ص:2

دیباچه1

مقدمه2

مفهومشناسی اسلام هراسی5

واژهشناسی «اسلام هراسی»8

دوره های اسلام هراسی در عصر حاضر10

اهداف اسلام هراسی14

1. جلوگیری از مهاجرت مسلمانان به غرب و ایجاد مهاجرت معکوس مسلمانان14

2. جلوگیری از رویکرد مردم غرب به اسلام14

3. ایجاد تقابل مسیحیت با اسلام15

4. مهار جمهوری اسلامی15

5. تداوم حضور نظامی و اشغالگری امریکا در منطقه15

6. جلوگیری از گسترش اسلام شیعی و اسلام ناب و مبارزه با حاکمیت دین بر زندگی انسان15

حوزه های مفهومی و مصداقی اسلام هراسی16

عوامل شکل گیری اسلام هراسی18

1. زمینه های تاریخی درگیری میان اسلام و غرب18

2. جهل نسبت به اسلام18

3. خلط میان اسلام و وضع کنونی مسلمانان19

ص:3

4. تصویر های پیش ساخته منفی از مسلمانان20

5. وجود برخی نظام ها و گروههای ناآشنا با روح محتوای اسلامی در جهان اسلام20

6. نقش آفرینی گروه های یهودی و صهیونیسم21

7. نبود انسجام بین کشورهای مسلمان برای ایفای نقش مشترک در معادلات جهانی22

شاخصه های اسلام هراسی22

1. طعن و تشکیک نسبت به نبوت پیامبر اکرم922

2. نزاع افکنی میان مسلمانان23

3. تلاش برای اشغال سرزمینهای اسلامی24

4. بزرگنمایی خطر اسلام برای غرب و مسیحیت24

5. دامن زدن به اختلاف میان اسلام و مسیحیت25

نقش رسانه ها در جریان اسلام هراسی25

راه کارهای رسانه ای برخورد با اسلامهراسی30

1. دفاع عقلانی از دین و انطباق آموزه های اسلامی بر منطق عقلانیت33

2. همگرایی رسانه ای جهان اسلام34

3. تبیین وجوه رحمانی و عاطفی دین در رسانه34

4. تبیین و تفکیک مواضع اسلام ناب محمدی از اسلام امریکایی و وهابی برای مخاطبان35

5. گفت وگوی رسانه ای اسلام با ادیان دیگر35

6. تأکید رسانه بر وجوه مشترک بین کشورهای اسلامی36

7. تنوع در تولید و پخش برنامه های اسلامی36

8. تمرکز رسانه ای بر شخصیت های مؤثر جهان اسلام36

9. تلاش رسانه در ترویج فرهنگ قرآنی و احادیث اهل بیت:37

10. تأکید رسانه ها بر موضوع «تعادل در اسلام»37

11. درخواست از مخاطب غربی برای مشارکت در معرفی نکات مثبت مسلمانان37

ص:4

12. برقراری ارتباط با فرهیختگان غرب از طریق رسانه38

13. تبیین تاریخچه جنگ های صلیبی از نگاه مسلمانان38

14. تبیین نقش رژیم صهیونیستی در دامن زدن به اسلام هراسی38

15. تولید فیلم های مناسب برای تفاهم میان پیروان ادیان مختلف39

16. برجستهسازی دیدگاه مخالفان موجود در غرب و تضعیف اتاق های فکر غرب39

17. نشان دادن جنایت های غرب به ویژه صهیونیستها و تأکید بر نقاط ضعف دشمن39

18. معرفی تروریسم دولتی غرب و افشای پشت پرده نظام سلطه به افکار عمومی39

19. تبیین تاریخچه تعامل مسلمانان در کشورهای اسلامی39

20. بررسی و تحلیل تصویر مسلمانان در سینمای هالیوود39

21. نقد و بررسی فیلمهای ساخته شده در زمینه اسلام هراسی39

22. بیان تفاوت عرب و اسلام و یکی نبودن آن دو39

23. هم فکری فرهیختگان مسلمان با مسیحیان و یهودیان39

منابع40

ص:5

ص:6

مقدمه

موضوع اسلام هراسی و تبلیغات وسیع در این حوزه مسئله ای است که امروزه به صورت های مختلف، دامنگیر مسلمانان و کشورهای اسلامی شده است. البته اسلام هراسی، مسئله جدیدی نیست؛ زیرا اسلام هراسی از همان شروع اسلام آغاز شده است. در صدر اسلام و در همان مکه و مدینه نیز مخالفان اسلام، تهمت هایی را به اسلام و مسلمانان می زدند و فضایی را ایجاد می کردند که چهره و اهداف مسلمانان را مخدوش کنند. آنها در ضدیت با اسلام جدّی و شدید عمل می کردند. این گونه برخورد ها با دین الهی همواره تداوم داشته و دارد؛ همان طور که در دوران جنگ های صلیبی هم شدت گرفته بود.

