راه سبز: احکام ویژه پسران دوره دبیرستان

فهرست مطالب

تصویر

ص: 5

طلیعه

دنیای جوان را هیچ کس جز جوان نمی داند، دنیایی است سبز در سبز و پر نشاط، همه چیز در نهایت لطافت وزیبایی در آن یافت می شود:

شور و حرارت، عشق و امید، تلاش و پشتکار، تفکّر، تحقیق، تصمیم، همّت، بالندگی، تعاون و همکاری، دوستی، همدلی و همراهی.

جوان در این دنیای باطراوت، زیر شاخه های پر از شکوفه های امید می نشیند و به چشمه سار هستی می نگرد، چشمه ساری که تا بی نهایت امتداد یافته و همه جا را سرسبز کرده است.

راستی سرچشمه این هستی کجاست؟ و به کجا خواهد انجامید و...

جوان پس از تفکّر و تحقیق به سرچشمه هستی، به خداوند متعال ایمان می آورد.

رسالت پیامبران و امامان معصوم را باور می کند.

روز قیامت را روز جدا شدن حقّ از باطل، و خوبان از بدان می شناسد.

و قرآن را آخرین کتاب آسمانی و سروش غیبی می داند که بر آخرین پیامبر خدا، حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم نازل شده است.

جوان در سایه اعتقادات پاک خود به خدا و پاداش های اُخروی علاقه مند می شودو به جستجوی اُسوه و شخصیّت کاملی برمی آید که او

ص: 13

سخنی با مربّیان، دبیران دینی و ائمّه جماعات مدارس

این کتاب می کوشد جوانان عزیز را با بخشی از احکام دینی شان آشنا کند و به پاره ای از مشکل های آنان پاسخ گوید امّا به تنهایی نمی تواند رسالت خود را به انجام رساند و به یاری شما بزرگواران سخت نیازمند است. شما می توانید در بخش های زیر ما را یاری نمایید:

1- بخش تهیّه و تنظیم مطالب کتاب: شما که از نزدیک با جوانان ارتباط دارید و به خوبی نیازها و مشکل های آنان را لمس می کنید می توانید مشکل های و نیازهایی را که کتاب احکام می تواند پاسخگوی آن ها باشد و در کتاب نیامده است برای ما بازگو نمایید.

2- بخش طرح و برنامه ریزی: آشنا سازی نسل جوان با احکام دینی در قالب های نوین و طرح های جذّاب و کارآمد رسالت سنگینی است که بدون همفکری ناتمام می ماند، شما می توانید با ارائه طرح های همه جانبه و قابل اجرا مارا در راه بالندگی این طرح یاری رسانید.

3- بخش اجرا و پیاده سازی: تهیّه کتاب و در دسترس جوانان قرار دادن قدم های اوّلیه این کار بزرگ است، قسمت عمده آن به بخش اجرا و پیاده کردن این طرح بستگی دارد که همّت و پشتکار شما بزرگواران را می طلبد.

ص: 15

1 ریشه های احکام

راه چاره

آسمان را دیده اید، اگر ستاره و یا کهکشانی از دید ما فراتر باشد چه می کنیم؟

سراغ دوربین نجومی می رویم.

اگر امروز بر زمین مانده ایم و معصومان حضور ندارند که ما را تا آسمان بالا برند و درخت دین را به ما بشناسانند، هم آنان به ما گفته اند دوربین را بردارید و ببینید!

کدام را می گویید؟

این را، همین که دو چشم قویّ دارد، اگر از یک چشم آن استفاده کنید دین را به شما نشان نمی دهد، هر دو چشم.

دین شناس

راه دین شناسی برای همه کس باز است، ولی استعداد قوی می خواهد و علاقه ای وافر و سپس تصمیم و تلاش، چرا که استفاده کردن از دوربین عقل و نقل علم می خواهد، تخصّص می خواهد، هنر تشخیص می خواهد. باید بداند:

1. حکم این مطالب را از کجا بدست می آوریم؟

2. آیات قرآنی در این باره چه می گویند؟

3. احادیث معصومین علیهم السلام در این زمینه چه می گویند؟

4. رفتار، گفتار و تأیید معصوم علیه السلام در مورد این مطلب چیست؟

5. عقل فطری این جا چه حکمی دارد؟

آن گاه از مجموعه «عقل» و «نقل» حکم خدا را بدست آورد. متخصّص و کارشناس مسایل دینی را «دین شناس» و «اسلام شناس» می گویند و به آن کس که در زمینه احکام، تخصّص دارد به گونه ای که دیگران موظّفند از او «تقلید» و پیروی کنند، «مرجع تقلید» می گویند.

2 پایه های فهمِ احکام

تقلید و مرجع تقلید

کسانی که توان استنباط احکام را ندارند و یا در راه تحصیل این رشته از علوم اسلامی هستند ولی هنوز به حدّ اجتهاد نرسیده اند موظّفند از فقیه جامعُ الشّرائط که به او «مرجع تقلید» می گویند تقلید کنند.

در اسلام «تخصّص» منهای «تعهّد» جایگاهی ندارد؛ ولی از آنجا که امر دین از همه امور مهمّ تر است در این عرصه، حدّ اعلای تخصّص و تعهّد نیاز است ؛ فهم دقیق تر و تقوای شدیدتر.

زنگ خطر

برخی اهل هوی و هوس اند، می پرسند کدام مرجع، فتاوایش آسان تر است. ملاک گزینش در نزد آنان عقل و شرع نیست. از آن ها می پرسیم: اگر مرگ، شما و یا فرزند شما را تهدید کند سراغ کدام پزشک را می گیرید، پزشک متخصّص تر و متعهّدتر، داناتر و دلسوزتر یا پزشکی که کمتر پول می گیرد و نسخه های آسان تر و ارزان تر می نویسد؟

پس عقل حکم می کند برای دستیابی به احکام الهی کسی را انتخاب کنیم که از همه، متخصّص تر و متعهّدتر باشد در این صورت درصد دستیابی ما به احکام واقعی بیشتر می شود.

قِداست فتوا

وحی الهی مقدّس است چون از سوی خداست و در آن خطا و اشتباه راه ندارد و مرجع تقلید نیز که به فهم احکام دینی از وحی الهی موفّق می شود و بر اساس آن فتوا می دهد فتوای او مقدّس است چرا که تلاش کرده تا حکم الهی را بازگو کند.

گرچه مرجع تقلید، معصوم نیست و ممکن است در مواردی به فهم صحیح وحی نائل نیامده باشد ولی چون تنها راه مطمئنّ ما به وحی الهی، فتوای اوست و او نیز در کمال امانت و صداقت آن چه را فهمیده است بازگو می کند فتوای او محترم و مقدّس است و به حکم عقل باید از آن پیروی کنیم.

پیروی از مرجع تقلید که به آن «تقلید» گفته می شود، پیروی از کارشناس و متخصّص دینی است و کاری است عاقلانه و سنجیده و منطقی.

ما به مرجع تقلید عشق می ورزیم و به او احترام ویژه می گذاریم و احکام دینی خود را از او فرا می گیریم.

ص: 25

3 قلب جامعه

ولایت فقیه

نقش امام را در جامعه شناختیم. سخن این جاست که آیا در عصر غیبت، اعضا و حواسّ جامعه بدون قلب رها شده اند؟

همه چیز داریم: قوّه مُقنّنه، قوّه قضائیّه، قوّه مُجریه، قانون، مردم، علما، دانشمندان، سیاستمداران، ارگان ها، نهادها و... یعنی چشم داریم، گوش داریم، ذائقه داریم، شامّه داریم امّا قلب جامعه اسلامی کیست؟

در عصر غیبت که امام حضور ندارد باید به چه کسی رجوع کرد؟

امام زمان علیه السلام وظایف ما را در دوران غیبت چنین تعیین کردند:

وَ أَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجَعُوا فیها اِلی رُواةِ اَحادیثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَ اَ نَا حُجَّةُ اللّهِ(1).

و در پیشامدها - و مسایل دینی - به راویان حدیث (فقیهان جامع الشّرایط) مراجعه کنید که آنان بر شما حجّت و راهنمایند و من حجّت خدایم.

اگر جامعه، قلب نداشته باشد، دین به اسارت می رود، امّا قلب جامعه کیست؟ امام زمان علیه السلام معرّفی کرد ولی مگر می شود یک بدن چندین قلب داشته باشد؟ اعضاء کارآمد بدن متعدّد است ولی قلب همیشه یکی است، ممکن است چندین عضو، بدن را در حرکت و پیمودن مسیر و ادامه زندگی کمک کنند ولی یک عضو است که فرمان می دهد، پس پیکره جامعه را یک نفر راهبری می کند و آن مجتهدی است که به عنوان رهبر انتخاب شده است که همان ولیّ فقیه است.

آری قلب تپنده جامعه اسلامی «ولیّ فقیه» است.

نگاهبان دین از تحریف ها «ولیّ فقیه» است.

مهارکننده هوی و هوس های جامعه «ولیّ فقیه» است.

ص: 30

شرایط و صفات ولیّ فقیه (رهبر)

1. صلاحیّت علمی لازم برای استنباط احکام در ابواب مختلفِ فقه (اجتهاد).

2. عدالت و تقوای لازم برای رهبری امّت اسلامی.

3. بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریّت و قدرت کافی برای رهبری.

در صورت تعدّد واجدین شرایط فوق، شخصی که دارای بینش فقهی و سیاسی قوی تر باشد مقدّم است.(2)

اطاعت از رهبری

اگر حمایت مردم نباشد رهبر اسلامی قدرت اجتماعی برای حاکم ساختن قانون اسلام را ندارد.

