XƏSAİSÜ-NİSAİ ƏMİRƏL-MÖMİNİN

KİTAB HAQQINDA

KITABıN ADı[E1] [1] : XƏSAİSÜ-NİSAİ ƏMİRƏL-MÖMİNİN...

MüəLLIF: Əhməd Ibn Şüeyb Nisai

MüTәRCIM: Cәbrayıl Abıyev

NAşIR: Beynəlxalq əl-Mustafa(s) Nəşr və Tərcümə Mərkəzi

ÇAP TARIXI: 2012

ÇAPXANA: Tövhid, Qum

ÇAP NöVBəSI: Birinci

TIRAJ: 1000

©Kitabın bütün hüquqları naşirə məxsusdur.

SATış MəRKəZI:

˜ İran, Qum, Şühəda meydanı, Höccətiyyə prospekti, Beynəlxalq əl-Mustafa(s) Nəşr və Tərcümə Mərkəzi.             Telfaks: +98 251 7730517

˜ İran, Qum, Məhəmməd Əmin (s) prospekti, Caməətül-ülumun kənarı, Beynəlxalq əl-Mustafa(s) Nəşr və Tərcümə Mərkəzinin satış şöbəsi                                          Tel/Faks: +98251 2133106 / +98251 2133146

www.miup.ir

www.eshop.miup.ir

E-mail: admin@miup.ir

root@miup.ir

səh:1

İŞARƏ

بسم الله الرحمن الرحیم

BİSMİLLAHİR-RƏHMANİR-RƏHİM

TəDQIQAT şöBəSI

səh:2

XƏSAİSÜ-NİSAİ

ƏMİRƏL-MÖMİNİN

ƏLİ İBN ƏBİ TALİBİN (Ə)

XÜSUSİYYƏTLƏRİ

ƏHMƏD İBN ŞÜEYB NİSAİ

Mütәrcim:

Cәbrayıl Abıyev

səh:3

-------------------------

[E1] [2]

səh:4

NAŞİRDƏN

_Hər bir tədqiqatın əvvəli və sonu tədqiqatçı insan zehnində yaranmış suala cavab tapmaq yolunda inkişafın bir mərhələsi sayılır, həmçinin, bu gedişat elm və bilik olan tədqiqat nəticəsinin əldə edilməsi ilə sona çatır._

_Əlbəttə, bu sonluq yeni bir başlanğıc üçün müjdə verir. Çünki hər bir tədqiqat yeni iş, inkişaf təravət və bərəkət, həmçinin, yeni sualların meydana çıxması ilə nəticələnir._

_Tədqiqat əsnasında qarşıya çıxan suallar zaman ehtiyaclarının tənasübü və tədqiqatçıların bacarığı ilə inkişaf edir və bəşər mədəniyyətini hərəkətə vadar edir._

_Elm və texnikanın inkişafı nəticəsində sualların tez bir zamanda dünyanın müxtəlif yerlərinə çatması və sürətlərin azalması prosesi yeni bir mədəniyyəti ərməğan gətirir. Buna görə də, şübhəsiz bu proses barədə mükəmməl agahlıq və düzgün müdiriyyət bu yolda inkaredilməz təsirə malikdir._

_Beynəlxalq əl-Mustafa (s) Universiteti elmi hövzələrdə malik olduğu xüsusi vəzifəsi, habelə insanların müxtəlifliyinə əsasən, tədqiqat sahəsində münasib şəraiti yaratmağı özünə vəzifə bilir._

_Bu sahədə münbit şərait yaratmaq, imkanlardan münasib tərzdə istifadə etmək, həmçinin, din sahəsində_

səh:5

_tədqiqatçı alimlərdən himayə etmək Beynəlxalq əl-Mustafa (s) Universitetinin Tədqiqat müavinliyinin əsas və önəmli vəzifələrindən sayılır._

_Bu qəbil elmi hərəkətlər və mövcud vəziyyətin möhkəmləndirilməsi ilə dünyanın hər bir yerində dini mədəniyyətin inkişafı və yayılması ilə nəticələnməsinə ümid edirik._

                                                              Beynəlxalq əl-Mustafa (s)

                                                              Nəşr və Tərcümə Mərkəzi

səh:6

MÜNDƏRİCAT

GİRİŞ. 9 [1]

Əhməd ibn Şüeyb Nisai kimdir? (Fars dilinə çevirəndən) 11 [2]

Əlinin xüsusiyyətləri və onun camaatın və bu ümmətin hamısından qabaq namaz qılması 21 [3]

Əlinin (ə) ibadəti 25 [4]

Allah yanında Əlinin (ə) məqamı 25 [5]

Cəbrayılın sağ və Mikayılın da sol tərəfdən Əliyə kömək etmələri 36 [6]

Allah Əlini heç vaxt xar etməz. 37 [7]

[Əlinin (ə) on xüsusiyyəti] 37 [8]

Əli bağışlanmışdı 41 [9]

Allah Əlinin ürəyini imanla imtahan etmiş. 44 [10]

Allah Əlinin ürəyini hidayət edər və dilini haqqı deməkdə sabit saxlayar 45 [11]

Əlinin qapısından başqa (məscidə açılan) bütün qapılar bağlansın. 48 [12]

Allah Əlini daxil edib başqalarını çıxartdı 49 [13]

Peyğəmbərin (s) yanında Əlinin məqamı 52 [14]

Əli Rəsulullahın (s) qardaşı və varisi 64 [15]

Əli Peyğəmbərdən (s) və Peyğəmbər Əlidəndir 67 [16]

Əli Peyğəmbərin (s) özü. 70 [17]

Əli Peyğəmbərin (s) seçilmiş və sədaqətli dostu. 70 [18]

Əli Peyğəmbərin (s) vəzifələrimi yerinə yetirən. 71 [19]

Əli "Bəraət" surəsini çatdıran. 71 [20]

Əli mömilərin vəlisi, dostu və rəhbəri 75 [21]

Əli Peyğəmbərdən (s) sonra hər bir möminin rəhbəri 82 [22]

Əlini söyən Peyğəmbəri söymüş. 85 [23]

Əlini sevməyə həvəsləndirmək və onunla düşmənçilik etməkdən çəkindirmək.. 86 [24]

Peyğəmbərin (s) Əlini sevəni təşviq və dua etməsi və ona kin bəsləyənə nifrin etməsi 90 [25]

Əlini sevmək mömini və münafiqi bir-birindən ayırır 93 [26]

Əlinin İsaya bənzərliyi 95 [27]

Peyğəmbərin (s) yanında Əlinin məqamı 95 [28]

Əlinin Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdığı zamankı məqamı 101 [29]

Əli Peyğəmbərin (s) çiyinlərinə çıxmış. 105 [30]

Əli behişt qadınlarının sərvəri Fatimənin həyat yoldaşı 106 [31]

Rəsulullahın (s) qızı Fatimə behişt qadınlarının sərvəri 110 [32]

Fatimə İslam ümməti qadınlarının sərvəri 112 [33]

Fatimə Rəsulullahın (s) vücudunun parası 116 [34]

Həsən və Hüseyn Peyğəmbərin (s) iki ətirli gülləri 120 [35]

Həsən və Hüseyn Peyğəmbərin (s) övladları 120 [36]

Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləri 121 [37]

Həsən və Hüseyn dünyada Peyğəmbərin (s) iki ətirli gülləri 122 [38]

Peyğəmbərin (s) yanında Əli ən əziz və Fatimə ən sevimli şəxs. 124 [39]

Peyğəmbər (s) özü üçün Allahdan nə istəmişdirsə Əli üçün də onu istəmiş. 125 [40]

Peyğəmbərin (s) Əli barədə etdiyi xüsusi dualar 126 [41]

Əlinin isti-soyuğu hiss etməməsi üçün Peyğəmbərin (s) etdiyi dua. 127 [42]

Əlinin Peyğəmbərlə (s) xüsusi söhbəti və onun vasitəsi ilə bu ümmətə asanlıq gəlməsi 129 [43]

Əlinin qatili camaatın ən bədbəxti 130 [44]

Əli Rəsulullaha (s) camaatın ən yaxını 131 [45]

Əlinin döyüşləri Quranın şərhinə xatir 132 [46]

Peyğəmbərin (s) Əliyə kömək etməyə həvəsləndirməsi 133 [47]

Əmmarı sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək. 134 [48]

Əlinin dostları həqiqətə daha yaxın və daha layiq. 139 [49]

Mariqinlə (xəvariclə) döyüşmək Əliyə (ə) məxsus. 142 [50]

Xəvariclə döyüşənlərin mükafatı 149 [51]

Əli ibn Əbi Talibi müdafiə etmək üçün Abdullah ibn Abbasın xəvariclə etdiyi münazirə. 158 [52]

Qabaqkı mətləbləri təsdiq edən başqa xəbərlər 163 [53]

səh:7

səh:8

GİRİŞ

Tanrının bəşəriyyətə bəxş etdiyi ən dəyərli nemətlərindən biri olan və insanları daim kamilliyə və uca mənəvi dəyərlərə dogru səsləyən İslam dini, milyonlarla insanın müştərək inam yeridir. Milliyyətindən və rəngindən asılı olmayaraq insanları bir ata-ananın övladları sayan, onların cəmiyyətdə hansı təbəqəyə mənsub olmasını önəmsəməyən müqəddəs dinimiz, hər bir şəxsə yalnız onun təqvası və müdrikliyinə görə dəyər verir. Belə ki, Qurani-Kərimin Hücurat surəsinin on üçüncü ayəsində buyurulur: "Ey camaat! Biz sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq, sizləri tayfa və qəbilələrə böldük ki, bir-birinizi tanıya biləsiniz. Allahın yanında ən dəyərliniz, sizin ən təqvalı olanınızdır."

Elə buna görə də, islami dəyərlər ümumbəşəri əhəmiyyətə malikdir. Hətta bu dinə etiqad bəsləməyən yüksək düşüncə tərzinə malik olan insanlar da, belə dəyərlərə hörmətlə yanaşır və onu lazımınca qiymətləndirməyə çalışırlar. Çünki ilahi dəyərlər heç bir sərhəd daşımayaraq və birmənalı olaraq bəşəriyyətin sağlam mühit şəraitində mümkün olduğu qədər ən ali mənəvi inkişafını qarşıya məqsəd qoymuşdur.

Sizə təqdim etdiyimiz kitabda haqqında bəhs olunan

səh:9

şəxs, əzəməti və mənəvi kamilliyi ilə məzhəbindən asılı olmayaraq bütün müsəlmanların könlündə səltənət qurmuş, hətta daşqa dinlərə mənsub olan insanları belə öz müdrikliyi və insanpərvər ideyaları ilə heyrətləndirən Həzrət Əli (ə) şəxsiyyətidir. Həzrət Əli (ə) İslam peyğəmbərindən (s) sonra dinimizin bütün dəyərlərini kamil şəkildə özündə təcəssüm etdirən bənzərsiz bir şəxsiyyətdir.Əziz həmvətənlərimizin Allah-Təalanın ən sevimli qullarından biri olan Həzrət Əlini (ə) daha yaxından tanıması və Tanrıya ucalan yolda onun göstərişlərindən bəhrələnməsi məqsədilə, əhli-sünnənin görkəmli və məşhur alimlərindən biri olan Əbu Əbdür-rəhman Əhməd ibn Şüeyb Nisainin qələmə aldığı “Xəsaisü-Əmirəl-möminin” (Əli ibn Əbi Talibin xüsusiyyətləri) kitabını sizlərə təqdim edirik. Xatırladım ki, qeyd olunan kitab ərəb dilindən fars dilinə çevrildikdən sonra, fars dilindən azəri dilinə tərcümə olundu. Ümidvaram, bu qiymətli kitab hər birinizə faydalı bir tohvə olacaq. İnşaallah!

                                                                          Cəbrayıl Abıyev

səh:10

Əhməd ibn Şüeyb Nisai kimdir? (Fars dilinə çevirəndən)

Əhməd ibn Şueyb Nisai h.q tarixilə 215-ci ildə Xorasanın "Nisa" şəhərində dünyaya göz açdı, 303-ci ildə isə, dünyasını dəyişdi. O, Şamın Rəmlə məntəqəsində, başqa bir tarixə əsasən isə, Məkkə şəhərində dəfn olundu. Nisai şafei məzhəbinə mənsub olan əhli-sünnənin adlı-sanlı alimlərindən biri idi. Alimlərin onun tərcümeyi-halında yazdıqlarına nəzər salsaq, əhli-sünnənin böyük şəxsiyyətlərinin arasında onun xüsusilə seçildiyinin və yüksək məqama malik olduğunun şahidi olarıq.

Əhli sünnənin böyük "ricalşünas"larından (rəvayətçilərin tərcümeyi-halını yazan tədqiqatçılarından) biri olan hafiz Cəmaləddin Yusif Mizzi, Nisai barəsində belə deyir:

“Qazi və Hafiz olan Əhməd ibn Şueyb əbu Əbdürrəhman Nisai əhli-sünnənin altı səhih hədis kitablarından biri olan "Sünəni-Nisai" ya "Əl-müctəba"adı ilə tanınmış kitabın və başqa məşhur kitabların müəllifidir. O tanınmış rəhbərlərdən, güclü hədis tədqiqatçısı və adlı-sanlı bir alimdir.

Çoxları ondan hədis nəql edirlər. Mənsur fəqih, Təhavi, Qasim mütərriz və Əbuəli kimi şəxsiyyətlər onun barəsində deyirlər: "O, müsəlmanların rəhbərlərin dən biridir”(1).

səh:11


1- [1] . "Təhzibul-kəmal", c1, s329.

Əhli-sünnəin başqa böyük ricalşünası İbn Həcər Əsqəlani də həmçinin Nisaini həmin sifətlərlə tərifləmişdir(1).

Dəyərli "Müstədrək" kitabının müəllifi Hakim Nişaburi Nisai barəsində belə deyir: Həmişə böyük hədisşünas Əbu Əlidən dörd nəfəri müsəlmanların rəhbəri adlandırdığını eşiddim. Onların hamısından öncə Nisainin adını qeyd edirdi.

O, Əbul-Hüseyn ibn Müzəffərdən nəql edir ki, deyirdi:

Misirdə ustadlarım Nisainin rəhbərliyinə etiraf edir və onu gecə-gündüz yorulmadan ibadət etmək, həcc və cihada əhəmiyyət vermək, sünnəni ehya etmək və şahlarla həmnişinlik etməməklə xatırlayırdılar. Və bu sifətləri onun Dəməşqdə xəvaricin (Müaviyənin tərəfdarları) vasitəsi ilə şəhid olmasına qədər olan dəyişilməz şivəsi sayırdılar(2).

Əhli-sünnənin məşhur hədisşünası və bəzilərinin onu altı səhih hədis kitablarından biri hesab etdikləri Sünəni-Darqotni kitabının müəllifi, Nisai barəsində belə deyir:

Əbu Əbdür-rəhman Nisai öz zamanında Misirdə olan ustadların hamısından məlumatlı, səhih və qeyri səhih hədisləri tanımaqda və rical elmində hamıdan üstün idi.

Əbu Əbdür-rəhman Sülləmi onun dilindən belə nəql edir."Mən heç kimə Nisai kimi əhəmiyyət vermirəm.Və onun kimi pərhizkar bir şəxsi tanımıram"(3).

Əhli-sünnətin məşhur ricalşünası və tarixçisi Əbu Abdullah Zəhəbi də həmçinin Nisai barəsində deyir:

Sünən və başqa kitabların sahibi və böyük şəxsiyyətlərin yadigarı Əbu Əbdür-rəhman Nisai h.q tarixinin 215-ci ilində Xorasanın Nisa şəhərində dünyaya göz açdı. O, yaxşı müəllif, intiqadçı, istiqamətli və baxış sahibi olmaqla yanaşı elm dəryasıdır.

səh:12


1- [1] . "Təhzibut-təhzib", c1, s34-36.
2- [2] . "Təhzibul-kəmal", c1, s333; "Təhzibut-təhzib", c1, s35.
3- [3] . "Tarixul-İslam", (301-310 h.q), s106; "Seyru ə`lamin-nübəla", c14, s125.

O, elm və savad almaq üçün Xorasana, Hicaza, Misirə, İraqa, Cəzirəyə və Şama səfər etdi. Və axırda Misirə qayıtdı.Hədis araşdıranlar ona müraciət edirdilər.Şafei məzhəbinə mənsub olan Nisainin gözəl üzü və yaxşı saqqalı var idi(1).

Tacəddin Subki, şafei alimlərinin tərcümeyi-halı barəsində yazdığı "Təbəqati şafeiyyə" kitabında əhli-sünnəin böyük alimlərinin nəzərindən Nisainin çehrəsini əla və yüksək dərəcədə təsvir edərək yazır:

Ustadım Əbu Abdullah Zəhəbidən soruşdum? Hədis elmində Müslim ibn Həccac (Səhihi Müslim kitabının müəllifi) daha çox məlumat sahibidir yoxsa, Nisai? Dedi: Nisai. Mən bu mətləbi (hədis elmində) ustadlıq məqamına malik olan atam üçün nəql etdim. O da bunu təsdiq etdi(2).

İbn Əsir(3), ibn Kəsir(4), ibn Xələkan(5)və başqaları(6) da Nisaini çox tərif edərək, onu rical və hədis elmində öz zamanının rəhbəri kimi xatırlayırlar.

NISAININ HəQIQəTə MEYLI

Nisai, həqiqəti müdafiə etdiyi zaman cürətli idi. O çalışırdı öz elmi və dini şəxsiyyətini azğın insanların razılıq və mükafatını qazanmaq üçün, xətərə atmasın. Əhli-sünnənin böyük tərcümeyi-hal yazarı Cəmaləddin Yusif Mizzi Nisainin dilindən belə deyir:

Mənim taleyim Dəmeşqdə parladı. Orada Əliyə (ə) qarşı kin-küdurətli nadan insanlar çox idi. Mən Əmirəlmöminin Əlinin xüsusiyyətlərini yazdım ki, bəlkə Allah onları bu kitabın vasitəsi ilə hidayət edə(7).

səh:13


1- [1] . "Tarixul-İslam", (301-310 h.q), s106; "Seyru ə`lamin-nübəla", c14, s125.
2- [2] . "Təbəqatuş-şafiiyyətül-kübra", c3, s14.
3- [3] . "Camiul-usul", c1, s195.
4- [4] . "Əl-bidayətu vən-nəhayə", c11, s123.
5- [5] . "Vəfəyatul-ə`yan", c1, s77.
6- [6] . Məhəmməd Kazimin təhqiqi əsasında "Xəsais" kitabına yazılmış müqəddimə.
7- [7] . "Təhzibul-kəmal", c1, s338; "Təhzibut-təhzib, c1, s36.

Sonra Yusif Mizzi əlavə edir:

Dəmeşqdə Nisaidən soruşdular ki, Müaviyənin fəzilətləri barəsində hədis demirsən? Dedi: Onun barəsində Peyğəmbərin (s) bu hədisindən başqa nə deyim ki, buyurdu: "İlahi onun qarnını heç vaxt doyurma"(1).

Hakim Nişaburi də Darqutninin dilindən yazır:

Nisai Misirin ən üstün hədisşünası olduğu üçün ona paxıllıq etdilər. O, Dəmeşqin Rəmlə şəhərinə getməyə məcbur oldu. Ondan Müaviyənin fəzilətləri barəsində soruşduqda, özündən hədis düzəltmədi.Camaat da onu möhkəm kötəklədilər. O, bu döyülməyin nəticəsində-dünyadan köçdü(2).

Hakim Nişaburi özü Nisainin həyatını və başına gələnləri belə şərh edir:

Əbu Əbdurrəhman Nisai ömrünün axırlarında Misirdən Dəmeşqə getdi. Orada ondan Müaviyə və onun fəzilətləri barəsində rəvayət soruşduqda dedi: Məgər Müaviyə Əli (ə) ilə bir məqam və dərəcədə olması üçün onun barəsində yalandan düzəldilmiş bu qədər rəvayətə razı deyilmi ki, yenə onun üstünlüyü üçün saxta hədis düzəldilsin?! Dəmeşq camaatı bu (haqq) sözə görə onu möhkəm kötəklədilər və Məsciddən çölə atdılar. O, Məkkədə 303-cü (h.q.) ildə bu yaraların nəticəsində dünyasını dəyişdi(3).

Tacəddin Sübki(4), İbn Xələkan(5), İsnəvi(6) və Zəhəbi(7) də Nisainin vəfatının səbəbini Dəmeşqə daxil olandan sonra Müaviyənin dostlarının vasitəsi ilə döyülməsində bilirlər. Nisaini bu Allah bəyənən yola doğru çəkən amil Müaviyənin fəzilət sahibi

səh:14


1- [1] . "Təhzibul-kəmal", c1, s338; "Təhzibut-təhzib, c1, s36; "Tarixul-İslam"
2- [2] . "Təhzibul-kəmal", c1, s328.
3- [3] . "Təhzibul-kəmal" kitabından olunan nəqlə əsasən, c1, s339.
4- [4] . "Təbəqatuş-şafiiyyətül-kübra", c3, s16.
5- [5] . "Vəfəyatul-ə`yan", c1, s77.
6- [6] . "Təbəqatuş-şafiiyyə ", c2, s268.
7- [7] . "Təzkirətul-huffaz", c2, s699; "Seyru ə`lamin-nübəla", c14, s132.

olmaması(1) həqiqətini bəyan etmək və Əlinin (ə)həqqaniyyəti və fəzilətlərinidən müdafiə etməkdə göstərdiyi şücaətidir.

Bəziləri Əməvilərin abır və şərəfini qorumaq üçün Nisainin döyülməsini Xəvaricə nisbət veriblər.Bu həqiqətdən qaçmaqdan başqa bir şey deyil.

Çünki Nisainin əsrində Dəməşqdə Nəhrəvan xəvariclərinin qüdrət və iqtidarından heç bir əsər-əlamət qalmamışdı.Ya da gərək deyək ki, onların xəvaric dedikdə məqsədi onun həqiqi mənasıdır, yəni dindən çıxmış şəxslər.Çünki, Əhli-beyt, səhabə və tabeinlərdən bəzisinin etiraf etdiyi kimi, Bəni-Üməyyə və onun tərəfdarları həqiqi İslam dinindən çıxanlardırlar.

XəSAIS KITABıNıN DəYəRI

Xəsais kitabının bütün hədisləri sənədlə nəql olunmuşdur. Hədis tədqiqatçıları və ricalşünasları yanında dəyərli məqama malikdir. Əhli-sünnənin etimadlı hədisşünaslarından olan İbn Həcər Əsqəlani bu kitab barəsində deyir:

Nisai Peyğəmbərin(s) səhabələri arasında təkcə Əlinin (ə) fəzilətləri barəsində olan hədislərin axtarışına məşğul oldu. O,bu kitabda çoxlu hədislər toplamışdır ki,onların daha çoxu etibarlı və qəbul olunacaq sənədlərə malikdir(2).

O, məşhur kitabı "Fəthul-Bari beşərhi səhihil Buxaridə" də bu barədə belə yazır:

Xəsais kitabı Əlinin (ə) fəzilətləri barəsində ən çox etibarlı sənədlərə şamil olan bir hədis kitabıdır ki, Nisainin vasitəsi ilə yazılmışdır(3).

səh:15


1- [1] . Əhli sünnənin Əhməd ibn Hənbəl, İshaq Buxari, Hakim Nişaburi, İbn Cəvəzi və İbn Əsqəlani kimi böyük alimlərinin etirafına əsasən Müaviyə heç bir fəzilətə malik deyil və onun barəsində söylənilən fəzilətlərin hamısının sənədi səhv və bəlkə də saxtadır. "Fəthul-bari", c7; "Fəzail" kitabı, s104.
2- [2] . "Əl-isabə", c4, s565.
3- [3] . "Fəthul-bari", c7; "Fəzailus-səhabə", s61.

Doğrusu, bu kitab əhli-sünnəin böyük hədisşünasları Əhməd ibn Hənbəl, İsmayıl Qazi və Əbu Əli Nişaburinin etiraf etdiyi kimi həqiqətdən bir hissəni göstərir.Buna əsasən ki, "Allahın Peyğəmbərinin(s) səhabələrindən heç biri haqqında İmam Əli (ə) qədər etibarlı sənədlərlə fəzilət və üstünlüklər nəql olunmamışdır"(1).

Bundan əlavə Nisainin rical və hədisşünaslıq elmində lider olması barədə böyük alimlərin eyni fikri paylaşmaları Xəsais kitabının mötəbər olmasına kifayətdir. Darqotni kimi bir dəstə belə deyir:

"Heç kimi Nisaidən qabaqcıl bilmirəm"(2). Əhli-sünnəin hədis tədqiqatçısı Əbu Əli Nişaburi deyir: "O, şübhəsiz hədisşünaslıqda rəhbərdir"(3). Zəhəbi yazır: "Nisai rical və hədisşünaslıq elmində ("Səhihi-Müslim" kitabının sahibi) Müslim, ("Sünən" kitabının sahibi) Əbu Davud və ("Sünən" kitabının sahibi) Termezidən daha mahirdir(4)". Əlbəttə, bu təriflərin mə`nası Nisainin xətasız və nəql etdiyi hədislərin səhvsiz olması demək deyildir.

Hər halda belə nəzərə gəlir ki, Xəsais kitabı Nisainin çöhrəsinə baxmaq üçün şəffaf bir güzgüdür. Bu kitabda Nisainin (rəvayətlərin ünvanlarında gələn) baxışları, hədisləri yaxşı tanıması və onları bölməkdə yaxşı seçim zövqünə malik olması aydın şəkildə görülür. Nisai kitabını Əlinin (ə) İslamı ilk qəbul etməsi ilə başlayır və sonra İmam Əlinin (ə) xüsusiyyətləri barəsində "Səqəleyn", "Teyr", "Rayət", "Mənzilət", "Kəsa", "Qədir", "Səddül-əbvab" və s... kimi onlarla hədisi zikr edir. Sonra Həzrət Fatimənin(s) fəziləti barəsində hədislər zikr etməklə

səh:16


1- [1] . "Fəthul-bari", c7; "Fəzailus-səhabə", s61.
2- [2] . "Təhzibul-kəmal", c1, s334; "Tarixul-İslam", s108.
3- [3] . "Təhzibul-kəmal", c1, s333; "Tarixul-İslam", s108.
4- [4] . "Seyru ə`lamin-nübəla", c14, s133.

bəhsini davam etdirir. Daha sonra isə İmam Həsən (ə) və İmam Hüseyn (ə) barəsində olan hədislərin qısa bir hissəsinə işarə edir. Sonda isə İmam Əlinin (ə) döyüşlərindən bəhs edir. O Həzrətin həqqaniyyəti və düşmənlərinin (Nakisin, Qasitin və Mariqin) dindən çıxması, yolunu azması və tüğyan etməsi barəsində Rəsulullahın(s) qabaqcadan verdiyi xəbərləri bəyan edir.

Nisai İmam Əli (ə) barəsində yalnız Xəsais kitabını yazmayıb. O, "Müsnədi Əli ibn Əbu Talib" adlı başqa bir kitab da yazmışdır.

Nisainin həyatını şərh edənlər onun tə`lif etdiyi otuz kitaba işarə etməklə yanaşı, iki mətləbə tə`kid edirlər:

1. Nisai "Xəsais" kitabını Şama getdikdən sonra yazdı.

2. "Sünəni Kübra" və "Sünəni Süğra" (ona "Əl-müctəba da deyirlər") kitablarının hər ikisi Nisainin tə`lif etdiyi müstəqil kitablardır.

"Sünəni Süğra" kitabı "Sünəni Kübra" kitabının xülasəsi deyildir. Onların arasında ümum və xüsus min vəch var;yə`ni "Sünəni Süğra" kitabında olan hədislərin hamısı "Sünəni Kübrada" yoxdur. Və həmçinin "Sünəni Kübrada" olan hədislərin hamısı "Sünəni Süğra da" yoxdur.Bu iki mətləb hədis tədqiqatçılarının yanında böyük əhəmiyyətə malikdir(1).

XəSAIS KITABıNıN TəRCüMəSI BARəSINDə NEçə XATıRLATMA

1. Nisainin "Xəsais" kitabının müxtəlif ölkələrin kitabxanalarında təqribən on iki əlyazma nüsxəsi vardır. İndiyə qədər Hindistan, Misir, Nəcəf, Beyrut və İranda doqquz dəfə çap olmuşdur. Bu kitab 1311 (h.q) ilində

səh:17


1- [1] . Məhəmməd Kazimin təhqiqi əsasında "Xəsais" kitabına yazılmış müqəddimə, s11-12; Habelə "Sünəni kübranın" müqəddiməsi, Əbdül-Ğəffar Süleyman Bəndari.

Seyid Əbul-Qasim Rəzəvi Lahuri tərəfindən "Həqaiqi lədunni dər təşrihi dəqaiqi xəsaisi ələvi" adı ilə fars dilində tərcümə olaraq Lahur şəhərində çap oldu. Həmçinin miladi tarixinin 1892-ci ilində də Hind və ondan sonra isə ordu dilində tərcümə olaraq Pakistan və Rampurda çap oldu.

2. "Xəsais" kitabı barəsində indiyə qədər neçə dəfə təhqiq olunmuşdur. Onun barəsində çoxlu nüsxələrdən istifadə etməklə ən yeni tədqiq, təhqiqatçı alim Məhəmməd Kazım Məhmudiyə aiddir. O, "Məcməu ihyais-səqafətil-islamiyyə" adlı bu kitabı 1419 (h.q) –cu ildə Qum şəhərində nəşr etmişdir.

Məhəmməd Kazım Məhmudinin təhqiqi xüsusi məziyyət və üstünlüklərə malikdir. O, qabaqkı tədqiqlərin nöqsanlarını aradan qaldırmaqdan əlavə, yeniliklər də etmişdir. Bu tədqiqatçı Nisainin tərcümeyi-halını bəyan etmək, Xəsais kitabını və onun nüsxələrini tanıtdırmaq üçün faydalı bir müqəddimə yazmaqdan əlavə, rəvayətlərin mətn və sənədlərini islah etmək üçün müxtəlif nüsxələrdən istifadə etmişdir. Həmçinin kitab üçün müxtəlif mündəricatlar tənzimləməklə əhli-sünnəin başqa kitablarından ayrı-ayrılıqda rəvayətçilərin hər birindən (və bəzən də şiə kitablarından) kitabın rəvayətlərini toplamağa çalışmışdır. Buna görə rəvayətlərin sənədlərinin hər təbəqəsində bə`zi şəxslər əlavə olunmuşdur. Bu iş kitabın mö`təbərliyini artırır. Məhəmməd Kazım Məhmudinin təhqiqinin bu xüsusiyyətləri səbəb oldu ki, biz bu təhqiqə əsasən tərcümə edək.

3. Tərcümədə mümkün qədər əsl mətnə toxunulmamışdır.İzaha ehtiyac olan yerlər iki mö`tərizənin arasında, hədislərin əsl mətnidə tərcümədə gətirilmişdir.

4. Bu hədislərdən çoxlu mühüm mətləblər çıxartmaq mümkün olmasına baxmayaraq tərcüməçinin qəsdi ixtisar

səh:18

etmək və kitabın quruluşunu qorumaq olduğu üçün, yalnız bir neçə zəruri yerdə bə`zi mətləblərə haşiyədə toxunmuşdur.

5. Bu hədislərin hər biri əhli-sünnənin başqa mənbələrində (və habelə şiənin mənbələrində çox az yerlərdə) kitabın tədqiqatçısının tədqiqinə əsasən siyahıya alınmışdır. Mənbələrin mündəricatında kitablar tarixi qədimliyinə əsasən tənzimlənmişdir.

Sonda bu tərcümədə mənə kömək edənlərin hamısına təşəkkür edirəm.

                                         Qum şəhəri, Zil-həccətül-həram 1423 (h.q)

                                                   Doktor Fəthullah Nəccarzadəgan

səh:19

səh:20

Əlinin xüsusiyyətləri və onun camaatın və bu ümmətin hamısından qabaq namaz qılması

1. أخبرنا محمّد بن المثنی, قال: أنبانا عبد الرحمان أعنی ابن المهدی قال: حدثّنا شعیب عن سلمة بن کُهیل, قال: سمعت حبّة العَرْنی قال: سمعت علیا× یقول: أنا أول من صلّی مع رسول الله|.

1- Həbbeyi Ürəfi deyir: Əlidən eşitdim ki, buyurdu: Mən Həzrət Peyğəmbərlə (s) ilk namaz qılan şəxsəm"(1).

     2. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا عبد الرحمان قال: حدثّنا شعبة، عن عمرو بن مرة، عن أبی عمرة، عن زید بن أرقم قال: أول من صلّی مع رسول الله| علی×.

2- Zeyd ibn Ərqəm deyir: "Əli Allanın rəsulu ilə ilk namaz qılan şəxs idi"(2).

səh:21


1- [1] . Birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s24, hədis 188; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s370, hədis 32076; "Müsnədi Əhməd", c2, s165, hədis 1191-1192; "Fəzaili Əhməd", s82, hədis 121, və s84, hədis 125, və s208, hədis 286; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s348, hədis 447; "Əl-Ahad vəl-məsani", s179; "Əvailu İbn Əbu Asim", s30; "Müsnədi Bəzzar", 3, hədis 751; "Mənaqibi Kufi", c1, s269, hədis 180; "Məarifu İbn Quteybə", 169; "Ənsabul-əşraf", 8, hədis 9; "Əvailu Əskəri", 91; "Kamil ibn Əddi", c5, s4; "Tarixi Bağdad", c2, s274, və c4, s233; "Müstədrəki Hakim", c3, s112; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c2, s444, hədis 1767; "Mənaqibi Xarəzmi", s57, hədis 23; "Mənaqibi İbn Məğazili", s14-15, hədis 20-21; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s54-60, hədis 80-87; "Şərhu İbn Əbil-Hədid", c13, s229, 238-ci xütbənin altında; "Təhzibul-kəmal", c5, s354; "İstiab", c3, hədis 1905.
2- [2] . İkinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu Kübra", c3, s12-21; "Müsnədi Təyalisi", s93, hədis 678; "Müsnədi Əhməd", c4, s368; "Fəzaili Əhməd", s85, hədis 126, və s110, hədis 162; "Əvailu İbn Əbu Asim", 30, hədis 86; "Ənsabul-əşraf", c2, s8, hədis 10; "Sünəni kübra", 6, 206; "Tarixi Təbəri", 2, 310; "Mənaqibi İbn Məğazili", s14, hədis 18; "Möcəmi Bəğəvi", 418; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s78-79, hədis 110-111; "Təhzibul-kəmal", c13, s449; "Mənaqibi Xarəzmi", s56, hədis 22; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c5, s176, hədis 5002.

3. أخبرنا محمّد بن المثنی قال: أخبرنا محمّد بن جعفر عن غندر قال: حدثّنا شعبة عن عمرو بن مرة عن أبی حمزة عن زید بن أرقم قال: أول من أسلم مع رسول الله| علی ابن أبی طالب×.

3- Həmçinin yenə Zeyd ibn Ərqəm deyir: Əli ibn Əbu Talib Allahın Rəsuluna (s) ilk iman gətirən şəxs idi(1).

4. أخبرنا عبد الله بن سعید قال: حدثّنا ابن ادریس قال: سمعت شعبة عن عمرو بن مرّة، عن أب؟ حمزة، عن زید بن أرقم قال: أول من أسلم علی×.

4- Bu hədis üçüncü hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə Zeyd ibn Ərqəmdən belə nəql edir: Əli İslamı qəbul edən ilk şəxs idi(2).

5. أخبرنا إسماعیل بن مسعود، عن خالد _ وهو ابن الحارث _ قال: حدثّنا شعبة عن عمرو بن مرّة، قال: سمعت أبا حمزة مولی الانصار قال: سمعت زید بن أرقم یقول: أول من صلّی مع رسول الله| علی بن أبی طالب, وقال فی موضع آخر: أول من أسلم علی×.

5- Bu hədis ikinci hədis kimidir. Nisai onu da başqa bir sənədlə Zeyd ibn Ərqəmdən belə nəql edir: "Əli hamıdan əvvəl İslamı qəbul edən və Allahın rəsulu (s) ilə ilk namaz qılan şəxs idi"(3).

6. أخبرنا محمّد بن عبید بن محمّد الکوفی قال: حدثّنا سعید بن خثیم. عن أسد بن وداعة، عن أبی یحیی بن عفیف عن أبیه، عن جده عفیف، قال: جئت فی الجاهلیة إلی مکة, وانا أرید أن ابتاع لأهلی من ثیابها وعطرها، فأتیت العباس بن عبد المطلب وکان رجلا تاجرا فانا عنده جالس, حیث أنظر إلی الکعبة، وقد حلقت الشمس فی السماء، فارتفعت وذهبت؛ إذ جاء شاب فرمی ببصره إلی السماء, ثمّ قام مستقبل القبلة، ثمّ لم ألبث إلا یسیرا حتی جاء غلام فقام علی یمینه، ثمّ لم ألبث إلا یسیرا حتی جاءت امرأة فقامت خلفهما، فرکع الشاب فرکع الغلام والمرأة، فرفع الشاب فرفع الغلام والمرأة، فسجد الشاب فسجد الغلام والمرأة، فقلت: یا عبّاس أمر عظیم، قال العباس: أمر عظیم؟

أتدری من هذا الشاب؟ قلت: لا، قال: هذا محمّد بن عبد الله ابن اخی، أتدری من هذا الغلام؟

səh:22


1- [1] . Üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c4, s371; "Fəzaili Əhməd", s83, hədis 122; "Sünəni Termizi", c5, s642, hədis 3735; "Tarixi Təbəri", 2, 310; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s76, hədis 103.
2- [2] . Dördüncü hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri həmən ikinci hədisin mənbələridir. Və habelə: "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s75, hədis 101.
3- [3] . Beşinci hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri həmin ikinci hədisin mənbələridir. Və habelə: "Sünəni kübra", Nisai, c5, s43-44, hədis 8137.

هذا علی ابن اخی، أتدری من هذه المرأة؟ هذه خدیجة بنت خویلد زوجته، أن ابن اخی هذا اخبرنی أن ربه ربّ السماء والارض أمره بهذا الدین الذی هو علیه، ولا والله ما علی الارض کلها احد علی هذا الدین غیر هؤلاء الثلاثة.

6- Əfif deyir: Cahillik dövründə Məkkədə Abbas ibn Əbdul-Müttəlibin qonağı idim. Günəş çıxdığı zaman Kə`bəyə tamaşa edirdim. Bir cavanı gördüm ki, göyə baxdıqdan sonra üzü qibləyə dayandı. Bir az keçməmiş bir yeni yetmə oğlan da gəlib onun sağ tərəfində durdu. Yenə bir az keçməmiş bir qadın gəlib onların arxasında durdu. Onun kənarında olan yeniyetmə oğlan və qadın da onunla birlikdə rükuya getdilər. O cavan rükudan başını qaldırdıqda, onlar da başlarını rükudan qaldırdılar. Həmçinin cavan səcdəyə getdikdə birlikdə səcdəyə getdilər. Təəccüblə Abbasa dedim: Böyük hadisədir?! Abbas mənə baxıb dedi: Bəli böyük hadisədir! Bu cavanı tanıyırsan? dedim yox. Dedi: Bu mənim qardaşım Əbdullah ibn Əbdul-Müttəlibin oğlu Məhəmməddir. O yeniyetməni tanıyırsanmı? Dedim: Yox. Dedi: O da mənim qardaşım Əbu Talib ibn Əbdul-Müttəlibin oğlu Əlidir. Onların arxasında duran qadını tanıyırsan? Dedim:Yox. Dedi: Bu mənim qardaşım oğlunun həyat yoldaşı Xuvəylədin qızı Xədicədir. Qardaşım oğlu mənə deyir ki, sənin Pərvərdigarın göylərin və yerin Pərvərdigarıdır.Və həmçinin onu bu dini iblağ etmək üçün O seçmişdir. Allaha and olsun ki, yer üzərində bu üç nəfərdən başqa bu dinə etiqad bəsləyən yoxdur(1).

səh:23


1- [1] . Altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Sireyi İbn İshaq", 123; "Təbəqatu Kübra", c8, s17; "Müsnədi Əhməd", c3, s306, hədis 1787; "Tarixi kəbir", 7, 74; "Mənaqibi Kufi", c1, s271, hədis 183, və s272, hədis 184, və s261, hədis 173; "Tarixi Təbəri", c2, s311-312; "Müsnədi Əbu Yə`la", c3, s117, hədis 1547; "Möcəmi Səhabə", 5,135; "Kamil ibn Əddi", c1, s399-419; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c18, s100, hədis 181, və s101, hədis 182; "Şəvahidut-tənzil", c1, s116; "İstiab", c3, hədis 1095; "Dəlailu Bihəqi", c2, s162; "Şərhu İbn Əbil-Hədid", c13, s226.

7. حدثّنا احمد بن سلیمان الرهاوی قال: حدثّنا عبید الله بن موسی قال: حدثّنا العلاء بن صالح عن المنهال عن عمرو، ابن عبّاد بن عبد الله قال: قال علی×: أنا عبد الله وأخو رسول الله| وانا الصدیق الاکبر، لا یقولها بعدی إلا کاذب صلّیت قبل الناس بسبع سنین.

7- Əli (ə) buyurdu: "Mən Allahın bəndəsi, Rəsulun qardaşı və siddiqi-əkbərəm (çox düz danışznam). Məndən başqa bu sifətləri özünə nisbət verən şəxs yalançıdır. Mən başqalarından yeddi il qabaq (Allah rəsulu ilə) namaz qılmışam"(1).

Əlinin (ə) ibadəti

8. أخبرنا علی بن المنذر قال: أخبرنا ابن فضیل قال: أخبرنا الاجلح عن عبد الله بن أبی الهذیل عن علی× قال: ما اعرف احدا من هذه الامة عَبَد الله بعد نبیّها غیری عَبَدتُ الله قبل أن یعبده احد من هذه الامة بسبع سنین.

8- Əli (ə) buyurdu: "Peyğəmbərdən sonra bu ümmətin içərisindən özümdən başqa Allaha ibadət edən bir şəxsi tanımıram. Mən bu ümmətin Allaha ibadət edənlərindən yeddi il qabaq Ona pərəstiş etmişəm"(2).

Allah yanında Əlinin (ə) məqamı

9. أخبرنا هلال بن بشر قال: حدثّنا محمّد بن خالد قال: حدّثنی موسی بن یعقوب قال: حدثّنا مهاجر بن مسمار عن عائشة بنت سعد قالت: سمعت أبی یقول: سمعت رسول الله| یوم الجحفة فأخذ بید علی فخطب، فحمد الله وأثنی علیه، ثمّ قال: أیها الناس أنی ولیکم.

قالوا: صدقت یا رسول الله.

ثمّ اخذ بید علی فرفعها فقال: هذا ولیّی ویؤدی عنّی، وان اللّه موالٍ لمن والاه ومعادٍ من عاداه.

9-Səd deyir: Rəsulullah (s) (Qədir-xumda) Cöhfədə Əlinin (ə) əlini tutub Alaha həmd-səna etdikdən sonra belə

səh:24


1- [1] . Yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s78, hədis 117; "Kitabus-sünnə", c2, s548, hədis 1324; "Sünəni İbn Macə", c1, s44, hədis 120; "Əl-Ahad vəl-məsani", c1, s148, hədis 178; "Mənaqibi Kufi", c1, s260, hədis 172, və s275, hədis 187, və s308, hədis 230, və s314, hədis 237, və s331, hədis 257; Tarixi Təbəri", c2, s310; "Əvailu Əskəri", 91; "Müstədrəki Hakim", c3, s111; "Mə`rifətüs-səhabə", c1, s22; "İstiab", c3, hədis 1098; "Təhzibul-kəmal", c22, s514; "Mizanul-e`tidal", 3, 10.
2- [2] . Səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: Müsnədi Təyalisi", s26, hədis 188; "Müsnədi Əhməd", c2, s166, hədis 776; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s348, hədis 447; "Müstədrəki Hakim", c3, s112.

buyurdu: "Ay camaat, mən sizin vəli və rəhbərinizəm?"

Dedilər: Ay Allahın Rəsulu (s) bəli.

Peyğəmbər (s) Əlinin (ə) əlindən tutub yuxarı qaldırdı və buyurdu: "Bu mənim dostum və vəzifələrimi yerinə yetirəndir. Həqiqətən Allah onu sevəni sevir və onunla düşmənçilik edənin düşmənidir"(1).

10. عن أنس بن مالک: أن النبی| کان عنده طائر، فقال: «اللّهمّ ائتنی بأحبّ خلقک إلیک یأکل معی من هذا الطیر». فجاء أبو بکر فردّه، وجاء عمر فردّه، وجاء علی× فأذن له.

10- Ənəs ibn Malik deyir: Peyğəmbərin (s) yanında bir (bişmiş) quş var idi. Həzrət (s) belə dua etdi: "İlahi! Bu quşu mənimlə yemək üçün ən sevimli məxluqunu yanıma göndər. Əbu Bəkr gəldi. Peyğəmbər (s) onu qəbul etmədi. Ömər də gəldi Həzrət (s) ona da icazə vermədi. (Sonra) Əli gəldi. Həzrət (s) ona daxil olmaq üçün icazə verdi"(2).

11. أخبرنا قتیبة بن سعید وهشام بن عمار قالا: حدثّنا حاتم عن بکیر بن مسمار عن عامر بن سعد بن أبی وقّاص قال : أمر معاویة سعداً, فقال: ما منعک أن تسبّ أبا تراب؟

 فقال: أما ما ذکرت ثلاثاً قالهنّ رسول الله| فلن أسبّه لان تکون لی واحدة منهنّ احبّ إلیّ من حُمُر النَعَم،

سمعت رسول الله| یقول له وخلّفه فی بعض مغازیه، فقال له علی×: یا رسول الله أتخلفنی مع النساء والصبیان؟ فقال له رسول الله|: أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبوة بعدی. وسمعته یقول یوم خیبر: لأُعطینّ الرایة غداً رجلاً یحب الله ورسولَه ویحبهُ الله ورسولُه. فتطاولنا لها، فقال ادعوا لی علیّ×اً، فأتی به أرمد، فبصق فی عینیه ودفع الرایة إلیه. ولما نزلت: {انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت} دعا رسول الله| علیّ×اً وفاطمة وحسناً وحسیناً فقال: اللهم هؤلاء أهلی.

11- Amir ibn Sə`d ibn Əbi Vəqqas deyir: Müaviyə (atam) Səd ibn Əbi Vəqqasa Əlini söyməyi əmr etdi. Səd imtina etdiyi üçün Müaviyə ondan soruşdu: Niyə Əbu Turabı söymürsən?

səh:25


1- [1] . Doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s551, hədis 189; "Mənaqibi Kufi", c1, s451, hədis 355, və s454, hədis 356; "Müsnədi Bəzzar", c4, s41, hədis 1203.
2- [2] . Onuncu hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s636, hədis 3721; "Müsnədi Əbu Yə`la", c7, s105, hədis 4052; "Kamil ibn Əddi", c6, s457; "Müstədrəki Hakim", c3, s131; "Mənaqibi İbn Məğazili", s172, hədis 205-206; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s124, hədis 633.

Səd dedi: Heç vaxt Əlini söymərəm. Çünki Rəsulullah (s) onun üçün üç xüsusiyyət bəyan etmişdir. Əgər mən o xüsusiyyətlərdən birinə malik olsaydım, mənim üçün qırmızı tüklü dəvələrdən daha yaxşı olardı.

1. Peyğəmbərdən (s) eşitdim ki, bəzi müharibələrdə Əlini (Mədinədə) öz canişini təyin edib döyüşə yollanarkən Əli Peyğəmbərə (s) dedi: Ay Allahın Rəsulu (s), məni uşaqlar və qadınların yanında saxlayırsan? Həzrət (s) buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?! Yalnız məndən sonra heç bir Peyğəmbər (s) olmayacaq".

2. Yenə də Allahın Rəsulundan (s) Xeybər döyüşündə eşitdim ki, buyurdu: "Bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə onların da sevdiyi bir şəxsə verəcəm". Biz hamımız bayrağa göz dikmişdik. (Bizdən birinə verəcəyini gözləyirdik). Həzrət (s) buyurdu: "Əlini çağırın". Əli gözləri ağradığı halda Peyğəmbərin (s) hüzuruna gəldi. Peyğəmbər (s) ağzının suyundan onun gözlərinə sürtdü. (Əlinin (ə) gözləri sağaldı). Həzrət(s) də bayrağı ona verdi.

3. Hişamın rəvayətinə əsasən "Təthir" ayəsi nazil olduqdan sonra Peyğəmbər (s) Əli, Fatimə, Həsən və Hüseyni çağırıb buyurdu: "İlahi, bunlar mənim Əhli-beytimdirlər"(1).

12. أخبرنا حرمی بن یونس بن محمّد الطرسوسی قال: أخبرنا أبو غسان قال: أخبرنا عبد السلام

səh:26


1- [1] . On birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c3, s160, hədis 1608; "Səhihi Müslim", c4, s1871, hədis 32; "Sünəni İbn Macə", c1, s45, hədis 121; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 15; "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1336-1338, və s596, hədis 1387; "Sünəni Termizi", c5, s638, hədis 3728; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s310, hədis 6883; "Mənaqibi Kufi", c1, s528, hədis 474, və c2, s501, hədis 1006; "Təfsiri Təbəri", c22, s6, hədis 8; " Səhihi İbn Həbban", c15, s15, hədis 6643; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s146, hədis 328, və c23, s377, hədis 892; "Təfsirül-vəsit vahidi", c1, s441; "Müstədrəki Hakim", c3, s108, 147-150; "Sünəni Bihəqi", c7, s63; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s226, hədis 271, 273-274; "Əmaliyi Tusi", s306, hədis 616.

عن موسی الصغیر عن عبد الرحمان بن سابط عن سعد قال: کنت جالساً تنقصّوا علی بن أبی طالب× فقال: لقد سمعت رسول الله| یقول له خصال ثلاثة لان تکون لی واحدة منهنّ احبّ إلیّ من حُمُر النَعَم، سمعته یقول: أنه منّی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبیّ بعدی. وسمعته یقول: لأُعطینّ الرایة غداً رجلاً یحب اللهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه. وسمعته یقول: من کنت مولاه فعلی مولاه.

12- Səd ibn Əbi Vəqqas deyir: Əlinin nöqsanlarını araşdıran bir dəstə ilə oturmuşdum. Onlara dedim: Rəsulullahdan (s) onun barəsində üç xüsusiyyət eşitdim. Əgər mən o xüsusiyyətlərdən birinə malik olsaydım mənim üçün qırmızı tüklü dəvələrdən daha yaxşı olardı. Həzrət (s) buyurdu: "Sənin mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimidir". (Daha sonra) eşitdim ki, buyurdu: "Sabah (Xeybər müharibəsində) bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm. (Bayrağı Əliyə (ə) verdi)". Və yenə eşitdim ki, buyurdu: "Mən hər kimin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır"(1).

13. أخبرنا زکریّا بن یحیی قال: حدثّنا نصر بن علی قال: أخبرنا عبد الله بن داود عن عبد الواحد بن أیمن عن أبیه، أن سعداً قال: قال رسول الله|: «لأدفعنّ الرایة غداً إلی رجل یحب اللهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه ویفتح الله علی یدیه». فاستشرف لها اصحابه فدفعها إلی علی×.

