عنوان و نام پدیدآور : چهل حدیث شب قدر/حسن شاکر آرانی
مشخصات نشر : قم: زائر، 1391
مشخصات ظاهری : 56 ص
وضعیت فهرست نویسی : در انتظار فهرستنویسی (اطلاعات ثبت)
یادداشت : چاپ پنجم: 1391
شماره کتابشناسی ملی : 4464644
ص: 1
ص: 2
مقدمه ناشر... 5
شب قدر... 13
1. احیای شب قدر... 14
2. شب قدر و درخواست حج... 15
3. غسل شب قدر... 16
4. انتخاب شب قدر... 17
5. اهمیت شب قدر... 18
6. امتیاز شب قدر... 19
7. ارزش شب قدر... 20
8. قلب ماه رمضان... 21
9. ارزش شب قدر... 22
10. شب قدر و سرنوشت... 23
11. شب قدر و حج... 24
12. اهمیت شب قدر... 25
13. شب قدر و زیارت امام حسین علیه السلام ... 26
14. شب قدر و ائمه علیهم السلام ... 27
15. شب قدر و بخشیده شدن گناهان... 28
16. ارزش شب قدر... 29
17. شب قدر و بخشیده شدن گناهان... 30
18. استمرار شب قدر... 31
19. شب قدر و نزول قرآن... 32
ص: 3
20. شب قدر و کار نیک... 33
21. احیای شب قدر... 34
22. مهربانی در شب قدر... 35
23. شب قدر و صدقه... 36
24. شب قدر و استغفار... 37
25. رضایت پروردگار و شب قدر... 38
26. شب قدر و حضرت امیرمؤمنان علیه السلام ... 39
27. شب قدر و حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ... 40
28. جاودانی شب قدر... 41
29. شب قدر و سرنوشت... 42
30. سابقه دیرینه شب قدر... 43
31. شب قدر حضرت فاطمه علیهاالسلام ... 44
32. شب قدر و سرنوشت سال... 45
33. علامت شب قدر... 46
34. شب قدر و ولایت امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :... 47
35. شب قدر و امام مهدی علیه السلام ... 48
36. ارزش شب قدر... 49
37. اهمیت شب قدر... 50
38. شب قدر مخصوص ائمه علیهم السلام است... 51
39. شب قدر و امام مهدی علیه السلام ... 52
40. تعیین شب قدر... 53
منابع و مآخذ... 54
ص: 4
کَلامُکُمْ نُورٌ
سخن شما اهل بیت، نور است.
زیارت جامعه کبیره
بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .
ص: 5
امام باقر علیه السلام فرمود :
شَرِّقا أوْ غَرِّبا ، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)
به شرق و غرب جهان بروید ، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت ، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است .
همواره مدیون راویان ، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی ، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های بعدی سپرده اند .
احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند ، «نور» است .
مجموعه های حدیثی ، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این
ص: 6
علوم و معارفیم . برای پیمودن راه صحیح زندگی و رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها ، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است .
روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او ، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است ، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است ، هم در موضوعات اخلاقی ، تربیتی ، تهذیب نفس ، پند و موعظه ، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند ، دل در گرو محبت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)
ص: 7
اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند ، از ما پیروی می کنند .
بر این اساس ، آموختن ، نوشتن ، بیان ، نشر ، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت ، کاری است ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام .
کتب حدیثی شیعه ، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است . برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر ، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد .
«چهل حدیث نویسی» ، یکی از گام های ارزشمند در نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را
ص: 8
از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند . اینکه امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند ، در روز قیامت فقیه و دین شناس
برانگیخته می شود ، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است ، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند . چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد ، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل . به هر حال ، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است .
امروز ، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت ، بیش از هر زمان احساس می شود . عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند ، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان ،
ص: 9
سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند ، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل ، مراکز و مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند .
آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان
یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین و ترویج معارف عترت ، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است . موضوعات ، ابتدا در کمیته ای تعیین ، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند . سعی شده است اغلب موضوعات ، اخلاقی ، تربیتی ، کاربردی و معارفی باشد . تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .
* * *
ص: 10
امّا جزوه حاضر .....
فرصت های ناب و بی نظیر در طول زمان پیش می آید که اغتنام آن ها برای کمال جویان ، عامل رشد و موفقیّت است .
«شب قدر» ، یکی از این فرصت هاست . شبی با ارزش که برتر از هزار شب است و قرآن در آن شب نازل شده و احیا و شب زنده داری در آن مورد سفارش
فراوان است و مقدّرات جهان و انسان ها در آن شب عزیز و سرنوشت ساز رقم می خورد.
در روایات معصومین علیهم السلام در فضیلت شب قدر و اعمال و عبادات و نمازها و برنامه های خاصّ آن ، رهنمودهای ارزنده ای آمده است ، تا ما را به اهمیّت آن واقف کند .
«شب ها اگر همه ، شب قدر بودی ، شب قدر بی قدر
ص: 11
بودی» ! از این رو اهتمام به آن و پرداختن به محاسبه اعمال خویش و توبه از گناهان و درخواست سرنوشت و مقدراتی خوب از درگاه خداوند، ضروری است .
جزوه حاضر که حاصل تلاش برادر ارجمند حجة الاسلام جناب آقای حسن شاکر اردکانی است ، گامی جهت آشنایی با این شب پرارج و بهره وری از معارف اهل بیت علیهم السلام درباره لیلة القدر» است . از ایشان به خاطر این پژوهش و گردآوری احادیث تقدیر می شود.
باشد که مشمول رحمت های خاصه الهی در
شب های قدر باشیم و این فرصت بی بدیل را مغتنم شماریم .
انتشارات زائر / آستانه مقدسه
1387
ص: 12
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِ-یمِ
إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ القَدْرِ وَما أَدْراک َ ما لَیْلَةُ القَدْرِ لَیْلَةُ القَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَالرُّوحُ فِ-یها بِ-إِذنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أمَرْ ٍ سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطْلَعِ الفَجْرِ
ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم . و توچه می دانی که شب قدر چیست . شب قدر بهتر از هزار ماه است فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری فرود می آیند آن شب سلامتی و رحمت است تا سپیده صبح .
ص: 13
امام باقر علیه السلام :
مَنْ اَحیی لَیْلَةَ القَدرِغُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ ؛(1)
هر کس شب قدر را احیا بدارد گناهانش بخشیده می شود.
ص: 14
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
سَلُوا اللّه َ الحَجَّ فی تِسْعِ عَشَرَةِ وَ فی اِحدی وَعِشْرینَ وَفی ثَلاثِ وَعِشْرینَ مِن شَهْرِ رَمَضانَ ؛(1)
حج را در شبهای نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان از خدا بخواهید.
ص: 15
امام کاظم علیه السلام :
مَنْ اِغْتَسَلَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَاَحیاها اِلیَ طُلُوعِ الفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛(1)
هر کس شب قدر غسل کند و احیا بدارد تا صبح و گناهانش خارج می شود.
ص: 16
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِنْ اللّه َ اِخْتارَ مِنَ اللَّیالی لَیلَةَ القَدْرِ ؛(1)
همانا خداوند از شب ها شب قدر را انتخاب کرد.
ص: 17
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
مَنْ أحْیا لَیْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ العَذابُ اِلَی السَّنَةِ القابِلَةِ؛(1)
هر کس شب قدر را احیا داشته باشد خدا عذاب یک سال را از او دور می کند .
ص: 18
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
یُفْتَحُ اَبوابُ السَّماءِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛(1)
در شب قدر درهای آسمان گشوده می شود.
ص: 19
امام صادق علیه السلام :
لَیْلَةُ الْقَدْرِ هِیَ اَوَّلُ السَّنَةِ وَهِیَ اخِرُها؛(1)
شب قدر آغاز سال و پایان آن است .
ص: 20
امام صادق علیه السلام :
قَلبُ شَهْرِ رَمَضانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ؛(1)
شب قدر قلب ماه رمضان است .
