تصویر

ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

فاضل شربیانی ، شیخ محمّدحسن مامقانی ، میرزا صادق آقاتبریزی ، سید ابوالحسن انگجی ، سید محمّد مولانا ، میرزا فتاح شهیدی ، سید مرتضی خسروشاهی ، سید محمّدحجت کوهکمری ، سید یونس اردبیلی ، سید محمّدهادی میلانی ، سید کاظم شریعتمداری ، سید شهاب الدین مرعشی نجفی ، سید ابوالقاسم خوئی ، میرزا کاظم تبریزی ، حاج میرزا علی غروی ، سید ابوالقاسم کوکبی ، میرزا جواد تبریزی ، و دهها تن از فقهای گرانسنگ حوزه های علمیه ، قدّس اللّه أسرارهم .

مامقانی ، محمّدعلی مدرس خیابانی ، ملاعلی خیابانی ، ثقة الاسلام ، علامه امینی و شیخ محی الدین مامقانی قدّس اللّه أسرارهم .

واعظ فاضلی ، میرزا عبدالرحیم انصاری کلیبری ، میرزا محسن مجتهد تبریزی ، میرزا محمّدعلی اردوبادی ، شیخ ولی اللّه اشراقی ، محدّث ارموی و شیخ رضا توحیدی ، قدّس اللّه أسرارهم .

جلسات تفسیر ایشان در روزهای جمعه یکی از جلسات پر بار شهر بود ، این جلسه در برابر جلسه دیگری که به عنوان « جلسه تفسیر تبریز » از سوی گروهی منحرف و وهابی منش همزمان دایر بود و متأسفانه هنوز هم دایر است ، تنها جلسه مطمئنی بود که به صورت منظم و شیوه ای آموزنده برگزار می شد ، در ابتدا درس هفته قبل از سوی تعدادی از حاضران قرائت می شد ، آنگاه درس جدید طرح می شد ، سپس چند نفر آن را می خواندند ، تا همگان درس جدید را به خوبی دریافت کنند .

استاد علیزاده چندین بار در این جلسات قرآن کریم را از اول تا آخر تدریس کرده و متن تفسیر استاد در طول دهه ها ضبط شده ، نوارها گردآوری شده ، به صورت سی دی درآمده ، در اختیار علاقمندان قرار گرفته است .

خانواده هایی را می شناسم که هر هفته در جلسه استاد حضور یافته ، درس را ضبط کرده ، در طول هفته در میان اعضای خانواده آن را بازگو نموده ، خود را برای درس جدید مهیا می نمودند .

یکی از عزیزان متن کامل یک دوره درس تفسیر استاد را از نوار پیاده کرده به همان زبان آذری تدوین کرده ، مهیای چاپ نموده است .

برخی از این درسها از سوی رسانه ها ضبط شده و مهیّای پخش از ماهواره گردیده است .

اگر این اتّفاق بیفتد علاوه بر آذربایجان ایران ، برای جمهوری آذربایجان و کشور ترکیه نیز سودمند خواهد بود .

ص: 8

در این جلسات علاوه بر تفسیر قرآن مسائل شرعی و احکام فقهی نیز به صورت ساده و همه فهم مطرح می شد .

به تناسب ایام ولادت و شهادت معصومین علیهم السلام ، و روزهای تاریخی چون بعثت و غدیر نیز معارف مربوطه بیان می گردید .

از برنامه های ثابت این جلسه تدریس نهج البلاغه بود ، که این متن بسیار نیرومند و شاهکار ادبی با بیان ساده و رسا ، در خور فهم مخاطبین طرح می شد ، تعدادی از حاضران درس هفته قبل را می خواند و تعدادی دیگر درس جدید را می خواند .

غالب شرکت کنندگان نسبت به همه آیات نورانی قرآن و خطبه های شیوای نهج البلاغه آگاهی خوب دارند و هر فرازی از آنها سؤال شود ، آماده پاسخ گویی هستند .

درس نهج البلاغه استاد نیز علاوه بر ضبط ، در سه مجلد چاپ شده ، و چون به صورت جمله به جمله است ، بهترین متن برای آموزش نهج البلاغه می باشد .

استاد علاوه بر این جلسه که پیش از ظهر روزهای جمعه در مسجد امام حسن مجتبی علیه السلام در خیابان تربیت برگزار می شد ، در مسجد مجتهد نیز حلقه های تفسیر و نهج البلاغه برای حوزویان داشت که جمعی از طلاب ، فضلا و مبلّغین در آن حضور می یافت .

از این رهگذر آموزه های استاد در ترقی و تعالی طلاب نقش مهمی داشت و از سویی دیگر دست مایه خوبی برای مبلّغان و مروّجان دین و آیین در سطح شهر بود .

ص: 9

چاپ و منتشر شد ، از این طریق زندگی ایشان تأمین می شد ، ولی در دهه های قبل استاد از راه تصحیح کتب و متون زندگی خود را می گذرانید .

استاد در دوران جوانی فرمهای چاپی را از چاپخانه ها می گرفت ، از طریق تصحیح اغلاط چاپی هزینه زندگی اش را تأمین می کرد .

استاد همواره پشتیبان مرجعیت بود ، وجوهات را اخذ می کرد ، قبض موقت می داد ، سپس از سوی مرجع مربوطه قبض رسید به صاحبان وجوه می داد .

دو بار نیز در محضر استاد برای مدت نسبتاً طولانی در مشهد مقدس بودیم ، در این سفر نیز از رفتار و گفتار استاد بهره ها بردیم .

سفر تاریخی دیگری نیز در محضر استاد در موسم حج داشتیم که همه هم سفری ها مجذوب اخلاق ، تواضع ، ساده زیستی و ژرف اندیشی استاد شده بودند .

استاد یک سفر عمره نیز داشتند که همراه خانواده در معیّت حاج محمود پاینده بودند .

استاد دو بار نیز به عتبات عالیات مشرف شدند که در سفر نخستین در معیّت عدیل محترمشان مرحوم پاینده بودند ، که در آن سفر مرحوم پاینده در نجف اشرف وفات کردند و در وادی السلام به خاک سپرده شدند .

جالب توجه است که مرحوم پاینده وصیت کرده بود که من هر کجا فوت کنم باید استاد علیزاده بر پیکرم نماز بخواند و در این سفر با استاد همسفر بود و وصیّت در جوار ملکوتی مولای متقیان انجام پذیرفت .

یک سفر دیگری به عتبات داشتند که همه مشکلات سفر بر دوش حاج محمودآقا بود که با توجه به ویلچری بودن همسر استاد ، آقای پاینده رنج فراوان متحمل شد ، خداوند پاداش فراوان عنایت فرماید .

جامه های استاد ده ها سال مورد استفاده اش بود ، اگر پارچه ای به ایشان هدیه می شد ، در صورت امکان رد می کرد و اگر ناگزیر از پذیرش بود ، به دیگران هدیه می داد .

وجه مختصری که از طریق نشر کتاب به دستش می رسید ، اول یک پنجم آن را به عنوان خمس جدا می کرد ، سپس در بقیه اش تصرف می کرد .

چند روز پیش از وفات استاد به خدمتشان مشرف بودم ، مبلغ جدیدی به دستش رسیده بود ، در برابر من نهاد و فرمود : خمس آن را جدا کن .

من به شمردن آنها پرداختم . فرمود : برای چه می شمارید ؟ چهار تا یک طرف و یکی را به طرف دیگر بگذار .

ایشان در زادگاه خود ( غریبدوست ) عبارتند از :

1 ) پدرش مشهدی علیحسین

2 ) مکتب دار روستا سید محمّدعلی حسینی

و در روستای احمدلو :

3 ) ملا مطلب ترابی

4 ) میرزا علی اشرف نظری

و در حوزه علمیه تبریز :

5 ) میرزا فتاح آخوندی

6 ) سید موسی سیدی

7 ) سید یوسف مدنی

8 ) میرزا عبدالکریم ملائی

9 ) سید رضا مرندی

10 ) سید مهدی انگجی

11 ) سید هادی خسروشاهی

12 ) سید محمّد بادکوبه ای

13 ) سید مرتضی مستنبط

14 ) شیخ حسین شنب غازانی

15 ) میرزا حمد اهری

16 ) حاج میرزا عبداللّه مجتهدی

و در حوزه علمیه قم :

17 ) سید عبدالکریم موسوی اردبیلی

ص: 14

18 ) حاج میرزا علی مشکینی

19 ) سید حسین قاضی

20 ) علامه سید محمّدحسین طباطبائی

رحم اللّه معاشر الماضین .