13- Nisai başqa bir sənədlə Sə`d ibn Əbi Vəqqasdan belə nəql edir: Rəsulullah (s) buyurdu: "Sabah (Xeybər müharibəsində) bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm. Allah müsəlmanları onun vasitəsi ilə qalib edəcək". Biz hamımız bayrağa göz dikmişdik. (Bizdən birinə verəcəyini gözləyirdik). Həzrət (s) onu Əliyə verdi(2).

səh:27


1- [1] . On ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 15; "Sünəni İbn Macə", c1, s45, hədis 121; "Kitabus-sünnə", s596, hədis 1387, və s610, hədis 1454; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s225, hədis 270, və s232-234, hədis 276-277; "Əl-bidayətu vən-nəhayə", c7, s431.
2- [2] . On üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1341, və s591, hədis 1359; "Müstədrəki Hakim", c3, s116.

14. أخبرنا احمد بن سلیمان، حدثّنا عبید الله قال: أخبرنا ابن أبی لیلی، عن الحکم ومنهال، عن عبد الرحمان ابن أبی لیلی عن ابیه أنه قال لعلی× وکان یسیر معه: أن الناس قد أنکروا منک تخرج فی البرد فی الملاءتین، وتخرج فی الحر فی الحشو والثوب الغلیظ. قال: أو لم تکن معنا بخیبر؟ قال: بلی. قال: فان رسول الله| بعث ابا بکر وعقد له لواءً فرجع، وبعث عمر وعقد له لواءً فرجع بالناس، فقال رسول الله|: لأعطین الرایة رجلاً یحب اللَهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه لیس بفرّار. فأرسل إلیّ وانا أرمد، قلت أنی أرمد، فتفل فی عینی فقال: اللهم اکفه اذی الحر والبرد. فما وجدت حراً بعد ذلک ولا برداً.

14- Əbu Leyla deyir: Əli ilə gəzərkən ona dedim: Camaat sizin paltarınıza qəribə baxırlar. Siz qışda az yayda isə çox və qalın paltarla evdən çıxırsınız. Buyurdu: Sən Xeybər döyüşündə bizimlə deyildin?

Dedim: Sizinlə idim.

Buyurdu: O gün Rəsulullah (s) bayrağı Əbu Bəkrə verib meydana göndərdi. (O qalib gələ bilmədiyi üçün) qayıtdı. Sonra Həzrət (s) bayrağı Ömərə verdi. O da qələbə çala bilməyib qoşunla birlikdə qayıtdı. Rəsulullah (s) buyurdu: Bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm. O heç vaxt döyüş (meydanından) qaçmaz. Sonra məni çağırdı. Mənim gözüm ağrıyırdı. Həzrət (s) ağzının suyundan gözümə sürtüb buyurdu: "İlahi, onu isti-soyuqdan qoru. O zamandan heç vaxt isti-soyuqu hiss etmirəm"(1).

15. أخبرنا محمّد بن علی بن حرب المَروَزی، قال: أخبرنا معاذ بن خالد، قال: أخبرنا الحسین بن واقد، عن عبد الله بن بریدة قال: سمعت أبی بریدة یقول: حاصرنا خیبر فأخذ اللواء أبو بکر ولم یفتح له، فأخذ من الغد عمر فانصرف ولم یفتح له، وأصاب الناس یومئذ شدة وجهد، فقال رسول الله|: أنی دافع لوائی غداً إلی رجل یحب اللهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه لا یرجع حتی یفتح له. وبتنا طیبة أنفسنا أن الفتح غداً، فلما أصبح رسول الله| صلّی الغداة، ثمّ قام قائماً ودعا باللواء والناس علی مصافّهم، فما منا أنسان له منزلة عند الرسول الله| إلا هو

səh:28


1- [1] . On dördüncü hədis başqa mənbələrdə: ."Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s370, hədis 320; "Müsnədi Əhməd", c2, s168, hədis 778, və c2, s342, 1117; "Fəzaili Əhməd", s47, hədis 73, və s141, hədis 206; "Tarixi kəbir", c7, s263; "Sünəni İbn Macə", c1, s43, hədis 117; "Müsnədi Bəzzar", c2, s135, hədis 496; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c7, s77; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c3, s151, hədis 2307, və c6, s368, hədis 5785; "Müstədrəki Hakim", c3, s37; "Dəlailun-nübüvvə ", s463, hədis 391; "Mənaqibi İbn Məğazili", s74, hədis 110; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s219, hədis 260-264.

یرجو أن یکون صاحب اللواء، فدعا علی بن أبی طالب وهو أرمد فتفل فی عینیه ومسح عنه، ودفع إلیه اللواء وفتح الله له. قال: وانا فیمن تطاول لها.

15- Əbu Boreydə deyir: Xeybər (qalası) bizim mühasirəmizdə idi. Əbu Bəkr bayrağı götürüb (döyüşə) getdi. Amma qalib gələ bilmədi. Səhəri gün də Ömər bayrağı götürüb (döyüşə) getdi. O da qalib gələ bilməyib qayıtdı. Camaat o gün çox əziyyət və zəhmət çəkmişdilər. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Sabah bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm. O qalib gəlməmiş qayıtmaz".

Biz gecəni sabah qələbə çalmaq ümidi ilə yatdıq. Səhər vaxtı Rəsulullah (s) namazı qıldıqdan sonra qalxıb bayrağı istədi. Camaat da səflərə düzülmüşdülər. Peyğəmbərin (s) xüsusi səhabələrinin hər biri Həzrətin (s) bayrağı onlardan birinə verəcəyinə ümidvar idilər. Rəsulullah (s) Əli ibn Əbi Talibi çağırdı. Amma onun gözü ağrıyırdı. Həzrət(s) ağzının suyunu onun gözünə sürtərək bayrağı ona verdi. Allah qələbəni ona qismət etdi. (Əbu Boreydə) deyir: Mən də bayrağı almaq üçün ümidvar olan şəxslərdən idim(1).

16. أن عبد الله بن بریدة حدثه عن بریدة الاسلمی، قال: لما کان حیث نزل رسول الله| بحضرة أهل خیبر، أعطی رسول الله| اللواء عمر، فنهض معه من نهض من الناس فلقوا أهل خیبر فانکشف عمر واصحابه فرجعو الی رسول الله| فقال: رسول الله| لأعطین اللواء رجلاً یحب اللَهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه. فلما کان من الغد تصادر أبو بکر وعمر، فدعا علیاً وهو أرمد فتفل فی عینیه ونهض معه من الناس من نهض فلقی أهل خیبر، فإذا مرحب یرتجز وهو یقول:

قد علمَتْ خیبرُ أنی مرحب       شاکِ ال_سلاحِ بَ_ط_لٌ مجربُ

أطعَن أحی_اناً وحی_ناً أضربُ       إذا اللی__وثُ أَق_ب__ل_ت تُلِّهبُ

 فاختلف هو وعلی× ضربتین فضربه علیّ علی هامته، حتی عضّ السیف منها أبیض رأسه، وسمع أهل العسکر صوت ضربته، فما تتام آخر الناس مع علی× حتی فتح الله له ولهم.

16- Boreydə Əsləmi deyir: Peyğəmbər (s) Xeybərə çatdıqdan sonra bayrağı Ömərə verdi. Camaatın bir dəstəsi

səh:29


1- [1] . On beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c5, s353-355; "Fəzaili Əhməd", s88, hədis 131; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s179, hədis 8601; "Mənaqibi Kufi", c2, s508, hədis 1008; "Mənaqibi İbn Məğazili", s188, hədis 224; "Osdul-Ğabə", c4, s21.

də onunla getdilər. O, Xeybər əhalisi ilə üz-üzə gəldikdə dostları ilə birlikdə qaçdı və Rəsulullahın (s) yanına qayıtdı. Həzrət (s) buyurdu: "Bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm". Sabah olduqda Əbu Bəkr ilə Ömər (bayrağı almaq üçün) bir-biri ilə rəqabət aparırdılar. Peyğəmbər (s) gözü ağrıyan Əlini çağırdı və ağzının suyundan onun gözünə sürtdü. Sonra da bayrağı ona verdi. Camaatın bir dəstəsi də onunla getdilər. O, Xeybər əhalisi ilə üz-üzə gəldikdə (Xeybər yəhudilərindən olan) Mərhəb rəcəz oxuyurdu: Xeybər əhalisi mənim tam silahlanmış və təcrübəli Mərhəb pəhləvan olduğumu bilirlər. Bə`zən nizə və bə`zən də qılıncla döyüşürəm. (Mənimlə) üz-üzə gələn şirlər (qorxur) və od şöləsi kimi əsirlər. Mərhəb Əli ilə iki dəfə döyüşdü. Əli Mərhəbin başına elə bir qılınc vurdu ki, beyninin içi dağıldı. Döyüşənlər onun qılınc zərbəsinin səsini eşitdilər. Qoşunun axırı Əlinin ətrafına toplaşmamış, Allah qələbəni ona (Əliyə) və İslam ordusuna qismət etdi(1).

17. عن أبی حازم، قال: اخبرنی سهیل بن سعد أن رسول الله| قال یوم خیبر: لأُعطیَنَّ هذه الرایةَ غداً رجلاً یفتح الله له یحب اللهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه. فلما اصبح الناس غدوا علی رسول الله| کلّهم یرجو أن یعطی، فقال: أین علی بن أبی طالب× فقالوا: یا رسول الله یشتکی عینیه، قال: فارسلوا إلیه، فأُتی به، فبصق رسول الله| فی عینیه ودعا له، فبرأ کان لم یکن به وجع فأعطاه الرایة، فقال علی: یا رسول الله أقاتلهم حتی یکونوا مثلنا؟، قال: أنفذ علی رِسلِک حتی تنزل بساحتهم ثمّ ادعُهم إلی الاسلام، واَخبرهم بما یَجب علیهم من حقّ الله، فو الله لان یهدی اللهُ بک رجلاً واحداً خیرٌ لک من أن تکون لک حُمُر النَّعَمِ.

17- Səhl ibn Sə`d deyir: Peyğəmbər (s) Xeybər döyüşündə buyurdu: "Sabah bayrağı bir şəxsə verəcəm ki, Allah qələbəni ona qismət edəcək. O, Allah və Rəsulunu (s) sevən

səh:30


1- [1] . On altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c7, s393, hədis 36863; "Müsnədi Əhməd", c5, s358; "Fəzaili Əhməd", s103, hədis 156; "Kitabus-sünnə", s594, hədis 1379-1380; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s178, hədis 8600; "Tarixi Təbəri", c3, s11-12; "Müsnədi Şamiyyin Təbərani", c3, s347; "Müstədrəki Hakim", c3, s37 və s437; "Mənaqibi İbn Məğazili", s187, hədis 222; "Kəşful-əstar", c2, s338, hədis 1814.

və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsdir". Sabah sübh camaatın hamısı Rəsulullahın (s) hüzuruna getdilər. Hər bir şəxs bayrağın ona veriləcəyinə ümidvar idi. Həzrət (s) buyurdu: "Əli ibn Əbu Talib haradadır?"

Dedilər: Ya Rəsulullah (s), gözlərinin ağrısından nalə edir. Həzrət (s) buyurdu: "Bir nəfəri onun yanına göndərin" (çağırsın). Əli də gəldi. Rəsulullah (s) ağzının suyundan onun gözlərinə sürtdü və onun barəsində dua etdi. Əli heç bir dərd hiss etmədiyi qədər sağaldı. Həzrət (s) bayrağı ona verdi. Əli dedi: Onlarla bizim kimi olana qədər (İslamı qəbul edənə qədər) döyüşümmü? Həzrət (s) buyurdu: "Öz məmuriyyətinə əməl etmək üçün yola düş. Onları İslama dəvət et və Allahın onların boynunda olan haqqından xəbərdar et. Allaha and olsun, əgər Allah sənin vasitənlə bir nəfəri hidayət etsə, sənin üçün qırmızı tüklü dəvələrə malik olmaqdan daha yaxşıdır"(1).

18. عن أبی هریرة، قال: قال رسول الله|: لأدفعن الیومَ الرایةَ إلی رجل یحب اللهَ ورسولَه ویحبه اللهُ ورسولُه. فتطاول القوم، فقال: أین علیّ× فقالوا: یشتکی عینیه، قال: فبَصَق نبی الله فی کفَّیه ومسح بها عَینَی علی ودفع إلیه الرایةَ ففتح الله علی یدیه.

18- Bu hədis qabaqkı hədislər kimidir. Nisai onu Əbu Hüreyrədən belə nəql etmişdir: Peyğəmbər (s) Xeybər döyüşündə buyurdu: "Bu gün bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir kişiyə verəcəm"(2).

19. عن أبی هریرة: رسول الله| قال یوم خیبر: لأٌعطیَنّ هذه الرایةَ رجلاً یحب اللهَ ورسولَه

səh:31


1- [1] . On yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c5, s333; "Fəzaili Əhməd", s107, hədis 159; "Səhihi Buxari", c4, s57-73, və c5, s22-171, hədis 3701; "Səhihi Müslim", c4, s1872; "Sünəni Səid ibn Mənsur", c2, s178, hədis 2472-2473; "Sünəni İbn Əbu Davud", c3, s322, hədis 3661; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s46, hədis 14; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s291, hədis 94, və c13, s522, hədis 18, və s531, hədis 28; "Mənaqibi Kufi", c2, s507, hədis 1007; "Səhihi İbn Həbban", c15, s377, hədis 6932; "Müsnədi Royani", s124, hədis 1023.
2- [2] . On səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c7, s396, hədis 36884; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s46, hədis 15; "Səhihi İbn Həbban", c15, s379, hədis 6923.

ویحبه اللهُ ورسولُه، یفتحُ الله علیه. قال عمر ابن الخطاب: ما أحببتُ الإمارةَ إلّا یومئذ. فدعا رسول الله| علی بن أبی طالب× فأعطاه إیّاها، وقال: امشِ ولا تَلفت حتی یفتح الله علیک. فسار علی شیئاً ثمّ وقف، فصرخ یا رسول الله علا مَ اُقاتِل الناسَ؟ قال : قاتلْهم حتی یَشهدوا أن لا إله إلا الله وان محمّداً رسولُ الله، فإذا فعلوا ذلک قد منعوا منک دماءَهم وأموالَهم إلّا بحقّها وحسابُهم علی الله.

19- Əbu Hüreyrə deyir: Rəsulullah (s) Xeybərdə buyurdu: "Bu bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm". Allah onu qalib edəcək". (Bu zaman) Ömər ibn Xəttab dedi: Rəhbərliyi bəyənmirdim. Yalnız o gün (bayrağın mənə verilməsi üçün) rəhbərliyi bəyəndim. Rəsulullah (s) Əli ibn Əbu Talibi çağırıb bayrağı ona verdi və buyurdu: "Get və Allah səni qalib edənə qədər qayıtma". Əli bir az getdikdən sonra dayanıb dedi: "Ay Allahın Rəsulu (s), niyə görə camaatla döyüşüm? Həzrət (s) buyurdu: "Allahın birliyinə və Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyinə şəhadət verdiklərinə qədər onlarla döyüş. Əgər qəbul etsələr qanlarını (canlarını) və mallarını səndən qorumuşlar.Amma Allah onlarla hesablaşacaq(1)".

20. عن أبی هریرة قال: قال رسول الله|: لأُعطینّ الرایةَ غداً رجلاً یحب اللهَ ورسولَه [و یحبه اللهُ ورسولُه] یفتح علیه. قال عمر: فما أحببتُ الإمارةَ قطّ إلّا یومئذ، قال: فاشرأبّ لها فدعا علیاً فبعثه، ثمّ قال: اذهب فقاتل حتّی یفتح الله علیک ولا تلتفت. قال: فمشی ما شاء الله، ثمّ وقف فلم یلتفت فقال: علامَ أقاتل الناس؟ قال: قاتلهم حتّی یشهدوا أن لا إله إلّا الله وان محمّداً رسول الله، فإذا فعلوا ذلک فقد منعوا دماءَهم واموالَهم إلّا بحقّها وحسابُهم علی الله.

20- Bu hədis on doqquzuncu hədis kimidir. Nisai onu başqa sənədlə Əbu Hüreyrədən nəql etmişdir(2).

səh:32


1- [1] . On doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c7, s394, hədis 36871; "Fəzaili Əhməd", s101, hədis 153, və s113, hədis 178, və s173, hədis 244; "Səhihi Müslim", c4, s1871, hədis 6; "Kitabus-sünnə", s594, hədis 1377-1378; "Sünəni Səid ibn Mənsur", c2, s179, hədis 2474; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s179, hədis 8603; "Mənaqibi Kufi", c2, s502, hədis 1005-1006; "Tarixi Bağdad", c8, s5; "Əmaliyi Tusi", s52, hədis 68.
2- [2] . İyirminci hədis başqa mənbələrdə: "Ənsabul-əşraf", c2, s8, hədis 11; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s177, hədis 222-223.

21. عن أبی هریرة قال: قال رسول الله| یوم خیبر: لأَدفعن الرایةَ إلی رجل [یحب اللهَ ورسولَه و] یحب اللهُ ورسولُه ویفتح الله علیه. قال عمر: فما أحببتُ الإمارةَ قطّ قبلَ یومئذ. فدفعها إلی علیّ× فقال: قاتِل ولا تَلتفِت، فسار قریباً قال: یا رسول الله علامَ أقاتل الناس؟ قال: علی أن یشهدوا أن لا إله إلا الله وان محمّداً رسول الله، فإذا فعلوا فقد عَصَموا دماءَهم وأموالَهم إلّا بحقّها وحسابُهم علی الله.

21- Bu hədis də on doqquzuncu hədis kimidir. Nisai onu (iyirminci hədisin sənədindən başqa) bir sənədlə Əbu Hüreyrədən nəql etmişdir(1).

22. عن عمران ابن الحصین: أن النّبیّ| قال: لأُعطیَنّ الرایةَ رجلاً یحب اللهَ ورسولَه، أو قال: یحبّه اللهُ ورسولُه. فدعا علیاً وهو أرمد ففتح الله علی یدیه.

22- Bu hədis qabaqkı hədislər kimidir. Nisai onu İmran ibn Həsindən nəql etmişdir(2).

Cəbrayılın sağ və Mikayılın da sol tərəfdən Əliyə kömək etmələri

23. عن هبیرة بن یریم قال: خرج إلینا الحسن بن علی وعلیه عمامة سوداء فقال: لقد کان فیکم بالأمس رجل ما سبقه الأوّلون، ولا یدرکه الآخرون، وان رسول الله| قال: لأُعطینّ الرایةَ غداً رجلاً یحب اللهَ ورسولَه، ویحبه اللهُ ورسولُه، یُقاتل جبریلُ عن یمینه ومیکائیلُ عن یساره، ثمّ لا ترد _ یعنی رایته _ حتیّ یفتح الله علیه. ما ترک دیناراً ولا درهماً إلّا سبع مائة درهم اخذها من عطائة کان أراد أن یبتاع بها خادماً لأهله.

23- Hübeyrə ibn Yərim deyir: Həsən ibn Əli (İmam Əlinin şəhadətindən sonra) qara əmmamə başında bizim yanımıza gəlib buyurdu: "Dünən sizin aranızda bir kişi var idi ki, sələflər və qabaqkılardan heç kim onu qabaqlamayıb və sonrakılardan da heç kim onun (məqamına) çatmaz. Rəsulullah (s) (Xeybər döyüşündə onun barəsində) buyurdu: "Bayrağı Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm". Cəbrayıl sağ və

səh:33


1- [1] . İyirmi birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s320, hədis 2441; "Təbəqatu Kübra", c2, s110; "Müsnədi Əhməd", c13, s449, hədis 8163, və c14, s540, hədis 8990; "Fəzaili Əhməd", s101, hədis 152; "Mənaqibi İbn Məğazili", s181, hədis 217.
2- [2] . İyirmi ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni kübra", Nisai, c5, s46; "Mənaqibi Kufi", c2, s501, hədis 103; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c18, s227, hədis 594-595, və s238, hədis 596-599; "Mənaqibi İbn Məğazili", s181, hədis 216, və s280, hədis 215; "Təhzibul-kəmal", c21, s454.

Mikayıl da sol tərəfdən Əli ilə birlikdə döyüşərlər. Heç bir zaman qələbə çalmadan geri dönməz. Çünki bu işdə Allah onun yardımçısıdır. Ona əta olunmuş yeddi yüz dirhəmdən başqa özündən sonra heç bir dinar-dirhəm saxlamadı. Ailəsi üçün bir xidmətçi almaq istəyirdi"(1).

llah Əlini heç vaxt xar etməz

[

Əlinin (ə) on xüsusiyyəti

24. عن عمرو بن میمون قال: أنی لجالس إلی ابن عبّاس, إذ أتاه تسعة رهط فقالوا: إما أن تقوم معنا، واما أن تخلونا یا هؤلاء _ وهو یومئذ صحیح قبل أن یعمی _ قال: أنا أقوم معکم. [فانتدؤا] فتحدّثوا فلا أدری ما قالوا، فجاء وهو ینفض ثوبه وهو یقول: أفِّ وتُفِّ یقعون فی رجل له عشر.

24- Əmr ibn Məymun deyir: Abdullah ibn Abbas ilə oturmuşdum. Doqquz dəstə onun yanına gəlib dedilər: Ya qalx bizimlə gəl ya da bizi İbn Abbasla tək burax. Bu hadisə baş verən zaman İbn Abbasın gözləri hələ kor olmamışdı. İbn Abbas dedi: Mən sizinlə gəlirəm. (Onlar bir guşəyə çəkilib) söhbət edirdilər. Mən nə dediklərini başa düşmürdüm. Bir az keçmiş Abdullah ibn Abbas tozunun tökülməyi üçün paltarını silkələyərək gəlib dedi: Onlara ar olsun! On xüsusiyyətə malik olan bir kişiyə söyüş verir və ondan nöqsan axtarırlar.

1. وقعوا فی رجل قال رسول الله|: لأَبعثَنَّ رجلاً یحب اللهَ ورسولَه [و یحبه اللهُ ورسولُه] لا یخزیه الله أبداً. فاستشرف [لها] من استشرف فقال: أین علیّ×؟ [قیل:] هو فی الرحی

səh:34


1- [1] . İyirmi üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu Kübra", c3, s38; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s372, hədis 32085, və c6, s374, hədis 32101; "Müsnədi Əhməd", c3, s246, hədis 1719, və s247, hədis 1720; "Fəzaili Əhməd", s90-91, hədis 135-136; "Kitabuz-zöhd Əhməd", s195, hədis 709; "Tarixi kəbiri Buxari", c2, s362; "Məqtəli İbn Əbid-dünya", s92, hədis 86, 94-95, və hədis 88-90; "Müsnədi Bəzzar", c4, s178, hədis 1339, və s179, hədis 1340, və s180, hədis 1341; "Əl-cərhu vət-tə`dil",c 3, s172; "Mənaqibi Kufi", c2, s44, hədis 530, və s45, hədis 531; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s225, hədis 6758; "Tarixi Təbəri", c5, s157; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c3, s79, hədis 2717-2720, və s80, hədis 2721-2725; "Müstədrəki Hakim", c3, s172 və s...

یطحن، [قال:] وما کان احدکم لیَطحَن؟ فدعاه وهو أرمد ما یکاد أن یبصر، فنفث فی عینیه ثمّ هزّ الرایةَ ثلاثاً فدفعها إلیه، فجاء بصفیّة بنت حیّی.

1. Allahın Rəsulu (s) buyurdu: "Allah və Rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və Rəsulunun (s) da sevdiyi bir kişini meydana göndərəcəm. Allah onu heç vaxt xar etməz". (Bəziləri Peyğəmbərin (s) diqqətini cəlb edəcəklərinə ümidvar idilər). Həzrət (s) "Əlinin harada olduğunu soruşdu?" Həzrətə (s) onun dəyirmanda un üyütdüyünü dedilər. Rəsulullah (s) buyurdu: "Sizdən biri un üyüdə bilmir?" Əlini çağırdı. Əli gözünün ağrısından görə bilmirdi. Həzrət (s) ağzının suyundan onun gözlərinə sürtdü və bayrağı üç dəfə yellədikdən sonra Əliyə verdi. Əli, Həyyin qızı Səfiyyəni əsir etdi.

2. وبعث ابا بکر بسورة التوبة، وبعث علیّ×اً خلفه فأخذها منه، فقال: لا یَذهَب بها إلّا رجل منّی, وانا منه.

2. Rəsulullah (s) "Tövbə" surəsini (müşriklərə)oxumaq üçün Əbu Bəkri göndərdi. Sonra Əlini onun ardınca göndərdi ki, surəni Əbu Bəkrdən alıb, özü oxusun. Həzrət (s) bu barədə buyurdu: Bu surəni məndən olan bir kişidən (Əlidən) ki, mən də ondanam başqa heç kim (müşriklərə) oxuya bilməz.

3. [و قال لبنی عمه: ایُّکم یُوالینی فی الدنیا والآخرة؟ قال: وعلیّ معه جالس, فقال: أنا أُوالیک فی الدنیا والآخرة. فقال: أنت ولیّی فی الدنیا والآخرة].

3. Allahın Rəsulu (s) Bəni-Haşimdən soruşdu? "Sizin hansınız dünya və axirətdə mənim dostum və mənimlə birlikdə olacaqsınız?" Əli də orada idi. Həzrətə (s) dedi: Mən dünya və axirətdə sizin dostunuz və sizinlə birlikdə olacam. Peyğəmbər (s) də bunu təyid etdi və buyurdu: "Sən dünya və axirətdə mənim dostum və mənimlə birlikdəsən".

4. ودعا رسول الله| الحسن والحسین وعلیّاً وفاطمة، فمدّ علیهم ثوباً فقال: «اللّهمّ هؤلاء أهل بیتی فأَذهِب عنهم الرجسَ وطَهِّرهم تطهیراً».

4. Peyğəmbər (s) Əli, Fatimə, Həsən və Hüseyni çağırdı. Onların üstünə bir parça atıb buyurdu: "İlahi, bunlar mənim Əhli-beytimdirlər".

səh:35

5. وکان أوّل من اسلم من الناس بعد خدیجة.

5. Əli Xədicədən sonra İslamı qəbul edən ilk şəxsdir.

6. ولبس ثوب رسول الله| ونام [مکانه] فجعل المشرکون یرمون کما یرمون رسول الله| وهم یحسبون أنه نبیّ الله، فجاء أبو بکر فقال: یا نبیّ الله. فقال علی: أن نبیّ الله قد ذهب نحو بئر میمون. فأتبعه فدخل معه الغار. وکان المشرکون یرمون علیّ×اً× حتّی أصبح.

6. Əli Peyğəmbərin (s) paltarını geyinib yerində yatdı. Müşriklər Peyğəmbərə (s) nasəza dedikləri kimi Peyğəmbər olması gümanı ilə ona da nasəza deyirdilər. Əbu Bəkr gəlib dedi: Ya Rəsulullah (s), Əli ona dedi: Peyğəmbər (s) "Meymun" quyusuna tərəf getdi. Əbu Bəkr o quyuya tərəf getdi və Həzrətlə (s) birlikdə mağaraya daxil oldu. Müşriklər hələ də nasəza deyirdilər.

7. وخرج بالناس فی غزوة تبوک, فقال علیّ×: أخرج معک؟ فقال: لا، فبکی فقال: «أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنک لست بنبیّ»؟ ثمّ قال: «انت خلیفتی» یعنی فی کلّ مؤمن «من بعدی».

7. Rəsulullah (s) "Təbuk" döyüşünə getmək üçün səhabələri ilə (Mədinədən) çıxdı. Əli O Həzrətə (s) dedi: Mən də sizinlə gəlim? Həzrət (s) buyurdu: "Xeyr". Əli ağladı. Həzrət (s) yenə buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?! Yeganə fərq burdadır ki, (Harunun əksinə olaraq) sən Peyğəmbər deyilsən". Sonra da buyurdu: "Sən məndən sonra möminlər arasında mənim canişinim olacaqsan".

8. قال: وسدّ ابواب المسجد غیر باب علیّ×، فکان یدخل المسجد وهو جنب وهو فی طریقه لیس له طریق غیره.

8. Allahın Rəsulu (s) Əlinin qapısından başqa məscidə açılan bütün qapıları bağladı. Əli üçün məscidin yolundan başqa bir yol yox idi. Əli cənabətli halda da məscidə daxil ola bilərdi. (Bu iş ancaq Peyğəmbərlə (s) ona məxsus idi).

9. وقال: «من کنت ولیّه فعلیٌّ ولیُّه».

9. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Mən hər kimin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır".

10. قال ابن عبّاس: وقد أخبرنا الله فی القران أنه قد رضی عن أصحاب الشجرة فهل حدثّنا بعدُ أنه سخط علیهم؟ قال: وقال رسول الله| لعمر حین قال: ائذن لی فأضرب عنقه _ [یعنی:

səh:36

حاطباً] قال: «ما یدریک لعلّ الله قد اطلع علی أهل بدر، فقال: اعملوا ما شئتم فقد غفرت لکم».

10. Allah Quranda "beyətür-rizvan"da ağac altında Peyğəmbərlə (s) beyət edənlərdən razı olduğundan bizi xəbərdar etmişdi. Görəsən bundan sonra onlara olan qəzəbindən bir söz demişdir? (Xeyr heç vaxt deməmişdir. Əli də o məkanda Peyğəmbərlə (s) beyət edənlərdəndir. Bundan əlavə) Ömər Hatəbin boynunu vurmaq üçün Rəsulullahdan (s) icazə istədikdə Həzrət (s) ona buyurdu: "Sən nə bilərsən ki? bəlkə də Allah "Bədr" döyüşündə iştirak edən müsəlmanları nəzərə alaraq buyurdu: Hər nə istəyirsiniz edin, sizi bağışladım."? (Əli də "Bədr" iştirakçılarındandır)(1).

Əli bağışlanmışdı

25. عن عبد الله بن سلمة، عن علی قال: قال رسول الله|: ألا اُعلِّمک کلماتٍ اذا قلتهنّ غفر لک مع أنه مغفور لک؟: لا إله إلا هو الحلیم الکریم, لا إله إلا الله العلی العظیم، سبحان الله ربّ السماوات السبع ورب العرش الکریم، الحمد لله ربّ العالمین.

25- Əli deyir: Peyğəmbərlə (s) buyurdu: "Baxmayaraq ki, sən bağışlanmışsan istədiyin zaman bağışlanmaq üçün sənə bəzi sözlər öyrədimmi? (Bəli dedim. Buyurdu: Belə de!) Böyük və əzəmətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Kəramətli ərşin və yeddi asimanın Pərvərdigarı pak və

səh:37


1- [1] . Bu hədis başqa mənbələrdə: "Sireyi İbn Hişam", c2, s334; "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s110; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s372, hədis 32091, və c7, s392, hədis 36863; "Müsnədi Əhməd", c5, s178, hədis 3062-3063, (və c4, s51, qədimi çap), və c17, s197, hədis 11122, (c 2, s26, qədimi çap); "Fəzaili Əhməd", s74, hədis 111, və s119, hədis 176, və s149, hədis 216, və s211, hədis 291; "Kitabus-sünnə", s551, hədis 1188, və s588, hədis 1351; "Səhihi Müslim", c3, s1433, və c4, s1872; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s179, hədis 8603; "Mənaqibi Kufi", c2, s457, hədis 951, və s496, hədis 977-996, və s500, hədis 1002; "Müsnədi Royani", c2, s172, hədis 1172, və s166, hədis 1149; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c12, s77, hədis 12593, və s114, hədis 12722; "Sünəni Bihəqi", c9, s131; "Əl-Bidayətu vən-nəhayə", c7, s342, və s... *. Bu mətləb 38 və 42-ci hədislərdə təfsilatı ilə gələcək. *. "Fəth" surəsi ayə18.

münəzzəhdir. Həmd və sitayiş aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur"(1).

26. عن علی قال: أن النبی| قال: یا علی؛ ألا اُعلِّمک کلماتٍ إذا أنت قلتَهنّ غفر الله لک مع أنه مغفور لک؟، تقول: لا إله إلا الله الحلیم الکریم، لا إله إلا هو العلی العظیم، سبحان الله ربّ السماوات [السبع] وربّ العرش الکریم، الحمد لله ربّ العالمین.

26- Əli deyir: Peyğəmbər (s) buyurdu: "Baxmayaraq ki, sən bağışlanmışsan istədiyin zaman bağışlanmaq üçün sənə bəzi sözlər öyrədimmi? (Bəli dedim. Buyurdu: Belə de!) Həlim və kəramətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Böyük və əzəmətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Kəramətli ərşin və (yeddi) asimanın Pərvərdigarı pak və münəzzəhdir. Həmd və sitayiş aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur"(2).

27. عن علی قال: کلمات الفرج: لا إله إلا الله العلی العظیم، لا إله إلا الله الحلیم الکریم، سبحان الله ربّ السماوات السبع وربّ العرش العظیم، والحمد لله ربّ العالمین.

27- Əli deyir: Fərəc sözləri aşağıdakılardan ibarətdir: Böyük və əzəmətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Səbirli və kəramətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Kəramətli ərşin və yeddi asimanın Pərvərdigarı pak və münəzzəh olan Allahdır. Həmd və sitayiş aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur"(3).

28. عن علی, عن النبی| نحوه, یعنی نحو حدیث خالد [بن مخلد].

28- Bu hədis sənədi fərqli olmasına baxmayaraq iyirmi yeddinci hədis kimidir.

səh:38


1- [1] . İyirmi beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s46, hədis 29346; "Müsnədi Əbd ibn Həmid", s53, hədis 74; "Müsnədi Əhməd", c2, s119, hədis 712; "Müsnədi Bəzzar", c2, s283, hədis 705; "Sünəni kübra", c4, s398, hədis 7678; "Əməlül-yəvm vəl-ləylə", c6, s164, hədis 1074; "Tarixi Bağdad", c9, s356.
2- [2] . İyirmi altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s583, hədis 1315-1317; "İləlü Darqotni", c4, s10; "Səhihi İbn Həbban", c15, s371, hədis 6928; "Möcəmi səğiri Təbərani", c1, s127; "Əmaliyi Xəmisiyyə", c1, s245, hədis 11.
3- [3] . İyirmi yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni kübra", Nisai, c6, s163, hədis 10472; "Müstədrəki Hakim", c3, s138; "Mənaqibi Xarəzmi", s258; "Təzkirətül-hifaz", c2, s662.

29. عن علی قال: قال النبی| ألا اُعلِّمک کلماتٍ إذا قلتَهنّ غفر لک علی أنه مغفور لک؟،: لا إله إلا الله العلی العظیم، لا إله إلا الحلیم الکریم، سبحان الله ربّ العرش العظیم، الحمد لله ربّ العالمین.

29- Əli deyir: Peyğəmbər (s) buyurdu: "Baxmayaraq ki, sən bağışlanmışsan istədiyin zaman bağışlanmaq üçün sənə bəzi sözlər öyrədimmi? (Bəli-dedim. Buyurdu: Belə de!) Böyük və əzəmətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Həlim və kəramətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Kəramətli ərşin və yeddi asimanın Pərvərdigarı pak və münəzzəhdir. Həmd və sitayiş aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur"(1).

30. عن علی قال: قال النبی|: ألا اُعلِّمک دعاءً إذا دعوتَ به غُفِر لک وان کنتَ مغفوراً لک؟، قلت: بلی. قال: لا إله إلا الله العلی العظیم، لا إله إلا الله الحلیم الکریم، لا إله إلا الله، سبحان الله ربّ العرش العظیم.

30- Əli deyir: Peyğəmbər (s) buyurdu: "Baxmayaraq ki, sən bağışlanmışsan istədiyin zaman bağışlanmaq üçün sənə dua öyrədim? Bəli dedim. Buyurdu: (belə de:) Böyük və əzəmətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur.Həlim və kəramətli Allahdan başqa bir Allah yoxdur. Allahdan başqa Allah yoxdur. Əzəmətli ərşin Rəbbi olan Allah pak və münəzzəhdir"(2).

Allah Əlinin ürəyini imanla imtahan etmiş

31. عن علی، قال: جاء النبی| أناسٌ من قریش، فقالوا: یا محمّد، أنا جیرانک وحُلفاؤک وان أناساً من عبیدنا قد اَتَوک ولیس بهم رغبةٌ فی الدین ولا رغبةٌ فی الفقه، أنما فرّوا من ضیاعنا وأموالنا فأرددهم إلینا، فقال لأبی بکر: ما تقول؟ فقال: صدقوا وانهم لجیرانک وحُلفاؤک. فتغیّر وجه النبی|, ثمّ قال لعمر: ما تقول؟ قال: صدقوا أنهم لجیرانک وحُلَفاؤک. فتغیر وجه

səh:39


1- [1] . İyirmi doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s461, hədis 1363; "Fəzaili Əhməd", s711, hədis 338; "Kitabus-sünnə", s582, hədis 1314; "Sünəni kübra", Nisai, c6, s163, hədis 10473; "Əmaliyi Xəmisiyyə", c1, s228, hədis 11; "Möcəmi Sələfi", s420, hədis 1426.
2- [2] . Otuzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s119, hədis 175; "Sünəni Termizi", c5, s529, hədis 3504; "İləlü Darqotni", c4, s9; "Sünəni kübra", Nisai, c6, s146, hədis 10475-10476; "Möcəmi Təbərani", c1, s270, hədis 763; "Tarixi Bağdad", c12, s263.

النبی|، ثمّ قال: یا معشر قریش؛ والله لَیبعَثنَّ اللهُ علیکم رجلاً منکم قد امتحن اللهُ قلبَه للإیمان فَلیَضربنَّکم علی الدین أو یَضربُ بعضکم. فقال أبو بکر: أنا هو یا رسول الله؟ قال: لا. قال عمر: أنا هو یا رسول الله؟ قال: لا، ولکن ذلک الّذی یخصف النعل. وقد کان أعطی علیاً نعله یخصفها.

31-Əli deyir: Qüreyş tayfasından bir dəstə Peyğəmbərin (s) hüzuruna gəlib dedilər: Ya Məhəmməd, biz sənin qonşuların və səninlə əhd-peyman bağlayanlarıq. Bizim qullarımızdan bəzisi sənin yanına gəliblər. (İslamı qəbul ediblər). Onlar fikir, düşüncə və dinə məhəbbət üzündən İslamı qəbul etməyiblər. Onlar bizim mallarımızı saxlamamaq üçün qaçıblar. Onları bizə qaytar.

Həzrət (s) Əbu Bəkrə buyurdu: "Sən nə deyirsən?" O dedi: Haqq Qüreyşlədir. Onlar sənin qonşuların və səninlə əhd-peyman bağlayanlardılar. (Qulları qaytar). Peyğəmbərin (s) çöhrəsi dəyişildi və Ömərə buyurdu: "Sən nə deyirsən?" O da dedi: Haqq Qüreyşlədir. Onlar sənin qonşuların və səninlə əhd-peyman bağlayanlardılar. (Qulları qaytar). Yenə Peyğəmbərin (s) çöhrəsi dəyişildi və üzünü Qüreyşə tutub buyurdu: "Ay Qüreyşlilər, Allaha and olsun Allah sizi əzmək üçün sizin özünüzdən bir kişini dirçəldəcək. Allah onun ürəyini imanla imtahan etmişdir. O, dinə görə sizi (ya da bəzilərinizi) əzəcək.

Əbu Bəkr dedi: O kişi mənəm? Həzrət (s) buyurdu: "Xeyr". Ömər də dedi: o kişi mənəm? Həzrət (s) buyurdu: "Xeyr". Həzrət (s) buyurdu: "O kişi indi nəleyni yamayan şəxsdir". (O zaman) Həzrət (s) nəleynini yamamaq üçün Əliyə vermişdi(1).

səh:40


1- [1] . Otuz birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s370, hədis 32072 (17); "Müsnədi Əhməd", c2, s448, hədis 1336; "Fəzaili Əhməd", s158, hədis 227; "Sünəni İbn Əbu Davud", c3, s65; "Müsnədi Bəzzar", c1, s79; "Sünəni Termizi", c5, s634, hədis 3715, və s35, hədis 2660; "Şərhu Təhavi", c4, s359; "Müstədrəki Hakim", c2, s137, və c4, s298; "Sünəni kübra Bihəqi", c9, s229; "Mənaqibi İbn Məğazili", s54, hədis 78; "Kənzül-ümmal", c13, s127, hədis 36402.

Allah Əlinin ürəyini hidayət edər və dilini haqqı deməkdə sabit saxlayar

32. عن أبی البختری، عن علی قال: بعثنی رسول الله| إلی الیمن وانا شابُّ حدیثُ السِنّ، قال: فقلت: یا رسول الله أنک بَعثتَنی إلی قوم یکون بینهم أحداثٌ وانا شابٌّ حدیثُ السِّنّ، قال: أن الله سیهدی قلبک ویثبّت لسانک. فما شککت فی قضاء بین اثنین.

32- Əli deyir: Yeniyetmə bir cavan idim ki, Peyğəmbər (s) (mühakimə etmək üçün) məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə(s) dedim: Ya Rəsulullah (s), məni yeniyetmə ikən aralarında yeni fikir və işlər yayılmış tayfanın yanına göndərirsən? Həzrət (s) buyurdu: "Allah sənin qəlbini hidayət edər və dilini haqqı deməkdə sabitləşdirər". Əli dedi: (Peyğəmbərin (s) bu duasından sonra) etdiyim mühakimələrin heç birində şəkk etmədim(1).

33. عن أبی البختری عن علی قال: بعثنی رسولُ الله| إلی الیمن، فقلت: أنک تَبعَثنی إلی قوم أسنَّ منّی فکیف القضاء فیهم؟، فقال: أن الله سیهدی قلبک ویثبت لسانک. قال: فما تعایَیتُ فی حکومةٍ بعدُ.

33-Əli deyir: Peyğəmbər (s) (mühakimə etmək üçün) məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə (s) dedim: Siz məni özümdən yaşlı bir tayfanın yanına göndərirsiniz? Mən onların arasında necə mühakimə edim? Həzrət (s) buyurdu: "Allah sənin qəlbini hidayət edər və dilini haqq deməkdə sabitləşdirər". (Əli dedi): bu (duadan) sonra etdiyim mühakimələrin heç birində şəkk etmədim(2).

34. عن أبی البختری عن علی قال: بَعثنی رسولُ الله| إلی الیمن لأقضی بینهم، فقلت: یا رسول الله لا علمَ لی بالقضاء، فضرب بیده علی صدره، وقال: اللهمّ اهد قلبه وسدّد لسانه. فما شککت فی قضاء بین اثنین حتّی جلستُ مجلسی هذا.

səh:41


1- [1] . Otuz ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s337, hədis 1; "Müsnədi Əhməd", c2, s68, hədis 636; "Fəzaili Əhməd", s72, hədis 108; "Müsnədi Bəzzar", c3, s125, hədis 912; "Sünəni İbn Macə", c2, s474; "Ənsabul-əşraf", c1, s17, hədis 33; "Mənaqibi Kufi", c2, s12, hədis 501; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s323, hədis 401; "Müstədrəki Hakim", c3, s135; "Hilyətül-əvliya", c4, s381; "Sünəni Bihəqi", c10, s85; "Mənaqibi Xarəzmi", s83, hədis 71.
2- [2] . Otuz üçüncü hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri otuz ikinci hədisin mənbələri kimidir.

34- Əli deyir: Peyğəmbər (s) mühakimə etmək üçün məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə (s) dedim: Ya Rəsulullah (s), mən mühakimə etməyi bilmirəm. Həzrət (s) mübarək əlini sinəmə vuraraq buyurdu: "İlahi, bunun ürəyini hidayət et və dilini doğru danışmaqda sabitləşdir". (Əli dedi): Bu hadisədən sonra burada oturduğum zamana qədər etdiyim mühakimələrin heç birində şəkk etməmişəm(1).

35. عن حنش بن المعتمِر، عن علی قال: بعثَنی رسولُ الله| إلی الیمن وانا شابٌّ فقلت: یا رسول الله تَبعثَنی, وانا شابّ إلی قوم ذوی أسنان لأَقضیَ بینهم ولا علم لی بالقضاء؟ فوضع یده علی صدری، ثمّ قال: أن الله سیهدی قلبک ویثبّت لسانک، یا علی إذا جلس الیک الخصمان فلا تقضِ بینهما حتّی تَسمع من الآخر کما سمعتَ من الأوّل، فإذا فعلت ذلک تَبیّنَ لک القضاء. قال علی×: فما أَشکلَ علیّ× قضاءٌ بعد.

35- Əli deyir: Cavan idim Peyğəmbər (s) (mühakimə etmək üçün) məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə (s) dedim: Ya Rəsulullah (s), mühakimə etməyi bilmədiyimə baxmayaraq cavan ikən məni mühakimə etmək üçün özümdən yaşlı bir tayfanın yanına göndərirsiniz. Həzrət (s) mübarək əlini sinəmə qoyub buyurdu: "Allah sənin qəlbini hidayət edər və dilini doğru danışmaqda sabitləşdirər. Ay Əli, sənin yanında əyləşmiş iki şəxsin ixtilafını həll etdikdə hər ikisini dinləmədən mühakiməyə başlama. Belə etdiyin zaman mühakimədə (həqiqət) sənin üçün aşkar olar."

Əli deyir: Bundan sonra mənim üçün heç bir mühakimə çətin olmadı(2).

36. عن حارثة بن مضرِّب، عن علی قال: بَعثَنی رسولُ الله| إلی الیمن فقلتُ: أنک تبعثنی إلی

səh:42


1- [1] . Otuz dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", c1, s16, hədis 98; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32059; "Müsnədi Əhməd", c2, s356, hədis 1145; "Sünəni İbn Macə", c2, s474; "Əxbarul-qüzat", c1, s85; "Hilyətül-əvliya", c4, s382; "Sünəni Bihəqi", c10, s86.
2- [2] . Otuz beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s159, hədis 125; "Təbəqatu kübra", c2, s337, hədis 2; "Müsnədi Əhməd", c2, s421, hədis 745; "Fəzaili Əhməd", s152, hədis 218; "Sünəni İbn Əbu Davud", c3, s301, hədis 3582; "Sünəni Termizi", c3, s618, hədis 1331; "Əxbarul-qüzat", c1, s85-86; "Sünəni Bihəqi", c10, s86.

قوم هم أسنُّ منّی لأَقضی بینهم؟، فقال: أن الله سَیهدی قلبَک ویُثبِّت لسانک.

36- Əli deyir: Peyğəmbər (s) məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə (s) dedim: Siz məni mühakimə etmək üçün özümdən yaşlı bir tayfanın yanına göndərirsiniz. Həzrət (s) buyurdu: "Allah sənin qəlbini hidayət edər və dilini doğru danışmaqda sabitləşdirər"(1).

37. عن عمرو بن حبشی، عن علی قال: بَعَثَنی رسولُ الله| إلی الیمن فقلت: یا رسول الله أنک تَبعثنی إلی شیوخ ذوی أسنان, وانی أخافُ أن لا أُصیب. قال: أن الله سَیُثبِّت لسانک ویَهدی قلبک.

37-Əli deyir: Peyğəmbər (s) məni Yəmənə göndərdi. O Həzrətə (s) dedim: Siz məni mühakimə etmək üçün özümdən yaşlı və ömür sürmüş bir tayfanın yanına göndərirsiniz. Bu işdə müvəffəq olmamaqdan qorxuram. Həzrət (s) buyurdu: "Allah sənin dilini haqq deməkdə sabit və qəlbini hidayət edəcək"(2).

Əlinin qapısından başqa (məscidə açılan) bütün qapılar bağlansın

38. عن زید ابن أرقم قال: کان لنفرٍ من أصحاب رسول الله| ابوابٌ شارعةٌ فی المسجد، فقال رسول الله|: سُدّوا هذه الأبواب إلّا بابَ علیّ×. فتکلّم فی ذلک أناسٌ، فقام رسول الله|، فحمد الله وأثنی علیه ثمّ قال: أما بعد فانی أُمِرتُ بسدّ هذه الأبواب غیرَ باب علی×. فقال فیه قائلکم، والله ما سددتُه ولا فتحتُه ولکنّی أُمِرتُ فاتّبعتُه.

38- Zeyd ibn Ərqəm deyir: Peyğəmbərin (s) səhabələrindən bir dəstənin evinin qapısı məscidə açılırdı. Rəsulullah (s) buyurdu: "Əlinin qapısından başqa bütün qapıları bağlayın".

Camaatın bəzisi bu barədə dedi-qodu edirdilər.

səh:43


1- [1] . Otuz altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s337, hədis 3; "Müsnədi Əhməd", c2, s92, hədis 666, və c2, s451, hədis 1342; "Müsnədi Bəzzar", c2, s289, hədis 711; "Əxbarul-qüzat", c1, s85.
2- [2] . Otuz yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu kübra", c2, s337, hədis 3; "Əxbarul-qüzat", c1, s85, 87-88; "Mənaqibi kufi", c2, s13, hədis 502; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s252, hədis 293; "Səhihi ibn Həbban", c11, s451, hədis 5065.

Peyğəmbər (s) ayağa durub Allaha həmd-səna etdikdən sonra buyurdu: "Mən Əlinin qapısından başqa bütün qapıların bağlanmasına göstəriş vermişəm. Sizin bəziləriniz etiraz edirsiniz. Allaha and olsun mən öz fikrimlə heç bir qapını açıb-bağlamamışam. (Allah tərəfindən) əmr alıb itaət etmişəm"(1).

Allah Əlini daxil edib başqalarını çıxartdı

39. عن ابراهیم ابن سعد بن أبی وقاص، عن أبیه _ ولم یقل مرة: عن أبیه _ قال: کنّا عند النبی| وعنده قوم جلوس فدخل علی×، فلمّا دخل خرجوا، فلمّا خرجوا تلاوموا فقالوا: والله ما أخرجنا إذ أدخله، فرجعوا فدخلوا، فقال: والله ما أنا أدخلته وأخرجتکم بل الله أدخله وأخرجکم.

39- Səd ibn Əbu Vəqqas deyir: Bir dəstə ilə Peyğəmbərin (s) hüzurunda əyləşmişdik. Əli daxil olduğu üçün başqaları çıxdılar. (Ya da Peyğəmbər (s) başqalarına çıxmağı əmr etdi). Onlar çıxan kimi bir-birini danlayıb deyirdilər. Allaha and olsun bizi çıxardıb. onu qəbul etmək heç rəva deyildir. Qayıdıb daxil oldular. Həzrət (s) buyurdu: "Allaha and olsun onu daxil edib, sizi çıxartmaq mənim işim deyil. Əksinə Allah onu daxil edib sizi çıxartmışdır"(2).

40. أخبرنا احمد بن یحیی، قال: حدثّنا علی بن قادم، قال: أخبرنا إسرائیل [بن یونس]، عن عبد الله بن شریک، عن الحارث بن مالک، قال: أتیت مکة فلقیت سعدَ بنَ أبی وقاص، فقلت له: هل سمعت لعلی× منقبةً؟ قال: کنّا مع رسول الله| فی المسجد، فنودی فینا لیلاً: لیخرج مَن فی المسجد إلّا آل رسول الله| وآل علی×. قال: فخرجنا، فلما أصبح أتاه عمّه فقال: یا رسول الله أخرجت اصحابک واعمامک واسکنت هذا الغلام؟!

səh:44


1- [1] . Otuz səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c3, s41, hədis 19287; "Müstədrəki Hakim", c3, s125; "Mənaqibi Xarəzmi", s327, hədis 328; "Əl-qəvlul-müsəddəd", s28.
2- [2] . Otuz doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Əl-mə`rifətü vət-tarix", c2, s211; "Müsnədi Bəzzar", c4, s34, hədis 1195; "İləlü Darqotni", c4, s263, hədis 629; "Təbəqatu mühəddisin", c2, s145, hədis 165; "Tarixu Əbu Nəim", c2, s147, hədis 1328; "Tarixi Bağdad", c5, s293-294; "Sünəni kübra" , Nisai, c5, s46; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s312, hədis 823-824.

