این اثر حاصل زحمات طاقت فرسای معظم له می باشد که به برخی از ویژگیهای آن نسبت به دیگر ترجمه های مفاتیح و نسخ موجود اشاره می شود:

ترجمۀ دقیق و روان از متن عربی با ملاحظۀ نکات دقیق علمی ادعیه

کارآمد کردن متن فارسی با تغییر شیوۀ نگارش

تقدیم فضائل سور بر متن سوره

تقدیم دعای روز شنبه در ایام هفته

تنظیم ادعیه و اعمال شبهای ماه مبارک رمضان به ترتیب زمان

درج باقیات الصالحات با ترجمه در انتهای کتاب

توضیح اسامی مورد نیاز که به صورت اشاره آمده بوده است

ذکر آدرس آیات

نقل نسخه بدل در داخل گیومه

ذکر ارجاعات مرحوم حاج شیخ عباس قمی با شمارۀ صفحه

کتابت جدید متن و ترجمه

در پایان از کلیه عزیزانی که در نشر این اثر ما را یاری نموده اند کمال تشکر را داریم

مرکز علمی تحقیقاتی دار العرفان

صفحه مقدمه :2

روزگار تنهائی،پشتیبان انسان به هنگام بی نوائی و منبع حقایق و برکات الهی است.

از پیامبران بزرگوار،و رسول باکرامت اسلام،و امامان معصوم و صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهم السلام دعاهائی در چهارچوب زیباترین مضامین،و برترین مفاهیم،همراه با جاذبیت و نورانیت،و صورت و سیرتی عرشی صادر شده که خوشبختانه علمای بزرگ شیعه و دانشمندان باکرامت مدرسه اهل بیت،و بینایان راه هدایت دوره به دوره و زمان به زمان آنها را در کتاب هایی ویژه به نام کتاب دعا گردآورده اند که هریک از آن کتاب ها که در زمینه دعا تدوین شده حاوی عالی ترین مسایل اعتقادی،اخلاقی،عملی،سیاسی،اجتماعی،خانوادگی،فردی و دنیایی و آخرتی است،و در زمان خاص خود و اوقات ویژه دعا به ویژه در روزها و شب های متبرک و مخصوصا هنگام سحر راهنمای اهل حال به سوی حق،و دلیل گم گشتگان به جانب هدایت،و برآورنده و حاجات نیازمندان،و شفای درد دردمندان است.

1-هنگامی که نوبت نورافشانی و بیان حقایق و تربیت نفوس به عالم فرزانه،محدّث مخلص،عابد با کرامت مرحوم ثقة المحدثین حاج شیخ عباس قمی رسید،از کتاب های دعای پیش از خود،و منابع حدیث،کتابی به نام مفاتیح الجنان که الحق مفاتیح الجنان است فراهم ساخت که مناجاتیان را از دیگر کتاب ها بی نیاز نمود.

مفاتیح خانه به خانه،قریه به قریه،شهر به شهر،کشور به کشور،حرم به حرم را تسخیر کرد و چنانکه سزاوارش بود همه جا در کنار قرآن مجید قرار گرفت،و جلوه نمودن این کتاب به این صورت مایه از پاکی و درستی و خلوص مؤلفش گرفت.

2-مرحوم شیخ عباس بنا به روایت بزرگان علّت تجلی کتابش را همه جا در کنار قرآن بر این پایه می دانست که پس از پایان تألیفش،ثوابش را به روح با عظمت ریشه ارزش ها،و آئینه صفات انبیا حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام اللّه علیهما هدیه نموده است.

3-فرزند بزرگوار آن مرحوم حضرت حجة الاسلام حاج شیخ محسن محدث زاده به اینجانب فرمود:پدرم همه این کتاب را با وضو نوشت و همواره ظرفی آب در زمان تألیف این کتاب در کنارش بود تا در صورت لزوم تجدید وضو نماید.

ص:2

4-نواده فرزانه کم نظیر،عارف معارف الهیه حضرت خمینی به این فقیر فرمود:شخصی درست کار و اهل دعا به آن جناب گفت:ذکری که از اساتید گذشته به شما رسیده و شما از برکت آن مدارج معنوی و سلوک روحی را به انجام رسانیدید اگر مصلحت می دانید در اختیارم بگذارید،خمینی بزرگ و مناجاتی در پاسخ او یک کلمه فرمود و آن این بود:

مفاتیح الجنان.

5-مفاتیح سفره معنوی گسترده ای است که هر نوع رزق و روزی عرشی و آسمانی در آن قرار دارد،هر نیازمندی می تواند به اندازه نیاز جان و قلبش از آن بهره مند شود.

برای گروهی بی خبر و تهی دست از معنویست چه جای ایراد است که می گویند:کسی نمی تواند به این کتاب گرچه ساعات روز و شبش چند برابر گردد عمل کند؟!مگر از اهل دعا دعوت شده که روز و شب خود را خواندن این کتاب اختصاص دهند،مفاتیح منبع فیوضات ربانیّه است،بر هر انسانی لازم است به اندازه طاقتش و به مقدار اندکی از ساعات روز و شبش برای تصفیه جانش و دردمان دردهای درونش،و به خاطر اتصال به دعا از آن استفاده کند.

گروهی به ادعای خودشان روشنفکر و شبه روشنفکر از ثواب های مقرر شده برای دعاها و زیارت هائی که در مفاتیح است و نیز از آثاری که برای برخی از دعاها بیان شده در شگفتی و ناباوری آن و شاید آن ثواب ها و آثار را قبول نداشته باشند،باید به آنان گفت:شما خدا را نشناخته اید و از اجر عظیم و پاداش بی حساب او که از خزانه بی نهایتش به گدایان درگاهش عطا می شود بی خبر،هستید،و خیال می کنید خزانه عنایات و الطاف او محدود است،خیالی که با کفر برابر است!چه جای شگفتی و ناباوری است اگر ذات بی نهایت او بخواهد از خزانه بی نهایت خود پاداش بی نهایت به بنده مناجاتی اش بپردازد و نتیجه دعایش را در آثار ظاهری تحقق دهد؟!

6-اهل دعا باید بدانند که برای استجابت دعا لازم است شرایطی را رعایت کنند،شرایطی که در معتبرین کتابهای حدیث از زبان معصومان روایت شده است از جمله:

ص:3

طهارت ظاهری به خصوص داشتن وضو،و طهارت باطنی مانند خالی بودن شکم از لقمه حرام،پاک بودن قلب از ریا،حسد،کبر،غرور،کینه،نفاق،شهرت خواهی،و خالی بودن فضای زندگی از حقوق مالی مردم،و اشک و فروتنی و تواضع بردن به عرصه دعا،و خواند دعا در دل شب به ویژه هنگام سحر.

7-از آنجا که مفاتیح الجنان مقبول اهل ایمان واقع شد،و کمتر جائی است که از آن خالی باشد،و شبانه روز هزاران مرد و زن مؤمن در منازل و مساجد و مشاهد مشرفه به آن مراجعه می کنند،و فهم و درک بخش مهمّی از متن فارسی آنکه انشائی علمی و غیر مأنوس دارد،برای گروهی از برادران و خواهران مناجاتی به ویژه جوانان اهل دل مشکل است به توفیق حق و با اجازه حضرت حجة الاسلام جناب آقای حاج شیخ محسن محدث زاده فرزند با کرامت مرحوم محدّث قمی تمام متن فارسی را به سبکی روان و قلم روز و درخور فهم همگان برگرداندم،و با لطف پروردگار متن همه دعاها را به نثری ساده ترجمه نمودم.

این فقیر که جز خدمت به علوم اهل بیت نخواستم و نمی خواهم برنامه ای داشته باشم در مدتی که مشغول این حقیقت معنوی بودم راه را با وضو و گاهی با اشک چشم و تضرع به درگاه حضرت محبوب به توفیق محبوب طی کردم،و نسبت به این عمل اندک چشم داشت پاداشی،ندارم،چنانچه نزد خدا پاداشی برای آن مقرر باشد آن را به روح با عظمت پیشوای شهیدان،سرور عاشقان،اسوۀ کریمان،چراغ قلب عارفان،شافع روز جزا حضرت ابو عبد اللّه الحسین علیه السّلام تقدیم می دارم و از همه خوانندگان ملتمسانه درخواست دارم در هر جائی از این کتاب استفاده معنوی بردند من و پدر و مادرم و به ویژه همسرم و فرزندانم را که زمینه خدمت ناچیزم را به کتاب خدا و عترت فراهم نمودند دعا کنند و در مشاهد مشرفه به خصوص حرم حضرت سید الشهداء و حضرت رضا علیهما السلام چه در حیات و چه در مماتم از طلب مغفرت از پیشگاه حق برای این تهیدست دریغ ننمایند.

فقیر:حسین انصاریان

ص:4

[قرآن]نازل شدۀ توانای شکست ناپذیر و مهربان است تا مردمی را بیم دهی که پدرانشان را بیم نداده اند و به این علت[از حقایق]بی خبرند.یقینا فرمان عذاب بر بیشترشان محقق و ثابت شده است،به این سبب ایمان نمی آورند مسلما ما غل هایی بر گردنشان نهاده ایم که تا چانه هایشان قرار دارد به طوری که سرهایشان بالا مانده است و از پیش رویشان حایلی و از پشت سرشان[نیز]حایلی قرار داده ایم،و به صورت فراگیر دیدگانشان را فرو پوشانده ایم،به این خاطر حقایق را نمی بینند،و برای آنان یکسان است چه بیمشان دهی یا بیمشان ندهی،ایمان نمی آورند، بیم دادنت فقط برای کسی ثمربخشی است که از قرآن پیروی کند و در نهان از خدای رحمان بترسد،پس او را به آمرزش و پاداشی نیکو و باارزش مژده ده بی تردید ما مردگان را زنده می کنیم و آنچه را پیش فرستاده اند و[خوبی ها و بدی های]برجامانده از ایشان را ثبت می کنیم و همه چیز را در کتابی روشن[که اصل همۀ کتاب هاست و آن لوح محفوظ است]بر شمرده ایم و برای آنان[که با تو برخورد خصمانه دارند]اهل آن شهر را مثل بزن،هنگامی که پیامبران به آنجا آمدند،زمانی که دو پیامبر را به سوی آنان فرستادیم،پس آن دو را انکار کردند و با پیامبر سومی آنان را تقویت کردیم،پس[همگی]گفتند:ما را به سوی شما فرستاده اند.[اهل شهر] گفتند:شما جز بشرهایی مانند ما نیستید و[خدای]رحمان هیچ چیزی نازل نکرده است،شما فقط دورغ می گویید.گفتند:پروردگارمان می داند که یقینا ما به سوی شما فرستاده شده ایم،و بر عهدۀ ما جز رساندن آشکار[پیام وحی]نیست گفتند:همانا ما شما را به شومی و فال بد گرفته ایم،اگر [از دعوت خود]باز نایستید،قطعا شما را سنگسار می کنیم،و از سوی ما شکنجه دردناکی به شما خواهد رسید گفتند:شومی شما از خود شماست[و این شومی نتیجۀ کفر و طغیان و گناه است،شگفتا!]آیا اگر به شما تذکر دهند[آن تذکر سعادت بخش را به شومی و فال بد می گیرید؟نه،شومی از ما نیست]بلکه شما مردمی تجاوزکارید.و از دورترین نقطۀ شهر

ص:6

مردی شتابان آمد،گفت:ای قوم من!از این فرستادگان[خدا]پیروی کنید،از کسانی پیروی کنید که پاداشی از شما نمی خواهند و آنان راه یافته اند،و مرا چیست که [از روی یقین]کسی را نپرستم که مرا آفریده و به سوی او بازگردانده می شوید؟آیا به جای او معبودانی را برگزینم که اگر[خدای]رحمان برای من آسیب و گزندی بخواهد نه شفاعتشان چیزی را از من دفع می کند و نه می توانند نجاتم دهند؟!اگر چنین کنم،بی تردید در گمراهی آشکار خواهم بود،[ای رسولان!]بی تردید به پروردگار شما ایمان آورده ام،بنابراین از من بشنوید،[سرانجام به دست آن مشرکان شهید شد،و به او]گفته شد:به بهشت درآی.گفت:ای کاش قوم من معرفت و آگاهی داشتند،به اینکه پروردگارم مرا آمرزید و از کرامت یافتگان قرارم داد.و بعد از شهادت او هیچ سپاهی از آسمان بر[هلاکت]قومش نازل نکردیم،و بر آن نبوده ایم که نازل کنیم.[کیفرشان]جز یک فریاد مرگبار نبود که ناگهان[پس از آن فریاد]همه بی حرکت و خاموش شدند!ای دریغ و افسوس بر این بندگان که هیچ پیامبری برای هدایتشان نمی آمد مگر اینکه او را مسخره می کردند!آیا[مشرکان مکه]ندانسته اند چه بسیار از اقوام پیش از آنان را[به سبب کفر و طغیانشان] هلاک کردیم که آنان هرگز نزد اینان برنمی گردند،[و در دنیا زندگی دوباره نمی یابند]و همۀ آنان[بدون استثنا گردآوری خواهند شد و]در قیامت نزد ما احضار می شوند.

و این زمین مرده برای آنان نشانه ای[آشکار بر اینکه ما مردگان را در قیامت زنده می کنیم]می باشد که آن را زنده کردیم و از آن دانه بیرون می آوریم که از آن می خورند،و در ان بوستان هایی از درختان خرما و انگور قرار دادیم،و در آن از چشمه های گوناگون روان ساختیم،تا از میوۀ آن و آنچه دست هایشان به عمل می آورد[مانند شیره،کشمش،شربت و...]بخورند،آیا سپاس گذاری نمی کنند؟منزّه[از هر عیب و نقصی]است آنکه همۀ زوج ها را آفرید از آنچه زمین می رویاند و از وجود خودشان و از آنچه نمی دانند، و نشانه ای[از نشانه های قدرت و حکمت ما این]برای آنها شب است که[پوشش]روز را از آن بر می کنیم،پس ناگاه آنان به تاریکی درآیند،و خورشید[نیز برای

ص:7

آنان نشانه ای از قدرت ماست]که همواره به سوی قرارگاهش حرکت می کند.این اندازه گیری توانای شکست ناپذیر و داناست،و برای ماه منزل هایی قرار دادیم تا اینکه به صورت شاخه کهنۀ بلالی شکل و زردرنگ خرما برگردد[و باز به تدریج بدر کامل شود،]نه برای خورشید این توان هست که به ماه برسد،و نه شب از روز پیشی می گیرد،و هرکدام در مداری شناورند.و برای آنان نشانه ای دیگر[از قدرت و رحمت ما]این[است]که فرزندانشان را در کشتی هایی پر[از اجناس و وسایل]حمل کردیم،و برای آنان چیزهایی مانند کشتی[چون اسب،قاطر و دیگر وسایل نقلیه]آفریدیم که بر آن سوار می شوند،و اگر بخواهیم آنان را غرق می کنیم در این صورت هیچ فریادرسی برای آنان نخواهد بود، و نجات هم نیابند،مگر[اینکه]رحمتی از سوی ما[نجاتشان دهد]و تا مدتی[از زندگی دنیا]بهره مندشان کنیم،و هنگامی که به آنان گویند:از آنچه[از عذاب های دنیا و آخرت] پیش رو و پشت سر شماست بپرهیزید تا مورد رحمت قرار گیرید[به این هشدار قطعی و یقینی توجه نمی کنند،]و هیچ آیه ای از آیات پروردگارشان برای آنان نمی آید مگر اینکه ازآن روی می گردانند.و هنگامی که به آنان گویند:از آنچه خدا روزی شما کرده انفاق کنید،کافران به مؤمنان گویند:آیا کسانی را اطعام کنیم که اگر خدا می خواست آنان را اطعام می کرد؟[پس گرسنگی را بر خدا بر آنان خواسته است]ولی شما[ای کفرپیشگان!]جز در گمراهی آشکاری نیستند.و می گویند:اگر راستگویید،این وعده[قیامت و عذاب]کی خواهد بود؟اینان جز یک فریاد مرگبار[آسمانی]را انتظار نمی کشند که آنان را درحالی که سرگرم مجادله و ستیر[در امور دنیای]انید فراگیرد.[فریادی که وقتی بر سر آنان زده شود]نه می توانند وصیتی کنند و نه[اگر بیرون خانه باشند]می توانند به خانواده خود برگردند.و در صور دمیده شود، ناگاه همۀ آنان از قبرها به سوی پروردگارشان می شتابند.می گویند:ای وای بر ما،چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟این واقیعتی است که[خدای]رحمان وعده داده بود و پیامبران راست گفته بودند!![آن صحنۀ عظیم]جز یک فریاد نیست،پس به ناگاه همۀ آنان[گردآوری شده و] ند ما احضار می شودند.در این روز به هیچ کس ذره ای ستم نمی شود،و جز آنچه انجام می دادید پاداش داده نمی شوید.

ص:8

همانا بهشتیان در چنین روزی در سرگرمی وصف ناپذیری شیرین کام و خوش اند.آنان و همسرانشان در زیر سایه هایی[آرام بخش]بر تخت هایی [آراسته چون حجله عروس]تکیه می زنند.برای آنان در آنجا میوه ها[ی عالی و مطبوع]و آنچه دلشان بخواهد فراهم است.با سلام[ای پرارزش و سلامت بخش]که گفتاری از پروردگاری مهربان است.و[ندا آید:]ای گناهکاران!امروز[از صف نیکان]جدا شوید.ای فرزندان آدم!آیا با شما عهد نکردم که شیطان را مپرستید که او بی تردید دشمن آشکاری برای شماست؟و اینکه مرا بپرستید که این راهی است مستقیم،و همانا شیطان گروه بسیاری از شما را گمراه کرد،آیا تعقّل نمی کردید[که پیروانش به چه سرنوشت شومی دچار شدند؟]این است دوزخی که به شما وعده می دادند.

امروز به کیفر کفری که همواره می ورزیدید،در آن درآیید.امروز بر دهان هایشان مهر خاموشی نهیم و دست هایشان با ما سخن می گویند و پاهایشان به اعمالی که همواره مرتکب می شدند،گواهی می دهند!و اگر بخواهیم[در همین دنیا]دردگانشان را محو می کنیم،پس به [سوی همان]راه[گمراهی]بر یکدیگر پیشی می گیرند،ولی چگونه می توانند دید؟و[نیز]اگر بخواهیم آنان را در جای خودشان مسخ می کنیم،[و به صورت جمادی خشک درمی آوریم]که نه بتوانند بروند و نه بازگردند،و به هرکس عمر طولانی دهیم،او را در عرصۀ آفرینش[به سوی حالت ضعف،سستی،نقصان و فراموشی]واژگونش می کنیم،پس آیا تعقّل نمی کنند؟و به پیامبر،شعر نیاموختیم و[شعرگویی]شایسته او نیست.کتاب[او]جز مایۀ یادآوری و قرآنی روشنگر[حقایق]نیست،تا کسانی را که[به عقل و هوش و استداد]زنده اند هشدار دهد،و فرمان عذاب بر کافران محقق و ثابت شود.آیا ندیده اند که ما از آنچه به قدرت خود انجام داده ایم برای آنان چهارپایانی آفریده ایم که آنان مالکشان هستند.و چهارپایان را برای آنان رام کردیم که برخی از آنها مرکب سواری آنان هستند و از[گوشت]برخی از آنها می خورند، و برای آنان در آن چهارپایان سودهایی[چون پشم،کرک،پوست]و نوشیدنی هایی[چون شیر و فرآورده های آن]هست،آیا سپاس گذاری نمی کنند؟و به جای خدا معبودانی

ص:9

انتخاب کرده اند به امید اینکه[به وسیلۀ آنها]یاری شوند،درحالی که[معبودان]قدرت یاری دادن به آنان را ندارند و آنان[که سبک مغزان روی برتافته از حق اند]برای آن معبودان[از سوی شیطان]سپاهی احضار شده اند[تا عمر و مالشان را فدای این معبودان باطل کنند]پس گفتارشان تو را اندوهگین نکند،بی تردید ما آنچه را پنهان می دارند و آنچه را آشکار می کنند،می دانیم.آیا انسان ندانسته که ما او را از نطفه ای[پست و ناچیز]آفریده ایم و اینک ستیزه گری آشکار است؟در حالی که آفرینش نخستین خود را از یاد برده برای ما مثلی زد[و]گفت:چه کسی این استخوان ها را درحالی که پوسیده اند،زنده می کند؟بگو:همان کسی که نخستین بار آن را پدید آورد.زنده اش می کند،و او به هر چیزی داناست همان کسی که برای شما از درخت سبز،«آتش زنه»آفرید،که اکنون شما از آن آتش می فروزید.آیا کسی که آسمان ها و زمین را آفریده است،قدرت ندارد که[پس از مرگشان]همانند آن را بیافریند؟چرا قدرت دارد،زیرا اوست که آفرینندۀ بسیار داناست.شأن او این است که چون پدید آمدن چیزی را اراده کند،فقط به آن می گوید:باش،پس بی درنگ موجود می شود.بنابراین [از هر عیب و نقصی]منزّه است خدایی که مالکیّت و فرمانروایی همه چیز به دست اوست،و به سوی او بازگردانده می شوید.

انکار می کنید؟ای انس و جن!به زودی به[حساب]شما می پردازیم.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ای گروه جن و انس!اگر می توانید از کرانه ها و نواحی آسمان ها و زمین بیرون روید،پس بیرون روید،نمی توانید بیرون روید مگر با نوعی توانایی و قدرت.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟بر شما شعله هایی از آتش بی دود و دود آتش آلود فرستاده خواهد شد،در نتیجه نمی توانید یکدیگر را[برای دفع عذاب]یاری دهید!پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و ناگهان آسمان بشکافد و چون چرمی سرخ رنگ و گلگون شود.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟پس در آن روز[به علت سرعت فوق العاده حسابرسی و روشن بودن همۀ امور]انس و جنّی را از گناهش نپرسند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟گناهکاران به نشانه هایشان شناخته می شوند،پس آنان را به موهای پیش سر و به پاهایشان می گیرند[و به آتش می اندازند]پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟این همان دوزخی است که گنهگاران آن را دروغ می پنداشتند.آنان در میان آتش و آب جوشان رفت و آمد می کنند پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و برای کسی که از مقام پروردگارش[که احاطه و تسلّط او بر ظاهر و باطن هستی است]بترسد دو بهشت است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ [دو بهشتی که]دارای درختان و شاخسارهای با طروات و انبوه است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آن دو بهشت دو چشمه ای است که همواره جاری است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آن دو بهشت از هر میوه ای دو نوع فراهم است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ [بهشتیان]بر بسترهایی که آستر آنها از حریر درشت بافت است،تکیه می زنند،و میوه های رسیده آن دو بهشت[به آسانی]در دسترس است.پس کدامیک از نعمت های پرودگارتان را انکار می کنید؟در آن بهشت ها زنانی که فقط به همسرانشان عشق می ورزند،و پیش از آنان دست انس و جنی به آنان نرسیده است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را

ص:12

انکار می کنید گویی آن زنان بهشتی یاقوت و مرجان اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و جز آن دو بهشت،دو بهشت دیگر[هم]هست.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟آن[دو بهشت دیگر]در نهایت سرسبزی اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ در آن دو بهشت دو چشمه همواره جوشان و در حال فوران است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آنها میوه های فراوان و درخت خرما و انار است.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آنها زنانی نیکو سیرت و زیبا صورت اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ حوریانی که در سراپرده ها مستورند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟پیش از آنان دست انس و جنّی به آنان نرسیده است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟بر بالش های سبز و فرش های زیبا تکیه می زنند.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟همه سودمند و بابرکت است نام پروردگار باشکوه و ارجمندت.

نورانی همچون قرص ماه ملاقات کند،و نیز از آن حضرت روایت شده:که هرکس مشتاق بهشت و وصف آن می باشد،سورۀ واقعه را بخواند.

و پایدار،و آبی ریزان،و میوه ای فراوان،که پایان نپذیرد و ممنوع نشود،و همسرانی بلندمرتبه، که ما آنان را با آفرینشی ویژه آفریدیم،پس آنان را همواره دوشیزه قرار داده ایم.عشق ورز به شوهران،و هم سن و سال با همسران.[همه این نعمت ها]برای سعادتمندان[است.]گروهی بسیار از پیشینیان،و گروهی بسیار از پسینیان،و شقاوتمندان،چه دون پایه اند شقاوتمندان! در میان بادی سوزان و آبی جوشان[قرار دارند]،و سایه ای از دودهای بسیار غلیظ و سیاه،نه خنک است و نه آرام بخش،اینان پیش از این از نازپروردگان خودکامه و سرکش بودند،و همواره بر گناهان بزرگ پافشاری داشتند،و پیوسته می گفتند:آیا هنگامی که مردمی و خاک و استخوان شدیم،آیا به راستی برانگیخته می شویم؟!و آیا پدران گذشتۀ ما نیز برانگیخته می شوند؟!بگو:بی تردید همۀ پیشینیان و همۀّ پسینیان،برای وعده گاه روزی معین گردآورده خواهند شد.آن گاه شما ای گمراهان انکارکننده! قطعا از درختی که از زقّوم است[؟؟؟مایعی جوشان و بسیار بد مزّه و بدبوست]خواهید خورد؛و شکم ها را از آن پر خواهید کرد،و روی آن از آب جوشان خواهید نوشید،مانند نوشیدن شترانی که به شدت تشنه اند؛این است پذیرایی از آنان در روز جزا.ما شما را آفریدیم،پس چرا[آفرینش دوبارۀ خود را پس از مرگ]باور نمی کنید؟آیا از[حالات و دگرگونی های]نطفه ای که در رحم می ریزید آگاه هستید؟آیا شما آن را[تا انسانی معتدل و آراسته شود]می آفرینید یا ما آفریننده ایم؟ماییم که مرگ را میان شما مقدّر کردیم،و هیچ چیز ما را[در جاری کردن مرگ بر شما]مغلوب نمی کند.[آری،مرگ را مقدّر کردیم]تا امثال شما را جایگزین شما کنیم و شما را به صورتی که نمی دانید آفرینشی تازه و جدید بخشیم،و به راستی پیدایش نخستین را[که جهان فعلی است]شناختید،پس چرا متذّکر[پدید شدن جهان دیگر]نمی شوید؟!مرا خبر دهید آنچه را می کاری،آیا شما آن را می رویانید،یا ما می رویانیم؟به یقین اگر بخواهیم آن را ریزریز کرده و خاشاک می کنیم که متأسف

ص:15

و شگفت زده می شوید،[و می گویید:]مسلما ما خسارت زده ایم،بلکه ناکام و محرومیم به من خبر دهید آبی که می نوشید، آیا شما آن را از ابر باران زا فرود آورده اید یا ما فرود آورنده ایم؟اگر بخواهیم آن را تلخ می گردانیم،پس چرا سپاس گزاری نمی کنید؟ به من خبر دهید آتشی که می افروزید،آیا شما درختان را آفریده اید یا ما آفریننده ایم؟ما آن را وسیلۀ تذکر و مایۀ استفاده برای صحرانشینان و بیابانگردان قرار داده ایم.پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی.پس به جایگاه ستارگا سوگند می خورم،و اگر بدانید بی تردی این سوگندی بس بزرگ است.که یقینا این قرآن،قرآنی است ارجمند و باارزش؛[که]در کتابی مصون از هر گونه تحریف و دگرگونی[به نام لوح محفوظ جای دارد.]جز پاک شدگان[از هر نوع آلودگی]به[حقایق و اسرار و لطایف]آن دسترسی ندارند.نازل شده از سوی پروردگار جهانیان است.آیا شما نسبت به این گفتار سهل انگاری می کنید[و آن را قابل اعتنیا نمی دانید؟!]و فقط نصیب خود را این قرار می دهید که آن را انکار کنید؟!پس چرا هنگامی که روح به گلوگاه می رسد،و شما در آن وقت نظاره گر هستید[و پیچ کاری از شما ساخته نیست!]و ما به او از شما نزدیک تریم،ولی نمی بینید.[آری]پس چرا اگر شما پاداش داده نمی شوید [و به گمان خود قیامتی در کار نیست و شما را قدرتی بزرگ و فراتر است؟]آن[روح به گلوگاه رسیده]را[به بدن محتضر]برنمی گردانید،اگر[در ادعای خود]راستگویید؟پس اگر[جان به گلو رسیده]از مقربان باشد،[در]راحت و آسایش و بهشت پرنعمت[خواهد بود.]و اگر از سعادتمندان باشد،[به او گفته می شود:] از سوی سعادتمندان بر تو سلام باد.و اما اگر انکارکنندگان[حقایق و]گمراه باشد،پذیرایی از او با آب جوشان است، و وارد شدن به دوزخ است.[آنچه درباره این سه طایف بیان شد،]بی تردید این است همان حقّ یقینی.پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی.

ص:16

می گریزید با شما دیدار خواهد کرد،سپس به سوی دانای نهان و آشکار بارگردانده می شوید،پس شما را به اعمالی که همواره انجام می دادید، آگاه خواهد کرد.ای مؤمنان!چون برای نماز روز جمعه ندا دهند،به سوی ذکر خدا بشتابید،و خرید و فروش را رها کنید،که این[اقامۀ نماز جمعه و ترک خرید و فروش]برای شما بهتر است اگر[به پاداشش]معرفت و آگاهی داشتید.و چون نماز پایان گیرد،در زمین پراکنده شوید و از فضل و رزق خدا جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید،و[برخی از مردم]چون تجارت یا مایۀ سرگرمی ببینند[از صف یک پارچه نماز]به سوی آن پراکنده شوند و تو را در حالی که[بر خطبه نماز]ایستاده ای،رها کنند.بگو:پاداش و ثوابی که نزد خداست از سرگرمی و تجارت بهتر است،و خدا بهترین روزی دهندگان است.

بیازماید که کدامتان نیکوکارترید،و او توانای شکست ناپذیر و بسیار آمرزنده است.آنکه هفت آسمان را بر فراز یکدیگر آفرید.در آفرینش[خدای]رحمان،خلل و نابسمانی و ناهمگونی نمی بینی،پس بار دیگر آیا هیچ خلل و نابسمانی و ناهمگونی می بینی؟سپس بار دیگر بنگر تا دیده ات در حالی که خسته و کم سو شده[از یافتن خلل،نابسامانی و ناهمگونی فرو مانده]و درمانده گشته است،به سویت بازگردد.همانا ما آسمان دنیا را با چراغ هایی آراستیم و آنها را تیرهایی برای راندن شیطان ها قرار دادیم.و برای آنان[در آخرت]آتشی افروخته آماده کرده ایم؛و برای کسانی که به پروردگارشان کافر شدند،عذاب دوزخ است و چه بد بازگشت گاهی است.هنگامی که در آن افکنده شوند از آن درحالی که در جوش و فوران است،صدایی هولناک و دلخراش می شنوند.نزدیک است که از شدت خشم متلاشی و پاره پاره شود.هرگاه گروهی در آن افکنده شوند، نگهبانانش از آن می پرسند:آیا شما را بیم دهنده ای نیامد؟می گویند:چرا بیم دهنده آمد،ولی او را انکار کردیم و گفتیم:خدا هیچ چیز نازل نکرده است؛شما بیم دهندگان جز در گمراهی بزگی نیستید؛و می گویند:اگر ما[دعوت سعادت بخش آنان را]شنیده بودیم،یا[در حقایقی که برای ما آوردند]تعقّل کرده بودیم، در میان[آتش]اهل آتش سوزان نبودیم.پس به گناه خود اعتراف می کنند.و مرگ و دوری از رحمت بر اهل آتش سوزان باد.بی تردید کسانی که در نهان از پروردگارشان می ترسند،برای آنان آمرزش و پاداشی بزرگ است.و گفتارتان را پنهان کنید یا آن را آشکار سازید،مسلما او به نیّات و اسرار سینه ها داناست.

آیا کسی که[همه موجودات را]آفریده است،نمی داند؟و حال آنکه او لطیف و آگاه است.اوست که زمین را برای شما راه قرار داد،بینابراین بر اطراف و جوانب آن راه روید،و از روزی خدا بخورید،و برانگیختن مردگان و رستاخیز به سوی اوست.آیا از کسی که[حاکمیت و فرمانروایی اش]در آسمان قطعی است[چه رسد در زمین]خود را در امان دیده اید،از اینکه[با شکافتن زمین]شما را در آن فرود برد درحالی که زلزله و جنبش موج آسایش را ادامه دهد؟آیا از کسی که حاکمیت و فرمانروایی اش

ص:19

در آسمان قطعی است[چه رسد در زمین]خود را در امان دیده اید از اینکه توفانی سخت[که با خود ریگ و سنگ می آورد]بر شما فرستد؟پس به زودی خواهید دانست که بیم دادن من چگونه است!و مسلما کسانی که پیش از آنان بودند[آیات خدا و پیامبران را انکار کردند]،پس[بنگر]عذاب من چگونه بود!آیا ندانسته اند که پرندگان بالای سرشان را درحالی که بال می گشایند و می بندند،فقط[خدای]رحمان در فضا نگه می دارد؟یقینا او بر همه چیز بیناست.آیا این کسیت[از]سپاهتان که شما را به هنگام نزول عذاب در برابر خدای رحمان یاری دهد؟کافران جز دچار فریب[شیطان]نیستند.یا کیست آنکه به شما روزی دهد،اگر خدا روزی اش را از شما بازدارد؟[نه اینکه حقیقت را نمی دانند]بلکه در سرکشی و نفرت[از حق سرسختی و]پافشاری می کنند.آیا کسی که نگونسار و به صورت افتاده حرکت می کند،هدایت یافته تر است یا آنکه راست قامت بر راه راست می رود؟بگو:اوست که شما را آفرید و برای شما گوش و دیده و دل قرار داد، ولی اندکی سپاس می گزاید.بگو:اوست که شما را در زمین آفرید و به سوی او محشور می شوید.

و می گویند:اگر راستگویید این وعدۀ وقوع[رستاخیز]کی خواهد بود؟بگو:دانش و آگاهی[این حقیقت]فقط نزد خداست و من تنها بیم دهنده ای آشکارم.پس زمانی که آن[وعده داده شده]را از نزدیک ببینند،چهره کافران درهم و زشت گردد[و به آنان گویند:]این است همان چیزی که آن را[از روی مسخره]می خواستید.بگو:به من خبر دهید اگر خدا من را و هر که را با من است هلاک کند،یا مورد رحمت قرار دهد،پس چه کسی کافران را از عذاب دردناک پناه خواهد داد؟بگو:اوست رحمان،به او ایمان آوردیم،و بر او توکل کردیم،پس به زودی خواهید دانست چه کسی در گمراهی آشکار است.بگو:به من خبر دهید اگر آب مورد بهره برداری شما[چون آب رودها،چشمه ها،سدها و چاه ها]در زمین فرو رود[تا آنجا که از دسترس شما خارج گردد]پس کیست که برایتان آب روان و گوارا بیاورد؟!

ص:20

است.برای سرکشان و طاغیان جای بازگشت است.روزگاری دراز در آن بمانند.در آنجا نه خنکی هوا می جشند و نه آشامیدنی [باب طبع]مگر آب جوشان و چرکاب و خونابه ای[از بدن دوزخیان]پاداشی است مناسب[اعمالشان]اینان بودند که به[روز]حساب امیدی نداشتند، و آیات ما را به شدت و با همۀ وجود انکار می کردند و[ما]همه چیز را[از خوبی و بدی آنان]بر شمرده و در نامۀ اعمالشان ثبت کرده ایم.[و در قیامت به آنان می گوییم:]پس بچشید که هرگز جز عذاب بر شما نیفزاییم.بی تردی برای پرهیزگاران پیروزی و کامیابی است باغ هایی[سرسبز و خرم]و انواع انکورها و دخترانی نورسیده و هم سن و جام هایی لبریز[از بادۀ طهور]در آنجا نه سخن بیهوده ای می شوند و نه دوزخ و تکذیبی.[این]پاداشی کافی و به اندازه از سوی پروردگار توست.همان پروردگار آسمان ها و زمین و آنچه میان آنهاست،آن مهربانی که هیچ کس را اختیار چون وچرای با او نیست.روزی که روح و فرشتگان در یک صف می ایستند و سخن نمی گویند مگر کسی که[خدای]رحمان به او اجزاه دهد و سخن حق و درست گوید.آن[روز] روز حق است،پس هر که بخواهد راه بازگشتی به سوی پروردگارش برگزیند؛ما شما را از عذابی نزدیک هشدار دادیم،روزی که آدم آنچه را[از خیر و شر] پیش فرستاده است بنگرد و کافر گوید:ای کاش من خاک بودم[و موجودی مکلّف آفریده نمی شدم تا چنین روز سختی را ببینم!]

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

سوگند به خورشید و گسترش روشنی اش و به ماه هنگامی که از پی آن برآید و به روز چون خورشید را به خوبی آشکار کند و به شب هنگامی که خورشید را فرو پوشد و به آسمان و آنکه آن را بنا کرد و به زمین و آنکه آن را گستراند و به نفس و آنکه آن را درست و نیکو نمود،پس بزه کاری و پرهیزکاری اش را به او الهام کرد.بی تردی کسی که نفس را[از آلودگی پاک کرده]رشد داد،رستگار شد.و کسی که آن را[به آلودگی ها و امور بازدارنده از رشد]بیالود[و از رحمت حق]نومید شد.قوم ثمود به سبب سرکشی و طغیانش[پیامبرشان را]تکذیب کرد،زمانی که بدبخت ترینشان به پا خاست.پس فرستادۀ خدا به آنان گفت:ناقۀ خدا و آبشخورش را [واگذارید]ولی به تکذیب او برخاستند و ناقه را پی کردند،و در نتیجه پروردگارشان به خاطر گناهشان عذاب سختی بر آنان فرو ریخت و همه قوم را با خاک یکسان و برابر ساخت؛و خدا از- سرانجام آن کار[که نابودی ستمکاران است]پروایی ندارد.

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ستایش خدای را که سپاس خویش را کلید یاد خود قرار داد و تمام موجودات را گویای ستایش و شکرش آفریده و درود و سلام بر پیامبرش محمّد ص که نامش از نام ستودۀ او(محمود)جدا شده است،و بر اهل بیت پاکش که بزرگوار و بخشنده اند.

و بعد این فقیر بی بضاعت و متمسّک به احادیث اهل بیت رسالت علیهم السّلام عبّاس بن محمّد بن رضا القمی که خداوند پایان کار هر دو را به نیکی و سعادت ختم کند چنین گوید:عده ای از برادران اهل ایمان از این دعاگو خواستند که کتاب«مفاتیح الجنان»را که بین مردم متداول است مطالعه نمایم و دعاهای مستند آن کتاب را ذکر نمایم و آنچه را که سندش به نظرم نرسیده از ذکرش خودداری کنم و پاره ای از دعاها و زیارات معتبره را که در آن کتبا نیامده بر آن بیفزایم.این کمترین خواهش برادرانم را اجابت کرده و این کتاب را به همان ترتیب نظام داده و آن را«مفاتیح الجنان»[کلیدهای بهشت]نامیدم.این مجموعه را در سه باب مرتّب ساختم؛در باب اوّل تعقیب نمازها و دعاهای روزهای هفته و اعمال شب و روز جمعه و پاره ای از دعاهای مشهور و مناجات خمسة عشر و جز اینها گرد آمده است.در باب دوّم:اعمال ماهای سال و فضیلت و اعمال نوروز و اعمال ماههای رومی[شمسی]بیان شده است.در باب سوّم:زیارات و آنچه مربوط به زیارات است آمده.امید است برادران اهل ایمان مطابق آن عمل کنند،و این گنهکار رو سیاه را از دعا و زیارات و طلب آمرزش فراموش نفرمایند.

مقام والا،و عزّت دست نایافتنی،و قدرت سرپیچی ناپذیرت،از شر دنیا و آخرت،و از شر همه دردها،و از شر هر حیوانی که زمام وجودش به دست توست،همانا پروردگارم بر راه راست است،هیچ توان و نیرویی نیست جز از جانب خدا بلندمرتبۀ بزرگ.توکل می کنم بر آن زنده ای که نمی میرد،سپاس خدا را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برای او نیست و نه سرپرستی تا از ذلّت برهاندش و او را بسیار بزرگ شمار.پس تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را گفته،(و کیفیت آن چنین است:

تکبیر(اللّه اکبر)34 مرتبه،حمد(الحمد للّه)33 مرتبه،تسبیح(سبحان اللّه)33 مرتبه)و پیش از انکه از جای خود خرکت کنی ده مرتبه می خوانی:

گواهی میدهم که معبودی جز خدای یکتا نیست،برای او شریکی وجود ندارد،معبودی است یگانه و یکتا،بی همتا و بی نیاز است،و هرگز همسر و فرزندی نگرفته است.

مؤلف گوید:فضیلت فراوان این ذکر(أشهد أن لا اله الاّ اللّه...)در روایت وارد شده به ویژه پس از نماز صبح و شام،و هنگام طلوع و غروب آفتاب.آنگاه می گویی:

منزه است خدا هر زمان که چیزی او را تنزیه کند،و آن چنان که دوست دارد تنزیه شود،و آن چنان که او شایستۀ آن است، و آن گونه که برای مقام والا و رفعت جلالش سزاوار است و سپاس خدای را هر زمان که او را چیزی سپاس گوید و همان طور که دوست دارد سپاهش گویند و چنان که شایسته آن است و آن گونه که برای مقام والا و شکوه رفیعش سزاوار است.معبودی جز خدا نیست هر آنکه چیزی به یگانه پرستی اش بانگ برآرد و همان طور که دوست دارد یگانه شمرده شود و آن گونه که سزاوار است و

ص:30

آن گونه که شایستۀ مقام والا و عزت رفیع او است.و(خدا بزرگتر است)هر زمان که او را چیزی به بزرگی یاد کند و همان طور که دوست دارد به بزرگی یاد شود و چنان که او شایستۀ آن است و آن گونه که برای مقام والا و عزت رفیعش سزاوار است.منزه است خدا و سپاس تنها خدا راست،و معبودی جز خدا نیست،و خدا بزرگ تر است برای هر نعمتی که به من و به هر یک از مخلوقاتش عطا نموده،چه آنان که بوده اند و چه آنان که تا روز قیامت خواهند آمد.خدایا از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و از تو از بهترین چیزی که امید دارم و از بهترین چیزی که امید ندارم درخواست می کنم،و به تو پناه می آورم از شر آنچه که پرهیز می کنم و از شر آنچه که نمی پرهیزم.

سپس سورۀ حمد،آیة الکرسی[آیۀ 255 سورۀ بقره]، شَهِدَ اللّٰهُ [آل عمران:18] قُلِ اللّٰهُمَّ مٰالِکَ الْمُلْکِ [آل عمران:26]و آیۀ سخره را که عبارت از سه آیه از سورۀ اعراف[54-56]که اوّل آن، إِنَّ رَبَّکُمُ اللّٰهُ» و آخر آن «مِنَ الْمُحْسِنِینَ» است می خوانی،و سپس سه مرتبه می گویی:

منزّه است پروردگارت،پرودرگار عزّت،از آنچه مشرکان به او نسبت می دهند،و درود بر فرستادگان او و سپاس برای خدا پروردگار جهانیان پس سه مرتبه می گویی:خدایا!درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و در کارم برای من گشایش و راه نجات قرار ده و مرا از جانبی که گمان می برم و از جانبی که گمان نمی برم روزی عنایت کن.

و این دعایی است که جبرئیل آن را به حضرت یوسف علیه السّلام هنگامی که آن حضرت در زندان بود،تعلیم داد.سپس با دست راست محاسنت را بگیر،و کف دست چپت را به سوی آسمان بگشا و هفت مرتبه بگو:

ص:31

ای پروردگار محمّد و خاندان محمّد،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،و فرج خاندان محمّد را نزدیک فرما.

ای صاحب عظمت و بزرگواری!،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و به من رحم کن و از آتش دوزخ پناهم ده.

پس دوازده مرتبه سورۀ«توحید»را می خوانی و می گویی:خدایا از تو می خواهم به نام پوشیده و پنهان و پاکیزه و پاکی بخش و مبارکت و نیز به نام بزرگت و سلطنت دیرینه ات از تو خواستارم ای بخشنده عطاها!و ای آزادی بخش اسیران و ای رهانندۀ انسانها از آتش،از تو می خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و گردن مرا از آتش دوزخ رهایی بخشی،و از سرای دنیا همراه با سلامت ایمان بیرون بری و در امنیت وارد بهشت نمایی و قرار دهی آغاز دعایم را رستگاری و میانش را موفقیت،و پایانش را صلاح،همانا تویی دانای نهانها.و در«صحیفۀ علویّه»آمده که دنبال هر فریضه چنین می خوانی:

ای کسی که گوش دادن به سخنی از گوش دادن به سخنی دیگر او را باز نمی دارد و درخواست بی شمار خواهندگان به اشتباهش نمی اندازد،ای آنکه اصرار اصراکنندگان آزرده و خسته است نمی کند،بچشان مرا از خنکی گذشت و شیرینی رحمت و آمرزشت معبودا!این است نماز من،آن را بجا آوردم نه به خاطر نیاز و رغبتی از سوی تو به آن،بلکه تنها از جهت تعظیم و اطاعت دستور و اجابت آنچه که مرا به آن فرمان دادی معبودا اگر عیب و نقصی در رکوع و سجودش بود مرا مؤاخذه مکن و بر من با پذیرش عبادات و آمرزش کاستیها تفضّل کن.

ص:32

و نیز در پی هر نماز،این دعا را که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم برای تقویت حافظه به امیر المؤمنین تعلیم داد می خوانی:منزه است پادشاهی که بر زیردستانش ستم نمی کند،منزه است خدایی که اهل زمین را به عذابهای رنگارنگ گرفتار نمی نماید،منزه است آن خدای بنده نواز مهربان.خدایا قرار ده در دلم نور و بینایی و فهم و دانش،مسلّما تو بر هر چیز توانایی.در مصباح کفعمی آمده:بعد از نمازها سه مرتبه بگو:

خودم و دینم و خانواده ام و ثروتم و فرزند و برادران دینی ام و آنچه را پروردگارم روزیم نموده و سرانجام کارم و هرکس که سرپرستی او به دست من است،همه و همه را در پناه خدای یگانه و یکتای بی نیاز قرار می دهم،خدایی که نزاده است و زاییده نشده است و کسی همتای او نیست،و(پناه می برم)به آفریدگار سپیده دم از شر آنچه آفرید و از شر شب تاریک آنگاه که درآید و از شر زنان ساحر دمنده در گرده ها و از شر حسود زمانی که حسد ورزد و پناه می برم به پروردگار آدمیان،فرمانروای آدمیان،معبود آدمیان،از شر شیطان مرموزی که در سینه های مردمان وسوسه می کند،چه شیطان جنی و چه شیطان انسی.و از دست نوشتۀ شیخ شهید نقل است که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود:هرکه می خواهد خداوند در قیامت اعمال زشتش را بر او عرض نکند و پروندۀ گناهانش را نگشاید،باید این دعا را بعد از هر نماز بخواند:

بار خدایا!همانا آمرزش تو از عمل من امیدوارکننده تر و مهربانی تو از گناه من گسترده تر است،بار خدایا!اگر گناهانم نزد تو بزرگ است،گذشت تو از گناه من بزرگتر است،بار خدایا!اگرچه شایسته دست یابی

ص:33

رحمت تو نیستم،امّا رحمت تو سزاوار است به من برسد و مرا فرا گیرد،زیرا رحمتت همه چیز را فرا گرفته است، به حق مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!.و از ابن بابویه روایت شده:چون از تسبیح حضرت فاطمه علیها السّلام فارغ شدی بگو:خدایا!تویی خدای سلامت«بی عیب،»و سلامت تنها از تو سرچشمه می گیرد و تنها از آن توست و به سوی تو باز می گردد منزه است پروردگارت پروردگار صاحب عزت از صفاتی که مشرکان برایش بیان می کنند،و سلام بر فرستادگان او و ستایش خدای را است پروردگار جهانیان،سلام و برکات خدا بر تو ای پیامبر!،سلام بر امامان هدایت گر،هدایت یافته،درود و سلام بر همۀ پیامبران خدا و فرستادگان و فرشتگانش،سلام بر ما و بر بندگان شایستۀ خدا،سلام بر علی ع امیر اهل ایمان،سلام بر حسن و حسین دو سرور تمام جوانان اهل بهشت،سلام بر علی بن حسین زینت بخش عابدان،سلام بر محمد بن علی شکافندۀ دانش انبیاء،سلام بر جعفر بن محمّد آن امام راستگو،سلام بر موسی بن جعفر آن امام خورنده خشم،سلام بر علی بن موسی آن امام قانع و خشنود،سلام بر محمد بن علی آن امام بخشنده،سلام بر علی بن محمد آن امام هدایتگر،سلام بر حسن بن علی آن پاکیزه دربند،سلام بر حجبت بن الحسن آن امام قیام کنندۀ هدایت شده،درود و سلام خدا بر تمام آنان باد.آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه.شیخ کفعمی فرموده:پس از هر نمازی

ص:34

می گویی: خشنودم به پروردگاری خدا،و دیانت اسلام،و نبوت محمد که درود خدا بر او و خاندانش باد، و امامت علی،و به حسن و حسین و علی و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و حسن و یادگار شایسته(حضرت مهدی)درود بر آنان باد،که امامان و سروران و پیشوایانم باشند به آنان دوستی می ورزم و از دشمنانشان بیزاری می جویم پس سه مرتبه بگو:بار خدایا از تو بخشش و تندرستی و آسایش را در دنیا و آخرت خواستارم.

بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است تو بزرگتری،و اگر کوتاهی در بندگی ام بزرگ است تو بزرگتری و اگر همواره بخل می ورزم تو بخشنده تری.خدایا بزرگی گناهانم را به بزرگی گذشتت،و بسیاری کوتاهی ام را به بزرگواری آشکارت بیامرز و بخل مرا با جود سرشارت ریشه کن نما.بار الها!هر نعمتی که در دست ماست از سوی توست،معبودی جز تو نیست،از تو آمرزش می خواهم و به سوی تو باز می گردم.

بیامرزد،و از حضرت امام جواد علیه السّلام روایت شده:«کسی که پس از نماز عصر ده مرتبه سورۀ قدر را بخواند،در آن روز،همانند اعمال خلایق بر او بگذرد.و خواندن دعای«عشرات»در هر صبح و شام مستحب است و بهترین زمان برای خوان آن بعد از نماز عصر روز جمعه است.این دعا بعدا ذکر خواهد شد.[صفحۀ 116]

خدایا از تو می خواهم به نگاه بزرگوارانه ات و نام بزرگ و فرمانروایی دیرینه ات که بر محمد و خاندان او درود فرستی و بیامرزی گناه بزرگ مرا،چه گناه بزرگ را جز آمرزگاری بزرگ نمی آمرزد و چون از نافله فارغ شدی هرچه می خواهی تعقیب بخوان،سپس ده مرتبه بگو:آنچه خدا بخواهد خواهد شد.هیچ نیرویی نیست مگ سرچشمه یافته از خدا،از خدا آمرزش میطلبم آنگاه بگو:خدایا!از تو موجبات رحمتت و اسباب آمرزش حتمی ات،و رهایی از آتش دوزخ و از هر بلا و کامیابی به بهشت و خشنودی تو در خانۀ امن آن جهان و همسایگی پیامبرت محمد(درود بر او و خاندانش)را خواستارم.خدایا هر نعمتی که بدست ماست از جانب توست،جز تو شایسته پرستش نیست،از تو آمرزش می جویم و به سوی تو می پویم و بین نماز مغرب و عشاء نماز«غفیله»را می خوانی که دو رکعت است.ر رکعت اول بعد از«حمد»می خوانی:

و همراه ماهی(یونس)را یاد کن آن گاه که خشمناک[از میان قوم خود بیرون]رفت،سپس گمان کرد که بر او تنگ نگیریم،پس در میان تاریکیها ندا داد که شایسته پرستشی جز تو نیست،پاک و منزهی به راستی من از ستمکاران بودم،پس دعایش را مستجاب نمودیم و او را از غم رهانیدیم،و این چنین اهل ایمان را رهایی بخشیم.و کلیدهای غیب نزد اوست آنها را کسی جز او نمی داند، و بر آنچه در خشکی و دریاست آگاه است،و هیچ برگی فرو نمی افتد جز آنکه به آن آگاهی دارد و هیچ دانه ای در دل تاریکیهای زمین و هیچ تر و خشکی[در هر کجای عالم]فرو نیفتد جز آنکه در لوح محفوظ ثبت است پس دستها را به حالت قنوت بلند می کنی و می گویی:خدا به حق کلیدهای غیب که کسی جز تو از آنها آگاه نیست از تو می خواهم بر

ص:38

محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنین و چنان کنی.و به جای«ان تفعل بی کذا و کذا»حاجت خویش را بیان می کنی و سپس می گویی:خدایا!تو ولی نعمت من هستی و بر انجام خواستۀ من توانایی،حاجتم را می دانی،پس به حق محمد و خاندان او(درود بر او و ایشان)از تو می خواهم که حاجتم را روا سازی

و حاجت خود را می طلبی،زیرا روایت شده:هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد،آنچه را طلب نماید حق تعالی به او عطا فرماید.

مؤلف گوید:این دعا از دعاهای طلب روزی است و نیز مستحب است در تعقیبات نماز عشاء هفت مرتبه سورۀ.قدر خوانده شود و نیز در نماز«وتیره»که دو رکعت نافلۀ نشسته بعد از نماز عشاءست،صد آیه از قرآن خوانده شود و مستحب است نمازگزار به جای صد آیه،سورۀ«اذا وقعت الواقعه»را در یک رکعت و سورۀ«قل هو اللّه»را در رکعت دیگر بخواند.

هیچ قدرت و نیرویی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبۀ باعظمت وابسته است.و صد مرتبه:آنچه خدا بخواهد می شود،هیچ نیرو و قوتی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است.آنگاه بگو:خدایا صبح کردم درحالی که پناه آورده ام به پناهگاه بلند و استوار تو پناهگاهی که در معرض دستبرد و دگرگونی قرار نمی گیرد از شر هر بیدادگر و هر شبگرد رهزن از هر که و هرچه آفریدی،از آفریدگان خاموش و گویایت،در حفاظتی مصون از گزند هر چیز هراسناکی،همراه با لباسی ساخته از محبّت خاندان پیامبرت،و در پوششی استوار از هرکه قصد آزار مرا دارد در پس دیوار محکمی فراهم آمده،از اخلاص در اعتراف به حق اهل بیت و تمسک به رشتۀ ولایتشان با یقین به اینکه حق از آن ایشان و با ایشان و در ایشان و پابرجا به وجود آن بزرگواران است.دوست دارم کسانی که آنها دوست دارند و برکنارم از آنان که ایشان دوری می گرفتند،خدایا پس به حقشان مرا از گزند هرچه که از آن پروا دارم پناه ده،ای بزرگ،از خود دور ساختم دشمنان را به یاری پدید آورنده آسمانها و زمین،همان طورکه قرآن می فرماید:در برابر و پشت سرشان سدی قرار دادیم پس دیدگان آنها را پوشاندیم،ازاین رو هرگز نمی بینند.

و این دعایی است که هر صبح و شام خوانده می شود.و نیز دعایی است که امیر المؤمنین علیه السّلام شب هجرت پیامبر صلّی اللّه و علیه و آله وقتی در جای آن حضرت خوابید خواند.و در کتاب«تهذیب»روایت شده:هرکس بعد از نماز صبح ده مرتبه بگوید:

پاک و منزه است خدای بزرگ و سپاس از آن اوست و هیچ نیرو و توانی نیست جز انکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است

ص:41

خداوند او را از کوری و دیوانگی و جذام و فقر و ماندن زیر آوار و تباهی عقل به هنگام پیری در امان قرار میدهد.و شیخ کلینی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکس پس از نماز صبح و نماز مغرب هفت مرتبه بگوید:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدای بلندمرتبه و باعظمت وابسته است.خدا(تبارک و تعالی)هفتاد نوع از انواع بلاها را که آسان ترین آنها ریح(بیماری ورم معده)و پیسی(نوعی بیماری پوستی)و دیوانگی است از او برطرف سازد،و اگر شقی باشد نامش از دفتر اشقیا محو و در دیوان سعادتمندان ثبت شود.و نیز از آن حضرت نقل کرده که برای امور دنیا و آخرت و رفع درد چشم،پس از نماز صبح و مغرب این دعا را بخوانند:

خدایا!به حق محمد و خاندان محمد بر تو،درود فرست بر محمد و خاندان محمد،و قرار بده در دیده ام نور و در دینم بصیرت و در قلبم یقین و در عملم اخلاص، و در جانم سلامت و در روزیم فراوانی و سپاس جاودان خویش را مادام که زنده ام نصیبم ساز.

شیخ ابن فهد در کتاب«عدّة الدّاعی»از امام رضا علیه السّلام روایت کرده:هرکس پس از نماز صبح این کلمات را ادا کند حاجتی نخواهد مگر آنکه برایش فراهم شود،و خداوند آنچه برای او اهمیت دارد برایش آماده سازد،و آن کلمات این است:

به نام خدا،درود خدا بر محمد و خاندانش،کارهایم را تنها به خدا واگذار می کنم چه خدا به حال بندگان خویش آگاه است (غافر آیۀ 45)پس خدا او را از نیرنگ آنها نگاه داشت،معبودی جز تو نیست،پاک و منزهی،همانا من از ستمکاران بودم، پس به درخواست او(یونس)پاسخ گفتیم و او را از غم رهانیدیم و بدینسان مؤمنان را رهایی می بخشیم[انبیاء:8]خدا ما را بس است و نیکو وکیلی است پس همراه با نعمت و فضل خدا و درحالی که هیچ آسیبی به آنها نرسیده بود بازگشتند:آنچه خدا بخواهد همان می شود،هیچ نیرو و توانی نیست جز آنکه

ص:42

به خدا متکی است.آنچه خدا بخواهد آن می شود نه آنچه مردمان بخواهند،آنچه خدا بخواهد خواهد شد گرچه مردمان خوش ندارند،پروردگار از یاری پروردگان،آفریدگار از کمک آفریده ها،روزی دهنده از لطف روزی خواران،خدای- یکتا پروردگار جهانیان کفایتم می کند،مرا بس است آنکه به حقیقت مرا بس است،مرا بس است آنکه همواره مرا بس است،مرا بس است آنکه همواره از آنگاه که بوده ام مرا بس بوده است،مرا بس است خدایی که معبودی جز او نیست،بر او توکل نمودم،و اوست پروردگار عرش بزرگ.

برای گشایش امر خود دعایی خواست.سیّد همان دعایی را که در خواب به او آموخته بود تعلیم کرد،آخوند مشغول به آن دعا شد و در اندک مدتی دنیا از هر سو به او روی آورد و از سختی و تنگدستی بیرون آمد.مرحوم حاج ملاّ فتحعلی رحمه اللّه از سیّد به مدح شایسته ای تعریف می کرد و چندی به زیارتش نایل شده و زمانی چند هم شاگردی او را نموده بود.

سیّد در خواب وبیداری به آخوند سه چیز را تعلیم نموده بود اوّل:آنکه پس از فجر دست بر سینه گذارد و هفتاد مرتبه یا فتّاح[ای گشایندۀ مشکلات]گوید.دوّم:آنکه به خواندن این دعا که در کتاب کافی است مداومت نماید.

دعایی که حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله به فردی از صحابه خویش که به ناخوشی و پریشانی مبتلا بود تعلیم داد و از برکت خواندن این دعا ناخوشی و پریشانی در اندک زمانی از او برطرف گشت:

هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدا متکی است،توکل دارم بر زندۀ جاودانی که هرگز نمی میرد و سپاس خدای را که فرزندی نگرفته،و او را در فرمانروایی انبازی نیست و نیست برای او سرپرستی از خوار و ناتوانی،و او را آن چنان که شاید بزرگ شمار.سوّم:آنکه به دنبال نمازهای صبح دعایی را که از شیخ بزرگوار ابن فهد روایت شده،بخواند.این اوراد و اذکار را باید غنیمت شمرد و به خواندن آنها اهتمام داشت و از فوائدش غفلت نکرد.و بدان که سجدۀ شکر بعد از نمازها مستحب مؤکد است و دعاها و اذکار بسیاری در آن حال وارد شده است،از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده که اگر خواهی در سجدۀ شکر صد مرتبه«شکرا شکرا»بگو و اگر خواهی صدر مرتبه«عفوا عفوا»و نیز از آن حضرت نقل شده:کمترین ذکری که در این سجده گویند آن است که سه مرتبه بگویند:«شکرا للّه»

شایستۀ پرستشی جز خدای یکتا نیست،یگانه است و انبازی ندارد،فرمانروایی هستی و ستایش تنها زیبندۀ اوست.زنده می کند و می میراند و می میراند و زنده می نماید،و فردی زنده ای است که هرگز نمی میرد،نیکی تنها به دست اوست،و او بر هر چیزی تواناست.

و در بعضی از روایات آمده:که اگر این دعا ترک شد لازم است قضا شود.دوم:در روایات معتبر همچنان از آن حضرت وارد شده:

که پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه بگو:پناه می برم به خدای شنوای دنا از وسوسه های پنهانی شیاطین، پناه می برم به خدا از اینکه شیاطین برگردم جمع شوند،همانا تنها خدا شنوا و داناست.سوم:از آن حضرت روایت شده:

چه چیز شما را بازمی دارد از اینکه در هر صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخوانید:خدایا ای دگرگون کنندۀ دلها و دیده ها،دلم را بر دینت ثابت بدار و آن را پس از اینکه به راهم آوردی گمراه مساز و از نزد خود بر من رحمتی ببخش زیرا تویی که بسیار بخشنده ای و به رحمتت از آتش پناهم ده.خدایا بر عمرم بیفزا،و در روزیم وسعت عنایت کن،و رحمتت را بر من بگستران،و اگر نزد تو در کتاب تقدیر و سرنوشت بد فرجام هستم مرا نیکبخت گردان چرا که تو آنچه را بخواهی محو و آنچه را بخواهی ثبت می نمایی و کتاب تقدیر و سرنوشت در اختیار توست.چهارم:از آن حضرت روایت شده:که این دعا را هر صبح و هر شام بخوان:ستایش خدای را که آنچه خواهد انجام دهد،و غیر او آنچه را خواهد نمی تواند انجام دهد،ستایش خدای را چنان که می پسندد ستوده شود،ستایش خدای را چنان که شایسته آن است،بار خدایا!مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را در ان وارد نمودی وارد نما،و مرا از هر شرّی

ص:45

دعاهای ایّام هفته که محمد و خاندان محمد را از آن خارج نمودی خارج نما،درود خدا بر محمد و خاندان محمد.

پنجم:در هر صبح و شام ده مرتبه بگو:پاک و منزه است خدا و ستایش تنها از آن خداست و شایسته پرستش جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است.

و از جمله دعاهای مخصوص این دو وقت دعای عشرات است که خواهد آمد[صفحۀ 116]

از نامه اعمالم فروریزی و در دین و جانم به من سلامت بخشی و کسانی که به آنها انس گرفته ام از من وحشت زده نکنی و در باقیماندۀ عمر احسانت را بر من تمام نمایی چنان که در گذشتۀ عمرم بر من احسان نمودی.ای مهربان ترین مهربانان.

و یکشنبه های دیگر از شرک و بی دینی،به سوی تو بیزاری می جویم و دعایم را تنها برای تو خالص می کنم تا در معرض اجابت قرار گیرد،و به امید پاداش تو بر طاعتت پایداری می کنم،پس درود فرست بر بهترین آفریده ات محمّد آنکه دعوت کنندۀ مردم به حقانیّت تو بود و مرا عزیز گردان با عزّت ذلّت ناپذیر خود و به دیدۀ بی خواب خودت حفظ کن، و کارم را با گسستن از همۀ خلق و پیوستن به تو و عمرم را با آمرزش خویش پایان بخش،همانا تویی بسیار آمرزنده و مهربان.

و هر وعده ای که دادم و هر پیمانی که بستم سپس به آن وفا نکردم و ادای حقوق بندگانت را که بر عهده دارم از تو درخواست می کنم،پس هر بنده ای از بندگانت و هر کنیزی از کنیزانت که او را نزد من حقیّ پایمال شده باشد که در آن به جان یا آبرو یا مال،یا خانواده اش یا فرزندش ستم روا داشته ام یا غیبتی از او کرده ام یا بر اثر میل خود یا خواهش دل یا تکبّر یا غضب یا خودنمایی یا تعصّب بر او یاری نهاده ام،این بنده یا کنیزت غایب باشد یا حاضر،زنده باشد یا مرده،و دستم کوتاه شده و وسعم نمی رسد از پرداخت آن حق یا طلب حالیت از او،از تو می خواهم ای کسی که رفع نیازها در اختیار اوست،و آن حاجات در مقابل مشیّت او اجابت پذیر و به جانب اراده اش شتابانند که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و آن بنده را که بر او ستمی کردم هرگونه که خواهی از من راضی گردانی و از جانب خود مرا رحمت عطا نمایی،چه آمرزیدن از تو نکاهد و بخشیدن به تو زیان نرساند،ای مهربان ترین مهربانان خدایا!در هر دوشنبه از سوی خویش دو نعمت بر من عطا کن،خوشبختی بندگی ات را در آغازش،و نعمت آمرزشت را در پایانش،ای آنکه تنها او شایستۀ پرستش است و جز او کسی گناهان را نیامرزد.

زشتی بسیار فرمان می دهد جز آنکه پروردگارم رحم کند،و به خدا پناه می برم از گزند شیطانی که گناه بر گناهم می افزاید،و به قدرت او از هر گردنکش نابکار و پادشاه ستمکار و دشمن قهّار،دوری می جویم،خدایا مرا از سپاهیانت قرار ده،چرا که همانا تنها سپاه تو پیروز است،و مرا زا حزب خود قرار ده که تنها حزب تو رستگار است و هم از دوستانت قرارم ده که بر دوستانت ترسی نیست و اندوهگین نمی شوند،خدایا دینم را برایم سامان ده که آن وسیلۀ در امان بودن و دوری من از گناه است و آخرتم را آباد ساز که آنجا خانۀ پایدار من و گریزگاهم از همسایگی دون صفتان است و زندگی را برایم زمینۀ افزونی در هر خیر و مرگم را برایم آرامش از هر گزندی قرار ده،بار خدایا بر محمّد خاتم پیامبران و کامل کنندۀ شمار رسولان و بر خاندان پاک و پاکیزۀ او و بر یاران برگزیده اش درود فرست و در روز سه شنبه سه حاجتم را روا کن:گناهی برایم مگذار جز آنکه بیامرزی و نه اندوهی جز آنکه را برطرف سازی و نه دشمنی جز آنکه دور گردانی،به نام خدا که بهترین نامهاست،به نام خدا پروردگار زمین و آسمان،دوری هر ناخوشایندی را که ابتدایش خشم خداست،و نیل به هر محبوبی را که آغازش رضای اوست خواستارم،پس از سوی خود سرانجام را به آمرزش پایان ده ای سرچشمۀ نیکی.

ص:50

تنگ گرفته باشم،و پیش از طلوع صبح از من بخواهد که روزی اش را فزونی بخشم تا به او فراخی در روزی دهم؟آیا بندۀ مؤمن بیماری هست که پیش از برآمدن صبح از من بخواهد شفایش دهم تا به او تندرستی ارزانی کنم؟آیا بندۀ مؤمن غمگین در بندی هست که پیش از طلوع صبح از من بخواهد او را از بند برهانم و اندوهش را برطرف سازم تا دعایش را اجابت نمایم؟آیا بندۀ مؤمن ستمدیده ای هست که پیش از طلوع صبح دفع ستم ستمکار را از من بخواهد تا انتقام او را از ستمکار بگیرم و حقّش را به وی بازگردانم فرشتۀ حق این ندا را پیوسته تا طلوع صبح ادامه می دهد!از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده:حق تعالی جمعه را از میان همه روزها انتخاب کرده و روزش را عید نموده و شب آن را در فضیلت همچون روزش گردانیده است،و از جمله فضیلتهای روز جمعه آن است که در آن روز هر حاجتی که از خدا درخواست شود برآورده می شود!و چنانچه جماعتی در اثر نافرمانی مستحق عذاب حق شوند چون شب و روز جمعه را دریابند و دعا کنند،خداوند عذاب را از ایشان برمی گرداند و نیز امور آینده را خدا در شب جمعه استوار و نهایی می گرداند.پس شب جمعه بهترین شبها و روز آن بهترین روزهاست.

و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:در شب جمعه از گناه دوری کنید که عقوبت گناهان در ان شب دو چندان است، همان گونه که پاداش کارهای نیک در آن شب دو برابر است.و هرکه در شب جمعه نافرمانی خدا را ترک گوید خدا گناهان گذشتۀ او را بیامرزد و هرکه در شب جمعه گناهی را آشکار انجام دهد،خدا او را به خاطر گناهان همۀ عمرش عذاب نماید و جزای گناه انجام گرفته در شب جمعه را بر او دو چندان گرداند.و به سند معتبر از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده:حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله فرمودند:

روز جمعه سید و بزرگ روزهاست،خدا پاداش نیکیها را در آن روز دو برابر عطا می کند و گناهان را محو می سازد و درجات اهل ایمان را بالا می برد و دعاها را مستجاب نماید و سختیها را آسان و غمها را از دلها می زداید؛و حاجتهای بزرگ را روا کند.

و روز جمعه روزافزونی است چرا که خدا لطف و مهر خویش را بر بندگان فزونی می بخشد و گروههای بسیاری را از آتش دوزخ نجات میدهد؛پس هرکه خدا را در آن روز بخواند و حق و حرمت آن روز را آن چنان که شایسته است بشناسد،به یقین خدا او را از آتش دوزخ رهایی دهد.

پس چنانچه در روز جمعه یا شب آن از دنیا برود پاداش شهیدان را دارد و در قیامت ایمن از عذاب الهی برانگیخته می شود؛

ص:55

و هرکه حرمت جمعه را آن چنان که شاید نگاه ندارد و حقش را تباه کند،یا این که نماز جمعه به جا نیاورد،یا در آن مرتکب محرمات الهی شود،به یقین خدا او را در آتش دوزخ بسوزاند،مگر آنکه توبه کند.و به سندهای معتبر از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده:

آفتاب در روزی بهتر از جمعه طلوع نکرده،و هنگامی که پرندگان در روز جمعه به یکدیگر می رسند به هم سلام می کنند و می گویند:

امروز روز باارزشی است.و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه روز جمعه را دریابد،باید به کاری جز عبادت نپردازد،چه در این روز خدا گناه بندگان را می آمرزد و رحمت خویش را بر آنان نازل می کند.البته فضایل شب و روز جمعه بیشتر از آن است که در این سطور کوتاه بیان شود.

از اولین و آخرین نابود فرما.و گفتن این صلوات صد مرتبه از بعد از عصر پنجشنبه تا آخر روز جمعه فضیلت بسیار دارد.و نیز شیخ فرموده:مستحب است در آخر روز پنجشنبه به این صورت استغفار کنند:

طلب آمرزش می نمایم از خدایی که نیست معبودی جز او،زنده و پایدار است،و توبه می نمایم به سوی او توبۀ بندۀ فروتن بی چیز که فقیر و عاجز ناتوان است برای نفس خود و نه دفاعی و نه سودی و نه زیانی و نه زندگی و نه مرگی و نه رستاخیزی و درود خدا بر محمّد و خاندان او،پاک و پاکیزگان،از برگزیدگان و نیکان، و درود فراوان فرست.

که بخواهد وارد بهشت کنند،حتی خدمتکاری که به او خدمت کرده باشد،هرچند از خانوادۀ او به حساب نیاید و در حدّ شفاعت او نباشد.

و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه در شب جمعه یا روز جمعه سورۀ«احقاف»را بخواند،در دنیا دچار بیم و هراس نشود و در روز قیامت از وحشت و ترس در امان باشد،و هرکه در شب جمعه سورۀ واقعه را بخواند،خدا او را دوستش بدارد و او را محبوب تمام مردم کند،و در دنیا دچار بدحالی و تنگدستی نشود و آفتی از آفات دنیا به او نرسد،و از دوستان حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام باشد و این سوره مخصوص امیر المؤمنین علیه السّلام است.و روایت شده:هرکه سورۀ«جمعه»را در هر شب جمعه تلاوت کند کفارۀ اعمال او از این جمعه تا جمعۀ دیگر خواهد بود.و نیز همین فضیلت برای کسی که در هر شب جمعه و بعد از ظهر و عصر جمعه سورۀ«کهف»را بخواند وارد شده است.و آگاه باش که برای شب جمعه نمازهای بسیاری وارد شده.اوّل:نماز حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام دوّم:دو رکعت نماز که در هر رکعت، «حمد»و پانزده مرتبه سورۀ«زلزال»در روایت است:هرکه این نماز را بجا آورد،خدا او را از عذاب قبر و هول و هراس قیامت ایمن کند.

به سند صحیح از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس در شب جمعه در سجدۀ آخر نافله شب این دعا را هفت بار، بخواند،هنگامی که از آن فارغ شود،آمرزیده شده باشد.

و اگر در هر شب این دعا را در سجدۀ آخر نافله شب بخواند،بهتر است.

و آن دعا این است:

خدایا!از تو می خواهم به عنایت کریمانه و نام بزرگت که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد و از گناهانم بزرگم درگذری.و از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکس در شب یا روز جمعه این دعا را، هفت بار بخواند،اگر در آن شب یا در آن روز از دنیا برود وارد بهشت می شود و آن دعا این است:

خدایا!تویی پروردگار من،شایستۀ پرستشی جز تو نیست،تو مرا آفریدی و من بندۀ تو و فرزند کنیز تو و در دست قدرت توام و زمام زندگی ام به دست توست،تا توانستم بر عهد و پیمان روز را به شب آوردم.از شرّ آنچه انجام دادم به خوشبینی و خشنودی تو پناه می آورم،به نعمتت اعتراف و به گناهم اقرار می نمایم پس گناهانم را بیامرز،زیرا گناهان را جز تو نمی آمرزد.شیخ طوسی و سیّد کفعمی و سیّد ابن باقی رحمهم اللّه فرموده اند:در شب و روز جمعه و شب و روز عرفه مستحب است دعای اللّهم من تعبّا...خوانده شود،ما آن را از کتاب«مصباح شیخ»نقل می کنیم و آن دعا این است:

خدایا!هرکس به امید کمک و طلب عطا و جود و جایزۀ مخلوقی مجهّز و مهیّا و آمادۀ دیدار

ص:59

او شود،تنها به سوی توست ای پروردگار من استعداد و آمادگی من به امید عفو و درخواست و جایزه است،پس مرا از خواسته ام ناامید مساز،ای آنکه پرسنده ای از او محروم نگردد و بخشیده ای از او نکاهد من به پشتوانۀ عمل شایسته ای که انجام داده باشم،و یا به امید آفریده ای که به او دل بسته باشم به پیشگاهت نیامده ام،به درگاهت آمده ام با با اعتراف بر نفس خویش به بدکاری دستم و با اعتراف به اینکه هیچ دلیل و نه عذری بر بدکاری ام نیست،گذشت فراگیرت را که بر آن از خطاکاران درمی گذری امیدوارم،پس پافشاری بر جرم بزرگشان از اینکه بر انان دوباره مهرورزی تو را بازنداشت،پس ای آنکه رحمتش فراگیر و گذشتش بس بزرگ است ای بزرگ،ای بزرگ،ای بزرگ،جز بردباری ات خشم تو را برنگرداند و جز زاری به پیشگاهت از ناخشنودی ات رهایی نبخشد،پس خدایا!با نیرویی که با آن سرزمینهای مرده را زنده می کنی برایم گشایشی بخش و از اندوه هلاکم مکن تا آنکه دعایم را مستجاب نمایی و مرا به اجابت دعایم آگاه سازی و شیرینی سلامت و تندرستی را تا پایان عمر به من بچشان و مرا در معرض سرزنش دشمنم قرار مده و او را بر من چیره مساز و بر گردنم مسلّط مکن خدایا!اگر تو مرا حقیر و پست بداری،پس چه کسی بلندم گرداند و اگر تو مرا بلند گردانی،پس کیست آنکه مرا خوار کند و اگر هلاکم کنی،پس کیست آنکه دربارۀ بنده ات در برابر تو خود نماید؟یا از کار او از تو پرس وجو کند؟با آنکه به یقین می دانم که نه در حکم تو ستمی است و نه در انتقامت شتابی،چه تنها کسی در انتقام شتاب می کند که ازدست دادن فرصت را می هراسد

ص:60

و فقط کسی محتاج ستمگری است که ناتوان است،و حال آنکه تو ای خدای من!از این امور بسیار برتری.بار خدایا به تو پناه می آورم،پس پناهم ده و از تو امان می جویم پس امانم ده و از تو روزی می طلبم پس روزی ام ده و اعتماد می کنم بر تو،پس تو خود مرا کافی باش،و برای غلبه بر دشمنم از تو یاری می خواهم پس یاری ام ده،و از تو مدد می جویم پس مرا مدد فرما، ای خدای من!دعایم را بپذیر.بپذیر.بپذیر.

بنا کند.و شیخ طوسی و سید ابن طاووس و دیگران این دعا را ذکر کرده و گفته اند:مستحب است در سحر شب جمعه این دعا خوانده شود:

خدایا!بر محمّد و خاندان او درود فرست و در این بامداد خشنودی خود را بر من ارزانی بدار،و ترس از خویش را در دلم جای ده،و دلم را از غیر خود ببر،تا به غیر تو امید نبندم و جز از تو نترسم،خدایا!بر محمّد و خاندان او درورد فرست و مرا یقین استوار،و اخلاص بی شائبه و قدر خود،ببخش،ای برآورندۀ نیازهای پرسندگان! ای آنکه هرچه در نهاد خاموشان می گذرد می داند!بر محمد و خاندانش درود فرست و خواهشم را برآور،و گناهم را بیامرز و روزی ام را وسعت بخش و نیازهای درونی ام و حوائج براداران دینی ام و خانواده ام را برآورد،خدای من آروزوهای دور و سرکش جز نزد تو ناکام است،همّتهای بلند جز آنکه بر گرد کوی تو گردد بیهوده باشد و راههای خرد بسته است جز به سوی تو،پس تویی امید دلها و به سوی توست پناهگاه،ای گرامی ترین مراد،و بخشنده ترین درخواست شده!با همۀ وجودم به سوی تو گریخته ام،ای پناهگاه گریختگان،با بارهای گناه که بر دوش می کشم،درحالی که برای رسیدن به تو یاوری نمی یابم جز آگاهی از اینکه تو نزدیک ترین کسی هستی که امید جویندگان به اوست و آنچه را که نزد اوست راغبان آرزومندند،ای آنکه خردها را به معرفت خویش شکوفا ساخت،و زبانها را به ستایش خود گشود و آنچه را بر بندگانش منّت گذارد،برای ادای حق خود بسنده ساخت،بر محمّد و خاندان

ص:62

درود فرست و برای شیطان بر خردم راهی و به سوی باطل بر عملم راهنما و دلیلی قرار مده.

و به هنگام طلوع صبح روز جمعه این دعا را بخواند:

شب را صبح کردم در امان خدا و امان فرشتگان و امان پیامبران و فرستادگان او(درود بر آنان باد)،و امان محمّد(درود خدا بر او و خاندان او باد)،و امانهای جانشینیان خاندان محمّد(درود بر آنان باد)،ایمان آوردم به نهان خاندان محمّد(بر ایشان درود باد)و ظاهر و باطن ایشان،و گواهی می دهم که همانا ایشان در معرفت به خدا و طاعت او همچون محمّد(درود خدا بر او و خاندان او)هستند.روایت شده:هرکس پیش از نماز صبح روز جمعه سه مرتبه بگوید:آمرزش می جویم از خدای که شایسته پرستشی جز آن زندۀ پاینده نیست و به سوی او باز می گردم.

گناهانش آمرزیده شود هرچند از حباب نشسته بر دریا بیشتر باشد.

پس درودم بر او باد و هرکه را که تو لعنت کنی پس لعنتم بر او باد.و دست کم در هر ماه یک بار این عمل را بجا آورد و نیز روایت شده:هرکس در روز جمعه پس از نماز صبح بنشیند،و به تعقیب بپردازد تا آفتاب برآید،هفتاد درجه در بهشت برین برای او بالا رود.و شیخ طوسی روایت کرده:که سنّت است این دعا را در تعقیب نماز صبح زو جمعه بخواند: خدایا!با حاجت خویش آهنگ تو کرده ام و امروز بر تو فرود آورده ام فقر و تنگدستی و درماندگی ام را و به آمرزش تو امیدوارتر از کردار خویشم و بخشایش و رحمت تو دامنه دارتر از گناهان من است،پس برآور نیاز مرا با قدرتی که بر آن داری و با سهولتی که نزد تو دارد، و نیازی که من به تو دارم.چه من به خیری دست نیافته ام جز از سوی تو و جز تو هرگز کسی گزندی را از من نرانده است و برای آن جهان و این جانم و نه برای گاه تهیدستی ام،آنگاه که مردم در قبرم تنها گذارند و گناهم را به نزد تو آورم،جز به مهر تو امید ندارم.

«احقاف»و«مؤمنون»را بخواند،از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه در هر شب جمعه یا در هر روز جمعه سورۀ«احقاف»را بخواند در دنیا هراسی به دلش راه نیابد و از وحشت بزرگ روز قیامت ایمن گردد و نیز آن حضرت فرمود:هرکس جمعه ها بر خواندن سورۀ«مؤمنون»مداومت نماید،خدای تعالی پایان کارش را به نیکبختی و سعادت قرار دهد،و جایگاهش در بهشت برین با پیامبران الهی باشد

بزداید زیرا که ثواب بسیار دارد و روزی را افزون می سازد،و او را از گناه تا جمعۀ دیگر دور می کند،و از بیماری دیوانگی و جذام و پیسی ایمنی می دهد،و بهتر است در وقت چیدن ناخن و زدودن موی پشت لب بخواند:

به نام خدا و به یاد خدا و بر روش محمّد و خاندان محمّد و در گرفتن ناخن،از انگشت کوچک دست چپ شروع،و به انگشت کوچک دست راست ختم نماید،و این شیوه را در گرفتن ناخنهای پای خود نیز رعایت کند پس از آن ناخنهای چیده را دفن کند.

روز جمعه صد مرتبه صلوات فرستد و صد مرتبه از خدا؛پروردگارم آمرزش می جویم و به سوی او می پویم گوید و صد مرتبه سورۀ«توحید» را بخواند،آمرزیده خواهد شد.و نیز روایت شده:که ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد،بین نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است.

و صد مرتبه بگوید:

خدا پاک و منزه است و ستایش تنها او را سزاست و خدایی جز او نیست،و خدا بزرگتر از هر وصفی است و هیچ نیرو و توانی جز برآمده از خدای بلند مرتبۀ بزرگ نیست.و پس از آن صد مرتبه صلوات فرستد،خدا شرّ اهل آسمان و شرّ اهل زمین،و شرّ شیطان و شرّ پادشاهان ستمگر را از او برطرف کند»تا پایان روایت که همه در بیان فضیلت این نماز است.نماز دیگر:حارث همدانی از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده:اگر بتوانی روز جمعه ده رکعت نماز بجای آر،و رکوع و سجودش را تمام و کامل ادا کن،و پس از هر دو رکعت صد مرتبه بگو:پاک و منزه است خدایی که ستایش تنها شایسته اوست که فضیلت بسیار دارد.

نماز دیگر:به سند معتبر از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس سورۀ«ابراهیم»و سورۀ«حجر»را در دو رکعت نماز در روز جمعه بخواند،هرگز دچار پریشانی و دیوانگی و یا بلایی دیگر نشود،از جملۀ آن نمازها:نماز حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله است.

شایستۀ پرستشی جز خدا نیست،جز او را نمی پرستیم،و دینمان را برای او خالص می کنیم،گرچه مشرکان را خوش نیاید،معبودی جز خدا نیست،یکتا،یگانه و بی همتاست،به وعده خویش وفا کرد،و بندۀ خود را یاری کرد،و سپاهش را نیرومند ساخت و به تنهایی همه دشمنان را گریزاند و تارومار ساخت،فرمانروایی و ستایش تنها شایستۀ اوست و او بر هر چیز تواناست،خدایا تویی!نور آسمانها و زمین و هر که در آنهاست،پس ستایش تنها برای توست.و تویی برپادارندۀ آسمانها و زمین و هرکه در آنهاست،پس ستایش تنها تو را سزاست،و تو حقیّ و وعده ات حق و گفتارت حق و عملت حق و بهشتت حق و دوزخت حق است.بار خدایا تنها به فرمان تو و به تو ایمان آوردم،و بر تو توکل کردم،و به خاطر تو(با بدان)دشمنی کردم،و تنها به سوی تو دادخواهی نمودم.پروردگارا پروردگارا پروردگارا!ببخش گناهانی را که پیش از این مرتکب شده ام و پس از این مرتکب می شوم و آنچه پنهان و آشکار انجام داده ام،همه را خدای من!شایستۀ پریستۀ پرستشی جز تو نیست.درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد!و مرا بیامرز و به من مهر ورز و توبه ام را بپذیر،همانا تنها تویی بسیار توبه پذیر مهربان.

علاّمۀ مجلسی رحمة اللّه فرموده:این نماز از نمازهای مشهور است و سنّی و شیعه آن را در کتابهای خود روایت کرده اند و برخی این نماز را از نمازهای روز جمعه شمرده اند ولی از روایت این نکته به دست نمی آید و ظاهرا در دیگر روزها هم می توان آن را بجا آورد و نیز از جملۀ آن نمازها«نماز امیر المؤمنین علیه السّلام»است.

و پنجاه بار«قل هو اللّه احد»تلاوت شود،و چون از نماز فارغ شود این دعا را بخواند که تسبیح آن حضرت است:

پاک و منزّه است آنکه نشانه های وجودش نابود نشود،پاک و منزّه است آنکه از خزانه هایش کاسته نگردد،پاک و منزّه است آنکه فخرش را فروپاشی نباشد،پاک و منزّه است آنکه آنچه نزد اوست پایان نیابد،پاک و منزّه است آنکه دورانش به سر نرسد،پاک و منزّه است آنکه هیچکس را در کارش شرکت ندهد،پاک و منزّه است آنکه شایستۀ پرستشی جز او نیست.پس از این تسبیح دعا کند و بگوید:ای آنکه درگذری از بدیها،و به آنها کیفر نکنی!ای خدا!بر بنده ات مهر ورز،وجود مرا دریاب،ای سرور من من بندۀ تو هستم، بنده ای ایستاده در پیشگاه تو،پروردگارا!خدایا به هستی ات سوگند،ای آرمان من،ای بخشاینده،ای فریادرس،دریاب بنده ات را!دریاب بنده ات را!بنده ات را چاره ای نیست،ای واپسین امید،ای روان کنندۀ خون در رگهایم!ای سرور من!ای مالک من،ای او!ای او!پروردگارا!بنده ات را دریاب،بنده ات را دریاب،چاره ای ندارم،از پیش خود هیچ ندارم(که عین نیازم) توان سود و زیان خویش را ندارم،کسی را برای یاری نمی یابم،چاره جوییها از من جدا گشته، و هر گمان چاره ای نابود گشته است،روزگار مرا تنها به سوی تو روانه ساخته،ازاین رو در اینجا در برابر بارگاهت ایستاده ام،همۀ اینها خدایا!با آگاهی تو بوده است پس چگونه با من رفتار خواهی کرد؟ای کاش!می دانستم پاسخ خواهشم را چگونه خواهی داد؟آیا خواهی گفت:آری یا می گویی نه؟اگر بگویی:نه؛پس وای بر من!وای بر من!وای بر من!،وای از درماندگی ام!وای از درماندگی ام!وای از درماندگی ام!وای از بیچاره گی ام!از بیچاره گی ام!وای از خواری ام از

ص:70

خواری ام!از خواری ام!آنگاه که تو مرا رها کنی؟به سوی که،و از طرف که،یا نزد که،یا چگونه،یا چه چیز؟یا به سوی چه چیزی پناه برم؟ و به چه کسی امید بندم؟و کیست که با فضل خود بر من کرم نماید؟ای آنکه آمرزشت فراگیر است؟و اگر بگویی:

آری،که همان از تو گمان داردم و امید به تو چنین است،پس خوشا به حال من که خوشبختم!و کامروا شده ام، پس خوشا به حال من که مورد رحمت قرار گرفتم!ای خدای مهربان!ای خدای بنده پرور!ای خدای دلجو ای خدای جبران گر!ای آنکه هستی به دست توست!ای دادگر!مرا کرداری که به برآمدن حاجتم نایل آیم نیست،از تو می خواهم به حق آن نامت که در پس پردۀ غیب خود مستور ساختی و نزد خویش بنهادی.پس برای هیچ موجودی جز تو پدیدار نشود!به حق آن نام و به حق هستی نابت و به آنکه برترین و شریف ترین نامها تو است از تو درخواست می نماید مرا چیزی جز این نیست و کسی خیرخواه تر از تو به من نیست،ای به خود خستی!ای هستی بخش!ای آنکه خویش را به شناساند!ای آنکه به اطاعتش فرمانم داد،ای آن که مرا از فرمانی اش بازداشت،ای خوانده شده!ای خواسته شده!ای مطلوب!سفارشی که به من نموده بودی وانهادم و فرمانت را نخواندم،و اگر تو را در آنچه فرمانم دادی اطاعت می کردم هر آینه مرا در آنچه برایش به سویت برخاستم بس بودی و من با نافرمانیم هم به تو امیدوارم،پس بین من و آنچه به آن امیدوارم جدایی مینداز،ای مهر ورز بر من از پیش روی،و از پشت سر،و از بالای سر،و از زیر پایم و از همۀ جهات احاطه بر من پناهم ده.خدایا!به حق محمّد ص،و سرور من،و به حق علی ع مولای من،و به حق امامان

ص:71

هدایت یافته(که بر ایشان درود باد)لطف و مهر و رحمتت را بر ما بگستر،و از روزی خود بر ما فراوان ده،و وام ما را بپرداز و همۀ حاجتهای ما را برآور،ای خدا!ای خدا!ای خدا! زیرا تو بر هر چیز توانایی.

پس از آن حضرت فرمود:هرکه این نماز را بجا آورد و این دعا را بخواند،وقتی از آن فارغ شود،بین او و خدا گناهی نماند جز آنکه آمرزیده شود.

مؤلف گوید:احادیث بسیاری در فضیلت خواندن این چهار رکعت نماز،در شب و روز جمعه وارد شده است و اگر پس از نماز بگوید:بار الها!بر پیامبر عرب زبان و خانوادۀ او درود فرست در حدیث آمده که گناهان گذشته و آیندۀ او آمرزیده شود،و مانند کسی شود که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد و حق تعالی گرسنگی و تشنگی قیامت را از او رفع کند...

سیّد ابن طاووس فرموده:در روایت دیگری وارد شده که پس از این نماز تسبیح مشهور حضرت زهرا علیها السّلام را که بعد از هر نماز خوانده می شود بخوانند،و پس از آن صد مرتبه صلوات بر محمّد و خاندان او فرستند.و شیخ در کتاب«مصباح المتهجّدین»فرموده است:نماز حضرت فاطمه علیها السّلام دو رکعت است،در رکعت اوّل سورۀ«حمد»و صد مرتبه سورۀ«قدر»و در رکعت دوّم سورۀ«حمد»و صد مرتبه«توحید»خوانده شود،و چون سلام داده شد تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را بخوانند،آنگاه دعای«سبحان ذی العزّ الشامخ»را تا آخر قرائت کنند.و شیخ فرموده:کسی که این نماز را بجای آورد،چون از تسبیح فارغ شود زانوها و دستان خود را تا آرنج برهنه نماید و همه مواضع سجود خود را بدون مانع و حایل به زمین بچسپاند و از خدا حاجت بخواهد،و به هر کیفیتی که دوست دارد دعا کند،و در همان حال سجده بگوید:

ای آنکه جز او پروردگاری نیست که خوانده شود،ای آنکه ورای او معبودی نیست که او پروا شود!ای آنکه جز او فرمانروایی نیست که از او پرهیز شود!ای آنکه او را وزیری نیست که به او روی آرند!ای آنکه او را نگهبانی نیست تا به او رشوه داده شود!ای آنکه او را دربانی نیست تا به وسیلۀ او به درگاهش آیند!ای آنکه بر اثر بسیاری درخواست،جز کرم و جود،و بر اثر کثرت گناهان جز عفو،و گذشت نیفزاید،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن.و به جای«کذا و کذا»حاجات خویش را از خدا بخواهد.

پس از سورۀ«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«و العادیات»و در رکعت سوّم پس از«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«اذا زلزلت» و در رکعت چهارم پس از سورۀ«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«اذا جاء نصر اللّه...»که مراد از این سوره سورۀ مبارکۀ نصر است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است.و چون از نماز فارغ شوند،این دعا را بخوانند:

ای معبود و سرور من!اگر دیگران به امید رسیدن به عطا و مواهب وجود و بخششها و هدایا آماده و مهیّا و مجّهز و مستعد ورود بر آفریده ای چون خو شده اند،پس خدایا!پس خدایا!آمادگی و مجهّز بودن و مهیّا بودن و استعداد من به امید دستیابی به بهره ها و نیکی و عطایا و هدایا تو تنها به سوی توست،پس مرا از این همه ناامید مساز،ای آنکه خواهش هیچ نیازمندی از او بی ثمر نماند،و بخشش بخشنده ای از او نکاهد! من با کردار شایسته ای که پیش فرستاده باشم به پیشگاه تو نیامده ام،و با یاری آفریده ای که به او امید بسته باشم و با آن به تو تقرب جویم، به درگاهت بار نیافتم جز به امید شفاعت محمّد و خاندان او که درود تو بر او و بر ایشان باد،در حالی به نزد تو آمدم که گذشت کریمانه ات را امید دارم،گذشتی که به آن بر خطاکاران در حال پافشاری بر گناهان است،پس مداومت آنان بر کارهای حرام تو را از اینکه آمرزشت را بر آنان ارزانی داری باز نداشت،و تو ای سرور من!بسیار بر نعمت بخشی بازگردی و من بر خطا کاری،به حق محمّد و خاندان پاکش از تو می خواهم،که گناه بزرگ ام را بیامرزی،زیرا گناه بزرگ را جز آمرزگار بزرگ نیامرزد؛ای بزرگ!ای بزرگ!ای بزرگ ای بزرگ ای بزرگ!ای بزرگ!

ص:74

مؤلف گوید:سید ابن طاووس در کتاب«جمال الاسبوع»[زیبایی ایّام هفته]برای هر یک از امامان علیهم السّلام نمازهای به همراه دعا ذکر نموده که شایسته است در اینجا بیان شود.

سزاوار آنم مکن،چه هستی من تنها به مدد توست،و جز از سوی تو به خیری دست نیافته ام،ای بیناترین بینایان،و ای شنواترین شنوایان،و ای دادگرترین داوران و ای پناه پناه جویان،و ای برآورندۀ دعای درماندگان،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

بلندای هیبتت ترسان است،و همۀ آفریدگان به درگاهت گریزان،در برابر هستی ات،هستی هر آفریده ای در تنگنای نیستی است و همه چیز را نور هستی تو آکنده است،پس تویی والا در شکوهت،و فروزنده در زیبایی ات،و بزرگ در توانایی ات، و تویی آنکه هیچش درمانده نسازد،ای فرو بارندۀ نعمتم،ای گشایشگر اندوهم،و ای برآورندۀ نیازم،خواهشم را به حق یگانگی ات روا ساز،به تو ایمان آوردم ایمانی خالص، بر پیمان و وعده ات صبح کردم تا توان دارم،با عطایت به جانبت آیم و از تو آمرزش می جویم از گناهانم که جز آنها را نمی آمرزد،ای آنکه در اوج بلندای خویش به آفریده ها نزدیک است،و در کمال به آنان فراتر از همگان است و در تابشش پرتوافشان،و در پادشاهی اش بس نیرومند است،بر محمّد و خاندانش درود فرست.

بار خدایا!از تو درخواست می کنم به حق آن نامت که در پرده است،و در گنجینه است و ناپیدا از هر آنکه تو خواهی،آن نام پاک پاکی بخش،مبرّا از هر نقص،بر همگان پرتوافشان،زنده،به خود پایدار،بزرگ،تویی نور آسمانها و فروغ زمینها،دانای نهان و آشکار، والای بلندمرتبه و بزرگ،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

و ای زیان رسان،سودبخش،و فرزانۀ دانا و از تو می خواهم،به خدایی ات که در پرستش یگانه ای،زنده و پاینده ای ای برانگیزنده،میراث بر،و ای مهرورز،منّت گذار،ای پدیدآوردندۀ آسمانها و زمین،صاحب شکوه و بزرگواری، و ای بخشایشگر عزتمند و دارای سلطنت پایدار،شایستۀ پرستشی جز تو نیست که دانشت همه را فرا گرفته و شمارۀ هر چه هست دانی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

فضل و بخشش،پاک و منزه است آن دارای قدرت و کرم.خدایا از تو خواستارم به حق بندها و گره گاههای شکوه عرشت، و به حق نهایت مهرت که در کتابت آوردی،و نام بزرگت و کلمات بی عیب و نقصت که در راستی و عدالت بس کمال یافته اند،بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن.

و بجای کلمۀ«کذا و کذا»حاجات خود را از خدا درخواست کند.شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس از مفضل بن عمر، روایت کرده اند که گفت:روزی امام صادق علیه السّلام را دیدم که نماز جعفر بجا آوردند و پس از نماز دستها را بلند نمودند،این دعا را خواندند:«یا ربّ یا ربّ»به اندازه ای که یک نفس اجازه دهد،«یا ربّاه یا ربّاه»به قدر یک نفس،«ربّ ربّ»به اندازه یک نفس،«یا اللّه یا اللّه»باز هم به قدر یک نفس،«یا حیّ یا حیّ»همپای یک نفس،«یا رحیم یا رحیم»باز هم به اندازه یک نفس،«یا رحمن یا رحمن»هفت بار،«یا ارحم الرّاحمین»هفت بار،سپس این دعا را خواندند:

خدایا!سخنم را با ستایش تو آغاز می کنم،و با ثنای تو گویا می شوم و تو را به بزرگی می ستایم،درحالی که ستایشت را پایانی نیست،و تو را سپاس می گیرم و کیست آنکه به نهایت سپاست و بلندای بزرگی ات برسد؟آفریدگانت را چه رسد که به شناخت ژرفای عظمت تو دست یابد،چه زمانی بوده که به فضل و بخششت ستوده و به عظمت موصوف نبودی،کدامین زمان بوده که با بردباری خویش پیاپی از گنهکاران درنگذشته باشی؟!ساکنان زینت از فرمانبرداری تو سرپیچی کردند،ولی تو با بخشش خویش بر آنان مهر ورزیدی،به فضل خود به آنان بخشیدی و به کرامت پی درپی به آنان روی کردی،ای که معبودی جز تو نیست،بخشایشگری که دارای شوکت و کرامتی.

پس حضرت فرمود:ای مفضّل هرگاه تو را حاجت ضروری پیش آید نماز جعفر را بخوان،و این دعا را قرائت کن، و حاجتت را از خدا بخواه،که به خواست خدا برآورده می شود.مؤلف گوید:شیخ طوسی برای برآورده شدن حاجت از

ص:83

امام صادق علیه السّلام روایت کرده:روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بدار،و چون روز پنجشنبه به آخر رسد به ده مسکین، هر مسکینی یک مدّ[به مقدار تقریبی 10 سیر]طعام صدقه بده.و در آغاز روز جمعه غسل کن و به محراب برو و نماز جناب جعفر را، بخوان،آنگاه زانوها را برهنه ساز و بر زمین بگذار و بگو:

ای آنکه زیبایی را آشکار سازی و زشتی را بپوشانی،از آنکه بندگان را بر خطایشان سرزنش نکنی و پرده حرمتشان را ندری ای بزرگ در بخشش و نیکو در گذشت،ای که آمرزگاری ات فراگیر،و دستانت به مهر گشاده است،ای شنوای هر راز و نجومی و سرانجام هر دادخواهی،از که از لغزشها درگذری،ای بزرگوار در چشم پوشی و گذشت،ای بزرگ بخشایشگر ای آغازگر نعمتها پیش از شایستگی بندگان.[ای پروردگار]ده مرتبه،یا اللّه یا اللّه یا اللّه [ای خدا]ده مرتبه،یا سداه یا سیداه[ای سرور]ده مرتبه،«یا مولایاه،یا مولایاه»[ای مولا]ده مرتبه،«یا رجاءاه»[ای امید] ده مرتبه،«یا غیاثاه»[ای پناه]ده مرتبه«یا غایة رغبتاه»[ای نهایت رغبت]ده مرتبه،«یا رحمن»[ای بخشاینده] ده مرتبه،«یا رحیم»[ای مهربان]ده مرتبه،«یا معطی الخیرات»[ای عطابخش]ده مرتبه و درود فراوان و پاکیزه بر محمّد و خاندان محمّد فرست،همچون بهترین درودها که بر بنده ای بندان خود فرستی ده مرتبه و سپس حاجت خود را بطلب.مؤلف گوید:دربارۀ روزۀ این سه روز و بجا آوردن دو رکعت نماز مستحب به هنگام ظهر روز جمعه،برای برآورده شدن حاجت،روایات بسیاری وارد شده.

فرمانروایی اش شریکی نپذیرفته است،و برای او نگاهداری از خواری نبوده است،پس او را بسیار بزرگ شمار آنگاه بگو:

ای فروریزندۀ نعمتها،ای پیش گیرندۀ بد فرجامیها،ای آفرینندۀ جانداران،ای بلند همّت،ای روشنی تاریکیها،ای صاحب جود و کرم،ای برطرف کننده زیان و درد،ای همدم ترسیدگان در تاریکیها،ای دانای نیاموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست با من چنان کن که تو را سزد،ای آنکه نامش دوا و یادش شفا، و طاعتش توانگری است،مهرورز بر آنکه سرمایه اش امید است،و ساز و برگش گریه،پاک و منزهی،معبودی جز تو نیست ای پرمهر،ای بخشایشگر،ای پدیدآورنده آسمانها و زمین،ای بلند بالا و بزرگوار.

تا جمعۀ دیگر دچار فتنه ای نشود،و حق تعالی او را در کنار و به همراه محمّد صلی اللّه علیه و آله و اهل بیتش و ابراهیم علیه السّلام بگذارد.علاّمه مجلسی رحمة اللّه فرموده:

اگر این دعا را فردی که سیّد نیست بخواند به جای«و ابینا»بگوید«و ابیه»

حضرت روایت شده:هنگامی که نماز عصر روز جمعه را خواندی هفت بار این صلوات را بخوان.و شیخ کلینی در کتاب«کافی»روایت کرده:وقتی که در روز جمعه نماز خود را خواندی بگو:

خدایا!درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد که جانشینان پسندیده اویند بهترین درودهایت را،و بهترین برکاتت را بر آنان ارزانی کن،و سلام و رحمت و برکات خدا بر او و بر ایشان باد.

به یقین هر که این صلوات را،پس از نماز عصر بخواند حق تعالی برای او صد هزار کار نیک ثبت کند،و از او صد هزار گناه را محو نماید،و صد هزار حاجتش را روا کند،و صد هزار بار مقامش را در بهشت بلند گرداند.و نیز شیخ کلینی فرموده روایت شده:هر که این صلوات را هفت بار بخواند برای او به تعداد بندگان کار نیک ثبت کنند و عملش در آن روز مورد قبول واقع شود،و در روز قیامت حاضر می شود درحالی که بین دو چشم او نرو پروفروغی می درخشد.و در اعمال روز عرفه صلواتی خواهد آمد که هرکس آن را بخواند حضرت محمّد و آل محمّد(صلوات اللّه و سلامه علیهم)را خشنود سازد.