حضرت حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ عیسی اهری سخنان ارزشمندی ایراد کردند که فرازهایی از آن نیز تقدیم گردید .

دو مقاله ارزشمند از دو صدیق ارجمند آقای دکتر عبدالرحیم عقیقی بخشایشی و آقای دکتر سید محمّد ثقفی در روزنامه مهد آزادی تبریز چاپ شد که فرازهایی از آنها نیز در این جزوه درج شد .

دو قطعه شعر از دو شاعر سخن سنج ، استاد جوانمرد و استاد رسولی به دست ما رسید که عیناً درج گردید .

گفتنی ها درباره استاد بسیار فراوان و بستر سخن بسیار گسترده است ، که برخی از آنها در این فرازهای درج شده آمده است ، به همین مقدار بسنده کرده ، بسط مقال را به فرصتی دیگر موکول می کنیم .

دقیقاً 80 سال و سه ماه و دو روز عمر کرده ، با کوله باری از حسنات و اعمال صالحه به دیدار محبوب شتافت .

پیکر پاک ایشان روز دوشنبه 16/9/88 ش . از مسجد میدان مقصودیه که در آن اقامه نماز می کرد با حضور نماینده آیت اللّه العظمی وحید خراسانی و هیئت اعزامی آیت اللّه العظمی حاج سید صادق شیرازی تشییع گردید .

نماز میت توسط حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محمّدعلی ، فرزند برومند مرجع فقید حضرت آیت اللّه العظمی حاج سید محمّدشیرازی انجام شد .

تشییع جنازه باشکوهی علیرغم نامساعد بودن هوا تا وادی رحمت از سوی جامعه روحانیت ، دانشجویان ، بازاریان ، اصناف ، کسبه ، شاگردان و ارادتمندان آن عزیز از دست رفته انجام یافت .

بسیار جالب توجه است که تعدادی از عزیزانی که در قطعه پنجم وادی رحمت ، مشهور به قطعه صدّیقین فیش قبر داشتند ، این فیش ها را در اختیار خانواده استاد قرار دادند .

در میان این فیش ها ، فیش متعلق به حاج آقا ثابتی از امتیاز ویژه ای برخوردار بود ، زیرا در مجاورت مرقد منوّر حضرت آیت اللّه حاج شیخ نصراللّه شبستری قرار داشت ، از این رو این فیش انتخاب شد و پیکر پاک این عالم ربانی در کنار دوست دیرینه اش مرحوم آیت اللّه شبستری به خاک سپرده شد .

قطعه پنجم در مدخل وادی رحمت قرار دارد و قبر این دو عالم

ص: 17

عامل در ردیفهای اوّلیه جلب توجّه می کند ، در آخر همین قطعه تعدادی از علمای اعلام و رجال برجسته شهر مدفون می باشند .

نسب شریف استاد به شرح زیر است :

عمران فرزند علیحسین ، فرزند معصوم ، فرزند علی ، فرزند حسن علیزاده غریبدوستی .

زیر لوای مولای متّقیان

زندگی استاد با قرآن و عترت عجین شده بود ، بیش از نیم قرن در خدمت قرآن بود و سالیان متمادی در خدمت نهج البلاغه و در این رابطه آثار ارزشمندی از خود به یادگار نهاد ، که از آن جمله است :

1 . ترجمه نهج البلاغه

2 . واژه های نهج البلاغه

3 . مروری بر نهج البلاغه

4 . شرح خطبه همام

5 . شرح خطبه متقین و منافقین

6 . در مکتب علی علیه السلام

7 . علی همای رحمت

8 . قائم مهدی ( عج ) در خطبه عید غدیر

و لذا بی جهت نیست که در روز میلاد مسعود سبط اکبر امام حسن مجتبی علیه السلام دیده به جهان گشوده ، در شب عید سعید غدیرخم دیده از جهان فرومی بندد .

ص: 18

امیدواریم همانگونه که در مکتب مولای متّقیان زندگی با برکت خود را سپری کرد و عمر شریف خود را در این مکتب صرف نمود و سرانجام در آستانه غدیرخم بر آستانه مولایش گام نهاد ، در عالم برزخ نیز مورد عنایت خاص مولا باشد و در روز رستاخیز زیر لوای مولای متّقیان محشور شود ، ان شاء اللّه .

بیستم محرم الحرام 1431 ق .

حوزه علمیه قم

علی اکبر مهدی پور

ص: 19

سلام بر او باد آن روز که متولد شد و آن روز که می میرد و آن روز که زنده برانگیخته می شود .(1)

2 . حضرت عیسی علیه السلام :

« وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیًّا » ؛

بر من سلام باد روزی که متولد شدم و روزی که می میرم و روزی که زنده برانگیخته می شوم .(2)

مرحله تولّد و مرگ از چند جهت به یکدیگر شباهت دارند :

1 ) اگر کسی به صورت ناقص متولد شود ، پیشرفت شگفت انگیز رشته های مختلف دانش بشری از اصلاح آن ناتوان است .

و اگر کسی با عمل ناقص یا ایمان ناقص دیده از جهان بربندد ، دیگر امکان تدارک ندارد .

همانگونه که باید بچه از شکم مادر سالم متولد شود ، باید از این جهان نیز با عمل صالح و ایمان سالم رخت بربندد .

2 ) بچه ای که متولد شد ، اگر به دلایلی از تولد خود پشیمان باشد ، اگر تمام پزشکان جهان جمع شوند نمی توانند او را به دوران جنینی برگردانند .

و اگر کسی به جهان بازپسین معتقد نباشد ، هنگامی که از جهان رفت و حقایق آن سرای را مشاهده کرد ، اگر بخواهد به این جهان برگردد و اعمال ناقص خود را تدارک کند ، هرگز میسّر نمی شود .

ص: 21

برخی گویند : این همه سخن از نکیر و منکر پایه ندارد ، در آلمان ضبط صوت های بسیار قوی در قبر گذاشته اند و هیچ صدایی به بیرون منتقل نشده است !

چه باور کنند یا باور نکنند همه این گفته ها حقیقت دارد ، پیامبراکرم صلی الله علیه و آله از آن خبر داده است .

پس از ارتحال حضرت فاطمه بنت اسد ، در کنار قبر وی نشسته بود ، فرمود :

« اِبنُکِ عَلی ، ابنُکِ عَلی » ؛

پسرت علی ، پسرت علی .

اصحاب از سبب آن پرسیدند ، فرمود : از حضرت فاطمه بنت اسد در مورد خدا ، پیامبر ، قبر و قیامت پرسیدند ، همه را پاسخ داد ، چون از امامش پرسیدند ، خجالت کشید که بگوید : « پسرم » به او تلقین کردم که بگوید : « پسرم علی ، پسرم علی » .

جابر از سلمان روایت کرده ، که پیامبر اکرم فرمود :

گویی با چشم خود می بینم که دخترم فاطمه را در قبر نهاده ، از او در مورد خدا و پیامبرش می پرسند ، چون از امامش می پرسند ، می فرماید :

« هذَا الجالِسُ عَلی شَفیرِ قَبری » ؛

همین آقایی که زانوی غم بغل کرده ، در کنار قبرم اشک می ریزد ، امام منست .

هنگامی که از فاطمه بنت اسد ، مادر امیرمؤمنان علیه السلام در قبر سؤال شود ، یقیناً از من و شما نیز سؤال خواهد شد .

ص: 22

هنگامی که از حضرت فاطمه زهرا ، دخت پیامبر ، همسر مولا و مادر یازده امام سؤال شود ، بی گمان از من و شما نیز سؤال خواهد شد .