فقال: رسول الله|: «ما أنا أمرت باخراجکم ولا باسکان هذا الغلام أن الله هو أمر به». قال فطر عن عبد الله بن شریک، عن عبد الله بن الرقیم، عن سعد: أن العبّاس أتی النبی| فقال: سَددتَ ابوابَنا إلّا باب علی×؟! فقال: «ما أنا فتحتُها ولا أنا سددتُها».

40- Haris ibn Malik deyir: Məkkəyə getmişdim. Orada Sə`d ibn Əbu Vəqqasla görüşdükdə ondan Əli barəsində fəzilət eşidib eşitmədiyini soruşdum? Belə cavab verdi: (Bəli) məsciddə Peyğəmbərin (s) kənarında əyləşmişdim. Gecə vaxtı bir nəfər səsləndi: Rəsulullahın (s) və Əlinin övladlarından başqa hamı məsciddən çıxsın. Hamımız çölə çıxdıq. Sübh açılan kimi Peyğəmbərin (s) əmisi (Abbas) O Həzrətin (s) yanına gəlib dedi: Ay Allahın Rəsulu (s), bu cavanı saxlayıb əmilərini və səhabələrini (məsciddən) çıxardırsan?! Peyğəmbər (s) buyurdu: "Mən öz fikrimlə bu cavanı saxlayıb, sizi məsciddən çıxartmamışam. Əksinə Allah özü bu işə göstəriş verdi".

Nisai deyir: Başqa bir hədisdə Sə`d ibn Əbu Vəqqasdan belə nəql olunub: (Peyğəmbərin (s) əmisi Abbas) O Həzrətin (s) yanına gəlib dedi: Əlinin qapısından başqa bizim hamımızın qapısını bağladın. Həzrət (s) buyurdu: "Qapını mən öz fikrimlə bağlayıb açmamışam"(1).

41. أخبرنی زکریّا بن یحیی [السجزی] قال: حدثّنا عبد الله بن عمر، [بن محمی بن أبان مشکدانة الکوفی] قال: حدثّنا أسباط بن [بن محمّد] عن فطر [بن خلیفة]، عن عبد الله بن شریک، عن عبد الله بن الرقیم، عن سعد نحوه.

41-Bu hədis qırxıncı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə nəql etmişdir(2).

səh:45


1- [1] . Qırxıncı hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s593, hədis 1376; "Mənaqibi kufi", c2, s458, hədis 954, və s461, hədis 956; "Müsnədi Şaşi", c1, s126, hədis 63; "Kamil ibn Əddi", c3, s234; "Əmaliyi Müfid", s55, hədis 2; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s243, hədis 278, və s238, hədis 281; "Təhzibul-kəmal", c5, s278.
2- [2] . Qırx birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s98, hədis 15511; "Kitabus-sünnə", s595, hədis 1384, və s596, hədis 1385; "Müsnədi Bəzzar", c4, s36, hədis 1197; "Mənaqibi kufi", c1, s471, hədis 373, və c2, s466, hədis 691; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s61, hədis 73; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c4, s553, hədis 3943; "Müstədrəki Hakim", c3, s116; "Mənaqibi İbn Məğazili", s257, hədis 304-306.

42. أخبرنی محمّد بن وهب، قال: حدثّنا مسکین [بن بکیر]، قال: حدثّنا شعبة عن أبی بلج، عن عمرو بن میمون، عن ابن عبّاس _ وابو بلج هو یحیی بن أبی سلیمان _ قال: أمر رسول الله| بأبواب المسجد فسُدَّت إلا بابُ علی.

42- Əbu Bələc deyir: Peyğəmbər (s) Əlinin qapısından başqa məscidə açılan qapıların hamısını bağlamaq əmri verdi(1).

43. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا یحیی بن حماد، قال: حدثّنا أبو وضّاح قال: حدثّنا یحیی، قال: حدثّنا عمرو بن میمون، قال: قال ابن عباس: وسد ابوابَ المسجد غیر باب علی، فکان یدخل المسجدَ وهو جنب وهو طریقه لیس له طریق غیرَه.

43- İbn Abbas deyir: Peyğəmbər (s) Əlinin qapısından başqa məscidə açılan bütün qapıları bağladı. Əli cənabətli olduqda belə məscidə daxil olurdu. Çünki, evinə getmək üçün başqa yolu yox idi(2).

Peyğəmbərin (s) yanında Əlinin məqamı

44. أخبرنا بشر بن هلال، قال: حدثّنا جعفر _ وهو ابن سلیمان _ قال: حدثّنا حرب بن شدّاد، عن قتادة، عن سعید بن المسیّب، عن سعد بن أبی وقاص، قال: لما غزا رسول الله| غزوةَ تبوک خلّف علیّ×اً بالمدینة، فقالوا فیه: مَلَّه وکره صحبته. فتَبَع علی النبی| حتی لَحِقه فی الطریق، فقال: «یا رسول الله، خَلًّفتنی فی المدینة مع الذراری والنساء حتی قالوا: مَلَّه وکَرِه صحبتَه. فقال النبی|: «یا علی أنما خلّفتُک علی اهلی، أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی غیر أنه لا نبیّ بعدی».

44- Səd ibn Əbu Vəqqas deyir: Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşünə gedərkən Əlini Mədinədə öz canişini təyin etdi.

səh:46


1- [1] . Qırx ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s641, hədis 3732; "Mənaqibi kufi", c2, s464, hədis 959, və s           466, hədis 962; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c12, s78, hədis 12594; "Hilyətül-əvliya", c4, s153; "Mənaqibi İbn Məğazili", s260, hədis 308; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s282, hədis 326.
2- [2] . Qırx üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s372; "Müsnədi Əhməd", c2, s26, hədis 4797; "Fəzaili Əhməd", s50, hədis 78, və s173, hədis 245; "Kitabus-sünnə", s585, hədis 1327; "Sünəni Termizi", c5, s639, hədis 3727; "Əxbarul-qüzat", c3, 149; "Mənaqibi kufi", c2, s458, hədis 952, və s459, hədis 955, və s462, hədis 957-960; "Müsnədi Əbu Yə`la", c9, s452, hədis 5601;"Müsnədi Royani", s167, hədis 411; "Əl-küna vəl-əsma Dolabi", c1, s150; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c23, s374, hədis 883; "Müstədrəki Hakim", c3, s125; "Sünəni kübra Bihəqi", c7, s65-66; "Mənaqibi İbn Məğazili", s257, hədis 305, və s253, hədis 303, və s261, hədis 309; "Tarixi Bağdad", c7, s205; "Mənaqibi Xarəzmi", s109, hədis 116; "Məqtəlu-Hüseyn Xarəzmi", c1, s62; "Kəşfül-əstar", c3, s195, hədis 2552, və s...

Camaat bu barədə belə dedilər: Həzrət (s) Əlidən bezib və daha onunla yoldaşlıq etməyi xoşlamır. Əli Peyğəmbərin (s) ardınca getdi. Yolda O Həzrətə (s) çatıb, dedi: Ya Rəsulullah (s), məni Mədinədə uşaqlar və qadınlarla saxlayırsan. Camaat da, Peyğəmbər (s) Əlidən bezib və daha onunla yoldaşlıq etməyi xoşlamır deyirlər. Peyğəmbər (s) ona buyurdu: "Ya Əli, mən səni öz ümmətimə canişin təyin etdim. "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?! Yalnız məndən sonra heç bir Peyğəmbər (s) olmayacaq"(1).

45. أخبرنا القاسم بن زکریا بن دینار، قال: حدثّنا أبو نعیم، قال: حدثّنا عبد السلام [بن حرب]، عن یحیی بن سعید [الانصاری]، عن سعید ابن المسیّب، عن سعد بن أبی وقاsəh: أن النبی| قال لعلی×: «انت منی بمنزلة هارون من موسی».

45- Səd ibn Əbu Vəqqas deyir: Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sənin mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimidir"(2).

46. أخبرنی زکریا بن یحیی، قال: حدثّنا أبو مصعب [أحمد بن أبی بکر] أن الدراوردی حدثّنا عن محمی بن صفوان الجمحی، عن سعید بن المسیّب، [انه] سمع سعد بن أبی وقاص یقول: قال: رسول الله| لعلی×: «أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی إلا النبوة».

46-Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Peyğəmbərlikdən başqa Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun"(3)?!

47. أخبرنی زکریا بن یحیی، قال: أخبرنا أبو مصعب عن الدراوردی، عن هاشم بن هاشم، عن سعید بن

səh:47


1- [1] . Qırx dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1342-1343; "Müsnədi Bəzzar", c3, s284, hədis 1076; "Mənaqibi kufi", c1, s520, hədis 422, 442-463, və c522, s458,-466, və s523, hədis 467-468; "Sünəni kübra", c5, s44, hədis 8138; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s136, hədis 738; "Kamil ibn Əddi", c2, s416, hədis 164; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c5, s136, hədis 4260; "Tarixi Bağdad", c1, s324, hədis 227; "Mənaqibi İbn Məğazili", s35, hədis 53.
2- [2] . Qırx beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Bəzzar", c3, s287, hədis 1068; "Sünəni Termizi", c5, s641, hədis 3731; "Mənaqibi kufi", c1, s518,hədis 460; "Sünəni kübra ", Nisai, c5, s44, hədis 8139; "Möcəmi səğiri Təbərani", c2, s22, hədis 824; "Təbaqatul-mühəddisin", c4, s264, hədis 1020; "Hilyətül-əvliya", c7, s196.
3- [3] . Qırx altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Tarixi kəbir", c1, s115, hədis 333.

المسیّب، عن سعد قال: لما خرج رسول الله| إلی تبوک خرج علی یُشَیِّعُه فبکی وقال: «یا رسول الله، أتترکنی مع الخوالف؟! فقال النبی|: یا علی، أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی إلا النبوة».

47- Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşünə getmək üçün yola düşdü. Əli ağlar halda O Həzrətin (s) ardınca getdi. Həzrətə (s) çatıb, dedi: Ya Rəsulullah (s), məni (Mədinədə) qadınlarla saxlayırsan? Peyğəmbər (s) buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Peyğəmbərlikdən başqa Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun"(1)?!

48. أخبرنی اسحاق بن موسی بن عبد الله بن موسی بن عبد الله بن یزید الانصاری، قال: حدثّنا داود بن کثیر الرقّی عن محمّد بن المنکدر، عن سعید ابن المسیّب، عن سعد: أن رسول الله| قال لعلی×: «انت منی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبی بعدی».

48- Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sənin mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimidir. Yalnız məndən sonra heç bir Peyğəmbər (s) olmayacaq"(2).

49. أخبرنی صفوان بن عمرو، قال: حدثّنا أحمد بن خالد، قال: حدثّنا عبد العزیز بن [یعقوب بن] أبی سلمة الماجشون، عن محمّد بن المنکدر: قال سعید بن المسیّب: أخبرنی ابراهیم بن سعد أنه سمع أباه سعداً, وهو یقول:

قال النبی| لعلی×: «أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبوة».

قال سعید: فلم أرضَ حتی اتیتُ سعداً، فقلت: شیئاً حدثنی به ابنک عنک؟

قال: وما هو؟ وانتهرنی، فقلت: أما علی× هذا, فلا.

فقال: ما هو یابن اخی؟

 فقلت: هل سمعتَ النبی| یقول لعل: کذا وکذا؟

قال: نعم _ وأشار إلی اذنیه _ وإلّا فاسکتّا لقد سمعتُه یقول ذلک.

49- Səid ibn Müsəyyib deyir: İbrahim ibn Səd ibn Əbu Vəqqas atasından belə eşitmişdi. Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Peyğəmbərlikdən başqa Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?!"

Səid ibn Müsəyyib deyir: Mən bu xəbərlə kifayətlənməyib Səd ibn Əbu Vəqqasın yanına gedib, ona

səh:48


1- [1] . Qırx yeddinci hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin məbələri həmən 45 və 46-cı hədisin məbələridir.
2- [2] . Qırx səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Tarixur-riqqə", s133; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s320, hədis 354.

dedim: Oğlun səndən bir xəbər nəql edir. Hansı xəbəri nəql etdiyini soruşdu? Yoxsa məni danlayırdı? Dedim: Xeyr bu barədə deyildir. Yenə soruşdu ay qardaşım oğlu, bəs nə barədədir? Dedim: Sən Peyğəmbərdən (s) Əlinin barəsində belə belə sözlər dediyini eşitmisənmi? İki qulağına işarə edərək dedi: Bəli və əgər yalan deyirəmsə bu iki qulağım kar olsun. Bu xəbəri mən özüm Rəsulullahdan (s) eşitmişəm(1).

50. أخبرنا زکریا بن یحیی، قال: حدثّنا [محمد بن عبد الملک بن محمّد] ابن أبی الشوارب، قال: حدثّنا حماد بن زید عن علی بن زید، عن سعید بن المسیّب، عن عامر بن سعد، عن سعد: أن النبی| قال لعلی×: «انت منی بمنزلة هارون من موسی غیر أنه لا نبی بعدی».

قال سعید: فأحببتُ أن اُشافِه بذلک سعداً، فأتیتُه فقلتُ: ما حدیث حدثنی به عنک عامر؟ فأدخل إصبعیه فی أذنیه وقال: سمعتُ من رسول الله| وإلّا فاستکّتا.

50- Səid ibn Müsəyyib deyir: Amir ibn Səddən eşitdim ki, Səd ibn Əbi Vəqqasdan belə xəbər verdi: Peyğəmbər(s) Əliyə buyurdu: "Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir. Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq."(2)

Səid ibn Müsəyyib deyir: "Bu hədisi vasitəsiz Sədin özündən eşitmək istəyirdim. Onun yanına gedib, dedim: Amirin səndən nəql etdiyi hədis nədir? O, iki barmağını

səh:49


1- [1] . Qırx doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s136, hədis 201; "Səhihi Müslim", c4, s1870, hədis 2404; "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1335; "Müsnədi Bəzzar", c2, s316, hədis 744; "Mənaqibi kufi", c1, s512, hədis 435, və c522-523, s466-467, və s534-535, hədis 483-484; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s44, hədis 8140; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s86, hədis 739, və s99, hədis 755; "Möcəmi Şüyux Əbu Yə`la", s230, hədis 188; "Əl-küna vəl-əsma Dolabi", c1, s192; "Səhihi İbn Həbban", c15, s369, hədis 6926; "Mənaqibi İbn Məğazili", s27, hədis 40-42, və s34, hədis 51; "Əmaliyi Tusi", s227, hədis 399; "Mənaqibi Xarəzmi", s133, hədis 148; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s327, hədis 350, və s318, hədis 351-353.
2- [2] . Əllinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif Əbdür-rəzzaq", c11, s226, hədis 20390; "Müsnədi Əhməd", c3, s114, hədis 1532; "Fəzaili Əhməd", s51, hədis 79; "Kitabus-sünnə", s586, hədis 1333-1342; "Mənaqibi Kufi", c1, s522, hədis 465, və s523, hədis 468; "Muzihi əvham", c2, s464; "Tərcümətil-imam Əli min tarixi Dəmeşq", c1, s309, hədis 341-342.

qulağına qoyub dedi: Bunu mən özüm Rəsulullahdan (s) eşitməmişəmsə bu iki qulağım kar olsun".

51. أخبرنی محمّد بن وهب، قال: حدثّنا مسکین [بن بکیر] قال: حدثّنا شعبة، عن علی بن زید [بن جدعان] قال: سمعت سعید ابن المسیّب یحدّث عن سعد: أن رسول الله| قال لعلی×: [ألا ترضی أن تکون منی] بمنزلة هارون من موسی؟ فقال أوّل مرّة: رضیت رضیت. فسألتُه بعد ذلک، فقال: بلی بلی.

51- Səid ibn Müsəyyib Səd ibn Əbi Vəqqasın dilindən nəql edir: "Allahın rəsulu (s) Əliyə buyurdu: Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?". (Əli (ə), Həzrət Peyğəmbərin (s) sualına ilk reaksiyada) razıyam, razıyam dedi. Yenidən o Həzrətdən soruşdum? İki dəfə buyurdu: Bəli (razıyam).(1)

52. أخبرنا محمّد بن بشّار، قال: حدثّنا محمّد بن جعفر غندر, قال: حدثّنا شعبة عن سعد بن ابراهیم، قال: سمعت ابراهیم بن سعد یحدّث عن أبیه, عن النبی| أنه قال لعلی×: «أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی».

52- Həzrət Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun?"(2).

53. أخبرنا عبید الله بن سعد بن إبراهیم بن سعد [البغدادی]، قال: حدّثنی عمّی [یعقوب] قال: حدثّنا أبی عن [محمد] بن اسحاق، قال: حدّثنی محمّد بن طلحة بن یزید بن رُکانة عن ابراهیم بن سعد بن أبی وقّاص، عن أبیه سعد:

انه سمع رسول الله| یقول لعلی× حین خلّفه فی غزوة تبوک علی أهله: «ألا ترضی أن تکون

səh:50


1- [1] . Əlli birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", c1, s29, hədis 213; "Müsnədi Həmidi", c1, s38, hədis 71; "Təbəqati ibn Sə`d", c3, s24; "Müsnədi Əhməd", c1, s97 hədis 1509 və s84, hədis 1490, və s124, hədis 1547; "Fəzaili Əhməd", s52, hədis 80; "Kitabus-sünnə", s588, hədis 1345; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s148, hədis 333; "Mənaqibi Kufi", c1, s501, hədis 421, və s513, hədis 437, və s533, hədis 472; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s57, hədis 698, və s66, hədis 709; "Müsnədi Şaşi", c1, s195, hədis 148; "Kamil ibn Əddi", c5, s199; "Hilyətül- əvliya", c7, s195; "Muzihi əvham", c2, s246; "Tarixi Bəğdad", c4, s204, hədis 1890, və c9, s364, hədis 4932.
2- [2] . Əlli ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", c1, s29, hədis 205; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 12; "Müsnədi Əhməd", c3, s95, hədis 1505; "Səhih Buxari", c6, s3, hədis 6; "Səhih Müslim", c4, s1871; "Sünəni İbn Macə", c1, s42, hədis 115; "Mənaqibi Kufi", s535, hədis 475; "Sünəni Kübra", Nisai, c5, s44, hədis 8142; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s73, hədis 718; "Mənaqibi Xarəzmi", s139, hədis 157.

منی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبیّ بعدی».

53- Bu hədis 47-ci hədis kimidir.Nisai onu Səd ibn Əbi Vəqqasdan başqa bir sənədlə nəql edibdir.(1)

54. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا أبو بکر الحنفی [عبد الکبیر بن عبد المجید] قال: حدثّنا بکیر بن مسمار، قال: سمعت عامر بن سعد یقول:

قال معاویة لسعد بن أبی وقاsəh: ما مَنَعَک أن تَسبَّ علیّ× بن أبی طالب؟

قال: لا أسُبُّه ما ذکرت ثلاثاً قالهنّ رسول الله| لان تکون لی _ قال . واحدة [منهنّ] أحبُّ إلیّ من حُمُر النَّعَم:

 لا أسُبُّه ما ذکرتُ حین نزل الوحی فأخذ علیّ×اً وابنَیْه وفاطمة^، فأدخلهم تحت ثوبه ثمّ قال: «الّلهمّ هؤلاءأهلی وأهل بیتی».

و لا أسُبُّه [ما ذکرتُ] حین خلّفه فی غزوة غزاها، قال [علی]: «خلّفتَنی مع الصبیان والنساء، قال: أو لا ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبوّة [بعدی]». ولا أسُبُّه ما ذکرتُ یومَ خیبر حین قال رسول الله|: «لاُعطیَنّ الرایةَ رجلاً یحبّ اللَهَ ورسولَه، [و یحبّ اللَهُ ورسولُه] ویَفتح اللهُ علی یدیه». فتطاولنا، فقال: «أین علی»؟ فقالوا: هو أرمد. فقال: «ادعوه». فدعوه، فبصق فی عینیه ثمّ أعطاه الرایة، ففتح الله علیه.

[قال]: والله ما ذکره معاویة بحرف حتّی خرج من المدینة.

54- Müaviyə Səd ibn Əbi Vəqqasa dedi: "Nə səbəb olur ki, Əli ibn Əbi Talibi söymürsən?

Səd dedi: "Üç fəziləti bildiyim müddətə qədər onu söyməyəcəm. O üç fəziləti Rəsulullah (s) onun barəsində buyurub. Əgər onlardan biri mənim barəmdə deyilsəydi mənim üçün qırmızı tüklü dəvələrdən sevimli idi.

1. Peyğəmbərə (s) vəhy (yəni təthir ayəsi) nazil olan zaman o Həzrətin (s) Əlinin, onun iki oğlunun və Fatimənin əlini tutaraq libasının altına salıb buyurduğu: "İlahi bunlar mənim ailəm və Əhli-beytimdir (ki, onları hər bir çirkinlikdən pak etmisən.)" cümləsini xatırladığım zamana qədər onu söyməyəcəm.

2. Həzrət Peyğəmbər (s) döyüşlərin birində Əlini (Mədinədə) öz canişini təyin etdi. Əli dedi: "Məni qadınlar

səh:51


1- [1] . Əlli üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Sireye İbn Hişam", c3, s250; "Kitabus-sünnə", s586, hədis 1331 və 1332; "Müsnədi Bəzzar", c4, s32, hədis 1194; "Müsnədi Şaşi", c1, s186, hədis 134; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s132, hədis 809; "Müsnədi Dəruqi", s139, hədis 80; "Müsnədi Şaşi", c1, s186, hədis 134; "Təhzibul-kəmal", c25, s423.

və uşaqların yanında saxlayırsan? Həzrət (s) buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun? Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq. "Bunu xatırladığım zamana qədər onu söyməyəcəm.

3. Xeybər günü Rəsulullah (s) buyurdu: "Bu bayrağı Allah və rəsulunu (s) sevən (və habelə Allah və rəsulunun(s) da sevdiyi) bir şəxsə verəcəm." Biz hamımız bayrağın bizə veriləcəyinə tamah etmişdik. Amma Həzrət buyurdu: "Əli haradadır? "Dedilər: Gözü ağrıyır. Həzrət (s) onu çağırmağı əmr etdi. Elə ki, onu çağırdılar Rəsulullah (s) ağzının suyunu onun gözlərinə vurdu və bayrağı ona verdi. Allah da qələbəni ona qismət etdi. Bu hadisəni xatırlayana qədər onu söyməyəcəm.

Səd deyir: "Müaviyə bundan sonra heç bir söz demədən Mədinəni tərk etdi"(1).

55. أخبرنا محمّد بن بشار، قال: حدثّنا محمّد [بن جعفر غُندُر] قال: حدثّنا شعبة [بن الحجاج]، عن الحکم [بن عتیبه]، عن مصعب بن سعد، عن سعد, قال:

خلّف النبیّ| علیّ× بن أبی طالب فی غزوةِ تبوک فقال: «یا رسول الله تُخلّفنی فی النساء والصبیان؟! فقال: أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی غیر أنه لا نبیّ بعدی»؟

55- Bu hədisin məzmunu qabaqkı hədislər kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə belə bəyan edibdir: Həzrət Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşündə Əli ibn Əbi Talibi (Mədinədə) öz canişini təyin etdi. Əli dedi: Ya Rəsuləllah! Məni qadınlar və uşaqların yanında saxlayırsan? Həzrət (s) buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun? Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(2).

səh:52


1- [1] . Əlli dördüncü hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri Əlli birinci hədisin mənbələri kimidir.
2- [2] . Əlli beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s29, hədis 209; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 32065; "Müsnədi Əhməd", c3, s146, hədis 1583; "Səhih Buxari", c6, s3, hədis 3; "Səhih Müslim", c4, s31, hədis 2204; "Mənaqibi Kufi", c1, s513, hədis 438 və c2, s569, hədis1103; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s285, hədis 344; "Səhihi İbn Həbban", c15, s370, hədis 6927; "Müşkilül-asari Təhavi", c2, s213, hədis 1903; "Sünəni Bihəqi", c9, s40; "Tarixi Bəğdad", c11, s422; "Mənaqibi İbn Məğazili", s31, hədis 48 və s183, hədis 219; "Şərhüs-sünnəi Bəğəvi", c14, s113, hədis 3907; "Mənaqibi Xarəzmi", s157, hədis 187.

56. أخبرنا الحسن بن اسماعیل بن سلیمان [المصیصی المجالدی] قال: أخبرنا المطلب [بن زیاد] عن لیث [بن أبی سلیم]، عن الحکم [بن عتیبه]، عن عائشة بنت سعد، عن سعد:

 أن رسول الله| قال لعلی×: فی غزوة تبوک: «انت منّی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبیّ بعدی».

56- Bu hədis əvvəlki hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə nəql edibdir. Rəsulullah (s) Təbuk döyüşündə Əliyə buyurur: "Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir.Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(1).

57. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: أخبرنا أبو مصعب [أحمد بن أبی بکر], عن [عبد العزیز بن محمّد] الدراوردی, عن الجعید [بن عبد الرحمان]، عن عائشة، عن أبیها: أن علیّ×اً خرج مع النبیّ| حتّی جاء ثنیة الوداع یرید غزوة تبوک وعلیّ یشتکی وهو یقول: «أتُخلفنی مع الخوالف»؟ فقال النبیّ|: «أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلا النّبوّة».

57- Bu hədis 47-ci hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə belə nəql etmişdir: Həzrət Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşünə hazırlaşırdı. Əli də o Həzrətlə (s) birlikdə idi. Sağollaşma vaxtı çatdıqda Əli şikayət edərək dedi: Məni (Mədinədə) qalanlarla birlikdə saxlayırsanmı? Rəsulullah buyurdu: "Sən istəməzsən ki, peyğəmbərlikdən başqa mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun"(2)?.

58. أخبرنا الفضل بن سهل، قال: حدثّنا أبو أحمد الزبیری, قال: حدثّنا عبد الله بن حبیب بن أبی ثابت عن حمزة بن عبد الله [بن عمر بن خطّاب], عن أبیه، عن سعد قال: خرج رسول الله| فی غزوة تبوک وخَلَّف علیّ×اً فقال له: «أتخلفنی»؟ فقال له: «أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبیّ بعدی».

səh:53


1- [1] . Əlli altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1339; "Müsnədi Bəzzar", c4, s38, hədis 1200; "İləlül-hədis Razi", c2, s389, hədis 2680; "Tarixi Bəğdad", c8, s53.
2- [2] . Əlli yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c3, s66, hədis 1463; "Fəzaili Əhməd", hədis 28; "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1340; "Mənaqibi Kufi", c1, s535, hədis 473; "Mənaqibi İbn Məğazili", s36, hədis 55; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s352, hədis 386-387, və s355, hədis 391-392; "Fəraidus-Semtin", c1, s126.

58- Bu hədis də qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə belə nəql etmişdir: Həzrət Peyğəmbər (s) Əlini öz canişini təyin edərək Təbuk döyüşü üçün (Mədinəni) tərk etdi. Əli Həzrətə (s) dedi: Məni aparmırsan? Həzrət ona buyurdu: "Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun? Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(1).

59. أخبرنا القاسم بن زکریّا بن دینار قال: حدثّنا أبو نعیم، قال: حدثّنا فطر عن عبد الله بن شریک، عن عبد الله ابن الرقیم الکنانی، عن سعد بن أبی وقّاsəh: أن النبیّ| قال لعلی×: «انت منّی بمنزلة هارون من موسی».

59- Bu hədis də habelə qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə belə nəql edir: Həzrət Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir"(2).

60. أخبرنا أحمد بن یحیی, قال: حدثّنا علیّ× بن قادم، قال: حدثّنا إسرائیل، عن عبد الله بن شریک، عن حارث بن مالک قال: قال سعد بن مالک: أن رسول الله| غزا علی ناقته الجدعاء وخَلَّف علیّ×اً، فجاء علیّ× حتّی أخذ بغرز الناقة, فقال: «یارسول الله زَعمَت قریش أنک أنما خَلّفتَنی أنک استثقلتَنی وکرهتَ صحبتی! وبکی علیّ×» فنادی رسول الله الله| فی الناس: «ما منکم احد الّا وله حامة, بابن أبی طالب، أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبیّ بعدی». قال علی: «رضیت عن الله وعن رسوله|».

60- Səd ibn Malik deyir: Rəsulullah (s) Əlini (ə) öz canişini təyin edərək qulağı kəsilmiş dəvəsinə minib döyüşə yola düşdü. Əli dəvənin üzəngisini tutub - Qüreyş güman edirlər ki, siz mənim yoldaşlığımı dözülməz bilib, bəyənmədiyiniz üçün məni unudub özünüzlə götürmürsünüz - deyərək ağladı. Həzrət Peyğəmbər (s) camaatın arasından belə səsləndi: "Sizin hamınızın xüsusi və yaxın adamlarınız var. (Əli də mənim xüsusi və yaxın

səh:54


1- [1] . Əlli səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c3, s155, hədis 1600; "Tarixi Kəbiri Buxari", c3, s48 / 179; "Kitabus-sünnə", s586, hədis 1334; "Mənaqibi Kufi", c1, s538, hədis 475; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s307-308, hədis 337-338, və s334, hədis 366, və s343, hədis 377.
2- [2] . Əlli doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqati ibn Sə`d", c3, s24; "Kitabus-sünnə", s595, hədis 1384, və s596, hədis 1385; "Mənaqibi Kufi", c2, s4622, hədis 961.

adamımdır.) Ey Əbu Talibin oğlu! Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun? Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(1).

61. أخبرنا عمر بن علی [الصیرفی الفلّاس] قال: حدثّنا یحیی [یعنی ابن سعید [القطّان] قال: حدثّنا موسی [بن عبد الله] الجهنی، قال: دخلتُ علی فاطمةَ ابنتَ علیّ× فقال لها رفیقی أبو مهل]: هل عندکِ شئ من والدک مثبَّت؟ قالت: حَدّثَتْنی اسماءُ بنتُ عمیسٍ: أن رسول الله صلّی الله علیه وآله قال لعلی×: «انت منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبیّ بعدی».

61- Bu hədis də həmçinin 59-cu hədis kimidir. Nisai onu Ümeysin qızı Əsmadan belə nəql edir: Rəsulullah (s) Əliyə buyurdu: "Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir. Yeganə fərq burdadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(2).

62. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا جعفر بن عون، عن موسی الجهنی، قال: أدرکَتْ فاطمةُ ابنتُ علیّ× وهی ابنتةُ ثمانین سنةً فقلت لها: تَحفظین عن أبیکِ شیئاً؟ قالت: لا، ولکنّی أخبرَتْنی أسماءُ بنتُ عمیسٍ أنها سمعَتْ رسولَ الله| یقول: «یا علیّ× أنت منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لیس بعدی نبیّ».

62- Bu hədis də habelə qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu Ümeysin qızı Əsmadan başqa bir sənədlə nəql edib ki, deyir: Həzrət Peyğəmbərdən (s) eşitdim ki, buyurdu: "Ey Əli! Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir. Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(3).

səh:55


1- [1] . Altımışıncıhədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 15 (32069); "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s148, hədis 334; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s356, hədis 393, və s357, hədis 394, və s358, hədis 396-397.
2- [2] . Altımış birincihədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s369, hədis 13 (32067); "Müsnədi Əhməd", c6, s369 və 438; "Fəzaili Əhməd", s95, hədis 142; "Kitabus-sünnə", s588, hədis 1346; "Mənaqibi Kufi", c1, s540, hədis 479-480; "Sünəni Kübra", Nisai, c5, s44, hədis 8143; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c24, s146-147, hədis 384-389; "Tarixi Bağdad", c12, s323, və c3, s406; "İstiab", c3, s1097.
3- [3] . Altımış ikincihədis başqa mənbələrdə: "Tarixüs-siqat İcli", s522, hədis 2106; "Mənaqibi Kufi", c1, s502, hədis 422; "Möcəmi Şüyux", c1, s252, hədis 1008; "Tarixi Bağdad", c10, s43; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s386, hədis 448-387, hədis 449; "Təhzibul-kəmal", c35, s363.

63. أخبرنا أحمد بن عثمان بن حکیم الأودی، قال: حدثّنا أبو نعیم، قال: حدثّنا حسن _ وهو ابن صالح _ عن موسی الجهنی، عن فاطمةَ بنتِ علیّ×، عن أسماءَ بنتِ عمیسٍ: أن رسول الله| قال لعلی×: «انت منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لیس بعدی نبیّ».

63- Bu hədis də həmçinin qabaqkı hədis kimi Ümeysin qızı Əsmadan başqa bir sənədlə nəql olunmuşdur ki, Rəsulullah (s) Əliyə buyur: "Sənin mənə olan nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir. Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq"(1).

Əli Rəsulullahın (s) qardaşı və varisi

64. أخبرنا محمّد بن یحیی بن عبد الله النیسابوری وأحمد بن عثمان بن حکیم _ واللفظ لمحمّد _ قالا: حدثّنا عمرو بن طلحة قال: حدثّنا أسباط [بن نصر]، عن سِماک [بن حرب]، عن عکرمة، عن ابن عبّاس: أن علیّ×اً کان یقول فی حیاة رسول الله|: أن الله یقول: {أَفَئِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ أنقَلَبْتُمْ عَلی اَعْقابِکُمْ ومَنْ یَنْقَلِبْ...} [آل عمران: 144] واللهِ؛ لا نَنقلبُ علی أعقابِنا بعد إذ هدانا الله، واللهِ؛ لئن مات أو قُتِل لأُقاتِلنّ علی ما قاتَلَ علیه حتّی مات، واللهِ؛ أنی لأخوه وولیّه ووارثه وابن عمّه, ومَن أحقّ به منّی»؟

64- Əli Rəsulullahın zamanında buyururdu: "Əgər o [Həzrət Məhəmməd (s)] ölsə və ya öldürülsə, siz öz keçmişinizə qayıdacaqsınız (əqidələrinizdən əl çəkəcəksiniz). Öz keçmişinə qayıdan şəxs Allaha heç bir ziyan vurmaz. "(Ali-imran – 144). Allaha and olsun! Allah bizi hidayət etdikdən sonra heç vaxt qabaqkı dinimizə qayıtmayacağıq. Əgər o [Həzrət Məhəmməd (s)] ölsə və ya öldürülsə də qətiyyətlə onun ömrünün sonuna qədər döyüşdüyü hədəf uğrunda döyüşəcəm. Allaha and olsun! Mən onun qardaşı, dostu, varisi və əmisi oğluyam. O Həzrətə (s) kim məndən daha çox yaxındır(2)"?

səh:56


1- [1] . Altımış üçüncühədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s146, hədis 213; "Mənaqibi Kufi", c1, s529, hədis 463, və s530, hədis 464; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c24, s146, hədis 384; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s386, hədis 447.
2- [2] . Altımış dördüncühədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s166, hədis 232; "Təfsiri Fürati Kufi", s96, hədis 80; "Mənaqibi Kufi", c1, s339, hədis 268, və s358, hədis 289; "Əmaliyi Məhamili", c1, s86; "Təfsiri İbn Əbi Hatəm", c2, s75; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s107, hədis 176; "Müstədrəki Hatəm", c3, s126; "Mə`rifətüs-səhabə", c1, s23; "Əmaliyi Tusi", s502, hədis 1099; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s127, hədis 163; "Fəraidus-Semtin", c1, s224, bab 44; "Riyazün-nəzrə", c2, s300.

65. أخبرنا الفضل بن سهل، قال: حدّثنی عفّان بن مسلم، قال: حدثّنا أبو عوانة عن عثمان بن المغیرة, عن أبی صادق، عن ربیعة بن ناجد:

ان رجلاً قال لعلی×: یا أمیر المؤمنین، لِمَ ورثتَ ابن عمِّک دون أمِّک؟ قال: «جمع رسول الله| _ أو قال: دعا رسول الله| _ بنی عبد المطّلب, فصنع لهم مدّاً من الطعام, قال: فأکلوا حتّی شبعوا, وبقی الطعام کما هو, کانه لم یُمسّ، ثمّ دعا بغُمَرٍ فشربوا حتّی رووا وبقی الشراب, کانه لم یُمسّ أو لم یُشرب، فقال: یا بنی عبد المطّلب, أنی بُعِثتُ الیکم بِخاصّةٍ والی النّاس بِعامّةٍ، وقد رأیتم فی من هذه الآیة ما قد رأیتم, فأیّکم یبایعنی علی أن یکون أخی, وصاحبی, ووارثی [و وزیری]؟ فلم یَقُمْ إلیه أحد، فقمتُ إلیه وکنتُ أصغرَ القوم [سنّاً] فقال: اجلس. ثمّ قال: ثلاث مرّات کلّ ذلک أقومُ إلیه, فیقول: اجلس حتّی کان فی الثالثة ضَرَب بیده علی یدی, ثمّ قال: [انت أخی, وصاحبی, ووارثی ووزیری]. فبذلک ورثتُ ابنَ عمّی دون عمّی».

65- Bir kişi Əliyə dedi: Ya Əmirəl-möminin! Niyə əminizin (Abbas ibn Əbdül-Müttəlibin) deyil, siz əminiz oğlunun [Rəsulullahın (s)] varisi oldunuz? Buyurdu: Həzrət Peyğəmbər (s) Əbdül-Müttəlibin övladlarını dəvət edərək onlar üçün yemək hazırladı. Onlar doyunca yedilər. Buna baxmayaraq yemək sanki əl dəyilməmiş qalmışdı. Sonra O Həzrət (s) kiçik bir qədəh içməli su istədi. Onlar da doyunca qədəhdən su içdilər. Həmçinin su sanki içilməmiş qalmışdı. Sonra Rəsulullah (s) buyurdu: "Ay Əbdül-Müttəlibin övladları! Mən xüsusi ilə sizin üçün və ümumi şəkildə hamı üçün Peyğəmbərliyə seçilmişəm. Siz mənim möcüzəmi qida və içməli su da gördünüz. İndi hansınız mənimlə beyət edib (Allah tərəfindən seçildiyimə inanıb) qardaşım, həmməsləyim və varisim (və vəzirim) olacaqsınız?"

Heç kim qəbul etmədi. Mən hamıdan kiçik olsamda beyət etmək üçün ayağa qalxdım. Həzrət buyurdu: "Əyləş". Sonra həmincümləni üç dəfə təkrar etdi. Hər dəfə də mən beyət etmək üçün ayağa qalxırdım. Həzrət (s) də yenidən əyləşməyi əmr edirdi. Üçüncü dəfə də Rəsulullah (s) əlini əlimə vuraraq buyurdu: "Sən mənim qardaşım, həmməsləyim, varisim və vəzirim olacaqsan." Buna görə

səh:57

əmim (Abbas) deyil, mən əmim oğlunun varisiyəm(1).

66. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا عثمان [بن أبی شیبة]، قال: حدثّنا عبد الله بن نمیر، قال: حدثّنا مالک بن مغول عن الحارث بن حصیرة, عن أبی سلیمان الجهنی, قال: سمعتُ علیّ×اً علی المِنبرَ یقول:

«انا عبد الله وأخو رسوله|، لا یقولها [غیری] إلّا کذّاب مفتری». فقال رجل: أنا عبد الله وأخو رسوله| [مستهزءاً]، فخنق فحمل.

66- Əbu Süleyman Cühəni deyir: Əli minbərdə buyurarkən eşitdim: "Mən Allahın bəndəsi və Rəsulullahın (s) qardaşıyam. Məndən başqa bu iddianı edən şəxs yalançı və iftiraçıdır."Bir kişi rişxənd və istehza ilə Mən Allahın bəndəsi və Rəsulullahın (s) qardaşıyam dedikdə boğazı tutularaq boğuldu. Tutub məclisdən cıxartdılar(2).

Əli Peyğəmbərdən (s) və Peyğəmbər Əlidəndir

67. أخبرنا بشر بن هلال عن جعفر بن سلیمان، عن یزید الرِشک، عن مُطَرِّف بن عبد الله، عن عمران بن حصین، قال: قال رسول الله|: أن علیّ×اً منّی وانا منه و[هو] ولیّ کلّ مُؤمن [بعدی].

67- Rəsulullah (s) buyurdu: "Əli məndən və mən də ondanam. O məndən sonra hər bir möminin mövla* və rəhbəridir"(3).

səh:58


1- [1] . Altımış beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c1, s111, hədis 371; "Fəzaili Əhməd", s182, hədis 342; "Mənaqibi İbn Mərdəviyyə", s289-290, hədis 457; "Əl-kəşfü vəl-bəyan", c7, s182, "Şüəra" surəsinin 214-cü ayəsinin altında; "Təfsiri Təbəri", c19, s75, qeyd olunmuş ayənin altında; "Tarixi Təbəri", c2, s321; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s97-98, hədis 133-134; "Kənzül-ümmal", c13, s131, hədis 36419, və s149, hədis 36465.
2- [2] . Altımış altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c1, s369, hədis 32070; "Mənaqibi Kufi", c1, s308, hədis 220, və s329, hədis 257, və s347, hədis 276; "Kamil ibn Əddi", c2, s187; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", s136, hədis 168; "Fəraidus-Semtin", c1, s227.
3- [3] . Altımış yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Mənaqibi İbn Məğazili", s229, hədis 276; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarixi Dəmeşq", c1, s411, hədis 485. *. "Vəli" kəlməsi bu hədislərdə rəhbər və başçı mə`nasına gəlmişdir. Ancaq dost, yavər və s... başqa mənalara deyil. Çünki, Əli istər Rəsulullahın (s) zamanında və istərsə də O Həzrətin (s) vəfatından sonra hər bir möminin dostu və yavəridir. Lakin bu hədislərdə belə deyir: Əli Rəsulullahdan (s) sonra hər bir möminin vəlisidir. Əgər "vəli" kəlməsi rəhbər və başçı mənasına olsa, Rəsulullahın (s) vəfatından sonrakı zamana məxsus olacaq.(Diqqət edin).

68. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا زید بن حباب، قال: حدثّنا شریک [بن عبد الله], قال: حدثّنا أبو اسحاق [السبیعی], قال: حدّثنی حبشی بن جنادة السَلولی, قال: سمعت رسول الله| یقول: علیّ× منّی وانا منه.

68- Cənadə Səlulinin oğlu Həbəşi deyir: Həzrət Peyğəmbərdən (s) eşitdim ki, buyurdu: "Əli məndən və mən də ondanam"(1).

69. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا عبید الله [بن موسی]، قال: حدثّنا إسرائیل [بن یونس]، عن أبی اسحاق، عن البرّاء، قال: قال رسول الله| لعلی×: «انت منّی وانا منک».

و رواه القاسم بن یزید الجَرْمی عن إسرائیل، عن أبی إسحاق، عن هبیرة، وهانئ، عن علیّ×.

69- Rəsulullah (s) Əliyə buyurdu:"Sən məndən və mən də səndənəm"(2).

70. أخبرنا أحمد بن حرب, قال: حدثّنا القاسم [بن یزید], قال: حدثّنا إسرائیل [بن یونس]، عن أبی اسحاق، عن هبیرة بن یریم وهانئ بن هانئ، عن علیّ×, قال:

لمّا صَدَرْنا من مکّة إذا ابنةُ حمزةَ تنادی: یا عمّ یا عمّ؛ فتناولها علیّ× فأخذها, فقال لفاطمةَ: دونکِ ابنةَ عمّک. فحملتها، فاختصم فیها علیّ× وجعفر وزید، فقال علیّ×: أنا أحقّ بها وهی ابنةُ عمّی». وقال جعفر: ابنةُ عمّی وخالتها تحتی. وقال زید: بنت أخی. فقضی بها رسول الله| لخالتها وقال: «الخالة بمنزلة الأم»، وقال لعلی×: «انت منّی بمنزلة هارون وانا منک» وقال لجعفر: «أشبهتَ خَلقی وخُلُقی». وقال لزید: یا زید «انت اخونا ومولانا».

70- Əli buyurur: (Ümrə həccini yerinə yetirdikdən sonra) Məkkəni tərk etdik. (Peyğəmbərin (s) əmisi) Həmzənin qızı "Ay əmi! Ay əmi!"-deyərək səsləndi. Əli ona çatıb tutdu. (Və Fatimənin yanına gətirərək) dedi: Əminin qızını qəbul et. Fatimə də onu qəbul etdi. Sonra Əli, Cəfər və Zeyd onun himayəçiliyi barəsində ixtilaf etdilər. Əli buyurdu: Mən ona qarşı daha münasibəm. Çünki o mənim əmim qızıdır. Cəfər (ibn Əbi Talib)

səh:59


1- [1] . Altımış səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c2, s368, hədis 32062; "Müsnədi Əhməd", c4, s164-165; "Fəzaili Əhməd", s89, hədis 132, və s97, hədis 145; "Sünəni İbn Macə", c1, s57; "Kitabus-sünnə", s584, hədis 1320; "Sünəni Termizi", c5, s635-636, hədis 3716; "Əl-Mə`rifə vət-tarix Fəsəvi", c2, s625; "Mənaqibi Kufi", c1, s496-498, hədis 407,409,411-414; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c4, s16, hədis 3511-3513; "Əxbari İsbəhan", c1, s253; "Mənaqibi İbn Məğazili", s221-222, hədis 267-268; "Mənaqibi Xarəzmi", s134, hədis 149; "Təhzibul-ıəmal", c5, s350.
2- [2] . Altımış doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s635-636, hədis 3716.

dedi: O mənim əmim qızı və onun xalası mənim həyat yoldaşımdır. Və Zeyd (ibn Harisə) dedi: O mənim qardaşım qızıdır. (Çünki Zeyd ilə Həmzə arasında qardaşlıq nikahı oxunmuşdur. Sonra öz ixtilaflarını Həzrət Peyğəmbərlə (s) müzakirəyə qoydular.) Rəsulullah (s) onu xalasına (Cəfərin həyat yoldaşına) verib buyurdu: "Xala ana kimidir. "Və Əliyə buyurdu: "Sən məndən və mən də səndənəm."Və Cəfərə buyurdu: "Sən əxlaqdan və sifətdən mənə oxşayırsan."Və Zeydə buyurdu: "Sən bizim qardaşımız və dostumuzsan"(1).

Əli Peyğəmbərin (s) özü

71. أخبرنا العباس بن محمّد، قال: حدثّنا الأحوص بن جوّاب، قال: حدثّنا یونس بن أبی اسحاق، عن أبی اسحاق, عن زید بن یثیع، عن أبی ذرّ, قال: قال رسول الله|: «لَینتَهیَنّ بنو ولیعَة أو لأبعَثَنّ إلیهم رجلاً کنفسی, یُنفِذ فیهم أمری, فیَقتل المقاتلةَ ویَسبی الذّرّیّةَ.

فما راعنی إلّا وکفّ عمر فی حجزتی من خلفی [قال]: مّن یعنی؟ فقلت: ما إیّاک یعنی ولا صاحبک. قال: فمن یعنی؟ قلت: خاصف النعل. قال: وعلیّ یخصف نعلاً.

71- Əbuzər deyir: Rəsulullah (s) buyurdu: "(Həzrəmut ölkəsinin hakimləri) gərək bu şivələrindən əl çəksinlər. Əgər əl çəkməsələr onların arasında mənim əmrimi icra etmək, döyüşənlərini öldürmək və övladlarını əsir etmək üçün özüm kimi olan bir kişini onların üstünə göndərəcəm." (Əbuzər deyir:) Həzrət Peyğəmbərin (s) sözündən təəccüblənmişdim ki, Ömər arxadan belimi tutaraq, dedi: Peyğəmbərin məqsədi kimdir?

- O Həzrətin məqsədi sən və sənin dostun deyil.

səh:60


1- [1] . Yetmişinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqati kübra", c4, s36; "Müsnədi İbn Rahəviyyə", c3, s267; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c2, s368, hədis 5-8, və s371, hədis 26; "Sünəni İbn Əbi Davud", c2, s284, hədis 2280; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s401, hədis 526 və s421, hədis 554; "Müşkilül-asari", bab 482, hədis 3352-3355; "Səhihi İbn Həbban", c15, s520, hədis 7046; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s5-6; "Tarixi Bağdad", c4, s140; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s139, hədis 173.

- Bəs kimdir?

- Nəleynini yamayan şəxsdir.

- Əli nəleynini yamayırdı(1).

Əli Peyğəmbərin (s) seçilmiş və sədaqətli dostu

72. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا [محمد بن یحیی] بن أبی عمرو أبی مروان [محمد بن عثمان بن خالد], قالا: حدثّنا عبد العزیز [بن محمّد الدراوردی]، عن یزید بن عبد الله بن [أسامة ابن الهاد]، عن محمّد بن نافع ابن عُجَیر، عن أبیه، عن علیّ×, قال: قال رسول الله|: «أمّا أنت یا علیّ× فصفیّی وأمینی».

72- Əli deyir: Rəsulullah (s) buyurdu: "Amma sən mənim seçilmiş və sədaqətli dostumsan"(2).

Əli Peyğəmbərin (s) vəzifələrimi yerinə yetirən

73. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا یحیی بن آدم قال: حدثّنا إسرائیل [بن یونس]، عن أبی إسحاق, عن حُبشی بن جنادة السَّلولی, قال: قال رسول الله|: «علیّ منّی وانا منه, ولا یؤدّی عنّی إلّا أنا وعلیّ».

73- Rəsulullah (s) buyurdu: "Əli məndən və məndə Əlidənəm. Özümdən ya Əlidən başqa heç kim mənim vəzifələrimi yerinə yetirməz"(3).

Əli "Bəraət" surəsini çatdıran

74. أخبرنا محمّد بن بشّار، قال: حدثّنا عفّان [بن مسلم] وعبد الصمد [بن عبد الوارث]، قالا: حدثّنا حمّاد بن سلمة، عن سِماک بن حرب، عن أنس قال: بعث النبیّ| ببراءة مع أبی بکر، ثمّ دعاه فقال: «لا ینبغی أن یبلِّغ هذا عنّی إلّا رجل من أهلی». ثمّ دعا علیّ×اً فأعطاه إیّاه.

74- Ənəs deyir: Rəsulullah (s) "Bəraət " (Tövbə) surəsini

səh:61


1- [1] . Yetmiş birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s377, hədis 32128; "Fəzaili İbn Əhməd", s59, hədis 90; "Mənaqibi Kufi", c1, s461, hədis 363.
2- [2] . Yetmiş ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Tarixi kəbiri Buxari", c1, s249; "Sünəni İbn Əbi Davud", c2, s284, hədis 2287; "Kitabus-sünnə", s585, hədis 1330; "Mənaqibi Kufi", c1, s497, hədis 413; "Müşkilül-asari", c4, s120, hədis 3354, və s121, hədis 3355; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s6; "Mətalibul-aliyə", c2, s55, hədis 1635.
3- [3] . Yetmiş üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni kübra", Nisai, c5, s45 hədis 8147.

camaata çatdırmaq üçün Əbu Bəkri göndərdi. Sonra onu geri çağıraraq buyurdu: "Bu surəni mənim tərəfimdən camaata çatdırmağa Əhli-beytimdən olan bir kişidən başqa heç kim layiq deyil". Sonra Əlini çağırıb surəni ona verdi(1).

