نقل حديث غدير در حديثي واقعه ي غدير را چنين نقل فرمودند: پيامبر صلي الله عليه و آله در واقعه ي معروف و مشهور غدير اميرالمومنين عليه السلام را معرفي كردند و از مردم پرسيدند: آيا من صاحب اختيارتر از شما نسبت به خودتان نيستم؟ گفتند: آري، يا رسول الله. حضرت نگاهي به آسمان كرده فرمودند: «خدايا، شاهد باش»، و اين كار را سه بار تكرار كردند. سپس فرمودند: «بدانيد هر كس من مولاي او و صاحب اختيارتر نسبت به او هستم اين علي مولا و صاحب اختيار اوست». اسرار غدير ص:553

خدا به پيامبر صلي الله عليه وآله دستور داد كه با كنايه منافقين را به مومنين معرفي كند به گونه اي كه بر اصحاب مخلص او مخفي نماند كه منظور چه كساني هستند، وسپس امر به لعن آنان مي فرمود

لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه، ج 8، ص: 475

حق سبحانه و تعالى فرمود: «فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً» يعنى پس زياد كرد بر ايشان خداى تعالى از نمودن درجات عاليه امير المؤمنين بيمارى نفاق را وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ و مر ايشانراست در آخرت عذابى دردناك بِما كانُوا يَكْذِبُونَ بسبب جزاى كذب ايشان در دعوى ايمان، بنا بر اين كلمه «با» براى سببيّت است و كلمه «ما» مصدرى و مدخول خود را بمصدريت فروز مى آورد، و تقدير كلام چنين است «و لهم عذاب اليم بسبب جزاء كذبهم

تفسير شريف لاهيجي، ج 1، ص: 13

گروهى ديگر كه در خدمت آن حضرت بودند گفتند يا رسول اللَّه مگر مشاهده نمى كنى فلانى كه حالش بسيار خوب و مال دار بود، زندگى مجلل و با شكوهى داشت و خيرات و مبرات مى كرد، و همه اسباب و وسائل و ابزار كار در اختيارش بود، ولى حرص و آز او را وادار كرد به سفر دريائى برود.

او در هنگام تلاطم دريا و ايام موج خيز و طوفانى سوار يك كشتى بدون اطمينان شد، ملاحان و دريانوردان هم ضعيف و ناتوان بودند، او به حركت خود ادامه داد تا به وسط دريا رسيد، در اين هنگام بادى شديد وزيد و او را بطرف ساحل كشانيد و همه ثروت ها و اموالش غرق شد و اينك با فقر و حسرت بسر مى برد.

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله فرمودند: آيا بگويم بهتر از اول و بدتر از دوم كيست، گفتند:

بفرمائيد يا رسول اللَّه فرمود: اما آن كس كه حالش از اول بهتر است مردى است كه اعتقاد راستين به محمد و على كه برادر و ولى و جانشين او مى باشد دارد.

على ميوه دل رسول اللَّه مى باشد و از وى مخلصانه اطاعت مى كند، مرديكه اعتقاد به محمد و على دارد خداوند و پيامبر و على از وى سپاسگزارى مى كنند، و بدين وسيله خير دنيا و آخرت به او مى رسد و به او زبانى مى دهند كه از نعمت هاى خدائى سپاسگزارى مى كند.

به اين بنده دلى شاكر عطا مى گردد، او از هر چه خداوند براى او مقدر كند راضى مى باشد، و از هر چه از دشمنان آل محمد عليهم السّلام به او مى رسد صبر مى كند، و ازاين جهت خداوند او را در زمين و آسمان بزرگ مى كند و از رضوان و كرامت هاى خود به او مى دهد و اين تجارت سودمندتر و بهتر و گواراتر است.

ص: 6

اما آن كس كه حالش از دومى بدتر است مردى است كه با حضرت رسول صلّى اللَّه عليه و اله بعنوان برادرى بيعت كرده است، و با او موافقت نموده و با دوستان او دوست شده، و با دشمنان او دشمن شده است.

بعد از اين بيعت خود را شكسته و با او مخالفت نموده و با دشمنانش همدست شده است اين چنين شخصى به سبب اعمال زشت خود پايانش به بدى ختم مى گردد و گرفتار عذابى مى شود كه از وى دست برنمى دارد، او در دنيا و آخرت زيان مى بيند.

بعد از اين رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله فرمود: اى بندگان خدا به كسانى كه مورد اكرام و احترام خداوند هستند خدمت كنيد، خداوند آنها را برگزيده و آنها را بهترين مردم روى زمين قرار داده و او را از ميان همه مردم اختيار كرده است.

آن مرد برگزيده على بن ابى طالب عليه السّلام است كه خداوند بعد از محمد صلّى اللَّه عليه و اله او را اختيار كرده است، بايد دوستان او را دوست داشت و دشمنان او را دشمن گرفت و حقوق همديگر را در اين باره مراعات كرد، مراعات على عليه السّلام بهتر از مراعات آن بازرگانى است كه مراعات رفيق شما را در سفر چين رعايت كردند و او را مالدار نمودند.

متوجه باشيد كه پاره اى از شيعيان على عليه السّلام روز قيامت در محشر حاضر مى گردند و گناهان آنها در كفه ميزان چنان سنگين مى گردد كه از كوه هاى بلند و امواج درياها هم سنگين تر است، مردم مى گويند: اين بنده هلاك شد و نجاتى براى او نيست و همواره در عذاب خواهد بود.

ص: 7

در اين هنگام از طرف خداوند ندا مى آيد اى بنده خطاكارى كه اين گناهان را مرتكب شدى آيا در برابر اين همه گناه حسنه اى هم دارى كه با گناهت مساوى شود و وارد بهشت گردى و مورد عنايت خداوند قرار گيرى و مشمول وعده خدا شوى.

بنده مى گويد: من نمى دانم، منادى خداوند به او مى گويد: خداوند امر مى كند كه در ميان مردم فرياد بزن و خود را معرفى كن و بگو من فلان فرزند فلان و از فلان شهر هستم، و اينك گناهان زيادى با خود آورده ام و در مقابل آن حسناتى ندارم، و اينك اگر از كسى كمكى برمى آيد از من يارى كند، زيرا من اكنون به آن نياز دارم.

هنگامى كه اين مرد با فرياد استغاثه مى كند نخستين كسى كه به او پاسخ مى دهد على بن ابى طالب عليه السّلام مى باشد و مى گويد: لبيك اى كسى كه در محبت من مورد آزمايش قرار گرفتى و براى دشمنى با من مظلوم واقع شدى.

بعد او را با طلب كارانش كه گروه زيادى هستند در حدود پانصد نفر مى باشند حاضر مى كنند و همه از وى شكايت دارند و حق خود را مى خواهند، آنها مى گويند يا امير المؤمنين ما برادران مؤمن او هستيم و او به ما نيكى مى كرد و ما را احترام مى نمود و در معاشرت و رفتار خود با ما حسن سلوك داشت و به ما محبت و احسان مى نمود.

اينك ما هم عبادت ها و طاعات خود را به او بخشيديم، على عليه السّلام مى فرمايند حالا كه شما اعمال خود را به او بخشيديد پس چگونه وارد بهشت مى شويد، مى گويند با رحمت واسعه خداوند كه شامل دوستانت مى گردد وارد بهشت مى گرديم اى برادر رسول خدا.

ص: 8

در اين هنگام از طرف خدا نداء مى آيد اى برادر رسول خدا، اين ها برادران مؤمن او هستند كه همه اعمال خود را به او بذل كردند و اينك تو چه مى خواهى به او بدهى، و من بين او و گناهانش حكميت مى كنم و اينك او را بخاطر دوستى او با تو مى آمرزم.

