ص:2

دیباچه5

مقدمه7

1. نکته های مطرح شده در سخنان مقام معظم رهبری9

الف) وضعیت زنان پس از انقلاب اسلامی9

ب) مهمترین مسائل موجود در حوزه زن و خانواده11

یک _ جایگاه زن در اجتماع و نگاه نادرست موجود12

دو _ جایگاه زن در خانواده و ناهنجاری های موجود15

اول _ حوزه فرهنگ سازی و آموزش و پرورش17

دوم _ حوزه قانون گذاری و دادرسی17

ضرورت نگاه راهبردی به مسئله زن و خانواده19

یک _ توجه به اقتضائات برنامه راهبردی20

دو _ توجه به اسناد بالادستی21

د) راهبرد نظام جمهوری اسلامی در حوزه زنان23

2. راهبردها و سیاست های رسانه ملی در حوزه زن و خانواده25

الف) توجه به خانواده به عنوان واحد بنیادین جامعه25

ب) توجه به کرامت، شخصیت انسانی و حقوق زن33

ج) تبیین جایگاه والای زن و خانواده در آموزه های اسلامی38

ص:3

د) نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب40

ه ) تبیین شایسته دستاوردهای نظام اسلامی در حوزه مباحث زنان43

و) نقد و بررسی مبانی فکری و عملکرد نظام های غربی در موضوع زن و خانواده44

یک _ نقد و بررسی مبانی نظری فمینیسم45

دو _ نقد و بررسی بحران های اجتماعی ناشی از اندیشه فمینیسم46

پیوست ها57

کتابنامه69

ص:4

ص:6

مقدمه

مأموریت اصلی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری(1) و بیانیه مأموریت این سازمان،(2) «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» است. بر همین اساس، یکی از اهداف کلان رسانه ملی، «مصونیت بخشیدن به اذهان عمومی جامعه در قبال اثرپذیری از موج مخرّب تهاجم فرهنگی و فکری بیگانه به ویژه سکولاریسم، گرایش های الحادی و مادی و فرهنگ لیبرالیسم غربی» برشمرده شده است.(3)

هجوم گسترده رسانههای غربی به باورها، ارزشها و هنجارهای مردم مسلمان ایران و تلاش سازمانیافته این رسانهها برای حاکم کردن فرهنگ لیبرالیسم بر مناسبات گوناگون جامعه اسلامی به ویژه مناسبات حاکم بر روابط زن و مرد بر کسی پوشیده نیست. بنابراین، ضرورت دارد که رسانه ملی بر اساس مأموریت و هدف یاد شده، برای دفاع از فرهنگ متعالی اسلام در زمینه حقوق، شخصیت و جایگاه زن در خانواده و اجتماع و مقابله با

ص:7

طرحها و برنامههای حساب شده رسانههای وابسته به نظام سلطه برای تغییر و تبدیل این فرهنگ متعالی، با تمام قوا و با بهرهگیری از همه قابلیتها و جذابیتهای رسانهای وارد میدان شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنهای در آستانه سال روز میلاد خجسته حضرت صدیقه طاهره علیها السلام و روز زن در دیدار گروهی از بانوان نخبه کشور، نکته های مهمی را در زمینه تبیین مهمترین فرصت ها، تهدیدها و راهبردهای مطرح در حوزه زن و خانواده یادآوری فرمود و افقهای تازهای را در این حوزه گشود که توجه به آنها، رسانه ملی را در انتخاب و به کارگیری بهترین سیاستها و راهبردها در حوزه زن و خانواده یاری می دهد.

در این کتاب، ابتدا هر یک از این نکتهها را به اختصار بررسی میکنیم و در پایان نیز سیاستها و راهبردهایی را که رسانه ملی با توجه به این نکتهها باید در حوزه مباحث زن و خانواده در پیش گیرد، یادآور میشویم.

ابراهیم شفیعی سروستانی

تابستان 1390

1. نکتههای مطرح شده در سخنان مقام معظم رهبری

مهمترین نکتههایی که ایشان در این دیدار مطرح کردند، عبارتند از:

الف) وضعیت زنان پس از انقلاب اسلامی؛

ب) مهمترین مسائل موجود در حوزه زن و خانواده؛

ج) ضرورت نگاه راهبردی به مسئله زنان؛

د) راهبرد نظام جمهوری اسلامی در حوزه مباحث زنان.

تحلیل و بررسی تفصیلی هر یک از این نکتهها، نیازمند پژوهش و تحقیق مستقل است، ولی در این مقاله به فراخور فرصت و مجال موجود هریک از آنها را به اجمال بررسی میکنیم.

مقام معظم رهبری در سخنرانی یادشده به برخی از نقاط قوّت و فرصتهای موجود در حوزه مباحث زنان اشاره کرد. ایشان در بخشی از سخنان خود در این زمینه فرمود:

اگر بخواهیم یک قضاوتی را مطرح کنیم، آن قضاوت این خواهد بود که نظام جمهوری اسلامی توانسته است به یک قله ای دست پیدا کند که عبارت است از پرورش زنان فرزانه و صاحب اندیشه و صاحب رأی و نظر در ظریف ترین و حساسترین مسائل یک جامعه ... . مسئله زن که امروز در دنیا باید به عنوان «بحران زن» آن را نامید، یکی از اساسی ترین مسائل هر تمدنی، هر جامعه ای و هر کشوری است. در این مورد، شما توانسته اید به ریزه کاری هایی، به دقت هایی، به سرفصلهای مهمی دست پیدا کنید و درباره این مسئله بیندیشید. بنابراین، آن قضاوت این شد که جمهوری اسلامی به یک قله ای دست یافته است که ای بسا بسیاری از کشورهای عالم به آن دست نیافته اند.(1)

ایشان در بخش دیگری از این سخنرانی در این باره چنین فرمود:

البته ما در جمهوری اسلامی پیشرفت داشتیم. نگاه من، نگاه خوش بینانه است. ما قبل از انقلاب را از نزدیک دیدیم. وضعی که آن روز، کشور ما و جامعه ما و زنان ما به سمت آن میتاختند، وضعیت بسیار هولناک و خطرناکی بود. به خاطر خاصیت تقلیدی بودن کار در اینجا، گاهی وضعیت ظاهر زنان از آنچه که ما در عکسها و نقلها و گزارش ها از زن های اروپایی میدیدیم یا می خواندیم هم بدتر بود! یک چنین وضعی را داشتند ترویج میکردند. البته زن ایرانی به خاطر گوهر ایمان که در او

ص:10

نهادینه بود، توانست بر این موج مخرّب فایق بیاید؛ در انقلاب مشارکت اساسی داشته باشد؛ هم با حضور خود، هم با تشویق مردان؛ و یک پایه اساسی پیروزی انقلاب بشود. بعد از انقلاب هم که حرکت زنان، حرکت فوق العاده ای است.(1)

گسترش روزافزون صنعت پورنوگرافی (هرزه نگاری)، صنعت سکس (روسپی گری)، صنعت تبلیغات، صنعت پوشاک و مد و صنعت زیبایی با گردش مالی صدها میلیارد دلار در سال، نمود عینی این گفتمان جدید و نشان دهنده جایگاه و شخصیت زن در دنیای امروز است.(1)

در اینجا این پرسش وجود دارد که مسئله یادشده؛ یعنی نگاه درست به جایگاه زن در اجتماع، تا چه حد به عنوان مسئله جامعه ما مطرح است؟ در پاسخ به این پرسش باید به دو نکته توجه کرد:

نخست اینکه، نگاه منفعتجویانه به زن، چنان که مقام معظم رهبری هم تأکید کرده، از مغرب زمین شروع شده و از آنجا به دیگر نقاط جهان گسترش یافته است. بنابراین، در همه جوامعی که به نوعی متأثر از فرهنگ غربی هستند، این نگاه به زن وجود دارد و این مسئله در آنجا مطرح است. جامعه ما هم از این قاعده مستثنا نیست و به هر میزان که فرهنگ و اخلاق غربی در جامعه ما گسترش یابد، این نگاه نادرست به زن نیز در جامعه گسترش می یابد.

