفوان الشباب لبعض الاحباب».

این فهرست از لحاظ شناخت تقسیمات علوم نزد فیض، می تواند قابل اعتنا باشد. با

ص:45

در نظر داشتن فهرست العلوم او می توان بررسی کرد که فیض به تقسیمات علوم در نزد

پیشینیان با چه دیدی نگاه می کرده و یا اینکه خودش صاحب سبک و تقسیم بندی

خاصی در علوم است.

در خاتمه این فهرست، وی بیان می کند که نفیس ترین آثارش برای خواص سی رساله

نخست به علاوه رساله های ضیاء القلب، السّریّة العلیة، فهرست العلوم، خمسة عدیمة

المثال (اللب، اللباب، الحق المبین، المحاکمة بین الفاضلین و التطهیر)، شوق العشق و شوق

الجمال است. این چهل تألیف خاصِ خواص است. و دیگر مصنفات و برخی از

رساله های دسته چهارم، خاص متوسطان و عوام است. اکنون تعدادی از مصنفات من یا

با وجود بقیه زاید است یا اکنون مورد پسندم نیست و یا به وسیله یکی دیگر از مؤلفاتم

نسخ شده است.

در تصحیح این فهرست از دو نسخه استفاده کرده ایم.

الف) نسخه شماره 7839 آستان قدس رضوی، کتابت سال 1090 هجری قمری که

با رمز /A/ نمایش داده شده است.

ب) نسخه شماره (20)6836 دانشگاه تهران که با خط نسخ در سال 1281 قمری

کتابت شده است و آن را با حرف اختصاری /D/ نمایانده ایم.

ج) نسخه مرحوم مشکوة که در مقدمه جلد دوم المحجه البیضاء چاپ شده است.

گویا مرحوم مشکوة این چاپ را بر اساس نسخه چاپ سنگی این فهرست در هامش

امل الامل تدوین نموده اند. با توجه به اختلافات جزئی این نسخه با نسخه های ما، آن را

در نسخه بدلها گنجاندیم و آن را با حرف /M/ نشان دادیم.

ص:46

254/16)، آداب السالکین (نسخه ها 99/2)، سلوکیه (ملی 53/11)، منازل السالکین

معرفی شده اند(الذریعه 246/22).

فهرست نویسان خطی با عنوان علم الله تعالی (ملی 471/9؛ مرعشی 119/3)

شناسانده اند.

این کتاب همان شجره الهیّه سید رفیع الدین محمدبن حیدر حسنی طباطبائی مشهور به

میرزا رفیعا است که در سال 1047 برای شاه صفی نگاشته است.

اصلی قرار گیرد. نامهای دیگر کتاب را که در منابع و فهرستهای نسخه های خطی کتابخانه ها نمایانده شده است در ادامه عنوان اصلی آورده ایم. برای مثال به مدخل زادالسالک بنگرید:

[ ]

زاد السالک

عنوانهای دیگر: A زادالسالکین B آداب السلوک Cسلوک

Dآداب السالکین E سلوکیه F منازل السالکین

برای حفظ امانت و بازماندن راه پژوهش، هنگام معرفی نسخه های خطی هر اثر با قرار دادن حرف لاتین در پایان مشخصات نسخه شناسی هر اثر، عنوان آن نسخه را نیز نشان داده ایم.

نسخ، محمد هادی بن مرتضی، ش 2 (82)، مرعشی 100/1 // نستعلیق، محمدبن محمد علم الهدی، 1072، ش (8) 8368، آستا ]رؤیت] (A)// ، محمد مؤمن بن اسماعیل، 1119، ش (5) 856، مسجد اعظم 483 (B) // نستعلیق، 1182، ش (11) 5341، مجلس 254/16 (C). الی آخر.

اکنون مشخص می شود که نسخه دوم متعلق به کتابخانه آستان قدس رضوی که در پایان آن، حرف لاتین (A) آمده با نام زادالسالکین، و نسخه سوم کتابخانه مسجد اعظم با

نام آداب السلوک و نسخه چهارم کتابخانه مجلس با نام سلوک فهرست شده اند.

عنوانهای فرعی و غیر اصلی به جهت عدم ضرورت در بخش کتاب شناسی در ردیف الفبایی قرار نگرفته اند. برای دستیابی آسان به مدخل اصلی آنها، می توان بر مبنای ارجاعات مشخص شده زیر، اقدام کرد:

آداب الذکر

جلاءالقلوب

آداب السلوک

زادالسالک

آداب السالکین

زادالسالک

اذکار و ادعیه ترجمه الطهارة اذکار الطهارة

انصافیه

الانصاف

ص:52

الانصاف فی بیان الفرق بین الحق والاعتساف الانصاف

انوارالحکم واسرارالکلم انوار الحکمه

احسن التقویم تقویم المحسنین

اذکارالقلوب

جلاءالقلوب

الاستقلالیة

رساله فی ثبوت الولایة للاب

والجدّ للاب علی البکر البالغه الرشیدة

فی عقد النکاح

الانوار والاسرار عین الیقین

احیاءالاحیاء

المحجّه البیضاء

تطهیرالقلوب

التطهیر

تطهیرالسرّ

التطهیر

التفقّه فی الدین

المحاکمة بین الفاضلین

جلاءالعیون

جلاءالقلوب

جواب الابهری جواب من سأل عن کیفیه علم اللّه

الحقایق فی اسرارالدین الحقایق

الحقایق فی محاسن الاخلاق الحقایق

حدوث العالم اللُبّ

خلاصه الاذکار واطمئنان القلوب خلاصه الاذکار

دوازده امام ثناء المعصومین

دفع آفات و رفع بلیات الرفع والدفع

دیوان

گلزار قدس

ذکر خفی جلاءالقلوب

رفع الغوایة دفع الفتنة

زادالسالکین

زادالسالک

سؤال و جواب راه صواب

سلوک

زادالسالک

ص:53

سلوکیه

زادالسالک

سراج السالکین منتخب مثنوی

سوانح غیبی السانح الغیبی

شکوائیه

الاعتذار

شرح حدیث طلب العلم منهاج النجاة

صلاه الجمعة

ابواب الجنان

الصلوات والتّحیات ثناءالمعصومین

علم اللّه تعالی اللباب

فضیله الشیعة

ترجمه الشریعة

القول السدید جلاءالقلوب

اللئالی المستخرجة اللئالی

اللئالی المخزونة اللئالی

لباب الکلام اللباب

لب القول فی معنی حدوث العالم اللُبّ

لب لباب مثنوی منتخب مثنوی

مناقب امیرالمؤمنین الاربعین

منتخب کشف المحجّة تسهیل السبیل

مسائل احکام الجنائز جهازالاموات

المقالات الاثنی عشریة قره العیون فی اعزّ الفنون

منازل السالکین زادالسالک

من لایحضره التقویم غنیة الانام

مکنونه الکلمات

قره العیون فی اعزّالفنون

المحاکمة

المحاکمه بین الطائفتین من المؤمنین

منهج النجاة

منهاج النجاة

النخبه الکبری

النخبة

النخبة المحسنیة النخبة

ص:54

النخبة فی الحکمه العملیه والاحکام الشرعیّة النخبة

النخبه الوجیزة

النخبة

النوادرالاحادیث

النوادر

النوادرالاخبار

النّوادر

الولایه علی البکر فی التزویج رساله فی ثبوت الولایة

پس از آوردن اطلاعات بخشهای گذشته، ذکر منابع مورد استفاده یکی از هدفهای اصلی است. در اینجا منابع با در نظر گرفتن تاریخ نگارش آنها درج می شود.

کوشش محمد تقی دانش پژوه در نسخه های خطی دفتر دوم. زیر نظر

محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار. - تهران: دانشگاه تهران، [1342].

احسن التقاسیم احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. تألیف محمدبن احمد المقدسی،

ترجمه علینقی منزوی. - تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران،

1361. 2ج.

اعتمادالدوله(اصفهان)

«فهرست کتابخانه های عمومی وخصوصی شهر همدان: کتابخانه

اعتمادالدوله» به کوشش پرویز اذکائی در نسخه های خطی دفتر پنجم.

زیر نظر محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار. - تهران: دانشگاه تهران، 1346.

الفبایی

فهرست الفبایی کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی.به

کوشش محمد آصف فکرت. - مشهد: آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی،

1369.

الهیات تهران فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف

اسلامی دانشگاه تهران. به کوشش محمد باقر حجتی. با نظارت

محمدتقی دانش پژوه. - تهران: دانشگاه تهران، 1345. 2ج.

الهیات مشهد فهرست نسخه های خطی دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد. به

کوشش محمود فاضل. - مشهد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه

فردوسی، 1366 - 1355. 3ج.

امل

امل الامل. تألیف محمدبن الحسن الحرّالعاملی. - نجف: مکتبه اندلس،

1385ق. 2ج.

امیرالمؤمنین

«مکتبه الامام امیرالمؤمنین العامة» به کوشش محمدتقی دانش پژوه. در

نسخه های خطی دفتر پنجم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار.-

تهران: دانشگاه تهران، 1346.

ایضاح ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب

والفنون. اسماعیل باشا بغدادی.- تهران: اسلامیه، جعفری، 1387

(افست).

بحارالانوار

بحارالانوار: الجامعه لدرراخبارالائمه الاطهار. تألیف محمدباقر

ص:59

مجلسی. - بیروت؛ داراحیاء التراث العربی، 1403ق. 110ج.

ترجمه مفاتیح العلوم ترجمه مفاتیح العلوم. تألیف محمدبن احمد خوارزمی، ترجمه حسین

خدیوجم. چاپ دوم.- تهران: علمی و فرهنگی، 1362.

جاویدان خرد جاویدان خرد. تألیف احمدبن محمدبن مسکویه، ترجمه

تقی الدین محمد شوشتری، باهتمام بهروز ثروتیان.- تهران: مؤسسه

مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، شعبه تهران، 1355.

جوادی

فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات (مجموعه امام

جمعه کرمان) اهدایی آقای احمد جوادی. به کوشش محمدتقی

دانش پژوه.- تهران: دانشگاه تهران، 1344. 1ج.

حجتیّه

فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه حجتیه قم.به کوشش رضا

استادی.- قم: بی نا، 1354.

حسین مفتاح «کتابخانه دکتر حسین مفتاح در تهران» به کوشش محمدتقی دانش پژوه. در

نسخه های خطی دفتر هفتم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار

.- تهران: دانشگاه تهران، 1353.

حسینیه شوشتریها «فهرست نسخه های خطی کتابخانه حسینیه شوشتریها(عراق، نجف)» به

کوشش اسداللّه اسماعیلیان و رضا استادی. در نسخه های خطی دفتر

یازده و دوازده. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و اسماعیل حاکمی .- تهران:

دانشگاه تهران، 1362.

حکمت

فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات (مجموعه وقفی

علی اصغر حکمت) به کوشش محمدتقی دانش پژوه. - تهران: دانشکده

ادبیات دانشگاه تهران، 1341. 1ج.

خانقاه احمدیه «فهرست کتابخانه های عمومی و خصوصی شیراز: کتابخانه خانقاه احمدیه»

به کوشش محمدتقی دانش پژوه در نسخه های خطی دفتر پنجم. زیر نظر

محمدتقی دانش پژوه وایرج افشار. - تهران: دانشگاه تهران، 1346.

خیرات خان «فهرست نسخه های خطی مدرسه خیرات خان مشهد» به کوشش محمود

فاضل در فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان. به

ص:60

کوشش محمد روشن و دیگران.- تهران: فرهنگ ایران زمین، 1353.

دانشگاه اصفهان «فهرست نسخه های خطی دانشگاه اصفهان» به کوشش محمدتقی

دانش پژوه وایرج افشار. در نسخه های خطی دفتر یازده و دوازده. زیر

نظر محمدتقی دانش پژوه و اسماعیل حاکمی.- تهران: دانشگاه تهران،

1362.

دانشگاه تبریز فهرست موجودی و راهنمای کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز.

کتابخانه مرکزی.- تبریز: دانشگاه تبریز، 1361.

دانشگاه تهران فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. به کوشش محمدتقی دانش پژوه.-

تهران: دانشگاه تهران، [13]. 18ج.

دفاعیات عین القضاة دفاعیات عین القضاة همدانی تألیف عبداللّه بن محمد عین القضاة،

ترجمه و تحشیه قاسم انصاری .- تهران: کتابخانه منوچهری، 1360.

دوم

دومین فهرست خودنوشت فیض در همین مجموعه.

ده رساله ده رساله محقق بزرگ فیض کاشانی. به کوشش رسول جعفریان.

اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین(ع)، 1371.

الذریعه

الذریعة الی تصانیف الشیعة. تألیف آقابزرگ الطهرانی.- بیروت:

دارالاضواء، 1403ق. 25ج.

رجال النجاشی فهرست اسماء مصنفی الشیعه. تألیف احمدبن علی نجاشی.- قم:

الداوری، [1398ق]. 340ص.

رشت و همدان فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان. به کوشش

ایرج افشار.- تهران: فرهنگ ایران زمین، 1353. 3ج.

روضات روضات الجنّات فی احوال العلماء والسادات. تألیف محمدباقر

الموسوی الخوانساری الاصبهانی. به کوشش اسداللّه اسماعیلیان.- تهران:

اسماعیلیان، 1392ق. 8ج.

روضاتی

فهرست کتب خطی کتابخانه های اصفهان. به کوشش محمدعلی

روضاتی. - اصفهان: مؤسسه نشر نفائس مخطوطات، 1341.2ج.

ریاض

ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. تألیف عبداللّه افندی الاصبهانی. به

ص:61

کوشش محمود المرعشی، تحقیق احمدالحسینی.- قم: الخیام، 1401ق.

6ج.

ریحانه

ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة اواللقب یا کنی والقاب.

تألیف محمدعلی مدرس تبریزی.- تبریز: کتابفروشی خیام، 1346. 9ج.

سپهسالار

فهرست کتابخانه سپهسالار. به کوشش محمدتقی دانش پژوه و علینقی

منزوی.- تهران: انجمن ایرانی فلسفه وعلوم اسلامی، 56 - 1340. 5ج.

سلطنتی

فهرست کتب دینی و مذهبی و خطی کتابخانه سلطنتی. به کوشش

بدری آتابای.- تهران: کتابخانه سلطنتی، 1352.

سعدالسعود

سعدالسعود: کتاب علمی دینی فنی... تألیف علی بن موسی ابن

طاوس.- قم: الرّضی، 1363.

سنا

فهرست کتب خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی - شماره 2

(سنای سابق). به کوشش محمدتقی دانش پژوه و بهاءالدین علمی

انواری.- تهران: مجلس شورای اسلامی، 1359. 2ج.

سید شهاب الدین «فهرست نسخه های خطی سید شهاب الدین تبریزی» به کوشش محمدتقی

دانش پژوه در نسخه های خطی دفتر ششم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه

وایرج افشار. - تهران: دانشگاه تهران، 1348.

شاهچراغ

فهرست کتب خطی در کتابخانه حضرت احمدبن موسی شاهچراغ.

به کوشش علی نقی بهروزی.- شیراز: چاپخانه مصطفوی شیراز، 1360. 2ج.

صدربابل

فهرست نسخه های خطی مدرسه خاتم الانبیاء (صدر) بابل. به

کوشش علی صدرائی خوئی و دیگران.- تهران: آینه میراث، دفتر نشر میراث

مکتوب، 1376.

صدوشصت

صدوشصت نسخه از یک کتابخانه شخصی. به کوشش رضا استادی.-

قم: بی نا، 1354. 1ج.

طاهر شهاب «فهرست نسخه های خطی محمد طاهری شهاب» به کوشش محمد طاهری

شهاب در نسخه های خطی دفتر ششم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و

ایرج افشار.- تهران: دانشگاه تهران، 1351.

ص:62

طرائق

طرائق الحقایق. تألیف محمد معصوم شیرازی «معصوم علیشاه». به

کوشش محمدجعفر محجوب.- تهران: سنائی، بی تا. 3ج.

عکسی مرعشی فهرست نسخه های عکسی کتابخانه عمومی حضرت

آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی. به کوشش محمدعلی حائری. زیر نظر

محمود مرعشی.- قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، 1366. 2ج.

عمومی اصفهان فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی اصفهان. به کوشش جواد

مقصود همدانی.- تهران: وزارت فرهنگ و هنر، اداره کل کتابخانه ها، 1349.

1ج.

فاضلیه

فهرست کتب کتابخانه مدرسه فاضلیه. به کوشش اوکتایی.- مشهد:

آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی، 1309. 1ج.

فرهاد معتمد «فهرست کتابخانه محمود فرهاد معتمد» به کوشش یحیی ذکاء و محمدتقی

دانش پژوه در نسخه های خطی دفتر سوم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه

و ایرج افشار.- تهران: دانشگاه تهران، [1344].

فرهنگستان علوم

آذربایجان

«گنجینه نسخه های خطی و چاپی فرهنگستان آذربایجان در شهر باکو» به

کوشش محمدتقی دانش پژوه. در نسخه های خطی دفتر نهم. زیر نظر

محمدتقی دانش پژوه وایرج افشار.- تهران: دانشگاه تهران، 1358.

فرهنگ و هنر فهرست کتب خطی کتابخانه عمومی فرهنگ و هنر مشهد.به کوشش

رمضانعلی شاکری.- مشهد: اداره کل فرهنگ و هنر خراسان، 1348. 1ج.

فوائد فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة. تألیف شیخ عباس

قمی.- تهران کتابخانه مرکزی، 1337.

الفهرست

کتاب الفهرست. تألیف محمدبن اسحاق الندیم، ترجمه و تحقیق

محمدرضا تجدّد.- تهران: امیرکبیر، 1360.

الفهرست (طوسی) الفهرست : فیه نحو من تسع مئه اسم من اسماء المصنفین و هو احد

الکتب الاربعه... تألیف محمدبن حسن طوسی، صحّحه و علّق علیه

محمد صادق آل بحرالعلوم. - نجف: المرتضویه، بی تا. ر + 196ص.

ص:63

فیضیه

فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه قم. به کوشش رضا

استادی.- قم: بی نا، 1369. 2ج.

فیلمها

فهرست میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه

تهران. به کوشش محمدتقی دانش پژوه.- تهران: دانشگاه تهران،

1362-1348. 3ج.

القاموس المحیط القاموس المحیط. تألیف محمدبن یعقوب فیروزآبادی. - بیروت: المؤسسه

العربیه للطباعه والنشر، بی تا. 4ج.

قصص

قصص العلماء. تألیف میرزا محمد تنکابنی.- تهران: علمیه اسلامیه، بی تا.

کبیریزد

«فهرست کتابخانه های شهرستانها (یزد: کبیر یزد)» به کوشش محمدتقی

دانش پژوه. در نسخه های خطی دفتر چهارم. زیرنظر محمدتقی

دانش پژوه وایرج افشار.- تهران: دانشگاه تهران، [1344].

کشف الاستار

کشف الاستار عن وجه الکتب والاسفار.تألیف احمدالحسینی

الخوانساری الشهیر بالصفائی.- قم: مؤسسه ال البیت لاحیاء التراث، 1415.

4ج.

کشف الحجب

کشف الحجب والاستار عن اسماءالکتب والاسفار. تألیف اعجاز

حسین النیسابوری الکنتوری. مع مقدمه المرعشی النجفی.- قم:

مکتبة آیت اللّه المرعشی النجفی، 1409.

گلپایگانی فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله

گلپایگانی. به کوشش رضا استادی و سیداحمد حسینی اشکوری .- قم:

کتابخانه عمومی حضرت آیت الله گلپایگانی، 1357. 3ج.

گوهرشاد

فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد.- مشهد: کتابخانه

جامع مسجد گوهرشاد، 1358. 4ج.

لس آنجلس

«فهرست نسخه های خطی فارسی دانشگاه لس آنجلس» به کوشش

محمدتقی دانش پژوه. در نسخه های خطی دفتر یازده و دوازده. زیر نظر

محمدتقی دانش پژوه و اسماعیل حاکمی.- تهران: دانشگاه تهران، 1362.

لولوة

لولوة البحرین فی الاجازات و تراجم رجال الحدیث. تألیف یوسف بن

ص:64

احمدالبحرانی. به کوشش محمدصادق بحرالعلوم.- النجف: النعمان،

1966م.

مجلس

فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی. تألیف ابن یوسف شیرازی و

عبدالحسین حائری و دیگران.- تهران: مجلس شورای اسلامی،

1376-1317. 25ج.

مجموعه رسائل

مجموعه رسائل خطی فارسی. نشریه گروه تصحیح متون معارف

خطی فارسی

اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی. زیر نظر نجیب مایل هروی.- مشهد:

آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 75-1369. 5ج.

مجمع الرجال

مجمع الرجال: الحاوی لذکر المترجمین فی الاصول الخمسه

الرجالیه... تألیف عنایه الله بن علی القهپائی، صححه وعلق علیه

ضیاءالدین الشهیر بالعلامة الاصفهانی .- قم: اسماعیلیان، بی تا. 7ج.

مدرسه امام عصر فهرست نسخه های خطی مدرسه امام عصر(عج) شیراز. به کوشش

محمد برکت.- شیراز: کتابخانه مدرسه امام عصر شیراز، 1374.

