ص: 2

اعتنایی به شما ندارد.

«وَ قالَ رَبُّکُم اُدعُونِی اَستَجِب لَکُم اِنَّ الَّذینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ»(1) و پروردگارتان فرموده: مرا بخوانید تا اجابت تان کنم کسانی که از پرستیدن من کبر ورزنده به خواری به جهنّم وارد خواهند شد.

از امام محمد باقر علیه السلام سئوال شد: «اِنَّ کَثرَةَ القَراءَةِ اَفضَلُ اَو کَثرَةَ الدَّعاءِ قالَ: الدُّعاء اَما تَسمَعُ لِقَولِهِ تَعالی «قُل ما یَعبَؤا بِکُم»(2)، آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا خواندن؟

فرمود: دعا خواندن، آیا نشنیده ای که خداوند متعال می فرماید: «قُل ما یَعبَؤا بِکم» بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایی ندارد.

همان گرامی در تفسیر و تبیین آیه دیگر می فرماید منظور کلام خداوند که می فرماید: «اِنَّ الَّذینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ»

«هُوَ الدُّعاءَ وَ اَفضَلُ العِبادَةِ الدُّعاءُ»(3) دعاست که برترین عبادت دعا می باشد.

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم درباره ارزش دعا می فرمود: «الدُّعاءُ سِلاحُ المؤُمِنِ و عَمُودُ الدِّینِ وَ نُورُ السَّماواتِ وَالأرضِ»(4) دعا اسلحه مؤمن و ستون دین و نور آسمانها و زمین است.

و چه زیباست که انسان فقط در مواقع اضطرار و گرفتاری سراغ دعا نرود بلکه در همه حال اهل دعا و نیایش با پروردگار باشد همچنانکه مولای متقیان علی علیه السلام می فرماید: «لاتَکن مِمَّن... اِن أصابَهُ بَلاءٌ دَعا مُضطَرّاً وَ اِن نالَهُ رَخاءٌ أعرَضَ مُغتَرّاً»(5) و از آنان مباش که اگر به او سختی و بلایی روی آورد از ناچاری دست به دعا بردارد و اگر خوشی و راحتی به او رسید از روی غفلت و غرور از خداوند رو برگرداند!

ص: 4

هر آنکه جانب اهل دعا نگه دارد*** خداش در همه حال از بلا نگه دارد

حدیث دوست نگوییم مگر بحضرت دوست*** که آشنا سخن آشنا نگه دارد

دلا معاش چنان کن که گر بلغزد پای*** فرشته ات به دو دست دعا نگه دارد

گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند*** نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

چو گفتمش که دلم را نگاه دار بگفت*** ز دست بنده چه خیزد خدا نگه دارد

سر و زر و دل و جانم فدای آن یاری*** که حق صحبت مهر و وفا نگه دارد

غبار راه گذارت کجاست تا حافظ*** به یادگار نسیم صبا نگه دارد

یکی از نکاتی که در هنگام دعا، رعایت آن لازم است، ادب در دعا می باشد و اینکه بداند چه چیزی را از خداوند طلب کند و چه عباراتی را در این مرتبه استخدام نماید.

معمولاً ما یا نمی دانیم چه چیزهایی را در هنگامه نیایش و وقت استجابت دعا از خدا طلب کنیم و یا می دانیم اما در بیان خواست درونی خویش ناتوانیم.

رهبران معصوم ما علیهم السلام بسیار دقیق و روشن به این مسئله پرداخته اند و طریقه دعا کردن و اینکه چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسئلت نمائیم را به ما آموخته اند.

امام صادق علیه السلام می فرمود: «اِحفَظ آدابَ الدُّعاءِ فَاِن لَم تأتِ بِشَرطِ الدُّعاءِ فَلا تَنتَظِرُ

ص: 5

الاِجابَة»(1)

آداب دعا را محافظت کن و اگر شرط دعا را رعایت نکردی، منتظر استجابت آن مباش.

و مشاهده می کنیم که آن گرامیان چه لحن زیبایی در دعاها به کار برده اند و خوب دانسته اند که به خدای خویش چه بگویند و چه چیزهایی را که متضمّن خیر دنیا و آخرت خود و مؤمنین است از حضرت پروردگار تقاضا نمایند.

در میان امامان معصوم علیهم السلام امام سجاد علیه السلام فرصت بیشتری یافتند تا آداب دعا را به دوستانشان بیاموزند و معارف الهی را در قالب دعا در اختیار اهل معرفت و طالبان حقیقت بگذارند. صحیفه سجادیه که مشتمل بر پنجاه و چهار دعاست یکی از آثار گرانقدر و ارزشمند بجای مانده از آن گرامی است.

نکاتی چند در این کتاب شریف به چشم می خورد که قابل تأمل و دقت است:

1- صحیفه بر دو محور توحید و موحد استوار است. از ابتدا تا انتهای این کتاب تبیین ماهیت توحید و موحد دیده می شود و اگر گفته می شود که قرآن نازل شده ولی دعا صاعد است و بالا می رود بی تردید دعای امام سجاد علیه السلام است.

2- صحیفه کتابی برای فهم دین و شناخت نفس است؛ امام زین العابدین علیه السلام با دعاهایش محرابی ساخت که در آن انسان مسلمان به عبادت و راز و نیاز با پروردگارش می پردازد و بی جهت نیست که نام صحیفه را زیور آل محمد علیهم السلام نامیدند.

3- امام سجاد علیه السلام در دعاهای صحیفه احساسات درونی و دل و جان آدمی را به حرکت وا می دارد؛ با دقت به مضامین دعاهای صحیفه به ندای

ص: 6

وجدان و نجوای درون حضرتش پی می بریم.

4- صحیفه سجادیه خروشی علیه دنیاطلبان و دنیاداران بود و هرکه اندک دقتی در عبارات دعاهای آن کند خواهد دید که چه اندازه دنیامداران بی مقدار و پست جلوه می کنند.

5- صحیفه سجادیه در قرن اول هجری در حالی ظهور یافت که امویان همه گونه امکانات را از آن حضرت دریغ کردند و او را از فعالیت های علمی و فرهنگی باز داشتند اما این کتاب به لحاظ محتوا و قدرت بیانی عمیق در صدر شاهکارهای جاوید بشری قرار گرفت و موجب افتخار و مباهات مسلمانان شد.

6- شیوه امام سجاد علیه السلام در تمامی دعاها برای آنکه مقرون به استجابت باشد ذکر صلوات بر محمد و آل او بوده است و بدون استثناء در لابلای دعاهای آن گرامی ذکر صلوات دیده می شود، همچنانکه فرزند بزرگوارش امام صادق علیه السلام که دوران نوجوانی اش را تا یازده سالگی در محضر جد والا مقامش سپری کرده می فرماید: «مَن کانَت اِلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ حاجَةٌ فَلیَبدَأ بِالصَّلاةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، ثُمَّ یَسأَلُ حاجَتَهُ، ثُمَّ یَختِمُ بِالصَّلاةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ أَکرَمُ مِن اَن یَقبَلَ الطَّرَفَینِ وَ یَدَعَ الوَسَطَ اِذ کانَتِ الصَّلوةُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لاتَحجَبُ عَنهُ»(1)

هرکس از خداوند صاحب عزت و جلال حاجتی را می خواهد ابتدا صلوات بر محمد و آل محمد فرستد و آنگاه حاجت خویش را طلب کند و سپس دعا را با صلوات بر محمد و آلش به پایان برساند، زیرا خداوند تبارک و تعالی بزرگوارتر از آن است که طرفین دعا را مستجاب فرماید وسط آن را رها کند. چه آنکه صلوات بر محمد و آل محمد از سوی پروردگار رد نمی گردد.

و همو فرمود: «کُلُّ دُعاءِ یُدعَی اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ مَحجُوبٌ عَنِ السَّماءِ حَتّی یُصَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»(2)

ص: 7

هر دعایی که به سبب آن خداوند عزّوجل خوانده شود در حجاب است و بالا نمی رود تا آنگاه که بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود.

7- ویژگی دیگر صحیفه خلوصی است که در صاحب دعا ملاحظه می شود و اگر نبود اخلاص آن حضرت، این گونه جاوید و پایدار نمی ماند و از ذهنها محو و حذف می شد.

کسی که می خواهد با خدای خویش راز و نیاز کند و مشغول خواندن دعا شود باید خانه دل را از غیر خدا پاکسازی نماید و باور داشته باشد که آنچه در آسمانها و زمین است در دست قدرت پروردگار می باشد پس چه حاجت که خود را متمسک به موجودات ضعیف این عالم کند، چرا که بی شک سراغ هرکس برود خود محتاج و نیازمند است.

اخلاص در دعا به خاطر تفاوت درک و شناخت افراد مراتبی دارد؛ بعضی در این مقام هستند که انگیزه خود را از دعا خواندن به جهت مقاصد مادی و دنیوی پاک کنند و با توجه به ثواب و عقاب اعمال به قصد رسیدن به حور و غلمان و قصرهای آخرت و ترس از عذاب دوزخ دعا می خوانند و به همین علت در کتابهای دعا جستجو می کنند و هر دعایی که ثواب اخروی بیشتری داشت انتخاب می کنند.

و برخی پا را فراتر نهاده و بدون طمع رفتن به بهشت و یا ترس از آتش جهنم، بلکه فقط جهت برقراری ارتباط با معبود و اُنس با حضرتش دعا می خوانند که این گره احرار و آزادگانند.

امیرمؤمنان علی علیه السلام عرضه می داشت: «اِلهی ما عَبَدتُکَ خَوفاً مِن نارِکَ وَ لا طَمَعاً فِی جَنَّتِکَ بَل وَجَدتُکَ اَهلاً لِلعِبادَةِ فَعَبَدتُکَ»، پروردگارا تو را به علت ترس از آتشت و یا به امید رفتن به بهشتت عبادت نکردم بلکه تو را شایسته و سزاوار بندگی یافتم و به عبادتت پرداختم.

قصد همه وصل حور و خلد برین است*** غایت مقصود ما نه آن و نه این است

ص: 8

8- دوستان خواننده توجه دارند که امام سجاد علیه السلام در سراسر صحیفه پس از صلوات بر محمد و آل محمد بیشترین ذکرش استعاذه به پروردگار است، اضافه بر آنکه در دعای هشتم به طور ویژه به این مسئله مهم پرداخته، و از شر رذایل اخلاقی و شیطان به خداوند پناه برده است!

محمدبن ابراهیم برای امام رضا علیه السلام نوشت که آقای من دعایی به من آموزش دهید که بعد از هر نمازم بخوانم و خیر دنیا و آخرت را در بر داشته باشد؟

امام علیه السلام برای او نوشت پس از هر نماز بگو: «اَعُوذُ بِوَجهِکَ الکَریم وَ عِزَّتِکَ الَّتی لاتُرامُ وَ قُدرَتُکَ الَّتِی لایَمتَنِعُ مِنها شَیئٌ مِن شرِّ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ وَ مِن شَرِّ الأوجاعِ کُلّها»(1)، پناه می برم به درگاه تو ای خدای کریم و به عزّتت که سست نگردد و به قدرتت که هیچ چیز از شرّ دنیا و آخرت از جمله دردها و ناراحتی ها نمی توانند مانع اجرای آن گردند.

و در پایان از خداوند متعال طلب توفیق در خواندن دعا بالاخص دعاهای صحیفه سجادیه را مسئلت می نمائیم زیرا که عبادات از هر نوعش که باشد بدون دعا، ناقص و بی محتوا خواهد بود.

کسانی که در حال تمنّا و تقاضا از خدای خویشند و حلاوت مناجات را با کام جانشان می چشند احساس می کنند که لذت بخش ترین حالات زندگی خود را می گذرانند و این توجه و ذوق و شوق بیشتر متعلق به آنهایی است که بیش از آن مقدار که به حوائج مادی خویش فکر کنند به اصل دعا و مناجات و عرض حال خود به پیشگاه پروردگار اهمیّت می دهند و در واقع به برقراری ارتباط و انابه و تضرع به درگاه الهی بیشتر خود را محتاج می بینند و از اینکه نتوانسته اند با حضرت حق رازی و نیازی داشته باشند غصه می خورند و زبان حالشان همان است که سیدالساجدین علی بن الحسین علیه السلام در مناجات المریدین عرضه می دارد:

ص: 9

«وَ فِی مُناجاتُکَ رُوحی وَ راحَتی وَ عِندَکَ دَواءُ عِلَّتی وَ بَردُ لَوعَتی» خوشحالی من در مناجات با توست و داروی بیماری من و علاج تشنگی قلب و تسکین سوزش جانم در نزد توست.

و نیز به آن گرامی اقتدا می کنیم و عباراتی را که در دعای روز چهارشنبه می فرموده عرضه می داریم که:

«اَدعُوکَ دُعاءَ مَن ضَعُفَت وَسِیلَتُهُ وَانقَطَعَت حِیلَتُهُ وَاقتَرَبَ اَجَلُهُ وَ تَدانی فِی الدُّنیا اَمَلُهُ وَاشتَدَّت اِلی رَحمَتِکَ فاقَتُهُ وَ عَظُمَت لِتَفرِیطِهِ حَسرَتُهُ وَ کَثُرَت زَلَّتُهُ وَ عَثرَتُهُ وَ خَلُصَت لِوَجهِکَ تَوبَتُهُ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّینَ وَ عَلی اَهلِ بَیتِهِ الطَّیِّبِینَ الطّاهِرینَ وَارزُقنی شَفاعَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَلا تَحرِمنی صُحبَتَهُ اِنَّکَ اَنتَ اَرحَمُ الرّاحِمینَ».

سیدکاظم ارفع

10 ربیع الاول 1421- 24 خردادماه 1379

ص: 10

ص: 11

ص: 12

ص: 13

ص: 14

1

حمد پروردگار

حمد اختصاص به پروردگاری دارد که اوّل است و کسی قبل از او نبوده، و آخر است و کسی بعد از او نخواهد بود.

خدایی که دیدگان انسانها، ناتوان از رؤیت اوست و اندیشه توصیف کنندگان عاجز از تعریف و توصیف او می باشد.

او با دست قدرتش خلق موجودات را بنیان گذاشت و با اراده اش مخلوقات را اختراع نمود. سپس موجودات را در مسیر خواست خویش قرار داد و آنان را در راه محبّت خود استخدام کرد. در حالی که دست پرورده های او قادر نیستند خود را از مقدّم بودن به تأخیر اندازند و یا از به تأخیر افتادن خود را جلو قرار دهند. خدایی که برای هر موجود زنده روزی معین تقسیم فرموده و کسی نمی تواند از آنکه زیاد داده چیزی بکاهد و یا به آنکه کم داده چیزی زیاد کند.

آنگاه خداوند تبارک و تعالی برای هرکدام آنها در زندگی مدتی معیّن و پایانی معلوم قرار داده تا در محدوده عمر به خواسته های خود برسد و سالهای زندگی اش پایان پذیرد و حساب عمرش را تمام و کمال بستاند و در نتیجه به وعده هایی که به او داده از اجر سرشار بهشت و یا پاداش ترسناک دوزخ نائل شود.

ص:17

مِنْ مَوْفُورِ ثَوَابِهِ، أَوْ مَحْذُورِ عِقَابِهِ، لِیَجْزِیَ الّذِینَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی، عَدْلًا مِنْهُ، تَقَدّسَتْ أَسْمَاؤُهُ، وَ تَظاَهَرَتْ آلَاؤُهُ، لَا یُسْأَلُ عَمّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْأَلُونَ. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَی مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ، وَ أَسْبَغَ عَلَیْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرّفُوا فِی مِنَنِهِ فَلَمْ یَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسّعُوا فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یَشْکُرُوهُ، وَ لَوْ کَانُوا کَذَلِکَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِیّةِ إِلَی حَدّ الْبَهِیمِیّةِ، فَکَانُوا کَمَا وَصَفَ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ: «إِنْ هُمْ إِلّا کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلّ سَبِیلًا.» وَ الْحَمْدُ لِلّهِ عَلَی مَا عَرّفَنَا مِنْ نَفْسِهِ، وَ أَلْهَمَنَا مِنْ شُکْرِهِ، وَ فَتَحَ لَنَا مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِیّتِهِ، وَ دَلّنَا عَلَیْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِی تَوْحِیدِهِ، وَ جَنّبَنَا مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشّکّ فِی أَمْرِهِ، حَمْداً نُعَمّرُ بِهِ فِیمَنْ حَمِدَهُ مِنْ خَلْقِهِ، وَ نَسْبِقُ بِهِ مَنْ سَبَقَ إِلَی رِضَاهُ وَ عَفْوِهِ. حَمْداً یُضِی ءُ لَنَا بِهِ ظُلُمَاتِ الْبَرْزَخِ، وَ یُسَهّلُ عَلَیْنَا بِهِ سَبِیلَ الْمَبْعَثِ، وَ یُشَرّفُ بِهِ مَنَازِلَنَا عِنْدَ مَوَاقِفِ الْأَشْهَادِ، «یَوْمَ تُجْزَی کُلّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَ هُمْ لَا یُظْلَمُونَ»، «یَوْمَ لَا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لَا هُمْ یُنْصَرُونَ». حَمْداً یَرْتَفِعُ مِنّا إِلَی أَعْلَی عِلّیّینَ فِی کِتَابٍ مَرْقُومٍ

ص: 18

«تا کسانی را که بد کرده اند در برابر کارهایی که انجام داده اند سزا دهد و کسانی را که نیکی کرده اند پاداش نیکو دهد» (سوره النّجم- 31).

و این از عدل خداوندی است که چنین پاداش می دهد. خدایی که اسماءش مقدّس و نعمت هایش پی در پی است. کسی از او درباره کارهایش سئوال نمی کند، ولی از کرده های بندگانش سئوال خواهد شد.

حمد مخصوص پروردگاری است که اگر بندگان خود را از شناخت شکرگزاری نسبت به نعمت های پی در پی و کرامات پیوسته اش محروم می کرد از نعمت های حضرت او استفاده می کردند ولی حمدش را بجا نمی آوردند و روزی آنها را وسعت می بخشید ولی شکرش را ادا نمی کردند.

و اگر از حمد و شکرش محروم می ماندند از مرز و حدود انسانیّت خارج شده و در گروه چهارپایان قرار می گرفتند و آن می شدند که در کتاب محکم خود ایشان را توصیف فرموده است: «نیستند جز چهارپایان و بلکه از آنها گمراهترند» (فرقان- 44).

حمد خدای را به خاطر آنچه از خود به ما شناساند و طریقه شکرگزاری اش را به ما الهام فرمود و درهای دانش و درک ربوبیتش را به روی ما گشود و ما را دلالت نمود که چگونه به وسیله اخلاص به مرتبه توحید و یگانگی حضرتش برسیم و از انحراف و دودلی در امر خویش دورمان ساخت.

چنان حمدی که برای ما در بین مردمی که هماره حمدش را بجا می آورند زندگی بخش باشد و از کسانی که در جلب رضا و عفو پروردگار سبقت گرفته اند، سبقت گیریم. حمدی که به وسیله آن تاریکی های عالم برزخ را برایمان روشن سازد و راه جهان آخرت را بر ما آسان نماید و منازل ما را در مکانهای گواهان شرف بخشد.

«روزی که هرکس در گرو اعمال خویش است و به کسی ظلم نمی شود، روزی که دوست برای دوست خود کاری نمی تواند بکند و آنها یاری نشوند» (جاثیه- 22 و دخان- 41) حمدی که از ناحیه ما تا بالاترین مرتبه بالا رود، در کتاب نوشته شده ای که مقربین بر آن شاهدند.

ص: 19

یَشْهَدُهُ الْمُقَرّبُونَ. حَمْداً تَقَرّ بِهِ عُیُونُنَا إِذَا بَرِقَتِ الْأَبْصَارُ، وَ تَبْیَضّ بِهِ وُجُوهُنَا إِذَا اسْوَدّتِ الْأَبْشَارُ. حَمْداً نُعْتَقُ بِهِ مِنْ أَلِیمِ نَارِ اللّهِ إِلَی کَرِیمِ جِوَارِ اللّهِ. حَمْداً نُزَاحِمُ بِهِ مَلَائِکَتَهُ الْمُقَرّبِینَ، وَ نُضَامّ بِهِ أَنْبِیَاءَهُ الْمُرْسَلِینَ فِی دَارِ الْمُقَامَةِ الّتِی لَا تَزُولُ، وَ مَحَلّ کَرَامَتِهِ الّتِی لَا تَحُولُ. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی اخْتَارَ لَنَا مَحَاسِنَ الْخَلْقِ، وَ أَجْرَی عَلَیْنَا طَیّبَاتِ الرّزْقِ. وَ جَعَلَ لَنَا الْفَضِیلَةَ بِالْمَلَکَةِ عَلَی جَمِیعِ الْخَلْقِ، فَکُلّ خَلِیقَتِهِ مُنْقَادَةٌ لَنَا بِقُدْرَتِهِ، وَ صَائِرَةٌ إِلَی طَاعَتِنَا بِعِزّتِهِ. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی أَغْلَقَ عَنّا بَابَ الْحَاجَةِ إِلّا إِلَیْهِ، فَکَیْفَ نُطِیقُ حَمْدَهُ؟ أَمْ مَتَی نُؤَدّی شُکْرَهُ؟ لَا، مَتَی؟!. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی رَکّبَ فِینَا آلَاتِ الْبَسْطِ، وَ جَعَلَ لَنَا أَدَوَاتِ الْقَبْضِ، وَ مَتّعَنَا بِأَرْوَاحِ الْحَیَاةِ، وَ أَثْبَتَ فِینَا جَوَارِحَ الْأَعْمَالِ، وَ غَذّانَا بِطَیّبَاتِ الرّزْقِ، وَ أَغْنَانَا بِفَضْلِهِ، وَ أَقْنَانَا بِمَنّهِ. ثُمّ أَمَرَنَا لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَنَا، وَ نَهَانَا لِیَبْتَلِیَ شُکْرَنَا، فَخَالَفْنَا عَنْ طَرِیقِ أَمْرِهِ، وَ رَکِبْنَا مُتُونَ زَجْرِهِ، فَلَمْ یَبْتَدِرْنَا بِعُقُوبَتِهِ، وَ لَمْ یُعَاجِلْنَا بِنِقْمَتِهِ، بَلْ تَأَنّانَا بِرَحْمَتِهِ تَکَرّماً، وَ انْتَظَرَ مُرَاجَعَتَنَا بِرَأْفَتِهِ حِلْماً. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی دَلّنَا عَلَی التّوْبَةِ الّتِی لَمْ نُفِدْهَا إِلّا مِنْ فَضْلِهِ، فَلَوْ لَمْ نَعْتَدِدْ مِنْ فَضْلِهِ إِلّا بِهَا لَقَدْ حَسُنَ بَلَاؤُهُ عِنْدَنَا، وَ جَلَّ

ص: 20

حمدی که باعث روشنی چشم ما شود، زمانی که چشم ها خیره می گردند و سبب رو سفیدی ما گردد، روزی که چهره ها سیاه است. حمدی که سبب شود از آتش دردناک دوزخ آزاد شویم و به جوار رحمت حق رهسپار گردیم. حمدی که به توسط آن همراه فرشتگان مقرب قرار گیریم و در خانه هایی که جاودانی و جایگاه پرارزش همیشگی است همسایه و همنشین انبیاء مرسل شویم.

حمد مخصوص خداوندی است که اخلاق پسندیده را برای ما انتخاب نمود و روزی های پاکیزه اش را در اختیارمان گذاشت، و تاج برتری بر همه مخلوقات را بر سر ما نهاد و کاری کرد که جمیع موجودات به قدرت پروردگار منقاد و فرمانبردار ما شوند و به نیرو و عزّت حق به اطاعت ما درآیند.

حمد خدایی را که درهای حاجت به غیر خودش را بر روی ما بست، پس ما چگونه می توانیم سپاسش را بجا آوریم؟ یا از این همه نعمت هایش ادای شکر نمائیم، نه هرگز!

حمد خداوندی را که وسایل گشودنی ها و ابزار دفع کردنی ها را در وجودمان قرار داد و ما را به ارواح زندگی بهره مند ساخت و اسلوب و ساختمان اعمال را در ما ثابت فرمود و ما را با غذاهای پاکیزه و متنوع آشنا ساخت و به فضل و کرمش بی نیازمان کرد و به لطفش زندگی به ما بخشید.

آنگاه دستوراتی به ما داد تا در طاعت و بندگی اش امتحانمان کند و ما را از انجام کارهایی نهی فرمود تا در شکرگزاری اش آزمایشمان نماید و ما با دستوراتش مخالفت کردیم و در آنچه نهی فرموده بود داخل شدیم ولی پروردگار در کیفر دادن ما شتاب نکرد و در انتقام گرفتن از ما عجله ننمود بلکه به خاطر رحمت خویش بر ما کرم نموده و به علت رأفت و بردباری فوق العاده خویش انتظار بازگشت و هدایت شدن ما را کشید! و حمد مخصوص خداوندی است که ما را به توبه که مرحمتی از آن بزرگوار بود دلالت فرمود که اگر از حضرت او چنین عنایتی نمی شد مستحق بلا و عذاب بودیم و چقدر بزرگ است احسان و فضل او بر ما.

ص: 21

إِحْسَانُهُ إِلَیْنَا وَ جَسُمَ فَضْلُهُ عَلَیْنَا، فَمَا هَکَذَا کَانَتْ سُنّتُهُ فِی التّوْبَةِ لِمَنْ کَانَ قَبْلَنَا، لَقَدْ وَضَعَ عَنّا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ، وَ لَمْ یُکَلّفْنَا إِلّا وُسْعاً، وَ لَمْ یُجَشّمْنَا إِلّا یُسْراً، وَ لَمْ یَدَعْ لِأَحَدٍ مِنّا حُجّةً وَ لَا عُذْراً، فَالْهَالِکُ مِنّا مَنْ هَلَکَ عَلَیْهِ، وَ السّعِیدُ مِنّا مَنْ رَغِبَ إِلَیْهِ. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ بِکُلّ مَا حَمِدَهُ بِهِ أَدْنَی مَلَائِکَتِهِ إِلَیْهِ، وَ أَکْرَمُ خَلِیقَتِهِ عَلَیْهِ وَ أَرْضَی حَامِدِیهِ لَدَیْهِ، حَمْداً یَفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ کَفَضْلِ رَبّنَا عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ. ثُمّ لَهُ الْحَمْدُ مَکَانَ کُلّ نِعْمَةٍ لَهُ عَلَیْنَا وَ عَلَی جَمِیعِ عِبَادِهِ الْمَاضِینَ وَ الْبَاقِینَ، عَدَدَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ مِنْ جَمِیعِ الْأَشْیَاءِ، وَ مَکَانَ کُلّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا عَدَدُهَا أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً أَبَداً سَرْمَداً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ، حَمْداً لَا مُنْتَهَی لِحَدّهِ، وَ لَا حِسَابَ لِعَدَدِهِ، وَ لَا مَبْلَغَ لِغَایَتِهِ، وَ لَا انْقِطَاعَ لِأَمَدِهِ. حَمْداً یَکُونُ وُصْلَةً إِلَی طَاعَتِهِ وَ عَفْوِهِ، وَ سَبَباً إِلَی رِضْوَانِهِ، وَ ذَرِیعَةً إِلَی مَغْفِرَتِهِ، وَ طَرِیقاً إِلَی جَنّتِهِ، وَ خَفِیراً مِنْ نَقِمَتِهِ، وَ أَمْناً مِنْ غَضَبِهِ، وَ ظَهِیراً عَلَی طَاعَتِهِ، وَ حَاجِزاً عَنْ مَعْصِیَتِهِ، وَ عَوْناً عَلَی تَأْدِیَةِ حَقّهِ وَ وَظَائِفِهِ. حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِی السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِیَائِهِ، وَ نَصِیرُ بِهِ فِی نَظْمِ الشّهَدَاءِ بِسُیُوفِ أَعْدَائِهِ، إِنّهُ وَلِیّ ٌ حَمِیدٌ.

ص: 22

البته روش پروردگار در مسئله توبه برای امتهای قبل از ما همانند توبه کردن ما نبوده و خدای مهربان چیزی که در طاقت ما نبوده برداشته و بیش از توانمان ما را تکلیف نفرموده و جز آسانی و سهولت برایمان نخواسته تا آنجا که برای هیچ کدام از ما عذر و بهانه ای باقی نماند. با این اوصاف هر که از ما پروردگار را نافرمانی کند نابود خواهد شد و هر که به او رغبت نشان دهد و توبه کند سعادتمند می گردد.

حمد خدای را به مثل حمدی که فرشتگان نزدیک به او و آفریده های پرارزش او برایش انجام می دهند حمدی که بر سایر حمد و ستایش ها برتر باشد، همانند برتری پروردگار ما بر همه آفریده هایش. و نیز حمد برای او به خاطر هر نعمتی که به ما و همه بندگانش از گذشته و حال داده به عدد آنچه که خود بر آنها احاطه علمی دارد و برای هرکدام از نعمت ها چندین برابر به طور دایم تا روز قیامت.

حمدی که حد و حدود آن و حساب و شماره آن پایان ندارد و نمی توان به انتهایش دسترسی پیدا کرد و مدّتش قطع شدنی نیست حمدی که ثمره اش بندگی و بخشش حضرت اوست و وسیله ای برای رسیدن به رضا و آمرزش و بالاخره رفتن به بهشت می باشد. حمدی که پناه از عذاب و در امان بودن از خشم پروردگار و کمک برای بندگی و اطاعت حضرت حق باشد و حمدی که مانع از گناه و مددکننده انجام واجبات و تکالیف ما شود.

حمدی که به توسط آن در بین سعادتمندان از اولیاء خدا سرفراز شویم و از برکت آن در صف شهداء و کشته شدگان به اسلحه دشمنان پروردگار درآئیم که او یاور مؤمنین و ستوده شده است.

ص: 23

2

درود و صلوات بر محمّد و آل محمّد

حمد خدای را که به وجود مبارک پیامبرش حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم بر ما منّت گذاشت در حالی که امتهای پیشین و مردم قبل از ما از بهره مند شدن از آن گرامی محروم بودند و این به قدرت شکست ناپذیر باریتعالی مربوط می شود که هیچ چیز هر اندازه بزرگ باشد از توانایی او بیرون نیست و هیچ چیز هر اندازه کوچک باشد از دست قدرتش رهایی ندارد.

آری خداوند تبارک و تعالی جمعیت ما مسلمانان را آخرین آفریده های خود قرار داد و ما را در برابر منکرین حقایق شاهد گردانید و ما را به فضل و کرمش بر مردمی که کم بودند فزونی بخشید.

بار الها بر محمد که امین وحی ات بود درود فرست، همو که از بین مخلوقاتت برگزیده شد. او که رهبر رحمت و پیشوای خوبی و کلید برکت بود. همان طور که حضرتش خود را موظّف به انجام دستوراتت کرده بود و در راه رضای تو بدن خویش را برابر سختی ها و ناملایمات قرار داده بود. تا آنجا که جهت زنده کردن دین تو با ارحام خویش قطع کرده و اقوام خود را به خاطر تو دور گردانید و بیگانگان را بر اثر قبول تو و دین تو جزء یاران خویش نمود و با دورترین مردم برای رضای تو پیوند دوستی بست و به خاطر تو با نزدیک ترین فامیل خویش دشمنی کرد.

ص: 25

فِیکَ الْأَبْعَدِینَ، وَ عَادَی فِیکَ الْأَقْرَبِینَ، و أَدْأَبَ نَفْسَهُ فِی تَبْلِیغِ رِسَالَتِکَ، وَ أَتْعَبَهَا بِالدّعَاءِ إِلَی مِلّتِکَ، وَ شَغَلَهَا بِالنّصْحِ لِأَهْلِ دَعْوَتِکَ، وَ هَاجَرَ إِلَی بِلَادِ الْغُربَةِ، وَ مَحَلّ النّأْیِ عَنْ مَوْطِنِ رَحْلِهِ، وَ مَوْضِعِ رِجْلِهِ، وَ مَسْقَطِ رَأْسِهِ، وَ مَأْنَسِ نَفْسِهِ، إِرَادَةً مِنْهُ لِإِعْزَازِ دِینِکَ، وَ اسْتِنْصَاراً عَلَی أَهْلِ الْکُفْرِ بِکَ، حَتّی اسْتَتَبّ لَهُ مَا حَاوَلَ فِی أَعْدَائِکَ، وَ اسْتَتَمّ لَهُ مَا دَبّرَ فِی أَوْلِیَائِکَ، فَنَهَدَ إِلَیْهِمْ مُسْتَفْتِحاً بِعَوْنِکَ، وَ مُتَقَوّیاً عَلَی ضَعْفِهِ بِنَصْرِکَ، فَغَزَاهُمْ فِی عُقْرِ دِیَارِهِمْ، وَ هَجَمَ عَلَیْهِمْ فِی بُحْبُوحَةِ قَرَارِهِمْ، حَتّی ظَهَرَ أَمْرُکَ، وَ عَلَتْ کَلِمَتُکَ، وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ. اللّهُمّ فَارْفَعْهُ بِمَا کَدَحَ فِیکَ إِلَی الدّرَجَةِ الْعُلْیَا مِنْ جَنّتِکَ، حَتّی لَا یُسَاوَی فِی مَنْزِلَةٍ، وَ لَا یُکَافَأَ فِی مَرْتَبَةٍ، وَ لَا یُوَازِیَهُ لَدَیْکَ مَلَکٌ مُقَرّبٌ، وَ لَا نَبِیّ ٌ مُرْسَلٌ، وَ عَرّفْهُ فِی أَهْلِهِ الطّاهِرِینَ وَ أُمّتِهِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ حُسْنِ الشّفَاعَةِ أَجَلّ مَا وَعَدْتَهُ، یَا نَافِذَ الْعِدَةِ، یَا وَافِیَ الْقَوْلِ، یَا مُبَدّلَ السّیّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ إِنّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.

ص: 26

همو که خود را در راه تبلیغ پیام تو خسته کرد و در دعوت مردم به آئین تو سختی ها به جان خرید و به نصیحت و اندرز آنهایی مشغول شد که به راه راست دعوتشان کرده ای. او که به شهرهای غریب هجرت کرد. به جایی که از وطنش دور بود و محل رفت و آمد و زادگاه و جای اُنس و مجالست او نبود و این بدین خاطر بود که دین تو را عزّت بخشید و بر منکرین تو با کمک دیگران غلبه پیدا کرد تا در نتیجه آنچه که درباره دشمنانت از فتح و پیروزی لازم بود به دست آمد، و آنچه که درباره دوستانت اندیشه می کرد به اتمام رساند.

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم از تو یاری طلبید و تو یاری اش کردی تا اینکه با نیروی تو به جنگ با دشمنانت اقدام نمود و تا آنجا پیش رفت که در شهرهایشان و حتی در خانه هایشان بر آنها تاخت و فرصت جنبیدن به ایشان نداد. تا بالاخره دین تو ظاهر شد و کلامت بالا گرفت، گرچه برای مشرکین خوشایند نبود.

خداوندا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم را به بالاترین رتبه و مقام بهشتی نایل فرما تا هیچ کس با او از نظر مقام و رتبه همانند نباشد و هیچ فرشته ای هرچند از مقربین درگاهت باشد و هیچ پیامبر مرسلی با او برابری نکند.

بارالها شفاعت حضرتش را بیش از آنچه که به وی وعده داده ای شامل حال دودمان پاکیزه اش و امت مؤمن او بفرما. ای خدایی که خوش وعده و خوش قول هستی و ای کسی که بدیها را چندین برابر به خوبیها تبدیل می کنی، به تحقیق که تویی صاحب فضل و کرم بزرگ.

ص: 27

3

درود بر فرشتگان عرش الهی

خداوندا حراست کنندگان عرشت فرشتگانی هستند که از تسبیح تو ناتوان نمی شوند و از تقدیس و تنزیه تو خسته نشده و از عبادت و بندگی تو سست نمی گردند و حاضر نیستند تا قصور و کوتاهی در انجام تکالیف را بر تلاش و کوشش در اجرای دستوراتت برگزینند، و یا لحظه ای از شوق و ذوق به سویت غافل شوند.

از میان آن فرشتگان حضرت اسرافیل صاحب صور است که هماره انتظار اجازه تو را می کشد و تا به محض صدور دستور بر صور بدمد و مردگان در قبرها را آگاه سازد و دیگری میکائیل صاحب جاه و مقام نزد توست که در طاعت و بندگی ات منزلت بالایی دارد و آن دیگر جبرئیل امین وحی توست که آسمانی ها همگی فرمانبردار اویند و اوست که نزد تو دارای شوکت و مقرّب درگاهت می باشد.

و فرشته دیگر حضرت روح است که بر فرشتگان حجابها فرمانروایی می کند و فرشته روح از عالم امر توست. پس بر همگی آنها درود و بر سایر فرشتگانی که از نظر مرتبت و مقام در رتبه پائین تر هستند نیز درود و سلام از قبیل ساکنین آسمانها و آنهایی که در رساندن پیامهایت امانتدارند.

ص: 29

عَلَی رِسَالَاتِکَ، وَ الّذِینَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَةٌ مِنْ دُؤبٍ، وَ لَا إِعْیَاءٌ مِنْ لُغُوبٍ وَ لَا فُتُورٌ، وَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِیحِکَ الشّهَوَاتُ، وَ لَا یَقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِیمِکَ سَهْوُ الْغَفَلَاتِ. الْخُشّعُ الْأَبْصَارِ فَلَا یَرُومُونَ النّظَرَ إِلَیْکَ، النّوَاکِسُ الْأَذْقَانِ، الّذِینَ قَدْ طَالَتْ رَغْبَتُهُمْ فِیمَا لَدَیْکَ، الْمُسْتَهْتَرُونَ بِذِکْرِ آلَائِکَ، وَ الْمُتَوَاضِعُونَ دُونَ عَظَمَتِکَ وَ جَلَالِ کِبْرِیَائِکَ، وَ الّذِینَ یَقُولُونَ إِذَا نَظَرُوا إِلَی جَهَنّمَ تَزْفِرُ عَلَی أَهْلِ مَعْصِیَتِکَ: «سُبْحَانَکَ مَا عَبَدْنَاکَ حَقّ عِبَادَتِکَ»، فَصَلّ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی الرّوْحَانِیّینَ مِنْ مَلَائِکَتِکَ، وَ أَهْلِ الزّلْفَةِ عِنْدَکَ، وَ حُمّالِ الْغَیْبِ إِلَی رُسُلِکَ، وَ الْمُؤْتَمَنِینَ عَلَی وَحْیِکَ، وَ قَبَائِلِ الْمَلَائِکَةِ الّذِینَ اخْتَصَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ، وَ أَغْنَیْتَهُمْ عَنِ الطّعَامِ وَ الشّرَابِ بِتَقْدِیسِکَ، وَ أَسْکَنْتَهُمْ بُطُونَ أَطْبَاقِ سَمَاوَاتِکَ، وَ الّذِینَ عَلَی أَرْجَائِهَا إِذَا نَزَلَ الْأَمْرُ بِتَمَامِ وَعْدِکَ. وَ خُزّانِ الْمَطَرِ وَ زَوَاجِرِ السّحَابِ، وَ الّذِی بِصَوْتِ زَجْرِهِ یُسْمَعُ زَجَلُ الرّعُودِ، وَ إِذَا سَبَحَتْ بِهِ حَفِیفَةُ السّحَابِ الْتَمَعَتْ صَوَاعِقُ الْبُرُوقِ، وَ مُشَیّعِی الثّلْجِ وَ الْبَرَدِ، وَ الْهَابِطِینَ مَعَ قَطْرِ الْمَطَرِ إِذَا نَزَلَ، وَ الْقُوّامِ عَلَی خَزَائِنِ الرّیَاحِ، وَ الْمُوَکّلِینَ بِالْجِبَالِ فَلَا تَزُولُ، وَ الّذِینَ عَرّفْتَهُمْ مَثَاقِیلَ الْمِیَاهِ، وَ کَیْلَ مَا تَحْوِیهِ لَوَاعِجُ الْأَمْطَارِ

ص: 30

همان هایی که خستگی و سستی در وجودشان راه نیابد و و شهوتها باعث نمی شود از تسبیح تو بازمانند و نیز فراموشی که ناشی از غفلت هاست آنها را از بزرگ دانستن تو مانع نمی شود.

فرشتگانی که دیدگانی خاشع دارند و چشم بر تو نمی افکنند و سر به زیر انداخته و میل و رغبت آنها به چیزی است که نزد تو می باشد و ذکر نعمت هایت را با حرص و ولع بازگو می کنند و در برابر کبریایی و بزرگی ات متواضع و فروتن اند.

و فرشتگانی که وقتی لهیب آتش جهنم را به سوی نافرمانان و گنهکاران می بینند می گویند: پروردگارا تو منزّهی و حق بندگی تو را آن طور که سزاوار است بجا نیاوردیم. پس درود فرست برایشان و بر روحانیّین از فرشته هایت و آنهایی که نزد تو ارجمندند و آنان که اخبار غیبی را به پیامبرانت می رسانند و امینان وحی ات می باشند. و درود فرست بر انواع فرشتگانی که برای خود انتخاب کرده ای و آنها را از خوردن و آشامیدن نعمت های خود بی نیازشان کردی و ایشان را در طبقات آسمانها جا دادی.

و آنهایی که در اطراف آسمانها ساکن شده تا وعده ات به پایان رسد و جهان آخرت آغاز گردد. و سلام و درود بر خزانه داران باران و حرکت دهندگان ابرها و بر فرشته ای که با صدای زجرآورش رعد را ایجاد می کند و زمانی که آن صدا رعدآور شد شعله های برق درخشش پیدا می کند.

درود بر فرشتگانی که مشایعت کنندگان برف و تگرگ اند و فرشتگانی که همراه دانه های باران نازل شوند و فرشتگانی که بر بادها فرمانروایی می کنند و آنهایی که از کوه ها حراست می کنند تا از هم پاشیده نشوند.

ص: 31

وَ عَوَالِجُهَا، وَ رُسُلِکَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ بِمَکْرُوهِ مَا یَنْزِلُ مِنَ الْبَلَاءِ، وَ مَحْبُوبِ الرّخَاءِ، وَ السّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ، وَ الْحَفَظَةِ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ، وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ أَعْوَانِهِ، وَ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ، وَ رُومَانَ فَتّانِ الْقُبُورِ، وَ الطّائِفِینَ بِالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ، وَ مَالِکٍ، وَ الْخَزَنَةِ، وَ رِضْوَانَ، وَ سَدَنَةِ الْجِنَانِ، وَ الّذِینَ لَا یَعْصُونَ اللّهَ مَا أَمَرَهُمْ، وَ یَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ، وَ الّذِینَ یَقُولُونَ: «سَلَامٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدّارِ». وَ الزّبَانِیَةِ الّذِینَ إِذَا قِیلَ لَهُمْ: «خُذُوهُ فَغُلّوهُ ثُمّ الْجَحِیمَ صَلّوهُ»، ابْتَدَرُوهُ سِرَاعاً، وَ لَمْ یُنْظِرُوهُ. وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِکْرَهُ، وَ لَمْ نَعْلَمْ مَکَانَهُ مِنْکَ، و بِأَیّ أَمْرٍ وَکّلْتَهُ، وَ سُکّانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَی الْخَلْقِ، فَصَلّ عَلَیْهِمْ یَومَ یَأْتِی کُلّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِیدٌ، وَ صَلّ عَلَیْهِمْ صَلَاةً تَزِیدُهُمْ کَرَامَةً عَلَی کَرَامَتِهِمْ، وَ طَهَارَةً عَلَی طَهَارَتِهِمْ. اَللّهُمّ وَ إِذَا صَلّیْتَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ، وَ بَلّغْتَهُمْ صَلَاتَنَا عَلَیْهِمْ، فَصَلّ عَلَیْنَا بِمَا فَتَحْتَ لَنَا مِنْ حُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِمْ، إِنّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ.

ص: 32

و بر آنهایی که وزن آبها و اندازه باران های تند و رگبارها را به ایشان آموخته ای و سلام و درود بر فرشتگانی که برای اهل زمین رسولان بلا و یا رحمت تو هستند و بر سفیران صاحب کرم و نیکوکار و بر نگهبانان با کرامت که کارشان نوشتن اعمال است و درود بر فرشته مرگ و یارانش و بر منکر و نکیر و فرشته رومان که مأمور بازپرسی و آزمایش مردگان در قبرهاست و بر آنهایی که اطراف بیت المعمور مشغول طواف می باشند و سلام و درود بر مالک دوزخ و بر رضوان و کلیدداران بهشت.

سلام بر آن ملائکه ای که دستورات حق تعالی را نافرمانی نمی کنند و آنچه بدان امر شده اند انجام می دهند. همان هایی که به انسان های سعادتمند خطاب می کنند که: درود بر شما به خاطر شکیبایی در دنیا و پایان کار شما چه نیکوست و آنهایی که به انتظار دستور نشسته اند تا بدانها فرمان داده شود که انسان بدبخت و مستحق آتش را بگیرید و وی را به زنجیر ببندید و سپس او را به سوی جهنم بکشید و در آتش اندازید و این فرشتگان کارشان را با شتاب انجام می دهند.

و بر آن فرشته ای که نامش را نیاوردیم و مقام و منزلتش و مکان و کارش را ندانستیم نیز درود می فرستیم.

و بر ساکنین در هوا و زمین و بر آب و هرکدام که بر خلق گماشته شده اند. پس بر جمیع ایشان درود فرست روزی که هرکس با دو فرشته یکی راننده به سوی معاد و دیگری شاهد بر اعمال حاضر می شود.

پس درود فرست بر ایشان، درودی که سبب مزید کرامت و بزرگواری و طهارت و پاکیزگی آنها شود.

پروردگارا هرگاه بر فرشتگان خویش درود فرستادی، درود و سلام ما را نیز به آنها ابلاغ فرما و سپس به خاطر گفتار نیکی که عبارت بود از درود بر ملائکه بر ما نیز درود فرست که به تحقیق تو صاحب جود و کرمی.

ص: 33

4

درود بر پیروان پیامبران

خداوندا سلام و درود فرست بر پیروان انبیاء و آنهایی که در باطن ایمان آوردند، در همان حالی که معاندین پیغمبران را تکذیب می کردند آنها مشتاقانه با حقیقت ایمان به آنها می گرویدند. بار الها برای مردم هر زمان پیامبرانی فرستادی و بر هرکدام آنها اقامه دلیل کردی از زمان آدم تا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم که همگی رهبران هدایت و پرهیزکاری بودند بر آنها نیز سلام و درود فرست و آنها را از خود به مغفرت و رضامندی یاد کن.

خداوندا به خصوص بر یاران پایدار و صمیمی حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم و آنهایی که سختی ها را به جان خریدند او را به بهترین شکل یاری نمودند درود فرست و بر آنان که در ایمان آوردن و قبول دعوتش گوی سبقت را از دیگران ربودند و در آن هنگام که دلایل رسالتش را می شنیدند اجابتش کردند.

و بر آنان درود فرست که برای آشکار ساختن حقایق دین او از زن و فرزند گذشتند و حتی با پدران و یا فرزندان در تثبیت مقام ارزشمند نبوت آن گرامی به کارزار و مبارزه برخاستند و به خاطر وجود مبارک رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم پیروز شدند.

ص: 35

بِهِ، وَ مَنْ کَانُوا مُنْطَوِینَ عَلَی مَحَبّتِهِ یَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ فِی مَوَدّتِهِ، وَ الّذِینَ هَجَرَتْهُمْ الْعَشَائِرُ إِذْ تَعَلّقُوا بِعُرْوَتِهِ، وَ انْتَفَتْ مِنْهُمُ الْقَرَابَاتُ إِذْ سَکَنُوا فِی ظِلّ قَرَابَتِهِ. فَلَا تَنْسَ لَهُمُ اللّهُمّ مَا تَرَکُوا لَکَ وَ فِیکَ، وَ أَرْضِهِمْ مِنْ رِضْوَانِکَ، وَ بِمَا حَاشُوا الْخَلْقَ عَلَیْکَ، وَ کَانُوا مَعَ رَسُولِکَ دُعَاةً لَکَ إِلَیْکَ، اشْکُرْهُمْ عَلَی هَجْرِهِمْ فِیکَ دِیَارَ قَوْمِهِمْ، وَ خُرُوجِهِمْ مِنْ سَعَةِ الْمَعَاشِ إِلَی ضِیقِهِ، وَ مَنْ کَثّرْتَ فِی إِعْزَازِ دِینِکَ مِنْ مَظْلُومِهِمْ. اَللّهُمّ وَ أَوْصِلْ إِلَی التّابِعِینَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ، الّذِینَ یَقُولُونَ: «رَبّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ»، خَیْرَ جَزَائِکَ، الّذِینَ قَصَدُوا سَمْتَهُمْ، وَ تَحَرّوْا وِجْهَتَهُمْ، وَ مَضَوْا عَلَی شَاکِلَتِهِمْ، لَمْ یَثْنِهِمْ رَیْبٌ فِی بَصِیرَتِهِمْ، وَ لَمْ یَخْتَلِجْهُمْ شَکّ ٌ فِی قَفْوِ آثَارِهِمْ، وَ الِائْتِمَامِ بِهِدَایَةِ مَنَارِهِمْ، مُکَانِفِینَ وَ مُوَازِرِینَ لَهُمْ، یَدِینُونَ بِدِینِهِمْ، وَ یَهْتَدُونَ بِهَدْیِهِمْ، یَتّفِقُونَ عَلَیْهِمْ، وَ لَا یَتّهِمُونَهُمْ فِیمَا أَدّوْا إِلَیْهِمْ. اللّهُمّ وَ صَلّ عَلَی التّابِعِینَ مِنْ یَوْمِنَا هَذَا إِلَی یَوْمِ الدّینِ وَ عَلَی أَزْوَاجِهِمْ وَ عَلَی ذُرّیّاتِهِمْ وَ عَلَی مَنْ أَطَاعَکَ مِنْهُمْ، صَلَاةً تَعْصِمُهُمْ بِهَا مِنْ مَعْصِیَتِکَ، وَ تَفْسَحُ لَهُمْ فِی رِیَاضِ جَنّتِکَ، وَ تَمْنَعُهُمْ بِهَا مِنْ کَیْدِ الشّیْطَانِ، وَ تُعِینُهُمْ بِهَا عَلَی مَا اسْتَعَانُوکَ

ص: 36

بارالها بر آنانکه از علاقمندان واقعی پیامبر بودند و در راه دوستی آن حضرت تجارتی را امید داشتند که هیچ وقت ضرر و کسادی همراه ندارد درود فرست.

و بر کسانی که وقتی روی به پیامبر آوردند قبایل و عشایرشان از آنها دوری جستند و چون در سایه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم قرار گرفتند اقوام و نزدیکانشان آنها را بیگانه پنداشتند.

پس پروردگارا آنچه را که به خاطر تو از دست داده اند از جهت پداش فراموششان مکن و ایشان را برای آنکه سبب شدند مردم به دین تو بگروند و همراه با پیامبرت دیگران را دعوت به اسلام نمودند از کانون رضای خویش خشنود ساز و به دلیل اینکه برای رضای تو از شهرها و موطن خویش هجرت کردند و از زندگی مرفه و خوب خود در تنگنا قرار گرفتند مزد شایسته ای عنایت فرما و نیز آنهایی را که در سربلندی دینت کوشا بودند و خود را از مظلومیت درآوردند و باعث کثرت دینداران شدند پاداش عطا فرما.

خداوندا بهترین پاداش خود را به پیروان راستین اصحاب (خاص) پیامبر اختصاص ده همان هایی که می گفتند: پروردگارا ما را با برادرانمان که در ایمان آوردن از ما سبقت گرفتند بیامرز. همان هایی که به سمت اصحاب (خاص) میل کردند و بدانجا رو کردند و در عقاید و رفتار به روش آنها معتقد بودند و عمل کردند.

کسانی که در بینش و طرز تفکرشان تردیدی راه نیافت و در تبعیت از آثار هدایت و نیکبختی اصحاب (خاص) اسیر دودلی نشدند. در حالی که از مددکنندگان و متدین به دین و هدایت یافتگان به هدایت ایشان بودند و در این رابطه اتفاق نظر داشتند و هیچ گاه آنها را به خاطر نقل احکام و روایات مورد تهمت قرار نمی دادند.

بار پروردگارا بر پیروان یاران (خاص) رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم و همسران و فرزندانشان و بر هرکدام که تو را اطاعت کرده اند از امروز تا روز قیامت درود فرست. چنان درودی که به توسط آن از نافرمانی تو مصون گردند و جای وسیعی از بهشت را جایگاهشان کن و نگذار تا از ناحیه شیطان به آنها فریب و خدعه ای وارد شود و در هر کار پسندیده ای که از تو کمک خواستند یاری شان نما و آنها را از حوادث شب و روز مگر آنکه خیری در آن باشد حفظ فرما.

ص: 37

عَلَیْهِ مِنْ بِرٍّ، وَ تَقِیهِمْ طَوَارِقَ اللّیْلِ وَ النّهَارِ إِلّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ، وَ تَبْعَثُهُمْ بِهَا عَلَی اعْتِقَادِ حُسْنِ الرّجَاءِ لَکَ، وَ الطّمَعِ فِیمَا عِنْدَکَ، وَ تَرْکِ التّهَمَةِ فِیمَا تَحْوِیهِ أَیْدِی الْعِبَادِ، لِتَرُدّهُمْ إِلَی الرّغْبَةِ إِلَیْکَ وَ الرّهْبَةِ مِنْکَ، وَ تُزَهّدَهُمْ فِی سَعَةِ الْعَاجِلِ، وَ تُحَبّبَ إِلَیْهِمُ الْعَمَلَ لِلْآجِلِ، وَ الِاسْتِعْدَادَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْت، وَ تُهَوّنَ عَلَیْهِمْ کُلّ کَرْبٍ یَحِلّ بِهِمْ یَوْمَ خُرُوجِ الْأَنْفُسِ مِنْ أَبْدَانِهَا، وَ تُعَافِیَهُمْ مِمّا تَقَعُ بِهِ الْفِتْنَةُ مِنْ مَحْذُورَاتِهَا، وَ کَبّةِ النّارِ وَ طُولِ الْخُلُودِ فِیهَا، وَ تُصَیّرَهُمْ إِلَی أَمْنٍ مِنْ مَقِیلِ الْمُتّقِینَ.

ص: 38

چنان درودی که باعث شود به آنچه در اختیار توست برایشان مایه امید و اطمینان و طمع شود و آنچه نزد خلق توست و به بندگانت عطا کردی آنها را به تهمت وادار نسازد. تا در نتیجه آنها را به میل و رغبت به سویت سوق دهی و خداترسشان نمایی و در عین حالی که زندگی وسیعی دارند کاری کنی که دلبستگی به دنیا نداشته باشند و عمل برای آخرت و آمادگی برای مرگ را مورد علاقه ایشان قرار دهی.

خداوندا وضع آنان را به گونه ای نمایی که در هنگام جان دادن هر نوع ناراحتی را برایشان آسان کنی و از مراحل پس از مرگ چون آزمایش ها و سختی ها مانند افتادن در آتش و جاودانگی در آن معافشان داری و آنها را به جایگاه آرامش و اقامتگاه پرهیزکاران روانه سازی.

ص: 39

5

دعای آن گرامی در حق خود و دوستانش

ای کسی که شگفتی های بزرگی هایش پایان ندارد، بر محمد و آل او درود فرست و ما را از منحرف شدن درباره عظمت و کبریایی ات بر حذر بدار.

و ای آنکه زمان سلطنت و زعامتش به آخر نمی رسد، بر محمد و آل او درود فرست و ما را از زیر بار عذاب و نقمت خود آزاد ساز.

و ای کسی که ذخایر رحمتش فانی نمی شود، بر محمد و آل او درود فرست و نصیبی از رحمت خودت شامل حال ما فرما.

و ای آنکه دیدگان قادر به دیدنش نمی باشند، بر محمد و آل او درود فرست و ما را به درگاهت نزدیک فرما.

و ای کسی که هر بلند مرتبه ای در برابرش کوچک و ناچیز است، بر محمد و آل او درود فرست و ما را در نزد خود گرامی بدار.

و ای آنکه اخبار و مطالب سرّی نزدش آشکار است، بر محمد و آل او درود فرست و ما را در محضر خود رسوا مفرما.

بار پروردگارا به بخشش خود ما را از بخشش اهل جود و کرم بی نیاز کن و نیز با بخشش خود ما را از نگرانی اینکه دیگران با ما قطع رابطه کرده اند بیرون بیاور تا به دیگری رو نیندازیم و به فضل و کرم تو از هیچکس هراس به خود راه ندهیم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، تدبیرت را به سود ما و نه به زیان ما اجرا فرما.

ص: 41

وَ امْکُرْ لَنَا وَ لَا تَمْکُرْ بِنَا، وَ أَدِلْ لَنَا وَ لَا تُدِلْ مِنّا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِنَا مِنْکَ، وَ احْفَظْنَا بِکَ، وَ اهْدِنَا إِلَیْکَ، وَ لَا تُبَاعِدْنَا عَنْکَ إِنّ مَنْ تَقِهِ یَسْلَمْ وَ مَنْ تَهْدِهِ یَعْلَمْ، وَ مَنْ تُقَرّبْهُ إِلَیْکَ یَغْنَمْ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنَا حَدّ نَوَائِبِ الزّمَانِ، وَ شَرّ مَصَایِدِ الشّیْطَانِ، وَ مَرَارَةَ صَوْلَةِ السّلْطَانِ. اللّهُمّ إِنّمَا یَکْتَفِی الْمُکْتَفُونَ بِفَضْلِ قُوّتِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنَا، وَ إِنّمَا یُعْطِی الْمُعْطُونَ مِنْ فَضْلِ جِدَتِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعْطِنَا، وَ إِنّمَا یَهْتَدِی الْمُهْتَدُونَ بِنُورِ وَجْهِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اهْدِنَا. اللّهُمّ إِنّکَ مَنْ وَاَلَیْتَ لَمْ یَضْرُرْهُ خِذْلَانُ الْخَاذِلِینَ، وَ مَنْ أَعْطَیْتَ لَمْ یَنْقُصْهُ مَنْعُ الْمَانِعِینَ، وَ مَنْ هَدَیْتَ لَمْ یُغْوِهِ إِضْلَالُ الْمُضِلّینَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنَا بِعِزّکَ مِنْ عِبَادِکَ، وَ أَغْنِنَا عَنْ غَیْرِکَ بِإِرْفَادِکَ، وَ اسْلُکْ بِنَا سَبِیلَ الْحَقّ بِإِرْشَادِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ سَلَامَةَ قُلُوبِنَا فِی ذِکْرِ عَظَمَتِکَ، وَ فَرَاغَ أَبْدَانِنَا فِی شُکْرِ نِعْمَتِکَ، وَ انْطِلَاقَ أَلْسِنَتِنَا فِی وَصْفِ مِنّتِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِکَ الدّاعِینَ إِلَیْکَ، وَ هُدَاتِکَ الدّالّینَ عَلَیْکَ، وَ مِنْ خَاصّتِکَ الْخَاصّینَ لَدَیْکَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ص: 42

برای مخالفین ما مکر کن و برای ما مکر مکن و ما را بر آنها غلبه بده و آنها را بر ما پیروز مکن. خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، ما را پناه ده و ما را به خود حفظ فرما و به سوی خود هدایتمان کن و ما را از خودت دور مفرما زیرا هرکه را تو پناه دهی سلامت می ماند و هرکه را تو هدایت فرمایی آگاه می شود و هرکه را به خویش نزدیک نمایی بی نیاز می گردد. بارالها بر محمد و آل او درود فرست، ما را از تلخی حوادث زمان و شرّ وساوس شیطان و سختی ستم و غلبه اهل سلطه حفظ فرما.

پروردگارا تردیدی نیست آنهایی که به فضل پرتوان تو اکتفا کردند از دیگران بی نیاز شدند پس بر محمد و آل او درود فرست و ما را بی نیاز کن و بی تردید اهل جود و کرم از عطا و بخشش توست که می بخشند، پس بر محمد و آل او درود فرست، و بر ما نیز عطا فرما. و تردیدی نیست که هدایتگران از نور وجود توست که دیگران را هدایت می کنند، پس بر محمد و آل او درود فرست و ما را نیز هدایت فرما.

خداوندا هرکه با تو پیوند دوستی داشت، حرکات آنهایی که قصد خوار کردن او را داشتند بی ثمر ماند و هرکه را تو عطا فرمودی ممانعت بخیلان نقصانی در عطای تو وارد نکرد و هرکه را تو هدایت فرمودی دعوت به گمراهی گمراه کنندگان به جایی نرسید.

پس بر محمد و آل او درود فرست، و ما را به قدرت لایزال خویش از گزند بندگانت دور ساز و به لطف و کرمت ما را از دیگران بی نیاز کن و با راهنمایی های خود سلوک در مسیر حق را پیش پایمان بگذار.

بار الها بر محمد و آل او درود فرست، و سلامت دلهایمان را در پرتو یادی از عظمت و جلالت و آسایش بدنهایمان را در قدردانی از نعمت هایت و شیرینی گفتارمان را در بیان و توصیف الطافت قرار ده.

الها بر محمد و آل او درود فرست و ما را از جمله کسانی قرار ده که ضمن دعوت شدن خود، دیگران را نیز به سویت دعوت کنیم و ضمن هدایت یافتن، مردم دیگر را به سویت دلالت کنیم و بالاخره از افراد بسیار نزدیک به تو محسوب شویم، ای مهربانترین مهربانان.

ص: 43

6

دعای امام علیه السلام در صبح و شام

حمد خدایی را که به قدرتش شب و روز را خلق فرمود و آنها را از هم متمایز کرد و بر هرکدام از آنها زمان و مدّت مشخصی را تعیین نمود.

خدایی که هریک از شب و روز را در حد معیّنی برای بندگان قرار داد تا هم به روزی و تغذیه خود برسند و هم باعث پرورش آنها گردد. بنابراین شب را برای ایشان خلق کرد تا از حرکت های خستگی آور و دشواری های روز به استراحت و آرامش بپردازند و شب را در واقع لباس و پوششی قرار داد تا مردم به راحتی در آن بیارامند که حقاً شب برای بشر وقت آسایش و گرفتن نیرو است و وسیله ای برای لذّت بردن و دفع شهوت می باشد. و روز را برای ایشان خلق کرد تا با چشمی بینا در طلب روزی و فضل پروردگار همت کنند و با گردش در زمین هم وسایل سودمند دنیاشان را به دست آورند و هم قدمی برای جهان آخرت بردارند.

خداوند تبارک و تعالی به توسط این وسایل است که کارشان را اصلاح می کند و رفتارشان را آزمایش می نماید و می نگرد که چگونه اوقات طاعت و بندگی را صرف می کنند و چگونه واجبات و احکامش را انجام می دهند تا در نتیجه آنهایی را که کارهای زشت و ناپسند به جا می آورده اند و آنان که با رفتار شایسته نیکویی کرده اند پاداش دهد.

ص: 45

یَجْزِیَ الّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی. اللّهُمّ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا فَلَقْتَ لَنَا مِنَ الْإِصْبَاحِ، وَ مَتّعْتَنَا بِهِ مِنْ ضَوْءِ النّهَارِ، وَ بَصّرْتَنَا مِنْ مَطَالِبِ الْأَقْوَاتِ، وَ وَقَیْتَنَا فِیهِ مِنْ طَوَارِقِ الْآفَاتِ. أَصْبَحْنَا وَ أَصْبَحَتِ الْأَشْیَاءُ کُلّهَا بِجُمْلَتِهَا لَکَ سَمَاؤُهَا وَ أَرْضُهَا، وَ مَا بَثَثْتَ فِی کُلّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا، سَاکِنُهُ وَ مُتَحَرّکُهُ، وَ مُقِیمُهُ وَ شَاخِصُهُ وَ مَا عَلَا فِی الْهَوَاءِ، وَ مَا کَنّ تَحْتَ الثّرَی، أَصْبَحْنَا فِی قَبْضَتِکَ یَحْوِینَا مُلْکُکَ وَ سُلْطَانُکَ، وَ تَضُمّنَا مَشِیّتُکَ، وَ نَتَصَرّفُ عَنْ أَمْرِکَ، وَ نَتَقَلّبُ فِی تَدْبِیرِکَ. لَیْسَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ إِلّا مَا قَضَیْتَ، وَ لَا مِنَ الْخَیْرِ إِلّا مَا أَعْطَیْتَ. وَ هَذَا یَوْمٌ حَادِثٌ جَدِیدٌ، وَ هُوَ عَلَیْنَا شَاهِدٌ عَتِیدٌ، إِنْ أَحْسَنّا وَدّعَنَا بِحَمْدٍ، وَ إِنْ أَسَأْنَا فَارَقَنَا بِذَمّ ٍ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنَا حُسْنَ مُصَاحَبَتِهِ، وَ اعْصِمْنَا مِنْ سُوءِ مُفَارَقَتِهِ بِارْتِکَابِ جَرِیرَةٍ، أَوِ اقْتِرَافِ صَغِیرَةٍ أَوْ کَبِیرَةٍ، وَ أَجْزِلْ لَنَا فِیهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ، وَ أَخْلِنَا فِیهِ مِنَ السّیّئَاتِ، وَ امْلَأْ لَنَا مَا بَیْنَ طَرَفَیْهِ حَمْداً وَ شُکْراً وَ أَجْراً وَ ذُخْراً وَ فَضْلًا وَ إِحْسَاناً. اللّهُمّ یَسّرْ عَلَی الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ مَئُونَتَنَا، وَ امْلَأْ لَنَا مِنْ حَسَنَاتِنَا صَحَائِفَنَا، وَ لَا تُخْزِنَا عِنْدَهُمْ بِسُوءِ أَعْمَالِنَا. اللّهُمّ اجْعَلْ لَنَا فِی کُلّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِهِ حَظّاً

ص: 46

خداوندا حمد تراست که صبح ها را برای ما گشودی و ما را از روشنایی روز بهره مند ساختی و به مواردی که ارزاق ما بدست می آید آشنایمان کردی و ما را از آفات و بلایا حفظ فرمودی. صبح کردیم و همه موجودات نیز صبح کردند چون آسمان ها و زمین ها و آنچه که در بین آسمانها و زمین ها هستند اعم از ساکن و یا متحرّک، چه آنهایی که ایستاده اند و چه آنهایی که رونده اند و آنچه در هوا بالا رفته و آنچه در اعماق خاک پنهان شده در حالی که همه و همه ملک تو هستیم. صبح کردیم در حالی که در قبضه قدرت تو می باشیم و سلطه و توانایی ات ما را فرا می گیرد و مشمول اراده توایم و هر نوع حرکتی از ما به فرمان تو و هر انقلاب و دگرگونی از تدبیر توست. از برای ما چیزی جز آنچه را که تو حکم قطعی فرموده ای وجود ندارد و خیری نیست مگر آنچه را که تو عطا کرده ای.

خداوندا این روز برای ما روز جدیدی است و آن برای ما شاهد آماده ای است. اگر کار نیکی انجام دهیم بر ما درود می فرستد و اگر کار بدی انجام دهیم با نفرین کردن بر ما از ما جدا خواهد شد.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و توفیقمان ده تا مصاحب خوبی برای آن باشیم و ما را از اینکه در هنگام جدایی با آن مرتکب لغزشی شویم خواه گناه کوچک و یا بزرگ حفظ فرما بلکه ما را موفق کن تا در این روز جدید بر کارهای نیک خویش بیفزاییم و از بدیها خود را تخلیه کنیم و بالاخره اول تا آخر روز ما را از حمد و ستایش و پاداش و اندوختن برای جهان آخرت و فضل و احسان لبریز کن.

خداوندا بر دو فرشته با کرامتت که نویسنده اعمال هستند زحمات ما را آسان کن و پرونده ما را از کارهای خوب پر کن و پیش آن دو گرامی به خاطر زشتی کارهایمان ما را رسوا مفرما.

پروردگارا در هر ساعتی از ساعات این روز جدید بهره ای از بندگانت و نصیبی از شکرگزاری ات و شاهد صدقی از بین فرشتگانت برایمان قرار ده.