در دوران معاصر، جریان جدید اسلام هراسی با حضور صهیونیست ها در فلسطین بسیار قوت گرفت؛ چون هم پیش از تشکیل رژیم اسرائیل و هم پس از آن، صهیونیست ها می دانستند زمینی را اشغال کرده اند که

ص:8

متعلق به خودشان نیست و از آنِ مسلمانان است. همچنین صهیونیست ها می دانستند که با توجه به اهمیت فراوان این منطقه و قدس شریف برای مسلمانان، آنان نمی توانند نسبت به اشغال این سرزمین بی توجه باشند. صهیونیست ها با توجه به ضعف های آن زمان مسلمانان و جهان اسلام احساس می کردند که قدرت مقابله با آنان را دارند.

با اینکه سران بسیاری از کشور های اسلامی کاملاً با صهیونیست ها هماهنگ بودند، آنها به این نتیجه رسیدند که فقط ممکن است یک سری اعتراض های مردمی مطرح باشد که قابل سرکوب است. پس مشکل جدّی برایشان ایجاد نمی کند. البته این گونه اتفاق نیفتاد، بلکه هم مردم فلسطین مقاومت کردند و هم با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، خون تازه ای در رگ های مقاومت و جهان اسلام جریان یافت.

صهیونیست ها از همان ابتدا با توجه به اینکه مسلمانان را دشمن اصلی خود می دانستند، از ابزارهای مختلفی برای بد جلوه دادن چهره مسلمانان و اسلام استفاده کردند و امکانات بسیاری را برای این منظور به کار گرفتند. در همین راستا، چون بسیاری از رسانه های مهم امریکا در دست صهیونیست هاست، از این اهرم ها نیز برای ضربه زدن به مسلمانان استفاده کرده اند و می کنند.

ص:9

اسلام هراسی پیشینه ای تاریخی دارد که با پیروزی انقلاب اسلامی در دنیا دامنه و شدت بیشتری یافته است. اگر بخواهیم بدانیم که چه زمانی اسلام هراسی کمتر خواهد شد، باید انگیزه ای را پیدا کنیم که اسلام هراسی را افزایش داده است و سپس آن را از بین ببریم.

در این میان، نقش رسانه ملی در برخورد با این بخش از جنگ رسانهای دشمنان اسلام، اساسی است و دربرگیرنده مواردی نظیر شناخت صحیح جریانهای مربوط به اسلام هراسی، تحلیل و تبیین آن در جمع مدیران و برنامه سازان، طراحی راهکارهای برخورد و مهندسی پیام برنامههای آن است. این امر در حد امکان در این جزوه که فراتحقیقی است بر پژوهشهای صورت گرفته درباره موضوع اسلام هراسی، که عمدتاً برگرفته از مجموعه جزوات «آیینه اندیشه» دفتر تبلیغات اسلامی می باشد، به آن پرداخته شدهاست.

مفهوم شناسی اسلام هراسی

از جمله پدیده های مهمی که از گذشته مورد توجه کانون های معارض با اسلام قرار داشته است، تصویر منفی از اسلام می باشد. اسلام هراسی، واژه ای جدید در ادبیات سیاسی معاصر است که برگرفته از دیدگاه و مواضع جهان غرب نسبت به اسلام و جوامع اسلامی است. تقابل و رویارویی جهان غرب با تمدن اسلامی سابقه ای به قدمت جنگ های صلیبی در آغاز هزاره دوم میلادی دارد.

ترس از اسلام، دارای سابقه ای طولانی می باشد که روابط ناآرامی را میان غرب و اسلام رقم زده است. این رویارویی در قرن بیستم به ویژه در سال های پایانی نیمه دوم قرن بیستم وارد مرحله جدیدی شد. منازعه طولانی اعراب و رژیم صهیونیستی و موضوع فلسطین، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، پایان جنگ سرد و سرانجام، رخدادهای 11 سپتامبر 2001 میلادی دوره های مهم و تعیین کننده این رویاروی به شمار می روند. (نک: حسن خانی، 1389، ص2)

ص:11

«اسلام هراسی، زاییده صاحبان اندیشه های استعماری در غرب است و باید از طریق رسانه ها و نشریات نسبت به بی اثر ساختن این تفکر اقدام شود. آنها با اسلام هراسی و ایران هراسی می خواهند [فعالیت های] مسلمانان و ایرانیان طرفدار اسلام ناب محمدی9 را به تروریسم نسبت دهند. روند رو به رشد اسلام هراسی در جهان فقط مسلمانان را هدف قرار نداده است، بلکه بشریت با دور شدن از تعالیم حیات بخش اسلام، بیشترین ضرر را متحمل می شود. رشد اسلام هراسی در جهان، تهدیدی جدّی برای گسترش صلح و هم زیستی در جهان است. اسلام هراسی در غرب قبل از اینکه زاییده هر اتفاق و رویکردی همچون 11 سپتامبر باشد، از نژادپرستی آنها [ریشه] گرفته است». (درخشه، 1388، ص3)