اما بين او و كسانى كه از وى طلب دارند و اينك از او شكايت مى كنند بايد در اين جا بين آنها را نيز اصلاح كنم، على عليه السّلام ميفرمايند بار خدايا هر چه اراده كردى امر كن تا انجام دهم، خداوند مى فرمايد اى على از او نزد طلب كارانش ضمانت كن و او را آزاد ساز.

در اين جا على عليه السّلام مى فرمايند نزد من بيائيد تا طلب شما را از طرف او بدهم، آن ها مى گويند اى برادر رسول خدا ما در برابر مطالبه خود از شما مى خواهيم فقط ثواب يكى از نفس هائى كه در هنگام خوابيدن بر فراش رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله داشته ايد به ما بدهيد.

على عليه السّلام فرمود: من خواسته هاى شما را اجابت كردم و هر چه مى خواهيد مى دهم، در اين هنگام خداوند متعال مى فرمايد اى بندگان من بنگريد كه چگونه على از شما ضمانت كرد و شما را از عذاب رهانيد و مورد لطف و احسان خود قرار داد.

بعد از آن خداوند مقام آنها را در بهشت نشان مى دهد و آنها متوجه مى گردند كه ثواب يك نفس از نفسهاى على عليه السّلام در ليلة المبيت آن همه پاداش ها دارد، و خداوند به اين وسيله على را ضامن قرار مى دهد و او طلب مؤمنان و دوستان خود را مى دهد.

ص: 9

خداوند متعال بعد از اين مقامات عاليه و منازل مجللى به آنها نشان مى دهد كه هرگز ديدگان آنها نديده و گوش ها آن را نشنيده و در دل هيچ انسانى خطور نكرده است، آنها مى گويند بار خدايا اكنون كه همه اينها متعلق به ما مى باشد، پس انبياء و صديقان و صالحان و مؤمنان در كجا قرار خواهند گرفت آنها خيال مى كنند كه همه بهشت را به آنها داده اند.

در اين هنگام از طرف خداوند ندا مى آيد: اى بندگان من اينها همه ثواب يك نفس از انفاس على بن ابى طالب مى باشد كه شما آن را خواستيد، اينك خدا آن را به شما داد، بعد از اين آن مؤمنان همراه آن مؤمنى كه از وى طلب كار بودند در آن مقام ها در بهشت قدم مى گذارند و از نعمت هاى خداوند برخوردار مى گردند.

آنها بعد از ورود به بهشت مشاهده مى كنند كه على عليه السّلام در آنجا مملكت هائى دارد كه چندين برابر آن است كه براى دوستش بذل كرده است، سپس رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله فرمودند: آيا اين مقام براى منزل كردن بهتر است و يا وارد شدن در كنار درخت زقوم كه براى مخالفان وصى من على بن ابى طالب فراهم شده است.

ايمان و كفر، ج 1، ص: 242

يعقوب مى گويد: من دخترى داشتم، نامش را «حميرا»(1) گذاشته بودم، امام صادق عليه السّلام به من فرمود: «به دستور او (حضرت كاظم عليه السّلام) رفتار كن، تا هدايت شوى»، من رفتم و نام دختر را عوض كردم.

1-حميراء نام عايشه دختر ابي بكر است كه جنگ جمل را درمخالفت باصاحب غدير براه انداخت وبيعتش را با خليفه وقت اميرالمومنين علي عليه السلام شكست وريشه هاي فساد وتباهي را در جامعه مسلمين ايجاد نمود وبنابر اين ان حضرت از آن ملعونه بيزاي جسته است وبدين وسيله نهي از منكر نمودنند

الأنوار البهية ،ص:279

ترجمه إعلام الورى ،متن،ص:413

پروردگارا اين كيست و آنها كيانند؟ به من ندا شد: اى محمد! اين نور على، فاطمه و دو سبط تو حسن و حسين و امامان پس از تو از اولاد حسين عليه السّلام است كه همگى پاكيزه و معصومند، و اين (آخرين) نور حجت (من) است كه زمين را پر از عدل و داد كند پس از آنكه از بيدادگرى وستم پر شده باشد.

الإنصاف في النص على الأئمة الإثني عشرعليهم السلام / ترجمه رسولى محلاتى، فارسى، ص: 62

موسى را دوست دارى؟».

امام صادق عليه السّلام در پاسخ فرمود:

وددت ان ليس لى ولد غيره، حتّى لا يشاركه فى حبّى له احد

: «دوست داشتم غير از او (موسى) فرزند ديگرى نداشتم، تا هيچ كس در علاقه ام به موسى عليه السّلام شريك نمى شد».

الأنوار البهية ،ص:279

بودى كه در اين مورد، شما را آگاه كنم».

امام صادق عليه السّلام در حالى كه خوش حال و خرسند بود، برخاست و رفت، و چند لحظه طول نكشيد كه بازگشت، ديديم آستين ها را بالا زده و خندان است، عرض كرديم: «خداوند همواره شما را خندان و چشمان شما را روشن كند، حميده چه كرد؟».

فرمود: «خداوند به من پسرى عطا كرد، كه بهترين مخلوقات خدا است، حميده به من خبر داد كه من از او به آن خبر آگاهتر بودم».

عرض كردم: «قربانت گردم؛ چه خبرى داد؟».

فرمود: او گفت: هنگامى كه اين نوزاد، به زمين قرار گرفت، دستهايش را روى زمين نهاد و سرش را به سوى آسمان بلند كرد، من به او گفتم: «اين نشانه اى است از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله [كه هنگام ولادتش ديده شده] و در مورد هر امامى بعد از او، چنين نشانه اى وجود دارد»؛ تا آخر حديث.

الأنوار البهية ،ص:278

الملك للَّه وحده بود .

جلاء العيون، ص: 891

گفت: حميده نام دارم، حضرت فرمود كه: پسنديده در دنيا و ستايش كرده خواهى بود در آخرت، مرا خبر ده كه آيا بكرى يا ثيّب؟ گفت: باكره ام، حضرت فرمود كه: چيزى به دست نخّاسان نمى آيد كه فاسد نكنند، چگونه تو باكره مانده اى؟ گفت: هرگاه نزد من مى آمد و اراده مقاربت مى كرد، حق تعالى مرد سفيد موئى را بر او مسلّط مى گردانيد كه طپانچه بر روى او مى زد و مانع مى شد، پس حضرت فرمود كه: اى جعفر متصرّف شو اين كنيز را كه از توست، و از اين فرزندى هم خواهد رسيد كه بهترين اهل زمين باشد .

و به سند معتبر ديگر روايت كرده اند كه حضرت صادق عليه السّلام فرمود كه: حميده پاك و پاكيزه است از هر چركى و عيبى مانند طلاى خالص، و پيوسته ملائكه به امر حق تعالى او را حراست كردند كه دست بيگانه به او نرسيد تا به دست من آمد براى بزرگوارى من، و براى بزرگوارى حجّت بعد از من «1».

و به روايت ديگر: حميده در خواب ديد كه ماه در دامن او فرود آمد پيش از آنكه حضرت او را بخرند

جلاء العيون، ص: 892و893

بعد از آن فرمود: اى اسحاق! تو تا دو سال ديگر از دنيا مى روى و خانواده ات متفرق مى شوند و به فقر و ورشكستگى شديدى دچار مى گردند .

جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام ،ص:511

پس آن جماعت آوردند جزوه اى كه در آن سؤالاتى بود و مشتمل بود بر هفتاد ورق، در هر ورقى يك سؤال نوشته بودند و ما بقى ورق را سفيد گذاشته بودند كه جواب آن سؤال در زيرش نوشته شود و هر دو ورقى را روى هم گذاشته بودند و مثل كمر بند سه بند بر آن چسبانيده بودند و بر هر بندى مهرى زده بودند كه كسى آن را باز نكند و گفتند: اين جزوه را شب بده به امام عليه السّلام و فرداى آن شب بگير آن را، پس هرگاه ديدى مهرها صحيح است پنج مهر از آن ها بشكن و ملاحظه كن ببين هرگاه جواب مسائل را داده بدون شكستن مهرها پس او امامى است كه مستحقّ مال ها است، پس بده به او آن مال ها را و الّا اموال ما را برگردان به ما.