75. أخبرنا العبّاس بن محمّد [الدوری]، قال: حدثّنا أبو نوح _ واسمه عبد الرحمان بن غزوان _ قُراد, عن یونس بن أبی إسحاق، عن أبی إسحاق، عن زید بن یثیع، عن علیّ×: أن رسول الله| بَعَثَ ببراءة إلی أهل مکّة مع أبی بکر، ثمّ أتبعه بعلیّ فقال له: «خُذ الکتابَ فامضِ به إلی أهل مکّةَ».

قال: فلحقتُه فأخذتُ الکتابَ منه، فانصَرفَ أبو بکر وهو کئیبٌ, فقال: یا رسول الله| أنزل فیّ شئ؟ قال: «لا [إلّا] أنی أمرتُ أن أبلغه أنا أو رجل من أهل بیتی».

75- Həzrət Peyğəmbər (s) "Bəraət" surəsini Məkkə əhalisinə çatdırmaq üçün Əbu Bbəkri göndərdi. Sonra Əlini onun arxasınca yollayaraq ona buyurdu: "Yazını ondan al və özün Məkkə əhalisinə çatdır."

Əli deyir: Əbu Bəkrə çatıb yazını ondan aldım. O qayıdaraq dedi: Ya Rəsulullah! Mənim barəmdə bir şey nazil olub (ki, öz fikrinizdən daşındınız?) Həzrət buyurdu: "Xeyr. Yalnız mənə əmr olub ki, ya özüm ya da Əhli-beytimdən bir kişi onu camaata çatdırsın"(2).

76. أخبرنا زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا عبد الله بن عمر [بن محمّد مشکدانة]، قال: حدثّنا اسباط [بن محمّد] عن فطر، عن عبد الله بن شریک، عن عبد الله بن رُقیم، عن سعد, قال: بَعثَ رسول الله| أبا بکر ببراءة، حتّی إذا کان ببعض الطریق أَرسَل علیّ×اً فأَخذَها منه، ثمّ سار بها. فوجد أبو بکر فی

səh:62


1- [1] . Yetmiş dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s377, hədis 32126; "Müsnədi Əhməd", c20, s423, hədis 13214, və c21, s420, hədis 14019; "Fəzaili Əhməd", s43, hədis 69, və s146, hədis 393, və s499, hədis 417; "Sünəni Termizi", c5, s275, hədis 3090; "Mənaqibi Kufi", c1, s484-498, hədis 407,409,411-414; "Müsnədi Əbu Yə`la", c5, s412, hədis 3095; "Şəvahidut-tənzil", c1, s306, hədis 309-312, və s308, hədis 314-318; "Mənaqibi Xarəzmi", s165, hədis 197; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s377, hədis 879-880.
2- [2] . Yetmiş beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Həmidi", c1, s26, hədis 48; "Əmvali Əbu Əbid", s178, hədis 458; "Müsnədi Əhməd", c1, s183, hədis 594, və c2, s427, hədis 1297; "Fəzaili Əhməd", s703, hədis 325; "Ənsabul-əşraf", c1, s64, hədis 168; "Sünəni Termizi", c5, s276, hədis 3092; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s100, hədis 451; "Təfsiri Təbəri", c10, s46-47; "İləli Darqotni", c3, s164; "Müstədrəki Hakim", c4, s178; "Sünəni Bihəqi", c9, s206-207.

نفسه، فقال: «قال رسول الله|: أنه لا یؤدّی عنّی إلّا أنا أو رجل منّی».

76- Səd deyir: Həzrət Peyğəmbər (s) Əbu Bəkri "Bəraət" surəsi ilə Məkkəyə yolladı. Bir miqdar yol getmişdi ki, Əlini göndərdi. Əli də onu Əbu Bəkrdən alıb Məkkəyə yollandı. Əbu Bəkr qəmgin oldu. Səd deyir: Rəsulullah (s) (ona) belə buyurdu: "Mən ya özümdən olan bir kişidən başqa bir şəxs bu (vəzifəni) əda etməz"(1).

77. أخبرنا إسحاق بن ابراهیم, قال: قرأت علی أبی قرّة موسی بن طارق، عن [عبد الملک] بن جریج، قال: حدّثنی عبد الله بن عثمان بن خُثیم عن أبی الزبیر، عن جابر: أن النّبیّ| حین رجع من عمرة الجِعِرّانه بَعثَ أبا بکر علی الحجّ فأقبَلْنا معه حتّی إذا کنّا بالعرج ثًُوِّب بالصبح ثمّ استوی لیُکبِّر فسمع الرغوةَ خلف ظهره, فوقف عن التکبیر، فقال: هذه رغوةُ ناقة رسولِ الله| [الجدعاء]، لقد بدا لرسول| فی الحج، فلعلّه أن یکون رسول الله| فنُصلّی معه! فإذا علیّ× علیها، فقال له أبو بکر: أمیرٌ أم رسول؟ فقال: «لا، بل رسول أرسلنی رسول الله| ببراءة أقرؤُها علی النّاس فی مواقف الحج». فقدمنا مکّة، فلمّا کان قبل یوم الترویة بیوم قام أبو بکر، فخطب النّاس, فحدّثهم عن مناسکهم، حتّی إذا فرغ قام علیّ× فقرأ علی النّاس براءة حتّی ختمها, ثمّ خرجنا معه حتّی إذا کان یومُ عرفه قام أبو بکر فخطب النّاس فحدّثهم عن مناسکهم، حتّی إذا فرغ, قام علیّ× فقرأ علی النّاس سورة البراءة حتّی ختمها, ثمّ کان یومُ النحر فأفَضْنا, فلمّا رجع أبو بکر خطب النّاس فحدّثهم عن إفاضتهم وعن نحرهم وعن مناسکهم, فلمّا فرغ, قام علیّ× فقرأ علی النّاس براءة حتّی ختمها, فلمّا کان یوم النفر الأول قام أبو بکر, فخطب النّاس فحدّثهم کیف ینفرون وکیف یرمون فعلّمهم مناسکهم, فلمّا فرغ, قام علیّ× فقرأ علی النّاس براءة حتّی ختمها.

77- Cabir deyir: Həzrət Peyğəmbər (s) Cəərranə (məntəqəsində) ehram bağladığı ümrə həccindən qayıdarkən Əbu Bəkri həcc etmək üçün göndərdi. Biz onunla birlikdə idik ki, Ərc (adlı bir nöqtədə) sübh namazı qılmaq istəyirdi. Sonra namazın təkbirini demək üçün dayandıqda arxadan bir dəvə səsi eşitdi. Təkbiri dedikdən sonra dayanıb dedi: Bu, Rəsulullahın (s) Cəda adlı dəvəsinin səsidir. Həzrət (s) həccə getməyi qərara almışdır. Əgər Rəsulullah (s) olsa namazı o Həzrətlə qılarıq. Əbu Bəkr Əlini dəvənin üstündə gördükdə ona

səh:63


1- [1] . Yetmiş altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s595-596, hədis 1385-1384; "Mənaqibi Kufi", c1, s471, hədis 376 və c2, s466, hədis 961; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s234, hədis 278; "Əd-dürrül-mənsur", c4, s123.

dedi: Həcc əmirisən ya elçi? Elçiyəm-dedi. Həzrət Peyğəmbər (s) məni həcc məvaqifində "Bəraət" surəsini camaata oxumaq üçün göndərdi. Biz Məkkəyə getdik. Əbu Bəkr Tərviyədən (Zil-həccənin səkkizinci günündən) bir gün qabaq qalxıb camaat üçün söhbət etdi. Və həccin qaydalarını onlara söylədi. Onun söhbəti tamam olan kimi Əli ayağa qalxıb "Bəraət" surəsini sonuna qədər camaata oxudu. Sonra Əbu Bəkrlə birlikdə Ərəfə gününə qədər (Məkkəni) tərk etdik. Əbu Bəkr qalxıb camaat üçün söhbət etdi. Və həccin qaydalarını onlara söylədi. Onun söhbəti tamam olan kimi Əli ayağa qalxıb "Bəraət" surəsini sonuna qədər camaata oxudu. Sonra qurbanlıq (Zil-həccənin onuncu) günü yetişdi. Biz minaya köçdük. Əbu Bəkr qayıdan kimi camaata xütbə oxudu və onlara köçmələrinin və qurbanlarının keyfiyyəti və həcclərinin qaydaları barədə söhbət etdi. Onun söhbəti qurtaran kimi Əli qalxıb "Bəraət" surəsini sonuna qədər camaat üçün oxudu. İlk köç günü çatan kimi Əbu Bəkr qalxıb xütbə oxudu və köçmələri və rəmy etmələri (şeytana daş atmaları) barədə söhbət edib və həcc əməllərini onlara öyrətdi. Onun söhbəti qurtaran kimi Əli qalxıb "Bəraət" surəsini sonuna qədər camaat üçün oxudu(1).

Əli mömilərin vəlisi, dostu və rəhbəri

78. أخبرنا محمّد بن المثنّی، قال: حدّثنی یحیی بن حماد، قال: حدثّنا أبو عوانة عن سلیمان [بن مهران الأعمش], قال: حدثّنا حبیب بن أبی ثابت، عن أبی الطفیل، عن زید بن أرقم, قال: لمّا رجع رسول الله| من حجّةِ الوداع ونزل غدیرَ خمٍّ أمر بدوحات فقممن, ثمّ قال: «کانی قد دُعیتُ فأجبتُ, أنی قد ترکتُ فیکم الثقلین, أحدهما اکبر من الآخر: کتابَ الله وعترتی أهل بیتیِ، فانظروا کیف تُخلفونی فیهما, فانهما لن یَتَفرّقا حتّی یردا علیّ× الحوض». ثمّ قال: «ان الله مولای وانا ولیّ کلّ مؤمن». ثمّ أخذ بید علیّ× فقال: «من کنتُ ولیّه فهذا ولیّه، اللهمّ وال

səh:64


1- [1] . Yetmiş yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Darəmi", c2, s66; "Sünəni kübra", Nisai, c2, s416 hədis 3987; "Sünəni Nisai", c5, s247; "Şəvahidut-tənzil", c1, s316, hədis 326; "Sünəni Bihəqi", c5, s111.

من والاه وعاد من عاداه». فقلتُ لزید: سمعتَه من رسول الله|؟ فقال: ما کان فی الدوحات أحد إلّا رآه بعینه وسمعه بأذنیه.

78- Əbu Tüfeyl Zeyd ibn Ərqəmin nəqlinə əsasən deyir: Rəsulullah (s) vida həccindən qayıdan kimi Qədir- Xum adlı bir yerdə enib böyük və budaqlı ağacları olan məntəqəni süpürməyi əmr etdi. Sonra buyurdu: "Deyəsən (əbədi səfərə çağırıldım) və qəbul etdim. (Mənim vəfatımın yaxınlaşmağına kinayədir.) Mən sizin aranızda iki qiymətli (ağır) şeyi əmanət qoyub gedirəm. Biri digərindən daha böyükdür; Allahın kitabı və mənim itrətim Əhli-beytimdir. Məndən sonra o ikisi ilə necə rəftar edəcəyinizdə diqqətli olun. O ikisi (Kövsər) hovuzunun kənarında mənim yanıma gələnə qədər heç vaxt bir-birindən ayrılmazlar. Sonra buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut".

(Hədisin ravisi) Əbu Tüfeyl deyir: Zeyd ibn Ərqəmə dedim: Sən özün Rəsulullahdan (s) belə eşitdin? Dedi: (Bəli) O məkanda olan hər bir şəxs öz gözləri ilə Rəsulullahı (s) gördü və qulaqları ilə sözlərini eşitdi(1).

səh:65


1- [1] . Yetmiş səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c4, s366, 368, 370-371, və c17, s161, hədis 11104 və s211, hədis 11131; "Fəzaili Əhməd", s54, hədis 82 və s77, hədis 116, və s115, hədis 170; "Səhihi Müslim", c4, s1873, hədis 2408; "Əl-Mə`rifə vət-tarix Fəsəvi", c1, s536; "Kitabus-sünnə", s591-593, hədis 1364-1365, və hədis 1369, 1372-1375, və s630, hədis 1555-1558; "Müsnədi İbn Həmid", s107-108, hədis 240; "Ənsabul-əşraf", s24, hədis 48; "Sünəni Termizi", c5, s663, hədis 3713-3788; "Kəşfül-əstar", c3, s189-190, hədis 2538-2539; "Mənaqibi Kufi", s112, hədis 616 və s116, hədis 618, və s135, hədis 633, və s170, hədis 633, və s313, hədis 799, və s375, hədis 859, və s386, hədis 870, və s435-436, hədis 928-929, və s449-450, hədis 948-949; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c5, s166, hədis 4969, 4970-4971, və s169-170, hədis 4980, 4984-4986, və s175, hədis 4996, və s182, hədis 5027-5028, və s186, hədis 5040, və s192, hədis 4059-4060, və s194-195, hədis 5065-5071, və s204, hədis 5096-5097; "Möcəmi Əvsət", c2, s576, hədis 1987; "Müstədrəki Hakim", c3, s109-110; "Mənaqibi İbn Məğazili", s235, hədis 283; "Əmaliyi Xəmisiyyə", c1, s149, hədis 7; "Mənaqibi Xarəzmi", s182; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s297, hədis 1021.

79. أخبرنا محمّد بن العلاء، قال: حدثّنا أبو معاویة [محمد بن خازم]، قال: حدثّنا الأعمش، عن سعد بن عبیدة، عن [عبد الله] بن بریدة, عن أبیه قال: بعثنا رسول الله| فی سریّة واستعمل علینا علیّ×اً، فلمّا رَجعْنا سَأَلَنا: «کیف رأیتم صحبةَ صاحبِکم»؟ فإمّا شکوته أنا وإمّا شکاه غیری, فرفعت رأسی _ وکنت رجلاً مکباباً _ فإذا بوجه رسول الله| قد أحمرّ, فقال: «من کنتُ ولیّه فعلیّ ولیّه».

79- Boreydə deyir: Həzrət Peyğəmbər (s) Əlini bizim sərkərdəmiz edib, bizi bir müharibəyə göndərdi. Qayıdan kimi Həzrət (s) bizdən soruşdu? "Həmməsləyinizin yoldaşlığını necə gördünüz?" Mən və başqaları şikayət etdik. Cəmiyyətin arasında başımı qaldıran kimi Rəsulullahın (s) (narahatçılıqdan) qızarmış çöhrəsini gördüm. O Həzrət buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir"(1).

80. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا أبو أحمد [محمد بن عبد الله بن الزبیر]، قال: حدثّنا عبد الملک بن [حمید بن] أبی غَنیّة عن الحکم [بن عتیبة], عن سعید بن جبیر، عن ابن عبّاس قال: حدّثنی بریدة, قال: بعثنی النّبیّ| مع علیّ× إلی الیمن، فرأیتُ منه جفوةً، فلمّا رجعتُ شکوتُه إلی رسول الله|، فرفع رأسه إلیّ وقال: «یا بریدة؛ من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه».

80- Həmçinin Boreydə deyir: Həzrət Peyğəmbər (s) məni Əli ilə Yəmənə göndərdi. Mən (öz fikrimcə) ondan özümə zülm gördüm. Qayıdan kimi Rəsulullaha (s) şikayət etdim. O Həzrət üzünü mənə çevirib buyurdu: " Ey Boreydə! Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir"(2).

81. أخبرنا أبو داود [سلیمان بن سیف]، قال: حدثّنا أبو نعیم، قال: حدثّنا عبد الملک بن أبی غَنیّة، قال: حدثّنا الحکم [بن عتیبة], عن سعید بن جبیر، عن ابن عبّاس، عن بریدة,

səh:66


1- [1] . Yetmiş doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif Əbdür-rəzzaq", c11, s225, hədis 20388; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32059; Müsnədi Əhməd", c5, s350, 358, 359-361; "Fəzaili Əhməd", s87, hədis 129 və s222, hədis 301; "Kitabus-sünnə", s590, hədis 1354; "Mənaqibi Kufi", c1, s451, hədis 352 və c2, s412, hədis 903, və s443, hədis 929; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s45, hədis 8144; "Müsnədi Royani", s36, hədis 62; "Müşkilül-asar", c4, s11, hədis 3316; "Səhihi İbn Həbban", c15, s374, hədis 6930; "Möcəmi Əvsət Təbərani", c5, s425, hədis 5752, və c7, s49, hədis 6081; "Təbəqatül-mühəddisin", c3, s388; "Müstədrəki Hakim", c2, s129-130; "Sünəni Bihəqi", c6, s342; "Əxbari İsbəhan", c1, s161; "Mənaqibi İbn Məğazili", s24, hədis 35.
2- [2] . Səksəninci hədis başqa mənbələrdə: "Kəçfül-əstar", c3, s188; "Mənaqibi Kufi", c2, s379, hədis 852.

قال: خرجتُ مع علیّ× إلی الیمن, فرأیتُ منه جفوةً، فقدمتُ علی النبیّ| فذکرتُ علیّ×اً فَتَنَقّصتُه، فجعل رسول الله| یتغیّر وجهه وقال: «یا بریدة؛ ألستُ أولی بالمؤمنین من أنفسهم»؟ قلت: بلی یا رسول الله، قال: «من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه».

81-Yenə Boreydə deyir: Əli ilə Yəmənə getdik. Mən (öz fikrimcə) ondan özümə zülm gördüm. Peyğəmbərin (s) hüzuruna gəlib Əlini xatırladım. Və ona nöqsan tutdum. O həzrətin çöhrəsi dəyişdi. Və buyurdu : "Ay Boreydə! Mən möminlərə onların özündən daha üstün deyiləmmi? "Dedim: Bəli ya Rəsuləllah! Buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir"(1).

82. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا نصر بن علی، قال: أخبرنا عبد الله بن داود عن عبد الواحد بن أیمن, عن أبیه، أن سعداً قال: قال رسول الله|: «من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه».

82- Səd deyir: Rəsulullah (s) buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə əli də onun vəlisidir"(2).

83. أخبرنا قتیبة بن سعید، قال: أخبرنا [محمد بن إبراهیم بن] أبی عدّی عن عوف [الأعرابی], عن میمون أبی عبد الله, قال: [قال] زید بن أرقم: قام رسول الله|، فحمد الله, وأثنی علیه, ثمّ قال: «ألستم تعلمون أنی أولی بکلّ مؤمن من نفسه»؟

قالوا: بلی، نشهد لانت اولی بکلّ مؤمن من نفسه.

قال: «فانی من کنت مولاه فهذا مولاه. [و] أخذ بید علیّ×.

83- Zeyd ibn Ərqəm deyir: Həzrət Peyğəmbər (s) Allaha həmd və səna etdikdən sonra buyurdu: "Mənim hər möminin özündən ona üstün olduğumu bilmirsinizmi? "Bəli biz şahidlik edirik ki, siz hər bir möminin özündən ona üstünsünüz. O zaman Əlinin əlini tutub, buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə* bu (Əli) də onun vəlisidir"(3).

səh:67


1- [1] . Səksən birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s376, hədis 32123; Müsnədi Əhməd", c5, s347; "Fəzaili Əhməd", s76, hədis 113; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s45, hədis 8145; "Mənaqibi Kufi", c2, s425, hədis 917, və s442, hədis 937, və s454, hədis 956; "Müstədrəki Hakim", c3, s110; "Əxbari İsbəhan", c2, s219; "Mənaqibi İbn Məğazili", s24, hədis 36; "Mənaqibi Xarəzmi", s134, hədis 150.
2- [2] . Səksən ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1341, və s591, hədis 1359.
3- [3] . Səksən üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c4, s372; "Fəzaili Əhməd", s93, hədis 139; "Kitabus-sünnə", s591, hədis 1362; "Sünəni Termizi", c6, s633, hədis 3713; "Kəşfül-əstar", c3, s189, hədis 2537; "Mənaqibi Kufi", c2, s398, hədis 883 və s404, hədis 893, və s423, hədis 915; "Əl-küna vəl-əsma", c2, s61; "Kamil ibn Əddi", c6, s413, hədis 1895; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c5, s202, hədis 5092; "Kənzül-ümmal", c13, s104, hədis 36342. *. Rəsulullahın (s) qədir hədisində İmam Əli barəsində buyurduğu üç haldan xaric deyil: Həzrət (s) ya belə buyurub: "Mən hər kimin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır". Və ya belə buyurub: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir". Ya da hər iki cümləni buyurub. Əgər "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir" cümləsini buyurubsa, əldə olan dəlil və sübutlara əsasən bu ibarəyə şəkk etmək olmaz. (Dəlil və sübutlardan nümunələr: Elə "Qədir" hədisinin özündə Həzrət (s) camaatdan onlara özlərindən daha layiq olması və onların can və mallarından istifadə etmək barəsindəki istəyi onların öz istəklərindən irəli olması barəsində iqrar alıb. Və həmçinin görəcəyiniz başqa müxtəlif hədislərdə də "Əli məndən sonra vəlidir" ibarəsi çox işlənmişdir. Bu şəraitdə "vəli" kəlməsi həmin rəhbər və (qeyrisinin) can və mallarından istifadə etmək hüququna malik olmaq mənasınadır. Həzrət (s) hər iki tə`biri də buyurmuş olsa yenə bu mənada olduğu açıq-aydın məlumdur. Yə`ni Əli həm sizin sevimliniz və həm də rəhbərinizdir. Əgər yalnız "Mən hər kimin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır" buyurmuşsa, bu surətdə Orada olanlar ərəb olduqları üçün Həzrətin (s) məqsədini yaxşı başa düşürdülər. "Mövla" kəlməsindən "vəli" kəlməsinin mənasını düşünmüşlər. Mənanı nəql etdikdə "Mövla" kəlməsinin yerinə rəhbər mə`nasında olan "vəli" kəlməsini işlədiblər. (Diqqət edin).

84. أخبرنا محمّد بن یحیی بن عبد الله النیسابوری، وأحمد بن عثمان ابن حکیم الأودی، قالا: حدثّنا عبید الله بن موسی، قال: أخبرنی هانئ بن أیّوب، عن طلحة الأیامی، قال: حدثّنا عَمیرة بن سعد: أنه سمع علیّ×اً وهو یُنشد فی الرحبة مَن سمع رسول الله| یقول: «من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه»؟

فقام بضعة عشر, فشهدوا.

84- Əli "Rohbə" adlı bir məntəqədə camaatın arasında and içərək dedi: Peyğəmbərin (s) "Mən hər kəsin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır" - buyurduğunu eşidən hər şəxs şahidlik etsin. On nəfərdən çox olan şəxslər ayağa qalxıb şahidlik etdilər(1).

85. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا محمّد [بن جعفر غُندُر] قال: حدثّنا شعبة عن أبی إسحاق، قال: سمعتُ سعید بن وهب، قال: لمّا ناشدهم علیّ× قام خمسة _ أو ستة _ من أصحاب النبیّ|, فشهدوا أن رسول الله| قال: «من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه».

85- Səid ibn Vəhəb deyir: Əli onlara and verdikdən sonra

səh:68


1- [1] . Səksən dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Möcəmi Əvsət", c3, s134, hədis 2275; "Möcəmi səğiri Təbərani", c1, s64; "Hilyətül-əvliya", c5, s26; "Mənaqibi İbn Məğazili", s26, hədis 38; "Əxbari İsfəhan", c1, s142, hədis 92; "Əmaliyi Tusi", s272, hədis 509 və s334, hədis 672; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s13-14, hədis 511-514; "Təhzibül-kəmal", c22, s397-398; "Əl-bidayə vən-nihayə", c5, s211.

Həzrət Peyğəmbərin (s) səhabələrindən beş ya altı nəfər şahidlik etdilər ki, O həzrət buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir"(1).

86. أخبرنا علیّ× بن محمّد بن علیّ× [قاضی المصیصة]، قال: حدثّنا خلف [بن تمیم], قال: حدثّنا إسرائیل عن أبی إسحاق، قال: حدّثنی سعید بن وهب أنه قام ممّا یلیه ستة, وقال زید بن یثیع: وقام ممّا یلینی ستة, فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله| یقول: «من کنتُ مولاه فان علیّ×اً مولاه».

86- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Səid ibn Vəhəbdən belə nəql edir: Mənim yanımda altı nəfər ayağa qalxdılar. Habelə Zeyd ibn Yüsəy də deyir: Mənim də yanımda altı nəfər ayağa qalxıb şahidlik etdilər ki, Həzrət Peyğəmbərdən (s) eşitdik ki, buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir"(2).

87. أخبرنا أبو داود [سلیمان بن سیف الحرانی]، قال: حدثّنا عمران بن أبان، قال: حدثّنا شریک [بن عبد الله]، قال: حدثّنا أبو إسحاق، عن زید بن یثیع, قال: سمعتُ علیّ× بن أبی طالب یقول علی منبر الکوفة: أنی منشدُ الله رجلاً ولا أنشِد إلّا أصحابَ محمّد _ [من] سمع رسول الله| یقول یوم غدیر خم: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه، اللهمّ وال من والاه وعاد من عاداه».

فقام ستّة من جانب المنبر وستّة من جانب الآخر, فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله| یقول ذلک.

قال شریک: فقلتُ لأبی إسحاق: هل سمعتَ البراء بن عازب یحدّث بهذا عن رسول الله|؟ قال: نعم.

87- Zeyd ibn Yüsəy deyir: Əli ibn Əbi Talib Kufənin

səh:69


1- [1] . Səksən beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c5, s366, hədis 641 və s370, hədis 670; "Fəzaili Əhməd", s96, hədis 143; "Ənsabul-əşraf", c1, s66, hədis 173; "Kəşfül-əstar", c3, s191, hədis 2541; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s428, hədis 567; "Müşkilül-asar", c2, s212, hədis 1901; "Əl-küna vəl-əsma", c2, s88; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c5, s175, hədis 4996-4970 və s191, hədis 5058-5059; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c2, s576, hədis 1987; "Zeynül-fəta", c1, s12-13, hədis 1-2; "Əxbari İsfəhani", c2, s227; "Tarixi Bağdad", c14, s236; "Əmaliyi Tusi", s255, hədis 459; "Mənaqibi Xarəzmi", s156, hədis 185; "Osdul-ğabə", c1, s368, və c3, s307; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s8-12, hədis 506-510, və s18, hədis 515-516, və s20, hədis 520, və s24, hədis 523-524; "Fəraidus-Semtin", c1, s69, hədis 46.
2- [2] . Səksən altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Mənaqibi Kufi", c2, s439, hədis 924 və s452, hədis 945; "Mənaqibi Xarəzmi", s156, hədis 185; "Əl-bidayə vən-nihayə", c7, s360.

minbərində deyirdi: Mən Qədir xum günündə Rəsulullahın (s) "Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir. İlahi! Onu sevəni sev. Və onu düşmən tutanı düşmən tut"-buyurduğunu eşidən hər bir şəxsi (yalnız Həzrət Peyğəmbərin (s) səhabələrini) Allaha and verirəm ki, (ayağa qalxıb şahidlik etsin). Altı nəfər minbərin bir tərəfindən və altı nəfər başqa tərəfindən ayaqa qalxıb bunu Rəsulullahdan (s) eşitdiklərinə şahidlik etdilər. (Bu hədisin ravilərindən biri olan) Şərik ibn Əbdullah deyir: Mən (hədisin başqa ravisi) Əbu İshaqa dedim :Sən Bərra ibn Azibin Həzrət Peyğəmbərdən (s) bu hədisi nəql etdiyini eşitmisənmi? Dedi: Bəli(1).

Əli Peyğəmbərdən (s) sonra hər bir möminin rəhbəri

88. أخبرنا قتیبة بن سعید، قال: حدّثنی جعفر _ یعنی ابن سلیمان_، عن یزید [الرِّشک، عن مُطَرِّف بن عبد الله، عن عمران بن حصین, قال: بَعَثَ رسول الله| جیشاً فاستعمل علیهم علیّ× بن أبی طالب، فمضی فی السّریّةِ فأصاب جاریةً فانکروا علیه، وتعاقدوا أربعةٌ من أصحاب رسول الله|: إذا لقینا رسول الله| أخبرناه بما صنع, وکان المسلمون إذا رجعوا من السفر بدؤوا برسول الله| فسلّموا علیه, ثمّ أنصرفوا إلی رحالهم. فلمّا قَدَمَتِ السریّةُ سلَّموا علی النبیّ| فقام أحد الأربعة, فقال: یا رسول الله! ألم تر إلی علیّ× بن أبی طالب صنع کذا وکذا؟ فأعرض عنه رسول الله|، ثمّ قام _ یعنی الثانی _ فقال: مثل ذلک، ثمّ قام الثّالث فقال مثل مقالته، ثمّ قام الرابع فقال: مثل ما قالوا, فأقبل إلیهم رسول الله|, والغضب [یُبصَرُ] فی وجهه، فقال: «ما تریدون من علی؟! أن علیّ×اً منّی وانا منه، وهو ولیّ کلّ مؤمن بعدی».

88- İmran ibn Hüseyn deyir: Rəsulullah (s) qoşunu Əli ibn Əbi Talibin rəhbərliyi ilə müharibəyə göndərdi. O, müharibədə düşmən tərəfdən bir neçə əsir tutdu. Özü üçün bir kəniz götürdü. Bəziləri onun bu işini bəyənmədilər və ondan səhv tutdular. Həzrət

səh:70


1- [1] . Səksən yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s371, hədis 32082; Müsnədi Əhməd", c4, s281, hədis 950; "Fəzaili Əhməd", s111, hədis 164; "Fəraidus-Semtin", c1, s65, hədis 41; "Sünəni İbn Macə", c1, s43, hədis 116; "Kitabus-sünnə", s592-593, hədis 1370-1374; "Mənaqibi Kufi", c2, s358-370, hədis 844-845, və s441, hədis 926-927; "Əl-küna vəl-əlqab", c1, s160; "Əmaliyi xəmisiyyə", c1, s145, hədis 50; "Mənaqibi Xarəzmi", s155, hədis 183; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s47, hədis 548, və s51-52, hədis 552-553.

Peyğəmbərin (s) səhabələrindən dörd nəfər əhd bağladılar ki, o Həzrətin hüzuruna yetişən kimi o Cənabı Əlinin bu işindən xəbərdar etsinlər. Hər səfərdən qayıtdıqdan sonra Rəsulullahın (s) hüzuruna yetişərək o Həzrətə salam verdikdən sonra öz yüklərinin yanına getmək müsəlmanların adəti idi. Qoşun çatan kimi Rəsul əkrəmin (s) hüzuruna getdilər və salam verdilər. Bu zaman o dörd nəfərdən biri ayağa qalxıb dedi: Ya Rəsuləllah! Əli ibn Əbi Talibin nə etdiyini görmürsünüz? Rəsuləllah (s) o şəxsdən üz döndərdi. Bu zaman ikinci, üçüncü və dördüncü şəxs də bir-birinin ardınca ayağa qalxıb o sözü təkrar etdilər. Peyğəmbər Əkrəm (s) müqəddəs çöhrəsi qəzəbli olduğu halda üzünü onlara tutaraq buyurdu: "Əlidən nə istəyirsiniz?! Əli məndən və mən də Əlidənəm. Və o məndən sonra hər bir mö`minin vəlisidir"(1).

89. أخبرنا واصل بن عبد الأعلی عن [محمد] بن فضیل، عن الأجلح، عن عبد الله بن بریدة, عن أبیه قال: بعثنا رسول الله| إلی الیمن مع خالد بن الولید، وبَعَثَ علیّ×اً علی جیش آخر، وقال: «ان التقیتما فعلیّ علی النّاس، وان تَفَرَّقتما فکلّ واحد منکما علی حدته». فلقینا بنی زبید من أهل الیمن, وظهر المسلمون علی المشرکین، فقَتَلْنا المقاتلةَ وسَبَینا الذرّیّةَ، فاصطفی علیّ× جاریةً لنفسه من السبی، فکتب بذلک خالد بن الولید إلی النبیّ|, وأمرنی أن أنال منه, فقال: فدفعتُ الکتابَ إلیه ونِلت من علیّ×, فتغیّر وجه رسول الله| فقلت: هذا مکان العائذ، بَعَثتََنی مع رجل وأمرتنی بطاعته, فبلّغتُ ما أرسلتَ به, فقال رسول الله|: «لا تَقَعَنّ یا بریدة؛ فی علیّ×، فان علیّ×اً منّی وانا منه, وهذا ولیّکم بعدی».

89- Boreydə deyir: Rəsulullah (s) bizi Xalid ibn

səh:71


1- [1] . Səksən səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Əmaliyi Əbdur-Rəzzaq", s79, hədis 109; "Müsnədi Təyalisi", s111, hədis 829; "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s375, hədis 32112; Müsnədi Əhməd", c4, s437, və c33, s154, hədis 19928; "Fəzaili Əhməd", s104, hədis 157, və s123, hədis 182; "Sünəni Termizi", c5, s632, hədis 3712; "Kitabus-sünnə", s550, hədis 1187; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s45, hədis 8146; "Müsnədi Royani", c1, s62, hədis 119; "Mənaqibi Kufi", c1, s449-450, hədis 351-354, və s490, hədis 397; "Kamil ibn Əddi", c2, s145; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c18, s128, hədis 265; "Müstədrəki Hakim", c3, s110; "Hilyətül-əvliya", c6, s294; "Mənaqibi Xarəzmi", s153, hədis 180.

Vəlidin və başqa bir qoşunu isə Əlinin rəhbərliyi ilə Yəmənə göndərərək buyurdu: "Əgər iki qoşun bir-biri ilə rastlaşsalar Əli hamının rəhbəridir. Amma əgər rastlaşmasalar hər biri öz rəhbəri ilədir." Biz Yəməndən olan bəni-Zübeyd tayfası ilə üz-üzə gəldik. Müsəlmanlar müşriklərə qalib gəldilər. Döyüşənləri öldürdük, övladlarını əsir aldıq. Əli əsirlərin içindən bir kiçik kənizi özü üçün götürdü. Xalid ibn Vəlid bu hadisəni Həzrət Peyğəmbərə (s) yazdı və mənə Əlidən gileylənməyi əmr etdi. Mən də məktubu o Həzrətə (s) verdim və Əlidən şikayət etdim. Bu zaman o Cənabın çöhrəsinin rəngi dəyişdi. Ərz etdim: Bu, pənah gətirənin məkanıdır. (Bu mənim günahsızlığımdan kinayədir.) Siz məni Xalid ibn Vəlidlə göndərdiniz. Və ondan itaət etməyi mənə əmr etdiniz. Mən yalnız öz mə`muriyyətimi yerinə yetirirəm. Rəsulullah (s) buyurdu: "Ey Boreydə! Əli barəsində eyb axtarma. Əli məndən və məndə Əlidənəm. Əli məndən sonra sizin rəhbəriniz və vəlinizdir"(1).

Əlini söyən Peyğəmbəri söymüş

90. أخبرنا العبّاس بن محمّد [الدوری], قال: حدثّنا یحیی بن أبی بکر، قال: حدثّنا اسرائیل، عن أبی إسحاق, عن أبی عبد الله الجدلی, قال: دخلتُ علی امّ سلمة, فقالت: أیسبّ رسول الله| فیکم؟! فقلتُ: سبحان الله _ أو معاذ الله _! قالت: سمعتُ رسول الله| یقول: «من سبّ علیّ×اً فقد سبّنی».

90- Abdullah ibn Cədəli deyir: (Rəsulullahın (s) həyat yoldaşlarından biri olan) Ümmü Sələmənin yanına

səh:72


1- [1] . Səksən doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s375, hədis 32110; Müsnədi Əhməd", c38, s118, hədis 23012; "Fəzaili Əhməd", s219, hədis 298; "Mənaqibi Kufi", c1, s479, hədis 388, və s487, hədis 397, və c2, s388, hədis 863, və s390, hədis 866, və s419, hədis 903; "Mənaqibi İbn Məğazili", s225, hədis 271; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s400-401, hədis 466-468, və s402-406, hədis 470-478.

getdim. Dedi: Sizlərdən biri Rəsulullaha (s) söyüş verirmi? Dedim sübhanəllah! Ya Allaha pənah! Ümmü Sələmə dedi: (niyə Əliyə söyüş verirsiniz?) Mən Həzrət Peyğəmbərdən (s) eşitdim ki, buyurdu: "Əliyə söyüş verən şəxs mənə söyüş vermişdir"(1).

91. أخبرنا عبد الاعلی بن واصل ابن عبد الأعلی [الکوفی]، قال: حدثّنا جعفر بن عون، عن شقیق بن أبی عبد الله, قال: حدثّنا أبو بکر بن خالد بن عرفطة, قال: رأیتُ سعدَ بنَ مالک بالمدینة, فقال: ذُکِر [لی] أنکم تَسبّون علیّ×اً؟! قلتُ: قد فعلنا. قال: لعلّک سَبَبتَه؟! قلتُ: معاذ الله. قال: لا تَسبَّه, فان وضع المنشار علی مفرقی علی أن أَسُبَّ علیّ×اً ما سَبَبتُه بعد ما سمعتُ من رسول الله| ما سمعتُ.

91- Əbu Bəkr ibn Xalid deyir: Səd ibn Maliki Mədinədə gördüm, dedi: Eşitmişəm Əliyə söyüş verirsiniz?

- Bəli belə edirdik.

- Bəlkə indi də belə edirsən?!

- Allaha pənah aparıram!

- Heç vaxt Əliyə söyüş vermə. Əli barəsində Rəsulullahdan (s) ("Əliyə söyüş verən şəxs mənə söyüş vermişdir")-cümləsini eşitdikdən sonra başıma mişar qoyub kəssələrdə ona söyüş vermərəm(2).

Əlini sevməyə həvəsləndirmək və onunla düşmənçilik etməkdən çəkindirmək

92 و93. أخبرنی هارون بن عبد الله [البغدادی الحمّال]، قال: حدثّنا مصعب بن المقدام، قال: حدثّنا فطر بن خلیفة عن أبی الطفیل. وأخبرنا أبو داود [سلیمان بن سیف], قال: حدثّنا محمّد بن سلیمان

səh:73


1- [1] . Doxsanıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c2, s374, hədis 32104; Müsnədi Əhməd", c2, s323, hədis; "Fəzaili Əhməd", s90, hədis 133; "Ənsabul-əşraf", s91, hədis 219; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s444, hədis 7013; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c23, s322, hədis 737, və s323, hədis 738; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c6, s389, hədis 5828; ""Möcəmi səğiri Təbərani", c2, s21; "Müstədrəki Hakim", c3, s121; "Tarixi Bağdad", c7, s401; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s171-172, hədis 664-665, və s182-184, hədis 667-671.
2- [2] . Doxsan birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s375, hədis 3211; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s114, hədis 777; "Mənaqibi Kufi", c2, s548, hədis 1057; "Əqdul-Fərid", c5, s114; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c3, s71, hədis 1103; "Təhzibul-kəmal", c12, s555, hədis 2768.

[أبی داود الحرانی]، قال: حدثّنا فطر عن أبی الطفیل، عامر بن واثلة, قال: جمع علیّ× النّاس فی الرحبة فقال: «انشد بالله کلَّ امرِئ سَمِع من رسول الله| یقول: یومَ غدیر خمٍّ ما سمع». فقام أناس، فشهدوا أن رسول الله| قال یومَ غدیر خمٍّ: «ألستم تعلمون أنی أولی بالمؤمنین من أنفسهم». وهو قائم, ثمّ أخذ بید علیّ× فقال: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه، اللّهمّ وال من والاه وعاد من عاداه».

قال أبو الطفیل: فخرجتُ وفی نفسی منه شئ, فلقیت زید بن أرقم, فأخبرتُه فقال: وما تنکر؟ أنا سمعتُه من رسول الله|.

92- Əbu Tüfeyl Amir ibn Vasilə deyir: Əli "Rohbə" adlı bir məntəqədə camaatı toplayaraq dedi: Qədir-xum günündə Rəsulullahın (s) (mənim barəmdə) buyurduğunu eşidən hər şəxsi Allaha and verirəm ki, eşitdiyini desin. Camaatın bir dəstəsi ayağa qalxıb belə şahidlik etdilər: Rəsul Əkrəm (s) Qədir-xum günündə buyurdu: "Siz bilirsiniz ki, mən möminlərə onların özlərindən daha üstünəm?" O Həzrət ayaq üstə olduğu halda Əlinin əlini tutaraq, buyurdu: " Mən hər kəsin vəlisiyəmsə Əli də onun vəlisidir. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut."

Əbu Tüfeyl deyir: Cəmiyyətdən uzaqlaşdıqdan sonra bu məsələ barəsində ürəyimdə şübhə qalmışdı. Zeyd ibn Ərqəmi gördüm. Onu ürəyimdə ki, şübhədən xəbərdar etdim. Dedi: Nəyi inkar edirsən? Mən də bunu Rəsulullahdan (s) eşitmişəm(1).

93-Həmin 92-ci hədisdir. Nisai onu başqa bir sənədlə nəql etmişdir.

94. أخبرنی زکریّا بن یحیی [السجستانی]، قال: حدّثنی محمّد بن عبد الرحیم، قال: حدثّنا ابراهیم [بن المنذر]، قال: حدثّنا معن [بن عیسی]، قال: حدّثنی موسی بن یعقوب عن المهاجر بن مسمار، عن عائشة بنت سعد وعامر بن سعد، عن سعد:

ان رسول الله| خطب النّاس فقال: «أما بعد: أیّها النّاس فانی ولیّکم».

səh:74


1- [1] . Doxsan ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c4, s370, hədis 19302; "Fəzaili Əhməd", s682, hədis 289; "Kitabus-sünnə", s592, hədis 1367-1368; "Müsnədi Bəzzar", c2, s632, hədis 2544; "Mənaqibi Kufi", c2, s445, hədis 933-934; "Səhihi İbn Həbban", c15, s375, hədis 6931, və s372-373, hədis 846-847; "Əmaliyi Tusi", s255, hədis 459; "Osdol-Ğabə", c5, s275; "Zeynul-fəta", c1, s14, hədis 3, və c2, s267, hədis 475; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s6, hədis 504; "Əl-isabə", c4, s159.

قالوا: صدقت، ثمّ أخذ بید علیّ× فرفعها، ثمّ قال:

«هذا ولیّی, والمؤدّی عنّی، وال اللّه من والاه, وعاد من عاداه».

94- Səd deyir: Rəsulullah (s) camaat üçün xütbə oxudu və buyurdu: "Amma sonra: Ay camaat mən sizin vəli və rəhbərinizəm"(1)?

Dedilər: Bəli düz deyirsiniz. Sonra Əlinin əlini tutub yuxarı qaldırdı və buyurdu: "Bu Əli mənim süvimlim və vəzifələrimi yerinə yetirəndir. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut."

95. أخبرنا أحمد بن عثمان [البصری] أبو الجوزاء، قال: حدثّنا ابن عثمة [و هو محمّد بن خالد البصری], قال: حدثّنا موسی بن یعقوب عن المهاجر بن مسمار، عن عائشة بنت سعد, عن سعد, قال: أخذ رسول الله| بید علیّ× فخطب, فحمد الله وأثنی علیه ثمّ قال: «ألستم تعلمون أنی أولی بکم من أنفسکم»؟

قالوا: نعم، صدقت یا رسول الله. ثمّ أخذ بید علیّ× فرفعها، فقال: «من کنت ولیّه فهذا ولیّه, وان الله یوالی من والاه ویعادی من عاداه».

95- Səd deyir: Rəsulullah (s) Əlinin əlini tutub xütbə oxudu və Allaha həmd və səna etdikdən sonra buyurdu: "Bilmirsiniz ki, mən sizin özünüzdən sizə daha üstünəm?"

Dedilər: Bəli ya Rəsulullah (s)! Düz deyirsiniz. Bu zaman Əlinin əlini tutub yuxarı qaldırdı və buyurdu: "Mən hər kəsin vəlisi və rəhbəriyəmsə, bu Əli də onun vəlisi və rəhbəridir. Həqiqətən Allah onu sevəni sevir və onu düşmən tutanı düşmən tutur"(2).

96. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا محمّد بن یحیی [بن أبی عمر], حدثّنا یعقوب بن جعفر بن أبی کثیر عن مهاجر بن مسمار، قال: أخبرَتْنی عائشة بنتُ سعد، عن سعد, قال: کنّا مع رسول الله| بطریق مکّة [إلی المدینة] وهو متوجّهٌ إلیها، فلمّا بلغ غدیر خمٍّ وَقَّفَ النَاسَ، ثمّ ردّ من مضی ولحقه من تخلّف، فلمّا اجتمع النّاس إلیه, قال: «أیّها النّاس هل بلّغتُ»؟ قالوا: نعم.

قال: «الّلهمّ اشهد» ثلاث مرّات یقولها، ثمّ قال: «أیّها النّاس من ولیکم»؟ قالوا: «الله ورسوله» ثلاثاً, ثمّ أخذ بید علیّ× فأقامه، ثمّ قال: «من کان اللهُ ورسولُه ولیَّه فهذا ولیّه، اللّهمّ وال من والاه وعاد من عاداه».

səh:75


1- [1] . Doxsan dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s551, hədis 1189; "Mənaqibi Kufi", c1, s444, hədis 347; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s53, hədis 554; "Fəraidus-Semtin", c1, s79, hədis 47; "Əl-bidayə vən-nihayə", c5, s187-212; "Müsnədi Şaşi", c1, s165, hədis 106.
2- [2] . Doxsan beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s551, hədis 1189; Əl-bidayə vən-nihayə", c5, s212.

96-Səd deyir: Biz Rəsulullah (s) ilə birlikdə Məkkə yolunda Mədinəyə hərəkət edirdik. Qədir-xum məntəqəsinə catan kimi Həzrət Peyğəmbər (s) camaata dayanmağı əmr etdi. İrəli gedənləri qaytardı. Və arxada qalanlar gəlib o Həzrətə qoşuldular. Camaat o Həzrətin ətrafına toplaşan kimi buyurdu: "Ay camaat! (Allah tərəfindən olan hər bir şeyi) sizə çatdırdımmı? Dedilər: Bəli. Üç dəfə buyurdu: "İlahi! Şahid ol". Sonra buyurdu: "Ay camaat! Sizin vəli və rəhbəriniz kimdir?" Üç dəfə dedilər: Allah və Rəsulu (s) . Sonra Əlinin əlini tutub yuxarı qaldırdı və buyurdu: "Allah və Rəsulu (s) hər kəsin vəlisi və rəhbəridirsə, bu Əli də onun vəlisi* və rəhbəridir. İlahi! Əlini sevəni sev. Və onu düşmən tutanı düşmən tut"(1).

Peyğəmbərin (s) Əlini sevəni təşviq və dua etməsi və ona kin bəsləyənə nifrin etməsi

97. أخبرنا إسحاق بن ابراهیم [إبن راهویه]، قال: أخبرنا النضر بن شمیل، قال: حدثّنا عبد الجلیل عن عطیّة، قال: حدثّنا عبد الله بن بریدة، قال: حدّثنی أبی، قال: لم یکن أحد من النّاس أبغضَ إلیّ من علیّ× بن أبی طالب حتّی أَحبَبتُ رجلاًٌ من قریش, لا أُحبُّه إلّا علی بغضاء علیّ×، فبعث [النبیّ|] ذلک الرجل علی خیل, فصَحِبتُه, وما أَصحبُه إلّا علی بغضاء علیّ×، فأصاب سبیاً، فکتب إلی النبیّ| أن یبعث الیه من یُخمِّسُه, فبعث إلینا علیّ×اً، وفی السّبی وصیفةٌ من افضل السبی، فلمّا خَمَّسه صارت الوصیفة فی الخمس، ثمّ خمّس, فصارت فی أهل بیت النّبی| ثمّ خمَّس فصارت فی آل علیّ×, فأتانا ورأسه یقطر, فقلنا: ما هذا؟ فقال: «ألم تروا الوصیفة صارت فی الخمس، ثمّ صارت فی أهل بیت النبیّ|، ثمّ صارت فی آل علیّ×؟ فوقعتُ علیها». فکتب وبعثنی مصدّقاً لکتابه إلی النبیّ|, مصدّقاً لما قال [فی] علیّ×، فجعلتُ أقرأ علیه ویقول: صدق، وأقرأ وأقول: صدق, فأمسک بیدی رسول الله| وقال: «أتبغض علیّ×اً»؟

səh:76


1- [1] . Doxsan altıncı hədis başqa mənbələrdə: Həmən Doxsan dördüncü hədisin mənbələridir. *. Bu hədisdə də həmçinin "vəli" kəlməsi rəhbər və başçı mənasına olacaq. Çünki, səksən üç saylı hədisdə nəql etdiyimiz dəlil və sübutlardan əlavə, burada da Peyğəmbər (s) buyurub: "ay camaat sizin vəliniz kimdir?" Oradakılar üç dəfə Allah və Rəsuludur dedilər: Əgər "vəli" kəlməsindən məqsəd dost və yavər olsa, bu, Allah və Rəsuluna məxsus deyil. Bəlkə möminlər də bir-birləri ilə dostdurlar. Bundan sonra Rəsulullah (s) buyurur: "Hər şəxs ki, Allah və Rəsulu onun vəlisidir (rəhbəri və başçısıdır) Əli də həmçinin onun rəhbəri və başçısıdır".

فقلت: نعم, فقال: «لا تُبْغِضْه وان کنتَ تُحِبُّه فازدد له حبّاً, فو الّذی نفسی بیده؛ لنصیبُ آل علیّ× فی الخمس أفضل من وصیفة». فما کان أحد بعد رسول الله| أَحبَّ إلَیّ من علیّ×.

قال عبد الله بن بریدة: والله؛ ما فی الحدیث بینی وبین النبیّ| غیر أبی.

97- Boreydənin oğlu Abdullah deyir: Atam mənə belə dedi: Mənim yanımda Əli ibn Əbu Talibdən daha mənfur bir şəxs yox idi. Mən Qüreyş qəbiləsindən olan bir kişini Əliyə kin bəslədiyinə xatir çox istəyirdim. Allahın rəsulu (s) o kişini bir dəstə atlılarla döyüşə göndərdi. Mən də Əliyə kin bəslədiyinə xatir onunla birlikdə getdim. O, döyüşdə əsir tutdu və Həzrət Peyğəmbərə (s) məktub yazıb müharibədə əldə edilmiş qənimətlərin xumsunu ayırmaq üçün adam istədi. Rəsulullah (s) Əlini göndərdi. Əsirlərin arasında gözəl və onların ən üstünü olan bir kiçik kəniz var idi.Əli xumsu ayırdıqda kiçik kəniz Peyğəmbərin (s) Əhli-beytinin payına düşdü. Onun da xumsunu ayırdıqda kəniz Əlinin övladlarının payına düşdü. O bizim yanımıza gəldikdə başından su damcılanırdı. Ona nə olduğunu soruşduq? Kiçik kənizin xumsun bölümündə sonra Peyğəmbərin (s) Əhli-beytinin və daha sonra isə Əlinin övladlarının payına düşdüyünü görmədinizmi? Dedi: O, mənim halalım oldu. O qüreyşli kişi Peyğəmbərə (s) məktub yazdı və məni də məktubla birlikdə Əlinin barəsində dediklərinə şahid olmaq üçün göndərdi. Mən məktubu O Həzrət (s) üçün oxuyaraq düz dediyini söyləyirdim. Oxuyurdum və doğru dediyini söyləyirdim. Rəsulullah (s) əlimi tutub buyurdu: "Əliyə nisbət kinlisənmi?" Bəli dedim. Buyurdu: "Əliyə nisbət kin bəsləmə. Əgər onu istəyirsən məhəbbətini artır. And olsun o şəxsə ki, canım onun əlindədir Əli övladlarının xümsdən olan payı bu kiçik kənizdən daha üstündür." Bundan sonra Rəsulullahdan (s) başqa heç kim mənim yanımda Əlidən daha sevimli deyildir.