«در واقع، پدیده اسلام هراسی، پروژه ای است که هدف نهایی آن، گسترش مفهوم ترس از انقلاب اسلامی و طراحی ایران هراسی به ویژه پس از موفقیت های جمهوری اسلامی ایران در برنامه هسته ای است. بنابراین، اسلام هراسی هدفمند در جوامع غربی، در این مقطع [سبب] اخراج زنان محجبه از مدارس و مراکز آموزش عالی، ممنوعیت ساخت مناره برای مساجد، انتشار کاریکاتورهای موهن از پیامبر اکرم9، ساخت بازی های رایانه ای همچون وداع با مساجد و قرآن سوزی شده است». (اسلام هراسی، 1390، ص 133)

ص:12

عمده جنبش های اسلامی سده اخیر، با فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، تحت تأثیر گرایش های ناسیونالیستی و ضد استعماری رشد کردند. با این حال، پیروزی انقلاب اسلامی ایران موجب دمیدن روح تازه ای در کالبد جنبش های دهه های گذشته شد. این ماهیت اصیل، همان تجدید حیات اسلامی، اسلام سیاسی یا به تعبیر امام خمینی=؛ بازگشت به مفاهیم اسلام ناب محمدی9 در اداره جامعه است. بنابراین، به نظر می رسد غرب به صورت مطلق به دنبال اسلام هراسی نیست، بلکه اسلام مورد قبول غرب، همان اسلام محافظه کار و به تعبیر حضرت امام=، اسلام امریکایی است که برای کشورها، دولت ها و ملل هیچ پویایی و خاصیتی نداشته باشد و از طرفی هیچ نماد و نشانه ای از مبارزه با امپریالیسم و مکتب های خودساخته بشری در آن نباشد.

«مهم ترین تفاوت و ویژگی اسلام ناب محمدی9 و اسلام امریکایی در آن است که اسلام امریکایی از ایمان به خدا شروع می شود و اسلام ناب محمدی9 از کفر به طاغوت شروع و سپس به ایمان به خدا ختم می شود. مهم ترین ویژگی اسلام امریکایی آن است که با طاغوت درگیر نمی شود، بلکه با طاغوت کنار می آید و مفهوم جهاد، در آن مفهومی خشونت بار است، اما در اسلام ناب محمدی، جهاد، راه رسیدن به خداست». (اسلام هراسی، 1390، ص 58)

ص:13

بنابراین، دنیای غرب پس از فروپاشی شوروی، جنگ سرد دیگری را آغاز کردند که جهت گیری اصلی آن در تقابل با تمدن اسلام به ویژه جریان فکری _ سیاسی اسلام سیاسی است و آن را به عنوان دشمن اصلی تمدن غرب در نظر می گیرند.

«واژه اسلام هراسی [مرکب] از دو کلمه Islam+ phobia و حرفO میانه که از ادات وصل است، بر ایجاد و پدید آمدن نوعی ترس ساختگی و توهمی از اسلام دلالت می کند. پسوند phobia در انگلیسی به معنای القای اغراق آمیز یک هراس و ترس غیر منطقی در مواجهه با هر پدیده ای است». (مرشدی زاد، 1388، ص14)

«اشاعه یک تصویر خلاف واقع، منفی و غیر اصولی از اسلام به منظور ترویج حس توأم با تنفر و تعصب آمیز نسبت به اسلام و جوامع اسلامی، مخرج مشترک تعاریفی است که از اسلام هراسی ارایه شده است. بنابراین، برانگیختن حس تنفر نسبت به مسلمانان و تهدید جلوه دادن اسلام، دو عنصر اساسی در اسلام هراسی به شمار می رود. به همین دلیل، در جهان غرب که مسلمانان در اقلیت به سر می برند، اسلام هراسی، پی آمدهای تلخ و سنگینی برای جامعه مسلمین داشته است. حمله به مساجد، نگریستن به مسلمانان به عنوان اجانب و غریبه، تبعیض در واگذاری مشاغل و مقام های مطلوب، زیر نظر داشتن و تحت مراقبت قرار دادن محله های مسلمان نشین به طور ویژه، نمونه هایی از این پی آمدهاست. (مجیدی، 1388، ص 2)

«مؤسسه «رانیمدتراست» در تعریف این واژه چنین گفته است: «اسلام هراسی عبارت است از ترس و اکراهی

ص:15

بی اساس در برابر مسلمانان که باعث دفع آنها و تبعیض علیه آنها می شود.» استفن شوارتز، نویسنده امریکایی درمقاله «اسلام هراسانی که نیستند»می گوید: اسلام هراسی، محکوم سازی کلیت اسلام و تاریخ مسلمانان به عنوان امری افراطی؛ انکار اکثریت میانه روی مسلمان و در نظر گرفتن اسلام به عنوان مشکلی برای جهان است». (اسلام هراسی، 1390، ص 33)

بنابراین، اسلام هراسی، پدیده ای است که بخشی از محافل تصمیم گیری سیاسی _ فرهنگی در غرب آن را به طور سازمان یافته برای مقابله با اسلام طراحی کرده اند و با استفاده از ابزار رسانه در اشکال گوناگون و در سطوح مختلف اعمال می شود.

