چهل حدیث داوری

مشخصات کتاب

سرشناسه : بریموندی، محمدحسین، 1354 -

عنوان و نام پدیدآور : چهل حدیث داوری/ محمدحسین بریموندی.

مشخصات نشر : قم: آستانه مقدسه قم،انتشارات زائر، 1387.

مشخصات ظاهری : 55 ص.؛ 12 × 5/16 س م.

فروست : آستانه مقدسه قم،انتشارات زائر؛ 157. چهل حدیث؛ 28.

شابک : 6000 ریال: 978-964-180-055-2

یادداشت : کتابنامه: ص. 53- 55؛ همچنین به صورت زیرنویس.

موضوع : اربعینات -- قرن 14

موضوع : احادیث شیعه -- قرن 14

موضوع : قضاوت -- احادیث

شناسه افزوده : آستانه مقدسه قم. انتشارات زائر

رده بندی کنگره : BP143/9/ب46چ9 1387

رده بندی دیویی : 297/218

شماره کتابشناسی ملی : 1918028

ص: 1

اشاره

ص: 2

فهرست مطالب

فهرست مطالب

مقدمه ناشر... 5

1 . قضا... 13

2 . داوری الهی... 14

3 . قضاوت رسول اللّه در بین مردم... 15

4 . ویژگی الهی قضاوت اهل بیت«ع»... 16

5 . قرآن و سنت برترین داور... 17

6 . اهمیت قضاوت در اسلام... 18

7 . داوری طاغوت... 19

8 . دانش قضات... 20

9 . قضاوت براساس گمان... 21

10 . جایگاه صلح در قضاوت... 22

11 . عادل ترین مردم... 23

12 . رسوایی در حکم جور... 24

13 . اهمیت قضاوت به حکم الهی... 25

14 . طلب قضاوت برای دنیا... 26

15 . خصوصیات قاضی خوب... 27

16 . قضاوت ناحق... 28

17 . عواقب حکم جور... 29

18 . جایگاه بیّنه و یمین در قضاوت... 30

ص: 3

19 . پاداش زحمات قاضی... 31

20 . رعایت آداب قضاوت... 32

21 . رحمت الهی برسر قضاوت حق... 33

22 . همراهی ملائکه با قضات... 34

23 . قضات طاغوت... 35

24 . قضاوت در حالت غیر عادی... 36

25 . گوش دادن به کلام طرفین... 37

26 . عدالت در نگاه و اشاره... 38

27 . اهمیت گفتار قاضی در قضاوت... 39

28 . عامل عزل قاضی... 40

29 . جایگاه قاضی عادل در آخرت... 41

30 . قضاوت جور در جهنّم... 42

31 . رجوع به قاضی ظالم... 43

32 . موانع قبولی شهادت در قضا... 44

33 . رشوه در قضاوت... 45

34 . شفاعت در حد نیست... 46

35 . خطا در قضاوت (غیر عمد)... 47

36 . بدترین قاضی... 48

37 . آفت قضاوت... 49

38 . زوال قدرت قاضی... 50

39 . شهادت دروغ... 51

40 . تلقین نکردن به گواهان... 52

منابع و مآخذ... 53

ص: 4

مقدمة الناشر

کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است.

زیارت جامعه کبیره

بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .

ص: 5

امام باقر علیه السلام فرمود :

شَرِّقا أوْ غَرِّبا ، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)

به شرق و غرب جهان بروید ، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت ، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است .

همواره مدیون راویان ، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی ، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های بعدی سپرده اند .

احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند ، «نور» است .

مجموعه های حدیثی ، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این

ص: 6


1- 1 . الکافی ، کلینی ، ج 1 ، ص 399 .

علوم و معارفیم . برای پیمودن راه صحیح زندگی و

رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها ، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است .

روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او ، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است ، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است ، هم در موضوعات اخلاقی ، تربیتی ، تهذیب نفس ، پند و موعظه ، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند ، دل در گرو محبت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)

ص: 7


1- 1 . بحار الانوار ، ج 2 ، ص 30 ، ح 13 .

اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند ، از

ما پیروی می کنند .

بر این اساس ، آموختن ، نوشتن ، بیان ، نشر ، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت ، کاری است ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام .

کتب حدیثی شیعه ، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است . برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر ، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد .

«چهل حدیث نویسی» ، یکی از گام های ارزشمند در نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند . اینکه

ص: 8

امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند ، در روز قیامت فقیه و دین شناس

برانگیخته می شود ، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است ، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند . چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد ، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل . به هر حال ، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است .

امروز ، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت ، بیش از هر زمان احساس می شود . عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند ، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان ، سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند ، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل ، مراکز و

ص: 9

مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند .

آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین

و ترویج معارف عترت ، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است . موضوعات ، ابتدا در کمیته ای تعیین ، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند . سعی شده است اغلب موضوعات ، اخلاقی ، تربیتی ، کاربردی و معارفی باشد . تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .

* * *

امّا جزوه حاضر .....

از جلوه های مهم نظام اسلامی ، اجرای عدالت در جامعه و رساندن حق به حق دار و جلوگیری از ظلم است و این مسؤولیت مهمّ ، بر عهده قوّه قضائیه ،

ص: 10

قضات ، دادگاه ها و همه اشخاص ومراکز مرتبط با قضاوت و دادرسی است .

داوری در نزاع ها و قضاوت در مخاصمات ، کاری بس بزرگ و دشوار است که اگر بر پایه حق و عدل

صورت گیرد، مایه آبروی یک حکومت و اعتماد مردم به مسؤولان و دلگرمی در زندگی است و اگر خدای نکرده به رشوه و بی عدالتی آلوده شود ، موجب خشم خدا و نارضایتی مردم می گردد.

در منابع دینی ، درباره قضاوت و صفات قاضی و بایسته های داوری و برکات اجرای حدود الهی و پاداش قاضیان خداترس و عادل و باانصاف ، رهنمودهای ارزنده ای وجود دارد و نکات مهمّی درباره این مسأله حیاتی و عواقب و آثار قضاوت به جور و قضاتِ وابسته به دنیا بیان شده است .

این جزوه که به همّت برادر ارجمند حجة الاسلام

ص: 11

محمّد حسین بریموندی فراهم آمده است ، گزیده ای از انبوه روایات اسلامی درباره این موضوع است . در همین جا از زحمات ایشان تقدیر می شود .

امید است تعالیم دین و رهنمود پیشوایان معصوم علیهم السلام ، دستگاه قضایی و قاضیان و دادرسان ما

را در قلمرو «قضاوت به عدل» و «پرهیز از جور» مفید افتد و جامعه ازبرکات آن برخوردار گردند.

انتشارات زائر / آستانه مقدسه

1387 ش

ص: 12

قضا

اِنَّ اللّه َ یَاْمُرُکُمْ اَنْ تُؤَدُّوا الاَماناتِ اِلی اَهلِها وَ اِذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النّاسِ اَنْ تَحْکَمُوْا بِالْعَدْلِ اِنَّ اللّه َ نِعِمّا یَعِظُکُمْ بِهِ اِنَّ اللّه َ کانَ سَمیعا بَصیرا؛(1)

خداوند به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبان آن ها باز گردانید، و چون بین مردم داوری می کنید، دادگرانه داوری کنید. خداوند به امری نیک پندتان می دهد، که خداوند شنوای بیناست.

ص: 13


1- 1 . نساء: 58.

1- داوری الهی

وَ اللّه ُ یَحْکُمُ عَلَی ما غابَ عَنْکَ؛(1)

داوری در آن چه از تو پنهان است با خدای جهان می باشد.

ص: 14


1- 1 . نهج البلاغه، نامه 53، ص 404

2- قضاوت رسول اللّه در بین مردم

امام صادق علیه السلام :

اِنَّ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قَدْ قَضی بِشاهدٍ وَ یَمِینٍ؛(1)

به درستی که رسول خدا صلی الله علیه و آله با شاهد و سوگند بین طرفین دعوا قضاوت می کردند.

ص: 15


1- 1 . وسائل الشیعه، ج 27، ص 267.

3- ویژگی الهی قضاوت اهل بیت علیهم السلام

علی بن الحسین علیه السلام :

قالَ سَأَلْتُهُ بِأَیِّ حُکمٍ تَحْکُمُونَ؟ قالَ: حُکمِ آلِ داوودَ فَإنْ اَعیانا شَی ءٌ تَلقَّانا بِهِ رُوحُ القُدسِ؛(1)

جعید همدانی گوید: از امام سجاد علیه السلام پرسید: «بر چه اساسی قضاوت می کنید»؟

فرمود: «به حکم و قضاوت داوود». پس اگر در جایی درماندیم روح القدس آن را به ما می رساند.