پاک و منزّهی،پرستیده ای جز تو نیست،ای پرمهر ای بخشایشگر،ای پدیدآوردنده آسمانها و زمین،ای دارای بزرگی و کرم.و در ساعت آخر روز جمعه دعای«سمات»را که پس از این[در صفحۀ:121]خواهد آمد بخواند.

سند آن را با متن صلوات نقل کرده،امّا شیخ در مصباح المتهجد فرموده:این صلوات از حضرت صاحب الزّمان(عج)روایت شده که در مکّه بدست ابو الحسن ضرّاب اصفهانی رسیده است و ما سند آن را بخاطر اختصار نسخه ذکر نکردیم.و آن دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،خدایا!بر محمّد درود فرست،آن سرور فرستادگان و پایان بخش پیامبران و برهان پروردگار جهانیان،آن برگزیده خدا در عالم الست،انتخاب شدۀ او در ملکوت،پاکیزه از هر آفت،بری از هر عیب،همان که از او آرزوی نجات برند،و امید شفاعت از او دارند،آنکه دین خدا به او واگذار گشته،بار خدایا بنیادش را شرف بخش،و برهانش را بزرگ گردان،و حجّت او را پیروز کن،و پایه اش را برافراز،و نورش را برافروز و رویش را سپید کن و فضلش عطا کن،و به او جایگاه و دست آویز و رتبۀ بلند عنایت کن،و او را در جایگاه ستوده ای که گذشتگان و آیندگان به آن رشک برند برانگیز،و بر علی امیر مؤمنان و وارث رسولان و پیشوای نیکان با چهره های درخشان و سرور اوصیاء و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان درود فرست!و بر حسین بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر علی بن الحسین پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان

ص:90

پروردگار جهانیان درود فرست،و بر جعفر بن محمّد پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست،و بر موسی بن جعفر پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر علی بن موسی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر علی بن محمّد پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر یادگار پیامبران و امامان و هدایتگر هدایت یافته،پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،بار خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،آن پیشوایان رهنما و عالمان راستگو،و نیکان پرهیزگار،آنان که ستون های دین تو و پایه های توحیدت و ترجمان وحیت و حجّتهای تو بر آفریده هایت،و جانشینان تو در زمینت هستند،هم آنان که برای خود اختیار کردی.و و بر بندگانت برگزیدی،و برای دینت پسندیدی،و به شناخت خویش اختصاص دادی،و به کرامت خود بزرگی شان بخشیدی،و به رحمتت فرو گرفتی،و به نعمتت پروراندی،و به حکمتت به ایشان غذا دادی و لباس نور بر اندامشان پوشاندی و مقامشان را در ملکوتت بنلد گردانیدی،و در پوشش و حمایت فرشتگانت درآوردی،و به پیامبرت که درود تو

ص:91

بر او و خاندانش باد شرافتشان بخشیدی.خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،درودی پاکیزه،فزاینده فراوان پیوسته و خوشایند که جز تو به آن احاطه نیابد،جز دانش تو آن را فرا نگیرد،و کسی جز تو شمارش را نداند.

خدایا!درود فرست بر ولیّت که حیات بخش راه و روشت و بپادارندۀ فرمانت و دعوت کننده به سویت و رهنمای به هستی ات، و حجّت بر آفریدگان و جانشینت در زمین،و گواه تو بر بندگانت.بار خدایا!یاری اش را اقتدار بخش و عمرش را طولانی ساز،و زمین را به طول بقایش بیارای.بار خدایا!او را از ستم حسودان کفایت کن، و از گزند مکّاران پناه ده،و ارادۀ بیدادگران را از او بازدار،و از دست گردنگشانش رهایی بخش بار خدایا!به او عطا کن برای خودش و فرزندانش،و پیروانش و رعیتش و خاصانش و همۀ آنان که فرمانش برند و دشمنانش و همۀ اهل دنیا آنچه که دیدگانش را به آن روشن کنی و دلش را به آن شاد نمایی و او را در دنیا و آخرت به برترین آرزوهایش برسان،به یقین تو بر هر چیز توانایی.بار خدایا!به دست او آنچه از دینت فراموش شده را تازه گردان،و آنچه از معانی کتابت تغییر یافته را زنده کن،و آنچه از احکامت دگرگون شده را آشکار ساز،تا دینت به وسیله او و به دست او شاداب،نوین،ناب و بی آلایش گردد آن چنان که شکی در آن نبوده و شبهه ای با آن نباشد،و باطل و بدعتی همراه آن نماند.بار خدایا!هر ظلمتی را با نورش روشنی بخش،با استواری اش هر بدعتی را ویران کن،و با پایداریش هر گمراهی را برطرف کن و به دست او پشت هر گردنکشی را با پایداریش بشکن،و آتش هر آشوبی را با شمشیر او خاموش کن و ستم هر ستمگری را با عدل او

ص:92

نابود ساز،و فرمانش را بر هر فرمانی چیره گردان و هر سلطنتی را به سلطنتش خوار کن.بار خدایا!هرکه را که آهنگ او کند به ذلّت نشان و هر که را با او دشمنی ورزد هلاک ساز و مکر کن با هر که با او نیرنگ بازد،و هرکه حقش را انکار کند و فرمانش را سبک شمارد،و در خاموش کردن نورش بکوشد،و فرونشاندن یادش را اراده نماید از بن برکن،خدایا!درود فرست بر محمّد مصطفی و علی مرتضی،و فاطمۀ زهرا،و حسن خشنود از قضا،و حسین پاک گشته،و همۀ اوصیایی که چراغهای تاریکی،و نشانه های هدایت،و مشعلهای فروزان تقوی،و دستاویز و رشتۀ استوار و راه راست اند،و بر ولیّت و زمامداران پای بند به عهدت که امامان از فرزندانش هستند درود فرست،و بر عمرشان بیفزا و به طول حیاتشان فزونی بخش،و به نهایت آرزوهای دینی و دنیوی و اخرویشان برسان که به یقین تو بر هر چیز توانایی.

بدان که موافق روایتی شب شنبه هم حکم شبه جمعه را دارد و سزاوار است آنچه در شب جمعه خوانده می شود در آن شب هم خوانده شود.

من به همان صورت اوّل پاسخ گفتم،ولی او گفت:گویا آمده ای که خبری از مولای خود،امام هادی علیه السّلام بگیری؟ من ترسیدم،گفتم:مولای من متوکلّ است،گفت:ساکت شو که مولای تو بر حقّ است،و من نیز هم عقیدۀ توام.گفتم:«الحمد للّه»سپس گفت:آیا می خواهی نزد آن حضرت بروی؟گفتم:آری.گفت:اندکی بنشین تا پیک از نزد آن حضرت بیرون آید،من نشستم تا زمانی که پیک بیرون آمد،پس از آن پسرکی را مأموریت داد، تا مرا نزد آن حضرت ببرد،وقتی به خدمت آن جناب رسیدم،دیدم بر روی حصیری نشسته و در برابرشان قبری آماده کرده اند!به وجود مبارکشان سلام کردم،سلامم را جواب دادند،سپس دستور دادند بنشینم،فرمودند:برای چه آمده ای؟گفتم:برای خبر گرفتن از احوال شما آمده ام،آنگاه به خاطر دیدن آن قبر گریه کردم.حضرت فرمودند:گریه مکن،که در این زمان از جانب ایشان آسیبی به من نمی رسد،گفتم:«الحمد للّه»سپس گفتم:ای سرور من،حدیثی از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده که من معنی آن را نمی فهم،فرمودند آن حدیث کدام است؟عرض کردم:لا تعادوا الایّام فتعادیکم[با روزها دشمنی مکنید تا آنها با شما دشمنی نورزند].فرمودند:مراد از روزها تا زمانی که آسمانها و زمین برپاست ما هستیم.

شنبه:نام رسول خداست،یکشنبه:امیر المؤمنین علیه السّلام،دوشنبه:حسن و حسین علیهما السّلام،سه شنبه:علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد علیهم السّلام، چهارشنبه:موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و من،پنجشنبه:فرزندم حسن علیه السّلام،جمعه:فرزند فرزندم،که اهل حق بر گردش جمع می شوند.این است معنی ایّام،پس در دنیا با ایشان،دشمنی مکنید،که در آخرت با شما دشمنی خواهند کرد.آنگاه فرمود:

با من خداحافظی کن و برو که بر تو ایمن نیستم و می ترسم آزاری به تو رسد.سپس سیّد این حدیث را به سند دیگر از- قطب راوندی نقل کرده،آنگاه فرموده:زیارت حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در روز شنبه این است:

با حکمت و اندرز پسندیده کوشیدی،و آنچه را از حق بر عهدۀ تو بد ادا کردی،و همانا تو به مردمان مؤمن مهربانی نمودی،و بر کافران سخت گرفتی،و خدا را با خلوص کامل تا رسیدن مرگ بندگی کردی،پس خداوند تو را به شریف ترین مقام اهل کرامت نایل گرداند.سپاس خدای را که ما را به وسیلۀ تو از شرک و گمراهی رهانید.خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست و درود خود و فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و بندگان شایسته ات و همۀ اهل آسمانها و زمینها و هر آنکه از پیشینیان و آیندگان تسبیح تو گوید را ای پروردگار جهانیان،بر محمّد بندۀ شایسته و پیامبر و فرستاده ات و امین و برگزیده و محبوب و پاک و بنده و خاص و خالصت و اختیار شده از میان بندگانت،قرار ده.خدایا!به او فضل و برتری و مرتبۀ شفاعت و درجۀ بلند عطا کن و او را به مقام ستوده ای که پیشینیان و آیندگان بر ان رشک برند برانگیز.خدایا! تو فرموده ای:«اگر ایشان آنگاه که بر خود ستم کردند نزد تو می آمدند پس از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر نیز برای ایشان درخواست آمرزش می نمود،به یقین خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند»خدایا!من استغفارکنان و پشیمان از گناهانم نزد پیامبرت آمدم،پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و گناهانم را بیامرز.ای سرور ما،دست به دامن تو و خاندانت،به جانب خدای متعال که پروردگار من و توست روی می آورم تا مرا بیامرزد.همه از خداییم و به سوی او باز می گردیم سپس بگو:

ص:95

ای محبوب دلهای ما،ما به خاطر تو سوگواریم،و چه بزرگ است سوگواری بر تو ازآن رو که وحی از ما بریده و هم ازآن رو که به فقدان تو دچار آمده ایم چه ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم،ای سرور ما،ای فرستاده خدا،درود خدا بر تو و بر خاندان پاک پاکیزه ات باد.امروز روز شنبه است و آن روز توست،و من در این روز مهمان تو و پناهنده به درگاه توام،پس از من پذیرایی کن و به من پناه ده،زیرا تو بزرگوار و مهمان نوازی،و از سوی حق تعالی مأور به پناه دادنی،پس از من پذیرایی کن و نیکو پذیرایی فرما و ما را پناه ده،و نیکو پناهمان ده،به برکت جایگاهی که خدا نزد تو و نزد خاندانت دارد،و بحق منزلی که آنان نزد خداوند دارند و بحق آنچه از دانشش نزد شما سپرده که همانا او گرامی ترین گرامیان است.

گردآوردندۀ این کتاب عباس قمی خدایش ببخشاید گوید:من هرگاه خواستم رسول خدا را به این زیارت،زیارت نمایم نخسن آن حضرت را به صورتی که امام هشتم تعلیم بزنطی فرموده زیارت می کنم،پس از آن این زیارت را می خوانم.و آن زیارت[زیارت تعلیم داده شده به بزنطی]به گونه ای که با سند صحیح روایت شده چنین است:ابن ابی نصر خدمت- حضرت رضا علیه السّلام عرض کرد:پس از نماز چگونه بر حضرت پیامبر صلی اللّه علیه و آله صلوات و سلام فرستاد؟فرمود میگویی:

سلام و رحمت خدا و برکاتش بر تو ای رسول خدا،سلام بر تو ای محمّد بن عبد اللّه،سلام بر توی ای اختیارشدۀ خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای امین وحی خدا،شهادت می دهم که تو فرستادۀ خدایی و گواهی می دهم که تو محمّد بن عبد اللّه هستی و گواهی می دهم که تو امّت خویش را خیرخواهانه پند گفتی،و در راه پرودگارت جهاد

ص:96

کردی،و او را تا زمان مرگ پرستیدی،پس خدا پاداشت دهد ای فرستادۀ خدا،بهترین پاداشی که به پیامبری از سوی امّتش می دهد.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.برترین درودی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، همانا تو ستوده و بزرگواری

فاطمۀ زهرا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای امین خدا،سلام بر تو ای برهان حکم خدا،سلام بر تو ای نور خدا،سلام بر تو ای راه خدا،سلام بر تو ای بیان حکم خدا،سلام بر تو ای یار دین خدا،سلام بر تو ای سرور پاک نهاد،سلام بر تو ای نیکوکردار وفادار،سلام بر تو ای قیام کنندۀ امین،سلام بر تو ای آگاه به تأویل،سلام بر تو ای راهنمای راه یافته،سلام بر تو ای پاک و پاکیزه،سلام بر تو ای پرهیزکار پاکدامن،سلام بر تو ای حقیقت راستین و آشکار،سلام بر تو ای شهید راست کردار سلام بر تو ای ابا محمّد حسن بن علی،و رحمت و برکات خدا بر تو باد.

پاک و پاکیزه ات،ای مولای من،من دل بستۀ تو و خاندان تو هستم،در صلحم با آنکه با شما در صلح است،و در جنگم با آنکه با ما در جنگ است،من به نهان و آشکار و ظاهر و باطن شما ایمان دارم،لعنت خدا بر دشمنانتان از گذشتگان و آیندگان،من از آنان به سوی خدا بیزاری می جویم،ای مولای من ای ابا محمّد،ای سرور من ای ابا عبد اللّه،امروز روز دوشنبه است و روز شما دو بزرگوار و به نام شماست و من در این روز مهمان شما هستم،پذیرای من باشید و نیکو پذیرایی کنید،چه خوشبخت میهمانی است آنکه شمار میزبانش باشید،و من در این روز از پناهندگان به شمایم،پس مرا پناه دهید،به یقین شما از سوی خدا مأمور به پذیرایی نمودن و پناه دادنید،خدا بر شما و خاندان پاکتان درود فرستد.

من،درودهای خدا و رحمت و برکاتش بر شما باد،سلام بر تو ای سرور عابدان،و زبدۀ جانشینان،سلام بر تو ای شکافندۀ دانش پیامبران،سلام بر تو ای راستگوی پذیرفته در گفتار و کردار،ای سروران من،امروز روز سه شنبه روز شماست و من در این روز میهمان شما و پناهنده به شمایم،پذیرای من باشید،و پناهم دهید،به حق مقام خدا نزد شما و اهل بیت پاکیزه و پاکتان.

دل بستۀ شما هستم،ایمان دارم به نهان و آشکار شما،در این روز شما که روز چهارشنبه است از شما درخواست پذیرایی دارم، و به بارگاه شما پناه می جویم،پس مرا پذیرا باشید و پناهم دهید،به حقّ خاندان پاکیزه و پاکتان.

بر تو ای پاک نهاد و ای هراسان از آشوب دوران،سلام بر تو ای همراه خیرخواه،سلام بر تو ای کشتی نجات،سلام بر تو ای چشمۀ حیات،سلام بر تو،درود خدا بر تو و بر خاندان پاکیزه و و پاکت،سلام بر تو،خدا در تحقق وعده ای که به تو داده از نصرت و ظهور امرت شتاب فرماید،سلام بر تو ای مولای من،من دل بستۀ تو و آگاه به شأن دنیا و آخرت توام،و به دوستی تو و خاندانت به سوی خدا تقرّب می جویم و ظهور تو و ظهور حق را به دست تو انتظار می کشم،و از خدا درخواست می کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستد و مرا از منتظران و پیروان و یاوران تو در برابر دشمنانت و از شهدای در آستانت در شمار شیفتگانت قرار دهد،ای سرور من،ای صاحب زمان،درودهای خدا بر تو و بر خاندانت،امروز روز جمعه و روز توست روزی که ظهورت و گشایش کار اهل ایمان به دستت در آن روز و کشتن کافران به سلاحت امید می رود و من ای آقای من در این روز میهمان و پناهنده به توام و تو ای مولای من بزرگواری از فرزندان بزرگواران و از سوی خدا به پذیرایی و پناه دهی مأموری،پس مرا پذیرا باش و پناه ده،درودهای خدا بر تو خاندان پاکیزه ات.

ص:103

سیّد بن طاووس فرموده:من پس از این زیارت به این شعر تمثل می جویم و به آن حضرت اشاره نموده،می گویم:

«در هر کجا و بر سر هر خوان*من میهمان توام ای صاحب الزّمان»

پیش از بعثت،و نیز بر خاندان او که بهترین انتخاب شدگان و برگزیدگان و نیکانند.خدایا!درهای روز را با کلیدهای رحمت و رستگاری به روی ما بگشا،و بر من از بهترین لباسهای هدایت و صلاح بپوشان، به عظمتت در آبشخور قلبم چشمه های فروتنی را بجوشان،و در برابر هیبتت از گوشه های دیگانم رودهای اشک سوزان جاری ساز،و مرا از بی پروایی و نادانی به مهارهای قناعت و خواری ادب فرما.خدایا اگر رحمت تو با توفیق نیکو از ابتدا شامل حال من نبود چه کسی رهنمای من به سویت در این راه روشن می بود؟و اگر مهلتت مرا تسلیم آمال و آرزوهای باطل کند آنگاه چه کسی لغزشهایم را از فروافتادن در هوای نفس جبران می کند؟و اگر به هنگام جنگ با نفس و شیطان یاریت مرا واگذارد این یاری نکردنت مرا در آغوش رنج و محرومیت اندازد.خدای من،می بینی که به پیشگهت نیامدم مگر از جهتی که نسبت به رحمتت آرزوها داشتم،یا چنگ نزدم به اطراف رشتۀ استوارت مگر آنگاه که گناهانم مرا از خانۀ وصال تو دور ساخت،پس چه بد مرکبی است مرکب خواسته های باطل که نفسم بر آن سوار شده،وای بر این نفس که گمانهای بی مورد و آرزوهای نابجایش با همۀ زشتی در برابرش زیبا جلوه کرده!و مرگ بر او که سرور و مولایش جزات نموده!خدایا با دست امید در رحمتت را کوبیدم و از کثرت هوسرانی ام به پاهندگی به سویت گریختم و به کناره های رشتۀ استوارت انگشتان محبّتم را آویختم.بار خدایا از آنچه در گذشته مرتکب شدم،از لغزش و خطایم چشم پوشی کن و از درافتادن به جامۀ تنگ گناه رهایم ساز که به یقین تویی سرور و مولا،

ص:105

و پشتیبان و امید من،و تویی منتهای خواسته و آرزوی من،در دنیا و آخرت،خدای من چسان درمانده ای را که در حال گریز از گناهان خویش به تو پناه جسته از خود می رانی؟یا چگونه رهجویی را که شتابان قصد آستانت نموده ناامید می کنی؟یا چگونه تشنه ای را باز می گردانی که وارد حوضهایت شده؟،البته که چنین نخواهی کرد زیرا حوضهای رحمتت در سخت ترین خشک سالیها لبریز و درگاه لطفت همواره برای درخواست و وارد شدن باز است،تویی منتهای خواسته و نهایت آرزو.خدای من این مهار نفس من است که به پایبند مشیّت بستم،و این بارهای سنگین گناهان من است که به پیشگاه عفو و رحمتت انداختم،و این هوسهای گمراه کنندۀ من است که به درگاه لطف و مهرت واگذاشتم.بار خدایا!این صبح مرا انگونه آغاز کن که با پرتو هدایت و با سلامت دین و دنیا همراه باشد و شبم را سپری ساز از نیرنگ دشمنان و نگاهبانی گردان از هلاکتهای هوای نفس، که به یقین تو به هر چه بخواهی توانایی،فرمانروایی را به هر که بخواهی عنایت می کنی،و از هر که بخواهی باز می ستانی،و هرکه بخواهی عزت می بخشی،و هرکه اراده کنی به ذلت می نشانی، خوبی بدست توست،همانا بر همه چیز توانایی،شب را در روز درمی آوری،و روز را در شب،زنده را از مرده بیرون می آوری،و مرده را از زنده، زنده،و هر که را بخواهی بی حساب روزی می دهی.معبودی جز تو نیست.بار خدایا!تنها تو را منزّه می دارم و سپاس و ستایش می گویم، کیست که قدر تو را بشناسد و از مقام تو نترسد؟و کیست که بداند تو کیستی آنگاه از تو نهراسد؟با قدرت خود پراکنده را الفت بخشیدی و با مهربانیت سپیده دم را شکافتی و با کرمت تاریکیهای شب را روشن نمودی،و آبهای شیرین و شور

ص:106

را از دل سنگهای سخت و خارا جاری کردی و از ابرهای گران بارانی فراوان فرو ریختی و خورشید و ماه را برای مردمان چراغی فروزان قرار دادی،بی آنکه در آنچه آغازگر پیدایشش بودی دچار خستگی و ناتوانی و چاره جویی شوی ای آنکه در عزت و بقا یگانه است و بندگانش را به مرگ و فنا مقهور خود ساخته است،درود فرست بر محمّد و خاندان پرهیزگارش و ندای مرا بشنو،و دعایم را اجابت گو،و به فضل خود آرزو و امیدم را محققّ فرما،ای بهترین کسی که برای برطرف ساختن هر بدحالی خوانده و برای هر سختی و آسانی آرزو شدی،نیازم را به پیشگاه تو فرود آوردم،پس از موهبتهای بلندپاینه خود ناامیدانه ردّم مکن ای بزرگوار،ای بزرگوار،ای بزرگوار،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان،و درود خدا بر بهترین آفریده اش محمّد و اهل بیت او همه آنگاه به سجده رود و بگوید:خدای من،دلم در پرده های ظلمت پوشیده شده و جانم دچار کاستی گشته و عقلم مغلوب هوای نفسم شده و هوای نفسم بر من چیره آمده،طاعتم اندک،و نافرمانیم بسیار، و زبانم اقرارکننده به گناهان است،چارۀ من چیست ای پرده پوش عیبها،ای دانای نهان ها،ای برطرف کنندۀ غمها،همه گناهان مرا بیامرز،به احترام محمّد و خاندان محمّد،ای آمرزنده،ای آمرزنده،ای آمرزنده به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف گوید:علاّمۀ مجلسی رحمه اللّه این دعا را در کتاب دعای«بحار»و در کتاب صلوات آن همراه با توضیح ذکر کرده و فرموده:این دعا از دعاهای مشهور است ولی من آن را در کتابهای معتبر جز در کتاب مصباح سیّد ابن باقی رحمه اللّه نیافتم.و نیز فرموده است:مشهور خواندن این دعا پس از نماز صبح است درحالی که سیّد ابن باقی خواندن آن را پس از نافلۀ صبح روایت نموده است و به هر کدام عمل شود مناسب است.

ص:107

آنها آلوده گشتم،خدایا!با یاد تو به سویت نزدیکی می جویم،و از ناخشنودی تو به درگاه خودت شفاعت میطلبم،و از تو خواستارم به جودت مرا به بارگاه قرب خویش نزدیک گردانی و سپاس خود را نصیب من کنی،و یادت را به من الهام نمایی،خدایا!از تو درخواست می کنم،درخواست بنده ای فروتن،خوار و افتاده،که با من مدارا نمایی و به من رحم کنی و به آنچه روزی ام نموده ای خشنود و قانع بداری و در تمام حالات در عرصه تواضعم بگذاری،خدایا!از تو درخواست می کنم درخواست کسی که سخت تهیدست شده و بار نیازش را به هنگام گرفتاریها به آستان تو فرود آورده و میلش به آنچه نزد توست فزونی یافته،خدایا!فرمانروایی بس بزرگ و مقامت والا و تدبیرت پنهان،و فرمانت آشکار،و قهرت چیره،و قدرتت نافذ،و گریز از حکومتت ممکن نیست،خدایا!آمرزنده ای برای گناهانم و پرده پوشی برای زشتکاریهایم و تبدیل کننده ای برای کار زشتم به زیبایی،جز تو نمی یابم معبودی جز تو نیست،پاک و منزّهی و به ستایشت برخاسته ام،به خود ستم کردم و از روی نادانی جرأت نمودم و به یاد دیرینه ات از من و بخششت بر من به آرامش نشستم خدایا!ای سرور من چه بسیار زشتی مرا پوشاندی و چه بسیار بالاهای سنگین و بزرگی که از من برگرداندی و چه بسیار لغزشی که مرا از آن نگهداشتی و چه بسیار ناپسند که از من دور کردی و چه بسیار ستایش نیکویی که شایسته آن نبودم و تو در میان مردم پخش کردی،خدایا!بلایم بزرگ شده و زشتی عالم از حدّ گذشته و کردارم خوارم ساخته و زنجیرهای گناه مرا زمین گیر نموده و دوری آرزوهایم مرا زندانی ساخته و دنیا با غرورش و نفسم با جنایتش و امروز و فردا کردنم

ص:109

در توبه مرا فریفته،ای سرورم از تو درخواست می کنم به عزّتت که مانع نشود از اجابت دعایم به درگاهت،بدی عمل و زشتی کردارم و مرا با آنچه از اسرار نهانم می دانی رسوا مسازی و در کیفر آنچه در خلوتهایم انجام دادم شتاب نکنی،از زشتی کردار و بدی رفتار و تداوم تقصیر و نادانی و بسیاری شهواتم و غفلتم،شتاب نکنی،خدایا!با من در همۀ احوال مهرورز و بر من در هر کارم به دیدۀ لطف بنگر،خدایا،پروردگارا،جز تو که را دارم؟تا برطرف شدن ناراحتی و نظر لطف در کارم را از او درخواست کنم.خدای من و سرور من،حکمی را بر من جاری ساختی که هوای نفسم را در آن پیوری کردم و از فریبکاری آرایش دشمنم نهراسیدم،پس مرا به خواهش دل فریفت و بر این امر اختیار و اراده ام یاریش نمود،پس بدینسان و بر پایه گذشته هایم از حدودت گذشتم،و با برخی از دستوراتت مخالفت نمودم،پس حجت تنها از ان تواست در همه اینها،و مرا هیچ حقی نیست در انچه بر من از سوی قضایت جاری شده و فرمان و آزمایشت ملزمم نموده،ای خدای من اینک پس از کوتاهی در عبادت و زیاده روی در خواهشهای نفس عذرخواه،پشیمان،شکسته دل،جویای گذشت طالب آمرزش،بازگشت کنان با حالت اقرار و اذعان و اعتراف به گناه،بی آنکه گریزگاهی از آنچه از من سرزده بیابم و نه پناهگاهی که به آن رو آورم پیدا کنم،جز اینکه پذیرای عذرم باشی،و مرا در رحمت فراگیرت بگنجایی،خدایا! پس عذرم را بپذیر،و به بدحالی ام رحم کن و رهایم ساز از بند محکم گناه،پروردگارا!بر ناتوانی

ص:110

جسمم و نازکی پوستم و نرمی استخوانم رحم کن.ای که آغازگر آفرینش و یاد و پرورش و نیکی بر من و تغذیه ام بوده ای،اکنون مرا ببخش به همان کرم نخستت،و پیشینۀ احسانت بر من،ای خدای من و سرور و پروردگارم، آیا مرا به آتش دوزخ عذاب نمایی،پس از اقرار به یگانگی ات و پس از آنکه دلم از نور شناخت تو روشنی گرفت و زبانم در پرتو آن به ذکرت گویا گشت و پس از آنکه درونم از عشقت لبریز شد و پس از صداقت در اعتراف و درخواست خاضعانه ام در برابر پروردگاری ات،باور نمی کنم چه آن بسیار بعید است و تو بزرگوارتر از آن هستی که پرورده ات را تباه کنی یا آن را که به خود نزدیک نموده ای دور نمایی یا آن را که پناه دادی از خود برانی یا آن را که خود کفایت نموده ای و به او رحم کردی به موج بلا واگذاری؟!ای کاش می دانستم ای سرورم و معبودم و مولایم،آیا آتش را بر صورتهایی که برای عظمتت سجده کنان بر زمین نهاده شده مسلطّ می کنی و نیز بر زبانهایی که صادقانه به توحیدت و به سپاست مدح کنان گویا شده و هم بر دلهایی که بر پایه تحقیق به خداوندیت اعتراف کرده و بر نهادهایی که معرفت به تو آنها را فرا گرفته تا آنجا که در پیشگاهت خاضع شده و به اعضایی که مشتاقانه به سوی پرستشگاههایت شتافته اند و اقرارکنان جویای آمرزش تو بوده اند،شگفتا این همه را به آتش بسوزانی!هرگز چنین گمانی به تو نیست و از فضل تو چنین خبری داده نشده.ای بزرگوار،ای پروردگار و تو از ناتوانی ام در برابر اندکی از غم و اندوه دنیا و کیفرهای آن و آنچه که زا ناگواریها بر اهلش می گذرد آگاهی،با آنکه این غم و اندوه و ناگواری درنگش کم بقایش اندک و مدّتش کوتاه است،پس چگونه خواهد بود تابم در برابر بلای آخرت،و

ص:111

فرود آمدن ناگواریها در آن جهان بر جسم و جانم و حال انکه زمانش طولانی و جایگاهش ابدی است و تخفیفی برای اهل آن بلا نخواهد بو،چرا که مایۀ آن بلا جز از خشم و انتقام و ناخشنودی تو نیست و این چیزی است که تاب نیاورند در برابرش آسمانها و زمین،ای سرور من تا چه رسد به من؟و حال آنکه من بندۀ ناتوان،خوار و کوچک،زمین گیر و درماندۀ توأم.ای خدای من و پروردگارم و سرور و مولایم،برای کدامیک از دردهایم به حضرتت شکوه کنم و برای کدامین گرفتاریم به درگاهت بنالم و اشک بریزیم.آیا برای دردناکی عذاب و سختی اش،یا برای طولانی شدن بلا و زمانش،پس اگر مرا در عقوبت و مجازات با دشمنانت قرار دهی،و بین من و اهل عذابت جمع کنی،و میان من و عاشقان و دوستانت جدایی اندازی، ای خدا و آقا و مولا و پروردگارم،بر فرض که بر عذابت شکیبائی ورزم،ولی بر فراقت چگونه صبر کنم و گیرم ای خدای من بر سوزندگی آتشت صبر کنم،اما چگونه چشم پوشی از کرمت را تاب آورم یا چگونه در آتش،سکونت گزینم و حال آنکه امید من گذشت و عفو تواست.پس به عزّتت ای آقا و مولایم سوگند صادقانه می خورم،اگر مرا در سخن گفتن آزاد بگذاری در میان اهل دوزخ به پیشگاهت سخت ناله سر دهم همانند نالۀ آرزومندان و به درگاهت بانگ بردارم،همچون بانگ آنان که خواهان دادرسی هستند و هر آینه به آستانت گریه کنم چونان که مبتلا به فقدان عزیزی می باشند و صدایت می زنم:کجایی ای سرپرست مؤمنان،آری کجایی ای نهایت آرزوی عارفان،ای فریادرس خواهندگان فریادرس،ای محبوب دلهای راستان و ای معبود جهانیان آیا این چنین است،ای خدای منزّه،و ستوده که در دوزخ بشنوی صدای بندۀ مسلمانی که برای مخالفتش با دستورات تو زندانی

ص:112

شده و مزه عذابش را به خاطر نافرمانی چشیده و میان درکات دوزخ به علّت جرم و جنایتش محبوس شده،و حال آنکه در درگاهت سخت ناله می زند،همچون نالۀ آنکه آرزومند رحمت توست،و با زبان اهل توحیدت تو را می خواند،و به ربوبیّتت به پیشگاهت توسّل می جوید، ای مولای من،چگونه در عذاب بماند و حال آنکه امید به بردباری گذشته ات دارد یا آتش چگونه او را به درد آورد درحالی که بخشش و رحمت تو را آرزو دارد یا چگونه شعلۀ آتش او را بسوزاند درحالی که فریادش را می شنوی و جایش را می بینی یا چگونه آتش او را دربر بگیرد و حال آنکه از ناتوانی اش خبر داری،یا چگونه در طبقات دوزخ به این سو و آن سو کشانده شود درحالی که راستگوی اش را می دانی،یا چگونه فرشته های عذاب او را با خشم برانند و حال آنکه تو را به پروردگاریت می خواند،یا چگونه ممکن است بخششت را در آزادی از دوزخ امید داشته باشد و تو او را در انجا به همان حال واگذاری؟همۀ این امور از بنده نوازی تو بس دور است،هرگز گمان ما به تو این نیست و نه از فضل تو چنین گویند و نه به آنچه که از خوبی و احسانت با اهل توحید رفتار کرده ای شباهتی دارد،پس به یقین می دانم که اگر فرمانت در به عذاب کشیدن منکران نبود و حکمت به همیشگی بودن دشمنانت در آتش صادر نمی شد،هر آینه سرتاسر دوزخ را سرد و سلامت می کردی و برای احدی در انجا قرار و جایگاهی نبود،امّا تو که مقدّس است نامهایت سوگند یاد کردی که دوزخ را از همه کافران چه پری و چه آدمی پر سازی و ستیزه جویان را در انجا همیشگی و جاودانه بداری و هم تو که ثنایت برجسته و والا است به این گفته ابتدا کردی و با نعمتهایت کریمانه تفضّل فرمودی که«آیا مؤمن همانند فاسق است؟نه،مساوی نیستند»ای خدا و سرور من،از تو خواستارم به قدرتی که مقدّر نمودی و به فرمانی

ص:113

که حتمیتش دادی و بر همه استوارش نمودی و بر کسی که بر او اجرایش کردی چیره ساختی که در این شب و در این ساعت بر من ببخشی هر جرمی که مرتکب شدم و هر گناهی که به آن آلوده گشتم و هر کار زشتی را که پنهان ساختم و هر نادانی که آن را بکار گرفتم خواه پنهان کردم یا آشکار،نهان ساختم یا عیان و هر کار زشتی که دستور ثبت آن را به نویسندگان بزرگوار دادی آنان که بر ضبط آنچه از من سر زند گماشتی و آنان را نیز گواهانی بر من قرار دادی علاوه بر اعضایم و خود فراتر از آنها مراقب من بودی و شاهد بر آنچه که از آنان پنهان ماند و به یقین با رحمتت پنهان ساختی و با فضلت پوشاندی و اینکه از تو می خواهم از هر چیزی که نازل کردی یا احسانی که تفضّل نمودی یا برّ و نیکی که گستردی یا رزقی که پراکندی یا گناهی که بیامرزی یا خطایی که بپوشانی،پرورگارا،پروردگارا،پروردگارا!ای خدای من ای سرور من،ای مولای من و اختیار دارم،ای کسی که مهارم به دست اوست،ای آگاه از پریشانی و ناتوانی ام ای دانای تهیدستی و ناداری ام،پروردگارا!پروردگارا!پروردگارا!از تو درخواست می کنم به حقّت و قدست و بزرگ ترین صفات و نامهایت که همۀ اوقاتم را از شب و روز به یادت آباد کنی و به خدمتگزاریت پیوسته بداری و اعمالم را در پیشگاهت قبول فرمایی تا آنکه اعمال و اورادم هماهنگ،همسو و همواره باشد و حالم در خدمت تو پاینده گردد،ای سرور من،ای آنکه بر او تکیه دارم،ای آنکه شکوه حالم را تنها به سوی او برم،ای پروردگارم،ای پروردگارم،ای پروردگارم اعضایم را در راه خدمتت نیرو بخش و دلم را بر عزم و همّت محکم کن،و کوشش

ص:114

در راستای پروایت و دوام در پیوستن به خدمتت را به من ارزانی دار تا به سویت برانم در میدانهای پیشتازان و به سویت بشتابم در میان شتابندگان و به کوی قربت آیم در میان مشتاقان و همانند مخلصان به تو نزدیک شوم و چون یقین آوردگان از جاه تو بهراسم و با اهل ایمان در جوارت گرد آیم.خدایا! هرکس مرا به بدی قصد کند تو قصدش کن،و هرکس با من مکر ورزد تو با او مکر کن،و مرا از بهره مندترین بندگانت نزد خود،و نزدیک ترینشان در منزلت به تو و مخصوص ترینشان در رتبه به پیشگاهت بگردان،زیرا این همه به دست نیاید جز به فضل تو،خدایا! با جودت به من جود کن و با بزرگواریت به من نظر کن و با رحمتت مرا نگاهدار و زبانم را به ذکرت گویا کن،و دلم را به محبتت شیفته و شیدا فرا و بر من منّت گذار با پاسخ نیکویت و لغزشم را نادیده انگار و گناهم را ببخش،زیرا تو بندگانت را به بندگی فرمان دادی و به دعا و درخواست از خود امر کردی و اجابت دعا را برای آنان ضامن شدی،پس ای پروردگار من تنها روی به سوی تو داشتم و دستم را تنها به جانب تو دراز کردم،پس تو را به عزّتت سوگند می دهم که دعایم را اجابت کنی و مرا به آرزویم برسانی،و امیدم را از فضلت ناامید نکنی،و شرّ دشمنانم را از پری و آدمی از من کفایت کنی،ای خدایی که زود از بنده ات خشنود می شوی،بیامرز آن را که جز دعا چیزی ندارد،همانا تو هرچه بخواهی انجام می دهی،ای آنکه نامش دوا و یادش شفا و طاعتش توانگری است،رحم کن به کسی که سرمایه اش امید و سازوبرگش اشک ریزان است،ای فروریزندۀ نعمتها ای دورکننده بلاها،ای روشنی بخش وحشت زدگان در تاریکیها،ای دانای ناآموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،

ص:115

و با من چنان کن تو را شاید،و درود و سلام فراوان خدا بر پیامبرش و بر امامان خجسته از خاندانش.

منزّه است آن زنده به خود پاینده،منزّه است آن بلند مرتبۀ برتر،منزّه است او و بلندمرتبه است از هر زشتی و عیب،پاک و پاکیزه است،پروردگار ما و پروردگار فرشتگان و روح،منزّه است آن پایندۀ بی غفلت،منزّه است آن دانای ناآموخته،منزّه است آن آفرینندۀ دیدنیها و نادیدنیها،منزّه است آنکه دیده ها را دریابد و دیده ها او را در نیابند و اوست لطیف آگاه،خدایا،در حالی صبح کردم که از جانب تو بودم در نعمت و خیر و برکت و سلامتی کامل،پس درود فرست بر محمّد و خاندانش و نعمت و خیر و برکات و سلامتی را بر من با نجات از آتش دوزخ تمام کن،شکرگذاری و سلامتی و فضل و کرامتت را همواره تا گاهی که زنده هستم روزی ام فرما،خدایا!به نورت هدایت یافتم و به احسانت بی نیاز گشته و به نعمتت صبح و شام کردم،خدایا!تو را گواه می گیرم و گواهی تو مرا بس است،و و گواه می گیرم همه فرشتگان و پیامبران و رسولان و حاملان عرش و ساکنان آسمانها و زمین و همۀ آفریده هایت را بر اینکه همانا تویی خدا،معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)بنده و فرستادۀ تو است و اینکه تو بر هر چیز توانایی،زنده می کنی و می میرانی و می میرانی و زنده می سازی و گواهی می دهم که بهشت و دوزخ و برانگیخته شدن مردگان حق است و قیامت آمدنی است که تردیدی در آن نیست و اینکه خدا مردگان را برخواهد انگیخت و شهادت می دهم که علی بن ابی طالب امیر مؤمنان بر حق بر حق است و پیشوایان از فرزندانش امامان هدایت گر و ره یافته اند،نه گمراهند

ص:117

و نه گمراه کننده و اینکه آنان اولیاء برگزیدۀ تو،و حزب پیروز تو،و بندگان خالص تو بهترین انتخاب شدگان از میان مخلوقات تواند و بهترین برگزیده شدگانی هستند که برای بیان دینت برگزیدی و از میان بندگانت خاص خود ساختی و ایشان را بر بندگانت برگزیدی و بر جهانیان حجّت قرار دادی،درود و سلام و رحمت و برکاتت بر آنان باد،بار الها!این شهادت را نزد خود برای من ثبت کن،تا آن را در روز قیامت بر زبانم جاری کنی درحالی که از من خشنود باشی،همانا تو بر آنچه می خواهی توانایی.خدایا!تو را سپاس سپاسی که آغازش بالا رود و انجامش پایان نگیرد،خدایا! تو را سپاس،سپاسی که آسمان برای تو بر دوش کشد و زمین و هرکه بر آن است تو را آن چنان تسبیح کند.خدایا! تو را سپاس،سپاسی همواره و همیشگی که گسست و پایانی برایش نباشد و تنها سزاوار تو باشد و به تو بیانجامد،سپاسی که نمایان شود در دلم و بر تنم و نزد من و با من و پیش از من و پس از من و پیش رویم و بالای سرم و زیر پایم و آنگاه که مرگم فرا رسد و یگانه و تنها مانم سپس فانی شو و تو را سپاس گاهی که زنده و برانگیخته شوم،ای سرور من،خدایا!و تو را ستایش و سپاس برای همۀ صفات پسندیده ات و بر همۀ نعمتهایت،سپاسی بلند و بی پایان،که آن را ای پروردگار ما پسندیده داری و از آن خشنود شوی،خدایا!تو را سپاس بر هر خوردن و نوشیدن و هر دست یافتن و هر بست و گشودن،و در برابر هر تار مو که به ما دادی،خدایا!تو را سپاس سپاسی پاینده به پایندگی ات و تو را سپاس سپاسی که نهایت آن را جز دانشت نداند و تو را سپاس سپاسی که پایان آن را جز مشیتّت نخواهد و تو را سپاس سپاسی که جز

ص:118

خشنودی تو مزدی برای گوینده اش نیست و تو را سپاس بر بردباری ات پس از آنکه دانستی و تو را سپاس بر گذشتت،پس از آنکه بر عذاب توانا بودی و تو را سپاس ای سرچشمۀ سپاس و تو را سپاس ای به ارث برنده سپاس و تو را سپاس ای آفرینندۀ سپاس و تو را سپاس ای نهایت سپاس و تو را سپاس ای پدیدآورندۀ سپاس و تو را سپاس ای خریدار سپاس، و تو را سپاس ای صاحب سپاس،و تو را سپاس ای دیرینه سپاس و تو را سپاس ای راست وعده،ای وفادار به عهد ای سپاه توانا،ای مجد و عظمتت پایدار و تو را سپاس ای بلند پایه ،ای پاسخگوی خواسته ها،ای فرود آورندۀ آیات از بالای هفت آسمان،ای دارای برکات بزرگ،ای درآورندۀ نور از دل تاریکیها و ای بیرون آورندۀ آنان که در تاریکیهایند به سوی نور،ای دگرگون کنندۀ گناهان به نیکیها،و بالا برندۀ حسنات در مراتب بهشت، خدایا!تو را سپاس ای آمرزندۀ گناه و ای پذیرای توبه و ای عذابت سخت و ای صاحب عطای بی حدّ،معبودی جز تو نیست.بازگشت همه به سوی تو است.خدایا!تو را سپاس در شب گاهی که روز را می پوشاند،و تو را سپاس در روز آنگاه که آشکار می گردد و تو را سپاس در آخرت و دنیا،و تو را سپاس به تعداد همۀ ستاره ها و همۀ فرشتگان آسمانی و تو را سپاس به شمارۀ ذرات خاک و ریگ و دانه ها و تو را سپاس به عدد آنچه در میان آسمان است و تو را سپاس به عدد آنچه در درون زمین است و تو را سپاس به میزان وزن آبهای دریا،و تو را سپاس به شمارۀ برگ درختان و تو را سپاس به عدد آنچه روی زمین است،و تو را سپاس به تعداد آنچه کتابت برشمرده

ص:119

و تو را سپاس به عدد آنچه دانشت آن را فراگرفته،و تو را سپاس به شمارۀ آدمیان و پریان و حشرات و پرندگان و چهارپایان و درندگان،سپاسی فراوان و سپاسی پاک که در آن برکت باشد آن چنان که پذیری،ای پروردگار ما و خشنود گردی،و آن چنان که سزاوار بزرگواری ذات و بزرگی جلال تواست.پس ده مرتبه میگوئی معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و ستایش تنها از آن اوست و اوست،لطیف و آگاه.و نیز ده مرتبه می گویی معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و ستایش از آن اوست،زنده می کند،و می میراند،می میراند و زنده می کند و او خود زنده ای است که هرگز نمی نمیرد،نیکی به دست اوست و او بر هر چیزی تواناست.و ده مرتبه:آمرزش می جویم از خدایی که معبودی جز او نیست،زنده و به خود پاینده است،و تنها به سوی او باز می گردم و ده مرتبه:ای خدا ای خدا و ده مرتبه:ای بخشنده ای بخشنده و ده مرتبه:ای مهربان ای مهربان و ده مرتبه:ای پدید آورندۀ آسمانها و زمین و ده مرتبه:ای صاحب جلال و بزرگواری و ده مرتبه:ای مهرورز و صاحب منت و ده مرتبه:ای زنده ای پاینده و ده مرتبه:ای زنده ای که شایستۀ پرستشی جز تو نیست و ده مرتبه:ای خدا،ای که شایستۀ پرستشی جز تو نیست.و ده مرتبه:به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و ده مرتبه:خدایا!با من آن کن که شایستۀ تو است و ده مرتبه:اجابت فرما اجابت فرما و ده مرتبه سورۀ توحید پس میگویی خدایا!با من آن کن که شایستۀ تو است،نه آنکه سزاوار من است چه همانا تو شایسته پروا و آمرزشی و من درخور گناهان و خطاهایم،پس به من رحم کن.ای مولای من که تو مهربان ترین مهربانانی و ده مرتبه:جنبش و نیرویی نیست جز برآمده از

ص:120

سوی خدا،توکل نمودم بر زنده پاینده ای که نمی میرد،و ستایش خدای را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برایش نبوده و از خواری و ناتوانی سرپرستی نداشته است و بی اندازه بزرگش شمار.

با آن آسمانها و زمین را از اینکه ویران شوند نگاه داشتی و می خوانمت به اراده ات که جهانیان در برابرش مطیعند،و به کلمه ات که با آن آسمانها و زمین را آفریدی،و به حکمتت که با آن شگفتیها را ساختی، و تاریکی را با آن پدیدآوردی و آن را شب قرار دادی،و شب را برای آرامش مقرّر داشتی و هم با آن حکمت نور را آفریدی و آن را روز قرار دادی،و روز را مایۀ جنبش و بینایی سنجش ساختی،و نیز با آن خورشید را آفریدی،و خورشید را مایۀ تابش نمودی،و با آن ماه را پدید آوردی و ماه را نورانی ساختی،و با آن ستارگان را خلق کردی و آنها را اخترانی تابناک و برجها و چراغها و زینت و عامل راندن شیاطین قرار دادی برای ستارگان مشرقها و مغربها و نیز طلوع گاهها و گردشگاهها مقرّر ساختی و برای آنها مدارهایی که در آنها شناورند قرار دادی و برای آنها در آسمان منزلگاههایی مقدر فرمودی،پس چه نیکو تقدیر نمودی و صورتگری کردی و چه نیکو صورتشان دادی،و با نامهایت آنها را بر شمردی درخور و به حکمتت تدبیر نمودی تدبیری شایسته و چه نیکو تدبیر کردی و با تسلّط بخشیدن شب و روز و ساعات بر آنها شمارش سالها و ثبت حساب را شناساندی،و دیدن آنها را برای همۀ مردم یکسان نمودی،و خدایا!از تو می خواهم به عظمتت که با آن بنده و فرستاده ات موسی بن عمران(درود بر او)در میان قدسیان، برتر از احسان کروبیّان،فراتر از سحابهای نور،بر فراز تابوت شهادت،در عمودی از آتش،و در طور سینا،و در کوه حوریث،در وادی مقدّس،در

ص:122

بقعۀ با برکت از جانب راست کوه طور،از دل درخت و در زمین مصر،با نه معجزۀ آشکار و روزی که دریا را برای بنی اسرائیل شکافتی،و در چشمه های جوشنده که با آن شگفتیهایی در دریای سوف برساختی و آب دریا را در دل گرداب همانند سنگ سخت بستی و بنی اسرائیل را از دریا به خشکی رساندی و وعدۀ نیکویت بر آنان کامل گشت به خاطر آنکه شکیبائی ورزیدند و آنان را وارث مشارق و مغارب زمینی که در آن جهانیان را برکت دادی نمودی و فرعون و سپاهیان و مرکبهایش را در دریا غرق کردی و به نام بزرگت،آن نام بزرگ تر، باشکوه تر،گرامی تر،و به بزرگی ات که با آن بر موسی کلیمت(درود بر او)در طور سینا جلوه کردی و نیز برای ابراهیم(درود بر او)خلیلت پیش از آن در مسجد خیف و برای اسحاق برگزیده ات(درود بر او)در چاه شیع و برای یعقوب(درود بر او) پیامبرت در بیت ایل و وفا کردی به پیمانت برای ابراهیم(درود بر او)و به سوگندت برای اسحاق و به شهادتت برای یعقوب و به وعده ات برای اهل ایمان و برای دعاخوانان به نامهایت که اجابتشان کردی و به بزرگی ات که برای موسی بن عمران(درود بر او)در قبّه رمّان نمایان شد،و به نشانه هایت که در زمین مصر،به بزرگواری عزّت و غلبه ات واقع شد،با نشانه های تحسین برانگیز و حاکمیت نیرومند و در سایۀ قدرت پرشکوت،به مقام کلمۀ تامّه،و کلماتی که با آن بر اهل آسمانها و

ص:123

زمین و اهل دنیا و آخرت عطا و بخشش نمودی و به رحمتت که با آن بر همۀ آفریدگانت بخشش کردی،و به توانایی ات که با آن جهانیان را برپا داشتی،و به نورت که از هراسش طور سینا بر خاک افتاد و به دانش و شکوه و بزرگی و عزّت و جبروتت که زمین تاب آن را نیاورد،و آسمانها در برابرش زانو زدند و در برابرش عمق فروردین زمین فروتر گشت و دریاها و نهرها در آستانش از حرکت ایستاد،و کوهها فروتن شد و زمین با شانه هایش آرام گشت، و تسلیم شدند همۀ آفریدگان در برابر آن و بادها در وزیدن خود در برابرش پریشان گشتند،و آتشها به درگاهش در جایگاه خویش خاموش شدند و به فرمانروایی ات که با آن همواره به پیروزی شناخته شدی،و با آن در آسمانها و زمین ستوده گشتی،و به کلمات کلمۀ صدقی که به رحمت و بخشش برای پدرمان آدم(درود بر او)و نسلش پیشی گرفت،و از تو خواستارم به کلمه ات که بر هر چیز چیره گشت و به نور جلوه ات که با آن بر کوه تجلّی نمودی و آن را فرو پاشیدی،و موسی مدهوش در افتاد و به بلندای جاهت که بر طور سینا نمایان شد،پس با آن،سخن گفتی با بنده و رسولت موسی بن عمران و به پرتو فروزانت در ساعیر[کوهی در حجاز]و ظهور پر فروغت در فاران[کوهی نزدیک مکه و محل مناجات پیامبر]در جایگاه بلند قدسیان و با سپاهیان صف کشیده از فرشتگان، و خشوع فرشتگان تسبیح کننده،و به برکاتت که بدانها بر ابراهیم خلیلت(درود بر او)

ص:124

در امّت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)و بر اسحاق برگزیده ات در امّت عیسی(درود بر آن دو)و بر یعقوب اسرائیلت در امت موسی(درود بر آن دو) و بر محبوب خویش محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)در عترت و فرزندانش و امّتش برکت نهادی.خدایا!و چنان که از آن رخدادها بدور بودیم و آن وقایع را شهد نبودیم و به آنها درحالی که ندیدیم ایمان آوردیم،ایمان از روی راستی و درستی،از تو خواستارم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و بر محمّد و خاندان محمّد برکت دهی و بر محمّد و خاندان محمّد بسیار مهر ورزی همچون بهترین درود و برکت و رحمتی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،تو ستوده و والایی،هرچه را بخواهی انجام می دهی و تو بر هر چیز توانایی پس حاجت خود را ذکر می کنی و می گویی:خدایا!به حق این دعا و به حق این نامهایی که تفسیر و باطن آنها را جز تو کسی نمی داند،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنان کن که شایستۀ توست،نه آنچه را من سزاوارم و از گناهانم آنچه را گذشته و آنچه را خواهد آید بیامرز،و بر من وسعت بخش از روزی حلالت و مرا از رنج انسان بد و همسایۀ بد و همنشین بد و پادشاه بد کفایت کن،همانا تو بر هرچه بخواهی توانایی و به همه چیز دانایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان مؤلف گوید:در بعضی نسخه ها پس از:تو بر هر چیز توانایی آمده:هر حاجت که داری ذکر کن و بگو:ای خدا،ای بسیار مهربان،ای بخشایگر،ای پدید آورندۀ آسمانها و زمین،ای دارندۀ هیبت و شکوه

ص:125

ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!به حق این دعا...تا آخر آنچه گذشت.و علاّمۀ مجلسی از کتاب«مصباح» سیّد ابن باقی نقل کرده که بعد از دعای سمات این دعا را بخواند:

خدایا!به حق این دعا و به حق این نامهایی که نه تفسیر و تأویلش و نه باطن و ظاهرش را کسی جز تو نمی داند7از تو خواستارم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و خیر دنیا و آخرت را روزی ام گردانی.پس حاجات خود را بخواهد و بگوید با من آنچه شایسته تو است انجام ده نه آنچه سزاوار من است و انتقام مرا از فلان فرزند فلان بگیر و نام دشمن را بگوید،سپس بگوید:گناهانم را آنچه بوده و آنچه خواهد بود بیامبرز و پدر و مادرم و همۀ مردان و زنان باایمان را مشول آمرزشت قرار داده و بر من از روزی حلالت وسعت عنایت کن و مرا از شر انسان بد و همسایۀ بد و پادشاه بد و همنشین بد و روز بد و ساعت بد کفایت فرما و از کسی که بر من حیله می ورزد و بر من ستم می کنم انتقام بگیر و هم انتقام بگیر از آنکه بخواهد بر من و خانواده ام و فرزندانم و برادرانم و همسایگانم و نزدیکانم از مردان و زنان باایمان ستم روا کند،همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی و به هر چیز دانایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان خدایا!به حق این دعا بر تهیدستان از مردان و زنان با ایمان توانگری و ثروت عطا فرما و بر بیماران اهل ایمان از مردان و زنان بهبودی و تندرستی ببخش و بر مؤمنین و مؤمنات در قید حیات با لطف و کرامت و بر مؤمنین و مومنات از دنیا رفته با آمرزش

ص:126

و رحمت،و بر مؤمنین و مؤمنات سفر کرده با برگشت به وطنهای خویش در لباس سلامت و بهره مندی عنایت فرما،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و درود خدا بر سرور ما محمّد پایانبخش پیامبران و بر خاندان پاکش و هم سلام بسیار خدا بر ایشان ابن فهد حلّی فرموده است:پس از دعای سمات مستحب است بگویی:خدایا!از تو درخواست می کنم به احترام این دعا و به آنچه از نامهایت که در آن نیامده و به آنچه در بردار از تفسیر و تدبیری که جز تو کسی بر آن احاطه ندارد،که با من چنین و چنان کنی.و به جای(کذا و کذا)حاجت خود را بخواهد.

عیب،ای سلام،ای ایمنی بخش،ای پرشکوه،ای عزّتمند،ای دارندۀ قره،ای بزرگمنش،ای آفریننده،ای پدیدآوردنده،ای صورتگر،ای سودبخش ای تدبیر کننده،ای محکم کار،ای آغازگر،ای نابود کنندۀ ستمگران،ای دوست نیکان،ای ستوده،ای پرستیده،ای دور از هر چیز،ای نزدیک به هر چیز،ای اجابت کننده،ای دیدبان،ای حسابرس،ای نورآفرین،ای بلندمرتبه،ای ارجمند،ای شنوا،ای دانا،ای بردبار،ای بزرگوار،ای فرزانه،ای دیرینه،ای والا،ای بزرگ،ای پرمهر،ای عطابخش،ای جزادهنده،ای یاری کننده،ای با جلالت، ای زیبا،ای کارگزار،ای کفایت کننده،ای بخشنده لغزش،ای رسانندۀ نعمت،ای شریف،ای رهنما،ای هدایت گر،ای آغازگر، ای اوّل،ای آخر،ای آشکار،ای پنهان،ای استوار،ای پایدار،ای آگاه،ای حکمران،ای داور،ای دادگر،ای جدا کننده، ای پیونددهنده،ای پاک،ای پاک کننده،ای توانا،ای نیرومند،ای بزرگ،ای بزگمنش،ای یگانه،ای یکتا،ای مقصود دل نیازمندان،ای آنکه نزاده و زاده نشده،و همتایی ندارد و همسری برایش نباشد و وزیری با او نبوده و برای خود مشاوری نگرفته و به پشتیبانی نیازمند نگشته و با او جز او معبودی نبوده است،نیست معبودی جز تو،تو برتر از آنی که ستمکاران گویند بسیار برتری،ای والا بلندمرتبه،ای عطابخش،ای گشایشگر،ای بخشایشگر،ای فرخ بخش دلها،ای غم زدا،ای یاری رسان،ای یاری ستان،ای دریابنده،ای نابود کننده،ای انتقام گیرنده،ای برانگیزنده،ای وارث،ای خواهان،ای چیره،ای که گریزنده ای از دستش نگریزد،ای بسیار توبه پذیر،ای بسیار پذیرای بندگان،ای بسیار بخشنده،ای فراهم آورندۀ سببها،ای گشایندۀ درها،ای آنکه هرگاه و هرجا خوانده شود اجابت نماید،ای پاک کننده،ای قدردان صالحان

ص:128

ای با گذشت،ای آمرزنده،ای روشنایی نور،ای مدبّر امور،ای مهربان،ای آگاه،ای پناه دهنده،ای روشنی بخش،ای مددرسان ای بزرگ،ای یکتا،ای یگانه ای پاینده،ای تکیه گاه،ای بی نیاز،ای کفایت کننده،ای شفابخش،ای وفا کننده،ای عافیت بخش، ای نیکوکار،ای زیبایی بخش،ای نعمت افزا،ای فزون بخش ای گرامی،ای بی همتا،ای آنکه بلندی گرفت و چیره گشت،ای آنکه در فرمانروایی اش توانا شد،ای آنکه پنهان و آگاه گشت،ای آنکه پرستیده شد و پذیرفت،ای آنکه نافرمانی شد و آمرزید،ای آنکه اندیشه نگنجایدش،و دیده ای او را در نیابد،و اثری بر او پوشیده نماند،ای روزی دهندۀ بشر،ای اندازه گیر هر اندازه،ای والا جاه،ای استوار پایه،ای گردانندۀ روزگار،ای پذیرندۀ قربانی،ای منتّگذار نیکوکار، ای دارای شکوه و سلطنت،ای مهربان،ای بخشنده،ای کسی که هر روز در کاری است،ای آنکه کاری از کار دیگر بازش ندارد،ای بلندمرتبه،ای آنکه در هر جا هست،ای شنوندۀ نجواها،ای اجابت کنندۀ دعاها،ای برآورندۀ خواسته ها و نیازها،ای فرو فرستندۀ برکات،ای رحم کننده بر اشکها،ای درگذرندۀ از لغزشها،ای برطرف کنندۀ ناراحتیها،ای سرچشمۀ خوبیها،ای بالابرندۀ درجات،ای درهندۀ خواسته ها،ای زنده کنندۀ مردگان،ای گرد آورندۀ پراکنده ها،ای آگاه از نیتّها،ای برگردانندۀ آنچه از دست رفته،ای کسی که نجواها بر او مشتبه نشود،ای کسی که درخواستها او را به ستوه نیاورد،و تاریکیها او را فرا نگیرد،ای روشنی زمین و آسمانها،ای فروریز نعمتها،ای دفع

ص:129

کنندۀ بدفرجامیها،ای آفرینندۀ آدمیان،ای گرد آورندۀ امّتها،ای شفابخش دردها،ای پدیدآورندۀ روشنی و تاریکیها،ای صاحب جود و کرم،ای آنکه به عرشش قدمی پای ننهد،ای بخشنده ترین بخشندگان،ای کریم ترین کریمان،ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای پناه پناه جویان،ای امان هراسناکان،ای تکیه گاه پناهندگان ای سرپرست مؤمنان،ای فریادرس فریادکنندگان،ای مقصود دل نیازمندان،ای کس هر بی کس، ای همدم هر تنها،ای پناه هر رانده،ای مأوای هر آواره،ای نگهدار هر گمشده،ای مهرورز سالخوردگان،ای روزی دهندۀ کودکان خردسال،ای ترمیم کنندۀ استخوان شکسته،ای رهانندۀ هر اسیر ای بی نیاز کنندۀ هر بینوای تهدیست،ای پناه هر ترسان پناه جو،ای آنکه تدبیر و تقدیر از آن اوست،ای آنکه دشواریها برای او سهل و آسان است،ای آنکه نیازمند به دلیل و تفسیر نیست،ای آنکه بر هر کاری تواناست،ای آنکه به هر چیزی داناست،ای آن به همه چیز بیناست،ای فرستندۀ بادها،ای شکافندۀ روشنی صبح ای برانگیزنده ارواح،ای صاحب جود و بخشش،ای آنکه هر کلیدی به دست اوست،ای شنوندۀ هر نجوا ای پیشتر از هر آنچه گذشته،ای حیات بخش هر جان پس از مرگ،ای توشه ام در سختی،ای نگهدارم در غربت،ای همدمم در تنهایی،ای سرپرستم در نعمت،ای پناهم آنگاه که روشهای ناهنجار درمانده ام سازد و نزدیکان رهایم کنند،و هر همدمی دست از یاری ام بردارد،ای تکیه گاه آنکه تکیه گاهی ندارد،ای پشتوانه کسی که پشت وپناهی ندارد

ص:130

ای اندوخته هر بی اندوخته،ای نگهدار آنکه نگهداری ندارد،ای پناه بی پناهان،ای گنجینۀ کسی که برایش گنج نیست ای تکیه گاه هر بی کس،ای فریادرس آنکه برایش فریادرسی نیست،ای همسایۀ بی همسایگان،ای همسایۀ همراه من ای تکیه گاه محکم،ای خدای من به حقیقت،ای پرورگار خانۀ کعبه،ای مهربان ای دوست،رهایم کن از بندهای تنگناها،و هر غم و اندوه و تنگی را از من برگردان و شرّ آنچه را تاب نیاورم از من دور ساز و بر آنچه می توانم یاری ام ده،ای بازگردانندۀ یوسف نزد یعقوب،ای برطرف کنندۀ رنج ایّوب،ای آمرزندۀ خطای داود،ای بالا برندۀ عیسی بن مریم و رهایی بخش او از دست یهود،ای پاسخ دهندۀ به ندای یونس در دل تاریکیها ای برگزینندۀ موسی برای سخن گویی،ای آنکه خطای آدم را بخشید و ادریس را به رحمت خویش به جایگاه بلندی برکشید،ای آنکه نوح را از غرق شدن نجات بخشید،ای آنکه هلاک ساخت قوم عاد نخستین و قوم ثمود را و هیچکس از آنان را باقی نگذاشت،و پیش از آنها قوم نوح را هلاک نمود زیرا آنها ستمکارتر و سرکش تر بودند و نابود ساخت افترازنندگان را که در زمین فرو رفتند،ای آنکه بر قوم لوط واژگون نمود،و بر قوم شعیب عذابی دردناک فرستاد،ای آنکه ابراهیم را دوست خویش ساخت،ای آنکه موسی را همسخن خود ساخت،و محمد(درود خدا بر او و همه خاندانش)را محبوب خویش برگرفت،ای بخشندۀ حکمت به لقمان و بخشندۀ فرمانروایی به سلیمان، چنان فرمانروایی که برای احدی پس او سزاوار نیست،ای آنکه ذو القرنین را بر فرمانروایان سرکش پیروز نمود،ای آنکه به خضر زندگی جاودان عطا فرمود،و خورشید را پس از غروبش برای یوشع بن نون برگرداند،ای آنکه آرامش بخشید به قلب

ص:131

مادر موسی و عفت و پاکی مریم دختر عمران را حفظ نمود،ای آنکه یحیی پسر زکریّا را از گناه پاک داشت و خشم را از موسی باز نشاند،ای آنکه زکریّا را به تولّد یحیی مژده داد،ای آنکه با فرستادن ذبح عظیم،اسماعیل را از ذبح شدن نجات داد،ای آنکه قربانی هابیل را پذیرفت،و لعنت را بر قابیل قرار داد،ای گرزدهندۀ گروهها دشمن محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)،بر محمّد و خاندان محمّد و بر همۀ فرستادگان و فرشتگان بارگاهت و بر اهل طاعتت همگان درود فرست،و از تو خواستارم هر خواهشی را که بندگان مورد خشنودیت از تو خواسته اند،و اجابت خواهش آنها حتم فرمودی،ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای بخشنده،ای بخشنده،ای بخشنده، ای مهربان،ای مهربان،ای مهربان،ای دارای شکوه و کرامت،ای دارای شکوه و کرامت،ای دارای شکوه و کرامت،به او،به او،به او،به او،به او،به او،به او،از تو خواستارم به هر نامی که خود را به آن نامیدی،یا آن را در کتابی از کتابهایت فرو فرستادی،یا آن را در علم غیبت نزد خود نگاه داشتی،و به بندگاههای بلند عرشت،و و بهنتهای رحمت از کتاب سرنوشت خویش و به آنچه در این آیه است:«اگر همۀ درختان روی زمین قلم باشند و دریا هم مرکب شود که از پس آن هفت دریای دیگر مدوش کنند کلمات خدا تمام نمی شود،همانا خدا عزیز است»،و تو را می خوانم به نامهای نیکویت که آنها را در کتابت وصف کرده و گفتی:«و برای خدا نامهای نیکوست،پس خدا را به آنها بخوانید»،و نیز گفتی:

«مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»،و گفتی:«هرگاه بندگانم از تو دربارۀ من بپرسند پس به یقین من به آنان نزدیکم،دعای

ص:132

دعا کننده را هرگاه دعا کند پاسخ می دهم»،و گفتی:«ای بندگانم که بر خود اسراف کردید از رحمت خدا ناامید نباشید، همانا خدا همه گناهان را می آمرزد،به یقین او آمرزندۀ مهربان است»و من از تو درخواست می کنم ای خدای من و تو را می خوانم ای پروردگارم،و به تو امیدوارم ای آقایم و در اجابت دعایم به تو طمع دارم ای مولایم،آن طور که به من وعدۀ اجابت دادی،تو را خواندم،و آن گونه که به من امر فرمودی،پس با من چنان رفتار کن که سزاوار تو است ای کریم و سپاس خدای را پروردگار جهانیان و درود خدا بر محمّد و خاندانش همگان.پس خاجت خود را ذکر کن که انشا الله تعالی برآورده خواهد شد و در روایت«مهج الدعوات»است که این دعا را هرگز بدون طهارت نخوان.

پرودگاری اش بس بزرگ است،روشنایی آسمانها و زمینها و آفرینندۀ و پدیدآورندۀ آن دو است،آسمان و زمین را بی ستون آفرید،و از هم گشودشان گشودنی چشمگیر،پس آمانها به فرمان او بر پا شدند،و زمینها با کوههایشان بر فراز آب جا گرفت،سپس بلندی گرفت پروردگار ما در آسمانهای بلند،خدا بخشایندۀ بر فرمانروای یهستی چیره گشت، تنها از آن اوست آنچه در آسمانها و زمین است و هر آنچه بین آن دو و آنچه زیر خاک است،پس من شهادت می دهم که تنها تویی خدا،بالابرنده ای برای آنچه بر زمین نشاندی نیست و نه زمین زننده ای برای آنچه بالا بردی و نه عزّت بخشی آن را که تو خوارش کردی،و خوارکننده ای نیست آن را که تو عزیز نمودی و بازدارنده ای برای آنچه عطا کردی نیست،و نه عطا کننده ای برای آنچه دریغ کردی،و تویی خدا،معبودی جز تو نیست،تو بودی آنگاه که نه آسمانی بنا شده بود و نه زمینی گسترانیده و نه خورشیدی تابان و نه شبی تاریک و نه روزی فروزان و نه دریایی خروشان و نه کوهی استوار و نه ستاره ای روان و نه ماهی تابنده و نه بادی وزان،و نه ابری پرباران،و نه برقی درخشان،و نه صاعقه ای تسبیح گویان،و نه روحی دم زنان و نه پرنده ای پرآن و نه آتشی فروزان و نه آبی روان بوده باشند،پیش از هر چیز بودی و همه چیز را پدید آوردی و بر هر چیز توانا بودی و همه چیز را نو آفریدی و توانگر نمودی و ناتوان ساختی و میراندی و زنده نمودی و خنداندی و گریاندی،و بر فرمانروایی هستی چیره گشتی،پس خجسته بودی،ای خدا،و بلندی گرفتی،تویی خدایی که معبودی جز تو نیست،آفرینندۀ یاری رسانی که فرمانت چیره

ص:134

و علمت نافذ،و نیرنگت شگفت،و وعده ات راست،و گفته ات،حق،و داوری ات دادگرانه و مخنت هدایتگر و پیامت نور و رحمتت فراگیر،و گذشتت بزرگ و بخششت بسیار،و عطایت فراوان و ریسمانت استوار،و یاری ات فراهم و پناهندات عزّتمند و عذابت سخت،و نیرنگت زیرکانه است،تو ای پروردگار من آستانت جایگاه هر شکایتی است و خود حاضر در هر جماعتی و گواه هر گفتگوی نهانی،نهایت هر حاجتی،شادی بخش هر اندوهگین،توانگری هر بر بر خاک نشسته ای،دژ استوار هر گریزانی،امان هر هراسانی،نگاهدار ناتوانی،گنجینۀ تهیدستانی،غم زدای غم زدگانی، پشتیبان شایستگانی،آن است خدا،پروردگار ما،معبودی جز او نیست،کفایت می کنی از بندگانت آن را که بر تو توکل کند،و تویی پناه آنکه به تو پناه آورد و به درگاهت زاری نماید،نگهدار کسی که به دامن تو چنگ زند،یار آنکه از تو یاری جوید،می آمرزی گناهان آن را که از تو آمرزش خواهد،جبّار جبّارانی،بزرگ بزرگان،سرور سروران،آقای آقایان،سرآمد مولایان،دادرس دادخواهان،گره گشای گرفتاران،اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،شنواترین شنوندگان،بیناترین بینندگان،داورترین داوران،سریع ترین حسابرسان،مهربان ترین مهربانان،بهترین آمرزندگان،برآورندۀ حاجات مؤمنان، فریادرس نیکان،تویی خدا،معبودی جز تو نیست،پروردگا جهانیان،تویی آفریدگار و من

ص:135

آفریده و تویی مالک و من مملوک،و تویی پروردگار و من بنده،و تویی روزی دهنده و من روزی خوار،و تویی بخشنده و من سائل،و تویی دارای جود و من بخیل،و تویی توانمند و من ناتوان،و تویی عزّتمند و من خوار،و تویی بی نیاز و من تهیدست،و تویی آقا و من بنده،و تویی آمرزنده و من بدکار،و تویی دانا و من نادان،و تویی بردبار و من شتابزده و تویی رحم کننده و من رحم شده و تویی عافیت بخش و من بلازده و تویی اجابت کننده و من ناچار و پریشان،و گواهی می دهم که تویی خدا،معبودی جز تو نیست،عطابخش بندگانی بدون درخواست ایشان، و گواهی می دهم تویی خدای یگانۀ یکتای بی همتای بی نیاز تک،و بازگشت همه به سوی تو است،خدایا بر محمّد و اهل بیت پاک و پاکیزه اش درود فرست و گناهانم را بیامرز و بر من بپوشان کاستیهایم را و از پیشگامت برای من رحمت و روزی فراوان بگشا،ای مهربان ترین مهربانان،و سپاس خدا را پروردگار جهانیان، و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ.

به فضیلت آن اشاره کرده،از جمله اینکه هر که این دعا را در«ایام البیض»[روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم]ماه رمضان بخواند گناهش آمرزیده می شود،هرچند به عدد دانه های باران و برگهای درختان و ریگهای بیابان باشد.و خواندن آن برای شفای بیمار و ادای دین و بی نیازی و توانگری و رفع غم و اندوه سودمند است.و دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

منزّهی تو ای خدا،بلندمرتبه هستی ای بخشنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای کریم،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فرمانروا،بلندمرتبه هستی ای مالک،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بری از هر عیب،بلندمرتبه هستی ای سلام،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ایمن بخش، بلندمرتبه هستی ای چیره بر هستی،مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عزّتمند،بلندمرتبه هستی ای جبّار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بزرگ منش،بلندمرتبه هستی ای بزرگ منش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آفریننده،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای صورت آفرین،بلندمرتبه هستی ای تقدیر کننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای راهنما،بلندمرتبه هستی ای ماندگار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بخشایشگر،بلندمرتبه هستی ای بسیار توبه پذیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای گشایشگر، بنلدمرتبه،هستی ای خستگی ناپذیر،ما را از آتش پناه ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرورم،بلندمرتبه هستی ای مولایم، ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نزدیک،بلندمرتبه هستی ای نگاهبان،ما را از آتش پناه ده ای پناه هنده،

ص:137

منزّهی تو ای پدید آورنده،بلندمرتبه هستی ای بازگرداننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ستوده،بلندمرتبه ای دارای عظمت،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دیرینه،بلن مرتبه هستی ای بزرگ،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آمرزگار،بلندمرتبه هستی ای ستایش پذیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای گواه، بلندمرتبه هستی ای حاضر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای منتّگذار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای برانگیزنده،بلندمرتبه هستی ای میراث بر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای زندگی بخش،بلندمرتبه هستی ای میراننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای همراه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای همدم،بلندمرتبه هستی ای مونس ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بزرگ منزلت،بلندمرتبه هستی ای زیبا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آگاه،بلندمرتبه،هستی ای بینا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای امان ده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای معبود،بلندمرتبه هستی ای موجود،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بسیار آمرزنده،بلندمرتبه هستی ای ستوده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای یاد شده،بلندمرتبه هستی ای سپاس شده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بخشنده،بلندمرتبه هستی ای پناهگاه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زیبا،بلندمرتبه هستی ای باشکوه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پیش از

ص:138

همه،بلندمرتبه هستی ای روزی دهنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای راستگو،بلندمرتبه هستی ای شکافنده،ما را از ای پناه دهنده،منزّهی تو ای شنوا،بلندمرتبه هستی ای سریع،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بلندپایه،بلندمرتبه هستی ای نوآفرین،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای همواره در کار،بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای قضاوت کننده،بلندمرتبه هستی ای خشنود،مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای چیره،بلندمرتبه هستی ای پاک،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای دانا،بلندمرتبه هستی ای حکمران،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پاینده،بلندمرتبه هستی ای پایدار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نگهدارنده،بلندمرتبه هستی ای پخش کننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بی نیاز، بلندمرتبه هستی ای بی نیاز کننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای باوفا،بلندمرتبه هستی ای توانا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای کفایت کننده،بلندمرتبه هستی ای شفابخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پیش انداز،بلندمرتبه هستی ای پس انداز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آغاز،بلندمرتبه هستی ای انجام ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آشکار،بلندمرتبه هستی ای نهان،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای امید،بلندمرتبه هستی ای امیدبخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای هماره بخشایشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زنده،بلندمرتبه هستی ای به خود پاینده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو

ص:139

ای یگانه،بلندمرتبه هستی ای یکتا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرور،بلندمرتبه هستی ای مقصود همه ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای توانا،بلندمرتبه هستی ای بزرگ،ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ولایت مدار،بلندمرتبه هستی ای بلند پایه ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای والا،بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرپرست،بلندمرتبه هستی ای مولا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پدیدآور،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فرود آور، بلندمرتبه هستی ای فرازبر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دادگر،بلندمرتبه هستی ای گردآور،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عزّت بخش،بلندمرتبه هستی ای خوارساز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نگاهبان،بلندمرتبه هستی این نگاهبان،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای توانا،بلندمرتبه هستی ای توانمند ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دانا،بلندمرتبه هستی ای بردبار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای داور،بلندمرتبه هستی ای فرزانه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای بازدار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زیان رسان،بلندمرتبه هستی ای سودبخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای اجابت کننده،بلندمرتبه هستی ای حسابرس،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دادگر،بلندمرتبه هستی ای جدایی انداز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای شریف،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پروردگار،بلندمرتبه هستی ای حقیقت

ص:140

پایدار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پرشکوه،بلندمرتبه هستی ای گانه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای درگذرنده، بلندمرتبه هستی ای انقتام گیرنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بسیار عطابخش،بلندمرتبه هستی ای عطاگستر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پرمهر،بلندمرتبه هستی ای نوازشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای یگانه،بلندمرتبه هستی ای بی همتا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای روزی بخش،بلندمرتبه هستی ای فراگیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای وکیل،بلندمرتبه هستی ای عدالت محض،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای آشکار،بلندمرتبه هستی ای استوار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نیکو،بلندمرتبه هستی ای مهروز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزهی تو ای راهنما،بلندمرتبه هستی ای راهبر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای روشنایی،بلندمرتبه هستی ای روشنی بخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای یاری رسان، بلندمرتبه هستی ای یاور،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بردبار،بلندمرتبه هستی ای شکیبا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای شمارشگر،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پاک و منزّه،بلندمرتبه هستی ای جزادهنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فریادرس،بلندمرتبه هستی ای پناه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آفریننده،بلندمرتبه هستی ای حاضر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای صاحب شکوه و زیبایی،بلندمرتبه هستی ای دارای جبروت و جلال،منزّهی تو،معبودی جز

ص:141

جز تو نیست منزّهی تو،همانا من از ستمکاران بودم،پس دعایش را اجابت کردیم و او را از اندوه رهانیدیم و این چنین اهل اهل ایمان را رهایی بخشیم،و درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان او همه و سپاس خدا را پروردگار جهانیان و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است،و جنبش و نیرویی نیست،جز به عنایت خدای والای بزرگ.

وجودش پیش از پیش بود در آغاز محض،و بقایش بعد از بعد است بدون جابجایی و دگرگونی، توانگر است در آغاز و انجام،بی نیاز است در باطن و ظاهر،در داوری اش ستمی نیست و در اراده اش انحرافی وجود ندارد،و در تقدیرش بیدادی به چشم نمی خورد،و از حکومتش راه گریزی نیست،و از شدّت خشمش پناهگاهی وجود ندارد و از انتقامش راه نجاتی نمی باشد،رحمتش بر خشمش پیشی گرفت،آن را که بخواهد از چنگش نرهد موانع تکلیف را برطرف ساخته و توفیق را یکسان قرار داده است بین ناتوان و شریف،ممکن نمود ادای وظیفه را و راه دوری جستن از حرام را هموار ساخت،طاعت را تکلیف ننمود جز به کمتر از ظرفیت و طاقت،منزّه است او چه آشکار است کرمش و چه والاتر است مقامش،منزّه است او چه،بزرگ است عطایش و چه بزرگ است احسانش پیامبران را برانگیخت تا دادگری اش را بیان کنند و جانشینان آنان را بگماشت تا نمایان سازد عطای بی حد و فضلش را و ما را از امت سرور انبیاء و بهترین اولیاء و برترین برگزیده ها و والاترین پاکان محمّد، (درود خدا بر او و خاندانش)قرار داد،به او ایمان آوردیم و به آنچه ما را بسوی آن دعوت کرد و به قرآنی که خدا بر او نازل نمود و به جانشینش که در روز غدیر معین کرد و با گفته اش به او اشاره نمود و فرمود:«این علی است».و شهادت می دهم که امامان نیکو کردار و جانشینان نیکوکار پس از رسول برگزیدۀ خدا،علی سرکوبگر کافران است و پس از او سرور فرزندانش حسن بن علی،سپس برادرش نوادۀ پیامبر،پیرو رضای خدا:حسین،

ص:143

سپس عبادت کنندۀ علی،سپس باقر محمّ،سپس صادق جعفر،سپس کاظم موسی،سپس رضا علی سپس تقی محمّد،سپس نقی علی،سپس زکیّ عسگری حسن،سپس حجّت،جانشین بر حق،قائم منتظر مهدی،آن امیدبخشی که به بقایش دنیا باقیست،و از برکتش بندگان روزی یافته اند و به وجودش زمین و آسمان استوار گشته است و خدا به وسیلۀ او زمین را از عدل و داد پر می کند،پس از آنکه از ستم و بیداد پر شده و شهادت می دهم که گفتار آنان حجّت،و پیروی از آنان واجب و اطاعتشان بایسته،و دوستی با آنان لازم و ختم و اقتداری به آنان نجات بخش و مخالفتشان سرنگون کننده است،و ایشان سروران همۀ اهل بهشت و شفیعان روز جرا و امامان اهل زمین بطور یقین،و برترین جانشینان پسندیده،و شهادت می دهم که مرگ حق است و سؤال قبر و برانگیخته شدن حق و ورود خلایق به محشر و صراط و میزان،و حساب حق و کتاب و بهشت و جهنم همه و و همه بر حق است و ساعت موعود آمدنی است،هیچ تردیدی در آن نیست و اینکه خدا آنان که در قبرها هستند را برخواهد انگیخت.خدایا! بخششت امید من و کرم و رحمتت آرزوی من است،عملی که به آن سزاوار بهشت باشم ندارم و طاعتی که به آن شایستۀ خشنودی گردم در پرونده ام نیست،جز اینکه یگانگی و دادگری ات را باور دارم،و به احسان و فضلت دل بستم و از محبوبانت:پیامبر و خاندانش را در بارگاه تو شفیع آوردم و تو کریم ترین

ص:144

کریمانی و مهربان ترین مهربانانی و درود خدا بر پیامبران محمّد و همه خاندانش آن پاکان و پاکیزگان و سلام بسیار او بر آنان باد،و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ،خدایا ای مهربان ترین مهربانان،این یقین و استواری در دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتداری، چه تو خود ما را به حفظ امانتها فرمان دادی،پس این امانت مرا گاه فرارسیدن مرگم به من برگدان،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.مؤلف گوید:در دعاهای روایت شده چنین آمده:

خدایا من از عدیله به هنگام مرگ به تو پناه می آورم.و عدیله به هنگام مرگ یعنی عدول کردن از حق به سوی باطل به گاه جان دادن،و عدول از حق چنین است که شیطان هنگام مرگ نزد انسان حاضر می شود و او را وسوسه کرده و نسبت به باورهای دینی به شک می اندازد،تا جایی که او را از مدار ایمان بیون کند و به همین دلیل است که در دعاها از این عدول به خدا پناه برده شده.و جناب فخر المحققین رحمة اللّه چنین فرموده:هرکه می خواهد از این وسوسه های به هنگام مرگ در امان باشد، دلایل ایمان و اصول پنجگانه را با برهانهای قطعی و صفای باطن،در ضمیرش حاضر نموده و آنها را به حق تعالی بسپارد که هنگام مرگ به او بازگرداند،بدینسان که پس از اظهار عقاید بر حق بگوید:

خدایا!ای مهربان ترین مهربانان همانا من این یقین و استواری دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتدار هستی چه تو خود ما را به حفظ امانتها فرمان دادی،پس آن را به گاه فرارسیدن مرگم به من بازگردان.

بنا بر گفته فخر المحققین رحمة اللّه خواند دعای شریف عدیله و به یاد سپردم معنای آن در ذهن برای به سلامت رستن از خطر«عدیله عند الموت»سودمند است.و امّا این دعای مذکور روایت معصوم است یا انشای علمای شیعه؟باید گفت:بنا بر گواهی عالم برجسته در علم

ص:145

حدیث شناسی و بررسی کنندۀ روایات و گردآورندۀ تمام اخبار ائمه ع دانشمند زبردست و خبره و محدّث ناقد و بصیر،شیخنا الاکرم و المحدث الأعظم مولانا الحاج میرزا حسین نوری«نور الله مرقده»این دعا از معصومین نیست،چنان که فرموده است:

دعای عدیله معروف از نوشته های بعضی از اهل علم است و از معصومین ع روایت نشده است و در کتابهای حاملان حدیث و نقّادان روایت موجود نیست.بدان که شیخ طوسی از محمّد بن سلیمان دیلمی روایت کرده است که به محضر حضرت صادق علیه السّلام عرضه داشتم:شیعیان شما می گویند:ایمان بر دو گونه است:نخستین ایمان مستّقر و دیگر آنکه به امانت نهاده شده و از بین میرود،بنابراین دعایی را به من بیاموز که هرگاه آن را بخوانم ایمانم کامل شود و از بین نرود،ایشان فرمود پس از هر نماز واجب بگو:

خشنودم به اینکه خدا پروردگارم باشد و محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)پیامبرم،و اسلام آیینم و قرآن کتابم، و کعبه قبله ام،و علی ولی و امامم،و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی،و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجة بن الحسن که درود خدا بر همۀ آنان باد پیشوایانم باشند.خدایا! خشنودم به اینکه آنان امامانم باشند،پس مرا مورد پسند و خشنودی ایشان قرار ده زیرا تو بر هر کاری توانایی.

بیان تمام آن نیست ولی به برخی از آن اشاره می کنیم از جمله آنکه هرکه آن را بر کفنش بنویسد،خدا به احترام آن او را به آتش نمی افکند و و هرکه آن را در اول ماه رمضان با نیّت خالص و دلی پاک بخواند،حق تعالی بهره مندی را روزی او می کند،و برای وی هفتاد هزار فرشته می آفریند که خدا را تسبیح و تقدیس کنند و ثوابش را برای او قرار دهند.در ادامه نیز فضیلت زیادی نقل کرده تا آنکه فرمود:هرکه آن را در ماه رمضان سه بار بخواند،خدا بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند،و بهشت را برای او واجب می گرداند،و دو فرشته را بر او می گمارد تا او را از گناهان حفظ کنند،و در طول زندگی خود در امان خدا باشد و در پایان روایت آمده:امام حسین علیه السّلام فرمود:پدرم علی بن ابی طالب علیه السّلام به حفظ این دعا وصیّت کرد،و نیز اینکه آن را بر کفن ایشان بنیوسم و به اهل خود تعلیم دهم و آنان را به خواندنش ترغیب نمایم.

این دعا مشتمل بر هزار نام از نامهای خدا است و اسم اعظم نیز در آن است.

فقیر گوید:از این روایت دو نکته استفاده می شود،اوّل:استحباب نوشتن این دعا بر کفن چنان که علاّمه بحر العلوم(عطر مرقده) در کتاب«الدرّة»به آن اشاره فرموده است:

شد مستحب نوشتن بر اکفان*گواه بر اسلام و هم بر ایمان* و هم نوشتن کتاب قرآن*و جوشن آن دعای امن و امان دوّم:استحباب خواندن این دعا در اوّل ماه رمضان،و امّا دربارۀ قرائت آن در خصوص شبهای قدر باید گفت، ذکری از آن در این روایت نیامده است ولی علاّمۀ مجلسی قدس سره روحه در کتاب«زاد المعاد»آن را در ضمن اعمال شبهای قدر ذکر نموده است و در پاره ای از روایات نیز وارد شده که دعای«جوشن کبیر»را در هر یک از شبهای قدر بخوانند.و برای ما در این مقام فرمایش علاّمۀ مجلسی احلّه اللّه دار المقام کافی است.

در هر صورت این دعا مشتمل بر صد بند است،و هر بندی مشتمل بر ده نام از نام های خداست که در آخر هر بند باید گفت:

منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست،فریادرس فریادرس،ما را از آتش برهان ای پروردگار و در کتاب

ص:147

«بلد الامین»آمده است که در آغاز هر بند«بسم اللّه»بگوید و در آخرش:منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست،فریادرس فریادرس بر محّمد و خاندانش درود فرست و ما را ای پروردگار از آتش رهایی بخش،ای سرچشمۀ هیبت و کرامت،ای مهربان ترین مهربانان.و آن دعا این است:به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

(1)خدایا از تو خواستارم به نامت،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،ای گرامی،ای پایدار،ای بزرگ،ای دیرینه ای دانا،ای شکیفا،ای فرزانه،منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست، فریادرس فریادرس،ما را از آتش برهان ای پروردگار من.(2)ای سرور سروران،ای برآورندۀ دعاها،ای بلندی بخش جایگاه ها،ای سرچشمۀ نیکیها،ای درگذرنده از خطاها،ای عطابخش خواسته ها،ای پذیرندۀ توبه ها،ای شنوندۀ نداها،ای دانای رازها،ای دور کنندۀ بلاها(3)ای بهترین آمرزگاران،ای بهترین گشایشگران ای بهترین یاوران،ای بهترین داوران،ای بهترین روزی دهان،ای بهترین وارثان،ای بهترین ستایشگران ای بهترین یادآوران،ای بهترین عطابخشان،ای بهترین نیکوکاران،(4)ای آنکه شکوه و زیبایی تنها از آن اوست ای آنکه توانایی و برازندگی تنها از آن اوست،ای آنکه فرمانروایی و شوکت تنها از آن اوست،ای آنکه اوست بزرگ و برتر،ای پدیدآورندۀ ابرهای پرباران،ای آنکه نیرومند،و پرتوان است،ای آنکه حسابرسی چالاک است،ای آنکه کیفرش سخت و شدید است،ای آنکه پاداش نیک تنها نزد اوست،ای آنکه دفرت هستی پیش روی اوست(5)

ص:148

خدایا!از تو خواستارم به نامت ای پرمهر،ای بخشایشگر،ای جزادهنده،ای روشنی خرد،ای فرمانروا،ای خشنودی،ای آمرزش،ای پاک،ای پشتوانه،ای صاحب نعمت و بیان(6)ای آنکه همه در برابر عظمتش فروتن،ای آنکه همه در برابر قدرتش تسلیم،ای آنکه همه در برابر عزّتش خوار، ای آنکه همه در برابر هیبتش هراسان،ای آنکه همه از ترسش فرمانبردار،ای آنکه کوهها از بیمش شکافته،ای آنکه آسمانها به امرش بر پا،ای آنکه زمینها به اجازه اش بر جا،ای آنکه رعد به ستایشش تسبیح گو است،ای آنکه بر اهل مملکتش ستم نمی کند(7)ای درگذرنده از خطاها،ای برطرف کنندۀ بلاها،ای اوج امیدواریها،ای بسیاردهندۀ عطاها،ای بخشندۀ هدایا، ای روزی رسان آفریده ها،ای برآورندۀ آرزوها،ای شنوای گلایه ها،ای برانگیزندۀ بندگان،ای بندگشای دربندان(8) ای صاحب سپاس و ستایش،ای صاحب فخر و زیبایی،ای صاحب بزرگواری و والایی،ای صاحب پیمان و وفا، ای صاحب گذشت و رضا،ای صاحب بخشش و عطاء،ای صاحب دادرسی و داوری،ای صاحب عزّت و بقا،ای صاحب کرم و بخشش،ای صاحب عطاها و نعمتها(9)خدایا از تو خواستارم به نامت ای بازدارنده،ای دور کننده،ای بردارنده،ای سازنده،ای سودبخش،ای شنوا،ای گردآورنده،ای یاریگر،ای مهرگستر،ای وسعت بخش(10)ای سازندۀ هر ساخته،ای آفرینندۀ هر آفریده،ای روزی بخش هر روزی خوار ای

ص:149

دارای هر دارایی،ای غمگسار هر غمزده،ای فرج بخش هر اندوهگین،ای مهرورز بر هر مهرجو ای یاور هر بی یاور،ای پرده پوش هر کاستی،ای پناه هر رانده.(11)ای توشه ام در سختی،ای امیدم در ناگواری،ای همدم در وحشت،ای همرهم در غربت ای سرپرستم در نعمت،ای فریادرسم در گرفتاری،ای رهنمایم در سرگردانی،ای توانگری ام در تنگدستی ای پناهم در دماندگی،ای مددرسانم در پریشانی(12)ای دانای نهانها،ای آمرزندۀ گناهان،ای پرده پوش عیبها،ای غمگسار غمها،ای دگرگون ساز دلها،ای پزشک قلبها،ای روشنی بخش دلها،ای همدم جانها،ای گره گشای اندوهها،ای گشایشگر دلتنگیها (13)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای والا،ای زیبا،ای کارگشا،ای سرپرست،ای راهنما،ای پذیرا،ای گرداننده،ای عطابخش،ای درگذرنده،ای حال گردان(14)ای رهنمای رهجویان،ای مددرس مددجویان،ای فریادرس فریادکنان،ای پناه پناهندگان،ای ایمنی بخش هراسندگان،ای یاور مؤمنان،ای مهرورز بر خاک نشستگان،ای پناه عصیانگران،ای آمرزندۀ گنهگاران،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان.(15)ای صاحب جود و نیکی،ای صاحب بخش و عطا،ای صاحب امن و امان،ای صاحب قدس و پاکی،ای صاحب حکمت و بیان،ای صاحب رحمت و رضوان

ص:150

ای صاحب حجّت و برهان،ای صاحب عظمت و سلطان،ای صاحب مهر و ای پشتیبان،ای صاحب گذشت و غفران(16)ای آنکه پروردگار همه اوست،ای آنکه معبود همه،اوست،ای آنکه آفرینندۀ همه،اوست ای آنکه سازنده همه،اوست،ای آنکه پیش از همه بود،ای آنکه بعد از همه هست،ای آنکه از هر چیز برتر است،ای آنکه به همه چیز داناست،ای آنکه بر هر چیز توانا است،ای آنکه او همیشگی است و همه چیز رفتنی است.(17)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای ایمنی بخش،ای چیره بر همه،ای هستی آفرین،ای دلبر،ای خردربا،ای سادگی بخش،ای توان ده،ای زینت بخش،ای نمایانگر،ای پخش کن.(18)ای آنکه در فرمانروایی اش پابرجاست ای آنکه در پادشاهی اش دیرینه است،ای آنکه در شکوهش بزرگ است،ای آنکه بر بندگانش مهربان است،ای ای آنکه به هر چیز داناست،ای آنکه بر نافرمانان بردبار است،ای آنکه بر امیدواران اکرام ورزد،ای آنکه در آفرینش حکمت نماید،ای آنکه در حکمتش مهر ورزد،ای آنکه در مهرش دیرینه است.(19)ای آنکه جز به فضلش امید نیست،ای آنکه جز عفوش خواهش نشود،ای آنکه جز به نیکی اش چشم ندوزند،ای آنکه جز از دادش نهراسند،ای آنکه پایدار نماند جز فرمانروایی اش،ای آنکه جز سلطنتش سلطنتی نیست،ای آنکه رحمتش همه را فرا گرفته،ای آنکه رحمتش بر خشمش پیشی گرفته،ای آنکه دانشش همه را فرو گرفته،ای آن که هیچکس همانندش نیست.(20)ای گشایندۀ اندوه،ای برطرف کنندۀ غم،ای آمرزندۀ گناه،ای پذیرندۀ توبه،ای

ص:151

آفرینندۀ آفریدگان،ای راست وعده،ای وفادار به پیمان،ای دانای راز نهان،ای شکافندۀ دانه،ای روزی دهندۀ بندگان.(21)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای والا،ای وفادار،ای توانگر،ای امان ده،ای پرمهر،ای خشنود،ای پاک،ای نمایان،ای پرتوان،ای فیض بخش.(22)ای آنکه زیبایی را پدیدار نمودی،ای آنکه زشتی را پوشاندی ای آنکه بر گناه سرزنش نکردی،ای آنکه پرده دری ننمودی،ای که گذشتت بزرگ،ای که نیکو درگذری،ای آمرزگانیت فراگیر،ای دستت به مهر گشوده،ای شنوای هر نجوی،ای سرانجام هر گلایه (23)ای دارای نعمت فراوان،ای دارای رحمت فراگیر،ای دارای بخشش آغازین،ای دارای حکمت رسا،ای دارای نیروی برازنده،ای دارای برهان قطعی،ای دارای کرامت هویدا، ای دارای عزّت پایدار،ای دارای توان استوار،ای دارای عظمت بلندپایه.(24)ای پدیدآورندۀ آسمانها ای برنهندۀ تاریکیها،ای رحم کنندۀ اشکهای ریزان،ای درگذرندۀ از لغزشها،ای پوشندۀ زشتیها،ای زندگی بخش مردگان،ای فرود آور آیات،ای دوچندان کن خوبیها،ای ناپدید کننده بدیها، ای سخت شکنجه.(25)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای صورتگر،ای سنجیده کار،ای گرداننده،ای پاک کننده،ای روشنی بخش،ای ساده ساز،ای مژده ده،ای بیم ده،ای پیش آور،ای پس آور.(26)ای پروردگار خانۀ محترم،ای پرودگار ماه محترم،ای پرودگار شهر محترم،ای پروردگار رکن و مقام،ای پروردگار

ص:152

مشعر الحرام،ای پروردگار مسجد الحرام،ای پروردگار حلال و حرام،ای پروردگار روشنی و تاریکی، ای پروردگار تحیّت و سلام،ای پرورندۀ نیرو در مردمان.(27)ای داورترین داوران،ای دادگرترین دادگران،ای راستگوترین راستگویان،ای پاکترین پاکان،ای بهترین آفرینندگان،ای چابکترین حسابگران،ای شنواترین شنوندگان،ای بیناترین بینندگان،ای یاورترین یاوران،ای گرامی ترین گرامیان.(28)ای تکیه گاه آنکه تکیه گاه ندارد،ای پشتیبان آنکه پشتیبانی ندارد،ای اندوختۀ آنکه اندوخته ای ندارد ای پناه آنکه پناهی ندارد،ای فریادرس آنکه فریادرسی ندارد،ای افتخار آنکه افتخاری ندارد،ای عزّت آنکه عزّتی ندارد ای مددرسان آنکه مددی ندارد،ای همدم آنکه همدمی ندارد،ای ایمنی بخش آنکه ایمنی ندارد(29)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای نگهدار،ای پایدار،ای پاینده،ای مهرورز،ای سلامتی بخش،ای داور،ای دانا،ای بخش کن،ای بازگیر،ای فراخی بخش.(30)ای نگهدار آنکه از او نگهداری جوید،ای مهربان بر آنکه از او مهر جوید،ای آمرزندۀ آنکه از او آمرزش خواهد ای یاور آنکه از او یاری طلبد،ای حافظ آنکه از او حفاظت خواهد،ای اکرام کنندۀ آنکه از او اکرام خواهد،ای راهنمای آنکه از او راهنمایی جوید،ای دادرس آنکه از او دادرسی خواهد،ای مددیار آنکه از او مدد جوید،ای فریادرس آنکه از او فریادرسی خواهد(31) ای عزیزی که خوار نگردد،ای لطیفی که دست اندازی نشود،ای پایداری که خوا او را درنیابد،ای پاینده ای که فنا نپذیرد،ای زنده ای که نمی میرد، ای پادشاهی که از بین نمی رود،ای همیشگی که فانی نمی شود،ای دانایی که نادانی ندارد،ای بی نیازی که خوراک نخواهد،ای توانایی که ناتوان نمی گردد

ص:153

(32)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای یکتا،ای یگانه،ای گواه،ای بزرگوار،ای ستایش پذیر،ای راهنما ای برانگیزنده،ای میراث برنده،ای زیان رسان،ای سودبخش(33)ای بزرگ تر از هر بزرگ،ای کریم تر از هر کریم، ای مهربان تر از هر مهربان،ای داناتر از هر دانا،ای فرزانه تر از هر فرزانه،ای دیرینه از هر دیرینه، ای بزرگ تر از هر بزرگ،ای لطیف تر از هر لطیف،ای باشکوه تر از هر باشکوه،ای عزیزتر از هر عزیز.(34)ای گذشت کریمانه،ای نعمتت بزرگ،ای خیرت بسیار،ای فضلت دیرینه،ای لطفت همیشگی، ای ضنعت چشم نواز،ای گره گشای گرفتاری،ای بردارندۀ زیان،ای پادشاه هستی،ای داور بر حق، (35)ای آنکه در پیمانش وفادار است،ای آنکه در وفاداری اش پایدار است،ای آنکه در پایداری اش والاست،ای آن که در والایی اش نزدیک است،ای آنکه در نزدیکی اش با نرمی است،ای آنکه در نرمی اش شریف است،ای آنکه در شرفش با عزّت است،ای آنکه در عزّتش بزرگ است،ای آنکه در بزرگی اش شکوهمند است،ای آنکه در شکوهش ستوده است.(36)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای بسنده،ای درمان بخش،ای وفادار،ای تندرستی ده ای راهنما،ای به نیکی خوان،ای داور،ای خشنود،ای بلندمرتبه،ای ماندگار.(37)ای آنکه هر چیز برایش فروتن است،ای آنکه هر چیز از او هراسان است،ای آنکه هستی هر چیز از او است،ای آنکه هر چیز به او پدیدار است،ای آن که هر چیز به سوی او بازگشت کند،ای آنکه هر چیز از او ترسان است،ای آنکه هر چیز به او بر پاست،ای آنکه هر

ص:154

چیز به سوی او دگرگون می شود،ای آنکه هر چیز به ستایش او تسبیه گو است،ای آنکه هر چیز جز جلوه اش نابود است(38) ای آنکه گریزگاهی نیست جز به بارگاهش،ای آنکه پناهی جز به درگاهش نیست،ای آنکه مقصدی جز به سوی او نیست،ای آنکه از خشمش رهای نیست جز به مهرش،ای آنکه جز به سوی او میلی نیست،ای آنکه جنبش و نیرویی نیست جز به او،ای آنکه جز از او مدد نجویند،ای آنکه جز بر او توکل نشود،ای آنکه جز به او امیدی نیست،ای آنکه جز او پرستیده نشود.(39) ای بهترین هراس انگیزان،ای بهترین شوق آفرینان،ای بهترین جویاشدگان،ای بهترین پاسخ دهان،ای بهترین قصه شدگان ای بهترین یادشدگان،ای بهترین ستودگان،ای بهترین دلبران،ای بهترین خواندگان،ای بهترین همدمان.(40)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای آمرزگار،ای پرده پوش،ای توانا،ای چیره،ای آفریننده ای شکننده،ای شکسته بند،ای یادآور،ای بینا،ای یاور.(41)ای آنکه آفرید پس متناسب نمود،ای آنکه اندازه نهاد پس رهنمون شد ای آنکه بلا را برگیرد،ای آنکه زمزمۀ نهان را بشنود،ای آنکه غرق شدگان را برهاند،ای آنکه از نابودی رهایی بخشد،ای آنکه بیماران را شفا دهد.