غرب در برابر اعتراض های گسترده مسلمانان به این کتاب، نه تنها انتشار آن را ممنوع نکرد، بلکه بارها از کتاب و نویسنده آن تجلیل کرد. (نک: سراج، 1389، ص2)

دوره دوم: از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در 1989م. آغاز می شود. یکی از راهبردهای سیاست خارجه ایالات متحده امریکا، وجود یک دشمن واقعی یا فرضی است که بر همین اساس، سیاست مداران غربی طرح اسلام هراسی را با هدف پر کردن خلأ بیگانه هراسی، جای گزین کمونیسم هراسی کردند.

ریچارد نیکسون، رئیس جمهوری پیشین امریکا، در کتاب فرصت را دریابیم که در سال 1991م. چاپ شد، رهنمودهای مهمی به سردمداران کاخ سفید کرد. وی در مقدمه کتاب به این نکته اشاره دارد که با پایان یافتن جنگ سرد، وضعیت جهان، نه تنها سادهتر نشده، بلکه پیچیدهتر گشته و نقش ایالات متحده امریکا، بیشتر از پیش شده است.

وی در بررسی جریانهای فکری غالب در کشورهای اسلامی که شامل بنیادگرایی، رادیکالیسم و تجدد است، جریان بنیادگرایی اسلامی را چنین توصیف میکند:

این گروه را نفرت شدید از غرب و تصمیم به اعاده برتری تمدن اسلامی، از راه زنده کردن گذشته آن، به حرکت در میآورد. قصد آنان، حاکم کردن

ص:17

شریعت است؛ یعنی مجموعه قوانینی که پایه در قرآن دارد؛ قرآنی که دین و دنیا را از هم جدا نمیداند. اینان اگرچه گذشته را راهنمای آینده میدانند، انقلابیاند و محافظه کار نیستند؛ می خواهند پیش از ساختن دنیای نو، دنیای کهن را نابود سازند.(1)

نظریه «برخورد تمدن» های ساموئل هانتینگتون در همین زمینه در سال 1993 م. مطرح شد. این نظریه به جهان پس از فروپاشی بلوک شرق توجه دارد و از شکل گیری تمدن ها بحث می کند و روابط و منازعات بین المللی را در عرصه فرهنگی و تمدنی می داند. هانتینگتون از میان تمدن های نام برده شده، بیش از همه بر تمدن اسلامی تأکید می کند و معتقد است که جهان غرب باید به گونه ای آن را مهار کند. (همان، ص 5)

القای اینکه اسلام، دین خشونت طلب، مروّج عصبیت، بنیادگرا، مخالف علم و پیشرفت و مولّد اندیشه تروریسم است، بخش هایی از اسلام هراسی و اسلام ستیزی در این مرحله را شامل می شود.

دوره سوم: سومین موج اسلام هراسی پس از 11 سپتامبر و انفجارهای نیویورک و واشینگتن عملیاتی شد. در این مرحله، رسانه های استکبار جهانی تلاش کردند بنیان روابط جهان اسلام و غرب را دگرگون سازند و شکاف تمدنی بین اسلام و غرب را القا کنند.

ص:18

متهم کردن مسلمانان به دست داشتتن در حادثه 11 سپتامبر، این احساس را در دولت های غربی به ویژه امریکا به وجود آورد که با آزادی عمل بیشتر می توانند حملات تبلیغاتی و حتی نظامی را بر ضد مسلمانان به راه اندازند.

جورج بوش، رئیس جمهوری امریکا، مبارزه با تروریسم را جنگ صلیبی خواند و موضوع اهانت به مقدسات مسلمانان در دستور کار سردمداران غربی قرار گرفت. حتی بعضی از آنها، مقابله با اسلام را «جنگ جهانی چهارم» دانستند. امریکا هم در این موقعیت به افغانستان و عراق حمله کرد و هم زمان حملات رسانه ای به مسلمانان افزایش یافت.

در سال های اخیر، انتشار کاریکاتورهای اهانت آمیز بر ضد پیامبراکرم9 در روزنامه های دانمارکی و تقدیر مرکل، صدر اعظم آلمان، از کاریکاتوریست یاد شده و سخنرانی پاپ، حرکت های خاینانه گروه های تروریستی مثل القاعده در اروپا، فکر مردم آنجا را در فرآیندی رسانه ای به سمت اسلام هراسی سوق داد. در این مرحله، رسانه های وابسته به صهیونیسم و نظام سلطه، جریان اسلام هراسی را چنان سامان دهی کردند که مسلمانان به شدت تحقیر شدند. (استیفن، 1385، ص 3)

دوره چهارم: «در پی ناکامی امریکا در عراق و شکست «طرح خاورمیانه بزرگ» که در واقع، شکست رویکرد سخت افزاری در راهبردهای اسلام هراسی و اسلام ستیزی بود و همچنین پیروزی گفتمان اصول گرایی در ایران در چند

ص:19

سال اخیر، موج دوم بیداری اسلامی در منطقه پدیدار شد.