ص: 32

4 دورانِ سبزِ بُلوغ

نشانه های بلوغ

شناسنامه اش را نگاه می کند، 15 سال از عمرش را سپری کرده، فکر می کند تازه بالغ شده است، به او می گوییم مگر نمی دانی که سنّ بلوغ بر اساس سال قمری است و هر سال قمری 10 روز و 18 ساعت کمتر از سال شمسی است.(1) بنابراین وقتی 14 سال و 6 ماه و 18 روز از عمر شریف شما سپری شده تقریباً به سنّ بلوغ قدم گذاشته ای.

از این هم که بگذریم شاید زودتر از این بالغ شده باشی!

بلوغ فقط به سنّ و سال نیست، دو نشانه دیگر هم دارد که هر کدام در تو پیدا شده باشد، از همان لحظه بالغ شده ای، آن دو نشانه کدامند؟ رساله مرجع تقلید خود را بردار و بخوان.(2)

اگر بالغ شده ای خرسند باش که دیگر «مکلّف» هستی و باید بر اساس احکام الهی عمل کنی.

آشنایی با زبان احکام

هر علم و فنّی زبان مخصوصی دارد. زبان فلسفه با زبان شعر و هنر فرق دارد. زبان ریاضی با زبان عرفان متفاوت است. احکام نیز زبان مخصوص به خود را داراست. رساله را بر می داریم به واژه هایی بر می خوریم که معانی آن ها را نمی دانیم. با چند واژه آشنا می شویم.

1. فتوا یا بیان حکم توسط مجتهد

حکم مسأله ذکر شده است مثلاً گفته شده است: واجب است، حرام است، جایز است، واژه های زیر نیز به معنای فتواست:

اَظهر این است - اَقرب این است - اقوی این است - بعید نیست این واژه ها به معنای فتواست یعنی باید بر اساس آن عمل شود.

ص: 37

دستیابی به احکام

مرجع تقلید خود را شناخته و برگزیده ایم. از این به بعد باید بر اساس فتاوای ایشان عمل کنیم. برای اطّلاع از فتاوای ایشان چند راه وجود دارد:

1. از خود ایشان می شنویم.

2. رساله معتبری را که با مُهر و اجازه ایشان چاپ شده، تهیّه و از آن استفاده می کنیم.

3. از یک یا دو شخص عادل که فتوای ایشان را می دانند می پرسیم.

4. از شخص راستگو و مورد اعتمادمان می پرسیم.(2)

5 همیشه پاک

پاک ها و نَجس ها

پاک و نجس غیر از تمیز و کثیف است. ممکن است چیزی از نگاه ما تمیز باشد ولی در واقع نجس باشد و یا چیزی از نگاه ما کثیف باشد ولی در واقع پاک باشد.

نجاست مُسری

نجس ها گر چه اندکند ولی می توانند چیزهای پاک را نجس کنند. از طریق زیر نجاست به چیز پاک سرایت می کند و آن را نجس می کند.

* پاک با نجس تماس برقرار کند.

* یکی از آن ها یا هر دو، مرطوب باشد.

* رطوبت یکی به دیگری سرایت کند.(1)

بنابراین اگر نجاست، خشک باشد و چیزی که با آن تماس برقرار می کند آن هم خشک باشد، نجاست سرایت نمی کند.

آب کُر

اگر حوضچه ای داشته باشیم که 385 لیتر آب را در خود جای داده باشد، مطمئن هستیم که این مقدار آب، کُر است؛(2) البتّه حضرت امام خمینی قدس سره کمتر از این مقدار را نیز کُر می دانند یعنی 377 لیتر آب.

آبی که از مقدار کُر کمتر باشد «آب قلیل» نامیده می شود.(3)

آب مُطلق و مُضاف

آب اگر خالص باشد و با چیزی مخلوط نشده باشد مطلق است و پاک کننده ولی آبی که با چیزی مخلوط شده مثل شربت، یا آبی که با گِل مخلوط شده به مقداری که به آن آب گفته نمی شود، و همچنین آبی که از چیزی بگیرند مثل آب میوه، مضاف است و پاک کننده نمی باشد.

تطهیر غیر ظروف

غیر ظروف مانند لباس و فرش را به روش زیر تطهیر می کنیم:

با آب کُر، جاری و چاه: یک مرتبه در آب فرو می بریم و بیرون می آوریم و اگر آب را به خود می گیرد و قابل فشردن است بنا بر احتیاط آب را داخل آن می رسانیم و آن را خارج می کنیم.

با آب لوله (وصل به کُر یا جاری): یک مرتبه زیر شیر آب می گیریم و یا شلنگ آب را روی آن می گیریم و اگر آب را به خود می گیرد و قابل فشردن است بنا بر احتیاط واجب آب را داخل آن می رسانیم و خارج می کنیم.

با آب قلیل: اگر با بول نجس شده آن را دو مرتبه و اگر با چیز دیگر نجس شده آن را یک مرتبه می شوئیم. و در هر صورت اگر آب را به خود می گیرد و قابل فشردن است باید بعد از هر بار شستن آن را بفشاریم تا آب های داخلش بیرون بیاید و یا به گونه ای دیگر آب را بگیریم.(2)

ص: 46

لباسشویی ها

ابتدا عین نجاست را از لباس ها برطرف می کنیم، آن گاه لباس ها را داخل لباسشویی می ریزیم.

اگر لباسشویی پس از جمع شدن مقداری آب در مخزن، آبش قطع می شود و شروع به شستن می کند باید دوبار آن را بشوید و هر دفعه آب آن خارج گردد و اگر آب لباسشویی قطع نمی شود یک بار شستن کافی است.(1)

درباره لباسشویی های عمومی به این دو نکته توجه کنیم:

1. اگر لباس را پاک تحویل داده ایم ولی شکّ داریم که نجس شده است یا نه، پاک است.

2. اگر لباسمان نجس بوده و متصدّی شُستن که مسلمان است بگوید آن را تطهیر کرده ام، حکم لباس پاک را دارد.

تطهیر جامدات

اگر گندم، برنج، گوشت، صابون و چیزهای جامد دیگر نجس شوند:

1. اگر فقط ظاهر آن ها نجس شده باشد، تطهیر آن ها همانند ظروف نجس انجام می پذیرد.

2. اگر نجاست به درون آن ها هم رسیده باشد، قابل تطهیر نیستند.

3. اگر شکّ داریم نجاست به باطن آن ها رسیده است یا نه، تطهیر ظاهر آن ها کافی است.(2)

6 طهارتِ ویژه

احتلام و جنابت

منی ممکن است در خواب از انسان خارج شود که به آن «احتلام» می گویند و نیز ممکن است در بیداری از انسان خارج شود.

به انسانی که در خواب یا بیداری منی از او بیرون آمده است «جُنُب» می گویند؛

جنابت عوامل دیگر هم دارد که برای آگاهی بیشتر می توانید به توضیح المسائل رجوع کنید.

شخص جنب، واجب است برای انجام عباداتی نظیر نماز و روزه غسل کند.

استمناء

کسی که هنوز ازدواج نکرده است نمی تواند در بیداری جنب شود. بنابراین اگر در اثر نگاه به نامحرم و مناظر شهوت انگیز، نگاه به عکس ها و فیلم های مبتذل، خواندن رُمان ها و مطالب جنسی، گوش دادن به نوارهای موسیقی مبتذل و راه های دیگر، شهوت بر او غالب شود و منی از او بیرون آید مرتکب یکی از گناهان بزرگ شده است که به آن «استمناء» گویند.

این عمل زشت، آتش جهنّم و ذلّت و خواری را در پی دارد، علاوه بر این ها اختلالات جسمی و روانی در دنیا گریبانگیر آن شخص خواهد شد و اگر ادامه پیدا کند ازدواج او را با مشکل روبرو خواهد کرد.

حضرت علی علیه السلام شخصی را که مبتلا به این گناه بود آنقدر کتک زد تا

ص: 50

راه های تشخیص

گاهی انسان از آن چه در کتاب های پزشکی خوانده است و یا از راه های دیگر یقین به خارج شدن منی از خود می کند، در غیر این صورت اگر سه نشانه زیر را دارا باشد، حکم به منی بودن آن می شود.

1. با شهوت خارج شود.

2. با فشار و جستن خارج شود.

3. پس از آن، بدن سست شود.

البتّه درباره شخص مریض، نشانه اوّل کفایت می کند و نیازی به دو نشانه دیگر نیست.(3)

شخصی که جُنُب شده، مستحبّ است قبل از غسل کردن، ادرار کند.

این عمل باعث می شود مجرا از منی پاک گردد.

ص: 51

تشخیص کامل

ممکن است غیر از ادرار و منی، آب های دیگری از مجرا خارج شوند که همه آن ها پاک هستند.

مثل آبی که گاهی پس از بیرون آمدن منی، از مجرا خارج می شود که به آن «وَذْی» می گویند و یا آبی که گاهی پس از ادرار از مجرا خارج می شود که به آن «وَدْی» می گویند.

البته «وَدْی» در صورتی پاک است که ادرار به آن نرسیده باشد. و یا آبی که گاهی بعد از بازی یا پیش از خروج منی از مجرا بیرون می آید که با شهوت و لذّت همراه است ولی خصوصیّات منی را ندارد و به آن «مَذْی» می گویند، چنانچه گفتیم همه این آب ها پاک هستند.(3)

اقسام غسل ها

غسل گاهی مستحبّ و گاهی واجب است.

غسلهای مستحبّی مانند غسل جمعه، غسل شب های قدر، و غسل برای رفتن به مسجدالحرام.

غسلهای واجب دو گونه است:

1. مشترک بین مردان و زنان که عبارتند از: غسل جنابت، غسل مسّ میّت، غسل میّت و غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند این ها واجب می شود.