ای آنکه خنداند و گریاند،ای آنکه میراند و زنده کند،ای آنکه دوگونه مرد و زن آفرید.(42) ای آنکه در خشکی و دریا راه اوست،ای آنکه در کرانه های هستی نشانه های اوست،ای آنکه در نشانه هایش برهان روشن اوست،ای آنکه در مرگ آفریدگان قدرت نمایی اوست،ای آنکه در قبرها پندآموزی اوست،ای آنکه در رستاخیز فرمانروایی بی حدّ اوست،ای آنکه در حسابرسی اعمال شکوه اوست،ای آنکه در سنجش کردارها داوری اوست،ای آنکه در بهشت پاداش اوست،ای آنکه در دوزخ

ص:155

کیفر اوست(43)ای آنکه هراسندگان به درگاه او گریزند،ای آنکه گنهکاران به سوی او پناه برند،ای آنکه پشیمانان آهنگ او کنند،ای آنکه پارسایان به او میل نمایند،ای آنکه سرگشتگان به او پناه برند،ای آنکه ارادتمندان به او انس گیرند،ای آنکه شیفتگان به او افتخار کنند،ای آنکه خطاکاران در عفوش طمع ورزند،ای آنکه یقین یافتگان به سوی او آرام گیرند،ای آنکه توکّل کنندگان بر او توکّل کنند.(44)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای دوست داشتنی،ای شفابخش،ای نزدیک،ای دیده بان،ای حسابرس،ای هراس انگیز،ای پاداش ده،ای اجابت کننده،ای آگاه ای بینا.(45)ای نزدیک تر از هر نزدیک،ای محبوب تر از هر محبوب،ای بیناتر از هر بینا،ای آگاه تر از هر آگاه،ای شریف تر از هر شریف،ای برتر از هر بلند،ای تواناتر از هر توانا،ای توانگرتر از هر توانگر،ای بخشنده تر از هر بخشنده،ای مهربان تر از هر مهربان (46)ای چیرۀ شکست ناپذیر،ای سازندۀ ناساخته،ای آفرینندۀ ناآفریده،ای مالک ما مملوک،ای چیرۀ چیره گی ناپذیر،ای بلندی بخش بلندی ناپذیر،ای نگهدار بی نگهدار،ای یاری کنندۀ یاری نشده،ای گواه همیشه حاضر،ای نزدیک دوری ناپذیر(47)ای روشنی نور،ای روشنی بخش نور ای آفرینندۀ نور،ای گردانندۀ نور،ای به اندازه ساز نور،ای روشنی هر نور،ای روشنایی پیش از هر نور،ای روشنایی پس از هر نور،ای روشنایی بر فراز هر نور،ای نوری که همانندش نوری نیست(48)ای آنکه عطایش

ص:156

چشمگیر است،ای آنکه کارش چشم نواز است،ای آنکه نوازشش پایدار است،ای آنکه نیکی اش دیرینه است،ای آنکه سخنش حق است ای آنکه وعده اش راست است،ای آنکه گذشتش فراتر از شایستگی است،ای آنکه کیفرش داد است،ای آنکه یادش شیرین است،ای آن که عطایش همگانی است.(49)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای آسان ساز،ای جدایی بخش،ای دگرگون ساز،ای هموار کن،ای فرود آور،ای عطابخش،ای فزون ده،ای بسیاربخش،ای امان ده،ای زیبایی آفرین(50)ای آنکه بینده و دیده نشود،ای آنکه بیافرینده و آفریده نشود،ای آنکه راهنمایی کند و راهنمایی نشود،ای آنکه زنده کند و زنده اش نکنند،ای آنکه پرسد و پرسیده نشود،ای آنکه خوراند و خوراک نخواهد،ای آنکه پناهد دهد و پناه نجوید،ای آنکه داوری کند و بر او داوری نشود،ای آنکه فرمان دهد و فرمانش ندهند،ای آنکه نزاده،و زاده نشده،و برای او همتایی نبوده است.(51)ای که چه خوش حسابگری،ای که چه خوش طبیبی،ای که چه خوش همراهی،ای که چه خوش نزدیکی،ای که چه خوش پاسخ دهی، ای که چه خوش دلبری،ای که چه خوش سرپناهی،ای که چه خوش کارگشایی،ای که چه خوش مولایی،ای که چه خوش یاوری(52)ای شادی عارفان،ای آرزوی شیفتگان،ای همدم مریدان،ای محبوب توبه کاران،ای روزی دهندۀ بی چیزان،ای امید گنهکاران،ای نور چشم عبادت کنندگان،ای گشایندۀ اندوه دلگیران،ای غمگسار غمزدگان، ای معبود گذشتگان و آیندگان.(53)خدایا!من از تو درخواست می کنم به نامت ای پروردگار ما،ای معبود ما،ای سرور ما ای مولای ما،ای یاور ما،ای نگهدار ما،ای راهنمای ما،ای مددرسان ما،ای محبوب ما،ای طبیب ما،(54)ای پروردگار

ص:157

پیامبران و نیکان،ای پروردگار صدّیقان و خوبان،ای پروردگار بهشت و دوزخ،ای پروردگار خردسالان و بزرگسالان،ای پروردگار دانه ها و میوه ها،ای پروردگار نهرها و درختان،ای پروردگار دشتها و بیشه ها،ای پروردگار خشکیها و دریاها،ای پروردگار شب و روز،ای پروردگار آشکارها و نهانها (55)ای آنکه فرمانش در هر چیز نفوذ یافته،ای آنکه دانشش به هر چیز رسیده،ای آنکه قدرتش هر چیز را دربر گرفته،ای آنکه بندگان از شمردن نعمتهایش ناتوانند،ای آنکه آفریدگان به سپاسش نرسند،ای آنکه فهمها بزرگی اش را درنیابند،ای آنکه پندارها به ژرفای هستی اش نرسند،ای آنکه بزرگی و بزرگ منشی پوشش اوست،ای که بندگان توان برگرداندن حکمش را ندارند،ای آنکه فرمانروایی جز فرمانروایی او نیست،ای آنکه عطایی جز عطای او نیست(56) ای آنکه نمونه اعلی از آن اوست،ای آنکه صفات برتر برای اوست،ای آنکه سرانجام و سرآغاز از آن اوست،ای آن که بهشت آسایش از آن اوست،ای آنکه نشانه های بزرگ تر از آن اوست،ای آنکه نامهای نیکوتر از آن اوست،ای آن که فرمان و داوری از آن اوست،ای آن هوا و فضا از آن اوست،ای آنکه عرش و فرش از آن اوست،ای آنکه آسمانهای برافراشته از آن اوست.(57)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای درگذرنده،ای آمرزنده،ای شکیبا،ای ستایش پذیر،ای مهربان،ای مهرورز،ای خواسته،ای دوست،ای پاک،ای منزّه.(58) ای آنکه بزرگی اش در آسمان است،ای آنکه نشانه هایش در زمین است،ای آنکه دلایلش در هر چیز است،ای آنکه

ص:158

شگفتیهایش در دریاست،ای آنکه گنجینه هایش در کوههاست،ای آنکه آفرینش را آغاز کند سپس بازش گرداند،ای آنکه مۀ امور به به سوی او بازگردد،ای آنکه لطفش را در هر چیز نمایان ساخته،ای آنکه آفرینش هر چیز را نیکو پرداخته،ای آنکه توانش در آفریدگان کارگر افتاده است.(59)ای دوست آنکه دوستی ندارد،ای پزشک آنکه پزشکی ندارد،ای پاسخگوی آنکه پاسخگویی ندارد،ای یار مهربان آنکه مهربانی ندارد،ای همراه بی همرهان،ای فریادرس آنکه فریادرسی ندارد،ای رهنمای آنکه رهنمایی ندارد،ای همدم آنکه همدمی ندارد،ای رحم کنندۀ آنکه رحم کننده ای ندارد ای همنشینی آنکه همنشینی ندارد(60)ای کفایت کنندۀ هرکه از او کفایت خواهد،ای راهنمای هرکه از او راهنمایی جوید، ای نگاهبان هرکه از او نگاهبانی خواهد،ای رعایت کنندۀ هرکه از او رعایت خواهد،ای شفادهندۀ هرکه از او شفا طلبد،ای داور هرکه از او داوری خواهد،ای بی نیاز کنندۀ هرکه از او بی نیازی جوید،ای وفادار به هر که از او وفا جوید،ای نیروبخش هرکه از او نیرو خواهد،ای سرپرست هرکه از او سرپرستی خواهد.(61)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای آفریننده،ای روزی دهنده،ای گویا،ای راستگو ای شکافنده،ای جدا کننده،ای گشاینده،ای پیونددهنده،ای پیشی گیرنده،ای بلند جایگاه.(62)ای آنکه شب و روز را دگرگون سازد،ای آنکه تاریکیها و روشنایی ها را قرار داد،ای آنکه سایه خنک و گرما را آفرید،ای آنکه خورشید و ماه را مسّخر ساخت،ای آنکه خیر و شر را مقدّر نمود،ای آنکه مرگ و زندگی را آفرید،ای آنکه خلق و امر از آن اوست، ای آنکه همسر و فرزندی نگرفت،ای آنکه در فرمانروایی شریکی برایش نیست،ای آنکه از روی خواری

ص:159

سرپرستی نخواهد.(63)ای آنکه خواهش خواهشمندان را می داند،ای آنکه از نهاد خاموشان آگاه است،ای آنکه نالۀ درماندگان را می شنود،ای آنکه گریۀ هراسیدگان را می بیند،ای آنکه نیازهای نیازمندان به دست اوست،ای آن بهانۀ توبه کاران را می پذیرد،ای آنکه عمل تبهکاران را صلاح نبخشد،ای آنکه پاداش نیکوکاران را تباه نکند،ای آنکه از دل عارفان دور نباشد ای بخشنده ترین بخشندگان.(64)ای همیشه ماندگار،ای شنوندۀ دعا، ای گستردۀ عطا،ای آمرزنده خطا،ای پدید آورندۀ آسمان،ای نیک آزمون،ای نیکو ستایش،ای دیرینه بر فراز،ای بسیار وفادار،ای شریف پاداش.(65)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای پرده پوش ای آمرزگار،ای چیره،ای جاهمند،ای بس شکیبا،ای نیک بخش،ای برگزیده،ای گشاینده،ای روح بخش،ای راحتی بخش(66) ای آنکه مرا آفرید و بیاراست،ای آنکه مرا روزی داد و پرورید،ای آنکه به من خورانید و نوشانید،ای آنکه مرا نزدیک نمود و به کنار خویش برد،ای آنکه مرا نگاه داشت و کفایت نمود،ای آنکه مرا حفظ کرد و حمایت نمود،ای آنکه به من عزّت بخشید و بی نیازم ساخت،ای آنکه توفیقم داد و راهنمایی کرد،ای آنکه همدمم شد و جایم داد،ای آنکه مرا بمیراند و زنده کند.(67)ای آنکه حق را با کلماتش استوار و برجا کند،ای آنکه توبه را از بندگانش بپذیرد،ای آنکه میان انسان و دلش قرار گیرد،ای آنکه شفاعت جز با اجازه اش سود نبخشد،ای آنکه به گمراه شدگان راهش داناتر است،ای آنکه حکمش دگرگونی نپذیرد،ای آنکه رأیش را بازگرداننده ای نیست،ای آنکه هر چیز فرمانش را گردن نهد،ای آنکه آسمانها به دست قدرتش پیچیده گشته،ای

ص:160

آنکه بادها را مژده دهندۀ رحمتش فرستد.(68)ای آنکه زمین را بستر زندگی قرار داد،ای آنکه کوهها را میخهای زمین نهاد،ای آنکه خورشیدی را چراغ جهانش کرد،ای آنکه ماه را تابان ساخت،ای آنکه شب را جامۀ آرامش گرداند،ای آنکه روز را مایۀ روزی قرار داد،ای آنکه خواب را وسیلۀ آرامش ساخت،ای آنکه آسمان را بنا نهاد،ای آنکه از هر چیز گونه های مختلف قرار داد،ای آنکه آتش را کمینگاه قرار داد.(69)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای شنوا، ای همیار،ای بلندپایه،ای فرازمند،ای شبتابنده،ای نوآفرین،ای بزرگ،ای توانا،ای آگاه،ای پناه ده(70) ای زندۀ پیش از هر زنده،ای زندۀ پس از هر زنده،ای زنده ای که مانند او زنده ای نیست،ای زنده ای که هیچ زنده ای شریک او نیست،ای زنده ای که به زنده ای نیاز ندارد،ای زنده ای که همۀ زندگان را می میراند،ای زنده ای که به زنده ها روزی می دهد،ای زنده ای که زندگی را از زنده ای دیگر به ارث نبرده،ای زنده ای که مردگان را زنده می کند،ای زنده ای به خود پاینده ای که او را چرت و خواب درنگیرد.(71)ای آنکه یادی دارد فراموش نشدنی،ای آنکه نوری دارد خاموش نشدنی،ای آنکه عطایایی بخشیده ناشمردنی،ای آن فرمانروایی اش بی زوال است،ای آنکه ستایشش بی آمار است،ای آنکه شکوهش چگونگی نپذیرد،ای آنکه کمالی دارد درک ناشدنی،ای آنکه داوری اش بازگشت ناپذیر است،ای آنکه صفاتی دارد دگرگون پاپذیر ای آنکه جلوه هایی دارد غیر قابل تغییر.(72)ای پروردگار جهانیان،ای مالک روز جزا،ای مقصود جویندگان ای پشت و پناه پناهندگان،ای دریابندۀ فراریان،ای آنکه شکیبایان را دوست دارد،ای آنکه توبه کنندگان را دوست دارد

ص:161

ای آنکه پاکیزگان را دوست دارد،ای آنکه نیکوکاران را دوست دارد،ای آنکه اوست داناتر به راه یافتگان(73)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای مهربان،ای همراه،ای نگهدار،ای فراگیر،ای روزی بخش،ای فریادرس،ای عزّت بخش،ای خوارکن،ای آغازگر، ای برگرداننده.(74)ای آنکه یکتاست و ضدّ ندارد،ای آنکه یگانه است و بی مانند،ای آنکه بی نیاز و کاستی است، ای آنکه بی همتای بودن و چگونگی است،ای آنکه داوری دادگر است،ای آنکه پروردگاری بی وزیر است،ای آنکه عزّتمندی بی خواری است،ای آنکه توانگری بی نیاز است،ای آنکه پادشاهی عزل ناپذیر است،ای آنکه اوصافش بی مانند است.(75)ای آنکه ذکرش برای ذاکران شرف است،ای آنکه شکرش برای شاکران رستگاری است،ای آنکه ستایشش برای ستایشگران عزّت است،ای آنکه طاعتش برای مطعیان مایۀ نجات است،ای آنکه درگاهش گشوده است به روی جویندگان،ای آن که راهش برای توبه کاران هموار است،ای آنکه نشانه هایش برای بینندگان لیل قاطع است،ای آنکه کتابش برای پرواپیشگان مایۀ پند و یادآوری است،ای آنکه روزی اش همۀ مطیعان و گنهکاران را فراگیرد،ای آنکه رحمتش به نیکوکاران نزدیک است.(76) ای آنکه نامش خجسته است،ای آنکه عنایتش بس بلند است،ای آنکه معبودی جز او نیست،ای آنکه ستایشش والا است،ای آنکه نامهایش مقدس است،ای آنکه هستی اش پایدار است،ای آنکه بزرگی جلوۀ زیبایی اوست،ای آنکه بزرگمنشی پوشش اوست،ای آنکه عطاهایش در شمار نیاید،ای آنکه نعمتهایش شمرده نشود.(77)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای مددرسان،ای امین،ای آشکار ای استوار،ای ارجمند،ای راهنما،ای ستوده،ای بزرگوار،ای سختگیر(گنهکاران)،ای گواه.(78)ای صاحب عرش

ص:162

پرشکوه،ای صاحب سخن استوار،ای صاحب کردکار برازنده،ای صاحب کوبش سخت،ای صاحب نوید و و تهدید،ای آنکه سرپرست ستوده است،ای آنکه به نیکی انجام دهد آنچه را خواهد،ای آنکه نزدیک دوری ناپذیر است،ای آنکه بر هر چیز گواه است،ای آنکه بر بندگان ستمکار نیست.(79)ای آنکه شریک و وزیری ندارد،ای آنکه مثل و مانندی ندارد،ای آفرینندۀ خورشید و ماه تابان،ای بی نیاز کنندۀ درماندۀ تهیدست، ای روزی دهندۀ کودک خردسال،ای مهرورز بر پیر بزرگسال،ای پیونددهندۀ استخوان شکسته،ای پناه ترسان پناه جو،ای آنکه بر بندگانش آگاه و بیناست،ای آنکه بر هر چیز تواناست.(80)ای صاحب جود و بخشش ای صاحب فضل و کرم،ای آفرینندۀ لوح و قلم،ای پدیدآورندۀ موران و مردمان،ای صاحب عذاب و انتقام ای الهام بخش عرب و عجم،ای بردارندۀ زیان و درد،ای دانای رازها و قصدها،ای پروردگار کعبه و حرم،ای آفرینندۀ هر چیز از نیستی.(81)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای کردگار،ای هستی بخش،ای پذیرنده،ای برازنده،ای جدا،ای پیونددهنده،ای دادگر،ای چیره،ای جویا،ای بخشنده، (82)ای آنکه به کرمش بخشید،ای آنکه به جودش گرامی داشت،ای آنکه به لطفش کرم ورزید،ای آنکه به نیرویش عزّت یافت، ای آنکه به حکمتش سامان داد،ای آنکه به تدبیر خود حکم کرد،ای آنکه با علم خود تدبیر کرد،ای آنکه با بردباری اش درگذرد،ای آنکه به تدبیر خود در عین برتری اش نزدیک است،ای آنکه در عین نزدیکی اش برتر است.(83)ای آنکه هرچه خواهد آفریند،ای آنکه هرچه بخواهد بکند،ای آنکه هرکه را بخواهد

ص:163

راهنمایی کند،ای آنکه هرکه را بخواهد گمراه سازد،ای آنکه هرکه را بخواهد عذاب کند،ای آنکه هرکه را بخواهد بیامرزد،ای آنکه هرکه را بخواهد عزّت بخشد،ای آنکه هرکه را بخواهد خوار گرداند،ای آنکه در رحم مادران هرچه خواهد صورت بخشد،ای آنکه هرکه را بخواهد به رحمتش مخصوص گرداند.(84)ای آنکه همسر و فرزندی نگرفت،ای آنکه برای هر چیز اندازه نهاد،ای آنکه در حکمش کسی را شریک نساخت،ای آنکه فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد،ای آنکه در آسمانها برجهایی گذارد، ای آنکه زمین را زیستگاه شایسته نمود،ای آنکه آدمی را از آب آفرید،ای آنکه برای هر چیز سرانجامی قرار داد،ای آنکه با علم خویش هر چیز را دربر گرفته است،ای آنکه تعداد هر چیز را شماره نموده است.(85)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای آغاز،ای انجام،ای آشکار،ای نهان،ای نیکوکار،ای حق،ای یگانه،ای یکتا،ای بی نیاز،ای همیشگی.(86)ای بهترین شناخته شده ای که شناخته شده،ای برترین معبودی که عبادت شده،ای والاترین ثناپذیری که سپاس شده،ای عزیزترین یاد شده ای که یاد شده ای برترین ستوده ای که ستایش شده،ای دیرینه ترین موجودی که خواسته شده،ای بلندترین وصف شده ای که به وصف آمده،ای بزرگترین مقصودی که قصد شده،ای گرامی ترین پرسیده ای که پرسش شده،ای شریف ترین محبوبی که دانسته شده.(87)ای محبوب گریه کنندگان،ای سرور توکّل کنندگان،ای راهنمای گمراهان،ای سرپرست مؤمنان،ای همدم ذاکران،ای پناه جان سوختگان ای رهایی بخش راستگویان،ای تواناترین توانایان،ای داناترین دانایان،ای پرستیدۀ همه آفریدگان.(88)ای آنکه فراتر رفت و چیره گشت،ای آنکه دارا گشت و توان یافت،ای آنکه نهان شد و آگاهی یافت،ای آنکه پرستش شد و ارج نهاد،ای آنکه نافرمانی

ص:164

شد و آمرزید،ای آنکه اندیشه ها او را فرا نگیرد،ای آنکه دیده ای او را در نیابد،ای آنکه اثری بر او پوشیده نماند،ای روزی دهندۀ آدمیان،ای اندازه دهندۀ هر انداه.(89)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای نگهدار،ای آفریننده،ای پدید آورنده،ای بسیار بخشنده، ای گشایشگر،ای فراخی بخش،ای برگیرندۀ زیان،ای ضمانت کننده،ای فرمانده،ای بازدارنده.(90)ای آنکه جز او غیب نداند،ای آنکه برنگرداند بدی را جز او،ای آنکه آفریدگان را جز او نیافریند،ای آنکه گناه را جز او نیامرزد،ای آنکه نعمت را جز او کامل نکند،ای آنکه دلها را جز او دگرگون نکند،ای آنکه کارها را جز او تدبیر ننماید،ای آنکه باران را جز او فرو نبارد،ای آنکه روزی را جز او نگستراند،ای آنکه مردگان را جز او زنده نسازد.(91)ای یاور ضعیفان،ای همراه غریبان،ای یار دوستان،ای چیره بر دشمنان ای بالا برندۀ آسمان،ای مونس برگزیدگان،ای محبوب پروا پیشگان،ای گنجینۀ تهیدستان،ای معبود توانگران ای کریم ترین کریمان.(92)ای کفایت کنندۀ از هر چیز،ای پایندۀ بر هر چیز،ای آنکه چیزی مانند او نیست،ای آنکه چیزی بر فرمانروایی اش نیفزاید،ای آنکه چیزی بر او پوشیده نیست،ای آنکه چیزی از خزانه هایش نکاهد،ای آنکه مانندش کسی نیست،ای آنکه چیزی از علمش پنهان نماند،ای آنکه به همه چیز آگاه است، ای آنکه همه رحمتش همه چیز را فرا گرفته است.(93)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای اکرام کننده،ای روزی بخش ای نعمت دهنده،ای عطابخش،ای بی نیازکننده،ای ذخیره گذار،ای نابودکننده،ای زنده ساز،ای خشنودکننده،ای رهایی بخش.(94)ای آغاز

ص:165

و انجام هر چیز،ای پرستیده و دارندۀ هر چیز،ای پروردگار و سازندۀ هر چیز،ای آفریننده و برآورندۀ هر چیز،ای گیرنده و گشایندۀ هر چیز،ای آغاز کنندۀ هر چیز،ای پدیدآورنده و اندازه بخش هر چیز،ای هستی بخش و جنبانندۀ هر چیز،ای زنده کننده و میرانندۀ هر چیز،ای آفریننده و میراث بر هر چیز (95)ای بهترین یادکننده و یادشده،ای بهترین ثناپذیر و ثناشده،ای هبترین ستاینده و ستوده،ای بهترین گواه و گواه پذیر،ای بهترین خواهنده و خوانده شده،ای بهترین پاسخ دهنده و پاسخ داده شده،ای بهترین یار و همدم، ای بهترین همراه و همنشین،ای بهترین سویه و آهنگ،ای بهترین دوستدار و دوستی پذیر.(96) ای آنکه به خواهنده اش پاسخ گوید،ای آنکه برای فرمانبرش دوست است،ای آنکه به دوستدارش نزدیک است، ای آنکه برای کسی که از او نگهداری طلبد دیده بان است،ای آنکه به هرکه به او امید بندد کریم است،ای آنکه هرکه از او نافرمانی کند بردبار است،ای ان که در بزرگی اش مهربان است،ای آنکه در فرزانگی بزرگ است،ای آنکه در نیکی اش دیرینه است،ای آنکه به هر که او را خواهد دانا است.(97)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای سبب ساز،ای شوق آفرین،ای برگرداننده،ای پیگیر،ای سامان بخش،ای هراس آور،ای برحذردار،ای یادآور،ای تسخیرگر،ای دگرگون ساز(98)ای آنکه علمش پیش است،ای آنکه وعده اش راست است،ای آنکه لطفش آشکار است،ای آنکه فرمانش چیره است،ای آنکه کتابش استوار است.

ای آنکه حکمش شدنی است،ای آنکه قرآنش باشکوه است،ای آنکه فرمانروایی اش دیرین است،ای آنکه بخشش فراگیر است،ای آنکه پایگاهش

ص:166

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا چه بسیار دشمنی که شمشیر دشمنی اش را به روی من کشید،و لبه تیغش را بر من تیز کرد،و باریک نمود دم برندۀ اسلحه اش را و زهرهای کشنده اش را برای من درهم آمیخت و تیرهای بی خطایش را به سوی من نشانه گرفت و چشم نگهبانش از من به به خواب نرفت و نهانی بر آن است تا مرا در معرض امور ناخوشایند قرار دهد،و به من بچشاند زهر جگر سوزش را،خدایا به ناتوانی من نگریستی که تاب حوادث بزرگ را ندارم،و در درماندگی ام را از انتقام گرفتن از ان با ستیزه جویی اش قصد من کرده دیدی،و تنهایی ام را در برابر بسیاری از آنان که آزار مرا اراده نموده اند،و در کمین من نشستند مشاهده کردی و در آنچه که اندیشه ام را علیه آنان برای مقابله به مثل بکار نگرفتم،پس مرا به نیرویت تأیید کردی و پشتم را با یاریت محکم نمودی،و تیغ او را به نفع من کند کردی،و او را پس از جمع آوری نفرات و تجهیزاتش خوار نمودی،و مقام و جایگاه مرا بر او برتری دادی،و آنچه را از نیرنگهایش به جانب من هدف گرفته بود به سوی خودش بازگردانی و علیه او به کار بستی،ولی عطش کینه اش فرو ننشست،و سوزش دل برامده از خشمش سرد نشد درحالی که از غیضش بر من انگشت به دندان گزید و پشت کرده پا به فرار نهاد و سپاه و نفراتش تارومار شد،پس تو را سپاس ای پروردگار از توانایی ات که شکست نپذیرد،و بردباری ات که شتاب نپذیرد،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا در برابر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده،خدایا چه بسیار متجاوزی که با نیرنگهایش به من ستم کرد،و دامهای شکارگیرش را در راهم نهاد،و توجه جستجوگرانه اش را بر من گماشت،و در کمین من نشست همچون کمین گذاردن درنده ای برای شکار خویش برای به دست آوردن فرصت مناسب درحالی که

ص:168

درحالی که خوش رویی چاپلوسانه نشان داده و به سختی گشاده رویی می نمود پس چون حیله گری نهادش،و زشتی پندار نهفته اش را آن هم بر زیان هم کیشش مشاهده نمودی درحالی که سپیده می کرد به امید آنکه در ستمش بر من هجوم آورد پس تو او را سرنگون ساختی و ریشه اش را از بیخ و بن برکندی،و او را در چاهی که برای من کنده بود و در ژرفای گودالش در انداختی،و گونه اش را همپای خاک پایش قرار دادی،و او را به تن و روزی اش سرگرم کردی،و او را با سنگ خودش زدی،و با زه کمان خودش خفه اش نمودی و با سر نیزه های خودش هلاک کردی و به رو به خاک مذلّت انداختی،و حیله اش را به گردنش برگرداندی و به بند پشیمانی گرفتارش کردی، و به سبب حسرتش به باد فنایش دادی،ازاین رو پس از کبر و نخوتش خوار و کوچک گشت،و به دنبال گردن فرازی اش خوار و کوبیده شد،و در بند دامی که روز گردن کشی اش آرزو داشت مرا در میان آن ببیند اسیر شد،و چه نزدیک بود پروردگارا اگر رحمتت نبود بر من فرود آید،آنچه که دامن زندگی او را فرا گرفت،پس تو را سپاس پروردگارا که توانای شکست ناپذیری،و بردبار بدون شتابی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار حسودی که از روی حسرت برافروخته گشت و دشمنی که بسبب خشمش به سختی اندوهناک شد،و مرا با نیش زبانش آزرده ساخت و مژگانش را چون نیزه ای به بدنم فرو برد،و مرا هدف تیرهای سرزنش نمود،و کاستیهایی را به گردنم انداخت که در خود اوست،پروردگارا پناه جویانه تو را خواندم،درحالی که اطمینان به سرعت اجابت تو داشتم،توکّل کنان به آنچه همواره از خوبی دفاعت می دانستم،با آگاهی به اینکه هرکه

ص:169

رخت به سایه حمایتت کشد مورد آزار واقع نگردد،و کسی که به قلعه مددجویی تو پناه آورد هرگز حوادث روزگار او را درهم نکوبد،پس به قدرتت مرا از آزار او حفظ کردی،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که هرگز شتاب نکنی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار ابرهای ناملایمات که از فضای زندگی ام زدودی،و آسمان نعمتی که بر من باراندی و نهرهای کرامتی که به سوی من روان ساختی،و چشمه های حوادثی که محو نمودی و نهال رحمتی که گستردی و زره عافیتی که بر من پوشاندی،و گردابهای گرفتاری که برطرف کردی،و امور جاریه ای که مقدّر فرمودی،آنگاه که این امور را خواستی درمانده ایت نکردند و هر زمان که آنها را اراده فرمودی از فرمانبرداری خودداری ننمودند،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا به نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار گمان نیکی که جامۀ عمل پوشاندی و شکست نداری را که جبران نمودی،و بی چیزی توان فرسایی که از من گرداندی و سقوط هلاکت باری که بلندم کردی،و دشواری که آسان نمودی تو بازخواست نشوی از آنچه انجام می دهی و دیگران بازخواست شوند،و از آنچه خرج می کنی چیزی کاسته نشود،هر آینه از تو درخواست شد حالی عطا کردی و درخواست نشد پس آغاز در عطا و او پیشگاه فضلت درخواست احسان شد و تو منع ننمودی و ابا نمودی مگر از نعمت بخشی و اصرار بر رساندن عطا و فزون بخشی و احسان ای پروردگار و من خودداری نمودم مگر از شکستن احترام محرّماتت،و جسارت بر

ص:170

گناهانت،و تجاوز از قوانینت،و غفلت از تهدیدت،و فرمانبری از دشمنم و دشمنت، ای معبودم و یاورم کوتاهی ام در سپاسگزاری ات تو را از تمام کردن احسانت بر من باز نداشت،و این چشم پوشی و بزرگواری مرا از انجام کارهای مورد خشمت مانع نشد.خدایا این است جایگاه بنده خواری که برای تو به یگانگی اقرار کرد، و برای خویش به کوتاهی در ادای حق تو،و گواهی داد برای تو به کمال نعمتت بر او و شیوه زیبا و دلنشینت نزد او احسانت بر او،پس به من ببخش ای خدای من و سرور من از فضلت آنچه را که در راه رسیدن به رحمتت می خواهم تا نردبانش قرار دهم که از آن به سوی خشنودیت،بالا روم،و با آن از خشمت امان یابم، به حق عزّت و عطای همیشگی ات و به حق پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری،و بردباری که شتاب نورزی،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدایا چه بسیار بنده ای که شامگاهان و صبحگاهان نمود در سختی مرگ و به شدت و تنگی نفس زنان،و با نگاه به آنچه که بدنها از دیدنش می لرزد،و دلها از آن بی تاب می شود و من از همۀ اینها در عافیت و سلامتی هستم،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده خدای من چه بسا بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان در آمد بیمار و دردمند،در ناله و فریاد،در اندوهش به

ص:171

خود می پیچد و راه گریزی نمی یافت و خوردنی و نوشیدنی گوارایی نمی خورد،و من در تندرستی و سلامت زندگی هستم،همۀ اینها از توست،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدایا چه بسیار بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان درآمد ترسان و هراسان،پریشان و اندیشناک،فراری و رانده شده،خرابه نشین در تنگنا و مخفی گاهی از مخفی گاهها که زمین با فراخی اش بر او تنگ شد چاره و راه نجات و پناهگاهی نمی یابد،و من از همۀ اینها در امنیت و آرامش و سلامت کاملم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانمند شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و بامداد درآمد بسته به زنجیر،پیچیده در آهن آن هم به دست دشمنانش که به او رحم نورزند،دور مانده از زن و فرزند،بریده از برادران و شهر خویش،هر لحظه انتظار دارد که چگونه کشته خواهد شد،و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت،و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از شاکران، و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه صبحگاه درآمد،درحالی که سختی جنگ و پیکار

ص:172

را با جانش تحمّل می کند،و دشمنان از هر جانب او را با شمشیرها و نیزه ها و ابزار جنگ در محاصره آورده اند، در میان آهن تلاش می کند،نهایت کوشش را بکار گرفته،راه چاره ای نمی یابد،و گریزگاهی نمی یابند،از سختی جراحات بیمار شده،یا در خون خویش زیر سمها و لگدها غلطان گشته،جرعه آبی را آرزو می کند،یا یک نگاه به اهل و فرزندش را تمّنا می نماید،امّا توانی بر آن را ندارد،و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،تو را پس سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآید،در تاریکی های دریاها و تندبادها و در دل هراسها و امواج در حالی انتظار غرق شدن و هلاکت را می کشد و توان چاره اندیشی ندارد،یا گرفتار صاعقه یا آوار یا آتش سوزی یا گلوگیر شدن لقمه یا فرو رفتن در زمین یا مسخ شدن یا اتّهام به امر نامشروع است و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده.خدای من چه بسیار بنده ای که به شامگاه و بامداد در حال مسافرت و دوری از همسر و و فرزند،سرگردان در بیشه های خشک،سرگشته در میان حیوانات وحشی و چهارپایان و حشرات آن هم بی یاور و تنها،چاره ای نمی یابد،و به راهی رهنمون نمی گردد،یا در آزار است از سرمایی سرد یا گرمایی سوزان،یا دچار

ص:173

گرسنگی یا برهنگی یا غیر اینها از سختیها و گرفتاریهایی که من از آنها در امانم و در سلامتی کامل از همۀ اینها بسر میبرم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که تهیدست،بی چیز،عریان،نیازمند،پریشان،دچار هجران،گرسنه،تشنه است و انتظار می برد که چه کسی به او احسان می کند،یا چه بسا بندۀ آبرومندی که نزد تو از من آبرومندتر و عبادتش برای تو بیشتر است، و درعین حال دچار غل و زنجیر و اسیر دست ستمگر است،بار سنگینی از خستگی و رنج و سختی بیگاری و دشواری بردگی و پرداخت وجه سنگین به اربابش بر او تحمیل شده است،یا شخصی که به بلای سختی گرفتار آمده و توان ایستادگی در برابر آن را جز به فضل تو ندارد،اما من مورد احترام دیگران، و در نعمت و تندرستی ام،و گرامی ام داشته اند،از آنچه آن درمانده به آن گرفتار است در سلامت کاملم،پس تو را سپاس بر تمام این الطافی که به من بخشیدی ای توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران،و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که علیل، دردمند،بیمار است و در بستر بیماری و لباس ناخوشی افتاده،و از درد به راست و چپ می غلطد و چیزی از لذّت خوراکی و آشامیدنی را درک نمی کند،با حسرت به خود می نگرد ولی بر دفع زیان و جلب نفعی توان ندارد، و من در سایۀ جود و کرمت از همۀ اینها در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،که توانای شکست ناپذیر

ص:174

بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا از عبادت کنندگان قرار بده،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،و به من مهر ورز به حق رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

مولایم و سرورم،و چه بسا بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که به مرگ نزدیک شده،و فرشتۀ مرگ در میان یارانش او را محاصره کرده است،در جستجوی درمانی برای سختیهای جان دادن و گردابهای آن است،چشمانش به راست و چپ می چرخد،به محبوبان و دوستان و یاران صمیمی اش می نگرد،از گفتار بازداشته،و از خطاب محروم گشته و از روی حسرت بر خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد،و من از همۀ اینها به جود و کرمت در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،و به حق مهرت بر من مهر ورز ای مهربان ترین مهربانان.خدای من و آقای من،چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که در تنگناهای زندانها و محبسها و با ناراحتی و خواری و در غل و زنجیر به سر می برد،و زندانبانها و دژخیمان او را دست به دست میگردانند.

پس نمی داند با او چگونه رفتار خواهد شد،و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت،پس او در زندگانی در بدحالی سخت است،و در نهایت تنگی و سختی است،با حسرت به خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد،و من به جود و کرمت از همۀ اینها در امان هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر،و

ص:175

بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از عبادت کنندگان خویش،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده و به حق مهرت بر من مهر آر ای مهربان ترین مهربانان،آقای من و مولای من،چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که سرنوشتش با سختی گره خورده،و گرفتاری او را محاصره کرده، و از دوستان و محبوبان و یاران صمیمی جدا افتاده است،شام کرد در حال اسارت،حقارت،خواری در دست کافران و دشمنان،او را دست به دست به راست و چپ می گردانند،در سیاه چالها زندانی شده و با غل و زنجیر سنگین گشته،از روشنی دنیا و نسیمش چیزی نمی بیند،با حسرت به خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد و من از همۀ اینها به جود و کرمت در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مار از عبادت کنندگان خویش،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،به حق مهرت بر من مهر آر،ای مهربان ترین مهربانان،و به حق عزّتت ای کریم هر آینه از تو درخواست می کنم آنچه از عطایا را که نزد تواست و دراین باره بر تو اصرار می ورزم،و دستم را با جرمی که نسبت به تو دارد،به جانب آستانت دراز می کنم،پس به که پناه ببرم؟و به که رو کنم؟کسی را جز تو ندارم، آیا مرا از درگاهت میرانی درحالی که تنها تو تکیه گاه منی و توکلم تنها بر تو است،از تو درخواست می کنم به نامت که چون بر آسمان نهادی پابرجا شد و چون بر زمین گذاردی آرام گرفت و چون بر کوهها گذاشتی استوار گشت و چون بر شب نهادی

ص:176

تاریک شد و چون بر روز قرار دادی روشنی گرفت،[خدای من]از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و همۀ نیازهای مرا برآورده سازی،و همۀ گناهان کوچک و بزرگم را بیامرزی،و روزی ام را گسترده سازی،روزی ای که مرا با آن به شرف دنیا و آخرت برسانی،ای مهربان ترین مهربانان،آقای من از تو یاری خواهم،پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا یاری ده و به تو پناه جستم پس پناهم ده و مرا با طاعت خود از طاعت بندگانت بی نیاز کن، و به خواهش خویش از خواهش خلق مستغنی ام گردان و از خواری تنگدستی به عزّت توانگری،و از ذلت گناه به عزّت طاعت دگرگون ساز،همانا تو مرا بر بسیاری از مردمان برتری دادی،نه از روی شایستگی من، بلکه از روی جود و کرمت،خدای من تو را سپاس بر همۀ این عطاها،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا قرار بده بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران.

سپس به سجده برو و بگو: سجده کرد روی خوارم برای ذات عزیز بزرگت،سجده کرد روی فرسودۀ فانی ام و برای ذات همیشگی ماندگارت،سجده کرد روی پیوسته به تهیدستی ام برای ذات بی نیاز بزرگت،سجده کرد رویم و گوشم و چشم و گوشتم و خونم و پوستم و استخوانم،و همۀ آنچه زمنی از بار وجود من برداشته در برابر پروردگار جهانیان.خدایا بر نادانی من به بردباری ات،و بر تهیدستی من به توانگری ات،و بر خواری من به عزّتت و سلطنتت،بر ناتوانی من به توانایی ات،و بر ترس من به ایمنی ات،و بر

ص:177

گناهان و خطاهای من به گذشتت و رحمتت بنگر ای بخشندۀ مهربان.خدایا!من به مدد تو سینه سخت دشمنم فلان پسر فلان را دفع می کنم و از شرّ او به تو پناه می آورم،پس مرا از گزند او کفایت کن بدانسان که کفایت کردی پیامبران و اولیا و بندگان، شایسته ات را از گزند فرعونها،و دشمنان سرکشت،و از شرّ همۀ خلقت به مهرت ای مهربان ترین مهربانان،همانا تو بر هر چیز توانایی،و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است.

و به تاج کرامت و وقار تاجدارم نما،و میان من و شیفتگانت در دنیا و آخرت پیوند انداز، و از نور نامت شوکت و قوّتی به من عنایت کن که دلها و جانها مطیع من گردند، نفوس و بدنها نزد من فروتن شوند،ای آنکه گردن گردنکشان برایش خوار گشته،و پادشاهان در پیشگاهش فروتن شده اند،پناهگاه و راه رهایی از تو جز به تو نیست و کمکی نیست جز از تو،و تکیه گاهی نیست جز بر تو،خدایا!بداندیشی حسودان،و تیرگیهای شرّ دشمنان را از من دور کن،و به من مهر ورز زیر سراپرده های عرشت،ای گرامی ترین گرامیان،ظاهر هستی ام را در به دست آوردن خشنودیت تأیید کن،و قلب و نهادم را با آگاهی بر راههای رسیدن به پیشگاهت روشن فرما.خدایا چگونه از در خانه ات مأیوس و ناامید بازگردم درحالی که با اعتماد به تو وارد آن شدم،و چگونه از عطایت ناامیدم می کنی درحالی که مرا به دعا در پیشگاهت فرمان دادی،اینک به تو روی آورده ام و از تو پناه می جویم بین من و دشمنانم دوری انداز، چنان که بین دشمنانم دوری انداختی،به نور پاک و عظمت و بزرگواری ات دیدگان دشمنانم را از دین من نابینا کن،به یقین تو خدای عطابخش نعمتهای بزرگ و باارزش به بندگان نجواگر خویش هستی،که با لطائف رحمتت تو را می خوانند،ای زنده،ای پاینده ای صاحب بزرگ و کرامت و درود خدا بر مولای ما و پیامبر ما محمّد و بر خاندان پاک و پاکیزه اش همه و همه.

ص:179

روایت کرده و گفته است:در هیچ امری آن را نخواندم مگر آنکه به زودی اثر اجابت آن را یافتم.و دعا این است:

خدایا از تو درخواست دارم و به سویت روی آوردم به وسیلۀ پیامبرت،پیامبر رحمت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)ای ابا القاسم،ای فرستادۀ خدا،ای پیشوای رحمت،ای آقا و مولای ما،به تو رو آوردیم و تو را واسطه قرار قرار دادیم،و به سوی خدا تو را وسیله ساختیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا الحسن ای امیر المؤمنین ای علی بن ابی طالب،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای فاطمۀ زهرا،ای دختر دلبند محمّد،ای نور چشم رسول خدا ای سرور و بانوی ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا محمّد،ای حسن بن علی ای برگزیده ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا عبد اللّه،ای حسین بن علی،ای شهید،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم،و تو را واسطه قرار دادیم،و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی

ص:181

حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن،ای علی بن الحسین ای زین العابدین،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا برای ما نزد خدا شفاعت کن ای با جعفر،ای محمّد بن علی،ای باقر،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا عبد اللّه،ای جعفر بن محمّدا، ای صادق،ای فرزند رسول خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن ای موسی بن جعفر،ای کاظم،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن ای علی بن موسی،ای رضا،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند

ص:182

نزد خدا،برایمان نزد خدا شفاعت کن ای ابا جعفر ای محمّد بن علی ای تقی جواد،ای فرزند فرستاده خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن،ای علی بن محمّد،ای هادی نقی،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا محمّد،ای حسن بن علی،ای پاکنهاد عسگری،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای جانشین حسن،ای یادگار شایسته،ای پایدار مورد امید،ای مهدی ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.پس از خواندن دعا،حاجات خود را بخواهد که به خواست خدا برآورده می شود.و در روایت دیگری وارد شده است که بعد از خواندن دعا چنین گوید:

ص:183

ای آقایان و سرورانم،من به شما پیشوایان و توشه هایم برای روز تنگدستی روی آوردم،و نیازم به سوی خداست، و توسّل جستم به سوی خدا،پس در نزد خدا واسطۀ من شوید،و مرا پیش خدا از گناهانم رهایی بخشید،که تنها شما وسیلۀ من به جانب خدا هستید،من با دوستی با شما و نزدیک شدن به شما امیدوار نجات از جانب خدا هستم، پس نزد خدا امید من باشید،ای آقایان من و دوستداران خدا،خدا بر همۀ آنان درود فرست و لعنت خدا بر دشمنان خدا آن ستمگران به محمّد و خاندان محمّد،از پیشینیان و پسینیان،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان.مؤلف گوید:شیخ کفعمی در کتاب بلد الامین دعای مفصلی موسوم به دعای فرج نقل کرده که این دعای توسّل در ضمن آن آمده است و به گمان من، «دوازده امام»خواجه نصیر الدین طوسی همین دعای توسّل است که آن را با صلوات بر حجّتهای پاک الهی ترکیب کرده اند و مجموعۀ آن در یک خطبۀ بلیغ و رسا جا گرفته است،و کفعمی آن را در بخشهای آخر کتاب«مصباح»ذکر کرده است.

کسی که به من ظلم و ستم و آزار روا داشته،و در حالی چنین نقشه هایی بر زیان من است،و به حق او مرا از گزند هر بدخواهی کفایت نمایی، ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن الحسین(درود خدا بر او)که مرا کفایت کنی از شرّ هر شیطان عصیانگر و هر پادشاه ستیزه جویی که با یورش سختش بر زیان من نیرو گیرد،و به یاری سپاهش بر ضدۀ من یاری جوید همانا تو بخشندۀ بزرگواری،ای عطابخش.خدایا!از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت محمّد بن علی و جعفر بن محمّد(درود خدا بر آنان)که مرا به وسیلۀ آن دو بزرگوار به طاعت و جلب رضایت خود در امر آخرتم کمک کنی،و به وسیلۀ آنان مرا به آنچه تو را خشنود می کند برسانی،به یقین تو هر کاری را که بخواهی انجام می دهی،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت موسی بن جعفر(درود خدا بر او)که در همۀ اعضایم،چه ظاهری و چه باطنی به من سلامت کامل عنایت کنی،ای بخشنده بزرگوار،خدایا!از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت رضا،علی بن موسی(درود خدا بر او)که مرا در همۀ مسافرتهایم در خشکیها و دریاها و کوهها و بیابانهای خشک و درّه ها و بیشه ها از آنچه می ترسم و پرهیز دارم در امان بداری،همانا تو مهربان و مهرورزی.خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت محمّد بن علی(درود خدا بر او)که بر من از فضلت ببخشی،و از فراخی عنایتت تفضلّ فرمایی، و بر من فراوان سازی روزی ات را و از غیر خودت مرا بی نیاز گردانی،و حاجتم را در بارگاه خود قرار دهی،و برآوردنش را به عهده خود گذاری،همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی.خدایا!من از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن محمّد(درود خدا بر آنان)

ص:185

که مرا بر ادای واجباتت،و نیکی به برادران ایمانی ام کمک نمایی،و این امور را بر من آسان گردانی و انجام آنها را قرین خیر و خوبی فرمایی،و مرا به فضل خویش بر طاعتت کمک کنی ای مهربان.خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت حسن بن علی(درود خدا بر آنها)که مرا مدد رسانی به طاعت و جلب خشنودی ات بر امر آخرتم،و مرا در گردشگاه و اقامتگاهم دلشاد کنی به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولی و حجّتت صاحب زمان(درود خدا بر او)که مرا در تمام امور مدد رسانی و از گزند هر مردم آزار و طغیانگر و متجاوز کفایت کنی،و به وسیلۀ آن حضرت مرا پشتیبانی نمایی که طاقتم به سر آمده و هم کفایت کنی مرا به وسیلۀ او از هر دشمنی که دارم و از اندوه و غم و بدهکاری و از خود و فرزندانم و همۀ اهل و برادرانم و هرکه کارش با من است و نیز خاصانم،آمین ای پروردگار جهانیان.

و پرتو ماه و شعاع خورشید و وزش باد در درخت و صدای آب باریت سجده کرد،ای خدا،ای خدا،ای خدا،معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی ای پروردگار،ای خدا،بر محمّد درود فرست و با ما آنچه شایستۀ آنی انجام ده.پس از دعا هرچه حاجت داری درخواست کن.

مؤلف گوید:و نیز برای گشایش مشکلات و رفع گرفتاری،و برطرف شدن غم و اندوه،تداوم بر این ذکر که حضرت جواد علیه السّلام تعلیم فرموده بسیار سودمند است:

ای آنکه از هر چیز کفایت کند و از او چیزی کفایت نکند کارهای مهمّ مرا کفایت فرما.

بسیار و کامل بر آنان باد

آفریدگان،ای روزی دهندۀ،روزی مندان،ای یاور یاور شدگان،ای مهربان ترین مهربانان،ای راهنمای سرگردانان، ای فریادرس دادجویان،به دادم برس،ای مالک روز جزا،تنها تو را می پرستم و از تو یاری می جویم،ای فریادرس غم زدگان،ای اجابت کنندۀ دعای درماندگان،تویی خدا،پروردگار جهانیان،تویی خدا،معبودی جز تو نیست فرمانروای مطلق،حق آشکار،بزرگ منشی،جامۀ برازنده تو است.خدایا درود فرست بر محمّد برگزیده،و علی پسندیده و فاطمه زهرا و خدیجه کبری،و حسن مجتبی و حسین شهید در کربلا،و علی بن الحسین زینت عبادت کنندگان و محمّد بن علی باقر،و جعفر بن محمّد صادق،و موسی بن جعفر کاظم،و علی بن موسی الرضا،و محمّد بن علی تقی، و علی بن محمّد نقی،و حسن بن علی عسگری،و حجّت قائم امام مهدی مورد انتظار درود خدا بر همۀ آنان.خدایا دوست بدار آنکه آنان را دوست دارد،و دشمن بدار آنکه آنان را دشمن بدارد،و یاری ده آنکه آنان را یاری رساند و خوار کن آنکه آنان را خوار خواهد و لعنت فرست بر آنکه به آنان ستم ورزید و در فرج خاندان محمّد شتاب فرما،و پیروان خاندان محمّد را یاری کن،و دیدار قائم خاندان محمّد را روزی ام گردان،و مرا از پیروان و شیعیان او و خرسندان به کار او قرار ده،به مهرت ای مهرورزترین مهرورزان.

مقاتل بن سلیمان از آن حضرت روایت کرده و گفته:هرکه این دعا را صد مرتبه بخواند و دعایت اجابت نشود پس مقاتل را لعنت کند.و آن دعا این است: خدایا چگونه تو را بخوانم و حال آنکه من منم،و چگونه امیدم را از تو قطع کنم و حال آنکه تو تویی،خدایا!آنگاه که از تو نخواهم که به من عطا کنی پس کیست که از او درخواست عطا کنم؟ خدایا!آنگاه که تو را نخوانم تا مرا اجابت کنی،پس کیست که او را بخوانم تا اجابتم کند؟،خدایا!آنگاه که به سوی تو زاری نکنم تا به من مهرآوری،پس کیست که به جانب او زاری کنم تا به من مهر آورد،خدایا!چنان که دریا را برای موسی(درود خدا بر او)شکافتی و نجاتش دادی،از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندانش درود فرستی و از آنچه در آن گرفتارم مرا رهایی بخشی،و بر من گشایش دهی گشایشی فوری نه دیر،به فضل و مهربانی ات،ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا!تو را در محبوبترین چیزها نزدت که یگانه پرستی است اطاعت نمودم،و تو را در مبغوض ترین چیزها که کفر است نافرمانی نکردم،پس آنچه از گناهان بین این دو است بر من بیامرز،ای آنکه گریزگاهم تنها به جانب اوست، از آنچه از آن به سویت پناه آوردم مرا ایمنی بخش،خدایا!بیامرز از نافرمانیهای بسیارم را در پیشگاهت،و طاعت اندکم را در آستانت بپذیر، ای تنها توشه ام از میان توشه ها،و ای امید و آرامش،و پناه و تکیه گاهم،و ای یگانه و یکتا، ای که گفتی«بگو او خدای یکتاست،خدای بی نیاز است،نه زاده و نه زاییده شده،و برایش همتایی نبوده است»،از تو درخواست می کنم به حق آنان که از میان آفریده هایت انتخاب نمودی،و هیچکس را از میان آفریدگانت همانند آنان قرار ندادی،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و با من چنان کن که سزاوار آنی،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق یگانگی بزرگ تر الهی،و مقام تابندۀ محمّدی،و جایگاه برتر علوی،و به تمام آنچه به آن بر بندگانت حجّت نهادی،و به حق آن نامی که از آفریدگان خود پنهان داشتی،که از تو جز برای تو اظهار نگردد،بر محمّد و خاندانش درود فرست و برای من در کارم گشایش و راه نجاتی قرار ده،و از جهاتی که گمان می برم و یا گمان نمی برم مرا روزی ده همانا تو هرکه را بخواهی بی حساب روزی می دهد.سپس حاجت خود را درخواست کن.

ای آنکه گرفتاریهای سخت تنها به وسیلۀ او بازگردد،ای آنکه تیزی تیغ دشواریها به او درهم شکسته شود،ای آنکه بیرون آمدن از رنجها و راه یافتن به سوی عرصه گشایش تنها از او درخواست گردد،در برابر توانایی ات سختیها رام شد،و به لطف اسباب و وسائل فراهم گشت، و به نیرویت قضا جاری شد،و امور براساس اراده ات گذرد،پس اشیاء تنها نه به گفتارت بلکه به اراده ات فرمان پذیرند،و تنها به اراده ات قبل از نهی کردنت باز داشته اند،تنها تو برای رفع گرفتاریها خوانده شدی،و در بلاهای سخت پناهگاهی،چیزی از آن بلاهای سخت دفع نگردد جز آنچه تو دفع کردی،و چیزی از آن گشوده نشود مگر آنچه تو گشودی،پروردگارم مشکلی به من رسیده که سنگینی اش مرا به زحمت انداخته است،و دشواری بر من فرود آمده که به دوش کشیدنش مرا گرانبار نموده است آری آن را تو به قدرت خویش بر من فرود آوردی،و با نیرویت متوجّه من ساختی،پس از آنچه مرا در آن وارد کردی بیرون کننده ای نیست و از آنچه متوجه من نمودی بازگرداننده ای وجود ندارد و از آنچه تو بستی گشاینده ای نمی باشد و از آنچه تو گشودی کسی را یارای بستن نیست و بر آنچه تو سخت گرفتی آسان کننده ای وجود ندارد و برای آنکه تو از یاری اش دریغ ورزیدی یاوری نیست،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و گشایش را پروردگارا به کرم و فضلت به روی من بگشا،و چیرگی اندوه را به نیروت از من برگیر،و مرا در آنچه از آن به تو شکایت نمودم خوش بینی عطا فرما،و شیرینی رفتارت را نسبت به آنچه از تو خواستم به من بچشان،و از پیشگاه خود مهر و گشایش گوارایی به من ببخش،و از نزد خود را نجات فوری برایم قرار ده،و از محافظت در انجام واجبات،و به کار گرفتن احکامت در زندگی مرا غافل مساز،پروردگارا از مشکلی که بر من فرود آمده سخت به تنگ آمدم،و وجودم را به خاطر حادثه ای که برایم رخ داده اندوه

ص:192

فرا گرفته است،تنها تو توانایی برای برطرف ساختن آنچه به آن دچار شدم و دفع آنچه در آن افتادم،پس به فضل خویش آن را برایم به انجام برسان،هرچند خود را سزاوار آن از سوی تو نمی دانم،ای صاحب عرش بزرگ،و دارای نعمت کریمانه،تنها تو نیرومندی،ای مهربانترین مهربانان،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان.

مهربانان به حق محمّد و خاندان پاک او.

به فضل و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

و معلّم احکام قرآن،و پاک کنندۀ زمین و گسترانندۀ عدالت در طول و عرض جهان و حجّت پایدار،مهدی،آن امام مورد انتظار،پسندیده،و فرزند امامان پاک، جانشین و فرزند جانشینان پسندیده،رهبر معصوم و فرزند پیشوایان راهبر معصوم، سلام بر تو ای عزّت بخش اهل ایمان و همه آنان که ناتوانشان شمردند،سلام بر تو ای خوار کنندۀ کافران گردنکش و ستمکار،سلام بر تو ای سرورم ای صاحب الزّمان،سلام بر تو ای فرزند رسول خدا،سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان،سلام بر تو ای فرزند فاطمۀ زهرا،سرور بانوان جهان،سلام بر تو ای فرزند امامان،آن حجّتهای معصوم، و ای پیشوای همۀ خلایق،سلام بر تو ای سرورم،سلامی با کمال خلوص به تو در ولایت و پیروی، گواهی میدهم که مانا تو امام راه یافته در گفتار و کرداری،و تویی آنکه زمین را با عدل و داد پر کنی، پس از آنکه از ستم و جور پر شد،پس خدا در گشایش کارت شتاب ورزد،و آمدنت را آسان نماید،و زمانت را نزدیک فرماید، و بر یاران و یاورانت بیفزاید،و به آنچه به تو وعده داده وفا کند،که خدا راستگوترین گویندگان است که در قرآن فرموده:«و ما می خواهیم بر کسانی که در زمین ناتوان شمرده شده اند منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان قرار دهیم»،ای سرورم ای صاحب الزّمان،ای فرزند رسول خدا،حاجت من این و آن است.و بجای کذا و کذا حاجات خود را بیان کند و بگوید

ص:196

در برآورده شدن حاجاتم نزد خدا واسطه شو،من با حاجاتم به سوی تو رو نمودم،چون می دانم شفاعت تو نزد خدا پذیرفته می شود و مقام تو در بارگاهش بس ستوده است،پس به حق آنکه شما ربا به امر خویش خاص گرداند و برای بیان اسرارش برگزید،و به حق جایگاهی که شما در پیشگاه خدا داری که تنها بین شما و اوست،برآوردن خواهشم،و اجابت دعایم،و برطرف شدن اندوهم را از خدا بخواه.سپس بخواه هرچه خواهی که به خواست خدا برآورده شود.

مؤلّف گوید:بهتر آن است که در رکعت اوّل این نماز پس از سورۀ«حمد»سورۀ«انّا فتحنا»و در رکعت دوّم پس از سورۀ«حمد»سورۀ«اذا جاء نصر اللّه»خوانده شود.

برای گناهانم آمرزنده ای جز تو نمی یابم،و برای دل شکستگی ام جبران کننده ای جز تو نمی بینم،به پیشگاهت با توبه و انابه فروتنی نمودم،و با ذلّت و خواری،به درگاهت تسلیم شدم،اگر مرا از درگاهت برانی به که روی آورم؟و اگر از آستانت بازگردانی به که پناه برم؟در این حال افسوس از شرمندگی و رسوایی ام،و دریغ از زشتی کردار و فراهم آوردن گناهانم،ای آمرزندۀ گناهان بزرگ،و ای جبران کنندۀ استخوان شکسته،از تو درخواست می کنم که گناهان تباه کننده ام را بر من ببخشایی،و بر من بپوشانی پنهانکاریهای رسواکننده ام را،و مرا در عرصه قیامت از نسیم گذشت و آمرزشت بی بهره مگذاری،و از پوشش زیبای چشم پوشی ات عریان و بی پوشش رها نسازی،خدایا سایۀ رحمتت را بر گناهانم بینداز،و ابر مهربانی ات را به سوی عیبهایم گسیل کن،خدایا آیا برده فراری جز به جانب مولایش باز می گردد؟یا کسی به او از خشم مولایش جز مولایش پناه می دهد؟خدایا اگر پشیمانی از گناه توبه است، پس به عزّتت سوگند که من از پشیمانانم،و اگر آمرزش طلبی از خطاکاری سبب فرو ریختن خطاها از پرونده است،من از آمرزش خواهانم،حق رضایت با توست تا راضی شوی،خدایا با قدرتت بر من توبه ام را بپذیر،و با بردباری است نسبت به من از من درگذر،و با آگاهی ات از حال من با من مدارا فرما،خدایا تویی که به روی بندگانت دری به سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی،و خود فرمودی:«بازگردید به جانب خدا،بازگشتی خالصانه»،پس عذر کسی که از ورود به این در پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه می تواند باشد؟خدایا اگر نافرمانی و گناه از بنده ات زشت بود،پس گذشت از جانب تو

ص:198

زیباست،خدایا نخستین،کسی نیستم که تو را نافرمانی کرده و حضرتت توبه پذیرش شدی،و خود را در معرض احسانت قرار داده و تو مرا مورد احسانش قرار دادی،ای پاسخگوی درماندگان،ای برطرف کنندۀ زیان،ای بزرگ نیکی،ای دانای نهان،ای زیبا پرده پوش،به جود و کرمت به سوی تو شفاعت می جویم،و توسّل می کنم نزد تو به فضل و رحمتت دعایم را اجابت کن،امیدم را به خود ناامید مساز،و توبه ام را بپذیر،و با احسان و مهرت خطاهایم را نادیه گیر،ای مهربان ترین مهربانان.

و زمزمه های خطرناکش قلبک را فرا گرفته است،شیطانی که با هوا و هوس برایم کمک می کند،و عشق به دنیا را در دیدگانم زیور می بخشد،و بین من و بندگی و مقام قرب پرده می افکند،خدایا از دل همچون سنگی که با وسوسه زیر و رو می شود و به آلودگی گناه و سیاسی نافرمانی آلوده شده به تو شکایت می کنم،خدایا از چشمی که از گریه ناشی از هراس تو خشک شده،و در عوض به مناظری که خوش آیند آن است خیره گشته به تو گلایه می کنم،خدایا توان و نیرویی برای من جز به قدرت تو نیست،راه نجاتی از گرفتاریهای دنیا جز نگهداری تو برایم نمی باشد،از تو خواستارم به رسایی حکمتت،و نفوذ اراده ات که مرا جز جودت در معرض چیزی قرار ندهی،و هدف فتنه ها نگردانی،و علیه دشمنانم یاور باشی،و پرده پوش رسوائیها و عیوبم گردی،و از بلا نگهدار،و از گناهان بازدارنده ام باشی به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

محرومم کنی،ای کاش می دانستم که آیا مادرم مرا برای بدبختی به دنیا آورده،یا برای رنج کشیدن و زحمت پرورانده است،اگر چنین است کاش مرا نزاده و نپرورانده بود،و ای کاش آگاه بودم که آیا مرا از اهل سعادت قرار داده و به قرب و جوارت اختصاص داده ای تا به این سبب چشمم روشن و جانم آرام گیرد؟خدایا آیا چهره هایی که در برابر عظمتت سجده کنان به خاک افتاده سیاه می کنی،یا زبانهایی را که برای بزرگی و شکوهت به ستایش گویا شده ناگویا می نمایی؟یا بر دلهایی که به محبتت پیچیده شده مهر می زنی،یا گوشهایی را که از شنیدن ذکرت در راه رضایت لذّت برده ناشنوا می کنی، یا دستهایی را که آرزوهای به امید مهرورزی ات به سویت بلند کرده و به زنجیر می بندی،یا بدنهایی را که در طاعتت کوشیده تا جایی که در راه کوشش در بندگی ات لاغر شده مجازات می کنی،یا پاهایی را که در راه عبادتت پوییده به عذاب دچار می نمایی،خدایا درهای رحمتت را بر یکتاپرستان مبند،و شیفتگانت را از نگاه به زیبایی دیدارت محروم مساز، خدایا جانی را که به توحیدت عزّت بخشیدی،چگونه به خواری هجرانت ذلیل می کنی،و باطنی که بر دوستی ات پیمان بسته،چگونه به سوز آتشت می سوزانی؟خدایا از دردناکی خشمت و بزرگی ناخشنودیت پناهم ده، ای پرمهر،ای منتّگذار،ای مهربان،ای بخشاینده،ای جبّار،ای چیره،ای آمرزنده،ای پرده پوش،به مهرت مرا از شکنجه آتش و رسوایی ننگ رهایی بخش،آنگاه که نیکان از بدان جدا شوند،و حالتهای دگرگون گردد و هراسنده ها بهراسند،و نیکوکاران به خوشبختی نزدیک شوند،و بدکاران از آن دور گردند،و به هرکسی برابر آنچه انجام داده جزای برازنده داده شود

ص:201

و هرگز به آنان ستم نشود.

مرا به خلوص توحیدت خالص کن،و از بندگان برگزیده ات قرار ده،ای آنکه هر گریزانی به او پناه می جوید،و هر جوینده ای به او امید می بندد،ای بهترین امیدبخش،ای کریم ترین خوانده،ای آنکه پرسنده اش برگردانده نشود،و آرزومندش محروم نگردد،ای آنکه در رحمتش به روی خوانندگان باز است،و پردۀ درگاهش برای امیدواران گشوده است،از تو می خواهم به بزرگواریت که ببخشی از عطای خود بر من آن چنان که دیده ام به آن روشن شود،و از امید به تو سرشارم سازی به اندازه ای که نهادم آرامش یابد،و از یقین آن چنان بر من منّت نهی که با آن ناگواریهای دنیا را برایم آسان نمایی،و با آن از دیدگانم دلم پرده های نابینایی را برگیری به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

زیاده روی در گناه و سرکشی،میانۀ من و تو را تیره ساخته ولی مژده آمرزش و خشنودی ات با من انس گرفته است.از تو می خواهم به درخششهای جلوه ات و به انوار قدست،و هم به سویت زاری می کنم به عواطف مهرت و لطایف احسانت،که تحقق بخشی گمانم را در آنچه از تو آرزومندم از بزرگی اکرامت و زیبایی انعامت،در راه تقرّب به تو و نزدیکی به درگاهت و بهره مندی از نگاه به سویت،هم اینک متعرّض نسیمهای رحمت و توّجه تو،و خواهان باران جو و لطف بی پایان تو می باشم،و از خشمت به سوی خشنودی ات گریزان،و از تو به سوی خودت فراری ام،نیکوترین چیزی را که نزد توست امید دارم،بر بخششهایت اعتماد می نمایم، به عنایتت نیازمندم،خدایا آنچه را از فضلت بر من آغاز کردی به انجام رسان،و آنچه را از کرمت به من دادی از من مگیر،و آنچه را با بردباری ات بر من پوشاندی آشکار مکن،و آنچه را از زشتی کردارم دانستی بیامرز، خدای از تو به تو شفاعت می جویم،و از تو به تو پناهنده می شوم،با امید بسیار به احسانت به سوی تو آمدم، به خوبیهایت که بر من منّت گذاری دل بسته ام،به فراوانی کرمت تشنه ام،ابر فضلت را باران طلبم،خشنودی ات را خواهانم، آهنگ آستانت را دارم،به جویبار عطایت وارد آمدم،برترین خیرات را از پیشگاهت خواهشمندم،به جانب حضرت جمالت روانم،ذاتت را اراده دارم،کوبندۀ در رحمتت هستم،درمانده ام در برابر شکوه و جلالت،با من از آمرزش و رحمت آن گونه کن که شایستۀ آنی و نه آن گونه که سزاوار عذاب و انتقامم،

ص:204

به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

من آویخت که به هیچ روی گسسته نگردد،عطاهای انبوهت زبانم را از شمردنش ناتوان ساخته،و نعمتهای فراوانت فهمم را از دریافتشان کوتاه نموده،تا چه رسد به بررسی کامل آنها،سپاسگزاری ات چگونه برای من امکان پذیر است در حالی که سپاسم نسبت به تو خود نیازمند سپاسی دیگر است،پس هر نوبت که گفتم تو را سپاس،بر من واجب شد که به خاطر آن باز بگویم تو را سپاس، خدایا همان گونه که ما را به لطف طعام دادی و با احسانت پروریدی پس نعمتهای سرشارت را بر ما به انجام رسان،و ناگواریهای ناخوشایند را از ما دور کن،و از بهره های هر دو جهان بالاتر و برترش را چه اینک و چه در آینده به ما عنایت کن،تو را سپاس بر خوبی آزمونت و بر نعمتهای سرشارت،سپاسی که درخور خشنودی ات باشد،و خیر وجودت را به جانب ما جلب کند،ای بزرگ،ای کریم،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

درون ما استوار گردان،زیرا شکها و گمانها بارورکنندۀ آشوبها،تیره کنندۀ عطاها و بخششهای زلال و بی آلایش اند، خدایا ما را بر کشتیهای نجاتت بنشان،و از لذّت راز و نیازت بهره مند گردان،و به حوضهای دوستی ات وارد کن، و شیرینی محبّت و مقام قربت را به ما بچشان،کوششمان را در راهت و همّتمان را در طاعتت قرار ده،و نیتّهایمان را در معامله با خود خالص گران،چرا که ما با تو و از توییم و برای ما وسیله ای جز به سوی تو نیست،خدایا مرا از گزیدگان بندگان خوبت قرار ده،و به شایستگان نیکوکار ملحق کن،هم آنان که به بندگی پیشی گرفتند، و به سوی خیرات شتافتند و برای باقیات صالحات تلاش کردند،و برای رسیدن به درجات بلند کوشش نمودند همانا تو بر هر چیز توانایی،و به اجابت دعا سزاواری،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

به سویت می شتابند،و همواره در رحمتت را می کوبند ملحق نما،آنان که در هر شب و روز تو را عبادت می کنند،و از هیبتت در هراسند،بندگانی که آبشخورها برای آنان زلال کردی و به خواسته هایشان با کامیابی رساندی،و آنان را بر جوینده هایشان کامروا نمودی،و از روی فضلت حاجاتشان را برآوردی،و نهادشان را از محبّتت آکنده ساختی،و از زلال چشمه ات سیرابشان نمودی،اینان به وسیلۀ تو به لذّت مناجاتت دست یافتند،و از حسن عنایت تو دورترین مقاصدشان را فراچنگ آوردند،ای کسی که بر روی آورندگان بر خویش روی آورد و با مهرورزی بر ایشان روی آور و بخشنده است،و به غفلت ورزان از یادش دلسوز و مهربان است،و برای جلب آنان به درگاهش با محبّت و عطوف است،از تو می خواهم مرا از کسانی قرار دهی که بهره بیشتری از تو دارند،و برترین جایگاه را نزد تو نصیب خود ساخته اند و از دوستی است سهم برجسته تری به آنان رسیده،و در معرفتت بهرۀ بیشتری نصیب آنان گشته است،همانا همّتم از همه جا بریده و تنها متوجّه تو گشته است،و رغبتم به جانب تو منصرف شده است،پس تنها تو مراد منی نه غیر تو،و شب زنده داری و بی خوابی ام تنها برای توست نه برای غیر تو،و دیدارت نور دیدگان من است و وصالت آرزوی هستی ام،و تنها به سوی توست اشتیاقم،تنها در مسیر عشق توست شیفتگی ام و در هوای توست دلدادگی ام، و خشنودی ات مقصود من،و دیدارت نیاز من،و جوارت مطلوب من،و قربت نهایت خواسته من است،آسودگی و راحتم در راز و نیاز با توست،داروی دردم و درمان بیماری سینه ام،و خنکای آتشم قلبم،و برآمدن اندوهم تنها پیش توست، پس در هنگام ترس همدمم باش،و لغزشم را نادیده گیر،و گناهم را بیامرز،توبه ام را بپذیر و دعایم را اجابت کن،

ص:208

و سرپرست زمامم و توانگری گاه تهیدستی ام باش،مرا از خود جدا مکن،و از خویشتن دورم مساز،ای نعمت و بهشت من، و ای دنیا و آخرتم،ای مهربان ترین مهربانان.

ما را از کسانی قرار ده که شیوه هاشان آرام گرفتن به درگاه توست در حال زاری و روزگارشان آه و ناله است،و پیشانی شان در پیشگاه عظمتت بر سجده،و دیدگانشان در خدمتت بی خواب گشته است،و اشکشان از خشیت تو روان، و قلوبشان به عشقت آویخته و دلهایشان از هیبتت از جا کنده است،ای آنکه انوار قدسش برای دیدگان عاشقانش جلوه گر است و بزرگیهای جمالش برای قلوب عارفانش دیدنی است،ای آرمان دل مشتاقان،ای نهایت آروزهای عاشقان،از تو درخواست می کنم دوستی خودت را و دوستی آنان که تو را دوست دارند و دوستی هر کاری که مرا به میدان قرب تو می رساند،و اینکه خودت را نزد من محبوب تر از دیگران قرار دهی و عشقم را به وجودت راهبر به سوی خرسندی ات بگردانی و شوقم را به حضرتت بازدارنده از نافرمانی ات سازی،خدایا تماشای زیبایی وجودت را بر من منّت گذار و به من به دیدۀ عشق و عاطفه بنگر،و روی از من متاب،و مرا نزد خود از اهل خوشبختی و بهره مندی قرار ده،از اجابت کننده،ای مهربان ترین مهربانان.

شناخته شده و جز شفاعت پیامبرت پیامبر رحمت رهایی بخش امت از رنج و ناراحتی ندارم،خدایا!این دو وسیله را برای من سبب رسیدن به آمرزشت قرار ده،و آن دو را رابطه ای برای دست یابی به خشنودیت بگردان،همانا امیدم به حریم کرمت فرود آمده، و مرکب طمعم به آستانه جودت بار انداخته است،پس دربارۀ خودت آرزویم را محقّق ساز،و کارم را به خیر پایان ده،و مرا از آن برگزیدگانی قرار ده که در در میان بهشت قرارشان دادی و خانۀ کرامتت را در اختیارشان گذاردی و دیدۀ آنان را در روز قیامت با نگاه به سوی جمال خویش روشن نمودی،و جایگاه راستی را در جوارت به آنان واگذار نمودی،ای آنکه باریافتگان بر کریم تر از او بار نیابند،و قصدکنندگان مهربان تر از او را نیابند،ای بهترین کسی که شخص تنها با او خلوت کند،و ای مهربان ترین کسی که انسان رانده به جانب او روی آورده،به سوی گستردگی عفوت دست گدایی دراز کردم،و به دامن کرمت چنگ آویختم،مرا سزاوار حرمان مکن و به ناامیدی و زیان دچار مساز،ای شنوای دعا،ای مهربان ترین مهربانان.

نرساند و شکاف فقرم را جز احسان تو پر نکند،و حاجتم را کسی جز تو بر نیاورد،و غمزدگی ام را جز رحمتت برطرف ننماید و بدحالی ام را جز مهرت نگشاید و سوز سینه ام را جز وصل تو خنک نکند و آتش درونم را جز دیدارت خاموش نگرداند و بر حرارت شوقم به تو جز نگاه به جمالت آب نریزد، و آرامشم بدون نزدیک شدن به حضرتت برقرار نشود و حسرتم را جز نسیم رحمتت برنگرداند،و بیماری ام را جز درمانت شفا ندهند و غمم را جز مقام قربت برطرف نسازد،و زخمم را جز چشم پوشی ات التیام ندهد،و آلودگی دلم را جز گذشت تو نزداید،و وسواس سینه ام را جز فرمانت از میان نبرد،ای نهایت آرزوی آرزومندان،ای غایت خواهش خواهندگان،ای دورترین مطلوب جویندگان،ای والاترین رغبت راغبان،ای سرپرست شایستگان،ای امان ترسیدگان،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،ای ذخیرۀ ناداران، ای گنج بینوایان،ای فریادرس دادخواهان،ای برآورندۀ حاجات تهیدستان و بر خاک نشستگان،ای کریم ترین کریمان،ای مهربان ترین مهربانان،فروتنی و خواهشم به پیشگاه توست،و زاری و ناله ام به سوی تو،از تو می خواهم مرا به نسیم خرسندی ات برسانی،و نعمتهای نیکویت را بر من تداوم بخشی،من اینک بر در خانه کرمت ایستاده ام،و در معرض نسیمهای نیکی ات قرار دارم،و به رشتۀ محکمت چنگ زده ام و به دست آویز استوارت دست آویختم،خدایا بر بندۀ خوارت که زبانش گنگ،و عملش اندک است رحم کن،و

ص:212

با احسان پیوسته و برجسته ات بر او منّت گذار،و او را زیر سایۀ بلندت حمایت فرما،ای گرامی،ای زیبا،ای مهربانترین مهربانان.

پیشی گرفتن در میدان خوشبختی بر اثر زهد بلندی گرفته،و نوشیدنشان در چشمۀ زلال کردار گوارا شده،و باطنشان در مجلس انس پاکیزه گشته،و راهشان در جای ترسناک ایمنی یافته،و جانشان با رجوع به رب الارباب اطمینان یافته،و ارواحشان به نیکبختی و رستگاری یقین یافته،و دردگانشان با نظر به محبوبشان روشنی گرفته،و آرامششان با دریافت خواهش و رسیدن به آرزو استقرار یافته،و تجارتشان در فروش دنیا به آخرت سودبخش بوده،خدایا چه لذّت بخش است در دلها خاطرات الهام گرفته از یادت،و چقدر شیرین است پویش به سوی تو با مرکب اندیشه ها در راه های غیب،و طعم عشقت چه خوش،و شربت مقام قربت چقدر گوارا است،پس ما را از راندن و دور کردنت پناه ده،و از خاص ترین عارفانت و شایسته ترین بندگانت و راستگوترین فرمانبرانت و خالص ترین پرستندگانت قرار داده،ای بزرگ،ای باشکوه،ای گرامی،ای بخشنده،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

نه برازندۀ کمال تو،شأن و اندازۀ من چقدر می تواند بالا رود تا ظرف تقدیس تو قرار گیرم؟از بزرگ ترین نعمتها بر ما جاری شدن ذکر تو بر زبان ماست،و اجازه ات به ماست که تو را بخوانیم و تنزیه و تسبیح گوییم، خدایا پس ذکرت را به ما الهام کن در نهان و آشکار و شب و روز،و پیدا و پنهان،و در خوشی و ناخوشی و ما را به ذکر پنهان مأنوس فرما و به عمل پاکیزه و کوشش پسندیده بکار گیر،و به میزان کامل پاداشمان ده،خدایا دلهای عاشق شیفتۀ تواند،و خردهای جدای از هم بر معرفتت گرد آمده اند،بدین خاطر دلها آرام نگیرند جز به یاد تو،و جانها جز به هنگام مشاهده ات راحتی نیابند، تو تنزیه شده ای،در هرجا،و پرستیده گشته ای در هرگاه و در همواره روزگار بوده ای،و به هر زبان خوانده شده ای،و در هر دلی بزرگداشت شده ای از هر لذّتی به جز ذکر تو،و از هر آسایشی جز همدمی با تو،و از هر شادمانی به غیر قرب تو،و از هر شغلی جز طاعت تو پوزش می جویم،تو گفتی و گفتارت حق است که:ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید و در بامداد و شامگاه او را تسبیح گویید و تو گفتی و گفتارت حق است:«مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم»ما را به یاد کردنت فرمان دادی،و وعده فرمودی که تو نیز از روی شرافت و عزّت و کرامت بخشیدن به ما،ما را یاد کنی،اکنون برابر با فرمانت تو را یاد می کنیم،پس تو نیز به وعده ات وفا کن، ای یادآور یادکنندگان،و ای مهربان ترین مهربانان.

ص:215

از آفات برکنار دارد،و از بلاهای سخت نگهداری کند،و هم اینکه آرامش خود را بر ما نازل کنی،و چهره های ما را به انوار محبتت پرفروغ گردانی،و ما را ر پناهگاه محکمت پناه دهی،و در کناره های نگهداری خویش بگنجانی،به حق مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

بیرون کن،آن گونه که دربارۀ نیکوکاران برگزیده ات و خاصان نیکوکردارت انجام دادی،به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان و ای گرامی ترین گرامیان.

خدایا با آموزش دلیل راه همراهم باش*در آن زمان که در قبر منزل و خوابگاهم باشد*خدایا اگر هزار سال مرا عذاب نمایی*رشتۀ امید من از تو قطع نمی شود*خدایا مزه گذشتت را به من بچشان آنگاه که*نه فرزندان و نه مال در آن زمان سود نرساند*خدایا اگر مرا رعایت نکنی تباه شده ام*و اگر رعایتم نمایی تباهی نپذیرم*خدایا اگر از غیر نیکوکاران نگذری*پس امید کسی که با هوس کامروایی میکند کیست*خدایا اگر در طلب پروا کوتاهی نمودم*پس اینک دنبال گذشت توام و سراغ آن میروم*خدایا اگر از روی جهالت خطا کردم*تا آنجا به تو امید بستم که درباره ام گفته شد باک ندارد*خدایا گناهم بلندتر و بزرگ تر از کوههای برافراشته شده*ولی چشم پوشی تو از گناه من بزرگ تر و برفرازتر است*خدایا یاد عطای همیشگی ات آتش دلم را خنکا می بخشد*و یاد گناهان،دیدگانم را اشکبار می سازد*خدایا لغزشم را نادیه گیر و گناهم را پاک کن*من اقرار به گناه دارم و هراسان و نالانم*خدایا از سوی خود آسایش و راحتی به من ده*که من جز درهای احسان تو را نمی کوبم*خدایا اگر مرا دور کنی یا سبکم انگاری*پس چه چاره کنم ای پروردگار و چه سازم*خدایا سوگند خوردۀ عشق در شب بیدار است*راز و نیاز و دعا می کند ولی شخص غافل می خوابد

ص:219

خدایا از این مردم گروهی در خوابند*و گروهی دیگر شب بیدار و زاری می کنند* و همۀ آنان عطای تو را امید دارند،و امیدوار*رحمت بزرگ تواند و به بهشت تو طمع ورزند* خدایا امید من در دلم آرزوی سلامتی می کند*و زشتی گناهانم مرا به رسوایی تهدید می نماید* خدایا اگر بگذری گذشتت نجات بخش من است*ور نه با گناهم به عرصه نابودی در افتم* خدایا به حق محمّد هاشمی نسب*و به حرمت پاکانی که نزد تو فروتنند* خدایا به حق محمّد مصطفی و پسر عمویش*و به حرمت نیکوکارانی که برای تو خاشعند* خدایا مرا در رستاخیز بر دین احمد برانگیز*تائب و پرهیزگار و عابد و فروتن در پیشگاهت* ای خدای من و آقای من مرا محروم مساز*از شفاعت بزرگ محمّد که شفاعتش پذیرفته است* و بر ایشان درود فرست تا هرگاه که موّحدی تو را بخواند*و خوبان با تو مناجات کنند و در برابرت به رکوع پردازند و نیز در«صحیفۀ علویه»مناجات منظوم دیگری از آن حضرت نقل شده که اوّل آن«یا سامع الدّعاء»است.ولی چون مشتمل بر واژه های مشکل و لغات ناآشنا بود و ما بنابر اختصار از ذکر خودداری نمودیم.

دوست دارم،مرا هم چنان کن که دوست داری.

بدارد،خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن می کند،و هرکه دو روز آخر این ماه را روزه بدارد،به آسانی از صراط می گذرد،و هرکه سه روز آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت بزرگ روز قیامت،و از سختیها و هولهای آن روز ایمن می شود،و برات آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند.

در هر صورت برای روزۀ ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده:

اگر کسی قدرت بر روزۀ ماه رجب را ندارد،

هر روز این تسبیحات را صد بار بخواند،

تا ثواب روزۀ ماه رجب را دریابد:

منزّه است خدای بزرگ،منزّه است آنکه تسبیح جز برای او سزاوار نیست،منزّه است خدای عزیزتر و گرامی تر، منزّه است آنکه جامۀ عزّت در پوشید که تنها او برای آن جامه شایسته است.

چه همانا تو بر هر کاری توانایی.

و مرا از کارهای دنیا و آخرت نسبت به چیزی که بی تابم کرده کفایت کن ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف گوید:سیّد ابن طاووس هم این دعا را در کتاب«اقبال»نقل کرده،و از نقل او پیداست که این دعا از جامع ترین دعاهاست، و در تمام اوقات می توان آن را خواند.

برای خوانندگانت از مؤمنین،خود را به آن پای بند کرده ای و به آنچه اجابت آن را برای دعاکنندگان بر خودت ضمانت نموده ای، ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای چابک ترین حسابرسان،ای صاحب نیروی استوار،بر محمّد خاتم پیامبران و بر اهل بیتش درود فرست،و در این ماه بهترین چیزی را که قسمت کرده ای نصیب من کن،و بهترین چیزی که در قضای خود حتم نموده ای بر من حتم کن،و آن را برای من به خوشبختی ختم کن،در زمرۀ آنان که کارشان را به خوشبختی ختم نمودی،و تا زنده ام زندگی همراه با عنایاتی فراوان روزی ام کن،و بمیران خوشحال و آمرزیده،و از پرسش و پاسخ برزخ رهایی ام بخش، و نکیر و منکر دو فرشته مأمور بر سؤال مردگان را از من دور کن و مبشر و بشیر را که مژده دهندگان سعادتند به من بنمایان،و برایم به جانب خشنودی و بهشت راه همواری قرار ده و زندگی خوش و فرمانروایی بزرگی برایم مقرّر فرما،و بر محمّد و خاندانش درود بسیار فرست.

مؤلف گوید:این دعا دعایی است که در مسجد صعصعه هم خوانده می شود.

تعطیلی برای آنها در جایی نیست،تو را با آنها شناسد هرکه بشناسدت،بین تو و آنها تفاوتی نیست جز اینک ایشان بندگان و آفریدۀ تواند که بازوبسته شدن کارشان به دست توست،آغازشان از تو و انجامشان به جانب توست،آنان بازوان و گواهان و بخشندگان و مدافعان و نگهبانان و بازرسان اند،آسمان و زمینت را با حقیقت آنان انباشتی تا آشکار شد که معبودی جز تو نیست،پس به حق همۀ اینها و به جایگاههای عزّت از رحمتت و به مقامات و نشانه های از تو می خواهم که بر محمّد و خاندانش درود فرستی،و بر ایمان و پایداریم بیفزایی،این هان در عین ظهور، ای ظاهر در عین نهان،و مستوری،ای جداکننده بین روشنایی و تاریکی،ای وصف شده بدون اینکه ژرفای وجودش درک شود و ای شناخته شده بدون تشبیه،مرزبند هر محدود،گواه هر گواهی پذیر،هستی بخش هرچه هست،و شماره کننده هر شماره و گم کنندۀ هر گم شده،معبودی غیر تو نیست،اهل بزرگمنشی و جودی، ای که چگونگی نپذیری و به جایی درنگنجی،ای پوشیده از هر دیده،ای جاودان،ای به خود پاینده و دانای هر دانسته،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و بر بندگان برگزیده ات،و انسانهای در پرده ات،و فرشتگان مقربّت،و شجاعان صف کشیده گرداگرد عرشت،و مبارک گردان بر ما در این ما همان ماه بزرگ و ماه مکرّم،و آنچه پس از این است از ماههای محترم،در این ماه نعمتعایت را بر ما فراوان کن،و نصیبهای ما را سرشار فرما،و سوگندهایمان را به انجام برسان،به حق اسم بزرگ تر و بزرگ تر،و عظیم تر و گرامی ترت که چون بر روز

ص:226

نهادی روشن شد و چون بر شب گذاردی تاریک گشت،و از گناهانمان بیامرز آنچه را تو می دانی و آنچه را ما نمی دانیم، و ما را از گناهان حفظ کن به بهترین نگاهداری،و ما را از حوادثی که مقدّر نموده ای کفایت فرما،و بر ما به حسن توجّهت منّت گذار، و به غیر خودت وامگذار،و ما را از خیرت منع مکن،و به عمرهایمان به اندازه ای که مقدّر فرموده ای برکت ده،و رازهای پنهان ما را سامان ده،و از جانب خود به ما امان بده،و ما را با حسن ایمان به کار گمار،و به ماه رمضان و روزها و سالهای پس از آن برسانمان،ای دارای جلالت و بزرگواری.

ورزد تا گاهی که به گور درآید و به آخرت رسد،و به آنچه عاقبت اوست بازگردد.

از محضر شما به بهترین وجه و با دستی پر،به جایی سرسبز،و زیستگاهی خوش و گسترده و راحت و آسوده،تا رسدن مرگ و بهترین سرانجام،و جایگاهی در ناز و نعمت ازلی،و زنگی آیندۀ ابدی،و خوردنیهای مداوم،و نوشیدن شراب طهور،و آب گوارا،نوشیدن چند بار و یک بار،که از نوشیدنش خستگی و ملالی دست ندهد و رحمت خدا و برکات و تحیّاتش بر شما،تا بازگشتم به محضر شما،و رستگاری در حکومتتان،و محشور شدن در زمره شما،و رحمت خدا و برکت و درودها و تحیّاتش بر شما،و او ما را بس است و نیکو وکیلی است.

ای دارای بزرگی و بزرگواری،ای دارای بخشش و جود،ای دارای عطا و کرم،محاسنم را بر آتش دوزخ حرام کن.

اوّل صد مرتبه«آیة الکرسی»بخواند و در رکعت دوّم دویست مرتبه سورۀ توحید،نمی میرد تا مقامش را خود در بهشت ببیند،یا دیگری برای او ببیند.

سپس دستها را به صورت خویش بمالد،از پیامبر روایت شده،هرکه این عمل را بجا آورد،خدا دعایش اجابت کند،و پاداش شصت حج و شصت عمره را به او عطا فرماید.

فضیلت آن اینکه به سبب انجام آن گناهان بسیار آمرزیده می شود،و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را به جای آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او می فرستد،پس به او می گوید:ای حبیب من تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی،بنده می گوید تو کیستی؟به خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهرۀ تو ندیدم،و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم،و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم!!پاسخ میدهد:من ثواب آن نمازم که در فلان شب،از فلان ماه،از فلان سال به جای آوردی امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم،و مونس تنهایی تو باشم،و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور(شیپور قیامت) دمیده شود،در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند،پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.کیفیت این نماز چنین است:

اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه می داری،چون شب جمعه داخل شود،ما بین نماز مغرب و عشا،دوازده رکعت نماز بجای می آوری،هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و سه مرتبه«سوره قدر»و دوازده مرتبه«سورۀ توحید»می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی هفتاد مرتبه می گویی:

خدایا!بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست سپس به سجده می روی و هفتاد مرتبه میگویی:

پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح آنگاه سر از سجده بر می داری و هفتاد مرتبه می گویی:

پروردگارا!مرا بیامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من می دانی بگذر،تو خدای برتر و بزرگتری دوباره به سجده می روی و هفتاد مرتبه می گویی:پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح سپس حاجت خود را می طلبی که به خواست خدا برآورده خواهد شد.آگاه باش زیارت حضرت رضا علیه السّلام در ماه رجب مستحب است،و انجام آن در این ماه امتیاز خاصی دارد،همان گونه که انجام عمره در ماه رجب فضیلت دارد تا جایی که روایت شده انجام آن

ص:233

در این ماه،در فضیلت همتای حج است و نیز نقل شده:حضرت سجاد علیه السّلام در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود،و شب و روز نزد کعبه نماز می خواند،و در حالی که پیوسته در سجده بود این ذکر از زبان ایشان شنیده می شد:

گناه از بنده ات بزرگ شده،پس بگذر گذشت از سوی تو زیبا باشد.

و«قل هو اللّه احد»و قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس»را هرکدام یک بار بخواند،و هنگامی که سلام نماز را داد سی مرتبه بگوید:

«لا اله الاّ اللّه»و سی مرتبه صلوات فرستد،تا حق تعالی همانند روزی که از مادر متولدّ شده،گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید.

به عنایت تو،ای هستی پیش از هر چیز،ای هستی بخش هر چیز،تو بر هر کاری توانایی خدایا!از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ،و از گزند بازگشت در گورها،و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می آورم،از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی زندگی ام را زندگی پاکی،و مرگم را مرگی معتدل،و بازگشتگاهم را بازگشتگاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد.خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست،آن امامانی که چشمه های حکمت،و صاحبان نعمت،و ریشه های عصمت اند،و مرا به وسیلۀ آنان از هر بدی نگهدار،و در حالت غرور و غفلت مگیر،و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده، و از من راضی شو،زیرا همانا آمرزشت برای ستمگاران است و من از ستمکارانم،خدایا!بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمی رساند،و به من عطا کن آنچه را که کاستی ات ندهد،همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است.خدایا!و به من مرحمت فرما:گشایش،راحتی،امنیت،سلامت،فروتنی،قناعت،سپاسگذاری،تندرستی کامل،پرواپیشگی، شکیبائی،راستی بر تو و دوستانت،آسانی،شکر،و همۀ اینها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادران دینی ام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد،و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان عمومیت ده،ای پروردگار جهانیان.

ابن اشیم گفته:وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است،پس از آن سه رکعت وتر را به جای می آوری

ص:236

چون سلام دادی،در حالتی که نشسته ای بگو:سپاس خدای را که خزانه هایش پایان نمی پذیرد،و آنکه را امان دهد هرگز نمی ترسد، پرودگارا اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود،همانا توبه بندگان را می پذیری،و از بدیهایشان درمی گذری،و لغزشها را می آمرزی،همانا تو خواننده ات را اجابت می نمایانی،و به او نزدیکی،و من از خطاها تنها به جانب تو باز می گردم،و در کامل کردن بهره ام از عطاها تنها به سوی تو رغبت دارم، ای آفرینندۀ آفریدگان،ای نجات بخش من از هر سختی،ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم خوشحالی ام را فراوان کن،و مرا از بدفرجامی در کارها کفایت فرما،تویی خدایی که بر نعمتها و عطاهای فراوانت سپاس شده،و برای هر خیری ذخیرۀ بندگانی.

و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده اند،که مقام را گنجایش نقل آن نیست.

معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و سپاس تنها برای اوست،زنده می کند و می میراند،و اوست زنده ای که نمی میرد،خیر به دست اوست و او بر هر کاری تواناست.خدایا!از آنچه عطا کردی بازدارنده ای نیست، و آنچه را بازداری دهنده ای ندارد و شخص کوشا را کوشش از تو بی نیاز نمی کند،سپس دستها را بر چهرۀ خود بکشد.و نیز در روز نیمۀ ماهر رجب این نماز را با همین کیفیت بخواند،ولی پس از:

او بر هر کاری تواناست بگوید:معبود:یگانه،یکتا،فرد،مقصود نیازمندان،که همصری و فرزندی نگرفته است و هم در روز آخر ماه این عمل را بجا آورد و بعد از:او بر هر کاری تواناست خدایا!بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست،و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست،خدای برتر و بزرگ.پس دستها را بر چهرۀ خود کشیده و حاجتش را بطلب،از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت نمود.و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است:در هر رکعت سورۀ«حمد»یک مرتبه و سوره«قل هو اللّه احد»سه مرتبه خوانده شود.با فضیلت بسیار،که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنۀ قبر،و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جذام و پیسی و بیماری ذات الجنب (1)برای خوانندۀ آن است،و همچنین سیّد ابن طاووس برای این روز چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب«اقبال»مراجعه کند.

منزّه است خدا و سپاس خاص اوست و معبودی جز او نیست و او بزرگتر از هر وصفی است سپس می خوانی:خدایا خدایا پروردگارا چیزی را شریک او نسازم،و هرچه او خواهد شود نیرویی نیست جز خدای برتر و بزرگ.

و همچنین در شب بیست و هفتم مثل این عمل را به جا می آوری.

به حق عزّتت که با آن بر حکومت هستی چیره گشتی و با آن همه آفریدگانت را آفریدی،در نتیجه همه آنان بر هستی ات اعتراف دارند،که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی.

روایت شده:هر صاحب اندوهی این دعا را بخواند حق تعالی او را از اندوه و غم رهایی بخشد.

عظمت،و رحمت،و هیبت،و سلطنت،و زیبایی،و نعمت بخشی، و تنزیه،و تقدیس،و یکتایی،و بزرگی،و دیدنیها و نادیدنیها،و آنچه بر فراز آسمانهای بلند است،و آنچه در اعماق زمین است و زمینهای فروتر،و آخرت و دنیا،و آنچه به آن خشنود شوی از ثنا و ستایش و سپاس و نعمتها،خدایا!بر جبرئیل درود فرست آن فرشتۀ امین بر وحیت،و نیرومند بر انجام فرمانت و فرمانبردار در آسمانها و جایگاههای کرامتت،حمل کنندۀ کلماتت،یاور پیامبرانت،نابود کنندۀ دشمنانت،خدایا بر میکائیل درود فرست آن فرشتۀ رحمتت،آفریده برای نمایش رأفتت،و آمرزش خواه و یاور اهل طاعتت،خدایا!بر اسرافیل درود فرست آن فرشتۀ حمل کنندۀ عرشت،و صاحب صور(شیپور)قیامت،آن چشم به راه فرمانت،اندیشناک و بیمناک از هراست،خدایا درود فرست بر حاملان عرش،آن حاملان پاک نهاد،و بر سفیران بزرگوار،آن نیکان پاکیزه،و بر فرشتگانت آن بزرگواران نویسندۀ اعمال بندگان،و بر فرشتگان بهشت،و گماشتگان بر دوزخ،و فرشتۀ مرگ و یارانش،ای صاحب عظمت و بزرگواری،خدایا!درود فرست بر پدرمان آدم،پدیدۀ آفرینشت،که او را گرامی داشتی با سجدۀ فرشتگانت،و بهشت را به او بخشید،خدایا!بر مادرمان

ص:242

حوّا درود فرست،آن پاکیزه از پلیدی،و صفا یافته از چرکی،و برتر از آدمیان،و گردش کننده در جایگاههای مقدّس،خدای درود فرست بر هابیل و شیث و ادریس و نوح و هود،و صالح و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و یوسف اسباط و لوط و شعیب و ایّوب و موسی و هارون و یوشع و میشا و خضر و ذی القرنین و یونس و الیاس و یسع و ذی الکفل و طالوت و داود و سلیمان و زکریّا و شعیا و یحیی و تورخ و متی و ارمیا و حیقوق و دانیال و عزیر و عیسی و شمعون و جرجیس و حواریّون و پیروان و خالد و حنظله و لقمان.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست،آن چنان که درود و رحمت و برکت بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،به حقیقت تویی ستوده و بزرگوار،خدایا!درود فرست بر اوصیاء،و سعادتمندان و شهیدان و امامان هدایتگر،خدایا!درود فرست بر ابدال و اوتاد و جهانگردان و عبادت کنندگان و مخلصان و پارسایان،و اهل کوشش و تلاش و محمّد و اهل بیتش را خاص گردان،به برترین دردهایت،و بزرگترین کراماتت و بر روح و جسمش از سوی من تحیّت و سلام رسان،و او را آن چنان فضل و شرف و کرامت بیفزای که او را به بالاترین درجات اهل شرف از پیامبران و فرستادگان

ص:243

و برترین بندگان مقربّت برسانی،خدایا!درود فرست بر آنکه نام بردم و بر آنکه نام نبردم از فرشتگانت و و پیامبرانت و رسولانت و اهل طاعتت،و درودهایم را بر ایشان و بر ارواحشان برسان، و آنان را برادرانم در آستانت،و یارانم بر دعایت قرار بده،خدایا!شفاعت می جویم از تو،و از کرمت به سوی کرمت و از جودت به سوی جودت،و از رحمتت به سوی رحمتت،و از اهل طاعتت به سویت،و از تو می خواهم تمام آنچه را که یکی از بندگان شایسته ات از تو درخواست کرده درخواست شرافت افزایی که مردود نشده و می خوانمت به آنچه تو را بدان خوانده اند،خواندنی که اجابت شده و به نومیدی نرسیده،ای خدا ای بخشنده،ای مهربان،ای بردبار،ای کریم،ای بزرگ ای باشکوه،ای بخشنده،ای زیبا،ای سرپرست،ای کارگشا،ای برگیرندۀ لغزشها،ای پناه ده،ای آگاه،ای روشنی بخش،ای نابود کننده،ای والا مقام،ای چرخاننده،ای دگرگون ساز،ای بزرگ،ای توانا،ای بینا،ای ستایش پذیر،ای نیکوکردار،ای پاکی،ای پاک،ای چیره ای پیدا،ای پنهان،ای پرده پوش،ای فراگیر،ای توانمند،ای نگهبان،ای بزرگمنش،ای نزدیک،ای مهرورز،ای ستوده ای بزرگوار،ای آغازگر،ای بازگرداننده،ای گواه،ای احسان کننده،ای زیبایی بخش،ای عطا بخش،ای فزونی بخش،ای کیرنده،ای دهنده،ای هدایت گر،ای فرستنده،ای ارشاد کننده،ای استوارساز،ای عطا کننده،ای منع کننده،ای دفع کننده،ای بلندی بخش،ای همیشگی،ای نگهدار،ای آفریننده ای بسیار بخشنده،ای توبه پذیر،ای کارگشا،ای فراوان دهنده،ای نشاطآفرین،ای آنکه هر کلیدی به دست اوست ای بسیار سود رسان،ای مهرورز،ای عطوف،ای بسنده،ای شفابخش،ای عافیت بخش،ای پاداش دهنده،ای وفاکننده،ای سلطه گر

ص:244

ای با عزّت،ای جبران کننده،ای بزرگمنش،ای سلام،ای ایمنی بخش،ای یکتا،ای بی نیاز،ای نور،ای تدبیرگو،ای فرو،ای تک، ای قدوس،ای یاور،ای همدم،ای برانگیزنده،ای وارث،ای دانا،ای فرمانده،ای آغازگر،ای برتر،ای صورتگر،ای سلامتی بخش،ای دسوتی ورز،ای پایدار،ای همیشه،ای دانا،ای فرزانه،ای بخشنده،ای آفریننده،ای نیکوکار،ای شادی افزا ای دادگر،ای داور،ای جزادهنده،ای پرمهر،ای منّت گذار،ای شنوا،ای پدیدآور،ای پشتیبان،ای یاور،ای زندگی بخش مردگان،ای آمرزنده،ای دیرینه،ای آسانی بخش،ای هموار کننده،ای میراننده،ای زنده کننده،ای سودبخش،ای روزی بخش،ای قدرتمند،ای سبب ساز ای فریادرس،ای بی نیازکننده،ای دارای بخش،ای آفریننده،ای در کمین،ای یگانه،ای حاضر،ای جبران کننده،ای نگهدار،ای استوار، ای فریادرس،ای بازگرداننده،ای گیرنده،ای که بلندی جست و بر فراز آمد،آمد،پس در چشم انداز برتر جای گرفت،ای آنکه نزدیک شد پس در کنار آمد،و دور شد پس نایافتنی شد،و نهان و ناپیداتر را دانست،ای آنکه تدبیر امور با اوست و اندازه ها به دست او،ای آنکه هر هر دشواری بر اوس هل و آسان است،ای آنکه بر هرچه بخواهد تواناست،ای فرستندۀ بادها،ای پدیدآوردندۀ روشنی بامداد،ای برانگیزندۀ ارواح،ای صاحب جود و بخشش،ای بازگردانندۀ آنچه از دست رفته،ای زنده کنندۀ مردگان،ای گردآوردندۀ پراکنده ها،ای روزی بخش بی حساب به هرکه خواهی،ای انجام دهندۀ آنچه خواهی هرگونه که خواهی،ای صاحب بزرگی و بزرگواری،ای زنده به خو پاینده،ای زنده آنگاه که نباشد زنده،ای زنده کنندۀ مردگان،ای زنده ای که معبودی جز تو نیست،پدید آورندۀ آسمانها و زمین،ای خدای من و

ص:245

آقای من،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست،و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست،آن چنان که درود و برکت و رحمت خویش را بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،به یقین که ستوده و بزرگواری و رحمت آر بر خواری و نداری،و تهیدستی من،و بر تک بودن و تنهایی و فروتنی من در برابرت،و بر اعتمادم بر تو،و زاری ام به درگاهت،تو را می خوانم،خواندن آن فروتن خوار خاشع ترسان بیمناک بینوای پست ناچیز گرسنه نادار پناهنده پناه جوی،معترف به گناه،آمرزش خواه از گناه،درمانده به درگاه پروردگارش،می خوانمت خواندن آنکه معتمدانش او را واگذاشته اند و دوستانش او را ترگ گفته اند، و درد جان کاهش بزرگ شده،می خوانمت خواندن آن دلسوختۀ غمگین ناتوان بی مقدار بی نوای درماندۀ پناه جو، خدایا!از تو درخواست می کنم به حق اینکه فرمانروایی،و آنچه بخواهی می شود،و بر آنچه بخواهی توانایی، و از تو درخواست می کنم به احترام این ماه محترم و خانۀ محترم،و شهر محترم و رکن و مقام و مشاعر بزرگ،و به حق پیامبرت محمّد که بر او و خاندانش سلام،ای آنکه به آدم شیث را بخشید،و به ابراهیم اسماعیل و اسحاق را،و ای آنکه یوسف را به یعقوب بازگرداند،و ای آنکه بدحالی ایّوب را پس از آزمون برطرف ساخت،ای بازگرداننده موسی به مادرش و فزونی بخش دانش خضر،ای آنکه سلیمان را به داود بخشید،و یحیی را به زکریا،و عیسی را به مریم،ای نگهدار

ص:246

دختر شعیب،ای سرپرست فرزند مادر موسی،از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و همۀ گناهان مرا بیامرزی،و از عذابت پناهم دهی،و مرا مستوجب خشنودی و ایمنی و احسان و آمرزش و بهشت خویش قرار دهی،و از تو درخواست می کنم هر حلقه ای که میان من و آزاردهندۀ من است باز کنی،و هر سختی را برایم آسان نمایی،و هر مشکلی را برایم هموار کنی،و زبان هر بدگوی از من را ناگویا سازی،و هر متجاوزی را از من بازداری،و هر دشمن و حسود بر من را نابود نمایی،و هر ستمگری را از من بازداری،و مرا از هر مانعی که بین من و حاجتم حایل می شود،و می خواهد بین من و طاعتت جدایی اندازد،و از عبادتت بازدارد کفایت فرمایی،ای آنکه پریان سرکش را مهار نمودی و شیاطین متکبّر را مقهور ساختی،و گردن گردنکشان را به خاک ذلّت افکندی،و بداندیشی چیره جویان را از مستضعفان بازگرداندی،از تو می خواهم با قدرتت بر هرچه می خواهی،و آسان نمودنت هرچه را بخواهی به هرگونه که بخواهی اینکه برآوردن حاجتم را در زمرۀ آنچه می خواهی قرار دهی.سپس بر زمین سجده کن و دو طرف رخسار خود را بر خاک بگذار و بگو:خدایا!برای تو سجده کردم،و به تو ایمان آوردم،پس رحمت آور بر خواری ام،و تنگدستی ام،و کوششم،و رازی ام،و درماندگی ام،و نیازم به سویت ای پروردگار من.