ص: 47

مِنْ عِبَادِکَ، وَ نَصِیباً مِنْ شُکْرِکَ وَ شَاهِدَ صِدْقٍ مِنْ مَلَائِکَتِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ احْفَظْنَا مِنْ بَیْنِ أَیْدِینَا وَ مِنْ خَلْفِنَا وَ عَنْ أَیْمَانِنَا وَ عَنْ شَمَائِلِنَا وَ مِنْ جَمِیعِ نَوَاحِینَا، حِفْظاً عَاصِماً مِنْ مَعْصِیَتِکَ، هَادِیاً إِلَی طَاعَتِکَ، مُسْتَعْمِلًإ لِمَحَبّتِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ وَفّقْنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا وَ لَیْلَتِنَا هَذِهِ وَ فِی جَمِیعِ أَیّامِنَا لِاسْتِعْمَالِ الْخَیْرِ، وَ هِجْرَانِ الشّرّ، وَ شُکْرِ النّعَمِ، وَ اتّبَاعِ السّنَنِ، وَ مُجَانَبَةِ الْبِدَعِ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ حِیَاطَةِ الْإِسْلَامِ، وَ انْتِقَاصِ الْبَاطِلِ وَ إِذْلَالِهِ، وَ نُصْرَةِ الْحَقّ وَ إِعْزَازِهِ، وَ إِرْشَادِ الضّالّ، وَ مُعَاوَنَةِ الضّعِیفِ، وَ إِدْرَاکِ اللّهِیفِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْهُ أَیْمَنَ یَوْمٍ عَهِدْنَاهُ، وَ أَفْضَلَ صَاحِبٍ صَحِبْنَاهُ، وَ خَیْرَ وَقْتٍ ظَلِلْنَا فِیهِ. وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَی مَنْ مَرّ عَلَیْهِ اللّیْلُ وَ النّهَارُ مِنْ جُمْلَةِ خَلْقِکَ، أَشْکَرَهُمْ لِمَا أَوْلَیْتَ مِنْ نِعَمِکَ، وَ أَقْوَمَهُمْ بِمَا شَرَعْتَ مِنْ شرَائِعِکَ، وَ أَوْقَفَهُمْ عَمّا حَذّرْتَ مِنْ نَهْیِکَ. اَللّهُمّ إِنّی أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً، وَ أُشْهِدُ سَمَاءَکَ وَ أَرْضَکَ وَ مَنْ أَسْکَنْتَهُمَا مِنْ مَلائِکَتِکَ وَ سَائِرِ خَلْقِکَ فِی یَوْمِی هَذَا وَ سَاعَتِی هَذِهِ وَ لَیْلَتِی هَذِهِ وَ مُسْتَقَرّی هَذَا، أَنّی أَشْهَدُ أَنّکَ أَنْتَ اللّهُ الّذِی لَا إِلَهَ

ص: 48

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و ما را از جمیع نواحی از مقابل و پشت سر و راست و چپ حفظ فرما، آنچنان حفظی که مرتکب معصیت نشویم و به بندگی ات هدایت شده و به راه دوستی تو عمل کنیم.

الها بر محمد و آل او درود فرست و ما را در امروز و امشب و در جمیع ایام زندگی برای انجام کار خیر موفّق بدار و نیز برای دوری از شرّ و شکر نعمت ها و پیروی از سنت ها و اجتناب از بدعت ها و امر به معروف و نهی از منکر و نگهبانی از اسلام و سرکوب باطل و یاری و عزّت بخشیدن به حق و هدایت نمودن گمراهان و یاری ضعیفان و دادرسی ستم دیدگان توفیق عطا فرما.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و این روز را ایمن ترین روز و بهترین همراه و نیکوترین زمان برای ما قرار بده و در بین آفریده هایت ما را راضی ترین آفریده از گردش شب و روز و شاکرترین نسبت به نعمت هایی که عطا فرموده ای و مقاوم ترین اجرا کننده احکام و شرایعت و پرهیزگارترین افراد از آنچه را که تو نهی فرموده ای بنما.

خداوندا ترا شاهد می گیرم و تو برای گواهی دادن کافی هستی و نیز آسمان و زمینت و آن فرشتگانی که در آسمان و زمین ساکنند و سایر مخلوقات را شاهد می گیرم که در این روز و این ساعت و در این شب و در این جایگاه خود شهادت می دهم که تویی خدای یکتا که غیر تو خدایی نیست.

ص: 49

إِلّا أَنْتَ، قَائِمٌ بِالْقِسْطِ، عَدْلٌ فِی الْحُکْمِ، رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ، مَالِکُ الْمُلْکِ، رَحِیمٌ بِالْخَلْقِ، وَ أَنّ مُحَمّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ و خِیَرَتُکَ مِنْ خَلْقِکَ، حَمّلْتَهُ رِسَالَتَکَ فَأَدّاهَا، وَ أَمَرْتَهُ بِالنّصْحِ لِأُمّتِهِ فَنَصَحَ لَهَا. اللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، أَکْثَرَ مَا صَلّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ، وَ آتِهِ عَنّا أَفْضَلَ مَا آتَیْتَ أَحَداً مِنْ عِبَادِکَ، وَ اجْزِهِ عَنّا أَفْضَلَ وَ أَکْرَمَ مَا جَزَیْتَ أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِکَ عَنْ أُمّتِهِ، إِنّکَ أَنْتَ الْمَنّانُ بِالْجَسِیمِ، الْغَافِرُ لِلْعَظِیمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ مِنْ کُلّ رَحِیمٍ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ الطّیّبِینَ الطّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ الْأَنْجَبِینَ.

ص: 50

تویی برپاکننده عدالت و مجری احکام عادلانه و مهربان نسبت به بندگان و تویی صاحب قدرت و سیطره بر خلق و رحم کننده بر آفریده هایت.

و نیز شهادت می دهم که حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم بنده و رسول توست و از بهترین خلقت می باشد. بار رسالت را بر دوش او گذاشتی و او به خوبی ابلاغ کرد. وی را به نصیحت امتش فرمان دادی او امت را پند داد.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست بیش از آنچه بر آفریده هایت درود فرستاده ای و بر او از جانب ما بالاترین موهبتی را که بر بندگانت عطا فرمودی عنایت کن و پاداش ده از ناحیه ما به او برترین و باکرامت ترین پاداشی که به هر پیامبری از ناحیه امتش به او داده ای.

پروردگارا تویی بخشنده نعمت های بزرگ و تویی آمرزنده لغزش های سنگین و تو از هر مهربانی مهربانتری پس بر محمد و آل پاک و پاکیزه و برگزیده او درود فرست.

ص: 51

7

در هنگام سختی و غم و اندوه

ای کسی که گره های گرفتاریها به دستش باز می گردد و ای کسی که شدت سختی ها به وسیله او برطرف می شود و ای کسی که رفع گرفتاریها و رفتن به سوی گشایش با التماس و التجاء به او حاصل می گردد.

پروردگارا کارهای بسیار سخت به قدرت تو آسان شده و به لطف و کرم توست که وسایل و اسباب هر کار آماده گردیده و به نیروی توست که حکم قطعی برای کارها به جریان افتاده و به اراده توست که همه چیزها به کار افتاده اند.

بنابراین موجودات به اراده ات و نه به گفتارت، فرمان می برند و به اراده تو و نه به نهی کردنت دست از کار می کشند. پس تویی که برای حوایج زندگی خوانده می شوی و تویی که در ناگواریها مدد کننده ای و از مخلوقات چیزی رفع و دفع نمی گردد مگر تو بخواهی و نیز گشایشی ایجاد نمی شود مگر تو اراده کنی.

ص: 53

فَتَحْتَ، وَ لَا مُیَسّرَ لِمَا عَسّرْتَ، وَ لَا نَاصِرَ لِمَنْ خَذَلْتَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ افْتَحْ لِی یَا رَبّ بَابَ الْفَرَجِ بِطَوْلِکَ، وَ اکْسِرْ عَنّی سُلْطَانَ الْهَمّ بِحَوْلِکَ، وَ أَنِلْنِی حُسْنَ النّظَرِ فِیمَا شَکَوْتُ، وَ أَذِقْنِی حَلَاوَةَ الصّنْعِ فِیمَا سَأَلْتُ، وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً وَ فَرَجاً هَنِیئاً، وَ اجْعَلْ لِی مِنْ عِنْدِکَ مَخْرَجاً وَحِیّاً. وَ لَا تَشْغَلْنِی بِالِاهْتِمَامِ عَنْ تَعَاهُدِ فُرُوضِکَ، وَ اسْتِعْمَالِ سُنّتِکَ. فَقَدْ ضِقْتُ لِمَا نَزَلَ بِی یَا رَبّ ذَرْعاً، وَ امْتَلَأْتُ بِحَمْلِ مَا حَدَثَ عَلَیّ هَمّاً، وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَی کَشْفِ مَا مُنِیتُ بِهِ، وَ دَفْعِ مَا وَقَعْتُ فِیهِ، فَافْعَلْ بِی ذَلِکَ وَ إِنْ لَمْ أَسْتَوْجِبْهُ مِنْکَ، یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

ص: 54

خداوندا به من گرفتاریها و مشکلاتی روی آورده که مرا به زحمت انداخته و باعث درماندگی ام شده است.

و این امور با قدرت تو بر من وارد شده و تو متوجه ام ساخته ای و چون تو هستی که مشکلات را بر من وارد و به من متوجه ساخته ای بنابراین فقط تویی که مشکلات را دفع می کنی و آنچه بر رویم بسته ای می گشایی و از سختی ها به آسانی ها برمی گردانی و در هنگام خواری یاری ام می دهی.

پس بر محمد و آل او درود فرست و در آسایش و آسودگی را با فضل و کرمت برویم بگشا و سلطه غم و اندوه را به قوّت خویش در وجودم بشکن و نسبت به من درباره آنچه شکایت کردم حسن نظر داشته باش و حلاوت و شیرینی کرمت را به من بچشان و از جانب خود رحمت و گشایشی گوارا به من عطا فرما. و از ناحیه خود نجات از گرفتاریها را نصیبم کن.

خداوندا به سبب پرداختن به رفع گرفتاریها و مشکلات زندگی مرا از انجام واجبات و مستحبات و اعمال عبادی محروم مفرما.

بارالها آنچه بر سر من آمده طاقتم را بریده و لبریز از غم و اندوه گشته ام و تو قادری که همه این گرفتاریها را برطرف کنی پس با قدرت لایزال خویش هم و غم و گرفتاری را از من دور کن، گرچه استحقاق آن را نداشته باشم ای صاحب عرش عظیم.

ص: 55

8

پناه بر خدا از رذایل اخلاق

خداوندا به تو پناه م بریم از هیجان حرص و تندی غضب و عصبانیت و مسلط شدن حسد و ضعف صبر و کمی قناعت و بداخلاقی و اصرار در شهوترانی و تسلط حمیّت جاهلی و پیروی از هوای نفس و مخالفت با ارشاد و هدایت دیگران و خواب سنگین غفلت و خود را به زحمت و تکلّف انداختن و انتخاب باطل در برابر حق و اصرار بر معصیت و گناه و کوچک شمردن معصیت و بزرگ شمردن طاعت و غرور در عبادت.

(خدایا به تو پناه می بریم) از فخرفروشی ثروتمندان و خوار شمردن فقرا و بدرفتاری نسبت به آنهایی که پایین دست ما هستند و حق ناشناسی نسبت به آنهایی که در حق ما لطفت و مرحمتی داشته اند.

(الها به تو پناه می بریم) از اینکه بازو و مددکار ظالمی باشیم و یا مظلومی را خوار کنیم و یا آنچه را که سزاوار نیستیم طلب نمائیم و یا بدون آگاهی اظهار فضل کنیم.

ص: 57

وَ احْتِقَارِ الصّغِیرَةِ، وَ أَنْ یَسْتَحْوِذَ عَلَیْنَا الشّیْطَانُ، أَوْ یَنْکُبَنَا الزّمَانُ، أَوْ یَتَهَضّمَنَا السّلْطَانُ، وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ تَنَاوُلِ الْإِسرَافِ، وَ مِنْ فِقْدَانِ الْکَفَافِ. وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ، وَ مِنَ الْفَقْرِ إِلَی الْأَکْفَاءِ، وَ مِنْ مَعِیشَةٍ فِی شِدّةٍ، وَ مِیتَةٍ عَلَی غَیْرِ عُدّةٍ. وَ نَعُوذُ بِکَ مِنَ الْحَسْرَةِ الْعُظْمَی، وَ الْمُصِیبَةِ الْکُبْرَی، وَ أَشْقَی الشّقَاءِ، وَ سُوءِ الْمَ آبِ، وَ حِرْمَانِ الثّوَابِ، وَ حُلُولِ الْعِقَابِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِذْنِی مِنْ کُلّ ذَلِکَ بِرَحْمَتِکَ وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ص: 58

و به تو پناه می بریم از اینکه قصد خیانت به کسی داشته باشیم و به اعمال خویش مغرور شویم و آرزوهای خود را طولانی کنیم.

و به تو پناه می بریم از بدی باطن و کوچک شمردن گناهان کوچک و از اینکه شیطان بر ما مسلط شود و یا منکوب زمانه خویش گردیم و یا پادشاه بر ما ستم کند.

خداوندا به تو پناه می بریم از افتادن در اسراف و از کف دادن کفاف و به اندازه خواستن. و به تو پناه می بریم از ملامت دشمنان و محتاج به مثل خود شدن و از زندگی با مشقت و از بی کس و یاور مردن.

الها به تو پناه می بریم از حسرت بزرگ و مصیبت کبری و بدبخت ترین نکبت ها و پایان بد و محروم ماندن از ثواب و وارد شدن در عقاب و عذاب.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و در تمام این موارد مرا و جمیع مؤمنین و مؤمنات را پناه بده به خاطر رحمتت ای مهربانترین مهربانان.

ص: 59

9

اظهار شوق برای طلب آمرزش

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و ما را به چیزی که محبوب توست یعنی توبه موفق کن و از اصرار بر گناه که مورد غضب توست بر حذر بدار.

پروردگارا هرگاه بین ضرر به دین و دنیا قرار گرفتیم ضرر را به آنی که زود از بین می رود یعنی دنیا متوجه کن و عفو و بخشش را در آنکه مدتش طولانی است یعنی دین مقرر فرما و هرگاه بین دو کار واقع شدیم که یکی مورد رضای تو و دیگری مشمول غضب توست ما را متمایل به آن کن که رضایت را جلب می کند و نیروی ما را نسبت به آنچه ترا خشمگین می کند سست کن.

و در آن هنگام نفس های ما را به خودشان وا مگذار زیرا که هماره نفس های ما باطل را انتخاب می کنند مگر آنکه توفیقی از ناحیه تو باشد و هماره امر به بدی می کنند مگر آنکه تو رحم کنی.

بارالها بتحقیق ما را ضعیف آفریده ای و بنیان ما را سست گذارده ای و از آبی پست خلقتمان را آغاز کرده ای بنابراین ما را هیچ حرکت و جنبشی نیست مگر به قوّت تو و هیچ قوّتی نیست مگر به یاری و مدد تو پس با توفیق خودت ما را یاری کن و با راهنمائی هایت ما را به راه راست هدایت فرما.

ص: 61

أَبْصَارَ قُلُوبِنَا عَمّا خَالَفَ مَحَبّتَکَ، وَ لَا تَجْعَلْ لِشَیْ ءٍ مِنْ جَوَارِحِنَا نُفُوذاً فِی مَعْصِیَتِکَ. اَللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ هَمَسَاتِ قُلُوبِنَا، وَ حَرَکَاتِ أَعْضَائِنَا وَ لَمَحَاتِ أَعْیُنِنَا، وَ لَهَجَاتِ أَلْسِنَتِنَا فِی مُوجِبَاتِ ثَوَابِکَ حَتّی لَا تَفُوتَنَا حَسَنَةٌ نَسْتَحِقّ بِهَا جَزَاءَکَ، وَ لَا تَبْقَی لَنَا سَیّئَةٌ نَسْتَوْجِبُ بِهَا عِقَابَکَ.

ص: 62

و چشم دلمان را به آنچه خلاف رضایت می باشد آشنا و بینا کن و در هیچ عضوی از اعضای ما راه نفوذ معصیت قرار مده.

الها بر محمد و آل او درود فرست و اسرار دلهایمان و حرکات اعضای بدنمان و نگاه های پنهانی دیدگانمان و سخنان زبانهایمان را در چیزهایی قرار ده که موجبات ثواب ترا فراهم می آورد تا هیچ حسنه ای از ما فوت نشود و سزاوار پاداش شایسته تو گردیم و کار بدی که به خاطر آن مستوجب عذاب تو شویم برای ما باقی نماند.

ص: 63

10

دعای امام علیه السلام در التجاء به پروردگار

خداوندا اگر از ما بگذری از فضل توست و اگر ما را عذاب کنی از عدل توست پس با عنایت خود عفوت را بر ما آسان کن و به خاطر گذشتت ما را از عذابت پناه ده چرا که ما را طاقت عدل تو نیست و به غیر از عفو تو راه نجاتی برایمان نمی باشد.

ای بی نیازترین بی نیازان، اینک ما بندگانت در اختیار تو هستیم و من فقیرترین فقرایم به سویت آمده ام پس فقر و تهیدستی ما را به وسیله اعمال صالحه با وسعت رحمتت جبران کن و با طرد کردنمان از در خانه ات قطع امیدمان مکن. که اگر از رحمت خویش آنکه را که خوشبخت کرده ای بازداری بدبخت خواهد شد و آنکه را که مشمول فضل خویش نموده ای ناامید می گردد.

پس با این اوصاف از در خانه تو به کجا روی آورم و کدامین ملجأ را برگزینم. تو منزّهی از اینکه ما درماندگان را که اجابتشان را واجب کرده ای و مردمی که برطرف کردن گرفتاریهایشان را وعده داده ای از در خانه ات برانی.

چیزی که شباهت زیادی به اراده تو و سزاوارترین امور به عظمتت دارد رحمتی است که بر تقاضاکننده رحمتت عنایت می فرمایی و پناهی است که به پناهنده درگاهت می دهی بنابراین به تضرّع ما به پیشگاهت بر ما رحم کن و چون خود را در اختیارت قرار داده ایم بی نیازمان فرما.

ص: 65

أَنْفُسَنَا بَیْنَ یَدَیْکَ اللّهُمّ إِنّ الشّیْطَانَ قَدْ شَمِتَ بِنَا إِذْ شَایَعْنَاهُ عَلَی مَعْصِیَتِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تُشْمِتْهُ بِنَا بَعْدَ تَرْکِنَا إِیّاهُ لَکَ، وَ رَغْبَتِنَا عَنْهُ إِلَیْکَ.

ص: 66

خداوندا وقتی از شیطان پیروی کردیم و تو را مخالفت نمودیم شیطان ما را سرزنش کرد پس بر محمد و آل او درود فرست و هنگامی که به خاطر تو او را رها کردیم و روی به درگاهت آوردیم ما را گرفتار بلایا مفرما تا دستاویز سرزنش شیطان بر ما شود.

ص: 67

11

درباره عاقبت بخیری

ای کسی که یادش برای هر یادکننده ای شرافت است و ای آنکه شکر نعمت هایش رستگاری برای اهل شکر است و ای کسی که بندگی اش سبب نجات اهل طاعت است، بر محمد و آل او درود فرست و دلهای ما را به یادت مشغول کن و یاد غیر تو را از قلوبمان خارج فرما. و زبانهایمان را فقط به شکرگزاری از خودت متوجه کن و اعضاء و جوارحمان را منحصراً در استخدام بندگی ذات مقدست قرار ده.

پروردگارا اگر برای ما وقت فراغت مقدّر فرمودی آن را فراغتی سالم و دور از هر نوع تخلّف قرار ده به گونه ای که در آن گناهی به سراغمان نیاید تا دو فرشته نویسنده اعمال با نامه ای خالی از گناهان و پر از کارهای نیک مواجه شوند و شادمان گردند.

و در آن هنگام که عمرمان به پایان می رسد و در موقع اجابت دعوتت که هیچ راه فراری از آن نیست بر محمد و آل او درود فرست و پایان آنچه دو فرشته نویسنده اعمال برایمان نوشته اند توبه قبول شده ثبت و ضبط فرما که اگر پس از آن لغزشی از ما سر زده باشد به حساب نیاوری و باز خواستمان نکنی.

ص: 69

اقْتَرَفْنَاهَا. وَ لَا تَکْشِفْ عَنّا سِتْراً سَتَرْتَهُ عَلَی رُءُوسِ الْأَشْهَادِ، یَوْمَ تَبْلُو أَخْبَارَ عِبَادِکَ. إِنّکَ رَحِیمٌ بِمَنْ دَعَاکَ، وَ مُسْتَجِیبٌ لِمَنْ نَادَاکَ.

ص: 70

الها روزی که به حساب بندگانت می رسی (ای ستّارالعیوب) همان روزی که اخبار بندگانت را آشکار می سازی در مقابل چشمان مردمان اسرارمان را فاش مکن. چرا که تو به آنکه می خواندت رحم می کنی و هرکه را فریادکنان صدایت می زند اجابت می نمایی.

ص: 71

12

اعتراف به گناه و درخواست توبه

خداوندا سه حالت مرا از درخواست نمودن از تو مانع می شود و یک حالت مرا بدان تشویق می کند. آن سه که باز می دارند عبارتند از کاری که به آن دستور دادی و من از انجام آن کوتاهی کردم و عملی که از آن مرا نهی فرمودی و من به سویش شتافتم و نعمتی که به من عنایت کردی و شکرش را بجا نیاوردم. و آن یک موردی که مرا تشویق به طلب آمرزش از تو می کند فضل و کرم توبه کسی است که رو به درگاهت می آورد و گمان نیک به سویت دارد زیرا همه احسانهایت به خاطر فضل و رحمت توست و جمیع نعمت هایت ابتدایی و بدون مقدمه است.

پس هم اینک ای خدای من به درگاه عزّتت همانند فرد تسلیم شده و ذلیل ایستاده ام و خجلت زده همانند دردمند عیالمند از تو تمنّا می کنم.

الها اعتراف می کنم که در مواقع احسانت جز خودداری از معصیت تو کاری نکرده ام و در همه حالات محروم از لطف و کرم تو نبوده ام.

پروردگارا آیا اقرارم نزد تو به زشتی آنچه انجام داده ام به حالم سودی دارد؟

ص: 73

مِنْکَ اعْتِرَافِی لَکَ بِقَبِیحِ مَا ارْتَکَبْتُ؟ أَمْ أَوْجَبْتَ لِی فِی مَقَامِی هَذَا سُخْطَکَ؟ أَمْ لَزِمَنِی فِی وَقْتِ دُعَایَ مَقْتُکَ؟ سُبْحَانَکَ، لَا أَیْأَسُ مِنْکَ وَ قَدْ فَتحْتَ لِی بَابَ التّوْبَةِ إِلَیْکَ، بَلْ أَقُولُ مَقَالَ الْعَبْدِ الذّلِیلِ الظّالِمِ لِنَفْسِهِ الْمُسْتَخِفّ بِحُرْمَةِ رَبّهِ، الّذِی عَظُمَتْ ذُنُوبُهُ فَجَلّتْ، وَ أَدْبَرَتْ أَیّامُهُ فَوَلّتْ حَتّی إِذَا رَأَی مُدّةَ الْعَمَلِ قَدِ انْقَضَتْ وَ غَایَةَ الْعُمُرِ قَدِ انْتَهَتْ، وَ أَیْقَنَ أَنّهُ لَا مَحِیصَ لَهُ مِنْکَ، وَ لَا مَهْرَبَ لَهُ عَنْکَ، تَلَقّاکَ بِالْإِنَابَةِ، وَ أَخْلَصَ لَکَ التّوْبَةَ، فَقَامَ إِلَیْکَ بِقَلْبٍ طَاهِرٍ نَقِیّ ٍ، ثُمّ دَعَاکَ بِصَوْتٍ حَائِلٍ خَفِیّ ٍ، قَدْ تَطَأْطَأَ لَکَ فَانْحَنَی، وَ نَکّسَ رَأْسَهُ فَانْثَنَی، قَدْ أَرْعَشَتْ خَشْیَتُهُ رِجْلَیْهِ، وَ غَرّقَتْ دُمُوعُهُ خَدّیْهِ، یَدْعُوکَ بِیَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ، وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ انْتَابَهُ الْمُسْتَرْحِمُونَ، وَ یَا أَعْطَفَ مَنْ أَطَافَ بِهِ الْمُسْتَغْفِرُونَ، وَ یَا مَنْ عَفْوُهُ أَکْثرُ مِنْ نَقِمَتِهِ، وَ یَا مَنْ رِضَاهُ أَوْفَرُ مِنْ سَخَطِهِ، وَ یَا مَنْ تَحَمّدَ إِلَی خَلْقِهِ بِحُسْنِ التّجَاوُزِ، وَ یَا مَنْ عَوّدَ عِبَادَهُ قَبُولَ الْإِنَابَةِ، وَ یَا مَنِ اسْتَصْلَحَ فَاسِدَهُمْ بِالتّوْبَةِ وَ یَا مَنْ رَضِیَ مِنْ فِعْلِهِمْ بِالْیَسِیرِ، وَ مَنْ کَافَی قَلِیلَهُمْ بِالْکَثِیرِ، وَ یَا مَنْ ضَمِنَ لَهُمْ إِجَابَةَ الدّعَاءِ، وَ یَا مَنْ وَعَدَهُمْ عَلَی نَفْسِهِ بِتَفَضّلِهِ حُسْنَ الْجَزَاءِ. مَا أَنَا بِأَعْصَی مَنْ

ص: 74

و آیا اعترافم به درگاه تو به قبح آنچه مرتکب شده ام مرا نجات می بخشد؟

یا اینکه واقعاً سزاوار سخط و غضب تو هستم و یا اینکه در هنگام دعا کردنم دشمنی تو با من همراه بوده است؟! منزهی تو، مأیوس از رحمتت نمی شوم. خودت باب توبه را به رویم گشاده ای! بلکه می گویم، همانند گفتار بنده ذلیلی که بر نفس خویش ظلم کرده و حرمت پروردگارش را رعایت نکرده است. همانگونه گناهانش بزرگ و رو به فزونی است و روزگار بر او پشت کرده و بخت برگشته است تا آنجا که می بیند وقت کار کردن تمام شده و عمر به پایان رسیده و یقین پیدا کرده که هیچ راه چاره و گریزگاهی از جانب تو ندارد به همین جهت با گریه و زاری به تو روی آورده و توبه را برایت خالص گردانیده و به درگاهت ایستاده و با قلبی پاکیزه و بی آلایش و با صدایی لرزان و آرام ترا می خواند.

در حالی که قد خمیده شده و سر به زیر انداخته و کج گشته از خوف و خشیت تو پاهایش می لرزد و اشک دیدگانش بر صورتش روان است. این گونه دعا می کند: ای مهربانترین مهربانان و ای کسی که طالبان رحمتش هماره به او روی می آورند و ای مهربانترین فردی که استغفار کنندگان دورش می گردند و ای آنکه عفو و بخشش او بیش از خشم و بلایش می باشد و ای کسی که رضایش از سخطش فراوانتر است.

و ای آنکه با گذشت خویش بر آفریده هایش منت گذارده و ای کسی که بندگانش را به قبول توبه عادت داده و به وسیله توبه مفاسدشان را اصلاح فرموده و عمل کمشان را قبول کرده و به همان کار اندکشان پاداش فراوان داده و استجابت دعایشان را ضمانت نموده و بر خود واجب کرده است که بدانها طبق وعده اش از جانب فضلش بهترین پاداش را عطا فرماید.

ص: 75

عَصَاکَ فَغَفَرْتَ لَهُ، وَ مَا أَنَا بِأَلْوَمِ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْکَ فَقَبِلْتَ مِنْهُ، وَ مَا أَنَا بِأَظْلَمِ مَنْ تَابَ إِلَیْکَ فَعُدْتَ عَلَیْهِ، أَتُوبُ إِلَیْکَ فِی مَقَامِی هَذَا تَوْبَةَ نَادِمٍ عَلَی مَإ؛--ّّ فَرَطَ مِنْهُ، مُشْفِقٍ مِمّا اجْتَمَعَ عَلَیْهِ، خَالِصِ الْحَیَاءِ مِمّا وَقَعَ فِیهِ، عَالِمٍ بِأَنّ الْعَفْوَ عَنِ الذّنْبِ الْعَظِیمِ لَا یَتَعَاظَمُکَ، وَ أَنّ التّجَاوُزَ عَنِ الْإِثْمِ الْجَلِیلِ لَا یَسْتَصْعِبُکَ، وَ أَنّ احْتِمَالَ الْجِنَایَاتِ الْفَاحِشَةِ لَا یَتَکَأّدُکَ، وَ أَنّ أَحَبّ عِبَادِکَ إِلَیْکَ مَنْ تَرَکَ الِاسْتِکْبَارَ عَلَیْکَ، وَ جَانَبَ الْإِصْرَارَ، وَ لَزِمَ الِاسْتِغْفَارَ، وَ أَنَا أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِنْ أَنْ أَسْتَکْبِرَ، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ أُصِرّ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا قَصّرْتُ فِیهِ، وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَی مَا عَجَزْتُ عَنْهُ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لِی مَا یَجِبُ عَلَیّ لَکَ، وَ عَافِنِی مِمّا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ، وَ أَجِرْنِی مِمّا یَخَافُهُ أَهْلُ الْإِسَاءَةِ، فَإِنّکَ مَلِی ءٌ بِالْعَفْوِ، مَرْجُوٌّ لِلْمَغْفِرَةِ، مَعْرُوفٌ بِالتّجَاوُزِ، لَیْسَ لِحَاجَتِی مَطْلَبٌ سِوَاکَ، وَ لَا لِذَنْبِی غَافِرٌ غَیْرُکَ، حَاشَاکَ، وَ لَا أَخَافُ عَلَی نَفْسِی إِلّا إِیّاکَ، إِنّکَ أَهْلُ التّقْوَی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ، صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ اقْضِ حَاجَتِی، وَ أَنْجِحْ طَلِبَتِی، وَ اغْفِرْ ذَنْبِی، وَ آمِنْ خَوْفَ نَفْسِی، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ، وَ ذَلِکَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ، آمِینَ رَبّ الْعَالَمِینَ.

ص: 76

الها من گناهکارتر از آنکه تو را مخالفت کرده و او را بخشیده ای نیستم و سزاوار سرزنش بیشتر از کسی که به درگاهت عذر آورده و عذرش را پذیرفته ای نمی باشم و ستمکارتر از کسی که در محضرت توبه کرده و توبه اش را پذیرفته ای نیستم. بنابراین در این حال به پیشگاهت توبه ای می کنم که نسبت به آنچه انجام داده ام پشیمان و از حاصل کار نگران و از آنچه اتفاق افتاده خجالت زده ام.

خدایا این را می دانم که گذشت تو از گناهان بزرگ، برایت بزرگ نیست و صرف نظر از لغزش سنگین، برایت سخت نمی باشد و نادیده گرفتن جنایات آشکار، برایت گران نیست و این را نیز می دانم که محبوب ترین بندگان نزد تو کسی است که بر تو طغیان نکند و از اصرار بر گناه اجتناب نماید و ملازم با استغفار و توبه باشد.

و من از کسی که بر تو طغیان کند بیزارم و از کسی که اصرار بر گناه می کند به تو پناه می برم، و نسبت به آنچه کوتاهی کرده ام طلب عفو می نمایم و درباره آنچه که از انجام آن ناتوانم از تو کمک می خواهم.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و آنچه از حقوق خود بر من لازم فرمودی بکرمت ببخش و از آنچه که باعث شد، مستوجب عذابت گردم عافیتم ده و از هرچه که گنهکاران را می ترساند پناهم ده چرا که تو لبریز از عفو و بخششی و کانون امید و رحمتی و شهره گذشت و اغماضی و برای گرفتن حاجتم جز درگاهت وجود ندارد و و برای آمرزش گناهم بخشنده ای غیر تو نیست. و محال است که غیر از این باشد.

الها من برای خود جز از تو هراسی ندارم چرا که فقط تو سزاواری برای ترسیدن و تو سزاواری که عفو فرمایی. بر محمد و آل او درود فرست و حاجتم را برآورده و خواسته ام را ادا کن و از گناهم درگذر و مرا از نگرانی درونی امان بده که تو بر همه چیز توانایی و این کار برایت آسان است. ای خدای جهانیان دعایم را مستجاب کن.

ص: 77

13

برای برآورده شدن حاجات

خدایا مسبب اصلی در برآورده شدن حاجات و آنکه وسایل رسیدن به مطلوب در اختیار دارد تو هستی و ای آنکه نعمت هایت را با قیمت ها معامله نمی کنی و همه را از جانب فضل و کرمت عطا می فرمایی و ای کسی که عنایت خویش را با منت گذاردن مکدّر نمی نمایی و ای کسی که همه به او محتاجند و او به کسی محتاج نیست و ای آنکه همه نیازمندند که به او روی آورند ولی او نیازی ندارد که به کسی روی آورد. و ای آنکه به سئوال و اظهار نیاز بندگان خزائن کرمت به پایان نمی رسد و وسایل و اسباب حکمتش را تغییر نمی دهند. و ای کسی که حاجت حاجتمندان هیچگاه از او قطع نمی گردند و ای آنکه دعای دعاکنندگان اسباب زحمتش نمی شوند. خود را به بی نیازی از آفریده هایت ستایش کرده ای و تو به بی نیازی از آنها شایسته ای.

بار الها بندگانت را به احتیاج و فقر نسبت داده ای و حق هم همین بوده که واقعاً محتاجند. بنابراین اگر کسی رسیدن به حاجت های خویش را از درگاه تو و برطرف کردن فقر و تنگدستی خود را به وسیله تو بخواهد از طریق درست آن وارد شده است. و برعکس اگر کسی برای رسیدن به حاجتها رو به سوی خلقت کند و به غیر تو متمسک شود بدون شک مستحق حرمان و نومیدی است و سزاوار محرومیت احسان توست.

ص: 79

فَوْتَ الْإِحْسَانِ. اللّهُمّ وَ لِی إِلَیْکَ حَاجَةٌ قَدْ قَصّرَ عَنْهَا جُهْدِی، وَ تَقَطّعَتْ دُونَهَا حِیَلِی، وَ سَوّلَتْ لِی نَفْسِی رَفْعَهَا إِلَی مَنْ یَرْفَعُ حَوَائِجَهُ إِلَیْکَ، وَ لَا یَسْتَغْنِی فِی طَلِبَاتِهِ عَنْکَ، وَ هِیَ زَلّةٌ مِنْ زَلَلِ الْخَاطِئِینَ، وَ عَثْرَةٌ مِنْ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ، ثُمّ انْتَبَهْتُ بِتَذْکِیرِکَ لِی مِنْ غَفْلَتِی، وَ نَهَضْتُ بِتَوْفِیقِکَ مِنْ زَلّتِی، وَ رَجَعْتُ وَ نَکَصْتُ بِتَسْدِیدِکَ عَنْ عَثْرَتِی، وَ قُلْتُ سُبْحَانَ رَبّی! کَیْفَ یَسْأَلُ مُحْتَاجٌ مُحْتَاجاً وَ أَنّی یَرْغَبُ مُعْدِمٌ إِلَی مُعْدِمٍ؟ فَقَصَدْتُکَ، یَا إِلَهِی! بِالرّغْبَةِ، وَ أَوْفَدْتُ عَلَیْکَ رَجَائِی بِالثّقَةِ بِکَ، وَ عَلِمْتُ أَنّ کَثِیرَ مَا أَسْأَلُکَ یَسِیرٌ فِی وُجْدِکَ، وَ أَنّ خَطِیرَ مَا أَسْتَوْهِبُکَ حَقِیرٌ فِی وُسْعِکَ، وَ أَنّ کَرَمَکَ لَا یَضِیقُ عَنْ سُؤَالِ أَحَدٍ، وَ أَنّ یَدَکَ بِالْعَطَایَا أَعْلَی مِنْ کُلّ یَدٍ. اللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ احْمِلْنِی بِکَرَمِکَ عَلَی التّفَضّلِ، وَ لَا تَحْمِلْنِی بِعَدْلِکَ عَلَی الِاسْتِحْقَاقِ، فَمَا أَنَا بِأَوّلِ رَاغِبٍ رَغِبَ إِلَیْکَ فَأَعْطَیْتَهُ وَ هُوَ یَسْتَحِقّ الْمَنْعَ، وَ لَا بِأَوّلِ سَائِلٍ سَأَلَکَ فَأَفْضَلْتَ عَلَیْهِ وَ هُوَ یَسْتَوْجِبُ الْحِرْمَانَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ کُنْ لِدُعَائِی مُجِیباً، وَ مِنْ نِدَائِی قَرِیباً، وَ لِتَضَرّعِی رَاحِماً، وَ لِصَوْتِی سَامِعاً، وَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِی عَنْکَ، وَ لَا تَبُتّ سَبَبِی مِنْکَ، وَ لَا تُوَجّهْنِی فِی

ص: 80

خدایا من از تو درخواستی دارم که قدرت رسیدن به آن را ندارم و چاره جوئی هایم به جایی نمی رسد، نفسم مرا سوق داده به کسانی که آنها خود محتاج تواند و این لغزشی است از لغزش های اهل خطا و گناهی است از گناه گنهکاران.

ولی وقتی مرا آگاه فرمودی به خود آمدم و از خواب غفلت بیدار شدم و با توفیق تو از این لغزش رهایی یافتم و با یاری تو از گناه به ثواب بازگشت نمودم و گفتم: منزه است پروردگار من، چگونه آدم محتاج از مثل خودی طلب حاجت می کند؟! و کجا آدم ناچیزی به آدم ناچیز دیگری روی می آورد؟!

پس با ذوق و شوق قصد تو کردم و با اعتماد به تو امیدم را به سویت آوردم. و دانستم که بسیاری از آنچه را که می خواهم در برابر توانگری تو آسان است و چیزهای بزرگی که از تو مطالبه می کنم در نزدت حقیر است و هیچگاه کرم تو از پاسخ به سئوال احدی از بندگانت مضایقه ندارد. و دست عطابخش تو فوق همه دست هاست. خدایا بر محمد و آل او درود فرست و با فضل و کرم خود با من رفتار کن و گرچه استحقاق دارم با عدلت با من برخورد مفرما.

الها من اول روی آورنده به درگاهت نیستم که سزاوار منع است ولی به او کرم کرده ای و نه اول حاجتمندی که مستحق نومیدی است و به او احسان نموده ای.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست دعایم را مستجاب، ندایم را نزدیک، و به گریه و زاری ام بر من رحم کن و صدایم را شنوا باش. الها امیدم را نسبت به خودت قطع مکن و دعایم را بی پاسخ مگذار و در این حاجت و حاجات دیگرم مرا به دیگران وامگذار و در برآورده شدن حاجتم پیش از رفتن از درگاهت در نهایت سهولت یاریم فرما و بر محمد و آل او درود فرست آن هم درودی دائمی و پربرکت که هیچ وقت قطع نگردد و آن را وسیله کمک به من و سبب نیل به حاجتم قرار ده زیرا که تو وسعت بخش و بزرگوار هستی.

ص: 81

حَاجَتِی هَذِهِ وَ غَیْرِهَا إِلَی سِوَاکَ، وَ تَوَلّنِی بِنُجْحِ طَلِبَتِی وَ قَضَاءِ حَاجَتِی وَ نَیْلِ سُؤْلِی قَبْلَ زَوَالِی عَنْ مَوْقِفِی هَذَا بِتَیْسِیرِکَ لِیَ الْعَسِیرَ وَ حُسْنِ تَقْدِیرِکَ لِی فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ، وَ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً دَائِمَةً نَامِیَةً لَا انْقِطَاعَ لِأَبَدِهَا وَ لَا مُنْتَهَی لِأَمَدِهَا، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ عَوْناً لِی وَ سَبَباً لِنَجَاحِ طَلِبَتِی، إِنّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ.

وَ مِنْ حَاجَتِی یَا رَبّ کَذَا وَ کَذَا....

«وَ تَذْکُرُ حَاجَتَکَ ثُمّ تَسْجُدُ وَ تَقُولُ فِی سُجُودِکَ:»

فَضْلُکَ آنَسَنِی، وَ إِحْسَانُکَ دَلّنِی، فَأَسْأَلُکَ بِکَ وَ بِمُحَمّدٍ وَ آلِه- صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ- أَن لَا تَرُدّنِی خَائِباً.

ص: 82

و از جمله حاجات من ای پروردگارم چنین و چنان است: (آنگاه حاجت خود را بگو و سپس سجده کن و در سجده بگو): خداوندا فضل و کرمت مرا مأنوس و آرام کرده و احسانت مرا دلالت نموده، بنابراین از تو به حق محمد و آل او که درودت بر آنها باد مسئلت می جویم و می خواهم که مرا از در خانه ات ناامید برنگردانی.

ص: 83

14

هنگامی که به حضرتش ظلم می شد

ای خدایی که اخبار ستم دیدگان بر او پنهان نیست و ای آنکه درباره آنچه بر مظلومین گذشته نیاز به شاهد ندارد و ای کسی که یاری اش بر ستمدیدگان نزدیک است و ای آنکه کمک او از ستمکاران دور است. ای خدای من تو خوب می دانی که فلان فرزند فلان چه بر سر من آورده و به من هتاکی نموده و تو از این حرکات وی را نهی فرموده بودی ولی او از روی طغیان و سرکشی در برابر نعمت هایت و بی باکی از کیفرت این کارها را کرده است. خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و با دست قدرتت ظلم و دشمنی او را از من بردار و با توانایی ات تندی اش را نسبت به من زایل کن و او را به کار خودش مشغول دار و وی را درباره کار ظالمانه اش عاجز فرما.

الها بر محمد و آل او درود فرست او را در ظلم به من اجازه مده و مرا در غلبه بر او یاری کن و مرا از انجام دادن کارهایی همانند او محفوظ بدار و مرا مثل او ستمکار قرار مده.

الها بر محمد و آل او درود فرست و به گونه ای مرا بر او مسلط کن که خشم من بر او تسلّی دلم باشد و کینه ام به آخر برسد و دادم را از او بستانم.

ص: 85

عَلَیْهِ عَدْوَی حَاضِرَةً، تَکُونُ مِنْ غَیْظِی بِهِ شِفَاءً، وَ مِنْ حَنَقِی عَلَیْهِ وَفَاءً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ عَوّضْنِی مِنْ ظُلْمِهِ لِی عَفْوَکَ، وَ أَبْدِلْنِی بِسُوءِ صَنِیعِهِ بِی رَحْمَتَکَ، فَکُلّ مَکْرُوهٍ جَلَلٌ دُونَ سَخَطِکَ، وَ کُلّ مَرْزِئَةٍ سَوَاءٌ مَعَ مَوْجِدَتِکَ. اللّهُمّ فَکَمَا کَرّهْتَ إِلَیّ أَنْ أُظْلَمَ فَقِنِی مِنْ أَنْ أَظْلِمَ. اللّهُمّ لَا أَشْکُو إِلَی أَحَدٍ سِوَاکَ، وَ لَا أَسْتَعِینُ بِحَاکِمٍ غَیْرِکَ، حَاشَاکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ صِلْ دُعَائِی بِالْإِجَابَةِ، وَ اقْرِنْ شِکَایَتِی بِالتّغْیِیرِ. اللّهُمّ لَا تَفْتِنّی بِالْقُنُوطِ مِنْ إِنْصَافِکَ، وَ لَا تَفْتِنْهُ بِالْأَمْنِ مِنْ إِنْکَارِکَ، فَیُصِرّ عَلَی ظُلْمِی، وَ یُحَاضِرَنِی بِحَقّی، وَ عَرّفْهُ عَمّا قَلِیلٍ مَا أَوْعَدْتَ الظّالِمِینَ، وَ عَرّفْنِی مَا وَعَدْتَ مِنْ إِجَابَةِ الْمُضْطَرّینَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ وَفّقْنِی لِقَبُولِ مَا قَضَیْتَ لِی وَ عَلَیّ وَ رَضّنِی بِمَا أَخَذْتَ لِی وَ مِنّی، وَ اهْدِنِی لِلّتِی هِیَ أَقْوَمُ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا هُوَ أَسْلَمُ. اللّهُمّ وَ إِنْ کَانَتِ الْخِیَرَةُ لِی عِنْدَکَ فِی تَأْخِیرِ الْأَخْذِ لِی وَ تَرْکِ الِانْتِقَامِ مِمّنْ ظَلَمَنِی إِلَی یَوْمِ الْفَصْلِ وَ مَجْمَعِ الْخَصْمِ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَیّدْنِی مِنْکَ بِنِیّةٍ صَادِقَةٍ وَ صَبْرٍ دَائِمٍ، وَ أَعِذْنِی مِنْ سُوءِ الرّغْبَةِ وَ هَلَعِ أَهْلِ الْحِرْصِ، وَ صَوّرْ فِی قَلْبِی مِثَالَ مَا ادّخَرْتَ لِی مِنْ ثَوَابِکَ، وَ

ص: 86

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و در عوض ظلمی که بر من روا داشته عفوت را شامل حالم فرما و به جای بدرفتاری او رحمتت را نصیبم کن که هر ناراحتی در برابر غضب تو ناچیز است و هر اندوهی در برابر خشم تو قابل تحمل می باشد.

خدایا همان طور که دوست نداری مظلوم واقع شوم از ظلم به دیگران نیز مرا باز دار.

الها به هیچ کس جز تو شکایت نمی کنم و از هیچ حاکمی غیر تو کمک نمی طلبم که پاکیزه ای تو پس بر محمد و آل او درود فرست و دعایم را به اجابت قرین ساز و شکایتم را به تغییر وضعم همراه کن.

خدایا مرا به نومیدی از انصافت و دشمنم را به در امان بودن از کیفر امتحان مکن که او اصرار بر ظلم درباره من خواهد نمود و بر حقم چنگ خواهد زد و به او تفهیم کن وعده ای را که به ستمگران داده ای و به من نیز توجه بده آنچه را که به مضطرّین وعده داده ای.

الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا موفق بدار به قبول آنچه از سود و زیان برایم امضاء کرده ای و به آنچه از منافع از دیگری برایم در نظر گرفته ای راضی ام کن و به آن چیزی که محکم تر است رهنمایی ام نما و به آنچه که سالم تر است توفیق عمل کردن عنایتم فرما.

الها اگر نیکی به من از ناحیه تو در تأخیر حقّم و پاداش ندادن ستم کننده به من تا روز قیامت است «همان روزی که حق و باطل از هم جدا می شوند و همه دشمنان جمع می گردند» پس بر محمد و آل او درود فرست و به من توفیق نیّت راست و صبر دایم عنایت کن. و مرا از میل و رغبت بد و حرص اهل حرص حفظ فرما و در صفحه دلم نمونه ای از ثوابی که برایم منظور داشته ای و عذابی که برای دشمنم در نظر گرفته ای نقش بده.

ص: 87

أَعْدَدْتَ لِخَصْمِی مِنْ جَزَائِکَ وَ عِقَابِکَ، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ سَبَباً لِقَنَاعَتِی بِمَإّّ قَضَیْتَ، وَ ثِقَتِی بِمَا تَخَیّرْت، آمِینَ رَبّ الْعَالَمِینَ! إِنّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ، وَ أَنْتَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 88

و آن را وسیله ای برای آرامش خاطر و اطمینان من به آنچه برایم مقدّر فرموده ای قرار بده.

ای پروردگار عالمیان دعایم را مستجاب کن که تو صاحب فضل بزرگ و بر هر کاری توانایی.

ص: 89

15

هنگامی که بیماری یا بلایی به آن گرامی روی می آورد

الها حمد تراست به خاطر آنکه بدن سالمی به من عنایت فرمودی و حمد تراست برای اینکه هم اینک بیمارم ساخته ای. و من نمی دانم ای خدای من کدام حالت به سپاسگزاری سزاوارتر است و کدام وقت اولی برای حمد کردن است. آیا وقتی که در سلامتی به سر می برم و از ارزاق پاکیزه ات استفاده می کنم و برای جلب رضایت و فضل تو شادمانم و چون توانایم کرده بودی موفق به طاعت و عبادتت بودم. و یا وقتی که بیمارم ساختی تا از گناهان پاکیزه شوم و در هنگام روی آوردن نعمت ها با دردها آشنا شدم تا از گناهانی که پشت مرا سنگین کرده بود سبک شوم و از زشتی هایی که در آن غوطه ور شده بودم پاک شده و تنبیهی برای توجه به توبه و یادآوری به نعمت سلامتی باشد.

در همان حالی که بیمارم دو فرشته نویسنده اعمال پاکیزه ای برایم بنویسند که بر هیچ قلبی خطور نکرده و هیچ زبانی آن را نگفته و هیچ جوارحی زحمت بجا آوردنش را نکشیده بلکه فقط به خاطر فضل و کرم تو به من رسیده است.

ص: 91

عَلَیّ، وَ إِحْسَاناً مِنْ صَنِیعِکَ إِلَیّ. اللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَبّبْ إِلَیّ مَا رَضِیتَ لِی، وَ یَسّرْ لِی مَا أَحْلَلْتَ بِی، وَ طَهّرْنِی مِنْ دَنَسِ مَا أَسْلَفْتُ، وَ امْحُ عَنّی شَرّ مَا قَدّمْتُ، وَ أَوْجِدْنِی حَلَاوَةَ الْعَافِیَةِ، وَ أَذِقْنِی بَرْدَ السّلَامَةِ، وَ اجْعَلْ مَخْرَجِی عَنْ عِلّتِی إِلَی عَفْوِکَ، وَ مُتَحَوّلِی عَنْ صَرْعَتِی إِلَی تَجَاوُزِکَ، وَ خَلَاصِی مِنْ کَرْبِی إِلَی رَوْحِکَ، وَ سَلَامَتِی مِنْ هَذِهِ الشّدّةِ إِلَی فَرَجِکَ، إِنّکَ الْمُتَفَضّلُ بِالْإِحْسَانِ، الْمُتَطَوّلُ بِالِامْتِنَانِ، الْوَهّابُ الْکَرِیمُ، ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.

ص: 92

الها بر محمد و آل او درود فرست و آنچه را که تو می پسندی مورد علاقه ام قرار ده و آنچه که تو برایم حلال کرده ای برایم آسان کن و از هرچه درگذشته باعث کدری من شده پاکیزه ام کن و شرور و بدکاریهای گذشته ام را محو گردان و شیرینی و طراوت سلامتی را به من بچشان و بیرون شدن از بیماری را با عفوت و تحول در حالم را با گذشتت و خلاص شدنم از گرفتاری ام را با رحمتت و تندرستی ام از این سختی را با گشایشت همراه ساز زیرا که تو عطا کننده احسان و نعمت دهنده مدام و بخشاینده کریم و صاحب جلالت و بزرگواری هستی.

ص: 93

16

تضرّع و زاری به خاطر گناهان

خدایا ای آنکه گنهکاران به رحمتش استغاثه می جویند و ای کسی که بی پناهان به احسانش پناه می برند و ای آنکه خطاکاران از ترسش ملتهب می شوند، ای مونس هر وحشت زده غریب و ای گشایش دهنده هر گرفتار دل غمین و ای فریادرس هر خوار شده تنها و ای بازوی هر نیازمند رانده شده تو هستی که رحمت و علمت بر همه چیز احاطه دارد و تو هستی که بر هریک از مخلوقاتت سهمی از نعمت هایت در نظر گرفته ای و تو هستی که عفوش از عقابش برتر است و تو هستی که رحمتش بر غضبش سبقت می گیرد و تو هستی که عطایش بیشتر از منعش می باشد و تو هستی که تمامی مخلوقاتش در دست اویند و تویی که در برابر نعمت هایت توقع پاداش نداری و تویی که در کیفر دادن اهل معصیت افراط نمی کنی و من ای خدای من آن بنده توأم که بدو فرمان به دعا کردن دادی.

ص: 95

فَقَالَ: لَبّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ، هَا أَنَا ذَا، یَا رَبّ، مَطْرُوحٌ بَیْنَ یَدَیْکَ، أَنَا الّذِی أَوْقَرَتِ الْخَطَایَا ظَهْرَهُ، وَ أَنَا الّذِی أَفْنَتِ الذّنُوبُ عُمُرَهُ، وَ أَنَا الّذِی بِجَهْلِهِ عَصَاکَ، وَ لَمْ تَکُنْ أَهْلًا مِنْهُ لِذَاکَ. هَلْ أَنْتَ، یَا إِلَهِی، رَاحِمٌ مَنْ دَعَاکَ؟ فَأُبْلِغَ فِی الدّعَاءِ أَمْ أَنْتَ غَافِرٌ لِمَنْ بَکَاکَ فَأُسْرِعَ فِی الْبُکَاءِ أَمْ أَنْتَ مُتَجَاوِزٌ عَمّنْ عَفّرَ لَکَ وَجْهَهُ تَذَلّلًا؟ أَمْ أَنْتَ مُغْنٍ مَنْ شَکَا إِلَیْکَ، فَقْرَهُ تَوَکّلًا؟ إِلَهِی! لَا تُخَیّبْ مَنْ لَا یَجِدُ مُعْطِیاً غَیْرَکَ، وَ لَا تَخْذُلْ مَنْ لَا یَسْتَغْنِی عَنْکَ بِأَحَدٍ دُونَکَ. الَهِی! فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تُعْرِضْ عَنّی وَ قَدْ أَقْبَلْتُ عَلَیْکَ، وَ لَا تَحْرِمْنِی وَ قَدْ رَغِبْتُ إِلَیْکَ، وَ لَا تَجْبَهْنِی بِالرّدّ وَ قَدِ انْتَصَبْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ. أَنْتَ الّذِی وَصَفْتَ نَفْسَکَ بِالرّحْمَةِ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْحَمْنِی، وَ أَنْتَ الّذِی سَمّیْتَ نَفْسَکَ بِالْعَفْوِ فَاعْفُ عَنّی. قَدْ تَرَی یَا إِلَهِی! فَیْضَ دَمْعِی مِنْ خِیفَتِکَ، وَ وَجِیبَ قَلْبِی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ انْتِقَاضَ جَوَارِحِی مِنْ هَیْبَتِکَ، کُلّ ذَلِکَ حَیَاءٌ مِنْکَ لِسُوءِ عَمَلِی، وَ لِذَاکَ خَمَدَ صَوْتِی عَنِ الْجَأْرِ إِلَیْکَ، وَ کَلّ لِسَانِی عَنْ مُنَاجَاتِکَ. یَا إِلَهِی! فَلَکَ الْحَمْدُ، فَکَمْ مِنْ عَائِبَةٍ سَتَرْتَهَا عَلَیّ فَلَمْ تَفْضَحْنِی، وَ کَمْ مِنْ ذَنْبٍ غَطّیْتَهُ عَلَیّ فَلَمْ تَشْهَرْنِی، وَ کَمْ مِنْ شَائِبَةٍ أَلْمَمْتُ بِهَا فَلَمْ تَهْتِکْ عَنّی

ص: 96

و گفت: اجابت کردم دعوتت را اینک منم ای پروردگارم در اختیار تو و منم آنکه پشتش را لغزشها شکسته و منم آنکه عمرش را در گناهان نابود کرده و منم که به خاطر نادانی هایش ترا معصیت کرده در حالی که تو سزاوار معصیت نبودی، آیا ای خدای من آنکه ترا می خواند بدو رحمت می فرستی تا در خواندنت تلاش کنم؟ و آیا هرکه به درگاهت اشک ریزد او را می بخشی تا در اشک ریختن و تضرّع شتاب کنم؟ و آیا تو در می گذری از کسی که خاضعانه صورت بر خاک می ساید؟ و آیا بی نیاز می کنی آن را که در فقر و نداری به تو توکّل می جوید. خدای من آنکه جز تو بخشنده ای سراغ ندارد نومیدش مکن و آنکه جز به وجود تو بی نیاز نمی شود خوارش مفرما.

خدای من بر محمد و آل او درود فرست و از من رو متاب در حالی که رو به تو آورده ام و مرا از مراحمت محروم مکن در حالی که به سویت متمایلم و اینک که به درگاهت ایستاده ام مرا از در خانه ات مران. تویی که ذات خویش را به رحمت و گذشت توصیف فرموده ای پس بر محمد و آل او درود فرست و بر من رحم کن و تویی که خود را بخشنده نامیده ای پس از من درگذر.

خدای من می بینی اشک هایم را از خوفت روان و دلم از خشیت تو در التهاب و اندامم از بزرگی و جلالت لرزان است. و همه به خاطر شرمندگی ام از زشتی اعمالم می باشد و به همین جهت آهنگ صدایم در هنگام تضرع و زاری به درگاهت گرفته و زبانم در هنگام مناجات با تو ناتوان شده است.

خدای من حمد تراست که چه بسیار لغزشهایم را پوشاندی و آبرویم را نبردی و چه فراوان لغزش هایم را پنهان کردی و میان دیگران، مشهورم نکردی و چه گناهانی که بدانها آلوده شدم ولی تو حرمتم را نشکستی.

ص: 97

سِتْرَهَا، وَ لَمْ تُقَلّدْنِی مَکْرُوهَ شَنَارِهَا، وَ لَمْ تُبْدِ سَوْءَاتِهَا لِمَنْ یَلْتَمِسُ مَعَایِبِی مِنْ جِیرَتِی، وَ حَسَدَةِ نِعْمَتِکَ عِنْدِی، ثُمّ لَمْ یَنْهَنِی ذَلِکَ عَنْ أَنْ جَرَیْتُ إِلَی سُوءِ مَا عَهِدْتَ مِنّی، فَمَنْ أَجْهَلُ مِنّی، یَا إِلَهِی! بِرُشْدِهِ؟ وَ مَنْ أَغْفَلُ مِنّی عَنْ حَظّهِ وَ مَنْ أَبْعَدُ مِنّی مِنِ اسْتِصْلَاحِ نَفْسِهِ حِینَ أُنْفِقُ مَا أَجْرَیْتَ عَلَیّ مِنْ رِزْقِکَ فِیمَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ مِنْ مَعْصِیَتِکَ، وَ مَنْ أَبْعَدُ غَوْراً فِی الْبَاطِلِ، وَ أَشَدّ إِقْدَاماً عَلَی السّوءِ مِنّی حِینَ أَقِفُ بَیْنَ دَعْوَتِکَ وَ دَعْوَةِ الشّیْطَانِ فَأَتّبِعُ دَعْوَتَهُ عَلَی غَیْرِ عَمًی مِنّی فِی مَعْرِفَةٍ بِهِ وَ لَا نِسْیَانٍ مِنْ حِفْظِی لَهُ، وَ أَنَا حِینَئِذٍ مُوقِنٌ بِأَنّ مُنْتَهَی دَعْوَتِکَ إِلَی الْجَنّةِ، وَ مُنْتَهَی دَعْوَتِهِ إِلَی النّارِ. سُبْحَانَکَ! مَا أَعْجَبَ مَا أَشْهَدُ بِهِ عَلَی نَفْسِی، وَ أُعَدّدُهُ مِنْ مَکْتُومِ أَمْرِی! وَ أَعْجَبُ مِنْ ذَلِکَ أَنَاتُکَ عَنّی، وَ إِبْطَاؤُکَ عَنْ مُعَاجَلَتِی، وَ لَیْسَ ذَلِکَ مِنْ کَرَمِی عَلَیْکَ، بَلْ تَأَنّیاً مِنْکَ لِی، وَ تَفَضّلًا مِنْکَ عَلَیّ لِأَنْ أَرْتَدِعَ عَنْ مَعْصِیَتِکَ الْمُسْخِطَةِ، وَ أُقْلِعَ عَنْ سَیّئَاتِیَ الْمُخْلِقَةِ، وَ لِأَنّ عَفْوَکَ عَنّی أَحَبّ إِلَیْکَ مِنْ عُقُوبَتِی، بَلْ أَنَا، یَا إِلَهِی! أَکْثَرُ ذُنُوباً، وَ أَقْبَحُ آثَاراً، وَ أَشْنَعُ أَفْعَالًا، وَ أَشَدّ فِی الْبَاطِلِ تَهَوّراً، وَ أَضْعَفُ عِنْدَ طَاعَتِکَ تَیَقّظاً، وَ أَقَلّ لِوَعِیدِکَ انْتِبَاهاً وَ ارْتِقَاباً مِنْ

ص: 98

و طوق زشتی آن گناهان را بر گردنم نینداختی و ناپسندی آن لغزشها را از دید همسایگانم که در جستجوی عیبجویی من بودند و نیز از چشم حسودان که نسبت به نعمت هایم حسد می ورزیدند مخفی داشتی.

با اینهمه لطف که از جانب تو به من رسید از دنبال کردن زشتی ها دست برنداشتم!! ای خدای من چه کسی از من در راه رشد و تعالی خویش نادانتر است؟ و چه کسی از من در بهره مند شدن از معنویات غافلتر می باشد؟ و چه کسی از من از اصلاح خویش دورتر است در حالی که روزی را که برایم قرار داده ای و مرا از گناه در آن نهی فرمودی،

به معصیت تمام کردم و چه کسی از من فرو رونده تر در باطل و در انجام کارهای زشت جدی تر است. خدایا وقتی سر دو راهی دعوت تو و دعوت شیطان قرار می گیرم دعوت شیطان را می پذیرم البته نه از روی نابینایی و یا از روی فراموشی!

و من هم اینک یقین دارم که پایان و نتیجه قبول دعوت تو بهشت است و ثمره پذیرفتن دعوت شیطان آتش و دوزخ است. خدایا تو منزّهی!!

الها چه شگفت آور است آنچه را که درباره خود اعتراف می کنم و کارهای مخفی خویش را فاش می سازم. و از این عجیب تر بردباری تو درباره من و تأخیر عقوبت تو نسبت به من است و این نه به خاطر گرامی بودن من نزد توست بلکه به خاطر تحمّل و مدارای تو و فضلی است که از جانب تو شامل حالم شده تا شاید وسیله ای شود از گناه خشم آورت دست بکشم. زیرا که عفوت نزد من از عقوبتت محبوبتر است.

بلکه خدای من این منم که بیشترین گناهان را مرتکب شده و بدترین آثار را از خود بجای گذاشته و دارای شنیع ترین اعمال است و از همه بیشتر در باطل فرو رفته و بیداری ام هنگام طاعت تو سست تر و آگاهی و مراقبتم به ترساندن تو از عذاب کمتر از آن است که بدیهایم را برایت شمارش کنم و یا بر یادآوری گناهانم توانا باشم.

ص: 99

أَنْ أُحْصِیَ لَکَ عُیُوبِی، أَوْ أَقْدِرَ عَلَی ذِکْرِ ذُنُوبِی، وَ إِنّمَا أُوَبّخُ بِهَذَا نَفْسِی طَمَعاً فِی رَأْفَتِکَ الّتِی بِهَا صَلَاحُ أَمْرِ الْمُذْنِبِینَ، وَ رَجَاءً لِرَحْمَتِکَ الّتِی بِهَا فَکَاکُ رِقَابِ الْخَاطِئِینَ. اللّهُمّ! وَ هَذِهِ رَقَبَتِی قَدْ أَرَقّتْهَا الذّنُوبُ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعْتِقْهَا بِعَفْوِکَ، وَ هَذَا ظَهْرِی قَدْ أَثْقَلَتْهُ الْخَطَایَا، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ خَفّفْ عَنْهُ بِمَنّکَ. یَا إِلَهِی! لَوْ بَکَیْتُ إِلَیْکَ حَتّی تَسْقُطَ أَشْفَارُ عَیْنَیّ، وَ انْتَحَبْتُ حَتّی یَنْقَطِعَ صَوْتِی، وَ قُمْتُ لَکَ حَتّی تَتَنَشّرَ قَدَمَایَ، وَ رَکَعْتُ لَکَ حَتّی یَنْخَلِعَ صُلْبِی، وَ سَجَدْتُ لَکَ حَتّی تَتَفَقّأَ حَدَقَتَایَ، وَ أَکَلْتُ تُرَابَ الْأَرْضِ طُولَ عُمُرِی، وَ شَرِبْتُ مَاءَ الرّمَادِ آخِرَ دَهْرِی، وَ ذَکَرْتُکَ فِی خِلَالِ ذَلِکَ حَتّی یَکِلّ لِسَانِی، ثُمّ لَمْ أَرْفَعْ طَرْفِی إِلَی آفَاقِ السّمَاءِ اسْتِحْیَاءً مِنْکَ مَا اسْتَوْجَبْتُ بِذَلِکَ مَحْوَ سَیّئَةٍ وَاحِدَةٍ مِنْ سَیّئَاتِی. وَ إِنْ کُنْتَ تَغْفِرُ لِی حِینَ أَسْتَوْجِبُ مَغْفِرَتَکَ، وَ تَعْفُو عَنّی حِینَ أَسْتَحِقّ عَفْوَکَ فَإِنّ ذَلِکَ غَیْرُ وَاجِبٍ لِی بِاسْتِحْقَاقٍ، وَ لَا أَنَا أَهْلٌ لَهُ بِاسْتِیجَابٍ، إِذْ کَانَ جَزَائِی مِنْکَ فِی أَوّلِ مَا عَصَیْتُکَ النّارَ، فَإِنْ تُعَذّبْنِی فَأَنْتَ غَیْرُ ظَالِمٍ لِی.

إِلَهِی فَإِذْ قَدْ تَغَمّدْتَنِی بِسِتْرِکَ فَلَمْ تَفْضَحْنِی، وَ تَأَنّیْتَنِی بِکَرَمِکَ فَلَمْ تُعَاجِلْنِی، وَ حَلُمْتَ عَنّی

ص: 100

و اگر خود را با این حرفها سرزنش می کنم به خاطر طمعی است که در رأفت تو دارم و اصلاح وضع گنهکاران بدان ارتباط دارد و به خاطر امید به رحمت آنچنانی توست که رهایی خطاکاران بدان وابسته است.

خدایا این گردن منن است که گناهان آن را باریک کرده پس بر محمد و آل او درود فرست و به عفو خود آن را آزاد کن و این پشت من است که بار لغزشها بر آن سنگینی می کند پس بر محمد و آل او درود فرست و با لطف و کرمت آن را سبک کن.

خدایا اگر آن قدر گریه کنم که پلک های چشمانم بیفتد و به صدای بلند ناله کنم تا آوازم قطع شود و آن قدر بایستم تا اینکه پاهایم ورم کند و برایت رکوع کنم تا استخوان پشتم بشکند و ترا سجده کنم تا چشمانم گود شود و همه عمر خاک زمین بخورم و آب آلوده بیاشامم و در این بین آنقدر ذکرت را بگویم که زبانم از کار بیفتد و از شرمندگی سرم را بلند نکنم و به آسمان ننگرم با این حالات سزاوار از بین بردن گناهی از گناهانم نمی باشم.

پروردگارا اگر مرا ببخشی زمانی که استحقاق عفوت را پیدا کنم نه برای آن است که من سزاوار چنین لطفی هستم بلکه پاداش من در اولین بار مخالفت با دستوراتت آتش جهنم بوده و اگر عذابم کنی در حقّم ظلم نکرده ای.

خدایا تو بودی که با پرده پوشی ات لغزشهایم را پوشاندی و رسوایم نکردی و با بخشش خود با من خوشرفتاری نمودی و در کیفر دادنم شتاب نکردی.

ص: 101

بِتَفَضّلِکَ فَلَمْ تُغَیّرْ نِعْمَتَکَ عَلَیّ، وَ لَمْ تُکَدّرْ مَعْرُوفَکَ عِنْدِی، فَارْحَمْ طُولَ تَضَرّعِی وَ شِدّةَ مَسْکَنَتِی، وَ سُوءَ مَوْقِفِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِنِی مِنَ الْمَعَاصِی، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِالطّاعَةِ، وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْإِنَابَةِ، وَ طَهّرْنِی بِالتّوْبَةِ، وَ أَیّدْنِی بِالْعِصْمَةِ، وَ اسْتَصْلِحْنِی بِالْعَافِیَةِ، وَ أَذِقْنِی حَلَاوَةَ الْمَغْفِرَةِ، وَ اجْعَلْنِی طَلِیقَ عَفْوِکَ، وَ عَتِیقَ رَحْمَتِکَ، وَ اکْتُبْ لِی أَمَاناً مِنْ سُخْطِکَ، وَ بَشّرْنِی بِذَلِکَ فِی الْعَاجِلِ دُونَ الْ آجِلِ، بُشْرَی أَعْرِفُهَا، وَ عَرّفْنِی فِیهِ عَلَامَةً أَتَبَیّنُهَا. إِنّ ذَلِکَ لَا یَضِیقُ عَلَیْکَ فِی وُسْعِکَ، وَ لَا یَتَکَأّدُکَ فِی قُدْرَتِکَ، وَ لَا یَتَصَعّدُکَ فِی أَنَاتِکَ، وَ لَا یَئُودُکَ فِی جَزِیلِ هِبَاتِکَ الّتِی دَلّتْ عَلَیْهَا آیَاتُکَ، إِنّکَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ، وَ تَحْکُمُ مَا تُرِیدُ، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 102

و درباره من بردباری نمودی و نعمت هایت را تغییر ندادی و احسانت را به غم و اندوه تیره نساختی. پس بر بسیاری تضرّع و زاری ام و شدت بیچارگی ام و بدی جایگاهم رحم کن.

الها بر محمد و آل او درود فرست و از گناهان مرا حفظ کن و به بندگی موفقم بدار و نیکی بازگشت از گناه را روزی ام کن.

خدایا به وسیله توبه پاکیزه ام نما و به خود نگهداری از گناه یاری ام فرما و به توسط عافیت اصلاحم کن و حلاوت عفوت را به من بچشان و مرا جزء آزادشدگان از طریق عفو و رحمتت قرار ده و برایم بنویس که از غضب در امان هستم. و مرا در همین دنیا و نه در آخرت چنین بشارتی عنایت فرما، بشارتی که علایم آن را ببینم و بتوانم برای دیگران بیان کنم. و این برای تو با وسعت رحمتت سخت نیست و ترا در توانایی ات به زحمت نمی اندازد و در برابر الطاف فراوانت که آیات قرآن بر آن دلالت دارد ترا سنگینی نمی کند زیرا تو آنچه را بخواهی انجام می دهی و بر آنچه اراده می کنی حکم می فرمایی و تو بر همه چیز قادر خواهی بود.

ص: 103

17

پناه بر خدا از وساوس شیطان

پروردگارا ما از کید و نیرنگ و چاره جویی ها و از اطمینان به آرزوها و فریب و دامهای شیطان به تو پناه می بریم.

و از اینکه او ما را از مسیر بندگی ات دور و به انجام معصیت تشویق کند به تو پناه می بریم. و یا از اینکه کارهایی که نیکو جلوه می دهد نزد ما نیکو باشد و یا آنکه کاری کند طاعت و عباداتت برایمان شاق و مکروه باشد نیز به تو پناه می بریم.

