سرشناسه : خبازي، مجيد، 1351 -
عنوان و نام پديدآور : راهبرد رسانه: رهيافتي نظري بر كاركردها و نقش رسانه ملي در جهاد اقتصادي/ مجيد خبازي.
مشخصات نشر : قم: صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، مركز پژوهشهاي اسلامي، 1390.
مشخصات ظاهري : 40 ص.: مصور (رنگي)، جدول؛ 9 × 5/19 س م.
شابك : 8000 ريال : 978-964-514-210-8
وضعيت فهرست نويسي : فاپا
يادداشت : كتابنامه: ص. 40.
موضوع : رسانه هاي گروهي -- جنبه هاي اقتصادي
موضوع : رسانه هاي گروهي
شناسه افزوده : صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران. مركز پژوهشهاي اسلامي
رده بندي كنگره : P96 /الف72 خ2 1390
رده بندي ديويي : 338/4730223
شماره كتابشناسي ملي : 2509663
ص: 1
ديباچه
«راهبرد رسانه» عنوان مجموعه كتاب هايي است كه با بررسي مهم ترين موضوع هاي مورد نياز رسانه از نگاه راهبردي، نتيجه ديدگاه هاي كارشناسي را در قالب راهبردها و سياست هاي اجرايي به مديران و برنامه سازان رسانه ملي عرضه مي كند. تاكنون سه جلد از اين مجموعه با عنوان هاي «جريان شناسي روند تصويرسازي از وقايع آخرالزمان در غرب»، «رسانه ملي و ترويج فرهنگ مهدويت» و «رسانه ملي و جهاد اقتصادي» تدوين و منتشر شده است.
در كتاب حاضر كه چهارمين جلد از اين مجموعه به شمار مي آيد، مهم ترين راهبردها و سياست هايي كه مديران و برنامه سازان رسانه ملي در جهاد اقتصادي بايد به آن توجه كنند، بررسي شده است.
ص: 2
درباره اين اثر، گفتن اين نكته نيز ضروري است كه مؤلف در بررسي نظريه هاي كاركردگرايانه در رسانه درباره هر كاركرد رسانه از نظريه هاي متعددي استفاده كرده و آن را در ابتداي نوشته خود آورده بود كه دليل رعايت اختصار، اين نظريه ها حذف و صرفاً به منابع آنها اشاره شد.
اميدواريم مديران و برنامه سازان صدا و سيماي جمهوري اسلامي از اين كتاب بهره بگيرند و ما را از نقد و نظرهاي خود براي بهبود مباحث آينده بي نصيب نگذارند.
اداره كل خدمات رسانه اي
مركز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما
شهريور 1390
ص: 3
1. مقدمه و طرح مسئله
«جهاد اقتصادي»، موضوعي است كه مقام معظم رهبري در سال 1390 وارد ادبيات عمومي جامعه كرد. فارغ از اين كه معناي اين تركيب چيست و صرفاً با تكيه بر برداشت مشتركي كه از اين مفهوم داريم، تحقق آن را در گرو انجام وظايف و رسالت هايي مي دانيم كه براي مردم، نهادها و سازمان هاي عمومي و خصوصي مي توان متصور بود. بديهي است رسانه ملي به عنوان يكي از مؤثرترين دستگاه هاي فرهنگي كشور در تحقق اين موضوع نقش كليدي و مهمي دارد.
با اين حال، ممكن است اين سؤال پيش آيد كه رسانه به عنوان يك وسيله ارتباط جمعي چگونه مي تواند در انجام اين رسالت مهم، موفق باشد؟
ص: 4
نويسنده مي كوشد تا با نگاه نظري به كاركردهاي رسانه ها، چگونگي پرداختن به موضوع سال را از منظر اين كاركردهاي مختلف بررسي كند و در پايان نيز نقش رسانه ملي را در ارتباط با خود، عموم مخاطبان و نهادها و دستگاه هاي ديگر برشمارد.
رهيافت كاركردگرايي به دليل محافظه كاري نهفته در آن، همواره با مشكل روبه رو بوده است؛ چه مشكل فكري و چه سياسي. يكي از اين دشواري ها، سردرگمي در يافتن معناي واژه «كاركرد» است كه مي توان آن را هدف، نياز يا انتظار دانست. اينها همه معاني كاركرد نيستند. «كاركرد» به معناي هم بسته بودن نيز به كار رفته است. مثلاً در مورد ارتباطات جمعي، اصطلاح «كاركرد اطلاعاتي» را مي توان به سه معناي كاملاً متفاوت درك كرد. يكي اينكه رسانه ها مي كوشند به مردم اطلاعات برسانند (هدف)، ديگر اينكه مردم از رسانه ها مي آموزند (پي آمد) و سوم از رسانه ها انتظار مي رود كه مردم را مطلع سازند (خواست يا انتظار). (مك كوئيل، 1385: 106)
مشكل ديگر در اين حوزه، توافق نداشتن بر سر كاركردهاي رسانه هاست. البته با وجود همه دشواري ها، به اندازه كافي دليل داريم كه رهيافت كاركردگرايي را براي برخي اهداف، معتبر بدانيم و شايد مهم ترين دليل آن باشد كه با استفاده از اين رهيافت به مجموعه اي از مفاهيم
ص: 5
دست مي يابيم كه مي توانيم درباره رابطه رسانه ها با جامعه سخن بگوييم.
2. كاركرد رسانه ها
صاحب نظراني كه درباره كاركردهاي رسانه هاي مدرن به اظهار نظر پرداخته اند، كاركردهاي متفاوتي براي رسانه ها بيان كرده اند. هارولد لاسول و چارلز رايت، دو تن از پژوهشگران و انديشمنداني هستند كه به نقش و كاركرد رسانه ها توجه نشان داده اند. آنها معتقدند كه رسانه ها داراي چند كاركرد هستند:
1. كاركرد نظارت بر محيط (نقش خبري)؛
2. ايجاد هم بستگي اجتماعي در واكنش به محيط (نقش ارشادي يا راهنمايي)؛
3. انتقال ميراث فرهنگي (نقش آموزشي)؛
4. سرگرمي و پر كردن اوقات فراغت. (مك كوئيل، 1382: 83)
اين دو نظريه پرداز معتقدند كه در كاركرد نخست، رسانه ها به نظارت، مراقبت و تهيه و رساندن خبر دست مي زنند و در دومين كاركرد، وظيفه انتخاب و تفسير اطلاعات در محيط را بر عهده دارند.
در اينجاست كه رسانه، حامل انتقادها و پيشنهادهايي براي چگونگي نگرش افراد به واقعيت هاست. در اين نقش، رسانه به تقويت ارزش هاي اجتماعي، اجماع و
ص: 6
افشاي انحرافات، رجوع به پايگاه رهبران فكري، پيش گيري از تهديد ثبات اجتماعي و وحشت عمومي، مديريت افكار عمومي و نظارت بر حكومت و حفاظت مي پردازد.
