حج 29

مشخصات كتاب

سرشناسه : بیات، حجت الله، 1347 -

عنوان و نام پديدآور : حج 29/حجت الله بیات، حسین اسحاقی.

مشخصات نشر : تهران: مشعر، 1388.

مشخصات ظاهری : [598]ص.:مصور، عکس.

شابک : 65000ریال 978-964-540-195-3:

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

يادداشت : عنوان دیگر: گزارش حج سال 1429ه.ق.

موضوع : بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت

موضوع : حج

موضوع : حج -- فلسفه

شناسه افزوده : اسحاقی، سیدحسین، 1341 -

رده بندی کنگره : BP3/ب6 ب9 1388

رده بندی دیویی : 297/06

شماره کتابشناسی ملی : 1808090

ص: 1

مقدمه

اشاره

ص: 28

اشاره

چرخش منظم برنامههاى حج، از تدبير و مديريت پويا در ابعاد مختلف اين اردوى عظيم حكايت ميكند. عمليات سترگ حج با همه فراز و فرودهايش، در بُعد فرهنگى و اجرايى، هر ساله انبوهى از تجارب ارزنده مديريتى را به همراه دارد كه شايسته است براى انتقال به آيندگان ثبت و تدوين شوند.

وقايع نگارى و ثبت تاريخ حج، در شمار مسؤوليتهاى معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى است. لكن ناگفته پيداست كه امكان بازنمايى تمام وقايع حج امكانپذير نيست. از اين رو، جهتدهى به اطلاعات و انتخاب وقايع تأثيرگذار در ايجاد يك حركت با ثبات و جريان ساز، در حجگزارى ضرورى مينمايد. بر اين اساس و با توجه به انبوه اخبار، اطلاعات و كاركردهاى بخشهاى مختلف، رويكرد تنظيم محورها، فهرست و نگارش كتاب حج، از روز شمار محورى به ساختار محورى و تمركز موضوعى تغيير يافت.

طبيعى است، هر تغييرى رويكردى تازه و زمانى مناسب را براى سپرى شدن دوره انتقال مى طلبد و نميتوان ادعا كرد آنچه مدنظر بوده، در اولين سال محقق شود اما به جرأت ميتوان گفت اين جهت گيرى ها، دست يابى به مطالب را سهل الوصول مى كند و راه را براى تكامل و تعالى، هموار مى سازد. اصولًا ارزيابى عملكردها و انجام اصلاحات و بازنگرى در آن، از جهت ساختارى و روشى، بسيار حايز اهميت است. مهم ترين ويژگيهاى اين رويكرد موارد زير است:

الف: فرايندنگرى و توجه به همه مراحل و حلقههاى مختلف در عمليات حج.

ب: داشتن نظاممنطقى و پرداختن به همه ابعاد در تنظيم مطالب.

ج: هماهنگ بودن انعكاس وقايع و اخبار با ساختار سازمانى حج.

د: روشن بودن نقش همه معاونتها و واحدها و مشاركت آنها در عمليات حج.

ه: توجه به نهادها و سازمان هاى همكار و پرداختن به عملكرد آنها.

ص: 29

و: تمركز در طرح موضوعات و پيشگيرى از تكرار برخى مطالب.

ز: دسترسى آسان مخاطبان به محتواى كتاب به صورت موضوعى.

ح: انسجام محتوايى و امكان تحليل در باره موضوعات مختلف.

محورهاى مصوبى كه قرار است هر سال كتاب حج بر اساس آن تدوين گردد عبارتاند از:

1. ثبت عملكرد قابل ارائه بخشها، معاونتها و واحدهاى مختلف بعثه.

2. فعاليت ها و عملكردهاى معاونتها و واحدهاى مختلف اجرايى حج(اتفاقات و عملكردهاى جديد هر سال).

3. ملاقاتها، ديدارها، گفت وگوها و مصاحبه هاى نماينده محترم ولى فقيه.

4. رويدادهاى مهم و اتفاقات ويژه هر سال.

5. شعار ويژه هر سال و كارهاى انجام شده مرتبط با آن.

6. حج گزارى ايرانيان در هر سال و بيان ويژگيهاى روحى، اخلاقى و معنوى زائران.

7. حج گزارى ساير اقوام و ملل و ثبت ويژه هاى مربوط به آنان.

8. ثبت تغيير و تحولات عمرانى، اجتماعى و فرهنگى در عربستان، ويژه هر سال؛ مانند جمرات، صفا و مروه و مانند آن.

9. محورهاى مربوط به حج، عربستان، همايشها، پيام ها و مانند آن.

10. مصاحبه با شخصيت ها و ميهمانان ويژه هر سال.

11. دستورالعملها و مقررات ابلاغ شده هر سال.

12. مراسم عمومى؛ مانند برائت، دعاى كميل، ندبه و همايشها.

البته به جهت گستردگى عمليات حج و ابعاد گوناگون آن، انعكاس همه وقايع، آن گونه كه شايسته است، در اين كتاب مقدور نمى باشد. همچنين نوع كار معاونتها و اطلاعات متفاوتى كه به دست اندركاران تدوين كتاب رسيد، جهت دهى و يكسان سازى آن ها بسيار مشكل مى نمود. با اين حال مساعى لازم براى تدوين كتاب حج صورت

ص: 30

گرفت.

اميد است در سال نوآورى و شكوفايى، اين تلاش و جهتگيرى، منشأ تغييرات بيشترى در تدوين كتاب حج در سالهاى آتى باشد و بخشهاى مختلف بعثه در طول سال و به ويژه در موسم حج، در كنار كارهاى خود، پوشهاى را به كتاب حج هر سال اختصاص دهند و هر اقدامى كه پس از موسم در راستاى برگزارى حج آتى انجام مى گيرد ثبت و ضبط شده و تلاش هاى بى شائبه دست اندركاران در قالب كتاب حج به حافظه تاريخ سپرده شود.

معمولًا رسم چنين است كه آيندگان بر خوان گذشتگان بنشينند و از خرمن تجارب آنان خوشه برچينند. ما نيز بر خود لازم ديديم از زحمات تدوينگران كتاب حج در سال هاى قبل، حداكثر بهره بردارى را داشته باشيم و تلاش بى دريغ و ستودنى آنان را ارج نهيم.

بدون شك هرساله تدوين كتاب حج روند تكاملى داشته است اما آن چه در سال نوآورى و شكوفايى ما را به تغيير اساسى در رويكرد نگارش اين كتاب مهم واداشت كاربرديتر كردن تجارب ارزشمند عمليات عظيم حج و برطرف كردن برخى كاستيها و توسعه مخاطبان آن بود كه به اعتقاد ما، علاوه بر كارگزاران حج و زيارت، گروههاى ديگرى همچون نهادها، سازمانها و مسؤولان فرهنگى كشور و دانشجويان و علاقمندان به فعاليتهاى فرهنگى و اجرايى در عرصه حج و زيارت ميتوانند از اين اثر بهرهمند شوند.

اجراى منظم و شايسته اين فريضه و عمليات بزرگ و تدوين كتاب حج 87، مرهون همدلى و همكارى همه معاونتها، مديريتها و مشاركت بسيارى از سازمانها و نهادهاى ديگر است؛ از اين رو، كوشيدهايم با نگاهى فراگير، در حد امكان به فعاليت هاى همه آنها بپردازيم.

چگونگى تدوين كتاب

ص: 31

براى گردآورىِ مطالب و رخدادهاى حجّ 87، بر پايه محورهاى پيشگفته، ابتدا بر اساس ساختار بعثه مقام معظم رهبرى و عملكرد معاونتها و مديريت هاى آن و با توجه به تغيير رويكرد كتاب، فهرستى تنظيم و از طريق معاون محترم آموزش و پژوهش حجت الاسلام و المسلمين، آقاى سيدعلى قاضى عسكر به نماينده محترم ولى فقيه و سر پرست حجاج ايرانى، آيت الله رى شهرى ارائه گرديد.

ايشان ضمن تأييد فهرست پيشنهادى، ذيل آن نوشتند: «با توجه به اينكه سازمان حج و زيارت گزارش جداگانهاى براى خود تهيه ميكند، فعاليت هاى مربوط به امور اجرايى حذف گردد».

از اين رو، گزارشِ عملكرد سازمان حج و زيارت، به عنوان يك بخش مستقل، حذف گرديد و به صورت مستقل از سوى روابط عمومى سازمان حج و زيارت منتشر خواهد شد.

با توجه به مشاركت همه بخشها و واحدها، فهرست اصلاح شده، براى آنان نيز ارسال گرديد تا ضمن آگاهى از چگونگى تدوين و محتواى كتاب و تأمين محتواى مورد نظر، پيشنهادهاى خود در مورد محتوا و شيوه نگارش را اعلام كنند. خوشبختانه، با توجه به اينكه فهرست نسبت به عملكرد همه اجزاى بعثه، نگاهى فراگير داشت، مورد استقبال معاونان و مديران محترم قرار گرفت و همه واحدها به خوبى با دست اندركاران تدوينِ كتاب، همكارى مطلوبى به عمل آوردند كه جاى بسى تقدير است.

در مرحله بعد، محتواى هر بخش پس از تايپ و آماده سازى به مسؤولين مربوطه ارائه شد تا قبل از چاپ كتاب نسبت به مطالب مربوط به حوزه كارى خود اعلام نظر كنند و به اصطلاح و بازنگرى اطلاعات اقدام نمايند، با اين كار، اولًا اطلاعات برجا مانده اخذ شده و ثانياً مطالب كتاب مورد تأييد معاونان، مسؤولان و دست اندركاران

ص: 32

حج قرار گرفت.

عمده محتواى كتاب از طريق مصاحبه با معاونتها، مديريتها و واحدهاى بعثه مقام معظم رهبرى، بخش هاى سازمان حج و زيارت، شخصيت ها و انديشمندان حوزه حج، سايت هاى اينترنتى به ويژه بعثه مقام معظم رهبرى، نشريه زائر و مطالب ارسالى از بخش هاى مختلف بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت تأمين شده است كه اسناد همه آن ها در سوابق تدوين كتاب حج 87 در معاونت آموزش و پژوهش موجود است.

از آنجا كه برخى از مطالب داراى ابعاد مختلفى است به منظورپيشگيرى از تكرار، تفصيل آن ها يك بار آمده و موارد ديگر در پاورقى ارجاع داده شده و محتواى كتاب در هفت فصل به شرح ذيل تنظيم شده است:

فصل اول: اختصاص به فعاليت هاى پيش از سفر حج به ويژه نقطه اوج آن يعنى هفته حج دارد و در حقيقت آينه اقدامات در ايران و هنگامه عزيمت به ويژه هفته حج است.

فصل دوم: بازتاب تلاش هاى بيدريغ معاونتها، مديريتها و واحدهاى بعثه مقام معظم رهبرى و ارزيابى آن ها آمده است.

فصل سوم: به عملكرد و چگونگى حج گزارى و مخاطبان حج، اعم از كاروان ها و زائران مربوط ميشود.

فصل چهارم: بازنمايى همكاريهاى سازمان ها و نهادهايى است كه در تدارك و سازماندهى عمليات بزرگ حج سهيمبوده اند.

فصل پنجم: به تمهيدات، اقدامات و برنامههاى فرهنگى و اجرايى كشور عربستان براى برگزارى حج 87 پرداخته شده است.

فصل ششم: چگونگى حجگزارى، آمار و اخبار مسلمانان ساير كشورهاى جهان منعكس شده است.

فصل هفتم: ملحقات، شامل مصاحبه ها مى باشد.

ص: 33

در پايان نيز ديدار كارگزاران پس از انجام مراسم حج با مقام معظم رهبرى و پيام نماينده محترم ولى فقيه در امور حج و زيارت آمده و با ضميمه تصاوير شيرازه كتاب بسته شده است.

در نهايت وظيفه خود ميدانيم تا از تمامى كسانى كه ما را در تدوين سند مكتوب حج 87 يارى داده اند، صميمانه تشكر كنيم و اجر همگان را به خداوند مناّن حوالت نماييم.

وانّه ولى التوفيق

ص: 35

نيك مى دانيم كه هر ساله، كنگره جهانى امّت اسلام، با همه فرصت ها و ظرفيت هاى خاص خود در موسم حج، به فرمان خداوند بزرگ و بناگذارى ابراهيم خليل و استمراربخشىِ پيامبران- به ويژه پيامبر اعظم اسلام- و اولياى الهى شكل گرفته است و برگزارى اين همايش جهانى، پس از فترتى طولانى، ديگر بار با پيروزى انقلاب اسلامى، به حج ابراهيمى نزديك شده است.

بيگمان از با اهميت ترين ره آوردها و نوآورى هاى حضرت امام خمينى 1، احياى حج ابراهيمى است و دشمن همواره براى مشوّه نماياندن اين نوانديشى و پيشگيرى از انتقال چنين تفكرى به ديگر مسلمانان جهان، لحظه اى از پاى ننشسته و كوشيده است تمامى ابزار و امكانات خويش را زير لواى اسلام آمريكايى بسيج كند تا از ابلاغ پيام حركت زا و حيات آفرينِ احياگر اسلام ناب محمدى 9 جلوگيرى نمايد. نقطه اوج اين تقابل را مى توان در حج خونين 1366 ش. شاهد بود.

پس از امام راحل، رهبر فرزانه انقلاب اسلامى نيز همان تفكر را پيگرفتهاند. مهم ترين نوآورى و نگرش هاى حضرت امام و رهبر فرزانه انقلاب نسبت به مقوله حج را مى توان در موارد زير دنبال كرد:

الف: نگاه نو، به بُعد معنوى حج

حضرت امام 1 در پيامى خطاب به مسلمانان، به مناسبت برگزارى كنگره عظيم عبادى- سياسى حج و عيد سعيد قربان، در تاريخ 7/ 6/ 1363 فرمودند:

مراتب معنوىِ حج، كه سرمايه حيات جاودانه است و انسان را به افُق توحيد و

ص: 36

تنزيه نزديك مى نمايد، حاصل نخواهد شد، مگر آن كه دستورات عبادى حج به طور صحيح و شايسته و مو به مو عمل شود و حجاج محترم و روحانيون معظم كاروان ها، تمام همّ خود را صرف تعليم و تعلّم مناسك حج كنند ....

و بُعد سياسى و اجتماعى آن [حج] حاصل نمى گردد، مگر آن كه بُعد معنوى و الهى آن، جامه عمل پوشد. (1) امام امت به همه حجاج توصيه مى نمايد كه با منظر جديدى به سفر روحانى حج بنگرند و اين سفر روحانى را از اين دريچه ببينند كه:

سفر حج، سفر كسب نيست، سفر تحصيل دنيا نيست، سفر الى الله است. شما داريد به طرف خانه خدا مى رويد. تمام امورى كه داريد انجام مى دهيد، به طور الهيت بايد انجام بدهيد. سفرتان از اينجا كه شروع مى شود، «وَفْد» الى الله است. سفر به سوى خداى تبارك و تعالى است. (2) چه بسيار افرادى كه پيش از انقلاب، براى خودنمايى و چشم و هم چشمى به حج ميرفتند. امام امت، با عنايت به اين ديدگاه، بر بازگشت به معنويت و خلوص نيت تأكيد ورزيده، فرمودند:

از مهمّات در همه عبادات، اخلاص در عمل است كه اگر خداى نخواسته كسى عملى را براى خودنمايى و عرضه به ديگران انجام دهد و خوبى عملش را به رخ ديگران بكشد، عمل او باطل است و حجّاج محترم مواظب باشند كه رضاى غير خداوند را در اعمال خود شركت ندهند. (3) رهبر فرزانه انقلاب نيز در سال 1372، در ديدار با مسؤولان و كارگزاران

ص: 37

حج، همچون معمار كبير انقلاب، همين مسأله را مورد تأكيد قرار داده و فرمودند:

اگر كار براى خدا و به قصد انجام تكليف و كسب مرضات الهى شد، خداوند به آن بركت مى دهد، اثر مى دهد، جذابيت مى دهد و دل ها را به طرف آن جلب مى كند ... نگاه كنيد در همه اين كارها، آن مرد الهى و معنوى، نيت اش نيت خدايى بود، خدا هم بركت داد. تبديل حج از يك عمل تجارىِ نيمه سياحتىِ تفنّنى، به يك حركت عظيم اسلامى با ابعاد جهانى، كار كوچكى نبود. اين كار با برنامه ريزى هاى سياسى و دنيايى و اين چيزها قابل تحقق نبود. اين را خدا كرد و آن هم به خاطر نيت خالص آن مرد بزرگ بود. ما هم بايد اين را ياد بگيريم و در كارهايمان نيت ها را خدايى كنيم. (1) رهبر فرزانه انقلاب معتقدند كه همه منابع در حج لحاظ شده، از اين رو در ديدار با كارگزاران و مسؤولان حج مى فرمايد:

فريضه حج ... يك گنجينه عظيم، يك ذخيره تمام نشدنى و يك سرچشمه هميشه فياّض براى مسلمين است. در حج، هم دنيا براى مسلمانان است و هم آخرت. هم تربيت فردى و تهذيب نفسانى است و هم تربيت اجتماعى و سياسى. علاوه بر اين، احساس اخوت هست. احساس وحدت و يگانگى هست. نظم و ترتيب هست، نشان دادن عظمت اسلام به غير مسلمين و تقويت روحيه مسلمين به خاطر مشاهده عظمت اسلامى هم هست. نهايتاً اين كه حج مجمعى براى متحد كردن آرا و دل ها در زمينه هاى گوناگون است. همه چيز در اين مجموعه ملاحظه شده است. آن جا كه قرآن كريم به منافع اشاره مى كند و مى فرمايد: يشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ (2) مقصودش فقط منفعت معنوى

ص: 38

نيست. فقط مسأله شخصى نيست. فقط جنبه روحى و روانى يا جنبه عبادى نيست و يا فقط جنبه دنيايى و تجارت نيست بلكه همه چيز است؛ سياست است اقتصاد است، معنويت است، روحيه فردى است، روحيه جمعى است و اقتدار جهانى است. (1)

ب: نگاه نو به فلسفه و اعمال حج

امام خمينى(قدس سره) با نگاهى نو به فلسفه اعمال و مناسك حج، نظريه اى جديد ارايه داده و مى فرمايد:

گردش به دور خانه خدا، نشان دهنده اين است كه به غير از خدا، گِرد ديگرى نگرديد و رَجْم عقبات، رَجْم شياطين انس و جنّ است (2) ... در لبّيك لبّيك، «نه» بر همه بت ها گوييد و فرياد «لا» بر همه طاغوت ها و طاغوت چه ها كشيد و در طواف حرم خدا كه نشانه عشق به حق است، دل را از ديگران تهى كنيد. و جان را از خوف غير حق پاك سازيد و به موازات عشق به حق، از بت هاى بزرگ و كوچك و طاغوت ها و وابستگان شان برائت جوييد كه خداى تعالى و دوستان او از آنان برائت جستند و همه آزادگان جهان از آنان برى هستند. (3) رهبر معظم انقلاب نيز كه درس آموز مكتب خمينى بزرگ است، چون ايشان به فلسفه حج مى نگرد و مى فرمايد:

حج مى تواند روح توحيد را در دل ها زنده كند، تكه پاره هاى امت بزرگ اسلامى را به هم وصل كند، عظمت مسلمين را به آنان برگرداند و آنان را از حقارت و احساس ذلّتى كه بر ايشان تحميل كرده اند، نجات دهد. حج

ص: 39

مى تواند دردهاى مسلمين را به علاج نزديك كند و بزرگ ترين درد آنان را كه سلطه فرهنگى و اقتصادى و سياسى كفر و استكبار است، درمان نمايد. حج مى تواند دلبستگى هاى اسارت آفرين را از دل ها بشويد و در مقابل، ارتباط خدا و بندگان خدا را در فرد و جمع مسلمانان تقويت نمايد. (1)

ج. توجه به قرآن و انس با آن در حج

قرآن كتاب زندگى و سرشار از معنويت و نورانيت است. حضرت امام 1 در نگرشى نوين به كتاب آسمانى، حجاج را به انس با اين صحيفه آسمانى در طول حج فرا مى خواند و مى فرمايد:

به زائران محترم تذكر مى دهم كه در اين مواقف معظّمه و در طول سفر به مكه مكرّمه و مدينه منوره، از انس با قرآن كريم- اين صحيفه الهى و كتاب هدايت- غفلت نورزند ... (2) خداى نخواسته مباد كه مهجور شود و گرچه ابعاد مختلفه آن و در هر بُعد، مراحل و مراتب آن از دسترس بشر عادى دور است، لكن به اندازه علم و معرفت و استعدادهاى اهل معرفت و تحقيق در رشته هاى مختلف، به بيان ها و زبان هاى متفاوت نزديك به فهم، از اين خزينه لايتناهاى عرفان الهى و بحر موّاج كشف محمدى 6 بهرههايى بردارند و به ديگران بدهند ... (3) بايد بدانيم حكمت آن كه اين كتاب جاويد ابدى كه براى راهنمايى بشر، به هر رنگ و مليت و در هر قطب و قطر، تا قيام ساعت نازل گرديده است، آن است كه مسائل مهم و حياتى را چه در معنويات و چه در نظام ملكى زنده نگه دارد و بفهماند كه مسائل كتاب براى يك عصر و يك ناحيه نيست و

ص: 40

گمان نشود قصد ابراهيم و موسى و محمد- عليهم و على آلهم السلام- مخصوص به زمان خاصى است. (1) چه زيباست پيروى رهبر فرزانه از مراد و راهنماى خود كه در توصيه اى حكيمانه، راهِ خمينى كبير را به حجاج يادآور شده، مى فرمايد:

مى توان با برنامه ريزى حج، سنّت ختم قرآن در حج را احيا كرد و علاوه بر برگزارى مراسم بسيار مهم و ارزشمند دعاى كميل، قرآن را محور فعاليت ها و اقدامات فرهنگى- سياسى قرار داد و فضاى حج را فضايى كاملًا قرآنى و معنوى ساخت. (2)

د. حج و تحكيم وحدت بين مسلمانان

حضرت امام چاره مسلمانان را در وحدت و همدلى مى ديد و به روشنى دريافته بود كه هرگونه تفرق و تشتت، باعث سلطه بيگانگان بر مسلمانان مى شود. از اين رو، شاخصه هاى مهم حج ابراهيمى را وحدت اسلامى دانسته و فرمودند:

حج، بهترين ميعادگاه معارفه ملت هاى اسلامى است كه مسلمانان با برادران و خواهران دينى و اسلامى خود از سراسر جهان آشنا مى شوند و در آن خانه اى كه متعلّق به تمام جوامع اسلامى و پيروان ابراهيم حنيف است، گردهم مى آيند و با كنار گذاردن تشخّص ها و رنگ ها و مليت ها و نژادها، به سرزمين و خانه اولّين خود رجعت مى كنند و با مراعات اخلاق كريمه اسلامى و اجتناب از مجادلات و تجمّلات، صفاى اخوت اسلامى و دورنماى تشكّل امت محمدى(ص) را در سراسر جهان به نمايش مى گذارند. (3)

ص: 41

حضرت امام در پيامى ديگر مى فرمايد:

بايد بدانند كه يكى از فلسفه هاى مهم اجتماعى عظيم، از سراسر جهان در اين مقام مقدس و مهبط وحى، به هم پيوستن مسلمانان جهان و تحكيم وحدت بين پيروان پيامبر اسلام و پيروان قرآن كريم در مقابل طاغوت هاى جهان است ... (1) زائران محترم كه در جوار خانه خدا و محل رحمت او هستند، با همه بندگان خدا با رفق و مروت و اخوّت اسلامى رفتار نمايند و همه را بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه و محيط، از خود بدانند و همه با هم، يد واحده و ملّت واحد قرآنى باشند تا بر دشمنان اسلام و انسانيت چيره شوند. (2) حضرت امام از خطبا، روحانيون و سياستگذاران حج مى خواهند كه براى دست يابى به وحدت اسلامى، در موسم حج تلاش كنند و در رهنمودى از آنان مى خواهند:

از جمله وظايف در اين اجتماع عظيم، دعوت مردم اسلامى به وحدت كلمه و رفع اختلافات بين طبقات مسلمين است كه خطبا و گويندگان و نويسندگان در اين امر حياتى اقدام نمايند و كوشش كنند در بوجود آوردن جبهه مستضعفين كه با وحدت جبهه و وحدت كلمه و شعار «لا اله الّا الله» از تحت اسارتِ قدرت هاى شيطانى اجانب واستعمارگران و استثمارگران بيرون آيند و با اخوّت اسلامى بر مشكلات غلبه پيدا كنند. (3) حضرت امام هرگونه تفرقه اى را از سوى دشمنان اسلام مى داند و براى هوشيارى امّت اسلامى، همگان را به وحدت و برادرى توصيه مى كند:

ص: 42

هان! اى مسلمانان قدرتمند، به خود آييد و خود را بشناسيد و به عالم بشناسانيد و اختلافات فرقه اى و منطقه اى را، كه به دست قدرت هاى جهانخوار و عمّال فاسد آن ها براى غارت شما و پايمال كردن شرف انسانى و اسلامى شما بار آمده، به حكم خداى تعالى و قرآن مجيد به دور افكنيد ... (1) اى مسلمانان جهان و اى پيروان مكتب توحيد، رمز تمام گرفتارى هاى كشورهاى اسلامى، اختلاف كلمه و عدم هماهنگى است و رمز پيروزى، وحدت كلمه و ايجاد هماهنگى است كه خداوند تعالى در يك جمله بيان فرموده: وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا «اعتصام به حبل الله» بيان هماهنگى جميع مسلمين است. همه براى اسلام و به سوى اسلام و براى مصالح مسلمين و گريز از تفرقه و جدايى و گروه گرايى كه اساس همه بدبختى ها و عقب افتادگى هاست. (2) رهبر معظم انقلاب اسلامى نيز نقش حج در تحكيم وحدت اسلامى را بسيار مهم و اساسى مى شمارند و در جاى جاى پيام خود به حجاج و كارگزاران حج بر اين امر تأكيد مى نمايند:

در حالى كه مراكز استكبار جهانى، تمام تلاش خود را براى مقابله با ايمان، حركت و وحدت اسلامى متمركز كرده اند. موسم حج، فرصت بزرگى براى مسلمانان است تا با استفاده از اين نعمت الهى، نيروى عظيم و معنوى خود را به ميدان بياورند و نشان دهند كه قدرت امت اسلامى، بايد در معادلات جهانى مورد محاسبه قرار گيرد. (3) با توجه به ديدگاههاى حضرت امام و مقام معظم رهبرى، نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى نيز براى تحقّق وحدت اسلامى، به برگزارى نشست هاى

ص: 43

وحدت بخش با انديشمندان مذاهب اسلامى در موسم حج پرداخته و در گزارشى به مقام معظم رهبرى اظهار كرد:

همايش بين المللى با شركت زائران كشورهاى مختلف برگزار شد و مباحث علمى خوبى با انديشمندان اهل سنت صورت گرفت. (1) رهبر انقلاب از اين كه حجاج كشورهاى مسلمان، كم و بيش در كنار هم در مراسم برائت از مشركين مشاركت دارند، احساس رضايت نموده و مى فرمايد:

حجاج بيت الله الحرام اكنون حج را فريضه اى عبادى- سياسى مى دانند كه حضور گسترده مسلمانان از نژادها و مذاهب مختلف در مراسم برائت از مشركان، نشانه آن است. (2) حضرت آيت الله خامنه اى مدظلّه العالى، تلاش اجانب را در ايام حج براى ايجاد تفرقه و تشتت گوشزد نموده و همدلى و وحدت اسلامى را چاره ساز مى دانند:

در حج، فرصت خوبى براى استكبار و آمريكاست، تا شيعه را از سنى و سنى را از شيعه عصبانى كنند، آن را وادار كنند به مقدساتِ اين اهانت كند، اين را وادار كنند به مقدسات و محبوبات او اهانت كند؛ بايد هوشيار بود. (3) فرصت حج را براى روشنگرى در اين زمينه ها و اعلام برائت از استكبار وآمريكا نبايد از دست داد. دنياى اسلام بايد بداند كه با چه قضايايى مواجه است. اين ها براى دنياى اسلام بايد وسيله نشاط و حركت شود. در تبليغاتِ آنها اين طور وانمود مى شود كه ديگر فايده اى ندارد. استكبار تسلّط پيدا مى كند و نمى شود كارى كرد، مشت است و درفش، واقع قضيه اين نيست، واقع قضيه اين است كه امت اسلامى يك موجود زنده و توانمند است. آن

ص: 44

جايى كه بخواهد و اراده و اقدام كند نه قدرت آمريكا و نه بالاتر از آمريكا، هيچ تدبير و كارى عليه او نمى توانند بكنند. (1) ايشان در سخنى ديگر، براى خنثى سازى توطئه دشمنان در صفوف متحد مسلمانان، در رهنمودى حكيمانه مى فرمايد:

حج بايد آئينه اتحاد باشد نه آئينه اختلاف، اگر قرار باشد ما همه يك جا جمع بشويم تا در آنجا يكى به يكى بگويد تو بدى آن ديگرى بگويد تو بدترى، اين چه جمع شدنى است؟ اگر اختلافى هم وجود دارد، جاى بروزش آنجايى نيست كه خداى متعال فرموده است: جمع بشويد تا لِيَشْه دُوا مَنافِعَ لَهُمْ (2) كه منافع خودشان را در آنجا به دست بياورند! بعضى ها- حالا نگاه خوش بينانه همين است كه بگوييم كج سليقگى است و الّا اگر به چشم بدبينانه نگاه كنيم، حرف هاى ديگر هم مى شود زد- حج را جايى قرار مى دهند براى دندان نشان دادن و لج كردن و چهره در هم كردن نسبت به اختلافات فرقه اى و طائفى، شيعه و سنى را آنجا مقابل هم قرار دادن، چقدر بايد به ما بگويند تا باور كنيم كه امروز بيش از گذشته، اختلافات شيعه و سنى يكى از محورهاى اساسى است كه دشمنان اسلام دارند رويش سرمايه گذارى مى كنند، حاضرند پول هاى كلان خرج كنند كه شيعه را عليه سنى و سنى را عليه شيعه تحريك كنند. (3)

ه. تحقّق نوآورى، در پرتو مديريت نوگرا

رهبر فرزانه انقلاب، همواره بر ابتكار و نوآورى در مراسم و مناسك حج تأكيد داشته اند، ايشان در ديدار با اعضاى شوراى بعثه حج مقام معظم رهبرى فرمودند:

ص: 45

برادرانى كه يك حج مفيد را طراحى مى كنند، ببينند اگر قرار شد ما در حج سال آينده باز هم نتوانيم برائت را به شكلى كه تا پارسال معمولمان بوده انجام دهيم، چه بايد بكنيم؟ ممكن است ديگر. ممكن است پيش بيايد. ممكن است خداى نكرده، العياذبالله، سال آينده عرفات را آب بگيرد و نتوانيم وقوف عرفات كنيم. چنين فرضى ممكن است. ممكن است پيش بيايد ديگر. به هر حال راهى دارد. علاجى دارد.

