بِسْمِ اللهِ الرَّحمٰنِ الرَّحِیمِ

RƏHMAN VƏ RƏHİM ALLAHIN ADI İLƏ_

səh:2

SƏLƏFİLƏR

(VƏHHABİLƏR)

NƏCMƏDDİN TƏBƏSİ

TƏRCÜMƏ ETDİ: HACI TOFİQ ƏSƏDOV

səh:3

TəDQIQAT şöBəSI

səh:4

səh:6

Səhabə və tabeinin Həzrət Əli (ə) haqqında nəzərləri (sünnü mənbələrində) 29 [1]

«Şiə» sözünün səhabələr arasında məşhur olması 29 [2]

İlk şiəçilik səhabələrdən başlamışdır. 31 [3]

3. [4]SƏlƏFİLƏRİN PEYĞƏMBƏR(S) SÜNNƏSİNƏ QARŞI ÇIXMALARI  33 [5]

Sələfilərin inadkarlığı 33 [6]

1. Bə`zi müstəhəb əməlləri tərk etmək. 33 [7]

2. Əmmamə dolamaq. 33 [8]

3. Qəbrin (sinə daşının) müsəttəh olması 34 [9]

4. Peyğəmbərdən (s) başqasına salavat göndərmək. 34 [10]

5. Peyğəmbərlərdən(s) başqasına salam söyləmək. 35 [11]

6. Əmmamə bükməyin forması 35 [12]

7. Səhabə sözünün Peyğəmbər(s) sünnəsinə üstünlüyü. 35 [13]

8. Peyğəmbər(s) sünnəsinin qarşısında Müaviyənin mövqeyi 36 [14]

9. Peyğəmbərdən(s) hədis nəql etməmək. 37 [15]

10. Peyğəmbəri (s) öldürmək üçün məkrli tədbir. 37 [16]

Sui-qəsd hazırlayan kimlər idi?. 40 [17]

İbni Həzmə etiraz! 40 [18]

4. [19]ƏBU BƏKRİN XİLAFƏTİNƏ AİD DƏLİLLƏRİN MƏNTİQİ OLMAMASI  43 [20]

Qeyri-qanuni xilafət. 43 [21]

İcma.. 43 [22]

Üstünlük.. 45 [23]

5. [24]ŞURA VƏ SEÇKİLƏR.. 61 [25]

Əlini (ə) xilafətdən kənarlaşdırmaq üçün təşkil olunmuş şura   61 [26]

Əli (ə) adının səsləndiyini eşitdikdə Əbu Bəkrin göstərdiyi əksül-əməl  62 [27]

Əli(ə) adının səsləndiyini eşitdikdə Ömərin göstərdiyi əksüləməl  63 [28]

Ömərin Osmanın adının səslənməsinə olan mövqeyi 63 [29]

Şura əhvalatı 65 [30]

1. Xəlifənin ömrünün sonu. 65 [31]

2. Ömər özündən sonra xəlifə tə`yin edir. 65 [32]

3. Altı nəfərlik seçki 65 [33]

4. Zəkalı insan düşünməli... 66 [34]

5. Şura üzvləri ilə danışıq. 66 [35]

Seçkilərin gedişatı 68 [36]

səh:8

NAŞİRDƏN.. 5 [1]

MÜNDƏRİCAT.. 7 [2]

ÖN SÖZ.. 11 [3]

1. [4]SƏLƏFILIK VƏ İBNİ TEYMİYYƏ.. 13 [5]

Sələf və sələfilər. 13 [6]

Sələfilik hərəkatının mənşəyi 15 [7]

Sələfilər haqqında araşdırma.. 15 [8]

İbni Teymiyyə kimdir?. 15 [9]

İbni Teymiyyənin kin və ədavətindən nümunələr. 18 [10]

1) İbni Teymiyyənin həzrət Əlinin (ə) ehkamlarına olan qərəzli nəzərləri 18 [11]

2) İbni Teymiyyə «Vilayət» ayəsinin izahında yazır. 21 [12]

3) İbni Teymiyyə sübh namazının izahında yazır. 21 [13]

4) İbni Teymiyyənin cahillik və düşmənçilik ucbatından Həzrət Əlinin, hamıya mə`lum olan fəzilətlərini inkar etməsi 22 [14]

5) İbni Teymiyyənin ədavət üzündən  Həzrət Əlinin (ə) ədalətini inkar etməsi 23 [15]

6) İbni Teymiyyənin Əlinin (ə) xilafəti və müharibələri barəsində olan «nəzəri»  23 [16]

7) İbni Teymiyyənin xəlifələrin üç olmasına olan inadı 24 [17]

2. [18]HƏZRƏT ƏLİ (Ə) VƏ ŞİƏLİK.. 27 [19]

Müaviyəçilər və Əlinin (ə) xilafəti haqqında söylənilənlər (sünnü mənbələrində) 27 [20]

Sələf və ravilər baxımından Əlinin (ə) başqalarından üstünlüyü (sünnü mənbələrində) 28 [21]

Səhabə və tabeinin Həzrət Əli (ə) haqqında nəzərləri (sünnü mənbələrində) 29 [22]

«Şiə» sözünün səhabələr arasında məşhur olması 29 [23]

İlk şiəçilik səhabələrdən başlamışdır. 31 [24]

3. [25]SƏlƏFİLƏRİN PEYĞƏMBƏR(S) SÜNNƏSİNƏ QARŞI ÇIXMALARI  33 [26]

Sələfilərin inadkarlığı 33 [27]

1. Bə`zi müstəhəb əməlləri tərk etmək. 33 [28]

2. Əmmamə dolamaq. 33 [29]

3. Qəbrin (sinə daşının) müsəttəh olması 34 [30]

4. Peyğəmbərdən (s) başqasına salavat göndərmək. 34 [31]

5. Peyğəmbərlərdən(s) başqasına salam söyləmək. 35 [32]

6. Əmmamə bükməyin forması 35 [33]

7. Səhabə sözünün Peyğəmbər(s) sünnəsinə üstünlüyü. 35 [34]

8. Peyğəmbər(s) sünnəsinin qarşısında Müaviyənin mövqeyi 36 [35]

9. Peyğəmbərdən(s) hədis nəql etməmək. 37 [36]

10. Peyğəmbəri (s) öldürmək üçün məkrli tədbir. 37 [37]

Sui-qəsd hazırlayan kimlər idi?. 40 [38]

İbni Həzmə etiraz! 40 [39]

4. [40]ƏBU BƏKRİN XİLAFƏTİNƏ AİD DƏLİLLƏRİN MƏNTİQİ OLMAMASI  43 [41]

Qeyri-qanuni xilafət. 43 [42]

İcma.. 43 [43]

Üstünlük.. 45 [44]

5. [45]ŞURA VƏ SEÇKİLƏR.. 61 [46]

Əlini (ə) xilafətdən kənarlaşdırmaq üçün təşkil olunmuş şura   61 [47]

Əli (ə) adının səsləndiyini eşitdikdə Əbu Bəkrin göstərdiyi əksül-əməl  62 [48]

Əli(ə) adının səsləndiyini eşitdikdə Ömərin göstərdiyi əksüləməl  63 [49]

Ömərin Osmanın adının səslənməsinə olan mövqeyi 63 [50]

Şura əhvalatı 65 [51]

1. Xəlifənin ömrünün sonu. 65 [52]

2. Ömər özündən sonra xəlifə tə`yin edir. 65 [53]

3. Altı nəfərlik seçki 65 [54]

4. Zəkalı insan düşünməli... 66 [55]

5. Şura üzvləri ilə danışıq. 66 [56]

Seçkilərin gedişatı 68 [57]

1. Diktatura. 68 [58]

2. Şura üzvlərini qorxutmaq. 68 [59]

3. Şeyx Müfidin təhlili 69 [60]

Şura üzvləri barədə araşdırma.. 70 [61]

1. Osman. 70 [62]

2. Əbdürrəhman ibni Ovf 70 [63]

3. Sə`d ibni Əbi Vəqqas. 70 [64]

4. Təlhə. 70 [65]

Şuranın müəmmalı işləri 71 [66]

Müaviyənin şura barədə nəzəri 71 [67]

Toplantı 73 [68]

Əbu Təlhənin təhdid etməsi 73 [69]

Əbdürrəhman ibni Ovfun mövqeyi 74 [70]

Xitablar və mövqelər. 76 [71]

İbni Ovfa etiraz! 77 [72]

Oxucunun nəzərinə.. 77 [73]

Ömərin Osmanı dəstəkləməsinin səbəbi 78 [74]

Həzrət Əlini (ə) başqaları ilə müqayisə etmək olarmı?. 79 [75]

Əbu Hüzeyl Əllafın rəvayət etdiyi mübahisə.. 80 [76]

Müzakirəmizin xülasəsi 83 [77]

Mənbələr.. 85 [78]

səh:9

səh:10

uzaqlaşan qərq və həlak  olacaq.»(1)

Sözsüz ki, əgər Allaha düzgün şəkildə ibadət və itaət etmək istəyiriksə, gərək bu yolun düzgünlüyünü dinimizi bizə çatdıran, bəşəriyyətin həqiqi müəllimi olan Məhəmməd Peyğəmbər (s) və Qur`ani-Kərimdən öyrənək. Qur`ani-Kərimə gəldikdə, Məhəmməd Peyğəmbəri (s) hər bir məsələdə möminlərə nümunə qərar verib, onun əmrlərinə itaət etməyi vacib buyurmuşdur. Həmçinin Peyğəmbərin Əhli-beytini (Peyğəmbər(s), Həzrət Fatimə və on iki imamı (ə)) pak və məsum şəxslər kimi tanıtdırmışdır. Necə ki, buyurur: «Həqiqətən, Allah-taala hər növ (zahiri və batini) pislik və çirkinlikləri yalnız siz Əhli beytdən uzaqlaşdırıb, sizi pak və məsum etmək istəyibdir.» (Əhzab, 33)

Məhəmməd Peyğəmbər (s) də özündən sonra ümmətinin yalhiz Qur`an və Əhli-beytə müraciət etməsini tövsiyə etmişdir. Şiə və əhli sünnənin mötəbər mənbələrində Həzrət Peyğəmbərdən (s) belə nəql olur:

«Mən sizin aranızda iki qiymətli şeyi (əmanət) qoyub gedirəm. Biri Allahın kitabı, digəri isə itrətim, yə`ni mənim əhli-beytimdir. Onlara bağlı olan vaxta qədər yolunuzu azmayacaqsınız. Onlar cənnətdə kövsər hovuzunun kənarında mənə qovuşanadək heç zaman bir-birilərindən ayrılmayacaqlar.»(2)

Bəli, nicat yolu yalnız Qur`ani-Kərim, Məhəmməd Peyğəmbər (s) və onun Əhli-beytidir(ə). Elə qarşınızdakı bu kitab da, Qur`ani-Kərimin İlahi tərəfindən xüsusi olaraq müəllim  təyin olmuş Əhli-beytin (ə) ismət və əzəmətinə təkid etmiş, Həzrət Əlinin (ə) bütün səhabələrdən üstün olmasını sünnü mənbələrinə istinad edərək sübuta yetirmişdir.

Xatırladım ki, hazırkı kitabı tərcümə etmaklə yanaşı, bir sıra əsaslı məsələlərini də müxtəsər şəkildə şərh etmişəm.

Sonda Uca Allahdan arzum budur ki, bütün müsəlmanları bir-birlərinə qarşı mehriban və səmimi etsin!

Hacı Tofiq Əsədov

səh:12

Onların hər biri, pulun bir üzü kimidir. Onlar eyni əqidə və fikrə malik olsalar da siyasi və ictimai maraqlara görə özlərini – Ərəbistan yarımadasında vəhhabi, Ərəbistandan kənarda Sələfi kimi tanıtdırırlar...(1)

(Vəhhabilər, tarix boyu müxtəlif və ağır cinayətlərə mürtəkib olduqları üçün, dünyada «vəhhabi» adına qarşı kəskin bir nifrət hissi oyanmışdır. Bu məsələdən agah olan bəzi vəhhabilər, xarici ölkələrə təbliğə getdikdə, orada ifratçı əqidələrini təbliğ etmək naminə, adlarını dəyişməyə məcbur qaldılar. Elə bu səbəbdən də, özlərini sələflərə mənsub etməklə, «sələfilik» adı altında vəhhabiçilik əqidəsini yaymağa başladılar – Mütərcimdən.)

Bu günkü gündə gördüyümüz sələfilərin hamısı, əqidə baxımından İbni Teymiyyə və İbni Əbdülvəhabın, fiqhi nöqteyi nəzərdən(şəri hökümlərdə) isə, Hənbəli məzhəbli müftilərinin davamçılarıdır. Hətta bu müftilərin özləri İbni Teymiyyə və İbni Əbdülvəhabın əqidələrinə təqlid edib, onları mərcə, başçı və məzhəblərinin alimi sansalar da belə, özlərini vəhhabi adlandırmırlar. Çünki bu ad artıq mənfur bir isimə çevrilmişdir.(2)

6. "Vəhhabilər" və "Sələfillər" dedikdə (fiqhi baxımdan) Hənbəli məzhəbinə müraciət edənlər nəzərdə tutulur. Əlbəttə, , vəhhabi və sələfi əqidəli insanların əksəriyyəti, Həmbəli məzhəbinin bir qisim məsələlərilə razılaşmırlar. Məsələn, Əhməd ibni Hənbəl və vəhhabi alimləri Ulu Tanrını cisim bildikləri üçün bu məsələdə müttəfiqdirlər.(Əksinə Əhli-beytə(ə) olan mövqelərində isə tam fərqlənhrlər. Çünki, İbni Hənbəlin Əhli-beytə (ə) olan sevgisi heç kimə gizli deyil.-Müt) Vəhhabilərə gəldikdə isə onlar Əhlibeytə(ə) qarşı sevgisiz və bəzən də sayğısız olurlar.(3)

7. "Vəhhabiyyət", Sələfilik təfəkküründən vücuda gəlmişdir. Məhəmməd ibni Əbdülvəhhab camaatı İbni Teymiyyəyə və özlərini saleh sələflərə (Məhəmməd Peyğəmbərin (s) səhabələrinə) nisbət verən bir qrup mücəssimə əqidəli hənbəlilərə tərəf də`vət edirdi.(4)

Nəticə: «Sələf»-dən məqsəd İslam dininin əvvəllərindən başlayaraq ilk üç əsrdə yaşayanlardır, «Sələfi» o kəsə deyilir ki,

səh:14

özünü inanc, rəftar və ehkamda o əsrdə yaşayan sələflərin davamçısı kimi görür.

Hal-hazırda isə «Sələfi» vəhhabi və bəzən də nasibilərə (Əhli-beytin (ə) düşmənlərinə) deyilir. Bu məsələyə Həsən ibni Əli Səqqaf da təkid etmişdir.