مدرسه عباس قلی خان «نسخه های خطی مدرسه عباسقلی خان در مشهد» به کوشش محمود

فاضل. در نسخه های خطی دفتر هفتم. زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و

ایرج افشار.- تهران: دانشگاه تهران، 1353.

مدرسه نمازی خوی فهرست نسخه های خطی مدرسه نمازی خوی. به کوشش علی

صدرائی خوئی.- تهران: انجمن آثار مفاخر فرهنگی، دفتر نشر میراث

مکتوب، 1376.

مرعشی

فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت اللّه العظمی

نجفی مرعشی. نگارش احمد حسینی، زیر نظر محمود مرعشی.- قم:

کتابخانه عمومی حضرت آیت اللّه العظمی نجفی مرعشی، 1376-1356.

27ج.

مروی

فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه مروی تهران. به کوشش

رضا استادی. تهران: کتابخانه مدرسه مروی، 1371.

مسجد اعظم فهرست نسخه های خطی کتابخانه مسجد اعظم قم. به کوشش رضا

ص:65

استادی.- قم: کتابخانه مسجد اعظم قم، 1365.

مشار

فهرست کتابهای چاپی فارسی از آغاز تا آخر سال 1345. به کوشش

خان بابا مشار.- تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352. 3ج.

مشکوة

فهرست کتابخانه اهدایی آقای سیدمحمد مشکوة به کتابخانه

دانشگاه تهران. به کوشش علینقی منزوی.- تهران: دانشگاه تهران، 1330.

معارف

فهرست کتابخانه عمومی معارف. به کوشش عبدالعزیز جواهر کلام.-

تهران: بی نا، 1314. 2ج.

مقالات کنگره کتاب مجموعه مقالات کنگره کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی. به

کوشش بنیاد پژوهشهای اسلامی.- مشهد: آستان قدس رضوی،

بنیادپژوهشهای اسلامی، 1377. 5ج.

ملک

فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک وابسته به آستان قدس

رضوی. زیر نظر ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه.- تهران: کتابخانه ملک.

10ج.

ملی

فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی. به کوشش عبداللّه انوار.- تهران:

کتابخانه ملی 1353 - 1343. 13ج.

ملی تبریز فهرست کتابخانه ملی تبریز. به کوشش میر ودود سید یونسی.- تبریز:

کتابخانه ملی تبریز، 1348. 2ج.

ملی فارس فهرست کتب خطی کتابخانه ملی فارس. به کوشش علینقی منزوی

.- شیراز: انجمن کتابخانه های شیراز، 1351. 2ج.

مؤلفین کتب چاپی مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون. به کوشش

خان بابا مشار.- تهران: بی نا، 44 - 1340. 6ج.

نسخه ها

نسخه های خطی «نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران» (12 - 1).

زیر نظر محمدتقی دانش پژوه، ایرج افشار و اسماعیل حاکمی.- تهران:

دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، 62 - 1342.

نشر فرهنگ «نسخه های خطی کتابخانه جمعیت نشر فرهنگ شهر رشت» به کوشش

محمد روشن. در فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و

ص:66

همدان. زیرنظر محمدتقی دانش پژوه.- تهران: فرهنگ ایران زمین،

1353. 3ج.

وزیری

فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد. به کوشش محمد

شیروانی.- تهران: انجمن آثار ملی، 1350. 5ج.

هدیة

هدیه الاحباب فی ذکر المعروفین بالکنی والالقاب والانساب. تألیف

شیخ عباس قمی.- تهران: کتابخانه صدوق، 1362.

هدیه العارفین

هدیه العارفین، اسماءالمؤلفین وآثار المصنفین. اسماعیل باشا بغدادی.

به کوشش رفعت بیلکه الکیسی و ابن المعین محمود کمال اینال.- تهران:

اسلامیه، جعفری، تبریزی، 1387ق. 2ج. (افست از چاپ استانبول)

هزار و پانصد فهرست هزار و پانصد نسخه خطی اهدائی رهبر معظم انقلاب

حضرت آیت الله خامنه ای به کتابخانه آستان قدس رضوی. به

کوشش رضا استادی .- مشهد: آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی،

1373.

یکم

نخستین فهرست خودنوشت فیض کاشانی در همین مجموعه

ص:67

کردند. خصوصا دوستِ بزرگوارم آقای صدفی که در مراجعه مجدد برخی فهارس خطی از ایشان بهره بردم.

در خاتمه لازم می دانم که از عنایت و همکاری مسؤولان محترم بنیاد پژوهشهای اسلامی به ویژه معاونت محترم پژوهشی آقای محمد رضا مروارید که نهایت همکاری را با بنده داشتند تشکر نمایم. صفحه آرایی این اثر نیز به اهتمام دوست عزیزم حسین الطائی در واحد کامپیوتر بنیاد صورت پذیرفت که در اینجا لازم می دانم برای همه آنان از خداوند منان کامیابی و توفیق را مسألت جویم.

والسلام

مشهد مقدس - 30/1/1377

ص:69

ص:70

ص:72

الحمد للّه و سلام علی عباده الذین اصطفی(1)و بعد فهذا فهرس(2) مصنّفات خادم علوم الدین محمّد بن مرتضی المدعوّ بمحسن ایّده اللّه فی اولاه للتزوّد لاخراه، کتب للضبط و التعریف بالتماس بعض الاخوان وفّقهم اللّه.

فی تسع و سنین و شهر>.

یستفاد من الکتاب و السنة و اخبار اهل البیت - علیهم السلام - ببیان ما یحتاج منها الی البیان و التوفیق بین ما یُتراءی منها متخالفة بحسب الظاهر و نقل نتایج افکار اولی الالباب، فیما یدقّ من ذلک و یلطف مع شواهد و تاییدات، تطابق الاذهان السّلیمة و الاذواق السمتقیمة، قاصر الطرف علی بیان الحقّ، مرفوع الذیل عن(1)نقل الاقوال و سلوک طریقة اهل الجدال کما هو دأب المتکلّمین و المتفلسفین من اصحاب الظّن و التخمین.

و هو کتاب لم یسبق بمثله(2)و لم یرَ(3) شبهه فیما اظن بل تفرّدتُ بطریق تألیفه بالهام من اللّه جلّ و عزّ و له الحمد(4)و قد تمّ جمیع ابوابه و مقاصده فی اربعة عشر(5)الف بیت و خمسائة تقریبا فی سنة اثنتین و اربعین بعد الالف.

الاخر العلم بالسموات و الارض و مابینهما ببیانات حکمیّة و براهین عقلیّة و اذواق کشفیّة و شواهد فرقانیّة و تاییدات نبویّة و تشییدات وَلَویّة غیر مجاوز عن بیان الحق و کشفه الی نقل الآراء(1) و هو کتاب مضنون به عن غیر اهله لیس بمبتذل قریب و لا لاکثر الناس فیه نصیب. اذ هو مخّ العلم و لبّ الحکمة(2) و لباب المعرفة

و عین الحقّ و زبدة نتایج الافکار لیس له شبیه فی جامعیّته و تمامیّته مع(3) الاختصار و الوضوح. ذلک من فضل اللّه علینا و علی النّاس و لکن اکثر النّاس لا یشکرون. و قد تمّ جمیع مطالبه و مقاصده فی اربعة(4) عشر الف بیت تقریبا فی سنة ستّ و ثلاثین بعد الالف.

ببیان احسن و تقریر اتقن. یقرب من الف بیت و خمسمائة بیت. صنّف فی سنة تسع و ثمانین و الف.

العلّیّة، تنبّه(1)علی ما خالف الامامیّه فی تفسیر الآیات و شأن النزول ممّا لیس علی طریقة اهل البیت - علیهم السلام - و تورد ما ورد عنهم - علیهم السلام - فی ذلک یقرب من ثلاثة§َD ثلاث

الاشارات. یقرب من الف و خمسمائة بیت و قد صنّف فی سنة ثمان و خمسین بعد الالف.

العقلی مع المویّدات النّقلیّة فی ایجاز و اختصار. یقرب من ثمانمائة بیت و قد صنّف فی سنة ستّ(1)و ثلاثین بعد الالف.

فصلاً. یقرب من الفی بیت(1)و ثلاثمائة بیت(2)و قد صنّف فی سنة ثلاث و ثلاثین بعد الالف(3)

الجمعة و فضیلة الجماعة و شرایطها و آدابها و احکامها بالفارسیة لعامّة(1)الناس فی(2)خمسمائة بیت و قد صنّف فی سنة خمس و خمسین و الف(3)

فی فقه ما یتعلّق بها من فضیلتها و اقسامها و احکامها و کیفیّتها بالفارسیّة فی مأتین و ثمانین(1)

من الحسنات و السیئات الجسمانیتین و الروحانیتین اجمالا و ثواب جملة من افراد نوعی الحسنات و عقاب جملة من افراد نوعی السیئات تفصیلا فی سبعمائة و عشرین بیتا.

ثلاثین بیتا(1)

التی لا یتجزّی و ازالة سبع شبهة فی ذلک، یقرب> فی ماتی بیت و قد الفته فی عنفوان شبابی(1)

یونانیّها، حکمیّها و عرفانیّها فی مأتین§َD

مأتی

النفس و اصلاح الاخلاق فی الفی بیت.

[90]المنتزع من الفتوحات المکّیة لابن العربی فی اربعة آلاف بیت تقریبا.

[91]المنتزع من المکاتیب لقطب بن محیی(1)فی [7b] اربعة آلاف بیت.

[92]المنتزع من المثنوی للمولوی المعنوی الرّومی فی ثمانیة آلاف و قد سمّیتها ب سراج السّالکین(2).

[93]المنتزع من غزلیاته فی ثلاثة آلاف بیت.

[94]انموذج اشعار اهل العرفان فی التّوحید فی سبعین غزلاً الی غیر ذلک.

[103]و آداب الضیافة؛

و قصاید:

[104]دهر آشوب؛

[105]و شوق المهدی

و الغزلیات و الرباعیات و القصاید و توابعها الموسومة کُلّها

[106]ب گلزار قدس

و کطرایف من اجزائها المنتزعة منها(1)الموسومات

[107]ب شوق العشق؛

[108]و شوق الجمال؛

[109]و المنتخب الکبیر؛

[110]و المنتخب الصغیر؛

و یقرب المجموع بعد الحذف المکرّرات من عشرین الف بیت او تزید و امثالها کل یوم بعرضة مزید.

فهذا فهرست مصنّفاتی و مؤلفاتی الی الان و هی سنة تسع و ثمانین و الف§َD

فی سنة تسعین و الف.

(1)

ص:108

ص:110

الحمد للّه و سلام(1) علی عباده الذین اصطفی و بعد(2) فیقول الفقیر الی اللّه محسن بن مرتضی ایّده اللّه هذا فهرست(3) مصنّفاتی الّتی صنّفتها، منذ راهقتُ العشرین الی ان بلغتُ ثلثا و ثمانین کُتِبَ للضبط و التعریف. و هی مائة تصنیف متفاوتة(4) فی الجودة و الاتقان(5) و حسن التعبیر و البیان و سلامة(6) الالفاظ و متانة المبانی و علوّ المقاصد و دقّة المعانی(7) و رتّب الترتیب و التوضیح و درّج التّهذیب و التّنقیح حسب تدرّجی فی الارتقاء فی مراقی الکمال و مدارج الایمان [1b] و الخروج من ظلمات الجهل الی نور العلم(8) والعرفان و المناسب لکل قوم منها عدد و لیس الکلّ لکلّ احد، اذ فیها ما لاینتفع بها الاّ الفاذّ الشاذّ اللبیب کل

اللبیب و لیس للاخری(9) فیه نصیب. ثمّ ان بعض ما فی بعض ممّا تکرّر فی آخر ولو بلغة اخری و بیان اصفی و بعضه لیس بذلک المهمّ لمن جرّد نفسه لمعرفة

اسنی بل لکلّ سارب فیها مسرب و لکلّ شارب منها مشرب، یسیر کلّ فریق مسربَهم و قد عَلم کُلّ اُناسٍ مشربهم.

ص:111

[9] و بشارة الشیعة فی بیان انّ الشیعة الاثنی عشریّة هم الفرقة الناجیة فی الفین.

[10]و الکلمات الطّریفة فی ذکر اصناف النّاس فی الآراء و الاعمال و تمییز واهنها من متینها و فرق غثّها من سمینها فی الف.

[17]و منتخب الاوراد فی الاذکار المتکرّرة فی الیوم و اللّیلة(1)و الاسبوع و

الشّهر و السّنة فی خمسة آلاف و خمسمائة.

[18]و خلاصة الاذکار فی زبدة الاذکار الواردة لکلّ فعل و وقت و حادثة فی الفین و ثلاثمائة(2)

[19]و جلاء القلوب فی انواع اذکار القلب و ما یتبعها فی مأتین.

[20]و اهمّ ما یعمل فی الاشارة الی مهمّات ما ورد من الاعمال و الاوراد فی خمسمائة.

و منها

خمسة فی منتخب اصناف الاشعار الحقّة الّتی

کنُت انشدتها قبل ذلک لاهل المحبّة و الشّوق و السّالک

[26] و هی منتخب گلزار قدس الآتی ذکره فی الغزلیات و الرّباعیات و القصائد فی ستّة آلاف بیت. و المثنویات المسمّیات ب :

[27] السلسبیل.

[28] و التّسنیم.

[29] و ندبة العارف.

[30] و ندبة المستغیث فی الفین.

مأتین.

[35] و مناقب امیر المؤمنین - علیه السلام - و هی اربعون حدیثا فی انموذج من فضائله و قطیرة من بحار مکارمه التقطته من کتاب جمعه بعض اصحابنا فی فضائله من غرائب الاخبار یقرب من ثلاثة آلاف و ثلاثمائة(1)

الحقّ ممّن یتشبّه(1)بهم و طریق تحصیل العلم النّافع و شرح بعض ما مضی علیّ من الاحوال فی مدّة(2)الحیوة المستعارة

[46] و هی فهرست العلوم فی بیان انواعها و اصنافها، دینیّها و دنیویّها، اصلیّها و فرعیّها، ایمانیّها و یونانیّها، حکمیّها و عرفانیّها فی مأتین و ثمانین.

[47] و رفع الفتنة فی بیان شمّة من حقیقة العلم و العلماء و اصنافهما و شمامة(3)من معنی الزّهد و العبادة و اصحابهما و منع الجهّال من الطّعن فی احد الفریقین و التّخاصم فی ذات البین فی مأتین و خمسین.

[48] و الاعتذار و هو جواب لمکتوب بعض الاخوان المشتمل علی معاتبة الخفیّة یشتمل علی شرح بعض احوالی(4)المتضمّن للاعتذار عن ذلک بسبب ابتلائی بالوقوع فی المهالک و فیه نصایح لابناء الزّمان و لاسیّما [6a] السّالک فی

ثلاثمائة.

[49] و شرح الصدر و هو یشتمل علی جملة ما مضی علیّ من النوائب فی ایّام حیاتی من ظعنی و اقامتی و استفادتی و افادتی و مکادحتی و مقاساتی(5)و خمولی

و شهرتی و خلوتی و صحبتی و هی نفثة من نفثاتی بها تفریج همّی و کشف غمّی فی ثلاثمائة و خمسین.

[50] و الانصاف فی بیان طریق حصول العلم لی باسرار الدّین و کیفیة سعیی فی تحصیل الیقین فی مأتین.

ص:118

[57] و انوار الحکمة و هو مختصر من علم الیقین مع زیادات حکمیّة اختصّ بها فی ستّة آلاف.

[58] و میزان القیامة فی معنی المیزان الاخری(1)فی ستّمائة.

[59] و مرآة الآخر فی معرفة [7a] الیوم الآخر فی تسعمائة.

[60] و تشریح العالم فی بیان هیئة العالم و تشریحه و ارواحه و کیفیّة حرکات افلاکه و عناصره و کمّیتها و مقادیر ابعاده و اجرامه و انواع بسائطه و مرکّباته فی ثلاثة آلاف.

[65] و الفارسی المُسمّی ب المشواق فی کشف معانی الحقائق عن لباس الاستعارات لتفهیم محبّة اللّه و الانس به و تهییج الشّوق لاهل الذوق ارغاما لانوف

المتقشّفة المنکرین لمحبة اللّه فی ثلاثمائة و خمسین.

[78] و شوق الجمال و هما منتزعان من گلزار قدس.

[79] و شوق المهدی و هو قصائد، ثم غزلیات ذوات اقتباسات من اشعار الحافظ الشیرازی فی شوق مولانا صاحب العصر و الزمان - علیه و علی آبائه الصلوة و السلام.

[80] و القصائد الخمس المسمّاة ب دهر آشوب.

و یقرب المجموع بعد حذف المکرّرات من ثمانیة عشر الف او یزید و امثالها کل یوم [9a] بعرضة مزید.

الامام - علیه السلام - ببیان الادلّة و البراهین و ذکر اجوبة شُبَه(1)المخالفین فی الفین.

[87]و رسالة فی بیان حکم اخذ الاجرة علی العبادات و الشعائر الدینیّة فی مائة و خمسین.

[88]و رسالة موجزة فی احکام الشّک و السّهو و النّسیان فی الصلوة فی الثلاثین.

[89]و رسالة فیما یتعلّق بتجهیز الاموات فی ثلاثمائة.

[90]و رسالة فی تحقیق ثبوت [9b] الولایة علی البکر فی التزویج فی مائة.

[91 - 95]

و منها

خمسة فارسیة صنّفتها للسلطان بالتماسه

[91]و هی تنویر المواهب و هوتعلیقات علی تفسیر القرآن المنسوب الی الکاشفی الموسوم بالمواهب العلّیة تنبّه علی ما خالف الامامیّة فی تفسیر الآیات و

شأن النزول فی ثلاثة آلاف.

[92]و آیینه شاهی و هو طائفة من ترجمة ضیاء القلب مع فوائد اُخری فی ثلاثمائة.

[93]و وصف الخیل فی ترجمة ما ورد فی اتخاذ الخیل و معرفتها و علاماتها عن الائمة المعصومین - علیهم السلام - فی مأتین.

[94]و لبّ الحسنات.

[95]و زاد العقبی المشتملان علی خلاصة ما فی منتخب الاوراد مع ذکر ثواب تلک الاوراد و ترجمة اذکارها و دعواتها فی ثلاثة آلاف.

ص:124

ص:126

ص:128

بهمن کریمی. به ضمیمه همانها - و - ترجمة العقاید - و - زاد السالکین - و - ترجمة الصلوة .- تهران: کانون معرفت، بی تا // به کوشش رسول جعفریان در ده رساله محقق بزرگ فیض کاشانی .- اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیر المومنین علی .- اصفهان،

1371. صص 177 - 151 // به کوشش همو، در بقاء و زوال دولت در کلمات سیاسی... .-

قم: کتابخانه آیة اللّه مرعشی، 1371. صص 249 - 228.

سپهسالار 31/3 // ، ، ش (4) 1415، هزار و پانصد 368 // ، محمّد شفیع مشهدی، 1109، ش (1) 2936، ملک 168/6 // سده 12 - 11، ش (3) 1383، گلپایگانی 252/2 // نستعلیق، وقفی نادرشاه 1145، ش 2422 آستا [رویت ]// ، میرزا محمّد فراهانی، 1274، کاظم مدیر شانه چی ش 72، نسخه ها 599/5 (A) (با اصلاح علم الهدی؟) // نسخ، محمّد حسن بن محمّد علی، 1303، ش (3) 11240، آستا 368/11.

اذکار و دعاهای کوتاهی است که در رساله ترجمة الطّهارة به آنها اشاره شده است. این رساله در پنجاه بیت، ضمن پنج باب گرد آوری شده و ترجمه فارسی آنها را مؤّف ذکر کرده است. عناوین بابها عبارتند از:

باب اوّل: در اذکار خلوت؛ دوم: در اذکار تنظیف؛ سوم: در اذکار حمّام؛ چهارم: در اذکار وضو؛ پنجم: در اذکار غسل.

یکم [55]؛ لولوة 127؛ کشف الاستار 202/3؛ ریحانة 375/4؛ الذریعه 406/1.

آغاز/ الحمد للّه و الصلاة علی محمّد و آله. امّا بعد این رساله ای است مشتمل بر اذکار و ادعیه که در کتاب ترجمة الطهارة...

انجام/ عدد مجموع اذکار طهارت چهل است چنانکه بتعداد ظاهر می شود.

ن . خ

نسخ، عصر موّلف، ش (5) 10177، مرعشی 137/26 // ، سده 11، ش (7) 1415، هزار و پانصد 368 // ، عبد الوهاب بن حاجی محمّد کاشانی، 1117، ش (8) 1452، الهیات

مشهد 600/2 // ، سده 12، ش (2) 1958، الهیات مشهد 996/3 // ، سید احمد

صفائی خوانساری، سده 14، ش (5) 1118، هزار و پانصد 342.

یکم [64]؛ دوم [40]؛ لولوة 128 ؛کشف الحجب 33؛ کشف الاستار 202/3؛ فوائد 635؛ الذریعه 406/1.

آغاز/ (ناقص) ... حق تعالی در قرآن مجید فرموده فاذکرونی اذکرتم، یعنی یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را...

انجام/ ذکر بازگشتن از سفر... اللهم اجعل اوتنی هذه مبارکة میمونة بتوبة نصوح یوجب لی السعادة یا ارحم الراحمین. به انجام رسید آنچه مقصود بود از تألیف این رساله در ماه مبارک مولود در سال هزار و هفتاد و هفت.