اینجاست که افراد ضعیف الایمان و فاسد العقیده ، با مشاهده آن سرای ، خواهند گفت :

« رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً » ؛

بار پروردگارا مرا برگردان ، شاید عمل شایسته ای انجام دهم . گفته می شود : نه ، هرگز .(1)

3 ) همانگونه که تولد انتقال از عالم کوچک به عالمی بزرگتر است ، مرگ نیز انتقال از جهان فانی به جهان باقی است .

مولای متقیان امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید :

« اِنَّکُمْ لا تَمُوتُونَ ، اِنَّما تُنْقَلُونَ مِن دارٍ اِلی دارٍ ؛

شما نمی میرید، بلکه از خانه ای به خانه ای دیگر منتقل می شوید.

در احادیث فراوان تأکید شده که مرده می بیند و می شنود ، از این رهگذر امر شده که تا قبرستان تشییع را ادامه دهید ، از وسط راه برنگردید ، که میّت دلگیر می شود .

در حدیث آمده که مردگان حتی صدای خروس و بانگ اذان را می شنوند و لذا دستور تلقین داده شده ، تلقین یعنی آموزش دادن .

مرحوم صاحب عروه می نویسد : مستحب است که پس از تلقین عربی همان کلمات به زبان میت نیز گفته شود تا به او تفهیم گردد .

ص: 23

در احادیث تأکید شده که چون تشییع کنندگان برمی گردند ، میت صدای پای آنها را می شنود و احساس غربت می کند .

اولیای الهی همواره از مرگ می ترسیدند و از قبر وحشت می کردند :

مولای متقیان همانند مار گزیده به خود می پیچید و می فرمود :

آه ، آه ، مِن قِلَّةِ الزّادِ وَطُولِ السَّفَر ؛

آه ، آه ، از کمی توشه و درازی مسافرت .

امام مجتبی علیه السلام در آستانه مرگ می گریست ، امام حسین علیه السلام می فرمود :

شما که 25 مرتبه پیاده به حج رفتید ، سه بار همه اموالتان را با فقرا تقسیم کردید ، چرا اظهار بی تابی می کنید ؟

می فرمود : به سوی مسافرتی رهسپارم که قبلاً این راه را نپیموده ام ، به خانه ای منتقل می شوم که قبلاً به آن وارد نشده ام .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود :

اُذکُرُوا هادِمَ اللَّذّاتِ ؛

همواره به یاد مرگ باشید که همه لذتها را درهم می ریزد .

خاک در دیده بسی جان فرساست سنگ در سینه بسی سنگین است

آدمی هر چه توانگر باشد تا بدین نقطه رسد مسکین است

هر کجا باشی و هر جا گذری عاقبت منزل هستی این است

بیند این بستر و عبرت گیرد هر که را چشم حقیقت بین است

زادن و کشتن و پنهان کردن دهر را رسم و ره دیرین است

اندر آنجا که قضا حمله کند چاره تسلیم و ادب تمکین است

صاحب آنهمه گفتار امروز سائل فاتحه و یاسین است

ص: 24

جناب سلمان با آن مقام رفیع و جایگاه منیع ، چون از دنیا می رود ، مولای متّقیان روی قبر او می نویسد :

وَفَدتُ عَلَی الکَریمِ بِغَیرِ زادٍ مِنَ الحَسَناتِ وَالْقَلْبِ السَّلیمِ

من بدون زاد و توشه بر خدای کریم وارد شدم ، در حالی که دستم از اعمال حسنه و درونم از قلب سلیم تهی است .

آفرین بر روحانیت عزیز و طبقات مختلف تبریز که با حضور یکپارچه خود در مراسم تشییع پیکر پاک آیت اللّه علیزاده و این محفل ، اثبات کردید که طرفدار علم و اخلاص هستید .

مرحوم علیزاده مصداق اتمّ این آیه شریفه بود که طلیعه منبر تلاوت نمودم :

« وَ أَمّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی » .(1)

من و همه عزیزان هم سن و سال من که در این محفل حضور دارند در طول 50 سال از خرمن علمی این مرد خوشه چینی نموده ایم .

50 سال پیش که ما افتخار شاگردی ایشان را داشتیم از چاپخانه ها فرم کتاب می گرفت ، اغلاط چاپی آنها را اصلاح می کرد و از این طریق تأمین معاش می نمود .

به قاضی ها ، دبیرها و بازاری ها درس می گفت ، از آنها پول می گرفت ، ولی هرگز از سهم امام علیه السلام استفاده نمی کرد .

قبایی که 35 سال پیش تهیه کرده بود ، پس از فرسوده شدن در منزل

ص: 25

می پوشید ، کفش زردی داشت که 25 سال پیش از مرحوم صدقی گرفته بود ، پس از کهنه شدن در منزل به عنوان دمپایی از آن استفاده می کرد .

او به شدت از سهم مبارک امام علیه السلام پرهیز می کرد .

این حضور یکپارچه شما علامت انسان شناس بودن شما ، و این محبت های شما نشان ایمان به تقوای این مرد می باشد .

استاد علیزاده چون کوه در برابر حوادث ایستاد و هرگز دستخوش تندباد حوادث نشد ، تندباد حوادث کوچک ترین تأثیری در ایمان و عقیده اش پدید نیاورد .

بیش از 50 سال به حوزویان درس رایگان داد ، صدها طلبه فاضل تربیت کرد و راهی حوزه علمیه قم نمود .

صدها قاضی متدین ، دبیر متشرّع و بازاری عارف به احکام پرورش داد .

مرحوم علیزاده در ایام کسالت نیز درس و بحث را رها نکرد ، حتی برای چند نفر هم که بود نهج البلاغه می گفت .

استاد علیزاده مورد توجه خاص مراجع تقلید بود ، و لذا ملاحظه فرمودید که نماینده ای از سوی حضرت آیت اللّه العظمی وحید خراسانی در تشییع شرکت نمود ، هیئتی از سوی حضرت آیت اللّه العظمی شیرازی در مراسم تشییع و این محفل حضور پیدا کردند ، پیام تسلیتی از سوی حضرات آیات عظام روحانی ، دوزدوزانی و مدنی ارسال گردید ، از دفتر آیت اللّه العظمی سیستانی و موسوی اردبیلی در مراسم تشییع و این مجلس حضور یافتند .

روحانیت محترم ، اصناف ، کسبه ، کارگران ، کارمندان و طبقات

ص: 26

مختلف مردم در آن تشییع باشکوه شرکت نموده ، اینک در این محفل حضور دارند .

جانها به فدای ارباب بی کفن ، که در آستانه محرم الحرام قرار داریم .

عشق تو را به عالم امکان نمی دهم این گنج پر بهاست من ارزان نمی دهم

دل جایگاه عشق تو باشد نه غیر تو این خانه خداست به شیطان نمی دهم

ای خاک کربلای تو مهر نماز من این مهر را به ملک سلیمان نمی دهم

جان می دهم به شوق وصال تو یا حسین تا بر سرم قدم ننهی جان نمی دهم

حسین آرام جانم ، حسین روح و روانم

و اینک چند بیت به زبان آذری ، به عنوان زبان حال مرحوم علیزاده :

بیر عمر یا حسین دئمیشم یا حسین سنه ایندی یامان گونومدی الیمنن یاپیش آقا

بو قبر گوشه سینده غریبم آدامسیزام بوردا نه بیر قوهوم تاپیلیر نه تانیش آقا

* * *

ص: 27

اسلام به علم اهمیت ویژه ای داده می فرماید :

« قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الاْءَلْبابِ » ؛

بگو : آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند ، برابرند ؟ تنها صاحبان خرد متذکر می شوند .(1)

آری دانش نور است و نادانی تاریکی است ، هرگز نور و ظلمت برابر نمی باشد .

جورج جورداق مسیحی در مقدمه کتاب : « الامام علی صوت العدالة الانسانیّة » می نویسد :

به من می گویند : تو مگر مسلمان هستی ، تو چرا پیرامون امام شیعیان کتاب نوشتی ؟ !

من در پاسخ می گویم : علی نور است ، نور مخصوص یک گروه نیست ، علی آفتاب است ، آفتاب مخصوص یک عدّه نیست ، علی آب حیات است ، آب به یک گروه اختصاص ندارد .