بارالها سرگرمی ما به عبادت و طاعتت او را از ما دور کن و با تلاش ما در راه دوستی ات ذلیل و خوارش فرما و بین ما و او حایلی ایجاد کن که نتواند آن را پاره کند و سدّی بین ما و او قرار ده که استوار و پابرجا باشد.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و شیطان را از ما منصرف کن و به بعضی از دشمنانت مشغول فرما و به حسن التفاتت ما را از شرّ او حفظ نما، الها مکرش را از ما دور و او را فراری ده و پایش را از ما ببر.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و ما را از هدایت به مانند آنچه که شیطان گمراهمان می کند بهره مند فرما و توشه ما را از تقوی ضد آنچه فریبمان داده قرار ده و برخلاف راه او که نابودی بود ما را به راه تقوی سیر بده.

ص: 105

الرّدَی. اللّهُمّ لَا تَجْعَلْ لَهُ فِی قُلُوبِنَا مَدْخَلًا وَ لَا تُوطِنَنّ لَهُ فِیمَا لَدَیْنَا مَنْزِلًا. اللّهُمّ وَ مَا سَوّلَ لَنَا مِنْ بَاطِلٍ فَعَرّفْنَاهُ، وَ إِذَا عَرّفْتَنَاهُ فَقِنَاهُ، وَ بَصّرْنَا مَا نُکَایِدُهُ بِهِ، وَ أَلْهِمْنَا مَا نُعِدّهُ لَهُ، وَ أَیْقِظْنَا عَنْ سِنَةِ الْغَفْلَةِ بِالرّکُونِ إِلَیْهِ، وَ أَحْسِنْ بِتَوْفِیقِکَ عَوْنَنَا عَلَیْهِ. اللّهُمّ وَ أَشْرِبْ قُلُوبَنَا إِنْکَارَ عَمَلِهِ، وَ الْطُفْ لَنَا فِی نَقْضِ حِیَلِهِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَوّلْ سُلْطَانَهُ عَنّا، وَ اقْطَعْ رَجَاءَهُ مِنّا، وَ ادْرَأْهُ عَنِ الْوُلُوعِ بِنَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ آبَاءَنَا وَ أُمّهَاتِنَا وَ أَوْلَادَنَا وَ أَهَالِیَنَا وَ ذَوِی أَرْحَامِنَا وَ قَرَابَاتِنَا وَ جِیرَانَنَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنْهُ فِی حِرْزٍ حَارِزٍ، وَ حِصْنٍ حَافِظٍ، وَ کَهْفٍ مَانِعٍ، وَ أَلْبِسْهُمْ مِنْهُ جُنَناً وَاقِیَةً، وَ أَعْطِهِمْ عَلَیْهِ أَسْلِحَةً مَاضِیَةً.

اللّهُمّ وَ اعْمُمْ بِذَلِکَ مَنْ شَهِدَ لَکَ بِالرّبُوبِیّةِ، وَ أَخْلَصَ لَکَ بِالْوَحْدَانِیّةِ، وَ عَادَاهُ لَکَ بِحَقِیقَةِ الْعُبُودِیّةِ، وَ اسْتَظْهَرَ بِکَ عَلَیْهِ فِی مَعْرِفَةِ الْعُلُومِ الرّبّانِیّةِ. اللّهُمّ احْلُلْ مَا عَقَدَ، وَ افْتُقْ مَا رَتَقَ، وَ افْسَخْ مَا دَبّرَ، وَ ثَبّطْهُ إِذَا عَزَمَ، وَ انْقُضْ مَا أَبْرَمَ. اللّهُمّ وَ اهْزِمْ جُنْدَهُ، وَ أَبْطِلْ کَیْدَهُ وَ اهْدِمْ کَهْفَهُ، وَ أَرْغِمْ أَنْفَهُ. اللّهُمّ اجْعَلْنَا فِی نَظْمِ أَعْدَائِهِ، وَ اعْزِلْنَا عَنْ عِدَادِ أَوْلِیَائِهِ، لَا نُطِیعُ لَهُ إِذَا اسْتَهْوَانَا، وَ لَا نَسْتَجِیبُ لَهُ إِذَا دَعَانَا، نَأْمُرُ بِمُنَاوَأَتِهِ مَنْ أَطَاعَ

ص: 106

خدایا راه نفوذی از ناحیه شیطان بر دلهایمان باز مگذار و بدو اجازه مده تا در کنار ما منزل گزیند.

الها آنچه از باطل و خلاف برایمان آرایش می دهد به ما بشناسان و هنگامی که به ما شناساندی ما را محافظت فرما و به آنچه فریبمان می دهد آشنایمان کن و به دل الهامی بخش که برای دور کردنش مهیا باشیم و از خواب غفلتی که سبب میل به او می شود بیدارمان فرما و با توفیقات خودت ما را بر مخالفت با او کمک نما.

خدایا دلهایمان را از انکار اعمال او مملو ساز و در از بین بردن نیرنگهایش موفّقمان فرما. الها بر محمد و آل او درود فرست و تسلط شیطان را از ما بردار و امیدش را از ما قطع کن و او را از حرص و طمع به ما بازدار.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و پدران و مادران و فرزندان و اهالی و اقوام و نزدیکان و همسایگان ما از مردان و زنان باایمان را از شرّ او حفظ فرما و آنها را در دژ محکم و پناهگاه بازدارنده قرار ده و بر اندامشان لباس های حفظ کننده بپوشان و برای درگیری با او سلاح های برّنده به ایشان عطا فرما.

الها هرکه شهادت به خدایی تو می دهد شامل دعایم کن، همان هایی که به یکتایی تو اخلاص دارند و با شیطان از روی حقیقت بندگی دشمنی می کنند و در آموختن علوم الهی بر دشمنی با او از تو مدد می گیرند.

الها آنچه شیطان گره می زند باز کن و آنچه می بندد بگشا و آنچه اندیشه می کند بر هم بزن و هرگاه بر کاری تصمیم می گیرد بازش بدار و آنچه را که استحکام می بخشد در هم بریز.

خدایا لشگرش را شکست بده، فریبش را باطل کن و پناهگاهش را ویران ساز و بینی اش را به خاک بمال.

الها ما را در گروه دشمنان او قرار ده و از زمره دوستانش بر کنار فرما تا موقعی که اقدام به فریبمان می نماید از او پیروی نکنیم و وقتی ما را می خواند اجابتش ننمائیم و هرکس از ما حرف شنوی دارد به دشمنی با او فرمان دهیم.

ص: 107

أَمْرَنَا، وَ نَعِظُ عَنْ مُتَابَعَتِهِ مَنِ اتّبَعَ زَجْرَنَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ خَاتَمِ النّبِیّینَ وَ سَیّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطّیّبِینَ الطّاهِرِینَ، وَ أَعِذْنَا وَ أَهَالِیَنَا وَ إِخْوَانَنَا وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِمّا اسْتَعَذْنَا مِنْهُ، وَ أَجِرْنَا مِمّا اسْتَجَرْنَا بِکَ مِنْ خَوْفِهِ، وَ اسْمَعْ لَنَا مَا دَعَوْنَا بِهِ، وَ أَعْطِنَا مَا أَغْفَلْنَاهُ، وَ احْفَظْ لَنَا مَا نَسِینَاهُ، وَ صَیّرْنَا بِذَلِکَ فِی دَرَجَاتِ الصّالِحِینَ وَ مَرَاتِبِ الْمُؤْمِنِینَ، آمِینَ رَبّ الْعَالَمِینَ.

ص: 108

و آنان که از ما پیروی نمی کنند از اطاعت شیطان دور نمائیم. الها بر محمد خاتم پیامبران و سید مرسلین و بر اهل بیت پاک و پاکیزه اش درود فرست و ما و اهل ما و برادرانمان و همه مردان و زنان باایمان را از وساوس شیطان پناه ده و از آنچه از ترس آن از تو نجات خواستیم نجاتمان ده.

خدایا دعاهای ما را در رابطه با وساوس شیطان بشنو و آنچه از دست دادیم عطایمان کن و آنچه فراموش کردیم برایمان حفظ کن و به وسیله آن ما را در درجات صالحین و مراتب مؤمنین قرار ده. ای پروردگار جهانیان اجابتمان فرما.

ص: 109

18

هنگامی که دفع بلا می شد و خواسته اش برآورده می گشت.

پروردگارا به حُسن قضائت و به آنچه از بلایا و حوادث ناگوار از من دفع نمودی، ترا حمد می کنم بنابراین حظّ مرا از رحمتت فقط سلامتی در دنیا قرار مده تا در نتیجه به خاطر آنچه دوست می دارم در جهان آخرت بدبخت شوم و غیر من به آنچه من کراهت دارم خوشبخت گردد. و اگر بنا شود این سلامتی که در دنیا به من داده ای، بلا و عذاب جاودانی و بار سنگین آخرت را در پی داشته باشد، بلا و عذاب آخرت را پیش قرار ده و سلامتی را به تأخیر انداز. زیرا چیزی که عاقبتش نیستی و فناست، بسیار نیست و چیزی که باقی و فناناپذیر عاقبتش سلامتی و عافیت است بسیار می باشد و بر محمد و آل او درود فرست.

ص: 111

19

برای طلب باران

بارالها ما را به وسیله باران سیراب فرما، و رحمتت را به توسط بارانت، آن هم بارانی فراوان از ابری که سبب می شود در اطراف زمینت گیاهان برویند منتشر کن.

خدایا بر بندگانت منّت گذار تا درختانشان میوه دهد و با شکفته شدن شکوفه ها، شهرهایت را حیات تازه ببخش و فرشتگانت را که سفیران تواند به آب دادن سودمند به گیاهان آن هم به طور دایم و باریدن فراوان و تند و سریع و همه جاگیر مأمور فرما.

تا آنچه در زمستان مرده در بهاران زنده شود و آنچه نابود شده بازگردد و آنچه روییدنی است خارج گردد و باعث شود ارزاق وسعت یابد. ابری که متراکم و روی هم انباشته و سیراب کننده و دارای طبقات باشد و نه ابری که فریب دهنده و بی باران و پر سر و صدا باشد.

خدایا ما را از بارانی سیراب فرما که خشکسالی را از بین ببرد و همه جا گیر باشد تا به وسیله آن گیاهان همانند سالهای قبل برویند و جبران خسارت های خشکسالی شود و باعث شوی تا گیاه شکسته و پژمرده را شاداب نمایی.

بارالها ما را بارانی ده که از آن دیم ها سیراب گردند و چاه ها پر شوند و رودها جاری گردند و درختها را به وسیله آن برویانی، تا ثمره اش ارزانی ارزاق در شهرها شود.

ص: 113

تَنْعَشُ بِهِ الْبَهَائِمَ وَ الْخَلْقَ، وَ تُکْمِلُ لَنَا بِهِ طَیّبَاتِ الرّزْقِ، و تُنْبِتُ لَنَا بِهِ الزّرْعَ وَ تُدِرّ بِهِ الضّرْعَ وَ تَزِیدُنَا بِهِ قُوّةً إِلَی قُوّتِنَا. اللّهُمّ لَا تَجْعَلْ ظِلّهُ عَلَیْنَا سَمُوماً، وَ لَا تَجْعَلْ بَرْدَهُ عَلَیْنَا حُسُوماً، وَ لَا تَجْعَلْ صَوْبَهُ عَلَیْنَا رُجُوماً، وَ لَا تَجْعَلْ مَاءَهُ عَلَیْنَا أُجَاجاً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ ارْزُقْنَا مِنْ بَرَکَاتِ السّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَی ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 114

و چهارپایان و خلایق را شادمان نمایی، و به وسیله آن نعمت های پاکیزه ات را برایمان کامل کنی و زراعت را برایمان برویانی و چهارپایان شیرده پرشیر شوند و بر قدرت و توانایی اقتصادی ما افزوده گردد. پروردگارا سایه ابرها را برای ما مسموم و سرمایش را برایمان شوم و بارشش را عذاب و آبش را شور مگردان.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و از برکات آسمانها و زمین روزی مان کن که تو بر همه چیز توانایی.

ص: 115

20

مکارم اخلاق

خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و ایمانم را به کاملترین درجات ایمان برسان و یقینم را بهترین یقین ها بگردان، و نیتم را به بهترین نیّت ها، و عمل مرا به بهترین اعمال، منتهی گردان. الها به لطف و کرمت نیّتم را کامل فرما و به وسیله آنچه در پیش توست یقینم را تصحیح کن و به نیروی خودت مفاسد کار مرا اصلاح فرما.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و کفایت کن از من آنچه را اهتمام بدان مرا به خود مشغول کرده و به کاری بگمار که فردای قیامت مرا بدان بازخواست می کنی، روزهایم را تنها برای آنچه به خاطر آن خلقم کرده ای صرف نما و به کبر و بزرگ منشی مبتلایم مکن و به عبادت خودت وادارم کن و تباه مکن عبادتم را به عجب و خودبینی و به دست من کار خیر مردم را اجرا کن ولی با منت گذاری من از بینش نبر و مرا به پایه های بلند اخلاق برسان و از فخر کردن و به خود بالیدن نگاهم دار.

الها بر محمد و آل او درود فرست و بالا مبر مرا در میان مردم به درجه ای جز آنکه پائینم آری در پیش خودم به همان مقدار.

ص: 117

دَرَجَةً إِلّا حَطَطْتَنِی عِنْدَ نَفْسِی مِثْلَهَا، وَ لَا تُحْدِثْ لِی عِزّاً ظَاهِراً إِلّا أَحْدَثْتَ لِی ذِلّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِی بِقَدَرِهَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ مَتّعْنِی بِهُدًی صَالِحٍ لَا أَسْتَبْدِلُ بِهِ، وَ طَرِیقَةِ حَقّ ٍ لَا أَزِیغُ عَنْهَا، وَ نِیّةِ رُشْدٍ لَا أَشُکّ فِیهَا، وَ عَمّرْنِی مَا کَانَ عُمُرِی بِذْلَةً فِی طَاعَتِکَ، فَإِذَا کَانَ عُمُرِی مَرْتَعاً لِلشّیْطَانِ فَاقْبِضْنِی إِلَیْکَ قَبْلَ أَنْ یَسْبِقَ مَقْتُکَ إِلَیّ، أَوْ یَسْتَحْکِمَ غَضَبُکَ عَلَیّ. اللّهُمّ لَا تَدَعْ خَصْلَةً تُعَابُ مِنّی إِلّا أَصْلَحْتَهَا، وَ لَا عَائِبَةً أُوَنّبُ بِهَا إِلّا حَسّنْتَهَا، وَ لَا أُکْرُومَةً فِیّ نَاقِصَةً إِلّا أَتْمَمْتَهَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ أَبْدِلْنِی مِنْ بِغْضَةِ أَهْلِ الشّنَ آنِ الْمَحَبّةَ، وَ مِنْ حَسَدِ أَهْلِ الْبَغْیِ الْمَوَدّةَ، وَ مِنْ ظِنّةِ أَهْلِ الصّلَاحِ الثّقَةَ، وَ مِنْ عَدَاوَةِ الْأَدْنَیْنَ الْوَلَایَةَ، وَ مِنْ عُقُوقِ ذَوِی الْأَرْحَامِ الْمَبَرّةَ، وَ مِنْ خِذْلَانِ الْأَقْرَبِینَ النّصْرَةَ، وَ مِنْ حُبّ الْمُدَارِینَ تَصْحِیحَ الْمِقَةِ، وَ مِنْ رَدّ الْمُلَابِسِینَ کَرَمَ الْعِشْرَةِ، وَ مِنْ مَرَارَةِ خَوْفِ الظّالِمِینَ حَلَاوَةَ الْأَمَنَةِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ لِی یَداً عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی، وَ لِسَاناً عَلَی مَنْ خَاصَمَنِی، وَ ظَفَراً بِمَنْ عَانَدَنِی، وَ هَبْ لِی مَکْراً عَلَی مَنْ کَایَدَنِی، وَ قُدْرَةً عَلَی مَنِ اضْطَهَدَنِی، وَ تَکْذِیباً لِمَنْ قَصَبَنِی، وَ سَلَامَةً مِمّنْ

ص: 118

و پیش نیاور برای من عزّتی در ظاهر جز آنکه پیش آوری به همان اندازه برایم خواری در باطن در پیش خودم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و مرا به هدایت شایسته ای بهره مند ساز که چیزی را با آن تبدیل نکنم و راه حقی که از آن منحرف نشوم و نیت درستی که در آن شک نکنم و عمر بده تا وقتی که عمرم در راه طاعت تو صرف گردد و هرگاه دیدی عمر من چرا گاه شیطان شد جانم را بگیر پیش از آنکه خشم تو بر من سبقت جوید و یا غضبت درباره من محقق گردد.

خدایا وامگذار برای من خصلتی را که مورد نکوهش باشد جز آنکه اصلاحش کنی و نه عیبی که مایه سرزنش باشد جز آنکه نیکویش گردانی و نه کرامتی که در من ناقص باشد جز آنکه کاملش گردانی.

الها بر محمد و آل محمد درود فرست، و کینه کینه توزان را برای من به محبّت تبدیل کن و حسد ستمکاران را به دوستی و بدگمانی مردمان شایسته را به اطمینان و وثوق و دشمنی نزدیکانم را به دوستی و نافرمانی و مخالفت خویشاوندان را به نیکی کردن و احسان، و خوار کردن نزدیکانم را به یاری دادن، و دوستی ظاهری مدارا کنندگان را به دوستی حقیقی، و اهانت معاشران را به معاشرت نیک، و تلخی ترس از ستمگران را به شیرینی ایمن بودن مبدل فرما.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست، و قرار ده برایم دست نیرومندی بر هرکه به من ستم کند و زبان گویایی بر هرکه با من ستیزگی نماید و پیروزی بر هرکس که با من دشمنی کند و حیله ای در مقابل حیله کنندگان به من بده و نیرویی بر کسی که در تنگنایم گذارد و تکذیب گفتار هرکه عیبجویی و بدگویی ام نماید.

ص: 119

تَوَعّدَنِی، وَ وَفّقْنِی لِطَاعَةِ مَنْ سَدّدَنِی، وَ مُتَابَعَةِ مَنْ أَرْشَدَنِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ سَدّدْنِی لِأَنْ أُعَارِضَ مَنْ غَشّنِی بِالنّصْحِ، وَ أَجْزِیَ مَنْ هَجَرَنِی بِالْبِرّ، وَ أُثِیبَ مَنْ حَرَمَنِی بِالْبَذْلِ، وَ أُکَافِیَ مَنْ قَطَعَنِی بِالصّلَةِ، وَ أُخَالِفَ مَنِ اغْتَابَنِی إِلَی حُسْنِ الذّکْرِ، وَ أَنْ أَشْکُرَ الْحَسَنَةَ، وَ أُغْضِیَ عَنِ السّیّئَةِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلّنِی بِحِلْیَةِ الصّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کَظْمِ الغَیْظِ، وَ إِطْفَاءِ النّائِرَةِ، وَ ضَمّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَیْنِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِینِ الْعَرِیکَةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السّیرَةِ، وَ سُکُونِ الرّیحِ، وَ طِیبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَةِ، وَ إِیثَارِ التّفَضّلِ، وَ تَرْکِ التّعْیِیرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیْرِ الْمُسْتَحِقّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقّ وَ إِنْ عَزّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیْرِ وَ إِنْ کَثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ اسْتِکْثَارِ الشّرّ وَ إِنْ قَلّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ أَکْمِلْ ذَلِکَ لِی بِدَوَامِ الطّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرّأْیِ الْمُخْتَرَعِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ أَوْسَعَ رِزْقِکَ عَلَیّ إِذَا کَبِرْتُ، وَ أَقْوَی قُوّتِکَ فِیّ إِذَا نَصِبْتُ، وَ لَا تَبْتَلِیَنّی بِالْکَسَلِ عَنْ عِبَادَتِکَ، وَ لَا الْعَمَی عَنْ سَبِیلِکَ، وَ لَا بِالتّعَرّضِ لِخِلَافِ مَحَبّتِکَ، وَ لَا

ص: 120

و تندرستی از شر کسی که مرا تهدید می نماید و موفقم بدار برای فرمانبرداری کسی که کمکم کند و پیروی کسی که به راه راستم وادارد.

پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و پابرجایم کن تا پاسخ دهم خیانت کسی را که به من خیانت کرده به خیرخواهی، و پاداش دهم کسی که ترک مرا کرده به نیکی، و عوض دهم کسی که محرومم نموده به بذل و بخشش، و مکافات کنم هرکه پیوندش را از من بریده به پیوستگی و مخالفت کنم با هرکه پشت سرم بد گوید به اینکه به خوبی یادش کنم و از نیکی و احسان انسانها سپاسگزاری کنم و از بدی دیگران چشم پوشم.

الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا به زیور انسانهای صالح بیارای و به لباس زینت پرهیزکاران بپوشان و به عدالت گستری و فرو بردن خشم و خاموش کردن آتش فتنه و آشوب و گرد آوردن مردم پراکنده و اصلاح میان مردم و آشکار ساختن کارهای خوب و پوشاندن عیوب و نرم خویی و فروتنی و خوشرفتاری و نداشتن نخوت و کبر و خوش خلقی و سبقت گرفتن به سوی فضیلت و از خود گذشتگی در احسان و بخشش و ترک کردن سرزنش مردم و بخشش بر غیرمستحق و سخن گفتن به حق و راستی، اگرچه گران و سخت باشد و کم شمردن کار خیر اگرچه گفتار و کردارم زیاد باشد و زیاد شمردن کار شر را از گفتار و کردارم و کامل کن اینها را برایم به وسیله طاعت همیشگی و ملازمت با جماعت اهل حق و واگذار کردن بدعت گزاران و آنانکه رأی ساختگی خود را به کار بندند.

پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و مقرر دار وسیع ترین روزیت را برای من آنگاه که پیر شوم و قوی ترین نیرو را هنگامی که از کار افتاده و وامانده شدم و گرفتارم مکن به بیحالی در عبادتت و نه به کوری و گمراهی از راهت و نه به دست زدن آنچه مخالف دوستی توست.

ص: 121

مُجَامَعَةِ مَنْ تَفَرّقَ عَنْکَ، وَ لَا مُفَارَقَةِ مَنِ اجْتَمَعَ إِلَیْکَ. اللّهُمّ اجْعَلْنِی أَصُولُ بِکَ عِنْدَ الضّرُورَةِ، وَ أَسْأَلُکَ عِنْدَ الْحَاجَةِ، وَ أَتَضَرّعُ إِلَیْکَ عِنْدَ الْمَسْکَنَةِ، وَ لَا تَفْتِنّی بِالِاسْتِعَانَةِ بِغَیْرِکَ إِذَا اضْطُرِرْتُ، وَ لَا بِالْخُضُوعِ لِسُؤَالِ غَیْرِکَ إِذَا افْتَقَرْتُ، وَ لَا بِالتّضَرّعِ إِلَی مَنْ دُونَکَ إِذَا رَهِبْتُ، فَأَسْتَحِقّ بِذَلِکَ خِذْلَانَکَ وَ مَنْعَکَ وَ إِعْرَاضَکَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ. اللّهُمّ اجْعَلْ مَا یُلْقِی الشّیْطَانُ فِی رُوعِی مِنَ التّمَنّی وَ التّظَنّی وَ الْحَسَدِ ذِکْراً لِعَظَمَتِکَ، وَ تَفَکّراً فِی قُدْرَتِکَ، وَ تَدْبِیراً عَلَی عَدُوّکَ، وَ مَا أَجْرَی عَلَی لِسَانِی مِنْ لَفْظَةِ فُحْشٍ أَوْ هُجْرٍ أَوْ شَتْمِ عِرْضٍ أَوْ شَهَادَةِ بَاطِلٍ أَوِ اغْتِیَابِ مُؤْمِنٍ غَائِبٍ أَوْ سَبّ حَاضِرٍ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِکَ نُطْقاً بِالْحَمْدِ لَکَ، وَ إِغْرَاقاً فِی الثّنَاءِ عَلَیْکَ، وَ ذَهَاباً فِی تَمْجِیدِکَ، وَ شُکْراً لِنِعْمَتِکَ، وَ اعْتِرَافاً بِإِحْسَانِکَ، وَ إِحْصَاءً لِمِنَنِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا أُظْلَمَنّ وَ أَنْتَ مُطِیقٌ لِلدّفْعِ عَنّی، وَ لَا أَظْلِمَنّ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَی الْقَبْضِ مِنّی، وَ لَا أَضِلّنّ وَ قَدْ أَمْکَنَتْکَ هِدَایَتِی، وَ لَا أَفْتَقِرَنّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُسْعِی، وَ لَا أَطْغَیَنّ وَ مِنْ عِنْدِکَ وُجْدِی. اللّهُمّ إِلَی مَغْفِرَتِکَ وَفَدْتُ، وَ إِلَی عَفْوِکَ قَصَدْتُ، وَ إِلَی تَجَاوُزِکَ اشْتَقْتُ، وَ بِفَضْلِکَ وَثِقْتُ، وَ لَیْسَ

ص: 122

و نه به همراه شدن با کسی که از تو جدا شده و نه جدا شدن از آن کسی که با تو همراه گشته، خدایا چنانم کن که در هنگام بیچارگی و گرفتاری به تو رو کنم و در هنگام حاجتمندی از تو درخواست و در هنگام نداری به درگاه تو زاری نمایم، دچارم مکن به کمک خواهی از غیرت در هنگام ناچاری و نه به خضوع و کرنش برای درخواست از غیر تو گاهی که نیازمند گشتم و نه به زاری کردن به درگاه دیگری جز تو هنگام هراسم که در نتیجه سزاوار خذلان و خواری تو گردم و مستحق منع لطف و اعراض تو شوم ای مهربانترین مهربانان.

خدایا چنان کن آنچه را شیطان در دلم و خاطرم اندازد از آرزو و بدگمانی و حسد همه مبدل به تذکر عظمت تو و تفکر در قدرت تو و تدبیری برای از بین بردن دشمنت گردد و آنچه را بر زبانم جاری سازد از لفظ فحش یا هرزه گویی یا ریختن آبرو و یا شهادت بناحق یا غیبت مؤمنی که غائب است یا دشنام مؤمنی که حاضر است و امثال اینها همه را مبدل کن به ذکر حمد و ستایش خودت و ثناگویی ات به حد اغراق و ورود در تمجیدت و سپاسگزاری نعمت و اعتراف به احسان و لطف و شماره کردن بخشش هایت.

الها بر محمد و آل او درود فرست، و چنان کن که من مورد ستم واقع نشوم با اینکه تو قادر بر دفع آن هستی و نه من به دیگری ستم نمایم که تو می توانی مرا از ستم نمودن بازداری و گمراه نشوم با اینکه به هدایت کردنم امکان داری و نیازمند نشوم با اینکه وسعت روزی ام از نزد توست و طغیان نکنم با آنکه هستی من از جانب توست، خدایا به سوی آمرزش تو وارد گشتم و به جانب گذشت تو آهنگ کردم.

ص: 123

عِنْدِی مَا یُوجِبُ لِی مَغْفِرَتَکَ، وَ لَا فِی عَمَلِی مَا أَسْتَحِقّ بِهِ عَفْوَکَ، وَ مَا لِی بَعْدَ أَنْ حَکَمْتُ عَلَی نَفْسِی إِلّا فَضْلُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَفَضّلْ عَلَیّ.

اللّهُمّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَی، وَ أَلْهِمْنِی التّقْوَی، وَ وَفّقْنِی لِلّتِی هِیَ أَزْکَی، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا هُوَ أَرْضَی. اللّهُمّ اسْلُکْ بِیَ الطّرِیقَةَ الْمُثْلَی، وَ اجْعَلْنِی عَلَی مِلّتِکَ أَمُوتُ وَ أَحْیَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتّعْنِی بِالِاقْتِصَادِ، وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ السّدَادِ، وَ مِنْ أَدِلّةِ الرّشَادِ، وَ مِنْ صَالِحِ الْعِبَادِ، وَ ارْزُقْنِی فَوْزَ الْمَعَادِ، وَ سلَامَةَ الْمِرْصَادِ.

اللّهُمّ خُذْ لِنَفْسِکَ مِنْ نَفْسِی مَا یُخَلّصُهَا، وَ أَبْقِ لِنَفْسِی مِنْ نَفْسِی مَا یُصْلِحُهَا، فَإِنّ نَفْسِی هَالِکَةٌ أَوْ تَعْصِمَهَا. اللّهُمّ أَنْتَ عُدّتِی إِنْ حَزِنْتُ، وَ أَنْتَ مُنْتَجَعِی إِنْ حُرِمْتُ، وَ بِکَ اسْتِغَاثَتِی إِنْ کَرِثْتُ، وَ عِنْدَکَ مِمّا فَاتَ خَلَفٌ، وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاحٌ، وَ فِیمَا أَنْکَرْتَ تَغْیِیرٌ، فَامْنُنْ عَلَیّ قَبْلَ الْبَلَاءِ بِالْعَافِیَةِ، وَ قَبْلَ الْطّلَبِ بِالْجِدَةِ، وَ قَبْلَ الضّلَالِ بِالرّشَادِ، وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ مَعَرّةِ الْعِبَادِ، وَ هَبْ لِی أَمْنَ یَوْمِ الْمَعَادِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الْإِرْشَادِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ادْرَأْ عَنّی بِلُطْفِکَ، وَ اغْذُنِی بِنِعْمَتِکَ، وَ أَصْلِحْنِی بِکَرَمِکَ، وَ دَاوِنِی بِصُنْعِکَ، وَ أَظِلّنِی فِی ذَرَاکَ، وَ جَلّلْنِی رِضَاکَ، وَ وَفّقْنِی

ص: 124

و به سوی چشم پوشی تو بار شوق خود را بستم و به فضل و کرم تو اعتماد نمود و چیزی که موجب آمرزش تو باشد در نزد من نیست و نه در کردارم چیزی است که مستحق عفو تو گردم و چیزی برای من نمانده پس از اینکه خود را محکوم کردم جز فضل تو، پس درود فرست بر محمد و آلش و بر من تفضّل فرما، خدایا به هدایت و راهنمایی گویایم کن و تقوی و پرهیزگاری را به من الهام کن و موفقم دار به روش و کرداری که پاکیزه تر است و وادارم کن بدانچه بیشتر مورد خشنودی توست. الها مرا به نیکوترین کارها موفق دار و چنان کن که بر آئین تو بمیرم و بر آن زنده شوم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و بهره مند کن به میانه روی و قرارم ده از محکم کاران و از راهنمایان به راه راست و درست و از بندگان شایسته ات، و روزی ام کن رستگاری در روز قیامت و به سلامت گذشتن از کمینگاه آن روز را، الها برای خود بگیر از نفس آنچه را که موجب نجات و خلاصی او گردد و به جای گذار برای خودم از نفسم زیرا که نفس من هلاک شونده است مگر آنکه تو نگاهش داری.

خدایا تویی ذخیره ام هنگام حزن و اندوه و تویی جایگاه نعمت و توشه من آنگاه که از همه جا محروم گردم و به تو استغاثه کنم هرگاه که به اندوه سختی دچار گردم و پیش توست عوض هرچه از دست برود و اصلاح هر آنچه تباه گردد و تغییر دادن هرچه که بد بدانستی پس ای خدا، منت گذار بر من به دادن تندرستی و عافیت پیش از رسیدن بلا و به توانگری پیش از درخواست و به راهنمایی قبل از گمراهی، و کفایت کن از من رنج آزار رساندن بندگانت را و امنیت روز معاد را به من بخشش و راهنمایی کردن نیکویت را بر من عطا فرما.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و دفاع کن از من به لطف خود و غذایم ده به نعمتت و اصلاحم کن به بزرگواری ات و درمانم کن به تربیت و پرورش خودت و در سایه حمایت و لطف خودت قرارم بده و لباس خشنودی ات را در برم کن.

ص: 125

إِذَا اشْتَکَلَتْ عَلَیّ الْأُمُورُ لِأَهْدَاهَا، وَ إِذَا تَشَابَهَتِ الْأَعْمَالُ لِأَزْکَاهَا، وَ إِذَا تَنَاقَضَتِ الْمِلَلُ لِأَرْضَاهَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَوّجْنِی بِالْکِفَایَةِ، وَ سُمْنِی حُسْنَ الْوِلَایَةِ، وَ هَبْ لِی صِدْقَ الْهِدَایَةِ، وَ لَا تَفْتِنّی بِالسّعَةِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الدّعَةِ، وَ لَا تَجْعَلْ عَیْشِی کَدّاً کَدّاً، وَ لَا تَرُدّ دُعَائِی عَلَیّ رَدّاً، فَإِنّی لَا أَجْعَلُ لَکَ ضِدّاً، وَ لَا أَدْعُو مَعَکَ نِدّاً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنِی مِنَ السّرَفِ، وَ حَصّنْ رِزْقِی مِنَ التّلَفِ، وَ وَفّرْ مَلَکَتِی بِالْبَرَکَةِ فِیهِ، وَ أَصِبْ بِی سَبِیلَ الْهِدَایَةِ لِلْبِرّ فِیمَا أُنْفِقُ مِنْهُ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ الِاکْتِسَابِ، وَ ارْزُقْنِی مِنْ غَیْرِ احْتِسَابٍ، فَلَا أَشْتَغِلَ عَنْ عِبَادَتِکَ بِالطّلَبِ، وَ لَا أَحْتَمِلَ إِصْرَ تَبِعَاتِ الْمَکْسَبِ. اللّهُمّ فَأَطْلِبْنِی بِقُدْرَتِکَ مَا أَطْلُبُ، وَ أَجِرْنِی بِعِزّتِکَ مِمّا أَرْهَبُ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ صُنْ وَجْهِی بِالْیَسَارِ، وَ لَا تَبْتَذِلْ جَاهِی بِالْإِقْتَارِ فَأَسْتَرْزِقَ أَهْلَ رِزْقِکَ، وَ أَسْتَعْطِیَ شِرَارَ خَلْقِکَ، فَأَفْتَتِنَ بِحَمْدِ مَنْ أَعْطَانِی، و أُبْتَلَی بِذَمّ مَنْ مَنَعَنِی، وَ أَنْتَ مِنْ دُونِهِمْ وَلِیّ الْإِعْطَاءِ وَ الْمَنْعِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی صِحّةً فِی عِبَادَةٍ، وَ فَرَاغاً فِی زَهَادَةٍ، وَ عِلْماً فِی اسْتِعْمَالٍ، وَ وَرَعاً فِی إِجْمَالٍ. اللّهُمّ اخْتِمْ

ص: 126

و موفقم بدار گاهی که کارها بر من مشکل شود به درست ترین آنها و هنگامی که کردارها به هم مشتبه گردد به پاکیزه ترین آنها و چون ملتها به اختلاف و نزغ برخیزند به پسندیده ترین آنها.

خدایا درود فرست بر محمد و آل او و تاج کفایت را بر سرم بگذار و رخسارم را زیبا کن به دوستی خوب و درستی در هدایت را به من ببخش و آزمایشم مکن به وسعت روزی و ثروت و زندگی راحتی به من عطا فرما و مگردان زندگی ام را سختی روی سختی و دعایم را رد مکن زیرا شریک و ضدی برای تو قرار ندادم و همتا و رقیبی برایت نگرفتم.

الها بر محمد و آل او درود فرست، و جلوگیری کن از اسراف کاری و نگه دار روزی ام را از تلف شدن و فراوان کن دارایی ام را به برکت و راهنمایی کن مرا به راه راست و احسان در آنچه از دارایی ام خرج می کنم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و کفایت کن از من رنج کسب کردن را و روزی بی حساب به من عطا فرما تا در نتیجه سرگرم نشوم از انجام عبادتت به طلب روزی و به دوش نکشم و زر و وبال مسئولیت های کسب و کار را.

خدایا به من با نیروی خودت آنچه را می جویم عطا کن و به عزتت از آنچه می ترسم پناهم ده.

الها بر محمد و آل او درود فرست و حفظ کن آبرویم را به وسعت مال و دارایی و بی اعتبار مکن جاه و شخصیتم را به تنگدستی و نداری که در نتیجه از روزی خوارانت روزی خواهم و از اشرار خلقت خواستار عطا گردم و بدین سبب گرفتار شوم به ستایش کسی که چیزی به من عطا کرده و مبتلا گردم به بدگویی کسی که از من دریغ داشته در صورتی که تویی مالک و صاحب اختیار عطا و منع نه آنها.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، سلامتی در حال انجام عبادت و فراغت و آسایش در عین زهدورزی و علم و عمل و تقوی در عین کار دنیا کردن روزی ام فرما.

ص: 127

بِعَفْوِکَ أَجَلِی، وَ حَقّقْ فِی رَجَاءِ رَحْمَتِکَ أَمَلِی، وَ سَهّلْ إِلَی بُلُوغِ رِضَاکَ سُبُلِی، وَ حَسّنْ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی عَمَلِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبّهْنِی لِذِکْرِکَ فِی أَوْقَاتِ الْغَفْلَةِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِطَاعَتِکَ فِی أَیّامِ الْمُهْلَةِ، وَ انْهَجْ لِی إِلَی مَحَبّتِکَ سَبِیلًا سَهْلَةً، أَکْمِلْ لِی بِهَا خَیْرَ الدّنْیَا وَ الْآخِرَةِ. اللّهُمّ وَ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، کَأَفْضَلِ مَا صَلّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ قَبْلَهُ، وَ أَنْتَ مُصَلّ ٍ عَلَی أَحَدٍ بَعْدَهُ، وَ آتِنَا فِی الدّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْ آخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنِی بِرَحْمَتِکَ عَذَابَ النّارِ.

ص: 128

خدایا عمرم را با گذشت خودت به پایان رسان و آرزویی که در امیدواری به رحمتت دارم تحقق بخش و راههایم را برای رسیدن به خشنودی ات هموار کن و در جمیع حالات کردارم را نیکو گردان.

الها بر محمد و آل محمد درود فرست و به ذکر خودت در اوقات غفلت و بی خبری آگاهم کن و به فرمانبرداری از خودت در روزهای مهلت و دوران عمر وادارم کن. و باز کن برای من به سوی محبت و دوستی ات راه همواری که به وسیله آن برای من خیر دنیا و آخرت را کامل کنی.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، همانند بهترین درودی که بر خلقت پیش از آن حضرت فرستادی و یا پس از او بر یکی از آفریدگانت خواهی فرستاد و بده به ما در دنیا خوبی و در آخرت نیز خوبی و به رحمتت از عذاب دوزخ نگاهم دار.

ص: 129

21

در هنگام نگرانی

بارالها ای بی نیاز کننده آنکه تنها و ناتوان است و ای حفظ کننده از مسائل ترسناک. خدایا گناهان سبب تنهایی من شده و یار و یاوری ندارم و از غضب تو ناتوان گشته ام و مؤیّدی برایم نیست. در حال ترس به ملاقاتت نزدیک شده ام و تسکین دهنده ای برای ترسم نمی باشد و چه کسی به من ایمنی می دهد در هنگامی که تو مرا نگران کرده ای و چه کسی با من مساعدت می کند در حالی که تو مرا تنها گذارده ای و چه کسی مرا تقویت می کند هنگامی که تو مرا تضعیف نموده ای؟

ای خدای من کسی پناه نمی دهد جز پروردگار دست پرورده خودش را و ایمن نمی سازد مگر غالب مغلوب شده اش را و یاری نمی دهد مگر طلب کننده آنکه را در اختیارش هست ای خدای من تمام این وسایل در دست قدرت توست و فرار و گریز از گرفتاریها به سوی توست پس بر محمد و آل او درود فرست من گریخته را پناه ده و خواسته ام را برآورده ساز.

الها اگر رویت را از من برگردانی و یا فضل و کرم بزرگت را از من دریغ نمایی و یا روزی ات را از من منع کنی و یا وسایل رحمتت را از من قطع نمایی راهی جز آرزومندی و امید به درگاهت ندارم و به آنچه در اختیار توست به کمک غیر تو دسترسی ندارم.

ص: 131

بِمَعُونَةِ سِوَاکَ، فَإِنّی عَبْدُکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ، نَاصِیَتِی بِیَدِکَ. لَا أَمْرَ لِی مَعَ أَمْرِکَ، مَاضٍ فِیّ حُکْمُکَ، عَدْلٌ فِیّ قَضَاؤُکَ، وَ لَا قُوّةَ لِی عَلَی الْخُرُوجِ مِنْ سُلْطَانِکَ، وَ لَا أَسْتَطِیعُ مُجَاوَزَةَ قُدْرَتِکَ، وَ لَا أَسْتَمِیلُ هَوَاکَ، وَ لَا أَبْلُغُ رِضَاکَ، وَ لَا أَنَالُ مَا عِنْدَکَ إِلّا بِطَاعَتِکَ وَ بِفَضْلِ رَحْمَتِکَ. إِلَهِی أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ عَبْداً دَاخِراً لَکَ، لَا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَ لَا ضَرّاً إِلّا بِکَ، أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِی، وَ أَعْتَرِفُ بِضَعْفِ قُوّتِی وَ قِلّةِ حِیلَتِی، فَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی، وَ تَمّمْ لِی مَا آتَیْتَنِی، فَإِنّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضّعِیفُ الضّرِیرُ الْحَقِیرُ الْمَهِینُ الْفَقِیرُ الْخَائِفُ الْمُسْتَجِیرُ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی، وَ لَا غَافِلًا لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَبْلَیْتَنِی، وَ لَا آیِساً مِنْ إِجَابَتِکَ لِی وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنّی، فِی سَرّاءَ کُنْتُ أَوْ ضَرّاءَ، أَوْ شِدّةٍ أَوْ رَخَاءٍ، أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلَاءٍ، أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ، أَوْ جِدَةٍ أَوْ لَأْوَاءَ، أَوْ فَقْرٍ أَوْ غِنًی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ ثَنَائِی عَلَیْکَ، وَ مَدْحِی إِیّاکَ، وَ حَمْدِی لَکَ فِی کُلّ حَالَاتِی حَتّی لَا أَفْرَحَ بِمَا آتَیْتَنِی مِنَ الدّنْیَا، وَ لَا أَحْزَنَ عَلَی مَا مَنَعْتَنِی فِیهَا، وَ أَشْعِرْ قَلْبِی تَقْوَاکَ، وَ اسْتَعْمِلْ بَدَنِی فِیمَا تَقْبَلُهُ مِنّی،

ص: 132

بنابراین من بنده توام که در قبضه قدرتت می باشم و موی جلوی سرم در دست توست. با فرمان تو فرمان دیگری برایم نیست، فرمانت درباره ام روان و قضاوتت درباره ام از روی عدل و داد است و مرا نیروی بیرون رفتن از احاطه تسلط تو نیست و نمی توانم از حیطه قدرتت تجاوز کنم و توان آن را ندارم که دوستی ات را جلب نمایم و به رضایت نایل شوم و به آنچه نزد توست جز طاعتت و فضل و رحمتت دسترسی ندارم.

خدایا صبح و شام نمودم در حالی که بنده زبون توام و جز به مدد تو بر سود و زیان خود ناتوانم و به آنچه درباره خویش می گویم شهادت می دهم و به ضعف نیرو و کمی چاره اندیشی خود معترفم بنابراین به آنچه وعده داده ای وفا کن و آنچه را که عطا کرده ای به کمال برسان چرا که من بنده دردمند و ذلیل و کوچک و پست و فقیر و نگران و پناهنده توام.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و مرا نسبت به نعمت هایت فراموشکار و نسبت به گرفتاری هایی که برایم به وجود آوردی و بر من در رفع آنها احسان کردی غافل مگردان.

خداوندا از اجابت دعایم اگرچه طولانی شود مأیوسم مکن خواه در شادی باشم و یا در اندوه، در سختی و یا خوشی، در سلامتی یا گرفتاری، بدحالی و یا در نعمت، توسعه روزی و یا تنگدستی، در فقر و یا ثروت.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و توفیقم ده تا تنها تو را ستایش و سپاس گویم و در هر حال حمدت را بجا آورم تا آنجا که آنچه به من عطا می کنی مرا به شادمانی نیندازد و آنچه از من دریغ می فرمایی محزونم نکند.

الها شعار دلم را تقوای خودت قرار بده و بدنم را در استخدام آنچه تو می پسندی قرار ده.

ص: 133

وَ اشْغَلْ بِطَاعَتِکَ نَفْسِی عَنْ کُلّ مَا یَرِدُ عَلَیّ حَتّی لَا أُحِبّ شَیْئاً مِنْ سُخْطِکَ، وَ لَا أَسْخَطَ شَیْئاً مِنْ رِضَاکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ فَرّغْ قَلْبِی لِمَحَبّتِکَ، وَ اشْغَلْهُ بِذِکْرِکَ، وَ انْعَشْهُ بِخَوْفِکَ وَ بِالْوَجَلِ مِنْکَ، وَ قَوّهِ بِالرّغْبَةِ إِلَیْکَ، وَ أَمِلْهُ إِلَی طَاعَتِکَ، وَ أَجْرِ بِهِ فِی أَحَبّ السّبُلِ إِلَیْکَ، وَ ذَلّلْهُ بِالرّغْبَةِ فِیمَا عِنْدَکَ أَیّامَ حَیَاتِی کُلّهَا. وَ اجْعَلْ تَقْوَاکَ مِنَ الدّنْیَا زَادِی، وَ إِلَی رَحْمَتِکَ رِحْلَتِی، وَ فِی مَرْضَاتِکَ مَدْخَلِی، وَ اجْعَلْ فِی جَنّتِکَ مَثْوَایَ، وَ هَبْ لِی قُوّةً أَحْتَمِلُ بِهَا جَمِیعَ مَرْضَاتِکَ، وَ اجْعَلْ فِرَارِی إِلَیْکَ، وَ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ، وَ أَلْبِسْ قَلْبِیَ الْوَحْشَةَ مِنْ شِرَارِ خَلْقِکَ، وَ هَبْ لِیَ الْأُنْسَ بِکَ وَ بِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ. وَ لَا تَجْعَلْ لِفَاجِرٍ وَ لَا کَافِرٍ عَلَیّ مِنّةً، وَ لَا لَهُ عِنْدِی یَداً، وَ لَا بِی إِلَیْهِمْ حَاجَةً، بَلِ اجْعَلْ سُکُونَ قَلْبِی وَ أُنْسَ نَفْسِی وَ اسْتِغْنَائِی وَ کِفَایَتِی بِکَ وَ بِخِیَارِ خَلْقِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِی لَهُمْ قَرِیناً، وَ اجْعَلْنِی لَهُمْ نَصِیراً، وَ امْنُنْ عَلَیّ بِشَوْقٍ إِلَیْکَ، وَ بِالْعَمَلِ لَکَ بِمَا تُحِبّ وَ تَرْضَی، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ، وَ ذَلِکَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ.

ص: 134

و مرا نسبت به همه مسائل به طاعت خودت وادار کن تا آنچه را که تو را به غضب می آورد دوست نداشته باشم و از آنچه که تو را راضی می کند به خشم نیایم.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و دلم را خالص برای محبت خودت قرار ده و آن را به یادت مشغول کن و با خوف و بیم از خودت مقامش را بالا ببر و با میل و شوق به سویت تقویتش کن و آن را متوجه اطاعتت فرما و به چیزی که از همیشه بیشتر دوست می داری شوقش ده و در تمام روزهای زندگی ام به خواستن آنچه نزد توست رامش نما.

پروردگارا توشه ام را در دنیا ترس از خودت قرار ده و سفرم را به سوی رحمتت و ورودم را به جهان آخرت در رضایتت و جایگاهم را در بهشت برینت مقرر فرما و به من نیرویی عطا کن تا بتوانم خشنودی ات را تمام و کمال به دست آورم.

الها گریزگاهم را به سویت و تقاضایم را از درگاهت توفیق ده و دلم را از بندگان گنهکار و آلوده ات دور ساز و انس و جوشش با دوستان و اهل طاعتت را نصیبم فرما.

خدایا مرا در گرو منّت هیچ کافر و فاجری قرار مده و دست آنها را به سویم دراز مفرما و مرا نسبت به ایشان نیازمند مکن بلکه آرامش دلم و الفت جانم و بی نیازی و کفایتم را به خودت و بندگان خوبت اختصاص بده.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و مرا همنشین و یاور این دودمان قرار ده بر من منت گذار و از مشتاقان حضرتت قرار ده و به کار کردن برایت به آنچه را که تو دوست می داری و مورد رضایتت می باشد توفیقم ده چرا که تو بر همه چیز قادر و توانایی و این کار برایت آسان است.

ص: 135

22

در سختی ها و دشواریها

خدایا مرا برای اصلاح نفس خویش به کارهایی تکلیف فرمودی که خود به انجام آن از من تواناتری و قدرت تو بر آن کارها و بر من بیش از قدرت من بر آنهاست بنابراین آن عملی را به من عطا کن که تو را از من خشنود سازد و خشنودی خودت را در حال عافیت و سلامتی از من دریافت کن.

بارالها من طاقت سختی و صبر در برابر بلاها را ندارم و نیرویی برایم در مقابل فقر و تنگدستی نیست، به همین جهت روزی ام را از من مگیر و مرا به بندگانت واگذار مکن بلکه خودت به تنهایی حاجتم را برآورده کن و خود کارم را کفالت فرما.

الها به من بنگر و در همه امور، ناظر احوالم باش که اگر مرا به خودم واگذاری از همه کارها باز می مانم و نمی توانم آنچه را که مصلحتم می باشد انجام دهم. و اگر مرا به بندگانت واگذاری با من برخورد بد می کنند و اگر به خویشاوندانم رجوع دهی نومیدم می کنند و اگر چیزی عطا کنند کم و با ناگواری می دهند و یک عمر بر سرم منّت می گذارند و مرا سرزنش می کنند.

پس (خدای خوب من) به فضل و کرمت مرا بی نیاز کن و با بزرگی ات بلند مرتبه ام فرما.

ص: 137

بِسَعَتِکَ، فَابْسُطْ یَدِی، وَ بِمَا عِنْدَکَ فَاکْفِنِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ خَلّصْنِی مِنَ الْحَسَدِ، وَ احْصُرْنِی عَنِ الذّنُوبِ، وَ وَرّعْنِی عَنِ الْمَحَارِمِ، وَ لَا تُجَرّئْنِی عَلَی الْمَعَاصِی، وَ اجْعَلْ هَوَایَ عِنْدَکَ، وَ رِضَایَ فِیمَا یَرِدُ عَلَیّ مِنْکَ، وَ بَارِکْ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ فِیمَا خَوّلْتَنِی وَ فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیّ، وَ اجْعَلْنِی فِی کُلّ حَالَاتِی مَحْفُوظاً مَکْلُوءاً مَسْتُوراً مَمْنُوعاً مُعَاذاً مُجَاراً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اقْضِ عَنّی کُلّ مَا أَلْزَمْتَنِیهِ وَ فَرَضْتَهُ عَلَیّ لَکَ فِی وَجْهٍ مِنْ وُجُوهِ طَاعَتِکَ أَوْ لِخَلْقٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ إِنْ ضَعُفَ عَنْ ذَلِکَ بَدَنِی، وَ وَهَنَتْ عَنْهُ قُوّتِی، وَ لَمْ تَنَلْهُ مَقْدُرَتِی، وَ لَمْ یَسَعْهُ مَالِی وَ لَا ذَاتُ یَدِی، ذَکَرْتُهُ أَوْ نَسِیتُهُ. هُوَ، یَا رَبّ، مِمّا قَدْ أَحْصَیْتَهُ عَلَیّ وَ أَغْفَلْتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی، فَأَدّهِ عَنّی مِنْ جَزِیلِ عَطِیّتِکَ وَ کَثِیرِ مَا عِنْدَکَ، فَإِنّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ، حَتّی لَا یَبْقَی عَلَیّ شَیْ ءٌ مِنْهُ تُرِیدُ أَنْ تُقَاصّنِی بِهِ مِنْ حَسَنَاتِی، أَوْ تُضَاعِفَ بِهِ مِنْ سَیّئَاتِی یَوْمَ أَلْقَاکَ یَا رَبّ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی الرّغْبَةَ فِی الْعَمَلِ لَکَ لِ آخِرَتِی حَتّی أَعْرِفَ صِدْقَ ذَلِکَ مِنْ قَلْبِی، وَ حَتّی

یَکُونَ الْغَالِبُ عَلَیّ الزّهْدَ فِی دُنْیَایَ، وَ حَتّی أَعْمَلَ الْحَسَنَاتِ شَوْقاً، وَ آمَنَ مِنَ السّیّئَاتِ فَرَقاً وَ خَوْفاً، وَ هَبْ

ص: 138

و به وسیله توانگری ات دستم را باز بگذار و به آنچه در اختیار داری کفایتم کن.

الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا از حسد پاک کن و از ارتکاب گناه محصورم فرما و پرهیز از کارهای حرام را توفیقم ده و مرا بر انجام معاصی جری مکن و خواهشم را نزد خود قرار ده و به آنچه از تو می رسد راضی ام کن و به آنچه روزی ام دادی و احسان و نعمت بر من عطا فرمودی برکت ده و در همه حالاتم مرا حفظ کن، لغزشهایم را بپوشان، از انجام کارهای زشت بازم دار و پناهگاهم باش.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، و مرا بر انجام کارهای مربوط به خودم و یا سایر بندگانت که بر من لازم و واجب فرموده ای موفق بدار، گرچه از نظر جسمانی ضعیف و ناتوان باشم. و قدرتم بدان نرسد و سرمایه ام به وسعت آن کارها نباشد چه کارهایی که به یادم هست و چه آنهایی را که فراموش کرده ام.

بارالها آن واجبات و تکالیف را تو بر من بازگو کرده ای و من آنها از روی سهل انگاری از یاد برده ام. پس به خاطر بزرگی عطایت و بسیاری رحمتت آنها را ادا شده فرض کن چرا که تو صاحب رحمتی وسیع و کرمی بی پایان هستی.

خدایا تا آن روز که ترا ملاقات می کنم تکلیفی از من ناتمام نماند تا به سبب آن از کارهای خوبم بکاهی و یا بر بدی یم بیفزایی.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و برای آخرتم میل به انجام کارها برای خشنودی ات نصیبم فرما تا از روی صدق و صمیم قلب تو را بندگی کنم و آن چیزی که بر من غالب می شود زهد در دنیا و انجام کارهای خوب از روی ذوق و شوق باشد و از بدیها در امان باشم، بدین جهت که از عذاب بیم و ترس دارم.

ص: 139

لِی نُوراً أَمْشِی بِهِ فِی النّاسِ، وَ أَهْتَدِی بِهِ فِی الظّلُمَاتِ، وَ أَسْتَضِی ءُ بِهِ مِنَ الشّکّ وَ الشّبُهَات اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی خَوْفَ غَمّ الْوَعِیدِ، وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتّی أَجِدَ لَذّةَ مَا أَدْعُوکَ لَهُ، وَ کَأْبَةَ مَا أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْهُ، اللّهُمّ قَدْ تَعْلَمُ مَا یُصْلِحُنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَکُنْ بِحَوَائِجِی حَفِیّاً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ ارْزُقْنِی الْحَقّ عِنْدَ تَقْصِیرِی فِی الشّکْرِ لَکَ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَیّ فِی الْیُسْرِ وَ الْعُسْرِ وَ الصّحّةِ وَ السّقَمِ، حَتّی أَتَعَرّفَ مِنْ نَفْسِی رَوْحَ الرّضَا وَ طُمَأْنِینَةَ النّفْسِ مِنّی بِمَا یَجِبُ لَکَ فِیمَا یَحْدُثُ فِی حَالِ الْخَوْفِ وَ الْأَمْنِ وَ الرّضَا وَ السّخْطِ وَ الضّرّ وَ النّفْعِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی سَلَامَةَ الصّدْرِ مِنَ الْحَسَدِ حَتّی لَا أَحْسُدَ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْ فَضْلِکَ، وَ حَتّی لَا أَرَی نِعْمَةً مِنْ نِعَمِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ تَقْوَی أَوْ سَعَةٍ أَوْ رَخَاءٍ إِلّا رَجَوْتُ لِنَفْسِی أَفْضَلَ ذَلِکَ بِکَ وَ مِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی التّحَفّظَ مِنَ الْخَطَایَا، وَ الِاحْتِرَاسَ مِنَ الزّلَلِ فِی الدّنْیَا وَ الْ آخِرَةِ فِی حَالِ الرّضَا وَ الْغَضَبِ، حَتّی أَکُونَ بِمَا یَرِدُ عَلَیّ مِنْهُمَا بِمَنْزِلَةٍ سَوَاءٍ، عَامِلًا

ص: 140

الها به من نوری عطا کن تا بتوانم بین مردم زندگی کنم و به وسیله آن از تاریکی ها رهایی یابم و در پرتو آن اسیر شک و تردید نگردم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، نگرانی و دلهره نسبت به جهان آخرت روزی ام کن و چنان شوقی درباره ثواب اعمال به من بده که لذّت چیزی را که تو را برای آن می خوانم و اندوه چیزی که از آن به تو پناه می برم در همین دنیا حس کنم.

بارالها به تحقیق تو خوب می دانی چه چیز کار این جهان و جهان دیگرم را اصلاح می کند پس به حوائج من توجه فرما و به من مهربانی کن.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، در مواقعی که به من نعمت می دهی چه در حال آسایش و یا سختی و در سلامتی و یا بیماری اعتراف به حق یعنی اعتراف به اینکه در شکرگزاری این نعمت ها کوتاهی کرده ام روزی ام کن تا در حال ترس و امنیت و خشنودی و خشم و زیان و سود و حوادثی که برایم پیش می آید به مقام رضا و طمأنینه نفس به آنچه برای تو واجب است نائل آیم.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و سینه ام را از حسد تهی فرما تا بر احدی از بندگانت به خاطر آنچه که به آنها عنایت فرموده ای رشک نبرم و تا نبینم نعمتی از نعمت هایی را که بر احدی از بندگانت در دین و دنیا و عافیت و تقوی و توسعه روزی و آسایش عنایت فرمودی مگر آنکه بهتر از آن را از جانب فضل و کرمت که یکتا و بی شریکی امید داشته باشم.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و خود نگهداری از لغزشها و حراست از لغزیدن ها در دنیا و آخرت چه در حال خشنودی و چه در حال غضب نصیبم فرما تا در انجام بندگی ات در حال خوشی و خشم به طور یکسان عمل کنم و درباره دوستان و دشمنان رضایت را مقدم بدارم.

ص: 141

بِطَاعَتِکَ، مُؤْثِراً لِرِضَاکَ عَلَی مَا سِوَاهُمَا فِی الْأَوْلِیَاءِ وَ الْأَعْدَاءِ، حَتّی یَأْمَنَ عَدُوّی مِنْ ظُلْمِی وَ جَوْرِی، وَ یَیْأَسَ وَلِیّی مِنْ مَیْلِی وَ انْحِطَاطِ هَوَایَ وَ اجْعَلْنِی مِمّنْ یَدْعُوکَ مُخْلِصاً فِی الرّخَاءِ دُعَاءَ الْمُخْلِصِینَ الْمُضْطَرّینَ لَکَ فِی الدّعَاءِ، إِنّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

ص: 142

تا آنجا که دشمنم از ظلم و جور من در امان باشد و دوستم از آنکه به میل و هوای نفس او عمل کنم، نومید گردد.

الها مرا توفیق ده که ترا در هنگام خوشحالی از روی اخلاص بخوانم مثل کسی که در هنگام اضطرار و درماندگی از روی اخلاص دعا می کند که به تحقیق تو ستوده و باعظمتی.

ص: 143

23

درخواست سلامتی و شکر آن

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، سلامتیت را بر من بپوشان و مرا به سلامتیت زیور بخش و به سلامتیت حراستم فرما و به سلامتیت گرامی ام بدار و به سلامتیت بی نیازم کن و به سلامتیت بر من تصدق ده و سلامتیت را به من ببخش و سلامتیت را برایم گسترش ده و سلامتیت را برایم شایسته گردان و بین من و بین سلامتیت در دنیا و آخرت جدایی نینداز.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و چنان سلامتی بر من عنایت فرما که بی نیاز کننده و شفابخش، بالا مرتبه و افزون شونده باشد، سلامتی آنچنانه ای که بدنم در دنیا و آخرت در عافیت و تندرستی کامل باشد.

پروردگارا بر من منت بگذار به سلامتی و امنیت و تندرستی در دین و بدنم و آگاهی دلم و نفوذ در کارهایم و خشیت به درگاهت و ترس از تو و نیرویی که بتوانم آنچه امر کرده ای درباره طاعتت بجا آورم و از آنچه از معاصی نهی فرموده ای ترک کنم.

الها بر من منت بگذار به توفیق انجام مناسک حج و عمره و زیارت قبر رسولت که صلوات و رحمت و برکاتت بر او و آل او باد.

ص: 145

عَلَیْهِ وَ رَحْمَتُکَ وَ بَرَکَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ- وَ آلِ رَسُولِکَ عَلَیْهِمُ السّلَامُ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی، فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلّ عَامٍ، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ مَقْبُولًا مَشْکُوراً، مَذْکُوراً لَدَیْکَ، مَذْخُوراً عِنْدَکَ. وَ أَنْطِقْ بِحَمْدِکَ وَ شُکْرِکَ وَ ذِکْرِکَ وَ حُسْنِ الثّنَاءِ عَلَیْکَ لِسَانِی، وَ اشْرَحْ لِمَرَاشِدِ دِینِکَ قَلْبِی، وَ أَعِذْنِی وَ ذُرّیّتِی مِنَ الشّیْطَانِ الرّجِیمِ، وَ مِنْ شَرّ السّامّةِ وَ الْهَامّةِ و الْعَامّةِ وَ اللّامّةِ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ شَیْطَانٍ مَرِیدٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ سُلْطَانٍ عَنِیدٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ مُتْرَفٍ حَفِیدٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ ضَعِیفٍ وَ شَدِیدٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ شَرِیفٍ وَ وَضِیعٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ صَغِیرٍ وَ کَبِیرٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ قَرِیبٍ وَ بَعِیدٍ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ مَنْ نَصَبَ لِرَسُولِکَ وَ لِأَهْلِ بَیْتِهِ حَرْباً مِنَ الْجِنّ وَ الْإِنْسِ، وَ مِنْ شَرّ کُلّ دَابّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا، إِنّکَ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ فَاصْرِفْهُ عَنّی، وَ ادْحَرْ عَنّی مَکْرَهُ، وَ ادْرَأْ عَنّی شَرّهُ، وَ رُدّ کَیْدَهُ فِی نَحْرِهِ. وَ اجْعَلْ بَیْنَ یَدَیْهِ سُدّاً حَتّی تُعْمِیَ عَنّی بَصَرَهُ، وَ تُصِمّ عَنْ ذِکْرِی سَمْعَهُ، وَ تُقْفِلَ دُونَ إِخْطَارِی قَلْبَهُ، وَ تُخْرِسَ عَنّی لِسَانَهُ، وَ تَقْمَعَ رَأْسَهُ، وَ تُذِلّ عِزّهُ، وَ تَکْسُرَ جَبَرُوتَهُ، وَ تُذِلّ رَقَبَتَهُ، وَ تَفْسَخَ کِبْرَهُ، وَ تُؤْمِنَنِی مِنْ جَمِیعِ ضَرّهِ

ص: 146

و زیارت قبول آل رسولت که بر آنها درود جاوید باد تا زنده ام در این سال و هر سال موفق به عمره و حج شوم، و حج مرا مقبول و سعی ام را مشکور و آن را در نظر داشته و ذخیره نزد خود قرار ده.

پروردگارا زبانم را به حمد و شکر و یاد و ستایش شایسته برای خودت گویا فرما و دلم را برای فهم حقایق دینت بگشا، و من و فرزندانم را از دست شیطان رانده شده به خود پناه ده و نیز از شرّ جانوران نیش دار و زهردار و همه جانوران و چشم زخم و از شرّ هر شیطان طغیانگر و از شرّ هر پادشاه ستمگر و از شرّ هر ثروتمند اسراف کننده و از شرّ هر فقیر و سخت برخورد کننده و از شرّ هر شریف و پست و از شرّ هر کوچک و بزرگ و از شرّ هر فرد نزدیک و یا دور و از شرّ هرکسی که از طبقه جن و انسان برای پیامبرت و خاندان او جنگ و ستیزی برپا داشته و از شرّ هر حیوانی که بر آنها تسلط داری مرا حفظ کن و پناهم ده که تو به راه مستقیم و درست عمل می کنی.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و هر که تصمیم بدی درباره ام گرفته نقش شومش را از من دفع کن و مکرش را از من دور ساز و شرّش را نسبت به من رفع فرما و نیرنگش را به خودش برگردان و بین دیدگانش حایلی قرار ده تا چشمش از دیدن من کور و گوشش از شنیدن من کر و قلبش از یاد من قفل و زبانش درباره من لال شود تا آنجا که بر سرش بکوبی و عزّتش را به خواری مبدل سازی و کبر و غرورش را بشکنی و بر گردنش گردنبند ذلت بیندازی و سرفرازی اش را بر هم زنی.

ص: 147

وَ شَرّهِ وَ غَمْزِهِ وَ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ وَ حَسَدِهِ وَ عَدَاوَتِهِ وَ حَبَائِلِهِ وَ مَصَایِدِهِ وَ رَجِلِهِ وَ خَیْلِهِ، إِنّکَ عَزِیزٌ قَدِیرٌ.

ص: 148

پروردگارا مرا از جمیع ضررها و شرها و عیبجویی ها و حسادتها و دشمنی ها و بندها و دامها و پیاده نظام و سواره نظام او ایمن ساز که تو عزیز و قدرتمندی.

ص: 149

24

دعا در حق پدر و مادر

پروردگارا بر محمد بنده و رسولت و بر اهل بیت پاکیزه اش درود فرست و بهترین درود و رحمت و برکاتت و سلامت را بدانها اختصاص ده.

خدایا پدر و مادرم را به گرامی داشتن نزد خودت و درود از جانب لطفت اختصاص ده، ای مهربانترین مهربانان.

الها بر محمد و آل او درود فرست و آنچه بر من در رابطه با پدر و مادرم واجب است از دلم بگذران و بر من الهام کن و دانش رعایت حقوق پدر و مادر را به طور کامل در اختیارم قرار ده و سپس به عمل کردن به دانستنی هایم و انجام آنچه بدان آگاهم ساختی توفیقم ده تا آنجا که چیزی از وظایفم کم نگردد و اندامم از خدمت بدانچه بر من الهام فرمودی خسته و سنگین نگردد.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست همان طور که ما را به قبول اسلام و دین او و ارادت به اهل بیت گرامی اش شرافت دادی و نیز بر محمد و آل او درود فرست همان طور که به سبب آن گرامی برای ما حقی بر گردن خلق واجب گردانیدی.

الها ترس مرا از هیبت و شوکت پدر و مادرم همانند ترس از هیبت سلطان قرار ده و توفیقم ده تا با ایشان همچون مادری مهربان رفتار نمایم.

ص: 151

لِعَیْنِی مِنْ رَقْدَةِ الْوَسْنَانِ، وَ أَثْلَجَ لِصَدْرِی مِنْ شَرْبَةِ الظّمْ آنِ حَتّی أُوثِرَ عَلَی هَوَایَ هَوَاهُمَا، وَ أُقَدّمَ عَلَی رِضَایَ رِضَاهُمَا وَ أَسْتَکْثِرَ بِرّهُمَا بِی وَ إِنْ قَلّ، وَ أَسْتَقِلّ بِرّی بِهِمَا وَ إِنْ کَثُرَ. اللّهُمّ خَفّضْ لَهُمَا صَوْتِی، وَ أَطِبْ لَهُمَا کَلَامِی، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِیکَتِی، وَ اعْطِفْ عَلَیْهِمَا قَلْبِی، وَ صَیّرْنِی بِهِمَا رَفِیقاً، وَ عَلَیْهِمَا شَفِیقاً. اللّهُمّ اشْکُرْ لَهُمَا تَرْبِیَتِی، وَ أَثِبْهُمَا عَلَی تَکْرِمَتِی، وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنّی فِی صِغَرِی. اللّهُمّ وَ مَا مَسّهُمَا مِنّی مِنْ أَذًی، أَوْ خَلَصَ إِلَیْهِمَا عَنّی مِنْ مَکْرُوهٍ، أَوْ ضَاعَ قِبَلِی لَهُمَا مِنْ حَقّ ٍ فَاجْعَلْهُ حِطّةً لِذُنُوبِهِمَا، وَ عُلُوّاً فِی دَرَجَاتِهِمَا، وَ زِیَادَةً فِی حَسَنَاتِهِمَا، یَا مُبَدّلَ السّیّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ. اللّهُمّ وَ مَا تَعَدّیَا عَلَیّ فِیهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ أَسْرَفَإ؛ث ثّ ّ عَلَیّ فِیهِ مِنْ فِعْلٍ، أَوْ ضَیّعَاهُ لِی مِنْ حَقّ ٍ، أَوْ قَصّرَا بِی عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَیْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَیْکَ فِی وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإِنّی لَا أَتّهِمُهُمَا عَلَی نَفْسِی، وَ لَا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِی بِرّی، وَ لَا أَکْرَهُ مَا تَوَلّیَاهُ مِنْ أَمْرِی یَا رَبّ، فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَیّ، وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَیّ، وَ أَعْظَمُ مِنّةً لَدَیّ مِنْ أَنْ أُقَاصّهُمَا بِعَدْلٍ، أَوْ أُجَازِیَهُمَا عَلَی مِثْلٍ، أَیْنَ إِذاً -یَا إِلَهِی!- طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِیَتِی؟ وَ أَیْنَ شِدّةُ تَعَبِهِمَا فِی حِرَاسَتِی؟ وَ أَیْنَ

ص: 152

خدایا اطاعت از پدر و مادر و نیکی به ایشان را در نظرم از خواب شیرین خوشتر و از سیراب شدن تشنه گواراتر گردان تا خواسته آنها را بر خواسته های خویش مقدم قرار دهم و خشنودی ایشان را بر خشنودی خویش برگزینم و گرچه آنها نیکی و لطفشان به من کم باشد ولی زیاد جلوه بده و اگرچه محبت من به آنها زیاد باشد کم به نظر آور.