Şam şəhərinin Hərran qəsəbəsində yaşayırdı. Monqol-tatarların Şama hücum etmək ehtimalından qorxduğu üçün, bu şəhəri tərk edərək, Dəməşqə tərəf üz gətirdi. Orada, Əhməd ibni Hənbələ mənsub edilmiş təcsim (Tanrını cisim sanmaq) və təşbih (Tanrını Öz yaratdıqlarına oxşatmaq) əqidələrini təbliğ etməyə başladı. Onun verdiyi fətvaların hamısı digər müsəlman alimlərinin fətvaları ilə tam zidd idi. Bunlarla yanaşı o, acıdil və qəzəbli adam idi. Nəhayət, İbni Teymiyyənin işi o yerə çatdı ki, İslam alimlərindən bir çoxu onun əleyhinə kitablar yazdılar. Onlardan bir neçəsini nəzərinizə çatdırırıq:

1. Tacəddin. «Ət-tohfətül-muxtarə fir-rəddi əla munkiriz-ziyarə»

2. Tacəddin. «Şəfaul-siqam fi ziyarəti xəyril-ənam»

3. Təqiyəddin Subki. «Əd-dürrətul-muziə fir-rəddi əla İbni Teymiyyə»

Həmçinin, (şiə müctehidlərinin hamısı və) sünnü alimlərindən bir çoxu, o cümlədən İbni Həcər Əsqəlani (852 h. q. vəfat), İbni Şakir Kətbi (764 h. q. vəfat), İbni Həcər Heysəmi (973 h. q. vəfat), Molla Əli Qari Hənəfi (1016 h. q. vəfat), Şeyx Mahmud Kövsəri Misri (1371 h. q. vəfat), Nəbhani (1265 h. q. vəfat), Əbu Bəkr Hesni Dəməşqi (829 h. q. vəfat) və başqaları İbni Teymiyyəni kafir və yaxud fasiq adlandırmışlar.Biz bu məsələni sübuta yetirmək üçün  bəzi sünnü alimlərindən (ixtisarla-ixtisar tərcümədə olmuşdur) sitatlar gətiririk:

1. Təqiyəddin Subki yazır: «İbni Teymiyyənin fikirləri bütün müsəlman xalqının fikirlərilə tam ziddiyyətdədir. O, dində bidət yaradıb, İslamın əsaslarını və müsəlmanların dini rəftarlarını məhkum etmişdir. Özünü Qur`an və Peyğəmbər (s) sünnəsinin təbliğatçısı saysa da, sonralar itaətdən çıxıb dində bidət yaratdı və özünü müsəlmanlardan ayırdı.»(1)

2. Hesni Dəmeşqi yazır: «Doğrudan da, o, (İbni Teymiyyə) mürtəd olmuşdur. Hər kəs onun dediklərinə etiqad bağlasa, ....»(2)

3. İbni Həcər Heysəmi yazır: «Allah İbni Teymiyyəni üzüqara, ... və rüsvay etmişdir.»(3)

4. Zəhəbi yazır: «İbni Teymiyyə yaxşı insanların qənimi olduğu üçün elə onun....»(4)

səh:16

5. Nəbhani yazır: «Dörd sünni məzhəbinin alimləri tərəfindən ibni Teymiyyənin məhkum olunması, günün günorta çağındakı günəş kimi aydın və aşkardır. Bütün dini şəxsiyyətlər onu, öz dar fikirlərinə əsaslanaraq Həzrət Peyğəmbərin (s) gətirdiyi dini təhrif etməsinə və müsəlman alimlərilə müxalifətə qalxmasına görə məzəmmət ediblər. Bunlardan əlavə, onun....»(1)

6. İbni Bəttutə yazır: «Onun (İbni Teymiyyənin....»(2)

(Diqqət: İbni Bətutənin və yuxarıda sadaladığımız bəzi alimlərin sözlərini ixtisara salmağımızın və ya tərcümə etməməyimizin səbəbi, onlarin İbni Teymiyyə haqqında olan hədsiz dərəcədə kəskin bəyanları oldu. Baxmayaraq ki, bu bəyanatlar həmin alimlərin öz kitablarında, həmçinin kitabın əslində var idi. Biz isə sadəcə olaraq onları tərcümədə gətirməyi məsləhət bilmədik.- Mütərcimdən.)

7. İbni Həcər, İbni Teymiyyənin Həzrət Əliyə qarşı çıxması haqda yazır: «Mən Təqiyəddin Subkinin «Əl-istifa» kitabında İbni Teymiyyəyə olan tənqidlərini mütaliə etdim və gördüm ki, İbni Teymiyyəyə olunan tənqidlərin və tutulan iradların hamısı düzgündür. Həmçinin, İbni Teymiyyənin, İbni Mütəhhər Əllamə Hillinin yazdığı hədislərin hamısını saxta və qondarma bilib, o hədisləri rədd etməsi onun bir daha insafsız mövqe tutduğunu aydınlaşdırır. O, Əllamə Hillini inkar etmək üçün hətta bir çox səhih hədisləri kənara qoymuşdur.

Doğrudur, Əllamə Hilli hədisləri yazdığı zaman onları əzbər bildiyi üçün, öz hafizəsinin gücünə etimad edib, mənbələrə müraciət etməmişdir. Təbiidir ki, belə olan halda o, mənbələrin qeydində (nəinki hədislərin özündə) səhv edə bilər. Çünki insan unutqandır. Təəssüflər olsun ki, İbni Teymiyyə bunlardan əlavə  çox vaxt şiələri təhqir etmək naminə həzrət Əlinin şəxsiyyətini  belə aşağı gətirmişdir. İbni Teymiyyə və onun kimilərin iradları haqqında danışmağa bu kitab kifayət etmir...»(3)

(Əllamə Hillinin böyük və təqvalı alim olmasını nəzərə alaraq, onun öz hafizəsinə etimad etməsi və bə`zi vaxtlar hədisin mənbəsinə müraciət etməməsi ehtimalı iki cür izah oluna bilər:

 1. O, əslində hədisi yazarkən etibarlı mənbələrə müraciət edirdi. Sadəcə olaraq, İbni Teymiyyənin nəzərində o mənbələr mötəbər deyildi. Necə ki, İbni Teymiyyənin mötəbər saydığı bir çox mənbələr, Əllamənin baxımından etibarsız sayılırdı.

səh:17

2. Təbiidir ki, hər bir sağlam və normal insan danışıb yazarkən öz hafizəsinə etimad edir. Xüsusilə, fövqəladə fitri istedada malik olan Əllamə Hilli kimi şəxsin öz hafizəsinə güvənməyə daha çox haqqı vardır. Allaha və Onun Rəsuluna (s) həqiqi və tam mənada iman gətirmiş Əllamə kimi şəxsiyyətlər, hər hansı bir məsələdə şəkk etdiyi zaman o məsələyə qarşı heç vaxt laqeyd yanaşmır, həmişə həqiqət dalınca olub onu olduğu kimi cəmiyyətə çatdırırlar.- Mürtərcimdən.)

İbni Həcər başqa bir kitabında yazır: «İbni Teymiyyənin fikirləri qarşısında hər bir qrup müxtəlif əksüləməl göstərdi. Bir qrup onu «təcsim» əqidəsinin tərəfdarı kimi tanıyırdı.Çünki, o, «həməviyyə» və «vasitiyyə» əqidələrini təbliğ edir və deyirdi: «Allahın üzü, əli, ayağı və baldırı vardır, o, cismən ərşin üstündə durubdu...»

Başqa dəstə isə onu mürtəd adlandırdı. Çünki, İbni Teymiyyə deyirdi: «Məhəmməd Peyğəmbərdən kömək istəməyin heç bir faydası yoxdur!» Onun bu sözü Peyğəmbərin (s) əzəmətini aşağı salmaq və ona hörmətsizlik etmək sayılırdı.

Bir dəstə isə Həzrət Əli (ə) haqqında dediyi sözlərinə görə onu münafiq sanırdı. O deyirdi: «Əli on yeddi şeydə xəta etdi. Sonra həmin yerlərdə Qur`anın aşkar ayələrilə müxalifət etdi... Əli həmişə xar olurdu... Əli dəfələrlə xilafətə yetişməyə sə`y göstərdi, lakin əvvəlki üç xəlifənin zamanında öz hədəfinə çata bilmədi... O, dinə görə yox, hakimiyyət uğrunda döyüşdü... O, hakimiyyəti çox sevirdi... Əbu Bəkr yaşlı vaxtında iman gətirdi və nə dediyini başa düşürdü. Əli isə uşaq ikən iman gətirdi, halbuki, uşağın İslamı qəbul etməsi məqbul deyil.» Həmçinin, Həzrət Əlinin (ə) Əbucəhlin qızına elçi getməsini iddia etdi. Və bu səviyyədə olan   fikirləri səbəb oldu ki, camaat İbni Teymiyyəni münafiq adlandırsin. Buna görə ki, Məhəmməd Peyğəmbər (s) buyurmuşdu: «Ey Əli, münafiq (ikiüzlü) insanlardan başqa heç kim sənə kin bəsləməz.»(1)

2. «Şafei və Məhəmməd ibni Nəsrəl-Mərvəzi böyük həcmli bir kitab yazıblar ki, o kitabda olan mətləblərin heç biri Əlidən nəql olunmayıbdır. Ona görə ki, başqa səhabələr Qur`an və Peyğəmbərin (s) sünnəsinə Əlidən çox əməl edirdilər.»(1)

3. «Əgər Əlinin tərəfdarları «Əli ilə döyüşənlər zalım və təcavüzkardırlar, çünki, səhih hədisə əsasən, Peyğəmbər (s) Əmmar ibni Yasirə buyurur: «Səni təcavüzkar qoşun öldürəcək»  – və Müaviyənin qoşunu onu öldürdü.» – desələr, mən (İbni Teymiyyə) onların  cavabında deyərəm:

Bu haqda bir neçə nəzər mövcuddur. Bə`ziləri bu hədisin sənədini zəif bilib, onu kənara qoyublar. Bir qrup isə, hədisdəki «baği» (təcavüzkar) kəlməsini, tələbkar mə`nasına təfsir ediblər. Əlbəttə, bu təfsir, çox da qənaətbəxş deyil. Lakin sələf və (sünni məzhəbinin) imamlarının çoxu, o cümlədən, Əbu Hənifə, Malik, Əhməd və s. deyirlər ki, təcavüzkar tayfada olan sifətlər, onlarda yox idi»!(2)

 (Əslində, Sünni məzhəbinin imamları, xüsusilə də Əbu Hənifə, Müaviyəni və onun qoşununu həmişə təcavüzkar  tanımışdır. Bu məsələni, onların yazılarından aydın şəkildə başa düşmək olur.– Mütərcimdən.)

Bilmirəm: bu kişinin (İbni Teymiyyənin) cahilliyinə gülüm, yoxsa onun qafilliyinə ağlayım?! Yaxud da onu, fikirlərinə görə rişxənd edim?! Sanki o, Əlinin (ə) elm və hikməti Peyğəmbərdən irs aparması barədə olan onlarla hədisi unutmuşdur. Həmçinin, Əlinin (ə) Allahın kitabına və Onun Rəsulunun(s) sünnəsinə hamıdan artıq olan elmini və onlara əməl etməkdə, bütün insanlardan seçilməsini yaddan belə çıxartmışdır.

Həzrət Əlinin fəzilətinə aid olan bə`zi rəvayətləri nəzərinizə çatdırırıq:

1. Peyğəmbər (s) buyurdu: «(Ey Fatimə,) sənin həyat yoldaşın, mənim ümmətimin ən böyük alimi və onların ən helmlisidir...»(3)

2. Peyğəmbər (s) buyurdu: «Əli, mənim elmimin qapısı, ümmətimin mübəlliğidir. Məndən sonra yalnız o, ümmətin imamıdır.»(4)

3. Peyğəmbər (s) buyurdu: «Hikmət, on qismə bölünmüşdür

səh:19

ki, onun doqquz qismini Allah, Əliyə əta etmiş, bir qismini isə, insanların arasında bölmüşdür».(1)

4. Aişədən nəql olunur: «Əli, Peyğəmbərin (s) sünnəsini başqalarından daha çox bilir.»(2)

5. Ömərdən nəql olunur: «İlahi! Əli ibni Əbutalibin olmadığı vaxt,qarşıma heç bir çətinlik çıxartma»!(3)

6. İmam Həsən (ə) Həzrət Əlinin (ə) şəhadətə yetişdiyi günün səhəri buyurdu: «Siz dünən elə bir kişidən ayrıldınız ki, ondan qabaqkılar və bundan sonra gələnlər onun elmini dərk edə bilməzlər.»(4)

7. İbni Abbas deyir: «Allaha and olsun! Həqiqətən Allah, on elmin doqquzunu yalnız Əli ibni Əbutalibə bəxşiş etmişdir. Bununla belə, yerdə qalmış o bir elmdə də Əli sizinlə şərikdir.»(5)

8. İbni Abbas dedi: «Mənim və Peyğəmbərin (s) bütün səhabələrinin elmi, Əlinin elmi ilə müqayisədə, yeddi dənizin kənarında bir damcı kimidir».(6)

9. İbni Məsud dedi: «Qur`ani-Kərim yeddi hərf üstündə nazil olmuşdur ki, o hərflərdən hər birinin zahiri və batini mə`naları vardır. Doğrudan da Əli ibni Əbutalib, həmin mə`nalara agahdır.»(7)

10. Udəy ibni Hatəm dedi: «Allaha and olsun! Əgər insanın dəyəri, Qur`an və Peyğəmbərin (s) sünnəsinə bilikdədirsə, Əli, bunları hamıdan artıq bilir. Əgər şərafət, İslama iman gətirməkdədirsə, Əli, İslam Peyğəmbərinin (s) dini qardaşı və İslama iman gətirən ilk kişidir. Əgər insanın üstünlüyü onun zahidliyi və ibadətindədirsə, o, insanların ən zahidi və abididir.»(8)

11. Abdullah ibni Həcəl ərz edir: «(Ey Əli), sən Rəbbimizə bizim hamımızdan çox agah, Peyğəmbərimizə (s) bizim hamımızdan çox yaxın və dinimizə xeyirlisən.»(9)

Mərvəzi, Əbu Hənifənin, Əli ibni Əbutalibin (ə) fətvaları ilə

səh:20

müxalifətçilik etdiyi məsələləri  cəmləmiş və bir kitab təlif etmişdir. Kitabın mövzusu «Əbu Hənifənin Əli (ə) və İbni Məsudla müxalifətləridir.» Əgər bu kitabı diqqətlə mütaliə etsəniz, haqq və batili  özünüz ayırd edə biləcəksiniz.

Bu zaman Peyğəmbər üzünü çevirib gedə-gedə dedi:» İnsan hər bir şeydən çox, cədəl (mübahisə) edəndir.»(1)

tərəfdarı olan müctehidlərinin hamısı, o cümlədən Malik, Şafei, Əbu Hənifə, Əvzai və həmçinin dinşünas alimlər və müsəlmanların əksəriyyəti bu fikirdədirlər ki, Əli «Cəməl» əhli ilə haqqa görə döyüşdü və Əli ilə döyüşənlərin hamısı zalım və xainlərdir.»

Böyük sünni alimi Qurtəbi yazır: «Müsəlman alimlərinin yazdıqlarına və bir çox dini dəlillərə əsasən, Əli doğrudan da İmam olmuşdur və hər kəs ona qarşı çıxarsa xain sayılır. O, insanları haqqa və sülhə də`vət etmək üçün döyüşdü. Və belə bir döyüş də vacibdir.»(«Feyzul-Qədir»,c.6. səh.336)

namazlarında Müaviyəni dördüncü xəlifə kimi tanıtdırır, üç xəlifənin adını çəkdikdən sonra Müaviyənin adını çəkir, Əlinin adını isə dillərinə gətirmirdilər.»(1)

4. «Biz bilirik ki, Əli, hakimiyyətə çatdığı zaman camaatın əksəriyyəti Müaviyəni və yaxud başqa bir şəxsi özlərinə rəhbər seçmişdilər... Ümumiyyətlə, ümmətin çoxu Əliyə itaət etməyi qəbul etmirdilər.»(2)

(Müəllif:) Baxın görün: İbni Teymiyyə Həzrət Əli (ə) ilə necə düşmənçilik edib, Əməviləri (Müaviyə və Yezidin nəslini) tərifləyir, özünü Müaviyənin çirkin sultanlığının məddahı (tə`rif edəni) kimi tanıtdırır!! Həzrət Məhəmməd Peyğəmbərin (s) Əlinin (ə) şəxsiyyəti haqqında buyurduqları kəlamların hamısına biganə yanaşır! Allah Taala Əhli-beytin düşmənlərini zəlil və xar etsin!

səh:25

səh:26

bəziləri «Əli, xəlifə deyil» deyirlər, atam cavabımda buyurdu: «Bu çox çirkin və pis sözdür.»(1)

isə, Əlinin (ə) xilafətini inkar və yaxud onun xilafətində (xilafətinin şər`i və qanuni olmasında) şəkk edir, Əlinin (ə) bütün fəzilətlərini inkar etməklə yanaşı, onun haqqında heç bir müsəlmanın söyləmədiyi sözləri deyir. Bunlara baxmayaraq, yenə də ona (İbni Teymiyəyə) sələfi və sünni deyirlər!! Əslində isə o, nə sələfidir, nə sünni...