ص: 16


1- 1 . الکافی، ج 1، ص 398.

4- قرآن و سنت برترین داور

علی علیه السلام درباره ارجاع اختلافات به خدا و رسول صلی الله علیه و آله فرموده است:

فَرَدُّهُ إِلَی اللّه ِ اَنْ نَحْکُمَ بِکِتابِهِ وَرَدُّهُ إِلَی الرَّسُولِ أَنْ نَأخُذَ بِسُنَّتِهِ؛(1)

در (خصومت و اختلافات) کتاب الهی و سنت نبوی را مراجع حل اختلاف قرار دهید.

ص: 17


1- 1 . نهج البلاغه، خ 124، ص 168.

5- اهمیت قضاوت در اسلام

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام به شریح:

قَدْ جَلَسْتَ مَجْلِسا لایَجْلسُهُ إِلاَّنَبِیٌّ اَوْ وَصِیُّ نِبیٍّ اَوْ شَقِیٌّ؛(1)

در جایگاهی نشسته ای که فقط جای نبی و وصی یا انسان شقی و بدبخت است.

ص: 18


1- 1 . کافی، ج 7، ص 406.

6- داوری طاغوت

امام صادق علیه السلام :

مَنْ تَحاکَمَ إِلی الطاغُوتِ فَحَکَمَ لَهُ فِإِنَّما یَأْخُذُ سُحْتا وَ إِنْ کانَ حَقُّهُ ثابِتا؛(1)

اگر کسی طاغوت را حاکم دعوا قرار دهد، اگرچه حق مسلمی برای او حکم کند، حق تصرف در آن چه را گرفته ندارد و آن سحت و مال حرام است، اگرچه حق مسلم او باشد.

ص: 19


1- 1 . کافی، ج 7، ص 412.

7- دانش قضات

امام صادق علیه السلام :

أُنْظُرُوا إِلی رَجُلٍ مِنْکُمْ یَعْلَمُ شَیئا مِنْ قَضائِنا فَاجْعَلُوهُ بَیْنَکُم فَإِنّی قَدْ جَعَلْتُهُ قاضِیا فَتَحاکَمُوا إِلَیهِ؛(1)

از جمع خود (شیعیان) به کسی مراجعه کنید که بر احکام الهی وقوف و آشنایی دارد و ما او را در بین شما قاضی قرار دادیم. داوری را پیش وی ببرید.

ص: 20


1- 1 . کافی، ج 7، ص 412.

8- قضاوت براساس گمان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لَیْسَ مِنَ الْعَدْلِ الْقَضاءُ عَلَی الثِّقَةِ بِالظَنِّ؛(1)

از عدالت نیست که بر شخص مورد اعتماد براساس گمان داوری کنی.

ص: 21


1- 1 . نهج البلاغه، حکمت 220، ص 482.

9- جایگاه صلح در قضاوت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام به شریح:

وَ اعْلَمْ أَنَّ الصُّلحَ جائزٌ بَیْنَ المُسلِمینَ اِلاّ صُلحا حَرَّمَ حَلالاً أَو أَحَلَّ حَراما؛(1)

بدان ای شریح، صلح جایز است بین مسلمانها تا جایی که حلال حرام نگردد یا چیز حرام حلال نشود.

ص: 22


1- 1 . کافی، ج 7، ص 413.

10- عادل ترین مردم

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

أَعْدَلُ الْخَلْقِ أَقْضاهُم بِالحَقِّ؛(1)

عادل ترین مردم قضاوت کننده ترین آنان به حق هستند.

ص: 23


1- 1 . غرر الحکم، ج 1، ص 184.

11- رسوایی در حکم جور

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

أَفْظَعُ شَی ءٍ ظُلمُ الْقُضاةِ؛(1)

دردناک ترین چیز ستم کردن قاضیان است.

ص: 24


1- 1 . غرر الحکم، ص 147.

12- اهمیت قضاوت به حکم الهی

امام صادق علیه السلام :

مَنْ حَکَمَ فی دِرهَمینِ بِغَیرِ ما أَنْزَلَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ فَهُوَ کافِرٌ بِاللّه ِ العَظیمِ؛(1)

کسی که در دو درهم به غیر آانچه از طرف خداند نازل شد حکم کند، کافر به خداوند بزرگ است.

ص: 25


1- 1 . کافی، ج 7، ص 408.