آن شخص مشرّف شد به مدينه و داخل شد بر عبد اللّه افطح و امتحان كرد او را يافت كه او امام نيست.

بيرون آمد و مى گفت: ربّ اهدنى [الى] سواء الصّراط پروردگار مرا هدايت كن به راه راست.

گفت: در اين بين كه ايستاده بودم، ناگاه پسرى را ديدم كه مى گويد: اجابت كن آن كس را كه مى خواهى. پس برد مرا به خانه حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام پس چون آن حضرت مرا ديد فرمود به من براى چه نوميد مى شوى اى ابو جعفر؟ و براى چه آهنگ مى كنى به سوى يهود و نصارى؟ به سوى من آى، منم حجّة اللّه وولىّ خدا، آيا نشناسانيد تو را ابو حمزه بر در مسجد جدّم؟

آنگاه فرمود كه من جواب دادم از مسائلى كه در جزوه است به جميع آنچه محتاج اليه تو است در روز گذشته پس بياور آن را، و بياور درهم شطيطه را كه وزنش يك درهم و دو دانق است و در كيسه اى است كه چهار صد درهم و ازارى در آن است و بياور آن پاره خام او را در پشتواره جامه دو برادرى است كه از اهل بلخند.

ص: 20

راوى گفت: از فرمايش آن حضرت عقلم پريد و آوردم آنچه را كه امر فرموده بود و گذاشتم پيش آن حضرت، پس برداشت درهم شطيطه را با پارچه اش و رو كرد به من و فرمود: انّ اللّه لا يستحيى من الحقّ، اى ابو جعفر! برسان به شطيطه سلام مرا و بده به او اين هميان پول را- و آن چهل درهم بود- پس فرمود: بگو هديّه فرستادم براى تو شقّه اى از كفن هاى خودم كه پنبه اش از قريه خودمان قريه صيدا، قريه فاطمه زهراء عليها السّلام است و خواهرم حليمه دختر حضرت صادق عليه السّلام آن را رشته و بگو به شطيطه كه تو زنده مى باشى نوزده روز از روز وصل ابو جعفر و وصل شقّه و دراهم، پس شانزده درهم از آن هميان را خرج خودت مى كنى و بيست و چهار درهم آن را قرار مى دهى صدقه خودت و آنچه لازم مى شود از جانب تو، و من نماز خواهم خواند بر تو، آن گاه فرمود به آن مرد: اى ابو جعفر! هرگاه مرا ديدى كتمان كن زيرا كه آن بهتر نگاه مى دارد تو را، پس فرمود: اين مال ها را به صاحبانش برگردان و باز كن از اين مهرها كه بر جزوه زده شده است و ببين كه آيا جواب مسائل را داده ام يا نه پيش از آن كه آن را بياورى، گفت: نگاه كردم به مهرها ديدم صحيح و دست نخورده است پس گشودم يكى از وسطهاى آن را ديدم نوشته است: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى گفت من نذر كردم از براى خدا كه آزاد كنم هر مملوكى كه در ملك من بوده از قديم و در ملك او است جماعتى از بنده ها (يعنى كدام يك از آن ها بايد آزاد شوند؟) حضرت به خطّ شريف خود نوشته بود: جواب، بايد آزاد شود هر مملوكى كه پيش از شش ماه در ملك او بوده، و دليل بر صحّت آن قول خداى تعالى است:

ص: 21

وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّى عادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ. مراد آن كه حقّ تعالى در اين آيه شريفه تشبيه فرموده ماه را بعد از سير در منازل خود به چوب خوشه خرماى كهنه و تعبير از او به قديم فرموده، و چون چوب خوشه خرما در مدت شش ماه صورت هلاليّت پيدا مى كند پس قديم آن است كه شش ماه بر او بگذرد، و تازه كه خلاف قديم است مملوكى است كه شش ماه در ملك او نبوده.

راوى گويد: پس باز كردم مهرى ديگر ديدم نوشته بود: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى گفت به خدا قسم صدقه خواهم داد مال كثيرى، چه مقدار بايد صدقه دهد؟

حضرت در زير سؤال به خطّ شريف خود نوشته بود: جواب: هرگاه آن كس كه سوگند خورده مالش گوسفند است، هشتاد و چهار گوسفند صدقه دهد، و اگر شتر است، هشتاد و چهار شتر تصدّق دهد، و اگر درهم است، هشتاد و چهار درهم، و دليل بر اين قول خداى تعالى است: لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَواطِنَ كَثِيرَةٍ يعنى به تحقيق كه يارى كرد شما را خداوند در موطن هاى بسيار، شمرديم موطن هاى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را پيش از نزول اين آيه يافتيم هشتاد و چهار موطن بوده كه حقّ تعالى آن موطن ها را به كثير وصف فرموده.

راوى گويد: پس شكستم مهر سيّم را ديدم نوشته بود: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى نبش كرد قبر مرده اى را پس سر مرده را بريد و كفنش را دزديد؟

مرقوم فرموده بود به خطّ خود: جواب: دست آن مرد را مى برند به جهات دزديدنش كفن را از جاى حرز و استوار، و لازم مى شود او را صد اشرفى براى بريدن سر ميّت، زيرا كه ما قرار داديم مرده را به منزله بچه در شكم مادر پيش از آن كه روح او را دميده شود و قرار داديم در نطفه بيست دينار تا آخر مسأله.

ص: 22

پس آن شخص برگشت به خراسان، چون به خراسان رسيد ديد اشخاصى را كه حضرت اموالشان را قبول نفرمود و ردّ كرد فطحى مذهب شده اند و شطيطه بر مذهب حقّ باقى است، پس سلام حضرت را به او رسانيد و هميان و شقّه كفن كه حضرت براى او فرستاده بود به او رسانيد، پس نوزده روز زنده بود هم چنان كه حضرت فرموده بود.

و چون وفات يافت حضرت براى تجهيز او آمد در حالى كه سوار بر شتر بود، و چون از امر او فارغ شد سوار بر شتر خود شد و برگشت به طرف بيابان و فرمود:

آگاهى ده ياران خود را و برسان به ايشان سلام مرا و بگو به ايشان كه من كسى كه جارى مجراى من است از امامان لا بدّ و ناچاريم از آن كه بايد حاضر شويم به جنازه هاى شما در هر شهرى كه باشيد، پس از خدا بپرهيزيد در امر خودتان.

«اى مردم! اين مرد را بنگريد، آيا به او آسيبى رسيده است؟ زيرا مردم گمان مى كنند كه به او آسيبى رسيده، و در اين باره، زياد حرف مى زنند، ببينيد؛ اين منزل و فرش وسيع او است كه هيچ گونه تنگى در آن نيست، و امير مؤمنان (هارون) قصد سوئى نسبت به او ندارد، بلكه انتظار مى رود كه امير مؤمنان (هارون) به اينجا بيايد و با ايشان (امام كاظم عليه السّلام) مناظره كند، اينك اين شخص را بنگريد كه سالم است و در خانه وسيع جاى دارد و در همه امور در وسعت است، خودتان احوالش را از خودش بپرسيد».

آن شيخ گفت: ما توجّهى جز نگاه به سيماى او (امام كاظم عليه السّلام) و فضل و آثار عبادت او نداشتيم [سيماى نورانى آن حضرت، ما را تحت الشّعاع قرار داده بود].