ن . خ

نسخ، سده 11، ش 15496، آستا [رویت].

ن . چ

گویا در ضمن مجموعه ای در هند چاپ شده است الذریعه 406/1.

حاج محمّد، 1228، ش 10016، آستا 524/11 // ، احمد بن حاجی علی، 1242، ش 252، ملک 45/1 // ، میر علی نقی بن میر محمّد صادق گرمرودی، 1250، ش 1440، آستا 406/4 // ، 1254 (تاریخ مالکیت)، ش 2395 ع، ملی 165/12 // ، محمّد بن زین العابدین، 1258، ش 170، ملک 45/1 // ، 1259، ش 1109، الهیات مشهد 244/2 // ، بی تا، ش 9435، آستا 523/11 // ، بی تا، ش 1441، آستا 406/4 // ، ، ش 2160، گلپایگانی 178/3 // بی تا، ش (3) 334، نسخه ها 853/12 و 11.

ن . چ

.- بمبئی: بی نا، 1274 ق (سنگی). در هامش تفسیر صافی // .- تهران: بی نا، 1274 ق.

(سنگی) // 0- : بی نا، 1310 ق. (سنگی) // .- : عیسی مستوفی علی آبادی، 1354 ق. 388 + 382. (سنگی) .- قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1376. ج 1، 713 ص.

ن . خ

نستعلیق، 1052، ش 10791، آستا [رویت] // نسخ، ابوالولی الحسینی بن محمّد معصوم الحافظ، ش 2241، آستا 10/2 // ، عقیل بن رکن الدین مسعود حسینی کاشانی، 1075،

ش 2311، مرعشی 293/6 // ، احتمالاً 1086، ش (2) 6094، مرعشی 101/16 // ، کتابت شده از روی نسخه مولف، ش 507، مرعشی 113/2 // ، سده 11، ش (2) 960، هزار و پانصد 312 // ، سیف الدین محمود بن محمّد امین الخادم رجائی، 1112،

ش (1) 6351، ملک 350/9 // ، سده 12 - 11، وقفی حکمت ش (2) 236، ادبیات تهران 53 // ، سده 12، ش 1620، دانشگاه تهران 207/8 // نستعلیق، سده 12، ش (13) 2477، دانشگاه تهران 1246/9 (ناقص) // نسخ، سده 12، دانشگاه اصفهان ش 85،

نسخه ها 882/12 و 11 // ، سده 12، ش (1) 6351، ملک 350/9 // ، سده 13 - 12، ش (1) 3748، مجلس 1732/ (4) 10 // ، 1220، ش (1) 10820، آستا [رویت] // ، 1235، کتابخانه لس آنجلس ش (1) M 637، نسخه ها 685/12 و11 // ، 1241، ش (5) 1139، هزار و پانصد 345 // ، 1290، ش (11) 1401، مرعشی 177/4 // ، محمّد سمنانی، 1310، ش (4) 4102، دانشگاه تهران 3083/13 // ، عبد

الحسین بن علی محلاتی، 1313، ش (1) 245، گلپایگانی 212/1 // ، سید احمد صفائی

خوانساری، 1341، ش (4) 1493، هزار و پانصد 380 // ، بی تا، ش 6213، آستا 4/6 // ، ، ش (18) 1866، مجلس 350/5 // بی تا، حسینیه شوشتریها ش 859، نسخه ها 789/12 و11.

شرح

شرح بر الاصول الاصلیّه/ شرحی است مفصّل بر کتاب الاصول الاصلیه که مرحوم جلال

الدین محدث ارموی در جوانی نگاشته، و هنوز منتشر نشده است ( تعلیقات نقض، نوزده). آقا بزرگ این اثر را ترجمه ای از اصول الاصلیه می داند و نام آن را الاصول الاصلیة

یبتنی علیها الفروع الجمیلة بر می شمارد ( الذریعه 84/11).

ن . چ

الاصول الاصلیه/ به کوشش میر جلال الدین حسینی ارموی .- تهران: بی نا، 1349، 200 ص (به ضمیمه رسالة الحق المبین فی تحقیق کیفیة التفقه فی الدین).

ص:137

ن . خ

نسخ، محمّد تقی، 1090، ش 1713، مجلس 57/5 (کتابت از روی نسخه فیض) // ، علم الهدی، [91 - 1089]، ش 1712، مجلس 55/5 // ، ابو علی ابو تراب بن صدر الدین محمّد شیرازی (دختر زاده مولف)، 1114، ش 3883، دانشگاه تهران 2871/12 // ، محمّد مؤمن بن اسماعیل طباطبائی، 1119، ش (3) 856، مسجد اعظم 483 // ، محمّد

شریف بن محمّد بن محمّد کاظم، 1126، حسینیه شوشتریها ش 157، نسخه ها 789/12 و11 (آقا بزرگ تاریخ کتابت را 1226 می داند الذریعه 212/2) // نستعلیق، محمّد حسین بن محمّد محسن، 1137، ش (3) 4377، مجلس 88/12 // نسخ، سده 12، ش 476، مرعشی 81/2 // ، محمّد علی بن عبدالخالق مصاحبی نائینی (ملقب به عبرت)، 1338،

ش (1) 4702، مجلس 84/13 // ، محمّد علی کرمانشاهی، سده 14، ش 6327، سپهسالار 155/3 // ، بی تا، ش (1) 1878، دانشگاه تهران 484/8 // تملّکِ سید نصراللّه تقوی در طهران، الذریعه 212/2.

ن . چ

.- بی جا، بی نا، بی تا. (سنگی) مقدمه سید جلال آشتیانی بر اصول المعارف // به کوشش سید جلال الدین آشتیانی .- مشهد: دانشگاه مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1354، بیست و چهار + 360 + 203 ص؛ چاپ دیگر.- تهران: دفتر تبلیغات اسلامی، 1364.

یکم [113]؛ دوم [48]؛ کشف الحجب 254؛ فوائد 635؛ ریحانه 375/4 الذریعه 223/2.

آغاز/ بسمله. الحمد للّه الذی نوّر قلوبنا فی عین ظلمات الفتن... اما بعد فقد ورد الی مکتوبکم...

انجام/ انّما اشکو بثی و حزنی الی اللّه، ربّنا افتح بیننا و بین قومنا بالحق و انت خیر الفاتحین و الحمدللّه...

ن . خ

نستعلیق، سلیمان بن علم الهدی، سده 12، ش (22) 8231، دانشگاه تهران 66/17 // نسخ، 1114، ش (2) 4913، مجلس 139/14 // نستعلیق، سده 12 - 11، ش (12) 2618، دانشگاه تهران 1484/9 (A) // ، سده 13، ش (5) 3409، مجلس 1271/ (3) 10 // ، بی تا، مدرسه حجازیهای قم ش 1491.

مطلع زیر می نماید:

بیا تا مونس هم یار هم ، غمخوار هم باشیم

انیس جان غم فرسوده بیمار هم باشیم

یکم [68]؛ دوم [98]؛ لولوة 128؛ کشف الاستار 203/3؛ فوائد 636؛ الذریعه 115/16، 293/2.

آغاز/ بسمله. ربّنا الّف بین قلوبنا و قلوب اخواننا بحبل طاعتک و طاعة الرسول... و بعد فیقول الساعی فی جمع شمل الاخوان

انجام/ نمی بینم بجز تو همدمی ای فیض در عالم / بیا دمساز هم گنجینه اسرار هم باشیم.

ن .خ

نسخ، 1071، مجلس ش (4) 2425، نسخه ها 179/5 // نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، 1072، ش (4) 6368، آستا [رویت ]// نسخ، محمّد هادی بن مرتضی، ش (1) 82، مرعشی 99/1 // ، محمّد هادی بن مرتضی، تمّلک سید شهاب الدین تبریزی، نسخه ها

387/6 [احتمالاً این نسخه همان نسخه کتابخانه آقای مرعشی است] // ، [21 - 1220]، ش (2) 10377، مرعشی 279/26 // نستعلیق، 1254، ش (2) 85، شاهچراغ 170/2 (A)// نسخ، 1267، ش (24) 1803، مجلس 204/5 (B)// نستعلیق، محمّد علی، 1330، ش (6) 4168، مجلس 174/11 // ، سید احمد صفائی خوانساری، 1341، ش (6) 1493، هزار و پانصد 380 // نسخ، بی تا، ش (29) 1803، مجلس 309/ (1) 9 //

ن . چ

به انضمام آئینه شاهی - و - ترجمة الصّلوة .- شیراز: بی نا، 1320، 10 ص. // به انضمام ده رساله محقق بزرگ فیض کاشانی، به کوشش رسول جعفریان .- اصفهان: مرکز تحقیقات علمی

و دینی امام امیرالمؤمنین علی - علیه السلام -، 1371. صص 220 - 203.

ص:142

ن . خ

نسخ، محمّد هادی بن مرتضی (برادر زاده فیض، با عبارت بلغ بحمده)، ش (6) 82، مرعشی 102/1 // نستعلیق، درویش علی، 1107، ش (2) 1869، ملک 394/5 // ، محمّد

مهدی، 1116، ش (13) 749 د، الهیات تهران 380/1 // ، 1134، اصغر مهدوی ش (6) 279، نسخه ها 103/2؛ نیز ش (13) 745، الهیات تهران 380/1 (احتمالاً یک نسخه است) // ، 22 - 1117، ش (11) 9325، مرعشی 118/24 // ، محّمد بن معزالدین حسینی، 1179، ش (1) 1667، مرعشی 62/5 // نسخ و نستعلیق، اوایل سده 12، ش (28)

8231، دانشگاه تهران 66/17 // نستعلیق، سده 12، ش (2) 6551، سپهسالار 200/3 //

، سده 13 - 12، ش (2) 4441، دانشگاه تهران 3402/13 (A) // ، حسین بن عبد الغنی حسینی، 1204، ش (1) 9460، مرعشی 223/24 // نستعلیق، سید خلیل بن عبد الرسول حسینی، 32 - 1222، ش (6) 8787، مرعشی 320/22 // نسخ و نستعلیق، علی بن

احمد رشتی، 1270، اصغر مهدوی ش (7) 364، نسخه ها 178/2 (A) // نسخ، ملا فرج اللّه بن ابراهیم تبریزی، 71 - 1270، ش (6) 8778 مرعشی 311/22 // ، تملک نجیب مایل

هروی، کتابت از روی نسخه 1285، مجموعه رسائل خطی فارسی 109/1 // ، 1288، ش (4) 1457، گلپایگانی 261/2 (B) // شکسته نستعلیق، محمّد علی بن علی نقی گیلانی، 1305، ش (4) 4571، مجلس 271/12 // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، 1315، ش (5) 567، هزار و پانصد 268 (B) // ،محمّد منشی، 1320، ش (2) 1204، ملک

244/5 // نسخ، 1320، ش (6) 7797، مرعشی 157/20 // ، بی تا، مشکوة ش 1169،

دانشگاه تهران 2142/ (3) 3 // ، ، ش (4) 1922، ملی 592/10 // ، ، تملّک

شهاب الدین تبریزی (قم)، نسخه ها 387/6 // ، ، ش (1) 1995، گلپایگانی 131/3.

تلخیص

منتخبی است از کتاب الانصاف که فیض آن را فراهم کرده و نسخه ای از آن در کتابخانه کاشف

الغطاء موجود است. وی آن را هدیة الاشراف فی تلخیص الانصاف نامیده است. (الذریعه 205/25؛ 375/22). نسخه ای از آن را من در جستجوهایم نیافتم و با توجه به اینکه خود

رساله الانصاف بسیار مختصر است گمان می کنم که این اثر ارتباطی با الانصاف فیض نداشته

باشد.

ن . چ

.- لکهنو: بی نا، 1297 ق. 16 ص. (سنگی) [احتمالاً با ارشاد القلوب] // .- تهران: بی نا، 1303 ق. (سنگی) // به اهتمام محمّد علی گلپایگانی به انضمام کلمات مکنونه .- تهران: بی نا، 1310، 1317 ق. 220 + 10 ص. (سنگی) // به انضمام منهاج النجاة .- تهران: میرزا هادی اصفهانی، 1311 ق. 190ص. (سنگی) // به انضمام مفاتیح الاعجاز .-تهران: محمّد خلیل بن

ص:144

حسین طالقانی، 1316 ق. 22 + 11 ص. // در مجموعه رسائل خطی، به کوشش نجیب مایل

هروی .- مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1368، ش اوّل، صص 119 - 108. // در ده رساله محقّق بزرگ فیض کاشانی، به کوشش رسول جعفریان .- اصفهان: مرکز تحقیقات علمی

و دینی امیرالمونین، 1371. صص 199 - 182.

آغاز/ نحمدک اللهم و انت للحمد اهل و نستهدیک و هدایتنا علیک یسیر سهل ما اضیق الطریق...

انجام/ فاذا کان یوم القیامة اکملها بهذه الرحمة مائة، هذا آخر الکلام فی کتاب العلم بالیوم الآخر...

ن . خ

نسخ، 1075، ش 10929، مرعشی 342/27 // ، محمّد شفیع بن محمّد مقیم، 1085، ش 137، ملی 119/7 // نستعلیق، محمّد یوسف بن اسداللّه طباطبائی حسنی سمنانی،

1089، ش 7450، آستا 41/11 // ، 1098، ش 879، هزار و پانصد 59 // نسخ بی نقطه، 1131، ش 6348، سپهسالار 211/3 // ، 1147، ش 2853، مجلس 180/ (1) 10 // ، محمّد اسماعیل بن محمّد علی حسینی، 1261، ش 4882، مجلس 23/14 // ، احتمالاً سده 13، ش (1) 2706، مسجد اعظم 582 // ، وقفی ملکزاده کوثر، ش 6881،

آستا 41/11 // ، سده 14، ش (2) 5962، آستا [رویت] // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، سده 14، ش (11) 1118، هزار و پانصد 343 // نسخ، محمّد بن سعید بن محمّد

بحرانی، آخوند همدان ش 4742، رشت و همدان 1287 // ، بی تا، مشکوة ش 432، دانشگاه تهران 159/ (1) 3 // ، ، ش 8894، آستا 42/11 // تملّک کتابخانه سید نصر اللّه تقوی در تهران، الذریعه 425/2.

ن . چ

.- طهران: بی نا، بی تا. مولفین کتب چاپی فارسی و عربی 800/5.

یکم [47]؛ دوم [20]؛ لولوة ، 127؛ کشف الحجب 72؛ کشف الاستار 202/3؛ فوائد 635؛ ریحانه 375/4.

آغاز/ الحمد للّه علی ما رخص لنا من ثنائه واذن لنا فی ذکره ودعائه و...

انجام/ هذا آخر ما اردنا ایراده فی هذه الرسالة ولیطلب الدعوات التی اشرنا الیه من محالها والحمدللّه وحده.

ن . خ

نسخ، 1100، ش (3) 5681، مرعشی 78/15 // نور الدین اخباری، 1107، تملّک نصر اللّه تقوی، الذریعه 485/2 // ، محمّد شفیع بن علی نقی ابهری، 1124، ش (2)

2982، مجلس 290/19.

گوهرشاد 1400/3 // ، اوایل سده 12، ش (2) 5819، مرعشی 206/15 // ، ملا فرج اللّه بن ابراهیم تبریزی، 71 - 1270، ش (1) 8778، مرعشی 310/22 // ، عبد القدیر بن علی اصغر، 1286، ش 757، ملک 94/1 // ، بهلول بن شیخ نصیر دستجردی، بی تا، ش (1) 532، الهیات مشهد 282/1.

تلخیص

منتخبی از این کتاب به خامه علم الهدی در حاشیه مجموعه شماره 2200 ع، ملّی 503/11 موجود است.

ترجمه

بشارات الشیعه / ملاّ ابراهیم نجم آبادی .

آغاز/ بسمله. الحمد للّه الذی لبشر اولیائه بجنانه و ثوابه و انذر اعدائه...

انجام/ حسب امر اعلیحضرت اقدس همایون شهریاری... تحریر شد فی شهر رمضان المبارک کتبه غلامزاده حقیقی علینقی بن محمّد تقی نوری سنه 1280.

ن . خ نستعلیق خفی، علینقی بن محمّد تقی نوری، 1280، ش 821 سلطنتی (کتب دینی خطی) 83.

ن . چ

به انضمام مرآة الاخر - و - ضیاء القلب - و - خلاصة الاذکار .- تهران: بی نا، 1303 ق. (سنگی)// تهران: میرزا هادی اصفهانی، 1311، 190 ص (سنگی).

دو؛ درِ سوم: در کیفیّت و آداب عمره تمتّع؛ درِ چهارم: در کیفیت حج تمتّع؛ درِ پنجم: در

محرّمات اِحرام؛ درِ ششم: در ذکر کفّارات و تلافی خللها؛ درِ هفتم: در احکام حرم و حرمت آن؛ درِ هشتم: در زیارات مشاهد مشرّفه.

یکم [58]؛ دوم [75]؛ ریحانة 375/4؛ الذریعه 96/4.

آغاز/ بسمله. حمد بی حدّ وثنای بی عد مر خدای را سبحانه که خانه کعبه را پیش از سایر اجزای زمین آفرید...

انجام/ مرّة بعد اخری وکرّة غب اخری بمنّة وجوده.

ن . خ

نسخ، عصر مولف، ش (8) 10177، مرعشی 139/26 // ، سده 11، ش (10) 1415، هزار و پانصد 369 // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، سده 14، ش (8) 1118، هزار و پانصد 342.

انجام/ و آنچه می دهد حقیر شمرد تا به ثواب آن فایز گردد.

ن . خ

نسخ، عصر مولف، ش (6) 10177، مرعشی 137/26 // کتابت سده 11، ش (8) 1415، هزار و پانصد 368 // نسخ، سده 12، ش (3) 1958، الهیات مشهد 996/3 // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، سده 14، ش (6) 1118، هزار و پانصد 342.

مرعشی 140/26 // ، 1080، ش (1) 4437، دانشگاه تهران 3396/13 // ، سده 11، ش 1415، هزار و پانصد 369 // ، ، ش (5) 6398، سپهسالار 416/3 // ، سده

12 - 11، ش (1) 4437، دانشگاه تهران 3396/13 // ، عبد الوهاب بن حاجی محمّد صادق کاشانی، 1117، ش (6) 1452، الهیات مشهد 599/2 // نستعلیق، سده 12، خانقاه

احمدیه ش (1) 117، نسخه ها 221/5 // ، سده 13 - 12، ش (1) 1383، گلپایگانی 252/2 // نسخ، 1221، ضمیمه ش 14187، آستا [رویت] // ، علی محمّد بن محمّد قاینی، 1246، ش (2) 16611، آستا [رویت] // نستعلیق، فرج اللّه جهانشاهی، 1264، ش (1) 2703، دانشگاه تهران 1584/10 // ، علی بن احمد رشتی، 1270، اصغر مهدوی ش

(7) 364، نسخه ها 178/2 // ، بی تا، ش (3) 551، الهیات تهران 325/1 // نسخ، ، تملّک سید شهاب الدین تبریزی، نسخه ها 387/6 // ، ، ش (2) 1169، دانشگاه تهران 2141/6 // ، ، ش (2) 4441، دانشگاه تهران 3402/13.

ن . چ

به انضمام ترجمة الصّلوة - و - ترجمة العقاید .- تهران: بی نا، 1260 ق (سنگی) // به کوشش بهمن کریمی .- : کانون معرفت، 1321 ش، 41 ص.

انجام/ و یک نوبت دیگر ماموم به جانب چپ، این است ترجمه نماز چنان که از حضرات ائمه معصومین رسیده است...

