بطبع رسیده اند. رسالۀ علم الساعه - رسالۀ لمح البصر - رسالۀ نصره الحق و الفیه آن جناب که بدینسان شروع میشود: قال التقی الهاشمی النسبا بقیه الماضین من طباطبا و پارۀ رسایل دیگر و مکتوب مفصل علمی و ادبی که در پاسخ نامۀ مرحوم میرزا یوسف خان مستشار الدوله (1) در خصوص تغییر الف باء اسلامی نوشته است هم از آثار فکری و قلمی او بوده که چاپ نخورده اند. مرحوم نیرّ بر فرض اینکه در زمان خود در علوم دینی و غیره همپا و نظیری داشته در قسمت ادبیات و قریحۀ شعر از نوادر روزگار بوده است. در غزلیات بیشتر از اشعار سعدی شیرازی (که ایرانیان را مایۀ سرافراز بست) استقبال فرموده و آنرا میستود. چنانکه گوید: «شعر من گر بسر تربت سعدی گذرد***کاروان شکر از مصر بشیراز آید»

در حسن خط و خوشنویسی ماهر و زبردست بود. در وصف قدرت قلمی او همین بس آنگاه که بفلج شقی مبتلا گردید با دست چپ چنان خط درشت مینوشت که از کار دست راست فرقی نداشت. ادیب الممالک فراهانی در زیبائی خط او گوید:

رقمت ناسخ ریحان خط لاله رخان***برشکسته خط طغرای صفاهانی را.

چیزیکه زندگی را در کام «نیّر» تلخ میکرد و با همان تلخی عمر خود را از غره بسلخ رسانید رشک حسودان و بدخواهی مردمان خودخواه بود. در خلال اشعار و کلمات او بطور صریح یا ابهام عدم رضا و شکایتی

صفحه مقدمه :2

از مکاره و آلام ( که در هر زمان ندیم مردمان حساس بوده و قبائی است که براندام اهل دل دوخته شده است) دیده نمیشود مگر از کوته نظری و مناقشۀ بعضی از مردم، چنانکه در ضمن یکی از قصاید گوید:

گنجی است در دلم ز غم و رنج مهر و ماه***زین بس عجب مدار که پیچم بخود چو مار

دستی بخوان دهر نیالوده چون مکس***شد تار عنکبوت مرا دور روزگار

ای هوش دیگر آهن سردم بسر مکوب***ای فکر دیگر از رگ اندیشه خون مبار

ای چشمۀ مداد من از غصه قیر شو***ای خامۀ نزار من از غم چو نی بزار

در بوستان دهر رخ انبساط نیست***تا غنچه تنگدل بود و لاله داغدار

ایکاش مام دهر ز زادن شدی عقیم***تا این بنین ز باب نماندی بیادگار

تنگست این سرا بسر آ ایزمان عمر***سیرم ز جان شتاب کن ایمرگ تا گذار

نیز از رنجشهای طاقت فرسای درونی (از ناسازگاری خبط) در تخاص یکی از غزلها بدینمضمون ابراز دلتنگی نماید:

دلم از خطۀ تبریز بزنهار آمد***نیرّا خیمۀ ما بین که بویرانه زدند

آری اینجهان پر شرّ و نیرنگ بمانندگان «نیر» زندان تنگی است که زندگی در آن را تنها نزدیکی و تونس دانشمندان با یکدیگر امکان پذیر یا آسان مینماید. چنانکه خوشبختانه «حجه الاسلام» با چند تن از کبار فضلای معاصر که لایق خلوت و خلّت بودند ارتباط و الفتی داشت و غالباً شبها را برای انس و صفا انسب دیده و گرد هم می نشستند (اللّیل اجمع)

صفحه مقدمه :3

«صحبت بشب انداز که صحبت گل شب بوست»

میرزا محمد تسوجی معروف بملاباشی (1) حاج میرزا کاظم طباطبائی معروف بحاجی وکیل (2) میرزا فضلعلی مولوی متخلص بصفا (3) میرزا علی منجم باشی (4) شریف العلماء اصفهانی (5) با مرحوم امیر الشعراء اصفهانی (6)میرزا صادق ادیب الممالک از سلسلۀ مرحوم میرزا ابوالقاسم قایم مقام بوده. در سال یکهزار و سیصد و هفت قمری در ایام حکمرانی امیر نظام گروسی به تبریز آمده تا آنوقت پروانه تخلیص میکرد. چون امیر الشعراء لقب یافت امیری تخلص کرد در سال 1310 قمری از تبریز رفته باز در سال 1314 یا امیر نظام برگشته در سال 1316 رئیس مدرسۀ لقمانیه (در تبریز) گردیده و بنوشتن روزنامۀ ادب شروع کرده است. استاد نامبرده در سال 1277 قمری متولد شده و در سنه 1336 در سن پنجاه و هشت سالگی در طهران درگذشته است.

استاد انشاء کرده و بدو فرستاده است:

سزد ار سجده برد میر فراهانی را***گر ز خاقان گذرد مرتبه خاقانی را

ای امیر قرشی زاده کت اعجاز سخن***بند بر ناطقه زد منطق سحبانی را

عرق از خجلت تشبیب تو از فیل گذشت***چهرۀ طبع منوچهری دمقانی را

مدعی گو گله کم کن که بهر کس ندهد***فیض روح القدسی رتبۀ حسانی را

شعرا را همه گر سحر حلالست حدیث***دیده بگشا و ببین آیت عمرانی را

تا نیامد بسخن نطق تو معلوم نبود***کایر نیسان ز که آموخت در افشانیرا

گر شود ختم سخن بر تو امیری چه عجب***کآخرین پایه همین است سخندانی را

کوس تسخیر فروکوب که در کشور نظم***بخت بر نام تو زد سکۀ قاآنی را

در پاسخ نامه و چامۀ حجه الاسلام. ادیب الممالک امیری هم اشعاری که فرسنگها از اغراق و نفاق دور بوده ساخته و تقدیم داشت. این است چکامۀ امیری:

عجبی نیست مرآن آیت ربانی را***گر کند زنده ز تو حکمت لقمانی را

ای بتاریک شب کفر برافروخته باز***پدرت (1) در ره دین شمع مسلمانی را

تو از آن شاخ برومند بزادی که ز فصل(2)ابوالفضل احمد میدانی مؤلف کتاب مجمع الامثالست.

رقمت ناسخ ریحان خط لاله رخان***برشکسته خط طغرای صفاهانی را

دم عیسی ز عقیق لب لعل تو وزد***گهرت خیره کند تاج سلیمانی را

بنده آن رتبه ندارد که تو در چامۀ خویش***در حق وی کنی اینسان گهر افشانیرا

لیک در سایۀ مهرت بشعیری نخرم***زین سپس مخزن شعر حسن هانیرا (1)

سرو سامان شهی دارم و در بندگیت***بفلک یاد دهم بی سروسامانی را

بالجمله حجه الاسلام مردی بسیار بزرگوار و در عین حال مجهول القدر زمان خود بوده. در قصیدۀ که آنرا ندبه نام نهاده و با زبان تازی ساخته است. فرماید:

فکم حللت رموزاً طالما قصرت***عن حلّها حکماء الاعصر الاول

و کم ملکت کنوزاً شدّ ما جهدت***فی نیلها طلّب العلیا و لم تنل

از این نظر که مقالۀ ما آرایش پذیرد و بی روح نباشد یکرباعی و چند شعر از تغزلات نیرّ که در دیوان چاپ خوردۀ او درج نشده است و بدین لحاظ تازگی دارد نگاشته میشود:

ایخواجه که عمر تو فزون از شصت است***برخوان تو هرگز مکسی ننشسته است

نان تو مگر لشگر چنگیز بود***کاو را بهمه عمر کسی نشکسته است

بحمدالله و حسن توفیقه

غزلیات و قصاید حضرت ادیب دانشمند مولانا نیر طاب ثراه در سایۀ استقامت با مشگلات گوناگون طبع گردید امید است که معارف پروران دانا که با عوالم دانش و معرفت سرو کار دارند نواقص که بیشتر در زمرۀ خصایص محیط ما محسوب میوشد چشم پوشی فرموده و در قبال این خدمت فقیر را یاد و با دعای خیر شادم فرمایند. -

«اقل علی اکبر عماد»

حق الطبع

به امر ریاست محترم معارف محفوظ است

محل فروش

کتابفروشی علمیه - محمدی - هاتف

خواهد شد.

صفحه مقدمه :7

آنها تسریع در مقصود ایجاب میکرد لذا این خاکسار علی اکبر عماد که دیرگاهی بود برای بدست آوردن غزلیات ایشان در جستجو و تلاش بوده و در طی چندین سال مقداری از خارج جمع آوری کرده بودم تصمیم گرفتم که بمراتب جدیت خود افزوده دارم بالاخره بمصداق (من جد و جد) از حسن تصادف بمخزن این گوهر گرانبها وقوف پیدا کرده و دیوان غزلیات فارسی و ترکی آنمرحوم را بدست آوردم اینک طبع دوم آن با اصلاح نواقص و افزودن چند غزل دیگر با یاری و همت آقای حاج سید ابوالقاسم حائری که مراتب معارف خواهی و دانش دوستی ایشان مشهور عموم است در دسترس مشتاقان این کتاب نفیس که با بیصبری انتظار آنرا داشتند گذاشته میشود. ترجمۀ حالات و شرح زندگانی مرحوم مغفور حجه الاسلام تیمنا و ترکا در صدر کتاب درج میشود دانشمند متبحر و عالم بی نظیر و محقق ارجمند میرزا محمد تقی حجه الاسلام المتخلص (به نیر) یکی از مجتهدین مسلم عصر خود بود و بواسطۀ داشتن قریحه ادبی و طبع سرشار گاهگاهی برای تفریح خاطر بگفتن شعر اشتغال میفرمود (ماسوف علیه) در سال 1248 هجری در دار السلطنۀ تبریز متولد شده و از سن شانزده به بعد پنج سال در محضر والد ماجد خود فیلسوف دانشمند آخرند ملامحمد ممقانی بتحصیل فقه و حکمت مشغول بوده و چون در سال 1269پدر بزرگوارش رخت از سرای فانی بربست در بیست و دو سالگی بعتبات عالیات مشرف شده و از صحبت فضلای معروف آن سامان استفاده های کامل نمود بعد از مراجعت به تبریز با وجود آنکه برادر بزرگش مرجعیت داشت نماز جمعه و جماعت بایشان متحول گردید ولی غالب اوقات گوشه انزوا بر خود پسندیده و از مجالست و اختلاط با مردم حتی المقدور کناره جوئی میفرمود تا آنکه بعد از وفات برادرش حجه الاسلام

صفحه مقدمه :9

که قهراً طرف رجوع عامه گردید ناچار دست از انزوا کشیده کثرت مشاغل باندازۀ ایشان را دجار مضیقه کرد. بود که دیگر مجال تالیف و تصنیف نیافته و از صبح تا شام بعبادت حقیقی واقعی که عبارت از خدمت خلق است اشتغال داشت و با آنکه دارای مقام مرجعیت بود هیچ وقت از زندگانی ساده دست نکشیده درویشانه امرار حیات میکرد و هرگز چشم باندوخته نداشته چنانکه در موقع وفات بغیر از دو هزار تومان قرص ترکۀ بوارت خود باقی نگذاشت و خانه و باغچه مسکونیش وقف قرض مزبور گردید بالجمله شصت و چهار سال در نهایت سختی ولی با عزت نفس و مناعت طبع زندگانی کرده در صبح روز جمعه دوانزدهم شهرر مضان المبارک هزار و سیصد و دوانزده از هجرت مرغ روحش بعالم بالا پرواز کرد بر حسب وصیت خود جنازه اش به نجف الاشرف نقل شده و در آن خاک مینو نشان دفن گردیده و این دو بیت که از نتایج طبع بلندش بود در روی سنک مزارش نقش شد

حلولت خلدی یوم الوفود الی***مراک ایثار ما اهدی من عملی

فما عشرت بما یرضیک فیه سوی***ولایه لامیرالمؤمنین علی

اما تفصیل کتب و مصنفات آنجناب بواسطۀ ابتلا به امورات و کثرت رجوعات عامه بانجناب معدودیست» «صحیفه الابرار - فی مناقب آل اطهار - مفاتیح الغیب در علم ائمه باشیاء خمسه - این دو کتاب چاپ شده - کتاب تمامی خطب ناقص ماند - رسالۀ علم الساعه در علم امام علیه السلام - رساله در شرح حدیث مروی از امیر المؤمنین علیه السلام انا النقطته - رساله لمح البصر - رساله در معنی ما خلقت الجن و الانس رساله نصره الحق - و نیز این ادیب دانشمند بعضی اشعار پر قیمت اعم از عربی و فارسی از خود بیادگار گذاشته است بعنایات خداوندی امید است آنها هم بطبع رسیده معار فیروران را محظوظ نماید - و الحمد الله اولا و آخراً

صفحه مقدمه :10

هو الفتاح العلیم

بسم الله الرحمن الرحیم

آفرینش را چو فتح الباب شد***نور احمد مهر عالم تاب شد

رست از او نور امامان وفی***شد بروج سیر آن نور صفی

پس برآمد نور پاک فاطمه***آن مبارک فاتحت را خاتمه

چارده هیکل چو شد از وی درست***نور پاک انبیا زان نور رست

پس بترتیب مراتب زان صور***شد همه ذرات اکوان جلوه گر

آری آری طلعت الله نور***این چنین آئینۀ دارد ضرور

چون پدید آرندۀ بالا و پست***آزمایش خواست از قول الست

بر بلی و لازبانها باز شد***نوری و ناری ز هم ممتاز شد

نوریان مأوی بعلیین گرفت***ناویان جادرتک سجن گرفت

ناگهان پیک خداوند جلیل***در نفوس افکند صیت الرحیل

گفت کی مرغان بستان الست***هین فرود آئید از بالا به پست

از بیابان تجرد خم زنید***خیمه در آب و گل آدم زنید

ص :2

کشت زار است اینچنین خاک و آب***دانه فعل این نفوس مستطاب

تا نپا شد دانه را در آب و گل***برزگر وقت درو ماند خجل

تا نکارد تخم را در آب و خاک***برنچیند باغبان از نخل و تاک

تا نگیرد عکس در آئینه جا***کس نیابد زو نشان اندر هوا

تا بدیواری نتابد آفتاب***پرتو او کس نبیند جز بخواب

پس نفوس از زبر و بالا پر گشود***جمله در چاه طبیعت شد فرود

در حضیض چه شکست آن بال و پر***که پریدندی بدان در اوج ذر

چون عجین طینت زیبا و زشت***دست سلطان ازل در هم سرشت

شد دفین آن شمعهای مشتعل***در شبسان مزاج آب و گل

چون هیولا شد مصور یا صور***هر یک از مشکوه خود شد جلوه گر

لیک طبع اختلاط آن سرشت***شد مؤثر در مزاج خوب و زشت

نور و ظلمت چون بهم آمد قرین***این از آن رنگی پذیرفت آن از این

لاجرم در طبع احرار و عبید***شد تقاضای تبه کاری پدید

پس ندا آمد زاوج کبریا***با گروه انبیا و اوصیا

کای گروه منهیان با شکوه***این سیه روئی که شوید ز بنوجوه

برنیامد این ندا را کس مجیب***جز قتیل حق حبیب ابن الحبیب

آن خلیل حلم و ایوب بلا***نوح طوفان و حسین کربلا

زانکه از ارکان عرش استوا***رکن عقل از نور احمد شد بپا

رکن روح از نور پاک مرتضی***حکمت آموز دبستان قضا

رکن نفسی قائم از نور حسن***رکن طبعی از حسین ممتحن

چون در اینجا بود خلط طینتین***می نبود آنجا بجز ذکر حسین

کاوست رب النوع اینرکن وثیق***قصه کوته به که شد معنی دقیق

ص :3

این سخن در خورد فهم شام نیست***راه عشق است اینره حمام نیست

گفت حق کایشافع خرد و بزرگ***این شفاعتر است شرطی بس سترک

هر که در این ره فنا فی الله نشد***بر سریر جرم بخشی شه نشد

بایدت در راه دین ای مقتدا***کرد جان بهر گنهکاران فدا

شست از فرزند و مال و عز و جاه***دست تا باشی ضعیفانرا پناه

آفتابا هین ز شرق نیزه سر***باز کش کاین ظلمت آید مستتر

دست از دست برادر شوی چبر***وین زپا افتادگانرا دست گیر

پیکر فرزند کن در خون غریق***می نشان از آتش دوزخ حریق

شیر بر اصغر ده از پستان تبر***تشنگانرا کن ز جوی شیر سیر

بر کف داماد از خون نه خضاب***نقش جرم عاصیان میزن بر آب

پای بیمارت بغل چون بنده کن***ای مسیحا مردگانرا زنده کن

خواهران و دختران میده اسیر***وین اسیران را رها کن از سعیر

باز زن بر خیمه آتش ای سلیل***می بکن آتش گلستان بر خلیل

هین بر آن کشتی بخون در کربلا***نوح را برهان ز طوفان بلا

تشنه لب باز آی بیرون از فرات***ده هزاران خضر را آب حیات

منجی افتادگان در چه توئی***خون بدست آور که ثار الله توئی

پشت پای لابنه خرگاه زن***خیمه در صحرای الا الله زن

غرقه درخون با تن صدپاره باش***بر گناه مجرمان کفاره باش

کاین چنین خونی بیاید ایهمام***تا کند این ناتمامان را تمام

قلب اکوانی تو در خون باش غرق***خاک ماتم زیر عالم را بفرق

کاین سیه روئی ز افراد بشر***می نشوید غیر آب چشم تر

گفت آنشاه سریر ارتضا***کانچه گفتی جمله را دارم رضا

ص :4

ترک مال و ترک جان و ترک اهل***چون توئی جانان بسی سهل است سهل

من خود از خود نیستم زان تو ام***هر چه گوئی بنده فرمان توام

باده ام خونست و ساقی دست عشق***مست عشقم مست عشقم مست عشق

گفت ایزد کایشه احمد سرشت***عهد خود را نامه باید نوشت

پس نوشت او نامۀ با دست خویش***مهر بر وی برنهاد و داشت بیش

جدّ و باب و مام فرزندان راد***مر گواهیرا بر او خاتم نهاد

گفت حق کایشمع بزم روشنم***شاد زی که خون بهای تو منم

هر چه در پاداش اینعهد درست***خواهی از ما خواه یکرزان تست

گفت شه صادق نیم ایذوالمنن***در وفا گر از تو خواهد جز تو من

پس سپرد آنعهد ز آن بزم بلا***عاشقانه راند سوی کربلا

ورود حضرت ابی عبدالله علیه السلام بزمین کربلا و خطبۀ آنحضرت در شب عاشورا و تفرق لشگر

چون در آندشت بلا افکند یار***کرد از بیگانگان خالی دیار

عاشر ماه محرم شامگاه***شد بمنبر باز شاه کم سپاه

یاورانش گرد او گشتند جمع***راست چون پروانگان بر دور شمع

خواهران شاه نظاره ز پی***چون بنات النعش بر گرد جدی

رو بیاران کرد و در گفتار شد***حقه یاقوت گوهر بار شد

بعد تحمید و درود آنشاه راد***گفت یاران مرگ رو بر ما نهاد

این حسین و این زمین کربلاست***سوی تا سو تیر باران بلا است

بوی خون آید از اینکهسار دشت***باز گردد هر که خواهد بازگشت

هر که او را تاب تیغ و تیر نیست***باز گردد پای در زنجیر نیست

ص :5

این شب و ایندشت پهناور به پیش***باز گیرید ای رفیقان رخت خویش

کار این قوم جفا جو با من است***هر که جز من زینکشاکش ایمن است

من ز تنهائی نیم یاران ملول ***واهلیدم اندر این دشت مهول

واهلیدم هین ز من یک سو شوید***راست زانو کامدید آنو روید

واهلیدم اندرین دریای خون***تا کنم زانوی دریا سر برون

بسته ایم عهدی من و شاه وجود***واهلیدم تا روم آنجا که بود

شاد زی شاد ایزمین کربلا***این من و این تیر باران بلا

سوی تو با شوق دیدار آمدم***بردم اینجا بوئی از یار آمدم

آمدم تا جسم و جان قربان کنم***منزل آنسوتر ز جسم و جان کنم

آمدم تا دست و پا در خون کنم***کاینچنین خواهد نگار مهوشم

آمدم کز عهد در لب تر کنم***با لب خنجر حدیث از سر کنم

پس روید ایهمرهان زین بزم زه***بزم جانان خلوت از اغیار به

لیک هر سو روی بیتابید ایفریق***دورتر رانید از این دشت سحیق

کانکه فردا اندرین دشت مهول***بشنود فریاد احفاد رسول

تن زند از یاری از خبث سرشت***در قیامت نشنود بوی بهشت

رفت بر سر چون حدیث شهریار***شد برون اغیار باقی ماند یار

عشق از اول سرکش و خوبی بود***تا گریزد هر که بیرونی بود

گفت یاران کایحیات جان ما***دردهای عشق تو درمان ما

رشتۀ جانهای ما در دست تست***هستی ما را وجود از هست تست

سایه از خور چون تواند شد جدا***با خود از صوتی جدا افتد صدا

زنده بیجان کی تواند کر ز بست***زندگی را بی تو خون باید گریست

ما بساحل خفته و تو غرق خون***لاو حق البیت هذا لایکون

ص :6

کاش ما را صد هزاران جان بدی***تا نثار جلوۀ جانان بدی

گر رود از ما دو صد جان باک نیست***تو بمان ای آنکه چونتو پاک نیست

هین مران ای پادشاه را سنان***این سگان پیر را از آستان

در بروی ما مبند ای شهریار***خلوت از اغیار باید نی زیار

جان کلافه ما عجوز عشق کیش***یوسفا از ما مگردان روی خویش

ما به بیداری هوس گم نیستیم***ناز پرورد تنعم نیستیم

ما به آه خشک و چشم تر خوشیم***یونس آب و خلیل آتشیم

اندرین دشت بلا تا پا زدیم***پای بر دنیا و ما فیها زدیم

چون شهنشه دید حسن عهدشان***وان بکار جان سپاری جهدشان

پرده از دیدار یک یک باز هشت***جای شان بنمود در باغ بهشت

حوریان دیدند در وی صف بصف***سر برون آورده یکسر ار غرف

کاندرا که چشم بر راه تو ایم***مشتری روی چون ماه تو ایم

ای تو ما را ماه و ما برجیس تو***تو سلیمانی و ما بلقیس تو

ای سلیمان هین سوی بلقیس شو***همچو رامین در وثاق ویس شو

یوسفا باز آی از این زندان زفت***که زلیخا را شکیب از دست رفت

اندرا کز عشق مفتون توایم***گر چه لیلائیم و مجنون توایم

زان سپس شه خواند مردیرا بپیش***بر کف او برنهاد انگشت خویش

شد روان زاندست آبی خوشگوار***جمله نوشیدند اصحاب کبار

اندر آنشب که شب عاشور بود***ماه تا ماهی سراسر شور بود

شاه دین در خیمه با اصحاب راد***در نیاز و راز با رب العباد

کوفیان در نقض آنعهد نخست***سرخوش از پیمانۀ پیمان سست

شمر دون سرمست صهبای غرور***شاه دین سرشار مینای حضور

ص :7

پور سعد از ذوق ری سرگرم مست***شاه از اقلیم هستی شسته دست

زینب آن در دانه درج شرف*** از دو چشم تر در افشان چونصدف

دیدۀ لیلی ز دیدار پسر***کرده دامن پر گل از لخت جگر

مادر قاسم ز بهر ججله گاه***کرده روشن شمعها از دود آه

شربت بیمار خون جام دل***شیر پستان از لب اصغر خجل

ذکر رفتن حضرت اباعبدالله علیه السلام بمیدان و احتجاج بر مخالفیان قوم

چون سحرگه چهره صبح سفید***شد ز پشت خیمۀ نیلی پدید

آسمان گفتی گریبان کرده چاک***در فراق آفتابی تابناک

خور ز مشرق سر برهنه شد برون***چون سر یحیی میان طشت خون

پس ندا آمد که ای خیل اله***هین برون تازید سوی رزمگاه

بر رکاب پای مردی پا زنید***خویش را مستانه بر دریا زنید

هین برون تازید ای مستان عشق***باده میجوشد بتاکستان عشق

جرعۀ ز آن بادۀ بی غش زنید***خود سمندروار بر آتش زنید

هین برون تازید ای شیران جنگ***عرصه را بر روبهان دارید تنگ

ایها اللب تشنگان آب میغ***آب حیوان میرود از جوی تیغ

هین برون تازید لبها تر کنید***باد محنت های اسکندر کنید

چون شنیدند آن بلان رزمکوش***از فراز عرش پیغام سروش

محرمان کعبۀ دیدار رب***جمله بر لبیک بگشادند لب

بهر قربان کاهش از میقات شوق***هدی بختیهای جان کردند سوق

وارث حیدر شه والا مقام***شد برون از خیمه چون بدر تمام

ص :8

شد ز کوه طور سینا جلوه گر***نور خلاق هیولا و صور

شمع دین شق کرد مشکوه ستور***پرده در شد طلعت الله نور

آفتاب از بهر آن شاه فرید***بارۀ گردون بزیر زین کشید

جبرئیل آمد ز گردون باشتاب***باد و پر بگرفت آنشه را رکاب

شد چو پایش با رکاب زین قرین***زهرۀ زهرا بمیزان شد یکین

احمد مرسل باعجاز عظیم***کرد ماه چارده شب را دو نیم

شهسور بدر از پشت حجاب***کرد رد بر قوس گردون آفتاب

چون گرفت اندر فراز زین مکان***شد مسیحا بر فراز آسمان

موسی عمران فراز طور شد***که کمر دزدید و غرق نور شد

نی حنان الله نطقم بسته باد***خامۀ تمثیل من اشکسته باد

شاهباز ذروۀ ذات البروج***کرد بر قوسین او ادنی عروج

درع سالار رسل زیب تنش***خفته صد داود زیر جوشنش

هشته بر سر از بنی تاج سحاب***رفته ز برابر قرص آفتاب

کرده چون جوزا حمایل بر کمر***ذوالفقار حیدر لشگر شکر

مهر جم در نازش از انگشت او***دیو و وحش و طیر طوع مشت او

راند با لشگر بمیدان دغا***آنلیل تاجدار لافتی

شه چو خوردان اختران روشنش***چون ثریا جمع در پیراهنش

با چو طوق هالۀ بر گرد ماه***در میان چون نقطۀ توحید شاه

علویان از بهر دفع چشم بد***خواند بر وی قل هو الله احد

راند حجت ها بر آن قوم جهول***آن سلیل مرتضی سبط رسول

گفت برگوئید هان من کیستم***من مگر محبوب داور نیستم

می ندانیدم مگر ای قوم لد***که منم فرزند سالار احمد

ص :9

جدّ من پیغمبر آن نور نخست***که وجود انبیا ز آن نور رست

مادر من بضعۀ پاک رسول***در حسب زهرا و در عصمت بتول

نک منم نوری ز نور انگیخته***خون من با خون شان آمیخته

کیستم من قره العین علی***در خلافت صاحب نص علی

خون من خون خدای لایزال***کی بود خون خدا کس را حلال

بدعتی در دین نمودم اختراع***باز دین برگشتم ای قوم رعاع

کاینچنین بر کشتن من تشنه اید***جمله بر کف تیر و تیغ و دشنه اید

یا قصاصی از شما بر گردنم***رفته تا باید تلافی کردنم

گرنه بشناسیدم ای اهل ضلال***نک منم وجه خدای ذوالجلال

خون من دانید چه بود ریخین***تیغ بر روی خدا آمیختن

ذکر شهادت حرّ بن یزید ریاحی علیه الرّحمه و الرضون

از حدیث شاه حرّ ابن یزید***از ندامت دست بر دندان گزید

باره راند و قصد پور سعد کرد***گفت خواهی راند با این شه نبرد

گفت آری جنگهای پر گزند***تا پرد سر ها ز تن کیف ها زرند

گفت آنچه گفت زانچندین خصال***نیست حاجز مر شما را زین قبال

گفت امیرت آن نمی دارد قبول***من نتابم هم ز حکم او عدول

چونشنید این گفت او آنخوشخصال***گفت با خودئ با دو صد حزن و ملال

کایدریغا رفت فرجامم بباد***کاین همه انجام از آن آغاز زاد

ایدریغ از بخت بدفرجام من***کاش میبودی ستردن مام من

این بگفت و خواست قصد شاه کرد***روی توبه سوی وجه الله کرد

نفس بگرفتن عنان که پایدار***باره واپس ران بترس از ننگ و عار

ص :10

عقل گفتش رو که عار از نار به***جور یار از صحبت اغیار به

نفس گفتش مگذر از دنیا و مال***عقل گفتش هان بیندیش از مآل

نفس گفتا نقد بر نسیه مده***عقل گفت این نسیه از صد نقد به

نفس گفت از عمر برخوردار باش***عقل گفتا عمر شد بیدار باش

زین کشاکشهای نفس و عقل پیر***نفس شد مغلوب عقل پیر چیر

عشق آمد بر سرش با صد شتاب***باره پیش آورد و بگرفتنش رکاب

کرد بر یکران اقبالش سوار***گفت هین یسکر برای تو کوی یار

وقت بس دور است و ره دور ایفتی***ترسمت از کاروان واپس فتی

جان بکف بر گیر و با صد عجز و ذل***سر بنه بر پای آن سلطان کل

چون بهوش آمد ز خواب آنمیرراد***رعشه بر تن لرزه بر جانش فتاد

لرز لرزان سوی ره بنهاد روی***دمبدم با نفس خود در گفتگوی

آن یکی دیدش بدینحال شگفت***از شگفت انگشت بر دندان گرفت

با تحیر گفت کای شیر دلیر***در دلیری می نبودت کس نظیر

هین چه بودت کاینچنین لرزی بخویش***گفت کاری بس عجب دارم به پیش

خود میان نار و جنت بینمی***می ندانم زانمی یا زینمی

نور و نارم در میان دارد بجد***چون نه لرزم در میان ایندو ضد

تا کدامین ز بند و پا یابم برد***آتشم سوزد و یا آبم برد

این بگفت و کرد یکسو کار را***گفت نفروشم بدنیا یار را

آنکه یوسف را بدهم میفروخت***خرمن خویش از سیه بختی بسوخت

عاشقانه راند باره سوی شاه***با تضرع گفت کای باب اله

با دو صد عذرت بدرگاه آمدم***کن قبولم گر چه بی گاه آمدم

تائبم بگشا برویم باب را***دوست میدارد خدا ثواب را

ص :11

با امید عفو تقصیر آمدم***زود بخشا گر چه بس دیر آمدم

وحشیم آورده ام رو بر رسول***ای محمد توبۀ من کن قبول

گر چه حرّم ای خداوند جلیل***لبیک در پیش توام عبد ذلیل

طوق منت باز نه برگردنم***می ببر هر جا که خواهی بردنم

آمدم سوی سلیمان دیو وار***تا از او گیرم نگین زینهار

ای سلیمان هین به بخشا خاتمم***بر بساط بندگی کن محرمم

تا بدین روی سیه کشته شوم***رنگ دیوی هشته افرشته شوم

گر بلیسم توبه کردم نک ز شر***پیشت آوردم سجود ای بوالبشر

آنچه کردم با من ناکرده گیر***وان سجود اولین آورده گیر

شاه چون دید آن تضرع کردنش***کرد طوق بندگی بر گردنش

گفت باز آ که در توبه است باز***هین بگیر از عفو ما خط جواز

اندرآ که کس ز احرار و عبید***روی نومیدی در ایندرگه ندید

کرد و صد جرم عظیم آوردۀ***غم مخور رو بر کریم آوردۀ

اندر آ گر دیر و گر زود آمدی***خوش بمنزلگاه مقصود آمدی

هین عصای شیر باز افکن ز کف***موسیا نه پیش تازولا تخف

گفت کایشاهان غلام درگهت***چون در اول من شدم خار رهت

هم مرا نک پیشتاز جنگ کن***در قطار عشق پیشاهنگ کن

رخصتم ده تا کنم خود را فدا***بر غلامان درت ای مقتدا

شاه دادش رخصت جنگ و جهاد***رستمانه رو به لشگر گه نهاد

تاخت سوی رزمگه چونشیر مست***خط آزادی ز شاه دین بدست

بادۀ عشقش ز سر بر بوده هوش***آمده چونخم ز سرشاری بجوش

بانگ زد آن شیر نی زار دغا***بر گروه کوفیان بیوفا

ص :12

کای سمر در بیوفائی نامتان***با دیار سوگواری مام تان

این امامیرا که محبوب حق است***قره العین نبی مطلق است

دعوتش کردید و رو برتافتید***بی سبب بر کشتنش بشتافتید

آب را که دام و ددد نوشند از او***از شقاوت باز بستیدش برو

غنچه های نونهال گلش اش***برگ ریزان از عطش بر دامنش

زعفرانی از عطش رنگ شقیق***گشته از تاب درون نیلی عقیق

چون زیاری تن ز دیدش ایگروه***واهلیدش رو نهد بر دشت و کوه

ای بدا امت که خوش کردید ادا***حق پاداش رسالت با خدا

شکر لله که شهنشاه نبیل***شد در این ظلمت مرا خضر دلیل

بخت بردم تشنه لب تا کوی او***خوردم آب زندگی از جوی او

بوی جان آورد باد از گلشن اش***پی بیوسف بردم از پیراهنش

با مسیح زنده دل همره شدم***تک خلاص از دیدۀ اکمه شدم

زین سپس گر تیر بارد بر سرم***یار چون اهل است با جان میخرم

منکه با عشق خلیل الله خوشم***گو کشد نمرود سوی آتشم

منکه با موسی زدم خود را به نیل***گو کند فرعون خونمن سبیل

این بگفت و تاخت سوی رزمگاه***زد چو شاهینی بیک هامون سپاه

بس یلان از مشرکان در خاک کرد***خاکرا از لوت ایشان پاک کرد

پر دلانرا مغزها در جوش از او***بر زمین غلطیده بار دوش از او

بسکه خون بارید بر خاک از هوا***شد عقیقستان زمین نینوا

گه سواره که پیاده جنگ کرد***عرصه را بر لشگر کین تنگ کرد

چون ز پا افتاد آن شیر دلیر***با تضرع گفت شاها دستگیر

ص :13

دست گیر از دست خلاق قدیر***ای تو جمله انبیا را دستگیر

ای تو بر آدم دمیده روحرا***ای تو از طوفان رهانده نوحرا

ای تو از یم کرده موسی را رها***کرده در دستش عصا را اژدها

ای انیس یوسف مصری بچاه***داده از چاهش مکان بر اوج ماه

ای نیا را فخر بر چونتو سلیل***کرده آتش از گلستان بر خلیل

ای تو داده فدیه اسماعیل را***ای تو بینا کرده اسرائیل را

ایمجیب دعویه یونس به یم***ای نجاتش داده از ظلمات غم

ای تو بالا برده روح الله را***کرده القا بر یهود اشباه را

ای تو شهپر داده در دائیل را***دستگیری کرده صلصائیل را

خواهم اینک جان سپردن در رهت***ماه تو دیدن جمال چونمهت

شه طبیبانه به بالین آمدش***در فشان از چشم خونین آمدش

چشم حق بین بر رخ شه برگشود***گفت کایفرمان وه ملک وجود

کاش صد جان بود اندر پیکرم***تا بجان دادن تو آئی بر سرم

قدر چه بود چون من افسرده را***ای مسیحا زنده کردی مرده را

هرگز اینطالع نبودم در حساب***که نوازد ذرۀ را آفتاب

پشه را کی بود آن قدر و خطر***کش همائی سایه اندازد بسر

چشم دارم ایخدیو ذوالمنم***کز رضای خویش داری ایمنم

دست حق دستی برویش باز سود***خون و خاک از روی پاکش بر زدود

گفت آری شاد باش و شاه باش***بر سپهر کامرانی ماه باش

باد در دنیا و عقبی کام تو***آنچنان کت نام کرده مام تو

این بشارترا چو حرزان لب شنفت***شاهرا خوش باد گفت و خوش بخفت

پر زنان بر دامن شه جان فشاند***لیک نامی مرد نامش زنده ماند

ص :14

گفت تنگست ای شه خوبان دلم***زندگی باشد از این پس مشگلم

زین قفس برهان من دلگیر را***تا بکی زنجیر باشد شیر را

خود تو دانی ای خدیو مستطاب***بهر امروزم همی پرورد باب

که کنم اینجان فدای جان تو***در بلا باشم بلا گردان تو

هین مبین شاها روا در بندگی***که برم از روی او شرمندگی

گفت شه چون نیست ز بنکارت گزین***این ز پا افتادگان را دستگیر

جنگ و کین بگذار و آبی کن طلب***بهر این افسردگان خشک لب

تشنه کامانرا بکن آبی سبیل***الله ایساقی کوثر را سلیل

عزم جان بازیت لختی دیر کن***در بیابان تشنگانرا سیر کن

گفت سمعاً ای امیر انس و جان***گر چه باشد قطرۀ آبی بجان

گر خود این غرقاب پایابم برد***چون توئی دریا بهل آبم برد

گر در آتش بایدم رفتن خوشم***اینشهنشه کز خلیل است آتشم

این بگفت و شاهرا بدرود کرد***برنشست و آنچه شه فرمود کرد

شد بسوی آب تازان با شتاب***زد سمند باد پیما را در آب

بی محابا جرعۀ در کف گرفت***چون بخویش آمد دمی گفت ایشگفت

تشنه لب در خیمه سبط مصطفی***آب نوشم من زهی شرط وفا

عاشقان کز جام محنت سرخوشند***آب کی نوشند مرغ آتشند

دور دار ای آب دامن از کفم***تا نسوزد ماهیانت از تنم

دور دار ای آب لب را از لبم***ترسمت دریا بجوشد از تبم

زادۀ شیر خدا با مشگ آب***خشک لب از آب زد بیرون رکاب

گفت با خود ماهرویش هر که دید***دُرّ شب تابی شد از دریا پدید

شد بلند از کوفیان بانگ خروش***آمدند از کینه چون دریا بجوش

ص :16

سوی آن شیر دلاور تاختند***تیغها را بهر منعش آختند

حیدرانه آن سلیل ذوالفقار***خویش را زد یکتنه بر صد هزار

تیغ آتشبار زاد بوتراب***کرد در صحرا روان خوش جای آب

کافران خیره رو از چارسو***حمله ور گردیده چون سیلی بر او

او چو قرص مه میان هالۀ***تیغ بر کف شعلۀ جوّالۀ

حمله ها میبرد بر آنقوم لد***همچو بابش مرتضی روز احد

ناگهان کافر نهادی از کمین***کرد با تیغش جدا دست از یمین

گفت هان ایدست رفتی شادرو***خوش برستی از گرو آزاد رو

ساقی ار یار است می این می که هست***دست چه بود باید از سرشت دست

لیک از یکدست برتابد صدا***باش کاید دست دیگر از قفا

لاابالی نیست دست افشا نیسم***جعفر طیار را من ثانیم

دست دادم تا شوم همدست او***پر برافشانیم در بستان هو

از ازل من طایر آن گلشنم***دست گو بردار دست از دامنم

چند باید بود بند پای من***تیر باید شهپر عنقای من

تا که در قاف تجرد پر زنم***عالمی را پشت پا بر سر زنم

تن نزد زاندست برد آنصف شکر***تیغ را بگرفت بر دست دگر

راند کشتیها در آندریای خون***از سران لشگر اما سرنگون

خیره عقل از قوۀ بازوی او***علویان در حیرت از نیروی او

از کمین ناگه سیه دستی به تیغ***برفکندش دست دیگر بیدریغ

هر دو دست او چو گشت از تن جدا***مشک با دندان گرفت آن باوفا

ماه گفتی با ثریا شد قرین***یا که عیوق از فلک شد بر زمین

چون دو دست افتاده دید آنمحتشم***گفت دستا رو که من بیتو خوشم

ص :17

خصم اگر بردت زمن گو باز دار***مرغ دست آموز را با پر چه کار

شهپر طاوس اگر برکنده شد***نام زیبائیش زان پر زنده شد

اندران کوئی که آنمحبوب دوست***عشق بیدست و پا دارند دوست

باز ده ایدست هین دستم بدست***تا بهم شوئیم و دست از هر چه هست

در بساط عشق دست افشان کنیم***جان نثار جلوۀ جانان کنیم

عاشقی باید ز من آموختن***شد علم پروانه از پر سوختن

اینت شاه آنشمع باز افروخته***من همان پروانۀ پر سوخته

بد چون شور عشق سر تا پای من***شد قیامت راست بر بالای من

تا مجرد کس نشد زین بال پست***سوی منزلگاه عنقا پر نه بست

خصم اگر ز بندست بر من دست یافت***نی شگفت از جام عشقم مست یافت

ورنه رو به کی حریف شیر بود***خاصه آنشیری که از خون سیر بود

ناگهان تیری فرود آمد بمشک***علویان از دیده باریدند اشک

شد چو نومید آن شه پر دل ز آب***خواست از مرکب تهی کردن رکاب

وه چگویم من چه آمد بر سرش***کز فراز زین نگون شد پیکرش

من نیارم شرح آنرا باز گفت***از عمود آهنین باید شنفت

چون نگون از مرکب آمد بر زمین***زد بر در اسمان روح الامین

کایدریغ آنرو باغ مرتضی***شد ز پا از تیشۀ سوء القضا

ایدریغ آنهاشمی ماه منیر***کز فراز آسمان آمد بزیر

ایدریغ آن بازوان و دست او***رفته چون تیر خطا ازشت او

ایهمایون رأیت دیبا طراز***چون شه آندستی که پروردت نیاز

شد خداوندت مگر غلطان بخون***کاینچنین از پا فتادی سرنگون

گو گر زین پس نبالد بال تو***بازگشت آن قرعۀ اقبال تو

ص :18

زاد حیدر با هزاران عجز و ذل***رو بخیمه کرد کایسلطان کل

دست من کرد از تو خصم دون جدا***هین تو دستم گیر ایدست خدا

شاه دین از خیمه آمد بر سرش***دید در خون کشته غلطان پیکرش

از مژه درها ز خون دیده سفت***روی برویش نهاد از مهر گفت

کایدریغا رفت پا یابم ز دست***شد بریده چاره و پشتم شکست

ایهمایون طایر از فرخ هما***شهپرت چون شد که افتادی ز پا

ای ز پا افتاده سرو سرفراز***چونشد آن بالیدنت در باغ ناز

خوش نحیب ایخصم زین پس بیهراس***خفت آنچشمی که از وی بود پاس

شیر یزدان چشم خونین باز کرد***با حبیب خویش شرح راز کرد

گفت کای بر عالم امکان امیر***خاک و خون از پیش چشمم باز گیر

بو که چشمی باز دارم سوی تو***وقت رفتن سیر بینم روی تو

عذرها دارم من ای دریای جود***که دو دستی بیش در دستم نبود

لطف کن ای یوسف آل رسول***این بضاعت کن زاخوانت قبول

گفت خوش باش ایسلیل مرتضی***دست دست تست در روز جزا

دل قوی دار ای مه پیمان درست***که ذخیرۀ محشر من دست تست

چون بمحشر دوزخ آید در زفیر***این دو دست است عاصیانرا دستگیر

شد چو فارغ شاد از این گفت و شنود***مرتضی آمد به بالینش فرود

با تلطف گفت ای فرخ پسر***خوش ببردی عهد جانبازی بسر

وقت آن آمد گرین زندان تنگ***پرگشائی سوی بالا بیدرنگ

این اشارت چون شنید آنمیر راد***چشم حسرت بر رخ شه بر گشاد

گفت کایصد چونمنی قربان تو***منکه رفتم باد باقی جان تو

این بگفت و مرغ جان پرواز کرد***سوی گلزار جنان پرواز کرد

ص :19

شد پرافشان جعفر طیار وار***درگذشت و رفت یاری سوی یار

شد هم آغوش شه بدر و حنین***ماند از او دستی و دامان حسین

که کند شاهت بقربانی قبول***سرخ رو آئی بدرگاه بتول

گفت خوش باش ای بلاکش مام من***خود همین کار است عین کام من

بنده فرمان توام با رأس و عین***این سر من وین کف پای حسین

مادرا من یادگار جعفرم***خود ز شوق جان فشانی میپرم

گفت زینب کایسلیل بیهمال***رو که شیر مادرت بادا حلال

دست او بگرفت بردش نزد شاه***گفت کایمحبوب درگاه اله

با هزاران پوزش آوردم برت***هدیۀ بهر فدای اکبرت

ایخلیل کعبۀ مقصود من***کن بقربانی قبول این رود من

که جز این یکتن سرور سینه ام***در دیگر نیست در گنجینه ام

هین تو یوسف من عجوز یوسفم***جز کلافی نیست زادی در کفم

لطف کن ای یوسف پوزش پذیر***من تهی دستم بضاعت بس حقیر

رخصتی ده تا کند اینک فدا***جان براه اکبرت ایمقتدا

شه نبیره عم خود در بر گرفت***عارضش بوسید و گفتا ای شگفت

اینگرامی گوهر عم من است***غنچه نورستۀ آن گلشن است

چون روا باشد که آن نیکو پدر***سوزد از داغ چنین زیبا پسر

خواهرا داغ برادرهات بس***می ببر این میوۀ دل باز پس

دست عباس جدا از پیکرت***بس ز بهر سر زدن تا محشرت

پیکر من غرقه در خون دیدنت***بس ز بهر اشگخون باریدنت

داغ قاسم آنمه نادیده کام***بس ز بهر ناله تا بازار شام

داغ مرگ اکبر آنرو سهی***تا قیامت بس ز بهر همرهی

شهر شام و آن هیون بی جهیز***بس ترا روز سیه تا رستخیز

ص :21

چشم عبدالله که یعقوب و بست***در ره این یوسف فرخ پی است

چون بشیر آورد به یثرب این خبر***چون روا باشد که گوید با پدر

یوسفت در جنگ گرگان کشته شد***پیرهن بر خون تن آغشته شد

خواهرا تو بهر خود میدار باز***این مهین کودک که پروردی بناز

من باسماعیلت ای هاجر فدا***میدهم اکبر جدا اصغر جدا

بضعۀ زهرا ز درج چشم تر***کرد دامن زینملالت پر گهر

گفت کایدارای تاج سروری***حق آن مهر برادر خواهری

حق آن پهلوی زهرا مام من***وان لبان زهر پالای حسن

حق آن شبه پیمبر اکبرت***که مبین این را روا با خواهرت

که برم این ناز پرور نزد باب***با هزاران شرمساری و حجاب

گویمش که نزد فرزند رسول***این کمین قربانیت نآمد قبول

شاه دین از لابۀ آن پاکزاد***داد آن شهزاده را اذن جهاد

دخت زهرا کرد با صد و جد و شوق***هدی خود را سوی قربانگاه سوق

شاهزاده جعفر طیار وار***تیغ در کف تاخت سوی کارزار

از نژاد باب و مادر یاد کرد***خرمن بیحاصلان بر باد کرد

رزمگاه از کشتگان آکنده شد***نام پاک جعفر از تو زنده شد

شد چو سیر از خون خصمان عنود***پر بسوی جنت الماوی گشود

شد خرامان سوی فردوس برین***با شقیق خود محمد شد قرین

در منای طبع ذبیح بی بدا***ذبح اسمعیل را کیش فدا

برده در حسن از مه کنعان گرو***قصۀ هابیل و یحیی کرده نو

دید چونخصمان گروه اندر گروه***مانده بی یاور شه حیدر شکوه

با ادب بوسید پای شاهرا***روشنائی بخش مهر و ماه را

کای زمام امر کن در دست تو***هستی عالم طفیل هست تو

رخصمتم ده تا وداع جان کنم***جان در این قربانگاه قربان کنم

چند باید دید یاران غرق خون***خاک غم بر فرق این عیش زبون

چند باید زیست بیرون مهان***زندگی ننگست زین پس در جهان

واهلم ایجان فدای جان تو***که کنم اینجان بلا گردان تو

بیتو ما را زندگی بی حاصل است***که حیات کشور تن با دل است

تو همی مان که دل عالم توئی***مایۀ عیش بنی آدم توئی

دارم اندر سر هوای وصل دوست***که سراپای وجودم یاد اوست

وصل جانان گر چه عود و آتش است***لیک من مستیقیم آبم خوشست

وقت آن آمد که ترک جان کنم***رو بخلوتخانۀ جانان کنم

شاه دستار نبی بستش بسر***ساز و برگ جنگ پوشاندش ببر

کرد دستارش دو شقه از دو سو***بوسه ها دادش چو قربانی بر او

گفت بشتاب ای ذبیح کوی عشق***تا خوری آب حیات از جوی عشق

ای سیم قربانی آل خلیل***از نژاد مصطفی اول قتیل

حکم یزدان آندو ازان زنده خواست***کاین قبا آید ببالای تو راست

زانکه بهر این شرف فرد مجید***غیر آل مصطفی در خور ندید

رو بخیمه خواهران بدورد کن***مادر از دیدار خود خوشنود کن

روبرو نه زینب و کلثوم را***دیده میبوس اصغر مغموم را

ص :23

شاهزاده شد سوی خیمه روان***گفت نالان کی بلا کش بانوان

هین فراز آئید بدرودم کنید***سوی قربانگه روان زودم کنید

وقت بس دیر است و ترسم از بدا***همچو اسماعیل وان کیش فدا

الودعا ایمادر ناکام من***ماند آخر بر زبانت نام من

مادرا برخیز زلفم شانه کن***خود بدور شمع من پروانه کن

دست حسرت طوق کن بر گردنم***که دگر زین پس نخواهی دیدنم

کاین وداع یوسف و راحیل نیست***هاجر و بدرود اسمعیل نیست

برد یوسف سوی خود راحیل را***دید هاجز زنده اسمعیل را

من ز بهر دادن جان میروم***سوی مهمانگاه جانان میروم

وقت دیر است و مرا از جان ملال***مادرا کن شیر خود بر من حلال

الوداع ایخواهران زار من***که بود این واپسین دیدار من

خواست چونرفتن بمیدان وغا***در حرم شور قیامت شد بپا

خواهران و عمه گان و مادرش***انجمن گشتند بر گرد سرش

شد ز آهنگ نوای الفراق***راست بر اوج فلک شور از عراق

گفت لیلی کایفدایت جان من***ناز پرور سرو سروستان من

خوش خرامان میروی آزاد رو***شیر من بادا حلالت شاد رو

ایخدا قربانی من کن قبول***کن سفید این روی من نزد بتول

کاشکی بهر نثار پای یسار***صد چنین در بودم اندر گنجبار

آری آری عشق از این سرکش تر است***داند آنکو شور عشقش بر سر است

شاه عشق آنجا که با فر بگذرد***مادران از صد چو اکبر بگذرد

عشق را همسایه و پیوند نیست***اهل مال و خانه و فرزند نیست

خلوت وصلی که منزلگاه اوست***اندر آن خلوت نبیند غیر دوست

ص :24

شبه پیغمبر چو زد پا در رکاب***بال و پر گشود چونرفرف عقاب

از حرم بر شد سوی معراج عشق***بر سر از شور شهادت تاج عشق

کوی جانان مسجد اقصای او***خاک و خون قوسین او ادنای او

گفت شاه دین بزاری کای اله***باش بر اینقوم کافر دل گواه

کز نژاد مصطفی ختم رسول***شد غلامی سوی این قوم عتل

خلق و خوی و منطق آن پاک رای***جمع دروی همچو اندر مصحف آی

هرکرا بود اشتیاق روی او***روی از بن آئینه کردی سوی او

آری آری چونرود گل در حجاب***بوی گل را از که جویند از گلاب

آنکه گمشد یوسف سیمین نقش***بوی او در یابد از پیراهنش

زان سپس با پور سعد بدنژاد***گفت با بیغاره آن سالار راد

حق کنادت قطع پیوند ایجهول***که نمودی قطع پیوند رسول

شاهزاد شد بمیدانگه روان***بانوان اندر قفای او نوان

حقۀ لب بر ستایش کرد باز***که منم فرزند سالار حجاز

من علی ابن الحسین اکبرم***نور چشم زادۀ پیغمبرم

حیدر کرار باشد جدّ من***مظهر نور نبوت خدّ من

من سلیل طایر لاهوتیم***کز صفیر اوست نطق طوطیم

شبه وی در خلق و خلق و منطقم***کوکب صبحم نبوت مشرقم

در شجاعت وارث شاهی مجید***کایزدش بهر ولایت برگزید

روش مرآت جمال لایزال***خودنمائی کرده در وی ذوالجلال

باب من باشد حسین آنشاه عشق***که نموده عاشقانرا راه عشق

جرعۀ نوشیده از جام الست***شسته جز ساقی دو دست از هر چه هست

عشق صهبا و شهادت جام اوست***در ره حق تشنه کامی کام اوست

ص :25

آفتاب عشق و نیزه شرق او***هشته ایزد دست خود بر فرق او

وین عجب تر که خود او دست حقت***فرق دست از فرق جهل مطلقت

تیغ من باشد سلیل ذوالفقار***که سلیل حیدرم در کارزار

آمدم تا خود فدای شه کنم***جان وقای نفس ثار الله کنم

این بگفت و صارم جوشن شکاف***با لب تشنه برآهخت از غلاف

آنچه میر پدر با کفار کرد***سبط حیدر اندر آن پیکار کرد

بسکه آنشیر دلاورد یکتنه***زد یلانرا میسره از میمنه

پر دلان را شد دل اندر سینه خون***لخت لخت از چشم جوشن شد برون

شیر بچه را عطش بیتاب شد***با لب خشگیده سوی باب شد

گفت شاها تشنگی تابم ربود***آمدم تک سویت ای دریای جود

ای روان تشنگانرا سلسبیل***عیل صیری بل الی ماء سبیل

برده ثقل آهن و تاب هجیر***صبرم از پا دستگیرا دستگیر

شه زبان او گرفت اندر دهان***گوهری در درج لعل آمد نهان

تر نکرده کام از او ماه عرب***ماهی از دریا برآمد خشک لب

گفت گریان ایعجب خاکم بسر***کام تو باشد ز من خوشیده تر

آب در دریا و ماهی تشنه کام***تشنگانرا آب خوش بادا حرام

نی که دلخون باد دریارا چو نیل***بیتو ای ساقی کوثر را سلیل

شاه جم شوکت گرفت اندر رش***هشت بر درج گهر انگشترش

شد ز آب هفت دریا شسته دست***سوی بزم رزمگه سرشار و مست

موج تیغ آنسلیل ارجمند***لطمه بر دریای لشگر که فکند

سوختی کیهان ز برق تیغ او***گر نه خون باریدی از پی میغ او

گفت با خیل سپهسالار جنگ***چند باید بست بر خود طوق ننگ

ص :26

عارتان باد ای یلان کارزار***که شود مغلوب یکتن صدهزار

هین فرو بارید باران خدنگ***عرصه را بر این جوان دارید تنگ

آهوی دشت حرم زاندار و گیر***چون هما پر بست از پیکان تیر

ارغوان زاری شد آنجسم فکار***عشق را آری چنین باید بهار

حیدرانه گرم جنگ آنشیر مست***منفذ آمد ناگهان تیری بدست

فرق زاد نایب رب الفلق***از قفا با تیغ بران کرد شق

برد از دستش عنان اختیار***تشنگی و زخمهای بیشمار

گفت با خود آنسلیل مصطفی***اکبرا شد عهد را وقت وفا

مرغ جان از حبس تن دلگیر شد***وعدۀ دیدار جانان دیر شد

چون نهادت بخت بر سر تاج عشق***هان بر آن رفرف سوی معراج عشق

عشق شمشیری که بر سر میزند***حلقۀ وصل است بر در میزند

عید قربان است و اینکوه منا***ایذبیح عشق در خون کن شنا

چشم بر راهند احباب کرام***اندرین غمخانه کمتر کن مقام

مرغزار وصل را فصل گلست***راغ پر نسرین و سرو و سنبل است

هین بران تاجا در آن بستان کشی***سر سرو و سنبل و ریحان کنی

همرهان رفتند ماندی باز پس***اکبرا چالاکتر میران فرس

شد قتیل عشقرا چونوقت سوق***دستها برچید باره کرد طوق

هر فریقیکه بر او کردی گذر***میزدندش تبر و تیغ و جانشکر

با زبان لابه آنقربان عشق***رو بخیمه کرد کایسلطان عشق

دور عیش و کامرانی شد تمام***وقت مرگست ای پدر یادت سلام

ای پدر اینک رسول داورم***داد جامی از شراب کوثرم

تا ابد کردم از آن پیمانه مست***جام دیگر بهر تو دارد بدست

ص :27

شه ز خیمه تاخت باره با شتاب***دید حیران اندر آنصحرا عقب

برگ زین برگشته بگسسته لجام***آسمانی لیک بی بدر تمام

دیده روی یوسفیرا چون بشیر***لیک در چنگال گرگانش اسیر

یا غرابیکه ز هابیلی خبر***با نعیب آورده سوی بوالبشر

شد پدر را سوی یوسف رهنمون***آن بشیر اما میان خاک و خون

دید آن بالیده سرو نازنین***او فتاده در میان دشت کین

گلشنی نو رسته اندام تنش***زخم پیکان غنچه های گلشنش

با همه آهندلی گریان بر او***چشم جوشن اشک خونین مو بمو

کرده چون اکلیل زیب فرق سر***شبه احمد معجز شق القمر

چهر عالمتاب بنهادش بچهر***شد جهان تار از قران ماه و مهر

سر نهادش بر سر زانوی ناز***گفت کایبالیده سرو سرفرزا

چونشد آن بالیدنت در باغ حسن***ای بدل بنهاده مه را داغ حسن

ایدرخشان اختر برج شرف***چون شدی سهم حوادث را هدف

ای بطرف دیده خالی جای تو***خیز تا بینم قد و بالای تو

مادران و خواهران پر غمت***میبرد تک انتظار مقدمت

ای نگارین آهوی مشکین من***با تو روشن چشم عالم بین من

این بیابان جای خواب ناز نیست***کایمن از صیاد تیرانداز نیست

خیز تا بیرون از این صحرا رویم***تک بسوی خیمۀ لیلی رویم

رفتی و بردی ز چشمم باب خواب***اکبرا بیتو جهان بادا خراب

گفتمت باشی مرا تو دستگیر***ای تو یوسف من ترا یعقوب پیر

تو سفر کردی و آسودی زغم***من در اینوادی گرفتار الم

شاهزاده چونصدای شه شنفت***از شعف چونغنچه خندان شگفت

ص :28

چشم حسرت باز سوی باب کرد***شاه را بدرود گفت و خواب کرد

زینب از خیمه برآمد با قلق***دید ماهی خفته در زیر شفق

از جگر نالید کایماه تمام***بیتو بر من زندگی بادا حرام

شه بسوی خیمه آوردش ز دشت***وه چگویم من چه بر لیلی گذشت

گر چه خود من کودک نو رسته ام***لیک دست از کامرانی شسته ام

من بمهد عاشقی پرورده ام***خون بجای شیر مادر خورده ام

کرده در روز ولادت کام من***باز با شهد شهادت مام من

گر چه در دور جوانی کامها است***کار من رفتن بکام اژدها است

کام عاشق غرقه در خون گشتن است***سربخاک کوی جانان هشتن است

ننگ باشد در طریق بندگی***بر غلامان بی شهنشه زندگی

زندگی را بیتو بر سر خاک باد***کامرانی را جگر صد چاک باد

لابه های آنقتیل تیر عشق***می نشد بذر رفته نزد پیر عشق

بازگشت آن نوگل باغ رسول***از حضور شاه نومید و ملول

شد بسوی خیمه آن گلگون عذار***از دو نرگس بر شقایق ژاله بار

چون نگردد گفت سیر از زندگی***آنکه نپسندد شهش بر بندگی

چون زبیقدری نکردن شه قبول***رخت بربند از تن ایجان ملول

سر که فتراکش نبست آنشهسوار***گو سر خود گیر و بر سر خاکبار

سر بزانوی غم آن والا نژاد***کآمدش ناگه ز عهد باب یاد

که بهنگام رحیل آنشاه فرد***هیکلی بر بازویش تعویذ کرد

گفت هر جا سخت گردد بر تو کار***نامه بگشا و نظر بر وی گمار

هر کجا سیل غم آرد بر تو رو***اینوصیت باز کن بنگر در او

گفت کاری سخت تر زینکار نیست***که بقربانگاه عشقم بار نیست

یا چه غم زین بیشتر که شاه راد***ره بخلوتگاه خاصانم نداد

نامه را بگشود و دیدش کن پدر***کرده عهدش کایهمایون رخ پسر

ای تو نور چشم عم و جان باب***وی مرا تو در وفا نایب منای

من نباشم در زمین کربلا***بر تو بخشیدم من این تاج ولا

ص :30

چون به بینی عم خود را بیمعین***در میان کارزار اهل کین

زینهار ایرو رعنای سهی***لابه ها کن تا بپایش سر نهی

جهد کن فردا نباشی شرمسار***در حضور عاشقان جان نثار

جان بشمع عشق چون پروانه زن***خود بر آتش چابک و مردانه زن

بر قد موزون کفن میکن قبا***اندران صحرا قیامت کن بپا

شاهزاده خواند چون عهد پدر***با ادب بوسید و بنهادش بسر

می نکنجید از خوشی در پیرهن***حجلۀ داماد شد بیت الحزن

عقدهای مشگلش گردید حل***وان همه انده بشادی شد بدل

از شعق چونغنچۀ خندان شگفت***شکر ایزد را بجای آورد و گفت

ایهمایون قرعۀ اقبال من***کایۀ لا تقنط آمد فال من

شکر لله کافتتاح این مثال***کوب بختم برآورد از وبال

در فضای عشق بال افشان شدم*** لایق قربانی جانان شدم

عهدنامه برد شادان نزد شاه***با تضرع گفت کایظلّ اله

سوی درگاهت بکف جان آمدم***تک ز شه در دست فرمان آمدم

سر خط امضاده این منشور را***وز جسارت عذر نه مامور را

دید چونشاه آنخ مینو نگار***شد بسیم از جزع مروارید بار

گفت کایصورت نگار خوب و زشت***جان فدای دست تو کاینخط نوشت

جان فدای دست تو ایدست حق***که گرفته بر همه دستی سبق

پس بگفتش شاه کای ماه تمام***کرده با من نیز عهدی آن همام

که ز عقد دخت خود شادت کنم***وندرین غمخانه دامادت کنم

کرده دامادیت را گلگون قبا***نک زخون آماده خیاط قضا

گو بر افزوند بهر حجله گاه***بانوانت شمعها از تف آه

ص :31

خواهران از درج چشم اشگبار***در بر افشانند از بهر نثار

از دل خونین بنات بوتراب***طشت خون آرند از بهر خضاب

موبه سر گیرند از دلهای ریش***عنبر افشانند از موی پریش

از خراش چهره و لخت جگر***دامن آمویند از گلهای تر

افکند لب تشنگان طرف آب***عود بر مجمر ز دلهای کباب

پس بامر در درج لو کشف***شد مه و خورشید در برج شرف

خواست بستن عقد کابین بهرشان***نقد جان آمد سزای مهرشان

با همین مهر آنشه و الشمس تاج***آندو کوکب را بهم داد ازدواج

زهره و برجیس با هم شد قرین***خواست از نه پرده آهنگ حنین

کالله الله اینچه جشن است و چه سور***حلقۀ ماتم بآئیین سرور

شمعهای بارگاه نه تتق***ریخت اشگخون بدامان افق

گرد چرخ آماده بهر دخت شاه***از تسبیح شام دیبای سیاه

علویان از غم تراشیدند رو***حوریان اندر جنان کندند مو

زهره واپس ز دیگر دون طبل سور***او فکند اندر جهان شور نشور

نرنالان همچو برگل عندلیب***بسته خون جای حنا کف الخضیب

دختران بر دور نعش اندر ثبور***خون فشان از دیده شعرای عبور

بسکه در هم بود دور روزگار***شد بیک گلشن خزان جفت بهار

در میان حجله داماد و عروس***رو بهم چونفرقدان با صد فسوس

این سر زانو گرفته در کنار***وان ز درج چشم تر بیچاده بار

کامدش ناگه بگوش از دشت کین***شاه دین را صیحۀ هل من معین

گفت کای نامبرده کام از زندگی***رفتم از کوی تو با شرمندگی

عذر من بپذیر و اهل دامنم***تا چو بسمل دست و پا در خون زنم

ص :32

دیر شد یاری فرزند رسول***کن وداعم زود کن عذرم قبول

واهلم تا روی بقربانگه کنم***جان نثار خاک پای شه کنم

مرمرا از خون خویش اورنک به***که عتیق باوفا یکرنگ به

سیر شد دوران ز عیش فرخم***نوعروسا سیر بنگر بر رخم

نو عروسا تار گیسو باز کن***موکنان آهنگ ماتم ساز کن

نوعروسا توشه گیر از بوی من***که نخواهی دید دیگر روی من

در عروسی طرح رسم تازه کن***از خراش چهره بر رخ غازه کن

از سرشک دیده بر روزن گلاب***بر رخ از موی پریشان کن نقاب

قبل غم کش بر بساط شادیم***از کفن کن خلعت دامادیم

چونگل از عشقم گریبان پاره کن***حلقۀ زنجیر طوق و پاره کن

سر برهنه پا در چشم اشگریز***مهد بر نه برهبون بی جهیز

چتر بر سر از غبار راه زن***بر فلک آتش ز شمع آه زن

رو بسوی مقتلم با ناله کن***سیر باغ ارغوان و لاله کن

غرق خونم در میان حجله بین***تشنه ماهی در کنار دجله بین

مو پریشان ساز با شور و نوا***عنبرستان کن زمین نینوا

روی خود نه بر رخ گلگون من***ارغوانی کن عذار از خون م

ناله در هر شهر و هر ویرانه کن***هر کجا سوریست ماتمخانه کن

خواست چونرفتن برون از حجله گاه***دامنش بگرفت نالان دخت شاه

گفت کایجان ها اسیر موی تو***کی به بینم بار دیگر روی تو

گفت ماند ایسر و قامت بار من***بر قیامت وعدۀ دیدار من

گفت با آنشوکت و زیب و فرت***من چه سان بشناسم اندر محشرت

آستین زد چاک گفتش کایحبیب***این نشان تست در روز حسیب

ص :33

که گواه عاشقان را ستین***پیش اهل دل بود در آستین

این بگفت وراند سوی رزمگاه***با تعنت گفت با میر سپاه

کاسب خود را دادۀ آب ای لعین***گفت آری گفت ویحک شرم بین

اسب تو سیراب و فرزند رسول***نک ز تاب تشنگی از جان ملول

سر بزیر افکند از شرم آنعنید***که بپاسخ حجتی در خور ندید

شامئی را گفت ساز جنگ کن***سوی رزم این صبی آهنگ کن

گفت شامی ننگ باشد در نبرد***کافکند با کودکی پیکار مرد

خود تو دانی که مرا مردان کار***بکستنه همسر شمارد با هزار

دارم اینک چار فرزند دلبر***هر یکی در جنگ زاوی شیر گیر

نک روان دادم یکی بر جنگ او***با همین از چهره شویم ننگ او

گفت اینان زادگان حیدرند***در شجاعت وارث آنسرورند

خردسال ار بینیش خرده مگیر***که ز مادر شیر زاید زاد شیر

از طراز چرخ بودی جوشنش***گر بخردی تن بر این دادی تنش

این شررها کز نژاد آتشند***خرمنی هر لحظه در آتش کشند

نسل حیدر جملگی عمرو افکنند***که به نسبت خوشه آنخرمنند

آنکه از پستان شیری خورد شیر***گر چه خرد آمد شجاع است و دلیر

گر نبودی منع زنجیر قضا***تنگ بودی بر دلبریشان فضا

داد شاهی از سیه بختی جواز***پور را بر حرب آنماه حجاز

شاهزاده راند باره سوی او***یافت ناگه دست بر گیسوی او

موکشان بربود از زین پیکرش***داد جولان در مصاف لشگرش

آنچنانش بر زمین کوبید سخت***کاستخوان با خاک یکسان گشت و پخت

هم یکایک آنسه دیگر زاد وی***رو بمیدانگه نهاد او را زپی

ص :34

در نخستین حملۀ آن میر راد***پای پیکارش نماند و سر نهاد

ساکنان ذروۀ عرش برین***زآسمان خواندند بر وی آفرین

شامی آمد با رخ افروخته***دل ز داغ سوگواری سوخته

اهرمن چون با فرشته شد قرین***کرد رو بر آسمان سلطان دین

کایمهین یزدان پاک ذوالمنن***این فرشته چیره کن بر اهرمن

لب بهم ناورده شه سبط کریم***کرد شاهیرا بیک ضربت دو نیم

زانچنان دعوت نبود این بس عجیب***بود عاشق صوت داغیرا مجیب

ایخوش آنصوتی که او جویای اوست***رأی این در هر چه خواهد رأی اوست

نی معاذ الله خطا رفت ای عجیب***صوت داعی بود خود صوت مجیب

داند آن کز سرّ عشق آگه بود***کاین همه آوازها از شه بود

رو حدیث کنت سمعه باز خوان***تا بیابی رمز این سرّ نهان

شد چو از تیغش دو نیم آنرزم کوش***مرحبا آمد ز یزدانش بگوش

تافت شهزاده عنان از رزمگاه***شکوه بر لب از عطش تا نزد شاه

دید چون خوشیده یاقوت ترش***بر دهان بنهاد شاه انگشترش

در صدف گفتی نهان شد گوهری***یا هلالی شد قرین مشتری

کرد آگاهش ز رمز عشق شه***بر دهانش مهر زد یعنی که مه

چشمۀ جوشید از آن چون سلسبیل***زندگی بخش دو صد خضر دلیل

چون لب لعلش از او سیراب شد***تشنۀ دیدار جد و باب شد

تاخت سوی رزمگه با صد شتاب***باد پا چون تشنه مستعجل بر آب

شیر بچه تیغ مردافکن بمشت***کشت از آنروباه مردان آنچه کشت

حیدرانه تیغ در لشکر نهاد***پشته ها از کشته ها ترتیب داد

ظالمی زد ناگهش تیغی بفرق***تن ز زین برگشت در خونگشت غرق

نوعروس از غم گریبان چاک کرد***فاطمه در خلد بر سر خاک کرد

ص :35

کرد رو با شیر حق کی داورم***وقت آن آمد که آئی بر سرم

زد فلک در ئیل رخت شادیم***خاک و خون شد حجله دامادیم

شاه دین آمد ببالین حبیب***دید دامادی دو دست از خون خضیب

سر بریدنرا ستاده بر سرش***قاتلی در دست خونین خنجرش

دست او افکند یا تیغی ز دوش***لشگر از فریاد او آمد بجوش

زد به لشگر شاه دین با تیغ تیز***گرم شد هنگامۀ جنگ و گریز

پیکر آن تازه داماد گزین***شد لگدکوب ستور اهل کین

شه چو آمد بار دیگر بر سرش***دید با حالی دگرگون پیکرش

برک برگ نوگل باغ هدی***از سموم کین شده از هم جدا

گفت با صد حسرت و خون جگر***کایهمایون فال و فرخ رخ پسر

قاتلانت در دو عالم خوار باد***خصم شان پیغمبر مختار باد

سخت صعب آید بعمت زندگی***که تواش خوانی که درماندگی

بهر یاری تو برتابد فرود***یا نه بخشد بر تو آن یاریش سود

پس کشیدش بر کنار از لطف شاه***برد نالانش بسوی خیمه گاه

گفت مهلا ایعزیزان گزین***که هوان واپسین ماست این

یارب این قوم سیه دل خوار باد***بر جبینشان داغ ننگ و عار باد

ایجهان داور ملائک هفت و چار***وانمان دیار از ایشان در دیار

در طفولیت مسیح عهد عشق***انی عبدالله گو در مهد عشق

بهر تلقین شهادت تشنه کام***از دم روح القدس در بطن مام

ماهی بحر لدّنی در شرف***ناوک نمرود امت را هدف

داده یادش مام عصمت جای شیر***در ازل خون خوردن از پستان تیر

کودکی در عهد مهد استاد عشق***داده پیران کهنرا باد عشق

طفل خرد اما بمعنی بس سترک***کز بلندی خرد بنماید بزرک

خود کبیر است او چه بنماید صغیر***در میان سبعۀ سیاره تیر

عشق را چون نوبت طغیان رسید***شد سوی خیمه روان شاه شهید

دید اصغر خفته در حجر رباب***چون هلالی در کنار آفتاب

چهرۀ کودک چو دردی برک بید***شیر در پستان مادر ناپدید

با زبان حال آنطفل صغیر***گفت با شه کی امیر شیر گیر

جمله را دادی شراب از جام عشق***جز مرا کمتر نشد زان کام عشق

طفل اشکی در کنار افتاده ام***مفکن از چشمم که مردم زاده ام

گر چه وقت جانفشانی دیر شد***مهلتی بایست تا خون شیر شد

زانمئی کز وی چو قاسم نوش کرد***نوعروس بخت در آغوش کرد

زانمئی کاکبر چو رفت از وی ز پا***با سر آمد سوی میدان وفا

جرعۀ از حجام تیر و دشنه ام***در گلویم ریز که بس تشنه ام

تشنه ام آبم ز جوی تیر ده***کم شکیبم خون بجای شیر ده

تا نگرید ابر کی خندد چمن***تا نگرید طفل کی نوشد لبن

شه گرفت آنطفل مه اندر کنار***یافت درّی در دل دریا قرار

آری آری مه که شد دورش تمام***در کنار خود بود او را مقام

برد آن مه را بسوی رزمگاه***کرد رو با شامیان روسپاه

ص :37

گفت کایکافر دلان بدسگال***که برویم بسته اید آب زلال

گر شما را من گهنکارم به پیش***طفل را نبود کنه در هیچ کیش

آب تا پیدا و کودک تا صبور***شیر از پستان مادر گشته دور

چون سزد که جان سپارد با کرب***در کنار آب ماهی تشنه لب

زین فراتی که بود مهر بتول***جرعه بخشید بر سبط رسول

شاه در گفتار کودک گرم خواب***که ز نوک ناوکش دادند آب

در کمان بنهاد تیری حرمله***او فتاد اندر ملایک غلغله

رست چون تیر از کمان شوم او***پر زنان بنشست در حلقوم او

چون درید آنحلق تیر جانگداز***سر ز بازوی یدالله کرد باز

الله الله اینچه تیر است و کمان***کس نداده اینچنین تیری نشان

تا کمان زه خورده چرخ پیر را***کس ندیده دو نشان یک تیر را

تیر کز بازوی آنسرور گذشت***بر دل مجروح پیغمبر گذشت

نوک تیر و حلق طفلی ناتوان***آسمانا باؤگون بادت کمان

شه کشید آن تیر و گفت ایداورم***داوری خواه از گروه کافرم

نیست این نو باوۀ پیغمبرت***از فصیل ناقه کمتر در برت

کز انین او ز بیداد نمود***برق غیرت زد بر آنقوم عنود

شه ببالا میفشاند آنخون پاک***قطرۀ زان برنگشتی سوی خاک

پس خطاب آمد بسکان ملاء***که فرود آئید در دشت بلا

بنگرید آنکودکان شاه عشق***که چه سان آرند بر سر راه عشق

بنگرید آنمرغ دست آموز عرش***که چه سان در خون همی غلطید بفرش

ره که پیران سر نبردندش بجهد***چون کند طی یکشبه طفلان مهد

این نگارین خون که دارد بوی طیب***تحفۀ سوی حبیب است از حبیب

ص :38

در ربائید این نگار پاک را***پرده گلناری کنید افلاک را

کآید اینکه مهر پرور ماه ما***یکدم دیگر به مهمانگاه ما

در ربائید این گهرهای ثمین***که نباید دانۀ زان بر زمین

باز داریدش نهان در گنجبار***کز حبیب ماست ما را یادگار

قطرۀ زینخون اگر ریزد بخاک***گردد عالم گیر طوفان هلاک

تیر خورده شاهباز دست شاه***کرد بر روی شه آسیمه نگاه

غنچۀ لب بر تبسم باز کرد***در کنار باب خواب ناز کرد

وه چگویم من که آنطفل شهید***اندران آئینه روشن چه دید

وانگشودن لب بلب خندان چه بود***وان نثار شکر و قند از چه بود

رمز کنت کنز بودش سر بسر***زیر آنلب خنده شیرین مستتر

رمز خلق آدم و حوا ز گل***وانجود قدسیان پاک دل

رمز بعث انبیای پر شکیب***وان صبوری بر بلایای حبیب

رمزهای نامۀ عهد الست***که شهید عشق با محبوب بست

پس ندا آمد بدو کایشهریار***این رضیع خویش را بر ما گذار

تا دهیمش شیر از پستان حور***خوش بخوابانیمش اندر مهد نور

پس شه آن دُرّ ثمین در خاک کرد***خاک غم بر تارک افلاک کرد

آری آری عاشقان روی دوست***اینچنین قربانی آرد سوی دوست

عشق را مادر ز زاد استر و لست***عاشقانرا قاف وحدت مسکن است

اندر آن کشور که جای دلبر است***نه حدیث اکبر و نه اصغر است

ترسمش خون باز بندد راه را***سوی شه نابرده عبدالله را

آن نخستین سبط را دویم سلیل***آخرین قربانی پور خلیل

قامتش سروی ولی نوخواسته***تیشه کین شاخ او پیراسته

خاک بار ایدست بر سر خامه را***بو که بنددد ره بخون این نامه را

سر برد این قصۀ جانگاه را***تا رساند نزد مهر آن ماه را

دید چون یکدستۀ باغ حسن***شاه دین را غرق گرداب فتن

کوفیان گردش سپاه اندر سپاه***چون بدور قرص مه شام سیاه

تاخت سوی حربگه نالان و زار***همچون ذره سوی مهر تابدار

شه بمیدان چشم خونین باز کرد***خواهر غمدیده را آواز کرد

که مهل ای خواهر مه روی من***کاید این کودک ز خیمه سوی من

بر نگردد ترسم این صید حرم***زیندیار از تیرباران ستم

گرگ خونخوار است وادی سر بسر***دیدۀ راحیل در راه پسر

دامنش بگرفت زینب با نیاز***گفت جانا زین سفر برگرد باز

از غمت ایگل بن نورس مرا***دل مکن خون داغ قاسم بس مرا

چاه در راه است و صحرا پر خطر***یوسفا زیندشت کنعان کن حذر

از صدف بارید آن درّ یتیم***عقد مروارید تر بر روی سیم

گفت عمه واهلم بهر خدا***من نخواهم شد زعم خود جدا

وقتی گلچینی است در بستان عشق***در مبندم بر بهارستان عشق

بلبل از گل چون شکیبد در بهار***دست مع ایعمه از من باز دار

نیست شرط عاشقان خانه سوز***کشته شمع و زنده پروانه هنوز

عشق شمع از جذبه های دلکشم***او فکنده نعل دل در آتشم

ص :40

دور دار ایعمه از من دامنت***آتشم ترسم بسوزد خرمت

دور باش از آه آتش زای من***کاتش سود است سر تا پای من

بر مبند ایعمه بر من راهرا***بو که بینم بار دیگر شاه را

باز گیر از گردن شوقم طناب***پیل طبعم دیده هندوستان بخواب

عندلیبم سوی بستان میرود***طوطیم زی شکرستان میرود

جذبه عشقش کشان سوی شهش***در کشش زینب بسوی خرگهش

عاقبت شد جذبه های عشق چیر***شد سوی برج شرف ماه منیر

دیده شاه افتاده در دریای خون***با تن تنها و خصم از حد فزون

گفت شاهانک بکف جان آمدم***بر بساط عشق مهمان آمدم

آمدم ایشاه من اینجا قنق***ای تو مهمان دار سکان افق

هین کنارم گیر و دستم به بر***ای بروز غم یتیمانرا پدر

خواهران و دختران در خیمه گاه***دخت چون دختران چشمت براه

کز سفر کی باز گردد شاه ما***باز آید سوی گردون ماه ما

خیز سوی خیمه ها میکن گذار***چشمها را وارهان از انتظار

گفت شاهش الله ایجان عزیز***تیغ میبارد در ایندشت ستیز

تو بخیمه باز گرد ای مهوشم***من بدینحالت که خود دارم خوشم

گفت شاها این نه آئین وفا است***من ذبیح عشق و این کوه منا است

کبش املح که فرستادش خدا***سوی ابراهیم از بهر فدا

تو خلیل و کبش املح نک منم***مرغزار عشق باشد مسکنم

نرکز انجانی بتاخیر آمدم***کوکب صبحم اگر دیر آمدم

دید ناگه کافری در دست تیغ***که زند بر تارک شه بیدریغ

نامده آن تیغ کین شه را بسر***دست خود را کرد آنکودک سپر

ص :41

تیغ بر بازوی عبدالله گذشت***وه چه گویم که چه زان بر شه گذشت

دست افشان آنسلیل ارجمند***خود چو بسمل در کنار شه فکند

گفت دستم گیر از سالار کون***ای به بیدستان بهر دو کون عون

پایمردی کن که کار از دست رفت***دستگیرم کاختیار از دست رفت

شه چو جان بگرفت اندر در تنش***دست خود را کرد طوق گردنش

ناگهان زد ظالمی از شست کین***تیر دلدوزش بحلق نازنین

گفت شه کی طایر طاوس پر***خوش بر افشان بال تا نزد پدر

یوسفا فارغ ز رنج چاه باش***رو بمصر کامرانی شاه باش

مرغ روحش پر رفتن باز کرد***همچو باز از دست شه پرواز کرد

سوی خرگاه امامت تافت رو***روز روشن خود بمغرب شد فرو

خواهران چون عقد در بستند صف***گرد آنشه گوهر درج شرف

دختران چون اختران روشنش***انجمن گشتند در پیرامنش

بانوان نالان بدورش با حنین***در فلک بر سر زنان روح الامین

توصیت را آن شهنشاه حجاز***حقۀ لب بر تکلم کرد باز

گفت کای پوشیده رویان حجاز***نیست کس را از اجل روی گریز

چون شوم من کشته در دست عدو***سینه نشکافید مخراشید رو

زینهار ای بانوان مستمند***که صدا سازید بر مویه بلند

خواهرا ایمونس غمخوار من***خوش پرستاری کن از بیمار من

چونشوم من کشته در راه خدا***اهلبیت من مکن از خود جدا

کانیغریبان کایندرین صحرا درند***آشیان گم کرده مرغ بیپرند

چون به یغما دست یابد خصم چیر***خواهرا مگذار طفلان صغیر

چون غزالان سر در این صحرا نهند***روسوی صیاد بی پروا نهند

تا توانت هست میکش نازشان***تا رسانی بر مدینه باز شان

خواهرا از کف مده پای شکیب***که بود اجر صبوران بیحسیب

در فراق من صبوری پیش گیر***اعتبار از رفتگان خویش گیر

هر چه ذیر و حند در بالا و زیر***جمله زین هر گند آخر ناگزیر

چونسخن با اهلبیت راد کرد***رو بسوی خواجۀ سجاد کرد

گفت کایفرزانه فرزند مهین***طاعتت را گردن امکان رهین

چون کنم من رخت از ایندیر کهن***هین توئی گنجور علم من لدن

هر چه میراث نبوت زان تست***ملک هستی جمله در فرمان تست

دست دست تست در ملک وجود***ای بصلب بوالبشر سرّ وجود

ص :43

ای به بیماران دم پاکت شفا***چون شوم من کشته از تیغ جفا

اینغریبان را ببر سوی وطن***زان سپس گو با رسول مؤتمن

یا رسول الله حسینت کشته شد***پیکر پاکش بخون آغشته شد

خواهران و دخترانش شد اسیر***چون پری در دست دیوان شریر

کوفیان از گلشنت بهر نظر***بارها بستند از گلهای تر

جای آن سرکز کنارت دور شد***گه بدیر و گه به بزم سور شد

این بگفت و بانوان بدرود کرد***رو بسوی کعبۀ مقصود کرد

دخت شه بارید بر دامن گهر***گفت استسلمت للموت ای پدر

گفت چون ندهد کسی بر مرگ تن***ای بلاکش دختر مه روی من

که نه یاری مانده و نه یاورش***رفته عباس و علیّ اکبرش

خود بخون دست ار نیالودی کم***داغ مرگ ایندو تن بودی بسم

گفت پس ما را از ایندشت مهول***باز کش بر مرقد پاک رسول

گفت شه هیهات از این و هم شگرف***ره بساحل نیست از ایندریای ژرف

گر قطار آفتی در پی نبود***نیم شب در آشیان خوش میغنود

زین بیابان نیست کس را ره بدر***دخترا از این تمنا در گذر

تا فروزانست شمع محفلم***بر مزن آتش ز گریه بر دلم

چون مبدل بر خزان گردد بهار***آن تو وانگریه های زار زار

شهریار از خیمه بیروین زد قدم***در فغان از پی غزالان حرم

چون ندیدش کس که آرد مرکبش***باره پیش آورد نالان زینبش

گفت بالله ای شهنشاه زمن***هیچ دیدستی بده انصاف من

خواهری چونمن که خود با دست خویش***اسب مرگ آرد برادر را به پیش

داد خواهر را تسلی شاه عشق***گفت سهلست اینهمه در راه عشق

ص :44

شد مکین چون آفتابی بر هلال***بر سریر زین خدیو ذو الجلال

راند سوی عرصۀ میدان کمیت***داغ حسرت ماند چشم اهلبیت

شد میان مرکز میدان مکین***نقطۀ توحید رب العالمین

پس ندا آمد بارواح گزین***که فرود آئید نک سوی زمین

بنگرید آن شاه اورنک دلا***که چه سان تازد همی سوی بلا

یکسر از جان و جهان سیر آمده***تشنه سوی جوی شمشیر آمده

عزم خود را از ازل ناورده فسخ***در وفا ذکر اوائل کرده نسخ

رنک پرداز نقوش کاف و نون***چونکشد نیل فنا بر رخ ز خون

آنکه ابر از وی کند یاری طلب***نک دهد جان در بیابان خشک لب

آنکه تیغ از وی سمّد برّندگی***هشته زیر تیغ سر در بندگی

آنکه از وی برده نیر و خصم دون***کرده در دست عدو خود را زبون

آنکه دارد رشتۀ جانها بکف***جان بکف آورده در میدان طف

زانچه جز محبوب یکتا شسته دست***اکبر و عباس و قاسم هر چه هست

گر چه تا بوده است دور روزگار***عاشقانرا با بلا بوده است کار

عشق یحیی را میان طشت زر***پیش عفریت لعینی برد سر

جای یوسف کرد قعر چاهرا***برد در آتش خلیل الله را

در بلا افکند صد ایوب را***کرد از یوسف جدا یعقوب را

جا بیونس داد در ظلمات غم***همچو بر جرجیس در چاه ظُلم

عشق از این بسیار کرده است او کند***عاشقان بر دار کرده است و کند

لیک اگر عشق این و اینش ابتلاست***عاشقی کار حسین کربلاست

ایندرین صحرا جز او دیار نیست***صعوه را بر قاف عنقا باز نیست

جز حسین اینره بسر تا برده کس***عشق اگر اینست و عاشق اوست بس

ص :45

بسته ایم عهدی من و شاه وجود***من همانم عهد آنعهدیکه بود

عاشق جانانه را با جان چه کار***درد کز یار است با درمان چکار

جبرئیلا اینکه بینی نی منم***اوست یکسر من همین پیراهنم

زو فرودم آنچه از خود کاستم***من خود این آتش بجان میخواستم

گر من از هر دو جهان بیگانه ام***گنج پنهانی است در ویرانه ام

گفت شاها خواهرانت بیکس است***گفت او خود بیکسانرا مونس است

گفت چشم دخترانت در ره است***گفت عشق از دیدن غیراکمه است

گفت ترسم زینبت گردد اسیر***گفت بیماریش خوشدارد حبیب

گفت بهرت آب حیوان آورم***گفت من از تشنگی آنسوترم

جبرئیلا من ز جو بگذشته ام***آب حیوانرا در آنسو هشته ام

گفت خواهد شد سرت زیب سنان***گفت گو باش او چه میخواهد چنان

گفت جان باشد متاعی بس گران***برخسان مفروش یوسف رایگان

گفت جانیرا که جانان خونبهاست***جبرئیلا رایگان خواندن خطاست

گفت آورد دستم از غیبت سپاه***تا کنند این قوم کافر دل تباه

گفت مهلاً خود ز من دارد مدد***جبرئیلا این سپاه بیعدد

هستی ایشان همه از هست ماست***رشتۀ تدبیرشان در دست ماست

آنکه با تدبیر او گردد فلک***کی بود محتاج امداد ملک

گر فشانم دست ریزم زاستین***صد هزاران جبرئیل راستین

جبرئیلا باب من بودت ممد***که شدی حق را بپاسخ مستعد

آنزمان کت آفرید از نیستی***گفت برگو من کیم تو کیستی

سالها ماندی تو حیران در جواب***کرد تعلیمت در آخر بوتراب

ص :47

گفت بر گو تو خداوند جلیل***من کمین عبد تو نامم جبرئیل

جبرئیلا من خلیفه آن شهم***وارث اسرار آن باب اللهم

آن ستاره کت نمود آنمه جبین***دیده بگشا در جبین من ببین

جبرئیلا چشم دیگر بایدت***تا که حال عاشقان بنمایدت

جبرئیلا من خود از کف هشته ام***دست جانانست تار رشته ام

هشته طوق عشق خود بر گردنم***میبرد آنجا که خواهد بردنم

اینحدیث محنت ایّوب نیست***داستان یوسف و یعقوب نیست

صبر ایّوب از کجا و این بلا***این حسین است و حدیث کربلا

دورکش زینورطه رخت ایمحتشم***تا نسوزد شهپرت را آتشم

هین سپاهت دور دار از راه من***که جهان سوز است برق آه من

شد بسوی آسمان آن روح پاک***که فرشتۀ آتش آمد سوزناک

قدرت الله نیست محتاج مدد***رو فرو خوان قل هُو الله احد

هفت دریا را مکان از مشت ماست***آبها را منبع از انگشت ماست

آب گوید حامل عرش مجید***ایفرشته خود ز ما آمد پدید

من نمودم شق بموسی نیل را***وارهاندم از روی اسرائیل را

خواهم از اینخاکدان کردم خراب***میکشم از جنبشی یکسر در آب

امر ما را بسته طوق انقیاد***استطقس آب و آتش خاک و باد

ایفرشتۀ آب راه خویش گیر***ره کز آنجا آمدستی پیش گیر

آتشم ترسم ز تاب التهاب***آبهایت را کند یکسر سراب

رو بهل تا آب او خاکم برد***پاک سوی عالم پاکم برد

تشنه کاما بحر ها در جز رومد*** جمله از جوی تو میجوید مدد

هین بنوش از ما که از جوی توایم***تشنه این لعل دلجوی تو ایم

بی لبت ما را جگر صد چاک باد***آبها را بی تو بر سر خاک باد

خشک لب از مهر مادر کام تو***شرم مان بادا ز روی مام تو

کاش دریاها شدی یکسر سراب***کشت آدم سوختی از قحط آب

تشنه کاما دامن از ما بر مکش***تشنۀ آنکام خشگیم العطش

گفت شه کای بحرهای باخروش***نیست جای دم زدن اینجا خموش

من به بحری تشنه ام کابم گشد***همچو بیماری که بحرانش کشد

دمبدم آن بحر ژرف بی آمد***سوی خویشم میکشد با جزر و مد

که بسوی ساحلم دارد یله***که ز موجم میکشد در سلسله

عشق خندان از کشاکشهای او***عقل را دلخون ز استغنای او

آچارۀ مستسقی عشق آب نیست***درد او را چاره جز خوناب نیست

نکنه تشنه دور چشم ساقی است***بحر خوشد او همان مستسقی است

تشنۀ کاین آتش او را در دل است***چاره گر هست آب تیغ قاتلست

قاتلا زود آی که بس تشنه ام***در سبو ریز آب تیغ و دشنه ام

قاتلا زود آکه روزم شام شد***جان ملول از تنگنای دام شد

قاتلا زود آ که بس تاخیر شد***وعدۀ دیدار جانان دیر شد

قاتلا هین تیزتر کن خنجرم***ترسمش که دیر برد حنجرم

قاتلا ایمن نیم من از بدا***زودتر میکن سرم از تن جدا

پس روید ای بحرها زین رهگذر***بر ندارم مرهم از زخم جگر

نز زمین منت پذیرم نز فلک***زخمم از جای دگر دارد نمک

زیرکان کز حال دریا مخبرند***قطره سوی بحر عمان کی برند

ص :52

اندرین آبی که ما را در خم است***صد هزاران نوح با طوفان کمست

نی درو پا باب و نه پیدا کنار***بحرها غرقند در وی صد هزار

نیست از تاب عطش بی تا بیم***کز عطش بود از ازل سیرابیم

آب کم چو تشنگی آور بدست***تا بجوشد آبت از بالا و پست

در بلاها میسپرم لذات او***مات اویم مات اویم مات او

ایفرشته شهپر از من باز گیر***تا ببارد بر سرم باران تیز

حاجتی هست ار ترا از ما بخواه***ورنه خویش بخرام سوی جایگاه

شد فرشته نصر با خیل جنود***سوی آن بلا کزو آمد فرود

زعفرا من شاهبار عرشیم***تنگدل زبندامگاه فرشیم

نک سفیرم میزنند از آسمان***بگذر افسون پری با من مخوان

چند باید داشت این تار تنم***همچو عیسی پای بند سوزنم

زعفر از میدان بزاری بازگشت***شاه ماند و خصم آن پهنای دشت

آری آری عشق را اینست حال***چونشود نزدیک هنگام وصال

شیر حق با ذوالفقار حیدری***برد حمله بر جنود خیبری

از شرار تیغ او چون رستخیز***شد مجسم دوزخی دشت ستیز

بسکه شد لبریز ز اعوان یزید***شد خموش از نعرۀ هل من مزید

کرد طومار اجل یکباره طی***صیحۀ مت یا عدو الله وی

تا نظر میبرد چشم روزگار***بود دشتی پر حسین و ذو الفقار

تاختی هر سو گروه کفر کیش***میدویدی تیغ او صد کام پیش

رسته گفتی بر سر هر کافری***حیدری با ذوالفقار دیگری

بسکه خون بارید ز ابر تیغ تیز***بر اجلها بسته شد راه گریز

قدسیان بر حال او گریان همه***لب گران انگشت بر دندان همه

کایدریغ این شاه که بی لشگر است***لب ز آبش خشک و چشم از خون تر است

نه حبیبی و نه مسلم نه زهیر***نه ریاحی و نه عابس نه بریر

نه علیّ اکبر و نه قاسمی***نه علمدار آن جوان هاشمی

ایدریغ این دست و ساعد کش به تیغ***ساربان خواهد بریدن بیدریغ

ایدریغ این سر که با تیغ جفا***یکدم دیگر برندش از قفا

ایدریغ این تن که خواهد شد سحیق***آخر از سم ستور این فریق

ایدریغ این بانوان با شکوه***که بخواهد هشت سر در دشت و کوه

خوش بخور خوش گر چه هر دو تشنه ایم***خستۀ زخم و خدنک و دشنه ایم

آنسمند تیز هوش از روی شاه***شرمساری برد مانا زینگناه

سرکشید از آب یعنی کایهمام***بیتو بر من آب خوش بادا حرام

شاه را رقت بدان مرکب گرفت ***جرعۀ آبی به پیش لب گرفت

کافری تیری رها کرد از کمان***وه چگویم خاک بادا بر دهان

تا رسیده بر لب نوشینش آب***شد پر از بیچاده درج لعل ناب

با لب خشک و دهان پر ز خون***امد آنشه گوهر از دریا برون

شد چو شیر شرزه سوی رزمگاه***حیدرانه برد حمله بر سپاه

از نهیب نعره های صف شکر***شد فلک بر صیحۀ ابن المفر

گرم پیکار آنخدیو عشق کیش***که گرفتندش صحیفه عهد پیش

آمد از هاتف بگوش او ندا***از حجاب بارگاه کبریا

کایحسین ای نوح طوفان بلا***این همان عهد است و اینجا کربلا

تو بدین رو که کی جنگ آوری***پس که خواهد شد بلا را مشتری

تیغ اگر اینست و بازو اینکه هست***در ره ما پس که خواهد داد دست

تو بدین نیرو که تازی بر سپاه***جان که خواهد داد جانانرا براه

هین فرود آ ایشه پیمان درست***که بساط کبریائی زان تست

مصطفی و مرتضی و فاطمه***چشم بر راهند با حوران همه

ایحریم وصل ما ماوای تو***اندرا خالی است اینجا جای تو

مغز را برگیر و ترک پوست کن***اندرا سیر جمال دوست کن

اندر آوجه الله باقی توئی***مقصد اقصی ز خلافی توئی

چون پیام دوست از هاتف شنید***دست از پیکار دشمن بر کشید

گفت هاشا من نیم در عهدست***این کشاکشها همه از بهر تست

ص :57

آشنای تو ز خود بیگانه است***خود توئی تو گر کسی در خانه است

عشق را با من حدیث اختیار***مسئله دور است اما دور یار

عشق را نه قید نام است و نه ننگ***جمله بهر تست چه صلح و چه جنگ

صورت آئینه عکسی بیش نیست***جنبش و آرام او از خویش نیست

این کشاکش نیستم از نقض عهد***قاتل خود را همی جویم بجهد

ورنه من بر مرک از آن تشنه ترم***هین ببار ای تیرباران بر سرم

کانکه طرح بیعت شوری فکند***خود همانجا طرح عاشورا فکند

چرخ در یثرب رها کرد از کمان***تیر کاندر نینوا شد بر نشان

کرد بهر تحفۀ دیدار یار***دست حق آنخون ناحق را نثار

چون بخود لرزید از ان خون جسم خاک***دامن گردون گرفت آنخون پاک

تا قیامت چرخار دلخون از اوست***سرخی این طاق مینا گون از اوست

شد حسینت کشتۀ قوم عنید***مویه سر کن که دگر پی شه امید

هین بیا بنگر بخون غلطیدنش***که دگر زنده نخواهی دیدنش

گفت نالان ذوالجناحش با صهیل***کایجهان داور خداوند جلیل

سخت عار آید مرا زین زندگی***که زهم جنان برم شرمندگی

چون روا باشد پس از چندین خطر***که شوم بر بیوفائی مشتهر

چون نهی بر عرصۀ محشر قدم***چشم دارم ایخدیو محتشم

که نگردی رخش دیگر را سوار***بو که از رخ شویدم این رنگعار

شاهرا شفقت فزود از زاریش***وانفر او ان زخمهای کاریش

بست عهد و پا تهی کرد از رکاب***در جهان افتاد شور و انقلاب

شد ز اوج عرش رب العالمین***سوره توحید نازل بر زمین

گشت لرزان بر زمین پشت سمک***قیرگون شد آفتاب اندر فلک

وحشیان دست از چرا برداشتند***ناله بر چرخ کبود افراشتند

کرد نو بادسیه طوفان عاد***شور فردای قیامت شد بیاد

شد غبار تیره زان باد جهان***از زمین نینوا بر آسمان

چون بگردون آن غبار تیره شد***چشم بینای مسیحا خیره شد

آسمان از گردش خود باز ماند***هر کجا پرنده از پرواز ماند

شد بپا ماتم سرائی در بهشت***کند حوران طرۀ عنبر سرشت

سنگها در کوه و صحرا خون گریست***تا بخیمه بانوانش چون گریست

قدسیان آمد بناله با حنین***کای نگهدارندۀ عرش برین

این نه احزان سلیل مصطفی است***قره العین بتول و مرتضی است

کافرینش قائم از هست و بست***قبض و بسط امر کن دست و بست

کی روا باشد که این سبط نبیل***دست این کافر دلان گردد قتیل

ص :60

پس ز نور جلوۀ ثانی عشر***پرده باز افکند خلاق بشر

سویشان آمد ندا از لامکان***کای بسر عشق پی نابردگان

گر نبود این اختیار و ابتلاء***تاری از نوری نگردیدی جدا

دیرگاهی نگذرد که ثار من***گیرد این شمشیر آتشبار من

چون ز پشت ذو الجناح آمد فرود***در سجود افتاد و رو برخاک سود

گفت کای فرمان ده امر قضا***این سر تسلیم و ای کوی رضا

با تو آن عهدی که بستم روز ذر***که دهم در راه ناموس تو سر

شکر کامد بر سر آن عهد بلی***این حسین و این زمین کربلا

کاش صد جان دگر بودم به تن***تا به راهت دادمی ای ذو المنن

هر چه در راه تو دادم زان تست***مانده جانی باقی آنهم جان تست

پیش هست تو مرا خود هست نیست***آنکه دست از پا شناسد هست نیست

از گل آدم شنیدم بوی تو***راهها پیموده ام تا کوی تو

چشم دل بر راه یک پروانه ام***که دهد ره بر درون خانه ام

آمدش پاسخ ز فرگاه نخست***کاندر آ که خانه یکسر زان تست

خانه زان تست و ما خود زان تو***جمله سکان افق مهمان تو

اندرین خانه خداوندی تر است***هین درون آ هر چه به پسندی تر است

کافران شمشیر بیداد آختند***بهر خونریزیش مرکب تاختند

شد زجوش و جنبش قوم کفور***دشت سو تا سوی پر شور و نشور

هر که آمد بهر سر ببریدنش***رعشه بر اعضا فتاد از دیدنش

شد چو نزدیک آنجوانبخت صبیح***دیدکاندر مهد خون خفته مسیح

در شگفتی ماند از آن سرّ عجاب***کاین به بیداریست یارب یا بخواب

رستخیز است این که از چرخ برین***آمده روح الله اینک بر زمین

یا که روح القدس اعظم جلوه گر***گشته بر مریم بتمثال بشر

یا بود این کشته یحیی کش ز طشت***خون روان گردیده بر دامان دشت

یا درخت موسی است این شعله ور***کایدش صوت انا الله از گلو

او همه بر روی شه غرق نگاه***کش ندا آمد بگوش جان ز شاه

کاندرا که خوش بهنجار آمدی***گر چه با تمثال و زنار آمدی

بشکن این تمثال و این زنار را***چند در آئینه جوئی یار را

دارد اینک در حریم کعبه سیر***آنچه در آئینه میجستی بدیر

گر فشانم دست عیسی آفرین***صد مسیحا ریزدم از آستین

تو ز سرّ وحدت اندر پردۀ***زنده یکروح است باقی مردۀ

شد فراموشت مگر آنخوب دوش***که بگفتت عیسی مریم بگوش

چون شود فردا نسازی زینهار***هین مرا نزد محمد شرمسار

گفت شاها کیستی بر گوی فاش***تا بسویم گرد شمعت چونفراش

نک تو عیسی من حواری تو ام***جان بکف از بهر یاری توام

تو چنین که پاک و روحا نیستی***گر مسیحا نیستی پس کیستی

گفت من مصباح نور سرمدم***زادۀ حیدر سلیل احمدم

در نوامیس نصاری و یهود***نام جدم فرفلیط و مود و مود

ایلیا و شنطیا باب من است***نام من هوشین شقیقم هاشن است

خورده پیش از هستی چار اسطقس***آب حیوان از لبم روح القدس

از دم من گفت عیسی در جواب***انی عبدالله آثانی الکتاب

ص :62

من بدیهیم ربوبیت شهم***عیسی عبد و من ابو عبداللهم

غسل عیسی گر زنهر اردن است***غسل تعمید من از خون من است

او زدار ار شد بچارم آسمان***من بمعراج سنان دارم مکان

من فرستادم بدو انجیل را***تا شود هادی بنی اسریل را

گر نبودی حکم تسلیم قضا***کشتگانرا تنک بودی این فضا

گر نبودی عهد سلطان الست***بدیکی باقی و هالک هر چه هست

زین حدیث طرفه آن فرخ نژاد***بیمحابا سر بپای شه نهاد

کرد روح الله اعظم دیده ور***مرغ عیسی را باعجاز نظر

ننگ تثلیث از رخ ناموس شست***بر یکی پیوست از باقی کسست

عشق در بتخانه طرح کعبه ریخت***دست غیرت رشتۀ مریم کسیخت

زد به آب توبه شکل دار را***کرد سیحه رشتۀ زنار را

گفت کایشاهنشه اقلیم عشق***ایسزای افسر و دیهیم عشق

از چه باشد پیکرت در خون غریق***گفت معشوق اینچنین خواهد عتیق

گفت جسمت پر ز پیکان از چه روست***گفت پرهای پریدن سوی اوست

گفت با این سطوت شیر اوژنت***در شگفتم زینهمه زخم تنت

گفت این زخمان بیرون از شمار***چشم خوبناریست اندر هجر یار

شد چو آن ترسا جوان آگه زراز***لب به تهلیل شهادت کرد باز

کرد شاهش از شراب عشق مست***شد بسوی حربگه خنجر بدست

راد مردی داد و جان بدرود کرد***روح عیسی را زخود خوشنود کرد

نالۀ مستورگان مستمند***شد روان از خیمه بر چرخ بلند

خصم در غوغا و شه رفته ز هوش***کآمد او را نالۀ خواهر بگوش

کای امیر کاروان کربلا***کوفیان بر غارت ما زد صلا

دیده بگشا سیل لشگر بین بدشت***دستگیری کن که آب از سرگذشت

غنچه های بوستان بوتراب***رفت بر باد و گلستان شد خراب

شه چو بشنید این صدای جانگداز***غیرت الله چشم حق بین کرد باز

بی محابا رو سوی لشگر نهاد***پای رفتارش نماند و سر نهاد

چون نشست از پا خدیو مستطاب***کرد با کافردلان روی عتاب

کایگروه کفر کیش و بد نهاد***گر شما را نیست بیمی از معاد

هین بیاد آرید از احساب خویش***رسم احراز عرب گیرید پیش

خون من گر بر شما آمد مباح***نیست این مشت عقایل را جناح

باز گردید ای گروه عهد سست***هین فرو ریزید خون من نخست

شمر دون با خیل لشگر زانعتاب***کرد روی سوی خدیو مستطاب

شد فضال آسمان نیلی ز گرد***کس نشد واقف که او با شه چه کرد

کاخ گردونرا چو خون از سرگذشت***فاش شد که خنجر از خنجر گذشت

علویان در ذروۀ عرش برین***جمله زد تاج تقرب بر زمین

خر که چار امهات آمد بیاد***لرزه بر اندام هفت آیا فتاد

از فلک بر سر زنان روح الامین***بر زمین آمد بصد شور و حنین

گاه بر چپ میدوید و گه براست***کایگروه این نور چشم مصطفی است

ایستاده بر سر اینک جدّ او***چشم حسرت بر نهال قدّ او

ترسم از آهی جهان بر هم زند***آتش اندر مزرغ آدم زند

ایذبیح عشق ای زاد خلیل***ایفدایت صد هزاران جبرئیل

ص :64

بیتو فرگاه نبوت شد بیاد***خاک عالم بر سر جبریل باد

بضعۀ زهرا بصد فریاد و آه***پابرهنه تاخت سوی حربگاه

دید جسمی در میان خون نگون***قاتلان آورده بر وی روز خون

غیرت الله نالۀ چون رعد کرد***با تعنت رو بپور سعد کرد

کایعجب در زیر خنجر خفته شاه***تو ستاده میکنی بر وی نگاه

زان سپس با لشگر کین با عتاب***کرد آن بانوی باغیرت خطاب

کاینحسین است ای گروه بیوفا***وارث حیدر سلیل مصطفی

خون او خون خداوند ودود***گر نبود آنخون خداوندی نبود

نیست مانا این سیه بخت امتان***یک مسلمانی در اینکافرستان

چونصدای آشنا بشنید شاه***کرد با حسرت سوی خواهر نگاه

گفت جانا سوی خیمه باز گرد***تیغ میبارد در ایندشت نبرد

سوی خیمه باز گرد ایخواهرم***تا نه بینی زیر خنجر حنجرم

باز گرد این خواهر غمگین من***که نشسته مرگ بر بالین من

باز گرد ایمونس غم پرورم***تا نه بینی بر سنان رفتن سرم

اینمدینه نیست دشت کربلاست***عشق را هنگام طوفان بلاست

رو بخیمه برگ ساز شام کن***برگ ساز ازدحام عام کن

بانوانرا کن بدور خویش جمع***همچو پروانه همی برگرد شمع

یاد آر آنروزهای دلفروز***اشک بر دامن بریز و خوش بسوز

دخت زهرا چون بخیمه بازگشت***در فغان یا بانوان دمساز گشت

آنکه دور چرخ کژرو خواست شد***شاه دین را سر به نیزه راست شد

بانگ تکبیری از آنسر شد بلند***غلغله بر گنبد خضرا فکند

شد بلند از نیزه چون تکبیر او***شد همه کافر دلان تکبیر گو

ص :65

آری آن کو بود از او گویا مسیح***اوست خود در پرده گویای فصیح

او اگر گوید جهان گویا شود***او اگر پوید جهان پویا شود

داند آنکس بینشی در منظر است***که نوای این سر نی ز اسراست

رفرفا کو احمد معراج عشق***که ببالیدی بفرقش تاج عشق

دلدلا کو حیدر بدر و احد***آنکه نالیدی ز تیغش قوم لد

بس ملولی ای بشیر پی سیر***گو چه آمد ماه کنعان را بر

شهربانو دختر شه یزدجرد***پیش خواند او را چنان کش شه سپرد

عقد مروارید با مژگان بسفت***دست بر گردن نمودش طوق گفت

ذوالجناحا چون برافکندی بخاک***پیکری که بد نبی را جان پاک

عندلیبا گلبن باغ بهشت***چون سپردی در کف زاغان زشت

هدهدا چون در کف دیوی لعین***دادی انگشت سلیمان با نگین

آسمانا چون فکندی بر زمین***آن درخشان آفتاب از طاق زین

ذوالجناح از شرم سر در پیش کرد***عرض پوزش از خضای خویش کرد

پای واپس بر دو دست آورد پیش***شد سوارش بانوی فرخنده کیش

اهل بیت شاه را بدرود کرد***شد شتابان سوی هامون ره نورد

کوفیان بر صید آهوی حرم***حمله آوردند چون سیل عرم

زد پره بر گرد وی فوج سپاه***قرص مه شد در پس ابری سیاه

آشیان گم کرده آهوی ختن***مات و حیران اندران دام رفتن

که پدید آمد سواری با نقاب***چون بزیر پاره ابری آفتاب

در ربود از چنگ آن گرگان چیر*** آن بدام افتاده آهو را چو شیر

ماند زفت آن بانوی عصمت پژوه ***در شگفتی زان سوار باشکوه

هر چه راندی باره آنفرخنده کیش***آنسوار از وی بدی صد کام پیش

که امیدش چیره گشتی گاه بیم***تن یکی بر رفتن اما دل دو نیم

سرّ یزدان دید چون تشویش او***تسلیت را راند پاره پیش او

ص :67

گفت کایرخشنده مهر تابدار***وحشت از اغیار باید نی زیار

این همه نام خدا بر خود مدم***روح قدسم مریما از من هرم

نک منم مصر ملاحت را عزیز***ایزلیخا هین مجوی از من گریز

من سلیمانم مرا عصمت سریر***مهلاً ای بلقیس روی از من مگیر

همین منم یعقوب و تو راحیل من***فهم کن سرّ من از تمثیل من

اندرین وادیکه روی آورده ام***نیست بیخود یوسفی گم کرده ام

ذره را نبود گریز از آفتاب***شهربانو یار من رو بر متاب

هر کجا بوئی عیان بینی رخم***که نظیر آفتاب فرخم

رو فروخوان ثم وجه الله را***تا به نیکوئی شناسی شاه را

هر کجا در ماندۀ او یار اوست***بحر و بر آئینه دیدار اوست

نه ببالا میگریز از من نه زیر***که بود سوی من از هر سو مصیر

آنشنیدستی که پور برخیا***عرش بلقیسی بیاورد از سبا

نزد او گر بود علمی از کتاب***نک منم خود آنکتاب مستطاب

زینحدیث آن بانوی سرّ حیا***در گمان افتاد و گفتا کی کیا

بوی جان آید مرا زین پاسخت***آوخ ار بی پرده میدیدم رخت

نیست در کاشانۀ دل جای غیر***پرده بردار ایشه مکتوم سیر

پرده بردار ایفکار پاک حبیب***می بشوز آئینۀ دل زنک ریب

شاه یزدان برقع از رخ دور کرد***آنقضا را جلوه گاه طور کرد

دید آن بانو چو شه را بی حجیب***در تحیر ماند از ان سرّ عجیب

کایخدا این شه گر آنشاه وفی است***هان بمیدانگه بخون آغشته کیست

شاه گفتا مهلاً ای ماه منیر***کار پاکانرا قیاس از خود مگیر

کشتۀ راه محبت مرده نیست***مردنش جز رستنی زین پرده نیست

ص :68

نیست وجه الله باقی را هلاک***گر شکست آئینه صورترا چه باک

نی شگفت از وجه خلاق صور***با هزاران صورت آید جلوه گر

پس بامر خازن اسرار غیب***شد بغیب آن بانوی پاکیزه حبیب

ز اطلس عرش معلی شقه اش***سر آن اعراف نهان در حقه اش

قبه اش کو برده از اوج سپهر***خیره از نورش دو چشم ماه و مهر

پوش زرین فلک پیرایه اش***خفته صد خورشید زیر سایه اش

او فکنده در بسیط نینوی***صیت الرحمن علی العرش استوی

شهپر جبریل جاروب درش***جلوه گاه طور سینا منظرش

فرقۀ نمرودیان بی حیا***سوختند آن بارگاه کبریا

شد زدود دودۀ آل خلیل***دیدۀ جبریل خون یا لاچونیل

آتشیکه شد به یثرب شعله ور***دود آن از نینوا بر گرد سر

خانۀ دین شد از آن آتش بیاد***پرده پوشان روی در صحرا نهاد

آن یکی آتش گرفته دامنش***راندگر چاک از جفا پیراهنش

آن یک از هول عدو در خواب غش***واندگر افسرده چونگل از عطش

شد بید از بانوان تاج ور***گوشوار از گوش و معجرها ز سر

زینب آن شمع شبستان حرم***خویشتن میزد بر آتش دمبدم

گفت مردی ایعجب زینحرص زفت***کس ز حرص مال در آتش نرفت

الله او را خود چه در آتش در است***نه سمندر نه خلیل آذر است

ناگهان آن طایر پر سوخته***شد برون زان آتش افروخته

برکشیده تنک بیماری علیل***در کنار آن بانوی آل خلیل

بوی آن قومی که با عشقش خوشند***ماهی آیند و مرغ آتشند

نیست پروانه سزاوار ملام***کاندر آتش پخته گردد عشق خام

گفت سالار سپه فردا بگاه***اسب باید تاختن بر جسم شاه

تا شود سوده تنش در زیر سم***نام یوسف گردد اندر دهر گم

بانوانرا این حدیث ناصواب***زد نمک بر ریش دلهای کباب

ماتمی از تو بر این غم داشتند***ناله بر چرخ اثیر افراشتند

پس برآمد نزد دخت فاطمه***فضه آن بیت الشرفرا خادمه

گفت کای شییر خدا را نور عین***بضعۀ بنت رسول عالمین

چون سفینه بر سفینه برشکست***در جزیره دید شیری چیردست

گفت شیرا مردمی کن از کرم***من عتیق حضرت پیغمبرم

هین مرا کن سوی ساحل رهبری***ای ترا بر تند باران سروری

نام آنشه چون رسید او را بگوش***چست جست و برگرفت او را بدوش

در زمان زانو رطه آوردش برون***شد بسوی مقصد او را رهنمون

نک همانشیر اندرا اینوادی در است***ناصر ذریۀ پیغمبر است

رخصتم ده کارم انضرغام جنک***تا کند بر روبهان اینعرصه تنک

دختر شیر خدا دادش جواز***شد کنیزک سوی شیر شرزه باز

گفت کایشیران برت شیر علم***من سفیر دخت شیر داورم

پیشت آوردم پیامی دلشکاف***ای ز تو ثور فلک دزیده ناف

ز انقلاب دور گردون گشت چیر***روبهان بر قتل شاه شیر گیر

یوسف آل نبی را دردمن***خیل گرگان شست در خون پیرهن

بعد کشتن با تن صد پاره اش***تاختن خواهند بر تن باره اش

جسمی از خون سرخ چون لعل بدخش***سوده خواهد شد بزیر نعل رخش

سینۀ تابنده چون صبح دوم***شامیان خواهند خستن زیر سم

ظل چند ابرهه بیت خلیل***کوفین خواهند زیر پای پیل

ص :71

سینۀ که بدنبی را بوسه گاه***زیر پای باره خواهد شد تباه

آوخ آن آئینه غیب الغیوب***کش بخواهد کرد کوران پای کوب

ایدریغ آن گنج علم من لدن***که بخواهند کند دد ناقش زین

وقت آن آمد که تای با شتاب***بهر پاس آن خدیو مستطاب

زین سگان سفه خواهی داد ما***کز بنی آدم نشد امداد ما

تا شب کافر دلان آبستن است***چاره جو که وقت چاره جستن است

مادران چار اخشیجان پیر***بهر امروزت همی دادند شیر

که شوی چون شیر این نیلی سپهر***پاسبان طلعت تابنده مهر

چون پیام دخت شه بشنید شیر***شد بگردون از نیستانش زئیر

شاه جویان سوی قربانگاه شد***گشت هر سو تا بنزد شاه شد

دید عریان پیکری بر آفتاب***چون ستاره زخم بیرون از حساب

خاک بر سر کرد چون نی ناله کرد***گرد او را خود شعلۀ جوّاله کرد

گفت یا رب اینحسین تشنه است***کاینچنین مجروح تیر و دشنه است

یا سلیمانی است خفته بر سریر***سایبانش شهپر مرغان تیر

یا بود آن یوسف دور از وطن***خار و خس بر وی تنیده پیرهن

این همی میگفت میگرئید زار***همچو ابر تیره از رعد بهار

چون ز پشت پشتۀ کوه سپید***شاخ آهوی فلک آمد پدید

خیل گرگان تاخت سوی رزمگاه***تا کند آن پیکر عریان تباه

شیر غرّان ناله از دل بر کشید***پیکر صید حرم در بر کشید

بر گرفت آن تن به بر آن شیرغاب***آسمانی شد سپر بر آفتاب

نی سواران شد گریزان یکسره***چونحمیر از غرّش آن قسوره

رخ چو روبه زان غضنفر تافتند***پیش سالار سپه بشتافتند

ص :72

کامده شیری در این هامون پدید***بهر یاس پیکر شاه شهید

گاو غبرا از نهیبش با قلق***سر نهفته زیر این هفتم طبق

شیر گردون دل ز بیمش باخته***سوی این کهسار نیلی تاخته

گفت این فتنه است فتنه خفته به***سرّ این ک ار نهان ناگفته به

تار وقادیست در زیر رماد***گر بکاری شعله ور گردد زیاد

آل حیدر کی بود محتاج شیر***عبرت از کار خدائی باز گیر

حق که مستغنی است از عون و مدد***دارد از افرشته حبد بی عدد

کاینهمه اسباب و آلات ویند***مظهر سرّ کمالات ویند

اینحجابات ار نباشد در میان***دیده را از آفتاب آید زبان

شیر را نیرو ز شیر عرشی است***که امیر شیرهای فرشی است

کانکه دست خویش خواندستش خدا***بر نیاید بی وی از دستی صدا

ما همه شیران ولی شیر علم***حمله مان از یاد باشد دم بدم

حمله ها پیدا و ناپیداست باد***جان فدای آنکه ناپیداست باد

حلقۀ زنجیر طوق گردنش***گشته چون موئی ز بیماری تنش

جاهلان غرق تحیر کای عجیب***خاصه گان منظور عامه بی حجیب

بی حجابی بود خود عین حجاب***ظلمت شب را ز روی آفتاب

آنکه خود مخفی است از فرط ظهور***گونه مستغنی است او را از ستور

پس کشیدند آن قطار درد و غم***سوی قربانگه ز میقات حرم

دید آن گل چهرگان غم زده***گلشنی در سکوت ماتم کده

گلبنان در وی ولی خشگیده برک***چشم نرگس سرگران از خواب مرگ

لاله ها از داغ حسرت سرنگون***زلف سنبل در خضاب اما زخون

غنچه ها بشگفته در وی رنک رنک***از نشان زخم دلدوز خدنک

سرنگون از تیشۀ بیداد و کین***هر طرف بالیده سروی نازنین

کرده نیلوفر به بر نیلی لباس***یاسمین از سوگواری غرق یاس

بلبلانش وحش و طیر بحر و بر***جمله با شور حسینی نوحه گر

بسکه خونخوار است خاک منظرش***بوی خون آید ز گلهای ترش

عندلیبان گلستان خلیل***آمدند از آتش دل در عویل

آب چشم و آتش آه ضمیر***بر نهاد این رو ببالا این بزیر

زینب آن سرو گلستان بتول***گفت نالان با دل تنگ و ملول

دارم اندر بر دلی از درد پر***ساربان آهسته تر میران شتر

ساربانا بار ناقه باز هل***تا بجانان عرضه دارم حال دل

ساربانا هل ز محمل پرده ام***کاندرین وادی دلی گم کرده ام

ساربانا هین فرو خوابان الب***تا نشه نالم ز شمر سنگدل

ساربانا باز کش لختی عنان***شکوه ها با شاه دارم از سنان

باش تا لیلی کند خاکی بسر***ساربانا و سر نعش پسر

ص :74

باش تا نالد سکینه با نفیر***بر پدر از سیلی شمر شریر

باز هل تا سیر گردد نوعروس***در کنار قاسم از دیدار و بوس

مه جبینان چون گسسته عقد در***خود برافکندند از پشت شتر

حلقه ها از بهر ماتم ساختند***شور محشر در جهان انداختند

گشت نالان بر سر هر نوگلی***از جگر هجران کشیده بلبلی

زینب آمد بر سر بالین شاه***خاصت محشر از قران مهر و ماه

تا نظر برد اندران پیکر بجهد***آن همایون بانوی خورشید مهد

دید پیدا زخمهای بی عدید***زخم خورده در میانه ناپدید

هر چه جستی موبمو از وی نشان***بود جای تیر و شمشیر و سنان

گفت کای جان نهان در پرده ام***این توئی با من نشان گم کرده ام

غرقه تن در خون نایت بینمی***این توئی یا من بخوابت بینمی

این توئی چون لاله گلگونت سلب***آب در دریا و ماهی تشنه لب

یا خطا رفت از نشان کوی تو***آنکه کردم رهنمونی سوی تو

این توئی ای نور چشم مصطفی***که سرت ببریده بینم از قفا

یا که شمعی رفته از بالین من***برده سوی چشم عالم بین من

سر زنان میگفت و مینالید زار***همچو ره گم کرده آهوی شکار

کز گلوی شاه باز آمد ندا***کاندرآ ای سرو باغ مرتضی

اندرآ کانجا که شه بود آمدی***خوش بمنزلگاه مقصود آمدی

اندرآ ای خواهر محزون من***گیسوان آلوده کن از خون من

چون روی بر مرقد پاک رسول***گوشها قربانیت بادا قبول

از حسینت ارمغان آورده ام***ارغوان از گلستان آورده ام

چون بگوش زینب آمد آن صدا***گفت کای جانها ترا از جان فدا

ص :75

سر برآر از خواب و این غوغا نگر***محشری در کربلا برپا نگر

سر برآر از خواب ای ایوب صبر***دختران خویش بین گریان چو ابر

سر برآر از خواب بنگر سرنگون***خرگهی کان بدتر از جای سکون

سر برآر و بنگر ای میر حجاز***بانوان و اشتران بی جهاز

سر برآر از خواب لختی سیر بین***گردن بیمار در زنجیر بین

سر برآر از خواب و بنگر معجرم***چون به یغما برده دونان از سرم

سر برآر ای قافله سالار من***بست عشقت سوی کوفه یار من

من برم این همرهان تا نزد باب***گر تو از رفتن ملولی خوش بخواب

خوش بخواب ای خستۀ تیر جفا***من ترا خواهم بسر بردن وفا

چون توئی سهل است این آزارها***زینب و زین پس سر بازارها

پس بزاری بضعۀ پاک بتول***کرد رو سوی مدینه کای رسول

بادت از یزدان بی همتا درود***این حسین تست تن در خون فرود

این حسینت از عطش خشگیده لب***بر تن از ریک بیابانش سلب

این حسین تست کز تیغ جفا***کوفیانش سر بریده از قفا

سر برآر از خاک و بنگر ای نذیر***دخترانت در کف دونان اسیر

سر برآر ای تاجدار سدر و مهد***بین چه کرد این امتان سست عهد

چشم از اجر رسالت دوختند***خیمۀ اهل مودت سوختند

زینب غم پروریرا کس ز ذوق***بازوی زهرا بگردن بود طوق

روزگار از گردش خود سیر شد***طوق بازو حلقۀ زنجیر شد

آن چنان نالید آن نسل کبار***که بحالش دشمنان گرئید زار

سر نبرده بانیا شرح گله***خاست بانگ الرحیل از قافله

کرد آن با وی ستر و عز و جاه***خیره با حسرت بروی شه نگاه

ص :76

گفت کای مهر جهان افروز من***شکوه بر لب ماند شب شد روز من

کوفیان بستند بار محملم***رفتم اما ماند پیش تو دلم

صبح امید از فراقت شام شد***کام وصل دوست و دشمن کام شد

داغ حسرت بر دل آشفته ماند***دردهای گفتنی ناگفته ماند

هین تو باش و وصل یاب و مادرت***من بیابان کرد سودای سرت

راه شام و آه دود آسای من***تا چه آرد بر سر این سودای من

گر خسان بارند بر سر آتشم***چون بسر سودای تو دارم خوشم

کو همه ویرانه باشد منزلم***هر کجا تو با منی من خوشدلم

کوفیان بستند بار کاروان***نینوائی ماند و شاه و ساربان

ص :77

از دم جان بخش او ارواح پاک***سر برآوردند چون گلبن ز خاک

زاهتزاز آن نسیم مشگبو***آبهای رفته باز آمد بجو

بر شگفت از خاک تنها بعد مرگ***همچو در فصل بهاران لاله برک

سر برآوردند از کهف آنرقود***یک بیک بردند پیش شه سجود

گلشنی دیدند پر نقش و نگار***سرو و گل در وی قطار اندر قطار

نفخۀ جان بخش آن سبط سلیل***کرده آتش را گلستان خلیل

پس بامر داور عیسی سرشت***بهرشان آمد سماطی از بهشت

سانکینها در وی از خمر طهور***ساقی لب تشنگان رب غفور

بر حواریین شد آن قربان گده***عیدگاهی از نزول ما مده

با تلطف شاه ذوالا کرامشان***کرد از آن خوان طعام اطعامشان

زان سپس کانعاشقان مهر کیش***شد برخصت سوی منزلگاه خویش

سوی رضوی باز شد سبط زکی***شد بدیهیم خلافت متکی

ما سوی الله گوش بر فرمان او***آیۀ وجه اللهی در شان او

موسی و عیسی و ابراهیم راد***با گروه انبیای بار شاد

کرد تخت آن ملیک مقتدر***جمله گی فرمان او را منتظر

از قفای انبیای مرسلین***روح پاک شیعیان پاک دین

زان سپس خیل ملائک صف بصف***همچو انجم گرد آن قطب شرف

چشم بر فرمان و گوشش بر خطاب***تا چه فرماید خدیو مستطاب

هست بر تخت خلافت مستقر***همچنان تا روز عدل منتظر

چون ز پشت پرده آید در ظهور***طلعت آن مظهر الله نور

آید آن سلطان اقلیم ولا***بار دیگر بر زمین کربلا

جانسپارانش زده بر وی پره***چون بدور نقطۀ خط دایره

ص :79

ساکنان هفت ارض و نه سما***رو نهد در ظل آن فرخ هما

جمله گرد آیند در پیراهنش***برده دست التجا بر دامنش

پس بقول صادق آل خلیل***آیدی زائر خداوند جلیل

میکند آنکه تصافح بی حجیب***با دو دست خود حبیبی یا حبیب

پس شود با حضرت عرش آفرین***بر سریر لی مع اللهی مکین

با جهولان این حدیث ذوشجون***گوش گاو است و صدای ارغنون

جاهلا اشراق وجدانیست این***منطق الطیر سلیمانی است این

ذات بیچون در خور دیدار نیست***واندر ان فرگاه کس را بار نیست

رو فرو خوان ثم وجه الله را***تا نبوئی بی چراغ این راه را

حق نهان در پرده وجهش مظهر است***گر چه او خودروی از وی اظهر است

ظلمت اسکندر است این ممکنات***وجه باقی اندر و آب حیات

ظلمت امکان چو گردد غرق نور***وجه باقی بردمد از جیب طور

لیک این غرق فنا وجدانی است***نی حدیث صوفی خرقانی است

چون قتیله محو عشق نار شد***نار را آئینه دیدار شد

لیک دیداری نه دیدار شهود***محو وجدان فرق دارد تا وجود

صوفی ما را چو این وجدان نبود***فرق وجدانرا نشانست از وجود

چست بر جست و دم اندر بوق کرد***خوبش گه عاشق گهی معشوق کرد

گفت غیری نیست جز من در دیار***خویش با خود عشق میبازد نگار

ژاژ کمتر خای عمرت بر مزید***ای جناب خواجه سلطان با یزید

لن ترانی گفت ایزد با کلیم***تا بیفتد در طمع عبدالنعیم

حفظ فصل و وصل با هم بایدت***تا از آن توحید مطلق زایدت

آنکه جمع از فرق نشناسد درست***ره بخلوتخانۀ عرفان نجست

ص :80

این سخن پایان ندارد ای عمید***قصه کوته کن که شد مقصد بعید

زائر آئینه وجه باقی است***کان نهان را جلوۀ اشرافی است

شه چو از اوج تجرد شد فرو***زان سفر کردی نشست او را برو

باز چون بر شد سوی معراج عشق***دست حق بر سر نهادش تاج عشق

شد غبار از چهرۀ آئینه دور***دست با هم دارد زائر با مزور

وانغبارش پردۀ اغیار بود***ورنه او دائم قرین یار بود

من چه گویم که کم دمساز نیست***گوشها پهن است اما باز نیست

کی حبیبی دور ماند از حبیب***رو فرو خوان در بُنی انی قریب

آنکه در بحر فنا مستغرق است***تا بود حق با وی و وی با حق است

طایرا از شاخ طوبی آمدی***یا ز منزلگاه عنقا آمدی

مینماید که برید دوستی***هدهد فرخ پیام اوستی

لیک این رنگین بخون بال و پرت***میدهد بوی پیام دیگرت

فاش گو ای طایر شکسته بال***اینچه خون و شاه ما را چیست حال

بی قضائی نیست این خون رطیب***یا غراب البین ما حال الحبیب

گر ببر دا ری پیام وصل یار***مرغ خوش پیغام را با خون چکار

ای نگارین بال مشگین فام تو***بوی خون می آید از پیغام تو

فاش گو ای طایر سدره مقام***از کجائی وز که آوردی پیام

گفت پیغام فراق آورده ام***وین نواها از عراق آورده ام

شمع مشکوه نبوت کشته شد***درّ غلطانش بخون آغشته شد

کوفیان از گلشن آل مضر***خوشه ها بستند از گلهای تر

نطق گفتن نیست زین روشن ترم***بانو گوید شرح آن خون پرم

زین خبر دخت شهنشاه شهید***واصباحا گفت و شد لرزان چو بید

شهر یثرب را چو نی بر ناله کرد***باغ نسرین بوستان لاله کرد

چهره خست و معجر از سر برگرفت***ارغوان در برک نیلوفر گرفت

سر زنان موی پریشان باز کرد***حلقه ها از بهر ماتم ساز کرد

دختران دودۀ آل مناف***سر بر آوردند از سرّ عفاف

موکنان بر گرد او گشتند جمع***دخت زهرا در میان سوزان چو شمع

عامه گفتندش که این سحر جلی***افک معهودیست در آل علی

وه چه خوش گفتند دانایان پیش***هر که در آئینه بیند نقش خویش

نالۀ مرغی که وردش حق حق است***نزد لقلق مایۀ طعن و دق است

ص :82

خواست حارث بردن آن سر با غلول***پس به نطق آمد سر سبط رسول

گفت مهلاً مهلاً ای پور و کید***نیست عنقا در خور انیدام کید

هل که تا با سر نرم سر عهد دوست***کاین سر پر شور سرگردان اوست

نیست در نزد خدای ذوالمنم***بر ز گشتن سر به نیزه بردنم

باش تا پیماید اینقوم شریر***با غل آتش ره بئس المصیر

اندرین صحرا سر پر شور من***بهر کاری داده سر منظور من

چونکه مقصود اوست ای پور و کید***صد چنین صحرا بسر باید دوید

هل فرو ریزند از بام و درم***کوفیان سنگ ملامت بر سرم

ستر کبرا دختر شیر خدا***چون شنید از نیزه آنشه را صدا

باخت از دل طاقت آنرشک قمر***موکنان بر چوب محمل کوفت سر

شد روان چون ژاله بر برک گلشن***خون ناب از خوشه های سنبلش

یا نه گفتی شد روان شمع افق***از شفق در زیر گلناری تتق

درج امل از عقد گوهر باز کرد***درد دل با شاه عشق آغاز کرد

کایسرت سرمایۀ سودای من***آتش عشق تو سر تا پای من

هجر و وصلت آتش سوزان بجد***من در آتش در میان ایندو ضد

نه توانم دیدنت بر نیزه سر***نه شکیبی کز تو برگیرم نظر

تا شد از سر سایه ات ای داورم***بخت گردون خاک عالم بر سرم

سوخت دور از تو فلک کاشانه ام***میکشد اکنون سوی ویرانه ام

میکشد شور سرت ایشاه عشق***گه سوی کوفه گهم سوی دمشق

نه برخ برقع نه بر سر معجرم***شوی این سر تا چه آرد بر سرم

تو قتیل و زنده من خاکم بسر***الحذر زیندور داران الحذر

کوفیان کردند با افسوس و ویل***خون روان از دیده بر دامن چو سیل

ص :84

جمله گفتند این دریغ و ای فسوس***کی سزای نیزه بودند این رؤس

یا کجا بود این اسیریرا جری***بانوان خاندان حیدری

گفت سجاد آن امام راستین***الله الله ای گروه قاسطین

نه به خون ما سپاه انگیختن***نه زدیده اشک ماتم ریختن

خود کشید و خود همی گرئید زار***عارتان باد ای گروه بدشعار

دخت زهرا اختر برج شرف***عندلیب بوستان لو کشف

منطقش گویا ز نطق بوتراب***در فصاحت زادۀ ام الکتاب

چون پدر لب بر تکلم برگشود***گفت مهلاً ای بقایای ثمود

جای حیرانی است اینویل و عویل***دستها ناشسته از خون قتیل

در غم آن شمعهای دلفروز***اشگها جاریست بر دامن هنوز

خوش بنقص عهد بشتافتید***رشتۀ خود باژگونه تافتید

زاد بس زشتی فرستادید پیش***بهر فردا ای گروه کفر کیش

آری آری این خروش و این نحیب***بر چنین کار خطا نبود عجیب

آنکه باشد ثار حق بر گردنش***گریه ها بسیار باید کردنش

مجرمیکه شافعش از وی بربست***تا بحشرش خون همی باید گریست

هیچ میدانید ای قوم عتیل***که چه کردستید با ختم رسل

داغ آن گلها که گردیدش بخاک***چه جگرها کز پیمبر کرد چاک

چشم شرم از روی او بردوختید***سر ناموس نبوت سوختید

مر فرو هشتید در صحرا و کوه***پرده پوشان کریمات الوجوه

آری ای کافردلان زاری کنید***خاک بر سر زین تبه کاری کنید

که خطای دست خون آلودتان***کرد بر خسران مبدل سودتان

زود باشد کایگروه تیره بخت***بارخواری آرد این ناخوش درخت

ص :85

گر شگفت آمد که چرخ نیلگون***چون نبارد بر زمین از دیده خون

باش کاید روز عدل راستین***دست قهر ذوالجلال از آستین

خون خود را خویش خونخواهی کند***انتظار غیرت اللهی کند

دادخواهی اندکی گر دیر شد***مهلتی بایست تا خون شیر شد

گرد و روزی رفت دور روزگار***بر مراد خصم چیز نابکار

ظل زائل را نشاید اتکال***که بمرصاد است قهر ذو الجلال

آنکه دانش ایمن است از هلک و موت***کی ز خونخواهیش باشد بیم فوت

دید سجادش چو دیک دن بجوش***گفت با وی مهلاً ایعمه خموش

حمد که هستی تو ای پاکیزه جیب***بی معلم عالمۀ اسرار غیب

هست باقی راز ماضی اعتبار***که نماند کس بگیتی پایدار

مرغ روحی کو برون رفت از قفس***گریه و زاریش نارد باز و پس

زادۀ مرجانه از مستی قضیب***میزدش بر حقۀ لعل رطیب

پور ارقم را از آن کردار زشت***دل برآشفت و شکیب از دست هشت

لب گزان گفت ایلعین چوب جفا***بازگیر از بوسه گاه مصطفی

عین نادانی بود بر روبهان***شیر نر را دست بردن بر دهان

این لبی کش میزنی چوب ای غبی***سوده بر وی بارها لعل نبی

لؤلؤ بحرین گوهر ز است این***کز نژاد حیدر و زهراست این

سالها این درّ لاهوتی صدف***قدسیان پرورده در بحر شرف

آری آری نی شگفت از بدگهر***کاین گهر را نزد او نبود خطر

چونگدائی را فتد درّی بچنگ***از جهالت بکشند او را بسنگ

با سیه دل پند او سودی نداد***شد از آن جمع برون آن پیر راد

ناگهان دید آن سیه بخت جهول***در میان بانوان دخت بتول

من چگویم که زبان را بار نیست***داستانم در خور گفتار نیست

که چه با بیغاره آن ناپاک دین***گفت با دخت امیرالمؤمنین

اینقدر دانم که با وی هر چه گفت***شد سیه رو آن چه در پاسخ شنفت

خواست کشتن سید سجاد را***قطب کون و علت ایجاد را

گفت زینب مهلاً ای پور لئام***بس ز خون عترت خیر الانام

من نخواهم داشت دست از دامنش***با منش کش گر بخواهی کشتنش

سبط حیدر آمد از غیرت بجوش***با تلطف گفت کای عمه خموش

زان سپس لب بر تکلّم بر گشاد***گفت با وی مهلاً ای پور زیاد

ما نداریم از قضای حق گله***عار ناید شیر را از سلسله

من زجان خواهم شدن در خونغریق***کی سمندر باز ترس از حریق

کشته گشتن عادت دیرین ماست***وین کرامت دیدن و آئین ماست

ص :87

عهد معهودیست ما را این نمط***هان مترسان بچۀ بط را ز شط

با مدادان کاینمعلق کوی زر***بر عمود سیمگون شد جلوه گر

آن سریر خون که شستی جبرئیل***تار گیسویش بآب سلسبیل

کرد آن کافر دلان خیره رو***نیزه گردانش بکوفه کوبکو

بر فراز نیزه آن رأس کریم***ترزبان از آیۀ کهف و رقیم

پور ارقم کاینصدا زائر شنید***نالۀ از سینه چون نی بر کشید

گفت بالله ایشه پیمان درست***اعجب از کهف این سریر خون تست

بر فراز نی سر پرخون که دید***لب تر از صوت خداوند مجید

سر چه باشد کردگار ذوالمنن***با زبان خود همی گفتی سخن

نار موسی که انا الله میسرود***هم سخنگو زین لسان الله بود

شیخ اگر زین قصه آید در خروش***نص معراج بنی خوانش بگوش

آنکه با احمد شب اسری نهفت***از لب او گفت ایزد آنچه گفت

ترجمان آن سخن گو این سر است***کاشتقاقش زانهمایون مصدر است

زینحکایت بس شگفتانه بایست***عاشقانرا زندگی در مردگی است

سیل اشک از دیدگان آن گروه***سر نهاده در بیابان کوه کوه

شعله روئی خودنمائی میکند***فاش دعوی خدائی میکند

فتنۀ دلهای آگاه است این***دعوی انی انا الله است این

یارب این فیلوس خوشگفتار کیست***شعلۀ روی و آتشین رخسار کیست

این سر یحیی بطشت خون فرود***یا مسیحائی است بر دار یهود

یا نه خورشیدیست در برج سنان***رفته نورش تا عنان آسمان

پیر روشن دل پس از روی شگفت***رو بسوی آن سیه بختان گرفت

گفت لله اینگرامی سر ز کیست***رفته بر نوک سنان از بهر چیست

پاسخش دادند آن قوم جهول***کز حسین این علی سبط رسول

گفت پور فاطمه گفتند هین***گفت یا الله زهی قوم لعین

ایمن الله عیسی ار فرزند داشت***امتان بر روی چشمش میگذاشت

ای بدا امت که دین درباختید***تیغ بر روی خداوند آختید

داد با آن کور چشمان پلید***در همی معدود و آن سر را خرید

شد چو در دیر آن سر تابنده چشم***گنج گوهر شد نهان اندر طلسم

نی معاذ الله خطا رفت و قصور***شد بمشکوه آیۀ الله نور

دیرگاه از وی سراپا نور شد***چاه ظلمت جلوه گاه طور شد

دیرگاه هفتم نیلی قباب***گفت با خود لیتنی کنت تراب

آمد از هاتف ندا در گوش وی***کای مبارک طالع فرخنده پی

خوش همای دولت آوردی بشست***شادزی ای پیر راد و دین پرست

گشته همدم یوسفت آزاد زی***سخت ارزانش خریدی شادزی

خوش پذیرائی کن ایمهمان زه***عود سوز عنبر بسای و گل بنه

کاین عزیز کردگار داور است***ناز پرورد رسول اطهر است

ذروۀ عرش است کمتر پایه اش***خفته صد روح القدس در سایه اش

ص :90

بود شور عشق پنهان در ستور***شور این سر در جهان افکند شور

بوالبشر از شور این سر از بهشت***سر بدین دیر خراب آباد هشت

آتش سودای این سر شد دلیل***سوی قربانگه به هابیل قتیل

شدخلیل از شور او چون گرم شوق***کرد هدی خود به قربانگاه سوق

شور این سر در ازل یعقوب را***داد قسمت فرقت محبوب را

شور این سر یوسف دور از وطن***کرد در غربت بزندان محن

شور این سر داد صبر ایوبرا***آن بلاد محنت دل کویرا

شور این سر برد موسی را بطور***رب ارنی گوی با وجد حضور

چون مسیح از شور او سرشار شد***با هزاران شوق سوی دار شد

هر که را سودای عشق در سر است***شور عشق این سر بی پیکر است

حسن جانانرا چو میل عشق شد***شور این سر عشق را سرمشق شد

پیر دیر آن سر گرفت اندر کنار***کرد مروارید تر بر وی نثار

شست با کافور عنبر موی او***با ادب بنهاد رو بر روی او

دید زان تابنده رو آن نیکبخت***آنچه در شب دید موسی از درخت

سر ببالا کرد کایشاه قدم***حق عیسای مسیح پاک دم

حکم کن کاین سر گشاید لب بگفت***سازدم آگاه از این سرّ نهفت

پس بگفتار آمد آن نطق فصیح***همچو در گهواره عیسای مسیح

گفت برگو خواستار کیستی***گفت بالله فاش گو تو کیستی

من برآنم که توئی دادار رب***عیسی ابن و روح ناموس تو اب

روح و عیسی از تو شد صاحب نظر***ایتو روح القدس و عیسی را پدر

گفت نی نی الحذر زین کیش بد***رو فرو خوان قل هو الله احد

پاک یزدان لم یلد لم یولد است***ساختش عاری از این قید و حد است

ص :91

من ز روح این و آب آنسوترم***کردگار لم یلد را مظهرم

هین منم آن طلعت دادار فرد***که بعیسی جلوه در ساعیر کرد

عیسی مریم ز روحم یکدمست***صد هزاران روح قدسم در کم است

من حسین این علی عالیم***که بملک آفرینش والیم

مادرم بنت شهنشاه حجیز***صد هزاران مریمش کمتر کنیز

من شهید تیر و تیغ و خنجرم***تشنه به بریدند اعدا حنجرم

من عتیق و بی نشان منظور من***تا چه ها آید بسر زین شور من

شور عشق آن شه مکتوم سیر***گه به نیزه جویدم سرگه بدیر

پیر دبر آنسر چوزانسر گوش کرد***روی جرم آلود جفت روش کرد

گفت الله ایشه پوزش پذیر***رحم کن بر حال این ترسای پیر

بر نگیرم روز دت ایذوالمنم***تا نگوئی که شفیع تو منم

گفت حاشا کی شود مقبول رب***معتکف در شرک روح ابن و اب

چهره از لوت سه خوانی پاک کن***جامۀ شبرنگ بر تن چاک کن

شوری از لا در دل آگاه زن***واندرو خیمه ز الا الله زن

زان سپس در بزم خاصان نه قدم***برخور از تقدیس سلطان قدم

پیر با تلقین آن شاه وجود***لب به تهلیل شهادت برگشود

مصطفی را با رسالت یاد کرد***زان سپس رو بر خدیو راد کرد

کای کلام ناطق رب غفور***ناسخ توراه و انجیل و زبور

باش زین پیر این شهادترا گواه***روز محشر پیش و خشور اله

این بگفت و شاهرا بدرود کرد***سر بداد وچهره اشک آلود کرد

نقش تربیع چلیپا زد بر آب***بر یکی پیوست شد سوی شعاب

دیر ترسا کعبۀ مقصود شد***وانزیان او سراپا سود شد

ص :92

کی زیان بیند ز سودا ای عمید***آنکه در هم داد و یوسف را خرید

نی حنان الله از اینگفتار خام***ای هزاران یوسف کمتر غلام

شاه دین را سر بطشت زرنگار***بانوان از دیده مروارید بار

ره نشینان متکی بر تخت عیش***همچو در بتخانه اصنام قریش

پورسفیان سر خوش از جام غرور***قدسیان گریان از آن بزم سرور

بانوان کلّه شرم و حیا***پرده پوشان حریم کبریا

از هوان دهر در ذلّ قیاد***بسته صف در محفل آن بدنهاد

خواجۀ سجاد و سبط مستطاب***کرد با آندل سیه روی عتاب

گفت ویحک ایسیه بخت جهول***هین گمانت چیست در حق رسول

گر به بیند با چنین حال عجیب***بالله این مستورگان بی حجیب

گر بدانستی چه کردی از جفا***با سلیل دودمان مصطفی

میگرفتی راه دشت و کوه پیش***میگریستی روز و شب بر حال خویش

بیختی غم خاک عالم بر سرت***بود بالین تودۀ خاکسترت

باش تا در موقف یوم النشور***آیدت پیش آنچه کردی از غرور

گردوروزی سفله گان خوشه چین***بر سریر گامرانی شد مکین

بر نکاهد کبریا و جاه ما***وان سلیمانی و تاج و گاه ما

ما سلیل دوده پیغمبریم***با نبوت زاده یک مادریم

شیر یزدان باب ذوالاکرام ما***با امارت زاده مارامام ما

تا شده مادر زبابت بار گیر***بود بابم بر مسلمانان امیر

مصطفی را آن امیر محتشم***بود و در بدر واحد صاحب علم

باب تو در جیش کفار قریش***حامل رایات و پیش آهنگ جیش

پور هند از پاسخش بر تافت رو***که نبودش حجتی در خورد او

وه چه گویم من زبانم بسته باد***خامه خونبار من اشکسته باد

که چه رفت از ضربت چوب جفا***زان سپس بر بوسه گاه مصطفی

ص :94

پس بخود بالید و گفت آنسفله قدر***کاش بودی در حضور اشباح بدر

تا بدیدندی که چون کردم قضا***ثار خویش از خاندان مرتضی

زان سپس دادند در ویرانه جا***پرده پوشان حریم مصطفی

شد خرابه گنج درهای یتیم***همچو اندر کهف اصحاب رقیم

نه بجز خاک سیه فرشی بزیر***نه بسرشان سایبانی از هجیر

سروریکه سر بپاسودیش عرش***شد سرش از خشت بالین خاک فرش

اشک خونین شربت بیماریش***شمع بالین آه شب بیداریش

ساربانا ناقه را بگشای یار***کایدم زیندشت خونین بوی یار

ساربانا مهد برگیر از ابل***که فراوان دردها دارم بدل

واهلم با ناله های دردناک***کاندرین گلشن گلی دارم بخاک

خصم از این منزل که بستی محملم***دست گرگان یوسفی ماند و دلم

ساربانا محمل من کن فرود***تا به بینم چون شد آن یوسف که بود

دختران شاه او ادنی سریر***خود برافکندند از محمل بزیر

خواجۀ سجاد میر کاروان***پابرهنه شد روان با بانوان

سوی قربانگاه دشت نینوا***همچو موسی سوی تاراندر طوی

آسمانی دید بر روی زمین***آفتاباش در کنار اما دفین

یا نهفته بحر زخار شرف***در غلطانی در آغوش صدف

یا بزیر پرده نور کبریا***چون به بطن روح سر کیمیا

یا که در مشکره مصباح هدی***لیک شمعش سر ز تیغ از آن جدا

مرقد پاک پدر در بر گرفت***شکوۀ شام و عراق از سر گرفت

سیل خون از دیده راند و ناله کرد***کربلا را بوستان لاله کرد

عندلیبان سوی گلشن تاختند***ناله بر اوج سپهر افراختند

خواهران و مادران خون جگر***هر یکی بر گلبنی شد نوحه گر

آن یکی داغ برادر بر کنار***درفشان از دیده چون ابر بهار

وین یک از داغ پسر در سوز و ساز***با نوای ناله های جان گداز

زینب از ناله گریبان چاک زد***آتش اندر خرمن افلاک زد

با دلی پر درد و چشم اشگریز***از جگر نالید کیجان عزیز

چون بگویم من که تو رفتی زبر***بیتو ماندم زنده من خاکم بسر

شکوه ها دارم ز دست قاتلت***ترسم ار گویم بیازارم دلت

ص :96

ماجرای کوفه و صحرای شام***با تو بیمن خود سرت گوید تمام

گفتمی هرگز نخواهد شد زیاد***سرگذشت کوفه و آل زیاد

وان ره شام و هیون بی جهیز***وان تطاولهای خصم پر ستیز

برد از یاد آن همه آزارها***قصۀ شام و سر بازارها

آسمانا چون نگشتی سرنگون***شد چو خورشید امامت غرق خون

ای شگفت از شمعهای انجمت***چون نریزد بر زمین از طارمت

در شگفتم از تو ای قرص قمر***چون نگشتی پیکر او را سپر

چون نزد زین غم حدیث نامه ات***ای دبیر آتش چونی در خامه ات

رخت شادی چون نزد در نیل غم***کوکب ناهیدت ای چرخ دژم

چون نیفکندی در این غم تاج زر***ای خدیو طارم چارم ز سر

ماند تنها شاه عالمگیر تو***چون شد ای ترک فلک شمشیر تو

ای خطیب چرخ چون شد کشته شاه***چون نشد گیتی زنفرینت تباه

چون نزد آه یتیمان از زفیر***آتش در خرم ای دهقان پیر

شد چو سرگردان غزالان حرم***ای ثریا چون نپاشیدی ز هم

چون نکردایقطب گردون زین منات***خاک بر سر بر سر لعنت بنات

پس سکینه دختر شاه شهید***اشک ریزان ناله از دل بر کشید

گفت با سوز جگر کای داورم***بیتو چون گویم چه آمد بر سرم

رفتی و شد ای شه والای من***شور محشر راست بر بالای من

سر برآر از خاک و سوی ما نگر***خسته گوش دختر از یغما نگر

بس گریبان کز فراقت چاک شد***ناله ها از خاک بر افلاک شد

بیتو چشمم دجله و جیحون گریست***دشمنان بر گریۀ من خون گریست

سوی تا سو دشمن و جمعی پریش***راه شام و دشت بی پایان به پیش

ص :97

شامیان بزم سرور آراستند***دخترانت بر کنیزی خواستند

پس کنید آن بانوی مهد و وقار***مرقد پاک برادر در کنار

زد فغان چون بر سر گل عندلیب***کرد شرح حال هجران با طبیب

کای ز هجرت داغ بر دلهای ریش***بیتو شد بر باد موهای پریش

گیسوان کندند خوبان در غمت***حلقه ها بستند بهر ماتمت

ای پدیدار تو جانها را سکون***در فراقت شد جگرها غرق خون

خواهرانت میرود سوی حجیز***ای امیر کاروان وقت است خیز

امشب این جمعی که گریان تواند***اندر این غمخانه مهمان تو اند

میزبانا چشم خونین باز کن***کن وداع ما و خواب ناز کن

سوی خرگاه امامت تاختند***سر ز پا و پا ز سر نشناختند

شد بنات آل هاشم از خدور***سر زنان بیرون چو از مشرق بدور

انجمن گشتند گرد دخت شاه***گلرخان چون هاله گرد قرص ماه

صیحۀ واسیداه افراشتند***معجر صغرا ز سر برداشتند

شد بریده گیسوان مشگ بیز***چشمهای نرگسین شد اشگریز

گفت آن بانوی خرگاه عفاف***با بنات دوده آل مناف

فاش بر گوئید بالله حال چیست***این فغان و شور و غوغا بهر کیست

سر زنان گفتند کایزاد بتول***بهر شاه تشنه لب سبط رسول

کز جفای کوفیان در کربلا***کشته شد آن شاه اقلیم ولا

سروهای بوستان مصطفی***بر نشت از باد کین یکسر ز پا

از سموم افتاد در گلشن حریق***اکبرت چون لاله در خون شد غریق

جسم پاک قاسم نو کدخدا***گشته چون برگ خزان از هم جدا

طی شد از گیتی بساط خوشدلی***کاو فتاده دست عباس علی

اصغر شیرین لب از بستان تیر***خورد خون حلق نازک جای شیر

گشته عبدالله گل باغ حسن***در کنار شه جدا دستش ز تن

پر شکسته طایران را کوفیان***سوخته از آتش کین آشیان

گشت جای ماهرویان حجیز***اشتران بی عمری و جحیز

این حدیث آمد چو آن مه را بگوش***ناله از دل برکشید و شد ز هوش

چون بهوش آمد گریبان بر درید***کایدریغا شد سیه صبح امید

بیخت گردون خاک عالم بر سرم***کاشکی هرگز نزادی مادرم

با بنات هاشم آن بانوی راد***رو سوی خرگاه آل الله نهاد

از فغان بانوان در خیمه گاه***شد فضا پر ناله ماهی تابماه

ص :99

خواجۀ سجاد شاه دین پژوه***شد بمنبر باز گفتا کای گروه

حمد ایزد راکه از لطف جلی***کرده مخصوص بلا آل علی

حلق رو به در خود زنجیر نیست***لایق زنجیر او جز شیر نیست

عاشقانش کن گریزند از بلا***کان بلا را او بود صاحب صلا

پاک یزدانی که چون خلق آفرید***این بلا را غیر ما در خور ندید

کشته شد لب تشنه شاه مشرقین***نور چشم سرور مردان حسین

شد اسیر کوفیان بیوفا***بانوان و کودکان مه لقا

شد سرش چون کوی مهر تابدار***نیزه گردان گرد هر شهر و دیار

چون نگردد چشمها از گریه کور***کز جهان منسوخ شد رسم سرور

چشم گردون زینمصیبت خونگریست***خاک نیل و دجله و جیهون گریست

موج بحر از گریه طوفان خیز شد***رعد نالان گشت و سیل انگیز شد

شد ز تاب آتش غیرت کباب***مرغ ازین غم در هوا ماهی در آب

شد درختان زینمصیبت برک ریز***بادها گردید بر سر خاک بیز

حوریان از وی گریبان چاک کرد***علویان زان گربه در افلاک کرد

چون نگردد پاره دلهای جریح***از نکایتهای آن جسم طریح

چون نگردد گوشها کر زین مصاب***شهر شام و بانوان بی نقاب

بسته شد ذریۀ ختم رسل***چون اسیر ترک در زنجیر و غل

شد سوار اشتران بی غطا***نه گناهی و نه جرم و نه خطا

گر بهتک حرمت نسل بتول***ایمن الله توصیت کردی رسول

آن چه بر ما رفت از آل یزید***کس نیارستی بر او کردن مزید

از خدا خواهم مکافات لئام***انه ربی عزیزٌ ذو انتقام

زان سپس با عترت شاه شهید***سوی یثرب باز شد سبط فرید

ص :100

از جگر نالید کلثوم ملول***کای مدینه هین مکن ما را قبول

از تو ما روزیکه بربستیم بار***هم عنان بودیم با اهل تبار

بود میر کاروان سالار کون***همرکابش قاسم و عباس و عون

اکبر آن رعفا جوان گلعذار***اصغر آن نورسته طفل شیرخوار

آمدیمت با دل تنک و حزین***نه رجالی مانده باقی نی بنین

هم زره رفتند آن جمع ملول***تا بنزد مرقد پاک رسول

از فغان بانوان محترم***آمد اندر لرزه ارکان حرم

شد بر افلاک از زمین شور و نشور***سر برآوردند حوران از قصور

قدسیان اندر فلک گریان همه***سینه ها از تاب دل بریان همه

اهل یثرب جامۀ نیلی ببر***اشگریزان خاک بیزان بر سر

گفت زینب کای رسول پاکدین***سر زخاک آر اهلبیت خویش بین

شد حسینت کشته ای فخر عرب***در کنار آب شیرین تشنه لب

یوسفت در چنگ گرگان شد اسیر***من بشیر اویم ای یعقوب پیر

سویت از یوسف نشان آورده ام***نک قمیصی ارمغان آورده ام

من نیارم گفت که چون شد تنش***با تو خواهد گفت خود پیراهنش

زان سپس شد سوی مام بیهمال***آن بلاکش بانوی مریم خصال

گفت کای فخر عرب را نور عین***شد قتیل صبر فرزندت حسین

قوم کافر دل خدا نشناختند***باره ها بر جسم پاکش تاختند

سوختند آن خیمه ها کش تار و پود***از کمند گیسوان حور بود

دخترانت چون اسیر زنگبار***شد به بختیهای بی محمل سوار

خوش بخواب ای مادر ناکام من***که ندیدی ماجرای شام من

وانشماتتهای خاص و عام شان***کیش کفر و دعوی اسلامشان

ص :101

وان بمجلس سر برهنه دختران***وان لب دُربار چوب خیزران

دل پر است از شکوه ای مام بتول***گر بگویم ترسمت گردی ملول

هو الغفور

لالی منظومه

حجه الاسلام آقا میرزا محمد تقی المتخلص

به نیر طاب ثراه

ص :103

ص :104

لالی منظومه

بسم الله الرحمن الرحیم

ستایش خداوندیرا سزاست که نظم فواصل مکوّنات بسته باوثاد قدرت اوست و تاسیس بدایع مصنوعات مستند باسباب مشیت او و درود نامعدود بر رسول راد و آل و اولاد او باد که بیت القصیدۀ وجودند و سر دفتر غیب و شهود صلوات الله علیه و علیهم اجمیعن الی یوم الدین.

و بعد این مجموعه ایست مسمی بلالی منظومۀ از نتایج افکار جناب رضوان جایگاه علّیین آرمگاه آقا میرزا محمد تقی حجه الاسلام طاب الله ثراه که در مناقب ائمۀ اطهار و مصائب سلیل سید ابرار علیهم صلوات الله الملک الجبار بزبان عربی و عجمی برشتۀ نظم درآورده است چون آن جناب مغفور را بجهه عدم فراغت مجال نبود که این دُرر عزرا در دفتر مخصوص مرتب دارند لهذا این بندۀ حقیر و فقیر مقر بقصور و تقصیر

ص :105

اقل السادات و الرائبین عبدالحسین الملقب برئس الذاکرین ابن الغریق فی بحار رحمه الله سید الذاکرین ابی الفضل الحسینی الخلخالی اصلا و التبریزی مسکناً بر حسب خواهش جمعی از سلسلۀ جلیلۀ ذاکرین کثر الله تعالی امثالهم و سایر اخوان دینی به جمع و ترتیب آن به نحویکه مخصوص است قیام نموده و اقدام کردم که منفعت آن درر افکار بدیعه که از مصدر علم و دانائی صادر شده عام بوده ثوابی از آن نیز عاید اقل السادات در حال حیات و ممات بشود ولی ملتمس آن است که اشخاص بی سواد و کج سلیقه بخواندن و نوشتن اشعار این مجموعۀ شریفۀ لطیفه اقدام ننموده زحمت این حقیر کثیر التقصیر را بهدر ندهند فمن بدله بعد ما سمعه فانما ائمه علی الدین یبدلونه و الله سمیع علیم و چون شروع بجمع این مجموعه در ماه محرم الحرام که ایام مصیبت بود اتفاق افتاده لهذا در جمع اشعار مرائی را مقدم داشتم.

و الله ولی التوفیق و علیه النکلان

ص :106

در مراثی مولی الکونین حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام فرماید

چون کرد خورز توسن زرین تهی رکاب***افتاد در ثوابت و سیاره انقلاب

غارتگران شام به یغما گشود دست***بگسیخت از سرادق زر تار خور طناب

کرد از مجره چاک فلک بردۀ شکیب***بارید از ستاره برخساره خون خضاب

کردند سر ز پرده برون دختران نعش***با گیسوی بریده سراسیمه بی نقاب

گفتی شکسته مجمر گردون و از شفق***آتش گرفته دامن این نیلگون قنات

از کلّۀ شفق بدر آورد سر هلال***چون کودکی طپیده بخون در کنار آب

یا گوشوارۀ که بیغما کشیده خصم***بیرون ز گوش پرده نشینی چو آفتاب

یا گشته زبن توسن شاهنشی نگون***برگشته بی سوار سوی خیمه با شتاب

گفتم مگر قیامت موعود اعظم است***آمد ندا ز عرش که ماه محرم است

گلگون سوار وادی خونخوار کربلا***بی سر فتاده در صف پیکار کربلا

چشم فلک نشسته ز خون شفق هنوز***از دود خیمه های نگونسار کربلا

فریاد بانوان سراپردۀ عفافر***آید هنوز از در و دیوار کربلا

بر چرخ میرود ز فراز سنان هنوز***صوت تلاوت سر سردار کربلا

ص :107

ستارگان دشت بلا بسته بار شام***در خواب رفته قافله سار کربلا

شد یوسف عزیز بزندان غم اسیر***درهم شکست رونق بازار کربلا

بس گل که برد بهر خسی تحفه سوی شام***گلچین روزگار ز گلزار کربلا

فریا از آنزمان که سپاه عدو چو سیل***آورد رو بخیمۀ سالار کربلا

مهلت گرفت آنشب از آنقوم بی حجاب***پس شد به برج سعد درخشنده آفتاب

گفت ایگروه هر که ندارد هوای ما***سر گیرد و برون رود از کربلای ما

ناداده تن بخواری و ناکرده ترک سر***نتوان نهاد پای بخلوت سرای ما

تا دست و رو نشست بخون می نیافت کس***راه طواف بر حرم کربلای ما

اینعرصه نیست جلوه گر رو به وگر از ***شیر افکن است بادیۀ ابتلای ما

همراز بزم ما نبود طالبان جاه***بیگانه باید از دو جهان آشنای ما

برگردد آنکه با هوس کشور آمده***سر ناورد بافسر شاهی گدای ما

ما را هوای سلطنت ملک دیگر است***کاین عرصه نیست در خور فر همای ما

یزدان ذوالجلال بخلوتسرای قدس***آراسته است بزم ضیافت برای ما

برگشت هر که طاقت تیر وسنان نداشت***چون شاه تشنه کار بشمر و سنان نداشت

چون زد سر از سرادق جلباب نیلگون***صبح قیامتی نتوان گفتنش که چون

صبحی ولی چو شام ستمدیدگان سیاه***روزی ولی چو روز دل افسردگان ربون

ترک فلک ز جیش شب از بس برید سر***لبریز شد ز خون شفق طشت آبگون

گفتی ز هم گسیخته آشوب رستخیز***شیرازۀ صحیفۀ اوراق کاف و نون

آسیمه سر نمود رخ از پردۀ شفق***خور چون سر بریدۀ یحیی ز طشت خون

لیلای شب دریده گریبان بریده مو***بگرفت راه بادیه زین خرگه نگون

ص :108

دست فلک نمود گریبان صبح چاک***بارید از ستاره به بر اشگ لاله گون

افتاد شور و غلغله در طاق نه رواق***چون آفتاب دین قدم از خیمه زد برون

گردون بکف زیرده نیلی علم گرفت***روح الامین رکاب شه جم خدم گرفت

شد آفتاب دین چو روان سوی رزمگاه***از دود آه پرده گیان شد جهان سیاه

در خون و خاک خفته همه یاوران قوم***و ز خیل اشک و آه ز پی یکجان سپاه

سرگشته بانوان سرا پرده عفاف***زد حلقه گرد او همه چون هاله گرد ماه

آن سر زنان بناله که شد حال ما زبون***وین موکنان بگریه که شد روز ما تباه

پس با دل شکسته جگرگوشه بتول***از دل کشید ناله و افغان که یا اخاه

لختی عنان بدار که گردم بدور تو***و زیات ز آب دیده نشانم غبار راه

من یکتن غریبم و دشتی پر از هراس***ویزیر شکستگان ستم دیده بی پناه

گفتم تو درد من بنگاهی دوا کنی***رفتی و ماند در دلم آن حسرت نگاه

چون شاه تشنه داد تسلی بر اهل بیت***بر تافت سوی لشکر عدوان سر کمیت

ایستاد در برابر آن لشکر عبوس***چونشاه نیمروز بر آن اشهب شموس

گفت ایگروه همین منم آن نور حق کزو***تابیده بر مراسنججل صبح ازل عکوس

بر درگه جلال من ارواح انبیا***بنهاد بر سجود سر از بهر خاکبوس

مرسل منم به آدم و آدم مرا رسول***سایش منم بعالم و عالم مرا موس

سلطان چرخ را که مدار جهان بر اوست***من داده ام جلوس بر این تخت آبنوس

در عرصه گاه کین که ز برق شهادت تیر***دیو فلک گزد زنجیر لب فسوس

گردد زخون بسیط زمین معدن عقیق***گیرد ز گرد روی هوا رنگ سندروس

افتد ز بیم لرزه برا رکان کن فکمان***آرم چو حیدرانه بر او رنگ زین جاوس

ص :109

بر خاکپای توسن گردون مسیر من***ناکرده تیغ راست سجود آورد رؤس

لیکن نموده شوق لقای حریم دوست***سیرم ز زندگانی این دهر چاپلوس

نی طالب حجازم و نی مایل عراق***نی در هوای شامم و نی در خیال طوس

تسلیم حکم عهد ازل را چه احتیاج***غوغای عام و جنبش لشگر غربوکوس

درگاه عشق حاجت تیر و خدنگ نیست***آنجا که دوست جان طلبد جای جنگ نیست

لختی نمود با سپه کینه زبن خطال***جز تیر جان شکار ندادش کسی جواب

از غنچه های زخم تن نازنین او***آراست گلشنی فلک اما نداد آب

بالله که جز دهان نبی آب خور نداشت***گردون گلی که چید ز بستان بوتراب

چون برگشود در تن او تیر جان شکار***با مرغ جان نمود بصد ذوق دل خطاب

پیک پیام دوست بدر حلقه میزند***ای جان بر لب آمده لختی بدر شتاب

چون تیر کین عنان قرارش ز کف ربود***کرد از سمند بادیه پیما تهی رکاب

آمد ندا ز پردۀ غیبش بگوش جان***کایداده آب نخل بلا را ز خون ماب

مقصود ما ز خلق جهان جلوۀ تو بود***بعد از تو خاک بر سر این عالم خراب

گر سفله گان به بستر خون داد جان تو***خوشباش و غم مخور که منم خون بهای تو

تیریکه بر دل شه گلگون قبا رسید***اندر نجف بمرقد شیر خدا رسید

چون در نجف ز سینۀ شیر خدا گذشت***اندر مدینه بر جگر مصطفی رسید

زان پس که پردۀ جگر مصطفی درید***داند خدا که چونشد از آن پس کجا رسید

هر ناوک بلا که فلک در کمان نهاد***پر بست و بر هدف همه در کربلا رسید

یکباره از فلاخن آندشت کینه خاست***آن سنگهای طعنه که بر انبیا رسید

با خیل عاشقان چو در آندشت پا نهاد***قربانی خلیل کوه منا رسید

ص :110

آراست گلشنی ز جوانان گلعذار***آبش نداده باد خزان از قفا رسید

از تشنگی ز پا چو در آمد بسر دوید***چون بر وفای عهد الستش ندا رسید

از پشت زین قدم چو بروی زمین نهاد***افتاد و سر بسجدۀ جان آفرین نهاد

گفت ایحبیب دادگر ایکردگار من***امروز بود در همه عمر انتظار من

این خنجر کشیده و این حنجر حسین***سرکونه بهر تست نیاید بکار من

گو تارهای طرۀ اکبر بیاد رو***تا باد تست مونس شبهای تار من

گو بر سر عروس شهادت نثار شو***دُری که بود پرورشش در کنار من

خضر ارز جوی شیر چشید آب زندگی***خونست آب زندگی جویبار من

عیسی اگر ز دار بلا زنده برد جان***این نقد جان بدست سر نیزه دار من

در گلشن جنان بخلیل ای صبا بگو***بگذر بکربلا و ببین لاله زار من

درخاک و خون بجای ذبیح منای خویش***بین نوجوان سرو قد و گلعذار من

پس دختر عقیلۀ ناموس کردگار***نالان ز خیمه تاخت بمیدان کارزار

کایرایت هدی تو چرا سرنگون شدی***در موج خون چگونه فتادی و چونشدی

ایدست حق که علت ایجاد عالمی***علت چه شد که در کف دو نان زبونشدی

امروز در ممالک جان دست دست تست***الله چگونه دستخوش خصم دون شدی

کاش آنزمان که خصم بروی تو تست آب***اینخاکدان غم همه دریای خون شدی

ایچرخ کچمدار کمانت شکسته باد***زین تیرها که بر تن او رهنمون شدی

آئینۀ که پردۀ اسرار غیب بود***ای تیر چون تو محرم راز درون شدی

گشتی بکام دشمن و کشتی بخیره دوست***ایگردش فلک تو چرا واژگون شدی

ایخور چو شد به نیزه سر شاه مشرقین***شرمت نشد که باز ز مشرق برونشدی

ص :111

ای چرخ سفله داد از این دور واژگون***عرش خدای ذوالمنن و پای شمر دو؟

چون شاه تشنه ظلمت ناموت کرد طی***بر آب زندگانی جاوید برد پی

در راه حق فنا به بفا کرد اختیار***تا گشت وجه باقی حق بعد کلّ شیئ

زد پا بهر چه جز وی و سر داد شد روان***تا کوی دوست بر اثر کشتگان حیّ

چون گشت جلوه گر سر او بر سر سنان***شد پر نوای زمزمۀ طور نای و نی

شور از عراق گشت بلند آنچنان که برد***کافردلان زیاد تمنای ملک ری

پاشید آن قلادۀ دُرهای شاهوار***از هم چو برگهای خزان از سموم دی

گفتی رها نمود ز کف دختران نعش***از انقلاب دور فلک دامن جدی

آن یک نهاد رو سوی میدن که یا ابا***وان یک کشید در حرم افغان که یا اخی

رفتی و یافت بی تو بما روزگار دست***ایدست داد حق ز گریبان برآر دست

آه از دمیکه از ستم چرخ کچمدار***آتش گرفت خیمه و بر باد شد دیار

بانگ رحیل غلغله در کاروان فکند***شد بانوان پردۀ عصمت شترسوار

خورشد فرو بمغرب و تابنده اختران***بستند بار شام قطار از پی قطار

غارتگران کوفه ز شاهنشه حجاز***نگذاشتند دُر یتیمی به گنجبار

گردون بدرُ نثاری بزم خدیو شام***عقدی برشته بست ز دُرهای شاهوار

گنجینه های گوهر یکدانه شد نهان***از حلقه های سلسله در آهنین حصار

آمد بلرزه عرش ز فریاد اهلبیت***در قتلگه چو قافلۀ غم فکند یار

ناگه فتاده دید جگر گوشۀ رسول***نعشی بخون طپیده بمیدان کارزار

پس دست حسرت آن شرف دودۀ بتول***بر سر نهاده گفت جزاک الله ایرسول

ص :112

اینگوهر بخون شده غلطان حسین تست***وین کشتی شکسته ز طوفان حسین تست

این یوسفی که بر تن خود کرده پیرهن***از تار زلفهای پریشان حسین تست

این از غبار تیرۀ هامون نهفته رو***در پرده آفتاب درخشان حسین تست

این خضر تشنه کام که سرچشمه حیات***بدرود کرده با لب عطشان حسین تست

این پیکریکه کرده نسیمش کفن ببر***از پرنیان ریک بیابان حسین تست

این لالۀ شگفته که زهرا ز داغ او***چونگل نموده چاک گریبان حسین تست

این شمع کشته از اثر تند باد جور***کش بیچراغ مانده شبستان حسین تست

این شاهباز اوج سعادت که کرده باز***شهپر بسوی عرش ز پیکان حسین تست

آنکه ز جور دور فلک با دل غمین***رو در بقیع کرد که ای مام بیقرین

داد آسمان بیاد ستم خانمان من***تا از کدام بادیه پرسی نشان من

دور از تو از تطاول گلچین روزگار***شد آشیان زاغ و زغن گلستان من

گردون بانتقام قتیلان روز بدر***نگذاشت یکستاره به هفت آسمان من

زد آتشی به پردۀ ناموس من فلک***کآید هنوز دو دوی از استخوان من

بیخود در این چمن نکشم ناله های زار***آنطایرم که سوخت فلک آشیان من

آنسرو قامتی که تو دیدی زغم خمید***دیدی که چون کشید غم آخر کمان من

رفت آنکه بود بر سرم آنسایۀ همای***شد دست خاک بیز کنون سایبانمن

گفتم ز صد یکی بتو از حال کوفه باش***کز بارگاه شام برآید فغان من

پس رو بسوی پیکر آن محتشم گرفت***گفت این حدیث طاقت اهل حرم گرفت

اندر جهان عیان شده غوغای رستخیز***ایقامت تو شور قیامت بپای خیز

زینب برت بضایت مزجاه جان بکف***آورده با ترانۀ یا ایها العزیز

ص :113

هر کس بمقصدی ره صحرا گرفته پیش***من روی در تو و دگران روی در حجیز

بگشا ز خواب دیده و بنگر که از عراق***چونم بشام میبرد اینقوم بی تمیز

محمل شکسته ناله حدی ساربان سنان***ره بیکران و بند گران ناقه بی جهیز

خرگاه دود آه و نقابم غبار راه***چتر آستین و معجر سر دست خاک بین

کامم ز طعن نیزه بزانو سر حجاب***گاهم ز تازیانه بسر دست احتریر

یک کارزار دشمن و من یکتن غریب***تو خفته خوش ببستر و ایندشت فتنه خیز

گفتم دو صد حدیث و ندادی مرا جواب***معذوری ای ز تیر جفا خسته خوش بخواب

ایچرخ سفله تیز ترا صید کم نبود***گیرم عزیز فاطمه صید حره نبود

حلقی که بوسه گاه نبی بود روز و شب***جای سنان و خنجر اهل ستم نبود

انگشت او بخیره بریدی پی نگین***دیوی سزای سلطنت ملک جم نبود

کی هیچ سفله لست بمهمان خوانده آب***گیرم ترا سجیۀ اهل کرم نبود

داغ غمی کز و جگر کوه آب شد***بیمار را تحمل آن داغ غم نبود

پای سریر زاده هند و سر حسین***در کیش کفر سفله چنین محترم نبود

ایزادۀ زیاد که دین از تو شد بباد***آن خیمه های سوخته بیت الصنم نبود

آتش به پردۀ حرم کبریا زدی***دستت بریده بادنشان بر خطا زدی

زینغم که آه اهل زمین ز آسمان گذشت***با عترت رسول ندانم چه سان گذشت

نمرود ناوکی که سوی آسمان گشاد***در سینۀ سلیل خلیل از نشان گذشت

در حیرتم که آب چرا خون شد چو نیل***زان تشنۀ که بر لب آب روان گذشت

آورد خنجر آب زلالش ولی دریغ***کاب از گلو نرفته فرو از جهان گذشت

شد آسمان ز کرده پشیمان در این عمل***لیک آنزمان که تیر خطا از کمان گذشت

ص :114

الله چه شعله بود که انگیخت آسمان***کز وی کبوتران حرم ز آشیان گذشت

در موقعی که عرض صواب و خطا کنند***کاری نکرده چرخ که از وی توان گذشت

خاموش نیرّا که زبان سوخت خامه را***خونشد مداد و قصه ز شرح بیان گذشت

فیروز بخت من نهدار سر خط قبول***بر دفتر چکامه من بضعۀ رسول

چون تیر عشق جا بکمان بلا کند***اول نشست بر دل اهل ولا کند

در حیرتند خیره سران از چه عشق دوست***احباب را به تند بلا مبتلا کند

بیگانه را تحمل بار نیاز نیست***معشوق ناز خود همه بر آشنا کند

تن پرور از کجا و تمنای وصل دوست***دردی ندارد او که طبیبش دوا کند

آنرا که نیست شور حسینی بسر ز عشق***با دوست کی معامله کربلا کند

یکباره پشت پا بر ماسوا زند***تا زآنمیان از این همه خود را سوا کند

آری کسی که کشته او این بود سزاست***خود را اگر بکشته خود خونبها کند

بالله اگر نبود خدا خون بهای او***عالم نبود در خور نعلین پای او

عنقای قاف را هوس آشیانه بود***غوغای نینوا همه در ره بهانه بود

جائیکه خورده بود می آنجا نهاد سر***دردی کشی که مست شراب شبانه بود

یکباره سوخت ز آتش غیرت هوای عشق***موهوم پردۀ اگر اندر میانه بود

در یک طبق بجلوه جانان نثار کرد***هر در شاهوار کش اندر خزانه بود

نامد بجز تو ای حسینی به پرده راست***روزیکه در حریم الست این ترانه بود

بالله که جا نداشت بجز نی نشان در او***آن سینۀ که تیر بلا را نشانه بود

کوری نظاره کن که شکستند کوفیان***آئینه که مظهر حسن یگانه بود

ص :115

نی نی که باقی حق را هلاک نیست***صورت بجا است آئینه گر رفت باک نیست

ایخرگه عزای تو این طارم کبود***لبریز خون ز داغ تو پیمانۀ وجود

وی هر ستاره قطرۀ خونیکه علویان***در ماتم تو ریخته از دیدگان فرود

گریه است و تو هر چه و ازنده را نواست***ناله است بیتو هر چه سراینده را سرود

تنها نه خاکیان بعزای تو اشگریز***ماتم سراست بهر تو از غیب تا شهود

از خون کشتگان تو صحرای ماریه***باغی و سنبلش همه گیسوی مشگبود

کی بر سنان تلاوت قران کند سری***بیدار ملک کهف توئی دیگران رقود

نشگفت اگر برند ترا سجده سروران***ایداده سر بطاعت معبود در سجود

پایان سیر بندگی آمد سجود تو***برگیر سر که او همه خود شد وجود تو

ثاراللهی که سرّ اناالحق نشان دهد***دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد

وانسرکه سرّ نقطۀ طغرای بسمله است***کورانه جاش بر سر میم سنان دهد

عیسی دمیکه جسم جهانرا حیات ازوست***الله چه سان رواست که لب تشنه جان دهد

چرخ دنی نگر که بی قتل یکتنی***هر چه آیدش بدست به تیر و کمان دهد

نفس اللهی که هر زمان او را بکوی وصل***هاتف ندای ارجعی از لامکان دهد

ایچرخ سفله باش که بهر لقای دوست***تاج و نگین بدشمن دین رایگان دهد

آنطایریکه ذروۀ لاهوت جای اوست***کی دل بر آشیانۀ این خاکدان دهد

مقتول عشق فارغ از این تیره گلخن است***کانشاهباز را بدل شه نشیمن است

دانی چه روز دختر زهرا اسیر شد***روزیکه طرح بیعت منا امیر شد

واحسرتا که ماهی بحر محیط غیب***نمرود کفر را هدف نوک تیر شد

ص :116

با داجل بساط سلیمان فرو نوشت***دیو شریر وارث تاج و سریر شد

مولود شیرخوارۀ حجر بتول را***پیکان تیر حرمله پستان شیر شد

از دور خویش سیر نشد تا نه چرخ پیر***از خون خنجر شه لب تشنه خیر شد

در حیرتم که شیر خدا چون بخاک خفت***آندم که آهوان حرم دستگیر شد

زنجیر کین و گردن سجاد ایعجب***روباه چرخ بین که چه سان شیر گیر شد

تغییری ای سپهر که بس واژگونۀ***شور قیامت از حرکات نمونۀ

ای در غم تو ارض و سما خون گریسته***ماهی در آب و وحش بهامون گریسته

وی روز و شب بیاد لبت چشم روزگار***نیل و فرات و دجله و جیهون گریسته

از تابش سرت بسنان چشم آفتاب***اشک شفق بدامن گردون گریسته

در آسمان زدود خیام عفاف تو***چشم مسیح اشک جگرگون گریسته

با درد اشتیاق تو در وادی جنون***لیلی بهانه کرده و مجنون گریسته

تنها نه چشم دوست بحال تو اشگبار***خنجر بدست قاتل تو خون گریسته

آدم پی عزای تو از روضۀ بهشت***خرگاه درد و غم زده بیرون گریسته

گر از ازل ترا سر اینداستان نبود***اندر جهان ز آدم و حوا نشان نبود

بی شاه دین چه روز جهان خراب را***ای آسمان دریچه به بیند آفتاب را

جلباب نیلگون شب از هم گشای باز***یکسر سیاه پوش کن این نه قباب را

اشک شفق ز دیدۀ آفاق کن روان***در خون کش این سراچۀ پر انقلابرا

نی نی کزین پس از همه خون بارد آسمان***بیحاصل است خوردن مستسقی آبرا

آب از برای حلق شه تشنه کام بود***چونرفت گو بلاوه نریزد سحابرا

خور گو دگر ز پردۀ شب برهپارسر***کافکند زینب از رخ چونمه نقاب را

ص :117

ایکاش بوالبشر نکشیدی سر از تراب***زین آتشی که سوخت دل بوترابرا

تنها نه زین قضیه دل بوتراب سوخت***موسی در آتش غم و یونس در آب سوخت

قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود***دنیا برای شاه جهان دار ننگ بود

عصفور هر چه باد هم آورد باز نیست***شهباز را ز پنچه عصفور ننگ بود

آئینه خود ز تاب تجلی بهم شکست***گیرم که خصم را دل پر کینه سنگ بومد

نیرو از او گرفت برآویخت تیغ کین***قومیکه با خدای مهیای جنگ بود

عهد الست اگر نگرفتی عنان او***شهد بقا بکام مخالف شرنگ بود

از عشق پرس حالت جانبازی حسین***پای براق عقل در اینعرصه لنگ بود

احمد اگر بذروه قوسین عروج کرد***معراج شاه تشنه بسوی خدنگ بود

از تیر کین چو کرد تهی شاهد بن رکاب***آمد فرا بگوش وی از پرده این خطاب

کایشهسوار بادیه ابتلای ما***باز آ که ز آن تست حریم لقای ما

معراج عشقرا شب اسراست هین بران***خوش خوش براق شوق بخلوتسرای ما

تو از برای مائی و ما از برای تو***عهدیست این فنای ترا با بقای ما

دادی سری ز شوق و خریدی لقای دوست***هرگز زیان نبرد کس از خون بهای ما

جان بازیت حجاب دوبینی بهم درید***در جلوه گاه حسن توئی خود بجای ما

باز آ که چشم ناز ازل بر قدوم تست***خود خاکروب راه تو بود انبیای ما

هین زان تست تاج ربوبیت از ازل***گر رفت بر سنان سرت اندر هوای ما

گر ز آتش عطش جگرت سوخت غم مخور***از تست آب رحمت بی منتهای ما

ور سفله برد ز تو دستی مشو ملول***با شهپر خدنگ بپرد همای ما

گسترده ایم بال ملایک بجای فرش***کازار بر تنت نکند کربلای ما

ص :118

دلگیر گو مباد خلیل از فدای دوست***کافی است اکبر ت و ذبیح منای ما

کو نوح کو بدشت بلا آی باز بین***کشتی شکستگان محیط بلای ما

موسی ز کوه طور شنید ار جواب لن***گو باز شو بجلوه گه نینوای ما

گر زنده جان ببرد ز دار بلا مسیح***گو دار کربلا نگر و مبتلای ما

منسوخ کرد ذکر اوائل حدیث تو***ایداده تن ز عهد ازل بر قضای ما

زینب چو دید پیکر آنشه بروی خاک***از دل کشید ناله بصد درد سوزناک

کایخفته خوش ببستر خون دیده باز کن***احوال ما ببین و سپس خواب ناز کن

ایوارث سریر امامت به پای خیز***بر کشتگان بی کفن خود نماز کن

طفلان خود بورطۀ بحر بلانگر***دستی بدستگیری ایشان دراز کن

بس دردهاست در دلم از دست روزگار***دستی بگردنم کن و گوشم براز کن

سیرم ز زندگانی دنیا یکی مرا***لب بر گلو رسان و ز جان بی نیاز کن

برخیز صبح شام شد ای میر کاروان***ما را سوار بر شتر بی جهاز کن

یا دست ما بگیر و از ایندشت پر هراس***بار دگر روانه بسوی حجاز کن

پس چشمه سار دیده پر از خون ناب کرد***با چرخ کچمدار بزاری خطاب کرد

کایچرخ سفله داد از این سر کرانیا***کردی عزیز فاطمه خوار و ندانیا

خوش درجهان بکام رسید از تو اهلبیت***تا حشر در جهان نکنی کامرانیا

این کی کجا رواست که دونان دهر را***در کاخ زر بمسند عزّت نشانیا

قومیکه پاس عزتشان داشت ذوالجلال***تا شام شان بقید اسیری کشانیا

بستی بقید بازوی سجاد هیچ رحم***نامد ترا بر آن تن و آن ناتوانیا

کشتی بزاری اصغر و هیحت نسوخت دل***زانشمع روی دلکش و آن گل فشانیا

ص :119

از پا فکندی اکبر و مینا مدت دریغ***ایچرخ ببر از آن قد و آن نوجوانیا

سودی بحلق خسرو دین تیغ هیچ شرم***نامد ترا از آن نگه خسروا نیا

هرگز نکرده بود کس ایدهر سفله طبع***بر میهمان خویش چنین میزبانیا

آتش شو ایدرون و بسوزان زبان من***ایخاک بر سر من و اینداستان من

آه از آنروز که در دشت بلا غوغا بود***شورش روز قیامت بجهان برپا بود

خصم چوندایره گرد حرم شاه شهید***در دل دایره چون نقطه پابرجا بود

عرصه دشت چو دیبای منقش از خون***و آنهمه صورت زیبا که در آن دیبا بود

جان بقربان ذبیحی که بقربانگه دست***با لب تشنه روان میشد و خود دریا بود

تو مپندار که شاهنشه دین درگه رزم***در بیابان بلا بی مدد و تنها بود

انبیا و رسل و جن و ملایک هر یک***جان بکف در بر شه منتظر ایما بود

خون هابیل که شد ریخته از سنگ جفا***گر بعبرت نگری کشته آن صحرا بود

پرده پوشان نهانخانه ملک و ملکوت***همه پروانۀ آنشمع جهان آرا بود

قتل عباس وعلی اکبر و قاسم ز ازل***بر فرامین قضایای فلک طغرا بود

ورنه اندر نظر قهر شهنشاه جهان***عدم هر دو جهان بسته بحرف لا بود

علی اکبر برخ چونگل و باقد چو سرو***فرد و تنها بسوی رزمگه اعدا بود

علم الله که شقایق نه بدان لطف و سمن***نه بدان بوی صنوبر نه بدان بلا بود

گرد شمع رخ اکبریکه صبح وداع***لیلی سوخته پروانه بی پروا بود

زخم نر جسم علی اکبر و لیلی دل خون***خونز مجنون رود آری چو رگ از لیلا بود

در همه ملک بلا نیست بجز ذکر حسین***قاف تا قاف جهان صوت همین عنقا بود

نیر آنروز که طغرای قضا می بستند***سرنوشت من از این نامه همین طغرا بود

ص :120

بازم از این واقعۀ دشت بلا یاد آمد***خرمن صبر و ثباتم همه بر باد آمد

در شگفتم ز چه در هم نشد اجزای وجود***زان همه ضعف که بر علّت ایجاد آمد

آه از آندم که شه دین بهزاران تشویش***بر سر قاسم ناکام بامداد آمد

دیدکاغشته تنش چونگل سیراب بخون***آهش از آتش اندوه زبنیاد آمد

که بزانو سر حسرت که مر این صید ضعیف***بچه جرمی هدف ناوک صیاد آمد

که بدندان لب حیرت که گه جلوه گری***چشم زخمی که بر این حسن خدا داد آمد

پس چو جان پیکرش از لطف در آغوش کشید***رو بسوی حرم آورد و بفریاد آمد

کایعروس حسن از بخت شکایت منما***حجلۀ حسن بیارای که داماد آمد

نیر از خاک در شاه مکش روی نیاز***کانکه شد حلقه بگوش درش آزاد آمد

ای ز داغ تو روان خون دل از دیدۀ حور***بی تو عالم همه ماتم گده تا نفخۀ صور

خاک بیزان بسر اندر سر نعش تو بنات***اشگریزان به بر از سوک تو شعرای عبور

ز تماشای تجلای تو مدهوش کلیم***ایسرت سرّ انا الله و سنان نخلۀ طور

دیده ها گو همه دریا شو و دریا همه خون***که پس از قتل تو منسوخ شد آئین سرور

شمع انجم همه گو اشک عزاباش و بریز***بهر ماتم زده کاشانه چه ظلمات و چه نور

پای در سلسله سجاد و بسر تاج یزید***خاک عالم بسر افسر و دیهیم و قصور

دیر ترسا و سر سبط رسول مدنی***آه اگرطعنه بقرآن زند انجیل و زبور

تا جهان شد ؟؟ است که داده است نشان***میزبان خفته بکاخ اندر و مهمان بتنور

سر بی تن که شنیده است بلب آیۀ کهف***یا که دیده است بمشکوه تنور آیۀ نور

جان فدای تو که ؟؟ جانبازی تو***در طف ماریه ؟؟ بشد شور نشور

قدسیان سر بگریبان بحجاب ملکوت***حوریان دست بگیسوی پریشان ز قصور

گوش خضرا عمه بر غلغلۀ دیو و پری***سطح غیرا همه پر ولولۀ وحش وطیور

ص :121

غرق دریای تحیر ز لب خشک تو نوح***دست حسرت بدل از صبر تو ایوب صبور

مرتضی با دل افروخته لاحول کنان***مصطفی با جگر سوخته حیران و حصور

کوفیان دست بتاراج حرم کرده دراز***آهوان حرم از واهمه در شیون و شور

انبیا محو تماشا و ملایک مبهوت***شمر سرشار تمنا و تو سرگرم حضور

جامیکه شاه تشنه لبان بود مست از او***هر کو چشید از آن زغم خویش رست از او

عباس نامدار که کس دست از او نبرد***چونخورد از آنپیاله بخون شست دست از او

افتاد نخل قامتش از پا نخورده آب***از ضربتیکه پشت امامت شکست از او

بیخواب شد سکینه و در خواب شد عدو***چونخواب مرگ چشم جهانبین ببست از او

موجی بجنبش آمد و آبش ز سر گذشت***ابری ببارش آمد و از پا نشست از او

تسلیم شاه تشنه لبان کرده دو دست***جامیکه خورده بود شراب الست از او

چشمی بسوی دشمن و چشمی بروی دوست***بگذشت ماند یاد بگیتی دو دست از او

شهید عشق که تنک است پوست بر بدنش***تو خصم بین که به یغما زره برد ز تنش

زره بغارت اگر برد خصم خیره چه غم***که بود جونش تن زلفهای پر شکنش

چه آب بست بگلزار بوتراب سپهر***که خون چکد همه از چشم لالۀ دهنش

یکی بحکم تفرّج به نینوی بگذر***پر از شقایق و گلنار زخم بین چمنش

شهی که سندس فردوس بود پوشش او***روا ندید به تن خصم جامۀ کهنش

لبی که روح قدس از دمش سخنگو شد***شگفت بین که بریدند در دهن سخنش

تنی ضعیف که پاسی فزون نماند درست***صبابه یهده کردی ز خار و خس گفتنش

دگر بشیر بکنعان چه ارمغان آرد***ز یوسفی که ثنا کرده گرگ پیرهنش

سپهر کاش چو میداد ملک جم بر باد***همین بخانم از او بود قانع اهرمنش

ص :122

چراغ دودۀ طه فلک بیثرب گشت***ز قصر شام سر آورد دود انجمنش

زمانه گلشن زهرا چنان به یغما داد***که بار قافله شد ارغوان یاسمنش

فلک سریکه سرودش کلام یزدان بود***نبود در خور چوب جفا لب و دهنش

گهش بدیر نشاندی گهش بقمر تنور***گهی به نیزه و گه بر درخت و گه لگنش

مگر وفا بمکافات روز بدر نکرد***تطاولی که کشید از تو جسم ممتحنش

مناجات زبانحال از قول آنحضرت

الهی اکبر از تو اصغر از تو***بخون آغشتگانم یکسر از تو

اگر صد بار دیگر بایدم کشت***حسین از تو سر از تو خنجر از تو

قضای تو چو بروفق تقاضا است***بزشت و خوب دادی آنچه خود خواست

الهی حنجر از من خنجر از شمر***نصیب خود برد از تو کج و راست

چنان سرگرم صهبای الستم***که سر از پا ندانم بسکه مستم

همین دانم که از بهر نثارت***بدست انگشتری مانده است و دستم

بلائی کز توام ای داور آید***مرا از نکهت جان خوشتر آید

بمیدان وفا من بی سر آیم***بسویت عاشقان گر باسر آید

تماشا پای شوقم برده از جا***سراپا گشته ام غرق تجلّی

در اثباتت ز نفی لا گذشتم***شدم خود عین استثنای الا

برای قتل من خصم کج اندیش***کشیده لشگر کین از پس و پیش

یکی سر میبرد از من یکی دست***من از ذوق تجلّی رفته از خویش

بدل تا سر خط مهرت نوشتم***همه بود و نبود از دست هشتم

ز تو بود آنچه در راه تو دارم***که من از خویشتن تخمی نکشتم

الهی با تو آن عهدی که راندم***بحمدالله بسر منزل رساندم

هر آن دُرّی که در گنجینه ام بود***یکایک بر سر راهت فشاندم

صبا از من برو سوی مدینه***بگو با مادرم کی بی قرینه

بیا یکدم ببالین حسینت***تسلّی ده به کلثوم و سکینه

ص :124

ایضا مناجات از قول حضرت سید الشهداء علیه التحیه و الثناء

محبوبم الله لبیک لبیک***مطلوبم الله لبیک لبیک

کرگچه مین بول باشم جدایه***بو تن بو تسلیم حکم قضایه

وقف ایتمشم جای کوی بلایه***محبوبم الله لبیک لبیک

تا وار بود باشد عشقون هواسی***تیغ جفادن پور خدور هراسی

نوک سنابدور کره منلسی***محبوبم الله لبیک لبیک

عهد الستی باشد پتوردوم***یتمش ایکی باش الده کوتوردوم

کوی وفایه قربان گتوردوم***محبوبم الله لبیک لبیک

یاغدورسا عشقون تا روز محشر***ابر بلادن تیریله خنجر

بو حلق اصغر بو جسم اکبر***محبوبم الله لبیک لبیک

گور زینبیمون اشگیله آهین***پیرامننده دشمن سپاهین

عفو ایت الهی امت گناهین***محبوبم الله لبیک لبیک

سن سن چو مقصود ای بی نیازم***گر اولسا اعدا قتلیمه عازم

بو باش بو میدان خنجر نه لازم***محبوبم الله لبیک لبیک

آچیلوب قان چشمه ساری آلدی دور چشممی***اولدی سیل اویناقی کنج محنت آبادیم اویان

طرفه لاله ستان اولوب دورون سرشک آلدن***باشلیوب قمربار افغان سرو آزادیم اویان

کاکلون بادیله یاتوب گورمشم خواب مخوف***اولموشام دیوانه وش ماه پریزادیم اویان

یاوریم غم لشگری قیلدی مسخر گوگلیمی***ضعف تایدی قوّت الدن گیتدی بنیادیم اویان

دامه دو شموش صیدتک یول گوزامکدن گوزاریم***دولدی قان یاشیله آهوگوزلو صیادیم اویان

گورمسون تا گل بوزون گون باشون اوسته نوعروس***ایلیوب زلفین پریشان تازه دامادیم اویان

خصم کمفرصت یولوم چون سندن آیریلماق چنین***چوخ یامان برده دو تو شدی شام هجران الوداع

نه چکر شمر ال جفادن نه من اُلم قورتولوم***نه یتر فریادیمه بیر نامسلمان الوداع

ایفرس راست بمن گوی که چونش دیدی***تو بچشمان خود آغشته بخونش دیدی

یا قتیل دگری بود تو نشناختۀ

بوی خون آید از اینکاکل و یال و تن تو***شد مگر کشتۀ رو به شه شیراوژن تو

دل افسردۀ من آب شد از دیدن تو***فاش گو برق که آتش زده بر خرمن تو

که چنین غلغله در بحر و بر انداختۀ

هر یکی نعش شهیدی به بر آورد چو جان***کرد با همدم خود شرح پریشانی خویش

زانمیان زینب دلسوخته با ناله و زار***از ستمکاری آن طایفۀ کافر کیش

روی بر پای برادر بنهاد از سر شوق***گفت کی سینۀ مجروح مرا مرهم ریش

بچه عضو تو زنم بوسه نداند چه کند***بر سر سفرۀ سلطان چونشنید درویش

این توئی با من و غوغای رقیبان از پس***وینمنم بی تو گرفته ره صحرا در پیش

تو سفر کردی و در کار دلازاری من***آسمان تیر جفا پاک بپرداخت ز کیش

هجر با صبر من آن کرد که بادی بغبار***خصم با جان من آنکرد که سیلی بحشیش

تو و من بعد نگهداری اینقوم عزیز***من و من بعد پرستاری اینجمع پریش

چارۀ هجر شکیب است و لیکن چه کنم***که بود درد فراق توام از حوصله پیش

بیابان دور و مقصد ناپدید و رهزنان در پی***جهان تاریک وره پر سنگ و پا لنگست مینالم

غلطان بخون برادر با جان برابرم***دردا که زنده ام من نامهربان هنوز

ایشاه تشنه لب که برید از قفا سرت***کاید صدای العطشش بر سنان هنوز

آواز کوس و سوت جرس بانک الرحیل***شرح جفای شمر و سنان در میان هنوز

ایساربان عنان شتر باز کن دمی***در خواب رفته اصغر شیرین زبان هنوز

چنان دور از تو پاکوب بلا شد***که خون گرید بحالش دشمن امروز

برادر از جهان دل در تو بستم***ز دنیا رشتۀ الفت گسستم

گلی ناچیده زین باغ ایدریغا***ز دامان تو ببریدند دستم

برادر درد ها در سینه دارم***که بر خود سوزم و گفتن نیارم

برادر رفتی و آخر ندیدی***که چون شد کشته باب غمگسارم

برادر طاقتم بالله سر آمد***بنای صیرم از پای اندر آمد

سری بردار و یکدم در برم گیر***که قاتل در کف اینکه خنجر آمد

مانده در دست عدو قافلۀ راه حرم***رفته در خواب مگر قافله سالار امشب

سیل خون راه فرو بسته بسیاره مگر***که فرو مانده همی ناقه زرفتار امشب

پرزنان ز آتش دل بضعۀ زهرای بتول***همچو پروانه بدور سر بیمار امشب

بانوان حرم عصمت و اعزاز عفاف***همه در فکر سر کوچه و بازار امشب

زینب زار در اندیشۀ بیداد سنان***غافل از حالت جمال جفاکار امشب

و قفا حماه الصید فی غاب الثری***و طوارق الذئبان هب نیامها

فمن المعزی هاشماً فی اصره***شطت معاینها و ضیم ذمامها

ثعب الغراب بهم فشتت شملهم***کقلائد المرجان سل نظامها

منهم سلیب ضیعه بهالق***منهم خلیع اخفرته فدامها

منهم صریع بالطفوف مجدل***منهم اسیر کبلّته شئامها

تهمی لذکریهم محاجر زمزم***عبراً ابت ان ینقضی تسجامها

و نحن مثل الیعملات لفقدرهم***اعلام مکته حلّها و حرامها

ثکلت بهم ام الخطوب فاصبحت***تبکی مدی الدّنیا لهم ایتامها

ان انس لا انسی مصارع نینوی***اذحل فبها بالغداه همامها

فجرت الیه من الطفاه کتائب***ضاقت بهم سهب الفلاد اکامها

تبغی الباز و ما سمعنا قبل ذا***تدعو الصراغم للکفاح بهامها

اوسیل هیجاً لا تقوم له الزنا***امسی یسدله السبیل هبامها

ففدته عنهم فتیه مضربه***عمرویته علویته اقدامها

و کماه ابطال سراه سبق***لا تنشتی یوم اللقا اقدامها

یفرون اشلاه بسمر عواسل***لبریقها الارواح تخضع هامها

فکاهم کتاب آجال العدی***تجری لمحو حتومها اقلامها

فیجاب من کراتهم بهم الوغی***کاانهم شرد امیط حطامها

او انهم قزع الخریف قد انجلی***من زعزع الریح العقیم رکامها

یسقونهم برد العلاقم بعد ما***قد طول من جر الوطیس ادامها

حتی حدی حادی اللقا موذباً***بفراق افسهم و ذاک مرامها

فتبرمو الحیا و لو لا انه***لنبت با ساد العرین اجامها

فطابهم ذؤبان رعیان الفلاء***فغذا اکیل ثعالها ضرغامها

ص :134

ترکت علی حرّ الهواجر بالعرا***حبثت یعز علی الرسول مقامها

و علت متون القضبیته ارؤس***تبکی دماً لفراقها اجسامها

مهلاً بنی الامجاد ان نقص العدی***منکم خظوظاً لا یطول مقامها

ان البدر اذا اصاب تمامها***نقص سیتلو نقصهن تمامها

فسطا علیهم و السیوف سلیله***والسمهریه شرع اعلامها

و العادیات اثرن نقعاً فی السماء***قد جن عین الشمس منه ظلامها

ذو عزته اما احس بباسه***سبق الفضاء الی النفوس حمامها

یجلو الصفوف من الالوف کامه***رعد تشقق من صداه غمسامها

یتلوه شهب من صواعق عضبه***حیث الدّماء تواتر استجامها

یلقی القیاد الیه صعب رقابهم***کاالعیراذ یسطوبه همهامها

فکان بارق سیفه ماء طمی***تعدوا الیه شرعاً اغنامها

کم ذی ذوائب من رؤس امیته***رکزت علی صدر القنا اجرامها

وهیا کل من آل صخر کسرت***من صوله علویه اصنامها

بهتر من حملاته عرش الوغا***و یموج من صمصامه قمقامها

فسکانها قبع السراب تمور من***اشراقها راد لضحی اهضامها

عی المذاهب للکماه کانما***قد طاش من زعراعها احلامها

و فرائض الاملاک ترعد خیفته***و الارض ترجف ان بمیدستامها

و اذا بدوحات الوشیخ تحن فی***افنانها الغض اللّدان حمامها

فاجدّه ذکری عهود با الحمی***و الرقمتین تطاولت ایامها

فاجابها بلسان حال صادق***حیث تحیتها و حی سلامها

فاتاه سهم لا صقی صوب الحیا***مادت له الدّنیا فخر قوامها

ضجت ملائکه السماء و حولقت***لما توسد بالتراب عصامها

ص :135

و تکوّرث شمس النهار و غوّرت***لجج الجار و نکست اعلامها

و تزلزلت عمد المهاد و مارت***السبع الشداد و کدّرت انجامها

و تصایحت طیر الملا و تصارخت***وحش الفلاء و علا السماء بغامها

و امتز عرش الله جل جلاله***و قیمه الاسلام ان قیامها

و تقطعت نوط الاشاوس خفیه***و الصافناات تزعزعت ازلامها

و بکت علیه مهابط الروح الامین***و ناحۀ نوح الصدی الهامها

وار تج اشلاء لخیر اصابه***قطعت کریمتها و رض عظامها

و برزن من بین الخدود حرائر***قد شب من نار الحریق خیامها

و نهب العذی منها الخمار و جررت***منها السوار و قطعت اعصامها

حسری صوارخ ناشرات ذهل***یبکی ملائکه السماء لطامها

تدعوه من بین الثوا کل اخته***و تنوحه نوح الهدیل حمامها

اُ اخی یا حامی الذمار ترکتنی***رهن المهامه حین جن ظلامها

حیراء ترصدنی سباعُ سغبُ***رصد الخذول اضاعها قوّامها

بابی فتیل بالعراء مجدّل***فرداً و قد حامت علیه لهامها

قتلته قوم مسلمون و کبروا***الله اکبر هل بقی اسلامها

و المرسلات من السهام تظله***بصحائف للموت فض ختامه

بابی جریح لا یداوی جرحه***و هو المداوی من مذاه و عقامها

و سجیح صدر داسه شر الوری***و یری و یسمع ما جری علامها

و قتیل صبر لا یجاب ندائه***یفری مجاری نهره غنامها

تبکیه عین المکرمات بکاء یعقوب***لیوسف لا یغبض مدامها

و تانه ان الئکول لزرها***سمر الکفاح و سهمها و حسامها

و تحن مکنه و الحطیم و زمزم***و المشعران و رکنها و مقامها

ص :136

عجباً لحلمک کیف اثخنک العدی***و رحی المنایا فی یدیک زمامها

و قتلت عطشاناً و امواه الثری***من اصبعیک رضاعها و فطامها

او تصرم الاوصال منک و انت هو***وصال اوتار القضاء صرامها

فیاض ارواح مصوّر جسمها***قد ار آجال الوری قسامها

حاشاک من عی و لکن ربما***یسام من شراب الدّمآء خشامها

ان و طئنک خیولهم فلربما***ان الخطوب جذیلها مقدامها

لاذل ان تصبوا کریمک بالقنا***ان المجهز فی الحروب همامها

ان هان قتلک للطغاه فجر ما***قتل الصراغم خیفه محجامها

من یبلغن محمداً عن قومه***ان الموده قطعت ارحامها

هتکت طعام امیته و عتاتها***منها حرائم لا یحل حرامها

ورمت بینها من قسی هناتها***بسهام غی لا یفیق غرامها

واستو قدت ناراً بها هیهات ان***یخبو الی یوم القیام ضرامها

و قضت من الاسلام ثار جدودها***و به استقام لضجرها صمصامها

لاحی کوفه ما عدا مما بداً***لما استجاب لمن دعاه امامها

عرفته اذ هو فی الحجاز و انکرته***حین عرس بالعراق طعامها

لبوک یا حرم الوقود و قاتلوا***قتلت امیه ما جنی احرامها

صامت لقتلک الطغاه و ما درت***ان طل بعدک فطرها و صیامها

اف لعبد الشمس ثم دعیه***ما ورثت لنبی الهدی اعمالها

ان یقتلوک فقدا برت و یارهم***و علی بقیه ذی الجلال ختامها

ص :137

دل گفت علی مصوّر الارحام است***گفتم حاشا که صورت آموز علیست

در وصف علی که هر که رائی دارد***کفر است خدائی که خدائی دارد

لیک از نباء عظیم باید دانست***کاینطرفه خبر چه مبتدائی دارد

در سرّ و عیان مظهر اسرار علیست***در موت و حیات مصدر کار علیست

از جای دو انگشت عدوکش پیداست***کاین خلق رقود کهف و بیدار علیست

بر مسند کبریا نه جز جای علی***بر دوش نبی سزا نه جز پای علی

دادی گوهی خرد بیکتائی او***گر ذات نبی نبود همتای علی

ایزد که بجود خودستائی کرده***وز گنج نهان پرده گشائی کرده

ز اوصاف کمال قسمت ذات علی***بود آنچه سزاوار خدائی کرده

عنوان منزّه ارنعوت است علی***بر ذات حق آیت ثبوتست علی

زان ناقه سواری و حضور شب دفن***پیداست که حی ولایموتست علی

غالی بیخود علی پرستی نکند***در کیش نصیر چیردستی نکند

زور می از اندازه برون حوصله تنک***میخواره چرا سیاه مستی نکند

ای آنکه حریم کعبه کاشانۀ تست***بطحا صدف گوهر یکدانۀ تست

گر مولود تو بکعبه آمد چه عجب***ای نجل خلیل خانه خود خانۀ تست

ای شوکت ایزدی برازندۀ تو***جز تو همه ماسوای حق زندۀ تو

از کار من خسته تغافل تا کی***آخر نه توئی خدا و من بندۀ تو

تا حسن ازل پرده گشائی کرده***ز آئینه صنع خودنمائی کرده

ننگیخته صورتی پس از ذات نبی***مانند تو تا خدائی کرده

ایداده وجود را صفای دگری***ظاهر ز تو نور کبریای دگری

گر بود خدای دگری غیر خدا***من فاش بگفتمی خدای دگری

روزیکه به پرده جز تو ای تو نبود***درخلوت قدس کس بجای تو نبود

ص :139

منظور حق از آینه پردازی صنع***جز جلوۀ روی حق نمای تو نبود

ای سرّ خدا که ره بر اسرار توئی***جز حیرت و صمت چاره در کار توئی

زانسوی دگر خدای گفتن بتو کفر***زین سو صفتی دگر سزاوار توئی

در بزم دنی که جز خدای تو نبود***نامی ز وجود ما سوای تو نبود

دو گوش نبی گواه صدقند مرا***کاندر پس پرده جز صدای تو نبود

ای درخور تاج بخشی دست خدا***وی هستی تو آئینۀ هست خدا

در کونمکان نیست بجز دست تو دست***بگشای گره ز کارم ایشست خدا

صوره الزعیه من رآها***کبرّ الله ذالعلی و اهلاً

ذاک نور الله الذی خرموسی***صعقاً من سناه لما تجلّی

و کتاب الله الّذی نفخات***القدس آیا علی الناس تتلی

ضل من قال با التمثل فی الله***ولو انّه لما کان الاّ

عرّفوه بکل نعت بدیع***من معاینه و المعرف اجلی

کم لمن رام ان یصیب مداه***قلت مهلا ابعدت مرماک مهلا

جل وجه الله المیهمن عن نعت***سوی من براه عزّ و جلا

عیلم تستقی جد اول جدواه***صودای النفوس علا و نهلا

کم له السماء آیات نصّ***باهرات کالشمس بل هی اجلی

فسل النجم اذنهادی الی الارض***الی بیت من هوی و ادلاّ

و سل الشمس من اقام قناها***بعد ما کورت فقام و صلی

و لمن سلمت عذاه دعاها***فی حضور من الجماعه قبلا

یا لها من مناقب عی عنها***یعملات النهار و اللیل ثقلا

جل نفس الرّسول عن ان تسامی***ضل قوم بغو لمثلک مثلا

اوسئلت البیت المحرم عن اول***من صدق الرسول وصلی

لتجیبک الحصا انّه هو***و علوج الحجاز یدعون بغلا

این ماحی الاصنام من عابدیها***تعس قوم قاست علی الشمس ظلاّ

یاتری این کان شیخا قریش***یوم نادی جبرئیل لا سیف الا

رب امر لا یحسن الکشف و عنه***سعدد عنی عن ذکر سعدی و لیلا

کم باحد و خیبر و حنین***هنوات او فصلت لا ملاّ

من محی ظلمه الضلال بیدر***و عتیق تحت العریش استضلا

قدماه حتی اقسام قنا***الاسلام فاستاخره لما استقلا

ص :142

سر حنانیک فی البلاد و باحث***عن بطون الکرام جیلا فجیلا

فانظرن هل و تری لتیم بن مر***اوعدی یا سعد فیها محلا

لا و من شق جانب البیت حتی***دخلت فیه امه و هی حبلی

فتخلّت عن اسجع هاشمی***بورکت حاملا و بورکت حلا

و سمی غارب النبی فخی***عنه اصنامهم و حسبک نبلا

لو امیدت باهلها الارض حتی***لا یری آثر لادم نسلا

ولد تیم بن مره و عدی***لا یکونان للخلافته اهلاً

لیت شعری اکان فیم بنی***بعد حتی یکون بالناس اولی

ام اجاد صلحاً بغیر ارتضاء***من ذویه اولی لهم ثم اولی

ام باجماع امته لیس فیها***قول اهدی الوری الی الحق سبلاً

اقضاء بلا حضور الخصمین***قضی الله فی ذوی الجور عدلا

فلیجیز و افعال امت موسی***حین ما قلّدو الا لوهیته عجلاً

حیث کاوا اشد و کنا و اقوی***عده منهم و اعذر قولا

لا و حق النبی اما امام***امر الله بعده ان یولی

او جهود به و قول بان***الله خلی سبیلها لتصلاّ

اثر الله ما لک الملک عن***تدبیره للعبید عی و ملاّ

فصفا ملکه لرعیان منیب***کسوام الهیام بهماً و جهلاً

فعدو غب رعیهم فی المراعی***زعمائ الامور عقد وحلاّ

ام رسول الا آله ضیع دیناً***طل فیه الدمآء حتی تعلی

اذ تولی و لم یخلف زعیماً***یتحامی حریمه ان یحلاّ

لا و حق الاسلام لاذی و لاذا***کذب العادلون حاشا و کلا

سعد سرنحو طیبته و ائت قبراً***خضعت دونه الملائک ذلا

ص :143

قبر خیر الوری و اکرم من***داس تراب الغبراء حزناً و سهلاً

زر وطف حوله تجد فیه انوار***هدی من قبابه تتجلی

ثم صح صحیه الصریخ و قل یا***ذالمعالی علیک ذوالعرش صلی

ان دیناً بذات نفسک فیه***او دعته العلوج شیخاً عتلاً

فقضی فیه ما قضی ثم اوصی***با البقایا الی اخیه و دلی

ثم اولی بها ثالث القوم***غلولا لا حی فیما اغلاّ

فتولاه اطهر العرب ذیلاً***لم تولد له العقائل مثلاً

فذراه ذر و الهشیم فلم تبرک***حراماً اتاه الا احلا

فتملت بها امی و لما***اوغلت اوطئته خیلا و رجلا

ثم عرج الی ضجیعیه و اسئل***لمن المرقد الذی فیه حلا

یا خلیلی خلیاً عن ملامی***ن و حراً فی الصدر لا زال یغلا

افتر ذی خلافته الله عمن***حفه الله ان یساجل فضلا

و هو قطب الرحی تدور علیه***ذائرات الا کوان علواً و سفلا

خص من ربه بانوار قدس***ملات خافقیه عرضاً و طولا

و بلیها من لاله جمل فیها***و لا ناقته و لا هزخیلا

یا امیر الوری مدیحته عبد***قداتی موصلا بحبلک حبلا

فتقبل منه بضاعه عاف***لم یجد للو قود غیرک اهلا

صل وجد ایها العزیز و اوف***الکیل و ازدده من نوالک کیلا

چون کرم قزکه دام وی آمد رضاب خویش***سحر نیان من شده عقد اللسان من

خم گشت پشت مردیم از کنجکاو دهر***دیدیکه چون کشید عجوزی کمان من

افکار سیه بار فکندم بچاه غم***آن یوسفم که گرگ من آمد شبانمن

چونمرغ شب چرا نکشم ناله های زار***کز تیر مار آه پراست آشیان من

آید بگوش صحفه دمادم زیردلی***چون نی هزار ناله ز کلک بنان من

از زعفران چهره و از ارغوان اشک***نتوان زهم شناخت بهار و خزانمن

طبع آورد زبان سخن سنج را به نطق***شد طبع نکته سنج عقال زبان من

غارتگران درد و غم آورده روز خون***از چارسو بگنج دُر شایگان من

دل همچو سنگپاره دمادم جهد زجای***از تف آه سینۀ آتش فشان من

آنزر خالصم که بخارا کند فلک***جای محک ز کور دلی امتحان من

وانطوطیم که در قفسم کرده روزگار***یاران خبر برید بهندوستان من

وانکوکبم که از نظر نحس ناکسان***در برج غم و بال من آمد قران من

غم بحر خون و آه من انفاس جزر و مد***در وی چو تخته پاره دل ناتوان من

من پیل صید گشته و سرکوب جاهلان***مضراب آهنین فلک بیلبان من

پیلم میاد یاد ز هندوستان کند***جوز ستاره ریزد هر شب بخوابمن

چشم بهان فضلم و بر چهره نیم شب***اشگروان ستارۀ هفت آسمان من

فیلاسفان صدر دبستان هفت خط***بر دست علم کودک سر عشر خوان من

در کلبۀ تفلسف من صد چو بوعلی***یا خسته از تسابق یوم الرهان من

بودم قین صدر نشینان بزم خاص***زامیزش عوام فروکاست شأن من

چون سنگ کیمیا بنظرها نهان شدم***کس آگهی نیافت ز سرّ نهان من

چون توتیا بدیده نشاندی مرا ز لطف***بردی پی ار زمانه بروح کیان من

قرع فلاطن است مرا چشم و خون اشک***بر دامن آب احمر و دل دیگدان من

ص :145

کبریت احمر است مرا کبریای قدر***کاندر فراز قله قافست کان من

دردا که فیلسوف کهن سال دهر پیر***نشناخت قدر جوهر چاراخشجان من

بر گور غم ز آتش نمرودی از قصور***بشکست شیشه دل سیمابسان من

غافل که با لطافت طبعی که مرمر است***از حلم من بیاید و نارالخصان من

ماندم بصد حجاب ز خرگاه قرب دور***تا از کدام پرده بر آید فغان من

دادم مقام پاک و ستادم حضیض خاک***خاکم بسر نه سود من و نی زیان من

گوش از طنین خرمکسانم صدا گرفت***ایکاش بود منزل عنقامکان من

در ظلمت سکندرم ایکاش خضر بخت***زی بارگاه شاه کشیدی عنان من

شاهنشه سریر ولایت که از ازل***با مهر او سرشته گل خاندان من

روحانیان به تحفه براندازدمم عبیر***هر دم که نام او گذرد بر زبان من

در سایۀ وی ایمنم از دیو خیره سر***کز پاس اوست جوشن و برکستوان من

جز صوت او صدای دگر در طوی نبود***با این نوا پر است رگ استخوان من

دانی که ترجمان هویت لسان اوست***گو مدعی زنخ نزند برهوان من

خصم ار کند مخاصمه با من در اینحدیث***اینکوی و اینچمانه و این صولجان من

تو دست ایزدی و جهان دستگار تو***منت خدایرا که ادا شد ضمان من

معذورم از نفس ز مدیحت فرو کنم***ای برتر از خیال و قیاس و گمان من

ترسم که گر باوج ثنایت قدم نهم***آتش فتد بشهپر نطق و بیان من

گیرم که چون معانی وصفت ادا کنم***روح القدس سخن کند اندر دهان من

اوراق نه سپهر بود صحفه نگار***از شاخ سدره خامه طراز دنیان من

رضوان ز حوض کوثرم آرد همی مداد***آید دبیر راد فلک ترجمان من

با اینهمه حکایت مو راست وکیل بحر***ایخاک بر سر من و این داستان من

ص :146

قافی که از حضیض وی عنقا پر افکند***تا خود کجا رسد مگس پرفشان من

خوشتر که ناقۀ سخن از عجز پی کنم***کاینراه نیست در خور توش و توانمن

شاها مرا بخا کدرت رخصتی فرست***کافسرده نک ز باد خزان گلستان من

تا بار دیگری مگر از دستبوس خویش***لطفت روان تازه دمد بر روان من

بالله ز پرنیان و حریر بهشت به***خاک درت حریر من و پرنیان من

آنذره که خلق نیارند در حساب***از خوان قسمتت بود آنذره ز آن من

لیکن سزد که باج ستانم زآفتاب***گر شهپر همات بود سایه بان من

نامی ز خود ستائیم از بر زبان گذشت***توقیر نام تو است ز توقیر شأن من

ز اصحاب کهف شد چو سگی نامور چرا***ز افلاک نگذرد ز تو نام و نشان من

آخر نه خود ز روی عنایت مرا بخواب***گفتی که تیر است سگ آستان من

تن را رخ ارز لوث معاصی بود سیاه***جان پر هوای توست ببخشا بجانمن

عیان از شمسئه کاخ منور نور لاهوتش***نهان در حقه خاک معنبر سر یزدانش

به بطحا تابدار عکسی ز خشت طاق زرینش***بسوزد یکسر از برق تجلی کوه فارانش

الا ای آسمان هین دیده بگشا در زمین بنگر***عیان تمثال عرش و صورت تربیع ارکانش

معاذ الله خطا گفتم خدا را هست گر عرشی***همین کاخست برهان استوای نفس رحمانش

بحشر افتد جواب لن ترانی ز اوج ایوانش***زند گر صبح خلقت بانک ارنی پور عمرانش

فلکرا پشت پیشش خم چو دیوی پیش تخت جم***جهان چون حلقه خاتم در انگشت سلیمانش

امیر دین حسین بن علی بن ابی طالب***که در نسبت پدر عین الله آمد پور انسانش

نگشتی تا ابد واقف ز سر علم الاسماء***نبودی بوالبشر گردر ازل طفل دبستانش

بماندی تا ابد حوّای امکان چونشب آبستن***گر از صبح ازل طالع نگشتی روی رخشانش

ز کثرت گر سرائی ظل آتش نفس اوست مر آتش***ز وحدت گر ستائی نور ذات اوست عنوانش

خرد گر از حدوث دانش افتد در غلط شاید***که اوصاف وجوب آید همه مضمر در امکانش

ص :148

شگفتی نی چنین زادی ز نسل حیدر و زهرا***چنان بحرین گوهر را چنین بایست مرجانش

رسد ناف از تذلل بر زمین غضبای گردونرا***نهند از هودج تمکین او بر کوه کوهانش

زمین افتاده زان بر پا که آید مهد تمکینش***فلک سر گشته زان بر سرکه گردد سایه گردانش

خروشان بحر گوهر زای از بیم کف رادش***چو بیماری که امید بقا نبود ز هجرانش

اگر یاران خون از پی نبارد ابر شمشیرش***بسوزد کشت کیهان یکسر از برق درخشانش

فروغ نور پیغمبر عیان از جبهه پاکش***شکوه سطوت حیدر نهان در جیب خفتانش

اگر با دست جبریل آفرین دامن بر افشاند***کشد یک آسمان افرشته سر از طرف وامانش

آری ز خوشه سنک خورد نخل سربلند***آری ز ناقه تیر خورد آهوی تتار

ایچشم دل نگفتم باریک بین مشو***کاخر شوی بچشم بد روزگار تار

ایهوش دیگر آهن سردم بسر مکوب***ایفکر دیگر از رک اندیشه خون مبار

ایچشمۀ مداد من از غصه قیر شو***ایخانۀ نزار من از غم چو نی بزار

ایجان بر لب آمده کامی دو پیش نه***ایعمر دیر پا قدمی باز پس گذار

ای بخت تیره دست بدار از شکست من***توئی نسیم صبحگهی من نه زلف یار

هر دم بسینه میبردم سیخ آتشین***گردون چرا چو نی نکشم ناله های زار

بردم بسی ز کوکب طالع همی سپاس***کز علم هشت بر سر من تاج افتخار

غافل که کنج عقل تیر زد به تیم جو***تا مام غم بطالع قوسم نهاده بار

فارغ نبوده سینۀ تنگم ز تیرآه***طی کن بساط عیش که بگذشت نوبهار

آبی نه آب صدّاد بادی نه باد صبح***بنتی نه بنت سعدان صوتی نه صوت سار

خاکی نه عنبرین و هوائی نه مشگا***بیدی نه سایه افکن و ابری نه ژاله بار

نطق کلیم بسته و گوساله درّ خوار***پای مسیح خسته و دجال خرسوار

دوری چنان نگون که ربایند کوی سبق***طفلان نی سوار ز مردان کارزار

دانا قرین نقص ز زاوش علم زای***نادان بکار رقص زناهید شادخوار

آنرا ز کنج فصل مکان در حضیض ذل***وین را ز غنج هزل مدارا اوج اعتبار

بخت جوان ز چرخ طلب کن که عقل پیر***ماند در ایندیار به تقویم سال پار

در بوستان دهر رخ انبساط نیست***تا غنچه تنگدل بود و لاله داغدار

چشم گهر مدار زد و نان بد گهر***خر را بغیر مهره نباشد بگنج یار

آبی که داشت فضل و هنر ریخت هین بمیر***ای تشنه کاب رفته نیاید بجویبار

ایعقل پیر دفتر دانش بآب شوی***ایهوش چیر گوهر بینش بخاک دار

ای اشک چشم نیمشب ای آب زندگی***پنهان کنم چو خضر ز ابنای روزگار

ص :150

دهقان دهر بیخته تخم نیاز بیخ***بر روی پروزن همه خس مانده است و خار

ایکاش مام دهر ززادن شدی عقیم***تا این بنین زباب نماندی بیادگار

در معرفت ضعیفتر از زال مرده ریک***بر مخرقت حریصتر از طفل شیرخوار

عهدی ولیک سست تر از تار عنکبوت***نیشی ولیک سخت تر از نیش تیرمار

دستی نه دست موسی و چوبی نه اژدها***شستی نه شست حیدر و تیغی نه ذوالفقار

تنگست این سرا بسرآ ایزمان عمر***سیرم زجان شتاب کن ایمرگ ناگداز

دوشم بسر برآمد و استاد عقل پیر***دیدم نوان بگوشه غم با دل فکار

گفت ایرسوم فضل و ادبرا تو اوستاد***گفت ایرموز علم و حکم را تو سیمبار

آیینه ضمیر تو جام جهان نما***سیاره خیال تو شید فلک سپار

اندر انین زفطنت تو هوش زیتموس***واندر طنین زحکمت تو گوش گوشیار

تیری قرین صورت جوزابگاه صبح***برسیم صفحه در کف تو کلک زرنگار

تا کی چو پور زال بچاه اندرت مقر***تا کی چو دانیال بچال اندرت قرار

گر در حضر عظیم بدی مرد را خطر***ور در وطن عزیز بدی شخص را جوار

یوسف چرا بچاه حسودان شدی اسیر***عیسی چرا بدار یهودان شدی دچار

چرخ از مسیر مسکن اجرام نوربخش***خاک از سکون مکان دود دیو و مور و مار

گردون اگر بخون تو یازیده دست چیر***دوران اگر بکین تو پاکرده استوار

رو کن بخاک درگه سلطان دین رضا***کاو داد زند بار ستاند زنند بار

زاستادم این سخن چو برآمد بگوش هوش***دردم ز جای جستم و بستم بسیج بار

کردم رکاب سخت و عنان سست بیدرلک***هشتم زشوق رو سوی خورشید ذره دار

کردم زدرج طبع یکی چامه مدیح***تقدیم بارگاه جلالش بر اهوار

ایطلعت تو هیکل توحید کردگار***موسی بخواب غشوه و در جلوه روی بار

فرزند خانه زاد خداوند لم یلد***همنام نقش بند، موالید هفت و چار

ص :151

ناموس کردگار ترا مام بیقرین***سالار کاینات تر اباب تاجدار

امر تو بر ممالک ایجاد ناگزیر***حکم تو در مجاری اقدام ناگذار

طوری سنای تو چو سناباد طوس شد***گو با کلیم دامن سینا فروگذار

روشندلان عیب که پیک حواد شد***در ششجهه بامر تو پیوسته بی سپار

درج چهار گوهر و غواص هفت بحر***ضرغام نه کنام و سلیل دو شهریار

رفعت ترا فلک تو در او مهر دلفروز***عصمت ترا صدف تو درو درّ شاهوار

نوریکه آدم از آن در خور سجود***از مطلع جبین مبین تو آشکار

اعیان ماسوا همه یکسر ظلال تست***دیار نیست غیر وجود تو درد یار

روزیکه شد ز پرده ابداع کن بلند***آوازه حدوث موالید چارتار

جز صیت خلق چارده هیکل که از ازل***ایروز ممکنات جهان گردش اختیار

در پرده وجود سرودی دگر نبود***باقی همه حدیث و صدا بود کوهسار

حیران بورطه عظمت کشتی خرد***نی موج را نهایت نی بحر را کنار

مرآت حق نماست سراپا وجود تو***نشگفت اگر بنام خدا گشته نامدار

شیخ ار به نقص گفته من کپ زند بگو***نا بالغست عقل تو لالا بر او گمار

گر بار کاروان شب و روز واکنند***بیند همی عیان همه با چشم اعتبار

کاثقال علم تست که گردیده از ازل***سوی ابد روانه قطار از پی قطار

ذرات کاینات بساط شهود و غیب***از ذره تا بذره و از قطره تا بحار

آیات فضل تست که نبوشته کلک صنع***بر لوح آسمان و زمین باخط غبار

ابلیس را اگر رقم بندگی دهی***در حشر کمترین خدمش جنت است و نار

چوبی کجا بدست کلیم اژدها شدی***دست تو گر نبود بر آن دست دستیار

اینخود مبرهنست که یکدست بیصداست***بیهوده اینمثال نپذیرفته اشتهار

لطفت اگر به پشه ناچیز پر دهد***عنقابه پشت قاف عدم جوید استتار

ص :152

ریزد بر اوجگاه عروجش عقاب پر***بازد زاهتز از هیوطش هما قرار

نسر کنام چرخ بدزدد بخویش بال***چون کبک کر ز جلوه شاهین جانشکار

پیلان مست نخوت نمرودی از دماغ***بیرون برد زصیت طنینش به پیل سار

شب باز اگر بظل همای تو جا کند***بر سر زآفتاب نهد تاج افتخار

از یکنظر بقوت اعجاز عیسوی***ضعف عشا برون برد از چشم روزگار

طاووس نیمروز کند کور پی چو بوم***دزدد بزیر پرده شب سر زچشم تار

هدهد که بیند آب روان در تک زمین***گردد زضعف باصره خویش شرمسار

از نه فلک به تهنیت و چشم روشنی***آید بر مسیح سر و شان دیده دار

تا روز واپسین نرود کس بخواب مرگ***گر زیر سر نهند سرش وقت احتضار

برگ چنار اگر نگوارد بطبع او***از بن برافکند زجهان ریشه چنار

گر ماه مصر را بغلامی کنی قبول***خور در بهاش در هم انجم کند نثار

تیر چو پی به کعبه مقصود برده***از خاک آستان درش جبهه برمدار

پرکن زتوشه در جهان دامن امید***در سفره کرم نبود جای انتظار

پای جراده است شها با تو مدح من***در پیشگاه تخت سلیمان بروز بار

ورنه من از کجا و مدبح تو از کجا***ای دفتر مدیح تو الواح روزگار

موئی بغفلت از در تو گر سپید شد***آورده ام رخ سیه اینک باعتذار

زآستانش ملایک و روح***رساند بر عرش صدای صبوح

بخاک راهش چوشاه تذوح***رسل بذلت همی جبین سا

نسیم جنت وزان زکویش***شراب تسنیم روان زجویش

حیوه جاوید دمیده بویش***بجسم غلمان بجان حورا

فلک بگردش پی طوافش***ملک بنازش زاعتکافش

زسر بلندی ندیده قافش***صدای سیمرغ نوای عنقا

مهین مطاف شه خراسان***امین ناموس ضمین عصیان

سلیل احمد خلیل رحمن***علی و عالی ولی واولا

بگو که نیر درآرزویت***کند زهر گل سراغ بویت

مگر فشاند پری بکویت***چو مرغ جنت بشاخ طوبی

فکند جنبش مویش مرا بدریائی***که تا نگاه کند دیده موج چین خیزد

ستیزه جو که به تریاق زهرکس ماند***جواب تلخ کزان لعل شکرین خیزد

چو سنگ میزنی ای ترک سنگدل باری***چنان بزن که تواند کس از زمین خیزد

زکاوش تو مرا حرزجان غبار دریست***کز آستانه سلطان هشتمین خیزد

شهنشهی که بموی گر التفات کند***هزار ملک سلیمان اش از نگین خیزد

بقطره زیمنش اگر یسار دهد***هزار بحر گهر زایش از یمین خیزد

نه او خدا نه خدا و ولی خدا لقب است***هزار نکته دلش خود از همین خیزد

نه اسم او نه مسمی دوبین که شرک آرد***نه اسم عین مسمی که کفر و کین خیزد

علیست اسم وی او اسم کردگار ودود***ولیک اسم دوم نیز از اولین خیزد

پس ایندو اسم مرتب بوضع هر دو ازوست***تغایر از حول دیده دوبین خیزد

ولی در آیینه اسم جز مسمی نیست***چو او بجلوه درآید نمود ازین خیزد

پس او علی و علی او و هیچ نیست جز او***به بین در آیینه کز وی ترا یقین خیزد

فقیه شهر شکر غاید اندرین دعوی***عصا کشیده بتکفیرم از کمین خیزد

مار میت صریح کلام لم یزلیست***کدام کفر از این آیه مبین خیزد

لذا مع الله بیخود نگفت امام مبین***زجمع و فرق بهم فرق کفر و دین خیزد

زصحبت شه عشق است نیرا که مرا***زبحر طبع چنین گوهر ثمین خیزد

زنظم دلکش آنقهرمان ملک سخن***بر ایندو بیت گواهم کز آستین خیزد

بغیر حظ که از آن لعل شکرین خیزد***کجا شنیده کسی خار از انگبین خیزد

همیشه مشک زچین خیزد ایعجب زلفت***چگونه مشک از او صد هزار چین خیزد

هزار نکته دلکش بنظم رفت هنوز***از این دو بیت دلا طبع شرمگین خیزد

ص :155

نه هر آنقطره که در بطن صدف جای گرفت***بحر بر دامن از آن لولو غلطان آورد

نه هر آندست که چوبی بکف از نور گرفت***ساحرانرا ز عصا معجز ثعبان آورد

جوهر نکته سرائی چه زنثر و چه زنظم***هر که آورد برم قطره بعمان آورد

شاعری در خور من نیست که استاد خرد***اولین پایه مرا حکمت لقمان آورد

لیک چون پیر فلک همسر صبیانم کرد***ناگزیر است مرا بازی صبیان آورد

نیرا رشته نظم سخن از دست برفت***نتوان در غزل این قصه بپایان آورد

مرد حال دل خود پیش عجایز نبرد***باید این شکوه بنزد شه مردان آورد

علی آنعلت اولی که جهان نقش به بست***تا نه او سر بدراز پرده امکان آورد

نور خورشید عیانست مرا حاجت نیست***بهرانید عوی خود حجت و برهان آورد

داورا دادگرا جانم از این غم برهان***که مرا جان بلب این کلبه احزان آورد

وله ایضا رحمه الله

همتی کز پا نشستم یا علی***مانده ام بر گیر دستم یا علی

تا بدیدار تو چشمم باز شد***از جهان دل بر تو بستم یا علی

مردم ار مست می خمخانه اند***من ز مینای تو مستم یا علی

من ندانم چیستم یا کیستم***از تو هستم هرچه هستم یا علی

خواجگی کن عهد خود مشکن من ار***عهد خود با تو شکستم یا علی

پایه از چرخ بلندم برتر است***بر درت تا خاک پستم یا علی

از گیاه خاک بستان توام***گر تبر زدوز کیستم یا علی

برعطای تست چشمم کز خطا***تیر فرصت شد ز شستم یا علی

ص :157

خلق اگر دل بر گدایان بسته اند***من گدای شه پرستم یا علی

ایعصای رهروان دستی که من***پای خویش از تیشه خستم یا علی

زاهدان در انتظار کوثرند***من خوش از جام الستم یا علی

پای مردی کن زلطفم دستگیر***نیر بی پا و دستم یا علی

وله ایضا رحمه الله

شه کبر یا منشا توئی که امیر عز مجلّی***بتو زیبد عرش جلال حق که بتاج قدس مکلّلی

چو نخواست حق زکمال خود نظری بسوی مثال خود***بگرفت پیش جمال خود زهویت تو سینجلی

لمعات نخله موسوی نفخات خلقت عیسوی***زفروغ روی تو پرتوی زهوای گوی توشمألی

توئی ای امیر جهانگشا که زبدو خلقت ماسوی***بسریر رفعت کبریا نه نشسته چون تو مجللی

بظلم سکندر آبجو بطوی کلیسم فرشته خو***بسنای نو تو راه پو زضیای نار تو مصطلی

توئی آنکه خواست چو ذوالمنن زره عنایت و فضل و من***ز طلوع طلعت خویشتن بورای خویش تفضّلی