به حال اگر سال آينده نتوانستيم برائت را انجام دهيم، چه كار كنيم كه آن كار، بهترين باشد، براى اين كه حج قِياماً لِلنَّاسِ شود. حج، حج نبوى و علوى شود. راجع به اين مسأله بايد فكر كنيم. همه راه هاى نو و ناپيموده و ابتكارى و ممكن را فكر كنيد. با دقت برنامه ريزى كنيد و همه مقدماتش را از همين امروز فراهم نماييد. اگر بناست كارى انجام گيرد، كتابى برود، نوشته اى برود، كسى برود اين كارها را انجام دهيد تا سال آينده حج ما به صورت بهترين حج انجام گيرد. (1) ايشان تأكيد فراوانى بر نوگرايى و خلاقيت در برگزارى حج دارند؛ به همين منظور مى فرمايند:

بايد با ابتكارات جديد، زمينه تبليغ و آگاهى در ميان حجاج بيت الله الحرام گسترش يابد. (2) رهبر معظّم انقلاب، همواره براى ايجاد ابتكار و نوآورى در برنامه هاى حج، به رهنمودهاى ارزنده اى نيز اشاره مى نمايند. به عنوان نمونه ايشان در يكى از فرمايشات خود مى فرمايد:

هم نگاه به سازمان و كيفيت كارهاى سازماندهى شده اى كه هست، هم نوعِ

ص: 46

وظايف و كارهايى كه بايد انجام بگيرد، ان شاءاللَّه روز به روز بايستى با نگاه نو و احساس مسؤوليت، اين مجموعه حج را- هر دو بخش را- تعالى و تكامل بخشيد و بهتر از گذشته كرد. (1) در تحقق اين مهم، بايد گفت: امروز در سايه تدبير و درايت سرپرست حجاج ايرانى و بازوهاى فكرى و اجرايى ايشان در عرصه هاى مختلف حج، شاهد دگرگونى و تغييرات جدى بوده ايم و افق هاى جديدى نيز پيش رو داريم. معاونت هاى محترم بعثه مقام معظم رهبرى، در پرتو تدبير آيت الله رى شهرى، تحولات بنيادينى را در برنامه ريزى، سازماندهى و اجرا به وجود آورده اند.

نماينده ولى فقيه در طليعه برنامه ريزى حج 87 نقشه راه را براى عوامل طرح، چنين ترسيم نمودند:

ما در سال نوآورى به سه عنصر نياز داريم، عنصر برنامه ريزى، عنصر تلاش و عنصر اخلاق كه بايد به آن توجه ويژه صورت گيرد و راهكارهاى عملى، آسيب ها و موانع اجتماعى تحقق نوآورى مورد مطالعه قرار گرفته و به صورت كاربردى مطرح شوند.

بحمدالله انتظارى كه رهبر معظم انقلاب از آقاى رى شهرى- در حكم انتصاب ايشان در سال 1370- داشته اند، تا حدود زيادى محقق شده است. رهبر فرزانه انقلاب در طليعه انتصاب ايشان فرموده بودند:

انتظار مى رود كه حجاج محترم، با راهنمايى و ارشاد جناب عالى فرصت يابند به بركت مناسك و شعائر حج، دل هاى خود را در زلال ذكر خدا تزكيه و تطهير كرده، در كنار آن، با مشاهده شكوه جماعت مسلمين كه از اقطار ميهن بزرگ اسلامى به طواف كعبه آمده اند، فكر و ذهن خود را به عظمت

ص: 47

اسلام و مسلمين متوجه سازند و قدرتى را كه خداوند در يد واحده امت اسلامى به وديعه نهاده، به چشم ببينند. (1) اكنون با تدبير و درايت كاروانسالار حجاج ايرانى و نوآوريهاى كارگزاران حج در جاى جاى اين كنگره عظيم، حضور گسترده مسلمانان ديگر كشورها مشهود است؛ چه در نشست علمى و تخصصى با مذاهب گوناگون يا حضور در مراسم برائت از مشركين و ...

آهنگ حج

لَبَّيكَ اللّهُمَ لَبَّيكَ

لَبَّيكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيكَ انّ الْحَمْدَ والنِّعْمَهَ لَكَ وَالْمُلْكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيكَ

اين آهنگ روح بخش آسمانى است كه در موسم حج، از حلقوم صدها هزار عاشق دلباخته حق و دل هاى موّاج از محبّت ربّ برمى آيد فضاى مكه را پر مى كند و روح را از تنگناى عالم مادّه و خاك بالا مى كشد و در فضاى بلند و وسيع و منوّر الهى به پرواز درمى آورد.

تلبيه آهنگى شورانگيز و نوايى است پر سطوت كه از گفتن و شنيدنش، هيبتى عجيب، سراپاى انسان را فرا مى گيرد، دل ها فرو مى ريزد وسيلاب اشك از ديدگان سرازير مى شود و خود را مهمان مدعو حضرت حق و محفوف فرشتگان مقرّب ربّ العالمين مى بيند.

ميزبان كريم، خوان كرم گسترده است، بندگان فقير از همه جا و همه كس بريده و خيمه به درگاهش زده اند و در آستان اقدسش، بر خاك نشسته اند.

ص: 48

آن جاى كه ابرار نشستند، نشستيم و آن راه كه احرار گزيدند، گزيديم

ما را همه مقصود به بخشايش حق بود المنه لله كه به مقصود رسيديم

عجب زمزمه اى دارد اين رودِ چرخنده بر دور اين خانه يكتا! هر كه و هر چه هستى از خود بى خود مى شوى، تهى از پيرايه هاى الفاظ و القاب و رها از بند منيت و همه او مى شوند. امام صادق(ع) فرمود: «آن گاه كه آهنگ حج كردى، دل خودت را از غير خدا خالى كن و تمام امورت را به خالقت بسپار و در همه حركات و سكنات به خدا توكل كن و تسليم قضا و حكمت و قدرت خدا شو و دنيا را كنار بگذار». (1) خدامحورى در جاى جاى حج موج مى زند و چون مغناطيسى، قلب هاى شيفته را به خود جذب مى كند، آنان نيك مى دانند كه از چه رحمت و بركتى بازمانده اند، دنيا دنيا معرفت، بركت و آمرزش در انتظار راهيان كوى دوست مى باشد، امام راحل در اين باره مى فرمايد:

حج تنظيم و تمرين و تشكيل يك زندگى توحيدى است (2)؛ مهم اين است كه حاج بداند كه كجا مى رود و دعوت كى را اجابت مى كند و مهمان كيست و آداب اين مهمانى چيست؟ ... و لبيك به راستى مقرون به نداى حق تعالى تحقق حقيقى يابد. انسان در همه ميدان هاى سياسى و اجتماعى و فرهنگى و حتى نظامى پيروز مى شود و براى چنين انسانى شكست مفهومى ندارد. (3) رهبر معظم انقلاب نيز در ارتباط با بُعد تربيتى و انسان سازى حج مى فرمايد:

ص: 49

حج و ترتيب آن، هم نشانه اسلام است و هم آيت رحمت، با اين شناخت كه دل ها به مشاهده كعبه شريف در مسجدالحرام منقلب مى شود و بيراهه ها به صراط مستقيم مى پيوندند و انسان ها دگرگون مى شوند. (1) كسانى كه در سرزمين وحى گرد هم ميآيند، تنها خداى واحد را مى پرستند و امّت يك پيغمبرند، كتاب واحد دارند و در صفى واحد رو به يك قبله مى ايستند و دوش به دوش هم بر مدار يك مركز مى چرخند و مسير و هدفى واحد مى پيمايند و اين چنين وحدتى در فكر و عمل، به طور قطع جمعيت ها را فشرده و متراكم مى سازد. نور هدايت الهى، بر دل هاى مستعد و قابل مى تابند و آنها را از خاكدان طبيعت بالا مى كشد و اهليت انس با خدا مى يابند. به محض نيت حج، باب رحمت مفتوح مى شود تا چگونه بهره مندى اش استمرار يابد.

اگر چه اجراى موفقيت آميز هر ساله عمليات حج مرهون برنامهريزيها و تلاش هاى بيدريغ كارگزاران بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت است اما در آستانه حج اين فعاليتها دو چندان ميشود.

همه ساله براى فراهم شدن مقدمات اجراى عمليات حج اقدامات مختلفى از طرف مجموعه دست اندر كاران صورت ميگيرد. در سال 87 نيز پيش از شروع حج، برنامه هاى گوناگونى در دستور كار قرار داشت كه ذيلًا به بررسى آن ها مى پردازيم.

ديدار كارگزاران حج با مقام معظم رهبرى

روز چهارشنبه (2)، در هفته حج كارگزاران حج براى بهرهگيرى از رهنمودها و ديدگاههاى رهبر فرزانه انقلاب اسلامى با ايشان ديدار كردند. در ابتداى اين ملاقات كه در فضايى سرشار از عشق به ولايت و شادى و مسرت از عزيمت آنان به سوى سرزمين وحى انجام شد ابتدا نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى گزارشى از

ص: 50

فعاليت هاى فرهنگى حج امسال ارايه كرد. پس از آن جناب آقاى قهرودى نيز گزارشى از اقدامات اجرايى را ارايه داد.

سپس رهبر معظم انقلاب با بيانات حكيمانه خود، همه كارگزاران را از سرچشمه معارف قرآن و عترت جرعههايى نوشاند. هر فراز از سخنان ايشان نشانگر تعيين سياست ها و خطمشى ها و راهبردهاى حج است از اين رو كوشيده ايم با عنوان بندى مناسب، امكان بهره گيرى بيشتر آن ها را فراهم آوريم.

مشروح سخنان مقام معظم رهبرى

خلوص مايه رضايت نبوى

بسم الله الرّحمن الرّحيم؛ از خداوند متعال صميمانه مسألت مى كنيم كه همت و تلاش شما را مشمول بركات خود قرار دهد و اين تلاش كه ان شاءالله با نيت خالص و قربه الى الله انجام مى گيرد، به همان نتايجى منتهى بشود كه در دل شما و آرزوى شما وجود دارد؛ يعنى تحقق يك حج اسلامى حقيقى مرضى روح مطهر حضرت خاتم الانبياء(ص).

فرصت عظيم حج

فريضه حج يك فرصت است كه خداى متعال در اختيار ما قرار داده است.

هم يك فرصت براى شخص مسلمان است، هم يك فرصت براى امت بزرگ اسلامى است، هم امروز يك فرصت براى نظام جمهورى اسلامى است كه پرچم حاكميت اسلام و شريعت اسلامى را برافراشته است. بايد همه از اين فرصت استفاده كنيم.

حج، دريچهاى به معنويت و رياضتى اختيارى

ص: 51

براى فردِ انسان، فرصت حج، فرصت ورود يك انسان در فضاى بيكرانه معنويت است؛ از لابه لاى زندگى معمولى خودمان با همه آلودگى هايش، با همه اشكالاتش، خودمان را بيرون مى كشيم و به فضاى صفا و معنويت و تقرب الى الله و رياضت اختيارى مى رويم. از اولى كه وارد اين مراسم مى شويد، چيزهايى را كه در زندگى متعارف معمولى مباح است، بر خودتان حرام مى كنيد؛ احرام. احرام، حرام كردن چيزهايى است بر خود كه در زندگى متعارفِ معمولى رايج و مباح است، جائز است؛ و بسيارى از آن ها هم مايه غفلت است، بعضى هم مايه انحطاط است.

حج، مايه گريز از تفاخر و ماديت

همه وسايل تفاخر ظاهرى و مادى از ما گرفته مى شود؛ اولش لباس. درجه و مقام و رتبه و لباس و لباس فاخر و همه اين ها كنار مى رود و همه در يك لباس قرار مى گيرند. به آينه نگاه نكنيد كه يك جلوه اى از خودخواهى و خودشيفتگى است. بوى خوش استعمال نكنيد كه وسيله اى براى جلوه گرى است. از زير آفتاب يا زير باران نگريزيد، زير سقف نرويد- در حال حركت- كه مظهر راحت طلبى و آسايش طلبى است. اگر از جايى عبور مى كنيد كه بوى متعفنى دارد، بينى تان را نگيريد؛ و همين طور بقيه كارهاى احرام؛ حرام كردن بر خود چيزهايى را كه مايه راحت و مايه شهوت نفس، شهوات جنسى محرَّم، در اين مدت است؛ چه مايه تفاخر است، چه مايه تبعيض است. اين ها همه برداشته مى شود.

دريافت شكوه معنوى حج

بعد وارد فضاى بيت الله و مسجدالحرام شدن و آن شكوه و عظمتى را كه در عين سادگى و بى پيرايگى وجود دارد، با چشم، با دست، با همه وجود لمس كردن. عظمت، شكوه، منتها نه از نوع شكوه مادى و زر و زيورهاى مادى؛ از نوع ديگرى كه براى انسان هاى معمولى قابل توصيف هم حتّى نيست. بعد وارد شدن در اين سيل

ص: 52

خروشان دوار، بر گرد يك مركز حركت كردن، آن هم با ذكر، با دعا، با گريه، با خشوع، با تكلم با خداى متعال. بعد سعى صفا و مروه همين جور است، وقوف عرفات و مشعر همين جور است، فرايض روزهاى منا همين جور است. اين حج است.

فراغت حجاج براى سير الى الله

دوستان اشاره كردند به اين كه من براى آسايش حجاج سفارش كرده ام. بله، معلوم است؛ اما اين آسايش به معناى تن پرورى نيست. اين را هم من هميشه به دوستان برگزاركننده حج در طول سال ها گفته ام كه اين آسايش، فراغت است براى همين دلباختگى و دل سپردگى و انقطاع الى الله. كارى كنيد كه مردم فراغت پيدا كنند، دغدغه اى نداشته باشند، بتوانند اين فريضه را به بهترين وجهى انجام بدهند؛ مراد اين است. والّا آسايش حيوانى و خور و خواب و بيشتر خوردن و بهتر خوردن، نه؛ اين ها سليقه بنده نيست، كه ما در حج دنبال اين چيزها برويم.

حج، سفر قلبى و روحى

حج يك سفر تفريحى نيست، حج يك سفر معنوى است. سفر الى الله است با جسم و جان؛ هر دو. سفر الى الله براى اهل سلوك سفر جسمانى نيست، سفر قلبى و روحى است. اينجا براى همه ما مردم اين سفر الى الله با جسم و جان هر دو هست. حالا جسم را آن جا ببريم، دل را نبريم؛ اين كه نشد. يا خداى نكرده كسانى بر اثر تكرر اين نعمت- كه مكرر توفيق پيدا كردند حج مشرف بشوند، خانه خدا را ببينند، زيارت كنند- به تدريج حج براى اين ها حالت بى تفاوتى و كم اهميتى پيدا كند و ديگر آن انقلاب درون را نتوانند به خودشان تلقين كنند و در خودشان بيابند. اين، چيز خوبى نيست.

ص: 53

حضور قلب در حج وسيله انقطاع الى الله

رحمت خدا بر مرحوم شيخ محمد بهارى كه در يكى از نوشته هايشان مى گويند كه دعا و ذكر و شايد نماز، وقتى بى توجه تكرار مى شود، قساوت مى آورد! نماز مى خوانيم، نمازِ مايه قساوت. چرا؟ چون در حال نماز حضور قلب نداريم، توجه نداريم. پس اين نماز يا با توجه است، كه مايه رقت و قرب و لطافت و صفاست؛ يا نمازِ بى توجه است، كه آن وقت به گفته ايشان مايه قساوت قلب است.

حج هم همين جور است. اين اعمال را با توجه، با حضور بايد انجام داد. أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ (1)، مَعْلُوماتٌ (2)- مجموع ايام حج و عمره- چند روز بيشتر كه نيست. اين فرصت چند روزه حج، يك تمرين و آموزش تجربى است؛ يعنى انسان مى بيند كه اين جورى هم مى شود زندگى كرد. بى تفاخر و بى اعتناى به لذايذ مادى هم مى شود زندگى كرد. نه اين كه حالا بياييم همه زندگى را در حال احرام زندگى كنيم؛ اين مراد نيست؛ نه، از طيبات رزق كه خداى متعال براى شما حلال كرده، بايد استفاده كنيد؛ اما دل بستن، بى تاب شدن، زندگى را همين دانستن- كه ما دچارش هستيم كه زندگى را همين لذايذ و شهوات مادى و همين هوس هاى بى مورد و بى جا گمان مى بريم- بايد در هم بشكند تا بفهميم نه، ميشود فصلى از زندگى، بخشى از شبانه روز، ساعاتى از نيمه شب را اختصاص داد به همين حالت انقطاع الى الله و به اين حالت صفا. اين را آن جا تمرين مى كنيد، ياد مى گيريد؛ حاجى ياد مى گيرد كه اين كار را مى شود انجام داد. ببينيد، چه فرصت عظيمى است.

ص: 54

بهره گيرى بهينه از فرصت حج

شما دست اندركاران حج بايد كارى كنيد كه اين خيل عظيم مردمى كه با شما حج مى آيند، يا آنجا هستند- از كشورهاى ديگر مى آيند- به اين نكته حج واقف شوند، اين فرصت را بشناسند و تحريض شوند بر اين كه اين فرصت را به چنگ بياورند. يكى از مهم ترين كارهاى دست اندركار حج- چه رئيس كاروان، چه روحانى حج، چه مديريت هاى بخش هاى گوناگون؛ فرهنگى، غير فرهنگى- اين است. اين احساس كه يك فرصت است، در اختيار قرار داده شده و هميشه هم به دست نمى آيد، براى همه هم به دست نمى آيد.

چقدر افرادى هستند كه آرزوى يك روز از آن روزهاى شما را در آنجا دارند؛ اما امكان برايشان پيدا نمى شود. در دنيا افرادى كه مشتاق حج باشند، فراوانند. حالا كه براى شما فراهم شده، اين فرصت را مغتنم بشماريد. اين فرصت فرد است و بر اساس او، وظيفه مسؤول حج و كارگزار حج مشخص مى شود. اين، فرصت اول.

حج فرصتى براى وحدت امت اسلام

فرصت دوم، فرصت براى امت اسلامى است؛ براى اين كه امت اسلامى با تكثر قوميت ها و نژادها، مناطق عالم و فرهنگ ها و عادت ها و سليقه ها، به طور طبيعى در معرض شكاف ها و جدايى هايى هست. چون خداوند متعال اسلام را براى يك نژاد خاص، براى يك فرهنگ خاص، براى يك منطقه خاص از دنيا كه نياورد، براى همه بشريت آورد. همه بشريت از لحاظ رنگ، از لحاظ زبان، از لحاظ عادات، از لحاظ سلايق، از لحاظ محيطهاى تاريخى و جغرافيايى با هم متفاوتند.

پس زمينه اختلاف در امت اسلامى وجود دارد. اين اختلاف بايستى بروز نكند، بايستى تحقق و فعليت پيدا نكند. حج آن فرصت بزرگى است براى امت اسلامى كه التيام خود را پس از جدايى هاى طبيعى و احياناً جدايى هاى مصنوعى و تحميلى، بار

ص: 55

ديگر براى خودش تأمين كند.

حج براى امت اسلامى يك فرصت است. در اين خيل عظيمى كه در حج هر سال شركت مى كنند، شما يك مقطع ده ساله را در نظر بگيريد، ببينيد در اين ده سال چند ميليون انسان از آفريقا، از آسيا، از اروپا، از همه مناطق عالم- زن، مرد، باسواد، كم سواد، داراى سلايق مختلف- شركت مى كنند.

اگر نداى اتحاد اسلامى،(وَ لا تَفَرَّقُوا) (1) ى اسلامى بر اين مجموعه حاكم باشد، شما ببينيد چه اتفاق عظيمى مى افتد. ديگر همه اين مايه هاى اختلاف كمرنگ مى شود. يكى سنى است، يكى شيعه است؛ در بين شيعه فِرق مختلف، در بين سنى فِرق مختلف؛ فقه هاى مختلف، مذهب هاى مختلف، عادت هاى مختلف است كه به طور طبيعى به جدايى مى انجامد. همه اين ها را اين دست مهربان حج جمع مى كند، به هم نزديك مى كند، درهم فشرده مى كند.

عدم استفاده ابزارى از حج

حالا اينجا من حاشيه اى بزنم. چقدر جفاست كه كسى از اين وسيله وحدت، ابزارى درست كند براى اختلاف و شكاف. اين، خطاب به همه است. اين فقط خطاب به آن فرد تكفيرى سلفى متعصب كه در مدينه بايستد و مقدسات شما را دشنام بدهد، نيست؛ خطاب به همه است. مسؤولين حج- مسؤولين كاروان ها، روحانيون حج- مراقب باشند كه از اين وسيله وحدت، ابزارى براى تفرقه درست نكنند و دل ها را از يكديگر پر از كينه و درد نكنند.

من چيزهايى را كه مى تواند وسيله جدايى شود، نمى شمرم؛ خودتان فكر كنيد، ببينيد چه چيزى است كه دل شيعه را نسبت به برادر مسلمان غير شيعه خود پر از كينه

ص: 56

ميكند؛ دل سنى را نسبت به برادر مسلمان شيعه خود پر از بغض مى كند؛ ببينيد اين ها چى است، اين ها را بيرون بكشيد، بيندازيد كنار و حج را كه وسيله التيام، وسيله وحدت، وسيله يكسان سازى دل ها و نيت ها و عزم ها در دنياى اسلام است، به عكس، وسيله جدا كردن، وسيله بغض ايجاد كردن نبايد قرار داد. شناختن اين مسأله و مصاديق اين مسأله خيلى هوشيارى و خيلى دقت مى طلبد. اين ها شوخى نيست.

حج فرصتى براى جمهورى اسلامى

فرصت سوم، فرصت براى جمهورى اسلامى است. جمهورى اسلامى مظلوم است. من به شما عرض بكنم- من سال هاست اين را گفته ام- جمهورى اسلامى نظامى است كه تمام اركان اقتدار معنوى در او جمع است؛ مقتدر است، اما مقتدرِ مظلوم. اين ها با هم منافات ندارد. مظلوم است به خاطر چى؟ به دلايل مختلف؛ يكى اش اين است كه دشمنان جمهورى اسلامى براى اين كه فكر و آرمان جمهورى اسلامى در بين جامعه عظيم مسلمان ها گسترش پيدا نكند، انواع و اقسام دروغ ها را به جمهورى اسلامى بسته اند؛ از دروغ هاى اعتقادى و فكرى بگيريد تا دروغ هاى فرقه اى و سياسى و اجرايى.

اين كار را مى كنند، آن كار را مى كنند، اين جور مى گويند، آن جور مى گويند، اين جور فكر مى كنند، آن جور عمل مى كنند. سى سال است كه دارند عليه ما دروغ ميبافند. شما كه كارگزار حج ايد، شما كه دل تان لبالب از اعتقاد و ايمان به نظام جمهورى اسلامى است، در حج در كنار اين برادر مسلمانى كه در معرض اين تبليغات قرار گرفته است، تكليف اولتان چيست؟ تبيين. معارف اسلامى و معارف نظام اسلامى را تبيين كنيد. جمهورى اسلامى، جمهورى «اسلامى» است. ما اكثريت مردم ايران شيعه هستيم، اما نظام ما نظامى است كه شامل شيعه و سنى مى شود. دليلش هم اين است كه هم در انقلاب، هم بعد از پيروزى انقلاب، هم در جنگ

ص: 57

تحميلى، هم برادران سنى ما در داخل، هم يك كثرت عظيمى از مسلمانان عالم كه سنى هستند، از ما حمايت كردند، از ما دفاع كردند، براى خاطر جمهورى اسلامى ايستادند و عده اى كشته شدند. جمهورى اسلامى اين است.

جمهورى اسلامى ايران بازتاب دهنده مظلوميت مسلمانان

در كشورهاى اسلامى، چه در آفريقا، چه در آسيا، چه در همه مناطق دنيا، حتّى در قلب آن كشورى كه بيشترين دشمنى را با ما كرده است- يعنى ايالات متحده آمريكا- مسلمانانى هستند كه شيعه نيستند، اما دلشان لبريز از محبت جمهورى اسلامى و محبت امام و محبت اين ملت بزرگِ باعزم و اراده است؛ چون جمهورى، جمهورى اسلامى بود. اين ها اين را تحريف مى كنند؛ تبديل مى كنند و مى خواهند به دروغ مارك دشمنى با فِرق اسلامى را به سينه جمهورى اسلامى بزنند. برويد اين ها را تبيين كنيد.

برادران مسلمان ما، خواهران مسلمان ما در سراسر دنيا بدانند كه اينجا مال آن هاست؛ بدانند اينجا همان كارى انجام گرفته است كه دل هر مسلمانى در آرزوى انجام گرفتن آن هست. كدام مسلمان است كه در دنيا نخواهد كه قرآن حاكميت پيدا كند. اينجا قرآن حاكميت پيدا كرده؛ اينجا شريعت حاكميت پيدا كرده.

امروز در دنياى اسلام كيست كه از تسلط و نفوذ بيگانگان و كفار در كشورهاى اسلامى دلش خون نباشد؟ دل هايشان خون است و نمى توانند حرف بزنند؛ به آنها اجازه نمى دهند حرف بزنند. جمهورى اسلامى همان منبر بزرگ و عظيم و جهانى و آزادى است كه همان حرفِ در دل آن ها و فرياد شكسته در گلوى آن ها را در اينجا با صداى رسا بلند مى كند.

مستكبرين هم به همين جهت با او مخالفند. دشمنى آمريكا با ما به خاطر همين است. ما حرف دل ملت هاى مسلمان را داريم مى زنيم. ملت هاى مسلمان كه همين چند تا حكومت فاسد نيستند.

ص: 58

ملت هاى مسلمان از نفوذ آمريكا، از دخالت آمريكا، از تكبر آمريكا، از تكبر استكبار- اعم از آمريكا و غير آمريكا- دل هايشان پر است؛ دل هايشان خون است؛ منتها دستشان نمى رسد. اين حرف ها در اينجا در همه سطوح حكومت از بالا تا پايين، با صراحت دارد بيان مى شود. اين ها حقايق خيلى شيوا و زيبايى از جمهورى اسلامى است؛ اين ها را بگوييد تا اين ها را دنياى اسلام و ملت هاى اسلام بفهمند؛ بدانند.

البته اين تبيين فقط مخصوص يك عده از خواص، مثلًا دانشجوها كه در كشورهاى اسلامى و در دانشگاه ها به خاطر ارتباطات گوناگون عمومى بين المللى به اين چيزها دست پيدا مى كنند، نباشد؛ بلكه آحاد مردم بدانند؛ بفهمند. اين ها فرصت هاى تبيين براى نظام جمهورى اسلامى است.

خودسازى و اصلاح اجتماعى

البته بنده عقيده ندارم كه ما بايد بيرونمان را درست كنيم، درونمان هرچه بود، بود؛ نه. من بِجد اعتقاد دارم كه اولين وظيفه و دستور ما اين است كه خودمان را اصلاح كنيم؛ چه داخل قلب خودمان و درون خودمان را، چه داخل كشور خودمان را. داخل كشور خودمان را هم بايد خودمان اصلاح كنيم.

ملت ما ملت مؤمن و باعزم و اراده اى است، ملت آماده اى است، ملت صادقى است؛ اما در گوشه و كنار افرادى، جريان هايى، مجموعه هايى به اسم هاى مختلفِ نخبگان سياسى و غير اين ها، فضاى جامعه را مشوش مى كنند، فضاى جامعه را از صفا و صداقت تهى مى كنند، مردم را دچار اغتشاش ذهنى، دچار ترديد مى كنند.

پاسدارى از دستاوردهاى انقلاب

اين ملت همان ملتى است كه اين انقلاب عظيم را به پيروزى رسانده، اين نظام مستحكم و باعظمت را شالوده ريزى كرده و سى سال با قدرت، او را حفظ كرده.

ص: 59

اين آنچنان ملتى است، اين آنچنان ايمانى است، اين آنچنان عزم راسخى است.

اين دستاوردها كه مفت به دست نمى آيد. تا ملتى فداكار نباشد، تا ملتى بااراده و مصمم نباشد، كه اين چيزها به دست نمى آيد. ما بياييم به خاطر دشمنى با زيد و عمرو و اين دولت و آن دولت و مسؤولين اجرايى يا مسؤولين كذا و كذا، اصل نظام را زير سؤال ببريم؛ سياه نمايى كنيم! كارى كه متأسفانه بعضى از نخبگان سياسى مى كنند.