و بکوش که دیده هایت اشک ریزان باشد،هرچند به اندازۀ سر سوزن،که این خود نشانۀ برآورده شدن دعاست.

ص:247

داود بن سرحان از امام صادق علیه السّلام برای شب نیمۀ رجب روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب هم خوانده می شود.

مؤلف گوید:مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی،چه همانا معجزات و کراماتی که این مشاهد مشرّفه به ظهور رسیده،و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید.و در ماه شوال گذشته[نسبت به زمان نوشتن این قسمت از مفاتیح الجنان به وسلیۀ مؤلّف بزرگوارش مرحوم محدّث قمی رحمه الله]سال هزار و سیصد و چهل و سه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الائمة الهداة، و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(صلوات اللّه علیه)،سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند،و علاجشان از توان پزشکان بیرون بود،شفا یافتند،و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد همچون پدیدار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر،و باز شدن دروازه نجب به روی عربهای بادیه نشین،و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود،که برای مردم بیان شد،و دکترهایی که از بیماری آنان مطلّع بودند،با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند،شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند،و بعضی از آنها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند،و اگر ملاحظۀ اختصار،و عدم مناسبت محل نبود،داستان آنها را به تفصیل نقل می کردم.

چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش

و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده*دیروزش مانند فردایش می باشد* و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش*اجابت دعا در آستانش می باشد

بزرگ نمودی،و به جایگاه شریفی برآوردی،خدایا!ما از تو درخواست می کنیم به حق بعثت شریف و آقای مهربان،و موجود پارسا،که بر محمّد و خاندانش درود فرستی،و اعمال ما را در این شب و در سایر شبها پذیرفتۀ پیشگاهت قرار دهی،و گناهانمان را آمرزیده بداری،و خوبیهایمان را مورد سپاس،و بدیهایمان را پوشیده گردانی،و دلهایمان را به گفتار خوش شادمان سازی،و روزیهایمان را از جانب خود به آسانی فراوان گردانی.خدایا!تو می بینی،و خود دیده نمی شود،و تو در چشم انداز برتری،و بازگشت و سرانجام به سوی توست،و ممات و حیات و آخرت و دنیا از آن تو است.خدایا!به تو پناه می آوریم از اینکه خوار و رسوا شویم،و از اینکه مرتکب عملی شویم که از آن نهی کرده ایم.خدایا درخواست بهشت را به رحمتت از تو داریم، و به تو پناه می آوریم از آتش دوزخ،پس ما را به قدرتت از آتش پناه ده،و از تو درخواست حور العین داریم،پس به عزّتت روزی ما فرما،و فراخ ترین روزی را هنگام پیری ما قرار ده،و نیکوترین اعمالمان را به گاه فرا رسیدن مرگمان،و عمر ما را در طاعتت و در آنچه ما را به سویت نزدیک کند و در نزدت بهره مندمان نماید و در پیشگاهت بر منزلتمان افزاید،طولانی گردان،و در همۀ حالات و کارها معرفتمان را نیکو گردان،و ما را به احدی از خلقت وامگذار تا بر ما منّت نهد،و بر ما به برآورده ساختن تمام حاجات دنیا و آخرتمان تفضّل فرما،و بخشش آغاز کن به پدرانمان و فرزندانمان، و همۀ برادران با ایمانمان،در همۀ آنچه از تو برای خود درخواست کردیم،ای مهربانترین مهربانان.خدایا!

ص:251

از تو درخواست می کنیم به نام بزرگت،و فرمانروایی دیرینه ات،که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و بیامرزی بر ما گناه بزرگ را،چرا که بزرگ را جز بزرگ نمی آمرزد.خدایا!این ماه مکرّم رجب است که ما را به آن گرامی داشتی،نخستین ماههای حرام است،که ما را به آن از میان امّتها اکرام نمودی،پس تو را سپاس ای دارای بخشش و کرم،از تو درخواست می کنم بر حق ماه رجب،و به حق نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه تر و گرامی تری که آن را آفریدی،پس در سایه ات استقرار یافت،نامی که از تو به غیر تو نرسد،که بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی،و ما را در این ماه از برپادارندگان طاعتت،و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.خدایا!ما را به راه راست هدایت فرما،و جایگاه ما را نزد خود بهترین استراحتگاه در سایه سار رحمت همیشگی و فرمانروایی عظیمت قرار ده،تو ما را بسی،و چه نیکو کارگشایی.خدایا!ما را به حالت رستگاری و موفقیت برگردان،که در گروه غضب شدگان و در طایفۀ گمراهان نباشیم،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.خدایا! به وسایل موجب آمرزشت،و به رحمتت که بر خود حتم نموده ای،از تو درخواست می کنم،سلامت از هر گناه،و بهره مندی از هر کار نیک،و رسیدن به بهشت و رهایی از دوزخ را به من عطا فرمایی.خدایا!خوانندگان تو را خواندند و من هم تو را خواندم، و درخواست کنندگان از تو را درخواست کردند،و من هم از تو درخواست نمودم،و جویندگان تو را جویا شدند و من هم جویای تو شدم.خدایا! تو مورد اطمینان و امیدی،و نهایت میل و رغبت در خواندن دعا به سوی توست،خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،

ص:252

و قرار ده یقین را در قلبم،و روشنی را در دیده ام،و خیرخواهی را در سینه ام،و ذکرت را در هر شب و روز بر زبانم،و روزی گستردۀ بی منّت و غیر حرام را روزی ام فرما،و در آنچه که روزی ام نمودی برکت افزا،و بی نیازی ام را در خودم،و دلبستگی ام را در آنچه نزد توست قرار ده،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.پس به سجده برو و بگو:سپاس خدای را که ما را به معرفتش رهنمون شد،و به ولایتش خاص گرداند،و به طاعتش توفیقمان داد،سپاس سپاس...تا صدر مرتبه.پس سر از سجده بردار و بگو:

خدایا من تو را برای رفع حاجتم قصد کردم،و به خواسته ام بر تو اعتماد نمودم،و روی آوردم به تو به واسطۀ امامان و سرورانم.خدایا!ما را به محبتشان سود بخش،و به جایگاه آنان وارد ساز و همنشینی با ایشان را روزی ما گردان و ما را در زمرۀ آنان وارد بهشت کن،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

این دعا را سیّد ابن طاووس برای روز مبعث ذکر فرموده.

مرتبه«حمد»و سوره خوانده و پس از پایان نماز،هر کدام از سوره های«حمد»و«قل هو اللّه احد»و«قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس»را چهار مرتبه بخوانیم،آنگاه چهار مرتبه بگوئیم:

معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از هر چیزی است،و منزّه است خدا،و خدا را سپاس،و نیست جنبش و نیرویی جز به عنایت خدای برتر و بزرگ و چهار مرتبه:خدا،خدا،پروردگار من است،چیزی را برای او شریک نمی آورم و چهار مرتبه:هیچکس را برای پرودگارم شریک نسازم

و«انا انزلنا»و«ایة الکرسی»را هفت مرتبه می خوانی و هفت بار می گویی:

معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر است،و پاک است خدا،و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست و هفت بار خدا،خدا پروردگار من است و هیچ چیر شریکش نگیرم و هر دعایی که بخواهی می خوانی.

به آن خواند امیدواری که او را به آرزویش رساندی،یا فریادکشی به درگاهت که به دادش رسیدی،یا دلسوختۀ غمزده ای که اندوهش را زدودی،یا گنهکار خطاکاری که او را آمرزیدی،یا تندرستی که نعمت خویش را بر او تمام کردی،یا بی چیزی که توانگری ات را به او هدیه دادی و چنین دعایی را بر تو حقّی است و نزدت مقامی،به حق این دعا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و حاجات دنیا و آخرتم را برآور،این رجب مرجّب مکّرم است که ما را به آن گرامی داشتی،نخستین ماههای حرام است،که ما را به خاطر آن از بین ملّتها اکرام نمودی،ای دارای جود و کرم،از تو درخواست می کنیم به حق ماه رجب،و به نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه و گرامی تری که آن را آفریدی پس در سایه ات استقرار یافت و جلوه اش از تو به دیگری نمی رسد،بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی،و ما را در این ماه از عاملین به طاعتت،و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.خدایا!ما را به راه راست هدایت فرما.

و استراحتگاه ما را در سایه سار همیشگی ات نزد خویش بهترین استراحتگاه قرار ده،که تو ما را بسی و چه نیکو کارگشایی هستی، و سلام و درود بر همۀ بندگان برگزیده اش،خدایا!به ما در این روز برکت ده،روزی که آن را برتری دادی،و به کرامتت بزرگ نمودی،و به جایگاه بزرگ و برتر وارد ساختی، بر آنکه در این روز به سوی بندگانت فرستادی،و او را به مقام با کرامتی برآوردی درود فرست.خدایا!بر او درود فرست درودی همیشگی،برای تو سپاس،و برای ما ذخیره ای باشد،و در کارمان آسانی قرار ده،و پایان عمرمان را

ص:256

به سعادت و نیکبختی ختم کن،در حالی که اعمال اندک ما را پذیرفته،و با رحمت بی کرانت ما را به برترین آرزوهایمان رسانده باشی،که تو بر هر چیز توانایی،و درود و سلام خدا بر محمّد و خاندانش باد.

مؤلّف گوید:این دعا را حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند بر زبان جاری ساخت،و آن روز،روز بیست و هفتم رجب بود،و این دعا از دعاهای انتخابی ماه رجب است

وادار کن.گفتم:فدایت شوم،مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟فرمود:آری رسول خدا صلی اللّه علیه و آله هرگاه هلال شعبان را می دید،به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا کنند:ای اهل مدینه،من از جانب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به سوی شما ارسال شده ام،آن حضرت می فرماید:آگاه باشید،به درستی که شعبان ماه من است،خدا رحمت کند کسی را،که مرا در ماه من یاری کند،یعنی روه بدارد آن را،سپس امام صادق علیه السّلام چنین گفت:

امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمود:از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله در شعبان ندا داد،روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم به خواست خدا از من فوت نخواهد شد.پس می فرمود:روزۀ دو ماه شعبان و رمضان مایۀ توبه و آمرزش خداست.

اسماعیل بن عبد الخالق روایت کرده:نزد امام صادق علیه السّلام بودم،ذکر روزۀ شعبان به میان آمد،حضرت فرمود:

فضیلت روزۀ شعبان چنین و چنان است،تا جایی که انسان مرتکب قتل حرام می شود،پس چنانچه شعبان را روزه بدارد این روزه به او سود می رساند،و به خواست خدا آمرزیده می شود!

یا ابن رسول اللّه کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد،چه ثوابی دارد؟فرمود:به خدا سوگند بهشت پاداش آن است،عرض کرد یا ابن رسول اللّه بهترین اعمال در این ما چیست؟فرمود:صدقه و استغفار،هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نموّ دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد،تا آنکه در قیامت درحالی که به اندازۀ کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد.

بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،درودی که برای آنان موجب خشنودی،و برای ما مایۀ ادا کردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد،به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن پاکان و نیکان و خوبان،که حقوقشان را بر همۀ واجب کردی،و پیروی و ولایتشان را بر همگان فرض نمودی.خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و دلم را با طاعتت آباد کن،و به نافرمانی از خود رسوایم مساز،و همیاری با آنکه رزقت را بر او تنگ گرفتی،به مده آنچه از فضلت بر من وسعت دادی،و از عدلت بر من گستردی،و مرا در سایۀ رحمتت زنده داشتی روزی من فرما،این است ماه پیامبرت،آن سرور فرستادگان، شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی،ماهی که رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)در روزه داری و بپاداری عبادت در شبها و روزهایش،تا هنگام مرگ،با تمام توان کوشش می کرد،تنها برای فروتنی در برابرت و گرامی داشت ماه شعبان،خدایا!ما را در این ماه به پیروی از روشش،و رسیدن به شفاعتش یاری فرما،خدایا!او را برای من شیعی با شفاعت پذیرفته،و راهی روشن به سویت قرار ده،و ما را پیرو او گردان،تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم،درحالی که از من خشنو باشی،و از گناهانم چشم پوشی،و رحمت و رضوانت را بر من واجب نموده و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی.

اوست،که در ماه شعبان می خواندند:

خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و شنوای دعایم باش آنگاه که می خوانمت،و صدایم را بشنو گاهی که صدایت میکنم، و به من توجّه کن هنگامی که با تو مناجات می نمایم،همانا به سوی تو گریختم،و در حال درماندگی و زاری در برابرت ایستادم، پاداشی را که نزد توست امیدوارم،آنچه را که در درون دارم می دانی،بر حاجتم خبر داری،نهانم را می شناسی،کار بازگشت به آخرت و خانه ابدی ام بر تو پوشیده نیست،و آنچه که می خخواهم به زبان آرم،و خواهش خویش را بازگو کنم و هم آنچه را که برای عاقبتم امید دارم،بر تو پنهان نیست،همانا آنچه تقدیر نموده ای بر من ای آقای من در آنچه که تا پایان عمر بر من فرود می آید از نهان و آشکارم جاری شده است،و تنها به دست توست نه به دست غیر تو فزونی و کاستی ام و سود و زیانم،خدایا!اگر محرومم کنی پس کیست آنکه به من روزی دهد؟و اگر خوارم سازی پس کیست آنکه به من یاری رساند،خدایا!به تو پناه می آورم از خشمت و از فرود آمدن غضبت.خدایا!اگر شایستۀ رحمت نیستم،تو سزاواری که بر من با فراوانی فضلت بخشش نمایی،خدایا!گویی من با همۀ هستی ام در برابرت ایستاده ام،درحالی که حسن اعتمادم بر تو،بر وجودم سایه افکنده است،و آنچه را تو شایستۀ آنی بر من جاری کرده ای و مرا با عفوت پوشانده ای،خدایا!اگر گذشت کنی،چه کسی از تو سزاوارتر به آن است؟و اگر مرگم نزدیک شده باشد و عملم مرا به تو نزدیک نکرده،اعترافم را به گناه وسیلۀ خویش به بارگاهت قرار دادم.

ص:261

خدایا بر نفسم در فرمانبری از آن گناه بار کردم،پس وای بر او اگر او را نیامرزی،خدایا نیکی ات بر من در روزهای زندگی ام پیوسته بود،پس نیکی خویش را در هنگام مرگم از من قطع مکن.خدایا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم ناامید شوم؟،درحالی که در طول زندگی ام مرا جز به نیکی سرپرستی نکردی.خدا کارم را چنان که سزاوار آنی بر عهده گیر،خدایا به سوی من با فضلت بازگرد،به سوی گناهکاری که جهلش سراپایش را پوشانده،خدایا گناهانی را در دنیا بر من پوشاندی،که بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم،گناهم را در دنیا برای هیچیک از بندگان شایسته ات آشکار نکردی،پس مرا در قیامت در برابر دیدگان مردم رسوا مکن،خدایا جود تو آرزویم را گسترده ساخت،و عفو تو از عمل من برتری گرفت.بار خدایا،روزی که در آن میان بندگانت حکم می کنی، مرا به دیدارت خوشحال کن.خدایا عذرخواهی من از پیشگاهت عذرخواهی کسی است که از پذیرفتن عذرش بی نیاز نگشته،پس عذرم را بپذیر ای کریم ترین کسی که بدکاران از او پوزش خواستند.خدایا،حاجتم را برمگردان،و طمعم را قرین نومیدی مساز، و امید و آرزویم را از خود مبر.خدایا،اگر خواری ام را می خواستی،هدایتم نمی نمودی،و اگر رسوایی ام را خواسته بودی عافیتم نمی بخشیدی،خدایا،این گمان را به تو ندارم که مرا در حاجتی که عمرم را در طلبش سپری کرده ام،از درگاهت بازگردانی.خدایا تو را سپاس،سپاسی ابدی و جاودانه،همیشگی و بی پایان،سپاسی که افزون شود و نابود نگردد،آن گونه که پسندی و خشنود گردی،خدایا اگر مرا بر جرمم بگیری،من نیز تو را به عفوت بگیرم،و اگر به گناهانم بنگری،جز به آمرزشت ننگرم،و اگر مرا وارد دوزخ کنی،

ص:262

به اهل آن آگاهی دهم که تو را دوست دارم.خدایا اگر عملم در برابر طاعتت کوچک بوده،همانا از سر امید به تو آرزویم بزرگ است.خدایا چگونه از بارگاهت با نومیدی و محرومیت بازگردم،درحالی که خوش گمانی ام به بخشش وجودت این بوده که مرا نجات یافته و بخشیده باز می گردانی،خدایا عمرم را در آزمندی غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی ام را در مستی دوری از تو پیر نمودم.خدایا در روزگار غرور نسبت به تو،بیدار نشدم و گاه تمایلم به سوی خشم تو آگاه نگشتم.خدایا و من بندۀ تو و فرزند بندۀ توام،در برابرت ایستاده ام،به کرمت به حضرت تو متوسّلم.خدایا،بنه ای هستم،که به درگاهت از آنچه که با آن با تو روبرو بوده ام از کمی حیایم از مراقبتت نسبت به من بیزاری می جویم و از تو درخواست گذشت می کنم،زیرا گذشت صفتی درخور کرم توست.خدایا برایم نیرویی نیست که خود را بوسیلۀ آن از عرصه نافرمانی ات بیرون برم،مگر آنگاه که به محبّتت بیدارم سازی،و آن چنان که خواستی باشم،پس تو را شکر گذارم، برای اینکه در آستان کرمت واردم کردی،و هم اینکه دلم را از آلایه های غفلت از حضرتت پاک نمودی.خدایا بر من نظر کن،نظر به کسی که صدایش کردی و تو را اجابت کرد،و به یاری ات به کارش گماشتی و او از تو اطاعت کرد،ای نزدیکی که از فریفتگان دور نمی شود،و ای سخاوتمندی که از امید بستگان به پاداشش دریغ نمی ورزد.خدایا،قلبی به من عنایت کن،که اشتیاقش او را به تو نزدیک کند،و زبانی که صدقش به جانب تو بالا برده شود.

و نگاهی که حق بودن او را به تو نزدیک نماید،خدایا،کسی که به تو شناخته شد،ناشناخته نیست،و آنکه به تو پناهنده شد خوار نیسد، و هرکه را تو به او روی آوری برده نیست،خدایا،آنکه به تو راه جوید راهش روشن است،و آنکه به تو پناه جوید در پناه

ص:263

توست،و من به تو پناه آوردم ای خدای من،پس گمانم را از رحمتت ناامید مساز،و از مهربانی ات محرومم مکن، خدایا،در میان هل ولایتت برنشانم،نشاندن آنکه به افزون شدن محبّتت امید بسته،خدایا،شیفتگی به ذکرت را پیوسته به من الهام فرما،و همّتم را در نسیم کامیابی نامهایت و جایگاه قدرست قرار ده.خدایا به حق خودت بر خودت،مرا به جایگاه اهل طاعتت،و جایگاه شایستۀ بر ساخته از خشنودی ات برسان،زیراکه من نه بر دفعی از خود قدرت دارم،و نه بر نفع خویش مالک هستم.خدایا،من بندۀ ناتوان گنهکار توام،و مملوک توبه کننده به پیشگاهت، مرا از کسانی که رویت را از آنان برگرداندی قرار مده،و نه از کسانی که غفلتشان از بخششت محرومشان نموده.خدای کمال جدایی از مخلوقات را،برای رسین کامل به خودت به من ارزانی کن،و دیدگان دلهایمان را به پرتو نگاه به سوی خویش روشن کن،تا دیدگان دل پرده های نور را دریده و به سرچشمۀ عظمت دست یابد،و جانهایمان آویخته به شگوه قدست گردد،خدایا مرا از کسانی قرار ده که آوازشان دادی،پس پاسخت دادند،به آنها توجه فرمودی،پس در برابر بزرگی ات مدهوش شدند،و با آنان راز پنهان گفتی و آنان آشکارا برای تو کار کردند،خدایا بر خوش بینی ام ناامیدی و یأس را چیره نسازم،و امیدم از زیبایی کرمت نبرد.خدایا گر خطاهایم مرا از نظرت انداخته،به خاطر حسن اعتمادم بر تو از من چشم پوشی کن.خدایا،اگر گناهان از جایگاه مکارم لطفت مرا پائین آورده،اما یقین به کرم عنایتت هشیارم نموده.خدایا اگر غفلت از آماده شدن برای دیدارت به خوابم فرو برده،ولی معرفت به نعمتهای کریمانه ات مرا بیدار

ص:264

ساخته است.خدایا اگر بزگی مجازاتت مرا به سوی آتش فرا خوانده،هرآینه ثواب برجسته ات مرا به سوی بهشت خوانده است، خدایا از تو درخواست می کنم،و به پیشگاهت زاری نموده،و رغبت می ورزم،و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا از کسانی قرار دهی که ذکرت را همواره بر زبان دارند،و پیمانت را نمی شکنند،و از سپاست غافل نمی شوند،و فرمانت را سبک نمی شمارند،خدایا مرا به نور عزّت بسیار زیبایت برسان تا عارف به وجودت گردم،و از غیر تو روی گردان شود،و از تو هراسان و برحذر باشم،ای دارای بزرگی و بزرگواری،و درود خدا و سلام بسیار او بر محمّد فرستاده اش، و بر خاندان پاکش باد.

این راز و نیاز از مناجاتهای جلیل القدر ائمه(ع)بوده،و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است،و هرگاه که حضور قلبی باشد خواندن آن مناسب است.

آن ذکر شده،که فواید بسیاری در آن درج شده است،و شیخ ما ثقة الاسلام نوری(نورّ اللّه مقرده)آن روایت را ترجمه کرده و در پایان کتاب«کلمۀ طیّبه»آورده،ولی چون آن روایت طولانی است،و مقام را گنجایش نوشتن تمام آن نیست، خلاصۀ آن را در اینجا ذکر می کنم:حاصل روایت این که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در روز اول شعبان به جماعتی برخورد که در مسجد نشسته بودند،و دربارۀ قدر و امثال آن گفتگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان،و فریاد و صدایشان سخت بلند شد،حضرت ایستاد و بر آنها سلام کرد،پاسخ سلام را دادند،و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنا آنان بنشیند،ایشان توجّهی به دعوت آنان نکردند و در همان حالت ایستاده فرمودند:ای گروهی که سخن می گویید در مسئله ای که سودی نمی رساند،آیا ندانستید که خدای تعالی را بندگانی است،که آنان را از هراس ساکت نموده بی آنکه لال باشند، یا از سخن گفتن عاجز باشند،اینان هرگاه عظمت خدا را به خاطر می آورند،زبانهایشان شکسته و دلهایشهان از جا کنده می شود، و عقولشان از سر می رود،و دچار بهت و حیرت می گردند،این همه به خاطر بلندای عزت و شوکت و بزرگداشت خداست! هرگاه از این حالت به خود آیند با کردارهای پاکیزه به سوی خدا رو می کنند و وجود خود را در شمار ستمکاران و خطاکاران به حساب می آورند،درحالی که از تقصیر و کوتاهی پا کند،اینان برای خدا به کردار اندک راضی نمی شوند،و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمارند،پیوسته به کار شایسته و عمل نیک مشغولند،اینان چنانند که هرگاه به ایشان بنگری،ترسان و هراسان و در بیم و اضطراب به عبادت ایستاده اند،ای گروه تازه کاران شما کجا و ایشان کجا،آیا ندانستید که داناترین مردم به«قدر» ساکت ترین ایشانند در سخن از آن،و نادان ترین مردم به«قدر»سخن گوترین آنانند نسبت به آن،ای تازه کارها امروز غرّۀ شعبان کریم است[به آغاز پیشانی گویند غره]،پرودگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن،همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده،و قصرها و خیراتش را به شما جلوه داد به قیمتی ارزان و کارهایی آسان،پس در مقام خرید برآیید،ابلیس دور از رحمت خدا شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید،و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید،و این غرّۀ ماه شعبان است،و شاخه های خیراتش عبارت است از:

ص:266

نماز،روزه،زکات،امر به معروف،نهی از منکر،نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان،ایجاد صلح و صفا بین مردم،صدقه دادن به فقرا و مساکین،در چیزی که مسئولیّتش از شما برداشته شده،به خود زحمت و مشقّت می دهید و آن مسأله قضا و قدر است،و خود را در سختی می اندازید در چیزی که از ژرف اندیشی و تحقیق در آن نهی شده اید،و آن کشف اسرار الهی است،که هرکه از آنها تفتیش کند از تباه شدگان است.بدانید که اگر شما بر آنچه پرودگار برای مطیعان از بندگانش در امروز آماده نموده آگاه شوید،هرآینه خود را از آنچه بدان پرداختید[بحث در قضا و قدر]بازخواهید داشت، و در آنچه به آن فرمان دادند وارد خواهید شد.گفتند:یا امیر المؤمنین آنچه را خدا در این روز برای مطیعان خود مهیّا نموده چیست؟حضرت داستان آن لشگری را که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله برای جهاد با کافران فرستاده بود،و سپاه دشمن به هنگام شب بر آنها شبیخون زندن نقل کرد و فرمود:شبی تاریک و فرورفته در سیاهی بود،مسلمانان در خواب،و کسی از آنان جز زید بن حارث و عبد اللّه بن رواحه و قتاده بن نعمان و قیس بن عاصم منقری بیدار نبود،هریک از آنان در جانبی از لشگر مشغول نماز و خواندن دعا بود،دشمنان با شبیخون خویش در آن شب تاریخ،مسلمانان را آماج تیرهای خود ساختند و مسلمانان به خاطر سیاهی شب،از دیدن دشمنان عاجز بودند،و راهی برای حفظ خویش نداشند،به این خاطر نزدیک بود هلاک شوند،ناگهان از دهان این چند نفر انواری درخشید،که اردوگاه را روشن ساخت،و باعث قوّت دل و دلیری مسلمانان شد،پس شمشیر کشیده و همۀ دشمنان را کشته و زخمی و اسیر نمودند،پس از بازگشت از جهاد داستان خود را برای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله نقل کردند،حضرت فرمود:این انوار به خاطر اعمال برادران شما در آغاز ماه شعبان است،پس حضرت یک یک آن اعمال را نقل کردند تا آنکه فرمودند:چون روز اوّل شعبان می رسد،ابلیس سپاه خویش را در اطراف زمین و کرانه های آن پراکنده می کند و به ایشان می گوید:امروز در کشاندن بعضی از بندگان خدا به سوی خود بکوشید،و خدا(عزّ و جلّ)فرشتگان را در اطراف و آفاق زمین پراکنده می کند و به آنان می فرماید:بندگانم را به راستی و درستی نگاه دارید،و آنان را ارشاد کنید،همۀ بندگانم سعادتمند می شوند،جز آنکه از قبول حق امتناع ورزد و به راه سرکشی رود، که او در شمار حزب ابلیس و سپاهیان او محسوب می شود.چون روز اوّل ماه شعبان شود،خدا(عزّ و جلّ)به باز شدن درهای

ص:267

بهشت امر می کند،پس باز می شوند،و به درخت طوبی[درختی است در بهشت]فرمان می دهد تا شاخه های خود را دنیا نزدیک کند،آنگاه منادی پروردگار(عزّ و جلّ)ندا سر می دهد:ای بندگان خدا این شاخه های درخت طوبی است، پس به آن درآویزید،که شما را به سوی بهشت برافروزد،و این شاخه های دخت زقّوم است[درختی است از درختان دوزخ که در سورۀ مبارکۀ واقعه از آن یاد شده است]از آن دوری کنید تا شما را به جانب دوزخ نبرد.

رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:سوگند به آنکه مرا به راستی مبعوث به رسالت نمود،هرکه در این روز دری از خیر و نیکی را فراگیرد،به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت طوبی در آویخته که او را به سوی بهشت می کشاند،و هرکه در امروز دری از شرّ و بدی را فراگیرد،به یقین به شاخه ای از شاخه های زقّوم درآویخته که او را کشاننده به سوی آتش است،سپس رسول خدا صلی اللّه علیه و آله اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های طوبی است به این صورت بیان فرمودند:امروز هرکس برای خدا نماز مستحبی بجا آورد،و هرکه در این روز روزه بدارد،و هرکه میان زنی با همسرش،یا پدری با فرزندش،یا خویشاوندان،یا زن و شوهر بیگانه ای صلح دهد،و کسی که تخفیف دهد پریشانی را،از طلبی که از او دارد،یا از طلبش از عهدۀ مدیون بکاهد،و کسی که در حساب خود نظر کند،و قرض کهنه ای را بر عهدۀ خود ببیند،که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده،پس آن را به صاحبش برگداند،و کسی که یتیمی را سرپرستی نماید،و کسی که سفیهی را از ضربه زدن به آبرو و عرض مؤمنی بازدارد،و کسی که قرآن یا بخشی از آن را بخواند،و کسی که خدا را یاد کند،و نعمتهایش را بر شمارد،و اقدام به شکر نماید،و کسی که از بیماری عیادت کند،و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آنها نیکی ورزد،و آنکه پیش از رسیدن روز اوّل شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان ساخت،و هرکه جنازه ای را تشییع کند،و هرکه در این روز مصیبت زده ای را تسلّی بخشد،و هرکس در این روز چیزی از ابواب خیر را بجا آورد از آویختگان به درخت طوبی است.سپس رسول خدا(ص)فرمودند:سوگند به آنکه مرا به راستی به رسالت برانگیخت هرکس در این روز دری از شرّ و گناه را فرا گیرد،به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویخته،و آن شاخه کشانندۀ اوست به سوی آتش،آنگاه اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های زقّوم است

ص:268

را به این صورت بیان فرمودند:سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری فرستاد،هرکس در این روز نسبت به نماز واجب خود کوتاهی کند،و آن را تباه نماید،و هرکس فقیری درمانده نز او آید،که بدی حالش را می داند،و بدون اینکه ضرری متوجه وی گردد،قدرت بر تغییر حال او را دارد،و کس دیگری هم نیست که به جای او،مشکل فقیر را حل کند،پس فقیر را به حال خود خود واگذارد،و دست او را نگیرد،تا از بین رفته و هلاک گردد،و کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند،پس عذر او را نپذیرد، علاوه بر این بیش از اندازه ای که بدی کرده،او را عقوبت نماید،و کسی که جدایی اندازد میان شوهری با همسرش،یا پدری با فرزندش،یا برادری با برادرش،یا خویشی با خویشش،یا میان دو همسایه،یا میان دو رفیق،یا دو خواهر،و کسی که بر انسان تنگدستی سخت بگیرد،درحالی که تنگدستی او را می داند،پس بر خشم و بلای او بیفزاید،و کسی که مدیون باشد و آن را بر صاحبش انکار کند،و بر او ستم ورزد تا دین او را باطل نماید،و آنکه بر یتیمی جفا کند،و به او آزار رساند،و مال او را تباه کند،و کسی که به آبرو و عرض برادر مؤمنی هجوم برد و مردم را هم بر آن وا دارد،و کسی که آوازه خوانی کند،به صورتی که مردم را در آن آوازه خوانی بر انجام گناه تحریک کند.

و کسی که کارهای زشت و قبیح خود را در جنگها،و انواع ستم خود را بر بندگان خدا بر شمارد،و به آن اعمال افتخار نماید، و کسی که همسایه اش بیمار شده،و به جهت سبک شمردن ش.ن او،از او عیادت نکرده،و آنکه همسایه اش مرده و به خاطر خوار بودن آن مرده در نظرش جنازه اش را تشییع نکرده،و آنکه از تسلیت مصیبت زده اعراض کند،و به وی از روی حقارت و پستی جفا کند،و کسی که عاق کند پدر و مادر خود،یا یکی از آن دو را،و کسی که پیش از شعبان ایشان را عاق کرده بود،و در شعبان ایشان را خشنود نساخت،و حال آنکه قدرت بر آن را داشت و همچنین هرکس کاری از سایر اقسام شهر را انجام دهد،آویخته به شاخه ای از شاخه های زقّوم است،و سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری برگزید که در آویختگان به شاخه های درخت طوبی با آن شاخه ها به سوی بهشت بلند می شوند.

آنگاه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله اندکی نظر خود را به جانب آسمان بلند کرد،و می خندید و مسرور بود،سپس نظر مبارک را به سوی

ص:269

زمین به زیر انداخت،پس پیشانی مبارک را درهم کشید و روی مبارک عبوس گشت،آنگاه رو به اصحاب خود کرد و فرمود:سوگند به آنکه محمّد را به راستی به پیامبری برگزید به تحقیق دیدم درخت طوبی را که بلند می شد، و بلند می کرد آنان را که به او درآویخته بودند به سوی بهشت،و دیدم از ایشان را که درآویخته بودند به یک شاخه از آن،و بعضی به دو شاخه،یا به چند شاخه،بر حسب پای بندیشان بر طاعات.

و هرآینه زید به حارثه را می بینم که در آویخته به بیشتر شاخه های آن و آن شاخه ها بلند می کنند او را به اعلا علیّین[بالاترین مرتبۀ]بهشت،از این جهت خندیدم و خوشحال شدم،آنگاه به سوی زمین نگاه کردم و سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری برانگیخت درخت زقّوم را دیدم که به پایین می رفت شاخه های آن،و درآویختگان به خود را به سوی دوزخ پایین می برد.

و دیم گروهی از ایشان را درآویخته به شاخه ای،و گروهی به دو شاخه یا چند شاخه بر حسب پافشاریشان بر گناهان.

و هرآینه بعضی از منافقان را می بینم،که به بیشتر شاخه های آن درآویخته اند،و آن شاخه ها او را به اسفل درکات[پایین ترین مهلکه ها]فرو می برند،از این جهت روی دهم کشیدم،و پیشانی ام گرفت.

سرور خاندان،مددیافته به یاری،روز بازگشت،پاداش شهادتش اینکه امامان از نسل اویند، و شفا در کام اوست،و پیروزی با اوست درگاه بازگشتش،و جانشینان از خاندانش پس از قیام کننده شان و غیبت او،تا انقتام گیرند و خون خواهی نمایند،و حضرت جبّار را خشنود سازند و بهترین یاران دین حق شوند،درود خدا بر ایشان همگام با رفت و آمد شب و روز.خدایا!به حق آنان به تو توسّل می جویم و از تو درخواست می کنم درخواست گنهکار معترف به گناه و بد کرده به خود با اموری که در امروز دیروزش کوتاهی نموده،از تو تا هنگام رفتن در گورش پناه می خواهد،خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،و ما را در جمع او محشور کن،و همراه وی در بهشت و جایگاه ابدی جای ده.خدایا!همچنان که ما را به شناسایی اش گرامی داشتی پس ما را به تقرّب به آن حضرت گرامی دار،و رفاقت و سابقۀ محبّت با او را روزی ما فرما،و ما را از کسانی قرار ده که فرمانش را تسلیم می شوند،و به هنگام بردن نامش صلوات زیاد بر او می فرستند،و هم بر همۀ جانشینان و خاندان برگزیده اش،آن یاری شدگان از سوی تو به عدد دوازده،آن ستارگان درخشانند،و حجّتهای الهی بر تمام بشر،خدایا!ببخش بر ما در این روز بهترین بخشش را،و برآور برای ما هر خواسته ای را،چنان که حسین را به محمّد بخشیدی،و فطرس به گهواره اش پناهنده شد،و ما پناهنده به مزار اوییم پس از شهادتش،بر تربتش حاضر می شویم و بازگشتش را انتظار می کشیم،آمین ای پروردگار جهانیان.

ص:271

بعد از این دعا،می خوانی دعای امام حسین علیه السّلام را،و این آخرین دعای آن حضرت است در روزی که دشمنانش فزونی گرفتند،یعنی روز عاشورا خدایا تو بلندمرتبه و بزرگ جبروتی و در عذاب به سخت گیری، از آفریدگان بی نیازی،کبریایی ات فراگیر است،بر هرچه می خواهی توانایی،رحمتت به بندگان نزدیک است،وعده ات راست، نعمتت کامل،و آزمونت نیکوست،هنگامی که خوانده شوی بسیار نزدیکی،به آنچه آفریدی احاطه داری،برای آنکه توبه کند پذیرای توبه ای،بر هرچه اراده کنی توانایی،و آنچه را بجویی به دست آوری،هرگاه سپاس شوی،سپاس پذیری،و هرگاه یاد شوی یاد کنی،از سر نیاز تو را می خوانم،و با احتیاج به سوی تو میل می کنم،و بیمناک به جانب تو پناه می آورم و غمگین به درگاهت گریه می کنم،و در کمال ناتوانی از تو کمک می خواهم،و برای کفایت امورم بر تو توکّل می نمایم،بین ما و بین قوم ما[به حق]داوری کن که آنان ما را فریفتند،و به ما نیرنگ زدند و از یاری ما دست کشیدند،و با ما بی وفایی نمودند و ما را کشتند،و حال آنکه ما عترت پیامبر تو،و فرزند محبوب تو محمّد بن عبد اللّه هستیم،آنکه او را به رسالت برگزیدی،و بر وحی خود امین قرار دادی،در کار ما گشایش و راه رهایی از مشکل قرار ده،به مهرت ای مهربان ترین مهربانان.

ابن عیاش گفت:از حسین بن علی بن سفیان بزوفری شنیدم،که می گفت:امام صادق علیه السّلام این دعا را،در این روز می خواند و نیز فرمود این دعا از دعاهای روز سوم شعبان،روز ولادت امام حسین علیه السّلام است.

خدای به حق این شب و مولود در آن،و به حق حجتّت و موعود او،که به فضیلتش فضیلت دیگری را قرین ساختی،پس کامل شد کلمه ات به راستی و عدالت،برای کلماتت دگرگون سازی نیست،و برای آیاتت پس زنده ای نمی باشد، نور درخشانت،و پرتو فروزانت،و نشانۀ روشنت در شب تاریک،آن غایب پوشیده از نظر، که عظیم بوده ولادتش،و شریف است اصل و نسبش،فرشتگان گواه اویند،و خدا یاور و تأیید کننده اش آنگاه که وعدۀ ظهورش در رسد و فرشتگان مددکاران اویند،شمشیر خداست که کند نشود،و نور حق است که خاوش نگردد،و با بردباری است که کاری بی منطق انجام ندهند،مدار روزگار است.[پدرانش]نوامیس عصر،و متولّیان حکومت حق اند،نازل شده بر آنان آنچه در شب قدر نازل می شود،اصحاب حشر و نشرند،و مفسّران وحی خدا،و والیان امر و نهی حق.خدایا! بر خاتم و قائمشان که پوشیده از عوالم ایشان است درود فرست.خدایا!ما را به درک ایام او و ظهور و قیامش نایل فرما،و از یارانش قرارمان ده،و خوخواهی او قرین کن،و ما را در شمار یاران و دلدادگانش ثبت فرما، و در دولتش شاد و خرّم زنده بدار،و از همنشینی اش بهره مند ساز و برپادارندۀ حقش قرارمان ده،و از بدیها به سلامت بدار،ای مهربانترین مهربانان،و سپاس خدای را پروردگار عالمیان،و درودهای بی پایان خدا بر آقایمان محمّد خاتم پیامبران و رسولان، و بر اهل بیت راستگو و خاندان حق گویش باد،و خدا لعنت فرست بر همۀ ستمکاران،و بین ما و بین آنان داوری کن،ای داورترین داوران.

حضرت صادق علیه السّلام این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمۀ شعبان بخوانم: خدایا تویی زنده به خود پاینده برتر بزرگ،آفرینندۀ روزی بخش،زندگی بخش میرانند،آغاز کنندۀ پدیدآورنده،بزرگی تو راست،برتری تو راست،سپاس از آن توست،نعمت و جود،کرم و فرمان،بزرگواری و شکر تنها تو راست،یگانه ای،شریکی برای تو نیست،ای یگانه ای یکتا،ای مقصود خلق،ای آنکه نزاده و زاد هنشده و برایش همتایی نبوه،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحمت آر،و نیازهای مهمّ مرا کفایت فرما، بدهکاری ام را ادا کن،روزی ام را وسعت ده،به درستی که تو در این شب هر کار استواری را مقدّر می کنی،و هرکه از خلق خود را بخواهی روزی می دهی،پس مرا روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی،تو گفتی و تو بهترین گوینده و سخنگویی:«از فضل خدا بخواهید»بنابراین از فضلت می خواهم،و تو را قصد کردم و به فرزند پیامبرت اعتماد نمودم،و به تو امید بستم،بر من رحم کن،ای مهربانترین مهربانان.

ما قرار نده،و دنیا را بزرگ ترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار مده،و آن را که به ما رحم نمی کند بر ما چیره مکن، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.این دعا دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم،مغتنم است،و از کتاب«غوالی اللئالی»چنین روایت شده که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله همواره این دعا را می خواندند.

و درخواست گذشت از گناهشان را دانستی،پس ایشان را آمرزیدی،و از خطای گذشته و گناه بزرگشان درگذشتی،به تحقیق از گناهانم به تو پناه آوردم،و برای پرده پوشی عیبهایم به تو پناهنده شدم،خدایا!با کرم و فضلت بر من ببخش،و به بردباری و گذشت خطاهایم را بریز،و مرا در این ب با کرامت کاملت فرو پوشان،و از اولیایت که برای طاعتت برگزیدی،و برای عبادتت اختیار کردی و خالص و برگزیده درگاهت نمودی قرار ده.خدایا!مرا از کسانی که کوشش شان قرین سعادت شد،و بهره شان از خیرات کامل گشت قرار ده،و نیز مرا از کسانی قرار ده که سلامت یافتند و نعمت پذیر و رستگار گشته پس بهره بردند،و مرا از گزند آنچه پشت سر گذاردم کفایت فرما،و از زیاده روی در معصیتت نگاه دار،طاعتت و هر آنچه مرا به تو نزدیک می سازد و مقرّب درگاهت می نماید محبوب من قرار ده، سرورم هر فراری به تو پناه می آورد،و هر جوینده به تو التماس می کند،و هر عذرخواه توبه کار بر کرم تو تکیه می زند،بندگانت را با احترام گذاردن به آنان ادب کردی و تو کریم ترین کریمانی،و بندگانت را دستور به گذشت دادی و تویی آمرزندۀ مهربان.خدایا!مرا نسبت به آنچه از کرمت امیدوارم بی بهره مکن،و از نعمتهای کاملت ناامید مساز،و از بهرۀ فراوانت که در این شب برای اهل طاعتت مقرّر نموده ای بی نصیب مکن،و مرا از شرار مخلوقاتت در سپر استواری قرار ده،پرودگارا هرچند سزاوار آن همه عنایت نباشم،ولی تو اهل کرم و گذشت آمرزشی،بر من چنان که شایستۀ آنی مرحمت فرما،نه چنان که سزاوار آنم،زیرا گمانم به تو نیکو است،و امیدم

ص:277

تو برجا،و به کرمت آویخته ام،پس تو مهربان ترین مهربانانی،و کریم ترین کریمانی،خدایا! خاص گردان مرا از روی کرمت به فراوانی روزی،و پناه می آورم به عفوت از عقابت،و بیامرز بر من گناهی را که زشت خویی آورد،و روزی را بر من تنگ می کند،تا به خشنودی درخورت بپا خیزم،و به فراوانی عطایت متنعم شوم،و به نعمتهای کاملت خوشبخت گردم،هرآینه به آستانت پناه آوردم،و متعرّض کرمت شدم،و به عفوت از مجازاتت،و به بردباری ات از خشمت پناه بردم،پس ببخش مرا آنچه که از تو درخواست نمودم،و به به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم،از تو می خواهم به حق خودت نه به چیزی که بزرگتر از تو باشد که چیزی بزرگتر از تو نیست.آنگاه به سجده می روی و می گویی:

پرودگارا«یا ربّ»بیست مرتبه،خدایا«یا اللّه»هفت مرتبه،جنبش و نیرویی جز به خدا نیست هفت مرتبه،خواست خواست خدا است ده مرتبه،نیرویی جز به خدا نیست ده مرتبه،پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او علیهم السّلام.

و از خدا حاجت خود را می خواهی،پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل،به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا(عزّ و جل)به کرم فراگیر و فضل بزرگش،آن حاجت را به تو می رساند.

کوچک تو،نیازمند به تو،احسان و نیکی ات را آرزومندم،چنانچه ای مولای من در جایگاهی که در این شب بر یکی از بندگانت احسان نمودی،و بر او جایزه ای عطا کردی،پس بر محمّد و خاندان محمّد که پاکان و پاکیزگان و نیکوکاران و برترینند درود فرست،و از نعمت و نیکی ات بر من ببخش ای پروردگار جهانیان،و درود خدا و سلام بسیار بر محمّد خاتم پیامبران و خاندان پاکش باد،به درستی که خدا ستوده و بزرگوار است.خدایا!تو را می خوانم آن چنان که فرمان دادی،پس دعایم را به اجابت برسان همان طورکه وعده فرمودی،که تو هرگز از وعدۀ خویش تخلّف نکنی.و این دعایی است که در سحرها در پی نماز شفع خوانده می شود.

ای بزرگی که برای هر کار بزرگی به او امید است،از من گناه بزرگ را بیامرز،زیرا گناه بزرگ را جز پروردگار بزرگ نمی آورزد.

سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت،و دوباره به سجده برگشت،عایشه شنید که آن حضرت می گوید:

پناه می آورم به نور جلوه ات که آسمانها و زمینها بر آن روشن شد،و تاریکیها با آن برطرف گشت، و با ان کار گذشتگان و آیندگان اصلاح شد،از فرا رسیدن عذاب نابهنگامت و از دگرگونی عافیتت،و از زایل شدن نعمتت.خدایا!دل با تقوا و صفا یافته،و بیزار از شرک،نه کافر و بدبخت روزی من گردان.

سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:روی خویش را به خاک ساییدم،و مرا سراست که تو را سجده کنم.آنگاه که روس خدا صلی اللّه علیه و آله خواست به اطاق برگردد،عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت،و هنگامی که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به خوابگاه خویش آمد،شنید که عایشه بلند نفس می زند،فرمود:این بلند نفس زدن چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟این شب نیمۀ شعبان است که در آن روزیها قسمت می شود،و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد،و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود،به درستی که خدای تعالی آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بزهای قبیله کلب را،و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین می فرستد.

خدایا!نیازمند به توام،و از عذابت بیمناک و به تو پناهنده ام،خدایا!نامم را از گروه بندگان به گروهی دیگر تبدیل مکن، جسمم را تغیر مده،آزمونم را سخت مکن،دشمن شادم مساز،پناه می آورم به عفوت از مجازاتت،و به رحمتت از عذابت،و به خشنویت از خشمت،و به تو از تو،ثنایت بس بزرگ است، تو چنانی که خود بر خویش ثنا کردی و برتر از آنچه گویندگان گویند.

و بدان که برای خواندن صد رکعت نماز در این شب به این ترتیب که در هر رکعت سورۀ«حمد»یک مرتبه و سورۀ «توحید»ده مرتبه خوانده شود،فضیلت بسیار بسیار وارد شده،و در اعمال ماه رجب دستور العمل شش رکعت نماز در این شب با سوره های«حمد»و«تبارک»و«یس»و«توحید»گذشت.

بر عهدۀ خود مگذار مگر آنکه ادا کنی،و در دل خویش کینۀ کسی را وامگذار مگر آنکه بیرون کنی،و گناهی را مگذار جز آنکه ترک کنی و از خدا بترس،و در امور پنهان و آشکار خود،بر او توکّل کن،که هرکس بر خدا توکّل کند،خدا او را بس است،و در باقیماندۀ ماه این دعا را بسیار بخوان:

خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت ما را نیامرزیدی،پس در آن مقدار که از آن باقی مانده است ما را بیامرز.

به درستی که حق تعالی در این ماه،بنده های بسیاری را به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان،از آتش دوزخ برهاند.شیخ طوسی از حارث بن مغیره نضری روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام در شب آخر ماه شعبان،و شب اوّل ماه رمضان چنین می خواند:

خدایا این ماه مبارک که قرآن در آن نازل گشته،و هدایت برای مردم،و دلایل روشنی از هدایت و تمیز میان حق و باطل قرار داده شده است،فرا رسید،پس ما را در آن به سلامت بدار و آن را برایمان سالم نگهدار،و از سوی خویش در حال آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیرش،ای آنکه اندک را بپذیرد،و بسیار را قدر نهد،از من اندک را بپذیر.خدایا از تو درخواست می کنم برای من به سوی هر خیری راهی،و از هرچه نمی پسندی مانعی قرار دهی،ای مهربان ترین مهربانان،ای آنکه از من درگذشت و از آنچه از زشتیها در پنهان انجام دادم چشم پوشی کرد،ای آنکه مرا به سبب ارتکاب گناهان سرزنش ننمود،عفوت،عفوت عفوت را خواهم،ای کریم.خدایا پندم فرمودی،پندیذیر نشدم،و از حرامهایت بازم داشتی،باز نایستادم،پس مرا چه عذری است،از من درگذر ای کریم،عفوت،عفوت را خواهم،خدایا!آسودگی به گاه مرگ و عفو هنگام حساب را از تو می خواهم،گناه از بنده ات بزرگ شده،پس شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد،ای پروا پذیر،

ص:282

و شایستۀ آمرزش،عفوت،عفوت را خواهم،خدایا!من بندۀ تو،فرزند بندۀ تو،فرزند کنیز توام،ناتوانم به رحمتت نیازمندم،تو فرود آورندۀ دارایی و برکت بر بندگانت هستی،چیره و توانایی،کارهای بندگان را شمرده ای،و روزی شان را قسمت کرده ای،و زبانها و رنگهایشان را مختلف قرار دادی،آفرینشی از پس آفرینش دیگر،بندگان کرانه های دانشت را نمی دانند،و جایگاهت را اندازه ندارند،و همۀ ما نیازمند به رحمت توییم، روی از من برمتاب،و مرا در عمل و آرزو و قضا و قدر از شایستگان بندگانت قرار ده.خدایا مرا باقی بدار به بهترین بقاء،و بمیران به بهترین مرگ،بر پایۀ دوستی دوستانت،و دشمنی با دشمنانت،و میل به سویت،و ترس از حضرتت،و خشوع و وفا و تسلیم در آستانت،و تصدیق به کتابت،و پیروی از روش پیامبرت.خدایا آنچه در دلم می باشد از شک یا تردید یا انگار یا ناامیدی یا خوشی هواپرستانه یا کبر یا سرکشی یا خودبینی یا ریا یا میل به شهرت یا نفاق افکنی یا دورویی یا کفر یا نافرمانی یا گناه یا فخرفروشی یا هرچه که نزد تو ناخوشایند است،پس از تو درخواست می کنم ای پروردگارم که آنها را تبدیل کنی به ایمان به وعده ات و وفای به پیمانت و خشنودی به قضایت و پارسایی در دنیا و رغبت به آنچه نزد توست،و انتخاب نیکو و آرامش و توبۀ خالص،همۀ اینها را از تو درخواست می کنم ای پروردگار جهانیان،بار خدایا از روی بردباری ات نافرمانی شوی،و به خاطر کرم و بخشندگی ات اطاعت گردی چنان که گویا نافرمانی نشدی،و من و هر که نافرمانی ات

ص:283

نکردند،ساکنان زمین توییم،بر ما با فضل بخشنده باش،و با خیر بهره رسان،ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر محمّد و خاندانش باد،درودی همواره که به شمار و عدد در نیاید،و قدرش را جز تو نداند،ای مهربان ترین مهربانان.

را در قیامت به آتش دوزخ نترساند.ای مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد،برای او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین خواهد بود.بعضی از اصحاب گفتند:یا رسول اللّه همۀ ما توانایی افطار دادن نداریم،فرمود:از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادن روزه داران،گرچه به نصف دانۀ خرما،یا به یک جرعه آب باشد،همانا خدا به هرکه به همین مقدار افطاری دهد،این پاداش را میدهد،حتی اگر توانایی بیشتر از این را نداشته باشد!!ای مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند،آسان و راحت بر صراط بگذرد روزی که قدمها بر ان بلغزد،و هرکه در این ماه بر به کار گرفتن غلام و کنیز خویش آسان گیرد،خدا در قیامت حساب او را آسان کند، و هرکه در این ماه شرّ خود را از مردم بازدارد،حق تعالی خشم خویش را در قیامت از او بازدارد و هرکه در این ماه یتیم بی پدری را نوازش کند،خدا در قیامت او را گرامی دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند،خدا در قیامت او را به مهر خود پیوند دهد،و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند،خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد،و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد،خدا برای او برات بیزاری از آتش دوزخ ثبت کند.و هرکه در این ماه نماز واجبی را ادا کند،خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماههای دیگر خوانده شود عطا نماید،و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد،خدا ترازوی عمل او را سنگین گرداند،در روزی که ترازوهای عمل سبک باشند و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند،پاداش کسی را دارد که در ماههای دیگر ختم قرآن کرده باشد.ای مردم به یقین درهای بهشت در این ماه باز است،از خدا بخواهید که به روی شما نبندد،درهای دوزخ در این ماه بسته است،از خدا درخواست نمایید که به روی شما نگشاید،و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد تا آخر خبر شیخ صدوق روایت کرده چون ماه رمضان میرسید رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله هر اسیری را آزاد میکرد و به هر خواهنده ای عطا میفرمود.مؤلّف گوید:ماه رمضان ماه خدای جهانیان و شریفترین ماههاست ماهی که درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت باز می شود،و درهای دوزخ بسته می شود،در این ماه شبی است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است،پس درنگ کن که در شب و روز خود چگونه خواهی بود،و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانی پروردگار حفظ می کنی؟مبادا شبها خواب باشی،و روزها از یاد خدا غافل، همانا در روایت است،که در پایان هر روز از روزهای ماه مرضان خدا در وقت افطار،هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می کند،و چون شب جمعه و روز جمعه شود،در هر ساعتی هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می رهاند،که هریک مستوجب عذاب بوده باشند،و در شب و روز آخر ماه،به تعداد آنچه در تمام ماه رها ساخته آزاد می کند،پس ای عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد،و گناهانت بر عهده ات باقی مانده باشد،

ص:285

و در وقتی که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو از جملۀ محرومان و زیانکاران باشی،و به سوی خدای تبارک و تعالی تقرّب جوی به تلاوت قرآن در شبها و روزهای این ماه،و به خواندن نماز،و کوشش در عبادت و خواندن نمازها در اوقات فضیلت،و کثرت استغفار و دعا.

از امام صادق(درود بر او)روایت شده است:هرکه در ماه رمضان مورد مغفرت قرار نگیرد،تا سال آینده قرار نمی گیرد،مگر آنکه برای آمرزیده شدن در عرفه حاضر شود.

و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهای حرام،حفظ کن و به گونه ای رفتار کن که مولای ما حضرت صادق علیه السّلام وصیت فرموده که:هرگاه روزه هستی باید گوش و چشم و پوست و همۀ اعضای تو روزه باشند،یعنی از انجام محرّمات بلکه مکروهات دوری کنند و نیر فرمود:گاه روزۀ تو نباید همانند روز افطار تو باشد،و همچنین فرمود:روزه به همین خودداری از خوردن و آشامیدن تنهاست،بلکه باید در هنگام روزه،زبان خود را از دروغ نگاه دارید،و دیده های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع نکنید،و بر هم حسد نورزید،و غیبت و گفتگوی بی منطق ننمایید،و سوگند دروغ بلکه حتی سوگند راست به زبان نیاورید،و دشنام و ناسزا ندهید،و بی خردی نورزید،و دلتنگ نشوید،و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید،و از آنچه نباید گفت خاموش باشید،شکیبا باشید، و سخن به راستی گویید،از اهل شرّ دوری کنید،و از گفتار بد و دروغ و افترا و خصومت با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید،و در انتظار فرج و ظهور قائم آب محمّد علیهم السّلام باشید و ثوابهای آخرت را آرزو نمایید،و برای سفر آخرت،اعمال شایسته را توشه برگیرید و بر شما باد به آرامش دل و آرامی تن و خضوع و خشوع و شکستگی و فروتنی،مانند برده ای که از مولای خویش بترسد،و از عذاب خدا هراسان باشید،و به رحمتش امیدوار،و ای روزه دار باید که دلت از عیبها و باطنت از حیله ها و مکرها پاک باشد،و تنت پاکیزه از آلودگیها و از آنچه غیر خداست به سوی خدا بیزاری جو،و ولایت و دوستی خویش را به گاه روزه برای خدا خالص گردان،و از بیان آنچه حق تعالی تو را از آن در آشکار و نهان نهی کرده خاموش باش.

و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خدای(عزّ و جلّ)ببخش،و دل خویش را برای محبت و یاد او فارغ گردان،و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکار گیر،اگر چنین کنی،آنچه شایستۀ روزه است انجام داده ای،و فرمان خدا را اطاعت

ص:286

کرده ای،و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذاری،به اندازۀ آن از فضل و ثواب روزه تو کم می شود،به درستی که پدرم گفت:

رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله شنید زنی هنگام روزه،کنیز خویش را دشنام داد،حضرت طعامی خواست و به آن زن گفت:میل کن،عرضه داشت:روزه هستم،فرمود:چگونه روزه ای که کنیز خود را دشنام دادی!روزه تنها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالی روزه را حجابی از انجام کارهای ناشایست،و کردارهای بد،و گفتارهای ناپسند قرار داده،چه بسیارند روزه داران،و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگی می کنند.حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:چه بسیار روزه داری که او را از روزه جز تشنگی و گرسنگی بهره ای نیست،و چه بسیار عبادت کننده ای که او را از عبادت سودی جز رنج و زحمت نیست!!ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان می باشد،و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی خردان است!!

از جابر بن یزید از امام باقر علیه السّلام روایت شده که حضرت رسول صلّی اللّه و علیه و آله به جابر بن عبد اللّه فرمود:ای جابر این ماه ماه رمضان است،هرکه روزه بدارد روزش را،و به عبادت بایستد بخشی از شبش را،و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد،و زبانش را حفظ کند،از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود...جابر گوید:گفتم:یا رسول اللّه چه نیکوست این حدیثی که فرمودی؟حضرت فرمود:ای جابر چه دشوار است این شرطهایی که گفتم؟!به هر صورت،اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می شود:

و زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و بر خاندانش باد،و در تمام حاجات دنیا و آخرت یاور من باش خدایا از تو درخواست می کنم در آنچه که حکم می کنی و مقدّر می نمایی،از فرمان حتمی در شب قدر،از حکمی که برگشت داده نمی شود، و به حکم دیگر تبدیل نمی گردد،اینکه مرا در شمار زائران خانۀ محترمت بنویسی،آن زائرانی که پاک و خالصانه است زیارتشان و پذیرفته است تلاششان و آمرزیده است گناهشان،و نابود شده است بدیهایشان،و قرار ده در آنچه حکم می کنی،و مقدّر می نمای اینکه عمرم را طولانی سازی و روزی ام را فراوان کنی،و امانت و قرضم را ادا نمایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان

خدایا دل اهل قبور را شاد کن،خدایا هر تهیدستی را بی نیاز کن،خدایا هر گرسنه ای را سیر کن، خدایا هر برهنه ای را بپوشان،خدایا قرض هر بدهکاری را ادا کن.خدایا غم هر غمزده ای را برطرف کن، خدایا هر غریبی را به وطن بازگردان،خدایا هر اسیری را آزاد فرما،خدایا هر فسادی را در کار مسلمانان اصلاح گردان، خدایا هر بیماری را درمان ده،خدایا راه تهیدستی ما را با توانگریت ببند،خدایا بدحالی ما را به خوبی حال خود تغییر ده، خدایا وام ما را بپرداز،و ما را از تهیدستی بی نیاز کن،همانا تو بر هر چیز توانایی.

و از تو می خواهم مرگم را کشته شدن در راهت در زیر پرچم پیامبرت همراه با اولیایت قرار دهی،و از تو می خواهم که به وسیلۀ من دشمنان خود و رسولت را به قتل رسانی،و از تو درخواست می کنم که مرا گرامی داری با خوار کردن آن از خلق که خودخواهی،و خوار نکنی مرا به گرامی داشتن احدی از اولیایت،خدایا برایم همراه پیامبر راهی به خوشبختی قرار ده،خدا مرا بس است،آنچه خدا خواهد شود.

مؤلّف گوید:این دعا موسوم به دعای حجّ است،سیّد در«اقبال»خواندن آن را در شبهای ماه رمضان، پس از مغرب،از امام صادق علیه السّلام روایت کرده،و کفعمی در کتاب«بلد الامین»فرموده:در هر روز از ماه رمضان و در شب اوّل آن،خواندن این دعا مستحبّ است،و شیخ مفید در کتاب«مقنعه»آن را برای خصوص شب اول ماه پس از نماز مغرب روایت کرده،آگاه باش بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان خواندن قرآن است،و باید آن را بسیار خواند،چه اینکه قرآن در این ماه نازل شده و در آثار اسلامی وارد شده که هر چیزی را بهاری است،و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماههای دیگر یک ختم قرآن مستحبّ است،و کم ترینش ختم آن در شش روز است،ولی در ماه رمضان هر سه روز یک ختم مستحبّ است،و اگر بتواند روزی یک ختم قرآن کند بسیار خوب است،علاّمۀ مجلسی فرموده:در حدیث است که بعضی از امامان علیهم السّلام در این ماه چهل ختم قرآن می نمودند و بلکه زیادتر،و اگر ثواب هر ختم قرآنی را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم هدیه کند ثوابش دو چندان گردد.و از روایتی ظاهر می شود،که اجر چنین کسی آن است که در روز قیامت با ایشان باشد.در این ماه باید دعا و صلوات و استغفار بسیار نمود،و زیاد«لا اله الاّ اللّه»گفت،و روایت شده که امام چهارم علیه السّلام چون ماه رمضان فرا می رسید،زبان نمی گشود مگر به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر،و نیز باید به عبادت و انجام نافله های شب و روز اهتمام بسیار ورزید.

پس از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او چیره شده باشد،یا جمعی جهت فطار منتظر او باشند،

که در فرمانروایی رقیبی ندارد،و برای او در کارش نزاع کننده ای نیست،سپاس خدای را که در آفرینش شریکی ندارد،و در بزرگی شبیهی برای او نیست.سپاس خدای را که فرمان و سپاسش در آفریدگان جاری است و بزرگواری اش با کرمش آشکار است،و دست لطفش به سخاوت گشوده،خدایی گنجینه هایش نقصان نپذیرد،و بخشش بسیارش جز جود و کرم بر او نیفزاید،همانا او عزیز و بسیار بخشنده است،خدایا اندک از بسیار از تو درخواست می کنم، با نیاز شدیدی که مرا به آن است،و بی نیازی تو از ان دیرینه است،و آن اندک نزد من بسیار است،و برای تو هموار و آسان.خدایا بخششت از گناهم،و گذشتت از خطایم،و چشم پوشی ات از تجاوزم،و پرده افکنی ات بر کردار زشتم،و بردباری ات از فراوانی جرمم از آنچه که از خطا و گناه عمدی ام بود مرا به طمع انداخت،که از درگاهت چیزی را که شایستۀ آن از سوی تو نیستم درخواست کنم،آنچه که از رحمتت نصیبم نمودی و از قدرتت نشانم دادی،و از اجابتت به من شناساندی،پس بر آن شدم که با اطمینان بخوانمت،و با انس و میل بدون ترس و هراس از تو درخواست می کنم،و در انچه به خاطر آن قصد پیشگاه تو نمودم از تو ناز جویم،اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد،از روی نادانی بر تو عتاب ورزیدم،با آنکه شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد،چه تو به سرانجام امور آگاهی،پس هیچ مولای کریمی را بر بندۀ پستی،شکیباتر از تو بر خود ندیدم،ای پروردگار من،تو مرا می خوانی،و من از تو روی می گردانم، و با من دوستی می ورزی و من با تو دشمنی می کنم،به من محبّت می نمای و از تو نمی پذیرم،گویا مرا بر تو منّت است،

ص:293

و با همۀ اینها چیزی تو را باز نمی دارد از رحمت و احسان بر من،و تفضّل به جود و کرمت بر این بنده،بر بندۀ نادانت رحم کن،و با فزونی احسانت بر او جود آور،زیرا تو بخشندۀ کریمی، سپاس خدای را خدای مالک سلطنت،روان کنندۀ کشتی،تسخیرکنندۀ بادها،شکافندۀ سپیده،حکم فرمای روز جزاء پروردگار جهانیان.سپاس خدای را بر بردباری اش پس از دانشش به نافرمانی بنده،و سپاس خدای را بر عفوش پس از قدرتش بر عقاب،و و سپاس خدای را بر طول بردباری اش در وقت خشم،و حال آنکه او بر آنچه بخواهد تواناست.سپاس خدای را که آفرینندۀ آفریدگان گسترندۀ روزی،شکافندۀ سپیده،دارای عظمت و بزرگواری و احسان و نعمت بخشی است خدایی که از دیدگان دور است پس دیده نمی شود،و به جانها نزدیک است پس شاهد گفتگوهای پنهان است،فرخنده و برتر است.سپاس خدای را که ستیزه جویی ندارد تا با او برابری نماید،و شبیهی ندارد که هم شکل او باشد،و پشتیبانی ندارد که او را یاری کند،با عزّتش همۀ عزیزان را مقهور ساخته و در برابر عظمتش بزرگان فروتن گشته اند،پس با قدرتش به هرچه خواهد رسد،سپاس خدای را که اجابتم می کند آنگاه که صدایش می زنم،و هر زشتی را بر من می پوشاند و من از او نافرمانی می کنم،و او نعمتش را بر من بزرگ می گرداند،پس من او را شکر نمی کنم،چه بسیار موهبتهای گوارایی که به من عطا فرمود،و حوادث وحشتناکی که مرا از آسیب آنها کفایت نمود،و چه بسیار خرّمی دلنشینی که به من نمایاند، او را سپاس گویان ستایش می کنم،و تسبیح گویان یادیش می کنم،سپاس خدای را که پرده اش دریده نگردد،و در رحمتش بسته نشود، و پرسنده اش ردّ نگردد،و آرزومندش نومید نشود.سپاس خدای را که هراسندگان را ایمنی بخشد،و شایستگان را

ص:294

نجات دهد،و ناتوان شمردگان را به رفعت رساند،و متکبّران را به خاک اندازد و پادشاهانی را نابود نماید، و دیگران را جانشین آنان سازد،سپاس خدای را که درهم شکنندۀ گردنکشان،نابودکنندۀ ستمکاران،دریابندۀ گریختگان،کیفردهندۀ ستمگران،فریادرس دادجویان،حاجت بخش خواهندگان،تکیه گاه مؤمنان است.سپاس خدای را که از خشیتش آسمان و ساکنانش غرّش کنند،و زمین و آبادکنندگانش بلرزند،و دریاها و هرکه در اعماقش شناور است موج زنند.سپاس خدای را که ما را به شناخت خویش هدایت فرمود و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود هرگز هدایت نمی شدیم سپاس خدای را که می آفریند و خود آفریده نشده،و روزی می دهد،و خود روزی داده نمی شود و می خوراند و خود خورانده نمی شود و زنده ها را می میراند،و مردگان را زنده می کند،و اوست زنده ای که هرگز نمی میرد،خیر تنها به دست اوست،و او بر هر چیز تواناست.

خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات و امین و یار صمیمی و محبوب،و برگزیده ات و حافظ راز و رسانندۀ پیامهایت،درودی برترین و بهترین و زیباترین و کامل ترین و پاکیزه ترین و پر نماترین و دلپسندترین و پاک ترین و بلندترین و بیشترین درودی که فرستادی و برکت دادی و ترحم نمودی و مهر ورزیدی،و سلام دادی بر یکی از بندگان و پیامبران و رسولان و برگزیدگان و اهل کرامت از خلقت.خدایا درود فرست بر علی امیر المؤمنان،و جانشین فرستادۀ پروردگار جهانیان،بنده و ولیّت و برادر رسولت،و حجّتت بر بندگان،و

ص:295

نشانۀ بزرگ ترت،و خبر عظیم،و درود فرست بر صدیقۀ طاهره فاطمۀ زهرا سرور زنان جهانیان،و درود فرست بر دو فرزندزادۀ پیامبر رحمت،و دو پیشوای هدایت،حسن و حسین،دو سرور جوانان اهل بهشت،و درود فرست بر امامان مسلمانان،علی بن الحسین و محمّد بن علی،و جعفر بن محمّد،و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد،و حسن بن علی،و یادگار شایستۀ هدایتگر حضرت مهدی،حجّتهای تو بر بندگان،و امینهای تو در سرزمینهایت درودی بسیار و همیشگی.خدایا درود فرست بر ولی امرت،آن قائم آرزو شده،و دادگستر مورد انتظار، واو را در حمایت فرشتگان مقرّبت قرار ده،و به روح القدس تأییدش کن ای پروردگار جهانیان.خدایا او را دعوت کننده به کتابت،و قیام کننده به آئینت قرار ده،او را جانشین خود روی زمین گردان،چنان که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی،دینی را که برایش پسندیده ای به دست او پابرجا بدار،و ترسش را به امنیت بازگردان،تا با اخلاص کامل تو را بپرستد.خدایا عزیزش بدار،و به دیگران توسط او عزّت بده و یاری اش کن.و به دیگران از سوی او یاری ده یاری اش ده یاری پیروزمندانه و بر پیروزیش با پیروزی آسان،و از پیش خود برای او سلطنتی پیروزی آفرین قرار ده.خدایا به وسیلۀ او دینت و روش پیامبرت را آشکار کن،تا چیزی از حق،از ترس احدی از مردم پنهان نماند.خدایا به سوی تو مشتاقیم برای یافتن دولت کریمه ای که اسلام و اهلش را به آن عزیز گردانی،و نفاق و اهلش را به وسیلۀ آن خوار سازی،و

ص:296

و ما را در آن دولت از دعوت کنندگان به سوی طاعتت،و رهبران به سوی راهت قرار دهی،و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن روزیمان فرمایی.خدایا آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت کن،و آنچه را دررسیدن به آن کوتاهی کردیم،ما را به آن برسان،خدایا پریشانی ما را به یاری او جمع کن،و پراکندگی ما را به او وحدت بخش،و گسیختگی ما را با او پیوند ده،و اندک ما را به او زیاد فرما،و ذلّت ما را به او عزّت ده و تنگدستی ما را به او توانگری بخش،و بدهی ما را از برکت او ادا کن،و فقر ما را به مدد او جبران فرما،و جدایی و دودستگی ما را به او برطرف کن،و دشواری کار ما را به او آسان گردان،و روی ما را به دیدار او سپید کن،و اسیران ما را به یاری او آزاد گردان،و درخواستهای ما را به لطف او برآور،و وعده های ما را به ظهور او تحقق بخش و دعایمان را به کمک او اجابت کن،و خواسته هایمان را به حق او عطا فرما،و ما را به یاری او به آروزهای دنیا و آخرتمان برسان،و لطف به او بالاتر از آرزویمان به ما اعطا کن،ای بهترین خواسته شدگان،و گشاده دست ترین بخشندگان،سینه های ما را به او شفا بخش،و کینه دلهایمان را به او برطرف کن،و ما را به مدد او به حقیقت آنچه که در آن اختلاف افتاده از حق به اذن خود راهنمایی فرما،همانا تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی،و به وسیلۀ او ما را بر دشمنان خود و دشمنان خویش یاری ده،ای معبود حق آمین.خدایا از نبود پیامبران که درودهای تو بر او و خاندانش و از ناپیدایی مولایمان،و بسیاری دشمنانمان و کمی نفراتمان،و سختی فتنه ها به سویمان،و از جریان زمان بر زیانمان به درگاه تو شکوه می آوریم،بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را در برابر این همه یاری فرما به گشایشی از جانب خویش که زود برسانی،و بدحالی که برطرف کنی،و پیروزی با عزّت برایمان قرار دهی،و سلطنت حقی که آشکارش فرمایی،و به رحمتی که از سویت ما را فرا گیرد،و به سلامتی کاملی که از جانبت ما را بپوشاند،ای مهربان ترین

ص:297

مهربانان.

و بدیهایشان محو گشته،و در آنچه حکم می کنی،و مقدّر می فرمایی قرار دهی،که عمر مرا در خیر و سلامت کامل طولانی کنی،و در روزی ام وسعت دهی،و مرا از آنانی قرار دهی که به وسیلۀ آنان دینت را یاری می کنی،و دیگری را به جای من قرار ندهی

به آن اشاره کرده اند.احادیث در باب کیفیت بجا آوردن آن مختلف است،آنچه موافق روایت ابن ابی قرّه از امام جواد علیه السّلام است،و شیخ مفید در کتاب«غرّیه و اشراف»،آن را اختیار کرده،بلکه مورد اختیار مشهور از علماست،آن است که در دهۀ اول و دوم ماه رمضان،در هر شب بیست رکعت خوانده شود،هر دو رکعت به یک سلام،به این صورت که، هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب،و دوازده رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند،و در دهۀ آخر ماه در هر شب سی رکعت بخواند،هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب و بیست و دو رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند،که مجموع این نمازها هفتصد رکعت می شود،و باقی آن را که سیصد رکعت است در شبهای قدر بخواند،شب نوزدهم صد رکعت،و شب بیست و یکم صد رکعت،و در شب بیست و سوم نیز صد رکعت که در جمع هزار رکعت می شود.این هزار رکعت به ترتیب دیگری هم وارد شده است که تفصیلش در جای دیگر آمده،و این مقام گنجایش شرح آن را ندارد،و امید است که اهل خیر در اجرای این هزار رکعت مسامحه و سهل انگاری نکنند،و خودا را از فیض آن بهره مند کنند.

و نیز روایت شده:که پس از هر دو رکعت از نمازهای مستحبی ماه رمضان بخوان:

خدایا در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان حتمی ات،و در آنچه بسط می دهی از کار حکیمانه ات،در شب قدر مقرّر فرما که مرا از حاجیان خانۀ کعبه ات قرار دهی،حاجیانی که حجّشان پذیرفته شده،و تلاششان قبول گشته،و گناهانشان آمرزیده شده است،و از تو درخواست می کنم که عمرم را در طاعتت طولانی سازی،و روزی ات را بر من گسترده نمایی،ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا از تو درخواست میکنم به حق نافذترین مرتبه اراده ات و همه مراتب اراده ات نافذ است خدایا از تو درخواست میکنم به حق همه مراتب اراده ات خدایا از تو درخواست میکنم به حق قدرتت که بر همه موجودات احاطه دارد و همه قدرتت بر تمام موجودات احاطه دارد خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب قدرتت،خدایا از تو درخواست می کنم به حق نافذترین مرتبه از مراتب علمت و همۀ مراتب علمت نافذ است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب علمت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق پسندیده ترین مرتبه از گفتارت،و همۀ مراتب گفتار تو پسندیده است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب گفتارت،خدایا از تو درخواست می کنم به حق محبوبترین مرتبه از خواسته هایت نزد تو،و همۀ مراتب خواسته هایت محبوب است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب خواسته هایت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق شریف ترین مرتبه از شرفت،و همۀ مراتب شرف تو شریف است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب شرفت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق پایدارترین مرتبه از سلطنتت و همۀ مراتب سلطنت تو پایدار است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق مراتب سلطنتت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق باافتخارترین مرتبه از فرمانروایی ات و همۀ مراتب فرمانروایی ات با افتخار است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب فرمانروایی ات.خدایا از تو درخواست می کنم به حق برترین مرتبه از برتری ات و همۀ مراتب برتری ات برتر است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب برتری ات.خدایا از تو درخواست می کنم به حق دیرینه ترین مرتبه از کرمت،و همۀ مراتب کرمت دیرینه است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب کرمت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق گرامی ترین مرتبه از نشانه هایت،و همۀ مراتب نشانه هایت گرامی است.خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب نشانه هایت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه از جاه و جبروت که در آنی،و از تو می خواهم به حق هر جاه به تنهایی و به حق هر جبروت به تنهایی،

ص:302

خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه اجابت می کنی مرا به آن هنگامی که از تو درخواست می کنم پس مرا اجابت کن ای خدا.آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه،که به یقین براورده خواهد شد.

ورزید،درحالی که از من بی نیاز است،و سپاس خدای را که بر من بردباری می کند تا آنجا که گویی مرا گناهی نیست!پروردگارم ستوده ترین موجود نزد من بوده و به ستایش من سزاوارتر است.خدایا راههای درخواست حاجتهایم را به جانب تو باز می یابم،و آبشخورهای امید را نزد تو پر می بینم،و یاری خواستن از فضل برای آنکه تو را آرزو کرد بی مانع می بینم،و درهای دعا را برای فریاد کنندگان گشوده می نگرم،و می دانم که تو برای امیدواران در جایگاه اجابتی،و برای دل سوختگان در کمین گاه فریادرسی،و به یقین در اشتیاق به جودت،و خشنودی به قضایت جایگزینی از منع بخیلان است،و گشایشی از آنچه در دست ثروت اندوزان،و همانا مسافر به سوی تو مسافتش نزدیک است، و تو از آفریدگانت هرگز در پرده نیستی،جز اینکه کردارشان آنان را از تو محجوب نماید،من با درخواستم آهنگ تو کردم،و با حاجتم روی به تو آوردم،نیاز خواهی ام را به پیشگاه تو قرار دادم،و خواندت را دست آویز خویش نمودم بی آنکه مستحق شنیدن خواهشم،و شایستۀ گذشت از من باشی،بلکه برای اطمینان به کرمت، و آرامش به درستی وعده ات،و پناه جستن به ایمان به یگانگی ات و یقین به معرفتت که مرا پروردگاری جز تو نیست،و معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی.خدایا تو گفتی و گفتارت بر حق،و وعده ات درست است[فرمودی:]از فضل خدا بخواهید که خدا به شما مهربان است،ای آقای من در شأن تو این نیست که دستور به درخواست دهی و از بخشش خودداری کنی،تو با عطاهایت بر اهل

ص:304

مملکتت بسیار کریمی،و بر آنان با محبّت و رأفت بسیار احسان کننده ای.خدایا مرا در کودکی در میان نعمتها و احسانت پروریدی،و در بزرگسالی نامم را بلند آوازه ساختی،ای آنکه مرا در دنیا به احسان و فضل نعمتهایش پرورید و برایم در آخرت به گذشت و کرمش اشاره نمود،ای مولای من معرفتم راهنمایم به سوی تو،و عشقم به تو واسطه ام به پیشگاه توست،من از دلیلم به دلالت تو مطمئن،و از واسطه ام به شفاعت تو در آرامشم، ای آقایم تو را به زبانی می خوانم که گناهش او را ناگویا نموده،و با دلی با تو مناجات می کنم که جرمش او را هلاک ساخته، تو را می خوانم ای پروردگارم در حال هراس و اشتیاق و امید و بیم،مولای من هرگاه گناهانم را می بینم بی تاب می گردم،و هرگاه کرمت را مشاهده می کنم،به طمع می افتم،پس اگر از من درگذری بهترین رحم کننده ای،و اگر عذاب کنی ستم نکرده ای،خدایا حجّت من در گستاخی بر درخواست از تو،با ارتکاب آنچه از آن کراهت داری جود و کرم توست،و ذخیره ام در سختیها با کمی حیا همانا رأفت و رحمت توست،و امیدم بر ان است که بین حجّت و ذخیره ام آرزویم را نومید نکنی، پس امیدم را تحقق بخش،و دعایم را بشنو،ای بهترین کسی که خواننده ای او را خوانده،و برترین کسی که امیدواری به او امید بسته،ای آقای من آرزویم بزرگ شده،و کردارم زشت گشته،پس به اندازۀ آرزویم از عفوت به من ببخش،و به زشت ترین کردارم مرا سرزنش مکن،زیرا کرمت برتر از کیفر گنهکاران و بردباریت بزرگتر از مکافات تبهکاران است،و من ای آقایم پناهنده به فضل توام،گریزان از تو به سوی توام، خواستار تحقق چیزی هستم که وعده کردی،و آن گذشت تو از کسی که گمانش را به تو نیکو کرده،چه هستم من ای پروردگارم،و اهمیت من چیست؟

ص:305

به فضلت مرا ببخش،و به گذشتت بر من صدقه بخش،پروردگارا مرا به پرده پوشی ات بپوشان،و از توبیخم به کرم ذاتت درگذر،اگر امروز جز تو بر گناهم آگاه می شد،آن را انجام نمی دادم،و اگر از زود رسیدن عقوبت می ترسیدم، از آن دوری می کردم،گناهم نه به این خاطر بود که تو سبک ترین بینندگانی و بی مقدارترین آگاهان،بلکه پروردگارا از این جهت بود که تو بهترین پرده پوشی،و حاکم ترین حاکمان،و کریم ترین کریمانی،پوشنده عیبها،آمرزندۀ گناهان،دانای نهانها،گناه را با کرمت می پوشانی،و کیفر با بردباری ات به تاخیر می افکنی،سپاس تو را سزاست بر بردباری ات پس از انکه دانستی،و بر گذشتت پس از آنکه توانستی،بردباری ات مرا به جانب گناه می کشد و بر نافرمانی ات جرأت می دهد،پرده پوشی ات بر من مرا به کم حیایی می خواند،و شناختم از رحمت گسترده و بزرگی عفوت،به من در تاختن بر محرّماتت سرعت می دهد!ای شکیبا،ای گرامی،ای زنده،ای ای به خود پاینده،ای آمرزگار،ای توبه پذیر،ای بزرگ نعمت،ای دیرینه احسان،پرده پوشی زیبایت کجاست،گذشت بزرگت کجاست،گشایش نزدیکت کجاست،فریادرسی زودت کجاست،رحمت گسترده ات کجاست،عطاهای برترت کجاست،موهبتهای گوارایت کجاست،جایزه های شایانت کجاست، فضل بزرگت کجاست،عطای عظیمت کجاست،احسان دیرینه ات کجاست،کرمت کجاست،ای کریم،به حق کرمت و«به محمّد و خاندان محمّد»مرا رهایی بخش،و به رحمتت مرا خلاص کن،ای نیکوکار،ای زیباکار،ای نعمت ده،ای فزونی بخش،من

ص:306

آن نیستم که در رهایی از کیفرت بر اعمالمان تکیه کنم،بلکه به احسانت بر ما اعتماد دارم،چرا که تو اهل تقوا و مغفرتی،از باب نعمت دهی ابتدای به احسان می کنی،و از جهت کرم از گناه در می گذری،پس نمی دانم از چه سپاس گویم،از زیبایی که می گسترانی،یا کار زشتی که می پوشانی،یا بزرگ آزمونی که آزمودی و شایستۀ نیکی نمودی،یا آن همه مشکلی که مرا از آن رهانیدی،و سلامت کامل بخشیدی؟!ای محبوب آنکه به تو دوستی ورزید،ای نور چشم کسی که به تو پناه آورد و برای رسیدن به تو از دیگران گسست،تو نیکوکاری و ما بدکارانیم،به زیبایی آنچه نزد توست،از زشتی آنچه پیش ماست درگذر،پروردگارا کدام جهلی است که جود تو گنجایش آن را نداشته باشد،و کدام زمان طولانی تر از مهلت دادن توست،در کنار نعمتهایت ارزش اعمال ما چیست،چگونه اعمال خود را بسیار انگاریم،تا با آنها با کرمت برابری کنیم،بلکه چگونه بر گنهگاران تنگ شود آنچه از رحمتت شاملشان شده؟،ای گستردۀ آمرزش،ای گشاده دست به رحمت،ای آقای من به عزّتت سوگند،اگر مرا برانی از درگاهت دور نخواهم شد،و از چاپلوسی و تملق نسبت به تو دست نخواهم کشید،به خاطر شناختی که به جود و کرمت پیدا کرده ام،تو انجام دهی آنچه را که خواهی،هرکه را بخواهی عذاب می کنی به هرچه که بخواهی و به هر صورتی که بخواهی،و رحم می کنی هرکه را بخواهی،به هرچه که بخواهی و به هر کیفیت که بخواهی،از آنچه کنی بازخواست نشوی،و در فرمانروایی ات نزاع در نگیرد،و کسی در کارت شریکت نگردد،و در داوری ات با تو هماورد نشود،و در تدبیرت احدی بر تو اعتراض نکند،آفرینش و فرمان تو راست،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،پروردگارا این است جایگاه کسی که به پناهت آمد،و به کرمت پناهنده

ص:307

گشت،و به احسان و نعمتهایت الفت جست،تویی آن سخاوتمندی که گذشتت به تنگی نمی رسد،و احسانت کاهش نمی پذیرد،و رحمتت کم نمی شود،و به یقین از چشم پوشی دیرینت،و فضل بزرگت،و رحمت گسترده ات اعتماد نمودیم،آیا ممکن است پروردگارا برخلاف گمانهای ما به خویش رفتار کنی،یا آرزوهایمان را نسبت به رحمتت نومید سازی هرگز ای بزرگوار،چنین گمانی به تو نیست،و طمع ما دربارۀ تو این چنین نمی باشد،پروردگارا،ما را دربارۀ تو آروزی طولانی بسیاری است،ما را در حق تو امید بزرگی است،از تو نافرمانی کردیم و حال آنکه امیدواریم گناه را بر ما بپوشانی،و تو را خواندیم،و امیدواریم که بر ما اجابت کنی،مولای ما امیدمان را تحقق بخش،ما دانستیم که با کردارمان سزاوار چه خواهیم بود،ولی دانش تو دربارۀ ما،و و آگاهی ما به اینکه ما را از درگاهت نمیرانی،گرچه ما سزاوار رحمتت نیستیم ولی تو شایستۀ آنی که بر ما و بر گنهکاران به فضل گسترده ات جود کنی،پس آن گونه که شایستۀ آنی بر ما منّت گذار،و بر ما جود کن،که ما نیازمند به عطای توییم،ای آمرزگار،به نور تو هدایت شدیم،و به فضل تو بی نیاز گشتیم،و به نعمتت بامداد نمودیم و شامگاه کردیم،گناهان ما پیش روی توست،خدایا از گناهانمان از تو آمرزش می خواهیم،و به سوی تو باز می گردیم،تو با نعمتها به ما مهر می ورزی و ما با گناهان با تو مقابله می کنیم،خیرت به سوی ما سرازیر است،و بدی ما به سوی تو بالا می آید،همواره فرشتۀ کریمی،از ما کردار زشت به جانب تو می آید،و این امر مانع نمی شود از اینکه ما را با نعمتهایت فراگیری، و به عطاهای برجسته ات بر ما تفضّل نمایی،منزّهی تو،چه بردبار و بزرگ و کریمی،آغاز کنندۀ به نیکی و

ص:308

و تکرار کنندۀ آنی،نامهایت مقدس،و ثنایت عظیم،و رفتارها و کردارهایت کریمانه است،خدایا،فضلت گسترده تر،و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردار ناپسند و خطاکاری ام بسنجی،پس گذشت نما،گذشت نما، گذشت نما،آقای من،آقای من،آقای من.ما را به ذکرت مشغول کن،و از خشمت پناه ده،و از عذابت نجات بخش،و از مواهبت روزی کن،و از فضلت بر ما انعام فرما،و زیارت خانه ات، و زیارت مرقد پیامبرت را روزی ما کن،صلوات و رحمت و مغفرت و رضوانت بر پیامبر و خاندانش، تو نزدیک و جواب دهنده هستی،عمل به طاعتت را روزی ما گردان،و ما را بر دینت و بر روش پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش)بمیران.خدایا من و پدر و مادرم را بیامرز و به هر دو آنها رحم کن،چنان که مرا به گاه کودکی پروردند،احسان هر دو را به احسان،و بدیهایشان را به آمرزش پاداش ده.خدایا مردان و زنان مؤمن را بیامرز،چه زنده و چه مردۀ آنها را،و بین ما و آنان با نیکیها پیوند ده.خدایا بیامرز زنده و مردۀ ما را، حاضر و غائب ما را،مرد زن ما را،کوچک و بزرگ ما را،آزاد و غیر آزاد ما را،برگشتگان از خدا دروغ گفتند،و گمراه شدند گمراهی دوری،و زیان کردند،زیانی آشکار.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و برایم ختم به خیر فرما،و مرا از آنچه که بی قرارم کرده از کار دنیا و آخرتم کفایت کن،و کسی که مرا رحم نمی کنم بر من چیره مساز، و بر من از سوی خود نگهبانی همیشگی قرار ده،و از من شایسته های آنچه را که انعام کردی مگیر،و از فضلت روزی

ص:309

گسترده حلال پاکیزه نصیب من کن.خدایا به نگهبانی ات مرا نگهبانی کن،و به نگهداری ات مرا نگهدار و به پاسداری ات از من پاسداری فرما،و زیارت خانه ات را در این سال و در هر سال،و زیارت مرقد پیامبرت و امامان(درود بر آنان)را روزی من کن،پروردگارا از این مشاهد پر شرف و مواقف بس گرامی مرا محروم مساز.خدایا به من روی آور تا نافرمانی ات نکنم،و خیر و عمل به آن وحشت از خویش را در شب و روز،تا گاهی که زنده ام می داری ای پروردگار جهانیان به من الهام فرما.خدایا هرگاه گفتم مهیا و آماده شدم و در پیشگاهت به نماز ایستاد و با تو راز گفتم،چرتی بر من افکندی،آنگاه که وارد نماز شدم،و حال راز گفتن را از من گرفتی آنگاه که با تو راز و نیاز کردم،مرا چه شده؟هرگاه گفتم نهانم شایسته شد،و جایگاهم به جایگاه توبه کنندگان نزدیک گشته برایم گرفتاری پیش آمد،بر اثر آن گرفتاری پایم لغزید،و میان من و خدمت به تو مانع شد سرور من شاید مرا از درگاهت رانده ای،و از خدمتت عز نموده ای،یا مرا دیده ای که حقّت را سبک می شمارم پس از پیشگاهت دورم ساختی،یا شاید مرا روی گردان از خود مشاهده کردی،پس مرا مورد خشم قرار دادی یا شاید مرا در جایگاه دروغگویان یافتی،پس به دورم انداختی،یا شاید مرا نسبت به نعمتهایت ناسپاس دیدی،پس محرومم نمودی،یا شاید مرا از همنشینی دانشمندان غایب یافتی،پس خوارم نمودی،یا شاید مرا در گروه غافلان دیدی،پس از رحمتت ناامیدم کردی،یا شاید مرا انس یافته با مجالس بیکاره ها دیدی.پس مرا به آنان واگذاشتی،یا شدی دوست نداشتی

ص:310

دعایم را بشنوی پس دورم نمودی،یا شاید به خاطر جرم و جنایتم کیفرم نمودی،یا شاید برای کمی حیایم از تو مجازاتم نمودی،پس اگر پروردگارا عفو کنی،سابقه اینکه از گناهکاران پیش ار من گذشته ای طولانی است،زیرا کرمت پروردگارا از مجازات اهل تقصیر بسیار بزرگ تر است،و من پناهنده به فضل توام،از تو به تو گریزانم، خواهان چیزی هستم که وعده داده ای.و آن چشم پوشی از کسانی است که به تو گمان نیک برده اند،خدایا فضل تو گسترده تر،و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردارم بسنجی،یا به خطایم بلغزانی،ای آقایم من چیستم،و چه ارزشی دارم، سرور من مرا به فضلت ببخش،و با گذشت بر من کرم فرما،و به پرده پوشی ات خطاهایم را بپوشان،و به کرم وجودت از توبیخم درگذر،آقای من منم کودکی که پروریدی،منم نادانی که دانا نمودی،منم گمراهی که هدایت کردی،منم افتاده ای که بلندش نمودی،منم هراسانی که امانش دادی،و گرسنه ای که سیرش نمودی،و تشنه ای که سیرابش کردی،و برهنه ای که لباسش پوشاندی،و تهیدستی که توانگرش ساختی،و ناتوانی که نیرومندش نمودی،و خواری که عزیزش فرمودی،و بیماری که شفایش دادی، و خواهشمندی که عطایش کردی،و گنهکاری که گناهش را بر او پوشاندی،و خطاکاری که نادیده اش گرفتی،و اندکی که بسیارش فرمودی،و ناتوان شمرده ای که یاری اش دادی،و رانده شده ای که مأوایش بخشیدی،من پروردگارا کسی هستم که در خلوت از تو حیا نکردم،و در آشکار از تو ملاحظ ننمودم،منم صاحب مصیبتهای بزرگ،منم

ص:311

آنکه بر آقایش گستاخی کرد،منم آنکه جبّار آسمان را نافرمانی کرد،منم آنکه بر معاصی بزرگ رشوه دادم،منم آنکه هرگاه به گناهی مژده داده می شدم شتابان به سویش می رفتم،منم آنکه مهلتم دادی باز نایستادم،و بر من پرده پوشاندی حیا نکردم،و مرتکب گناهان شدم و از اندازه گذراندم و مرا از چشمت انداختی،اهمیت ندادم،پس با بردباری ات مهلتم دادی،و با پرده پوشی ات مرا پوشاندی تا آنجا که گویی مرا از یاد برده ای،و از مجازات گناهان برکنارم داشته ای،گویا تو از من حیا کرده ای!!خدایا،آنگاه که نافرمانی کردم نافرمانی ات نکردم چنان که پروردگاری ات باشم،و نه چنان که سبک شمارندۀ فرمانت باشم،و نه با گستاخی در معرض کیفرت قرار گیرم، و نه تهیدست را ناچیز شمارم،ولی خطایی بود که بر من عارض شد و نفسم آن را برایم آراست،و بدبختی ام مرا بر آن یاری نمود،و پردۀ افتاده ات بر من مغرورم نمود،در نتیجه با کوششم نافرمانی ات نمودم و به مخالفتت برخاستم اکنون چه کس مرا از عذابت نجات می دهند،و فردا از چنگ ستیره جویان و دشمنی کنندگان چه کسی رهایم می کند،و به رشتۀ چه کسی بپیوندم اگر تو رشته ات را از من بگسلی،مرا چه رسوایی بزرگی است از آنچه کتاب تو از کردارم در شمار آورده،اگر امیدوار به کرم فراوانی رحمتت نبودم،و هم اینکه مرا از ناامیدی نهی نموده ای هرآینه ناامید می شدم به هنگامی که گناهانم را بیاد می آوردم،ای بهترین کسی که خواننده ای او را خواند،و برترین کسی که امیدواری به او امید بست.خدایا به پیمان اسلام به تو توسّل می جویم،و به حرمت قرآن بر تو تکیه می کنم،و به محبّتم نسبت به پیامبر درس ناخواندۀ قریشی هاشمی

ص:312

عربی تهامی مکّی مدنی،همجواری نزد تو را امید می نمایم،پس انس ایمانی مرا در عرصۀ وحشت نینداز،و و پاداش مرا،پاداش کسی که غیر تو را عبادت کرده قرار مده،چه اینکه مردمی به زبانشان ایمان آوردند تا جانشان را به این وسیله حفظ کنند،پس به آنچه آرزو داشتند رسیدند،و ما با زبان و دلمان به تو ایمان آوردیم،تا از ما درگذری،پس ما را به آنچه آرزومندیم برسان،و امیدت را در سینه هایمان استوار کن،و دلهایمان را پس از آنکه هدایتمان فرمودی گمراه مکن،و از جانب خود ما را ببخش،که تو بسیار بخشنده ای،به عزتت سوگند اگر مرا برانی،از درگاهت نخواهم رفت،و از چاپلوسی نسبت به تو باز نخواهم ایستاد،به خاطر الهامی که از معرفت به کرمت و گستردگی رحمتت به قلب من شده،بنده به جانب چه کسی جز مولایش می رود؟و آفریده به چه کسی جز آفریدگارش پناه می برد؟خدایا،اگر مرا با زنجیر ببندی،و عطایت را در میان مردم از من بازداری،و بر رسواییهایم دیدگان بندگانت را بگشایی،و مرا به سوی دوزخ فرمان دهی، و بین من و نیکان پرده گردی،امیدم را از تو نخواهم برید،و آرزویم را از عفو تو باز نخواهم گرداند، و محبتت از قلبم بیرو ن نخواهد رفت،من فراوانی عطایت را نزد خود،و پرده پوشی ات را در دار دنیا بر گناهانم فراموش نخواهم کرد،ای آقای من محبت دنیا را از دلم بیرون کن،و میان من و مصطفی پیامبرت و خاندانش،بهترین برگزیدگان از آفریدگانت و پایان بخش پیامبران محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)جمع کن،و مرا به مقام توبه به پیشگاهت برسان، و هر گریه بر خویشتن مرا یاری ده،من عمرم را به امروز و فردا کردن و آرزوهای باطل نابود ساختم،و اینک به جایگاه

ص:313

به ناامیدان از خیر و صلاح فرود آمده ام،پس بدحال تر از من کیست؟اگر من بر چنین حالی به قبرم وارد شوم،قبری که آن را برای خواب آماده نساخته ام،و برای آرمیدن به کار نیک فرش ننموده ام،و مرا چه شده که گریه نکنم،و حال آنکه نمیدانم بازگشت من به جانب چه خواهد بود،من نفسم را می نگرم که با من نیرنگ می بازد،و روزگار را مشاهده می کنم که مرا می فریبد،و حال آنکه بالهای مرگ بالای سرم به حرکت درآمده،پس مرا چه شده که گریه نکنم،گریه می کنم برای بیرون رفتن جان از بدنم،گریه می کنم برای تاریکی قبرم،گریه می کنم برای تنگی لحدم،گریه می کنم برای پرسش دو فرشتۀ قبر منکر و نکیر از من،گریه می کنم برای درآمدنم از قبر عریان و خوار،درحالی که بار سنگینی را بر دوش می کشم،یک بار از طرف راست و بار دیگر از جانب چپم نگاه می کنم،هنگامی که مردمان در کاری جز کار منند،چه برای هرکسی از آنان در آن روز کاری است که او را بس است،چهره هایی در آن روز روشن و خندان خوشحال اند،و چهره هایی در آن روز بر آنها غبار بدفرجامی نشسته،و سیاهی و خواری آنها را پوشانده،ای آقای من،تکیه و اعتمادم و امید و توکلم بر تو،و آویختنم بر رحمت توست،هرکه را خواهی به رحمتت رسانی،و با کرامتت هرکه را دوست داری هدایت کنی،پس تو را سپاس بر اینکه قلبم را از شرک پاک نمودی،و برای تو سپاس بر گشودن زبانم،آیا با این زبان کندم تو را شکر کنم،یا با نهایت کوشش در کارم تو را خشنود نمایم،پروردگارا ارزش زبانم در کنار شکرت چیست،و قیمت کارم در برابر نعمتهایت و احسانت چه اندازه است؟!خدایا،جودت آرزویم را گسترد،و سپاست عملم را پذیرفت،ای آقای من میلم به سوی توست،و ترسم از جانب توست،و آرزویم به

ص:314

پیشگاه توست،آرزویم مرا به سوی تو کشانده و همّتم بر درگاه تو ای خدای یگانه معتکف شده،و رغبتم در آنچه نزد توست فزونی یافته،امید خالص و بیمم برای توست،و محبّتم به تو انس گرفته،و دستم را به جانب تو انداختم،و ترسم را به سوی رشتۀ طاعت تو کشیدم،ای مولای من دلم به یاد تو زندگی کرد،و با مناجات با تو آتش هراس را بر خود سرد نمودم،ای مولایم و ای آرزویم و ای نهایت خواسته ام،میان من و گناهم جدایی انداز،گناهی که بازدارندۀ من از ملامت طاعت توست،تنها از تو درخواست می کنم،به خاطر امید دیرینه به تو،و بزرگی طمع از تو، که از مهر و رحمت بر خود واجب کرده ای،پس فرمان تو راست،یگانه ای و شریکی نداری،و همۀ خلق جیره خوار تو،و در دست قدرت تواند،و هر چیز برای تو فروتن است،منزّهی تو ای پروردگار جهانیان، خدایا به من رحم کن آنگاه که حجّتم بریده شود،و زبانم از پاسخت ناگویا گردد،و به هنگام بازپرسی ات هوش از سرم برود،ای بزرگ امیدم،زمانی که بیچارگی ام شدّت گیرد محرومم مکن،و به خاطر نادانی ام از درگاهت مران،و به علت کم تابی ام از رحمتت دریغ مفرما،به جهت تهیدستی ام عطایم کن،و به خاطر ناتوانی ام به من رحم کن،آقایم اعتماد و تکیه،امید و توکلم بر توست،و آویختنم به رحمت توست،و بارم را به آستان تو اندازم،و خواسته ام را به جود و کرم تو جویم،پروردگارا دعایم را آغاز می کنم،و رفع تنگدستی ام را به تو امید می بندم،و به توانگری تو ناداری ام را جبران می کنم،و ایستادنم زیر سایۀ عفو توست،و به جانب جود و کرمت دیده ام را بلند می کنم،و به سوی احسانت نگاهم را ادامه می دهم،پس مرا به آتش

ص:315

مسوزان،و حال آنکه تو جایگاه آرزوی منی،و در دوزخ جایم مده که تو نور چشم منی،ای آقای من گمانم را به احسان و نیکی ات تکذیب مکن که تویی مورد اطمینانم،و از پاداشت محرومم مگردان که تو عارف به تهیدستی منی خدایا اگر مرگم فرا رسیده و کردارم مرا به تو نزدیک نکرده پس اعتراف به گناهم را به پیشگاهت وسیلۀ عذرخواهی ام قرار دادم.خدایا اگر گذشت کنی،پس سزاوارتر از وجود تو به گذشت کیست،و اگر عذاب نمایی پس دادگرتر از تو در داوری کیست؟، در این دنیا به غربت،و به گاه مرگ به سختی جان دادنم،و در قبر به تنهایی ام،و در لحد به هراسم رحم کن،و زمانی که برای حساب در برابرت برانگیخته شدم و به خواری جایگاهم رحمت آور،و آنچه از کردارم بر انسانها پوشیده مانده بیامرز،و آنچه را که مرا به آن پوشاندی تداوم بخش،و به من در حال افتادن در بستر مرگ که دستهای دوستانم مرا این طرف و آن طرف کند رحم فرما،و به من محبت فرما در آن حال که روی تخت غسّالخانه به صورت درازا افتاده ام،و همسایگان شایسۀ مرا به این سو و آن سو برمی گردانند بر من تفضّل کن،و در وقت حمل شدنم که بستگانم گوشه های جنازه ام را به دوش برداشته اند،و در حالت حمل شدنم،که تنها در قبرم وارد پیشگاه تو شده ام بر من جود نما،و در این خانۀ جدید بر غربتم رحم کن،تا به غیر تو انس نگیرم ای آقای من،اگر مرا به خودم واگذاری هلاک شده ام،ای آقای من،اگر لغزشم را نادیده نگری از چه کسی فریادرسی خواهم،و به چه کسی پناه ببرم اگر عنایتت را در آرامگاهم نداشته باشم،و به چه کسی التجا برم اگر غم و اندوهم را برطرف نکنی؟،ای آقای من که را دارم و چه کسی بر من رحم می کند،اگر تو به من رحم نکنی،و احسان که را آرزو کنم،اگر احسان تو را روز بیچارگی ام نداشته باشم،

ص:316

و گریز از گناهان به سوی کیست،وقتی که عمرم سرآید؟ای آقای من،مرا عذاب مکن که امید به تو دارم،خدایا امیدم را تحقق بخش،و ترسم را ایمنی ده،زیرا من در عین فراوانی گناهانم امیدی جز به گذشت تو ندارم،ای آقای من چیزی را از تو درخواست دارم که شایستۀ آن نیستم،و تو اهل تقوا و آمرزشی،پس مرا بیامرز،و جامه ای از لطفت بر من بپوشان،که گناهانم را بر من بپوشاند،و آنها را بیامرزی و نسبت به آنها بازخواست نشوم،که تو داری کرم دیرینه،و چشم پوشی بزرگ و گذشت کریمانه ای.خدایا تویی که عطایت را پی درپی فروریزی،بر کسی که از تو درخواست نمی کند،و بر آنان که منکر پروردگاریت هستند،چه رسد آقای من بر کسی که از تو خواهش کرده و یقین نمود که آفرینش از تو و فرمان تنها به دست توست،منزّه و والایی ای پروردگار جهانیان،ای آقای من بنده ات به درگاه توست،تنگدستی او را پیش رویت قرار داده با دعایش در خانۀ احسانت را می کوبد،پس روی کریمانه ات را از من برمگردان،و آنچه می گویم از من بپذیر،من تو را به این دعا خواندم،امید دارم که به خاطر معرفتم به رأفت و مهرت مرا باز نگردانی.خدایا تویی آنکه پرسنده ای ناتوانت نکند،و عطاگیری از تو نکاهد،تو چنانی که خود گویی،و بالاتر از آنچه ما می گوییم.خدایا از تو صبری زیبنده،و گشایشی نزدیک و گفتاری درست و مزدی بزرگ درخواست میکنم پروردگارا از خیر تمامش را از تو می خواهم،آنچه را از آن دانسته ام و آنچه را ندانسته ام،خدایا از تو می خواهم بهترین چیزهایی را که بندگان شایسته ات از تو خواستند،ای بهترین کسی که از او خواسته می شود،و سخی ترین کسی که عطا فرمود،خواسته ام را در حق

ص:317

خودم و خانواده ام و پدر و مادرم و فرزندانم و خاصانم و برادران دینی ام به من عطا کن،زندگی ام را گوارا گردان،مرّوتم را آشکار ساز،و همۀ احوالم را اصلاح کن،و مرا از کسانی قرار ده که عمرش را طولانی کردی،و کردارش را نیکو ساختی،و نعمتت را بر او تمام کردی،و از او خشنود شدی،و او را به زندگانی پاکیزه زنده داشتی،در بادوام ترین خوشیها،و کامل ترین کرامتها و کامل ترین زندگیها،همانا تو هرچه را بخواهی انجام می دهی و جز تو هرچه را بخواهد توان انجام آن را ندارد.خدای از جانب خود مرا به ذکر خاصت اختصاص ده،و چیزی از آنچه که به وسیلۀ آن به تو تقرّب می جویم را در همّ اوقات شب و روز وسیلۀ ریا و شهرت خواهی و هوس رانی و طغیانگری قرار مده،و مرا از خاشعان درگاهت بگردان،خدای از تو می خواهم که به من عطا کنی:گشایش در روزی امنیّت در وطن،نوز چشم در خانواده و مال و اولاد،و پایداری در نعمتهایی که نزد من است،و تندرستی در جسم،و توانمندی در بدن،و سلامت در دین،و مرا به طاعتت و طاعت رسولت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد،به کار گمار،همیشه و تا هنگامی که عمرم داده ای،و مرا از پر نصیب ترین بندگانت در نزد خود قرار ده،پر نصیب تر در هر خیری که فرو فرستادی،و در ماه رمضان در شب قدر نازل می کنی،و نازل کننده آنی در هر سال،از رحمتی که می گستری،و عافیتی که می پوشانی،و بلایی که دفع می کنی،و خوبیهایی که می پذیری، و بدیهایی که از آن درمی گذری،و در این سال و هر سال زیارت خانه ات را نصیبم فرما، و از فضل گسترده ات روزی فراخ ارزانی من کن،و بدیها را ای آقای من از من برگردان،و

ص:318

بدیه مرا بپرداز و جبران ستمهایی که بر عهدۀ من است را ادا فرما تا به خاطر چیزی از آنها آزار نبینیم و گوشها و دیدگان دشمنان و حسودان و متجاوزان بر من را از من برگیر،و مرا بر آنان پیروز کن،و چشمم را روشن فرما،و دلم را شادی بخش و برایم از اندوه و غم گشایش و بیرون رو قرار ده،و هرکه از میان مخلوقاتت نسبت به من به بدی قصد کرده،و زیر گامم قرار ده،و مرا از گزند شیطان و گزند پادشاه و بدیهای کردارم کفایت کن،و از همۀ گناهان پاکم فرما،و به گذشتت از آتش امانم ده،و به رحمتت به بهشت واردم کن،و به احسانت از حور العین به همسری ام در آور،و مرا به دوستان شایسته ات محمّد و خاندانش آن خوبان و نیکان پاکیزه و پاک ملحق کن،درود بر آنان و بر تنها و جانهایشان،و رحمت خدا و برکاتش بر ایشان،خدای ای آقای من،به عزّت و جلالت سوگند،اگر مرا به گناهانم پی جویی کنی،من تو را به عفوت پی می جویم و اگر مرا به پستی ام تعقیب نمایی،من تو را به کرمت می خواهم،و اگر به دوزخم دراندازی اهل دوزخ را به محبتم به تو آگاه می سازم.خدایم و آقایم اگر جز اولیا و اهل طاعتت را نیامرزی،پس گنهکاران به چه کسی پناه برند،و اگر جز اهل وفا را اکرام ننمایی،پس بدکاران از چه کسی فریادرسی خواهند؟،خدایا اگر مرا وارد دوزخ کنی این موجب خرسندی دشمن توست،و اگر مرا به بهشت وارد نمایی،این سبب خوشحالی پیامبر توست،و من به خدا سوگند این را می دانم،که دلشادی پیامبرت نزد تو،از خرسندی دشمنت محبوب تر است.خدایا از تو

ص:319

درخواست می کنم که دلم را از محبت و خشیتت،و باور به کتابت،و ایمان به وجودت،و هراس از حضرتت،و اشتیاق به ذاتت پر کنی،ای دارای بزرگی و بزرگواری،دیدارت را محبوب من کن،و تو نیز مرا محبوب خود بدار،و در لقایت برای من آرامش و گشایش و کرامت قرار ده.خدایا مرا به شایستگان از بندگان گذشته ات ملحق ساز،و از شایستگان از آنان که در آینده اند قرار ده،و مرا بر راه شایستگان نگاهدار،و بر مخالفت با خواسته های نفسم یاری ده،آن گونه که شایستگان را بر مخالفت با خواسته های نفسانی یاری می دذهی،و کردارم را به نیکوترین وجه ختم کن،و پاداشم را در کارها به برکت رحمتت بهشت قرار ده،و بر شایسته ای آنچه عطا کردی یاری ام نما و ثابت قدمم کن،پروردگارا،و در ورطۀ بدیهایی که از آنها نجاتم دادی باز مگردان،ای پروردگار جهانیان.خدایا ایمانی از تو درخواست می کنم،که پایانی جز دیدار تو نداشده باشد،بر آن ایمان پایدارم بدار تا زنده ام می داری و بر آن بیمران زمانی که مرا میمرانی،و بر آن برانگیز،هنگامی که مرا برمی انگیزی،و دلم را از ریا و شک و شهرت خواهی در دینت پاک فرما،تا عملم برای تو خالص باشد.خدایا از تو می خواهم که به من عطا کنی:بصیرت در دینت، و فهم در فرمانت،و آگاهی در علمت،و دو نصب از رحمتت،و پرهیزی که مرا از نافرمانیهایت بازدارد، و رخسارم را به فروغ نورت سپید کن،و رغبتم را در آنچه نزد توست قرار ده،و در راه خود و بر آئین پیامبرت درود خدا بر او و خاندانش بمیران.خدایا به تو پناه می آورم از کسالت و سرافکندی و اندوه و ترس و بخل و بی خبری و سنگدلی و ناداری و تهیدستی و بیچارگی و همۀ بلاها

ص:320

و زشتیهای آشکار و پنهان،و به تو پناه می آورم از نفسی که قانع نمی شود،و از شکمی که سیر نمی گردد،و از قلبی که فروتنی نمی کند،و دعایی که به اجابت نمی رسد،و کرداری که سود نمی بخشد،پروردگارا برای حفظ جان و دین و مال و آنچه که نصیب من فرموده ای،از شیطان رانده شده به تو پناه می آورم،همانا تو شنوا و دانایی.خدایا به یقین جز تو احدی مرا پناه نمی دهد،و به جز تو پناهگاهی نمی یابم،پس هستی ام را در دامن عذابت قرار نده،و به هلاکت و شکنجه دردناک بازمگردان.خدایا از من بپذیر و نامم را پرآوازه کن،و درجه ام را بالا ببر،و بار گناهم را بریز،و مرا به اشتباهم یاد مکن،و پاداش به عبادت نشستن و گفتار و دعایم را خشنودی و بهشت قرار ده،پروردگارا،همه آنچه را از تو خواستم به من عطا فرما،و از احسانت بر من بیفزا،من مشتاق توام،ای پروردگار جهانیان،خدایا تو خود در قرآن فرمودی که از کسی که به ما ستم روا داشته گذشت کنیم،و ما بر خود ستم ورزیدیم،پس از ما درگذر،که حضرتت به گذشت از ما،شایسته تر از ماست،و هم فرمان دادی که فقیری را دست خالی از در خانه هایمان نرانیم،و من اکنون به گدایی از تو به درگاهت آمدم،پس مرا جز با روا شدن حاجتم باز نگردان و نیز به نیکی دربارۀ بردگانمان امر فرمودی،و هم اینک ما بردگان توییم،پس ما را از آتش دوزخ برهان،ای پناهگاهم به وقت غم و اندوه، ای فریادرس به هنگام سختی،به تو پناه آوردم،و از تو فریادرسی خواستم،و جز به تو پناه نمی آورم و جز از تو درخواست گشایش نمی کنم،پس به فریادم رس و گشایشی در کارم قرار ده،ای که اسیر را آزاد می کنی،و از گناه

ص:321

فراوان می گذری،از من عمل اندک را بپذیر،و از گناه بسیارم درگذر،همانا تو مهربان و آمرزنده.خدایا ایمانی از تو می خواهم که دلم با آن همراه شود و باور صادقانه ای که بدانم هرگز چیزی به من نمی رسد،مگر آنچه که تو برایم ثبت کردی و مرا از زندگی به آنچه که نصیبم فرمودی خشنود بدار،ای مهربان ترین مهربانان.