13- طلب قضاوت برای دنیا

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ ابتَغی القَضاءَ وَ سَأَلَ فِیهِ الشُفَعاءَ وُکِلَ إِلی نَفْسِهِ وَ مَنْ اُکْرِهَ عَلَیهِ أَنْزَلَ اللّه ُ عَلیهِ مَلَکا یُسَدِّدُه؛(1)

هر که جویای منصب قضاوت باشد و برای رسیدن به آن متوسل به این و آن شود، خداوند او را به خودش واگذارد و هر که مجبور به پذیرفتن آن شود خداوند فرشته ای بر او فرو فرستد که استوارش بدارد.

ص: 26


1- 1 . کنز العمال، ج 6، ص 94، ح 14994.

14- خصوصیات قاضی خوب

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

ثُمَّ اخْتَرْ لِلْحُکمِ بَیْنَ النّاسِ أَفْضَلَ رَعْیَّتِکَ فِی نَفْسِکَ مِمَّنْ لاتَضِیْقُ بِهِ الاُمُورُ وَلاتَمْحَکُهُ الْخُصُومُ...؛(1)

پس از میان مردم، برترین فرد نزد خود را برای قضاوت انتخاب کن کسانی که مراجعه فراوان آن ها را به ستوه نیاورد و برخورد مخالفان با یکدیگر او را خشمناک نسازد.

ص: 27


1- 1 . نهج البلاغه، نامه 53، ص 410.

15- قضاوت ناحق

امام صادق علیه السلام :

رَجُلٌ قَضی بِجَوْرٍ وَ هُوَ یَعْلَمُ فَهُوَ فی النّارِ، وَ رَجُلٌ قَضی بِجَوْرٍ وَ هُوَ لایَعْلَمُ فَهُوَ فی النّارِ؛(1)

کسی که به ستم حکم کند در حالی که می داند، در آتش است و کسی که جاهلانه حکم به ستم کند، جایگاهش آتش است.

ص: 28


1- 1 . کافی، ج 7، ص 407.

16- عواقب حکم جور

امام صادق علیه السلام :

اَیُّ قاضٍ قَضی بَیْنَ إِثنَینِ فَأخْطَأَ سَقَطَ أَبعدَ مِنْ السَماءِ؛(1)

هر قاضی در قضاوت دو نفر عمدا به غیر حق حکم کند، سقوطش از سقوط از آسمان به زمین هم سخت تر است.

ص: 29


1- 1 . کافی، ج 7، ص 408.

17- جایگاه بیّنه و یمین در قضاوت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَلبَیِّنَةُ عَلَی مَنِ ادَّعی وَ الیَمینُ عَلی مَنْ اُدُّعِیَ عَلَیهِ؛(1)

شاهد آوردن بر کسی است که ادعایی دارد و قسم مال کسی است که ادعا علیه اوست (انکار می کند).

ص: 30


1- 1 . کافی، ج 7، ص 415.

18- پاداش زحمات قاضی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

إِیّاکَ وَالتَّضَجُّرَ وَ التَّأذّی فی مَجْلِسِ القَضاءِ الَّذی أوجَبَ اللّه ُ فیه الأجرَ، و یَحْسُنُ فیه الذُّخْرُ لِمَنْ قَضی بِالحقِّ؛(1)

مبادا در مجلس قضاوت اظهار خستگی و ناراحتی کنی، مجلس که خداوند در آن پاداش قرار داده و برای هر کسی که به حق داوری کند ذخیره خوبی در نظر گرفته است.

ص: 31


1- 1 . کافی، ج 7، ص 413، ح 1.

19- رعایت آداب قضاوت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

یا شُرَیْحُ لاتُسارَّ أَحَدا فی مَجْلِسِکَ، وَ إِذا غَضِبْتَ فَقُمْ، وَلاتَقْضِیَنَّ وَ أَنْتَ غَضْبانُ؛(1)

ای شریح در مجلس قضاوت، در گوشی صحبت مکن؛ و اگر عصبانی شدی، برخیز و در حال خشم هرگز داوری مکن.

ص: 32


1- 1 . من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 15، ح 3239.

20- رحمت الهی برسر قضاوت حق

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام به شریح:

یَدُاللّه ِ فَوْقَ رأسِ الْحاکِمِ تُرَفْرِفُ بِالرَّحْمَةِ، فَإِذا حافَ وَکَلَهُ اللّه ُ اِلی نَفْسِهِ؛(1)

دست رحمت خدا، بر فراز سر قاضی در حرکت است. پس هر گاه ستم و حق کشی کند، خداوند او را به خودش وا می گذارد.