پیشوای پرواپیشگان بر فراز منبر می فرمود :

از من بپرسید ، از آنچه زیر عرش است ، که من به راه آسمانها از راههای زمینی آشناتر هستم .

افراد جاهل می پرسیدند : تعداد تارهای موی سرم چند تاست ؟ !

می فرمود : می دانم ، ولی راه اثبات ندارم ، لکن در خانه تو توله

ص: 29

سگی است که او قاتل فرزندم حسین است .

ولی خلیفه می گفت : همه از من داناتر هستند ، حتی پرده نشینان .

مردم جاهل می گفتند : ببینید آقا چقدر متواضع است !

او می گفت :

من شیطانی دارم که بر من چیره است ، هر وقت خشمگین باشم بدانید که شیطان به سراغم آمده است .

مردم جاهل می گفتند : آقا خیلی متواضع است !

امیر مؤمنان مظلوم بود ، او را درک نکردند ، به جای اینکه اسرار جهان هستی را از وی بپرسند ، از تعداد موهای سرشان می پرسیدند .

جایگاه دانش از دیدگاه اسلام به قدری والاست که در جنگ بدر 70 نفر اسیر گرفتند ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله امر فرمود که هر کدام از آنها خواندن و نوشتن بلد هستند ، به جای جزیه به ده تن از کودکان خواندن و نوشتن تعلیم دهند و آزاد شوند .

در آن ایام وضع اقتصادی مسلمانان بسیار اسفبار بود ، 400 نفر از مسلمانان خانه و کاشانه نداشتند و در مسجد می خوابیدند و به اصحاب صُفّه معروف بودند ، ولی پیامبرترجیح داد که اسیران دانش آموخته به ده تن دانش بیاموزند و از جزیه دادن معاف شوند .

اسلام کسب دانش را به هر مسلمانی واجب دانسته ، حتی طرح دانش اجباری را مطرح فرموده است .

است ، که علم کلام در مورد اصول اعتقادی : توحید ، نبوت ، عدل ، امامت و دیگر مسائل اعتقادی از رجعت و قیامت ، و علم فقه از حلال و حرام و علم تفسیر و حدیث از معارف قرآن و عترت سخن می گوید .

اسلام به همه علوم ارج می نهد ، ولی علوم اسلامی برترین آنهاست .

علوم مادی و طبیعی با جسم انسان سر و کار دارد ، ولی علوم دینی روح انسان را پرورش می دهد .

اگر روح انسان پالایش نشود ، پیشرفت علوم مادی زندگی انسانها را تیره و تار می سازد ، ولی اگر به موازات پیشرفت دانش بشری ، تهذیب روح نیز پیشرفت کند دیگر کسی روی هیروشیما بمب نمی اندازد و نسل کشی به راه نمی اندازد .

اگر اعتقاد مردم سست شود ، فساد ، فحشا ، رشوه ، اختلاس و دیگر انواع تبهکاری ها در جامعه رواج پیدا می کند .

اینجاست که نقش روحانیت در اصلاح جامعه معلوم می شود .

یک عابد تلاش می کند که گلیم خود را نگذارد دستخوش امواج شود ، ولی یک عالم عامل تلاش می کند که جامعه را نجات داده به ساحل امن برساند .

روز رستاخیز به مرزداران عقیده و مرزبانان ایمان گفته می شود :

اَیُّهَا الْکافِلُ لاِیتامِ آلِ مُحَمَّدٍ قِف تَشْفَعْ ؛

ای کسی که هدایت ایتام آل محمّد صلی الله علیه و آله را در عهد غیبت امام عصر علیه السلام برعهده گرفتی ، بایست و شفاعت کن .

پس می ایستد و به کسانی که معارف دینی از او فرا گرفته اند ، شفاعت

ص: 31

کرده ، دسته دسته آنها را به سوی بهشت سوق می دهد .

استاد علیزاده به هزاران طلبه از طلابی که هم سن و هم سال من هستند ، فقه ، اصول ، تاریخ ، تفسیر ، نهج البلاغه و ادبیات آموخته و اینک با کوله باری از حسنات به لقای محبوب رفته است .

سرمایه ای که مرحوم علیزاده با خود برده ، بسیار گرانبهاست .

براساس روایتی از امام رضا علیه السلام هنگامی که یک عالم عامل از قبر برخیزد دو صف فرشته در دو طرف او قرار گرفته ، او را بر بالهای خود حمل می کنند و می گویند : خوشا به حال تو که از حریم ائمّه اطهار دفاع می کردی و سگهای مهاجم را از نزدیک شدن به شیعیان بی دفاع جلوگیری می کردی .

استاد علیزاده یک عمر تبلیغ ، تألیف ، تدریس ، ترویج دین و دفاع از حریم اهلبیت نمود و در برابر از سهم امام علیه السلام استفاده نکرد ، با تصحیح فرم چاپخانه ها معاش خود را تأمین کرد ، بدون هیچ چشم داشتی بیش از 50 سال حوزویان را از خرمن دانش خود بهره مند ساخت .

و اینک در آستانه عاشورای حسینی با کوله باری از خدمات و حسنات جهان را وداع گفت .

شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین روی دل با کاروان کربلا دارد حسین

از حریم کعبه جدش به اشکی شست دست مروه پشت سر نهاد امّا صفا دارد حسین

ص: 32

می برد در کربلا هفتاد و دو ذبح عظیم بیش از این ها حرمت کوی منا دارد حسین

بسکه محمل ها رود منزل به منزل با شتاب کسی نمی داند عروسی یا عزا دارد حسین

بردن اهل حرم دستور بود و سرّ غیب ورنه این بی حرمتی ها کی روا دارد حسین

رخت و دیباج حرم چون گل به تاراج برند تا به جایی که کفن از بوریا دارد حسین

* * *

این تشییع باشکوه ، آن مجلس دیشب و این مجلس امشب ، به عنوان تجلیل از خدمات بی شائبه این عالم عامل در طول عمر بابرکت خود می باشد .

کسانی که خانه این مرد را دیده اند معنای زهد را می فهمند .

این حضور فعّال شما عزیزان ، به پاس یک عمر صفا و اخلاص این مرد بود ، او که فرزند ندارد تا بده بستان باشد ، برادرشان را نمی شناسید ، دیگر خویشاوندانشان را نمی شناسید .

من از همه طبقات ، مخصوصاً سلسله جلیله علماء ، هیئت امنای مسجد و آقای حاج ثابت که فیش قبر در اختیار ایشان گذاشت ، صمیمانه سپاسگزارم .(1)

ص: 33

علمای اعلام ، حجج اسلام ، ائمه جماعت ، اصناف ، کسبه ، ارگانها ، شاگردان ، همسایگان و دیگر علاقمندان در محفل هستند ، اجر همگان با خداوند منان .

مراجع بزرگوار حضرات آیات عظام : وحید خراسانی ، شیرازی ، روحانی ، سیستانی ، دوزدوزانی ، اردبیلی و مدنی با فرستادن نماینده ، ارسال پیام و شرکت اعضای دفترشان با حوزه علمیه تبریز ابراز همدردی نمودند ، خداوند سایه شان را بر سر امّت مستدام بدارد .

* * *

ص: 34

در طول سخنرانی این دانشمند درد آشنا ، اشک همگان بر چهره ها سرازیر بود و جای خالی استاد علیزاده در جمع دوستان ، با بیانات رسا و سخنان شیوای آقای رحیمی محسوس و ملموس بود .

* * *

ص: 36

آیت اللّه حاج میرزا عمران علیزاده غریبدوستی قدس سره .

با تشکر صمیمانه از فضلای آذربایجان و شاگردان معظم له ، که این مجلس بزرگداشت را در حوزه علمیه قم برگزار کرده اند و سپاس

فراوان از شرکت حضرات آیات ، حجج اسلام و سایر طبقات .