روی موسی،همین شب،همین شب،همین شب،همین ساعت،همین ساعت،همین ساعت،خدایا دلم را از دورویی و کردارم را از ریا،زبانم را از دروغ،و دیده ام را از خیانت پاک کن،همانا تو از خیانت دیده ها و آنچه در سینه ها نهان است خبر داری،پروردگارا،این است جایگاه پناهنده به تو از آتش،این است جایگاه پناه خواه از تو از آتش،این است جایگاه دادخواه از تو از آتش،این است جایگاه گریزان به سوی تو از آتش،این است جایگاه کسی که از خطایش به تو بازگشته،و به گناهش اعتراف می کند،و به سوی پروردگارش توبه می نماید،این است جایگاه بینوای تهیدست،این است جایگاه هراسندۀ پناه جو،این است جایگاه اندوهناک غمگین،این است جایگاه دلگیر افسرده،این است جایگاه غریب غرق شده،این است جایگاه ترسندۀ هراسان،این است جایگاه کسی که برای گناهش آمرزگاری جز تو نیابد،و توان بخشی برای ناتوانی اش جز تو پیدا نکند،و برای اندوهش برگزیده ای جز تو نبیند، ای خدا ای کریم،چهره ام را به آتش مسوزان،آن هم پس از سجده ام برای تو،و به خاک ساییدن رویم به درگاهت،بی آنکه منّتی از من بر تو باشد،بلکه تو را بر من و سپاس و منّت و تفضّل است،رحم کن پروردگارا،پروردگارا،پروردگارا،آن قدر بگوید تا نفس قطع شود به ناتوانی ام و کمی تدبیرم،و نازکی پوستم،و از هم گسیختن بندهایم،و از هم پاشیدن گوشت و بدن،و پیکرم، و تنهایی و هراسم در قبر،و بی تابی ام از بلای کوچک،از تو درخواست می کنم،پروردگارا،ای نور چشم و خوشحالی روز اندوه و ندامتم،پروردگارا چهره ام را سپید کن آن روز که چهره ها سیاه می شود،از هول

ص:323

بزرگ تر امانم ده،از تو درخواست مژده می کنم برای روزی که دلها و دیده ها زیر و رو می شود،و به هنگام جدا شدن از دنیاخاهان بشارتم،سپاس خدای را که به یاری او در زندگی ام امید دارم،و او را چونان اندوختۀ روز تهیدستی ام مهیّا می سازم سپاس خدای را که او را می خوانم،و جز او را نمی خواهم،اگر جز او را می خواندم،خواندنم بی پاسخ می ماند،سپاس خدای را که به او امید می بندم و به غیرش امید ندارم،اگر به جز او امید می بستم،ایمدم ناامید می شد،سپاس خدای را،خدای نعمت بخش نیکوکار زیباکردار فزون بخش دارای بزرگی و اکرام،سرآغاز هر نعمت،و صاحب هر خوبی،و نهایت هر رغبت،و برآورنده هر نیاز.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و باور نیکو و خوش گمانی به خویش را نصیبم کن،و امیدت را در دلم استوار گردان،و رشتۀ امیدم را از غیر خودت ببر،تا به غیر تو امید نبندم،و جز به تو اعتماد ننمایم،ای لطف کننده به هر موجودی که خواهی،در همۀ احوالم آن گونه که می پسندی و خشنود می شودی به من لطف کن،بار پروردگارا در برابر آتش ناتوانم،پس مرا به آتش کیفر مکن،پروردگارا به دعا و زاری و ترس و خواری و مسکنت و پناهندگی و پناه جویی ام رحم فرما،ای ز پروردگار من از طلب دنیا درمانده ام،و تو وسعت بخش و کریمی،از تو درخواست می کنم پروردگارا به توانایی ات بر این کار،و نیرویت بر آن،و بی نیازی ات از آن،و نیاز من به آن،که در این سال و این ماه،و این روز و این ساعت روزی نصیبم کنی،که به سبب آن از به زحمت افتادن نسبت به آنچه در اختیار مردم است بی نیازم نمایی،آری از روزی حلال و پاکیزه ات روزی ام کن،ای

ص:324

پروردگارم از تو درخواست می کنم،و به سوی تو میل می نمایم،و به تو امید دارم که تو سزاوار آنی،و به غیر تو امید نمی بندم،و جز تو به کسی اطمینان نمی نمایم،ای مهربان ترین مهربانان،پروردگارا بر خود ستم کردم،پس مرا بیامرز و به من رحم کن و سلامت کاملم بخش،ای شنوندۀ هر صدا،ای جمع آورندۀ هرچه از دست رفته،ای آفرینندۀ جانها پس از مرگ،ای که تاریکیها او را نپوشاند،و صداها بر او مشتبه نشود،و چیزی او را از چیز دیگر منصرف نکند، به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)عطا کن برترین چیزی را که از تو خواسته،و برترین چیزی را که از تو درخواست شده،و برترین چیزی را که از تو برای او تا روز قیامت درخواست شود،و مرا تندرستی کامل عنایت فرما،تا زندگی برایم گوارا باشد،و کارم را به خیر پایان ده تا گناهانم به من زیانی نرساند.خدایا به آنچه که نصیبم فرمودی خشنودم ساز،تا چیزی از کسی نخواهم.

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و خزانه های رحمتت را به رویم باز کن،و به من رحم کن رحمتی که هرگز پس از آن، در دنیا و آخرت عذابم نکنی،و از فضل گسترده ات روزی حلال پاکیزه ای نصبم فرما،که پس از آن به احدی جز خود نیازمندم نکنی،و به سبب آن رزق و روزی بر سپاسم بیفزایی،و درماندگی نیازم را به جانب خود زیاد کنی،و به تو بی نیازی و خویشتن داری ام از غیر تو افزون گردد،ای نیکوکار،ای زیباکردار،ای نعمت بخش،ای افزون ده،ای زمامدار،ای توانا،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و همۀ کارهای مهمّ ما را کفایت فرما،و بر من به حسن عاقبت داوری کن،و در همۀ امور به من برکت بخش،و تمام حاجاتم را برآور.خدایا سختی را آنچه را می ترسم بر من آسان کن،به یقین آسان کردن آنچه من از سختی اش می هراسم

ص:325

بر تو هموار و ساده است،و آنچه از ناهمواری اش می ترسم بر من هموار ساز،و آنچه از تنگی اش وحشت دارم،از من بردار، و آنچه را از اندوهش ترسانم،از من بازدار،و آنچه را از بلایش خوفناکم،از من بازگردان،ای مهربان ترین مهربانان.خدایا دلم را از محبت به حضرتت،و ترس از خویش و باور به خود و ایمان به هستی ات و هراس از خود،و شوق به سویت آکنده کن،ای دارای بزرگی و بزرگواری.خدایا تو را بر من حقوقی است،آنها را بر من ببخش،و هم برای مردم بر عهدۀ من ستمهای ناخواسته ای است ادای آنها را از جانب من بر عهده گیر،تو برای هر میهمانی پذیرایی واجب کردی،و من میهمان توام پس پذیرایی مرا در این شب بهشت قرار ده،ای بخشندۀ بهشت،ای بخشایندۀ آمرزش،جنبش و نیرویی جز به تو نیست

در سختیها،ای سرپرستم در نعمتها،و ای هدف میل و رغبتم،تو پوشانندۀ زشتی من،و ایمنی بخش هراس من،و درگذرندۀ لغزش منی،خطایم را بیامرز،ای مهربان ترین مهربانان.

و در این ماه از من دور کن بدی و زشتکاری و رنج و بلا و زحمت و مشقت را،همانا تو شنوای دعایی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهم ده در این ماه از شیطان رانده شده و عیب جویی و اشاره به زشتی و سحر و دمیدن و وسوسه انگیزی و بازداشتن و نیرنگ و مکر و دامها و فریبها و آرزوها و گول زدنها و فتنه انگیزیها و دام گستریها و دارودسته و پیروان و دنباله روها و دوستان و شریکانش و تمام حیله گریهایش خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن شب زنده داری و روزه ماه رمضان را،و رسیدن به آرزوهایمان را در این ماه و بپاداری نماز و کامل کردن آنچه که تو را از من خشنود سازد،که همانا صبر و خوش خویی و ایمان و باور است،سپس آن را از من بپذیر به چند برابر بیشتر،و مزدی بزرگ،ای پروردگار جهانیان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و روزی ام گردان حج و عمره،و کوشش و نیرو،و شادابی و بازگشت به سوی حق و توبه کردن و مقام قرب و خیر پذیرفته و رغبت به بهشت،و ترس از دوزخ،و زاری و خشوع،و پاک دلی،و نیّت صادقانه و درستی زبان،و بیم از خود،و امید به خویش و اعتماد بر خود،و اطمینان به خویش و پرهیز از محرمات همراه با گفتار شایسته،و سعی پذیرفته،و عمل بالا رفته و دعای اجابت شده را و میان من و اینها فاصله نگذار به حادثه ای و مرضی و نه اندوهی و غمی و دردی و غفلتی و فراموشی بلکه عنایتی کن که با عهده پذیری و خویشتن داری برای تو و دربارۀ تو،و رعایت حق تو،و وفا کردن به پیمان

ص:329

و وعده ات کارم سامان پذیرد،به حق رحمتت ای مهربان ترین مهرابانان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و در این ماه روزی من گردان برترین چیزی که آن را نصیف بندگان شایسته ات می کنی،و به من عطا کن در آن برترین چیزی را که عطا می کنی به اولیای مقرّبت از رحمت و آمرزش،و مهربانی و اجابت دعا،و عفو و مغفرت همیشگی،و سلامتی کامل و تندرستی دنیا و آخرت و آزادی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و خیر دنیا و آخرت.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دعایم را در این ماه به پیشگاهت برسان،و رحمت و خیرت را در ای ماه بر من فرو فرست،و عملم را در آن مقبول و سعیم را پذیرفته،و گناهم را آمرزیده قرار ده،تا سهمم در این ماه بیشتر،و بهره ام کامل تر گردد.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا در این ماه برای درک شب قدر توفیق ده،به برترین حالی که دوست داری یکی از اولیایت بر آن حال باشد و پسندیده ترین حال برای تو،سپس شب قدر را برای من بهتر از هزار شب قرار ده، و در آن شب به من روزی کن برترین چیزی که روزی کردی یکی از کسانی که او را به آن روزی رساندی،و به آن گرامی اش داشتی،و در آن شب قرارم ده از آزادشدگانت از دوزخ،و رهاشدگانت از آتش،و سعادتمندان از خلقت به مغفرت و رضوانت،ای مهربان ترین مهربانان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن در این ماه کوشش و تلاش و توانمندی و شادابی و آنچه دوست داری و می پسندی.خدایا ای پروردگار سپیده دم و شبهای ده گانه و زوج و فرد و پروردگار ماه رمضان و آنچه از قرآن در آن نازل کردی،و پروردگار جبرییل و

ص:330

میکائیل،و اسرافیل،و عزراییل و تمام فرشتگان مقرّب،و پروردگار ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب،و پروردگار موسی،و عسی و همۀ پیامبران و رسولان،و پروردگار محمّد خاتم پیامبران،درودهایت بر او و بر همۀ آنان باد،و از تو درخواست می کنم به حقّت بر ایشان و به حق ایشان بر تو،و به حق بزرگت که درود فرستی بر او و خاندان او و بر همۀ آنان،و نظر کنی بر من نظری از روی مهر که به آن نظر از من خشنود شوی،خشنودشدنی که هرگز پس از آن خشمی بر من نباشد،و عطا کنی به من همۀ خواهش و رغبت و آرزو و خواسته ام را،و از من بگردانی آنچه را ناخوش دارم و از آن پرهیز می کنم،و می ترسم و نمی ترسم بر خود،و نیز همۀ آنها را بگردانی از خانواده و مال و برادران و فرزندانم.خدایا از گناهانمان به جانب تو گریختم،ما را درحالی که توبه کننده ایم جای ده،و توبه مان را درحالی که آمرزش طلبیم بپذیر،و درحالی که پناهنده ایم بیامرز،و درحالی که پناه جوییم پناهمان ده،و درحالی که تسلیمیم نجاتمان بخش،و درحالی که،هراسناکیم وامگذار،و درحالی که مشتاقیم امانمان ده،و درحالی که خواهنده ایم شفاعتمان را بپذیر و به ما عطا کن که تو شنوای دعایی و نزدیک و اجابت کننده ای.خدایا تویی پروردگارم و من بندۀ توام،و شایسته ترین کسی که بنده از او بخواهد پروردگار اوست بندگان درخواست نکردند از کسی که در کرم وجود چون تو باشد،ای بارگاه شکوه سائلان،ای نهایت حاجت راغبان،ای فریادرس دادخواهان،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،ای پناهگاه گریختگان ای دادرس دادخواهان،ای پروردگار مستضعفان ای برطرف کنندۀ اندوه غمزدگان،ای گشایندۀ اندوه اندوهندگان،ای

ص:331

برطرف کنندۀ گرفتاری بزرگ،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،ای مهربان ترین مهربانان درود فرست بر محمّد،و خاندان محمّد و گناهان و عیبها و بدرفتاری و ستم و جرم و زیاده روی مرا بر خودم بیامرز،و از فضل و رحمتت روزی من کن،که آن را کسی جز تو مالک نیست،از من درگذر،و همۀ آنچه از گناهانم گذشته بیامرز،و در باقیماندۀ عمرم مرا حفظ کن،و پرده پوشی کن بر من و پدر و مادر و فرزندان و نزدیکان و اهل و عیالم،و هرکه به من نسبت داشته از مردان و زنان مؤمن در دنیا و آخرت،زیرا همۀ این امور به دست توست، و تو گسترندۀ آمرزشی ای آقای من مرا محروم مکن،و دعایم را بدون اجابت و دستم را خالی به سوی سینه ام بازنگردان، تا آنچه را خواستم در حقم انجام دهی،و همۀ درخواستهایم را اجابت نمایی،و از احسانت بر من بیفزایی،که تو به هر چیز توانایی،مشتاق به سوی توییم،خدایا نامهای نیکو،و نمونه های برتر،و بزرگمنشی و نعمتها برای توست،از تو درخواست می کنم یه حث نامت«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»اگر در این شب فرود آمدن فرشتگان و روح را حتم کرده باشی،اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی نامم را در شمار خوشبختان و روحم را با شهیدان،و کار نیکم را در برترین جای بهشت،و بدکاری ام را آمرزیده، و بر من ببخشی باوری که دلم با آن همراه باشد،و ایمانی که به دودلی آمیخته نشود،و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی،و به من

ص:332

در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عنایت کن،و از شکنجۀ دوزخ حفظ فرما،و اگر نزول فرشتگان و روح را در این شب حتم نکرده باشی،عمر مرا تا آن زمان به تأخیر انداز،و در آن شب ذکر و شکر و طاعتت و نیکو بندگی کردنت را روزی من کن،و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست به برترین درودهایت ای مهربان ترین مهربانان،ای یکتا،ای مقصود نیازمندان،ای پروردگار محمّد،امروز به خاطر محمّد و خوبان از عترش خشم کن، و دشمنانشان را در پریشانی و پراکندگانی به قتل برسان،و آنان را یک به یک برشمار،و بر روی زمین احدی از آنان را باقی مگذار،و و آنان را هرگز نیامرز،ای نیکو همنشین،ای جانشین پیامبران در کارهاشان،تو مهربان ترین مهربانانی،ای آغازگر آفرینش،ای آفریننده که چیزی مانند تو نیست،و جاودان غیر غافل،و زنده ای که هرگز نمی میرد،تو هر روز در کاری هستی،تو خلیفۀ محمّد و یاور محمّد،و برتری دهندۀ محمّدی،از تو می خواهم که یاری رسانی بر وصّی محمّد و جانشین محمّد،و قیام کننده به عدالت از جانشینان محمّد،درودت بر او و بر ایشان،یاری ات را متوّجه ایشان فرما،ای که معبودی جز تو نیست،به حق اینکه معبودی جز تو نیست،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا در دنیا و آخرت همراه ایشان قرار ده،و پایان کارم را به آمرزش و رحمتت رسان.ای مهربان ترین مهربانان،و همچنان که ای آقای من خود را به لطیف بودن نسبت دادی،آری همانا لطیفی، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به هرچه خواهی بر من لطف کن.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و

ص:333

و این سال حج و عمره روزی من گردان،و با برآوردن همۀ حاجات دنیوی و اخروی ام بر من منّت گذار.

سپس سه مرتبه بگوید:از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و به سوی او باز می گردم که پرودگارم نزدیگ و اجابت کننده است،از خداوند پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که او مهربان و با محبّت است،از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که بسیار آمرزنده است،خدایا مرا بیامرز که تو مهربان ترین مهربانانی،بار پروردگارا من بد کردم،و به خود ستم نمودم پس مرا بیامرز،که کسی جز تو گناهنان را نیامرزد،از خدا درخواست آمرزش می کنم که معبودی جز او نیست زنده و به خود پاینده است،بردبار و بزرگ و بخشنده و آمرزندۀ گناهان بزرگ است،و به سوی او باز می گردم،از خدا درخواست آمرزش می کنم که همانا او آمرزنده و مهربان است.سپس این دعا را بخواند:خدایا از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان بزرگ حتمی در شب قدر،از حکمی که بازگشت و و تغییری برای آن نیست،اینکه مرا از زیارت کنندگان خانه کعبه بنویسی،آنان که حجّشان پذیرفته،و تلاششان قبول، و گناهانشان آمرزیده،و از بدیهایشان گذشت شده،و در آنچه که حکم می کنی،مقدّر فرمایی که عمرم را طولانی کنی، و در روزی ام وسعت بخشی،و امانت و دینم را ادا کنی،آمین ای پروردگار جهانیان،خدایا،در کارم گشایشت و راه نجاتی قرار ده،و از جایی که گمان می برم و از جایی که گمان نمی برم،مرا روزی بخش،و از جایی که خود را حفظ می کنم و از جایی که خود را حفظ نمی کنم مرا محافظت فرما،بر محمّد و خاندان محمّد درود و سلام بسیار

ص:334

فرست.

در تاریکیهای خشکی و دریاست،دیده ها او را درک نمی کند،و او دیده ها را درک می کند،و او مهربان و آگاه است،دیده اش را تاریکی نمی پوشاند،و چیزی از او با پوشش پوشیده نمی شود،و دیوار چیزی را از او پنهان نمی کند،و خشکی و دریا از او غایب نمی گردد و کوه آنچه را در ریشه دارد از او پنهان نمی دارد،و نه دلی آنچه را در نهاد خود دارد،و نه پهلویی آنچه را در دل دارد،و کوچک و بزرگی نمی تواند خود را از او پنهان کند،و چیز کوچکی به خاطر کوچکی اش نمی تواند از او پنهان شود،در زمین و آسمان چیزی بر او پنهان نیست،اوست که شما را به هرگونه که بخواهد در رحم ها صورت می بندد معبودی جز او نیست،نیرومند و فرزانه است.(3)منزّه است خدای آفرینندۀ هر تنفّس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدای آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،و منزّه است خدا به امتداد کلمات بی پایانش،منزّه است خدای پروردگار جهانیان،منزّه است خدای پدیدآورندۀ ابرهای گران و رعد به سپاس او تسبیح می گوید،و فرشتگان از بیمش و صاعقه ها را می فرستد و هرکه را بخواهد به آن دچار می کند،و بادها را مژده ای پیشاپیش باران رحمتش می فرستد،و با فرمانش آب را از آسمان نازل می کند و گیاه را با نیرویش می رویاند،و برگ درخت را به دانشش فرو می رید،منزّه است خدایی که به اندازۀ سنگینی غباری در زمین و آسمان از او پنهان نمی ماند،و نه کوچک تر از آن و نه بزرگ تر از آن چیزی نیست مگر در کتابی روشن نوشته است.

ص:336

(4)منزّه است خدای آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها، منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافندۀ دانه و هسته،منزّه است خدای آفریننده هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدایی که می داند آنچه را هر مادری باردار است،و آنچه را رحم ها فرو برند و آنچه را بیفزایند،و هر چیز نزد او به اندازه است،دانای پنهان و آشکار است،بزرگ و والاست،برای او برابر است که کسی از شما آهسته سخن گوید یا بلند،و پنهان شونده در شب باشد یا راه رونده آشکار در روز،برای خدا فرشتگان پی گیری است پیش روی انسان و پشت سرش،که از او به فرمان خدا محافظت می کنند،منزّه است خدایی که می میراند زنده ها را،و زنده می کند مردگان را،و آگاه است آنچه را زمین از ایشان می کاهد،خدایی که در رحم ها قرار می دهند آنچه را بخواهد تا زمانی معیّن(5)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدایی که همۀ جفتها را آفرید، آفرید،منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها،و نور،منزۀ است خدای شکافننده دانه و هسته،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزه است خدا،دارنده پادشاهی،به هر که بخواهی پادشاهی می بخشی،و از هرکه بخواهی می ستانی،و به هرکه بخواهی عزت می دهی،و به هر که بخواهی به خاک ذلت می کشانی،خیر تنها بدست توست،توبه هر چیز توانایی،شب را وارد روز می کنی

ص:337

و روز را وارد شب می نمایی،زنده را از مرده،و مرده را از زنده بیرون می آوری،و به هرکه بخواهی بی حساب روزی می دهی.(6)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیزی،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدای یکه کلیدهای غیب نزد اوست،و آنها را کسی جز او نمی داند،و به هر چه در خشکی و دریاست علم دارد،و برگی از درخت نمی افتد مگر آنکه می داند،و نیست دانه ای در تاریکیهای زمین و نه تر و خشکی مگر اینکه در کتابی روشن نوشته است.(7)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدا صورت آفرین منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافننده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا و آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدایی که مدح کنندگان نمی توانند مدحش را برشمارند،و سپاس گویان عبادت کننده توان پرداخت پاداش نعمتهایش را ندارند،و او چنان است که خود فرموده،برتر از آنچه ما می گوییم، و خدای پاک چنان است که خودش را ستوده،به چیزی از دانشش احاطه نمی یابند مگر به اندازه ای که خود خواسته،حکومتش آسمانها و زمین او را به زحمت نمی اندازد،و او والا و بزرگ است.(8)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده،

ص:338

منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا که آنچه را در زمین فرو می رود و آنچه را از آن بیرون می آید می داند،و از آنچه از آسمان فرو می ریزد،و آنچه در آن بالا می رود خبر دارد،و او را سرگرم نکند آنچه در زمین فرو می رود و از آن بیرون می آید،از آنچه از آسمان فرو می ریزد و آنچه در آن بالا می رود،و او را سرگرم نسازد و آنچه از آسمان نازل می شود و آنچه در آن بالا می رود،از آنچه در زمین فرو می رود،و از آن بیرون می آید،و او را سرگرم نکند علم به چیزی از علم به چیز دیگر،و او را سرگرم نکند آفریدن چیزی از آفریدن چیزی دیگر،و نه نگهداری چیزی از نگهداری چیزی دیگر،و چیزی برابر او نیست،و چیزی همتای او نمی باشد،چیزی مانند او نیست،و او شنوا و بیناست.(9)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده،منزّه است خدا صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا پدیدآورنده آسمانها و زمین منزّه است خدایی که فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد دارندگان بالهایی دوتایی و سه تایی و چهارتایی در آفرینش می افزاید آنچه را بخواهد،همانا خدا بر هر چیز تواناست،آنچه خدا از سر رحمت برای مردم می گشاید کسی را توان بستن آن

ص:339

نیست،و آنچه را می بندد،کسی را نیروی گشودن آن نمی باشد،و او نیرومند و حکیم است(10)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده، منزّه است خدا صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا که می داند آنچه را در آسمانها و زمین است،گفتگوی پنهانی هیچ سه نفری نیست مگر اینکه او چهارمی آنهاست، و نه پنج نفری دیگر مگر اینکه او ششمی آنهاست،و نه کمتر از آ و نه بیشتر،مگر آنکه با آنها باشد هرجا که باشند،سپس روز قیامت آنان را به آنچه انجام داند آگاه می سازد،همانا خدا به هر چیز داناست.

که ما را به او هدایت فرمودی،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و او را به مقام پسندیده ای برانگیز،که اولین و آخرین بر آن مقام رشک برند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که خورشید برآید یا غروب کند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که پلک بر هم نهد چشمی یا برق زند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که سلام ذکر شود،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که فرشته ای خدا را تسبیح یا تقدیس کند،سلام بر محمّد و خاندانش در میان پیشینیان،سلام بر محمّد و خاندانش در میان پسینیان،و سلام بر محمّد و خاندانش در دنیا و آخرت.خدایا ای پروردگار مکّه،و پروردگار رکن و مقام،و پروردگار حلّ و حرام،به محمّد پیامبرت از جانب ما سلام برسان.

خدایا به محمّد عطا کن از زیبایی و شادابی و شادی و بزرگواری و خوشحالی و وسیله و منزلت و مقام و شرف و بلند شأن و شفاعت در پیشگاهت روز قیامت،برترین چیزی که به یکی از بندگانت عطا می کنی،و عطا کن به محمّد بالاترین چیزی را که از خیر به خلایق عطا می کنی،به چندین برابر که آن را غیر تو نتواند به شماره آورد خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست پاک ترین و پاکیزه ترین و با نشو و نماترین،و برترین درودی که بر یکی از پیشینیان و پسینیان و بر احدی از خلق خود فرستادی ای مهربان ترین مهربانان،خدای بر علی امیر مؤمنان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوس دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذابت را بر کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان کن.خدایا درود فرست بر فاطمه دختر پیامبرت محمّد که سلام بر او و خاندانش باد،

ص:341

و لعنت کن کسی را که دربارۀ فاطمه،پیامبرت را آزرد،خدایا بر حسن و حسین دو پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه آن دو پیشوا را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه آن دو را دشمن بدارد،و عذاب کسی را که در ریختن خون آن دو امام شرکت جست دو چندان گردان،خدای بر علی بن حسین پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار و هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر جعفر بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید و دو چندان گردان.خدایا بر موسی بن جعفر پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان گردان.خدایا بر علی بن موسی، پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست و دوچندان گردان.خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،دارد و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر علی بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد ،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.

خدایا بر حسن بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،

ص:342

و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر یادگار پس از او پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و گشایش کارش را سرعت بخش،خدایا بر قاسم و طاهر دو پسر پیامبرت درود فرست.خدایا بر رقیّه دختر پیامبرت درود فرست،و لعنت کن کسی را که دربارۀ او پیامبرت را آزرد.خدایا بر امّ کلثوم دختر پیامبرت درود فرست،و لعنت کن کسی را که دربارۀ او پیامبرت را آزرد.خدایا بر فرزندان پیامبرت درود فرست.خدایا به جای پیامبرت سرپرستی اهل بیتش را بر عهده گیر.خدایا حکومتشان را در زمین پا برجا فرما.خدایا ما را از شمار آنان و مددکار و یارشان به حق چه پنهان و چه آشکار قرار ده.خدایا خون خواهی،انتقام و قصاصشان را بستان،و از ما و از ایشان و از هر مرد مؤمن و زن مؤمنه ای بازدار شرّ هر متجاوز و سرکش و جانوری که مهارش را به دست گرفته ای،همانا تو در سختگیری از همه سخت تر،و در کیفر نمودن از همه شدیدتری.سیّد ابن طاوس فرموده است:و نیز بخوان:

ای توشه ام در شدت اندوه،و ای همدمم در سختیها،و ای سرپرستم در نعمت،و ای نهایت اشتیاقم،تو پوشانندۀ زشتی ام،و ایمنی بخش ترسم،و نادیده گیرندۀ لغزشم هستی،پس خطایم را بیامرز،ای مهربان ترین مهربانان و می گویی:خدایا تو را می خوانم برای اندوهی که کسی جز تو آن را نگشاید،و برای رحمتی که جز به عنایت تو حاصل نگردد،و دفع بلایی که کسی جز تو برطرف ننماید،و برای رغبتی که جز به لطف تو نمی توان به آن رسید،و حاجتی که کسی جز تو برآورده نکند.خدایا چنان که همواره از شأنت بوده که درخواست از حضرتت را به من اجازه داده ای،و به ذکرت بر من رحم فرموده،پس باید ای آقای من

ص:343

از شأنت این باشد که مرا اجابت نمایی در آنچه تو را خواندم،و فواید افزون پذیر در آنچه که به امید بستم،و نجات از آنچه که از آن به تو پناه آوردم،اگر من شایستۀ رسیدن به رحمتت نبودم همانا رحمت تو شایسته است که به من برسد و مرا فرا گیرد،و اگر من سزاوار اجابت دعا نبودم،تو سزاوار فضل بر بندگانی،و زحمت تو هر چیز را فرا گرفته پس باید رحمتت مرا هم فرا بگیرد،ای خدای من،ای کریم از تو می خواهم به حق ذات بزرگوارت،بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و اندوهم را بگشایی،و بلا و غم را برطرف کنی،و به رحمتت به من رحم فرمایی،و از فضلت روزی ام نمایی همانا تو شنوای دعا و نزدیک و پاسخ دهنده ای.

و انتخاب شده ات در بین بندگانت،و پیامبرت و محبوب راستینت،و درود فرست بر فرستاده و برگزیده ات از جهانیان،آن مژده دهنده،و بیم دهنده و چراغ روشنی بخش،و بر اهل بیتش آن نیکان پاک، و بر فرشتگانت،آن فرشتگانی که خاص درگاهت نمودی،و آنان را از دیده مخلوقات پنهان داشتی،و بر پیامبرانت که از تو به راستی خبر می دهند،و بر رسولانت که آنان را به وحی خویش اختصاص دادی و با رسالاتت بر جهانیان برتری بخشیدی،و بر بندگان شایسته ات که در رحمتت واردشان نمودی،آن امامان ره یافته راهنما و اولیای پاکیزه ات،و بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ،و بر رضوان خزانه دار بهشت،و بر مالک خزانه دار دوزخ،و روح القدس و روح الامین،و حاملان مقرّب عرشت،و بر دو فرشتۀ نگهبان بر من،با درودی که دوست داری درود فرستند بر ایشان با آن درود،اهل آسمانها و اهل زمینها،درودی پاک و فراوان، خجسته رشید یافته و فزاینده،آشکار و نهان،شریف و بافضیلت،که با چنین درودی برتری آنان را بر اولین و آخرین آشکار نمایی.خدایا محمّد را وسیله و شرف و فضیلت عطا کن،و به بهتر چیزی که پیامبر را از امتش پاداش دهی به او پاداش ده خدایا به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)عطا کن با هر مقامی مقامی دیگر،و با هر وسیله ای وسیله ای دیگر،و با هر فضیلتی فضیلت دیگر،و با هر شرفی شرف دیگر،عطا کن به محمّد و

ص:345

خاندانش در روز قیامت برترین چیزی که عطا کردی به یکی از گذشتگان و آیندگان.خدایا محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)را در جایگاه نزدیک ترین رسولان به خود،و در بهشت در پیشگاهت در منزلگاه جادارترین انبیا، و از بابت وسیله نزدیک ترینشان به درگاه خود قرار ده،و او را نخستین شفاعت کننده و نخستین کسی که شفاعتش پذیرفته است،و نخستین گوینده،و حاجت رواترین خواهنده گردان،و او را به مقام پسندیده ای برانگیز که گذشتگان و آیندگان به خاطر آن بر او رشک برند،ای مهربان ترین مهربانان،و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و اینکه صدایم را بشنوی و دعایم را اجابت نمایی و از خطایم درگذری،و از ستم چشم پوشی،و مرا به خواسته ام رسانی،و حاجتم را روا سازی،و به آنچه وعده ام داده ای وفا کنی،و لغزشم را نادیده گیری،و گناهم را بیامرزی،و از جرمم بگذری،و به من رو کنی،و از من رو نگردانی،و به من مهر ورزی و عذابم نکنی،و در سلامت کاملم بداری و گرفتارم ننمایی،و از روزی پاکیزه ترین و فراخ ترینش را نصیبم کنی،ای پروردگارم مرا محروم مکن،و قرضم را ادا کن،و بارم را از دوشم بردار،و آنچه مرا تاب آن نیست بر عهده ام مگذار،ای مولای من مرا در هر خیری که محمّد و خاندان محمّد را وارد کردی وارد کن،و از هر شرّی که محمّد و خاندان محمّد را از آن خارج کردی خارج نما،درودهایت و سلام و رحمت و برکاتت بر او و بر ایشان باد.

سپس سه مرتبه بگو:خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس مرا اجابت کن چنان که وعده ام نمودی آنگاه بگو:خدایا اندکی از بسیار از تو می خواهم،ما نیاز بزرگی که مرا به آن است،و بی نیازی دیرینه ای که تو را از آن است،و آن اندک نزد من

ص:346

بسیار است،و بر تو هموار و آسان،پس به آن بر من منّت بگذار،همانا تو بر هر چیز توانایی،آمین ای پروردگار جهانیان

منزّه است زیان رسان به کافران سودرسان به مؤمنان،منزّه است حکم کنند بر حق،منزّه است او و برتر است،منزّه است او و ستایش از ان است، منزّه است او و برتر.

و از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:چون رؤیت هلال نمودی بگو: خدایا ماه رمضان آمد،و تو روزه آن را بر ما واجب کرده ای،و قران را در آن برای هدایت و دلایلی روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل نموده ای.خدایا ما را بر روزه اش یاری کن،و آن را از من بپذیر،و ما را در آن و از آن سالم بدار،و آن را برای ما سالم گردان،در آسانی و عافیت از جانب خویش،همانا تو بر هر چیز توانایی،ای بخشنده،ای مهربان.

گذشت روزگاران آن را از بین نبرد و ماه پاکی که گناهان آن را آلوده نگرداند،هلال ایمنی از آفات،و سلامتی از زشتیها،هلال خوش طالعی برکنار از بد یمنی،و مبارکی بدون گرفتاری و آسایش بدون دشواری و خیر بدون شرّ،هلال ایمنی و امان،و نعمت و احسان و سلامت و اسلام،خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست،و ما را از پسندیده ترین کسانی قرار ده که این ماه بر آنان طلوع کرده،و پاکیزه ترین کسانی که به آنها نظر نموده،و خوشبخت ترین کسانی که در آن به بندگی تو گردن نهاده اند،و ما را در این ماه توفیق توبه عنایت کن،و از گناه حفظ فرما،و از انجام نافرمانی ات بازدار،و ادای شکر نعمتت را به ما ارزانی کن،و لباسهای عافیت را بر ما بپوشان،و به سبب انجام طاعت کامل، نعمتت را در این ماه بر ما تمام کن،زیرا که تو بس بخشنده ستوده ای،و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش،و برای ما از جانب خود در این ماه مددی برسان،بر انجام آنچه ما را به آن خوانده ای از اطاعت واجبت،و آن را بپذیر،همانا تو کریم تر از هر کریمی،و مهربان تر از هر مهربانی،آمین آمین ای پروردگار جهانیان.

کفایت نماید،و از آنچه از دردهای می ترسد حفظ کند.

و از سختی بر ما ما را برکنار دار7و به آسانی ات ما را برسان،و به راستی راهنمایمان باش،و به استواری توفیقمان ده،و از بلا نگاهمان بدار.

و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن،ای آنکه گناهان بزرگ را جز او نیامرزد،و احدی بدی را جز او برطرف ننماید،ای مهربان ترین مهربانان،و کریم ترین کریمان،بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرست،و روزۀ ما را پذیرفته بدار،و به نیکی و تقوا پیوندش ده،و همچنین کوشش ما را مورد قدردانی،و شب زنده داری ما را پذیرفته،و قرائتمان را بالا رفته،و دعایمان را اجابت شده قرار ده،و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن،و از دشواری برکنارمان بدار،و ما را برای آسانی آماده ساز،و درجاتمان را بالا بر،و حسناتمان را دوچندان کن،و روزه و نماز ما را بپذیر،و دعاهایمان را شنوا باش،خطاهایمان را بیامرز،و از گناهمان درگذر،و ما را از عاملان رستگار قرار ده،و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده، تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنان که روزه ها و شب زنده داری مان را در آن پذیرفته باشی،و کردارمان را در آن پاکیزه، و گناهانمان را در آن مورد آمرزش قرار داده،و سهم ما را در آن از هر خیری فراوان ساخته باشی،به یقین تویی معبود اجابت کنندۀ دعاها، و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هر چیز.

فرو فرستادی.خدایا روزۀ آن را نصیب ما کن،و بر شب زنده داری اش یاری مان ده،خدایا آن را برای ما سالم بدار،و در آن به ما سلامتی ده و آن را از سوی خویش در آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیر،و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می گردانی از فرمان حتمی خویش،و در انچه جدا می کنی از امر حکیمانه ات در شب قدر،از ان حکمی که برگشت نمی پذیرد و دگرگون نمی شود،مقرّر فرما که ما را از حاجیان خانۀ محترمت بنویسی،آنان که حجّشان قبول،و سعیشان پذیرفته،و گناهانشان آمرزیده گشته،و بدیهایشان نادیده گرفته شده است.

و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی مقرّر فرما که عمرم را طولانی گردانی،و از روزی حلالت بر من وسعت بخشی.

پس شبیهی برایت نمی باشد،و تویی عزیز و چیزی عزیزت نکند،و تویی بی نیاز و من تهیدستم،و تویی مولا و من بنده ام،و تویی آمرزنده و من گنهکارم،و تویی مهربان و من خطاکارم،و تویی آفریننده و من آفریده ام،و تویی زنده و من مرده ام،از تو درخواست می کنم به مهرت که مرا بیامرزی و به من رحم کنی،و از من درگذری،همانا تو بر هر چیز توانایی.

تویی رؤف،و مهربان.و پس از قرائت قرآن مجید این دعا را می خواندند خدایا آنچه را از حکم کتابت کرده بودی خواندم،کتابی که بر پیامبر راستگویت(درود خدا بر او و خاندانش)نازل کردی،پس سپاس شایستۀ توست ای پروردگار خدایا مرا از کسانی قرار ده که حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارند،به محکم و متشابهش ایمان می آورند،و آن را مونس در قبر و قیامتم گردان،و مرا از کسانی قرار ده که او را به هر آیه ای که می خواند در برترین جایگاه بهشت بالا بری،آمین ای پروردگار جهانیان.

کلینی و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام فرمود:در ماه مبارک رمضان در آغاز سال،یعنی روز اول این ماه چنان که علما فهمیده اند این دعا را بخوان،و فرمود:هرکه این دعا را برای رضای خدا،و بدون آمیختگی با اغراض ناپسند و ریا بخواند،در آن سال فتنه و گمراهی و آفتی که به دین یا بدنش ضرر برساند به او نرسد،و حق تعالی او را از شرّ آنچه از بلاها در آن سال واقع می شود حفظ می نماید.و دعا این است:

خدایا از تو درخواست می کنم به آن نامت که همه چیز در برابرش فروتن شده،و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته، و به عظمتت که همه چیز در آستانش تواضع نموده،و به عزّتت که بر همه چیز چیره گشته،و به نیرویت که همه چیز در برابرش خضوع یافته،و به جبروتت که بر همه چیز غالب گشته،و به علمت که همه چیز را فرا گرفته،ای نور،ای قدوس،ای اول پیش از هر چیز،ای باقی پس از هر چیز،ای خدا،ای مهربان،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از من بیامرز گناهانی را که نعمتها را دگرگون می سازد،و بیامرز گناهانی را که کینه ها را فرو می فرستد، و بیامرز گناهانی را که امید به تو را قطع می کند،و بیامرز گناهانی را که دشمنان را چیره می سازد،و بیامرز گناهانی را که دعا را برمی گرداند،و بیامرز گناهانی را که مردم به سبب آن سزاوار نزول بلا می شوند،و بیامرز گناهانی را که بارش آسمان را باز می دارد،و بیامرز گناهانی را که پرده ها را کنار می زند،و بیامرز گناهانی را که در نابودی شتاب می افکند،و بیامرز گناهانی را که سبب پشیمانی می گردد،و بیامرز گناهانی را که پرده ها را می درد،و زره محکمت را بر من بپوشان زرهی که نفوذ ناپذیر است،و مرا از شرّ آنچه در شب و روز

ص:356

و آیندۀ این سال از آن حذر می کنم عافیت بخش.خدایا پروردگار آسمانهای هفتگانه،و پروردگار زمینهای هفتگانه،و آنچه در آنهاست،و آنچه میان آنهاست،و پروردگار عرش بزرگ،و پروردگار سورۀ«حمد»و قرآن عظیم،و پروردگار اسرافیل و میکاییل و جبرییل،و پروردگار محمّد(درود خدا بر او و خاندانش) آقای رسولان و پایان بخش پیامبران،از تو می خواهم به حق ذات پاکت و به حق آنچه خود را به آن نام نهادی،ای بزرگ تویی که به نعمت بزرگ تفضّل می کنی،و هر محدوزی را دفع می کنی،و هر نعمت برجسته ای را عطا می نمایی،و نیکیها را به کم و زیاد دوچندان می سازی،و هر کاری که بخواهی انجام می دهی،ای توانا ای خدا،ای مهربان،بر محمّد و اهل بیتش درود فرست، و در آیندۀ این سال لباس سترت را بر من بپوشان،و چهره ام را به نورت شاداب ساز،و به دوستی ات دوستم بدار،و و مرا به خشنودیت،و شریف کرامتت،و بزرگ عطایت برسان،و به من عطا کن از بهترین چیزی که نزد توست و بهترین چیزی که به بنده ای از بندگانت عطا می فرمایی،و افزون بر این لباس عافیت و تندرستی بر من بپوشان،ای جایگاه هر شکایت،ای حاضر در هر گفتگوی پنهان،ای دانای هر نهان،ای دفع کنندۀ بلاها آن گونه که خواهی،ای بزرگوار گذشت ای نیکو درگذر،مرا بر آیین ابراهیم و بر فطرت او،و بر دین محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد) و روش او،و بر بهترین مرگ ها بمیران،بمیران درحالی که دوستدار اولیایت،و دشمن دشمنانت باشم.خدایا مرا در این سال از هر کار یا گفتار یا کرداری که از تو دورم می کند برکنار دار،و به جانب هر عمل یا

ص:357

گفتار یا کرداری که مرا در این سال به تو نزدیک می کند جلب نما،ای مهربان ترین مهربانان،و بازدار مرا از هر عمل یا گفتار یا کرداری که از من سر می زند،و من از سرانجام زیانبارش می ترسم،و از خشمت به خاطر آ بر خود بیمناکم،ترسم از این است که روی کریمانه ات را از من بگردانی در نتیجه سزاوار کاستی بهره ای که پیش تو دارم گردم،ای پرلطف ای مهربان خدایا در آیندۀ این سال مرا در حفظ و پناه و حمایت خود قرار ده،و پرده تندرستی را بر من بپوشان،و از کرامتت بر من ببخش،عزیز است پناه تو،و بزرگ است ثنای تو،و معبودی جز تو نیست.خدایا مرا پیرو شایستگان از اولیای گذشته ات قرار ده،و به آنان ملحقم فرما،و تسلیم آنکه از آنان از طرف تو راست گفت قرارم ده،خدایا به تو پناه می آورم از اینکه خطایم و ستمم،و زیاده روی بر نفسم،و پیروی از هوا و هوسم،و سرگرمی ام به شهوت بر من احاطه کند،در نتیجۀ همۀ اینها بین من و رحمت و خشنودی ات دیوار گردد،و من نزد تو فراموش شوم،و در معرض خشم و کینه ات قرار گیرم.خدایا مرا برای هر عمل شایسته ای که به سبب آن از من خشنود شودی موفق بدار،و مرا به مقام قربت نزدیک کن.خدایا چنان که از پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)هراس از دشمنش را کفایت کردی،و اندوهش را برطرف نمودی،و غمش را زدودی،و وعده ات را به او وفا کردی،و پیمانت را برایش به پایان آوردی.خدایا به همان گونه هراس این سال و آفات و امراض و فتنه ها و شرور و اندوهها و تنگی معیشت را در آن از من کفایت کن،و به رحمتت مرا به کمال عافیت،با کامل کردن ریزش نعمت بر من تا پایان عمرم برسان

ص:358

از تو درخواست می کنم درخواست کسی که بد کرده و ستم روا داشته و درمانده شده و اعتراف به گناه نموده است،و از تو درخواست می کنم که مرا بیامرزی از آنچه از گناهان بر من گذشته،که آنها را نگهبانانت ثبت نموده و بزرگوار فرشتگانت برشمرده اند و اینکه خدایا در آنچه از عمرم باقی مانده،تا پایان عمر مرا از گناهان نگاه داری،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،بر محمّد و اهل بیت محمّد درود فرست،و هر آنچه از تو خواستم،و در طلب آن به جانب تو رغبت نمودم به من عنایت فرما،بدرستی که تو مرا به خواستن فرمان دادی و برایم عهده دار اجابت شدی،ای مهربان ترین مهربانان.فقیر گوید:سیّد ابن طاووس این دعا را در شمار اعمال شب اوّل ماه ذکر کرده است.

و«قل هو اللّه احد»خوانده شود.

تندی می وزید و تاریکی همه جا را فرا گرفته بود،به چاه آب رسید،چاهی بود بسیار عمیق و تاریک،و حضرت دلوی نیافت تا از چاه آب بگیرد به ناچار وارد چاه شد،و مشک را پر کرده بیرون آمد،به جانب اردوی اسلام حرکت کرد ناگاه باد سختی وزید،که آن حضرت از سختی آن نشست،تا برطرف شد،سپس برخواست و به حرکتش ادامه داد که ناگهان باد سخت دیگری مانند آن وزیدن گرفت،آن حضرت دوباره نشست تا آن باد هم آرام گرفت،چون برخاست و به سوی سپاه اسلام حرکت کرد،باز بادی به همان صورت وزید،آن حضرت نشست و پس از فرو نشستن باد،خود را به پیامبر اسلام رساند،حضرت فرمود:یا ابا الحسن چرا دیر آمدی؟عرض کرد سه مرتبه بادی وزیدن گرفت که بسیار سخت بود و مرا لرزه فرا گرفت و دیر آمدنم بخاطر فرو نشستن بادها بود.پیامبر فرمود:یا علی آیا دانستی آنها چه بودند؟عرض کرد:ندانستم،فرمود:بار نخست جبرئیل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند و بار دوم میکاییل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند،و پس از آن اسرافیل بود با هزار فرشته که بر تو سلام کرد و سلام کردند و آنان برای یاری دادن به ما نازل شدند.فقیر گوید:قول آن کسی که گفته در یک شب برای امیر المؤمنین سه هزار و سه منقبت(کمال و برازندگی)بوده،اشاره به همین شب است و سیّد حمیری در مدح آن حضرت در قصیدۀ خود به این معنا اشاره کرده

به خدا و نعمتهایش سوگند می خورم*و شخص در برابر آنچه گفت مسئول است* به درستی که علی بن ابی طالب*وجودش بر تقوا و نیکی سرشته شده است* چنین بود،وقتی برق نیزه ها تنور جنگ را می افروخت*و پهلوانان از عرصه فرار می کردند* به جانب حریف می شتافت و در دستش بود*شمشیر بر آن تیز صیقلی شده* مانند راه رفتن شیر غران در میان بچه هایش*که آنها را از بیشه برای شکار به میدان آورده* علی همان است که در شبی بر او*میکاییل و جبرییل سلام کرد

ص:361

میکاییل همراه هزار فرشته و جبرییل*با هزار فرشته و به دنبالشان اسرافیل* در شب بدر برای یاری رساندن نازل شدند*گویا آنان مرغان ابابیل بودند

به ذاتت ای خدا و ده مرتبه به حق محمّد و ده مرتبه به حق علی و ده مرتبه به حق فاطمه و ده مرتبه به حق حسن و ده مرتبه به حق حسین و ده مرتبه به حق علی بن الحسین و ده مرتبه به حق محمّد بن علی و ده مرتبه به حق جعفر بن محمّد و ده مرتبه به حق موسی بن جعفر و ده مرتبه به حق علی بن موسی و ده مرتبه به حق محمد بن علی و ده مرتبه به حق علی بن محمّد و ده مرتبه به حق حسین بن علی و ده مرتبه به حق حجّت.پس هر حاجتی که داری از خدا بخواه.

زمانی طولانی گردد،چه در خوشی یا ناخوشی،یا سختی،یا آسانی،یا عافیت،یا بلا،یا تنگدستی،یا در نعمت همانا تو شنوندۀ دعایی.این دعا را کفعمی از امام زین العابدین علیه السّلام روایت کرده که در این شبها،در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می خواندند،و علاّمۀ مجلسی فرموده:بهترین اعمال در این شبها،درخواست آمرزش و دعا است،برای حوایج دنیا و آخرت خود،و پدر و مادر و خویشان،و برادران و خواهران مؤمن،چه آنان که زنده اند،و چه آنان که از دنیا رفته اند،و خواندن اذکار،و صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السّلام به هر اندازه که بتواند و در بعضی از روایات وارد شده:دعای جوشن کبیر را در این سه شب بخواند.فقیر گوید:که دعای جوشن کبیر را در بخشهای پیش آورده ام.روایت شده که خدمت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله عرض شد:اگر شب قدر را یافتم،از خدای خود چه بخواهم؟فرمود:عافیت.

ابن طاووس در کتاب«اقبال»از ابن ابی عمیر از مرازم نقل کرده:امام صادق علیه السّلام در هر شب از دهۀ آخر این ماه می خواند:

خدایا تو در کتاب نازل شده ات فرمودی:ماه رمضان،ماهی که قرآن برای هدایت مردم در آن نازل شده و دلایلی روشن از هدایت و تمیز دادن حق از باطل است،با نازل کردن قرآن در آن حرمتش را بزرگ شمردی،و آن را به شب قدر اختصاص دادی،شبی که آن را از هزار ماه ماه بهتر قرار دادی.خدایا این روزهای ماه رمضان است که گذشت،و شبهای آن است که از دست رفت،من از این ماه چنان شده ام که تو از من به آن داناتری،و شمارۀ آن را از تمام آفریدگانت شمارنده تری،در نتیجه از تو درخواست می کنم به آنچه از تو درخواست کردند فرشتگان مقرّبت،و پیامبران مرسلت،و بندگان شایسته ات،این که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و وجودم را از آتش آزاد کنی،و به رحمتت به بهشتم وارد نمایی،و به عفو و کرمت بر من تفضّل آری،و نزدیک جویی ام را بپذیری،و دعایم را به اجابت رسانی،و به امان دادنم در روز وحشت، از هر هراسی که برای قیامتم آماده ساخته ای بر من منت نهی،خدایا به ذات کریم و به جلال بزرگت پناه می آورم، از اینکه روزها و شبهای ماه رمضان سپری گردد،و برای من نزد تو نتیجه کاری یا گناهی باشد که مرا به سبب آن مؤاخذه کنی،یا خطایی که بخواهی انتقامش را از من بگیری،و مرا در آنها نیامرزیده باشی،ای آقای من،ای آقای من،ای آقای من از تو می خواهم که معبودی جز تو نیست، آنگاه که معبودی جز تو نبود،اگر در این ماه از من خشنود بوده ای،بر خشنودی ات از من بیفزا،و اگر خشنود نبوده ای

ص:366

از هم اکنون از من خشنود شو ای مهربان ترین مهربانان،ای خدا،ای یکتا،ای بی نیاز،ای که نزاییده و زاده نشده،و احدی برایش همتا نبود.و بسیار بگو:ای نرم کنندۀ آهن برای داود(درود بر او)،ای بردارندۀ بدحالی و بلاهای بزرگ از ایّوب(درود بر او)،ای از بین برندۀ اندوه شدید یعقوب (درود بر او)،ای زایل کنندۀ غم یوسف(درود بر او)،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،چنان که تو سزاواری که درود فرستی بر جملۀ آنان،و با من چنان کن که تو شایستۀ آنی نه چنان که من سزاوار آنم.

عنایت کن،و از آتش سوزان حفظ فرما،و در این شب ذکر و شکر و رغبت به سویت، و توبه و توفیق آنچه که محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر او و ایشان)را به آن موفق نمودی نصیب من فرما.

بقیه اعمال شب بیست و یکم:کفعمی از سیّد ابن باقی نقل کرده که در شب بیست و یکم بخوان:

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و آن چنان بردباری روزی من گردان که در نادانی را به روی من ببندد،و هدایتی که رهیدن از هر گمراهی را به وسیلۀ آن بر من منت نهی،و ثروتی که در هر فقری را به سبب آن بر من ببندی،و نیرویی که به آن هرگونه ضعفی را از من برگیری، و عزّتی که مرا به آن از هر خواری اکرام نمایی،و مرتبۀ بلندی که مرا به آن از هر افتادنی بلند گردانی،و امنیتی که به آن هر ترسی را از من دور سازی،و سلامتی کاملی که مرا به آن از هر بلایی بپوشانی،و دانشی که به آن در هر یقینی را به رویم بگشایی،و یقینی که به آن هر شکی را از من برطرف سازی،و دعایی که به آن سفرۀ اجابت را در امشب و در این ساعت بگسترانی همین ساعت،همین ساعت، همین ساعت ای کریم،و ترسی که به آن هرگونه رحمتی را برایم پخش کن،و بازدارنده ای که بین من و گناهانم پرده شود،تا به سبب آن نزد معصومین به درگاهت رستگار شوم،به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

روایت شده:که حماد بن عثمان در شب بیست و یکم بر امام صادق علیه السّلام وارد شد،حضرت پرسید:غسل کرده ای؟عرض کرد آری،فدایت شودم،پس حضرت حصری خواست و حمّاد را به نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته نماز خواند و حمّاد هم در کنار حضرت نماز می خواند،تا از نمازهای خود فارغ شدند،آنگاه امام صادق علیه السّلام دعا کرد و حمّا آمین گفت،تا سپیده دمید،سپس آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضی از خدمتکاران خود را خواست و جلو ایستاد و نماز صبح خواند،در

ص:368

رکعت اول پس از سورۀ«حمد»سورۀ«قدر»و در رکعت دوم بعد از سورۀ«حمد»سورۀ«توحید»را قرائت کرد و بعد از نماز مشغول تسبیح و تحمید و تقدیس و ثنای حق و صلوات بر پیامبر و دعا برای مردان و زنان مومن و مسلمان شد،سپس سر به سجده گذاشت و به اندازۀ یک ساعت به جز صدای تنفس صدایی از آن حضرت شنیده نشد،پس از آن این دعا را خواند:معبودی جز تو نیست زیر و رو کننده دلها و دیده ها تا آخر دعا که در کتاب«اقبال»آمده است.

شیخ کلینی روایت کرده که امام باقر علیه السّلام در شبهای بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمۀ شب دعا می خواند،و پس از آن شروع به خواندن نماز می کرد.آگاه باش که در هر شب از شبهای این دهه غسل مستحب است.روایت شده حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در هر شب این دهه غسل می کرد.و نیز اعتکاف در این دهه استحباب و فضیلت بسیار دارد و بهترین اوقات برای اعتکاف این دهه است و روایت شده که اعتکاف در این دهه برابر دو حج و دو عمره ثواب دارد.«بنای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله این بود،که چون دهه آخر ماه رمضان می شد،در مسجد اعتکاف می کرد،چادری مویین برای آن حضرت می زدند و آن جناب کمر عبادت را محکم می بست و بستر خواب را به هم می پچید»و آگاه باش که در چنین شبی در سال چهلم شهادت مولایمان حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام واقع شد و در این شب غصّه های آل محمّد علیهم السّلام و شیعیانش تازه می شود و روایت شده که در آن شب مانند شب شهادت امام حسین علیه السّلام سنگی از روی زمین برداشته نشد،مگر آنکه زیر آن خون تازه بود.شیخ مفید فرموده:

در این شب صلوات بسیار فرست و در نفرین بر ستم کنندگان به آل محمّد علیهم السّلام و لعن فرستادن بر قاتل امیر المؤمنین علیه السّلام سعی و کوشش کن.روز بیست و یکم روز شهادت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام است و خواندن زیارت آن جناب مناسب است و همچنین کلماتی که در چنین روزی خضر به زبان آورده،که به منزلۀ زیارت آن حضرت در این روز است،و آن کلمات در کتاب«هدیة الزائر»ذکر شده است.

نور،و منتهای هر شوق،و سرچشمه هر نعمت،ای خدا،ای بخشنده،ای خدا،ای قدوس،ای یگانه،ای یکتا،ای بی همتا،ای خدا،ای خدا،ای خدا،نامهای نیکوتر و نمونه های والاتر و بزرگمنشی و نعمتها برای توست،از تو می خواهم بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی،و قرار دهی نامم را در این شب در گروه سعادتمندان،و روحم را با شهیدان و کردار نیکم را در بلندمرتبه ترین درجۀ بهشت،و بدکاری ام را آمرزیده،و یقینی بر من بخشی که دلم همراه آن باشد،و ایمانی که دودلی را از من برطرف کند،و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی،و به ما در دنیا و آخرت نیکویی عنایت کن،و از عذاب آتش سوزان نگاه دار،و در این شب ذکر و شکر و رغبت به سوی خود،و توبه و تفیق به آنچه که محمّد و خاندان محمّد درود خدا بر آنان را به آن موفق نمودی روزی ام فرما.

ستایش پروردگار به بزرگواری،و فرستادن صلوات بر پیامبر صلی اللّه علیه و آله می گویی:

خدایا برای ولی ات باش فلان بن فلان و به جای فلان بن فلان بگو:حجت بن الحسن که درودهایت بر او و پدرانش باد،در این ساعت،و در هر ساعت سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و دیده باه(باش،تا او را با رغبت مردم در زمینت سکونت دهی،و زمانی طولانی بهره مندش سازی.و همچنین میخوانی ای تدبیرگر امور، ای برانگیزنده مرده های در گور،ای روان کننده دریاها،ای نرم کنندۀ آهن برای داود،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن.و به جای«کذا و کذا»حاجات خود را بخواهد:امشب،و دستهای خود را در وقت خواندن«یا مدبّر الامور»تا آخر به سوی آسمان بردار.و این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوان،و آن را تکرار کن،و در شب آخر ماه رمضان هم بخوان.

در این سال از حاجیان خانۀ محترمت بنویسی،حاجیانی که حجّشان پذیرفته،و سعیشان قبول افتاده،و گناهانشان آمرزیده گشته،و بدیهایشان محو شده است،و قرار ده در آنچه فرمان می دهی و مقدّر می نمایی که عمرم را طولانی گردانی،و در روزی ام وسعت بخشی.

بیست و سوم اهل خود را بیدار می کرد،و آنهایی را که خواب در ربوده بود،به رویشان آب می پاشید،و حضرت فاطمه علیها السلام در این شب اجازه نمی داد احدی از اهلش بخوابد،و خواب آنها را به کمی طعام علاج می فرمود،و آنها را با خواباندن در روز برای بیداری و احیای شب آماده می کرد،و می فرمود:محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند.

روایت شده که امام صادق علیه السّلام به بیماری سختی دچار شده بود،وقتی شب بیست و سوم ماه رمضان رسید،به خدمتکارانش دستور داد او را به مسجد بردند،و تا صبح در مسجد بود.

علاّمۀ مجلسی(ره)فرموده است هر قدر که خواندن قرآن ممکن باشد،در این شب خوانده شود،و دعاهای صحیفۀ کامله(سجادیه)،به ویژه دعای مکارم الأخلاق،و دعای توبه قرائت گردد،و روزهای این شبها را نیز باید حرمت نهاد،و به عبادت و تلاوت قرآن به سر آورد،زیرا در احادیث معتبر آمده است که روز قدر در فضیلت همانند شب قدر است.

سوزان حفظ کن،و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود،و بازگشت و توبه روزی ام فرما،و به آنچه محمّد و و خاندان محمّد(درود خدا بر آنان باد)را به آن موفق کردی توفیقم ده.

ای خدا ای خدا ای خدا،نامهای نیکوتر،و نمونه های برتر،و بزرگمنشی و نعمتها از آن توست، از تو می خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرست،و در این شب نامم را در شمار سعادتمندان و روحم را با شهیدان،و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجۀ بهشت و بدکاری ام را آمرزیده قرار دهی،و به من ببخشی یقینی که قلبم با آن همراه باشد،و ایمانی که شک را از من برطرف نماید،و خشنودی به آنچه نصیبم فرمودی،و در دنیا و آخرت پاداش نیکو به ما عنایت کن،و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ فرما،و در این شب ذکر و شکر خویش، و رغبت به سوی خود،و بازگشت و توبه را روزی ام فرما،و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر آنان)را بر آن موفّق نمودی توفیقم ده.

ذکر و شکر خویش و رغبت به سویت،و بازگشت و توبه را روزی ام گردان،و به آنچه محمّد و خاندان محمّد را(درود خدا بر او و ایشان)بر آن موفّق نمودی توفیقم ده.

شب بیست و هفتم:در آن غسل کردن وارد شده و روایت شده است که حضرت زین العابدین علیه السّلام این دعا را،در این شب از اول تا آخر شب مکرّر می خواند خدایا دوری از خانۀ فریب،و بازگشت به خانۀ جاویدان،و آمادگی برای مرگ پیش از رسیدن آن را روزی ام گردان.

را به ما عنایت فرما،و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ کن،و در این شب ذکر و شکرت و رغبت به سویت،و بازگشت و توبه را روزی ام فرما،و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر او و ایشان)را بر آن موفق کردی توفیقم ده.

فرزانه،ای پروردگار پرورندگان و آقای آقایان،معبودی جز تو نیست،ای نزدیک تر از رگ گردن به من،ای خدا ای خدا ای خدا،نامهای نیکوتر و نمونه های برتر،و بزرگمنشی و نعمتها از آن توست،از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی نامم را در این شب از سعادتمندان،و روحم را با شهیدان،و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجۀ بهشت،و گناهم را آمرزیده،و به من ببخشی یقینی که قلبم با آن همراه باشد،و ایمانی که شک را از من برطرف نماید،و خشنودی به آنچه نصیبم کردی،و پاداش نیکو در دنیا و آخرت به ما عنایت فرما،و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ کن،و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود،و بازگشت و توبه را روزی ام کن،و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر او و ایشان)را بر آن موفق کردی توفیقم ده.

باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب نمایی.

و بزرگواری،ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان دنیا و آخرت،ای مهربان ترین مهربانان،ای معبود گذشتگان و آیندگان،گناهانمان را بیامرز،و نماز و روزه و شب بیداریمان را قبول کن.سوگند به کسی که مرا به راستی به پیامبری مبعوث کرد،که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود،که سر از سجده برنداشته،خدا او را بیامرزد،و ماه رمضان را از او قبول کند،و از او درگذرد تا آخر خبر.و این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولی در این روایت آمده است که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جای ذکر رکوع و سجود بخواند،و به جای «اغفر لنا ذنوبنا»تا آخر بگوید:

گناهم را بیامرز،و روزه و نماز و شب زنده داری ام را بپذیر.

و در آخرت را به ما عنایت کن،و ما را از عذاب آتش سوزان حفظ فرما،و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود،و بازگشت و توبه را روزی ام کن،و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر او و آنان)را بر آن موفق نمودی توفیقم ده.

در بیان نمازهای شبهای ماه رمضان،و دعاهای روزهای آنکه مشهور است،و علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد در فصل آخر ماه رمضان آنها را ذکر کرده و احقر در این قسمت،به بیان آنچه آن بزرگوار نوشته اکتفا می کنم:

ص:384

و هدف بلاها و آفات قرار مده،به عزّتت ای عزّت مسلمانان.

و توفیق و خود نگهداری نصیبم کن،و از تیرگیهای تهمت دلم را پاک گردان،ای مهربان به بندگان با ایمان.

بیامرز هر گناهی که شماره نمودی اش،و آن پیش تو در کتابی آشکار است.پس به سجده رود و در سجده صد مرتبه بگوی:«اتوب الی اللّه»[به سوی خدا می پویم]سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواهد،که بخواست خدا برآورده خواهد شد.

و در روایت شیخ آمده است که پس از نماز مغرب به سجده رود و بگوید:

ای صاحب قدرت،ای دارای عطا،ای برگزینندۀ محمّد و ای یاور او،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و بر من بیامرز هر گناهی را که مرتکب شدم و آن را فراموش کردم،و آن گناه نزد تو در کتابی آشکار است.پس صد مرتبه بگوید:

اتوب الی اللّه

آن بجا آورد.شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس پس از پایان نماز این دعا را نقل کرده اند:

ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای بخشنده،ای خدا،هی فرمانروا،ای خدا،ای پاک،ای خدا،ای سلام،ای خدا،ای ایمنی بخش،ای خدا،ای چیره گر،ای خدا،ای عزّتمند،ای خدا،ای جبّار،ای خدا،ای بزرگمنش ای خدا،ای آفریننده،ای خدا،ای پدیدآورنده،ای خدا،ای صورتگر،ای خدا،ای دانا،ای خدا،ای بزرگ،ای خدا،ای آگاه،ای خدا،ای کریم،ای خدا،ای بردبار،ای خدا،ای فرزانه،ای خدا،ای شنوا،ای خدا،ای بینا،ای خدا ای نزدیک،ای خدا،ای اجابت کننده،ای خدا،ای سخاوتمند،ای خدا،ای بزرگوار،ای خدا،ای نیرومند،ای خدا،ای وفادار ای خدا،ای سرپرست،ای خدا،ای داور،ای خدا،ای سریع،ای خدا،ای سخت گیر،ای خدا،ای مهربان، ای خدا،ای نگهبان،ای خدا،ای باشکوت،ای خدا،ای نگهدار،ای خدا،ای فراگیر،ای خدا،ای آقای آقایان ای خدا،ای آغاز،ای خدا،ای انجام،ای خدا،ای آشکار،ای خدا،ای نهان،ای خدا،ای فخرکننده،ای خدا،ای چیره،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای دوست،ای خدا،ای نور،ای خدا، ای بالابرنده،ای خدا،ای بازدارنده،ای خدا،ای دفع کننده،ای خدا،ای گشاینده،ای خدا،ای بهره رسان،ای خدا،ای با شکوه،ای خدا،ای زیبا،ای خدا،ای گواه،ای خدا،ای شاهد،ای خدا،ای فریادرس،ای خدا ای حبیب،ای خدا،ای آفرینندۀ،ای خدا،ای پاک کنندۀ،ای خدا،ای پادشاه،ای خدا،ای نیرومند،ای خدا

ص:390

ای قبض کننده،ای خدا،ای گستراننده،ای خدا،ای زنده کننده،ای خدا،ای میراننده،ای خدا،ای برانگیزنده،ای خدا ای وارث،ای خدا،ای عطابخش،ای خدا،ای فزونی ده،ای خدا،ای نعمت دهنده،ای خدا،ای حق،ای حقدا،ای ای آشکار،ای خدا،ای پاکیزه،ای خدا،ای نیکوکار،ای خدا،ای زیباکار،ای آغازگر،ای خدا،ای بازآور،ای خدا،ای پدیدآور،ای خدا،ای نوآفرین،ای خدا،ای هدایتگر،ای خدا،ای کفایت کننده،ای خدا ای شفابخش،ای خدا،ای بلندپایه،ای خدا،ای بزرگ،ای خدا،ای مهربان،ای خدا،ای نعمت بخش،ای خدا،ای عطابخش،ای خدا،ای برتر،ای خدا،ای دادگر،ای خدا،ای صاحب مراتب بلند،ای خدا،ای راستگو ای خدا،ای راستی پیشه،ای خدا،ای جزادهنده،ای خدا،ای پایدار،ای خدا،ای نگهدار،ای خدا،ای صاحب بزرگی ای خدا،ای دارای بزرگواری،ای خدا،ای پسندیده،ای خدا،ای پرستیده،ای خدا،ای سازنده،ای خدا،ای یاری ده،ای خدا،ای پدیدآورنده،ای خدا،ای پرکار،ای خدا،ای لطیف،ای خدا،ای آمرزنده،ای خدا، ای سپاسگذار،ای خدا،ای نور،ای خدا،ای توانا،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا، ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا، ای پروردگار،ای خدا،ای پروردگار،ای خدا،از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و به خشنودی ات بر من منّت نهی، و به بردباری ات از من درگذری،و از روزی حلال پاکیزه ات به من بگستری،از جایی که گمان می برم،

ص:391

و از جایی که گمان نمی برم،من بنده توام و کسی را جز تو ندارم،و نه احدی غیر تو که از او گدایی کنم،ای مهربان ترین مهربانان،آنچه را خدا خواهد شود،نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ.سپس به سجده می روی و می گویی:

ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای پروردگار،ای پروردگار،ای پروردگار،ای فرو فرستنده برکات،به عنایت تو هر حاجتی فرود آورده شود، از تو درخواست می کنم،به هر نامی که در خزانۀ غیب نزد توست،و نامهای مشهور در پیشگاهت،که بر سراپردۀ عرشت نوشته شده،اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و ماه رمضان را از من بپذیری و مرا در شمار واردان به خانۀ محترمت بنویسی،و از من گناهان را چشم پوشی،و گنجهای خود را برایم بیرون آوری،ای مهربان.

و چون خواستی غسل کنی بگو:

خدایا تنها برای ایمان به تو،و تصدیق به کتاب تو،و پیروی از روش پیامبر تو محمّد درود خدا بر او و خاندانش باد آنگاه«بسم اللّه»بگو و غسل را بجای آر،و هنگامی که از غسل فارغ شدی بگو:

خدای این غسل را کفارۀ گناهانم قرار ده،و دینم را پاک کن،خدایا هر آلودگی را از من برطرف فرما.

حال فروتنی تنها به جانب تو آمده ام به گناه و بدی نسبت به خویش اعتراف دارم،پس ای بزرگ،ای بزرگ،ای بزرگ،گناهان بزرگم را بیامرز،که گناهان بزرگ را جز تو نیامرزد،ای که معبودی جز تو نیست،ای مهربان ترین مهربانان.

وارد شده که شاید بهترین آنها دعای چهل و ششم صحیفۀ کاملۀ سجادیه باشد.مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود،و از جایگاه نماز،از غیر آن راهی که به نماز آمده بود بازگردد،و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کند.

ایشان نظر کرد و فرمود:شفاعت ما به کسی که نماز را سبک شمارد و به جایگاه آن اعتماد نکند نمی رسد.

که در این شب به طاعت حق مشغول باشد،برای او اجر صد نفر روزه داری است که ملازم مسجد بوده اند،آن هم روزه داری که خدا را به اندازۀ چشم برهم زدنی معصیت نکرده باشد،پس این شب را غنیمت بشمار،و خود را به طاعت و عبادت و نماز و درخواست حاجات از خدا مشغول کن،روایت شده هرکه در این شب حاجتی از خدا بخواهد حتما به او عطا خواهد شد.

و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است،و باری این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل دیگر وارد است:

ای بهترین خوانده شده و کریم ترین امید شده،ای کفایت کننده،ای وفادار،ای آنکه لطفش پنهانی است،به لطفت به من لطف کن،و به عفوت خوشبختم نما،و به یاری ات تأییدم فرما،و از ذکر کریمانه ات فراموشم مکن به حق متولیان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاریهای روزگار تا روز قیامت و برانگیخته شدن خفظم کن هنگام بیرون آمدن جانم،و فرو رفتن در قبرم،و تمام شدن کارم،و سپری شدن عمرم،اولیایت را به بالینم حاضر کن،خدایا یادم کن،بر طول پوسیدگی،زمانی که در میان توده های خاک فرود آیم،و فراموش کنندگان از مردم فراموشم کنند،و در خانۀ اقامت فرودم آر،و در منزل کرامت جایم ده،و از دوستان اولیایت،و برگزیدگان و خاصان درگاهت قرارم ده،و دیدارت را بر من مبارک گردان،و پیش از فرا رسیدن پایان عمرم حسن عمل روزی ام فرما، درحالی که پاک از لغزشها و گفتار بی پایه و منطق تباه باشم.خدایا مرا به حوض پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)وارد کن،و از آن به من بنوشان،نوشاندنی سیراب کننده،روان و گوارا،که پس از آن هرگز تشنه نشوم،و از ورود به آن طرد نگردم،و از آن منع نشوم،و آن را قرار ده برایم بهترین توشه،و کاملترین وعده گاه،روزی که گواهان بپا می خیزند.خدایا لعنت کن گردنکشان گذشته و آینده را،هم آنان که حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند.خدایا پایه هایشان را بشکن،و پیروان و عمّالشان را نابود ساز،زمینه های هلاکتشان را به زودی فراهم فرما،و کشورهایشان را از دستشان بگیر،و راههایشان را بر آنان تنگ کن، و بر آنان که با آنان سهیم و شریکند لعنت فرست.خدایا در فرج دوستانت شتاب کن و حقوق تاراج رفتۀ آنان را به آنان بازگردان

ص:399

و قائم آنان را به حق آشکار کن،و او را یاری رسان دینت بدار،و دربارۀ دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده.خدایا فرشتگان پیروزی را گرداگرد او همواره بدار،و به آن دستوری که در شب قدر به او القا کردی او را انتقام گیرندۀ خویش قرار ده،تا جایی که خشنود شوی،و دینت به وسیلۀ او،و به دست او به گونه ای نو و تازه بازگردد،و حق به طور کامل ناب شود،و باطل به صورت همۀ جانبه به دور افکنده شود.خدایا بر او و همۀ پدرانش درود فرست،و ما را از همنشینان و خاندانش قرار بده،و در زمان بازگشتش ما را برانگیز،تا در دوران او در شمار یارانش باشیم.خدایا درک قیامش را روزی ما کن،و در روزگارش ما را حاضر کن،و بر او درود فرست،و سلام او را به ما باز رسان،درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.میر داماد(ره)در رسالۀ اربعه ایّام خود،در بیان اعمال روز دحو الارض فرموده است:زیارت امام رضا علیه السّلام در این روز افضل اعمال مستحبّ،و مؤکّدترین آداب می باشد،و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد در نهایت تأکید بوده،و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.

کرد از عمر شریفش بیست و چند سال و چند ماه گذشته بود،مرقد شریف ایشان در بقعۀ مبارکۀ کاظمیه در پشت سر جد بزرگوارشان امام موسی بن جعفر علیهما السّلام قرار دارد.

خشنود می شود هدایت فرمایی،خدایا از تو درخواست می کنم،ای جایگاه هر شکوایه،و ای شنوای هر راز و نیاز،و ای حاضر در هر جمع،و ای دانای هر نهان،که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و در این روزها بلا را از ما برگردانی،و دعایمان را مستجاب گردانی،و نیرویمان دهی و یاری مان نمایی،و به آنچه ای پروردگار ما دوست داری و خشنود می شود موّفقمان بداری،و بر اموری که از طاعتت و طاعت رسولت و اهل ولایتت بر ما واجب نمودی توفیقمان دهی.خدایا از تو درخواست می کنم ای مهربان ترین مهربانان،که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و خشنودی خود را در این روزها به ما ارزانی کنی،که به یقین تو شنوای دعایی،و از خیری که در این ایام از عالم بالا نازل می کنی،ما را محروم مساز و از گناهان ما را پاک ساز، ای دانای نهانها،و در این روزها خانۀ جاودان را بر ما واجب گردان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و گناهی را برای ما باقی بگذار جز آنکه ببخشی،و نه اندوهی جز آنکه برطرف کنی،و نه بدهی جز انکه بپردازی،و نه غایبی جز انکه به ما برسانی،و نه حاجتی از حاجات دنیا و آخرت جز آنکه هموار و آسان نمایی،به یقین تو بر هر چیز توانایی.خدایا ای دانای نهان،ای رحم کننده به اشکهای روان،ای اجابت کننده دعاها،ای پروردگار زمینها و آسمانها،ای آنکه صداها بر او اشتباه نشود،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و ما را در این روزها از آزادشدگان و رهاگشتگان از آتش،و رسیدگان به بهشت،و از نجات یافتگان قرار ده به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان،و درود خدا بر آقایمان محمّد و همه اهل بیتش.

ص:402

به شمار خارها و درختان،معبودی جز خدا نیست به شمار موها و کرکها،معبودی جز خدا نیست به شمار سنگها و کلوخها،معبودی جز خدا نیست به شمار بهم خوردن پلکها،معبودی جز خدا نیست در شب چون سیاهی بنماید و در صبح چون سپیدی سر برآورد،معبودی جز خدا نیست به شمار بادها در صحراها و کوهها،معبودی جز خدا نیست از امروز تا روز دمیده شدن در صور.

به امیر المؤمنین علیه السّلام تزویج شده.

اندام فرشتگانت به لرزه آید،و از تو درخواست می کنم به حق جبرییل و میکاییل و اسرافیل، به حق محمد پیامبر برگزیده،درود خدا بر او و خاندانش و بر همه پیامبران و همۀ فرشتگان،و به حق نامی که به وسیلۀ آن خضر بر روی امواج دریا ره سپرد،چنان که بر روی زمین سخت راه رفت،و به حق نامت که دریا را به آن برای موسی شکافتی،و فرعون و قومش را در آن غرق نمودی، و به وسیلۀ آن موسی بن عمران و همراهانش را نجات دادی،و به حق نامت که موسی بن عمران از ناحیۀ طور ایمن تو را به آن خواند،پس او را اجابت فرمودی،و از جانب خود بر دلش محبّت انداختی،و به حق نامت که به آن عیسی بن مریم مردگان را زنده کرد،و در حالی کودکی در گهواره سخن گفت،و کور مادرزاد و مبتلای به بیماری پیسی را به اذن تو شفا داد،و به حق نامت که حاملان عرشت تو را به آن خواندند،و جبرییل،و میکاییل،و اسرافیل و محبوبت محمّد[درود خدا بر او و خاندانش باد]و فرشتگان درگاهت،و پیامبران مرسلت،و بندگان شایسته ات،از اهل آسمانها و زمین،و به حق نامت که ذو النون[حضرت یونس(ع)]تو را به آن خواند، در ان زمان که خشمناک رفت،و گمان کرد که بر او سخت نگیری،پس در میان تاریکیها فریاد برآورد که معبودی جز تو نیست،منزّهی تو،من از ستمکاران بودم،پس دعایش را اجابت کردی،و او را از اندوه رهانیدی و این چنین مردم با ایمان را نجات می دهی،و به حق نام بزرگت که داود تو را به آن خواند،و در برابرت بر سجده افتاد،در نتیجه گناهش را

ص:406

آمرزیدی،و به حق نامت که آسیه همسر فرعون تو را به آن خواند آنگاه که گفت:پروردگارا برای من نزد خود در بهشت خانه ای بنا کن،و از فرعون و عملش نجاتم ده،و مرا از چنگ ستمکاران خلاص کن،پس دعایش را مستجاب کردی،و به حق نامت که ایّوب تو را به آن خواند،زمانی که بلا بر او فرود آمد،پس به او عافیت بخشیدی،و اهلش را و مانند آنها را به همراه آنان،از روی رحمت از نزد خود به پیش او بازگرداندی،و این را یادآوری برای بندگان نهادی،و به حق نامت که یعقوب تو تو را به آن خواند،پس بینایی و نور دیده اش یوسف،را به او بازگرداندی،و پریشانی اش را سرو سامان بخشیدی،و به حق نامت که سلیمان تو را به آن خواند،پس به او سلطنتی دادی که برای هیچکس پس از او شایسته نبود،همانا تو بسیار بخشنده ای،و به حق نامت که به آن براق را برای محمّد درود خدا بر او و خاندانش مسخرّ ساختی،آنجا که خدای تعالی فرمود:منزّه است خدایی که بنده اش را شبانه از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی راه برد، و گفتار خدا:منزّه است خدایی که این مرکب را برای ما مسخرّ کرد،وگرنه قدرت تسخیرش را نداشتیم و ما به جانب پروردگارمان باز می گردیم،و به حق نامت که به وسیلۀ آن جبراییل بر محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)نازل می شد،و به حق نامت که آدم تو را به آن خواند،پس گناهش را آمرزیدی،و در بهشت جای دادی،و از تو درخواست می کنم به حق قرآن بزرگ،و به حق محمّد خاتم پیامبران،و به حق ابراهیم،و به حق جدا کردنت حق و باطل را در روز داوری،و به حق ترازوها زمانی که نصب شوند و نامه ها وقتی که گشوده شوند،و به حق قلم و آنچه نوشت،و لوح و آنچه شمرد،و به حق اسمی که

ص:407

بر سراپردۀ عرش نوشتی،به دو هزار سال پیش از آنکه مخلوقات،و دنیا،و آفتاب،و ماه به دست قدرتت آفریده شوند،و گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،و همانا محمّد بنده و فرستاده اوست،و از تو درخواست می کنم به حق آن نامت که در میان گنجینه ای از گنجینه های توست،نامی که در علم غیب نزد خود خاص خویش نمودی، نامی که هیچیک از آفریدگانت بر آن آگاه نشد،نه فرشته مقرّبی،و نه پیامبر فرستاده ای،و نه بندۀ برگزیده ای و از تو درخواست می کنم به حق نامت،که دریاها را با آن شکافتی،و کوهها را با آن برپا ساختی،و شب و روز با آن در رفت و آمد شد،و به حق سورۀ«حمد»،و قران بزرگ،و به حق نویسندگان بزرگوارت،و به حق سوره های«طه» «یس»،و«کهیعص»و«حمعسق»،و بحق تورات موسی،و انجیل عیسی،و زبور داود،و فرقان محمّد درود خدا بر او و خاندانش و بر همۀ رسولان و به حق باهیّ و شراهیّ[دو نام اعظم،یا دو راز،یا دو تن از اولیای الهی]،خدایا از تو درخواست می کنم به حق آن راز و نیازی که میان تو و موسی بن عمران بر فراز کوه طور سینا انجام گرفت،و از تو می خواهم به حق نامی که برای گرفتن جانها به ملک الموت آموختی7و از تو می خواهم به حق نامی که بر برگ زیتون نوشته شد،و آتش در برابر آن برگ فروتن گشت،پس گفتی:ای آتش سرد سرد و سلامت باش،و از تو می خواهم به حق نامی که آن را بر سراپردۀ بزرگواری و کرامت نوشتی،ای که خواهنده ای بازش ندارد،و عطا از خزانه هایش نکاهد،ای آنکه از او فریادرسی شود،و از او پناه جویند،از تو درخواست می کنم به

ص:408

جایگاه عزّت از عرشت،و حدّ نهایی رحمت از کتابت،و اسم اعظمت،و شأن برترت، و کلمات کامل والایت،خدایا ای پروردگار بادها و آنچه پراکنده کردند،و ای پروردگار آسمان و آنچه بر آن سایه افکند،و ای پروردگار زمین و آنچه را با خود برداشت،و ای پروردگار شیاطین و هرکه را گمراه گردند،و ای پروردگار دریاها و آنچه روان شد،و به حق هر حقی که آن بر تو حق است،و به حق فرشتگان درگاهت،و روحانیان و کرّوبیان،و آنان که شب و روز بدون اینکه سستی ورزند برایت تسبیح می گویند،و به حق ابراهیم خلیلت،و به حق هر دوستی که میان صفا و مروه تو را می خواند،و تو دعایش را اجابت می کنی،ای اجابت کننده،از تو درخواست می کنم به حق این نامها،و به حق این دعاها،که ما را بیامرزی از گناهانی که پیش از این انجام دادیم،و از این پس انجام می دهیم،و آنچه پنهان و آنچه آشکار کردیم،و آنچه ظاهر نموده و آنچه نهان ساختیم،و آنچه را تو از ما به آن آگاه تری،همانا تو بر هر چیز توانایی،به مهربانی ات،ای مهربان ترین مهربانان.

ای نگهدار هر غریب،ای مونس هر تنها،ای نیروی هر ناتوان،ای یار هر ستمدیده،ای روزی بخش هر محروم،ای همدم هر هراسان،ای همراه هر مسافر،ای تکیه گاه هر حاضر،ای آمرزنده هر گناه و خطا،ای فریادرس فریادکنان،ای دادرس دادخواهان،ای برطرف ساز اندوه اندوهگینان،ای غمگسار غمزدگان،ای پدید آورندۀ آسمانها و زمینها،ای نهایت هدف جویندگان،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،ای مهربان ترین مهربانان،ای پروردگار جهانیان

ص:409

ای پاداش دهندۀ روز پاداش،ای بخشنده ترین بخشندگان،ای کریم ترین کریمان،ای شنواترین شنوندگان،ای بیناترین بینایان،ای تواناترین توانایان،بر من بیامرز گناهانی که نعمتها را تغییر می دهد،و گناهانی که پشیمانی به بار می آورد،و گناهانی که باعث بیماریها می شود،و گناهانی که پرده های حرمت حرمت را می درد،و گناهانی که دعا را پس می زند،و گناهانی که باران آسمان را نگاه می دارد،و گناهانی که نابودی را به شتاب می رساند،و گناهانی که بدبختی می آورد،و گناهانی که هوا را تیره می کند،و گناهانی که پردۀ حیا را بالا میزند، و گناهانی که جز تو کسی آنها را نمی آمرزد،ای خدا،و هر حقی که از یکی از بندگانت به دوش من است بردار،و برای من در کارم گشایش و راه چاره و آسانی قرار ده،و یقینت را در سینه ام و امیدت را در دلم فرود آر،تا به غیر تو امید نبندم.خدایا نگاهم دار7و در جایگاهم عافیت ده،و همراه من باش، در شب و در روز،و از پیش رو و پشت سر،و از راست و چپ،و از بالا و زیر پا،و راه را بر من هموار ساز،و سهولت امر را برایم نیکو گردان،و در دشواری خوارم مکن،و مرا راهنما باش ای بهترین راهنما،و در کارها مرا به خود وامگذار،و هرگونه دلخوشی را به دلم انداز7و مرا با رستگاری و سربلندی به خانواده ام بازگردان،آراسته به شادکامی،در دنیا و آخرت،همانا تو بر هر چیز توانایی،و از فضلت نصیبم کن،

ص:410

و از روزیهای پاکیزه ات بر من وسعت ده،و در طاعت به کار گیر،و از عذاب و آتشت پناهم ده،و زمانی که مرا از دنیا بردی از روی رحمت به بهشتت وارد کن.خدایا به تو پناه می آورم از زوال نعمتت، و از تغییر عافیتت،و از فرود آمدن انتقامت،و از نزول عذابت،و به تو پناه می آورم از سختی بلا،و افتادن در بدبختی،و از بدی سرنوشت و سرزنش دشمنان،و از شرّ آنچه از آسمان می رسد،و از شرّ آنچه در کتاب نازل شده ات شرّ قلمداد کردی.خدایا مرا از اشرار و از اهل آتش قرار مده،و از همنشینی نیکان محروم مگردان،و به زندگی پاکیزه زنده ام بدار7و به مرگ پاکیزه بمیران،به نیکان پیوندم ده،همنشینی با پیامبران را نصیم فرما،همنشینی در جایگاه صدق،نزد فرمانروایی نیرومند.خدایا تو را سپاس بر نیکی آزمایش و رفتارت،و تو را سپاس بر اسلام و پیروی روش پیامبر،پروردگارا، چنان که اینان را به دینت هدایت فرمودی،و کتاب خود را به آنها آموختی،ما را هم رهنما باش و به ما هم بیاموز،تو را سپاس بر نیکی آزمایش و رفتارت به ویژه نسبت به من،چنان که مرا آفریدی،و آفرینشم را نیکو نهادی،و به من آموختی و آموزشم را نیکو نمودی، و راهنمایی ام فرمودی،و راهنمایی ام را نیکو گرداندی،پس تو را سپاس بر نعمت بخشی ات بر من در گذشته و حال،آقای من چه بسیار محنت غم زایی که از من گشودی،و چه بسیار اندوهی که زدودی،و چه بسیار نگرانی که برطرف ساختی،و چه بسیار بلایی که ای آقای من برگرداندی،و چه بسیار عیبی که

ص:411

پوشاندی،پس تو را سپاس بر هر حال،در هر مکان و زمان،و هر منزل و مقام،و بر این حال و هر حال.خدایا مرا در این روز از برترین بندگانت در روزی قرار ده،از خیری که پخش می کنی،یا رنجی که برطرف می نمایی،یا امر بدی که برمی گردانی،یا بلایی که دفع می کنی،یا خیری که می فرستی،یا رحمتی که می گسترانی،یا عافیتی که بر بندگان می پوشانی،همانا تو بر هر چیز توانایی،و خزانه های آسمانها و زمین به دست توست،و تو یگانه بزرگوار عطا بخشی هستی که خواهنده اش بازگردانده نشود،و آرزومندش ناامید نگردد،و عطایش کاستی نپذیرد،و آنچه نزد اوست پایان نیابد،بلکه به فزونی عنایت و خاطر پسندی و عطا و بخشش بیفزاید،و مرا روزی کن از خزانه هایت که تمام نمی شود،و از رحمت گسترده ات،همانا عطایت ممنوع نبوده،و تو بر هر چیز توانایی،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

این روز امید می رود،که فضل خدا شامل حالشان گردد،و سعادتمند شوند.و برای این روز چند عمل وارد است:

منزّه است خدایی که عرشش در آسمان است،:منزّه است خدایی که حکمش در زمین است،منزّه است خدایی که فرمانش در گورهاست،منزّه است خدایی که راهش در دریاست،منزّه است خدایی که سلطنتش در آتش است، منزّه است خدایی که رحمتش در بهشت است،منزّه است خدایی که عدالتش در قیامت است،منزّه است خدایی که آسمان را برافراشت،منزّه است خدایی که زمین را بگسترد،منزّه است خدایی که پناهگاه و نجاتی از او جز به سوی او نیست

سپس صد مرتبه بگوید:منزّه است خدا،و سپاس از آن خدا است،و معبودی جز خدا نیست،و خدا بزرگتر است.و سورۀ«توحید» را صد مرتبه«ایة الکرسی»را صد مرتبه بخوان،و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست،و ده مرتبه بگو:

معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و سپاس از ان اوست،زنده می کند و می میراند،و می میراند و زنده می سازد،و او زنده پاینده است،خیر تنها به دست اوست7و او بر هر چیز تواناست.و ده مرتبه:آمرزش می جویم از خدایی که معبودی جز او نیست،زنده و به خود پاینده است و به سوی او بازمی گردیم.و ده مرتبه ای خدا و ده مرتبه ای مهربان و ده مرتبه ای بخشنده و ده مرتبه ای پدید آورندۀ آسمانها و زمین،ای دارای شوکت و بخشش و ده مرتبه ای زنده ای پاینده و ده مرتبه ای نعمت افزا ای عطابخش.و ده مرتبه ای که خدایی جز تو نیست و ده مرتبه اجابت فرما.آنگاه بگو:خدایا از تو درخواست می کنم،ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است،ای کسی که میان انسان و دلش پرده می شود،ای کسی که در چشم انداز برتر و افق آشکار است،ای کسی که بخشنده

ص:414

و بر حکومت هستی قرار دارد،ای کسی که چیزی مانندش نیست،و او شنوا و بیناست،از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.و حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد،آنگاه این صلوات را که از امام صادق علیه السّلام روایت شده بخوان،که هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد علیهم السّلام را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور نماید،بگوید:

خدایا ای بخشنده ترین کسی که عطا فرمود،و ای بهترین کسی که درخواست شد،و ای مهربان ترین کسی که از او مهربانی خواسته شد،خدا درود فرست بر محمّد و آلش در بین گذشتگان،و بر محمّد و خاندانش در میان آیندگان،و بر محمّد و خاندانش در میان فرشتگان،و بر محمّد و خاندانش در میان رسولان.خدایا عطا فرما به محمّد و خاندانش وسیله و فضیلت و شرف،و بلندی مقام و درجۀ والا.خدایا ایمان آوردم به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)درحالی که او را ندیدم،پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مساز،و همنشینی با او را نصیبم فرما،و مرا بر دین او بمیران،و از حوضش سیرابم کن،نوشیدنی بدون تشنگی،دلنشین و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم،همانا تو بر هر چیز توانایی.خدایا ایمان آوردم به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)درحالی که او را ندیدم،پس در بهشت چهره اش را به من بشناسان.خدایا به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)از سوی من تحیّت و سلام بسیار برسان.

پس دعای امّ داود را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت[صفحۀ 241]بخوان،آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیادتی شماره نمی شود.و ما میزان ثواب آن را به خاطر رعایت اختصار بیان نکردیم بگو:

ص:415

منزّه است خدا،پیش از هرکس،و منزّه است خدا پس از هرکس،و منزّه است خدا با هرکس و منزّه است خدا،پاینده است پروردگار ما،و فنا می پذیرد هرکس،و منزّه است خدا،تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنّزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار پیش از هرکس،و منزّه است خدا،تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار پس از هرکس،و منزّه است خدا تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار به همراه هرکس،و منزّه است خدا تنزیهی که فزونی می گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار،برای پروردگار ما پاینده است و هیچ کس نپاید،و منزّه است خدا تنزیهی که شمرده نشود،و دانسته نگردد و فراموش نشود و کهنه نمی گردد.