ن . خ

نستعلیق، سده 11[1071]، ش (5) 2453، دانشگاه تهران 1187/9 // نسخ، محمّد امین بن محمّد طاهر بن هدایت اللّه کفزانی، 1076، ش (2) 3036، مجلس 578/ (2) 10 // نسخ، 1077، ش (1) 1661، گلپایگانی 9/3 // نستعلیق، 1081، ش 2715، آستا 413/4 // نسخ،

1088، ش (23) 3772، مسجد اعظم 121 // ، 1093، ش 3893 مسجد اعظم 645 // نستعلیق چلیپا، 1096 ش (7) 2125، ملک 426/5 // نسخ، سده 11، ش (2) 8472،

دانشگاه تهران 144/17 // ، سده 11، ش (3) 1415، هزار و پانصد 368 // ، 1100،

ش (9) 8879، دانشگاه تهران 242/17 // ، سده 12 - 11، ش 1410، گلپایگانی 32/2

// ، 1125، ش (1) 3840، مسجد اعظم 642 // ، محمّد طاهر بن محمّد یوسف

حسینی طالقانی، 1132، ش (3) 1602، مرعشی 5/5 // نستعلیق، محمّد بن عباس علی هزار جریبی، 1177، حسین مفتاح ش (5) 1289، نسخه ها 275/7 // نسخ، محمّد حسین

بن محمّد صادق قاری قمی، سده 12 ش (5) 1739، ملک 353/5 // نستعلیق، احمد بن محمّد طاهر، 1218، ش (10) 2896، دانشگاه تهران 1744/10 // ، ملا محمّد مدعوّ به محسن بن ابی حسن کاشانی، 1228 در حیدر آباد، تملّک سید ابو القاسم اصفهانی، الذریعه

114/4 // نسخ، 1233، ش (2) 6879، مرعشی 75/18 // ، رجبعلی بن آقا محمّد

شفتی، 1238، ش 1276، گلپایگانی 32/2 // ، عبد الکریم حسینی خوزانی، 65 - 1258، ش (2) 4155، مرعشی 169/11 // ، سید احمد موسوی 1259، ش (4) 779، گلپایگانی 209/2 (ناقص) // نستعلیق، فرج اللّه جهانشاهی، 1264، ش (2) 2703، دانشگاه تهران 1584/10 // ، علی بن حاج رحیم، 1266، ش (2) 13514، آستا [رویت] //

نسخ، محمّد بن علی اصغر سمنانی، سده 13، ش (1) 16808، آستا [رویت ]// ، محمّد

ابراهیم بن محمّد حسن کرباسی، سده 13، ش (2) 16451، آستا [رویت ]// ، سده 13، ش (1) 1388، گلپایگانی 253/2 // ، احمد کرمانشاهی، 1303، ش (5) 12801، آستا [رویت] // ، 1342، ش (3) 463 د، الهیات تهران 304/1 // نستعلیق، ابوطالب، 1346،

ش (2) 80، آستانه 224 // ، سید احمد صفائی خوانساری، سده 14، ش (2) 1118، هزار و پانصد 342 // نسخ، سده 14، مدیر شانه چی ش (1) 3، نسخه ها 602/5 // ،

بی تا، ش 653، [72]، الهیات مشهد 439/1 // نستعلیق، بی تا، ش (2) 551 د، الهیات تهران 325/1 // ، ، ش 1462، آستا 413/4 // ، ، ش 9802، مرعشی 133/25 // ، عبدالرشید، بی تا، ش 610، سلطنتی 103/1 // بی تا، ش (2) 1308، مسجد اعظم 508 // ، ش (1) 1252، گلپایگانی 240/2 // نسخ، سده 13، ش 1589، الهیات مشهد

ص:152

725/3 // نستعلیق، بی تا، ش 1344، گلپایگانی 32/2 (ناقص).

ن . چ

.- تبریز، 1260، (سنگی) ضمیمه خطی ش 817، گوهرشاد 1110/3 // .- تهران: بی نا، بی تا

(به خط طاهر خوشنویس). 48 ص (سنگی) // .- تهران: اسلامیه، بی تا. 24 ص // .- شیراز: موسوی، 1320، 198 ص ( باعنوان: رسالات: ترجمة الصّلوة، الفت نامه، آئینه شاهی) // به کوشش محمّد علی صفیر .- تهران: افست، 1340، 168 ص (با عنوان: نماز "ترجمة الصّلوة")

// .- قم: 22 بهمن، بی تا. 64 ص (با عنوان: نماز یا ترجمة الصّلوة) // .- تهران: نور فاطمه، 1361. 76 ص . (با عنوان: ترجمة الصّلوة "نماز") // به کوشش محمود فیضی .- تهران: محمود فیضی، 1362؛ اسلامی، 1373، 75 ص (با عنوان: فرهنگ نماز) // بی جا: محمّد بهشتی، 1373. 128 ص (با عنوان: نماز زمان معراج انسان)

ن . چ

به اهتمام بهمن کریمی .- تهران: بی نا، بی تا، 126 ص (باعنوان آیین روزه گرفتن).

1383 // نسخ، 1132، ش (2) 7001، مجلس 2/25 // نستعلیق، سده12 - 11، ش (17) (8033) M 251// نستعلیق، سده 12، ش 9505، مرعشی 258/24 // ، محمّد شریف، سده 12، ش (1) 1963 ملی 440/4 // کتابت سده 12 - 11، ش (6) 1383، گلپایگانی 252/2 // نستعلیق، احمد بن محمّد طاهر، 1218، ش (1) 2896، دانشگاه تهران 1744/10 // ، محمّد علی بن علی نقی، 1222، ش (2) 16616، آستا [رویت] // کتابت

ملا محمّد مدعوّ به محسن بن ابو الحسن کاشانی، 1228 در حیدر آباد، تملّک سید ابو القاسم

اصفهانی، الذریعه 117/4 // نستعلیق، 1254، جوادی ش (11) 166، ادبیات تهران 31/3 // نسخ، 1258، جوادی ش (2) 344، ادبیات تهران 31/3 // نستعلیق، 1299، ش (1) 1766، فیضیه 131/3 // نسخ، سده 13، ش (9) 11، آستانه 190 // نستعلیق، سده 13، ش 2448 ف، ملی 586/5 // ، ، لس آنجلس ش (2) M 637، نسخه ها 685/12 و 11 // نسخ، ، جوادی ش (7) 205، ادبیات تهران 31/3 // ، محمّد بن علی اصغر سمنانی،

، ش (2) 16808، آستا [رویت ]// نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، اواسط سده 13، ش (1) 1118، هزار و پانصد 342 // شکسته نستعلیق، 1370، ش (1) 667، ملی 168/2 // نستعلیق، بی تا، ش (2) 1252، گلپایگانی 240/2 // ، ، ش 6050 ضمیمه 4081، آستا 47/4 // ، ، ش (2) 1489، مسجد اعظم 519 // تملک محمّد رضا بن سید میرزا یوسف طباطبائی تبریزی، الذریعه 117/4.

ن . چ

به انضمام ترجمة الشّریعة - و - ترجمة الصّلوة .- تهران: بی نا، 1260 ق (سنگی) // به کوشش بهمن کریمی، به انضمام زاد السالکین - و - ترجمة الصّلوة - و - الفت نامه .- تهران: کانون معرفت، [1331 ش].

یکم [9]؛ دوم [55]؛ لولوة 123؛ روضات 545؛ قصص 253؛ کشف الحجب 125؛ فوائد 636؛ الذریعه 201/4.

آغاز/ بسمله. الحمد للّه الذی طهّر قلوب اولیائه من رذائل الاخلاق. امّا بعد فهذه رسالة فی بیان...

انجام/ و نفی الخواطر فانها شاغلة واکل الحلال والذکر الدائم والتسلیم له تعالی فی کل حال و اللّه الموفق والمعین.

ن . خ

شکسته نستعلیق، نصیرالدین سلیمان بن علم الهدی، 1140، ش (5) 3818، مجلس 1842/ (4) 10 // نسخ، 1290، ش (12) 1401، مرعشی 177/4 (B) // نستعلیق، محمّد بن محمّد باقر کاشانی، 1291، ش (8) 3594، دانشگاه تهران 2606/12 (C) // نسخ، سده 13، ش 3262، مجلس 867/ (2) 10 // ، احمد بن ملاعبدالرحیم قزنچائی اندری، 1304، ش

(4) 1044، الهیات مشهد 211/2.

ن . چ

در تهران چاپ شده است. الذریعه 201/4.

آغاز/ اما بعد؛ از تفسیر آیه کریمه عرض امانت سوال کرده بودند، جواب آن موقوف...

انجام/ کما ورد در حضیض قعر جحیم وعذاب الیم ماند... والاشارات الربانیه و التنبیهات و النبویه والعلم عند اللّه.

ن . خ

نسخ، 1091، ش (5) 1439، فیلمها 601/1 // ، سده 13، ش (5) 3262، مجلس 870/ (2) 10 // ، محمّد علی بن عبد الخالق مصاحبی نائینی (متخلّص به عبرت)، 1338، ش (2) 4702، مجلس 85/13 // ، بی تا، ش (3) 1712، مجلس 248/ (1) 9.

انجام/ فافزعوا الی اللّه عزّ و جلّ ثم ارجعوا الیه...

ن . خ

نسخ، محمّد طاهر بن سید علی ابو الوفائی حسینی شیرازی، 1085، ش (3) 6844، مرعشی 78/18 // ، سده 11، لس آنجلس (1) M 1501، نسخه ها 738/12 و 11 // نستعلیق، سده 12، ش (4) 5887، دانشگاه تهران 132/16 // نسخ، سده 12، ش (1) 2038 ع، ملی

131/11 // کتابتِ عباسعلی اسدآبادی، 1219، ش (3) 1602 ع، ملی 134/10 // نسخ،

محمّد علی بن علی نقی، 1222، ش (4) 16616، آستا [رویت ]// کتابت سده 13 - 12، ش (2) 1322، گلپایگانی 247/2 // نسخ، محمّد حسین جویمی، 1249، ش 111، ملی فارس

96/1 // کتابت سده 13، ش (1) 7188، مجلس 453/19 // سده 14، ش (5) 549، هزار و پانصد 265 // نسخ، علی اصغر بن ابی الفتح حسینی مرعشی، بی تا، ش (2) 8686، دانشگاه

تهران 199/17 // ، بی تا، ش 1658، آستا [رویت ]// بی تا، رشت ش (1) 22، رشت و همدان 1196 // بی تا، نشر فرهنگ ش ا ت 82، رشت و همدان 1196.

ترجمه

محمّد عباس بن محمّد بیک متخلّص به ناسخِ قاجار به درخواست حاجی محمّد سعید بن لطف اللّه آن را با عنوان تقویم سعیدی ترجمه نموده است. گویا از این کتاب، ترجمه دوّمی توسط مترجمی ناشناس در سده 12 نیز صورت گرفته است.

ن . خ شکسته نستعلیق، 1127، ش (1) 3095، ملک 211/6. آغاز/ بسمله. حمدی که منجمان حکمت ایجاد و مستخرجان نجوم. انجام/ و باز دیگر ارزانی یابد. // نستعلیق، سده 12، ش (4) 5904، دانشگاه تهران 142/16 // شکسته نستعلیق، 1195، ش (2) 11449، مجلس 438/19 (مترجم ناشناس) آغاز/ الحمد للّه الذی خلقنا فی... اما بعد

چون می دیدم که جمع کثیر از خواص... انجام/ و به سوی او در همه کاری مرجع و مآب، تمام

شد. // نستعلیق، سده 12، ش (1) 5887، دانشگاه تهران 132/16. (مترجم ناشناس) آغاز/

سپاس و ستایش مختص خداوندی است که خلق [کرد] ما را در نیکوترین خلقها... انجام/ اهمال مکنید به عمل کردن به این احادیث و اخبار و اللّه الموفق المرشد... فی کل الامور و المآب // نستعلیق، بی تا، ش (1) 4661، دانشگاه تهران 3613/14 (مترجم ناشناس) آغاز/ حمد و سپاس خداوندی را که آفرید ما را در احسن تقویم... انجام/ چه این اخبار نورشان درخشنده است.

ن . چ

.- بمبئی: چاپخانه اسلام، 1302 ق.(سنگی) // به ضمیمه مسار الشیعه و رساله صیغ العقود

ص:161

ملاّ محمّد جعفر و ملا محمّد یوسف استر آبادی .- تبریز: بی نا، 1313 ق. (سنگی) // .- همانجا: بی نا، 1315 ق. با ترجمه فارسی بین سطور. (سنگی).

یکم [49]؛ ریحانة 376/4؛ الذریعه 86/15، 86/5، 16/5، 392/2.

آغاز/ اللهم اجعل شرائف صلواتک ونوامی برکاتک وقوائم رحماتک واطائب تسلیماتک علی عبدک...

ن . خ

نسخ، یاقوت بن عبد اللّه حیدر آبادی، 1069، تملکِ سید ابو القاسم ریاضی خوانساری، الذریعه 16/5 // ، سده 11، ک . لس آنجلس ش M 1501 (8)، نسخه ها 739/12 و 11.

والاکرام بمّنک وجودک.

ن . خ

نسخ، 1100، ش (5) 5681، مرعشی 79/15 (B) // نستعلیق، سلیمان بن علم الهدی محمّد کاشانی، اوایل سده 12، ش (20) 8231، دانشگاه تهران 66/17 // نسخ، محمّد شفیع بن علی نقی ابهری، 1124، ش (3) 2982، مجلس 291/19 (C) // شکسته نستعلیق، محمّد زمان بن کلبعلی متطیب خراسانی، ش (169) 4057، ملک 1023/7 (D) //

نستعلیق، بی تا، ش 9054، ضمیمه 605، آستا [رویت] // ، تملّکِ شیخ محمّد سلطان المتکلّمین، الذریعه 125/5 (E).

مرعشی 175/4 (C) // ، سده 13، ش (4) 3262، مجلس 870/ (2) 10 // ، احمد بن ملا عبدالرحیم قزنچائی اندری، 1304، ش (3) 1044، الهیات مشهد 210/2 // تملّکِ

کتابخانه ملا محمّد علی خوانساری در نجف، الذریعه 172/5 (B).

1541، الهیات مشهد 682/2 // کتابت سده 11، ش 640، هزار و پانصد 116 // نسخ، موسی بن عزیز اللّه طالقانی، 1084 (؟) [سده 11]، ش 5362، مجلس 270/16 // ،

1098، ش (2) 848، گوهر شاد 1150/3 // محمّد تقی، 1100، ش 1798، فیضیه 99/1 // ، کریم بن میر عبد الرحیم حسنی، 1104، ش 170، حجتیه 56 // ، 1104،

ش 15767، آستا [رویت] // ، 1105، ش 6435، دانشگاه تهران 265/16 // ، محمّد بدیع، 1108، ش 9576، مرعشی 314/24 //، ابو الحسن بن محمّد حکیم رضوی، 1115، ش 1639، فیضیه 99/1 // ، صفر 1117، ش 5995، آستا 407/6 // ، محمّد

سعید بن ذوالفقار، 1129، ش (1) 221، ملی فارس 193/1 // نسخ، 1131، تملّک حاج سید مهدی روحانی، آشنایی با، دفتر اول /447 // ، ظهر الدین محمّد الحسینی الحافظ،

1135، ش 1223، مرعشی 33 - 32/4 // ، بی تا (تاریخ وقف 1142)، تملک واعظ زاده

خراسانی، مقالات کنگره کتاب [در حال چاپ] // و نستعلیق، 1147، آخوند همدان ش 468، رشت و همدان 1322 // کتابت 1166، تملّک کتابخانه رضوی، الذریعه 28/7 // نسخ، 1177، ش 5995 ض 839، آستا 407/6 // ، محمّد هادی، 1191، ش 1270، سپهسالار 320/4 // نستعلیق، ابن محمّد معصوم، 1196، ش (1) 10035، آستا [رویت] //

، صادق نوری مازندرانی، 1197، ش 7625، آستا 407/6 // نسخ، 1198، ش 2176،

ملک 263/1؛ انجام/ فارحم الیک فقری و فاقتی... و صار تاریخ ختمه (ختمنا) // کتابت سده 11 و 12، ش 2723، مسجد اعظم 155 // نستعلیق، سده 12، ش 1032 ع، ملی 34/9 // نسخ، محمّد مومن بن غلام علی بن ابی طالب، سده 12، ش (1) 471، ملی 393/7 // نستعلیق، سده 12، لس آنجلس M173، نسخه ها 17/12 و 11 // نسخ، 1214، ش 191 د، الهیات تهران 542/1 // ، 1218، ش 507، گوهرشاد 614/2 // ، محمّد حسین

فریدنی، 1236، ش 2494، ملک 263/1 // کتابت 1237، ش (1) 1195، مسجد اعظم 500 // نسخ، عبد العظیم بن حسین کاشانی، 1241، ش 5797، سپهسالار 320/5 // ، عبد

الحمید بن محمّد رضا تفریشی، 48 - 1245، ش (4) 10216، مرعشی 188/26 // ، زین العابدین محمّد بن عبدالکریم، 1248، ش 3264، عمومی اصفهان 242/1 // نستعلیق،

محمّد طاهر بن محمّد صالح حسینی مازندرانی، 1252، ش (5) 2949، دانشگاه تهران 1832/10 // نسخ، 1262، ش 6436، آستا 407/6 // ، حسن بن محمّد خوانساری،

1266، ش 1187 ع، ملی 172/9 // ، عبد اللّه بن محمّد خوانساری، 1267، ش (1) 8299، دانشگاه تهران 101/17 // ، زین العابدین بن عبداللّه خراسانی مشهدی، 1268،

خیرات خان ش 95، رشت و همدان 1741 // ، 1270، ش (3) 208 ج، الهیات تهران 183/1 // ، رجب 1275، ش (7) 945، ملک 219/5 // کتابت 1279، تملک آقای

وصال ش 12، نسخه ها 291/5 // محرم 1285، کتابت اسماعیل بن حاجی مقیم سمنانی

سرخه ای، ش (1) 8265، دانشگاه تهران 93/17 // نسخ، نایب الصدر، رجب 1297، ش

(1) 1418، دانشگاه تهران 90/8 // ، سده 13، ش 48 د، الهیات تهران 542/1 // ،

ص:168

(موقوفه احمد میرزا 1330)، ش 8146، آستا 407/6 // نستعلیق، بی تا، ش 3525، آستا 406/6 // نسخ، بی تا، ش 3462، آستا [رویت] // ، ابن مرحوم محمّد حسین ابوالقاسم، بی تا، ش 4952، مجلس 224/14 // ، ، بی تا، آخوند همدان ش 258، رشت و همدان 1322 (آغاز و انجام افتاده) // بی تا، ملی فارس ش (1) 686 انجام/ فی نفسه مکروه من اهدی القسمین و یقوی انتصاله فی قلبه تحراق قلبه بسبب استعاره // ، تملک حاجی

میرزا حسین نوری، آشنایی با چند نسخه خطی، 138/1 // ، ش 340، مدرسه حجتیه 56

// ، حسینیه شوشتریها ش 227، نسخه ها 798/12 و 11 // ، تملّک اسد اللّه خاکپور، نسخه ها 566/7 // ، تملّک علی اکبر فیاض ش (1) 99، نسخه ها 699/7.

ترجمه

ترجمة الحقایق/ نورالدّین محمّد بن مرتضی در 24 ربیع الاول 1098 ق.

ن . خ نسخ، 1111، ش 16311، مجلس 58/6 // ، سده 12، ش 5796، سپهسالار 408/3 // ، عبداللّه بن ابی الحسن بن محمّد علی نوری، 1269، ش 550،

مسجد اعظم 76.

ترجمة الحقایق/ شمس الفصحاء میرزا محمّد محیط قمی .- [تهران]: بی نا، 1299،

1317 ق (سنگی).

حقایق/ محمّد باقر ساعدی .- تهران: کتابخانه شمس، 1381 ق (2 ج) 307 + 304 (چاپهای متعدد؛ چاپ دهم: .- تهران: پیام عدالت، پیام آزادی، 1371 ش . (باعنوان اخلاق حسنه)

تقریظ

سید ابراهیم بن میر معصوم قزوینی (ف . 1149) به سال 1126 الذریعه 280/7.

ن . چ

کاتب میرزا صادق بن میرزا اکبر طباطبائی .- بی جا: بی نا، 1282ق. 185 ص (سنگی) // به ضمیمه قرة العیون - و - مصباح الانظار .- تهران: بی نا، 1299، 275 ص . (سنگی) // به کوشش ابراهیم المیانجی .- همانجا: مکتبة الاسلامیه، 1378 ق . 554 ص // ، .- بی جا:

دارالکتاب العربی، 1399 ق . 555 ص . // به کوشش محسن عقیل .- قم: دارالکتاب الاسلامی، 1410 ق . 536 ص .

ص:169

فیما یتعلّق بما بین الزوال الی انتصاف اللیل؛ الفصل الرابع: فیما یتعلّق بما بین انتصاف

اللیل الی طلوع الفجر؛ الفصل الخامس: فیما یتعلّق بالجمعة و سائر الحنفیات؛ الفصل السادس: فیما یتعلّق بالتزویج؛ الفصل السابع: فیما یتعلّق بالعادات؛ الفصل الثامن: فیما

یتعلّق بالحوادث؛ الفصل التاسع: فیما یتعلّق بالمطالب؛ الفصل العاشر: فیما یتعلّق بالشهور

و السّنین؛ الفصل الحادی عشر: فیما یتعلّق بالسفر؛ الفصل الثانی عشر: فیما یتعلّق بالموتی؛ الخاتمة: فی فوائد مهمّه.

فیض این اثر را در دو هزار و سیصد بیت به سال 1033 به اتمام رسانده است.

یکم [42]؛ دوم [18]؛ هدیة العارفین 6/2؛ امل 305/2؛ لولوة 126؛ روضات 93/6؛ کشف الحجب 206؛ فوائد 635؛ الذریعه 211/7.

آغاز/ بسمله، امّا بعد الحمد والصلاة، فیقول جامع کتاب خلاصة الاذکار و...

انجام/ بان نکون من الذین یقولون ما لایفعلون، انه جواد کریم ولاحول ولا قوة الا باللّه العلی العظیم.