در اين هنگام امام كاظم عليه السّلام دهان گشود و چنين فرمود:

«امّا آنچه كه درباره وسعت منزل و امثال آن مى گويد، اكنون همان گونه است كه مى گويد، ولى به شما اى حاضران! خبر دهم، من به وسيله نه عدد خرماى زهرآلود، مسموم شده ام، و من فردا به حالت احتضار در خواهم آمد و پس فردا مى ميرم».

آن شيخ مى افزايد: «در اين هنگام به چهره سندى بن شاهك نگاه كردم، ديدم بسيار پريشان است و همچون شاخه هاى درخت خرما مى لرزد».

حسن بن محمّد مى گويد: «اين شيخ (روايت كننده روايت فوق) از نيكان اهل تسنّن، و بزرگمردى راستگو است، و سخنش مورد قبول و اطمينان مردم است».

الأنوار البهية ،ص:308و307

روايت شده: هارون، كنيزى خردمند و زيباچهره و خوش اندام را (در ظاهر) براى خدمتگزارى به زندان نزد امام كاظم عليه السّلام فرستاد، و شخصى را مخفيانه مأمور كرد تا حال آن كنيز را براى او گزارش دهد. آن شخص ديد: آن كنيز زيباروى در زندان، به سجده افتاده و با سوز و گداز مى گويد:

قدّوس، سبحانك، سبحانك، سبحانك

: «اى خداى پاك و منزّه! تو از هر عيب و نقصى منزّه هستى، منزّه هستى، منزّه هستى!».

او را نزد هارون بردند، در حالى كه مى لرزيد و به آسمان نگاه مى كرد. همان جا مشغول نماز شد، وقتى كه از او پرسيدند: «اين چه حالتى است كه پيدا كرده اى؟» در پاسخ گفت: «عبد صالح (امام كاظم عليه السّلام) را ديدم كه چنين بود».

آن كنيز به قدرى دگرگون شده بود كه همچنان در آن حال بود تا از دنيا رفت.

از رهگذر خاك سر كوى شما بود

هر نافه كه در دست نسيم سحر افتاد

الأنوار البهية ،ص:298

گفت: آزاد است.

فرمود: راست گفتى اگر بنده بود از مولاى خود مى ترسيد.

كنيزك چون برگشت، آقاى او بشر بر سر سفره شراب بود، پرسيد چه باعث شد تو را كه دير آمدى؟

كنيزك حكايت را براى بشر نقل كرد، بشر به پاى برهنه بيرون دويد و خدمت آن حضرت رسيد و عذر خواست و گريه كرد و اظهار شرمندگى نمود و از كار خود توبه كرد بر دست شريف آن حضرت.

منتهى الآمال فى تواريخ النبى و الآل عليهم السلام(فارسى)، ج 3، ص: 1480

گفت: صد اشرفى.

فرمود: چه مقدار اميدوارى از آن بهره ببرى؟

گفت: غيب نمى دانم.

حضرت فرمود: من گفتم چه اندازه اميد دارى عايدت بشود؟

گفت: اميد دارم كه دويست اشرفى عايد شود، پس حضرت كيسه زرى بيرون آوردند كه در آن سى صد اشرفى بود و به آن مرحمت كردند و فرمودند: اين بگير و زراعتت نيز باقى است و حقّ تعالى روزى خواهد فرمود تو را در آنچه اميد دارى.

عمرى برخاست و سر آن حضرت را بوسيد و از آن جناب درخواست كه از تقصيرات او بگذرد، و او را عفو فرمايد.

حضرت تبسّم فرمود و برگشت. پس از آن عمرى را در مسجد ديدند نشسته، چون نگاهش به آن حضرت افتاد گفت: اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَهُ. اصحابش با وى گفتند كه: قصّه تو چيست؟ تو پيش از اين غير اين مى گفتى. گفت شنيديد آنچه گفتم، باز بشنويد. پس شروع كرد به آن حضرت دعا كردن.

اصحابش با او مخاصمه كردند، او نيز با ايشان مخاصمه كرد.

پس حضرت فرمود به كسان خود كه: كدام يك بهتر بود، آنچه شما اراده كرده بوديد، يا آنچه من اراده كردم؟ همانا من اصلاح كردم امر او را به مقدار پولى و كفايت كردم شرّ او را به آن.

منتهى الآمال فى تواريخ النبى و الآل عليهم السلام(فارسى)، ج 3، ص: 1475

هنگامى كه امام كاظم عليه السّلام از دنيا رفت، سندى بن شاهك، دستور داد، جنازه آن حضرت را روى جسر (پل) بغداد نهادند، و به مردم اعلام كرد كه آن حضرت به مرگ مقدّر از دنيا رفته است، مردم مى آمدند و بدن مطهّر آن حضرت را مى ديدند، و آثار جراحت و زخمى در آن نبود، روايت شده، يكى از شيعيان مخلص، كنار جنازه آمد، در حالى كه مردم اجتماع كرده بودند و مى گفتند: «موسى بن جعفر عليه السّلام كشته نشده است، بلكه به مرگ طبيعى از دنيا رفته».

او (شيعه مخلص) به آنها گفت: «من از خود امام كاظم عليه السّلام مى پرسم كه چگونه از دنيا رفت.

حاضران گفتند: «او مرده است، چگونه از او خبر مى گيرى؟».

او نزديك آمد و گفت: «اى پسر رسول خدا، تو و پدرت راستگو هستيد به من خبر بده، آيا بر اثر مرگ مقدّر از دنيا رفتى، يا كشته شده اى».

آن حضرت [به اعجاز و اذن الهى] سخن گفت و سه بار فرمود:

قتلا قتلا قتلا

: «كشته شدم، كشته شدم، كشته شدم».

سپس آن حضرت را غسل دادند و كفن كردند و متصدّى غسل و كفن، همان شخصى بود كه امام كاظم عليه السّلام به او وصيت نموده بود [چنانكه قبلا خاطر نشان گرديد]، سپس جنازه آن حضرت را در بغداد در مقابل قبرستان قريش از جانب باب التّين، به خاك سپردند .

الأنوار البهية ،ص:315و314

همهمه طولانى كرده و حضرت آمين ميگفت و آن حيوان رهسپار شد تا از چشم ما افتاد.

و حضرت ابو الحسن بطرف مقصد خود حركت كرد منهم كه گويا روح تازه بر اندامم دميده شد براه افتادم پس از اندكى راه بجانب او رسيدم عرضكردم فداى شما اين حيوان چه آهنگى داشت بخدا سوگند بمجردى كه نزديك شما رسيد من ترسيدم كه هم اكنون آسيبى بشما ميرساند و از اينكه صدمه نرسانيده و با شما بطرز مخصوصى سخن ميگفت بشگفت آمدم حضرت فرمود اين حيوان ماده شير آبستنى داشت كه از سختى زايمان او بستوه آمده حضور من آمده تا از خدا بخواهم به آسانى وضع حملش بشود منهم چنان درخواستى از خدا كردم و علاوه بر اين بقلب من القا شد كه فرزند نرينه خدا باو خواهد داد آن حيوان خرسند شد و در حق من دعا كرد كه خدا ترا حفظ فرمايد و بر تو و خاندان و هيچ يك از شيعيان تو درنده اى را مسلط ننمايد منهم آمين گفتم.

الإرشاد للمفيد / ترجمه ساعدى، ص: 574

فرمود: اگر عصاى موسى آنچه از ريسمان و چوبدستهاى جادوگران برگرداند اين شير نيز پيكر آن مرد را برمى گرداند، اين جريان بيشتر از هر چيز در خود هارون اثر گذاشت.

زندگاني حضرت امام موسى كاظم عليه السلام، ص: 38

امام عليه السلام فرمود: بلى ، ممكن است ؛ مشروط بر آن كه آن دعا را به كسى كه اهليّت ندارد، نياموزى مگر به شيعيانى كه مورد اعتماد باشند؛ و سپس حضرت آن دعا را املا نمود و من نوشتم .(22)

- إ ثبات الهداة : ج 3، ص 203، ح 97، بحارالا نوار: ج 48، ص 29، ح 2.