Boreydənin oğlu Abdullah deyir: Allaha and olsun! Bu

səh:77

hadisədə Peyğəmbərlə (s) mənim aramda atamdan başqa heç bir vasitə yoxdur(1).

98. أخبرنا الحسین بن حریث [المروزی]، قال: حدثّنا الفضل بن موسی عن الاعمش، عن أبی إسحاق عن سعید بن وهب قال: قال علیّ× فی الرحبة: «انشد بالله من سَمِع رسولَ الله| یومَ غدیر خمٍّ یقول: أن الله ولیّی وانا ولیّ المؤمنین، ومن کنتُ ولیَّه فهذا ولیُّه، اللّهمّ وال من والاه وعاد من عاداه، وانصر من نصره».

قال: فقال سعید: قام إلی جنبی ستّةٌ، وقال زید بن یثیع: قام عندی ستّة، وقال عمرو ذو مرّ: «أَحِبَّ من أَحَبَّه وأّبغِضْ من أَبغضَه...» وساق الحدیث, رواه إسرائیل عن أبی إسحاق عن عمرو ذی مرّ أَحِبَّ...:

98- Əbu İshaq Səid ibn Vəhəbdən nəql edərək deyir: Əli, Rohbə adlı bir məkanda belə dedi: Sizi Allaha and verirəm! Qədir-xum günündə hansınız Rəsulullahın (s) "Allah mənim və mən də möminlərin vəlisiyəm. Mən hər kimin vəlisiyəmsə bu (Əli) də onun vəlisidir. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut. Ona kömək edənə kömək et" buyruşunu eşidibsə (ayağa qlxıb şahidlik etsin).

Əbu İshaq deyir Səid ibn Vəhəb və habelə Zeyd ibn Yüsəy mənə dedi: Bu zaman bizim yanımızdan altı nəfər qalxıb (şəhadət verdilər.)

Əmr zu mur "وال من والاه" cümləsinin yerinə

 احِبَ من احبه و ابغض من ابغضه

"(İlahi!) onu sevəni sev və onunla düşmənçilik edəni düşmən tut" cümləsini işlətmişdir"(2).

99. أخبرنا علی بن محمّد بن علی، قال: حدثّنا خلف [بن تمیم]، قال: حدثّنا اسرائیل، قال: حدثّنا أبو إسحاق، عن عمرو ذی مرّ, قال: شهدتُ علیّ×اً بالرحبةِ یُنشِد أصحابَ محمّد|: «أیّکم سمع رسول الله| یقول یوم غدیر خمٍّ ما قال»؟ فقام أناسٌ فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله| یقول: «من کنت مولاه فان علیّ×اً مولاه، اللّهم وال من والاه، وعاد من عاداه، وأَحِبَّ من أَحَبَّه وأَبغِض من أَبغَضَه، وانصُر من نصره».

الفرق بین المؤمن والکافر

99- Əmr zu mur deyir: Əlini Rohbə adlı bir məkanda gördüm

səh:78


1- [1] . Doxsan yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c38, s65, hədis 22967; "Fəzaili Əhməd", s223, hədis 302; "Müsnədi Royani", s132, hədis 309; "Müşkilul-asar Təhavi", c4, s110, (bab 476), hədis 3315.
2- [2] . Doxsan səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s28, hədis 529.

ki, Muhəmmədin (s) əshabına and verərək buyurdu: Sizin hansınız Rəsulullahın (s) Qədir-xum günündə buyurduğunu eşitmişdir? Bir dəstə ayağa qalxıb şəhadət verdilər ki Peyğəmbər (s) belə buyurdu: "Mən hər kimin mövlasıyamsa Əli də onun mövlasıdır. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut. Onu sevəni sev və ona kin bəsləyəni düşmən tut. Və ona kömək edənə kömək et"(1).

Əlini sevmək mömini və münafiqi bir-birindən ayırır

100. أخبرنا [أبو کریب] محمّد بن العلاء [الکوفی]، قال: حدثّنا أبو معاویة عن الأعمش، عن عدّی بن ثابت، عن زِرّ بن حُبیش، عن علیّ×, قال: «والّذی فلق الحبّة وبَرَأَ النَّسَمَة؛ [انه] لعهد النبیّ الأُمِّیّ|: إلیّ [ان] لا یُحبِّنی إلّا مؤمن ولا یُبغِضنی إلّا منافق».

100- Əli (ə) buyurdu: Toxumu yaran və varlığı icad edən yaradana and olsun! Ummi (dərs oxumamış) Peyğəmbər (s) mənim barəmdə belə buyurdu: "Yalnız mömin məni sevər və münafiqdən başqası mənə kin bəsləməz"(2).

101. أخبرنا واصل بن عبد الأعلی [الکوفی]، قال: حدثّنا وکیع عن الأعمش، عن عدّی بن ثابت، عن زِرّ بن حُبیش، عن علیّ×, قال: «عهد إلیَّ النبیّ| أن لا یُحِبَّنی إلّا مؤمن ولا یُبغِضَنی إلّا منافق».

101- Əli (ə) buyurdu: Peyğəmbər (s) mənim barəmdə belə buyurdu: "Yalnız mömin məni sevər və münafiqdən

səh:79


1- [1] . Doxsan doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s262, hədis 951; "Fəzaili Əhməd", s97, hədis 144; "Müsnədi Bəzzar", c3, s34-35, hədis 786; "Mənaqibi Kufi", c2, s367, hədis 843, və s383, hədis 857, və s429, hədis 911, və s444, hədis 432, və s451-452, hədis 942-943; "Möcəmi kəbir Təbərani", c5, s192, hədis 5059; "Əmaliyi Tusi", s227, hədis 398; "Fəraidus-Semtin", s68, hədis 44; "Əl-bidayə vən-nihayə", c7, s360; "Kənzül-ümmal", c13, s158, hədis 36487.
2- [2] . Yüzüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32055; "Səhihi Müslim", c1, s86, (bab 33), hədis 131; "Sünəni İbn Macə", c1, s114; "Kitabus-sünnə", s584, hədis 1325; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s47, hədis 8153; "Səhihi İbn Həbban", c15, s376, hədis 6924; "Mənaqibi Kufi", c2, s479, hədis 978; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s195, hədis 689-690.

başqası mənə kin bəsləməz"(1).

102. أخبرنا یوسف بن عیسی، قال: أخبرنا الفضل بن موسی، قال: أخبرنا الأعمش عن عدّی بن ثابت، عن زِرّ, قال: قال علیّ×: «انه لعَهْد النبیّ| إلیّ أنه لا یُحِبُّک إلّا مؤمن ولا یُبغِضُک إلّا منافق».

102- Ummi (dərs oxumamış) Peyğəmbər (s) mənim barəmdə belə buyurdu: "Yalnız mömin məni sevər və münafiqdən başqası mənə kin bəsləməz"(2).

Əlinin İsaya bənzərliyi

103. أخبرنا [أبو جعفر] محمّد بن عبد الله بن المبارک [المخرمیّ]، قال: حدثّنا یحیی بن معین، قال: حدثّنا [عمر بن عبد الرحمان] أبو حفص الأبّار عن الحکم بن عبد الملک، عن الحارث بن الحصیرة, عن أبی صادق، عن ربیعة بن ناجد، عن علیّ× قال: قال رسول الله|: یا علیّ×, فیک مثل من مَثلٌ من عیسی, أَبْغَضَتْه یهود حتّی بَهَتوا أمَّه، وأَحَبَّتْه النصاری حتّی أنزَلوه بالمنزل الّذی لیس به».

103- Əli (ə) buyurdu: Rəsulullah (s) buyurdu: " Ya Əli! Sənin İsa ilə oxşarlığın vardır. Yəhudilər ona (o qədər) kin bəslədilər ki, anasına böhtan atdılar. Xristianlar isə onu (o qədər) sevdilər ki, onu layiq olmadığı məqamda təsəvvür etdilər. (Yəni onu Allah güman etdilər)(3).

səh:80


1- [1] . Yüz birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32055; Müsnədi Əhməd", c2, s136, hədis 731, və s316, hədis 1062; "Fəzaili Əhməd", s45, hədis 71; "Səhihi Müslim", c1, s86, hədis 131; "Sünəni İbn Macə", c1, s42, hədis 144; "Kitabus-sünnə", s584, hədis 1325; "Mənaqibi Kufi", c2, s469, hədis 963; "Sünəni kübra", Nisai, c6, s535, hədis 11753; "Kənzi-fəvaid", c2, s83; "Mənaqibi İbn Məğazili", s193, hədis 228, və s195, hədis 231.
2- [2] . Yüz ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Həmidi", c1, s31, hədis 58; Müsnədi Əhməd", c2, s642, hədis 71; "Fəzaili Əhməd", s56, hədis 84; "Sünəni İbn Macə", c1, s42, hədis 114; "Sünəni Termizi", c5, s643, hədis 3736; "Sünəni kübra", Nisai, c6, s534, hədis 11749; "Mənaqibi Kufi", c2, s482, hədis 982; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s251, hədis 291, və s347, hədis 445; "Əmaliyi Tusi", s258, hədis 465; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s190-191, hədis 682-684, və s195-199, hədis 691-700; "Mənaqibi İbn Məğazili", s190-191, hədis 225-226, və s193-194, hədis 229-230; "Mənaqibi Xarəzmi", s326, hədis 336.
3- [3] . Yüz üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif Əbdür-rəzzaq", c11, s318; Müsnədi Əhməd", c2, s468-469, hədis 1376-1377; "Fəzaili Əhməd", s99, hədis 147, və s144, hədis 209, və s713, hədis 343-344; "Zöhd Əhməd", s309, hədis 1191-1192; "Tarixi kəbiri Buxari", c3, s281, hədis 966; "Təfsiri Fərat Kufi", s204-206, hədis 540-542; "Kitabus-sünnə", s470, hədis 1004; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s406, hədis 534; "Möcəmi kəbir Təbərani", c1, s320, hədis 951; "Əmaliyi Tusi", s344, hədis 709; "Ənsabul-Əşraf", s33, hədis 82; "Mənaqibi İbn Məğazili", s71, hədis 104.

Peyğəmbərin (s) yanında Əlinin məqamı

104. أخبرنا اسماعیل بن مسعود [البصری]، قال: حدثّنا خالد [ بن الحارث] عن شعبة، عن أبی إسحاق، عن العلاء [بن عرار], قال: سأل رجل ابن عمر عن عثمان قال: کان من الّذین تولّوا یوم التقی الجمعان, فتاب الله علیه, ثمّ أصاب ذنباً فَقَتَلوه, وسأله عن علیّ× فقال: لا تسأل عنه, ألا تری قرب منزله من رسول الله|.

104- Bir kişi Ömərin oğlu (Əbdullahdan) Osman barəsində soruşdu? Belə cavab verdi: O Ühüd döyüşündə mərəkədən qaçanlardan idi ki, Allah günahını bağışladı. Sonra bir günah etdiyi üçün camaat onu öldürdülər. O kişi Əli (ə) barəsində soruşduqda isə Ömərin oğlu belə dedi: Onun barəsində soruşma. Görmürsən ki, onun evi Rəsulullahın (s) evinin yaxınlığındadır(1)?!

105. أخبرنی هلال بن العلاء بن هلال, قال: حدثّنا حسین [بن عیّاش], قال: حدثّنا زهیر [بن معاویة] عن أبی إسحاق، عن العلاء بن عرار, قال: سألتُ عبد الله بن عمر, قلت: ألا تُحَدِّثنی عن علیّ× وعثمان؟ قال: أمّا علیّ×: فهذا بیته من رسول الله| ولا أُحَدِّثُک عنه بغیره، وأمّا عثمان: فانه أَذنَب یوم أُحُد ذنباً عظیماً فعفا الله عنه، وأَذنَب فیکم [ذنباً] صغیراً فقتلتموه.

105- Əla ibn Ərar deyir: Ömərin oğlu Əbdullaha dedi: Əli ilə Osman barəsində mənimlə danışmırsan? Əli barəsində bu kifayətdir ki, Rəsulullahın (s) evinin yaxınlığındakı ev onun evidir. Onun barəsində başqa bir söz deməyəcəm. Amma Osman Ühüd müharibəsində (döyüşdən qaçdığı üçün) böyük bir günah etdi və Allah onu bağışladı. Amma sizin yanınızda kiçik bir günah etdiyi üçün onu öldürdünüz(2).

106. أخبرنا احمد بن سلیمان (الرهاوی)، قال: حدثّنا عبید الله (بن موسی)، قال: حدثّنا إسرائیل

səh:81


1- [1] . Yüz dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif Əbdür-rəzzaq", c11, s232, hədis 20408; "Fəzaili Əhməd", s90, hədis 134; "Mənaqibi Kufi", c2, s22, hədis 511; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c2, s97, hədis 1188;"Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s287, hədis 328; "Təhzibul-kəmal", c22, s528-529, hədis 4580; "Mizanul-e`tidal", c3, s64-65, hədis 5610; "Əl-qəvlul-müsəddəd",s30.
2- [2] . Yüz beşinci hədis başqa mənbələrdə: Həmən Yüz dördüncü hədisin mənbə`ləridir.

عن أبی اسحاق, عن العلاء بن العرار قال: سألت ابن عمر وهو فی مسجد رسول الله| عن علیّ× وعثمان؟ فقال أمّا علیّ×: فلا تسألنی عنه وانظر إلی منزله من رسول الله| لیس فی المسجد بیت غیر بیته، وأما عثمان: فانه اذنب ذنباً عظیماً [تولّی] یوم التقی الجمعان فعفا الله عنه وغفر له فأَذنبَ فیکم دون ذلک فقتلتموه.

106- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Əla ibn Ərar deyir: Məscidün-nəbidə Ömərin oğlundan Əli ilə Osman barəsində soruşdum? Belə dedi: Əli barəsində soruşma. Onun Rəsulullahın (s) evinin kənarındakı mənzilinə baxmağın (kifayətdir). Məsciddə onun evindən başqa ev yoxdur. Amma Osman Ühüd müharibəsində döyüşdən qaçdığı üçün böyük bir günah etdi və Allah onu bağışladı. Amma sizin yanınızda daha kiçik bir günah etdiyi üçün onu öldürdünüz(1).

107. أخبرنا اسماعیل بن یعقوب بن اسماعیل قال: حدثّنا ابن موسی _ وهو محمّد بن موسی بن أعین _ قال: حدثّنا أبی عن عطاء [بن السائب] عن سعد بن عبیده, قال: جاء رجل إلی ابن عمر, فسأله عن علی؟ فقال: لا تسأل عن علیّ، ولکن أنظر إلی بیته من بیوت النبی| قال: فانی أُبغِضُه قال: أَبغَضَک الله.

107-Səd ibn Übeydə deyir: Bir kişi Ömərin oğlunun yanına gəldi və ondan Əli barəsində soruşdu? Belə cavab verdi: Əli barəsində suala ehtiyac yoxdur. Onun Rəsulullahın (s) evinin kənarındakı mənzilinə baxmağın (kifayətdir). O kişi dedi: Mən Əliyə qarşı kinliyəm. Ömərin oğlu ona dedi: Allah səni düşmən tutsun(2).

108. اخبرنی هلال بن العلاء بن هلال، قال: حدثّنا حسین _ هو ابن عیّاش _، قال: حدثّنا زهیر [بن معاویة]، قال: حدثّنا أبو اسحاق، قال: سأل عبد الرحمان [بن خالد] قثم بن العبّاس: من أین وَرَث علیّ× رسولَ الله|؟ قال: أنه کان أوّلنا به لحوقاً، وأشدّنا به لزوقاً.

108- Xalidin oğlu Əbdürrəhmandan Əlinin niyə Peyğəmbərin (s) varisi olduğunu soruşdular? Belə cavab verdi: Çünki o, Peyğəmbərə (s) bizim hamımızdan tez

səh:82


1- [1] . Yüz altıncı hədis başqa mənbələrdə: Həmən Yüz dördüncü hədisin mənbə`ləridir.
2- [2] . Yüz yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c4, s368, hədis 32059; "Səhihi Buxari", c6, s32; "Tarixi kəbiri Buxari", c5, s23; "Ənsabul-əşraf", s89, hədis 214; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c12, s317, hədis 13533; "Şəvahidüt-tənzil", c1, s30; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s192;

qoşulmuş (iman gətirmiş) və yaxın olmuşdur(1).

109. أخبرنا هلال بن العلاء، قال: حدثّنا أبی، قال: حدثّنا عبیدالله [بن عمرو الرقّی]، عن زید بن أبی أنیسه، عن أبی اسحاق، عن خالد بن قثم أنه قیل له: ما لعلی× وَرثَ رسولَ الله| دون جدِّک وهو عمّه؟ قال: أن علیّ×اً کان اوّلنا به لحوقاً, واشدّنا به لصوقاً.

109- Peyğəmbərin (s) əmisi Abbasın nəvəsi Xalid ibn Qəsəmdən, niyə sənin baban Peyğəmbərin (s) əmisi olmasına baxmayaraq deyil, Əli o Həzrətin (s) varisidir soruşduqda-belə cavab verdi: Çünki o, Peyğəmbərə (s) bizim hamımızdan tez qoşulmuş(iman gətirmiş) və O Həzrətlə (s) birlikdə addımlamışdır(2).

110. أخبرنا عبدة بن عبد الرحیم [المروزی]، قال: أخبرنا عمرو بن محمّد، قال: أخبرنا یونس بن أبی اسحاق عن العیزار بن حُرَیث، عن النعمان بن بشیر, قال: استأذن أبو بکر علی النبیّ| فسمع صوت عائشة عالیاً، وهی تقول: لقد علمتُ أن علیّ×اً أَحَبُّ الیک من أبی. فأهوی الیها أبوبکر لیَلطِمَها وقال: یا ابنت فلانة! أراکِ تَرفعینَ صوتَکِ علی رسول الله|؟! فأمسکه رسول الله|، وخرج أبوبکر مُغضباً، فقال رسول الله|: «یا عائشة؛ کیف رأیتنی أنقذتک من الرجل»؟ ثمّ استأذن أبوبکر بعد ذلک وقد اصطلح رسول الله| وعائشة، فقال: أدخلانی فی السلم کما ادخلتمانی فی الحرب؟ فقال رسول الله صلّی الله علیه وآله: «قد فعلنا».

110- Əbu Bəkr Peyğəmbərdən (s) hüzuruna çatmaq üçün icazə istədi. Bu zaman qızı Ayişənin səsini eşitdi ki, uca səslə "Allaha and olsun bilirəm Əli sənin üçün atamdan daha sevimlidir"- deyirdi. Əbu Bəkr ona zərbə vurmaq üçün hücum edərək dedi: Ay filankəsin qızı, Görürəm Rəsulullahın (s) başına qışqırırsan?! Peyğəmbər(s) Əbu Bəkrə mane oldu. O da hirslə çölə çıxdı. Bu zaman Rəsulullah (s) Ayişəyə buyurdu: "Ay Ayişə! Gördün necə səni bu kişinin əlindən xilas etdim?" Rəsulullah (s) ilə Ayişənin arasındaki ixtilaf bitdikdən sonra Əbu Bəkr yenə hüzura çatmaq üçün icazə istəyərək dedi: Mənə dava edərkən daxil olmaq üçün icazə verdiyiniz kimi sülh varkəndə icazə verirsinizmi? Peyğəmbər (s) buyurdu:

səh:83


1- [1] . Yüz səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Əl-iləlü vəl-mə`rifə", c1, s147; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c19, s40; "Müstədrəki Hakim", c3, s125; "Tarixi Dəmeşq", c3, s14, hədis 1034-1035; "Təraifi İbn Tavus", c1, s284.
2- [2] . Yüz doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: Həmin Yüz səkkizinci hədisin mənbələridir. Və habelə Əlinin (ə) varisliyi barəsində olan altımış dörd və altımış beşinci hədisdə də gəlmişdir.

"(Bəli) biz belə edirik*"(1).

111. أخبرنی محمّد بن آدم [بن سلیمان المصیصی]، قال: حدثّنا [یحیی بن عبد الملک بن حمید] بن أبی غنیّة عن أبیه، عن أبی اسحاق الشیبانی, عن جُمَیع _ وهو ابن عمیر _ قال: دخلتُ مع امّی علی عائشة وانا غلام، فذکرت لها علیّ×اً, فقالت: ما رأیتُ رجلاً أَحبَّ إلی رسول الله| منه، ولا امرأةً أحبّ إلی رسول الله| من امرأته.

111- Cüməy ibn Üməyr deyir: Yeniyetmə olduğumda anamla birlikdə Ayişənin yanına getdik. Anam onun yanında Əlidən söz açdı. Ayişə dedi: Rəsulullahın (s) yanında ondan və onun həyat yoldaşı ]Fatimədən (s)[ daha sevimli heç bir kişi və qadın görmədim(2).

112. أخبرنا عمرو بن علیّ× [البصری]، قال: حدثّنا عبد العزیز بن الخطّاب _ ثقه _ قال: حدثّنا محمّد بن اسماعیل بن رجاء الزبیدی، عن أبی اسحاق الشیبانی، عن جُمَیع بن عمیر قال: دخلتُ مع امّی علی عائش, فسمعتُها تسألها من وراء الحجاب عن علیّ×؟ فقالت: تَسألینی عن رجل ما أَعلمُ احداً کان أحبَّ إلی رسول الله| منه، ولا أَحبَّ إلیه من امرأته.

112- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu az bir

səh:84


1- [1] . Yüz onuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c30, s341, hədis 18394, və s372, hədis 18421; "Fəzaili səhabə Əhməd", s26, hədis 38; "Sünəni Əbu Davud", c4, s300, hədis 4999; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s365, hədis 9155; "Müsnədi Bəzzar", c8, s223; "Kəşfül-əstar", c3, s194; "Məcməüz-zvaid", c9, s127. * . Bu hədis İmam Əlinin (ə) Rəsulullahın (s) yanında camaatın ən sevimli olduğunu çatdırır. Bunun çoxlu dəlil və şahidləri vardır. Qabaqkı hədislərdə onların bəzisini mülahizə etdiniz. Bəzisi də sonrakı hədislər də gələcək. Buna görə "Səhihi-Buxari" və        "Müslimdə" Əmr ibn Asın dilindən nəql olunan "Rəsulullahın (s) yanında qadınlar və kişilərin ən sevimlisi Ayişə və atasıdır" hədisi qəbul edilməmişdir. Bu hədisin rəvayətçisi Əmr ibn As İslamdan qabaq Rəsulullahın (s) inadkar düşmənlərindən və müşriklərin başçılarından idi. O İslamdan sonra da fitnəkar və nifaqçıların başçısı və habelə İmam Əlinin (ə) düşməni idi. Və o, Quranın, Rəsulullahın (s) və O Həzrətin (s) övladlarının şahidliyinə əsasən nəsli kəsilmişin oğlu nəsli kəsilmişdir. O hədisi də Əliyə (ə) olan kini üzündən saxtalaşdırmışdır.
2- [2] . Yüz on birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c43, s170, hədis 25046; "Sünəni Termizi", c5, s701, hədis 3874; "Müsnədi Əbu Yə`la", c8, s270, hədis 4857; "Mənaqibi Kufi", c2, s11, hədis 577, və s132, hədis 617, və s194, hədis 666, və s470, hədis 964; "Möcəmi kəbir Təbərani", c22, s403, hədis 1008; "Tarixi Corcan", s213, hədis 329; "İstiab", c4, s1897; "Şəvahidüt-tənzil", c2, s62, hədis; "Əmaliyi Tusi", s249, hədis 440, və s331, hədis 663; "Mənaqibi Xarəzmi", s70, hədis 63; "Fəraidus-Semtin", c1, s367, hədis 296.

ixtilaf və başqa bir sənədlə həmən Cüməy ibn Üməyrdən belə nəql etmişdir. Yeniyetmə olduğumda anamla birlikdə Ayişənin yanına getdik. Anamın Ayişədən Əli barəsində soruşduğunu pərdə arxasından eşitdim. Ayişə belə cavab verdi: Bir şəxs barəsində sual edirsən ki, Rəsulullahın (s) yanında ondan və onun həyat yoldaşı ]Fatimədən (s)[ daha sevimli birini tanımıram(1).

113. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا ابراهیم بن سعید قال: حدثّنا [أسود بن عامر] شاذان عن جعفر [بن زیاد] الأحمر، عن عبد الله ابن عطاء, عن ابن بریدة، قال: جاء رجل إلی أبی, فسأله: ایّ النّاس کان أَحبَّ إلی رسول الله|؟ فقال: کان أَحبَّ النّاس إلی رسول الله| من النساء فاطمةُ ومن الرجال علیّ×.

113- İbn Boreydə deyir: Bir kişi atamdan Rəsulullahın (s) yanında camaatın ən sevimlisi kim olduğunu soruşduqda belə cavab verdi: Peyğəmbərin (s) yanında qadınların ən sevimlisi Fatimə və kişilərin ən sevimlisi isə Əli idi(2).

Əlinin Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdığı zamankı məqamı

114. أخبرنی محمّد بن وهب, قال: حدثّنا محمّد بن سلمة, قال: حدّثنی أبو عبد الرحیم، [خالد بن أبی یزید], قال: حدّثنی زید _ وهو ابن أبی أنیسه _ عن الحارث [بن یزید]، عن أبی زرعة بن عمرو بن جریر، عن عبد الله بن نُجَیّ، سمع علیّ×اً یقول: «کنت أدخل علی نبیّ الله| فان کان یصلّی سَبَّح فدخلت، وان لم یکن یصلّی أذن لی فدخلتُ».

114- Abdullah ibn Nucəyy deyir: Əlinin belə buyurduğunu eşitdim: "Mən Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatırdım. Əgər Həzrət (s) namaz qılan halda olsaydı (mənim daxil olmağıma icazə verdiyini bildirmək üçün) təsbeh (subhanəllah) deyərdi. Mən də daxil olardım. Əgər namaz qılan halda olmasaydı, daxil olmağım üçün icazə verirdi"(3).

səh:85


1- [1] . Yüz on ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Şərhül-əxbar", c1, s140, hədis 70-72; "Müstər şidi Təbəri", s449, hədis 146; "Müstədrəki Hakim", c3, s154.
2- [2] . Yüz on üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s698, hədis 3868; "Müsnədi Royani", s26, hədis 41; "Müstədrəki Hakim", c3, s155; "İstiab", c4, s1879; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s162, hədis 649.
3- [3] . Yüz on dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Tarixi kəbiri Buxari", c6, s501.

115. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا محمّد بن عبید [بن حساب البصری] وأبو کامل [فضیل بن حسین], قالا: حدثّنا عبد الواحد بن زیاد, قال: حدثّنا عماره بن القعقاع عن الحارث [بن یزید] العکلی، عن أبی زرعة بن عمرو بن جریر عن عبد الله بن نُجَیّ، قال: قال علی: «کانت لی ساعةٌ من السحر ادخل فیها علی أَدخلُ فیها علی رسول الله| فان کان فی صلاته سَبَّح فکان ذالک اذنه لی, وان لم یکن فی صلاته اذن لی».

115- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmən Abdullah ibn Nucəyydən belə nəql edir. Əli (ə) buyurdu: Mənim Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatmağım üçün səhər vaxtı müəyyən bir saat vardı. Əgər Həzrət (s) namaz qılan halda olsaydı təsbeh (subhanəllah) deyirdi. Bu da daxil olmaq üçün icazənin əlaməti idi. Yox, əgər namazda olmasaydı daxil olmağım üçün icazə verirdi"(1).

116. أخبرنی محمّد بن قدامة, قال: حدثّنا جریر [بن عبد الحمید] عن المغیرة [بن مقسم]، عن الحارث [بن یزید]، عن أبی زرعة بن عمرو, قال: حدثّنا عبد الله بن نُجَیّ عن علیّ×, قال: «کانت لی من رسول الله| ساعةٌ من السحر آتیه فیها, إذا أتیتُه استأذنتُ فان وجدتُه یصلّی سَبَّح فدخلتُ، وان وجدتُه فارغاً اذن لی».

116- Bu hədis də qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu da başqa bir sənədlə həmin Abdullah ibn Nucəyydən belə nəql edir. Əli (ə) buyurdu: Mənim Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatmağım üçün səhər vaxtı müəyyən bir saat vardı. Gəlib hüzuruna çatmaq üçün Həzrətdən (s) icazə istəyirdim. Əgər Həzrət (s) namazda olsaydı (mənim hüzuruna çatmağıma icazə verdiyini bildirmək üçün) təsbih (subhanəllah) deyərdi. Mən də daxil olardım. Və əgər namazda olmasaydı hüzuruna çatmağım üçün icazə verirdi"(2).

117. أخبرنی محمّد بن عبید بن محمّد، قال: حدثّنا [أبوبکر] ابن عیّاش عن المغیرة، عن الحارث العکی, عن أبی نُجَیّ قال: قال علیّ×: «کان لی من النبیّ| مدخلان: مدخلٌ باللیل, ومدخل بالنهار، فکنتُ إذا دخلتُ

səh:86


1- [1] . Yüz on beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s13, hədis 570; "Müsnədi Darəmi", c2, s284, hədis 2663; "Səhihi İbn Xəzimə", c2, s54, hədis 904; "Müşkilül-asar", c2, s211, hədis 1899; "Sünəni Bihəqi", c2, s247.
2- [2] . Yüz on altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c5, s244, hədis 25667; "Səhihi İbn Xəzimə", c2, s54, hədis 904; "Müsnədi Əhməd", c2, s43, hədis 608; "Sünəni İbn Macə", c2, s1222, hədis 3709; "Sünəni Nisai", c3, s12; "Kamil ibn Əddi", c4, s234; "Müşkilül-asar", c2, s210, hədis 1898; "Sünəni Bihəqi", c2, s247.

باللیل تَنَحنَح لی».

117- Əli (ə) buyurdu: Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatmağım üçün iki müəyyən vaxt var idı. Biri gündüz digəri isə gecə vaxtı idi. Gecə vaxtı Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatmaq üçün icazə istədikdə (icazə verməməsinin nişanəsi) Həzrətin (s) neçə dəfə qeyri-təbii öskürməsi idi"(1).

118. أخبرنا القاسم بن زکریّا بن دینار، قال: حدثّنا أبو اسامة [حمّاد بن أسامه]، قال: حدّثنی شرحبیل _ یعنی ابن مدرک الجعفی، قال: حدّثنی عبد الله بن نُجَیّ الحضرمی عن أبیه _ وکان صاحب مطهرة علیّ× _ قال: قال علیّ×: «کانت لی منزلةٌ من رسول الله| لم تکن لأحد من الخلائق، فکنتُ آتیه کلَّ سحر فأقول: السلام علیک یا نبیّ الله، فان تَنحنَحَ أنصرفتُ إلی اهلی، وإلّا دخلتُ علیه».

118- Əli (ə) buyurdu: Mən Peyğəmbərin (s) yanında heç kimin sahib olmadığı xüsusi bir məqama malik idim. O fəzilət də bu idi ki, hər səhər vaxtı Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatdıqda Əssəlamu ələykə ya Rəsuləllah (s) deyirdim. Əgər Həzrət (s) qeyri-təbii öskürsəydi evə qayıdırdım, əks halda hüzuruna çatırdım(2).

119. أخبرنا محمّد بن بشار، قال: حدّثنی أبو المساور [الفضل بن مساور]، قال: حدثّنا عوف [بن أبی جمیله] عن عبد الله بن عمرو بن هند الجملی، قال: قال علیّ×: «کنت إذا سألت رسول الله صلّی الله علیه وآله أعطانی، وإذا سکتُّ ابتدانی».

119- Əli (ə) buyurdu: (Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatdığım zaman) O Həzrətdən (s) sual soruşurdum və Həzrət (s) cavab verirdi. Sakit olduğum zaman Həzrət (s) özü sözə başlayırdı"(3).

səh:87


1- [1] . Yüz on yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c5, s244, hədis 25667; "Müsnədi Əhməd", c2, s43, hədis 608; "Sünəni İbn Macə", c2, s1222, hədis 3709; "Sünəni Nisai", c2, s12; "Səhihi İbn Xəzimə", c2, s54, hədis 904; "Kamil ibn Əddi", c4, s234; "Müşkilül-asar", c2, s210, hədis 1898; "Sünəni Bihəqi", c2, s247.
2- [2] . Yüz on səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s35, hədis 598, və s77, hədis 647, və s207, hədis 845, və s425, hədis 1290;"Sünəni Nisai", c3, s12; "Səhihi İbn Xəzimə", c2, s54, hədis 902; "Sünəni Bihəqi", c2, s248; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s452, hədis 982; "Fəraidus-Semtin", c1, s201, hədis 170.
3- [3] . Yüz on doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32061; "Sünəni Termizi", c5, s637, hədis 3722, və s640, hədis 3729; "Mərasili İbn Əbi Hatəm", s95, hədis 168; "Müstədrəki Hakim", c3, s125; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s454, hədis 987; "Təhzibul-kəmal", c15, s372, hədis 3457; "Kənzül-ümmal", c13, s120, hədis 36387.

120. أخبرنا محمّد بن المثنّی، قال: حدثّنا أبو معاویة، قال: حدثّنا الاعمش عن عمرو بن مرّة، عن أبی البَخْتری، عن علیّ× قال: «کنتُ إذا سألتُ أُعطیتُ وإذا سَکتُّ اُبُتدیتُ». 121. أخبرنا یوسف بن سعید, قال: حدثّنا حجّاج [بن محمّد الأعور] عن [عبد الملک] بن جریج، قال: حدثّنا أبو حرب [بن أبی الأسود] عن أبی الاسود وحدثّنا رجل آخر عن زاذان، قالا: قال: علیّ×: «کنت واللهِ؛ إذا سألتُ اُعطیتُ وإذا سکتُّ اُبتدیتُ».

120- Əli (ə) buyurdu: "(Peyğəmbərin (s) hüzuruna çatdığım zaman) sual soruşurdum və cavab eşidirdim. Sakit olduğum zaman Həzrət (s) özü sözə başlayırdı"(1).

121. أخبرنا یوسف بن سعید, قال: حدثّنا حجّاج [بن محمّد الأعور] عن [عبد الملک] بن جریج، قال: حدثّنا أبو حرب [بن أبی الأسود] عن أبی الاسود وحدثّنا رجل آخر عن زاذان، قالا: قال: علیّ×: «کنت واللهِ؛ إذا سألتُ اُعطیتُ وإذا سکتُّ اُبتدیتُ».

121- Bu hədis də qabaqkı hədislər kimidir. Nisai onu da başqa bir sənədlə belə nəql edir. Əli (ə) buyurdu: "Allaha and olsun hər zaman ]Rəsulullahdan (s)[ sual soruşurdum, cavab eşidirdim. Sakit olduğum zaman Həzrət (s) özü sözə başlayırdı"(2).

Əli Peyğəmbərin (s) çiyinlərinə çıxmış

122. أخبرنا احمد بن حرب، قال: حدثّنا اسباط [بن محمّد] عن نعیم بن حکیم المدائنی، قال: حدثّنا أبو مریم, قال: قال علی: «انطلقت مع رسول الله| حتی أتیَنا الکعبةَ، فصَعِد رسولُ الله| علی منکبی فنَهضتُ به، فلمّا رأی رسول الله| ضَعفی, قال لی: اجلس فجلست، فنزل نبیّ| [و جلس لی]، فقال: اصعد علی منکبی، فنهض بی رسولُ الله| فانه لیُخَیِّلنی أنی لو شئت لنلتُ افقَ السماء، فصَعدتُ علی الکعبة وعلیها تمثال من صفرٍ أو نُحاس، فجعلت اُعالجه لاُزیله یمیناً وشمالاً وقداماً ومن بین یدیه ومن خلفه حتّی اذا استَمکنْتُ منه، قال نبیّ الله|: اقذفه. فقذفتُ به, فکسرتُه کما تُکسَرُ القواریرُ، ثمّ نزلتُ فانطلقت أنا ورسول الله صلّی الله علیه وآله نستبقُ حتّی توارینا بالبیوت خشیةَ أن یلقانا أحد من النّاس».

122- Əli (ə) buyurdu: Rəsulullah (s) ilə Kəbəyə getdik. ]Kəbənin kənarında əyləşdim.[ Rəsulullah (s) mənim çiyinlərimə çıxdı. Ayaq üstə durub Həzrəti (s) qalxızdım.

səh:88


1- [1] . Yüz iyirminci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32060; "Əl-mə`rifətü vət-tarix", c2, s540; "Mənaqibi Kufi", c2, s46, hədis 535; "Hilyətul-əvliya", c1, s68, və c4, s382; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s454, hədis 985.
2- [2] . Yüz iyirmi birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s25, hədis 180; "Təbəqati İbn Sə`d", c2, s388; "Fəzaili Əhməd", s154, hədis 221; "Ənsabul-əşraf", c1, s13, hədis 26; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s454, hədis 986-988.

Rəsulullah (s) mənim zəifliyimi hiss edib buyurdu: "Əyləş" mən də əyləşdim. Həzrət (s) çiyinlərimdən aşağı düşdü və oturaraq buyurdu: "Mənim çiyinlərimə çıx." Rəsulullah (s) ayaq üstə durub məni qalxızdı. Elə bil əlimi səma üfüqünə vuracaq qədər yuxarı qalxmışdım. Kəbənin üstünə çıxdım. Onun üstündə misdən bir heykəl var idi. Onu yerindən qopartmaq üçün sağa-sola, dala-qabağa çəkdim. Onu yerindən qopardan kimi Peyğəmbər (s) buyurdu: "Onu at." Mən də atdım. Sonra onu büllur kimi sındırıb tikə-tikə etdim. Aşağı enib Rəsulullah (s) ilə birlikdə camaat bizi görmədən evlərdə gizlənmək üçün tələsik getdik(1).

Əli behişt qadınlarının sərvəri Fatimənin həyat yoldaşı

123. أخبرنا الحسین بن حریث، قال: أخبرنا الفضل بن موسی، عن الحسین بن واقد، عن عبد الله بن بریده, عن أبیه قال: خطب أبو بکر وعمر فاطمةَ، فقال رسول الله صلّی الله علیه وآله: «انها صغیرة». فخطبها علیّ× فزوَّجَها منه.

123- Əbu Bəkr və Ömər Fatiməyə elçilik etdilər. Rəsulullah (s) buyurdu: "O hələ kiçikdir". Sonra Əli elçilik etdi. Peyğəmbər (s) də onu Əlinin həyat yoldaşı etdi(2).

124. أخبرنا اسماعیل بن مسعود، قال: حدثّنا حاتم بن وردان، قال: حدثّنا أیوب السختیانی عن أبی یزید المدنی، عن أسماء بنت عمیس, قالت: کنتُ فی زفاف فاطمةَ بنتِ رسول الله|، فلمّا أَصبَحْنا

səh:89


1- [1] . Yüz iyirmi ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c7, s404, hədis 36896; "Müsnədi Əhməd", c2, s73, hədis 644; "Təhzibel-asari Təbəri", s236-237, hədis 31-33; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s251, hədis 292; "Mənaqibi Kufi", c2, s606, hədis 1105; "Müstədrəki Hakim", c2, s366; "Tarixi Bağdad", c13, s302, hədis 7282; "Məvzei əvham", c2, s432; "Mənaqibi İbn Məğazili", s202, hədis 240; "Ərbəini Xüzai", s60, hədis 18; "Mənaqibi Xarəzmi", s71; "Kifayətüt-Talib", s257; "Mənaqibi İbn Şəhr Aşub", c2, s135; "Fəraidus-Semtin", c1, s249, hədis 193; "Kəşfül-əstar", c2, s128, hədis 2401.
2- [2] . Yüz iyirmi üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqati İbn Sə`d", c8, s19; Fəzaili Əhməd", s118, hədis 173; "Sünəni Nisai", c6, s62; "Mənaqibi Kufi", c1, s290, hədis 210; Səhihi İbn Həbban", c15, s393, hədis 6944, və s399, hədis 6948; "Möcəmi kəbir Təbərani", c4, s34, hədis 3571; "Fəzaili Fatimə İbn Şahin", s87, hədis 37; "Müstədrəki Hakim", c2, s167; "Tarixi Bağdad", c14, s363, hədis 7691; "Mənaqibi Xarəzmi", s335, hədis 356-364; "Fəraidus-Semtin", c1, s88, hədis 70.

جاء النبیّ صلّی الله علیه وآله, فضرب البابَ، ففتَحتْ له أمّ أیمن البابَ فقال: «یا أمّ أیمن, أدعی لی أخی». قالت: هو أخوک وتُنکِحُه؟! قال: «نعم, یا أمّ أیمن». وسمعنَ النساء صوت النبیّ| فَتَنَحَّیْنَ, قالت: وأختبأتُ أنا فی ناحیة، قالت: فجاء علیّ×, فدعا له رسول الله| ونَضَح علیه من الماء ثمّ قال: «أدعوا لی فاطمهَ». فجائت خرقه من الحیاء, فقال لها: «قد أنکحتُکِ أحبَّ أهل بیتی». ودعا لها ونَضَح علیّ×اً من الماء, فخرج رسول الله صلّی الله علیه وآله فرأی سواداً, فقال: «من هذا»؟ قلتُ: أسماء. قال: «ابنة عمیسٍ»؟ قلتُ: نعم. قال: «کنتِ فی زفاف فاطمةَ بنتِ رسول الله تُکرمینَها؟ قلتُ: نعم. قالت: فدعا لی».

124- Ümeysin qızı Əsma deyir: Rəsulullahın (s) qızı Fatimənin toy gecəsində oradaydım. Səhər açılan kimi Peyğəmbər (s) gəlib qapını döydü.] Rəsulullahın (s) həyat yoldaşlarından biri[ Ümmü Əymən qapını açdı. Həzrət (s) buyurdu: "Ay Ümmü Əymən! Qardaşım Əlini mənim yanıma çağır. Ümmü Əymən dedi: O sizin qardaşınızdırsa qızınızı necə ona veribsiniz?! Buyurdu: "Bəli ay Ümmü Əymən!] O mənim qardaşım və damadımdır [" Bu zaman qadınlar Peyğəmbərin (s) səsini eşidib hərəsi bir tərəfə getdilər. Ümeysin qızı Əsma deyir: Mən də bir tərəfdə gizləndim. Əli gələn kimi Peyğəmbər (s) ona dua edib, su səpdikdən sonra buyurdu: "Fatiməni mənim yanıma çağır." Elə bil ki, həyadan bir parça gəldi. Həzrət (s) ona buyurdu: "Səni Əhli-beytimin ən sevimli şəxsi ilə evləndirdim." Onun üçün dua edib, su səpdi. Rəsulullah (s) evdən çıxmaq istədikdə küncdə bir qaraltı görərək bunun kim olduğunu soruşdu? Əsma olduğumu söylədim. Ümeysin qızı olduğumu soruşdu? Bəli dedim. Həzrət (s) buyurdu: "Rəsulullahın (s) qızı Fatimənin zifaf gecəsində ona ehtiram etmək üçün buradasanmı?" Bəli dedim. Həzrət (s) mənim üçün dua etdi(1).

125. أخبرنا زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا محمّد ابن صُدران، قال: حدثّنا سهیل بن خلاد العبدی، قال: حدثّنا محمّد بن سواء عن سعید بن أبی عروبة، عن ایّوب السختیانی، عن عکرمة، عن ابن عبّاس

səh:90


1- [1] . Yüz iyirmi dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbdür-rəzzaq", c5, s485, hədis 9781; "Təbəqati İbn Sə`d", c8, s23-25; Fəzaili Əhməd", s568; "Əz-zür-riy-yətüt-tahirə", s96, hədis 88; "Mənaqibi Kufi", c2, s213, hədis 682, və s683, hədis 216, və s684, hədis 218; "Müstədrəki Hakim", c3, s157-159; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c1, s266, hədis 311; "Əl-mətalibul-aliyə", c4, s60, hədis 3959, və s61, hədis 3961.

قال: لمّا زوّج رسولُ الله| فاطمةَ من علیّ× کان فیما أَهدی معها سریراً مشروطاً, ووسادةً من أُدْمٍ حشوُها لیف, وقربةً قال: وجاؤوا ببطحاء الرمل, فَبَسطوة فی البیت، وقال لعلی×: «إذا أتیتَ بها فلا تقربها حتّی آتیک». فجاء رسول الله|, فدّق البابَ، فخرجَتْ إلیه أمّ أیمن, فقال لها: «أَثَمَّ أخی»؟ فقالت: وکیف یکون أخوک وقد زوّجتَه ابنَتک؟ قال: «فانه أخی». قال: ثمّ أقبل [علی الباب ورأی سواداً, فقال: «من هذا»؟ قالت: أسماءُ بنتُ عمیسٍ، فأقبل] علیها فقال لها: «جئتِ تُکرمین ابنةَ رسول الله»؟ قالت: نعم. فدعا لها, وقال لها: خیراً, ثمّ دخل رسول الله|. قال: وکان الیهود یؤاخِذون الرجل عن امرأته إذا دخل بها، قال: فدعا رسول الله| بتور من ماء, فتفل فیه وعوّد فیه، ثمّ دعا علیّ×اً فرشّ من ذلک الماء علی وجهه وصدره وذراعیه، ثمّ دعا فاطمة فأقبلت تَعثر فی ثوبها حیاءً من رسول الله| ففعل بها مثل ذلک, ثمّ قال لها: «انی والله؛ ما آلوتُ أن أُزوّجَکِ خیر أهلی». ثمّ قام فخرج.

125- Abdullah ibn Abbas deyir: Rəsulullah (s) Fatiməni Əli ilə evləndirən zaman ona xurma ağacının yarpağıyla toxunmuş bir taxt, içi xurma lifləri ilə doldurulmuş dəridən bir balış və bir də müşk ətiri cehiz verdi.

O belə davam edir: Bir qədər narın qum gətirib, otağa səpdilər. Peyğəmbər (s) Əliyə buyurdu: "Elə ki, zifaf üçün həyat yoldaşının yanına gəldin, mən sənin yanına gəlməmiş onunla yaxınlıq etmə". Rəsulullah (s) gəlib qapını döydü. ]Rəsulullahın (s) həyat yoldaşlarından biri[ Ümmü Əymən qapıya tərəf getdi. Həzrət (s) ondan soruşdu: "Qardaşım buradadırmı?" Ümmü Əymən dedi: O sizin qardaşınızdırsa qızınızı necə ona veribsiniz?! Buyurdu: "Bəli o mənim qardaşımdır".

Abdullah ibn Abbas deyir: Sonra Həzrət (s) üzünü qapıya çevirdikdə bir qaraltı görüb onun kim olduğunu soruşdu? Ümmü Əymən Ümeysin qızı Əsma olduğunu söylədi. Həzrət (s) ona tərəf gedib buyurdu: "Rəsulullahın (s) qızına ehtiram etmək üçün gəlmisənmi? Bəli-dedi. Həzrət (s) onun üçün dua edərək, yaxşı söz dedi. Sonra evə daxil oldu.

Abdullah ibn Abbas deyir: Yəhudilərin adəti idi ki, sehr edib kişini qadını ilə yaxınlıq etməyə qoymazdılar. Rəsulullah (s) bir kiçik qabda su istədi. Suya ağzını vurub "hifz" duası oxudu. Sonra Əlini çağırıb suyu onun üzünə, sinəsinə və əllərinə səpdi. Sonra Fatiməni çağırdı. O həyasından az qalırdı libasına ilişib yerə dəysin. Həzrət (s)

səh:91

ona da bu cürə su səpdikdən sonra buyurdu: "Allaha and olsun səni öz əhlimin ən yaxşısı ilə evləndirməkdə səhlənkarlıq etməmişəm". Sonra durub getdi(1).

126. أخبرنی عمران بن بکار بن راشد، قال: حدثّنا أحمد بن خالد، قال: حدثّنا محمّد [بن اسحاق] عبد الله بن أبی نجیح، عن أبیه: أن معاویة ذکر علیّ× بن أبی طالب, فقال سعد بن أبی وقّاsəh: والله؛ لان تکون لی احدی من خلاله الثلاث أحبّ إلیّ من أن یکون لی ما طلعت علیه الشمس، لان یکون قال لی ما قال له حین ردّه من تبوک: «أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا أنه لا نبیّ بعدی» أحبّ إلیّ أن یکون لی ما طلعت علیه الشمس، ولان یکون قال لی ما قال فی یوم خیبر: «لأُعطِیَنّ الرایةَ رجلاً یُحِبّ الله ویُحِبّه الله رسولُه, یَفتح اللهُ علی یدیه لیس بفرّار» أحبّ إلیّ من أن یکون لی ما طلعت علیه الشمس. ولان أکون کنتُ صهرَه علی ابنته لی منها من الولد ما لَه أحبّ إلیّ من أن یکون لی ما طلعت علیه الشمس.

126- Müaviyə Əli ibn Əbi Talibdən pisliklə yad etdi. Səd ibn Əbi Vəqqas (ona) dedi: Allaha and olsun əgər mən Əlinin üç məxsus xüsusiyyətindən birinə malik olsaydım mənim üçün günəş saçan hər bir şeydən daha sevimli idi:

1.] Rəsulullah (s)[ Təbuk döyüşünə gedərkən Əlini aparmayaraq ona buyurdu: " Sən istəməzsən ki, mənimlə olan nisbətin Harunun Musa ilə olan nisbəti kimi olsun? Yeganə fərq buradadır ki, məndən sonra Peyğəmbər olmayacaq". Həzrət (s) əgər bu cümləni mənim barəmdə buyursaydı mənim üçün günəş saçan hər bir şeydən daha sevimli idi.

2.] Rəsulullah (s) [Xeybər günündə buyurdu: " Bu bayrağı Allah və rəsulunu (s) sevən və habelə Allah və rəsulunun (s) da sevdiyi bir şəxsə verəcəm. Allah qələbəni onun əli ilə həyata keçirdəcək. O heç vaxt döyüşdən qaçmaz". Həzrət (s) əgər bu cümləni mənim barəmdə buyursaydı mənim üçün günəş saçan hər bir şeydən daha sevimli idi.

3. Mən əgər Rəsulullahın (s) damadı olsaydım və onun qızından olan övladlar mənim olsaydı mənim üçün günəş saçan hər bir şeydən daha sevimli idi(2).

səh:92


1- [1] . Yüz iyirmi beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Bu hədisin mənbələri də qabaqkı hədisin mənbələri kimidir.
2- [2] . Yüz iyirmi altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Fəzaili Əhməd", s148, c215; "Kitabus-sünnə", s587, hədis 1344, və s594, hədis 1386; "Mənaqibi Kufi", c2, s548, hədis 1058; "Əl-bidayətü vən-nihayə", c7, s353.

Rəsulullahın (s) qızı Fatimə behişt qadınlarının sərvəri

127. أخبرنا محمّد بن بشار، قال: حدثّنا عبد الوهاب [بن عبد المجید]، قال: حدثّنا محمّد بن عمرو [اللیثی] عن أبی سلمة، عن عائشة قالت: مرض رسول الله| فجاءت فاطمةُ فأکبَّتْ علی رسول الله| فسارّها, فبکَتْ، ثمّ أکبَّتْ علیه, فسارَّها فضَحکَتْ، فلمّا توفّی النبیّ صلّی الله علیه وآله سألتُها فقالت: «لمّا أَکببتُ علیه أخبرنی أنه میّت من وجعه ذلک فبکیت، ثمّ أکببتُ علیه فأخبرنی أنی أسرعُ أهل بیتی [به] لحوقاً، وانی سیّدةُ نساء أهل الجنّة إلّا مریم بنتَ عمران, فرفعتُ رأسی فضّحکتُ».