در كاركرد سوم، رسانه مي كوشد از ميراث فرهنگي جوامع پاسداري كند و با ياري رساندن به انسجام اجتماعي، تجربه هاي مشترك انساني را نهادينه سازد.
هارولد لاسول، جامعه شناس و نظريه پرداز آمريكايي در نظريه خود، رسانه ها را انتقال دهنده فرهنگ، اطلاعات، ارزش ها و هنجارها از يك نسل به نسل ديگر و از افراد جامعه به افراد تازه وارد مي داند كه در اين كاركرد رسانه ها، با گسترش بنيان تجربه مشترك، انسجام اجتماعي افزايش مي يابد.
هانمن نيز يكي ديگر از نظريه پردازان حوزه رسانه ها مي گويد، كه كاركردهاي وسايل ارتباط جمعي را در سه بخش مي توان تقسيم كرد:
1. توليد: به اين معنا كه رسانه هاي جمعي قادرند كاري انجام دهند كه ممكن است ساختن بر مبناي خطوط از پيش تعيين شده و ياد دادن روش هايي باشد كه مردم را به اهدافشان مي رساند.
2. ابداع: يعني ايده هاي جديد را تشويق كنند و تغيير ايجاد كنند.
ص: 7
3. نگه داري: يعني روابط موجود را حفظ و نگهداري كنند. (سوربن و تانكارد، 1384: 452)
در نهايت، هايبرت اصرار دارد كه كاركرد رسانه ها در تأثيرات آنها در سه حوزه تقسيم بندي مي شود:
1. تأثير رسانه ها بر شناخت و ادراك انسان ها؛
2. تأثير رسانه ها بر تغيير عقيده و ارزش ها؛
3. تأثير رسانه ها بر تغيير رفتارها.
ديگران نيز نقش ها و كاركردهاي متفاوت ديگري براي رسانه ها برشمرده اند، از جمله: نقش تعميم و يك پارچه سازي، برجسته سازي، جامعه پذيري، فرهنگ پذيري، نوگرايي و توسعه، همگن سازي، راهنمايي و رهبري و ارشاد افكار عمومي، بحران زدايي، آگاهي بخشي، اعطاي پايگاه اجتماعي، حمايت از هنجارهاي اجتماعي، بيان عقيده، ايجاد هم بستگي بين اجزاي جامعه در پاسخ به نيازهاي محيطي، تبليغي، سرگرمي و تفريح و... . با اين توصيف به گوناگوني و گستره وسيع كاركردهاي رسانه ها در عصر كنوني مي توان پي برد؛ واقعيتي كه در فضاي عيني زندگي بشر نيز به صورتي ملموس قابل مشاهده است.
در اينجا و در ارتباط با موضوع مورد نظر اين نوشته _ جهاد اقتصادي _ بايد به چند كاركردي كه در منابع مختلف براي رسانه ذكر شده است و ارتباط بنياديني با
ص: 8
اين موضوع دارد، اشاره اي داشته باشيم تا پس از آن، نقش رسانه را از منظر اين كاركردها بكاويم.
صاحب نظران حوزه ارتباطات و رسانه ها درباره كاركردهاي رسانه، نظرات متفاوتي را مطرح كرده اند،(1) ولي مهم ترين كاركردهايي كه درباره موضوع مورد بررسي مي تواند مورد توجه اصحاب رسانه واقع شود عبارتند از:
الف) كاركرد آموزشي؛ ب) كاركرد اطلاع رساني؛ ج) كاركرد آگاهي بخشي؛
زير فصل ها
د) كاركرد تعميم و يك پارچه سازي؛
ص: 9
ه_) كاركرد جامعه پذيري و فرهنگ پذيري؛
مقوله هاي اثرگذاري رسانه ها بر فرهنگ و فرهنگ پذيري مخاطبان عبارتند از:
يك _ انديشه پردازي دو_ ارزش گذاري سه _ هنجارسازي
زير فصل ها
چهار _ نمادسازي پنج _ جامعه پذيري شش _ الگوسازي و نوآوري رفتاري
زير فصل ها
و) كاركرد راهنمايي و رهبري؛
زير فصل ها
ز) كاركرد برجسته سازي؛ ح) كاركرد نوگرايي و توسعه؛
زير فصل ها
ط) كاركرد بحران زدايي.
زير فصل ها
3. جهاد اقتصادي وكاركردهاي رسانه
زير فصل ها
الف) جهاد اقتصادي و كاركرد آموزشي رسانه
ب) جهاد اقتصادي و كاركرد اطلاع رساني رسانه
ج) جهاد اقتصادي و كاركرد آگاهي بخشي رسانه
د) جهاد اقتصادي و كاركرد تعميم و يكپارچه سازي
ه_ ) جهاد اقتصادي و كاركرد جامعه پذيري و فرهنگ پذيري رسانه
و) جهاد اقتصادي و كاركرد راهنمايي و رهبري رسانه
ز) جهاد اقتصادي و كاركرد برجسته سازي رسانه
ح) جهاد اقتصادي و كاركرد نوگرايي و توسعه رسانه
ط) جهاد اقتصادي و كاركرد بحران زدايي رسانه
الف) جهاد اقتصادي و كاركرد آموزشي رسانه
با توجه به مباحثي كه درباره اين كاركرد رسانه ها بيان مي شود، آن را كاركردي عام بر اي رسانه ها مي دانند تا جايي كه از عباراتي مثل آموزش موازي يا دائمي درباره آنها استفاده مي شود. رسانه ملي مي تواند با انتخاب راهبرد «آموزش رسانه اي جهاد اقتصادي براي همه و همه جا» از ظرفيت هاي بي بديل خود
ص: 10
در اين حوزه بهره جويد. اين راهبرد را مي توان در قالب راهكارهاي زير تحقق بخشيد:
1. تبيين و آموزش مباني و مفاهيم جهاد اقتصادي براي همه سطوح سني و تحصيلي و در همه قالب هاي برنامه اي؛
2. تبيين اهميت و ضرورت موضوع جهاد اقتصادي براي همه سطوح سني و تحصيلي و در همه قالب هاي برنامه اي؛
3. آموزش و بيان راه ها، شيوه ها و ابزارهاي تحقق جهاد اقتصادي براي همه سطوح سني و تحصيلي؛
4. ترسيم نتايج و دستاوردهاي تحقق جهاد اقتصادي؛
5. آموزش عوامل شتاب دهنده و موانع تحقق جهاد اقتصادي و آموزش راهكارهاي رسيدن به آن.