و فانی نمی شود،و برایش نهایتی نباشد،و منزّه است خدا تنزیهی که دوام یابد به دوامش،و باقی ماند به بقایش در امتداد سالهای جهانیان،و ماههای روزگاران،و روزهای دنیا و ساعات شب و روز،و منزّه است خدا به ابدیت ابد،و همپای ابد،آن تنزیهی که آن را عددی شماره نکند،و مدّتی فنایش نکند،و سرانجامی قطعش نکند، و بزرگ است خدا نیکوترین آفرینندگان.سپس بگو:و سپاس خدای را پیش از هرکس،و سپاس خدای را پس از هرکس تا آخر دعا،ولی به جای هر سبحان اللّه بگو:الحمد لله و چون به احسن الخالقین رسیدی بگو:

«لا اله الاّ اللّه قبل کل احد»تا آخر که بجای سبحان اللّه«لا اله الاّ اللّه»می گویی،و پس از آن بگو:«اللّه اکبر قبل کل احد» تا آخر که بجای سبحان اللّه:(اللّه اکبر)می گوید.سپس می خوانی دعای«اللّهم من تعبّا و تهیا»را که در اعمال شب جمعه گذشت پس بخوان دعای علی بن الحسین علیهما السّلام را که شیخ طوسی در کتاب«مصباح المتهجّد»ذکر فرموده:اللّهم انت اللّه ربّ العالمین

ص:416

و رفت و آمد روزگار و سالها،ایمنی بخشیدی همواره کوچ کننده بودم از صلبی به رحمی،درگذشته از ایام و قرنهای پیشین،از باب رأفت و لطف و احسانی که به من داشتی، مرا در حکومت پیشوایان کفر،آنان که پیمانت را شکستند،و پیامبرانت را تکذیب کردند،به دنیا نیاوردی،ولی زمانی به دنیا آوردی به خاطر آنچه در علمت برایم رقم خورده بود و آن عبارت بود از هدایتی که مرا برای پذیرفتن آن آماده ساختی،و در عرصۀ گاهش نشود و نمایم دادی،و پیش از آن هم با رفتار زیبایت،و نعمتهای کاملت بر من مهر ورزیدی،در نتیجه وجودم را پدید آوردی از نطفۀ ریخته شده و در تاریکیهای سه گانه میان گوشت و خون و پوست جایم دادی،و مرا در آفرینش وجودم گواه نگرفتی، و چیزی از کار خلقتم را به من واگذار ننمودی،سپس برای آنچه در علمت از هدایتم گذشته بود مرا کامل میانه به دنیا آوردی،و در حال کودکی و خردسالی در میان گهواره محافظت نمودی،و از بین غذاها شیر گوارا نصیبم کردی،و دل دایه ها را بر من مهربان نمودی،و مادران پرمهر را به پرستاری ام گماشتی،و از آسیبهای پریان نگهداری فرمودی،و از زیادی و کمی سالمم داشتی،پس تو برتری ای مهربان،ای بخشنده،تا آنگاه که آغاز به سخن کردم.نعمتهای کاملت را بر من تمام کردی،و مرا در هر سال با افزوده شدن به وجودم پرورش دادی،تا آفرینشم کامل شد،و تاب و توانم معتدل گشت،حجّت را بر من واجب نمودی،چنان که معرفتت را به من الهام فرمودی و با شگفتیهای حکمتت به هراسم افکندی،و به آنچه در آسمان و زمینت از پدیده های خلقت پدید آوردی

ص:418

بیدارم نمودی،به سپاسگذاری و یادت آگاهی ام دادی،و طاعت و عبادتت را بر من واجب نمودی،و آنچه را پیامبرانت آوردند به من فهماندی،و پذیرفتن خشنودی ات را بر من آسان کردی،و در تمام این امور به یاری و لطفت بر من منّت نهادی،سپس وقتی که مرا از بهترین خاک آفریدی،برایم نپسندیدی ای معبود من نعمتی را بدون نعمتی دیگر،و از انواع وسایل زندگی،و اقسام بهره ها نصیب من فرمودی،و این بخاطر نعمت بخشی بزرگ و بزرگتر و احسان دیرینه ات بر من بود،تا جایی که همۀ نعمتها را بر من کامل نمودی،و تمام بلاها را از من بازگرداندی،نادانی و گستاخی ام بر تو،بازت نداشت،از این که مرا به آنچه به تو نزدیک می کند راهنمایی کردی، و به آنچه مرا به پیشگاهت مقرّب می نماید توفیق دادی،پس اگر بخوانمت،اجابتم نمایی،و اگر از تو درخواست نمایم،عطایم کنی،و اگر اطاعتت کنم قدردانی فرمایی،و اگر به شکرت برخیزم بر نعمتم بیفزایی،همۀ اینها کامل کردن نعمتهایت بر من و احسانت به سوی من است،پس منزّهی تو،منزّهی تو،که آفریننده ای،و بازگرداننده ای،و ستوده ای و بزرگواری،نامهایت مقدس است،و نعمتهایت بزرگ،خدایا کدامیک از نعمتهایت را به شماره آورم و یاد کنم،یا برای کدام یک از عطاهایت به سپاسگذاری برخیزم درحالی که پروردگارا، بیش از آن است که شماره گران برشمارند،یا اینکه یاد دارندگان در دانش به آنها برسند،آنگاه ای خدا،آنچه از بدحالی و پریشانی از من بازگرداندی و دور کردی،از آنچه از سلامتی کامل و خوشحالی برایم نمایان شد،بیشتر است،معبودا،من گواهیی می دهم به حقیقت ایمانم،و باور تصمیمات یقینم،و یکتاپرستی بی شائبه صریحم

ص:419

و درون پوشیدۀ نهادم،و آویزه های راههای نور چششم،و چینهای صفحۀ پیشانی ام،و روزنه های راههای نفسم،و پرّه های نرمه تیغۀ بینی ام،و حفره های پرده شنوایی ام،و آنچه که ضمیمه شده و بر ان بر هم نهاده دو لبم،و حرکتهای سخن زبانم،و جای فرورفتگی سقف دهان و آرواره ام،و محل روییدن دندانهایم،و جای گوارایی خوراک و آشامیدنی ام،و بار بر مغز سرم و رسایی رگهایی طولانی گردنم،و آنچه را قفسه سینه ام در برگرفته،و بندهای پی شاهرگم،و آویخته های پردۀ دلم،و قطعات کناره های کبدم،و آنچه را در برگرفته غضروفهای دنده هایم،و جایگاههای مفاصلم،و پیوستگی پاهایم،و اطراف انگشتانم،و گوشتم،و خونم، و مویم،و پوستم،و عصبم،و نایم،و استخوانم،و مغزم،و رگهایم و تمام اعضایم، و آنچه در ایام شیرخوارگی بر آنها بافته شد،و آنچه زمین از سنگینی من برداشته،و خوابم و بیداری ام و سکونم،و حرکات رکوع و سجودم،خلاصه با تمام این امور گواهی می دهم بر اینکه اگر به حرکت می آمدم و طول روزگاران،و زمانهای بس دراز می کوشیدم،بر فرض که آن همه زمان را عمر می کردم،که شکر یکی از نعمتهایت را بجا آورم نخواهم توانست،جز با منتّت که به سبب آن شکرت بر من واجب می شود،شکری دایم و نو،و ثنایی تازه و فراهم.آری اگر من و همۀ شمارش گران از آفریدگانت،حرص ورزیم که نهایت نعمتهایت،از نعمتهای سابقه دار و بی سابقه ات را برشماریم،هرگز نمی توانیم

ص:420

به شماره آوریم،و نه اندازۀ آن را حصا کنیم،چه دور است چنین چیزی چگونه ممکن است؟و حال آنکه تو در کتاب گویایت،و خبر صادقانه ات اعلام کرده ای:اگر نعمتهای خدا را برشمارید،قدرت شمارش آن را ندارید.خدایا کتابت راست گفته، و اخبارت صادقانه است،و پیامبرانت و رسولانت به مردم رساندند،آنچه را از وحیت بر آنان نازل کردی.و برای آنان و به وسیله آنان از دینت شریعت ساختی،معبودا من گواهی می دهم به تلاش و کوششم،و به قدر رسایی طاعت و ظرفیتم،و از باب ایمان و یقین می گویم:سپاس خدای را که فرزندی نگرفته،تا از او ارث برند،و برای او در فرمانروایی اش شریکی نبوده تا با او در آنچه پدید آورده مخالفت کند،و سرپرستی از خواری برایش نبوده،تا او را در آنچه ساخته یاری دهد،پس منزّه است او،منزّه است او،اگر در آسمان و زمین معبودهایی جز خدا بود،هر آینه هر دو تباه می شدند و متلاشی می گشتند،منزّه است خدای یگانه یکتا،و بی نیاز،که نزاده،و زاده نشده و احدی همتایش نبوده است.سپاس خدای را،سپاسی که برابری کند با سپاس فرشتگان مقرّب،و انبیای مرسلش را،و درود و سلام خدا بر بهترین برگزیده از خلقش محمّد خاتم پیامبران،و اهل بیت پاک و پاکیزه و ناب گشتۀ او باد.آنگاه آن حضرت،شروع به درخواست از خدا کرد،و در دعا اهتمام ورزید،و درحالی که اشک از دیده های مبارکش جاری بود،دعا را به این صورت ادامه داد:

خدایا چنانم کن که از تو بترسم گویا که تو را می بینم،و با پرهیزگاری مرا خوشبخت گردان،و به نافرمانی ات بدبختم مکن،و خیر در قضایت را برایم اختیار کن،و به من در تقدیرت برکت ده،تا تعجیل آنچه را تو به تأخیر انداختی نخواهم،و تأخیر آنچه را تو پیش

ص:421

انداختی میل نکنم.خدایا قرار ده،بی نیازی را در ذاتم،و یقین را در دلم،و اخلاص را در عملم، و نور را در دیده ام،و بصیرت را در دینم و مرا به اعضایم بهره مند کن،و گوش و چشمم را دو وارث من گردان،و مرا بر آنکه به من ستم روا داشته پیروز فرما،و در رابطه با او انتقام و هدفم را نشانم ده،و چشمم را بدین سبب روشن گردان.خدایا گرفتاری ام را برطرف کن،و زشتی ام را بپوشان،و خطایم را بیامرز و شیطانم را بران و دینم را ادا کن،و برایم معبودا در آخرت و دنیا درجه ای برتر قرار ده،خدایا تو را سپاس،مرا آفریدی،و شنوا و بینا قرار دادی،و تو را سپاس که مرا پدید آوردی،و از روی رحمت،آفریده ای متناسب قرار دادی،درحالی که از آفرینش من بی نیاز بودی،پروردگارا به اینکه مرا پدید آوردی.پس در خلقتم تناسب نهادی،پروردگارا به اینکه آفرینشم را آغاز نمودی،و صورتم را نیکو نمودی،پروردگارا به اینکه به من احسان کردی و در خویشتنم عافیت نهادی،پروردگارا به اینکه محافظتم تمودی و موّفقم داشتی،پروردگارا به اینکه بر من نعمت بخشیدی و راهنمایی ام نمودی،پروردگارا به اینکه سزاوار احسانم کردی،و از هر خیری عطایم کردی،پروردگارا به اینکه مرا خوراندی و نوشاندی،پروردگارا به اینکه بی نیازم ساختی و اندوخته ام بخشیدی،پروردگارا به اینکه یاری ام نمودی و عزّتم بخشیدی،پروردگارا به اینکه به من پوشاندی،از پوشش با صفایت و بر من آسان نمودی،از رفتار کفایت کننده ات،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر بلاهای روزگار،و حوادث شبها و روزها یاری ده،و از هراسهای دنیا،و گرفتاریهای آخرت نجات ده،و مرا از شرّ آنچه ستمگران در زمین انجام می دهند

ص:422

کفایت کن،خدایا از آنچه می ترسم مرا بس باش و از آنچه حذر می کنم نگهداری کن،و در نفسم و دینم از من نگهبانی فرما و مرا در سفرم نگهدار،و در خاندان و مالم جانشین باش،و مرا در آنچه نصیبم فرمودی برکت ده،و در نزد خویش خوارم ساز،و در دیدگان مردم بزرگم کن،و از شرّ جن و انس سالمم بدار و به گناهانم رسوایم مساز،و به باطنم سبکم منما،و به عملم دچارم مکن،و مرا از نعمتایت محروم مفرما،و به غیر خود واگذارم مکن.خدایا،مرا به که واگذار می کنی؟به نزدیک تا با من به دشمنی برخیزد،یا به بیگانه تا با من با ترش رویی برخورد کند یا به آنان که خوارم می شمرند؟،و حال اینکه تو خدای من،و زمامدار کار منی.من به تو شکایت می کنم،از غربتم،و دوری خانۀ آخرتم،و سبکی ام نزد کسی که اختیار کارم را به او دادی.خدایا غضبت را بر من فرود نیاور،اگر در مقام خشم کردن بر من نباشی،از غیر تو باک ندارم،منزّهی تو،جز اینکه عافیتت بر من گسترده تر است،از تو درخواست می کنم پروردگارا به نور جمالت،که زمین و آسمانها به آن روشن گشت،و تاریکیها به آن برطرف شد، و کار گذشتگان و آیندگان به وسیله آن به اصلاح رسید،که مرا بر خشمت نمیرانی،و ناخشنودی ات را بر من فرود نیاوری، خشنودی حق توست،خشنودی حق توست،تا پیش از ان راضی شوی،معبودی جز تو نیست،پروردگار خانۀ محترم، و مشعر الحرام،و خانۀ کعبه که برکت را در آن نازل فرمودی،و آن را برای مردم ایمن ساختی،ای آنکه با بردباری اش از گناهان بزرگ گذشت،ای آنکه با فضلش نعمتها را کامل ساخت،ای آنکه با کرمش گسترده و فراوان عطا

ص:423

کرد،ای توشه ام در سختیها،ای همراهم در تنهایی،ای فریادرسم در گرفتاریها،ای سرپرستم در نعمتها،ای خدای من و خدای پردانم ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب،و پروردگار جبراییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار محمّد خاتم پیامبران و اهل بیت برگزیده اش و نازل کننده تورات و انجیل و زبور و قرآن و فروفرستندۀ کهیعص و طه و یس و قرآن حکیم تو پناهگاه منی زمانی که راهها با همه وسعتشان درمانده ام کنند،و زمین با همه پهناوری اش بر من تنگ گیرد و اگر رحمت تو نبود،هر آینه من از هلاک شدگان بودم،و نادیده گیرنده لغزشم تویی،و اگر پرده پوشی ات بر من نبود،هرآینه من از رسواشدگان بودم،و تویی که مرا با پیروزی بر دشمنانم تأیید می کنی،و اگر یاری تو نبود هر آینه من از شکست خوردگان بودم،ای که وجودش را به بلندی و برتری اختصاص داده،در نتیجه اولیایش به عزّت او عزیز می شوند،ای آنکه پادشاهان در برابرش یوغ ذلّت بر گردنهایشان گذاشته اند،در نتیجه از حملاتش ترسانند،خیانت چشمها را،و آنچه سینه ها پنهان می کنند می داند،و به پنهانیهایی که زمانها و روزگاران می آورد آگاهی دارد،ای آنکه جز او نمی داند او چگونه است،ای آنکه جز او نمی داند او چیست،ای آنکه جز او او را نمی شناسد،ای آنکه زمین را بر آب انباشت،و هوا را به آسمان بست،ای آنکه او راست گرامی ترین نامها ای صاحب احسانی که هرگز قطع نگردد،ای آماده کنندۀ کاروان برای نجات یوسف در سرزمین بی آب و گیاه،و

ص:424

خارج کننده اش از چاه،و قراردهنده اش بر تخت پادشاهی پس از دورۀ بندگی ای برگردانندۀ یوسف به نزد یعقوب،پس از انکه دو چشمش از اندوه نابینا شد،و دلش آکنده از غم بود،ای برطرف کنندۀ بدحالی و گرفتاری از ایوب،ای گیرندۀ دستهای ابراهیم از بریدن سر فرزندش،پس از سنّ پیری،و به پایان آمدن عمرش ای که دعای زکریّا را اجابت کرد و یحیی را به او بخشید و او را یگانه و تنها وا نگذاشت،ای که یونس را از دل ماهی به در آورد،ای که دریا را برای بنی اسراییل شکافت و آنان را نجات داد،و فرعون و لشگریانش را از غرق شدگان قرار داد ای که بادها را مژده دهندگانی پیشاپیش باران رحمتش فرستاد،ای که بر عذاب نافرمانان از بندگانش شتاب نورزد،ای آنکه ساحران روزگار موسی را از ورطه هلاکت رهانید،پس از سالیان طولانی که در انکار حق بودند،و در عین حال تنعمّ به نعمت او رزقش را می خوردند،و برای غیر او بندگی می کردند،با او مخالفت داشتند و برای او شبیه قرار داده بودند،و پیامبرانش را تکذیب کردند،ای خدا،ای خدا، ای آغازگر،ای پدیدآور،برای تو همتایی نیست،ای جاودانگی که پایانی برایت نمی باشد،ای زنده وقتی که زنده ایی نبود،ای زنده کنندۀ مردگان، ای مراقب بر هرکس به آنچه که انجام داده،ای که شکرم برای او اندک است ولی محرومم نساخت،خطایم بزرگ شد،پس رسوایم نکرد،و مرا بر نافرمانیها دید،ولی در بین مردم رسوایم ننمود،ای که در خردسالی حفظم نمود،و در بزرگسالی رزقم داد،ای که عطاهایش نزد من شماره نشود،و نعمتهایش تلافی نگردد، ای که با من به خیر و احسان روبرو شد،و من با بدی و نافرمانی با او روبرو گشتم،ای که به ایمان

ص:425

هدایتم نمود،پیش از آنکه سپاس نعمتهایش را بشناسم،ای که در بیماری خواندمش،پس شفایم داد،و در حال برهنگی پوشاند مرا،و در حال گرسنگی سیرم کرد و در حال تشنگی سیرابم نمود،و در حال خواری،عزّتم بخشید،و در حال نادانی معرفتم بخشید،و در حال تنهایی افزونم نمود،و در حال غربت،بازم گرداند،و رد حال نداری،دارایم کرد،و در یاری خواهی،یاری ام فرمود،و در ثروتمندی محرومم نکرد،و از درخواست همۀ اینها باز ایستادم،پس او شروع به عنایت بر من نمود،حمد و سپاس تو راست،ای که لغزشم را نادیده گرفت و اندوهم را زدود،و دعایم را اجابت نمود،و عیبم را پوشاند،و گناهم را آمرزید،و مرا به خواسته ام رساند و بر دشمنم پیروز گرداند،اگر نعمتها و عطاها و بخششهای باارزشت را برشمارم هرگز نمی توانم به شماره آرم،ای سرور من،تویی که عطا کردی،تویی که نعمت دادی،تویی که نیکی کردی،تویی که زیبا نمودی،تویی که افزون نمودی،تویی که کامل کردی،تویی که روزی دادی،تویی که موّفق نمودی،تویی که عطا فرمودی،تویی که بی نیاز نمودی،تویی که ثروت بخشیدی،تویی که پناه دادی،تویی که کفایت نمودی،تویی که راهنمایی فرمودی،تویی که حفظ کردی،تویی که پرده پوشی نمودی،تویی که آمرزیدی تویی که نادیده گرفتی،تویی که قدرت دادی،تویی که عزّت بخشیدی،تویی که کمک کردی،تویی که مساعدت فرمودی،تویی که تأیید نمودی،تویی که نصرت دادی،تویی که شفا بخشیدی،تویی که سلامت کامل دادی،تویی که گرامی داشتی،بزرگ و برتری،حمد و شکر همیشگی تو راست،

ص:426

سپس من معبودا اعتراف کنندۀ به گناهانم هستم،پس مرا بیامرز،منم که بد کردم،منم که خطا کردم،منم که قصد گناه کردم،منم که نادانی نمودم،منم که غفلت ورزیدم،منم که اشتباه کردم،منم که به غیر تو اعتماد کردم،منم که در گناه تعمّد داشتم،منم که وعده کردم،منم که وعده شکستم، منم که پیمان شکنی نمودم،منم که اقرار کردم،منم که به نعمتت بر خود و پیش خود اعتراف کردم،و به گناهانم اقرار می کنم،پس مرا بیامر،ای آنکه گناهان بندگانش به او زیانی نرساند،و او بی نیاز از طاعت آنان است،و توفیق دهندۀ کسی که از آنان به کمک و رحمتش عمل شایسته بجا آورد،تو را سپاس ای معبود من و آقای من،و خدای من،فرمان دادی فرمانت نخواندم،نهیم نمودی،مرتکب نهیت شدم،اکنون چنانم،که نه دارندۀ زمینه برائتم تا عذرخواهی کنم،و نه دارای قدرتم،تا یاری ستانم،ای مولای من با چه وسیله ای با تو روبرو شوم؟،آیا با گوشم،یا با دیده ام،یا با زبانم،یا با دستم،یا با پایم، آیا این همه نعمتهای تو نزد من نیست؟و من به همۀ اینها تو را معصیت کردم،ای مولای من،تو را بر من حجّت و راه است، ای آنکه مرا از پدران و مادران پوشاند،از اینکه مرا از خود برانند،و از خویشان و برادران،از اینکه مرا سرزنش کنند،و از پادشاهان از اینکه مجازاتم نمایند،مولای من اگر اینان آگاه می شدند،بر آنچه تو بر آن از من می دانی،در این صورت مهلتم نمی دانند،و مرا تنها می گذاردند،و از من می بریدند،هم اینک ای خدای من در برابرت هستم،ای آقای من،فروتن و خوار،درمانده و کوچک،نه دارنده زمینه برائتم،تا عذرخواهی کنم،و نه نیروی که یاری بطلبم،و

ص:427

نه دلیلی که با آن احتجاج نمایم،و نه گوینده ای هستم که گناه و کار بد نکرده باشم،انکار گناه کجا؟بر فرض اگر انکار می کردم، چه سود می داد،چگونه؟و چسان این معنا ممکن شود،و حال آنکه همه اعضایم بر آنچه عمل کردم بر من گواهند به یقین دانستم بدون تردید.که تو از کارهای بزرگ من پرسنده ای،و تو حاکم عدالت پیشه ای هستی که در حکم و داوری ستم نمی کنی،و عدالت تو هلاک کنندۀ من است،و من از همۀ عدالت تو گریزانم،معبودا اگر مرا عذاب کنی،به خاطر گناهان من است پس از حجّتی که بر من داری،و اگر از من درگذری،به سب بردباری و جود و کرم توست،معبودی جز تو نیست من از ستمکارانم،معبودی جز تو نیست من از آمرزش خواهانم،معبودی جز تو نیست من از یکتاپرستانم،معبودی جز تو نیست من از هراسندگانم معبودی جز تو نیست،من از بیمناکانم،معبودی جز تو نیست من از امیدوارانم،معبودی جز تو نیست من از مشتاقانم،معبودی جز تو نیست من از «لا اله الّه اللّه»گویانم،معبودی جز تو نیست من از درخواست کنندگانم،معبودی جز تو نیست من از تسبیح کنندگانم،معبودی جز تو نیست منزّهی تو،من از تکبیرگویانم،معبودی جز تو نیست منزّهی تو پروردگار من و پروردگار پدران نخستین من،خدایا این است ثنای من بر تو برای تعظیم تو،و اخلاصم برای یاد تو.برای یکتاپرستی،و اقرارم به نعمتهایت،در شمارش آنان،اگرچه اعتراف دارم نتوانستم آنها را شماره کنم

ص:428

به خاطر کثرت و کمالش و نمایائی و پیشی جستنش تاکنون،آنچه همواره مرا با آن همراه آنها سرپرستی می کردی، از هنگامی که مرا آفریدی و پدید آوردی،از آغاز عمر،و همه آنچه بر من بخشیدی از:بی نیاز گرداندنم از تهیدستی،و برطرف کردن بدحالی و فراهم کردن اسباب راحتی و دفع دشواری و گشودن گره اندوه،و تندرستی در بدن،و سلامت در دین،اگر همۀ جهانیان از گذشتگان و آیندگان به اندازه ای که نعمتت را ذکر کنم یاری ام دهند،نه من قدرت ذکر آن را دارم نه آنها،مقدّسی و برتری،از اینکه پروردگار کریم،بزرگ،مهربانی،عطاهایت به عدد نیابد،به ثنایت نتوان رسید.نعمتهایت تلافی نگردد،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و نعمتهایت را بر ما تمام کن و به طاعتت خوشبختان فرما،منزّهی تو،معبودی جز تو نیست.خدایا بیچارگان را پاسخ می دهی،و بدی را برطرف می کنی،و به فریاد گرفتاران می رسی،و بیماران را درمان می کنی،و تهیدست را بی نیاز می گردانی،و شکست را جبران می نمایی،و به خردسالان رحم می کنی،و به بزرگسالان کمک می دهی،جز تو پشتیبانی نیست،و فوق تو قدرتمندی وجود ندارد،و تو برتر و بزرگی ای رهاکنندۀ اسیر در بند،ای روزی دهندۀ کودک خردسال،ای پناه هراسندۀ پناه خواه،ای که برایت شریک و وزیری نیست،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و در این شب به من عطا کن برترین چیزی که عطا کردی و نائل نمودی یکی از بندگانت را،از نعمتی که می بخشی،و عطاهایی که تجدید می نمایی،و بلایی که برمی گردانی و رنجی که برطرف می کنی،و دعایی که می شنوی،و عمل نیکی که می پذیری،و بدی که می پوشانی،همانا به هرچه

ص:429

خواهی مهربان و آگاهی،و بر هر چیز توانایی.خدایا تو نزدیک ترین کسی هستی که خوانده شود،و سریعترین کسی که جواب دهد، و بزرگوارترین کسی که گذشت کند،و وسیع ترین کسی که عطا کند،و شنواترین کسی که سؤال شود،ای مهربان دنیا و آخرت،و بخشنده دنیا و آخرت،همانند تو سؤال شده ای نیست،و غیر تو آرزو شده ای وجود ندارد،خواندمت،پاسخم دادی،از تو درخواست کردم عطایم نمودی،و به سویت میل کردم،به من رحم فرمودی،به تو اطمینان کردم،نجاتم دادی،و به تو پناهنده شدم،کفایتم نمودی، خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات و پیامبرت،و بر همگی اهل بیت پاک و پاکیزه اش، و نعمتهایت را بر ما تمام کن،و عطاهایت را بر ما گوارا گردان،و ما را نسبت به خود از سپاسگذاران،و در نعمت هایت از یادکنندگان ثبت فرما،آمین آمین ای پروردگار جهانیان،خدایا ای که مالک شد و توانست،و توانست و چیره شد،نافرمانی شد و پوشاند،از او آمرزش خواسته شد و آمرزید،ای هدف خواستاران مشتاق،و نهایت آرزوی امیدواران ای آنکه در دانش بر هر چیز احاطه دارد،و در مهربانی و رحمت و بردباری،جویندگان گذشت از گناه را فرا می گیرد،خدایا در این شب به تو رو می آوریم،شبی که آن را شرافت و عظمت دادی به محمّد پیامبرت و فرستاده ات و برگزیده از خلقت،و امین وحیت،آن مژده دهنده و ترساننده،و چراغ نوربخش،آنکه به سبب او بر مسلمانان نعمت بخشیدی،و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،آن چنان که محمّد از جانب تو شایستۀ آن است،ای بزرگ،بر او بر همۀ خاندان نجیب و پاک و پاکیزه اش درود فرست،

ص:430

و ما را به گذشت از ما بپوشان،که صداها با انواع لغات به جانب تو بلند است،خدایا در این شب برای ما قرار ده،از هر خیری نصیبی که میان بندگانت تقسیم می کنی،و نوری که با آن هدایت می نمایی،و رحمتی که می گسترانی،و برکتی که فرو می فرستی،و عافیتی که بر اندام حیات بندگان می پوشانی،و رزقی که می گستری،ای مهربان ترین مهربانان.خدایا ما را در این وقت از پیشگاه رحمتت پیروز و رستگار و پذیرفته و بهره مند بازگردان،و ما را از ناامیدان قرار مده، و از رحمتت با دست خالی مگذار،و از آنچه از فضلت امیدواریم مبتلای به حرمان مکن،و از رحمتت محروممان منما،و از افزونی آنچه از عطایت آرزو داریم ناامید مساز،و ناکام باز مگردان،و از درگاهت مران،ای بخشنده ترین بخشندگان،و کریم ترین کریمان،یقین کنان به درگاهت رو نمودیم،و آهنگ کنان و قصدکنان به زیارت خانه ات آمده ایم،بر ادای مناسک حج یاری مان ده،و حجّمان را کامل نما،و از ما درگذر و به ما سلامت کامل بده،چرا که دستهای خود را به جانب تو دراز کرده ایم،و آن دستها به خواری اعتراف علامت دار است.خدایا آنچه را در این شب از تو خواستیم به ما عطا کن،و کفایت آنچه را از تو خواستین عهده دار باش،که ما را کفایت کننده ای جز تو نیست،و برای ما پروردگاری جز تو نمی باشد،قانونت بر ما نافذ است،دانشت ما را فراگیر است،قضایت دربارۀ ما عادلانه است،خیر را برای ما حکم کن و ما را اهل خیر قرار بده.خدایا پاداش بزرگ و ذخیرۀ کریمانه و دوام آسایش را به حق جودت بر ما لازم گردان،و گناهان همۀ ما را بیامرز،و با هلاک شدگان هلاکمان مکن،و مهربانی و رحمتت را از ما

ص:431

باز مگردان،ای مهربان ترین مهربانان،خدایا در این وقت ما را از کسانی قرار ده که از تو درخواست کردند،و تو به آنان عطا فرمودی و تو را شکر نمودند پس بر آنان افزودی و به سویت بازگشتند و آنان را پذیرفتی،و به سوی تو از همۀ گناهانشان بیزای جستند پس همۀ گناهانشان را آمرزیدی ای دارای بزرگی و بزرگواری.خدایا ما را پاک کن،و به جانب راست و درستی توجّه ده،و زاری ما را بپذیر،ای بهترین کسی که درخواست شد،و رحم کننده ترین کسی که از او رحمت خواسته شد،ای آنکه بر هم نهادن پلکها،و دقت نظر چشمها بر او پوشیده نیست،و آنچه در نهان مستقرّ شده،و آنچه را پنهانیهای قلوب در برگرفته از او مخفی نیست،آری همه اینها را دانشت شماره کرده،و بردباری ات فرا گرفته،تو منزّهی و برتری،از آنچه ستمگران درباره ات می گویند،پس برتری آسمانهای هفتگانه و زمینها و هرکه در آنهاست تو را تسبیح می گویند،و هیچ موجودی نیست مگر اینکه با سپاست تسبیح می گوید،پس تو را سپاس و بزرگواری و بلندی مقام،ای دارنده بزرگی و کرامت و فضل و نعمت، و عطاهای بزرگ،و تویی بخشنده کریم رئوف و مهربان،خدایا از روزی عدالت بر من وسعت ده،و در تن دینم سلامت کامل بخش،و ترسم را امان ده،و وجودم را از آتش آزاد کن، خدایا بلایت را به جریمه گناهانم بر من قرار مده،و مرا به تدریج بر بدیهایم مؤاخذه مکن،و مرا در خیالات باطلم رها مساز،و شر بدکاران جن و انس را از من دور کن.

در این قسمت از دعا سر و دیدۀ خود را به جانب آسمان برداشت،و از دیده های مبارکش مانند ریزش آب از دو مشک،اشک می ریخت،و با صدای بلند به محضر حق عرضه داشت:

ص:432

ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،و ای سریعترین حسابرسان،و ای مهربان ترین مهربانان،بر محمّد و خاندان محمّد آن سروران با میمنت درود فرست،و از تو درخواست می کنم خدایا حاجتم را که اگر آن را به من عطا کنی،بی شک هرچه را از من دریغ ورزی به من ضرری نرساند،و اگر قضای حاجتم را از من دریغ نمایی،آنچه را عطایم کنی سودی نبخشد،آزادی عهده ام را از آتش از تو درخواست می کنم،معبودی جز تو نیست،یگانه ای،برایت شریک نیست،فرمانروایی و سپاس خاص توست،و تو بر هر چیز توانایی،پروردگارا پروردگارا.پیوسته«یا ربّ»می گفت،و همۀ آنان که اطراف حضرت بودند به دعای حضرت گوش فرا دادند و به آمین گفتن اکتفا نمودند،در نتیجه صداهایشان با آن حضرت به گریستن بلند شد،تا آفتاب غروب کرد،سپس زاد و توشۀ خود را بار کرده،به سوی مشعر الحرام حرکت کردند.مؤلّف گوید:کفعمی دعای عرفه حضرت سید الشهداء علیه السّلام را در کتاب (بلد الامین)تا این قسمت ذکر کرده،و علاّمۀ مجلسی در«زاد العماد»این دعای شریف را موافق روایت کفعمی نقل فرموده ولی سید ابن طاووس در کتاب اقبال،پس از«یا ربّ،یا ربّ،یا رب»این اضافه را آورده:خدایا،در عین توانگری تهیدستم،پس چگونه در تهیدستی تهیدست نباشم،خدایا در عین دانایی نادانم،پس چگونه در عین نادانی نادان نباشم.خدایا همانا اختلاف تدبیرت،و سرعت تغییر تقدیراتت،بندگان عارف به تو را، از اطمینان به بخشش و ناامیدی از تو در گرفتاری باز داشته است.خدایا از من است آنچه سزاوار پستی من است،و از توست آنچه شایستۀ بزرگواری توست.خدایا تو خود را با لطف و مهربانی به من توصیف کرده ای پیش از پیدایش ناتوانی من، آیا آن دو را از من دریغ ورزی پس از پدید آمدن ناتوانی ام،خدایا اگر زیبایی هایی از من نمایان شود،به فضل توست،و تو را بر من

ص:433

منت بسیار است،و اگر زشتیهایی از من ظاهر گردد،به عدل توست و تو را بر من حجت کامل است.خدایا چگونه مرا وا می نهی در صورتی که عهده دار من شده ای؟و چگونه مورد ستم واقع شوم و حال آنکه تو یار منی؟یا چگونه ناامید گردم،درحالی که نسبت به من سخت مهربانی اینک به نیازم به تو،متوسل به توام،و چگونه متوسل به تو شوم به آنچه که محال است به تو برسد، یا چگونه از حالم به تو شکایت کنم و حال آنکه بر تو پوشیده نیست؟یا چگونه با گفتارم ترجمه حال نمایم،درحالی که از تو برای تو واضح است؟یا چگونه آرزوهایم را به عرصه نومیدی بری، درصورتی که به آستان تو وارد گشته؟یا چگونه احوالم را نیکو نگردانی، درحالی که احوال من استوار به توست؟خدایا چه اندازه به من لطف داری.با این نادانی فوق العاده من،و چقدر به من مهربانی،با این عمل زشت من؟ خدایا چقدر به من نزدیکی،و من چقدر از تو دورم،و چه اندازه به من مهر می ورزی پس چیست.آنچه مرا از تو در پرده می کند؟خدایا از اختلاف آثار،و تغییرات احوال دانستم که خواسته ات از من این است که خود را در هر چیز به من بشناسانی تا در هیچ چیز نسبت به تو جاهل نباشم،خدایا هر زمان فرومایگی ام از سخن مرا بازداشت،کرم تو گویایم نمود،و هروقت اوصافم ناامیدم کرد،نعمتهایت به طمعم انداخت.خدایا کسی که زیباییهایش زشتی بوده،پس چگونه زشتیهایش زشتی نباشد،و کسی که حقیقت گوییهایش ادعای خالی بوده،چگونه ادعاهایش ادعا نباشد؟خدایا دستور نافذت،و مشیت چیره ات،برای صاحب سخن سخنی،و برای صاحب حال حالی نگذشته،خدایا چه بسیار طاعتی که بنا کردم،و چه بسیار حالتی که استوار نمودم.عدالتت اعتمادم را بر آنها ویران کرد،ولی

ص:434

فضل تو عذر مرا از آنها پذیراست.خدایا همانا می دانی هرچند طاعت از جانب من،به صورت کار جدّی ادامه نداشته،ولی به صورت محبّت و اراده ادامه داشته.خدایا چگونه تصمیم بگیرم و حال آنکه تو چیره ای؛و چگونه تصمیم نگیرم درحالی که تو دستوردهنده ای، خدایا مردّد شدن من در آثار موجب دوری دیدار است،پس مرا با وجودت گرد آور،به وسیلۀ عبادتی که مرا به تو رساند، چگونه بر وجود تو استدلال شود،به موجودی که در وجودش نیازمند به توست؟آیا برای غیر تو ظهوری هست که برای تو نیست،تا آنان غیر وسیلۀ ظهور تو باشد؟!!کی پنهان بوده ای،تا نیازمند به دلیلی باشی که بر تو دلالت کند و کی دور بوده ای،تا آثار واصل کننده به تو باشند؟کور باد دیده ای که تو را بر آن دیده بان نبیند و زیانکار باد تجارت بنده ای که از محبّتت برای او سهمی قرار نداده ای،خدایا مرا به رجوع به آثار فرمان دادی،پس مرا به پوششی از انوار و هدایتی بصیرت جو به سوی خود بازگردان،تا از آنها به سویت بازگردم همان طور که از آنها به بارگاهت بار یافتم،با نگاهداری نهادم از نگاه به آنها و برگرفتن همّتم از اعتماد بر آنها،همانا تو بر هر چیز توانایی.خدایا این خواری من است که در برابرت عیان است،و این حال من است که بر تو پوشیده نیست،از تو رسیدن به تو را می خواهم،و بر تو استدلال می کنم،پس به نورت مرا به وجودت راهنمایی کن،و در برابرت به صدق بندگی بر پا دار.خدایا از علم مخزونت به من بیاموز،و به پردۀ نگاهداریت حفظم کن.خدایا مرا به حقایق اهل قرب محقق کن،و به راه و روش اهل جذب ببر،

ص:435

خدایا به تدبیرت نسبت به من مرا از تدبیرم،و به اختیارت از اختیارم بی نیاز گردان،و مرا به مواضع بیچارگی ام آگاه کن،خدایا مرا از خواری نفسم نجات ده،و از شک شرکم پاک کن و پیش از آنکه وارد قبر شوم، از تو یاری می جویم،پس مرا یاری ده،و بر تو توّکل می کنم،پس مرا وامگذار،و از تو درخواست می کنم.پس ناامیدم مکن،و در فضل تو رغبت می نمایم،پس محرومم مگردان،و خود را به تو منسوب می کنم،پس دورم مکن،و در آستانۀ تو می ایستم پس مرانم، خدایا خشنودی تو منزّه است از اینکه علّتی از جانب تو داشته باشد،پس چگونه ممکن است برای آن علّتی از ناحیه من بوده باشد؟خدایا تو بی نیازی از اینکه نفعی از جانب خویش به حضرتت رسد،پس چگونه بی نیاز از من نباشی؟خدایا قضا و قدر مرا به آرزو انداخت،و هوای نفس مرا در بندهای شهوت اسیر کرد،پس تو یاور من باش تا پیروزم نمایی و بینایم کنی،و به فضل خود بی نیازم فرما،تا به وسیلۀ تو از خواسته ام بی نیاز کردم،تویی که انوار را در قلوب دوستانت تاباندی،تا تو را شناختند و یگانه ات دانستند،و تویی که بیگانگان را از قلوب عاشقانت راندی تا غیر تو را دوست نداشتند،و به غیر تو پناه نبردند،تو مونس آنانی آنجا که عوالم آنان را به وحشت اندازد،تویی که آنان را هدایت نمودی،هرجا که نشانه هایی برای آنان آشکار شد،کسی که تو را گم کرده چه یافته؟ و چه گم کرده،کسی که تو را یافته،همانا محروم شد کسی که به جای تو به دیگری راضی گشت،و زیانکار شد کسی که از تو به دیگری روی آورد،چگونه به غیر تو امید بست،و حال آنکه احاسنت را بریده نساختی،و چگونه از غیر تو خواسته شود

ص:436

در صورتی که تو شیوۀ نعمت بخشی ات را تغییر نداده ای،ای که به عاشقانش شیرینی همدیم خود را چشاند،در نتیجه گویا نه در برابرش ایستادند،ای که اولیایش را جامه های هیبت پوشاند،پس آمرزش جویانه در مقابلش قرار گرفتند،تویی یاد کننده پیش از یادکنندگان،و تویی شروع کننده به احسان،پیش از توجّه بندگان،و تویی جودکننده به عطا،پیش از خواستن خواهندگان،و تویی بخشنده،و سپس آنچه را که به ما بخشیدی از ما به قرض خواهی، خدایا مرا به رحمتت بخواه تا به تو رسم،و مرا به عطایت جذ کن تا به جانب تو رو کنم.خدایا امیدم از تو قطع نشود،گرچه نافرمانی ات کردم،چنان که ترسم از تو زایل نشود،گرچه اطاعتت نمودم،همانا جهانیان مرا به جانب تو رانده اند،و دانشم به کرمت مرا به آستانه تو انداخته.خدایا من چگونه ناامید شوم و حال آنکه تو آرزوی منی،یا چگونه خوار گردم درصورتی که اعتمادم بر توست.خدایا چگونه عزّت خواهم،درحالی که در خواری ثابتم کرده ای،و چگونه عزّت نخواهم با آن که به خود نسبتم داده ای؟خدایا چگونه نیازمند نباشم،و حال آنکه مرا در نیازمندان نشاندی،یا چگونه نیازمند باشم در صورتی که تو به جودت بی نیازم کرده ای،و تویی که معبودی جز تو نیست،خود را به هر چیز شناساندی،پس چیزی جاهل به تو نیست،و تویی که خود را در هر چیز به من شناساندی،پس تو را در هر چیز نمایان دیدم،و تویی نمایان برای هر چیز،ای که به رحمانیّتش چیره شد،در نتیجه عرش در ذاتش پنهان شد،آثار را با آثار نابود کردی،و اغیار را به احاطه کنندگان افلاک انوار محو نمودی،ای که در سراپرده های عرشش پرده نشین

ص:437

از این شد که دیده ها او را دریابد،ای آنکه به کمال زیبایی اش تجلّی کرد،پس تحقق یافت عظمتش از روی استیلا و برتری چگونه پنهان شوی و حال آنکه نمایانی،یا چگونه غایب شوی و حال آنکه دیده بانی و حاضری،همانا تو بر هر چیز توانایی،و سپاس تنها از آن خداست،خدای یگانه.

به هر صورت هرکه توفیق یابد و روز عرفه را در عرفات باشد،دعاها و اعمال بسیار دارد،و بهترین اعمال در این روز دعاست، و این روز شریف،در تمام روزهای سال به خاطر دعا امتیاز دارد،و برای برادران مؤمن از آنان که زنده اند یا دار فانی را وداع گفته اند دعای بسیار باید کرد،و روایت وارده در حال عبد اللّه بن جندب،در موقف عرفات و دعای او برای برادران خود مشهور است،و همچنین روایت زید نرسی،در حال ثقۀ جلیل القدر،معاویة بن وهب در صحرای عرفات و دعای او دربارۀ فردفرد از اشخاصی که در آفاق بودند،و روایت او از امام صادق علیه السّلام در فضیلت این عمل،شایستۀ ملاحظه و توّجه است و امید واثق از برادران دینی،آنکه به این بزرگواران اقتدا کرده،و اهل ایمان را در دعا بر خود مقدّم دارند و این گنهکار روسیاه را یکی از آن اشخاص به حساب آرند،و در حال حیات و مرگ از دعای خیر فراموشم نفرمایند،و نیز در این روز زیارت جامعه سوم را قرائت کن[صفحۀ 842]،و در آخر روز عرفه بخوان:

پروردگارا،همانا گناهان من به تو زیانی نمی رساند،و آمرزشت بر من از تو نمی کاهد،پس ببخش به من آنچه نمی کاهدت و بیامرز برایم آنچه که زیانت نرساند،و نیز بخوان:خدایا محرومم مساز از خیر آنچه نزد توست،به خاطر شرّ آنچه پیش من است، پس اگر با خستگی و واماندگی ام به من رحم نمی کنی،از پاداش مصیبت دیده بر مصیبتش محرومم مکن.

مؤلّف گوید:سیّد ابن طاووس،در ضمن دعاهای روز عرفه فرموده:چون غروب آفتاب نزدیک شود بگو:«بسم اللّه و باللّه و سبحان اللّه و الحمد لله تا آخر،و این همان دعای عشرات است که پیش از این گذشت[صفحۀ 116]پس زاوار است خواندن

ص:438

دعای عشرات که خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است،در آخر روز عرفه ترک نشود،و این اذکار عشراتی را که کفعمی نقل کرده،همان اذکار آخر دعای عشرات است که سیّد ابن طاووس روایت کرده.

یک سلام به کیفیتی مخصوص برای این شب همراه با دعاهایی روایت کرده است.

مطلقه است،و در باب زیارات ان شاء الله تعالی خواهد آمد.

تصدیق کردیم و خوانندۀ خدا را اجابت نمودیم،و از پیامبرش پیروی کردیم،در رابطه با موالات مولایمان و مولای همۀ اهل ایمان، امیر المؤمنین علی بن ابی طالب،بندۀ خدا و برادر رسول خدا و صدّیق اکبر،و حجّت بر مخلوقات خدا،آن مولایی که خدا پیامبر و دین بر حق و آشکارش را به او تایید کرد،نشانۀ دین خدا و خزانه دار دینش،و ظرف غیب خدا،و جایگاه سرّ خدا،و امین خدا بر خلقش،و گواه او در مخلوقاتش،خدایا پروردگارا ما شنیدیم نداکننده ای که ندا می کرد برای ایمان،که به پروردگارتان ایمان بیاورید،پس ما ایمان آوردیم،پس گناهانمان را بیامرز و بدیهایمان را بپوشان،و ما را با نیکان بمیران،پروردگارا به ما عنایت کن آنچه را وسیلۀ فرستادگانت به ما وعده دادی،و در روز قیامت ما را رسوا مکن،به یقین تو خلف وعده نمی کنی،ما ای پروردگارمان به منّت و لطفت دعوت کننده ات را پاسخ گفتیم،و از پیامبرت پیروی نمودیم و او را تصدیق کردیم،و مولای مؤمنان را باور نمودیم،و به جبت و طاغوت کفر ورزیدیم،ما را تابع آنکه به ولایت پذیرفتیم قرار بده،و با امامانمان محشور فرما،ما به آنان ایمان و باور داریم،و نسبت به آنان تسلیم،ایمان آوردیم به به نهان و آشکارشان،و حاضر و غایبشان و زنده و مرده شان،و به آنان به عنوان پیشوایان و پیشروان و سروران خویش خشنود گشتیم و همانان،بین ما و خدا از سایر خلق بسند،به جای آنان عوضی نجوییم،و جز ایشان کسی را به عنوان خلیفه برنگیریم،و به خدا بیزاری جستیم از هرکه از جنّ و انس،از اولین و آخرین،در برابرشان جنگی بر پا کرد،و کافر شدیم به جبت و طاغوت،و بتهای چهارگانه و شیعیان و

ص:442

پیروانشان،و هرکه از جنّ و انس دوستشان دارد،از اوّل روزگار تا پایانش.خدایا تو را گواه می گیریم که ما معتقدیم به آنچه معتقد شدند به آن محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)،و گفتار ما آن است که آنان گفتند،و دینمان همان است که آنها متدّین به آن بودند،هرچه را گفتند گفتیم،و به آنچه معتقد شدند معتقد شدیم،و هرچه را انکار کردند انکار کردیم،و هرکه را دوست داشتند دوست داشتیم،و هرکه را دشمن داشتند دشمن داشتیم،و هرکه را لعنت کردند لعنت کردیم،و از هرکه بیزار شدند،از او بیزار شدیم،و هرکه را مورد رحمت قرار دادند،مورد رحمت قرار دادیم،ایمان آوردیم،و تسلیم و راضی شدیم،و از موالیانمان(درود خدا بر آنان)پیروی کردیم.خدایا آن را بر ما کامل کن،و از دستمان مگیر،و آن را نزد ما مستقرّ و ثابت قرار ده،و موقت مگردان،و ما را بر آن زنده بدار،تا گاهی که زنده مان داری،و بر آن بمیران،تا زمانی که ما را می میرانی،خاندان محمّد امامان ما هستند،به آنان اقتدا می کنیم،و آنان را دوست می داریم،دشمنانشان را که دشمن خدایند دشمن می داریم،پس ما را در دنیا و آخرت با آنان قرار ده،و از مقرّبان پیشگاهت گردان،که ما به همان راضی هستیم،ای مهربان ترین مهربانان.

باز به سجده رود و صد مرتبه«الحمد للّه»و صدر مرتبه«شکر اللّه»بگوید،روایت شده:هرکه این عمل را بجا آورد،ثواب کسی را داشته باشد،که روز عید غدیر،خدمت رسول صلی اللّه علیه و آله حاضر شده،و با آن حضرت بر ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام بیعت کرده باشد تا آخر خبر.بهتر این است که این نماز را نزدیک به هنگام زوال بجا آورد،که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله امیر المؤمنین علیه السّلام را در آن ساعت برای مردم به امامت و خلافت نصب فرمود.در این نماز در رکعت اول پس از سورۀ«حمد»سورۀ«قدر»،و در رکعت دوم سورۀ«توحید»را بخواند.

و باعث برآورده شدن حوایج دنیا و آخرت او،به آسانی و عافیت،از جانب خدای کریم است،و پوشیده نمایند،که در کتاب«اقبال»در بیان این نماز سورۀ«انّا انزلناه»مقدّم بر«ایة الکرسی»ذکر شده،و علاّمۀ مجلسی در«زاد المعاد»از کتاب «اقبال»پیروی کرده و سورۀ«قدر»را مقدّم داشته،چنان که این حقیر هم در کتب دیگر به این صورت ذکر کرده ام،ولی برابر با پی جویی زیادی که کردم،بیشتر«آیة الکرسی»را مقدّم بر«قدر»دیدم.احتمال اینکه از قلم مبارک سیّد در کتاب«اقبال»سهوی شده،یا ناسخان در این نماز،هم در عدد«حمد»و هم در مقدّم داشتن«قدر»بر«آیة الکرسی»اشتباهی کرده اند،یا این که این عمل مستقلّی غیر از آن نماز است بسیار بعید به نظر می رسد،و اللّه تعالی عالم.و بهتر این است که پس از این نماز تمام این دعا را بخواند:«ربّنا انّنا سمعنا منادیا...»

دستور دادی،و خویشاوندی که به دسوتی شان امر فرمودی و حقّشان را واجب نمودی،و بهشت را بازگشتگاه کسی قرار دادی که از آثارشان پیروی نماید.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،چنان که به طاعتت امر کردند،و از معصیتت نهی نمودند،و بندگانت را بر وحدانیتت دلالت فرمودند.خدایا من از تو درخواست می کنم به حق محمّد پیامبرت و نجیبت و برگزیده ات،و امینت،و فرستاده ات به سوی بندگانت،و به حق امیر المؤمنین،رئیس دین و پیشرو سپیدرویان،آن جانشین وفادار،و صدیق اکبر،و جدا کننده بین حق و باطل،و گواه بر تو و رهنمای به سوی تو،و آشکار کنندۀ دستورت،و جهاد کننده در راهت،که او را ملامت ملامت کننده ای دربارۀ تو و نگیرد،که بر محمّد درود فرستی،و مرا در این روز که برای ولیّت،عهد امام را بر عهدۀ بندگانت بستی،و برای آنان دین را کامل نمودی،از آگاهان به حرمتش، و اقرارکنندگان به فضلش قرار دهی،و همچنین از آزادشدگان و رهاگشتگان از آتش به حساب آری،و حسودان نعمتها را به سرزنش من میاور.

خدایا چنان که آن را عید بزرگترت قرار داده ای،و آن را در آسمان روز عهد معهود،و در زمین روز پیمان گرفتن و انجمن پرسیده نامیدی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و دیدگان ما را به آن روشن فرما،و پراکندگی ما را به آن جمع کن،و پس از آنکه هدایتمان نمودی،گمراهمان مکن،و به نعمتهایت از سپاسگذاران قرار ده،ای مهربان ترین مهربانان.خدا را سپاس که برتری این روز را به ما شناساند،و ما را به حرمت آن بینا فرمود،و به آن گرامی داشت،

ص:445

و با شناختش به ما شرافت داد،و به نورش هدایتمان نمود،ای رسول خدا،ای امیر المؤمنین،بر شما و خاندانتان و بر دوستدارانتان از جانب من برترین سلامها،تا شب و روز باقی است،و به واسطه شما به خدا روی می آورم،پروردگارم و پروردگار شما،در به دست آوردن خواسته ام،و برآورده شدن حاجتم،و آسان شدن کارهایم.خدایا از تو درخواست می کنم به حق محمّد و خاندان محمّد که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و لعنت کنی کسی را که حقانیت این روز را منکر شده،و حرمتش را به انکار برخاسته،و از راهت برای خاموش کردن نورت جلوگیری نموده است،ولی خدا هرگز نخواهد،مگر اینکه نورش را به کمال رساند،خدایا گشایش ده به اهل بیت محمّد پیامبرت،و برطرف کن از آنان،و به وسیله آنان گرفتاریها را از اهل ایمان.خدایا زمین را به وسیله آنان پر از دادگری کن،همان طور که از ستم و بی داد پر شده است،به آنچه که به آنان وعده داده ای وفا کن،که تو خلف وعده نمی کنی.و اگر بتواند،دعای مبسوط را که سیّد در کتاب«اقبال»روایت کرده بخواند.

بهشت و شفاعت بودم،و به من اجازه داده شد.که وارد بهشت شوم،به بهشت وارد نشوم مگر اینکه تو هم با من باشی.

آنگاه براد مؤمن بگوید:پذیرفتم سپس بگوید:همۀ حقوق برادری را از تو ساقط کردم،به جز شفاعت و دعا و زیارت.فیض کاشانی در کتاب«خلاصة الاذکار»،صیغۀ اخوّت را قریب به همین صورت ذکر کرده،آنگاه فرموده:طرف مقابل قبول نماید برای خود،یا موکّل خود به لفظی که دلالت بر قبول نماید.سپس از یکدیگر جمیع حقوق برادری را جز دعا و زیارت ساقط کنند.

خدایا از تو درخواست می کنم از زیبایی ات به حق برترین مرتبه زیبایی ات،و همۀ مراتب آن زیباست،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ مراتب زیبایی ات.خدایا از تو درخواست می کنم از بزرگی ات به حق برترین مرتبه بزرگی ات،و همۀ مراتب بزرگی ات بزرگ است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ مراتب عظمتت.خدایا از تو درخواست می کنم از جمالت،به حق برترین مرتبه جمالت،و همۀ مراتب جمال تو جمیل است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ مراتب جمالت.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمان دادی،پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی،خدایا از تو درخواست می کنم از شکوهت،به حق برترین مرتبۀ شکوهت،و همۀ مراتب شکوهت شکوهمند است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ مراتب شکوهت.خدایا از تو درخواست می کنم از نورت،به حق برترین مرتبۀ نورت،و همۀ نورت نورانی است،خدای از تو درخواست می کنم به همۀ نورت،خدای از تو درخواست می کنم از رحمتت،به حق وسیع ترین مرتبۀ رحمتت و همه رحمتت وسیع است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ رحمتت.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی.خدایا از تو درخواست می کنم از کمالت به حق برترین مرتبه کمالت،و همه کمالت کامل است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ کمالت، خدایا از تو درخواست می کنم از کلماتت به حق تمام ترین کلماتت،و همۀ کلماتت تمام است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ کلماتت،خدایا از تو درخواست می کنم از نامهایت به حق بزرگترین آنها،و همۀ نامهایت بزرگ است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه نامهایت.خدایا تو را می خوانم،چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن،چنان که وعده فرمودی، خدایا از تو درخواست می کنم از عزّتت،به حق برترین مرتبۀ عزّتت،و همۀ عزّتت عزیز است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه

ص:449

عزّتت،خدایا از تو درخواست می کنم از مشیّتت به حق گذراترین مشیّتت و همه مشیّتت گذراست،خدایا از تو درخواست می کنم به همه مشیّتت.خدایا از تو درخواست می کنم به قدرتت که با آن بر همه چیز برتری گرفتی،و همه قدرت تو برتری گیر است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه قدرتت.خدایا تو را می خوانم،چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن،چنان که وعده فرمودی،خدایا از تو درخواست می کنم از علمت به حق نافذترین آن و همه علم تو نافذ است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه علمت.خدایا از تو درخواست می کنم از گفتارت به حق پسندیده ترین آن.و همه گفتارت پسندیده است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه گفتارت.خدایا از تو درخواست می کنم از خواسته هایت به حق محبوب ترین آنها،و همه آنها نزد تو محبوب است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه خواسته هایت.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی،خدایا از تو درخواست می کنم از شرفت به حق برترین مرتبه شرفت،و همه شرفت شریف است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه شرفت.خدایا از تو درخواست می کنم از سلطنتت، به حق پایدارترین آن.و همه سلطنتت پایدار است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه سلطنتت.خدایا از تو درخواست می کنم از فرمانروایی ات به حق گرانمایه ترین آن،و همه فرمانروایی ات گرانمایه است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه فرمانروایی ات.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی.پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی.خدایا از تو درخواست می کنم از والایی ات به حق والاترین آن،و همه والایی ات والاست،خدایا از تو درخواست می کنم به همه والایی ات.خدایا از تو درخواست می کنم از

ص:450

آیاتت به حق شگفت ترین آیاتت،و همه آیاتت شگفت است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ آیاتت.خدایا از تو درخواست می کنم از نعمتت به حق دیرینه ترین آن و همه نعمتت دیرین است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه نعمتت.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن،چنان که وعده فرمودی.خدایا از تو درخواست می کنم،به حق آنچه که در آن قرار دادی از مقام و جبروت،خدایا از تو درخواست می کنم به تمام مقام و تمام جبروتت.خدایا از تو درخواست می کنم به آنچه با آن اجابتم می نمایی،زمانی که از تو می خواهم،ای خدا،ای که معبودی جز تو نیست،از تو می خواهم به زیبایی اینکه معبودی جز تو نیست.ای که معبودی جز تو نیست،از تو می خواهم به بزرگی اینکه معبودی جز تو نیست.ای که معبودی جز تو نیست،از تو می خواهم به حق اینکه معبودی جز تو نیست.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی.خدایا از درخواست می کنم از روزی ات به همگانه ترین آن،و همه روزی ات همگانی است.خدایا از تو درخواست می کنم به همه روزی ات، خدایا از تو درخواست می کنم از عطایت،به حق گواراترین آن،و همه عطایت گواراست.خدایا از تو درخواست می کنم به همه عطایت،خدای از تو درخواست می کنم از خیرت به فوری ترین آن،و همه خیرت فوری است.خدایا از تو درخواست می کنم به همه خیرت.خدایا از تو درخواست می کنم از فضلت،به حق فزون ترین آن،و همه فضلت فزون است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ فضلت.خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس اجابتم کن چنان که وعده فرمودی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا برانگیز بر ایمان به خود

ص:451

و تصدیق به رسولت(درود خدا بر او و خاندانش باد)،و ولایت علی بن ابی طالب(ع)و بیزاری از دشمنش،و اقتدا به امامان از خاندان محمّد(درود خدا بر آنان باد)،که من به این واقعیت راضی شده ام.خدایا درود فرست بر محمّد بنده و رسولت در میان پیشینیان،و درود فرست بر محمّد در میان آیندگان،و درود فرست بر محمّد،در میان آسمانیان،و درود فرست بر محمّد در میان فرستادگان.خدایا به محمّد عطا کن،وسیله و شرف و فضیلت و درجۀ بزرگ.خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،و به آنچه روزی ام نمودی خشنود بدار،و در آنچه به من عنایت کردی برکت ده،و در غیبتم و در غیاب هر غایبی که او از من است نگهدارم باش.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر پایه ایمان به خود و باور داشتن به پیامبرت برانگیز،خدای بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و از تو می خواهم خوب ترین خوبها را که خشنودی ات و بهشت است،و به تو پناه می آورم از بدترین بدها که خشمت و آتش است.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا محافظت فرما از هر مصیبت و هر بلا،و از هر عقوبت،و هر فتنه،و هر آزمایش،و هر شر،و هر امر ناپسند،و هر پیش آمد،و هر آفت که از آسمان بر زمین فرود آید،یا فرود می آید،در این ساعت و در این شب،و در این روز،و در این ماه،و در این سال خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و روزی من کن از هر شادی،و هر خوشحالی،و هر

ص:452

پایداری و هر گشایش و هر عافیت و هر سلامت و هر کرامت،و هر روزی وسیع حلال پاک و هر نعمت،و هر وسعتی که از آسمان بر زمین نازل شد یا می شود.در این ساعت،و در این شب،و در این روز،و در این ماه و در این سال.خدایا اگر گناهانم مرا در پیشگاهت بی اعتبار ساخته،و میان من و تو پرده شده،و حالم را نزد تو دگرگون نموده.من از تو درخواست می کنم،به حق نور جمالت که هرگز خاموش نشود،و به آبروی محمّد محبوب برگزیده ات،و به آبروی ولیّت علی مرتضی،و به حق اولیایت که آنان را برگزیدی،اینکه بر محمّد و خاندان محمد درود فرستی،و آنچه از گناهانم گذشته بیامرزی،و در باقی مانده عمر حفظم کنی،و به تو پناه می آورم،خدایا،از اینک هرگز به چیزی از نافرمانیهایت بازگردم،تا زنده ام بداری و تا بمیرانی،و من فرمانبردار تو باشم،و تو از من خشنود باشی،و اینکه عملم را ختم کنی به نیکوترینش،و پاداش آن را برایم بهشت قرار دهی،و با من آن کنی که شایستۀ آنی،ای هل تقوی و ای اهل مغفرت،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به رحمتت به من رحم کن،ای مهربان ترین مهربانان.

و افطاری خود را به مسکین و یتیم و اسیر دادند و خود با آب افطار نمودند!و سزاوار است شیعیان اهل بیت در این ایام به ویژه در شب بیست و پنجم در دادن صدقه به مساکین و ایتام،و سعی در اطعام ایشان،و روزه داشتن این روز پیروی از مولایان خود کنند.از آنجا که بعضی از علما این روز را روز مباهله می دانند،مناسب است زیارت جامعه و دعای مباهله را نیز در این روز بخوانند.

می شود.از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه این دو رکعت نماز را در این شب بجا آورد،و فردایش را که اول سال است روزه بدارد،مانند کسی است که همۀ طول سال را همواره کار خیر کرده،و در آن سال محفوظ باشد،و اگر بمیرد به بهشت می رود.سیّد ابن طاووس برای هلال این ماه دعای مبسوطی ذکر کرده است.

معبودی جز او نیست،بر اوء تکیه کردم،و او پروردگار عرش بزرگ است،به او ایمان آوردیم.همه چیزها از جانب پروردگار ماست،و یادآور نشوند مگر صاحبان خرد،پروردگارا دلهای ما را بعد از آنکه هدایتمان فرمودی منحرف مکن،و از نزد خود رحمتی به ما ببخش،همانا تو بخشنده ای.شیخ طوسی فرموده:که روزۀ دهۀ اول محرم مستحب است ولی روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکی و آشامیدنی خودداری کند،آنگاه کمی تربت بخورد،و سیّد روایت کرده که روزۀ تمام این ماه فضیلت دارد،و روزه آن روز روزه دار را از هر گناهی حفظ می کند.

صد مرتبه سورۀ تحید را قرائت کند.و دیگر چهار رکعت نماز،در هر رکعت سورۀ حمد و پنجاه مرتبه سورۀ توحید و این نماز برابر است با نماز امیر المؤمنین علیه السّلام که فضیلت بسیار دارد،و فرموده:پس از نماز،بسیار ذکر خدا کند،و صلوات بسیار بر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرستد،و هرچه می تواند بر دشمنان ایشان لعن کند.و در فضیلت احیا این شب روایت کرده:مانند آن است که عبادت کرده باشد به عبادت جمیع فرشتگان،و عبادت در آن،برابر هفتاد سال عبادت است،و اگر کسی را توفیق دست دهد،در چنین شبی در کربلا باشد،و امام حسین علیه السّلام را زیارت کند و نزد آن حضرت تا صبح بیتوته کند،خدا او را آغشته به خون امام حسین علیه السّلام در زمرۀ شهدا با آن حضرت محشور فرماید.

شدّت گرفت.از ابن عباس روایت شده است:در ذی قار خدمت امیر المؤمنین علیه السّلام رسیدم،صحیفه ای به خط خود و املاء پیامبر صلی اللّه علیه و آله بیرون آورد،و از آن صحیفه برای من خواند،در آن صحیفه مقتل امام حسین علیه السّلام بود،و اینکه چگونه شهید می شود،و چه کسی او را به شهادت می رساند،و چه کسی او را یاری می کند،و چه کسی با او شهید می شود،پس آن حضرت گریه کرد و گریه ای سخت و مرا به گریه انداخت.فقیر گوید:اگر مقام را گنجایش بود،مختصر مقتلی در اینجا ذکر می کردم،امّا محل را گنجایش آن نیست هرکه بخواهد به کتابهای ما در زمینه مقتل رجوع کند.در هر صورت اگر کسی در این روز نزد قبر مطّهر آن حضرت باشد،و مردم را آب دهد،مانند کسی است که لشگر آن جناب را آب داده باشد،و با آن حضرت در کربلا حاضر بوده،و خواندن هزار مرتبه سورۀ توحید در این روز فضیلت بسیار دارد،و روایت شده:خدای رحمان به سوی او نظر رحمت کند،و سیّد برای این روز دعای ینقل کرده شبیه به دعای عشرات،بلکه موافق بعضی روایات،ظاهرا خود آن دعا باشد.

شیخ طوسی از عبد اللّه بن سنان از امام صادق علیه السّلام چهار رکعت نماز و دعایی نقل کرده است که باید در این روز در وقت چاشت بجا آورد،ما به خاطر اختصار ذکر نکردین،هرکه طالب است به زاد المعاد رجوع کند و نیز شایسته است که شیعیان در این روز بی آنکه قصد روزه کنند،از خوردن و آشامیدن امساک نمایند.و در آخر روز،پس از عصر افطار کنند به غذایی که اهل مصیبت می خورند،ماند ماست یا شیر و امثال آنها،نه مثل غذاهای لذیذ،و جاه های پاکیزه بپوشند،و به هیئت صاحبان مصیبحت دگمه ها را بگشایند،و آستینها را بالا بزنند،و علاّمۀ مجلس در زاد المعاد فرموده:بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه نگیرد،زیرا بنی امیّه این دو روز را برای برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه می داشتند،و به دروغ،احادیث بسیار در فضیلت این دو روز،و روزۀ آنها را به حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله نسبت داده اند،و از طریق اهل بیت علیهم السّلام احادیث بسیاری در مذمّت روزه این دو روز به ویژه روز عاشورا وارد شده.و نیز بنی امیّه علیهم اللعنه برای برکت، آذوقه سال را در روز عاشورا ذخیره می نمودند!به این خاطر از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده:

هرکه کوشیدن در حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند،و به دنبال کاری نرود،حق تعالی حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هرکه روز عاشورا،روز مصیبت و اندوه و گریۀ او باشد،حق تعالی روز قیامت را روز شادی و سرور و خوشحالی او گرداند،

ص:458

و دیده اش در بهشت به ما روشن شود،هرکه روز عاشورا را روز برکت نامد،و در آن روز برای منزل خود چیزی ذخیره نماید خدا آن ذخیره را برای او مبارک نکند،و روز قیامت با یزید و عبید اللّه بن زیاد،و عمر بن سعید علیهم اللعنه محشور گردد.بنابراین انسان باید در روز عاشورا مشغول کاری از کارهای دنیا نگردد،بلکه در گریه و نوحه و مصیبت باشد،و اهل خانۀ خود را دستور دهد که عزای آن حضرت را بپا دارند،و مشغول ماتم و سوگواری باشند،چنان که در سوگ عزیزترین اولاد و اقوام خود مشغول می شوند،و در آن روز بی آنکه قصد روزه کنند،از خوردن و آشامیدن امساک ورزند،و در آخر روز پس از عصر افطار کنند گرچه به جرعه آبی باشد،و روزه کامل نگیرند،مگر آنکه در خصوص آن روز روزۀ واجب داشته باشد،که به نذر یا مثل آن بر او واجب شده باشد،و در آن روز در خانۀ خود آذوقه ذخیره نکند،و لب به خنده نگاشید،و به لهو و لعب نپردازد،و هزار مرتبه قاتلان آن حضرت را لعنت کند و بگوید:خداوند بر قاتلان حسین(درود بر او باد)لعنت فرست مؤلف گوید:از کلام این بزرگوار معلوم می شود،که احادیثی که در فضیلت روز عاشوراست همه جعلی است،و به دروغ به حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله نسبت داده اند.صاحب کتاب«شفاء الصدور در شرح این قسمت از زیارت عاشورا(اللّهم انّ هذا یوم تبرکت به بنو امیّة سخن را در این مقام بسط داده،خلاصه اش آنکه،تبّرک بنی امیّه به این روز نامیمون بر چند وجه است:اوّل:ذخیره کردن غذا و آذوقه را در این روز مستحبّ شمردند،و آن آذوقه را تا سال دیگر مایۀ سعادت و وسعت رزق،و رفاه زندگی دانستند،چنان که در اخبار اهل بیت علیهم السّلام،از باب تعریض به ایشان،از این مطلب نهی مکرّر وارد شده دوم:اقامه مراسم عید است،از توسعۀ رزق بر عیال،و نو کردن لباس،و کوتاه کردن شارب،و گرفتن ناخن،و مصافحه،و رسوم دیگر عید،که راه و روش بنی امیّه و پیروان ایشان بر آن جاری است.

سوم:التزام به روزه این روز،که اخبار بسیاری در فضیلت آن جعل کرده اند.

چهارم:دعا و طلب حوائج را در این روز را به عنوان روزی مبارک مستحبّ دانسته اند،و برای این کار در این روز،با جعل و وضع،و افترا،مناقب و فضائلی ساخته اند،و دعاهایی چند تلفیق کرده،تعلیم عاصیان نمودند،تا امر ملتبس،و کار مشتبه شود،چنان که در خطبه ای که در این روز در شهرهای خود می خوانند،برای هر پیامبر وسیله و شرفی در این روز یاد می کنند

ص:459

مانند خاموش شدن آتش نمرود،استقرا سفینه نوح،غرق شدن لشگریان فرعون،و نجات یافتن عیسی از دار یهودیان،چنان که جبلۀ مکیّه نقل کرده است که از میثم تمّار شنیدم که فرمود:و اللّه امّت پسر پیامبر خود را در محرّم در روز دهم به قتل می رسانند،و هرآینه دشمنان حق این روز را روز برکت قرار می دهند،و همانا این کار شدنی است،و در علم خدای تعالی گذشته،و من آن را می دانم به عهدی که از مولایم امیر المؤمنین علیه السّلام به من رسیده.جبّله می گوید:گفتم:

چگونه مردم روز شهادت حسین علیه السّلام را روز برکت قرار می دهند؟میثم گریست و فرمود:حدیثی جعل می کنند که روز عاشورا روزی است که خدای تعالی توبۀ آدم را در آن قبول کرد،با اینکه خدا توبۀ آدم را در ذو الحجة پذیرفت،و گمان می کنند که عاشورا روزی است که خدا یونس را از شکم ماهی بیرون آورد،درحالی که خدا در ذوالقعده یونس را از شکم ماهی بیرون آورد، و گمان می کنند این روز،روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی قرار گرفت،با اینکه این واقعه در روز هیجدهم ذو الحجّه رخ داده،و گمان می کنند روزی است که خدا دریا را برای موسی شکافت،درحالی که این حادثه در ربیع الاول بوده است در هر صورت با این همه تصریح و تأکید که در خبر میثم آمده است و در حقیقت از نشانه های نبوّت و امامت،و دلیل بر حقّانیت طریقۀ شیعه است،که این گونه اخبار یقینی را در اختیار گذاشته،و مضمون آن مطابق با واقع محسوس است.

از عجایب است که دعایی بر طبق این اکاذیب،تلفیق شده،و در کتابهای بعضی از بیخبران که غافل بوده اند ذکرش به میان آمده و به دست عوام داده شده،و البته خواندن آن دعا بدعت و حرام است و آن دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،منزّه است خدا به پری ترازو،و نهایت دانش،و سر حدّ خشنودی و وزن عرش.پس از دو سه سطر چنین دارد:ده مرتبه صلوات فرستد و بگوید:ای پذیرندۀ توبه آدم در روز عاشورا،ای بالا برندۀ ادریس به آسمان در روز عاشورا،ای آرام دهندۀ کشتی نوح بر جودی

ص:460

در روز عاشورا،ای فریادرس ابراهیم از آتش در روز عاشورا...

شک نیست که این دعا را یکی از ناصبیهای مدینه،یا خوارج مسقط یا امثال اینها جعل کرده و با این جعل کردن ظلم بنی امیه را به کمال رسانده،پایان تلخیص کلام صاحب کتاب شفاء الصدور در هر صورت در پایان روز عاشورا سزاوار است یاد کردن حال اهل حضرت سیّدالشّهدا علیه السّلام و دختران و اطفال آن حضرت که در این وقت،در سرزمین کربلا اسیر دشمنان گشته،و به حزن و گریه مشغول بودند و مصائبی بر ایشان گذشت،که در خاطر هیچ آفریده ای خطور نکند،و قلم را تاب نوشتن آن نباشد.و چه نیکو سروده هرکه سروده:

فاجعه ای است اگر بخواهم آن را بنویسم*به صورت اجمال برای یادآوری یادآوران* اشکم روان شود،پس پرده گردد*میان نگاه چشمها و صفحات کتاب* دلم گوید بر من رحمی که*سوگند به خدا من از سنگ سرشته نشدم* بر آن مصیبت زمین و آسمان گریست*و هرچه ما بین آن دو می باشد گریه ای خونبار* من از تحریر این غم ناتوانم که تصویرش زده آتش بجانم

ترا طاقت نباشد از شنیدن شنیدن کی بود مانند دیدن

پس برخیز به رسول خدا و علی مرتضی و فاطمه زهرا و امام مجتبی و سایر امامان از ذریّه سیّد الشهداء علیهم السّلام سلام کن، و ایشان را بر این مصائب جانکاه با دل سوخته و چشم گریان تعزیت بگو،و این زیارت را بخوان:

سلام بر تو ای وارث آدم،برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا،سلام بر تو ای وارث ابراهیم دوست خدا،سلام بر تو ای وارث موسی همسخن خدا،سلام

ص:461

بر تو ای وارث عیسی روح خدا،سلام بر تو ای وارث محمّد محبوب خدا،سلام بر تو ای وارث علی امیر مؤمنان ولیّ خدا،سلام بر تو ای وارث حسن شهید نوادۀ رسول خدا،سلام بر تو ای فرزند رسول خدا،سلام بر تو ای فرزند بشارت دهندۀ و بیم دهندۀ و فرزند آقای جانشینان،سلام بر تو ای فرزند فاطمه بانوی بانوان جهانیان،سلام بر تو ای ابا عبد اللّه،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا و فرزند برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون خدا،سلام بر تو ای تنهایی که انتقام خونت گرفته نشد،سلام بر تو ای امام راهنما و پاک، و بر ارواحی که به آستانت فرود آمدند،و در جوارت اقامت گزیدند،و همراه زائرانت وارد شدند،از من بر تو سلام تا زنده ام،و تا شب و روز برپاست،همانا عزای تو بزرگ شد،و سوگواری در میان مؤمنان و مسلمانان و در همگی اهل آسمانها و ساکنان زمین عظیم گشت،همه ما از خدا بیم و به سوی او باز می گردیم،درودها و برکات و تحیّات خدا بر تو،و بر پدران پاک و پاکیزه و نجیبت،و بر فرزندان راهنمای رهیافتۀ آنان،سلام بر تو ای مولایم،و بر ایشان و بر روح تو و روح آنان،و بر خاکت و بر خاکشان.خدایا رحمت و خشنودی روح و ریحان بر آنان بیفکن،سلام بر تو،ای مولایم ای ابا عبد اللّه،ای فرزند خاتم انبیاء

ص:462

و ای فرزند آقای جانشینان،و ای فرزند بانوی بانوان جهانیان،سلام بر تو ای شهید،ای فرزند شهید، ای برادر شهید،ای پدر شهیدان،خدایا از جانب من به حضرت او برسان،در این ساعت،و در این روز، و در این وقت،و در همه وقت،تحیّت بسیار و سلام،سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، ای فرزند آقای جهانیان و بر شهید شدگان با تو،سلامی پیوسته،به پیوستگی شب و روز،سلام بر حسین فرزند علیّ شهید،سلام بر علی فرزند حسین شهید، سلام بر عبّاس فرزند امیر مؤمنان شهید،سلام بر شهیدان از فرزندان امیر مؤمنان،سلام بر شهیدان از فرزندان حسن،سلام بر شهیدان از فرزندان حسین،سلام بر شهیدان از فرزندان جعفر و عقیل،سلام بر همه شهیدان همراه آنان از مؤمنان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و از جانب من تحیّت بسیار و سلام فراوان به ایشان برسان سلام بر تو ای رسول خدا،خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند،سلام بر تو ای فاطمه،خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند،سلام بر تو ای امیر مؤمنان،خدا شکیبایی ات را در مصیبت فرزندت حسین نیکو گرداند، سلام بر تو ای ابا محمّد ای حسن مجتبی،خدا شکیبایی ات را در مصیبت برادرت حسین نیکو گرداند،ای مولای من ای ابا عبد اللّه من مهمان خدا و مهمان تو،و پناهنده به خدا،و پناهنده به توام،برای هر مهمان و پناهنده ای پذیرایی ست،پذیرایی من

ص:463

در این وقت این است،که از خدای منزّه برتر بخواهی،که آزادی از آتش دوزخ را نصیبم کند،همانا او شنوای دعا و نزدیک و اجابت کننده است.

و در این روز و به قولی در روز سوم،در سال صد و بیست و یک زید بن علی شهید شد.

چگونه جان و روان شما همراهی کرد بر چهرۀ پیامبر خدا خاک فروریزید،سپس گریست و فرمود:

پدرم،پروردگارت را که تو را فرا خواند پاسخ دادی*پدرم،چقدر به پروردگارت نزدیکی چه زیبا سروده شده:

ای دو جهان زیر زمین از چه ای خاک نه ای خاک نشین از چه ای

به روایت معتبر،آن بانوی بانوان،مشتی از خاک پاک آن مرقد مطهّر را بر گرفت،و بر دیدگان نهاد و فرمود:

بر بوینده خاک احمد چیست؟*اینکه تا پابان زمان عطرها را نبوید* بر من مصائبی فرود آمد که اگر آنها*بر روزها آمده بود شب می شدند شیخ یوسف شامی در کتاب«درّ العظیم»نقل کرده است که فاطمه زهرا علیها السّلام این اشعار را در مرثیه پدر فرمود:

به آنکه در زیر توده های خاک پنهان شده بگو*اگر فریاد و صدای مرا می شنیدی * بر من مصائبی فرو ریخت که اگر آنها*بر روزها فرو ریخته بود شب می شدند* همانا من در سایۀ محمّد حمایتی داشتم*که از ستم نمی ترسیدم و او جورکش من بود* اما امروز برای شخص پست تواضع کنم و از ستم*بر خود می پرهیزم و ستمگرم را با جامه ام دفع کنم* اگر قمری به شبانگاهش گریه کند*من در روز از غصّه بر شاخساری بگریم* اندوه را پس از تو مونسم قرار می دهم*و دانه های اشک را در حجر تو گرد نبندم

ص:466

و این روز،روز اول امامت حضرت صاحب الزمان ارواح العالمین فدا است،سبب مزید شرافتش خواهد بود.

است.

که در رکعت اول پس از سورۀ حمد یک مرتبه آیة الکرسی و بیست و پنج مرتبه سورۀ قدر،و در رکعت دوم پس از سورۀ حمد یک مرتبه سورۀ الهیکم التکاثر و بیست و پنج مرتبه سورۀ توحید و در دو رکعت بعد،در رکعت اول پس از سورۀ حمد یک مرتبه سورۀ کافرون و بیست و پنج مرتبه سورۀ فلق و دو رکعت دوم پس از سورۀ حمد یک مرتبه سورۀ نصر و بیست و پنج مرتبه سورۀ ناس و پس از سلام،هفتاد مرتبه بگوید:

منزه است خدا و ستایش از آن اوست،معبودی جز او نیست،و خدا بزرگتر است و هفتاد مرتبه:خدایا بر محمد و خاندان محمّد، درود فرست آنگاه سه مرتبه بگوید:خدایا مردان و زنان با ایمان را بیامرز پس سر به سجده نهاده و سه مرتبه بگوید:ای زنده،ای پاینده،ای دارای بزرگی و شکوه،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،ای مهربان ترین مهربانان سپس هر حاجت که دارد از خدا بخواهد،هرکه این عمل را بجا آورد،خدا خود و مال و مال و زنان و فرزندان،و دین و دنیایش را تا سال آینده حفظ می کند،و اگر در این سال از دنیا برود بر حال شهادت رفته است،یعنی ثواب شهیدان را دارا می باشد.

از اهل آسمانها و زمینها جایش دهد.

به یقین روایت شده:هرکه آن حضرت را به این شیوه زیارت کند،و از خدا آمرزش بخواهد،حق تعالی گناهانش را بیامرزد و او را داخل بهشت کند.

مؤلّف گوید:فرزند سیّد ابن طاووس هم،این زیارت را در کتاب روائد الفوائد نقل کرده،و گفته است که مختص به روز وفات آن حضرت یعنی سوم جمادی الآخر می باشد،و کیفیت زیارت را به این طریق بیان فرموده:که نماز بجا می آوری نماز زیارت،یا نماز خود آن حضرت را که دو رکعت است و در هر رکعت پس از سورۀ حمد شصت مرتبه سوره توحید و اگر نتوانستی در رکعت اول پس از سورۀ حمد سورۀ توحید و در رکعت دوم سورۀ کافرون را می خوانی و چون سلام دادی بگو:السّلام علیک تا آخر زیارت یاد شده

بعد از سورۀ حمد سی مرتبه سورۀ قدر بخواند و پس از نماز صدقه بدهد،چون چنین کند،سلامتی اش را در آن ماه از خدا خریده است.

و از بعضی روایات استفاده می شود،که پس از نماز بخواند:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،هیچ جنبنده ای در زمین نیست،مگر اینکه روزی او بر خدا است و قرارگاه و امانگاهش را خدا می داند،همه اینها در کتابی روشن است.به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،اگر خدا به تو زیانی رساند،جز او کسی برطرف کنندۀ آن نیست،و اگر خیری را برای تو بخواهد،فضل او را بازگرداننده ای نیست،آن را به هرکس از بندگانش بخواهد می رساند،و او آمرزنده و مهربان است.به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،خدا به زودی پس از دشواری آسانی قرار می دهد،آنچه خدا خواست همان شود،نیرویی نیست مگر به خدا،خدا ما را بس است و نیکو کارگشایی است،کارم را به خدا وامی گذارم که خدا بینای به بندگان است،معبودی جز تو نیست،من از ستمکاران بودم،پروردگارا من به آنچه از خیر برایم فرود آری نیازمندم،پروردگارا مرا تنها مگذار،که تو بهترین وارثانی.

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن جانشینان پسندیده،و بر تمام پیامبران و رسولانت، با برترین درودهایت،و ایشان را برکت ده به برترین برکتهایت،و درود فرست بر جانها و تنهایشان خدایا بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده،و به ما در این روز برکت ده که آن را برتری و کرامت و شرافت دادی، و مرتبه اش را بزرگ نمودی.خدایا به من برکت ده،در آنچه به من نعمت دادی،تا احدی را جز تو سپاس نگویم،و در روزی ام بر من وسعت ده،ای صاحب بزرگی و بزرگواری.خدایا هر آنچه از من غایب شده باک نیست مبادا کمک و نگهداری ات از من غایب گردد،و هرچه را گم کرده ام،یاری ات را بر آن از من گم مساز تا در آنچه به آن نیازمند نیستم،خود را بر زحمت نیفکنم،ای صاحب بزرگی و بزرگواری.در کتابهای غیر مشهور روایت کرده اند:در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانند که بعضی به تعداد 366 مرتبه گفته اند:ای گردانندۀ حول و احوال بگردان حال ما را به نیکوترین حال و به روایت دیگر:ای برگردانندۀ دلها و دیده ها،ای مدبر شب و روز ای برگردانندۀ...تا آخر.چون چنین کنی گناهان پنجاه سالۀ تو آمرزیده شود،و نیز بسیار بگو:یا ذا الجلال و الاکرام

را می گیری و هر کدام از سوره های فاتحه الکتاب و آیة الکرسی،و توحید و فلق،و ناس،و کافرون را هفتاد مرتبه می خوانی،و در روایت دیگر سورۀ قدر را نیز هفتاد مرتبه،و هفتاد مرتبه اللّه اکبر،و هفتاد مرتبه لا اله الا اللّه گفته و هفتاد مرتبه صلوات می فرستی،آنگاه هفت روز در بامداد و شامگاه از آن آب می آشامی،به حق خدایی که مرا به راستی به رسالت بر خلق برانگیخت سوگند یاد می کنم،که جبرییل گفت:

خدا از کسی که این آب را می آشامد،بر می دارد هر دردی را که در بدنش باشد،و به او عافیت بخشد،و دردها را از تن و استخوان های او بیرون کند،و اگر در لوح دردی برای او مقدر شده باشد محو می کند.

و به حق پروردگاری که مرا به حق فرستاده،اگر فرزند نداشته باشد،و فرزند بخواهد،آب نیسان را به آن نیّت بیاشامد به او فرزند روزی شود،و اگر زن عقیم باشد،با نیّت از این آب بیاشامد،از او فرزند پدید آید،و اگر مرد و زن پسر یا دختر خواهند،از آن آب بیاشامند مقصود ایشان حاصل گردد.

چنان که حق تعالی می فرماید:

خدا هرکه را بخواهد دختران و هرکه را بخواهد پسرانی می بخشد،یا پسران و دختران به ایشان عطا می کند و هرکه را بخواهد نازا قرار دهد.سپس فرمود:اگر کسی درد سر داشته باشد،از این آب بیاشامد به قدرت حق درد سر او آرام شود، و اگر درد چشم داشته باشد،و در چشمهای خود قطره ای از این آب بریزد،و چشمهای خود را با آن بشوید،و از آن بیاشامد، به اذن خدا شفا یابد،و آشامیدن از این آب بن دندانها را محکم کند،و دهان را خوشبو نماید،و لعاب بن دندانها،و بلغم را کم کن،و به سبب خوردن و آشامیدن تخمه و امتلاء نگیرد،و از بادهای قولنج و غیر آن اذیّت نشود،و به درد پشت و درد شکم مبتلا نگردد،و از زکام آزار نکشد،و دچار درد دندان نشود،و درد معده و انگل معده را زایل کند،و نیازمند به حجامت نشود،و از بیماری بواسیر،و خارش بدن،و آبله و دیوانگی و پیسی و رعاف و استفراغ نجات یابد،و کور و لال و کر و زمین گیر نشود،و آب سیاه در دیده اش نیاید،و دردی که موجب افطار روزه و نقصان نمازش گردد عارض او نشود،و از وسوسه های

ص:474

جنیّان و شیاطین گزندی نبیند.آنگاه رسول خدا فرمود:جبرییل گفت:هرکه از این آب بیاشامد،و به همه دردهایی که در مردم است مبتلا باشد،موجب شفای او از تمام آنها گردد،و نیز گفت:به حق خدایی یکه تو را به راستی فرستاده،هرکه حکمت بر زبان او جاری کند،و دلش را از فهم و بینایی پر کند،و از کرامتهایش به او عطا فرماید،آنچه به احدی از عالمیان عطا نکرده،و هزار آمرزش رحمت بر او فرستد،و غشّ و خیانت و غیبت و حسد و ستم و کبر و بخل و حرص و غضب را از دل او برکند،و از عداوت و دشمنی مردم و بدگویی ایشان نجات یابد.و موجب شفای همه بیماریهای او شود.

مؤلّف گوید:این روایت مشهور دربارۀ آثار آب نیسان به عبد اللّه بن عمر منتهی می شود،و به این خاطر سندش ضعیف است، و فقیر به خطر شیخ شهید دیدم،که این روایت را،از حضرت صادق علیه السّلام با همین خواصّ و سوره روایت کرده،ولی آیات و اذکار به این طریق نقل شده که بر آب نیسان می خوانی:«فاتحه الکتاب»و«آیة الکرسی»و قل یا ایها الکافرون و سبّح اسم ربّک الاعلی «قل اعوذ بربّ الفلق»و«قل اعوذ بربّ الناس»و«قل هو اللّه احد»هر یک را هفتاد مرتبه،و می گویی:هفتاد مرتبه«لا اله الاّ اللّه» و هفتاد مرتبه«اللّه اکبر»و هفتاد مرتبه:«اللّهم صلی علی محمّد و آل محمّد»و هفتاد مرتبه«سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر» و در خواص آن آمده که اگر در زندان باشد،و از آن بیاشامد،از حبس نجات یابد،و سردی بر طبع او غالب نگردد،و اکثر آن خواص که بیان شد،در این روایت نیز آمده،و آب باران مطلقا مبارک است و منفعت دارد،خواه در نیسان و خواه در غیر آن،چنان که در حدیث معتبر از حضر امیر المؤمنین علیه السّلام آمده:بیاشامید آب آسمان را که پاک کننده بدن شماست،و دردها را دفع می کند،چنان که حق تعالی می فرماید:

خدا بر شما از آسمان آبی فرو می فرستد،برای آنکه شما را به آن پاک گرداند،و از شما وسوسه شیطان را برگیرد،و دلهای شما را محکم نماید،و قدمهای شما را با آن ثابت گرداند.و در انجام برنامه نیسان بهتر آن است که اگر جمعی بخوانند،هرکدام مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخوانند،و برای آنها که می خوانند فایده اش عظیم تر،و ثوابش بیشتر است،و در این سالها

ص:475

پس از بیست و سه روز که از نوروز بگذرد،تقریبا داخل نیسان ماه رومی می شوند،و ما نیسان سی روز است.و از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که در هفتم حزیران،حتما حجامت کن،و اگر میّسر نشود در چهاردهم،و اول حزیران تقریبا هشتاد و چهارم نوروز است و آن نیز سی روز است،و حزیران ماه نحسی است،چنان که در حدیث معتبر نقل شده خدمت امام صادق علیه السّلام ماه حزیران ذکر شد،حضرت فرمود:این ماه ماهی است که در آن حضرت موسی بر بنی اسراییل نفرین کرد،و در یک شبانه روز سیصد هزار نفر از ایشان از بین رفتند.باز به سند معتبر از آن حضرت نقل شده:خدای تعالی اجل ها را در ماه حزیران نزدیک می کند، یعنی مرگ در آن بسیار است،و آگاه باش ماههای رومی بنایش بر حرکت زمین به دور خورشید است و عدد آنها دوازده ماه است به این ترتیب تشرین اول تشرین آخر،کانون اول کانون آخر،شباط،آذار،نیسان،ایار،حزیران،تموز آب،ایلول و چهار ماه را سی روز می گیرند،که تشرین آخر و نیسان و حزیران و ایلولند،و هفت ماه دیگر غیر شباط را سی و یک روز می گیرند و شباط را در سه سال متوالی بیست و هشت می گیرند،در سال چهارم که سال کبیسه ایشان است بیست و نه روز می گیرند و سال ایشان سیصد و شصت و پنج روز و یک چهارم روز است،و تشرین اول که اول سال ایشان است در این سالها موافق نوزده درجۀ میزان است،و تفصیلش در کتاب«بحار الانوار»مذکور است و چون این ماهها در احادیث آمده در اینجا کوتاه و مختصر ایراد کردیم انتهی.

سه و پنج و سیزده با شانزده بیست و یک با بیست و چهار و بیست و پنج

[در بعضی از روایات نقل شده که در بیست و یکم ماه سفر کردن مطلوب است،و در روز هشتم و بیست و سوم خوب نیست،عباس قمی]

در ایام محاق و در حالی که ماه در برج عقرب است به سفر مرو،و اگر در این اوقات برای سفر کردن ضرورتی پیش آمد،دعای سفر را بخوان و صدقه بده،آنگاه به سفر برو.

روایت شده:مردی از اصحاب حضرت باقر علیه السّلام اراده سفر کرد و برای وداع خدمت آن جناب رسید،حضرت فرمود:پدرم علی بن الحسین علیهما السلام هرگاه اراده می گرد که به سوی بعضی از املاک خود بریون رود،سلامتی خود را از خدا به آنچه آسان بود می خرید، یعنی به صدقه دادن به هرچه که ممکن بود و این عمل زمانی بود که پای خویش را در رکاب می گذاشت.و چون به سلام از سفر بازمی گشت،خدا را شکر می کرد و به آنچه که ممکن بود صدقه می داد،آن مرد حضرت را وداع گفت و رفت و آنچه را حضرت فرموده بود بجا نیاورد،در نتیجه در مسیر سفر هلاک شد این خبر به حضرت باقر علیه السّلام رسید،حضرت فرمود:این مرد پند داده شد اگر می پذیرفت.سزاوار است پیش از روی آوردن به سفر،غسل کنی،و اهل و عیال خود را گرد آوری،و دو ر کعت نماز بگذاری،و از خدا خیر خود را طلب نمایی و آیة الکرسی خوانده و حمد و ثانی الهی را بجا آوری،و بر رسول خدا و آلش صلوات فرستی و بگویی:

خدای امروز به تو می سپارم خودم و خاندانم و مال و فرزندانم و هرکه را به طریقی از من است، حاضر و غایبشان را.خدایا ما را به حفظ ایمان حافظ باش و از ما محافظت فرما.خدایا ما را در حمایت رحمتت قرار ده،و فضلت را از ما مگیر،ما تنها به جانب تو راغبیم.خدایا از رنج سفر،و اندوه بازگشت، و بدی دیدار،در خاندان و مال و فرزند در دنیا و آخرت به تو پناه می بریم خدایا به تو رو می کنم و در این رو نمودن،خواستار خشنودی و تقرّب به سوی توام،پس مرا به آنچه از

ص:477

تو و اولیایت آرزو می کنم،و امید دارم برسان،ای مهربان ترین مهربانان.پس از این،خاندان خود را وداع کن، و بر در خانه بایست،و تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام را بخوان،و از پیش رو و طرف راست،و جانب چش سورۀ«حمد»و «آیة الکرسی»را قرائت کن و بگو:خدای رویم را متوجه تو کردم،و در حفظ تو قرار دادم خاندان و مالم،و آنچه که به من عطا فرمودی را من به تو اطمینان کردم،پس مرا محرومم مکن،ای که محرومم نمی کند کسی که او را اراده کرده است،و ضایع نمی کند هرکه را او محافظت نماید،خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست،و مرا در آنچه از آن غایبم محافظت فرما،و مرا به خویشتن وامگذار ای مهربان ترین مهربانان.

سپس سورۀ«توحید»را یازده مرتبه بخوان،و سورۀ«قدر»و آیة الکرسی و سوره های(فلق)و(ناس)را قرائت کن،پس با دست خود همه بدنت را مسح کن،و به هرچه میّسر باشد صدقه بده و بگو:

خدایا من با این صدقه سلامت خود،و سفرم،و آنچه با من است را خریدم.خدایا مرا و آنچه با من است حفظ کن،مرا و آنچه با من است سالم بدار،و برسان مرا و آنچه با من است به رساندن نیکوی زیبایت.و عصایی از چوب درخت بادام تلخ با خود بردار،که روایت شده:هرکه به سفری رود،و با خود عصای بادام تلخ بردارد،و این سورۀ(قصص)را بخواند: (وَ لَمّٰا تَوَجَّهَ تِلْقٰاءَ مَدْیَنَ) تا (وَ اللّٰهُ عَلیٰ مٰا نَقُولُ وَکِیلٌ) خدا او را از هر حیوان درنده و از هر دزد ستمگر و از هر حیوان صاحب زهر،ایمن گرداند،تا به خانۀ خود بازگردد،و هفتاد و هفت فرشته با او باشند،که تا به وطن برگردد و عصا را بگذارد،برای او طلب آمرزش کنند و مستحبّ است با عمامه بیرون روی،و سر عمامه را زیر گلو بگردانی.تا از دزد و غرغ شدن

ص:478

و سوختن آسیبی به تو نرسد،و کمی از تربت حضرت سیدالشّهدا علیه السّلام را با خود بردار،و در وقت برداشتن چنین بگو:

خدایا این تربت قبر حسین(درود بر او باد)ولیّ تو و پسر ولیّ تو است،که آن را پناهگاه خود از آنچه می ترسم و نمی ترسم قرار دادم.

و با خود انگشتر عقیق و فیروزه بردار،به ویژه انگشتری که عقیقش زرد باشد و یک طرفش منقوش به(ما شاء اللّه لا قوّة الاّ باللّه استغفر اللّه)و طرف دیگرش(محمّد و علی)باشد،سیّد ابن طاووس در کتاب امان الاخطار از ابو محمّد قاسم بن علا از صافی خادم حضرت هادی علیه السّلام روایت کرده:از آن حضرت اجازه خواستم به زیارت جدّش حضرت رضا علیه السّلام بروم،فرمود:با خود انگشتری داشته باش،دارای نگین زرد و نقش نگین آن(ما شاء اللّه لا قوة الاّ باللّه استغفر اللّه)و نقش طرف دیگرش«محمّد و علی»چون این انگشتر را برداری،از شرّ دزدان و راهزنان امان یابی،و برای سلامت تو تمامتر و نسبت به دین تو حفظ- کننده تر است،خادم گوید:بیرون آمدم و انگشتری که حضرت فرموده بود تهیه کردم،سپس خدمت ایشان بازگشتم که برای سفرم با آن جناب وداع کنم،چون وداع کردم و دور شدم،دستور داد مرا برگردانند،وقتی برگشتم فرمود:ای صافی.عرض کردم:لبیّک ای آقای من:فرمود:انگشتر فیروزه هم باید همراه داشته باشی،زیرا میان طوس و نیشابور شیری به تو برخواهد خورد،که قافله را از ادامه سفر منع خواهد کرد،تو پیش برو،و این انگشتر را به شیر بنما و بگو مولای من می گوید از راه.دور شو،باید بر یک طرف نگین فیروزه«اللّه الملک»و بر طرف دیگرش الملک للّه الواحد القهّار نقش کنی،زیرا نقش انگشتر فیروزۀ امیر المؤمنین علیه السّلام اللّه الملک بود،چون خلافت به آن حضرت برگشت الملک للّه الواحد القهّار را نقش کرد،و چنین نگینی انسان را از حیوانات درنده امان می بخشد،و در جنگها باعث پیروزی و غلبه می شود.صافی می گوید:به سفر رفتم،به خدا سوگند در همان مکان که حضرت فرموده بود شیر بر سر راه آمد،و آنچه فرموده بود انجام دادم،شیر برگشت،چون از زیارت بازگشتم،آنچه واقع شده بود خدمت آن حضرت عرض کردم،فرمودند یک چیز ماند که نگفتی،اگر می خواهی من بگویم،گفتم آقای من شاید فراموش کرده باشم،فرمود شبی در طوس شب را نزدیک قبر شریف به سر می بردی،گروهی از جنیّان به زیارت قبر آن حضرت آمده بودند،آن نگین را

ص:479

در دست تو دیدند و نقش آن را خواندند،پس آن را از دستت بیرون آوردند و به نزد بیماری که داشتند بردند،انگشتر را در آبی شسته آن آب را به بیمار خود دادند،بیمارشان صحّت یافت،انگشتر را برگرداندند،درحالی که تو در دست راست داشتی،آنان در دست چپ تو کردند،تو از این امر بسیار تعجّب کردی و سببش را ندانستی،آنگاه نزدیک سر خود یاقوتی یافتی و آن را برداشتی اکنون همراه توست آن را به بازار ببر،که به هشتاد اشرفی خواهی فروخت و این یاقوت هدیۀ آن جنیّان است که برای تو آورده بودند،خادم می گوید:یاقوت را به بازار بردم و به هشتاد اشرفی فروختم همان طور که آقایم فرموده بود.

از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:کسی که هر شب در سفر«آیة الکرسی»را بخواند سالم بماند و آنچه با اوست نیز سالم بماند و در سفر بگوید:

خدای مسیرم را عبرت،و لب فرو بستنم را فکرت،و سخنم را ذکر قرار ده.

از حضرت سجاد علیه السّلام روایت شده:اگر برای ضرر زدن به من جنّ و انس جمع شوند پروا نمی کنم،هرگاه این کلمات را بگویم:

به نام خدا،و با خدا،و از خدا و به سوی خدا و در راه خدا.پروردگارا خود را به تو تسلیم کردم،و رویم را به جانب تو نمودم،و کارم را به تو واگذار کردم،مرا به حفظ ایمان حفظ کن از پیش رویم،و از پشت سرم،و از جانب راستم،و از طرف چپم،و از بالای سرم،و زیر پایم،و به حول و قوّه ات از من دفاع کن،چرا که قدرت و نیرویی نیست،مگر به خدای والای بزرگ.

مؤلّف گوید:دعاها و آداب سفر بسیار است،و ما در اینجا به ذکر چند بخش از آنها اکتفا می کنیم.

غمّ پناه دهد و اندوه بزرگ روز قیامت را از او دفع کند.روایت شده:حضرت سجاد علیه السّلام سفر نمی کرد مگر با اشخاصی که آن حضرت را نشناسند،به خاطر اینکه به آنها کمک کند،زیرا اگر حضرت را می شناختند نمی گذاشتند ایشان کاری انجام دهد و از اخلاق پسندیده رسول خدا صلی اللّه علیه و آله نقل شده زمانی با اصحاب در سفر بودند،خواستند گوسفندی را ذبح کنند،یکی از اصحاب گفت:ذبح گوسفند با من،دیگری گفت پوست کندنش با من،دیگری گفت:پختش با من،حضرت فرمود:جمع کردن هیزمش با من،عرضه داشتند:شما زحمت نکشید،ما هیزم فراهم می کنیم،فرمودند:می دانم شما این کار را خواهید کرد،ولی من دوست ندارم که نسبت به شما امتیازی داشته باشم،زیرا خدا کراهت دارد،بنده اش را ببیند،که خویش را بر دوستانش فضیلت داده باشد،بدان که تقیل ترین مردم نزد دوستان،کسی است که در عین سلامت و صحّت اعضایش،تنبلی می کند و دست به کاری نمی برد،و منتظر است،کارهایش را دیگران انجام دهند!

و باید به همراهان مزاح کند درحالی که*خدا را به غضب نیاورد و موجب آزار نگردد* کسی که به شهری وارد شود مهمان است*بر برادرانش تا از آنجا کوچ کند* تا دو شب پذیرایی شود،آنگاه باید بخورد*از خوراک معمی اهل خانه تا در آنجاست

و آل محمّد علیهم السّلام دهان را معطّر کردن.

ها عبدک واقف ذلیل بالباب یمد کف سائل

قد عز علی سوء حالی ما یفعل ما فعلت عاقل

یا اکرم من رجاه راج عن بابک لا یرد سائل

و هم بگوید:

شاها چو تو را سگی بباید گر من شوم آن سگ تو شاید

هستم سگکی ز حبس جسته بر شاخ گل هوات بسته

خود را به خودی کشیده از جل پیش تو کشیده از سر ذل

افکن نظری بر این سگ خویش سنگم مزن و مرانم از پیش

و اما آن روایت شریف به روایت مجلسی:وقتی ابراهیم جمّال که یکی از شیعیان بود،می خواست خدمت علی بن یقطین برسد،از باب اینکه ابراهیم ساربان بود،و علی بن یقطین وزیر هارون الرشید،و از نظر ظاهر،شأن ابراهیم نبود که در مجلس وزیر مملکت وارد شود،او را راه نداد!!اتّفاقا در همان سال علی بن یقطین به حج مشرّف شد،خواست در شهر مدینه خدمت حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام برسد،حضرت او را بار نداد،روز بعد آن حضرت را در بیرون خانه ملاقات کرد،عرضه داشت:ای سیّد من،تقصیر من چه بوده که مرا بار ندادید؟فرمود:به خاطر اینکه برادرت ابراهیم جمّال را بار ندادی و خدا ابا فرموده از اینکه سعی تو را قبول کند،مگر بعد از آنکه ابراهیم تو را عفو کند.علی بن یقطین گفت:گفتم:ای سیّد و مولای من در این وقت ابراهیم را کجا ملاقات کنم،من در مدینه و او در کوفه است؟فرمود:هرگاه شب برسد تنها به بقیع برو،بی آنکه از اصحاب و غلامان تو کسی خبردار شود،در آنجا شتری زین کرده خواهی دید،آن شتر را سوار می شوی و به کوفه می روی،شب به بقیع رفت،بر آن شتر سوار شد به اندک زمانی به خانۀ ابراهیم جمّال رسید،شتر را خوابانید،و در زد،ابراهیم گفت کیستی؟گفت علی بن یقطینم،ابراهیم گفت:علی بن یقطین بر در خانه من چه می کند؟!فرود بیا بیرون که امر من عظیم است و او را سوگند داد که اذن ورود دهد،چون داخل خانۀ ابراهیم شد،گفت:ای ابراهیم آقا و مولا،از اینکه عمل مرا قبول نماید ابا فرموده،مگر آنکه تو از

ص:484

من بگذری!ابراهیم گفت غفر اللّه لک[خدا تو را بیامرزد]،پس علی بن یقطین صورت خود را بر خاک گذاشت و ابراهیم را قسم داد که پای روی صورت من بگذار و صورتم را زیر پایت بمال،ابراهیم امتناع کرد،علی بن یقطین او را قسم داد که چنین کند.