127- Ayişə deyir: Rəsulullah (s) xəstələnib] yatağa düşdü[. Fatimə gəlib özünü Həzrətin (s) üstünə atdı. Həzrət (s) ona bir sirr dedi o da ağladı. Sonra yenə özünü Həzrətin (s) üstünə atdı. Həzrət (s) ona başqa bir sir də dedi. Fatimə bu dəfə güldü. Peyğəmbər (s) dünyasın dəyişdikdən sonra Fatimədən o sirrin nə olduğunu soruşdum? Belə dedi: "Birinci dəfə Rəsulullah (s) bu xəstəliyin ardından gələn vəfatından xəbər verdi. Mən də ağladım. İkinci dəfədə isə mənə Həzrətin (s) Əhli-beytindən birinci mənim ona qoşulacağımı və habelə mənim İmranın qızı Məryəmdən başqa bütün behişt qadınlarının sərvəri olduğumu xəbər verdi. Mən də başımı qaldırıb güldüm"(1).

128. أخبرنی هلال بن بشر، قال: حدثّنا محمّد بن خالد، قال: حدثّنا موسی بن یعقوب, قال: حدّثنی هاشم بن هاشم عن عبد الله بن وَهْب [بن زمعه] أن أمّ سلمة أخبَرتْه: أن رسول الله| دعا فاطمةَ فناجاها فبکت، ثمّ حدّثها فضحکت، قالت أمّ سلمة: فلمّا توفّی رسول الله| سألتُها عن بکائها وضحکِها؟ فقالت: «أخبرنی رسول الله| أنه یموت فبکیُت, ثمّ أخبرنی رسول الله| أنی سیّدة نساء أهل الجنّة بعد مریم بنت عمران فضحکتُ».

128-] Rəsulullahın (s) həyat yoldaşlarından biri[ Ümmü

səh:93


1- [1] . Yüz iyirmi yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s391, hədis 32260; "Sünəni Termizi", c5, s700, hədis 3872; "Ahad və Məsani", c5, s357-358, hədis 2942, 2944-2945, və s368-369, hədis 2969-2970; "Əvaili İbn Əbi Asim", s32, hədis 77, və s54, hədis 151; "Sünəni kübra", Nisai c5, s95, hədis 8366, və s96, hədis 8369; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s122, hədis 6755; "Əz-zür-riy-yətüt-tahirə", s140-141, hədis 175-177, və s146, hədis 185; "Səhihi İbn Həbban", c15, s402, hədis 6952; "Möcəmi kəbir Təbərani", c22, s417-420, hədis 1030, 1031, 1034-1036; "Xisali Səduq", s555, (bab Ərbəin), hədis 30; "Müşkilul-asar", c1, s35, hədis 98; "Fəzaili Fatimə ibn Şahin", s54-56, hədis 4-6; "Hilyətul-əvliya", c2, s40; "Əmaliyi Tusi", s400, hədis 892; "Dəlaili Bihəqi", c7, s166; "Mənaqibi İbn Məğazili", s362, hədis 408.

sələmə deyir: Rəsulullah (s) ]xəstəlik yatağında[ Fatiməni çağırıb ona bir sirr dedi. O da ağladı. Sonra Fatiməyə başqa bir söz dedi. O da güldü. Ümmü sələmə deyir: Peyğəmbər (s) dünyasın dəyişdikdən sonra ondan ağlamaq və gülməyinin səbəbini soruşdum? Belə dedi: Rəsulullah (s) məni öz vəfatından xəbərdar etdi. Mən də ağladım. Sonra məni İmranın qızı Məryəmdən başqa bütün behişt qadınlarının sərvəri olduğumdan xəbərdar etdi. Mən də güldüm"(1).

129. أخبرنا اسحاق بن ابراهیم [ابن راهویه]، قال: أخبرنا جریر [بن عبد الحمید] عن یزید [بن أبی زیاد]، عن عبد الرحمان بن أبی نُعم، عن أبی سعید قال: قال رسول الله|: «الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّة وفاطمةُ سیّدةُ نساءِ أهل الجنّة إلّا ما کان من مریم ابنة عمران».

129- Rəsulullah (s) buyurdu: "Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləridir. Fatimə isə İmranın qızı Məryəmdən başqa bütün behişt qadınlarının sərvəridir(2).

Fatimə İslam ümməti qadınlarının sərvəri

130. أخبرنا محمّد بن منصور [الطوسی]، قال: حدثّنا الزبیری محمّد بن عبد الله [بن الزبیر أبو أحمد]، قال: حدثّنا أبو جعفر _ واسمه محمّد بن مروان _، قال: حدّثنی أبو حازم [سلمة بن دینار]، عن أبی هریرة قال: أبطأ رسول الله| عنّا یوماً صَدْرَ النهار، فلمّا کان العشیّ قال له قائلُنا: یا رسول الله قد شقّ علینا لم نَرَک الیوم. قال: «ان ملکاً من السّماء لم یکن رانی فاستأذن الله فی زیارتی، فأخبرنی _ أو: بشّرنی _ أن فاطمةَ ابنتی سیّدةُ نساء أمّتی، وان حسناً وحسیناً سیّدا شباب أهل الجنّة».

130- Əbu Hüreyrə deyir: Səhər Rəsulullahı (s) görmədim. Axşam vaxtı bizdən biri dedi: Ya Rəsulullah (s)! Sizi görmədiyimiz üçün bu gün bizə çox çətin keçdi. Həzrət (s) buyurdu: "İndiyə qədər məni görməmiş səmadan olan bir

səh:94


1- [1] . Yüz iyirmi səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s701, hədis 3873; "Ahad və Məsani", c5, s365, hədis 2964; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s110, hədis 6743, və s312, hədis 6886; "Əz-zür-riy-yətüt-tahirə", s144, hədis 182; "Möcəmi kəbir Təbərani", c22, s422, hədis 1039; "Fəzaili Fatimə ibn Şahin", s58, hədis 8.
2- [2] . Yüz iyirmi doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c18, s161, hədis 11618, və s279, hədis 11756; "Fəzaili Əhməd", s757, hədis 1331, və s771, hədis 1360; "Sünəni Termizi", c5, s656, hədis 3768; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s395, hədis 1169; "Mənaqibi Kufi", c2, s193, hədis 665, və s223, hədis 687; "Müstədrəki Hakim", c3, s154; "İstiab", c4, s1894; "Əmaliyi Tusi", s248, hədis 436.

mələk məni ziyarət etmək üçün Allahdan icazə istədi. (Gəlib) mənə belə bir xəbər ya müjdə verdi: Qızım Fatimə bu ümmətin qadınlarının sərvəri, Həsən və Hüseyn isə behişt cavanlarının sərvərləridir"(1).

131. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا أبو نعیم الفضل بن دکین, قال: حدثّنا زکریّا [بن أبی زائدة] عن فراس [بن یحیی]، عن الشعبی، عن مسروق، عن عائشة, قالت: أقبلتْ فاطمةُ [تمشی] کان مشیتَها مشیةُ رسول الله| فقال: «مرحباً بابنتی». ثمّ أجلَسَها عن یمینه أو عن شماله، ثمّ أسرّ إلیها حدیثاً فبکَتْ، فقلتُ لها: استَخصَّکِ رسول الله| بحدیثه وتَبکین؟ ثمّ أنه أسرّ إلیها حدیثاً فَضَحَکَتْ، فقلتُ لها: ما رأیتُ کالیوم فرحاً أقربَ من حزن، وسألتُها عمّا قال؟ فقالت: «ما کنتُ لأُفشی سرَّ رسول الله|». حتّی اذا قُبِض سألتُها فقالت: «انه أسرّ إلیّ فقال: أن جبریل کان یعارضُنی بالقران کلَّ سنةٍ مرّةً، وانه عارَضنی به العامَ مرّتین, ولا أرانی إلّا قد حَضَر أجلی وانکِ أوّلُ أهل بیتی لحوقاً بی, ونعم السلف أنا لکِ. _ قالت: _ فبکیت لذلک, ثمّ قال: أما ترضین أن تکونی سیّدةَ نساء هذه الأمّة, أو: نساء المؤمنین. _ قالت: _ فضحکت».

131- Ayişə deyir: Fatimə gəldi. Yol getməyi Rəsulullahın (s) yol getməyi kimi idi. Rəsulullah (s) buyurdu: "Afərin mənim qızıma". Sonra onu sağ ya sol tərəfində əyləşdirib bir söz dedi. Fatimə ağladı. Ona dedim: Rəsulullah (s) sözlərini yalnız sənə söyləyir. Sən isə sevinmək əvəzinə ağlayırsan? Sonra Həzrət (s) yenə ona bir söz dedi. Fatimə bu dəfə güldü. Ona dedim: Sevincin qəmə bu qədər yaxın olduğu bir günü görməmişdim. Sonra Həzrətin (s) ona nə dediyini soruşdum? Mən Rəsulullahın (s) sirrini faş etmərəm dedi. Peyğəmbər (s) dünyasını dəyişdikdən sonra yenə ondan o sirrin nə olduğunu soruşdum? Həzrət (s) mənə belə buyurdu dedi: "Cəbrayıl Quranı hər il bir dəfə mənimlə qovuşdururdu (tətbiq edirdi). Amma bu il iki dəfə qovuşdurdu (tətbiq etdi). Məncə bu vəfatımın yaxınlaşmasına bir nişanədir. Sən Əhli-beytimdən mənə qoşulan birinci şəxs olacaqsan. Mən sənin üçün nə yaxşı

səh:95


1- [1] . Yüz otuzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif ibn Əbi Şibə", c6, s381, hədis 32167, və s391, hədis 32261; "Müsnədi Əhməd", c38, s353, hədis 23329; "Tarixi kəbiri Buxari", c1, s232, hədis 728; "Sünəni Termizi", c5, s660, hədis 3781; "Ahad və Məsani", c15, s413, hədis 6960; "Möcəmi kəbir Təbərani", c3, s36-38, hədis 3609-3604, və c22, s402-403, hədis 1005-1006; "Müstədrəki Hakim", c3, s151; "Tarixi Bağdad", c2, s372, hədis 3397; "Əmaliyi Tusi", s84, hədis 127; "Təhzibul-kəmal", c26, s391, hədis 5596.

irəlidə gedənəm". Ayişə deyir: Fatimə dedi: Buna görə ağladım. Sonra Rəsulullah (s) buyurdu: "Sən bu ümmətin ya mömin qadınlarının sərvəri olmağa razı deyilsən"? Fatimə bunu eşidən kimi güldüm dedi(1).

132. أخبرنا محمّد بن معمّر [البحرانی]، قال: حدثّنا أبو داود [الطیالسی]، قال: حدثّنا أبو عوانة عن فراس، عن الشعبی، عن مسروق قال: أخبرتْنی عائشة, قالت: کنّا عند رسول الله| جمیعاً ما تغادر منّا [امرأة] واحدة، فجاءت فاطمةُ تمشی, ولا والله؛ أن تخطئ مشیتُها من [مشیةَ] رسول الله| حتّی أنتهت إلیه فقال: «مرحباً بابنتی». فأقعدها عن یمینه أو عن یساره، ثمّ سارّها بشئ فبکَتْ بکاءً شدیداً, ثمّ سارّها بشئ فضحکَتْ، فلمّا قام رسول الله| قلتُ لها: خَصّکِ رسول الله صلّی الله علیه وآله من بیننا بالسرار وانتِ تبکینَ؟! أخبرینی ما قال لکِ؟ قالت: «ما کنتُ لأُفشی علی رسول الله| سِرَّه» فلمّا توفّی قلتُ لها: أسألکِ بالّذی [لی] علیک من الحقّ ما الّذی سارّکِ به رسول الله|؟ قالت: «امّا الان: فنعم، سارّنی أمّا مرّته الأولی فقال: أن جبریل کان یعارضُنی بالقران فی کلّ عام مرّةً, وانه عارَضنی به العامَ مرّتین، ولا أری الأجل إلّا قد اقترَبَ, فاتّقی الله واصبری. [فبکیت], ثمّ قال: یا فاطمة؛ أما ترضینَ أنک سیّدةُ نساء هذه الأمّة أو: نساء العالمین. فَضَحکتُ».

132- Bu hədis də qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu da başqa bir sənədlə Ayişədən belə nəql edir: Hamımız istisnasız Rəsulullahın (s) hüzurunda idik. Fatimə gəldi. Allaha and olsun yol getməyi Rəsulullahın (s) yol getməyi kimi idi. Rəsulullahın (s) yanına gələn kimi Həzrət (s) ona buyurdu: "Afərin mənim qızıma". Sonra onu sağ ya sol tərəfində əyləşdirib bir söz dedi. Fatimə şiddətlə ağladı. Sonra Həzrət (s) yenə ona bir söz dedi. Fatimə bu dəfə güldü. Peyğəmbər (s) getdikdən sonra ona dedim: Rəsulullah (s) sirrini yalnız sənə söyləməsinə baxmayaraq sevinmək əvəzinə ağlayırsan?

səh:96


1- [1] . Yüz otuz birinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqati kübra İbn Sə`d", c2, s247, və c8, s26; "Müsnədi İbn Rahəviyyə", c4, s245; "Müsnədi Əhməd", c44, s9, hədis 26413; "Səhih Buxari", c4, s247-248, hədis 3625; "Səhih Müslim", c4, s1905, hədis 2450; "Sünəni İbn Macə", ", c1, s518, hədis 1621; "Ahad və Məsani", c5, s357, hədis 2943; "Əvaili İbn Əbi Asim", s32, hədis 76; "Sünəni kübra", Nisai c5, s96; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s111, hədis 6744-6745, və s313, hədis 6887; "Əz-zür-riy-yətüt-tahirə", s143, hədis 180; "Müşkilul-asar", c1, s35, hədis 97; "Mənaqibi Kufi", c1, s392, hədis 314, və c2, s208, hədis 679; "Möcəmi kəbir Təbərani", c22, s418, hədis 1032; "Əmaliyi Səduq", s692, hədis 948; "Dəlaili Bihəqi", c6, s364; "Əmaliyi Tusi", s333, hədis 669; "Hilyətul-əvliya", c2, s40.

Həzrətin (s) ona nə söylədiyini mənə deməsini istədim. Fatimə mən Rəsulullahın (s) sirrini faş etmərəm dedi. Peyğəmbər (s) dünyasını dəyişdikdən sonra ona dedim:Səni boynunda haqqı olan şəxsə and verirəm Rəsulullah (s) səninlə nə pıçıltı etdi?

İndi Həzrətin (s) mənə nə buyurduğunu deyəcəm. Həzrət (s) mənə belə buyurdu: "Cəbrayıl Quranı hər il bir dəfə mənimlə qovuşdururdu (tətbiq edirdi). Amma bu il iki dəfə qovuşdurdu (tətbiq etdi). Məncə bu vəfatımın yaxınlaşmasına bir nişanədir. Qızım təqvalı və səbirli ol". Mən ağladım. Sonra yenə buyurdu: Ay Fatimə! Sən bu ümmətin ya dünya qadınlarının sərvəri olmağa razı deyilsən"? Fatimə bunu eşidən kimi güldüm dedi(1).

Fatimə Rəsulullahın (s) vücudunun parası

133. أخبرنا قتیبة بن سعید، قال: حدثّنا اللیث [بن سعد] عن [عبد الله بن عبید الله] بن أبی مُلَیکة، عن المِسوَر بن مَخرَمة, قال: سمعتُ رسول الله| وهو علی المنبر یقول: «ان بنی هشام بن المغیرة استأذنونی فی أن یُنکِحوا ابنتَهم علیّ× بن أبی طالب, فلا آذنُ ثمّ لا آذنُ, إلّا أن یرید ابن أبی طالب أن یُطلِّق ابنتی ویَنکح ابنتَهم، فانما هی بضعة منّی, یریبنی ما رابها, ویؤذینی ما آذاها».

133- Məxrəmənin oğlu Misvər deyir: Rəsulullahın (s) minbərdə belə buyurduğunu eşitdim: "Hişam ibn Müğəyrənin övladları tayfalarından bir qızı Əli ilə evləndirmək üçün icazə istəyirlər. Mən icazə vermirəm. Əbu Talibin oğlunun qızımı boşayıb, onlardan bir qızı almasına icazə vermərəm. Fatimə mənim vücudumun parasıdır. Onu narahat edən məni narahat edib və ona əziyyət edən mənə əziyyət etmişdir*"(2).

səh:97


1- [1] . Yüz otuz ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s196, hədis 1373; "Fəzaili Əhməd", s764, hədis 1345; "Səhih Buxari", c8, s79, (kitabul-istizan, bab 43), hədis 1; "Səhih Müslim", c4, s1904, (bab 15), hədis 2450; "Ahad və Məsani", c5, s358, hədis 2946, və s367, hədis 2967; "Əz-zür-riy-yətüt-tahirə", s142, hədis 179; "Müşkilul-asar", c1, s35, hədis 95-96; "Möcəmi kəbir Təbərani", c22, s415, hədis 1024, və s419, hədis 1033; "Fəzaili Fatimə İbn Şahin", s56, hədis 6, və s59, hədis 8; "Hilyətul-əvliya", c2, s39; "Dəlaili Bihəqi", c7, s164-167.
2- [2] . Yüz otuz üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Səhih Buxari", c7, s47, (kitabun-nikah), bab 109; "Səhih Müslim", c4, s1902, hədis 2449; "Sünəni Əbu Davud", c2, s226, hədis 2071; "Sünəni Termizi", c5, s698, hədis 3867; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi", c14, s159, hədis 3958. *. Yüz otuz üç və yüz otuz dördüncü hədis Əməvilərin Peyğəmbərin (s) ailəsinə kin- küdurətləri olduğu üçün düzəltdikləri bir əfsanədir. Rəsulullahın (s) Fatimənin fəzilətləri barəsində "Fatimə mənim bədənimin parasıdır Fatiməyə əziyyət edən mənə əziyyət etmiş, Fatimənin qəzəbi mənim qəzəbim, mənim qəzəbim isə Allahın qəzəbidir" kimi buyurduğu qəti hədisləri inkar edə bilmiyənlər və habelə O Həzrətin (s) vəfatından sonra başqalarının etdiyi zülm və əziyyətləri gizlədə bilmiyənlər həqiqətlərin üstünə pərdə çəkmək üçün Əlinin (ə) Bəni Hişamın qızına elçilik etməsi hədisini düzəltmişlər. Bu hədisin yalan və saxta olmasına neçə nişanə vardır: 1) Bütün tarixçilərin nəzərinə əsasən bu iki hədisin rəvayətçisi olan Misvər ibn Məxrəmə Rəsulullahın (s) hicrətindən sonra dünyaya gəlmişdir. O elçilik hadisəsi baş verən zaman altı ya yeddi yaşında idi. Bununla belə o bu hədisi (137-ci hədisi) eşitdiyi zaman özünün həddi-büluğ olduğunu bildirir. 2) Misvər Bəni-üməyyəyə məxsusən də Müaviyəyə xüsusi məhəbbəti var idi. Ürvə ibn Zübeyr deyir: O, Müaviyənin adını eşidən zaman ona salam göndərirdi. 3) Əlinin (ə) belə bir elçilik etdiyini fərz etsək də bu iş şəriətdə qadağan olunmuş bir iş deyil ki, təqva və Allahın əmrinə itaət etməyin nəticəsində dünya qadınlarının rəhbərliyi məqamına yetişmiş Həzrət Zəhra (s) və həmçinin Allahın əmrinə təslim olanların rəhbəri olan Rəsulullah (s) narahat olub bunu pis bir iş saysın. Rəsulullahın (s) ürəyində bu işdən narazı olduğunu fərz etsək də onu dilinə gətirdikdən sonra minbərə çıxıb camaata elan etməsini qəbul etmək olarmı? Belə bir rəftarın Rəsulullahın (s) məqam, rütbə və əxlaqı ilə uyğunluğu varmı? Buna görə bu saxta hədislər Əliyə (ə) tənə olmadan öncə Rəsulullaha (s) tənədir.Nəticədə bu hədislərin arasından Əhli-beytin vasitəsi ilə də rəvayət olunan hədislər qəbul olunasıdır. Onlarda Rəsulullah (s) buyurur: "Fatimə mənim bədənimin parasıdır. Fatiməyə əziyyət edən mənə əziyyət etmişdir. Fatimənin qəzəbi Allahın qəzəbidir". Lakin Peyğəmbərin (s) ailəsinin düşmənləri başqa səhabələrin əksinə olaraq Əlinin (ə) Rəsulullaha (s) qarşı rəftarında kiçik bir itaətsizlik belə müşahidə etmədikləri üçün bu hədislərin bəzisini saxtalaşdırmağa çalışdılar.Və həqiqətin gizlin qalmayacağından qəflət edərək Əlinin (ə) elçilik etməsini bu hədislərə əlavə etdilər. (Daha çox izah üçün Məhəmməd Kazim Əl-Məhmudinin "Xəsaisi Nisaiyə" verdiyi izahata bax. s188-191).

134. أخبرنا أحمد بن سلیمان، قال: حدثّنا یحیی بن آدم، قال: حدثّنا بشر بن السری، قال: حدثّنا لیث بن سعد، قال: سمعت ابن أبی مُلَیکة یقول: سمعت المِسور بن مَخرمة, یقول: سمعتُ رسول الله| بمکّة یخطب, ثمّ قال: «ان بنی هشام استأذنونی فی أن یُنکِحوا ابنتَهم علیّ×اً وانی لا آذنُ ثمّ لا آذنُ, إلّا أن یرید ابن أبی طالب أن یُفارِق ابنتی, وان یَنکَح ابنتَهم». ثمّ قال: أن فاطمة مضغة _ أو: بضعة _ منّی, یؤذینی ما آذاها, ویریبنی ما رابها، وما کان له أن یجمع بین بنت عدوّ الله وبین ابنة رسول الله».

134- Bu hədis də qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa

səh:98

bir sənədlə Məxrəmənin oğlu Misvərdən belə nəql edir: Rəsulullahın (s) minbərdə belə buyurduğunu eşitdim: "Hişam ibn Müğəyrənin övladları tayfalarından bir qızı Əli ilə evləndirmək üçün icazə istəyirlər. Mən icazə verməyəcəm. Əbu Talibin oğlunun qızımı buraxıb onlardan bir qızı almasına icazə verməyəcəm". Sonra buyurdu: Fatimə mənim vücudumun bir hissəsi və ya parasıdır. Ona əziyyət edən mənə əziyyət edib və onu narahat edən məni narahat etmişdir. O (Əli) gərək heç vaxt Rəsulullahın (s) qızı ilə Allahın düşməninin qızını eyni zamanda öz ailəsi kimi qəbul etməməlidir"(1).

135. الحارث بن مسکین قرأةً علیه وانا أسمع عن سفیان [بن عیینة] عن عمرو [بن دینار], عن ابن أبی مُلَیکة، عن المِسوَر بن مَخَرمة: أن النبیّ| قال: «ان فاطمة مضغةٌ منّی, من أغضَبَها أغضَبَنی».

135- Peyğəmbər (s) buyurdu: "Fatimə mənim vücudumun parasıdır. Onu qəzəbləndirən məni qəzəbləndirmişdir"(2).

136. أخبرنا محمّد بن خالد بن خلی، قال: حدثّنا بشر بن شعیب [بن أبی حمزه الحمصی]، عن أبیه, عن الزُهْری, قال: اخبرنی علی بن حسین أن المِسور بن مَخرمة أخبره أن رسول الله| قال: «ان فاطمة مضغة منی».

136- Peyğəmbər (s) buyurdu: "Fatimə mənim vücudumun parasıdır"(3).

səh:99


1- [1] . Yüz otuz dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c31, s240, hədis 18926; "Fəzaili Əhməd", s756, hədis 1328; "Səhih Müslim", c4, s1902; "Sünəni Əbu Davud", c2, s225, hədis 2071; "Sünəni İbn Macə", c1, s643, hədis 1998; "Ahad və Məsani", c5, s361, hədis 2955; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c22, s404, hədis 3571.
2- [2] . Yüz otuz beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Səhih Buxari", c5, s26, (Babu mənaqibi qərabəti Rəsulullah və mənqəbəti Fatimə); "Səhih Müslim", c4, s1903, hədis 2449; "Sünəni Əbu Davud", c2, s226, hədis 2070; "Sünəni Termizi", c5, s198, hədis 3867; "Ahad və Məsani", c5, s361, hədis 2954; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s97, hədis 8371; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c22, s404, hədis 1011-1012; "Fəzaili Fatimə ibn Şahin", s74, hədis 21-22.
3- [3] . Yüz otuz altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c31, s226-227, hədis 18911-18912; "Fəzaili Əhməd", s756, hədis 1329; "Səhih Buxari", c5, s28, (Babu zikru əsharin-nəbi); "Səhih Müslim", c4, s1903, hədis 2449; "Sünəni İbn Macə", c1, s644, hədis 1999; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c20, s19; "Müsnədi Şamiyyin", c4, s163; "Fəzaili Fatimə ibn Şahin", s76, hədis 23; "Sünəni kübra Bihəqi", c7, s308.

137. أخبرنا عبید الله بن سعد بن ابراهیم بن سعد، قال: حدّثنی عمّی [یعقوب], قال: حدثّنا أبی عن الولید بن کثیر، عن محمّد بن عمرو بن حلحلة، أنه حدّثه أن ابن شهاب [الزُهْری] حدّثه, أن علیّ× بن حسین حدّثه, أن المسور بن مخرمة قال: سمعتُ رسول الله| یخطب علی منبره هذا وانا یومئذ محتَلِمٌ فقال: «ان فاطمة مضغة منّی».

ذکر ما خصّ به علیّ× بن أبی طالب من أن الحسن والحسین ابنَی رسول الله| وریحانتَیه من الدنیا, وانهما سیّدا شباب أهل الجنّة إلّا

137- Məxrəmənin oğlu Misvər deyir: Yetkinlik yaşında bu minbərdə Rəsulullahın (s) belə buyurduğunu eşitdim: "Fatimə mənim vücudumun parasıdır"(1).

Həsən və Hüseyn Peyğəmbərin (s) iki ətirli gülləri

138. أخبرنا احمد بن بکار الحرانی، قال: حدثّنا محمّد بن سلمة عن [محمد] بن اسحاق، عن یزید بن عبد الله بن قسیط، عن محمّد بن اسامة بن زید، عن أبیه قال: قال رسول الله|: «أمّا أنت یا علیّ×؛ فختنی وأبو ولدی، وانت منّی وانا منک».

138- Peyğəmbər (s) buyurdu: "Amma ay Əli! Sən mənim damadım və övladlarımın atasısan. Həmçinin sən məndən və mən də səndənəm"(2).

Həsən və Hüseyn Peyğəmbərin (s) övladları

139. أخبرنی القاسم بن زکریّا بن دینار، قال: حدثّنا خالد بن مخلّد قال: حدّثنی موسی _ وهو ابن یعقوب الزمعی _ عن عبد الله بن أبی بکر بن زید بن المهاجر قال: أخبرنی مسلم بن أبی سهل

səh:100


1- [1] . Yüz otuz yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Səhifətul-İmamir-Riza", s45, hədis 22; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s391, hədis 32264; "Müsnədi Əhməd", c31, s228, hədis 8913; "Fəzaili Əhməd", s756, hədis 1327, və s757, hədis 1330, və s758, hədis 1334; "Səhih Buxari", c4, s101; "Səhih Müslim", c4, s1903-1904, hədis 2449; "Sünəni Əbu Davud", c2, s225-226, hədis 2069-2070; "Ahad və Məsani", c5, s362, hədis 2956-2959; "Sünəni Termizi", c5, s699, hədis 3869; "Sünəni kübra", Nisai, c5, s97, hədis 8372; "Mənaqibi Kufi", c2, s200, hədis 673, və s210, hədis 680; "Səhih İbn Həbban", c5, s408, hədis 6958; "Müsnədi Şamiyyin", c3, s14, hədis 1707; "Əmaliyi Səduq", s467, hədis 622; "Məanil-əxbar",s 107, və s303; "Üyunu əxbarir-Riza", c2, s46, hədis 176; "Müstədrəki Hakim", c3, s158-159; "Əmaliyi Müfid", s259, (Əl-məclisul-hadi vəs-səlasun), hədis 2; "Əmaliyi Tusi", s427, hədis 954.
2- [2] . Yüz otuz səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c36, s111, hədis 21777; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s402, hədis 528; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s160; "Tarixi Bağdad", c9, s62, hədis 4645; "Mənaqibi İbn Məğazili", s224, hədis 269; "Mənaqibi Xarəzmi", s65, hədis 36.

النبّال، قال: أخبرنی حسن بن اسامة بن زید بن حارثة، قال: أخبرنی اسامة بن زید, قال: طرقتُ رسول الله| لیلةً لبعض الحاجة, فخرج وهو مشتمل علی شئ لا أدری ما هو، فلمّا فرغتُ من حاجتی قلت: ما هذا الّذی أنت مشتمل علیه؟ فکشفه فإذا الحسن والحسین علی ورکَیْهِ، فقال: «هذان اِبنای وابنا ابنتی، اللهمّ أنک تعلم أنی أُحبُّهما فأَحبَّهما, اللهمّ؛ أنک تعلم أنی أُحبُّهما فأَحبَّهما».

139- Zeydin oğlu Üsamə deyir: Bir gecə bir iş üçün Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdım. Həzrət (s) çölə çıxdı. Mənim bilmədiyim bir şey əbasının altında var idi. İşimi qurtaran kimi Həzrətin (s) özü ilə nə gətirdiyini soruşdum? Əbasını kənara çəkdi. Həsən və Hüseyn Həzrətin (s) ayaqları üstündə idilər. Sonra Həzrət (s) buyurdu: "Bu ikisi mənim və qızımın övladlarıdırlar. (İki dəfə buyurdu:) İlahi! Mənim bu ikisini sevdiyimi bilirsən. Sən də onları sev"(1).

Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləri

140. أخبرنا عمرو بن منصور، قال: حدثّنا أبو نعیم، قال: حدثّنا یزید بن مردانبة، عن عبد الرحمان بن أبی نُعم، عن أبی سعید الخدری قال: قال رسول الله|: «الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّة».

140- Peyğəmbər (s) buyurdu: "Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləridirlər"(2).

141. أخبرنی محمّد بن اسماعیل بن ابراهیم, قال: حدثّنا أبو نعیم عن سفیان [الثوری], عن یزید بن أبی زیاد, عن ابن أبی نُعم, عن أبی سعید الخدری, قال: قال رسول الله|: «الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّة».

səh:101


1- [1] . Yüz otuz doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Tərcümətül- İmam Hüseyn min təbəqati İbn Sə`d", s23, hədis 202; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s381, hədis 32173, və s382, hədis 32182-32183; "Müsnədi Əhməd", c30, s542, hədis 18577; "Fəzaili Əhməd", s768, hədis 1353, və s781, hədis 1388; "Səhih Buxari məə fəthil-bari", c7, (kitabu fəzailis-səhabə), s94, hədis 3749; "Tarixi kəbiri Buxari", c2, s286, hədis 2492; "Səhih Müslim", c4, s1883, hədis 2422; "Sünəni Termizi", c5, s656, hədis 3769; Sünəni kübra", Nisai, c5, s50, hədis 8171; "Səhih İbn Həbban", c15, s416-417, hədis 6962-6963, və s422, 6967; Möcəmi kəbiri Təbərani", c3, s31, hədis 2582; "Kamil ibn Əddi", c2, s748; "Hilyətül-əvliya", c8, s305; "Mənaqibi İbn Məğazili", s374, hədis 421.
2- [2] . Yüz qırxıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c17, s31, hədis 10999; "Fəzaili Əhməd", s779, hədis 1384; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c3, s38, hədis 2611; "Tarixi İsbəhan", c2, s321, hədis 1847; "Tarixi Bağdad", c11, s90, hədis 5778.

141- Bu hədis də qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə belə nəql etmişdir: Rəsulullah (s) buyurdu: "Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləridirlər"(1).

142. أخبرنا أحمد بن حرب، قال: حدثّنا [محمد] بن فضیل عن یزید [بن أبی زیاد], عن عبد الرحمان بن أبی نُعم، عن أبی سعید الخدری عن النبیّ| قال: «ان حسناً وحسیناً سیّدا شباب أهل الجنّة».

ما استثنی من ذلک.

142- Bu hədis də qabaqkı hədislər kimidir. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvərləridirlər". Həzrət (s) heç kimi istisna etməmişdir.(İki nəfəri istisna etdiyi sonrakı hədisə işarədir)(2).

143. أخبرنا یعقوب بن ابراهیم ومحمد بن آدم عن مروان [بن معاویة]، عن الحکم بن عبد الرحمان _ وهو ابن أبی نُعم _ عن أبیه، عن أبی سعید قال: قال رسول الله|: «الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّة إلّا ابنی الخالة عیسی بن مریم، ویحیی بن زکریّا».

143- Qabaqkı hədislər kimi Peyğəmbər (s) buyurur: "Həsən və Hüseyn xalam oğlu İsa ibn Məryəmdən və Yəhya ibn Zəkəriyyadan başqa bütün behişt cavanlarının sərvərləridirlər*"(3).

səh:102


1- [1] . Yüz qırx birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c18, s138, hədis 11594, və s161, hədis 11618; "Fəzaili Əhməd", s771, hədis 1360, və s774, hədis 1368; "Sünəni Termizi", c5, s656, hədis 3768; "Mənaqibi Kufi", c2, s245, hədis 182; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c3, s39, hədis 2512, 2615; "Hilyətül-əvliya", c5, s71; "Tarixi Bağdad", c9, s231, hədis 4804.
2- [2] . Yüz qırx ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Sünəni Termizi", c5, s656, hədis 3768; "Mənaqibi Kufi", c2, s238, hədis 703.
3- [3] . Yüz qırx üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Əl-mə`rifətü vət-tarix", c2, s644; Sünəni kübra", Nisai, c5, s50, hədis 8169; "Səhih İbn Həbban", c15, s12, hədis 6959; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c3, s38, hədis 2610; "Müşkilül-asar", c2, s393, hədis 1967; "Müstədrəki Hakim", c2, s166; "Hilyətül-əvliya", c5, s71; "Tarixi Bağdad", c4, s208, hədis 1896. *. Hədis tədqiqatçılarının nəzərində bu hədisin sənədi zəifdir."Həsən və Hüseyn behişt cavanlarının sərvəridirlər" barəsində deyilən çoxlu mütəvatir hədislər arasında yalnız həmin bu hədisdə "Zəkəriyyanın oğlu Yəhya və xalam oğlu İsa ibn Məryəmdən başqa" ibarə gəlmişdir. Buna görə də buna etina olunmur. (Daha çox izah üçün Məhəmməd Kazim Əl-Məhmudinin "Xəsaisi Nisaiyə" verdiyi izahata bax. s198).

Həsən və Hüseyn dünyada Peyğəmbərin (s) iki ətirli gülləri

144. أخبرنا محمّد بن عبد الأعلی، قال: حدثّنا خالد [بن الحارث]، قال: حدثّنا أشعث [بن عبد الملک], عن الحسن [البصری], عن بعض أصحاب رسول الله| _ قال: یعنی أنس بن مالک _ قال: دخلنا _ وربّما قال: دخلتُ _ علی رسول الله| والحسن والحسین ینقلبان علی بطنه, قال: ویقول: «ریحانتیّ من هذه الأمّة».

144- Ənəs ibn Malik biz Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdıq və ya çatdım dedi. Həsən və Hüseyn Həzrətin (s) qarnının üstündə diyirlənirdilər. (oynayırdılar). Həzrət (s) buyurdu: "Bunlar mənim bu ümmətdən iki ətirli güllərimdirlər"(1).

145. أخبرنی ابراهیم بن یعقوب، قال: حدثّنا وَهْب بن جَریر [بن حازم] أن أباه حدّثه, قال: سمعتُ محمّد بن عبد الله بن أبی یعقوب عن [عبد الرحمان] بن أبی نُعم, قال: کنتُ عند ابن عمر, فأتاه رجل, فسأله عن دم البعوض یکون فی ثوبه ویصلی فیه، فقال ابن عمر: ممن أنت؟ قال: من أهل العراق فقال ابن عمر: أنظروا إلی هذا یسألنی عن دم البعوض یکون فی ثوبه, أیصلّی به؟ فقال ابن عمر: ممّن أنت؟ قال: من أهل العراق. قال: من یعذرنی من هذا!! یسألنی عن دم البعوض!! وقد قتلوا ابن رسول الله|؟! وسمعتُ رسول الله| یقول: «هما ریحانتیّ من الدنیا».

145- Əbi Nümin oğlu Əbdür-rəhman deyir: Ömərin oğlu Abdullahın yanında idik. Bir kişi onun yanına gəlib libasında olan ağcaqanad qanının hökmünü belə soruşdu? Bu libas ilə namaz qılmaq olarmı? Abdullah ondan haralı olduğunu soruşdu? İraqlıyam dedi. Abdullah dedi: Məni bu sualın cavabını verməkdən nə saxlayır? Əcəba (bu iraqlı) ağcaqanadın qanını soruşur? Amma Peyğəmbərin (s) balasının qanını tökür! Rəsulullahdan (s) Həsən və Hüseyn bu dünyada mənim iki ətirli güllərimdirlər buyurduğunu eşitdim"(2).

səh:103


1- [1] . Yüz qırx dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Kitabu səlim", s97;"Səhifətül-İmamir-Riza", s45, hədis 23; "Təfsiru fərati Kufi", s298, hədis403; "Kəşfül-əstar", c3, s225; "Möcəmüt-Təbərani", c4, s185, hədis 3990; "Üyunu əxbarir-Riza", c2, s27, hədis 8; "Əmaliyi Səduq", s574, hədis 19; "Kamiluz-ziyarat", s62, hədis 117, və s98, shədis 182.
2- [2] . Yüz qırx beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s260, hədis 1927; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s382, hədis 32180; "Müsnədi Əhməd", c9, s402, hədis 5568; "Fəzaili Əhməd", s781, hədis 1390; "Səhih Buxari", c5, s33, hədis 3753; "Ədəbu müfrəd", s38, bab 45, hədis 85; "Sünəni Termizi", c5, s657, hədis 3770; "Müsnədi Əbu Yə`la", c10, s106, hədis 5739; "Səhih İbn Həbban", c15, s425, hədis 6969; "Əmaliyi Səduq", s207, hədis 228; "Əmaliyi xəmisiyyə", c1, s176, hədis 8.

Peyğəmbərin (s) yanında Əli ən əziz və Fatimə ən sevimli şəxs

146. أخبرنی زکریّا بن یحیی, قال: حدثّنا [محمد بن یحیی] بن أبی عمر، قال: حدثّنا سفیان [بن عیینة]، عن [عبد الله] بن أبی نجیح، عن رجل قال: سمعتُ علیّ×اً علی المنبر بالکوفة یقول: «خطبت الی رسول الله| فاطمةَ فزوَّجنی، فقلتُ: یا رسول الله، أنا أحبّ الیک أم هی؟ فقال: هی أحبّ إلیّ منک وانت أعزّ علیّ× منها».

146- Bir kişi deyir: Əlidən Kufə şəhərinin minbərində eşitdim ki, belə buyurdu: " Rəsulullahdan (s) Fatimə üçün elçilik etdim. Həzrət (s) (qəbul edib) onu mənimlə evləndirdi. Mən dedim: Ya Rəsulullah (s)! Məni çox istəyirsən ya onu? Həzrət (s) buyurdu: "Fatiməmənim yanımda səndən daha sevimlidir. Sən isə mənim yanımda Fatimədən daha əzizsən"(1).

Peyğəmbər (s) özü üçün Allahdan nə istəmişdirsə Əli üçün də onu istəmiş

147. أخبرنا عبد الأعلی بن واصل بن عبد الأعلی, قال: حدثّنا علیّ× بن ثابت، قال: حدثّنا منصور بن أبی الأسود، عن یزید بن أبی زیاد، عن سلیمان بن عبد الله بن الحارث [بن نوفل]، عن جدّه، عن علیّ×, قال: «مرضتُ فعادنی رسول الله|، فدخل علیّ× وانا مُضطَجِعٌ, فاتّکأ إلی جنبی، ثمّ سجانی بثوبه، فلمّا رانی قد هُدِئتُ قام إلی المسجد یصلّی، فلمّا قضی صلاته جاء فرفع الثّوب عنّی وقال: قُم یا علیّ×؛ فقد بُرأتَ فقمت کانما لم أَشکِ شیئاً قبل ذلک، فقال: ما سألتُ ربّی شیئاً فی صلاتی إلّا أعطانی، وما سألتُ لنفسی شیئاً إلّا وقد سألتُُ لک».

147- Əli deyir: Mən xəstələndiyim üçün Rəsulullah (s) görüşümə gəlmişdi. Mən yan tərəfim üstə uzanmışdım. Həzrət

səh:104


1- [1] . Yüz qırx altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Sireyi İbn İshaq", s246; "Müsnədi Həmidi", c1, s22, hədis 38; "Təbəqatu İbn Sə`d", c8, s20; "Müsnədi Əhməd", c2, s41, hədis 603; "Fəzaili Əhməd", s134, hədis 1198; "Sünənu Səid ibn Mənsur", c1, s167, hədis 600; "Əl-ahad və Məsani", c5, s360, hədis 4151; "Mənaqibi Kufi", c2, s185, hədis 659, və s212, hədis 681; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c11, s55, hədis 11063; "Fəzaili Fatimə ibn Şahin" s83-84, hədis 31-32.

(s) kənarımda əyləşib öz libası ilə mənim üstümü örtdü. Yaxşı olduğumu hiss edib durub namaz qıldı. Namazdan sonra mənim yanıma gəldi. Libasını götürüb buyurdu: "Ay Əli! Yaxşı olmusan qalx". Ayağa durdum. Elə bil heç bir ağrım yox idi. Sonra Həzrət (s) buyurdu: "Namazda özüm üçün hər nəyi istədimsə sənin üçün də onu istədim"(1).

148. أخبرنا القاسم بن زکریّا بن دینار، قال: حدثّنا علیّ× [بن قادم], قال: حدثّنا جعفر [بن زیاد] ألأحمر عن یزید بن أبی زیاد, عن عبد الله بن الحارث, عن علیّ× قال: «وجعتُ وجعاً شدیداً, فأتیت النبیّ|, فأقامنی فی مکانه وقام یصلّی, وألقی علیّ× طرفَ ثَوبه، ثمّ قال: قُم یا علیّ×؛ قد بُرِئْتَ لا بأس علیک، وما دعوتُ لنفسی بشئ إلّا دعوتُ لک مثله، وما دعوتُ بشئ إلّا قد أستجیب لی _ أو قال: أُعطیتُ _ إلّا أنه قیل لی: لا نبیّ بعدک».

148- Əli deyir: Xəstələnmişdim və çox şiddətli ağrı hiss edirdim. Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdım. Həzrət (s) məni öz yerində əyləşdirib libasının bir hissəsini mənim üstümə atdı və namaza durdu. Namazdan sonra buyurdu: "Ay Əli! Yaxşı olmusan qalx. Sənin üçün bir qorxu yoxdur. Mən Allahdan özüm üçün hər nəyi istədimsə sənin üçün də onu istədim". Allahdan hər nəyi istədimsə qəbul oldu (və ya mənə verildi). Amma mənə səndən sonra Peyğəmbər (s) olmayacaq deyildi"(2).

Peyğəmbərin (s) Əli barədə etdiyi xüsusi dualar

149. أخبرنا احمد بن حرب، قال: حدثّنا قاسم _ وهو ابن یزید _، قال: حدثّنا سفیان [الثوری] عن أبی اسحاق [السبیعی]، عن ناجیة بن کعب الأسدی، عن علیّ× «انه جاء رسول الله| [و] قال: أن عمّک الشیخ الضالّ قد مات, فمن یواریه؟ قال: اذهب فوار أباک, ولا تُحدِث حدثاً حتّی تأتینی. ففعلتُ ثمّ أتیتُه, فأمرنی أن أغتسِل فغتَسلتُ ودعا لی بدعوات ما یسرّنی ما علی الأرض بشئ منهنّ».

149- Əli Rəsulullahın (s) yanına gəlib dedi: Sizin yolunuazmış qoca əminiz dünyasın dəyişdi. Kim onun

səh:105


1- [1] . Yüz qırx yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Mənaqibi Xarəzmi", s142, hədis 164; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c2, s277, hədis 807.
2- [2] . Yüz qırx səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s582, hədis 1313; "Möcəmi əvsəti Təbərani", c8, s445, hədis 7913; "Mənaqibi Kufi", c1, s517, hədis 445; "Mənaqibi İbn Məğazili", s135, hədis 178; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", s274-275, hədis 804-806, və s278-279, hədis 808-810; "Kənzül-ümmal", c13, s151, hədis 36474.

cənazəsini dəfn etsin? Həzrət (s) buyurdu: "Get atanı dəfn et və mənim yanıma gəlmədən heç bir iş görmə". Mən belə edib Həzrətin (s) yanına gəldikdə, mənə belə buyurdu: "Qüsl et". Mən də qüsl etdim. Sonra mənim barəmdə elə dualar etdi ki, yerdə olan hər bir şeyi (əgər mənə versələr) o duaların heç biri qədər məni sevindirməz*"(1).

150. أخبرنا محمّد بن المثنّی عن أبی داود [الطیالسی]، قال حدثّنا شعبة، قال: أخبرنی فضیل [بن میسرة] أبو معاذ عن الشعبی، عن علیّ×, قال: «لمّا رجعتُ إلی النبیّ| قال لی کلمةً ما أحبُّ أن لی بها الدنیا».

150- Bu hədis həmən qabaqkı hədisin bir hissəsidir. O hədisdə belə gəlmişdi ki, Əli deyir: Peyğəmbərin (s) yanına qayıtdıqda mənə elə bir söz dedi ki, o sözün

səh:106


1- [1] . Yüz qırx doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s19, hədis 120; "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c6, s39, hədis 9936; "Təbəqatu İbn Sə`d", c1, s124; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c2, s471, hədis 111555, və c6, s371, hədis 32080; "Müsnədi Əhməd", c2, s186, hədis 807, və s332, hədis 1093, və s323, hədis 1074; "Sünəni əbu Davud", c3, s214, hədis 3214; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s335, hədis 423-424; "İləlü Darqotni", c4, s146-159. *. Bu rəvayət hədis tədqiqatçılarının yanında mötəbər deyil. Onların terminində bu hədis "müdərrəc" adlanır. Yəni bu hədisdə əsl məntndən olmayan "aldadan və yoldan çıxardan" kəlməsi yazılmışdır. 1) Bu hədisin sənədi onun rəvayətçilərindən biri olan "Naciyə ibn Kə`bə" görə zəif sayılmışdır. ("Müsnədi Əhməd", c2, s322, 1093 saylı hədisin altında bax). 2) Bu hədis "Üsamə ibn Zeyd" və başqalarından "aldadan və yoldan çıxardan" kəlməsi olmadan nəql olunmuşdur. ("Müsnədi Əhməd", c2, s186, hədis 807; və "Sünəni kübra Bihəqi" c1, s305-də bax). 3) Əbu Talib Məkkə şəhərinin və Qüreyş tayfasının böyüyü olmasına baxmayaraq Əbu Ləhəb və Abbas kimi qardaşları və həmçinin müşriklərin başçılarından olan başqaları onun dəfnində iştirak etmədilər. Bu da Əbu Talibin onlarla həmfikir olmamasının və habelə ona kin bəslədiklərinin göstəricisidir. 4) Bizə Əhli-beyt və qeyrilərindən Əbu Talibin möhkəm imanı və həmçinin onun Rəsulullahı (s) müdafiə etməsindən xəbər verən çoxlu hədislər çatmışdır. Əbu Talibin divanında toplanmış bu barədə olan şe`rləri bu iddiaya sübutdur. 5) Bəni-üməyyə və Bəni-abbas Ələviləri zəiflətmək üçün heç bir işi əsirgəmirdilər. İmam Əlidən (ə) heç bir nöqsan tapmadıqları üçün atasını yolunazmağa və müşrikliylə müttəhim edərək o Həzrətə və övladlarına irad tuturdular.Buna görə də onlar Müaviyənin zamanında və ondan sonra da hədisləri saxtalaşdıraraq ya da səhih hədislərin arasına bə`zi kəlmələri əlavə edərək onları nəşr etdilər.

əvəzinə dünyanın mənim olmasını istəmirəm"(1).

Əlinin isti-soyuğu hiss etməməsi üçün Peyğəmbərin (s) etdiyi dua

151. أخبرنا محمّد بن یحیی بن أیوب بن ابراهیم، قال: حدثّنا هاشم بن مخلّد [محمّد بن ابراهیم], قال: حدثّنا عمّی أیوب بن ابراهیم _ قال محمّد بن یحیی: وهو جدّی _ عن ابراهیم [بن میمون] الصائغ، عن أبی اسحاق الهمْدانی, عن عبد الرحمان بن أبی لیلی: أن علیّ×اً خرج علینا فی حرٍّ شدید, وعلیه ثیاب الشتاء، وخرج علینا فی الشتاء وعلیه ثیاب الصیف، ثمّ دعا بماء فشرب, ثمّ مسح العرق عن جبهته، فلمّا رجع إلی أبیه قال: یا أبه؛ أرأیت ما صنع أمیر المؤمنین؟ خرج إلینا فی الشتاء وعلیه ثیاب الصیف، وخرج علینا فی الصیف وعلیه ثیاب الشتاء! فقال أبو لیلی: هل فطنت؟ وأخذ بید ابنه عبد الرحمان, فأتی علیّ×اً [فقال له الذی صنع]، فقال له علی: «ان النبیّ| کان بعث الیّ وانا أرمد, شدید الرمد, فبَزَقَ فی عینی, ثمّ قال: افتح عینیک, ففتحتُهما فما اشتکیتُهما حتّی الساعة، ودعا لی فقال: اللهمّ أذهب عنه الحرَّ والبردَ. فما وجدتُ حرّاً وبرداً حتّی یومی هذا».

151- Əbdür-rəhman deyir: Əli, şiddətli istidə qış libası, soyuqda isə yay libası ilə bizim yanımıza gəlirdi. Elə soyuq havada su istəyirdi və içirdi. Və alnından təri təmizləyirdi. Əbdür-rəhman atası Əbu Leyliyə deyir: Əmirül-mömininin nə etdiyini görmüsən? O qışda yay libası və yayda isə qış libası ilə bizim yanımıza gəlir. Əbu Leyli ona dedi: Bu məsələnin sirrini anlamısan? O oğlu Əbdür-rəhmanın əlini tutub Əlinin yanına gətirdi. (Və hadisəni ona dedi). Həzrət (s) ona buyurdu: Bir gün Peyğəmbər (s) məni yanına çağırdı. Amma mənim gözüm şiddətlə ağrıyırdı. Peyğəmbər (s) ağzının suyunu gözümə sürtüb buyurdu: "Gözlərini aç". Mən də gözümü açdım və indiyə qədər göz ağrısı hiss etməmişəm. Sonra mənim üçün dua edərək buyurdu: "İlahi! Ondan isti və soyuğu hiss etməsini götür". Ondan sonra indiyə qədər isti və soyuğu hiss etmirəm"(2).

səh:107


1- [1] . Yüz əllinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s19, hədis 121.
2- [2] . Yüz əlli birinci hədis başqa mənbələrdə: "Möcəmi əvsəti Təbərani", c3, s150, hədis 2307.