برای من بسی مایه مباهات بود که خطیب شهیر و افتخار ما ، جناب آقای جوانمرد منبر را قبول کردند و مثل همیشه از بیانات شیوای ایشان بهره مند می شدیم ، ولی ایشان به جهت خویشاوندی و خصوصیاتی که داشتند و در تبریز در دو مجلس منبر رفتند و بیانات شیوایی برای اهالی تبریز و فضلای اعزامی از قم ایراد فرمودند ، قرار شد که اینجانب عرض ادب نمایم ، که بیش از 60 سال به محضر آن بزرگوار ارادت داشتم .

قرآن کریم در مورد دانش و دانشمندان تعبیرات خاصی به کار برده که در مورد سایر طبقات از این تعبیرها در این سطح تعبیر نکرده است .

قرآن کریم در مورد دانشمندان فاقد تقوا به دور از حوزه علمیه و این مجلس محترم ، تعبیرات حادّی چون : « کلب »(1) و « حمار »(2) به کار برده ، با تهدیدهای سختی چون : « کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ »(3) مورد انتقاد قرار داده است .

در مقابل برای دانشمندان باتقوا ، علمای عامل و اندیشمندان

ص: 38

با بینش جایگاه رفیعی ترسیم کرده می فرماید :

1 . « یَرْفَعِ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ » ؛

خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده و به کسانی که دانش عطا شده ، درجه عظیمی می بخشد .(1)

2 . « إِنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ » ؛

در میان بندگان خدا ، تنها دانشمندان از او می ترسند .(2)

و آیه جلیله ای که در طلیعه منبر تلاوت کردم .

خداوند این عالمان عامل و شما دانشوران با بینش را از خطرات مصون بدارد ، که آخرالزمان با کمال تأسّف نماد خطر است که صفحات تاریخ آکنده از یاد عالمان عاملی است که در راه دفاع از حقایق تابناک قرآن و معارف حقّه اهلبیت عصمت و طهارت شهادت را به جان خریده ، در برابر انحرافات ، کج اندیشی ها ، دگراندیشی ها و هر گونه برداشت واژگونه از حقایق اسلام ایستادند و جان خود را در طبق اخلاص نهادند .

این عزیز از دست رفته ، یکی از این عالمان عامل و مدافعان سرسخت حریم قرآن و عترت بود که با تلاشی طاقت فرسا در برابر کج اندیشی ها ایستاد ، شاگردان فراوانی تربیت نمود ، اگر بگویم « صدها » کم گفته ام ، اگر بگویم « هزاران » مناسبت تر است .

ص: 39

در حوزه علمیه قم و تهران بزرگ با هر یک از علمای آذری گفتگو می شود ، می گوید : بلی من حاشیه ، معالم ، شرح لمعه ، تفسیر ، نهج البلاغه ، رسائل و مکاسب را در خدمت آیت اللّه علیزاده آموخته ام .

استاد در مدت 60 سال دوران تدریس و تربیت طلاب با مشکلات فراوان مواجه بود ، از گذشته دور تاکنون چندین بار از مدرسه طالبیه عذر ایشان را خواستند ، ولی ایشان در خدمت رسانی به طلاب کوتاه نیامد ، مساجدی را که در اطراف مدرسه طالبیه است ، برای تدریس و تربیت شاگردان برگزید .

مدتی در دانشگاه تبریز تدریس کرد ، چون حاضر نشد در جناح بندیها وارد شود ، از آنجا نیز عذرش را خواستند .

استاد علاوه بر طلاب ، برای جمع کثیری از فرهیختگان بازاری و فرهنگی کلاس دایر کرد ، اساتید مبرّزی تربیت نمود و معارف عالیه و حقایق تابناک قرآن و نهج البلاغه را در میان اقشار مختلف جامعه بسط و گسترش داد .

این مرزداران ایمان و مرزبانان معارف قرآن باید با صلابت و قاطعیت راه خود را ادامه دهند ، تشنگان حقایق را از آبشخور زلال قرآن و اهلبیت سیراب کنند ، و دانش اندوزان شایسته را از خرمن علمی خود برخوردار سازند .

آن تشییع باشکوه و مجالس با عظمتی که در تبریز برگزار شد و این مجلس نورانی و روحانی که امروز در قم برگزار شده و جمعی از دوستان از تهران و تبریز در این محفل شرکت نموده اند ، به پاس

ص: 40

60سال خدمت به حریم قرآن و معارف اهلبیت می باشد .

دوست عزیزم آقای محرم زاده که خود اهل قلم و دردآشناست با جمعی از همشهریها از تبریز آمده در محفل حضور دارند .

دوست گرانمایه آقای پاینده که بیش از همه با استاد مأنوس بودند و دلسوز و مهربان ، در مجلسی که امروز در کرج به همین مناسبت برگزار بود ، شرکت نموده و اینک در این محفل حضور دارند .

در عهد ما در هر مجلسی که در تبریز برپا می شد 10 - 15 نفر مجتهد صاحب رساله در کنار هم می نشستند ، ولی متأسفانه در آنجا و در همه جا اوضاع مصیبت بار شده است .

این گرفتاریها در دوران غیبت مولای ما آزمایش سختی است ، باید مؤمنان راستین و علمای عاملین با علم و عملشان جامعه را نجات دهند .

امروزه نسل جوان گرفتار ماهواره ، اینترنت ، رادیو ، تلویزیون و دیگر رسانه ها شده و خواب غفلت همه را گرفته است .

زعمای ممالک اسلامی به جای چاره اندیشی برای چند وجب خاک به جان هم افتاده ، به نسل کشی شیعیان در یمن ، پاکستان ، عراق و افغانستان پرداخته اند .

حوزه علمیه و شما فرهیختگان تکلیف بزرگی بر دوش دارید ، باید دست ایتام آل محمّد علیهم السلام را بگیرید و از این فتنه ها نجات دهید .

استاد علیزاده در همه این مراحل تلاش طاقت فرسا داشت ، در حوزه تدریس ، در عرصه تألیف ، در تربیت طلاب و در گسترش فرهنگ قرآن و نهج البلاغه تلاش فراوان نمود .

ص: 41

شرح حال مختصری در جلد دوم « نامداران تاریخ » نوشته ، در آنجا از آیات عظام : شریعتمداری ، خویی ، حاج آقا حسن قمی ، حاج آقا محمّد روحانی ، حاج آقا محمّد شیرازی ، شهید غروی و ... نام برده که از آنها اجازه داشت و وکیل خاص مرحوم آیت اللّه شیرازی و اینک اخوی معظم ایشان بود و شهریه آیت اللّه العظمی سید صادق شیرازی و سید صادق روحانی زیر نظر ایشان پرداخت می شد و در این رابطه نیز مشکلات فراوانی را تحمل نمود .

کسانی که به دلایل خاص نمی خواستند به ایشان اظهار ارادت کنند ، در این که ایشان عالم وارسته بودند و هیچ نقطه ضعفی نداشتند ، متّفق القول بودند .

در مراسم تشییع و تدفین ایشان نماینده آیت اللّه العظمی وحید خراسانی حضور یافته ، هیئتی از سوی آیت اللّه العظمی سید صادق شیرازی اعزام شده ، پیامهای تسلیتی از سوی آیات عظام : سید صادق روحانی ، حاج میرزا یداللّه دوزدوزانی و سید یوسف مدنی ارسال شده ، برخی از مراجع چون آیت اللّه العظمی سبحانی در محفل شرکت نموده و نمایندگان دیگر مراجع حضور یافتند ، که خداوند سایه شان را بر سر جامعه تشیع مستدام بدارد .

و اینک در آستانه محرم الحرام و عاشورای حسینی هستیم ، که امام رضا علیه السلام فرمود :

اِنَّ یَوْمَ الْحُسَیْنِ أَقْرَحَ جُفُونَنا ؛

شهادت جانگداز امام حسین و فاجعه روز شهادت آن حضرت پلکهای ما را مجروح نمود .

ص: 42

ساز عشق است و به دل هر زخم پیکان زخمه ای گوش کن عالم پر از شور و نوا دارد حسین

دست آخر کز همه بیگانه شد دیدم هنوز با لب خنجر نگاه آشنا دارد حسین

شمر گوید گوش کردم تا چه خواهد از خدای جای نفرین هم به لب دیدم دعا دارد حسین

* * *

ص: 43

و مسجد بزرگ یا علی ، در آن شرایط نامساعد ، هر روز چند درس متنوع از ادبیات ، فقه ، منطق و اصول محض رضای خدا ، بدون هیچ چشم داشتی انجام می داد ، شب ها به مطالعه می پرداخت و به هنگام سحر به راز و نیاز و نوافل شب و مناجات با خدا می پرداخت .