2. مخصوص بانوان، که عبارتند از: غسل حیض، غسل استحاضه و غسل نفاس.(5)

احکام غسل

با کیفیّت غسل کردن آشنا شدید، در این جا به برخی نکته های مهمّ اشاره می کنیم:

1. چیزی را که مانع رسیدن آب به بدن است باید برطرف کنیم و اگر پیش از این کار غسل کنیم، غسل، باطل است.(2)

2. در غسل، باید آب بر بدن جاری شود و به تمام آن برسد ولی دست کشیدن لازم نیست.(3)

3. شستن قسمت داخلی لاله گوش و نیز بین انگشتان پا واجب است ولی شستن جاهایی که دیده نمی شود مانند داخل گوش و بینی واجب نیست.

ص: 54

7 در اوجِ آسمان ها

اهمّیّت وضو

یک مسلمان باید به بهداشت و نظافت بدن اهمّیّت دهد و بکوشد که همیشه تمیز و نظیف باشد. با رعایت بهداشت، انسان با نشاط و سالم خواهد ماند، امّا از آنجا که دین اسلام به نشاط روح و روان و تقرّب انسان به خداوند نیز اهمّیّت فراوانی قائل است دستور وضو را برای مسلمانان واجب کرده است. امام رضا علیه السلام می فرماید:

«در وضو سه چیز مطرح است: نظافت جسم، نشاط روح و تقرّب به خداوند بزرگ».

البتّه ائمّه معصومین علیهم السلام فواید دیگری نیز برای وضو بیان کرده اند که نشانگر اهمّیّت این واجب الهی است.

بنابراین مستحبّ است همیشه با وضو باشیم تا از نشاط جسمی و

ص: 58

وضوی مستحبّی

وضو، نور است و مستحبّ است همیشه و در همه حالات با وضو باشیم به چند نمونه از وضوهای مستحبّی توجّه کنیم:

1. وضو برای خواندن قرآن و همراه داشتن آن.

2. وضو برای ورود به مساجد و مشاهد مشرّفه و زیارت ائمّه معصومین علیهم السلام .

3. وضو گرفتن شخص جنب برای خوردن، آشامیدن و خوابیدن.

کیفیّت وضو

اگر از ما بپرسند که چگونه وضو می گیرید به طور خلاصه می توان گفت: ابتدا صورت، آن گاه دست راست و پس از آن دست چپ خود را می شوئیم سپس با رطوبتی که از شستن دست بر کف مانده است سر را مسح می کنیم بعد پای راست و در پایان پای چپ را مسح می کنیم.

این تصویر کلّی از وضوست ولی در توضیح جزئیّات آن باید گفت:

مسح سر

1. یک قسمت از چهار قسمت سر را، که بالای پیشانی است باید مسح کنیم.

2. همین که اندکی دست خود را روی محلّ مسح بکشیم کافی است ولی مستحبّ است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته و طول یک انگشت باشد.

3. لازم نیست مسح بر پوست سر باشد ولی اگر موی سر به قدری بلند باشد که هنگام شانه زدن به صورت می ریزد باید پوست سر یا بیخ موها را مسح کنیم.

ص: 61

مسح پاها

1. پاها را باید از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کنیم و اگر با یک انگشت دست، مسح را انجام دهیم کافی است.

2. مستحبّ است با تمام کف دست، روی پاها را مسح کنیم.(2)

یاد سپاری

به خاطر بسپاریم که:

1. برای وضو گرفتن باید نیّت کنیم یعنی به خاطر داشته باشیم که برای خشنودی خدا و تقرّب به او وضو می گیریم.

2. آبی که با آن وضو می گیریم باید پاک و مطلق باشد بنابراین با آب نجس و آب مضاف نمی توانیم وضو بگیریم.

3. از اسراف در مصرف آب بپرهیزیم.

4. اعضای وضو باید پاک باشند و مانعی از رسیدن آب در آن ها نباشد.

5. در وضو، باید موُالات را مراعات کنیم یعنی بین کارهای وضو به اندازه ای فاصله نیندازیم که وقتی می خواهیم قسمتی را بشوئیم یا مسح کنیم، رطوبت قسمت هایی که پیش از آن شسته یا مسح کرده ایم خشک شده باشد.

ص: 62

بطلان وضو

اگر کسی وضو بگیرد می تواند با همان یک وضو همه کارهای واجب و مستحبّی را که نیاز به وضو دارند انجام دهد و این وضو تا وقتی که یکی از چیزهایی که وضو را باطل می کند از او سر نزده است باقی است.

چیزهایی که وضو را باطل می کنند عبارتند از:

1. خارج شدن ادرار، مدفوع و یا باد از انسان.

2. فرو رفتن به خوابی که گوش نشنود و چشم نبیند.

3. مبتلا شدن به چیزهایی که عقل را از بین می برد مانند دیوانگی، مستی و بیهوشی.

4. انجام کارهایی که غسل را بر انسان واجب می کند مانند جنابت.(2)

ص: 63

8 امامِ فرشتگان

ادب حضور

امام باقر علیه السلام نمازگزار را چون شخصی می دانند که در پیشگاه پادشاهی ایستاده و حاجت های خود را بر زبان جاری می کند و پادشاه، ساکت و آرام با نگاه لطف به او می نگرد و به حرف هایش گوش فرا می سپارد.(2)

پس ما که در پیشگاه خدا به نماز می ایستیم شایسته است با قلبی آماده و خیالی آسوده با او سخن بگوییم و غرق حضور شویم. گام نخست این راه، آن است که با ترجمه و محتوای نماز آشنا باشیم.

سوره حمد

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ؛

به نام خداوند رحمت گر مهربان.

بسم اللّه، سرآغاز کتاب وحی است. بسم اللّه، نه تنها در ابتدای قرآن که در آغاز تمام کتاب های آسمانی بوده است. بسم اللّه، سرلوحه عمل همه انبیاء بوده است.

به زبان آوردن بسم اللّه در شروع هر کاری سفارش شده است.

امامان معصوم علیهم السلام اصرار داشتند که در نماز بسم اللّه را بلند بگویند تا جایی که بلند گفتن بسم اللّه از ویژگی های شیعه به حساب آمده است.

اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛

ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است.

وقتی انسان در برابر عظمت بیکران خداوند قرار می گیرد و همه کمال ها و جمال ها و زیبایی ها را از او می یابد و او را پروردگار و مدبّر همه آفرینش می شناسد زبان به حمد و ستایش می گشاید حمد و ستایشی که در آن معنای پرستش نهفته است.

ما، در آغاز مکالمه خود با خدا شیرین سخن می گوئیم و زبان به بیان خرّمی ها و کمالات او می گشائیم پس چه بهتر که در آغاز سخن گفتن با دیگران نیز چنین باشیم.

اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ؛

(خداوندِ) رحمت گرِ مهربان.

رحمن و رحیم هر دو از کلمه رحمت گرفته شده اند. رحمن، رحمت

ص: 67

سوره توحید

این سوره سراپا از یگانگی خدا سخن می گوید از این رو «سوره توحید» نام گرفته است.

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ؛

به نام خداوند رحمتگرِ مهربان.

قُلْ هُوَ اللّه ُ اَحَدٌ؛

بگو او خدایی است یکتا.

توحید که همان یگانه دانستن خداست، اساسی ترین اصل همه ادیان آسمانی است. توحید مرز میان ایمان و کفر است. او یکتاست یعنی دومی ندارد، شبیه و مثل و مانندی ندارد، جزء و عضوی ندارد.

کسی که توحید خدا را باور کند، دچار شرک و ریا نمی شود و همه کارهایش را برای او انجام می دهد.

اَللّه ُ الصَّمَدُ؛

خدای بی نیاز (پاک از عیب و پناه نیازمندان).

همه موجودات سرتا پا نیازند و در وجود و بقاء خود، به خدا نیازمندند، همه به او پناه می آورند و خود را پُر از عیب و نقص می یابند. کسی که تنها خدا را «صمد» می داند، و خود و دیگران را فقیر و نیازمند و بی پناه، جز به خدا تکیه نمی کند.

لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ؛

نه کسی زاده اوست و نه او زاده کسی است.

او سرچشمه هستی است. همه چیز و همه کس آفریده او هستند امّا او خود همیشه بوده و همیشه خواهد بود، او ازلی و ابدی است. دل بستن و پناه آوردن به چنین حقیقت بیکرانی، انسان را در برابر همه خطرات مادّی و آسیب های اجتماعی بیمه می کند.

ص: 70

ذکر رکوع و سجده

سُبْحانَ رَبِّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ؛

پروردگار بزرگم را منزّه می دانم و می ستایم.

سُبْحانَ رَبِّیَ الاَْعْلی وَ بِحَمْدِهِ؛

پروردگار بلندمرتبه ام را منزّه می دانم و می ستایم.

نمازگزار پس از بیان آن همه عظمت و بزرگی خدا، خود را کوچک و بی مقدار بلکه هیچ می یابد و در برابر عظمت او خم می شود (رکوع) و آن گاه به زمین می افتد (سجده) و زبان به تسبیح او می گشاید.

او خدا را منزّه از هر عیب و نقص می یابد، پس از آن باز به حمد و ستایش رو می آورد.

او دریافته است که خداوند حقیقت بی کرانی است که از فهم و درک او بالاتر است و باید تنها در برابر عظمت او سر فرود آورد. او دیگر در برابر غیرخدا و طاغوت ها کرنش نخواهد کرد.

ص: 71

قُنوت

رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ؛(1)

پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش [دور[ نگه دار.