پروردگارا یاری ام کن تا صدایم را در برابرشان آهسته و سخنم را پاکیزه و برخوردم را ملایم نمایم و دلم را نسبت به ایشان عطوف و مهربان کن و مرا با آنها رفیق و شفیق و دلسوز فرما.

خدایا به خاطر زحماتی که در تربیتم کشیدند و مرا تکریم نمودند اجر و پاداش عنایت کن و همان طور که در کودکی در حفظ و حراست من کوشیدند تو آنها را نیز حفظ فرما.

پروردگارا آنچه از ناحیه من به آنها آزار رسیده و یا کاری ناخوشایندشان انجام داده ام و یا حقّی را از ایشان ضایع کرده ام همه را وسیله آمرزش گناهانشان و بالا رفتن مقاماتشان و زیادی حسناتشان قرار ده ای خدایی که بدیها را چندین برابر به خوبیها تبدیل می فرمایی.

خدایا آنچه را که پدر و مادرم در گفتار به من تعدّی کردند و یا در عمل درباره من بدرفتاری نمودند و یا حقّی را از من ضایع کردند و یا از آنچه واجب و وظیفه ایشان بوده کوتاهی کرده اند همه را به آنها بخشیدم و آن را وسیله احسان و محبّت به ایشان گردانیدم و از تو می خواهم که تبعات و گرفتاری آن را از آنها برداری زیرا که من درباره خودم ایشان را متّهم نمی کنم و آنها را در نیکی به خودم سهل انگار نمی دانم. ای خدای من نسبت به آنچه پدر و مادرم به خاطر تربیت من انجام داده اند دلگیر نیستم.

زیرا که آنها حقوقشان بر گردن من واجب تر است و احسانشان به من قدیمی تر است و منتشان بر من بزرگتر از آن است که آنها را تقاص به عدل کنم و یا مقابله به مثل نمایم و اگر چنین کنم پس اینهمه زحمتشان در راه تربیت من چه می شود و آنهمه حراست و مواظبتی که با سختی و ناراحتی از من داشتند چگونه به حساب می آید و آنهمه فشار و گرفتاری که برای آسایش من تحمّل نمودند چه می شود؟!

ص: 153

إِقْتَارُهُمَا عَلَی أَنْفُسِهِمَا لِلتّوْسِعَةِ عَلَیّ؟! هَیْهَاتَ مَا یَسْتَوْفِیَانِ مِنّی حَقّهُمَا، وَ لَا أُدْرِکُ مَا یَجِبُ عَلَیّ لَهُمَا، وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِیفَةَ خِدْمَتِهِمَا، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنّی یَا خَیْرَ مَنِ اسْتُعِینَ بِهِ، وَ وَفّقْنِی یَا أَهْدَی مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ، وَ لَا تَجْعَلْنِی فِی أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلْ آبَاءِ وَ الْأُمّهَاتِ یَوْمَ تُجْزَی کُلّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَ هُمْ لَا یُظْلَمُونَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ وَ ذُرّیّتِهِ، وَ اخْصُصْ أَبَوَیّ بِأَفْضَلِ مَا خَصَصْتَ بِهِ آبَاءَ عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أُمّهَاتِهِمْ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ. اللّهُمّ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَهُمَا فِی أَدْبَارِ صَلَوَاتِی، وَ فِی إِنًی مِنْ آنَاءِ لَیْلِی، وَ فِی کُلّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ نَهَارِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِی بِدُعَائِی لَهُمَا، وَ اغْفِرْ لَهُمَا بِبِرّهِمَا بِی مَغْفِرَةً حَتْماً، وَ ارْضَ عَنْهُمَا بِشَفَاعَتِی لَهُمَا رِضًی عَزْماً، وَ بَلّغْهُمَا بِالْکَرَامَةِ مَوَاطِنَ السّلَامَةِ. اللّهُمّ وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُکَ لَهُمَا فَشَفّعْهُمَا فِیّ، وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُکَ لِی فَشَفّعْنِی فِیهِمَا حَتّی نَجْتَمِعَ بِرَأْفَتِکَ فِی دَارِ کَرَامَتِکَ وَ مَحَلّ مَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ، إِنّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ، وَ الْمَنّ الْقَدِیمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمِینَ.

ص: 154

شگفتا که آن دو بزرگوار نمی توانند آن طور که سزاوارند حقشان را از من بستانند و من نمی توانم آنچه از ناحیه آنها بر من واجب شده ادا کنم و شرط خدمتگزاری آنان را به خوبی انجام دهم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا در خدمت به ایشان یاری کن ای بهترین کسی که از او یاری می طلبند و توفیقم ده ای بهترین هدایتگر برای کسی که به تو روی آورد؛ مرا در روزی که هرکس به آنچه کرده جزا داده می شود و به کسی ظلم نمی گردد عاق والدین قرار مده.

خدایا بر محمد و آل او و ذریه اش درود فرست و به پدر و مادرم از لطف و کرمت برتر از آنچه را که به پدران و مادران اهل ایمان عطا فرموده ای اختصاص ده ای مهربانترین مهربانان.

الها در تعقیب نمازهایم و در اوقات شب و در هر ساعتی از ساعات روزم یاد و ذکرشان را از دل و زبانم مبر.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و مرا به وسیله دعا در حق پدر و مادرم بیامرز و آنها را به خاطر مهربانی شان نسبت به من مشمول عفو حتمی خودت قرار ده و به شفاعت من از ایشان به طور قطع راضی شو و آنها را با گرامی داشتن به مکانهای آسایش جای ده.

خدایا اگر آنها را زودتر از من بخشیدی شفاعتشان را درباره من بپذیر و اگر مرا زودتر از آنها بخشیدی مرا شفیع ایشان قرار ده تا همراه پدر و مادرم در جوار رأفت و کرم و مغفرت و رحمتت قرار گیرم. زیرا که تو صاحب فضل بزرگ و نعمت دیرینه ای و تو هستی مهربانترین مهربانان.

ص: 155

25

دعا در حق فرزندان

پروردگارا بر من منّت بگذار به زنده ماندن فرزندانم و به اصلاح و تربیت ایشان و به بهره بردن از وجودشان برای خودم.

خدایا عمرشان را برایم طولانی کن و مدت زندگانی آنها را بسیار نما، اطفال صغیر مرا تربیت کن و فرزندان ناتوانم را تقویت فرما و بدنها و آئین ها و اخلاقشان را برای من سالم بدار و در جان و اعضایشان و در هر کاری که برای ایشان تلاش می کنم عافیت و سلامتی عطا کن و روزیهایشان را برای من و به دست من بسیار کن.

خداوندا فرزندانم را از جمله نیکان و متقین و صاحبان بینش و حرف شنو و فرمانبرداران دستوراتت قرار ده.

الها آنها را برای دوستانت پند دهندگانی علاقمند و برای تمامی دشمنانت، دشمن و کینه توز نما. خدایا دعایم را مستجاب فرما.

خدایا به توسط فرزندانم بازوانم را محکم کن و در سختی ها باورم فرما و به وجود ایشان شماره یاوران مرا فراوان فرما و در حضور، آنها را سبب زینت و در غیاب، باعث یاد و ذکرم گردان و در نبود من آنها را کفایت کن و به وسیله آنها مرا حاجت روا فرما و ایشان را به من علاقمند کن و آنها را نسبت به من پابرجا و فرمانبردار کن و نه نافرمان و زشتکار و مخالفت کننده و خطا کار.

ص: 157

لَا مُخَالِفِینَ وَ لَا خَاطِئِینَ، وَ أَعِنّی عَلَی تَرْبِیَتِهِمْ وَ تَأْدِیبِهِمْ، وَ بِرّهِمْ، وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ مَعَهُمْ أَوْلَاداً ذُکُوراً، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ خَیْراً لِی، وَ اجْعَلْهُمْ لِی عَوْناً عَلَی مَا سَأَلْتُکَ. وَ أَعِذْنِی وَ ذُرّیّتِی مِنَ الشّیْطَانِ الرّجِیمِ، فَإِنّکَ خَلَقْتَنَا وَ أَمَرْتَنَا وَ نَهَیْتَنَا وَ رَغّبْتَنَا فِی ثَوَابِ مَا أَمَرْتَنَا وَ رَهّبْتَنَا عِقَابَهُ، وَ جَعَلْتَ لَنَا عَدُوّاً یَکِیدُنَا، سَلّطْتَهُ مِنّا عَلَی مَا لَمْ تُسَلّطْنَا عَلَیْهِ مِنْهُ، أَسْکَنْتَهُ صُدُورَنَا، وَ أَجْرَیْتَهُ مَجَارِیَ دِمَائِنَا، لَا یَغْفُلُ إِنْ غَفَلْنَا، وَ لَا یَنْسَی إِنْ نَسِینَا، یُؤْمِنُنَا عِقَابَکَ، وَ یُخَوّفُنَا بِغَیْرِکَ. إِنْ هَمَمْنَا بِفَاحِشَةٍ شَجّعَنَا عَلَیْهَا، وَ إِنْ هَمَمْنَا بِعَمَلٍ صَالِحٍ ثَبّطَنَا عَنْهُ، یَتَعَرّضُ لَنَا بِالشّهَوَاتِ، وَ یَنْصِبُ لَنَا بِالشّبُهَاتِ، إِنْ وَعَدَنَا کَذَبَنَا، وَ إِنْ مَنّانَا أَخْلَفَنَا، وَ إِلّا تَصْرِفْ عَنّا کَیْدَهُ یُضِلّنَا، وَ إِلّا تَقِنَا خَبَالَهُ یَسْتَزِلّنَا. اللّهُمّ فَاقْهَرْ سُلْطَانَهُ عَنّا بِسُلْطَانِکَ حَتّی تَحْبِسَهُ عَنّا بِکَثْرَةِ الدّعَاءِ لَکَ فَنُصْبِحَ مِنْ کَیْدِهِ فِی الْمَعْصُومِینَ بِکَ. اللّهُمّ أَعْطِنِی کُلّ سُؤْلِی، وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی، وَ لَا تَمْنَعْنِی الْإِجَابَةَ وَ قَدْ ضَمِنْتَهَا لِی، وَ لَا تَحْجُبْ دُعَائِی عَنْکَ وَ قَدْ أَمَرْتَنِی بِهِ، وَ امْنُنْ عَلَیّ بِکُلّ مَا یُصْلِحُنِی فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی؛ مَا ذَکَرْتُ مِنْهُ وَ مَا نَسِیتُ، أَوْ أَظْهَرْتُ أَوْ أَخْفَیْتُ أَوْ أَعْلَنْتُ أَوْ أَسْرَرْتُ، وَ اجْعَلْنِی

ص: 158

الها در تربیت و ادب کردن و نیکی به آنها مرا یاری کن و از جانب فضل و کرمت در بین آنها فرزندانی پسر نیز عنایت فرما و وجودشان را برایم خیر و برکت قرار ده و فرزندانم را درباره آنچه از تو طلب می کنم یاورم گردان.

خدایا من و ذریّه ام را از شیطان رانده شده پناه ده زیرا که تو ما را آفریدی و به واجبات امر کردی و از محرمات نهی فرمودی و میل و رغبت در ثواب اعمال و ترس و وحشت از عقاب در دلهایمان انداختی. و برای من دشمنی مثل شیطان قرار دادی که هماره ما را فریب می دهد و او را بر مسائلی درباره ما مسلط فرمودی که ما بر آنها تسلط نداریم و او را در سینه هایمان لانه دادی و در خونهایمان به جریان انداختی، اگر ما غافل شویم او از ما غافل نیست و اگر ما فراموش کنیم او ما را فراموش نمی کند. او ما را از عذاب تو ایمن می سازد و از غیر تو می ترساند. اگر ما برای عمل بدی همت کنیم او ما را تشویق و ترغیب می کند و اگر به کار خوبی همت گماریم رأی ما را می زند.

خدایا شیطان ما را به شهوتها دعوت می کند و شبهه ها را برایمان برپا می نماید اگر به ما وعده دهد دروغ می گوید و اگر ما را به نعمت ها سرگرم کند خلاف آن انجام می دهد و اگر تو نیرنگ او را از ما دفع نکنی ما را گمراه می کند و اگر فساد و رفتار زشت او را مانع نشوی ما را گرفتار لغزش خواهد کرد.

خدایا: با قهر و غلبه خود قهر و غلبه اش را بشکن تا آنجا که او را به خاطر دعای فراوانی که ما می کنیم زندانی کنی و صبح کنیم در حالی که به لطف تو از فریب او مصون باشیم.

پروردگارا به همه درخواست هایم پاسخ بده و حوائجم را برآورده ساز و چون ضامن استجابت دعایم شده ای بنابراین مانع استجابت دعایم نشو و چون خود فرمان دادی که ترا بخوانیم پس دعایم را رد مفرما و بر من منت بگذار و هرچه که صلاح دنیا و آخرت من هست خواه ذکر کردم و یا فراموش نمودم و یا آشکار کردم و یا مخفی داشتم و یا اعلان کردم و یا پنهان داشتم همه و همه را به من عنایت فرما.

ص: 159

فِی جَمِیعِ ذَلِکَ مِنَ الْمُصْلِحِینَ بِسُؤَالِی إِیّاکَ، الْمُنْجِحِینَ بِالطّلَبِ إِلَیْکَ غَیْرِ الْمَمْنُوعِینَ بِالتّوَکّلِ عَلَیْکَ. الْمُعَوّدِینَ بِالتّعَوّذِ بِکَ، الرّابِحِینَ فِی التّجَارَةِ عَلَیْکَ، الْمُجَارِینَ بِعِزّکَ، الْمُوَسّعِ عَلَیْهِمُ الرّزْقُ الْحَلَالُ مِنْ فَضْلِکَ، الْوَاسِعِ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ، الْمُعَزّینَ مِنَ الذّلّ بِکَ، وَ الْمُجَارِینَ مِنَ الظّلْمِ بِعَدْلِکَ، وَ الْمُعَافَیْنَ مِنَ الْبَلَاءِ بِرَحْمَتِکَ، وَ الْمُغْنَیْنَ مِنَ الْفَقْرِ بِغِنَاکَ، وَ الْمَعْصُومِینَ مِنَ الذّنُوبِ وَ الزّلَلِ وَ الْخَطَاءِ بِتَقْوَاکَ، وَ الْمُوَفّقِینَ لِلْخَیْرِ وَ الرّشْدِ وَ الصّوَابِ بِطَاعَتِکَ، وَ الْمُحَالِ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الذّنُوبِ بِقُدْرَتِکَ، التّارِکِینَ لِکُلّ مَعْصِیَتِکَ، السّاکِنِینَ فِی جِوَارِکَ. اللّهُمّ أَعْطِنَا جَمِیعَ ذَلِکَ بِتَوْفِیقِکَ وَ رَحْمَتِکَ، وَ أَعِذْنَا مِنْ عَذَابِ السّعِیرِ، وَ أَعْطِ جَمِیعَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِثْلَ الّذِی سَأَلْتُکَ لِنَفْسِی وَ لِوُلْدِی فِی عَاجِلِ الدّنْیَا وَ آجِلِ الْآخِرَةِ، إِنّکَ قَرِیبٌ مُجِیبٌ سَمِیعٌ عَلِیمٌ عَفُوٌّ غَفُورٌ رَءُوفٌ رَحِیمٌ. وَ آتِنَا فِی الدّنْیَا حَسَنَةً، وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النّارِ.

ص: 160

و در تمام این موارد مرا از جمله کسانی قرار ده که خیر و صلاح خویش را از تو مطالبه می کند و در طلب از تو موفق بوده و با توکل بر تو محروم از الطافت نگشته است.

الها مرا از جمله آنهایی قرار ده که در پناه بردن بر تو عادت کرده و در معامله با تو سود برده است و به عزتت پناهنده شده و از جانب فضلت صاحب روزی وسیع گشته و این به سبب جود و کرمت حاصل گشته است.

خدایا مرا جزء کسانی قرار ده که از تنگنا و خواری به عزّت و شوکت رسیده اند و از ظلم ظالمین به عدلت پناه آورده اند و به توسط رحمتت از بلا معافشان فرموده ای و از نداری به ثروت رسیده و به سبب تقوی و ترس از خودت از گناهان و لغزشها و خطایا مصون مانده اند و به واسطه طاعت و بندگی ات موفق در کار خیر و راست و درست شده اند و بین ایشان و گناهان با قدرت لایزالت حایل شده ای و هر نافرمانی ات را رها کرده و در جوار رحمتت ساکن شده اند.

خدایا همه اینها را به لطف و رحمتت عطا فرما و ما را از عذاب آزاردهنده پناه ده و به جمیع مردان و زنان مسلمان و مؤمن همانند آنچه را که برای خود و فرزندانم سئوال کردم عطا کن، هم در این دنیا و هم در آخرت زیرا که تو به ما نزدیکی و ما را اجابت می کنی و صدای ما را می شنوی و آگاه به وضع ما هستی و اهل بخششی و آمرزش و رئوف و مهربان می باشی. بنابراین در دنیا و آخرت به ما حسنه و توفیق انجام کارهای نیک عنایت کن و ما را از عذاب آتشین دوزخ حفظ فرما.

ص: 161

26

دعا در حق همسایگان و دوستان

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و مرا با بهترین نوع سرپرستی و ولایت درباره همسایگان و دوستانم که حق ما را بشناسند و یا دشمنانمان سر ستیز داشته باشند کمک فرما و به همسایگان و دوستانم برپایی سنت هایت و کسب صفات پسندیده در سود رساندن به ضعیفان و جلوگیری از فقر و نداریشان و عیادت بیمارانشان و هدایت ره جویانشان و نصیحت اهل مشورتشان و دیدار مسافرینشان و حفظ اسرارشان و پوشاندن عیب هایشان و یاری مظلومانشان و خوب کمک کردن در خانه و سود رساندن همراه با بخشش فراوان و دادن آنچه که بر آنها واجب شده قبل از آنکه از ایشان مطالبه شود را توفیق ده.

الها به من نیز توفیق ده تا با همسایگان و دوستانی که رفتار ناپسند دارند به نیکی پاداش دهم و از ستمکارانشان با چشم پوشی از ستمشان درگذرم و نسبت به همگی آنها خوش گمان باشم و با نیکی بر آنها سرپرستی ایشان نمایم و با پاکدامنی، از لغزش آنها صرف نظر نمایم و در هنگام ملاقات با ایشان برخوردی متواضعانه و ملایم داشته باشم و با مهربانی و رقت قلب مصیبت زدگانشان را سر سلامتی بدهم و در پشت سرشان دوستی خود را ابراز نموده.

ص: 163

مَوَدّةً، وَ أُحِبّ بَقَاءَ النّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً، وَ أُوجِبُ لَهُمْ مَا أُوجِبُ لِحَامّتِی، وَ أَرْعَی لَهُمْ مَا أَرْعَی لِخَاصّتِی. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی مِثْلَ ذَلِکَ مِنْهُمْ، وَ اجْعَلْ لِی أَوْفَی الْحُظُوظِ فِیمَا عِنْدَهُمْ، وَ زِدْهُمْ بَصِیرَةً فِی حَقّی، وَ مَعْرِفَةً بِفَضْلِی حَتّی یَسْعَدُوا بِی وَ أَسْعَدَ بِهِمْ، آمِینَ رَبّ الْعَالَمِینَ.

ص: 164

و از روی صفای باطن بقای نعمت را برایشان دوست بدارم و آنچه برای نزدیکان خود لازم و واجب می دانم برای آنها نیز لازم و واجب بدانم و آنچه درباره اقوام و فامیل خویش مراعات می کنم نسبت به آنها نیز مراعات نمایم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و همانند آنچه را که برای همسایگان و دوستانم خواستم به من روزی کن و برخوردارترین بهره ها را که به ایشان عطا شده برایم در نظر بگیر، و آگاهی آنها را نسبت به حقوق من افزون فرما و به آنها آشنایی به فضل مرا فراوان کن تا به وسیله من نیکبخت شوند و من به توسط آنها سعادتمند گردم. ای خدای جهانیان دعایم را مستجاب فرما.

ص: 165

27

دعا برای مرزداران

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و به عزّتت مرزهای مسلمانان را محکم ساز و به نیرویت مرزبانان را تقویت فرما و به توانگریت عطاهایت را برایشان فراوان کن.

الها بر محمد و آل او درود فرست و تعداد مرزبانان را زیاد و اسلحه ایشان را تند و تیز از حوزه مأموریتشان حراست فرما و حومه کارشان را محکم و جمعشان را نسبت به یکدیگر مهربان گردان.

خدایا تدبیر در کارها و روزی پی در پی برایشان مقرّر کن و خود به تنهایی امور زندگی آنها را کفایت فرما و جهت پیروزی بر دشمن و دارا بودن استقامت و صبر مددشان فرما و برای فریب نخوردن از دست بیگانگان دقت نظر و عمل بدانها عنایت کن.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و در مسائل مربوط به جنگ و مرزبانی آنچه را که نمی دانند بدانها بشناسان و به آنچه آگاه نیستند آگاهشان ساز و به آنچه بصیرت ندارند بینش و بصیرتشان ده.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست، و در آن هنگام که با دشمن روبرو می شوند توجه به دنیای نیرنگ باز و گول زننده را از آنها دور کن و از دلهایشان فکر به ثروت فتنه انگیز را محو فرما و بهشت را در مقابل چشمانشان قرار ده.

ص: 167

وَ الْحُورِ الْحِسَانِ وَ الْأَنْهَارِ الْمُطّرِدَةِ بِأَنْوَاعِ الْأَشْرِبَةِ وَ الْأَشْجَارِ الْمُتَدَلّیَةِ بِصُنُوفِ الثّمَرِ حَتّی لَا یَهُمّ أَحَدٌ مِنْهُمْ بِالْإِدْبَارِ، وَ لَا یُحَدّثَ نَفْسَهُ عَنْ قِرْنِهِ بِفِرَارٍ.

اللّهُمّ افْلُلْ بِذَلِکَ عَدُوّهُمْ، وَ اقْلِمْ عَنْهُمْ أَظْفَارَهُمْ، وَ فَرّقْ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ أَسْلِحَتِهِمْ، وَ اخْلَعْ وَثَائِقَ أَفْئِدَتِهِمْ، وَ بَاعِدْ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ أَزْوِدَتِهِمْ، وَ حَیّرْهُمْ فِی سُبُلِهِمْ، وَ ضَلّلْهُمْ عَنْ وَجْهِهِمْ، وَ اقْطَعْ عَنْهُمُ الْمَدَدَ، وَ انْقُصْ مِنْهُمُ الْعَدَدَ، وَ امْلَأْ أَفْئِدَتَهُمُ الرّعْبَ، وَ اقْبِضْ أَیْدِیَهُمْ عَنِ الْبَسْطِ، وَ اخْزِمْ أَلْسِنَتَهُمْ عَنِ النّطْقِ، وَ شَرّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ وَ نَکّلْ بِهِمْ مَنْ وَرَاءَهُمْ، وَ اقْطَعْ بِخِزْیِهِمْ أَطْمَاعَ مَنْ بَعْدَهُمْ. اللّهُمّ عَقّمْ أَرْحَامَ نِسَائِهِمْ، وَ یَبّسْ أَصْلَابَ رِجَالِهِمْ، وَ اقْطَعْ نَسْلَ دَوَابّهِمْ وَ أَنْعَامِهِمْ، لَا تَأْذَنْ لِسَمَائِهِمْ فِی قَطْرٍ، وَ لَا لِأَرْضِهِمْ فِی نَبَاتٍ. اللّهُمّ وَ قَوّ بِذَلِکَ مِحَالَ أَهْلِ الْإِسْلَامِ، وَ حَصّنْ بِهِ دِیَارَهُمْ، وَ ثَمّرْ بِهِ أَمْوَالَهُمْ، وَ فَرّغْهُمْ عَنْ مُحَارَبَتِهِمْ لِعِبَادَتِکَ، وَ عَنْ مُنَابَذَتِهِمْ لِلْخَلْوَةِ بِکَ حَتّی لَا یُعْبَدَ فِی بِقَاعِ الْأَرْضِ غَیْرُکَ، وَ لَا تُعَفّرَ لِأَحَدٍ مِنْهُمْ جَبْهَةٌ دُونَکَ. اللّهُمّ اغْزُ بِکُلّ نَاحِیَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ عَلَی مَنْ بِإِزَائِهِمْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ، وَ أَمْدِدْهُمْ بِمَلَائِکَةٍ مِنْ عِنْدِکَ مُرْدِفِینَ حَتّی یَکْشِفُوهُمْ إِلَی مُنْقَطَعِ التّرَابِ قَتْلًا فِی أَرْضِکَ وَ

ص: 168

و از آن بهشت آنچه مهیا ساخته ای از خانه های جاودانی و منزلهای کرامت و حورالعین و نهرهایی که به انواع مختلف موجود است و درختانی که از زیادی میوه های متنوع خم گشته اند همه را در برابر چشمانشان جلوه گر ساز تا احدی از آنها فکر پشت کردن به دشمن و فرار از جبهه را در سر نپروراند و با خود گریختن را زمزمه ننماید.

بارالها به آنچه از تو درخواست شد دشمنانشان را در هم شکن و ناخن طمعشان را بگیر و بین آنها و اسلحه هایشان جدایی انداز و بند دلشان را از ترس پاره کن و بین آنها و بین آذوقه هایشان دوری انداز و در راههایی که برای جنگ انتخاب کرده اند حیرانشان کن و از چیزی که بدان روی آورده اند گمراهشان فرما و کمک را از آنها بردار و از تعدادشان بکاه و در دلهایشان رعب و وحشت بینداز و دستهایشان را بر جنگیدن پرتوان مفرما و زبانشان را از رجز خواندن بند بیاور و جمعیت پشت سرشان را پراکنده ساز و آنها را درس عبرتی برای آنها که به دنبالشان می باشند قرار ده و با خوار کردنشان طمع دنباله روهایشان را ببر.

خدایا زنانشان را از زائیدن عقیم کن و صلب مردانشان را خشک گردان و نسل حیوانات و چهارپایانشان را قطع کن. بر آسمانشان باران و بر زمین ایشان روئیدن را اجازه مده.

خدایا بدین طریق تدبیر اهل اسلام را تقویت فرما و شهرهایشان را محکم کن و اموالشان را فراوان فرما و به آنها وقت فراغتی جهت عبادتت عنایت کن و در عوض زد و خورد با آنها فرصتی برای خلوت کردن و راز و نیاز با خودت را توفیق ده تا آن روزی که در روی زمین جز ترا عبادت نکنند و برای غیر تو سر بر خاک نسایند.

پروردگارا گروه های مختلف مسلمین را جهت مبارزه با مشرکین اعزام کن و فرشتگان را پی در پی برای امدادرسانی به ایشان بفرست تا دشمنان را تا لب مرزها برده و آنها را در زمین تو کشته و یا اسیر کنند.

ص: 169

أَسْراً، أَوْ یُقِرّوا بِأَنّکَ أَنْتَ اللّهُ الّذِی لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ. اللّهُمّ وَ اعْمُمْ بِذَلِکَ أَعْدَاءَکَ فِی أَقْطَارِ الْبِلَادِ مِنَ الْهِنْدِ وَ الرّومِ وَ التّرْکِ وَ الْخَزَرِ وَ الْحَبَشِ وَ النّوبَةِ وَ الزّنْجِ وَ السّقَالِبَةِ وَ الدّیَالِمَةِ وَ سَائِرِ أُمَمِ الشّرْکِ، الّذِینَ تَخْفَی أَسْمَاؤُهُمْ وَ صِفَاتُهُمْ، وَ قَدْ أَحْصَیْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِکَ، وَ أَشْرَفْتَ عَلَیْهِمْ بِقُدْرَتِکَ.

اللّهُمّ اشْغَلِ الْمُشْرِکِینَ بِالْمُشْرِکِینَ عَنْ تَنَاوُلِ أَطْرَافِ الْمُسْلِمِینَ، وَ خُذْهُمْ بِالنّقْصِ عَنْ تَنَقّصِهِمْ، وَ ثَبّطْهُمْ بِالْفُرْقَةِ عَنِ الِاحْتِشَادِ عَلَیْهِمْ. اللّهُمّ أَخْلِ قُلُوبَهُمْ مِنَ الْأَمَنَةِ، وَ أَبْدَانَهُمْ مِنَ الْقُوّةِ، وَ أَذْهِلْ قُلُوبَهُمْ عَنِ الِاحْتِیَالِ، وَ أَوْهِنْ أَرْکَانَهُمْ عَنْ مُنَازَلَةِ الرّجَالِ، وَ جَبّنْهُمْ عَنْ مُقَارَعَةِ الْأَبْطَالِ، وَ ابْعَثْ عَلَیْهِمْ جُنْداً مِنْ مَلَائِکَتِکَ بِبَأْسٍ مِنْ بَأْسِکَ کَفِعْلِکَ یَوْمَ بَدْرٍ، تَقْطَعُ بِهِ دَابِرَهُمْ وَ تَحْصُدُ بِهِ شَوْکَتَهُمْ، وَ تُفَرّقُ بِهِ عَدَدَهُمْ. اللّهُمّ وَ امْزُجْ مِیَاهَهُمْ بِالْوَبَاءِ، وَ أَطْعِمَتَهُمْ بِالْأَدْوَاءِ، وَ ارْمِ بِلَادَهُمْ بِالْخُسُوفِ، وَ أَلِحّ عَلَیْهَا بِالْقُذُوفِ، وَ افْرَعْهَا بِالْمُحُولِ، وَ اجْعَلْ مِیَرَهُمْ فِی أَحَصّ أَرْضِکَ وَ أَبْعَدِهَا عَنْهُمْ، وَ امْنَعْ حُصُونَهَا مِنْهُمْ، أَصِبْهُمْ بِالْجُوعِ الْمُقِیمِ وَ السّقْمِ الْأَلِیمِ. اللّهُمّ وَ أَیّمَا غَازٍ غَزَاهُمْ مِنْ أَهْلِ مِلّتِکَ، أَوْ مُجَاهِدٍ جَاهَدَهُمْ مِنْ أَتْبَاعِ سُنّتِکَ، لِیَکُونَ دِینُکَ الْأَعْلَی،

ص: 170

و یا آنکه اقرار نمایند که تو هستی خدای یکتایی که خدایی غیر از تو نیست و شریک و مثل نداری.

خدایا این درخواست مرا درباره دشمنانت در هر کجای جهان هستند به اجرا درآور در هند و روم و ترکستان و خزر و حبشه و نوبه و زنگبار و سقالبه و دیالمه و سایر ملت های مشترک آنهایی که نام و نشانشان مخفی است ولی تو از آنها باخبری و به قدرت خویش بر آنها احاطه داری.

الها مشرکین را به مشرکین مشغول کن تا دست درازی به مرزهای مسلمانان نکنند و به ایجاد نقص در آنها از وارد کردن نقص بر مسلمین برحذرشان دار و تفرقه بین آنها بینداز تا هماهنگی علیه مردم مسلمان نداشته باشند.

خدایا دلهایشان از امنیت خالی و بدنهایشان از قوّت تهی فرما و افکارشان را از چاره جویی مضطرب کن و قدمهایشان را از جنگیدن با رجال ما سست گردان و آنها را از جنگ با دلیران به وحشت انداز و همانند روز بدر فرشتگانت را با کوبندگی و سرسختی تمام بر سر آنها فرود آور تا ریشه آنان را قطع و شکوهشان را نابود و بینشان پراکندگی ایجاد کنی.

خدایا آبشان به وبا آلوده ساز و خوردنی هایشان را به امراض گوناگون آمیخته کن و شهرهایشان را فرو بر و پی در پی بر آن شهرها بلا و گرفتاری برسان و آنها را با قحطی و خشکسالی سرکوب کن و آذوقه هایشان را در شهرهای دوردست قرار ده و پناهگاههایشان را در اختیارشان مگذار و آنها را به گرسنگی دائمی و بیماری دردناک مبتلا فرما.

پروردگارا هر رزمنده ای از ملّت تو و یا هر مجاهدی از پیروان مکتب تو که تلاش می کند دینت در مرتبه اعلی و حزبت در نهایت قدرت و بهره ات کاملتر گردد کارش را آسان

ص: 171

وَ حِزْبُکَ الْأَقْوَی وَ حَظّکَ الْأَوْفَی فَلَقّهِ الْیُسْرَ، وَ هَیّئْ لَهُ الْأَمْرَ، وَ تَوَلّهُ بِالنّجْحِ، وَ تَخَیّرْ لَهُ الْأَصْحَابَ، وَ اسْتَقْوِ لَهُ، الظّهْرَ، وَ أَسْبِغْ عَلَیْهِ فِی النّفَقَةِ، وَ مَتّعْهُ بِالنّشَاطِ، وَ أَطْفِ عَنْهُ حَرَارَةَ الشّوْقِ، وَ أَجِرْهُ مِنْ غَمّ الْوَحْشَةِ، وَ أَنْسِهِ ذِکْرَ الْأَهْلِ وَ الْوَلَدِ. وَ أْثُرْ لَهُ حُسْنَ النّیّةِ، وَ تَوَلّهُ بِالْعَافِیَةِ، وَ أَصْحِبْهُ السّلَامَةَ، وَ أَعْفِهِ مِنَ الْجُبْنِ، وَ أَلْهِمْهُ الْجُرْأَةَ، وَ ارْزُقْهُ الشّدّةَ، وَ أَیّدْهُ بِالنّصْرَةِ، وَ عَلّمْهُ السّیَرَ وَ السّنَنَ، وَ سَدّدْهُ فِی الْحُکْمِ، وَ اعْزِلْ عَنْهُ الرّیَاءَ، وَ خَلّصْهُ مِنَ السّمْعَةِ، وَ اجْعَلْ فِکْرَهُ وَ ذِکْرَهُ وَ ظَعْنَهُ وَ إِقَامَتَهُ، فِیکَ وَ لَکَ. فَإِذَا صَافّ عَدُوّکَ وَ عَدُوّهُ فَقَلّلْهُمْ فِی عَیْنِهِ، وَ صَغّرْ شَأْنَهُمْ فِی قَلْبِهِ، وَ أَدِلْ لَهُ مِنْهُمْ، وَ لَا تُدِلْهُمْ مِنْهُ، فَإِنْ خَتَمْتَ لَهُ بِالسّعَادَةِ، وَ قَضَیْتَ لَهُ بِالشّهَادَةِ فَبَعْدَ أَنْ یَجْتَاحَ عَدُوّکَ بِالْقَتْلِ، وَ بَعْدَ أَنْ یَجْهَدَ بِهِمُ الْأَسْرُ، وَ بَعْدَ أَنْ تَأْمَنَ أَطْرَافُ الْمُسْلِمِینَ، وَ بَعْدَ أَنْ یُوَلّیَ عَدُوّکَ مُدْبِرِینَ. اللّهُمّ وَ أَیّمَا مُسْلِمٍ خَلَفَ غَازِیاً أَوْ مُرَابِطاً فِی دَارِهِ، أَوْ تَعَهّدَ خَالِفِیهِ فِی غَیْبَتِهِ، أَوْ أَعَانَهُ بِطَائِفَةٍ مِنْ مَالِهِ، أَوْ أَمَدّهُ بِعِتَادٍ، أَوْ شَحَذَهُ عَلَی جِهَادٍ، أَوْ أَتْبَعَهُ فِی وَجْهِهِ دَعْوَةً، أَوْ رَعَی لَهُ مِنْ وَرَائِهِ حُرْمَةً، فَ آجِرْ لَهُ مِثْلَ أَجْرِهِ وَزْناً بِوَزْنٍ وَ مِثْلًا بِمِثْلٍ، وَ عَوّضْهُ مِنْ فِعْلِهِ عِوَضاً حَاضِراً یَتَعَجّلُ بِهِ

ص: 172

و امورش را مهیّا و پیروزی را برایش به ارمغان آور و یارانی برایش انتخاب کن که بدانها پشتش قوی گردد و جیره اش را فراوان و از شادی و نشاط بهره مندش ساز و حرارت شوق دوستان را در او فرو نشان و از غم تنهایی پناهش ده و یاد زن و فرزند را از دلش بیرون بر.

الها رزمنده ات را به انگیزه و نیت خوب راهنمایی کن و متولّی تندرستی و عافیتش باش و سلامتی را همراهش گردان و او را از ترسیدن معاف دار و جرأت و شهامت را به دلش الهام کن و شدت و قدرت را نصیبش فرما و او را با یاری خود کمک کن و راه و روش جنگیدن را به او بیاموز و در اجرای احکام شرعی درستکارش فرما و ریاکاری و تظاهر را از او بردار و او را برای خودت خالص فرما و از اینکه برای مردم کاری کند برحذر بدار و بدو توفیق ده تا فکر و ذکرش و سفر کردن و در وطن ماندنش فقط در راه تو و برای تو باشد.

هرگاه با دشمن تو و دشمن خودش روبرو شد دشمن را در برابرش کم جلوه بده و مقامشان را در دلش کوچک ساز، رزمنده ات را بر آنها پیروز کن و آنها را بر رزمنده ات پیروز مفرما البته پس از آنکه دشمنت را از پای درآورد و از آنها اسیر بگیرد و ایشان را فلج کند و بعد از آنکه در مرزهای مسلمین امنیت برقرار کرده و باعث فرار دشمن گردیده است.

بارالها هر مسلمانی که در پشت جبهه جانشین رزمندگان می شود و کارخانه رزمندگان را انجام می دهد و از خانواده آنها نگهداری می کند و یا کمک مالی می نماید و یا وسایل جنگی رزمندگان را آماده می سازد و آنها را به جهاد در راه خدا وادار می نماید و یا حداقل به دعاگویی آنها مشغول می شود و در پشت سر رزمنده آبرویش را حفظ می کند به همان اندازه که به رزمندگان مزد و پاداش می دهی به وی نیز پاداش ده.

ص: 173

نَفْعَ مَا قَدّمَ وَ سُرُورَ مَا أَتَی بِهِ، إِلَی أَنْ یَنْتَهِیَ بِهِ الْوَقْتُ إِلَی مَا أَجْرَیْتَ لَهُ مِنْ فَضْلِکَ، وَ أَعْدَدْتَ لَهُ مِنْ کَرَامَتِکَ. اللّهُمّ وَ أَیّمَا مُسْلِمٍ أَهَمّهُ أَمْرُ الْإِسْلَامِ، وَ أَحْزَنَهُ تَحَزّبُ أَهْلِ الشّرْکِ عَلَیْهِمْ فَنَوَی غَزْواً، أَوْ هَمّ بِجِهَادٍ فَقَعَدَ بِهِ ضَعْفٌ، أَوْ أَبْطَأَتْ بِهِ فَاقَةٌ، أَوْ أَخّرَهُ عَنْهُ حَادِثٌ، أَوْ عَرَضَ لَهُ دُونَ إِرَادَتِهِ مَانِعٌ فَاکْتُبِ اسْمَهُ فِی الْعَابِدِینَ، وَ أَوْجِبْ لَهُ ثَوَابَ الْمُجَاهِدِینَ، وَ اجْعَلْهُ فِی نِظَامِ الشّهَدَاءِ وَ الصّالِحِینَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِ مُحَمّدٍ، صَلَاةً عَالِیَةً عَلَی الصّلَوَاتِ، مُشْرِفَةً فَوْقَ التّحِیّاتِ، صَلَاةً لَا یَنْتَهِی أَمَدُهَا، وَ لَا یَنْقَطِعُ عَدَدُهَا کَأَتَمّ مَا مَضَی مِنْ صَلَوَاتِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ، إِنّکَ الْمَنّانُ الْحَمِیدُ الْمُبْدِئُ الْمُعِیدُ الْفَعّالُ لِمَا تُرِیدُ.

ص: 174

و عوض کارش را در همین دنیا عطا فرما تا نتیجه کار خود را نسبت به آنچه انجام داده و شادی کاری که بجا آورده ببیند تا آن زمان که عمرش به پایان رسد و به آنچه در آخرت از فضل و کرمت برایش در نظر گرفته ای نایل گردد.

بارالها هر مسلمانی که امر اسلام برایش مهم است و ساخت و ساز اهل کفر نگرانش می کند و تصمیم به شرکت در نبرد دارد ولی به خاطر ضعف جسمانی از جنگ باز می ماند و یا فقر و نداری او را وادار به درنگ می کند و یا حادثه ای او را برای شرکت در جنگ عقب می اندازد و یا برخلاف خواسته اش اتفاقی برایش می افتد و مانع اراده اش می شود، نامش را در زمره عبادت کنندگان ثبت فرما و پاداش مجاهدین در راهت را به وی عطا کن و او را در صف شهداء و صالحین قرار ده.

خدایا بر بنده ات و رسولت حضرت محمد و آل محمد درود فرست، درودی که برتر از همه درودها و بالاتر از همه ستودنها باشد. درودی که پایان نداشته و شماره اش قطع نگردد مانند درودهایی که بر یکی از اولیایت در گذشته فرستاده ای زیرا که تو بسیار بخشنده و ستوده و به وجود آورنده و زنده کننده ای و هرچه را اراده کنی بجا خواهی آورد.

ص: 175

28

بریدن از خلق و اتکال بر پروردگار

پروردگارا با بریدن از خلق و اتکال بر تو خود را خالص کرده ام و با همه وجودم به تو رو آورده ام و از آنکه به تو محتاج است خواهش نمی کنم و درخواستم را از کسی که از احسانت بی نیاز نیست برگردانیده ام و دیدم که درخواست حاجت از کسی که خود محتاج است سفاهت و دیوانگی است.

خدای من چه انسان هایی را دیدم که از غیر تو درخواست نمودند و ذلیل شدند و از غیر تو مطالبه ثروت و مال دنیا کردند و فقیر شدند و از غیر تو طلب بالا رفتن و ترقی را نمودند و ضایع شدند. بنابراین با مشاهده این نوع افراد دوراندیشی انسان های آگاه کار صحیح و پسندیده ای است و این دوراندیشی و اتکال بر پروردگار او را به راه درست رهبری خواهد کرد.

پس مولای من تنها تویی پاسخ گوی مشکلات من و نه هرکه از او سئوال می شود و تو رواکننده خواهشم هستی و نه هرکه از او درخواست می شود.

خدایا تو پیش از هرکه خوانده می شود به دعاء من اختصاص داده شده ای و هیچکس در امیدم به تو سهمی ندارد و در خواندنم با تو برابر نمی گردد و دعایم کسی را با تو یکسان قرار نمی دهد.

ص: 177

الْعَدَدِ، وَ مَلَکَةُ الْقُدْرَةِ الصّمَدِ، وَ فَضِیلَةُ الْحَوْلِ وَ الْقُوّةِ، وَ دَرَجَةُ الْعُلُوّ وَ الرّفْعَةِ. وَ مَنْ سِوَاکَ مَرْحُومٌ فِی عُمُرِهِ، مَغْلُوبٌ عَلَی أَمْرِهِ، مَقْهُورٌ عَلَی شَأْنِهِ، مُخْتَلِفُ الْحَالَاتِ، مُتَنَقّلٌ فِی الصّفَات، فَتَعَالَیْتَ عَنِ الْأَشْبَاهِ وَ الْأَضْدَادِ، وَ تَکَبّرْتَ عَنِ الْأَمْثَالِ وَ الْأَنْدَادِ، فَسُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ.

ص: 178

خداوندا عدد یک و یکتایی مخصوص توست و صفت قدرت صمدانی از آن توست و فضیلت حول و قوّه و درجه بلندی و برتری برای تو می باشد.

و هرکه غیر از تو در تمامی عمرش نیازمند رحمت است و در وضعی که هست مغلوب و مقهور است، حالاتش متفاوت و از جهت صفات در حال انتقال است.

و تو برتر از آنی که شبیه ها و یا اضداد داشته باشی و تو بزرگتر از آنی که کسی همتا و مانندت گردد پس منزّهی تو و نیست خدایی غیر از تو.

ص: 179

29

در موقعی که وضع اقتصادی حضرت ضعیف می باشد

خداوندا تو ما را در مورد مسائل اقتصادی خویش به سوءظن و در دوران عمرمان به آرزوی طولانی امتحان کردی تا آنجا که به سراغ روزی خوارانت رفتیم و از آنها کمک گرفتیم و به خاطر همین آرزوهای طولانی به آنهایی که عمر دراز کردند طمع نمودیم.

پس بر محمد و آل او درود فرست و به ما یقین درستی عطا فرما تا به وسیله آن از سختی طلب ما را کفایت کنی و به ما اعتماد خالصی عنایت فرما تا به واسطه آن از رنج طلب نگاهمان داری.

خدایا آنچه را به توسط وحی ات وعده داده ای و در کتاب خویش به دنبالش قسم یاد کرده ای و به طور قطع روزی ما را تکفّل نموده ای و ما را با همین ضمانت در کفالت روزیمان به کار و اشتغال واداشته ای برایمان مقرر فرما، و گفته ای و گفتارت حق و راسترین گفتار است و قسم خورده ای و قسمت از هر قسمی نیکوتر و وفاکننده تر است «و فرموده ای: روزی شما و آنچه بدان وعده داده شده در آسمان است.» سپس فرموده ای: قسم به پروردگار آسمان و زمین که آن وعده حق است همانند آنکه شما سخن می گویید.

ص: 181

30

کمک خواستن برای پرداخت قرض

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، و مرا از زیربار قرضی که سبب آبروریزی ام شود و ذهنم را مشغول دارد و فکرم را پریشان کند و چاره اندیشی مرا طولانی سازد رهایی بخش.

خدایا به تو پناه می برم از اندوه قرض و فکر کردن درباره آن و از کار قرض و بی خوابی که همراه دارد پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا از قرض پناهم ده و از تو مدد می جویم ای پروردگارم از ذلت و زبونی قرض در زندگی و از تبعات آن پس از مرگ پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا به روزی فراوان یا به اندازه کفاف و در دسترس برخوردار فرما.

الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زیاده روی بازدار و به بذل و بخشش و رعایت اقتصاد مقاومم ساز. و به من عقل معاش ده و اقتصاد سالم را بیاموز و به لطفت مرا از زیاده روی در صرف مال برحذر دار و روزی ام را از طریق حلال به جریان انداز و توفیقم ده تا انفاق و خرج کردنم در راه خیر باشد و آن ثروتی که باعث شود که مغرور شوم و طغیان کنم و دیگران را مورد ستم خویش قرار دهم از من بگیر.

ص: 183

اللّهُمّ حَبّبْ إِلَیّ صُحْبَةَ الْفُقَرَاءِ، وَ أَعِنّی عَلَی صُحْبَتِهِمْ بِحُسْنِ الصّبْرِ، وَ مَا زَوَیْتَ عَنّی مِنْ مَتَاعِ الدّنْیَا الْفَانِیَةِ فَاذْخَرْهُ لِی فِی خَزَائِنِکَ الْبَاقِیَةِ، وَ اجْعَلْ مَا خَوّلْتَنِی مِنْ حُطَامِهَا، وَ عَجّلْتَ لِی مِنْ مَتَاعِهَا بُلْغَةً إِلَی جِوَارِکَ وَ وُصْلَةً إِلَی قُرْبِکَ وَ ذَرِیعَةً إِلَی جَنّتِکَ، إِنّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ، وَ أَنْتَ الْجَوَادُ الْکَرِیمُ.

ص: 184

پروردگارا علاقه هم صحبتی با فقراء را در دلم انداز و در این مسیر صبر نیکو به من عطا فرما و آنچه از متاع بی ارزش و نابود شدنی دنیا از من گرفتی آنها را برای جهان آخرت برایم ذخیره نما و آنچه از دارایی دنیا به من عنایت کرده ای و آنچه از مال دنیا برایم پیش انداخته ای وسیله رسیدن به جوار رحمتت و پیوستن به قربت و راهی به سوی بهشتت قرار ده زیرا که تو صاحب فضل و کرم بزرگی هستی و تویی جواد و کریم.

ص: 185

31

درخواست توفیق توبه

خدایا، ای کسی که توصیف کنندگانت قادر به وصفت نیستند و ای آنکه امید امیدواران از او تجاوز نمی کند و ای کسی که در محضرش اجر نیکوکاران ضایع نمی گردد و ای آنکه اهل عبادت از او بیم دارند و اهل تقوی از او در خوف و خشیت می باشند.

بارالها در درگاهت کسی ایستاده که دست های گنهکارش را به سویت باز نموده و خطاها وی را بدینجا کشانده اند و شیطان بر او غلبه نموده و نسبت به آنچه فرمان داده ای سهل انگاری کرده و آنچه نهی کرده ای از روی غرور انجام داده. همانند کسی که به توانایی ات نادان بوده و یا مثل کسی که منکر فضل و احسانت به او بوده تا آنجا که دیده هدایت برایش گشوده شده و ابرهای کوردلی از مقابلش کنار رفته و به شمارش ظلم بر نفس خویش اقدام نموده و به آنچه با خدای خویش مخالفت کرده به فکر فرو رفته و گناه بزرگش را بزرگ و مخالفت عظیمش را عظیم دیده است. به امیدی به تو روی آورده در حالی که از رویت شرمنده است و به خاطر اطمینان به تو به سویت متمایل گشته و با باوری محکم طمع به تو نموده و از روی اخلاص با ترسش قصد تو کرده.

ص: 187

طَمَعُهُ مِنْ کُلّ مَطْمُوعٍ فِیهِ غَیْرِکَ، وَ أَفْرَخَ رَوْعُهُ مِنْ کُلّ مَحْذُورٍ مِنْهُ سِوَاکَ، فَمَثَلَ بَیْنَ یَدَیْکَ مُتَضَرّعاً، وَ غَمّضَ بَصَرَهُ إِلَی الْأَرْضِ مُتَخَشّعاً، وَ طَأْطَأَ رَأْسَهُ لِعِزّتِکَ مُتَذَلّلًا، وَ أَبَثّکَ مِنْ سِرّهِ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنْهُ خُضُوعاً، وَ عَدّدَ مِنْ ذُنُوبِهِ مَا أَنْتَ أَحْصَی لَهَا خُشُوعاً، وَ اسْتَغَاثَ بِکَ مِنْ عَظِیمِ مَا وَقَعَ بِهِ فِی عِلْمِکَ، وَ قَبِیحِ مَا فَضَحَهُ فِی حُکْمِکَ، مِنْ ذُنُوبٍ أَدْبَرَتْ لَذّاتُهَا فَذَهَبَتْ، وَ أَقَامَتْ تَبِعَاتُهَا فَلَزِمَتْ، لَا یُنْکِرُ -یَا إِلَهِی- عَدْلَکَ إِنْ عَاقَبْتَهُ، وَ لَا یَسْتَعْظِمُ عَفْوَکَ إِنْ عَفَوْتَ عَنْهُ وَ رَحِمْتَهُ، لِأَنّکَ الرّبّ الْکَرِیمُ الّذِی لَا یَتَعَاظَمُهُ غُفْرَانُ الذّنْبِ الْعَظِیمِ. اللّهُمّ فَهَا أَنَا ذَا قَدْ جِئْتُکَ مُطِیعاً لِأَمْرِکَ فِیمَا أَمَرْتَ بِهِ مِنَ الدّعَاءِ، مُتَنَجّزاً وَعْدَکَ فِیمَا وَعَدْتَ بِهِ مِنَ الْإِجَابَةِ، إِذْ تَقُولُ: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ». اللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ الْقَنِی بِمَغْفِرَتِکَ کَمَا لَقِیتُکَ بِإِقْرَارِی، وَ ارْفَعْنِی عَنْ مَصَارِعِ الذّنُوبِ کَمَا وَضَعْتُ لَکَ نَفْسِی، وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ کَمَا تَأَنّیْتَنِی عَنِ الِانْتِقَامِ مِنّی. اللّهُمّ وَ ثَبّتْ فِی طَاعَتِکَ نِیّتِی، وَ أَحْکِمْ فِی عِبَادَتِکَ بَصِیرَتِی، وَ وَفّقْنِی مِنَ الْأَعْمَالِ لِمَا تَغْسِلُ بِهِ دَنَسَ الْخَطَایَا عَنّی، وَ تَوَفّنِی عَلَی مِلّتِکَ وَ مِلّةِ نَبِیّکَ مُحَمّدٍ -عَلَیْهِ السّلَامُ- إِذَا تَوَفّیْتَنِی. اللّهُمّ إِنّی أَتُوبُ إِلَیْکَ فِی

ص: 188

در حالی که دل او از هر طمعی نسبت به غیر تو خالی است و از هرچه ترس آور است جز ترس از تو ندارد.

الها این بندگان گنهکار در حال گریه و زاری به درگاهت ایستاده و از روی خشوع چشم به زمین دوخته و ذلیلانه سر به زیر افکنده و با خضوع راز دلش را که بدان آگاه تری آشکار نموده و با خشوع تعداد گناهانش که تعدادش نزدت بهتر روشن است شمرده و نسبت به گناهان بزرگی که مرتکب شده به درگاهت استغانه نموده، همان گناهانی که در علم تو او را تباه ساخته و در فرمان تو او را رسوا ساخته و همان گناهانی که لذاتش گذشته و تبعات و گرفتاری هایش باقی مانده.

ای خدای من اگر این بنده گنهکارت را کیفر دهی عدلت را انکار نمی کند و اگر از وی درگذری و به او رحمت فرستی عفو تو را به خاطر رحمت واسعه ات بزرگ نمی شمارد چه آنکه تو آن پروردگار کریمی که آمرزش گناه بزرگ در نظرت بزرگ جلوه نمی کند.

خدایا اینک این منم که به قصد اطاعت فرمانت درخصوص دعا که بدان امر فرموده ای به حضورت آمده ام در حالی که قاطعانه می خواهم به وعده ات در مسئله استجابت دعا وفا کنی آنجا که می فرمایی «مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را».

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و مرا مشمول رحمتت گردان همان طور که من با اعتراف به گناه خود روی به تو آورده ام و مرا از ذلت گناهان بالا بر همان گونه که خود را ذلیل تو کرده ام و مرا در پرده رحمتت بپوشان همان طور که در انتقام گرفتن از من درنگ نمودی.

خدایا نیتم را در فرمانبری ات ثابت بدار و بصیرت و آگاهی ام را در بندگی ات استوار گردان و مرا به کارهایی توفیق ده که به وسیله آنها از چرک گناهان پاکیزه ام گردانی و در هنگام مرگ به دین خودت و آئین حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم جانم را بگیری.

ص: 189

مَقَامِی هَذَا مِنْ کَبَائِرِ ذُنُوبِی وَ صَغَائِرِهَا، وَ بَوَاطِنِ سَیّئَاتِی وَ ظَوَاهِرِهَا، وَ سَوَالِفِ زَلّاتِی وَ حَوَادِثِهَا، تَوْبَةَ مَنْ لَا یُحَدّثُ نَفْسَهُ بِمَعْصِیَةٍ، وَ لَا یُضْمِرُ أَنْ یَعُودَ فِی خَطِیئَةٍ، وَ قَدْ قُلْتَ -یَا إِلَهِی- فِی مُحْکَمِ کِتَابِکَ: إِنّکَ تَقْبَلُ التّوْبَةَ عَنْ عِبَادِکَ، وَ تَعْفُو عَنِ السّیّئَاتِ، وَ تُحِبّ التّوّابِینَ، فَاقْبَلْ تَوْبَتِی کَمَا وَعَدْتَ، وَ اعْفُ عَنْ سَیّئَاتِی کَمَا ضَمِنْتَ، وَ أَوْجِبْ لِی مَحَبّتَکَ کَمَا شَرَطْت، وَ لَکَ -یَا رَبّ- شَرْطِی أَلّا أَعُودَ فِی مَکْرُوهِکَ، وَ ضَمَانِی أَنْ لَا أَرْجِعَ فِی مَذْمُومِکَ، وَ عَهْدِی أَنْ أَهْجُرَ جَمِیعَ مَعَاصِیکَ. اللّهُمّ إِنّکَ أَعْلَمُ بِمَا عَمِلْتُ فَاغْفِرْ لِی مَا عَلِمْتَ، وَ اصْرِفْنِی بِقُدْرَتِکَ إِلَی مَا أَحْبَبْتَ. اللّهُمّ وَ عَلَیّ تَبِعَاتٌ قَدْ حَفِظْتُهُنّ، وَ تَبِعَاتٌ قَدْ نَسِیتُهُنّ، وَ کُلّهُنّ بِعَیْنِکَ الّتِی لَا تَنَامُ، وَ عِلْمِکَ الّذِی لَا یَنْسَی، فَعَوّضْ مِنْهَا أَهْلَهَا، وَ احْطُطْ عَنّی وِزْرَهَا، وَ خَفّفْ عَنّی ثِقْلَهَا، وَ اعْصِمْنِی مِنْ أَنْ أُقَارِفَ مِثْلَهَا.

اللّهُمّ وَ إِنّهُ لَا وَفَاءَ لِی بِالتّوْبَةِ إِلّا بِعِصْمَتِکَ، وَ لَا اسْتِمْسَاکَ بِی عَنِ الْخَطَایَا إِلّا عَنْ قُوّتِکَ، فَقَوّنِی بِقُوّةٍ کَافِیَةٍ، وَ تَوَلّنِی بِعِصْمَةٍ مَانِعَةٍ. اللّهُمّ أَیّمَا عَبْدٍ تَابَ إِلَیْکَ وَ هُوَ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ فَاسِخٌ لِتَوْبَتِهِ، وَ عَائِدٌ فِی ذَنْبِهِ وَ خَطِیئَتِهِ، فَإِنّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَکُونَ کَذَلِکَ، فَاجْعَلْ تَوْبَتِی هَذِهِ

ص: 190

بار پروردگارا در این حالی که هستم به سویت توبه می نمایم، توبه از گناهان بزرگ و گناهان کوچکم و از لغزش های پنهانی و آشکارم و زشتکاری های گذشته و حالم مانند توبه کاری که خاطره هیچ معصیتی را از فکر و ذهنش و از صفحه دلش نمی گذراند و لحظه ای نمی اندیشد که دوباره به خطایش برگردد.

و تو ای خدای من در کتاب محکم و استوار خود فرموده ای که توبه را از بندگانت می پذیری و از گناهانشان می گذری و توبه کاران مداوم را دوست می داری. پس توبه ام را بپذیر همان طور که وعده داده ای و مرا عفو کن همان گونه که ضمانت کرده ای و همان طور که شرط کرده ای محبت و دوستی خود را برای من واجب گردان.

پروردگارم، شرط من با تو این است که آنچه تو نمی پسندیدی بدان بازنگردم و تعهّد من آنکه به کاری که نزد تو مذموم است رجوع ننمایم و پیمان من اینکه از جمیع گناهان دوری گزینم.

خداوندا تو به آنچه من انجام داده ام داناتری، پس آنچه از من می دانی ببخش و به نیرویت مرا به آنچه دوست داری بازگردان.

الها بر گردن من بار معاصی و لغزش هایی است که بعضی را یاد دارم و بعضی را فراموش کرده ام و همه آنها مقابل چشم توست که هیچ گاه به خواب نمی رود و در نزد علم توست که هیچ وقت به فراموشی سپرده نمی شود.

پس در برابر آن گرفتاری ها به صاحبانش عوض ده و سنگینی آنها را از دوش من بردار و بارم را سبک کن و مرا از اینکه به امثال آن گرفتاری ها نزدیک و آلوده شوم حفظ کن.

پروردگارا حقیقت این است که من وفادار به توبه نمی مانم مگر به حفظ و نگهداری تو و جز با نیرویت توانایی ترک گناه را ندارم پس مرا به نیرویی کافی نیرومند گردان و با حفظی که مرا مانع از گناه می شود سرپرستی ام فرما.

الها هر بنده ای که توبه کرده و به سویت آمده در حالی که تو براساس علم غیبت می دانی که او توبه شکن است و دوباره به گناه خویش باز می گردد، اینک من به تو پناه می برم که این گونه باشم.

ص: 191

تَوْبَةً لَا أَحْتَاجُ بَعْدَهَا إِلَی تَوْبَةٍ، تَوْبَةً مُوجِبَةً لِمَحْوِ مَا سَلَفَ، وَ السّلَامَةِ فِیمَا بَقِیَ. اللّهُمّ إِنّی أَعْتَذِرُ إِلَیْکَ مِنْ جَهْلِی، وَ أَسْتَوْهِبُکَ سُوءَ فِعْلِی، فَاضْمُمْنِی إِلَی کَنَفِ رَحْمَتِکَ تَطَوّلًا، وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِ عَافِیَتِکَ تَفَضّلًا. اللّهُمّ وَ إِنّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْ کُلّ مَا خَالَفَ إِرَادَتَکَ، أَوْ زَالَ عَنْ مَحَبّتِکَ، مِنْ خَطَرَاتِ قَلْبِی، وَ لَحَظَاتِ عَیْنِی، وَ حِکَایَاتِ لِسَانِی، تَوْبَةً تَسْلَمُ بِهَا کُلّ جَارِحَةٍ عَلَی حِیَالِهَا مِنْ تَبِعَاتِکَ، وَ تَأْمَنُ مِمَا یَخَافُ الْمُعْتَدُونَ مِنْ أَلِیمِ سَطَوَاتِکَ. اللّهُمّ فَارْحَمْ وَحْدَتِی بَیْنَ یَدَیْکَ، وَ وَجِیبَ قَلْبِی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ اضْطِرَابَ أَرْکَانِی مِنْ هَیْبَتِکَ، فَقَدْ أَقَامَتْنِی یَا رَبّ! ذُنُوبِی مَقَامَ الْخِزْیِ بِفِنَائِکَ، فَإِنْ سَکَتّ لَمْ یَنْطِقْ عَنّی أَحَدٌ، وَ إِنْ شَفَعْتُ فَلَسْتُ بِأَهْلِ الشّفَاعَةِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ شَفّعْ فِی خَطَایَایَ کَرَمَکَ، وَ عُدْ عَلَی سَیّئَاتِی بِعَفْوِکَ، وَ لَا تَجْزِنِی جَزَائِی مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَ ابْسُطْ عَلَیّ طَوْلَکَ، وَ جَلّلْنِی بِسِتْرِکَ، وَ افْعَلْ بِی فِعْلَ عَزِیزٍ تَضَرّعَ إِلَیْهِ عَبْدٌ ذَلِیلٌ فَرَحِمَهُ، أَوْ غَنِیّ ٍ تَعَرّضَ لَهُ عَبْدٌ فَقِیرٌ فَنَعَشَهُ. اللّهُمّ لَا خَفِیرَ لِی مِنْکَ فَلْیَخْفُرْنِی عِزّکَ، وَ لَا شَفِیعَ لِی إِلَیْکَ فَلْیَشْفَعْ لِی فَضْلُکَ، وَ قَدْ أَوْجَلَتْنِی خَطَایَایَ فَلْیُؤْمِنّی عَفْوُکَ. فَمَا کُلّ مَا نَطَقْتُ بِهِ عَنْ

ص: 192

پس توبه مرا توبه ای قرار ده که پس از آن، نیازی به توبه ای دیگر نداشته و باعث محو گناهان گذشته و سالم ماندن در بقیه روزهای عمرم باشند.

پروردگارا درباره نادانی خویش از تو معذرت می خواهم و آرزومندم که بدرفتاری مرا ببخشی پس از روی لطف و کرمت مرا در پناه رحمتت قرار ده و از روی فضل و بزرگواری ات مرا با پوشش عافیتت بپوشان.

خدایا از آنچه برخلاف اراده ات عمل کرده ام به درگاهت توبه می کنم، از قبیل اندیشه های دل و نگاه های زیرچشمی و حرف هایی که زده ام، توبه ای که بر اثر آن، یک یک اعضا و جوارحم به طور جداگانه از عقوبت های تو سالم بماند و از قهرها و سختگیری های دردناکت که بیدادگران از آن می هراسند آسوده باشند.

پروردگارا اینک به تنهایی ام در پیشگاهت و بر تپش قلبم از ترس تو و لرزه اعضای بدنم از هیبتت بر من رحم کن زیرا ای خدای من گناهانم مرا در درگاهت به زبونی کشانده و اگر خاموش شوم کسی درباره ام حرف نمی زند و اگر به جستجوی واسطه و شفیعی برخیزم سزاوار شفاعت نیستم.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و کرمت را در لغزش هایم شفیع گردان و به وسیله عفو و گذشت خود گناهانم را ببخش و مرا به مجازاتی که سزاوار آن هستم و آن عذاب توست مجازاتم مفرما. و چتر احسانت را بر سرم بگستران و مرا به پوشش خویش بپوشان، و با من همانند شخص قدرتمندی که بنده ای ذلیل زاری کنان به درگاهش شتافته و آنگاه آن قدرتمند او را مورد لطف و رحمت خویش قرار داده رفتار فرما و یا همانند توانگری برخورد کن که بنده ای فقیر به وی روی آورده و آن توانگر او را از خاک برداشته و نیازش را رفع می نماید.

پروردگارا مرا از عذاب تو پناهی نیست بنابراین عزّتت پناهگاه من است و مرا به سوی تو شفیعی نیست پس فضل تو باید شفیعم شود و گناهانم مرا ترسانیده پس عفو تو باید امانم دهد.

ص: 193

جَهْلٍ مِنّی بِسُوءِ أَثَرِی، وَ لَا نِسْیَانٍ لِمَا سَبَقَ مِنْ ذَمِیمِ فِعْلِی، لَکِنْ لِتَسْمَعَ سَمَاؤُکَ وَ مَنْ فِیهَا وَ أَرْضُکَ وَ مَنْ عَلَیْهَا مَا أَظْهَرْتُ لَکَ مِنَ النّدَمِ، وَ لَجَأْتُ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ التّوْبَةِ، فَلَعَلّ بَعْضَهُمْ بِرَحْمَتِکَ یَرْحَمُنِی لِسُوءِ مَوْقِفِی، أَوْ تُدْرِکُهُ الرّقّةُ عَلَیّ لِسُوءِ حَالِی فَیَنَالَنِی مِنْهُ بِدَعْوَةٍ هِیَ أَسْمَعُ لَدَیْکَ مِنْ دُعَائِی، أَوْ شَفَاعَةٍ أَوْکَدُ عِنْدَکَ مِنْ شَفَاعَتِی، تَکُونُ بِهَا نَجَاتِی مِنْ غَضَبِکَ وَ فَوْزَتِی بِرِضَاکَ. اللّهُمّ إِنْ یَکُنِ النّدَمُ تَوْبَةً إِلَیْکَ فَأَنَا أَنْدَمُ النّادِمِینَ، وَ إِنْ یَکُنِ التّرْکُ لِمَعْصِیَتِکَ إِنَابَةً فَأَنَا أَوّلُ الْمُنِیبِینَ، وَ إِنْ یَکُنِ الِاسْتِغْفَارُ حِطّةً لِلذّنُوبِ فَإِنّی لَکَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ. اللّهُمّ فَکَمَا أَمَرْتَ بِالتّوْبَةِ، وَ ضَمِنْتَ الْقَبُولَ، وَ حَثَثْتَ عَلَی الدّعَاءِ، وَ وَعَدْتَ الْإِجَابَةَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی، وَ لَا تَرْجِعْنِی مَرْجِعَ الْخَیْبَةِ مِنْ رَحْمَتِکَ، إِنّکَ أَنْتَ التّوّابُ عَلَی الْمُذْنِبِینَ، وَ الرّحِیمُ لِلْخَاطِئِینَ الْمُنِیبِینَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، کَمَا هَدَیْتَنَا بِهِ، وَ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، کَمَا اسْتَنْقَذْتَنَا بِهِ، وَ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تَشْفَعُ لَنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یَوْمَ الْفَاقَةِ إِلَیْکَ، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ، وَ هُوَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ.

ص: 194

الها آنچه بر زبان راندم نه از آن جهت است که نسبت به بدکاری ام جاهل هستم و نه از روی فراموشی درباره کارهای زشت گذشته ام می باشد. بلکه بدین خاطر است که آسمانت و هرکه در آن ساکن است و زمینت و هرچه بر روی آن است ندامت و توبه مرا در پیشگاهت بشنوند. تا شاید برخی از آنان به رحمت و مهربانی ات بر من رقّت آورند و بر من ترحم کنند.

آنگاه از جانب آنان دعایی به من رسد که از دعاهای من در نزد تو شنیدنی تر و به اجابت نزدیک تر باشد، یا شفاعتی دست دهد که به نزد تو از شفاعت من استوارتر به شمار آید تا به وسیله آن نجات من از خشم تو و دستیابی ام به رضایتت حاصل گردد.

خدایا اگر ندامت توبه است هم اینک من از نادم ترین نادمانم و اگر ترک گناه توبه است من اولین توبه کننده ام و اگر درخواست آمرزش سبب ریختن گناهان است من از درگاهت جزء درخواست کنندگان آمرزشم.

بارالها همان طور که فرمان به توبه داده ای و قبولی آن را ضمانت کرده ای و بر دعا کردن تشویق فرموده ای و وعده اجابت داده ای پس بر محمد و آل او درود فرست و توبه مرا قبول کن و مرا با نومیدی از رحمتت باز مگردان زیرا که تو بر گنهکاران بخشاینده ای و بر خطاکاران که در حال توبه اند، مهربان می باشی.