این تلاشهای معنوی از او یک شخصیت روحانی و نورانی ساخته بود که در نزد خدا ضعیف و کوچک و در حضور مردم بسیار باعظمت و بزرگوار می نمود .

آن شهرت ادبی و خروجی تألیفی و تصنیفی آن محدود شد ، در این میان ، این عالم دردآشنا نهج البلاغه را شرح کرد و با امکانات محدود خود به بازار نشر فرستاد ، در کنار درسهای طلاب و جلسات پربار هفتگی ، به تفسیر قرآن پرداخت و آثار پرباری را در حوزه قرآن و اهلبیت منتشر نمود .

هنگامی که حق کشی ها به حد اعلی رسید و حق با باطل ممزوج شد ، کتاب « نامداران تاریخ » را تألیف نمود و با یک شهامت ستودنی به شرح حال برخی از بزرگان فراموش شده پرداخت ، که تا آن روز کمتر کسی جرأت این کار را داشت .

او طالب پست و مقام نبود ، او اهل جار و جنجال نبود ، او از هوا و هوس و شهرت گریزان بود ، او فقط می خواست حق بزرگان ادا شود ولو بلغ مابلغ .

اینجانب این مصیبت وارده را به حوزه علمیه تبریز و فرهیختگان آن دیار تسلیت گفته ، تمنا دارم نگذارند آثار علمی - تربیتی این استاد وارسته که مالامال از صدق و صفا بود و متعهد به موازین شرعی ، از میان برود . بلکه با تکمیل و تنقیح به چاپ برسانند و در اختیار علاقمندان قرار دهند .

عاش سعیداً و مات سعیداً

ص: 46

بنده و صدها نفر از امثال بنده از دوران نخست طلبگی و تحصیلی خود که وارد مدرسه طالبیه شدیم ، با چهره نورانی ، روحانی ، متین ، متواضع ، مهربان و باوقار این استاد روبرو شدیم .

در میان فضلای آذربایجان کمتر کسی یافت می شود که در محضر استاد درس نخوانده باشد .

استاد در دو دهه اخیر از سوی تنگ نظران مورد بی مهری قرار گرفت و علت آن محبوبیت بی بدیل استاد در میان طلاب ، دبیران ، فرهنگیان و فرهیختگان شهر بود ، او نه تنها استاد ، بلکه برای حوزویان پدری مهربان ، مربّی دلسوخته و معلّم نمونه بود .

استاد در روستای « غریبدوست » از بخش ترکمان شهرستان میانه دیده به جهان گشود ، پس از طی مقدمات از محضر اساتیدی چون : آیت اللّه حاج میرزا عبداللّه مجتهدی و شیخ احمد اهری بهره مند شده ، مراتب علم و کمال را پیمود .

استاد همچنین از محضر اساتیدی چون حضرات آیات : حاج سید مهدی انگجی ، حاج سید مرتضی مستنبط و حاج سید هادی خسروشاهی بهره ها برد .

استاد در مدمت اقامت دو ساله اش در قم مکاسب را در خدمت آیت اللّه موسوی اردبیلی و کشف المراد را در محضر آیت اللّه سید حسین قاضی فراگرفت و در جلسات تفسیر علامه طباطبائی حضور یافت .

آنگاه به تبریز بازگشته در کنار تکمیل علوم خود به تدریس ، تهذیب و تربیت طلاب پرداخت .

ص: 48

شهادت ائمه علیهم السلام به سوک می نشست .

استاد برای طلاب نیز جلسه تفسیر قرآن و شرح نهج البلاغه در مسجد مجتهد داشت که در حدود 150 نفر از طلاب در آن شرکت می کرد .

بسیاری از اساتید دانشگاه را می شناسم که موضوع رساله های دکترای خود را در محضر استاد فراگرفته بودند و شماری از قُضات نیز علم قضاوت را از محضر استاد آموخته بودند .

حقیقت را فدای مصلحت نکرد ، از بد حادثه خم به ابرو نیاورد ، با صلابتی چون کوه در برابر فرصت طلبان ایستاد ، از اعتقاد و تشخیص خود عقب نشینی نکرد و تاوانش را جانانه پرداخت .

او معتدل بود و از راه اعتدال که خط مستقیم اسلام است منحرف نشد .

حوزه های علمیه در طول قرون و اعصار ، از این عالمان سخت کوش فراوان دیده ، ولی متأسفانه در زمان ما دچار رکود شده و از پرورش چنین عالمانی فرومانده است .

در سوگ استاد حوزویان و راهنمای فرزانگان

اثر طبع شاعر فرزانه حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ اسداللّه جوانمرد

دریغ و درد که رفت از قضای بد ز میان کسی که عالم و آزاد مرد بود ، انسان

نبود منزل او این سه پنج محنت زا که چند روز در این کاروانسرا مهمان

بشر برای بقا آفریده شد نه فنا از آن نمود سفر بر سرای جاویدان

به حق ، آیت حق بود و حجة الاسلام کسی که شهرت علیزاده داشت نام عمران

همو به حوزه علمیّه نیم قرن استاد همو به مردم تبریز راهنمای جنان

امین بود و نماینده مراجع دین متین بود و به شیعه محل اطمینان

کتابهای مفیدی نوشت ره توشه چراغ راه شود از برای نسل جوان

ص: 53

هوا نداشت مقیّد به قید دین مبین دلیل و راهنما از برای رهپویان

به روزی یی که خدا داده بود قانع بود تمایلی ننمود از طمع به این و آن

از آن جهت که چپ و راست گمرهی است نرفت به جاده وسط افتاد و شد روان در آن

ظریف جسم و سبک وزن بود سنگین عزم ز تندباد حوادث دمی نشد لرزان

چو کوه بر سر ایمان خویش ثابت بود اگرچه داد به این ثابتی بسی تاوان

شب غدیر از آن رفت بر لقای خدا که بر ولایت مولا علی بُدَش ایمان

به جای مانده دو سنگین ودیعه از طاها یکی است عترت و آن دیگرست هم قرآن

جدای نمی شود این دو ز یک دگر هرگز که تا رسد به حضور رسول عالمیان

هم از حریم ولایت دفاع سخت نمود که خود محبّ و مجاهد بُدی ز بهر آنان

هم از حریم کلام خدا به نیکی کرد دفاع با همه نیرو که داشت در امکان

به حفظ این دو ودیعه همیشه پای فشرد وفا به عهد و امانت کند به قدر توان

ص: 54

سلام خلق و درود خدا به روحی باد که عمر خویش به نیکی رساند بر پایان

از آن گریست در این غم فتی و فرزانه یکی یکی به در از دست می رود یاران

18 ذیحجة الحرام 1430 ق . برابر 15 / آذرماه / 1388 ش .