در هنگام قنوت دست ها را بالا می آوریم و به عنوان عرض نیاز و اظهار تهیدستی و امید به عطای خدا، آن ها را در مقابل صورت قرار می دهیم. در قنوت هر دعایی را می توان خواند ولی بهتر است دعایی را برگزینیم که همگانی باشد مثل دعای «رَبَّنا آتِنا»، که در قرآن آمده است.

ما در این دعا از خدا می خواهیم هم نیکی ها و خوبی های دنیا را و هم نیکی ها و خوبی های آخرت را به ما عطا کند.

چرا که گرفتن دنیا و رها کردن آخرت خطاست، همینطور گرفتن آخرت و رها کردن دنیا نیز خطاست.

دنیا، مزرعه آخرت است و با نیکی ها و حسنات دنیا می توان آخرت خود را آباد کرد.

در پایان از خدا می خواهیم که ما را از آتش جهنّم برهاند.

تشهُّد

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ؛

گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست. یکتاست و او را شریکی نیست.

وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ؛

و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛

بارخدایا بر محمّد و خاندان او درود فرست!

نمازگزار با آن که در اذان و اقامه به توحید و نبوّت پیامبر شهادت داده است باز در پایان نماز نیز به این دو حقیقت بزرگ اعتراف می کند سپس بر پیامبر و خاندان پاک او صلوات و درود می فرستد.

او اعتراف می کند که پیامبر در پرتو عبودیّت و بندگی خدا به آن همه عظمت دست یافته است و این راه را به روی خود باز می یابد و تصمیم می گیرد همین راه را بپیماید.

ص: 73

سلام

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ؛

ای پیامبر خدا! بر تو درود، و رحمت و برکات خدا بر تو باد!

اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِ اللّه ِ الصّالِحینَ؛

درود بر ما و بر بندگان شایسته خدا!

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ؛

درود بر شما (مؤمنین) و رحمت و برکات خدا بر شما باد!

نمازگزار که از مردم جدا شده و به پیشگاه خدا بار یافته و لحظاتی با او گرم راز و نیاز بوده اکنون که می خواهد دوباره به سوی آنان برگردد هنگام بازگشت ابتدا به پیامبر سپس به نمازگزاران و بندگان شایسته او آن گاه به خلق خدا سلام می کند.

او به سوی خدا رفته و قلب خود را صیقل داده و از کینه و کدورت پاک شده و اینک به سوی مردم آمده است. او پیام صلح و صفا، و درود و سلام آورده است.

ص: 74

9 انتظارِ سبز

احکامِ «فراموش شده ها» در نماز

با احکام نماز پیش از این آشنا شده اید. ما در این جا به ذکر احکامِ «فراموش شده ها» بسنده می کنیم.

برای فراگیری این مطلب یادآوری این مطلب لازم است که واجبات نماز یازده تا هستند که عبارتند از:

قاعده کلّی

با فراگیری این قاعده کلّی، می توانید تمامی مسایل این بخش را حلّ کنید، قاعده کلّی این است که:

1. گاهی واجب رکنی را فراموش می کنیم. در این جا دو صورت پیدا می کند:

الف: وارد رکن بعدی شده ایم. در این جا نماز، باطل است.

مثلاً رکوع را فراموش می کنیم و پس از رفتن به سجده متوجّه می شوم.(1)

ب: وارد رکن بعدی نشده ایم، نماز، باطل نمی شود. باید برگردیم واجب را به جا آوریم و نماز را ادامه دهیم.

مثلاً رکوع را فراموش کردیم و روانه سجده شدیم ولی قبل از آن که سر بر زمین بگذاریم، متوجّه شدیم، در این صورت باید برگردیم و به طور

ص: 77

احکامِ «فراموش شده ها» پس از نماز

اگر آن چه در نماز فراموش شده، رکن باشد، نماز، باطل است و اگر رکن نباشد، نماز، صحیح است ولی اگر «تشهّد» یا «یک سجده» فراموش شده است در این جا نمازگزار وقتی پس از پایان یافتن نماز یادش آمد، بدون آن که صورت نماز را به هم بزند، آن تشهّد و یا یک سجده را بجا می آورد و پس از آن «دو سجده سهو» انجام می دهد.(4)

ص: 78

سجده سَهو

گاهی اوقات، باید پس از تمام شدن نماز، دو سجده بجا آوریم که به آن «سجده سهو» می گویند.

* در دو مورد زیر، «سجده سهو»، واجب می شود:

1. در بین نماز ناخودآگاه حرف بزنیم، یا مثلاً آخ یا آه بگوییم.

2. یک سجده را فراموش کنیم و پس از وارد شدن به رکوع رکعت بعد یادمان بیاید.

* و در دو مورد زیر، احتیاط واجب بجا آوردن سجده سهو است.

1. بی جا سلام دوم نماز یا سلام سوم و یا هرسه سلام را با هم بگوییم. مثلاً در رکعت دوم نماز ظهر و عصر و عشاء.

2. تشهّد را فراموش کنیم.(1)

10 سیر و سفر

وطن

در وطن که هستیم نمازمان تمام است و روزه هم باید بگیریم ولی بعضی وقت ها نمی دانیم وطن ما کجاست؟

وطن ما کجاست؟

* زادگاه پدر و مادرم آنجاست من هم در همانجا به دنیا آمده ام ولی بزرگ شده آنجا نیستم، حالا نمی دانم وطن من هم همانجاست یا نه؟

* پدرم در آنجا خانه شخصی دارد، زادگاه او نیز همانجا بوده چند سالی برای تحصیل به آنجا رفته ام ولی خودم بزرگ شده جای دیگری هستم، وطنم کجاست؟

* پدر و مادرم می گویند ما از وطن خود، اِعراض کرده ایم، یعنی برای همیشه آنجا را ترک کرده ایم، هروقت آنجا می روند نمازشان را شکسته می خوانند، نمی دانم وظیفه من چیست؟

* بعضی ها به من می گویند تا وقتی ازدواج نکرده ای، وطن تو همان وطن پدر و مادر توست از آن به بعد حقّ انتخاب وطن داری!

وطنم کجاست؟

تشخیص وطن کار دشواری نیست، به این امور توجّه کنید:

1. زادگاه شما، وقتی وطن شماست که بزرگ شده آنجا هم باشید.(1)

2. زادگاه پدر و مادر شما وطن شما نیست.(2)

3. جایی که پدر و مادر شما به عنوان وطن انتخاب کرده اند، وطن شما

ص: 83

قصد ده روزه

تازه به این جا آمده ایم، می گویند قصد ده کرده اید یا نه؟ یکی می گوید در این دو هفته ای که این جا هستیم من قصد نمی کنم، نظر شما چیست؟ فکر می کنید چگونه باید قصد کرد؟

همین که می دانید یا قصد دارید که ده روز و یا بیشتر، در آنجا بمانید و در این مدّت از حدّ ترخّص آنجا خارج نشوید، قصد ده روز شما شکل گرفته، باید نمازهایتان را تمام بخوانید و اگر ماه مبارک رمضان است، روزه بگیرید.(2)

* از روزی که به این جا آمده ایم هنوز نمی دانیم که ده روز کامل این جا می مانیم یا نه، تاکنون سی روز بلاتکلیف مانده ایم وظیفه ما چیست؟

تا روز سی ام نمازتان شکسته است پس از سی روز تا هرچه بمانید نمازتان تمام است.(3)

* از ابتدا که این جا آمدیم قصد جدّی داشتیم ده روز کامل بمانیم، حالا تصمیم ما عوض شده یعنی می خواهیم کمتر از ده روز بمانیم و یا

ص: 85

نیّت نماز شکسته

می خواهم نماز شکسته بخوانم نمی دانم چگونه نیّت کنم، بگویم مثلاً چهار رکعت نماز ظهر، شکسته می خوانم یا بگویم دو رکعت نماز ظهر شکسته شده؟

فرقی ندارد، اصلاً نیّت به گفتن و یا خطور دادن در قلب نیست همین که تصمیم داری نمازت را شکسته یعنی دو رکعتی بخوانی کافی است.

ص: 86

11 آنجا کجاست؟

نماز جماعت

اینان چه می کنند!

با هم می ایستند، با هم به رکوع می روند، با هم سر بر خاک می گذارند، با هم برمی خیزند، نظم و انضباط، وحدت و انسجام، صلح و صفا و یکدلی و یکرنگی از اجتماعشان پیداست. گویی در دل هایشان کینه و حسادتی نیست، قلب هایشان با هم پیوند خورده، همه با هم برادرند، اینان چه می کنند!

همه با هم در صفّ های منظّم و پشت سر هم، از یک نفر که پیشاپیش آن ها قرار گرفته پیروی می کنند.

اینان، همه مسلمانند و با هم نماز را به جماعت می خوانند و شکوه خود را به نمایش می گذارند. اینان خار چشم دشمنان اسلام هستند.

ص: 88

احکام نماز جماعت

1. جایگاه امام جماعت نباید از جایگاه مأمومین بالاتر باشد.(1)

2. مأمومین می توانند در مکانی بالاتر از امام بایستند، مثلاً امام در صحن مسجد و مأمومین پشت بام بایستند ولی اگر ساختمان چند طبقه باشد، اشکال دارد.(2)

3. اگر نماز همه کسانی که در صفّ جلو هستند تمام شود یا همه آن ها نیّت فرادی نمایند، اگر فاصله به اندازه یک قدم بزرگ نباشد، نماز صفّ

ص: 89

شرایط امام جماعت

1. امام جماعت باید بالغ و عادل باشد و نماز را صحیح بخواند.

2. اگر مأموم، مرد است امام جماعت نیز باید مرد باشد.