دوم اینکه، نظام سلطه، به شدت در پی ترویج این نگاه به زن در دیگر کشورها به ویژه در کشورهای اسلامی با هدف گسترش فساد و تباهی در آنهاست. به تعبیر مقام معظم رهبری:

سیاست راهبردیِ اساسیِ بنیانیِ غرب بر عرضه شدن و هرزه شدن زن است.(2)

ص:13

بنابراین، توجه به این مسئله برای ما بسیار ضروری است و لازم است که از جنبه های گوناگون به آن توجه کنیم.

با توجه به اهمیت موضوع یادشده، در اینجا راهبرد نظام سلطه برای گسترش فساد و تباهی در میان جوانان مسلمان را به اجمال بررسی میکنیم.

یکی از راهبردهای مهم غرب در برخورد با پدیده اصولگرایی اسلامی؛ گسترش فساد، تباهی و بی بندوباری در میان جوانان مسلمان است. رهبر معظم انقلاب اسلامی از این راهبرد غرب با تعبیر «اندلسی کردن ایران» یاد می کند و می فرماید:

سیاست امروز، سیاست اندلسی کردن ایران است. ... اروپاییها وقتی خواستند اندلس را از مسلمانان پس بگیرند، اقدامی بلندمدت کردند. آن روز، صهیونیستها نبودند، اما دشمنان اسلام و مراکز سیاسی علیه اسلام فعال بودند. آنها به فاسد کردن جوانان پرداختند و در این راستا، انگیزههای مختلف مسیحی، مذهبی یا سیاسی داشتند. یکی از کارها این بود که تاکستانهایی را وقف کردند تا شراب آنها را به طور مجانی در اختیار جوانان قرار دهند. جوانان را به سمت زنان و دختران خود سوق دادند تا آنها را به شهوات آلوده کنند. گذشت زمان، راه های اصلی برای فاسد یا آباد کردن یک ملت را عوض نمی کند. امروز هم آنها همین کار را می کنند.(1)

این هشدار مقام معظم رهبری که به ویژه در یک دهه گذشته، بسیار بر آنها تأکید و در سخنرانیهای متعدد ایشان تکرار شده است، از طرح و برنامه و نقشه گسترده و حساب شده غربیان برای گسترش فساد، تباهی و بی بندوباری در جوامع اسلامی، به ویژه جمهوری اسلامی ایران، با بهرهگیری از

ص:14

جاذبههای جنسی زنان و دختران خبر میدهد و ضرورت هوشیاری بیش از پیش مردم و مسئولان را در برابر این توطئه برنامه ریزی شده روشن می سازد.

نظام سلطه پس از دو دهه رویارویی با جریان رو به گسترش اصولگرایی اسلامی که در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در جهان ایجاد شده است، بهرهگیری از راهبرد «جنگ سخت» را در این زمینه بی فایده دانسته و «جنگ نرم» با نظام جمهوری اسلامی به عنوان سردمدار این جریان در جهان و «براندازی از درون» را در دستور کار خود قرار داده است.(1)

در راهبرد جدید غرب علیه نظام اسلامی بر سه موضوع تأکید شده است: «دکترین مهار»، «نبرد رسانهای» و «سامان دهی نافرمانی مدنی». در نبرد رسانهای نظام سلطه با نظام جمهوری اسلامی که به ویژه از سال 2005 م. شدت بیشتری گرفته، تغییر باورها، ارزشها و هنجارهای مردم مسلمان ایران با بهرهگیری از شبکههای گوناگون رادیویی و تلویزیونی اولویت ویژهای داشته و به همین دلیل، دشمن همه توان مندی های خود را در این زمینه به کار گرفته است.

گسترش فساد و تباهی در میان جوانان و تغییر فرهنگ و قوانین حاکم بر زن و خانواده از مهمترین محورهایی هستند که در این نبرد رسانهای به آنها توجه شده است.

مسئله بعدی ... مسئله خانواده است. نظر اسلام در باب خانواده و جایگاه زن در خانواده، نظر خیلی روشنی است. «المرأة سیّدة بیتها»؛(1) بزرگ خانه، زن خانه است؛ این از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است. جایگاه زن در خانواده، همانی است که در گفتارهای گوناگون ائمه علیهم السلام آمده: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة».(2) در تعبیرات عربی، قهرمان یعنی کارگزار، پادو، یک خدمت گزار محترم .میفرماید: در داخل خانه، زن قهرمانه نیست؛ ریحانه است، گلِ خانه است. خطاب به مردان میفرماید: بهترین شما کسانی هستند که بهترین رفتارها را با همسرانشان دارند. اینها نظرات اسلام است و از این قبیل الی ماشاءاللَّه وجود دارد. ولی در عین حال، تحقق خواسته اسلام در خانواده، یک امری است که با این بیانات تمام نمیشود، حل نمیشود؛ احتیاج به پشتوانه قانونی، پشتوانه اجرایی و ضمانت اجرایی دارد و این کار باید انجام بگیرد. این کار در طول سالهای متمادی گذشته انجام نگرفته است. خانواده هایی که متدین بودند، مردانی که از اخلاقِ خوب برخوردار بودند و پای بندی های شرعی داشتند، ملاحظاتی کردند؛ اما در مواردی که این خصوصیات نبوده، این ملاحظات نشده؛ به زن در داخل خانواده ظلم شده.(3)

چنان که مقام معظم رهبری تأکید فرموده است، با وجود آموزههای ارزشی و اخلاقی اسلام در زمینه جایگاه و نقش زن در خانواده و ضرورت

ص:16

پاس داشت حقوق او در کانون خانواده و روابط زناشویی، متأسفانه در عمل به این آموزهها کمتر توجه میشود و مردان چنان که شایسته است، حقوق زنان را در محیط خانواده پاس نمیدارند. برای اصلاح این وضعیت باید کارهای متعددی در حوزه های گوناگون انجام شود که در اینجا به برخی از آنها اشاره میکنیم:

مناسب، ضمانت اجراهای لازم برای رعایت حقوق زنان در کانون خانواده پیش بینی شود. مقام معظم رهبری پس از بیان برخی روایات درباره جایگاه و شأن زنان در خانواده درباره ضرورت وجود پشتوانههای قانونی و اجرایی برای رعایت حقوق زنان میفرماید:

... ما در محیط خانواده، کمبودهای زیادی داریم؛ احتیاج دارد به پشتوانه قانونی، به تضمین قانونی، به تضمین اجرایی؛ و این باید تحقق پیدا کند. این مسئله از جمله عرصه ها و میدانهایی است که در داخل کشور در این زمینه کم کار شده و باید کار شود... . از لحاظ نظر اسلام و متون اسلامی هم در این بخش از مسئله هیچ کمبودی وجود ندارد. ما می بینیم گاهی اوقات کسانی که منتقد تفکرات اسلامی هستند، سر قضیه ارث و دیه و این چیزها اشکال میکنند، در حالی که اشکالها وارد نیست؛ آنها پاسخهای منطقی و قوی دارد. اما در زمینه رفتارهای داخل خانواده، متأسفانه غالباً به غفلت گذرانده می شود، در حالی که نظر اسلام، نظر کاملاً روشنی است. محیط خانواده برای زن باید محیط امن، محیط عزت و محیط آرامش خاطر باشد تا زن بتواند آن وظیفه اساسی خودش را که همین حفظ خانواده است، به بهترین وجهی انجام دهد.(1)

البته باید توجه داشت که پیش بینی تضمینهای اجرایی و قضایی برای رعایت بهتر حقوق زنان در کانون خانواده نباید سبب حاکم کردن چارچوبهای خشک حقوقی بر روابط خانوادگی شود؛ زیرا بر اساس

ص:18

آموزههای اسلامی، آنچه به زندگی خانوادگی معنا میبخشد، مودّت و رحمتی است که خالق هستی در میان زن و مرد قرار داده است.(1)

استاد شهید مرتضی مطهری درباره ناکافی بودن ضوابط حقوقی و قانونی برای حفظ کانون گرم خانواده مینویسد:

پیمانی که اساسش بر محبت و یگانگی است، نه بر همکاری و رفاقت، قابل اجبار و الزام نیست. با زور و اجبار قانونی میتوان دو نفر را ملزم ساخت که با یکدیگر همکاری کنند و پیمان همکاری خود را بر اساس عدالت محترم بشمارند و سالیان دراز به همکاری خود ادامه دهند، اما ممکن نیست با زور و اجبار قانونی، دو نفر را وادار کرد که یکدیگر را دوست داشته باشند، نسبت به هم صمیمیت داشته باشند، برای یکدیگر فداکاری کنند، هر کدام از آنها سعادت دیگری را سعادت خود بداند.(2)

راهبردی ترین مسائل فکری جامعه است. یکی از این مسائل، مسئله زن و خانواده است که در فهرست این مسائل پیش بینی شده و در آینده برگزار خواهد شد. من همین جا از بانوان محترم، اندیشه ورزان زن ...، درخواست می کنم که در این کار مشارکت جدّی بکنید؛ بحث کنید، فکر کنید، مطالعه کنید؛ فصول مربوط به مسئله زن را به طور جداگانه، به طور تخصصی، به شکل علمی، با تکیه به منابع اسلامی و فکر ناب انقلابی که خوش بختانه در شما هست، در نشستِ مربوط به این موضوع بررسی کنید؛ مطرح بشود، بحث بشود و ان شاءاللَّه برای برنامه ریزی و عمل دنبال گیری شود. (1)

بیتردید، اقدامهای سطحی، مقطعی، روزمره و ناهماهنگ در حوزه مباحث مرتبط با زن و خانواده ما را به وضعیت مطلوب نمیرساند و افزون بر این، تضادها و تعارضهایی هم در عرصه عمل اجتماعی ایجاد میکند. از این رو، برای رسیدن به وضعیت مطلوب در این حوزه باید برنامهریزی راهبردی مناسب با مشارکت همه نهادها و سازمان های مسئول انجام شود.

در این زمینه، یادآوری دو نکته ضروری است:

دو _ توجه به اسناد بالادستی

در برنامهریزی راهبردی در حوزه مباحث زن و خانواده باید به اسناد بالادستی توجه و جهتگیری برنامهها متناسب با اهداف پیش بینی شده در این اسناد تعیین شود.

در حال حاضر، بالاترین سند ملی، «سند چشمانداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی» است. جامعه ایران در افق این چشم انداز، جامعه ای با این ویژگیها خواهد بود:

_ توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود، متکی بر اصول اخلاقی و ارزش های اسلامی، ملی و انقلابی، با تأکید بر مردمسالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادیهای مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسانها و بهرهمندی از امنیت اجتماعی.

_ برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فنآوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی.

_ امن، مستقل و مقتدر با سامانه دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همهجانبه و پیوستگی مردم و حکومت.

_ برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر ]و[ تبعیض و بهرهمند از محیط زیست مطلوب.

_ فعال، مسئولیتپذیر، ایثارگر، مؤمن، رضایت مند، برخوردار از وجدانکاری، انضباط، روحیه تعاون و سازگاری اجتماعی، متعهد به انقلاب و نظام اسلامی و شکوفایی ایران و مفتخر به ایرانی بودن.

_ دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فن آوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای

ص:21

همسایه) با تأکید بر جنبش نرمافزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.

_ الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردمسالاری دینی، توسعه کارآمد، جامعه اخلاقی، نواندیشی و پویایی فکری و اجتماعی، تأثیرگذار بر همگرایی بر اساس تعالیم اسلامی و اندیشههای امام خمینی رحمه الله .

_ دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.(1)

بیتردید، در تمام بندهای یادشده باید سهم، نقش و جایگاه زنان در تحقق اهداف مورد نظر چشمانداز مشخص شود و این جز با نگاه راهبردی به مسئله زن و خانواده امکانپذیر نیست.

در این نگاه راهبردی باید به پرسشهای زیر پاسخ داده شود:

یک _ زنان چه نقشی در تحقق اهداف چشمانداز دارند؟

دو_ سهم جامعه زنان کشور در هر یک از بندهای سند چشمانداز چیست؟

سه _ برای رسیدن به اهداف مورد نظر سند یادشده چه اقدامهایی باید در حوزه زن و خانواده انجام شود؟

چهار_ وضعیت امروز زن و خانواده در جامعه ایران با تصویر ترسیم شده در سند چشمانداز چه نسبتی دارد و چگونه میتوان به آن وضعیت مطلوب دست یافت؟

پنج _ وضعیت زن و خانواده در افق مورد نظر چشم انداز از نظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی چگونه خواهد بود؟

د) راهبرد نظام جمهوری اسلامی در حوزه زنان

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان خود، بارها فعالان حوزه مباحث زنان و اصحاب فرهنگ را به خروج از موضع انفعال در برابر حملات سازمان یافته مجامع حقوقی و رسانههای کشورهای غربی، توجه جدّی به باورها، ارزشها، هنجارها و قوانین و مقررات اسلامی در زمینه حقوق و شخصیت فردی و جایگاه اجتماعی زن و همچنین چارچوبهای حاکم بر روابط زن و مرد در جامعه اسلامی و صدور ادعانامه علیه فرهنگ و تمدن غربی فراخوانده است. فرهنگ و تمدنی که در طول دهه های اخیر با سیاست ها و برنامه های مغرضانه و نادرست خود به شخصیت زنان توهین کرده است. ایشان در سخنرانی اخیر خود می فرماید:

ما در مسئله زن، از غرب طلب کاریم؛ ما مدعی غربیم.آنها هستند که دارند به زن ظلم می کنند، زن را تحقیر می کنند، جایگاه زن را پایین می آورند. به اسم آزادی، به اسم اشتغال، به اسم مسئولیت دادن، آنها را مورد فشارهای روحی، روانی، عاطفی و اهانت شخصیتی و شأنی قرار می دهند؛ آنها باید جواب بدهند. جمهوری اسلامی در این زمینه یک مسئولیتی دارد. جمهوری اسلامی در مسئله زن باید به طور صریح و بدون مجامله، حرف خودش را که عمدتاً اعتراض به نگاه غربی و این نامعادله ظالمانه غربی است، بگوید.(1)

جوامع غربی در پی چند دهه حاکمیت بینش ها و گرایش های افراطی فمینیستی بر نهادها و سازمان های علمی، آموزشی، پژوهشی، تقنینی، قضایی و اجرایی خود، گرفتار بحران های گوناگون اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی شده است. این بحران ها تمامیت فرهنگ و تمدن غربی را تهدید کرده و آن را در آستانه زوال و فروپاشی کامل قرار داده است.

ص:23

شناخت و بررسی بحران های یادشده و مظاهر گوناگون آن از چند جهت برای زنان جامعه ما ضروری است:

نخست، تجربه اندوزی از چند دهه حاکمیت نگرش های فمینیستی بر جوامع غربی و تلاش برای پرهیز از این تجربه های ناموفق در جامعه اسلامی ایران.

با کمال تأسف، در اوج بحران های جوامع غربی، هنوز کسانی پیدا می شوند که به نام دفاع از حقوق زنان مسلمان ایران زمین، خواهان پذیرش بی چون و چرای ارزش ها و هنجارهای غربی و حاکم کردن قوانین و مقررات دیکته شده از سوی مجامع حقوق بشر غربی بر روابط زن و مرد در جامعه اسلامی ایران هستند.(1)

بی تردید، آشنا کردن نسل جوان با بحران های فرهنگی _ اجتماعی مغرب زمین، به ویژه بحران های حوزه زن و خانواده می تواند مانع تأثیرگذاری تبلیغات جذاب و فریبنده رسانه های کشورهای غربی در مورد وضعیت فرهنگ، اخلاق و حقوق بشر در این کشورها باشد.

دوم، بهره برداری از این بحران ها برای نقد و بررسی نگرش های غربی نسبت به زن و خانواده(2) و به تعبیر مقام معظم رهبری، «صدور ادعانامه علیه کسانی که در طول دهه های اخیر با سیاست های مغرضانه و غلط خود نسبت به زن اهانت کرده اند».(3)

2. راهبردها و سیاستهای رسانه ملی در حوزه زن و خانواده

با توجه به تحلیل جامع مقام معظم رهبری در زمینه مهم ترین فرصتها و تهدیدهای پیش روی زنان جامعه اسلامی ایران و با عنایت به رهنمودهای کلیدی ایشان در زمینه سیاستها و راهبردهای نظام اسلامی در موضوع زن و خانواده، شایسته است رسانه ملی، مدیریت پیام در این حوزه را بر مبنای راهبردها و سیاستهای زیر انجام دهد.

با توجه به آن چه در مقدمه و اصل یادشده قانون اساسی آمده است، باید در همه برنامه های رسانه ملی، به نقش بنیادین خانواده در نظام جمهوری اسلامی، توجه و از هرگونه اقدامی که به «قداست» خانواده و «استواری روابط خانوادگی» آسیب وارد می سازد، خودداری شود. شایسته است رسانه ملی برای تحقق راهبرد یادشده، سیاست های اجرایی زیر را در پیش گیرد:

خانواده به سان موجودی زنده، اگر در معرض آسیب ها و تهدیدهای بیرونی قرار نگیرد و عوامل خارجی در پی شکست اقتدار و کارآیی آن بر نیایند، به طور معمول می تواند خود را بازسازی کند و در درون خود، ساز وکارهایی برای مواجهه سازنده با اوضاع متحول، رویارویی با ناملایمات، حمایت از اعضای خود و کنترل و هدایت آنان دارد. در این حالت، خانواده به منبعی الهام بخش از انرژی مؤثر تبدیل می شود که می تواند از نظر فردی، انسان هایی دین دار، با نشاط، سخت کوش و آرمان طلب پرورش دهد. از جنبه اجتماعی نیز با جامعه پذیر کردن درستِ اعضای خود، به تقویت هم بستگی عمومی و حس غم خواری کمک کند و امنیت اجتماعی را اعتلا بخشد و خواسته های نسل نو را مدیریت کند. همچنین از جنبه سیاسی با پرورش نسل مشارکت پذیر، به نظام سیاسی کشور اقتدار بخشد و در تعاملی دو سویه، نظام را کنترل و هدایت کند. افزون بر آن، از نظر اقتصادی با اصلاح فرهنگ تولید، توزیع و مصرف و نهادینه ساختن روحیه کار و تلاش، اقتدار اقتصادی مسلمانان را تضمین کند. و تمام این امور را نیز با باز تعریفِ درستِ زنانگی و مردانگی و ترسیم موقعیت ها و نقش های جنسیتی استمرار بخشد و پویا سازد.

چنین برآورد می شود که تحولات فرهنگی، اجتماعی و فن آورانه دهه های گذشته، تأثیرهای عمیقی در خانواده بر جای نهاده و آن را از نظر کارکردی، تضعیف و از مدیریت موقعیت های جدید ناتوان کرده است. در این نگاه، خانواده ایرانی، همچون خانواده در دیگر نقاط جهان، در برابر هجوم ارزش های جدید، خود باخته شده است و در روند خطی پیوسته ای از موضع خود عقب می نشیند و میدان را به رقیبان می سپارد. با دقت بیشتر

ص:27

روشن می شود که خانواده ایرانی به عنوان موجودی زنده، در برابر این حوادث گاه مقاومت می کند، گاه تسلیم می شود، گاه عناصری را جذب و با اجزا و عناصر خود ترکیب می کند و به واکنشی جدید می رسد. گاه نیز خواسته های خود را بر حوزه های دیگر تحمیل می کند. برای مثال، رواج فرهنگ مادی که به دگرگونی الگوهای سبک زندگی و رواج مصرف گرایی انجامید، در کنار افزایش مشکلات اقتصادی، خانواده ایرانی را در حرکتی انفعالی به سمت کاهش شمار فرزندان سوق داده است. در همین وضعیت، با جذب عناصری از فرهنگ جدید و ترکیب آن با ویژگی های فرهنگ ایرانی _ اسلامی با افزایش محفل هایی همچون مهمانی حج و عتبات عالیات و حمایت های اقتصادی بیشتر از فرزندان کوشیده است با تقویت جنبه هایی از پیوند خویشاوندی در برابر تحولات، مقاومت کند، و در همین زمان، فشار خواسته های خود را در حمایت از کیان خویش و فرزندان، بر حوزة اقتصاد وارد آورده است تا با افزایش مرخصی زایمان و مرخصی شیر دهی، وضع خود را بهبود بخشد.