ن . خ

نستعلیق، فیض کاشانی (مولف)، ش 1195 ع، ملی 183/9 // ، رضی الدین محمّد بن محمّد امین اصفهانی، 1072، ش (3) 3481، مرعشی 277/9 (A) // نسخ، احمد بن محمّد محسن، 1074، ش 5836، مرعشی 219/15 (A) // ، حسین بن منصور سبزواری، 1076، ش (2) 4677، مرعشی 263/12 // ، اشرف، 1077، ش 15496، آستا [رویت] // ، 1091، تملک سید مهدی روحانی، آشنایی با 446/1 // ، 1096، ش 9003، دانشگاه تهران 271/17 // ، بایزید بن نظام الدین عبد الرزاق بسطامی، 1099، ش 3810، دانشگاه تهران 2792/12 // ، محمّد بن اللحسائی، 1099، ش (1) 5747، ملک 17/9 // ، سده 11، ش 1792، ملک 280/1 آغاز/ بسمله. ربنا لولا وجب علینا من قبول امرک

لنزهناک عن ذکرنا... // ، ، ش 2171، سپهسالار 25/1 // ، ، ش 8308، مرعشی 270/25 // ، سده 12 - 11، ش 3014، دانشگاه تهران 1953/10 [فهرست نویس آن را نسخ مولّف دانسته] // ، ، ش 107، ملک 279/1 // ، ابراهیم بن عبد اللّه طبسی، 1103، ش 15281، آستا [رویت] // ، 1109، تملکِ طباطبائی تبریزی

ص:171

(تبریز)، نسخه ها 515/7 // محمّد باقر بن حاجی محمّد فیروزان شهمیرزادی، 1121، ش (2) 529، الهیات مشهد 279/1 // ، عبد الوهاب بن حاج محمّد صادق کاشانی، 1123، ش 1301، گوهرشاد 1412/3 // ، محمّد محسن بن ملا محراب 1124، ش 2611، مسجد اعظم 163 // ، محمّد بن علی بن عبد اللّه بلادی بحرانی، 1139، ش (2)

3009، مسجد اعظم 607 // ، 1044، خانقاه احمدیه ش 45، نسخه ها 212/5 // ، سده 12، تملک دکتر فیاض ش 37، نسخه ها 696/7 // ، ، ش 115، ملک 280/1 // ، باقر بن ملک مرتضی، سده 12، ش 5830، سپهسالار 379/4 // ، سده 12، ش (4)

97 - 5847، آستانه 117 // ، حسن بن محمّد ابراهیم خوانساری، 1233، ش 20، گلپایگانی 29/1 // و نستعلیق، عبد المحمد بن سید عابد کرهرودی کزازی، 1248، ش 2251، ملک 280/1 // نسخ، 1269، ش 3745، مجلس 1738/ (4) 10 // ، محمّد

حسین، 1274، ش 2170، سپهسالار 25/1 // ، بی تا، ش 1300، الهیات مشهد 439/2 // ، محمّد علی بن محمّد حسین طالقانی، ، ش 3132، آستا [رویت] // ، بی تا،

اهدایی مشکوة ش 48، دانشگاه تهران 106/1 // ، ، ش 246، ملی فارس 220/1 // ، ، ش 3341، آستا 230/6 // ، ، ش 3145، آستا [رویت] // ، محمّد

صالح بن محمّد تقی، بی تا، ش (4) 1159، گلپایگانی 232/2 // ، بی تا، ش 6335،

مرعشی 301/16 // ، ، ش 165، الهیات مشهد 103/1 // ، ، ش (2) 655، الهیات مشهد 279/1 // ، ، تملک اسد اللّه خاکپور، نسخه ها 566/7.

ترجمه

ترجمه خلاصة الاذکار/ ملا محمّد شفیع مدعوّ به نجات [از شاگردان ملا محسن] این اثر را مانند اصل در یک مقدمه و دوازده فصل و یک خاتمه ترجمه نموده، امّا این نسخه تا

اواخر فصل نهم را شامل می شود. آغاز/ شکر بی حد و ثنای بی عد مر خدای را تعالی شأنه و جلّ ذکره بر اینکه بندگان را با وجود آلایش... انجام/ برای خطبه آن الحمد للّه سابغ النعم و مفرج الهم تا آخر خطبه که در کتاب من...

ن . خ نسخ، بی تا، ش (3) 31، مرعشی 43/1.

تحفة الابرار فی ترجمة خلاصة الاذکار/ سید محمّد رضی حسینی سلامی، تاریخ اتمام ترجمه 1129 ق.

ص:172

آغاز/ الحمد للّه و کفی و سلام علی عباده الذین اصطفی و بعد این رساله ای است در ترجمه...

ن . خ تملّک سید محمّد مشکوة، الذریعه 160/26 [در فهرست اهدایی مشکوة به دانشگاه آن را نیافتم].

ترجمه خلاصة الاذکار/ قوام الدین حسینی قزوینی متوفی 1150 ق. وی این کتاب را به شیخ علی خان زنگنه وزیر شاه سلیمان صفوی اهدا کرده است.

ن . خ نسخ، محمّد علی بن محمّد حسین طالقانی، بی تا، ش 3132، آستا [رویت].

بدایع الاسرار یا ترجمه خلاصة الاذکار/ مترجم نا معلوم.

آغاز/

مضمون ترجمه دیباچه جناب مولانا بر سبیل اختصار و طریق اقتصار... انجام/ ختام به تحقیق که جمع کردیم این خلاصه اذکار را در فن دعوات و اذکار مرقوم است و ترجمه اش به

بدایع الاسرار موسوم.

ن . خ نسخ، سده 13 - 12، ش 306، مدرسه حجتیه 3.

نخبة الاداب یا ترجمه خلاصة الاذکار/ از شیخ محمود بن حاج ملاّ صالح بروجردی.

ن . چ .- تهران: بی نا، 1315 ق. 293 ص. (سنگی).

ن . چ

به انضمام منهاج النجاة - و - بشارة الشیعة - و - ضیاء القلب - و - مرآة الاخرة .- تهران: بی نا، 1303 ق. (سنگی) // .- تهران میرزا هادی اصفهانی، 1311. (سنگی).

اوضاع اجتماعی عصر مولّف قابل اعتناست. نیز گلزار قدس.

یکم [104]؛ دوم [80]؛ فوائد 636؛ الذریعه 16/23.

آغاز / ایّها المدعون للاسلام ایّها العابدون للاصنام

انجام / ختم کردم سخن دهرآشوب به تمنّای ظهور شه دین

ن . خ

نستعلیق، 1091، تملّک فخر الدین نصیری، مقدمه المحجّة البیضاء، محمّد مشکوة، 35/2.

ن . خ

نسخ، علم الهدی، بی تا (سده 11)، ش (1) 3893، مجلس 1917/ (4) 10 // ، هدایت اللّه، 1089، ش 598، مرعشی 189/2 // ، سده 11 (عصر مولف) ش 8722، مرعشی 260/22 // ، 1091، ش 331، ملی 300/7 // ، سده 11، ش 6794، دانشگاه تهران

361/16 // ، محمّد صالح بن محمّد ابراهیم زورآبادی، 1127، ش 3352، آستا 238/6

// ، 1180، ش 1154، ملی 144/9 // ، محمّد تقی بن محمّد کاظم همدانی، 1241

(تاریخ تصحیح)، ش 2840، مرعشی 43/8 // ، محمّد موسوی، 1261، تملکِ آتشی (یزد)، نسخه ها 705/7 // ، بی تا، ش 15311، آستا [رویت ]// ،، 3352، آستا 239/6 // ، ، آخوند همدان ش 129، رشت و همدان 1325 .

پسندیده خدای عز وجلّ شد که "الاّ اللّه الدین الخالص" والحمد للّه رب العالمین...

وآله الطاهرین.

ن . خ

نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، ش (2) 6368، آستا [رویت] // ، همو، بی تا، ش (2) 5019، مرعشی 221/13 // شکسته نستعلیق، محمّد قاسم فیروز آبادی، 1120، آخوند

همدان ش (1) 133، ف. رشت و همدان 1381 (A) // نستعلیق، 1182، ش (10) 5341، مجلس 254/16 // شکسته نستعلیق، 1242، ش (5) 3149، دانشگاه تهران 2106/11 // نسخ، عبد الحمید بن محمّد رضا تفریشی، 58 - 1245، ش (1) 10216، مرعشی 187/26 // ، علی بن محمّد علی حسنی، سده 13، ش (2) 9522، مرعشی 247/24 // نستعلیق

چلیپا، بی تا، ش (1) 686، مرعشی 281/2 // نسخ، بی تا، ش 11134، آستا [رویت] // تملکِ کتابخانه خوانساری، الذریعه 64/10 // تملکِ کتابخانه طهرانی در سامراء، الذریعه 64/10.

ن . چ

به اهتمام محمّد بن جعفر موسوی زرندی .- تهران: بی نا، 1329 ش. 32 ص // در ده رساله

محقق بزرگ فیض کاشانی. به اهتمام رسول جعفریان .- اصفهان. مرکز تحقیقات علمی و دینی

امیر المومنین علی، 1371، صص 146 - 115.

انجام/ و این سخنان را به مشافهه بیان توان نمود وبه نوشتن بیش از این نتوان و العلم عند اللّه.

ن . خ

نسخ، محمّد هادی بن مرتضی، سده 11، ش (5) 82، مرعشی 101/1 // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری، 1341، ش (10) 1493، هزار و پانصد 380.

بیت در سه مقصد نگاشت. مقصد اوّل: در حقیقت حال علم و علما و اصناف ایشان؛ مقصد دوم: ذکر شمّه ای در معنی زهد و عبادت درویشان؛ مقصد سوم: منع و قدح و طعن عامه از اهل اسلام.

این رساله به شاه عبّاس دوم تقدیم شده است.

یکم [81]؛ دوم [47]؛ هدیة العارفین 2/2؛ لولوة 129؛ روضات 89/6؛ فوائد 635؛ ریحانه 375/4؛ الذریعه 243/11.

آغاز/ منّت خدای را عزّ وجلّ که راه حق روشن واحکام شریعت غرّا مبین است. اما بعد چون شنیده می شود که بعضی از منسوبان به اهل علم...

انجام/ خواست تا رمزی بگوید شد عنان از دست فیض/ گفتمش نا گفتنی بسیار شد خاموش شو

ن . خ

نسخ، محمّد هادی بن مرتضی (برادر زاده فیض)، بی تا، ش (5) 82، مرعشی 102/1 // نستعلیق، سلیمان بن علم الهدی (نوه فیض)، اوایل سده 12، ش (19) 8231، دانشگاه تهران

65/17 // نسخ، 1295، ش (1) 7006، مجلس 25/8 // نستعلیق، شکر اللّه بن میرزا محمّد باقر طباطبائی بیدگلی، 1296، ش (4) 4761، دانشگاه تهران (14) 3809 // ، 1322، ش 3302، دانشگاه تهران 2290/11 // ، سید احمد صفائی خوانساری، 1341، ش (11) 1493، هزار و پانصد 380 // ، بی تا، ش (1) 4762، فیلمها 103/3 // ، ، تملک سید شهاب الدین تبریزی (قم)، نسخه ها 387/6.

کتاب در چهارصد و بیست بیت و مشتمل بر ده باب است:

باب اول: در دفع امراض و علل رفع هر علتی؛ باب دوم: در رفع و دفع تب و لرز؛ باب سوم: در دفع اوجاع و علل اعضا؛ باب چهارم: در رفع علل مشوّهه و مستکره و رفع آن و رفع آبله؛ باب پنجم: در دفع امراض و آفات اطفال و زنان و رفع مرض طفل؛ باب ششم: در دفع و رفع شرور و بلا و دفع هر شرّی و بلیّتی؛ باب هفتم: در دفع و رفع ضررها و رفع

محاصره دشمن؛ باب هشتم: در رفع غموم و دفع غم و اندوه؛ باب نهم: در دفع ضرر دواب و هوام و رفع آن و دفع ضرر دابّه و گزنده؛ باب دهم: در رفع آلایش جامه و غیر آن

به علاج رفع هر آلودگی.

یکم [65]؛ دوم [99]؛ هدیه العارفین 2/2؛ لولوة 128؛ کشف الحجب 292؛ فوائد 636؛ ریحانة 375/4؛ الذریعه 245/11.

آغاز/ بسمله، الحمد للّه وسلام علی عباده الذین اصطفی... اما بعد این رساله ای است در دفع آفات ورفع بلیات از خود...

انجام/ تمام شد رساله دفع آفات ورفع بلیات والحمد للّه وصلی اللّه علی محمّد وآله.

ن . خ

نسخ، سده 12، ش 4365، مرعشی 364/11 // ، ، ش (2) 15023، آستا [رویت ]// نستعلیق، محمّد اسماعیل 1231، ش (3) 2848، دانشگاه تهران 1693/10 // نسخ و نستعلیق، 1241، ش (2) 8745، مرعشی 277/22 (A) // ، اسماعیل بن محمّد علی تفریشی، 1261، ش (1) 5761، مرعشی 150/15 (A) // نسخ، سده 13، ش (4) 16206، آستا [رویت] // ، بی تا (وقفی ملکزاده کوثر) ش 6924، آستا 240/6 // نسخ و نستعلیق، بی تا، ش (1) 25، مرعشی 37/1 // ، بی تا، ش (1) 3395، مسجد اعظم 626 // ، ، حسینیه شوشتریها ش (2) 26، نسخه ها 825/12 و 11 // نسخ، بی تا، ش (2) 791 ف، ملی 317/2.

ص:180

ن . چ

.- [تهران]: 1268، 1271. (سنگی) الذریعه 245 /11؛ هزار و پانصد 285.

آغاز/ الحمد للّه وسلامه علی عباده الذین اصطفی. اما بعد، این رساله ای است موسوم به زاد السالک در جواب سؤال...

انجام/ در غرور این هوس گرجان دهم به که دل در خان-ه ودک-ان ده--م

ن . خ

نسخ زیبا، محمّد هادی بن مرتضی (برادر زاده فیض)، ش (2) 82، مرعشی 100/1؛ (با علامت بلاغ) // نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، 1072، ش (8) 8368، آستا [رویت] (A) // ، 22 - 1117، ش (12) 9325، مرعشی 118/24 // محمّد مؤمن بن اسماعیل

طباطبائی، 1119، ش (5) 856، مسجد اعظم 483 (B) // نستعلیق، 1182، ش (11) 5341، مجلس 254/16 (C) // سده 13 - 12، ش (5) 1383، گلپایگانی 252/2 // نستعلیق، احمد بن محمّد طاهر، 1218، ش (15) 2896، دانشگاه تهران 1745/10 // کتابت

21 - 1220، ش (3) 10377، مرعشی 279/26 // نستعلیق، علی اصغر بن ملا خلیل اردبیلی، 1222، ش (2) 1430، مرعشی 213/4 // ، علی نقی بن علی، 6 - 1245، ش (7) 2207 ع، ملی 523/11 (E) // ، 1249، ش (4) 3488، مسجد اعظم 633 // ، 1254 در کربلا، ش (3) 85، شاهچراغ 171/2 // ، عبد الرحیم بن میر عبد الباقی حسینی، 1258، اصغر مهدوی ش (7) 260، نسخه ها 99/2 (D) // نسخ، 1267، ش (25) 1803، مجلس 204/5 (C) // ، علی بن اسماعیل بن زین العابدین سنجانی غروی، 1297، تملک شیخ ابراهیم کنی در نجف، الذر یعه 2/12 // سده 13، ش (2) 718، مسجد

اعظم 470 // ، ش (10) 1766، گلپایگانی 53/3 // شکسته نستعلیق، محسن منشی،

1307، ش (2) 667، ملی 168/2 // احمد بن محمّد حسن، 1310، ش (3) 6835، مرعشی 29/18 // نستعلیق، محمّد علی در مدرسه سپهسالار، 1330، ش (7) 4168، مجلس 174/11 // سید احمد صفائی خوانساری، 1341، ش (7) 1493، هزار و پانصد 380 // بی تا، ش (3) 3877، مسجد اعظم 644 // تملک ابراهیم الکتبی، الذریعه 246/22 (F).

ن . چ

به کوشش و شرح سید جلال الدین حسینی ارموی (محدث) .- تهران: سپهر، 1331. 124 ص. // به ضمیمه گنجینة الاسرار عمان سامانی .- تهران: نور فاطمه، 1363.96ص. // رهتوشه رهروان: شرح رساله زاد السالک. به کوشش سید جلال الدین حسینی ارموی (محدث) .- تهران: بدر، 1370. 220 ص. // زاد السالک یا توشه سالکان به ضمیمه ترجمة

الشریعة. شارح ولی فاطمی .- تهران. پیام آزادی، 1372. 204 ص.

ص:182

یکم [60]؛ دوم [43]؛ لولوة 127؛ کشف الحجب 306؛ فوائد 635؛ الذریعه 255/12.

آغاز/ الحمد للّه الذی من علینا بالاسلام والایمان وهدانا سبیل المعرفة والایمان...

انجام/ اعاذنا اللّه من شرّ هولاء ومن ان نکون منهم ومن انصارهم بمنة وجوده و الحمد للّه رب العالمین.

ن . خ

نسخ، علم الهدی، 1075، خانقاه احمدیه ش (5) 90، نسخه ها 221/5 // شکسته نستعلیق، نصیر الدین سلیمان (فرزند علم الهدی)، 1140، ش (4) 3818، مجلس 1841/ (4) 10 // ، محمّد جعفر بن محمّد باقر حسینی، 1184، ش (2) 1848، الهیات مشهد 916/3 // نستعلیق، علی اصغر بن ملا خلیل اردبیلی، 1222، ش (8) 1430، مرعشی 215/4 // نسخ

یا نستعلیق، ابو طالب عبد الواسع بن محمّد هادی فاری، 28 - 1222، جُنگ ش (؟) 8373، مرعشی 341/21 // نسخ، ملا فرج اللّه بن ابراهیم تبریزی، 71 - 1270، ش (4) 8778،

مرعشی 311/22 // ، 1290، ش (4) 1401، مرعشی 174/4 // ، احمد بن ملا عبد

الرحیم قزنچائی اندری، 1304، ش (2) 1044، الهیات مشهد 210/2 // ، بی تا، ش (6)

16605، آستا [رویت] (A).

انجام/ ثم من انتفع بمواعظ اللّه. تمّت سفینة النجاة وصار اسمها وتاریخها اذا بدّلت عشراتها بالآحاد وآحادها بالعشرات.

ن . خ

نسخ، محمّد تقی، 1069، ش (1) 1386، ملی 394/9 // ، علم الهدی، 1075، خانقاه احمدیه، ش (2) 90، نسخه ها 221/5 // ، سده 11 (مُهر علم الهدی)، ش (1) 1853،

ملی 43/10 // نستعلیق، سید محمّد مهدی بن حبیب اللّه، 1076، حسین مفتاح، ش (2)

1272، نسخه ها 276/7 // کتابت 1088، ش (2) 713، هزار و پانصد، 288 // نسخ، زمان

مؤلف، ش (1) 1853، ملی 430/10؛ انجام/ نقل العامة هذا الخبر لم یجسر احد من قدماء // سده 11، ش (1) 960، هزار و پانصد، 312 // نسخ، 1108، ش (2) 130، مرعشی 151/1

// ، سیف الدین محمود رجائی، 1111، ش (1) 6351، ملک 351/9 // کتابت 1118،

ش (1) 1186، هزار و پانصد، 354 // کتابت زین العابدین علی حلّی جیرانی، 1121، الذریعه 203/12 // نسخ، شجاع الدین محمّد بن سلطان حیدر رضوی، 1134، ش 6934، آستا 52/4 // نستعلیق، 1137، ش (2) 4377، مجلس 87/12 // ، 1151، ش (1) 8151،

سپهسالار 110/5 // شکسته نستعلیق، محمّد جعفر بن محمّد باقر حسینی، 1184، ش (1)

1848، الهیات مشهد 916/3 // نسخ، سده 12، ش (3) 4562، مجلس 254/12 // ، ، ش (2) 6351، ملک 350/9 // تملکِ محمّد بن میرزا حسین خلیلی، کتابت پیش از 1212، الذریعه 203/12 // نسخ، 1220 ش (2) 10820، آستا [رویت] // ، عبد الحمید بن محمّد رضا تفریشی، 1258 - 1245، ش (2) 10216، مرعشی 188/26 // ، 1265، ش (1) 1837، ملک 377/5 // ، فرج اللّه بن ابراهیم تبریزی، 71 - 1270، ش (5)

8778، مرعشی 311/22 // ، سده13، ش (2) 6275، سپهسالار 110/1 // ، ، ش (1) 1699، دانشگاه تهران 251/8 // ، بی تا، ش 8691، آستا 53/6 // ،، ش

8841، آستا [رویت] // ، ، ش 8691، آستا 53/6 // ، ، ش (1) 11، گلپایگانی، 20/1.

1255، ش (3) 2390، ملی تبریز 763/2 // نسخ، 1286، ش 9324، آستا [رویت ]// ، سده 13 - 12، ش (3) 1383، گلپایگانی 252/2 // ، سید احمد صفائی خوانساری، 1341، ش (8) 1493، هزار و پانصد 380 // تعلیق: بی تا، مشکوة ش 314، دانشگاه تهران

666/ (1) 3 // نسخ، بی تا، ش 11134، آستا [رویت] // ، ، ش 9324 (ضمیمه 2021)، آستا [رویت] // نستعلیق، بی تا، ش (4) 314، دانشگاه تهران 666/3 // تملک میرزا محمّد تهرانی (سامراء)، الذریعه 44/13.

نستعلیق، بی تا، ش 4945، مجلس 200/14 // نسخ، ، ش (1) 1683، فیضیه 118/3 // ، ، تملک کتابخانه طباطبائی تبریزی در تبریز، نسخه ها 522/7.

ن . چ

در هامش نور الانوار محدث جزائری .- تهران: بی نا، 1317. 107 ص (سنگی) // به کوشش

مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث .- تهران: موسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، 1407. 126

ص. (با عنوان: تعلیقات علی الصحیفة السجادیة).

آید. والحمد للّه.