این موج دوم که با پیروزی اسلام گرایان و به قدرت رسیدن آنان در برخی کشورهای اسلامی به ویژه پیروزی حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه با رژیم صهیونیستی همراه بود، نظام سلطه را وادار کرد تا موج چهارم اسلام هراسی و اسلام ستیزی را طراحی و اجرا [کند]». (سراج، 1389، ص5)

خاص، شیوع بیشتری داشته اند. مبارزه علنی اسلام و کفر، قدیمیترین راهبرد جبهه باطل در مقابل اسلام است. زمانی، انکار خدا، انکار معنویت و اعلام بی نیازی انسان از دین، اصلیترین روش مقابله با اسلام ناب بود. پس از مدتی، سران جبهه باطل در گام بعدی سعی کردند ادیان را در مقابل هم قرار دهند به این ترتیب که با تحریک مسیحیان و یهودیان علیه مسلمانان نگذارند اسلام ناب گسترش پیدا کند. اوج این جریان، پس از حادثه 11 سپتامبر بود. آنها در گام سوم سعی کردند مذاهب مختلف را در مقابل هم قرار دهند. بدین ترتیب، بسته به موقعیت های مختلف، سنی و شیعه را در مقابل هم قرار دادند؛ مذاهب ساختگی مثل وهابیت را تقویت کردند و حتی فرقه هایی مانند بابیت و بهاییت را به وجود آوردند. چهارمین و مهم ترین راهبرد دشمن برای جلوگیری از گسترش اسلام ناب، قرار دادن اخلاق در مقابل دین است. (نک: النجفی، 1387، ص 3)

حوزه مصداقی اسلام هراسی

حوزه مصداقی اسلام هراسی

عوامل توجیه کننده 

ص:23

وی، دلایل بعدی جهل نسبت به اسلام را اکتفا کردن به سخن گفتن از اخلاق مسیحی و یهودی به عنوان اخلاق جهانی مقبول و شایسته پیروی در جامعه غربی معرفی می کند. همچنین متصف کردن اسلام به تروریسم، تعصب، تحقیر زن، تسامح نداشتن نسبت به غیر مسلمانان، رد دموکراسی، ترس غربی ها از خطر رو به فزونی اسلام گرایی، بیم آنان از جنگ احتمالی اسلام و غرب در آینده و تعارض منافع و اختلاف خاستگاه های ارزشی با غرب می داند.

تحریف شده از اسلام را شناخته، با این دین، تعامل عاطفی برقرار کند». (همان، ص4)

می پندارند، ماننده القاعده که اهداف غیر نظامی را در کشورهای غربی، مانند امریکا، بریتانیا، اسپانیا و برخی کشورهای اسلامی مانند عربستان سعودی، پاکستان و اردن هدف می گیرند، بر شدت اسلام هراسی افزوده است.

این بنیادها دربرگیرنده افرادی است که همواره در جناح راست امریکا با روحیه طرفداری از صهیونیستها شناخته شده بودند و همچنین شامل هفت بنیاد خانوادگی یهودی می شود که از جناح راست و شهرک نشینان صهیونیستی حمایت می کنند. آنها با بودجه های بسیاری که جمع آنها به بیش از 42 میلیون دلار می رسد، با ترویج فعالیت های مختلفی چون توزیع فیلم، وبلاگ نویسی، حمایت از سازمان های صهیونیستی و گروه های طرفدار رژیم صهونیستی و تولید ویدیوهای ضد اسلام به ترویج اسلام هراسی در امریکا کمک کرده اند. (نک: اسلام هراسی، 1390، ص156)

کرده اند، هیچ گاه متوقف نشده است. اسلام، از آغاز طلوع ستاره اش تاکنون، با هجوم وحشیانه بسیاری از قبایل عرب و یهود روبه رو شده است که با اقسام تهمت ها و نسبت های ناروا مانند کذب و جنون، کهانت و سحر، پیام آور بزرگش را آزردند. حتی دامنه این اتهام ها از شخص پیامبر اکرم9 فراتر رفته و به خود اسلام هم رسیده است. کاریکاتورهایی که در روزنامه یولاندز بوستن دانمارک در 30 سپتامبر 2005م. منتشر شد، در راستای تخریب شخصیت پیامبر اعظم9 و نسبتهای دروغ و ناروا دادن به ایشان قابل تحلیل است. (نک: امینی، تحلیل پدیده اسلام هراسی، 1388)

بزرگ نمایی این اختلافات و تبدیل آنها به نزاع و کشمکش حرصی آشکار دارند. آنها می کوشند میان مسلمانان نزاع بیفکنند تا دین اسلام و پیروانش را در افکار عمومی غرب، خشن و همواره در حال ستیز و درگیری جلوه دهند. در این زمینه، تلاش های فرانسه را در اوایل قرن بیستم برای تجزیه لبنان و برانگیختن آتش اختلافات دینی در میان مردم لبنان می توان به یاد آورد. (همان)

بعدی یک نئونازی متعصب این بود که به اسلام روی آورد.» این مجله به خوانندگان خود توصیه کرد که نازیسم را فراموش کنند و به مخالفت با اسلام برخیزند. البته قرار دادن نازیسم در کنار اسلام از شگردهای این عنوان خبری است که با شنیدن کلمه اسلام، مفهوم و خاطره نازیسم را در ذهن خواننده تداعی می کند. (نک: رسانه ها و اسلام هراسی، 1388)

و رسانه های غرب برای دست یابی به اهداف خود، از ابزارها و شیوه های متنوع تبلیغی بهره می گیرند.