الها بر محمد و آل او درود فرست همان طور که به وسیله آن گرامی ما را هدایت کردی و بر محمد و آل او درود فرست چنان که ما را به وسیله آن حضرت از گمراهی رهایی بخشیدی و بر محمد و آل او درود فرست آنچنان درودی که ما را در روز قیامت و در روز نیازمندی به تو شفاعت نماید زیرا که تو بر هر چیز توانایی و برایت آسان است.

ص: 195

32

دعای بعد از نماز شب

الها ای که صاحب سلطنت جاودانه ای و توانائی ات بدون نیاز به سپاهیان و پشتیبانهاست و ای کسی که عزتت همیشگی است و در گردش روزگار و گذشت سالها و سپری شدن زمانها پاینده است.

توانایی ات آنچنان است که اول و آخر ندارد و در تمام اعصار جلوه گر است و سلطنت آنچنان بلندمرتبه است که همه چیز پیش آنکه زمانش به پایان برسد ساقط شده است و بالاترین نوع توصیفی که بندگانت از تو می کنند به پائین ترین مرتبه بزرگواری ات نمی رسد. توصیف کردنها درباره ات گمراه و صفت ها نزدت از هم گسسته اند و افکار لطیف در برابر کبریایی ات سرگردانند.

آری تویی خدایی که در اولیّت خود اوّلی و بر همین حساب تو همیشه ای زیرا که زوال نمی پذیری و منم بنده ای که در عمل ضعیفم و آرزوی بزرگ و دراز دارم، اسباب و وسایل پیوندها از دستم بیرون رفته و تنها رحمت توست که آنها را پیوند داده است و رشته های آمال از من قطع شده و فقط به عفو تو چنگ زده ام.

خدایا طاعت و بندگی ام کم و معصیت و نافرمانی ام که بدان اقرار نمایم فراوان است و برایت سخت نیست که این بنده گنهکارت را عفو کنی پس مرا عفو کن.

ص: 197

إِلّا مَا أَنَا مُعْتَصِمٌ بِهِ مِنْ عَفْوِکَ. قَلّ عِنْدِی مَا أَعْتَدّ بِهِ مِنْ طَاعَتِکَ، و کَثُرَ عَلَیّ مَا أَبُوءُ بِهِ مِنْ مَعْصِیَتِکَ، وَ لَنْ یَضِیقَ عَلَیْکَ عَفْوٌ عَنْ عَبْدِکَ وَ إِنْ أَسَاءَ، فَاعْفُ عَنّی. اللّهُمّ وَ قَدْ أَشْرَفَ عَلَی خَفَایَا الْأَعْمَالِ عِلْمُکَ، وَ انْکَشَفَ کُلّ مَسْتُورٍ دُونَ خُبْرِکَ، وَ لَا تَنْطَوِی عَنْکَ دَقَائِقُ الْأُمُورِ، وَ لَا تَعْزُبُ عَنْکَ غَیّبَاتُ السّرَائِرِ. وَ قَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَیّ عَدُوّکَ الّذِی اسْتَنْظَرَکَ لِغَوَایَتِی فَأَنْظَرْتَهُ، وَ اسْتَمْهَلَکَ إِلَی یَوْمِ الدّینِ لِإِضْلَالِی فَأَمْهَلْتَهُ، فَأَوْقَعَنِی، وَ قَدْ هَرَبْتُ إِلَیْکَ مِنْ صَغَائِرِ ذُنُوبٍ مُوبِقَةٍ، وَ کَبَائِرِ أَعْمَالٍ مُرْدِیَةٍ حَتّی إِذَا قَارَفْتُ مَعْصِیَتَکَ، وَ اسْتَوْجَبْتُ بِسُوءِ سَعْیِی سَخْطَتَکَ، فَتَلَ عَنّی عِذَارَ غَدْرِهِ، وَ تَلَقّانِی بِکَلِمَةِ کُفْرِهِ، وَ تَوَلّی الْبَرَاءَةَ مِنّی، وَ أَدْبَرَ مُوَلّیاً عَنّی، فَأَصْحَرَنِی لِغَضَبِکَ فَرِیداً، وَ أَخْرَجَنِی إِلَی فِنَاءِ نَقِمَتِکَ طَرِیداً، لَا شَفِیعٌ یَشْفَعُ لِی إِلَیْکَ، وَ لَا خَفِیرٌ یُؤْمِنُنِی عَلَیْکَ، وَ لَا حِصْنٌ یَحْجُبُنِی عَنْکَ، وَ لَا مَلَاذٌ أَلْجَأُ إِلَیْهِ مِنْکَ. فَهَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ، وَ مَحَلّ الْمُعْتَرِفِ لَکَ، فَلَا یَضِیقَنّ عَنّی فَضْلُکَ، وَ لَا یَقْصُرَنّ دُونِی عَفْوُکَ، وَ لَا أَکُنْ أَخْیَبَ عِبَادِکَ التّائِبِینَ، وَ لَا أَقْنَطَ وُفُودِکَ الْآمِلِینَ، وَ اغْفِرْ لِی، إِنّکَ خَیْرُ الْغَافِرِینَ. اللّهُمّ إِنّکَ أَمَرْتَنِی فَتَرَکْتُ، وَ نَهَیْتَنِی فَرَکِبْتُ، وَ

ص: 198

پروردگارا بر اعمال پنهانی من احاطه علمی داری و هر کار مخفی من با آگاهی ات آشکار است و چیزی از کارهای دقیق و ریز از نظرت پنهان نیست و رازهای مخفی از تو پوشیده نمی باشد.

پروردگارا دشمن تو (شیطان) برای گمراه شدنم از تو مهلت خواسته و تو او را مهلت داده ای او بر من دست یافته در حالی که برای گمراهی من تا روز قیامت مهلت خواسته و تو به او مهلت داده ای و من از گناهان کوچک و نابودکننده و گناهان بزرگ و تباه سازنده به سویت آمدم او بر من چیره شد و هنگامی که به نافرمانی ات مشغول شدم و به خاطر بدرفتاری ام استحقاق دوری از رحمتت را سزاوار گشتم نیرنگش را از من برداشت و با حرف های کفرآمیز با من روبه رو شد و از من بیزاری جست و پشت به من کرده و رفت و مرا در صحرای گمراهی در برابر خشم تو تنها گذاشت و رانده شده درگاهت و گرفتار نقمتت نمود.

الها کسی را ندارم که به پیشگاهت شفیع آورم و نه کسی را دارم که مرا در برابرت ایمن دهد و نه پایگاه محکمی دارم که مرا از تو پنهان نماید و نه پناهگاهی است که از تو به آن پناه برم.

پس اینجا محل پناه آوردن است و جای اعتراف به توست بنابراین فضلت را از من مضایقه مکن و عفوت را درباره من دریغ مفرما و من از جمله بی بهره ترین بندگان توبه کننده و نومیدترین آنهایی که به درگاهت روی می آورند نباشم. مرا ببخش که تو بهترین بخشاینده ای.

خدایا تو مرا فرمان دادی تخلّف کردم و مرا نهی فرمودی انجام دادم و افکار بدم لغزش ها را برایم آرایش داد و می لغزیدم و تقصیر کردم.

الها برای روزه داری ام روزی را شاهد نمی گیرم و برای نماز شب و تهجّدم شبی را پناه نمی طلبم و انتظار ستایش برای کارهای مستحبی که کرده ام ندارم جز واجبات که اگر کسی آنها را ضایع کند نابود خواهد شد.

ص: 199

سَوّلَ لِیَ الْخَطَاءَ خَاطِرُ السّوءِ فَفَرّطْتُ. وَ لَا أَسْتَشْهِدُ عَلَی صِیَامِی نَهَاراً، وَ لَا أَسْتَجِیرُ بِتَهَجّدِی لَیْلًا، وَ لَا تُثْنِی عَلَیّ بِإِحْیَائِهَا سُنّةٌ حَاشَا فُرُوضِکَ الّتِی مَنْ ضَیّعَهَا هَلَکَ. وَ لَسْتُ أَتَوَسّلُ إِلَیْکَ بِفَضْلِ نَافِلَةٍ مَعَ کَثِیرِ مَا أَغْفَلْتُ مِنْ وَظَائِفِ فُرُوضِکَ، وَ تَعَدّیْتُ عَنْ مَقَامَاتِ حُدُودِکَ إِلَی حُرُمَاتٍ انْتَهَکْتُهَا، وَ کَبَائِرِ ذُنُوبٍ اجْتَرَحْتُهَا، کَانَتْ عَافِیَتُکَ لِی مِنْ فَضَائِحِهَا سِتْراً. وَ هَذَا مَقَامُ مَنِ اسْتَحْیَا لِنَفْسِهِ مِنْکَ، وَ سَخِطَ عَلَیْهَا، وَ رَضِیَ عَنْکَ، فَتَلَقّاکَ بِنَفْسٍ خَاشِعَةٍ، وَ رَقَبَةٍ خَاضِعَةٍ، وَ ظَهْرٍ مُثْقَلٍ مِنَ الْخَطَایَا وَاقِفاً بَیْنَ الرّغْبَةِ إِلَیْکَ وَ الرّهْبَةِ مِنْکَ. وَ أَنْتَ أَوْلَی مَنْ رَجَاهُ، وَ أَحَقّ مَنْ خَشِیَهُ وَ اتّقَاهُ، فَأَعْطِنِی یَا رَبّ مَا رَجَوْتُ، وَ آمِنّی مَا حَذِرْتُ، وَ عُدْ عَلَیّ بِعَائِدَةِ رَحْمَتِکَ، إِنّکَ أَکْرَمُ الْمَسْئُولِینَ. اللّهُمّ وَ إِذْ سَتَرْتَنِی بِعَفْوِکَ، وَ تَغَمّدْتَنِی بِفَضْلِکَ فِی دَارِ الْفَنَاءِ بِحَضْرَةِ الْأَکْفَاءِ، فَأَجِرْنِی مِنْ فَضِیحَاتِ دَارِ الْبَقَاءِ عِنْدَ مَوَاقِفِ الْأَشْهَادِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرّبِینَ، وَ الرّسُلِ الْمُکَرّمِینَ، وَ الشّهَدَاءِ وَ الصّالِحِینَ، مِنْ جَارٍ کُنْتُ أُکَاتِمُهُ سَیّئَاتِی، وَ مِنْ ذِی رَحِمٍ کُنْتُ أَحْتَشِمُ مِنْهُ فِی سَرِیرَاتِی. لَمْ أَثِقْ بِهِمْ رَبّ فِی السّتْرِ عَلَیّ، وَ وَثِقْتُ بِکَ رَبّ فِی الْمَغْفِرَةِ لِی، وَ أَنْتَ أَوْلَی

ص: 200

الها من به خاطر انجام مستحبات به تو متمسک نمی شوم در حالی که نسبت به بسیاری از واجبات سهل انگاری و غفلت داشته ام و از مواضع احکامت تجاوز کرده و کارهای حرامی که نهی فرموده ای بجا آورده ام و به گناهان کبیره مبتلا شده که عافیت تو برایم فضاحت آنها را پوشیده است و اینجا مکان کسی است که درباره نفس خود از تو شرمنده است و بر خویش غضب کرده و از تو راضی است و با تو ملاقات نموده در حالی که نفسی خاشع و گردنی افتاده و پشتی از بار گناه خم شده دارد. به درگاهت ایستاده در حالی که بین خوف و رجاء و ترس از عذابت و امید به بخشش تو قرار دارد و تو از امیدش برتری و از هرکس سزاوارتری که از او بترسند و تقوی پیشه کنند. پس ای خدای من به آنچه بر تو امید دارم بر من ببخش و از هرچه نگرانم امانم ده و سود رحمتت را شامل حالم کن زیرا که تو از هرکه درخواست کنم بخشنده تری.

خدایا همان طور که در دنیا به عفو و کرمت لغزشهایم را پوشاندی و در دنیای فانی به فضلت مرا در حضور خلق رسوا نفرمودی از رسوایی های جهان آخرت در مکان هایی که فرشتگان مقرّب و رسولان مکرّم و شهداء و صالحین حضور دارند پناهم ده و از همسایگانی که کارهای خلافم را از آنها مخفی داشتم و از اقوامی که اعمال پنهانی خود را از آنها می پوشاندم نیز پناهم ده.

خداوندا به همسایگان و اقوام در پوشیدن اسرارم اعتماد نکردم ولی ای خدای من به مغفرتت درباره خودم اعتماد نمودم.

ص: 201

مَنْ وُثِقَ بِهِ، وَ أَعْطَی مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ، وَ أَرْأَفُ مَنِ اسْتُرْحِمَ، فَارْحَمْنِی. اللّهُمّ وَ أَنْتَ حَدَرْتَنِی مَاءً مَهِیناً مِنْ صُلْبٍ مُتَضَایِقِ الْعِظَامِ، حَرِجِ الْمَسَالِکِ إِلَی رَحِمٍ ضَیّقَةٍ سَتَرْتَهَا بِالْحُجُبِ، تُصَرّفُنِی حَالًا عَنْ حَالٍ حَتّی انْتَهَیْتَ بِی إِلَی تَمَامِ الصّورَةِ، وَ أَثْبَتّ فِیّ الْجَوَارِحَ کَمَا نَعَتّ فِی کِتَابِکَ نُطْفَةً ثُمّ عَلَقَةً ثُمّ مُضْغَةً ثُمّ عَظْماً ثُمّ کَسَوْتَ الْعِظَامَ لَحْماً، ثُمّ أَنْشَأْتَنِی خَلْقاً آخَرَ کَمَا شِئْتَ. حَتّی إِذَا احْتَجْتُ إِلَی رِزْقِکَ، وَ لَمْ أَسْتَغْنِ عَنْ غِیَاثِ فَضْلِکَ، جَعَلْتَ لِی قُوتاً مِنْ فَضْلِ طَعَامٍ وَ شَرَابٍ أَجْرَیْتَهُ لِأَمَتِکَ الّتِی أَسْکَنْتَنِی جَوْفَهَا، وَ أَوْدَعْتَنِی قَرَارَ رَحِمِهَا. وَ لَوْ تَکِلُنِی یَا رَبّ فِی تِلْکَ الْحَالَاتِ إِلَی حَوْلِی، أَوْ تَضْطَرّنِی إِلَی قُوّتِی لَکَانَ الْحَوْلُ عَنّی مُعْتَزِلًا، وَ لَکَانَتِ الْقُوّةُ مِنّی بَعِیدَةً. فَغَذَوْتَنِی بِفَضْلِکَ غِذَاءَ الْبَرّ اللّطِیفِ، تَفْعَلُ ذَلِکَ بِی تَطَوّلًا عَلَیّ إِلَی غَایَتِی هَذِهِ، لَا أَعْدَمُ بِرّکَ، وَ لَا یُبْطِئُ بِی حُسْنُ صَنِیعِکَ، وَ لَا تَتَأَکّدُ مَعَ ذَلِکَ ثِقَتِی فَأَتَفَرّغَ لِمَا هُوَ أَحْظَی لِی عِنْدَکَ. قَدْ مَلَکَ الشّیْطَانُ عِنَانِی فِی سُوءِ الظّنّ وَ ضَعْفِ الْیَقِینِ، فَأَنَا أَشْکُو سُوءَ مُجَاوَرَتِهِ لِی، وَ طَاعَةَ نَفْسِی لَهُ، وَ أَسْتَعْصِمُکَ مِنْ مَلَکَتِهِ، وَ أَتَضَرّعُ إِلَیْکَ فِی صَرْفِ کَیْدِهِ عَنّی، وَ أَسْأَلُکَ فِی أَنْ تُسَهّلَ إِلَی

ص: 202

و تو سزاوارتری به اعتماد کردن و بخشنده ترین کسی هستی که به او روی می آورند و به آنکه از تو طلب رحمت می کند مهربانتری پس بر من رحم کن.

پروردگارا تو مرا از آبی پست از صُلبی که استخوان هایی پیچ در پیچ دارد و راه هایش تنگ است به رحم تنگ که آن را با چند پرده پوشانده ای وارد ساختی. در آن موقع که مرا از حالی به حال دیگر برمی گردانیدی به شکل و صورت کامل درآوردی و جوارح مرا ثابت نمودی همان طور که در کتاب خودت تعریف فرمودی: «از نطفه به خون بسته و سپس پاره گوشت و بعد استخوان و استخوان را با گوشت پوشاندی و بعد به همان ترتیب که خواستی خلق دیگری بر روی من انجام دادی (که عبارت از دمیدن روح باشد.)»

تا آنجا که محتاج روزی گشتم و از یاری رساندن تو به وسیله کرمت بی نیاز نبودم و از اضافات خوردنی و آشامیدنی مادرم که مرا در شکم او جای دادی و در انتهای بچه دانش قرارم دادی تغذیه ام کردی.

الها اگر در آن روزها مرا به حال خودم وا می گذاشتی و یا مرا ناچار به پایداری با نیروی خودم می کردی قادر به حفظ خود و ماندن نبودم و نیرو از من دور بود. و تو همانند نیکوکار مهربان از فضلت به من غذا دادی و تا امروز به طور مرتب و منظّم آن لطف را در حق من کرده ای و نیکوئی ات را انکار نمی کنم و خوش برخوردی تو رو به کندی نمی رود و با این همه لطف اعتماد من به روزی رساندن تو محکم نیست تا به آنچه نزد تو سودمندتر است تلاش نمایم.

الها شیطان مهار مرا به بدگمانی و سستی یقین به دست گرفته و من به تو از همنشینی بد او و اطاعت نفسم از او شکایت می کنم و از احاطه او بر من به تو اعتصام می جویم و عاجزانه می خواهم که نیرنگش را از من برداری.

ص: 203

رِزْقِی سَبِیلًا، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ابْتِدَائِکَ بِالنّعَمِ الْجِسَامِ، وَ إِلْهَامِکَ الشّکْرَ عَلَی الْإِحْسَانِ وَ الْإِنْعَامِ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ سَهّلْ عَلَیّ رِزْقِی، وَ أَنْ تُقَنّعَنِی بِتَقْدِیرِکَ لِی، وَ أَنْ تُرْضِیَنِی بِحِصّتِی فِیمَا قَسَمْتَ لِی، وَ أَنْ تَجْعَلَ مَا ذَهَبَ مِنْ جِسْمِی وَ عُمُرِی فِی سَبِیلِ طَاعَتِکَ، إِنّکَ خَیْرُ الرّازِقِینَ. اللّهُمّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارٍ تَغَلّظْتَ بِهَا عَلَی مَنْ عَصَاکَ، وَ تَوَعّدْتَ بِهَا مَنْ صَدَفَ عَنْ رِضَاکَ، وَ مِنْ نَارٍ نُورُهَا ظُلْمَةٌ، وَ هَیّنُهَا أَلِیمٌ، وَ بَعِیدُهَا قَرِیبٌ، وَ مِنْ نَارٍ یَأْکُلُ بَعْضَهَا بَعْضٌ، وَ یَصُولُ بَعْضُهَا عَلَی بَعْضٍ. وَ مِنْ نَارٍ تَذَرُ الْعِظَامَ رَمِیماً، وَ تَسقِی أَهْلَهَا حَمِیماً، وَ مِنْ نَارٍ لَا تُبْقِی عَلَی مَنْ تَضَرّعَ إِلَیْهَا، وَ لَا تَرْحَمُ مَنِ اسْتَعْطَفَهَا، وَ لَا تَقْدِرُ عَلَی التّخْفِیفِ عَمّنْ خَشَعَ لَهَا وَ اسْتَسْلَمَ إِلَیْهَا تَلْقَی سُکّانَهَا بِأَحَرّ مَا لَدَیْهَا مِنْ أَلِیمِ النّکَالِ وَ شَدِیدِ الْوَبَالِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ عَقَارِبِهَا الْفَاغِرَةِ أَفْوَاهُهَا، وَ حَیّاتِهَا الصّالِقَةِ بِأَنْیَابِهَا، وَ شَرَابِهَا الّذِی یُقَطّعُ أَمْعَاءَ وَ أَفْئِدَةَ سُکّانِهَا، وَ یَنْزِعُ قُلُوبَهُمْ، وَ أَسْتَهْدِیکَ لِمَا بَاعَدَ مِنْهَا، وَ أَخّرَ عَنْهَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَجِرْنِی مِنْهَا بِفَضْلِ رَحْمَتِکَ، وَ أَقِلْنِی عَثَرَاتِی بِحُسْنِ إِقَالَتِکَ، وَ لَا تَخْذُلْنِی یَا خَیْرَ الْمُجِیرِینَ. اللّهُمّ إِنّکَ تَقِی الْکَرِیهَةَ، وَ تُعْطِی

ص: 204

خدایا از تو می خواهم که راه آسانی برای روزی من پیش پایم بگذاری و حمد مخصوص توست که نعمت های بزرگ را آغازگری و شکرگزاری بر احسان و نعمت هایت را بر من الهام نمودی پس بر محمد و آل او درود فرست و روزی ام را آسان ساز و مرا به آنچه برایم مقدّر فرموده ای قانع کن و به سودم در آنچه نصیبم گردانیده ای خشنودم ساز و آنچه را که از جسم و عمرم به کار رفته در راه طاعت و بندگی ات قرار ده زیرا که بهترین روزی رسانانی.

بارالها به تو پناه می برم از آتشی که اسباب شکنجه برای معصیت کارانت قرار داده ای و به توسط آن هرکه را از رضایت دوری جوید وعده عذاب داده ای و از آتشی که نور آن کبود و تاریک کننده است و کم آن دردناک و دور آن نزدیک است و به تو پناه می برم از آتشی که بعضی از آن بعض دیگر را می خورد و برخی بر قسمت دیگر حمله می برد و از آتشی که استخوان ها را نرم می کند و به افتادگان در آن آب جوشیده می نوشاند و از آتشی که به تضرّع کننده اش رحمی نمی کند و به آنکه مهربانی می خواهد ترحم نمی نماید و برای آنکه در برابرش سر تسلیم فرود می آورد و خاشع می شود قادر به تخفیف نیست. و با ساکنین خود با پرحرارت ترین عذاب و گرفتاری سخت ملاقات می نماید.

خدایا به تو پناه می برم از عقربهای جهنم که دهانشان را باز کرده اند و مارهایی که نیش می زنند و آب جوشیده آنجا که دل و روده های ساکنین خود را پاره می نماید و دلهاشان را از جای می کند و الها از تو راه دوری جستن از آتش و رهایی از آن را درخواست می نمایم.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و مرا از آتش دوزخ به فضل و رحمتت پناه ده و به شایستگی عفوت از گناهانم درگذر و مرا خوار مگردان ای بهترین پناه دهندگان.

ص: 205

الْحَسَنَةَ، وَ تَفْعَلُ مَا تُرِیدُ، وَ أَنْتَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، إِذَا ذُکِرَ الْأَبْرَارُ، وَ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، مَا اخْتَلَفَ اللّیْلُ وَ النّهَارُ، صَلَاةً لَا یَنْقَطِعُ مَدَدُهَا، وَ لَا یُحْصَی عَدَدُهَا، صَلَاةً تَشْحَنُ الْهَوَاءَ، وَ تَمْلَأُ الْأَرْضَ وَ السّمَاءَ. صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ حَتّی یَرْضَی، وَ صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَعْدَ الرّضَا، صَلَاةً لَا حَدّ لَهَا وَ لَا مُنْتَهَی، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ص: 206

خداوندا تویی که ما را از معصیت حفظ می کنی و نیکی می بخشی و آنچه بخواهی انجام می دهی و تو بر همه چیز توانایی.

الها بر محمد و آل او درود فرست در آن هنگام که خوبان عالم یاد شوند و بر محمد و آلش درود فرست در گردش شب و روز، درودی که هیچ وقت قطع نگردد و تعدادش قابل شمارش نباشد. درودی که فضا را پر کند و آسمان و زمین را در بر گیرد. و خداوند بر او درود فرستد تا آنجا که خشنود گردد و باز پروردگار بر او و آلش درودی فرستد پس از خشنود شدن، درودی که پایان نداشته باشد ای مهربانترین مهربانان.

ص: 207

33

دعا برای استخاره

پروردگارا به علم تو طلب خیر می کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و آنچه خیر است برایم مقرر فرما و شناخت انتخاب را بر دلمان الهام کن و این را وسیله رضامندی به آنچه برایمان مقدّر کرده ای و سبب تسلیم شدن به آنچه بر ما حکم فرموده ای قرار ده و شک و تردید را از ما برطرف کن و ما را به رساندن به یقین اهل اخلاص تأییدمان فرما.

الها ما را به عاجز بودن از شناخت آنچه تو اختیار کرده ای مبتلا مکن تا در نتیجه تقدیرت را سبک شماریم و رضایت را نپسندیم و به راهی رویم که به عاقبت بخیری دورتر و به بیماری و ناراحتی نزدیکتر است.

خداوندا آنچه را که تو حکم کرده ای و باب میل ما نیست مورد علاقه ما گردان و آنچه را که از قضای تو سخت می دانیم بر آن آسان کن. و پذیرفتن خواسته ات را که بر ما وارد نموده ای بر دلمان الهام فرما تا به عقب انداختن جلو انداخته ای و جلو انداختن عقب افتاده ای را دوست نداشته باشیم و آنچه را که تو دوست می داری ما نیز دوست بداریم و آنچه را که تو کراهت داری انتخاب نکنیم.

پروردگارا عاقبت ما را به طوری که پایانش پسندیده است و بازگشتش گرامی تر است ختم به خیر فرما زیرا که تو نیکو عطا می کنی و نعمت بزرگ می بخشی و آنچه اراده کنی انجام می دهی و تو بر همه چیز توانایی.

ص: 209

34

هنگامی که گرفتار می شد و یا گرفتار به گناهی را می دید

بارالها تو را حمد می کنم که با دانائی ات گناهان را می پوشانی و با داشتن اطلاعات عافیت می بخشی پس هرکه از ما گناهی مرتکب شد مشهورش نکردی و هرکه فحشا و منکراتی بجا آورد رسوایش ننمودی. گنهکار، لغزش هایش را پوشاند و تو کسی را به لغزش هایش دلالت نکردی. چه اندازه از نهی تو را که بجا آوردیم و چه اندازه از دستوراتت را که ما را بر آن آشنایی دادی ولی بر آن تجاوز نمودیم و چه بسا زشتی که به چنگ آوردیم و گناهی که مرتکب شدیم، در حالی که تو از آن مطلع بودی ولی نظاره گر نبودی و بر افشا کردن آن بیشتر از هر توانایی توانا بودی و عافیت و رهایی دادن تو برای ما پیش چشم ایشان پرده و در برابر گوشهایشان حایل بود.

پس پروردگار آنچه که از بی حیایی پوشاندی و زشتی که مخفی داشتی برای ما وسیله موعظه و نفرت از اخلاق بد و انجام گناه و تلاش برای توبه ای که محو کننده گناه باشد را پسندیده قرار ده.

خدایا وقت بازگشت به سویت را نزدیک گردان و ما را از ناحیه خودت مبتلا به غفلت مفرما.

ص: 211

إِلَیْکَ رَاغِبُونَ، وَ مِنَ الذّنُوبِ تَائِبُونَ. وَ صَلّ عَلَی خِیَرَتِکَ اللّهُمّ مِنْ خَلْقِکَ مُحَمّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الصّفْوَةِ مِنْ بَرِیّتِکَ الطّاهِرِینَ، وَ اجْعَلْنَا لَهُمْ سَامِعِینَ وَ مُطِیعِینَ کَمَا أَمَرْتَ.

ص: 212

ما به سویت خواهانیم و از گناهان توبه کننده می باشیم.

و درود فرست بر برگزیده ات از خلقت که عبارتند از حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم و عترت او که برگزیده از بین بندگانت می باشند و از پاکانند و به ما توفیق ده که شنوای فرامین و مطیع دستوراتشان باشیم همان طور که خود به ما امر فرموده ای.

ص: 213

35

رضامندی امام علیه السلام به داده های خدا

حمد مخصوص پروردگار است و من به حکمش راضی هستم، شهادت می دهم که خداوند معیشت بندگانش را عادلانه تقسیم فرموده و با جمیع خلقش به فضل و احسان رفتار نموده. الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا به داده هایت بر بندگانت امتحان مکن و ثروتمندان را به خاطر آنچه را که به من نداده ای گرفتار کبر و نخوت مفرما که بر بندگانت حسادت ورزم و حکم و مقدراتت را سبک شمارم.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و درونم را به حکم قطعی خود پاکیزه گردان و سینه ام را در چیزهایی که مقدر فرموده ای گشاده نما و به من اعتمادی ده که اقرار کنم که قضای تو جز در کار خیر جاری نمی گردد و سپاس مرا درباره آنچه به من نداده ای نسبت به آنچه عطا فرموده ای فراوانتر کن و مرا از اینکه آدم ندار را خوار و پست و ثروتمند را با فضیلت و برتر پندارم حفظ فرما چرا که شریف و ارزشمند کسی است که بندگی تو شرافتش بخشد و عزیز و گرانقدر کسی است که عبادتت عزیزش نماید.

ص: 215

أَیّدْنَا بِعِزٍّ لَا یُفْقَدُ، وَ اسْرَحْنَا فِی مُلْکِ الْأَبَدِ، إِنّکَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصّمَدُ، الّذِی لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَکَ کُفُواً أَحَدٌ.

ص: 216

پس بر محمد و آل او درود فرست و ما را از ثروتی بهره مند ساز که نابود نمی شود و ما را به عزّتی تأیید فرما که از دست نمی رود و مرا در سلطنت ابدی روانه ساز زیرا که تو واحد احد و بی نیازی، کسی هستی که فرزند نداری و فرزند کسی نمی باشی و کسی همتایت نیست.

ص: 217

36

هنگام رعد و برق

پروردگارا رعد و برق دو آیت از آیات تواند و دو یاری رسان از یاران تواند که جهت فرمانبرداری از تو در رساندن رحمت سودمند و یا عذاب زیانبار می شتابند پس به وسیله آن دو، باران ویران کننده بر ما مبار و لباس بلا و گرفتاری بر قامتمان مپوشان.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و منافع و برکات این ابرها را بر ما نازل فرما و اذیت ها و زیان هایشان را از ما دفع کن و به توسط آنها به ما بیماری مرسان و بر معیشت ما از ناحیه آنها آسیبی وارد مفرما.

بارالها اگر ابرها را فرستاده ای برای بلا و کیفر رساندن پس به درستی که ما به تو پناه می بریم از غضبت و جهت طلب عفو به درگاهت گریه و زاری می کنیم بنابراین خشمت را به مشرکین و کفار برگردان و آسیای عذابت را بر آنانکه کافرند به چرخش درآور خدایا خشکی شهرهایمان را با فرستادن بارانت از بین ببر و بدخیالی و آزرده خاطر بودنمان را با روزی دادن خود زایل کن و ما را به غیر خودت مشغول مفرما و لطفت را از همه ما دریغ مکن.

ص: 219

مَادّةَ بِرّکَ، فَإِنّ الْغَنِیّ مَنْ أَغْنَیْتَ، وَ إِنّ السّالِمَ مَنْ وَقَیْت، مَا عِنْدَ أَحَدٍ دُونَکَ دِفَاعٌ، وَ لَا بِأَحَدٍ عَنْ سَطْوَتِکَ امْتِنَاعٌ، تَحْکُمُ بِمَا شِئْتَ عَلَی مَنْ شِئْتَ، وَ تَقْضِی بِمَا أَرَدْتَ فِیمَنْ أَرَدْت. فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا وَقَیْتَنَا مِنَ الْبَلَاءِ، وَ لَکَ الشّکْرُ عَلَی مَا خَوّلْتَنَا مِنَ النّعْمَاءِ، حَمْداً یُخَلّفُ حَمْدَ الْحَامِدِینَ وَرَاءَهُ، حَمْداً یَمْلَأُ أَرْضَهُ وَ سَمَاءَهُ، إِنّکَ الْمَنّانُ بِجَسِیمِ الْمِنَنِ، الْوَهّابُ لِعَظِیمِ النّعَمِ، الْقَابِلُ یَسِیرَ الْحَمْدِ، الشّاکِرُ قَلِیلَ الشّکْرِ، الْمُحْسِنُ الْمُجْمِلُ ذُو الطّوْلِ، لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ، إِلَیْکَ الْمَصِیرُ.

ص: 220

زیرا که بی نیاز واقعی کسی است که تو بی نیازش کنی و آدم سالم کسی است که تو او را سلامت بداری و از حوادث حفظ فرمایی.

چون هیچ کس مثل تو قادر به حفظ و دفاع از بنده اش نیست و هیچ کس را قدرت بازداشتن از غلبه و سطوتت نمی باشد زیرا به هرچه اراده کنی حکم خواهی کرد و به هرچه بخواهی فرمان خواهی داد. پس تو سزاوار حمدی زیرا که ما را از بلاها حفظ کردی و شکر تراست بر نعمت هایی که به ما بخشیده ای حمدی که بر سایر حمدها برتری داشته، حمدی که تمامی زمین و آسمان خدا را پر کند.

به تحقیق تویی کسی که نعمت فراوان می دهی و نعمت های بزرگ بسیار می بخشی و تویی آنکه سپاس اندک را می پذیری، پاداش دهنده شکر کم، نیکوکار و خوشرفتار دارای فضل و کرم، نیست خدایی جز تو و پایان کار به سوی تو می باشد.

ص: 221

37

اقرار به ناتوانی در بجا آوردن شکر

پروردگارا کسی به کمال شکرت نمی رسد مگر اینکه احسان دیگری از جانب تو شامل حالش می گردد و لازم است شکری دیگر نماید. و به طاعتی از طاعاتت نایل نمی گردد گرچه تلاش کند مگر اینکه مقصّر است و مستحق فضل و کرم توست. بنابراین شاکرترین بندگانت عاجز از شکر تواند و عابدترین آنها ناتوان از طاعت تو می باشند. هیچ کس را به خاطر شایستگی که دارد لازم نیست که بیامرزی و نه به علت سزاوار بودنش او را راضی کنی بلکه هرکه را می آمرزی به خاطر فضل و کرمت می باشد و از هرکه راضی می شوی از لطف و مرحمت توست.

به شکر مختصر بنده ات پاداش فراوان می دهی و فرمانبرداری کم را پاداش می دهی تا اینکه گویا شکر بندگانت که پاداششان را بر آن واجب کرده ای و جزای آنان را از آن بزرگ نموده ای کاری است که بدون تو بر باز نگهداشتن از آن قدرت دارند به همین جهت آنها را پاداش می دهی و یا سبب آن شکرگزاری در اختیار تو نبوده بنابراین آنها را پاداش داده ای!

بلکه ای خدای من تو همه امورشان را در اختیار داری پیش از آنکه چیزی را مالک شوند.

ص: 223

عِبَادَتَکَ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ یُفِیضُوا فِی طَاعَتِکَ، وَ ذَلِکَ أَنّ سُنّتَکَ الْإِفْضَالُ، وَ عَادَتَکَ الْإِحْسَانُ، وَ سَبِیلَکَ الْعَفْوُ. فَکُلّ الْبَرِیّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنّکَ غَیْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنّکَ مُتَفَضّلٌ عَلَی مَنْ عَافَیْتَ، وَ کُلّ ٌ مُقِرٌّ عَلَی نَفْسِهِ بِالتّقْصِیرِ عَمّا اسْتَوْجَبْت، فَلَوْ لَا أَنّ الشّیْطَانَ یَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِکَ مَا عَصَاکَ عَاصٍ، وَ لَوْ لَا أَنّهُ صَوّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِی مِثَالِ الْحَقّ مَا ضَلّ عَنْ طَرِیقِکَ ضَالّ ٌ. فَسُبْحَانَکَ مَا أَبْیَنَ کَرَمَکَ فِی مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَکَ أَوْ عَصَاکَ تَشْکُرُ لِلْمُطِیعِ مَا أَنْتَ تَوَلّیْتَهُ لَهُ، وَ تُمْلِی لِلْعَاصِی فِیمَا تَمْلِکُ مُعَاجَلَتَهُ فِیهِ، أَعْطَیْتَ کُلّا مِنْهُمَا مَا لَمْ یَجِبْ لَهُ، وَ تَفَضّلْتَ عَلَی کُلّ ٍ مِنْهُمَا بِمَا یَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ، وَ لَوْ کَافَأْتَ الْمُطِیعَ عَلَی مَا أَنْتَ تَوَلّیْتَهُ لَأَوْشَکَ أَنْ یَفْقِدَ ثَوَابَکَ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُکَ، وَ لَکِنّکَ بِکَرَمِکَ جَازَیْتَهُ عَلَی الْمُدّةِ الْقَصِیرَةِ الْفَانِیَةِ بِالْمُدّةِ الطّوِیلَةِ الْخَالِدَةِ، وَ عَلَی الْغَایَةِ الْقَرِیبَةِ الزّائِلَةِ بِالْغَایَةِ الْمَدِیدَةِ الْبَاقِیَةِ، ثُمّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِیمَا أَکَلَ مِنْ رِزْقِکَ الّذِی یَقْوَی بِهِ عَلَی طَاعَتِکَ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَی الْمُنَاقَشَاتِ فِی الْآلَاتِ الّتِی تَسَبّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَی مَغْفِرَتِکَ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِکَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِیعِ مَا کَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَی فِیه،ِ

ص: 224

و در اختیار گیرند و ثواب ایشان را آماده کرده ای قبل از آنکه در گرو دستوراتت درآیند و این بدین خاطر است که تو سنّت خیر رساندن داری و عادت تو بر احسان و راهت بر عفو و بخشش است.

الها تمامی موجودات اعتراف دارند که تو بر هرکه کیفر دهی ستم روا نمی داری و همگی شاهدند که تو به خاطر فضل و کرمت برای آنان عافیت می خواهی و همه اقرار دارند که نسبت به آنچه سزاواری کوتاهی کرده اند.

الها اگر شیطان درباره بندگی تو آنها را فریب ندهد هیچ کس نافرمانی ات نمی کند و اگر باطل را به صورت حق برای ایشان جلوه ندهد هیچ کس از راه تو گمراه نمی گردد. پس منزهی تو و چه اندازه کرم و بزرگواریت در معامله با آنهایی که فرمانبرداریت کرده و یا نافرمانیت نموده اند روشن و آشکار است. آنکه فرمانت را برده از آنچه برایش آماده ساخته ای پاداش می دهی و نافرمان را با اینکه قادر به شتاب هستی کیفرش را به تأخیر می اندازی. به هر دو یعنی فرمانبردار و نافرمان عطا می کنی در حالی که استحقاق ندارند و به هرکدام از آنها چیزی لطف می فرمایی که کارشان در مقابلش ارزش ندارد.

و اگر فرمانبردار را به کاری که بر او تکلیف کرده ای پاداش می دادی چیزی نمانده بود که ثواب را از دست بدهد و به نعمت تو نایل نگردد ولکن تو مطابق با کرمت کارهای او را که در مدت کمی بجا آورده در جهان آخرت به زندگی جاوید پاداش عنایت نمودی و کارهایی که پایانش نزدیک و از بین رفتنی است به پاداشی همیشگی پاسخ دادی.

و از بنده ات از آنچه که به کرمت ارتزاق می کند تا قدرت بر بندگی ات را داشته باشد توقع عوض نداشته و او را در ابزار و وسایلی که راهی به آمرزشت می باشد سختگیری ننموده ای و اگر با او چنین می کردی آنچه برایش زحمت کشیده و آنچه برایش تلاش کرده در مقابل کوچکترین الطافت از دست رفته بود.

ص: 225

جَزَاءً لِلصّغْرَی مِنْ أَیَادِیکَ وَ مِنَنِکَ، وَ لَبَقِیَ رَهِیناً بَیْنَ یَدَیْکَ بِسَائِرِ نِعَمِکَ، فَمَتَی کَانَ یَسْتَحِقّ شَیْئاً مِنْ ثَوَابِکَ؟ لَا! مَتَی؟!. هَذَا -یَا إِلَهِی!- حَالُ مَنْ أَطَاعَکَ، وَ سَبِیلُ مَنْ تَعَبّدَ لَکَ، فَأَمّا الْعَاصِی أَمْرَکَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْیَکَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِکَ لِکَیْ یَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِی مَعْصِیَتِکَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَی طَاعَتِکَ، وَ لَقَدْ کَانَ یَسْتَحِقّ فِی أَوّلِ مَا هَمّ بِعِصْیَانِکَ کُلّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِیعِ خَلْقِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، فَجَمِیعُ مَا أَخّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَیْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْکٌ مِنْ حَقّکَ، وَ رِضًی بِدُونِ وَاجِبِکَ. فَمَنْ أَکْرَمُ -یَا إِلَهِی!- مِنْکَ، وَ مَنْ أَشْقَی مِمّنْ هَلَکَ عَلَیْکَ؟ لَا! مَنْ؟. فَتَبَارَکْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلّا بِالْإِحْسَانِ، وَ کَرُمْتَ أَنْ یُخَافَ مِنْکَ إِلّا الْعَدْلُ، لَا یُخْشَی جَوْرُکَ عَلَی مَنْ عَصَاکَ، وَ لَا یُخَافُ إِغْفَالُکَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لِی أَمَلِی، وَ زِدْنِی مِنْ هُدَاکَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَی التّوْفِیقِ فِی عَمَلِی، إِنّکَ مَنّانٌ کَرِیمٌ.

ص: 226

و مدیون بقیه نعمت هایت می گشت. پس در چه موقع لایق ثواب تو باشد راستی چه موقع؟!

ای خدای من این است حال آنکه ترا فرمانبر است و راه کسی که ترا بندگی کرده است و اما آنکه فرمانت را تخلّف نموده و به آنچه را که نهی فرموده ای عمل کرده در کیفرش شتاب نکردی شاید از حال معصیت به حال توبه و بندگی ات برگردد و بی شک در همان اولین باری که مرتکب معصیت تو شد سزاوار کیفری بود که برای همه آفریدگانت آماده ساخته ای، بنابراین همه آنچه را که از عذاب برایش به تأخیر انداختی و هر آنچه از حق خود چشم پوشی کردی رضا به چیزی است که کمتر از استحقاق خود می باشد ای خدای من چه کسی از تو بزرگوارتر و چه کسی نگون بخت تر از آن است که برخلاف رضای تو نابود گردد، نه کیست که نگون بخت تر باشد؟ زیرا تو بزرگتر از آنی در حالی که به احسان و لطف توصیف شده ای و والاتر از آنی که جز از عدل از تو بترسند.

الها ترس از آن نیست که بر گنهکار ستم کنی و جای نگرانی نیست که پاداش آنکه رضایت را جلب کرده بدون ثواب بگذری، پس بر محمد و آل او درود فرست و به من هم آنچه آرزومندم، عطا فرما و با راهنمایی هایت مرا به توفیق در انجام اعمال صالحه برسان زیرا که نعمت دهنده فراوان و کریمی.

ص: 227

38

معذرت خواهی از سهل انگاری ها درباره حقوق افراد و درخواست آزادی از آتش دوزخ

خداوندا از تو معذرت می خواهم از ظلمی که در برابر من بر مظلومی واقع شده و من ستمدیده را یاری نکرده ام و از نیکی و محبتی که به من شده و قدردانی و سپاسگزاری ننموده ام و از خطاکاری که از من عذر خواسته ولی عذرش را نپذیرفته ام و از گرفتار و بینوایی که از من کمک خواسته و من ترتیب اثری به خواسته اش نداده ام و از حق صاحب حق با ایمانی که بر من لازم بود و آن را نداده ام و از عیب مؤمنی که برایم آشکار شده و من سرپوشی نکرده ام و بالاخره از هر گناهی که برایم پیش آمده و از آن اجتناب ننموده ام.

از تو معذرت می خواهم ای خدای من از اینهایی که برشمردم و نظایر اینها معذرتی از روی پشیمانی که اگر مانند آنها برای من اتفاق افتاد واعظ و پند دهنده باشد.

پس بر محمد و آل او درود فرست و پشیمانی ام را نسبت به گناهانی که مرتکب شدم و تصمیم مرا بر ترک گناهانی که به من رو می آورد توبه ای قرار ده که برای من سبب دوستی تو گردد ای دوستدار توبه کنندگان.

ص: 229

39

طلب عفو و رحمت از پروردگار

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و شهوتم را درباره هرکار حرام درهم شکن و حرص مرا از هر گناهی دور ساز و از آزار رساندن بر هر مرد و زن مؤمن و مسلمان بازم دار.

خداوندا هرکسی که درباره من آنچه را بر او حرام کرده ای انجام داده و نسبت به آنچه که منع نموده ای بی حیایی کرده و حق مرا برده و مرده و یا زنده است و حق من در اختیار اوست پس از ظلمی که او در حق من کرده درگذر و او را بیامرز و از حقی که از من برده مؤاخذه اش مکن و از آنچه درباره من انجام داده سرزنشش مفرما و به خاطر کارهایی که علیه من بجا آورده رسوایش مکن و این گذشتی که من نسبت به رفتار آنها نمودم و صدقه و لطفی که در حق آنها بخشیدم جزء پاکیزه ترین بخشش های اهل بخشش و برترین عطاهای مقربین درگاهت قرار ده. و در عوض گذشتی که از آنها نمودم عفو و گذشت خودت را شامل حالم فرما و از دعایی که برای ایشان کردم رحمتت را به من پاداش ده تا اینکه هرکدام از ما به فضل و کرمت سعادتمند شده و به نعمت هایت رستگار گردیم.

خدایا هرکدام از بندگانت که از ناحیه من آسیبی دیده و از جانب من به او آزاری رسیده

ص: 231

أَذًی، أَوْ لَحِقَهُ بِی أَوْ بِسَبَبِی ظُلْمٌ فَفُتّهُ بِحَقّهِ، أَوْ سَبَقْتُهُ بِمَظْلِمَتِهِ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَرْضِهِ عَنّی مِنْ وُجْدِکَ، وَ أَوْفِهِ حَقّهُ مِنْ عِنْدِکَ، ثُمّ قِنِی مَا یُوجِبُ لَهُ حُکْمُکَ، وَ خَلّصْنِی مِمّا یَحْکُمُ بِهِ عَدْلُکَ، فَإِنّ قُوّتِی لَا تَسْتَقِلّ بِنَقِمَتِکَ، وَ إِنّ طَاقَتِی لَا تَنْهَضُ بِسُخْطِکَ، فَإِنّکَ إِنْ تُکَافِنِی بِالْحَقّ تُهْلِکْنِی، وَ إِلّا تَغَمّدْنِی بِرَحْمَتِکَ تُوبِقْنِی. اللّهُمّ إِنّی أَسْتَوْهِبُکَ -یَا إِلَهِی!- مَا لَا یُنْقِصُکَ بَذْلُهُ، وَ أَسْتَحْمِلُکَ، مَا لَا یَبْهَظُکَ حَمْلُهُ: أَسْتَوْهِبُکَ -یَا إِلَهِی!- نَفْسِیَ الّتِی لَمْ تَخْلُقْهَا لِتَمْتَنِعَ بِهَا مِنْ سُوءٍ، أَوْ لِتَطَرّقَ بِهَا إِلَی نَفْعٍ، وَ لَکِنْ أَنْشَأْتَهَا إِثْبَاتاً لِقُدْرَتِکَ عَلَی مِثْلِهَا، وَ احْتِجَاجاً بِهَا عَلَی شَکْلِهَا. وَ أَسْتَحْمِلُکَ مِنْ ذُنُوبِی مَا قَدْ بَهَظَنِی حَمْلُهُ، وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَی مَا قَدْ فَدَحَنِی ثِقْلُهُ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لِنَفْسِی عَلَی ظُلْمِهَا نَفْسِی، وَ وَکّلْ رَحْمَتَکَ بِاحْتِمَالِ إِصْرِی، فَکَمْ قَدْ لَحِقَتْ رَحْمَتُکَ بِالْمُسِیئِینَ، وَ کَمْ قَدْ شَمِلَ عَفْوُکَ الظّالِمِینَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِی أُسْوَةَ مَنْ قَدْ أَنْهَضْتَهُ بِتَجَاوُزِکَ عَنْ مَصَارِعِ الْخَاطِئِینَ، وَ خَلّصْتَهُ بِتَوْفِیقِکَ مِنْ وَرَطَاتِ الْمُجْرِمِینَ، فَأَصْبَحَ طَلِیقَ عَفْوِکَ مِنْ إِسَارِ سُخْطِکَ، وَ عَتِیقَ صُنْعِکَ مِنْ وَثَاقِ عَدْلِکَ. إِنّکَ إِنْ تَفْعَلْ

ص: 232

و یا به دست من و یا به وسیله من ظلمی بر او وارد شده و حقش پایمال گشته و دادخواهی از حقّش از بین رفته بر محمد و آل او درود فرست و او را به قدرتی که در اختیارت هست از من راضی کن و از جانب فضلت حقش را تمام و کمال عطا فرما. و سپس مرا از آنچه فرمانت در عذاب من اقتضاء می کند حفظ کن و از آنچه را که مطابق عدلت می باشد رهایی ده چرا که نیروی من طاقت عذاب تو را ندارد و مرا توانی نیست تا با خشمت برابری کند و اگر توبه حق، کیفرم دهی نابودم خواهی کرد و اگر به رحمتت نپوشانی تباهم خواهی ساخت.

بارالها از تو می خواهم که به من عطا کنی زیرا که بخشش تو چیزی را از تو کم نمی کند ای خدای من برداشتن باری بر دوشم را می خواهم که برای تو سخت نیست.

ای خدای من از تو می خواهم که به من عطا کنی نفسی را که آن را نیافریدی تا به وسیله آن مانع بدی شوی و به سود و منفعتی برسی بلکه آن را آفریدی تا قدرت خود را در خلق آن و امثال آن ثابت کنی و بر خلقت شبیه آن دلیل آوری. خداوندا درخواست می کنم بار گناهانم را از دوش من برداری که بر من سنگینی می کند و از تو کمک می خواهم که این سنگینی مرا بیچاره کرده است.

پس بر محمد و آل او درود فرست و نفس مرا در حالی که ظلم به خویش کرده عفو کن و رحمتت را مأمور برداشتن بار گناهم فرما و چقدر رحمت تو به بندگان گنهکارت رسیده و چقدر عفو تو شامل حال ستمکاران گشته است.

پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا رهبر کسانی قرار ده که با گذشت خود آنها را از پرتگاه های لغزشکاران حفظ کرده ای و با توفیق خود آنها را از ورطه های سهمگین مجرمین نجات داده ای، صبح کرده اند در حالی که آزاد شده عفو تو از اسارت خشمت بوده و آزاد شده احسانت از بند عدلت گشته اند.

ص: 233

ذَلِکَ -یَا إِلَهِی!- تَفْعَلْهُ بِمَنْ لَا یَجْحَدُ اسْتِحْقَاقَ عُقُوبَتِکَ، وَ لَا یُبَرّئُ نَفْسَهُ مِنِ اسْتِیجَابِ نَقِمَتِکَ. تَفعَل [تَفْعَلْ] ذَلِکَ -یَا إِلَهِی!- بِمَنْ خَوْفُهُ مِنْکَ أَکْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فِیکَ، وَ بِمَنْ یَأْسُهُ مِنَ النّجَاةِ أَوْکَدُ مِنْ رَجَائِهِ لِلْخَلَاصِ، لَا أَنْ یَکُونَ یَأْسُهُ قُنُوطاً، أَوْ أَنْ یَکُونَ طَمَعُهُ اغْتِرَاراً، بَلْ لِقِلّةِ حَسَنَاتِهِ بَیْنَ سَیّئَاتِهِ، وَ ضَعْفِ حُجَجِهِ فِی جَمِیعِ تَبِعَاتِهِ. فَأَمّا أَنْتَ -یَا إِلَهِی!- فَأَهْلٌ أَنْ لَا یَغْتَرّ بِکَ الصّدّیقُونَ، وَ لَا یَیْأَسَ مِنْکَ الْمُجْرِمُونَ، لِأَنّکَ الرّبّ الْعَظِیمُ الّذِی لَا یَمْنَعُ أَحَداً فَضْلَهُ، وَ لَا یَسْتَقْصِی مِنْ أَحَدٍ حَقّهُ، تَعَالَی ذِکْرُکَ عَنِ الْمَذْکُورِینَ، وَ تَقَدّسَتْ أَسْمَاؤُکَ عَنِ الْمَنْسُوبِینَ، وَ فَشَتْ نِعْمَتُکَ فِی جَمِیعِ الْمَخْلُوقِینَ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ یَا رَبّ الْعَالَمِینَ.

ص: 234

ای خدای من اگر چنین کنی آن را درباره کسی انجام داده ای که سزاوار عذاب بودن را انکار نمی کند و نفس خود را از استحقاق کیفرت تبرئه نمی نماید.

ای خدای من چنین رفتاری را درباره کسی انجام می دهی که ترسش از تو بیش از طمعش به رحمتت می باشد و نومیدی اش از نجات از امیدواری اش برای رهایی محکمتر است نه اینکه نومیدی اش از رحمت توست یا طمعش از روی نیرنگ است، بلکه به خاطر کمی اعمال خوبش در برابر کارهای ناپسندش می باشد و دلیل هایش در همه دادخواهی ها و پاسخگویی ها ضعیف است.

ولی تو ای خدای من، سزاواری که راستگویان به رحمتت مغرور نشوند و مجرمین از عفوت نومید نگردند زیرا که تو آن پروردگار بزرگی هستی که کسی را از فضل خود باز نمی دارد و همه حق خود را از کسی باز نمی ستاند.

الها یاد تو برتر از آن است که اهل ذکر یادت می کنند و نامهایت از اینکه بر دیگران نسبت داده شود منزه و پاکیزه است و نعمت تو در بین تمامی بندگانت تقسیم شده پس بدین خاطر حمد مخصوص توست ای خدای جهانیان.

ص: 235

40

یاد مرگ

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و آرزوی طولانی را از دل ما بیرون بر و آن را با صداقت در رفتارمان کوتاه کن تا آنجا که تمام کردن ساعتی بعد ساعتی و دریافتن روزی بعد روزی و اتصال تنفّس ها و گام های پی در پی را آرزو نکنیم.

بارالها ما را از غرور آرزو سلامت بدار و ما را از شرّش حفظ فرما و مرگ را نصب العین و در برابر چشمانمان قرار ده و ما را از مرگ غافل مفرما و از میان اعمال خوب توفیق انجام عملی را به ما عطا کن که با آن رسیدن به جهان آخرت و لقائت را دیر شماریم در نتیجه تلاش کنیم و حرص ورزیم که هرچه زودتر به رحمتت ملحق شویم تا آنجا که مرگ جای اُنس ما باشد و جای اُلفت و به سویش مشتاق شویم و همانند خویشاوندی باشد که در کنار آن بودن را دوست داشته باشیم.

الها هرگاه مرگ را به سراغ ما فرستادی در هنگام زیارت او ما را به وسیله او سعادتمند فرما و به محض آمدن ما را با او مأنوس کن و ما را به مهمانی او بدبخت مکن و ما را با ملاقاتش خوار و زبون مفرما.

خدایا مرگ را دری از درهای مغفرتت و کلیدی از کلیدهای رحمتت قرار ده الها ما را بمیران در حالی که هدایت شده ایم و گمراه نیستیم، فرمانبریم و از بندگی ات کراهت نداریم. توبه کننده ایم و معصیت کار و اصرار بر گناه نداریم ای خدایی که ضامن پاداش نیکوکارانی و اصلاح کننده رفتار تبهکارانی.

ص: 237

41

تقاضای پوشیدن گناهان از ستّارالعیوب

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، بسترهای کرمت را برایم بگستران و مرا از محل نوشیدن شراب رحمتت سیراب کن و در بهشتت جایم ده و با رد کردن از در خانه ات مرا مرنجان و به نومیدی از رحمتت نومیدم مکن، و مرا به گناهانم تقاص مفرما و به آنچه را که انجام داده ام سختگیری مکن و رازم را فاش و سرّم را آشکار مفرما و کارم را در ترازوی عدلت مسنج و وضع حالم را در برابر چشم بزرگان فاش مگردان.

خدایا آنچه برایم ننگ است از دید بزرگان در روز قیامت مخفی بدار و آنچه که نزد تو مرا رسوا می کند از آنان بپوشان.

الها به رضای خویش درجه و رتبه ام را بالا بر و به مغفرتت کرامتت را نسبت به من کمال بخش و مرا از یاران دست راست قرار ده و با بردن در گروه ایمن شدگان آبرویم بخش و از جمله رستگارانم کن و مجالس بندگان صالحت را به وسیله من آباد کن دعایم را بپذیر ای پروردگار جهانیان.

ص: 239

42

دعای ختم قرآن

پروردگارا در ختم قرآنی که آن را نور و روشنایی فرستادی کمکم کردی و قرآن را بر هر کتابی که نازل فرمودی نگاهبان و بر هر سخنی که نقل کرده ای فضیلت داده ای و آن را جدا کننده حلال از حرامت قرار داده ای همان قرآنی که بیان کننده راه های احکامت می باشد همان کتابی که برای بندگانت به طور مبسوط شرح داده ای و همان وحی ای که آن را بر پیامبرت حضرت محمّد که صلوات تو بر او و آلش باد نازل فرموده ای.

الها پیروی از قرآن را نوری برای رهایی از تاریکی های گمراهی و نادانی، و شفایی برای آنکه از صمیم دل و از روی درک صحیح به تلاوت آیاتش گوش می دهد قرار دادی و آن را ترازوی عدلی گردانیدی که هیچگاه زبانه اش از حقیقت برنمی گردد و نور هدایتی که برای گواهانش هیچ وقت از اقامه دلیل خاموش نمی شود و پرچم نجاتی که هرکس قصد پیروی از آن نماید گمراه نمی گردد و هرکس که به ریسمان عصمت آن چنگ بزند گرفتار هلاکت نخواهد شد.

بارالها چون ما را بر تلاوت آن کمک نمودی و سختی و لکنت زبان ما را با زیبایی عباراتش آسان نمودی پس ما را از جمله کسانی قرار ده که به طور شایسته حقوقش را رعایت کرده اند.

ص: 241

حَقّ رِعَایَتِهِ، وَ یَدِینُ لَکَ بِاعْتِقَادِ التّسْلِیمِ لِمُحْکَمِ آیَاتِهِ، وَ یَفْزَعُ إِلَی الْإِقْرَارِ بِمُتَشَابِهِهِ، وَ مُوضَحَاتِ بَیّنَاتِهِ. اللّهُمّ إِنّکَ أَنْزَلْتَهُ عَلَی نَبِیّکَ مُحَمّدٍ صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مُجْمَلًا، وَ أَلْهَمْتَهُ عِلْمَ عَجَائِبِهِ مُکَمّلًا، وَ وَرّثْتَنَا عِلْمَهُ مُفَسّراً، وَ فَضّلْتَنَا عَلَی مَنْ جَهِلَ عِلْمَهُ، وَ قَوّیْتَنَا عَلَیْهِ لِتَرْفَعَنَا فَوْقَ مَنْ لَمْ یُطِقْ حَمْلَهُ. اللّهُمّ فَکَمَا جَعَلْتَ قُلُوبَنَا لَهُ حَمَلَةً، وَ عَرّفْتَنَا بِرَحْمَتِکَ شَرَفَهُ وَ فَضْلَهُ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ الْخَطِیبِ بِهِ، وَ عَلَی آلِهِ الْخُزّانِ لَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِمّنْ یَعْتَرِفُ بِأَنّهُ مِنْ عِنْدِکَ حَتّی لَا یُعَارِضَنَإ؛ططّّ الشّکّ فِی تَصْدِیقِهِ، وَ لَا یَخْتَلِجَنَا الزّیْغُ عَنْ قَصْدِ طَرِیقِهِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِمّنْ یَعْتَصِمُ بِحَبْلِهِ، وَ یَأْوِی مِنَ الْمُتَشَابِهَاتِ إِلَی حِرْزِ مَعْقِلِهِ، وَ یَسْکُنُ فِی ظِلّ جَنَاحِهِ، وَ یَهْتَدِی بِضَوْءِ صَبَاحِهِ، وَ یَقْتَدِی بِتَبَلّجِ أَسْفَارِهِ، وَ یَسْتَصْبِحُ بِمِصْبَاحِهِ، وَ لَا یَلْتَمِسُ الْهُدَی فِی غَیْرِهِ. اللّهُمّ وَ کَمَا نَصَبْتَ بِهِ مُحَمّداً عَلَماً لِلدّلَالَةِ عَلَیْکَ، وَ أَنْهَجْتَ بِ آلِهِ سُبُلَ الرّضَا إِلَیْکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ وَسِیلَةً لَنَا إِلَی أَشْرَفِ مَنَازِلِ الْکَرَامَةِ، وَ سُلّماً نَعْرُجُ فِیهِ إِلَی مَحَلّ السّلَامَةِ، وَ سَبَباً نُجْزَی بِهِ النّجَاةَ فِی عَرْصَةِ الْقِیَامَةِ، وَ ذَرِیعَةً نَقْدَمُ بِهَا عَلَی نَعِیمِ دَارِ الْمُقَامَةِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی

ص: 242

و در برابر آیات محکمه آن از روی اعتقاد گردن نهاده و نسبت به آیات متشابه و غیرمحکم به دلیل های روشن آن پناه می برند.

خدایا تو قرآن را بر پیامبرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم بدون شرح و تفصیل نازل فرمودی و دانش به رازهای آن را به طور مفصل و مشروح به وی الهام نمودی و علم به قرآن همراه با تفسیر به ما میراث دادی و ما را بر آنکه ناآشنای بدین علوم است برتری بخشیدی و بر ما قدرت اشراف بر قرآن را عنایت کردی تا بر آنکه طاقت زیر بار رفتن آن را نداشت شرافت دهی.

الها همان طور که دلهای ما را حامل قرآن قرار دادی و به رحمتت ما را به شرافت و فضیلت آن آشنا کردی پس بر محمد گوینده آن و بر آلش خزانه داران آن درود فرست و ما را از جمله کسانی قرار ده که اعتراف دارند که قرآن از جانب توست تا در باور کردن آن گرفتار تردید شویم و گرایش به گمراهی ما را از سیر در مسیر حق باز ندارد.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و ما را از جمله افرادی قرار ده که به ریسمان قرآن چنگ می زنند و از متشابهات آن به محکمات آن پناه می برند و در سایه حمایت آن آرام می گیرند و از نور صبحگاهی آن هدایت می شوند و به درخشش نور آن اقتدا می کنند و از روشنایی آن روشنایی ایجاد می نمایند و از غیر آن طلب نیکبختی نمی نمایند.

الها همان طور که به توسط قرآن برای حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم نشانه ای برای دلالت بر خودت برپا داشتی و به وسیله آل محمد صلی الله علیه و آله و سلّم راههای جلب رضایتت را آشکار ساختی پس بر محمد و آل او درود فرست و قرآن را برای ما وسیله رسیدن به شریف ترین منزل های کرامت و بزرگواری و نردبانی جهت ترقی به جایگاه سلامت قرار ده و سببی که به توسط آن در عرصه قیامت نجات یافته و وسیله ای که به خاطر آن همراه با نعمت ها در بهشت جاودانه باشیم.

ص: 243

مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ احْطُطْ بِالْقُرْآنِ عَنّا ثِقْلَ الْأَوْزَارِ، وَ هَبْ لَنَا حُسْنَ شَمَائِلِ الْأَبْرَارِ، وَ اقْفُ بِنَا آثَارَ الّذِینَ قَامُوا لَکَ بِهِ آنَاءَ اللّیْلِ وَ أَطْرَافَ النّهَارِ حَتّی تُطَهّرَنَا مِنْ کُلّ دَنَسٍ بِتَطْهِیرِهِ، وَ تَقْفُوَ بِنَا آثَارَ الّذِینَ اسْتَضَاءُوا بِنُورِهِ، وَ لَمْ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ عَنِ الْعَمَلِ فَیَقْطَعَهُمْ بِخُدَعِ غُرُورِهِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ لَنَا فِی ظُلَمِ اللّیَالِی مُونِساً، وَ مِنْ نَزَغَاتِ الشّیْطَانِ وَ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ حَارِساً، وَ لِأَقْدَامِنَا عَنْ نَقْلِهَا إِلَی الْمَعَاصِی حَابِساً، وَ لِأَلْسِنَتِنَا عَنِ الْخَوْضِ فِی الْبَاطِلِ مِنْ غَیْرِ مَا آفَةٍ مُخْرِساً، وَ لِجَوَارِحِنَا عَنِ اقْتِرَافِ الْ آثَامِ زَاجِراً، وَ لِمَا طَوَتِ الْغَفْلَةُ عَنّا مِنْ تَصَفّحِ الِاعْتِبَارِ نَاشِراً، حَتّی تُوصِلَ إِلَی قُلُوبِنَا فَهْمَ عَجَائِبِهِ، وَ زَوَاجِرَ أَمْثَالِهِ الّتِی ضَعُفَتِ الْجِبَالُ الرّوَاسِی عَلَی صَلَابَتِهَا عَنِ احْتِمَالِهِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَدِمْ بِالْقُرْآنِ صَلَاحَ ظَاهِرِنَا، وَ احْجُبْ بِهِ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ عَنْ صِحّةِ ضَمَائِرِنَا، وَ اغْسِلْ بِهِ دَرَنَ قُلُوبِنَا وَ عَلَائِقَ أَوْزَارِنَا، وَ اجْمَعْ بِهِ مُنْتَشَرَ أُمُورِنَا، وَ أَرْوِ بِهِ فِی مَوْقِفِ الْعَرْضِ عَلَیْکَ ظَمَأَ هَوَاجِرِنَا، وَ اکْسُنَا بِهِ حُلَلَ الْأَمَانِ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فِی نُشُورِنَا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْبُرْ بِالْقُرْآنِ خَلّتَنَا مِنْ عَدَمِ الْإِمْلَاقِ، وَ سُقْ إِلَیْنَا

ص: 244

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و از برکت وجود قرآن بار سنگین لغزش ها را از ما بردار و صفات پسندیده خوبان را به ما عطا فرما و ما را به پیروی از راه هایی که تلاوت کنندگان قرآن در ساعات شب و روز بدان پرداخته اند موفق بدار تا به وسیله پاکیزگی قرآن ما را نیز از هر آلودگی پاکیزه نمایی و ما پیرو کسانی گردانی که به نور قرآن نورانی شدند و آرزوها آنها را از انجام کارها باز نداشته تا با نیرنگری آرزوها تباه گردند.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و قرآن را در شب های تار مونس و در مواقعی که شیطان ما را دعوت به بدکاری می کند و در دلهایمان وسوسه می اندازد نگهبانمان قرار ده.

الها قرآن را بازدارنده قدم های ما به سوی معصیت ها و زبان هایمان را در عین حالی که بیماری ندارند در گفتن حرف های باطل لال کننده و اعضای ما را از انجام گناهان ممنوع و در هنگامی که غفلت ما را احاطه کرده تا درس عبرت از حوادث روزگار بگیریم هشدار دهنده قرار ده تا در نتیجه درک عجایب قرآن برای ما حاصل گردد و آن چیزهایی که کوه های استوار با همه صلابتی که دارند از حمل آن عاجز بودند برایمان قابل فهم و درک شود.

الها بر محمد و آل او درود فرست و توسط قرآن ظاهرمان را در آراستگی پابرجا فرما و به قرآن اندیشه های بد را از باطن سالم ما بازدار و آلودگی قلب هایمان و وابستگی به گناهانمان را شستشو ده و کارهای پراکنده ما را به وسیله آن جمع کن و در آن ایستگاهی که در پیشگاهت قرار می گیریم و بسیار گرم است سیرابمان فرما و به برکت قرآن در روز فزع اکبر و در روز قیامت لباس امان از آتش و غضبت را بر ما بپوشان.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و به قرآن نداری ما را به بی نیازی جبران و وسعت در زندگی و فراوانی روزی را به سوی ما روان و ما را از صفات ناپسند و اخلاق پست دور کن.