ب) جهاد اقتصادي و كاركرد اطلاع رساني رسانه
اطلاع رساني با ماهيت رسانه ها گره خورده است، هيچ رسانه اي بدون اين كاركرد كامل نيست و شايد حيات ندارد. چنان كه قبلاً بيان شد از اين كاركرد با عنوان نظارت بر محيط هم نام برده شده است و در موضوع جهاد اقتصادي شايد بهترين راهبرد، «اطلاع رساني جامع، فراگير و چندلايه» باشد. بر اساس اين راهبرد مي توان راهكارهايي چند را پيشنهاد داد:
1. انعكاس همه رويدادها و فعاليت هايي كه در چارچوب مفهوم «جهاد اقتصادي» مي گنجد؛
2. انعكاس همه تصميم ها و برنامه هاي كلان و حتي خرد مراجع تصميم ساز و تصميم گير درباره موضوع؛
ص: 11
3. رصد مشكلات و موانع پيشبرد برنامه جهاد اقتصادي در جامعه و اطلاع رساني به برنامه ريزان و تصميم گيران؛
4. انعكاس نتايج و دستاوردهاي حاصل از جهاد اقتصادي و برنامه هاي آن.
ج) جهاد اقتصادي و كاركرد آگاهي بخشي رسانه
آگاهي بخشي يعني تفسير و تحليل عليّ پديده هاي خبري و آگاه ساختن مخاطبان از اين علل (ساروخاني، 1385: 91) و تفاوت آن با كاركرد اطلاع رساني با اين تعريف روشن مي نمايد با اين وصف، راهبرد «توسعه آگاهي و دانش، رمز موفقيت جهاد اقتصادي» مي تواند به رسانه ملي در تحقق اين كاركرد در موضوع مورد بررسي ياري برساند. رسانه با تكيه بر اين راهبرد مي تواند به فعاليت هاي زير روي آورد:
بررسي و تحليل علل عقب ماندگي كشور و نرسيدن به مرزهاي توسعه؛
بررسي و تحليل اهميت و ضرورت موضوع در شرايط فعلي؛
بررسي و تحليل دلايل هر يك از تصميم هاي مراجع حاكميتي در راستاي موضوع جهاد اقتصادي؛
آگاهي بخشي درباره فرايند و چگونگي اجراي برنامه هاي دستگاه ها و نهادهاي عمومي درباره موضوع سال (بررسي روابط علّي)؛
ص: 12
بررسي و تحليل پيش بيني پي آمدهاي برخي تصميمات، قوانين و مقررات و فعاليت ها در سطح جامعه.
د) جهاد اقتصادي و كاركرد تعميم و يكپارچه سازي
درباره اين كاركرد از تعابيري مثل همگن سازي، انسجام اجتماعي، تعميق تجربه مشترك هم استفاده شده است. (مك كوتيل، 1385: 132 و 137)
شايد از مؤثرترين كاركردهاي رسانه در موضوع مورد بررسي، كاركرد تعميم و يكپارچه سازي باشد؛ چون مفهوم جهاد اقتصادي علاوه بر يك نوع بسيج و اقدام همگاني، متضمن نوعي هم سويي در حوزه انديشه ها و باورها و هم دلي و همراهي در حوزه احساسات و عواطف است. اگر اين يكپارچگي در حوزه انديشه، احساس و رفتار رخ ندهد، جهادي رخ نخواهد داد. رسانه ملي بايد براي اين مهم، راهبرد «جهاد اقتصادي، هم فكري، هم دلي و همراهي» را انتخاب كند تا بر اساس آن بتواند فعاليت هاي زير را سامان دهد:
ايجاد توافق و اشتراك ذهني درباره مفهوم جهاد اقتصادي، مباني، معيارها و شاخص هاي آن؛
ايجاد فهم مشترك از ضرورت ها، اهميت و اجتناب ناپذير بودن اين حركت در اين برهه از تاريخ كشور؛
ايجاد توافق احساسي و عاطفي براي هم دلي با جريان جهاد اقتصادي؛
ص: 13
توجه به از بين بردن فاصله ها بين مردم و حاكميت براي همراهي و هم افزايي بيشتر در فرايند جهاد اقتصادي؛
تقويت انگيزه عمومي نسبت به اين مفهوم براي حمايت، همراهي و دفاع از آن؛
ايجاد توافق و همكاري عيني و عملي در حوزه رفتار عمومي براي رعايت الزامات و اقتضائات جهاد اقتصادي (صرفه جويي بيشتر، توليد بيشتر و...)؛
ايجاد انگيزه و تحرك عمومي در حاكميت براي رسيدن به اهداف جهاد اقتصادي.
جدول بررسي نسبت جهاد اقتصادي و كاركرد تعميم و يكپارچه سازي رسانه
رديف
ابعاد وجودي انسان
كاركرد يكپارچه سازي در موضوع جهاد اقتصادي
1
ذهني
ايجاد توافق و اشتراك ذهني و فهم مشترك درباره مفهوم مباني، معيارها، ضرورت ها، اهميت و... در حوزه عموم و نخبگان و حاكميت
2
عاطفي
ايجاد توافق احساسي و عاطفي مردم و حاكميت براي همدلي در جريان تحقق
3
رفتاري
ايجاد انگيزه عموميبراي حمايت و همراهي عملي در حوزه رفتاري حاكميت و مردم
ص: 14
ه_ ) جهاد اقتصادي و كاركرد جامعه پذيري و فرهنگ پذيري رسانه
درباره اين كاركرد نوشته ها و نظريات بسيار زياد است. فرهنگ از شش لايه مختلف باورها، ارزش ها، هنجارها، نمادها و اسطوره ها، آيين ها، آداب و رسوم و فن آوري ها، مهارت ها و نوآوري ها شكل گرفته است. رسانه براي ورود به هر موضوعي نمي تواند به اين لايه هاي مختلف، بي توجه باشد.
رسانه مي تواند از طريق انديشه پردازي ارزش گذاري، هنجارسازي، نمادسازي جامعه پذيري و الگوسازي و نوآوري رفتار در اين شش لايه مختلف اثرگذار باشد.
اولين نسبتي كه اصحاب رسانه بايد در اين حوزه به آن توجه كنند، اين است كه رسانه چگونه مي تواند از طريق اين لايه هاي شش گانه به تثبيت و نهادينه سازي يك
ص: 15
موضوع دست يابد. به طور مشخص جهاد اقتصادي چگونه مي تواند در نظام باورها، ارزش ها و هنجارهاي عمومي جامعه وارد شود و حتي نهادينه شود؟ چگونه مي توان نمادها و اسطوره هايي را خلق كرد يا نمادها و اسطوره هاي موجود را براي تحققق اين موضوع به كار گرفت؟ چگونه مي توان يك موضوع را از طريق آيين ها، آداب و رسوم فراگير ساخت يا در حوزه موضوع جهاد اقتصادي، چه فن آوري ها، مهارت ها و نوآوري هايي را مي توان شكل داد؟
اين بديهي ترين برداشت از نسبت سنجي كاركرد فرهنگ پذيري رسانه و جهاد اقتصادي است. در بعد جامعه پذيري هم كه آن را فرآيند رسوخ آداب و رسوم يك جامعه به منزله جنبه آييني و رفتارهاي اجتماعي قلمداد كرديم، باز موضوع به همين شكل تبيين خواهد شد.