ص: 33


1- 1 . کافی، ج 7، ص 410، ح 1.

21- همراهی ملائکه با قضات

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِذا جَلَسَ القاضِی فی مَجْلِسِهِ، بَسَطَ عَلَیْهِ مَلَکانِ یُسَدِّدانِهِ وَ یُرشِدانِهِ وَ یُوفِّقانِهِ، فَاِذا جار یَخْرُجانِ وَ یَتْرُکانِهِ؛(1)

زمانی که قاضی بر مسند قضاوت می نشیند فرشتگان فرود می آیند بر او که او را یاری و ارشاد می کنند و هنگامی که حکم ناحق بدهد خارج می شوند و او را ترک می کنند.

ص: 34


1- 1 . عوالی اللآلی، ج 2، ص 342، ح 1.

22- قضات طاغوت

امام صادق علیه السلام :

کُلُّ حاکِمٍ یَحْکُمُ بِغَیْرِ قُوْلِنا أَهْلَ البیتِ فَهُوَ طاغُوتٌ؛(1)

هر حاکمی که به غیر قول ما اهل بیت حکم کند، پس طاغوت است.

ص: 35


1- 1 . مستدرک، ج 17، ص 244، ح 21240.

23- قضاوت در حالت غیر عادی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّهُ نَهی أَنْ یَقْضی القاضِی وَ هُوَ غَضْبانُ أَوْ جائِعٌ أَوْناعِسٌ؛(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله نهی فرمودند از قضاوت قاضی در حالت خشم، گرسنگی و یا چرت زدن.

ص: 36


1- 1 . مستدرک الوسائل، ج 17، ص 349، ح 24544.

24- گوش دادن به کلام طرفین

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

إِذا تَقاضی إِلَیْکَ رَجُلانِ فَلا تَقْضِ لِلأَوّلِ حَتّی تَسْمَعَ مِنَ الآخَرِ فَإِنَّکَ إِذا فَعَلْتَ ذلِکَ تَبَیَّنَ لَکَ الْقَضاءُ؛(1)

هر گاه در مسند قضاوت نشستی حکم مده؛ مگر آن که حرفهای هر دو را شنیده باشی. در آن صورت است که داوری برای تو روشن خواهد شد.

ص: 37


1- 1 . من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 13.

25- عدالت در نگاه و اشاره

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ أُبْتُلِیَ بِالقَضاءِ بینَ المسلمینَ فَلْیَعْدِلْ بَیْنَهُم فِی لَحْظِهِ وَ اِشارَتِهِ وَ مَقْعَدِهِ وَ مَجْلِسِهِ؛(1)

هر که به داوری کردن میان مسلمانان مبتلا شود، باید در نگاه ها و اشاره کردن ها و جای نشستن و نحوه نشستن خود نسبت به آن ها یکسان رفتار کند.

ص: 38


1- 1 . کنز العمال، ج 6، ص 102، ح 15032.

26- اهمیت گفتار قاضی در قضاوت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لِسانُ القاضِی بَینَ جَمْرَتینِ مِنْ نارٍ حَتّی یَقْضِیَ بَینَ النّاسِ فَإِمّا إِلی الجَنَّةِ وَ إِمّا إِلَی النَّارِ؛(1)

زبان قاضی [در هنگام قضاوت] میان دو پاره آتش است تا آن که میان مردم قضاوت کند و سرانجام او را به سوی بهشت یا جهنم می کشاند.

ص: 39


1- 1 . تهذیب الاخبار، ج 6، ص 392.

27- عامل عزل قاضی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

وَلِّیَ اباالأسودِ الدُوئَلی القَضاءَ، ثُمَّ عَزَلَهُ . فَقالَ لَهُ: لِمَ عَزَلْتَنی وَ ما جَنَیْتُ وَ ما خُنْتُ؟ فَقالَ : اِنّی رَأیتُ کَلامَکَ یَعْلُو عَلی کَلامِ خَصْمِکَ؛(1)

امام علی علیه السلام ابوالاسود دوئلی را به قضاوت گماشت. سپس او را عزل کرد. امام علیه السلام در پاسخ به ابو الاسود دوئلی که پرسید: «چرا مرا با آن که مرتکب خیانت و جنایت نشده ام از منصب قضا عزل کردی»؟ حضرت فرمود: «دیدم که صدایت را از صدای خصم بالا برده ای».