ص: 245

بِهِ رَغَدَ الْعَیْشِ وَ خِصْبَ سَعَةِ الْأَرْزَاقِ، وَ جَنّبْنَا بِهِ الضّرَائِبَ الْمَذْمُومَةَ وَ مَدَانِیَ الْأَخْلَاقِ، وَ اعْصِمْنَا بِهِ مِنْ هُوّةِ الْکُفْرِ وَ دَوَاعِی النّفَاقِ حَتّی یَکُونَ لَنَا فِی الْقِیَامَةِ إِلَی رِضْوَانِکَ وَ جِنَانِکَ قَائِداً، وَ لَنَا فِی الدّنْیَا عَنْ سُخْطِکَ وَ تَعَدّی حُدُودِکَ ذَائِداً، وَ لِمَا عِنْدَکَ بِتَحْلِیلِ حَلَالِهِ وَ تَحْرِیمِ حَرَامِهِ شَاهِداً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَوّنْ بِالْقُرْآنِ عِنْدَ الْمَوْتِ عَلَی أَنْفُسِنَا کَرْبَ السّیَاقِ، وَ جَهْدَ الْأَنِینِ، وَ تَرَادُفَ الْحَشَارِجِ إِذَا بَلَغَتِ النّفُوسُ التّرَاقِیَ، وَ قِیلَ مَنْ رَاقٍ؟ وَ تَجَلّی مَلَکُ الْمَوْتِ لِقَبْضِهَا مِنْ حُجُبِ الْغُیُوبِ، وَ رَمَاهَا عَنْ قَوْسِ الْمَنَایَا بِأَسْهُمِ وَحْشَةِ الْفِرَاقِ، وَ دَافَ لَهَا مِنْ ذُعَافِ الْمَوْتِ کَأْساً مَسْمُومَةَ الْمَذَاقِ، وَ دَنَا مِنّا إِلَی الْآخِرَةِ رَحِیلٌ وَ انْطِلَاقٌ، وَ صَارَتِ الْأَعْمَالُ قَلَائِدَ فِی الْأَعْنَاقِ، وَ کَانَتِ الْقُبُورُ هِیَ الْمَأْوَی إِلَی مِیقَاتِ یَوْمِ التّلَاقِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَارِکْ لَنَا فِی حُلُولِ دَارِ الْبِلَی، وَ طُولِ الْمُقَامَةِ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثّرَی، وَ اجْعَلِ الْقُبُورَ بَعْدَ فِرَاقِ الدّنْیَا خَیْرَ مَنَازِلِنَا، وَ افْسَحْ لَنَا بِرَحْمَتِکَ فِی ضِیقِ مَلَاحِدِنَا، وَ لَا تَفْضَحْنَا فِی حَاضِرِی الْقِیَامَةِ بِمُوبِقَاتِ آثَامِنَا. وَ ارْحَمْ بِالْقُرْآنِ فِی مَوْقِفِ الْعَرْضِ عَلَیْکَ ذُلّ مَقَامِنَا، وَ ثَبّتْ بِهِ عِنْدَ اضْطِرَابِ

ص: 246

و به قرآن ما را از افتادن در گودال کفر و آنچه که نفاق است حفظ کن تا برای ما در روز قیامت به سوی رضوان و بهشتت راهبر باشد و در دنیا از غضبت و تجاوز به حدودت بازدارنده و به آنچه را از احکام حلال و حرام نزد توست شاهد باشد.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست و به وسیله قرآن سخت جان دادن و ناله های هنگام مرگ را بر ما آسان کن آنگاه که جانها به حلقوم رسد و گفته می شود کیست که او را از مرگ نجات بخشد؟ در این هنگام جناب عزرائیل علیه السلام آشکار می گردد و از پرده های غیب ظاهر می شود و این انسان را با تیرهای وحشت جدایی هدف قرار می دهد. و برای آن جانها جامی که زهرآلوده است و آمیخته به زهر مرگ است آماده می سازد و اینجاست که رفتن و روان شدن ما به سوی جهان آخرت نزدیک می شود و هرکس در گرو اعمال خویش واقع می گردد و خانه های قبر محل سکونت تا روز رستاخیز و روز به هم رسیدن می شود.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و ورود ما را به خانه درهم ریخته قبر و بسیار ماندن در میان طبقات خاک را مبارک گردان و بعد از جدایی از دنیا خانه های قبر را بهترین خانه های ما قرار ده و به رحمت خود تنگی لحدهایمان را گشاده گردان و ما را در برابر حاضرین در روز قیامت به خاطر گناهان نابودکننده مان رسوا مفرما.

پروردگارا به خاطر قرآن در روزی که در پیشگاهت در مرتبه ذلت و خواری ایستاده ایم بر ما رحم کن.

ص: 247

جِسْرِ جَهَنّمَ یَوْمَ الْمَجَازِ عَلَیْهَا زَلَلَ أَقْدَامِنَا، وَ نَوّرْ بِهِ قَبْلَ الْبَعْثِ سُدَفَ قُبُورِنَا، وَ نَجّنَا بِهِ مِنْ کُلّ کَرْبٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ شَدَائِدِ أَهْوَالِ یَوْمِ الطّامّةِ وَ بَیّضْ وُجُوهَنَا یَوْمَ تَسْوَدّ وُجُوهُ الظّلَمَةِ فِی یَوْمِ الْحَسْرَةِ وَ النّدَامَةِ، وَ اجْعَلْ لَنَا فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ وُدّاً، وَ لَا تَجْعَلِ الْحَیَاةَ عَلَیْنَا نَکَداً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ کَمَا بَلّغَ رِسَالَتَکَ، وَ صَدَعَ بِأَمْرِکَ، وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ. اللّهُمّ اجْعَلْ نَبِیّنَا -صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَقْرَبَ الْنّبِیّینَ مِنْکَ مَجْلِساً، وَ أَمْکَنَهُمْ مِنْکَ شَفَاعَةً، وَ أَجَلّهُمْ عِنْدَکَ قَدْراً، وَ أَوْجَهَهُمْ عِنْدَکَ جَاهاً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ شَرّفْ بُنْیَانَهُ، وَ عَظّمْ بُرْهَانَهُ، وَ ثَقّلْ مِیزَانَهُ، وَ تَقَبّلْ شَفَاعَتَهُ، وَ قَرّبْ وَسِیلَتَهُ، وَ بَیّضْ وَجْهَهُ، وَ أَتِمّ نُورَهُ، وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَ أَحْیِنَا عَلَی سُنّتِهِ، وَ تَوَفّنَا عَلَی مِلّتِهِ وَ خُذْ بِنَا مِنْهَاجَهُ، وَ اسْلُکْ بِنَا سَبِیلَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ طَاعَتِهِ، وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ، وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ، وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ. وَ صَلّ اللّهُمّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُبَلّغُهُ بِهَا أَفْضَلَ مَا یَأْمُلُ مِنْ خَیْرِکَ وَ فَضْلِکَ وَ کَرَامَتِکَ، إِنّکَ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ، وَ فَضْلٍ کَرِیمٍ. اللّهُمّ اجْزِهِ بِمَا بَلّغَ مِنْ رِسَالَاتِکَ، وَ أَدّی مِنْ آیَاتِکَ، وَ

ص: 248

و قدمهایمان را در لحظه های پراضطراب و هنگام عبور از پل جهنم و وقتی که جواز عبور برایمان صادر شده ثابت و استوار گردان و قبل از زنده شدن در قیامت به نور قرآنیت قبرهای تاریکمان را نورانی فرما و به وسیله کتاب آسمانی ات از گرفتاری های روز قیامت و سختی های ترسناک رستاخیز نجاتمان ده.

الها در روزی که چهره ستمکاران سیاه می شود در آن روز حسرت و ندامت چهره های ما را سفید کن و محبت ما را در دلهای اهل ایمان بینداز و زندگی را بر ما دشوار مفرما.

خدایا بر حضرت محمد بنده و رسولت همان طور که رسالت را ابلاغ نمود و فرمانت را با صدای رسا بیان کرد و بندگانت را پند داد درود فرست.

الها پیامبر ما را که درودت بر او و بر آلش باد در روز قیامت نزدیک ترین پیامبران از نظر رتبه و مقام در درگاهت قرار ده و از جهت شفاعت امکاناتش را از همه بیشتر کن و در قدر منزلت بالاترین مقام و در وجاهت و آبرو و آبرومندترین آنان نزد خودت قرار ده.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و بنیانش را شرافت ده و دلیلش را بزرگ گردان و باز نیکویی هایش را سنگین کن و شفاعتش را بپذیر و وسیله اش را مقرّب قرار ده و رو سفیدش فرما و نورش را کامل و درجه اش را بالا بر.

پروردگارا ما را به وسیله سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم زنده بدار و بر دین او بمیران و ما را در مسیر آن گرامی سیر ده و به راه او ببر و ما را از اطاعت کنندگان دستوراتش قرار ده و در زمره پیروانش محشورمان فرما و توفیق ورود به حوض کوثرش و نوشیدن از آن را به ما عنایت فرما.

و بر محمد و آل او درود فرست درودی که حضرتش را به بهترین چیزی که امید داشت از خیر و فضل و کرمت برسانی زیرا که تو صاحب رحمت واسعه و فضل بزرگی.

ص: 249

نَصَحَ لِعِبَادِکَ، وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ، أَفْضَلَ مَا جَزَیْتَ أَحَداً مِنْ مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرّبِینَ، وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ الْمُصْطَفَیْنَ، وَ السّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ الطّیّبِینَ الطّاهِرِینَ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.

ص: 250

خدایا پیامبرت را به خاطر آنچه را که از پیغام هایت ابلاغ کرد و آیاتت را به مردم رسانید و بندگانت را نصیحت فرمود و در راهت مجاهده کرد پاداش ده برترین پاداش که به فرشتگانت مقرّبت و انبیاء مرسل برگزیده ات دادی و سلام و رحمت و برکات الهی بر حضرت او و آل و پاکیزه اش باد.

ص: 251

43

دعا در هنگام نگاه بر ماه در شب اول

ای آفریده فرمانبر، ای گردش گر سریع، ای رفت و آمدکننده در منزل هایی که برایت مقدر شده، ای تصرف کننده در چرخی که جای تدبیر است، ایمان آوردم به آنکه به وسیله تو تاریکی ها را روشن نمود و به وجود تو کارها را از ابهام درآورد و تو را آیتی از آیات قدرتش و نشانه ای از نشانه های سلطنتش قرار داد و تو را خدمتگزار و فرمانبردار کرد با زیاد و نقصان نمودنت و طلوع و افولت و نور دادن و کسوفت و تو در پیشگاه پروردگار در تمامی موارد مطیع و فرمانبردار بودی و در اجرای اراده حضرت او سریع عمل کرده ای.

منزه است پروردگار که در آفرینش تو چه شگفتی ها به کار برده است و چه دقیق و لطیف است آنچه درباره ات انجام داده و تو را کلید هر ماه نو برای کاری نو قرار داده است.

از خدایی که پروردگار و خالق من و توست و تقدیرکننده امور و صورت بخش من و توست مسئلت می جویم که بر محمد و آل او درود فرستد و تو را ماه برکت برای ما قرار دهد که در مرور زمان برکت آن زایل نشود و تو را ماه پاکیزه ای قرار ده که گناهان آن را آلوده نسازند.

ماهی که از آفات در امان باشد و از لغزش ها سلامت، ماهی که نیکبختی آورد و نحسی در آن نباشد.

ص: 253

وَ یُمْنٍ لَا نَکَدَ مَعَهُ، وَ یُسْرٍ لَا یُمَازِجُهُ عُسْرٌ، وَ خَیْرٍ لَا یَشُوبُهُ شَرٌّ، هِلَالَ أَمْنٍ وَ إِیمَانٍ وَ نِعْمَةٍ وَ إِحْسَانٍ وَ سَلَامَةٍ وَ إِسْلَامٍ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَی مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ، وَ أَزْکَی مَنْ نَظَرَ إِلَیْهِ، وَ أَسْعَدَ مَنْ تَعَبّدَ لَکَ فِیهِ، وَ وَفّقْنَا فِیهِ لِلتّوْبَةِ، وَ اعْصِمْنَا فِیهِ مِنَ الْحَوْبَةِ، وَ احْفَظْنَا فِیهِ مِنْ مُبَاشَرَةِ مَعْصِیَتِکَ

وَ أَوْزِعْنَا فِیهِ شُکْرَ نِعْمَتِکَ، وَ أَلْبِسْنَا فِیهِ جُنَنَ الْعَافِیَةِ، وَ أَتْمِمْ عَلَیْنَا بِاسْتِکْمَالِ طَاعَتِکَ فِیهِ الْمِنّةَ، إِنّکَ الْمَنّانُ الْحَمِیدُ، وَ صَلّی اللّهُ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ الطّیّبِینَ الطّاهِرِینَ.

ص: 254

و ماه پرنعمت که سختی را همراه نداشته و ماه آسانی که ممزوج با گرفتاری نباشد و ماه خیری که آلوده به شرّ نشود، ماه امنیت و ایمان و نعمت و احسان و سلامتی و اسلام.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و ما را از راضی ترین کسانی که ماه بر آنها طلوع می کند و پاکیزه ترین افرادی که بر ماه نظر می اندازند و سعادتمندترین کسانی که تو را در این ماه بندگی می کنند قرار ده و توفیق توبه در آن به ما عنایت کن و ما را از لغزیدن و از اینکه در این ماه به نافرمانی ات بپردازیم حفظ فرما.

و ما را بر آن بدار که شکر نعمت هایت را بجا آوریم و لباس عافیت را در این ماه به تن ما کن و به وسیله کامل کردن فرمانبریت در این ماه نعمتت را بر ما کامل ساز زیرا تو بسیار نعمت دهنده و ستایش شده ای و پروردگار بر محمد و آل پاک و پاکیزه او درود می فرستد.

ص: 255

44

دعا هنگام ورود به ماه مبارک رمضان

حمد خدایی راست که توفیق حمدش به ما عطا فرمود و ما را از جمله دوستان خویش گردانید تا به خاطر محبت هایش سپاسگزارش باشیم، و ما را به سبب سپاسگزاری پاداش نیکوکاران عنایت فرماید.

و حمد خدایی را که دینش را به ما عطا فرمود و ما را جزء ملت خودش گردانید و ما را در مسیر لطف و کرامتش سیر داد تا به وسیله نعمت هایش به سوی رضوانش سلوک نمائیم. حمدی که از ما قبول فرماید و به توسط آن از ما راضی گردد.

و حمد خدایی را که یکی از راه های هدایت یعنی ماه مبارک رمضان را به ما اختصاص داد، ماه روزه و ماه اسلام و ماه پاکیزگی و ماه تزکیه و اصلاح درون و ماه برپا خاستن، همان ماهی که قرآن در آن نازل شد در حالی که برای مردم راهنما و بیان کننده راههای هدایت و جداکننده حق از باطل است.

پروردگارا ماه مبارک رمضان را بر سایر ماه های سال به سبب احترامات فراوان و فضایل مشهورش برتری داد و به علت بزرگداشت این ماه آنچه در ماه های دیگر حلال بود در این ماه حرام فرمود و به خاطر گرامی داشت آن، خوردنی ها و آشامیدنی ها را در هنگام روزه داری منع نمود و برای آن زمان معیّنی را تعیین فرمود و جایز ندانست که جلو انداخته شود و تأخیرش را نیز قبول نمی کند.

ص: 257

وَ لَا یَقْبَلُ أَنْ یُؤَخّرَ عَنْهُ. ثُمّ فَضّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَی لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ، تَنَزّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ الرّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبّهِمْ مِنْ کُلّ أَمْرٍ سَلَامٌ، دَائِمُ الْبَرَکَةِ إِلَی طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَی مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلَالَ حُرْمَتِهِ، وَ التّحَفّظَ مِمّا حَظَرْتَ فِیهِ، وَ أَعِنّا عَلَی صِیَامِهِ بِکَفّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ، وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یُرْضِیکَ حَتّی لَا نُصْغِیَ بِأَسْمَاعِنَا إِلَی لَغْوٍ، وَ لَا نُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَی لَهْوٍ وَ حَتّی لَا نَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَی مَحْظُورٍ، وَ لَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَی مَحْجُورٍ، وَ حَتّی لَا تَعِیَ بُطُونُنَا إِلّا مَا أَحْلَلْتَ، وَ لَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلّا بِمَا مَثّلْتَ، وَ لَا نَتَکَلّفَ إِلّا مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِکَ، وَ لَا نَتَعَاطَی إِلّا الّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِکَ، ثُمّ خَلّصْ ذَلِکَ کُلّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَاءِینَ، وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ، لَا نُشْرِکُ فِیهِ أَحَداً دُونَکَ، وَ لَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَی مَوَاقِیتِ الصّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الّتِی حَدّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الّتِی فَرَضْتَ، وَ وَظَائِفِهَا الّتِی وَظّفْتَ، وَ أَوْقَاتِهَا الّتِی وَقّت، وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا، الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا، الْمُؤَدّینَ لَهَا

ص: 258

سپس برتری یک شب از شبهای آن ماه را بر هزار ماه قرار داد و نامش را شب قدر گذاشت که در آن شب فرشتگان همراه روح به اجازه پروردگارشان برای هر مطلبی نازل شوند، برکاتشان تا طلوع فجر بر هرکه از بندگانش که بخواهد با قضا و قدری که محکم کرده ادامه دارد.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و شناخت فضیلت ماه رمضان و عظمت مقاماتش و راه خود نگهداری از محرماتش را به ما الهام فرما و بر بجا آوردن روزه ای که اعضاء و جوارح از افتادن در نافرمانی هایت برحذر باشند و در آن ماه به آنچه ترا راضی می کند مشغول گردند یاریمان کن تا با گوش هایمان سخن بیهوده گوش ندهیم و با چشمانمان به لهو و لعب ننگریم.

و تا دست هایمان را به روی حرام دراز نکنیم و با قدم هایمان به سوی آنچه حرام است قدم ننهیم و تا شکم هایمان فقط از حلال پر شود و زبان هایمان گویای آن باشد که تو خبر داده ای و تا به زحمت نیفتیم مگر به آنچه که ما را به ثواب تو نزدیک می کند و بجا نیاوریم جز آنچه را که از عذاب تو نگاه می دارد.

آنگاه همه کارهایمان را از ریا و تظاهر و رساندن به گوش این و آن خالص گردان تا در بندگی ات کسی را شریک تو قرار نداده و غیر از تو مقصود و مرادی را طلب نکنیم.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و ما را در بجا آوردن نمازهای پنجگانه در این ماه مبارک با حفظ حدود و احکام آنها و رعایت واجبات و وظایفی که در آنها تکلیف شده و خواندن در اول وقت و هنگام فضیلت آنها توفیقمان ده.

الها ما را از جمله نمازگزارانی قرار ده که به منازل ارزشمند آن رسیده، ارکان آنها را به خوبی مواظبت نموده،

ص: 259

فِی أَوْقَاتِهَا عَلَی مَا سَنّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ -صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَی أَتَمّ الطّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ، وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ.

وَ وَفّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرّ وَ الصّلَةِ، وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیّةِ، وَ أَنْ نُخَلّصَ أَمْوَالَنَا مِنَ التّبِعَاتِ، وَ أَنْ نُطَهّرَهَا بِإِخْرَاجِ الزّکَوَاتِ، وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا، وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا، وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَی مَنْ عُودِیَ فِیکَ وَ لَکَ، فَإِنّهُ الْعَدُوّ الّذِی لَا نُوَالِیهِ، وَ الْحِزْبُ الّذِی لَا نُصَافِیهِ. وَ أَنْ نَتَقَرّبَ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزّاکِیَةِ بِمَإ؛ععّّ تُطَهّرُنَا بِهِ مِنَ الذّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمّا نَسْتَأْنِفُ مِنَ الْعُیُوبِ، حَتّی لَا یُورِدَ عَلَیْکَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِکَتِکَ إِلّا دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطّاعَةِ لَکَ، وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیْکَ. اللّهُمّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِحَقّ هَذَا الشّهْرِ، وَ بِحَقّ مَنْ تَعَبّدَ لَکَ فِیهِ مِنِ ابْتِدَائِهِ إِلَی وَقْتِ فَنَائِهِ مِنْ مَلَکٍ قَرّبْتَهُ، أَوْ نَبِیّ ٍ أَرْسَلْتَهُ، أَوْ عَبْدٍ صَالِحٍ اخْتَصَصْتَهُ، أَنْ تُصَلّیَ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَهّلْنَا فِیهِ لِمَا وَعَدْتَ أَوْلِیَاءَکَ مِنْ کَرَامَتِکَ، وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهِ مَا أَوْجَبْتَ لِأَهْلِ الْمُبَالَغَةِ فِی طَاعَتِکَ، وَ اجْعَلْنَا فِی نَظْمِ مَنِ اسْتَحَقّ الرّفِیعَ الْأَعْلَی بِرَحْمَتِکَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ جَنّبْنَا

ص: 260

در وقت تعیین شده همانند سنّت بنده ات و رسولت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم در رکوع و سجود و همه فضیلت هایش با کامل ترین طهارت و رساترین خشوع بجا آورده اند.

خدایا توفیق صله ارحام و نیکی و احسان بر آنها را در این ماه به ما عنایت فرما و نیز توفیقمان ده که متعهد شویم به عطا و کرم کردن بر همسایگان و اموالمان را از ناخالصی ها پاکیزه کنیم و با پرداخت زکوة آنها را پاکیزه کرده و با کسی که با ما قهر است آشتی کنیم و آنکه بر ما ظلم کرده در حقش منصفانه رفتار نمائیم و با کسی که در حق ما دشمنی کرده دست دوستی دراز کنیم مگر آنکه برای رضای تو با او دشمنی شده باشد زیرا که او دشمنی است که سزاوار دوستی نیست و از حزبی است که نمی شود با وی پیوند محبت داشت.

الها توفیقمان ده که در این ماه رمضان کارهایی انجام دهیم که باعث شود تقرب به درگاهت یافته و تو ما را از گناهان پاک کنی و نگذاری که دوباره روی به لغزش ها آوریم تا اینکه هیچ یک از فرشتگانت جز مواردی از طاعتت و انواعی از عوامل تقربت را بر تو ارائه ندهند.

خداوندا به حق این ماه عزیز و به حق آن بنده ای که از اول تا آخر ماه بندگی تو را کرده و به حق فرشته ای که او را مقرب ساخته ای، یا پیامبری که فرستاده ای و یا بنده صالحی که انتخاب کرده ای بر محمد و آل او درود فرست و لیاقت رسیدن به آنچه را که بر دوستانت از کرم و فضلت وعده داده ای عنایت فرما و بر ما واجب و لازم کن آنچه را که برای تلاشگران در بندگی ات واجب نموده ای و به رحمت و مهربانی ات ما را در صف آنهایی قرار ده که شایسته بالاترین رتبه و مقام هستند.

ص: 261

الْإِلْحَادَ فِی تَوْحِیدِکَ، وَ الْتّقْصِیرَ فِی تَمْجِیدِکَ، وَ الشّکّ فِی دِینِکَ، وَ الْعَمَی عَنْ سَبِیلِکَ، وَ الْإِغْفَالَ لِحُرْمَتِکَ، وَ الِانْخِدَاعَ لِعَدُوّکَ الشّیْطَانِ الرّجِیمِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِذَا کَانَ لَکَ فِی کُلّ لَیْلَةٍ مِنْ لَیَالِی شَهْرِنَا هَذَا رِقَابٌ یُعْتِقُهَا عَفْوُکَ، أَوْ یَهَبُهَا صَفْحُکَ فَاجْعَلْ رِقَابَنَا مِنْ تِلْکَ الرّقَابِ، وَ اجْعَلْنَا لِشَهْرِنَا مِنْ خَیْرِ أَهْلٍ وَ أَصْحَابٍ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْحَقْ ذُنُوبَنَا مَعَ امّحَاقِ هِلَالِهِ، وَ اسْلَخْ عَنّا تَبِعَاتِنَا مَعَ انْسِلَاخِ أَیّامِهِ حَتّی یَنْقَضِیَ عَنّا وَ قَدْ صَفّیْتَنَا فِیهِ مِنَ الْخَطِیئَاتِ، وَ أَخْلَصْتَنَا فِیهِ مِنَ السّیّئَاتِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِنْ مِلْنَا فِیهِ فَعَدّلْنَا، وَ إِنْ زُغْنَا فِیهِ فَقَوّمْنَا، وَ إِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنَا عَدُوّکَ الشّیْطَانُ فَاسْتَنْقِذْنَا مِنْهُ. اللّهُمّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیّاکَ، وَ زَیّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَکَ، وَ أَعِنّا فِی نَهَارِهِ عَلَی صِیَامِهِ، وَ فِی لَیْلِهِ عَلَی الصّلَاةِ وَ التّضَرّعِ إِلَیْکَ، وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذّلّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ حَتّی لَا یَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَةٍ، وَ لَا لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ. اللّهُمّ وَ اجْعَلْنَا فِی سَائِرِ الشّهُورِ وَ الْأَیّامِ کَذَلِکَ مَا عَمّرْتَنَا، وَ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِکَ الصّالِحِینَ الّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ، وَ الّذِینَ یُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ، أَنّهُمْ إِلَی رَبّهِمْ

ص: 262

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و ما را در کجروی و الحاد در توحیدت و تقصیر در ثناگوئیت و شک در دینت و از کوری در راهت و غفلت از آنچه قابل احترام است و از فریب خوردن از شیطان دشمن رانده شده ات در حذر بدار.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و اگر بناست که در شبی از شب های رمضان بنده ای از بندگانت را مشمول عفو و رحمتت قرار دهی و یا گذشتت به آنها تعلق گیرد ما را از آن گروه بندگان قرار ده و ما را از بهترین اهل و اصحاب ماه رمضان به حساب آور.

الها بر محمد و آل او درود فرست و با کاسته شدن هلال ماه مبارک گناهانمان را کاسته و محو فرما و با بپایان رسیدن روزهایش بدی های ما را از وجودمان برکن تا اینکه این ماه از ما بگذرد در حالی که ما را از خطاها پاکیزه کرده و از بدی ها خالص نموده باشی.

بارالها بر محمد و آل او درود فرست و اگر در این ماه از حق برگشتیم ما را به حق برگردان و اگر راه خطا را انتخاب کردیم ما را به راه راست دلالتمان کن و اگر دشمن تو شیطان بر ما مسلط شد ما را از چنگال او رهایی ده.

خداوندا ماه رمضان را به بندگی ات لبریز کن و اوقاتش را به طاعتت زینت بخش و در روز آن بر گرفتن روزه یاری مان فرما و در شب آن توفیق خواندن نماز و تضرّع و زاری و خشوع و ذلت در درگاهت عنایت کن تا آنجا که روز رمضان به غفلت تمام نشود و شب آن به تقصیر و کوتاهی سپری نگردد.

الها در بقیه ماه های سال و روزها تا زمانی که به ما عمر داده ای ما را نیز اینگونه قرار ده و ما را از جمله بندگان صالحی گردان که وارث فردوس و جاودانگی در آن هستند. همان هایی که همه نوع انفاق می کنند ولی دل هایشان از اینکه به سوی پروردگارشان باز می گردند ترسناک است.

ص: 263

رَاجِعُونَ، وَ مِنَ الّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَ هُمْ لَهَا سَابِقُونَ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، فِی کُلّ وَقْتٍ وَ کُلّ أَوَانٍ وَ عَلَی کُلّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلّیْتَ عَلَی مَنْ صَلّیْتَ عَلَیْهِ، وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ کُلّهِ بِالْأَضْعَافِ الّتِی لَا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ، إِنّکَ فَعّالٌ لِمَا تُرِیدُ.

ص: 264

و برای انجام کارهای شایسته شتاب می کنند و بدان سبقت می گیرند.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست در هر زمان و هر آن و در هر حال به عدد درودهایی که بر اهلش فرستاده ای به چندین برابر آنها که جز تو نتوانند آنها را شماره کند زیرا که تو هرچه را بخواهی انجام خواهی داد.

ص: 265

45

هنگام وداع با ماه مبارک رمضان

خداوندا ای کسی که رغبتی به پاداش ندارد و ای آنکه به عطا کردن نادم نمی گردد و ای کسی که پاداش بنده اش را یکسان نمی دهد. نعمت دادن تو بدون سئوال و عفوت از روی فضل و کرم و عقوبتت بر پایه عدل و حکم قطعی تو خیر است.

الها اگر عطا کنی عطایت را به منّت آغشته نمی فرمایی و اگر ندهی ندادنت براساس تعدّی و ستم نیست. آنکه شکرت را بجا می آورد پاداشش می دهی در حالی که خود شکرگزاری را بدو الهام فرموده ای و آنکه در مقام ستودنت برآید جزا می دهی در حالی که خود ستودن را بدو آموخته ای.

خدایا گناهان بنده ات را می پوشانی و حال آنکه اگر بخواهی رسوایش می کنی به او بخشش می کنی و حال آنکه اگر بخواهی نمی دهی در حالی که هر دو سزاوار رسوایی هستند ولی بنای تو هماره بر این بوده لطف و مرحمت داشته باشی و قدرتت را بر اغماض و صرف نظر کردن روان نمایی.

الها با آنکه معصیت تو را کرده با حلم رفتار کرده ای و با آنکه بر نفس خویش ظلم کرده مهلتش داده ای پروردگارا بدانها مهلت می دهی تا انابه کنند و در مؤاخذه آنها شتاب نمی فرمایی تا رو به توبه آورند تا برخلاف رضای تو هلاک نشوند و به فضل تو گرفتار شقاوت نگردند.

ص: 267

إِلّا عَنْ طُولِ الْإِعْذَارِ إِلَیْهِ، وَ بَعْدَ تَرَادُفِ الْحُجّةِ عَلَیْهِ، کَرَماً مِنْ عَفْوِکَ یَا کَرِیمُ، وَ عَائِدَةً مِنْ عَطْفِکَ یَا حَلِیمُ. أَنْتَ الّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَی عَفْوِکَ، وَ سَمّیْتَهُ التّوْبَةَ، وَ جَعَلْتَ عَلَی ذَلِکَ الْبَابِ دَلِیلًا مِنْ وَحْیِکَ لِئَلّا یَضِلّوا عَنْهُ، فَقُلْتَ- تَبَارَکَ اسْمُکَ-: «تُوبُوا إِلَی اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسَی رَبّکُمْ أَنْ یُکَفّرَ عَنْکُمْ سَیّئَاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنَاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ. یَوْمَ لَا یُخْزِی اللّهُ النّبِیّ وَ الّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ، نُورُهُمْ یَسْعَی بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمَانِهِمْ، یَقُولُونَ: رَبّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا، وَ اغْفِرْ لَنَا، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ». فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ ذَلِکَ الْمَنْزِلِ بَعْدَ فَتْحِ الْبَابِ وَ إِقَامَةِ الدّلِیلِ؟ وَ أَنْتَ الّذِی زِدْتَ فِی السّوْمِ عَلَی نَفْسِکَ لِعِبَادِکَ، تُرِیدُ رِبْحَهُمْ فِی مُتَاجَرَتِهِمْ لَکَ، وَ فَوْزَهُمْ بِالْوِفَادَةِ عَلَیْکَ، وَ الزّیَادَةِ مِنْکَ، فَقُلْتَ -تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَیْتَ-: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا، وَ مَنْ جَاءَ بِالسّیّئَةِ فَلَا یُجْزَی إِلّا مِثْلَهَا»، وَ قُلْتَ: «مَثَلُ الّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبّةٍ، وَ اللّهُ یُضَاعِفُ لِمَنْ یَشَاءُ»، وَ قُلْتَ: «مَنْ ذَا الّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَةً»، وَ مَا أَنْزَلْتَ مِنْ

ص: 268

مگر اینکه عذر زیاد و حجّت پی در پی آنها تمام شود و این بزرگواری ها از عفو توست ای بزرگوار و سودی از مهربانی توست ای صاحب حلم و بردباری!

خدایا تو کسی هستی که برای بندگانت دری به سوی عفوت گشوده ای و نامش را توبه گذاشته و بر آن در دلیلی از وحی ات قرار دادی تا از آن گمراه نشوند و خود که نامت پر برکت است فرموده ای: سوی پروردگار توبه ای غیر قابل بازگشت بیارید شاید پروردگارتان گناهانتان را محو کند و به بهشت هایتان در آرد که در آن جوی ها روان است، روزی که خداوند پیغمبر و کسانی را که به او ایمان آورده اند خوار نکند و نورشان پیشاپیش آنها و طرف راستشان رود و گویند: پروردگارا نور ما را کامل کن و بیامرزمان که تو به همه چیز توانایی.

الها پس از گشودن آن در و اقامه دلیلی از وحی ات بر آن، چه عذری برای آن کس است که از آمدن به آن منزل غافل می باشد.

و تویی آنکه بر خود لازم کرده ای تا بندگانت در معامله با تو سود بیشتری ببرند و اراده کرده ای در تجارتشان با تو منفعت کسب کنند و در سیر به سویت و حظ فراوانی که از ناحیه تو نصیبشان می گردد رستگار شوند.

و خود که نامت پربرکت و بلند است فرموده ای: هرکس کار خوبی انجام دهد ده برابر مزد می گیرد و هر که کار بدی بجا آورد فقط یک بار جزا می بیند.

و نیز خود فرمودی: حکایت آنها که اموال خویش در راه خدا انفاق می کنند، چون دانه ای است که هفت خوشه رویانیده که در هر خوشه صد دانه است و خدا برای هرکه خواهد دو برابر می کند که خدا وسعت بخش داناست.

و نیز فرمودی: چه کسی است که به خداوند تبارک و تعالی قرض دهد و خداوند قرض او را به چندین برابر افزون کند.

ص: 269

نَظَائِرِ هِنّ فِی الْقُرْآنِ مِنْ تَضَاعِیفِ الْحَسَنَاتِ. وَ أَنْتَ الّذِی دَلَلْتَهُمْ بِقَوْلِکَ مِنْ غَیْبِکَ وَ تَرْغِیبِکَ الّذِی فِیهِ حَظّهُمْ عَلَی مَا لَوْ سَتَرْتَهُ عَنْهُمْ لَمْ تُدْرِکْهُ أَبْصَارُهُمْ، وَ لَمْ تَعِهِ أَسْمَاعُهُمْ، وَ لَمْ تَلْحَقْهُ أَوْهَامُهُمْ، فَقُلْتَ: «اذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ، وَ اشْکُرُوا لِی وَ لَا تَکْفُرُونِ»، وَ قُلْتَ: «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنّکُمْ، وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ»،

وَ قُلْتَ: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ، إِنّ الّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنّمَ دَاخِرِینَ»، فَسَمّیْتَ دُعَاءَکَ عِبَادَةً، وَ تَرْکَهُ اسْتِکْبَاراً، وَ تَوَعّدْتَ عَلَی تَرْکِهِ دُخُولَ جَهَنّمَ دَاخِرِینَ. فَذَکَرُوکَ بِمَنّکَ، وَ شَکَرُوکَ بِفَضْلِکَ، وَ دَعَوْکَ بِأَمْرِکَ، وَ تَصَدّقُوا لَکَ طَلَباً لِمَزِیدِکَ، وَ فِیهَا کَانَتْ نَجَاتُهُمْ مِنْ غَضَبِکَ، وَ فَوْزُهُمْ بِرِضَاکَ. وَ لَوْ دَلّ مَخْلُوقٌ مَخْلُوقاً مِنْ نَفْسِهِ عَلَی مِثْلِ الّذِی دَلَلْتَ عَلَیْهِ عِبَادَکَ مِنْکَ کَانَ مَوْصُوفاً بِالْإِحْسَانِ، وَ مَنْعُوتاً بِالِامْتِنَانِ، وَ مَحْمُوداً بِکُلّ لِسَانٍ، فَلَکَ الْحَمْدُ مَا وُجِدَ فِی حَمْدِکَ مَذْهَبٌ، وَ مَا بَقِیَ لِلْحَمْدِ لَفْظٌ تُحْمَدُ بِهِ، وَ مَعْنًی یَنْصَرِفُ إِلَیْه، یَا مَنْ تَحَمّدَ إِلَی عِبَادِهِ بِالْإِحْسَانِ وَ الْفَضْلِ، وَ غَمَرَهُمْ بِالْمَنّ وَ الطّوْلِ، مَا أَفْشَی فِینَا نِعْمَتَکَ! وَ أَسْبَغَ عَلَیْنَا مِنّتَکَ! وَ أَخَصّنَا بِبِرّکَ! هَدَیْتَنَا لِدِینِکَ الّذِی اصْطَفَیْتَ، وَ

ص: 270

و آنچه از نظایر اینها که در قرآن درباره افزایش حسنات نازل فرموده ای.

و تویی آنکه از جانب غیبت بندگانت را راهنمایی نمودی که اگر آنها را دلالت نمی کردی دیدگانشان حقایق را نمی دید و گوش هایشان آنها را حفظ نمی کرد و اندیشه هایشان به آن نمی رسید و خود فرمودی:

به یاد من باشید تا به یاد شما باشم و مرا سپاس گزارید و کفران نعمت هایم را ننمائید و نیز فرمودی: اگر شکرگزار باشید نعمت هایم را برایتان فزونی بخشم و اگر ناسپاسی نمایید بدانید که عذاب من سخت و شدید است.

و خود فرمودی: مرا بخوانید استجابت کنم شما را و آنهایی که از پرستش من کبر می ورزند به زودی با خواری و مذلت داخل جهنم خواهند شد و تو دعا کردن به درگاهت را جزء عبادات و ترک آن را سرکشی و طغیان نامیدی و وعده دادی که آنهایی که از این عبادت دوری جویند با ذلت داخل در آتش خواهند شد.

بنابراین تو را به خاطر نعمت هایت یاد کردند و فضل و احسان ترا سپاس گزارند و به سبب فرمانت تو را خواندند و برای رضای تو و فزونی نعمت ها صدقه دادند و در همین صدقه دادن بود که رهایی از خشمت و رستگاری به سوی رضایت را به دست آورند.

و اگر هر آفریده ای همنوع خود را همان گونه که تو بندگانت را دلالت فرمودی دلالت می کرد به احسان توصیف می شد و به نعمت دهنده تعریف می گشت و در هر زبانی از او ستایش می شد. پس حمد تراست تا آنجا که راهی در حمد تو یافت شود و برای حمد لفظی که به آن حمد شوی و معنی و مقصودی که به حمد برگردد باقی مانده باشد.

ای خدایی که به بندگانش احسان و کرم را به ارمغان داده و ایشان را غرق در نعمت و بخشش خویش فرموده، چه آشکار است در زندگی ما نعمت تو و چه فراوان است برای ما کرم تو و چه بسیار است نیکی هایی که به ما اختصاص داده ای!

ص: 271

مِلّتِکَ الّتِی ارْتَضَیْتَ، وَ سَبِیلِکَ الّذِی سَهّلْتَ، وَ بَصّرْتَنَا الزّلْفَةَ لَدَیْکَ، وَ الْوُصُولَ إِلَی کَرَامَتِکَ. اللّهُمّ وَ أَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفَایَا تِلْکَ الْوَظَائِفِ، وَ خَصَائِصِ تِلْکَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضَانَ الّذِی اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سَائِرِ الشّهُورِ، وَ تَخَیّرْتَهُ مِنْ جَمِیعِ الْأَزْمِنَةِ وَ الدّهُورِ، وَ آثَرْتَهُ عَلَی کُلّ أَوْقَاتِ السّنَةِ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ النّورِ، وَ ضَاعَفْتَ فِیهِ مِنَ الْإِیمَانِ، وَ فَرَضْتَ فِیهِ مِنَ الصّیَامِ، وَ رَغّبْتَ فِیهِ مِنَ الْقِیَامِ، وَ أَجْلَلْتَ فِیهِ مِنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ الّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، ثُمّ آثَرْتَنَا بِهِ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ، وَ اصْطَفَیْتَنَا بِفَضْلِهِ دُونَ أَهْلِ الْمِلَلِ، فَصُمْنَا بِأَمْرِکَ نَهَارَهُ، وَ قُمْنَا بِعَوْنِکَ لَیْلَهُ، مُتَعَرّضِینَ بِصِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ لِمَا عَرّضْتَنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ، وَ تَسَبّبْنَا إِلَیْهِ مِنْ مَثُوبَتِکَ، وَ أَنْتَ الْمَلِی ءُ بِمَا رُغِبَ فِیهِ إِلَیْکَ، الْجَوَادُ بِمَا سُئِلْتَ مِنْ فَضْلِکَ، الْقَرِیبُ إِلَی مَنْ حَاوَلَ قُرْبَکَ. وَ قَدْ أَقَامَ فِینَا هَذَا الشّهْرُ مُقَامَ حَمْدٍ، وَ صَحِبَنَا صُحْبَةَ مَبْرُورٍ، وَ أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِینَ، ثُمّ قَدْ فَارَقَنَا عِنْدَ تَمَامِ وَقْتِهِ، وَ انْقِطَاعِ مُدّتِهِ، وَ وَفَاءِ عَدَدِهِ، فَنَحْنُ مُوَدّعُوهُ وِدَاعَ مَنْ عَزّ فِرَاقُهُ عَلَیْنَا، وَ غَمّنَا وَ أَوْحَشَنَا انْصِرَافُهُ عَنّا، وَ لَزِمَنَا لَهُ الذّمَامُ الْمَحْفُوظُ، وَ الْحُرْمَةُ الْمَرْعِیّةُ، وَ الْحَقّ الْمَقْضِیّ، فَنَحْنُ قَائِلُونَ: السّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ

ص: 272

الها ما را به سوی دینت که مورد انتخاب خودت بود و به راه و روشت که آن را دوست می داشتی و طریقه ات که آن را آسان گردانیدی هدایت فرمودی و ما را در رسیدن به مقام قربت و کامیابی از بزرگواری ات آشنا ساختی.

پروردگارا تو از بین وظایف تعیین شده و واجبات مخصوص، ماه مبارک رمضان را معیّن فرمودی همان ماهی که بر سایر ماه ها امتیاز دادی و آن را از تمامی زمان ها و روزگاران انتخاب نمودی و بر تمامی اوقات سال به خاطر آنکه قرآن و نور را در آن نازل فرمودی برگزیدی. ماهی که در آن ایمان را فزونی بخشیدی و روزه را در آن واجب کردی و عبادت در آن را تشویق نمودی و شب قدر را که از هزار ماه برتر است در آن بزرگ گردانیدی.

و بعد ما را به خاطر این ماه گرانقدر بر سایر امت ها امتیاز دادی و به فضل و برتری آن، ما را بر ملت هایی که محروم از رمضان هستند برگزیدی آنگاه به فرمانت روز آن ماه را روزه داشتیم و به یاری ات شبش به عبادت پرداختیم و با روزه داری و شب زنده داری خود را در معرض رحمتت قرار دادیم و آن را وسیله رسیدن به ثواب تو گردانیدیم و تو به آنچه در این ماه به سویت رغبت و شوق نشان داده شود مایلی و به آنچه از فضل و کرمت درخواست شود بخشنده ای و به آنکه قصد تقرب به تو را داشته باشد نزدیکی.

خداوندا این ماه عزیز در بین ما خوب گذشت و با ما هم صحبت شایسته ای بود و بالاترین سودی که مردم عالم می برند نصیب ما کرد و بعد وقتی که عرض به پایان رسید و شماره اش تکمیل گردید از ما جدا شد. و ما هم ناخواسته با آن وداع می کنیم در حالی که جدایی برایمان سخت و رفتنش از میان ما سبب غم و وحشت ما گشته در حالی که ما موظّف به مواظبت آن و احترام و رعایت آن و اداء حق آن بوده ایم.

ص: 273

اللّهِ الْأَکْبَرَ، وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ. السّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیّامِ وَ السّاعَاتِ. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْ آمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِیهِ الْأَعْمَالُ. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ أَلِیفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَمَضّ. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلّتْ فِیهِ الذّنُوبُ. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَی الشّیْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ. السّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللّهِ فِیکَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَی حُرْمَتَکَ بِکَ!. السّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَمْحَاکَ لِلذّنُوبِ، وَ أَسْتَرَکَ لِأَنْوَاعِ الْعُیُوبِ!. السّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَطْوَلَکَ عَلَی الْمُجْرِمِینَ، وَ أَهْیَبَکَ فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ!. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَیّامُ، السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ کُلّ أَمْرٍ سَلَامٌ. السّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ کَرِیهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَ لَا ذَمِیمِ الْمُلَابَسَةِ. السّلَامُ عَلَیْکَ کَمَا وَفَدْتَ عَلَیْنَا بِالْبَرَکَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنّا دَنَسَ الْخَطِیئَات. السّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ مُوَدّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوکٍ صِیَامُهُ سَأَماً. السّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ، وَ مَحْزُونٍ عَلَیْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ.

ص: 274

و ما می گوئیم: سلام بر تو ای ماه بزرگ خدا و ای عید دوستان پروردگار، سلام بر تو ای گرامی ترین هم صحبت در زمان ها و ای بهترین ماه در روزها و ساعات.

سلام بر تو ماهی که آرزوها برآورده می شود و اعمال و عبادات در سراسر آن پخش است.

سلام بر تو همنشینی که قدر و منزلتش بزرگ و نبودش درد آور است و سلام بر تو پناهگاهی که جدایی اش قابل تحمل نیست.

سلام بر تو که وقتی با او اُنس می گیرند روی می آورد و شاد می گرداند و هنگامی که می رود بر وحشت و ترس می افزاید.

سلام بر تو همسایه ای که در آن دلها نرم و گناهان کم گردید. سلام بر تو یاوری که در سرکوب کردن شیطان کمک بود و سلام بر تو هم صحبتی که راه های احسان را آسان نمود. سلام بر تو ماهی که بیشتر بخشوده شدگان الهی در تو بوده اند و چه نیکبخت است آنکه رعایت مقامات تو را نماید.

سلام بر تو که گناهان را نابود کردی و عیب ها را پوشاندی. سلام بر تو که بر گنهکاران دیر گذشتی و در دل اهل ایمان با اُبهت و بزرگ بودی.

سلام بر تو ماهی که روزهای سال بر آن فخری ندارند و سلام بر تو ماهی که از هر چیز در امان و سلامت است و سلام بر تو که هم صحبتی با آن ناگوار نیست و معاشرت با آن نکوهیده نمی باشد.

سلام بر تو به خاطر آنکه با برکات بر ما وارد شدی و چرکی خطاها را از ما شستی. سلام بر تو نه سلام وداع و از روی دلتنگی و نه آنکه روزه آن از جهت خستگی ترک شده.

سلام بر تو قبل از آنکه وقتش فرا رسد مطلوب است و قبل از پایانش بر آن اندوهناکیم.

ص: 275

السّلَامُ عَلَیْکَ کَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِکَ عَنّا، وَ کَمْ مِنْ خَیْرٍ أُفِیضَ بِکَ عَلَیْنَا. السّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ الّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ. السّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَیْکَ، وَ أَشَدّ شَوْقَنَا غَداً إِلَیْکَ!. السّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی فَضْلِکَ الّذِی حُرِمْنَاهُ، وَ عَلَی مَاضٍ مِنْ بَرَکَاتِکَ سُلِبْنَاهُ. اللّهُمّ إِنّا أَهْلُ هَذَا الشّهْرِ الّذِی شَرّفْتَنَا بِهِ، وَ وَفّقْتَنَا بِمَنّکَ لَهُ حِینَ جَهِلَ الْأَشْقِیَاءُ وَقْتَهُ، وَ حُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ فَضْلَهُ، أَنْتَ وَلِیّ مَا آثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ، وَ هَدَیْتَنَا لَهُ مِنْ سُنّتِهِ، وَ قَدْ تَوَلّیْنَا بِتَوْفِیقِکَ صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ عَلَی تَقْصِیرٍ، وَ أَدّیْنَا فِیهِ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ. اللّهُمّ فَلَکَ الْحَمْدُ إِقْرَاراً بِالْإِسَاءَةِ، وَ اعْتِرَافاً بِالْإِضَاعَةِ، وَ لَکَ مِنْ قُلُوبِنَا عَقْدُ النّدَمِ، وَ مِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الِاعْتِذَارِ، فَأْجُرْنَا عَلَی مَا أَصَابَنَا فِیهِ مِنَ التّفْرِیطِ أَجْراً نَسْتَدْرِکُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِیهِ، وَ نَعْتَاضُ بِهِ مِنْ أَنْوَاعِ الذّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَیْهِ، وَ أَوْجِبْ لَنَا عُذْرَکَ عَلَی مَا قَصّرْنَا فِیهِ مِنْ حَقّکَ، وَ ابْلُغْ بِأَعْمَارِنَا مَا بَیْنَ أَیْدِینَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ، فَإِذَا بَلّغْتَنَاهُ فَأَعِنّا عَلَی تَنَاوُلِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ، وَ أَدّنَا إِلَی الْقِیَامِ بِمَا یَسْتَحِقّهُ مِنَ الطّاعَةِ، وَ أَجْرِ لَنَا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مَا یَکُونُ دَرَکاً لِحَقّکَ فِی الشّهْرَیْنِ

ص: 276

سلام بر تو که چه حوادث ناگوار به خاطر تو از ما دفع شد و چه خیراتی که از ناحیه تو نصیب ما گردید.

سلام بر تو و بر شب قدری که از هزار ماه برتر است. سلام بر تو که روزهای قبل انتظارت را می کشیم و حریص به آمدنت بودیم و روزهای آینده چه قدر مشتاق هستیم.

سلام بر تو و بر برتری که از آن محروم شدیم و از برکات گذشته ات بهره مند نگشتیم.

پروردگارا ما اهل این ماهی هستیم که ما را بدان شرافت دادی و ما را به کرم خویش به توسط آن توفیق بخشیدی در حالی که مردم بدبخت آمدن و رفتن آن را نشناختند و به خاطر بدبختی شان از فضل و عظمت این ماه بهره مند نگشتند.

الها تویی صاحب اختیار ما که معرفت ماه رمضان را به ما شناساندی و ما را به آداب آن هدایت فرمودی و با توفیق تو اقدام به روزه و عبادات آن البته به تقصیر و ناقص نمودیم و کمی از بسیار اعمال آن را بجا آوردیم.

خداوندا حمد تراست در حالی که به بد کردن و به ضایع نمودن اعتراف داریم و ندامت واقعی دلها و معذرت خواهی زبان هایمان از روی صدق است پس به ما در آن قسمت هایی که از ماه تقصیر داشتیم حال که اعتراف می کنیم، پاداش خوب ده تا نیکی مرغوب را به دست آوریم و اندوخته های گوناگون را که بدانها علاقمندیم دریافت نمائیم.

خدایا ما را در کوتاهی نسبت به حق خودت ملامت مکن و توفیق درک ماه رمضان آینده را نیز به ما عطا فرما و هرگاه ما را به ماه رمضان سال بعد رساندی برای عبادتی که ترا سزاست یاریمان کن.

و بر رعایت فرمانبری که سزاوار آن ماه است ما را نایل کن و ما را در راهی که موفق به انجام اعمال شایسته بدان گونه که حق توست در ماه رمضان کنونی و رمضان آینده روان کن.

ص: 277

مِنْ شُهُورِ الدّهْرِ. اللّهُمّ وَ مَا أَلْمَمْنَا بِهِ فِی شَهْرِنَا هَذَا مِنْ لَمَمٍ أَوْ إِثْمٍ، أَوْ وَاقَعْنَا فِیهِ مِنْ ذَنْبٍ، وَ اکْتَسَبْنَا فِیهِ مِنْ خَطِیئَةٍ عَلَی تَعَمّدٍ مِنّا، أَوْ عَلَی نِسْیَانٍ ظَلَمْنَا فِیهِ أَنْفُسَنَا، أَوِ انْتَهَکْنَا بِهِ حُرْمَةً مِنْ غَیْرِنَا، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْتُرْنَا بِسِتْرِکَ، وَ اعْفُ عَنّا بِعَفْوِکَ، وَ لَا تَنْصِبْنَا فِیهِ لِأَعْیُنِ الشّامِتِینَ، وَ لَا تَبْسُطْ عَلَیْنَا فِیهِ أَلْسُنَ الطّاعِنِینَ، وَ اسْتَعْمِلْنَا بِمَا یَکُونُ حِطّةً وَ کَفّارَةً لِمَا أَنْکَرْتَ مِنّا فِیهِ بِرَأْفَتِکَ الّتِی لَا تَنْفَدُ، وَ فَضْلِکَ الّذِی لَا یَنْقُصُ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْبُرْ مُصِیبَتَنَا بِشَهْرِنَا، وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِ عِیدِنَا وَ فِطْرِنَا، وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ یَوْمٍ مَرّ عَلَیْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ، وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ، وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِیَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ. اللّهُمّ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشّهْرِ مِنْ خَطَایَانَا، وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَیّئَاتِنَا، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ، وَ أَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِیهِ، وَ أَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ. اللّهُمّ وَ مَنْ رَعَی هَذَا الشّهْرَ حَقّ رِعَایَتِهِ، وَ حَفِظَ حُرْمَتَهُ حَقّ حِفْظِهَا، وَ قَامَ بِحُدُودِهِ حَقّ قِیَامِهَا، وَ اتّقَی ذُنُوبَهُ حَقّ تُقَاتِهَا، أَوْ تَقَرّبَ إِلَیْکَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبَتْ رِضَاکَ لَهُ، وَ عَطَفَتْ رَحْمَتَکَ عَلَیْهِ، فَهَبْ لَنَا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِکَ، وَ أَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِکَ، فَإِنّ فَضْلَکَ لَا یَغِیضُ، وَ إِنّ خَزَائِنَکَ

ص: 278

بارالها هر آنچه از لغزش ها در این ماه از ما سر زد و یا گناهی که در آن انجام دادیم و خطایی که از روی عمد یا فراموشی بجا آوردیم و در آن بر خویش ظلم کردیم و هر آنچه که نسبت به دیگران بی احترامی نمودیم به پوشش خودت بر ما بپوشان و بر محمد و آل او درود فرست و به عفوت بر ما ببخش و ما را در معرض دید شماتت کننده قرار مده و زبان طعنه زنها را بر ما مسلط مفرما و ما را به رأفتت که قطع نمی شود و به احسانت که کم نمی گردد به کاری وادار که باعث از میان رفتن و پوشاندن چیزی شود که در آن ماه بر ما نهی نموده ای.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، و مصیبت رفتن ماه رمضان را برایمان جبران کن و روز عید فطر ما را مبارک گردان و آن را بهترین روزهایی برایمان قرار ده که جلب عفوت را نموده ایم و نابودکننده ترین روزها برای گناه باشد و آنچه از گناهان چه مخفی و چه آشکار سراغ داری مورد عفوت قرار ده.

خدایا با به پایان رسیدن این ماه از خطایای ما درگذر و با خروج آن ما را از بدی ها خارج کن و به وسیله ماه مبارک رمضان ما را از سعادتمندترین و از با نصیب ترین و بهره مند ترین افراد آن قرار ده.

بارالها هرکه درست آداب رمضان را رعایت کند و به طور صحیح احترام آن را نگه دارد و در اجرای حدود و احکام آن کوشش نماید و از گناهان آن طور که سزاوار است پرهیز کند و یا به توسط کاری که تقرب آور است به سویت تقرّب جوید تا رضایت را جلب کند و رحمتت را بر خویش معطوف دارد. پس از قدرت خود پاداشی همانند پاداش او به ما ببخش و چند برابر از آنچه به او عنایت کردی از جانب فضلت به ما عطا کن چرا که فضل تو نقصان پذیر نیست.

ص: 279

لَا تَنْقُصُ بَلْ تَفِیضُ، وَ إِنّ مَعَادِنَ إِحْسَانِکَ لَا تَفْنَی، وَ إِنّ عَطَاءَکَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنّا. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْتُبْ لَنَا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ، أَوْ تَعَبّدَ لَکَ فِیهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ. اللّهُمّ إِنّا نَتُوبُ إِلَیْکَ فِی یَوْمِ فِطْرِنَا الّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِینَ عِیداً وَ سُرُوراً، وَ لِأَهْلِ مِلّتِکَ مَجْمَعاً وَ مُحْتَشَداً مِنْ کُلّ ذَنْبٍ أَذْنَبْنَاهُ، أَوْ سُوءٍ أَسْلَفْنَاهُ، أَوْ خَاطِرِ شَرٍّ أَضْمَرْنَاهُ، تَوْبَةَ مَنْ لَا یَنْطَوِی عَلَی رُجُوعٍ إِلَی ذَنْبٍ، وَ لَا یَعُودُ بَعْدَهَا فِی خَطِیئَةٍ، تَوْبَةً نَصُوحاً خَلَصَتْ مِنَ الشّکّ وَ الِارْتِیَابِ، فَتَقَبّلْهَا مِنّا، وَ ارْضَ عَنّا، وَ ثَبّتْنَا عَلَیْهَا. اللّهُمّ ارْزُقْنَا خَوْفَ عِقَابِ الْوَعِیدِ، وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتّی نَجِدَ لَذّةَ مَا نَدْعُوکَ بِهِ، وَ کَأْبَةَ مَا نَسْتَجِیرُکَ مِنْهُ. وَ اجْعَلْنَا عِنْدَکَ مِنَ التّوّابِینَ الّذِینَ أَوْجَبْتَ لَهُمْ مَحَبّتَکَ، وَ قَبِلْتَ مِنْهُمْ مُرَاجَعَةَ طَاعَتِکَ، یَا أَعْدَلَ الْعَادِلِینَ. اللّهُمّ تَجَاوَزْ عَنْ آبَائِنَا وَ أُمّهَاتِنَا وَ أَهْلِ دِینِنَا جَمِیعاً مَنْ سَلَفَ مِنْهُمْ وَ مَنْ غَبَرَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ نَبِیّنَا وَ آلِهِ کَمَا صَلّیْتَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرّبِینَ، وَ صَلّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَمَا صَلّیْتَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ، وَ صَلّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَمَا صَلّیْتَ عَلَی عِبَادِکَ الصّالِحِینَ، وَ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ یَا رَبّ الْعَالَمِینَ، صَلَاةً

ص: 280

و گنجینه های تو کم نمی شود بلکه افزون می گردد. و بلکه معادن احسانت فانی نگشته و به تحقیق که عطاء تو عطایی است گوارا.

الها بر محمد و آل او درود فرست، و برای ما پاداشی همانند پاداش روزه دار ماه رمضان بنویس و یا عبادت آنکه تا روز قیامت بندگی تو را کرده است.

خدایا ما در این روز فطری که برای مؤمنین عید و روز شادمانی، روز اجتماع و روز تعاون برای اهل دینت قرار داده ای از گناهی که آن را انجام داده ایم و یا کار زشتی که در گذشته کرده ایم و یا فکر غلطی که در ذهن گذرانده ایم به سویت توبه می کنیم. تو به کسی که بازگشت به گناه را در دل نمی گذراند توبه خالصی که از شک و تردید پاکیزه باشد. پس آن را از ما قبول کن و از ما راضی باش و توفیق پابرجایی و استقامت عنایت فرما.

پروردگارا ترس از عذاب وعده داده شده و شوق ثواب مقرر گشته را روزیمان کن تا لذّت آنچه را که وعده داده ای بر کام جانمان نشیند و از اندوه آنچه را که لازم است به تو پناه ببریم دریابیم.

الها ما را از جمله توبه کنندگان قرار ده که محبتت را بر ایشان واجب فرمودی و این بازگشت افراد به بندگی ات را قبول نموده ای، ای عادل ترین دادگران.

پروردگارا پدران و مادران ما را از اهل دین ما آنهایی که دستشان از دنیا کوتاه شده و آنهایی که زنده اند همه و همه را تا روز قیامت مورد آمرزش خویش قرار ده و از گناهانشان درگذر.

خدایا بر حضرت محمد پیامبر ما و آل او درود فرست همان طور که بر ملائکه مقرّب خویش درود می فرستی و بر او و اهل بیت گرامش درود فرست همان گونه که بر پیامبران مرسلت درود فرستی و بر او و اهل بیتش درود فرست همان طور که بر بندگان صالحت درود فرستی و بلکه برتر از آنها ای خدای جهانیان.

ص: 281

تَبْلُغُنَا بَرَکَتُهَا، وَ یَنَالُنَا نَفْعُهَا، وَ یُسْتَجَابُ لَهَا دُعَاؤُنَا، إِنّکَ أَکْرَمُ مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ، وَ أَکْفَی مَنْ تُوُکّلَ عَلَیْهِ، وَ أَعْطَی مَنْ سُئِلَ مِنْ فَضْلِهِ، وَ أَنْتَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 282

درودی که برکت و سودش به ما رسد و دعایمان مستجاب گردد زیرا که تو کریم تر از آنی که از او درخواست شود و بی نیاز کننده ترین کسی هستی که بر او توکّل شود و تویی که هرکه از او بخواهد می دهی و تویی که بر همه چیز توانایی.

ص: 283

46

دعای آن گرامی در روز عید فطر و روز جمعه

ای خدایی که رحم می کنی به کسی که بندگان به او رحم نمی کنند و ای آنکه می پذیرد آن کسی را که شهرها وی را قبول نمی نمایند و ای کسی که محتاجان درگاهش را خوار نمی نماید و ای آنکه اصرارکنندگان خود را نومید نمی سازند. و ای کسی که دست رد بر پیشانی رو آورندگان به درش نمی زند و ای آنکه ارمغان کوچک بنده اش را قبول می فرماید و به اندک چیزی که برایش انجام می دهند پاداش می دهد.

و ای آنکه عمل کم را می پذیرد و پاداش بزرگ می دهد و ای آنکه روی برگرداننده از خود را به سوی خویش می خواند و ای آنکه نعمت را تغییر نمی دهد و در عذاب نمودن شتاب نمی نماید. و ای کسی که کار خوب را ثمر می بخشد تا آنجا که باور شود و از بدیها می گذرد تا آن را محو و نابود سازد.

الها آرزوها قبل از رسیدن به آخر همراه با کرمت و برآورده شدن حاجات برگشتند و ظرف های مطالبات به وسیله فیض جودت پر شدند و اوصاف قبل از رسیدن به وصف تو از هم متلاشی شدند. پس ترا بالاترین درجه برتری و بزرگترین بزرگی است که برتر از آن بالایی و بزرگی وجود ندارد.

ص: 285

کُلّ عَالٍ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ کُلّ جَلَالٍ. کُلّ جَلِیلٍ عِنْدَکَ صَغِیرٌ، وَ کُلّ شَرِیفٍ فِی جَنْبِ شَرَفِکَ حَقِیرٌ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَی غَیْرِکَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرّضُونَ إِلّا لَکَ، وَ ضَاعَ الْمُلِمّونَ إِلّا بِکَ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ. بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرّاغِبِینَ، وَ جُودُکَ مُبَاحٌ لِلسّائِلِینَ، وَ إِغَاثَتُکَ قَرِیبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِیثِینَ. لَا یَخِیبُ مِنْکَ الْ آمِلُونَ، وَ لَا یَیْأَسُ مِنْ عَطَائِکَ الْمُتَعَرّضُونَ، وَ لا یَشْقَی بِنَقِمَتِکَ الْمُسْتَغْفِرُونَ. رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ، وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ، عادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَی الْمُسِیئِینَ، وَ سُنّتُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَی الْمُعْتَدِینَ، حَتّی لَقَدْ غَرّتْهُمْ أَنَاتُکَ عَنِ الرّجُوعِ، وَ صَدّهُمْ إِمْهَالُکَ عَنِ النّزُوعِ، وَ إِنّمَا تَأَنّیْتَ بِهِمْ لِیَفِیئُوا إِلَی أَمْرِکَ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْکِکَ، فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ السّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا، وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الشّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا، کُلّهُمْ صَائِرُونَ، إِلَی حُکْمِکَ، وَ أَمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَی أَمْرِکَ، لَمْ یَهِنْ عَلَی طُولِ مُدّتِهِمْ سُلْطَانُکَ، وَ لَمْ یَدْحَضْ لِتَرْکِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُکَ، حُجّتُکَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ، وَ سُلْطَانُکَ ثَابِتٌ لَا یَزُولُ، فَالْوَیْلُ الدّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْکَ، وَ الْخَیْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْکَ، وَ الشّقَاءُ الْأَشْقَی لِمَنِ اغْتَرّ بِکَ، مَا أَکْثَرَ

ص: 286

خداوندا، هر بزرگی نزد تو کوچک و هر شریفی در کنار شرفت حقیر، آنهایی که به غیر تو روی آوردند نومید شدند و آنهایی که جز ترا خواستند ضرر کردند و آنان که به درگاه غیر تو التماس نمودند ضایع شدند. حاجتمندان جز آن کس که فقط از تو احسان درخواست کرد گرفتار و بدبخت گشتند.

الها در خانه ات به سوی میل کنندگان باز وجودت برای پرسش کنندگان حلال و یاریت برای استغاثه کنندگان درگاهت آماده است.

پروردگارا آرزومندان از تو محروم نمی شوند و درخواست کنندگان از عطایت نومید نمی گردند و استغفار کنندگان به عذابت بدبخت نمی گردند.

خداوندا روزی تو برای آنکه نافرمانی ات کرده گسترده و بردباری ات برای آنکه با تو دشمنی نموده آماده است. الها عادت تو احسان به گنهکاران و سنت تو بر تجاوز پیشه گان مهربانی است تا آنجا که مهلت دادن تو به آنها سبب غرورشان شده و آنها را از ترک گناه بازداشته.

بارالها تو به آنها فرصت دادی تا شاید بازگشت نمایند و اگر به آنها مهلت دادی به خاطر اعتماد به دوام سلطنت خود می باشد. بنابراین هرکه اهل نیکبختی باشد عاقبتش را به خیر گردانیدی و هرکه اهل بدبختی باشد او را به خاطر شقاوتش خوار کردی. چه خوشبخت و چه بدبخت هر دو به حکم تو می رسند و کارهایشان به فرمان تو باز می گردد. مهلت طولانی دادن به ایشان سلطنت تو را سست نسازد و شتاب نکردنت در مؤاخذه آنها برهانت را باطل نمی گرداند.

آری دلیل و برهانت پابرجا و سلطنتت ثابت و استوار است پس عذاب همیشگی برای کسی که از تو روی برگرداند و نومیدی خورکننده کسی راست که از تو نومید شده و بدبخترین بدبختی برای آنکه به کرم تو مغرور گشته.

ص: 287

تَصَرّفَهُ فِی عَذَابِکَ! وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدّدَهُ فِی عِقَابِکَ! وَ مَا أَبْعَدَ غَایَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ! وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الْمَخْرَجِ! عَدْلًا مِنْ قَضَائِکَ لَا تَجُورُ فِیهِ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُکْمِکَ لَا تَحِیفُ عَلَیْهِ. فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ، وَ أَبْلَیْتَ الْأَعْذَارَ، وَ قَدْ تَقَدّمْتَ بِالْوَعِیدِ، وَ تَلَطّفْتَ فِی التّرْغِیبِ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ، وَ أَخّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِیعٌ لِلمُعَاجَلَةِ، وَ تَأَنّیْتَ وَ أَنْتَ مَلِی ءٌ بِالْمُبَادَرَةِ، لَمْ تَکُنْ أَنَاتُکَ عَجْزاً، وَ لَا إِمْهَالُکَ وَهْناً، وَ لَا إِمْسَاکُکَ غَفْلَةً، وَ لَا انْتِظَارُکَ مُدَارَاةً، بَلْ لِتَکُونَ حُجّتُکَ أَبْلَغَ، وَ کَرَمُکَ أَکْمَلَ، وَ إِحْسَانُکَ أَوْفَی، وَ نِعْمَتُکَ أَتَمّ، کُلّ ذَلِکَ کَانَ وَ لَمْ تَزَلْ، وَ هُوَ کَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ. حُجّتُکَ أَجَلّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِکُلّهَا، وَ مَجْدُکَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ یُحَدّ بِکُنْهِهِ، وَ نِعْمَتُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَی بِأَسْرِهَا، وَ إِحْسَانُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْکَرَ عَلَی أَقَلّهِ. وَ قَدْ قَصّرَ بِیَ السّکُوتُ عَنْ تَحْمِیدِکَ، وَ فَهّهَنِیَ الْإِمْسَاکُ عَنْ تَمْجِیدِکَ، وَ قُصَارَایَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ، لَا رَغْبَةً یَا إِلَهِی! بَلْ عَجْزاً. فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمّکَ بِالْوِفَادَةِ، وَ أَسْأَلُکَ حُسْنَ الرّفَادَةِ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْمَعْ نَجْوَایَ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی، وَ لَا تَخْتِمْ یَوْمِی بِخَیْبَتِی، وَ لَا تَجْبَهْنِی بِالرّدّ فِی مَسْأَلَتِی، وَ أَکْرِمْ مِنْ عِنْدِکَ

ص: 288

چه بسیار است شامل شدن او عذابت را و چه طولانی است رفت و برگشت او عقابت را و چه دور است پایان غم و اندوهش و چه نومید است از به آسانی نجات یافتن! تو به خاطر قضاوت عادلانه ات ظلم نمی کنی و به علت انصاف توست که بر او ستم روا نمی داری.

پروردگارا، تو حجت ها را ظاهر ساختی و عذر و بهانه ها را برداشتی، وعده ها را اعلام نمودی و با لطف خود ترغیب و تشویق کردی و در تأیید فرمایشات خویش مثالها زدی، مهلت را طولانی کرده و کیفر را به تأخیر انداختی در حالی که تو قادر به شتاب در عذاب هستی ولی شتاب نفرمودی.

خدایا درنگ تو از روی عجز نیست، مهلت دادنت به خاطر سستی نمی باشد، خودداری ات از روی بی خبری نیست، تأخیر انداختنت از روی مدارا نمی باشد، بلکه برای آن است که حجتت را برسانی و کرمت را کامل تر و احسانت را فراوان تر و نعمتت را تمام تر دهی و همه اینها همیشه بوده و هست.

حجت تو بزرگتر از آن است که به طور کامل توصیف گردد و عظمت تو بالاتر از آن است که حقیقت آن اندازه گیری شود و نعمت تو بیشتر از آن است که همه آنها شماره گردد و احسانت فراوان تر از آن است که به طور مختصر سپاسگزاری شود. خداوندا سکوت مرا از حمد تو ناتوان ساخته و خودداری مرا از تمجیدت درمانده کرده و تمام تلاش من اعتراف به درماندگی است نه از روی بی میلی از حمد تو بلکه خدای من از روی عجز و ناتوانی.

حالا این بنده به درگاهت روی آورده و تقاضای بخشش شایسته را دارد، پس بر محمد و آل او درود فرست و راز دلم را گوش ده و دعایم را مستجاب کن و روزم را به نومیدی تمام مکن و دست رد بر پیشانی ام مزن، رفتنم را به درگاهت و بازگشتم را به سویت ارج نه.