به نظر مي رسد بهترين راهبرد براي رسانه ملي، «جهاد اقتصادي، بر محور فرهنگ اسلامي ايراني» باشد؛ چون در سايه اين راهبرد و نگاه وظيفه اي به توليد، اقتصاد و رشد آنها، جهادي همگاني شكل خواهد گرفت. در اين راهبرد، راهكارهاي زير كارگشا خواهد بود:
ارتقاي سطح باور و نگرش مردم نسبت به ضرورت، اهميت و مباني جهاد اقتصادي؛
ص: 16
انتقال اين مفهوم به حوزه ارزش ها و هنجارهاي عمومي جامعه و ايجاد نوعي تعهد دروني نسبت به آن؛
توجه به الگو و نمادسازي و اسطوره آفريني براي تسهيل انتقال فرهنگ جهاد اقتصادي؛
تلاش براي پررنگ كردن موضوع جهاد اقتصادي در آيين ها، آداب و رسوم رفتاري اجتماعي و دروني كردن عادت ها و علاقه مندي ها به اين مفهوم؛
اهميت دادن به فن آوري ها، مهارت ها و نوآوري ها در اين حوزه و ترويج و ارج نهادن به صاحبان آنها.
و) جهاد اقتصادي و كاركرد راهنمايي و رهبري رسانه
ممكن است آثاري كه در زمينه كاركرد رسانه ها نگاشته شده با عبارت نقش و كاركرد ارشادي رسانه ها از اين كاركرد ياد نشده باشد، ولي همواره مورد توجه صاحب نظران حوزه ارتباطات و رسانه ها بوده است و با توجه به تفاوت هايي كه با مفاهيم آموزش و اطلاع رساني دارد، در رسانه ها به عنوان كاركردي جدا از آن نام برده اند. در اين كاركرد كه رسانه نقش رهبري، هدايت و جهت دهي به افكار، باورها، علايق، احساسات و رفتار جامعه را بر عهده دارد، مي كوشد تا در نقش يك هماهنگ كننده و هدايت گر خيرخواه، اهداف، روش ها، ابزارها، اصول، فرصت ها، تهديدها و ظرفيت هاي نهفته را به جامعه بشناساند و فرصت ها، خطرها و چالش ها را رصد كنند و در موقع ضرورت اخطار دهد.
ص: 17
به نظر مي رسد، در نسبت سنجي موضوع «جهاد اقتصادي» با اين كاركرد رسانه بهترين راهبرد، «جهاد اقتصادي؛ هدايت و حمايت هم دلانه» باشد كه در پرتو اين راهبرد مي تواند به وظايف زير همت گمارد:
جهت دهي به همه فعاليت ها و تلاش ها براي تحقق اهداف جهاد اقتصادي؛
رصد و شناساندن فرصت ها و تهديدها در مسير جهاد اقتصادي؛
بررسي فرصت ها و تهديدها براي ايجاد آمادگي هاي لازم در جامعه؛
يادآوري و برجسته كردن نقش و وظايف دستگاه ها و نهادهاي عمومي و اجتماعي؛
برجسته كردن نقاط انحراف دستگاه ها و نهادها از جهاد اقتصادي و الزامات و اقتضائات آن؛
توجه دادن به الزامات، اقتضائات، پيش نيازها و زمينه هاي تحقق جهاد اقتصادي در ابعاد فردي و اجتماعي؛
ايجاد انگيزش عمومي براي تحقق جهاد اقتصادي.
ز) جهاد اقتصادي و كاركرد برجسته سازي رسانه
بر اساس نظريه برجسته سازي رسانه ها نمي توانند به مردم بگويند كه درباره يك موضوع چگونه بينديشند اما به مردم مي گويند كه راجع به چه چيزي فكر كنند و به چه بينديشند. (دهشيري، 1384: 81)
ص: 18
اگر بنا بود دو كار اولويت دار رسانه در موضوع جهاد اقتصادي را برشماريم، به يقين، يكي از آنها كاركرد برجسته سازي رسانه است. اين كاركرد، نوعي اولويت بخشيدن به موضوع هايي است كه براي يك سازمان رسانه اي اهميت دارند. به تعبير ديگر، توجه دادن مخاطب به اين موضوع است كه اكنون بايد به چه بيانديشد و نوعي تعيين دستور فكر، تأمل و فعاليت است. در مسير تحقق «جهاد اقتصادي» هيچ يك از دستگاه ها نهادها و ابزارها نمي توانند نقشي را كه رسانه در برجسته كردن و اولويت بخشيدن به موضوع ايفا مي كند، به عهده بگيرند.
فلسفه تعيين موضوع سال براي فعاليت هاي يك ساله حاكميت و مردم آن است كه يك موضوع، اولويت دار باشد و بدان اهميت داده شود. رسانه ها بايد بكوشند با روش هاي مختلف، همواره اين موضوع، اولويت دار بماند و هرگز از دستور فكر، تأمل و عمل مردم و حاكميت خارج نشود.
بنابراين، روي آوردن به كاركرد برجسته سازي رسانه ها و اهميت دادن به اين كاركرد، دستاوردهاي خوبي براي تحقق جهاد اقتصادي خواهد داشت.
به اين منظور پيشنهاد مي شود با به كارگيري راهبرد «جهاد اقتصادي، برترين اولويت و اولين ضرورت» سمت وسوي فعاليت هاي رسانه اي و حتي عمومي، اجتماعي و فردي تعيين شود. در اين راه، فعاليت هاي زير اهميت خواهند داشت:
ص: 19
توجه به موضوع جهاد اقتصادي در همه قالب هاي برنامه اي؛
توجه به موضوع جهاد اقتصادي براي سطوح مختلف مخاطبان؛
پرداختن به موضوع جهاد اقتصادي در همه شبكه ها و مراكز؛
پرهيز از كاستن اهميت و اولويت آن با كليشه شدن و تكراري شدن موضوع ها (از طريق تنوع بخش به برنامه ها، شبكه ها و ساعات هاي پخش)؛
پوشش خبري و گزارشي همه فعاليت هاي انجام شده يا قابل انجام درباره موضوع اقتصادي؛
پرهيز از اهميت يافتن موضوعات فرعي بر موضوع سال در دوره هاي مختلف؛
ايجاد ارتباط بين الگوها، نمادها، مراسم، آداب و رسوم با موضوع «جهاد اقتصادي» براي ماندگاري و استمرار موضوع؛
سعي در بازتوليد مفهوم «جهاد اقتصادي» در قالب هاي جذاب مثل موسيقي، كليپ، فيلم، سريال و انواع مختلف برنامه هاي نمايشي؛
وارد كردن مفهوم «جهاد اقتصادي» در ادبيات و اولويت هاي زندگي روزمره مردم با استفاده از توان رسانه اي.