ن . خ

نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، 1072، ش (3) 6368، آستا [رویت] // ، ،

بی تا، ش 5019، مرعشی 221/13 (A) // شکسته نستعلیق، نصیر الدین سلیمان (فرزند علم الهدی)، 1140، ش (3) 3818، مجلس 1840/ (4) 10 // نسخ، 1290، ش (3) 1401، مرعشی 174/4 // ، علی بن محمّد علی حسنی، سده 13، ش (1) 9522، مرعشی 274/24 // تعلیق، بی تا، مشکوة ش 314، دانشگاه تهران 667/ (1) 3 // تملک کتابخانه ملا محمّد علی خوانساری، در نجف، الذریعه 359/13.

ن . چ

در مجله جلوه، ش هشتم، سال اول (1324) // در ده رساله محقّق بزرگ فیض کاشانی، به کوشش رسول جعفریان .- اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین علی، 1371. صص 73 - 47.

بیت می شود. وی بسیاری از مسائل را درباره امام زمان همچون لزوم وجود امام، مساله غیبت، عمر آن حضرت، وضعیت وضع جهان بعد از ظهور و مطالب دیگر را در این کتاب مطرح می سازد.

یکم [105]؛ دوم [79]؛ فوائد 636؛ ریحانه 376/4؛ الذریعه 247/14.

آغاز/ منت خدای را عزّ وجلّ که نخست خلیفه به جهت خلق تعیین فرمود... الا یا ایها المهدی مدام الوصل ناولها

انجام/ بدّل السیئات احسانا - والفیض لی تصدق اسمائی.

ن . خ

نسخ، بی تا، ش 3606، مرعشی 7/10 // ، ، (10) 11391، آستا [رویت] // تملک کتابخانه ملا محمّد علی خوانساری در نجف، الذریعه 247/14 // تملک میرزا فخر الدین

نصیری، المحجة (مشکوة) 35/2 // نستعلیق، عبد الرحیم افشار زنجانی، 1395، ش 3669،

مرعشی 61/10.

ن . چ

به اهتمام علی دوانی .- تهران: مسجد جامع، 1354. 120 ص؛ چ 2، همانجا: دار الکتب الاسلامیه، 1398. 152 ص.

یکم [50]؛ دوم [86]؛ لولوة 127؛ روضات 87/6؛ کشف الحجب 363؛ ایضاح 60/2؛ الذریعه 78/15، 77/1، 252/14.

آغاز/ الحمد للّه الذی جعل دلیل وجوب صلاة الجمعه من اوضح الدلائل...

انجام/ ...ابد الابدین.

ن . خ

نسخ، علم الهدی، 1097، ش (1) 8230، دانشگاه تهران 63/17 // ، سده 11، ش 3145، دانشگاه تهران 2101/11 (ناقص الاخر) // نستعلیق، مرتضی بن میر محمّد صفی حسینی

تبریزی، 1100، ش (3) 734، گوهرشاد 842/2 // نسخ، تقی بن محمّد صادق، 1100، لس

آنجلس ش (3) M 1204، نسخه ها 715/12 و 11 // ، 1111، ش 6499، آستا 462/5 // ، رکن الدین محمّد بن علی بن ثابت حسینی، 1111، ش (1) 8017، مرعشی 28/21 // ، 1111، کبیر یزد، ش 164، نسخه ها 404/4 // ، محمّد مؤمن ملقب به برهان،

1130، ش (2) 5335، مجلس 248/16 // نستعلیق، اسماعیل بن محمّد حسین مازندرانی،

1133، ش (2) 5847، مرعشی 230/15 (کاتب نویسنده یکی از ردّیه ها است همین مدخل، ردّیه ها) // نسخ، محمّد خان قاینی، 1137، ش (7) 63610، مجلس 327/7 // ،

1137، ش (11) 120، مجلس 173/7 // نستعلیق، 1252، ش (2) 8151، سپهسالار 154/5 // شکسته نستعلیق، 1275، ش 13148، آستا [رویت] // نسخ، سده 13 و 12، ش (3) 3748، مجلس 1733/ (4) 10 // نستعلیق، محمّد حسن بن محمّد علی سمنانی، 1279

ش (2) 764، الهیات تهران 388/1 // سید احمد صفائی، 1341، ش (1) 1493، هزار و

پانصد 379 // نسخ، بی تا، ش (2) 11، گلپایگانی 20/1.

ترجمه

فصل الخطاب [ترجمه الشهاب الثاقب] / مترجم میر آقا زاهدی .- رضائیه: کتابفروشی حقیری، 1372 ق. 216 ص.

ردّیه ها

الرّد علی الشهاب الثاقب یا رسالة فی صلاة الجمعه / ملاّ امین بن عبد الوهاب شاگرد فیض. وی این رساله را پس از فوت فیض نگاشته و پس از شرح و تفسیر متن الشهاب به ردّ و جرح کلام شیخ خود می پردازد. او کلام ملا محسن را پس از قال آورده و کلام خود را با اَقول آغاز می کند.

ص:192

ن . خ تملک میرزا محمّد علی اردوبادی در نجف، کتابت 1127، الذریعه 203/10؛ 65/15.

الرّد علی الشهاب الثاقب یا رسالة فی صلاة الجمعه از اسماعیل بن محمّد حسین خاجوئی مازندرانی با عناوین قال - اقول به صورت شرحی بر کتاب فیض آمده است. الذریعه 202/10؛ 64/15؛

آغاز/ الحمد للّه الذی جعل الصلاة ذریعة للتقرب ومعراجا للمومنین وامر...

انجام/ و شاکرا علی النعم ومسلما ومصلیا علی رسوله المکرم المعظم وعلی آله وذرّیته الذین هم بعده اعلم.

ن . خ

نسخ، محمّد رفیع بن محمّد تقی، 1225، ش (3) 3032، مرعشی 222/8 // ، ش (19) 1095، هزار و پانصد 338.

ن . چ

.- نجف: چاپخانه علمیه، 1368 ق. (سنگی) // به ضمیمه منبع الحیاة، نعمت اللّه جزائری. به کوشش رؤوف جمال الدّین .- قم: الاعلمی، 1401 ق. 84 ص.

المقدمة الثالثة: فی نبذ ممّا جاء فی انّ جلّ القرآن انّما ورد فیهم و فی اولیائهم و فی اعدائهم و بیان سرّ ذلک؛ المقدمة الرابعة: فی نبذ ممّا جاء فی معانی وجوه الآیات من

التفسیر و التاویل...؛ المقدمة الخامسة: فی نبذ ممّا جاء فی المنع من تفسیر القرآن بالرأی

و السّرّ فیه؛ المقدّمة السادسة: فی نبذ ممّا جاء فی جمع القرآن و تحریفه و زیادة و نقصه؛ المقدّمة السابعة: فی نبذ ممّا جاء فی انّ القرآن تبیان کل شئ و تحقیق معناه؛ المقدمة الثامنة: فی نبذ ممّا جاء فی اقسام الآیات و اشتمالها علی البطون و التاویلات؛ المقدمة

التاسعة: فی نبذ ممّا جاء فی زمان نزول القرآن و تحقیق ذلک؛ المقدمة العاشرة: فی نبذ

ممّا جاء فی تمثّل القرآن لاهله یوم القیامة و شفاعته لهم و ثواب حفظه و تلاوتة؛ المقدمة

الحادیة عشر: فی نبذ ممّا جاء فی کیفیة التلاوة و آدابها؛ المقدمة الثانیة عشرة: فی بیان ما اصطلحنا علیه فی تفسیر الآیات...

مولّف این اثر نفیس را در چهل و هفت هزار بیت به سال 1075 به اتمام رسانید.

یکم [1]؛ دوم [1]؛ امل 305/2؛ لولوة 122؛ روضات 91/6؛ قصص 253؛ کشف الحجب 364؛ ایضاح 64/2؛ الذریعه 130/21.

آغاز/ نحمدک یا من تجلّی لعباده فی کتابه بل فی کل شئ و اراهم نفسه فی خطابه بل فی کل نور و فی دلّ علی ذاته بذاته...

انجام/ و قد مضی تفسیر شیاطین الانس فی سورة الانعام وسبق سبب نزول السورة وثواب تلاوتها فی تفسیر اختها، تم کتاب الصافی...

ن . خ

نسخه هایی که همه اجزایش در یک مجلد است.

نسخ، 1096، ش 1344، آستا 514/1 // ، 1204، ش 17317، آستا [رویت] // ، محمّد قاسم بن سعید، 1215، ش 656 ع، ملی 126/8 // ، محمّد بن ملا افضل دشت بیامنی قائنی، 1224، ش 653 ع، ملی 125/8 // ، علی مراد تنکابنی، 1223، ش 2026،

سپهسالار 137/1 // ، 1238، ش 541، هزار و پانصد 170 // ، 1256، ش 1128،

ملی 120/9 // ، محمّد حسن خوانساری، 1264، ش 2030، سپهسالار 137/1 // ، میرزا ابو القاسم اصطهباناتی، 1270، ش 2031، سپهسالار 137/1 // ، وقفی علامه

حائری، ش 1120، آستا [رویت] // ، بی تا، تملک کتابخانه حاجی میرزا حسین نوری،

ص:194

آشنایی با چند نسخه خطی 144/1.

جلد اول:

A

از آغاز تا سوره مائده B انعام تا الاسراء (بنی اسرائیل)

نسخ، خود فیض، تملک حسن عاطفی (کاشان)، نسخه ها 726/7 (A) // ، نور الدین محمّد بن مرتضی، 1077، ک. آیة اللّه رضوی ش 287، نسخه ها 37/7 (B) // ، محمّد حسین غروی، 1077، ش 8670، مرعشی 221/22 (B) // نسخ و نستعلیق، عسکر، 1080، ش 1066، الهیات مشهد 224/2 (B) // نسخ، محمّد تقی بن محمّد رضا سمنانی، 1083، ش 11140، آستا 636/11 (A) // ، محمّد سعید بن میریجان خلخالی، 1084، ش 8127، سپهسالار 162/5 (از آغاز تا پایان یس) // ، علم الهدی، 1087، ش 375، ملی

326/7 (از آغاز تا ابتداء سوره انعام) // ، محمّد طاهر سبزواری ابن ابی طالب، 1088، ش 1346، آستا 516/1 (B + A) // ، عقیل بن رکن الدین مسعود بن محمّد تقی حسینی کاشانی، 1090، ش 989، مرعشی 181/3 (B) // ، 1094، ش 8425، سپهسالار 163/5 // ، سده 11، ش (2) 1903، الهیات مشهد 954/3 ( B+ A) // ، محمّد نصیر بن جلال الدین تبریزی، سده 11، ش 4186، مجلس 190/11 (B+A) // ، علم الهدی، سده 11، ش 376، ملی 327/7 (B) // ، سده 11، ش 9288، دانشگاه تهران 340/17 (B) // ، سده 12 - 11، ش 796، گلپایگانی 125/2 (B+A) // ، ، ش 1088، گلپایگانی 125/2 (مقدمه و بخشی از سوره بقره) // ، ، ش 253، ملک 472/1 (B) // ، 1106، ش 15361، آستا [رویت] (B) // ، محمّد علی بن ملک محمّد، 1109، ش 9904، آستا 673/11 (B+A) // ، 1111، ش 283 ،حجتیّه 70 (B+A) // ،هحسن بن بهاء الدین کرمانی، 1112، ش 2028، سپهسالار 161/5 (B + A) // ، محمّد شفیع، 1113، ش 95، شاهچراغ 58/1 (B+A) // ، 1122، ش 7265، مجلس 260/25 (B+A) // ، رجبعلی، 1124، ش 63189 (B+A) // ، 1125، ش 259، ملک 473/1 (A) // ، محمّد خلیل حافظ بن محمّد حسین، 1127، آخوند همدان ش 585، ف. رشت و همدان 1340 ( B+ A) // ، محمّد خلیل بن محمّد باقر، 1134، دانشگاه لس آنجلس M 1154، نسخه ها 280/12 و 11 (A) // ، 1137، ش 1322، هزار و پانصد 170 (A) // ، ابوالفتوح بن محمّد تقی اصفهانی، 1174، ش 1572، فیضیّه 175/1 (B) // ، 1182، ش 1523، آستا 442/4 (B+A) // ، علی قلی بن زین العابدین قزوینی، 1183، ش 16045، آستا [رویت ](B+A) // ، 1187، ش 1347، آستا 516/1 (B+A) // ، باقر بن محمّد اصطهباناتی، 1191، ش 1979 ع، ملی 4/11 (B) // ، سده 12، ش 255، ملک 473/1 (B) // نستعلیق، ، ش 11899، آستا 637/11 (A) // نسخ، ، مدرسه رضویه ش (1) 26، آشنایی با چند نسخه خطی 43/1 (از آیه 149 آل عمران تا آیه 63 سوره اعراف) // ،

ص:195

قربانعلی محمّد، ، ش 85، الهیات تهران 603/1 (B+A) // ، سده 12، ش 8125، سپهسالار 162/5 ( B+ A) // ، ، ش 5186، سپهسالار 162/5 (B) // ، ، ش 13 صدر، سپهسالار 160/5 (B+A) // ، ، ش 12 صدر، سپهسالار 159/5 ( B+ A) // نستعلیق، محمّد بن سید ابی طالب کاشانی، سده 12، ش 5182،

سپهسالار 161/5 (B+A) // نسخ، محمّد ابراهیم بن محمّد رضا، سده 12، ش 8334، سپهسالار 163/5 (B+A) // ، 1202، ش 1299، هزار و پانصد 170 (از سوره انفال تا سوره عنکبوت) // ، احمد بن ابی الحسن اردکانی، 1213، ش 1522، آستا 442/4 (A) // شکسته نستعلیق، درویش محسن بن محمّد کاظم مازندرانی، 1219، ش 7029، آستا 638/11 (B+A) // ، غلامرضا، 1221، ش 17316، آستا [رویت ](B+A) //

، محمّد باقر، 1222، ش 655 ع، ملی 127/8 (B+A) // ، ابو طالب بن محمّد علی، 1223، ش 2702، عمومی اصفهان 207/1 (از آغاز تا آخر الاعراف) // ، محمّد

اشرف شریف ارجمندی، 1224، ش 14 صدر، سپهسالار 160/5 (B+A) // ، 1226، ش 1567، فیضیه 175/1 (A) // ، 1226، ش 1640، فیضیه 175/1 ( الانعام تا الرّعد) // ، عبد الغنی بن عبد العلی خرانقی، 1226، ش 355، گلپایگانی 301/1 (B) // ، قربانعلی بن رمضان بواناتی، 1230، ملی فارس ش 780 (B+A) // نستعلیق، اسماعیل مازندرانی، 1230، ش 1269، سپهسالار 16/5 (مقدمه ها) // نسخ، 1231، ش

519، گلپایگانی 125/2 (B+A) // ، کاظم بن محمّد بیرجندی خراسانی، 1232، مدرسه آخوند همدان ش 1658، ف. رشت و همدان 1341 (B+A) // ، محمّد ابراهیم بن افراسیاب، ش 10127، آستا [رویت ](B+A) // نستعلیق، محمّد بن خداوردی، 1233، ش 17314، آستا [رویت ](B+A) // نسخ، علی اکبر بن مهدی، 1233، ش 254، ملک 473/1 (از آغاز تا آخر الحجر) // ، محمّد باقر بن ملا اسماعیل،

1234، ش 441، شاهچراغ 58/1 ( B+ A) // ، 1235، ش 11549، آستا [رویت] (B+A) // ، 1235، ک. عمومی معارف 16/1 (B+A) // ، محمّد حسین بن لطفعلی، 1235، ش 242، فیضیه 174/1 (A) // ، صالح ارداقی، 1235، ش 938 ع، ملی 434/8 (B+A) // ، محمّد بن علی شیرازی 1236، ش 1074 ع، ملی 68/9 (B+A) // ، 1237، ش 17318، آستا [رویت] (B+A) // نستعلیق، 1237، ش 300، مدرسه حجتیه 70 (A) // نسخ، ابو محمّد بن محمّد علی، 1238، ش 2869 ع، ملی 385/13 (A) // ، زین العابدین محمّد رضا، 1239، ش 1524، آستا 442/4 (A) // ، ملا یار علی، 1242، ش 5180، سپهسالار 161/5 (B+A) // ، مهدی بن عبد الرحیم، 1243، تملّک حسن عاطفی، نسخه ها 726/7 (B) // ، سید جعفر بن سید محمّد حسینی، 1245، ش 1708، گلپایگانی 24/3 (A) // ، 1246، ش 62، مدرسه حجتیه 70 (A) // ، محمّد حسن محمّد علی بن حبیب اللّه رضوی، 1248، ش (2) 3996، مجلس 2214/ (4) 10 (مقدمات) // ، محمّد باقر بن سراج اصطهباناتی، 1249، ش 253، فیضیه

ص:196

174/1 (B+A) // ، 1253، ش 197 ب، الهیات تهران 603/1 ( B+ A) // ، محمّد بن علی اصفهانی، 1256، خیرات خان ش 7، ف . رشت و همدان 1750 (A) // ، محمّد رضا بن احمد مجد آبادی، 1256، ش 1128 ع، ملی 120/9 ( B+ A) // ، حسین بن صفر، 1259، ش 5181، سپهسالار 161/5 (B+A) // ، جعفر بن سید احمد حسینی، 1262، ش 3093، ملی تبریز 281/1 (B+A) // نستعلیق، 1262، ش 14706، آستا [رویت ](B+A) // نسخ، خداداد بن ابی القاسم، 1265، ش 689، ملی فارس 275/2 (B+A) // ، قاسم بن محمّد دره، 1265، ش 2029، سپهسالار 161/5 (B+A) // ، محمّد رفیع، 1269، ش (1) 196 ب، الهیات تهران 603/1 (B+A) // نستعلیق، سده 13، ش 5964، مرعشی 345/15 (B+A) به گفته مرحوم مشکوة نسخه ای بسیار صحیحی است // نسخ، سده 13، ش 17313، آستا [رویت] (از آغاز تا الرّعد) // ، ، ش 419، گوهرشاد 527/2 (A) // ، ، ش 9103، آستا 637/11 (B+A) // ، ، ش 318، امام عصر شیراز 64 (از آغاز تا یس) // ، ، ش (2) 5857، مجلس 265/17 (بخشی از سوره بقره) // ، عبد اللّه بن محمّد حسین

بن محمّد مقیم، سده 13، ش 8649، دانشگاه تهران 187/17 (B) // ، بی تا، حسینیه شوشتریها ش 537، نسخه ها 805/12 و 11 (A) // ، ، حسینیه شوشتریها ش 682، نسخه ها 805/12 و 11 (B) // نستعلیق، ، ش 258، فیضیه 174/1 (B+A) //

نسخ، ، ش 969، مرعشی 158/3 ( B+ A) // ، ، ش 2868 ع، ملی 384/13 (B + A) // ، ، آخوند همدان ش (1) 4519، ف. رشت و همدان 1500 (مقدمات) // ، ، ش 13985، آستا 638/11 (از آغاز تا سوره مریم) // ، ، ش 12806، آستا 639/11 (B) // نستعلیق، محمّد المدعو به اسماعیل، بی تا، ش 6677، آستا 442/4 (A) //

نسخ، بی تا، آخوند همدان ش 307، ف. رشت و همدان 1340 (A) // ، ، آخوند همدان ش 1168، ف. رشت و همدان 1341 (B) // ، محمّد خلیل حافظ بن محمّد حسین، بی تا، آخوند همدان ش 585، ف. رشت و همدان 1340 (B+A) // ، ، آخوند همدان ش (1) 4519، ف. رشت و همدان 1500 (مقدمات) // ، ، ش 513، گلپایگانی 125/2 (تا سوره بقره) // ، ، ش 1523، آستا 442/4 (B+A) // ، ، ش 3080، ملی تبریز 279/1 (B+A) // ، ، ش 3188، ملی تبریز 280/1 (B+A).