رسانههای غربی می کوشند تا اسلام را خطری بزرگ برای تمدن غربی نمایش دهند و مسلمانان را نیز عموماً در قالب گروه های خشونت طلب و افراطی معرفی می کنند که جهاد را پیشه خود قرار دادهاند، به چند همسری (تعدد زوجات) اعتقاد دارند و مخالف سکولاریسم و لیبرالیسم هستند. گاهی در رسانه های غربی، انسان مسلمان به گونه ای به تصویر کشیده می شود که گویی سواری است بر اسب یا شتر؛ مسلح است به انواع سلاح سرد و گرم؛ عربی است که کیسه ای پر از دلار را حمل می کند یا زنانی برقع پوش. همه این تصویرسازی ها، چه با ایجاد حس ترس و ناامنی و چه تمسخر و استهزا سبب تحریک احساسات و هیجان مخاطب غربی می شوند.

چنین تصویرسازی غیر واقعی و مغرضانه ای از مسلمانان، در رسانه های بیشتر کشورهای غربی وجود دارد. برای مثال، محمد بشاری در کتاب صورة الاسلام فی الاعلام الغربی، تصویرسازی از اسلام در رسانه های برخی کشورها از جمله فرانسه و انگلیس را تجزیه و تحلیل می کند. به نظر وی، در رسانه های تبلیغاتی فرانسه، اسلام به شکلی تقلیل گرایانه، در قالب جهانی بیگانه تعریف شده است که کمترین اشتراک ارزشی را با غرب دارد. مشکل اینجا است که این تقلیل گرایی، تنها متوجه جامعه اسلامی فرانسه نیست، بلکه مستقیماً دین و تمدن اسلامی را هدف

ص:32

می گیرد. مجموعه ای از واژگان جهت دهی شده، مانند تندروی، افراط، جهاد، جنگ مقدس، چندزنی، تروریسم، نفت، ایران، الجزایر، هجرت، احیای اسلامی سازی و حاشیه نشینی در دستگاه های تبلیغاتی به کار می رود تا ذهن مخاطب غربی _ یعنی فرانسوی _ را نسبت به اسلام بدبین کند.

در نمونهای دیگر، جک جی شاهینی کتابی با عنوان عرب تلویزیونی در سال 1984م. منتشر کرد که در آن یک صد برنامه تلویزیونی محبوب و پرمخاطب در طول هشت سال، در ایالات متحده امریکا بررسی شده است. نویسنده نتیجه گرفته که در این هشت سال، یکصد برنامه تلویزیونی 150 میلیون نفر در امریکا مخاطب داشته اند که در آنها حتی یک ویژگی خوب و مثبت به مسلمانان نسبت داده نشده است.

اسلام هراسی و اسلام ستیزی در سینمای غرب به ویژه هالیوود چندان جدید نیست، ولی در سال های اخیر پس از حادثه 11 سپتامبر، شدت یافته است، در فیلم های

ص:33

زیادی نظیر سنگسار ثریا، هدیه، امریکا امریکا، از پاریس با عشق، کافر، محاصره، مجموعه ایندیانا جونز و از جمله دو فیلم از نامزدهای اسکار؛ بابل و پرواز شماره 93، شاهد چنین تصویرپردازی منفی از مسلمانان هستیم.

چنین تصاویر تیره و تاری، به قاعده و مبنایی برای مخاطبی تبدیل می شود که خود را از اندیشیدن در این قضایا معاف می دارد و توان دست یابی به شناختی واقع گرایانه و صحیح را ندارد. برای مثال، در قضیه سلمان رشدی، غربی ها کوشیدند تا غرب را فضای انسانیت، حقوق بشر و آزادی بیان نشان دهند و در مقابل، اسلام را منبع تهدید ابدی، نفی تساهل و تسامح و تندروی تصویر کنند.

چهره جهان اسلام در بسیاری از رسانه های غربی که سعی دارند چهره ای غلط از اسلام و مسلمانان ترسیم کنند، دچار تحریف شده است، به گونه ای که تردید، هراس و گونه ای از نفرت را نسبت به اسلام پدیدار

ص:34

ساخته اند. امروز اسلام با چالش هایی متفاوت با آنچه در طول تاریخ با آن مواجه بوده، روبه روست. این چالش ها، مسلمانان را در برابر توفانی قرار می دهند که هویت، چهره و جایگاه آنها را در میان ملت ها از میان می برد و تحقق اهداف دینی آنها را در آینده تهدید می کند.