ص: 55

خادم دین و شریعت صاحب عِلم و عمل مَظهر و مِصداق فضل و اسوه تقوا برفت

بر مراجع بود نایب در اُمور دین و شرع نایب شایسته هر مرجع والا برفت

درس و تعلیمش به جسم خلق می افزود جان وای بر ما ، از جهان آن مرد جان افزا برفت

عالِمی صاحِبدل و وارسته و آزاده بود گشته آزاد از غم دنیا و مافیها برفت

چون ندای اِرْجِعی بشنید از سوی خدا روح او ، لبّیک گو سوی حق یکتا برفت

در شبی خیلی مبارک ، لیله عید غدیر مِهر مولا در دِلش بر محضر مولا برفت

بود روشن بَزمها از نور روی آن عزیز بَزمها تاریک شد چون شمع بَزم آرا برفت

حامی شرع پیمبر بود با صدق و صفا پاکدامن بر حضور حضرت طاها برفت

بود مشتاق وصال حضرت ختمی مَأب بَهر دیدار رُخش چون عاشِق شیدا برفت

گوئیا از عرش اَعلا بود او را دَعوَتی بَهر آسایش از این دُنیای پر غوغا برفت

ص: 57

مرغ روحش در قفس آزرده و رنجور بود از قفس گشته رها در جنّة المَأوا برفت

زین جهان پر ز شور و شَر رهائی یافته روح پاکش پر زنان بَر عالَم بالا برفت

بر روانش چون حضیض جسم خاکی تنگ بود کرد پرواز از قفس بر ذروه اعلا برفت

گشت آسوده ز همّ و غمّ دنیای دَنی زین جهان پُر خطر در سایه طوبا برفت

آسمانی بود او ، برگَشت سوی آسمان بود از دریا جدا ، در جانب دربا برفت

رفت از حیث عدد فردی ز دستِ دوستان لیک ، از دید خِرد گوئی که یک دُنیا برفت

در فراق جانگدازش دیده ها شد اَشکبار در عزای او توان و صَبر بر یغما برفت

دوستان در بزم ماتم سینه ها کردند چاک از زمین تا آسمان فریاد واویلا برفت

مادر گیتی نزاید همچو او دانشوری ای دریغ ، از شهر ما آن عالِم گویا برفت

نه از او باغی به جا نه کاخ و ویلائی بماند با دِل بی کینه و با دیده بینا برفت

در عزای او « رسولی » گفت با صد سوز دِل حیف کز دریای دانش گوهر یکتا برفت

ص: 58

ص: 60

اینجانب عمران علیزاده در پانزدهم ماه رمضان 1350 قمری برابر دی ماه 1310 شمسی در روستای غریبدوست در یک خانواده متدین و زحمت کش چشم به جهان گشودم .(1)

پدرم مشهدی علی حسین شخصی متدیّن دارای سواد خواندن و نوشتن ، و ملتزم به شعائر دینی و مذهبی بود ، به حضرت سیدالشهداء علیه السلام علاقه مخصوص داشت ، و به ادای حقوق واجبه مواظبت می نمود ، مادرم نیز زن مؤمنه و متدیّنه و قرآن خوان و ملتزم به انجام تکالیف دینی خود می باشد .

پس از رسیدن به حدّ درک و تمیز قرآن را نزد پدر و مادرم و مکتب دار روستا مرحوم سید محمّدعلی حسینی که از سادات شریف و محترم بود با مقداری گلستان و نصاب یاد گرفتم .

تکمیل نصاب و گلستان و تاریخ معجم و صرف میر را در قریه شیخ احمدلو نزد مرحوم ملامطلب ترابی فراگرفتم .(2)

تصریف و عوامل و نموزج و صمدیه و مقداری از سیوطی را نزد حاج میرزا علی اشرف نظری که تازه از قم آمده و بر مطالب وارد بود فراگرفتم .

ص: 61

از خاطرات این دوره یکی این است که به سال 1320 ش که روسها به مملکت ما ایران حمله نمودند هواپیماهای روسی به چند جا از اراضی روستای ما بمب افکنده و کاغذ پاره ها در هوا پخش نمودند که باد آنها را به هوا برده و در هوا به صورت آتش پاره به نظر می رسید خیال می کردیم که می خواهند همه را آتش بزنند کم کم که پائین آمد معلوم شد تأمین نامه است .

در سال 1367 قمری مطابق 1327 شمسی جهت ادامه تحصیل پدرم مرا به تبریز آورده در منزل مرحوم میرزا فتاح آخوندی گذاشتند .(1)

که روزها به مدرسه حسن پادشاه(2) رفته و درس و بحث خوانده نزدیک غروب برمی گشتم ، پس از چند ماه در مدرسه منزل گرفته و مشغول شدم مقدار کمی از سیوطی و جامی را به طور متفرقه از محضر مرحوم آقا سید موسی و آقای سید یوسف مدنی فراگرفتم .(3)

از خاطره های این دوره یکی این است که من با دو نفر دیگر به نام سید خلیل و میرزا ابوالحسن هم منزل بودیم ایشان از جائی عایدی نداشتند و بسیار نماز می خواندند و می گفتند : نماز قضا می خوانیم ، بعداً معلوم شد که برای تأمین معاش نماز استیجاری می خوانند ، مخارج مرا پدرم می فرستاد که در زمستان راه بسته شد و ما سه روز در آن منزل گرسنه ماندیم ، بعداً سید خلیل در جوانی و در ایام تحصیل وفات یافت .

بعداً من به مدرسه طالبیه نقل مکان کرده و حاشیه و معالم و مقداری تجوید از آقای حاج میرزا عبدالکریم ملائی خواندم .(4) مقداری از مطول را از حاج سید رضا مرندی که از وعاظ محترم تبریز بود خواندم .(5)

ص: 62

جلد اول شرح لمعه را تا کتاب متاجر از حاج سید مهدی آقا انگجی ،(1) جلد دوم شرح لمعه را با مقداری از رسائل از حاج سید هادی آقا خسروشاهی فراگرفتم ،(2) و مقداری از کشف المراد و منظومه سبزواری قسمت حکمت آن را از حاج سید مرتضی آقا مستنبط ،(3) و شرح باب حادی عشر را از مرحوم حاج سید محمّد بادکوبه ای خواندم .(4)

یکی از خاطره های این دوره این است که من هر روز چهار - پنج دوره از سیوطی و حاشیه و معالم درس می دادم شاگردان زیادی داشتم رئیس بی لیاقت مدرسه به خاطر اینکه به نماز و مسجد او نمی رفتم مانع تدریس من در مدرسه شد و به من کارت معافیت از سربازی نداد ، من هم در مساجد خارج مدرسه درس هایم را دادم ، و کارت معافیت را از سایر آقایان تهیه نمودم .

در سال 1375 قمری ارباب ده ما حاجیه خانم ، عیال حاج یوسف قزوینی ، به اشاره عالم ده آقا میرزا خلیل افتخاری مبلغ یکصد تومان به من داد که خرج خود کرده به حوزه قم مهاجرت نموده و در مدرسه حجتیه منزل گرفته ، مقداری از مکاسب را از حاج سید عبدالکریم اردبیلی و استصحاب رسائل را از حاج میرزا علی مشکینی ، و مقداری از کشف المراد را از حاج سید حسین قاضی فراگرفته ،(5) و در جلسات تفسیر علامه طباطبائی حاضر می شدم .(6)

در سال 1372 قمری به اصرار پدر و مادرم ازدواج نموده و همسرم را نزد ایشان گذاشته و خود در پی تحصیل رفتم ، تا آنکه در سال 1377 قمری در تبریز منزل گرفته و همسرم را از ده آورده باز مشغول

ص: 63

تحصیل و تدریس شدم ، بقیه مکاسب را از حاج میرزا عبداللّه مجتهدی ،(1)

و جلدین کفایه را از حاج میرزا احمد آقا اهری خواندم .(2)

در این بین خدای متعال روزی مرا از تصحیح کتاب تأمین نمود ، کتاب الأنوار النّعمانیة سید نعمت اللّه جزائری را کتابفروشی بنی هاشمی و کتابفروشی حقیقت چاپ می کردند و مرحوم علامه محقق حاج سید محمّدعلی قاضی پاورقی می نوشت ، من و واعظ دانشمند آقای حاج میرزا عیسی اهری که فعلاً ساکن تهران و از وعاظ آنجا است ، مأمور تصحیح آن شدیم که این کار از سال 1378 تا سال 1382 ق ادامه یافت ، پس از آن مرحوم آقای قاضی مقالات جنّة المأوی تألیف علامه کاشف الغطاء را با مقدمه و تعلیقات آماده چاپ نمودند و با سرمایه کتابفروشی حقیقت به چاپ رسید و من تصحیح نمودم .