جلد دوم

C

از کهف تا احزاب D

از سباء تا ناس

نسخ، نور الدین محمّد بن شاه مرتضی، 1078، ش 9175، مرعشی 292/23 (D+C) // ، [احتمالاً مولف]، ش 2635 ع، ملی 50/13 (D+C) // ، عقیل الحسینی،

ص:197

1092، ش 378، ملی 328/7 (D) // ، محمّد هاشم بن صفی الدین محمّد الحسینی القمی، 1092، ش 434، فیضیه 174/1 (D+C) // ، محمّد امین بن میرزا محمّد انجدانی قمی، 1095، ش 103 ب، الهیات تهران 603/1 (D) // ، محمّد قلی حافظ بن علیخان، 1096، ش 2066 ع، ملی 226/11 (C) // ، محمّد طاهر سبزواری، 1099، ش 17315، آستا [رویت] (D+C) // ، سده 11، ش 377، ملی 377/7 (C) // ، ، ش 1585، سپهسالار 162/5 (D+C) // ، محمّد علیمانی دامغانی، 1108، ش (4) 7642، دانشگاه تهران 663/16 (D) // ، محمّد بن جعفر 1116، ش 404، شاهچراغ 60/1 (D+C) // نستعلیق، محمّد ابراهیم بن لاجین قزوینی، 1109، ش 2687،

عمومی اصفهان 207/1 (از الرّعد تا آخر قرآن) // نسخ، 1112، ش 2100 ع، ملی 285/11

(D+C) // ، محمّد علی بن رجبعلی، 1124، ش 63190، مجلس 175/7 (D+C) // ، عبد الحسین بن محمّد مشکانی، 1125، ش 11813، آستا 640/11 (C) // نستعلیق، محمّد باقر شهمیرزادی، 1132، ش 2022، سپهسالار 160/5 (C) // ، ، ، ش 2023، سپهسالار 160/5 (D) // ، 1132، ش 5184، سپهسالار 162/5 (از یس تا آخر قرآن) // ، عبد الرضا بن محمّد بن امین الدین موسوی حسینی جزائری،

1133، ش 2393 ع، ملی 162/12 (D) // ، صایب الدین محمّد نصیر طالقانی، 1143، ش 13627، آستا [رویت] (D+C) // ، حسن بن حسین الزهانی، 1166، ش 249، مدرسه حجتیه 70 (یس تا آخر قرآن) // ، ملا نظر علی و دیگران، 1196، ش 1348، آستا

515/1 (D+C) // ، سده 12، ش 655 ع، ملی 127/8 (D+C) // ، سده 13 - 12، ش 67 ب، الهیات تهران 602/1 (D+C) // نستعلیق، 1200، ش 5965، مرعشی 346/15 (D+C) // نسخ، 1202، ش 15 صدر، سپهسالار 160/5 (D+C) // نستعلیق، ابن ملا محمّد مهدی سبزواری، 1221، ش 1345، آستا 514/1 (D+C) // نسخ، محمّد تقی قزوینی، 1221، ش 39 ب، الهیات تهران 602/1 (D+C) // ، 1222، ش 1051، هزار و پانصد 170 (D) // ، اسماعیل بن محمّد خلیل خوانساری، 1226، ش 2674، عمومی اصفهان 207/1 (D+C) // ، 1226، ش 1598، فیضیه 175/1 (C) // ، ابراهیم بن غلام علی، 1228، ش 196، امام عصر شیراز 64 (D+C) // ، محمّد بن عبد الرضای زنگنه، 1229، ش 2025، سپهسالار 161/5 (D+C) // ، قربانعلی بن رمضان بواناتی، 1230، ش 780، ملی فارس 359/2 (C) // ، میر سعید بن محمّد زمان حسینی موسوی کسکری، 1232، ش 5183، سپهسالار 162/5 (D+C) // ، کاظم بن محمّد بیرجندی خراسانی، 1233، آخوند همدان ش 1688، ف. رشت و همدان 1341 (D+C) // ، اسماعیل بن یوسف کروهی، 1234، ش 13793، آستا 639/11 (D+C) // ، 1234، ش 25، ملی فارس 29/1 (D+C) // ، محمّد محسن بن محمّد حسین، 1238، ش 9102، آستا 641/11 (D) // ، 1242، ش 1253، هزار و پانصد 170 (D+C) // ، 1244،

ص:198

ش 3081، ملی تبریز 279/1 (D+C) // ، ، ش 6965، دانشگاه تهران 413/16

(از سوره لقمان تا آخر) // ، حسین بن محمّد باقر اصفهانی، 1245، ش 1063، ملی 58/9 (D+C) // ، ابراهیم بن محمّد مشهدی، 1247، ش 13794، آستا 641/11 (C) //

، محمّد هاشم بن محمّد علی حسینی، 1247، ش 254، فیضیه 174/1 (D+C) //

، 1252، ش 1075 ع، ملی 68/9 (D+C) // ، علی موسوی شیرازی، 1253، ش (2) 196 ب، الهیات تهران 603/1 (D+C) // ، محمّد حسن بن محمّد حبیب چرمی قاینی، 1255، ش 260، ملک 473/1 (D+C) // ، 1263، ش 1203، شاهچراغ 61/1 (D+C) // ، محمّد رضا بن همت علی بیک، 1264، ش 690، ملی فارس 276/2 (D+C) // ، محمّد جعفر بن محمّد کاظم طباطبائی، 1264، ش 267، ملک 473/1 (D+C) // ، محمّد علی بن علی اکبر، 1265، ش 2024، سپهسالار 160/5 (D+C) // ، سده 13، ش 1235، ملی 218/9 (D+C) // ، ، ش 15208، آستا [رویت] (از سوره فاطر تا قدر) // نستعلیق، سده 13، ش 11493، آستا 641/11 (D) // نسخ، مهدی بن عبد الرحیم، سده 13، ش 1235 ع، ملی 218/9 (D+C) // نستعلیق، معصوم حسینی الان براغوشی، بی تا، ش 8126، سپهسالار 162/5 (یس تا آخر قرآن) // ، ، ش 13429، آستا [رویت ](D+C) // ، ، حسینیه شوشتریها ش 714، نسخه ها 805/12 و 11 (D+C) // ، ، آخوند همدان ش 1156، ف. رشت و همدان 1341 (از هود تا آخر قرآن) // ، ، حسینیه شوشتریها ش 737، نسخه ها 805/12 و 11 (C) // نسخ و نستعلیق، ، ش 15856، آستا (C) // نسخ، ، ش 2101 ع، ملی 286/11 (D) // ، ، ش 2027، سپهسالار 136/1 (D+C) // نستعلیق، ، ش 2077، فیضیه 175/1 (D) // نسخ، ، ش 1403، الهیات مشهد 548/2 (D+C) // ، ، ش 2012، گلپایگانی 135/3 (D+C) // ، ، ش 60، شاهچراغ 60/1 (D+C) // ، ، ش 58، شاهچراغ 59/1.

اجزای نامشخص

نسخ، 1073، دانشگاه لس آنجلس ش M 56، نسخه ها 280/12 و 11 // ، نور الدین محمّد بن مرتضی، 1077، تملک ک. آیة اللّه رضوی در کاشان، نسخه ها 36/7 // ، ظاهرا

عصر مولف، ش 1626، مرعشی 29/5 // ، سده 11، کالج وادهان در اکسفورد ش 117، نسخه ها 778/12 و 11 // شکسته نستعلیق، آخوند همدان ش 389، ف. رشت و همدان 1340 // نسخ، علی اکبر بن سید علی طباطبائی، 1161، ش 4184، مجلس 189/11 // ، محمّد حسین بن عبد اللّه، 1229، ش 7214، دانشگاه تهران 490/16 // ، محمّد

ابراهیم بن محمّد رضا، سده 12، ش 10105، مرعشی 73/26، ، سده 12، ک. آیة اللّه رضوی در کاشان، ش 527، نسخه ها 36/7 // ، ولی محمّد بن محمّد حسن لنکر کنانی،

ص:199

1246، ش 8484، دانشگاه تهران 146/17 // ، عبد الغفور، 1246، ک. اعتماد الدوله (اصفهان) ش 29، نسخه ها 344/5 // ، محمّد باقر بن علی ابزند آبادی7 1251، ش 431،

فیضیه 174/1 // ، سده 13، ش 1202، ملی 189/9 // ، ، ش 246، فیضیه 174/1 // ، بی تا، ش 12295، آستا // ، ، ش 11205، آستا // ، ، ش 9104، آستا // ، ، ش 7060، آستا // ، ، مدرسه عباس قلی خان (مشهد) ش 4، نسخه ها 766/7.

حاشیه

حاشیه بر صافی/ فضل اللّه بن محمّد بن فضل اللّه شریف

حاشیه و تعلیقه ای است بر ربع اول از کتاب صافی از آغاز تا آخر سوره مبارکه مائده.

ن . خ نسخ، سده 12، ش 12521، آستا [رویت].

ترجمه

ترجمه صافی/ مترجم نا معلوم

ترجمه ای است احتمالاً از سده دوازده از آغاز قرآن تا سوره بنی اسرائیل؛ آغاز/ (افتاده) و به

کسانی که از آن حضرت روایت می کنند انجام/ پس غرق نماید شما را

ن . خ نسخ، [احتمالاً سده 12]، ش 13453، آستا [رویت].

ترجمه مقدمات صافی/ مترجم نامعلوم

شامل ترجمه سه مقدمه از مقدمه های ملا محسن فیض در کتاب الصافی است.

ن . خ نسخ، ابو القاسم بن احمد یزدی، 1242، ش 8544، مرعشی 121/22.

تفسیر صافی/ محمّد باقر ساعدی خراسانی

ن . چ .- تهران: صفا، 1363. ا ج.

ن . چ

.- تهران: بی نا، 1266 ق، 680 ص (سنگی) // .- تبریز: بی نا، 1269 ق. 541 ص (سنگی) // .- تهران: [شیخ موسی طهرانی]، 1271 ق. 943 ص (سنگی) // .- تبریز: بی نا: 1272ق . 539 ص (سنگی) // .- بمبئی: بی نا، 1274 ق. بدون صفحه شمار (سنگی) // .- تهران: بی نا،

ص:200

1275 ق. 522 ص (سنگی) // .- تهران: بی نا، 1276 ق. بدون صفحه شمار (سنگی) // .- تهران: بی نا، 1286. 495 ص (سنگی) // .- تهران بی نا، 1311 ق. 503 ص (سنگی) // .- تهران: بی نا، 1316 ق. 661 ص (سنگی) در هامش آن اصفی آمده است // .- تهران: بی نا،

1334 ق. 580 ص (سنگی) // .- تهران: کتابفروشی محمودی، بی تا. 579 ص (افست از

چاپ 1334) // به اهتمام میرزا حسن لواسانی .- تهران: میرزا حسن لواسانی، 1387، 5 - 1374 ق. (2 ج) 1000 + 870 ص // به کوشش ابوالحسن شعرانی .- تهران: کتابفروشی

اسلامیه، 1362، 1356. 2 ج // به کوشش حسین الاعلمی .- بیروت: الاعلمی، 1402 -

1339 ق. 5 ج // به کوشش حسین الاعلمی .- مشهد: دار المرتضی، بی تا. 5 ج (افست از چاپ بیروت) // به کوشش حسین الاعلمی .- تهران: مکتبة الصدر، (1373) 1415. 5 ج.

حسن بن محمّد علی، 1303، ش (4) 11240، آستا 368/11 // نستعلیق، بی تا، مشکوة ش 792، دانشگاه تهران 1944/ (3) 3.

ن . چ

در هامش کتاب غایة الایجاز ابن فهد، 1300، الذریعه 119/15.

ترجمه

رساله شکیات و سهویات/ مترجم علم الهدی

آغاز/ سپاس بی قیاس و ستایش...

ن . خ نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، 1072، ش (1) 6368، آستا [رویت] // نسخ، ضیاء الدین بن عبد الحسین سبزواری، 1085، ش (2) 1992، ملی 591/10 // ، سده 11، ش (12) 1415، هزار و پانصد 369 // نستعلیق، سید احمد صفائی خوانساری،

سده 14، ش (9) 1118، هزار و پانصد 342 // ، بی تا، ش (8) 950، هزار و پانصد 310

// ، ، ش (2) 1409، مسجد اعظم 515 // ، ، ش (2) 6524، سپهسالار 254/5.

ن . چ در هامش امل الامل، الذریعه 212/14.

آغاز/ الحمد للّه الذی جعل مراسم الشرایع مطابقة لمقتضی عقول الکاملین...

انجام/ هذا ما آخر ما اردنا ذکره فی هذه المقالة المسماة بضیاء القلب، اضاء اللّه بها قلوبنا وکفر بها سیئاتنا وذنوبنا.

ن . خ

نستعلیق، محمّد بن محمّد علم الهدی، 1072، ش (6) 6368، آستا [رویت] // نسخ، محمّد مقیم بن محمّد صالح صفا (از روی نسخه مولف)، ش (3) 2013، سپهسالار 184/5 // نستعلیق، سید علی نقی بن نور الدین محمّد گیلانی، 1085، ش (19) 1039، فیلم 561/1 // نسخ، 1098، ش (1) 848، گوهرشاد 1150/3 // چلیپا، 1099، ش (20) 4805، مجلس 211/13 // نسخ، 28 - 1124، ش (5) 1439، ملی 467/9 // ، محمّد مؤمن بن غلام علی بن ابی طالب، سده 12، ش (2) 472، ملی 394/7 // نستعلیق، علی اصغر بن ملا خلیل اردبیلی، 1222، ش (6) 1430، مرعشی 215/4 // شکسته نستعلیق، [1242]، ش (2) 3149، دانشگاه تهران 2105/11 // نستعلیق، علی اکبر طبیب بن محمّد کریم، 1269،

ش (9) 2658، ملک 482/7 // نسخ، سده 13، ش (2) 7542، دانشگاه تهران 619/16 // ، بی تا، ش (3) 11391، آستا [رویت] // و نستعلیق، بی تا، ش 3552، آستا 443/6.

ن . چ

به ضمیمه منهاج النجاة - و - بشارة الشیعه - و - خلاصة الاذکار .- تهران: بی نا، 1303 ق. (سنگی) // .- همانجا: میرزا هادی اصفهانی، 1311 ق. 190 ص (سنگی).

2) العلم بالملائکة ففیه ثمانیة ابواب: فی الملائکة المقرّبین، فی الملائکة المدبّرین، فی الارواح البشریة، فی المعقّبات و الشیاطین، فی ملائکة الاعمال و الکرام الکاتبین، فی اصناف الملائکة، فی کثرة الملائکة، فی اوصاف الملائکة و بدائع خَلقهم.

3) العلم بالکتب و الرسل - علیهم السلام - ففیه ستّة عشر بابا: فی الاضطرار الی الرسل و الشرایع، و اسرار التکالیف، فی صفات النبی و اصول المعجزات، فی صفة نزول الوحی و الفرق بینه و بین الالهام، فی الفرق بین الرسول و النبی و الامام و الولی، فی الاضطرار الی الامام و ذکر صفاته، فی تفاصیل الانبیاء و الاوصیاء، فی اخذ میثاق النبیّین لنبیّنا و البشارة به قبل ظهوره، فی اخلاق نبیّنا و اوصافه و اسمائه و خصایصه، فی معجزات نبیّنا و آیات

صدقه، فی معراج نبیّنا، فی معنی الکتاب و الکلام، فی نبذ من فضایل القرآن، فی نبذ من

فضایل اهل البیت، فی الاختلاف الواقع بعد نبیّنا، فی اصول العقاید الدینیة علی الاجمال،

فی غیبة امامنا و علامات ظهوره.

4) العلم بالیوم الاخر، ففیه ثمانیة عشر بابا: فی الموت، فی البرزخ و عذاب القبر و سؤاله، فی نفخ الصور و البعث، فی طول یوم القیامة و اهواله، فی الخصماء و المظالم، فی

المسائلة و الشهداء، فی تطایر الکتب و نشرها، فی المیزان و الحساب، فی السیاق و الصراط، فی الشفاعة، فی الحوض، فی الوسیلة و اللواء، فی محل الجنّة و النّار و الاعراف، فی صفة الجنّة و اهلها، فی صفة النّار و اهلها، فی مذنبی اهل التوحید و الناقصین، فی اصناف اللذات و الآلام و اربابهما فی الاخرة، فی خلود الفریقین.

مولّف گزیده ای از این اثر، با نام انوار الحکمة نیز فراهم آورده است.

یکم [10]؛ دوم [56]؛ امل 305/2؛ لولوة 123؛ روضات 88/6؛ کشف الحجب 385؛ فوائد 636؛ ایضاح 119/2؛ الذریعه 326/15.

آغاز/ نحمدک اللّهم یا مبدی یا معید والحمد من نعمائک... اما بعد فیقول خادم العلوم الدینیة و راصد المعارف الیقینیة محمّد بن مرتضی...

انجام/ هذا آخر الکلام فی العلم بالیوم الاخر وبه تم کتاب علم الیقین بمقاصده الاربعة ووقع الختم...

ص:204

ن . خ

نسخ، خود مولف، تملکِ کتابخانه مجد الدین نصیری، الذریعه 326/15 // نستعلیق، محمّد

شفیع بن محمّد امین (نجات)، 1056، ش 6595، مرعشی 169/17 // ، 1073، ک. طباطبائی تبریزی، نسخه ها 516/7 // نسخ، امیر بیک بن حاج سلطان میرک، 1074، ک.

آخوند همدان، ش 1208، ف. رشت و همدان 1342 // ، محمّد کاظم شهمیرزادی 1092، ش 15257، آستا [رویت] // ، مقابله علم الهدی، ش 7161، مجلس 169/25 // ، سده 11، ش (23) 3321، مجلس 989/ (2) 10 // ، محمّد علی بن ابو القاسم منصوری مسیبی، صد و شصت 27؛ نیز، ش 4754، مرعشی 317/12 (احتمالاً یک نسخه است) // نستعلیق، سده 12 - 11، ش 4681، مجلس 63/13 // نسخ، ابو محمّد ابراهیم شرف الدین بن الصدر، 1116 (از روی نسخه مولف)، ش 549، مرعشی 150/2 // ، تملکِ 1165، ش 7161، مجلس 169/25 // ، محمّد ابراهیم بن میرزا عبد المجید، 1258، ش 100، گلپایگانی 101/1 // ، سده 13، ش (1) 10699، مرعشی 147/27 // تعلیق، بی تا، مشکوة ش 244، دانشگاه تهران 309/ (1) 3 // نسخ تحریری، بی تا، ش 1237، سلطنتی 824/1 // ، آخوند همدان ش 349، ف. رشت و همدان، 1342.

ن . چ

.- بی جا: بی نا، 1271، رقعی (سنگی) // به ضمیمه عین الیقین - و - منهاج النجاة - و - مرآة الاخر .- تهران: بی نا، 1303 ق. (سنگی) // به ضمیمه منهاج النجاة - و - مرآة الاخر .- تهران: بی نا، 1313. 428 ص (سنگی) // به کوشش محسن بیدارفر .- قم: بیدار، 1358 ش. 2 ج.

رو این اثر به "الانوار والاسرار" نیز معروف است. این کتاب دارای یک مقدمه، دو مقصد و پنجاه مطلب است به این ترتیب:

المقدمة: فیما ینبغی التنبیه علیه قبل المقصود.

المقصد الاول: فی اصول العلم.

المقصد الثانی: فی العلم بالسموات والارض وما بینهما.

یکم [12]؛ دوم [61]؛ هدیه 6/2؛ لولوة 123؛ روضات 88/6؛ کشف الحجب 601؛ فوائد 636؛ ایضاح 132/2؛ ریحانه 376/4؛ الذریعه 374/15.

آغاز/ سبحان من حادث لطائف الاوهام فی بیداء کبریائه وعظمته وسبحان من لم یجعل للخلق سبیلا.

انجام/ هذا آخر الکلام فی العلم بالسماوات والارض وما بینهما وبه تمّ وختم کتاب عین الیقین.

ن . خ

نسخ، ابن شاه مولانا نورالدین، 1070، ش 2946، دانشگاه تهران 1829/10 // ، مقابله علم الهدی در 1085، ش 804، آستا 209/4 // ، عصر مولف، ش (8) 933، مجلس 234/23 (ناقص الاخر) // نستعلیق، 1085، لس آنجلس M 17، نسخه ها 295/12 و11 // نسخ، محمّد شفیع بن محمّد امین ملقب به نجات، سده 11، ش 331 ج، الهیات تهران 77/2

// ، سده 11، ش (1) 6326، سپهسالار 341/5 // ، نصیر الدین محمّد بن علی،

1100، ش 805، آستا 209/4 // ، محمّد تقی بن ابی الحسن واعظ، 1106، ش 7818، آستا 247/11 // ، 1116، ش 6725، دانشگاه تهران 345/16 // ، محمّد ابراهیم بن محمّد شفیع، ملقب به نجات 1126، ش 5988 // ، 1127، مشکوة ش 373، دانشگاه تهران 312/ (1) 3 // ، علی بن حیدر واداری، 1133، ش 42، مدرسه امام عصر 68 // ، سید عبداللّه جزائری، 1141، ش 1978، گلپایگانی 125/3 [در مقدمه این نسخه رساله ای است در باره فیض وکتاب عین الیقین ]// ، سده 12، ش 1320، سپهسالار 341/5 // ، ، ش 16593، آستا [رویت] (ناقص الطرفین) // ، زین العابدین بن محمّد حسین کاشانی، 1243، ش 6424، سپهسالار 341/5 // نستعلیق، احمد کاشانی بن

حاج ابو الحسن، 1255، ش 5881، مجلس 276/17 // نسخ، سده 13 [با یادداشتی در سال 1288 ]ش 610، ملک 513/1 // ، محمّد جعفر بن احمد انصاری، سده 13، ش (1) 1807، ملی 387/10 // ، مؤمن شریف کرمانی، سده 13، ش 6507، سپهسالار 341/5

ص:206

//، بی تا، ش 7311، آستا 248/11 (ناقص) // نستعلیق مخلوط به شکسته، بی تا، ش 11061، آستا 248/11 // شکسته نستعلیق، بی تا، آخوند همدان (4) 1777، رشت وهمدان

1496 (B) // نستعلیق، بی تا، ش 1673، فیضیه 187/1 // نسخ ونستعلیق، بی تا، ش 348،

فیضیه 187/1.

حاشیه

حاشیة علی عین الیقین / محشی ناشناخته. مرحوم آیت اللّه نجفی مرعشی نسخه ای از آن را در تملّک داشته [گویا این کتاب هنوز فهرست نشده است] وی مولّف آن را فردی عارف مسلک واخباری مرام دانسته که کتاب مذکور را در هند تالیف کرده وسپس به ایران آمده است ( الذریعه 151/6)

آغاز/ یا من علی فاستعلی وهو بالمنظر الاعلی

ن . خ تملکِ کتابخانه آیت اللّه مرعشی [گویا هنوز فهرست نشده است] // نسخ، بی تا، ش 303، مسجد اعظم 143.