یکی از خطرناک ترین این چالش ها، تحریف چهره اسلام و مسلمانان در بسیاری از رسانه های غربی است که سبب تحریف حقایق و گمراه کردن افکار عمومی غرب و برانگیختن آنها علیه مسلمانان می شود، خواه مسلمانانی که در جوامع غربی زندگی می کنند و خواه مسلمانانی که در جوامع اصلی خود حضور دارند. بنابراین، بررسی عملکردها و شیوه های اسلام هراسی و شناخت آنها برای مقابله رسانه ای با آن امری ضروری است.

برای نمونه، رسانه های غربی با ترویج اسلام امریکایی با شاخصه سکولاریسم، تضعیف کارآمدی دین در عرصه سیاست و اجتماع، ترویج فرهنگ برهنگی در مقابل فرهنگ عفاف، تقویت مذاهب ملحد در مقابل تشیع ناب، با سرمایه گذاری وسیع بین المللی در فرآیند تهاجم اطلاعاتی در دنیای مجازی ارتباطات، با آخرین امکانات ماهواره ای و اینترنتی در حوزه های فرهنگ، اقتصاد، سیاست و...، زمینه گسترده ای را به پدیده اسلام هراسی اختصاص داده اند.

راه کارهای رسانه ای برخورد با اسلام هراسی

خطر رسانه ای اسلام هراسی را نباید کم اهمیت دانست. راه حل منطقی و درست در برابر این پدیده منطقی، بلند کردن صدای جذابیت فرهنگ اصیل اسلامی در سراسر دنیا با بسته ای پر از محتویات فرهنگی و متعالی اندیشه اسلامی است.

بنابراین، برای مقابله با اسلام هراسی باید عنصر فرهنگ و ارزش های فرهنگی را اصلی ترین و محوری ترین عنصر جوامع اسلامی دانست و مردم، مسئولان، صاحب نظران و کارشناسان باید برای آن برنامه ریزی کنند. مدیران متعهد برای رسیدن به اهداف صحیح رسانه ای، صرفاً با بهره گیری از روش های ناسازگار با اهداف اسلام هراسی، موفق نخواهند شد که زمینه مقابله با اسلام هراسی را فراهم کنند، بلکه در این میان، نیاز به مهندسی رسانه ای یکسان برای مقابله با تهدیدهای اسلام هراسی، بیش از پیش نمایان می شود.

جهاد فرهنگی برای معرفی زیبایی هایی اسلام در مقابل اسلام هراسی، پیشنهادی است که اگر به کار گرفته شود، اندیشه های ناب فرهنگ اسلامی را در دنیا فراگیر می سازد و وعده حضرت امام خمینی= مبنی بر تبدیل این قرن به قرن اسلام را تحقق می بخشد.

جهاد فرهنگی فقط بر عهده دستگاه های فرهنگی نیست، بلکه همه افراد جامعه می توانند در این زمینه

ص:36

نقش آفرینی کنند. برای مثال، اینترنت، عرصه رویارویی فرهنگ های متفاوت است که امکان دسترسی آسان به مخاطبان در جهان را فراهم آورده است. هر کاربر اینترنتی می تواند به یک سرباز جبهه جهاد فرهنگی تبدیل شود. البته این امر به اینترنت، محدود نیست. آگاه سازی افکار عمومی و تولید محصولات فرهنگی از جمله راه های مؤثر در مقابله با توطئه اسلام هراسی است.

امروز جامعه اسلامی به هم اندیشی، حمایت و نظارت نیازمند است و باید هنر در اختیار گسترش فرهنگ اسلامی قرار گیرد. کارکرد امروز اسلام هراسی، ضد فرهنگ دینی و اسلامی است. اسلام هراسی متکی بر نظریه های مدرن غربی هاست. اسلام هراسی برای اثرگذاری مراکز پژوهشی و فرهنگی از طریق رسانه ها سرمایه گذاری کرده است و مقام معظم رهبری هم بارها بر این مسئله تأکید کرده است. در حال حاضر، همه نهادها و تشکل ها باید با سرمایه های خود در مقابله با اسلام هراسی دشمن، از تمام توان خود در این جنگ استفاده کنند.

جامعه ما، از نظر بافت اجتماعی با جامعه ای مثل امریکا تفاوت دارد؛ فرهنگ جامعه ما، در تاریخ ریشه دارد و در چارچوب اعتقادات دینی ماست و از نظر فرهنگی دارای سابقه تاریخی بسیار محکم و پشتوانه عمیق دینی است. فرهنگ غربی، فرهنگی مهاجم است که می خواهد فرهنگ های دیگر را تضعیف و نابود کند و خود جای آنها بنشیند. پس باید در برابر این فرهنگ مهاجم ایستاد.

ص:37

غربیان با استفاده از ابزارها و روش های گوناگون، برای تهاجم به دیگر فرهنگ ها، تلاش رسانه ای بزرگی را شروع کرده اند.