2. «Səhabələrdən bir çoxunun Əlini (ə) səmimi-qəlbdən sevmələri, onu başqa səhabələrdən üstün bilib, hətta özlərindən belə, öndə tutmaları isbat olunmuş bir məsələdir. Səhabələr Əlini (s) sevməyi imanın nişanəsi, onunla düşmənçiliyi isə münafiqlik və ikiüzlülük kimi başa düşürdülər. O zaman Haşimilərin hamısı Əlinin (ə) şiələri idilər. Həmçinin, Hüzeyfə ibni Yəman, Zübeyr ibni Əvam, Xəzimə Zuş-şəhadəteyn, Əbu Teyhan, Haşim ibni Ütbə (Mirqal), Əbu Əyyub Ənsari, Əbu Səid Xudri,(1) Əbu Rafe, Udəy ibni Hatəm Tai, Hucr ibni Udəy Kəndi, Səid ibni Cubeyr, Osman ibni Hüneyf, Səhl ibni Hüneyf, Ubəy ibni Kə`b, Bərra ibni Azib, Əhnəf ibni Qeys, Sabit ibni Qeys ibni Xətim, Qeys ibni Sə`d ibni Übadə və onun atası, Xəbbab ibni Ərət, Peyğəmbərin (s) azançısı Bilal, Abdullah ibni Budeyl, Məhəmməd ibni Budeyl, Qərzə ibni Kə`b Xəzrəci, Süleyman ibni Surəd Xüzai, Ənəs ibni Hərəs, Əbu Qütadə Ənsari, Əbu Ducanə Ənsari, Sə`d ibni Məsud Səqəfi (Muxtarın əmisi), Yezid ibni Nuveyrə, Nafe ibni Ütbə, Əbu Leyla Ənsari (Davud ibni Bilal-Yəsar) və s. o zaman Əlinin (ə) şiələrindən sayılırdılar. Əli (ə) Mədain şəhərinə gəldikdə Əbu Leyla onunla birgə idi və «Siffeyn» döyüşündə Əlinin (ə) yolunda şəhid oldu. Onun övladlarının əksəri alim və fəqih idilər. O, Həzrət Əlini o qədər sevirdi ki, Əli (ə) yol gedəndə yol gedir, Əli dayananda dayanardı. Nəhayət siffeyn döyüşündə şəhid oldu. (2)

3. Zəhəbi və İbni Həcər yuxarıda adlarını çəkdiyimizi səhabələrdən başqa bir neçə səhabəni də Əlinin (ə) şiələrindən saymışlar: Əbu Tufeyl, Əbu Bəkrlə beyət etməyən səhabələr (başda Bəni- Haşim olmaqla), həmçinin Salman, Əbuzər, Əmmar, Miqdad...

Fiqh və hədis elminin mütəxəssisləri Əlini (ə) Osmandan üstün bilirdilər. Zəhəbi onlardan bir neçəsinin adını öz kitabında qeyd etmişdir, o cümlədən:

1. Əl-Ə`məş, Süleyman ibni Məhran

2. Nö`man ibni Sabit

3. Şö`bət ibni Həccac

4. Əbdürrəzzaq Sənani

5. Ubeydullah ibni Musa

səh:30

6. Əbdurrəhman ibni Əbi Hatəm(1)

7. Süfyan Suri(2)

səh:32

nəql olunmuş zəif bir hədisdən başqa, heç bir rəvayətdə görmədim ki, əmmaməni sağ tərəfdən bükmək lazımdır. Hətta bu hədisi səhih hədis kimi qəbul etsək və «Peyğəmbər (s) əmmaməni sağ tərəfdən büküb sonra onu sol tərəfə dolayırdı», desək belə, (necə ki, bə`zi alimlər belə edirlər) lakin bu cür bükmək şiələrə məxsus olduğu üçün, daha yaxşı olar ki, onlara oxşamayaq deyə, belə bükülməsin.» (Şərhül-məvahib, c.5, səh.13)

Peyğəmbərə aid olunur. Bundan əlavə, Əhli-beytə salavat göndərən, şiə adı ilə müttəhim olunur.»(1)

Nəsr, bu hökm Peyğəmbərin hökmüdür: «Zinadan olmuş övladı kişiyə (zinakar qadının ərinə) verin. Zinakar qadına isə daş verin.»

Nəsr dedi: «Ey Əmirəl-mö`minin, axı sən özün bu hökmü Ziyadın haqqında icra etmədin?!»

Müaviyə dedi:» O Müaviyənin (hökmü idi, bu isə Peyğəmbərin hökmü.»(1)

(Yəni, o zaman şəxsi mənafeyim tələb edirdi ki, Peyğəmbərin hökmünün əksinə olaraq öz hökmümü icra edim. Lakin bu məsələdə heç bir mənfəətim olmadığı üçün Peyğəmbərin hökmünü icra etdim.)

e) Şərab içmək:

Əhməd ibni Hənbəl yazır: «..Abdullah ibni Bureydə nəql edir ki, mən atamla birlikdə Müaviyənin yanına gedib xalçasının üstündə əyləşdik. Bizim üçün yemək gətirdilər. Biz o yeməyi yedikdən sonra süfrəyə şərab gəldi. Müaviyə şərabdan içdi. Ondan sonra atam şərab içərək dedi: Peyğəmbər şərabı haram etdiyi gündən bəri şərab içməmişdim...»(2)

bir dəstəsi Məhəmməd Peyğəmbəri (s) öldürmək üçün tədbir tökdülər. Hadisə Təbuk döyüşündən qayıqarkən baş vermişdi. Peyğəmbər (s) uca bir təpənin başına çıxdığı vaxt üzlərinə niqab bağlamış səhabələrdən bir neçəsi Peyğəmbərin (s) miniyini çəkən Əmmarın üstünə hücum etdilər. Onlar bu işlə istəyirdilər ki, Peyğəmbərin (s) dəvəsini hürküdərək onu təpənin başından uçuruma yıxıtsınlar və bu işlə öz mənfur niyyətlərinə nail olsunlar. Onların bir məqsədi var idi, Allahın isə başqa bir məqsədi. Sözsüz ki, yalnız Allah Öz məqsədinə yetişir. İndi isə bə`zi rəvayətləri nəzərinizə çatdırırıq:

1. Əhməd «Müsnə»dində yazır: «Mənə Abdullah rəvayət etdi; bu rəvayəti ona atası Yezid, ona da, Vəlid ibni Abdullah ibni Cumeyd və ona da, Əbu Tufeyl nəql etmişdi:

Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşündən qayıtdıqdan sonra carçıya əmr etdi ki, e`lan edib belə de: Peyğəmbər (s) təpənin başına çıxır, heç kim ona tərəf yaxınlaşmasın!

Əmmar Peyğəmbərin dəvəsini sürür, Hüzeyfə isə onlara yol göstəridı. Bu zaman üzlərinə niqab bağlamış bir dəstə adam öz atlarını Əmmarın üstünə sürdülər. Əmmar miniklərə vurmağa başladı. Peyğəmbər (s) Hüzeyfəyə buyurdu: «Yolunu göstərməyə davam et.» Sonra Peyğəmbər (s) aşağı gəldi. Əmmara yaxınlaşıb buyurdu: – Ey Əmmar, onları tanıdın?

– Atlarının kimlərə məxsus olduqlarını bilirəm. Lakin süvarilər üzlərinə niqab bağlamışdılar.

 Peyğəmbər (s) buyurdu: – Heç bilmirsənmi, onlar bu işlə nəyə nail olmaq istəyirdilər?!

– Allah və Onun Rəsulu daha yaxşı bilər!

 Peyğəmbər (s) buyurdu: – Onlar istəyirdilər ki, sənin miniyini hürküdərək Allahın Rəsulunu təpədən uçuruma salsınlar.

Bu zaman Əmmar Peyğəmbərin səhabələrindən olan bir kişi ilə höcətləşməyə başladı, ona dedi: Səni and verirəm Allaha, de görüm, təpənin başına səhabələrdən neçə nəfər hücum etdi?

– On dörd nəfər.

 Əmmar dedi: – Əgər səni də onlardan hesablasaq, on beş nəfər olurlar.

Peyğəmbər (s) on beş nəfərdən üçünü günahsız saydı. Həmin üç səhabə deyirdilər: «Allaha and olsun, biz nə Peyğəmbərin carçısının səsini eşitdik və nə o biri səhabələrin məqsədini bilirdik.»

səh:38

Əmmar dedi:– Mən şəhadət verirəm ki, qalan on iki səhabə Allah və Onun Rəsulunun (s) dünyada və qiyamətdə düşmənləridir.(1)

2. Süyuti yazır: «Urvədən nəql olunmuş rəvayətdə deyilir ki, Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşündən Mədinəyə qayıdarkən yolunu başqa bir səmtə saldı. Orada səhabələrdən bir neçəsi məkr işlədib Peyğəmbəri (s) yolun başında olan təpədən uçuruma salmaq istədilər.

Peyğəmbər (s) Hüzeyfəyə buyurdu: – Ey Hüzeyfə, o qrupdan heç olmazsa bir nəfəri tanıdınmı?

– Filankəsin və filankəsin miniklərini tanıdım.

Peyğəmbər (s) buyurdu: – Gecə yarısı, üzləri bağlı halda hücum etdilər. Heç bilirsənmi onlar kim idi və məqsədləri nə idi?

– Yox, Allaha and olsun ki, bilmirəm, ey Peyğəmbər.

– Onlar bizimlə gəlməklə istəyirdilər ki, məni təpədən uçuruma atsınlar.

Bu zaman Peyğəmbərin yaxınlığında olan səhabələr dedilər: - Ya Rəsuləllah, niyə əmr etmirsən ki, onların boynunu vuraq?

Peyğəmbər (s) buyurdu: – Xoşum gəlmir ki, camaat «Məhəmməd öz səhabələrini öldürdü.» desinlər.

Sonra Peyğəmbər (s) onların adlarını Əmmar və Hüzeyfəyə söylədi və onlara bərk-bərk tapşırdı ki, söylədiklərimi sirr saxlayın.»(2)

3. İbni Kəsir yazır: Əmmar və Hüzeyfə soruşdular: - Ya Rəsuləllah, niyə əmr etmirsən ki, onları öldürək?

Peyğəmbər (s) buyurdu: İstəmirəm ki, camaat «Məhəmməd  öz səhabələrini öldürür.»(3)desinlər.

Əgər söylədiklərimizə diqqət yetirsəniz, görərsiniz ki, Peyğəmbəri (s) öldürmək istəyən və belə bir böyük günaha,ağır cinayətə cəhd edən terroristlər, elə Peyğəmbəri-Ə`zəmin öz səhabələri olmuşdur. Hətta Peyğəmbərin (s) özü də onları «səhabə» kimi tanıtdırmışdı. Həmçinin, İbni Kəsirdən nəql olunmuş rəvayətdə deyilir: «İstəmirəm ki, camaat «Məhəmməd öz səhabələrini öldürür.» desin.

Müslim öz «Səhih»ində Hüzeyfənin rəvayətinə işarə edir və

səh:39

deyir ki, Peyğəmbərin (s) səhabələrinin arasında münafiqlər var idi. Sonra o, həmin hadisəni xatırladır.

4. «Səhihu Müslim»də yazılmışdır: Hüzeyfədən nəql olunur ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: «Mənim səhabələrimin arasında on iki nəfər münafiq var ki, onlardan səkkiz nəfəri dəvə iynənin deşiyindən keçmədiyi kimi, heç vaxt behiştə daxil olmayacaqlar.»(1)

terrorist simasında) çəkmişdirmi? Necə ki, Şeyx Zəhəbi bu məsələni ikinci xəlifə Ömər ibni Xəttaba aid etmişdir. O yazır: «Hüzeyfə Peyğəmbərin (s) layiqli səhabələrindən biri idi və Peyğəmbərə sui-qəsd etmək istəyənləri tanıyırdı. Həzrət Peyğəmbərin (s) özü o münafiqlərin adını Hüzeyfəyə bir sirr olaraq söylədi. Bu iş qiyamət gününə qədər sirr qalaraq, fitnənin qarşısı alındı. Filankəs Hüzeyfədən «səni Allaha and verirəm de görüm mən münafiqlərdənəm?» deyə soruşanda Hüzeyfə cavab verdi: «Yox, mən səndən sonra pak adam tanımıram.»(1) (Hüzeyfə sirri qorudu.)

İkinci e`tiraz: Bu rəvayəti nəql edən Vəlid ibni Cumeyin etibarlı olması barədə heç kimin şübhəsi yoxdur. Bu məsələyə aşağıda qeyd edilən «Rical» alimləri(2) öz fikirlərini açıq-aydın şəkildə bildiriblər:

1. İcli, Vəlid ibni Cumeyin etimadlı şəxs olmasını açıq şəkildə bəyan etmişdir.

2. İbni Sə`ddən nəql olunur: «O, etibarlı şəxsdir və onun vasitəsilə bir çox hədislər bəyan olunmuşdur.»

3. İbni Həbban onun adını etibarlı şəxslərin sırasında gətirmişdir.

4. Əhməd ibni Hənbəldən nəql olunur: «Onun heç bir eybi yoxdur.»

5. Yəhya ibni Muindən nəql olunur: «O, etibarlı şəxsdir.»

6. Əbu Hatəmdən nəql olunur: «Vəlid ibni Cumey əməli-saleh olmuşdur.»

7. Əbu Zurrədən nəql olunur: «Onun heç bir iradı yoxdur.»(3)

8. Zəhəbidən nəql olunur: «Əbu Nəim, Vəlid ibni Cumeyi e`tibarlı sanmışdır.»

Deməli, Vəlid ibni Cumeyin e`tibarlı şəxs olması sübut olundu, buna əsasən də onun zikr etdiyi rəvayət mö`təbər sayılır(4). Lakin biz Vəlidin rəvayətində söylənilən adlara israr etmirik. Çünki, İbni Quteybə bu rəvayətin əslini söyləyib, amma səhabələrin adlarını başqa rəvayətlərdən fərqli olaraq zikr etmişdir: « Təbuk döyüşündə Peyğəmbəri (s) təpədən uçuruma salmaq istəyənlər bunlar idi: Abdullah ibni Ubəy, Sə`d ibni Əbi

səh:41

Sərəh, Əbi Hazir Ə`rabi, Cəllas ibni Suveyd ibni Samit, Mucəmmə ibni Harisə, Məlih Teymi, Hüseyn ibni Numeyr, Tuimət ibni Ubeyriq, Murrət ibni Rəbi və bu dəstənin başçısı Əbu Amir.»