3. و اگر مأموم، زن است بنابر فتوای حضرت امام قدس سره احتیاط واجب آن است که امام جماعت او، مرد باشد.(2)

پیوستن به نماز جماعت

اگر در بین نماز جماعت خواستیم اقتدا کنیم باید توجّه داشته باشیم که فقط در دو حالت می توان به جماعت پیوست:

1. وقتی که امام در حال قیام است و مشغول قرائتِ حمد و سوره یا تسبیحات اربعه و یا قنوت است.

2. وقتی که امام در رکوع است.(1)

12 سیلِ رحمت

امام جمعه

1. امام جمعه از سوی ولیّ امر مسلمین (رهبر) منصوب می شود.(2)

2. شرایطی که درباره امام جماعت گفته شده، در امام جمعه نیز معتبر است.

3. شایسته است امام جمعه این گونه باشد:

* از اوضاع سیاسی کشور و جهان اسلام باخبر باشد.

* مصالح اسلام و مسلمین را بشناسد.

* شجاع باشد.

* در اظهار حقّ و ابطال باطل، صریح باشد.

* از حبّ دنیا و ریاست، پرهیز کند.(3)

ص: 96

برپایی نماز جمعه

1. نماز جمعه دو رکعت است مانند نماز صبح، ولی دو خطبه دارد که توسّط امام جمعه قبل از نماز بیان می شود.

2. نماز جمعه دو قنوت مستحبّی دارد یکی در رکعت اوّل، پیش از رکوع، دیگری در رکعت دوم پس از رکوع.

3. نماز جمعه، از نماز ظهر کفایت می کند (خواندن نماز ظهر واجب نیست).

4. نمازگزار جمعه، بنابر احتیاط واجب باید به خطبه ها گوش دهد.(1)

13 در سُوگِ هجران

برخی از آثار روزه

1. اراده نیرومند

به دست آوردن ارزش های اخلاقی و تأمین سعادت آخرت همراه با تحمّل ناگواری هاست.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: «اَلْمَکارِمُ بِالْم-َکارِهِ»؛ «ارزش های والای انسانی با ناگواری ها بدست می آید».(1)

کسی که می خواهد به قلّه تقوا صعود کند، باید همّتی عالی و اراده ای پولادین داشته باشد که با روزه گرفتن، تا اندازه زیادی از آن برخوردار می شود.

2. عزّتِ نفس

کسی که نزد دیگران خوار و ذلیل است و چشم طمع به دیگران دوخته است برای رسیدن به آب و نان برده این و آن می شود، و یا به حقّه بازی و فریب دیگران روی می آورد، او هرگز نمی تواند به سوی قلّه تقوا حرکت کند. او چون کبوتری است که در دست این و آن اسیر است.

انسان با روزه گرفتن، تا اندازه ای قلبش صاف و زلال می شود و به عظمت خود پی می برد و به خوبی درمی یابد که نباید بنده شکم بود. باید عزّت و شکوه خود را نگه داشت و از تنگناهای مالی با تحمّل گرسنگی و سختی ها پیروز و سربلند بیرون آمد.

3. فروتنی

برای رسیدن به قلّه تقوا، باید از پرتگاه های خود بزرگ بینی و غرور و تکبّر دور شد. انسان مغرور، همیشه تنهاست، هیچ کس دوست ندارد با او رفت و آمد کند؛ چرا که کسی حاضر نیست فخرفروشی او را تحمّل کند و خود را در نزد او کوچک نماید.

ص: 103

انواع روزه ها

روزه گرفتن گاهی واجب است و گاهی حرام، مستحبّ و یا مکروه.

روزه های واجب مانند: روزه ماه مبارک رمضان، روزه قضا، روزه کفّاره، و روزه ای که به سبب نذر، عهد و یا سوگند بر انسان واجب می شود.(2)

روزه های حرام مانند: روزه عید فطر، و عید قربان، روزه مستحبّی فرزند که سبب اذیّت و آزار پدر و مادر شود، و بنابر احتیاط واجب روزه مستحبّی زن که شوهر از آن نهی کرده باشد.(3)

روزه های مستحبّی مانند: روزه پنجشنبه اوّل و آخر ماه و هر جمعه، روز مبعث، عید غدیر و عید نوروز.

روزه های مکروه مانند: روزه عاشورا، روزه مستحبّی مهمان بدون اجازه میزبان، و روزه مستحبّی فرزند بدون اجازه پدر.(4)

ص: 105

جبران ترک روزه

کسی که در ماه مبارک رمضان روزه نگرفته است براساس شرایط خاصّی که داشته باید آن را جبران کند گاهی باید آن را قضا کند، گاهی علاوه بر قضا، کفّاره نیز بر او واجب می شود، گاهی هم باید کفّاره جمع بدهد و در برخی موارد مقداری طعام نیز باید به فقیر بپردازد.

کفّاره جمع

اگر روزه دار با کار حرامی روزه خود را باطل کند بنا بر احتیاط واجب باید کفّاره جمع بدهد. یعنی دو ماه روزه بگیرد و به شصت فقیر طعام بدهد و چنانچه برایش مقدور نبود هر کدام از کفّاره ها که برایش ممکن است انجام دهد.(2)

قضا و اطعام

در برخی موارد باید علاوه بر قضای روزه در برابر هر روز 750 گرم طعام به فقیر بدهد مانند:

1. در ماه مبارک رمضان به خاطر عذر، مثلاً مسافرت یا بیماری روزه نگرفته است و پس از ماه مبارک رمضان با آن که عذرش برطرف شده است عمداً تا ماه رمضان سال آینده قضای روزه هایی را که خورده

ص: 107

اطعام

اسلام دینی آسان گیر است، تمامی دستورات و فرامین آن با فطرت انسان ها هماهنگ است.

از این رو کسانی را که توان روزه گرفتن ندارند از انجام این فریضه واجب، معاف دانسته است که عبارتند از:

1. سالخوردگان و پیران

سالخوردگان دو گروه هستند:

1. سالخوردگانی که اصلاً توان روزه گرفتن ندارند.

2. سالخوردگانی که روزه گرفتن برای آنان مشقّت و سختی دارد.

هر دو گروه در صورتی که پس از ماه مبارک نیز نتوانند روزه بگیرند، از روزه گرفتن معاف هستند البتّه گروه دوم باید در برابر هر روز 750 گرم طعام به فقیر بدهند.(2)

2. بیماران

بیمارانی که روزه گرفتن برای آن ها ضرر دارد اگر بیماری آن ها تا ماه مبارک سال آینده طول بکشد، قضای روزه هایی که نگرفته اند بر آنان واجب نیست ولی باید در برابر هر روز 750 گرم طعام به فقیر بدهند.(3)

ص: 108

14 صادقانه با خدا

آغاز سال خُمسی

بعضی از جوانان می دانند که باید خمس بدهند ولی می گویند شنیده ایم که تنها در صورتی که پول ما یک سال نزدمان بماند و آن را خرج نکنیم باید یک پنجم (20%) آن را به عنوان خمس بپردازیم؛ این یک برداشت سطحی و ناقص از خمس است.

با اندکی توجّه می توان مسأله خمس را به آسانی فرا گرفت و دیگران را نیز آگاه کرد.

1. دسته ای، درآمدشان در تاریخ معیّنی به دستشان می رسد؛ مانند حقوق بگیران جامعه.

2. دسته ای دیگر، درآمدشان به صورت تدریجی به دستشان می رسد؛ مانند تاجران و صنعتگران.

دسته اوّل، وقتی اوّلین درآمدشان به دستشان رسید، و دسته دوم از اوّلین روزی که شروع به فعّالیّت کردند و اوّلین سود را به دست آوردند سال خمسی شان آغاز می شود.(1)

قانون کلّی خمس

وقتی که یک سال کامل از آغاز سال خمسی گذشت به اصطلاح می گویند: «سرِ سال خمسی» است. در این زمان موظّفیم بر اساس قانون خمس به اموال و دارایی خود رسیدگی کنیم و اگر خمس به آن ها تعلّق گرفته است آن را بپردازیم.

ما به صورت کوتاه و کلّی به وظیفه «دسته اوّل» اشاره می کنیم. عمده چیزهایی که خمس به آن ها تعلّق می گیرند عبارتند از:

1. پول: هر مقدار که در آن زمان داریم، ولی آن چه را که پدر یا مادر یا شخص دیگری به ما می دهد، هر چند اضافه آید خمس ندارد.

2. مواد مصرفی: هر اندازه که در آن زمان داریم. موادّ مصرفی شامل خوراکی ها، نوشیدنی ها و مواد سوختی می شود.(1)

این مطلب را به خاطر می سپاریم که اگر درآمدی، هر چند اندک و ناچیز داریم و آن را خرج زندگی مان می کنیم و یا برای زندگی آینده مان چیزی تهیّه می کنیم حتما باید سال خمسی داشته باشیم.

باید توجّه داشت که مسأله خمس، ریزه کاری هایی دارد که در این مختصر نمی گنجد.

شایسته است جوانان عزیز و پاک طینت هر ساله به دفتر مرجع تقلید خود و یا به نماینده های آنان در استان هاو شهرستان هامراجعه کنند و با محاسبه خمس و پرداخت آن هم به این فریضه بزرگ الهی جامه عمل بپوشانند و هم با ارتباط نزدیک خود با مراجع تقلید و نمایندگان آن ها، از برکات و معنویات آن ها بهره گیرند و پیوند خود را با منادیان دین و مشعل داران عزّت و سربلندی مستحکم سازند.

ص: 115

زکات

وَاَقیمُوا الصَّلوةَ وَاتُوا الزَّکوةَ وَماتُقَدِّمُوا لاَِنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللّهِ.(1)

و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید، و هر گونه نیکی که برای خویش از پیش فرستید، آن را نزد خدا باز خواهید یافت.