من همچنان مشغول تدریس بودم و برایم مسجد و هیئت پیدا شد تا سال 1342 ش فرارسید 25 شوال المکرم سالروز وفات امام صادق علیه السلام که مصادف با 2 فروردین 1342 شمسی شده بود ، صبح حوالی ساعت

نُه وارد مدرسه طالبیه شدم ، طلاب و عدّه ای از مردم عادی را نگران و وحشت زده دیدم ، معلوم شد اعلامیه آقایان را به دیوار چسبانده اند و مأموران پاره کرده اند ، من در حیاط مدرسه مقابل پنجره بزرگ مسجد جامع ایستاده بودم که اعلامیه دوم را چسباندند ، آن را نیز مأمور ساواک پاره نمود ، پس از رفتن او اعلامیه سوم را چسباندند باز آمد که پاره کند جوان ها مانع شدند ، وی رفت رئیس کلانتری 6 با دو پاسبان آمدند ، جوان ها دور اعلامیه را گرفتند ، ولی رئیس کلانتری دستور داد که پاسبان

ص: 64

اعلامیه را پاره کند ، به مجرد پاره کردن اعلامیه جوان ها پاسبان را زیر کتک گرفتند که کلاهش از سر افتاد ، رئیس کلانتری شروع به تیراندازی هوائی کرد ، جوان ها و طلاب شروع به سنگ و آجر اندازی کردند و درخت ها را شکسته به پاسبان و مأمورین ساواک حمله نمودند ، مخصوصاً سید علی اصغر ساری فحش به زن رفراندوم می داد ( خیال می کرد که رفراندوم هم شخصی است ) مردم هم به کمک جوان ها و طلاب آمدند تا سرِ بازار ( اول فردوسی ) آنها را راندند و از آنجا برگشتند .

به فاصله چند دقیقه رئیس شهربانی آقای عطائی با یک درجه دار مسنّ که نشناختم وارد مدرسه شد و طلاب را نصیحت و توبیخ کرد من هم طلاب را به منازل خود جمع نمودم و مدرسه خلوت شد پس از جمع نمودن طلاب به منازل خود و آرام نمودن مدرسه در حدود ساعت یک من به منزلم در کلانتر کوچه خیابان برگشتم و دیدم می گویند : در مدرسه طالبیه شصت نفر کشته شده ، در صورتی که از دماغ احدی خون هم نیامده بود ، ولی شب بعدی آمده و درها را بسته و طلاب را زده و عده ای را به سرباز خانه برده بودند .

حدود ده سال در مکانهای مختلف از منزلی به منزلی انتقال نموده و سکونت گزیدم ، تا در سال 1344 شمسی قطعه زمینی با یاری دوستان خریده و دو اطاق ساخته و به آن منتقل شدم .

در سال 1356 ش. برای تدریس تعلیمات دینی و اقامه نماز جماعت با بچه های دبستان صفا دعوت شدم ، ترم زمستانی به آخر نرسیده بود که ساواک مانع شد و بعد از تعطیلات نوروزی جوابم کردند .

ص: 65

نتیجه این تدریس یک زیارت عمره بود ، پنج نفر همراه شده ماشین یکی از همراهان را برداشته از راه ترکیه ، سوریه ، و اردن به زیارت خانه خدا مشرف شدیم ، مدت مسافرت 25 روز طول کشید ، خرج راه هر یکی هزار تومان شد .

روز 22 بهمن 1357 ش. فرارسید ، مسجد ما جنب کلانتری 2 بود ، من هر روز ساعت چهار بعدازظهر برای درس و تعلیم نوجوانان به مسجد می رفتم که طبق هر روز به درِ مسجد که رسیدم رئیس کلانتری « بندار معدوم » همراه دو پاسبان سراسیمه نزد من آمد که حاج آقا می خواهند به کلانتری حمله کنند ، به آقای قاضی تلفن کنید برای محافظت کلانتری چند روحانی بفرستند من تضمین دادم که من اینجا هستم نمی گذارم کسی حمله کند ، شب کلانتری را جمع کرده رفتند و حمله نشد .

پس از پیروزی انقلاب به اجازه و اطلاع مراجع حدود 11 ماه مسئولیت کمیته 2 را عهده دار شدم که پاکترین کمیته ها بود ، و سه دوره سرپرستی صندوق انتخابات را در مسجد به عهده داشتم که با بهترین وضع و کیفیت اداره شد .

با همه اینها مشغله اصلی من درس در مسجد و مدرسه طالبیه بود تا در زمان مرحوم حاج سید اسداللّه مدنی امام جمعه وقت از مدرسه اخراج مؤدّبانه و در مساجد اطراف مدرسه مشغول تدریس شدم ، چون آقای ملکوتی امام جمعه آمد فرستاده برای تدریس در مدرسه طالبیه دعوتم کرد ولی او نیز پس از چند ماه از مدرسه بیرونم کرد ، امّا من تا حال تدریس را ترک نکرده ام و در مساجد نزدیک مدرسه مشغول هستم تا خدا چه بخواهد .

ص: 66

در سال 1365 ش. برای تدریس در دانشگاه آزاد دعوت شدم ، درسهایم روز به روز رونق یافت و مقبولیت پیدا نمود ، حتی بعضی از دانشجویان برنامه درسی خود را تغییر می دادند تا در کلاس من حاضر شوند ، اساتید و کادر دانشگاه عنایت مخصوص می نمودند ، نمی دانم و یا می دانم که چه شد که در نیمه دوم 1374 ش از تدریس در دانشگاه ممنوع شدم .

علاوه بر اینها جلسه تفسیر قرآن و نهج البلاغه داشتم که در تبریز ممتاز و مجمع جوانان روشن و نهضتی بود که پس از پیروزی انقلاب اکثر آنها مسئول ادارات و نهادها هستند و این جلسه فعلاً هم با کمال گرمی دائر است ، یکبار از اول تفسیر قرآن را گذراندیم ، و فعلاً نزدیک است که بار دوم تفسیر قرآن و نهج البلاغه را به پایان برسانیم .

برای عده ای از قضاة دادگستری و آموزگاران تدریس داشتم ، و برای جمعی از بانوان جوان در منزل تعلیم قرآن و احادیث داشتم ، در مسجد منبر و اقامه نماز داشتم که از اکثر مساجد محلاّت با رونق تر و با استفاده تر بود .

حدود 25 جلد کتاب کوچک و بزرگ تا حال از من چاپ و نشر شده که از آن جمله است .

1 - کعبه آمال در شرح زندگانی چهارده معصوم

2 - توضیح الأسماء در طرز تلفظ بعض اسماء با تاریخ مختصر .

3 - در مکتب علی علیه السلام تجزیه و ترکیب و شرح موضوعی 37 جمله از نهج البلاغه

4 - واژه های نهج البلاغه

5 - فرشته های زمینی ، شرح خطبه همام و منافقین

ص: 67

6 - پیدایش اولین ها

7 - بهشت برین ترجمه جنة المأوی از علامه کاشف الغطاء

8 - فرهنگ اصطلاحات فقهی

9 - ارکان اربعه تشیع شرح حال ابوذر ، سلمان ، عمار ، مقداد .

10 - زینتها و آفتها ، ...

11 - قیام مختار و توابین ، ترجمه کتاب أصدق الأخبار ، نوشته سید محسن امین عاملی

12 - قصه های اسلامی و تکه های تاریخی

13 - مختصری از زندگانی رسول اکرم صلی الله علیه و آله

14 - مثلهای حضرات معصومین علیهم السلام

15 - ترجمه کامل نهج البلاغه

16 - جلد دوم پیدایش اولین ها ( آماده چاپ ) .

17 - مقالات سودمند ( آماده چاپ ) .

از بسیاری از مراجع بزرگوار اجازه نامه تصدی امور حسبیه و نمایندگی دارم از آیة اللّه حاج سید کاظم شریعتمداری ، آیة اللّه حاج سید ابوالقاسم خوئی ، آیة اللّه حاج آقا حسن قمی ، آیة اللّه سید محمّد شیرازی ، آیة اللّه شیخ جواد تبریزی ، آیة اللّه سید محمّد روحانی ، آیة اللّه ناصر مکارم شیرازی و آیة اللّه شیخ علی غروی .

بحمد اللّه والمنّه ، پس از همه اینها در میان همه طبقات ، از عالِم و عامی ، از ذکر جمیل و محبت بی شائبه و نام نیک برخوردارم ، و امیدم از پروردگار بنده نواز این است که حسن ظن بندگانش را در حق این حقیر فقیر قبول فرماید .

ص: 68