ص: 20
ح) جهاد اقتصادي و كاركرد نوگرايي و توسعه رسانه
فرآيند توسعه، رابطه پايداري با تعامل ميان مردم و مشاركت فعال گروه هاي مختلف اجتماعي دارد. اين امر صورت نمي گيرد مگر در پرتو نظام جامع ارتباطي _ اطلاعاتي كه مي تواند تا حد زيادي در رفع اختلافات، تضادهاي موجود در ارزش ها و رفتارهاي مردم و فراهم آوردن محيط مساعد براي توسعه ملي مؤثر باشد. (دادگران، 1389: 131) ايجاد فرهنگ پيشرفت، توسعه و نوگرايي، به بهترين شكل آن از رسانه ها برمي آيد. رسانه ها مي توانند با افزايش آگاهي ها، بينش و باور عمومي نسبت به اين موضوع، هماهنگ كردن فعاليت هاي توسعه و بسيج عمومي نيروها و امكانات، يادآوري وظايف و نقش ها و جلوگيري از انحراف در برنامه هاي توسعه به فرآيند توسعه و نوگرايي در كشور سرعتي اعجاب انگيز ببخشند.
بنابراين، تصور مي شود رسانه ملي با انتخاب راهبرد «جهاد اقتصادي، توجه دادن به الگوي اسلامي _ ايراني توسعه و پيشرفت» بتواند اين كاركرد خويش را عملي سازد. فعاليت هايي كه به اين كاركرد رسانه ملي جامه عمل مي پوشاند، عبارتند از:
طرح و گسترش مباحث الگوي اسلامي ايراني پيشرفت و توسعه؛
گسترش و فراگير كردن مباحث و مباني توسعه و پيشرفت در جامعه؛
ص: 21
ايجاد نوعي وفاق و هم گرايي عمومي در بين مردم براي تعهد به اقتضائات و الزامات توسعه و پيشرفت؛
رصد و معرفي عوامل، موانع، فرصت ها و تهديدهاي توسعه و پيشرفت ملي؛
تبيين شاخص ها و معيارهاي علمي پيشرفت و توسعه؛
مراقبت و نظارت بر وظايف و مسئوليت هاي دستگاه ها و نهادها براي تحقق پيشرفت و توسعه؛
توسعه آگاهي هاي عمومي درباره اهميت، ضرورت راهكارها و عوامل توسعه و پيشرفت در كشور؛
بررسي شاخص هاي توسعه ملي و بررسي برنامه هاي اقتصادي براي تحقق شعار سال.
ط) جهاد اقتصادي و كاركرد بحران زدايي رسانه
امروزه هيچ بحراني وجود ندارد كه رسانه ها، پيش، هنگام و پس از بحران به كنترل و مديريت آن نپردازند و در ايجاد، گسترش يا مهار آن نقش نداشته باشند.
نسبت اين كاركرد رسانه ها با موضوع جهاد اقتصادي، روشن و بديهي است. به نظر بديهي مي آيد كه ايجاد جهش در شاخص هاي كلان اقتصاد ملي نيازمند محيط فرهنگي، سياسي و اجتماعي آرام و به دور از چالشي است كه به راحتي بتواند مقوله هاي اقتصادي در آن كانون توجه باشد. به اين منظور، رسانه ملي بايد راهبرد
ص: 22
«بحران زدايي، پيش نياز جهاد اقتصادي» را انتخاب كند كه بر اساس اين راهبرد، فعاليت هايي چند ضرورت خواهد يافت:
1. مطالعه، بررسي و پيش بيني چالش ها و بحران هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و امنيتي پيش رو براي هشداردهي و ايجاد آمادگي مقابله در مردم و حاكميت؛
2. رصد و هشدار دهي درباره مسائل و مشكلاتي كه قابليت تبديل شدن به بحران هاي بزرگ را دارند و تلاش براي حل بحران با ايجاد احساس وظيفه در نهادها و سازمان هاي مسئول؛
3. ارتقاي روحيه خودباوري، تحمل و مدارا، عقلانيت و خردورزي عمومي، با هدف كسب آمادگي براي برخورد با مشكلات، پيش از تبديل شدن آنها به بحران؛
4. رصد و اطلاع رساني درباره عوامل خارجي براي ايجاد بحران و خنثي كردن آنها با اطلاع رساني، آموزش و ارتقاي سطح آگاهي ها.
4. نقش رسانه ملي در موضوع جهاد اقتصادي
آنچه درباره كاركردهاي رسانه ملي حول موضوع جهاد اقتصادي بيان شد، تبيين موضوع از رهيافتي نظريبود. براي دست يافتن به مدل هاي عملياتيبايد پا رااز اين فراتر نهاد و از زاويه اي ديگر، تكاليف رسانه ملي را براي فعاليت هاي هدفمند و البته علمي در باره موضوع تبيين كرد. بر اين
ص: 23
اساس، در پايان اين نوشته به نقش هاي رسانه ملي در پرداختن به موضوع جهاد اقتصادي مي پردازيم.
آنچه بايد از نظر دور نماند، اين است كه بيشتر وظايف در حوزه عمل بر عهده مراكز، دستگاه ها و نهادهاي اقتصادي در ايجاد فضا و بستر مناسب براي تحقق جهاد اقتصادي است. در مرحله بعد، مردم بايد با بينش و نگرش صحيح نسبت به موضوع و درك اقتضائات و الزامات آن براي پيشبرد اين هدف كلان همت گمارند.
براي تحقق اين دو موضوع يعني:
اقدامات عملي مراكز و دستگاه هاي اقتصادي وايجاد باور، شوق و فرهنگ عمومي نسبت به موضوع، از نقش و كاركردهاي رسانه ملي با نگاهي ويژه سخن به ميان مي آيد. پرداختن به اين نقش ها و كاركردها زماني بيشتر از فرصت اندك فعلي را مي طلبد، ولي در حد كلياتي كه بتوان خطوط اصلي فعاليت سازمان را ترسيم كرد، بدانها خواهيم پرداخت.
در يك جمع بندي، نقش رسانه ملي را به تناسب كاركردهاي رسانه ها در چند حوزه زير مي توان تبيين كرد:
الف) نقش رسانه ملي در ارتباط با خود
سازمان صدا و سيما با توجه به نقش پيشرو خود در فرهنگ سازي بايد بتواند هر موضوعي را ابتدا از خود، آغاز و آن را در درون سازمان نهادينه كند. به اين منظور،
ص: 24
«جهاد اقتصادي در رسانه ملي»، موضوعي است كه تصميم گيران سازمان بايد آن را بررسي كنند. بدين منظور پيشنهاد مي شود:
يك _ هر يك از مراكز، بخش ها و شبكه هاي سازمان در حوزه هاي فني، اجرايي، برنامه سازي، مالي و اداري و... مطالعات و بررسي هايي را براي آغاز جهاد اقتصادي انجام دهند و اولويت هاي خود را تعيين كنند.