جوان به نماز ایستاده بود. آن گونه زیبا راز و نیاز می کرد که حضرت موسی علیه السلام از رفتن باز ایستاد و غرق تماشای او شد. با خود گفت: تا کنون نمازی به این زیبایی ندیده ام!

از جانب خداوند وحی آمد: «این نماز را از او نمی پذیرم تا آن که نماز را با ادای زکات بیاراید، چرا که این دو با همند.»(2)

از ادای این واجب الهی غافل نمانیم چرا که همانند خمس، بر ما واجب است.

زکات دو قسم است: زکات مال و زکات فطره.

زکات فطره

غروب شب عید فطر فرا رسیده، همه از این که توانسته اند یک ماه روزه بگیرند خوشحالند. پدر در فکر جدا کردن زکات فطره است.

زکات فطره بر هر فرد بالغ و عاقل و هشیاری که فقیر نباشد واجب می شود یعنی باید برای خود و تمام کسانی که نان خور او هستند، برای هر نفر سه کیلو از گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرّت و امثال این ها و یا پول یکی از این ها را جدا کند و فردا به مستحقّ بپردازد.

بنابراین زکات فطره ما بر عهده کسی است که مخارج ما را تأمین می کند.

توجّه داشته باشیم که پرداخت زکات فطره را نمی توان از ظهر روز عید فطر تأخیر انداخت. ولی در هر صورت زکات فطره از عهده آدمی برداشته نمی شود.(1)

زکات فطره تنها بر روزه داران واجب نیست بلکه بر همه افرادی که فقیر نباشند و مخارجشان بر عهده دیگران (مثلاً پدر) نباشد اگر نتوانسته اند روزه بگیرند یا روزه نگرفته اند واجب است.

ص: 117

15 نظارت و دفاع همگانی

معروف و منکر

در فرهنگ دینی به تمامی واجبات و مستحبّات «معروف» و به تمامی محرّمات و مکروهات «منکر» گفته می شود. بنابراین واداشتن افراد جامعه به کارهای واجب و مستحبّ «امر به معروف» و بازداشتن آنان از کارهای حرام و مکروه «نهی از منکر» نامیده می شود.

البتّه تنها درباره واجبات و محرّمات ما موظّفیم امر به معروف و نهی از منکر کنیم معروف ها مانند:

نماز - روزه - رعایت حجاب - اجرای عدالت - و احترام به والدین.

منکرها مانند: حرام خوری - ظلم و ستم - جلوه گری در برابر نامحرم - چشم چرانی - قماربازی - اذیّت و آزار والدین - دزدی - ارتکاب قتل و ریختن آبروی مؤمن.

واکنش های نخستین

اگر گناهی در جامعه رخ داد باید قبل از برخورد با گناه کار از آلوده شدن خود جلوگیری کنیم در این باره به چند دستور ایمنی اشاره می کنیم:

1. به مجلس گناه نرویم.

2. در مورد انجام گناه از هیچ کس (حتّی از پدر و مادر) اطاعت نکنیم.

3. رضایت قلبی از عمل بدکاران، نداشته باشیم.

4. دوستی قلبی خود را از آنان قطع کنیم.

پس از مراقبت از خود، با سعه صدر و صبر و حوصله و با انگیزه اعتلای دین به امر به معروف و نهی از منکر مبادرت ورزیم.

راه و رسم امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر راه و رسمی دارد، هنر می خواهد، ذوق و سلیقه می خواهد و لطافت روحی می طلبد.

با خشونت نمی توان کسی را به کاری واداشت و یا از کاری بازداشت. در امر به معروف و نهی از منکر به نکته های اساسی زیر توجّه کنیم:

1. به جای تحقیر و توهین، ترغیب و تحسین کنیم.

2. برای جلوگیری از منکر، خود دچار منکر نشویم.

3. به جای پرخاش و عیب جویی، مهر و رأفت به خرج دهیم.

4. مصلحت طرف را نادیده نگیریم.

5. از خودخواهی و خودستایی بپرهیزیم.

6. تنها خشنودی خدا را در نظر داشته باشیم.

7. خود را منزّه از گناه و برتر از گناه کار نبینیم.

8. این را بدانیم که چه بسا گناه کار دارای صفات و اعمال نیک بسیاری نیز باشد.

ص: 122

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر را باید پله پله، آهسته، و با نرمی و لطافت و خویشتنداری عملی نمود. تنبیه گناه کار نباید به انتقام و ظلم او بیانجامد. پس با احتیاط و آرامی این مراحل را طیّ می کنیم:

ص: 123

دفاع

وَلَوْلا دَفْعُ اللّهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللّهِ کَثیرًا وَلَیَنْصُرَنَّ اللّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ اِنَّ اللّهَ لَقَوِیٌّ

ص: 124

آموزش فنون نظامی

در این زمان که دانش نظامی پیشرفت بسزایی کرده و دشمنان اسلام به انواع سلاح های پیشرفته مجهّز شده اند، دفاع از اسلام و کشورهای اسلامی، بدون فراگیری فنون نظامی و آمادگی رزمی و تسلیحاتی ممکن نیست و از آنجا که دفاع، بدون آموزش نظامی امری است ناممکن، بر تمام افرادی که توانایی و قدرت یادگیری آن را دارند و احتمال می رود به شرکت آنان در جبهه دفاع از اسلام و کشور اسلامی نیاز پیدا شود، آموزش نظامی واجب است.

ص: 126

16 در میدان تلاش

معاملات حرام

معاملاتی که موجب ضرر و زیان فرد، یا برخلاف مصلحت جامعه باشد حرام است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1. خرید و فروش چیزهای زیانبار و ناپاک (نجس) مانند مُردار.

2. خرید و فروش چیزهایی که کاربرد معمولی آن ها در گناه است؛ مانند ابزار قمار.

3. خرید و فروش چیزی که از راه قمار یا دزدی به دست آمده باشد.

4. فروش چیزی به دشمنان اسلام که موجب تقویت آنان بر ضدّ مسلمانان گردد؛ مانند اسلحه.(1)

رشوه

حضرت علی علیه السلام می فرماید:

«هر مسؤولی که از رسیدگی به کارهای مردم خودداری ورزد، خداوند در روز قیامت او را ناکام و از خود دور خواهد ساخت، و اگر در برابر انجام وظیفه هدیه ای بگیرد، گریبانگیر او خواهد شد و اگر «رشوه» بگیرد، به خدا شرک ورزیده است.»(1)

* کسی که رشوه می دهد تا به ناحقّ به سود وی حکم کنند و نیز گیرنده رشوه، هر دو گناه کارند.

* رشوه اگرچه به عنوان «هدیّه»، «پیشکش» و «حقّ حساب»، و مانند آن باشد، حرام است.

* بر رشوه گیر واجب است چیزی را که گرفته به صاحبش برگرداند.(2)

رَهن

رهن، پیشتوانه قرض است؛ بدین شکل که بدهکار مقداری از مال خود را نزد طلبکار به عنوان «گِرو» می گذارد تا در صورت تخلّف از پرداخت، طلبکار حقّ خود را از آن مال بردارد.(1)

گِرو، امانت است و گرو گیرنده (طلبکار) حقّ استفاده کردن از آن را ندارد.

رهن و اجاره

آن چه امروزه به نام «رهن و اجاره» مرسوم است که مستأجر مبلغی پول از پیش به اجاره دهنده می دهد و در مقابل، اجاره کمتری می پردازد، چون شرایط رهن را ندارد و کم کردن اجاره هم در برابر پولی است که مستأجربه اجاره دهنده پرداخته،درحکم رباوحرام است.

برای رهایی از ربا می توان به روش «اجاره به شرط قرض» عمل کرد؛ یعنی منزل، به مبلغ مورد توافق طرفین اجاره داده می شود و در قرارداد، شرط می شود که مستأجر مبلغ معیّنی از پیش، به عنوان «قرض» به مدّت معیّنی به اجاره دهنده بپردازد.(2)

ص: 133

17 فریب گاهِ شیطان

نگاه

نگاه ها همیشه یکسان نیستند، گاهی آدم به چهره مادر و پدرش از روی رأفت و ادب نگاه می کند، گاهی به خواهرش از روی محبّت می نگرد، گاهی هم به مناظر زیبا و دل انگیز طبیعت چشم می دوزد و لذّت می برد.

چشم، از مناظری که می بیند، فیلم و عکس تهیّه، و در مخزن خیال بایگانی می کند. گاهی هم در سالن خیال می نشیند و به تماشای آن ها می پردازد.

باید مراقب باشیم که چشمان ما از مناظر شهوت آلود فیلم و عکس تهیّه نکند و اگر به این اشتباه و گناه دچار شدیم فوری آن را پاک کنیم.

با اشک و آه و توبه می توان آن منظره های شهوت آلود را از ص خیال خود پاک کرد.

توجّه داشته باشیم:

نگاه آلوده به هیچ چیز و هیچ کس جایز نیست.

به زن های نامحرم هم نباید به قصد لذّت نگاه کنیم البتّه نگاه به صورت و دست ها تا مچ، اگر بدون زینت و آرایش و زیور باشند حرام

ص: 136

نگاه به خانه دیگران

خانه دیگران، محلّ آسایش و استراحت آن هاست کسی حقّ ندارد به خانه دیگران سر بکشد و یا با دوربین و وسائل دیگر از دور نگاه کند تا به چیزهایی که بر او حرام است نگاه کند مثلاً به ناموس مردم نگاه کند و اگر چنین خطایی را مرتکب شد، اهل خانه وظیفه دارند او را از این کار بازدارند و چنانچه نتوانستند بنا به فتوای مقام معظّم رهبری در باب امر به معروف و نهی از منکر، باید از توسّل به زور و خشونت بپرهیزند و مسأله را به نیروهای انتظامی و قضایی ارجاع دهند.