چنین نمونه هایی نشان می دهند که خانواده در حال باز تولید است؛ به این معنا که در تحولات موجود در پی صیانت از قدرت و امتیازات اجتماعی خود در میان طبقات جامعه و انتقال این قدرت و اعتبار به نسل آینده است و همچون موجودی زنده گاه هوشیارانه و بجا رفتار می کند، گاه باز می ایستد و متحیر و گیج می شود و گاهی نیز گمراه می گردد.(1)

ص:28

بر این اساس، ضروری است سازمانها و نهادهای فرهنگی به ویژه رسانه ملی در شرایطی که دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیک، اقتضائات خود را بر خانواده تحمیل می کنند، به حمایت از آن برخیزند و خود آگاهیاش را درباره ظرفیت ها و ناتوانی هایش، شرایط پیچیده نو و مسئولیت های خطیرش افزایش دهند تا خانواده بتواند به منزله انتقال دهنده اصلی ارزش های فرهنگی، ارزش های اصیل را به آیندگان انتقال دهد.(1)

به خانواده، عشق به همسر و فرزندان، فداکاری و گذشت شناخته شدهاند. بیتردید، پاس داشت این ویژگیها و حفظ و حراست از سرمایهای که زنان ایرانی در طول قرون با وجود همه فشارها و ناملایمات، به بهترین شکل ممکن از آن نگهداری کردهاند، مسئولیت سنگینی است که جز با تلاش مستمر همه نهادها و سازمانهای فرهنگساز به ویژه رسانه ملی امکانپذیر نیست.

از این رو، همه برنامههای صدا و سیمای جمهوری اسلامی باید در راستای پاس داشت و تقویت این ویژگی های ارزشمند زنان ایرانی سامان یابند و در هیچ یک از برنامههای رسانه ملی نباید این ویژگیها، تضعیف، خدشهدار یا خدای ناکرده تحقیر شود.

بسیاری روبه روست که برخاسته از تعدد گروه های مرجع و پیام فرست و نیز تعارض پیام هایند.

از طرف مسئولان رسانه ملی می توان چنین عذر آورد که بخش چشم گیری از فیلم ها و سریال ها غیر ایرانی اند و در این برنامه ها نمی توان هم سویی با فرهنگ ایرانی را انتظار داشت. با این حال، تجربه نشان داده است که تأثیر پیام های منفی که فیلم ها و سریا ل های ایرانی بر جای گذاشته اند، کمتر از برنامه های غیر ایرانی نیست.(1)

با توجه به نکته های یادشده، مدیریت پیام در رسانه ملی باید به گونه ای انجام شود که پیامهای مستقیم و غیرمستقیم برنامه های رسانه در حوزه خانواده با یکدیگر هماهنگ و هم سو باشند و کم ترین تعارض و دوگانگی را داشته باشند.

_ توان مندسازی جوانان برای مقابله با مسائل و مشکلاتی که در کانون خانواده با آنها روبه رو میشوند؛

_ به تصویر کشیدن روابط مطلوب اعضای خانواده (زن، شوهر و فرزندان) در برنامههای نمایشی؛

_ بررسی و تبیین ویژگیهای خانواده تراز اسلامی در برنامههای کارشناسی؛

_ پرهیز از به تصویر کشیدن مداوم خانوادههای نابسامان و روابط ناهنجار اعضای خانواده با یکدیگر در برنامههای نمایشی؛

_ پرهیز از نشان دادن بیدلیل خانهها و زندگیهای اشرافی و پرتجمل در برنامههای نمایشی؛

_ پرهیز از به تصویر کشیدن زندگی زوجهای جوانی که برخلاف بسیاری از همسران جوان، نخستین روزهای ازدواج خود را در کمال رفاه و آسایش و بی هیچ نگرانی مالی تجربه میکنند؛

_ پرهیز از نگرش های فمینیستی در به تصویر کشیدن روابط اعضای خانواده با یکدیگر؛

_ ترویج قناعت و سادهزیستی و دوری از زیاده خواهی و تجملگرایی با بهرهگیری از قالبهای اثرگذاری همچون فیلمها و سریالهای تلویزیونی.

آغاز کرده و تغییر سبک زندگی خانواده های ایرانی را در دستور کار خود قرار داده است.(1)

در چنین شرایطی، رسانه ملی که در خط مقدَم مقابله با هجوم رسانهای دشمن قرار دارد، باید بار سنگین مسئولیت آگاهی بخشی به اقشار گوناگون مردم و هوشیارسازی آنها در برابر تهدیدها و مخاطرات شبکههای ماهوارهای برای بنیان های اعتقادی و اخلاقی خانوادهها را به دوش کشد و با رصد دقیق و مستمر طرحها و برنامه های شبکههای ماهواهای، هشدارهای لازم را به خانوادهها بدهد.

ناگفته نماند که در این جنگ سهمگین رسانهای که رقابت جدّی برای جذب مخاطب بیشتر، یکی از سرفصلهای اساسی آن است، رسانه ملی نباید از نیازهای سرگرمی، اطلاع رسانی و آموزشی مخاطبان خود با توجه به میل، نیاز و مصلحت(2) آنان غفلت کند.

بر پاسداشت شخصیت انسانی زن و زمینه سازی برای رشد شخصیت او تأکیدکرده است.

در بخشی از مقدمه قانون اساسی، پس از معرفی خانواده به عنوان «واحد بنیادین جامعه و کانون رشد و تعالی انسان» در مورد شخصیت انسانی زن چنین آمده است:

... زن در چنین برداشتی از واحد خانواده، از حالت (شی ء بودن) و یا (ابزار کار بودن) در خدمت اشاعه مصرف زدگی و استثمار، خارج شده و ضمن بازیافتن وظیفه خطیر و پرارج مادری در پرورش انسان های مکتبی، پیشاهنگ، و خود، هم رزم مردان در میدان های فعّال حیات می باشد و در نتیجه، پذیرای مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی، برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.

در اصل بیست و یکم قانون اساسی نیز می خوانیم:

دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد:

ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او... .

بر اساس آنچه گفته شد، همه سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و تولیدات رسانه ملی باید به گونه ای باشد که کرامت و شخصیت انسانی زن به بهترین شکل حفظ شود و زمینه های مساعد برای رشد شخصیت او فراهم گردد. برخی سیاست هایی که رسانه ملی در این زمینه باید در پیش گیرد، به شرح زیر است:

مقام معظم رهبری، یکی از مهمترین مسائل زنان را در جهان امروز، نگاه منفعتجویانه به زنان و بهرهکشی از جذابیت های جنسی آنان در جهت منافع مردان برشمرده است و این موضوع را موجب تنزل جایگاه و شأن اجتماعی زنان می داند. یکی از مهمترین مظاهر این نگاه منفعت جویانه و بهرهکشی جنسی از زنان، رسانههای غربی هستند که در آنها زن به کالایی جنسی برای هرچه جذابتر کردن فیلمها و سریالها یا ابزاری برای فروش هرچه بیشتر کالاها و خدمات شرکتها و مؤسسات تجاری تبدیل شده است.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی به عنوان پیش تاز رسانههای دینی در جهان و یگانه رسانهایکه داعیهدار «حاکمیت ارزش های ایرانی _ اسلامی و انقلابی بر کلیه سیاستگذاری، برنامهریزیها و تولیدات»(1) خود است، باید از هرگونه بهرهگیری از جاذبههای جنسی زنان در برنامههای نمایشی، جُنگهای تلویزیونی، تبلیغات بازرگانی و حتی برنامههای خبری و گفت و گو محور پرهیز کند و همواره شخصیت انسانی زن را برای مخاطبان خود جلوهگر سازد.