خرايج: امية بن على قيسى گفت: من و حماد بن عيسى رفتيم خدمت موسى ابن جعفر عليه السّلام تا وداع كنيم براى سفر حج، فرمود: امروز حركت نكنيد تا فردا صبر كنيد وقتى از خدمت آن جناب خارج شديم حماد گفت: من نمى توانم بمانم زيرا بارهايم را برده اند. گفتم: من ميمانم. حماد رفت آن شب سيلى آمد حماد غرق شد و در سياله دفن گرديد.

زندگاني حضرت امام موسى كاظم عليه السلام، ص: 43

زن گفت: فرستاده جادوگر باعث شد كه مرا بيرون كند.

شب نزد امام- عليه السّلام- رفتم، امام فرمود: آن زن از بنى اميّه بود و آنها توطئه كرده بودند كه او را در خانه تو دستگير كنند و آبروى تو را ببرند. خدا را شكر كن كه اين بلا را از تو برگرداند.

سپس امام كاظم فرمود: با دختر فلانى- كه از موالى ابو ايوب انصارى است- ازدواج كن كه خير دنيا و آخرت تو در آن است.

من نيز با او ازدواج كردم و همان طور كه امام فرموده بود، شد.

جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام ،ص:250

هارون گفت: آن را حاضر نما.

على بن يقطين به يكى از غلامانش گفت: اين انگشترم را بگير و به خانه ام برو و درب فلان صندوق را در فلان اطاق باز كن و آن را به اينجا بياور. غلام رفت و صندوق را آورد و باز كرد، وقتى كه هارون قبا را ديد، خشمش فرو نشست و جايزه ديگرى به او داد و آن سخن چين را آنقدر زد تا مرد .

جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام ،ص:265

آن شخص مشرّف شد به مدينه و داخل شد بر عبد اللّه افطح و امتحان كرد او را يافت كه او امام نيست.

بيرون آمد و مى گفت: ربّ اهدنى [الى] سواء الصّراط پروردگار مرا هدايت كن به راه راست.

گفت: در اين بين كه ايستاده بودم، ناگاه پسرى را ديدم كه مى گويد: اجابت كن آن كس را كه مى خواهى. پس برد مرا به خانه حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام پس چون آن حضرت مرا ديد فرمود به من براى چه نوميد مى شوى اى ابو جعفر؟ و براى چه آهنگ مى كنى به سوى يهود و نصارى؟ به سوى من آى، منم حجّة اللّه وولىّ خدا، آيا نشناسانيد تو را ابو حمزه بر در مسجد جدّم؟

آنگاه فرمود كه من جواب دادم از مسائلى كه در جزوه است به جميع آنچه محتاج اليه تو است در روز گذشته پس بياور آن را، و بياور درهم شطيطه را كه وزنش يك درهم و دو دانق است و در كيسه اى است كه چهار صد درهم و ازارى در آن است و بياور آن پاره خام او را در پشتواره جامه دو برادرى است كه از اهل بلخند.

راوى گفت: از فرمايش آن حضرت عقلم پريد و آوردم آنچه را كه امر فرموده بود و گذاشتم پيش آن حضرت، پس برداشت درهم شطيطه را با پارچه اش و رو كرد به من و فرمود: انّ اللّه لا يستحيى من الحقّ، اى ابو جعفر! برسان به شطيطه سلام مرا و بده به او اين هميان پول را- و آن چهل درهم بود- پس فرمود: بگو هديّه فرستادم براى تو شقّه اى از كفن هاى خودم كه پنبه اش از قريه خودمان قريه صيدا، قريه فاطمه زهراء عليها السّلام است و خواهرم حليمه دختر حضرت صادق عليه السّلام آن را رشته و بگو به شطيطه كه تو زنده مى باشى نوزده روز از روز وصل ابو جعفر و وصل شقّه و دراهم، پس شانزده درهم از آن هميان را خرج خودت مى كنى و بيست و چهار درهم آن را قرار مى دهى صدقه خودت و آنچه لازم مى شود از جانب تو، و من نماز خواهم خواند بر تو، آن گاه فرمود به آن مرد: اى ابو جعفر! هرگاه مرا ديدى كتمان كن زيرا كه آن بهتر نگاه مى دارد تو را، پس فرمود: اين مال ها را به صاحبانش برگردان و باز كن از اين مهرها كه بر جزوه زده شده است و ببين كه آيا جواب مسائل را داده ام يا نه پيش از آن كه آن را بياورى، گفت: نگاه كردم به مهرها ديدم صحيح و دست نخورده است پس گشودم يكى از وسطهاى آن را ديدم نوشته است: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى گفت من نذر كردم از براى خدا كه آزاد كنم هر مملوكى كه در ملك من بوده از قديم و در ملك او است جماعتى از بنده ها (يعنى كدام يك از آن ها بايد آزاد شوند؟) حضرت به خطّ شريف خود نوشته بود: جواب، بايد آزاد شود هر مملوكى كه پيش از شش ماه در ملك او بوده، و دليل بر صحّت آن قول خداى تعالى است:

ص: 36

وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّى عادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ. مراد آن كه حقّ تعالى در اين آيه شريفه تشبيه فرموده ماه را بعد از سير در منازل خود به چوب خوشه خرماى كهنه و تعبير از او به قديم فرموده، و چون چوب خوشه خرما در مدت شش ماه صورت هلاليّت پيدا مى كند پس قديم آن است كه شش ماه بر او بگذرد، و تازه كه خلاف قديم است مملوكى است كه شش ماه در ملك او نبوده.

راوى گويد: پس باز كردم مهرى ديگر ديدم نوشته بود: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى گفت به خدا قسم صدقه خواهم داد مال كثيرى، چه مقدار بايد صدقه دهد؟

حضرت در زير سؤال به خطّ شريف خود نوشته بود: جواب: هرگاه آن كس كه سوگند خورده مالش گوسفند است، هشتاد و چهار گوسفند صدقه دهد، و اگر شتر است، هشتاد و چهار شتر تصدّق دهد، و اگر درهم است، هشتاد و چهار درهم، و دليل بر اين قول خداى تعالى است: لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَواطِنَ كَثِيرَةٍ يعنى به تحقيق كه يارى كرد شما را خداوند در موطن هاى بسيار، شمرديم موطن هاى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را پيش از نزول اين آيه يافتيم هشتاد و چهار موطن بوده كه حقّ تعالى آن موطن ها را به كثير وصف فرموده.

راوى گويد: پس شكستم مهر سيّم را ديدم نوشته بود: چه مى فرمايد عالم در اين مسأله كه مردى نبش كرد قبر مرده اى را پس سر مرده را بريد و كفنش را دزديد؟

مرقوم فرموده بود به خطّ خود: جواب: دست آن مرد را مى برند به جهات دزديدنش كفن را از جاى حرز و استوار، و لازم مى شود او را صد اشرفى براى بريدن سر ميّت، زيرا كه ما قرار داديم مرده را به منزله بچه در شكم مادر پيش از آن كه روح او را دميده شود و قرار داديم در نطفه بيست دينار تا آخر مسأله.

ص: 37

پس آن شخص برگشت به خراسان، چون به خراسان رسيد ديد اشخاصى را كه حضرت اموالشان را قبول نفرمود و ردّ كرد فطحى مذهب شده اند و شطيطه بر مذهب حقّ باقى است، پس سلام حضرت را به او رسانيد و هميان و شقّه كفن كه حضرت براى او فرستاده بود به او رسانيد، پس نوزده روز زنده بود هم چنان كه حضرت فرموده بود.