(Müəllif:) İbni Quteybənin söylədiyi rəvayətin sənədi yoxdur və bu rəvayətin kim tərəfindən deyilməsi mə`lum deyil. Bizim məqsədimiz isə budur ki, səhabə və sələfin arasında olan münafiqləri tanıyaq. Bütün səhabələri istisnasız olaraq – təmizə çıxarmağın heç bir mə`nası yoxdur.

 Əllamə Məqbili deyir: «Səhabələrin arasında ədalətli şəxslər çox olsa da, hamılıqla ədalətli olmamışdır. Onlar da başqa insanlar kimi unuda, səhv edə və nəfsani istəklərinə itaət edə bilərlər. Necə ki, onlardan bir çoxu mürtəd oldular.

Peyğəmbər (s) «vida» həccində buyurdu: «Məndən sonra yenidən kafirliyə qayıtmayın ki, bir-birinizlə vuruşasız».(1)

səh:42

4

fikrincə, əgər müsəlmanlar hər hansı bir şəxs ilə beyət etsələr o şəxs şəriət baxımından xəlifə sayılır. Lakin bu fikir Əbu Bəkrin xilafətə yetişməyi ilə ziddir. Çünki, o, xilafətə yetişmək üçün yalnız öz ətrafındakıları ilə beyət etdi və başqa şəhərlərin böyük şəxsiyyətlərinin bu məsələyə fikri mə`lum olmadı.»(1)

2. Qurtəbi (671 h. q. vəfat) yazır: «Əgər müsəlmanların böyük şəxsiyyətlərindən bir nəfər bir şəxsin xəlifə olmasına beyət etsə, o şəxsin xilafəti sabit olur. Əlbəttə, bə`ziləri bu nəzəri qəbul etmirlər. Lakin bizim bu məsələyə dəlilimiz Ömərin Əbu Bəkrlə beyətidir(2) (və bu beyətlə Əbu Bəkrin xilafəti şəriət baxımından sabit oldu).»

3. Qəzzali (478 h. q. vəfat) yazır: «Xilafətdə icma şərt deyildir; hətta ümmət bir nəfər tərəfindən seçilmiş xəlifə ilə beyət etməsələr də, onun imaməti düzgün sayılır. Bu məsələyə dəlilimiz budur ki, Əbu Bəkr (Ömərin vasitəsilə) xilafət kürsüsündə əyləşəndə səhabələrdən bir çoxu bu məsələdən xəbərsiz idi. Bununla belə, heç kim onun xilafətini inkar etmədi. Deməli, əgər xilafətdə icma şərt deyildirsə, bir şəxsin xəlifə olması üçün neçə nəfərin onunla beyət edəcəyi də deyilməmişdir. Beləliklə, müsəlmanların böyük şəxsiyyətlərindən hətta bir nəfər, bir şəxsin xilafətə yetişməsinə beyət edərsə o şəxs xəlifə sayılır.»(3)

4. İbni Ərəbi Maliki (543 h. q. vəfat) yazır: «Bir şəxsin xəlifə olması üçün lazım deyil ki, hamı onunla beyət etsin; bu məsələ üçün iki, hətta bir nəfər də kifayət edər.»(4)

5. Lahici (756 h. q. vəfat) yazır: «Əgər bir şəxsin xilafəti öz ixtiyarı və başqa bir nəfərin beyəti ilə həyata keçərsə, artıq icmaya heç bir ehtiyac qalmayacaqdır. Çünki, icmanın zərurəti üçün əqli və nəqli dəlilimiz yoxdur. Əksinə, dəlillərimiz bir şəxsin xilafəti üçün bir və ya iki nəfər böyük şəxsiyyətin beyətinin kifayt etməsini sübuta yetirirlər. Necə ki, səhabələr dinə möhkəm bağlı olsalar da xilafətdə bir nəfərin beyətini kifayət bilirdilər. Ömərin Əbu Bəkrlə və Əbdürrəhman ibni Ovfun Osman ilə beyəti, söylədiklərimizin aydın şahididir.»(5)

Yuxarıdakı mətləbləri oxuyun və görün ki, Əbu Bəkrin

səh:44

xəlifə olmasına səhabələr nəzər verdimi? Yoxsa xilafət Ömər ibni Xəttabın bu məsələyə israr etməsi və müxalifləri qorxutması ilə Əbu Bəkrə nəsib oldu?!! İbni Əbil-Hədid bu haqda yazır: «Ömər, Əbu Bəkrin xilafətə yetişməsinə israr edərək müxalifləri əzdi. Zübeyr onun xilafətinə qarşı çıxıb qılıncını qından çıxartdıqda onun qılıncını əlindən alıb sındırdı. Miqdadın müxalifət etdiyinə görə sinəsinə vurdu. Həmçinin, Sə`d ibni Übadəni «Səqifə» də tapdaladı və əmr etdi: «Sə`di öldürün, Allah onu öldürsün!» Hübab ibni Munzirin burnunu sındırdı... Fatimənin (s) evinə girən Haşimiləri qorxudub oradan çıxartdı (və onları Əbu Bəkrlə beyətə məcbur etdi.) Əgər Ömər olmasaydı, Əbu Bəkr heç vaxt xilafətə yetişə bilməzdi.»(1)

Sünni alimlərinin öz etiraflarını eşitdikdən sonra mə`lum oldu ki, Əbu Bəkrin xilafətə yetişməsində icmanın heç bir rolu olmayıbdır. Əksinə, yalnız bir şəxsin (Ömərin) israr etməklə digərlərini qorxudub, burnunu sındırıb, və ayaq altına salması nəticəsində Əbu Bəkr hakimiyyətə gəldi.

Zəhəbi yazır: «Əbu Hamid «Sirrul-aləməyn və kəşfu ma fid-darəyn» kitabında Peyğəmbərin(s) buyurduğu «(Mən kimin rəhbəriyəmsə, Əli də onun rəhbəridir)» hədisinin şərhində yazır: Ömər üzünü Əliyə tutub dedi: «Mübarək olsun! Mübarək olsun! Bu gün sən hər bir mö`min və mö`minənin imamı oldun...»

Əbu Hamid yazır: «Bu təbrik Ömərin, Əlinin (ə) xilafətinə beyət və razılıq etməsidir. Lakin sonralar nəfsani istəkləri və hakimiyyətə olan məhəbbəti onu aldatdı.O, Xilafət kürsüsündə oturub əmr sahibi olmaq və dövlət qanunu tənzimləmək arzusuna düşdü, camaatı Əli (ə) ilə müxalifətə səslədi. Nəhayət, öz istəyinə çatıb Əlini (ə) tərk etdi və onu çox ucuz qiymətə satdı. Doğrudan da Ömər çox pis iş gördü!»

Zəhəbi yazır: «Qəzzali şiələrin dediyi bu cür mə`nasız sözlərdən çox demişdir. Axı mən bilmirəm: onun belə danışmasına nə bais olubdur?! Lakin elə bil ki, o sonralar öz batil fikrindən dönüb haqqa tərəf qayıtmışdır. Doğrudan da, Qəzzali elm dəryası idi...»(2)

olmasına dair gətirdikləri ikinci dəlil onun başqa səhabələrdən üstün olması iddiasıdır.

«Şərhül-məvaqif»in müəllifi yazır: «Bizim və qədim mö`təzilə alimlərinin fikrincə Peyğəmbərdən (s) sonra camaatın ən üstünü Əbu Bəkrdir. Şiələrin və son əsrdə mötəzilə alimlərinin fikrincə isə, Peyğəmbərdən (s) sonra camaatın ən üstünü Əlidir.»(1)

Əbu Bəkrin başqa səhabələrdən üstün olmasını sübut etmək üçün on dəlilə istinad etmişlər:

Birinci dəlil: Əbu Bəkr insanların ən pərhizkarı, təqvalısıdır.

Qur`ani-kərim onun haqqında buyurur: «Camaatın ən pərhizkarı cəhənnəm odundan uzaq qalacaqdır. Belə bir şəxs öz malını təmizə çıxartmaq üçün ondan (bir qismini Allah yolunda) əta edir...» (Ləyl, 17, 18)

«Şərhul-məvaqif»in müəllifi yazır: «Təfsirçilərin çoxu və alimlər bu ayənin Əbu Bəkrin barəsində nazil olmasını bildirmişlər. Beləliklə o, insanların ən pərhizkarıdır və Qur`ani-kərimin buyurduğuna əsasən, «İnsanların ən pərhizkarı Allahın yanında ən əzizdir.» (Hücərat, 13) Deməli, Əbu Bəkr Allahın yanında ən əziz və üstün insandır.

Cavab:

1. («Şərhul-məvaqif»in müəllifinin dedikləri, sadəcə olaraq dəlil-sübutsuz bir iddiadır.) Əslində bu ayə Əbüldəhdah və xurma ağacının sahibi barəsində nazil olmuşdur.(2) Hətta bə`zi təfsirçilərin nəzərincə, yuxarıda söylədiyimiz ayələr ümumi mö`minlərin haqqında nazil olmuşdur və hansısa xüsusi bir mö`minə aid deyildir.

2. «Ləyl» surəsinin 17-18-ci ayələrinin Əbu Bəkr haqqında nazil olub-olmamasını dəqiqləşdirmək üçün bu məsələnin nəql olunduğu hədisin sənədini araşdırmaq lazımdır. Heysəmi bu hədisin etibarsız olması haqqında belə söyləyir: «Hədisin ravilərinin arasında Müs`əb ibni Sabit vardır və o, etimadlı şəxs deyildi.»(3)

Bundan əlavə, Müs`əb, Abdullah ibni Zübeyrin nəvəsidir və Əbu Bəkrin qızı Əsma, Abdullahın gəlini olmuşdur. Bu minvalla Əbu Bəkr, Müs`əbin babasıdır. Müs`əb (hədis

səh:46

qondarmaqla) təbiidir ki, ana tərəfindən olan babası ilə fəxr etmək istəyir. Həmçinin, onun Peyğəmbərin (s) Əhli-beytindən (ə) uzaq gəzməsi də məşhur bir hadisədir. Bir çoxları, o cümlədən Əhməd ibni Hənbəl, Yəhya ibni Muin Müs`əbi etibarsız və ədalətsiz adam biliblər. Əbu Hatəmdən belə nəql olunur: «Heç bir məsələdə ona istinad olunmamalıdır.» Həmçinin Nəsaidən nəql olunur: «O, (Müs`əb ibni Sabit) etimadlı şəxs deyildi.»

3. Aişə (Əbu Bəkrin qızı), onların tə`rifində bir ayə də olsun belə, nazil olmamasını etiraf edərək deyir: «Allah Qur`anda bizim tə`rifimizdə bir ayə də olsun belə, nazil etməmişdir.»(1)

İkinci dəlil: Peyğəmbərdən belə rəvayət edirlər: «Məndən sonra Əbu Bəkr və Ömərə itaət edin!»(2)

Əhli-sünnə alimləri bu hədisi belə açıqlayırlar: «İtaət edin» felin əmr formasıdır ki, bütün müsəlmanlara, həmçinin Əliyə xitab olunur. Deməli, Əliyə vacibdir ki, bu iki şeyxə itaət etsin.»

Bəlkə də bu hədis əhli-sünnə alimlərinin öz əqidələrini sübuta yetirmək üçün ən mühüm və əsaslı dəlillərindən sayılır. Elə buna əsasən deyirlər: bu iki şeyxin bütün işləri bizə höccətdir (dəlil və örnəkdir). Lakin bizim bu söylənilənlərə tutarlı cavabımız vardır.

Cavab:

1. Hədisin sənədi mötəbər deyil, necə ki, bir çox sünnü alimləri də bu məsələyə etiraf etmişlər. O cümlədən:

– Mənavi «Əl-cameus-səğir»ə yazdığı şərhdə(3) bu məsələni etiraf etmişdir.

– Əbu Hatəm bu hədisin mötəbər olmadığını söyləmişdir.(4)

– Bəzzaz və İbni Həzm yazır: «Bu hədis səhih deyil.»(5)

– Əqili deyir: «Mən bu hədisi, sənədi olmadığı üçün qəbul etmirəm.»(6)

– Termizi, bu hədisi Süfyandan nəql etdikdən sonra söyləyir: «Süfyan ibni Uyeynə bu hədisi rəvayət edərkən bə`zən ravilərin arasında Zaidətin adını çəkmiş və onun da Əbdül

səh:47

Məlik ibni Umeyrdən nəql etdiyini söyləmiş, bə`zən isə Zaidətin adını çəkməməklə hədisi tərəddüddə saxlamışdır.»(1)

– Zəhəbi, Əbu Bəkr Nəqqaşdan nəql edir: «Bu hədisin əsası, kökü yoxdur.»(2)

–Dar Qutni yazır: «Bu hədis, ravilərinin arasında İmrani adlı ədalətsiz bir şəxs olduğu üçün, etibarsız sayılır.»(3)

– Ərcani (743 h. q. vəfat) Beyzavinin «Əl-minhac» kitabına yazdığı şərhdə deyir: «Bu hədis qondarmadır (saxtadır).»(4)

– Zəhəbi yazır: «Bu hədisin sənədi ciddi şəkildə etibarsızdır.»(5)

– İbni Həcərdən nəql olunur: «Bu hədisin əsassız olmasına israr olunmuşdur.»(6)

– Heysəmi deyir: «Bu hədisin ravilərinin arasında bə`zi şəxslər vardır ki, heç mən özüm də onları tanımıram... Bu hədisin ravilərinin arasında Yəhya ibni Əbdülhəmid Hamani vardır ki, etimadlı şəxs deyildir.»(7)

– Şeyxül-İslam Hərəvidən nəql olunur: «Bu hədis saxtadır.»(8)

– Həmçinin, İbni Dərdiş bu hədisin əsassız və batil olması haqda bir çox nəzərlər söyləmişdir.

2. Səhabələr dəfələrlə sözləri və əməlləri ilə bu iki şeyxə qarşı çıxmışlar. Onda deməli, səhabələr fasiqdirlər?!

3. Bu iki şeyxin dəflərlə öz aralarında da dəfələrlə ixtilafları olmuşdur. Belə bir vaxt müsəlmanlar onların hansı birinə təqlid etməli idilər?

İndi isə, bu iki nəfərin arasında olan ixtilaflardan bə`zi nümunələri nəzərinizə çatdırırıq:

Ömər, Əbu Bəkrin xəlifə olduğu vaxt onun hökmlərinə etiraz edirdi:

«Uyeynə ibni Həsin və Əqrə ibni Habis, Əbu Bəkrin yanına gəlib dedilər: Ey Peyğəmbərin canişini! Bizim yaxınlığımızda

səh:48

şoranlıq bir yer vardır ki, heç bir xeyri-mənfəəti yoxdur. Əgər sən məsləhət bilirsənsə o yeri bizim ixtiyarımızda qoy. Bəlkə biz orada bir şey əkib-becərə bildik və Allah bizə kömək oldu.