هدف از حکومت، رشد دادن انسان در حرکت به سوی نظام الاهی است (و اِلی اللّه المصیر) تا زمینه بروز و شکوفایی استعدادها به منظور تجلی ابعاد خداگونگی انسان فراهم آید (تخلّقوا بأخلاق اللّه )... .

بر همین اساس، در اصل سوم این قانون که به بیان وظایف دولت جمهوری اسلامی اختصاص یافته است، چنین می خوانیم:

دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:

1. ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی... .

با توجه به مطالب یادشده، رسانه ملی باید در سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و تولیدات خود به ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی زنان که سازندگان جامعه هستند، توجه ویژه داشته باشد و با هرگونه مظاهر فساد و تباهی در برنامه ها به طور جدی مقابله کند.

که شناخت و واکاوی و حل و فصل آنها نیازمند عزم جدّی همه نهادها و سازمانهای مسئول است.

در این میان، رسانه ملی نقشها و مسئولیتهای گوناگونی دارد که برخی از آنها عبارتند از :

_ تبیین و واکاوی مسائل و مشکلات زنان در برنامه های کارشناسی؛

_ جلب کردن توجه مردم و مسئولان به مسائل و مشکلات اولویتدار زنان؛

_ درخواست از نهادها و سازمانهای مسئول برای حل مسائل و مشکلات زنان بر اساس برنامهای مشخص؛

_ دامن زدن به مطالبه عمومی از سازمانها و نهادهای مسئول برای حل مسائل و مشکلات زنان؛

_ توجه به مسائل و مشکلات عینی و واقعی زنان در برنامههای نمایشی.

فرصت های موجود در حوزه مباحث زن و خانواده نقد و بررسی شود، بسیار کم است. به همین دلیل، میزان اثرگذاری رسانه ملی بر حوزه سیاستگذاری، برنامهریزی و قانونگذاری در زمینههای یادشده بسیار اندک است.

برای حل مشکل یادشده، در نخستین گام باید موانع و مشکلات موجود در زمینه برنامهسازی در موضوع زن و خانواده، شناسایی و برای برطرف ساختن آنها اقدام شود. بیتردید، بهرهگیری از مشاورههای مراکز علمی و پژوهشی و نهادها و سازمان های سیاستگذار در این حوزه، مدیران و برنامهسازان رسانه ملی را در شناسایی بهتر بایدها و نبایدهای برنامهسازی در موضوع زن و خانواده یاری میدهد.

تبیین و تشریح مقام والای زن از دیدگاه اسلام و شناساندن ارزش واقعی وی به منظور بازگشت به اصالت اسلامی خویش و همچنین زمینه سازی برای از بین بردن ارزش های کاذب و جای گزینی فضیلت های اخلاقی در خانواده ها و کمک به تحکیم و انسجام روابط خانوادگی.

مهم ترین سیاست هایی که رسانه ملی در راستای تحقق راهبرد یادشده باید در پیش گیرد، به این شرح است:

بپردازند و به جهانیان نشان دهند که تنها آموزه های اسلامی می تواند به بحران های معنوی و اخلاقی که دنیای غرب با آنها روبه روست، پایان دهد.

در این میان، آموزههای ارزشمند اسلام در زمینه چارچوبها و ضوابط حاکم بر روابط زن و مرد در خانواده و اجتماع، اموری مانند حجاب و عفاف، جایگاه شایسته مادری و همسری، مقام متعالی زن و نظیر آن از اهمیت ویژهای برخوردار است و در صورت معرفی مناسب آن به جهانیان، هواداران فراوانی در جهان پیدا می کند.

افزایش آثار منتشر شده نویسندگان زن غربی در سال های اخیر که در آنها از لزوم بازگشت به عفاف، سخن به میان آمده(1) و همچنین جریان رو به افزایش گرایش زنان اروپایی به اسلام که خشم و شگفتی رسانه های غربی را نیز برانگیخته است،(2) شاهدی بر این مدعاست.

ساده، سطحی و تکوجهی بسنده کرد و ضروری است که نهادها، سازمانها و دستگاههای مختلف پژوهشی، آموزشی، فرهنگی، انتظامی و قضایی با هماهنگی و انسجام و طرح و برنامهای دقیق و مشخص برای نهادینه سازی فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه اسلامی ایران بکوشند.

بیتردید، از میان همه نهادها و سازمانهای مسئول در زمینه گسترش فرهنگ حجاب و عفاف، و مقابله با بدحجابی، صدا و سیمای جمهوی اسلامی نقشی مهمتر، گستردهتر و اثرگذارتر دارد؛ زیرا این سازمان بر اساس رهنمود مقام معظم رهبری، مأموریت «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه»(1) را بر عهده دارد و بیشترین و ماندگارترین اثرگذاری را بر ذهن و دل مخاطبان میلیونی خود بر جای میگذارد.

از این رو، رسانه ملی باید تبلیغ و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب و زمینه نهادینه سازی این فرهنگ در جامعه را در اولویت سیاست ها و برنامه های خود قرار دهد و موضوع های زیر را به طور ویژه دنبال کند:

برای 26 نهاد و سازمان علمی، آموزشی، فرهنگی، تبلیغی، اجرایی، قضایی و انتظامی وظایف و مسئولیتهای گوناگونی در این زمینه پیشبینی شده است.(1) یکی از 26دستگاهی که در مصوبه یادشده، وظایف و مسئولیت های آن در جهت گسترش فرهنگ و عفاف بیان شده، «سازمان صدا و سیما» است.

در «راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب»، در 31 بند، وظایف و مسئولیتهای گوناگونی برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی برشمرده شده است که آنها را می توان در این عنوان ها خلاصه کرد:

_ آموزش احکام حجاب و روابط زن و مرد؛

_ تبیین فلسفه و چرایی عفاف و حجاب؛

_ تبلیغ و ترویج و نهادینهسازی فرهنگ عفاف و حجاب؛

_ معرفی و ترویج الگوهای مناسب عفاف و حجاب؛

_ به تصویر کشیدن زنان موفق باحجاب؛

_ نشان دادن آثار منفی رعایت نکردن عفاف و حجاب؛

_ تبیین تاریخچه رواج فرهنگ برهنگی در غرب و ایران؛

_ سیاستگذاری مناسب در زمینه رعایت عفاف و حجاب؛

_ نظارت بر تأمین و پخش فیلمها و سریالهای خارجی؛

_ تشویق عوامل مؤثر در رشد و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب؛

_ فرهنگسازی برای ازدواج آسان جوانان.