ص: 289

مُنْصَرَفِی، وَ إِلَیْکَ مُنْقَلَبِی، إِنّکَ غَیْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِیدُ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمّا تُسْأَلُ، وَ أَنْتَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِیّ الْعَظِیمِ.

ص: 290

زیرا که تو هرچه بخواهی برایت مشکل نیست و از آنچه از تو مسئلت می جویند ناتوان نیستی و تو بر انجام هرکاری توانایی و نیست هیچ حول و قوه ای مگر به یاری پروردگار بلندمرتبه.

ص: 291

47

دعای امام علیه السلام در روز عرفه

حمد مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است، بارالها تراست حمد که به وجود آورنده آسمان ها و زمین هستی، صاحب جلالت و کرامت، ربّ اربابان، خدای هر پرستیده شده، آفریننده هر آفریده، وارث کل عالم، خدایی که هیچ چیز مثل او نیست، و هیچ چیز از دیدنش پنهان نمی باشد، و او بر همه چیز احاطه دارد، و او مراقب همه چیز است. تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که کریم و بالاتر از کرمی و بزرگ و بالاتر از بزرگ و کبیر و بلکه اکبر است.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که رحیم و رحمن و بسیار دانا و حکیم است.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که شنوا و بینا و ازلی و آگاه است.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که کریم و بخشنده و بخشندگی همیشگی دارد.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که اول قبل از هر چیز و آخر بعد از هر عدد است.

ص: 293

أَحَدٍ، وَ الْآخِرُ بَعْدَ کُلّ عَدَدٍ. وَ أَنْتَ اللّهُ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ، الدّانِی فِی عُلُوّهِ، وَ الْعَالِی فِی دُنُوّهِ. وَ أَنْتَ اللّهُ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ، ذُو الْبَهَاءِ وَ الْمَجْدِ، وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْحَمْدِ. وَ أَنْتَ اللّهُ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ، الّذِی أَنْشَأْتَ الْأَشْیَاءَ مِنْ غَیْرِ سِنْخٍ، وَ صَوّرْتَ مَا صَوّرْتَ مِنْ غَیْرِ مِثَالٍ، وَ ابْتَدَعْتَ الْمُبْتَدَعَاتِ بِلَا احْتِذَاءٍ. أَنْتَ الّذِی قَدّرْتَ کُلّ شَیْ ءٍ تَقْدِیراً، وَ یَسّرْتَ کُلّ شَیْ ءٍ تَیْسِیراً، وَ دَبّرْتَ مَا دُونَکَ تَدْبِیراً. أَنْتَ الّذِی لَمْ یُعِنْکَ عَلَی خَلْقِکَ شَرِیکٌ، وَ لَمْ یُوَازِرْکَ فِی أَمْرِکَ وَزِیرٌ، وَ لَمْ یَکُنْ لَکَ مُشَاهِدٌ وَ لَا نَظِیرٌ. أَنْتَ الّذِی أَرَدْتَ فَکَانَ حَتْماً مَا أَرَدْتَ، وَ قَضَیْتَ فَکَانَ عَدْلًا مَا قَضَیْتَ، وَ حَکَمْتَ فَکَانَ نِصْفاً مَا حَکَمْتَ. أَنْتَ الّذِی لَا یَحْوِیکَ مَکَانٌ، وَ لَمْ یَقُمْ لِسُلْطَانِکَ سُلْطَانٌ، وَ لَمْ یُعْیِکَ بُرْهَانٌ وَ لَا بَیَانٌ. أَنْتَ الّذِی أَحْصَیْتَ کُلّ شَیْ ءٍ عَدَداً، وَ جَعَلْتَ لِکُلّ شَیْ ءٍ أَمَداً، وَ قَدّرْتَ کُلّ شَیْ ءٍ تَقْدِیراً. أَنْتَ الّذِی قَصُرَتِ الْأَوْهَامُ عَنْ ذَاتِیّتِکَ، وَ عَجَزَتِ الْأَفْهَامُ عَنْ کَیْفِیّتِکَ، وَ لَمْ تُدْرِکِ الْأَبْصَارُ مَوْضِعَ أَیْنِیّتِکَ. أَنْتَ الّذِی لَا تُحَدّ فَتَکُونَ مَحْدُوداً، وَ لَمْ تُمَثّلْ فَتَکُونَ مَوْجُوداً، وَ لَمْ تَلِدْ فَتَکُونَ مَوْلُوداً. أَنْتَ الّذِی لَا ضِدّ مَعَکَ فَیُعَانِدَکَ، وَ لَا عِدْلَ لَکَ فَیُکَاثِرَکَ، وَ لَا نِدّ لَکَ

ص: 294

و تویی خدایی که خدایی غیر از تو نیست، خدایی که در عین بلند مرتبه بودن نزدیک و در عین نزدیکی بلند مرتبه است.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که دارای ارزش و بزرگی است و شایسته کبریایی و ستایش است.

و تویی خدایی که غیر از تو خدایی نیست، خدایی که چیزها را بدون خمیر مایه اولیه آفرید و صورت ها را بدون نمونه و مانند ترسیم می کند و مخلوقات جدیدش را از کسی تقلید و پیروی نمی کند.

تویی خدایی که بر هر چیز، اندازه ای قرار دادی و هر چیز را برای آنچه از آن خواسته می شود آماده ساخته ای و آنچه را جز توست آراسته گردانیده ای.

تویی که در خلق موجودات، شریک یاری ات نمی کند و در کار تو وزیر و معاونی ترا کمک نمی نماید و کسی بر تو شاهد و ناظر نمی باشد.

تویی که به هر کاری اراده کنی به طور قطع انجام می گیرد و آنچه حکم کرده ای از روی عدل و آنچه فرمان داده ای از روی انصاف بوده است.

الها تویی که بدون مکان هستی و در برابر سلطنتت کسی سلطه ندارد و برهان و بیان افراد ترا ناتوان نساخته است.

تویی که همه چیزها را شمارش کرده ای و برای هر چیزی انتهایی قرار داده ای و هر چیز را به مقدار معلوم ایجاد فرموده ای.

تویی که اذهان از درک حقیقت ذاتت عاجزند فهم ها از کیفیتت ناتوانند و دیده ها جای ترا نیافتند.

تویی آن خدایی که حدّی نداری تا محدود شوی و به تصور نیایی تا دریافته گردی و فرزندی نیاوردی تا زائیده شوی.

ص: 295

فَیُعَارِضَکَ، أَنْتَ الّذِی ابْتَدَأَ، وَ اخْتَرَعَ، وَ اسْتَحْدَثَ، وَ ابْتَدَعَ، وَ أَحْسَنَ صُنْعَ مَا صَنَعَ. سُبْحَانَکَ! مَا أَجَلّ شَأْنَکَ! وَ أَسْنَی فِی الْأَمَاکِنِ مَکَانَکَ! وَ أَصْدَعَ بِالْحَقّ فُرْقَانَکَ! سُبْحَانَکَ مِنْ لَطِیفٍ مَا أَلْطَفَکَ! وَ رَءُوفٍ مَا أَرْأَفَکَ! وَ حَکِیمٍ مَا أَعْرَفَکَ! سُبْحَانَکَ مِنْ مَلِیکٍ مَا أَمْنَعَکَ! وَ جَوَادٍ مَا أَوْسَعَکَ! وَ رَفِیعٍ مَا أَرْفَعَکَ! ذُو الْبَهَاءِ وَ الْمَجْدِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْحَمْدِ. سُبْحَانَکَ! بَسَطْتَ بِالْخَیْرَاتِ یَدَکَ، وَ عُرِفَتِ الْهِدَایَةُ مِنْ عِنْدِکَ، فَمَنِ الْتَمَسَکَ لِدِینٍ أَوْ دُنْیَا وَجَدَکَ. سُبْحَانَکَ! خَضَعَ لَکَ مَنْ جَرَی فِی عِلْمِکَ، وَ خَشَعَ لِعَظَمَتِکَ مَا دُونَ عَرْشِکَ، وَ انْقَادَ لِلتّسْلِیمِ لَکَ کُلّ خَلْقِکَ، سُبْحَانَکَ! لَا تُحَسّ وَ لَا تُجَسّ وَ لَا تُمَسّ وَ لَا تُکَادُ وَ لَا تُمَاطُ وَ لَا تُنَازَعُ وَ لَا تُجَارَی وَ لَا تُمَارَی وَ لَا تُخَادَعُ وَ لَا تُمَاکَرُ. سُبْحَانَکَ! سَبِیلُکَ جَدَدٌ. وَ أَمْرُکَ رَشَدٌ، وَ أَنْتَ حَیّ ٌ صَمَدٌ. سُبْحَانَکَ! قَولُکَ حُکْمٌ، وَ قَضَاؤُکَ حَتْمٌ، وَ إِرَادَتُکَ عَزْمٌ. سُبْحَانَکَ! لَا رَادّ لِمَشِیّتِکَ، وَ لَا مُبَدّلَ لِکَلِمَاتِکَ. سُبْحَانَکَ! بَاهِرَ الْآیَاتِ، فَاطِرَ السّمَاوَاتِ، بَارِئَ النّسَمَات. لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَدُومُ بِدَوَامِکَ، وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً خَالِداً بِنِعْمَتِکَ، وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یُوَازِی صُنْعَکَ، وَ لَکَ الْحَمْدُ

ص: 296

تویی که ضد نداری تا با تو ستیز کند و مانندی نداری که بر تو سزاواری نماید و همتایی برایت نیست تا با تو معارضه نماید.

تویی که ابتداء و اختراع و احداث و به وجود آورنده مخلوقات هستی و آفرینش آنچه را که آفریدی نیکو گرداندی.

منزّهی تو! منزلت تو چه بزرگ و قدر تو چه بلند است و چه آشکارا حق را از باطل جدا ساخته ای.

منزّهی تو! ای لطف کننده به بندگان چقدر لطف تو فراوان است و ای مهربانی که مهربانی ات بسیار است و ای حکیم و آگاه که آگاهی ات فراوان است.

منزّهی تو! ای توانایی که توانایی ات بسیار و ای بخشنده که بخشش تو زیاد و ای بلند مرتبه که مرتبه ات از همه بالاتر است. تویی که صاحب ارزش و بزرگی و کبریایی و حمد می باشی.

منزّهی تو! دستت را برای رساندن خیر باز گذاشته ای و هدایت و ارشاد از ناحیه تو شناخته شده و هرکه به دین و یا دنیا متمسک شود ترا خواهد یافت.

منزّهی تو! هرکس در جریان دانش تو قرار گیرد خاضع درگاهت خواهد شد و آنچه زیر عرش توست خاشع در مقابل عظمتت می باشد و همه مخلوقات برای اطاعت از تو فرمانبرند.

منزّهی تو! محسوس به حواس نیستی و با دست مالیدن و اتصال لمس نمی شوی و کسی نمی تواند تو را فریب دهد و تو را دور سازد و یا با تو درگیر شود و بر تو غلبه کرده و با تو خدعه و مکر نماید.

منزّهی تو! راهت هموار و فرمانت رشد و تعالی است و تویی زنده بی نیاز.

منزّهی تو! گفتارت حکمت آمیز و فرمانت قطعی و اراده ات قاطع است.

منزّهی تو! کسی نمی تواند اراده ات را برگرداند و چیزی از کلماتت را تغییر دهد.

منزّهی تو! آیاتت آشکار و غالب است، تویی که پدید آورنده آسمان هایی، آفریننده جهان هایی.

حمد مخصوص توست، حمدی که به دوام تو دائم باشد و حمد تراست، حمدی که به وسیله نعمت هایت جاودانه باشد و حمد تراست حمدی که موازی و برابر با خلق تو باشد.

ص: 297

حَمْداً یَزِیدُ عَلَی رِضَاکَ، وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً مَعَ حَمْدِ کُلّ حَامِدٍ، وَ شُکْراً یَقْصُرُ عَنْهُ شُکْرُ کُلّ شَاکِرٍ، حَمْداً لَا یَنْبَغِی إِلّا لَکَ، وَ لَا یُتَقَرّبُ بِهِ إِلّا إِلَیْکَ، حَمْداً یُسْتَدَامُ بِهِ الْأَوّلُ، وَ یُسْتَدْعَی بِهِ دَوَامُ الْآخِرِ. حَمْداً یَتَضَاعَفُ عَلَی کُرُورِ الْأَزْمِنَةِ، وَ یَتَزَایَدُ أَضْعَافاً مُتَرَادِفَةً. حَمْداً یَعْجِزُ عَنْ إِحْصَائِهِ الْحَفَظَةُ، وَ یَزِیدُ عَلَی مَا أَحْصَتْهُ فِی کِتَابِکَ الْکَتَبَةُ، حَمْداً یُوازِنُ عَرْشَکَ الْمَجِیدَ وَ یُعَادِلُ کُرْسِیّکَ الرّفِیعَ. حَمْداً یَکْمُلُ لَدَیْکَ ثَوَابُهُ، وَ یَسْتَغْرِقُ کُلّ جَزَاءٍ جَزَاؤُهُ، حَمْداً ظَاهِرُهُ وَفْقٌ لِبَاطِنِهِ، وَ بَاطِنُهُ وَفْقٌ لِصِدْقِ النّیّةِ، حَمْداً لَمْ یَحْمَدْکَ خَلْقٌ مِثْلَهُ، وَ لَا یَعْرِفُ أَحَدٌ سِوَاکَ فَضْلَهُ، حَمْداً یُعَانُ مَنِ اجْتَهَدَ فِی تَعْدِیدِهِ، وَ یُؤَیّدُ مَنْ أَغْرَقَ نَزْعاً فِی تَوْفِیَتِهِ، حَمْداً یَجْمَعُ مَا خَلَقْتَ مِنَ الْحَمْدِ، وَ یَنْتَظِمُ مَا أَنْتَ خَالِقُهُ مِنْ بَعْدُ، حَمْداً لَا حَمْدَ أَقْرَبُ إِلَی قَوْلِکَ مِنْهُ، وَ لَا أَحْمَدَ مِمّنْ یَحْمَدُکَ بِهِ، حَمْداً یُوجِبُ بِکَرَمِکَ الْمَزِیدَ بِوُفُورِهِ، وَ تَصِلُهُ بِمَزِیدٍ بَعْدَ مَزِیدٍ طَوْلًا مِنْکَ، حَمْداً یَجِبُ لِکَرَمِ وَجْهِکَ، وَ یُقَابِلُ عِزّ جَلَالِکَ. رَبّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، الْمُنْتَجَبِ الْمُصْطَفَی الْمُکَرّمِ الْمُقَرّبِ، أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ، وَ بَارِکْ عَلَیْهِ أَتَمّ بَرَکَاتِکَ، وَ تَرَحّمْ عَلَیْهِ أَمْتَعَ رَحَمَاتِکَ. رَبّ

ص: 298

و حمد تراست، حمدی که بر خشنودی ات بیفزاید و حمد تراست، حمدی که با حمد هر حمد کننده ای همراه باشد و شکری که شکر هیچ شکرگزاری به پایه آن نرسد.

حمدی که فقط ترا سزاست و جز به سوی تو وسیله تقرب نگردد.

حمدی که باعث شود نعمت اول ادامه یافته و نعمت آخر به وسیله آن جاودانه گردد.

حمدی که در گردش روزگار اضافه گرد و با اضافه شدن پی در پی افزون شود.

حمدی که فرشتگان نگهبانت از شمارشش عاجز شوند و بر آنچه نویسندگان در کتاب تو ضبط نموده اند فزونی گیرد.

حمدی که هموزن عرش بزرگت و برابر کسی بلند پایه ات باشد.

حمدی که پاداش آن نزد تو کامل باشد، و پاداش همه پاداش ها را در بر گیرد.

حمدی که ظاهرش مطابق با باطنش و باطنش موافق با صدق نیت باشد.

حمدی که آفریده شده ای مانند آن را بجا نیاورده باشد و کسی جز خودت فضل آن را نمی شناسد.

حمدی که هرکه در مواظبت آن کوشد یاری گردد و هرکه در رعایت آداب آن کوتاهی کند کمک شود.

حمدی که هر حمدی را که آفریده ای جمع نماید، و هر حمدی را که در آینده خلق کنی به یک رشته درآورد.

حمدی که هیچ حمدی به گفتارت نزدیک تر و حمدکننده ای از کسانی که ترا حمد می کنند نباشد.

حمدی که به خاطر بسیاریش به وسیله کرمت نعمت ها را فراوان گرداند و تو آن را از روی فضل و کرامت با فزونی پی در پی همراه نمایی.

حمدی که شایسته عظمت تو و برابر با عزّت و جلالت باشد.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست همو که برگزیده، پسندیده، گرامی و مقرّب است برترین درودهای خود را به او فرست و کامل ترین برکاتت را بر او نازل کن و سودمندترین مهربانی هایت را نثارش کن.

ص: 299

صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً زَاکِیَةً لَا تَکُونُ صَلَاةٌ أَزْکَی مِنْهَا، وَ صَلّ عَلَیْهِ صَلَاةً نَامِیَةً لَا تَکُونُ صَلَاةٌ أَنْمَی مِنْهَا، وَ صَلّ عَلَیْهِ صَلَاةً رَاضِیَةً لَا تَکُونُ صَلَاةٌ فَوْقَهَا.

رَبّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُرْضِیهِ وَ تَزِیدُ عَلَی رِضَاهُ، وَ صَلّ عَلَیْهِ صَلَاةً تُرْضِیکَ و تَزِیدُ عَلَی رِضَاکَ لَهُ وَ صَلّ عَلَیْهِ صَلَاةً لَا تَرْضَی لَهُ إِلّا بِهَا، وَ لَا تَرَی غَیْرَهُ لَهَا أَهْلًا. رَبّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ صَلَاةً تُجَاوِزُ رِضْوَانَکَ، وَ یَتّصِلُ اتّصَالُهَا بِبَقَائِکَ، وَ لَا یَنْفَدُ کَمَا لَا تَنْفَدُ کَلِمَاتُکَ. رَبّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تَنْتَظِمُ صَلَوَاتِ مَلَائِکَتِکَ وَ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ، وَ تَشْتَمِلُ عَلَی صَلَوَاتِ عِبَادِکَ مِنْ جِنّکَ وَ إِنْسِکَ وَ أَهْلِ إِجَابَتِکَ، وَ تَجْتَمِعُ عَلَی صَلَاةِ کُلّ مَنْ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِکَ. رَبّ صَلّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُحِیطُ بِکُلّ صَلَاةٍ سَالِفَةٍ وَ مُسْتَأْنَفَةٍ، وَ صَلّ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ، صَلَاةً مَرْضِیّةً لَکَ وَ لِمَنْ دُونَکَ،

وَ تُنْشِئُ مَعَ ذَلِکَ صَلَوَاتٍ تُضَاعِفُ مَعَهَا تِلْکَ الصّلَوَاتِ عِنْدَهَا، وَ تَزِیدُهَا عَلَی کُرُورِ الْأَیّامِ زِیَادَةً فِی تَضَاعِیفَ لَا یَعُدّهَا غَیْرُکَ. رَبّ صَلّ عَلَی أَطَایِبِ أَهْلِ بَیْتِهِ الّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِأَمْرِکَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خَزَنَةَ عِلْمِکَ، وَ حَفَظَةَ دِینِکَ، وَ خُلَفَاءَکَ فِی أَرْضِکَ، وَ حُجَجَکَ

ص: 300

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، درودی پاکیزه که پاکیزه تر از آن نباشد. و بر او درود فرست، درودی فزاینده که درودی افزون کننده تر از آن نباشد. و بر او درود فرست، درودی خشنود کننده که درودی بالاتر از آن نباشد.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، درودی که او را راضی سازد و بر رضایتش بیفزاید. و بر او درود فرست، درودی که تو را راضی سازد و بر رضایتت بیفزاید.

و بر او درود فرست، درودی که به جز آن راضی نباشی. و غیر آن را سزاوار نبینی.

الها بر محمد و آل او درود فرست، درودی که از رضای تو بگذرد و به بقاء و هستی تو متصل گردد و فانی و نابود نشود همان طور که کلماتت فانی نمی گردند.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، درودی که در برگیرنده درود فرشتگانت و پیامبران و رسولان و اهل طاعتت باشد و درودی که بندگانت از جنّ و انسان و پذیرندگان دعوت تو را شامل شود و درود هرکه را از انواع آفریدگانت که پدید آورده ای گرد آورد.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، درودی که هر درود گذشته و حال را در بر گیرد. و بر او و آلش درود فرست، درودی که مورد رضای تو و غیر تو نباشد. درودی که با آنچه گفته شد درودهایی را خلق کنی و آنها را چندین برابر سازی و در گردش روزگار آنها را افزون نمایی، افزون شدنی که فقط خودت قادر به شمارش آنها باشی.

بارالها با پاکیزگان اهل پیامبر، همان هایی که برای اجرای فرامینت برگزیدی درود فرست همان هایی که گنجینه های علمت و حافظان دینت و جانشینان روی زمینت و حجت ها برای بندگانت قرار دادی.

ص: 301

عَلَی عِبَادِکَ، وَ طَهّرْتَهُمْ مِنَ الرّجْسِ وَ الدّنَسِ تَطْهِیراً بِإِرَادَتِکَ، وَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسِیلَةَ إِلَیْکَ، وَ الْمَسْلَکَ إِلَی جَنّتِکَ، رَبّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُجْزِلُ لَهُمْ بِهَا مِنْ نِحَلِکَ وَ کَرَامَتِکَ، وَ تُکْمِلُ لَهُمُ الْأَشْیَاءَ مِنْ عَطَایَاکَ وَ نَوَافِلِکَ، وَ تُوَفّرُ عَلَیْهِمُ الْحَظّ مِنْ عَوَائِدِکَ وَ فَوَائِدِکَ. رَبّ صَلّ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ صَلَاةً لَا أَمَدَ فِی أَوّلِهَا، وَ لَا غَایَةَ لِأَمَدِهَا، وَ لَا نِهَایَةَ لِآخِرِهَا. رَبّ صَلّ عَلَیْهِمْ زِنَةَ عَرْشِکَ وَ مَا دُونَهُ، وَ مِلْ ءَ سَمَاوَاتِکَ وَ مَا فَوْقَهُنّ، وَ عَدَدَ أَرَضِیکَ وَ مَا تَحْتَهُنّ وَ مَا بَیْنَهُنّ، صَلَاةً تُقَرّبُهُمْ مِنْکَ زُلْفَی، وَ تَکُونُ لَکَ وَ لَهُمْ رِضًی، وَ مُتّصِلَةً بِنَظَائِرِهِنّ أَبَداً. اللّهُمّ إِنّکَ أَیّدْتَ دِینَکَ فِی کُلّ أَوَانٍ بِإِمَامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِکَ، وَ مَنَاراً فِی بِلَادِکَ بَعْدَ أَنْ وَصَلْتَ حَبْلَهُ بِحَبْلِکَ، وَ جَعَلْتَهُ الذّرِیعَةَ إِلَی رِضْوَانِکَ، وَ افْتَرَضْتَ طَاعَتَهُ، وَ حَذّرْتَ مَعْصِیَتَهُ، وَ أَمَرْتَ بِامْتِثَالِ أَوَامِرِهِ، وَ الِانْتِهَاءِ عِنْدَ نَهْیِهِ، وَ أَلّا یَتَقَدّمَهُ مُتَقَدّمٌ، وَ لَا یَتَأَخّرَ عَنْهُ مُتَأَخّرٌ فَهُوَ عِصْمَةُ اللّائِذِینَ، وَ کَهْفُ الْمُؤْمِنِینَ وَ عُرْوَةُ الْمُتَمَسّکِینَ، وَ بَهَاءُ الْعَالَمِینَ. اللّهُمّ فَأَوْزِعْ لِوَلِیّکَ شُکْرَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِ، وَ أَوْزِعْنَا مِثْلَهُ فِیهِ، وَ آتِهِ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً، وَ أَعِنْهُ بِرُکْنِکَ الْأَعَزّ، وَ اشْدُدْ

ص: 302

همان هایی که به اراده خودت از هر ناپاکی و پلیدی پاکشان فرمودی و ایشان را وسیله ای برای ارتباط با خودت و راهی به سوی بهشتت گردانیدی.

خدایا بر محمد و آل او درود فرست، درودی که به توسط آن بخشش و کرامتت را نسبت به ایشان فراوان گردانی و همه چیز از کرامتت و عطایایت را برای آنها کامل نمایی و حظ و بهره عنایاتت را برای ایشان فراوان کنی الها بر حضرت محمد و بر اهل بیت گرامش درود فرست، درودی که اول آن حدّ و آخر آن پایان نداشته باشد.

خدایا بر آن بزرگواران به وزن عرش خود و آنچه در زیر عرش است و به اندازه آنچه آسمانهایت و فوق آسمانهایت را پر می کند. و به تعداد زمین هایت و آنچه در زیر زمین هایت و بین آنهاست درود فرست، درودی که آنها را به کمال قرب تو رساند و برای تو و ایشان رضامندی آورد و همیشه به مثل آن درودها پیوسته باشد.

الها دینت را در هر زمان به توسط امامی که برای بندگانت علامت و در شهرها نشانه بوده اند برپا داشتی و تأیید نمودی بعد از آنکه دوستی آن امام را به دوستی خود پیوند زدی و وی را سبب خشنودی خویش گردانیدی و طاعت او را واجب نمودی و مردم را از نافرمانی اش بر حذر داشتی و فرمان دادی تا از دستوراتش اطاعت کنند و از آنچه را که نهی می نماید اجتناب نمایند و از آن امام جلو نیفتند و در اجرای دستوراتش از او عقب نمانند.

امامی که حافظ پناهندگان و پناه اهل ایمان و ریسمان اهل توسل و بهاء جهانیان است.

بار پروردگارا پس بر ولیّت شکر آنچه را که بر او تفضّل فرمودی الهام فرما و توفیق همان نوع شکرگزاری را به وسیله آن گرامی به ما عنایت کن و از جانب فضلت به او قدرت و پیروزی ده و درها را به روی او بگشا آن هم گشودنی آسان و او را به تواناترین تکیه گاهت یاری فرما و توانائیش را محکم گردان.

ص: 303

أَزْرَهُ، وَ قَوّ عَضُدَهُ، وَ رَاعِهِ بِعَیْنِکَ، وَ احْمِهِ بِحِفْظِکَ وَ انْصُرْهُ بِمَلَائِکَتِکَ، وَ امْدُدْهُ بِجُنْدِکَ الْأَغْلَبِ، وَ أَقِمْ بِهِ کِتَابَکَ وَ حُدُودَکَ وَ شَرَائِعَکَ وَ سُنَنَ رَسُولِکَ -صَلَوَاتُکَ اللّهُمّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- وَ أَحْیِ بِهِ مَا أَمَاتَهُ الظّالِمُونَ مِنْ مَعَالِمِ دِینِکَ، وَ اجْلُ بِهِ صَدَاءَ الْجَوْرِ عَنْ طَرِیقَتِکَ، وَ أَبِنْ بِهِ الضّرّاءَ مِنْ سَبِیلِکَ، وَ أَزِلْ بِهِ النّاکِبِینَ عَنْ صِرَاطِکَ، وَ امْحَقْ بِهِ بُغَاةَ قَصْدِکَ عِوَجاً، وَ أَلِنْ جَانِبَهُ لِأَوْلِیَائِکَ، وَ ابْسُطْ یَدَهُ عَلَی أَعْدَائِکَ، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ، وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطّفَهُ وَ تَحَنّنَهُ، وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ، وَ فِی رِضَاهُ سَاعِینَ، وَ إِلَی نُصْرَتِهِ وَ الْمُدَافَعَةِ عَنْهُ مُکْنِفِینَ، وَ إِلَیْکَ وَ إِلَی رَسُولِکَ -صَلَوَاتُکَ اللّهُمّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- بِذَلِکَ مُتَقَرّبِینَ. اللّهُمّ وَ صَلّ عَلَی أَوْلِیَائِهِمُ الْمُعْتَرِفِینَ بِمَقَامِهِمُ، الْمُتّبِعِینَ مَنْهَجَهُمُ، الْمُقْتَفِینَ آثَارَهُمُ، الْمُسْتَمْسِکِینَ بِعُرْوَتِهِمُ، الْمُتَمَسّکِینَ بِوِلَایَتِهِمُ، الْمُؤْتَمّینَ بِإِمَامَتِهِمُ، الْمُسَلّمِینَ لِأَمْرِهِمُ، الْمُجْتَهِدِینَ فِی طَاعَتِهِمُ، الْمُنْتَظِرِینَ أَیّامَهُمُ، الْمَادّینَ إِلَیْهِمْ أَعْیُنَهُمُ، الصّلَوَاتِ الْمُبَارَکَاتِ الزّاکِیَاتِ النّامِیَاتِ الْغَادِیَاتِ الرّائِحَاتِ. وَ سَلّمْ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ، وَ اجْمَعْ عَلَی التّقْوَی أَمْرَهُمْ، وَ أَصْلِحْ لَهُمْ شُئُونَهُمْ، وَ تُبْ عَلَیْهِمْ، إِنّکَ أَنْتَ التّوّابُ الرّحِیمُ، وَ خَیْرُ

ص: 304

و بازویش را قدرت بخش و با دیده ات وی را نگهبانی کن و با حمایتت او را حفظ فرما و با فرشتگانت او را نصرت بخش و با سپاهت که غالبند کمکش کن.

خدایا به وسیله او کتاب و احکام و شرایع و سنّت های پیامبرت را برپا دار الها درود تو بر او و آلش باد، خدایا به وجود امام آنچه را که ظالمان از معالم و احکام دینت ضایع کردند و از بین بردند زنده کن و زنگ زدگی که از ستمکاران به دینت وارد شده برطرف نما و به وسیله او سختی را از مسیر هدایتت و دین برشتگان و مرتدّین را از سر راهت بردار و به توسط او آنان را که برای راهت کجی و انحراف را طلب می کنند نابود فرما.

خدایا امام را برای دوستانت نرم و مهربان و دست قدرتش را بر دشمنانت غالب گردان و رأفت و رحمت و لطف و مهربانی اش را به ما ببخش و ما را جزء گوش فرا دهندگان به فرامین و اطاعت کنندگان دستوراتش و کوشندگان در جلب رضایش و سیرکنندگان به یاری اش و مدافعین از حضرتش قرار ده.

پروردگارا به سوی تو و به سوی پیامبرت روانه مان ساز و درودت را بر او و آلش بفرست و بدین وسیله ما را جزء تقرب جویان قرار ده.

پروردگارا و درود فرست بر آن دسته دوستان آن گرامیان که به مقامات ایشان اعتراف دارند و از راه و سیره آنها پیروی می کنند و به دنبال آثارشان می روند و به راهنمایی هایشان تمسک می جویند، به دوستی ایشان توسل جسته و به امامتشان اقتدا می کنند، تسلیم امر آن بزرگوارانند و در بجا آوردن فرامین آنها کوشا هستند و انتظار روزهای آنها را می کشند و چشم به راه دولت ایشانند، درودهای با برکت و پاکیزه و فزاینده در صبحگاهان و شبانگاهان.

خدایا برایشان و ارواحشان درود فرست و کارشان را با تقوی و پاکدامنی فراهم نما و شئونات زندگی ایشان را اصلاح کن و بر آنها ببخش و عفوشان فرما زیرا که تو زیاد توبه پذیر و مهربانی و بهترین بخشنده می باشی.

ص: 305

الْغَافِرِینَ، وَ اجْعَلْنَا مَعَهُمْ فِی دَارِ السّلَامِ بِرَحْمَتِکَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ. اللّهُمّ هَذَا یَوْمُ عَرَفَةَ یَوْمٌ شَرّفْتَهُ وَ کَرّمْتَهُ وَ عَظّمْتَهُ، نَشَرْتَ فِیهِ رَحْمَتَکَ، وَ مَنَنْتَ فِیهِ بِعَفْوِکَ، وَ أَجْزَلْتَ فِیهِ عَطِیّتَکَ، وَ تَفَضّلْتَ بِهِ عَلَی عِبَادِکَ. اللّهُمّ وَ أَنَا عَبْدُکَ الّذِی أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ قَبْلَ خَلْقِکَ لَهُ وَ بَعْدَ خَلْقِکَ إِیّاهُ، فَجَعَلْتَهُ مِمّنْ هَدَیْتَهُ لِدِینِکَ، وَ وَفّقْتَهُ لِحَقّکَ، وَ عَصَمْتَهُ بِحَبْلِکَ، وَ أَدْخَلْتَهُ فِی حِزْبِکَ، وَ أَرْشَدْتَهُ لِمُوَالَاةِ أَوْلِیَائِکَ، وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِکَ. ثُمّ أَمَرْتَهُ فَلَمْ یَأْتَمِرْ، وَ زَجَرْتَهُ فَلَمْ یَنْزَجِرْ، وَ نَهَیْتَهُ عَنْ مَعْصِیَتِکَ، فَخَالَفَ أَمْرَکَ إِلَی نَهْیِکَ، لَا مُعَانَدَةً لَکَ، وَ لَا اسْتِکْبَاراً عَلَیْکَ، بَلْ دَعَاهُ هَوَاهُ إِلَی مَا زَیّلْتَهُ وَ إِلَی مَا حَذّرْتَهُ، وَ أَعَانَهُ عَلَی ذَلِکَ عَدُوّکَ وَ عَدُوّهُ، فَأَقْدَمَ عَلَیْهِ عَارِفاً بِوَعِیدِکَ، رَاجِیاً لِعَفْوِکَ، وَاثِقاً بِتَجَاوُزِکَ، وَ کَانَ أَحَقّ عِبَادِکَ مَعَ مَا مَنَنْتَ عَلَیْهِ أَلّا یَفْعَلَ. وَ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ صَاغِراً ذَلِیلًا خَاضِعاً خَاشِعاً خَائِفاً، مُعْتَرِفاً بِعَظِیمٍ مِنَ الذّنُوبِ تَحَمّلْتُهُ، وَ جَلِیلٍ مِنَ الْخَطَایَا اجْتَرَمْتُهُ، مُسْتَجِیراً بِصَفْحِکَ، لَائِذاً بِرَحْمَتِکَ، مُوقِناً أَنّهُ لَا یُجِیرُنِی مِنْکَ مُجِیرٌ، وَ لَا یَمْنَعُنِی مِنْکَ مَانِعٌ.

فَعُدْ عَلَیّ بِمَا تَعُودُ بِهِ عَلَی مَنِ اقْتَرَفَ مِنْ تَغَمّدِکَ، وَ جُدْ عَلَیّ بِمَا تَجُودُ بِهِ عَلَی مَنْ أَلْقَی بِیَدِهِ

ص: 306

الها ما را با ایشان در دارالسلام در یکجا قرار ده به لطف و کرمت ای مهربانترین مهربانان.

پروردگارا این روز عرفه است که آن را شرافت و کرامت و عظمت بخشیدی و رحمتت را در آن توسعه دادی و عفوت را تفضل فرمودی و عطایت را در آن بسیار کرده و به وسیله آن بر بندگان کرم کردی.

خدایا این منم بنده تو که پیش از آفرینش و بعد آن به او نعمت دادی و او را جزء هدایت یافتگان در دینت نمودی و برای فهم و عمل به حقّت توفیقش دادی و با تمسک به رشته رحمتت او را حفظ کرده و داخل در حزب خویشت فرمودی و به راه دوستی ات و دشمنی با دشمنانت ارشادش کردی.

سپس به او فرمان دادی و اطاعت نکرد و او را نهی کردی دست از کار خلاف خود برنداشت. تو او را از گناه برحذر داشت و او با فرمانت مخالفت کرد البته نه از روی دشمنی با تو و نه از جهت تکبر بر تو بلکه دعوت هوای نفس خویش را اجابت کرد و همان هوای نفس او را به آنچه ترسانده ای خواند و دشمن تو و دشمن او را بر آن یاری کرد. آنگاه با آشنایی به ترسانیدن تو و امیدواری به عفو تو و اعتماد به گذشت تو بر نافرمانی ات اقدام نمود در حالی که به آن نعمت هایی که به او عنایت کرده ای سزاوارترین بندگانت بود که به نافرمانی ات اقدام ننماید. و اینک منم در اختیار تو در حالی که ناچیز، ذلیل، خاضع، خاشع، ترسانم و به گناهان بزرگی که تن به آنها داده ام و خطاهای بزرگی مرتکب شده ام اعتراف می کنم. الها به عفوت امیدوار به رحمتت پناهنده ام و یقین دارم که غیر از تو پناهگاهی ندارم و بازدارنده ای مرا از تو باز نخواهد داشت.

پس به من پوششی را ببخش که به گنهکاران می بخشی و عفوت را بر من عطا کن همان گونه که به تسلیم شده درگاهت عطا می کنی.

ص: 307

إِلَیْکَ مِنْ عَفْوِکَ، وَ امْنُنْ عَلَیّ بِمَا لَا یَتَعَاظَمُکَ أَنْ تَمُنّ بِهِ عَلَی مَنْ أَمّلَکَ مِنْ غُفْرَانِکَ، وَ اجْعَلْ لِی فِی هَذَا الْیَوْمِ نَصِیباً أَنَالُ بِهِ حَظّاً مِنْ رِضْوَانِکَ، وَ لَا تَرُدّنِی صِفْراً مِمّا یَنْقَلِبُ بِهِ الْمُتَعَبّدُونَ لَکَ مِنْ عِبَادِکَ، وَ إِنّی وَ إِنْ لَمْ أُقَدّمْ مَا قَدّمُوهُ مِنَ الصّالِحَاتِ فَقَدْ قَدّمْتُ تَوْحِیدَکَ وَ نَفْیَ الْأَضْدَادِ وَ الْأَنْدَادِ وَ الْأَشْبَاهِ عَنْکَ، وَ أَتَیْتُکَ مِنَ الْأَبْوَابِ الّتِی أَمَرْتَ أَنْ تُؤْتَی مِنْهَا، وَ تَقَرّبْتُ إِلَیْکَ بِمَا لَا یَقْرُبُ أَحَدٌ مِنْکَ إِلّا بالتّقَرّبِ بِهِ. ثُمّ أَتْبَعْتُ ذَلِکَ بِالْإِنَابَةِ إِلَیْکَ، وَ التّذَلّلِ وَ الِاسْتِکَانَةِ لَکَ، وَ حُسْنِ الظّنّ بِکَ، وَ الثّقَةِ بِمَا عِنْدَکَ، وَ شَفَعْتُهُ بِرَجَائِکَ الّذِی قَلّ مَا یَخِیبُ عَلَیْهِ رَاجِیکَ. وَ سَأَلْتُکَ مَسْأَلَةَ الْحَقِیرِ الذّلِیلِ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ، وَ مَعَ ذَلِکَ خِیفَةً وَ تَضَرّعاً وَ تَعَوّذاً وَ تَلَوّذاً، لَا مُسْتَطِیلًا بِتَکَبّرِ الْمُتَکَبّرِینَ، وَ لَا مُتَعَالِیاً بِدَالّةِ الْمُطِیعِینَ، وَ لَا مُسْتَطِیلًا بِشَفَاعَةِ الشّافِعِینَ. وَ أَنَا بَعْدُ أَقَلّ الْأَقَلّینَ، وَ أَذَلّ الْأَذَلّینَ، وَ مِثْلُ الذّرّةِ أَوْ دُونَهَا، فَیَا مَنْ لَمْ یُعَاجِلِ الْمُسِیئِینَ، وَ لَا یَنْدَهُ الْمُتْرَفِینَ، وَ یَا مَنْ یَمُنّ بِإِقَالَةِ الْعَاثِرِینَ، وَ یَتَفَضّلُ بِإِنْظَارِ الْخَاطِئِینَ. أَنَا الْمُسِی ءُ الْمُعْتَرِفُ الْخَاطِئُ الْعَاثِرُ، أَنَا الّذِی أَقْدَمَ عَلَیْکَ مُجْتَرِئاً، أَنَا الّذِی عَصَاکَ مُتَعَمّداً، أَنَا الّذِی اسْتَخْفَی مِنْ عِبَادِکَ وَ بَارَزَکَ،

ص: 308

بر من نعمت آمرزشت را عنایت کن که این کار در جایگاه با عظمت تو کار بزرگی نیست در حالی که به کسی که به تو امید بسته عنایت می فرمایی.

در این روز عرفه از کانون رضایت مرا بهره مند فرما و مرا از آنچه تلاشگران در بندگی ات بدان می رسند دست خالی برنگردان.

الها گر چه اعمال شایسته ای که تلاشگران در بندگی ات فرستاده اند نفرستاده ام ولی یکتایی تو و نفی تو و نفی بتها و اشباه را از برایت فرستاده ام و از آن درهایی وارد شده ام که تو فرمان به ورود آنها داده ای و به آنچه که هیچ کس جز با قرب به تو به آن نمی رسد تقرب جسته ام.

سپس در پی قرب به تو گریه و زاری و ذلت و خواری و حسن ظنّ به تو و اعتماد به بزرگواری ات را قرار داده ام و نیز امید به تو را که هیچ گاه امیدوار به تو ناامید نخواهد شد. و از تو مسئلت می جویم همانند کسی که حقیر و ذلیل و گرفتار و فقیر و نگران و پناهنده است. با این حال سئوال از روی ترس و زاری و پناه خواهی و روی آوردن است و نه از روی تکبّر و گردنکشی گردنکشان. و نه از روی بلند پروازی آنهایی که به طاعت خود مغرورند و نه از روی کبر و نخوت به شفاعت میانجیگران.

پس پروردگارا بعد از این اعتراف من از کمترین کمتران و ذلیل ترین ذلیلان هستم و همانند ذرّه و یا کمتر از ذرّه می باشم. پس ای خدایی که در جزا دادن به گنهکاران شتاب نمی کنی و به اسراف کنندگان فرصت می دهی و ای خدایی که از سر تقصیر گنهکاران می گذری و خطاکاران را از روی لطف مهلت می دهی.

منم معترف به بدکاری و خطاکاری و منم همان که از روی جرأت ترا نافرمانی کرد منم آنکه از روی عمد ترا معصیت نمود، منم آنکه گناهش را از مردم پنهان داشت ولی در محضر تو گناه کرد. منم آنکه از بندگانت ترسید و خود را از تو در امان دانست،

ص: 309

أَنَا الّذِی هَابَ عِبَادَکَ وَ أَمِنَکَ، أَنَا الّذِی لَمْ یَرْهَبْ سَطْوَتَکَ، وَ لَمْ یَخَفْ بَأْسَکَ، أَنَا الْجَانِی عَلَی نَفْسِهِ، أَنَا الْمُرْتَهَنُ بِبَلِیّتِهِ، أَنَا القَلِیلُ الْحَیَاءِ، أَنَا الطّوِیلُ الْعَنَاءِ، بِحَقّ مَنِ انْتَجَبْتَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ بِمَنِ اصْطَفَیْتَهُ لِنَفْسِکَ، بِحَقّ مَنِ اخْتَرْتَ مِنْ بَرِیّتِکَ، وَ مَنِ اجْتَبَیْتَ لِشَأْنِکَ، بِحَقّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِکَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِیَتَهُ کَمَعْصِیَتِکَ، بِحَقّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالَاتَهُ بِمُوَالَاتِکَ، وَ مَنْ نُطْتَ مُعَادَاتَهُ بِمُعَادَاتِکَ، تَغَمّدْنِی فِی یَوْمِی هَذَا بِمَا تَتَغَمّدُ بِهِ مَنْ جَارَ إِلَیْکَ مُتَنَصّلًا، وَ عَاذَ بِاسْتِغْفَارِکَ تَائِباً. وَ تَوَلّنِی بِمَا تَتَوَلّی بِهِ أَهْلَ طَاعَتِکَ وَ الزّلْفَی لَدَیْکَ وَ الْمَکَانَةِ مِنْکَ، وَ تَوَحّدْنِی بِمَا تَتَوَحّدُ بِهِ مَنْ وَفَی بِعَهْدِکَ، وَ أَتْعَبَ نَفْسَهُ فِی ذَاتِکَ، وَ أَجْهَدَهَا فِی مَرْضَاتِکَ، وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِتَفْرِیطِی فِی جَنْبِکَ، وَ تَعَدّی طَوْرِی فِی حُدُودِکَ، وَ مُجَاوَزَةِ أَحْکَامِکَ، وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِی بِإِمْلَائِکَ لِی اسْتِدْرَاجَ مَنْ مَنَعَنِی خَیْرَ مَا عِنْدَهُ وَ لَمْ یَشْرَکْکَ فِی حُلُولِ نِعْمَتِهِ بِی. وَ نَبّهْنِی مِنْ رَقْدَةِ الْغَافِلِینَ، وَ سِنَةِ الْمُسْرِفِینَ، وَ نَعْسَةِ الْمَخْذُولِینَ. وَ خُذْ بِقَلْبِی إِلَی مَا اسْتَعْمَلْتَ بِهِ الْقَانِتِینَ، وَ اسْتَعْبَدْتَ بِهِ الْمُتَعَبّدِینَ، وَ اسْتَنْقَذْتَ بِهِ الْمُتَهَاوِنِینَ. وَ أَعِذْنِی مِمّا یُبَاعِدُنِی عَنْکَ، وَ یَحُولُ بَیْنِی وَ بَیْنَ

ص: 310

منم آنکه از قهر تو نهراسید و از عذاب نترسید، منم ستمگر بر خود، منم در گرو گرفتاری خویش، منم بنده بی حیاء، منم مبتلا به رنج طولانی.

ترا به حق کسی که از بین خلقت برگزیده ای و به حق آنکه برای خویش انتخاب فرموده ای و به حق کسی که او را از آنچه آفریده ای اختیار کرده ای و به حق کسی که برای خویش انتخاب کرده ای و به حق آنکه اطاعتش را به اطاعت خودت پیوند داده ای.

و مخالفتش را همانند مخالفت خودت قرار داده ای و به حق کسی که دوستی اش را قرین دوستی ات نموده ای و دشمنی اش را دشمنی خودت معرفی فرموده ای در این روز لباس رحمتت را بر قامتم بپوشان همانند آنکه با حال زاری به سوی تو زاری می نماید و او را می بخشی و با توبه و استغفار به درگاهت پناه می آورد و مرا سرپرستی کن به مانند آنهایی که اهل طاعت تو و دارای منزلت و ارجمندی نزدت هستند.

و خود به تنهایی مرا مشمول لطف و مرحمتت قرار ده همان گونه که به تنهایی به آنکه وفای به عهدت کرد و خود را به خاطر تو به زحمت انداخت و بیش از طاقتش در مقام جلب رضایت کوشید احسان و محبت نمودی.

خدایا مرا به علّت کوتاهی در انجام تکالیف و تجاوز از حدود و احکامت مؤاخذه مفرما و به خاطر مهلت دادن به من مرا به تدریج مستحق عذابم مکن مثل کسی که به تدریج سزاوار عذاب گشته و مار از خیری که نزد اوست محروم ساخته در حالی که در رسیدن نعمت او به من شریک تو نبود.

الها مرا از غفلت بی خبران و چرت زدن اسراف کنندگان و خواب ذلیل شدگان بیدار فرما و قلبم را در اختیار خود بگیر تا آنچه بندگان خاضعت و کوشش کنندگان در عبادتت و نجات یافتگان از سهل انگاری ها بدان رسیده اند نایل گردد.

پروردگارا مرا از هرچه از تو دورم می سازد و بین من و بهره ام از تو مانع می شود و از آنچه نزد تو قصد می نمایم مرا باز می دارد پناهم ده.

ص: 311

حَظّی مِنْکَ، وَ یَصُدّنِی عَمّا أُحَاوِلُ لَدَیْکَ. وَ سَهّلْ لِی مَسْلَکَ الْخَیْرَاتِ إِلَیْکَ، وَ الْمُسَابَقَةَ إِلَیْهَا مِنْ حَیْثُ أَمَرْتَ، وَ الْمُشَاحّةَ فِیهَا عَلَی مَا أَرَدْتَ. وَ لَا تَمْحَقْنِی فِیمَن تَمْحَقُ مِنَ الْمُسْتَخِفّینَ بِمَا أَوْعَدْت، وَ لَا تُهْلِکْنِی مَعَ مَنْ تُهْلِکُ مِنَ الْمُتَعَرّضِینَ لِمَقْتِکَ، وَ لَا تُتَبّرْنِی فِیمَنْ تُتَبّرُ مِنَ الْمُنْحَرِفِینَ عَنْ سُبُلِکَ، وَ نَجّنِی مِنْ غَمَرَاتِ الْفِتْنَةِ، وَ خَلّصْنِی مِنْ لَهَوَاتِ الْبَلْوَی، وَ أَجِرْنِی مِنْ أَخْذِ الْإِمْلَاءِ، وَ حُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ عَدُوٍّ یُضِلّنِی، وَ هَوًی یُوبِقُنِی، وَ مَنْقَصَةٍ تَرْهَقُنِی، وَ لَا تُعْرِضْ عَنّی إِعْرَاضَ مَنْ لَا تَرْضَی عَنْهُ بَعْدَ غَضَبِکَ، وَ لَا تُؤْیِسْنِی مِنَ الْأَمَلِ فِیکَ فَیَغْلِبَ عَلَیّ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَتِکَ، وَ لَا تَمْنَحْنِی بِمَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ فَتَبْهَظَنِی مِمّا تُحَمّلُنِیهِ مِنْ فَضْلِ مَحَبّتِکَ، وَ لَا تُرْسِلْنِی مِنْ یَدِکَ إِرْسَالَ مَنْ لَا خَیْرَ فِیهِ، وَ لَا حَاجَةَ بِکَ إِلَیْهِ، وَ لَا إِنَابَةَ لَهُ، وَ لَا تَرْمِ بِی رَمْیَ مَنْ سَقَطَ مِنْ عَیْنِ رِعَایَتِکَ، وَ مَنِ اشْتَمَلَ عَلَیْهِ الْخِزْیُ مِنْ عِنْدِکَ، بَلْ خُذْ بِیَدِی مِنْ سَقْطَةِ الْمُتَرَدّینَ، وَ وَهْلَةِ الْمُتَعَسّفِینَ، وَ زَلّةِ الْمَغْرُورِینَ، وَ وَرْطَةِ الْهَالِکِینَ، وَ عَافِنِی مِمّا ابْتَلَیْتَ بِهِ طَبَقَاتِ عَبِیدِکَ وَ إِمَائِکَ، وَ بَلّغْنِی مَبَالِغَ مَنْ عُنِیتَ بِهِ، وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ، وَ رَضِیتَ عَنْهُ، فَأَعَشْتَهُ حَمِیداً، وَ تَوَفّیْتَهُ سَعِیداً. وَ طَوّقْنِی طَوْقَ

ص: 312

الها سلوک به خوبی هایی که نزد توست و سبقت گرفتن به رسیدن فیض و ثوابی که در آنچه امر فرموده ای و حرص به آنچه تو برایم خواسته ای، همه را برایم آسان کن.

و مرا با آنهایی که دستوراتت را سبک می شمارند و وعده هایت را به حساب نمی آوردند هلاک مفرما و نیز مرا با کسانی که دشمنی تو را طلب می کنند نابود مکن و با آنهایی که به سخت ترین عذاب هلاکشان می کنی به خاطر انحرافشان مرا هلاک مکن.

خدایا مرا از گرداب های فتنه نجات ده و از بلایا و گرفتاری ها خلاصم فرما و از مؤاخذه مهلت دادن ها پناهم ده.

الها بین من دشمنی که می خواهد مرا گمراه کند و هوای نفس که نابودم می سازد و زیانی که مرا در بر می گیرد حایل و مانع شو و از من روی برمگردان مثل روی برگردان از کسی که بر او غضب کرده ای و از او راضی می شوی.

و از امید به درگاهت ناامیدم مکن تا نومیدی بر من غالب آید و چیزی که در توانم نیست به من مده تا به خاطر علاقه فراوانم به تو تکلیفم سنگین شود.

و مرا از درگاه خویش رها مکن مانند رها کردن کسی که در او خیر نیست و ترا به او حاجتی نبوده و اجازه توبه نداشته باشد. و دورم نینداز مانند کسی که از چشم تو افتاده و مورد حفاظت تو نیست و مثل کسی که زبونی از جانب تو گریبانش را گرفته، بلکه دستم را بگیر تا مثل افتادن افتادگان در عذاب و مبتلا به ترس شدن گمراهان و لغزیدن فریب خوردگان و تباه شدن تباه شدگان نگردم.

و از آنچه که طبقات ناتوان جامعه بدان مبتلا می گردند عافیتم بخش و مرا به بالاترین درجات آنهایی که نعمت داده ای و از رفتارشان راضی هستی و آنها را به خاطر کارهای خوبشان ستوده و زندگی بخشیده ای و در سعادت و نیکبختی میرانده ای برسان.

ص: 313

الْإِقْلَاعِ عَمّا یُحْبِطُ الْحَسَنَاتِ، وَ یَذْهَبُ بِالْبَرَکَات، وَ أَشْعِرْ قَلْبِیَ الِازْدِجَارَ عَنْ قَبَائِحِ السّیّئَاتِ، وَ فَوَاضِحِ الْحَوْبَاتِ، وَ لَا تَشْغَلْنِی بِمَا لَا أُدْرِکُهُ إِلّا بِکَ عَمّا لَا یُرْضِیکَ عَنّی غَیْرُهُ. وَ انْزِعْ مِنْ قَلْبِی حُبّ دُنْیَا دَنِیّةٍ تَنْهَی عَمّا عِنْدَکَ، وَ تَصُدّ عَنِ ابْتِغَاءِ الْوَسِیلَةِ إِلَیْکَ، وَ تُذْهِلُ عَنِ التّقَرّبِ مِنْکَ، وَ زَیّنْ لِیَ التّفَرّدَ بِمُنَاجَاتِکَ بِاللّیْلِ وَ النّهَارِ، وَ هَبْ لِی عِصْمَةً تُدْنِینِی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ تَقْطَعُنِی عَنْ رُکُوبِ مَحَارِمِکَ، وَ تَفُکّنِی مِنْ أَسْرِ الْعَظَائِمِ. وَ هَبْ لِیَ التّطْهِیرَ مِنْ دَنَسِ الْعِصْیَانِ، وَ أَذْهِبْ عَنّی دَرَنَ الْخَطَایَا، وَ سَرْبِلْنِی بِسِرْبَالِ عَافِیَتِکَ، وَ رَدّنِی رِدَاءَ مُعَافَاتِکَ، وَ جَلّلْنِی سَوَابِغَ نَعْمَائِکَ، وَ ظَاهِرْ لَدَیّ فَضْلَکَ وَ طَوْلَکَ، وَ أَیّدْنِی بِتَوْفِیقِکَ وَ تَسْدِیدِکَ، وَ أَعِنّی عَلَی صَالِحِ النّیّةِ، وَ مَرْضِیّ الْقَوْلِ، وَ مُسْتَحْسَنِ الْعَمَلِ، وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی حَوْلِی وَ قُوّتِی دُونَ حَوْلِکَ وَ قُوّتِکَ، وَ لَا تُخْزِنِی یَوْمَ تَبْعَثُنِی لِلِقَائِکَ، وَ لَا تَفْضَحْنِی بَیْنَ یَدَیْ أَوْلِیَائِکَ، وَ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَکَ، وَ لَا تُذْهِبْ عَنّی شُکْرَکَ، بَلْ أَلْزِمْنِیهِ فِی أَحْوَالِ السّهْوِ عِنْدَ غَفَلَاتِ الْجَاهِلِینَ لِآلْائِکَ، وَ أَوْزِعْنِی أَنْ أُثْنِیَ بِمَا أَوْلَیْتَنِیهِ، وَ أَعْتَرِفَ بِمَا أَسْدَیْتَهُ إِلَیّ. وَ اجْعَلْ رَغْبَتِی إِلَیْکَ فَوْقَ رَغْبَةِ الرّاغِبِینَ، وَ حَمْدِی إِیّاکَ فَوْقَ حَمْدِ

ص: 314

و خودداری از آنچه که باعث از بین رفتن کارهای پسندیده می شود و برکات را از بین می برد بر من تکلیف کن.

و قلبم را از گرایش به زشتی ها و رسوایی گناهان بپوشان و مرا به آنچه که رضایت را در بر نمی گیرد مشغول فرما و علاقه دنیای پست که باعث می شود از آنچه نزد توست مرا منع کند از دلم خارج کن همان چیزی را که سبب می گردد از تدارک وسیله به سویت باز دارد و از نزدیکی به تو بی خبرم گرداند. الها مناجات با خودت را در شب و روز و در خلوت و تنهایی برایم زینت ده.

و من یک نوع خود نگهداری عطا کن که به خوف و خشم تو نزدیکم گرداند و از آنچه حرام است بازم دارد و از گرفتار شدن به گناهان بزرگ رهایم نماید. و پاکیزه شدن از چرکی گناهان را به من ببخش و آلودگی معصیت ها را از من برطرف فرما و لباس عافیتت را بر قامتم بپوشان و ردای تندرستی را از جانب خودت در برم کن و نعمت های فراوانت را نصیبم فرما و احسان پی در پی خود را برایم ظاهر ساز.

خداوندا به توفیقات و راهنمایی هایت کمکم کن و برای داشتن انگیزه سالم و گفتار پسندیده و عمل شایسته یاریم فرما و مرا به حول و قوه خودم وامگذار در حالی که از حول و قوّه تو بیرون باشم.

آن روز که برای ملاقاتت مرا برمی انگیزانی خوارم مکن و در برابر دوستانت رسوایم مفرما. یادت را از دلم مبر و توفیق شکرگزاری از نعمت هایت را از من سلب مفرما، بلکه روح شکرگزاری در مواقع فراموشی و هنگامی که نادانان نعمت هایت را از یاد ببرد به من عنایت کن و به من بفهمان که بر آنچه عطا فرموده ای ستایش کنم و به آنچه احسان نموده ای اعتراف نمایم.

خداوندا میل و رغبتم را به سویت برتر از میل و رغبت علاقمندانت و حمدم را برتر از حمد حمدکنندگان درگاهت قرار ده.

ص: 315

الْحَامِدِینَ، وَ لَا تَخْذُلْنِی عِنْدَ فَاقَتِی إِلَیْکَ، وَ لَا تُهْلِکْنِی بِمَا. أَسْدَیْتُهُ إِلَیْکَ، وَ لَا تَجْبَهْنِی بِمَا جَبَهْتَ بِهِ الْمُعَانِدِینَ لَکَ، فَإِنّی لَکَ مُسَلّمٌ، أَعْلَمُ أَنّ الْحُجّةَ لَکَ، وَ أَنّکَ أَوْلَی بِالْفَضْلِ، وَ أَعْوَدُ بِالْإِحْسَانِ، وَ أَهْلُ التّقْوَی، وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ، وَ أَنّکَ بِأَنْ تَعْفُوَ أَوْلَی مِنْکَ بِأَنْ تُعَاقِبَ، وَ أَنّکَ بِأَنْ تَسْتُرَ أَقْرَبُ مِنْکَ إِلَی أَنْ تَشْهَرَ.

فَأَحْیِنِی حَیَاةً طَیّبَةً تَنْتَظِمُ بِمَا أُرِیدُ، وَ تَبْلُغُ مَا أُحِبّ مِنْ حَیْثُ لَا آتِی مَا تَکْرَهُ، وَ لَا أَرْتَکِبُ مَا نَهَیْتَ عَنْهُ، وَ أَمِتْنِی مِیتَةَ مَنْ یَسْعَی نُورُهُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ. وَ ذَلّلْنِی بَیْنَ یَدَیْکَ، وَ أَعِزّنِی عِنْدَ خَلْقِکَ، وَ ضَعْنِی إِذَا خَلَوْتُ بِکَ، وَ ارْفَعْنِی بَیْنَ عِبَادِکَ، وَ أَغْنِنِی عَمّنْ هُوَ غَنِیّ ٌ عَنّی، وَ زِدْنِی إِلَیْکَ فَاقَةً وَ فَقْراً. وَ أَعِذْنِی مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ، وَ مِنْ حُلُولِ الْبَلَاءِ، وَ مِنَ الذّلّ وَ الْعَنَاءِ، تَغَمّدْنِی فِیمَا اطّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنّی بِمَا یَتَغَمّدُ بِهِ الْقَادِرُ عَلَی الْبَطْشِ لَوْ لَا حِلْمُهُ، وَ الْآخِذُ عَلَی الْجَرِیرَةِ لَوْ لَا أَنَاتُهُ وَ إِذَا أَرَدْتَ بِقَوْمٍ فِتْنَةً أَوْ سُوءاً فَنَجّنِی مِنْهَا لِوَاذاً بِکَ، وَ إِذْ لَمْ تُقِمْنِی مَقَامَ فَضِیحَةٍ فِی دُنْیَاکَ فَلَا تُقِمْنِی مِثْلَهُ فِی آخِرَتِکَ، وَ اشْفَعْ لِی أَوَائِلَ مِنَنِکَ بأَوَاخِرِهَا، وَ قَدِیمَ فَوَائِدِکَ بِحَوَادِثِهَا، وَ لَا تَمْدُدْ لِی مَدّاً یَقْسُو مَعَهُ قَلْبِی، وَ لَا تَقْرَعْنِی قَارِعَةً یَذْهَبُ لَهَا بَهَائِی، وَ لَا تَسُمْنِی

ص: 316

و در هنگام نیازمندی به سویت خوارم مساز و به وسیله آنچه در محضرت نیکویی کرده ام نابودم مکن و دست رد بر پیشانی ام مزن همان طور که بر پیشانی دشمنانت زده ای زیرا که من تسلیم توام و می دانم که حق با توست و تو سزاواری در رساندن احسان و یاری کننده تری در بخشش و تویی اهل تقوی و اهل مغفرت و تویی که در بخشیدن سزاوارتری تا عذاب کردن و در پوشیدن گناهان بندگانت نزدیکتری تا افشا کردن و رسوا نمودن! بنابراین زنده ام به زندگی پاکیزه ای که به خواسته ام برسم و به آنچه دوست دارم نایل شوم در صورتی که آنچه را که تو نمی پسندی ترک کنم و آنچه را که نهی فرمودی بجا نیاورم و به طریقی مرا بمیرانی که نورش در پیش رو و از سمت راست درخشش داشته باشد.

الها مرا ذلیل درگاهت و عزیز بین آفریدگانت کن و در هنگام خلوت با خودت فروتن در بین بندگانت ارفع و سزاوارم فرما و از آنکه از من بی نیاز است بی نیازم ساز و بر فقر و نیازم به درگاهت بیفزا.

خدایا از شماتت دشمنان و افتادن در گرفتاری ها و ذلت و خواری نزد مردم پناهم ده و آنچه را که از من می دانی مخفی دار که اگر بردباری ات نبود حتماً مؤاخذه می کردی و اگر شتاب نکردنش نبود عقاب بر گناه می نمودی.

الها هرگاه اراده کردی تا مردمی را گرفتار فتنه کنی و یا بلایی بر آنها وارد سازی مرا از جمع آنها رهایی ده و همین که در دنیا در آنجایی که سزاوار رسوایی بودم ولی رسوایم نفرمودی در جهان آخرت نیز رسوایم مکن و برای من نعمت های دنیایت را با نعمت های آخرتت و سودهای گذشته ات را با تازه های آنها جمع کن و آن قدر عمرم را طولانی مکن که گرفتار قساوت قلب گردم و آن چنان مصیبت زده ام مفرما که ارزشم زایل شود و آنچنان خوارم مکن که از قدر و منزلتم کاسته گردد.

ص: 317

خَسِیسَةًیَصْغُرُ لَهَا قَدْرِی وَ لَا نَقِیصَةً یُجْهَلُ مِنْ أَجْلِهَا مَکَانِی، وَ لَا تَرُعْنِی رَوْعَةً أُبْلِسُ بِهَا، وَ لَا خِیفَةً أُوجِسُ دُونَهَا، اجْعَلْ هَیْبَتِی فِی وَعِیدِکَ، وَ حَذَرِی مِنْ إِعْذَارِکَ وَ إِنْذَارِکَ، وَ رَهْبَتِی عِنْد تِلَاوَةِ آیَاتِکَ، وَ اعْمُرْ لَیْلِی بِإِیقَاظِی فِیهِ لِعِبَادَتِکَ، وَ تَفَرّدِی بِالتّهَجّدِ لَکَ، وَ تَجَرّدِی بِسُکُونِی إِلَیْکَ، وَ إِنْزَالِ حَوَائِجِی بِکَ، وَ مُنَازَلَتِی إِیّاکَ فِی فَکَاکِ رَقَبَتِی مِنْ نَارِکَ، وَ إِجَارَتِی مِمّا فِیهِ أَهْلُهَا مِنْ عَذَابِکَ. وَ لَا تَذَرْنِی فِی طُغْیَانِی عَامِهاً، وَ لَا فِی غَمْرَتِی سَاهِیاً حَتّی حِینٍ، وَ لَا تَجْعَلْنِی عِظَةً لِمَنِ اتّعَظَ، وَ لَا نَکَالًا لِمَنِ اعْتَبَرَ، وَ لَا فِتْنَةً لِمَنْ نَظَرَ، وَ لَا تَمْکُرْ بِی فِیمَنْ تَمْکُرُ بِهِ، وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی، وَ لَا تُغَیّرْ لِی اسْماً، وَ لَا تُبَدّلْ لِی جِسْماً، وَ لَا تَتّخِذْنِی هُزُواً لِخَلْقِکَ، وَ لَا سُخْرِیّاً لَکَ، وَ لَا تَبَعاً إِلّا لِمَرْضَاتِکَ، وَ لَا مُمْتَهَناً إِلّا بِالِانْتِقَامِ لَکَ. وَ أَوْجِدْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ، وَ حَلَاوَةَ رَحْمَتِکَ وَ رَوْحِکَ وَ رَیْحَانِکَ، وَ جَنّةِ نَعِیمِکَ، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْفَرَاغِ لِمَا تُحِبّ بِسَعَةٍ مِنْ سَعَتِکَ، وَ الِاجْتِهَادِ فِیمَا یُزْلِفُ لَدَیْکَ وَ عِنْدَکَ، وَ أَتْحِفْنِی بِتُحْفَةٍ مِنْ تُحَفَاتِکَ، وَ اجْعَلْ تِجَارَتِی رَابِحَةً، وَ کَرّتِی غَیْرَ خَاسِرَةٍ، وَ أَخِفْنِی مَقَامَکَ، وَ شَوّقْنِی لِقَاءَکَ، وَ تُبْ عَلَیّ تَوْبَةً نَصُوحاً

ص: 318

و آن گونه در رتبه و و مقام ناقصم مفرما که ارزش من دانسته نشود و چنان وحشت و ترس در دلم مینداز که ناامید شوم و چنان بیمناکم مگردان که ترس در دلم افتد.

پروردگارا ترسم را در وعده های عذابت و بیمم را در مهلت دادنت و ترساندنت و نگرانیم را در هنگام خواندن آیات قرآنت قرار ده.

الها شبم را آباد کن به بیدار ماندن برای بندگی ات و خلوت نمودن برای نماز شب و مناجاتت و آرامش گرفتن فقط با تو و درخواست حوائجم فقط از تو و درخواست نمودن مدام از تو جهت رهایی از آتش جهنّمت و پناه بردن به درگاهت از عذابی که استحقاق آن را دارم.

خداوندا مرا در مدتی طولانی در طغیان و سرکشی و سرگردانی در نادانیم وامگذار و مرا برای کسی که قبول موعظه کند پند و برای آنکه از حوادث عبرت می گیرد عبرت قرار ده.

الها مرا سبب گمراهی کسی مکن که به کارهایم نظری افکند و مرا به خاطر فریبی که داده ام کیفر مفرما و دیگری را به جای من برمگزین و نامم را تغییر مده و تنم را تبدیل مکن و مرا مسخره بندگانت و خودت قرار ده و مرا جز پیرو رضایت و جز به کیفر رساندن دشمنانت برای خودت خادم مگردان.

خدایا خنکی عفوت و شیرینی رحمتت و روح و ریحانت و بهشت پر نعمتت را برایم فراهم مساز و با قدرتی که در اختیار داری مزه فراغت و انجام آنچه را که تو دوست می داری و تلاش برای انجام آنچه را که مرا به تو نزدیک می کند به من بچشان و ارمغانی از تحفه هایت برایم بفرست.

پروردگارا در این راه تجارتم را سودمند و بازگشتم را بی ضرر گردان و مرا از مقامت بترسان و مشتاق لقائت کن و توفیقی عنایت کن تا توبه ای که غیر قابل بازگشت باشد بجا آورم.