Əbu Bəkr həmin yeri onlara verib bu haqda bir müqavilə imzaladı. Bu məsələ üçün şahid də tutdu. Onlar əllərindəki müqaviləni Ömərə göstərmək üçün onun yanına getdilər. Müqaviləni Ömərə oxuduqları zaman, Ömər kağızı onların əlindən alıb ağız suyu kağızın üstünə atdı. Onlar Ömərə nalayiq sözlər dedilər. Ömər dedi: Peyğəmbər (s) sizlərə yaxşılıq etdiyi zaman İslam dini hələ hər tərəfə yayılmamışdı. Allah İslam dinini (yaymaqla) sizi əziz etdi. Əlinizdən nə gəlirsə gedib edin! Mən Allaha xatir də olsa belə, sizi nəzərə almayacağam, Hətta siz Allaha xatir iş görsənizdə!»(1)

Mənə elə gəlir ki, Peyğəmbərin zamanından bəri bunların arasında həmişə ixtilaf olmuşdur. İndi isə onların arasında düşən ixtilafdan başqa bir nümunəni nəzərinizə çatdırıq:

İbni Müleynədən nəql olunur: «İki nümayəndə Əbu Bəkr və Ömərin həlak olmalarına səbəb ola bilərdilər. Çünki, Bəni-Təmim tayfasından bir qrup (İslam dinini qəbul etmək üçün) Peyğəmbərin hüzuruna gələrkən, Əbu Bəkr, Əqrə ibni Habis Hənzəlinin Bəni-Təmim tayfasından nümayəndə seçilməsini təklif etdi. Lakin Ömər başqa bir nəfərin nümayəndəliyini irəli sürdü.

Əbu Bəkr Ömərə dedi: – Sən bilə-bilə mənimlə müxalifətçilik etdin!

Ömər dedi: – Hansı səbəbə mən səninlə müxalifətçilik etməliyəm?

İş o yerə gəldi ki, bunlar Peyğəmbərin hüzurunda çığırıb-bağırmağa başladılar. Bu zaman ayə nazil oldu: «Ey müsəlmanlar, Peyğəmbərin hüzurunda uca səslə danışmayın...» (Hücərat, 1)(2)

Həmçinin, İbni Əbil-Hədidin yazdığına əsasən, bir gün Ömər, Əbu Musa Əş`əri və Muğəyrət ibni Şöbə ilə camaatın ən paxılı haqda mübahisə edirdilər. Ömərin nəzəri bu oldu ki, insanların ən paxılı Əbu Bəkrdir.(3)

Deyilənlərin hamısı bu iki nəfərin arasında olan ciddi münaqişədən xəbər verir.

səh:49

4. Amədidən nəql olunur: «Peyğəmbərə (s) mənsub edilən hədisin «itaət edin» hissəsində irad vardır. Necə? Əgər belədirsə, onda Əbu Bəkr və Ömərin icması başqa səhabələr üçün dəlil və sənəd olmalıdır. Halbuki, səhabələr heç vaxt bu hökmü qəbul etməyiblər.»(1) (Deməli, bu hədis saxtadır.)

5. Əgər bu hədis doğrudan da səhih olarsa onda Əbu Bəkr və Ömərin xilafətinin Peyğəmbərin (s) əmrilə tə`yin olunması sübuta yetir. Belə bir vaxt Peyğəmbərdən sonra səhabələr heç vaxt xəlifənin kim olmasında ixtilaf etməməlidilər.(2)

Lakin onların aralarına ikitirəlik düşdü. Bir dəstə Əlinin (ə), digər dəstə isə Əbu Bəkrin xəlifə olmasını istəyirdi. Ənsar (mədinəlilər) deyirdi: «Bir nəfər bizdən, bir nəfər də sizdən (Qüreyşdən) xəlifə olsun.» Əbu Bəkr özünü Peyğəmbərin (s) qövmü və yerlisi kimi tanıtdıraraq Ənsarın qabağında durur və belə deyirdi: «Peyğəmbər (s) sizə və başqalarına bizə (Qüreyş tayfasına) bütün işlərdə itaət etməyi əmr etmişdir. Sizə rəva deyil ki, Peyğəmbərlə müxalifət edəsiniz!»

6. Əbu Bəkrlə Ömərin arasında baş verən bir çox ixtilaflar aydın oldu və onların bə`zisinə işarə etdik. Sizin nəzərinizcə, Peyğəmbər (s) Əbu Bəkr və Ömərin arasında olan ixtilafları və bə`zən də  ciddi təzadları gördükdən sonra onlara (eyni zamanda) itaət etməyə əmr edərdimi?! Təbiidir ki, Peyğəmbər (s) heç vaxt bu işi görməzdi!

7. Peyğəmbərin (s) buyurduğu hədis təhrif olunubdur. Bəlkə də Peyğəmbər (s) həmin hədisdə belə buyurmuşdur: «Ey Əbu Bəkr və Ömər! Məndən sonra iki şeyə (Qur`an və Əhli-beytə) itaət edin!» Yə`ni Əbu Bəkrlə Ömər, Peyğəmbərdən (s) sonra Qur`an və Əhli-beytə (ə) itaət etməyə mə`mur olunmuşdular. Necə ki, hamının qəbul etdiyi məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) buyurur: «Mən sizin aranızda iki ağır və qiymətli şeyi əmanət qoyuram: Allahın kitabı və mənim Əhli-beytim.»(3)

Şeyx Səduq buyurur: «Səhabələrdən heç biri eşitməyiblər

səh:50

ki, Peyğəmbər (s) özündən sonra Əbu Bəkr və Ömərə itaəti əmr etsin. Deməli, əgər bu rəvayət səhihdirsə, mə`nası belə olacaqdır: «Ey Əbu Bəkr və Ömər! Məndən sonra Qur`an və Əhli-beytə itaət edin.»(1)

Üçüncü dəlil: Peyğəmbər (s) Əbu Dərdaya buyurur: «Allaha and olsun! Nəbi və Mürsəl peyğəmbərlərdən sonra günəşin doğmasını və qürubunu görən elə bir şəxs olmayıbdır ki, Əbu Bəkrdən üstün olsun.»

Cavab:

Təbəraninin «Əsvət» kitabında söylədiyi bu rəvayətin sənədi etibarsızdır. Çünki onun ravilərindən biri İsmayıl ibni Yəhya Təmilidir ki, çox yalançı şəxs olmuşdur. Həmçinin bu rəvayətin başqa sənədindəki ravilərindən biri Bəqiyət ibni Vəliddir. Bu şəxs də saxtakar və nadürüst omuşdur.(2)

Dördüncü dəlil: Peyğəmbər (s) Əbu Bəkr və Ömərin haqqında buyurur: «Onlar cənnətdə nəbi və mürsəl peyğəmbərlərdən başqa, bütün qocaların ağalarıdır.»

Sünnilər deyirlər: Əbu Bəkr və Ömər (cənnətdə) müəyyən bir qövmün başçısı olduqları üçün, (dünyada da) onların rəhbərləri olmalıdır. Beləliklə, Əli də bu iki şeyxə itaət edənlərdən biri olmalıdır.

Cavab:

1. Bu hədisi Bəzzaz və Təbərani, Əbu Səiddən nəql etmişlər. Bu nəqlin ravilərindən biri Əli ibni Abisdir ki, Heysəminin nəzərincə o, etimadlı şəxs deyildir.

Heysəmi bu hədisin ravilərini başqa nəql ilə belə bəyan edir: Bu hədisi mən, Bəzzazdan, Bəzzaz, Ubeydullah ibni Ömərdən və o da, Əbdür-rəhman ibni Məlikdən nəql edir. Əbdür-rəhman ibni Məlikin düzgün adam olmasını heç kim qəbul etmir.(3)

2. Bu hədisin Peyğəmbər (s) tərəfindən deyilməsi qeyri-

səh:51

mümkündür. Çünki (Peyğəmbərin (s) öz buyurduğuna əsasən) cənnət əhlinin hamısı cavan olacaq və orada bir nəfər də olsun, qoca adam olmayacaqdır. (Allah-taala cənnətə girənlərin hamısını, qoca olsalar da belə, cavanlaşdıracaqdır.) Bu hədisi Bəni- Üməyyə Peyğəmbərin (s) buyurduğu «Həsən və Hüseyn cənnət cavanlarının ağalarıdır.»(1) hədisilə rəqabət etmək üçün yalandan Peyğəmbərə (s) nisbət vermişlər.

Beşinci dəlil: Peyğəmbər (s) buyurur: «Əgər bir dəstə adamın içində Əbu Bəkr olsa, başqalarına layiq deyil ki, ondan qabağa düşsünlər.»

Cavab:

İbni Covzi bu hədisi saxta hədislərin sırasında gətirərək yazır: «Bu hədis, Peyğəmbərə (s) nisbət verilmiş saxta hədisdir.»

Altıncı dəlil: Peyğəmbər (s) ibadətlərin ən üstünü olan namazda Əbu Bəkri pişnamaz etmişdir. Təbiidir ki, bir şəxs Peyğəmbərin öz əmri ilə onun yerində qalıb pişnamaz durursa, o şəxs Peyğəmbərdən sonra xilafətə daha layiqdir.

Əhməd ibni Hənbəl bu haqda buyurur: «Peyğəmbər (s) Əbu Bəkri namazda imam camaat qərar verib başqa qiraətçilərdən qabağa salmaqla səhabələrə başa saldı ki, Əbu Bəkr camaat namazında pişnamazlığa layiqdirsə, deməli, müsəlmanlara xəlifə olmağa da layiqdir və Əbu bəkr bu işdə başqalarından qabaqcıldır.»(2)

Əhli-sünnə bu hədisə iki səbəbə görə daha çox əhəmiyyət vermişlər:

1. Bu hədis əhli-sünnənin mötəbər bildiyi kitablardan «Səhiheyn» və «Məsanid»də müxtəlif sənədlərilə rəvayət olunmuşdur.

2. Namaz ibadətlərin ən üstünüdür. Əgər Peyğəmbər (s) Əbu Bəkri bu işdə qabaqcıl görürsə, deməli, bu məsələ Əbu Bəkrin xəlifə olmağa səlahiyyətini təsdiqləyir.

Cavab:

1. Bu rəvayəti nəql edənlərin kim olduğu mə`lum deyil, bəzən bu rəvayətin Aişə tərəfindən nəql olunduğu deyilir. Aişənin belə bir rəvayət deməsi iki səbəbə görə ola bilər:

a) Aişənin Həzrət Əliyə (ə) qarşı kin-küdurəti var idi.(3)

səh:52

(Çünki, səhabələr Peyğəmbər (s) tərəfindən Həzrət Əlinin hamıdan üstün olmasına və özündən sonra hakimiyyət və xilafətə yetişməsinin zərurətinə təkid etdiyini dəfələrlə eşitmişdilər. Hətta Peyğəmbər (s) bu məsələyə besətin əvvəlindən bəri israr edirdi. Allah-taala tərəfindən Peyğəmbərə (s) «öz yaxınlarına  (ilahi əzabdan) xəbərdarlıq et!» (Şüəra, 214) əmr olunanda qohum-əqrəbasını bir məclisə yığıb onlara xitabən buyurdu: «Sizdən hansı biriniz tövhidə çağırışda mənə kömək edə bilər ki, mənim qardaşım, vəzirim və canişinim olsun?»

Peyğəmbərin (s) bu asimani çağırışına müsbət cavab verən yeganə şəxs yalnız Əli (ə) oldu. Bu məsələni hamı müşahidə etdikdən sonra həzrət Peyğəmbər (s) üzünü öz qohum-əqrəbasına tutub buyurdu: «Əli mənim qardaşım, vəsim və sizin aranızdakı canişinimdir. Onun sözlərinə qulaq asın və ona itaət edin!»(1)

 (Aişənin Peyğəmbərin (s) bütün bu söylədiklərindən xəbəri var idi. Sadəcə olaraq, Əliyə(ə) olan qəzəbi səbəb oldu ki, bacardıqca onun əleyhinə rəqib hazirlasin-müt.)

b) Aişə Əbu Bəkrin qızı idi.

(Təbiidir ki, atasının fəxri onun fəxri sayılır. Bir şəxsin yaxşı və ya pis adam olmasını dəqiqləşdirmək üçün onun qızından öyrənmək o qədər də məntiqə uyğun deyil – Müt.)

2. Peyğəmbər (s) başda Əbu Bəkr və Ömər olmaqla bütün səhabələrə Üsamənin qoşununda iştirak və ona itaət etməyə əmr etdi. Əbu Bəkrin pişnamaz durmasını nəzərə alaraq, Bu məsələni necə başa düşmək olar?!

Əsqəlani yazır: «Bu məsələni - yə`ni Əbu Bəkrə, Peyğəmbər (s) tərəfindən Üsamənin qoşununda iştirak etməyə əmr olunmasını Vaqidi, İbni Sə`d,  İbni İshaq, İbni Covzi, İbni Əsakir və başqaları öz kitablarında qeyd etmişlər.»(2)

Elə buna görə də Üsamə, Əbu Bəkrə etiraz edərək onunla beyət etmədi və dedi: «Mən Əbu Bəkrin başçısı olmuşam, indi necə onunla beyət edim?!»

3. Peyğəmbər (s) səhabələrindən bir çoxuna (özünün

səh:53

olmadığı vaxt) onun yerində pişnamaz durmağa əmr edibdir. Lakin onlardan heç biri imamət iddiası etməmişdir.

4. Peyğəmbər (s) Əbu Bəkri mehrabdan kənara çəkərək özü camaat namazını qılmağa başladı. Əbu Bəkr bir dəfədən artıq pişnamaz durmadı. Hətta əgər fərz etsək ki, Əbu Bəkr bir neçə gün pişnamaz durmuşdur, Peyğəmbər xəstə olduğu  və zəhmətlə yeridiyi vaxtda onu mehrabdan kənara çıxararaq özünün camaata pişnamazlıq etməsi bunu göstərir ki, Peyğəmbər (s) Əbu Bəkri pişnamazlıqdan birdəfəlik kənarlaşdırdı.(1)

Həqiqətdə isə, Peyğəmbərin bu rəftarı Əbu Bəkrin pişnamazlıq məqamından kənarlaşmasına, hətta qovulmasına dəlalət edir.

5. Sünnilər iddia edirlər ki, Peyğəmbər (s) namazda Əbu Bəkrin arxasında durub ona iqtida edirdi. Bu sözün mə`nası budur ki, Əbu Bəkr Peyğəmbərin (s) imamı olurdu!

6. Sünnilər namazda fasiq, ədalətsiz şəxsə iqtida etməyi caiz bilirlər. Deməli, bu etiqada əsasən, Əbu Bəkrin pişnamaz durması onun üstünlüyünə və xilafətə layiq olmasına dəlalət etmir:

a). Əbu Hüreyrədən nəql olunur ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: «Hər bir müsəlmanın arxasında durub namaz qılmaq sizə vacibdir. İstər o müsəlman yaxşı adam olsun, istərsə pis; hətta böyük günahlara mürtəkib olsa belə, namazınızda ona iqtida edin.»(2)

b). Əbdülkərim Bəkkadan nəql olunur: Peyğəmbərin səhabələrindən on nəfəri tanıyırdım ki, hamısı namazlarını zalım hakimlərə iqtida edib qılardılar.(3)

Şəvkani yazır: «Birinci əsrdə (h. q.) yaşayan səhabələr və tabein əməli şəkildə, bəlkə də müqavilə əsasında namazda zalımlara iqtida etməyə icma etmişdilər.

Çünki, o əsrlərdə yaşayan hakimlər, gündəlik namazlarda da pişnamaz durur, bütün şəhərlərdə camaatı istədikləri tərəfə çəkirdilər. Həmin vaxtlar hakimiyyət Bəni-Üməyyənin əlində idi. Bu qəbilədən olan hakimlərin vəziyyəti heç kimə gizli deyil. Necə ki, Buxari İbni Ömərin haqqında yazır: «O, namazda Həccaca (yüzminlərlə günahsız müsəlmanı öldürən zalım bir hakimə) iqtida edirdi.»

səh:54

Müslim Səhihində və başqa əhli-sünnə alimləri yazırlar: Əbu Səid Xudri Mərvanın bayram namazında xübtəni namazdan qabaq oxuması və Peyğəmbərin (s) minbərini məsciddən çölə çıxarması hadisəsində namazını Mərvana iqtida edib qıldı.(1)

7. Sünnü alimlərinin dediyinə əsasən, Peyğəmbər (s) ölüm yatağına düşmüşdü. Buna görə və ya qızdırmasının qalxdığına xatir (nəuzu billah) bihudə, əbəs sözlər danışırdı!! Bu halda onun dediyi sözlərin etibarı yoxdur. Elə buna görə də səhabələrdən kağız-qələm istədikdə, onlar «o, sayaqlayır, bihudə danışır!» deyə əmrinə itaət etmədilər. Əgər belədirsə (Allaha pənah!) onda Peyğəmbərin (s) bu halda söylədiyi əmrlərin heç biri etibarlı deyil: İstər kağız-qələm gətirməyə əmr etsin, istərsə də Əbu Bəkrin pişnamaz olmasına. (Çünki Əhli-sünnə Peyğəmbərin (s) ömrünün sonunda xəstəliyə düşdüyü vaxt Əbu Bəkrin pişnamaz olmasına əmr etdiyini daha çox təkid edirlər. Mütərcimdən.)

8. Necə olur ki, Peyğəmbərin namazda Əbu Bəkrə iqtida etməyi fəqət Aişəyə əmr etməsi Əbu Bəkrin xilafətə layiq olmasına dəlalət edir, lakin «Qədir Xum»da minlərlə səhabənin gözü önündə Peyğəmbərin (s) «Mən kimin rəhbəriyəmsə, Əli də onun rəhbəridir» – söyləməsi Həzrət Əlinin (ə) imamət məqamına təyin olunmasına dəlalət etmir?!

9. Çox güman ki, bu rəvayəti Aişə özündən qoşmuşdur və bu, onun siyasi planlarındandır.

Hədidi deyir:«Ustadımdan soruşdum: Siz heç deyirsinizmi ki, namazda pişnamaz durmağı öz atasına Aişə tə`yin etdi, nəinki Peyğəmbər (s)?

Ustadım buyurdu: Yox, bu sözü mən demirəm, bu sözü Əli (ə) deyirdi. Mənim hökmüm onun hökmü ilə fərqlənir. O, Əbu Bəkrin namazında iştirak edirdi, mən isə iştirak etmirdim.

Yeddinci dəlil: Peyğəmbər (s) buyurur: «Mənim ümmətimin ən yaxşısı Əbu Bəkr, sonra Ömərdir.

Cavab:

1. Hədisin ardı vardır (ki, sünni mənbələrində zikr olunmuşdur), lakin inadkar adamlar o hissəni demirlər... Həzrət Fatimə (s) soruşdu: «Ya Rəsuləllah, axı Əli haqqında bir söz demədin?!» Peyğəmbər buyurdu: «Ey Fatimə, Əli mənim özümdür. Sən kimi görmüsən ki, özünü tərifləsin?!»

səh:55

Bu hədisə əsasən Əli, Peyğəmbərdən sonra ən üstün şəxsiyyətdir.

2. Bu hədisin sənədinə gəldikdə isə, o da etibarsızdır. Necə ki, «Tənzih» kitabında bu məsələyə işarə olunmuşdur.(1)

Səkkizinci dəlil: Peyğəmbər (s) buyurur: «Əgər Allahdan başqa birisini  özümə dost seçsəydim, hökmən Əbu Bəkri özümə dost seçərdim.»

Cavab:

1. Sünnilərin dedikləri bu hədis, onların dedikləri başqa bir hədislə ziddir. Çünki, sünnilər deyirlər ki, Peyğəmbər (s) Osmanı özünə dost seçdi: «Hər bir peyğəmbərin öz ümmətindən dostu vardır, mənim də dostum Osmandır.»

Bu hədisə görə isə Osman, Əbu Bəkrdən üstün sayılır.

2. Peyğəmbərin Əbu Bəkrlə dostluğu barəsində olan hədisin sənədi etibarsızdır.(2) Çünki bu hədis Əbu Hüreyrənin dediyi hədislərin sırasında və Davud ibni Yəzid Əvdidən nəql olunmuşdur, o isə etimadlı şəxs deyildir. Necə ki, Heysəmi bu məsələyə işarə etmişdir.

3. Bu hədis başqa rəvayətlə – Aişədən, Əli ibni Əbdür-Rəhman Vasitinin nəqlilə zikr olmuşdur. Heysəmi yazır: «Mən bu şəxsi tanımıram.»

4. Bu hədisin (sənədinin etibarsız olmağından əlavə,) sünni mənbələrində axırı vardır ki, şiələrlə düşmənçilik edənlər hədisi axıra qədər demirlər. Hədisin axırı belədir: «... Lakin dini qardaşlıq daha üstündür.»(3)

Hədisin axırı deyiləndən sonra Əbu Bəkrin başqa səhabələrdən üstün olmasının heç bir mənası olmur.

Doqquzuncu dəlil: Peyğəmbər (s) buyurur: «Məndən sonra camaatın ən yaxşısı Əbu Bəkr, sonra Ömərdir, ondan sonrasını isə Allah daha yaxşı bilir.»

Cavab:

1. Əbu Bəkrin özü etiraf etmişdir ki, camaatın ən yaxşısı deyil. O deyirdi: «Mən sizin rəhbərinizəm, Halbuki, sizin aranızda ən yaxış adam deyiləm.» Həmçinin deyirdi: «Məni rahat buraxın, (çünki) mən sizin ən yaxşınız deyiləm!»(4)

2. Müsəlmanların, həmçinin elm və mərifət əhli olan səhabələrin bir çoxu, o cümlədən Salman, Əbuzər, Miqdad,

səh:56

Xəbbab, Cabir, Əbu Səid Xudri, Zeyd ibni Ərqəm,(1) Amir ibni Vasilə(2) və...; habelə tabeindən Həkəm ibni Uteybə(3) və başqaları Həzrət Əlini (ə) Əbu Bəkrdən üstün bilirdilər. İndi sizin nəzərinizcə adlarını saydığımız səhabələr və tabein Peyğəmbər (s) ilə müxalifətmi etmişlər?!

Onuncu dəlil: Peyğəmbər (s) buyurur: «(Axı) kim Əbu Bəkr kimi ola bilər?! O, elə etdi, belə etdi, məni evləndirdi, özünü mənim üçün fəda və malından mənə hədiyyə etdi.»

Cavab:

1. Hədisin sənədi etibarsızdır. Necə ki, Süyuti(4) və İbni İraq(5) bu hədisi saxta hədislərdən hesab etmişlər.

2. Peyğəmbər (s) heç vaxt Əbu Bəkrin malına möhtac olmamışdır. Bu məsələyə hətta İbni Teymiyyənin(6) özü də təkid etmişdir.

İzah: Həzrət Peyğəmbər (s) Xədicə (ə) ilə evlənməmişdən qabaq, Əbu Talibin (ə) evində və onun himayəsi altında qalırdı. Xədicə ilə evləndikdən sonra isə, onun bütün var-dövləti Peyğəmbərin (s) ixtiyarına keçdi. Bunların hamısı hicrətdən qabaq olmuşdu.

Peyğəmbərin (s) Məkkəni tərk edib Mədinəyə hicrət etdiyi zaman isə Əbu Bəkrin yanında cəmisi altı min dirhəm pul var idi. Bəlkə də səfər zamanı Peyğəmbərə (s) müəyyən qədər pul kömək etmişdir!! Lakin bu pul (ki, hələ Əbu Bəkr tərəfindən Peyğəmbərə (s) verilib-verilməməsi mə`lum deyil) Peyğəmbərin Mədinədə təşkil etdiyi islam dövlətinin büdcəsi və xərcləri ilə müqayisədə olduqca dəyərsiz idi.

3. Tarixdə Əbu Bəkrin Peyğəmbərə (s) və ya İslam hökumətinə köməyi görünməmişdir. Yalnız bir dəfə dövlətə bir at (yaxud dəvə) vermişdir ki, onun da pulunu Peyğəmbərdən (s) almışdır. İbni Kəsir, İbni Sə`d, İbni Haşim, Təbəri və Buxari öz kitablarında bu məsələyə israr etmişlər.(7)

səh:57

4. Əgər doğrudan da Əbu Bəkrin pulu var idisə, o zaman atası Əbu Quhafəyə kömək etməsi daha məsləhətə uyğun idi. Çünki onun atası bir qarın çörək üçün Abdullah ibni Cəd`anın evində nökərçilik edirdi.(1)

5. Əbu Bəkrin sərvətli olması haqqında deyilən bütün rəvayətlərin sənədi saxtadır. Aişədən nəql olunur: «Cahiliyyət zamanı, atamın var-dövləti ilə fəxr edirdim. Onun min kisə min «uqiyə»si (müəyyən pul vahidi) var idi.» Peyğəmbər (s) mənə buyurdu: «Sakit ol...»

Bu hədis aşağıdakı məsələləri mülahizə etdikdən sonra tamamilə etibarsız sayılır:

a) Hədisin sənədində İbrahim ibni Yəqub Cozcani vardır ki, nasibi olmuşdur. Onun Əli ibni Əbi Talib (ə) və Əhli-beytlə (ə) olan düşmənçiliyi məşhurdur.(2)

b) Zəhəbi Aişənin sözünə etiraz edərək yazır: «Aişənin kəlamındakı «Min kisə» kəlməsi, mə`lumdur ki, batil sözdür. Çünki, bu miqdar pul hətta onun zəmanəsinin sultanında da olmamışdır.»

c) Bunlardan əlavə, Aişə cahiliyyət zamanı(3) dünyaya gəlməmişdi ki, atası ilə fəxr eləyə də bilsin. Çünki, o, Peyğəməbərin peyğəmbərlik məqamına çatmasından dörd, yaxud beş il sonra dünyaya göz açmışdır.(4)

Mülahizə: Bə`zən Əbu Bəkrin Peyğəmbərə (s) kömək etməsi əfsanəsi, Ömər və Osmanın haqqında da nəql edilmiş və belə deyilmişdir ki, bu iki nəfər İslamın təbliğatı üçün öz mallarından bir qismini Peyğəmbərin (s) ixtiyarında qoydular.

Etiraz:

1. Məgər Ömər ibni Xəttabın nə qədər pulu, sərvəti var idi ki, öz ehtiyaclarını təmin etdikdən sonra hələ onun yarısınıda İslam yolunda infaq etsin?! Halbuki, o, cahiliyyət zamanı ya çobanlıq edir(5), ya uzunqulaq satır(6), ya odun daşıyırdı.(7)Axı belə bir adamın haradan pulu olsun?!

səh:58

Osman ibni Əffanın müsəlmanların «Əl-üsrə» qoşununa sərvət bəxşiş etməsi isə (bütün tədqiqatçıların baxımından) saxta, qondarma rəvayətlərdəndir.

(Əhli-sünnə alimlərinin nəzərincə, «Bəqərə» surəsinin 262-ci ayəsi Təbuk döyüşündə və Osmanın haqqında nazil olmuşdur). Ayə belədir: «İnsanlardan bə`zisi öz mallarını Allah yolunda bəxşiş edir və sonradan heç bir minnət qoymurlar...»

Halbuki, bu ayə Peyğəmbər (s) Mədinəyə təzə hicrət edərkən nazil olmuş, Təbuk döyüşü isə hicrətin doqquzuncu ili, rəcəb ayında baş vermişdir.

2. Osmanın haqqında deyilmiş bu ayə başqa bir sünni aliminin-Beyzavinin təfsiri ilə təzaddadır. Beyzavinin təfsirinə əsasən bu ayə Əbu Bəkrin haqqında nazil olmuşdur. Biz də sübut etdik ki, Əbu Bəkrin malı olmamışdır. (Deməli, ayə nə Əbu Bəkrin, nə də Osmanın haqqında nazil olmamışdır.)

3. Əhli-sünnə alimləri iddia edib deyirlər ki, Osman «Əl-üsrə» qoşununu dirçəltdi. Bununla belə, onlar Osmanın iki yüz süvariyə kömək etdiyini qeyd edirlər. Halbuki, bu qoşunda dinc əhalidən əlavə, iyirmi beş min süvari əsgər var idi. İndi özünüz iddia ilə həqiqətin arasındakı fasiləyə baxın! (Və görün ki, iyirmi beş min nəfərlik qoşundan iki yüz nəfərə kömək etmək qoşunu dirçətmək deməkdirmi?!) Bəhsin sonunda sünni alimi Əsqəlaninin sözünü nəzərinizə çatdırırıq:

«İmam Əhməd deyirdi ki, üç növ kitabın heç bir qayda-qanunu yoxdur: 1. Peyğəmbərin (s) döyüşləri haqda yazılmış kitablar. 2. Təfsir. 3. Ümumi mübahisələr və savaşlar haqda yazılmış kitablar. Mən fəzilətlər haqqında yazılmış kitabların dördüncü növ qaydasız kitablardan hesab olunmasını daha münasib bilirəm. Bu növ kitablar etibarsız və saxta rəvayətllərin töhfəsidir...

Fəzilətlərə gəldikdə isə,... saysız-hesabsızdır. Görün, rafizilər Əhli-beytin fəzilətində özlərindən nə qədər hədis düzəltmişlər! Həmçinin əhli-sünnə nadanlıq ucbatından Müaviyə haqqında nə qədər fəzilətlər qoşmuşlar! Onlar bu cür saxta fəzilətləri ilk dəfə Əbu Bəkr və Ömər haqqında düzəldib yaymağa başladılar.»

(1)

səh:59

səh:60

Onların Peyğəmbərə (s) sui-qəsd edərək təpədən uçuruma salmaq istəkələri, Peyğəmbərin Üsamənin qoşununa qoşulmağa israrla təkid etməsi və onunla müxalifət edənləri lənətləməsinə baxmayaraq, onun qoşununda iştirak etməmələri, Peyğəmbərə (s) «xəstə», «qızdırmalı» və bu kimi sair adlar qoymaqla onun vəsiyyət(1) yazmasına mane olmaları söylədiklərimizə bir daha aşkar sübutdur. Həmçinin, onlar Peyğəmbərin (s) hüzurunda səs-küy və dava-dalaş salıb o həzrətə hörmətsizlik edir, hökumət Həzrət Əliyə (ə) tərəf üz gətirib ona səs verəndə, o Həzrəti ölümlə hədələyirdilər...

– Onlar «Ya Əli!» deyərək fəryad çəkirdilər. Əbu Bəkr isə bu işin ağır və acınacaqlı aqibətindən qorxub onları bu əməldən çəkindirirdi...(1)

Ey Abdullah, tayfanızın sizə qarşı çıxması barədə fikrin nədir?

Abdullah cavab verdi: Ey mö`minlərin əmiri! Bu haqda heç bir şey bilmirəm. Ömər dedi: Allah bu tayfanı özü bağışlasın! Sizin özünüz istəmədiniz ki, həm Peyğəmbər (s), həm də xəlifə sizin tayfanızdan olsun və buna görə göylə gedib təkəbbür edəsiniz...(1)

2. İbni Abbas nəql edir ki, Ömər təzə xilafətə yetişərkən onun yanına getdim... O, məndən soruşdu:

– Abdullah, haradan gəlirsən?

– Məsciddən.

– Əmin oğlundan nə xəbər?

Abdullah ibni Cəfəri soruşduğunu güman edib belə cavab verdim:

– Öz dostları ilə oynayır.

– Onu soruşmuram; Tayfanızın böyüyünü soruşuram.

– Filankəsin xurma ağaclarını suvarmaq üçün quyudan su çəkir və özü də həmişə Qur`an oxumaqla məşğuldur.

   –Ey Abdullah, əgər məndən bir şey gizlətsən, sənin boynuna dəvə qanının kəffarəsi (cəriməsi) gələcək. De görüm, heç onun qəlbində xilafət arzusu qalıbdırmı?

– Bəli.

– Yoxsa o, Peyğəmbərin onun xəlifə olması haqda əmr etdiyini güman edir?!

– Bəli, bir az da artıq. Atamdan Əlinin söylədikləri barədə soruşdum və o, Əlini təsdiqlədi.

  Ömər dedi: – Doğrudur, Peyğəmbər Əlinin xəlifə olması haqda bir kəlam buyurmuşdur, lakin bu kəlam onun xəlifə olmasının zərurətini çıtdırmır. Həmçinin bə`zən Peyğəmbər onun şəxsiyyətinin böyüklüyü haqda hədislər buyururdu. Hətta, o, ömrünün sonunda yataqda xəstə halda uzanarkən, özündən sonra Əlinin canişin olmasını yazmaq istədi. Lakin mən bu məsələnin pis aqibətindən qorxub onu bu işdən çəkindirdim. Çünki, Kəbənin Rəbbinə and olsun ki, Qüreyş heç vaxt Əlinin xəlifə olmasında ittifaq etməyəcəkdilər! Əgər Əli xilafətə yetişsəydi də, başqa şəhərlərin əhalisi onunla beyət etməyəcəkdilər. Peyğəmbər bildi ki, mən onun qəlbindən keçənlərdən xəbərim var. Ona görə o, bu işdən çəkindi, Allah da onu lazım olmayan bütün işlərdən çəkindirdi.(2)

səh:64

Bu rəvayəti Əhməd ibni Tahir özünün «Tarixu Bəğdad» adlı kitabında mötəbər sənədlə nəql etmişdir.

etdi. Yalnız bu altı nəfər səhabə (Əli (ə), Sə`d ibni Əbi Vəqqas, Təlhə, Zübeyr, Osman və Əbdür-rəhman) yeni xəlifəni tə`yin etməli idilər.

Nə qədər ki, sən bu xislətə maliksən, Allah ümmətin işini sənin öhdənə buraxmasın!

Ömər üzünü Təlhəyə tutur. O, Təlhənin Əbu Bəkrin can verən günü «Sənin Ömərə qarşı fikrin nədir?» soruşduğu sualına görə, ondan acığı gəlirdi. Ömər Təlhədən soruşdu:- Danışım, yoxsa sakit qalım?! Təlhə cavab verdi: – De, onsuz da sən xeyirli söz danışan adam deyilsən!

Ömər danışmağa başladı: – Mən səni «Ühüd» döyüşündə barmağına dəyən xəsarətdən sonra yaxşı tanıdım. Qürurun sənə qalib gəlmişdi. Sənin hicab ayəsi nazil olduqda dediyin cümlələrə görə, Peyğəmbər (s)  ölənəcən səndən narazı qaldı.(1)

Sonra üzünü Sə`d ibni Əbi Vəqqasa tutub deyir: – Sən ovçusan; sənin işin ov, şikar, ox, yay və bu cür işlərdir. Sən nə bilirsən axı xilafət və camaata rəhbərlik etmək nədir!

Ömər Əbdürrəhman ibni Ovfa dedi: – Ey Əbdürrəhman, sənin imanını müsəlmanların imanının yarısı ilə ölçsələr, sənin imanın ağır gələr. Lakin hakimiyyət, sənin kimi zəif insanların işi deyil.

Ömər üzünü Əli ibni Əbi Talibə tutub deyir:-Allaha and olsun, əgər zarafatcıl olmasaydın, sən bu işə daha artıq layiq idin. Amma buna baxmayaraq, Allaha and olsun ki, əgər sən camaata rəhbərlik etsən, onları haqqa və düzgünlüyə də`vət edəcəksən.

Sonra üzünü Osmana tutaraq deyir: – Mən elə hiss edirəm ki, Qüreyş qəbiləsi səni çox istədikləri üçün xəlifə seçəcəklər, sən də Bəni-Üməyyə və Bəni-Mueyt tayfasını camaata başçı qoyub xalqın malını onlara yedizdirəcəksən. Bu işlərinin nəticəsində ərəb quldurlarından bir dəstəsi sənin başını yatdığın yerdə kəsəcəklər. Allaha and olsun, əgər Qüreyş səni xəlifə seçərsə, sən bu iki tayfanı hakimiyyətə gətirəcəksən və bu işin nəticəsində quldurlar səni öldürəcəklər.

səh:67

Sonra Ömər əlini Osmanın başına çəkərək dedi: – Əgər belə olarsa, məni yadına salıb deyərsən: o, gələcəkdən xəbər verirdi!

İbni Əbil-Hədid yazır: Bu xəbəri şeyximiz Əbu Osman «Süfyaniyyə» kitabında yazmışdır.(1)

6. Nəzarətçi bir qrupun «təyin» olunması:

Ömər xəlifə «seçkilərində» bir qrupu da bu işə nəzarət üçün tə`yin edərək dedi: –Ənsarın böyüklərindən bir neçəsini də`vət edin. Lakin onların sizin işinizə heç bir müdaxiləsi olmamalıdır. Həmçinin, Həsən ibni Əli (ə) və Abdullah ibni Abbası da bu münasibətlə də`vət edin. Çünki, onlar Peyğəmbərin yaxınlarıdır. Ümidvaram ki, siz onların hüzurunda olsanız da, onlar sizin məsələnizə qarışmayacaqlar.(2)

Ömər bu sözü bilə-bilə deyirdi. Müaviyə və Əmr ibni Asa «yaşıl işıq» göstərməkdən məqsədi bu idi ki, əgər Əməvilərin şeyxi Osman xəlifə seçilməsə onda Müaviyə və Əmr ibni As öz şəhərlərini mərkəzdən ayırıb İslam dövlətinin qarşısında müstəqil bir dövlət qursunlar.

Ömər üzünü şura üzvlərinə tutub dedi: «Ey Məhəmmədin səhabələri! Əgər tezliklə bir nəticəyə yetişməsəniz, Əmr ibni As və Müaviyə sizə qalib gələcəklər!»

Əməvilərə fəsad törətmək üçün əlverişli şərait yaratdı. Və nəhayət: bu seçkilərin nəticəsində Əməvilər öz saraylarını müsəlmanların çiyinlərində tikdilər. Seyyid Mir Əli Hindi bu barədə demişdir: «Ömərin müsəlmanların məsləhətinə görə bu altı nəfəri seçməyi və özündən qabaqkıların siyasətinə əməl etməməyi Əməvilərin fitnə-fəsadları ilə tamamlandı. Çünki, Mədinədə onların güclü tərəfdarları var idi. Onsuz da Əməvilər əvvəlcədən İslamla düşmən olub bu dinə qarşı müharibə etmişdilər. Sonradan isə bu dini, maddi mənafeləri üçün qəbul edib nəticədə öz şahlıq saraylarını müsəlmanların çiyinlərinin üzərində tikdilər.»(1)

Müaviyənin hakimiyyətə yetişməsi və camaata ağalıq etmələri ilə nəticələnsə də belə, Müaviyə bu şuranı müsəlmanları  ixtilafa düçar edib parçalayan əsas amil sayır. Elə buna görə də, həmin şuranı dəfələrlə məhkum etmişdir. Necə ki, bir gün Müaviyə Əbu Hüseyndən soruşdu: Eşitdiyimə görə sən çox ağıllı və dərrakəli insansan. De görüm, səndən nə haqda sual soruşum?

Əbu Hüseyn cavab verdi: Hər nə barədə istəyirsənsə soruş.

Müaviyə dedi: De görüm hansı amil səbəb oldu ki, müsəlmanların arasında ixtilaf və pərakəndəlik düşsün?

– Osmanın ölümü! (Əbu Hüseyn bu sözlə Müaviyəyə yaxınlaşmaq istəyirdi.)

– Yox, bu səbəb olmadı!

– Əlinin səninlə döyüşməsi

– Yox, bu da deyil

– Bəli, mən həqiqəti açıqlayıram.

Müaviyə deyir: Doğrudan da dediklərinin heç biri müsəlmanların pərakəndəliyinə səbəb deyil. Səbəb yalnız altı nəfərdən təşkil olunmuş şura idi. Allah taala kafirlərin bu işdən xoşları gəlməsə də belə Məhəmmədi hidayət nuru və haqq din ilə camaata Peyğəmbər göndərdi. Peyğəmbər Allahın bütün əmrlərinə əməl etdikdən sonra, Tanrı onun ruhunu aldı və Əbu Bəkri imam-camaat etdi. Xalq da onu öz dünyalarını təmin etmək üçün rəhbər seçdilər. Əbu Bəkr ömrünün axırlarında Öməri özündən sonrakı xəlifə təyin etdi. Ömər uzun müddət Əbu Bəkrin siyasətinə əməl etsə də, ömrünün axırlarında yeni xəlifə təyin etmək üçün təzə bir siyasətə əl atdı: yeni xəlifə təyin etmək üçün altı nəfərlik şura təşkil edir. Bu altı nəfərdən hər biri xilafəti yalnız öz şəxsi mənafelərinə görə istəyirdilər.(1)

səh:72

Onların tayfaları da, öz mənafelərinə görə onların xilafətini arzulayırdılar. Əgər Ömər Əbu Bəkrin yolunu axıracan gedib özündən sonra bir nəfərin xəlifə olmasını vəsiyyət etsəydi müsəlmanların arasında ixtilaf düşməzdi.(1) (Lakin onun təşkil etdiyi şura pərakəndəliyin bünövrəsini qoydu.)

Nəticədə İmam Əli (ə) bir səs gətirdiyi üçün hakimiyyətdən kənarlaşdı. (Osman isə iki səslə xilafətə yetişdi.)

nalayiq sözlər dedi və çox qəzəbli halda ona söylədi: Nə vaxtdan ürəyin İslam üçün yanır?!

Bu zaman Miqdad ayağa durdu və dedi: Əmmar nə deyirsə düzdür. İbni Əbi Sərəh həmişə Peyğəmbərə qarşı ədavətli və o həzrətin qatı düşməni olmuşdur. Peyğəmbər (ə) Məkkəni fəth etdiyi zaman buyurdu ki, «onu hətta Kəbənin pərdəsindən yapışsa da, tutub öldürsünlər.» Bəli, bu cür insanlar həmişə müsəlmanların işlərinə dəxalət edib acınacaqlı vəziyyət yaradırlar.

Bəni-Haşim və Bəni-Üməyyə öz fikirlərini deyir və dərhal bir-birlərinə qarşı kəskin mövqe tutaraq etiraz edirdilər.

Bu zaman Əmmar ayağa qalxıb söylədi:  Ay camaat, Allah-taala sizi Öz Peyğəmbəri  ilə şərəfli etdi və Öz dini ilə əzizlədi. Amma siz necə?! Axı nə vaxta qədər bu işi (xilafəti) öz Peyğəmbərinizin Əhli-beytindən kənarlaşdırmaq istəyirsiniz?!

Əmmar Həzrət Əlinin (ə) haqqını müdafiə etdiyi zaman, Məxzum qəbiləsindən olan bir kişi ayağa qalxıb Əmmarın sözünü kəsərək dedi:  Ey Süməyyənin oğlu, öz həddini bil! Axı Qüreyş öz arasından rəhbər seçir, sənə nə var?!

Bəli, Məxzum qəbiləsindən olan kişi Məhəmməd Peyğəmbərin (s) Əmmarın əzəməti haqda buyurduğu «Əmmar həmişə haqq ilədir.» hədisini unutmuşdur. Sə`d ayağa qalxıb üzün İbni Ovfa tutaraq dedi:  Nə qədər ki, camaatın arasında ixtilaf düşməyib, işi tamamla!

Əlbəttə, hamı Sədin məqsədini başa düşürdü: O, Qur`ani-Kərimdə lənətlənmiş Şəcərənin (Bəni-Üməyyə nəslinin) hakimiyyətə gəlməsini istəyirdi!

Nəhayət, Əbdürrəhman üzünü İmam Əli (ə)-a tutub dedi:  Səninlə bu şərtlə beyət edərəm ki, Allahın kitabına, Peyğəmbərin sünnəsinə, Əbu Bəkr və Ömərin yoluna əməl edəsən. Şərtimi qəbul edirsənmi?

Həzrət Əli (ə) çox təəccüblə ona baxaraq Əbdür-rəhman ibni Ovf və onun kimilərin heç vaxt başa düşmədiyi İslam məntiqini ona anlatdı:  Mən yalnız Allahın kitabına, Peyğəmbərin sünnəsinə,(1) və həmçinin özümün məntiqlə düşündüyümə əməl edəcəyəm.

səh:75

Qəribədir: Məgər Əbu Bəkr və Ömər həmişə bir-birləri ilə müxalifət etmirdilərmi?! Əbu Bəkr Uyeynə və Əqrəyə məktub yazıb imzalanmış şəkildə Ömər ibni Xattaba göndərəndə, Ömər ağız suyunu məktuba atıb onu cırmadımı?!

Əgər Əli (ə), Əbu Bəkr və Ömərin yoluna əməl etmək şərti ilə xilafəti qəbul etsəydi, onların hansı birinin yoluna əməl edəcəkdi?! Əbu Bəkr, Malik ibni Nuveyrənin qatili barəsində bir söz, Ömər ibni Xəttab isə tam başqa bir zidd söz deyirdi və...

Sonda İbni Ovf, İmam Əlinin (ə) onun şərtlərini kamil şəkildə qəbul etmədiyini gördükdə, üzünü Osmana tutub həmin şərtlərini dedi. Osman azacıq belə, tərədüd etmədən  onun şərtlərini qəbul etdi, əlini İbni Ovfa uzadıb bir-birlərinin əllərini möhkəm sıxdılar. İbni Ovf dedi: İlahi, (şahid ol) boynumda olan vəzifəni Osmana həvalə etdim!»

Ömərin təşkil etdiyi şura sayəsində Əməvilərin böyükləri olan Osmanın hakimiyyətə yetişməsi ilə bu qəbilənin sevinc fəryadları göyə ucaldı...

5. Miqdadın mövqeyi:

Miqdad məsciddən çıxanda deyirdi:  Allaha and olsun, Peyğəmbərdən (s) sonra bu Əhli-beytə (ə) o qədər zülm olundu ki, mən heç vaxt bu cür zülm görməmişdim! Mən Qüreyşin rəftarına çox təəccüb edirəm!! Elə bir kişidən üz döndərdilər ki, həmişə ədalətlə hökm etmişdir və heç kim onun qədər alim və pak deyil. And olsun Tanrıya, əgər mənə kömək edən olsaydı...

6. İbni Ovfun əksül-əməli:

İbni Ovf Miqdadın sözünü kəsərək deyir:  Miqdad, Allahdan qorx! Mən sənin şərrindən qorxuram.

Qüreyşin şura vasitəsi ilə İmam Əliyə (ə) qarşı qurduğu məkrli proqram elə burada da sona çatdı. Səbir daha gözəldir. Allah bizim köməkçimizdir!

xəlifənin yolunu çox aydın şəkildə rədd və bununla da onların tutduğu yolun Qur`an və sünnə ilə müxalif olmasına bir daha təkid edir.

Həzrət Əli (ə) heç zaman şəxsi mənafeyinə görə kimisə tərifləməmiş, heç vaxt riyakarlıq etməmişdir. Əksinə, hətta özündən qabaqkı iki xəlifənin yolunu tam qətiyyətlə rədd etməklə hakimiyyətdən belə kənarlaşır. Gördüyünüz kimi, Əli (ə) öz sözünü dedi, həqiqəti gizlətmədi. Doğrudan da Həzrət Əlidən (ə) bundan başqa heç bir şey gözləmək olmazdı.

bəndələrinin arasından ən yaxşı şəxsi xəlifə təyin etdim.» Get bu sözümü camaata (səni nümayəndə təyin edən qrupa) çatdır.(1)

Gördüyünüz kimi, bu fikir yalnız Əbu Bəkrə məxsus idi, ümmət isə belə fikirləşmirdi.