دو _ هر يك از معاونت ها در جمع بندي اولويت هاي زيرمجموعه خود به اولويت هاي مهم تر دست يابد و آن را به حوزه رياست سازمان اعلام كند.
سه _ شوراي معاونان سازمان با بازبيني اولويت هاي اعلام شده، مهم ترين اولويت ها را براي آغاز جهاد اقتصادي در درون سازمان، تعيين، تصويب و براي اجرا ابلاغ كند و منابع مالي آن نيز به صورت جداگانه تأمين شوند.
چهار _ مهم ترين حوزه هايي كه در اين برنامه كلان بايد بررسي شوند، عبارتند از:
اول _ حوزه فني و فن آوري سازمان؛
دوم _ حوزه نظام اداري سازمان و پروژه دولت الكترونيك؛
سوم _ حوزه نيروي انساني سازمان؛
چهارم _ حوزه ساختار و تشكيلات سازمان؛
پنجم _ حوزه برنامه سازي و توليد.
ص: 25
5_1. مهم ترين سرفصل هايي برنامه ريزان سازمان كه در جهاد اقتصادي در درون سازمان بايد به آن توجه كنند، عبارتند از:
اول _ ايجاد خلاقيت در فن آوري و ابزار؛
دوم _ايجاد روش هاي بهينه انجام دادن امور؛
سوم _ افزايش بهره وري؛
چهارم _ كاهش هزينه ها؛
پنجم _ افزايش منابع مالي؛
ششم _ بازسازي نيروي انساني؛
هفتم _ بهبود روش هاي انجام كار بر اساس معيارهاي علمي؛
هشتم _ بهبود روش هاي تصميم گيري، برنامه ريزي و نظارت بر اساس مباني علمي؛
نهم _ حذف مشاغل، فرايندها و ساختارهاي غير ضروري؛
دهم _ توجه به پژوهش در همه حوزه هاي تصميم گيري، برنامه ريزي، اجرايي، برنامه سازي، نظارت و... .
ب) نقش رسانه ملي در ارتباط با عموم مخاطبان
يكي از مهم ترين وظايف رسانه ملي در ارتباط با عموم مخاطبان خود است. مخاطبان، طيف وسيعي از سطوح مختلف افراد را در جغرافيايي ملي و فراملي دربرمي گيرد.
ص: 26
از طرفي، جنس موضوع سال و ماهيت آن به گونه اي است كه اگر بسيج عمومي در راستاي تحقق آن صورت نگيرد، راه به جايي نخواهد برد. به همين دليل، كاركردهاي يك پارچگي و تعميم، فرهنگ پذيري جامعه پذيري و عمومي سازي رسانه ها بسيار بااهميت مي نمايد. اكنون به مهم ترين عواملي مي پردازيم كه رسانه ملي بايد در ارتباط با عموم مخاطبان خود بدان توجه كند. به نظر مي رسد در يك حالت كلي همان سه وجهي كه براي همه فعاليت هاي رسانه اي مي توان در نظر داشت، بايد براي فعاليت سازمان در موضوع سال نيز برنامه ريزي شود.
يك _ تبيين
در حوزه تبيين موضوع سال مهم آن است كه ابتدا درك مشتركي از موضوع سال و مؤلفه هاي آن در همه سطوح مخاطبان فراهم شود. بنابراين، تبيين موضوع جهاد اقتصادي با همه اجزاي آن براي مخاطبان در سنين و سطوح مختلف موجب ايجاد اين درك مشترك خواهد شد. اما مهم ترين سرفصل هايي كه به تبيين نياز دارد، عبارتند از:
اول _ تبيين مفهوم جهاد اقتصادي؛
دوم _ تبيين ضرورت هاي زماني و اتفاقاتي كه منجر به اهميت آن شده است.؛
سوم _ تبيين ويژگي هاي جهاد اقتصادي؛
ص: 27
چهارم _ تبيين نقش فرد خانواده، اقشار و اصناف مختلف مردم در ارتباط با اين جهاد مقدس؛
پنجم _ تبيين حوزه هاي مهم در برنامه ريزي جهاد اقتصادي و جهت دادن به فعاليت ها در راستاي آن؛
ششم _ تبيين عوامل محرك و موانع بازدارنده در جهاد اقتصادي و ارائه راهكارها؛
هفتم _ ترسيم دقيق فرصت ها و تهديدها در رابطه با جهاد اقتصادي؛
هشتم _ تبيين آسيب ها و ارائه راهكار درباره حوزه هاي مختلف جهاد اقتصادي؛
نهم _ تبيين دستاوردها و نتايج جهاد اقتصادي
دو _ تبليغ و تشويق
حوزه تبليغ جهاد اقتصادي كه بيشتر حالت تحريك و تشويق دارد، ناظر به فعاليت هايي است كه سبب ايجاد شور و تحرك مي شود و كمتر وجه اقناعي دارد.
سازمان در اين حوزه مي تواند به فعاليت هاي زير بپردازد:
اول _ انعكاس رخدادها و پيامدهاي مثبت برخي فعاليت هاي اقتصادي در قالب هاي مختلف؛
دوم _ سفارش ساخت و توليد موسيقي، كليپ ها و وله هايي در مورد موضوع؛
سوم _ ايجاد پيوند بين مراسم و جشن هاي ملي و مذهبي و موضوع سال؛
ص: 28
چهارم _ بررسي پي آمدهاي ركود اقتصادي در شرايط عصري و نسلي حاضر و تأخير در جهاد اقتصادي و رشد و توسعه كشور.
سه _ نهادينه سازي
سازمان در مرحله سوم بايد بكوشد در فعاليت هاي خود نسبت به نهادينه سازي جهاد اقتصادي در رفتار مردم اقداماتي را سامان دهد، مانند:
اول _ الگوهايي را از زندگيحضرات معصومين عليهم السلام و بزرگان دين در قالب هاي نمايشي آماده و پخش كند.
دوم _ با بررسي نمونه هاي جهاد اقتصادي در كشورهاي موفق به علل موفقيت آنها بپردازد.
سوم _ شيوه هاي جهاد اقتصادي را در زندگي روزانه يك فرد، خانواده، سازمان و اجتماع معرفي كند.
چهارم _ به تلاش هاي جمعي، گروهي يا فعاليت هاي تعاوني و امثال آن و نقش هم افزاي آنها در جريان جهاد اقتصادي بيشتر اهميت دهد.
پنجم _ از اهميت دادن ديگر امور فرعي بر جريان جهاد اقتصادي و طرح آن در بين مردمپرهيز كند..