و چون وفات يافت حضرت براى تجهيز او آمد در حالى كه سوار بر شتر بود، و چون از امر او فارغ شد سوار بر شتر خود شد و برگشت به طرف بيابان و فرمود:

آگاهى ده ياران خود را و برسان به ايشان سلام مرا و بگو به ايشان كه من كسى كه جارى مجراى من است از امامان لا بدّ و ناچاريم از آن كه بايد حاضر شويم به جنازه هاى شما در هر شهرى كه باشيد، پس از خدا بپرهيزيد در امر خودتان.

على بن حمزه مى گويد: به خدا قسم! در طواف خانه خدا بودم كه آن مرد با همان ويژگيهايى كه حضرت فرموده بود آمد و به من گفت: مى خواهم رفيق تو را ببينم.

گفتم: كداميك را؟

گفت: موسى بن جعفر- عليه السّلام-.

پرسيدم: اسمت چيست؟

گفت: يعقوب بن يزيد.

گفتم: اهل كجا هستى؟

گفت: مغرب.

(1) پرسيدم: از كجا مرا شناختى؟

گفت: كسى را در خواب ديدم كه به من گفت: على بن ابى حمزه را درياب، و حوايج خود را از او بخواه و تو را به من نشان داد.

على بن ابى حمزه مى گويد: گفتم اينجا بنشين تا طوافم را تمام كنم و نزد تو بيايم. پس رفتم و طواف نموده، برگشتم و با او صحبت كردم. او را شخصى عاقل و فهميده يافتم. از من با اصرار خواست كه او را پيش موسى بن جعفر- عليه السّلام- ببرم و من نيز چنين كردم.

وقتى حضرت او را ديد، به او فرمود: اى يعقوب بن يزيد! تو ديروز آمدى و ميان تو و برادرت در فلان مكان، خصومتى رخ داد و كار به ناسزا گويى كشيده شده است. اين عمل شما از آيين ما نيست. و ما شيعيان خود را اين چنين دستور نمى دهيم. از خدا بترس؛ زيرا شما به زودى به وسيله مرگ، از هم جدا خواهيد شد.

اما برادرت در مسافرتى قبل از آنكه به خانواده اش برسد، مى ميرد. و تو از كرده خود پشيمان مى شوى؛ چون شما از هم قطع رحم مى كنيد و به هم پشت مى نماييد، خداوند نيز عمر شما را قطع مى كند.

آن مرد پرسيد: يا بن رسول اللَّه! اجل من چه وقت فرا خواهد رسيد؟

ص: 39

فرمود: اجل تو هم رسيده بود اما در فلان منزل، به عموى خود صله رحم كردى و خدا مرگ تو را تا بيست سال ديگر، به تأخير انداخت.

على بن ابى حمزه مى گويد: آن مرد را سال آينده در مكّه ملاقات كردم و به من گفت: برادرش قبل از اينكه به شهر خودش برسد، در راه مرد و همان جا دفن كردند . جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام ،ص:241و ،ص:240

امام (ع) و كمك به ياران (1) 13- بكّار قمى مى گويد: چهل حجّ بجا آوردم و در سفر آخر وقتى كه مزدلفه «1» بودم، پولم تمام شد. به مكّه آمدم و در آنجا ماندم تا مردم برگشتند. با خودم گفتم به مدينه مى روم و قبر رسول خدا- صلّى اللَّه عليه و آله- را زيارت مى كنم و آقايم امام كاظم- عليه السّلام- را ملاقات مى كنم. شايد كارى پيدا كردم و از پول آن مخارج را هم تا كوفه را تأمين نمايم.

از مكّه خارج شدم تا اينكه به مدينه رسيدم و قبر رسول خدا- صلّى اللَّه عليه و آله- را زيارت كردم و به اميد اينكه كارى پيدا كنم و گشايشى حاصل شود به جايى كه كارگرها در آنجا براى كار اجتماع مى كردند، رفتم. در اين هنگام شخصى آمد و كارگرها دور او را گرفتند. من نيز چنين كردم. برخى همراه او رفتند و من نيز دنبال او رفتم و گفتم: اى بنده خدا! من غريب هستم و كسى را ندارم، به من هم كارى بده.

گفت: از اهل كوفه هستى؟

گفتم: آرى.

گفت: بيا، و مرا با خود به خانه اى بزرگ و نوساز برد. چند روزى در آنجا كار كردم و بر خلاف كارگران ديگر، هيچ تعطيل نمى كردم.

روزى به وكيل صاحب كار گفتم، مرا سرپرست آنان كن تا از آنها كار بكشم. او هم چنين كرد. روزى بالاى نردبان بودم كه ديدم امام موسى كاظم- عليه السّلام- به طرفم مى آيد. داخل شد و سرش را بلند كرد و گفت: بكّار به سوى ما بيا، فرود آى. پس پايين آمدم و مرا به گوشه اى برد و فرمود: اينجا چه كار مى كنى؟ گفتم: فدايت شوم خرجى ام تمام شد، در مكه ماندم تا اينكه مردم رفتند.

ص: 41

سپس به مدينه آمدم و به مصلّى رفتم و گفتم دنبال كار مى گردم و در حالى كه ايستاده بودم وكيل شما آمد و بعضى ها را براى كاربرد از او درخواست كردم مرا نيز ببرد. فرمود: امروز هم بمان. فردا كه شد وكيل آمد و دم درب نشست و افراد كارگر را يك- يك صدا كرد و اجرتشان را داد. آخرين نفر من بودم كه گفت: بيا نزديك. كيسه اى به من داد كه در آن پانزده دينار بود. گفت: اين خرجى تو تا كوفه است. فردا به سوى كوفه برو.

(1) گفتم: آرى، جانم به فداى تو! ولى نتوانستم حرف او را رد كنم. سپس او رفت، بعد فرستاده برگشت و گفت: امام كاظم- عليه السّلام- مى فرمايد: فردا قبل از اينكه بروى، نزد من بيا.

گفتم: به روى چشم.

فردا نزد حضرت رفتم، فرمود: همين الآن برو تا اينكه به فيد «1» برسى آنجا عده اى را مى يابى كه راهي كوفه هستند. تو نيز با آنان رفيق شو. و اين نامه را بگير و به على بن ابى حمزه بده.

گفت: روانه شدم و تا فيد به كسى برخورد نكردم و هنگامى كه به فيد رسيدم، ديدم عده اى براى رفتن به كوفه آماده مى شوند من هم شترى خريدم و به همراه آنها به كوفه رفتيم و شب وارد كوفه شديم. با خودم گفتم: شب به منزل مى روم و استراحت مى كنم و فردا صبح، نامه را به على بن ابى حمزه مى رسانم. وقتى كه به منزل آمدم، با خبر شدم كه دزدان چند روز قبل آمده اند و داخل دكانم شده اند.

وقتى كه صبح شد نماز صبح را خواندم و نشستم و در فكر چيزهايى بودم كه از دكانم به سرقت رفته بود. ناگاه درب زده شد. در را باز كردم، ديدم على بن ابى حمزه است. با هم معانقه كرديم و گفت: اى بكّار! نامه مولايم را بياور.

ص: 42

گفتم: آرى، خيال داشتم آن را نزد تو آورم.

گفت: بياور. مى دانستم كه شب آمده اى. نامه را بيرون آوردم و به او دادم.

نامه را گرفت و بوسيد و روى چشمش گذاشت و گريه كرد.

گفتم: چرا گريه مى كنى؟ گفت: بخاطر اشتياق ديدار آقايم گريه مى كنم. نامه را گشود و آن را خواند.

سپس سرش را بلند كرد و گفت: اى بكّار! دزد به خانه ات آمده است؟

گفتم: آرى.

گفت: هر چه در دكان داشته اى برده است؟

گفتم: آرى.