Əlinin Peyğəmbərlə (s) xüsusi söhbəti və onun vasitəsi ilə bu ümmətə asanlıq gəlməsi

152. أخبرنا محمّد بن عبد الله بن عمّار الموصلی، قال: حدثّنا قاسم [بن زیاد] الجرمی عن سفیان [الثوری]، عن عثمان _ وهو ابن المغیرة _ عن سالم [بن أبی الجعد]، عن علیّ× بن علقمة, عن علیّ×, قال: لمّا نزلت {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُم الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَی نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً} [12 / المجادله / 58] قال رسول الله| لعلی×: «مُرْهم أن یتصدّقوا. قال: بکَم یا رسول الله؟ قال: بدینار، قال: لا یطیقون. قال: فنصف دینار. قال: لا یطیقون. قال: فبکَم؟ قال: بشعیرة. فقال له رسول الله|: أنک لزهید». فانزل الله: {أَأَشْفَقْتُمْ أن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَی نَجْوَاکُمْ} الی آخر الآیة, وکان علیّ× یقول: «بی خُفِّفَ عن هذه الأمّة».

152- Əli deyir: "Ey iman gətirənlər, Allahın Rəsulu ilə xüsusi söhbət etmək istədiyiniz zaman, öz söhbətinizdən öncə sədəqə verin..." ayəsi nazil olandan sonra Peyğəmbər (s) mənə buyurdu: "Onlara fərman ver xüsusi söhbət etmək üçün sədəqə versinlər". Əli nə qədər sədəqə versinlər soruşdu? Həzrət (s) buyurdu: "Bir dinar" Əli dedi: Onlar verə bilməzlər. Həzrət (s) buyurdu: "Dinarın yarısı" Əli dedi: Onlar verə bilməzlər. Həzrət (s) buyurdu: "Nə qədər verə bilərlər? Əli belə cavab verdi. Bir arpa qədərində verə bilərlər. Rəsulullah (s) buyurdu: "Sən zahidlik edirsən". Bundan sonra Allah bu ayəni nazil etdi: "Yoxsa öz xüsusi söhbətinizdən qabaq sədəqə verməkdən qorxdunuz...?" (Xüsusi söhbətdən qabaq sədəqə vermək hökmü götürüldü.) Buna görə Əli deyirdi: Mənimvasitəm ilə bu ümmətə asanlıq verildi(1).

Əlinin qatili camaatın ən bədbəxti

153. أخبرنی محمّد بن وهب بن عبد الله بن سماک بن أبی کریمة الحرانی, قال: حدثّنا محمّد بن سلمة, قال: حدثّنا [محمد] بن اسحاق عن یزید بن محمّد بن خُثیم، عن محمّد بن کعب القُرَظی، عن محمّد بن خُثیم، عن عمّار بن یاسر, قال: کنتُ أنا وعلیّ بن أبی طالب رفیقین فی غزوة العُشَیرة, فلمّا نزلها رسول الله| وأقام بها, رأینا أناساً من بنی مُدْلج یعملون فی عین لهم أو فی نخل, فقال لی علیّ×: «یا أبا الیقظان؛ هل لک [فی] أن نأتی هؤلاء

səh:108


1- [1] . Yüz əlli ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi İbn həmid", s59, hədis 90; 5568;"Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s376, hədis 32116; "Sünəni Termizi", c5, s406, hədis 3300; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s322, hədis 400; "Mənaqibi Kufi", c1, s123, hədis 68; "Züəfa Əqili", c3, s243, hədis 1240; "Səhih İbn Həbban", c15, s390-391, hədis 6942-6961.

[القوم] فَننظرَ کیف یعملون»؟ قال: قلت: أن شئتَ. فجئناهم فنظَرْنا إلی عملهم ساعةً, ثمّ غَشیَنا النومُ فانطلقتُ أنا وعلیّ حتّی اضطَجَعْنا فی ظلّ صور من النخل، وفی دقعاء من التراب فنُمنا, فوالله؛ ما أنبهنا إلّا رسول الله| یحرّکنا برجله، وقد تتربّنا من تلک الدقعاء الّتی نُمنا فیها, فیومئذ قال رسول الله صلّی الله علیه وآله لعلی×: «ما لک یا أبا تراب» لما یری ممّا علیه من التراب، ثمّ قال: «ألا أحدّثکما بأشقی النّاس [رجلین]»؟ قلنا: بلی یا رسول الله. قال: «أُحَیْمِر ثمود الّذی عقر الناقة، والّذی یضربُک یا علیّ؛ علی هذه» ووضع یده علی

قِرنِه «حتّی یُبَلّ منها هذه» وأخذ بلحیته.

153- Əmmar Yasər deyir: Mən Əli ilə Üşəyrə döyüşündə birlikdə idim. Rəsulullah (s) orada (atından) enib, qaldı. Bəni Müdəlc tayfasından arxları və ya xurmalıqlarında işləyən bir dəstə kişini gördük. Əli mənə dedi: İstəyirsən onların yanına gedib işlərinə baxaq. Mən də əgər istəyirsən gedək dedim. Birlikdə onların yanına gedib bir saat işlərinə tamaşa etdik. O zaman biz yuxuladıq. Əli ilə xurma ağaclarının altında tozlu-torpaqlı bir yerdə böyrü üstə uzanıb yatdıq. Allaha and olsun yalnız Rəsulullah (s) ayaqları ilə bizi silkələyib yuxudan ayıltdı. Yatdığımız yerdə torpaqlı olmuşduq. O gün Rəsulullah (s) Əlini üstü-başı torpaqlı görüb buyurdu: "Ay Əbuturab! Sənə nə olub? Sizi camaatın ən bədbəxt (iki kişisindən) xəbərdar etməyimmi? Ya Rəsulullah (s)! Bizi agah et dedik. Həzrət (s) buyurdu: "Səmud tayfasından (Salehin) dəvəsini tə`qib edib öldürən Ühəymər ləqəbli bir şəxs və Həzrət (s) əlini onun başının üstünə qoyub buyurdu: Ya Əli! Sənin burana qılınc vuran şəxs". Sonra Əlinin saqqalını tutub sözünü belə davam verdi. "Axırda saqqalın qanına boyanar"(1).

səh:109


1- [1] . Yüz əlli üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s154; "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s10, və c3, s35; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s444, hədis 37087, və s484, hədis 37413; "Müsnədi Əhməd", c30, s256, hədis 18321; "Fəzaili Əhməd", s217-218, hədis 295-296, və s310, hədis 695; "Tarixi kəbiri Buxari", c1, s71, və c8, s320; " Əl-Ahad vəl-məsani", c1, s146-147, və s173-175; "Müsnədi Bəzzar", c4, s247, hədis 1417 və s254, hədis 1424; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s284, hədis 341, və c8 s55, hədis 4576; "Tarixi Təbəri", c2, s408-409; "Məanil-asar Təhavi", c1, s351; "Şəvahidüt-tənzil", c2, s443; "Osdul-Ğabə", c4, s34-35; "Mənaqibi İbn Məğazili", s8, hədis 5, və s205, hədis 241-242; "Mənaqibi Xarəzmi", s274.

Əli Rəsulullaha (s) camaatın ən yaxını

154. أخبرنا علیّ× بن حجر [المروزی]، قال: أخبرنا جریر [بن عبد الحمید] عن مغیرة [بن مقسم]، عن أمّ موسی [سریّة علیّ× (رض)] قالت: قالت أمّ سلمة: أن أحدث النّاس عهداً برسول الله| علیّ×.

154-] Rəsulullahın (s) həyat yoldaşlarından biri[ Ümmü Sələmə deyir: "Rəsulullaha (s) camaatın ən yaxını Əli idi"(1).

155. أخبرنا محمّد بن قدامة، قال: حدثّنا جریر [بن عبد الحمید] عن مغیرة [بن مقسم]، عن أمّ موسی, قالت: قالت أم سلمة: والّذی تحلف به أمّ سلمة؛ أن کان أقربَ النّاس عهداً برسول الله| علیّ×. قالت: لمّا کان غداة قبض رسول الله|, فأرسل إلیه رسول الله صلّی الله علیه وآله, وکان أری فی حاجة أظنُّه بَعثَه فجعل یقول: «جاء علی»؟ ثلاث مرّات. قالت: فجاء قبل طلوع الشمس، فلمّا أن جاء عرفنا أن له إلیه حاجة، فخرجنا من البیت, وکنّا عدنا رسول الله| یومئذ فی بیت عائشة, فکنت فی آخر من خرج من البیت، ثمّ جلستُ أدناهنّ من الباب, فأکبّ علیه علیّ× فکان آخر النّاس به عهداً, جعل یسارّه ویناجیه.

155- Ümmü Sələmə deyir: Ümmü Sələmənin and içdiyinə and olsun. Rəsulullaha (s) camaatın ən yaxını Əli idi. Habelə deyir: Rəsulullah (s) dünyasını dəyişdiyi səhər (birini) Əlinin ardınca göndərdi. Zənnimcə bir ehtiyac üçün idi. Biz o gün Rəsulullah (s) ilə Ayişənin otağında görüşdük. Üç dəfə buyurdu: "Əli gəlsin". O günəşin çıxmasından qabaq gəldi. Onunla sözü olduğunu bildik. Otaqdan qırağa çıxdıq. Mən otaqdan çıxanların axırıncısı idim. Mən qapının arxasında Rəsulullahın (s) başqa həyat yoldaşlarının yanında əyləşdim. Əli Həzrətə (s) qulaq asmaq üçün hüzuruna tələsdi. Həzrət (s) sirrini ona deyir və onunla xüsusi söhbət edirdi. O, Rəsulullahın (s) yanında olan axırıncı şəxs idi(2).

səh:110


1- [1] . Yüz əlli dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s262-263; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c6, s368, hədis 32057; "Müsnədi Əhməd", c44, s190, hədis 26565; "Fəzaili Əhməd", s215, hədis 293; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s364, hədis 6934; "Mənaqibi Kufi", c1, s456, hədis 358, və c2, s87, hədis 573; "Müstədrəki Hakim", c3, s138; "Əxbari İsbəhan", c1, s250; Məqtəlül-Hüseyn Xarəzmi", c1, s38; "Şərhu Nəhcül-bəlağə İbn Əbil-Hədid", c10, s179.
2- [2] . Yüz əlli beşinci hədis başqa mənbələrdə: Yüz əlli beşinci hədisin mənbələri həmin yüz əlli dördüncü hədisin mənbələridir.

Əlinin döyüşləri Quranın şərhinə xatir

156. أخبرنا اسحاق بن ابراهیم [ابن راهویه] ومحمّد بن قدامة واللفظ له عن جریر [بن عبد الحمید]، عن الأعمش، عن اسماعیل بن رجاء [بن ربیعة الؤبیدی]، عن أبیه، عن أبی سعید الخدری, قال: کنّا جلوساً ننتظر رسول الله|, فخرج إلینا قد أنقطع شسعُ نعلِه, فرمی بها إلی علیّ× فقال: «ان منکم من یُقاتِل علی تأویل القران, کما قاتلتُ علی تنزیله». فقال أبو بکر: أنا؟ قال: «لا». قال عمر: أنا؟ قال: «لا، ولکن صاحب النعل».

156- Əbu Səid Xodri deyir: Biz Rəsulullahın (s) gəlməsi üçün intizar çəkirdik. Həzrətin (s) nəleyininin ipi qırılmışdı. Bizim yanımıza gəlib onu yamamaq üçün Əliyə verdi. Sonra buyurdu: "Mən Quranın nazil olması üçün döyüşdüyüm kimi Əli də Quranın şərhi üçün döyüşür".

Əbu Bəkr o şəxs mənəm dedi. Həzrət (s) buyurdu: "Xeyr". Ömər də mənəm dedi. Həzrət (s) buyurdu: "Xeyr. O mənim nə`leyinimi yamıyan şəxsdir"(1).

Peyğəmbərin (s) Əliyə kömək etməyə həvəsləndirməsi

157. أخبرنا یوسف بن عیسی، قال: حدثّنا الفضل بن موسی, قال: حدثّنا الأعمش، عن أبی اسحاق، عن سعید بن وُهْب، قال: قال علیّ× فی الرحبة: أنشد بالله من سَمعَ رسولَ الله| یوم غدیر خمٍّ یقول: «الله ولیّی وانا ولیّ المؤمنین، ومن کنتُ ولیَّه فهذا ولیُّه، اللهمّ؛ وال من والاه, وعاد من عاداه, وانصر من نصره، [و اخذُل من خَذَله]». فقال سعید: قام إلی جنبی ستّة، وقال حارثة بن مضرب: قام عندی ستّة، وقال زید بن یثیع: قام عندی ستّة. وقال عمرو ذو مرّ: «أَحِبَّ من أَحَبَّه وأَبغِضْ من أَبغَضَه». ذکر قول النبیّ|: «عمار تقتله الفئة الباغیة»

157- Səid ibn Vəhəb deyir: Əli Rohbə adlı bir məntəqədə camaatın içində belə buyurdu: Sizi Allaha and verirəm!

səh:111


1- [1] . Yüz əlli altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c17, s360, hədis 11258, və s390, hədis 11289, və c18, s296, hədis 11773; "Fəzaili Əhməd", s130, hədis 193, və s205; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s341, hədis 1086; "Səhih İbn Həbban", c15, s385, hədis 6937; "Kamil ibn Əddi", c3, s327; "Mənaqibi Kufi", c2, s552-554, hədis 1046-1065; "Müstədrəki Hakim", c3, s122; "Hilyətül-əvliya", c1, s67; "Əmaliyi Tusi", s254, hədis 458; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c6, s435-436; "Mənaqibi Xarəzmi", s260, hədis 243; "Tərcümətil-İmam Əli min Tarix Dəmeşq", c3, s164, hədis 1179-1180, və s167-169, hədis 1182-1187, və s170, hədis 1189-1190; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi", c10, s233, hədis 2557.

Qədir-xum günündə hansınız Rəsulullahın (s) "Allah mənim və mən də möminlərin vəlisiyəm. Mən hər kimin vəlisiyəmsə bu (Əli) də onun vəlisidir. İlahi! Onu sevəni sev və onu düşmən tutanı düşmən tut. Ona kömək edənə kömək et və onu xar edəni xar et" buyurduğunu eşidibsə (ayağa qlxıb şahidlik etsin).

Səid ibn Vəhəb, Harisə ibn Müzərrib və habelə Zeyd ibn Yüsəy deyirlər: Bizim hər birimizin kənarından altı nəfər qalxıb (hamısı şahidlik etdilər.)

(Hadisənin şahidlərindən biri) Əmr zu murr deyir: Rəsulullah (s) bundan əlavə buyurdu: "(İlahi!) onu sevəni sev və ona kin bəsləyəni düşmən tut"(1).

Əmmarı sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək

158. أخبرنا عبد الله بن محمّد بن عبد الرحمان [الزهری]، قال: حدثّنا غُندُر [محمد بن جعفر], قال: حدثّنا شعبة, قال: سمعتُ خالد [الحذّاء] یحدّث عن سعید بن أبی الحسن، عن أمّه، عن أمّ سلمة: أن رسول الله صلّی الله علیه وآله قال لعمّار: «تقتلک الفئة الباغیة».

158-] Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşlarından biri[ Ümmü Sələmə deyir: Rəsulullah (s) Əmmara belə buyurdu: "Səni sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək"(2).

159. أخبرنی عمرو بن علیّ×, قال: حدّثنی أبو داود [الطیالسی], قال: حدثّنا شعبه, قال: حدثّنا أیّوب [السختیانی] وخالد [الحذّاء] عن الحسن, عن أمّه، عن أمّ سلمة: أن رسول الله| قال لعمّار: «تقتلک الفئة الباغیة».

قال: أبو عبد الرحمان: وقد رواه ابن عون عن الحسن:

159- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Ümmü Sələmədən nəql etmişdir: Bu hədis habelə Həsən Bəsridən də nəql olunmuşdur(3).

səh:112


1- [1] . Yüz əlli yeddinci hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri səksən beş və doxsan səkkizinci hədisin mənbələri kimidir.
2- [2] . Yüz əlli səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c44, s255, hədis 26650; "Səhihi Müslim", c4, s2236, hədis 2916; "Hilyətül-əvliya", c7, s197; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s189; "Mənaqibi Xarəzmi", s190-191, hədis 227-228.
3- [3] . Yüz əlli doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c3, s252; "Müsnədi Əhməd", c44, s189, hədis 26563; "Hilyətül-əvliya", c7, s197; "Tarixi Bağdad", c11, s289; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c2, s549.

160. أخبرنا حمید بن مسعدة, عن یزید _ وهو ابن زریع _ قال: حدثّنا [عبد الله] بن عون، عن الحسن, عن أمّه، عن أمّ سلمة, قالت: لمّا کان یوم الخندق وهو یعاطیهم اللبن وقد اغبرّ شعر صدره قالت: فوالله ما نسیته وهو یقول: «اللهمّ أنما الخیر خیرُ الآخرة, فاغفر للانصار والمهاجرة». قالت: وجاء عمّار فقال: «ابنَ سُمَیَّةَ؛ تَقتُله الفئةُ الباغیةُ». 161. حدثّنا محمّد بن عبد الأعلی، قال: حدثّنا خالد [بن الحارث], قال: حدثّنا [عبد الله] بن عون عن الحسن [البصری]، قال: قالت أمّ الحسن: قالت أمّ المؤمنین أمّ سلمة: ما نسیتُ یوم الخندق وهو یعاطیهم اللبن وقد اغبرّ شعره وهو یقول: «اللهمّ أن الخیر خیرُ الآخرة, فاغفر للانصار والمهاجرة». وجاء عمّار, فقال: «یا بنَ سُمَیّةَ؛ تَقتُلک الفئةُ الباغیة».

160- Ümmü Sələmə deyir: Xəndəq gününü heç vaxt unutmaram. Rəsulullah (s) səhabələrinə çiy kərpic verirdi. Sinəsinin tükləri tozlu olmuşdu. (Bu zaman) buyurdu: "İlahi! Xeyir və yaxşılıq yalnız axirətin xeyir və yaxşılığıdır. Ənsar və Mühacirləri bağışla". Əmmar Həzrətin (s) yanına gəldikdə Həzrət (s) ona buyurdu: "Ay Süməyyənin oğlu! Səni sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək"(1).

162. أخبرنا احمد بن عبد الله بن الحکم ومحمّد بن الولید, قالا: حدثّنا محمّد بن جعفر [غُندُر] قال: حدثّنا شعبة عن خالد [بن مهران الحذّاء]، عن عکرمة, عن أبی سعید الخدری: أن رسول الله| قال لعمّار: «تَقتُلک الفئةُ الباغیةُ».

161- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Ümmü Sələmədən nəql etmişdir(2).

162. أخبرنا احمد بن عبد الله بن الحکم ومحمّد بن الولید, قالا: حدثّنا محمّد بن جعفر [غُندُر] قال: حدثّنا شعبة عن خالد [بن مهران الحذّاء]، عن عکرمة, عن أبی سعید الخدری: أن رسول الله| قال لعمّار: «تَقتُلک الفئةُ الباغیةُ».

162- Əbu Səid Xodri deyir: Rəsulullah (s) Əmmara belə buyurdu: "Səni sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək"(3).

səh:113


1- [1] . Yüz altımışıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi ibn Rahəviyyə", c4, s111, hədis 1877, və s145, hədis 1918; "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c11, s229, hədis 20426; "Təbəqatu İbn Sə`d", c3, s251-252; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s548, hədis 37840; "Müsnədi Əhməd", c44, s279, hədis 26680, və s83, hədis 26482; "Səhihi Müslim", c4, s2236, hədis 2916; "Müsnədi Əbu Yə`la", c12, s224, hədis 6990, və s455, hədis 7025.
2- [2] . Yüz altımış birinci hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri həmən yüz altımışıncı hədisin mənbələridir.
3- [3] . Yüz altımış ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s223, hədis 1598, və s288, hədis 2168, və s293, hədis 2202; "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s252, və c3, s352; "Müsnədi Əhməd", c17, s257, hədis 11166, və c18, s367, hədis 11861; "Ənsabul-əşraf", c1, s168, hədis 398; "Müstədrəki Hakim", c2, s149; "Hilyətül-əvliya", c7, s197.

163. أخبرنا اسحاق بن ابراهیم [ابن راهویه], قال: حدثّنا النضر بن شمیل عن شعبة, عن أبی مسلمة [سعید بن یؤید]، عن أبی نضرة [العبدی]، عن أبی سعید الخدری, قال: حدّثنی من هو خیر منّی ابو قتادة: أن رسول الله| قال لعمّار: «بؤساً لک یا بن سمیّة _ ومسح الغبار عن رأسه _ تَقتُلک الفئةُ الباغیةُ».

163- Əbu Qotadə deyir: Rəsulullah (s) Əmmara belə buyurdu: "Ay Süməyyənin oğlu! Nə zəhmət və əziyyətə düşmüsən?" Əmmarın başından toz-torpağı təmizləyərək buyurdu: "Səni sitəmkar və üsyankar bir dəstə öldürəcək"(1).

164. أخبرنا احمد بن سلیمان، قال: حدثّنا یزید [بن هارون]، قال: أخبرنا العوّام [بن حوشب]، عن الأسود بن مسعود، عن حنظلة بن خویلد، قال: کنت عند معاویة فأتاه رجلان یختصمان فی رأس عمّار, یقول کلّ واحد منهما: أنا قتلتُه، فقال عبد الله بن عمرو: لِیَطِب به أحدکُما نفساً لصاحبه, فانی سمعت رسول الله| یقول: «تَقتُله الفئةُ الباغیةُ».

164- Xuvəylədin oğlu Hənzələ deyir: Müaviyənin yanında idim. İki nəfər Əmmarın kəsilmiş başını gətirib bir-biri ilə dava edərək hər biri onu öldürdüyünü iddia edirdi. (Orada olan) Əmru Asın oğlu Əbdullah dedi: Gərək sizdən biri özünü bu rüsvayedici ləkədən pak etsin. Çünki, Rəsulullahdan (s) "onu sitəmkar və üsyankar bir dəstənin öldürəcəyini" buyurduğunu eşitdim(2).

165. أخبرنا محمّد بن المثنی، قال: حدثّنا محمّد [بن جعفر غُندُر], قال: حدثّنا شعبة عن العوّام بن حوشب، عن رجل من بنی شیبان، عن حنظلة بن سوید، قال: جئ برأس عمّار, فقال عبد الله بن عمرو: سمعتُ رسول الله| یقول: «تَقتُله الفئةُ الباغیةُ».

165- Hənzələ ibn Süvəyd deyir: Əmmarın başını gətirdilər. Orada olan Əmru Asın oğlu Əbdullah dedi: Rəsulullahdan (s) "Əmmarı sitəmkar və üsyankar bir dəstənin öldürəcəyini" buyurduğunu eşitdim(3).

səh:114


1- [1] . Yüz altımış üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c2, s252; "Müsnədi Əhməd", c37, s297, hədis 22609; "Səhihi Müslim", c4, s2235; "Hilyətül-əvliya", c7, s198; "Tarixi Bağdad", c2, s282, və c7, s344; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s189; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c2, s548-549.
2- [2] . Yüz altımış dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c3, s253; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s547, hədis 37834; "Müsnədi Əhməd", c11, s96, hədis 6538, və s523, hədis 6929; "Tarixi kəbiri Buxari", c3, s39, hədis 157; "Ənsabul-əşraf", c2, s220, hədis 394; "Təhzibul-kəmal", c7, s437, hədis 1559.
3- [3] . Yüz altımış beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Tarixi kəbiri Təbəri", c3, s39, hədis 157; "Mənaqibi Kufi", c2, s354, hədis 831; "Hilyətül-əvliya", c7, s198.

166. أخبرنا محمّد بن قدامة، قال: حدثّنا جریر [بن عبد الحمید]، عن الأعمش، عن عبد الرحمان [بن زیاد مولی بنی هاشم], عن عبد الله بن عمرو قال: سمعتُ رسول الله| یقول: «تَقتُل عمّاراً الفئةُ الباغیةُ».

166- Əmru Asın oğlu Əbdullah deyir: Rəsulullahdan (s) "Əmmarı sitəmkar və üsyankar bir dəstənin öldürəcəyini" buyurduğunu eşitdim(1).

167. أخبرنا عبد الله بن محمّد [بن یحیی الطرسوسی]، قال: حدثّنا أبو معاویة [محمد بن خازم], قال: حدثّنا الأعمش عن عبد الرحمان بن زیاد، عن عبد الله بن الحارث, قال: عبد الله بن عمرو: نحوه.

167- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Əmru Asın oğlu Əbdullahdan nəql etmişdir.

168. أخبرنا عمرو بن منصور، قال: حدثّنا أبو نعیم عن سفیان [الثوری]، عن الأعمش، عن عبد الرحمان ابن أبی زیاد، عن عبد الله بن الحارث, قال: أنی لأُسائر عبد الله بن عمرو بن العاص ومعاویة, فقال عبد الله بن عمرو: سمعتُ رسول الله| یقول: «تَقتُل الفئةُ الباغیةُ عمّاراً». فقال عمرو لمعاویة: أتسمع ما یقول هذا؟ فحذفه, قال: نحن قتلناه؟ أنما قتله مَن جاء به, لا تزال داحضاً فی بولک.

168- Harisin oğlu Əbdullah deyir: Müaviyə, Əmru Asın özü və oğlu Əbdullah ilə birlikdə idik. Əmru Asın oğlu Əbdullah dedi: Rəsulullahdan (s) "Əmmarı sitəmkar və üsyankar bir dəstənin öldürəcəyini" buyurduğunu eşitdim. Əmru As Müaviyəyə dedi: Nə dediyini eşitdin? Müaviyə onu geri çəkib dedi: Biz onu öldürdükmü? Onu (döyüşə) gətirən öldürmüşdür.Sən sabitqədəm deyilsən(2).

səh:115


1- [1] . Yüz altımış yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Təbəqatu İbn Sə`d", c3, s253; "Müsnədi Əhməd", c11, s42, hədis 6499; "Ənsabul-əşraf", c2, s225, hədis 395.
2- [2] . Yüz altımış səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c11, s240, hədis 20427; "Təbəqatu İbn Sə`d", c1, s241, 248, 251-253 və c3, s295; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s551, hədis 37864-37865; "Müsnədi Əhməd", c11, s45, hədis 6500, və s522, hədis 6926; "Tarixi kəbiri Buxari", c5, s283; "Sünəni Termizi", c5, s669, hədis 3800; "Ənsabul-əşraf", c2, s222, hədis 395; "Müsnədi Əbu Yə`la", c11, s403, hədis 6524, və c13, s333, hədis 7351, və s352, hədis 7364; "Möcəmi Şüyux Əbu Yə`la", s226, hədis 181, və s311, hədis 283; "Möcəmi kəbiri Təbərani", c1, s320, hədis 954, və c4, s168, hədis 4030; "Kamil ibn Əddi", c7, s47, hədis 1979; "Mənaqibi Kufi", c1, s515, hədis 455, c2, s350-351, hədis 828-830, və s362, hədis 840; "Müstədrəki Hakim", c2, s148-155, və c3, s385-386, və s391; "Tarixi Bağdad", c5, s315, və c7, s414, və c8, s275; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c2, s550-552; "İstiab", c2, s481; "Kəşfül-əstar", c3, s253, hədis 2689.

Əlinin dostları həqiqətə daha yaxın və daha layiq

169. أخبرنا محمّد بن المثنّی، قال: حدثّنا عبد الأعلی [بن عبد الأعلی]، قال: حدثّنا داود [بن أبی هند]، عن أبی نضرة [العبدی]، عن أبی سعید الخدری: أن رسول الله| قال: «تمرقُ مارقة من النّاس, سیلی قتلَهم أولی الطائفتین بالحق».

169- Rəsulullah (s) buyurdu: "Camaatın bir dəstəsi (dindən) çıxıb (yəni xəvaric) haqqa layiq olan tayfanı (yəni imam Əli və dostlarını) öldürməyi öhdələrinə götürürlər"(1).

170. أخبرنا قتیبة بن سعید، قال: حدثّنا أبو عوانة [الوضّاح بن عبد الله]، عن قتادة [بن دعامة]، عن أبی نضرة, عن أبی سعید الخدری, قال: قال رسول الله|: «ستکونُ أمّتی فرقتین, فتخرج من بینهما مارقة یلی قتلَها أولاهما بالحق».

170- Rəsulullah (s) buyurdu: "Mənim ümmətim tezliklə iki dəstəyə bölünürlər. Onların arasından bir dəstə (dindən) çıxıb haqqa layiq olan tayfanı öldürməyi öhdələrinə götürərlər"(2).

171. أخبرنا عمرو بن علیّ×, قال: حدثّنا یحیی [بن سعید القطّان], قال: حدثّنا عوف [الأعرابی], قال: حدثّنا أبو نضرة, عن أبی سعید قال: قال رسول الله|: «تَفترِقُ أمّتی فرقتین, یَمرقُ بینهما مارقة تقتُلُهم أولی الطائفتین بالحق».

171- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Əbu Səid Xodridən nəql etmişdir(3).

172. أخبرنا سلیمان بن عبید الله بن عمرو الغَیلانی, قال: حدثّنا بهز [بن أسد العمّی] عن القاسم _ وهو ابن الفضل _، قال: حدثّنا أبو نضرة عن أبی سعید: أن رسول الله| قال: «تَمرقُ مارقة عند فرقةٍ من النّاس تَقتُلها أولی الطائفتین بالحقّ».

172- Rəsulullah (s) buyurdu: "Mənim ümmətimin camaatı neçə dəstəyə bölünən zaman onların bir dəstəsi (dindən) çıxıb haqqa layiq olan tayfanı öldürməyi

səh:116


1- [1] . Yüz altımış doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Səhihi Müslim", c2, s746, bab 47; "Təzkirətül-hifaz", c1, s147, hədis 140.
2- [2] . Yüz yetmişinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c18, s13, hədis 11416, və s155, hədis 11611-11612; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s307, hədis 1036.
3- [3] . Yüz yetmiş birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c17, s290, hədis 11196, və c18, s274, hədis 11750; "Səhihi İbn Həbban", c15, s129, hədis 6735; "Hilyətül-əvliya", c3, s99; "Sünəni Bihəqi", c8, s187.

öhdələrinə götürərlər"(1).

173. أخبرنا محمّد بن عبد الأعلی، قال: حدثّنا المعتمر [بن سلیمان]، قال: سمعت أبی، قال: حدثّنا أبو نضرة عن أبی سعید, عن النبیّ| أنه ذکر ناساً فی أمّته یخرجون فی فرقة من النّاس, سیماهم التحلیق، یَمرقون من الدین کما یَمرقُ السهم من الرِمیَةِ، هم من شرار الخلق _ أو هم شرّ الخلق _ تَقتلُهم أدنی الطائفتین إلی الحق. قال: وقال کلمة أخری, قلت [لرجل]: بینی وبینه ما هی؟ قال: أنتم قَتَلتموهم یا أهل العراق.

173- Əbu Səid Xodri deyir: Peyğəmbər (s) öz ümmətində başlarını təraş edən camaatdan ayrılmış bir dəstəni xatırladı. Yaydan çıxan ox kimi dindən çıxarlar. Onlar ən pis camaatdan bir dəstə və ya ən pis camaatdırlar. Onlar haqqa ən yaxın olan tayfanı öldürərlər.

Rəvayətçi deyir: Əbu Səid Xodri bu sözün ardından başqa bir söz dedi: Mənimlə onun arasında olan kişidən onun nə dediyini soruşdum? Belə cavab verdi: O, siz İraqlılar]İmam Əli (ə) ilə müharibədə[ onları öldürdünüz dedi(2).

174. أخبرنا عبد الأعلی بن واصل بن عبد الأعلی، قال: حدثّنا محاضر بن المورّع، قال: حدثّنا الأجلح عن حبیب [بن أبی ثابت] أنه سمع الضحّاک [بن شراحیل] المشْرقی یحدثّهم ومعهم سعید بن جبیر, ومیمون بن أبی شبیب, وأبو البختری [سعید بن فیروز], وأبو صالح [ذکوان], وذرّ [بن عبد الله] الهمْدانی والحسن[بن عبد الله] العُرَنی: أنه سمع ابا سعید الخدری یروی عن رسول الله| فی قوم یخرجون من هذه الأمّة, فذکر من صلاتهم, وزکاتهم, وصومهم «یمرقون من الاسلام کما یمرق السهم من الرِمیَة، لا یجاوز القران تراقیهم, یخرجون فی فرقةٍ من النّاس، یُقاتِلهم أَقربُ النّاس إلی الحقّ».

174- Əbu Səid Xodri bu ümmətdən ayrılmış bir dəstə barəsində Rəsulullahdan (s) rəvayət etdi. ]Və Rəsulullahın (s) dilindən[ onların namaz, zəkat və oruclarının (necəliyini) xatırlayaraq (dedi:) Onlar yaydan çıxan ox

səh:117


1- [1] . Yüz yetmiş ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s287, hədis 2165; "Müsnədi Əhməd", c17, s375, hədis 11275, və c18, s411, hədis 11921; "Səhihi Müslim", c2, s745, hədis 150; "Sünəni Əbu Davud", c4, s217, hədis 4667; "Kitabus-sünnə", s585, hədis 1328; "Mənaqibi Xarəzmi", , s258, hədis 241.
2- [2] . Yüz yetmiş üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s151, hədis 18658; "Müsnədi Həmidi", c2, s330, hədis 749; "Müsnədi Əhməd", c17, s62, hədis 11018, və c18, s401, hədis 11904; "Səhihi Müslim", c2, s745, hədis 149; "Mənaqibi Kufi", c2, s329, hədis 801; "Müstədrəki Hakim", c2, s154; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi" c10, s229, hədis 2555.

kimi dindən çıxarlar. Quranın (qiraəti) onların boğazından yuxarı getməz. Onlar camaatdan ayrılmış bir dəstə və haqqa ən yaxın olan tayfanı öldürənlərdilər(1).

Mariqinlə (xəvariclə) döyüşmək Əliyə (ə) məxsus

175. أخبرنا یونس بن عبد الأعلی والحارث بن مسکین قراءةً علیه وانا أسمع _ واللفظ له _ عن [عبد الله] بن وهْب [بن مسلم] قال: أخبرنی یونس [بن یزید]، عن[محمد بن مسلم] بن شهاب, قال: أخبرنی أبو سلمة بن عبد الرحمان، عن أبی سعید الخدری قال: بینا نحن عند رسول الله| وهو یقسم قسماً, أتاه ذو الخویصرة _ وهو رجل من بنی تمیم _ فقال: یا رسول الله اِعدل! فقال رسول الله|: «و مَن یَعدِل إذا لم أَعدِل؟! قد خبتُ وخسرتُ أن لم أعدِل». فقال عمر: ائذن لی فیه أضرب عنقه. قال: «دعه فان له أصحاباً یحقر أحدکم صلاته مع صلاتهم, وصیامه مع صیامهم، یقرؤون القران لا یجاوز تراقیهم، یمرقون من الاسلام مروق السهم من الرِمْیَة، ینظر الی نصله فلا یوجد فیه شئ، ثمّ ینظر الی رصافه فلا یوجد فیه شئ، ثمّ ینظر الی نضیه فلا یوجد فیه شئ _ وهو القدح _, ثمّ ینظر الی قذذه فلا یوجد فیه شئ سبق الفَرْث والدم، آیتهم رجل أسود, احدی عضدیه مثل ثدی المرأة أو مثل البضعة تَدَرْدَر یخرجون علی خیر فرقة من النّاس». قال أبو سعید: فأشهد أنی سمعت هذا من رسول الله|, وأشهد أن علیّ× بن أبی طالب قاتلهم وانا معه، فأمر بذلک الرجل فالتُمس, فوُجد فأُتی به حتّی نظرت إلیه علی نعت رسول الله| الّذی نَعَتَ.

175- Əbu Səid Xodri deyir: Rəsulullahın (s) yanında idik. Həzrət (s) nəyisə bölürdü. Bəni Təmim qəbiləsindən olan Zül- Xüvəysərə Həzrətin (s) yanına gəlib ərz etdi: Ya Rəsulullah (s)! (Bölmədə) ədalətli ol. Rəsulullah (s) buyurdu: "Mən ədalətli olmasam kim ədalətli olacaq?! Əgər ədalətli olmasam ziyankar və xəsarət görmüşəm". Ömər dedi: İcazə verin onun boynunu vurum.

Həzrət (s) ona buyurdu: "Onu burax. Onun bir dostları olacaq ki, sizin hər biriniz namaz və oruclarınızı onların namaz və orucları ilə müqayisə etdikdə öz namaz və orucunuzu kiçik görərsiniz. Onların Quranı qiraət etmələri boğazlarından yuxarı getməz. Onlar yaydan çıxan ox kimi dindən çıxarlar. O oxun ucu iti deyil. Bədəndən keçib

səh:118


1- [1] . Yüz yetmiş dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Səhihi Müslim", c2, s746, hədis 153; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s170; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c6, s424;

paralamaq üçün onun itiliyi yoxdur. Onların nişanələri bunlardı: Qaraüzlü kişi, (qısa əl) və onun qollarından biri qadının sinəsi və ya bir ət tikəsi kimi silkələnir. Onlar camaatın ən yaxşı dəstəsinə üsyan edərlər".

Əbu Səid deyir: Bunu Rəsulullahdan (s) eşitdiyimə və Əli ibn Əbu Talibin onlarla döyüşməsinə şəhadət verirəm. Mən də onunla idim.O ]Əli (ə) xəvariclə döyüşdükdən sonar qaraüzlü və s... nişanələrə malik olan[ kişini tapmaq üçün fərman verdi. Onun cəsədi tapılıb gətirildi. Ona baxdığım zaman Rəsulullahın (s) buyurduğu vəsflərin hamısının onda olduğunu gördüm(1).

176. أخبرنا محمّد بن المصفی بن بهلول، قال: حدثّنا الولید بن مسلم. قال [ابن المصفی]: وحدثّنا بقیّة بن الولید وذکر آخر, قالوا: حدثّنا [عبد الرحمان بن عمرو] الأوزاعی، عن الزهری، عن أبی سلمة [بن عبد الرحمان] والضحّاک [المشرقی], عن أبی سعید الخدری, قال: بینما رسول الله| یقسم ذات یوم قسماً فقال: ذو الخویصرة التمیمی: یا رسول الله اِعدِل. قال: «ویحک ومن یعدِل إذا لم أعدِل»؟! فقام عمر فقال: یا رسول الله إئذن لی حتّی أضرب عنقه. فقال له رسول الله|: «لا أن له أصحاباً یحقر احدکم صلاته مع صلاتهم, وصیامه مع صیامهم، یمرقون من الدین مروق السهم من اِلرمْیَة، حتّی أن أحدهم لینظر إلی نصله فلا یجد فیه شیئاً, ثمّ ینظر الی رصافه فلا یجد فیه شیئاً، ثمّ ینظر الی نضیه فلا یجد فیه شیئاً, ثمّ ینظر الی قذذه فلا یجد فیه شیئاً, سبق الْفَرْث والدم، یخرجون علی خیر فرقة من النّاس, آیتهم رجل أدعج, احدی یدیه مثل ثدی المرأة أو کالبضعة تََدَرْدَر». قال أبو سعید: أشهد لسمعت هذا من رسول الله|, وأشهد أنی کنت مع علیّ× بن أبی طالب حین قاتلهم، فأرسل إلی القتلی فأتی به علی النعت الّذی نَعتَ رسول الله|.

176- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə həmin Əbu Səid Xodridən nəql etmişdir(2).

səh:119


1- [1] . Yüz yetmiş beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s146, hədis 18649; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s556, hədis 37896; "Müsnədi Əhməd", c18, s95, hədis 11537, və s125, hədis 11579; "Səhihi Müslim", c2, s743-744, hədis 148; "Sünəni İbn Macə", c1, s60, hədis 169; "Kitabus-sünnə", s437, hədis 925, və s442, hədis 935; "Səhihi İbn Həbban", c15, s132, hədis 6737; "Mənaqibi İbn Məğazili", s53, hədis 77; "Mənaqibi Xarəzmi", s259, hədis 242.
2- [2] . Yüz yetmiş altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s156, hədis 18676; "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s559, hədis 3790, və s561, hədis 37919; "Müsnədi Əhməd", c17, s187, hədis 11118, və s386, hədis 11285, və c18, s158, hədis 11614, və s164, hədis 11621, və s191, hədis 11648; "Tarixi kəbiri Buxari", c8, s342, hədis 3251; "Səhihi Buxari", c8, s47, hədis 8561; "Səhihi Müslim", c2, s741, hədis 1064; "Sünəni Səid ibn Mənsur", c2, s322, hədis 2903, və s324, hədis 2904; "Kitabus-sünnə", s435-436, hədis 923-924, və s442, hədis 935, s444, hədis 939; "Sünəni Əbu Davud", c3, s225, hədis 3264, və c4, s243, hədis 4764-4765; "Müsnədi Əbu Yə`la", c2, s409, hədis 1193; "Müstədrəki Hakim", c2, s148; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s171; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi" c10, s226, hədis 2553.

177. قال الحارث بن مسکین قراءةً علیه وانا أسمع عن [عبد الله] بن وهْب [بن مسلم], قال: أخبرنی عمرو بن الحارث، عن بکیر بن الأشج، عن بسر بن سعید، عن عبید الله بن أبی رافع: أن الحروریة لمّا خرجت مع علیّ× بن أبی طالب, فقالوا: لا حکم إلّا لله، قال علیّ×: «کلمة حقّ أریدَ بها باطل, أن رسول الله| وصف لی ناساً, أنی لأعرف صفتهم فی هؤلاء الّذین یقولون الحقّ بألسنتهم لا یجوز هذا منهم _ وأشار إلی حلقه _, من أبغض خلق الله الیه, منهم أسود احدی یدیه طُبْیُ شاة أو حَلَمَة ثدی». فلمّا قاتلهم علیّ× قال: «انظروا». فنظروا فلم یجدوا شیئاً فقال: «ارجعوا والله؛ ما کذبتُ ولا کُذِبتُ» _ مرّتین أو ثلاثاً _. ثمّ وجدوه فی خربة فأتوا به حتّی وضعوه بین یدیه. قال عبید الله: أنا حاضر ذلک من أمرهم وقول علیّ× فیهم.

177- Əbu Rafein oğlu Übeydullah deyir: Xəvaric Əli ibn Əbi Talibə qarşı çıxaraq fəryad etdilər. Hökmranlıq yalnız Allaha məxsusdur. Əli buyurdu: Bu batil niyyətlə deyilən haqq sözdür. Rəsulullahın (s) mənə vəsf etdiyi camaatın sifətlərini hal-hazırda bunlarda görürəm. Haqq söz onların dilində cari olur amma hülqumlarından yuxarı getmir. Onlar Allah yanında məxluqların ən mənfurudurlar. Onların arasında (kəsilmiş) əllərinin biri qoyun və ya (insan) sinəsinin ucuna bənzər qaraüzlü bir kişi vardır.

Əli onlarla döyüşərək buyurdu: Onların (ölənlərinə) baxın. İki ya üç dəfə o kişini axtardılar amma tapmadılar. (Əli) yenə buyurdu: (Qayıdın və yenə axtarın.) Allaha and olsun mən yalan deməmişəm və ]Rəsulullahdan (s)[ da yalan eşitməmişəm. Sonra onun (cəsədini) bir xarabalıqdan tapıb gətirdilər. Və o Həzrətin (s) qarşısında yerə qoydular. Übeydullah deyir: Mən bu hadisədə oradaydım. Əlinin onların barəsində buyurduqlarına da şahid idim(1).

səh:120


1- [1] . Yüz yetmiş yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Səhihi Müslim", c2, s749, hədis 1066; "Əl-Mə`rifətu vət-tarix", c3, s391; "Kitabus-sünnə", s438, hədis 928; "Səhihi İbn Həbban", c15, s387, hədis 6939; "Tarixi Bağdad", c10, s305, hədis 5453; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s171.

178. أخبرنا محمّد بن معاویة بن یزید، قال: حدثّنا علیّ× بن هشام [بن البرید] عن الأعمش، عن خیثمة [بن عبد الرحمان]، عن سوید بن غفلة، قال: سمعت علیّ×اً یقول: «إذا حدّثْتُکم عن نفسی فان الحرب خدعة، وإذا حدّثتکم عن رسول الله| فلان أخّر من السماء أحبّ الیّ من أن أکذب علی رسول الله|، سمعت رسول الله| یقول: یخرج قوم أحداث الأسنان, سفهاء الأحلام, یقولون من خیر قول البریّة، لا یجاوز ایمانهم حناجرهم, یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرِمْیَة، فان أدرکتَهم فاقتُلْهم، فان فی قتلهم أجراً لمن قَتَلَهم یوم القیامة».

178- Süveyd ibn ğəfələ deyir: Əlinin belə buyurduğunu eşitdim: (Düşmənlərlə döyüş barəsində) öz dilimdən dediyim sözləri müharibə şəraitinə görə xarakterizə ola bilər. Amma Rəsulullahın (s) dilindən sizə bir söz nəql etdiyim zaman onu şəksiz qəbul edin. Çünki, mənim üçün göydən yerə düşmək Rəsulullaha (s) yalan qoşmaqdan daha sevimlidir. Rəsulullahın (s) belə buyurduğunu eşitdim: "Ağılsız, camaatın içində çox işlənən ən yaxşı sözü deyən, imanları hülqumlarından yuxarı getməyən və yaydan çıxan ox kimi dindən uzaqlaşan bir təzə tayfa dövrana gələcək. (Ay Əli!) Onları tapan kimi öldür. Çünki, qiyamət günündə onları öldürənlərə mükafat veriləcək"(1).

179. أخبرنا أحمد بن سلیمان [الرهاوی]، والقاسم بن زکریّا، قالا: حدثّنا عبید الله [بن موسی]، عن إسرائیل [بن یونس]، عن [جدّه] أبی اسحاق، عن سوید بن غفلة، عن علیّ× قال: «قال رسول الله|: یخرج قوم من آخر الزمان یقرؤن القران لا یجاوز تراقیهم، یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرِمْیَة, قتالهم حقّ علی کلّ مسلم».

179- Rəsulullah (s) buyurdu: Axirəz-zamanda quranı oxuyub amma hülqumundan yuxarı getməyən və yaydan çıxan ox kimi dindən uzaqlaşan bir tayfa tapılacaq.

səh:121


1- [1] . Yüz yetmiş səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s157, hədis 18677; "Müsnədi Əhməd", c2, s329, hədis 1068; "Fəzaili Əhməd", s701, hədis 1198; "Səhihi Müslim", c2, s746, hədis 1066; "Sünəni Əbu Davud", c4, s244, hədis 4767; "Səhihi İbn Həbban", c15, s136, hədis 6739; "Möcəmi səğiri Təbərani", c2, s100, hədis 1049; "Mənaqibi Kufi", c2, s330, hədis 804; "Mənaqibi İbn Məğazili", s57, hədis 81.

Onlarla döyüşmək hər müsəlmanın vəzifəsidir"(1).

180. أخبرنی زکریّا بن یحیی، قال: حدثّنا [أبو کریب] محمّد بن العلاء, قال: حدثّنا ابراهیم بن یوسف [بن اسحاق بن أبی اسحاق]، عن أبیه، عن أبی اسحاق، عن أبی قیس الأودی، عن سوید بن غفلة، عن علیّ×, عن النبیّ| قال: «یخرج فی آخر الزمان قوم یقرؤن القران لا یجاوز تراقیهم، یمرقون من الدین مروق السهم من الرِمْیَة، قتالهم حقّ علی کلّ مسلم, سیماهم التحلیق».

180- Bu hədis qabaqkı hədis kimidir. Nisai onu başqa bir sənədlə Rəsulullahdan (s) nəql etmişdir. Bu hədisin o biri hədislərlə fərqi təkcə onların başqa nişanəsini deməsindədir. "Başlarını qırxmaq onların nişanəsidir"(2).

öyüşmək üçün Əli ilə birlikdə yola düşdük. Əli onları öldürdükdən sonra dedi: Peyğəmbərin (s) nə buyurduğuna diqqət edin: "Tezliklə haqqı deyən amma hülqumundan yuxarı getməyən və yaydan çıxan ox kimi dindən uzaqlaşan bir tayfa tapılacaq. Onların arasında qaraüzlü və qısa qara tüklü əli olan bir kişi vardır". Əgər o kişi ölülərin içində olsa siz camaatın ən pisini öldürmüsünüz amma əgər olmasa deməli camaatın ən yaxşısını öldürmüsünüz. (Olmaya belə bir şəxs onların arasında yoxdur) deyə ağladıq və axtarışa başladıq. O qısa əlli kişinin cənazəsini tapdıqdan sonra hamılıqla səcdə etdik. Əli də bizimlə səcdə edərək buyurdu: (Onlar batil niyyətlə və hülqumlarından yuxarı getməyən ) haqq söz deyirdilər(3).

181. أخبرنا احمد بن بکار الحرانی, قال: حدثّنا مخلّد [بن یزید], قال: حدثّنا إسرائیل [بن یونس]، عن ابراهیم بن عبد الأعلی، عن طارق بن زیاد قال: خرجنا مع علیّ× إلی الخوارج فَقَتَلهم, ثمّ قال: «انظروا فان نبیّ الله| قال: أنه سیخرج قوم یتکلّمون بالحقّ لا یجاوز حلوقهم، یخرجون من الحقّ کما یخرج السهم من الرِمْیَة، سیماهم أن فیهم رجلاً أسود مُخْدج الید، فی یده شعرات سود. أن کان هو فقد قتلتم شرّ النّاس، وان لم یکن هو فقد قتلتم خیر النّاس». فبکینا ثمّ قال:

səh:122


1- [1] . Yüz yetmiş doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s453, hədis 1346; "Kitabus-sünnə", s427, hədis 911.
2- [2] . Yüz səksəninci hədis başqa mənbələrdə: "Kamil ibn Əddi", c1, s237; "Kəşfül-əstar", c2, s363, hədis 1858.
3- [3] . Yüz səksən birinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s209, hədis 848, və s410, hədis 1255; "Fəzaili Əhməd", s714, hədis 1224; "Ənsabul-əşraf", s283, hədis 467.

«اطلبوا» فطلبنا، فوجدنا المخدج, فخررنا سجوداً وخرّ علیّ معنا ساجداً غیر أنه قال: یتکلمون بکلمة الحقّ».

182. أخبرنا الحسن بن مدرک، قال: حدثّنا یحیی بن حمّاد قال: أخبرنا أبو عوانة، قال: أخبرنا أبو بلج یحیی بن سُلَیم بن بلج, قال: أخبرنی أبی, سُلَیم بن بلج: أنه کان مع علیّ× فی النهروان قال: کنت قبل ذلک أصارع رجلاً علی یده شیء فقلت ما شان یدک؟ قال: أکلها بعیر. فلمّا کان یوم النهروان وقتل علیّ× الحروریّة, فخرج علیّ من قلتهم حین لم یجد ذا الثدی, فطاف حتّی وجده فی ساقیة, فقال: «صدق الله وبلّغ رسوله» وقال: فی منکبه ثلاث شعرات مثل حلمة الثدی.