ص: 29
ج) نقش رسانه ملي در ارتباط با دستگاه ها و نهادها
به دليل آنكه بيشتر وظيفه جهاد اقتصادي متوجه دولت، وزارت خانه ها، دستگاه ها و مراكز دولتي و وابسته به دولت يا بخش خصوصي است و نيز كاركردهاي نظارتي رسانه ملي كه به نمايندگي از افكار عمومي ايفا مي كند، نقش رسانه در ارتباط با اين دستگاه ها و نهادها، اهميت زيادي دارد. آن را به صورت كلي در چند بخش مي توان بيان كرد:
يك _ جهت دهي و تصميم سازي
رسانه ملي مي تواند با تدابيري، سازمان ها و نهادهاي عمومي و خصوصي را در تصميم گيري ها و تصميم سازي هايشان درباره جهاد اقتصادي ياري دهد. رسانه ملي مي تواند:
اول _ مهم ترين معضلات و مشكلات اقتصادي را
ص: 30
رصد كند و در معرض ديد مراكز برنامه ريزي و تصميم گير اقتصادي قرار دهد.
دوم _ با دعوت از نخبگان و كارشناسان اقتصادي، مهم ترين راهكارها را براي تحقق جهاد اقتصادي به مراكز تصميم گير و تصميم ساز اقتصادي عمومي و خصوصي نشان دهد.
سوم _ با دعوت از صاحب نظران، چالش ها، فرصت ها و تهديدهاي حوزه اقتصادي را رصد كند و نشان دهد تا آمادگي كشور براي استفاده از فرصت ها و مقابله با تهديدها تقويت شود.
چهارم _ پي آمدهاي تصميم هاي مثبت اقتصادي و تصميم هاي نامناسب را در معرض ديد برنامه ريزان و تصميم گيران قرار دهد.
با پژوهش روش هاي رشد اقتصادي ديگر كشورها را به صورت مقايسه اي، مطرح و آنها را بررسي كند تا ترويج مدل هاي مطلوب و منطبق با فرهنگ بومي در دستور كار قرار گيرد.
دو_ اطلاع رساني و آگاهي بخشي
در اين نقش، بيشتر به اطلاع رساني فعاليت ها و برنامه هاي دستگاه هاي عمومي و خصوصي كشور به مردم توجه مي شود تا علاوه بر ايجاد شوق و اشتياق و روحيه اميدواري بتوان هر چه بيشتر توجه، همراهي و مشاركت مردم را در جريان جهاد اقتصادي به دست آورد. در اين
ص: 31
باره پيشنهاد مي شود:
اول _ دلايل تصميم گيري هاي اقتصادي تا حد ممكن از دستگاه ها و نهادهاي عمومي و خصوصي خواسته و به اطلاع مردم رسانده شود.
دوم _ شيوه برنامه ريزي و فرايند آن و چگونگي اجراي برنامه هاي دستگاه ها و نهادها با اطلاعات كامل در اختيار عموم مردم قرار گيرد.
سوم _ فعاليت هاي عمده دستگاه ها براي تحقق جهاد اقتصادي به خوبي تبيين شود.
چهارم _ آثار و دستاوردهاي برخي تصميم ها، برنامه ها و فعاليت هاي دستگاه ها و مراكز عمومي و خصوصي به اطلاع مردم رسانده شود.
پنجم _ براي حركت هاي اقتصادي فراگير (همانند هدفمندي يارانه ها)، زمينه سازي و بسترسازي اجتماعي لازم صورت پذيرد.
سه _ نظارت و ارزش يابي
بيشترين نقش رسانه ملي به نمايندگي از افكار عمومي، بعد نظارتي و ارزش يابي عملكرد دستگاه ها در مورد موضوع سال يعني جهاد اقتصادي است. رسانه ملي بايد بتواند با در اختيار داشتن اطلاعات درست و بهنگام، به اين وظيفه مهم خود عمل كند. شايد بتوان گفت اگر رسانه ملي به نمايندگي از عموم مردم در انجام اين مسئوليت
ص: 32
توفيق يابد و بدون مصلحت انديشي هاي مرسوم عمل كند، جهاد اقتصادي دستاوردهاي زيادي خواهد داشت. برخي از اين وظايف عبارتند از نقد و بررسي:
اول _ تصميم هاي گرفته شده در حوزه مسائل اقتصادي در دستگاه ها و مراكز و نهادهاي عمومي و خصوصي؛
دوم _ برنامه هاي اعلام شده در مورد جهاد اقتصادي؛
سوم _ فعاليت هاي انجام شد در مورد جهاد اقتصادي؛
چهارم _ عملكرد دستگاه ها در مورد وظايف آنها در جهاد اقتصادي (انطباق برنامه با عملكرد)؛
پنجم _ برنامه هاي اعلام شده و انجام نشده و پي گيري آنها به نمايندگي از مردم و حاكميت؛
ششم _ عملكرد همه دستگاه ها در مورد جهاد اقتصادي از ابعاد گوناگون به ويژه از منظر معيارهاي علمياقتصادي؛
هفتم _ ارزش يابي عملكرد فعاليت هاي دستگاه ها و مراكز عمومي و خصوصي در دوره هاي زماني سه ماهه براي ايجاد سرعت و دقت در فعاليت ها و عملكردها.