فضاى تبليغاتى كشور، فضاى مطبوعاتى كشور، فضاى تبليغات سياسى كشور به هيچ وجه فضاى خرسندكننده اى نيست. ما بايستى از اسلام براى عمل خودمان، براى رفتارهاى خودمان، براى موضع گيرى هاى خودمان درس بگيريم و بدانيم بقاى نظام اسلامى، بركات الهى، تفضلات و رحمت الهى تا وقتى است كه ما پايبند و مقيد باشيم. خدا كه با ما قوم و خويشى ندارد.

بارها من عرض كرده ام بنى اسرائيل همان كسانى هستند كه خداى متعال در قرآن مكرر مى فرمايد:(اذْكُرُوا نِعْمَتِىَ الَّتِى أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَنِّى فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ). (1) خدا بنى اسرائيل را بر عالمين تفضيل داد؛ اما همين بنى اسرائيل به خاطر اين كه لوس شدند، قدر نعمت خدا را ندانستند و كفران كردند،(كُونُوا قِرَدَهً خاسِئِينَ) (2)،(ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّهُ وَ الْمَسْكَنَهُ) (3)؛ تبديل شدند به اين.

وقتى رحمت الهى براى ما پيش خواهد آمد كه مواظب و مراقب خودمان باشيم؛ مراقب حرف زدنمان، مراقب اقدام كردنمان، مراقب تبليغاتمان. اين فضاى بى بند و بارى در حرف زدن، در اظهارات عليه دولت، عليه كى به خاطر اغراض، اين ها چيزهايى نيست كه خداى متعال از اين ها به آسانى بگذرد. آن وقت كسانى خطا

ص: 60

ميكنند، خداى متعال(وَ اتَّقُوا فِتْنَهً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّهً) (1)؛ بله اينجورى است. بعضى از ظلم ها، بعضى از كارها هست كه نتيجه و اثر آن دامن همه، نه فقط دامن آن ظالم را مى گيرد؛ بر اثر رفتار يك عده اى كه در گفتار خودشان، در عمل خودشان، در قضاوت خودشان ظلم مى كنند. بايد مراقب اين چيزها بود.

حج براى ما بايد درس باشد؛ هم براى حاجى كه به حج مى رود، هم براى ما كه نگاه مى كنيم و دعا مى كنيم و آرزو مى كنيم كه حج مقبول و كاملى ان شاءالله انجام بدهند. خداوند ان شاءالله همه ما را توفيق بدهد كه بتوانيم از درس هاى حج حداكثر استفاده را بكنيم. والسّلام عليكم و رحمه الله و بركاته

گزارش سرپرست حجاج ايرانى

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در ابتداى اين ديدار، گزارشى از فعاليت هاى بعثه مقام معظم رهبرى در سال نوآورى و شكوفايى را به اين شرح به استحضار معظمله رساند.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ (2)

از ديدارى كه مرحمت فرموديد تشكر مى كنم. ديدار حضرتعالى قبل از حج در جهت تقويت روحيه خدمت در كارگزاران فرهنگى و اجرايى حج است و رهنمودهاى مقام معظم رهبرى، سرمايه معنوى خدمتگزاران و زائران خانه خدا در اين سفر مهم سياسى عبادى است.

به فضل خداوند منان در جهت تحقق رهنمودها و منويات مقام معظم رهبرى و براساس ارزيابى فعاليت ها و اقداماتى كه سال هاى گذشته انجام شده، در سال جارى بيش از يكصد برنامه در بخش هاى مختلف بعثه مقام معظم رهبرى در حال اجرا است كه در اين فرصت كوتاه به ده نمونه از فعاليت هاى فرهنگى اشاره مى كنم.

ص: 61

1. تشكيل شوراهاى تخصصى در حوزه هاى مختلف آموزش، پژوهش، فناورى اطلاعات و اطلاع رسانى، بين الملل، روحانيون و اهل سنت و بهره گيرى از فضلاى حوزه و دانشگاه در اين شوراها.

2. تشكيل بانك پژوهشگران و ارباب تحقيق و صاحب اثر جهت بهره گيرى از آنان در تأليف كتاب هاى مورد نياز.

3. جذب شمار قابل توجهى از نخبگان حوزه هاى علميه در شبكه روحانيون حج و عمره براساس آيين نامه اى ويژه، و بهره گيرى از همكارى مراكز تخصصى حوزه براى پر بار نمودن دوره هاى آموزشى.

4. اقدام جهت تدوين برنامه پنج ساله بعثه مقام معظم رهبرى با همكارى شوراهاى تخصصى، كه به موازات برنامه پنجم توسعه قابل اجرا است.

5. طراحى رشته كارشناسى و كارشناسى ارشد تبليغ در حج كه مورد تأكيد حضرتعالى در ديدار سال گذشته با شوراى هماهنگى بود. سرفصل دروس اين رشته تهيه شده و اگر وزارت آموزش عالى در تصويب آن تسريع كند، اميدوارم سال آتى بتوانيم براى اين رشته دانشجو بپذيريم.

6. فراهم ساختن مقدمات تدوين دائره المعارف حج و حرمين شريفين پس از بررسى هاى لازم در سال هاى گذشته.

7. برنامه ريزى و اقدام جهت تدوين كتب آموزشى و كمك آموزشى براى مخاطبان مختلف در عمره و حج مانند: دانش آموزان، دانشجويان و ديگر مخاطبان.

8. تهيه بسته هاى فرهنگى براى زائران عازم عتبات به صورت كتابخانه سيار شامل حدود 50 كتاب جيبى، همچنين فيلم و سخنرانى كه در اتوبوس مورد استفاده قرار مى گيرند.

9. برنامه ريزى جهت بهره گيرى از توان فرهنگى زائران براى ايجاد تحول

ص: 62

فرهنگى در كاروان ها در قالب شوراهاى فرهنگى.

10. برنامه ريزى جهت بهره گيرى از ابزارهاى نو و كارآمد در آموزش و اطلاع رسانى مانند اينترنت و تلفن همراه.

از خداوند متعال مسألت مى نمايم ما را در انجام وظيفه و برگزارى حجى آبرومند و با عزّت و اقتدار و بهره گيرى از ظرفيت هاى معنوى و فرهنگى حج يارى كند و در اين باره موجبات رضايت حضرت بقيه الله الأعظم و مقام معظم رهبرى را فراهم فرمايند.

همايش سراسرى روحانيون و مديران كاروان ها

اشاره

روز چهارشنبه (1)، پس از برنامه ديدار با مقام معظم رهبرى مسؤولان بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت، روحانيون و مديران كاروان ها راهى شهررى شدند تا در جوار مرقد مطهر حضرت عبدالعظيم و ساير امامزادگان، علاوه بر اقامه نماز ظهر و عصر و زيارت، در همايش مديران و روحانيون كاروان ها شركت كنند. اين همايش در مصلاى بزرگ آستانه حضرت عبدالعظيم برگزار شد. در اين همايش علاوه بر سرپرست حجاج، برخى از معاونين بعثه مطالبى را مطرح كردند.

سخنان نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج

آقاى ريشهرى در اين همايش با اشاره به نامگذارى امسال به عنوان سال نوآورى و شكوفايى گفت: مسأله قابل توجه در تحقق نوآورى در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى اين است كه با شعار، نمى توان به نوآورى رسيد، بلكه ميبايست زمينه ها و عوامل نوآورى در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى را فراهم آورد.

ايشان از دانش افزايى به عنوان يكى از عوامل نوآورى ياد كرد و گفت: توفيق در هر كارى نيازمند شناخت لازم و دانش افزايى در آن كار است.

ص: 63

وى از تشكيل شوراهاى تخصصى حج در حوزه هاى آموزش و پژوهش، فناورى اطلاعات و اطلاع رسانى و بهره مندى از نيروهاى كارآمد و همچنين طرح تشكيل حلقات دانش افزايى كه هم اكنون در منطقه خراسان رضوى در حال اجراست به عنوان برنامه هاى مفيد و كارآمد براى نوآورى فرهنگى نام برد و افزود: طرح حلقات دانش افزايى به دليل كارآمدى و تأثيرات مناسبى كه داشته، در آينده نزديك، در بعثه مقام معظم رهبرى تكميل شده و براى ساير استان ها ابلاغ خواهد شد.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت گفت: نوآورى در برنامه ريزى از ديگر عوامل تحقق نوآورى در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى است، و هرچند كه اين مسأله در بعثه و سازمان حج در حال انجام است، اما نبايد به اقدامات بعثه و سازمان اكتفا كرد و لازم است روحانيون و مديران كاروان ها، براى اجراى سياست هاى بعثه و سازمان حج برنامه ريزى مجزا داشته باشند.

سرپرست حجاج ايرانى در اين همايش به بيان نقطه نظراتى از زائران و نتايج نظرسنجى هاى انجام شده در خصوص خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى در سال گذشته پرداخت و گفت: از مهم ترين ملاك هاى ارزيابى، ميزان رضايتمندى زائران از خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى است.

وى به رضايت زائران از پزشكان و روحانيون كاروان ها در سال گذشته اشاره كرد و به روحانيان كاروان ها توصيه كرد كه با هدف ايجاد جاذبه براى مخاطبان خود، با در نظر گرفتن سطوح مختلف تحصيلات و معلومات زائران آمادگى هاى لازم را براى تبليغ كسب كرده و براى آن برنامه ريزى كنند.

وى تبيين اسرار حج را در حرمين شريفين حائز اهميت دانست و گفت: پرداختن به اسرار و رموز مناسك حج يكى از كارهاى لازم است كه مى بايست در كنار آموزش مناسك حج مورد توجه قرار گيرد.

آقاى ريشهرى افزود: آموزش مناسك حج نبايد به نحوى باشد كه آثار و

ص: 64

بركات معنوى حج را به دليل بروز اضطراب و دلهره زائر از بين ببرد.

وى گفت: انضباط در اجراى مراسم و برنامه ها از ديگر امورى است كه مى بايست مورد توجه كارگزاران اجرايى و فرهنگى قرار گيرد.

ايشان با تاكيد بر تقويت وحدت و الفت ميان روحانى و مديركاروان، از انصاف به عنوان عامل مهم ايجاد الفت ميان افراد نام برد و گفت: مى بايست مديران و روحانيون كاروان ها به اين نكته واقف باشند كه فقط در سايه الفت و وحدت مى توانند به موفقيت هاى لازم نايل شوند.

آقاى ريشهرى همچنين از تقويت انگيزه معنوى و اخلاص و استمداد از خداوند به عنوان ديگر عوامل مهم تحقق نوآورى در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى نام برد و گفت: برگزارى حج آبرومند نقش مهمى در آينده كشور خواهد داشت.

وى در پايان ابراز اميدوارى كرد كارگزاران حج با خلوص در برگزارى حجّى آبرومند به مفهوم حقيقى و داراى ابعاد سياسى و معنوى تلاش كنند تا رضايت حضرت حق، پيامبر مكرم اسلام(ص) حضرت ولى عصر(عج) و مقام معظم رهبرى حاصل شود.

سخنان رييس سازمان در همايش

ديگر سخنران همايش سراسرى روحانيون و مديران كاروانها آقاى قهرودى بود. وى گفت: با پى ريزى «ساختار»، «برنامه ريزى» و «حمايت و پشتيبانى» مناسب از اين برنامه ها و تلاش در جهت رفع كاستى ها و نقايص كوشيده ايم گامى عملى در جهت تأمين بيشترين بهره بردارى از معنويت حج برداريم.

رييس سازمان حج و زيارت با اشاره به سخنان اخير رهبر معظم انقلاب و نيز تذكر ايشان در يك سخنرانى در سال 79 مبنى بر ضرورت تأمين حداكثر آسايش ممكن براى حجاج به نحوى كه بتوانند فريضه حج را به خوبى انجام دهند، افزود: با نوآورى در برنامه هاى سازمان و نگاه فرهنگى حاكم بر برنامه ها، انتظار مى رود با

ص: 65

اجراى دقيق برنامه ها توسط شوراى فرهنگى كاروان ها و همدلى و همكارى ميان روحانى و مدير كاروان، شاهد تحقق كامل اين هدف و دغدغه رهبرى باشيم.

رييس سازمان حج و زيارت تأكيد كرد: رويكرد اين سازمان در موضوع حج و به ويژه حج تمتع، حاكم كردن نگرش و باور فرهنگى در همه عرصههاست و از اين رو تشكيل شوراى فرهنگى در هر كاروان و برنامهريزى فرهنگى و اجرايى براى همه كاروانها قبل از اعزام، در همين راستا بوده است.

گردهمايى كارگزاران حج اهل سنت

گردهمايى كارگزاران حج اهل سنت در محل نمازخانه سازمان حج و زيارت كشور برگزار شد.

مولوى اسحاق مدنى در اين گردهمايى گفت: تلاش مسؤولان حج و زيارت اين است كه هر سال حج نسبت به سال گذشته بهتر برگزار شود و لازم است كارگزاران حج نيز براى ارايه خدمت بيشتر به زائران، سطح دانش و آگاهى هاى خود را بالا ببرند.

وى با بيان اين كه بايد در انجام اعمال اخلاص داشت، افزود: چنانچه عمل بسيار مقدسى مثل حج بدون اخلاص انجام شود، در واقع خود را به زحمت انداخته ايم.

اسحاق مدنى با اشاره به اين كه اعمال حج سنگين است، افزود: اگر انسانى در هر كارى اخلاص داشته و براى خدا كار كند آن وقت همه چيز براى او آسان مى شود كه انجام اعمال حج نيز يكى از آن ها است و چنانچه انسان اعمال را بااخلاص انجام دهد خدمت به مردم براى او شوق آور خواهد بود.

مشاور رييس جمهورى در امور اهل سنت بابيان اين كه هرچه انقلاب پيشرفت مى كند دشمنان نيز در جهت تخريب بيشتر گام بر مى دارند و راه هاى جديدى براى مقابله با آن به كار مى گيرند، افزود: نبايد بهانه به دست دشمنان بدهيم و در رفتار و

ص: 66

اعمالمان بايد همواره منافع اسلام و كشور را در نظر بگيريم.

گردهمايى بزرگ حجاج

اشاره

در روز شنبه (1)، گردهمايى زائران تهرانى حج تمتع سال جارى در استاديوم دوازده هزار نفرى آزادى، با حضور انبوهى از زائران اعزامى به حج تمتع برگزار شد.

در اين مراسم كه در فضايى معنوى و همزمان با سالروز شهادت امام صادق(ع) برگزار شد نمادى از مسجدالحرام و كعبه نصب شده بود و به صورت نمادين، مناسك حج و شيوه نماز خواندن در حرمين شريفين و اقامه نماز ميت، براى حاضران به نمايش در آمد كه با حضور نمادين افرادى به عنوان زائران كشورهاى مختلف، زائران نسبت به الزامات سفر به مكه مكرمه و مدينه منوره آشنا شدند.

در اين همايش، سرپرست حجاج، رياست سازمان حج و زيارت و نيز معاون آموزش و پژوهش بعثه با زائران بيت الله الحرام سخن گفتند.

سخنان نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج

آقاى رى شهرى در اين همايش گفت: مهم ترين فلسفه حج ايجاد تفاهم، تحكيم برادرى و اتحاد بين مسلمانان جهان است كه زائران بايد به اين موضوع توجه ويژه داشته باشند.

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج جمهورى اسلامى ايران، ارتكاب گناه، بداخلاقى و بدرفتارى زائران را از آفات حج دانست و تصريح كرد: نيت پاك، عمل صالح و اخلاص در عمل، انسان را به عرش الهى مى رساند و اگر عبادت و اعمال ما با اخلاص همراه باشد در همه ابعاد زندگى ما تحول ايجاد مى شود و انسان به معنويت كامل دست مى يابد.

ص: 67

ايشان تأكيد كرد: انسان بايد در سفرهاى معنوى همچون سفر حج، با تدبر و تعقل با هدف ايجاد تحول روحى گام بردارد تا به رشد و شكوفايى و كمال معنوى برسد.

آقاى ريشهرى با بيان اينكه زيارت خانه خدا، آداب ويژه و مخصوص دارد كه بايد رعايت شود، گفت: رعايت احكام و شؤونات در اين سفر سراسر رحمت، واجب و ضرورى است.

وى همچنين بر تشكيل جلسات آموزشى و توجيهى براى حجاج و آشنايى بيشتر آنان با مسائل شرعى اين سفر تأكيد كرد.

مصاحبه معاون آموزش و پژوهش بعثه

حجت الاسلام والمسلمين قاضى عسكر- معاون پژوهشى و آموزشى بعثه مقام معظم رهبرى در ادامه اين مراسم، در جمع خبرنگاران گفت: آماده سازى حجاج براى حج از اهداف اين مراسم است كه تاكنون با استقبال خوب مردم مواجه شده است و بيش از 90 درصد آن ها از اين برنامه احساس رضايت كرده اند.

ايشان ايجاد حال وهواى سفر معنوى حج و توسعه اين فرهنگ در جامعه را از اهداف اين برنامه برشمرد و درباره آخرين تغييرات صورت گرفته در عربستان و اطلاع رسانى به زائران گفت: درباره اين مسايل اطلاع رسانى شده است و امسال مشكلى ايجاد نمى شود.

معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى از ارايه الگوى جديد حجاب براى حج تمتع امسال خبر داد و افزود: اين الگو امسال طراحى شده و به كاروان ها ارايه مى شود تا در رفت وآمدها و در طول سفر، ضمن رعايت حجاب كامل با مشكل مواجه نشوند.

وى اهداى قرآن به زائران، برگزارى مسابقه هاى فرهنگى، ارايه نرم افزارهايى براى آموزش در جلسات كاروانى و تهيه حدود 25 نرم افزار براى نصب در تلفن

ص: 68

همراه زايران كه رايگان در اختيار آن ها قرار مى گيرد، از جمله برنامه هاى امسال اعلام كرد و گفت: برنامه هاى آموزشى امسال با نظارت بيشترى دنبال مى شوند.

قاضى عسكر در باره آثار منتشرشده براى مقابله با اقداماتى كه افراطى ها و وهابيون در عربستان انجام مى دهند، توضيح داد: امسال 80 اثر جديد در كنار آثار سال گذشته براى معرفى شيعه و پاسخگويى به شبهات منتشر شده اند و در كل، 250 اثر آماده مى شوند. سال گذشته، اثرگذارى اين اقدام را ديديم و مردم نيز اكنون احساس مى كنند، اين خلأ توسط اين نهاد پر شده و پاسخگويى ما به روز است.

سخنان مدير حج و زيارت استان تهران

آقاى سعيد شيبانى مدير حج و زيارت استان تهران گفت: اين همايش در طول عمره 6 الى 7 بار برگزار مى شود و امروز نيز براى آمادگى بيشتر زائران براى اعزام به حج تمتع اين مراسم برگزار شده است.

وى اظهار داشت: 10 جلسه آموزشى براى مدينه اول و 12 جلسه آموزشى براى مدينه دوم در اين همايش ها برگزار مى شود كه تكميل كننده اطلاعات و آموزش هاى زائران است.

مدير حج و زيارت يادآور شد: سازمان حج و زيارت تمام تلاش خود را مى كند تا امكانات مناسبى را براى زائران متناسب با هزينه اى كه براى اين سفر انجام مى دهند، فراهم كنند اما حتماً در اين سفر مشكلاتى نيز وجود دارد.

ايشان در خصوص حمل و نقل زائران در عربستان گفت: از بهترين وسايل حمل و نقل عربستان استفاده خواهيم كرد اما به دليل نوع سفر و ازدحام جمعيت قطعاً با مشكلاتى روبه رو خواهيم شد.

شيبانى از زائران ايرانى خواست رعايت اصول بهداشتى، فردى و عمومى را داشته و همچنين قوانين راهنمايى و رانندگى را رعايت كنند تا دچار مشكلى در هنگام عبور از عرض خيابان نشوند.

ص: 69

مدير حج و زيارت استان تهران با اشاره به سرقت هاى صورت گرفته در سال هاى قبل، از زائران ايرانى، گفت: شاهد حجم سنگينى از سرقت و وجوه نقد زائران ايرانى بوده ايم و توصيه مى شود تا زائران پول زياد و اجناس گرانقيمت خود را به همراه نبرند.

سخنرانى معاون آموزش و پژوهش بعثه در نمازجمعه تهران

حجت الاسلام و المسلمين سيد على قاضى عسكر معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى در سخنرانى خود پيش از خطبه هاى نماز جمعه تهران گفت: اگر دولت هاى اسلامى به فكر بودند و از اين ظرفيت عظيم حج استفاده مى كردند امروز مى توانستيم مشكلات جهان اسلام را به راحتى حل كنيم.

وى آمرزش گناهان، بشارت بهشت، عنايت نورانيت، آرامش قلب و تشخيص مسير درست زندگى را از بركات فردى حج بر شمرد و عدم تكرار گناه را علامت قبولى حج خواند.

معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى با بيان اين كه دنياى اسلام به واسطه انجام فرايض در حج مى تواند در ايجاد تحولات رفتارى و اخلاقى در همه جهان سرآمد باشد بر لزوم توجه حاجيان به اخلاق سفر تأكيد كرد و گفت: وقتى حاجى مى خواهد به سفر حج برود بايد در اموالش بنگرد و آن را پاك كند و اگر مال حرام در اموالش هست به صاحبانشان مسترد كند و حق فقيران را بدهد تا اموالش پاك شود و الّا حجش قبول نيست.

وى به بركات سياسى و اقتصادى حج نيز اشاره كرد و گفت: جهان اسلام از نظر منابع و ثروت ممتازترين كشورهاى جهان را داراست و با توجه به ظرفيت عظيم منابع نفتى جهان و جمعيت يك ميليارد و صد ميليونى مسلمانان، بايد گفت خداوند اين ظرفيت را ايجاد كرده است كه مسلمانان سالى يكبار در ايام حج تجمع كنند و از اين ظرفيت براى مقابل با دشمنان بهره بگيرند ولى متأسفانه شاهد از دست رفتن

ص: 70

اين ظرفيت بزرگ هستيم.

آقاى قاضى عسكر گفت: اگر كشورهاى اسلامى يك بازار بين الملل و مشترك را در ايام حج درست مى كردند تا كشورهاى اسلامى بتواند با هم تعامل داشته باشند مشكلات دنياى اسلام، به ويژه در زمينه اقتصاد حل مى شد و با ايجاد تحولى بزرگ امروز جامعه اسلامى در برابر دنياى استكبار خوار و ذليل نمى شد.

معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى خاطرنشان كرد كه اگر مسلمانان از ظرفيت حج به درستى استفاده مى كردند امروز شاهد اين جنايت هاى دشمنان در افغانستان، عراق، فلسطين و ديگر مناطق دنياى اسلام نبوديم.

ايشان همچنين با انتقاد از دعوت رژيم صهيونيستى به كنفرانس نيويورك توسط عربستان گفت: متأسفانه برخى از سران كشورهاى اسلامى تحت عنوان گفت وگوى بين اديان از برخى سران رژيم اشغالگر قدس براى مذاكره دعوت مى كنند.

وى با اشاره به برخى مسايل و مشكلات فرهنگى در كشور، گفت: بايد با معضلات و مشكلات فرهنگى به درستى مقابله كنيم.

گردهمايى «شكوه حج»

اشاره

با توجه به قطعى شدن زمان پرواز حجاج ايرانى، گردهمايى «شكوه حج» از طرف هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران" هما" در مجتمع فرهنگى تفريحى هما در تهران برگزار شد در اين همايش، نماينده ولى فقيه، رييس سازمان حج و زيارت و مدير عامل هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران سخنانى ايراد نمودند.

سخنان سرپرست حجاج ايرانى

آيت الله رى شهرى در اين گردهمايى اظهار داشت: اميدوارم در سال نوآورى و شكوفايى، شاهد نوآورى در خدمت رسانى به زائران باشيم و با امكانات كم خدمات

ص: 71

بيشتر و بهترى به زائران رائه كنيم.

سرپرست حجاج ايرانى بيت الله الحرام، انتقال زائران را يكى از حلقه هاى بسيار مهم و تعيين كننده در رضايت زائران ذكر كرد و گفت: اصولًا عمليات حج اعم از اجرايى و فرهنگى حلقه هاى به هم پيوسته است كه هر يك از اين حلقه ها چنانچه ضعيف باشد مجموع عمليات را ضعيف نشان خواهد داد.

وى افزود: مسؤوليت هواپيمايى جمهورى اسلامى، مسؤوليتى بسيار مهم، سنگين و ارزنده است و انجام اين كار بسيار سخت جز با برنامه ريزى قوى، تلاش فشرده، مداوم و استمداد از حضرت حق، امكان پذير نيست.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت، با اشاره به شعار سال جارى مبنى بر نوآورى در خدمات رسانى فرهنگى و اجرايى به زائران گفت: خدمت به زائران بيتاللهالحرام اگر همراه با خلوص نيت باشد بسيار ارزشمند است و اين خدمت بركات فراوانى در دنيا و آخرت براى كار، مديريت، زندگى خانوادگى و شخصى انسان به همراه دارد.

وى با اشاره به روايتى از رسول مكرم اسلام(ص) گفت: اگر مسلمانى به هر نحوى كارى براى مسلمان ديگر انجام دهد و مشكلى از دوش او بردارد خداوند در بهشت برين خدمتكاران بيشترى در اختيار او قرار مى دهد.

آيت الله رى شهرى در تشريح فرازى از دعاى امام سجاد(ع) در صحيفه سجاديه تصريح كرد: براساس رهنمودهاى اهل بيت(ع) انسان موظف است همه كارهايش در جهت خدا باشد و رنگ خدايى داشته باشد.

وى گفت: خدمت به مسلمان بايد با هدف كسب رضاى خداوند به گونه اى باشد كه نه تنها زبان و دست براى خدا حركت كند بلكه آنچه در خاطر و ذهن و فكر او مى گذرد نيز براى خدا باشد.

او افزود: هر چه انگيزه الهى قوى تر باشد كار و خدمت به بندگان خدا نورانى تر

ص: 72

مى شود و بركات بيشترى خواهد داشت.

سخنان رياست سازمان حج و زيارت

آقاى قهرودى رييس سازمان حج و زيارت كشور نيز در اين گردهمايى گفت: در سال هاى اخير به خصوص در دولت نهم خدمات ارزشمندى در امور حج و زيارت صورت گرفته و آمار نشان دهنده اين موفقيت ها است.

وى افزود: با توجه به عنايت نظام و دولت به مقوله حج، حق اين است كه شاهد مجاهدت هايى براى خوب تر برگزار شدن حج باشيم كه مى تواند از مصاديق كارآمدى و توانمندى جمهورى اسلامى باشد.

آقاى قهرودى افزود: بيش از 20 دستگاه اجرايى درگير كار حج هستند كه اگر مجاهدت هاى شبانه روزى آن ها نباشد عمليات حج به شكل شايسته انجام نخواهد شد.

سخنان مدير عامل هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران

دكتر سعيد حسامى مديرعامل هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران(هما) نيز در اين مراسم طى گزارشى از آمادگى كامل هواپيمايى براى خدمت به زائران خانه خدا خبر داد و گفت: عمليات رفت زائران به عربستان سعودى از صبح روز چهارشنبه 22 آبان ماه به مدت 21 روز، تا 12 آذرماه 87 ادامه خواهد داشت. عمليات برگشت حجاج ايرانى نيز از 23 آذر ماه آغاز مى شود و به مدت 19 روز ادامه خواهد داشت.

حسامى افزود: از تعدا د 104 هزار زائر ايرانى حدود 52 هزار زائر توسط ناوگان هوايى هما به عربستان منتقل مى شوند كه نسبت به سال گذشته حدود دو هزار نفر افزايش نشان مى دهد.

وى سپس پيش بينى كرد، عمليات رفت و برگشت زائران خانه خدا در مجموع با 290 پرواز انجام شود. به گفته وى، هما براى جابه جايى زائران به طور ميانگين

ص: 73

روزانه هشت پرواز به فرودگاه هاى مدينه و جده انجام خواهد داد.

مديرعامل هما ادامه داد: امسال عمليات انتقال زائران خانه خدا از 17 مبدأ پروازى در سطح كشور به مقصد مدينه و جده انجام مى شود.

بدرقه اولين كاروان با حضور سرپرست حجاج ايرانى

با تمهيدات لازم، برنامه اجرايى حج ابراهيمى در زمان مقرر شكل گرفت و بر اساس زمان بندى پيش بينى شده، زمان پرواز اولين گروه زائران بيت الله الحرام فرارسيد و در فضايى آكنده از معنويت در حالى كه اشك شوق در چشمان مسافران ديار وحى مى درخشيد، با بدرقه امير الحاج جمهورى اسلامى، نخستين پرواز كاروانيان كليد خورد.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت در مراسم بدرقه نخستين كاروان زائران ايرانى خانه خدا گفت: كارگزاران اجرايى و فرهنگى حج و زائران خانه خدا در سال نوآورى و شكوفايى نسبت به اداى حق حج بكوشند.

وى با استناد به روايتى از امام سجاد(ع) حج را درآمدن به آستان الهى دانست و با بيان اين كه حق حج، پاسدارى از اين نعمت بزرگ است افزود: بر اساس اين نگرش، كارگزارى حج به منزله كارگزارى درآمدن به آستان پروردگار و زيارت خانه خدا به مفهوم حركت به سوى حق و رعايت آداب ضيافت الهى است.

آيتالله ريشهرى با اشاره به اين كه مطابق فرمايش امام زينالعابدين(ع) حج نيز برانسان حقى دارد، تأكيد كرد: اولين نكته اين است كه زائر بيتاللهالحرام حق حج را بشناسد و با كولهبارى از معنويت و روحانيت از اين سفر بازگردد.