گفت: خداوند عوض آن را به تو داده است. مولايم به من دستور داده است هر چه از دكانت به سرقت رفته. آن را جبران كنم. چهل دينار به من داد. و من تمام چيزهايى را كه در دكان بود، قيمت كردم كه چهل دينار شد. سپس نامه را باز كرد ديدم در آن نوشته شده است: چهل دينار قيمت آنچه كه از دكان «بكّار» دزد برده است به او پرداخت نم

جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام ،ص:251تا ص:253

كمال الدّين محمد بن طلحه شافعى در شأن امام كاظم عليه السّلام چنين مى گويد:

«امام بلند مقام، بزرگ شأن، كه شب ها را با عبادات بسيار، به پايان مى رسانيد، و در عبادت خدا، كوشش فراوان داشت، و بر انجام اطاعتهاى الهى، مداومت مى نمود، داراى كرامت هاى آشكار، كه شب را تا بامداد با سجده و قيام به سر مى آورد، و روز را با روزه و صدقه به پايان مى رسانيد، و به خاطر آنكه حلم و شكيبائى بسيار داشت، و نسبت به كسانى كه به او ستم روا مى داشتند، عفو و گذشت داشت، با عنوان «كاظم» (فروبرنده خشم) ناميده شد.

آن بزرگمرد الهى، با احسان و لطف خود، گنهكاران را مجازات مى كرد، و با عفو و بخشش با كسانى كه به او جفا كرده بودند، برخورد مى نمود، و به خاطر آنكه، عبادت بسيار مى نمود، به او «عبد صالح» (بنده شايسته) گفتند، و در عراق به عنوان «باب الحوائج الى اللّه» [دربان روا كننده نيازها در درگاه خدا] ناميده مى شد،

الأنوار البهية ،ص:277

بپرهيز از آن كه منع كنى مال خود را در طاعت خدا كه انفاق خواهى كرد دو مثل آن را در معصيت.

3-قال الكاظم عليه السّلام: من استوى يوماه فهو مغبون و من كان آخر يوميه شرّهما فهو ملعون و من لم يعرف الزيادة في نفسه فهو في النقصان و من كان إلى النقصان فالموت خير له من الحياة .

كسى كه دو روزش (يعنى روز گذشته اش و روزى كه در آن است) مساوى باشد مغبون است، و كسى كه روز دوّمش بدتر از روز اوّل (يعنى روز گذشته اش باشد) پس او ملعون است، و كسى كه زيادتى در نفس خود نمى يابد در نقصان است، و كسى كه رو به نقصان است مرگ از براى او بهتر از حيات است.

4-قال الكاظم عليه السّلام: «... و اللّه ينزل المعونة على قدر المئونة، و ينزل الصبر على قدر المصيبة، و من اقتصد و قنع بقيت عليه النعمة، و من بذّر و أسرف زالت عنه النعمة، و أداء الأمانة و الصدق يجلبان الرزق و الخيانة و الكذب يجلبان الفقر و النفاق، و إذا أراد اللّه بالنملة شرا أنبت لها جناحين فطارت فأكلها الطير ...»

به خدا قسم است كه نازل مى شود معونه به قدر مؤونه، و نازل مى شود صبر به قدر مصيبت و كسى كه ميانه روى كند و قناعت نمايد نعمت بر او بماند، و كسى كه تبذير و اسراف كند نعمت از او زايل گردد، و ادا كردن امانت و راستى در گفتار روزى بياورد، و خيانت و دروغ فقر و نفاق آورد، و هرگاه خدا خواهد كه به مورچه شرّى برسد براى او دو بال بروياند آنگاه مورچه بپرد و مرغ هوا او را بخورد.

ص: 45

5-قال الكاظم عليه السّلام لعلىّ بن يقطين: كفّارة عمل السّلطان، الاحسان الى الاخوان.

فرمود به على بن يقطين: كفّاره كارگرى براى سلطان نيكى كردن به برادران دينى است.

6-قال الكاظم عليه السّلام: كلّما أحدث الناس من الذنوب ما لم يكونوا يعملون أحدث اللّه لهم من البلاء ما لم يكونوا يعدّون .

هر زمانى كه پديد آوردند مردمان گناهانى را كه ياد نداشتند، حقّ تعالى پديد آورد براى ايشان از بلاها چيزهايى كه آن ها را بلا نمى شمردند.

منتهى الآمال فى تواريخ النبى و الآل عليهم السلام(فارسى)، ج 3، ص:1520

زندگانى حضرت امام موسى كاظم(ع)، ترجمه بحار الأنوار ،ص:133

پس از اين از نزد فضل بن ربيع بيرون آورد و به فضل بن يحيى داد، فضل موسى ابن جعفر را در يكى از خانه ها نگهدارى كرد و نگهبانانى هم بر وى گماشت، حضرت ابو الحسن عليه السّلام همواره در اين خانه به عبادت اشتغال داشت، شب ها را به قرائت قرآن صبح ميكرد و هميشه نماز ميخواند و اكثر روزها را روزه داشت و همواره متوجه محراب بود فضل بن يحيى حضرت موسى بن جعفر را در جاى وسيعى منزل داد و او را احترام و اكرام مينمود، هارون هنگامى كه در «رقه» اقامت داشت از اين جريان مطلع شد و به فضل ابن يحيى امر كرد حضرت را بقتل آورد، فضل امر رشيد را اطاعت نكرد، و از اين جهت مورد خشم او قرار گرفت، پس از اين امر كرد فضل بن يحيى را آوردند و صد تازيانه بر وى زدند.

در اين هنگام يحيى بن خالد برمكى از جريان مطلع شد و نزد هارون آمد و گفت: من مقصود شما را انجام خواهم داد، پس از اين بطرف بغداد حركت كرده

و سندى بن شاهك را طلبيد و او را بكشتن موسى بن جعفر تحريك كرد، وى نيز اطاعت كرد و آن جناب را مسموم ساخت، گويند: آن حضرت را بوسيله خرماى مسموم شهيد كردند، و موسى بن جعفر پس از اينكه خرما را ميل كردند دو روز با حالت مرض و ناراحتى بسر بردند و در روز سوم از دنيا رفتند.

بعد از اينكه آن حضرت در اثر سم كين شهيد شدند، سندى بن شاهك فقهاء و ساير مردم را كه در بغداد بودند و از جمله هيثم بن عدى را حاضر كردند، كه تا بنظر مردم برسانند موسى بن جعفر به مرگ طبيعى از دنيا رفته و در بدن وى آثارى از زخم و جراحت در بين نيست، بعد از اين روى جسر بغداد گذاشتند، و از طرف يحيى ابن خالد امر كردند تا فرياد بزنند: اين موسى بن جعفر است كه رافضيان گمان ميكنند وى نمرده است.

ص: 48

اى مردم بيائيد و بنگريد كه موسى بن جعفر از دنيا رفته، مردم در چهره او نگاه ميكردند، بعد از اين جريان او را از روى جسر برداشتند و در مقابر قريش كه از قديم محل دفن بنى هاشم و اشراف بود به خاك سپردند.

روايت شده هنگامى كه وفات موسى بن جعفر نزديك شد به سندى بن شاهك فرمود يكى از غلامان مدتى وى را حاضر كند تا حضرت را غسل و كفن نمايد سندى درخواست آن جناب را اجابت كرد، سندى بن شاهك ميگفت: من از وى خواهش كردم تا اجازه دهد من او را غسل دهم و كفن كنم و ليكن وى امتناع كرد و فرمود: ما خاندان مهريه زنان و مخارج مكه و كفن هاى مردگان را از اموال خالص و طاهر خود خارج ميكنيم اكنون كفن من در نزدم محفوظ است، و اينك ميل دارم غلام من اين موضوع را انجام دهد گفته شده سليمان بن منصور جنازه موسى بن جعفر را از دست عمال دولتى گرفت و بدنش را غسل داد و او را با كفن مخصوص خود كه پانصد دينار ارزش داشت و قرآن را بر وى نوشته بود كفن كرد، و با پاى پياده در دنبال جنازه حركت ميكرد و جلو پيراهنش را هم شكافت و با جنازه تا مقابر قريش آمد و حضرت را در آن جا به خاك سپرد.