وظیفه رسانه به عنوان مدافع فرهنگ دینی این است که فرهنگ ملی و دینی را اعتلا دهد. برای اعتلای فرهنگ اسلامی باید نقشه راه و راهبرد محکمی در رسانه برای مقابله با اسلام هراسی وجود داشته باشد. در فرهنگ سازی، نخست باید مشخص شود پایه ها کجا و بر چه زمینی قرار است بنا شوند تا ساختمان فرهنگی مورد نظر، به تدریج بر آن پایه ها بنا شود. این زمین، جامعه اسلامی است که ویژگی های شناخته شده ای، همچون تاریخ، دین، سیاست و نوع حکومت دارد. پایه های اصلی که فرهنگ بر آنها قرار می گیرد، کدامند؟

امروزه، به دلیل گسترده شدن جوامع و تغییراتی که فن آوری در شیوه زندگی مردم پدید آورده است، رسانه ها، عهده دار انتقال پیام شده اند. با این حال، رسانه، ابزار انتقال پیام است، نه تولید کننده پیام. پیام را دستگاه یا گروه یا فرد دیگری تولید می کند. بنابراین، باید به رسانه به عنوان ابزار نگریست و تولیدات فرهنگی در مراکز و بخش های مولّد فرهنگ دنبال شود.

مهندسی فرهنگی همه جانبه که سبب نفوذ اندیشه اصیل اسلامی در سطح جهان می شود، برای مقابله با اسلام هراسی در جامعه امروز بسیار اهمیت دارد. راه کارهای رسانه ای مقابله با اسلام هراسی را میتوان به

ص:38

راهکارهای ناظر به محیط داخلی نظام اسلامی و راهکارهای ناظر به محیط خارجی نظام اسلامی و رسانههای بینالمللی تقسیم کرد. در تدوین و کاربست این راهکارها باید به این نکات توجه شود:

راهبردها ناظر به اهداف کلان و بلندمدت فرهنگی باشند؛

با در نظر گرفتن شرایط رقابتی باشند؛

دارای فراگیری و شمول باشند؛

نگاهی فعالانه داشته باشند، نه منفعلانه؛

اسلام هراسی، اسلام ستیزی، شیعه هراسی و ایران هراسی تفکیک و تبیین شوند؛

جنایت های غرب علیه ادیان دیگر به ویژه مسلمانان تبیین شود؛

از تروریسم دولتی غرب غفلت نشود.

راهکارهای پیشنهادی برخورد رسانهای با موضوع اسلام هراسی را در قالب محورهایی میتوان دسته بندی کرد که عبارتند از:

ستم ستیزی از جمله شاخصه های دین اسلام است و به همین دلیل، آماج کینه و دشمنی استکبار و استبداد قرار گرفته است.

انسانی را در نهاد انسان قرار داده است. اسلام، دین محبت و مهرورزی است و هیچ دینی همچون اسلام، نویدبخش سعادت پیروان خود نیست. افزون بر آن، از نظر اجتماعی، عنوان محبت را مطرح می سازد و آن را ذات دین و حقیقت و جوهر آن معرفی می کند. از امام محمد باقر7 روایت شده است که فرمود : «مگر دین جز محبت است؟» در قرآن نیز چنین آمده است: «حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ؛ ...[خدا]، ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دل های شما بیاراست.» (حجرات: 7) یا: «إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْ کُمُ اللّهُ؛ اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد». (آل عمران: 31)

است برنامه سازان، برنامه های فاخر گفت وگو محوری را ترتیب دهند که زمینه ساز این مسئله باشد.

توانست با قدرت خود در سخنرانی، همه تلاش های دشمن را که پشت پرده توطئه های اطلاع رسانی قرار دارد، نقش بر آب کند. وی با سخنان خود، آگاهی و ایمان را در قلب و نفس ملت ها و جوانان کشورهای اسلامی تحکیم می کند.

گسترش این دین آسمانی در سراسر جهان شوند. پس باید در زمینه مقابله با این امر اقدام کرد.

امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پاییز 1388.

سراج، رضا، «اسلام هراسی؛ رؤیای بازی برد _ برد نظام سلطه علیه اسلام»، آیینه اندیشه، قم، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بهار 1390، شماره 17.

قوام، سید عبدالعلی، جهانی شدن و جهان سوم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، 1383.

مجیدی، حسن، «گفتمان اسلام هراسی در امریکا»، فصل نامه علمی _ ترویجی وسایل ارتباط جمعی، تهران، معاونت امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پاییز 1388.

مرشدی زاد، علی، تبعیض ناشکیبایی علیه مسلمانان در اتحادیه اروپا بعد از یازده سپتامبر، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1388.

النجفی، عصامه، «وهابیت و اسلام هراسی»، آیینه اندیشه، قم، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بهار 1390، شماره 17.

وکیلی، محمدعلی، «از اسلام هراسی تا ایران هراسی»، آیینه اندیشه، 48قم، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بهار 1390، شماره 17.

ص:47