ايشان افزود: تحول در اخلاق فردى و دگرگونى معنوى انسان پس از سفر حج به منزله شناخت قدر نعمت حج است.

آقاى ريشهرى از زائران تمتع امسال خواست با رعايت آداب و اخلاق اسلامى،

ص: 74

خوش اخلاقى و برخورد محبتآميز با برادران و خواهران دينى خود، شيرينى انجام مناسك نورانى حج را دو چندان كنند.

وى ابراز اميدوارى كرد امسال نيز با عنايت و لطف حق تعالى، حجاج ايرانى در كنار حجاج ساير كشورهاى اسلامى، حجَى با عزت و اقتدار را رقم بزنند.

ساعاتى پس از انجام اين مراسم نخستين گروه از زايران ايرانى خانه خدا با قلبى سرشار از عشق و ارادت به خاندان رسالت و امامت راهى شهر پيامبر شدند و افتخار زيارت حرم نبوى و قبرستان بقيع را پيدا كردند.

شركت سرپرست حجاج در برنامه گفت وگوى خبرى

چند روز قبل از عزيمت، سرپرست حجاج ايرانى در يك گفت وگوى خبرى خط مشى و سياست هاى عملياتى حج 87 را يك بار ديگر بيان كرد و با اعلام خبرى مبنى بر قرعه كشى 25 درصدى راهيان حج تمتع از سال آتى، موجى از شادمانى و اميد را در صفوف مشتاقان انجام حج تمتع ايجاد نمود.

آقاى رى شهرى در اين برنامه درباره برنامه فرهنگى بعثه گفت: بيش از 100 برنامه فرهنگى براى ارتقاى ظرفيت هاى فرهنگى حج امسال پيش بينى كرديم كه تشكيل شوراهاى تخصصى در حوزه هاى بين الملل، آموزش، پژوهش و فناورى اطلاعات با حضور كارشناسان حج، فضلاى حوزه هاى علميه و استادان دانشگاه، تشكيل بانك پژوهشگران و نيز تدوين دايره المعارف بزرگ حج از جمله آن هاست.

وى گفت: به منظور افزايش فرصت تشرّف ثبت نام كنندگان حج تمتع، از سال آينده 25 درصد سهميه سال آينده از طريق قرعه كشى تعيين مى شود.

ايشان كوتاه كردن زمان حج تمتع را به لحاظ مشكلات اجرايى دشوار دانست و يادآورى كرد كه زائران نيز به حج طولانى مدت علاقه بيشترى دارند.

سرپرست حجاج ايرانى در باره ورود بخش خصوصى به حج عمره و ايجاد رقابت در اين زمينه افزود: براساس نظر مقام معظم رهبرى حج عمره به صورت

ص: 75

متمركز اداره مى شود و از آنجا كه مبالغ دريافتى از ثبت نام كنندگان به قيمت تمام شده محاسبه مى شود و سازمان حج و زيارت از اين موضوع هيچ منفعتى نمى برد، قطعاً ورود ديگران به اين حوزه موجب افزايش قيمت ها خواهد شد.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت در پاسخ به پرسشى در خصوص رفتار ناشايست برخى مأمورين سعودى با زائران ايرانى، اين گونه رفتارها را نوعى تبليغ منفى براى عربستان دانست و تصريح كرد: موضوع برخوردهاى مأموران سعودى در فرودگاه و به ويژه قبرستان بقيع بارها در مذاكرات اينجانب و ساير مسؤولان نظام با دولتمردان عربستان مطرح شده كه البته به نتيجه قابل قبولى نرسيده است؛ ضمن اين كه برخوردهاى خشونت آميز در اين زمينه راهگشا نيست و بهتر است مسأله، مورد اختلاف از طريق استدلال و بحث و منطق حل شود.

ص: 79

بخش اول: دفتر نمايندگى ولى فقيه

استقبال از سرپرست حجاج ايرانى

روز دوشنبه (1) نماينده ولى فقيه با استقبال علما و مسؤولان بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت وارد مدينه منوره شد. وى در آغاز ورود به مدينه، در فرودگاه اين شهر با اشاره به منويات مقام معظم رهبرى در جمع كارگزاران حج گفت:

از همين روز اول حضور در مدينه منوره، سنگينى اين مسؤوليت را احساس ميكنم و اميدوارم با عنايت رسول خدا 9، با برنامه هاى مفصلى كه در طول سال گذشته؛ چه در زمينه هاى اجرايى، چه برنامه هاى فرهنگى تدارك شده است، بتوانيم شعارى كه مقام معظم رهبرى كه به نام سال شكوفايى و نوآورى داشته اند، در بخشى كه مسؤوليت آن به عهده ماست آن را محقق كنيم.

آيت الله رى شهرى با توجه به رويكرد فرهنگى بعثه مقام معظم رهبرى گفت:

در حج امسال بيش از صد برنامه فرهنگى در حال اجرا است و انشاء الله شاهد برگزارى حجى بهتر از سال هاى ديگر خواهيم بود.

وى درباره چگونگى ارائه خدماتِ امسال گفت:

در اين باره قضاوت زود است ولى كارها تا امروز به نحو احسن در حال انجام است و تاكنون مشكلى گزارش نشده است.

ص: 80

ملاقاتهاى سرپرست حجاج

اشاره

حج، از سويى محل برخورد و بههم پيوستن برادرانى است كه گاه محدوديت هاى جغرافيايى و سياسى، آن ها را از يكديگر دور ميكند و از سويى ديگر فرصتى است مغتنم براى گفتگو و تبادل نظر درباره جهان اسلام و اوضاع مسلمانان؛ چراكه اين همايشِ بينظير، با كمترين هزينه ممكن به هم پيوستنِ انديشمندان، مسؤولان و مسلمانان كشورهاى مختلف را در سرزمين وحى فراهم مى سازد.

از ابتكارات ديگر بعثه جمهورى اسلامى ايران، ديدارهاى رسمى و غير رسمى با بعثهها، مسؤولان و علماى ديگر كشورهاى مسلمان است كه با همه محدوديتها و حساسيتها، هر ساله با نظم و سامان خاصى انجام ميشود و آثار مستقيم و غير مستقيمى در روابط ما با ديگر كشورها و مسلمانان دارد.

اين ملاقاتها با همكارى بى دريغ و تلاشطاقتفرساى همكاران معاونت بين الملل ميسر ميشود كه هر سال روند رو به رشدى را نشان ميدهد. امسال كه از سوى مقام معظم رهبرى لقب گرفته است بعثه جمهورى اسلامى ايران در حد توان، با ابتكاراتى تلاش كرده است از اين فرصت به خوبى بهره بردارى كند.

در موسم حج 87 ملاقاتها و ديدارها نسبت به سال گذشته، رشد چشمگيرى را نشان مى دهد. اكنون اين ملاقاتها را مرور ميكنيم:

الف: ملاقاتها در مدينه منوره

اشاره

بخشى از ملاقات هاى سرپرست حجّاج ايرانى در مدينه اتفاق افتاد كه آن ها را مرور مى كنيم.

ملاقات با نمايندگان دفاتر مراجع عظام تقليد

ص: 81

صبح پنج شنبه (1) نمايندگان مراجع عظام تقليد با حضور در بعثه مقام معظم رهبرى، با نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ديدار كردند.

در اين ديدار، كه طبق برنامه زمانبندى شده انجام گرفت، نمايندگان بعثه هاى مراجع تقليد؛ حضرات آيات عظام: مكارم شيرازى، موسوى اردبيلى، سيستانى، بهجت، سبحانى، شبيرى زنجانى، صافى گلپايگانى، نورى همدانى، حائرى، سيدسعيد حكيم، فياض، شاهرودى و صانعى، به ترتيب در محل بعثه مقام معظم رهبرى حاضر شدند و در باره مسائل و كارهاى گوناگون فرهنگى و اجرايىِ حج، رايزنى كردند.

از مسائلى كه در اين ملاقاتها، از سوى نمايندگان مراجع عظام تقليد مطرح شد، نارضايتى از رفتارهاى برخى نيروهاى ارشادى و مأموران مستقر با زائران در بقيع بود.

نمايندگان مراجع از نماينده ولى فقيه خواستند با انتقال اين دغدغهها به مسؤولان دولتىِ عربستان، از ادامه اين حركت ها جلوگيرى شود.

آنان همچنين به محدوديتهاى ايجاد شده به وسيله طناب كشى در قبرستان بقيع اعتراض كرده و ابراز اميدوارى نمودند در تعاملات مقامات جمهورى اسلامى ايران با مقامات سعودى، اين گونه مسائل مورد بررسى و تجديد نظر قرار گيرد و مشكلات فراروى زائران قبرستان بقيع برطرف شود.

ديدار با بعثه عراق

آقاى مولا، مسؤول بعثه عراق، روز جمعه (2) همراه اعضاى بعثه عراق با سرپرست حجاج ايرانى ديدار و گفتگو كردند.

در آغاز اين نشست كه در فضايى سرشار از صميمت و اميد انجام شد، نماينده

ص: 82

ولى فقيه پس از خوشآمدگويى، خطاب به مهمانان گفت:

از همان آغازين سال هاى نمايندگى، همه ساله يكى از مسائل مهم ايام حج براى ما، مسأله عراق بوده است.

وى با گراميداشت ياد شهيد حكيم گفت:

ايشان قبل از آن كه از ايران به عراق عزيمت كنند، همواره در موسم حج همراه ما بودند و از نظرات ارزشمندشان بهره مند مى شديم.

آقاى ريشهرى با اشاره به تحوّلات اخير در عراق گفت:

بحمدالله برخى از مشكلات اساسى عراق، همچون سقوط رژيم بعثى تحقّق يافته و دولت مردمى در عراق شكل گرفته و مردم پس از مدت ها، از قانون اساسى برخوردار شدند. امّا آنچه كه امروز بسيار مهم مى نمايد، توافق نامه اى است كه در پارلمان عراق مورد بررسى قرار گرفته و رهبران سياسى و مراجع دينى با آزمون سخت و دشوارى از اين رهگذر مواجه شده اند. دعاى ما اين است كه مردم عراق با هدايت مراجع دينى و پختگى و تدبير سياستمداران عراقى و همراهى ملت شريف عراق، از اين آزمايش نيز سربلند بيرون آيند.

وى ادامه داد:

آنچه كه به نظر ما مهم است توجه به اين اصل قرآنى است كه حضرت امام خمينى و رهبر معظم انقلاب نيز بر آن تأكيد مى نمايند و آن مسأله «نفيسبيل» بر اساس آموزه هاى قرآنى است. اميدواريم با نورانيت حج و دعاهايى كه در حرمين شريفين مى شود و با عنايتى كه پيامبر اكرم مى نمايند، روزى فرا رسد كه بيگانگان از عراق بيرون بروند و سرنوشت ملت مظلوم عراق را به دست خودشان بسپارند. ما ترديدى نداريم كه اگر ملت عراق به مراجع دينى خود اقتدا كنند، همان طورى كه حضرت امام فرمودند: امريكا هيچ غلطى نمى تواند بكند، نمى تواند زيانى به ملت عراق وارد كند.

ص: 83

پس از آن آقاى مولا ضمن تشكر از مهمان نوازى و همكارى بعثه ايران گفت: از افتخارات هر ساله ما حضور در بعثه و هم نشينى و ارتباط با شماست. البته همانطور كه واقفيد، در موقعيت خاصى هستيم و تحت فشار دولت هاى استكبارى هستيم و تنها دولتى كه به معنى واقعى آغوش به روى مردم ما باز كرده جمهورى اسلامى ايران است.

البته پيش از سقوط صدام هم ظلم و ستم فراگير بود و رژيم بعثى تعداد زيادى از مردم را به خاك و خون كشيد و حضرت آيت الله حكيم از طريق ايران و ساير كشورها مظلوميت مردم عراق را منتقل كرد. ما نيز امروز سعى مى كنيم در موسم حج و كنگره عظيم امت اسلامى كه همه ملل اسلامى در آن حضور مى يابند، پيام مظلوميت عراق را به همگان برسانيم. با اين حال خداوند را شاكريم كه شرّ رژيم بعثى را از ما دور كرد. سرنوشت كشور به دست فرهيختگان قرار گرفت و قانون اساسى به دست آنان نوشته شد و از همه مهم تر ما را از نعمت مراجع و در رأس آنان آيت الله العظمى سيستانى بهره مند ساخت، وارد عرصه انتخابات شديم، حكومت را خودمان انتخاب كرديم و امروز يك حكومت ملى داريم كه همه اقشار و اقليت ها در آن دخيل اند. اما بايد هوشيار باشيم؛ چون مشكل ما تمام نشده و دشمن در پى تفرقه افكنى ملى و مذهبى است، گروه هاى تندرو را تجهيز مى كنند و با نسبت كفر و شرك به شيعيان، راه ترور در پيش مى گيرند.

مولا ادامه داد: «در توافق نامه اخير هم تلاش كرده ايم كه زمان خروج نيروهاى اشغالگر را تغيير دهيم. بحمدالله بعضى ها از شهرها از دست نيروهاى بيگانه بيرون آمده و در دست ماست. ناگفته نماند اين اشغالگر نيز از آخرين سوغات هاى رژيم صدام براى ملت عراق بود. ما تأكيد داريم كه اشغالگران تا سال 2009 از استان ها و تا سال 2012 از كشور خارج شوند و اداره عراق به خودشان واگذار شود. در عين حال اين توافق نامه را به آقاى سيستانى ارجاع داده ايم و ايشان هم سيادت و عزت مدارى كل عراق و تمام گروه ها را ملاك قرار داده اند.»

ص: 84

در ادامه اين نشست، رييس ديوان وقف شيعى عراق نيز طى سخنانى گفت: «الآن شاهد وحدت حقيقى در عراق بين تشيع و تسنن هستيم و هر روز يك گام به جلو برمى داريم. بيگانگان نيز تمام تلاش خود را به كار گرفته اند تا اختلافات را تشديد كنند. نكته قابل توجه اين كه در عراق، همه گوش به فرمان مرجع بزرگ هستند.»

در ادامه رييس اتحاديه علماى اهل سنت نيز گفت: «همه طوايف عراق، دست برادرى و وحدت به هم داده اند و شما مى بينيد كه با توجه به دشمنى ها و كارشكنى هاى امريكا، در پرتو عزم ملى و مذهبى، قانون اساسى كشورمان را خودمان تنظيم كرديم و ان شاءالله در آينده كارهاى مهم ترى را به انجام مى رسانيم.»

ديدار با رييس بعثه مصر

در ادامه ارتباط بعثههاى كشورهاى اسلامى با بعثه جمهورى اسلامى ايران، روز شنبه (1) سرتيپ «محمد المصرى»، رييس بعثه حج جمهورى عربى مصر در مدينه با حضور در محل بعثه جمهورى اسلامى ايران با مسؤولان بعثه نمايندگى مقام معظم رهبرى ديدار كرد.

در اين ديدار رييس بعثه مصر، با حضرات آقايان: محمد شريف مهدوى و سيدعلى قاضى عسكر، معاونان بين الملل و آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى ديدار كرد و طرفين با اشاره به فرهنگ عميق، تمدن تأثيرگذار و اشتراكات فرهنگى دو كشور، از اهتمام مسؤولان تهران و قاهره در زدودن ريشه هاى اختلاف و دستيابى به روابط متين و گسترده در حوزه هاى مختلف جانب دارى كردند.

در اين ديدار يادآورى شد كه نخستين زمزمه هاى وحدت بين فِرَق اسلامى در دوران اخير از ايران و مصر، در زمان شيخ شلتوت آغاز شد و طبعاً ارتباط و پيوند هر چه بيشتر دو كشور به سود دو طرف و جهان اسلام خواهد بود.

ص: 85

محمد المصرى با ابراز مسرت از فراهم شدن اين ديدار، از ملاقات قريب الوقوع رييس بعثه مصر در عربستان با بعثه ايران خبر داد و اظهار اميدوارى كرد كه اين ملاقاتها ادامه يابد.

ديدار با رييس بعثه سنگال

از ديگر ميهمانان بعثه جمهورى اسلامى ايران، رييس بعثه حج سنگال «شيخ ابراهيم جاه» بود. وى بعد از ظهر روز يكشنبه (1) همراه برخى از اعضاى بعثه اين كشور، با حضور در بعثه مقام معظم رهبرى با نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ديدار كرد.

آقاى رى شهرى در اين ديدار، ابراز اميدوارى كرد كه ملاقات مسؤولان بعثه جمهورى اسلامى ايران و سنگال در موسم حج، زمينه ساز ديدارهاى بيشتر مسؤولان و توسعه مناسبات دو كشور باشد.

وى يكى از اهداف مهم حج بر اساس تعاليم اسلام و رهنمودهاى امام راحل و مقام معظم رهبرى را نزديك تر شدن هر چه بيشتر كشورهاى اسلامى به يكديگر دانست و گفت: بر اساس آموزه هاى قرآنى، «منافع حج» فردى نيست، بلكه حج داراى منافع سياسى، اجتماعى و اقتصادى براى عموم مسلمانان است.»

نماينده ولى فقيه ابراز اميدوارى كرد ديدار مسؤولان بعثه هاى حج كشورهاى اسلامى به فضل الهى، منافعى براى امت اسلامى در پى داشته باشد و اين ديدارها موجب تقويت مناسبات جمهورى اسلامى ايران با ساير كشورهاى اسلامى شود.

آقاى رى شهرى با اشاره به هراس دشمنان از جهانى شدن اسلام گفت: «دشمنان اسلام براى ممانعت از حاكميت جهانى اسلام با دسيسه هاى مختلف سعى دارند مسلمانان را از هم جدا كنند تا به مقاصد شوم خود برسند.»

ص: 86

ايشان ابراز اميدوارى كرد با نزديك شدن مسلمانان به ويژه متفكران و سياست مداران دلسوز به يكديگر، به فضل الهى در آينده نزديك شاهد جهانى شدن اسلام باشيم.

در ادامه اين نشست، شيخ ابراهيم رييس بعثه سنگال نيز با ابراز خرسندى از حضور در بعثه مقام معظم رهبرى، از جمهورى اسلامى ايران به دليل حمايت از مسلمانان تجليل كرد.

وى گفت: «در شرايطى كه دشمنان اسلام عليه اسلام توطئه مى كنند، مسلمانان بايد وحدت و انسجام خود را بيشتر كنند.» وى عزت روز افزون جمهورى اسلامى ايران و مردم مسلمان ايران را از درگاه خداوند آرزو كرد.

رييس بعثه سنگال افزود: «با توجه به اهميت و جايگاه مهم هر دو كشور در جهان اسلام، حج فرصت مغتنمى براى تبادل اطلاعات و تجربيات ميان دو بعثه در زمينه امور اجرايى حج و همچنين مسائل فراروى جهان اسلام است.»

ملاقات با بعثه لبنان

روز يكشنبه (1) آقاى «عثمان منيمنه» مدير بعثه لبنان، به اتفاق برخى از اعضاى بعثه اين كشور با آقاى ريشهرى ديدار كردند.

در ابتداى اين ملاقات سرپرست حجاج ايرانى ضمن خيرمقدم و آرزوى موفقيت براى حزب الله لبنان، به ويژه سيد حسن نصرالله، با اشاره به اهميت ذكر خداوند در ايام «معلومات» و ايام «معدودات»، روايتى از پيامبر گرامى اسلام درباره ذكر نقل كرد كه در آن «جهاد»، شعبه اى از ذكر خداوند شمرده شده است.

وى گفت: «آنچه به مقاومت لبنان و حزب الله در برابر رژيم صهيونيستى قدرت داده، ذكر خداست و اين ابزارى است كه از همه سلاح هايى كه در اختيار انسان است، كارايى بيشترى دارد و اگر در جنگ 33 روزه هم، گروه اندكى توانستند در

ص: 87

مقابل ارتش بزرگى- كه مجهزترين سلاح ها را در اختيار داشت- مقاومت كنند همين مسأله است.»

آقاى ريشهرى با اشاره به توطئه هاى دشمنان براى به چالش كشيدن مقاومت لبنان گفت: «رهبر حزب الله توانسته است با تدبير، در برابر همه مشكلات بايستد و پيروز شود و من اميدوار هستم كه اين نهضت و مقاومت تا نابودى كامل رژيم صهيونيستى ادامه يابد و در آينده اى نه چندان دور، اين حركت به انقلاب جهانى امام مهدى(عج) منتهى شود.»

در ادامه اين ديدار، رييس بعثه لبنان با تشكر از فراهم شدن زمينه هاى اين ملاقات گفت: «ما از اين مقالات بسيار خوشحاليم و كلام زيبايى كه شما از پيامبر اكرم(ص) نقل كرديد، ما را به عالم ديگرى منتقل كرد. اين مقاومت از بركات ولايت است و حضور ما در بعثه امام خامنه اى براى ما بركاتى دارد و از خداوند مى خواهيم كه امام خامنه اى و مردم ايران را حفظ كند؛ زيرا با حفظ آن ها اسلام و مقاومت لبنان و خون مسلمانان حفظ مى شوند و آن ها زمينه ساز ظهور امام زمان(ع) هستند كه(إِنَّهُمْ يرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً) (1).

وى با قدردانى از فراهم شدن اين فرصت، با اشاره به روايتى از على(ع) به شايستگى هاى اميرالحاج جمهورى اسلامى ايران اشاره كرد و گفت: «ما صبر و شجاعت و جرئت را از مكتب امام خمينى آموخته ايم و مقاومت لبنان داراى استراتژى معينى است و ان شاءالله تا جايى پيش خواهد رفت كه به آزادى فلسطين منجر شود.»

وى با اشاره به سفر اخير «ميشل عون» به تهران و ارشادهاى حكيمانه رهبر فرزانه انقلاب گفت: «ما الآن به هيچ وجه در موضع ضعف نيستيم و سرزمين خود را از

ص: 88

سيطره آمريكا بيرون آورده و به يك دولت توافقى رأى داده ايم كه ايران در اين موضوع نقش بسيار مهمى داشته است. تا جايى كه حتى مسيحيت لبنان هم از ايران به بزرگى ياد مى كند و اين نتيجه حسن تدبير برادران ايرانى است.»

رييس بعثه لبنان در ادامه گفت: «دفاع از اسلام با دفاع از خط ولايت و اهل بيت(ع) محقق مى شود و خداوند را شاكريم كه رهبرى فهميده و شجاع به ما عنايت كرده كه سيد مقاومت و سيد همه ماست و در قلب او جز حبّ مردم و اسلام و ولايت وجود ندارد و با خلوص نيت كار مى كند و اميدواريم كه اين دولت به آرزوى امام خمينى- كه همان آزادى فلسطين است- بينجامد كه هيچ كس به اندازه امام خمينى ارزش فلسطين را نمى دانست.»

در پايان، وى با تشكر مجدّد از فراهم شدن اين فرصت گفت: «ما الآن اين امانت را در زير پرچم امام خامنه اى به دوش مى كشيم و از خداوند مى خواهيم كه ما را در رسيدن به اهدافمان كمك كند.»

ديدار با اعضاى بعثه يمن

در ادامه ملاقاتهاى بعثه مقام معظم رهبرى با بعثههاى كشورهاى اسلامى، روز سهشنبه (1) آيه الله رى شهرى پذيراى آقاى «رحمان الثيبى» و هيئت همراه بود. ايشان ضمن خوش آمدگويى، بعثه مقام معظم رهبرى را خانه ميهمانان گرامى دانست و گفت: «اميدواريم اين ديدارها مقدمه ديدار و تعامل بيشتر در مدينه، مكه، ايران و يمن باشد؛ چرا كه ارتباط فرهنگى- سياسى بين اين دو كشور مهم است.»

وى در بخش ديگرى از سخنانش با اشاره به توطئههاى دشمنان اسلام گفت: «آن ها تلاش مى كنند از هرگونه وحدت و انسجام كشورهاى اسلامى جلوگيرى كنند؛ زيرا تشتّت و تفرقه جهان اسلام از آمال و آرزوهاى ديرينه آنان است و اين در

ص: 89

حالى است كه اسلام دائماً بر وحدت تأكيد مى كند و حج مى تواند نقش بسيار مهمى در تأمين اين هدف متعالى ايفا كند.»

آقاى ريشهرى گفت: «پيام جمهورى اسلامى ايران و در رأس همه، پيام رهبر عزيز انقلاب، وحدت كلمه براى اعتلاى اسلام است. كشور يمن از نقاط بسيار مهم و استراتژيك براى جامعه اسلامى است و شايسته است كه در كنار ديگر كشورهاى اسلامى از سياست هاى اين دولت ها پيروى كرده و با سياست هاى استكبارى مقابله كند.»

سرپرست حجاج ايرانى در فرازى ديگر از سخنان خود افزود: «از قديم الأيام علاقه مند بودم كه از مراكز فرهنگى كشور يمن ديدار كنم. اميدوارم شما به ايران بياييد و از مراكز فرهنگى ما، به ويژه «دارالحديث» بازديد نماييد و متقابلًا ما نيز از مراكز شما بازديدى داشته باشيم.»

سپس آقاى رحمان الثيبى گفت: «حج فرصت خوبى براى آشنايى بيشتر ما با يكديگر است. ما نيز معتقديم كه ايران كشور بسيار مهم و تأثيرگذارى در منطقه و جهان است. ارزش امت اسلامى به اسلام و آموزه هاى نورانى آن است و اين آموزه ها اجازه نمى دهد كه دولت هاى اسلامى از يكديگر فاصله بگيرند. عزّت از خدا و مؤمنان است همانطور كه قرآن مى فرمايد:(وَ لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُول هِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ). (1) بايد امت اسلامى متحد و يك پارچه در مقابل آمريكا و صهيونيسم بايستند.»

در ادامه اين ديدار، جناب آقاى مصطفوى، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات و مشاور رييس جمهور گفت: «فرصت را مغتنم مى شمارم و ضمن خوش آمدگويى به ايشان و همراهان اعلام مى كنم كه اخيراً به مناسبت افتتاح مسجد صالح كه خدمت برادران يمنى بوديم و رييس جمهور محترم يمن جناب آقاى على عبدالله صالح ما را پذيرا شدند و اعلام تمايل نمودند كه طى چند ماه آينده از ايران اسلامى ديدار

ص: 90

نمايند. مسلماً اين ملاقات، راه ارتباط بيشتر بين دو كشور را فراهم مى نمايد و ان شاءالله با تشكيل كميسيون هاى مشترك، مى توان راهبردهايى براى همكارى بيشتر در زمينه فعاليت هاى سياسى، اقتصادى و فرهنگى فراهم آورد. در ضمن سفر به يمن، ملاقاتى هم با رييس اوقاف داشتيم و ظاهراً قرار بود امسال به حج مشرف شوند، مايليم تا از ديدار و نظرات ايشان استفاده كنيم.»

در اين نشست صميمانه جناب آقاى «على سنبل»، مدير كل ميراث مكتوب وزارت اوقاف يمن، با رايزنى هايى كه با حضرت حجه الاسلام و المسلمين سيدعلى قاضى عسكر، معاونت محترم آموزش و پژوهش بعثه داشتند، علاقه مندى خود را براى همكارى در جهت احياى نسخ خطى اعلام كردند و مقدمات اين تعامل نيز انجام شد.

ديدار با علماى اندونزى

روز پنج شنبه (1) گروهى از علماى اندونزى ميهمان بعثه مقام معظم رهبرى بودند. در اين ديدار كه در فضايى صميمى برگزار شد، نمايندگان علماى اهل سنت و تشيع اندونزى، با ارائه گزارشى از فعاليت هاى فرهنگى و اسلامى در اندونزى، از مواضع جمهورى اسلامى ايران در حمايت از مسلمانان و نيز برنامه هاى بعثه مقام معظم رهبرى براى نزديكى و وحدت مسلمانان در ايام حج تقدير كردند.

آيه الله رى شهرى نيز با اشاره به رهنمودهاى امام راحل(قدس سره) و مقام معظم رهبرى گفت: «كنگره عظيم حج فرصتى بى نظير براى رايزنى و تبادل نظر علما و انديشمندان جهان اسلام در مورد مشكلات و چالش هاى فراروى مسلمانان است.»

ب: ملاقات ها در مكه مكرمه

اشاره

بيشتر ملاقات هاى سرپرست حجاج ايرانى در مكه مكرمه انجام شد كه آن ها را

ص: 91

مرور مى كنيم:

ديدار با بعثه لبنان

دوشنبه شب (1) با رييس و اعضاى بعثه حزب الله لبنان در بعثه مقام معظم رهبرى، در مكه مكرمه ديدار و گفت وگو كرد. وى در اين ديدار، سيدحسن نصرالله را مايه عزت و افتخار جهان اسلام خواند و گفت: «در سرزمين وحى و در كنار بيت الله الحرام براى موفقيت و بهروزى مقاومت اسلامى لبنان در تمامى صحنه ها دعا مى كنيم.»

ايشان با اشاره به روايتى از پيامبر گرامى اسلام(ص) در اهميت ذكر و ياد خداوند گفت: «در روزهاى اوليه ذى حجه كه «ايام معلومات» است بيش از هميشه ذكر خدا و توجه به حضرت حق مورد تأكيد قرار دارد و اميدواريم خداوند به همه ضيوف الرحمان توفيق عنايت كند تا در همه حالات و ايام، به خصوص در «ايام معلومات» نهايت بهره بردارى را از سرزمين وحى- براى توجه به حضرت حق و در پرتو آن خودسازى- داشته باشند.

وى با اشاره به پيروزى حزب الله در جنگ 33 روزه گفت: «با ذكر خداوند و توجه حقيقى به حضرت حق، لبنان و عزيزان حزب الله از قدرت مقاومت برخوردار شدند.»

نماينده ولى فقيه افزود: «سلاح ذكر خدا- كه بيش از هر سلاحى از كارآيى برخوردار است- باعث پيروزى سپاه حزب الله در برابر قدرت مجهز به انواع سلاح و تجهيزات شده است.»