ابراهیم پا به صورت علی بن یقطین گذاشت،و روی او را زیر پای خود مالید و علی بن یقطین می گفت:«اللّهم اشهد»[خدایا گواه باش]سپس بیرون آمد و سوار بر آن مرکب شد و همان شب به مدینه بازگشت،و شتر را بر در خانۀ حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام خوابانید،آنگاه حضرت او را اذن داد که بر آن جناب وارد شود،و حضرت کار او را قبول فرمود.از دقّت در این خبر معلوم می شود که حقوق برادران دینی تا چه اندازه پر اهمیّت است!

اختراع کردم،فرمود:مرا از اختراع خود واگذار،هرگاه تو را حاجتی دست دهد،به حضرت رسول پناه بر و دو رکعت نماز بجای آر و به سوی آن حضرت هده کن...تا آخر خبر.

زیارت را ترک کند و وارد نماز گردد،و اگر وقت نماز نیست،شروع به زیارت بهتر است،چرا که زیارت نهایت مقصد اوست و اگر بین زیارت نماز اقامه شد،برای زائران مستحب است،زیارت را قطع کنند،و به نماز روی آرند،که ترک نماز کراهت دارد،و بر کارگزاران حرم است که مردم را امر به نما کنند.

تعظیم و احترام و شدت شوق به رجوع،برای زیارت بعد از آن است،و نیز فرموده:زنان در وقت زیارت باید خود را از مردان جدا کرده،و تنها به زیارت بپردازند و اگر شب به زیارت اقدام کنند بهتر است.و باید در وضع ظاهر خود، تغییر دهند،یعنی لباس عالی و خوب را به لباس های معمولی تبدیل کنند،تا شناخته نشوند،و حتی الامکان مخفی و پنهان بیرون آیند که کمتر دیده شوند،و شناخته گردند،و نیز اگر همراه مردان زیارت کنند جایز نیست،اگر چه کرامت دارد.

مؤلّف گوید:از این کلمات،کثرت قبح و زشتی آنچه فعلا معمول شده،که زنان به اسم تشرّف به زیارت خود را آرایش کرده،با لباسهای نفیس از خانه ها بیرون می آیند،و در حرمهای مطهر با نامحرمان برخورد می کنند،و به بدنهای ایشان فشار می آورند،یا خود را متّصل به ضرایح مطهر کرده،یا روبروی مردان نشسته مشغول به زیارت خواندن شده و حواس مردم را پریشان کرده،عبادت کنندگان از زائران و نمازگزاران و متضرّعان،و گریه کنندگان را از کار خود بازداشته،و داخل در زمرۀ صادّین عن سبیل اللّه[آنان که راه خدا را به سوی بندگان خدا می بندند]می شوند،و غیر اینها،در حقیقت،زیارت این گونه زنان را باید از منکرات شرع شمرد،نه از عبادات،و داخل در محرمات دانست نه قربات.

از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:که امیر المؤمنین علیه السّلام به اهل عراق فرمود:

به من خبر رسیده که زنان شما در کوچه و بازار،به نامحرمان برمی خورند،آیا حیا نمی کنید.سپس فرمود:

خدا لعنت کند کسی را که غیرت ندارد.و در کتاب«من لا یحضره الفقیه»أصبغ بن نباته از امیر المؤمنین روایت کرده است که گوید:

از آن حضرت شنیدم می فرمود:در آخر الزمان،و نزدیکی قیامت،که بدترین زمانهاست نمایان شوند زنانی که برهنه و عریان اند،و خود را برای مردان بیگانه آرایش می کنند،اینها از دین خارجند و در فتنه ها داخلند،به شهوات مایلند،و به سوی لذّتها شتابانند،و حلال شمارندگان محرّماتند،

ص:488

جاودانه در دوزخ اند!!

آن امام را که می خواهد زیارت کند و پدرش را نام ببرد،مثلا اگر زیارت امام حسین علیه السّلام است بگوید،الحسین بن علیّ،و اگر زیارت امام رضا علیه السّلام است بگوید:علیّ بن موسی الرضا همچنین امامان دیگر.

سپس بگوید:

و فرشتگان گماشته شده به این بارگاه مبارک ثالثا،آیا وارد شوم ای رسول خدا!آیا وارد شوم ای حجّت خدا؟،آیا وارد شوم ای فرشتگان مقرّب خدا،که در این زیارتگاه اقامت دارید،پس مرا برای وارد شدن ای مولایم اجازه ده،به بهترین اجازه ای که به یکی از دوستانت داده ای،چنانچه من لایق آن اجازه نیستم ولی تو لایق آنی پس عتبۀ مبارکۀ را ببوس و وارد شو و بگو:

به نام خدا،و به خدا،و در راه خدا،و بر آیین رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد) خدایا مرا بیامرز و به من رحم کن،و توبه ام را بپذیر،زیرا تویی بسیار توبه پذیر مهربان.

و احکامت منّت نهادی،و با خلافت از پیامبران و رسالت بیم دهندگان را کامل ساختی،چنان که ریاستشان را در فطرت مکلّفین واجب کردی،پس منزّهی در عرصۀ معبودیت که چه اندازه مهربانی،و معبودی جز تو نیست در عرصۀ سلطنت که چقدر دادگری زیرا هماهنگی کرد رفتارت،با آنچه خردها را بر آن سرشتی،و فرمانت موافق آمد،آنچه را در امور عقلی و نقلی مقرّر نمودی،پس سپاس تو راست بر اندازه گیری نیکوی زیبایت،و شکر تو راست بر داوری ات، که معلّل به کاملترین علّتهاست،پس منزّه است آنکه از کارش بازخواست نشود،و با او در فرمانش منازعه نگردد،منزّه است آنکه پیش از آغاز خلقش رحمت را بر خود واجب کرد،و خدا را سپاس که به وجود زمامدارانی که جانشینان اویند، بر ما منت نهاد،اگر بر فرض محال در مکانی حاضر می بود،و معبودی جز خدا نیست،که ما را به جانشینانی که قوانینش را در همه زمانها حفظ کنند شرافت داد،و خدا بزرگتر است،که آنان را برای ما به وسیلۀ معجزاتی نمایاند،معجزاتی که جن و انس از آوردنش ناتوانند،جنبش و نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ،که نعمتهای زیبایش در ملّتهای گذشته را برای ما نیز مقرّر داشت.خدای سپاس و ثنای برتر،تو راست،چنان که بر ذات ابدی بی نهایتت واجب آمد،و همچنان که قرار دادی پیامبر ما را بهترین پیامبران،و امامانمان را برتری مخلوقات،و برگزیدی آنان را از روی دانش،بر تمام جهانیان،ما را تا روز قیامت به شتافتن به درگاه آبادشان موفق بدار،و ارواح ما را چنان قرار ده که عاشقانه به سوی روش و منش ایشان بگراید،و جانهای ما را به صورتی که نظر به

ص:491

مجالسشان و آستانشان را دوست داشته باشد،به طوری که گویی در حضور خودشان با آنان به سخن برخاسته ایم،پس درود خدا بر ایشان، آن آقایان غایب از نظر،و آن پاک نژادان،و آن امام معصوم.خدایا به ما اجازه ورود ورود بده به این آستانهایی که اهل زمینها و آسمانها را به وسیلۀ زیارتشان به عبادت واداشتی، و اشکمان را با خشوع در برابر مهابتت جاری کن،و اعضایمان را با فروتنی بندگی و وجوب طاعت فروتن گردان، تا به اوصافی که برای ایشان حتم کرده ای اقرار کنیم،و اعتراف نماییم به اینکه ایشان در روز اعراف،زمانی که ترازوها نصب می شود،شفیعان خلایقند،سپاس خدای را،و سلام بر بندگان برگزیده اش محمّد و اهل بیت پاکش.

پس عتبه را ببوس،و وارد شو،درحالی که خاشع و گریان باشی،به درستی که،این جملات اجازۀ ورود به حریم ایشان است،درود خدا بر همۀ آنان.

و نیز از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده:حجّ خود را به زیارت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله تمام کنید،که ترک زیارت آن حضرت پس از حجّ جفا و خلاف ادب است،و شما را به این زیارت دستور داده اند و به زیارت قبری چند که خدا حق آنها و زیارت آنها را بر شما لازم کرده بروید و کنار آن قبرها از خدا طلب روزی کنید،و نیز از ابو الصّلت هروی روایت کرده که:خدمت حضرت رضا علیه السّلام عرض کردم:یا ابن رسول اللّه،چه می فرمایی در حدیثی که اهل آن روایت می کنند،که مؤمنان در بهشت از منازلشان پروردگار خود را زیارت می کنند؟

کنایه از این که معنی حدیث اگر حدیث صحیحی باشد چیست؟با آنکه شامل مطلبی است،که به ظاهر با اعتقاد حق هماهنگی ندارد،حضرت پاسخ او را به این صورت فرمودند:

ای ابا صلت خدا پیامبرش محمّد صلی اللّه علیه و آله را از جمیع خلقش حتی از پیامبران و ملائکه افضل قرار داد،و طاعت او را طاعت خود،و بیعت او را بیعت با خود،و زیارت او را زیارت خود شمرد،چنان که فرمود:

هرکه پیامبر را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده و فرموده:آنان که با تو بیعت می کنند در حقیقت با خدا بیعت می کنند دست خدا بالای دست آنان است

و رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:هرکه مرا در حال حیات،یا پس از مرگ زیارت کند،چنان است که خدا را زیارت کرده باشد تا آخر خبر.حمیری در کتاب«قرب الأسناد»از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده:رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:هرکه مرا در حیات،یا پس از ممات زیارت کند،روز قیامت شفیع او می شوم.در حدیثی آمده:امام صادق علیه السّلام روز عیدی در مدینه بود،به زیارت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله رفت،و به آن حضرت سلام داد و فرمود:ما بر اهل همه شهرها خواه مکّه و خواه غیر مکّه برتری داریم،به علّت زیارت و سلاممان به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله.شیخ طوسی در«تهذیب»،از یزید بن عبد الملک روایت نموده است و او از پدرش،از جدّش،که خدمت حضرت فاطمه علیهما السلام مشرّف شدم،آن حضرت به سلام بر من پیشی جست،آنگاه از من پرسید برای چه آمده ای؟عرض کردم:برای طلب برکت و ثواب،فرمود:مرا خبر داد پدرم،و اینکه حاضر است،که هر که

ص:493

بر او و بر من سه روز سلام کند،خدا بهشت را بر او واجب کند،گفتم:در حیات او و شما؟فرمود:آری و نیز پس از مرگ ما.علاّمۀ مجلسی(ره)فرموده:در حدیث معتبر از عبد اللّه بن عبّاس نقل است که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:هرکه امام حسن علیه السّلام را در بقیع زیارت کند،قدمش بر صراط ثابت باشد،روزی که قدمها از آن بلغزد.در کتاب«مقنعه»از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه مرا زیارت کند گناهانش آمرزیده شود،و تهیدست و پریشان نمیرد.شیخ طوسی در«تهذیب»از حضرت عسگری علیه السّلام روایت کرده:هرکه حضرت صادق علیه السّلام و پدرش حضرت باقر علیه السّلام را زیارت کند درد چشم نکشد و بیماری و دردی به او نرسد و مبتلا نمیرد.ابن قولویه در کتاب«کامل الزیارات»،از هشام بن سالم از امام صادق علیه السّلام روایتی طولانی آورده که بخشی از جملات آن این است:مردی به محضر امام صادق علیه السّلام شرفیاب شد،و عرض کرد:آیا پدرت را باید زیارت کرد؟فرمود:آری،عرضه داشت برای کسی که او را زیارت کند چه پاداشی است؟فرمود:اگر اعتقاد به امامت او داشته باشد و از او پیروی کند،بهشت پاداش اوست،عرض کرد کسی که از زیارت او اعراض کند چه خواهد شد؟فرمود در«یوم الحسرة»که روز قیامت است حسرت خواهد داشت.احادیث در این باب بسیار است،و برای متذکّر شدن ما همین اندازه کافی و وافی است.

تا مرگ تو را دررسید،درودهای خدا و رحمتش بر تو و اهل بیت پاکیزه ات.

پس رو به قبله نزد ستون جلو که از جانب راست قبر است بایست،بطوری که دوش چپ به جانب قبر،و دوش راست به جانب منبر که جایگاه سر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله است قرار گیرد و بگو:

شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،و شهادت می دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست،و شهادت می دهم که تو رسول خدایی و اینکه تویی محمّد بن عبد اللّه،و شهادت می دهم که تو پیامهای پروردگارت را به مردم رساندی و برای امّتت خیرخواهی نمودی،و در راه خدا جهاد کردی با حکمت و موعظه و حسنه،و خدا را عبادت کردی تا مرگ تو را دررسید،و آنچه از حق بر عهده ات بود ادا کردی،و نسبت به مردم مؤمن مهربان،و بر کافران سخت گیر بودی،پس خدا تو را به برترین شرف مقام گرامی داشتگان برساند.خدا را سپاس که ما را به وسیلۀ تو،از شرک و گمراهی رهانید.خدایا قرار ده،درودهایت و درودهای فرشتگان مقرّبت و پیامبران مرسلت و بندگان شایسته ات و اهل آسمانها و زمینها،و هرکه برایت تسبیح گفت ای پروردگار جهانیان از گذشتگان و آیندگان،بر محمّد بنده و رسول و پیامبرت و امین و محرم راز و محبوبت و دوست خالص و مخصوص و برگزیده ات،و انتخاب شدۀ تو از میان خلقت.خدایا او را درجۀ بلند عطا کن،و او را از بهشت وسیله عنایت کن،و او را به مقام پسندیده ای

ص:495

برانگیز،که گذشتگان و آیندگان به او رشک برند،خدایا تو فرمودی،اگر اینان وقتی که به خود ستم کردند، نزد تو آمدند،پس از خدا درخواست آمرزش کردند،و رسول برای آنان آمرزش خواست،خدا را توبه پذیر و مهربان می یابند،و من هم اکنون آمرزش خواه و توبه کننده به نزد تو آمدم،و به وسیلۀ تو رو به جانب خدا،پروردگارم و پروردگار تو می کنم،تا گناهانم را بیامرزد.

و اگر تو را حاجتی باشد،قبر مطهّر را پشت کتف خود قرار ده،و رو به جانب قبله کن و دستها را به سوی خدا بردار و حاجت خویش را بخواه،که سزاوار است برآورده شود،ان شاء اللّه تعالی.ابن قولویه به سند معتبر از محمّد بن مسعود روایت کرده که گفت:دیدم امام صادق علیه السّلام نزد قبر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله آمد،و دست مبارک را بر قبر گذاشت و گفت:

از خدا که تو را بزگزید و انتخاب کرد و هدایتت نمود،و مردم را به وسیلۀ تو هدایت کرد،می خواهم که بر تو درود فرستد،سپس چنین خواند:به درستی که خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند،ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام کنید سلامی کامل.

نزد روضۀ مطهّره زیارت کن و در تعیین جای قبر آن مظلومه اختلاف شده،طایفه ای گفته اند:در روضه که بین قبر و منبر است مدفون می باشد و بعضی گفته اند:در خانۀ خودش مدفون است و گروه سوم گفته اند قبر مطهّرش در بقیع است و آنچه را اصحاب با بیشتر اعتقاد بر آن دارند،این است که آن مظلومه نزد روضه زیارت شود و کسی که آن معظّمه را در این سه موضع زیارت کند افضل است،چون برای زیارت آن ممتحنه،در این مواضع ایستادی بگو:

ای آزموده،آزمودت خدای یکه تو را آفرید،پیش از آنکه تو را بیافریند،پس به آنچه آزمودت تو را شکیبا یافت ما بر این باوریم که دوستان و تصدیق کنندگان توییم،و به تمام آنچه پدرت(درود خدا بر او و خاندانش باد)و وصی اش برای ما آورده صبرکننده ایم،پس از تو درخواست می کنیم،اگر تصدیق کننده تو بوده ایم،ما را به تصدیقمان به پدرت و جانشینش ملحق کنی،تا خود را بشارت دهیم،که به سبب ولایت تو پاک گشته ایم.و نیز مستحبّ است بگویی:سلام بر تو ای دختر رسول خدا،سلام بر تو ای دختر پیامبر خدا،سلام بر تو ای دختر محبوب خدا، سلام بر تو ای دختر دوست صمیمی خدا،سلام بر تو ای دختر بزگریدۀ خدا،سلام بر تو ای دختر امین خدا،سلام بر تو ای دختر بهترین خلق خدا،سلام بر تو ای دختر برترین پیامبران خدا،و رسولان و فرشتگان،سلام بر تو ای دختر بهترین مخلوقات،سلام بر تو ای بانوی بانوان جهان از گذشتگان و آیندگان،سلام بر تو ای همسر ولیّ خدا، و بهترین خلق بعد از رسول خدا،سلام بر تو ای مادر حسن و حسین،دو سرور جوانان

ص:497

اهل بهشت،سلام بر تو ای صدّیقه شهیده،سلام بر تو ای خشنود از خدا، و خدا خشنود از تو،سلام بر تو ای فاضله پاکیزه،سلام بر تو ای حوریه در لباس انسان، سلام بر تو ای پرهیزگار نظیف،سلام بر تو ای همسخن با ملائکه و ای بسیار دانا،سلام بر تو ای ستمدیده،ای که حقت غصب شده،سلام بر تو از سرکوب شده،و مقهور دشمن،سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای فاطمه دختر رسول خدا،درود خدا بر تو و روح و تن تو، گواهی می دهم که بر برهانی روشن از سوی پروردگارت از جهان درگذشتی،و هرکه تو را شاد کرد،رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)را شاد نمود،و هرکه به تو جفا کرد،و به رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)جفا کرد، و هرکه تو را آزرد،رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)را آزرد،و هرکه به تو پیوست،به رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)پیوست و هر از تو برید،از رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد) برید،چرا که تو پارۀ تن او و روح بین دو پهلوی او هستی،خدا و رسولان خدا و فرشتگان را گواه می گیرم که من خشنودم از کسی که تو از او خشنودی،و خشمگینم بر کسی که تو بر او خشمگینی،و بیزارم از هر که تو از او بیزاری،و دوست دارم هرکه را تو دوست داری و دشمنم هرکه را تو با او دشمنی،و متنفّرم از هرکه تو از او نفرت داری و محبّت دارم به هرکه تو به او محبّت داری و خدا برای شهادت و حسابرسی،کیفر دهی و پاداش دهی کافی است.آنگاه بر رسول خدا و ائمۀ

ص:498

طاهرین علیهم السّلام صلوات می فرستی.

فردوس و بهشت جاوید،بانویی که شرافت دادی تولّدش را به زنان بهشت،و خارج کردی انوار امامان را از صدف وجود او،و انداختی در مقابلش پردۀ نبوّت را.خدایا بر او درود فرست،درودی که بیفزاید بر مقامش نزد تو،و بر شرفش در پیشگاهت،و بر منزلتش از خشنودی ات،و به او از جانبت ما تحیّت و سلام برسان،و به ما در راه دوستی اش از جانب خود،فضل و احسان و رحمت و آمرزش عنایت کن،تو صاحب گذشت و بزرگواری هستی.

مؤلّف گوید:شیخ در«تهذیب»فرموده:آنچه در فضل زیارت آن معظّمه روایت شده،بیشتر از آن است که شمارش شود و علاّمۀ مجلسی از کتاب«مصباح الانوار»نقل کرده:از حضرت فاطمه علیها السلام روایت شده:پدرم به من فرمود:هرکه بر تو صلوات فرستد،حق تعالی او را بیامرزد و در هر جای بهشت که باشم به من ملحق کند.

بر تو ای دوست صمیمی خدا،سلام بر تو ای پیامبر خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای رحمت خدا،سلام بر تو ای منتخب خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای بندۀ نجیب خدا،سلام بر تو ای خاتم پیامبران،سلام بر تو ای سرور رسولان، سلام بر تو ای قیام کننده به عدالت،سلام بر تو ای فتح کنندۀ خیر،سلام بر تو ای معدن وحی و تنزیل،سلام بر تو ای رسانندۀ پیام از سوی خدا،سلام بر تو ای چراغ پرفروغ، سلام بر تو ای مژده ده،سلام بر تو ای بیم دهنده،سلام بر تو ای هشداردهنده،سلام بر تو ای نور خدا،که به آن روشنی جویند،سلام بر تو و بر اهل بیت پاک و پاکیزه و راهنما و راه یافته ات،سلام بر تو و بر جدّت عبد المطلب،و بر پدرت عبد اللّه،سلام بر مادرت آمنه دختر وهب،سلام بر عمویت حمزه سرور شهیدان،سلام بر عمویت عباس فرزند عبد المطلب،سلام بر عمویت و سرپرستت ابو طالب،سلام بر پسر عمویت جعفر،پرواز کننده در بهشت جاوید،سلام بر تو ای محّمد، سلام بر تو ای احمد،سلام بر تو ای حجّت خدا بر پیشینیان و پسینیان،و پیشی گیرنده بر طاعت پروردگار جهانیان،و مهربان بر رسولانش،و خاتم پیامبرانش،و گواه بر بندگانش،

ص:501

و شفیع به درگاهش،و ارجمند در نزدش،و پیروی شده در ملکوتش،پیامبر ستوده تر در صفات،و پسندیده بر دیگر اشراف،کریم نزد پروردگار،و طرف سخن واقع شده از پس پرده های غیب،آنکه در مسابقۀ بندگی بر همه پیروز آمد و کسی در این مسابقه به او ملحق نگردد،بر تو سلام می دهم،سلام آگاه به حقت،و معترف به تقصیر در قیامش،نسبت به حقوق واجبی که برای تو است،انکار کننده نیست،نسبت به آنچه که رسیده به آن از فضلت،یقین کننده به فزونیهای نصیبت از جانب پروردگارت،مؤمن به کتابی که بر تو نازل شده، حلال شمارندۀ حلالت،و حرام دانندۀ حرامت،شهادت می دهم ای فرستادۀ خدا با هر شاهد،و به عهده برمی دارم از جانب هر انکارکننده،به اینکه پیامهای پروردگارت را رساندی،و برای امّتت خیرخواهی کردی،و در راه پروردگارت کوشیدی،و آشکارا به اجرای دستورش برخاستی،و در کنارش تحمّل آزار نمودی و به راهش با منطق محکم و پند نیکو و زیبا دعوت کردی،و حقیّ که بر عهده تو بود ادا نمودی،به یقین نسبت به اهل ایمان مهربان،و نسبت به کافران سخت گیر بودی،و خدا را بندگی نمودی،تا مرگ تو را دررسید،خدا برساند تو را به شریف ترین مقام اکرام شدگان،و برترین جایگاههای مقرّبان،و بالاترین درجات رسولان آنجا که رسنده ای به تو نرسد،و برتری بر تو برتری نجوید،و پیشی گیرنده ای بر تو پیشی نگیرد،و طمع کننده ای در دریافت تو طمع ننماید،خدا را سپاس که ما را به وسیلۀ تو از هلاکت رهاند،و از گمراهی به راه راست هدایت کرد،و از تاریکی به نورانیت آورد،خدا پاداشت دهد ای رسول خدا در نبوّتت،پاداشی برتر از آنچه پیامبری را از امّتش عنایت

ص:502

نموده و رسولی را از طرف آنان که به سویشان فرستاده شده مرحمت شده مرحمت کرده،پدر و مادرم فدایت ای رسول خدا،زیارتت کردم با آشنایی به حقت و اقرار کنان به فضلت،و با بینایی به گمراهی کسی که با تو و اهل بیتت مخالفت کرد،آشنایم به هدایتی که تو بر آن هستی،پدرم و مادرم و خود و خانواده ام و مال و فرزندانم فدایت باد،من به تو درود می فرستم،چنان که خدا و فرشتگان و انبیا و رسولانش بر تو درود فرستادند،درودی پیاپی،کامل، پیوسته که نه برایش بریدن باشد و نه اندازه و زمان،درود بر تو و اهل بیت پاک و پاکیزه ات،آن چنان که شما شایستۀ آن هستید.پس دستها را بگشا و بگو:خدایا قرار ده درودهای همه جانبه ات و رویندۀ برکاتت، و فزونیهای خیراتت،و شرافتهای تحیاتت،و سلامهایت،و کرامتهایت،و رحمتهایت،و درودهای فرشتگان مقرّبت،و انبیای مرسلت،و امامان برگزیده ات و بندگان شایسته ات، و اهل آسمانها و زمینها،و هرکه تسبیح تو گوید،ای پروردگار جهانیان،از گذشتگان و آیندگان، بر محمّد بنده ات و فرستاده ات و گواه بر خلقت و پیامبرت،و بیم دهنده ات،و امینت،و بندۀ با قدرت و ارجمن و نجیبت،و محبوب و دوست صمیمی،و برگزیده و مخصوص،خالص و رحمتت و بهترین انتخاب شده از میان خلقت،پیامبر رحمت،و خزانه دار آمرزش،و پیشرو خیر و برکت،و رهانندۀ بندگان به اجازه ات از هلاکت،و فراخوانندۀ آنان به دین استوارت،به فرمانت،اولین پیامبران در پیمان

ص:503

و آخرینشان در رسالت،آن پیامبری که فرو بردی او را در دریای فضیلت و منزلت بس بزرگ و درجۀ بس بلند و مرتبۀ شریف،و او را در صلب های پاک به امانت گذاشتی،و وی را از باب لطف و مهرت بر او از آن صلبها به رحمهای پاک منتقل کردی،آنگاه برای حفظ و حراست و نگهداری و پاسبانی اش،از قدرتت دیده بانی نگهدارنده گماشتی،که از وی به وسیلۀ آن نگهدارنده آلودگیهای مخش و رذیلت و معایب کار زشت را باز داشتی تا اینکه به وسیلۀ آن حضرت دید بندگان را رفعت دادی،و سرزمینهای مرده را زنده کردی،به اینکه از نور ولادتش،تاریکیهای پرده ها را برطرف نمودی،و پوشاندی به وسیلۀ او بر حرمت جامه های انوار را.خدایا همچنان که او را به شرف این مرتبۀ کریمانه،و انداخته این منقبت عظیمه اختصاص دادی،بر او درود فرست چنان که به عهدت وفا کرد،و پیامبهایت را رساند،و بر توحیدت با اهل انکار جنگید،و خویشی خود را با اهل کفر برای سربلندی دینت قطع کرد و جامۀ گرفتاری را در مبارزه با دشمنانت به بر نمود،و تو هم در برابر هر آزادی که به او رسید،یا هر کیدی که آن را احساس کرد،از گروهی که قصد کشتنش را داشتند،واجب فرمودی،فضیلتی که بر فضائل برتری جوید،و به آن مالک شود عطای بس بزرگ را،چرا که آن حضرت اندوهش را پنهان کرد،و نفسهای پر غصه اش را مخفی نمود،و شربت اندوه را چشید،و از آنچه وحی ات برایش مشخص کرده بود،پا به فرا نگذاشت،خدایا بر او و اهل بیتش درود فرست،درودی که آن را برای آنها بپسندی و از جانب ما تحیت بسیار و سلام به آنان برسان،و از پیشگاهت بخاطر دوستی ایشان به ما فضل و احسان

ص:504

و رحمت و آمرزش عنایت کن،تو دارای فضل بسیار بزرگی.

سپس چهار رکعت نماز زیارت با هر سوره ای که بخواهی به دو سلام بجا آر،و پس از آن تسبیح حضرت زهرا علیها السلام را بخوان و بگو:

خدایا خود به پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)فرمودی:اگر اینان هنگامی که بر خود ستم کردند، نزد تو می آمدند،از خدا آمرزش می خواستند،و پیامبر برای آنان طلب آمرزش می کرد،و به یقین خدا را توبه پذیر و رحیم می یافتند،و من در زمان پیامبرت(درود بر او و خاندانش)حاضر نبودم.خدایا اینک او را زیارت کردم زیارتی با رغبت،از بدی عملم توبه کننده ام،و از گناهانم از حضرتت خواستار آمرزشم،و به آن گناهان اعتراف دارم،و تو آنها را بهتر از من می دانی،به وسیلۀ پیامبرت پیامبر رحمت(درودت بر او و آنان)متوجه به وجود توام،خدایا به محمّد و اهل بیتش مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده،ای محمّد،ای رسول خدا،پدر و مادرم به فدایت،ای پیامبر خدا،ای آقای خلق خدا،من به وسیلۀ تو به پیشگاه خدا رو می کنم پروردگارم و پروردگار تو،تا خدا گناهانم را بیامرزد،و عملم را قبول نماید، و حاجاتم را برآورده سازد،تو هم ای رسول خدا نزد پروردگارت و پروردگارم شفیع من باش،پس چه خوب درخواست شده ای است مولا و پروردگارم، و چه خوب شفیعی هستی تو ای محمّد،بر تو و اهل بیتت سلام.خدایا از جانب خود آمرزش و رحمت،و روزی وسیع و پاکیزه و سودمند،برای من واجب فرما،چنان که واجب کردی برای کسی که به خدمت پیامبرت محمّد(درود تو بر او و خاندانش)آمد،درحالی که زنده بود،و به گناهانش اقرار کرد،و پیامبرت(درود بر او و خاندانش)برای او طلب آمرزش کرد،

ص:505

و تو او را آمرزیدی به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.خدایا به حقیقت تو را آرزومندم،و به تو امید بستم،و در پیشگاهت ایستادم و از غیر تو به تو میل کردم،و پاداش بزرگت را آرزو کردم،من اعتراف کننده ام نه انکار کننده، و از آنچه مرتکب شدم،توبه کننده به سوی تو هستم،و در این مقام پناهنده به توام،از آن اعمالی که پیشتر فرستادم،اعمالی که در آنها به من پیش دستی کردی،و مرا از آنها نهی کردی،و بر آنها به من وعدۀ کیفر دادی،پناه می آورم به بزرگواری ذاتت،از اینکه مرا در مقام رسوایی و خواری بپا داری،روزی که پرده ها در آن دریده شود،و اسرار و رسواییها در آن آشکار گردد،و اندامها در آن بلرزد،روز حسرت و پشیمانی،روز تهمت،روز نزدیک،روز زیانکاری،روز جدا کردن،روز پاداش،روزی که طول آن پنجاه هزار سال است،روز دمیدن،روزی که بلزاند لرزاننده ای،روزی که از پی آن لرزاننده ای دیگر آید،روز گسترش،روز عرض اعمال،روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان بپا خیزند، روزی که فرار کند انسان از برادر و مادر و پدر و همسر و فرزندانش،روزی که شکافته شود زمین،کرانه های آسمان،روزی که هرکسی بیاید،و از وجود خود دفاع کند،روزی که بندگان برگردانده شوند به سوی خدا و به آنچه انجام داده اند آگاهشان سازند،روزی که از رفیق به رفیق سودی نرسد،و نه آنان یاری شوند،مگر آنکه را خدا رحم کند،که او عزیز و رحیم است،روزی که مردم بازگردانده شوند به سوی دانای نهان و آشکار،روزی که بازگردانده شوند به سوی خدا،سرپروست حقشان روزی که از قبرها شتابان درآیند،گویی به سوی نشانه هایی می دوند،و گویی ملخهایی پراکنده اند،

ص:506

درحالی که چشم دوخته اند به سوی دعوت کننده به جانب خدا،روز واقعه،روزی که زمین به سختی بلرزد،روزی که آسمان همانند معدن گداخته می شود،و کوهها همانند پنبه زده شده،و خویشی از وضع خویش پرسیده نشود،روز گواه روز گواهی شده، روزی که فرشتگان صف در صف باشند.خدایا به حالم در آن روز،به خاطر وضعی که امروز دارم رحم کن،و در آن حال به آنچه بر خود جنایت کردم رسوایم مکن،و راه مرا در آن روز ای پروردگارم با اولیایت،و محلّ گردآمدن مرا در گروه محمّد و اهل بیتش(درود بر آنان)قرار ده، ورودگاه مرا حوض او،و بازگشتگاهم را در میان سپیدرویان ارجمند مقرّر فرما،و نامۀ عملم را به دست راستم ده،تا به وسیلۀ حسناتم رستگار گردم،تا رویم را به آن سبب سپید گردانی،و حسابم را آسان سازی و ترازویم را سنگین کنی،تا با رستگاران از بندگان صالحت به جانب خشنودی ات و بهشتهایت بروم،ای معبود جهانیان.خدایا به تو پناه می آورم از اینکه در آن روز،در برابر خلایق به گناهم رسوایم سازی،یا به خاطر خطایم با خواری و پشیمانی و دمساز گردم،یا در آن روز بدیهایم را بر خوبیهایم غالب گردانی،یا مرا با نامم در میان خلایق ندا دهی،ای بزرگوار،ای بزرگوار،گذشت نما،گذشت نما،پرده پوشی کن،پرده پوشی کن.خدایا به تو پناه می آورم از اینکه در آن روز جایگاه هم در جایگاه های بدکاران باشد،یا مقامم در مقام مردم بدفرجام قرار گیرد،و زمانی که میان بندگانت جدایی اندازی،پس سوق دادی همه را با اعمالشان،گروه گروه به منازلشان،مرا با

ص:507

رحمتت به میان بندگان شایسته ات، در گروه اولیای پرهیزگارت به جانب بهشتیان سوق ده،ای پروردگار جهانیان.

پس آن حضرت را وداع کن و بگو:سلام بر تو ای رسول خدا،سلام بر تو ای مژده ده و بیم ده،سلام بر تو ای چراغ نوربخش،سلام بر تو ای سفیر بین خدا و بندگان خدا،گواهی می دهم ای رسول خدا،که تو نوری بودی در صلبهای ارجمند،و رحمهای پاک،جاهلیت با ناپاکیهایش ناپاکت نکرد،و از جامه های چرکینش تو را نپوشاند،و گواهی می دهم ای رسول خدا که من به حضرت تو،و امامان از اهل بیتت ایمان دارم،و به همۀ آنچه تو آورده ای خشنود و معتقدم،و گواهی می دهم که امامان از اهل بیتت مشعلهای هدایت و دستاویزهای استوار و حجّتهای بر اهل جهانند.خدایا این زیارتم را آخرین زیارت پیامبرت(درود بر او و خاندانش)قرار مده،و اگر مرا میراندی،پس من در مردنم شهادت می دهم بر آنچه در حیاتم شهادت دادم،که تویی خدا،معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی،و محمّد بنده و فرستادۀ تو است،و امامان از اهل بیتش اولیایت،و یارانت،و حجّتهای تو بر خلقت،و جانشینان تو در میان بندگانت،و نشانه های تو در کشورهایت،و خزانه داران دانشت،و نگهبانان رازت،و ترجمانان وحیت می باشند.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و به روان محمّد و خاندانش در این ساعت و در هر ساعت از جانب من تحیّت و سلام

ص:508

برسان،و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد ای رسول خدا،خدا این سلام را آخرین سلام من قرار ندهد.

خواهد رسید.در روایتی وارد شده:ملکی موکّل است هر مؤمنی بگوید:صلّی اللّه علی محمّد و اله و سلّم آن ملک در جواب او بگوید:و علیک پس از آن به حضرت عرض کند:ای رسول خدا فلان شخص بر شما سلام داد،آن حضرت فرماید:و علیه السلام.در روایت معتبر آمده،آن حضرت فرمود:هرکه قبر مرا پس از مرگ من زیارت کند،مانند کسی است که در حیاتم به سوی من هجرت کرده،پس هرگاه استطاعت ندارید،به زیارت قبر من آیید،به سوی من سلام فرستید،که آن سلام به من خواهد رسید،و اخبار با این مضمون بسیار است،و ما در باب اول در ذکر زیارت حجج طاهره در ایام هفته،دو زیارت برای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله در روز شنبه[صفحه 94]نقل کردیم،اگر خواستی به آنجا مراجعه کن،و خود را به فیض خواندن آنها نائل ساز[در زیارت امیر المؤمنین(ع)در اذن دخول رواق مطهرش زیارت مختصری از پیامبر(ص) بیاید.مؤلّف].شایسته است صلوات فرستادن بر آن حضرت به آن صلواتی که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در یکی از خطبه های خود در روز جمعه،بر آن جناب فرستاد،این صلوات در کتاب«روضه کافی»چنین است:

به درستی که خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند،ای کسانی که ایمان آورده اید،بر او درود فرستید و سلام کنید سلامی کامل، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده،و بر محمّد و خاندان محمّد مهر ورز، و بر محمّد و خاندان محمّد سلام فرست،همانند برترین درود و برکت و رحمت و مهرورزی و سلامی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،تو ستوده و بزرگواری.خدایا به محمّد عطا کن وسیله و شرف و برتری و منزلت کریمانه.خدایا قرار ده محمّد و خاندان را بزرگترین همۀ خلایق،از جهت شرافت در روز قیامت،و نزدیکترین آنها به خود از نظر جایگاه،و آبرومندترینشان در روز قیامت از جهت شرف و عزت و برترینشان در پیشگاهت از حیث منزلت و بهره مندی.خدایا به محمّد شریفترین مقام و جایزه و سلام

ص:510

و شفاعت اسلام را عطا کن.خدایا ما را به او ملحق گردان نه با رسوایی و پیمان شکنی،و پشیمانی و تغییر حقایق،ای معبود حق دعاها مستجاب باد.

و در اواخر باب زیارت صلواتی بر آن حضرت و خاندان او علیهم السّلام خواهد آمد.

و از زیارتشان محرومم نکرد،بلکه تفضّل و بخشش بی پایان بی دریغ نمود.پس نزدیک قبور مقدّسه ایشان برو،و پشت به قبله و رو به قبر ایشان بگو:سلام بر شما ای پیشوایان هدایت،سلام بر شما ای اهل پرهیزکاری،سلام بر شما ای حجّتها بر اهل دنیا،سلام بر شما ای قیام کنندگان به عدالت در میان آفریدگان، سلام بر شما ای اهل برگزیدگی،سلام بر شما ای خاندان رسول خدا،سلام بر شما ای اهل راز،شهادت می دهم که دعوت حق را رساندید،و خیرخواهی نمودید،و در راه حق شکیبایی کردید،و تکذیب شدید،و نسبت به شما بدرفتاری شد،ولی شما گذشت کردید،و شهادت می دهم که شما امامان هدایت و هدایت یافته اید،و طاعت شما واجب، و گفتار شما صدق است،شما دعوت کردید،ولی اجابت نشدید،و دستور دادید،ولی اطاعت تان نکردند،شما ستونهای دین و پایه های زمین هستید،همواره تحت توجّه خدا بودید،که شما را از صلبهای هر انسان پاک بر می داشت،و به رحمهای پاکیزه منتقلتان می نمود،جاهلیت سخت و سنگین شما را آلوده نکرد،و فتنه های هوا در شما شرکت نجست، پاک بودید و جای روییدن شما پاک بود،جزادهندۀ روز جزا به وجود شما بر ما منّت نهاد،پس قرارتان داد در خانه هایی که خدا اجازه داد رفعت یابد،و نامشان در آن خانه ها ذکر گردد،و درودمان را بر شما رحمت برای ما و کفارۀ گناهانمان قرار داد،زیرا خدا شما را برای ما انتخاب کرد،و آفرینش ما را به آنچه از ولایت شما بر ما منّت نهاد و پاکیزه ساخت،و ما در پیشگاه خدا از نامبردگان به دانش شما و اقرارکنندگان به تصدیقمان نسبت به شما بودیم،این است جایگاه کسی که زیاده روی کرد،و دچار خطا شد،و درمانده گشت،و به آنچه جنایت

ص:512

کرد اقرار نمود،و به این جایگاهش نجات خود را مید دارد،و اینکه به وسیلۀ شما از ورطه هلاکت برهاندش رهانندۀ هلاک شدگان شما شفیعان من باشید،آنگاه که وارد بر شما شوم همان گاه که مردم دنیا از شما روگردانده اند،و آیات خدا را به مسخره گرفتند،و از قبول آنها تکبّر کردند،ای که او پابرجاست و غفلت نمی کند،و پاینده است و سرگرم نمی شود،و به همه چیز احاطه دارد،تو را منّت است به آنچه مرا موفّق نمودی،و شناساندی به من آنچه را بر آنم واداشتی،آنگاه که بندگانت از او بازداشتند،و شناختش را نادان بودند،و حقّش را سبک شمردند،و به جانب غیر او میل نمودند،پس از جانب تو بر من منّت بود،با اقوامی که اختصاص دادی آنها را به آنچه مرا به آن اختصاص دادی،پس تو را سپاس،به خاطر اینکه در این جایگاهم نزد تو یاد شده و ثبت شده بودم، از آنچه امید کردم مرا محروم مکن،و در آنچه خواندم ناامید مساز،به حرمت محمّد و خاندان پاکش،و درود خدا بر محمّد و خاندان محمّد.پس برای خود به هرچه که خواهی دعا کن.شیخ طوسی(ره)در کتاب«تهذیب»فرموده:

پس از آن هشت رکعت نماز زیارت بجای آور،برای هر امامی دو رکعت

تو نباشد.علاّمۀ مجلسی(ره)،در«بحار»از یکی از نسخه های قدیمی،زیارت مبسوطی ایراد فرموده و چون به تصریح ایشان و دیگران،بهترین زیارات برای آن بزرگواران زیارات جامعه است[مجموعه ای زیارات است که به هر کدام زیارت جامعه گفته می شود مانند زیارت امین اللّه،جامعه معروفه و...]که پس از این ذکر خواهد شد ان شاء اللّه،به همین خاطر ما در این مقام به همین اندازه اکتفا کردیم و در باب اول،در ذکر زیارات حجج طاهره علیهم السّلام در ایام هفته،زیارتی برای حضرت امام حسن علیه السّلام و زیارتی برای این سه امام بزرگوار نقل کردیم[صفحه 98]،از آنها غفلت نشود بدان که ما در زیارت هر یک از حجج طاهره علیهم السّلام غیز از ائمه بقیع علیهم السّلام صلواتی برای صاحب زیارت ذکر می کنیم،و در صلوات بر این بزرگواران اکتفا می کنیم به صلواتی که در آخر باب زیارات ذکر می شود،به آنجا رجوع شود،و با ذکر صلوات بر ایشان ترازوی اعمال حسنه خود را سنگین کن.

سرچشمۀ دانش جز نزد او نیست*خبر کائنات است از ابتدای آنها* از او دانش و بردباری بر خلق افاضه شد*که خردها خردمندی خود را از آن دو گرفت* نامش را بلند آوازه کرد آسمانها*و زمین،چنان که بلند آوازه کرد صبح را آفتابش* و این گونه شد که فضائل او را پخش کردند*هر قومی با اختلاف زبانهایشان* به وجد آمد خاک از نامش*و برتری گرفت از بلندترین آسمانها پست ترین جایگاهش* از نظر ذات از جوهر تقدّس گذشت*پیابران در عنای آن مبهوت شدند* فکرت را در صفات احمد جولان مده*زیرا همان صورتی است که هرگز آن را نخواهی دید*خدا را کداین آفریده است که بزرگتر از او باشد*او هدفی است که خدا آن را استقصا نموده*خدا شرق و غرب را طاهر به باطن زیر و رو کرد*پس احمد را دید و او را انتخاب کرد* من منازل قدس او را فراموش نمی کنم*که آنها را تقوا بنا کرد پس بنایش را برافراشت* و مردان با عزّتی را در خانه هایی*که خدا اجازه داد حریم آنها عزیز شمرده شود* سرورانی که جز رضای خدا را نمی خواسته اند*چنان که خدا هم جز رضای آنان را نمی خواست* آنان را از کمال خود به معناهایی اختصاص داد*و آنان را به برترین نامهایش نامید

ص:515

برای عرش جز گنجهایی نبودند*پنهان،منزّه است آنکه آشکارشان کرد* برای آنها چه بسیار زبانهایی است که از خدا خبر می دهد*آنها قلمهای حکمتی بودند که خدا تراشید* آنان دیدگان سالمی هستند که راهنمایی کنند*هر چشم نابینایی را دو چشم سالم آنها* دانشمندان امامان حکیمانی هستند*که ستارگان با پیروی از هدایت آنها هدایت شوند* پیشروانی که دانش و بینش عقلشان*شنیدگاه و دیدگاه هر حکمتی است* باک ندارم گرچه بر زمین فرو ریزد*آسمانها،پس از نائل شدن به دوستی آنان

سعادتمندان و شایستگان،سلام بر ما و بر بندگان شایسته،سلام بر تو ای روح پاک،سلام بر تو ای جان شریف،سلام بر تو ای نسل پاکیزه،سلام بر تو ای انسان پاک،سلام بر تو ای فرزند بهترین مردم،سلام بر تو ای فرزند پیامبر برگزیده،سلام بر تو ای فرزند برانگیخته به سوی تمام مردم،سلام بر تو ای فرزند مژده دهنده و بیم ده،سلام بر تو ای فرزند چراغ نوربخش،سلام بر تو ای فرزند تایید شده به قرآن،سلام بر تو ای فرزند فرستاده شده به سوی انس و جنّ،سلام بر تو ای فرزند دارای پرچم و نشان،سلام بر تو ای فرزند شفیع روز قیامت،سلام بر تو ای فرزند کسی که خدا او را مخصوص به کرامت فرمود،سلام و رحمت و برکات خدا بر تو،شهادت میدهم که خدا خانۀ نعمتش را برای تو برگزید،پیش از آنکه احکامش را بر تو واجب کند،یا تو را به حلال و و حرامش مکلّف گرداند،پس تو را به سوی خود انتقال داد.پاک و پاکیزه،پسندیده و پاک از هر ناپاکی،منزّه از هر چرک،و در بهشت آسایش جایت داد،و به سوی درجات برتر بالایت برد،درود خدا بر تو درودی که دیدۀ رسولش را به آن روشن گرداند،و به بزرگ ترین آرزویش برساند.خدایا قرار ده برترین و پاکیزه ترین درودهایت،و فزاینده ترین و کاملترین برکاتت را بر رسول و پیامبر و بزگزیده

ص:517

از میان بندگانت،محمّد خاتم پیامبران،و بر آنان که پدید آمدند از اولاد پاکش،و بر کسی که یادگار گذاشته از اهل بیت پاکیزه اش،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.خدایا از تو درخواست می کنم به حق محمّد برگزیده ات،و ابراهیم فرزند پیامبرت،اینکه به حق آنان قرار دهی کوششم را مورد سپاس،و گناهم را آمرزیده و زندگی ام را سعادتمندانه،و عاقبتم را ستوده،و حاجاتم را روا گشته،و کارهایم را پسنیده،و امورم،را ملازم با سعادت،و شونم را پسندیده.خدایا،و توفیق را برایم نیکو گردان،و هر اندوه و فشاری را از من برطرف ساز.خدایا مرا از کیفرت برکنار دار،و ثوابت را بی دریغ به من ببخش، و در بهشتت جایم ده،و خشنودی و امانت را روزی ام کن،و با من در دعهای شایسته ام شریک کن پدر و مادر و فرزندانم را،و همه مردان و زنان اهل ایمان را،زنده و مردۀ آنان را،به درستی که تو صاحب ماندنیهای شایسته ای،اجابت فرما ای پروردگار جهانیان.پس حاجت خود را بخواه،و دو رکعت نماز زیارت بجا آر

خدا بر تو ای پیامبر.سلام بر فاطمه دختر اسد آن بانوی هاشمیه،سلام بر تو ای صدیقه پسندیده، سلام بر تو ای پرهیزگار پاکیزه،سلام بر تو ای بزرگوار خشنود،سلام تو ای کفالت کنندۀ محمّد خاتم پیامبران،سلام بر تو ای مادر سرور اوصیاء،سلام بر تو ای که غمخواری ات بر رسول خدا خاتم پیامبران آشکار شد،سلام بر تو ای که پرورشش برای ولی امین خدا بود،سلام بر تو و بر روح و بدن پاک تو،سلام و رحمت و برکات خدا بر تو و فرزنت،شهادت می دهم که به خوبی سرپرستی کردی،و امانت را ادا نمودی،و در راه خشنودی حق کوشیدی،و نهایت زحمت را در حفظ رسول خدا متحمّل شدی،درحالی که به حقّش عارف بودی،و به راستگویی اش ایمان داشتی،و به نبوّتش معترف بودی،و به نعمتش بصیرت داشتی،تربیتش را عهده دار،بر وجودش غم خوار، و به خدمتش مهیّا،و خشنودی اش را اختیار نمودی،شهادت می دهم که بر ایمان،و تمسّک به شریف ترین ادیان از جهان گذشتی،خشنود و پسندیده،پاک و پاکیزه،پرهیزکار و نظیف، خدا از تو خشنود باشد،و خشنودت نماید،و منزل و جایگاهت را بهشت قرار دهد.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و به زیارت او سودم ده،و بر محبّتش پایدارم کن،و مرا از شفاعتش و شفاعت امامان از نسلش محروم مفرما،و همجواری و محشور شدن با او و فرزندان پاکش را روزی ام کن.خدایا

ص:519

این زیارت را آخرین زیارتم از این بانو قرار مده،بازگشت به زیارتش را همیشه تا زنده ام می داری روزی ام فرما،و چون مرا میراندی در گروه او محشورم کن،و در شفاعتش واردم نما،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

خدای به حق او مقامش در پیشگاهت،مرا و پدر و مادرم و همه مردان و زنان با ایمان را بیامرز،و به ما در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت کن،و به رحمتت،از عذاب دوزخ نگاهمان دار سپس دو رکعت نماز زیارت می خوانی و به آنچه که خواهی دعا می کنی و برمیگردی.

مشقّت باری به سویت آمدم،خواهان آزادی ام از آتش دوزخ،پشتم را گناهانم سنگین بار کرده،و بجا آورده ام آنچه را که پروردگارم را به خشم آورده،احدی را برای خود بهتر از شما اهل بیت رحمت نیافتم که به او پناه برم،پس روز تهیدستی و حاجت شفیع من باش،که اندوهگین به سویت سیر کردم،و محزون به جانبت آمدم،و گریه کنان در پیشگاهت اشک ریختم،و تنها به محضرت آمدم،و تو از کسانی هستی که خدا پیوندش را به من دستور داده،و به نیکی بر او فرمانم داده،و بر فضلش دلالتم کرده،و به محبّتش راهنمایی ام نموده،و به وار شدن بر او تشویقم کرده،و خواستن حوایج را نزد او به من الهام نموده، شما اهل بیتی هستید که هرکه دوستتان بدارد هرگز بدبخت نشود،و هرکه به جانب شما آید هرگز محروم نگردد،و هرکه هوای شما را بدارد هرگز زیانکار نشود، و هرکه شما را دشمن بدارد هرگز به سعادت نرسد.پس رو به قبله می کنی،و دو رکعت نماز زیارت بجا می آوری،و پس از تمام شدن، نماز،خود را به قبر می چسبانی و می گویی:خدای بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،خدایا،من با ملازمت قبر عموی پیامبرت(درود خدا بر او و خاندانش باد)،خود را در معرض رحمتت قرار دادم،تا از انتقامت پناهم دهد،در روزی که ناله ها در آن بسیار می شود،و سرگرم شود هرکه به آنچه پیش فرستاده،و از خود دفاع نماید،اگر در آن روز به من رحم کنی،ترس و اندوهی بر من نیست،و اگر کیفرم دهی،پس مولایی هستی که او را بر بنده اش قدرت کامل است،پس از این روز محرومم مساز،و بدون برآورده شدن حاجتم باز مگردان،چرا که خود را به قبر عموی پیامبرت چسباندم،و به وسیلۀ او به سوی تو تقرّب جستم،برای طلب رضای تو،و امید به رحمتت،بنابراین از من بپذیر،

ص:521

و به بردباری ات بر جهلم به من بازگرد،و به مهرت بر جنایتی که بر خود وارد آوردم،هرآینه گناهم بزرگ شد،و از اینکه به من ستم کنی نمی ترسم،ولی از بدی حساب می ترسم،پس امروز غلطیدنم بر قبر عموی پیامبرت را بنگر،پس به حق حرمت آن دو بزرگوار از آتش آزادم کن،و کوششم را محروم از رحمت مفرما،و زاری ام بر تو سبک نیاید،و صدایم از تو محجوب نگردد،و بدون برآورده شدن حاجتم مرا باز نگردان،ای فریادرس هر دلگیر اندوهگین،ای گشایندۀ اندوه از غمزدۀ سرگردان و غرق شده مشرف به هلاکت،پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و به من نظر کن نظر کردنی که بعد از آن بدبخت نشوم هرگز،و به زاری و اشک و تنهایی ام رحم کن،من خشنودی ات را امید دارم، و جویای آن خیری هستم،که احدی آن را جز تو عطا نمی کند،پس آرزویم را باز مگردان،خدایا اگر کیفر کنی،پس مولایی هستی که بر بنده اش و سزایش به بدی عملش قدرت دارد،پس امروز نومیدم مکن،و بدون حاجتم باز مگردان، و حرکت کردن و آمدنم را ناامید مفرما،زیرا توشه ام را خرج کردم،و بدن را به زحمت انداختم،و بیابانهای خطرناک را پشت سر گذاشتم،و اهل و مال و آنچه را به من دادی بجای گذاردم و آنچه را نزد تو است بر خود اختیار نمودم،و به قبر عموی پیامبرت(درود خدا بر او و خاندانش باد)پناه بردم،و به وسیلۀ او برای به دست آوردن رضایت تقرّب جستم،پس به بردباری ات بر جهلم،و به رأفتت بر گناهم بازگرد،به راستی بزرگ شده،به مهربانی ات ای بزرگوار،ای بزرگوار.

«رسالۀ فخریه»فرموده است:زیارت حمزه و باقی شهدای مدفون در احد مستحبّ است،زیرا از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه مرا زیارت کند و عمویم حمزه را زیارت نکند،همانا به من جفا کرده است.این فقیر د رکتاب«بیت الأحزان» در مصائب سیّدۀ زنان عالم نقل کرده ام که حضرت فاطمه علیها السلام پس از وفات پدر بزرگوار خود،هر روز دوشنبه و پنجشنبه به زیارت حمزه و شهدای احد می رفت و نماز می خواند و دعا می کرد و این عمل را تا زمان وفاتش ترک نکرد.محمود بن لبید گفته است:آن سیّدۀ جلیله کنار قبر حمزه می رفت،و گریه می کرد،من در یکی از روزها به زیارت حمزه مشرّف شدم،دیدم آن مظلومه نزد قبر حمزه مشغول به گریه است،من صبر کردم تا از گریه آرام شد،نزدیک رفتم و سلام کردم و گفتم:ای سیّدۀ زنان،به حق خدا قسم،با این گریه ات رگهای دلم را قطع کردی!!فرمود:ای ابا عمر گریستن برای من شایسته است،زیرا مصیبت بهترین پدرها رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به من رسیده،آنگاه فرمود:

وا شوقاه الی رسول اللّه و چنین انشاء کرد:

چون بمیرد روزی مرده ای یادش کم شود*و یاد پدرم از وقتی که وفات کرد به خدا قسم بیشتر است شیخ مفید(رحمة اللّه علیه)فرمود رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)در زمان حیاتش به زیارت قبر حمزه امر فرمود،و خود آن حضرت به زیارت حمزه و شهداء می آمد،و فاطمه(درود خدا بر او)همواره پس از وفات پیامبر (درود خدا بر او و خاندانش باد)همواره صبح و شب به جانب قبر حمزه می رفت،و مسلمانان هم برای زیارت و ملازمت قبر حمزه نوبت به نوبت می آمدند.

سلام بر شما ای اهل بیت ایمان،و توحید،سلام بر شما ای یاوران دین خدا و رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)سلام بر شما بخاطر آن صبری که کردید،چه خوب است سرانجام خانۀ آخرت،شهادت می دهم که خدا شما را برای دینش برگزید،و برای رسولش انتخاب کرد،و شهادت می دهم که شما در راه خدا جهاد کردید جهادی شایسته، و از دین خدا و پیامبرش دفاع نمودید،و در برابر رسول خدا جانبازی کردید،و شهادت می دهم که بر روش رسول خدا کشته شدید،پس خدا شما را از جانب پیامبر و از سوی اسلام و اهلش پاداش دهد بهترین پاداش،و در محل رضوان و موضع اکرامش شما را به ما بشناسد،در کنار انبیا و صدیقین و شهدا و صالحین،و آنان از جهت رفاقت نیکو رفیقانی هستند،شهادت می دهم که شما حزب خدایی،و اینکه هرکس با شما جنگید،با خدا جنگیده،و شما از مقرّبان و رستگاران هستید،آنان که نزد خدا زنده اند،و روزی داده می شوند،لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنان باد که شما را کشتند،ای اهل توحید زیارت کنان به محضرتان آمدم،به حق شما آگاهم و به زیارتتان به سوی خدا تقرّب می جویم،و به آنچه که از اعمال شریفه،و کارهای پسندیده گذشته دانایم، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد،و لعنت خدا و خشم و غضبش بر آنان که شما را کشتند.

خدایا به زیارت اینان سودم ده،و بر قصدشان ثابتم دار،و بر آنچه آنان را بر آن میراندی مرا بمیران،و در قرارگاه خانۀ رحمتت میان من و آنان جمع کن،شهادت می دهم که شما بر ما پیشی گرفتید،و ما هم به شما ملحق می شویم.

ص:524

و سورۀ«انا انزلنا»را تا توانی می خوانی و بعضی گفته اند نزد هر شهیدی که او را زیارت می کنی دو رکعت نماز بجای آر،و برگرد

«تهذیب»به سند معتبر از مزارم روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام فرمود:روزه گرفتن در مدینه و نماز خواندن نزد ستونها واجب نیست،بلکه واجب همان نمازهای پنجگانه و روزۀ ماه رمضان است،ولی اگر کسی بخواهد روزه بگیرد برای او بهتر است.و فرمود در این مسجد شریف تا بتوانید بسیار نماز بخوانید،که برای شما بهتر است7بدانید آدمی گاه می شود که در دنیا زیرک است،و مردم او را مدح می کنند،که فلانی چه بسیار زیرک است،پس امر کسی که در کار آخرت زیرک باشد چگونه است؟و رسول خدا و ائمۀ بقیع را در روز به اندازه ای که برای تو ممکن است به طور مکرّر زیارت کن،و هرگاه حجرۀ رسول الهی را مشاهده کردی بر آن حضرت سلام بده و تا در مدینه هستی مواظب خود باش، و خویش را از گناهان و مظالم حفظ کن و تدبّر و تفکّر کن در شرافت آنجا،به خصوص در مسجد شریف که قدمهای مبارک رسول خدا بر آن زمینها گذاشته شده و آن بزرگوار در کوچه و بازار آن تردّد نموده،و در آن مسجد نماز خوانده و آنجا جایگاه وحی و تنزیل است، و جبریل امین و ملائکه مقرّب در آنجا نازل می شدند،و چه خوب گفته شده:

زمینی که جبریل در عرصاتش راه یافته*و خدا زمین و آسمانش را شریف گردانده و تا ممکن شود،در مدینه صدقه بده،به خصوص در مسجد و مخصوصا به سادات و ذرّیه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله که ثواب جزیل و اجر عظیم بر آن مترتّب است.علاّمۀ مجلسی فرموده:در روایت معتبر وارد شده:درهمی که در آنجا صدقه دهند برابر است با ده هزار درهم صدقه در جای دیگر و اگر برایت ممکن باشد مجاورت آن شهر پاک را اختیار کن،که مجاورت در مدینه مستحبّ است و احادیث مستفیضه در فضیلت آن وارد شده است.

خدا قبری را در مدینه با بارانش سیرا کند*که در آن فرود آمده امنیت با برکتها* پیامبر هدایت که خدایش بر او درود فرستد*و برساند از ما به روان او هدیه ها* درود فرستد خدا بر او تا خورشید می تابد*و می درخشد ستارگان شب شتابان

ص:527

المؤمنین غبار آلوده شود،خواه پیاده رود و خواه سواره،ای پسر مارد این حدیث را به آب طلا بنویس.و همچنین از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که فرمود:ما می گوییم در پشت کوفه قبری است،که به آن قبر دردمندی پناه نمی برد مگر آنکه حق تعالی او را شفا کرامت فرماید.

مؤلّف گوید:از اخبار معتبر ظاهر می شود که حق تعالی قبر امیر المؤمنین و اولاد طاهرینش علیهم السّلام را پناهگاه هراسندگان و ملجأ بیچارگان،و امان اهل زمین قرار داده،هر غمناکی که نزد او برود غمش زائل می شود،و هر دردمندی که خود را به آن بمالد شما می گیرد،و هر که به آن پناه برد در امان باشد.سیّد عبد الکریم بن طاووس از محمّد بن علی شیبانی روایت کرده است که گفت:من و پدر و عمویم حسین،به طور پنهان،در شب تار به زیارت قبر امیر المؤمنین علیه السّلام رفتم،و این کار در سال دویست و شصت و اندی بود و من در آن هنگام کودکی صغیر بودم،چون به قبر آن حضرت رسیدیم دیدیم در اطراف آن قبر سنگهای سیاه گذاشته شده و بنایی ندارد،به قبر نزدیک شدیم،عدّه ای از ما مشغول خواندن قرآن،و بعضی مشغول نماز،از آن محل شریف دور شدیم،آن حیوان نزدیک قبر رفت و شروع به مالیدن ذراع خود به قبر کرد،یکی از ما نزدیک شیر رفت و به تماشای آن ایستاد،حیوان متعرض او نشد،برگشت و ما را به حال شیر خبر داد ترس از ما برطرف شد،همگی نزدیک او رفتیم،در وضعش دقّت کردیم،دیدیم در ذراع او جراحتی است و آن حیوان محلّ جراحت را به قبر آن حضرت می مالید،حدود یک ساعت به این حال بود،سپس رفت،ما هم به حال اوّل خود،به نماز و زیارت و قرائت قرآن برگشتیم.شیخ مفید نقل کرده:هارون الرشید روزی به قصد شکار از کوفه بیرون رفت،و به سوی غرییّن و ثویه روی نمود،آهوانی را در آنجا دید،فرمان داد،بازهای شکاری و سگان تعلیم دیده را برای شکار آهوان رها کردند،و خود و افرادش نیز بر آنها تاختند،آهوان با دیدن این وضع فرار کرده،به پشته ای پناه بردند و آنجا آرمیدند،بازهای شکاری در ناحیه ای افتادند،و سگها از حرکت بازمانند،رشید از این امر شگفت زده شد،دیگر بار آهوان از فراز پشته به نشیب آمدند،بازها و سگها آهنگ آنان نمودند،باز آهوان به آن

ص:529

پشته پناه بروند و حیوانات شکاری از قصد آنان بازگشتند.این عمل سه مرتبه تکرار شد.هارون به شدّت شگفت زده شد.

غلامان خود را دستور داد،که هرچه سریعتر،کسی که از موقعیت این مکان با خبر باشد نزد من بیاورید،غلامان رفتند، و از طایفۀ بنی اسد پیرمردی را حاضر کردند.هارون از او پرسید:حال این پشته چیست و این مکان را چه کیفیتی است؟گفت:اگر مرا امان دهی داستان آن را بیان می کنم،هارون گفت:با خدا عهد کردم که تو را آزار ندهم،و در امان باشی،اکنون آنچه را خبر داری بگو،پیرمرد گفت:پدرم مرا از پدران خود خبر داد که می گفتند:قبر مطهّر امیر المؤمنین علیه السّلام در این پشته واقع است و خدا آن را حرم أمن و امان خود قرار داده،که هرچه به آن پناه برد در امان باشد،فقیر گوید:

در امثال عرب است که می گویند:احی من المجیر الجراد فلانی حمایت کردنش،از کسی که در پناه اوست،از پناه دهندۀ ملخ ها بیشتر است و داستان آن این است:که مردی بادیه نشین از قبیله طیّ،به نام مدلج بن سوید،روزی در خیمه اش نشسته بود،دید گروهی از طایفه طیّ آمدند،در حالی که جوال و ظرفهایی با خود دارند،پرسید:چه خبر است گفتند:ملخ های زیادی در اطراف خیمۀ شما فرود آمده اند،قصد صید آنها را داریم،مدلج پس از شنیدن این خبر.بر اسب خود نشست و نیزه اش را به دست گرفت و فریاد زد:به خدا سوگند،هرکه متعرض این ملخ ها شود،او را خواهم کشت:ایکون الجراد فی جواری ثم تریدون اخذه؟آیا این ملخها در پناه من باشند و شما آنها را صید کنید،چنین کاری نخواهد شد.مدلج پیوسته از آنها حمایت کرد تا آفتاب گرم شد و ملخها در گرمای آفتاب پریدند و رفتند،در آن هنگام به آن جمعیّت گفت:این ملخها از جوار من منتقل شدند،خود دانید با آنها!صاحب قاموس گفته است:ذو الاعواد لقب شخصی بسیار عزیز بوده،بعضی گفته اند جدّ أکثم بن صیفی است،طایفۀ مصر هرسال خراجی به او می پرداختند چون پیر شد او را بالای تختی می نشاندند،و در میان قبائل و کنار چاه های آب عرب برای جمع آوری خراج می گرداندند،به اندازه ای عزیز و محترم بود،که هرترسانی خود را به تخت او می رساند ایمن می شد.و هرذلیل و خواری به نزد تخت او می آمد،عزیز و ارجمند می گردید،و هرگرسنه به او می رسید،از گرسنگی می رهید،پس هرگاه تخت یک عرب،به این درجه از عزّت و رفعت رسد،چه عجب باشد که حق تعالی قبر ولّی خود را که حمل کننده تابوتش

ص:530

جبرییل و میکاییل و امام حسن و امام حسین علیهما السّلام بوده اند،پناه هراسندگان،و ملجأ گریختگان،و فریادرس بیچارگان،و شفای دردمندان،قرار داده باشد؟بنابراین در هر کجا باشی،خود را به آن قبر برسان،و تا ممکن باشد خود را به آن بچسبان، و اصرار کن،تا به فریادت برسد،و تو را از هلاکت دنیا و آخرت برهاند.

به جودش پناه بر،او را ضامنی می یابی*برای نجات گنهگاران روز دیدارش* عیادت کننده آرزومندان است و پاسخ دهنده*و شنواست آنچه را پنهان کنند از گفتگوی سرّی در کتاب«دار السّلام»از شیخ دیلمی نقل شده که جماعتی از صالحان نجف اشرف روایت کرده اند:کسی در خواب دید، از هر قبری که در آن مشهد شریف و خارج آن است ریسمانی کشیده شده،که متصّل به قبّۀ حضرت حبل اللّه المتین امیر المؤمنین علیه السّلام است،پس آن شخص چنین انشاد کرد:

زمانی که از دنیا رفتم کنار حیدر دفنم کنید*پدر حسن و حسین چه کریم است او* در جوار او از آتش نمی ترسم*و از منکر و نکیر پروا نمی کنم* بر حامی قرقگاه ننگ است که در عرصۀ حمایتش*حتی در بیابان قرقگاهش افسار شتری گم شود

غسل کن،و دو جامۀ پاک بپوش و به چیزی از بوی خوش خود را خوشبو کن و اگر بوی خوش نیافتی مانعی ندارد،چون از خانه بیرون آمدی بگو:خدایا از خانه ام بیرون آمدم،جویای فضل تو هستم، جانشین پیامبرت(درود تو بر آن دو)را زیارت می کنم.خدایا این زیارت را برایم آسان کن،و سببش را برایم فراهم آر،و مرا نسبت به سرانجام و غمخوارانم جانشین باش به نیکوترین جانشینی،ای مهربان ترین مهربانان.

پس روانه شو،درحالی که زبانت گویا باشد به ذکر:(الحمد للّه و سبحان اللّه و لا اله الاّ اللّه)و چون به حدود کوفه [جایی که در گذشته محّل خندق شهر بوده است]رسیدی بایست و بگو:خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است،شایستۀ کبریایی و بزرگواری و عظمت است،خدا بزرگتر است،شایستۀ بزرگ شمردن و تقدیس و تسبیح و نعمتهاست، خدا بزرگتر است از آنچه می ترسم و حذر می کنم،خدا بزرگتر است،تکیه گاه من است،و بر او توکّل می کنم،خدا بزرگتر است،امید من است،و به سوی او باز می گردم.خدایا تو ولی نعمت منی،و بر انجام خواسته ام توانایی،حاجتم و آنچه را دغدغه های سینه ها و خاطرات نفوس پنهان می کند می دانی،خدایا از تو می خواهم به حق محمّد مصطفی که به وسیلۀ او حجّتهای حجّت تراشان،و عذر عذرخواهان را بریدی،و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی،که محرومم نکنی از ثواب زیارت ولیّت و برادر پیامبرت امیر المؤمنین،و توجه به سویش،و مرا از واردان شایسته،و شیعیان پرهیزگارش قرار دهی،به مهربانی ات،ای مهربان ترین مهربانان.چون قبر شریف آن حضرت برایت نمودار شود چنین بگو:

ص:532

خدا را سپاس که مرا به پاکی ولادت اختصاص داد،و مرا از باب کرامت،به دوستی نیکان و سفیران پاک و بهترین نشانه های حق برگزید،خدایا کوششم را به درگاهت،و زاری ام را به پیشگاهت بپذیر،و گناهانم را که بر تو پوشیده نیست بیامبرز،که تویی خدای فرمانروا و آمرزش پیشه.

مؤلّف گوید:چون به هنگام دیدن بارگاه نورانی،حال نشاط و شوقی به زائر دست می دهد،بطوری که میل دارد در آن وقت،تمام توجّه خود را به آن حضرت متوّجه کند و به هر زبان و بیانی که بتواند،مدح و ثنای آن بزرگوار را بگوید،به خصوص اگر زائر از اهل علم و کمال باشد،علاقه دارد،اگر شعر بلیغی در نظر داشته باشد،در چنان حالی زبانش به آن شعر گویا شود،به این سبب،به خاطرم رسید که قسمتی از قصیدۀ«هاییه»ازریّه را،که مناسب این مقام است ذکر نمایم،تا هر که خواست آن را زمزمه کند،امید واثق که سلامی از جانب صاحب این کارنامۀ سیاه به صاحب بارگاه روشن و سپید نماید،و از دعای خیر فراموشم نفرماید و اشعار این است:

ای سوار تندور مهلت بده*به دلهایی که در سوزشان زیر و رو شوند* اگر سرزمنی نجف نمایان شد خضوع کن*و کفش را بیرون دروازه شهرش بیرون آور* چون دیده ات به گنبد عالم*اعلی افتاد،که انوار پروردگارش پوشاند* پس فروتنی کن که آنجا خانۀ قدس است*که افلاک بوسیدن خاکش را آرزو کنند* به او بگو درحالی که اشکها چون عقیق سرخ ریزان است*و درون به آتش فروزانش می سوزد* ای پسر عمّ پیامبر تو دست خدایی*که نم سخایش همه چیز را فرا گرفته*

ص:533

تویی قرآن قدیم و صفات تو*آیه های آن است که وحی کرد* خدا تو را به افتخارات گوناگونی اختصاص داد*که آنها مانند اعداد بی پایان است* ای کاش دیده ای که در غیر گلستان تو بچرد*پر از خاشاک گردد و خاشاک در آن بماند* تو پس از پیامبر بهترین خلایقی*و آسمان بهتر چیزی که در آن است مهر و ماه است* برای تو ذاتی چون ذات پیامبر است و اگر نبود*تو را به برادری خود نمی گرفت*هر دو از پستان وصال شیر نوشیده اید*که غذای آن از گوهر تجلّی بود* ای برادر پیامبر نزد من گناهانی است*که چون چشم خاشاک دار است و تو جلای آنی* تو را در نردبان شأن و شرافت*مقاماتی است که از پایین ترین آن نتوان بالا رفت* تو را جانی است که از معدن لطف ریخته شده*خدا تمام جانها را فدای آن گرداند چون به دروازۀ نجف برسی بگو:خدا را سپاس که ما را به این جایگاه راهنمایی کرد،و نمی توانستیم به آن راه یابیم اگر خدا راهنماییمان نمی کرد،خدای را سپاس که مرا در شهرهای خود حرکت داد،و بر مرکبهایش سوار نمود،و دور را برایم نزدیک ساخت،و محذور را از من برگرداند،و ناخوشایند را از من دور کرد،تا مرا در حرم برادر رسولش(درود خدا بر او و خاندانش)وارد نمود.پس داخل شهر شو،و بگو:

ص:534

سپاس خدای را که مرا وارد کرد به این بقعۀ مبارکه ای که خدا در آن برکت قرار داد،و آنجا را برای جانشین پیامبرش اختیار نمود،خدا آن را گواه من قرار ده.چون به درگاه اول برسی بگو:خدایا به در خانه ات ایستادم و به درگاهت فرود آمدم،و به رشته ات چنگ زدم،و متعرّض رحمتت شدم،و به ولیّ ات متوسّل شدم،آن را زیارتی پذیرفته،و دعایی مستجاب قرار دهد.چون به در صحن رسیدی بگو:خدایا این حرم،حرم توست،و مقام،مقام توست،و من وارد آن می شوم،و با تو مناجات می کنم،به آنچه تو به آن از من داناتری،و از نهان و راز من آگاه تری،خدای را سپاس خدای مهرورز و نعمت بخش و کرم کننده،که از کرم اوست که زیارت مولایم را به احسانش برای من هموار ساخت،و از زیارتش مرا ممنوع نکرد،و از ولایتش برکنار ننمود،بلکه کرم و احسان کرد.خدایا چنان که معرفتش بر من منّت نهادی پس مرا از پیروانش قرار ده،و به شفاعتش وارد بهشت کن،این مهربان ترین مهربانان.آنگاه داخل صحن شو و بگو:خدای را سپاس که مرا به معرفتش، و معرفت رسولش،و آنکه طاعتش را بر من واجب کرد گرامی داشت،و این از باب رحمت و بخشش به من بود،و به ایمان بر من منّت نهاد،خدای را سپاس که مرا به حرم برادر رسولش وارد نمود،و آن را در حال سلامت کامل به من نشان داد، خدای را سپاس که مرا از زیارت کنندگان قبر جانشین رسولش قرار داد،شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،و شهادت می دهم که محمّد بنده و فرستادۀ اوست،که به حق از نزد خدا آمد،و شهادت می دهم

ص:535

که علی بندۀ خدا و برادر رسول خدا است،خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است،معبودی جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است و سپاس خدای را بر راهنمایی اش،و توفیقش به آنچه از راهش به سوی آن فرا خوانده.خدایا تو برترین مقصود و کریم ترین کسی هستی که به نزدت آمده اند،من اینک به سویت آمده ام،به وسیلۀ پیامبرت،پیامبر رحمت،و برادرش امیر المؤمنین علیّ بن ابی طالب(درود خدا بر آن دو باد)به سوی تو تقرّب می جویم،پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و کوششم را نومید مکن،و به من نظر کن،نظری رحیمانه که به وسیلۀ آن مرا از هلاکت نجات دهی،و مرا نزد خود در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان قرار ده.چون به رواق برسی بایست و بگو:سلام بر رسول خدا،امین خدا بر وحی اش،و واجبات دستورش،ختم کنندۀ آنچه گذشته،و فتح کنندۀ آنچه خواهد آمد،و مسلّط بر آنچه گذشت و می آید،و بر او باد رحمت خدا و برکاتش،سلام بر دارندۀ آرامش،سلام بر دفن شده در مدینه،سلام بر یاری شدۀ مؤیّد،سلام بر ابو القاسم محمّد بن عبد اللّه و رحمت خدا و برکاتش.پس وارد رواق شو،و وقت ورود پای راست را مقدّم بدار،و بر در حرم بایست و بگو:

گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست،یگانه است و شریک ندارد،و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول اوست،از نزد او به حق آمده و رسولان را تصدیق کرده،سلام بر تو ای رسول خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،و برگزیده از خلقش،سلام بر امیر مؤمنان بندۀ خدا،و برادر

ص:536

رسول خدا،ای مولایم ای امیر مؤمنان،بندۀ تو،و فرزند بندۀ تو و فرزند کنیز تو،به نزدت آمده،پناه می جویم به عهدت،قصد می کنم به سوی حرمت،روی می نمایم به مقامت،متوسّل به خدای تعالی هستم به وجودت، آیا وارد شوم ای مولایم،آیا وارد شوم ای امیر مؤمنان،آیا وارد شوم ای حجّت خدا،آیا وارد شوم ای امین خدا، آیا وارد شوم ای ملائکۀ خدا،که مقیم این زیارتگاه هستید؟ای مولای من آیا اجازۀ ورودم می دهی برترین اجازه ای که به یکی از دوستانت داده ای.اگر من شایستۀ آن نیستم تو شایستۀ آنی.

پس عتبه را ببوس،و پای راست را برای وارد شدن مقدّم بدار،و در حال ورود بگو:

به نام خدا،و با خدا،و در راه خدا،و بر کیش رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)، خدایا مرا بیامرز،و به من رحم کن و توبه ام را بپذیر،تویی توبه پذیر مهربان.

سپس حرکت کن تا در برابر قبر مطّهر قرار گیری،و پیش از رسیدن به قبر توقّف کن، و روی خود را به سوی قبر کرده و بگو:سلام از خدا بر محمّد رسول خدا،امین خدا بر وحی و پیامهایش،و فرمانهای حتمی اش،و معدن وحی و تنزیل،ختم کنندۀ آنچه گذشته، و فتح کنندۀ آنچه می آید،و چیره بر تمام گذشته،و آینده،گواه بر خلق،چراغ تابنده،و سلام و رحمت و برکات خدا بر او.خدایا بر محمّد و اهل بیت مظلومش درود فرست،

ص:537

برترین و کامل ترین و بالاترین،و شریف ترین درودی که بر یکی از انبیا و رسولان و برگزیدگانت فرستادی خدایا درود فرست بر امیر مؤمنان بنده ات و بهترین خلق خود پس از پیامبرت،و برادر رسولت،و جانشین محبوبت،که او را از میان خلقت برگزیدی،و راهنمایی بر کسی که به پیامهایت برانگیختی،حاکم دین به عدلت،و جداکنندۀ حکم تو میان آفریدگانت،و سلام و رحمت و برکات خدا بر او خدایا درود فرست بر امامان از فرزندانش،آنان قیام کنندگان به فرمانت پس از او،آن پاکانی که آنان را پسندیدی برای یاری دینت،و نگهبانی رازت،و گواهان بر آفریدگانت،و نشانه هایی برای بندگانت(درود تو بر همۀ ایشان)،سلام بر امیر مؤمنان علی بن ابی طالب،جانشین و خلیفۀ رسول خدا،قیام کننده به فرمان خدا،پس از پیامبر،سرور جانشینان و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر فاطمه دختر رسول خدا(درود خدا بر او خاندانش باد)،سرور زنان جهانیان،سلام بر حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشت از میان همۀ آفریدگان،سلام بر امامان راه یافته،سلام بر انبیا و رسولان،سلام بر امامان که عهد خدا به آنان سپرده شده، سلام بر خاصّۀ خدا از میان خلقش،سلام بر دارندگان صفات شایسته،سلام اهل ایمان بر آنان که به امر خلق قیام کردند،و از اولیای خدا پشتیبانی نمودند،و با ترس آنان ترسیدند،سلام بر فرشتگان

ص:538

مقرّب،سلام بر ما و بندگان شایستۀ خدا.پس برو تا نزدیک قبر بایستی،رو به قبر و پشت به قبله کن و بگو:سلام بر تو ای امیر مؤمنان،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای ولیّ خدا،سلام بر تو ای حجّت خدا،سلام بر تو ای امام هدایت،سلام بر تو ای نشانۀ تقوا،سلام بر تو ای جانشین نیکوکار پرهیزگار پاکیزه وفادار،سلام بر تو ای پدر حسن و حسین،سلام بر تو ای ستون دین،سلام بر تو ای سرور جانشینان،و امین پروردگار جهانیان،و داور روز جزا،و بهترین مؤمنان،و سرور صدّیقان برگزیده از نژاد انبیا و در حکمت پروردگار جهانیان و خزانه دار وحیش و مخزن علمش،و خیرخواه امّت پیامبرش و پیرو رسولش،و همدردی کننده با او با جانش،و گویای به حجّتش،و دعوت کننده به شریعتش،و درگذرنده بر آئینش.خدایا من شهادت می دهم که آنچه را از رسولت بر عهده داشت به مردم رساند،و نگهداری کرد آنچه نگهداری اش از او خواسته شده بود،حلالت را حلال کرد،و حرامت را حرام کرد،و احکامت را برپا داشت،و با پیمان شکنان در راهت و ستمکاران در حکومتت،و بیرون رفتگان از فرمانت جهاد کرد،شکیبا و جوینده مقام قرب تو بود،و در راه تو سرزنش سرزنش کنندگان را به چیزی نگرفت،خدایا بر او درود فرست،بهترین دروردی که بر یکی از دوستانت،و برگزیدگانت جانشینان

ص:539

پیامبرانت فرستادی.خدایا این قبر ولیّ توست که اطاعتش را واجب کردی،و بیعتش را بر عهدۀ بندگانت قرار دادی،و خلیفه ات که به خاطر او مؤاخذه می کنی،و می بخشی،و به سبب او پاداش می دهی و کیفر می نمایی،من به طمع آنچه برای اولیایت مهیّا کرده ای آهنگ زیارت او کرده ام،پس به حق بزرگی مرتبه اش نزد تو،و موقعیت فوق العاده اش به پیشگاهت و نزدیکی منزلتش از تو،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و با من چنان کن که تو شایستۀ آنی،به درستی که تو اهل کرم و بخششی،و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم،و بر دو آرمیده در کنارت آدم و نوح،(درود خدا بر آنان باد)

پس ضریح را ببوس و در کنار سر بایست و بگو:ای مولایم،درودم بر توست،و به وسیلۀ تو به پروردگارم،دررسیدن به مقصودم متوسّل می شوم،و شهادت می دهم که متوسّل به تو محروم نیست،و خواستار به وسیلۀ تو از روی معرفت مردود نمی باشد به یقین حاجات او برآورده شود،پس به درگاه تو خدا پروردگارت و پروردگارم شفیع من باش،در برآمدن حاجاتم،و آسان شدن کارهایم،و برطرف شدن سختی ام،و آمرزش گناهم،و وسعت روزی ام،و طول عمرم،و عطا کردن خواسته ام،در آخرت و دنیایم.خدایا قاتلان امیر مؤمنان را لعنت کن.خدایا قاتلان حسن و حسین و امامان را لعنت کن.و آنان را عذاب نما،عذابی دردناک،که بدان گونه احدی از جهانیان را عذاب نکنی،عذابی بسیار،که قطع شدن و مدّت و اندازه برای آن نباشد،به خاطر دشمینهایی که با والیان حکومتت کردند،و برای آنان عذابی آماده کن،که آن را به احدی از بندگانت فرود نیاورده باشی،خدایا وارد کن بر قاتلان

ص:540

یاوران رسولت،و بر قاتلان امیر مؤمنان و بر قاتلان حسن و حسین،و بر قاتلان یاوران حسن و حسین،و بر قاتلان کسانی که در راه ولایت خاندان محمّد کشته شده،عذابی دردناک،دو چندان، در پست ترین طبقه دوزخ،که عذاب از آنها سبک نشود،درحالی که در آنجا ناامید و لعنت شده و در پیشگاه پروردگارشان سرافکنده باشند،و ببینند پشیمانی و رسوایی طولانی را به خاطر قتل عترت انبیا و رسولانت و پیروان آنان از بندگان شایسته ات.خدایا آنان را در پنهانی پنهان،و آشکار آشکار،در زمین و آسمانت لعنت کن.خدایا دربارۀ اولیایت برای من قدم صدق قرار ده،و زیارتگاه ها و قرارگاهشان را محبوب من گردان،تا به آنان ملحقم کنی،و پیرو آنانم گردانی در دنیا و آخرت،ای مهربان ترین مهربانان.پس ضریح را ببوس و پشت به قبله و رو به جانب قبر حضرت امام حسین علیه السّلام بایست و بگو:

سلام بر تو ای ابا عبد اللّه،سلام بر تو ای پسر رسول خدا،سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان،سلام بر تو ای پسر فاطمه زهرا سرور زنان جهانیان،سلام بر تو ای پدر امامان هدایت گر شده،سلام بر تو ای کشتۀ اشک جاری،سلام بر تو ای صاحب مصیبت پی درپی،سلام بر تو و بر جدّ و پدرت،سلام بر تو و بر مادر و برادرت،سلام بر تو و بر امامان از نسل و فرزندانت،شهادت می دهم که

ص:541

خدا خاک را به وسیلۀ تو پاک کرد،و قرآن را با تو واضح نمودا،و تو را و پدر و جدّت،و برادر و فرزندانت را عبرتی برای صاحبان خرد قرار داد،ای فرزندان پدران با میمنت و پاک،و تلاوت کنندگان کتاب،سلام را متوجّه تو می نمایم درودهای خدا و سلامش بر تو،و قرار دهد دلهای مردم را هواخواه تو،آنکه متمسّک به تو شد،و پناه به تو آورد،هرگز نامید نشد.پس پایین پا بایست،و بگو:

سلام بر پدر امامان،و همراه نبوت،و اختصاص یافته به برادری،سلام بر رییس دین و ایمان،و کلمۀ رحمان،سلام بر ترازوی اعمال و زیروروکنندۀ احوال، و شمشیر خدای ذو الجلال،و ساقی چشمۀ گوارای زلال،سلام بر شایستۀ مؤمنان، و وارث دانش پیامبران،و حاکم روز جزا،سلام بر درخت تقوا،و شنوندۀ راز و نهان،سلام بر حجّت رسای خدا،و نعمت کاملش،و انتقام کوبنده اش.سلام بر راه روشن،و ستاره فروزان،و رهبر خیرخواه،و مایۀ آتش زا علیه کفر و شرک،رحمت و برکات خدا بر او باد.پس بگو:خدایا درود فرست امیر مؤمنان علی بن ابی طالب برادر پیامبرت،و ولی و یاور و جانشین وزیرش،و سپردگاهش دانشش،و جایگاه رازش و دروازۀ حکمتش و گویای به برهانش و دعوت کننده به دینش و جانشین او را در امتّش،و زدایندۀ اندوه از

ص:542

چهره اش،شکنندۀ کافران،و به خاک مالندۀ دماغ بدکاران،آنکه او را از پیامبرت به منزله هارون از موسی قرار دادی.خدایا دوست بدار دوستدارش را،و دشمن بدار دشمنش را،و یاری کن یاری دهنده اش را،و خوار کن خوارکننده اش را،و از پیشینیان و پسینیان لعنت کن هرکه در برابر بایستد،و بر او درود فرست برترین درودی که بر کسی از جانشینان پیامبرانت فرستادی ای پروردگار جهانیان.پس به جانب سر برگرد برای زیارت حضرت آدم علیه السّلام و حضرت نوح علیه السّلام و در زیارت حضرت آدم بگو:

سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای پیامبر خدا سلام بر تو ای امین خدا،سلام بر تو ای خلیفۀ خدا در زمینش،سلام بر تو ای پدر بشر،سلام بر تو و بر روان و تنت،و بر پاکان از فرزندان و نسلت،و درود خدا بر تو،درودی که جز خدا آن را شماره نکند،و رحمت و برکات خدا بر تو باد.و در زیارت نوح علیه السّلام نیز بگو:سلام بر تو ای پیامبر خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای ولیّ خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای بزرگ رسولان،سلام بر تو ای امین خدا در زمینش،درود و سلام خدا بر تو و بر روان و تنت،و بر پاکان از فرزندانت و رحمت و برکات خدا بر تو باد.آگاه شش رکعت نماز بخوان،دو رکعت برای امیر مؤمنان علیه السّلام دو

ص:543

رکعت اوّل پس از سورۀ(حمد)سورۀ(الرحمن)و در رکعت دوم بعد از سورۀ(حمد)سورۀ مبارکه(یس)و پس از نماز،تسبیح حضرت فاطمه علیها السّلام را بگو و سپس از خدا طلب آمرزش نما،و برای خود دعا کن،و بگو:

خدایا من این دو رکعت نماز را خواندم،به عنوان هدیه ای از من به آقا و مولایم،ولیّ ات و برادر رسولت،امیر مؤمنان،و سرور جانشینان،علی بن ابی طالب(درود خدا بر او و خاندانش).پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و آن را از من قبول کن،و بر آن پاداشم ده پاداش نیکوکاران.خدایا برای تو نماز خواندم،و رکوع و سجده کردم،یگانه ای و شریکی نداری،چرا که نماز و رکوع و سجود جز برای تو نیست،تویی خدا،معبودی جز تو وجود ندارد.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و زیارتم را قبول کن،و خواسته ام را عطا فرما، به حق محمّد و خاندان پاکش.و چهار رکعت دیگر را هدیه آدم و نوح قرار بده،سپس سجدۀ شکر بجا آور، و در سجده بگو:خدایا به تو روی آوردم،و به تو پناه آوردم،و بر تو توکّل کردم.خدایا تو مورد اطمینان و امید منی،پس آنچه فکر مرا مشغول کرده و مشغول نمی کند،و آنچه را تو را از من به آنان داناتری از من کفایت کن،پناهنده به تو عزیز است،و ثنایت بس عظیم است،و معبودی جز تو نیست،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و گشایش کارشان را نزدیک کن

پس طرف راست صورت را بر زمین بگذار و بگو:رحم کن به خواری ام در برابرت،و زاری ام به درگاهت و

ص:544

به ترسم از مردم،و انس من به تو،ای کریم،ای کریم،ای کریم.آنگاه جانب چپ صورت را بر زمین بگذار و بگو:معبودی جز تو نیست به راستی به راستی،ای پروردگارم از باب بندگی و بردگی برایت سجده کردم.خدایا عملم اندک است.آن را دو چندان گردان،ای کریم،ای کریم.پس به سجده برو و صد مرتبه بگو:

«شکرا»و در دعا کردن بکوش،که اینجا محّل خواستن خواهشها است و بسیار استغفار کن که جای آمرزش گناهان است، و حاجات خود را از خدا بخواه،که مقام استجابت دعاهاست.سیّد ابن طاووس در کتاب«مزار»و نیز غیر او گفته اند:

تا زمانی که در نجف هستی هر نمازی که به جا می آوری چه واجب و چه مستحب،بعد از آن این دعا را بخوان:

خدایا از دستورت و تقدیرت و قضایت چاره ای نیست،و جنبش و نیرویی جز به تو نیست.پس آنچه بر ما از قضایی که حتم کردی،یا از تقدیری که مقدّر نمودی،همراه آن به ما صبری عطا کن که بر آن چیره شود،و آن را درهم کوبد،و آن شکیبایی را برای ما،نردبانی به سوی رضوانت قرار ده،که افزوده شود در حسنات ما.و برتری و آقایی و شرف و بزرگواری و نعمتها و کرامت ما در دنیا و آخرت،و از حسنات ما کم نکن.خدایا آنچه به ما از عطایی که عطا کردی،و از فضیلتی که تفضّل فرمودی،یا از کرامتی که کرم کردی،به همراه آن شکری مرحمت فرما که بر آن چیره شود و آن را فرو گیرد،و آن شکر را برای ما، بالارونده در رضوانت،و بالابرنده در حسنات و آقایی،و شرف و نعمتها،و کرامتت در دنیا و آخرت قرار ده،و آن را برای ما نقطه کبر و طغیان و فتنه و کینه توزی و عذاب و رسوایی

ص:545

در دنیا و آخرت قرار مده.خدایا به تو پناه می آوریم،از لغزش زبان،و بدی جایگاه،و سبکی میزان اعمال،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و نیکیهای ما را در مردن به ما برسان،و اعمالمان را به ما مایۀ پشیمانی نشان مده،و هنگام داوری ما را شرمسار مکن،و به بدیهایمان رسوا مساز،در آن روزی که با تو ملاقات می کنیم،دلهای ما را طوری قرار ده که یادت کند،و فراموشتم ننماید،و از تو بهراسد،آن چنان که گویی تو را می بیند،آن هم تا زمانی که تو را ملاقات کنیم،و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و بدیهای ما را تبدیل به خوبیها کن،و خوبیهای ما را درجات،و درجات ما را غرفه های بهشتی،و غرفه های ما را بلندمرتبه گردان.خدایا به تهیدستانمان وسعت ده،از وسعتی که بر خود حتم کردی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و بر ما به هدایت منّت گذار تا باقیمان داری و به کرامت تا زنده مان داری و باز به کرامت[و آمرزش]زمانی که ما را بمیرانی،و به نگهدای در آنچه از عمرمان مانده،و برکت در آنچه روزی نمودی،و کمک به آنچه تکلیفمان فرمودی،و به پابرجایی به آنچه به عهدۀ ما قرار دادی و ما را به ستممان مؤاخذه مکن،و به نادانی مان مقایسه منما،و به خطاهایمان غافلگیر مفرما،و بهترین چیزی که می گوییم در دلهایمان ثابت گردان،و ما را در پیشگاهت با عظمت، و در نزد خودمان خوار قرار ده،و از آنچه به ما آموختی سودمان بخش،و به ما دانش با منفعت بیفزا،و به تو پناه می آورم از دلی که رام نگردد،و از چشمی که اشک نریزد،و از نمازی که پذیرفته نشود،ما را از بدی آشوبها پناه ده،ای سرپرست دنیا و آخرت.سیّد در کتاب(مصباح الزائر)فرموده است:دعای دیگری که مستحب است به دنبال نماز

ص:546

زیارت امیر مؤمنان علیه السّلام خوانده شود:«یا الله یا الله یا الله یا مجیب دعوة المضطرّین»تا آخر،فقیر گوید:این دعا همان دعای صفوان است که به دعای علقمه معروف شده،و در ذیل زیارت عاشورا انشاء اللّه خواهد آمد[صفحه 710].

بدان که زیارت سر مطهّر حضرت سیّدالشّهدا کنار قبر امیر مؤمنان علیه السّلام مستحب است و در کتاب«وسائل»و«مستدرک» فصلی برای آن رقم زده اند.در مستدرک از کتاب«مزار»محمّد بن مشهدی نقل کرده که امام صادق علیه السّلام سر مبارک امام حسین علیه السّلام را نزد سر امیر مؤمنان علیه السّلام زیارت کرد،و چهار رکعت نماز خواند،و آن زیارت این است:

سلام بر تو ای پسر رسول خدا،سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان،سلام بر تو ای پسر صدیقۀ طاهره،سرور زنان جهانیان،سلام بر تو ای مولای من،ای ابا عبد اللّه و رحمت و برکات خدا بر تو باد،شهادت می دهم که نماز را برپا داشتی،و زکات را پرداختی،و به معروف امر کردی،و از زشتی نهی نمودی،و قرآن را تلاوت کردی و حق تلاوتش را بجا آوردی،و در راه خدا جهاد کردی،و حق جهاد را ادا نمودی،و در جنب خدا،بر آزار دشمنان صبر کردی،درحالی که عملت را به حساب حق گذاشتی،تا مرگت فرا رسید، و شهادت می دهم کسانی که با تو مخالفت ورزیدند،و با تو جنگیدند،و آنان که از یاری ات دریغ نمودند،و آنان که تو را کشتند،بر زبان پیامبر امّی ملعون هستند،و زیانکار شد کسی که افترا بست،خدا ستمکاران بر شما را از گذشتگان و آیندگان لعنت کند، و عذاب دردناک را بر آنان دو چندان سازد،ای مولایم به محضرت آمدم ای پسر رسول خدا،در حال زیارت، و عارف به حقّت،دوستدار دوستانت،و دشمن دشمنانت می باشم،به هدایتی که بر آن هستی

ص:547

بینایم،و به گمراهی کسانی که با تو مخالفت کردند آشنایم،پس مرا نزد پروردگارت شفاعت کن.

مؤلف گوید:اگر همین زیارت را در مسجد حنّانه بخوانند مناسب است،زیرا شیخ محمّد بن مشهدی روایت کرده:

امام صادق علیه السّلام،امام حسین علیه السّلام را در مسجد حنّانه به این صورت زیارت کرد و چهار رکعت نماز خواند.پوشیده نماند که مسجد حنّانه از مساجد شریفۀ نجف اشرف است و در حدیث رسیده است که سر منوّر حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام آنجاست و در روایتی است که امام صادق علیه السّلام در آنجا دو رکعت نماز خواند،از آن حضرت پرسیدند:این چه نمازی است؟فرمود:این محلّ سر مطهّر جدّم حسین بن علی علیه السّلام است،که وقتی لشگر از کربلا برگشتند،آن را در اینجا نهادند،سپس به نزد عبید اللّه بن زیاد بردند و از آن حضرت روایت شده:در اینجا این دعا را بخوان:

خدایا جایم را می بینی،و کلامم را می شنوی،و چیزی از کارم بر تو پوشیده نیست،و چگونه پوشیده بماند،آنچه تو ایجادکننده و پدیدآورنده اش هستی،اینک به پیشگاهت آمده ام،از پیامبرت پیامبر رحمت شفاعت می جویم و به جانشین رسولت متوسّل هستم،به حقّ آن دو پیشوا از تو درخواست ثبات قدم و هدایت و آمرزش در دنیا و آخرت را دارم.

شهادت می دهم که تو در راه خدا آن چنان که باید جهاد کردی،و به کتابش عمل نمودی،و روشهای پیامبرش(درود خدا بر او خاندانش) را پیروی کردی،تا خدا تو را به جوارش خواند،و با اختیاراتش تو را به جانب خود قبض روح نمود،و دشمنانت را ملزم به حجت کرد،با آنچه تو راست از حجتهای رسا بر همۀ مخلوقاتش.خدایا قرار ده نفسم را آرام در برابر تقدیرت،خشنود به قضاوتت،حریص به ذکر و دعایت،عاشق به برگزیدۀ دوستانت،محبوب در زمین و آسمانت،شکیبا بر نزول بلایت،سپاسگذار بر فزونی نعمتهایت،یادکنندۀ کامل عطاهایت،مشتاق به شادی دیدارت،توشه برگیرندۀ تقوا برای روز پاداشت،پیرو روشهای اولیایت،جداکننده از اخلاق دشمنانت،غافل از دنیا به سپاس و ثنایت.پس روی مبارک خود را بر قبر گذاشت و گفت:خدای دلهای فروتنان،سرگردان به سوی توست،و راه های مشتاقان به درگاهت نمایان است،و نشانه های قاصدان کوی ات پیداست،و دلهای عارفان از تو هراسان است،و صدای خوانندگان به جانب تو بلند است،و درهای اجابت به رویشان گشوده،و دعای آنکه با تو مناجات کرد مستجاب است،و توبۀ کسی که به سوی تو بازگشت پذیرفته است، و اشک کسی که از ترس تو گریه کرد مورد رحم است،و فریادرسی برای کسی که از تو فریاد خواست آماده است،و کمک برای کسی که از تو کمک خواست رایگان است،و وعده هایت برای بندگانت وفا شده،و لغزش آنکه از

ص:549

تو پوزش خواست نادیده گرفته شده،و اعمال عمل کنندگان نزد تو محفوظ است،و روزیهایت از جانب تو به سوی مخلوقات فرود آینده است،و بهره های فزون به سویشان پیوسته است،و گناهان آمرزش جویان آمرزیده است،و حاجات خلق نزد تو برآورده است،و جایزه های خواستاران،پیش تو کامل گشته است،و عایدات افزون پیاپی است،و سفره های خواهندگان طعام آماده،و حوضهای تشنگان لبریز است.خدایا دعایم را مستجاب کن،و ستایشم را بپذیر،و بین من و اولیایم جمع کن،به حق محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین،تو ولی نعمت و نهایت آرزو و هدف امید منی در بازگشتگاه و محلّ اقامتم.در کتاب«کامل الزیارات»پس از متن زیارت این جملات آمده است:تو معبود و آقا و مولای منی،دوستانمان را بیامرز،دشمنانمان را از ما بازدار،و از آزار ما غافلشان گردان،و کلمۀ حق را نمایان و و آن را برتر کن،و کلمۀ باطل را بلغزان و آن را پست تر قرار ده،تو بر هر چیز توانایی آنگاه امام باقر علیه السّلام فرمود:هرکه از شیعیان ما این زیارت و دعا را در کنار قبر امیر المؤمنین علیه السّلام،یا نزد قبر یکی از ائمه علیهم السّلام بخواند،البته حق تعالی این زیارت و دعای او را در نامه ای از نور بالا برد و مهر حضرت محمّد صلّی اللّه و علیه و آله را بر آن بزند و به این صورت محفوظ باشد،تا به قائم آل محمّد(عج)تسلیم کنند،پس صاحبش را به بشارت و تحیّت و کرامت استقبال نماید ان شاء اللّه تعالی.

مؤلّف گوید:این زیارت شریفه هم از زیارات مطلقه به حساب می آید،و هم از زیارات مخصوصۀ روز غدیر،و هم از زیارات جامعه،که در جمیع روضات مقدسۀ ائمه خوانده می شود.

ابو جعفر دوانیقی می رفتند وارد کوفه شدیم،فرمود:ای صفوان شتر را بخوابان که منطقه نزدیک قبر جدّم امیر المؤمنین علیه السّلام است،پس پیاده شدند،و غسل کردند،و جامه را تغییر دادند،و پای مبارک را برهنه نمودند،و فرمودند:تو نیز چنین کن،پس به جانب نجف روانه شدند،و فرمودند:گامها را کوتاه بردار،و سر را به زیر انداز،که خدا برای تو به عدد هر گامی که بر می داری،صد هزار حسنه می نویسد،و صد هزار گناه محو می کند،و صد هزار درجه برایت بالا می برد،و صد هزار حاجت از تو برمی آورد،و برای تو ثواب هر صدیق و شهید که بوده باشد،یا به قتل رسیده باشد،ثبت می نماید،پس حضرت می رفتند و من نیز با آن حضرت می رفتم،با آرامش دل و تن،و تسبیح و تنزیه و تهلیل خدا می نمودیم،تا به تلها رسیدیم،پس به جانب راست و چپ نظر کردند،و به چوبی که در دست داشتند خطی کشیدند و فرمودند:جستجو کن،جستجو کردم اثر قبری یافتم،پس اشک دیده به چهرۀ مبارکش جاری شد و گفت «انا للّه و انا الیه راجعون»و چنین ادامه داد:سلام بر تو ای جانشین نیکوکار با تقوا،سلام بر تو ای خبر بزرگ،سلام بر تو ای صدّیق رشید، سلام بر تو ای نیکوکار پاک،سلام بر تو ای جانشین رسول پروردگار جهانیان،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا بر همۀ خلق،شهادت می دهم که تو محبوب و بندۀ خاصّ و خالص خدایی،سلام بر تو ای ولی خدا،و جایگاه راز و گنجینۀ علم و خزانۀ دار وحی خدا.