ص: 319

لَا تُبْقِ مَعَهَا ذُنُوباً صَغِیرَةً وَ لَا کَبِیرَةً، وَ لَا تَذَرْ مَعَهَا عَلَانِیَةً وَ لَا سَرِیرَةً، وَ انْزِعِ الْغِلّ مِنْ صَدْرِی لِلْمُؤْمِنِینَ، وَ اعْطِفْ بِقَلْبِی عَلَی الْخَاشِعِینَ، وَ کُنْ لِی کَمَا تَکُونُ لِلصّالِحِینَ، وَ حَلّنِی حِلْیَةَ الْمُتّقِینَ، وَ اجْعَلْ لِی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْغَابِرِینَ، وَ ذِکْراً نَامِیاً فِی الآخِرِینَ، وَ وَافِ بِی عَرْصَةَ الْأَوّلِینَ. وَ تَمّمْ سُبُوغَ نِعْمَتِکَ، عَلَیّ، وَ ظَاهِرْ کَرَامَاتِهَا لَدَیّ، امْلَأْ مِنْ فَوَائِدِکَ یَدِی، وَ سُقْ کَرَائِمَ مَوَاهِبِکَ إِلَیّ، وَ جَاوِرْ بِیَ الْأَطْیَبِینَ مِنْ أَوْلِیَائِکَ فِی الْجِنَانِ الّتِی زَیّنْتَهَا لِأَصْفِیَائِکَ، وَ جَلّلْنِی شَرَائِفَ نِحَلِکَ فِی الْمَقَامَاتِ الْمُعَدّةِ لِأَحِبّائِکَ. وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَکَ مَقِیلًا آوِی إِلَیْهِ مُطْمَئِنّاً، وَ مَثَابَةً أَتَبَوّؤُهَا، وَ أَقَرّ عَیْناً، وَ لَا تُقَایِسْنِی بِعَظِیمَاتِ الْجَرَائِرِ، وَ لَا تُهْلِکْنِی یَوْمَ تُبْلَی السّرَائِرُ، وَ أَزِلْ عَنّی کُلّ شَکّ ٍ وَ شُبْهَةٍ، وَ اجْعَلْ لِی فِی الْحَقّ طَرِیقاً مِنْ کُلّ رَحْمَةٍ، وَ أَجْزِلْ لِی قِسَمَ الْمَوَاهِبِ مِنْ نَوَالِکَ، وَ وَفّرْ عَلَیّ حُظُوظَ الْإِحْسَانِ مِنْ إِفْضَالِکَ. وَ اجْعَلْ قَلْبِی وَاثِقاً بِمَا عِنْدَکَ، وَ هَمّی مُسْتَفْرَغاً لِمَا هُوَ لَکَ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْتَعْمِلُ بِهِ خَالِصَتَکَ، وَ أَشْرِبْ قَلْبِی عِنْدَ ذُهُولِ الْعُقُولِ طَاعَتَکَ، وَ اجْمَعْ لِیَ الْغِنَی وَ الْعَفَافَ وَ الدّعَةَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الصّحّةَ وَ السّعَةَ وَ الطّمَأْنِینَةَ وَ الْعَافِیَةَ. وَ لَا تُحْبِطْ

ص: 320

و دیگر گناه کوچک و بزرگ و آشکار و نهان از من باقی نماند.

الها کینه اهل ایمان را از دلم برکن و دلم به خاشعین درگاهت نرم فرما و با من چنان باش که با بندگان صالحت هستی و لباس تقوی را بر قامتم بپوشان و برای من یاد خوبی در آیندگان و ذکر پرآوازه ای در بین دیگران قرار ده و مرا در بین مؤمنین نخستین درآور و فراوانی نعمتت را برای من کامل کن و کرامت های آن نعمت ها را برایم ظاهر ساز و دستم را از سودهای خود پر کن و بخشش های گرامی ات را به سویم روانه ساز و پاکیزگان از دوستانت را در بهشتی که برای برگزیدگانت زینت داده ای همسایه ام فرما و در جاهایی که برای دوستانت آماده شده مرا به عطاهای بزرگت بپوشان و برایم نزدت استراحتگاهی مطمئن و مکانی که جای گیرم و باعث روشنی چشمم گردد قرار ده و به گناهان بزرگی که انجام داده ام تقاصم مکن و در روزی که پرده ها کنار می رود نابودم مفرما و هر نوع شک و شبهه را از من زایل کن و برای رسیدن به حق، راهی از کل رحمتت پیش پایم بگذار و تقسیم عطاهایت را برایم بسیار و نصیب های احسان از خان کرمت را برایم فراوان گردان.

پروردگارا دلم را نسبت به آنچه در اختیار تو است مطمئن ساز و تمام همتم را به خودت اختصاص ده و مرا به کاری موفق دار که بندگان خالصت را وا می داری و هنگام غفلت عقل ها طاعتت را به دلم الهام فرما و بی نیازی، پاکدامنی، راحتی در زندگیف نداشتن درد و گرفتاری و سلامتی، توسعه در روزی و آرامش و عافیت را برایم فراهم آور.

ص: 321

حَسَنَاتِی بِمَا یَشُوبُهَا مِنْ مَعْصِیَتِکَ، وَ لَا خَلَوَاتِی بِمَا یَعْرِضُ لِی مِنْ نَزَغَاتِ فِتْنَتِکَ، وَ صُنْ وَجْهِی عَنِ الطّلَبِ إِلَی أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِینَ، وَ ذُبّنِی عَنِ الْتِمَاسِ مَا عِنْدَ الْفَاسِقِینَ. وَ لَا تَجْعَلْنِی لِلظّالِمِینَ ظَهِیراً، وَ لَا لَهُمْ عَلَی مَحْوِ کِتَابِکَ یَداً وَ نَصِیراً، وَ حُطْنِی مِنْ حَیْثُ لَا أَعْلَمُ حِیَاطَةً تَقِینِی بِهَا، وَ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ تَوْبَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ، إِنّی إِلَیْکَ مِنَ الرّاغِبِینَ، وَ أَتْمِمْ لِی إِنْعَامَکَ، إِنّکَ خَیْرُ الْمُنْعِمِینَ، وَ اجْعَلْ بَاقِیَ عُمُرِی فِی الْحَجّ وَ الْعُمْرَةِ ابْتِغَاءَ وَجْهِکَ، یَا رَبّ الْعَالَمِینَ، وَ صَلّی اللّهُ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ الطّیّبِینَ الطّاهِرِینَ، وَ السّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَبَدَ الْآبِدِینَ.

ص: 322

الها کارهای خوبم را به خاطر آلوده شدن به معصیت نابود مکن و راز و نیاز در خلوتم را به علت خلاف کاری هایی که از راه آزمایش تو برایم اتفاق افتاده تباه مساز. و آبرویم را جهت درخواست از مردم عالم حفظ فرما و از طلب کردن و التماس از آنچه نزد مردم فاسق هست بازم دار.

خدایا مرا پشت و کمک کننده ستمگران قرار مده و نیز مرا برای نابود کردن کتابت دست و یاورشان مگردان و از جایی که نمی دانم مرا حفظ کن آن گونه حفظ کردنی که از همه بلایا محفوظ بمانم.

الها درهای توبه ات و رحمتت و رأفتت و روزی فراوانت را به رویم باز کن زیرا که من به سویت از جمله روی آورندگانم و نعمتت را بر من تمام فرما زیرا که تویی بهترین نعمت دهندگان.

خداوندا باقی عمرم را در حج و عمره و کسب آبرو از درگاهت قرار ده ای خدای جهانیان و درود خدا بر محمد و آل پاک و پاکیزه اش باد و سلام همیشگی و جاودانه بر حضرت و بر اهل بیت گرامش.

ص: 323

48

در روز عید قربان و روز جمعه

بارالها این روزی است مبارک و خوب و مسلمانان از همه نقاط زمینت گرد آمده اند. سائل و طالب و میل کننده و ترسنده همگی حاضر شده اند و تو ناظر بر حوائج ایشان هستی، بنابراین از جود و کرمت می پرسم زیرا که آنچه می خواهم برایت آسان است و درخواست من این است که بر محمد و آل او درود فرستی.

و ای خدای ما تراست سلطنت و مکنت و حمد مخصوص توست، خدایی نیست جز تو که بردبار و کریم و مهربان و بسیار نعمت دهنده، صاحب جلالت و کرامتی.

ای خدایی که آفریدگار آسمانها و زمینی و از تو مسئلت می جویم که در هنگامی که بین بندگان خیر و عافیت و برکت و یا هدایت و یا عمل به طاعتت را تقسیم می کنی و یا خیری را که به سبب آن برایشان منت می گذاری و آنان را به سویت راهنمایی می نمایی و یا درجه آنها را بالا می بری و یا خیر از دنیا و آخرت به آنها عطا می فرمایی حظّ و نصیبی هم برای من در نظر داشته باش.

پروردگارا تراست سلطنت و حمد، خدایی غیر تو نیست.

ص: 325

مُحَمّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ حَبِیبِکَ وَ صِفْوَتِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ عَلَی آلِ مُحَمّدٍ الْأَبْرَارِ الطّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ صَلَاةً لَا یَقْوَی عَلَی إِحْصَائِهَا إِلّا أَنْتَ، وَ أَنْ تُشْرِکَنَا فِی صَالِحِ مَنْ دَعَاکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ، یَا رَبّ الْعَالَمِینَ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَ لَهُمْ، إِنّکَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمّ إِلَیْکَ تَعَمّدْتُ بِحَاجَتِی، وَ بِکَ أَنْزَلْتُ الْیَوْمَ فَقْرِی وَ فَاقَتِی وَ مَسْکَنَتِی، وَ إِنّی بِمَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ أَوْثَقُ مِنّی بِعَمَلِی، وَ لَمَغْفِرَتُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ تَوَلّ قَضَاءَ کُلّ حَاجَةٍ هِیَ لِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیْهَا، وَ تَیْسِیرِ ذَلِکَ عَلَیْکَ، وَ بِفَقْرِی إِلَیْکَ، وَ غِنَاکَ عَنّی، فَإِنّی لَمْ أُصِبْ خَیْراً قَطّ إِلّا مِنْکَ، وَ لَمْ یَصْرِفْ عَنّی سُوءاً قَطّ أَحَدٌ غَیْرُکَ، وَ لَا أَرْجُو لِأَمْرِ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ سِوَاکَ. اللّهُمّ مَنْ تَهَیّأَ وَ تَعَبّأَ وَ أَعَدّ وَ اسْتَعَدّ لِوِفَادَةٍ إِلَی مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ نَوَافِلِهِ وَ طَلَبَ نَیْلِهِ وَ جَائِزَتِهِ، فَإِلَیْکَ -یَا مَوْلَایَ- کَانَتِ الْیَوْمَ تَهْیِئَتِی وَ تَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ عَفْوِکَ وَ رِفْدِکَ وَ طَلَبَ نَیْلِکَ وَ جَائِزَتِکَ. اللّهُمّ فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ لَا تُخَیّبِ الْیَوْمَ ذَلِکَ مِنْ رَجَائِی، یَا مَنْ لَا یُحْفِیهِ سَائِلٌ وَ لَا یَنْقُصُهُ نَائِلٌ، فَإِنّی لَمْ آتِکَ ثِقَةً مِنّی بِعَمَلٍ

ص: 326

از تو می خواهم که بر محمد بنده و رسول و حبیب و برگزیده ات و بهترین آفریدگان و بر آل محمّد که نیکوکار، پاکیزه و خیر رساننده درود فرستی، درودی که کسی جز تو شمارش نتواند کرد و از تو می خواهیم که ما را در دعای خیر بندگان مؤمنت که امروز ترا می خوانند شریک گردانی ای خدای جهانیان و ما و ایشان را مشمول عفوت قرار دهی زیرا که تو بر هر چیزی توانایی.

الها حاجت خود را از تو درخواست می کنم و امروز با فقر و تنگدستی و نهایت بی چیزی به درگاهت روی آورده ام و من به مغفرت و رحمتت از کارهایی که کرده ام بیشتر امیدوارم و به تحقیق که مغفرتت و رحمتت از گناهان من بیشتر و وسیع تر است، پس بر محمد و آل او درود فرست و با دست قدرتت همه حاجاتم را روا فرما و این کار برای تو سهل است با فقری که من به سوی تو دارم و بی نیازی که تو به من داری. بارالها بی شک من به هیچ خیری نرسم مگر با مدد تو و هیچ بدی از من دور نگردد مگر با عنایت تو و من به امور دنیا و آخرتم امیدی ندارم مگر آنکه از ناحیه تو کمک رسد.

ای مولای من، هر که روی به مخلوقات آورد به امید عطا و درخواست احسان من فقط به سوی تو آیم و تنها امید به عفو و بخشش تو دارم.

خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و امروز آن امید مرا ناامید مکن. ای خدایی که سائل را به رنج نمی اندازی و از بخشش کم نمی گذاری زیرا که اعتمادی نیست به اعمال خوبم که پیش فرستاده ام ندارم.

ص: 327

صَالِحٍ قَدّمْتُهُ، وَ لَا شَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ إِلّا شَفَاعَةَ مُحَمّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ سَلَامُکَ. أَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالْجُرْمِ وَ الْإِسَاءَةِ إِلَی نَفْسِی، أَتَیْتُکَ أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِکَ الّذِی عَفَوْتَ بِهِ عَنِ الْخَاطِئِینَ، ثُمّ لَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَی عَظِیمِ الْجُرْمِ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ. فَیَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَةٌ، وَ عَفْوُهُ عَظِیمٌ، یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ! یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ! صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ وَ عُدْ عَلَیّ بِرَحْمَتِکَ وَ تَعَطّفْ عَلَیّ بِفَضْلِکَ وَ تَوَسّعْ عَلَیّ بِمَغْفِرَتِکَ. اللّهُمّ إِنّ هَذَا الْمَقَامَ لِخُلَفَائِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ وَ مَوَاضِعَ أُمَنَائِکَ فِی الدّرَجَةِ الرّفِیعَةِ الّتِی اخْتَصَصْتَهُمْ بِهَا قَدِ ابْتَزّوهَا، وَ أَنْتَ الْمُقَدّرُ لِذَلِکَ، لَا یُغَالَبُ أَمْرُکَ، وَ لَا یُجَاوَزُ الْمَحْتُومُ مِنْ تَدْبِیرِکَ کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنّی شِئْتَ، وَ لِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ غَیْرُ مُتّهَمٍ عَلَی خَلْقِکَ وَ لَا لِإِرَادَتِکَ حَتّی عَادَ صِفْوَتُکَ وَ خُلَفَاؤُکَ مَغْلُوبِینَ مَقْهُورِینَ مُبْتَزّینَ، یَرَوْنَ حُکْمَکَ مُبَدّلًا، وَ کِتَابَکَ مَنْبُوذاً، وَ فَرَائِضَکَ مُحَرّفَةً عَنْ جِهَاتِ أَشْرَاعِکَ، وَ سُنَنَ نَبِیّکَ مَتْرُوکَةً. اللّهُمّ الْعَنْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْأَوّلِینَ وَ الْآخِرِینَ، وَ مَنْ رَضِیَ بِفِعَالِهِمْ وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُمْ. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، إِنّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ، کَصَلَوَاتِکَ وَ بَرَکَاتِکَ وَ تَحِیّاتِکَ

ص: 328

و به شفاعت مخلوقی جز شفاعت محمد و آل او که سلام تو بر آنها باد به سویت نیامده ام.

بارالها به محضرت آمده ام در حالی که به جز او گناه و بدی هایی که بر خویش کرده ام معترفم به محضرت آمده ام در حالی که به بخشش بزرگت که برای گنهکاران در نظر گرفته ای امیدوارم و سپس زیادی اصرارشان بر گناه بزرگ تر باعث نشده که تو بر ایشان رحمت و مغفرت نفرستی. پس ای خدایی که رحمتش وسیع و عفوش بزرگ است، ای بزرگ، ای بزرگ، ای کریم، ای کریم، بر محمد و آل او درود فرست و رحمتت را شامل حالم نما و به فضل و کرمت بر من عطوفت کن و به مغفرتت بر من وسعت نعمت و روزی عطا فرما.

پروردگارا این مقام برای جانشینان و برگزیدگان توست و این مقام جایگاه اُمناء، توست که درجه ای بلند پریشان در نظر گرفته ای و آنها چنین مقامی را ربودند.

و تویی تقدیر کننده این درجات و چیزی بر فرمانت غالب نگردد و بر تدبیر حتمی تو هر زمان که بخواهی چیزی چیره نشود و تویی تقدیر کننده برای آنچه تو به آن داناتری و در آفرینش و خواسته ات متهم نیستی تا اینکه جانشینان تو شکست خوردند و حقشان از دست رفت، مشاهده کردند که احکامت را تغییر داده، کتابت را کنار گذارده و واجبات را از مسیر خود منحرف نمودند و سنت های پیامبرت را ترک کردند.

خداوندا دشمنان خلفاء و جانشینان به حقّت را از اولین و آخرین و کسانی که به کارها و بدعت های ایشان راضی هستند و پیروان و دنباله روهایشان را لعنت کن.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، زیرا که تو ستایش شده و بزرگواری.

ص: 329

عَلَی أَصْفِیَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ، وَ عَجّلِ الْفَرَجَ وَ الرّوْحَ وَ النّصْرَةَ وَ التّمْکِینَ وَ التّأْیِیدَ لَهُمْ. اللّهُمّ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ التّوْحِیدِ وَ الْإِیمَانِ بِکَ، وَ التّصْدِیقِ بِرَسُولِکَ، وَ الْأَئِمّةِ الّذِینَ حَتَمْتَ طَاعَتَهُمْ مِمّنْ یَجْرِی ذَلِکَ بِهِ وَ عَلَی یَدَیْهِ، آمِینَ رَبّ الْعَالَمِینَ. اللّهُمّ لَیْسَ یَرُدّ غَضَبَکَ إِلّا حِلْمُکَ، وَ لَا یَرُدّ سَخَطَکَ إِلّا عَفْوُکَ، وَ لا یُجِیرُ مِنْ عِقَابِکَ إِلّا رَحْمَتُکَ، وَ لَا یُنْجِینِی مِنْکَ إِلّا التّضَرّعُ إِلَیْکَ وَ بَیْنَ یَدَیْکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ هَبْ لَنَا -یَا إِلَهِی- مِنْ لَدُنْکَ فَرَجاً بِالْقُدْرَةِ الّتِی بِهَا تُحْیِی أَمْوَاتَ الْعِبَادِ، وَ بِهَا تَنْشُرُ مَیْتَ الْبِلَادِ. وَ لَا تُهْلِکْنِی یَا إِلَهِی غَمّاً حَتّی تَسْتَجِیبَ لِی، وَ تُعَرّفَنِی الْإِجَابَةَ فِی دُعَائِی، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَةِ إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی، وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّی، وَ لَا تُمَکّنْهُ مِنْ عُنُقِی، وَ لَا تُسَلّطْهُ عَلَیّ َ. إِلَهِی! إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یَضَعُنِی؟ وَ إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یَرْفَعُنِی؟ وَ إِنْ أَکْرَمْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یُهِینُنِی؟ وَ إِنْ أَهَنْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یُکْرِمُنِی؟ وَ إِنْ عَذّبْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یَرْحَمُنِی، وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ؟ أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِه؟ وَ قَدْ عَلِمْت أَنّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ، وَ لَا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَةٌ، وَ إِنّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ

ص: 330

همانند درود و برکات و رحمت هایت بر برگزیدگانت ابراهیم و آل ابراهیم و در گشایش و نصرت و تسلط دادن و تأیید ایشان شتاب فرما.

بارالها مرا از گروه خدا پرستان و ایمان آورندگان به خودت و تصدیق کنندگان رسولت و امامانی که فرمانبرداری از آنها را واجب کرده ای قرار ده همان هایی که توحید و ایمان و تصدیق به وسیله ایشان واقع گردید. دعایم را مستجاب کن ای خدای جهانیان. الها خشمت را جز حلمت و غضبت را جز عفوت مانع نمی شود و جز رحمتت چیزی مرا از عذابت پناه نمی دهد و جز تضرّع و زاری به درگاهت چیزی مرا از عقابت رهایی نمی بخشد.

پس بر محمد و آل او درود فرست و ای خدای من از جانب فضل و قدرتت که می توانی بندگان مرده را زنده و شهرهای بی آب و گیاه را حیات تازه بخشی گشایشی به من عطا فرما. ای خدای من تا دعایم را مستجاب نفرموده ای مرا در غم و اندوه نمیران و از اینکه دعایم را استجابت فرموده ای مطّلع ساز و مزه عافیت و سلامتی را تا پایان عمرم به من بچشان و مرا گرفتار شماتت دشمنم مفرما و او را بر گردن من مسلط مکن.

خدای من اگر تو مرا بالا بری چه کسی می تواند مرا پائین آورد و ضایع کند و اگر تو مرا پایین آوری چه کسی می تواند مرا بالا برد و اگر بر من کرامت فرمایی چه کسی می تواند بر من اهانت کند و اگر مرا خوار کنی چه کسی می تواند مرا کرامت نماید و اگر مرا عذاب نمایی چه کسی می تواند به من رحم کند و اگر مرا هلاک نمایی چه کسی می تواند مانع و جلوگیر باشد و یا جرأت سئوال کردن از وضع او از تو را داشته باشد و به تحقیق که دانستم در حکم تو ستمی وجود ندارد و رد بلا رساندنت شتابی نخواهد بود.

ص: 331

الْفَوْتَ، وَ إِنّمَا یَحْتَاجُ إِلَی الظّلْمِ الضّعِیفُ، وَ قَدْ تَعَالَیْتَ -یَا إِلَهِی- عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً. اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ لَا تَجْعَلْنِی لِلْبَلَاءِ غَرَضاً، وَ لَا لِنَقِمَتِکَ نَصَباً، وَ مَهّلْنِی، وَ نَفّسْنِی، وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، وَ لَا تَبْتَلِیَنّی بِبَلَاءٍ عَلَی أَثَرِ بَلَاءٍ، فَقَدْ تَرَی ضَعْفِی وَ قِلّةَ حِیلَتِی وَ تَضَرّعِی إِلَیْکَ. أَعُوذُ بِکَ اللّهُمّ الْیَوْمَ مِنْ غَضَبِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِذْنِی. وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ الْیَوْمَ مِنْ سَخَطِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَجِرْنِی. وَ أَسْأَلُکَ أَمْناً مِنْ عَذَابِکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ آمِنّی. وَ أَسْتَهْدِیکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اهْدِنِی. وَ أَسْتَنْصِرُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ انْصُرْنِی. وَ أَسْتَرْحِمُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْحَمْنِی. وَ أَسْتَکْفِیکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی. وَ أَسْتَرْزِقُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی. وَ أَسْتَعِینُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنّی. وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِی. وَ أَسْتَعْصِمُکَ، فَصَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اعْصِمْنِی، فَإِنّی لَنْ أَعُودَ لِشَیْ ءٍ کَرِهْتَهُ مِنّی إِنْ شِئْتَ ذَلِکَ، یَا رَبّ یَا رَبّ، یَا حَنّانُ یَا مَنّانُ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ!. صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْتَجِبْ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَ طَلَبْتُ إِلَیْکَ

ص: 332

و جز این نیست که کسی شتاب می کند که از فوت شدن کارش بترسد و محتاج به ظلم ضعیف باشد. ولی تو ای خدای من برتر از این حرفها هستی آن هم برتری بزرگ.

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و مرا هدف تیر بلایا و نشانه انتقام خود قرار مده خداوندا مهلتم ده، اندوهم را از بین ببر و از گناهم درگذر و به بلایای پشت سر هم گرفتارم مکن. تو که ضعف و کم تدبیری و تضرّعم به سویت را می بینی.

الها امروز از غضبت به تو پناه می برم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا پناه ده و امروز از خشمت به تو پناه می برم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا پناه ده و از تو در امان ماندن از عذابت را می خواهم پس بر محمد و آل او درود فرست و امانم ده و از تو طلب هدایت می نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و هدایتم کن و از تو طلب نصرت و یاری می نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و یاریم کن. و از تو طلب رحمت می کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و بر من رحم کن و از تو درخواست کفایت می کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و کفایتم کن و از تو طلب روزی می نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و روزی ام ده و از تو کمک می خواهم پس بر محمد و آل او درود فرست و کمکم کن و از تو نسبت به گناهان گذشته ام طلب مغفرت می نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا ببخش.

و از تو می خواهم که مرا حفظ کنی پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا حفظ فرما زیرا که من چیزی را که تو آن را نخواهی بر نمی گزینم. ای خدای من ای خدای من، ای بسیار مهربان و ای بسیار نعمت دهنده، ای صاحب جلالت و کرامت بر محمد و آل او درود فرست و آنچه را که از تو درخواست نمودم و به سویت تمایل نشان دادم مستجاب فرما.

ص: 333

وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیْکَ، وَ أَرِدْهُ وَ قَدّرْهُ وَ اقْضِهِ وَ أَمْضِهِ، وَ خِرْ لِی فِیمَا تَقْضِی مِنْهُ، وَ بَارِکْ لِی فِی ذَلِکَ، وَ تَفَضّلْ عَلَیّ بِهِ، وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ سَعَةِ مَا عِنْدَکَ، فَإِنّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ، وَ صِلْ ذَلِکَ بِخَیْرِ الْ آخِرَةِ وَ نَعِیمِهَا، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

«ثُمّ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَکَ، وَ تُصَلّی عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ أَلْفَ مَرّةٍ هَکَذَا کَانَ یَفْعَلُ عَلَیْهِ السّلَامُ.»

ص: 334

و آن را اراده کن و مقدّر فرما، حکم کن و امضاء فرما و در آنچه از خواسته هایم که حکم می کنی برایم خیر و برکت قرار ده و بر من کرم فرما و مرا به آنچه عطا می فرمایی سعادتمند کن و به فضل و رحمت واسعه ات آنچه که در اختیار داری برایم بیفزا زیرا که تو وسعت بخش و کریم هستی و آن را به خیر آخرت و نعمت فراوان آن متصل کن ای مهربانترین مهربانان.

سپس به هرچه که می خواهی دعا کن و هزار بار ذکر صلوات را بفرست که امام سجاد زین العابدین علیه السلام پس از خواندن این دعا چنین کرد.

ص: 335

49

دعاء برای دفع شرّ دشمنان

خدایا هدایتم کردی ولی غافل ماندم، موعظه ام نمودی و سخت دل شدم و زیبایی ها را به من دادی و من نافرمانیت کردم و سپس آنچه را که به من معرفی کردی شناختم، آنگاه استغفار نمودم و تو مرا بخشیدی ولی دوباره من به گناه بازگشتم و تو پوشاندی پس ای خدای من حمد مخصوص توست. پروردگارا خود را در درّه های هلاکت افکندم و در راه های تلف شدن خود را قرار دادم و در آن درّه ها و راهها به سخت گیری هایت و عذاب هایت مبتلا گشتم.

الها وسیله من به سوی تو یکتاپرستی است و راه من به درگاهت نگرفتن شریک برای توست و من در کنار تو خدایی را برنگزیده ام و با جانم به سویت گریخته ام و البته گریزگاه گنهکار و پناهگاه آنکه حظ خود را ضایع کرده به سوی توست.

چه بسا دشمنی که اسلحه اش را از روی خصومت به رویم گشود و لبه کارد برنده اش را برایم تیز کرده و طرف تیزی آن را به طرفم نشانه گرفته و زهرهای سمومش را برای کشتنم آماده کرده و مرا مورد حمله تیرهایش که از هدف نمی گذرد قرار داده و چشم نگهبانش از من برداشته نشده و در دل، فکر رساندن شرّ به مرا دارد و از آب بسیار تلخ و شرّ خود که نمی شود آشامید آبم دهد.

ص: 337

ضَعْفِی عَنِ احْتِمَالِ الْفَوَادِحِ، وَ عَجْزِی عَنِ الِانْتِصَارِ مِمّنْ قَصَدَنِی بِمُحَارَبَتِهِ، وَ وَحْدَتِی فِی کَثِیرِ عَدَدِ مَنْ نَاوَانِی، وَ أَرْصَدَ لِی بِالْبَلَاءِ فِیمَا لَمْ أُعْمِلْ فِیهِ فِکْرِی.

فَابْتَدَأْتَنِی بِنَصْرِکَ، وَ شَدَدْتَ أَزْرِی بِقُوّتِکَ، ثُمّ فَلَلْتَ لِی حَدّهُ، وَ صَیّرْتَهُ مِنْ بَعْدِ جَمْعٍ عَدِیدٍ وَحْدَهُ، وَ أَعْلَیْتَ کَعْبِی عَلَیْهِ، وَ جَعَلْتَ مَا سَدّدَهُ مَرْدُوداً عَلَیْهِ، فَرَدَدْتَهُ لَمْ یَشْفِ غَیْظَهُ، وَ لَمْ یَسْکُنْ غَلِیلُهُ، قَدْ عَضّ عَلَی شَوَاهُ وَ أَدْبَرَ مُوَلّیاً قَدْ أَخْلَفَتْ سَرَایَاهُ. وَ کَمْ مِنْ بَاغٍ بَغَانِی بِمَکَایِدِهِ، وَ نَصَبَ لِی شَرَکَ مَصَایِدِهِ، وَ وَکّلَ بِی تَفَقّدَ رِعَایَتِهِ، وَ أَضْبَأَ إِلَیّ إِضْبَاءَ السّبُعِ لِطَرِیدَتِهِ انْتِظَاراً لِانْتِهَازِ الْفُرْصَةِ لِفَرِیسَتِهِ، وَ هُوَ یُظْهِرُ لِی بَشَاشَةَ الْمَلَقِ، وَ یَنْظُرُنِی عَلَی شِدّةِ الْحَنَقِ. فَلَمّا رَأَیْتَ -یَا إِلَهِی! تَبَارکْتَ وَ تَعَالَیْتَ- دَغَلَ سَرِیرَتِهِ، وَ قُبْحَ مَا انْطَوَی عَلَیهِ، أَرْکَسْتَهُ لِأُمّ رَأْسِهِ فِی زُبْیَتِهِ، وَ رَدَدْتَهُ فِی مَهْوَی حُفْرَتِهِ، فَانْقَمَعَ بَعْدَ اسْتِطَالَتِهِ ذَلِیلًا فِی رِبَقِ حِبَالَتِهِ الّتِی کَانَ یُقَدّرُ أَنْ یَرَانِی فِیهَا، وَ قَدْ کَادَ أَنْ یَحُلّ بِی لَوْ لَا رَحْمَتُکَ مَا حَلّ بِسَاحَتِهِ. وَ کَمْ مِنْ حَاسِدٍ قَدْ شَرِقَ بِی بِغُصّتِهِ، وَ شَجِیَ مِنّی بِغَیْظِهِ، وَ سَلَقَنِی بِحَدّ لِسَانِهِ، وَ وَحَرَنِی بِقَرْفِ عُیُوبِهِ، وَ جَعَلَ عِرْضِی غَرَضاً لِمَرَامِیهِ، وَ قَلّدَنِی خِلَالًا لَمْ تَزَلْ فِیهِ، وَ

ص: 338

پس ای خدای من بر من نظر فرمودی و دیدی ناتوانی ام را در برابر سختی ها و عجزم را از انتقام گرفتن آنکه قصد جنگ با من را نموده و تنهایی ام را در برابر تعداد دشمنانم و آنکه برای گرفتار ساختنم در کمین نشسته است.

و تو پروردگار من پیش از آنکه از تو یاری بخواهم یاریم نمودی و پشتم را با نیرویت محکم ساختی و برندگی دشمنم را شکستی و پس از آنکه تعدادی بود تنهایش نمودی و مرا بر وی پیروز کردی و آنچه را که برایم نشانه گرفته بود به خودش برگرداندی، در حالی که خشمش التیام نیافته بود و کینه اش فرو ننشسته بود او را بازگرداندی، سر انگشتان خود را به دندان گزید در حالی که یارانش به وعده هایشان عمل نکردند.

الها چه ستمگری که با مکر خویش بر من ستم نمود و دام شکارهایش را برایم گسترد و مرا قبانی برایم گماشت و در کمین نشست مانند در کمین نشستن حیوان درنده و مثل حیوانی که منتظر فرصت است تا شکار مناسبی را به چنگ آورد در حالی که چاپلوسی می کرد و با چهره خشم آلود به من نگاه می کرد.

وقتی تو ای خدای من که منزه و برتری دغل بازی پنهان و زشتی کارش را مشاهده کردی او را با سر در گودالی که برای شکار کنده بود انداختی و در همان پرتگاه کنده شده به دستش جایش دادی. تا پس از طغیانش با ذلت در دامی افتاد که فکر می کرد مرا در آن بیفکند و اگر لطف و مرحمت تو نبود نزدیک بود من در آنچه او در آن افتاد، می افتادم.

و چه بسیار حسودی که به خاطر نعمت های من غصه دار شد و بغض گلویش را گرفت و با زبانش مرا آزار داد و به تهمت زدن عیب هایی که در خود داشت خشمش را بر من افزود و آبروی مرا هدف تیر کینه خویش قرار داد و صفات بد را مانند گردن بند به گردن من انداخت.

ص: 339

وَحَرَنِی بِکَیْدِهِ، وَ قَصَدَنِی بِمَکِیدَتِهِ، فَنَادَیْتُکَ -یَا إِلَهِی- مُسْتَغِیثاً بِکَ، وَاثِقاً بِسُرْعَةِ إِجَابَتِکَ، عَالِماً أَنّهُ لَا یُضْطَهَدُ مَنْ أَوَی إِلَی ظِلّ کَنَفِکَ، وَ لَا یَفْزَعُ مَنْ لَجَأَ إِلَی مَعْقِلِ انْتِصَارِکَ، فَحَصّنْتَنِی مِنْ بَأْسِهِ بِقُدْرَتِکَ. وَ کَمْ مِنْ سَحَائِبِ مَکْرُوهٍ جَلّیْتَهَا عَنّی، وَ سَحَائِبِ نِعَمٍ أَمْطَرْتَهَا عَلَیّ، وَ جَدَاوِلِ رَحْمَةٍ نَشَرْتَهَا، وَ عَافِیَةٍ أَلْبَسْتَهَا، وَ أَعْیُنِ أَحْدَاثٍ طَمَسْتَهَا، وَ غَوَاشِی کُرُبَاتٍ کَشَفْتَهَا. وَ کَمْ مِنْ ظَنّ ٍ حَسَنٍ حَقّقْتَ، وَ عَدَمٍ جَبَرْتَ، وَ صَرْعَةٍ أَنْعَشْتَ، وَ مَسْکَنَةٍ حَوّلْتَ. کُلّ ذَلِکَ إِنْعَاماً وَ تَطَوّلًا مِنْکَ، وَ فِی جَمِیعِهِ انْهِمَاکاً مِنّی عَلَی مَعَاصِیکَ، لَمْ تَمْنَعْکَ إِسَاءَتِی عَنْ إِتْمَامِ إِحْسَانِکَ، وَ لَا حَجَرَنِی ذَلِکَ عَنِ ارْتِکَابِ مَسَاخِطِکَ، لَا تُسْأَلُ عَمّا تَفْعَلُ. وَ لَقَدْ سُئِلْتَ فَأَعْطَیْتَ، وَ لَمْ تُسْأَلْ فَابْتَدَأْتَ، وَ اسْتُمِیحَ فَضْلُکَ فَمَا أَکْدَیْتَ، أَبَیْتَ یَا مَوْلَایَ إِلّا إِحْسَاناً وَ امْتِنَاناً وَ تَطَوّلًا وَ إِنْعَاماً، وَ أَبَیْتُ إِلّا تَقَحّماً لِحُرُمَاتِکَ، وَ تَعَدّیاً لِحُدُودِکَ، وَ غَفْلَةً عَنْ وَعِیدِکَ، فَلَکَ الْحَمْدُ إِلَهِی مِنْ مُقْتَدِرٍ لَا یُغْلَبُ، وَ ذِی أَنَاةٍ لَا یَعْجَلُ. هَذَا مَقَامُ مَنِ اعْتَرَفَ بِسُبُوغِ النّعَمِ، وَ قَابَلَهَا بِالتّقْصِیرِ، وَ شَهِدَ عَلَی نَفْسِهِ بِالتّضْیِیعِ. اللّهُمّ فَإِنّی أَتَقَرّبُ إِلَیْکَ بِالْمُحَمّدِیّةِ الرّفِیعَةِ، وَ الْعَلَوِیّةِ الْبَیْضَاءِ، وَ أَتَوَجّهُ إِلَیْکَ بِهِمَا أَنْ تُعِیذَنِی مِنْ

ص: 340

که البته در خود او بود و به مکر و نیرنگش بر من خشمگین شد و با نیرنگش قصد مرا کرد.

در همین موقع ای خدای من ترا خواندم و از تو کمک خواستم بدین امید که تو خیلی زود جوابم را خواهی داد و دانای به این موقعیت بودم که هرکس در سایه رحمتت قرار گیرد شکست نمی خورد و آنکه به جایگاه انتقامت پناه آورد از کسی هراس ندارد بنابراین تو بودی که مرا با قدرتت از سختی و ناراحتی نجات دادی.

پروردگارا چه بسیار ابرهای تیره شرّ را از من دور ساختی و چه بسیار ابرهای رحمت و نعمت را برایم یاراندی و جوی های رحمتت را بر من گستراندی و چه بسیار لباس عافیت که در برم نمودی و چشم های حوادث تلخ را کور کردی و پرده های غم و اندوه از من کنار زدی.

و چه بسیار حسن ظنّ افراد را پذیرفتی و نداری را جبران کردی و افتاده ای را زیر بال گرفتی و درمانده ای را تغییر زندگی و حیات دادی. البته همه اینها لطف و مرحمت تو بود. و در همه آن موارد تلاش من در معصیت تو بوده، آری بدرفتاری ترا از کامل کردن احسانت مانع نشد و آنچه من در جلب غضبت بوده ام ترا از احسان و نیکی به من جلوگیری نکرد و تو از آنچه انجام می دهی مورد سئوال واقع نخواهی شد. و به طور قطع هر وقت از تو درخواستی شده عنایت کرده ای و حتی سئوال نشده را به عطا نمودن ابتدا نموده ای. وقتی طلب احسانت شده کم نداده ای و تو ای مولا و آقای من تصمیم نداری نسبت به بندگان غیر از احسان و نعمت دادن و نیکی کردن و نعمت بخشیدن را و من تصمیمی و حرکتی جز در ورود در محرمات و کارهای خلافی که تو منع فرموده ای و تجاوز از حدودت و غفلت از وعده هایت ندارم پس حمد مخصوص توست ای خدای من تویی که توانایی و کسی بر تو غالب نمی گردد و مهلت دهنده ای و اهل شتاب نمی باشی.

الها اینجا جایی است که بنده ات به فراوانی نعمت ها اعتراف می کند و در برابر آن همه نعمت اعتراف به قصور و کوتاهی در حمد و شکر آنها دارد و علیه خویش شهادت می دهد که آنها را ضایع ساخته است.

بارالها به وسیله حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم با آن مقام بلندش و به توسط نورانیت امیرالمؤمنین علی علیه السلام به درگاهت تقرّب می جویم و به آن گرامیان به سویت روی آورده.

ص: 341

شَرّ کَذَا وَ کَذَا...، فَإِنّ ذَلِکَ لَا یَضِیقُ عَلَیْکَ فِی وُجْدِکَ، وَ لَا یَتَکَأّدُکَ فِی قُدْرَتِکَ وَ أَنْتَ عَلَی کُلّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ، فَهَبْ لِی -یَا إِلَهِی- مِنْ رَحْمَتِکَ وَ دَوَامِ تَوْفِیقِکَ مَا أَتّخِذُهُ سُلّماً أَعْرُجُ بِهِ إِلَی رِضْوَانِکَ، وَ آمَنُ بِهِ مِنْ عِقَابِکَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ص: 342

تا مرا از شرّ آنچه از شرّ آن پناه می خواهد پناه دهی زیرا پناه دادن تو با آن قدرتی که در تو هست کار دشواری نیست.

و ترا در برابر تواناییت به زحمت نمی اندازد و تو بر همه چیز توانایی.

پس ای خدای من ببخش بر من از رحمت و مهربانی همیشگی و توفیق دائمی تا آن را نردبان ترقی به سوی رضایتت قرار دهم و از عذابت در امان بمانم ای مهربان ترین مهربانان.

ص: 343

50

در هنگام ترس و وحشت

پروردگارا مرا بدون نقص آفریدی و در کوچکی پرورشم دادی و بدون زحمت روزیم دادی.

الها در آنچه که در کتابت نازل فرموده ای و بدان بندگانت را مژده دادی این گونه فرمودی: «ای بندگان که بر نفس خویش ظلم کرده اید از رحمت پروردگار ناامید نباشید زیرا که خداوند همه گناهانتان را می بخشد و در گذشته تمام کارهایی را انجام داده ام که تو خود از من آگاه تری پس وای بر رسوایی من از آنچه نویسندگانت برایم شمرده و نوشته اند.

بارالها اگر نبود مراکزی که امیدوار به عفو همه جانبه تو بودم خود را از دست می دادم و اگر کسی قدرت داشت که از پروردگارش فرار کند من برای فرار سزاوارتر بودم. و چیزی در نزد تو از آنچه در زمین و آسمان است مخفی نیست و همه را در روز قیامت حاضر می فرمایی و کافی است که فقط خود جزا دهی و به حساب افراد برسی.

خدایا در صورتی که فرار کنم تو مرا می یابی و اگر بگریزم مرا در می یابی و اینک این منم که در حال خضوع و ذلّت و بینی بر خاک مالیده به پیشگاهت حضور یافته ام. اگر مرا عذاب کنی سزاوار عذابم.

ص: 345

لِذَلِکَ أَهْلٌ، وَ هُوَ یَا رَبّ! مِنْکَ عَدْلٌ، وَ إِنْ تَعْفُ عَنّی فَقَدِیماً شَمَلَنِی عَفْوُکَ، وَ أَلْبَسْتَنِی عَافِیَتَکَ. فَأَسْأَلُکَ اللّهُمّ بِالْمَخْزُونِ مِنْ أَسْمَائِکَ، وَ بِمَا وَارَتْهُ الْحُجُبُ مِنْ بَهَائِکَ، إِلّا رَحِمْتَ هَذِهِ النّفْسَ الْجَزُوعَةَ، وَ هَذِهِ الرّمّةَ الْهَلُوعَةَ، الّتِی لَا تَسْتَطِیعُ حَرّ شَمْسِکَ، فَکَیْفَ تَسْتَطِیعُ حَرّ نَارِکَ؟ وَ الّتِی لَا تَسْتَطِیعُ صَوْتَ رَعْدِکَ، فَکَیْفَ تَسْتَطِیعُ صَوْتَ غَضَبِکَ؟ فَارْحَمْنِیَ اللّهُمّ! فَإِنّی امْرُؤٌ حَقِیرٌ، وَ خَطَرِی یَسِیرٌ، وَ لَیْسَ عَذَابِی مِمّا یَزِیدُ فِی مُلْکِکَ مِثْقَالَ ذَرّةٍ، وَ لَوْ أَنّ عَذَابِی مِمّا یَزِیدُ فِی مُلْکِکَ لَسَأَلْتُکَ الصّبْرَ عَلَیْهِ، وَ أَحْبَبْتُ أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ لَکَ، وَ لَکِنْ سُلْطَانُکَ اللّهُمّ! أَعْظَمُ، وَ مُلْکُکَ أَدْوَمُ مِنْ أَنْ تَزِیدَ فِیهِ طَاعَةُ الْمُطِیعِینَ، أَوْ تَنْقُصَ مِنْهُ مَعْصِیَةُ الْمُذْنِبِینَ. فَارْحَمْنِی یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ، وَ تَجَاوَزْ عَنّی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ، وَ تُبْ عَلَیّ، إِنّکَ أَنْتَ التّوّابُ الرّحِیمُ.

ص: 346

و این کار از عدل توست و اگر مرا ببخشی معلوم می شود که از قبل عفوت و عافیتت مرا در بر گرفته است.

پس از تو مسئلت می جویم ای خدای من به حق آن اسماء پنهانی ات و به جمال نیکویی ات که پرده ها آن را پوشانده است که به این جان بی تاب و این استخوان ضعیف رحم کنی زیرا توانایی گرمی آفتابت را ندارد پس چگونه توانایی آتش دوزخت را داشته باشد؟! این بدنی که قدرت شنیدن صدای رعد و برقت را ندارد پس چگونه توانایی شنیدن صدای خشمت را داشته باشد؟!

پس خداوندا به من رحم کن زیرا که من بنده کوچک توام و قدر و منزلتی اندک دارم و اگر عذاب کردن من چیزی نیست که بر سلطنت تو بیفزاید و اگر چنین بود صبر بر آن را از تو تمنّا می نمودم و دوست داشتم که آن افزودنی برای تو باشد ولی خدایا سلطنت تو بزرگتر از آن است که اطاعت اهل طاعت به آن چیزی اضافه کند و یا معصیت گنهکاران از آن چیزی کم نماید.

پس خداوندا به من رحم کن ای مهربانترین مهربانان و از من درگذر ای صاحب جلالت و کرامت و توبه ام را بپذیر زیرا که تو فراوان توبه پذیر و مهربانی.

ص: 347

51

تضرع و زاری و خضوع به درگاه پروردگار

پروردگارا تو را حمد می کنم و تو سزاوار حمدی به خاطر رفتار شایسته ات و فراوانی نعمت هایت و بسیاری بخشش هایت نسبت به من و به خاطر رحمتت که مرا بر دیگران برتری دادی و نعمتت را درباره من به کمال رساندی و به تحقیق احسانت به من آن قدر است که من عاجز از حمد و شکر آن هستم و اگر نبود احسانت به من و فراوانی نعمت هایت برای من هیچ گاه به حظّ و بهره ام نمی رسیدم و قادر به اصلاح نفس خویش نبودم ولکن تو خدای مهربان نسبت به من آغاز احسان نمودی و در تمام امور روزی در حد کفاف به من عنایت فرمودی و رنج بلا را از من دور ساختی و قضا و قدر ترسناک را از من برداشتی.

ص: 349

حِینَ سَأَلْتُکَ، وَ لَا مُنْقَبِضاً حِینَ أَرَدْتُکَ، بَلْ وَجَدْتُکَ لِدُعَائِی سَامِعاً، وَ لِمَطَالِبِی مُعْطِیاً، وَ وَجَدْتُ نُعْمَاکَ عَلَیّ سَابِغَةً فِی کُلّ شَأْنٍ مِنْ شَأْنِی وَ کُلّ زَمَانٍ مِنْ زَمَانِی، فَأَنْتَ عِنْدِی مَحْمُودٌ، وَ صَنِیعُکَ لَدَیّ مَبْرُورٌ، تَحْمَدُکَ نَفْسِی وَ لِسَانِی وَ عَقْلِی، حَمْداً یَبْلُغُ الْوَفَاءَ وَ حَقِیقَةَ الشّکْرِ، حَمْداً یَکُونُ مَبْلَغَ رِضَاکَ عَنّی، فَنَجّنِی مِنْ سُخْطِکَ، یَا کَهْفِی حِینَ تُعْیِینِی الْمَذَاهِبُ وَ یَا مُقِیلِی عَثْرَتِی، فَلَوْ لَا سَتْرُکَ عَوْرَتِی لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِینَ، وَ یَا مُؤَیّدِی بِالنّصْرِ، فَلَوْ لَا نَصْرُکَ إِیّایَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبِینَ، وَ یَا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نِیرَ الْمَذَلّةِ عَلَی أَعْنَاقِهَا، فَهُمْ مِنْ سَطَوَاتِهِ خَائِفُونَ، وَ یَا أَهْلَ التّقْوَی، وَ یَا مَنْ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی، أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْفُوَ عَنّی، وَ تَغْفِرَ لِی فَلَسْتُ بَرِیئاً فَأَعْتَذِرَ، وَ لَا بِذِی قُوّةٍ فَأَنْتَصِرَ، وَ لَا مَفَرّ لِی فَأَفِرّ. وَ أَسْتَقِیلُکَ عَثَرَاتِی، وَ أَتَنَصّلُ إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِیَ الّتِی قَدْ أَوْبَقَتْنِی، وَ أَحَاطَتْ بِی فَأَهْلَکَتْنِی، مِنْهَا فَرَرْتُ إِلَیْکَ رَبّ! تَائِباً فَتُبْ عَلَیّ، مُتَعَوّذاً فَأَعِذْنِی، مُسْتَجِیراً فَلَا تَخْذُلْنِی، سَائِلًا فَلَا تَحْرِمْنِی مُعْتَصِماً فَلَا تُسْلِمْنِی، دَاعِیاً فَلَا تَرُدّنِی خَائِباً. دَعَوْتُکَ -یَا رَبّ- مِسْکِیناً، مُسْتَکِیناً، مُشْفِقاً، خَائِفاً، وَجِلًا، فَقِیراً، مُضْطَرّاً إِلَیْکَ. أَشْکُو إِلَیْکَ -یَا

ص: 350

خداوندا تویی که در هنگام اضرار دعایم را مستجاب می فرمایی و در هنگام افتادن در ورطه گناه از گناهم درگذشتی و از دشمنان آنچه از راه ظلم از من گرفتند باز ستاندی خدای من ترا در هنگام درخواست بخیل نیافتم و در هنگامی که اراده تو کردم ترا ممسک و گرفته ندیدم بلکه ترا شنونده دعایم و برای مطالبم بخشنده دیدم و نعمت هایت را درباره خودم در هر شأنی از شئونات زندگی و در هر زمان فراوان یافتم. بنابراین تو نزد من ستایش شده و ستوده ای و احسانت نزد من نیکوست. نفس و زبان و عقل من حمد کننده توست، حمدی که تمام و کمال باشد و به حقیقت شکر برسد، حمدی که رساننده رضای تو از من باشد بنابراین مرا از خشمت رهایی ده.

ای پناه من در مواقع سختی ها و ای در گذرنده از لغزش من؛ اگر نبود پرده پوشی تو از گناهانم از جمله رسواشدگان بودم ای آنکه مرا با یاری ات تأیید می فرمایی، اگر نبود یاری ات درباره من از جمله شکست خوردگان بودم.

و ای آنکه سلاطین برای او طوق ذلّت بر گردنهایشان زده اند و از اقتدار او در هراسند و ای اهل تقوی و ای کسی که اسماء نیکو متعلق به اوست از تو می خواهم که مرا عفو کنی و از من درگذری. البته من بی گناه نیستم تا عذر آورم و قدرتمند نمی باشم که پیروز گردم.

پروردگارا چه بسیار بلایایی درد آور که از من دفع کردی و چه بسیار نعمت هایی که به من عطا فرموده ای و دیدگانم را بدانها روشن ساختی و چه احسان های ارزشمندی که از تو نزد من است.

و گریزگاهی ندارم تا بگریزم. از تو می خواهم که از گناهانم بگذری و به درگاهت از گناهانی که مرا گرفتار کرده و بر من چیره شده و هلاک و نابودم ساخته معذرت می خواهم. پروردگارا از آنها به سویت گریخته ام در حالی که توبه می کنم پس توبه ام را بپذیر به تو پناه می برم پس پناهم ده، به تو روی می آورم مرا خوار مکن. از تو مسئلت می جویم مرا از در خانه ات محروم مکن، به تو متوسل می شوم مرا به حال خود وامگذار، تو را می خوانم ناامیدم باز مگردان.

ای خدای من در حالی تو را می خوانم که مسکین و دردمند و زاری کننده و نگران و هراسان و بینوا و مضطرّ به درگاه توام.

ص: 351

إِلَهِی- ضَعْفَ نَفْسِی عَنِ الْمُسَارَعَةِ فِیمَا وَعَدْتَهُ أَوْلِیَاءَکَ، وَ الْمُجَانَبَةِ عَمّا حَذّرْتَهُ أَعْدَاءَکَ، وَ کَثْرَةَ هُمُومِی، وَ وَسْوَسَةَ نَفْسِی. إِلَهِی! لَمْ تَفْضَحْنِی بِسَرِیرَتِی، وَ لَمْ تُهْلِکْنِی بِجَرِیرَتِی، أَدْعُوکَ فَتُجِیبُنِی وَ إِنْ کُنْتُ بَطِیئاً حِینَ تَدْعُونِی، وَ أَسْأَلُکَ کُلّمَا شِئْتُ مِنْ حَوَائِجِی، وَ حَیْثُ مَا کُنْتُ وَضَعْتُ عِنْدَکَ سِرّی، فَلَا أَدْعُو سِوَاکَ، وَ لَا أَرْجُو غَیْرَکَ، لَبّیْکَ لَبّیْکَ! تَسْمَعُ مَنْ شَکَا إِلَیْکَ، وَ تَلْقَی مَنْ تَوَکّلَ عَلَیْکَ، وَ تُخَلّصُ مَنِ اعْتَصَمَ بِکَ، وَ تُفَرّجُ عَمّنْ لَاذَ بِکَ. إِلَهِی! فَلَا تَحْرِمْنِی خَیْرَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی لِقِلّةِ شُکْرِی، وَ اغْفِرْ لِی مَا تَعْلَمُ مِنْ ذُنُوبِی. إِنْ تُعَذّبْ فَأَنَا الظّالِمُ الْمُفَرّطُ الْمُضَیّعُ الْآثِمُ الْمُقَصّرُ الْمُضَجّعُ الْمُغْفِلُ حَظّ نَفْسِی، وَ إِنْ تَغْفِرْ فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمِینَ.

ص: 352

ای خدای من از ضعف نفس خود از شتاب به آنچه به دوستانت وعده داده ای و از دوری نمودن از آنچه دشمنانت را به آن ترسانده ای شکایت می کنم و نیز از زیادی اندوهم و وسوسه های درونم به تو شکایت می نمایم.

پروردگارا به خاطر آنچه در سرّ وجودم هست مرا رسوا مکن و به علت لغزش هایم نابودم مفرما. من ترا می خوانم اجابتم کن گرچه وقتی تو را می خوانم در اطاعت از تو سست هستم و هرچه حاجت داشته باشم از تو طلب می کنم و هرکجا که هستم راز دلم را پیش تو می گذارم، بنابراین غیر تو را نمی خوانم و به غیر تو امیدی ندارم. دعوتت را اجابت کردم، دعوتت را اجابت کردم، تو هرکه به درگاهت شکایت آورد می شنوی و هرکه به تو اعتماد کند به او روی می آوری و هرکه به تو اهتمام جوید از گرفتاری آزادش فرمایی و هرکه بر تو پناه برد گشایشش عطا نمایی.

خدایا دنیا و آخرت را به خاطر کمی شکرم بر من حرام مکن و آنچه از لغزش ها درباره من سراغ داری مورد عفوت قرار ده که اگر عذابم کنی معلوم است که من ظالم، افراط کننده، تباه گر، گنهکار، مقصّر، واگذارنده و غافل از خطا و بهره خودم می باشم و اگر عفوم فرمایی پس تو مهربان ترین مهربانانی.

ص: 353

52

اصرار در تقاضا از پروردگار

ای خدایی که هیچ چیز در زمین و آسمان از دیدش پنهان نیست و چگونه پنهان باشد بر تو ای خدای من در حالی که تو خود آنها را آفریده ای و چگونه شمارش آن را ندانی در حالی که به آن شکل داده ای و یا چگونه از تو غایب باشند در حالی که تو آن را تدبیر فرموده ای و یا چگونه از تو بگریزد کسی که زندگی اش وابسته به روزی توست و یا چگونه از تو نجات یابد کسی که در جز مملکت تو راهی برایش نیست.

منزّهی تو! آگاه ترین بندگانت کسی است که خوف و خشیت بیشتری نسبت به تو داشته باشد و عمل کننده ترین بندگانت به دستوراتت خاضع ترین آنهاست و بدبخت ترین آنها نزد تو آن کسی است که تو روزی اش می دهی و او غیر تو را بندگی می کند.

منزّهی تو! آنکه برایت شریک می تراشد و پیامبرانت را تکذیب می کند از سلطنتت نمی کاهد و آنکه از حکم قطعی تو کراهت دارد قادر نیست فرمانت را رد کند و آنکه قدرتت را تکذیب می نماید قادر نیست خود را از تو باز دارد و آنکه جز تو را می پرستد نمی تواند از تصرف تو رهایی یابد و کسی که دیدارت را در قیامت نمی پسندد عمر طولانی نخواهد کرد.

منزّهی تو! چه قدر شأن تو بزرگ است و سلطه ات قاهرانه و قدرتت شدید و فرمانت نافذ است.

ص: 355

أَشَدّ قُوّتَکَ! وَ أَنْفَذَ أَمْرَکَ!. سُبْحَانَکَ! قَضَیْتَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ الْمَوْتَ مَنْ وَحّدَکَ وَ مَنْ کَفَرَ بِکَ، وَ کُلّ ٌ ذَائِقُ الْمَوْتِ، وَ کُلّ ٌ صَائِرٌ إِلَیْکَ، فَتَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ لَا إِلَهَ إِلّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ. آمَنْتُ بِکَ، وَ صَدّقْتُ رُسُلَکَ، وَ قَبِلْتُ کِتَابَکَ، وَ کَفَرْتُ بِکُلّ مَعْبُودٍ غَیْرِکَ، وَ بَرِئْتُ مِمّنْ عَبَدَ سِوَاکَ. اللّهُمّ إِنّی أُصْبِحُ وَ أُمْسِی مُسْتَقِلّا لِعَمَلِی، مُعْتَرِفاً بِذَنْبِی، مُقِرّاً بِخَطَایَایَ، أَنَا بِإِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی ذَلِیلٌ، عَمَلِی أَهْلَکَنِی، وَ هَوَایَ أَرْدَانِی، وَ شَهَوَاتِی حَرَمَتْنِی. فَأَسْأَلُکَ یَا مَوْلَایَ سُؤَالَ مَنْ نَفْسُهُ لَاهِیَةٌ لِطُولِ أَمَلِهِ، وَ بَدَنُهُ غَافِلٌ لِسُکُونِ عُرُوقِهِ، وَ قَلْبُهُ مَفْتُونٌ بِکَثْرَةِ النّعَمِ عَلَیْهِ، وَ فِکْرُهُ قَلِیلٌ لِمَا هُوَ صَائِرٌ إِلَیْهِ. سُؤَالَ مَنْ قَدْ غَلَبَ عَلَیْهِ الْأَمَلُ، وَ فَتَنَهُ الْهَوَی، وَ اسْتَمْکَنَتْ مِنْهُ الدّنْیَا، وَ أَظَلّهُ الْأَجَلُ، سُؤَالَ مَنِ اسْتَکْثَرَ ذُنُوبَهُ، وَ اعْتَرَفَ بِخَطِیئَتِهِ، سُؤَالَ مَنْ لَا رَبّ لَهُ غَیْرُکَ، وَ لَا وَلِیّ لَهُ دُونَکَ، وَ لَا مُنْقِذَ لَهُ مِنْکَ، وَ لَا مَلْجَأَ لَهُ مِنْکَ، إِلّا إِلَیْکَ. إِلَهِی! أَسْأَلُکَ بِحَقّکَ الْوَاجِبِ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ، وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الّذِی أَمَرْتَ رَسُولَکَ أَنْ یُسَبّحَکَ بِهِ، وَ بِجَلَالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ، الّذِی لَا یَبْلَی وَ لَا یَتَغَیّرُ، وَ لَا یَحُولُ وَ لَا یَفْنَی، أَنْ تُصَلّیَ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ، وَ أَنْ

ص: 356

منزّهی تو! حکم قطعی مرگ را برای جمیع مخلوقات اراده کرده ای، چه تو را یکتا بدانند و چه به تو کافر باشند و همگی مزه مرگ را خواهند چشید و همگی یکسره به سویت باز گردند. پس تو جاوید و برتری و جز تو خدایی نیست. تو یکتایی و شریکی برایت نخواهد بود.

به تو ایمان آوردم، پیامبرانت را تصدیق کردم، کتابت را پذیرفتم و به هر خدایی غیر از تو کافر شدم و از هر که غیر ترا بندگی کرد بیزاری جستم.

پروردگارا صبح و شام می کنم در حالی که اعمالم کم است، به گناهم اعتراف دارم و به خطایای خویش اقرار می کنم. الها من به خاطر ظلم به نفس خویش ذلیلم، کارهایم مرا هلاک کرده هوای نفسم مرا اراده نموده و شهواتم مرا محروم نموده است.

بنابراین ای مولای من از تو مسئلت می جویم همانند مسئلت کسی که به خاطر آرزوهای طولانیش بی بهره مانده و بدنش به علت بی تفاوتی نسبت به جهان آخرت غافل مانده و دلش به خاطر نعمت های فراوانی که نصیبش گشته گرفتار فتنه شده و فکرش برای آنچه که به سویش باز می گردد کم است.

همانند مسئلت کسی که آرزو بر او تسلط یافت و هوای نفس او را گرفتار ساخته و دنیا او را اسیر خود ساخته و مرگ بر او سایه انداخته است.

همانند مسئلت کسی که گناهانش زیاد شده و به خطایای خویش اعتراف می کند.

همانند مسئلت کسی که پروردگاری غیر تو ندارد و سرپرستی غیر تو برایش نیست و نجات بخشی برای او از تو و پناهگاهی بر او از تو جز به سویت نمی باشد.

خدای من به حق خودت که بر همه مخلوقات واجب است و به نام بزرگت که رسولت را فرمان دادی تا بدان نام تو را تسبیح گوید و به بزرگی ذات بزرگوارت که فرسوده و دگرگون نمی شد و تغییر حال و نیستی نمی پذیرد از تو می خواهم بر محمد و آل او درود فرستی.

ص: 357

تُغْنِیَنِی عَنْ کُلّ شَیْ ءٍ بِعِبَادَتِکَ، وَ أَنْ تُسَلّیَ نَفْسِی عَنِ الدّنْیَا بِمَخَافَتِکَ، وَ أَنْ تُثْنِیَنِی بِالْکَثِیرِ مِنْ کَرَامَتِکَ بِرَحْمَتِکَ، فَإِلَیْکَ أَفِرّ، و مِنْکَ أَخَافُ، وَ بِکَ أَسْتَغِیثُ، وَ إِیّاکَ أَرْجُو، وَ لَکَ أَدْعُو، وَ إِلَیْکَ أَلْجَأُ، وَ بِکَ أَثِقُ، وَ إِیّاکَ أَسْتَعِینُ، وَ بِکَ أُومِنُ، وَ عَلَیْکَ أَتَوَکّلُ، وَ عَلَی جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَتّکِلُ.

ص: 358

و مرا به توسط بندگی ات از هر چیزی بی نیاز سازی و به وسیله ترس از خودت نفس را از دوستی دنیا برحذر نمایی و کرامت و رحمت فراوانت را شامل حالم گردانی.

خدایا به سویت فرار می کنم و از تو می ترسم و به تو استغاثه می نمایم و به تو امیدوارم و ترا می خوانم و به سویت پناه می برم و به تو اطمینان دارم و فقط از تو کمک می خواهم و به تو ایمان می آورم و بر جود و کرمت توکل می جویم.

ص: 359

53

تذلّل در پیشگاه پروردگار

الها گناهانم مرا خاموش کرده و سخنم قطع گردیده و دلیلی برای دفاع از خود ندارم و من اسیر کرده های خودم و در گرو عمل خویشم و در خطایایم جبران و از بیرون رفتن از راه راستم سرگردان و در راه خویش مانده ام.

پروردگارا نفس خویش را در جایگاه ذلیلان و گناهکاران جای داده ام در جایگاه انسان های بدبختی که بر تو گستاخی نموده اند و وعده هایت را سبک شمرده اند.

خدایا تو منزّهی! به چه جرأتی بر تو گستاخی نمودم و به کدام غروری بر نفس خویش مغرور گشتم؟!

مولای من بر افتادن با صورت و لرزش قدم هایم به من رحم کن و به بردباریت بر نادانی ام و به احسانت بر بی ادبی من ترحم فرما زیرا که من به گناه خویش اقرار می کنم و به خطاهایم معترفم و اینک این دست و موی جلوی سر من، به درگاهت التماس می کنم و خود را برای قصاص تسلیمت می نمایم.

الها بر پیری ام و تمام شدن روزهای عمرم و نزدیکی مرگم و ضعف و درماندگی و بیچارگی ام رحم کن.

مولای من در آن موقع که بین من و دنیا جدایی می افتد بر من رحم کن و یادم را از بین آفریده هایت زایل فرما تا از جمله فراموش شدگانی باشم که کسی از او یاد نمی کند.

ص: 361

الْمَنْسِیّینَ کَمَنْ قَدْ نُسِیَ، مَوْلَایَ وَ ارْحَمْنِی عِنْدَ تَغَیّرِ صُورَتِی وَ حَالِی إِذَا بَلِیَ جِسْمِی، وَ تَفَرّقَتْ أَعْضَائِی، وَ تَقَطّعَتْ أَوْصَالِی، یَا غَفْلَتِی عَمّا یُرَادُ بِی! مَوْلَایَ وَ ارْحَمْنِی فِی حَشْرِی وَ نَشْرِی، وَ اجْعَلْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ مَعَ أَوْلِیَائِکَ مَوْقِفِی، وَ فِی أَحِبّائِکَ مَصْدَرِی، وَ فِی جِوَارِکَ مَسْکَنِی، یَا رَبّ الْعَالَمِینَ.

ص: 362

مولای من هنگامی که در خانه قبر صورتم و بدنم تغییر می یابد و اعضای بدنم از هم جدا می شوند و بند بندم از هم پاشیده می گردند بر من رحم کن، ای وای از غفلت من از آنچه درباره من اراده شده است.

مولای من در هنگام حشر و نشرم در روز قیامت بر من رحم کن و در این روز مرا همنشین اولیائت و در جایگاه محبانت قرار ده و در جوار رحمتت جایم ده ای خدای جهانیان.

ص: 363

54

درخواست رفع گرفتاری ها

ای برطرف کننده همّ و دور کننده غم، ای بخشاینده در دنیا و آخرت و هر دو جهان بر محمّد و آل او درود فرست و همّ مرا برطرف و غمّ مرا زایل کن.

ای خدای واحد و احد ای بی نیاز و ای آنکه نزائیده و زائیده نشده و برایش مثل و مانند نیست. مرا حفظ کن و پاکیزه ام نما و گرفتاریم را برطرف فرما.

(سپس امام علیه السلام دستور فرمودند که بین دعا آیة الکرسی و سوره های قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس و قل هُوَ اللهُ احد را بخوان و سپس بگو:)

بارالها از تو مسئلت می جویم همانند آنکه زندگی بر او سخت شد و نیرویش ضعف و گناهانش بسیار گشته است. همانند درخواست کسی که برای گرفتاریش فریادرسی و برای ضعفش توانایی و برای گناهش بخشنده ای غیر از تو نمی یابد. ای صاحب جلالت و کرامت از تو مسئلت می جویم عملی را که از بنده ات دوست می داری و یقینی که به وسیله آن کسی را که در جریان خواست تو به مرتبه حق الیقین برسد سود می دهی.

بار پروردگارا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا در حالی که کارهایم درست است بمیران و حاجتم را در دنیا عطا کن.

ص: 365

رَغْبَتِی شَوْقاً إِلَی لِقَائِکَ، وَ هَبْ لِی صِدْقَ التّوَکّلِ عَلَیْکَ. أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ کِتَابٍ قَدْ خَلَا، وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرّ کِتَابٍ قَدْ خَلَا، أَسْأَلُکَ خَوْفَ الْعَابِدِینَ لَکَ، وَ عِبَادَةَ الْخَاشِعِینَ لَکَ، وَ یَقِینَ الْمُتَوَکّلِینَ عَلَیْکَ، وَ تَوَکّلَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْکَ. اللّهُمّ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِی مَسْأَلَتِی مِثْلَ رَغْبَةِ أَوْلِیَائِکَ فِی مَسَائِلِهِمْ، وَ رَهْبَتِی مِثْلَ رَهْبَةِ أَوْلِیَائِکَ، وَ اسْتَعْمِلْنِی فِی مَرْضَاتِکَ عَمَلًا لَا أَتْرُکُ مَعَهُ شَیْئاً مِنْ دِینِکَ مَخَافَةَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ. اللّهُمّ هَذِهِ حَاجَتِی فَأَعْظِمْ فِیهَا رَغْبَتِی، وَ أَظْهِرْ فِیهَا عُذْرِی، وَ لَقّنّی فِیهَا حُجّتِی، وَ عَافِ فِیهَا جَسَدِی. اللّهُمّ مَنْ أَصْبَحَ لَهُ ثِقَةٌ أَوْ رَجَاءٌ غَیْرُکَ، فَقَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَنْتَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی فِی الْأُمُورِ کُلّهَا، فَاقْضِ لِی بِخَیْرِهَا عَاقِبَةً، وَ نَجّنِی مِنْ مَضَلّاتِ الْفِتَنِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ. وَ صَلّی اللّهُ عَلَی سَیّدِنَا مُحَمّدٍ رَسُولِ اللّهِ الْمُصْطَفَی وَ عَلَی آلِهِ الطّاهِرِینَ.

ص: 366

و با وسایلی که در اختیار داری خواسته ام را شوق به دیدارت قرار ده و صداقت در توکّل به خودت را به من ببخش.

خداوندا خبر آنچه را که درباره من نوشته شده و گذشته است طلب می کنم و به تو پناه می برم از شر آنچه درباره ام نوشته شده و گذشته است.

الها از تو خوف بندگان عابدت و عبادت خاشعین درگاهت و یقین توکل کنندگان به آستانت و توکل ایمان آورندگانت را درخواست می کنم.

پروردگارا رغبت مرا در مسئلت جستن از خودت همانند رغبت اولیائت در مسئله جستشان و ترسم را مانند ترس ایشان قرار ده و مرا در راه رضایت به کاری وادار که به چیزی از احکام دینت و یا از ترس یکی از مخلوقات آن را ترک نکنم.

بارالها این بود حاجت من پس میل و رغبتم را نسبت به آن بزرگ کن و عذرم را درباره آن آشکار فرما و در آن عذرخواهی و اقامه حجت و دلیل را به من بیاموز و بدنم را در این آزمون سلامتی ده.

الها کسی که صبح می کند و اعتماد و امیدش به غیر تو است من اینگونه نیستم صبح می کنم و تو مورد اعتماد و امید من در تمامی کارها هستی. پس عاقبت بخیری در آن کارها را برایم مقرر فرما و از فتنه های گمراه کننده به وسیله رحمتت ای مهربان ترین مهربانان نجاتم ده و درود خدا بر آقای ما حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم که برگزیده پروردگار ات و بر اهل بیت پاکیزه اش باد.

ص: 367