وى با اشاره به ناتوانى رژيم صهيونيستى در برابر مجاهدان حزب الله گفت: «رژيم صهيونيستى كه خود را در مقابل حزب الله ناتوان مى بيند، با حمايت قدرت هاى هم سوى خود، تلاش مى كند با محاصره نيروى مقاومت حزب الله و به چالش كشيدن

ص: 92

آن در مسائل منطقه اى، بين المللى و داخلى لبنان، مقاومت اسلامى را در برابر مشكلاتى قرار دهد كه قادر به تداوم راه مقاومت نباشد.»

وى ابراز اميدوارى كرد كه با تدبير رهبر شجاع حزب الله، مقاومت اسلامى تا نابودى كامل رژيم صهيونيستى ادامه يابد و در آينده اى نه چندان دور با همراهى و همكارى جمهورى اسلامى ايران، نهضت اسلامى به حركت جهانى حضرت مهدى(عج) منتهى شود و انقلاب اسلامى، سراسر جهان را فرا بگيرد.

«شيخ محمد يزبيك»، رييس بعثه حزب الله نيز حضور در بعثه مقام معظم رهبرى را يكى از ثمرات نعمت ولايت دانست و گفت: «ما در كنار بيت الله الحرام براى طول عمر امام خامنه اى و موفقيت هاى جمهورى اسلامى ايران كه مايه حفظ و صيانت اسلام و مقاومت اسلامى و زمينه ساز دولت جهانى امام مهدى(عج) است، دعا مى كنيم.»

وى در واكنش به سخنان نماينده ولى فقيه در مورد شكست قطعى توطئه هاى دشمن گفت: «سخنان شما مرا ياد خطبه عيد فطر امام خامنه اى انداخت كه بشارت دادند كه آزادى قدس شريف چندان دور نخواهد بود.»

رييس بعثه حزب الله افزود: از امام خمينى 1 آموخته ايم كه صبر و استقامت را پيشه خود كنيم و يقين داريم فداكارى و مقاومت ما، در نهايت، پيروزى را به دنبال دارد.

شيخ يزبيك با اشاره به توطئه هاى رژيم صهيونيستى گفت: «ما هرگز اجازه نداديم كه مقاومت اسلامى لبنان درگير مسائل داخلى شود؛ زيرا ما داراى استراتژى اى هستيم كه امام راحل 1 براى مقاومت ترسيم كرده اند و به فضل الهى آرزوى امام براى آزادى قدس را با الهام از رهنمودهاى امام خامنه اى تحقق خواهيم بخشيد.»

وى با اشاره به سفر رييس جمهورى لبنان به ايران گفت: «اظهارات ميشل عون به عنوان يك رهبر مسيحى در تأييد پيشرفت هاى جمهورى اسلامى ايران براى همه جهان جالب توجه بود. وى تحت تأثير ديدار خود از ايران، به ويژه ملاقات با رهبر

ص: 93

فرزانه انقلاب قرار گرفته بود و از اشراف و احاطه ايشان به مسائل لبنان متعجب بود.

ايشان با تجليل از رهبر شجاع و آگاه حزب الله كه مخلصانه براى خدا تلاش مى كند گفت: «ما افتخار مى كنيم كه سربازان رهبر انقلاب اسلامى در دفاع از اسلام خط ولايت و اهل بيت باشيم.»

ديدار با رييس بعثه چين

روز سه شنبه (1) «مصطفى يانك» مسؤول بعثه و نايبرييس جمعيت اسلامى چين و هيئت همراه، در ادامه ديدارها، با نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ملاقات كرد.

اميرالحاج مسلمانان چين در ابتداى اين ملاقات گفت: «ما از اين كه در بعثه ايران هستيم، خوشحاليم و اين كار عادت سالانه ما شده و تمايل داريم از تجارب و تخصص ايرانيان در زمينه برگزارى حج استفاده كنيم.» وى با اشاره به فرهنگ كهن ايران و چين گفت: «اين ارتباطات باعث مى شود روابط اين دو كشور بهترشود.»

وى همچنين به جايگاه ويژه ايران در جهان امروز اشاره كرد و گفت: «چينى ها علاقه دارند زبان عربى و فارسى را براى آموختن دين اسلام فرا بگيرند و ما اشتياق داريم شما را در چين زيارت كنيم.»

آيه الله رى شهرى با خير مقدم و اظهار خرسندى از حضور بعثه چين به بازديد خود از چين و خاطرات شيرين آن اشاره كرد و گفت: «اين سفر منشأ ملاقات هاى ما با اعضاى جامعه اسلامى چين در موسم حج هر سال شده است.»

اميرالحاج جمهورى اسلامى ايران با اشاره به زيبايى ها و جاذبه هاى اسلام گفت: «اگر مردم جهان با ارزش هاى اسلامى آشنا شوند، به آن گرايش مى يابند و وعده اى كه قرآن كريم نسبت به جهانى شدن دين اسلام داده، محقق خواهد شد.»

وى با اشاره به مسؤولان، مبلغان و انجمن هاى اسلامى گفت: «آنچه وظيفه ما را

ص: 94

سنگين تر مى كند، دو نكته است؛ اول، دين است كه با معارف اصيل اسلام آشنا شويم و آن ها را به ديگران منتقل كنيم و دوم، اين است كه با عمل خود زيبايى هاى اسلام را به غيرمسلمانان نشان دهيم».

سرپرست حجاج ايرانى با اشاره به آثار حج گفت: «حج مى تواند هم در تقويت بنيه علمى مسلمانان و هم بنيه معنوى و اخلاقى آنان تأثيرگذار باشد و مهم ترين نكته اى كه حج به ما مى آموزد، وحدت بين مسلمانان و زندگى مسالمت آميز با ديگر اديان است.»

وى با اشاره به همايش تقريب بين مذاهب- كه هر ساله در موسم حج در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار مى شود- گفت: «پيام جمهورى اسلامى ايران در حج، محبت و برادرى بين مسلمانان است. متأسفانه عده اى به نام اسلام به جان مسلمانان افتاده اند و كارهاى افراطى آنان باعث بدبينى نسبت به مسلمانان مى شود و مسلمانان در چين نيز بايد به اين نكته توجه داشته باشند و اجازه ندهند جوانانشان در اين دام بيفتند.»

ايشان با تشكر از حضور مسؤول بعثه چين نسبت به توسعه روابط فرهنگى بين دو كشور اعلام آمادگى كرد و گفت: «مقام معظم رهبرى هر سال، بيانيه اى را براى همه مسلمانان جهان در موسم حج صادر مى كنند كه به زبان هاى مختلف ترجمه مى شود كه يك نسخه آن را به شما هديه مى كنيم.»

در اين ديدار كه با حضور معاون پارلمانى وزارت امور خارجه و معاون سازمان حج و زيارت برگزارشد، آيه الله رى شهرى، جايگاه بى بديل حج را در ميان مسلمانان برشمرد و گفت: «حج مى تواند علاوه بر تقويت بنيه علمى در اخلاق و رفتار زائران نيز مؤثر باشد. مهم ترين نكته آموزنده حج، وحدت و همدلى مسلمانان و همزيستى مسالمت آميز آنان با ديگران است.»

نماينده ولى فقيه، پيام حج جمهورى اسلامى ايران را تقويت وحدت و اخوت ميان مسلمانان دانست و گفت: «متأسفانه عده اى افراطى به نام اسلام به جان مسلمانان افتاده اند و با عمل كرد خود آبروى اسلام و مسلمين را مى برند.»

ص: 95

وى به مسلمانان چينى توصيه كرد كه با هوشيارى اجازه ندهند جوانان مسلمان در دام افراطيون ييفتند. آقاى ريشهرى همچنين به مناسبات نزديك جمهورى اسلامى ايران و چين اشاره و ابراز اميدوارى كرد كه ديدار سالانه رهبران مسلمانان چين از بعثه مقام معظم رهبرى، زمينه تقويت مناسبات سياسى، اقتصادى و فرهنگى دو كشوررا فراهم كند.

ايشان از رييس بعثه مسلمانان چين براى سفر به تهران و مشاهده دستاوردهاى فرهنگى و علمى جمهورى اسلامى ايران دعوت كرد.

«مصطفى يانك» نيز با اشاره به مشتركات فرهنگى مسلمانان چين با ايران و جايگاه زبان فارسى در چين گفت: «حج فرصتى براى تبادل نظر ميان همه مسلمانان جهان است و ما آن را براى برقرارى ديدارهايى ميان مسلمانان چين با ساير مسلمانان از جمله مسؤولان بعثه جمهورى اسلامى ايران غنيمت مى شماريم.»

وى از بهبود نسبى اوضاع مسلمانان در چين طى سال هاى اخير سخن گفت و خاطر نشان كرد: «در حال حاضر ارتباط خوبى ميان مسلمانان چينى با دولت اين كشور و همچنين پيروان ساير اديان و مذاهب وجود دارد.»

در پايان، اعضاى بعثه چين با اشاره به پيشرفت هاى ايران در عرصه هاى مختلف نسبت به عمق روابط دو كشور تأكيد كردند.

ديدار با بعثه عمان

ملاقاتروز چهارشنبه (1) نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى با «شيخ عيسى بن يوسف» رييس بعثه عمان بود. آقاى ريشهرى در اين ديدار ضمن اظهار خوشحالى از اين ملاقات، موضوع فلسطين را مهم ترين مسأله امروز جهان اسلام دانست و از نمايندگان جهان اسلام خواست تا علاوه بر دعا براى پيروزى مظلومان

ص: 96

فلسطين، براى جلب هر نوع همكارى دولت ها در جلوگيرى از تجاوزات رژيم صهيونيستى تلاش كنند.

در اين ديدار كه رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات، معاون وزارت خارجه و سفير جمهورى اسلامى ايران در كنفرانس اسلامى نيز حضور داشتند، سرپرست حجاج ايرانى به شرايط اسفبار فلسطين اشاره كرد و گفت: «در اين روزها كه فاجعه انسانى در غزه در حال پديد آمدن است بيش از هر زمان حمايت از مظلومان فلسطين- كه با عزت و اقتدار از وطن خود دفاع كرده اند- ضرورى است.»

ايشان به برگزارى «همايش قدس» در بعثه مقام معظم رهبرى اشاره كرد و گفت: «بعثه جمهورى اسلامى ايران همه ساله با برگزارى همايش قدس، در كنار برادران مسلمان خود، از ملت مظلوم فلسطين حمايت مى كند.»

وى وحدت كلمه را نياز حياتى جهان اسلام دانست و گفت: «بى ترديد اگر امت اسلامى وحدت كلمه را در كشورهاى اسلامى حاكم كنند، متجاوزان اسراييل با شكست و رسوايى مواجه خواهند شد.»

آقاى رى شهرى اظهار داشت: «دشمنان اسلام مى دانند اگر مسلمانان با هم باشند، مى توانند در برابر دولت هاى استكبارى و اسرائيل غاصب بايستند؛ از اين رو به بهانه هاى مختلف در بين جوامع اسلامى ايجاد اختلاف مى كنند.»

در ادامه، نماينده ولى فقيه افزود: «عده اى دانسته يا ندانسته براى تأمين منافع دشمن تلاش مى كنند. افراطيون تندرو كه به نام مسلمان، مسلمانان را تكفير مى كنند، با حركت زشت خود و عمليات تروريستى علاوه بر جدايى مسلمانان، چهره اسلام را كريه و زشت نشان مى دهند.»

سرپرست حجاج ايرانى در پايان به مناسبات حسنه دو كشور جمهورى اسلامى ايران و عمان اشاره و ابراز اميدوارى كرد كه ديدار رؤساى بعثه دو كشور تقويت مناسبات سياسى، اقتصادى و فرهنگى را در پى داشته باشد. همچنين از رييس بعثه

ص: 97

عمان براى سفر به ايران و بازديد از «دارالحديث» دعوت كرد.

رييس بعثه عمان نيز با ابراز خرسندى از حضور در بعثه جمهورى اسلامى ايران گفت: «حج فوايد بسيار زيادى دارد كه يكى از آن ها ديدارهاى مسؤولان بعثه هاى كشورهاى اسلامى است.»

وى در تأييد نظر نماينده ولى فقيه در مورد ضرورت مقابله با افراطگرايى در جوامع اسلامى گفت: «اسلام با تندروى و ارتجاع مخالف است.»

ايشان در مورد اوضاع فلسطين نيز گفت: «همه مسلمانان از برادران خود در فلسطين، عراق، افغانستان و ساير نقاط جهان حمايت مى كنند.»

وى با ابراز خرسندى از مناسبات حسنه جمهورى اسلامى ايران و پادشاهى عمان از دعوت آيه الله رى شهرى براى سفر به ايران استقبال و متقابلًا سرپرست حجاج ايرانى را براى سفر به عمان دعوت كرد.

ديدار با رييس بعثه بحرين

در روز پنجشنبه (1) سرپرست حجاج ايرانى با «شيخ عدنان بن عبدالله القطانى» رييس و اعضاى بعثه يمن ديدار و گفت وگو كرد. وى در ابتداى اين ديدار كه در محل بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد، گفت: «در شرايطى كه دشمنان اسلام بين مسلمانان تفرقه ايجاد مى كنند بر هر مسلمانى واجب است در مقابل تلاش دشمنان براى نزديكى هر چه بيشتر دولت ها و ملت هاى اسلامى، به ويژه كشورهاى منطقه و همسايه به يكديگر تلاش كنند.»

نماينده ولى فقيه به ديدارهاى خود با رؤساى بعثه هاى كشورهاى اسلامى در ايام حج اشاره كرد و گفت: «اساسى ترين اقدام بعثه مقام معظم رهبرى تلاش براى نزديك تر شدن هر چه بيشتر با برادران مسلمان ساير كشورها است؛ زيرا ما معتقديم

ص: 98

اين اقدام علاوه بر بركات فردى، براى امت اسلام نيز منافعى در بر دارد.»

وى همچنين با اشاره به رهنمودهاى حضرت امام خمينى(قدس سره) و مقام معظم رهبرى در مورد ضرورت وحدت كلمه مسلمانان گفت: «اگر ملت ها و دولت هاى اسلامى يد واحدى باشند، شرايط اسفبار كنونى بر فلسطين و غزه حاكم نخواهد بود و توطئه هاى دشمنان براى تضعيف مسلمانان تحقق پيدا نخواهد كرد.»

ايشان ايران را پرچمدار وحدت اسلامى دانست و اظهار داشت: «جمهورى اسلامى ايران براى نزديك شدن هر چه بيشتر جوامع اسلامى و مقابله با تهديدهاى دشمنان عليه مسلمانان، در كنار برادران دينى خود از ساير كشورهاى اسلامى است.»

آقاى رى شهرى با تقبيح تحركات عناصر افراطى- كه به نام دين و مذهب چهره اسلام و قرآن را خدشه دار مى كنند- خواستار روشن گرى مسلمانان، به ويژه علما و نخبگان جهان اسلام در برابر تفرقه افكنان شد.

نماينده ولى فقيه با اشاره به مناسبات نزديك جمهورى اسلامى ايران و بحرين و همكارى هاى سياسى اقتصادى و فرهنگى، اظهار اميدوارى كرد كه اين ملاقاتها به ارتقاى سطح روابط هر دو كشور منجر شود.

رييس دانشگاه علوم حديث، با اشاره به فعاليت هاى فرهنگى و آموزشى اين دانشكده در جهت نشر معارف اسلامى، از رييس بعثه بحرين براى سفر به جمهورى اسلامى ايران و ديدار از «دارالحديث» و ديگر مراكز فرهنگى دعوت كرد.

سرپرست حجاج ايرانى آمادگى جمهورى اسلامى ايران را براى تشكيل كميته مشترك حج با بحرين با هدف تبادل همكارى و تجربيات دو كشور اعلام داشت.

شيخ عدنان نيز در اين ديدار با ابراز خرسندى از حضور در بعثه جمهورى اسلامى ايران بر آمادگى كشورش براى افزايش همكارى هاى دوجانبه، به ويژه در امور فرهنگى تأكيد كرد.

وى با اشاره به مشتركات فرهنگى و تاريخى دو كشور گفت: «بعثه پادشاهى

ص: 99

بحرين براى تبادل نظر و تجربيات با جمهورى اسلامى ايران آماده است.»

رييس بعثه بحرين، از حج به عنوان فرصتى براى هم فكرى و تبادل نظر نمايندگان كشورهاى اسلامى ياد كرد و گفت: «در ايام حج براى پيروزى اسلام و مسلمين و رفع مشكلات مسلمانان دعا مى كنيم.»

در اين ديدار رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات، معاون وزارت امور خارجه و معاون سازمان حج و زيارت نيز حضور داشتند.

ديدار با رهبر مسلمانان ساحل عاج

در روز شنبه (1) امام «ادريس قدوس»، مشاور رييس جمهورى ساحل عاج و رهبر مسلمانان اين كشور و هيئت همراه با آيه الله رى شهرى ملاقات كردند.

سرپرست حجاج ايرانى در اين ديدار با خوش آمدگويى به رهبر مسلمانان و رييس بعثه علماى ساحل عاج گفت: «يكى از بركات حج، آشنايى با مسلمانان ساير كشورها به ويژه علما، خطبا و انديشمندان است. حج بايد زمينه را براى هرچه نزديك تر شدن مسلمانان فراهم كند.»

وى به توطئه هاى دشمنان اسلام براى ايجاد تفرقه بين مسلمانان و مخدوش كردن چهره اسلام اشاره كرد و گفت: «دشمنان اتهاماتى غيرواقعى و كذب را عليه مسلمانان مطرح مى كنند. نمونه هاى روشن آن اهانت هاى پاپ به پيامبر مكرم اسلام(ص) و انتشار كاريكاتورهاى موهن است.

وى با اشاره به انتشار كتاب حكمت نامه پيامبر اعظم(ص) در مؤسسه علمى- فرهنگى «دارالحديث»، از علما و خطباى ساحل عاج دعوت كرد تا در خطبه هاى نماز با استفاده از منبع دينى، از جمله مطالب اين كتاب كه از منابع شيعه و سنى استفاده شده در مورد توطئه هاى دشمنان روشن گرى كنند.

ص: 100

آيه الله رى شهرى با محكوم كردن تحركات افراطيون گفت: «علماى متعهد بايد با تندروى هايى كه به نام اسلام و مسلمانان، چهره مسلمانان را مخدوش مى كند مقابله كنند.»

وى با اشاره به شرايط تأسف بار در غزه گفت: «كم ترين وظيفه مسلمانان در حج، دعا براى رهايى اين مظلومان و رساندن مظلوميت آن ها به جهان اسلام است.» نماينده ولى فقيه افزود: «با كمال تأسف كسانى كه قدرت دفاع از مردم مظلوم فلسطين را دارند، سكوت اختيار كرده اند.»

«ادريس قدوس» نيز با ابراز خرسندى از حضور در بعثه مقام معظم رهبرى گفت: «دولت اسلامى ايران به رهبرى قائد اكبر، امام خامنه اى، نماينده همه مسلمانان است و از حقوق همه مسلمانان دفاع مى كند. سلام گرم ما را به دولت و ملت مسلمان ايران و به ويژه امام خامنه اى برسانيد. آنچه مى تواند به مظلوميت مسلمانان فلسطين پايان دهد، اتحاد جهان اسلام است كه حج براى تحقّق آن سهم مؤثرى دارد.»

وى با تأييد و استقبال از سخنان نماينده ولى فقيه درباره ضرورت اتحاد مسلمانان گفت: «حج، فرصتى بى نظير براى توحيد كلمه مسلمانان است و مسلمانان بايد از حج، براى حل مشكلات خود كمك بگيرند.»

ديدار با وزير امور مذهبى پاكستان

سرپرست حجاج ايرانى روز پنجشنبه (1) با «احمد سعيد كاظمى»، وزير امور مذهبى پاكستان ديدار و گفت وگو كرد و خواستار تلاش همه جانبه كشورهاى اسلامى براى تقويت اتحاد مسلمانان در برابر توطئه هاى دشمنان اسلام شد.

آقاى رى شهرى به وزير امور دينى پاكستان گفت: «در حالى كه بيدارى اسلامى در سراسر جهان در حال گسترش است، دشمنان اسلام و در رأس آن ها آمريكا،

ص: 101

تلاش دارند تا با ايجاد اختلاف بين مسلمانان از رشد اسلام گرايى و تقويت همدلى مسلمانان جلوگيرى كنند.»

وى با اشاره به پيام حج رهبر معظم انقلاب اسلامى گفت: «حج از ظرفيت بى بديلى براى نزديكى هر چه بيشتر كشورهاى اسلامى به يكديگر برخوردار است.»

نماينده ولى فقيه با اشاره به تحركات افراطيون در برخى كشورهاى اسلامى گفت: «عده اى كه به نام اسلام و مسلمانى با تندروى، باعث مخدوش شدن چهره اسلام مى شوند؛ در حقيقت به دشمنان براى گسترش تفرقه و جدايى مسلمانان كمك مى كنند.»

وى با اشاره به روابط نزديك جمهورى اسلامى ايران و پاكستان گفت: «پاكستان در سياست خارجى جمهورى اسلامى ايران از جايگاه بسيار با اهميت و استراتژيكى برخوردار است و ديدار مسؤولان دو كشور در ايام حج، مى تواند به تقويت اين مناسبات در تمامى زمينه ها منجر شود.»

نماينده ولىّ فقيه خواستار اقدام جمعى مسلمانان براى حمايت از مردم مظلوم غزه شد و گفت كه اگر مسلمانان با هم متحد شوند، قادرند از مردم بى دفاع غزه دفاع كنند و مانع از كشتار آنان شوند.

نماينده ولى فقيه به شرايط اخير مناسبات هند و پاكستان نيز اشاره كرد و گفت: «شكى نيست در تشديد اختلاف بين هند و پاكستان، دشمنان اسلام و در رأس آن ها امريكا، نقش اصلى را دارند و تلاش مى كنند تا پاكستان را به عنوان كشورى مستقل اسلامى منزوى نمايند.»

ايشان به تلاش آمريكا براى جلوگيرى از احداث خط گازرسانى به هند و پاكستان از طريق جمهورى اسلامى ايران اشاره كرد و گفت: آمريكا براى اين كه كشورهاى اسلامى و همسايه از طريق احداث اين خط گازرسانى بيشتر به يكديگر نزديك نشوند مانع از اجراى اين طرح مى شود.

ص: 102

وزير امور مذهبى پاكستان نيز با ابراز خرسندى از ديدار با نماينده ولى فقيه در بعثه مقام معظم رهبرى در مكه گفت: در شرايطى كه كشورهاى مخالف اسلام براى فشار به مسلمانان متحد شدهاند كشورهاى اسلامى بيش از هميشه به همكارى و اتحاد نيازمندند.

اين مقام پاكستانى پيشنهاد داد، مسؤولان امور حج كشورهاى اسلامى براى تبادل نظر و رايزنى، همايشى برگزار كنند كه با توجه به نقش محورى جمهورى اسلامى ايران در ميان كشورهاى اسلامى، نخستين جلسه اين همايش مى تواند در ايران برگزار شود. البته پاكستان نيز براى ميزبانى اين نشست آمادگى دارد.

ديدار با وزير امور دينى الجزاير

بعد از ظهر پنج شنبه (1) دكتر غلام الله، وزير اوقاف و امور دينى الجزاير و رييس بعثه حج اين كشور در رأس هيأتى در بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه حضور يافت و با نماينده ولى فقيه وسرپرست زائران ايرانى ديدار و گفت وگو كرد.

آيت الله محمدى رى شهرى در اين ديدار با تأكيد بر ضرورت بهره گيرى از ظرفيت حج در تقويت امت اسلامى گفت: در شرايطى كه موج بيدارى اسلامى در سراسر جهان گسترش يافته ودشمنان اسلام در پى اختلاف افكنى ميان مسلمانان هستند، امت اسلامى بايد با هوشيارى حول محور خانه توحيد متحد شوند.

وى ديدار با مسؤولان بعثه كشورهاى اسلامى در ايام حج را يكى از برنامه هاى اصلى بعثه مقام معظم رهبرى برشمرد و از وزير اوقاف الجزاير براى سفر به تهران و ديدار از مراكز فرهنگى كشورمان دعوت كرد.

در اين ديدار وزير اوقاف و امور دينى الجزاير نيز طى سخنانى با تقدير از تلاش ها و موفقيت هاى علمى جمهورى اسلامى ايران گفت: «دشمنان تلاش مى كنند مانع موفقيتِ مسلمانان جهان در زمينه هاى مادى و معنوى باشند. در چنين شرايطى

ص: 103

پيشرفت علمى ايران خدمت به امت اسلامى است.»

وزير امور دينى الجزاير با تقدير از فعاليت هاى نماينده ولى فقيه و مؤسسه علمى- فرهنگى «دارالحديث» گفت: «تجربه دارالحديث و شما، در مورد گسترش معارف و احاديث دينى مى تواند به جهان اسلام منتقل شود تا در قانون گذارى و امور اجتماعى مورد بهره بردارى قرار گيرد.»

وى همچنين با استقبال از موضع جمهورى اسلامى ايران در تقويت اتحاد اسلامى گفت، مسلمانان در ايام حج بايد براى هم فكرى و نزديكى هر چه بيشتر امت اسلامى تلاش كنند.

ديدار وزير امور دينى اندونزى

در ادامه ديدارها «محمد مفتوح بسيونى»، رييس بعثه و وزير امور دينى اندونزى، عصر جمعه (1) همراه هيئتى با حضور در بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه، با نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ديدار و گفت وگو كرد.

آيه الله رى شهرى در اين ديدار، يكى از بركات حج را آشنايى مسلمانان با مشكلات و آلام كشورهاى اسلامى و هم فكرى و رايزنى براى رفع آن ها دانست و ابراز اميدوارى كرد كه ديدار وزير امور دينى اندونزى و هيئت همراه بركات زيادى براى تقويت روابط دو كشور داشته باشد.

سرپرست حجاج ايرانى مشكل فلسطين را مهم ترين مسأله كنونى جهان اسلام برشمرد و گفت: «امروز مردم غزه در محاصره هستند و يك فاجعه انسانى در حال پديد آمدن است، در حالى كه اگر مسلمانان جهان و دولت هاى اسلامى با هم بودند و احساس مسؤوليت مى كردند، اين شرايط ايجاد نمى شد.»

وى به پيام مقام معظم رهبرى براى كنگره حج امسال اشاره كرد و گفت:

ص: 104

«در پيام مهم رهبر معظم انقلاب، مشكلات جهان اسلام و راه حل آن ها مطرح شده بود كه به عنوان يك هديه فرهنگى و معنوى در اختيار هيئت اندونزى قرار مى گيرد.»

وزير امور دينى اندونزى نيز در اين ديدار با ابراز خرسندى از حضور در بعثه مقام معظم رهبرى گفت: «ديدار با برادران بعثه جمهورى اسلامى ايران به عنوان مجاهدان اسلام، بسيار خوشحال كننده و به يادماندنى است.» وى افزود: «با پيشنهاد نماينده ولى فقيه موافقم كه بايد مسلمانان به صورتى هماهنگ براى تحقق وحدت تلاش كنند؛ زيرا تحكيم صفوف ملت هاى اسلامى يك ضرورت حياتى است.»

وى با ابراز تأسف از رنج و عذاب مردم فلسطين، اختلاف ميان گروه هاى فلسطين را عامل تداوم اشغال گرى صهيونيست ها دانست و گفت: «در صورت اتحاد گروه هاى فلسطينى مى توان دشمن را به آسانى شكست داد.»

ايشان افزود: «مسأله فلسطين تنها مربوط به خاك و سرزمين نيست؛ بلكه موضوع فلسطين، حيثيت و آبروى دنياى اسلام است و بر همه مسلمانان واجب است كه از آبروى خود حفاظت و حمايت كنند.» وزير امور دينى اندونزى تأكيد كرد كه يكى از وظايف اصلى همه مسلمانان، تلاش براى آزادى فلسطين و بازپس گيرى قدس شريف از صهيونيست هاست و در اين مسير بايد تا آخرين قطره خون تلاش كرد.»

آقاى رى شهرى نيز با استقبال از مواضع وزير دينى اندونزى در قبال مسأله فلسطين گفت: «امام امت(قدس سره) راه حل مشكلات جهان اسلام را وحدت امت اسلامى مى دانست؛ وحدتى كه با تبليغات گسترده در زمان حج از كنار خانه توحيد بايد شكل بگيرد.»

وزير دينى اندونزى در پايان اين ديدار با ارائه گزارشى از فعاليت هاى مذهبى و فرهنگى در اين كشور بزرگ اسلامى، به نماينده ولى فقيه گفت: «مردم مسلمان اندونزى علاقه ويژه اى به پيامبر مكرم اسلام(ص) و اهل بيت رسول الله(ص) دارند و

ص: 105

اين كشور خانه دوم شما به شمار مى آيد.»

ديدار با وزير ارشاد سودان

شنبه شب، (1) «دكتر الازهر التيجانى»، وزير ارشاد و اوقاف سودان با نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ديدار و گفت وگو كرد. در اين ديدار، وزير ارشاد و اوقاف سودان با اشاره به گسترش بيدارى اسلامى در جهان، بيدارى روزافزون مسلمانان را زمينه ساز تحقق وعده الهى و تشكيل حكومت جهانى اسلامى دانست.

آقاى رى شهرى به پيام بسيار مهم رهبر معظم انقلاب به حجاج اشاره كرد و گفت: «در پيام بسيار مهم رهبر معظم انقلاب، تأكيد شده كه با هوشيارى جهان اسلام وعده الهى براى گسترش حكومت جهانى اسلام محقق خواهد شد.»