ص: 40


1- 1 . عوالی اللآلی، ج 2، ص 343، ح 5.

28- جایگاه قاضی عادل در آخرت

امام باقر علیه السلام :

إِنَّ لِلّهَ جَنَّةً لایَدْخُلُها إِلاّ ثَلاثَةٌ : أَحَدُهُمْ مَنْ حَکَمَ فی نَفْسِهِ بِالحَقِّ؛(1)

خداوند را در قیامت بهشتی است که احدی به آن راه ندارد، مگر سه گروه یکی از آن سه گروه کسی است که درباره خودش به حق قضاوت کند.

ص: 41


1- 1 . کافی، ج 2، ص 148.

29- قضاوت جور در جهنّم

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ النَّواویسَ شَکَتْ إِلی اللّه ِ شِدَةَ حَرِّها، فَقالَ لَها: اُسْکُتی؛ فَاِنَّ مواضعَ القُضاةِ أَشَدُّ حَرّا مِنکِ؛(1)

نواویس (جایگاهی در دروزخ) از گرمای سخت خود به درگاه خداوند شکایت کرد. خداوند خطاب به آن فرمود: ساکت باش. همانا جایگاه قاضیان از جای تو سوزان تر است.

ص: 42


1- 1 . من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 6، ح 3226.

30- رجوع به قاضی ظالم

امام صادق علیه السلام :

أَیُّما مُومِنٍ قَدَّمَ مُؤمنا فی خُصومَةٍ إلی قاضٍ أو سلطانٍ جائِرٍ فَقضی عَلَیهِ بِغَیْرِ حُکْمِ اللّه ِ فَقَدْ شَرِکَهُ فی الأِثمِ؛(1)

هرگاه مومنی برادر مومن خودش را جهت رفع خصومت به سوی قاضی یا حاکم ظالمی ببرد و او برخلاف حکم الهی، حکم کند، شریک در گناه قاضی ظالم خواهد بود.

ص: 43


1- 1 . کافی، ج 2، ص 358.

31- موانع قبولی شهادت در قضا

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لَمْ تَجُزْ شَهادَةُ الصَبیِّ وَ لاخَصْمٌ و لامُتَّهَمٌ ولاظَنِینٌ؛(1)

گواهی کودک و دشمن و متهم و ظنین (مورد گمان بد) پذیرفته نمی شود.

ص: 44


1- 1 . النوادر أشعری، ص 160.

32- رشوه در قضاوت

امام صادق علیه السلام :

اَلرَّشاءُ فِی الْحُکْمِ هُوَ الْکُفْرُ بِاللّه ِ؛(1)

پذیرش رشوه در قضاوت همانا کافر شدن به خداست.

ص: 45


1- 1 . کافی، ج 7، ص 409.

33- شفاعت در حد نیست

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا اُسامَةُ ! لاتَشْفَع فی حَدٍّ؛(1)

ای اسامه! در حدود الهی شفاعت و واسطه گری مکن.

ص: 46


1- 1 . کافی، ج 7، ص 254، ح 4.

34- خطا در قضاوت (غیر عمد)

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّ ما أَخَطَأَتِ القُضاةُ فی دَمٍ أَوْ قَطْعٍ فَهُوَ عَلی بَیتِ مالِ الْمُسْلِمینَ؛(1)

همانا خطای قاضی در حکم قصاص به قتل یا قطع عضو بر عهده بیت المال مسلمین است.

ص: 47


1- 1 . من لایحضره الفقیه، ج 3، ح 8، ص 5.

35- بدترین قاضی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

شَرُّ القُضاةِ مَنْ جارَتْ أَقْضِیَتُهُ؛(1)

بدترین قاضی ها کسی است که ستمگرانه داوری کند.

ص: 48


1- 1 . غرر الحکم، ج 2، ص 1194، ح 571.

36- آفت قضاوت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

آفَةُ القُضاةِ الطَّمَعُ؛(1)

آفت قاضیان طمع است.

ص: 49


1- 1 . غرر الحکم، ج 2، ص 3936، ص 1194.

37- زوال قدرت قاضی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَنْ جارَتْ أَقْضِیَتُهُ زالَتْ قُدرَتُهُ؛(1)

هر که در حکمهایش ستم نماید، قدرتش زایل گردد.