ص: 33
جدول نقش رسانه ملي در موضوع سال
نقش رسانه
نوع
رديف
عنوان فعاليت
در ارتباط با خود
1
تعيين اولويت هاي جهاد اقتصادي
2
جمع بندي اولويت هاي برتر در هر معاونت
3
تعيين اولويت هاي سازمان در جهاد اقتصادي
در ارتباط با عموم مخاطبان
تبيين
1
مفهوم جهاد اقتصادي
2
تبيين ضرورت هاي زماني و اتفاق هايي كه سبب اهميت آن شده است
3
تبيين ويژگي هاي جهاد اقتصادي
4
تبيين نقش فرد، خانواده، اقشار و اصناف مختلف مردم اين جهاد مقدس
5
تبيين حوزه هاي مهم در برنامه ريزي جهاد اقتصادي و جهت دادن به فعاليت ها در راستاي آن
6
تبيين عوامل محرك و موانع بازدارنده در جهاد اقتصادي و ارائه راهكارها
7
ترسيم دقيق ضرورت ها و
ص: 34
تهديدها در مورد با جهاد اقتصادي
8
تبيين آسيب ها و ارائه راهكار درباره حوزه هاي مختلف جهاد اقتصادي
9
تبيين دستاوردها و نتايج جهاد اقتصادي
تبليغ و تشويق
1
انعكاس رخدادها و پي آمدهاي مثبت برخي فعاليت هاي اقتصادي در قالب هاي مختلف
2
سفارش ساخت و توليد موسيقي، كليپ ها و وله هايي در مورد موضوع
3
ايجاد پيوند بين مراسم و جشن هاي ملي و مذهبي و موضوع سال
4
بررسيپي آمدهاي ركود اقتصادي در شرايط عصري و نسلي حاضر و تأخير در جهاد اقتصادي و رشد و توسعه كشور
نهادينه سازي
1
توليد محصولات نمايشي الگوهايي از زندگي حضرات معصومين عليهم السلام و بزرگان دين
2
بررسي علل موفقيت
ص: 35
نمونه هايي از جهاد اقتصادي در كشورهاي موفق
3
معرفي شيوه هاي جهاد اقتصادي در زندگيروزانهيك فرد، خانواده سازمان و جامعه
4
اهميت دادن به تلاش هاي گروهييا فعاليت هاي تعاوني و امثال آن و نقش هم افزاي آنها در جريان جهاد اقتصادي
5
پرهيز از اهميت دادن امور فرعي بر جريان جهاد اقتصادي و طرح آن در بين مردم
در ارتباط با دستگاه ها و نهادها
جهت دهي و تصميم سازي
1
رصد مهم ترين معضلات و مشكلات اقتصادي و بازتاب دادن آن به مراكز برنامه ريزي و تصميم گيري اقتصادي
2
دعوت از نخبگان و كارشناسان اقتصادي بررسي مهم ترين راهكارهاي تحقق جهاد اقتصادي و بازتاب دادن آن به مراكز تصميم گير و تصميم ساز اقتصادي عمومي و خصوصي
3
دعوت از صاحب نظران، براي
ص: 36
رصد چالش ها، فرصت ها و تهديدهاي حوزه اقتصادي با هدف كسب آمادگي كشور براي استفاده از فرصت ها و مقابله با تهديدها
4
كشف پي آمدهاي تصميم هاي مثبت اقتصادي و تصميم هاي نامناسب و بازتاب دادن آن به برنامه ريزان و تصميم گيران
5
بررسيعلمي روش هاي رشد اقتصادي ديگر كشورها و استخراج مدل هاي منطبق با فرهنگ بومي
اطلاع رساني و آگاهي بخشي
1
اطلاع رساني درباره دلايل تصميم گيري هاي اقتصادي دستگاه ها و نهادهاي عمومي و خصوصي به مردم
2
اطلاع رساني درباره شيوه برنامه ريزي و فرايند آن و چگونگي اجراي برنامه دستگاه ها و نهادها به مردم
3
تبيين فعاليت هاياساسي دستگاه ها براي تحقق جهاد اقتصادي
4
بيان آثار و دستاوردهاي
ص: 37
برخي تصميم ها، برنامه ها و فعاليت هاي دستگاه ها و مراكز عمومي و خصوصي
5
زمينه سازي و بسترسازي اجتماعي، سياسي و فرهنگي براي حركت هاي اقتصادي فراگير
نظارت و ارزشيابي
1
بررسي و نقد تصميم هاي گرفته شده در حوزه مسائل اقتصادي در دستگاه ها و مراكز نهادهاي عمومي و خصوصي
2
بررسي و نقد برنامه هاي اعلام شده در مورد جهاد اقتصادي
3
بررسي و نقد فعاليت هاي انجام شده در مورد جهاد اقتصادي
4
بررسي عملكرد دستگاه ها در مورد با وظايف آنها در جهاد اقتصادي
5
بررسي برنامه هاي اعلام شده و انجام نشده و پي گيري آنها به نمايندگي از مردم و حاكميت
6
نقد عملكرد همه دستگاه ها
ص: 38
در مورد جهاد اقتصادي از ابعاد گوناگون به ويژه از منظر معيارهاي علمي اقتصادي
7
ارزش يابي عملكرد و فعاليت هاي دستگاه ها و مراكز عمومي و خصوصي در دوره هاي زماني سه ماهه براي ايجاد سرعت و دقت در فعاليت ها و عملكردها
نتيجه گيري
توجه به نظريه هاي كاركردگرايانه در حوزه رسانه و بررسي نسبت اين نظريه ها با موضوع مورد بررسي در اين مقاله _ جهاد اقتصادي _ نشان مي دهد تا چه اندازه نقش رسانه ها در اين حوزه اهميت دارد و اثرگذار است. همچنين بنابر كاركردهاي نه گانه مرتبط با موضوع به اين نتيجه رسيديم كه رسانه ملي بايد با به كار بستن نه راهبرد مرتبط با اين، موضوع مجموعه فعاليت هايي را سامان دهد تا بتواند اثري گسترده، ماندگار و عميق بر حوزه ذهني قلبي و رفتاري مردم بر جاي گزارد. اين نه راهبرد عبارتند از:
آموزش رسانه اي جهاد اقتصادي براي همه و همه جا؛
ص: 39
اطلاع رساني جامع، فراگير و چندلايه؛
توسعه آگاهي و دانش، رمز موفقيت جهاد اقتصادي؛
جهاد اقتصادي، هم فكري، هم دلي و همراهي؛
جهاد اقتصادي بر محور فرهنگي ايراني _ اسلامي؛
جهاد اقتصادي، هدايت و حمايت هم دلانه؛
جهاد اقتصادي، برترين اولويت و اولين ضرورت؛
جهاد اقتصادي، توجه دادن به ايجاد الگوي اسلامي ايراني توسعه و پيشرفت؛
بحران زدايي، پيش نياز تحقق جهاد اقتصادي.
ضرورت توسعه نگاه از منظري ديگر نيز موجب شد تا نقش رسانه را در اين موضوع خاص در سه حوزه «خود»، «عموم مخاطبان» و «دستگاه ها و نهادها» بررسي كنيم. و در بررسي نسبت رسانه با عموم مخاطبان به نقش هاي تبييني، تشويقي و نهادينه سازي و در نسبت رسانه با دستگاه ها و نهادها به نقش هاي جهت دهي و تصميم سازي، اطلاع رساني و نظارت و ارزش يابي اشاره ويژه كرديم.
ص: 40
ص: 41
كتاب نامه
دادگران، محمد، مباني ارتباطات جمعي، تهران، فيروزه، 1385.
دهشيري، محمدرضا، «رسانه و فرهنگ سازي»، فصل نامه تحقيقات فرهنگي، دوره دوم، شماره 8، 1288.
دهشيري، محمدرضا، «بررسي سازوكارهاي نهادينه سازي همكاري هاي رسانه اي، قدرت و نقش رسانه ها در كاهش تهديدهاي جهاني»، مجموعه سخنراني ها و مقالات ارائه شده در پنجمين سمينار رسانه اي ايران و آلمان، تهران، مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1384.
معتمدنژاد، كاظم، وسايل ارتباط جمعي، چاپ اول، تهران: دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي.، 1353.
ص: 42
مك كوئيل، دنيس، درآمدي بر نظريه ارتباطات جمعي، ترجمه: پرويز اجلالي، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها، 1385.