ص: 21
امام صادق علیه السلام :
رَأسُ السَّنَةِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ؛(1)
شب قدر اول سال (برنامه ریزی الهی) است .
ص: 22
امام صادق علیه السلام :
اَلتَقْدِیرُ فِی لَیْلَةِ تِسْعَةَ عَشَرِ وَالاِبْرامُ فِی لَیْلَةِ اِحْدی وَعِشْرینَ وَالاِمْضاءُ فِی لَیْلَةِ ثَلاثِ وَعِشْرِینَ؛(1)
شب نوزدهم سرنوشت رقم می خورد و شب بیست و یکم استحکام پیدا می کند و شب بیست و سوم کارها امضا می شود.
ص: 23
امام صادق علیه السلام :
وَفْدُ الحاجِّ یُکْتَبُ فی لَیْلَةِ القَدْرِ وَالمَنایا وَالبَلایا یَکْتَبُ؛(1)
در شب قدر اسم حاجی ها و مرگ و میرها نوشته می شود.
ص: 24
امام صادق علیه السلام :
لَو رُفِعَتْ لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَرُفِعَتِ القُرْآنُ ؛(1)
اگر شب قدر برداشته شود ، قرآن نیز برداشته می شود.
ص: 25
امام صادق علیه السلام :
إذا کانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ غُفِرَ لِمَنْ اَتی قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ؛(1)
در شب قدر کسی که به زیارت قبر امام حسین برود گناهانش بخشیده می شود.
ص: 26
امام باقر علیه السلام :
لاتَخْفی عَلَیْنا لَیْلَةُ الْقَدْرِ اِنَّ المَلائِکَةَ یَطُوفُونَ بِنافیها؛(1)
شب قدر بر ما پنهان نیست ؛ زیرا فرشتگان در آن شب به گرد ما پرواز می کنند.
ص: 27
رسول خدا علیه السلام :
مَنْ قامَ لَیْلَةَ الْقَدْرِایمانا وَاِحْتَسابا غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ؛(1)
هر کس شب قدر را از روی ایمان و باور قلبی احیا دارد ، گناهان گذشته اش بخشیده می شود.
ص: 28
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِنَّ اللّه َ وَهَبَ لاُِمَّتی لَیْلَةَ الْقَدْرِ لَمْ یُعْطِها مَنْ کانَ قَبَلَهُمْ؛(1)
همانا خداوند شب قدر را به امت من عطا کرد که به هیچ یک از امت های گذشته نداده است .
ص: 29
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
مَنْ أَحْیا لَیْلَةَ الْقَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَلَوْ کانَتْ عَدَدَ نُجُومِ السَّماءِ وَمَثاقیلَ الْجِبالِ؛(1)
هر کس شب قدر را احیا دارد گناهانش بخشیده می شود . هرچند که به تعداد ستارگان آسمان و سنگینی کوه ها باشد.
ص: 30
امام صادق علیه السلام :
لَیْلَةُ الْقَدْرِ فِی کُلِّ سَنَةٍ ؛(1)
در هر سال شب قدر هست .
ص: 31
امام صادق علیه السلام :
نَزَلَ القُرانَ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛(1)
[خدای تعالی] قرآن را در شب قدر نازل کرد .
ص: 32
امام باقر علیه السلام :
اَلعَمَلُ الصّالِحُ فیها خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فی اَلفِ شَهْرٍ؛(1)
عمل صالح در شب قدر از عمل هزار ماه بهتر است.
ص: 33
حضرت موسی بن عمران علیه السلام :
اِلهی أُریدُ قُربَکَ قالَ : قُرْبِی لِمَنْ استَیْقَظَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ؛(1)
خدایا نزدیک شدن به تو را می خواهم.» خداوند فرمود : «نزدیک شدن به من برای کسی است که شب قدر را بیدار بماند.»
ص: 34
حضرت موسی بن عمران علیه السلام :
اِلهی أُریدُ رَحْمَتَکَ قالَ رَحْمَتی لِمَن رَحِمَ المَساکِینَ لَیْلَةَ اْلقَدْر؛(1)
خدایا رحمت تو را خواهانم . و خدا فرمود : رحمت و مهربانی من برای کسی است که در شب قدر به بینوایان مهربانی کند .
ص: 35
حضرت موسی بن عمران علیه السلام در مقام مناجات عرض کرد:
إِلهی أُریدُ الجِوازَ عَلَی الصِّراطِ قالَ ذلِکَ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ لَیْلَةَ القَدْرِ ؛(1)
خدایا مجوّز عبور از پل صراط را خواهانم خدا فرمود: این برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد.
ص: 36
حضرت موسی بن عمران علیه السلام در مقام راز و نیاز عرض کرد:
اِلهی أُریدُ النِّجاةَ مِنَ النّارِ قالَ ذلِکَ لِمَنْ اِستَغفَرَ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛(1)
خدایا نجات از آتش را خواهانم . خدا فرمود : کسی که درشب قدر استغفار بکند از آتش نجات پیدا می کند .
ص: 37
حضرت موسی بن عمران علیه السلام :
اِلهی أُریدُ رِضاکَ قالَ رِضایی لِمَنْ صَلّی رَکعَتَینَ فی لَیْلَةِ القَدْرِ؛(1)
خداوند رضایت تو را خواستارم . خدا فرمود : هر کس در شب قدر دو رکعت نماز بخواند رضایت مرا کسب کرده است .
ص: 38
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
آمِنُوا بِلَیْلَةِ القَدْرِ اِنَّها تَکُونُ لِعَلیِّ بنِ اَبیطالِبِ وَوُلْدِهِ الاِحْدی وَعَشَرَ مِنْ بَعدی؛(1)
ایمان به شب قدر بیاورید ، زیرا که آن شب به امیرالمؤمنین و یازده فرزندش اختصاص دارد.
ص: 39
امام صادق علیه السلام :
لَیْلَةُ القَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلفِ شَهْرٍ یَعنِی فاطِمَةَ؛(1)
شب قدر بهتر است از هزار ماه منظور [از لیلة القدر[ حضرت فاطمه علیهاالسلام است.
ص: 40
امام صادق علیه السلام :
اِنَّها [لیلة القدر] باقیةٌ اِلی یَومِ القیامَةِ؛(1)
شب قدر تا روز قیامت ادامه دارد.
ص: 41
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اِنَّ لَیْلَةَ القَدْرِ فی کُلِّ سَنَةٍ وَاِنَّهُ یُنْزَلُ فی تِلکَ اللَّیلَةِ اَمْرُ السَّنَةِ؛(1)
همانا در هر سال شب قدر می باشد و در آن شب سرنوشت آن سال فرود می آید.
ص: 42
امام باقر علیه السلام :
لَقَدْ خَلَقَ اللّه ُ جَلَّ ذِکْرُهُ لَیْلةَ القَدِ اَوَّلَ ما خَلَقَ الدُّنیا؛(1)
همانا خدای متعال از روز نخست خلقت دنیا شب قدر را آفرید.
ص: 43
امام صادق علیه السلام :
اِنّا اَنْزَلناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ اَلَلَّیْلَةُ یَعنی فاطِمَةَ وَالقَدْرُ اللّه فَمَنْ عَرَفَ فاطِمَةَ حَقَّ مَعرِفَتِها فَقَدْ اَدْرَکَ لَیْلَةَ القَدْرِ؛(1)
همانا در شب قدر آن (قرآن) را فرو فرستادیم . شب یعنی فاطمه و قدر خداست . پس هر کس به حقیقت فاطمه را شناخت شب قدر را درک کرده است .
ص: 44
امام رضا علیه السلام :
لَیْلةُ القَدْرِ یُقَدِّرُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ فیها ما یَکُوُن مِنَ السَّنَةِ اِلَی السَّنَةِ؛(1)
در شب قدر آنچه را که در یک سال اتفاق می افتد ، خداوند مقدر می فرماید.
ص: 45
امام باقر علیه السلام :
عَلامَتُها اَنْ یَطیبَ ریحُها وَاِنْ کانَتْ فی بَرْدٍ دَفِئَتْ وَاِنْ کانَ فی حَرٍّ بَرَدَتْ؛(1)
علامت شب قدر آن است که در آن شب نسیم خوش می وزد ، و اگر در سرما واقع شود هوا ملایم ، و اگر در گرما باشد هوا خنک می شود.
ص: 46
امام صادق علیه السلام :
هِی لَیْلَةٌ قُدِّرَتْ فیها السَّمَواتُ وَالاَرضُ وَقُدِّرَتْ وِلایَةُ امیرِالمُؤمِنینَ فیها؛(1)
شب قدر شبی است که در آن مقدرات آسمانها و زمین معین و ولایت امیرالمؤمنین مقدر می شود.
ص: 47
امام باقر علیه السلام :
اِذا اَتَتْ لَیْلَةُ القَدْرِ فَیَهبِطُ فیها مِنَ المَلائِکَةِ اِلی وَلیِّ الاَمرِ؛(1)
هنگامی که شب قدر فرا می رسد ، فرشتگان برا امام (معصوم هر) زمان فرود می آیند.
ص: 48
امام صادق علیه السلام :
جَعَلَ اللّه ُ لَیْلَةً لِرَسُولِهِ خَیْرا مِنْ اَلفِ شَهْرٍ؛(1)
خداوند شب قدر را برای پیامبرش بهتر از هزار ماه قرار داد .
ص: 49
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِنَّ اَللّه َ تَعالی قَدِّرَ فیها ما کائِنٌ اِلی یَومِ القیامَةِ فکانَ فیها قَدَّرَ وِلایَتَکَ وَولایَةَ الاَْئِمَةِ مِن وُلْدِکَ اِلی یَومِ الْقیامَةِ؛(1)
همانا در شب قدر خدا آنچه که تا روز قیامت باید باشد و ولایت تو (علی) و فرزندانت را مقدر می فرماید.
ص: 50
امام صادق علیه السلام :
اِنَّ مَنْ صَدَّقَ بِلَیْلَةِ القَدْرِ لَیَعلَمُ اَنَّها لَنا خاصَّةً؛(1)
همانا هر کس شب قدر را پذیرفته باشد ، می داند که آن مخصوص ماست.
ص: 51
امام باقر علیه السلام :
اِنَّهُ فی لَیْلَةِ القَدْرِ اِلی وَلیَّ الاَْمرِ تَفْسیرُ الاُمُورِ سَنَةً سَنَةً؛(1)
در شب قدر تفسیر کارها سال به سال برای امام [معصوم] زمان فرود می آید.
ص: 52
رسول خدا علیه السلام :
اِلتَمِسُوا لَیْلَةَ القَدْرِ فی عَشْرِ الاَواخِرِ مِنْ رمضانَ؛(1)
شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان جستجو کنید.
ص: 53
- قرآن کریم؛
1 - الامالی صدوق ، ابوجعفر محمّد بن علی بن بابویه ، تصحیح محمّد باقر کمره ای ، چاپ سوم ، تهران ، کتاب فروشی اسلامیه ، 1355 ش .
2 - بحارالانوار، علامه مجلسی، محمّدباقر، 110 جلدی، اسلامیه، چاپ اول بیروت ، دارالاحیاء التراث العربی ، 1403 ق .
3 - التوحید، محمّد بن علی بن حسین بن بابویه (صدوق) ، تصحیح سید هاشم حسینی تهرانی ، چاپ اول تهران ، مکتبه الصدوق ، 1398 ق .
ص: 54
4 - تفسیر البرهان ، سید هاشم حسینی بحرانی ، تصحیح سید طیب جزایری ، 5 جلد ، جلد 4 ، چاپ اول ،
قم ، مؤسسه بعثت 1417 ق .
5 - تفسیر درّ المنثور ، جلال الدین السیوطی ، 8 جلد ، جلد 8 چاپ سوم ، بیروت 1403 ق .
6 - تفسیر الصافی ، ملا حسین فیض کاشانی ، 5 جلد جلد 5 ، چاپ اول ، بیروت مؤسسه اعلمی ، 1402 ق .
7 - تفسیر القمی ، علی بن ابراهیم القمی ، تصحیح سر طیب جزایری ، 2 جلد ، جلد 2 چاپ اول ، قم ، دارالکتاب للطباعة والنشر ، 1398 ق .
8 - تفسیر نورالثّقلین ، علی بن جمعه العروسی الحویزی ، 4 جلد ، جلد 4 ، چاپ چهارم ، قم ، انتشارات اسماعیلیان ، 1417 ق .
9- الخصال ، ابی جعفر محمّد بن علی بن حسین بن
ص: 55
بابویه قمی ، تصحیح علی اکبر غفاری ، 1 جلد ، چاپ اول ، قم انتشارات جامعه مدرّسین 1362 .
10 - الکافی محمّد بن یعقوب کلینی ، تصحیح علی اکبر غفاری ، 8 جلدی ، جلد 1 و 4 ، چاپ سوم ، تهران ،
دارالکتب الاسلامیه ، 1367 ش .
11 - فروع الکافی محمّد بن یعقوب کلینی ، تصحیح علی اکبر غفاری ، 8 جلد جلد 4 و چاپ سوم ، تهران ، دارالکتب الاسلامیه 1367 .
12 - مستدرک الوسائل الشیعه ، میرزا حسین نوری ، 18 جلدی جلد 7 ، چاپ اول ، قم مؤسسه آل البیت ، 1407 ق .
13 - وسائل الشیعة ، زین الدین شیخ محمّد حسن الحرّ العاملی ، 20 جلد ، جلد 3 و 4 ، چاپ پنجم ، تهران ، مکتبة الاسلامیة 1363 .
ص: 56
اصول کافی، محمّدبن یعقوب کلینی، تصحیح، علی اکبر غفاری، 8 جلدی، چاپ اوّل، بیروت، دارالاضواء، 1405 ه ق.
2 - الارشاد فی معرفة جج اللّه علی العباد، شیخ مفید محمّدبن محمّدبن نعمان، ترجمه و تصحیح سیّد هاشم رسولی محلاتی، تک جلدی، چاپ دوّم، تهران، بی تا.
3 - الغیبة، شیخ طوسی، چاپ دوّم، قم، منشورات اسلامی، 1385 ه ش.
5 - تحف العقول، حسن بن علی بن حسین بن شعبه، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوّم، قم، موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، 1366.
6 - تحف العقول حسن بن علی بن حسین بن شعبه، مترجم کمره ای، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ پنجم، تهران، 1373.
ص: 57
7 - جامع الاخبار، شعیری، ناج الدین، چاپ دوّم، قم، انتشارات رضی، 1363 ه ق.
8 - شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، تحقیق محمّدابوالفضل ابراهیم، نوبت چاپ دوّم، قم، کتابخانه بزرگ آیة اللّه مرعشی، 1387 ه ق.
9 - عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق، تصحیح سیّد مهدی حسینی لاجوردی، قم، ناشر میرزا محمّدرضا مشهدی، چاپ اوّل، 1377 ه ق.
10 - غررالحکم، عبدالواحد آمدی، تصحیح مهدی انصاری قمی، ترجمه محمّد علی انصاری، نوبت چاپ، اوّل قم، انتشارات امام عصر«عج»، 1385 هش.
11 - کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، تصحیح علی اکبرغفاری، ناشردارالحدیث، قم، چاپ اوّل، 1380 ه ش.
ص: 58
12 - کنز العمال، علاءالدین علی التقی، نوبت چاپ اوّل، دمشق، حلب، مکتبة الثراث الاسلامی، 1391 ه ق.
13 - مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، تحقیق و نشر، مؤسسه ال بیت لاحیاء والتراث، نوبت چاپ، اوّل، قم، مؤسسة ال البیت.
14 - میزان الحکمة، محمّدی ری شهری، چاپ اوّل، قم، دارالحدیث، 1416 ه ق.
15 - من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، 4 جلدی، چاپ اوّل، بیروت، دارالاضواء، 1405 ه ق.
16 - وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، تصحیح شیخ
محمّدرازی، چاپ دوّم، تهران، مکتبة الاسلامیة، 1392 قمری.
ص: 59