زتنزّه احدیتش زتقدس صمدیتش***بنمود سرّ هویتش زجلال ذات تو منجلی

ص :158

توئی آنمثال بدیع حق که زبعد ذات میغ حق***نکشیده کلک صبغ حق بکمال شخص تو هیکلی

ز تو صادر اول ما ذکر بتو لاحق آخر مازبر***تو خود آنمهین مقتدر که هم آخری که هم اولی

بدلیل آیه انمّا و نبص سوره هل اتی***بصریح لو کشف الغطا و خطاب سر سینجلی

به نبی ظهیر و معین توئی و امیر ملک یقین توئی***و مجیر روح الامین توئی بکاینات توئی ولی

کسی در زپرده بجز صدا نشنید و خواندترا خدا***فلقدا شار نمابدا و حماک عنه بمعزل

بحجاب قدس حریم حق توئی آن نهفته ندیم حق***که هنوز صنع قدیم حق ننموده کز نهان جلی

لمعات و جبک اشرقت و شعاع طلعتک اعتلی***ز چه روالست بربکم نزنی بزن که بلی بلی

دیدمش از یکطرف ساغر مینا بکف***خنده کنان از شعف آمده بر رقص و شور

گفتم ایا شیخ صاف کین بود از تو خلاف***این عمل جلف صاف باشد از عقل تو دور

گفت که سرّ نهان گشته بعالم عیان***جمله خلق جهان بر سر رقصند و شور

جمع شد از هر طرف منکر فضل و شرف***پیش خر خوش علف قدوره اهل غرور

تا که شنید این سرود اهل عناد و حسود***رفت بچرخ کبود عف عف کلب عقور

بر هرچه بنگرم همه فانی است در نظر***بر جمله کاینات کشیدم خط زوال

نور هدایت ار نرسد از تو بر ضمیر***عالم تباه گردد در وادی ضلال

غمهای دل به پیش تو محتاج عرض نیست***با عالم خبیر چه حاجت بیان حال

زآب قبول و آتش شوق و هوای عشق***از خاک آستان تو بسرشته ذوالجلال

اینقالب ضعیف نیاز نیازمند***این چار عنصر است مرا مبدء و مآل

غریب و بیکس و نالان چو افتادی زعجز از پا***زعرشت دستگیر آمد چمن اندر چمن بینی

همه خار مغیلان ره عشقش بزیر پا***حریر پرنیان دانی و دیبا و پرن بینی

بلی گوئی بلا خواهی بلا پوئی بلا جوئی***که تا خود را بکوی وی اسیر و ممتحن بینی

خدا خواهی خدا خوانی خدا جوئی خدا گوئی***چو وجه ذوالجلالش را بهر سرّ و عان بینی

همه اشیاء به پیشت هالک آید غیر وجه رب***چو جمله ماسوا را زیر امرش مرتهن بینی

اگر نازی کند از هم بریزد جمله قالبها***نیاز جمله عالم را به پیش ذوالمنن بینی

گدای کوی او را افسر شاهی بسی ذلت***اگرچه در برش روزی دریده پیرهن بینی

چو وجه الله امرالله ظاهر در جهان خواهی***بهر سو رو کنی آنجا جمال بوالحسن بینی

امیرالمؤمنین حیدر علی بن ابیطالب***معین انبیا یکسر بهر عهد و زمن بینی

لله و ولی الله، عین الله و جنب الله***بهر سرّی که در خلقت علی را مؤتمن بینی

علی خواهد خدا خواهد خدا خواهد علی خواهد***خطا گفتم دوی نبود علیرا گر چو من بینی

ص :162

علی اسم خدا باشد که مکنونست در عالم***علی چون روح عالم را سراپا چون بدن بینی

محرّک نیست غیر از او مسکن نیست غیر از وی***یکیرا زنده میدارد یکیرا در کفن بینی

به امر او ملک در بطن مادر میکشد صورت***برون آرد بدنیا هرچه از زشت و حسن بینی

پیمبر را ندانم منزلت چونست رتبت چند***که حیدر را باو گه عبد خوانی گه ختن بینی

رواج دین پیغمبر زتیغ آبدارش شد***بقای شرع پیغمبر به نسل بوالحسن بینی

بهر عصری امامی ظاهر از اولاد اطهارش***که تا عالم زنور او مطهر از وثن بینی

چو انوار خدا تابید بر اشرار این امت***چنانچه مهر عالمتاب را بر هر لجن بینی

زظلم و کفر آنها پر شد عالم عرصه شد تاریک***چنانچه از لجن ابری بهر دشت و دمن بینی

امام عصر غایب شد زانظار و جهان تاریک***اویس آسا جمالش را بباید از قرن بینی

وجودش لنگر ارض و سما و زیمن احسانش***جهان مرزوق و درگاهش پناه از اهرمن بینی

دم عیسی از او باشد ید موسی از او باشد***زلطف او خلیل اندر گلستان و چمن بینی

ص :163

چو برحسن خدادادش بخیل دل کنی سیری***هزاران یوسف مصری بچاه اندر ذقن بینی

چو ذاتش وصف بیچونست و اوصافش زحد بیرون***چگویم من اگرچه صدزبان اندر دهن بینی

نیاز از غیر او بکسل توسل کن بدامانش***همه شاهان عالم را گدای اینحسن بینی

قضوا فلالفضایا ما ابوحسن***ولا لهیجائها من فارس بطل

توازتهم اناس لا خلاق لهم***ارث الثعاب الاسادنی الا کل

قوماً اذا اسجر ذالود رو سهم***واستغفر والله من قول بلاعمل

طیر اذا حملوا جمل اذا اقتضوا***یا بدع ولد زناه الطیر بالجمل

یشیهون بمن سادو املا بسهم***و رزقه العین لا نحور بالکحل

تقلد العلم قوم من ذونی سفه***یفوتهم باقل فی حلبته الجدل

فخامل جهله بین الوری مثل***یرزی مقاله افلاطون فی المثل

تعمر الدهر حتی کل ناظره***فاحذر نعامه ان تکوی مع الابل

سر فی بطون الثری یا خارمقتحما***وقف علی کل رسم دارس عطل

و انع المکارم ثم اقصد مآتها***و عزایتا مهابا الفادح الجلل

ما اوحش الدار لولا فرحته الحول***ما انکدالعیش لولا سرعه الاجل

القی المکارم نفسی فی غیابتها***کانی یوسف فی اخوه جهل

واستجهل المجد مقداری فغادرتی***تعلو ملابس عزمی غبره العطل

کافی کحله فی عین ذی کمه***لواننی صارم فی کف ذیشیلل

الدهر انزلنی حتی قرنت الی***غوغاء امثلهم عثمان فی المثل

سموسنام العلی والمکرمات ولا***من ناقه لهم فیما ولا جبل

صبوالی بیعه میشومه جعلت***شوری یوصی بهالات الی هبل

اجبل قدحی بها والطرف فیه قذی***منها ولکن بسبق السیف للعدل

یا دار تبریز لاحییت من وطن***الیک عنی فمالی فیک من علل

ان کت جنه فردوس فطب نزلا***فقد و هبتک مالی فیک من ازل

دعنی و رحلی و خلامی و راحلتی***واربع علیک رضینا منک بالنقل

فیما الوقوف بدار الهون غربها***الا مکاشره الاذناب و العکل

ص :165

یاحبذا موقفی فی الربع من اضم***فی صفو عیش بلاغول ولا کسل

کم من لیال به ضحیاء مقمره***مذیر کاس المنی فیما بلاد غل

یوماً علی دجله الزور اعلی سرر***یوما علی هور کوفان علی کلل

یوماً بسامره اکرم بها سکناً***تحمی العظام بها من رفته الشمل

اخری بخیر سقاه الله من حرم***فی طیب ترهنه برد من العلل

خبات عدن بها من کل فاکهته***قطوفها ذلّلت من کف مجترل

و باسقات نخیل کاالعروس اذا***قامت وقد اسدلست للفاحم الرجل

تحکی زوارقها برجا علی فلک***تقل سیاره تفتر بالاصل

یا نفس صبراً علی ریب الزمان فلا***تخطی السلامه الا خلفه الحلل

هل تشهق العین الاکل و یخطر***ان العبون لفی شغل عن الحمل

ماللّرجال نصیب فی مغانمه***الدّهرقن ذوات القنج والشهل

هونی و مونی علی حر الظماء جدعاً***اجل شانک آن ترضین بالسمل

ان ادبرت عنی الدّنیا فلا بطر***فی جوهر السیف ما یغنی عن الخلل

حملّت اوقار عز لاتقوم علی***اقلالها یعملات السبعته الذلل

وخرت اعراق مجد وصلها حکم***وفرعها همم باالنلو متصل

و هدو نفس فلانی العیل من جزع***ولا غداه الغنی والنیل من خیل

وزانئی حیم علم قد جبلت بها***لو زالت الراسیات الصلّد لم ازل

وزید لی بسطه سبحان و اهیها***فی العلم لوعال من فی الارض لم اعل

فکم حللت رموزاً طالماً قصرت***عن حلّها حکماء الا عصر الاول

و کم ملکت کنوزاً شدّ ما جهدت***فی نیلها طلّب العلیا ولم تنل

راطنت وصیحی بهادهراً فما انتبهت***لها فکفکفت عنها کف معتقل

لا یوهن الدّهر عزمی من بلابله***البحر من صیحان الرعد فی شغل

ص :166

بین الجوانح منی ما یخلانی***من ان یکون لذی فضل ید قبلی

لو کنت استاثر الدّنیا و زهرتها***حرصاً علی صعته فی اللّیس والاکل

مکان یحخرنی من طعمها جشب***و من ملا بسهاطم من الحلل

لکنه لسماح لایسا محسنی***الا بانفاق ما فیها بلا مهل

فلو وری البوس ما قدفاته لحکی***تحب الجور لاصفا مدی الاوّل

ولو دری الجود ماقدنا به لبکی***مرّالدهور لا عوازی بکائل

ولو تکن للعلی عینان لا منتبهت***و ما شرتنی بنجس غیر محتفل

لئن حوت شخصی الدنیا فلاعجب***کم لف من دُره فی مطرف سمل

و ان زهانی اضدادی فلا ضجر***من هزوذ یحول من عین ذیکحل

و ان تخاذلنی صبحی فلا و عز***فی منعه النفس ما یکفی عن الحول

لله در عمید فی مقالته***حباه رب العلی من اهناء النزل

و انما رجل الدنیا و واحدها***من لا یعوّل فی الدنیا علی رجل

سهرت حتی حلیت الدهر اشطره***یا نومته الموت زورینی علی ملل

فان اصاب السها من ضجوتی رمد***مهلا فقد قربت شمسی من الطفل

لانرج یا صاح فی الدنیا بلوغ منی***الا لکل خفیف المقل محنقبل

انکان یاتی علی تغییر عادتها***فسیف سبط امیرالمؤمنین منی

الحجه القائم بن العسکری الحسن***الهادی سلاله طه ناسخ المثل

الاروع البطل بن الاروع البطل***بن الاروع البطل بن الاروع البطل

فتاک لامنها فلّاق هامتها***فضاض عامتها فی غیهب الجلل

خلیفه الله فیما بین لابتسی***الدنیا علی الخلق من خاف و مستمل

لولاه فی الارض ما قامت قوامها***الا وساخت بمن فی السهل والجبل

ولا اسقامت مجاری هذا الا کر***السبع الشداد علی قطب بلامیل

ص :167

ولا استدارت لها شمس علی قمر***ولا استتارت دراری تلکم الشعل

وجه المهیمن فما بین اظهرنا***وصفوه الرسل الها دین للسبل

حلاحل لوزعی حجفل بذخ***سمیدع اریحی سحج بدل

وقدراه ابنی الله حین سری***الی مقام باوج الدس متصل

مصلیاً وجهه کالبدر ملتمع***ونوره بعد فی الاصلاب منتقل

یا باحثا عن ذری علیاه معذره***قدسد دون الثر یا اوجه الحیل

ان قال لافمبیت الکون فی عدم***کما تمثل عنه الکون من آجل

یزاحمون علی استیطاف کعبته***ملائک السبع من راع و مبتهل

شمس غدت من سحاب القدس فی کلکل***لو انها کشفت یوماً لذی بخل

لصاح وجهت وجهی للذی فطر***السماوالارض عن تشریک ذی الحول

انصهصه الغمر عن قولی فقل عذرا***ابا الغریق فلا اخشی من البلل

قد حیرالملا الا علی تهلله***لولم یهلل لباهت منه فی ضلل

هذا اعتذاری فان بالغت فی بکری***الیک عنی فماصب بمعتذل

لا تدعونه الهاً اجل عن کفو***قل فیه ما شئت من وصف ولن تصل

و کیف توصف او تدری حقیقتها***ذات تعالت عن الاضداد والمثل

اعزه الله من اعضا و عزته***بفیلق مابها للدهر من قبیل

ان کفه قصبت فاالدهر فی فشل***منها و ان بسطت فالبحر فی وشل

اختصه الله مراتاً لطلعته***اذصیغ عنصره من آیه الازل

تسوی السما وجهه بالشمس حین عات***و حین زالت عرتها حمره الخجل

یا نقطه فصرت عن حل معجمها***مفاتح صورت من احرف الجمل

الیک فی العود رجعیها ولا عجب***اذانت فی مبتدیعها عله العلل

للجرمد وجزر فی طلاطمه***افیض کیفک مدّغیر منفصل

ص :168

ماالدهر الا کانسان و انت له***عین بمستحه نور الله بکتحل

ان انکرتک اناس من بنی عمه***فقد کبرت علا من طوق ذی لجل

للشمس فی الارض آیات لجاحندها***و ان غدت من غمام الجوی فی ظلل

ارض بلا حجه سبحان خالقها***عن ترک اعنامه ترعی مع الحمل

و لیس غیتبه عنهم بصائره***فانه ان رناهم غیر منعزل

یذود هذا و یسقی ذاعلی قدر***من حیث لم یشعر وافی العل والنهل

فاالشمس طالعه لیست بکاسفه***لکن عری الدهر عنها عشوه المقل

من غبره قد اثارت فی سقیفتها***انباء علاتها فی اثر مرتحل

غداه اشتغلو عن موت صاحبهم***لم یشهدوه لتکفین دلاعثل

و نا یعواسنته الماضین قبلهم***بعد النبیین حذو النعل بالنعل

فابد عوابدعه لم یخطئو قدما***فیها التخاذ بنی اسرائیل للعجل

وانکره والاحیه الطهر بیعه***وقد اهیبوبنص فی الغدیر جلی

واستغفروا امهم عن بیت عصمتها***یوماً علی بغلته یوماً علی جمل

تباهیته لم یفد نصح الکتاب ولا***نبح الکلاب لها یا شده الثمل

و بایعوا خالهم من بعد ما قتلو***بامر هانعثلا با الغی مشتغل

فاستنهضوه الی حرب الوصی علی***ایوء قاتله یا صیحه الخیل

فعسکر الرجس فی صفین فی قلل***من حزب ابلیس من خیل و من رجل

فشب نار الوغی بین الکماه من***الحربین وانهلت الانبال کالویل

فغمهم آیته الجبار فی ظلل***من الغمام بصوت کالقصیف علی

لا یلتقی شاطئا الا واتبعه*** برمیه من شهاب الغصب مشتعل

لوان ما بین قربنها لهم لفدوا***لوکان تفیع سیف الله بالبدل

قدکان یفنی شلا هم برق صارمه***لولا اعتراض دم کالویل منهمل

ص :169

یحوط حجفر شوس کانهم***ملائک حول عرش الله محتفل

کان ارماحهم فی کفهم کنس***لها ذوائب تنعی القوم باالئلل

کم رکبو من بنی صخر رحی قلل***علی سوی محور العساله الذبل

کم کبوا خیولا فی مکافحه***علی رکوب لها فی الترب منجدل

کانها سفن مددت بر اکبها***یغشاه موج ظلال السیف کالقلل

و لم تنل اولیاء نثار مآربه***سوی عتاق سه من رمح معتقل

فاستر هقیتم صفاح الخافضات علی***رفع المصاحف یالله من دخل

و سیف اشترها باللبین یحصدهم***والقوم ما بین مجدول و منجفل

حتی تشایع رای الما رقبن علی***ترک القتال فیاللخذل والفشل

فحلوه علی التحکیم و اقتنعوا***من الغنیمه بعد الکد بالقفل

ثم انتضوا سیف بقی عمدوه علی***امیر هم یالها من نکث مغترل

اصلاح ما شیعوا فی الصیف من لبن***لواجتنی برق ما سل من عمل

هیهات للقید ما قدفت من قرء***هیهات للقوس ما قدزل من اسل

فانقض فیهم ضحی کالصغر بلقطهم***بمخلب السیف بعد النصح والعذل

فلم یغدر لهم فی الارض من اثر***فی غمض دیوسن اولمح ذی سبل

هذا وکم هنوات بعدها بضوی***والرممتینن و دور من بنی سمل

لا یستجیب لسانی ان یفوه بها***فاکتف بوقعه عاشورا ولاتسل

هذا الذی حجب الانصار فنقلبت***من نور طلعه وجه الله فی عطل

لله یوم نیادی فی السماء صحی***باسمه و صماخ القوم فی غفل

تهتز ام القری بشری ابن بجعتها***و زلزلت شرف الادیان والنحل

والارض قد اشرقت من نور فاطرها***و ظلمه اللیل قدولت ولم قول

یا مومنه کلسا فدرمت غایتها***وقعت من حیرتی فی زیت الخطل

ص :170

فطانت نهتفنی صرعی مفاوزها***ارجع لاترک یا هذا ولا تغل

قدرمت سهباً عریضاً ظالما عقرت***فیه المطایا و قد انت من الجزل

یا سائراً نحو سامرا یوما بها***صرحاً بنور جلال الله مشتمل

احمل لسدّته العلیاء قافیته***من ماحض فی هواهم غیر منتحل

حال الجریض له دون القریض فلا***نوق الی هزج منه ولا رمل

لکنها نقشه من صدر ذی قلق***بین الحشی منه جرح غیر مندمل

قدجاش صدراً بها والحلق فیه شجی***مما دهنه من الاوصاب والفصل

و اذ وقفت علی باب لناحیته***ظل بن عمران فیها غیر منتعل

انزل علی هدوء واهتف لقاطنها***و اندبه عنه و قل یا کعبه الامل

غر العزاء و جل الخطب وانفصمت***عری الرجاء وسدت اوجه الحیل

صبت علی هموم شیبت لممی***لا یستطیع لها رضوی من الثل

و طاف بی ضاریات من نوازلها***تتری کسرب ذئاب طاب بالجمل

عجل فدیتک فی تنفیس ازمیتها***عنی فقد خلق الانسان من عجل

ولا تکلنی الی انفسی فتخذلنی***یا من علیه لدی الاهوال متکلی

من حاد عنک فقد اعیت مذاهبه***دهل سراب للفلا یروی من الفلل

صلی علیک منیث لعرش ما سلکت***بالوحی سبل الهدی محل الخبا الذال

ص :171

ص :172

هوالعزیز

غزلیات فارسی من کلام نیر

طاب ثراه

بسم الله الرحمن الرحیم

زد ننگ عشق کوس ملامت بنام ما***ای پیک غم ببر بسلامت سلام ما

ساقی غم و جهان خم و دل جام و باده خون***جم را خبر دهید زبزم مدام ما

چون دور چشم یار بکام است باک نیست***گو دور روزگار نباشد بکام ما

رنگ ریا نبرد زسجاده آب نیل***کو آتشی که پخته کند زهد خام ما

دل را نظر بر وزن چشم است روز و شب***تا بو که سایه زتو افتد ببام ما

ساقی چو دور باده گساری بما رسد***خون کن بجای باده گلگون بجام ما

ص :174

منت خدایرا که به تلقین پیر عشق***شد خانقاه گوشه ابرو مقام ما

صبحی اگر ببوی وصالت بشام رفت***مشگل دگر بصبح رود بیتو شام ما

عمریست سر بپای جوانان نهاده ایم***ای پیر عشق نیک بدار احترام ما

پر شد زخیل ناله و آهم فضای چرخ***نیر کشید سر بفلک احتشام ما

چشمت بغمره کشت دو صد بیگناهرا***کو داوری که داد رسد دادخواه ما

گفتم مرا تحمل ناز تو نیست گفت***عشق احتمال کوه دهد پرّ کاه ما

بیحاصل است جلوه خوبان بعهد تو***نادر در آفتاب توان دید ماه را

آنشوخ دیده بین که زنهر شکار دل***دزدد چه سان بخود زتغافل نگاه را

الله چه فتنه تو که اندر هوای تو***صلح است اهل میگده و خانقاه را

حسنت فکنده پرده زر از درون من***آری قیاس از آینه گیرند آه را

من وحشی رمیده و نرهن زچارسو***آنچشم و زلف و عارض خط بسته راه را

آنسبزه بین که سنبل رویش زسرکشی***بر باد داده خرمن مشک سیاه را

تا کی سپهر جلوه دهد مهر و ماه خویش***برکش زطرف گوشه ابرو کلاه را

نیر زدرس عشق مجازی دلم گرفت***بگشای لب ثنای شه دین پناه را

آن سرور یگانه غایب که ذات او***جام جهان نماست صفات اله را

بستی برشته سر مو پای و دست ما***گوئی برو که با تو نزیبد نشست ما

بازوی زهد پنجه عشق تو بر نتافت***برکوب طبل حسن که برگشت شست ما

این تیغ وین سپر که نیابد بهمسری***با باده بلند تو دیوار بست ما

ای آفتاب حسن تو خود پرده برمگیر***زین سوی اختیار نظر نبست دست ما

دلهای ما که خود بکمند تو بسته ایم***مشکن شکست تست نگارا شکست ما

ص :175

گفتم که زهر قهر توام کشت گفت باش***باشد که بارنی شکر آرد کبست ما

گنجشک را بمو نتوان پای بست تو***ای تار مو چگونه شدی پای بست ما

زانچشم شیر گیر حذر کن دلا که خون***از شیر فرق می ندهد شیر مست ما

ناصح اگر ملامت نیر کند رواست***آگاه نیست با تو ز عهد الست ما

منت خدایرا که بدونان نه بست دل***تا دیده برگشاد دل شه پرست ما

شاه جهانگشای علی آنکه در جهان***نام و نشان زهستی او یافت هست ما

ای بحر فضل نامتناهی دمی بجوش***کافتد هزار ماهی زربن بشست ما

بجان دوست که از درمران گدائی را***که جز درت نشناسد در سرائی را

کدام دل که در او جا کند نصیحت خلق***مگر خیال تو خالی گذاشت جائی را

بیا بصبر من و عشق خود مشاهده کن***حدیث مورچه و سنگ آسیائی را

خدا کند که گزندت زچشم بدنرسد***بدین صفت که دهی داد خود نمائی را

زحد گذشت تطاول عنان غمزه مست***نگاهدار که حدّیست دلربائی را

مرا که مفلس عورم کدام طالع و بخت***که سایه ای بسر افتد چتو همائی را

دلا بلاوه پر و بال خویش خسته مکن***که چاره نیست کمندی چنین رسائی را

به بوسه ای زدهانش بجان رضا ندهد***بتان بهیج رساندند خون بهائی را

کجاست زاهد خودبین از اینجمال بدیع***بگو بیا و به بین قدرت خدائی را

بخاکپاش نهادم سرو ندانستم***ستان زناز نه بینند پشت پائی را

غلام حضرت شاهم مرا حقیر مبین***چنانچه دیده کوته نظر سهائی را

شه سریر ولایت که بندگان درش***دهند خاتم جم کمترین گدائی را

گذشت شعر زشکر مگر ز منطق تو

برد بعازیه نیر سخن سرائی را

ص :176

چند دربند کشم ایندل هر جائی را***بیش از این صبر نباشد سر سودائی را

غمت آنروز که در کلبه دل بار انداخت***بادب عذر نهادیم شکیبائی را

مصحف روی تو با اینخط زیبا چه عجب***گر خط نسخ کشد دفتر زیبائی را

ناصحم گفت که چاهست در اینره هشدار***بست دیدار تو ام دیده بینائی را

صنما رشته جان بسته بنوش لب تست***مبر از آب برون ماهی دریائی را

خاکساران رهت را زنظر گاه مران***هیچ سلطان نکند منع تماشائی را

تا دگر تلخی بیجا نکند قند لبی***بتکلف بچشان مفتی حلوائی را

ترک این بت نتوان گفت زمن عذر برید***زاهد مسجد و قسیس کلیسائی را

از سر زلف دراز تو تمنا دارم***که زعمرم نشمارد شب تنهائی را

گل اگر ناز کند شیوه معشوقی اوست***گله از خار بود بلبل شیدائی را

تا هوای خط نوخیز تو در سر دارم***دوست دارم همه جا سبزه صحرائی را

رو حدیث لب دلبند بیاموز فقیه***کانحلاوت نبود دفتر دانائی را

کفر و دین گو سر خود گیر که زلف رخ او***بهم آمیخت مسلمانی و ترسائی را

گر ز شعری گذرد پایه شعرم چه عجب***که گذشته است زحد پایه دل آرائی را

نه گرفتاری نام و نه کله داری ننگ***نیر از دست مده عالم رسوائی را

نفس باز پسین است زهجرت جانرا***مژده ای بخت که شد عمر بسر هجرانرا

طاقت باج غمش در دل ویرانه نماند***باز هشتم بوی این دهکده ویرانرا

محترم دار غم ایدل که خداوند کرم***گرچه کافر بود اکرام کند مهمانرا

تندم از سر گذرد غافل و من غرق نگاه***نیست از تلوسه غرقه خبر طوفانرا

دل شد از معتکف گوشه ابرو چه عجب***کنج محراب بود بی سر و بیسامانرا

بنوکه تیمار غباری کند از زلف تو چشم***دمبدم تر کند از اشک پر مژگانرا

ص :177

بخدنگم چو زنی سخت بکش بال کمان***ترسم آنسو گذرد پر ز هدف پیکانرا

دست بر گردن جانان من و خلقی نگران***کو ندیدند مگر هیچ ببر چوگانرا

کوس تسلیم فرو کوب که ویران افتد***نیر آنملک که گردن ننهد سلطانرا

در کمالت چه دهم داد سخندانی را***حد گذشته است از آنصورت انسانی را

جرم دل نیست که چشم از تو بگرداند باز***اختیاری نبود کشتی طوفانی را

پرده بردار که از لطف نیارد دیدن***چشم کوته نظران صورت روحانی را

با تو همچشمی آهوی ختن عین خطاست***سحر پهلو نزند آیت یزدانی را

تا شنیدم که بویرانه بود جای پری***دوست دارم بتمنای تو ویرانی را

حسن از آن پایه گذشته است که عاشق نشوند***پرده پوشی نتوان یوسف کنعانی را

تا صبا چنبر گیسوی تو در دست گرفت***بیخت بر فرق من اسباب پریشانی را

نیر از آه نهان پر شده دل میترسم***دود بالا رود این آتش پنهانی را

صنما نه میل مسجد نه سر کنشت ما را***که قمار عشق از این غم همه داد گشت ما را

بفدای شورت ایعشق نه چنان ببر زهوشم***که بدفتر جنون هم نتوان نوشت ما را

دو هزار سنگ طفلان خورم هنوز سبزم***زفرح که پیر دهقان بره تو کشت ما را

زنظر تو شاه خوبان مفکن بهل نگارا***که مصوّران کج بین بکشند زشت ما را

نیم ار گل بهاری که بگلشنم بکاری***بگذار جای خاری بکنار کشت ما را

کشم آنخدنگ مژگان بدل و خوشست وقتم***که زغفلت آنکمانش زنظر نهشت ما را

نی من بخاک غم کن چوکشی زسنگ جورم***که سروش پاک طینت زغمت سرشت ما را

زخدا یگان محشر بود ار قبول نیر***تو بهل کشد بدوزخ ملک از بهشت ما را

ص :178

کس نزد پای بگویت که نه سر داد آنجا***روید از خاک مگر خنجر بیداد آنجا

زلفت ار گرد برانگیخت زشهری چه عجب***خاک یکسلسله دل آمده بر باد آنجا

بهوای گل رویت چمنی باز نماند***که نیامد دل شوریده بفریاد آنجا

چه فتاده است در آنکوی که نگذشت بر او***باری از قافله دل که نیفتاد آنجا

خوشمقامیست فرح بخش خرابات مغان***بود از مغبچه کان تا ابدآباد آنجا

گر بصحرای جنون بگذری ای باد صبا***می بیار از دل زنجیری ما باد آنجا

نیرا بادیه عشق عجب دامگهی است***که رود سر زده صید از پی صیاد آنجا

از حد گذشت جلوه فروهل نقابرا***زین تیره روز تر مپسند آفتاب را

معذورمی ایصنم همه گر تندی است وجور***مستی و از خطا نشناسی صوابرا

میگفت دل چو میزدمش بوسه بر دهان***باید کشید تلخی این شکر ابرا

تا شست چشم مست تو تیر و کمان گرفت***از چشم فتنه برد تمنای خواب را

گفتم میانه دولت چیست گفت هیچ***ای من ببوسم آن لب شیرین جواب را

بردی چو هوش من ز سر ایدوست دستگیر***دانی که اختیار نباشد خراب را

هرگز درم درآید و پندارمش که اوست***چون تشنه ای که آب شمارد سراب را

رشگ آیدم که افتد از او سایه بر زمین***ای آسمان دریچه به بند آفتاب را

زاهد ز ذوق حور برقص است و در نماز***دیگر مگو که عشق نباشد دواب را

نیر شکیب از او بتغافل توان نمود***از یاد تشنه گر بتوان برد آب را

سالها گوشه غم بود دل ریش مرا***باز عشق آمد و افکند به تشویش مرا

صورت شیخ گرفتم بنظر جلوه نداشت***بعنایت نظری ای بچه درویش مرا

با کمند سر زلفت همه چشم است بچشم***مردم ارنام کند صوفی بدکیش مرا

ص :179

نیمه جانی بستن از من و عذر مپذیر***که گمان نیست که مقدی هله زین پیش مرا

همه شور است که افکنده لبانت بعراق***ای همه شور نگاهی بدل ریش مرا

باز کن طره چل تار که از یاد برفت***ذکر صد دانه زهاد کچ اندیش مرا

مده بباد سر زلف عنبر آسارا***روا مدار پریشانی دل ما را

ببند دیده چو مجنون زهرچه جز رخ دوست***اگر مطالعه خواهی جمال لیلی را

چه جای ضعف من ناتوان که قوت عشق***زآسمان بزمین آورد مسیحا را

گذشت وعده وصل ایصبا ببین بخدا***که برکشید بدام آنغزال رعنا را

بتی که سر نشناسد ز پا کجا داند***چه حالتست اسیران بی سر و پا را

نظر خطاست بدیوار مهوشان کاینقوم***بسحر غمزه ببندند چشم بینا را

بی می نتوان بردبسر فصل خزانرا***ساقی بده آنجام پر از خون رزان را

ترسم که کند فاش دگر راز نهانرا***از دیده که میریزدم این اشک روان را

از پیر و جوان برده دل آن ترک جفاجو***تا عیب نگیرد پدر پیر جوان را

گر باد خزان خون رزان ریخت بگلزار***بر خون رزان ده ثمن برگ خزانرا

بگرفت دل از صحبت زهاد سبک مغز***یاران بمن آید مر آنرطل گرانرا

صحن چمن از چیست زر اندوه وگرنه***خاصیت اکسیر بود باد وزان را

در پرده حسن روی تو شد پرده در مرا***ایوای اگر ز پرده درآید بدرمرا

جز خون دل که ریزدم از دیده برکنار***حاصل نشد ز نخل محبت ثمره را

سر بر نگیرم از درت ار فی المثل بسر***ریزند سنگ طعنه ز هربام و در مرا

ص :180

گم گشت دل بظلمت زلفش خدایرا***کو خضر رهروی که شود راهبر مرا

دست طلب نمیکشم از پای بوس تو***خواهد اگر بکوی تو فرسود سر مرا