سرپرست حجاج ايرانى افراطگرايى را مخالف اسلام و آموزه هاى دينى دانست و گفت: «در شرايطى كه استكبار با تمام توان از جمله با تشويق افراطگرايى براى مقابله با اسلام و قرآن تلاش مى كند، نزديكى كشورها به يكديگر بيش از هميشه ضرورت دارد.»

وى افزود: «دشمنان اسلام با دست هاى ناپيدا و براى ايجاد تفرقه ميان مسلمانان از افراطگرايى حمايت مى كنند. در چنين شرايطى مسلمانان جهان، به ويژه انديشمندان و نخبگان جهان اسلام بايد تندروى را از جوامع اسلامى طرد كنند.»

نماينده ولى فقيه خواستار حمايت جدى مسلمانان از مردم مظلوم غزه شد و گفت، اگر مسلمانان با هم بودند، به حقوق آن ها در جهان تجاوز نمى شد و مردم غزه در شديدترين محاصره غذايى و دارويى قرار نمى گرفتند.

رى شهرى افزود: «با كمال تأسف، دولت هاى اسلامى آن گونه كه شايسته است،

ص: 106

از مردم تحت فشار غزه حمايت نكرده اند.»

وى به مواضع نزديك و برادرانه جمهورى اسلامى ايران و سودان در مورد مسائل بين المللى اشاره كرد و گفت: «در شرايطى كه مردم غزه به حمايت مسلمانان نياز جدى دارند، جمهورى اسلامى ايران و سودان بايد براى دفاع از مردم مظلوم فلسطين در كنار هم باشند.»

ايشان به ديدار خود از سودان و ملاقات با رييس جمهورى اين كشور اشاره كرد و گفت: «دولت و ملت مسلمان سودان با وجود مشكلاتى كه استكبار به صورت مصنوعى ايجاد كرده، بر مشكلات متعدد غلبه خواهند كرد.»

وى يكى از توطئه هاى دشمنان اسلام را ايجاد يأس و نااميدى در ميان انقلابيون و دوست داران اسلام دانست.

نماينده ولى فقيه با اشاره به ديدارهاى خود با وزير امور دينى سودان در ايام حج و در تهران و خارطوم، بر آمادگى جمهورى اسلامى ايران براى گسترش مناسبات در تمام زمينه ها با سودان تأكيد كرد و گفت: «جمهورى اسلامى ايران از مواضع حق طلبانه، استقلال طلبانه و ارزشى سودان با تمام توان حمايت مى كند.»

«دكتر الازهر التيجانى» نيز با ابراز شادمانى از حضور در بعثه مقام معظم رهبرى به ديدار خود از تهران اشاره كرد و گفت: «در ديدار از جمهورى اسلامى ايران احساس كردم كه اين كشور به عنوان الگوى اسلام متعهد، يك تجربه جدّى در حاكميت ارزش هاى اسلامى در جهان اسلام است.»

وى همچنين مواضع نماينده ولى فقيه را درباره ضرورت وحدت مسلمانان تأكيد كرد و گفت: «ما به حجاج سودانى گفته ايم كه براى وحدت اسلامى و مبارزه با استكبار جهانى دعا كنند.» اين مقام بلندپايه سودان گفت: «سودان در كنار جمهورى اسلامى ايران با مردم مستضعف فلسطين، عراق و افغانستان اعلام هم بستگى مى كند.»

وى با تقبيح افراطگرايى در جهان اسلام گفت: «ما در سودان شاهد توطئه هاى

ص: 107

استكبار غرب عليه كشور خود هستيم. پروژه هاى جدايى طلبانه و ايجاد فتنه مذهبى و نژادى و قبيله اى را درك مى كنيم و از آن آسيب ديده ايم. مردم مسلمان سودان با تندروى و خشنونت گرايى مخالفند.»

وزير ارشاد و اوقاف سودان افزود: «ما با هم زيستى مسالمت آميز با پيروان ساير اديان در سودان، به روشنى اعلام كرده ايم كه اسلام گرا هستيم و سكولاريسم را قبول نداريم.»

وى در پايان، آمادگى سودان را براى استفاده از تجربيات جمهورى اسلامى ايران در حج اعلام كرد.

ديدار با اعضاى پارلمان افغانستان

نماينده ولى فقيه پيش از ظهر يكشنبه (1)، در ديدار با جمعى از اعضاى پارلمان افغانستان و گروهى از علماى اين كشور، تهاجم فرهنگى دشمنان را خطرناك تر از شبيخون سياسى و نظامى آنان دانست و گفت: «علما و انديشمندان افغانستان بايد براى جلوگيرى از تهاجم فرهنگى آمريكا تلاش كنند؛ در اين صورت بيگانگان وادار به عقب نشينى مى شوند.

شرايط كنونى در افغانستان بهتر از زمان حاكميت كمونيست ها و يا طالبان است، اما با شرايط مطلوب فاصله زيادى دارد. نيروهاى مردمى و شخصيت هاى سياسى، دينى و فرهنگى افغانستان و عراق فرصت تهاجم فرهنگى را از بيگانگان بگيرند.»

آقاى رى شهرى امنيت عراق و افغانستان را براى جمهورى اسلامى ايران حياتى خواند و گفت: «از آنجا كه امنيت عراق و افغانستان ارتباط تنگاتنگى با امنيت جمهورى اسلامى ايران دارد، با همه توان تلاش مى كنيم تا ثبات و امنيت در اين دو كشور تعميق و گسترش يابد.»

ص: 108

وى در پايان با تجليل از امام راحل(قدس سره) به عنوان احياگر حج ابراهيمى گفت: «در سرزمين وحى دعا مى كنيم كه همه كشورهاى اسلامى، به ويژه افغانستان، عراق و لبنان، از لوث بيگانگان پاك شوند.»

سيد عبدالقيوم سجادى، عضو پارلمان افغانستان و رييس دانشگاه خاتم النبيين(ص) نيز در اين ديدار با استقبال از تبادل همكارى هاى همه جانبه بعثه هاى جمهورى اسلامى ايران و افغانستان گفت: «جمهورى اسلامى ايران سامان دهى و نظم بسيار خوبى در امور اجرايى حج ايجاد كرده كه مى تواند الگويى براى همه كشورهاى اسلامى، به ويژه افغانستان باشد.»

وى گزارشى از وضعيت سياسى و فرهنگى افغانستان ارائه داد و گفت: «ما فاصله زيادى تا ثبات و امنيت كامل در افغانستان داريم، اما شرايط كنونى نيز تا حد زيادى مطلوب است. در شرايط كنونى امنيت افغانستان بسيار حائز اهميت است و ما معتقديم جمهورى اسلامى ايران، هم در بعد فرهنگى و هم در بعد اقتصادى مى تواند فعاليت هاى خوبى در تحكيم ثبات و امنيت افغانستان داشته باشد.»

اين نماينده مجلس افغانستان با تقدير از حمايت هاى جمهورى اسلامى ايران از مهاجران در طول سال هاى گذشته، خواستار ارائه تسهيلات براى حج مهاجران افغانى مقيم ايران شد.

ديدار با رييس تجمع علماى مسلمين لبنان

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى پيش از ظهر دوشنبه (1) با «شيخ احمد زين» رييس هيئت امناى تجمع علماى مسلمين لبنان ديدار كرد و افتخارات سال هاى اخير لبنان را ناشى از اتحاد مسلمين دانست و گفت: «اتحاد مسلمانان لبنان مى تواند الگويى براى مسلمانان در سراسر جهان باشد.»

ص: 109

وى با تجليل از مقاومت اسلامى در لبنان ابراز اميدوارى كرد با روحيه اى كه در مقاومت اسلامى لبنان وجود دارد و با مقاومت مردم فلسطين، پيروزى مقاومت و مردم مظلوم فلسطين در آينده اى نزديك تحقق يابد.

نماينده ولى فقيه همچنين حمايت از مردم مظلوم غزه را وظيفه دينى تمامى مسلمانان و دولت هاى اسلامى دانست.

رييس هيئت امناى تجمع علماى لبنان نيز با قدردانى از تلاش هاى بعثه مقام معظم رهبرى در خدمت به حجاج و اعتلاى «كلمه الله» در موسم حج گفت: «هدف از تشكيل تجمع علماى مسلمين، دعوت به وحدت اسلامى، مبارزه با رژيم صهيونيستى و هم بستگى همه جانبه با مقاومت اسلامى و حزب الله لبنان است.

وى مقاومت اسلامى را پيشتاز ارتش مردمى و ميليونى- كه امام خمينى براى تشكيل آن فراخوان دادند- خواند و گفت: «مقاومت اسلامى با همه طرح هاى سازش كارانه و با رژيم اشغالگر با همه توان مبارزه مى كند.»

وى با ستايش از نقش سيدحسن نصرالله، سكوت كشورهاى اسلامى در برابر فاجعه انسانى غزه را محكوم كرد.

ص: 110

بازديدهاى نماينده ولى فقيه

اشاره

يكى از فعاليت هاى نماينده ولى فقيه در موسم حج بازديدهايى است كه از بعثه هاى حج ساير كشورها، واحدها، بخش ها و كاروانهاى ايرانى و غيرايرانى در مدينه و مكه صورت مى پذيرد. اين فعاليت ها امسال نسبت به سال گذشته، رشد قابل توجهى داشته است. در اين جا اين بازديدها را مرور ميكنيم.

يك: بازديد از بعثه ها

بازديد از بعثه اندونزى

با توجه به اين كه كشور اندونزى بيشترين زائر را در ميان كشورهاى اسلامى دارد، صبح روز جمعه (1)، سرپرست حجاج ايرانى به منظور آشنايى با روند عمليات حج در اين كشور در محل بعثه اندونزى حاضر شد و با مسؤولان آن ديدار و گفت وگو كرد.

در اين ديدار، «دكتر احمد كارتنا»، رييس بعثه اندونزى در مدينه، ضمن خرسندى از اين ملاقات، گزارشى از نحوه فعاليت كارگزاران حج اين كشور و نيز چگونگى اسكان و تغذيه زائران اندونزى ارائه كرد.

آقاى ريشهرى نيز ايران و اندونزى را دو كشور دوست و برادر خواند و با اشاره به سفر چند سال پيش خود به اندونزى، گفت: «مردم مسلمان اندونزى علاقه مند به جمهورى اسلامى ايران هستند و علاقه مندى متقابلى بين دو كشور وجود دارد.»

وى با اشاره به سفر معاون سازمان حج و زيارت به اندونزى در ماه هاى اخير گفت: «جمهورى اسلامى ايران آماده انتقال تجربيات و اطلاعات خود براى بهتر اداره كردن امور حجاج اندونزى است.»

بازديد از بعثه مراجع

ص: 111

در ادامه بازديدهاى نماينده ولىّ فقيه، ايشان پيش از ظهر روز دوشنبه (1)، با حضرات آيات صانعى، حسينى حائرى، نمايندگان مراجع عظام؛ مكارم شيرازى، سيستانى، شبيرى زنجانى، بهجت، فياض، سبحانى، عزالدين زنجانى، سيد سعيد حكيم، شاهرودى، نورى همدانى، صافى گلپايگانى و موسوى اردبيلى ديدار كرد.

در اين ديدارها كه در فضايى صميمى انجام شد، سرپرست حجاج با مراجع عظام تقليد و نمايندگان ايشان درباره مسائل مربوط به حج و ضرورت تلاش براى برگزارى حج عزّت مند براى نظام اسلامى و امت اسلام تبادل نظر كرد.

اين بازديد در پى حضور اعضاى بعثه مراجع عظام تقليد در بعثه مقام معظم رهبرى و ديدار روز پنج شنبه آنان صورت گرفت.

بازديد از بعثه عراق

سرپرست حجاج ايرانى در ادامه ديدار از بعثهها، يكشنبه شب (2) در رأس گروهى شامل معاونان بعثه مقام معظم رهبرى، جمعى از علما، رييس سازمان حج و زيارت، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات و معاون پارلمانى و كنسولى وزارت امور خارجه، در بعثه عراق با مسؤولان اين بعثه ديدار و گفت وگو كرد.

وى ضمن اظهار خرسندى از اين ديدار گفت: «بسيارى از مشكلات كنونى در عراق، با هدايت مرجعيت و مسؤوليت شناسى مسؤولان سياسى اين كشور حل مى شود و با خروج سلطه گران، عراق از استقلال همه جانبه برخوردار خواهد شد.

ايشان با اشاره به رهنمودهاى رهبر معظم انقلاب در ديدار با كارگزاران حج مبنى بر فرصت هاى بى بديل حج براى خودسازى فردى، امت اسلامى و همچنين نظام اسلامى گفت: «با الهام از سخنان مقام معظم رهبرى، كنگره عظيم حج، فرصتى براى

ص: 112

زائران عراقى، امت اسلامى و دولت و ملت عراق است.»

آقاى رى شهرى افزود: «هر مسلمانى كه در سرزمين وحى حضور دارد، بايد براى تقويت بنيه معنوى خود، با ذكر و ياد خدا، دل و جانش را جلا دهد و علاوه بر اين، از فرصت حج براى امت اسلامى و جامعه خود بهره بگيرد.»

سرپرست حجاج ايرانى با اشاره به اهميت وحدت صفوف ملت مسلمان ايران گفت: «بر اساس تدبير حضرت امام(قدس سره) و خلف صالح ايشان، مقام معظم رهبرى، ايران اسلامى با همه اقوام فارس، عرب، ترك، كرد، لُر و بلوچ و ديگر گروهها، الگوى خوبى براى وحدت اسلامى در عراق است.»

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت گفت: «وحدتى كه به تدريج در عراق در حال شكل گيرى است، وضعيت بهترى را از آن چه امروز وجود دارد، براى دولت و ملت عراق نويد مى دهد و ما در سرزمين وحى، دعا مى كنيم كه مشكلات باقى مانده عراق حل شود و مردم عراق با رهبرى روحانيت و مرجعيت، سرنوشت خوبى براى خود رقم بزنند.»

حجه الاسلام والمسلمين مولا، رييس بعثه عراق نيز با ابراز خوشحالى از حضور نماينده ولى فقيه و هيئت همراه در بعثه عراق گفت: «حج كنگره عظيم جهان اسلام است و بايد براى تأمين منافع امت اسلامى از آن بهره گرفت.»

وى با اشاره به مشتركات جمهورى اسلامى ايران و عراق گفت كه منافع و امنيت در كشور عراق، مورد توجه و اهتمام طرفين است.

رييس بعثه عراق با اشاره به جنايات صدام در جنگ تحميلى، تجاوز به كويت و قتل عام عراقى ها گفت: «بايد در حج، مشكلات و اوضاع عراق را براى همه ملت ها بيان كنيم.»

وى بر نقش مرجعيت و روحانيت و در رأس آن، آيه الله العظمى سيستانى در ايجاد وحدت و آرامشِ عراق و جلوگيرى از فتنه هاى قومى تأكيد و از حمايت هاى

ص: 113

جمهورى اسلامى ايران از ملت و دولت عراق قدردانى كرد.

بازديد از بعثه حزب الله لبنان

در ادامه بازديدها، صبح روز جمعه (1)، نماينده ولى فقيه همراه معاونان بعثه جمهورى اسلامى ايران از بعثه لبنان بازديد و با مسؤولان آن ديدار و گفت وگو كردند.

در ابتداى اين ديدار كه در فضايى سرشار از اميد و حماسه صورت گرفت، شيخ بزبك ضمن خوش آمدگويى گفت: «حزب الله لبنان به عنوان فرزندان معنوى امام خمينى(قدس سره) با پيروى از امام خامنه اى به راه اسلام ناب محمدى وفادار خواهدماند و به مقاومت اسلامى تا شكست كامل دشمن ادامه خواهد داد.»

ايشان از انقلاب اسلامى به عنوان احياگر اسلام ناب محمدى تجليل كرد و گفت: «با هدايت و رهنمودهاى امام امت و رهبر معظم انقلاب اسلامى، حج ابراهيمى به عنوان فرصتى براى امت اسلامى به تمام مسلمانان معرفى شده است.»

وى نقش نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت رادر گسترش فرهنگ مكتب اهل بيت، ستود و تأكيد كرد: «جمهورى اسلامى ايران در برابر فشارهاى دشمنان پيروز خواهد شد و مقاومت اسلامى را در كنار خود خواهد داشت.»

سپس آيه الله ريشهرى طى سخنانى، با تجليل از سيد حسن نصرالله، از وى به عنوان رهبرى حكيم، شجاع و مدبّر ياد كرد و گفت: «آن گونه كه از روايات اسلامى برداشت مى شود، جمهورى اسلامى ايران به فضل الهى، زمينه ساز و مقدمه حكومت جهانى حضرت مهدى(عج) است و پيروزى هاى پى درپى مقاومت اسلامى نيز نزديك شدن روز موعود و تشكيل حكومت عدل امام زمان(عج) را نويد مى دهد.»

وى در ادامه، به شكست توطئه هاى دشمنان اسلام عليه مقاومت اسلامى اشاره

ص: 114

كرد و گفت: «امروز كه ايدئولوژى شرق و غرب به بن بست رسيده، ايدئولوژى اسلام و مكتب اهل بيت تنها راه نجات بشر است.»

نماينده ولى فقيه به اوضاع وخيم غزه نيز اشاره كرد و گفت: «آن چه امروز در غزه مى گذرد، آزمونى از جانب خداوند براى عموم مسلمانان است. در حالى كه فاجعه انسانى در غزه در حال شكل گيرى است، با كمال تأسف آن ها كه بايد به يارى ملت مقاوم فلسطين بيايند، سكوت اختيار كرده اند. كشورهاى اسلامى وظيفه دارند ملت مظلوم فلسطين را تنها نگذارند. راهى براى رهايى فلسطين از اشغال صهيونيست ها جز مقاومت اسلامى وجود ندارد.

وى در پايان، خطاب به رييس بعثه حزب الله گفت: «سلام گرم و صميمانه ما را به رهبر حكيم و آگاه حزب الله برسانيد. اميدواريم كه ايشان را از نزديك زيارت كنيم.»

ديدار آيه الله رى شهرى و هيئت همراه از بعثه حزب الله لبنان، در پاسخ به ديدار شيخ بزبك و همراهانش از بعثه مقام معظم رهبرى انجام شد.

دو: بازديد از واحدها و بخشها

ديدار از آشپزخانه هاى مركزى در مدينه

در حومه شهر مدينه منوره دو آشپزخانه متمركز با استفاده از پيشرفته ترين وسايل و تجهيزات پخت وپز، غذاى مصرفى زائران ايرانى را آماده سازى و طبخ مى كنند و به مكان هاى استقرار كاروان ها تحويل مى دهند.

روز جمعه (1) نماينده ولى فقيه و سرپرست زائران ايرانى كه از سوى رييس سازمان حج و زيارت همراهى مى شد، به منظور آگاهى از وضعيت پخت غذا، چگونگى تأمين مواد غذايى و قدردانى از نيروهاى شاغل در آشپزخانه، از آن ها ديدار كرد.

ص: 115

وى در گفت وگو با خبرنگاران اظهار داشت: «با تلاش دست اندركاران اجرايى حج، كيفيت توليد و توزيع غذاى زائران نسبت به سال هاى گذشته رشد نسبى داشته است.»

ايشان ضمن سپاس از زحمات رييس سازمان حج و زيارت و دست اندركاران تهيه غذاى زائران، خواستار توجه كامل به سلامت زائران و خدمت رسانى مناسب به آنان شد و گفت: «بايد مسؤولان توزيع غذا سعى لازم را داشته باشند تا از كيفيت غذاى زائران كاسته نشود.»

بازديد از ستاد مدينه

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى عصر چهارشنبه (1) به همراه معاونان بعثه رهبرى از ستاد مدينه ديدار كرد و در جريان جزئيات روند فعاليت هاى اين ستاد قرار گرفت.

آقاى مجردى، رييس ستاد مدينه، در جريان اين ديدار توضيحات لازم را درباره فعاليت هاى قسمت هاى مختلف اين ستاد ارائه كرد و گفت: «خوشبختانه در سال جارى، پروازهاى مدينه با كمترين تأخير و مشكل مواجه بوده و سه شنبه شب، پروازهاى مدينه پايان مى يابد».

نماينده ولى فقيه در اين ديدار از تلاش هاى رييس و اعضاى ستاد مدينه براى خدمات رسانى به زائران و كسب رضايت آنان تشكر كرد.

ديدار از ستاد مكه

سرپرست حجاج ايرانى همچنين روز دوشنبه (2)، پس از شركت در سخنرانى عمومى بعثه مقام معظم رهبرى، از بخش هاى مختلف ستاد مكه و بعثه ديدار كرد و در جريان روند فعاليت هاى اجرايى و فرهنگى كارگزاران حج قرار گرفت.

ص: 116

آقاى سقايى، رييس ستاد مكه و معاونان بعثه در جريان اين ديدار توضيحات لازم را ارائه كردند.

نماينده ولى فقيه از تلاش هاى رييس و اعضاى ستاد مكه و مسؤولان بعثه مقام معظم رهبرى براى خدمات رسانى به زائران و كسب رضايت آنان تشكر كرد و خواستار تلاش بيش از پيش كارگزاران حج در روزهاى حسّاس پيش رو، براى خدمت رسانى به حجاج شد.

ديدار از ايستگاههاى اتوبوس

نماينده ولى فقيه سه شنبه شب (1) با حضور در محل ايستگاه هاى انتقال زائران به بيت الله الحرام، ضمن قدردانى از تلاشهاى بى دريغ كاركنان واحد حمل و نقل، بر ضرورت تلاش جدّى دست اندركاران امور حمل و نقل درون شهرى، براى كسب رضايت زائران تأكيد كرد.

با توجه به اين كه در روزهاى اخير، مسير تردد زائران به مسجدالحرام، به ويژه در ساعات قبل و بعد از نمازهاى يوميه، با مشكل ازدحام جمعيت در ايستگاه هاى اتوبوس درون شهرى مواجه بودند، نماينده ولى فقيه همراه با اين گروه از زائران راهى حرم شد تا از نزديك مشكلات را بررسى كند.

جمعى از زائران در داخل اتوبوس و ايستگاه، با آيه الله رى شهرى به گفت وگو پرداختند و از تلاش و زحمات دست اندركاران امور حمل و نقلِ درون شهرى قدردانى كردند.

رييس سازمان حج و زيارت كه آيه الله رى شهرى را همراهى مى كرد، در جريان اين ديدار توضيحاتى را درباره وضعيت حمل و نقل درون شهرى ارائه كرد و گفت: «به دليل ازدحام جمعيت در موسم حج، رفت و آمد زائران به مسجدالحرام، به ويژه در ساعات قبل و بعد از نمازها، با مشكلاتى روبه روست، اما اين مشكلات نسبت به

ص: 117

سال گذشته كاهش يافته است.»

وى افزود: «برنامهريزى لازم از سوى كارشناسان و مسؤولان سازمان حج و زيارت صورت گرفته تا زائران از امكانات تردد درون شهرى در مكه مكرّمه استفاده كنند.»

قهرودى گفت: «تعدادى از هتل هاى نزديك به مسجدالحرام اجاره شده كه اين موضوع از ازدحام جمعيت در ايستگاه هاى اتوبوس كاسته است.»

ديدار از مركز هيئت پزشكى در منا

روز سه شنبه (1) در بازديد از مركز پزشكى حج جمهورى اسلامى ايران، از نزديك در جريان خدمت رسانى به حجاج ايرانى قرار گرفت و از بيماران بسترى در اين مركز عيادت كرد.

در اين بازديد كه حسن سقايى رييس ستاد مكه مكرمه نيز سرپرست حجاج جمهورى اسلامى ايران را همراهى مى كرد دكتر محمد تقى حلى ساز، گزارشى در خصوص كيفيت خدمت رسانى به زائران و فعاليت هاى پزشكى در منا ارائه داد.

آيت الله محمدى رى شهرى، در جريان اين بازديد، از بخش هاى پذيرش، اورژانس، بسترى، آزمايشگاه كلينيك تخصصى و داروخانه هيئت پزشكى ديدن كرد و با پراهميت خواندن حضور در اين عرصه مهم خدمت رسانى به حجاج ايرانى، براى دست اندركاران حوزه پزشكى حج، سلامتى و توفيقات روزافزون را از خداى متعال مسألت داشت.

ديدار از نمايشگاه محصولات فرهنگى

با تلاش روحانيون و مديران كاروان ها در موسم حج، نمايشگاهى از محصولات فرهنگى برگزار شد كه آقاى رى شهرى با جمعى از مسؤولان بعثه و سازمان حج روز

ص: 118

يك شنبه (1) از آن ديدن كردند.

در اين ديدار كه مصطفى خاكسار قهرودى رييس سازمان حج و زيارت نيز وى را همراهى مى كرد، از نزديك در جريان فعاليت هاى فرهنگى كاروانها و چگونگى شكلگيرى اين نمايشگاه ها قرار گرفت.

آقاى رى شهرى در اين ديدار از رييس سازمان حج و زيارت، به منظور انجام هماهنگى هاى لازم و تسهيل در انجام امور فرهنگى و تأمين بودجه مورد نياز و همچنين از اعضاى شوراهاى فرهنگى كاروان ها و معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى، به منظور همكارى در ايجاد نمايشگاه هاى فرهنگى در كاروان هاى حجاج ايرانى تشكر كرد.

ايشان در اين ديدار گفت: «كارهاى فرهنگى در سال جارى از انسجام بيشترى نسبت به سال گذشته برخوردار است و اين مسأله بايد در سال آتى با همين حجم و با عمق بيشتر ادامه يابد.»

وى در گفت وگويى با خبرنگاران افزود: «با نظرسنجى از زائران، در خصوص ميزان استقبال و مفيد بودن فعاليت ها، بايد كارها بر اساس ذائقه روحى و فكرى زائران و سطح معلومات آن هاانجام گيرد.

نماينده ولى فقيه، انجام كارهاى فرهنگى در كاروان هاى حج را به دليل تنوع مخاطبان و وجود افراد مسن، همچنين آمار قابل توجه افراد بى سواد در كاروان ها، كارى دشوار برشمرد و آن را همراه با اجر و پاداش الهى دانست و توصيه كرد: «لازم است با نظر خواهى از زائران اقدامات فرهنگى، با نيازهاى آنان هماهنگ گردد.»

آقاى خاكسار قهرودى نيز در اين ديدار به خبرنگاران گفت: «انجام امور فرهنگى

ص: 119

را در جهت مهندسى- فرهنگى در حوزه كاروان هاى زائران ايرانى برشمرد و آن را امرى موفق براى تقويت بُعد فرهنگى در كاروان هاى حج دانست.»

در ديدار نماينده ولى فقيه از نمايشگاه هاى فرهنگى كاروان هاى حج، اعضاى شوراهاى فرهنگى و زائرانى كه مسؤوليت غرفه هاى اين نمايشگاه را بر عهده داشتند، در خصوص نوع محصولات فرهنگى موجود در غرفه ها، توضيحات خود را به آقاى رى شهرى ارائه كردند.

ديدار از آشپزخانه هاى مركزى در مكه

در مكه مكرّمه دو آشپزخانه مركزى عهده دار تأمين پخت غذاى حجاج ايرانى اند. روز چهارشنبه (1) به منظور بررسى وضعيت عمليات پخت غذا و تشكر از زحمات كاركنان آشپزخانهها، نماينده ولى فقيه همراه رييس سازمان حج و گروهى از مسؤولان، از آن ها ديدار كرد و از نزديك در جريان چگونگى فعاليت دست اندركاران پخت و توزيع غذاى زائران ايرانى قرار گرفت.

آقاى خاكسار قهرودى توضيحاتى را درباره جزئيات فعاليت هاى خود ارائه كرد و گفت: «در اين آشپزخانه ها علاوه بر نظارت مستقيم كارشناسان مركز بهداشت و آزمايشگاه در هر مرحله، گروه پزشكى جمهورى اسلامى ايران نيز بر سلامت و بهداشتِ دست اندركاران و كيفيت تغذيه نظارت كامل دارند.»

آقاى رى شهرى در بازديد از مركز بهداشت، آزمايشگاه، سالن آماده سازى، گروه هاى مختلف پخت، از عوامل دست اندركار در تشكيلات تهيه و توزيع متمركز غذا كه با دقت به انجام وظايف خود مشغول بودند، قدردانى كرد.

ص: 120

سه: ديدار از كاروانها

ديدار از كاروان هاى اندونزيايى

سرپرست حجاج ايرانى به منظور آشنايى با نوع خدمات رسانى به حجاج ساير كشورها در مدينه منوره، صبح روز جمعه (1) از كاروانهاى اندونزى ديدار كرد. وى كه از سوى رييس سازمان حج و زيارت و رييس بعثه اندونزى در مدينه همراهى مى شد، در فضايى صميمى، با نوع خدمات رسانى اجرايى و فرهنگى كاروانها و زائران اندونزيايى در موسم حج آشنا شد.

ايشان در اين ديدار، از آشنايى زائران اندونزيايى با انقلاب اسلامى، امام راحل و رهبر معظم انقلاب اسلامى پرسيد و در آخر براى آنان، حجّى مقبول از درگاه خداوند آرزو كرد.

زائران اندونزيايى كه از حضور نماينده ولى فقيه ابراز شادمانى مى كردند، به هنگام دعاى آيه الله رى شهرى يك صدا آمين گفتند.

نماينده ولى فقيه همچنين با حضور دريك مركز درمانى بعثه حج اندونزى، ضمن عيادت از بيماران بسترى در اين مركز، با كادر پزشكى و پرستاران گفت وگوكرد و گفت: «كار شما پزشكان و پرستاران كه در خدمت زائران هستيد، در پيشگاه خداوند بسيار ارزش مند است.»

ديدار از كاروان هاى ايرانى در مدينه

سرپرست حجاج ايرانى و معاونان بعثه رهبرى ظهر روز سه شنبه (2) پس از شركت در نماز جماعت مسجدالنبى(ص) ميهمان جمعى از زائران ايرانى بود و ناهار را در جمع آنان صرف كرد.

ص: 121

نماينده ولى فقيه در جريان اين ديدار، با زائران شهرهاى كرمان، تهران، ورامين، خراسان جنوبى و سمنان از نزديك گفت وگو كرد و وضعيت اسكان و تغذيه و برنامه هاى فرهنگى كاروان را از آنان جويا شد.

زائران ايرانى نيز از تلاش مديران و روحانيون براى ارائه خدمات اجرايى و فرهنگى به زائران قدردانى كردند. در اين ديدار برخى از زائران، مواردى ازبرخورد مأموران عربستان در بقيع شريف راتشريح كردند و خواستار پى گيرى اين موضوع از سوى مسؤولان ايرانى شدند.

ايشان پيش از اين نيز با حضور در محل اسكان زائران اهل سنت و تشيع، از خراسان و زاهدان، از نزديك در جريان چگونگى خدمت رسانى به آنان قرار گرفت.

آقاى ريشهرى همچنين با خواهر يكى از شهدا (1) ديدار كرد و فوت مادر شهيد را به وى تسليت گفت. خواهر شهيد مرتضى موسوى گفت: «مادرم شب گذشته خواب طواف همراه با فرزند شهيدش را ديد و براى ما تعريف كرد و پس از آن دعوت حق را در مكه مكرّمه پذيرفت و به ديار باقى شتافت.»

سرپرست حجاج ايرانى ضمن ابراز هم دردى با خواهر شهيد، از درگاه خداوند عُلوّ درجات مادر شهيد موسوى را آرزو كرد و گفت: «بر اساس روايات اسلامى هر كس در مكه و در حال طواف، جان به جان آفرين تسليم كند، روز محشر لبيك گويان در پيشگاه الهى حاضر خواهد بود.»

بازديد از كاروانهاى تركيه

در ادامه ديدار از زائران كشورهاى ديگر، نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى پيش از ظهر چهارشنبه. (2) با حضور در كاروانى از تركيه در مدينه منوّره از

ص: 122

نزديك در جريان جزئيات خدمت رسانى اجرايى و فرهنگى به آنان قرار گرفت.

آقاى رى شهرى هنگام ورود به محل استقرار كاروان تركيه اى از سوى معاون بعثه تركيه، مسؤولان كاروان و زائران تركيه اى مورد استقبال قرار گرفت. معاون بعثه تركيه به نماينده ولى فقيه و همراهان وى خير مقدم گفت.

نماينده ولى فقيه در جمع زائران تركيه، در سخنانى كوتاه اظهار داشت: «جمهورى اسلامى ايران و تركيه مناسباتى بسيار نزديك و برادرانه دارند و در ايام حج، مسؤولان بعثه دو كشور با هم ديدار و تبادل نظر مى كنند.»

يكى از زائران كاروان تركيه نيز به نمايندگى از سوى ساير زائران گفت: «ايران برادر ماست و ما جمهورى اسلامى ايران را از صميم قلب دوست داريم.»

زائران تركيه اى با ابراز شادمانى از ملاقات با نماينده ولى فقيه، از وى براى قبولى زيارات و طاعات خود طلب دعا كردند كه در پاسخ، آيه الله رى شهرى از درگاه خداوند براى آنان حجّى مقبول و سعيى مشكور آرزو كرد.

ديدار از كاروان هاى ايرانى در مكه

به منظور آشنايى از وضعيت اسكان و خدمات رسانى به زائران ايرانى، سرپرست حجاج ايرانى، روز دوشنبه (1)، به اتفاق رييس سازمان حج و زيارت در محل اسكان بيش از 3200 زائر در قالب 16 كاروان در مكّه مكرمه حاضر شد و ضمن صرف ناهار همراه آنان، با زائران ديدار و گفت وگو كرد.

اين زائران كه از شهرهاى تهران، تبريز، مازندران و شيراز بودند، در گفت وگوهاى خصوصى و عمومى با آقاى محمدى رى شهرى، ديدگاه هاى خود را در مورد كيفيت و كميّت برنامه هاى فرهنگى و اجرايى بيان داشتند.

بيشتر حجاج از ميزان خدمات ارائه شده و كارگزاران اجرايى و فرهنگى

ص: 123

كاروان ها ابراز رضايت داشتند و برخى از حجاج نيز نسبت به كيفيت غذا انتقاد داشتند كه سرپرست حجاج ايرانى در پاسخ، با تأييد ضرورت افزايش كيفيت غذا گفت: «پخت غذا به صورت متمركز و زير نظر كارشناسان بهداشت و تغذيه انجام مى شود.»

برخى ديگر از زايران خواستار افزايش ساعات صرف غذا شدند كه سرپرست حجاج ايرانى دستورهاى لازم را در اين مورد صادر كرد. آيه الله رى شهرى و آقاى قهرودى رييس سازمان حج و زيارت پس از شنيدن نظر حجاج ايرانى، دستور پى گيرى مشكلات و تأمين رضايت زائران ايرانى را صادر كردند.

در جريان اين ديدار يك حاجيه خانم به نماينده ولى فقيه گفت: «براى انجام اعمال واجب حج تمتع اضطراب دارم؛ چه توصيه اى براى حل اين مشكل داريد؟» ايشان پاسخ داد: «ذكر «يا حفيظ يا عليم» و «لاحول و لا قوه الا بالله» را بسيار تكرار كنيد.»

ديدار از كاروان جانبازان

به منظور تجليل از مقام شامخ جانبازان و رسيدگى به امور آنان، نماينده ولى فقيه، عصر جمعه (1) با حضور در محل اسكان جانبازان انقلاب اسلامى در مكّه مكرمه، از اين عزيزان به عنوان ميهمانان آبرومند خدا قدردانى كرد.

آقاى رى شهرى كه از سوى رييس سازمان حج و زيارت همراهى مى شد گفت: «در ميان ميهمانان خدا، آبرومندتر از كسانى كه براى خدا و در راه حفظ عزت و استقلال جمهورى اسلامى ايران، به امر ولى فقيه به درجه رفيع جانبازى رسيده اند وجود ندارد. جانبازان غيور بايد قدر اين توفيق را بدانند. جانبازان و خانواده هاى صبور آنان ميهمان كسى هستند كه ميزبانى بزرگ تر از او وجود ندارد. جانبازان

ص: 124

عزيز كه به حج مشرف شده اند، به عنوان بهترين بندگان خدا نزد بهترين ميزبان آمده اند. قدر خود، اين سرزمين و ميهمانى خدا را بدانند.»

نماينده ولى فقيه گفت: «بايد به پيروى از رسول مكرم اسلام(ص) و ائمه معصومين(ع)، بدانيم از خداوند چه بخواهيم. انسان مى تواند به درجه اى از معرفت و كمال برسد و از خدا و معنويت به قدرى بهره ببرد كه هيچ نيازى در اين دنيا نداشته باشد.»

ايشان بهترين بركات و سوغات از سرزمين وحى را معرفت ذات حق تعالى دانست و گفت: «از خداوند بخواهيم در كنار كعبه، چشم زائران به نور جمال ولى عصر(عج) روشن شود. بهترين درس سفر حج براى شما و خانواده هاى شما كه مجاهدت مى كنند، اين است كه انسان عاشق خدا شود.»

وى به شرح برخى از رموز و اسرار محرّمات احرام پرداخت و گفت: «محرمات احرام در واقع نشان مى دهد كه ضيافت خداميهمانى خاصى است و پيام محرمات احرام به زائران با معرفت اين است كه، تن آسايى با عشق خدا جمع شدنى نيست.»

نماينده ولى فقيه با اشاره به روايتى از مولاى متقيان(ع) گفت: «دلى كه عاشق خداست، دوست دارد براى خدا سختى بكشد. انسان هاى راحت طلب و تن پرور با خدا سروكارى ندارند. شما جانبازان عزيز و خانواده هاى شمادر جبهه امتحان داده ايد و اكنون كه به حج مشرف شده ايد، سعى كنيد نورانيت و معنويت حج و عطر محبت خدا و رسول اكرم(ص) و فاطمه زهرا(س) را با خود سوغات ببريد.

سختى هاى اين دنيا تمام مى شود، اما عنايات خداوند به جانبازان و ايثارگران و خانواده آنان در اين دنيا قابل توصيف نيست.

آيه الله رى شهرى پس از پايان سخنان خود، در جمع جانبازان حاضر شد و از نزديك با آنان گفت وگو كرد.

نكته قابل توجه اين بود كه هيچ يك از جانبازان از شرايط جسمى خود و

ص: 125

امكانات مادى گله نكردند. آنان ضمن التماس دعا از نماينده ولى فقيه خواستار ابلاغ سلام و دعا به رهبر معظم انقلاب بودند.

ج: جلسات و ديدارهاى داخلى بعثه در مدينه منوره

جلسه كارگزاران بعثه و سازمان

سرپرست حجاج در اولين ساعات ورود خود به عربستان، دوشنبه شب (1) در نخستين سخنرانى خود در مدينه منوره، در جمع علما، روحانيون، مديران و كاركنان بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج سخنرانى كرد و گفت: «بايد به اين مسأله معتقد باشيم كه بعثه مقام معظم رهبرى، بعثه حضرت وليعصر(عج) است، پس مى بايد به نحوى رفتاركنيم كه براى ايشان موجب آبرومندى باشيم.»

آقاى ريشهرى گفت: «با الهام از نام گذارى سال جارى توسط رهبر معظم انقلاب، شعار حج امسال، نوآورى در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى به زائران خانه خدا اعلام شد و همه بايد مجدانه بكوشيم تا در جهت تحقق آن، گام هاى عملى برداشته شود. همه دستگاه ها و خصوصاً مجموعه هايى كه زير نظر مستقيم رهبر معظم انقلاب فعاليت مى كنند، در اين حوزه، از مسؤوليت سنگينى برخوردارند.»

ايشان با اشاره به ضرورت نوآورى در همه ابعاد زندگى گفت: «نوآورى در زندگى فردى، مقدمه تحقّق نوآورى در جامعه است و اگر انسان به اصلاح خود نپردازد، نمى تواند در مورد سايرين و جامعه هم مؤثر باشد و از آنجا كه انسان هميشه بر سر دوراهى پيشرفت يا عقب گرد قرار دارد، حتى اگر دو روز او مثل هم باشد، به تعبير روايات، متضرر شده است.

بايد مراقب باشيم تا تشرف هاى مكرر، اين جريان عظيم معنوى را براى

ص: 126

خدمت گزاران حج، عادى جلوه ندهد و در زندگى فردى و كارى، هر روز جلوتر از روز گذشته گام بردارند. بنابراين بايد جهت گيرى تلاش ها به گونه اى باشد كه عمليات حج سال جارى، در اجرا و برنامه ريزى ها از سال هاى قبل جلوتر و بهتر باشد.»

وى در پايان ضمن تشكر از سفير جمهورى اسلامى در كشور عربستان و گروه هاى پيش پرواز كه زمينه هاى برگزارى حج سال جارى را طى روزهاى گذشته فراهم كرده اند گفت: «بايد در كنار برنامه ريزى و اهتمامى كه وجود دارد، از خداى متعال استمداد بجوييم تا با عنايت هاى او بتوانيم به مسؤوليت هاى خود به بهترين شكل عمل كنيم.»

جلسه شوراى هماهنگى

به منظور برنامه ريزى دقيقتر و هماهنگى بيشتر نيروهاى بعثه و ستاد در عمليات حج امسال، اولين جلسه شوراى هماهنگى در روز سه شنبه (1) برگزار شد.

نماينده ولى فقيه در ابتداى اين جلسه، با استناد به روايتى از اميرمؤمنان على(ع)، ياد خدا را جلا دهنده دل ها دانست و گفت: «كسانى كه در خدمت زائران خانه خدا هستند و تلاش دارند ديگران را به ياد خدا بياورند و آن ها را به وظايف فردى، اجتماعى و سياسى آشنا كنند، بايد خود را به مبدأ و معاد نزديك كنند و اهل ذكر باشند، به اين معنا كه اعمال ظاهرى همراه با اعمال باطنى شود.»

آقاى قاضى عسكر؛ معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى، در اين نشست، گزارشى از فعاليت هاى گروه هاى پيشرو بعثه ارائه كرد و گفت: «از همان روزهاى اوليّه حضور زائران طبق برنامه، فعاليت هاى فرهنگى بعثه با برپايى سخنرانى هاى عمومى آغاز شد و دعاى كميل در اولين شب جمعه برگزار گرديد.

ص: 127

جلسات نيز از همان روزهاى اول شروع شد و نظرسنجى ها نشان داد كه اكثر مردم رضايت دارند. قسمت هاى مختلف هم پاسخ گويى خوبى به مراجعان داشتند. شوراى استفتا روز اول مستقر شدند.

رفتار سعودى ها هم در فرودگاه و بقيع نسبتاً آرام است. تراكم جمعيت و فشار هم مقابل بقيع كمتر شده و رغبت زائران كشورهاى ديگر به بقيع بيشتر شده است.

آقاى سليمى مسؤول روابط عمومى نيز گفت: «گروه روابط عمومى و دبيرخانه هم آمدند و كارها از همان اول راه افتاد. تلاوت نيم ساعته قبل از جلسات عمومى انجام و جلسات به خوبى برگزار و فضاسازى تبليغاتى ساختمان بعثه نيز انجام شد.»

آقاى نواب، معاون امور روحانيون نيز گفت: «قسمت امور روحانيون فعال شده و مراجعه آن ها به خوبى صورت مى گيرد. چهار جلسه با رابطين داشته ايم و رابطه خوبى بين رابطين و روحانيون برقرار شده. برنامههاى اماكن، پاسخ گويى به سؤالات و جلسات نيز از طرف واحد خواهران براى آن ها برگزار شده است.»

آقاى اسلامى فر، مدير ارتباطات و اطلاع رسانى نيز گفت: «گروه پيش رو از اول، توليد خبر داشتهاند. امسال براى نخستين بار، خبرگزارى هاى مختلف نماينده دارند. نشريه زائر از روز شنبه منتشر شده است.»

ساير مسؤولان بعثه نيز به برخى از فعاليتهاى حوزه كارى خود اشاره كردند.

آقاى مجردى، رئيس ستاد مدينه منوره نيز گزارش فعاليت هاى اجرايى حج را ارائه داد و گفت: «براى نخستين بار، كل اعضاى ستاد مدينه، سه روز پيش از پرواز زائران وارد مدينه شدهاند و مراسم استقبال خوبى با حضور مقامات دولت سعودى از اولين گروه زائران ايرانى، در فرودگاه مدينه به عمل آمد.»

آيه الله رى شهرى در پايان جلسه به نكات ذيل اشاره كردند:

- در بخش اجرايى و فرهنگى رضايت زائران يك اصل است؛

- در سال نوآورى كارى كنيم كه در اين بخش تبديل به عمل شود؛

ص: 128

- وظيفه ما كارهاى ارزشى و فرهنگى است نه سياسى؛

- براى بازديد از كاروان هاى ايرانى، ايرانيان خارج از كشور و چند كاروان خارجى برنامهريزى شود.

گردهمايى مديران كاروان ها

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى، در آستانه آغاز اعمال حج تمتّع، روز سه شنبه (1) در جمع مديران كاروانها كه در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى گردآمده بودند، خدمت به حجاج را فرصتى عظيم براى مديران كاروان هاى حج دانست و خواستار تلاش همه جانبه براى خدمت به ميهمانان خدا شد.

آقاى ريشهرى با تقدير از تلاش هاى خوب مديريت سازمان حج كه كارها را خيلى روان تر از گذشته كرده است، به روايتى از رسول مكرم اسلام(ص) اشاره كرد كه در آن از حج به عنوان «جهاد» تعبير شده است.

وى گفت: «اين تعبير نشان گر اهميت مسأله، براى همه حج گزاران و كارگزاران اجرايى و فرهنگى حج است و همه با دعاى حضرت موسى طبق آيه شريفه(رَبِّ اشْرَحْ لِى صَدْرِى ... از خداى متعال شرح صدر بخواهند.»

ايشان اظهار داشت: «مديريت اجرايى حج، براى همه مديران كاروان ها از مصاديق بارز مديريت بحران است، خصوصاً براى مديرانى كه زائران كاروان آن ها ناتوان اند و يا كهولت سن دارند و يا از تنگناها و شرايط خاص سفر حج اطلاع كافى ندارند.»

وى گفت: «از خداى متعال بخواهيد كه كارهاى دشوار را براى شما آسان بگرداند تا بتوانيد به خوبى، مسؤوليت هاى محوّله را به سرانجام مطلوب برسانيد. كار شما مديران كاروان هاى حج سخت، اما همراه با پاداشى بزرگ است.»

ص: 129

جلسه هيئت پزشكى

گروه پزشكى جمهورى اسلامى ايران به منظور ارائه گزارش و بهره مند شدن از رهنمودهاى نماينده ولى فقيه، روز چهارشنبه (1) در بعثه مقام معظم رهبرى حاضر شدند.

در ابتداى اين ديدار، دكتر محمدتقى حلى ساز، رئيس هيئت پزشكى، گزارشى از فعاليت هاى پزشكى و بهداشتى گروه پزشكى حج و اقدامات انجام شده براى خدمت رسانى بهتر به زائران حرمين شريفين ارائه داد و گفت: «خوشبختانه در سال جارى تاكنون هيچ مورد فوتى در بين بيماران ايرانى وجود نداشته است.»

دكتر حلى ساز، طرح استقرار پزشك براى هر كاروان را باعث ايجاد احساس امنيت خاطر بين زائران دانست و گفت كه پزشكان كاروان، با هماهنگى پزشكان متخصص گروه پزشكى در خدمت زائران حرمين شريفين هستند.»

آقاى رى شهرى با نقل روايتى از پيامبر اكرم گفت: «بر اساس اين روايت هر چه دل بيشتر به ياد خدا باشد، صفات رذيله بيشتر از آن رخت برمى بندد.» وى با تشكر از دكتر حلى ساز و همكارانشان كه به خوبى از عهده كار برآمدهاند، براى موفقيت گروه پزشكى، در جهت خدمت رسانى بهتر آرزوى موفقيت كرد.

ايشان كار پزشكى را همچون كار روحانيون توصيف كرد و گفت: «آن ها در جهت سلامتى اعمال و روح و روان زائران تلاش مى كنند و پزشكان در جهت سلامت جسم، كه اگر جسم سالم نباشد، روح هم نمى تواند كار خود را به درستى انجام دهد.

با اين كه پزشكان حضور ندارند، اما از دور به آن ها سلام مى رسانم و چند روايت مى خوانم كه به آن ها برسانيد. انتخاب پزشك كاروان براى منافع مالى نيست و اين افراد عموماً به عشق اين سرزمين مى آيند.

ص: 130

درباره مسائل اجرايى پزشكى عقيده من هم اين است كه پزشك يكى از اركان هر كاروان است. امسال هر چه قابل علاج است انجام شود، اما نظر من اين است كه براى سال هاى بعد، اين مشكل حل شود. پزشك مثل روحانى، ضرورى است در كاروان حضور داشته باشد.»

نماينده ولى فقيه در پايان مأموريت گروه پزشكى حج، كار آن را بسيار حساس و مهم خواند و به دست اندركاران پزشكى حج توصيه كرد، در كنار انجام دقيق مسؤوليت حرفه اى خود، نسبت به رعايت اخلاق پزشكى توجه ويژه داشته باشند.

آقاى رى شهرى تأكيد كرد: «پزشكان گروه پزشكى حج بايد نهايت متانت، نرمش و خوش خلقى را در تعامل با بيماران به عنوان مهمان خانه خدا داشته باشند.»

وى با اشاره به وجود زائران مسن در بين زائران ايرانى، از گروه پزشكى خواست كه تمهيدات و امكانات لازم را براى خدمات رسانى مناسب به زائران مسن فراهم كنند.

سرپرست حجاج ايرانى با اشاره به نوسازى و تحوّل تشكيلاتى در سازمان حج و زيارت و بعثه مقام معظم رهبرى، ضرورت برنامه ريزى پنج ساله در هيئت پزشكى حج با هدف ارتقاى خدمت رسانى بهتر به بيماران در ايام حج و عمره را مورد تأكيد قرار داد.

ديدار هيئت علمى معاونت بين الملل بعثه

اعضاى هيئت علمى معاونت بين الملل بعثه مقام معظم رهبرى روز يك شنبه (1) با سرپرست حجاج ايرانى ديدار كردند. حجه الاسلام و المسلمين هادوى، رييس اين هيئت، در ابتداى جلسه گزارشى از فعاليتهاى هيئت علمى ارائه كرد و گفت: «در مدينه جلسات متعددى داشتيم؛ دو جلسه در صبح و يك جلسه شب ها كه كارشناسى است. و شب ها نيز ضمن جمع بندى مطالب، كارشناسان با مهمانان ديدار مى كنند.»

ص: 131

آقاى رى شهرى پس از شنيدن توضيحات، از تلاشهاى ايشان و اعضاى هيئت علمى تشكر كرد.

ديدار گروه صدا و سيما

در ادامه نشستهاى بخشهاى مختلف بعثه و ستاد، روز دوشنبه (1) گروه صدا و سيما با سرپرست حجاج ايرانى ديدار و گزارشى از عمل كرد خود ارائه دادند.

آقاى گروسى، مدير امور حج و زيارت صدا و سيما درباره توليدات اين سازمان توضيح داد و گفت: «گروه هاى مجرّب و متخصص در صدا و سيما براى امور حج و زيارت برنامه ريزى و كار مى كنند كه حاصل آن در برنامه هايى چون «روضه رضوان، «باران به روايت ديگر». ده مستند نيز درباره حج توليد شده كه چهار مستند از آن ها مربوط به فرهنگ قوميت هاى ايران در مناسك حج است.»

آقاى ريشهرى پس از شنيدن گزارش عمل كرد صدا و سيما گفت: «موضوع اطلاع رسانى و توليد برنامه هاى فرهنگى در جهت آشنايى هر چه بيشتر مردم كار فوق العاده حساس، ظريف و مهمى است.»

وى با توجه به سخنان مقام معظم رهبرى نسبت به فرصتهاى حج گفت: «كارگزاران حج موظفند در هر سه زمينه تلاش كنند تا از اين فرصت بهره بردارى شود. يك مسؤوليت در اين زمينه متوجه كارگزاران حج است و يك مسؤوليت نيز متوجه رسانه ها و رسانه ملى است.

كارگزاران حج بايد برنامه ريزى كنند كه از اين سه فرصت به نفع زائران و امت و نظام اسلامى نهايت برنامه ريزى شود، اما چگونه مى توان توليدهايى را كه صورت مى گيرد به ثمر رساند. اين جاست كه پاى رسانه ها به ميان كشيده مى شود و خصوصاً درباره بهره گيرى امت اسلامى و نظام اسلام، كار رسانه ملى فوق العاده مهم و قابل

ص: 132

توجه است كه از اين توشه ها هم فرد، هم امت و هم نظام استفاده كنند.

بنابراين ارزش دارد جمعى در طول سال، در دفتر حج از هنرمندان و اهل فكر و انديشه و برنامه سازان و برنامه ريزان فكر كنند كه در فرصت حج، براى امت اسلامى و نظام اسلامى برنامه ريزى كنند و اين كار مهمى است.

ساختن محتوا عموماً به عهده بعثه مقام معظم رهبرى و برنامه ريزى براى تبديل كردن اين محتوا به فرصت و برنامه، وظيفه رسانه ملى است، كه نياز به كار جمعى، ادامه دار و ژرف دارد.»

وى درباره تفاوت گزارش هاى مربوط به مناسك حج با ساير گزارش ها توضيح داد: «گزارش هاى مربوط به حج عمدتاً كيفى است و افرادى كه براى اين كار انتخاب مى شوند، بايد آموزش هاى تخصصى ديده باشند تا نتيجه كار بهتر شود.»

نماينده ولى فقيه به اثرات حج در روحيه كسانى كه در صدا و سيما براى حج كار مى كنند اشاره كرد و گفت: «بايد يك جريان هميشگى در طول سال براى تقويت بنيه معنوى در صداوسيما وجود داشته باشد، تا افرادى كه در اين سازمان كار مى كنند، به عمره و حج بيايند و با اين نورانيت مأنوس باشند و آن را به ساير كاركنان صدا و سيما منتقل كنند.

ايشان با تقدير از تلاش گروه صدا و سيما گفت: «ما از آقاى ضرغامى تشكر مى كنيم، همچنين ياد ميكنيم از مرحوم آقاى هنردوست- رضوان الله تعالى عليه- و همه كسانى كه زحمت مى كشند. اما همچنان در همه عرصه ها بايد تلاش ها بيشتر شود. صداوسيما هم بايد در اين باره تلاش مستمر داشته باشد.»

در پايان، نماينده ولى فقيه خطاب به حاضران مطالب ذيل را مطرح كرد:

«1. در كار ما مشكلاتى وجود دارد كه سال هاست با آن ها دست و پنجه نرم مى كنيم، اما بايد ديد چگونه مى شود با وجودِ اين تنگناها از فرصت ها استفاده كنيم، به ويژه كه امسال شعار ما نوآورى و شكوفايى است و صداوسيما هم در اين باره بايد

ص: 133

كارهاى گسترده تر و عميق ترى انجام دهد.

2. گزارش حج با ساير گزارش ها متفاوت است؛ زيرا آن ها گزارش كميّت است و گزارش از حج، كيفى است. حال دستورى كه در اين سرزمين است، نيازمند توانايى و آموزش هاى خاصى است تا بتواند اين كار را انجام دهند.

3. از اين فرصت بايد براى تقويت جنبه كسانى كه در اين رسانه ملى خدمت مى كنند استفاده شود و هر چه كادر صداوسيما بيشتر از اين فضا و نورانيت آن استفاده كنند، در كار آن ها مؤثر است و هر چه هنرمندان از نورانيت و مقبوليت بيشترى برخوردار باشند، طبعاً در همه كارها و برنامه ايشان در صداوسيما كه در زمينه هاى مختلف خصوصاً براى جوان ها ارائه مى كنند تأثير مى گذارند و اين نورانيت، بينش جديدى به آن ها مى دهد.(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً). (1)

بنابراين اگر بخواهيم از نورانيت و معنويت اين سرزمين بهره بگيريم، بايد تلاش كنيم حركات ظاهرى حج همراه با معنا باشد، زيرا اعمال حج يك سلسله حركات ظاهرى است و يك سرى معانى و باطن، كه اين باطن، توجه به ذكر حضرت حق است.

در روايات است كه فلسفه سعى صفا و مروه، رمى و ... ذكر خداست؛ ازاين رو اگر انسان مدتى عبادت را ترك كند، قلب او قسى مى شود و انواع گرفتارى ها در زندگى انسان پيدا مى شود.

بنابراين هر چه عميق تر به اسرار حج بينديشيم، آثار بيشترى در ما خواهد داشت. اميدوارم امسال نيز بيش از پارسال خدمات داشته باشيم.»

وى با اشاره به توليد حج اقوام استان هاى خراسان، فارس، يزد و هرمزگان گفت:

ص: 134

«علاوه بر مستندسازى براى اين استان ها، سايت لبيك به هشت زبان در اختيار مخاطبانى از سراسر جهان قرار دارد.»

د. جلسات و ديدارهاى داخلى بعثه در مكه مكرمه

جلسه شوراى هماهنگى

با حضور سرپرست حجاج، معاونان و مديران بعثه و سازمان، روز شنبه (1) نخستين جلسه شوراى هماهنگى در مكّه مكرمه برگزار شد.

در ابتداى اين جلسه نماينده ولى فقيه، با ابراز رضايت از روند فعاليت هاى اجرايى و فرهنگى حج تاكنون، ابراز اميدوارى كرد كه با تلاش همه دست اندركاران حج شعار نوآورى، در خدمت رسانى فرهنگى و اجرايى به حجاج ايرانى تحقق يابد.

آقاى رى شهرى در نخستين نشست شوراى هماهنگى حج در مكّه مكرمه، خدمت به حجاج را توفيقى الهى خواند و گفت: «طىّ روزهاى آينده اعمال سنگين حج آغاز مى شود، بنابراين تمام كارگزاران فرهنگى و اجرايى بايد آماده خدمت به زائران خدا در اين روزهاى حساس باشند.

از درگاه خداوند مى خواهيم هم شناخت صحيح مسؤوليت را به ما عنايت كند و هم كمك كند تا بتوانيم به شايستگى وظيفه خود را در خدمت رسانى به زائران انجام دهيم.»

نماينده ولى فقيه با تقدير از تلاش هاى همه جانبه رييس سازمان حج در سازماندهى امور اجرايى و خدمات رسانى به زائران گفت: «تلاش هاى شبانه روزى آقاى قهرودى و مسؤولان اجرايى حج، سبب شده تا امور خدمت رسانى به حجاج به شكلى مطلوب و روان جريان داشته باشد.»

در ادامه جلسه، آقاى قهرودى گفت: «هر چند بخش حساس اعمال حج در پيش

ص: 135

است، اما با توجه به آنچه تاكنون در مدينه و مكه انجام شده، به لطف خداوند و در سايه زحمات كارگزاران حج، امور اجرايى حج با اشكالات كمى مواجه است.»

رييس سازمان حج و زيارت افزود: «با برنامه ريزى هاى انجام شده در حج سال جارى، حمل و نقل درون شهرى، تغذيه و تداركات وضعيت بهترى نسبت به گذشته داشته است.»