سپس خود را به قبر چسبانده و گفتند:

پدر و مادرم فدایت ای امیر مؤمنان،پدر و مادرم فدایت ای حجّت قاطع بر دشمنان،پدر و مادرم فدایت ای دروازۀ مقام،پدر و مادرم فدایت ای نور کامل خدا،شهادت می دهم که تو آنچه را از خدا و رسول خدا(درود خدا بر او

ص:551

و خاندانش)بر عهده داشتی به طور کاملی رساندی،و آنچه نگهداری اش از تو خواسته شده بو رعایت کردی،و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ نمودی،و حلال خدا را حلال کردی،و حرام خدا را حرام ساختی،و احکام خدا را بپا داشتی،و از حدود خدا تجاوز نکردی،و خدا را خالصانه بندگی کردی،تا مرگت فرا رسید،درود خدا بر تو،و بر امامان بعد از تو.آنگاه حضرت صادق علیه السّلام برخاست و بالای سر آن حضرت چند رکعت نماز گذارد، و فرمود:ای صفوان هرکه به این زیارت،امیر مؤمنان علیه السّلام را زیارت کند،و این نماز را بجا آورد،به سوی اهلش بازگردد درحالی که گناهانش آمرزیده و عملش مقبول و پسندیده شده باشد،و برای او ثواب هرکه از ملائکه آن حضرت را زیارت کرده باشد نوشته شود،صفوان با تعجّب گفت:ثواب هرکه از ملائکه آن حضرت را زیارت کند؟!!فرمود:آری در هر شبی هفتاد قبیله از ملائکه آن حضرت را زیارت می کنند.پرسید:هر قبیله چه تعدادند؟فرمود:صد هزار ملک،پس آن حضرت رو به قبر به پشت خارج شدند،و در اثنای بیرون آمدن گفتند:ای جدّم،ای آقایم،ای پاکیزه و پاکم،خدا این زیارت را آخرین زیارت من از تو قرار ندهد،و روزی من کند،بازگشت به سویت و ماندن در حرمت،و بودن با تو،و با نیکان از فرزندانت را،درود خدا بر تو و بر فرشتگانی که تو را دربر گرفته اند.صفوان گفت:به حضرت عرض کردم اجازه می دهید اصحاب خود را از اهل کوفه خبر کنم،و این قبر را به ایشان نشان دهم،فرمود:آری،و درهمی چند به من عنایت کردند،که قبر را با آن مرمّت و اصلاح نمودم.

با پدرم به زیارت قبر جدّم امیر المؤمنین در نجف رفتیم،پدر نزد قبر مطهّر ایستاد و گریست و گفت: سلام بر پدر امامان و دوست نبوّت،و خاصّ به برادری،سلام بر رئیس ایمان،و ترازوی اعمال،و شمشیر خدای دارای بزرگی،سلام بر شایستۀ اهل ایمان،و وارث دانش پیامبران،حاکم در روز جزا،سلام بر درخت تقوا، سلام بر حجّت رسای خدا،و نعمت کامل او،و انتقام کوبنده اش،سلام بر راه روشن،و ستاره فروزان،و پیشوای خیرخواه،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سپس گفت تویی وسیله و سببم به سوی خدا،و مراست حق دوستی و آرزومندی به درگاه خدای عزّ و جل،پس شفیع من باش در ایستادگی در بر آوردن حاجتم،و آن حاجت آزادی ام از آتش است،و مرا از این جایگاه با موفّقیّت بازگردان،و بدست آوردن همۀ آنچه خواسته ام،به حق رحمت و قدرتش.خدایا عقلی کامل و مغزی ممتاز،و دلی پاک،و عملی بسیار،و ادبی برتر نصیبم کن،و همۀ اینها را به سود من قرار ده نه بر زیانم،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

شد،صبر کردید به حساب خدا گذاشتی تا مرگت رسید،شهادت می دهم که تو خدا را ملاقات کردی.درحالی که شهید بودی، عذاب کند خدا کشنده ات را به انواع عذاب،و بر او عذاب را تازه کند،به سویت آمدم،شناسای به حقّت، و بینای به شأنت،دشمن با دشمنانت و آنکه به تو ستم کرد،ان شاء اللّه بر این عقیده پروردگارم را ملاقات کنم،ای ولی خدا،مرا گناهان زیادی است،از من نزد پروردگارت شفاعت کن،که تو را پیش خدا جایگاه معلومی است، و تو را به درگاه خدا آبرو و حق شفاعت است،و خدای تعالی فرموده است:و شفاعت نکنند جز برای کسی که او پسندد.

خواهد آمد،و زیارت امیر المؤمنین علیه السّلام به این کیفیت است:رو به قبر آن حضرت بایست و بگو:

سلام بر تو ای فرستاده خدا،سلام بر تو ای برگزیده خدا،سلام بر تو ای امین خدا،سلام بر کسی که خدا او را برگزیده و به خود مخصوصش گردانید،و او را از میان آفریدگانش اختیار کرد،سلام بر تو ای دوست خدا،تا شب تاریک و ظلمانی شود،و روز روشن و نورانی گردد،سلام بر تو تا آنگاه که ساکت شود ساکتی،و گویا گردد گویایی،و بتابد تابنده ای،و رحمت و برکات خدا بر تو باد،سلام بر مولای ما امیر مؤمنان علی بن ابی طالب،دارای سابقه های درخشان،و مناقب نیکو و مردانگی و نابودکنندۀ لشکرهای کفر،سخت نبرد، زورآزمای بزرگ،ثابت پاه،ساقی مؤمنان با جام،از حوض رسول پابرجای امین.سلام بر دارندۀ خرد و برتری و احسانهای پیوسته،و کرامات و عطاها.سلام بر قهرمان مؤمنان،و شیر یکتاپرستان،و کشندۀ مشرکان،و جانشین رسول پروردگار عاملیان،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر کسی که خدا به جبرئیل تأییدش نمود،و به میکاییل کمکش کرد،و در دو جهان مقرّبش ساخت،و هرچه را مایۀ چشم روشنی است به او عطا نمود،درود خدا بر او و بر اهل بیت پاکش،و بر فرزندان برگزیده اش،و بر امامان راه یافته،آنان که به معروف امر کردند،و از زشتی نهی نمودند،و نمازها را بر ما واجب فرموده،و ما را به پرداخت زکات امر کردند،و روزۀ

ص:555

ماه رمضان و قرائت قرآن را به ما شناساندند.سلام بر تو ای امیر المؤمنین،و رئیس دین،و پیشرو سپیدرویان.سلام بر تو ای درگاه خدا،سلام بر تو ای دیدۀ نگرندۀ خدا،و دست گشودۀ حق،و گوش شنوا،و نگهدارندۀ راز او،و حکمت رسا و نعمت کامل، و کیفر کوبنده اش،سلام بر بخش کنندۀ بهشت و دوزخ.سلام بر نعمت خدا به نیکان و انتقامش علیه ناپاکان.سلام بر سرور پرهیزکاران برگزیده.سلام بر برادر رسول خدا، و پسر عمویش،و همسر دخترش،و آفریده شده از خمیره اش.سلام بر ریشۀ دیرین و شاخۀ کریم،سلام بر میوۀ چیده.سلام بر ابو الحسن علی.سلام بر درخت طوبی سلام بر سدرة المنتهی.سلام بر آدم برگزیدۀ خدا،و نوح پیامبر خدا،و ابراهیم دوست خدا، و موسی همسخن خدا،و عیشی روح خدا،و محمّد حبیب خدا،و کسانی که میان آنانند از پیامبران و صدّیقان،و شهیدان،و شایستگان،و اینان نیکو دوستانی هستند.سلام بر نور نورها،و عصارۀ پاکان،و عنصرهای برگزیده.سلام بر پدر امامان نیکوکار سلام بر ریسمان محکم خدا،و طرف پا برجای او،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر امین خدا بر روی زمینش،و جانشین،و حاکم به فرمانش،و سرپرست آئینش،و گویای به حکمتش،

ص:556

و عمل کننده به قرآنش،برادر رسول،و همسر بتول،و شمشیر از نیام بیرون آمده خدا.سلام بر صاحب دلیلها،و نشانه های غالب،و معجزات چیره،و رهایی بخش از هلاکتها،آن کسی که خدا در آیات محکم او را ذکر کرده و فرموده است:او در اصل کتاب نزد ما علیّ حکیم است.سلام بر نام پسندیدۀ خدا،و چهرۀ تابان او،و طرف والایش،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر حجّتهای خدا،و جانشینانش و خاصان خدا و برگزیدگانش،و بندگان خالص و امینانش،و رحمت و برکات خدا بر آنان باد،قصد تو کردم ای مولای من،ای امین خدا و حجّتش درحالی که زائرم،و به حقّت عارفم،و با دوستانت دوستم،و با دشمنانت دشمنم،به وسیلۀ زیارتت متقرّب به خدایم،پس مرا نزد خدا پروردگارم و پروردگارت شفاعت کن،در خلاص شدنم از آتش و برآورده شدن حاجاتم،حاجات دنیا و آخرت.پس خود را به قبر بچسبان،و آن را ببوس،و بگو:

سلام خدا و فرشتگان مقرّبش و آنان که به دلهایشان تسلیم تواند،ای امیر مؤمنان و آنان که گویای به برتری تو هستند،و شاهد بر اینکه تو صادق و امین و صدّیقی،این سلامها و رحمت و برکات خدا بر تو باد،شهادت می دهم که تو پاک طینت و پاک و پاکیزه ای،از پدران و مادران پاک طینت و پاک و پاکیزه،برای تو شهادت می دهم ای ولیّ خدا،و ولیّ رسول خدا به رساندن حق و ادای تکلیف،و شهادت می دهم که تویی شیفته خدا،و درگاه رحمت او،و

ص:557

اینکه تو محبوب خدا،و جلوۀ او هستی که از آن جانب به سوی او آیند،و تو راه خدایی،و بندۀ خدا و برادر رسول خدا هستی،به سوی تو آمدم تا به وسیلۀ زیارتت به خدا تقرّب جویم مشتاق به توام در شفاعت،به شفاعت آزادی ام را از آتش طلب می کنم،به تو از دوزخ پناهنده ام،از گناهانم که بر پشتم بار کرده ام گریزانم،به امید رحمت پروردگار به تو پناه آوردم آمده ام تا تو را شفیع خود قرار دهم ای مولایم،و به خدا تقرّب جویم،تا حاجاتم را برآورد،ای امیر مؤمنان به پیشگاه خدا برایم شفاعت کن،من بندۀ خدا و غلام و زائر توام،و برای تو نزد خدا مقام پسندیده و منزلتی بزرگ و شأن والا،و شفاعت پذیرفته است،خدا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و درود فرست بر امیر مؤمنان بندۀ پسندیده ات،و امین وفادارترت،و دست آویز محکمت،و دست برترت،و سویۀ والایت،و کلمۀ نیکوترت،و حجّتت بر مردم، و صدّیق اکبرت،و سورر جانشینان،و رکن اولیا،و تکیه گاه اصفیا،امیر مؤمنان،و رئیس دین،و مقتدای شایستگان و امام مخلصان،معصوم از نارواییها،پاک از لغزشها،پاکیزه از عیب،منزّه از شک،برادر پیامبرت، و جانشین رسولت،به صبح رساندۀ شب هجرت در خوابگاهش،و کمک دهندۀ به او با دل وجانش،و برطرف کنندۀ اندوه از

ص:558

چهره اش،آنکه او را قرار دادی شمشیر،برای نبوّتش،و نشانه ای برای رسالتش و گواهی بر امّتش،و دلیلی بر حجّتش،و حمل کنندۀ پرچمش،و سپری برای جانش،و راهنمایی برای ملّتش،و نیرویی برای جنگش،و تاجی بر سرش،و دری برای رازش،و کلیدی برای پیروزی اش،تا جایی که سپاه شرک را به اجازۀ تو شکست داد،و ارتشهای کفر را به دستورت نابود کرد،و جانش را در خشنودی رسولت بخشید،و آن را وقف طاعتت نمود،پس درود فرست خدایا بر او،درودی همیشگی و ماندگار.سلام بر تو ای ولیّ خدا،و ستارۀ درخشان،و نور جانشین،ای خلاصۀ پاکان،ای راز خدا،به درستی که میان من و خدا گناهانی است که پشتم را سنگین کرده،و بر آنها بخشودگی نمی آید جز خشنودی او،پس به حق کسی که تو را بر رازش امین دانست، سرپرستی کار بندگانش را از تو درخواست،مرا به درگاه خدا شفیع باش،و از آتش پناه ده،و از حوادث روزگار پشت وپناه باش، که من بندۀ خدا و دوست و زائر تو هستم،درود خدا بر تو باد.

پس شش رکعت نماز زیارت به جای آر،و هر دعا که خواستی بخوان،و بعد از آن بگو:

سلام بر تو ای امیر مؤمنان،از جانب من،همیشه سلام خدا بر تو باد،تا باقی ام و شب و روز باقی است.پس اشاره کن و به سوی قبر امام حسین علیه السّلام متوجّه شو و بگو:سلام بر تو ای ابا عبد اللّه،سلام بر تو ای پسر رسول خدا،زائر به سوی شما دو بزرگوار آمده ام،متوسّل به خدا پروردگار

ص:559

و پروردگار شما هستم،به وسیلۀ شما متوّجه به خدایم،و به مقام شما به درگاه خدا در این حاجتم شفاعت می طلبم.و بخوان تا آخر دعای صفوان انّه قریب مجیب سپس رو به قبله کن و بخوان از اول دعای:ای خدا،ای خدا،ای خدا، ای اجابت کنندۀ دعای ناچاران،ای برطرف کنندۀ اندوه اندوهناکان،مرا بازگردان با برآوردن حاجتم و کفایت آنچه به اندیشه ام انداخته اندیشه اش،از امر دنیا و آخرتم،ای مهربان ترین مهربانان.

پس روی به جانب قبر امیر مؤمنان علیه السّلام کن و بگو:

سلام بر تو ای امیر مؤمنان،و سلام بر ابی عبد اللّه الحسین تا زنده ام، و شب و روز باقی است،خدا این زیارتم را آخرین زیارت شما قرار ندهد،و بین من و شما جدایی نیندازد.مؤلّف گوید:پیش از این ذکر شد که دعای صفوان همان دعایی است که به دعای علقمه مشهور شده و ذکر آن در زیارت روز عاشورا[صفحۀ 710]بیاید ان شاء اللّه.

بر موسی همسخن خدا،سلام بر عیسی روح خدا،سلام بر محمّد حبیب خدا،و رحمت و برکاتش بر آنان باد.سلام بر نام پسندیدۀ خدا،و جمال والا،و راه مستقیمش،سلام بر پیراستۀ برگزیده،سلام بر ابو الحسن علی بن ابی طالب و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر خالص دوستان صمیمی،سلام بر اختصاص یافته به سرور زنان،سلام بر ولادت یافته در کعبه،و تزویج شده در آسمان،سلام بر شیر خدا در میان کارزار،سلام بر کسی که مکّه و منی به او شرافت یافت،سلام بر صاحب حوض،و حمل کنندۀ پرچم توحید،سلام بر پنجمنین نفر اهل عبا،سلام بر صبح رسانندۀ شب هجرت در بستر پیامبر،و فداکنندۀ جانش برای جان او در برابر دشمنان،سلام برکنندۀ در خیبر،و پرتاب کنندۀ آن به هوا،سلام بر سخنگوی با اصحاب کهف در غارشان به زبان پیامبران سلام بر جوشانندۀ آب چاه در بیابان بی آب وگیاه،سلام برکنندۀ سنگ سخت،که مردان تنومند از کندنش عاجز شدند،سلام بر سخنگوی با اژدها بالای منبر کوفه با زبان فصیحان،سلام بر خطاب کنندۀ به گرگ و گفتگوکنندۀ با جمجمۀ مرده در نهروان،درحالی که استخوانها از روی کهنگی تکّه تکّه شده بود،سلام بر صاحب شفاعت در روز قیامت،و رحمت

ص:561

و برکات خدا بر او باد.سلام بر امام پاکیزه،هم پیمان با محراب عبادت،سلام بر صاحب معجزۀ چیره،و گویای به حکمت و سخن درست،سلام بر کسی که تأویل محکم و متشابه نزد اوست،و اصل کتاب پیش اوست،سلام بر کسی که آفتاب برای او بازگشت،هنگامی که غروب کرده بود،سلام بر زنده دارندۀ شب تاریک به عبادت و اندوه،سلام بر کسی که بدون شک جبرییل او به لقب امیر المؤمنین خطاب کرد،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر امیر مؤمنان،سلام بر سرور جانشینان،سلام بر آقای آقایان،سلام بر صاحب معجزات،سلام بر کسی که فرشتگان هفت آسمان از حملاتش در جنگها تعجّب کردند،سلام بر کسی که با پیامبر گفتگوی پنهانی کرد،و پیشاپیش گفتار پنهانش صدقه ها داد،سلام بر فرماندۀ لشگرها،و صاحب جنگها سلام بر خطاب کننده به گرگ بیابانها،سلام بر نور خدا در تاریکیها سلام بر کسی که خورشید برایش بازگشت،در نتیجه نماز از دست رفته اش را ادا کرد،و رحمت و برکات خدا بر او باد، سلام بر امیر مؤمنان،سلام بر سرور جانشینان،سلام بر پیشوای پرهیزگاران،سلام بر وارث دانش انبیا،سلام بر رئیس دین،سلام بر نگهدار مؤمنان،سلام بر مقتدای اهل صدق،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام

ص:562

بر حجّت نیکان،سلام بر پدر امامان پاک،سلام بر اختصاص یافته به شمشیر ذو الفقار،سلام بر ساقی دوستانش از حوضر پیامبر مختار،(درود خدا بر او و خاندانش باد)تا شب و روز از پی هم درآید،سلام بر خبر بزرگ،سلام بر کسی که خدا در حقّش این آیه را نازل کرد:به راستی در اصل کتاب نزد ما علّی حکیم است،سلام بر راه راست خدا،سلام بر وصف شده در تورات و انجیل و قرآن حکیم،و رحمت و برکات خدا بر او باد.

پس خود را بر ضریح می چسبانی و آن را می بوسی و می گویی:ای امین خدا،ای حجّت خدا،ای ولیّ خدا، ای راه خدا،زیارت کرد تو را بنده و دوستت،آنکه به قبرت پناه آورده،و بار حاجاتش را به درگاهت افکنده، به وسیلۀ تو تقرّب جوی و شفیع خواه به درگاه خداست،زیارتش زیارت کسی است که به خاطر تو دست از رفیقان شسته،و تو را پس از خدا برای خویش کافی دانسته،شهادت می دهم که تو طور و کتاب مسطور ورق گشوده و دریای جوشان دانشی،ای ولیّ خدا برای هر زیارت شده ای نسبت به کسی که او را زیارت کرده،و قصد او را نموده و به زیارت وی آمده عنایتی است،و من دوست توام،و بارم را به درگاهت فرود آورده ام،و به حرمت پناهنده شده ام،و به پناه ضریحت آمده ام،به خاطر آگاهی ام به بزرگی مقامت،و شرافت پیشگاهت،درحالی که گناهان پشتم را سنگین کرده،و خوابم را در ربوده،در نتیجه پناهگاه و جای امن و ملجأی نمی یابم که به آن پناه برم جز

ص:563

به خدای تعالی،و توسّلم به وسیلۀ تو به درگاهش،و شفاعت خواهی ام به تو در پیشگاهش،اینک همانم که به درگاهت فرود آمده ام،و تو را نزد خدا منزلت بزرگ و مقام کریم است،پس نزد خدا شفیع من باش ای مولای من.پس ضریح را ببوس،و رو به جانب قبله کن و بگو:

خدایا به پیشگاهت تقرّب می جویم،ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای سریع ترین حسابرسان، ای بخشنده ترین بخشندگان،به محمّد خاتم پیامبران فرستاده ات به جانب جهانیان،و به برادر و پسر عمویش،آن فراخ سینه،و عالم آشکارکننده،علی امیر مؤمنان،و حسن و حسین دو امام شهید،و به علی بن الحین زین العابدین،و به محمّد بن علی شکافنده دانش پیشینیان،و به جعفر بن محمّد آن پاکیزه گروه صدیقان،و به موسی بن جعفر فرو برندۀ خشم، و نمایان کنندۀ حق،و زندانی ستمکاران،و به علی بن موسی الرّضای امین،و به محمّد بن علی جواد پرچم راه یافتگان،و علی بن محمّد آن نیکوکار صادق،سرور عبادت کنندگان،و به حسن بن علی عسگری زمامدار مؤمنان،و به یادگار بزرگوار،آن حجّت صاحب امر،و آشکارکننده دلایل روشن، که اندوه های مرا برطرف کنی،و بلای حتمی را از من کفایت کنی،و از آتشی که دارای بادهای پر حرارت زهراگین است مرا پناه دهی،به مهربانی ات امی مهربان ترین مهربانان.پس برای هرچه بخواهی دعا کن و آن حضرت را وداع کن و بازگرد

ص:564

مؤلف گوید:سیّد عبد الکریم بن طاووس در کتاب«فرحة الغرّی»روایت کرده:حضرت زین العابدین علیه السّلام به شهر کوفه آمد،و وارد مسجد کوفه شد،ابو حمزه ثمالی که از زاهدان اهل کوفه و از بزرگان آن منطقه بود،در مسجد حضور داشت،امام سجّاد علیه السّلام دو رکعت نماز بجا اورد،ابو حمزه گفت:لهجه ای پاکیزه تر از لهجۀ او نشنیدم،نزدیک او رفتم تا بشنوم چه می گوید:شنیدم می گوید:معبود من اگر تو را نافرمانی کرده ام در عوض تو را در محبوبترین چیزها به پیشگاهت اطاعت کرده ام.و این دعایی است معروف.

مؤلف گوید:ذکر این دعا پس از این در اعمال مسجد کوفه بیاید،و نز ذکر این مطلب هم بیاید که ابو حمزه گفت:آن بزرگوار کنار ستون هفتم آمد،و نعلین خود را از پا درآورد و ایستاد،و دستها را تا برابر گوش برداشت و تکبیر گفت:

که تمام موهای بدنم از ترس آن راست شد،پس چهار رکعت نماز خواند،و رکوع و سجودش را نیکو انجام داد، آنگاه این دعا را خواند:الهی ان کنت قد عصیتک...تا آخر دعا.موافق روایت چند سطر قبل ابو حمزه گفت:آن بزرگوار پس از دو رکعت نماز و دعا از جای برخاست و بیرون رفت،من تا مناخ کوفه:مکانی که شتران را در آنجا می خواباندند دنبال آن حضرت رفتم،در آنجا غلام سیاهی دیدم که شتر گزیده و ناقه ای با اوست،به او گفتم ای سیاه این مرد کیست؟گفت:از سیما و شمایلش او را نشناختی؟!او علی بن الحسین علیهما السّلام است.ابو حمزه گفت:خود را به روی قدمهای آن حضرت انداختم و آنها را بوسیدم،آن جناب مانع ادامۀ این عمل شد و با دست مبارک خود سر مرا بلند کرد و فرمود:این کار را مکن،سجده جز برای خدای عزّ و جلّ نشاید،گفتم:یا ابن رسول اللّه برای چه اینجا آمده اید؟فرمود:برای آنچه دیدی،یعنی نماز در مسجد کوفه،اگر مردم بدانند چه فضیلتی در آن است،به سویش بیایند،گرچه به روش کودکان خود را به زمین کشند،یعنی راه رفتن برای ایشان هرچند در نهایت سختی باشد،مانند اطفالی که هنوز راه نیفتاده اند و نشسته حرکت می کنند.سپس فرمود:آیا میل داری با من قبر جدّم علی بن ابی طالب علیه السّلام را زیارت کنی؟گفتم:آری،حضرت حرکت کرد،و من در سایۀ ناقۀ او بودم،و مرا حدیث می فرمود،تا به غریّین

ص:565

رسیدیم،و آن بقعه ای بود سپید،که نورش می درخشید،انگاه از مرکبش پیاده شد،و دو طرف روی خود را بر آن زمین نهاد و فرمود:ای ابا حمزه این قبر جدّ من علی بن ابی طالب علیه السّلام است،پس زیارت کرد آن حضرت را به زیارتی که اول آن«السّلام علی اسم اللّه الرضی و نور وجهه المضئ»است،پس با آن قبر مطهّر وداع کرد.و به سوی مدینه رفت و من به جانب کوفه برگشتم.مؤلّف گوید:از اینکه سیّد این زیارت را در کتاب«فرحة الغریّ»ذکر نکرده است تأسّف می خوردم و در جستجوی آن بودم،تا یک یک زیاراتی که برای حضرت امیر علیه السّلام نقل شده بود ملاحظه کردم،زیارتی که در ابتدای آن این،دو جمله باشد نیافتم،مگر این زیارت شریف که جملۀ اوّلش موافق است و جملۀ دوّم مخالف[در اوائل زیارت هفتم به این صورت است:«السّلام علی اسم اللّه الرضی و وجهه العلی و شاید این زیارت که سیّد دو جمله اش را نقل کرده همان زیارت باشد،و این اختلاف اندک چنان اهمیتی ندارد اگر بگویی اوّل این زیارت:«سلام اللّه و سلام ملائکته»است نه:«السّلام علی اسم اللّه»گوییم:اوّل زیارت همان«السّلام علی اسم اللّه الرضی»است،و سلامهای سابق به منزله اذن دخول و طلب رخصت است،و شاهد بر این مطلب،مطابقت داشتن این زیارت است با زیارت روز مولود،که کمال شباهت را با هم دارند،به آنجا رجوع کن تا بر تو معلوم گردد،نیز آگاه باش در زیارت ششم«السّلام علی اسم اللّه الرضی و وجهه المضئ» و زیارت روز مولود،این جمله بدون لفظ نور است ولی نه در اول زیارت بلکه در اواخر زیارت ششم و اوایل زیارت هفتم.و اللّه العالم.در هر صورت از تمام زیارات مطلقه همین هفت زیارت را که نقل کردیم کافی است اگر کسی بیش از این بخواهد زیارات جامعه را بخواند،و نیز زیارت مبسوطی که پس از این برای روز غدیر نقل می کنیم قرائت کند،زیار به خواندن آن زیارت در هر زمان،و هرکجا که شخص قرار داشته باشد،روایت وارد شده و باید زیارت حضرت امیر مؤمنان علیه السّلام و نماز در آن حرم مطهّر را غنیمت شمرد،زیرا نماز نزد آن بزرگوار برابر دویست هزار نماز است.از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه امام واجب الطاعة را زیارت کند،و نزد او چهار رکعت نماز بخواند،برای او حجّ و عمره نوشته می شود،و ما در کتاب«هدیة الزائرین»به فضیلت مجاورت قبر امیر مؤمنان علیه السّلام اشاره کردیم،ولی به شرط آنکه

ص:566

مجاور حق جوار آن حضرت را رعایت کند و این کار بسیار مشکلی است که برای هرکسی ممکن نیست و مقام را مقتضی ذکر آن نمی باشد، هرکه خواهد به کتاب«کلمۀ طیّبه»مراجعه کند.

نماز و سلام درود فرستی بر محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین،و علی و محمّد،و جعفر و موسی و علی و محمّد و علی و حسن و حضرت حجّت،و آن را آخرین زیارت من از زیارت ایشان قرار مده،اگر قرارش دهی پس مرا با این امامان نام برده محشور کن، و قلوب ما را به طاعت و خیرخواهی و محبّت و کمک نیک و تسلیم شدن در برابر آنان فروتن فرما

جهانیان،امین خدا بر وحی و دستورات قطعی الهی،و ختم کنندۀ آنچه گذشته،و گشاینده آنچه خواهد آمد،و چیره بر همۀ اینها،و رحمت و برکات و درودها و تحیّات خدا بر او باد.سلام بر پیامبران خدا و رسولانش،و فرشتگان مقرّب و بندگان شایسته اش.سلام بر تو ای امیر مؤمنان و سرور جانشینان،و وارث دانش پیامبران،ولی پروردگار جهانیان و مولای من و مولای مؤمنان،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر تو ای مولای من ای امیر مؤمنان،ای امین خدا بر روی زمینش،و سفیر او در خلقش،و حجّت رسایش بر بندگان.سلام بر تو ای دین معتدل خدا،و راه راستش.سلام بر تو ای خبر بزرگی که آنها در آن اختلاف کردند،و از آن بازخواست شوند.سلام بر تو ای امیر مؤمنان،به خدا ایمان آوردی،درحالی که همه شرک می ورزیدند،و حق را تصدیق گفتی وقتی که آنان را تکذیب می نمودند و جاد کردی و آنان از جهاد عقب نشینی می کردند،خدا را عبادت کردی،درحالی که خالص نمودی برای او دین را،صبر کردی و به حساب خدا گذاشتی،تا مرگ تو را دررسید،آگاه باشید لعنت خدا بر ستمکاران.سلام بر تو ای آقای مسلمانان و رئیس دین،و پیشوای اهل تقوا،و مقتدای سپیدرویان،و رحمت و برکات خدا بر تو باد شهادت می دهم که تویی برادر رسول خدا،جانشین،و وارث علمش،و امین او بر قانونش،و

ص:569

جانشین او در امّتش،و اوّل کسی که به خدا ایمان آورد،و آنچه را بر پیامبرش نازد شده بود تصدیق کرد،و شهادت می دهم که آن حضرت همۀ آنچه را خدا دربارۀ تو نازل کرد به مردم رساند،و امر خدا را دربارۀ تو با صدای بلند اعلام کرد،و بر امّتش حتمی بودن طاعت و ولایتت را واجب نمود،و بیعت تو را بر عهدّ آنان نهاد،و حضرتت را نسبت به مؤمنان سزاوارتر از خودشان قرار داد،چنان که خدا خود او را این چنین قرار داد،سپس پیامبر اسلام خدا را بر مردم شاهد گرفت و فرمود:آیا من آن نیستم که رساندم.همه گفتند:

به خدا آری.پس فرمود:خدایا گواه باش،و تو برای گواهی و حاکمیت بین بندگان بسی.پس خدا لعنت کند منکر ولایتت را بعد از اقرار،و شکنندۀ پیمانت را پس از پیمان بستن،و شهادت می دهم که تو به عهد خدای تعالی وفا کردی،و خدای تعالی وفا کنندۀ به عهد خویش برای توست،و هرکس به آن پیمانی که با خدا بسته وفا کند،خدا پاداش بزرگی به او خواهد داد.و شهادت می دهم که تویی امیر مؤمنان آن حقّی که قرآن به ولایتت گویا شد،و رسول خدا در این زمینه برای تو از امّتت پیمان گرفت،و شهادت می دهم که تو و عمو و برادرت کسانی هستید که با خدا با جانهایتان معامله کردید،پس خدا این آیه را در حق شما نازل کرد:به درستی که خدا از مؤمنان خرید جانها و اموالشان را،که در عوض به آنها بهشت برای آنان باشد،و در راه خدا پیکار می کنند، پس می کشند و کشته می شوند،وعده ای است بر او،محقق شده در تورات و انجیل و قرآن،و کیست که به عهد خود وفادارتر از خدا باشد،پس شادی کنید به معامله ای که انجام دادید،و این است آن رستگاری بزرگ

ص:570

آنانند توبه کنندگان،عبادت کنندگان،روزه گیران،رکوع کنندگان،سجودکنندگان،امرکنندگان به معروف،نهی کنندگان از منکر،و نگهبانان حدود خدا،و به مؤمنان بشارت ده،شهادت می دهم ای امیر مؤمنان،که شک کننده درباره تو به رسول امین ایمان نیآورده،و اینکه روی گرداننده از ولایت تو به ولایت غیر،معاندانه روی گردان از دین است،دین میانه ای که پروردگار جهانیان برای ما پسندیده،و آن را روز غدیر به ولایت تو کامل نموده است،و گواهی می دهم که در این گفته خدای عزیز رحیم،مقصود تویی:به حقیقت این است راه راست من،از آن پیروی کنید،و راههای دیگر را پیروی ننمایید،که شما را از راه او پراکنده کند،به خدا سوگند گمراه شد،و گمراه کرد کسی که از غیر تو پیروی نمود،و کسی که تو را دشمن داشت،ستیزه ورزان از حق روی گرداند.خدایا امرت را شنیدیم.و اطاعت کردیم و راه راست تو را پیروی نمودیم پروردگارا ما را هدایت کن،و بعد از اینکه ما را به طاعتت هدایت کردی دلهایمان را منحرف مساز،و ما را از سپاسگذاران نعمتهایت قرار ده،و شهادت می دهم که تو پیوسته با هوای نفس مخالف،و با پرهیزگاری هم پیمان،و به فرو خوردن خشم توانا و گذشت کننده از مردم و آمرزندۀ آنان بودی،و زمانی که خدا معصیت می شود خشمناک،و هنگامی که اطاعت می شود خشنودی به آنچه خدا با تو پیمان بسته بود عامل بودی،و آنچه نگهداری اش از تو خواسته شده بود رعایت نمودی،و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ کردی،و آنچه از حق بر عهده ات نهاده شده بود رساندی،و آنچه را به آن وعده داده شدی به انتظار نشستی،و شهادت می دهم که از روی زبونی محافظه کاری نکردی،و در اثر بی تابی و عجز از گرفتن حقت باز نایستادی،و به خاطر ترس و وحشت،از پیکار با غصبان ولایتت قدم به عقب نگذاشتی،و به علّت سستی بر خلاف آنچه خدا

ص:571

را خشنود می کند اظهار خشنودی ننموده،و برای آنچه در راه خدا به تو دررسیده سست نشدی،و به خاطر ترس و زبونی از خواستن حقّت ناتوان و درمانده نگشتی،پناه به خدا از اینکه چنین باشی،بلکه زمانی که مورد ستم واقع شدی.به حساب پروردگارت گذاشتی،و کارت را به او واگذار کردی،و ستمکاران را پند دادی ولی نپذیرفتند،و اندرز دادی ولی قبول نکردند،و آنان را از خدا ترساندی،ولی نترسیدند،و شهادت می دهم که تو ای امیر مؤمنان در راه خدا به حق جهاد کردی،تا اینکه خدا تو را بجوارش فرا خواند،و به اختیارش تو را به جانب خود قبض روح کرد،و حجّتت را بر دشمنانت ختم کرد، با به قتل رساندن تو را،تا حجّت به سود تو و زیان باشد همراه با آنچه برای تو بود از حجّتهای رسا بر همۀ خلق.سلام بر تو ای امیر مؤمنان،خدا را خالصانه عبادت کردی،و صابرانه در راه خدا جهاد نمودی،و به حساب خدا جانبازی کردی،و به کتابش عمل نمودی،و روش پیامبرش را پیروی کردی،و نماز را بپا داشتی،و زکات را پرداختی،و به معروف امر کردی،و تا توانستی از منکر نهی نمودی طالب بودی آنچه را نزد خداست،راغب بودی در آنچه خدا وعده داد،کاسۀ صبرت از پیش آمدها لبریز نشد،و هنگام سختیها سست نگشتی،از مقابل هیچ جنگجویی بازنگشتی،آنکه غیر این امور را به تو نسبت داد تهمت زد،و به باطل دروغ بر تو بست،و مرگ بر کسی که با اصرار بر مخالفت با تو از تو روی گرداند،به راستی در راه خدا به حق جهاد کردی،و بر آزار مردم به نیکی صبر کردی صبری به حساب خدا،تویی اوّل کسی که به خدا ایمان آوردی،و برای او نماز خواندی،و جهاد کردی،و خود را در

ص:572

خانۀ شرک برای حق آشکار نمودی، درحالی که زمین انباشته به گمراهی بود،و شیطان آشکارا عبادت می شد،و تویی گویندۀ این سخن:کثرت مردم در پیرامونم عزّتی به من نیفزاید و پراکنده شدنشان ترسی به من اضافه نکند،اگر همۀ مردم از من دست بردارند،نالان نشوم،پناهنده به خدا شدی و عزّت یافتی،آخرت را بر دنیا برگزیدی و پارسا گشتی،خدا تأییدت نمود و راهنمایی فرمود،و در گردونۀ خلوص قرار داد،و تو را برگزید،کردارهایت ضد و نقیض نشد،گفتارهایت اختلاف نیافت،حالاتت زیر و رو نگشت،ادعای بیهوده نکردی،و بر خدا دروغ نبستی،و به متاع اندک دنیا طمع نورزیدی،گناهان تو را آلوده نساخت،همواره امورت بر پایۀ برهانی از سوی پروردگارت بود،در کارت بر یقین بودی،به سوی حق و راه مستقیم هدایت می نمودی،شهادت می دهم شهادت حق،و سوگند می خورم سوگند صدق،که محمّد و خاندانش(درود خدا بر آنان باد) سروران خلقند،و اینکه تو مولای من و مولای همۀ مؤمنانی،تو بندۀ خدا و ولیّ او و برادر جانشین و وارث او هستی،و او گویندۀ این سخن به حضرت توست:سوگند به کسی که مرا به حق برانگیخت به من ایمان نیاورد آنکه به تو کافر شد،و به خدا اقرار ننمود آنکه به انکار تو برخاست،گمراه شد کسی که مردم را از تو بازداشت،و به سوی خدا و به جانب من راه نیافت،و این گفتار پروردگار عزّ و جلّ من است:من آمرزنده ام آن کس را که توبه کرد،و ایمان آورد،و عمل شایسته انجام داد،سپس به سوی ولایت تو راه یابد.مولای من فضل تو مخفی نمی ماند،و نورت

ص:573

خاموش نگردد،و آنکه تو را انکار کند ستمکار و بدبخت است،مولای من تو حجّت بر بندگانی و راهنمای به سوی راه راستی،و ذخیرۀ روز معادی،مولای من خدا مقامت را در دنیا بلند کرد، و درجه ات را در آخرت والا گردانید،و بینایت نمود به آنچه بر کسی که با تو مخالفت کرد پوشیده ماند،و بین تو و موهبتهای خدا حجاب شد،لعنت خدا بر حلال شمارندگان حرمتت،و دفع کنندگان حقّت، و شهادت می دهم که آنان از زیانکارترین مردمی هستند که آتش چهرۀ آنان را می سوزاند،و در میان دوزخ زشت و عبوس هستند، و شهادت می دهم که اقدام نکردی،و قدم به عقب نگذاشتی،و سخن نگفیتی و باز نایستادی مگر به فرمان خدا و رسولش.

خود فرمودی:سوگند به آنکه جانم در دست اوست،رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)به من نظر کرد، درحالی که پیش قدمانه شمشیر می زدم،ایشان به من فرمود:ای علی تو نسبت به من به منزلۀ هارونی نسبت به موسی،جز اینکه بعد از من پیغمبری نیست،و من تو را خبر می دهم که مرگ و زندگی تو با من و براساس راه و رسم من است،به خدا سوگند دروغ نگفتم،و به من دروغ گفته نشد،و گمراه نشدم و کسی به وسیلۀ من گمراه نشده،و آنچه را پروردگارم با من عهد کرده فراموش نکردم،من بر برهانی از سوی پروردگارم هستم که برای پیامبرش بیان نموده و پیامبر نیز برای من بیان داشته است و من به راستی بر راه روشن هستم که آن را صریح می گویم با صراحت تمام،ای امیر مؤمنان به خدا سوگند راست گفتی،و حق گفتی.پس خدا لعنت کند کسی را که تو را با آنکه با تو دشمنی کرد برابر قرار داد،درحالی که خدا می فرماید:آیا کسانی که می دانند،با کسانی که نمی دانند برابرند؟پس خدا لعنت

ص:574

کند کسی را که مساوی تو قرار داد،آن کس را که خدا ولایتت را بر او واجب کرد،و حال اینکه تو ولیّ خدایی،و برادر رسول خدایی و دفاع کننده از دین خدایی،و کسی هستی که قرآن به برتری اش گویاست،خدای تعالی فرمود:خدا جهادکنندگان را بر نشستگان برتری داد به اجری بزرگ،درجات و مغفرت و رحمت از جانب او برای جهادگنندگان است،و خدا همواره آمرزنده و مهربان است و خدای تعالی فرمود:آیا آب دهی به حاجیان و آباد دادن در مسجد الحرام را قرار داده اید همانند آن کس که به خدا و روز جزا ایمان آورده،و در راه خدا جهاد کرده است؟هرگز پیش خدا برابر نیستند،خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی کند.آنان که ایمان آورده اند و هجرت کردند،و در راه خدا با اموال و جانهایشان جهاد کردند،از جهت مقام به نزد خدا برترند،و ایشان رستگارانند،نویدشان می دهد پروردگارشان به رحمتی از جانب خود و خشنودی،و بهشتهایی که در آنها نعمت پایدار برای آنان باشد.در آن بهشتها جاودانند،به راستی که نزد خدا پاداشی بزرگ است.شهادت می دهم که تو به ستایش خدا مخصوص گشته ای،و مخلص در طاعت خدایی،برای هدایت جایگزینی نجستی،و در بندگی پروردگارت احدی را شریک نساختی،خدای تعالی دعای پیامبرش(درود خدا بر او و خاندانش)را در حق تو اجابت کرد،سپس اظهار آنچه تو را سزاوار حکومت بر ملّتش کرده بود به او فرمان داد،برای بالا بردن شأنت،و علنی ساختن برهانت،و دفع باطلها،و بریدن بهانه ها،پس زمانی که از آشوب اهل فسق بیمانک شد، و دربارۀ تو در برابر منافقان محافظکاری کرد،پروردگار جهانیان به او وحی کرد:ای رسول!آنچه از پروردگارت به تو نازل

ص:575

شده به مردم برسان،اگر انجام ندهی پیام خدا را نرسانده ای،خدا تو را از مردم حفظ می کند پس او بارهای سنگین سفر را بر دوش جان نهاد،و در حرارت شدید نیمۀ روز برخاست،سخنرانی کرد و شنواند،و فریاد زد،پس پیام حق را رساند،سپس از همۀ آنها پرسید:آیا رساندم؟گفتند:به خدا قسم آری.فرمود:

خدایا شاهد باش.سپس به مردم خطاب کرد:آیا من آن نیستم که به مؤمنان از خود آنان سزاوارترم؟گفتند:آری،پس دست تو را گرفت،و فرمود:هرکه را که من مولای اویم،پس این علی مولای اوست،خدایا دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و یاری کن کسی را که یاری اش کند،و خوار کن هرکه خوارش سازد.پس به آنچه خدا دربارۀ تو بر پیامبرش نازل کرد،ایمان نیاورد جز عده ای اندک،و اکثرشان را نیفزود جز زیانکاری،پیش از آن نیز خدا در حق تو این آیه را نازل کرد درحالی که آنان دوست نداشتند:ای کسانی که ایمان آورده اید،هرکه از شما از دینش برگردد،خدا به زودی قومی را بیاورد،که آنها را دوست دارد،و آنها هم خدا را دوست دارند،بر مؤمنان نرمند،و بر کافران سخت،در راه خدا جهاد کنند،از سرزنش سرزنش کنندگان نمی ترسند،این است فضل خدا،به هر که بخواهد عنایت می کند،خدا گسترنده و دانا است.جز این نیست که شما ولیّ خدا و رسول او و همۀ آنانی هستند که ایمان آورند،و آنانی که نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند،درحالی که رکوع کننده اند،و هرکه با خدا و رسولش و کسانی که ایمان آوردند دوستی کند،پس حزب خدا حزب پیروز است.پروردگارا به آنچه نازل کردی ایمان آوردیم،و از پیامبر پیروی نمودیم،پس ما را با گواهان بنویس.پروردگارا

ص:576

دلهای ما را پس از آنکه هدایتمان کردی منحرف مساز،و به ما از نزد خود رحمتی ببخش،که تو بسیار بخشنده ای خدایا ما می دانیم که این گفتار از نزد تو حق است،پس لعنت کن کسی را که با آن معارضه کرد،و به آن کبر ورزید،و آن را تکذیب کرد،و کافر شد،و زود است بدانند کسانی که ستم کردند،به چه بازگشتگاهی برگردند.سلام بر تو ای امیر مؤمنان و سروز جانشینان،و رأس عبادت کنندگان،و پارساترین پارسایان،و رحمت خدا و برکات و درودها و تحیّاتش بر تو باد،تویی خورانندۀ طعام در حال دوست داشتن آن،به درمانده و یتیم و اسیر تنها به خاطر خشنودی خدا،که از آنها پاداش و سپاسی نمی خواستی،و خدای تعالی در حق تو چنین گفت:دیگران را بر خود ترجیح می دهند،گرچه خود تهیدست باشند،هرکه از بخل وجودش محفوظ ماند پس آنانند از رستگاران، تویی فروبرندۀ خشم،و گذشت کننده از مردم،و خدا نیکوکاران را دوست دارد،تویی صبرکننده در تنگدستی و پریشان حالی و به هنگام جنگ،تویی بخش کننده به برابری،و دادگر در میان ملّت،و آگاه به مقرّرات خدا،از میان همۀ انسانها،خدای تعالی خبر داد از آنچه سزاوار کرده تو را از فضلش به گفته اش:آیا کسی که مؤمن است همانند کسی است که فاسق است؟هرگز برابر نیستند.امّا کسانی که ایمان آورده اند،و کار شایسته کردند،برای آنها بهشتهای خویش جایگاه جهت پذیرایی به پاداش آنچه انجام دادند،و تویی اختصاص یافته به علم قرآن،و حکم تأویل،و صریح گفتار پیامبر،و تو راست موقعیتهای

ص:577

گواهی شده،و مقامات مشهور،و روزهای یاد شده،روز بدر،و روز احزاب آن زمان که چشمها منحرف،و جانها به گلوها رسید،و به خدا گمان می بردید،گمانهای گوناگجون،در آنجا اهل ایمان آزمایش شدند،و دچار تزلزل روحی گشتند تزلزل سخت.آن هنگام اهل نفاق و آنان که در دلهایشان بیماری بود گفتند:خدا و رسولش جز فریب به ما وعده ندادند.و در آن زمان گروهی از آنان گفتند:ای اهل مدینه جایی برای شما نیست،بازگردید،و جمعی از آنان از پیامبر اجازه می خواستند،می گفتند:خانه های ما باز و بی حفاظ است و حال آنکه بی حفاظ نبود،آنان جز فرار از جنگ قصدی نداشتند،و خدای تعالی فرمود:همین که اهل ایمان دسته های کفر و شرک را دیدند گفتند:این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داد،خدا و رسولش راست گفتند،و آنان را نیفزود مگر ایمان و تسلیم،پس عمرو قهرمان آنها را کشتی،و جمع آنان را فراری دادی،و خدا آنان را که کافر بودد با خشمشان بازگرداند،درحالی که به غنیمتی دست نیافتند،و خدا جنگ را از اهل ایمان کفایت کرد،و خدا نیرومند و عزیز است،و روز احد هنگامی که از اطراف پیامبر فرار می کردند،و به احدی اعتنا نمی نمودند،و پیامبر آنان را از پشت سرشان به کارزار دعوت می کرد، تو بودی که مشرکان را برای حفظ پیامبر به راست و چپ دفع می کردی،تا خدا گزند آنان را در حالی که ترسان بودند از شما دو بزرگوار برگرداند،و شکست خوردگان را به وسیلۀ تو یاری کرد.و روز حنین،بنابر آنچه قرآن در این آیه به آن گویا شد:

«زمانی که نفرات زیاد شما باعث شگفتی شما شد،ولی شما را به هیچ وجه بی نیاز نکرد،و زمین با آن فراخی اش بر شما تنگ شد،سپس

ص:578

روی گردانده فرار کردید.آنگاه خدا آرامش خود را بر رسولش و بر مؤمنان نازل فرمود».«مؤمنان» تو بودی و همراهانت،و عمویت عباس شکست خوردگان را صدا می زد:ای اصحاب سورۀ بقره،ای اهل بیت شجره،تا جماعتی به او پاسخ دادند،که تو رنج آنها را کفایت کردی،و به جای آنها کمک را عهده دار شدی،پس نومید از پاداش برگشتند،و امیدوار به وعدۀ خدای تعالی به توبه،و این است سخن خدا که عظیم باد یادش:«آنگاه خدا توبه می پذیرد پس از آن،توبۀ کسی را که بخواهد،درحالی که تو درجۀ صبر را به دست آوردی،و به مزد بزرگ پیروز شدی،و روز خیبر که خدا شکست منافقان را آشکار کرد،و دنبالۀ کافران را برید،و سپاس خدای را پروردگار جهانیان،درحالی که آنها از پیش با خدا پیمان بسته بودند که فرار نکنند،و به یقین پیمان خدا مورد بازخواست است.مولای من تویی حجّت رسا،و راه روشن،و نعمت کامل،و برهان تابناک،پس گوارا باد تو را،آنچه خدا از برتری به تو داد، و نابود باد دشمن نادانت،با پیامبر(درود خدا بر او و خاندانش)در تمام جنگها و لشگرکشیهایش حاضر بودی، پیشاپیش پرچم اسلام را به دوش می کشیدی،و در برابرش شمشیر می زدی،سپس تنها برای تدبیر و کاردانی مشهودت و بینایی ات در امور،در تمام میدانها تو را به فرماندهی می گماشت،و امیری بر تو نبود،چه بسیار کارهایی که تقوا مانع اجرای تصمیت در آنها شد،اما جز تو در مثل آن از هوای نفس پیروی کرد،پس نادانان گمان کردند،که تو از

ص:579

آنچه او به آن رسید عاجز شدی،به خدا قسم گمان کنندۀ این چنین گمراه شد و را نیافت،و تو واضح ساختی آنچه مشکل شده بود از این امور،برای آنکه توهّم و تردید کرد به گفتارت،درود خدا بر تو که فرمودی:گاهی انسان زبردست و چیره روی چاره را می بیند،ولی در برابرش پرده ای از تقوای خداست،در نتیجه روی چاره را آشکار رها می کند، ولی فرصت آن را غنیمت می داند کسی در امر باکی ندارد،به خدا سوگند راست گفتی،و یاوه سرایان دچار زیان شدند،هنگامی که آن دو عهدشکن[طلحه و زبیر]با تو به فریبکاری برخاستند،و گفتند قصد عمره داریم،به آنان گفتی:به جان خودتان قسم:قصد عمره ندارید،بکله قصد خیانت دارید،در نتیجه از آن دو نفر بیعت گرفتی،و پیمان را محکم کردی،پس در نفاق کوشیدند،زمانی که بر کار نادرستشان آگاهشان کردی،بی توجّهی کردند،و به کار خویش بازگشتند،ولی بهره مند نشدند،و سرانجام کار هر دو خسران شد سپس اهل شام خیانت آن دو را دنبال کردند،و تو پس از بستن راه غدر بر آنان به سویشان حرکت کردی،ولی آنها به دین حق گردن ننهادند.

و در قرآن تدبّر ننمودند،بی خردان پست و گمراهان ناجوانمرد،به آنچه در حق تو بر محمّد نازل شده بود کافرند، و یاوران مخالف تو،درحالی که خدا به پیروی از تو امر کرد،و مؤمنان را به یاری تو فرا خواند،و فرمود خدای عزّ و جلّ:ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را پروا کنید،و با راستگویان باشید.

مولای من حق بر تو نمایان شد،درحالی که مردم آن را به یک سو انداختند،و تو روشهای دینی را پس از کهنگی و نابودی آشکار ساختی،تو راست پیشینۀ جهاد بر پایه تصدیق به قرآن،و تو راست فضیلت جهاد بر

ص:580

پایۀ تحقّق تأویل،و دشمن تو دشمن خدا،و انکارکنندۀ رسول خدا است،دعوت می کند دعوت باطل، حکومت می کند به ستم،فرمان می دهد غاصبانه،دارودسته اش را به دوزخ می خواند،درحالی که عمّار جهاد می کرد و میان دو لشگر فریاد می زد:

کوچ کنید،کوچ کنید به سوی بهشت،و زمانی که آب خواست،با شیر سیراب شد و تکبیر زد و گفت:رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش)به من فرمود:آخرین نوشیدنی ات از دنیا مخلوطی است از شیر،و تو را گروه متجاوز به قتل می رساند،پس ابو العادیه فزاری راه را بر عمّار گرفت و او را کشت،بر ابو العادیه لعنت خدا و لعنت فرشتگان خدا و همۀ پیامبران،و لعنت بر کسی که شمشیر به روی تو کشید،و تو به روی او شمشیر کشیدی،ای امیر مؤمنان،از مشرکان و منافقان تا روز قیامت،و بر آن که خشنود شد به آنچه تو را غمگین ساخت،و غم تو را ناخوش نداشت و دیده برهم نهاد و بی تفاوت گذشت،و علّت و عاملش را نکار نکرد، یا علیه تو به دست و زبان کمک کرد،یا از یاری ات دست کشید،یا از جهاد نمودن به همراه تو،کناره گیری کرد،یا فضل تو را کوچک شمرد، و حقّت را انکار کرد،یا با تو برابر نمود کسی را که خدا قرار داد تو را سزاوارتر به او از خود او،و درودهای خدا و رحمت و برکات و سلام و تحیّاتش بر تو و بر امامان از خاندان پاک تو، که خدا ستوده و بزرگوار است،کار شگفت تر و حادثۀ زشت تر،پس از انکار حق تو،غصب فدک صدّیقه طاهره زهرا سرور زنان،و نپذیرفتن گواهی تو و گواهی

ص:581

دو سرور از نژادت و عترت مصطفی است!!(درود خدا بر شما باد)،و حال آنکه خدا درجۀ شما را بر امّت برتر گرداند،و منزلت شما را رفیع قرار داد،و فضل و شرفتان را بر جهانیان آشکار ساخت، و پلیدی را از شما برد،و پاکتان ساخت پاک ساختنی ویژه،خدا عزّ و جلّ فرمود:انسان بسیار حریص آفریده شده،چون گزندی به او در رسد بی صبری کند،و چون خیری به او در رسد دریغ ورزد،چز نمازگزاران،پس خدای متعالی،پیامبر برگزیده اش را و تو را،ای سرور جانشینان از همۀ خلق استثنا کرد،پس آنان که به تو ستم کردند،چقدر از دیدن حق کور بودند،سپس سهم خویشان پیامبر را از باب فریب برای تو مقرّر داشتند،ولی به جور و ستم از اهلش برگرداندند چون حکومت به تو برگشت با خویشان پیامبر درحالی که از آن دو نفر روی گردان بودی،بخاطر پاداشی که نزد خدا برای تو بود،به همان صورت عمل کردی که آن دو نفر عمل کردند،پس گرفتاری تو به آن دو نفر به گرفتاری پیامبران(درود خدا بر ایشان)در هنگام تنهایی و بی یاوری شبیه شد،و در آرمیدن در بستر پیامبر شبیه به اسماعیل ذبیح(درود بر او)شدی چه آنکه تو نیز مانند او قبول کردی،و اطاعت نمودی به همان صورت که اسماعیل صابرانه و پاداش خواهانه اطاعت کرد،وقتی که ابراهیم به او گفت:«پسرم در خواب دیدم که ترا ذبح می کنم،بنگر که رأی تو چیست»؟گفت:«پدر به آنچه دستور داده شده ای اقدام کن،اگر خدا بخواهد مرا از بردباران خواهید یافت»،و تو نیز زمانی که پیامبر(درود خدا بر او و خاندانش)در بسترش خواباندت و به تو فرمان داد در خوابگاهش بیارامی،و او را با جانت از شر دشمنانش حفظ کنی،فرمانبردارانه به پذیرش دعوتش شتافتی،و خو را برای کشته

ص:582

شدن آماده کردی،در نتیجه خدا از فرمان برداریت قدردانی کرد،و از کار زیبایت به گفتارش جلّ ذکره در قرآن پرده برداشت،آنجا که فرمود:«و از مردم کسی است که جانش را برای بدست آوردن خوشنودی خدا می فروشد»سپس گرفتاریت در جنگ صفین،درحالی که قرآن ها از روی حیله و فریب به نیزه ها بالا رفته بود،در نتیجه شک و تردید پیدا شد،و حق به یک سو افتاد،و از گمان پیروی شد،این گرفتاری ات شبیه به گرفتاری هارون شد،زمانی که موسی او را بر قوم خود امارت داد،آنها از او پراکنده شدند،هارون بر سر آنان فریاد می زد و می گفت:

ای مردم شما به گوساله آزمایش شده اید به درستی که پروردگار شما خدای بخشنده است،از من پیروی کنید.و از دستورم پیروی نمایید،گفتند همچنان روی آور به گوساله خواهیم بود،تا موسی به سوی ما بازگردد!!و همچنین تو ای امیر مومنان،همین که قرآنها بالا رفت گفتی:ای ملّت شما به آن آزمایش شدید و گرفتار نیرنگ گشته اید،امّا از خواستۀ تو سرپیچی کردند،و با تو به مخالفت برخاستند،و گماشتن دو داور را از تو تقاضا نمودند، تو از تقاضای آنان سرباز زدی،و از عمل آنان به سوی خدا بیزاری جستی،و آن را به خودشان واگذاشتی،پس زمانی که حق آشکار شد، و خطای منکر روشن گشت،و به لغزش و انحراف از راه حق اعتراف کردند،پس از آن دچار اختلاف شدند،و از روی بی خردی تو را مجبور به پذیرفتن حکمیّت کردند،حکمیتی که از آن سرباز زدی و آنان می خواستند و تو از آن باز داشتی،روا دانستند گناهانشان را که مرتکب شدند، تو بر راه بینایی و هدایت بودی،و ایشان بر روشهای گمراهی و کوری،همچنان بر نفاق اصرار داشتند، و در گمراهی سرگردان بودند،تا خدا سنگینی کار ناپسندشان را به آنان چشاند،و کسی را که با تو دشمنی کرد با شمشیرت به نابودی کشید،پس بدبخت و نگونسار شد،و با حجّت تو زنده کرد کسی را که سعادت یافت،و راهنمایی شد.درود خدا

ص:583

بر تو باد بامداد و شامگاه،در حضر و در سفر،بر وصفت مدح کننده ای احاطه نکند،و عیب جویی برتری ات را نابود ننماید،تو در عبادت بهترین خلقی،و در پارسایی خالص ترین آنانی،و در دفاع از دین سرسخت ترین ایشان،با کوششت حدود خدا را بپا داشتی،و با شمشیرت اردوهای خارج از دین را فراری دادی،با سرانگشتهایت شعلۀ جنگها را خاموش ساختی،و با بیانت پرده های شبه را دریدی،و آمیختگی باطل را از حق روشن برطرف کردی،سرزنش هیچ سرزنش کننده ای تو را در راه خدا نگرفت،مدح خدای تعالی تو را بی نیاز کرد از مدح مدّاحان و ستایش وصف کنندگان،خدای تعالی فرمود:از مؤمنان مردانی هستند که به آنچه با خدا بر آن پیمان بسته بودند صادقانه وفا کردند،گروهی بر سر پیمان خود به شهادت رسیدند،و جمعی از آنان انتظار می شکند،و به هیچ روی تغییر نکردند.

زمانی که دیدی پیمان شکنان و ستمکاران و بیرون رفتگان از دین را کشتی،و رسول خدا(که درود خدا بر او و خاندانش باد)وعده اش را به تو راست گفته بود،و تو هم به عهدش وفا کردی،گفتی:آیا وقت آن نرسیده که این محاسن به خون سر رنگین شود؟،با چه زمان بدبخت ترین این ملّت برای این کار برانگیخته می شود،اطمینان داشتی به اینکه بر پایۀ برهانی از پروردگارت و بصیرت از کارت هستی،وارد شونده بارگاه خدایی،شادان به معامله ای که انجام دادی،و این است آن راستگاری بزرگ.خدایا کشندگان پیامبرانت،و جانشینان انبیایت را به تمام لعنتهایت لعنت کن،و آنان را ملازم حرارت آتشت گردان،و لعنت کن کسی را که حقّ ولیّ ات را غصب کرد،و پیمانش را انکار نمود،و او را پس از یقین و

ص:584

اقرار به ولایتش روزی که دین را برای او کامل کردی منکر شد،خدایا قاتلان امیر مؤمنان و کسانی که به او ستم کردند،و پیروان و یاران آنان را لعنت کن.خدایا ستم کنندگان بر حسین را لعنت کن،و همچنین قاتلانش،و پیروی کنندگان از دشمنش و یاوران دشمنش،و راضیان به قتلش،و دریغ کنندگان از یاری اش لعنتی شدید و سخت،خدایا لعنت کن اول ستمکاری که به خاندان محمّد ستم کرد،و آنان را از حقوقشان بازداشت،خدایا اوّل ستمکار و غاصب حق خاندان محمّد را به لعنت اختصاص ده،و هر پیروی کننده از آنچه او شیوه ساخت تا روز قیامت.خدایا درود فرست بر محمّد خاتم پیامبران،و بر علی سرور اوصیا،و خاندان پاکش،و ما را قرار ده از متمسّکین به آنان،و از کامیابان به ولایتشان،و ایمنانی که نه بیمی بر آنان است،و نه اندوهگین می شوند.

مؤلّف گوید:ما در کتاب«هدیة الزائرین»به سند این زیارت اشاره کردیم و اینکه این زیارت را هر روز از نزدیک و دور می شود خواند،و این فایدۀ بزرگی است که البته مشتاقان به عبادت،و شائقان زیارت حضرت شاه ولایت علیه السّلام آن را غنیمت خواهند شمرد.

خانواده اش،و جانشینش،و پاک و خالص و امین و ولیّ اش و شریف ترین عترتش،آنان که به او ایمان آوردند،و پدر نسل و درگاه حکمت و گویای به حجّت و دعوت کننده به شریعتش،و رهرو روشش،و جانشین او بر ملّتش،سرور مسلمانان،و امیر مؤمنان،و پیشرو سپیدرویان،برترین درودی که بر یکی از خلق خود،و برگزیدگان و جانشینان پیامبرانت فرستادی،خدایا من شهادت می دهم که او از جانب پیامبرت(درود خدا بر او و خاندانش)آنچه را بر عهده داشت رساند،و آنچه رساند،و آنچه نگهداری اش از او خواسته شده بود رعایت کرد،و آنچه را به او سپرده شده بود حفظ کرد،حلال کرد حلالت را،و حرام کرد حرامت را،و بپاداشت احکامت را و فرا خواند به راهت،و دوست داشت دوستانت را،و دشمن داشت دشمنانت را،و با پیمان شکنان از راهت،و ستمکاران،و خارج شدگان از فرمانت نبرد کرد،درحالی که شکیبایی به خرج داد،و به حساب خدا گذاشت،روی کنان نه روی گردان،و از سرزنش کنندگان،در راه خدا باکی به خود راه نداد،تا در این زمینه به مقام رضا رسید،و قضا را تسلیم تو کرد،و خالصانه تو را پرستید،و با کوششی سخت خیرخواهی نمود،تا مرگ او فرا رسید،پس به سوی خود شهید و خوشبخت و ولی پرهیزگار و پسندیده و پاک و هدایتگر و هدایت شده قبض روحش نمودی.خدای بر محمّد و خاندان او درود فرست،برترین درودی که بر یکی از پیامبران و برگزیدگانت فرستادی،ای پروردگار جهانیان.

مؤلّف گوید:سیّد ابن طاووس در کتاب«مصابح الزائر»برای این روز شریف،زیارتی دیگر نقل کرده،که اختصاصش

ص:586

به این روز معلوم نیست و آن زیارت مرکّب از دور زیارت است،که علاّمۀ مجلسی آنها را زیارت دوم و سوم کتاب «تحفه»قرار داده است.

خدا،سلام بر تو ای پنجمین اهل عبا،سلام بر تو ای پیشوای سپیدرویان با تقوا،سلام بر تو ای پناه اولیا،سلام بر تو ای زینت یکتاپرستان برگزیده، سلام بر تو ای خالص دوستان،سلام بر تو ای پدر امامان امین،سلام بر تو ای صاحب حوض،و حمل کنندۀ پرچم،سلام بر تو ای بخش کنندۀ بهشت و دوزخ، سلام بر تو ای که مکّه و منی به او شرافت یافت،سلام بر تو ای دریای دانشها،و پناه تهیدستان،سلام بر تو ای که در کعبه به دنیا آمد،و در آسمان با سروز زنان ازدواج داده شد و گواهانش فرشتگان برگزیده بودند،سلام بر تو ای چراغ روشن،سلام بر تو ای که پیامبر به عطای بزرگ اختصاصش داد،سلام بر تو ای که بر بستر خاتم پیامبران خوابید،و او را با جانش از گزند دشمنان حفظ کرد،سلام بر تو ای که خورشید برایش بازگشت،و همطراز شمعون صفا شد،سلام بر تو ای که خدا کشتی نوح را به اسم او و برادرش نجات داد،آنجا که آب در پیرامونش به خروش آمد و لبریز شد،سلام بر تو ای که خدا به وسیلۀ او و برادرش توبۀ آدم را پذیرفت،زمانی که به بیراهه شد،سلام بر تو ای کشتی نجاتی که هرکس متمسّک به آن شد نجات یافت،و هر که از آن پس ماند سرنگون گشت،سلام بر تو ای که با اژدها و گرگ بیابان سخن گفت،سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای امیر مؤمنان،سلام بر تو ای حجّت خدا بر

ص:588

کسی که کافر شد،بازگشت،سلام بر تو ای پیشوای صاحبان خرد،سلام بر تو ای معدن حکمت و جداکننده بین حق و باطل،سلام بر تو ای که علم کتاب نزد اوست،سلام بر تو ای میزان روز حساب،سلام بر تو ای فیصله بخش حکم،و گویای به درستی سلام بر تو ای صدقه دهندۀ انگشتر در محراب،سلام بر تو ای خدا در احزاب به وسیلۀ تو جنگ را از اهل ایمان کفایت کرد،سلام بر تو،ای که یگانگی را برای خدا خالص نمود و بازگشت،سلام بر تو ای قاتل خیبر و کنندۀ در،سلام بر تو ای که فرا خواند او را بهترین همۀ خلق،برای خوابیدن در بسترش،و او جان خود را تسلیم مرگ کرد و دعوت پیامبر را به جان خرید،سلام بر تو ای که طوبی و سرانجام نیکو برای اوست،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر تو ای ولیّ زمام دین، و ای آقای آقایان،سلام بر تو ای صاحب معجزات،سلام بر تو ای که در برتری اش سورۀ عادیات نازل شد،سلام بر تو ای که نامش در آسمان بر سراپرده ها نوشته شده،سلام بر تو ای آشکارکنندۀ معجزات و نشانه ها،سلام بر تو ای فرماندۀ جنگها،سلام بر تو ای خبردهندۀ از آنچه گذشته و از آنچه می آید،سلام بر تو ای خطاب کننده گرگ بیابانها،سلام بر تو ای مهرزننده به سنگ ریزه،و بیان کنندۀ مسائل مشکل،سلام

ص:589

بر تو ای که فرشتگان آسمانها از حملاتش در جنگ تعجّب کردند،سلام بر تو ای که با پیامبر رازگویی نهان داشت و پیشاپیش رازگویی صدقه ها در راه خدا داد،سلام بر تو ای پدر امامان نیکوکار و سروران،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر تو ای دنباله رو پیامبر،سلام بر تو ای وارث دانش بهترین میراث گذار،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر تو ای سرور جانشینان،سلام بر تو ای پیشوای پرهیزگاران،سلام بر تو ای فریادرس حادثه دیدگان، سلام بر تو ای پناه مؤمنان،سلام بر تو ای آشکارکنندۀ دلایل،سلام بر تو ای طه و یس،سلام برت و ای ریسمان محکم خدا،سلام بر تو ای که انگشتر را در نماز به مسکین صدقه داد،سلام بر تو ای برکنندۀ سنگ از دهانۀ چاه،و ظاهرکنندۀ آب گوارا،سلام بر تو ای دیدۀ نگرندۀ خدا،و دست گشوده اش،و زبان تفسیرکنندۀ او در میان تمام آفریدگان،سلام بر تو ای وارث دانش پیامبران،و خزانۀ علم گذشتگان و آیندگان،و صاحب پرچم حمد،و ساقی اولیای خدا از حوض خاتم انبیا، سلام بر تو ای رییس دین،و پیشوای سپیدرویان،و پدر امامان پسندیدۀ، و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر نام پسندیدۀ خدا،و جمال نورانی اش،و طرف

ص:590

نیرومندش،و راه راستش.سلام بر امام پرهیزگار مخلص برگزیده.سلام بر ستاره درخشان،سلام بر امام ابو الحسن علیّ و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر امامان هدایت و چراغهای تاریکیها،و نشانه های پرهیزگاری،و مشعلهای هدایت،و صاحبان خرد،و پناهگاه مردم و دستاویز محکم و حجّت بر اهل دنیا،و رحمت و برکات خدا بر آنان،سلام بر نور انوار،و حجّت جبّار،و پدر امامان پاک،و قسمت کنندۀ بهشت و دوزخ،خبردهنده از آثار،فروریزندۀ مرگ بر کفّار،نجات دهندۀ شیعیان مخلص از بارهای بزرگ گناهان.سلام بر اختصاص یافته به بانوی پاک پرهیزگار دختر پیامبر مختار،ولادت یافته در کعبۀ صاحب پرده ها تزویج شده در آسمان به بانوی نیکوکار پاک پسندیده مرضیّه مادر امامان پاک،و رحمت و برکات خدا بر او باد.سلام بر خبر بزرگ که امّت در حقّش اختلاف کردند،و امّت بر آن عرضه شوند، و از آن بازخواست گردند.سلام بر نور انور خدا،و روشنایی روشن ترش،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر تو ای ولیّ خدا،و حجّت و بندۀ خالص و خاص حق،من گواهی می دهم که تو ای ولیّ خدا همانا در راه خدا جهاد کردی جهادی شایسته،و از راه رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)پیروی نمودی،و حلال دانستی حلال خدا را،و حرام دانستی حرام

ص:591

خدا را،و تشریع کردید احکام الهی را،و بپا داشتی نماز را،و پرداختی زکات را،و به معروف امر کردی و از منکر نهی نمودی،و در راه خدا به جهاد برخاستی با صبر و خیرخواهی و سخت کوشی،و حسابگر پاداش بزرگ نزد خدا،تا مرگ فرا رسید،خدا لعنت کند کسی را که از حقّت منع کرد،و از مقامت کنار گذاشت،و خدا لعنت کند کسی را که این اخبار به او رسید و به آن خشنود شد.خدا و فرشتگان و پیامبران و رسولانش را شاهد می گیرم،که من دوستم با کسی که تو را دوست دارد،و دشمنم با آنکه تو را دشمن دارد.سلام و رحمت و برکات خدا بر او باد.سپس خود را به قبر بچسبان،و آن را ببوس و بگو:شهادت می دهم که سخنم را می شنوی و جایم را می بینی،و درباره ات شهادت می دهم ای ولیّ خدا،به رساندن دین به مردم و ادا کردن وظیفه،ای مولای من.ای حجّت خدا،ای امین خدا،ای ولیّ خدا،همانا میان من و خدای عزّ و جلّ گناهانی است که پشتم را سنگین کرده،و از خواب آرام مانعم گشته،و یاد آنها اعضای درونم را می لرزاند،البته من به سوی خدای عزّ و جلّ و به جانب تو گریخته ام،به حق کسی که تو را امین بر راز خود نمود،و سرپرستی کار خلقش را به تو وانهاد،و طاعتش را به طاعت تو مقرون کرد،و دوستی اش را به دوستی تو پیوند داد،برایم به درگاه خدا شفیع،و از آتش دوزخ پناه،و در روزگار پیشتیبان باش.باز خود را به قبر بچسبان و آن را ببوس و بگو:ای ولیّ خدا،ای حجّت خدا،ای درگاه مغفرت خدا،دوستت و زائرت،و پناهنده به قبرت،و فرود آمده به درگاهت،و بارانداز در جوارت،از تو درخواست

ص:592

می کند،که برایش به پیشگاه خدا،در برآمدن حاجتش،و کامیاب شدن به خواسته اش در دنیا و آخرت شفاعت کنی،همانا برای تو نزد خدا منزلتی بزرگ و شفاعت پذیرفته شده است،ای مولای من مرا از موارد توجّه خود قرار ده،و در حزب خود وارد کن،و سلام بر تو،و بر دو آرمیده در کنار تو آدم و نوح،و سلام بر تو و بر دو فرزندت حسن و حسین و بر امامان پاک از نسلت،و رحمت و برکات خدا بر تو باد.

سپس شش رکعت نماز زیارت بجای آر،دو رکعت برای امیر مؤمنان علیه السّلام و دو رکعت برای جناب آدم علیه السّلام و دو رکعت برای حضرت نوح علیه السّلام و خدا را بسیار بخوان که به اجابت خواهد رسید ان شاء اللّه تعالی.مؤلّف گوید:صاحب کتاب «مزار کبیر»گفته:این زیارت را باید در هفدهم ربیع الاوّل هنگام طلوع آفتاب خواند و علاّمۀ مجلسی قدس سره فرموده:این زیارت در میان زیارات بهترین زیارت است و به سندهای معتبر در کتب معتبره مذکور است و ظاهر بعضی از روایات است که اختصاصی به این روز ندارد،هروقت که این زیارت را بخوانند خوب است.مؤلّف گوید:اگر کسی بگوید:چگونه است که در روز ولادت پیامبر صلی اللّه علیه و آله یا مبعث آن حضرت،زیارت امیر مؤمنان علیه السّلام وارد شده و برای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله در این دو روز زیارت نیست،با آنکه سزاوار بود،زیارت مخصوصی در این اوقات برای پیامبر صلی اللّه علیه و آله وارد شده باشد؟جواب گوییم که این به خاطر شدّت اتصال این دو بزرگوار و کمال اتّحاد این دو نور پاک با هم است،که هرکه امیر مؤمنان علیه السّلام را زیارت کند،رسول خدا صلی اللّه علیه و آله را زیارت کرده و شاهد بر این حقیقت از قرآن آیۀ «أَنْفُسَنٰا» است،«و آن حضرت در آیه مباهله جان مصطفی است و غیر او جان وی نیست»و نیز شاهد آن از معارف اسلامی بسیاری از روایات است.از جمله شیخ محمّد بن مشهدی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:مردی اعرابی خدمت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله مشرّف شد،عرضه داشت:یا رسول اللّه،منزل من از منزل تو دور است،من مشتاق زیارت و دیدن تو می شوم،چون به دیدنت می آیم ملاقاتت

ص:593

برایم حاصل نمی شود،علی بن ابی طالب علیه السّلام را زیارت می کنم،آن جناب مرا به حدیث و مواعظ خود مؤنوس می کند،پس از آن به خاطر ندیدند تو با حالت اندوه و حسرت برمی گردم،فرمود:هرکه علی را زیارت کند مرا زیارت کرده،و هرکه او را دوست بدارد،مرا دوست داشته و کسی که او را دشمن بدارد،مرا دشمن داشته،این مطالب را از جانب من به قوم خود ابلاغ کن و هرکه به زیارت او برود،به تحقیق نزد من آمده و من و جبرئیل و صالح مؤمنان،او را در روز قیامت جزا خواهیم داد.در حدیث معتبری از امام صادق علیه السّلام روایت شده:چون جانب نجف را زیارت کنی،زیارت کن استخوانهای آدم و بدن نوح و جسم علی بن ابی طالب را که به این زیارت،زیارت کرده ای پدران گذشته و محمّد خاتم پیامبران و علی بهترین اوصیا را و در زیارت ششم گذشت که فرمودند:رو به قبر امیر مؤمنان علیه السّلام بایست و بگو:«السّلام علیک یا رسول الله،السلام علیک یا صفوة الله»الی غیر ذلک،به راستی که زیبا سروده شیخ جابر در نوعی تضمین خود به قصیده ازرّیه در حال اشاره به گنبد علوی:

تکیه کن به بزرگترین قبر برای پیامبر*که در آن احمد پاک را چه جانی مدفون است* یا عرش خدا را یعنی که در آن نورانی ترین خورشید است*پس تواضع کن که آنجا خانۀ پاکی است* افلاک بوسیدن خاکش را آرزو کنند و حکیم سنایی گفته: مرتضایی که کرد یزدانش همره جان مصطفی جانش

هر دو یک قبله و خردشان دو هر دو یک روح کالبدشان دو

دو رونده چو اختر گردون دو برادر چو موسی و هارون

هر دو یک درّ یک صدف بودند هر دو پیرایۀ شرف بودند

تا نه بگشاد علم حیدر در ندهند سنّت پیمبر بر

ص:594

سلام بر تو ای وارث موسی همسخن خدا،سلام بر تو ای وارث عیسی روح خدا، سلام بر تو ای وارث محمّد سرور رسولان خدا،سلام بر تو ای امیر مؤمنان سلام بر تو ای پیشوای پرهیزگاران،سلام بر تو ای سرور جانشینان،سلام بر تو ای جانشین رسول پروردگار جهانیان،سلام بر تو ای وارث دانش پیشینیان، سلام بر تو ای خبر بزرگ سلام بر تو ای راه راست،سلام بر تو ای پیراستۀ بزرگوار،سلام بر تو ای جانشین پرهیزگار،سلام بر تو ای پسندیدۀ پاک،سلام بر تو ای ماه نوربخش،سلام بر تو ای بزرگترین صدّیق،سلام بر تو ای بزرگترین جداکنندۀ حق و باطل،سلام بر تو ای چراغ نورافشان،سلام بر تو ای امام هدایت،سلام بر تو ای پرچم پرهیزگاری،سلام بر تو ای حجّت بزرگتر خدا، سلام بر تو ای بندۀ خاص و خالص حق،و امین و برگزیدۀ خدا و درگاه خدا،و معدن حکم خدا،و راز و گنجینۀ علم و خزانه دار و سفیر خدا در میان بندگان،شهادت می دهم که تو نماز را بپا داشتی،و زکات را پرداختی،و امری به معروف و نهی از منکر کردی،و قرآن را تلاوت نموده آن گونه که شایسته تلاوت است،و از جانب خدا دین را به مردم رساندی،و به پیمان خدا وفا

ص:596

کردی،و کلمات خدا به وسیله تو کامل شد،و در راه خدا جهاد کردی جهادی شایسته،و برای خدا و رسولش (درود خدا بر او و خاندانش باد)خیرخواهی نمودی،و به جانبازی برخاستی،با صبر و برای خدا،درحالی که دفاع کننده بودی از دین خدا،و حفظ کنندۀ جان رسول خدا،خواهان آنچه نزد خداست،مشتاق به آنچه خدا وعده داد،و از جهاد رفتی بر روشنی که بر آن بودی،حاضر و گواه و گواهی شده،خدا پاداش دهد از جانب پیامبرش،و از سوی اسلام و اهلش از چنین صدّیقی!برترین پاداشها،شهادت می دهم تو اولین فرد ملّت بودی در اسلام،و خالص ترینشان در ایمان،و شدیدترینشان در یقین،و ترسنده ترینشان از خدا،و بزرگترینشان در قبول زحمت،و بااحیتاطترینشان نسبت به رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد)،و برترینشان در فضائل،و زیادترینشان در سوابق،و بلندترینشان در درجه،و شریف ترینشان در منزلت،و بزرگوارترینشان در پیشگاه او،پس نیرومند بودی هنگامی که مردم سست بودند،و لمازم بودی راه رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)را،و شهادت می دهم که تو جانشین پیامبر بودی،جانشینی بر حق،در این امر به رغم خواهش منافقان و خشم کافران،و کینۀ فاسقان،و تو را کشمکشی نبود،به کار حکومت قیام کردی،هنگامی که آنها کاهلی کردند و نطق کردی،زمانی که آنان از سخن گفتن دم زدند،به نور خدا پیش رفتی،آن زمان که آنها توقّف کردند،پس هرکه تو را پیروی کرد راه یافت،تو اول آنان بودی در سخن گفتن،و سخت ترینشان در دفاع،و درست ترینشان در گفتار،و استوارترینشان در رأی،و شجاع ترینشان در قلب، و زیادترینشان در یقین،و نیکوترینشان در عمل،و آگاه ترینشان به امور،برای اهل ایمان پدری مهربان بودی،

ص:597

زمانی که تدبیر امورشان به دست تو افتاد پس تو به دوش کشیدی،آنچه آنان از آن ناتوان شدند،و حفظ کردی آنچه را آنها ضایع نمودند،و رعایت کردی آنچه را آنها فرو گذاردند،و دامن همّت به کمر زدی زمانی که ترسیدند،و برتر شدی وقتی آزمند شدند،و صبر کردی آنگاه که صبر نکردند،بر کافران عذابی ریزان بودی و شدید،و خشمگین،و برای مومنان باران رحمت و نعمت فراوان و دانش بی پایان بودی،دلیلت کند نشد،دلت منحرف نگشت،بصیرتت به ناتوانی ننشست،وجودت نترسید،مانند کوه بودی که تندبادها حرکتش ندهد،و شکننده ها از جا برش ندارد،آن چنان بودی که رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)فرمود:قوی در بدن،فروتن پیش خود،عظیم نزد خدا،بزرگ در زمین، با عظمت در آسمان،برای احدی دربارۀ تو جای طعنه زدن نبود،و برای گوینده ای در حقت زمینۀ عیب جویی وجود نداشت،و برای خلق نسبت به تو برای خواسته های باطلشان جای طمعی،و نه کسی را پیش تو توّقع نرمشی،ناتوان و خوار نزد تو،نیرومند و عزیز به حساب می آید، تا حقّش را به نفع او بگیری،و نیرومند و عزیز پیش تو،ناتوان و خوار شمرده می شد تا حق را از چنگ او درآوری نزدیک و دور نزد تو در این زمینه برابرند،کار تو حق و درستی و خوشرفتاری است،و گفته ات حکم و حتم،و دستورت بردباری و تصمیم،و رأیت دانش و تدبیر،دین به تو اعتدال یافت،و سختی به تو آسان شد،و آتشها به وسیلۀ تو خاموش گشت،و ایمان به جناب تو نیرومندی یافت،و اسلام به تو پایدار شد،و مصیبتت مردم را درهم شکست،پس ما از آن خداییم و به سوی او باز می گردیم،خدا لعنت کند کس

ص:598

که تو را کشت،و آنکه با تو مخالفت ورزید،و آنکه به تو دروغ بست،و آنکه بر تو ستم روا داشت، و حقّت را غصب کرد،و خدا لعنت کند کسی را که این خبر به او رسید و به آن خشنود شد،ما با توجّه به خدا از ایشان بیزاریم،خدا لعنت کند ملّتی را که با تو مخالفت ورزیدند،و ولایتت را انکار نمودند،و بر علیه تو به هم کمک رساندند و تو را کشتند،و از تو منحرف شده، و از یاری ات دریغ کردند،خدا را سپاس که آتش را جایگاه آنان قرار داد،و چه جایگاهی است برای واردشدگان، برایت شهادت می دهم ای ولیّ خدا،و ولیّ رسولش(درود خدا بر او و خاندانش باد)به رساندن پیام حق، و ادای وظیفه،و شهادت می دهم که تو حبیب و درگاه و همراه خدایی،و سویه ای هستی که از آن به جانب خدا می آیند،و تویی راه خدا،و تویی بندۀ خدا،و برادر رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد) به نزدت آمده ام،یارت کننده به خاطر بزرگ بودن حال و منزلتت نزد خدا،و رسولش،و به زیارتت به سوی خدا تقرّب می جویم مشتاق به سوی توام،در شفاعت،به شفاعتت رهایی خویش را می طلبم،از آتش به تو پناهنده ام از گناهانم که بر پشت خود بار کرده ام گریزانم،هراسان به سوی توام،درحالی که امید به رحمت پروردگار دارم،به سوی تو آمده ام،تو را به جانب خدا به شفاعت می گیرم ای مولایم.تقرّب می جویم به وسیلۀ تو به خدا،تا به عنایت تو حاجاتم برآورده شود،ای امیر مؤمنان مرا به درگاه خدا شفاعت کن،من بندۀ خدا،و دوست و زائر تو هستم،برای تو نزد خدا مقام معلوم و منزلت و مقام بزرگ و شفاعت پذیرفته است.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست

ص:599

و درود فرست بر بنده و امین وفادارت،و دست آویز محکم و دوست برترت،و کلمۀ نیکوتر و حجّت بر بندگانت و صدّیق اکبر و سرور جانشینان و پایۀ اولیا و تکیه گاه برگزیدگان،امیر مومنان در پیش پرهیزگاران،و مقتدای صدّیقان،و پیشوای شایستگان،آن معصوم از لغزشها،و بریده از نقایص،و پیراسته از عیب،و پاک از شک،برادر پیامبرت،و جانشین رسولت،و خوابیده بر بسترش،و کمک دهنده به پیامبر با جانش،و برطرف کنندۀ اندوه از چهره اش،آنکه او را قرار دادی شمیشیری برای نبوّتش و معجزه ای برای رسالتش و دلالتی روشن برای حجّتش،و حمل کنندۀ پرچمش،و نگهدارندۀ جانش،و راهنمایی امّتش،و قدت برای نبردش،و تاجی بر سرش و درگاهی برای یاری اش و کلیدی برای پیروزی اش،تا سپاهیان شرک را با یاری ات شکست داد،و اردوهای کفر را به دستورت نابود ساخت و جانش را در راه خشنودی تو و رسولت بخشید، و آن را وقف بر اطاعت او،و سپری در برابر گرفتاریهای پیامبر قرار داد،تا جان پیامبر(درود خدا بر او و خاندانش باد)در میان مشت او برآمد،و از خنکی آن را در ربود،و بر چهرۀ خود کشید،و فرشتگان او را بر غسل و تجهیز رسول خدا کمک کردند،آن حضرت بر پیامبر نماز خواند،و جنازه اش را در خاک گذاشت،و قرض او را ادا کرد،و به وعده اش وفا نمود،و ملازم پیمانش شد،و پا جای پایش نهاد،و وصیّتش را حفظ کرد،و زمانی که یاورانی برای خود یافت،خود به

ص:600

کارهای سنگین خلافت قیام کرد،درحالی که با قدرت تمام بارهای گران امامت را به دوش کشید،پس پرچم هدایت را در میان بندگانت برافراشت،و جامۀ امنیّت را در کشورهایت گشود،و عدالت را در میان مخلوقاتت گستراند،در بین مردم به قرآنت حکومت کرد،و مقررّاتت را بر پا نمود،و انکار را مقهور و خوار کرد،کجی را راست نمود،و فتنه را آرام ساخت،و سستی را به نابودی کشید،و شکاف اجتماعی را بست،و پیمان شکنان و ستمکاران و خارج شدگان از دین را کشت،و همواره زندگی کرد بر راه و روش رسول خدا(درود خدا ب راو و خاندانش باد)و طریق او،و نرمی خوی او،و زیبایی روش او،درحالی که به روشش اقتدا کرد،و به عزّتش آویخت،و عهده دار طریق او شد،و نمونه های عالی کارهای حضرتش را نصب العین خود قرار داد.بندگانت را به آن کارها وادار می کرد،و به آن امور دعوت می نمود،تا وقتی که محاسنش به خون سرش رنگین شد.خدایا همچنان که او در طاعت تو شک را بر یقین ترجیح نداد،و به اندازۀ چشم برهم زدنی بر تو شرک نیاورد،بر او درود فرست درودی پاکیزه،روینده که به وسیلۀ آن در بهشت به درجۀ نبوت برسد،و از جانب ما به او درود و سلام برسان،و عنایت کن به ما از جانبت خود،در دوستی اش فضل و احسان و مغفرت و خشنودی را،که تو دارندۀ فضل تنومندی،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

سپس ضریح را ببوس،و طرف راست صورت خود را بر آن بگذار و پس از آن جانب چپ را،آنگاه به سوی قبله برگرد، و نماز زیارت بجای آر،و پس از نماز هرچه خواهی دعا کن،و بعد از گفتن تسبیح حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام بگو:

ص:601

خدایا تو بر زبان پیامبر و رسولت محمّد(درود تو بر او و خاندانش)به من بشارت دادی و فرمودی:«و بشارت ده کسانی را که ایمان آوردند،که برای آنان است نزد پروردگارشان قدم راستی.خدای من به همۀ پیامبران و رسولانت (درود تو بر ایشان)مؤمنم،پس از معرفت به آنان در موقعیتی قرارم مده که در بر مردم رسوایم سازی،بلکه مرا با آنان قرار ده،و با تصدیق به آنان بمیران.خدایا تو آنان را مخصوص به کرامتت گرداندی،و مرا به پیروی از ایشان فرمان دادی.خدایا من بنده و زائر توام،و به تو تقرّب می جویم با زیارت برادر رسولت،و بر هر آمده ای و زیارت شده ای،برای کسی که به نزد او آمده و زیارت کرده حقیّ است،و تو بهترین دیدار شده،و بزرگوارترین زیارت شده ای،پس از تو درخواست می کنم ای خدا،ای مهربان،ای بخشنده،ای جواد،ای بزرگوار،ای یکتا، ای بی نیاز،ای کسی که نزاده و زائیده نشده،واحدی همتایش نبوده،و همسر و فرزندی برنگرفته،اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی تحفه ات را برایم در زیارتم نسبت به رسولت رهایی از آتش دوزخ، و قرارم دهی از آنان که به سوی خیرات می شتابند،و تو را با امید و بیم می خوانند،و از خشوع کنندگان برای خود مقرّرم داری.خدایا بر من منّت نهادی به زیارت مولایم علی بن ابی طالب و به ولایت و معرفتش،پس قرارم ده از کسانی که او را یاری می کنند،و از او یاری می ستانند،و بر من منّت بنه به یاری ات برای دین.خدایا مرا از شیعیانش قرار ده و بر دینش بمیران.خدایا برای من واجب گردان،از رحمت و خشنودی و مغفرت

ص:602

و احسان و روزی وسیع حلال پاکیزه،آن چنان که تو شایستۀ آنی،ای مهربان ترین مهربانان،و سپاس خدای را پروردگار جهانیان.مؤلف گوید:در روایت معتبر آمده حضرت خضر علیه السّلام روز شهادت امیر مؤمنان علیه السّلام گریه کنان و استرجاع انّا للّه و انّا الیه راجعون گویان به شتاب آمد،و بر در حانۀ آن حضرت ایستاد،پس گفت:

خدا رحمت کند ای ابو الحسن،تو اولین نفر ملّت در گرویدن به اسلام،و خالص ترینشان در ایمان،و سخت ترینشان در یقین و ترسنده ترینشان از خدا بودی و بسیاری از فضائل آن حضرت را نزدیک به این عباراتی که در همین زیارت است برشمرد پس اگر در این روز یعنی روز شهادت هم خوانده شود مناسب است،و اصل آن کلمات را که به منزلۀ زیارت روز شهادت است در کتاب هدیه ذکر کرده ایم،هرکه خواهد به آن کتاب مراجعه کند.بدان که ما پیش از این در ضمن اعمال شب مبعث کلامی از سفرنامۀ ابن بطوطه نقل کردیم که به این روضه شریفه«صلوات الله علی مشرفها»متعلّق بود،شایسته است به آنجا رجوع شود

در جای دیگر بجا آورده شود.در روایات وارد شده:مسجد کوفه محّل نماز پیامبران است،و جایگاه نماز حضرت مهدی(عج) خواهد شد،و در روایتی است که هزار پیامبر و هزار جانشین پیامبر در آن،نماز بجا آورده اند،و از بعضی روایات استفاده می شود،که مسجد کوفه از مسجد اقصی که در بیت المقدس قرار دارد افضل است.ابن قولویه از حضرت امام باقر علیه السّلام روایت کرده:اگر مردم بدانند مسجد کوفه چه اندازه فضیلت دارد،هر آینه از شهرهای دور،تهیه زاد و راحله کنند،و به سوی این مسجد بیایند،و نیز فرمود:نماز واجب در آن،برابر است با حجّ مقبول،و نماز مستحب برابر است با عمرۀ مقبوله،به بیان روایت دیگر نماز واجب و مستحبّ در آن همانند حج و عمره ای است که با رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله بجا آورده باشند.شیخ کلینی و غیر او را از مشایخ عظام روایت کرده اند،از هارون بن خارجه که امام صادق علیه السّلام به من فرمود:ای هارون بین تو و مسجد کوفه چه اندازه مسافت است،یک میل میشود؟گفتم:نه،فرمود:همۀ نمازهای خود را در آنجا می خوانی؟گفتم نه،فرمود:

اگر من نزدیک آن مسجد بودم امید داشتم از من یک نماز در آن فوت نمی شد،هیچ می دانی که فضیلت آن مکان چیست؟نبوده بندۀ صالحی و نه پیامبری مگر آنکه در مسجد کوفه نماز گذارده،حتی در شبی که رسول خدا را به معراج می بردند،جبرئیل به آن حضرت عرضه داشت می دانی کجایی؟اکنون در برابر مسجد کوفه ای،فرمود:از پروردگارم اجازه بخواه تا در آن مسجد بروم و دو رکعت نماز بگذارم،جبرئیل از حضرت حق اذن خواست،حق تعالی مرحمت فرمود،پس آن حضرت را فرود آورد و در آن دو رکعت نماز گذارد،بدرستی که جانب راست آن باغی است از باغهای بهشت و وسط آن باغی از باغهای بهشت و پشت آن باغی از باغهای بهشت،همانا نماز واجب در ان برابر است با هزار نماز،و نماز مستحب در ان برابر است با پانصد نماز،و نشستن در ان،بدون تلاوت قرآن و ذکر،عبادت است و اگر مردم بدانند چه اندازه فضیلت در آن است به جانب آن بیایند گرچه به روش کودکان،خود را به زمین کشند و در روایت دیگر آمده:نماز واجب در ان برابر حج است، و نماز مستحبّ به اندازۀ عمره در ذیل زیارت هفتم حضرت امیر علیه السّلام اشاره فضیلت این مسجد شریف گذشت،[صفحه 560]و از پاره ای روایات معلوم میشود که جانب راست این مسجد از جانب چپ آن افضل است.

به نام خدا و به خدا،و در راه خدا،و بر آیین رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد) خدایا فرود آر مرا فرود آمدنی با برکت،که تو بهترین فرود آورندگانی.پس به سوی مسجد کوفه روانه شو،و در حال رفتن بگو:

خدا بزرگتر است و معبودی جز خدا نیست،و سپاس خدای را،و منزّه است خدا.

در دنیا و آخرتی.پس وارد مسجد می شوی.مؤلّف گوید:بهتر آن است از دری که در عقب مسجد است،و مشهور به باب الفیل است وارد شوی،آنگاه می گویی: خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است،این است جایگاه پناهنده به خدا،و به محمّد حبیب خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)و به ولایت امیر مؤمنان و امامان آن ره یافتگان و صادقان و سخنوران و راشدان،آنان که خدا پلیدی را از ایشان دور کرد و پاکشان ساخت پاک ساختنی مخصوص،به آنان به عنوان امامان و هادیان و سرپرستان راضی شدم،تسلیم امر خدا گشتم به او شرک نیاورم چیزی،و همراه او سرپرستی نگیرم،شریک قراردهندگان برای خدا دروغ گفتند،و گمراه شدند گمراهی بس دور،کافی است مرا خدا و اولیای خدا،شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست،یگانه است،و برای او شریکی نیست،و شهادت می دهم که محمّد بنده و رسول اوست،و اینکه علی و امامان ره یافته از نسلش(درود خدا بر آنان باد) سرپرستان منند،و حجّتهای خدا بر بندگانش.

رسولان،و سپاس خدای را پروردگار جهانیان،این است اندازه بخشی عزیز علیم.و هفت مرتبه بگو:

سلام بر نوح در جهانیان.پس بگو:ما تعهّد به وصیّت توییم ای سرپرست مؤمنان ای نوح که ذریّه ات را به آن وصیّت کردی،از رسولان و صدّیقان،و ما از شیعیان تو و شیعیان پیامبرمان محمّدیم،درود خدا بر او و بر خاندانش،و بر همۀ رسولان و پیامبران و صادقان،و ما بر آیین ابراهیم،و دین محمّد امیّ،و امامان ره یافته،و ولایت مولایمان علی امیر مؤمنان.سلام بر مژده دهنده و بیم ده،درودها و رحمت و رضوان و برکات خدا بر او،و بر وصی و جانشینش،آن شاهد برای خدا پس از او بر بندگانش علی امیر مؤمنان،صدّیق اکبر،و تمیزدهندۀ روشن آنکه بیعتش را بر جهانیان گرفتی،به آنان خشنودم از جهت سرپرستی و سروری و حکمرانی در جانم و فرزندانم و خاندانم و مالم و نصیبم و آزادی و محدودیتم و اسلام و دینم و دنیا و آخرتم،و حیات و مرگم،شمایید امامان در کتاب خدا،و فیصله دهندۀ هر مقام و جداکنندۀ بین حق و باطل،و دیدگان آن زنده ای که نمی خوابد،شمایید حکیمان الهی،و به وسیلۀ شما خدا حکم کرد و حق خدا به توسط شما شناخته شد،معبودی جز خدا نیست،محمّد رسول خداست،شما نور خدایید از پیش رو

ص:607

و پشت سر ما،شما آیین خدایید که حکم قطعی بر آن پیشی گرفت،ای امیر مؤمنان من تسلیم شمایم،تسلیمی که چیزی را شریک خدا نسازم،و جز او سرپرستی نگیرم،سپاس خدای را که به وسیلۀ شما مرا هدایت کرد،درحالی که من هدایت نمی یافتم،اگر خدا هدایتم نمی کرد،خدا بزرگتر است،خدا بزرگتر است.خدا بزرگتر است،سپاس خدای را برای آنکه ما را هدایت کرد.

دو رکعت نماز،به حمد و هر سوره که خواهی بخوان،چون فارغ شدی،تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را بجای آور و بگو:

ای مالک و مالک کننده ام،و پوشاننده ام به نعمتهای عظیم بدون داشتن شایستگی،رویم فروتن است برای آنچه قدمها بالای آن قرار می گیرد،برای عظمت ذات بزرگوارت،این سختی و نه این محنت را متّصل به هلاکت قرار مده،از فضلت به من ببخش،چیزی که بدون درخواست به کسی نبخشیدی،تویی،دیرین اوّل که همواره بوده ای،و خواهی بود،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحم کن،عملم را پاک نما،و در عمرم برکت ده،و مرا از آزادشدگان و رها شدگان از آتش قرار ده،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

گناهی در دین و دنیا و آخرتم،ای مهربان ترین مهربانان.روایت شده است که امام صادق علیه السّلام در بیت الطشت دو رکعت نماز بجا آوردند.

و برگزیدۀ صادقان از نسل پاکش،آغاز و انجامشان.سلام بر ابراهیم و اسماعیل،و اسحاق و یعقوب و بر نسل انتخاب شدۀ آنان.سلام بر موسی همسخن خدا،سلام بر عیسی روح خدا،سلام بر محمّد بن عبد اللّه خاتم الانبیاء،سلام بر امیر مومنان و نسل پاکش،و رحمت و برکات خدا بر او باد،سلام بر شما در پیشینیان،سلام بر شما در پسینیان،سلام بر فاطمه زهرا،سلام بر امامان هدایت کننده،گواهان خدا بر بندگانش،سلام بر دیده بان و گواه بر امّتها برای خدا پروردگار جهانیان.سپس نزد این ستون چهار رکعت نماز می خوانی،در رکعت اول (حمد)و(قدر)و در بکعت دوم(حمد)و(توحید)بخوان و در رکعت سوم و چهارم هم به همین ترتیب عمل کن، پس از فراغت از چهار رکعت و تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام بگو:خدایا اگر کسی بوده ام که تو را معصیت کردم،در مقابل اطاعتت کردم در ایمانم به تو،از باب مّنتی که از سوی تو بر من است نه منّتی که از من بر توست،و اطاعتت کردم در محبوب ترین چیزها پیش تو،و آن اینکه مانند بی خردان فرزندی برای تو نگرفتم،و شریکی برایت نخواندم،البته در بسیاری از امور معصیت تو را مرتکب شدم نه از روی عناد و دشمنی،و نه از باب بیرون رفتن از عرضۀ بندگی ات،و نه از جهت انکار مقام ربوبیّتت،بلکه هوای نفسم را پیروی کردم و شیطان

ص:611

مرا لغزاند،آن هم بعد از حجّت و بیان تو بر من،پس اگر عذابم کنی،به خاطر گناهانم می باشد،و در این عذاب ستمکار به من نیستی و اگر از من گذشت کنی و ترحّم فرمایی تنها از روی جود و کرم توست ای کریم،خدایا برای گناهانم نمانده،مگر امید عفوت،و اینک تقدیم می کنم ابزار محرومیت را که تهیدستی و نیاز من است،پس از تو خواستارم چیزی را که سزاوار آن نیستم،و از تو می طلبم آنچه را که مستحقّش نمی باشم.خدایا اگر عذابم کنی به گناهانم عذاب کردی،و هیچ ستمی بر من روا نداشتی،و اگر مرا بیامرزی پس تو بهترین رحم کنندگانی ای آقای من.خدایا تو تویی و من منم،تو بسیار بازگشت کننده به آمرزشی،و من بسیار بازگشت کننده به گناهانم،و تو تفضّل کننده ای از روی بردباری،و من بازگشت کننده ام از روی نادانی.خدایا پس من از تو درخواست می کنم ای گنج ناتوانان،ای بزرگ امید،ای رهانندۀ غریقان،ای نجات هلاک شدگان،ای میرانندۀ زندگان ای زنده کنندۀ مردگان،تویی خدایی که معبودی جز تو نیست،تویی آنکه برایت سجده کردم شعاع خورشید و خروش آب،و صدای درخت،و نور ماه،و تاریکی شب و روشنایی روز،و حرکت بال پرندگان،پس از تو درخواست می کنم خدایا،ای بزرگ به حقی که بر محمّد و خاندان صادقش داری،و به حقیّ که محمّد و خاندان صادقش بر تو دارند،و به حقّ تو بر علی،و به حق علی بر تو،و به حقّ تو بر فاطمه،و به حق فاطمه بر تو،و به حق تو بر حسن،و به حق حسن بر تو،و به حق تو بر حسین،و به حق حسین بر تو،که حقوق ایشان بر تو از برترین نعمت دادن

ص:612

نعمت دادن،تو بر آنهاست،و به حق ش.نی که برای تو نزد ایشان است،و به شأنی که برای آنان نزد توست بر ایشان درود فرست ای پروردگار،درودی پاینده تا نهایت خشنودی ات،و به حق آنان بر من بیامرز گناهانی را که بین من و توست،و بندگانت را از من راضی کن،و نعمتت را بر من کامل فرما،چنان که از پیش بر پدرانم کامل کردی،و برای احدی از بندگانت در آن بر من منّتی قرار مده،و بر من منّت نه،چنان که از پیش بر پدرانم منّت نهادی،ای کهیعص.خدایا چنان که بر محمّد و خاندانش درود فرستی،دعایم را در آنچه از تو درخواست کردم اجابت کن،ای کریم،ای کریم،ای کریم.پس به سجده برو،و در سجده بگو:ای آنکه بر برآوردن حاجات خواهندگان قدرت دارد،و آنچه در نهاد لب فروبستگان است می داند،ای به آنکه به تفسیر محتاج نمی گردد،ای آنکه می داند خیانت دیده ها را و آنچه که سینه ها پنهان کند،ای آنکه عذاب را بر قوم یونس فرو فرستاد،و اراده داشت آنان را عذاب کند،ولی او را خواندند،و به درگاهش زاری کردند پس عذاب را از آنان برطرف ساخت و تا مدّتی از زندگی بهره مندشان نمود البته جایم را می بینی،و دعایم را می شنوی،و نهان و آشکار حالم را می دانی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا کفایت کن از آنچه به اندوهم برده،از کار دین و دنیا و آخرتم.پس هفتاد مرتبه بگو:

یا سیّدی آنگاه سر از سجده بردار و بگو:پروردگارا از تو درخواست می کنم برکت جایگاه،و برکت اهلش را،و از تو درخواست می خواهم که نصیبم کنی از روزی ات روزی حلال و پاکیزه،که سوق دهی آن را به سوی من،به

ص:613

؟؟؟و نیرویت،درحالی که من در تندرستی کامل فرو رفته باشم ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف گوید:در کتاب«مزار قدیم»در دعای این مقام بعد از«یا کریم یا کریم یا کریم»و پیش از سجده ذکر شده دعای «اللّهم یا من تحلّ به عقد المکاره»که از دعاهای سجّادیّه است و متن آن در باب اول در ضمن دعاهای ایمنی از شرّ دشمنان و بلاها و ترس گذشت[صفحۀ 192].پس از آن فرمود:آنگاه بگو: