ص: 2

کلیة حقوق محفوظ می باشد

مرکز پخش: خیابان خسروی نو _ بازار بزرگ فرش _ انتشارات ولایت

تلفن: 2221317 _ 09151576003

ص: 3

هدیه به ساحت قدس پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله و سلم

و اهل بیت علیهم السلام و والدین و حق داران.

نویسنده: سیّدمحمّدطاهر مدرّسی

ص: 4

ص: 5

در این کتاب می خوانید:

پیشگفتار :  دربارة جایگاه اهل بیت و ذریة پیامبر صل الله علیه و آله و سلم

فصل اول :  شناخت و ارزیابی سرزمین سوریه

فصل دوم :  سیمای عقیلة بنی هاشم حضرت زینب علیها السلام

فصل سوم :  سیمای حضرت رقیّه علیها السلام و...

فصل چهارم :  زیارتگاه های باب الصغیر

فصل پنجم :  مسجد جامع اموی و زیارتگاه های آن

فصل ششم :  زیارتگاه های کوه قاسیون (صالحیه)

فصل هفتم :  سایر زیارتگاه های سرزمین سوریه

خاتمه: یادآوری های شایسته ، برخی از اشعار

و زیارت نامه ها و ...

ص: 6

ص: 7

فتح شامات و جنگ یرموک                 40

- نخستین حاکم شام                         41

- تحولات مهمّ سیاسی سوریه                  41       

- حافظ اسد و سوریه                       43

- سرزمین شام و روایات                     44

فرهنگ سوزی                            44

 - واژه دمشق و نام های آن                      45

 - دمشق در آیینه تاریخ                        45       

 - نخستین بنیان گذار دمشق                      46                    

 - باغ ارم و بهشت شداد!                       47

 - درهای تاریخی دمشق                     48

 - دمشق در پنجة حوادث تلخ پس ازفتح            49                                              

 - نخستین جنایت یزید                     49

 -  دومین جنایت یزید، یورش به مدینه منوره           49

 - یزید و به آتش کشیدن خانه توحید                  50    

قربانی خلافت خیالی                     50

- سرآغاز حکومت آل مروان                        51

- سرآغاز حکومت بنی عباس                        52    

- دمشق و سردمداران آن                     52    

- درخشش روز افزون حقیقت                        53

ص: 8

فصل دوم :  سیمای حضرت زینب علیها السلام            55      

- طلوع خورشید                            56      

- نام گذاری حضرت زینب علیها السلام                    57

- لقب های حضرت زینب علیها السلام                       58

- کنیه های حضرت زینب علیها السلام                      59

- زینب علیها السلام و ریشه خانوادگی                 59

- زینب علیها السلام  در دوران کودکی                        61

- زینب علیها السلام و پرورشگاه وحی                   62

- پرتوی از دانش زینب علیها السلام                      62

- زینب علیها السلام در سوگ خورشید               63

- حضرت زینب علیها السلام و ازدواج                     64

- زینب علیها السلام مادر شهدا                        65

- حضرت زینب علیها السلام چند فرزند داشت؟             66

- زینب علیها السلام جانشین مادر                       67

- زینب علیها السلام در دانشسرای تفسیر                 68

- جایگاه زینب علیها السلام در علم رجال               69

- زینب علیها السلام و رسالت عاشورا                        70

- درخشش زینب علیها السلام در خطبه های آتشین           71

- زینب علیها السلام و حفظ جان امام سجاد علیه السلام             72

- زینب علیها السلام در محراب عبادت                        74

ص: 9

روش خواندن نمازهای نافله                  76

- زینب ذریة طیبه                          77

نتیجه مهم                             80

- عمران کیست؟                             81

برگزیدگان آل ابراهیم و آل عمران           82

- تحقیق در مدفن حضرت زینب علیها السلام                 83

مدفن حضرت زینب علیها السلام در مدینه                83

زینب در مصر- قاهره «قنطرة السباع»«حمراء القصوی»  84

ارزیابی نظریه یحیی بن الحسن عبیدلی      85

اسامی برخی از مورخان مهمّ مصری           86

چند نکته مهم و قابل توجه                88

نتیجه نظریه دوم                     89

 - حرم و بارگاه مصر از کدام زینب است ؟             90

منشاء اشتباه                          90

- خوشه خورشید در دمشق (زینب علیها السلام در زینبیه)       91

- ویژگی های حرم حضرت زینب علیها السلام                 92

- نکته جالب و قابل توجه                        93

- خلاصه نظریات درباره فرزندان علی علیه السلام             94

- حضرت زینب علیها السلام و سفر دوم به شام            95

- زیارت حضرت زینب علیها السلام                         97

- در شعاع خوشه خورشید ( مراقد مهمّ کنار حرم )       99

ص: 10

فصل سوم : سیمای حضرت رقیه علیها السلام                    101

- دمشق و دوّمین زیارتگاه                               102

تذکر قاطع و جدّی                              103

- تحقیق درباره حضرت رقیه علیها السلام                        104

 - حضرت رقیه علیها السلام = زینب بنت الحسین علیه السلام                 107

 - برخی از کتب قدیم و نام رقیه علیها السلام                               108

- نام رقیه در بیان امام حسین علیه السلام                     109

- زیارت حضرت رقیه علیها السلام                                111

- ارتحال جانسوز حضرت رقیه علیها السلام                       112

حضرت رقیه علیها السلام را چند ساله گفته اند؟                 114

 - حرم حضرت رقیه علیها السلام در آیینه تاریخ                     115

- مرقد حضرت رقیه علیها السلام در نگاه عامه                       117

- مرقد حضرت رقیه علیها السلام و امر عجیب                                  118

- داستانی عجیب تر                                        120

- باز اعجاب انگیز                                    121

- حضرت رقیه علیها السلام و کرامات اعجاب انگیز                         122

نجات زن و فرزند یک مرد یهودی ...                  122

شفا یافتن یک زن مسلمان                       123

گاهواره کوچک                                 124

فصل چهارم – زیارتگاه های باب الصغیر                   127

ص: 11

- قبرستان باب الصغیر                             128

- تعداد شهدای کربلا                                    129

- سرهای شهدا در سفر کوفه و شام                        130

- جدا کردن سرهای شهدای کربلا علیهم السلام                           130

- تقسیم کردن سرهای مبارک شهدا علیهم السلام                   130

- آیا  سر حرّ بن یزید ریاحی رحمة الله را از بدن جدا کردند ؟              131

- وارد کردن سرهای شهدا به کوفه                            132

- اهل بیت علیهم السلام در کوفه                              134

- ورود سرهای شهدا و اُسرا به شام                      135

- سرهای شهدا در شام                           136

- مدفن مطهر سرهای شهدای کربلا                          137

- مرقد مطهر سرهای شهدا                                    140

- مرقد حضرت سکینه دختر امام حسین علیهما السلام                   140

- مرقد ام کلثوم صغری دختر علی علیه السلام                   142

- مرقد عبدالله بن امام سجاد علیه السلام                      143

- زندگانی فاطمه صغری دختر امام حسین علیه السلام             143

جایگاه فاطمه صغری علیها السلام از نظر دینی و علمی             143

- فاطمة  صغری علیها السلام در مدینه                         145

- حرم منسوب به فاطمة صغری علیها السلام                           146

- مدفن فاطمة  صغری علیها السلام در کجاست؟                   146

- مرقد عبدالله بن امام صادق علیه السلام                        147

ص: 12

- قبرمنسوب به عبدالله ابن جعفر طیار                           148

-  مدفن عبدالله بن جعفر طیار درکجاست؟                   149

- مرقد های:حمیده، أسماء و میمونه                               149

- مرقد فضه، خادمة حضرت زهرا علیها السلام                               150

ویژگی های فضه                           150

- مرقدهای اُم سلمه و اُم حبیبه همسران پیامبر صل الله علیه و آله و سلم               152

- مقبرة باب الصغیر ومدفن برخی از دودمان رسالت             152

- زیارت مرقدهای مؤمنان                                154

- مدفن سرمبارک محمد بن ابی بکر                        154

- قبر مسوب به بلال مؤذن                                155

- سایر قبرهای معروف                              156

فصل پنجم :مسجد جامع اُموی                     157

- جایگاه محل مسجد اموی در ادیان پیش از اسلام               158

- مسجد جامع اموی در تاریخ اسلام                             159

- مهمترین بنای مسجد در زمان ولید                               160

- نکته های قابل توجه                             161

- فهرست گونه ای از توسعه و بازسازی مسجد              162

- آتش سوزی های مسجد                              163

- قبّه ها (گنبد ها) ی مسجد اموی                       165

 قبة المال                                   165

ص: 13

 قبّة الفواره یا صخرة قربان                        166

 قبّة الساعات                                 166

 قبّة النسر یا عقاب                           166

- مناره های مسجد جامع اموی                       167

 منارة البیضاء = منارة سفید                       167

 مناره و مأذنةُ العروس                             167

 مأذنة الغربی                                168

 - درهای مسجد اموی                               168

درهای فعلی مسجد جامع                         169

- شبستان مسجد جامع اموی                               169

- محراب های چهارگانه شبستان مسجد                     170

- منبر مسجد جامع                                171

- مشاهد چهارگانه خلفا                            171

مصحف عثمانی                             172

- مسجد اموی و مقام های پیامبران علیهم السلام                      172

مرقد و مقام حضرت هود علیه السلام                       173

مقام حضرت خضر علیه السلام                          174

مکان نزول حضرت عیسی علیه السلام                              174

محل غسل تعمید مسیحیان                        175

مقام و مرقد حضرت یحیی علیه السلام                    175

داستان شگفت آور                      176

ص: 14

مرقد مبارک سر حضرت یحیی علیه السلام                  177

- مقام رأس الحسین علیه السلام                               177

مرقد مطهر رأس الحسین علیه السلام و نتیجه             178

محل استقرار اسیران خاندان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم              180

مقام و محراب امام سجاد علیه السلام                  180

فصل ششم - زیارتگاه های کوه قاسیون و...         182

کوه قاسیون                                       183

ویژگی های کوه قاسیون ( صالحیه )                      184

-  قاسیون و سکونت حضرت آدم علیه السلام                               184

-  محل سکونت مادر حضرت مریم علیها السلام                     184

- پناهگاه حضرت عیسی و مادرش علیهما السلام                    185

- محلّ کشته شدن حضرت هابیل علیه السلام (مغاره الدم)                   185

-  قبر حضرت هابیل علیه السلام                              186

- جامع القدم                                          187

- مقبرة منسوب به حضرت موسی علیه السلام                     188

- محل ولادت حضرت ابراهیم علیه السلام                        188

- ویژگی های «مسجد جامع ابراهیم علیه السلام»                    189

-  مغاره الجوع  (جوعیه) و مغاره الدم                           190

-  جایگاه عبادت و نماز پیامبران                      191

- ربوه و محل سکونت حضرت عیسی و مادرش علیهما السلام                191

ص: 15

- کوه قاسیون و غار منسوب به اصحاب کهف                          193

- غار اصحاب کهف در کجاست؟                        194

- مرقد دحیه کلبی رحمة الله                                 196

- مرقد محمدبن حسن و ابوالقاسم بن محمدبن الحسن              197

- مقبره فرمانده والامقام اسامه بن زید رحمة الله                           197

- قبر منسوب به سعد بن ابی وقاص                       198

- ضریح حزقیل                                198

- قبر منسوب به سکینه بنت علی علیه السلام                                 199

- قبر مؤذن پیامبر صل الله علیه و آله و سلم حضرت بلال حبشی رحمة الله                          200

- قبر سعد بن عباده                                         201

-  زیارتگاه مهم- مرقد حُجر بن عُدَی رحمة الله و یارانش                     202

- ویژگی های شخصیتی حُجر بن عُدَی رحمة الله                        203

- دستگیری و شهادت حُجر بن عُدَی رحمة الله                    205

- یاران حُجر بن عُدَی رحمة الله                              208

- داستانی از صیفی رحمة الله                               208

- مقبره ابی مسلم خولانی                               209

- مقبره ابی مرثد کنّاز                            210

- مقبره تمیم الداری انصاری                           210

- دیر صیدنایا یا مقام حضرت مریم علیها السلام                      210

فصل هفتم- اماکن زیارتی برخی از استان های سوریه     211

ص: 16

الف- استان حلب                             212

- نام گذاری حلب                                          213

- بنیان گذار حلب و نام های آن                        213

- اهمّیت فتح حلب                                          214

- اماکن زیارتی شهر حلب                                        215     

- مشهد الحسین علیه السلام؛ یا مسجد النقطه                                          215

سه نکته شگفت آور                             217

امواج قطره خون                               218

- سرآغاز مسجد النقطه                             219

-  مشهد المحسن بن الحسین علیه السلام                             220

-  پیدایش معجز آسای مشهد المحسن علیه السلام                          221

-  ساختار مشهد المحسن بن الحسین علیه السلام                         222

 - کتیبه های پیرامون مشهد المحسن                                 222

-  مرقد حضرت زکریای پیامبر علیه السلام                         223

-  مرقد امام زادة شهید، معروف بن جُمر رحمة الله                     224

-  محلِ مقام سر مبارک حضرت یحیی علیه السلام                     224

-  مقام حضرت ابراهیم و حضرت خضر علیهما السلام                     225

-  مشهد علی بن ابیطالب علیهما السلام                                  225

-   مرقد ابن شهر آشوب رحمة الله                               226

-  مقابر علمای بنی زهره                             226

-  مرقد شهید شیخ اشراق                              227

ب _ استان رقه = صفین                         228

- باب علی علیه السلام                                  228

ص: 17

- مرقد مطهر شهید عمار بن یاسر رحمة الله                        229

- ویژگی های عمّار بن یاسر رحمة الله                        230

- شهادت عمّار بن یاسر رحمة الله                            233

- مرقد و بارگاه اویس قرنی رحمة الله                        224

- محل دفن شهدای صفین                            236

- مقبره منسوب به اُبی بن کَعب                          236

ج- استان حِمص                             237

- مرقد قنبر رحمة الله غلام امیرالمؤمنین علی علیه السلام                   237

- ابو حمراء هلال بن حرث                              238

- مقبره ثوبان                                   239

- مسجد و مقبره خالد بن ولید                         239

- سفینه، مهران بن فروخ                              240

- مرقد فرزندان جعفر طیار علیه السلام                      240

- مسجد و مقبره عمر بن عبدالعزیز                          241

-  نیم نگاهی به کارنامه عمر بن عبدالعزیز                  241

- مقبره تعدادی از صحابه                              243

د- استان سویدا                               244

- شهر بُصری در تاریخ اسلام                         244

- کلیسای بُحیرای راهب «محل ورود پیامبر صل الله علیه و آله و سلم»              244

- مسجد مبرک یا ناقه «محل نشستن شتر پیامبر صل الله علیه و آله و سلم»               245

خاتمه                                 247

الف- یاد آوری های مناسب و شایسته                     247

ب- برخی از اشعار و سروده ها                  262-251

ص: 18

ج- برخی از زیارت نامه ها:                             263

إذن دخول به روضه های مقدسّه                           266

زیارت نامه مخصوص حضرت زینب (سلام الله علیها)                 267

متن زیارت نامه امام زادگان علیهم السلام                           273

زیارت نامه حضرت رقیه علیها السلام                            274

زیارت نامه دیگری برای امام زادگان علیهم السلام                   275

زیارت نامه مقام رأس الحسین علیه السلام                         276

زیارت نامه حضرت سکینه دختر أمیرالمؤمنین علیه السلام                 278

زیارت نامه حضرت ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین علیه السلام              279

زیارت نامه حضرت سکینه دختر امام حسین علیه السلام              280

زیارت نامه سرهای مطهر شهدا علیهم السلام                           281

زیارت نامه شهدا علیهم السلام                                 282

زیارت نامه پیامبران علیهم السلام                                  283

زیارت نامه همسران رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم                          284

زیارت نامه حضرت هابیل فرزند حضرت آدم علیهما السلام               285

زیارت نامه عمار یاسر رحمة الله                                 286

زیارت نامه اُوَیس قرنی رحمة الله                                 287

زیارت نامه حجر بن عدی و یارانش                            288

زیارت نامه بلال حبشی مؤذن پیامبر صل الله علیه و آله و سلم                     290

زیارت نامه فضّه، کنیز حضرت زهرا علیها السلام                       291

زیارت نامه اسماء بنت عمیس، حمیده و میمونه                292

زیارت نامه اهل قبور                             293

چند پیشنهاد مهم                           295

منابع عمده ی تحقیق                                 298

ص: 19

ص: 20

بوده اند و بر بلندای سیر تکاملی این خط، کامل ترین دین (اسلام) و جامع ترین کتاب (قرآن) را به وسیلة آخرین سفیر سرافرازش سید و سرور انبیاء9 فرستاد که تا رستاخیز برای جهان و جهانیان پایدار باشد.

(وَ مَا أَرسَلنَاکَ إِلَّا رَحمَةً لِلعَالَمِینَ)(1)

آن گاهی که به حکمت بالغه حق، خط رسالت و نبوت پایان  پذیرفت پاکانی از دودمان ختم رسولان9 را تحت عنوان ولایت و امامت مقرر داشت که بدون تردید امامت، همسان  نبوت امری است الهی وجز ذات هستی بخش آن را نتوان انتخاب کرد ، آن گونه که به خلیلش فرمود: (إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِمَاماً...) (2)

آری انتخاب رسولان  و امامان  از جانب اوست (اَللهُ أَعلَمُ حَیثُ یَجعَلُ رِسَالَتَهُ) (3)

و چه ارزنده است این انتخاب و چه اهداف والایی در این انتخاب مورد نظر است. انتخاب معصومان  شایسته از ذریه طیبه (ذُرِّیةً بَعضُهاَ مِن بَعضٍ) به  منظور پاسداری از مکتب وحی، حِراست از آرمان های پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله و سلم، رهبری جامعه، حفظ ارزش ها، اجرای

ص: 21

مقرّرات الهی، تفسیر کتاب آسمانی، برقراری حکومت عدل  نبوی و... خواهد بود؛ زیرا پس از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم تنها آنان مقام والای مرجعیت دینی را خواهند داشت که اگر خداوند خورشید آسمان رسالت را به سوی خود فراخواند، اشعه تابناک خورشید منظومه عصمت در دوازده برج هستی با ولایت تکوینی جهان شمول و در عمق باورهای باورمندان ولایت تشریعی سعادت گستر را فروزان ساخت تا برای بشریت بل کائنات نه تنها راهنما که راهگشا، راهبر، نورافکن و میزان حق مدار باشند.

«وَالسَّماءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ المِیزَانَ»(1) خداوند، آسمان وجود پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را به بلندای جوار قرب خود بالا برد و میزان وجود أمیرالمؤمنین علی علیه السلام (و فرزندانش) را جایگزین کرد.

از این روست که استوانه های دوازده گانه اشعه هدایت گر خورشید نبوت و ولایت که ازسرچشمة جوشان پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم و زهرای اطهرعلیها السلام الگو گرفته اند (لَقَد کَانَ لَکُم فی رَسُولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ)(2) ، سراپرده دین و دین مداران را استوار نگه داشته و از پرتو آن، هاله های نور افشان، جهان را در آغوش گرفته اند، زیرا تنها از اهل او، ذریه او و دودمان او هستند که خداوند آنان را پاک و بی آلایش قرار داده است (إنِّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ

ص: 22

وَ یُطَهِّرَکُم تَطهِیراً)(1) تا بی نقص و بی آلایش در پناه دین، قرآن، علم لدنی، عصمت و ولایت، جهان را اداره و جهانیان را رهبری کنند و خدا جویانِ مکتب قرآن نیز موظّفند تا به شهر دانش نبوی از در علوی گام نهند و حکمت های نبوی را از زبان علوی که جانشین بحق اوست بشنوند !(أَنَا مِیزَانُ الحِکمَةِ وَ عَلِیٌ لِسَانُهُ) (أَنَا مدینة العلم و علیٌ بابُها)(2) و بحق امانت دار دو امانت بزرگ نبیّ خاتم صلی الله علیه و آله و سلم باشند که تا ورودی چشمة زلال کوثر هم از یک دیگر جدا نخواهند شد.

! (إنِّی تَارِکٌ فِیکُم الثَّ_قَلَینِ کِتَابَ اللهِ وَ عِترَتِی أَهلَ بَیتِی وَ إِنَّهُمَا لَن یَّ_فتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الحَوضَ) (3)

دستور خلل ناپذیر خداوند این است که دین و قرآن را از اهل آن (پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و أهل بیتش علیهم السلام ) باید فرا گرفت (فَاسئَلُوا اَهلَ الذِّکرِ إِن کُنتُم لَاتَعلَمُونَ)(4) و (أهلُ البَیتِ أَدرَی بِمَا فِی البَیتِ) و مسلّم است که اهل بیت علیهم السلام بسان استوانه های اشعه خورشید نبوّت اند که خود و خوشه های آن ها جهان را در چشم انداز شان تابناک ساخته اند، آری همان خوشه های خورشید نبوّت و امامت (امام زادگان شایسته و ذریه و نسل  نبوی و علوی) اند که در هر سرزمینی، در هر

ص: 23

افقی و در هر مرقد و مضجعی با جلوه خدایی تابیده اند تا نور افشان های فرا راه دین مداران خداجو و دلباختگان مکتب آسمانی و اسلام ناب محمّدی صلی الله علیه و آله و سلم باشند. و تا باورمندان، شیعیان و پیروان شان از نور بیان، از سیره سعادت گستر و از زیارت مراقد درخشان آنان بهره ها ببرند و درس ها بگیرند.

زیرا آنان انوار خدائی اند که نه تنها خاموش نشده اند بلکه درخشش روز افزون داشته اند (وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوکَرِهَ الکَافِرُونَ) (1) و نه تنها فراموش نشده اند که پرچم های حق مظهر و مناره های عدالت محور و حرم های حقیقت منظرشان از هرکوی و برزنی استوانه هایی از نور شده اند که از خاک تا به افلاک و فراتر از منظومه شمسی رفته اند (فِی بُیُوتٍ اَذِنَ اللهُ اَن تُرفَعَ وَ یُذکَرَ فِیهَا اسمُهُ) (2)

و نه تنها حرم امن الهی و حرم مطهّر نبوی صلی الله علیه و آله و سلم ، که نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و خراسان از نظر فیزیکی مطلع خورشید نبوّت و امامت شده اند، و شعاع آنان زمین و زمان را در هم نَوَردیده است. آنگاه خوشه های خورشید، افق های عراق، ایران، مصر، افغانستان، سرزمین شام، سرزمین های عربی، آسیای مرکزی و شبه قاره هند و... را در برگرفته و مایه هدایت، سعادت و برکت شده اند.

«خورشید یکی و نور او هر طرف است.»

ص: 24

چشم انداز کتاب حاضر خوشه های خورشیدی است که در سرزمین شامات «سوریه» یا «دمشق» پرتو افکنده اند، همان ها که غروب فیزیکی و طلوع معنوی داشته اند و بدون تردید این خوشه ها از همان شاخه های شجره طیبه طوبی و عطیه ویژه از کوثر خداوندی است (إِنَّا أَعطَینَاکَ الکَوثَرَ...)(1) آری، از نسل او و مصادیق ذوی القربی هستند که مودّت به آنان مزد رسالت و کم_ال دیانت معرفی شده است. (قُل لَا أَسئَلُکُم عَلَیهِ أَجراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی القُربَی) (2)

مودّتی که به شعار بسنده نخواهد شد و مرحله تکاملی محبّت عملی آن از عمق جان و باور سالم در ابعاد زندگانی متبلور و ثمر آفرین باشد. و بایست از پلکان معرفت، عقیده، ایمان، اطاعت، عشق ورزی، و زیارت آنان (در زندگی و پس از ارتحال شان) صعود کرد تا به این باور رسید که نتایج پربار مودّت خاندان رسالت از آن امّت و اوج کمال آنان خواهد بود. آن گاه به هدف نهایی که همان رسیدن به خدا باشد از راه این مودّت ناب خواهد بود. (قُل مَا أَسئَلُکُم عَلَیهِ مِن أَجرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَّ___تَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلاً) (3)

ص: 25

که آن_ان نه هدف بلکه وسیله اند و راهگش_ا به سوی خالق یکت_ا. (وَ ابتَغُوا إِلَیهِ الوَسِیلَةَ) (1)

آری رفتن به حرم های آنان، زیارت آنان، دعای آنان، شفاعت شان، فراگرفتن دانش و حکمت آنان، شناختن حرم ها و مراقد آنان، زنده کردن فرامین آنان، رونق دادن آثارشان، توسعه فرهنگ آنان، بار سفر بستن برای دیدار و زیارت آنان و زنده کردن سیره و سنت آنان همه و همه وسیله هایی هستند برای به دست آوردن رضای خدا و رسیدن به کمال لایق انسانی که همه چیز از آن خداوند است و ما بندة او...

آری منظور اوست، معبود اوست، (إِیَّاکَ نَعبُدُ وَ إِیَّاکَ نَستَعِینُ) و پرستش جز او شرک و گناه نابخشودنی است (وَ قَضَی رَبُّکَ أَن لَاتَعبُدُوا  إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالوَالِدَینِ إِحسَاناً) (2)

و به یقین مسلمانان خداجو از راه اطاعت و پیروی از پیام آور وحی به او خواهند رسید، (قُل إِن کُنتُم تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونِی یُحبِبکُمُ اللهُ ...)(3)  طرح محبّت و عشق ورزی بنده به خدا و پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، مخروطی است حیات آفرین و سعادت گستر که  در تداوم آن  پیشوایان معصوم و امامان برحق و فراتر از آن دودمان رسالت و اهل بیت عصمت علیهم السلام

ص: 26

را نیز در بر خواهد داشت و همه به امر خدا و برای رسیدن به خداوند است. کلّیه امور عبادی واجب (نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات و...) و امور عبادی مستحب (ذکر، دعا، صدقه ، عیادت مریض، زیارت کعبه، زیارت پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، زیارت امامان، زیارت ذریة پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و زیارت اصحاب متدیّن و اخلاصمند رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم، همه و همه قُربَةً إلَی الله و برای کسب رضای خداوند است. (قُل إنَّ صَلَاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحیَایَ وَ مَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ العَالَمِینَ ...) (1)

چشم انداز نتیجه

در نتیجه این که اگر ما به زیارت حضرت زینب علیها السلام می رویم، اگر مرقد رقیه، ام کلثوم، سرهای شهدا و امام زادگان علیهم السلام و برخی از اصحاب رسول خدا صل الله علیه و آله و سلمرا زیارت می کنیم برای رضای خداوند است؛ زیرا آنان لایق و خدمت گزاران دین بوده اند و زیارت مؤمنان از سنّت حسنه رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم است که در بقیع رفته و در حق مؤمنین دعا می فرمود و افزون بر آن امام زاده های متدیّن همانند حضرت زینب علیها السلام حق ویژه ای بر مسلمانان عالم دارند. و درباره زیارت ذریه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم روایاتی آمده است که در این جا به ذکر یک روایت بسنده می شود:

ص: 27

! عن رسول الله9:«مَن زارَنی اَو زارَ أَحَداً مِنْ ذُرِّیَتِی زُرتُهُ یَومَ القِیامَةِ فَأَنقَذْتُهُ مِنْ أَهْوَالِهَا»

- پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم: « هرکس مرا یا یکی از ذرّیّه و فرزندان مرا زیارت کند روز قیامت او را زیارت می کنم و از هول و هراس آن روز نجاتش می دهم.»

ص: 28

ص: 29

فصل اول آشنایی با سوریه

در این فصل بر اساس نیاز و تقاضای زائران به معرفی اجمالی سرزمین سوریه پرداخته شده است تا راهگشایی برای زائران و پژوهشگران باشد.

ص: 30

ص: 31

جنوب)، عراق (در شرق و جنوب شرقی)، لبنان (در غرب) و فلسطین اشغالی (در جنوب غربی) .

ص: 32

ص: 33

ص: 34

یکسان به کار می رفته است (آشوری = آسوری) « که در اثر کثرت استعمال توسط اعراب حرف « آ » حذف شده و حرف « _ه » تلفّظ شده است.»

نام سوریه برای نخستین بار در اثر « هرودوت » استعمال شده است که بر لبنان شرقی اطلاق می شده است.(1)  و از دوران یونانی ها به بعد برای تمام منطقه این نام نهاده شد.(2) و امّا ریشه دینی این که  گاهی به پیروان کنیسه قدیم، سوریه یا کنیسه سریانیه (کاتولیک) گفته می شده است. ( و این نام از کنیسه به منطقه استعمال شده است ) که نام  خاص بر عام در اثرکثرت توجه و کثرت استعمال اطلاق گردیده  است.

ص: 35

این سرزمین پیش از میلاد بارها به تصرف مصریان، آشوریان، بابلیان و ایرانیان درآمد.(1) و پس از آن سلوکی ها، ساسانی ها و رومی ها (بیزانس) در آن سرزمین حکومت کردند.(2)

در قرن هفتم میلادی (قرن اول هجری) با نور تابناک اسلام این خطّه روشن گردید و به دست مسلمین فتح شد.

ص: 36

شهادت رسانید. این اوّلین شهید مرز شامات بود و بسیّار برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ناگوار بود لذا مسلمانان را برای انتقام خون او دعوت فرمود.

2- نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم گروهی از معلّمان قرآن را برای تبلیغ اسلام و آموزش قرآن به سرزمینی در همان منطقه اعزام کرد. سپاه تبلیغ با مخالفت ناگهانی مواجه شدند و متأسفانه در مقابله با مهاجمان به شهادت رسیدند جز یک نفر که با تن مجروح، جان به سلامت برد و خبر را به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم رسانید.(1) این دو حادثة جانگداز وتحرّکات مرزی رومیان علیه مسلمانان، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را برآن وا داشت تا با جهاد مقدّس و نشان دادن قدرت اسلام، آنان را مواجه با شکست کند و انسان های در بند و سرزمین های تاریخی را با قدرت اسلام  نجات بخشد، از این رو طرح جنگ موته و تبوک را شخصا ً پی ریزی کرد  و... (2)

ص: 37

بخشید و فرامین بسیار ارزنده را در بیانیه خویش ایراد فرمود و تا منطقه «ثَنیَةُ الوِدَاع»  سپاه را  مشایعت  کرد.(1)

در این جنگِ نابرابر سپاه اسلام در منطقة « موته » فداکاری فوق العاده کردند و حضرت جعفر طیار علیه السلام به شهادت رسید. سپس معاونانش به ترتیب جام شهادت را سرکشیدند، اما توانستند که فرمانده سپاه روم و عدّه ای کثیری از سربازان دشمن را به خاک هلاکت بیاندازند، گرچه سپاه اسلام نتوانست به پیروزی چشم گیری نایل آید اما این غزوه زمینه نفوذ به سرزمین شام را برای مسلمانان فراهم ساخت و سپاه صد هزار نفری قیصر روم، شجاعت، ایثار و شهادت طلبی  لشکر اسلام را به نظاره نشستند و دانستند که روزی سپاه اسلام این سرزمین را  فتح خواهندکرد.

ص: 38

با توجه به شرایط سیاسی و نظامی، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، حضرت علی علیه السلام را رسماً در مدینه جانشین خود قرار داد و خود با سی هزار نفر مجهّز به مرز روم حمله کرد. گرچه این بار نیز سپاه اسلام به پیروزی نظامی نایل نیامد زیرا جنگ صورت نگرفت، اما نتایج پربار و چشم گیری نصیب مسلمانان شد که برخی از این قرار است:

1-  به نمایش گذاشتن قدرت مسلمانان در عرصه های نظامی و سیاسی.

2-  چهره های مؤمن و منافق شناسایی شدند و منافقان افزون بر تخریب، در جنگ هم شرکت  نکردند.

3-  تثبیت جانشینی أمیرالمؤمنین علیه السلام در عمل با بیان حدیث منزلت که حجت قاطع ولایت، امامت وجانشینی بود از جانب پیامبر اسلام.9

4-  گردن نهادن فرمانروایان مرزی به دستورات  اسلام و پرداخت جزیه به حکومت اسلامی و دریافت امان نامه از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم (با این طرح صلح آمیز نقشه های قیصر و امیران دست نشانده اش فرو ریخت تا اندیشه نبرد با مسلمانان را در سر نپرورانند.)

5-  به فرمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ، مردم «دَومَة الجَندل» خلع سلاح شدند و دژ «اکیدر» تسخیر شد و فرمانروای مسیحی آن به

ص: 39

پرداخت جزیه به حکومت اسلامی گردن نهاد بدون آن که خونی ریخته شود.

6-  سرانجام در مدت بیست روز که مرزهای مهم روم و شامات تحت کنترل سپاه اسلام و پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بود،  از سپاه قیصر خبری نبود و پیامبر صل الله علیه و آله و سلم پس از گرفتن چندین پیمان از فرمانروایان مرزی آنان و اعزام هیئت هایی به اطراف با سرافرازی به مدینه بازگشت که داستان های شگفت انگیزی دارد. امّا پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همواره به فکر فتح شامات و به فکر تحقّق فتح امپراطوری روم بود و بسیار دقیق زمینه سازی می کرد تا آن که سپاه اسامه را در حسّاس ترین زمان تشکیل داد.(1)

ص: 40

آن گاه که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمان جهاد را با قاطعیّت صادر کرد به بزرگان صحابه مکرراً فرمان داد که به این سپاه شامل شوند و به روم حمله کنند اما ... .

 خلاصه آن که سپاه اسامه در اردوگاه، 16 روز ماند و به خاطر مریضی پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم و سرپیچی برخی از بزرگان صحابه از دستور پیامبر صل الله علیه و آله و سلم اعزام سپاه اسامه به تأخیر افتاد تا آن که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به سوی حق پروازکرد سپس جامعه ی اسلامی به سوگ آن سروَر و تحوّلات سیاسی گرفتار شدند، پس از آن خلیفه اول اعزام سپاه اسامه را پیگیری و جهت فتح روم اعزام کرد.(1)

ص: 41

جنگ از مسلمانان سه هزار نفر و از رومیان 140 هزار نفر کشته شدند.(1)

در تاریخ فتح دمشق و شام در بین مورخین اختلاف نظروجود دارد. برخی سال سیزدهم هجری، تعدادی سال چهاردهم وعدّه ای سال هفدهم دانسته اند.(2)

ص: 42

2-  در سال1860 م ، فرانسه تحت عنوان کمک سلطان عثمانی با اشغال نظامی بیروت که در آن زمان جزء سوریه بود به این کشور راه یافت.(1)

3-  در سال 1914 م که دولت عثمانی در جنگ جهانی اول وارد شد، عرب ها برای به دست آوردن استقلال دست به فعّالیّت زدند امّا همزمان زمینه ایجاد دولت یهودی در فلسطین نیز فراهم گردید.

4-  پس از پایان یافتن جنگ جهانی اول و شکست دولت عثمانی، امیر فیصل بن حسین (همان که بعدها پادشاه عراق شد) از سوی کنگره مردم سوریه به پادشاهی برگزیده شد و مرکزیّت سیاسی دمشق تثبیت گردید.(2)

5-  در سال 1920م با رأی جامعه ملل سوریه و لبنان زیر سلطه فرانسه قرار گرفت.

6-  در سال 1926م لبنان از سوریه تجزیه و کشوری جداگانه ایجاد شد و تا سال 1930م و 1932م  مذاکرات و کشمکش ها ادامه یافت تا سرانجام برای تأسیس سوریه مستقل توافق شد، اما منطقه اسکندرون از پیکر سوریه جدا و به ترکیه واگذار شد، که این امر احساسات ضدّ فرانسوی را شدّت بخشید.(3)

ص: 43

7-  در جنگ جهانی دوم که فرانسه پایگاه هایی در سوریه داشت، شکست خورد و آلمانی ها موفق شدند سوریه را به تصرّف خود در آورند و در سال 1941م نیروهای انگلیس و فرانسه، سوریه را اشغال کردند، سپس ژنرال کاترو، فرمانده نیروهای فرانسوی، سوریه را به عنوان جمهوری مستقل اعلام کرد و «شیخ تاج الدین حسنی» رئیس جمهور آن شد.

8-  در سال 1943م خروج سربازان خارجی از سوریه آغاز شد و استقلال این کشور بیشتر تثبیت شد و «شکری الغوتلی» به عنوان رئیس جمهور سوریه انتخاب گردید.(1)

9-  سال 1948م سوریه در جنگ اعراب و اسرائیل شرکت کرد.(2)

10-  از 1949م تا 1954م کودتاهای متعدّدی در سوریه واقع شد.

ص: 44

فرزندش بشّار اسد تاکنون به عنوان رئیس جمهور، این کشور را اداره می کند.

ص: 45

با معاییر و ضوابط درایه و رجال عمل کرد که مبادا به دام روایات اسرائیلی گرفتار شد.

ص: 46

فینیقی ها، ... آشوری ها، بابلی ها، مادها، ایرانی ها، یونانی ها، رومی ها، ترک ها، کُردها  و... (1)

ص: 47

ص: 48

ص: 49

ص: 50

وحی بود که به فرماندهی مسلم بن عقبه (مسرف) [نمونه ی دیگری از شمر و عمر بن سعد...] صورت گرفت.

ص: 51

بر او نماز خواند، به گفته مورخین مشهور او را در باب الصّغیر به خاک سپردند، اما فعلاً در باب الصغیر مقبره ای به نام او مطرح نیست بلکه در جنوب مسجد اموی در داخل کوچه قبری به نام او وجود دارد و مردم به زیارتش می روند.

[بر خلاف معاویة بزرگ که حتی اگر از مردم شام آدرس قبرِ او سؤال شود پاسخ نمی گویند.]

پس از حکومت معاویه دوم و کناره گیری شجاعانه او، خلافت به خاندان مروانیان رسید.

خلاصه آن که مرکز حکومت آل ابی سفیان وآل مروان، دمشق بود و این سرزمین شاهد تحولات شگفت انگیزی بوده است.

ص: 52

ص: 53

ترقی و رفاه را به ارمغان آوردند و هر کدام آنان به قدر توان و اندیشه خود تاریخ ساختند (چه زیبا و چه زشت).

در تمام تحوّلات حیرت انگیز سرزمین شام از جنایت پیشگان ستمگر و بیدادگران مُفسد و خون ریز جز بدنامی، چهره زشت، تاریخ ننگین و خاطرات وحشت زا چیزی بیاد نمانده است و قبرهای شان مزبله های متعفن و مایه عبرت و نفرت شده و دودمان شان از صفحه ی تاریخ محو شده اند. (إنَّ شَانِئَکَ هُوَ الأَبتَرُ)

ص: 54

باورمند و با معرفت به زیارت آنان بشتابند و پیوندشان را با حق محکم تر کنند.

در این فصل، هدف شناخت سرزمین و جغرافیا نبوده است و نه سیاست ها و تحوّلات اجتماعی بلکه منظور آشنایی با سرزمینی است که چه گنج هایی را در سینه دارد به قول معروف گنج در ویرانه است و یا به تعبیر دیگر چشم به صدف دوخته ایم تا به گوهرهای گران بهای آن دست پیدا کنیم.

آری هر صدفی که گوهرهای دردانه دودمان رسالت و ولایت را در بر گرفته اند به خود می بالند که گَرد قدم گوهر بر آن نشسته و یا اشعه تابناک خورشید بر او تابیده است.

اینک در دوّمین فصل کتاب به مقصد اصلی دست یازیده از عمق جان توجه باور پرور زائران را به گوهر نبوت و امامت، حضرت زینب کبری علیها السلام جلب خواهیم کرد تا با معرفت و شناخت بیشتر به زیات شان رهسپار شوند؛ زیرا زیارت مبتنی بر معرفت است و این گونه زیارت است که وسیله مقدّس برای به دست آوردن رضای خداوند یکتا و بی همتا است.

ص: 55

ص: 56

فصل دوم:  سیمای حضرت زینب علیها السلام

در این فصل درباره شخصیت حضرت زینب علیها السلام و بیان زیارت و حرم آن حضرت مطالبی هر چند فشرده و مختصر ارائه خواهد شد.

ص: 57

ناگهان دید چشمان پدرش پر از اشک شد که حسین علیه السلام را نیز گریان ساخت. آن حضرت  سبب گریه اش این گونه شرح داد:

« پسرم! تو با این خواهرت تاریخ کربلا را خواهی ساخت. »

سپس پدر و پسر به نزد زهرا علیها السلام آمدند و ولادت زینب علیها السلام را به صدیقه طاهره علیها السلام تبریک گفتند، درحالی که آثار اندوه در چهره حضرت علی علیه السلام پیدا بود.(1)

ص: 58

در این هنگام حضرت جبرئیل علیه السلام نازل شد، سلام و تهنیت خدا را به رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و خاندان او ابلاغ کرد و عرض نمود:

! «سَمِّ هذهِ المَولُودَةَ زَینَبَ علیها السلام .» ثمَّ أخبَرَهُ بِما یَجری عَلَیها مِنَ المَصائِبِ فَبَکَی وَ بَکَی النَّبِیُ9، ثُمَّ قالَ: «مَن بَکَی مَصائِبَ هذِهِ البِنتَ کانَ کَمَن بَکَی عَلَی الحَسَنِ وَ الحُسَینِ علیهما السلام» .

- « این نوزاد را زینب نام گذاری کنید. » سپس از مصائب آینده زینب خبر داد و گریه کرد، حضرت رسول9 نیز گریه نمود.

! آن گاه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: « هر کس بر زینب علیها السلام گریه کند گویا بر برادرانش حسن و حسین علیهما السلام گریه کرده است(1) »

ص: 59

13- علیا مخدّرة                   14- راضیة

15- عفیفة                         16- صابرة

17- الکبری یا زینب الکبری             18- عمّه سادات

19- کاروان سالار حسین                20- شیر زن کربلا و...

ص: 60

! عن جابر قال: سمعتُ عُمَرَ بنَ الخَطّاب، یَقُولُ: سَمِعتُ رسول الله9 یقول: «یَنقَطِعُ یَومَ القِیامَةِ کُلُّ سَبَبٍ وَ نَسَبٍ إلاّ سَبَبِی وَ نَسَبِی(1)»

جابر می گوید: از خلیفه دوم شنیدم که می گفت: من از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شنیدم که می فرمود: « در روز رستاخیز هر سبب و نسبی منقطع است جز سبب و نسب من. »

! عن رسول الله9 : «فاطمةُ بَضعَةٌ مِّنّی یَقبِضُنی ما یَقبِضُها وَ یَبسُطُنی مَا یَبسُطُها وَ إنَّ الأَنسابَ یَومَ القِیامَةِ تَنقَطِعُ غَیرَ نَسَبی وَ سَبَبِی وَ صِهرِی(2)»  

- پیامبر صل الله علیه و آله و سلم : «فاطم_ه علیها السلام پاره وجود من است. با من مرتب_ط است هرکه با او مرتب_ط باشد، و مرا ره_ا می کند هرکه او را رها کند و در روز قیامت همه انساب منقطع خواهد بود غیر نسب و سبب و داماد من.»

بنابراین حضرت زینب علیها السلام از اصل و نسب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است که در دنیا و آخرت از این امتیاز و ویژگی برخوردار است.

! عن الحسن بن علی المجتبی علیه السلام :«إِنَّکِ حَقاًّ مِنَ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مِن مَعدِنِ الرِّسَالَةِ»(3)

ص: 61

- امام حسن مجتبی علیه السلام خطاب به زینب : « به راستی که تو از درخت نبوت و معدن رسالت هستی.»

ص: 62

ص: 63

در دل انسان مؤمن یک جا جمع نمی شوند، ناگزیر دلسوزی و مهر ورزی از آنِ ما و دوستی خالص از آنِ خدا باشد.» [این بیان حضرت زینب علیها السلام چه قدر زیبا و دلنشین است که یک جلوه توحیدی را به نمایش گذاشته است؛ آری او عالمه غیر معلّمه است]

ص: 64

ص: 65

ص: 66

شدند.که مادر اسماعیل، عون و محمد، حضرت زینب علیها السلام بود و مادر عبیدالله، حوصاء.(1)

به هر حال زینب علیها السلام مادری است که فرزندانی تربیت کرد و سرانجام در رکاب فرزند رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم شهید و افتخار تاریخ شدند.

ص: 67

منشأ اختلاف، ممکن است که نام های متعدد برای یک نفر، یا تشابه نام ها و یا مشتبه شدن فرزندان با فرزندان حوو باشد، یا ممکن است که بعضی از فرزندان کوچک به حساب نیامده باشند.

ص: 68

[ آری زینب علیها السلام این رسالت را به بهترین وجه انجام داد. از خانه زهرا علیها السلام وسروسامان دادن آن خانه تا هم آغوش رنج های امیرالمومنین، امام حسن و امام حسین علیهم السلام وتا کربلا وکوفه و شام و...]

ص: 69

بر مصیبت شما اهل بیت پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم آنگاه مصیبت های کربلا را برای دخترش تشریح کرد، و حضرت زینب علیها السلام با صدای بلند گریه سر داد...

ص: 70

خالق هستی رقم خورده بود، اما این رسالت به طور مستقیم و مستقل از روز عاشورای سال 61 هجری به سنگینی کوه ها و گستردگی اقیانوس ها آغاز شد، و جز حضرت زینب علیها السلام توان تحمل آن را کسی نداشت، این رسالت ابعاد گوناگونی داشت، معرّفی شخصیت و موقعیت امام حسین علیه السلام و یاران او، معرفی رستاخیز عاشورا، معرفی آرمان ها و اهداف انقلاب عاشورا، پاسداری از ارزش های انقلاب، ترویج و دفاع از ولایت، حفظ جان حجّت خدا،«امام سجّاد علیه السلام»، سرپرستی زنان و دختران در کاروان اسیران کربلا، دفاع از حیثیت و جان آنان و... و از همه مهم تر مبارزه با ستم و ستمگران و معرفی چهره های شیطانی آنان.

 حضرت زینب علیها السلام این رسالت را فوق العاده و فراتر از تصور انسان های عادی ایفا کرد و تاریخی ساخت که تاریخ نگاران، سیاستمداران، متفکران بلکه تمام بشریت را در تمام اعصار به حیرت و اعجاب واداشت.

اولین نمونه این رسالت این بود که با دنیایی از شهامت در گودالی قتلگاه آمد و با خون گلوی حسین علیه السلام پیشانی خود را رنگین کرد آنگاه دو دست مبارک را زیر پیکر حسین علیه السلام برد و کمی او را بلند کرد و رو به آسمان کرد و از عمق جان گفت:

ص: 71

! « ألّلهُمَّ تَقَبَل مِنّا هَذا القَلِیلَ مِنَ القُربانِ(1) »

-  « بارالها! این قربانی کم را از ما ( آل محمّد9 ) قبول فرما » .

از این شهامت دختر علی علیه السلام دوست و دشمن شگفت زده و مبهوت ماندند و بی اختیار اشک می ریختند.

آری رسالتی که این گونه آغاز شده بود تا آخرین لحظات زندگانی او ادامه یافت و بحق، عالی و قهرمانانه درخشید و رسالتش را به کمال رسانید.

ص: 72

خطبه های آن حضرت از نظر ادبیات، محتوا، استد لال منطقی و... در سطحی است که اندیشمندان جهان را به حیرت واداشته است. تفسیر و ارزیابی خطبه های عالمانه ی حضرت زینب علیها السلام کتاب جداگانه ای می خواهد و در توان این مختصر نیست.

ص: 73

2-  در همان حال شمر متوجّه امام سجاد علیه السلام شد و شمشیر از کمر کشید که حضرت را به شهادت برساند، حضرت زینب علیها السلام امام را در برگرفت و علی گونه فریاد زد: ! «... نمی گذارم او را بکُشید، مگر آن که من پیش از او کشته شوم...(1) »

3-  در روز یازدهم محرم که امام سجاد با اهل بیت علیهم السلام به قتلگاه آورده شدند و امام سجاد علیه السلام بدن های بی سر و لباس حسین علیه السلام و یارانش را دید نزدیک بود روحش پروازکند،  !حضرت زینب علیها السلام به سویش شتافت و گفت: «مَالِی تَجُودُ بِنَفسِکَ یا بَقِیّةَ جَدِّی وَ أبِی وَ أخِی ... »

- ای یادگار جدّ و پدر و برادرم چرا با جان خود بازی می کنی؟

! امام فرمود: «عمه! گویا آنان ما را مسلمان نمی دانند؟! (چون دفن کردن جنازه مسلمان واجب است) (حضرت زینب علیها السلام با اشاره به حدیث ام ایمن، امام را دلداری داده جان مبارک او را از خطر نجات داد ... ) »(2)

4-  در مجلس ابن زیاد، پس از گفت و شنود آن ملعون با امام سجاد علیه السلام و سخنان منطقی آن حضرت، ابن زیاد فریاد زد: ببرید او را گردن بزنید چنان جرأتی پیداکرده که مرا جواب می گوید.

ص: 74

زینب علیها السلام با شهامت تمام علی بن الحسین علیهما السلام را در بر گرفت و فرمود: ای پسر زیاد! تو تصمیم داری تمام عزیزان مرا بکشی و از فرزندان علی علیهم السلام کسی را باقی نگذاری، اگر تصمیم داری او را بکشی اول مرا بکش ( تا زنده ام نخواهم گذاشت او را به قتل برسانی).

ابن زیاد به شدّت تحت تأثیر قرار گرفت با صدای بلندگفت: عَجَب__اً لِلرَّحِ__م ...

وا عجبا از این رحِم و قرابت، گویا زینب دوست دارد با برادر زاده اش یک جا کشته شود! دست از او بردارید.(1)

 آری زینب وارث شایسته زهرا علیها السلام است، آن گونه که زهرا علیها السلام از ولایت دفاع کرد و حجت خدا «أمیرالمؤمنین علیه السلام» را حفظ کرد،  حضرت زینب علیها السلام نیز امام زمان خویش را حفظ نمود.

زیارت این بانوی عظیم الشأن وظیفه ای است مقدّس و سعادتی است والا و پاداشی است بزرگ و ارزنده .

ص: 75

پاسخ همسرش که گفت: شما نیاز به عبادت ندارید ... ! فرمود: «أَوَلَ__م أَکُون عَب___داً شَ__کُوراً»(1)   (آیا بنده سپاسگزار خدا نباشم؟)

و او که پدرش امیرالمؤمنین علیه السلام هر شب هزار رکعت نماز می خواند و غرق در عبادت بود و هرگز حتی در تهاجم عمومی جنگ «لیلة الهریر» نماز شبش ترک نشد.

او که مادرش زهرا علیها السلام ، تا طلوع فجر در محراب عبادت خویش به پرستش و نیایش می پرداخت و پاهایش متورّم شده بود و نیز برادرانش امام حسن و امام حسین علیهما السلام که در عبادت همانند سایر کمالات الگو بودند. بدون تردید در عبادت سرآمد بلکه برترین الگو بود و تا آن میزان مورد توجه بودکه  !امام حسین علیه السلام در حسّاس ترین لحظه وداع آخرش در روز عاشورا می فرماید: «یا اُختاهُ لاتُنسِینی فِی النّافِلَةِ اللَّیلِ(2)»

- « ای خواهرم [زینب] مرا در نماز نافله شب فراموش مکن. »

! از فاطمه صغری دختر امام حسین علیهما السلام روایت شده است که می فرماید: «... و أما عَمَّتی زینبُ علیها السلام فَإِنهَّا لمَ تَزَل قَائِمَةً فِی تِلکَ اللَّیلَةِ ...» (3)

ص: 76

- «... و اما عمّه ام زینب علیها السلام در شب عاشورا در محراب عبادتش پیوسته مشغول عبادت و راز و نیاز با خداوند بود و از او یاری می طلبید. در حالی که تمام چشم ها در این شب گریان و دل ها پریشان بودند.»

! عن الإمام السجاد علیه السلام :«مَا تَرَکَت تَهَجُّدَهَا طُولَ دَهرِهَا حَتَّی لَیلَةَ الحَادِی عَشَر مِنَ المُحَرَّمِ.(1)»

- امام سجاد علیه السلام: «[زینب کبری علیها السلام ] هرگز در عمرش نافله شب را ترک نکرد حتی شب یازدهم محرم (شام عاشورا) با آن مصائب طاقت فرسا و ناگوار.»

ص: 77

گرفتاری های فراوان، آن را به موقع انجام می داد، اما شبی دیدم که عمّه ام نماز شبش را نشسته می خواند! از علّت آن پرسیدم، فرمود: سه روز است که در اثر گرسنگی دچار ضعف شده ام!!! »

! سپس امام سجاد علیه السلام می فرماید: «عمّه ام سهم نان خود را به بچّه ها تقسیم کرده بود، زیرا در هر روز فقط یک قرص نان به ما می دادند.(1)»

بدون تردید الگو قرار دادن این شخصیت، راهی است به سوی تکامل اساسی و سعادت جاوید و زیارت او افزون بر پاداش فراوان، وسیله ای است برای خود سازی فردی و اجتماعی.

ص: 78

خارجی آن حضرت یحیی علیه السلام قرار گرفت.«... رَبِّ هَب لِی مِن لَّدُنکَ ذُرِّیةً طَیبَةً ...»(1)

و در جای دیگر دربارة ذریه و دودمان حضرت ابراهیم علیه السلام و بنا به قولی ذریة حضرت نوح علیه السلام، می فرماید:«... وَ مِن ذُرِّیتِهِ داوُدَ وَ سُلَیمَانَ ... وَ زَکَرِیا وَ یَحیَی وَ عِیسَی وَ إِلیاسَ ...»(2)

نکتة قابل توجه و دقّت این است که خداوند ذرّیّه و دودمان حضرت ابراهیم علیه السلام را بیان فرموده است و علی رغم اندیشه های عامة مردم و تاریخ نگاران حضرت عیسی علیه السلام را به عنوان فرزند و ذریة حضرت ابراهیم علیه السلام (و به قولی از فرزندان نوح علیه السلام) گفته است با آن که می دانیم تنها از طرف مادر به آن ها مربوط است و نتیجه می گیریم که فرزندان دختر نیز به عنوان فرزند خواهند بود. از این رو یازده امام بر حق شیعیان که فرزندان امیرالمؤمنین علیه السلام اند از فرزندان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم شمرده می شوند زیرا آنان فرزندان فاطمة زهرا علیها السلام هستند.

یکی از مسایل مهم و قابل توجه که در دائرة عقاید و علم کلام جا باز کرد و در تحولات سیاسی، فراز و نشیب هایی را پیمود و حتی در زمان ائمه اطهار علیهم السلام بارها مطرح شد این مسئله بود که فرزندان أمیرالمؤمنین که از فاطمة زهرا علیهما السلام به دنیا آمده اند نسل به نسل «ذُرِّی___ةً

ص: 79

بَعضُها مِن بَعضٍ» بدون تردید و با دلیل روشن قرآن عظیم الشأن فرزندان پیامبر مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم هستند.

در تفاسیر معتبر فریقین و در منابع مهم احادیث این مسئله مطرح شده است که برخی به این شرح است:

1- !از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: « خداوند متعال در قرآن مجید نسب عیسی علیه السلام را که از طرف مادر به ابراهیم علیه السلام منتهی می شود به عنوان ذریه (فرزند زاده) بیان کرده است، آنگاه آیه 84 و 85  سوره انعام را خواند(1) : «وَ مِن ذُرِّیتِهِ... وَ یحیی وَ عِیسَی...»

2- همانند این استدلال را یحیی بن معمر در برابر جلاّد تاریخ حجاج بن یوسف ثقفی کرد و گفت به دلیل این آیه امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرزندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هستند.(2) [نقل به مضمون]

3- فخر رازی از مفسرین بزرگ اهل سنت می گوید: این آیه دلالت دارد که حسن و حسین علیهما السلام از ذریة پیامبر صل الله علیه و آله و سلم اند؛ زیرا خداوند عیسی علیه السلام را از ذریة ابراهیم علیه السلام شمرده است با این که تنها از طریق مادر به او مربوط می شود.(3)

ص: 80

4- نویسنده «المنار» از علمای اهل سنّت بعد از نقل کلام «فخر رازی» می گوید: در این باب حدیثی از ابی بکر، خلیفه اول از شخص پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل شده است که ! آن حضرت به امام حسن علیه السلام اشاره کرد و گفت: «إِنَّ إِبنی ه_ذا سَیِّ__دٌ» (این پسرم سید و سرور است) پیامبر صل الله علیه و آله و سلم به صراحت کلمه پسرم را به کار برد.(1)

سپس اشاره می کند: به همین جهت مردم اولاد و فرزندان فاطمه زهرا علیهم السلام را فرزندان رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم و عترت و اهل بیت آن حضرت می دانستند.(2)

ص: 81

اسلام و برای به ثمر رساندن انقلاب حسینی می طلبد که انسان های باورمند به زیارتش بشتابند و از زیارتگاه او و سایر امام زادگان کسب فیض کنند.

ص: 82

ص: 83

ص: 84

زینب علیها السلام در بقیع دفن می شد بدون تردید محل دفن او مشخص و دارای علامت و آثار می بود، مگر شهرت حضرت زینب علیها السلام از دختران و عمه های پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم یا از ام البنین و حلیمة سعدیه کمتر است؟! .

بنابراین حضرت زینب بنت علی علیه السلام در مدینه وفات نکرده و آثاری از مرقد او در بقیع وجود ندارد.

[البته برخی از دختران دیگر أمیرالمؤمنین علیه السلام که به نام زینب صغری علیها السلام بوده است در آنجا دفن شده است که خیلی مشهور نبوده است .]

ص: 85

کرد و چون رحلت نمود خودش برای زینب نماز میت خواند و در خانه خود «حمراء القصوی» دفن کرد.

ص: 86

5-  اهل بیت علیهم السلام در آن بُرهة از تاریخ در مصر از جایگاه مناسبی برخوردار نبودند؛ زیرا آن مردم طرفدار بنی اُمیه بودند، مسلماً حضرت زینب علیها السلام آن جا را انتخاب نمی کرد.

6-  از همه مهم تر این که ده ها مورخ مشهور مصری که درباره مقابر صحابه در مصر، زینب هایی که در مصر دفن شده اند و حتی از ورود افراد مشهور به مصر به تفصیل سخن گفته اند، چرا درباره وارد شدن، ارتحال و دفن شدن حضرت زینب علیها السلام دختر أمیرالمؤمنین علیه السلام چیزی بیان نکرده اند و حتّی اشاره ای هم نداشته اند.

ص: 87

همة زنانی که زینب نام داشته اند (حدود یازده تن) و در مصر دفن شده اند را با تمام خصوصیات تاریخی آنان بیان کرده است اما نامی از زینب کبری دختر امیرالمؤمنین علیه السلام نبرده است. حتی ایشان در صفحه 342 کتاب شان نوشته اند: یک نفر از فرزندان [بدون واسطة] علی علیهم السلام در مصر از دنیا نرفته است.

4-  شمس الدین سخاوی (م902 ه_ ق) مؤلف زینبات [ایشان نظریه مؤلف کتاب الکواکب السیاره را تأیید کرده است(1) ]

5-  عبدالرحمن سیوطی (م 911 ه_ ق) نویسنده دُرّالسحابه فیمن دخل مصر من الصّحابه، ایشان به تفصیل درباره آمدن اصحاب به مصر سخن گفته و از حضرت زینب دختر علی علیهما السلام سخنی به میان نیاورده اند.(2)  و ...

فشردة مطلب این که مرحوم «شیخ محمد حسنین سابقی» از تعداد 35 نفر از علمای مشهور شیعه (از آن میان علامه سید شرف الدین، شیخ عباس قمی، محمد حسین کاشف الغطا، آیت الله سید محسن حکیم، آیت الله خویی و...) و 15 نفر از علمای مهم اهل سنت نقل کرده است که حضرت زینب کبری دختر أمیرالمؤمنین علی علیهما السلام در مصر نرفته است.

ص: 88

و این دانشمند می گوید: کتاب اخبار زینبات از «یحیی بن حسن عبیدلی اعرجی متوفی 227 ه_ ق» نیست بلکه از تألیفات «شرف الدین ابی علی حسینی عبیدلی مصری» است که در قرن پنجم هجری قمری بوده است، تشابه در لقب باعث اشتباه شده است.(1)

ص: 89

کرده اند که شاید به حدس و گمان سخن گفته باشند و یا واسطه های نسبی را حذف کرده باشند و نواده امام علی علیه السلام را دختر آن حضرت معرّفی کرده باشند.

3- در سخنان راوی، دقّت باید کرد که درباره زیبایی زینب علیها السلام سخن گفته است. می دانیم که زینب دختر امام علی علیهما السلام در مصائب جانسوزِ کربلا مویش سفید و به طور شگفت انگیزی پیر و خمیده شده بود، تا جایی که همسرش عبدالله بن جعفر علیهما السلام او را نشناخت. [بیان راوی با مصداق خارجی در تضاد است.]

بنابراین روشن شد که نظر عُبیدلی مخالف نظر مهم ترین مورّخان مصری است و از دلائل متقن بهره ای ندارد.

ص: 90

ص: 91

3-  شهرت و شخصیت فوق العاده حضرت زینب کبری علیها السلام باعث شده است که مردم آن زینب را به جای این زینب در نظر بگیرند و به مرور ایام به نام آن بانوی بلند آوازه مشهور شود.

ص: 92

ص: 93

ص: 94

ص: 95

که با تحلیل تاریخی و دقت در نظریات ابهامات فراوانی روشن خواهد شد.

(در کتاب «همگام با فرشتگان» که دربارة زیارت های سرزمین عراق نوشته ام تحقیق بیشتری دربارة همسران و فرزندان امیرالمؤمنین علیه السلام صورت گرفته است ...)

ص: 96

می گفت، حکم تبعید ایشان صادر شده بود لذا ایشان با همسرش به شام هجرت کرد [البتّه عدّه ای می گویند که به مصر تبعید شد که این موضوع قبلاً بیان شد.]

3-  امّا بیشتر محقّقان فرموده اند که عبدالله بن جعفر علیهما السلام شوهر حضرت زینب علیها السلام در شامات بویژه دمشق مزارع و باغ های فراوانی داشت و در مدینه قحطی شده بود، عبدالله که آدم بخشنده ای بود، تصمیم گرفت به شامات همراه خانواده اش هجرت کرده از باغ های خود استفاده کند و به نیازمندان هم مثل همیشه کمک هایی داشته باشد، وقتی که به دمشق آمدند حضرت زینب علیها السلام از نظر جسمی مریض شد و از نظر روحی هم که مصائب جانسوز عاشورا، و رنج های اسارت را تداعی می کرد، بیماری حضرت را شدیدتر ساخت تا آن که مرغ روحش به سوی رحمت حق پرواز کرد و آن سرزمین، افتخار میزبانی پیکر پاک او را به دست آورد و امروزه میلیون ها زائر باورمند و بامعرفت از فیض زیارت آن پرچمدار انقلاب عاشورای حسینی بهره مند می شوند. مرحوم علامه بزرگ شیخ بهایی رحمة الله   همین نظریه را پسندیده اند.(1)

بعید نیست که همه این عوامل و علل و حتی عوامل دیگری هم سبب هجرت حضرت زینب علیها السلام به شام شده باشند تا با درخشش

ص: 97

خورشید وجود او ظلمتکده های حکومت اموی تحت الشّعاع قرار گرفته رخت بربندند.

«جَاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ البَاطِلُ إنَّ البَاطِلَ کَانَ زَهُوقاً»(1)

ص: 98

! عن رسول الله9 : «مَن زَارَنی اَو زَارَ اَحَداً مِّن ذُرِّیَتِی ...» که در مقدمه کتاب حاضر بیان شد. 

! عن زید الشَّحّام: «قلت لِابی عبدالله علیه السلام: مَا لِمَن زَارَ اَحَداً مِّنکُم؟ قال: کَمَن زَارَ رَسُولَ الله9»(1)

- زید شحام: «به امام صادق علیه السلام عرض کردم: پاداش کسی که یکی از شما را زیارت کند، چیست؟ فرمود: مثل کسی است که رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم را زیارت کرده باشد.»

! و فی حدیث طویل عن رسول الله9:«... وَ مَن زَارَ الحَسَن وَ الحُسَین علیهما السلام فَکَاَنَّمَا زَارَ عَلِیاً علیه السلام، وَ مَن زَارَ ذُرِّیتَهَما فَکَاَنَّمَا زَارَهُمَا»(2)

- پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در یک روایت  طولانی فرمود: «... هر کسی که مرا بعد از وفاتم زیارت کند مثل آن است که فاطمة زهرا علیها السلام را زیارت کرده باشد، و کسی که فاطمه علیها السلام را زیارت کند گویا مرا زیارت کرده است و هر که علی بن ابی طالب علیه السلام را زیارت کند، گویا فاطمه علیها السلام را زیارت کرده است و کسی که حسن و حسین علیه السلام را زیارت کند، گویا علی علیه السلام را زیارت نموده است، و هر کسی که

ص: 99

ذریه، دودمان و فرزندان آنان [حسن و حسین علیهما السلام] را زیارت کند مثل آن است که آن ها را زیارت کرده باشد.»

در این روایت زیارت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و أمیرالمؤمنین علیه السلام و فرزندان و ذریه آنان به منزلة یک زیارت کامل و جامع عنوان شده است؛ آری آنان یک نورند و یک خورشید که هر اشعه آن به اصل همان منظومه بر می گردد و می توان با زیارت هر کدام آنان به فیض کامل نائل شد.

این روایت برترین سند زیارت دودمان رسالت و امامت است. [کور باد چشم کسانی که از نور خورشید خاندان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بی بهره اند و بریده باد زبان آنانی که می گویند نباید به زیارت امام زادگان رفت!!!]

 اذن دخول و زیارت نامه ی حضرت زینب علیها السلام در صفحه ی 266 کتاب حاضر موجود می باشد

ص: 100

شایانی داشته اند. کتاب معروف اعیان الشیعه از تألیفات آن بزرگوار است.

2-  مدفن حضرت آیة الله سید حسین یوسف مکی عاملی متوفای 1397 هجری از علمای برجسته شیعه .

3-  قبر دختر میرزا تقی بهبهانی.(1)  قابل یادآوری است که یک قبرستان کوچکی نیز در جوار حرم حضرت زینب علیها السلام قرار دارد که برخی از مؤمنان در آن جا به خاک سپرده شده اند.(2)

تا این جا درباره عقیله بنی هاشم علیها السلام عمه بزرگ سادات عظام سخن گفته شد و عاجزانه اعتراف می کنم که بیان ها و قلم ها عاجزتر از آن است که بتوان درباره آن اقیانوس مواج، حقّ مطلب را ادا کند و من نیز با اظهار عجز و ناتوانی به آنچه که ضروری پنداشتم بسنده کردم و سپس خواستم درباره عمه کوچک سادات، رقیه مظلومه علیها السلام در فصل جداگانه، پژوهش گونه ای را ارائه دهم.

ص: 101

ص: 102

فصل سوم : سیمای حضرت رقیه علیها السلام

در این فصل به طور فشرده درباره حضرت رقیه بنت الحسین علیهما السلام مطالبی ارائه خواهد شد. امید آن که برای پژوهشگران، اهل منبر، مداحان، زائران آن حرم نور افشان و باورمندان پرورش یافته مکتب اهل بیت علیهم السلام سودمند باشد.

ص: 103

سپرده شد امروزه حرم و بارگاه او زیارتگاه شیفتگان مکتب اهل بیت علیهم السلام است. (1)

[آن چه بیان شد مشهور است و در کتاب های فراوانی مطرح شده است؛ اما این مطلب نیاز به تحقیق عمیق دارد.]

ص: 104

ص: 105

2- تعدادی از مورّخان برای امام حسین علیه السلام پنج پسر و دو دختر گفته اند که در این صورت علی اصغر علیه السلام را نیز ذکر کرده اند.(1)

3- عدّه ای از تاریخ نگاران و از آن میان ابن شهر آشوب، ابن خشاب برای امام حسین علیه السلام شش پسر و سه دختر ذکر کرده اند که محمّد، علی اصغر و زینب علیهم السلام را اضافه کرده اند.(2)(شاید رقیه لقب همان زینب باشد)

4- علامه حائری در کتاب معالی السبطین علیهما السلام ذکر کرده است که برخی مانند محمد بن طلحه شافعی و عده ای دیگر از علمای اهل سنت و شیعه برای امام حسین علیهم السلام ده فرزند (شش پسر و چهار دختر) نوشته اند آنگاه می نویسد: دختران آن حضرت عبارتند از: سکینه، فاطمة صغری، فاطمةکبری و رقیه علیها السلام . [در این بیان رقیه ذکر شده است اما نام زینب نیامده است که احتمال می دهدکه رقیه لقب زینب باشد. و الله العالم]

5- در کتاب معالی السبطین مکرراً از رقیه نام برده شده است از جمله: «... وَ بِنتُهُ الاُخرَی رُقَیة وَ قالَ الحَمرَاوِیُّ فی کِتابِ النَّفَحَاتِ :«وَ کَانَت لِلحُسَینِ علیه السلام بِنتٌ تُسَمّی رُقَیة علیها السلام وَ اُمُّها

ص: 106

شاه زنان بِنتُ کَسرَی خَرَجَت مَعَ أبیها الحُسَینِ علیه السلام مِنَ المَدینَةِ حِینَ خَرَجَ وَ کانَ لَها مِنَ العُمرِ خَمسُ سِنین ...»(1)

- «... و دختر آن حضرت رقیه علیها السلام است، و حمراوی در کتاب نفحات بیان داشته است: امام حسین علیه السلام دختری به نام رقیه داشت که مادرش شاه زنان بود و همراه پدرش از مدینه خارج شد و آن دختر پنج سال عمر داشت...»

در ادامه می گوید: «فَهؤلاءِ الثَّلاثَهِ خَرَجنَ مَعَهُ، سکینه و فاطمَه الکُبرَی و رُقیه و امَّا رقَیهُ فَقَد تُوُفِّیت باِلشَّامِ کَما ذَکَرنا فِی مَحَلِّهِ...»(2)

این سه دختر با امام حسین علیه السلامخارج شدند که سکینه و فاطمه کبری و رقیّه علیهم السلام باشند، و اما رقیّه در شام رحلت کرد، آن گونه که در جای آن یادآوری کردیم ... .

[در موارد یاد شده و برخی از موارد دیگر نام مقدس حضرت رقیه علیها السلام به صراحت بیان شده است که سبب اطمینان زائران و مبلّغان و... خواهد شد.]

6- برخی از تاریخ نگاران دیگر نیز مثل شیخ علی بن عیسی اربلی در کتاب کشف النعمه به نقل از کمال الدین بن طلحه تعداد فرزندان امام حسین را ده تن گفته اند (شش پسر و چهار دختر) اما سه دختر به نام های زینب ، سکینه و فاطمه را نام می

ص: 107

برد و از بردن نام چهارمی ساکت است. [ممکن است که لقب زینب رقیه باشد و ممکن است نام دختر چهارمی رقیه باشد.(1)]

اضافه می شود که تعداد کثیری از نسب شناسان به نام سه دختر از امام حسین علیه السلام اشاره کرده اند.(2)

ص: 108

برخی از مورّخین گفته اند که رقیه علیها السلام به نام فاطمه صغیره نیز خوانده شده است .(1)

ص: 109

5-  چون رقیه درکودکی (از سه سال تا پنج سال) از دنیا رفت و شهرت زیادی نداشت ممکن است به عنوان یک امر جزئی، برخی از مورّخین از بیان آن غفلت کرده باشند.

6-  با توجه به کمبود امکانات، و غرض ورزی ها و جوسازی دشمنان، همواره اختلاف نظر در بین مورخین وجود داشته است،  بنابراین نمی توان با عجله به قضاوت نشست و نفی و اثبات کرد.

در نتیجه این که در زیارت، در تجلیل و در سوگواری حضرت رقیه علیها السلام مستند ما برخی از تاریخ ها، نظریه ها و شهرت است که قبلا ً مطرح شد. و افزون بر آن سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی (متوفی 1294 ق) در کتاب «ینابیع المودة» و عبدالوهاب بن احمد شافعی مصری، مشهور به شعرانی (متوفی973 ق) در کتاب «المنن» و آیت الله میرزا هاشم خراسانی (متوفی1352 ق) در نوشته های خود به نام رقیه و بعضی از حوادث مربوط به آن حضرت، اشاراتی کرده اند.(1)

ص: 110

1-  !روز عاشورا، در آن لحظة حساس که امام حسین، امام زین العابدین علیهما السلام را به عنوان حجّت خدا معرّفی کرد دست او را گرفت و با صدای بلند و رسا فرمود : «یا زینبُ و یا اُمَّ کلثوم و یا سَکینَةُ و یا رُقَیَّةُ و یا فاطمةُ، إسْمَعنَ کلامی و اعْلَمنَ أنَّ ابْنی هذا خَلیفَتی عَلَیکُم، وَ هُو إمامٌ مُفتَرضُ الطّاعةِ. ثُمَّ قال لَهُ یا وَلَدی بَلِّغ شِیعَتی عَنِّی السَّلامَ فَقُل لَهُم: إنَّ أبِی مَاتَ غَرِیباً فَانْدُبوهُ ومَضَی شَهِیداً فَابکُوهُ»(1)

- امام حسین علیه السلام فرمود: «ای زینب ... ای رقیه و ای فاطمه سخنم را بشنوید و بدانید که فرزندم علی جانشین من برشما است و او امام واجب الإطاعت است، سپس به او فرمود : فرزندم ! از من به شیعیانم سلام برسان و بگو: پدرم غریبانه به شهادت رسید، بر او سوگواری و گریه کنید.»

2-  ! امام حسین علیه السلام درآن وداع جانسوز روز عاشورا این گونه فرموده است : «ثمّ نادی یا اُمّ کلثوم و یا سکینة، و یا رقیة و یا عاتِکة و یا زَینب ؛ یَا أهلَ بَیتِی عَلَیکُنَّ مِنِّی السَّلامُ» «آنگاه فریاد برآورد:ای ام کلثوم، ای سکینه، ای رقیه، ای عاتکه، ای زینب و ای اهل بیت من، من نیز رفتم خدا حافظ(2)» در این بیان امام و روایت نیز نام رقیه با این کیفیت مطرح شده است.

ص: 111

3-  ! در مقتل ابی مخنف به این ترتیب آمده است : «ثُمَّ نَادَی یَا اُمَّ کُلثُوم وَ یَا زَینَب وَ یَا سَکینَةُ وَ یَا رُقَیَّةُ وَ یَا عَاتِکَةُ وَ یَا صَفِیةُ عَلَیکُنَّ مِنِّی السَّلَامُ.»(1)

4-  ! آنگاهی که امام حسین علیه السلام اشعار «یَا دَهرُ اُفٍّ لَکَ مِن خَلِیلٍ... » را در روز عاشورا ایراد فرمود ؛ حضرت زینب علیها السلام و اهل حرم فریاد به گریه و ناله برداشتند حضرت آنان را به صبر و شکیبائی سفارش نموده این گونه خطاب کرد :

«... قال: یا اُختاهُ یا امّ کلثوم و أنتِ یا زینبُ و أنتِ یا رُقَیَّةُ وَ أنتِ یافاطمةُ، و أنتِ یا رُبابُ، اُنظُرنَ إذَا أنَا قُتِلْتُ فَلاتشَقَّقْنَ عَلَیَّ جَیْباً و...»(2)

سپس فرمود: «ای خواهرم ای ام کلثوم ... و تو ای رقیه... وقتی من کشته شدم، گریبان پاره نکنید و سیلی به صورت نزنید و سخنی که خدا راضی نیست نگویید.»

غرض این که نام حضرت رقیه علیها السلام در این چند مورد طبق این روایات از زبان شخص امام حسین علیه السلام نیز مطرح شده است.

ص: 112

ستمدیده، یتیم و شلاق خوردة از ذریة طیبة رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم، علی مرتضی، فاطمه زهرا علیهما السلام را به نام رقیه بنت الحسین علیه السلام زیارت کرد و از فیوضات معنوی آن بهره مند شد.

و بایست توجه داشت که وسواس ، شک و تردید و بی اعتنایی به شعائر دینی، انسان را به پرتگاه هلاکت و سقوط سوق خواهد داد و نیز خوش باوری بدون مدرک و دلیل .

ص: 113

آنگاه که سر مبارک امام را آوردند سر پدر را در آغوش گرفت. آن قدر ناله زد تا غش کرد. وقتی او را حرکت دادند دیدند که از دنیا رفته است ... (1)   [این بود فشرده بیان معالی السبطین ]

2-  در کتاب کامل بهائی، مورخ مشهور عماد الدین حسن بن علی بن محمد طبری که معاصر مرحوم طوسی بود مطلبی شبیه آنچه در معالی السبطین آمده است ذکر کرده است اما نام آن دخترِ امام حسین علیه السلام را نیاورده است.(2)

3-  محدّث وارسته مرحوم شیخ عبّاس قمی رحمة الله نیز همین مطلب را بیان نموده است.(3)

4-  عبدالجبار بن زین العابدین الشکوئی مؤلف کتاب مصباح الحرمین نیز این تاریخ را با تفصیل و ذکر نام رقیه بیان کرده است.(4)

5-  در کتاب منتخب التواریخ ضمن بیان واقعة سوزناک وفات حضرت رقیه علیها السلام به طور تفصیل این گونه نوشته است : «آن دختری که در خرابة شام از دنیا رحلت کرد و شاید اسم شریفش رقیه بوده است ... (5)»

ص: 114

6-  مطالب زیادی دربارة رحلت حضرت رقیه علیها السلام در خرابة شام از زبان ام کلثوم، حضرت زینب علیهما السلام و... به مناسبت هایی ثبت تاریخ شده است از جمله آن که حضرت زینب علیها السلام پس از بازگشت از سفر شام،  مصیبت های ناگوار آن سفر غمبار را که برای زن های مدینه بیان می کرد، ! فرمود: «بدانید که فوت رقیه علیها السلام در خرابة شام کمرم را شکست و قدّم را خم و مویم را سفید کرد.» زنان مدینه با شنیدن آن سخنان جانکاه اشک می ریختند و فریاد می کشیدند .(1)

ص: 115

ص: 116

دادند. [ نویسنده در سال  1375 ه_ ش موفق به زیارت آن هر دو عمة باعظمت سادات شد. آرزومندم که با ایمان و معرفت بارها مخلصانه مشرف شوم. إن شاء الله]

5-  فعلاً حرم حضرت رقیّه علیها السلام در مجموع حدود چهار هزار متر مربع مساحت دارد ( اعم از حرم ، شبستان و فضای باز ) .

6-  در داخل حرم، دوازده ستون از سنگ سفید مرمر وجود دارد که گنبد را نگه داشته اند.

7-  در سال 1372 ه_ ش ضریح بسیار جالبی توسط چهل نفر از هنرمندان اصفهانی برای مرقد حضرت رقیه علیها السلام ساخته شد که ضریح قبلی در داخل آن قرارگرفته است. [خداوند به آنان سعادت هر دو جهان را عنایت فرماید.]

8-  در مجموع معماری این حرم، به شکل هنرمندانه از نوع معماری ایرانی اسلامی است که شعائر دینی در آن تعظیم شده است.

9- در کنار ضریح، مسجدی قرار دارد که محور معنویت و جایگاه مهم برای راز و نیاز با خداوند است.

10-  دیواره های حرم وگرداگرد سقف حرم، با کاشی کاری تزیین شده است که آیات کلام نور و آثار فرهنگ اسلامی روح و روان انسان را نوازش می دهند(1) .

ص: 117

11-  در قسمت شمالی حرم رقیه علیها السلام مسجد جامع اموی قرار دارد که در فصل جداگانه ای به معرفی و تحقیق پیرامون آن خواهیم پرداخت. إن شاء الله .

12-  گرچه با توسعه های اخیر و افزودنِ صحن های جدید حرم، به شکل مدرن درآمده است، اما در آینده ای نه چندان دور از بازسازی و بهسازی دیگری ناگزیر خواهد بود.

ص: 118

(این خانه مکانی است که به ورود آل پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و دختر امام حسین علیه السلام ، حضرت رقیه علیها السلام شرافت پیدا کرده است(1))

ص: 119

مرقد رقیه باز شد همان کس قبر را نبش و پیکر را بیرون بیاورد تا مرقد مطهر تعمیر شود.

علما و صلحای شیعه و سنی با کمال آداب غسل کردند و لباس های پاکیزه در برکردند. قفل به دست هیچ کدام باز نشد اما به دست سید ابراهیم باز شد. سپس که به حرم مشرف شدند، هرکس که کلنگ به قبر می زد کارگر نمی شد تا آن که سید ابراهیم کلنگ را بر قبر زد. قبر کنده شد. وقتی که حرم را خلوت کردند و لحد را بازکردند دیدند که بدن آن مخدره با کفن صحیح و سالم است اما آب زیادی در داخل لحد جمع شده است.

سید ابراهیم پیکر آن طفل را از قبر بیرون آورد و سه شب و روز روی دست خود نگه داشت؛ تنها در موقع نمازش آن بدن مبارک را روی پارچه و چیزی نظیف قرار می داد و در آن سه شب و روز سید ابراهیم، ذکر خدا بر لب و اشک در چشمان داشت و سید نیاز به نان وآب و تجدید وضو در آن سه روز پیدا نکرد. در موقعی که می خواستند آن بدن پاک را دوباره دفن کنند، سید ابراهیم دعا کرد و از خدا پسر خواست، در همان سن پیری ذات لایزال هستی بخش پسری برای او مرحمت فرمود که نام او را سید مصطفی گذاشتند.

والی شام که از طرف سلطان عبدالحمید عثمانی بود، تفصیل آن ماجرا را برای او نوشت، لذا سلطان عبدالحمید عثمانی تولیت زینبیه، حرم حضرت رقیه، حرم ام کلثوم و سکینه را به سید ابراهیم واگذار

ص: 120

کرد و بعد از سید ابراهیم، سید مصطفی، سپس پسرش سید عباس متولی این اماکن شریفه شدند.

آیت الله حاج میرزا هاشم خراسانی می گوید : شاید این قضیه در حدود سال 1280 ه_ ق واقع شده باشد.(1)

ص: 121

روز روی دست خود گرفت تا قبر شریف او را تعمیر کردند. و از آن جا این اثر در خود و اولادش نسلا ً بعد نسل مانده است(1) .

ص: 122

ص: 123

رقیه علیها السلام و به او متوسل شدم و گفتم: اگر نجات و شفای همسر و فرزندم را از خدا گرفتی خانه ام را به تو تقدیم می کنم.

پس از توسل، برگشتم به بیمارستان، دیدم همسرم فرزندش را در بغل گرفته روی تخت نشسته و هر دو سالم اند.

همسرم گفت: کجا رفتی؟ گفتم: کاری داشتم. گفت: نه، رفتی به دختر امام حسین علیهما السلام متوسّل شدی! گفتم: از کجا می دانی؟

زن گفت: من، در حال زایمان که از شدت درد گاهی بیهوش می شدم، دیدم دختر بچه ای وارد اطاق بیمارستان شد و به من گفت: ناراحت نباش، ما سلامتی تو و فرزندت را از خدا خواستیم، فرزند شما هم پسر است. به شوهرت سلام برسان و بگو اسم او را حسین بگذارد! گفتم: شما کی هستید؟ گفت: من رقیه دختر امام حسین علیهما السلام(1) .

ص: 124

به شوهرم گفتم: مرا به حرم حضرت رقیه علیها السلام ببر. سومین روز است که در اینجا هستم. دیشب خواب دیدم دختر بچه ای برگ سبزی را برایم داد و گفت: این را بخور خوب خواهی شد. گفتم شما کی هستید؟ گفت: من رقیه دختر امام حسین علیهما السلام هستم، از خواب بیدار شدم. به حرم آمدم که شما روضه می خواندید، همان دختر را در بیداری دیدم که همان برگ سبز را به من داد که اطرافیان همه دیدند. من تحمل نتوانستم بی اختیار بی هوش شدم و الآن حالم بحمدالله خیلی خوب است.(1)

ص: 125

مثبت بود. [گاهواره خصوصیتی ندارد منظور توسل است.در دین اسلام خرافات وجود ندارد.کسانی که اسباب بازی در حرم رقیه می برند، یا در زیارت ها پارچه و نخ می بندند، یا شمع روشن می کنند و...؛ آنان جدّا یا جاهل اند و یا خرافاتی... و باید با جهل و خرافات مبارزه کرد.]

و نیز صدها مورد که این جزوه گنجایش آن ها را ندارد. همانند:

«شفا یافتن حجت الاسلام حاج میرزا علی محدث زاده فرزند محدث بزرگ شیخ عباس قمی رحمة الله با توسل در تعقیب نماز ظهر و ذکر مصیبت حضرت رقیه علیها السلام در عالم خواب توسط حجت الاسلام آقا مصطفی طباطبایی قمی... (1)» 

و «مثل حاجت گرفتن و نجات یافتن زن فرانسوی با توسل به حضرت رقیه علیها السلام و نذر کردن دو قالیچة خوب و قیمتی(2) . »

و «مثل شفا یافتن دختر فلج مسیحی لبنانی با توسل مادرش به حضرت رقیه علیها السلام (3)» به نقل از سید عسکر حیدری. درود بر رقیه علیها السلام .

بر ل_وح____ۀ زری_ن دل آرا ص__لوات

بر گ_نب_د و گلدست___ۀ والا ص__لوات

بر گنج که در گوشۀ ویرانه نهان شد

یعنی به رقیه علیها السلام گل طاها ص__لوات

ص: 126

زیارت نامه حضرت رقیه علیها السلام در صفحه ی 274 کتابِ حاضر موجود می باشد.

دو نکتة قابل یادآوری

1– شایسته است که زائران در حرم حضرت رقیه علیها السلام به امام حسین علیه السلام نیز سلام و عرض ارادت کنند زیرا طبق برخی گفته ها، سر آن حضرت در همان ناحیه (ولو) موقتا دفن شده است.

2– در نزدیکی مقام حضرت رقیه علیها السلام به فاصلة پانصد متریِ سوق العماره، مسجد الاقصاب (= مسجد القصب) قرار دارد که در این مکان سرهای حجر بن عُدی و یارانش دفن شده اند. نام های هفت تن از شهدای «مرج عذراء» در کتیبة بالای آن اتاق موجود است. شایسته است که زائران باورمند از فیض والای زیارت آنان بهره مند شوند. (زیارت نامه شهدا در صفحه ی 282 کتاب حاضر.)

ص: 127

ص: 128

فصل چهارم – زیارتگاه های باب الصغیر

در فصل اول درباره سوریه و در فصل دوم دربارة شخصیت عقیلة بنی هاشم علیهم السلام ، حضرت زینب علیها السلام و حرم مطهرش مطالبی به طور فشرده بیان شد و در فصل سوم دربارة حضرت رقیه علیها السلام و حرم نور افشان او به طور خلاصه سخن گفته شد .

   در این فصل دربارة حرم هایی از ذریة پیامب_ر و علی علیهما السلام و مراقد مقدس دیگر، در باب الصغیر دمشق خواهی_م پرداخت.

ص: 129

در باب الصّغیر، مقبرة مهم شهر دمشق قرار دارد و در آن مقبره خوشه هایی از خورشید نبوت و امامت به خاک افتاده اند [امام زادگان و...] که تابش نورشان از خاک تا به افلاک بلکه روان های شیفتگان دودمان خاندان وحی را روشن و تابناک ساخته است و نیز در این قبرستان شخصیت های مهم دینی، علمی و تاریخی به خاک سپرده شده اند.

بدون تردید از همه مهم تر مدفن سرهای مقدس و مبارک شهدا و برخی از دودمان خاندان رسالت و شخصیت های مهم و قابل قدر از اصحاب اخلاص مند رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است که در این مقبره قرار دارند. به توفیق خداوند به طور گذرا به معرفی آن ها پراخته خواهد شد. اما نخست باید توجه کرد که ماجرای مدفن سرهای شهدای کربلا چگونه است؟ برای روشن شدن مطلب شایسته است که پیش از بیان مدفن سرهای شهدا دربارة تعداد شهدای کربلا و نحوة انتقال سرهای آنان به شهر شام مطالبی به طور فشرده ارائه شود.

ص: 130

فرشتگان که دربارة زیارت های سرزمین عراق نوشته ام به این موضوع بیشتر پرداخته ام.

ص: 131

1- طایفة بنی اسد تعداد «16» سر مبارک.

2- قبیلة کنده به ریاست محمد بن اشعث کندی «13» سر.

3- قبیله هوازن به ریاست شمر بن ذی الجوشن «12» سر.

4- طایفه و قوم بنی تمیم تعداد «17» سر.

5- قبیلة مذحج تعداد «7» سر مبارک.

6- سایر سرهای مطهر شهدا را که «13» سر بودند سایر مردم حمل کردند.

در روایت آمده است که مجموع سرهای شهدا جز سر مبارک سیدالشّهدا امام حسین علیه السلام تعداد «78» سر بوده اند.(1)

[با سر امام حسین 79 سر رقم خورده است] البته برخی از نویسندگان 72 سر نوشته اند.

ص: 132

حسین علیه السلام به سر حر روشن می شود که تا قیامت آن مدال افتخار را با خود خواهد داشت.(1)

در سال 914 ه_ ق شاه اسماعیل صفوی بغداد را فتح کرد و در همان سال به کربلا مشرف شد او دربارة مطمئن نبود دستور داد تا قبر حر را بشکافند دید پیکر حر تر و تازه است و دستمالی بر پیشانی او بسته است، شاه دربارة آن دستمال پرسید به او گفتند این دستمال را امام حسین علیه السلام با دست مبارک خود بر زخم سر حر بسته است. به دستور شاه دستمال را باز کردند خون تازه از پیشانی حر جاری شد، هر چه سعی کردند با دستمال دیگری جلو خون را بگیرند ممکن نشد؛ شاه اسماعیل دستور داد تا همان دستمال را مجدّداً بستند و خون بند آمد، سپس شاه اساعیل برای مرقد، گنبد و حرم ساخت و نیز خادم و موقوفاتی برای آن تعیین کرد.

قابل یادآوری است که شاه اسماعیل اولین کسی بود که به ساختن مرقد حر اقدام کرد و سپس آن مرقد بارها بازسازی شده است.

ص: 133

1-  اولین سری را که ابن سعد در روز عاشورا به کوفه فرستاد سر مبارک فرزند پیامبر صل الله علیه و آله و سلم امام حسین علیه السلام بود که توسط خولی بن یزید و حمید بن مسلم فرستاد.(1)

2-  چون خولی در روز عاشورا به ابن زیاد نتوانست برسد، شب یازدهم سر امام حسین علیه السلام را درمنزل خود برد و در مطبخ خود و بنا به برخی از روایات در داخل تنور مطبخ خود جا داد. در تاریخ است که هر دو زن خولی به نام های «عیوف» و «نوار» با خولی ستیزه کردند و به عزاداری پرداختند و آنان با چشم شان می دیدند که نور تا آسمان از آن سر مبارک بالا می رود و مرغان سفیدی در اطراف آن پرواز می کنند. «عیوف» زن خولی به خاطر مصیبت حسین علیه السلام تا آخر عمرش آرایش نکرد اما «نوار» زن دیگر خولی از همان شب از شوهرش جدا شد.(2)

3-  ابن سعد سایر سرهای شهدا را در روز یازدهم محرم توسط طوایف مختلف نزد ابن زیاد فرستاد و...

4-  ابن زیاد ملعون سرهای شهدا را واپس به بیرون شهر کوفه فرستاد تا بر فراز نیزه ها کرده دوباره همراه اسرای خاندان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم وارد شهر کوفه کنند.

ص: 134

5-  در موقعی که ابن زیاد ناهار زهرِ مار می کرد، سر مبارک امام حسین علیه السلام و سرهای سایر شهدا را همرای اسرای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم وارد مجلس او کردند و سخت سوزناک بود که امام سجاد علیه السلام گاهی از آن درد و مصایب طاقت فرسای دیگر می نالید .

6- بعد از ختم مجلس، ابن زیاد دستور داد تا سر فرزند زهرا علیهما السلام را در تمام کوچه های کوفه بگردانند و...(1)

ص: 135

زندانی کنند(1) تا بیشتر از این با خطابه های آنان دودمان بنی امیه و زادة مرجانه رسوا نشوند. آنگاه ابن زیاد نامه ای برای یزید نوشت و هدایت خواست و نامه ای هم به مدینه فرستاد تا والی مدینه را بشارت دهد. در جواب نامة ابن زیاد، یزید دستور داد که سرهای حسین علیه السلام و یارانش را با اهل بیت علیهم السلام به شام روانه کند لذا مطابق دستور و فرمان یزید، عبیدالله بن زیاد دستور داد که زحر بن قیس، ابا برده بن عوف و طارق بن ظبیان به اتفاق گروهی سرهای شهدا را به سوی شام ببرند. نتیجه این که همة سرها به شام فرستاده شدند.(2)

ص: 136

رقاص و رقاصه به استقبال اهل بیت علیهم السلام آمدند و مشغول نواختن و... بودند.(1)

 آنگاه سرهای مبارک شهدا را با اسیران در میان هلهلة زنان و مردانِ تماشاچی و با ضربات شلاق و غلاف شمشیر از دروازة ساعات درهنگام طلوع آفتاب،در حالی که سر مبارک حضرت ابوالفضل علیه السلام جلوتر از همه و سر مقدس امام حسین علیه السلام در آخر سرها قرار داشت، وارد شهر شام و سپس وارد مجلس یزید کردند .(2)

ص: 137

با بررسی کوتاه پاسخ این سؤال تا حدودی به دست خواهد آمد.

ص: 138

عباس بن علی (ابوالفضل علیه السلام) علی اکبر بن حسین علیه السلام و حبیب بن مظاهر رحمة الله .

چنانچه سید محسن امین در سال 1321 ه_ ق کتیبه ای بر بالای در ورودی این مقام دیده است که این گونه بر آن نوشته بوده است :

«هذا رأس عباس و علی بن الحسین علیهما السلام و حبیب بن مظاهر رحمة الله »

بعدها که ضریحی بر روی آن گذاشته شد، نام شانزده تن از شهدا ذکر گردید.(1)

3-  احتمال سوم و یا نظر سوم این است که تعداد شانزده سر مقدس شهدا در این محل دفن شده باشند که نام های مبارک شان بر سقف گنبد آن حرم به این ترتیب ثبت شده اند:

1- عباس           2- علی اکبر          3- حبیب بن مظاهر

4- قاسم بن الحسن          5- عبدالله بن علی   6- عمر بن علی

7- حرّ ریاحی       8- محمد بن علی              9- عبدالله بن عون

10- علی بن ابی بکر  11- عثمان بن علی      12- جعفر بن علی

13- جعفر بن عقیل   14- محمد بن مسلم     15- عبدالله بن عقیل

16- حسین بن عبدالله.(2)

[دربارة حربن یزید ریاحی قبلاً سخن گفته شد که سرِ حر را از بدنش جدا نکرده بودند.]

ص: 139

4-  احتمال دیگر این است که برخی از سرهای شهدای مهم را امام سجاد علیه السلام به کربلا منتقل کرده باشد و تعداد زیادی  از سرهای مبارک سایر شهدا، در قبرستان باب الصغیر دفن شده باشند. البته  تعداد آنان ثبت نشده است.

5-  احتمال پنجم و علی القاعده این است که همة سرهای مبارک شهدا در شام مخفیانه به خاک سپرده شده اند و سردمداران یزیدی نخواستند مردم، از محل و اسرار آن آگاه شوند تا آن که به مرور زمان مرقد سرهای شهدا در باب الصّغیر مطرح و یکی از زیارتگاه های مؤمنان شد.

و اما این که سر امام حسین علیه السلام در کربلا به بدن حضرت ملحق شده باشد و یا در نجف اشرف در حرم مطهر أمیرالمؤمنین علیه السلام دفن شده باشد و یا ... تحقیق آن را در کتاب همگام با فرشتگان اثر مؤلف مطالعه خواهید فرمود. «إن شاء الله» و در مقام رأس الحسین نیز به آن موضوع پرداخته شده است.

[خلاصه آن که این پنج احتمال یا نظریه از تاریخ برداشت می شود. و الله العالم  بحقایق الامور]

با توجه به برداشت های تاریخی و تحقیقات میدانی روشن می شود که در قبرستان باب الصغیر مرقدهای مقدّسی وجود دارد که به ترتیب به معرفی آن ها پرداخته می شود:

ص: 140

ص: 141

سکینه با عبدالله بن الحسن یا حسن بن الحسن ازدواج کرده بود، اما همسرش پیش از زناشویی با او به شهادت رسید.(1)

 سکینه (آمنه) با اسیران به کوفه و شام آمد و با ایراد خطابه ها، بنیان ستم یزیدیان را متزلزل کرد و... .

او در سال 117 ه_ ق در سن هفتاد سالگی رحلت کرد. (2)

مرحوم سید محسن امین بر این باور است که سکینه در بقیع دفن شده است اما سایر منابع به آن اشاره نکرده اند.(3)

حرم حضرت سکینه علیها السلام دارای گنبد و منارة بزرگی است و دو گنبد دیگر در اطراف آن وجود دارد.

از تاریخ دقیق ساخت و تأسیس حرم سکینه علیها السلام مدرکی به دست نیامد اما سنگ قبری از قرن پنجم هجری، مزیّن با آیاتی از قرآن به خط کوفی موجود است و بر اساس تابلوی موجود به درِ ورودی روشن می شود که مرقد حضرت سکینه علیها السلام در سال 1330 ه_ ق مرمت و بازسازی شده است.

در داخل حرم، دو ضریح وجود دارد که ضریح چوبی سمت راست متعلق به حضرت سکینه و ضریح سمت چپ، به حضرت ام کلثوم صغری بنت علی علیها السلام تعلق دارد و در زیر زمینی آن نیز دو

ص: 142

ضریح و دو تابوت در دو اتاق کوچک منسوب به آن دو بزرگوار می باشند.(1) زیرت نامه در صفحه 280 کتاب حاضر.

ص: 143

ص: 144

نقل کرده است و نیز واسطه روایاتی از اسماء بنت عمیس، ابن عباس و عمه اش زینب علیها السلام بود.

ام جعفر، زهیر بن معاویه و ابوالمقدام و... از او احادیثی را روایت کرده اند؛ حدیث نگاران اهل سنت همانند ابن ماجه، ترمذی، ابوداود، نسائی، ابن حجر و... از آن بی بی روایات و احادیث فراوانی را نقل کرده اند.(1)

فاطمه صغری علیها السلام مهمترین دستیار حضرت زینب علیها السلام در کاروان اسیران کربلا بود، افزون بر رسیدگی به احوال اسیران، تاریخ های معتبر، سخنان و خطبه های کوبنده ای ازآن بانو ثبت کرده اند.(2) او در شهر کوفه، در مجلس ابن زیاد و مجلس یزید بن معاویه خطبه های کوبنده و آتشین ایراد فرمود.(3)

خلاصه آن که حضرت فاطمة صغری علیها السلام از نظر تقوا، معنویت، عب_ادت، دانش، اخ_لاق، شه_امت و رش_ادت، دارای جایگ_اه والا و ارزنده ای بود. پدر بزرگوارش امام حسین علیه السلام در هنگامی که حسن مثنی برای خواستگاری یکی از دخترانش در محضر عمویش آمده بود، فاطمة صغری را چنین توصیف فرمود: « من فاطمه را برای تو انتخ_اب می کنم که در ظ_اهر به م_ادرم فاطم_ه علیها السلام ، دخت_رِ

ص: 145

رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم شباهت فراوان دارد در عبادت، شب ها را به نماز و روزها را به روزه سپری می کند و در شکل و شم_ایل مشابه حورالعین است.(1) »

ص: 146

ص: 147

110هجری یا در سال 117 هجری در مدینه منوره در خانه خود در سن 80 سالگی یا 87 سالگی وفات یافت و در بقیع دفن شد. برخی نوشته اند که فاطمة صغری و حضرت سکینه دختران امام حسین علیهم السلام در یک سال (117 ه_) در مدینه به رحمت حق پیوستند و هر دو در بقیع دفن شدند.(1)

[درباره خواندن نماز میّت برای سکینه علیها السلام داستان شگفت انگیزی وجود دارد.]

گفتنی است که شوهر فاطمة صغری، حسن مثنّی علیهما السلام در سن 35 سالگی وفات کرد و در بقیع دفن شد و فاطمة صغری یک سال بالای قبر او سوگواری کرد .(2)

نکته دیگر این که از فاطمه صغری همسر حسن مثنی پنج فرزند (3 پسر و 2 دختر) به دنیا آمدند.(3)

ص: 148

کوچکی با گنبد سبز رنگ قرار دارد. بر روی قبر تابوتی از چوب در محفظه ای فلزی دیده می شود.(1)

ص: 149

ص: 150

عون از امیرالمؤمنین علیه السلام می باشد. و قبرسوم: متعلق به «میمونه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام» است.(1) زیارت نامه در صفحه 292 کتاب حاضر.

ص: 151

3-  از افتخارات بزرگ او کنیزی و خدمت گزاری برای حضرت زهرا علیها السلام و فرزندانش بوده است.

4-  او در عبادت، زهد و تقوی، علم و دانش از زنان شایسته ی زمانش بود .

5-  او محرم اسرار خاندان رسالت بود تا آن جایی که  علی علیه السلام می فرماید: «فاطمه از من پیمان گرفت که هیچ کس را بر مرگ او آگاه نکنم جز ام سلمه، ام ایمن و فضه را و از مردها ...(1) »

6-  یکی ازافتخارات اوکه شاهددینمداری ودانش اوست این است که بیش از بیست سال سخنی جزکلمات قرآنی ازاوشنیده نشد .!!!

7-  او در سفر کربلا تا کوفه و شام در خدمت اهل بیت پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بود، و احتمال می رود که در سفر دوم حضرت زینب علیها السلام نیز همراه آن بی بی به شام سفر کرده باشد. به هر حال او در شام رحلت کرد و در آن جای معروف قبرستان باب الصغیر دفن شد.(2) (زیارت نامه در صفحه ی 291 کتاب حاضر.)

ص: 152

ص: 153

2-  ام الحسن دختر حمزة بن جعفر الصادق علیه السلام

3-  حسن بن عبدالله بن ... عمر بن علی علیه السلام

4-  خدیجه دختر علی بن الحسین علیه السلام که با علی بن علی بن الحسین از یک ام ولد بودند و او همسر محمد بن عمربن علی بن ابی طالب علیه السلام بود و در شام از دنیا رفت و در باب الصغیر دفن گردید.

5-  ابوالحسن بن علی بن... از نوادگان امام زین العابدین علیه السلام

6- محسن بن جعفر بن امام علی النقی الهادی علیه السلام

ابوالرضا محسن ابن جعفر بن امام الهادی علیه السلام مردی شجاع بود و در زمان خلافت مقتدر بالله در سال  300  در دمشق قیام کرد، او را کشتند و سرش را به بغداد فرستادند و بدنش را در باب الصغیر دفن کردند.(1)

7- عبدالله بن محمد بن اطرف بن أمیرالمؤمنین علیه السلام

این عبدالله از طرف مادر یکی از نوادگان امام سجاد علیه السلام است و مادر او خدیجه بود که هر دو در باب الصغیر دفن شده اند.(2)

ص: 154

ص: 155

مقبره باب الصغیر دفن گردید و روایت دیگر مدفن سر محمد را در مصر گفته است.(1)

ص: 156

روستای «داریا» معرّفی کرده اند. و این قبر باب الصغیر را از «بلال بن ابی درداء» دانسته اند که مرد زاهد و پارسایی بوده است.(1)

ص: 157

ص: 158

فصل پنجم :مسجد جامع اُموی

تاکنون درباره مهمترین زیارتگاه های سوریه مطالبی ارائه شد اینک در فصل پنجم درباره مسجد جامع اموی که از مهمترین و بزرگترین مساجد جهان اسلام است، سخن خواهیم گفت إن شاء الله .

ص: 159

1-  اولین انسان هایی که این مکان را به عنوان معبد انتخاب کردند، آتش پرستان بودند که به نام «قبیله ی حَدَد» آرامی شناخته شده اند.

2-  پس از سلطه مصری ها به این سرزمین آن را معبد خدایان شان «رامون» و «آمون» قرار دادند .

3-  در دوره تسلط یونانیان به سرزمین شامات آن بنا، نیز به عنوان معبد مورد بهره برداری قرار گرفت.

4-  پس از آن رومیان به این سرزمین مسلّط شدند. این معبد را بازسازی و توسعه دادند و محل عبادت خدای شان «ژوپیت_ر» قرار دادند.

5-  وقتی که مسیحیت در سرزمین شامات گسترش پیدا کرد، مسیحیان یک قسمتی از معبد «ژوپیتر» را کنیسه ساختند که به نام «قدیس یوحنا» یا «ماری یوحنا» خوانده می شد، و این کنیسه تا زمان فتح شامات به دست مسلمانان از رونق گسترده ای برخوردار بود.

ص: 160

استفاده می کردند، اما مزاحمت مسیحیان که نیمی دیگر را به عنوان کلیسا در اختیار داشتند ادامه داشت.

مساحت اولیه آن را پانزده هزار متر مربع نوشته اند، در طول 150 متر و عرض 100 متر(1) .

یزید بن ابی سفیان اولین حاکم شام و سپس معاویه ابن ابی سفیان و عبدالملک ابن مروان می خواستند که نیمه دیگر کلیسا را به دست آورند و به مسجد تبدیل کنند اما مسیحیان نپذیرفتند تا آن که ولید بن عبدالملک با پرداخت اموال فراوان برای مسیحیان و نیز با تهدید جدّی و یا واگذاری چند کلیسا در داخل شهر، توانست نیمه باقی مانده کلیسا را به دست آورد و به مسجد بیافزاید.(2)

ص: 161

مخارج، بارِ هجده شتر شده بود !!! ) و برای تصویب نزد خلیفه آوردند بدون بررسی همه را امضا کرد وگفت : این چیزی است که در راه خدا دادیم و در مقابل آن حسابی نمی خواهیم(1) .

ص: 162

4-  بر فراز شبستان مسجد گنبدی به نام «نسر» یا «عقاب» ساخت و ستون هایی در زیر آن قرار داد که با طلا، جواهر و پوشش های حریر مزیّن کرده بودند.(1)

5-  محراب مسجد را با قندیل های طلا و نقره و معرق های زیبا و زنجیرهای طلا آراست .(2)

6-  مردم می گفتند: ولید پول بیت المال را در ساخت مسجد اسراف کرده است .

7-  ساخت مسجد در دوران ولید هفت سال طول کشید با آن هم نیمه تمام ماند و بقیه را برادرش سلیمان به پایان رسانید.(3)

ص: 163

4-  475 ه_ ق، تعمیر گنبد و طاق ها در ایام پادشاه سلجوقی تتش بن آلب ارسلان .

5-  503 ه_ ق، تعمیر رواق شمالی .

6-  555 ه_ ق، تجدید منارة عروس .

7-  565 ه_ ق، اصلاحات و تجدید داخل مسجد .

8-  602 ه_ ق، سنگفرش مرمر کف مسجد .

9-  607 ه_ ق، تعمیر درهای مسجد .

10-  607 ه_ ق ، فواره مسجد.

11-  613 ه_ ق، ترمیم قبه نسر (عقاب).

12-  614 ه_ ق، اتمام شبستان های داخلی .

13-  617 ه_ ق، ساخت محرابی برای حنبلی ها در رواق سوم (غربی)

14-  668 ه_ ق، تعمیر و سنگ مرمر ستون ها و دیوارها.

15-  727 ه_ ق، تزیین دیوار شمالی مسجد با سنگ مرمر.

16-  729 ه_ ق، تزیین دیوار قبله مسجد با سنگ مرمر.(1)

ص: 164

الف - نخستین آتش سوزی

در نیمه شعبان سال 461 ه_ ق در اثر درگیری سپاهیان «بدر الجمالی» امیر سپاه مصر که خانه ای را در کنار مسجد آتش زدند؛ آتش به مسجد سرایت کرد و تا صحن، شبستان، محراب و قبه ی مسجد رسید.(1)

ب - آتش سوزی دوم

در سال740 ه_ ق در اثر آتش سوزی بازار مجاور (طرائفیین) بخشی از دیوار مسجد و مناره  شرقی آن را آتش فرا گرفت .(2)

ج - آتش سوزی سوم

در شعبان 803 ه_ ق مسجد دچار آتش سوزی مختصری شد که علت آن روشن نیست.(3)

د - آتش سوزی چهارم

در سال 884 ه_ ق به علت ناپیدایی مسجد دچار حریق گردید.(4)

ص: 165

ه_ - آتش سوزی پنجم

در چهارم ربیع الثانی سال 1311 ه_ ق در حین تعمیر سقف صحن غربی، جرقه ای، سقف مسجد و شبستان غربی آن را به کلی به آتش کشید. این بار آتش سوزی خیلی گسترده بود. مقام رأس یحیی علیه السلام و مقام رأس الحسین علیه السلام نیز دچار حریق شد و مصحف عثمان که به خط کوفی بود در آتش سوخت و... .

سپس سلطان عبد الحمید عثمانی برای بازسازی مسجد اقدام کرد که در سال های 1316 ، 1317 و1320 ه_ ق مسجد را کاملاً بازسازی نمود و به جای منبر و محراب که سوخته بود محراب جدیدی ساخت. [مثل آن که مسجد از نو ساخته شد چون از بنای قدیم جز دیوار ها و برخی از کتیبه ها چیزی باقی نمانده بود(1)] .

ص: 166

ساخته شد؛ چون اموال مسجد در آن جا نگهداری می شد به قبة المال معروف گردید.(1)

ص: 167

      قبه های کوچکی دیگری نیز در این مسجد وجود دارد همانند قبه های روی مأذنه ها و...

ص: 168

ص: 169

4-  «باب الخلفا»: که خلفای اموی از این در، وارد مسجد می شدند.

ص: 170

ستون در سمت شرق و بیست ستون در سمت غرب که بر روی آن چهل ستون، چهل ستون کوچک و به صورت هلالی شکل، سقف مسجد که شاید بلند ترین سقف مساجد جهان باشد را نگه داشته اند. چهار ستون اصلی و بزرگ به ابعاد 3 × 2 در وسط پایه های گنبد بزرگ مسجد، یعنی «قبة النسر» را تشکیل می دهند. ارتفاع داخلی مسجد بیش از سی متر گفته شده است.(1)

ص: 171

البته این روش پسندیده نبوده است و منشأ نفاق و اختلاف است؛ چنان چه قبلاً در مسجدالحرام نیز چهار مقام و چهار جماعت بود که جلو آن گرفته شد و امروزه مسلمانان جماعت واحد دارند.

ص: 172

3-  مشهد عمر؛ در غرب دیوار قبله مسجد بوده است ... .

4-  مشهد عثمان؛ در شمال مسجد قرار داشته است.(1)

[بدون تردید این مشاهد چهارگانه از ابداع های حاکمان دمشق بوده است و اساس دیگری ندارد.]

ص: 173

ص: 174

دارد.(1) بنابراین مسلّم است که جز یک جا، سایر جاها مقام آن حضرت خواهد بود.

ص: 175

موسی علیه السلام در «کوه طور» با عصای خود بر او زد و از او دوازده چشمه جاری شد .(1)

ص: 176

بنی اسرائیل به شهادت رسید. (زیرا به پادشاه اجازه نداد که با ربیبه اش (دخترِ زنش) که از شوهر قبلی او بود، ازدواج کند)

پس از شهادت حضرت یحیی علیه السلام خداوند انسان خون خواری را بر قوم بنی اسرائیل مسلط کرد تا هفتاد هزار نفر آن ها را در بیت المقدس به هلاکت رسانید.(1)

ص: 177

تاریخ نگاران می گویند: سر حضرت یحیی علیه السلام در ابتدا از دمشق به بعلبک، سپس به حمص و بعد از آن در قلعه حلب منتقل شد. در زمان سلطه مغول بر قلعه حلب، سر حضرت یحیی علیه السلام به مسجد جامع دمشق انتقال داده شد.(1)

ص: 178

به باب القصر آویزان کرد، سپس آن سر پاک را در اتاقی در شمال شرقی مسجد قرار داد. گویا آن سر مطهر را زندانی یا مخفی کرد؛  بعدها برخی از مؤمنان به خاطر احترام امام حسین علیه السلام بقعه ای را در همین مکان ساختند که به نام مقام رأس الحسین علیه السلام مشهور شد.(1)

ص: 179

دفن شده است. از این رو زیارت امام حسین علیه السلام در آن جا سفارش شده است.(1)

3-  تعدادی از تاریخ نگاران اهل سنت، از آن میان، مقریزی، ابن ایاس، ابن جوزی و.... می نویسند: سر مبارک امام حسین علیه السلام که در خزانه یزید قرار داشت را در مقبره باب الفرادیس (نزدیک حرم حضرت رقیه علیها السلام ) دفن کردند. بعدها خلفای فاطمی آن سر را به عسقلان مصر، سپس به قاهره منتقل و در قصر زمرد دفن کردند و فعلاً به عنوان مقام رأس الحسین علیه السلام در داخل مسجدی دارای ضریحی مجلل، مشهور است و یکی از زیارتگاه های معروف قاهره است.

اهل سنت شافعی مصر همه ساله از اول تا 15 ماه مبارک شعبان در همین مکان جشن ولادت آن حضرت را بسیار باشکوه و گسترده برگزار می کنند.(2)

[علی رغم نظریات یاد شده احتمال قوی این است که سر آن حضرت در شام دفن شده باشد و محل دقیق آن هم روشن نیست. ]

نتیجه

در نتیجه این که در کنار حرم حضرت رقیه علیها السلام نیز رجاءً از زیارت سر امام حسین علیه السلام نباید غفلت کرد که زیارت مقام رأس

ص: 180

الحسین علیه السلام و بیان این مطلب مهم، به آگاهی زائران خواهد افزود تا هر چه با معرفت و باورمندانه از زیارت بهره مند شوند. (زیارت نامه سر امام حسین علیه السلام در صفحه ی 276 کتاب حاضر.)

ص: 181

قابل توجه است که در محل عبادت امام سجاد علیه السلام محراب سنگی زیبایی ساخته اند که دارای محفظه ای شیشه ای می باشد. محراب امام سجاد علیه السلام در کنار مقام رأس الحسین علیه السلام قرار دارد.(1)

ص: 182

ص: 183

فصل ششم - زیارتگاه های کوه قاسیون و...

در این فصل از آثار دینی مهم و زیارتگاه های کوه قاسیون و منطقه صالحیه مطالبی را بیان خواهیم داشت. (إن شاء الله)

ص: 184

از جمله این که از ابو قتاده نقل شده است : «که منظور از تین در قرآن (و التّینِ وَ الزَّیتونِ) همین کوه است.» (1)

ص: 185

ص: 186

شد. گفته شده است که دعا در آن جا مستجاب است. [این اولین خونی بود که از فرزندان آدم به ناحق بر زمین ریخت آن هم به دست برادرش. !!!] (1)

نوشته اند که حضرت یحیی با مادرش علیهما السلام چهل روز در این غار «مغارة الدم» اعتکاف کرده اند و معروف است که مردم برای دعا و طلب باران به این مغاره رفته دعا می نمودند و دعای شان مستجاب می شد. (2)

ص: 187

گفتنی است که بر فراز مرقد هابیل، گنبد بزرگ و بر روی مرقدش سنگ قبر حیرت انگیزی به طول هفت متر و عرض یک متر قرار دارد که با پارچة آن را پوشانیده اند.

نخستین کسی که این مقبره را ساخت، اسکندر مقدونی بود و در طول زمان، بر روی آن بازسازی هایی صورت گرفته است اما گنبد آن در دوره حکومت عثمانی ساخته شد.(1) (زیارت نامه در صفحه ی 285 کتاب حاضر)

ص: 188

ص: 189

! از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم این گونه روایت شده است: «در دمشق کوهی است که در پایین آن حضرت ابراهیم علیه السلام متولد شده است.»(1)

ص: 190

4-  در خارج مسجد، جایگاهی است که می گویند پناهگاه حضرت ابراهیم علیه السلام از دست نمرود بوده است.

5-  روایات فراوانی را در فضیلت این جایگاه نقل کرده اند. (1)

6-  در روایت آمده است که خواندن چهار رکعت نماز در این مکان سبب آمرزش گناهان می شود.(2)

ص: 191

روزها جهت زیارت باز می کنند. یادآوری می شود که این مسجد را احمد پاشای عثمانی در سال  1018 ه_ ق ساخته است.(1)

ص: 192

بنا به یک نظریه همین محله «ربوه» محل سکونت حضرت عیسی علیه السلام و مادرش بوده است.(1)

در قرآن کریم کلمه ربوه دو بار آمده است که یک بار آن درباره ی حضرت عیسی علیه السلام است: «وَ جَعَلنَا ابنَ مَریمَ وَ اُمَّهُ آیةً و آوَیناهُما إِلَی رَبوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَ مَعینٍ »(2)

و ما فرزند مریم (عیسی) و مادرش علیهما السلام را آیت و نشانه ای قرار دادیم؛ و آنان را در «ربوه» = سرزمین مرتفعی، که از امنیت و آب جاری بهره مند است، جای دادیم.

اگر مراد از ربوه، ربوة اسمی باشد یعنی اسم آن محل؛ با این آیه ی شریفه، محل سکونت حضرت عیسی و مادرش علیهما السلام بدون تردید مشخص می شود. عدّه ای که این قریه را محلّ سکونت آنان دانسته اند، ربوة اسمی را در نظر داشته اند، نه ربوه ی وصفی و مفهومی را. اما بیشتر مفسرین از ربوه، مفهوم آن را دانسته اند. «ربوه» یعنی سرزمین مرتفع و بلند. بنابراین درباره مصداق آن «ربوه» که کدام نقطه ی جهان بوده است، نظریات گوناگونی مطرح شده است که برخی از این قرار اند:

ص: 193

1-  برخی گفته اند: «ربوه» ای که در قرآن آمده است، همان شهر «ناصره» یکی از شهرهای شامات است که حضرت عیسی علیه السلام در آن جا به دنیا آمده و در همان جا زندگی کرده است.

2-  عده ای دیگر می گویند: مصداق آیه، سرزمین«مصر» است؛ زیرا حضرت عیسی و مادرش علیهما السلام مدتی از عمرشان را به «مصر» پناه برده بودند.

3-  بعضی می گویند: منظور سرزمین دمشق است که در این صورت همان محله «ربوه» که قبلاً مطرح شد، خواهد بود.

4-  تعدادی بر این باورند که منظور آیه ی شریفه سرزمین «رمله» (یکی از شهرهای شمال شرقی بیت المقدس) است؛ چون حضرت مسیح و مادرش علیهما السلام مدتی در آن جا سکونت داشته اند.

5-  برخی می گویند: شاید منظورِ آیه ی شریفه، محل ولادت حضرت عیسی علیه السلام باشد که در وادی بیت المقدس صورت گرفت و از نعمتِ امنیت که خدا عنایت فرموده بود، بهره مند بود.(1)

ص: 194

آموزنده، تاریخی و حیرت انگیز اصحاب کهف است. در این نوشتار به تناسب مکانی لازم دیده شد درباره آن به طور فشرده سخن گفته شود.

در کوه قاسیون در غرب «مغارة الدّم» و «مغارة الجوع» غار و مقامی به نام اصحاب کهف وجود دارد که مورد توجّه مردم منطقه است، امّا از نظر منابع تاریخی تأیید نشده است.

ص: 195

2-  از دیدگاه برخی دیگر، محل غارِ اصحاب کهف، شهر اُفسوس، یکی از شهرهای «آسیای صغیر» (در روم شرقی قدیم و ترکیه کنونی) و در نزدیکی رود «کاستر» می باشد.(1)

3-  از نظر مردم منطقه، غار اصحاب کهف در کوه قاسیون در 40 کیلومتری شهر دمشق قرار دارد که طول آن 5 متر و ارتفاع آن 5/2 متر است. گفته می شود که در کنار این غار مسجدی بوده است که فعلاً از آن خبری نیست، و به جای آن مدرسه ای به نام «مدرس_ه ف_رقان» س_اخته اند و غار معروف در داخ_ل طبقه فوق_انی مدرس_ه ق_رار گرفته است.(2)

4-  عده ای بر این باورند که این غار در شهر نخجوان قفقاز قرار دارد.

5-  برخی گفته اند که در فلسطین در شهر بتراء این غار وجود دارد.

6-  تعدادی نوشته اند که غار اصحاب کهف در شبه جزیره ی اسکاندیناوی در شمال اروپا قرار دارد که در داخل آن هفت جسد سالم در هیئت رومیان وجود دارد .

اما بایست توجه داشت که قراین و شواهد قطعی وجود ندارد که کدام یکی از این غارها همان است که قرآن بیان کرده است؛ و از این

ص: 196

نظر که قصّه ی اصحاب کهف مربوط به روم و رومیان بوده است، بعضی از این احتمال ها را بی اساس می سازد .(1)

از این شش نظریه، نظر اول بیشتر مورد تأیید است.

ص: 197

است.(1) به خاطر همان قبر، این قریه به نام «مِزّه الکلب» مشهور شده است.

ص: 198

می گویند: «اسامه بن یزید، در این محل مدفون است، اما در منابع تاریخی چنین چیزی بیان نشده است.»(1)

ص: 199

ص: 200

- امام حسین علیه السلام: «بر خواهرم سکینه دختر علی علیه السلام خادمی وارد شد؛ آن حضرت سرش را از او پوشاند ... »

! عن الحسین بن ابراهیم القمی ... عن زید بن علی عن أبیه عن سَکِینَه وَ زَینب اِبنَتَی علی علیه السلام عَن علی علیه السلامقال: «قال رسولُ الله9: اِنَّ فاطمةَ خُلِقَت حُورِیَةٌ فِی صُورَةِ إنسِیَّةٍ وَاِنَّ بَناتَ الاَنبِیاءِ لَایَحِضنَ.»(1)

- حسین بن ابراهیم قمی با هشت واسطه از امام سجاد علیه السلام روایت می کند که آن بزرگوار از عمّه هایش سکینه و زینب، دختران علی علیه السلام و آنان از پدرشان علی علیه السلام و او از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم که فرمود: «همانا فاطمه حوریة بهشتی به صورت انسان است و این که دختران انبیا به عادت ماهانه گرفتار نمی شوند.»

در این دو روایت به وجود دختری از أمیرالمؤمنین علی علیه السلام به نام سکینه تصریح شده است. و اخیرا در این باره کتاب های هم نوشته اند. (زیارت نامه در صفحه ی 278 کتاب حاضر.)

ص: 201

محل از دنیا رفت.(1) اما اکثر مورّخین مدفن او را در قبرستان باب الصغیر می دانند.

حضرت بلال در زمان خلافت عمر، در اثر بیماری طاعون چشم از جهان فرو بست، برخی بر این باورند که بلال در باب الاربعین شهر حلب، یا در قریه خولان، یا در مقبره کیسان به خاک سپرده شده است. (زیارت نامه در صفحه ی 290 کتاب حاضر.)

ص: 202

ص: 203

ص: 204

به امیرالمؤمنین علیه السلام دشنام داد، با شهامت و شجاعت در برابر او به پا خاست و به او پرخاش کرد که حاضران ناخن حیرت به دندان می گَزیدند.

8-  حجر در برابر تحوّلات سیاسی زمان خویش همانند کوه استوار و پا برجا ایستاد. او نه شیفته قدرت شد، نه دلباخته زر و زیور. او نه نگران تهدید بود و نه خود باخته تطمیع، همه نقشه های دشمن را نقش بر آب کرد تا سرانجام جام شهادت سرکشید.

9-  تاریخ نگاران نوشته اند: هنگامی که معاویه با ام المؤمنین عایشه در مدینه دیدار کرد، عایشه به معاویه گفت: چه واداشت تو را بر کشتن «اهل عذراء» (حجر و یارانش) گفت: ای أم المؤمنین! دیدم در قتل ایشان صلاح امّت و در بقاء ایشان فساد امّت است، لاجرم آن ها را کشتم !!!

! أم المؤمنین عایشه گفت: «از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: «کشته خواهند شد بعد از من در «عذراء» کسانی که خداوند و اهل آسمان به خاطر آن ها غضب خواهد کرد.»(1)

10- شهادت حجر بن عدی و اصحابش افزون بر آن که عده کثیری را به یاد فرمایش پیامبر صل الله علیه و آله و سلمانداخت، تأثیر شگفت آوری بر روان مسلمانان آگاه گذاشت، نوشته اند که «ربیع بن زیاد الحارثی»

ص: 205

عامل معاویه در خراسان با شنیدن شهادت حجر دست به دعا برداشت و گفت: ای خدا ! اگر ربیع در پیشگاه تو قرب و منزلتی دارد هر چه زودتر جان او را بگیر. او هنوز سخن به لب داشت که جان سپرد.(1)

11-  ایمان و وفاداری حجر رحمة الله چشم مسلمانان را روشن می کند.

 !از أمیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است: «چگونه خواهی بود آنگاهی که تو را به بیزاری از من و دشنام و ناسزا گفتن به من وارد کنند؟ حجر عرض کرد: به خدا سوگند اگر با شمشیر قطعه قطعه ام کنند و بسوزانند آن را بر این کار ترجیح می دهم.»(2)

خلاصه آن که حجر از نظر معنوی و کمالات نفسانی آن قدر برجسته بود که صاحب مستدرک نوشته است: «حجر راهب اصحاب محمد (رسول الله)9 بوده است.»(3)

ص: 206

تهدید و تطمیع متوسّل شد اما در برابر آن رادمرد، زیاد بن ابیه مواجه با شکست گردید. سرانجام زیاد بن ابیه، حُجر را با تعدادی از اصحابش دستگیر کرد و از بزرگان کوفه خواست تا علیه او اتهاماتی ارائه کنند. آنان نیز نامه ای برای معاویه تنظیم کردند و اتهاماتی را به حُجر بستند، اما نظر زیاد را تأمین نکرد؛ آنگاه خود زیاد، نامه ای به معاویه نوشت و این اتهامات را بر او بست:

1-  حُجر پیمان خود با خلیفه را شکسته است.

2-  به خلیفه دشنام می دهد.

3-  مردم را به خلع خلیفه و پیمان شکنی با او تحریک می کند.

4-  باعث ایجاد اختلاف در جامعه شده است.

5-  حُجر بن عُدَی به خدا اعتقاد ندارد. (نعوذ بالله) (1)

زیاد این نامة جعلی و خطرناک را به همراه حجر بن عدی و اصحاب او (چهارده تن) برای معاویه در شام فرستاد. هفت تن از یاران او به وساطت و شفاعت بستگان شان آزاد شدند.

معاویه حجر و شش تن یاران او را مخیر گذاشت که در محضر عام به علی علیه السلام ناسزا و دشنام بگویند و جان شان را نجات بدهند یا تن به شمشیر بدهند و کشته شوند.!!!

ص: 207

از میان آن هفت تن عبدالرحمان بن حسان شرط کرد که در حضور معاویه به امام علی علیه السلام ناسزا بگوید، آنگاهی که مقابل معاویه آمد باکمال شجاعت به ستایش و مدح علی علیه السلام پرداخت و به معاویه و خاندان او ناسزا گفت. معاویه به شدت خشمگین شد، فرمان داد او را نزد زیاد برگردانند تا با وضع فجیع کشته شود. زیاد لعین آن بزرگ مرد را زنده به گور کرد.

حُجر و یاران او گفتند: «به خدا سوگند! ضربه های شمشیر از آن چه که ما را به آن می خوانید گوارا تر و لقای خدا و رسول9 و وصی او بر ما از داخل شدن به آتش بهتر است.»

سپس جلّادان در برابر چشمان حضّار، یاران حجر را یکی پس از دیگری گردن زده به شهادت رساندند. وقتی نوبت به حُجر رسید از آنان مهلت گرفت و دو رکعت نماز خواند و دعای جالبی کرد، آنگاه گفت: «... بعد از مرگ من، زنجیر از دست و پایم باز نکنید و خون پیکرم را نشویید؛ زیرا می خواهم در روز قیامت با همین وضع با معاویه روبرو شوم» پس از آن سرِ حجر را نیز از بدن جدا کردند و بدن های شان در مرج عذرا دفن شد و سرهای شان را برای معاویه فرستادند تا سرانجام در مسجد الاقصاب نزدیک حرم حضرت رقیه علیها السلام به خاک سپرده شدند.(1)

ص: 208

ص: 209

صیفی: این سخن تو صحیح نیست، علی علیه السلامابوالحسن و ابوالحسین است.

زیاد دستور داد آن قدر او را بزنید تا به زمین بچسبد و بلند نشود. پس از آن همه زجر و شکنجه، زیاد گفت: درباره علی علیه السلامچه می گویی؟ صیفی گفت: «وَ اللهِ لَو شَرَحتَنِی باِلمُوسی وَ المُدی ما قُلتُ اِلّا ما سَمِعتَ مِنِّی» - «به خدا سوگند اگر مرا با تیغ آبدار و کارت ریز ریز کنی، سخنی جز آنچه درباره علی علیه السلام گفتم، از من نخواهی شنید.»-

زیاد: باید حتماً او را لعنت کنی وگرنه گردنت را می زنم.

صیفی: زودتر گردنم را بزن که حاضر نیستم به علی علیه السلام بد بگویم.(1) [آنگاه زیاد در حالی که در آتش خشم خود می سوخت صیفی را به شهادت رساند.]

ص: 210

ص: 211

ص: 212

فصل هفتم- اماکن زیارتی برخی از استان های سوریه

در این فصل تعدادی از اماکن زیارتی که در برخی از استان های سوریه قرار دارند معرفی شده اند و در مجموع از ذکر مساجد، مدارس و اماکن سیاحتی صرف نظر شده است و از سایر استان هایی که اماکن زیارتی در آن ها وجود ندارد یا مورد توجه بیشتر نبوده اند نیز ذکری به میان نیامده است.

ص: 213

ص: 214

ص: 215

3-  تلاش های فاطمی ها در دوران بنی حَمدان و بنی مرداس، برای گسترش شیعه.

اما با آن سابقه ی رو به گسترشِ شیعه در حلب، امروزه شیعیان در این شهر کاملاً در اقلّیّت قرار دارند که علّت آن نیز سه چیز است:

1-  ظلم و ستم و حتی قتل عام شیعیان توسط حکومت های متعصّب و خون ریز.

2-  هجرت علمای شیعه از این سرزمین به عراق و جاهای دیگر.

3-  تلاش نکردن علما و مبلغین برای ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و...

ص: 216

از نظر تاریخی و کتب مقاتل، هنگامی که کاروان اسیران و سرهای شهدا را از کوفه به طرف شام می بردند، شبی را در غرب حلب در کنار معبدی به نام «مَارت مُرُوثا» توقّف کردند.

راهبی نصرانی که در آن معبد به سر می برد، در دل شب که همه خواب بودند متوجّه شد که آن سر مطهّر از بالای نیزه به ذکر خدا و تسبیح و تهلیل مشغول است و نوری درخشان از آن سر تا آسمان بالا می رود و صدایی را شنید که می گوید: « ألسَّلامُ عَلَیکَ یا أباعَبدِاللهِ  ... » وقتی راهب قضیه را از مأموران پرسید آنان گفتند: این سر، سر حسین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام است که مادرش فاطمه دختر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است. راهب خشمگین شد و آنان را این گونه نفرین کرد:  (تبّاً لَکُم أیَّ__تُهَا الجَماعَةُ صَدَقَت الأخبارُ فی قَولِها إذا قُتِلَ تَمطُرُ السَّماءُ دَماً) - ای گروه نابود شوید اخبار راست گفته اند که: هرگاه اوکشته شود آسمان اشک خون و باران خون می بارد.

از این بیان راهب به روشنی پیداست که مصیبت شهادت امام حسین علیه السلام و باریدن خون از آسمان در شهادت آن حضرت در اخبار و کتب سابق به عنوان یک مصیبت بزرگ و بی مانند ذکر شده است.

خلاصه آن که راهب با دادن مبالغی پول به نگهبانانِ پول پرستِ کاروان، سرِ امام حسین علیه السلام را از آنان برای یک شب گرفت و در داخل دَیر برد و آن سرِ مبارک را با عطر و گلاب معطّر کرد و روی

ص: 217

صخره ای که داخل دَیر بود گذاشت و خود در کنار آن  به راز و نیاز و گریه و زاری پرداخت و به برکت آن سر مطهر مسلمان شد.

ص: 218

نفرین کردند؛ لذا آن معدن مس تباه و نابود شد و مردم آن جا از خیر و برکت محروم شدند.(1)

ص: 219

اما برخی دیگر می گویند: این سنگ در جای خود بود ولی در سال1920 میلادی که مشهد الحسین علیه السلام پایگاه ذخیره اسلحة عثمانی ها بود، منفجر شد و این زیارتگاه تخریب گردید.

لذا موقتاً این سنگ را در نزدیکی آن محل به مشهد المحسن علیه السلام (زیارتگاه دیگری) منتقل کردند و چهل سال  در آن جا ماند که پس از بازسازی مشهد الحسین در سال 1960 میلادی (توسط مؤسسه بازسازی و احسان اسلامی جعفری)، این سنگ را به جای اصلی آن قرار دادند.(1)

ص: 220

نوشته شده است: «هذا مقام و مشهد الحسین علیه السلام» و پایین آن نام سیف الدوله حَمدانی به چشم می خورد. در داخل این ضریح بر روی یک استوانه، سنگی است که گفته می شود سر فرزند پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را بر آن گذاشته بودند و قطره هایی خون از آن سر مبارک بر آن سنگ جاری شده است. در شعاع این زیارتگاه، مسجد، مرکز پزشکی تخصّصی و حوزه علمیّه نیز ساخته شده است که مورد استفاده مسلمانان می باشد.(1)

ص: 221

فاطمه زهرا علیها السلام و شاید مادر آن طفل نیز با این اندیشه فرزندش را محسن نامیده باشد.(1)

 ب - نظر دوم این است که از امام حسین علیه السلام طفل شیرخواری بوده است و در محل مذکور از دنیا رفت و در این مکان دفن شده است. (2) [اما نظردوم ضعیف است؛ چون در تاریخ برای امام حسین علیه السلام فرزندی به نام محسن ذکر نشده است.]

ص: 222

ص: 223

ص: 224

او و همسرش فرزند نداشتند و در سنّ پیری دعا کردند و خداوند حضرت یحیی علیه السلام را برای آن ها عنایت فرمود (یا زَکَرِیّا إنّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ اسمُهُ یَحیَی...)(1)

ص: 225

نظامی بوده است ... در سمت راست این قلعه ایوانی است که در داخل آن قبری است و نیز صندوقی در آن وجود دارد که در سال 435 ه_ ق کشف شده است و گفته می شود که پاره ای از سر مبارک حضرت یحیی بن زکریا علیه السلام در آن صندوق است.(1)

[قبلاً بیان شد که سر حضرت یحیی در مسجد اموی شام است و در این صندوق ممکن است نشانه هایی از سر و صورت حضرت باشد، والله العالم.]

ص: 226

ص: 227

ص: 228

ص: 229

برای این دیوار دروازة ساخته بودند که از همان نقطه، حضرت أمیرالمؤمنین علی علیه السلام وارد منطقه صفّین شده بود لذا این باب معروف شد به باب علی علیه السلام و تاکنون این باب و بخشی از همان دیوار قدیمی موجود است.

گفتنی است که هارون عباسی در سال 180 ه_ ق و سیف الدّوله حَمدانی در قرن پنجم هجری آن را بازسازی کردند.(1)

ص: 230

ص: 231

5-  پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در وصف عمّار فرموده است: «عمّار تا استخوان سرش از ایمان آکنده است. هر که عمار را دشمن بدارد خداوند او را دشمن می دارد.»(1) 

6-  کفّار مکّه بدن عمّار را با آتش می سوزانیدند تا آن که روزی او را در بین آتش افکندند،!  پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای نجات او این گونه فرمود: «یا نَارُ کُونِی بَرداً وَ سَلاماً عَلی عَمّار کَما کُنتِ بَرداً وَ سَلاماً عَلی اِبرَاهیمَ علیه السلام»(2)  لذا آتش به عمار آسیبی نرسانید.

7-  ! از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که فرمود: «عَمّارٌ مَعَ الحَقِّ و الحَقُ مَع عَمّارٍ حَیثُ کانَ عمّارٌ جَلدَةٌ بَینَ عَینِی وَ أنفی، تَقتُلُهُ الفِئَةُ البَاغِیةُ»(3)  

- پیامبر صل الله علیه و آله و سلم: «عمار با حق و حق با عمار است هر جا باشد، عمار همانند پرده میانه ی چشم و دماغ من است؛ دسته ای گمراه و سرکش عمّار را خواهند کشت.»

8-  ! از پیامبر مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم سؤال کردند: اگر فتنه روی آورد و اختلاف ایجاد شود به ما چه دستور می دهید؟ حضرت فرمود:

ص: 232

«بر شما باد به پسر سمیّه، به راستی که او هرگز حق را ترک نمی کند تا آن که بمیرد.»(1)   

9-  حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، در حین شهادتِ عمّار سر او را به زانوی مبارک خویش گذاشت و ! فرمود: «... هر که از رحلت عمّار دلتنگ و غمگین نشود از مسلمانی بی بهره است، خدای تعالی بر عمّار رحمت فرماید آن گاهی که از او از نیک و بد سؤال کند ... بهشت بر عمّار یک بار واجب نشده است بلکه بارها او مستحق بهشت شده است، بهشت عدن برای او مهیّا است، او را کشتند در حالی که حق با او بود و او با حق.»(2)

10-  عمار رحمة الله در آخرین روز زندگانی پربارش مناجات ویژه ای داشت و سخنانی می گفت که حاکی از نهایت تسلیم و رضا در برابر خداوند بود. او به پرچم معاویه اشاره کرد و گفت: ما در خدمت پیامبر خدا 9سه بار با دارندگان این عَلَم ها  جنگ کرده ایم و در این زمان با اصحاب این علم ها باید جنگید. ! آن گاه فرمود: بدانید که من امروز کشته می شوم ... و کار من حواله به لطف خداوند است، و مطمئن باشید که أمیرالمؤمنین علیه السلام مقتدای ماست... .(3)

ص: 233

ص: 234

امروزه بارگاه باشکوه او زیارتگاه مسلمانان است.(1) (زیارت نامه در صفحه ی286 کتاب حاضر)

ص: 235

! و نیز از آن حضرت روایت شده است: «یَفُوحُ رَوائِحُ الجَنَّةِ مِن قِبَلِ القَرَنِ، وَا شَوقَاهُ إلَیکَ یَا اُوَیسُ القَرَنِ.»(1)

- پیامبر صل الله علیه و آله و سلم: «بوهای بهشت از جانب قرن می وزند چه اشتیاقی به سوی تو ای اُویس قرنی.»

! و نیز می فرمود: «هر که او را ملاقات کرد سلام مرا به او برساند.»

و او یکی از صد نفری بود که در صفّین با أمیرالمؤمنین علیه السلام به تقدیم خون قلب شان بیعت کردند.(2)

 اویس قرنی دارای اوصاف فراوانی است که به همین مختصر بسنده شد. (زیارت نامه در صفحه ی287 کتاب حاضر.)

نکته قابل توجه

قابل توجه این که در اسکندریه و دیار بکر مرقد و مقبره ای منسوب اُویس قرنی رحمة الله است اما این روایت یا این آثار به نام او قابل قبول نیست زیرا به اتفاق مورخین، او در جنگ صفین شهید شده است و همانند سایر شهدای صفین در همان جا دفن شده است.

ص: 236

ص: 237

ممکن است که این مقبره محل دفن یکی دیگر از یاران أمیرالمؤمنین علیه السلام باشد که در جنگ صفین شهید و در این نقطه دفن شده باشد.

ص: 238

حاضر می کردم و... حجاج گفت: از دین علی علیه السلام بیزاری خود را اعلام کن.

قنبر: دین بهتری برایم بیاور تا دست از دین علی علیه السلام بردارم.

حجاج: چه خواهی کرد اگر سر از بدنت بردارم؟

قنبر: آن گاه من سعادتمند خواهم بود و تو شقی.

! و أمیرالمؤمنین علیه السلام به من فرمود: «... تو را بدون جرم و گناه همانند گوسفند سر خواهند برید.»

آنگاه حجاج در حال خشم و غضب دستور داد تا قنب__ر را گردن زدند.(1)

پس ازشهادت بدن مبارک آن یار و غلام وفادار علی علیه السلام در حمص به خاک سپرده شد. امروزه مرقد او یکی از زیارتگاه های مشهور است.

ص: 239

خدمت حضرت علی علیه السلام به عنوان خزانه دار بیت المال بود و در شام در حمص وفات کرد و در همان جا دفن گردید.(1)

ص: 240

بن معاویه دانسته اند و بر این باورند که قبر خالد بن ولید در دو کیلومتری حمص قرار دارد.(1)

ص: 241

ص: 242

امیرالمؤمنین علیه السلام اولین مردی بود که اسلام خویش را در محضر پیامبر صل الله علیه و آله و سلم اظهار کرد.]

3-  او عمّال بنی امیّه را عزل کرد و افراد صالح و شایسته را به جای آنان منصوب کرد.(1)

4-  به فرماندار خود در مدینه منوره دستور داد که ده هزار دینار در بین اولاد أمیرالمؤمنین علی علیه السلام توزیع کند.(2)

5-  در قلمرو حکومت خویش به عدل و داد رفتار می کرد تا جایی که درباره او و یزید بن ولید گفته اند: «اَلنَّاقِصُ وَ الاَشَجُّ أَعدَلا بَنِی مَروَان»(3)

6-  در دوران خلافت خود، اهل بیت علیهم السلام و شیعیان را نه تنها معترض نشد که مورد لطف و احسان ویژه قرار می داد.(4)

7-  تشریفات بی جا، ریخت و پاش ها، اسراف و تبذیرهای معمول طاغوتی و... را تا حدودی از بین برد.

 اما چه سود که خلافت غصب شده را به صاحب اصلی آن، امام محمّد باقر علیه السلام، تحویل نداد و غاصبانه همانند گذشتگانش بر آن

ص: 243

جایگاه تکیه زد تا مرگش فرا رسید. ! و به فرموده امام باقر علیه السلام که فرمود: «عمر بن عبدالعزیز مرد در حالی که اهل زمین بر او درود فرستادند و اهل آسمان او را لعنت کردند.»

سرانجام عمر بن عبدالعزیز در 39 سالگی پس از دو سال و پنج ماه و پنج روز خلافت، در ماه رجب سال (210 ه_ ق) در «دیر سِمعان» از توابع «حِمص» از دنیا رخت بربست و در همان جا به خاک سپرده شد.(1)

برخی بر این باورند که او را همانند معاویه دوم مسموم کردند. گفتنی است که بنی عباس پس از پیروزی بر بنی امیه، جنازه های آنان را از مقبره ها درآورده به آتش کشیدند اما متعرِّض قبر عمر بن عبدالعزیز نشدند.(2)

ص: 244

ص: 245

در دوران نوجوانی همراه عموی باعظمتش حضرت ابوطالب علیه السلام در این جاست.

بحیرای راهب با دیدن علائم نبوت در چهره آن حضرت که خود در کتاب های آسمانی خوانده بود، حقیقتی را برای ابوطالب بیان کرد و به او سفارش نمود که از این نوجوان خوب نگه داری کند... .(1) 

سفر تجارتی پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، دعوت راهب از کاروانیان، مذاکره ی او با پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، بیان راز شگفت انگیز شخصیت و موقعیت آن حضرت را برای عمویش ابوطالب علیه السلام و سفارش های راهب  در مورد نگه داری آن حضرت، خود تاریخ ارزنده و مفصّلی است که این مختصر، گنجایش آن را ندارد. پوینده ی حقیقت از کتب تاریخی می تواند استفاده کند.

ص: 246

حجره ی کوچکی است که در داخل آن سنگی به ابعاد 5 /1*5 /1 متر وجود دارد که چهار گودال کوچک به اندازه زانو و پای شتر بر این سنگ دیده می شود. مردم محل می گویند: این گودال ها جای زانوهای شتر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است. «والله العالم»(1)

تا این جا زیارت های مهم و مورد توجّهی که در سرزمین سوریه قرار دارند با توجه به منابع موجود و تحقیقات میدانی مطرح شد؛ ضمن اظهار ناتوانی خویش از راهنمایی پژوهشگران مخلص، باکمال ادب استقبال خواهم کرد.

ص: 247

ص: 248

4- آنچه که در کتب مراجع عالیقدر یا برخی از کتب دیگر درباره آداب زیارت مطرح شده است، رعایت آن مستحب و دارای اجر و پاداش خواهد بود. مؤمنان نباید به سلیقه خودشان چیزی را به حساب شرع بگذارند.

5- برخی از زیارت نامه ها همانند زیارت نامه های رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم، جامعة کبیرة، جامعة صغیرة، زیارت امین الله علیه السلام، زیارت نامه های ایام هفته و... مورد توجه بوده و مستحب است که زائران از آن ها بهره بگیرند.

6- زیارت نامه ها و دعاهای مأثوره را در خواندن و نوشتن نباید تغییر داد و دخل و تصرف در آن ها مجاز نیست و باید درست خوانده شود تا معنا تغییر نکند. [متأسفانه یک عدّه بسیّار بی توجّه هستند که نماز، قرآن و دعاها را طوری می خوانند که معنا کاملاً تغییر می کند و حتی کفر آمیز می شود مانند قدر را که غدر می خوانند یا آن که تشدید حروف را تلفظ نمی کنند.] اما در دعاها و سلام نامه های غیر مأثوره تا حدّی دخل و تصرّف مجاز است که معنا و مطلب مخالف شرع نباشد و انسان می تواند به عربی و غیر عربی راز و نیاز داشته باشد (دعا کند و سلام و زیارت داشته باشد).

7- در زیارت، دعا، نماز، نذر نباید ریا کرد زیرا ریا شرک خفی، گناه بزرگ و نابود کننده اعمال است.

ص: 249

8- در کلیه زیارت ها افزون بر این که رضای خدا و اخلاص ضروری است از خرافات و برنامه های خلاف شرع و عقل جداً باید پرهیز کرد.

9- برخی از امام زادگان که دارای مقام بس بلند و شخصیت فوق العاده هستند همانند حضرت زینب، حضرت ابوالفضل، سیّد محمد علیهم السلام و... شناخت آنان، زیارت شان و دعا برای آنان وظیفه ای است بس مقدّس و دارای پاداش والا و ارزنده.

10- یکی از برترین جلوه های ارزنده در زیارت ها این است که زائران به نیابت والدین، اساتید، علما، شهدا، حق داران، سفارش کنندگان و... زیارت، دعا و طلب آمرزش کنند.

11- خرج و مصرف زیارت ها را همانند سایر برنامه های دینی باید از پول حلال کرد. با مال حرام و با پولی که خمس، سهم و زکات آن داده نشده است نباید به زیارت رفت که نه تنها ثواب ندارد که خود معصیت دیگری خواهد بود.

12- زیارت یک شعار خشک و بی روح نباید باشد؛ بلکه زیارت یک فرهنگ، یک اوج معنوی، یک سیر و سلوک و یک بندگی ویژه برای خداست. بنابراین از عمق ایمان، عقیده و با معرفت بایست انجام پذیرد.

13- زیارت یک تعهد و تجدید پیمان با خدا و پیشوایان دین و ادای حقی است که در راستای فرمان خداوند انجام می شود.

ص: 250

14- زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ، امامان معصوم، حضرت زهرا، خاندان رسالت و ذریه ی طیبه ی رسول خدا علیهم السلام یکی از مصادیق مودّت ذَوِی الق__ُ____ربی است که در قرآن تنها پاداش رسالت معرّفی شده است و بدون تردید درجات آن بستگی به کیفیّت ایمان و اخلاص زائر دارد.

15- تنها زیارتی ارزنده و ثمربخش است که وسیله ی تقرب به خداوند و تحوّل آفرین باشد. و زائر پس از زیارت، این امانت و نورانیّت را باید حفظ کند و تا روز رستاخیز چراغ روشن راهش باشد .

16- مستحب است که زائر از سفر زیارتی سوغات مناسب برای خانواده، بستگان و دوستانش بیاورد.

17- آنچه که همواره بویژه در طول سفر اجتناب ناپذیر است، رعایت تقوا، امانت داری، صداقت، اخلاق نیک، برخورد سالم و منطقی و بردباری و تحمل است.

18- سزامند است که زائران در طول سفر یادداشت های دقیق و پژوهشگرانه از زیارت ها، عملکردها و خاطره ها داشته باشند که فواید فراوانی خواهد داشت.

19- مستحب است که زائران در زیارت های پایانی (زیارت وداع) از خداوند تکرار زیارت وتشرف را بخواهند.

20- در بازگشت از زیارت ها از تشریفات، ریاکاری، خود نمایی و خرج های بی جا، باید پرهیزکرد و... .

ص: 251

ص: 252

این جا  بخاکش هر وجب دردی نهفته است  این جا  سه ساله دختری بی شام خفته است  این جا  نخفته چشم بیدار رقیه  این جا  حسین آمد بدیدار رقیه  این جا  قضا بر دفتر هجران ورق زد  این جا  رقیه پرده یکسو از طبق زد  این جا  همای فاطمه پر واز کرده  این جا  کبوتر از قفس پرواز کرده  این جا  شرار از دامن افلاک می ریخت زینب بر اندام رقیّه علیها السلام خاک می ریخت                      

* * *

حضرت زینب علیها السلام

روشنگر نکته های عشقی زینب یک سینه پر از هوای عشقی زینب ای گُلبن سایه پرور چار امام پیغامبر خدای عشقی زینب هم عشق بلند پایه همراه تو بود هم عاطفه مثل سایه همراه تو بود

ص: 253

ای سورة صبر هر کجا می رفتی  هشتاد و چهار آیه همراه تو بود ای پر چم کربلا به دوشت زینب فریاد علی است گل خُروشَت  زینب هفتاد و دو داغ را تحمل کردی قربان دل بنفشه پوشت زینب ظهر عاشورا که عزم دیدن گل داشتی خنده بر لب خون به دل از چیدن گل داشتی آفتاب از هر طرف پر می زد و سر می کشید یا تو بی صبرانه شوق دیدن گل داشتی گلشن یاسین و آغوش پر از گل های یاس عطر جنت با خود از بوییدن گل داشتی پیش چشم نازنینت هر نفس جان می گرفت خاطرات خوش که از خندیدن گل داشتی بس که گل های تو دل ازحسن یوسف برده بود همچو گلچین اشتیاق چیدن گل داشتی نخل ها را غرق حیرت کرد در حال قنوت شوق ایثاری که در بخشیدن گل داشتی باغبانا در کنار خیمه گاه لاله ها

ص: 254

اشک در چشم، از به خون غلطیدن گل داشتی سینة خورشید از دل واپسی آتش گرفت تشنه لب چون نیت بوسیدن گل داشتی می کنی شکر خدا از انتشار عطر عشق کی شکایت از به هم پا شیدن گل داشتی                  

* * *

رباعی

زینب! تو شمیم ناب عاشورایی گلواژة انقلاب عاشورایی همراه ستارگان و همسایة ماه هم سنگر انقلاب عاشورایی از جذبة عشق در نگاهت زینب ای آینه ها چشم براهت زینب بر هستی بیدادگران آ تش زد سوز سخنت و شعلة آ هت زینب زینب ای شیرازة ام الکتاب ای به کام تو زبان بوتراب ای بیانت سر به سر طوفان خشم

ص: 255

نوح می دوزد به طوفان تو چشم در کلامت هیبت شیر خدا در زبانت ذوالفقار مرتضی خطبه هایت کرد ای اخت الولی راستی را کار شمشیر علی جان ز تنها بردة از اسکوتوا ای تو روح آیة لاتقنطوا              

   * * *

زینب الگوی صبر

آنکه نامش کرده عالم را مسخّر زینب است آنکه وصفش می ربایدهوش ازسر،زینب است گر علی ابن ابی طالب بود الگوی صبر آن که صبرش با علی باشد برابر زینب است گفت پیغمبر حسینم هست کشتی نجات بادبان و محور و سکان و لنگر زینب است مادرش استاد دانشگاه صبر و عفت است فارغ التحصیل دانشگاه مادر زینب است یک دَر از درهای جنّت نام شد باب الحسین

ص: 256

فاش می گویم کلید قفل آن در، زینب است آن که از ایراد نطقش کاخ استبداد را واژگون کرد بر سر قوم ستمگر زینب است زبان حال زینب علیها السلام در بازار شام

شامیان خنده به زخم جگر ما نزنید ساز باناله ی ذریه ی زهرا نزنید سرمردان خدا را به سر نیزه زدید مرد باشید دیگر سنگ به زن ها نزنید به زنان سنگ اگر بر سر بازار زدید دختران را به کنار سر بابا نزنید کشتن فاطمه بین در و دیوار بس است تازیانه به تن زینب کبری نزنید رقص و شادی جلو محمل زینب نکنید پای سرهای بریده به زمین پا نزنید گر به دیدار سر پاک حسین آمده اید این قدر دست به هنگام تماشا نزنید بگذارید برای شهدا گریه کنیم خنده بر داغ دل سوخته ی ما نزنید

ص: 257

بر خوشه خورشید رسالت صلوات بر ج_لوه ی تاب_ان ام__امت ص_لوات دردان_ه ی جانان_ه ی زه__را و ع_لی علیهما السلام بر عمّه ی جان_ان سی_ادت ص_لوات بر جلوه ای از مریم عذرا صلوات بر پرتوی از عترت طاها صلوات بر وارث شایسته ی زهرا و علی علیهما السلام بر جان حسین، زینب کبرا صلوات بر اختر و ماه و آفتابش صلوات بر نسل سرافراز شهابش صلوات بر جامه ی سبز حسن و سرخ حسین بر زینب و بر مادر و بابش صلوات بر فصل بهار و گل و گلشن صلوات بر لاله و بر یاس و به سوسن صلوات بر ماه حسین و حسن و محسن و زینب بر نس__ل دو آیینه ی روش__ن ص_لوات بر ع__اشق دل__داده ی یکت__ا صلوات بر صاف ترین شوکت حوّا صلوات بر آل ع_لی و دودمان عم__ران علیهما السلام

ص: 258

بر سرِّ علی، زینب کبرا علیهما السلام صلوات     

             * * *

به یاد حرم رقیّه علیها السلام

مرغ دلم خرابه شام آرزو کند تا با سه ساله دخترَکی گفتگو کند آن  دختر که قبله ی ارباب حاجت است حاجت رواست هر که به این قبله رو کند تاریکی خرابه به چشمان اشکبار با رأس باب، شکوِه زجور عدو کند خونین چو دید رأس پدر را رقیه خواست با اشک خویش خون ز رخش شستشو کند خوابید در خرابه که تا کاخ ظلم را با ناله ی یتیمی خود زیر و رو کند       

          * * *

حضرت رقیه علیها السلام

ای تا به ابد شام بلا مدیونت

ص: 259

ای جاری عصمت خدا در خونت هر چند شود روی تو از سیلی سرخ این رنگ  خدا است بر رخ گلگونت

                   * * *

ای لاله ی چار ساله در هاله ی ناز امشب که پدر به دیدنت آ مد باز از روی طبق پرده به یک سوی مزن در شام سیه نیست به خورشید نیاز  

                * * *

من آن شمع سراپا آتشم کز ناله خاموشم رخم نیلی و اندامم کبود و خود سیه پوشم همیشه طفل کوچک جا، در آغوش پدر گیرد من ویران نشین رأس پدر باشد در آغوشم                 

* * *

چندی بود به غصّه و غم خو گرفته ام از غصّه سر به کُنده ی زانو گرفته ام بابا ببین که بر اثر ظلم اشقیا از فرط درد دست به پهلو گرفته ام                

   * * *

ص: 260

بیا ای عمّه جان امشب ز مرگ خود خبر دارم هوای دیدن روی پدر را من بسر دارم بگو وقت سحر آیند نزدم دختران شام که تا ثابت کنم بر مردمان من هم پدر دارم             

      * * *

پدر را عمّه جان در خواب دیدم هلال ماه نو در آب دیدم من از دیدار او بی تاب گشتم پدر را همچو خود بی تاب دیدم سروده هایی از مؤلف

بر جلوه ی جانانه ی یزدان صلوات بر گلشن خوشرنگ بهاران صلوات بر خوشه ی خورشید و به هر پرتو پاکش    بر دخت علی حامی قرآن صلوات

گنجی در ویرانه

حسین جان ای مهِ اسرار زینب خرابه آمدی سردار زینب به شام غم همین غم خانه داری

ص: 261

عجب گنجی در این ویرانه داری رسیدی از سفر ای جان خواهر بباید بنگری پیمان خواهر پیامت را به لوح دل نوشتم برای دختر زارت گریستم حسین جانم رقیه بی قرار است زِ داغ جانگدازت اشکبار است رقیه از غمت آه و فغان کرد سرت را در خرابه میهمان کرد ندارد میزبان جز جان شیرین به مهمانش دهد با قلب خونین خدایا میزبان با میهمان رفت به عشق سرورش سوی جنان رفت شکوهت را همه عالم بداند پیامت را «مدرسی» بخواند 12/9/1390 مدرسی 

      * * *

عیادت رقیه علیها السلام

در خرابه ی غمبار سبط مصطفی آمد

ص: 262

بر عیادت طفلش سر ز تن جدا آمد چون سر حسین آمد در خرابه محشر شد از خرابه تا افلاک بانگ وا ابا آمد زینب ستمدیده با رقیه اش گفتا جان من به قربانت یار و مقتدا آمد عابدین بیا بنگر میزبان شده خواهر باب مهربان او از ره وفا آمد صورت پدر را چون رقیة محزون گفتُ و ای پدر جانم از چه این جفا آمد کی بریده رگهای گردن تو ای بابا بعد تو برای ما از ستم چه ها آمد آن رقیه ی مظلوم آخر از نفس افتاد ناله و فغان برخواست محشری به پا آمد آسمان همی گرید این زمین همی نالد عابدین از این غم ها قامتش دو تا آمد        14/9/1390 مشهد مقدس - مدرسی

ص: 263

ص: 264

سلام نامه ی خوشه ی خور شید

السلام ای جلوه نور خدا السلام ای یادگار مرتضی السلام ای خوشه ارض و سما السلام ای برگ سبز آسمان السلام ای صفحه ی پاک سحر السلام ای پرده ی اسرار عشق السلام ای وارث بیت الحزین السلام ای کاروان سالار عشق السلام ای زرق و برق ذوالفقار السلام ای وارث فرهنگ ناب السلام ای قهرمان انقلاب السلام ای زاده ی ختم رُسُل السلام ای مادر صبر و صفا السلام ای یادگار هل اتی السلام ای وارث آل خلیل السلام ای داغدار مصطفی السلام ای نور چشم مصطفی السلام ای شوکت خیرالنّسا السلام ای بانوی آیینه ها السلام ای خوشه ای از کهکشان السلام ای آفتاب بحر و بر السلام ای خواهر سردار عشق السلام ای خطبه های آتشین السلام ای مادر دلدار عشق السلام ای کهکشان پرشرار السلام ای خوشه ای از آفتاب السلام ای پاره ی پاک شهاب السلام ای دخت زهرای بتول السلام ای خواهر مهر و وفا السلام ای پرتو عرش عُلا السلام ای رهگشای بی بدیل السلام ای غمگسار مرتضی

ص: 265

السلام ای خوشه ی مهتاب خون السلام ای دخت زهرای جوان السلام ای جانگداز مجتبی السلام ای پرتو عشق حسین صدسلام ازعرش وکرسی وقلم السلام ای شاهد محراب خون السلام ای شاهد برگ خزان السلام ای وارث آلاله ها السلام ای آفتاب مشرقین بر تو باد ای وارث درد و الم

22/9/1390  مشهد مقدس- «مدرسی»

ص: 266

ص: 267

ص: 268

یَ_اابْنَةَ صاحِبِ بَیْعَةِ یَوْمِ الغَدیرِ وَ ال_مُشتَقُّ اسْمُهُ مِنْ إسْمِ العَلِیِّ القَدیرِ قآئِدِ البَرَرَةِ وَ قاتِلِ الکَفَرَةِ وَقامِعِ الفَجَرَةِ وَ الم_َنْدوبِ فِی الشَّدآئِدِ وَ الم_َشْهُودِ بِحَقِّهِ فِی مُخْتَلَفِ الم_َشاهِدِ وَمَنْ أَخلَصَ لِلّه تَعالی بِقَلْبِهِ وَ لِسانِهِ وَ نَصَرَ الحَقَّ بِسَیْفِهِ وَ سِنانِهِ. أَلسَّلامُ عَلَیکِ یَ_ا سَلیلَةَ السَّیِّدِ الأکْبَرِ وَ الشَّافِعِ بِ_یَوْمِ الم_َحشَرِ وَ السَّاقی مُحِبّیهِ مِنْ نَهْرِ الکَوْثَرِ أَلسَّلامُ عَلَیکِ یَ_ا بِنْتَ حَیْدَرٍنِ الکَرّارِ وَ خَلیفَةِ الم_ُخْتارِ وَ قَسیمِ الجَنَّةِ وَالنّارِ وَ صاحِبِ الحَوْضِ وَ حامِلِ الّلِوآءِ فی یَوْمِ الجَزآءِ إِمامِ الم_ُتَّقینِ أَمیرِالم_ُؤمِنینَ عَلِیِّ بنِ أَبی طالِبٍ وَّ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ، ألسَّلامُ عَلَیکِ یَ_ا مُهْجَةَ قَلْبِ البَتولِ وَ قُ_رَّةَ عَیْنِ الرَّسولِ یَ_ا حَبیبَةَ خَیْرِ خَلقِ اللهِ وَ رَبیبَةَ بَیْتِ وَحیِ اللهِ وَ شَقیقَةَ السِّبْطَینِ الحَسَنِ وَ الحُسَینِ وَ عَمَّةَ الأَئِمَّةِ الم_َیامینِ مِنْ آلِ طه وَ یاسین وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ السَّلامُ عَلَی ابْنَةِ مَکَّةَ وَ مِنی وَ زَمْزَمَ وَ الصَّفا سَلامٌ عَلی مَنْ جَدُّها محمَّ_دٌنِ الم_ُ_صْطَفی وَ أَبُوها عَلِیٌنِالم_ُرْتَضی وَ

ص: 269

اُمُّها فاطِمَةُ الزَّهْرآءِ سَیِّدَةُ النِّسآءِ السَّلامُ عَلَی ابْنَةِ الدَّلائِلِ الواضِحاتِ و الآیاتِ البَیِّناتِ وَ الم_ُعْجِزاتِ الباهِراتِ وَ البَراهینِ الظّاهِراتِ السَّلامُ عَلَی الم_َوْلُودَةِ فی مَعْقِلِ العِصْمَةِ وَ التُّقی وَ مَهْبَطِ الوَحْیِ وَ الهُدی وَ الم_َوْرُوثَةِ عَظیمِ الفَضْلِ وَ النَّدی سَلامٌ عَلَی الم_َرأَةِ الصّالِحَةِ وَ الم_ُجاهِدَة النّاصِحَةِ وَ الحُرَّةِ الأَبِیَّةِ وَ الّلَبْوَةِ الطّالِبِیَّةِ وَ الم_ُعْجِزَةِ الم_ُحَمَّدیَّةِ وَ الذَّخیرَةِ الحَیْدَرِیَّةِ وَ الوَدیعَةِ الفاطِمِیَّةِ السَّلامُ عَلی مَنْ أَطاعَتِ اللهَ تَعالی فی السِّرِّ وَ الْعَلَنِ وَ تَحَدَّتْ بِمَواقِفِها أَهْلَ النِّفاقِ وَ الفِتَنِ السَّلامُ عَلی مَنْ أَرْهَبَتِ الطُّغاةَ فی صَلابَتِها وَ أدْهَشَتِ العُقُولَ بِرَباطَةِ جَأْشُها وَ مَثَّلَتْ أَباها عَلَیّاً بِشَجاعَتِها وَأَشْبَهَتْ اُمَّهَا الزَّهْرآءِ فی عَظَمَتِها وَبَلاغَتِها السَّلامُ عَلَی الم_َنْسوبَةِ لِاُسْرَةِ النُّبُوَّةِ وَ الْإمامَةِ وَ الم_َوْهُوبَةِ وِسامَ الشَّرَفِ وَ الْمَجْدِ وَ الکَرامَةِ السَّلامُ عَلی مَنْ رَضَعَتْ بِلُبانِ الإیمانِ وَ تَرَبَّتْ بِتِلاوَةِ القُرْآنِ فَشاعَ فَخْرُها بِکُلِّ زَمانٍ وَ مَکانٍ وَ یَتَمَجَّدُ بِإسْمِها لِسانُ کُلِّ إِنْسانٍ

ص: 270

السَّلامُ عَلی مَنْ حَباها الجَلیلُ جَلَّ اسْمُهُ بِالصِّفاتِ الحَمیدَةِ وَ زادَها قُوَّةً وَ ثَباتاً عَلَی الدّینِ وَ الْعَقیدَةِ وَ شَدَّ اللهُ عَزْمَها فی مَواطِنِ المِحَنِ الشَّدیدَةِ وَ أَلهَمَها جَمیلِ الصَّبْرِ وَ  أَ کْرَمَها جَزیلَ الأَجْرِ سَلامٌ عَلی مَنْ أَحْیَتْ لَیالیها بِالتَّهجُّدِ وَ الْعِبادَةِ فَنالَتْ مِنَ اللهِ أَعلی دَرَجاتِ السَّعادَة سَلامٌ عَلی مَنْ أَولاهَا الإمامُ زَیْنُ العابِدینَ عَلَیْهِ السَّلامِ بِشهادَتِهِ إِذْ قالَ مُخاطِباً لِعَمَّتِهِ : « أَنْتِ عالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلَّمةٍ وَ فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهَّمَةٍ » سَلامٌ عَلَی الاُخْتِ الَّتی واسَتْ أَخاها فی مُهِمَّتِهِ وَ شارَکَتْهُ فی نَهْضَتِهِ وَ تَباهَتْ بِالإسْلامِ وَ عِزَّتِهِ سَلامٌ عَلی مَنْ ناصَرَتِ الحُسَیْنَ فی جِهادِهِ وَ لَمْ تَضْعُفْ عَزیمَتُها بَعْدَ اسْتِشْهادِهِ سَلامٌ عَلی قَلْبِ زَیْنَبِ الصَّبُورِ وَ لِسانِهَا الشَّکُورِ سَلامٌ عَلی مَنْ تَظافَرَتْ عَلَیْهَا الم_َصآئِبُ وَ الکُرُوبُ وَ ذاقَتْ مِنَ النَّوآئِبِ ما تَذُوبُ مِنْهَا القُلُوبُ سَلامٌ عَلی مَنْ تَجَرَّعَتْ غُصَصَ الآلامِ وَ الم_َآسی وَ ما لاتَقوی عَلَی احْتِمالِهَا الجِبالُ الرَّواسی فَأَصبَحَتْ لِلبَلایا

ص: 271

قِبْلَتَها وَ لِلرَّزایا کَعْبَتَها سَلامٌ عَلی مَنْ شاطَرَتْ اُمُّهَا الزَّهْرآءَ فی ضُرُوبِ المِحَنِ وَ الأرْزآءِ وَ دارَتْ عَلَیها رَحَی الکَوارِثِ وَ البَلآءِ یَوْمَ کَرْبَلآءَ سَلامٌ عَلی مَنْ عَجِبَتْ مِنْ صَبْرِها مَلآئِکَةُ السَّمآءِ سَلامٌ عَلی مَنْ فُجِعَتْ بِجَدِّها وَ أَب_یها وَ اُمُّها وَ بَنیها وَ الخِیَرَةِ مِنْ أَهْلِها وَ ذَویْها أَبْکی عَلی زَیْنَبِ الکُبْری وَ کُرْبَتِها أبْکی عَلی زَیْنَبِ الثَّ__کْلی وَ غُرْبَتِها أبْکی عَلی زَیْنَبٍ حُزْناً لِمِحْنَتِها أبْکی عَلی هَضْمِها مِنْ بَعْدِ عِزَّتِها أَبْکی عَلَی الم_َظْلُومَةِ الْغَری_بَةِ أَبْکی عَلَی الم_َحْزونة الْکَئیبَةِ أَبْکی عَلی مَنْ داهَمَتْها الدُّنْیا بِالم_َشاهِدِ الرَّهیبَةِ وَ لَمْ تَشْبَهْ مُصیبَتَها مُصیبَةٌ أَبکی عَلی مَن عایَنَتْ أَشْلآءَ الضَّحایا مُجَزَّرینَ عَلی صَعیدِ الم_َنایا وَ رَأَتْ مَصارِعَ الشُّهَدآءِ مِن عَشیرَتِها وَ إِخوَتِها وَ بَنی عُمُومَتِها قَد فَرَّقَ السَّیفُ بَینَ الرُؤُسِ مِنهُمْ وَ الأَبدانِ وَ حَرارَةُ الشَّمْسِ قَد غَیَّرَتْ مِنهُمُ الأَلوانِ وَ بَینَهُمْ رَیحانَةُ الم_ُصْطَفی سَیِّدُ شَبابِ أَهْلِ الجَنَّةِ صَریعاً عَلَی الرَّمضآءِ فَأَجْهَشَتْ بِالبُکآءِ وَ نادَتْ بِهذَا

ص: 272

الدُّعآءِ : « إلهی تَقَبَّلْ مِنَّا هذَا القُربانَ » ثُمَّ انْثَنَتْ شاکِ_یَةً وَجْدَها إِلی جَدِّها وَ هِیَ تَقُولُ: «یامحمَّداهُ ! هذا حُسَیْنٌ بِالعَرآءِ مُرَمَّلٌ بِالدِّمآءِ مُقَطَّعُ الأَعْضآءِ وَ بَناتُکَ سَبایا وَ ذُرِّیَّ_تَکَ مُقَتَّلَةٌ أَبْکی عَلی مَنْ أَبْکَتْ کُلَّ عَدُوٍّ وَ صِدّیقٍ حَتّی جَرَتْ دُمُوعُ الخَیْلِ عَلی حَوافِرِها أبْکی عَلی مَنْ أبْعَدَهَا الزَّمانُ عَلَی الأَهْلِ وَ الأَوْطانِ وَ طافَ بِها الأَعْدآءُ سَبِیَّةً فی البُلْدانِ وَ سَرَواْ بِها أسیرَةً مِنَ الکُوفَةِ إِلَی الشّامِ بِجَمعٍ مِنَ الأرامِلِ وَ الأَیْتامِ السَّلامُ عَلی عَزیزَةِ الصِّدّیقَةِ الزَّهْرآءِ وَ ابْنَةِ خَدیجَةِ الکُبْری السَّلامُ عَلی مَن أَصبَحَ حَرَمُها مَوْئِلَ آمالِ الآمِلینَ وَ مُلْتَقی وُفُودِ الزآئِرینَ وَ یَ_تَمَسَّکُ بِضَریحِها جَمیعُ الم_ُحِبّینَ وَ الم_ُحْتاجینَ وَ یَؤُمُّ قَبْرَها الخلآئِقَ فی کُلِّ حینٍ سَلامٌ عَلی سَیِّدَتِنا وَ مَولاتِنا زَیْنَبٍ بِنْتَ أَمیرِالم_ُؤمِنینَ عَلِیِّ بْنِ أَبی طالبٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

ص: 273

سید علی ابن طاووس رحمة الله زیارنامة امامزادگان را به این صورت ذکر کرده اند؛ که برای زیارت هر امام زاده ای می توان از آن استفاده کرد.

ص: 274

السَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ(1)  ضمائر در این جا مذّکر آمده اند و در نسخة بعدی مؤنّث.[همان برای طبقه اناث]

ص: 275

سَیِّدِی، أنْتِ بابُ اللهِ المُؤْتَی مِنْهُ، وَ المَأْخُوذُ عَنْهُ، أتَیْ_تُکِ زائِراً وَ حَاجَاتِی لَکِ مُسْتَودِعاً، وَ ها أَنَا ذا أسْتَودِعُکِ دِینِی وَ أمانَتِی وَ خَواتِیمَ عَمَلِی، وَ جَوامِعَ أمَلِی إلی مُنتَهَی أجَلِی، وَ السَّلامُ عَلَیْکِ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.(1)

باتوجه به فرهنگ مذهبی؛ علما فرموده اند: زیارت با معرفت پیامبران و امامان علیهم السلام مستحب و یک حق مسلم است، زیارت پیامبرزادگان، امام زادگان، صحابة پیامبراسلام و اصحاب امامان علیهم السلام با عنایت به تقوی و درجات ایمانی آنان مستحب و دارای اجر و پاداش فراوانی است؛ و نیز زیارت قبور مؤمنان و دعا و طلب آمرزش برای آنان.