افزون بر موارد یادشده، رسانه ملی، وظیفه و مسئولیت مهم دیگری نیز در زمینه تحقق طرح «راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» بر عهده دارد و آن، زمینهسازی فرهنگی برای اجرای کامل این طرح است. رسانه ملی در این زمینه چند رسالت مهم دارد:

نخست، تبدیل اهداف مورد نظر طرح یادشده به دغدغه عمومی مردم و مسئولان نظام و ایجاد موجی فراگیر برای پیگیری تحقق کامل همه مفاد آن؛

دوم، پیگیری رسانهای مراحل گوناگون اجرای طرح یادشده و مطالبه از نهادها و سازمانهای مسئول برای گزارش دهی به مردم در زمینه اقدامهایی که در راستای تحقق وظایف و مسئولیتهایشان در این طرح انجام داده اند.(1)

با توجه به نکته های یادشده، رسانه ملی باید دستاوردهای بیش از سه دهه تلاش نظام اسلامی برای رشد ارتقای شخصیت فردی و جایگاه اجتماعی زنان را به بهترین شکل ممکن به مخاطبان خود در داخل و خارج کشور ارایه دهد تا جهانیان بدانند زن در پرتو نظام اسلامی و با حفظ شخصیت و کرامت انسانی خود می تواند به همه مراتب رشد و پیشرفت دست یابد.

رسانه ملی برای خنثی کردن فعالیت های طرفداران اندیشه شکست خورده فمینیسم باید در سیاست ها و برنامه های خود به نکات زیر توجه کند:

با توجه به این مورد شایسته است رسانه ملی با تولید برنامه های جذاب مستند، ترکیبی، و میزگردهای کارشناسی، بحران های گوناگون حاکم بر جوامع غربی به ویژه بحران های موجود در حوزه زن و خانواده را نقد و بررسی کند.

در توسعه کارخانههای خود به نیروی ارزان قیمت زنان و در صحنه سیاست به آرای آنها نیازمند بودند.(1)

ایشان در یکی دیگر از سخنان خود در همین زمینه میفرماید:

من بارها به گویندگان و مبلّغین عرض کردم که در مورد مسئله زن این ما نیستیم که باید از موضع خودمان دفاع کنیم؛ این فرهنگ منحط غرب است که باید از خودش دفاع کند. آنچه را که ما برای زن عرضه میکنیم، چیزی است که هیچ انسان اندیشمند و باانصافی نمیتواند منکر بشود که این برای زن خوب است. ما زن را دعوت به عفت، عصمت، حجاب، عدم اختلاط و آمیزش بیحد و مرز میان زن و مرد، حفظ کرامت انسانی و آرایش نکردن در مقابل مردان بیگانه برای اینکه لذت ببرند، دعوت میکنیم. آیا اینها بد است؟ این کرامت زن مسلمان است. آنها که زن را تشویق میکنند که خود را جوری آرایش کند که مردهای کوچه و بازار به او نگاه کنند و غرایز شهوانی خودشان را ارضا کنند، باید از خودشان دفاع کنند که چرا زن را تا این حد پایین آوردند و تذلیل کردند.(2)

پیوستها

زیر فصل ها

1. آثار مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما در موضوع زن و خانواده

الف) کتاب ها

2. فهرست مراکز، سازمانها و نهادهای ویژه زنان

____________ ، کارکرد خانواده در جهاد اقتصادی و پیامدهای آن، 1390.

____________ ، کانون مهر _ ویژه روز خانواده، 132صفحه.

بخشنده بالی، عباس، مراحل شکل گیری هویت دینی کودکان، 1385، 138 صفحه.

پورفلاحتی، محمدرضا، اخلاق زن__دگ_ی 3 (مجموعه متنهای برنامهای)، 1388، 163 صفحه.

پیشوایی، فریده و مریم رضایی، حجاب و عفاف در سیما، آسیب ها و راه کارها، 1386، 66 صفحه.

جمعی از نویسندگان، حجاب: جایگاه زن از دیدگاه اسلام، 1376، 392 صفحه.

جمعی از نویسندگان، مجموعه متنهای برنامهای در ارتباط والدین با فرزندان جوان (سلوک جوانی 2)، 1388، 78 صفحه.

جوان، عبدالله، بررسی روابط دختر و پسر در ایران و راهکارهای اصلاحی آن و رسالت رسانه در این راستا، 1387، 262 صفحه.

جوهری، شکیبا سادات، زنان انسان پرور (معماران تربیت: نگاهی به منزلت و کارکرد زنان)، 1387، 104صفحه.

___________________ ، مجموعه متنهای برنامهای در ارتباط والدین با فرزندان جوان (سلوک جوانی 1)، 1387، 137 صفحه.

حبیبی، سلمان، کتابشناسی موضوعات خانواده، 160صفحه.

____________ ، منبع شناسی موضوعات زنان، 378صفحه.

حسین خانی، هادی، تربیت الگویی زنان در قرآن، 1382، 142 صفحه.

ص:49

حسینی نیا، اقبال، مجموعه متنهای برنامهای در اخلاق و روابط خانوادگی و اجتماعی (اخلاق زندگی1)، 1388، 130 صفحه.

______________ ، مجموعه متنهای برنامهای در اخلاق و روابط خانوادگی و اجتماعی (اخلاق زندگی 2)، 1388، 172 صفحه.

حسینی، داوود، بررسی روابط سالم و سازنده بین اعضای خانواده، 1384، 171 صفحه.

____________ ، جایگاه تشویق و تنبیه در اسلام، 1381، 152 صفحه.

حسینی، سید حسین، سراج (پاسخ به شبهات درخصوص مسائل زنان)، 1380، 300 صفحه.

دهقانی، اکرم سادات، چادر و مقنعه در قرآن و حدیث، 1384، 162 صفحه.

رضوانفر، احمد، سفارش های پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله به خانواده،1386، 123 صفحه.

رضوانی، سلمان، فمینیسم و رسانه های تصویری، 1385، 168 صفحه.

رمضان نرگسی، رضا، بررسی پدیده قاچاق زنان، 1383، 120 صفحه.

شفیعی سروستانی، ابراهیم، زن؛ نظام سلطه و رسانه ها، 1390، 192صفحه.

صادقی، حسن، معاشرت زنان و مردان از دیدگاه قرآن، 1382، 142 صفحه.

طیبی، ناهید، گونهشناسی رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله با زنان، 1387، 95 صفحه.

ص:50

عظیمی، زهرا، حقوق زن در خانواده از دیدگاه قرآن، 1387، 171 صفحه.

___________ ، نگاهی به حقوق زنان در اسلام، 1386، 171 صفحه.

فتاحی زاده، فتحیه، زن درتاریخ و اندیشه اسلامی، 1383، 256 صفحه.

محمدیان، محمدکاظم، شیوه های تقویت احساس ارزشمندی در کودکان و نوجوانان، 1376، 17صفحه.

معین الاسلام، مریم، پوشش و آرایش، 1386، 100صفحه.

مهدی زاده، حسین، تأثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی، 1383، 106 صفحه.

مهکام، رضا، خانه گریزی دختران، 1383، 192 صفحه.

«بیحجابی، نمود پیروی از فرهنگ غیرخودی»، طوبی، شماره 20، مرداد 1386 .

«پوشش برتر»، طوبی، شماره 14، دی 1385.

«پوشش در میان اعضای یک خانواده اسلامی»، طوبی، شماره 36 ، مهر و آبان 1388.