181- Tariq ibn Ziyad deyir: "Xəvariclə" d 182- Süləym ibn Bələcin oğlu Yəhya deyir: "Nəhrəvan" döyüşündə Əli ilə birlikdə olan atam mənə belə dedi: "Nəhrəvan" döyüşündən qabaq bir kişi ilə vuruşdum. Onun əlinə nəsə olmuşdu. Ondan əlinə nə olduğunu soruşdum? (O əlinin bir hissəsini) dəvənin yediyini dedi. "Nəhrəvan" günü Əli (ə) xəvarici öldürdükdən sonra əlinin üzəri qabarıq (şiş) olan kişini tapmadığı üçün narahat oldu. Onu axtararaq (cəsədini) bir arxda tapdı və buyurdu: "Allah doğru buyurdu və Rəsulu da habelə xəbəri (olduğu kimi) çatdırdı. (Çünki Rəsulullah (s) xəvaricin içində belə bir kişinin olacağını qabaqcadan xəbər vermişdi)". Atam dedi: Onun kəsilmiş əlində sinənin ucu kimi üç tük çıxmışdı(1).

Xəvariclə döyüşənlərin mükafatı

183. أخبرنا علیّ× بن المنذر، قال: أخبرنا ل[محمد] بن فضیل, قال: حدثّنا عاصم بن کلیب [بن شهاب]الجرمی، عن أبیه قال: کنت عند علیّ× جالساً إذ دخل رجل, علیه ثیاب السفر, قال: _ وعلیّ یکلّم النّاس ویکلّمونه فقال: _ یا أمیر المؤمنین أتأذن أن أتکلم؟ فلم یلتفت إلیه وشغله ما هو فیه، فجلست الی الرجل فسألته: ما خبرک؟ قال: کنت معتمراً فلقیت عائشة فقالت لی: هؤلاء القوم الّذین خرجوا فی أرضکم یسمّون حروریّة؟ قلت: خرجوا فی موضع یسمّی حروراء فسمّوا بذلک. فقالت: طوبی لمن شهد هلکتهم, لو شاء ابن أبی طالب لأخبرکم خبرهم، قال: فجئت أسأله عن خبرهم. فلمّا فرغ علیّ× قال: «أین المستأذن»؟ فقصّ علیه کما قصّ علینا، قال [علیّ]: «انی دخلت علی رسول الله| ولیس عنده أحد غیر عائشة أمّ المؤمنین، فقال لی: کیف أنت یا علیّ× وقوم کذا وکذا؟ قلت: الله ورسوله أعلم. وقال: ثمّ أشار بیده فقال: قوم یخرجون من المشرق یقرؤن القران لا

səh:123


1- [1] . Yüz səksən ikinci hədis başqa mənbələrdə: Bu hədis belə sənədlə başqa mənbələrdə tapılmadı.

یجاوز تراقیهم, یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرِمْیَة، فیهم رجل مخدج کان یده ثدی. أنشدکم بالله؛ أخبرتکم بهم؟ _ قالوا: نعم. قال: _ أناشدکم بالله أخبرتکم أنه فیهم؟ _ قالوا: نعم. فأتیتمونی فأخبرتمونی أنه لیس فیهم, فحلفت لکم بالله أنه فیهم فأتیتمونی به تجرونه کما نعتُّ لکم؟ قالوا: نعم. قال: «صدق الله ورسوله».

183- Küləyb Cürmi deyir: Mən Əlinin yanında idim. O camaatla söhbət edərkən müsafirət paltarı geyinmiş bir kişi gəlib dedi: Ay əmirəl-möminin bir söz deməyə icazə verirsən? Həzrət (s) ona diqqət etmədən öz işi ilə məşğul idi. Mən o kişinin yanında oturub nə xəbər olduğunu soruşdum? Ümrə həccində (Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşı) Ayişəni gördüm. O mənə belə dedi: Sizin məntəqədən çıxanların adları "həruriyyədir?" Mən bəli dedim. O məntəqənin adı "Həvra" olduğuna görə onlara "həruriyyə" deyirlər. Onları öldürən nə qədər xoşbəxt insandır. Əgər Əbu Talibin oğlu istəsə onların hadisəsindən sizi xəbərdar edərəm. Mən indi Əlidən onların hadisəsini soruşmağa gəlmişəm. Əlinin camaatla söhbəti qurtardıqdan sonra buyurdu: Kim icazə istəyirdi? O kişi (icazə alıb) hadisəni bizə danışdığı kimi onun üçün də söylədi. Əli buyurdu:

Mən Rəsulullahın (s) hüzuruna çatdım. Həzrətin (s) yanında Ümmül-möminin Ayişədən başqa heç kim yox idi. Həzrət (s) mənə belə dedi: "Belə bir dəstə ilə necə rəftar edəcəksən? "Allah və Rəsulu (s) daha yaxşı bilirlər dedim. Sonra Həzrət (s) əli ilə məşriqə işarə edərək buyurdu: "Məşriqdən quran oxumaqlarına baxmayaraq hülqumlarından yuxarı getməyən bir dəstə tapılacaq. Yaydan çıxan ox kimi dindən uzaqlaşarlar. Onların arasında qısa əlli bir kişi var. Elə bil onun əli (insan) sinəsi kimidir."

(Əli) dedi: Sizi Allaha and verirəm mən sizi bu dəstədən xəbərdar etmədimmi? Bəli demişdin dedilər. Sizi Allaha and verirəm mən onların arasında belə bir kişinin

səh:124

olduğunu demədimmi? Dedilər Bəli dedin. Siz mənim yanıma gəlib dediniz: Onların arasında belə bir kişi yoxdur. Sonra o kişinin qəti şəkildə onların arasında olduğuna and içdim. (Siz yenidən axtarıb onun cənazəsini tapdınız). Onu çəkib mənim yanıma gətirdiniz. O mənim sizə vəsf etdiyim kimi deyildimi? Bəli-dedilər. O zaman (Əli) dedi: Allah və Rəsulu (s) doğru söyləmişlər(1).

184. أخبرنا محمّد بن العلاء، قال: حدثّنا أبو معاویة [محمد بن خازم]، عن الأعمش، عن زید _ وهو ابن وهْب _ عن علیّ× بن أبی طالب قال: لمّا کان یوم النهروان لقی الخوارج فلم یبرحوا حتّی شجروا بالرّماح, فقُتِلوا جمیعاً، قال علیّ×: «اطلبوا ذا الثدیة». فطلبوه [فلم یجدوه. فقال علیّ×: «ما کَذِبتُ ولا کُذِبتُ, اطلبوه». فطلبوه] فوجدوه فی وهدة من الأرض علیه ناس من القتلی, فإذا رجل علی یدیه مثل سبلات السنور، فکبّر علیّ× والنّاس وأعجبهم ذلک.

184- Zeyd ibn Vəhəb deyir: Əli "Nəhrəvan" günündə xəvariclə döyüşdü. Qısa bir müddət içində xəvaric ardıcıl nizələrlə məhv edildilər. O zaman Əli buyurdu: " Əlinin üzəri (qadın) sinəsinə bənzər (yəni əlinin üstü qadın sinəsi şəklində şişmiş) şəxsi tapın". Axtarıb (onu tapmadılar. Əli buyurdu: "Heç vaxt yalan deməmişəm və ]Rəsulullahdan (s) [da yalan eşitməmişəm. Yenidən axtarın". Sonra axtarıb onu tapdılar). Onu bir dərədə ölənlərin içində tapdılar. O əlində pişiyin bığları kimi tükləri olan bir kişi idi. Əli (ə) və camaat bu işdən təəcübləndikləri üçün "Allahu əkbər" dedilər(2).

185. أخبرنا عبد الأعلی بن واصل بن عبد الأعلی، قال: حدثّنا الفضل بن دکین، عن موسی بن قیس الحضرمی، عن سلمة بن کهیل، عن زید بن وهب، قال: خطبنا علی بقنطرة الدیزخان، فقال: «انه قد ذُکر لی خارجة تخرج من قبل المشرق وفیهم ذو الثدیة» فقاتلهم, فقالت الحروریة بعضهم لبعض: لا تکلّموه فیردّکم کما ردّکم یوم حروراء، فشجر بعضهم

səh:125


1- [1] . Yüz səksən üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c2, s470, hədis 1378-1379; "Fəzaili Əhməd", s714, hədis 1223; Kitabus-sünnə", s428, hədis 913, və s585, hədis 1327; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s363, hədis 472, və s375, hədis 482; "Mənaqibi Kufi", c2, s325, hədis 798, və s361, hədis 839; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c6, s444.
2- [2] . Yüz səksən dördüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s558, hədis 37902; Habelə yüz səksən beş və yüz səksən altıncı hədislərin mənbələrinə bax.

بعضاً بالرماح، فقال رجل من أصحاب علیّ×: اقطعوا العوالی. _ والعوالی: الرماح _ فداروا واستداروا، وقتل من أصحاب علیّ× اثنا عشر رجلاً أو ثلاثة عشر رجلاً، فقال علیّ×: «التمسوا المخدج». وذلک فی یوم شات فقالوا: ما نقدر علیه. فرکب علیّ× بغلة النبیّ| الشهباء، فأتی وهدة من الأرض فقال: «التمسوا فی هؤلاء». فأُخرِج فقال: «ما کذِبتُ ولا کُذِبتُ». _ فقال: _ اعملوا ولا تتکلّوا لو لا أنی أخاف أن تتّکلوا لأخبرتُکم بما قضی الله لکم علی لسانه _ یعنی النبیّ| _ ولقد شَهِدنا ناس بالیمن. قالوا: کیف یا أمیر المؤمنین؟ قال: هواهم معنا».

185- Zeyd ibn Vəhəb deyir: Əli Dizcan körpüsündə bizim üçün söhbət etdi və buyurdu: "Mənə məşriqdən çıxan bir dəstədən və onların arasında (qadın) sinəli birinin olduğu xəbər verilib. Onlarla döyüşün". Xəvaric bir-birinə dedilər: Onunla danışmayın. Çünki, o "Həvra" günündəki kimi sizi döyüşdən çəkindirmək istəyir. Müharibə başladı və onlara nizə atdılar. Əlinin dostlarından olan bir kişi dedi: Onları nizə ilə məğlub edin. Əlinin qoşunu onları mühasirəyə salıb (məğlub etdi). O gün Əlinin dostlarından on iki və ya on üç nəfər şəhid oldular. O zaman Əli buyurdu: Əli qüsurlu olan şəxsi axtarın. O gün hava soyuq olduğu üçün axtara bilmirik-dedilər. Əli Peyğəmbərin (s) Şəhba adlı qatırına minib bir çolaya daxil olaraq buyurdu: "Onu bu cənazələrin arasında axtarın". Onun (cənazəsini) tapıb çıxartdıqdan sonra Əli buyurdu: "Heç vaxt yalan deməmişəm və ]Rəsulullahdan (s) [ da yalan eşitməmişəm. İş görün və işləri bir-birinizin boynuna atmayın. İşdən qaçmağınızdan və işləri bir-birinizin boynuna atmağınızdan qorxmasaydım sizi Allahın bu barədə etdiyi təqdirdən və Peyğəmbərinin (s) dilinə cari etdiyi məsələdən xəbərdar edərdim". O zaman buyurdu: "İndi Yəməndə olan bir dəstə camaat da bizimlədirlər". Belə soruşdular: Bizimlədirlər nə deməkdir ya Əmirəl-möminin!? Buyurdu: "Yəni meylləri bizimlədir"(1).

186. أخبرنا العبّاس بن عبد العظیم، قال: حدثّنا عبد الرزّاق [بن همام], قال: أخبرنا عبد الملک

səh:126


1- [1] . Yüz səksən beşinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif İbn Əbi Şibə", c7, s555, hədis 37887.

بن أبی سلیمان، عن سلمة بن کهیل، قال: حدثّنا زید بن وهب: أنه کان فی الجیش الّذین کانوا مع علیّ× الّذین ساروا إلی الخوارج، فقال علیّ×: «أیها النّاس؛ أنی سمعتُ رسول الله| یقول: سیخرج قوم من أمّتی یقرؤن القران, لیس قراءتکم إلی قراءتهم بشئ، ولا صلاتکم إلی صلاتهم بشئ، ولا صیامکم إلی صیامهم بشئ، یقرؤن القران یحسبون أنه لهم وهو علیهم, لا تجاوز تراقیهم، یمرقون من الاسلام کما یمرق السهم من الرِمْیة، لو یعلم الجیش الّذین یصیبونهم ما قضی لهم علی لسان نبیّهم| لا تّکلوا علی العمل، وآیة ذلک أن فیهم رجلاً له عضد ولیست له ذراع, علی رأس عضده مثل حَلَمة ثدی المرأة, علیه شعرات بیض، [فتذهبون الی معاویة وأهل الشام, وتترکون هؤلاء یخلفونکم فی ذراریکم وأموالکم؟! والله؛ أن!ی لا أرجو أن یکونوا هؤلاء القوم, فانهم قد سفکوا الدم الحرام, وأغاروا فی سرح النّاس, فسیروا علی اسم الله]».

قال سلمة: فنزّلنی زید منزلاً حتّی مررنا علی قنطرة [فلمّا التقینا و] علی الخوارج عبد الله بن وهب الراسبی، فقال لهم: ألقوا الرماح وسلّوا سیوفکم من جفونها، فانی أخاف أن یناشدوکم [کما ناشدوکم یوم حوراء]. قال: فسلّوا السیوف وألقوا جفونها, وشجرهم النّاس _ یعنی برماحهم _ فقتل بعضهم علی بعض, وما أصیب من النّاس یومئذ إلّا رجلان. قال علیّ×: «التمسوا فیهم المخدج». فلم یجدوه، فقام علیّ× بنفسه حتّی أتی أناساً قتلی بعضهم علی بعض. قال: «جرّدوهم». فوجدوه ممّا یلی الأرض فکبّر علیّ× وقال: «صدق الله وبلّغ رسوله|». فقام إلیه عَبیدة السلمانی, فقال: یا أمیر المؤمنین, الله الّذی لا إله إلّا هو سمعت هذا الحدیث من رسول الله|؟ قال: ای والله الّذی لا إله إلّا هو لسمعته من رسول الله|. حتّی استحلفه ثلاثاً وهو یحلف له.

186- Xəvaric ilə döyüşdə Əlinin qoşununda olan Zeyd ibn Vəhəb deyir: Əli belə dedi: Ay camaat! Rəsulullahın (s) belə buyurduğunu eşitdim: "Mənim ümmətimdən bir dəstə gələcək ki, sizin hər birinizin Quran oxumağınız, namaz və oruclarınızı onların quran oxumağı, namaz və orucları ilə müqayisə etdikdə öz namaz və orucunuzu hesaba gəlməz dərəcədə kiçik görərsiniz. Quranı qiraət edirlər. Və onun onları tə`yid etdiyini güman edirlər. Amma Quran onların əleyhinədir. Onların namazları boğazlarından yuxarı getməz. Yaydan çıxan ox kimi İslamdan uzaqlaşarlar". Onlarla döyüşən qoşun Allahın bu barədə etdiyi təqdiri və Peyğəmbərinin dilinə (s) cari etdiyi məsələni bilsələr işdən əl çəkərlər. ]Çünki, Rəsulullahın (s) gələcəkdə olacağını bildirdiyi məsələnin qəti şəkildə baş verəcəyini və xəvaricin bu döyüşdə məğlub olacağını bilirlər .[Onların arasında əlləri yalnız dirsəyə qədər olan bir kişi vardı. Onun kəsilmiş qolunun başı qadın sinəsinin ucu kimi idi ki, üzərində tüklər

səh:127

çıxmışdı. Bu onların nişanəsidir. (Övladlarınız və mallarınızın yanında sizi əvəz etmək üçün onları buraxıb Müaviyə və Şam əhalisinin yanına gedirsinizmi? Allaha and olsun ümidvaram [Peyğəmbərin (s)[ vəsf etdiyi camaat həmin şəxslərdirlər. Onlar nahaq qan töküb və camaatı qarət ediblər. Deməli Allahın adı ilə (qəti qərara gəlib döyüş üçün) hərəkət edin.

(Hadisənin rəvayətçisi) Sələmə ibn Kühəyl (Zeyd ibn Vəhəbin dilindən) nəql edir: Zeyd ibn Vəhəb məni körpüdən keçmək üçün bir məntəqədə endirdi. Elə ki, xəvariclə üzləşdik onların sərkərdəsi olan Vəhəb Rasibinin oğlu Abdullah qoşununa belə dedi: Nizə vurun və qılınclarınızı qınından çıxardın. (Həvra günündə and verdikləri kimi) sizi Allaha and verib (döyüşdən çəkindirməklərindən) qorxuram. Xəvaric qılınclarını çıxardıb hücuma keçdilər. (Əlinin) qoşunu da nizələri ilə onları məğlub etdilər. Ölənlər bir-birinin üstünə düşdülər. Əlinin dostlarından yalnız iki nəfər şəhid oldu. Əli buyurdu: Ölülərin arasından qısa əlli olan şəxsi tapın. (Axtarıb) tapmadılar. O zaman Əli özü durub (axtarmağa başladı). Bir-birinin üstünə düşmüş ölülərin yanına gəlib buyurdu: Onları bir-birindən ayırın. O şəxsin cənazəsini (onların altında) yerə yapışmış şəkildə tapdılar. Əli Allahu əkbər deyərək dedi: Allah doğru buyurdu. Rəsuluda xəbəri olduğu kimi çatdırdı.

O zaman Əbidə Səlmani qalxıb dedi: Ay Əmirəl-möminin! Səni tək olan Allaha and verirəm bu hədisi Rəsulullahdan (s) eşitmisənmi? Əli belə cavab verdi: Tək olan Allaha and olsun bu hədisi Rəsulullahdan (s) eşitmişəm. Əbidə onu üç dəfə and verdi. O da üç dəfə and içdi(1).

səh:128


1- [1] . Yüz səksən altıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s147, hədis 18650; "Müsnədi Əhməd", c2, s113, hədis 716; "Səhihi Müslim", c2, s748, hədis 1066; "Sünəni Əbu Davud", c4, s244, hədis 4768; "Kitabus-sünnə", s430, hədis 916, və s432, hədis 917; "Əmaliyi seyyid Əbu Talib", s34, hədis 15; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s170; "Dəlailun-nübüvvə Bihəqi", c6, s432; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi", c10, s230, hədis 2556.

187. أخبرنا قتیبة بن سعید، قال: حدثّنا [محمد بن ابراهیم] بن أبی عدی, عن [عبد الله] بن عون، عن محمّد [بن سیرین], عن عبیدة [السلمانی], قال: قال علی: «لولا أن تبطروا لانبأتُکم ما وعد الله الّذین یقتلونهم علی لسان محمّد|». فقلت: أنت سمعته من رسول الله|؟ قال: «ای وربّ الکعبة, ای وربّ الکعبة, ای وربّ الکعبة».

187- Əbidə Səlmani deyir: Əli belə buyurdu: "Əgər özünüzü daha üstün görməsəydiniz sizi xəvarici öldürənlərin mükafatı barəsində Allahın verdiyi vədələrdən və Peyğəmbərinin dilinə cari etdiyi məsələdən (s) xəbərdar edərdim". Əbidə dedi: Siz Rəsulullahdan (s) belə eşitmisinizmi? Əli də "bəli Kəbənin Allahına and olsun" cümləsini üç dəfə təkrar etdi(1).

188. أخبرنا اسماعیل بن مسعود, قال: حدثّنا المعتمر بن سلیمان بن عوف[ بن أبی جمیلة الأعرابی]، قال: حدثّنا محمّد بن سیرین, قال: قال عَبیدة السلمانی: لمّا کان حیث أصیب أصحاب النهر قال علی: «ابتغوا فیهم, فانهم أن کانوا هم القوم الّذین ذکرهم رسول الله| فان فیهم رجلاً مُخْدج الید _ أو مثدون الید أو مؤدن الید _» فابتغیناه فوجدناه, فدللناه علیه، فلمّا رآه قال: «الله اکبر, الله اکبر, الله اکبر. قال: والله لو لا أن تبطروا، _ ثمّ ذکر کلمة معناها _ لحدّثتکم بما قضی الله [عزّ وجلّ] علی لسان نبیّه [صلی الله علیه وسلم] لِمن وَلِی قتل هؤلاء». قلت: أنت سمعته من رسول الله|؟ قال: ای وربّ الکعبة» ثلاثاً.

188- Əbidə Səlmani deyir: "Nəhrəvan xəvaricləri" nabud olan kimi Əli buyurdu: Axtarın əgər onlar Rəsulullahın (s) xatırlatdığı dəstədirlərsə gərək onların arasında qısa, kiçik və ya qüsurlu əli olan bir kişi olsun". Onu axtarmağa başladıq. (Cəsədini) tapan kimi ona göstərdik. Əli onu görən kimi üç dəfə "Allahu əkbər" deyərək buyurdu: "Allaha and olsun əgər özünüzü daha üstün görməsəydiniz sizi xəvarici

səh:129


1- [1] . Yüz səksən yeddinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s24, hədis 166; "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s149, hədis 18652-18653; "Müsnədi Əhməd", c2, s281, hədis 982; "Fəzaili Əhməd", s114, hədis 168; "Səhihi Müslim", c2, s747, hədis 155, (min kitabiz-zəkat); "Kitabus-sünnə", s428, hədis 912; "Sünəni Əbu Davud", c4, s242, hədis 4763; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s281, hədis 337; "Mənaqibi İbn Məğazili", s56, hədis 80; "Mənaqibi Xarəzmi", s262, hədis 245.

öldürənlərin mükafatı barəsində Allahın etdiyi təqdirdən və Peyğəmbərinin dilinə cari etdiyi məsələdən xəbərdar edərdim". Əbidə deyir: Ona dedim. Bunu siz özünüz Rəsulullahdan (s) eşitmisinizmi? Əli "bəli Kəbənin Allahına and olsun" cümləsini üç dəfə təkrar etdi"(1).

189. أخبرنا محمّد بن عبید بن محمّد، قال: حدثّنا أبو مالک عمرو _ وهو ابن هاشم _, [عن اسماعیل _ وهو ابن أبی خالد _ قال: أخبرنی عمرو بن قیس، عن المنهال بن عمرو]، عن زِرّ بن حبیش, أنه سمع علیّ×اً یقول: «انا فقأت عین الفتنة, ولولا أنا ما قوتل أهل النهروان [و أهل الجمل], ولو لا أنی أخشی أن تترکوا العمل لأخبرتُکم بالّذی قضی الله [عزّ وجلّ] علی لسان نبیّکم صلّی الله علیه وآله لمن قاتلهم مبصراً لضلالتهم, عارفاً بلهدی الّذی نحن علیه».

189- Zirr ibn Hübəyş deyir: Əlinin belə buyurduğunu eşitdim: "Mən fitnənin gözünu (hədəqəsindən) çıxartdım. Əgər mən olmasaydım "Nəhrəvanlılar" və (Cəməldəkilərlə) döyüşən olmazdı. İşdən qaçmağınızdan qorxmasaydım sizi Allahın onların yolunu azdıqlarını və bizim doğru yolda olduğumuzu bilənlər və onlarla döyüşənlərin mükafatı barəsində etdiyi təqdirdən və Peyğəmbərinin dilinə cari etdiyi məsələdən xəbərdar edərdim"(2).

Əli ibn Əbi Talibi müdafiə etmək üçün Abdullah ibn Abbasın xəvariclə etdiyi münazir

190. أخبرنا عمرو بن علیّ×، قال: حدثّنا عبد الرحمان بن مهدی، قال: حدثّنا عکرمة بن عمّار، قال: حدثّنا أبو زمیل [سِماک بن الولید], قال: حدّثنی عبد الله بن عبّاس، قال: لمّا خرجت الحروریّة اعتزلوا فی دار وکانوا ستة آلاف، فقلت لعلی×: یا أمیر المؤمنین أبرِد بالصلاة لعلی× أکلّم هؤلاء القوم. قال: «انی أخافهم علیک». قلت: کلّا. فلبستُ وترجّلت ودخلتُ علیهم فی

səh:130


1- [1] . Yüz səksən səkkizinci hədis başqa mənbələrdə: "Əş-şəriə", s32;"Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s370, hədis 5750; "Tarixi Bağdad", c11, s118, hədis 5814; "Dəlailun-nübüvvə", c5, s189.
2- [2] . Yüz səksən doqquzuncu hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s149, hədis 18651, və s150, hədis 18657, və s152, hədis 18663; "Müsnədi Əhməd", c3, s426, hədis 908-909, və s445, hədis 943; "Müsnədi Həmidi", c1, s534, hədis 1271; "Kitabus-sünnə", s430, hədis 915, və 433, hədis 919; "Mənaqibi Kufi", c2, s324, hədis 797, və s327-328, hədis 799-800; "Tarixi Bağdad", c7, s249-250, vəc 12, hədis 452-480, və c13, s282, və c14, s362-363; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s296, hədis 358, və c4, s242, hədis 2354; "Kifayətut-talibi Kənci", s180.

دارٍ نصف النهار وهم یأکلون, فقالوا: مرحباً بک یا بن عبّاس, فما جاء بک؟! قلت لهم: أتیتکم من عند أصحاب النبیّ| المهاجرین والانصار. ومن عند ابن عمّ النبیّ| وصهره, وعلیهم نزل القران, فهم أعلم بتأویله منکم، ولیس فیکم منهم أحد, لأبلغکم ما یقولون, وأبلغهم ما تقولون. فانتهی لی نفر منهم, قلت: هاتوا ما نقمتم علی أصحاب رسول الله| وابن عمّه؟ قالوا: ثلاث. قلت: ما هنّ؟ قالوا: أمّا احداهنّ: فانه حکّم الرجال فی أمر الله, وقال الله: (ان الْحُکْمُ إِلّا لِلّهِ) [58 الانعام: 6, 40 و64 / یوسف: 12] ما شان الرجال والحکم؟ قلت: هذه واحدة. قالوا: وأمّا الثانیة: فانه قاتل ولم یَسْبِ [سباهم] ولم یَغْنم، وان کانوا کفّاراً لقد حلّ سبیهم، ولان کانوا مؤمنین ما حلّ سبیهم ولا قتالهم. قلت: هذه ثنتان, فما الثالثة؟ وذکر کلمة معناها: قالوا: محی نفسه من أمیر المؤمنین, فان لم یکن أمیر المؤمنین فهو أمیر الکافرین. قلت: هل عندکم شئ غیر هذا؟ قالوا: حسبنا هذا. قلت لهم: أرأیتکم أن قرأت علیکم من کتاب الله جلّ ثنائه وسنة نبیّه| ما یردّ قولکم أترجعون؟ قالوا: نعم. قلت: أمّا قولکم: «حکّم الرجال فی أمر الله» فانی أقرأ علیکم فی کتاب الله أن قد صیّر الله حکمه إلی الرجال فی ثَمن ربع درهم, فأمر الله تبارک وتعالی أن یحکّموا فیه، أرأیت قول الله تبارک وتعالی: (یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْتُلُوا الصَّیْدَ وانتُمْ حُرُم ومَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ فَجَزَاء مِثْلُ مَا قُتِلَ مِنَ النَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْکُمْ) [95 / المائدة: 5]، وکان من حکم الله أنه صیّره الی الرجال یحکمون فیه, ولو شاء یحکم فیه, فجاز من حکم الرجال, أنشِدکم بالله أحکم الرجال فی صلاح ذات البین وحقن دمائهم أفضل أو فی أرنب؟ قالوا: بلی, بل, فی هذا أفضل. وفی المرأة وزوجها [قال الله عزّ وجلّ]: (وَ أن خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهُمَا فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وحَکَماً مِنْ أَهْلِهَا) [35 / النساء: 4] فنشدتُکم بالله حکم الرجال فی صلاح ذات بینهم وحقن دمائهم أفضل من حکمهم فی بضع امرأة؟ خرجت من هذه؟ قالوا: نعم. قلت: وأمّا قولکم: «قاتل ولم یسب ولم یغنم» أفتسبون أمّکم عائشة تستحلّون منها ما تستحلّون من غیرها وهی أمّکم؟ فان قلتم: أنا نستحلّ منها ما نستحلّ من غیرها فقد کفرتم، وان قلتم: لیست بأمّنا فقد کفرتم, (النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أنفُسِهِمْ وأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ) [6 / الاحزاب: 33] فانتم بین ضلالتین فأتوا منها بمخرج؟ أفخرجت من هذه، قالوا: نعم. وأمّا محی نفسه من أمیر المؤمنین فانا آتیکم بما ترضون, أن نبیّ الله| یوم الحدیبیّة صالح المشرکین فقال لعلی×: «أکتب یا علیّ×: هذا ما صالح علیه محمّد رسول الله». قالوا: لو نعلم أنک رسول الله ما قتلناک. فقال رسول الله|: «أمحُ یا علیّ×, الّلهم أنک تعلم أنی رسول الله, امح یا علیّ× واکتب: هذا ما صالح علیه محمّد بن عبد الله». والله لرسول الله| خیر من علیّ×، وقد محا نفسه, ولم یکن محوه نفسه ذلک محاه من النبوّة، أخرجت من هذه؟ قالوا: نعم. فرجع منهم ألفان وخرج سائرهم, فقتلوا علی ضلالتهم, قتلهم المهاجرون والانصار.

190- Abdullah ibn Abbas deyir: Altı min nəfər olan xəvaric (Əlinin qoşunundan ayrılıb) bir evdə toplandılar. O zaman mən Əliyə dedim: Namazı tez qılın ki, mən gedib onlarla söhbət edim. Əli buyurdu: Mən sənin üçün narahatçılıq hissi keçirirəm. Heç bir narahatçılıq yoxdur-dedim. Paltarımı geyinib piyada yola düşdüm. Günorta onların yanına çatdım. Onlar yemək yeyirdilər. Mənə xoş gəldin dedikdən sonra nə üçün gəldiyimi soruşdular? Mən də Peyğəmbərin (s)

səh:131

mühacir və ənsardan olan dostlarının və O Həzrətin (s) əmisi oğlu və damadının yanından gəldiyimi dedim. Quran onların yanında nazil olduğu üçün onlar onun şərhini sizdən daha yaxşı bilirlər. Sizin yanınızda Peyğəmbərin (s) dostlarından heç kim yoxdur. Onların sözünü sizə və sizin sözünüzü də onlara çatdırmaq üçün gəlmişəm. Bu zaman onlardan neçə nəfər mənimlə söhbət etmək üçün gəldilər. Mən onlara dedim: Sizin Rəsulullahın (s) dostlarına və əmisi oğluna qarşı çıxmağınıza nə səbəb olmuşdur? Bu məsələnin üç səbəbi vardır:

1. O (Əli), bəzi kişiləri (Siffeyn döyüşündə) münsiflik etmək üçün təyin etdiyinə görə Allahın işinə qarışdı. Çünki, Allah buyurur: " Hökmranlıq yalnız Allaha məxsusdur"(1). Camaatın münsiflik etməyə haqqı yoxdur. Bu biri dedim. İkinci hansıdır?

2. O, (Nakisinlə yəni əhd-peymanı pozanlarla) döyüşməsinə baxmayaraq onlardan əsir tutmadı və qənimət götürmədi. Əgər onlar kafirdirlərsə, onlarla döyüşüb əsir və qənimət götürmək rəvadır. Amma əgər mömindirlərsə, onlarla döyüşüb və onları əsir almaq əsla rəva deyildir. Bu ikinci-dedim. Üçüncü hansıdır?

3. Münsiflikdə Əmirəl-möminin adını özündən götürməsidir. Əgər o, Əmirəl-möminin deyildirsə deməli kafirlərin əmiridir.

Mən onların söylədiklərindən başqa bir sözləri olduğunu soruşdum? Xeyr bu qədər bizim üçün kifayətdir dedilər. Onlara dedim: Sizin sözlərinizə cavab olaraq Allahın kitabı və Peyğəmbərin (s) sünnəsindən dəlil gətirsəm qayıdarsınızmı? Bəli dedilər.

səh:132


1- [1] . "Ən`am" 58, və "Yusuf" 40-67.

Amma Əlinin bəzi kişiləri münsiflik etmək üçün təyin etməsi Allahın işinə qarışmaq olmadığına dəlil olaraq, Allah dirhəmin dörddə biri barədə münsiflik etməyi camaatın öhdəsinə qoyaraq onlara bu barədə münsiflik etməyi fərman vermişdir. Allahın kitabından olan bu ayəyə diqqət edin: "Ey iman gətirənlər! İhramda olarkən ovu öldürməyin. Sizdən ovu qəsdən öldürən hər bir kəsin boynuna cəza və ya kəffarə düşür. Onun cəzası içərinizdən olan iki ədalətli şəxsin hökmü ilə öldürdüyünə bənzər bir heyvanı kəffarə verməkdir"(1).

Bu məsələ barəsində hökm verməyi Allah camaatın öhdəsinə qoymuşdur. Əgər istəsəydi özü hökm çıxarardı. Amma bunu camaatın öhdəsinə qoymuşdur. Sizi Allaha and verirəm, camaatın bir-birlərinin arasını islah etmək və qan tökülməsinin qarşısını almaq üçün hökm çıxarması daha yaxşıdır, yoxsa hərəmdə ovlanan dovşanın qiyməti barəsində? Əlbəttə, bir-birlərinin arasını islah etmək barəsində hökm verməkləri daha yaxşıdır dedilər.

Habelə Allah qadın və həyat yoldaşının ixtilafı barəsində belə buyurur: "Və (siz, ey şəriət hakimləri, yaxud ey tayfanın ağıllıları) əgər o ikisinin (ər ilə arvadın) arasındakı çəkişmə və ziddiyyətdən qorxsanız, onda bir hakim kişinin ailəsindən və bir hakim də qadının ailəsindən göndərin"(2). Sizi Allaha and verirəm, camaatın bir-birlərinin arasını islah etmək və qan tökülməsinin qarşısını almaq üçün hökm çıxarmaq daha yaxşıdır, yoxsa qadının iffəti ilə bağlı (şəxsi) bir məsələ barəsində? Əlbəttə, (bir-birlərinin arasını islah etmək barəsində hökm verməkləri daha yaxşıdır)-dedilər. Cavabın kamil olduğunu soruşdum? Bəli- dedilər.

səh:133


1- [1] . "Maidə", 5.
2- [2] . "Nisa", 4.

Amma (Nakisinlə, yəni əhd-peymanı pozanlarla) döyüşməsinə baxmayaraq onlardan əsir və qənimət götürməməsi barədə (bu sözümə diqqət edin). Ananız Ayişəni əsir edərək ondan başqasının hər nəyinin sizə halal olduğu kimi onun da sizə halal olmasını istəyirdinizmi?! Bir halda ki, o sizin ananızdır. Əgər başqa əsirlər kimi Ayişənin də sizə halal olduğunu desəniz kafir olmuşsunuz. Habelə əgər Aişə bizim anamız deyildir desəniz də kafir olmuşsunuz. Çünki, Allah buyurur: "Peyğəmbər (s) möminlərə özlərindən daha layiqdir (Peyğəmbərin (s) onların can və mallarından istifadə etmək barədəki istəyi onların öz istəklərindən irəlidir) və onun zövcələri (onların ehtiramının saxlanması və onlarla evliliyin haram olması baxımından) onların (möminlərin) anaları (hökmündə)-dir"(1). Buna görə siz iki yol (Ananı əsir və ya inkar etmək) ayrıcında qərar tutmusunuz. (İmam Əlinin seçdiyi yoldan başqa) bu iki yoldan xilas yolunu seçin. Cavabın kamil olduğunu soruşdum? Bəli-dedilər.

Amma münsiflikdə Əmirəl-möminin adını özündən götürməsi barədə mən sizə qəbul olunası cavab verəcəm. Peyğəmbər (s) "Hüdeybiyyədə" müşriklərlə sülh müqaviləsi bağlayaraq Əliyə buyurdu: "Ay Əli yaz: Bu, Məhəmməd Rəsulullahın (s) bağladığı sülh müqaviləsidir..." Müşriklər (etiraz edərək) dedilər: Əgər biz səni Rəsulullah kimi qəbul etsəydik səninlə döyüşməzdik. Həzrət(s) buyurdu: "Ay Əli, o adı poz. İlahi, sən bilirsən mən sənin rəsulunam. Ay Əli, onu poz və belə yaz: Bu, Abdullahın oğlu Məhəmmədin bağladığı sülh müqaviləsidir..." Allaha and olsun Rəsulullah (s) Əlidən daha üstün və daha yaxşı olmasına baxmayaraq öz adını pozdu. Öz adını pozmasına baxmayaraq Peyğəmbərliyi pozulmadı. Bu cavabın da kamil olduğunu

səh:134


1- [1] . "Əhzab", 33.

soruşdum? Bəli dedilər.

Mənim bu sübutlarımla onların iki min nəfəri qayıtdı. Qayıtmayanlar isə yollarını azdıqlarına görə ənsar və mühacirlər tərəfindən öldürüldülər(1).

Qabaqkı mətləbləri təsdiq edən başqa xəbərlər

191. أخبرنی معاویة بن صالح، قال: حدثّنا عبد الرحمان بن صالح، قال: حدثّنا عمرو بن هاشم الجنبی عن محمّد بن اسحاق, عن محمّد بن کعب القرظی، عن علقمة بن قیس، قال: قلت لعلی×: تجعل بینک وبین ابن آکلة الاکباد حکماً؟ قال: «انی کنتُ کاتبَ رسول الله| یوم الحدیبیّة فکتبتُ: هذا ما صالح علیه محمّد رسول الله، وسهیل بن عمرو. فقال سهیل: لو علمنا أنه رسول الله ما قاتلناه, اُمحُها، فقلت: هو والله؛ رسول الله وان رغم أنفک, ولا والله لا أَمحُوها. فقال رسول الله|: أرنی مکانها. فأریتُه فمحاها وقال: أما أن لک مثلَها ستأتیها وانت مضطرّ».

191- Qeysin oğlu Əlqəmə deyir: (təəccüblə) Əliyə dedim: Özünlə ciyər yiyən Hindin oğlu (Müaviyə) arasında münsif qərar verirsənmi?! Belə dedi: Mən "Hüdeybiyyədə" Rəsulullahın (s) yazıçısı idim. Belə yazdım: Bu, Məhəmməd Rəsulullahın (s) (Qüreyşdən olan) Süheyl ibn Əmrlə bağladığı sülh müqaviləsidir." Süheyl dedi: Əgər biz onu Rəsulullah kimi qəbul etsəydik onunla döyüşməzdik. O adı poz. Mən dedim: Allaha and olsun, o sənin istəyinə baxmayaraq Rəsulullahdır (s). Xeyr, Allaha and olsun, onu pozmayacam. Rəsulullah (s) buyurdu: "Rəsulullah kəlməsinin yerini mənə göstər". Mən onun yerini göstərdim. Həzrət (s) onu pozaraq buyurdu: Xəbərdar ol səndə bunun kimi bir hadisə ilə üzləşəcəksən. Sən ona əməl etməyə məcbur olacaqsan"(2).

səh:135


1- [1] . Yüz doxsanıncı hədis başqa mənbələrdə: "Müsənnif əbdür-rəzzaq", c10, s157, hədis 18678; "Müsnədi Əhməd", c2, s84, hədis 656, və c5, s263, hədis 3178; "Kitabul-əmval", s172, hədis 445; "Əl-Mə`rifətü vət-tarix", c1, s522; "Müsnədi Əbu Yə`la", c1, s367, hədis 474; "Mö`cəmi kəbiri Təbərani", c10, s257, hədis 10598; "Camiü bəyanil-ilm", c2, s103; "Müstədrəki Hakim", c2, və s150-152; "Sünəni kübra Bihəqi", c8, s181-179; "Mənaqibi Xarəzmi", s260, hədis 244.
2- [2] . Yüz doxsan birinci hədis başqa mənbələrdə: "Kitabus-sünnə", s425, hədis 907; "Ənsabul-əşraf", c1, s244, hədis 427.

192. أخبرنا محمّد بن المثنّی ومحمّد بن بشار, قالا: حدثّنا محمّد [بن جعفر], قال: حدثّنا شعبة عن أبی اسحاق, قال: سمعت البراء قال: لمّا صالح رسول الله| أهل الحدیبیّة _ وقال ابن بشّار: أهل مکّة _ کتب علیّ× کتاباً بینهم, قال: فکتب: محمّد رسول الله، فقال المشرکون: لا تکتب محمّد رسول الله, لو کنتَ رسول الله لم نقاتلک. فقال لعلی×: «اُمحُه». قال: «ما أنا بالّذی أمحاه». فمحاه رسول الله| بیده, فصالحهم علی أن یدخل هو وأصحابه ثلاثة أیّام, ولا یدخلها إلّا بجُلْبان السلاح.

192- Rəsulullah (s) Hüdeybiyyə və ya Məkkə əhalisi ilə sülh etdi. Sülh müqaviləsini Əli yazırdı. Məhəmməd Rəsulullah (s) yazdı.

Müşriklər ]Peyğəmbərə (s)[ dedilər: Məhəmməd Rəsulullah yazma. Əgər sən Rəsulullah olsaydın biz səninlə döyüşməzdik. ]Həzrət (s)[ Əliyə buyurdu: "Onu poz." Əli dedi: Mən onu poza bilmərəm. Rəsulullah (s) Öz barmağı ilə onu pozdu. Həzrət (s) onlarla sülh edərək dostları ilə birlikdə yalnız üç gün qalmaq şərti ilə səfər azuqəsi və qılınc qoyulan dəri kisə ilə Məkkəyə gəldi(1).

193. أخبرنا احمد بن سلیمان [الرهاوی]، قال: حدثّنا عبید الله بن موسی، قال: أخبرنا إسرائیل [بن یونس] عن [جدّه] أبی اسحاق، عن البراء بن عازب, قال: اعتمر رسول الله| فی ذی القعدة فأبی أهل مکّة أن یَدَعوه یدخل مکّة حتّی قاضاهم علی أن یقیم فیها ثلاثة أیّام، فلمّا کتبوا: هذا ما قاضی علیه محمّد رسول الله، قالوا: لا نقرّ بها, لو نعلم أنک رسول الله ما منعناک بیته ولکن أنت محمّد بن عبد الله. قال: «انا رسول الله، وانا محمّد بن عبد الله», قال لعلی×: «اُمحُ رسول الله». فقال: «و الله؛ لا أمحوک أبداً». فأخذ رسول لله صلّی الله علیه وآله الکتاب ولیس یحسن یکتب, فکتب مکان رسول الله محمّداً، فکتب: «هذا ما قاضی علیه محمّد بن عبد الله, لا یدخل مکّة سلاح إلّا السیف فی القراب، وان لا یخرج من أهلها بأحد أن أراد أن یتبعه، وان لا یمنع أحداً من أصحابه أن أراد أن یقیم». فلمّا دخلها ومضی الأجل أتوا علیّ×اً فقالوا: قل لصاحبک, فلیخرج عنّا. فقد مضی الأجل، فخرج رسول الله|, فتبعته ابنة حمزة تنادی: یا عمّ یا عمّ! فتناولها علیّ×, فأخذ بیدها فقال لفاطمة: دونک ابنة عمّک, فحملتها، فاختصم فیها علیّ× وزید وجعفر، فقال علی: أنا آخذها وهی ابنة عمّی. وقال جعفر: ابنة عمّی وخالتها تحتی، وقال زید: ابنة أخی. فقضی بها رسول الله| لخالتها وقال: «الخالة بمنزلة الأم». ثمّ قال لعلی×: «انت منّی وانا منک». وقال لجعفر: «أشبهت خَلقی وخُلقی». ثمّ قال لزید: «انت أخونا ومولانا». فقال علیّ×: «ألا تتزوّج ابنة حمزة»؟ فقال: «انها ابنة أخی من الرضاعة».

səh:136


1- [1] . Yüz doxsan ikinci hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Təyalisi", s97, hədis 713; ""Müsnədi Əhməd", c10, s535, hədis 18567; "Səhihi Buxari", c3, s241; "Səhihi Müslim", c3, s10, hədis 1783; "Sünəni Əbu Davud", c2, s167, hədis 1832.

193- Azibin oğlu Büra deyir: Rəsulullah (s) Zil-qədə ayında Ümrə həcci üçün Məkkəyə yollandı. Amma Məkkə əhalisi o Həzrətə (s) yalnız üç gün orada qalmaq şərti ilə müqavilə bağlamadan icazə vermədilər. Müqaviləni belə yazdı: "Bu, Məhəmməd Rəsulullahdan (s) bir müqavilədir." Biz qəbul etmirik dedilər: Əgər biz səni Rəsulullah kimi qəbul etsəydik sənin Onun evinə getməyinə mane olmazdıq. Sən Abdullahın oğlu Məhəmmədsən.]Həzrət (s)[ buyurdu: "Mən Abdullahın oğlu Məhəmməd olduğum kimi həm də Rəsulullaham". O zaman Əliyə buyurdu: "Rəsulullah kəlməsini poz". Əli dedi: Allaha and olsun, mən sizin adınızı heç vaxt pozmaram. Peyğəmbər (s), yazmağı bacarmadığı üçün müqaviləni alıb Rəsulullah (kəlməsinin) yerinə Məhəmməd yazılması üçün fərman verdi. Müqavilə belə yazıldı. "Bu, Abdullahın oğlu Məhəmmədin bağladığı müqavilədir. Məkkəyə özü ilə dəri kisəsinin içində olmaq şərti ilə qılıncdan başqa bir silah gətirməsin. Məkkə əhalisindən kimsə onun ardınca gəlmək istəsə onu özü ilə aparmasın. Və əgər onun dostlarından kimsə Məkkədə qalmaq istəsə mane olmasın." Təyin olunmuş müddət qurtaran kimi müşriklər Əlinin yanına gəlib dedilər: Öz həmməsləyinə vaxtın qurtardığını və Məkkədən getməsini söylə. Rəsulullah (s) Məkkəni tərk etdi. Həzrətin (s) ardınca Həmzənin qızı "Əmi can, əmi can"-deyərək qışqırdı. Əli onu götürüb Fatiməyə (s) dedi: Əmin qızını al. O da onu qəbul etdi. O zaman Əli, Zeyd və Cəfər bu qızın başçılıq və hamiliyini almaq üçün bir-biri ilə ixtilaf etdilər. Əli deyirdi: Mən onu götürmüşəm və o mənim əmim qızıdır. Cəfər də deyirdi: O mənim əmim qızıdır və habelə onun xalası mənim həyat yoldaşımdır. Zeyd də belə deyirdi: Bu qız mənim (din) qardaşımın qızıdır. (Mənimlə

səh:137

Həmzənin arasında Oxovvət (qardaşlıq) siğəsi oxunmuşdu). Rəsulullah (s) qızı xalasına (yəni) Cəfərin həyat yoldaşına tapşıraraq buyurdu: "Xala ana yerindədir". Sonra Əliyə buyurdu: "Sən məndən və mən də səndənəm". Cəfərə də həmçinin buyurdu: "Sən surət və xasiyyətdən mənə bənzəyirsən". Sonra isə Zeydə belə buyurdu: "Sən bizim qardaşımız və dostumuzsan". Əli [Rəsulullaha (s)] dedi: Həmzənin qızı ilə evlənmirsən? [Həzrət (s)[ buyurdu: "O mənim süd qardaşımın qızıdır". [Mənimlə Həmzə bir qadından süd içmişik. Həmzə mənim süd qardaşım və mən bu qızın əmisiyəm](1).

194. أخبرنا محمّد بن عبد الله بن المبارک, قال: حدثّنا یحیی _ وهو ابن آدم _, قال: حدثّنا إسرائیل عن أبی اسحاق, عن هانئ بن هانئ وهبیرة بنیریم, عن علیّ×: «انهم اختصموا فی ابنة حمزة, فقضی بها رسول الله| لخالتها وقال: الخالة أمّ. قلت: یا رسول الله ألا تزوّجها؟ قال: أنها لا تحلّ لی, أنها ابنة أخی من الرضاعة»، وقال لعلی×: «انت منّی وانا منک», وقال لزید: «انت أخونا ومولانا»، وقال لجعفر: قال لجعفر: «أشبهت خَلقی وخُلقی».

194- Bu hədis yetmişinci hədis kimidir. Nisai onu başqa sənədlə belə nəql edir: Onlar (Əli, Cəfər və Zeyd) Həmzənin qızının başçılıq və hamiliyini almaq üçün bir-biri ilə ixtilaf etdilər. Rəsulullah (s) onu xalasına (yəni) Əlinin qardaşı Cəfərin həyat yoldaşına tapşıraraq buyurdu: "Xala ana yerindədir". Əli deyir: Rəsulullaha (s) dedim: Həmzənin qızı ilə evlənmirsən? [Həzrət (s)[ buyurdu: "Xeyr, o mənim üçün halal deyil. O mənim süd qardaşımın qızıdır". (Çünki, Rəsulullah (s) ilə Həmzə bir qadından süd içmişlər). [Həzrət (s)[ o zaman Əliyə buyurdu: "Sən məndən və mən də səndənəm". Sonra isə Zeydə belə buyurdu: "Sən bizim qardaşımız və dostumuzsan". Cəfərə də həmçinin buyurdu: "Sən surət və

səh:138


1- [1] . Yüz doxsan üçüncü hədis başqa mənbələrdə: "Müsnədi Əhməd", c30, s594, hədis 18635; "Səhihi Buxari", c5, s179; "Sünəni Darəmi", c2, s237; "Sünəni Bihəqi", c8, s237; "Şərhüs-sünnə Bəğəvi", c14, s139, hədis 3937.

xasiyyətdən mənə bənzəyirsən"(1).

səh:139


1- [1] . Yüz doxsan dördüncü hədis başqa mənbələrdə: Bu hədisin mənbələri yetmişinci hədisin mənbələri kimidir.

Haqqında mərkəzi

Allahın adı ilə
Rəhman və Rəhimli olan Allahın adı ilə.Və bütün həmdlər aləmlərin rəbbi olan Allaha məxsusdur.
Varlıq aləminin Kövsəri olan Həzrəti Fatiməyi Zəhraya (a) təqdim olunur.
Bilən kimsələrlə (alimlər) bilməyənlər (cahillər) eynidirlərmi? (Zümər sürəsi, ayə 9)
Artıq bir neçə ildir ki, ghaemiyeh Kompüter Araşdırmaları Mərkəzi mobil proqram təminatı, rəqəmsal kitabxanalar istehsal edir və onları pulsuz təklif edir. Bu mərkəz tamamilə məşhurdur və hədiyyələr, nəzirlər, vəqflər və İmamın (ə) mübarək payının ayrılması ilə dəstəklənir. Daha çox xidmət üçün siz də harada olursunuzsa olun mərkəzin xeyriyyəçilərinə qoşula bilərsiniz.
Bilirsinizmi ki, hər bir pul Əhli-beyt (ə) yolunda xərclənməyə layiq deyil?
Və hər insan bu uğura sahib olmayacaq?
Sizi təbrik edirəm.
kartı nömrəsi :
6104-3388-0008-7732
Bank Mellat hesab nömrəsi:
9586839652
Sheba hesab nömrəsi:
IR390120020000009586839652
Adı: (Ghaemieh Kompüter Tədqiqat İnstitutu)
Hədiyyə məbləğlərini depozitə qoyun.
Mərkəzin ünvanı:
İsfahan-Əbdurrəzzaq küçəsi-Hacı Muhəmməd Cəfər adına bazar-Şəhid Muhəmməd Həsən Təvəkküli küçəsi-blok129/34-birinci mərtəbə
veb sayt:www.ghbook.ir
mail:Info@ghbook.ir
mərkəzin ofis telefonu: 00983134490125
Tehran ofisi: 00982188318722
Biznes və alqı satqı: 00989132000109
Mərkəzdə çalışan insanlarla əlaqə yaratmaq üçün nəzərdə tutulan nömrə: 00989132000109