ن . چ

به انضمام منهاج النجاة - و - بشارة الشیعة - و - خلاصة الاذکار - و - ضیاء القلب - و - مرآة الاخرة - و - علم الیقین .- تهران: بی نا، 1303 (سنگی) // .- تهران: میرزا هادی اصفهانی، 1311. 190 ص (سنگی) // با علم الیقین - و - منهاج النجاة.- تهران: بی نا، 1313. 428 ص.

ودر ابتدای امر آن را من لا یحضره التقویم نام نهادم، ولی پس از اتمام آن را غنیة الانام فی معرفة الساعات والایام نام گذاردم.

این اثر شامل مقدمه ودو مقاله وخاتمه، به شرح ذیل می باشد:

مقدمه: در اختلاف اهل شرع، روم، ایران ومنجّمان در بیان روز، ماه وسال؛ مقاله اول: در آنچه از ائمه اطهار در احوال ایّام نسبت به حوائج وبالعکس وارد شده، در ضمن دو مطلب وهر مطلب در چندین فصل؛ مقاله دوم: در بیان مختصری از احکام نجوم ودر آخر این بحث اشعار فارسی در بیان موضع قمر در ایام ماه در هر یک از بروج دوازده گانه؛ خاتمه: در ساعات استخاره.

این رساله را فیض به سال 1025 نگاشته است.

یکم [77]؛ دوم [96]؛امل 306/2؛ لولوة 129؛ کشف الحجب 394؛ ایضاح 148/2؛ ریحانه 377/4؛ الذریعه 231/22، 65/16.

آغاز/ الحمد للّه الذی کوّر اللیل علی النهار وکوّر النهار علی اللیل وجعلها لمن اراد...

انجام/ هرکه پرسدچیست تاریخش / گفت بشمار اینکه آخر کرد(نسخه مورخ 1109)

ن . خ

نستعلیق، صالح بن قاسم، 1060، ش (1) 906، گوهرشاد 1226/3 // ، حیدر بن خلیل، 1077، ش 2659، سپهسالار 324/1 (A) // ، 1077، ش (2) 1398، دانشگاه تهران 77/8 // نسخ، 1098، ش (1) 31016، مجلس 97/22 // ، سده 11، ش (1) 4900،

مجلس 53/14 // یا نستعلیق، زین العابدین بن حاج علی رضا (؟)، سده 11، ش (18)

31085، مجلس 135/22 // نسخ، محمّد سعید بن محمّد مؤمن تبریزی، 1104، ش (2) 9466، مرعشی 228/24 // کتابت 1108، تملّک مولوی حسن یوسف بن احمد میرزا کشمیری حائری اخباری، الذریعه 65/16 // نسخ، 1109، ش (2) 480، مرعشی 85/2 // ، 1112، ش (1) 1682، ملی 264/10 // ، محمّد شفیع بن علی نقی ابهری، 1124،

ش (1) 2982، [6309]، مجلس 293/19 // ، محمّد علی بن محمّد مهدی اشرفی، 1126، ش (3) 63586، مجلس 274/7 (A) // نسخ، کطکر (؟) عزیز، 1128، ش 117 د، الهیات تهران 638/1 // ، محمّد امین مقدمی، 1151، تملّک مهدی شرف الدین، الذریعه

66/16 // ، عباس هزارجریبی، 1182، حسین مفتاح ش (8) 1289، نسخه ها 276/7 //

ص:208

نستعلیق، فتاح بن محمّد هاشم موسوی حسینی، 1195، در دیه فوریه از قُرای سلطانیه، ش 2809، آستا 136/5 // ، محمّد شریف، سده 12، ش (8) 1963، ملی 445/4 // ، ابو

المعالی بن روح الامین نیشابوری، 1204، ش 14083، آستا [رویت] // نسخ، 1205، ش (1) 3005، مسجد اعظم 605 // ، 1214، مشکوة ش 903، دانشگاه تهران 955/ (1) 3 (A) // نستعلیق، 1235، در باکو، ش (3) 4805 آستا 752/7 (A)؛ آغاز/ هر گهی کاید به تایید خدای لم یزل/ جرم مه در خانه مریخ یعنی محل. انجام/ هم کلاه وهم قبا وهم کمر هم پیرهن/ آنچه در برداری آن را جمله بخشیدن به من // نسخ، محمّد تقی بن حسین ایزی،

1235، ش (1) 15673، آستا [رویت] // ، غلامرضا بن اسماعیل، 1244، ش (2) 6819، دانشگاه تهران 369/16 // ، 1249، آخوند همدان ش (2) 7911، رشت وهمدان 1578 // ، ابراهیم محمّد طباطبائی یزدی جندقی، 1262، ش (6) 278، ملک 9/5 // نستعلیق،

1268، ش 7624 ضمیمه ش 7613، آستا [رویت ]// نسخ، 1276، ش (1) 4484، آستا [رویت] // نستعلیق، محمّد حسن بن محمّد علی سمنانی، 1279، ش (1) 764، الهیات تهران 388/1 // نسخ، عبد الجواد بن یوسف علی (خطیبِ روضه رضوی)، 1283، عبد المجید مولوی، ش (5) 543، نسخه ها 82/5 // سده 13، ش (2) 2242، گلپایگانی 206/3

// ، ش (2) 748، گلپایگانی 207/2 // نستعلیق، سده 13، ش (3) 6457، دانشگاه تهران 270/16 // کتابتِ سده 14، قاسم برنا ش (2)39، نسخه ها 377/5 // نستعلیق، بی تا، ش (3) 486، مرعشی 281/2 // نسخ، بی تا، ش (2) 2659، سپهسالار 674/5 // ، ، ش 7280 ضمیمه 3018، آستا [رویت] // بی تا، ش (1) 31067، مجلس 97/22 // ، ش (14) 1345، مسجد اعظم 510 // ، ش (1) 2105، مسجد اعظم 538 // ، ش (1)

1805، مجلس 231/ (1) 9 (فاقد بخش اول).

ترجمه

نو تقویم شرعی/ ترجمه ای است از غنیة الانام از محمّد بن محمّد صالح نصراللّه دماوندی متخلّص به عبرت در سال 1192 آن را نگاشته است.

آغاز/ الحمد للّه الذی خلقنا فی احسن التقویم... وبعد محمّد بن محمّد صالح نصر اللّه دماوندی... بر صفحه... می نگارد

ن . خ ش 1192، دانشگاه 3396/3، نیز الذریعه 352/24.

تلخیص

آقا بزرگ از منظومه ای فارسی با عنوان النجوم نام می برد که این منظومه شامل مقاله دوم کتاب غنیة الانام است الذریعه 78/24. گویا این منظومه، همان نسخه شماره (3) 4085، آستان قدس رضوی می باشد.

ص:209

ن . چ

"نظری به تقسیمات علوم به انضمام رساله فهرس العلوم، در آرام نامه به اهتمام علی موسوی

بهبهانی .- تهران: 1362، صص 188 - 181.

فهرست اول

آغاز/ الحمد للّه وسلامه علی عباده الذین اصطفی؛ اما بعد فهذا فهرست مصنفات الفقیر... الی اوان توسطه بین الثلاثین والاربعین

انجام/ ما الّفته قریبا من الصبا کمدرک الساعات وهو قریب من الغنیة فی المعنی الاّ انّه فارسی ویقرب من خمسین بیتا مع جداول وارقام. الحمد للّه رب العالمین.

ن . خ

تملکِ محمّد تقی دانش پژوه، کتابت عصر مولف، مقدمه مشکور بر المحجّة البیضاء // نسخ، بی تا، ش (7) 950، هزار وپانصد 310.

فهرست دوم

آغاز/ الحمد للّه وسلام علی عباده الذین اصطفی. فهذا فهرست مصنفات خادم علوم الدین... فی اولاه للتزوّد لاخراه، کتب للضبط والتعریف بالتماس بعض الاخوان.

انجام/ ثم ان بعض ما فی بعض مما تکرّر فی اخر و لو بلغة اخری و بیان اصفی وبعضه لیس بذلک المهم لمن جرّد نفسه لمعرفة اُخری بل لکل سارب فیها مسرب ولکل شارب فیها مشرب... وللّه الحمد علی ما هدانا وله الشکر... تسلیما کثیرا.

ن . خ

نسخ، 1101، ش (1) 2099، دانشگاه تهران 726/8 // نستعلیق، محمّد بن معزالدین حسینی، 1179، ش (3) 1667، مرعشی 62/5 // ، 1249، ش (2) 7339، سپهسالار 388/5 // ، موسی بن فضل اللّه حسینی همدانی، 1278، ش (7) 1960، فیضیه 156/3

// نسخ، 1290، ش (1) 1401، مرعشی، 173/4 // ، سده 13، ش (2) 3262، مجلس

867/ (2) 10 // ، ، ش (6) 273، گلپایگانی 238/1 // نستعلیق ،

، ش (4)

ص:212

3409، مجلس 1270/ (3) 10 // ، سید احمد یا سید مصطفی صفائی خوانساری،

1344، ش (18) 570، هزار وپانصد 269 // نسخ، بی تا، فیضیه 156/2.

ن . چ

در هامش امل الامل، بی نا، 1302 ق (سنگی) // در المحجّة البیضاء، به کوشش محمّد مشکوة .- تهران: مکتبة الاسلامیة، 1336. ج 2 صص 23 - 5.

فهرست سوم

آغاز/ الحمدللّه وسلام علی عباده الذین اصطفی؛ اما بعد فیقول الفقیر الی اللّه... هذا فهرس مصنّفاتی الّتی صنّفتها منذ راهقت العشرین الی بلغت ثلثا وثمانین کتبت للضبط والتعریف...

انجام/ وللمتوسطین والعوام البواقی وبعض الخمسة الرابعة سوی ما اغنی غیره وما لا ارتضیه وما فیه فان کلاّ منها کالمنسوخ بما هو خیر و...

ن . خ

نسخ، 1090، ش 7839، آستا [رویت] // ، 1091، ش (2) 1439، فیلمها 601/1 // نستعلیق، محمّد مهدی، 1116، ش (12) 745 د، الهیات تهران 380/1 [احتمالاً فهرست

سوم باشد] // شکسته نستعلیق، نصیر الدین سلیمان بن علم الهدی، 1140، ش (1) 3818، مجلس 1839/ (4) 10 // نسخ، 1249، ش (2) 7339، سپهسالار 338/5 // ، 1281،

ش (20) 6836، دانشگاه تهران 377/16 // ، 1283، ش (9) 6341، ملک 345/9 // ، سده 13، ش (7) 3594، دانشگاه تهران 2606/12 // ، ، ش (3) 3262، مجلس 868/ (2) 10 // ، ، ش (2) 6836، دانشگاه تهران 377/16

ن . چ

در المحجّة البیضاء. به کوشش محمّد مشکوة .- تهران: مکتبة الاسلامیة، 1339. ج 2 صص 23 - 5.

ص:213

201/1 // ، محمّد هاشم، ذی القعده 1132 (حیدرآباد)، ش (2) 121، مدرسه امام عصر شیراز 95 // ، بی تا، (مقابله 1153 در حیدر آباد)، حسینیه شوشتریها ش 33، نسخه ها

808/12 و11 // ، محمّد قاسم بن محمّد رفیع نائینی، 1183، ش 63215، مجلس 214/7 // ، ابن محمّد معصوم، 1197، ش (2) 10035، آستانه [رویت] // نسخ ونستعلیق، سده 12 و11، ش 312 د، الهیات تهران 629/1 // محمّد مؤمن بن محمّد رضا

قصاع سمنانی، سده 12، ش 1371، گلپایگانی 142/2 // شکسته نستعلیق، 1220، ش 2050، ملک 569/1 // ، مهر علی، 1201، ش (3) 5349، مجلس 261/16 // نسخ،

1201، ش (1) 146 د، الهیات تهران 247/1 // نستعلیق، 1208، ش 6542، سپهسالار 403/5 // نسخ، 1209، ش 2321، گلپایگانی 228/3 (برگ آغازین افتاده) // ، محمّد

فیاض علی کیانی، 1217، ش 101 ج، الهیات تهران 628/1 // نستعلیق، 1224، ش 821،

آستا 216/4 // نسخ، عباسعلی نوری، 1225، ش (4) 711، مدرسه نمازی خوی 404 (7 برگ آخر کتاب) // نستعلیق خوش، محمّد مهدی بن محمّد جواد علوی، 1226، کتابخانه

امیرالمومنین در نجف ش 1942 // ، 1225، ش 1845، الهیات مشهد 912/3 // کتابت

1226، ش (2) 2426، ملی 229/12 // نظام تهرانی، 1230، ش 654، هزار وپانصد 186 // نسخ، 1236، ش (4) 1422، دانشگاه تهران 97/8 // ، محمّد جعفر بن محمّد صادق

هرندی، 1236، ش (2) 921، فیضیه 39/3 // ، 1239، ش (1) 470 د، الهیات تهران 306/1 // کتابت غیاث الدین بن سید صدر الدین بارفروش مازندرانی، 1240، ش (1)

4831، ملی 332/8 // نستعلیق، سید صادق موزون آبادی 1240، ش 814، فیضیه 203/1

// کتابت 1241، ش (5) 558، مسجد اعظم 457 // نستعلیق، علی نقی بن علی شیروانی، 1241، ش 1441، ملی 472/9 // ، علی بن حسن موسوی، 1243 ش (2) 11269، آستا 262/11 // ، وقف 1243، ش 243، صدر بابل 172 // کتابت 1245، ش (1) 748،

گلپایگانی 207/2 // نسخ، اسماعیل بن دوست محمّد پازواری ملقب به کاسه گر، 1246،

حسینیه شوشتریها ش (1) 283، نسخه ها 848/12 و11 // نستعلیق، محمّد تقی بن ملا علی اصغر هزارجریبی ولوبی، 1247، دانشسرای عالی (1) 133، نسخه ها 644/5 // ، محمّد

مهدی بن محمّد رضا اصفهانی مشهور به ارباب، 1257، ش (1) 9562، مرعشی 304/24 // شکسته نستعلیق، بابا مراد بن ملا اولیا، 1260، ش (4) 6392، آستانه 151 // نسخ، احمد بن عبدالقادر تبریزی، 1261، ش (1) 935، مرعشی 119/3 // نستعلیق، احمد بن ابی الحسن...

حسین تنکابنی، 1268، ش (1) 776، فیضیه 21/3 // ، عباس دارابی مشهور به میرزا بابا، 1269، ش (4) 263، ملی فارس 242/1 // نسخ، ابو القاسم بن جعفر حسینی واعظ یزدی

معروف به سلطان الواعظین، 1270، ش (1) 6978، مرعشی 154/18 // ، زین العابدین

بن عبداللّه خوانساری، 1271، آخوند همدان ش (1) 4767، رشت و همدان 1548 // ، 1275، لس آنجلس M 1105، نسخه ها 320/12 و11 // نستعلیق، محمّد هبة اللّه، 1278، حقوق تهران ش 413 // نستعلیق چلیپا، محمّد مسیح بن عبدالحمید موسوی اصفهانی

ص:215

1279، ش (3) 564، ملک 84/5 // نستعلیق، غلامحسین بن محمّد حسین، 1283، ش 11126، آستا 263/11 // نسخ، زین العابدین، 1284، ش 820، آستا 216/4 // کتابت

1284، ش (1) 2605، مسجد اعظم 535 // نسخ، محمّد بن حسین بن محمّد کاظم طبسی گیلی، 1268، ش 9660، آستا 264/11 // ، سید میرزا محمّد بن سید عبدالوهاب، 1292، ش 2863 ع، ملی 379/13 // کتابت سده 13، ش (1) 981، گلپایگانی 216/2 //

نسخ، حسین بن ابوالقاسم سده 13، ش (7) 9181، آستا [رویت] // نستعلیق، سده 13، دانشگاه اصفهان ش 5، نسخه ها 910/12 و11 // نسخ، ، ش 1004، الهیات مشهد 115/2 // ، ، لس آنجلس M 1139 ، نسخه ها 320/12 و11 // نستعلیق، سده 13،

ش (د) 312، صدر بابل 222 // ، 1306، ش 4493، دانشگاه تهران 3493/13 // شکسته نستعلیق، عبداللطیف شریف بن محمّد شریف، 1337، ش (1) 111 د، الهیات تهران

236/1 // نستعلیق (وقفی علامه حائری)، ش 11436، آستا 264/11 // نسخ، بی تا، ش 10009، آستا 265/11 // ، بی تا، ش 9112، آستا 265/11 // ، ، ش 48 الف،

فرهنگ وهنر مشهد 33 // ، ابراهیم بن رمضانعلی کاشانی، بی تا، ش (1) 2307، ملی

9/12 // بی تا، ش (19) 1866، مجلس 350/5 // نستعلیق، بی تا، ش 1758، فیضیه

203/1 // بی تا، خانقاه احمدیه ش (2) 169، نسخه ها 222/5 // بی تا، ش (2) 2698، ملی 134/13 (دو مقاله آخر افتاده).

شرح

شارح شیخ احمد بن زین الدین احسائی متوفی 1242.

آغاز/ بسمله. قوله ان اللّه تجلی لعباده من غیر ان...

ن . خ بی تا، حسینیه شوشتریها ش (2) 283، نسخه ها 848/12 و11.

ن . چ

به ضمیمه الحقایق - و - مصباح الانظار .- تهران: بی نا، 1299. 275 ص. (سنگی) // .- همانجا، 1378. 554 ص.

سی بیت که در سال 1080 فیض آن را نگاشته است.

یکم [21]؛ دوم [33]؛ لولوة 124؛ کشف الحجب 474؛ فوائد 634، الذریعه 115/18.

شیرازی، 1085، ش (2) 6844، مرعشی 78/18 // ، 1087، ش (31) 6075، ملک 137/9 // ، 1098، ش (2) 31016، مجلس 97/22 // ، محمّد رضا مشهدی، سده

11، ش (105) 9707، دانشگاه تهران 461/17 // نستعلیق، درویش علی، 1107، ش (1)

1869، ملک 394/5 // نسخ، 1114، ش (1) 4913، مجلس 139/14 // نستعلیق، محمّد

مهدی، 1116، ش (11) 745 د، الهیات تهران 380/1 // ، 1116، ش (10) 2712، فیلمها 723/1 // ، محمّد مؤمن بن اسماعیل طباطبائی، 1119، ش (2) 856، مسجد اعظم 483 // ، 1126، دانشگاه اصفهان ش (1) 163، نسخه ها 930/12 و11 // ، حاجی بن ابراهیم بن جعفر شیرازی، 1127، ش 6538، سپهسالار 442/5 // ، علی بن مؤمن طالقانی، 1135، ش (1) 3830، مرعشی 209/10 // نستعلیق، گویا محمّدحسین بن

محمّدمحسن، 1137، ش (4) 4377، مجلس 88/12 // نسخ، عوض بن محمّد امین رضوی، 1166 [تاریخ وقف]، ش 227، آستا 190/1 // ، محمّدعلی بن محمّدصادق قمی، 1177، ش (11) 6207، ملک 265/9 // ، سده 12، ش (1) 8152، سپهسالار، 443/5 // ، ، ش (4) 12842، آستا 343/11 // ، ، ش (4) 5853، ملک 73/9 // ، ، ش (1) 4562، مجلس 253/12 // ، سده 13 - 12، ش (1) 3758، مجلس 1741/ (4) 10 // ، 1218، ش 6687، آستا 458/6 // ، 1234، ش (2) 8702، مرعشی 245/22 // ، عبدالحمید بن محمّد رضا تفریشی، 58 - 1245، ش (3) 10216، مرعشی 118/26 // ، عزیزاللّه بن میرزا اسماعیل خرقانی، 1263، ش (2) 2056، مرعشی 65/6 // ، 1265 ش (4) 1837، ملک 377/5 // نستعلیق، محمّدخلیل

بن محمّدحسین بیرجندی قائنی، 1269، ش (4) 3672، مرعشی 1065 // ، میریوسف 1277، ش 893 ع، ملی 400/8 // ، 1282، ش (8) 2242، گلپایگانی 206/3 // نسخ، محمّد باقر بن محمّد رضا، 1284، ش (1) 480، الهیات مشهد 294/1 // نستعلیق، احمد

بسطامی، 1287، ش (1) 4182، ملک 230/7 // نسخ، سده 13، ش (4) 1484، فیضیه 94/3 // ، ، ش 2583، ملک 605/1 // ، ، ش (2) 749، ملی فارس 334/2 // ، ، اهدایی مشکوة ش 143، دانشگاه تهران 321/ (1) 3 // ، ، ش 2274،

گلپایگانی 216/3 // ، ابو القاسم موسوی، سده 14 - 13، ش (1) 1055، گلپایگانی

224/2 // ، حسن، 1312، ضمیمه ش 14478، آستا [رویت] // ، بی تا، ش 7039، آستا 459/6 // ، ، تملّک عبد المجید مولوی ش (1) 480، نسخه ها 69/5 // نستعلیق، ، ش 6284، مرعشی 256/16 // نسخ، بی تا، ش 6067، ضمیمه 3517، آستا

459/6 // ، ، ش 15861، آستا [رویت ](ناقص الاخر) // ، ، ش (2) 31016،

مجلس 97/22 // ، ، ش (2) 836، مسجد اعظم 481 (ناقص).

ن . چ

به کوشش آقا میرزا هاشم قمی .- تهران: بی نا، 1316، 127 ص (سنگی).

ص:218