ص: 50


1- 1 . غرر الحکم، ج 2، ص 1194، ح 7943.

38- شهادت دروغ

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یُبْعَثُ شاهدُ الزُّورِ یَوْمَ القِیامَةِ یَدْلَعُ لِسانَهُ فی النّارِ کَما یَدْلَعُ الْکَلْبُ لِسانَه فی الإناءِ؛(1)

در روز قیامت حال کسی را که شهادت دروغ داده که با زبان خود آتش جهنم را می لیسد، همان طور که سگ کاسه آب را می لیسد.

ص: 51


1- 1 . دعائم الاسلام، ج 2، ص 507.

39- تلقین نکردن به گواهان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ رَسُولُ اللّه ِ نَهی أَنَ یُحابِیَ القاضی أَحَدَ الخَصْمَینِ بِکَثْرةِ النَّظَرِ وَ حُضُورِ الذِّهنِ، وَ نهی عَن تَلقینِ الشُّهُودِ؛(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله از این که قاضی فقط به یکی از طرفین مخاصمه نیک بنگرد و توجه کند نهی فرموده و از تلقین کردن به گواهان نیز نهی فرمود.

ص: 52


1- 1 . مستدرک الوسائل، ج 17، ص 350، ح 21544.

40- قاضی میزبان یکی از شاکیان نباشد

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام:

إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَهَى أَنْ يُضَافَ اَلْخَصْمُ إِلاَّ وَ مَعَهُ خَصْمُهُ(1)

رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نهی فرمود ، از این که شاکی بدون حضور طرف دعوایش میهمان (قاضی) باشد.

ص: 53


1- الکافی ، ج7 ، ص 413 ، ح4.

منابع و مآخذ

منابع و مآخذ

81. تهذیب الاحکام ، شیخ طوسی ، ولادت 385 ه ق خراسان ، وفات 460 ه ق، نجف اشرف ، چاپ دارالکتب الاسلامیة تهران ، 1365 ه ش

82. دعائم الاسلام ، نعمان بن محمّد تمیمی مغربی ، ولادت 259 ه ق مغرب ، وفات ، 636 ه ق، چاپ دارالمعارف مصر ، 1385 ه ق .

83. شرح نهج البلاغه ، عبدالحمید بن ابی الحدید معتزلی ، ولادت 586 ه ق مدائن ، وفات 656 ه ق ، چاپ ، کتابخانه آیت اللّه مرعشی قم، 1404 ه ق .

84. عوالی اللآلی ، ابن ابی جمهور احسائی ، ولات : 840 ه ق . احساءِ ، وفات اوایل قرن دهم هجری قمری ، چاپ ، انتشارات سید الشهداء(ع) قم ، 1405 ه ق .

85. غررالحکم ، عبدالواحد بن تمیمی

ص: 54

آمدی ، ولادت 510

ه ق آمد ، وفات ، 550 ه ق، چاپ ، انتشارات دفتر تبلیغات قم ، 1366 ه ش .

86. کافی ، ثقة الاسلام کلینی ، وفات 329-328 ه ق بغداد ، چاپ دارالکتب الاسلامیة تهران ، 1365 ه ش .

87. مستدرک الوسائل ، محدث نوری ، ولادت 1254 ه ق نور ، وفات ، 1320 ه ق نجف اشرف ، چاپ ، مؤسسه آل البیت قم، 1408 ه ق .

88. مَن لایحضره الفقیه، شیخ صدوق ، ولادت 305 ه ق قم وفات ، 381 ه ق ، چاپ : انتشارات جامعه مدرسین قم ، سال انتشار : 1413 ه ق.

89. نوادر اشعری ، احمد بن محمّد بن عیسی اشعری ،

ص: 55

ولادت ، قرن سوم هجری قمری قم . چاپ مدرسه امام مهدی(عج) قم ، 1408 ه ق .

90. نهج البلاغه ، امام علی بن ابیطالب(ع) ، ولادت ، 13 رجب ، مکّه ، 30 عام الفیل شهادت 21 رمضان سال 40 ه ق کوفه ، ، چاپ انتشارات دارالهجرة قم .

91. وسائل الشیعة ، شیخ حر عاملی ، ولادت ، 1023 ه ق جبل عامل ، وفات 1104 ه ق ، چاپ مؤسسه آل البیت قم ، 1409 ه ق .

ص: 56

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109