ص: 276

نِساءِ العَالَمینَ، السَّلامُ عَلی فاطِمَةَ اُمّ الأئِمَّةِ الطّاهِرینَ، السَّلامُ عَلی النُّفُوسِ الفَاخِرةِ، بُحُورِ العُلُومِ الزَّاخِرَةِ، شُفَعائی فِی الآخِرَةِ، وَ أَوْلِیَائِی عِنْدَ عَوْدِ الرُّوحِ إلَی العِظامِ النَّاخِرَةِ أئِمَّةِ الخَلقِ وَ وُلاةِ الحَقِّ، ألسَّلامُ عَلَیْکَ أیّ_ُهَا الشَّخْصُ الشَّرِیفُ الطّاهِرُ الکَریمُ أشْهَدُ أن لّا إلهَ إلّا اللهُ، وَ أنَّ محمَّداً عَبْدُهُ وَ مُصْطَفَاهُ، وَ أنَّ عَلِیاً وَلِیُّهُ وَ مُجْتَبَاهُ وَ أنَّ الإمامَةَ فی وُلدِهِ إلی یَوْمِ الدِّیْنِ، نَعْلَمُ ذلِکَ عِلْمَ الیَقینِ، وَ نَحْنُ لِذلِکَ مُعْتَقِدونَ وَ فی نَصْرِهِمْ مُجْتَهِدونَ.(1)

ص: 277

الطّاهِرَةِ سَیِّدةِ نِساءِ العالَمِینَ، ألسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلایَ یا أباعَبْدِاللهِ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ، أشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ أقَمْتَ الصَّلاةَ وَ آتَیْتَ الزَّکاةَ وَ أمَرْتَ بِالمَعْروُفِ وَ نَهَیْتَ عَنِ الم_ُنْکَرِ وَ تَلَوْتَ الکِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ وَ جاهَدْتَ فِی اللهِ حَقَّ جِهادِهِ وَ صَبَرْتَ عَلَی الأَذَی فِی جَنْبِهِ مُحْتَسِباً حَتّی أتاکَ الیَقِینُ، وَ أشْهَدُ أنَّ الَّذِینَ خالَفُوکَ وَ حارَبُوکَ وَ أنَّ الَّذِینَ خَذَلُوکَ وَ الَّذِینَ قَتَلوکَ مَلْعونُونَ عَلی لِسانِ النَّبِیِّ الأُمِّیِّ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرَی لَعَنَ اللهُ الظّالِمِینَ لَکُمْ مِنَ الأَوَّلِینَ وَ الآخِرِینَ وَ ضاعَفَ عَلَیْهِمُ العَذابَ الأَلِیمَ، أتَیْ_تُکَ یا مَوْلایَ یَابْنَ رَسُولِ اللهِ زائِراً عارِفاً بِحَقِّکَ مُوَالِیاً لِأَولِیائِکَ مُعادِیاً لِأَعْدائِکَ مُسْتَبْصِراً بِالْهُدَی الّذِی أَنْتَ عَلَیْهِ؛ عارِفاً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَکَ، فَاشْفَعْ لِی عِنْدَ رَبِّکَ.(1)

ص: 278

ص: 279

مَعرِفَتَکُم إِنَّهُ وَلِیٌّ قَدِیرٌ. اَلّلَهُمَّ تَقَبَّل مِنَّا بِکَرَمِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ بِرَحمَتِکَ، وَ صَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ و آله اَجمَعینَ و سلّم تسلیماً کثیراً.(1)   

ص: 280

لَیْتَنا کُنّا مَعَکُمْ فَنَفُوزَ فَوْزاً عَظیماً وَ السَّلامُ عَلَیکِ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.(1)

ص: 281

ص: 282

العَالَمینَ، ألسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا أنْصارَ أبی محمَّدٍ الحَسَنِ، ألسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا أنْصارَ أبی عَبْدِ اللهِ الحُسَینِ، ألسَّلامُ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ، لا جَعَلَهُ اللهُ آخِرَ العَهْدِ مِن زِیارَتِکُم، وَ السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.(1)

ص: 283

أبْشِرُوا _ رِضْوانَ اللهِ عَلَیکُم _ بِمَوْعِدِ اللهِ الَّذی لاخُلْفَ لَه، اللهُ تَعالی مُدْرِکٌ بِکُمْ ثَأَرَ ماوَعَدَکُم إنَّهُ لایُخْلِفُ المیعادَ. أشْهَدُ أنَّکُمْ جاهَدْتُمْ فی سَبیلِ اللهِ، وَ قُتِلْتُمْ عَلی مِنْهاجِ رَسُولِ اللهِ صَلی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ ابْنِ رَسُولِ اللهِ عَلَیْهِ السَّلامُ، فَجَزاکُمُ اللهُ عَنْ رَسُولِهِ وَ ابْنِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ أفْضَلُ الجَزاءِ، ألْحَمْد للهِ الَّذی صَدَقَکُمْ وَعْدَهُ وَ أراکُمْ ما تُحِبُّونَ.(1)

ص: 284

الم_ُرْسَلِینَ وَ الأوْصِیاءِ الم_َرْضِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ، أشْهَدُ لَقَدْ أدَّیْتَ ماحُمِّلْتَ وَ حَفِظْتَ مَا اسْتُوْدِعْتَ وَ بَلَّغْتَ عَنِ اللهِ کَما اُمِرْتَ وَ حَلَّلْتَ حَلالَ اللهِ وَ حَرَّمْتَ حَرامَهُ وَ أقَمْتَ أحْکامَهُ فَصَلَّی اللهُ عَلی رُوحِکَ الطَّیِّبَةِ وَ بَدَنِکَ الطّاهِرِ وَ حَشَرَنا اللهُ فی زُمْرَتِکَ تَحْتَ لِواءِ محمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمْ وَ أهْلِ بَیْتِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ وَ لاحَرَّمْنا بَرَکَتِکَ وَ رَزَقَنَا العَوْدَ إلی زِیارَتِکَ وَالسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.(1)

ص: 285

دَرَجَاتِ_هِ_نَّ، وَ اَ کرِم مَقَامَ_هُ_نَّ، وَاَجزِل ثَ_وَاب_َهُ_نَّ، آمِینَ یَا رَبَّ العَالَ_مِینَ.(1)

ص: 286

ص: 287

جَمیعِ الشُّهَداءِ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ وَ صَلّی اللهُ عَلی محمَّدٍ وَ آلِ محمَّدٍ وَالحمدُ للهِ رَبِّ العالمینَ.(1)

ص: 288

مَولای أَتَی_تُکَ زائِراً وَ حاجَتِی لَ_کَ مُستَودِعاً، فَأَسألُ اللهَ الَّذِی أک_رَمَکَ بِالشَّهادَةِ أَن یَحشُرَنِی فِی مَرتَبَتِکُم یَومَ القِیامَةِ، أشهَدُ أنَّکَ قَد نَصَحتَ وَ جاهَدتَ حَتَّی استُشهِدتَ فَیا لَیتَنِی کُنتُ مَعَکُم سَیِّدِی فَأَفُوزَ فَوزاً عَظِیماً، وَ السَّلامُ عَلی جَمِیعِ شُهَداءِ الإِسلامِ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.(1)

ص: 289

اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم وَ لا ضَعُفتُم وَ لا وَهَنتُم و آثَرتُمُ الدّارَ الباقِیَةَ عَلَی الدّارِ الفانِیَةِ حَتّی قُتِلتُم صَبراً فِی سَبِیلِ اللهِ وَ نُصرَةِ ابنِ عَمِّ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم صابِرینَ مُحتَسِبِینَ غَیرَ ناکِلِینَ وَ لا خائِفِینَ، فَلَعَنَ اللهُ مَن قَتَلَکُم وَ ظَلَمَکُم وَ استَحَلَّ مِنکُم المَحارِمَ وَ ضاعَفَ عَلَیهِمُ العَذابَ الأَلیمَ، ألسَّلامُ عَلَیکُم یا أَنصارَ اللهِ، ألسَّلامُ عَلَیکُم یا أَنصارَ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ، ألسَّلامُ عَلَیکُم یا أَنصارَ أمِیرِالمُؤمِنِینَ عَلِیِّ بنِ اَبِی طَالِبٍ وَ أَنصَارَ الإِسلَامِ، ألسَّلامُ عَلَیکمُ بِمَا صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَی الدَّارُ، رَزَقَنَا اللهُ مُرَافَقَتَکُم مَعَ الأَبرَارِ فِی جِوَارِ النَّبِیِّ المُختَارِ، مَعَ الأَئِ_مَّةِ الأَطهَارِ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِم، وَ السَّلاَمُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرکاتُهُ.(1)

ص: 290

ص: 291

ص: 292

ص: 293

لِأَهلِنا وَعَیالِنا وَ أَولادِنا وَ لِلمُؤمِنینَ وَ المُؤمِناتِ، بِرَحمَتِکَ یا أَرحَمَ الرّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطّاهِرِینَ.(1)

ص: 294

عبادت برای او بنویسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو گرداند .  

! و نیز به سند صحیح روایت شده است: که عبدالله بن سنان به حضرت صادق علیه السلام عرض کرد: که بر اهل قبور چگونه باید سلام کرد؟ امام علیه السلام فرمود: این گونه به اهل قبور بایست، سلام کرد:

 أَلسَّلامُ عَلی أَهلِ الدِّیارِ مِنَ المُؤمِنینَ وَالمُسلِمینَ أَنتُم لَنا فَرَطٌ وَ نَحنُ إِن شَاءَ اللهُ بِکُم لَاحِقُونَ.

! و از حضرت امام حسین علیه السلام روایت شده، هر که داخل قبرستان شود و بگوید:

 اَللّهُمَّ رَبَّ الأَروَاحِ الفَانِیَةِ وَ الأَجسَادِ البَالِیَةِ وَ العِظامِ النَّخِرَةِ الَّتِی خَرَجَت مِنَ الدُّنیا وَ هِیَ بِکَ مُؤمِنَةٌ أَدخِل عَلَیهِم رَوحاً مِنکَ وَ سَلاماً مِنِّی.

خداوند برای او به عدد آفرینش از زمان آدم تا رستاخیز پاداش بنویسد.(1)

ص: 295

ص: 296

6- وقت آن رسیده است که در کن_فرانس ه_ای ع_لمی – سی_اسی، نامه های أمیرالمؤمنین به استاندارانش بویژه نامه ی آن حضرت به مالک اشتر به عنوان منشور حکومتی، تحلیل و تفسیر و به زبان های مهمّ دنیا ترجمه شوند، تا مورد توجّه و استفاده مجامع بین المللی سیاسی و علمی قرار بگیرند.

7- با توجه به سلطه ی ماهواره، گسترش رسانه ها و توسعه ی شگفت انگیز ارتباطات و... نیاز جدّی به مسائل شرعی آن احساس می شود، که کلید حل آن به دست های ت_وانمن_د مراج_ع ع_الی ق_در است. (آری پاسخ مسائل مستحدثه آسان است، زیرا درِ اجتهاد باز است.)

قابل ت_وج_ّ_ه مبلّغان و مدّاحان

نکات قابل یادآوری برای مبلّغان و مدّاحان عالیقدر:

1- باید فتوای مراجع تقلید در تمام برنامه های ما حاکم باشد تا اعمال عبادی مان باطل نشود.

2- بیان اصول، فروع و احکام دین واجب و مداحی و عزاداری مستحب و ارزنده است. اهمّیت همه را بایست در نظر داشت. ت_وج_ه نکردن به من__ابع، اف_راط و غ_لو سخت خطرناک است.

ص: 297

3- اهانت به پیشوایان برادران اهل سنت ناروا، اشتباه بزرگ و باعث نفاق است و عواقب خطرساز خواهد داشت.

4- از اشعار شاعران عزیز بهره مند بایست شد اما از شعر نباید نثر ساخت که مبادا زبان حال تبدیل به مَقال گردد.

5- در پایانِ اکثرِ مجالس به سه امام عرض سلام می شود، آیا پیامبر صل الله علیه و آله و سلم، حضرت زهرا و سائر ائمه علیهم السلام حق ندارند؟ لذا شایسته است که به پیامبر و اهل بیت علیهم السلام به طور خلاصه عرض سلام شود.

6- سزامند است که به جای کلمه ارباب پیش از اسامی پیامبر اکرم و ائمه طاهرین علیهم السلام از الفاظ آقا، مولا، سرور، امام و... استفاده شود. و نیز از گفتن کلمه خانم درباره حضرت زهرا و حضرت زینب علیهما السلام و... خودداری شود. درود بر شما سربازان حسین علیه السلام

با عرض پوزش ؛التماس دعا

مؤلف:سیّدمحمّدطاهر  «مدرّسی»

ص: 298

ص: 299

10- أعیان الشی___عة، للعلامه محسن الامین العاملی، دارالتّعارف للمطبوعات (1406 ه_ ق)

11- اماکن زیارتی _ سیاحتی سوریه،دکتر اصغر قائدان،نشر مشعر،1380 ه_ ش

12- انساب الاش__راف، لمحمد باقر المحمودی، مؤسسة الاعلمی  (1974 م)

13- بح___ارالاَن__وار محمد باقر مجلسی تهران، چاپ اسلامیه.

14- البدایة والنهایة فی التاریخ، لعماد الدین اسماعیل بن عمر المعروف بابن کثیرالدمشقی (700-774 ه_ ق) مطبعة السعادة، مصر (1351ه_ ق) 

15- بش_ارة المص_طفی9 لشی_عة الم_رتضی علیه السلام، لأبی جعفر محمد بن محمد بن علی الطبری (ت525 ه_ ق) النجف الأشرف، الطبعة الثانیة 1383ه_ ق.

16- تاریخ الحلب، محمد بن علی، عظیمی الحلبی،(556-482 ه_ ق) دمشق 1984 م.

17- تاریخ بلاد الشام، لاحسان عباس، مطبعة جامعةالاردنیة(1410ه_ ق)

18- تاریخ فتوح الشام، لمحمد بن عبدالله، ازدی بصری، تحقیق: عبدالله عامر، بیروت _ دار ناصیف، 1970م

19- تَتِمَّةُ الم_ُ_نتَهی (تاریخ خلفا و علما)، ثقة المحدّثین مرحوم حاج شیخ عباس قمی، تحقیق: صادق حسن زاده چاپ اعتماد- قم1380 ه_ ش

20- تذکرةُ خَ_واصِّ الاُمَّةِ فی مَعرِفَةِ أح_والِ الاَئِ__مَّة، یوسف بن حسام الدین المعروف بابن جوزی، طبع 1285ه_ ش.

21- ترجمه لهوف سید بن طاووس، عقیقی بخشایشی چاپ هشتم 1379قم

22- تفسیر العیاشی، لمحمد بن مسعود السلمی السمرقندی، (ت 320)، تحقیق: السید هاشم الرسولی المحلاتی، المکتبة العلمیة- طهران1380ه_ ق.

ص: 300

23- تفس__یر نمون___ه، حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی مد ظلّه.

24- تَنقیحُ المَق___الِ، للشیخ عبدالله المامقانی- المطبعه المرتضویه فی النجف الاشرف 1352ه_ ق.

25- تهذیبُ الاَحکامِ، للشیخ أبی جعفر محمد بن حسن «الطوسی رحمة الله « (ت 460 ه_) دارالکتب الإسلامیه تهران. 

26- تهذیب التهذیب، لأبی الفضل أحمد بن علی بن حجر العسقلانی (ت852 ه_ ق)، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطاء، دارالکتب العلمیة _ بیروت، الطبعة الاولی 1415 ه_ ق

27- الجامِع الاموی بدمشق، لمحمد مطیع الحافظ، دار ابن کثیر، بیروت (1405ه_ ق)

28- حریق الجامع الاموی و بناوه (1311-1320ه_ ق)  لحافظ محمد مطیع، مکتب دارالعروبه لنشر و التوضیع، کویت (1409ه_ ق)

29- حلب و التش__یع، لإبراهیم، نصرالله، بیروت _ دار الوفاء 1403 ه_ ق

30- الخصائص الزینبیه- للسید نورالدین الجزائری انتشارات الشریف رضی المطبعة قم1376

31- خطط الشام، بیروت دارالعلم للملایین، چاپ دوم 1391 ه_ ق .

32- خطط دمشق، أکرم حسن العلبی، دارالطباع، دمشق، 1410 ه_ ق .

33- دائرة المعارف الاس__لامیّة الشّی_عیّة، لسید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات (1410ه_ ق)

34- دائرة المعارف الاِس__لامیة، احمد الشنتاوی، ابراهیم زکی خورشید، عبدالحمید یونس.

ص: 301

35- الدرالمنتخب من تاریخ الحلب، لابن شحنة، دمشق، دارالکتاب العربی (1404ه_ ق)

36- الدرالمنثور فی التفسیر المأثور، لجلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر السیوطی، بیروت، الطبعة الاُولی 1414 ه_ ق

37- دلائ__لُ الاِم___امَةِ، لأبی جعفر محمد بن جریرالطبری(ت310 ه_ ق)، مؤسسة البعثة _ قم

38- ذخ__ائرالعقبی فی مناقب ذوالق___ربی، محب الدین أحمد بن عبد الله، طبری

39- راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق - دکتر احسان مقدس، نشر مشعر 1388         

40- الرحلة = تحفة النظّار فی غرایب الامصار و... ، دارالکتب العالمی (1991م)

41- زبدة الحلب من تاریخ الحلب، لابن عدیم (660 ه_ ق)، دمشق (1959م)

42- زیارات الشام، عثمان بن احمد دمشقی المعروف بابن حورانی، مکتب الغزالی (1981 م)

43- سفی__نة البحار و مدینة الحکم و الآثار، للشیخ عبّاس القمی ، تهران.

44- سَکی___نَةُ بنتُ الحُسَ__ین علیهما السلام، لعایشة عبد الرحمان بنت الشاطی، دارالکتب العربی، بیروت (1406 ه_ ق)

45- سی__دة زین__ب علیها السلام عقیلة بنی هاشم، لعایشة عبدالرحمان بنت الشاطی، دارالکتب العربی، بیروت (1406 ه_ ق)

46- س_یرة الاَئِم_ة الاِث_نی عش_ر، هاشم، معروف الحسنی، بیروت 1411 ه_ ق

47- سیرةُ ال___نّبی9، لمحمد بن عبدالملک بن ایوب حمیری= ابن هشام (218ه_ ق) قاهرة، مصر (1356ه_ ق)

ص: 302

48- الشام الحضارة، البهنسی، دمشق، وزارة الثقافة، 1986م

49- الشام فی صدرالاِس___لام، نجدت خمّاس، دمشق _ دار طلاس، 1987م

50- شرح نه_ج الب__لاغة، لعزالدین عبدالحمید بن محمد بن أبی الحدید المعتزلی، بیروت، الطبعة الثانیة 1387 ه_ ق

51- الطبقاتُ الکُبری، لأبی عبدالله محمد بن سعد الزهری بصری (168-230 ه_ ق) دار البیروت (1376ه_ ق)

52- عمدة الطالب فی انس__اب آل أبی ط__الب، لجمال الدین احمد بن علی الحسن (ابن انبة) (828 - 748 ه_ ق) بیروت، دار المکتبة الحیاة.

53- الفصول المهمة فی مع_رفة احوال الاَئ_مة، لابی بن محمد بن احمد المعروف بابن صباغ مالکی (588 ه_ ق)

54- القلائد الجوهریة فی التاریخ الصالحیة، لابن طولون، دمشق (1956م)

55- الک____افی، لأبی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی (ت329 ه_ ق)، تحقیق: علی اکبر الغفّاری، الطبعة الثانیة، 1389 ه_ ق

56- کامل الزیارات، لابی القاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن قولویه قمی (ت،368ه_ ق)

57- الکامل فی التّاریخ، ابن أثیر، عزّالدین أبی الحسن علی بن عبدالکریم (630 ه_ ق )  بیروت، دارالصادر (1965م)

58- کتاب نسب قریش، دارالمعارف، چاپ دوم.

59- ک__نزالعم_ال، لعلاءالدین علی المتقی الهندی، مؤسسة الرسالة 1405ه_ ق.

60- گزیده ی ستاره درخشان شام حضرت رقیه(س)، علی ربانی خلخالی چاپ ششم 1385 انتشارات مکتب الحسین(ع)

ص: 303

61- مجتمع مدینة دمشق، لیوسف جمیل، نعیسة، (1186-1256 ه_ ق) دمشق، دار طلاس، 1986م

62- مراقد أه___ل البیت علیهم السلام بالقاهرةِ، محمد زکی ابراهیم، مطبوعات العشیرةِ المحمدیة، مصر، چاپ چهارم، 1406 ه_ ق

63- مرقد العقیلة زینب، حسنین سابقی، بیروت [بی تا]

64- مروج الذهب و معادن الجوهر لأبی الحسن علی بن الحسین، مسعودی، مطبعة البهیة المصریة 1346 ه_ ق .

65- مستدرک الوس__ائل و مستنبط الوس___ائل، للحاج میرزا حسین النّوری (ت1320 ه_ ق) مؤسسة آل البیت _ قم _ الطبعة الاولی 1408 ه_ ق

66- المستدرک علی الصّحیحین، لأبی عبد الله محمد بن عبد الله الحاکم النیسابوری (ت1320 ه_ ق) بیروت 1411 ه_ ق

67- مصب_اح الزائ_ر للسید علی بن طاووس،

68- معالی السبطین فی أحوال الحسن والحسین علیهما السلام، للشیخ محمد مهدی الحائری منشورات الشریف الرضی- الطّبعة الثّانیة.

69- المعجم الجغرافی للقطر العربی السوری، العماد مصطفی طلاّس، مرکز الدراسات العسکریة، دمشق 1990م.

70- المغازی، محمد بن عمر بن سعد بن کاتب، واقدی، بیروت [بی تا]

71- مفتاح الجنات، للعلّامة السید محسن، الامین العاملی

72- مقتل الحسین (مقتل ابی مخنف) انتشارات رضی قم 1362 ش

73- مقتل الحس__ین علیه السلام أو حدیث ک__ربلا، لعبد الرزاق، موسوی المقرّم، مکتبة بصیرتی، قم 1394 ه_ ق .

ص: 304

74- من_اقب آل أبی ط__الب، ابوجعفر رشید الدین- ابن شهر آشوب (588 ه_ ق) قم _ مطبعة العلمیة.

75- می_زان الحک__مة، لمحمدمحمدی الری شهری _ نشر دارالحدیث _ 1385ش.

76- النجوم الزّاهرة فی أخبار ملوک مصر و القاهرة، إبن تغری بردی (872 ه_ ق) دار الکتاب المصریة (1929 م)

77- نهر الذهب فی تاریخ حلب، کامل، غزی البابی الحلبی، دارالقلم العربی.

78- وفاء الوفاء بإخبار دارالمص__طفی9، ابو الحسن علی بن أحمد المعروف بسمهودی (911 ه_ ق)

79- وقعة الصّ_فین، نصر بن مزاحم بن سیار، منقری، مکتبة المرعشی النّجفی، 1403 ه_ ق .

80- هدیة الزائر، للمحدث الشیخ عباس القمی

81- یَن__ابیعُ الم_َ__وَدَّةِ، للشیخ سلیمان بن ابراهیم الحسینی البلخی القندوزی (ت1294ه_ ق) الطبعة الاُولی- منشورات مؤسسة الأعلمی- بیروت

ص: 305

آثار چاپ شده مؤلف:

1-زمزم نور ... (دائرةالمعارف مکّه و مدینه، حج وعمره و...)

2-دست___ور و وص_یت نامه ش__رعی و ق__ان__ونی

3-ارمغ__ان ازدواج (ارمغان 1) جالب وخواندنی

4-خوشه های خ_ورشید در سوریه (کتاب حاضر)

آثار چاپ نشده:

1- آبشار رحمت

2- صلوات (ارمغان خداوند)

3- شکوفه های یاس (اشعار و سروده های مدرسی)

4- ارمغان خانواده (ارمغان 2)

5- ارمغان تربیت (ارمغان 3)

6- أمیرالمؤمنین علیه السلام از دیدگاه اهل سنّت

7- عقاید

8- درس هایی پیرامون وهابیت

9- برگی از انقلاب اسلامی

10- پاسخ به پرسش های دینی

ص: 306

11- حدیث منزلت

12- همگام با فرشتگان در عتبات (کتاب تحقیقی درباره زیارت های سرزمین عراق)

13- تحقیق درباره ی امامت

14- مقالات

15- مصاحبه های سیاسی

16-20- بیانیه های کارشناسی رادیویی (5 جلد)

خواهران و برادران عزیز را به مطالعه ی کتاب های دینی دعوت و تشویق می کنم.

مژده به پدران و مادران خردمند

علیهم السلام کتاب ارمغان تربیت (ارمغان3) سرچشمه بزرگترین دانشگاه است. با عنایات خدا و دعای شما چاپ خواهد شد.

إن شاء الله

ص: 307

کتاب «زمزم نور یا دائرة المعارف حرمین» برای هر خانواده مذهبی، بویژه روحانیون حج و عمره، اهل منبر، پژوهشگران و... مفید است که بیانگر معارف زیر می باشد:

ü آیاتی از کلام وحی به تناسب موضوع.

ü معرفی دقیق و مستند اماکن حرمین.

ü احکام واجب، حرام و...در حج وعمره از نظر مراجع تقلید.

ü پاداش اعمال بر اساس روایات پیامبر و اهل بیت علیهم السلام .

ü گزیده های تاریخی و ظرافت ها و اشاره های عرفانی

ü فرهنگ زیارت؛ زیارت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ، أهل بیت علیهم السلام ، شهدا و ... ؛ مساجد مهم و تاریخی در مکّه و مدینه.

ü گنج های مخفی حرمین  و... .

کتاب ارمغان ازدواج (ارمغان 1) گنجینه اسراری است برای نسل جوان ( اعم از پسران و دختران)

فهرست کتاب را لطفاً یکبار بخوانید

ص: 308

}مؤسسه قرآنی پژوهشی پی_امبر رحمت (ص) {

در موارد زیر اعلام آمادگی می شود:

ü  پاسخ به سؤالات شرعی، امورحج، عتبات و ... و سخنرانی؛

ü  برنامه های فرهنگی؛ مراسم عقد و دفترچه ازدواج؛

ü  کتاب ها و سی دی های فرهنگی؛

ü  کلاس های تجوید قرآن، احکام، عقاید، اخلاق و ...

تلفن تماس : 09153226324 (حاج آقا مدرسی)

دریافت کتاب : 09156508140