Hüzeyfə dedi: Ey düşüncəsiz! Necə yə`ni bu reallıq deyil?! «Xəndək» döyüşündə müsəlmanlar harada idilər?! Əmr ibni Əbdəvudd öz dəstəsi ilə müsəlmanların üstünə gəlib onları mübarizəyə səsləyəndə, müsəlmanlar qəm-qüssəyə batıb məyus olmadılarmı?! O zaman yalnız Həzrət Əli (ə) onunla mübarizəyə qalxıb onu öldürdü. And olsun o Allaha ki, canım onun əlindədir, Əlinin (ə) bu işi Məhəmməd (s) ümmətinin bu gündən tutmuş qiyamət gününəcək olan bütün yaxşı əməllərindən üstündür.(1)

– Ey Əbu Hüzeyl! Hansı dəlilə əsasən belə danışırsan?

– Çünki, Peyğəmbərin (s) özü buyurmuşdur: «Ən yaxşınızı qabağa keçirdin, ən fəzilətlinizi rəhbər seçin. Bütün insanlar belə bir şəxsin imamətinə razılaşarlar.»

– Ey Əbu Hüzeyl! Axı Peyğəmbərin (s) buyurduğu kimi olmadı... Sən ki, deyirsən Peyğəmbər (s) buyurmuşdu: «Ən yaxşınızı qabağa keçirdin, ən fəzilətlinizi rəhbər seçin», halbuki, Əbu Bəkrin özü minbərə çıxıb dedi: «Mən sizin rəhbərinizəm, lakin sizin ən yaxşınız deyiləm.(1) Məxsusən, o vaxta qədər ki, Əli sizin aranızdadır.» Deməli, əgər camaat onun xilafətinə razı oldularsa Peyğəmbərin (s) əmrilə müxalifət etmiş sayılırlar; yox əgər Əbu Bəkrin özü öz haqqında yalan danışırsa təbiidir ki, Peyğəmbərin (s) minbəri yalançıların yeri deyildi.

Bundan əlavə, sən ki deyirsən «hamı onun xəlifə olmasına razı idi», heç də belə deyil. Çünki ənsarın çoxu deyirdilər: «İki rəhbər olsun: biri bizdən, biri də sizdən (Qüreyşdən).» Zübeyr ibni Əvam isə dedi: «Əlidən başqa heç kimlə beyət etməyəcəyəm.» Bu zaman ona əmr olundu ki, sakit olsun və qılıncını da zorla alıb sındırdılar. Həmçinin Əbu Süfyan ibni Hərb Əliyə dedi: «Ey Əbu Həsən (Həzrət Əlinin künyəsidir), əgər istəsən şəhəri at və silahlı süvarilərlə dolduraram.» (Və sənin xəlifə olmağını tələb edərik.) Habelə, Salman ayağa qalxıb fars dilində dedi: «Ağlınıza nə gəlirsə, onu edir və nə etdiyinizi də bilmirsiniz.»

Həmçinin, Miqdad, Əbuzər və bir çox mühacir və ənsar Əbu Bəkrin xilafətilə müxalif idilər.

Ey Əbu Hüzeyl! Məgər Əbu Bəkr minbərə qalxıb demirdi «Mənim başımın üstündə məxsus bir şeytan durubdur ki, məni havalandırır. Siz hər vaxt gördünüz ki, mən qəzəbliyəm, mənə yaxınlaşmayın!»?(2)

Mən sizin heç bir işinizə qarışmıram; ancaq bunu deyirəm ki, bir adam minbərə çıxıb «Ay camaat, mənim bəzən dəliliyim tutur.» deyirsə, necə özünüzə icazə verirsiniz ki, ona itaət edəsiniz?!

Ey Əbu Hüzeyl! Ömərin sözünə nə deyirsən?! Ömər bir vaxtlar deyirdi ki, mən Əbu Bəkrin sinəsində bir tükəm. Lakin

səh:81

bir müddətdən sonra dedi: «Əbu Bəkrin hökuməti şər`i və qanuni deyil. Allah bizi onun şərrindən qorusun! Hər kəs sizi, belə bir şəxsin hakimiyyətinə səs verməyə çağırarsa, onu öldürün!»(1)

Ömər bir dəfə deyir ki, mən Əbu Bəkrin sinəsində bir tükəm, başqa yerdə isə deyir : hər kəs Əbu Bəkr kimi şəxsə səs verərsə onu öldürün.

Əbu Hüzeyl! Axı bir şəxs Peyğəmbərin özündən sonra xəlifə tə`yin etmədiyini, lakin Əbu Bəkrin özündən sonra xəlifə tə`yin etdiyini, Ömərin isə (şura təşkil edərək) müəyyən bir şəxsi xəlifə tə`yin etmədiyini deyə güman edirsə ziddiyyətli danışmırmı?!

Əbu Hüzeyl! Çox yaxşı bilirsən ki, Ömər altı nəfərdən ibarət şura təşkil etdi. O inanırdı ki, onlar cənnət əhlidirlər. Lakin bununla belə, dedi: «Əgər iki nəfər dörd nəfərlə müxalif olarsa, o iki nəfəri öldürün. Yox, əgər üç nəfər o biri üç nəfərlə müxalifət edərsə, hansı dəstədə ki, Əbdürrəhman yoxdur, o dəstəni öldürün.» İndi de görüm, cənnət əhlinin qətlinə fərman vermək dindarlıqdırmı?!

Əbu Hüzeyl! Abdullah ibni Abbas nəql edir ki, Öməri qəmgin halda görüb soruşdum: Ey möminlərin əmiri, niyə qəm-qüssəlisən?

– İbni Abbas, qəm-qüssəm ölümümün yaxınlaşmasına görə deyil, məndən sonra kimin xəlifə olacağına görədir!

– Özündən sonra Təlhə ibni Übeydullahı xəlifə tə`yin et.

– O, daşürəklidir. Peyğəmbər onu yaxşı tanıyırdı. Mən daşürəkli adamı müsəlmanların rəhbəri təyin etmərəm.

– Zübeyr ibni Əvamı xəlifə tə`yin et.

– O, paxıl adamdır!

– Sə`d ibni Əbi Vəqqası xəlifə təyin et!

– Onun işi at çapmaq, ov ovlamaqdır. Onun xəlifə olmağa əsla ləyaqəti yoxdur.

– Abdullah ibni Ovfi xəlifə tə`yin et.

– O, ailəsinin öhdəsindən yaxşı gələ bilmir, o ki qalmışdı...

– Əgər belədirsə onda, Abdullah ibni Öməri xəlifə tə`yin et.

Ömər əyləşib dedi: – Sən istəyirsən ki, öz arvadını necə boşamağı bilməyən şəxsin xəlifə olmasını vəsiyyət edim?!

– Yaxşı, Osman ibni Əffanı seç.

səh:82

– Allaha and olsun, əgər onu xəlifə seçsəm Bəni-Üməyyə və Əbi Müeyt tayfasını müsəlmanların boynuna mindirəcək və bunun nəticəsində tezliklə onu öldürəcəklər. (Ömər bu cümləni üç dəfə təkrar etdi.)

İbni Abbas deyir: Neçə nəfərin adını xilafət üçün təklif etdikdən sonra sakit qaldım. Ömərin Həzrət Əli (ə) ilə olan düşmənçiliyini bildiyim üçün o həzrətin adını çəkmədim.

– Ey İbni Abbas, dostunun da adını çək!

– Əlini xəlifə tə`yin et.

Ömər dedi: Allaha and olsun, narahatlığım yalnız buna görədir ki, haqqı (xilafəti) öz sahibindən (Əlidən) almışıq. İlahiyə and olsun, əgər Əlini xəlifə tə`yin etsəm, müsəlmanları haqq və ədalət yoluna çəkəcək. Əgər xalq ona itaət etsələr hamısını behiştə aparacaq.

Ömər bu sözləri desə də, sonradan altı nəfərdən ibarət şura təşkil etdi...(1)

olmamalarına təkid etsə də, lakin həzrət Əlinin (ə) bu işə layiq olmasına etiraf etdi. Buna baxmayaraq Həzrət Əlidən (ə) haqqı (xilafəti) uzun müddət olaraq kənarlaşdırdılar. Bu işi də şura etdi!!

«Haqqa tərəf yönəldən şəxs itaətə daha layiqdir, yoxsa haqqı tanımayan və haqqı tanımaqda digərinə möhtac olan şəxs?! Siz necə hökm edirsiniz?» (Yunus, 35)

İlahi, Sənə şükürlər olsun ki, bizi Həzrət Əlinin (ə) aşiqlərindən qərar verdin!

səh:84

31. Mənna Qəttan. Tarixüt-təşri

32. Xəlifə ibni Xəyyat. Tarixul-xəlifə

33. Zubeydi. Tacul-Ərus

34. Ət-tacu fi əxlaqil-müluk

35. Sibt ibni Covzi. Təzkirətul-xəvass

36. Qəsrəvani. Təzkirətul-mövzuat

37. Kəvsəri. Təkmilətul-seyfil-seyqəl

38. Bəğdadi. Təfsirul-xazen

39. İbni Kəsir. Təfsirul-Qur`anil-əzim

40. Bəğəvi. Təfsirul-Bəğəvi

41. Süyuti. Təfsirud-dürrul-mənsur

42. Alusi. Təfsirul-ruhul-məani

43. Qummi. Təfsirul-Qummi

44. TəbaTəbai, Təfsirul-Mizan

45. Əsqəlani. Təqribut-Təhzib

46. Əsqəlani. Təhzibut-Təhzib

47. Məzzi. Təhzibul-kəmal

48. İbni Şahin. Əs-siqat

49. İbni Həbban. Kitabus-siqat

50. Əxlaq Ravi. Əl-came

51. Qurtəbi. Əl-cameu li-Əhkamil-Qur`an

52. İbni Covzi. Əl-covhərul-münəzzəm

53. Əndulusi. Cəmhərətul-xutəb

54. Əl-həzrətul-insiyyə

55. Əbu Nəim İsbəhani. Hilyətul-Əvliya

56. Səduq. Əl-xisal

57. Nəraqi. Xəzain

58. Əsqəlani. Əd-dürərul-Kaminə

59. Beyhəqi. Dəlailun-nübüvvət

60. Zəməxşəri. Rəbiul-əbrar

61. Səqaf. Əs-sələfiyyətul-vəhabiyyət

62. Zəhəbi. Siyəru ə`lamil-nübəla

63. Beyhəqi. Əs-sunənul-kubra

64. Nəsai. Əs-sünən

65. Termizi. Əs-sünən

66. İbni Hişam. Əs-sirətun-Nəbəviyyə

67. Sərbazi. Şəhsəvari Kərbəla

68. Qazi No`man. Şərhül-əxbar

69. İbni Əbil-Hədid. Şərhu Nəhcül-bəlağə

70. Nəvəvi. Şərhul-məqasid

71. Təftazani. Şərhul-məqasid

72. İbni İmad-Hənbəli. Şəzəratuz-Zəhəb

73. Səalibi. Əş-şəkva vəl-itab

74. Əbdür-Rəhim Xətib. Şeyxəyn

75. Buxari. Səhihul-Buxari

76. Nişapuri. Səhihul-Müslim

səh:86

77. Heysəmi. Əs-Səvaiqul-Muhriqə

78. Əhməd Əmin. Zuhəl-İslam

79. İbni Sə`d. Ət-təbəqatul-Kübra

80. Əndolsi. Əl-əqdul-fərid

81. Amili. Əqlul-Yəhudil-əsir

82. Eyni. Ümdətül-Qari

83. Mənavi. Feyzul-Qədir

84. Şəvkani. Fəthul-Qədir

85. Əsqəlani. Fətluh-Bari

86. Dəftəre mütaliate din-Qum. Fəryade Fatimə

87. Bəlazeri. Fütuhul-buldan

88. Şəvkani. Əl-fəvaidul-məcmuə

89. İbni Əsəm. Əl-Kufi. Əl-futuh

90. Əzhəri. Fürqanul-Qur`an

91. Heysəmi. Əl-fətavəl-hədisiyyə

92. Xətibul-Bəğdadi. Əl-Fəqih vəl-mütəfəqqih

93. Firuz Abadi. Əl-qamus

94. Kəbi. Qəbulul-əxbar

95. İbni Əsir. Əl-kamil fit-tarix

96. İbni Ədi. Əl Kamil fiz-züəfa

97. İmadəddin Təbəri. Əl-kamil lil-Bəhai

98. Qummi. Əl-kuna vəl-əlqab

99. Hindi. Kənzul-ümmal

100. Məhəllati. Kəşful-haviyə

101. Xətib Bəğdadi. Əl-kifayə fi elmid-dirayə

102. Seyyid Qutb. Kutub və şəxsiyyat

103. Əsqəlani. Lisanul-mizan

104. İbni Mənzur. Lisanul-ərəb

105. Süyuti. Əl ləalil-məsnuə

106. İbni Covzi. Əl-mövzuat

107. Əhməd ibni Hənbəl. Əl-müsnəd

108. Rəlul. Movsuətu ətrafil-hədis

109. Hərrani. Minhacus-sünnə

110. Malik ibni Ənəs. Əl-müvəttə

111. Əbul-Fərəc İsabəhani. Məqatilul-Talibiyyin

112. Məs`udi. Mürucuz-zəhəb

113. Xarəzmi. Əl-mənaqib

114. Rağib. Muhaziratul-Üdəba

115. Haşimi. Muhəbbər

116. Əl-məvahibul-lədunniyyə

117.Kənci.Muaviyə ra behtər beşenasim! 

118. İbni Covzi. Əl-münəzzəm

119. Nişaburi. Əl-müstədrək ələs –səhihəyn

120. Nuri. Müstədrəkatul-vəsail

121. Mənazi. Müstədrəkatu elmi ricalil-hədis

122. Təbəsi. Məvaridul-secən

səh:87

123. İbni Həbban. Əl-Məcruhin

124. Hindi. Müntəxəbu kənzil-ümmal

125. Təbərani. Əl-mo`cəmul-kəbir

126. Kəlbi. Məsalibul-ərəb

127. Səid Əyyub. Məalimul-fitən

128. İbni Əbu Şeybə. Əl-müsənnəf

129. Sən`ani. Əl-müsənnəf

130. Heysəmi. Məcməuz-zəvaid

131. Təbrizi. Mişkatul-məsabih

132. Nəvəvi. Əl-məcmu

133. Zəhəbi. Mizanul-e`tidal

134. İbni Bədran. Müxtəsəru tarixi- Dəmeşq

135. Diynəvəri. Əl-məarif

136. Hakim Nişapuri. Mərifətu ülumil-hədis

137. Milani. Əl-muhazirat

138. Sübhani. Əl-miləl vən-nihəl

139. Şəhristani. Əl-miləl vən-nihəl

140. Vaqidi. Əl-məğazi

141. Yusifi. Mövsuətul-tarixil-İslami

142. İbni Həzm. Əl-Mühəlla

143. İyci. Əl-Məvaqif fil elmil-kəlam

144. Təbəsi. Ən-nəfyu vət-təğrib

145. İbni Əsir. Ən-nihayə

146. Minqəri. Vəq`ətu Siffəyn

147. İbni Xulləkan. Vəfəyatul-ə`yan

səh:88