رابطه دختر و پسر

اسلام کوشیده است تا روابط دختران و پسران را به گونه ای تنظیم کند که احتمال بروز هر گونه آلودگی و تباهی از میان برداشته شود.

روح حاکم بر روابط پسران و دختران باید روح پاکی و عفاف باشد. جوامعی که روابط دختران و پسران را تا اندازه ای آزاد گذاشته اند تجربه تلخی را متحمّل گشته اند و به اشتباه خود اعتراف دارند.

دین مترقّی اسلام می گوید: قلب با نگاه های آلوده، برخوردهای ناسالم و غیرعفیفانه کم کم تاریک می گردد، یاد خدا از قلب بیرون می رود، جاذبه نیرومند تمایلات جنسی بر آدمی غالب می شود، و چه بسا جوان دچار بلای خانمانسوز عشق و محبّت نابجا گردد.

مفضّل می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره عشق نابجا پرسیدم فرمود:

«قلب هایی هستند که از یاد خدا خالی می شوند، خدا نیز (عشق) و محبّت غیر خود را به آنان می چشاند.»(3)

و اگر کسی به این بلای خانمانسوز دچار شد باید با عفّت و پرهیز و خود نگه داری خود را نجات دهد.

ص: 138

مکالمه

سخن گفتن پسران و دختران باید سالم، سنگین و به دور از هرگونه سودجویی باشد. خدا بر نیّت ها و خیال های ما آگاه است.

دستورالعملی به جوانان

پافشاری اسلام به جوانان این است که هرچه سریعتر تشکیل خانواده داده و نیروی غریزی خود را از راه طبیعی و مشروع، ارضاء کنند. بنابراین هرگونه کامجویی و لذّت جویی غیرطبیعی و نامشروع، حرام و ممنوع است و چه بسا جوانانی که با خودارضایی جسم و روان خود را به تباهی می اندازند، و یا به آلودگی های دیگر تن می دهند. مسلّماً جوانان پاک طینتی که با تعالیم نجات بخش اسلام آشنا هستند هرگز به انحراف و آلودگی تن نخواهند داد.

ولی اگر به هر دلیلی موفّق به ازدواج نشدند به این توصیه و دستورالعمل، توجّه می کنند:

شخصی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمد و از بی همسری شِکوه کرد! پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم او را به روزه گرفتن و مداومت بر آن توصیه فرمود.

آن شخص چنین کرد و غریزه اش را تعدیل کرد.(1)

بنابراین به خاطر داشته باشیم که کم خوری و به ویژه روزه گرفتن باعث سلامت تن و روان ما می گردد و بهترین عامل برای فرو کاستن شهوت و تعدیل غریزه جنسی است. ما می توانیم در کنار روزه گرفتن با پرداختن به سایر عبادات و دعاها، ورزش، و اشتغال به کار و تلاش، اوقات فراغت خود را پر و غریزه خود را تعدیل کنیم.

ص: 140

18 دیگر هرگز

خوانندگی و نوازندگی

گاهی صدا و آواز به گونه ای است که اسلام آن را حرام و ممنوع دانسته است، و آن در جایی است که دو ویژگی را دارا است:

1. طرب انگیز است، یعنی حالتی سبک به آدمی دست می دهد که از یاد خدا دور و به گناه متمایل می شود. گاهی نیز آدمی را به گریه یا خنده

ص: 142

لباس و آرایش

اسلام با تمیزی، نظافت و بهداشت مخالف نیست. جوان نباید ژولیده و به هم ریخته باشد. اما نباید هم به گونه ای خود را آراسته کندکه خود و دیگران را به گناه و شهوت متمایل کند.

جوان مسلمان، فرهنگ غنیّ و سرشاری دارد. زیبنده او نیست که در انتخاب لباس و آرایش از فرهنگ بیگانگان تقلید کند و خود را به شکل آنان درآورد.

بنابراین در انتخاب لباس، این معیارها را فرادید خود قرار دهیم:

1. نوع رنگ و مُدل لباس ما، مفسده انگیز نباشد.

2. نوع رنگ و مُدل لباس ما، تبلیغ و ترویج فرهنگ بیگانه نباشد.(1)

3. مرز خود را با بانوان حفظ کنیم و از پوشیدن لباس حریر و طلاباف بپرهیزیم(2) چون حرام است.

توجّه داشته باشیم که نباید خود را به طلا بیاراییم.(3) که استفاده از آن برای مردان حرام است و نیز بکوشیم در آراستن موی سر و صورت از مدل های بیگانگان استفاده نکنیم و این نکته را هم به خاطر بسپاریم که:

«تراشیدن تمام یا قسمتی از موی صورت، بنابر احتیاط واجب، حرام است. ولی اصلاح آن و تراشیدن اطراف آن (مثلاً گونه ها و زیر گلو) اشکال ندارد.»(4)

ص: 144

19 مرحبا به این جوان

شرکت در مجالس و محافل

پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام از همه، به ویژه از جوانان، می خواهند که بر سر راه مردم بی جهت گرد هم نیایند و اگر برای ضرورتی می ایستند، چشم خود را از ناموس مردم حفظ کنند.

یکی از بهترین کارها در ایّام فراغت، شرکت در مجالس و محافل مذهبی است. مجالسی که به یاد اهل بیت علیهم السلام تشکیل می شود و مجالس و محافل قرآنی.

پیامبر فرمود:

«هر گروهی که در مجالس قرآنی مساجد شرکت کنند، به یقین، آرامش بر آن ها نازل می شود، رحمت الهی آن ها را در برمی گیرد و خداوند از آن ها در نزد مقرّبان خود به نیکی یاد می کند.»(2)

در کنار این ها، مجالس و محافلی تشکیل می شود که باید به شدّت از آن ها بپرهیزیم؛ مجالس گناه و معصیت، مجالسی که از یاد و نام خدا و

ص: 146

خانه های موسیقی

طبق برنامه ریزی اعلام شده، بنابراین است که خانه های موسیقی و هنرستان هایی در این رابطه در شهرستان ها تشکیل شود که با عکس العمل مردم مواجه شده است نظر حضرتعالی در رابطه با رواج موسیقی چیست؟

- آموزش موسیقی و ترویج آن برای نوجوانان با اهداف نظام جمهوری اسلامی سازگار نیست.(1)

مجالس و محافل غیرمتخصّصان دینی

برخی که در مسایل دینی و احکام شرعی متخصّص و صاحب نظر نیستند مجالسی تشکیل می دهند و در این باره اظهارنظر می کنند، شایسته است که در این مجالس و محافل شرکت نکنیم چه بسا سخنان آنان در ما تأثیر بگذارد و ما را نسبت به دین سست کند.

مقام معظّم رهبری به این افراد می فرمایند:

«اظهارنظر در مسایل دینی و احکام شرعی بر کسانی که صاحب نظر نیستند جایز نیست، و بر مؤمنین واجب است در تمام احکام دینی به مراجع بزرگوار تقلید و اسلام شناسان مورد وثوق و اعتماد مراجعه نمایند.»(2)

ص: 147

مطالعه آزاد

اسلام، همانگونه که غذای مادّی را برای رشد و نموّ بدن لازم می داند و با تأکید فراوان از ما می خواهد که از چیزهای حرام، نجس و آلوده پرهیز کنیم، همینطور غذای فکری و علمی را برای روح و روان ما لازم می داند و با تأکید بیشتر از ما می خواهد که از غذاهای فکری و علمی آلوده بپرهیزیم.

بنابراین ما که می خواهیم قسمتی از ایّام فراغت خود را با مطالعه کتاب های غیردرسی، مجلّه ها و روزنامه ها سپری کنیم باید نسبت به انتخاب مطالب، حسّاسیّت داشته باشیم.

مطالبی را انتخاب کنیم که نسبت به نویسندگان آن ها مطمئنّ هستیم امّا نسبت به مطالبی که به گونه ای است که عقاید ما را سُست می کنند و یا اخلاق ما را فاسد می کنند و یا ما را از تسلیم در برابر احکام و تعالیم نورانی اسلام دور می کنند بپرهیزیم.

امام جواد علیه السلام می فرمایند:

«هر کس به گوینده ای گوش فرا می دهد (و یا مطالب نویسنده ای را مطالعه می کند) در واقع او را می پرستد، بنابراین اگر گوینده از خدا می گوید او نیز به پرستش خدا مشغول است و اگر از زبان ابلیس می گوید او نیز به پرستش ابلیس مشغول است.»(1)

بنابراین باید از مطالعه مطالب باطل و گمراه کننده خودداری کنیم. تنها کسانی مجازند این مطالب را مطالعه کنند که غرض صحیح و عاقلانه ای داشته باشند مثلاً:

1. قصد پاسخگویی به آن ها را داشته باشند.

2. صلاحیّت این کار را داشته باشند.

ص: 148

میهمانی و دید و بازدیدها

بخشی از ایّام فراغت ما با شرکت در میهمانی ها و دید و بازدیدها سپری می شود.

نکته مهمّی که در این مورد باید فرادید ما جوانان باشد این است که چشم خود را از نگاه به نامحرمان و زیبایی های آنان حفظ کنیم.

شاید تاکنون دیده باشید که برخی نسبت به غریبه ها خود را حفظ می کنند ولی نسبت به اقوام و خویشان نزدیک خود، اصلاً مراعات نمی کنند فکر می کنند آن ها محرم او هستند.