ترجمه إعلام الورى ،متن،ص:422و ص:421

گفتم: «چه كسى را با چه حال ديده اى؟».

گفت: در زمان سندى بن شاهك (عصر حكومت هارون) ما را كه هشتاد نفر از شخصيّتهاى نيك بوديم، در خانه اى جمع كردند، در آنجا به حضور موسى بن جعفر عليه السّلام رفتيم، سندى بن شاهك به ما رو كرد و گفت:

«اى مردم! اين مرد را بنگريد، آيا به او آسيبى رسيده است؟ زيرا مردم گمان مى كنند كه به او آسيبى رسيده، و در اين باره، زياد حرف مى زنند، ببينيد؛ اين منزل و فرش وسيع او است كه هيچ گونه تنگى در آن نيست، و امير مؤمنان (هارون) قصد سوئى نسبت به او ندارد، بلكه انتظار مى رود كه امير مؤمنان (هارون) به اينجا بيايد و با ايشان (امام كاظم عليه السّلام) مناظره كند، اينك اين شخص را بنگريد كه سالم است و در خانه وسيع جاى دارد و در همه امور در وسعت است، خودتان احوالش را از خودش بپرسيد».

آن شيخ گفت: ما توجّهى جز نگاه به سيماى او (امام كاظم عليه السّلام) و فضل و آثار عبادت او نداشتيم [سيماى نورانى آن حضرت، ما را تحت الشّعاع قرار داده بود].

در اين هنگام امام كاظم عليه السّلام دهان گشود و چنين فرمود:

«امّا آنچه كه درباره وسعت منزل و امثال آن مى گويد، اكنون همان گونه است كه مى گويد، ولى به شما اى حاضران! خبر دهم، من به وسيله نه عدد خرماى زهرآلود، مسموم شده ام، و من فردا به حالت احتضار در خواهم آمد و پس فردا مى ميرم».

آن شيخ مى افزايد: «در اين هنگام به چهره سندى بن شاهك نگاه كردم، ديدم بسيار پريشان است و همچون شاخه هاى درخت خرما مى لرزد».

ص: 50

حسن بن محمّد مى گويد: «اين شيخ (روايت كننده روايت فوق) از نيكان اهل تسنّن، و بزرگمردى راستگو است، و سخنش مورد قبول و اطمينان مردم است».

الأنوار البهية ،ص:308و307

الأنوار البهية ،ص:315و314

امام رضا عليه السّلام به طور ناشناس در كنار جنازه پدر

شيخ كلينى (ره) به سند خود، از مسافر [خدمتكار خانه امام كاظم عليه السّلام] نقل مى كند كه گفت: هنگامى كه امام كاظم عليه السّلام را [به فرمان هارون به بغداد] بردند، آن حضرت به فرزندش امام رضا عليه السّلام فرمود: «هميشه تا وقتى كه زنده ام، در خانه من بخواب، تا هنگامى كه خبر (وفات من) به تو برسد».

ما هر شب بستر حضرت رضا عليه السّلام را در دالان خانه مى انداختيم، و آن حضرت بعد از شام مى آمد و در آنجا مى خوابيد، و صبح به خانه خود مى رفت، اين روش تا چهار سال ادامه يافت، در اين هنگام شبى از شبها بستر حضرت رضا عليه السّلام را طبق معمول انداختند، ولى او دير كرد و تا صبح نيامد، اهل خانه نگران و هراسان شدند، و ما نيز از نيامدن آن حضرت، سخت پريشان شديم، فرداى آن شب ديديم آن حضرت آمد و به امّ احمد (كنيز برگزيده و محرم راز امام كاظم عليه السّلام) رو كرد و فرمود: «آنچه پدرم به تو سپرده نزد من بياور».

امّ احمد [از اين سخن دريافت كه امام كاظم عليه السّلام وفات كرده است] فرياد كشيد و سيلى بر صورتش زد و گريبانش را چاك نمود و گفت: «به خدا مولايم وفات كرد».

حضرت رضا عليه السّلام جلو او را گرفت و به او فرمود: «آرام باش، سخن خود را آشكار نكن و به كسى نگو تا به حاكم مدينه خبر برسد».

آنگاه امّ احمد، صندوق يا زنبيلى را با دو هزار دينار (يا چهار هزار دينار) نزد حضرت رضا عليه السّلام آورد و همه را به آن حضرت تحويل داد، نه به ديگران.

ص: 53

امّ احمد، ماجراى فوق را چنين بيان نمود: «روزى امام كاظم عليه السّلام محرمانه آن پول را به من داد و فرمود: اين امانت را نزد خود حفظ كن، و به كسى اطّلاع نده، تا من بميرم، وقتى كه از دنيا رفتم، هر كس از فرزندانم، آن را از تو مطالبه كرد، به او تحويل بده و همين نشانه آن است كه من وفات كرده ام، سوگند به خدا اكنون آن نشانه را كه آقايم فرمود، آشكار شد».

امام رضا عليه السّلام آن امانت را تحويل گرفت و به همه بستگان و خدمتكاران دستور داد، جريان وفات امام كاظم عليه السّلام را پنهان كنند، و به كسى نگويند، تا زمانى كه (از بغداد به مدينه) خبر برسد.

سپس حضرت رضا عليه السّلام به خانه خود رفت، و شب بعد، ديگر به خانه امام كاظم عليه السّلام نيامد، پس از چند روز به وسيله نامه اى خبر وفات امام كاظم عليه السّلام رسيد، ما روزها را شمرديم معلوم شد همان وقتى كه امام رضا عليه السّلام براى خوابيدن نيامد، امام كاظم عليه السّلام وفات نموده است «1» [به اين ترتيب از ماجراى فوق بدست مى آيد كه امام هشتم عليه السّلام با طىّ الأرض از مدينه به بغداد رفته و در بالين امام كاظم عليه السّلام هنگام وفات (يا در كنار جنازه آن حضرت) به طور ناشناس حاضر شده و در غسل دادن و كفن كردن و نماز و دفن جنازه پدر، حاضر بوده و سپس بى درنگ به مدينه بازگشته است]. الأنوار البهية ،ص:319

: «كسى كه قبر پدرم را در بغداد زيارت كند، مانند آن است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و قبر على عليه السّلام را زيارت كرده است، و فضيلت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و على عليه السّلام بر امام كاظم عليه السّلام منافاتى در تساوى پاداش زيارت آنها ندارد»

الأنوار البهية ،ص:320

كليات مفاتيح الجنان، ص: 477وص: 478

زندگانى حضرت امام موسى كاظم عليه السلام ( ترجمه جلد 48 بحار الأنوار)، ص: 4

محل شهادت آن حضرت زندان هارون در بغداد كه به دستور هارون الرشيد مسموم شدو مزار شريف آن حضرت شهر كاظمين در نزديكي بغداد است كه زيارتگاه خواص وعوام مي باشد

رى زده بودند كه كسى آن را باز نكند و گفتند: اين جزوه را شب بده به امام عليه السّلام و فرداى آن شب بگير آن را، پس هرگاه ديدى مهرها صحيح است پنج مهر از آن ها بشكن و ملاحظه كن ببين هرگاه جواب مسائل را داده بدون شكستن مهرها پس او امامى است كه مستحقّ مال ها است، پس بده به او آن مال ها را و الّا اموال ما را برگردان به ما.

آن شخص مشرّف شد به مدينه و داخل شد بر عبد اللّه افطح و امتحان كرد او را يافت كه او امام