«پوشش و حجاب، پاسدار حرمت زنان»، طوبی، شماره 19، تیر 1386.

«تارهای تردید»، طوبی، شماره 31، زمستان 1387.

«توطئه استکباری کشف حجاب توسط رضاخان پهلوی»، اشارات، شماره 92، دی 1385.

«حافظان حجاب» (سالروز اجرای سیاست کشف حجاب)، گلبرگ، شماره 46، 1382.

«حجاب، گوهر آسمانی» (سالروز کشف حجاب)، گلبرگ، شماره 70 ، دی 1384.

«حجاب، هدیهای آسمانی» (سالروز اجرای سیاست کشف حجاب، گلبرگ، شماره 58، دی 1383.

«حریم عفاف»، اشارات، شماره 68 ، دی 1383.

«حیا و خویشتنداری»، طوبی، شماره 5، اردیبهشت 1385.

«در حریم عفاف»، طوبی، شماره 31، زمستان 1387.

«دستهای شیطان»، اشارات ، شماره 80، دی 1384.

«روز زن»، گلبرگ، شماره 88، تیر 1386.

ص:52

«سالروز اجرای سیاست استعماری کشف حجاب»، گلبرگ، شماره 82، دی 1385.

«عفاف حریم عاشقی»، طوبی، شماره 35، مرداد 1388.

«کتابشناسی در موضوع حجاب وعفاف»، طوبی، شماره 35، مرداد 1388.

«کشف حجاب توسط رضاخان»، اشارات، شماره 98، تیر 1386.

«محدوده آزادی روابط دختران و پسران»، طوبی، شماره 3، اسفند 1384.

«نشانههای مؤمن»، گلبرگ، شماره 70 ، دی 1384.

«نقش خانواده در نهادینه کردن حجاب و عفاف در فرزندان»، طوبی، شماره 35، مرداد 1388.

«نکتههای ظریف»، اشارات، شماره 110، تیر 1387.

«نگاهی به بایستههای پوششی در حریم خانواده و جامعه»، طوبی، شماره 15، اسفند 1385.

«نگاهی به سبک زندگی و پوشش زنان در سریال سقوط یک فرشته»، مطالعات جوان و رسانه، شماره3، زمستان 1390.

«وظایف و بایسته های رسانه ملی در زمینه عاف و حجاب بر اساس مصوبات شورای فرهنگ عمومی»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، زمستان 1390.

«راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف وحجاب در سیما»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، زمستان 1390.

ص:53

«یادداشتی علمی بر علل روان شناختی بدحجابی در دختران»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، زمستان 1390.

«عملکرد رسانه ملی در زمینه عفاف و حجاب در گفت وگو با خانم فریبا علاسوند»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، زمستان 1390.

«اثرگذاری رسانه ها بر نوع پوشش دختران نوجوان»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، زمستان 1390.

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

4. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان

نشانی: قم، بلوارامین، بلوار جمهوری اسلامی، فلکه سپاه، سمت چپ به سمت راهآهن، پلاک 50

تلفن: 4-2907610-0251نمابر: 2917577-0251

پایگااه اطلاع رسانی:

Email:

5. دفتر امور زنان صدا و سیمای جمهوری اسلامی

نشانی: تهران، خیابان ولیعصر علیه السلام ، خیابان جام جم، ساختمان شیشهای، ضلع شرقی، طبقه دوم

تلفن: 6-22164365 نمابر: 22164366-021

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

6. سازمان بسیج جامعه زنان کشور

نشانی: تهران، بزرگراه بسیج، خیابان شهید فهمیده،

تلفن: 35949580-021 نمابر: 35948356-021

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

7. شورای فرهنگی _ اجتماعی زنان

نشانی: تهران، خیابان شهید مفتح، روبروی ورزشگاه شهید شیرودی، خیابان اردلان، شماره6

تلفاکس: 88674641-021

ص:55

پایگاه اطلاع رسانی:

Email:

8. گروه مطالعات زنان و خانواده

نشانی: تهران، خیابان انقلاب، بین قدس و وصال، خیابان اسکو، شماره 15، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، طبقه همکف

تلفن:66492387-021 نمابر: 66482180-021

Email:

9. مدیریت پژوهش جامعه الزهرا علیها السلام

نشانی: قم، بلوار سالاریه، فلکه دفاع مقدس، خیابان بوعلی سینا، صندوق پستی 3493/37185

تلفن: 2112424-0251 نمابر: 2925110-0251

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

10. مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری

نشانی: تهران، خیابان نوفل لوشاتو، خیابان هنری کربن، روبروی سازمان حفظ ارزش های دفاع مقدس، پلاک 12.

تلفن: 66723780-021

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

11. مرکز مطالعات و تحقیقات زنان

نشانی: تهران، پل گیشا، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

تلفن: 88000187-021 نمابر: 88012266-021

ص:56

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

12. واحد مطالعات زنان پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام

نشانی: قم، جنب مصلی قدس، پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام سازمان تبلیغات اسلامی

تلفن: 7837305-0251 نمابر: 7742284-0251

پایگاه اطلاعرسانی:

Email:

کتاب نامه

زیر فصل ها

الف) کتاب

ب) مقاله

ج)پایگاه اینترنتی

معاونت تحقیقات و برنامه ریزی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، «بیانیه مأموریت»، افق رسانه، 1383.

روبی، تبسم ف.، «گوش فرادادن به ندای حجاب»، ترجمه: نسرین مصباح، در: سید جعفر حق شناس (گردآورنده)، نظام اسلامی و مسأله حجاب (مجموعه مقالات و گفت وگوها)، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان ، چاپ اول، 1387.

شفیعی سروستانی، ابراهیم، «وظایف و بایسته های رسانه ملی در زمینه عفاف و حجاب»، مطالعات جوان و رسانه، شماره 3، تابستان 1390.

شلیت، وندی، «نابودی عفاف؛ ارمغان فمینیسم»، بازگشت به عفاف، تلخیص و ترجمه: سمانه مدنی، دبیرخانه همایش سراسر زنان، مسائل فرهنگی _ اجتماعی و جهانی سازی.

فورد، پیتر، «زنان اروپایی و گرایش به اسلام»، سیاحت غرب، سال سوم، شماره 32، اسفند 1384.

.

سخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار جوانان سیستان و بلوچستان، 6/12/1381، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنهای:

.

سند چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی:

.

فورد، پیتر، «چرا زنان اروپایی مسلمان میشوند؟»، ترجمه: حمیدرضا غریب رضا:

، بازیابی: خرداد 1388.

«رمزگشایی از کمیته خطر جاری»، پایگاه اطلاع رسانی «مرکز اسناد انقلاب اسلامی»:

.

«بازتولید خانواده ایرانی: بیانیه تحلیلی دفتر مطالعات تحقیقات زنان به مناسبت روز زن»، 1388، در: پایگاه اطلاع رسانی«دفتر مطالعات و تحقیقات زنان»:

http://www.womenrc.com/?action=articlecat=94id=447artlang=fa.

«قانون راه کارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب»، پایگاه اطلاع رسانی «نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران»:

aspx?0bject=newsold.

ص:60