این کار، اشتباه و از فرهنگ ناب اسلامی به دور است.

توجّه داشته باشیم افرادی چون زن دایی و دختر دایی، زن عمو و دختر عمو، دختر خاله، دختر عمه، و زن برادر نسبت به ما نامحرم هستند و با سایر نامحرمان تفاوتی ندارند.

و چون ازدواج کردیم باید بدانیم که خواهر زن و دختر او برای ما محرم نیستند.

ص: 149

20 دردی جانکاه

علاج واقعه، قبل از وقوع

اسلام تمام راه هایی را که به گونه ای آبرو و حیثیّت آدمی را به مخاطره می اندازد، بسته است و به ما تأکید کرده است که:

وَ لا تُلْقُوا بِاَیْدیکُمْ اِلَی التَّهْلُکَةِ.(1)

و خود را به دست خود به هلاکت میفکنید.

اسلام به حسّاسیّت دوران جوانی و عطش دوست یابی جوان کاملاً واقف است و کوشیده است روح شرافت و بزرگواری جوانان را شکوفا کرده و آن ها را به شخصیّت والای انسانی الهی برساند.

ص: 153

مکن با بدآموز هرگز درنگ

که انگور گیرد ز انگور رنگ(2)

اسلام می کوشد جوان را به گونه ای نیرومند و با شخصیّت تربیت کند که در مقابل تمام کسانی که او را به مخالفت خدا و بزهکاری دعوت می کنند پاسخ منفی بدهد.

ردّ کردن تعارف دوستان ناباب و قطع رابطه با آنان هرگز نشانه خشونت و دور بودن از اجتماع نیست عاقل از آتش دور می شود، از گزنده می گریزد ولی در کنار سبزه و گل می آرمد. اصلاً پرهیز و کناره گیری از دوستان ناباب، بزرگترین شاخصه یک جوان معتدل و اجتماعی است.

تحقیقات می گوید 62 درصد از معتادان اعتراف کرده اند که دوستان ناباب آن ها را به اعتیاد کشانده اند.(3)

اُنس بیشتر جوانان با دین، قرآن و شرکت در مجالس مذهبی، آنان را در برابر این خطرها بیمه خواهد کرد.

ص: 154

اعتیاد از نگاه بزرگان دین

در حرمت اعتیاد به موادّ مخدّر هیچ شکّی نیست. استاد شهید مرتضی مطهّری می فرماید:

«ما به حکم این که می دانیم چیزی که برای بشر زیان آور است، از نظر شرع حرام است، حکم می کنیم که اعتیاد به تریاک حرام است.»(1)

حضرت آیة اللّه العظمی بروجردی می نویسند:

«همیشه نوشته ام لازم است مسلمین و همه عاقلان خود را از دست این سمّ های کشنده نجات دهند.»(2)

بزرگترین مدافع اسلام و حامی نسل جوان حضرت امام خمینی رحمه الله می فرماید:

«تریاک آوردن و پخش کردن بین مردم، هروئین آوردن و پخش کردن بین جوان های ما، ملّت ما را از بین خواهد برد، این ها خودشان قبل از این که آن عذاب الهی برایشان بیاید، قبل از آن که شلاّق الهی به آن ها بخورد، خودشان ملاحظه بکنند و نکنند. ترک کنند این را. این جنایت است، این کشیدن جوان های برومند ماست به از بین رفتن، این فساد نسل است....»(3)

و این کلام حکیمانه و واقع بینانه از مقام معظّم رهبری (دام ظلّه) است که می فرماید:

«غرق کردن نسل جوان در فسادهای گوناگون و اعتیاد به موادّ مخدّر و سُکرآور یک سیاست پیاده شده استعمار و استکبار است.»(4)

ص: 155

تدابیر حکیمانه دولت

دولت جمهوری اسلامی به منظور جلوگیری از تباهی جامعه و به ویژه نسل جوان براساس قوانین جاری، اعمال ذیل را جرم محسوب کرده و مرتکبین به آن را مورد پیگرد قانونی قرار می دهد:

1. کشت خشخاش مطلقاً.

2. تولید، توزیع، حمل، نگهداری، صادر کردن و خرید و فروش موادّ مخدّر.

3. دایر نمودن یا همکاری در اداره کردن اماکن استعمال موادّ مخدّر.

4. استعمال موادّ مخدّر به هر شکل و طریق ممکن.

5. تولید ابزار و ادوات مربوط به تولید، قاچاق یا استعمال موادّ مخدّر.

6. فراری دادن یا پناه دادن متّهمان و مجرمان موادّ مخدّر که تحت تعقیب هستند و یا دستگیر شده اند.

7. محو و یا اختفاء ادلّه جرم مجرمین.(1)

ص: 156

21 اُفُقِ سبزِ زندگی

در آستانه ازدواج

عجله در اصلِ ازدواج پسندیده است ولی در انتخاب همسر، ناپسند! اگر همسر ما، ناشایست از کار درآمد و با روحیّه ما متناسب نبود چه خواهیم کرد؟

پس، با چشمانی باز و هشیارانه اقدام می کنیم.

اساس ملاک و معیار گزینش همسر را باید «دین» و «اخلاق» قرار داد.

«زیبایی» هم، خوب است ولی نباید تنها ملاک انتخاب ما باشد.

عقد و عروسی

سبزترین دوران زندگی جوان، هنگامی است که برای تشکیل زندگی آینده به تکاپو می افتد، مشورت می کند، امکانات ازدواج را فراهم می کند و مراحل عقد و عروسی را پی ریزی می کند.

در این ایّام سبز باید به نکته های حسّاس دینی اجتماعی زیر توجّه کنیم:

1. گرچه غالباً مرسوم است که دختر قسمت زیادی از وسایل زندگی را با خود به عنوان «جهیزیّه» به خانه می آورد ولی این، یک تکلیف دینی نیست و آوردن جهیزیّه واجب نمی باشد در این زمینه سخت گیری نکنیم.

2. مهریّه و صداق، حقّ مسلّم دختر است، اگر دارای قدرت مالی هستیم باز هم مهریّه را بالا نبریم تا به روی جوانان دیگر سدّی نکشیم.

3. تا آن گاه که صیغه عقد، جاری نشده، پسر و دختر مثل گذشته، با هم نامحرم اند. دوران نامزدی را با گناه آلوده نکنیم.(1)

4. مجلس عقد و عروسی را ساده و آسان برگزار کنیم، از تجمّلات، اسراف ها و چشم و هم چشمی ها بپرهیزیم.

5. برنامه ها را به گونه ای از پیش تنظیم کنیم که زمینه های گناه در آن کم گردد.

مراسم عقد و عروسی

بکوشیم در شادترین ایّام زندگی، پاک و سربلند بیرون آییم و بدانیم شادیها و غمها همه به سرعت ابر و بلکه تندتر خواهند گذشت. مبادا عیش و شادی خود را با گناه بیالاییم.

سعی کنیم از اجراء هر برنامه ای که باعث تحریک و تهییج شهوات

ص: 160

استفتاء از مقام معظّم رهبری

1. زدن دایره و تنبک در مراسم عروسی و خرید و فروش آن، آیا جایز است؟

- اگر از آلات لهو محسوب باشد خرید و فروش و نگهداری و استعمال آن جایز نیست.(2)

2. زدن دست در مراسم عروسی، رقص مرد برای مردان در مراسم عروسی، رقص زن برای زن در مراسم عروسی چه حکمی دارد؟

- کف زدن به نحو متعارف معمول مجالس جشن و سرور مانع ندارد و رقص اگر موجب تحریک و تهییج شهوت و یا مستلزم ارتکاب حرام باشد جایز نیست.(3)

3. فیلمبرداری و عکّاسی از برخی مجالس عروسی که به علّت لاابالی گری، مسایل محرم و نامحرم احیاناً رعایت نمی شود توسّط عکّاس زن که شغلش این کار است، چه حکمی دارد؟

- مراعات کامل حجاب اسلامی در برابر نامحرم در هر حال لازم است و فیلمبرداری از مجالس زنانه یا از مجالس مختلط اگر مستلزم نظر حرام و موجب اشاعه فساد و ترتّب مفاسد باشد جایز نیست.(4)

ص: 161

22 بهترین یار و یاور

همسرداری

خداوند با توانایی هایی که در مرد قرار داده است او را مدیر و مسئول اداره زندگی می داند.

برخی از مردان فکر می کنند زن و فرزند چون اسیرانی هستند که

ص: 164

امور مالی منزل

شوهر که مدیر و مسئول اداره زندگی است، تأمین مخارج زن را برعهده دارد. بنابراین باید خوراک، پوشاک، مسکن و لوازم زندگی او را در حد متعارف و معمولی فراهم کند.

زن همچون گل و مرد چون باغبان است. باغبان زحمت های فراوانی متحمّل می شود تا آب را از چشمه ها و قنات ها به سوی گل ها هدایت کند، روز و شب از گل ها مراقبت می کند و در رشد و تقویت آن ها می کوشد. این کارها هرگز از منزلت گل نمی کاهد، و باغبان را نیز خسته و پشیمان نمی کند.

البتّه باغبان تا وقتی این سختی ها را متحمّل می شود که گل برای باغبان

ص: 165

اخلاق همسرداری

پیش از ازدواج، خود را برای همسرداری آماده کنیم. اخلاق و رفتار شایسته ای را که مناسب با روح لطیف و آسیب پذیر زن است کسب کنیم و چون ازدواج کردیم این گونه رفتار کنیم:

1. خوش رفتار باشیم.

2. خوش گفتار باشیم.

3. اظهار محبّت و دوستی کنیم.

4. به همسرمان احترام بگذاریم.

5. نظیف و تمیز باشیم.(2)