حسن سقايى رييس ستاد مكّه مكرمه نيز، داشتن آمادگى كامل عوامل را براى واكنش سريع در برابر مشكلات احتمالى اجرايى، از جمله برنامه هاى جارى ستاد مكه برشمرد و گفت: «خوشبختانه مشكل خاصى در انجام امور اجرايى حج وجود ندارد و امور اجرايى مشاعر نيز تدارك ديده شده است.»

دكتر حلى ساز رييس گروه پزشكى نيز در گزارش خود گفت: «امسال نسبت به سال گذشته تا اين تاريخ، آمار بيماران مراجعه كننده به مراكز درمانى، بيمارى هاى منجر به فوت و اعزام بيماران به ايران كاهش داشته است.»

ديدار رابطين بعثه با نماينده ولى فقيه

روز سهشنبه (1) رابطين روحانيون كاروانها با نماينده ولى فقيه ديدار و گفت وگو كردند. در ابتداى اين جلسه آقاى نواب، معاون امور روحانيون گزارشى از فعاليتهاى معاونت و رابطين در مدينه و مكه ارائه كرد و گفت: «امسال با توجه به سياست كوچك سازى بعثه، دفتر مناطق را ايجاد كرده ايم تا رابطين بتوانند در مناطق حضور داشته باشند.»

آقاى ريشهرى با قدردانى از تلاش رابطين، از آن ها خواست تا مطالب مورد نظر خود را مطرح كنند كه از طرف برخى رابطين نكاتى مطرح شد و در پايان جلسه، آقاى رى شهرى علاوه بر دستور پى گيرى موارد مطرح شده و تشكر از حضور

ص: 136

رابطين گفت:

«درباره مسائل فرهنگى كه مطرح شد، ما تا حال به اين جا رسيده ايم و دو سال است كار را به صورت منسجم شروع كرده ايم. بارها گفته ام كه تحول معنوى قرص و آمپول مخصوصى ندارد و بهترين كار براى تحول معنوى، خود روحانيون هستند؛ خود آن ها در اين زمينه چه قدر نقش ايفا مى كنند؟»

شوراى هماهنگى پس از ايام تشريق

پس از سپرى شدن موفقيتآميز روزهاى حساس مناسك حج، روز پنج شنبه (1) كارگزاران در جلسه شوراى هماهنگى گردهم آمدند تا فعاليتهاى اين ايام را بررسى و نسبت به برنامههاى روزهاى آينده گفت وگو كنند.

آقاى رى شهرى در ابتداى اين جلسه گفت: «اكنون بخش سنگين اعمال حج به فضل و عنايت خداوند و تلاش دست اندركاران حج به خوبى برگزار شده و بحمدالله در مجموع، كارهاى فرهنگى و اجرايى حج بهتر از سال گذشته انجام شده است و حضور آقاى قهرودى در صحنه، عامل مهمى در موفقيت انجام امور اجرايى حج بوده است.»

نماينده ولى فقيه همچنين از تلاش هاى آقاى سقايى، رييس ستاد مكه به دليل تلاش براى خدمت رسانى مناسب به حجاج در مكه مكرمه قدردانى كرد.

آقاى قهرودى رييس سازمان حج و زيارت نيز طى گزارشى از عمليات اجرايى حج سال جارى گفت: «موفقيت ايجاد شده در انجام مأموريت خدمت رسانى به حجاج در نتيجه تلاش و هماهنگى همه كارگزاران حج است كه با عنايت خداوند حاصل شده است.»

آقاى حسينى، سفير جمهورى اسلامى ايران در رياض نيز گزارشى از فعاليت هاى

ص: 137

سفارت و كنسول گرى را در خصوص اعمال حج ارائه داد و گفت: «ما از تمام ظرفيت هاى سياسى استفاده كرده ايم و با ملاقات هاى مختلف در قبل، حين و بعد از حج با مقامات دولت عربستان، تلاش داشته ايم كه عمليات حج، عزّت مند و در شأن جمهورى اسلامى ايران برگزار شود.»

در اين جلسه چنين مقرر شد كه فعاليت هاى فرهنگى بعثه جمهورى اسلامى در مكه مكرمه، تا دوشنبه، دوم دى ماه ادامه يابد و بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره نيز از روز جمعه (1) زير نظر آيه الله ابراهيم امينى، جانشين نماينده ولى فقيه، فعاليت خود را آغاز كند.

برگزارى نشست خبرى

با سپرى شدن موفقيت آميز اكثر روزهاى موسم حج، روز جمعه (2) سرپرست حجاج ايرانى همراه رييس سازمان حج و زيارت در نشست مطبوعاتى و راديو- تلويزيونى شركت كرد و ضمن تحليل وضعيت حج امسال، درباره ابعاد مختلف آن براى خبرنگاران توضيح داد.

در ابتداى اين نشست خبرى، آقاى ريشهرى از بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت به عنوان يك مجموعه منسجم ياد كرد و گفت: «در طول يك سال گذشته و به ويژه يك ماه اخير، اين دو مجموعه بيشترين تلاش خود را در جهت بهره گيرى زائران، امت اسلام و جمهورى اسلامى از فرصت حج، به كار گرفتند.»

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت با اشاره به اين كه تمام وعده هاى داده شده قبل از برگزارى مراسم حج اجرا شده است، اظهار داشت: «شعار محورى حج امسال، «نوآورى و شكوفايى در ارائه خدمت بهتر و بيشتر در زمينه فرهنگى و

ص: 138

اجرايى» و سياست هاى اصلى نيز حول معرفى مبانى انقلاب اسلامى و معارف اسلامى ناب، وحدت، تقريب و نفى افراطگرايى و تعصب بود كه در همه برنامه ها و همايش هاى انجام شده اين نكات مورد تأكيد و پى گيرى قرار گرفت.»

آيه الله رى شهرى با ذكر اين نكته كه مهم ترين كار بين المللى كه حج را در جهت منافع امت اسلامى قرار مى دهد، برپايى همايش هاى بعثه است، گفت: «برگزارى همايش زن با مشاركت نمايندگان 19 كشور و حضور 250 نفر، همايش تقريب به عنوان منشور وحدت اسلامى در پرتو قرآن و سنت با حضور 500 نفر از 15 كشور و همايش اهل بيت، با شركت 500 نفر از 30 كشور جهان از جمله فعاليت هاى عمده بعثه مقام معظم رهبرى بوده است.

برگزارى همايش قدس در دفاع از مردم مظلوم فلسطين و مردم در محاصره غزه با شركت بيش از 400 نفر از 20 كشور جهان، همايش ايرانيان خارج از كشور با حضور 650 نفر، همايش علما و روحانيون پيرو مكتب اهل بيت با مشاركت 880 نفر و نيز همايش فرهيختگان جهان اسلام، از ديگر برنامه هاى مهم مورد بعثه جمهورى اسلامى ايران بود كه همه در جهت منافع امت اسلامى در سرزمين وحى برگزار شده است.

از مهم ترين كارهاى بعثه در حج، برگزارى مراسم پرشكوه برائت از مشركان در صحراى عرفات است كه در صدر برنامه هاى بعثه قرار دارد و در آن به صورت هم زمان، پيام مهم مقام معظم رهبرى به 11 زبان ترجمه گرديد.»

به گفته سرپرست حجاج ايرانى، برگزارى ديدارهاى منظم با وزرا، مسؤولان بعثه ها و شخصيت هاى برجسته اسلامى از كشورهاى مختلف و تأكيد بر حفظ وحدت اسلامى و دفاع از مردم فلسطين و غزه و تبادل تجربيات در امر برگزارى حج در اين ملاقات ها، از برنامه هاى جمهورى اسلامى در حج امسال بوده است.

آقاى ريشهرى به محبوبيت مواضع ضدآمريكايى و ضدصهيونيستى رهبر معظم

ص: 139

انقلاب و دولت ايران در ميان زائران و حجاج ساير كشورهاى اسلامى اشاره كرد و گفت: «حجاج ساير كشورها در ديدارهاى حضورى، به طور علنى مواضع كشورمان را در اين مسائل ستايش مى كنند.»

وى از اين كه موضوع فلسطين در سياست خارجى كشورهاى اسلامى كم رنگ شده و مورد اهتمام جدّى نيست، ابراز تأسف كرد. نماينده ولى فقيه در خصوص رابطه ايران و عربستان نيز تأكيد كرد: «روابط دو كشور به ويژه در زمينه حج، استراتژيك است. منطق جمهورى اسلامى هماهنگى با همه كشورها مخصوصاً كشورهاى اسلامى است و هرگونه افراطگرى از هر طرف كه باشد محكوم است.»

ايشان در پايان از همه نهادها و سازمانها به ويژه سازمان حج و زيارت- كه در موفقيت حج امسال دخيل بودهاند- قدردانى كرد.

رييس سازمان حج و زيارت در اين نشست، با اشاره به برپايى حجى موفق تر و روان تر از سال هاى گذشته، از زائران و حجاج ايرانى كه با وظيفه شناسى و رفتار شايسته خود و حضور در برنامه هاى تدارك ديده شده در كاروان ها، نقش مهمى در برپايى اين حج موفق داشته اند، تقدير كرد.

آقاى قهرودى با يادآورى توان مندى و قابليت اجرايى جمهورى اسلامى ايران در برگزارى موفق امر حج و اداره امور آن، خواستار اطلاع رسانى گسترده اين موضوع و نيز نمايش منصفانه نقاط ضعف توسط رسانه ها شد تا در آينده نسبت به اصلاح آن ها اقدام شود.

وى گفت: «در بخش هاى مختلف حج امسال مانند: اسكان، تغذيه، بهداشت و درمان، حمل و نقل و تأمين نيازمندى هاى گوناگون حجاج، با توجه به استفاده از تجهيزات مناسب تر و مواد با كيفيت تر و منازل اجاره اى نزديك تر به مسجدالحرام و مسجدالنبى نسبت به سال هاى قبل، توانسته ايم ميزان رضايت زائران را از خدمات ارائه شده بالاتر ببريم؛ هر چند نواقص، كمبودها و اشكالات را كتمان نمى كنيم.»

ص: 140

رييس سازمان حج و زيارت با اعلام اين كه از همين الآن اقدامات اجرايى براى برگزارى حج سال آينده آغاز شده است، گفت: «25 منازل مورد نياز سال آينده در مدينه منوره اجاره شده است.»

قهرودى اضافه كرد: «امسال براى نخستين بار از تمام ظرفيت و سهميه حج استفاده شد و همه 104080 نفر به عربستان اعزام شدند.»

وى از مسؤولان بخش هاى مختلف كشور براى پشتيبانى از برگزارى شايسته مراسم حج امسال، سپاس گزارى كرد.

نشست با كاركنان نشريه زائر

روز يكشنبه (1) مديرمسؤول و اعضاى تحريريه نشريه زائر، با سرپرست حجاج ديدار كردند. وى ضمن تشكر از دست اندركاران نشريه زائر در كسب توفيق نسبى در انتشار روزانه آن، سرمايه گذارى براى تقويت هر چه بهتر اين نشريه را ضرورى دانست.

نماينده ولى فقيه گفت: «نشريه زائر، تاريخ مكتوب حج و بيان گر تاريخ فعاليت هاى اجرايى و فرهنگى حج است و به همين جهت، تقويت روزافزون آن به لحاظ شكل و محتوا، ضرورى و موجب روشن تر شدن اقدامات و برنامههاى خدمت گزاران حج در طول تاريخ برگزارى اين مراسم الهى است.»

وى ضمن مناسب خواندن ايجاد ارتباط تنگاتنگ مخاطبان با نشريه گفت: «بايد مطالب باكيفيت و برگزيده از سوى مخاطبان، براى انتشار در اين نشريه انتخاب شود.»

نماينده ولى فقيه در مورد بهبود روند توزيع و بررسى راه كارى براى دسترسى بهتر زائران به نشريه زائر دستورهاى لازم را صادر كرد.

ص: 141

در ابتدا آقاى اسلاميفرد طى گزارشى به بيان اقدامات انجام شده در نشريه زائر در موسم حج سالجارى پرداخت. مدير ارتباطات و اطلاع رسانى بعثه مقام معظم رهبرى، استفاده از نيروهاى باتجربه و كارشناس در مسائل خبرى و روزنامه نگارى و طراحى و از سوى ديگر اختصاص سهم بالاى محتواى نشريه زائر به مطالب توليدى و غير آرشيوى را از جمله تفاوتهاى انتشار نشريه زائر در حج سال جارى برشمرد.

وى با اشاره به استقبال بالاى مخاطبان از مطالب نشريات زائر، گفت: «بر اساس نقاط ضعف و قوت تعيين شده توسط نماينده محترم ولى فقيه و تجربيات سال گذشته، امسال نشريه به شكل كيفى و ظاهرى به لحاظ قابل ملاحظه اى ارتقا يافته است.»

ايشان ايجاد ستون هايى با عناوين: نوآورى در كاروان ها، اخبار كاروان ها و بخش پيام هاى زائران را براى ايجاد ارتباط مناسب با مخاطبان، از تجربيات خوب سال جارى نشريه زائر برشمرد و گفت: «هم اكنون ارتباط خوبى بين مخاطبان و نشريه زائر ايجاد شده است و حجم مطالب و پيام هاى ارسالى از سوى مخاطبان نشان گر اين مسأله است.»

به گفته وى، در ايام حج تمتع سال جارى تا كنون سه ويژه نامه: «هاجر»، «ظهور» و ويژه نامه «هنگامه وصال»، براى ايرانيان خارج از كشور و «زعيم» به مناسبت سى امين سال پيروزى انقلاب اسلامى و يادبود حضرت امام خمينى(قدس سره) و ويژه نامه «ايام تشريق» منتشر شده است.

ديدار با جمعى از انديشمندان اهل سنت

روز دوشنبه (1) در آستانه فرارسيدن عيد سعيد غدير، جمعى از علما و انديشمندان اهل سنت با نماينده ولى فقيه ديدار كردند. در اين ديدار، مولوى اسحاق مدنى، مشاور

ص: 142

رييس جمهور در امور اهل سنت، حاج آخوند عابديكر، امام جمعه بندرتركمن و دكتر محمدحسن الياسى عضو هيئت علمى دانشگاه امام حسين(ع) حضور داشتند و طى سخنانى، با تبريك فرارسيدن عيد غدير از بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج و زيارت به دليل ايجاد شرايط و تسهيلات مطلوب براى زائران و علماى اهل سنت تقدير كردند.

در ابتداى اين ديدار حجه الاسلام والملسمين عطاران، مدير اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى گزارشى از اقدامات و همايش هاى برگزار شده در حج سال جارى را به نماينده ولى فقيه ارائه كرد و حضور پرشور زائران اهل سنت در بعثه مقام معظم رهبرى را نشانه تجديد بيعت با نماينده ولى فقيه و نظام جمهورى اسلامى دانست.

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در اين ديدار، شرايط كنونى دنياى اسلام را بسيار حساس و پيچيده خواند و گفت: «در شرايطى كه توجه به ارزش هاى اسلامى در سراسر جهان رو به گسترش است و بيدارى اسلامى در دنيا فراگير شده، توطئه هاى دشمنان نيز روز به روز پيچيده تر مى شود.»

وى اعتراض يك خبرنگارمسلمان به بوش در كنفرانس خبرى عراق را نمونه اى از جرئت، جسارت و بيدارى مسلمانان دانست و گفت: «در اين نشست خبرى، رييس جمهور متكبرى چون بوش، به عينه اوج نفرت مسلمانان را از آمريكا تجربه كرد.»

آقاى ريشهرى تنها اميد دشمنان اسلام را اختلاف افكنى بين شيعه و سنى و مسلمانان در سراسر جهان دانست و هوشيارى علما و انديشمندان اهل سنت و تشيع را در برابر تفرقه افكنان ضرورى برشمرد.

وى وحدت و همدلى اهل سنت و تشيع در ايران اسلامى را الگويى براى وحدت مسلمانان دانست و گفت: «علما و سياسيون اهل سنت و تشيع بايد بدانند در هر دو طرف، تعدادى آگاهانه و نااگاهانه آلت دست دشمنان هستند. اگر بزرگان و علماى اهل سنت و تشيع هوشيار باشند، تفرقه افكنان كارى به پيش نمى برند.»

ص: 143

ايشان با تقدير از فعاليت هاى مديريت اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى ابراز اميدوارى كرد الگوى موفق وحدت و همدلى اهل سنت و تشيع در بعثه مقام معظم رهبرى و در ايران اسلامى تعميق، و به ساير كشورهاى اسلامى تعميم يابد.

ديدار با خبرنگاران رسانه ها

روز دوشنبه (1)، خبرنگاران اعزامى به آيين حج امسال با نماينده ولى فقيه ديدار و گفت وگو كردند. آقاى رى شهرى، با اشاره به اين كه خبرنگاران بايد اين معنويت را به ميهن اسلامى و به جامعه رسانه اى كشور انتقال دهند، گفت: «بردن نورانيت حج به داخل رسانه باعث مى شود كه آسيب ها و آفت هاى رسانه اى كمتر شود.»

وى با مهم شمردن اخلاق رسانه اى در مديريت اخبار و رويدادها و تحليل هاى رسانه اى و اهميت رعايت انصاف در انتشار اخبار گفت: «معنويت حج باعث مى شود خبرنگار و گزارش گر نگاه توأم با بصيرت و معنويت پيدا كند كه اين موضوعِ بسيار مهمى در نشر حقايق است.»

سرپرست حجاج ايرانى با اشاره به برخى نقاط قوت و ضعف رسانه ها و اين كه در برخى از رسانه ها بر اثر علايق و سلايق شخصى و گروهى بسيارى از نكات ريز، برجسته و بسيارى از نكات برجسته، ناچيز جلوه داده مى شود گفت: «اين نكته مهمى است كه خبرنگار در نشر حقايق واقع بين، واقع گو و واقع نگر باشد. حج و نورانيت و معنويت آن سبب مى شود تا اخلاق روزنامه نگارى در كشور ما تقويت شود.»

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در ادامه از تلاش خبرنگاران در اطلاع رسانى آيين حج قدردانى كرد و تلاش خبرنگاران را چه از نظر كمى و چه از

ص: 144

نظر كيفى، در آينده حضور خبرنگاران در حج مؤثر دانست.

مدير ارتباطات و اطلاع رسانى نيز در اين ديدار با ارائه گزارشى از اهم فعاليت هاى ستاد خبرى و خبرنگاران اعزامى به حج، از تقويت نگاه تحليلى در اخبار، توجه ويژه به نيازهاى خبرى مخاطبان در حج و همچنين حضور خبرنگاران حوزه هاى تخصصى حج و زيارت و تيم كارآمد خبرى، به عنوان ويژگى هاى خاص حج سال جارى در حوزه پوشش اخبار نام برد.

غلام حسين اسلاميفرد، اطلاع رسانى در سه حوزه داخل كشور، حوزه بين المللى و زائران را از مأموريت هاى مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى در حج سال جارى برشمرد و گفت: «با حضور نمايندگان خبرگزارى ها و روزنامه هاى كشور و همچنين اطلاع رسانى مداوم پايگاه اطلاع رسانى حج و نشريه زائر، سعى شده تا از همه توان حرفه اى موجود به منظور بهره گيرى از فرصت عظيم حج استفاده شود.»

وى زمان آغاز كار واحد ارتباطات خبرى را در تهران و پيش از آغاز موسم حج برشمرد و اظهار داشت: «توليد خبر و تغذيه رسانه ها با اخبارى كه جامعه زائران، خانواده هاى آن ها و همچنين مخاطبان عمومى جامعه به آن ها توجه داشتند، از داخل كشور و پيش از موسم حج صورت گرفت كه بيشتر رسانه ها، همچنين صدا و سيما از خبرهاى توليدى بهره مند شده اند.

در اين نشست، سه نفر از خبرنگاران رسانه هاى مختلف خبرى به نمايندگى از ساير خبرنگاران اعزامى، گزارش مختصرى از فعاليت هاى تيم خبرى در موسم حج سال جارى ارائه كردند.

نمايندگان رسانه هاى مختلف، حج را مهم ترين رويداد خبرى جهان اسلام دانسته و انعكاس اخبار و گزارش هاى مرتبط با اين رويداد عظيم الهى با هدف انتقال روح حج به داخل كشور را از اهداف رسانه اى خود در اين ايام عنوان كردند.

ص: 145

ديدار كاركنان معاونت اجرايى

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى عصر دوشنبه (1)، فعاليت در معاونت اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى را سنگين و دشوار خواند و گفت: «سنگين بودن كار، زمينه مضاعف بودن بركات حج را فراهم مى كند. ...»

آقاى رى شهرى در ديدار معاون و اعضاى معاونت امور اجرايى ابراز اميدوارى كرد كه كارگزاران حج معنويت و نورانيت را كه حاصل حج و خدمت است، به ميهن اسلامى منتقل كنند.

وى گفت: همه زائران ميهمانِ ميزبانِ بسيار بزرگى هستند كه بزرگوارتر از آن وجود ندارد. نورانيت و چراغى كه در جان زائران تلألؤ پيدا مى كند، در صورتى تداوم دارد كه با گناه آلوده نشود.»

سرپرست حجاج ايرانى اضافه كرد: «خداوند بزرگ تر از آن است كه ميهمانان را نورانى نكند و مورد عنايت قرار ندهد؛ مهم اين است كه اين نورانيت تداوم داشته باشد.» وى گناه را آفت نورانيت حج دانست و گفت: «ظلم نسبت به حق ديگران از همه آفات و گناهان بيشتر موجب ضايع شدن اجر و ثواب و معنويت حج خواهد شد.»

نماينده ولى فقيه با قدردانى از كاركنان معاونت اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى، كارگزاران حج را به تلاش مضاعف و راضى نبودن از كار خود توصيه كرد و گفت: «تمام خدمت گزاران حج بايد براى بهتر شدن كارهاى خود تلاش كنند.»

برگزارى آيين نيايش و شكرگزارى

روز پنجشنبه (2)- كه آخرين روز حضور نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در مكه مكرمه بود- به مناسبت پايان موفقيت آميز موسم حج امسال، آيين نيايش و

ص: 146

شكرگزارى با حضور ايشان و رييس سازمان حج و زيارت برگزار شد.

در اين مراسم كه با حضور علما و روحانيون و مسؤولان اجرايى و فرهنگى حج، نمايندگان بعثه مراجع تقليد و حاجيان ايرانى برگزار شد، پس از قرائت قرآن و نيايش، نماينده ولى فقيه خداوند منان را براى پايان موفقيت آميز اعمال حج امسال سپاس گفت و براى عزت روزافزون دولت و ملت مسلمان ايران و طول عمر پربركت رهبر معظم انقلاب دعا كرد.

دفاتر مراجع تقليد در حج 87

در موسم حج امسال بعثه هاى مراجع عظام تقليد همچون سالهاى گذشته فعاليت داشتند. حجه الاسلام والمسلمين معراجى- روحانى كاروان بعثه هاى مراجع معظم تقليد- در گفتگويى اظهار داشت: امسال از سوى مراجع معظم تقليد حدود سيزده بعثه رسمى به حج اعزام گرديده اند كه حضرات آيات سيد كاظم حائرى و يوسف صانعى نيز همراه با بعثه هاى خود به حج آمده اند. اسامى بعثه ها بر اساس حروف الفبا عبارتند از:

1. بعثه حضرت آيه الله العظمى بهجت.

2. بعثه حضرت آيه الله العظمى سيد كاظم حائرى.

3. بعثه حضرت آيه الله العظمى سيدعزّالدين زنجانى.

4. بعثه حضرت آيه الله العظمى سبحانى.

5. بعثه حضرت آيه الله العظمى سيستانى.

6. بعثه حضرت آيه الله العظمى سيدمحمد شاهرودى.

7. بعثه حضرت آيه الله العظمى شبيرى زنجانى.

8. بعثه حضرت آيه الله العظمى صافى گلپايگانى.

9. بعثه حضرت آيه الله العظمى اسحاق فياض.

10. بعثه حضرت آيه الله العظمى مكارم شيرازى.

ص: 147

11. بعثه حضرت آيه الله العظمى موسوى اردبيلى.

12. بعثه حضرت آيه الله العظمى نورى همدانى.

13. بعثه حضرت آيه الله العظمى وحيد خراسانى.

آقاى معراجى با اشاره به فعاليتهاى دفاتر مراجع عظام تقليد وضعيت و عمل كرد آنان را چنين توصيف كرد:

«معمولا اين دفاتر براى حل مشكلات فقهى و پاسخگويى به سؤالات زائران در قالب يك كاروان خاص حضور مى يابند كه تعداد اعضاى آن ها در مجموع حدود 170 نفر مى باشد.

اين افراد عموماً از شخصيت هاى ارزنده و از مجتهدان و فقهاى قابل اعتماد و چهره هاى برجسته هستند و در مجموع ظرفيت هاى بالايى دارند و مى توان بيشتر از آن ها بهره گرفت.

هماهنگى اعضاى دفاتر با سياست هاى بعثه رهبرى و اشتياق حضور آنان در مراسم دعاى كميل و برائت از مشركان مشهود است و با ارتباطى دو سويه همه ساله در محيطى صميمانه و دوستانه، برنامه ديد و بازديد دفاتر مراجع عظام تقليد با بعثه مقام معظم رهبرى برقرار است.

هدف از اين ملاقاتها تمايل ويژه آن ها براى هماهنگى و همگامى با سياست ها و برنامه هاى بعثه مقام معظم رهبرى و رسيدگى به مشكلات و تأمين امكانات و وسايل مورد نياز دفاتر مراجع عظام تقليد است كه امسال نيز اين تعامل و ارتباط دو سويه با نمود بيشترى انجام گرفت.»

ص: 149

بخش دوم: روابط عمومى

فعاليتهاى كلى روابط عمومى

يكى از واحدهاى بعثه مقام معظم رهبرى روابط عمومى است كه پيش از موسم حج، مقدمات كار را فراهم ميكند. اين واحد در هفته حج، تبليغات متفاوتى را در مورد حج در قالب، ارائه برخى از اطلاعات به روزنامه هاى كثيرالانتشار و طراحى و توزيع پوستر هفته حج انجام ميدهد.

هماهنگى براى ملاقات كارگزاران حج با مقام معظم رهبرى و ساير هماهنگى ها درباره برگزارى همايشهاى سراسرى حج، از ديگر اقدامات اين واحد پيش از موسم حج است.

با مشخص شدن زمان حركت حجاج، گروه پيش روِ روابط عمومى، مأموريت دارد قبل از عزيمت زائران ايرانى بيت الله الحرام، راهى مدينه منوره شده، مقدمات كار را فراهم سازد؛ مهم ترين اقداماتى كه توسط روابط عمومى در طول سفر حج انجام مى گيرد عبارتند از:

1. استقرار لوازم و وسايل لازم و ايجاد يك كارگاه كوچك هنرى- اجرايى به منظور انجام امور نقاشى، خطاطى، طراحى و ساير اقدامات مرتبط.

2. گروه بندى پرسنل به تناسب نيازمندى هاى كارى تحت عناوين ادارى، اجرايى، هنرى، تريبون، تبليغات و مراسم كاروان ها و پشتيبانى.

3. آماده سازى سالن هاى اجتماعات بعثه در مكه و مدينه با استفاده از تابلوهاى زيباى نقاشى، خوش نويسى آيات و روايات و سخنان بزرگان در قالب تابلوهاى زيبا،

ص: 150

طراحى، برش و رنگ آميزى شمسه هاى يونوليتى و بالاخره استقرار جايگاه و تريبون سخنرانى با دكور مناسب.

اين سالن ها براى برگزارى تمام جلسات رسمى از جمله سخنرانى هاى عمومى بعثه، همايش هاى بين المللى، جلسات و محافل قرآنى، جلسات دعا و ساير نشست ها مورد بهره بردارى قرار مى گيرد.

4. استقرار پرچم پرافتخار جمهورى اسلامى ايران در ابعاد بزرگ بر فراز بام و ساختمان هاى بعثه در مكه و مدينه، به علاوه طراحى، تهيه و نصب تابلوى ورودى ساختمان بعثه.

5. برنامه ريزى و تنظيم جدول همايش ها و برنامه هاى بعثه در سه مقطع مدينه قبل، مكه مكرمه و مدينه بعد، ابلاغ به مبادى ذى ربط و اهتمام لازم در مورد اجراى به موقع آن.

6. برنامه ريزى لازم و اجراى روزانه جلسات سخنرانى عمومى در سالن اجتماعات بعثه كه با حضور صدها نفر از زائران ايرانى برگزار مى شود و روابط عمومى مسؤوليت اجراى آن و تأمين مجرى، قارى و مداح جلسه را برعهده دارد.

7. برنامه ريزى و اجراى روزانه دو جلسه سخنرانى در كاروان ها كه اين محافل نيز با اعزام مجرى، قارى، مداح و سخنرانى و با حضور زائران مشتاق ايرانى در كاروان هاى مختلف برپا مى شود.

8. همكارى مؤثر در برگزارى جلسات روزانه و پاسخگويى به سؤالات شرعى بانوان كه با حضور بانوان فاضله در محل كاروان هاى ايرانيان برپا مى شود.

9. برنامه ريزى و اجراى برنامه قرآن صبحگاهى كه روزانه به مدت نيم ساعت و پيش از جلسه سخنرانى عمومى برگزار شده، فضاى قرآنى مناسبى در بعثه ايجاد مى كند.

10. هماهنگى و برنامه ريزى به منظور بهره ورى از توان مندى هاى گروه قاريان قرآن در جلسات، همايش ها، محافل شبى با قرآن، جلسه تلاوت قرآن در

ص: 151

مسجدالحرام و ساير موارد مرتبط.

11. دريافت و توزيع منظم نشريه زائر بين همكاران بعثه و سازمان حج و هيئت پزشكى و آشپزخانه هاى مركزى در مكه ومدينه.

12. برنامه ريزى و اجراى چهار مراسم دعاى كميل در جوار بقيع شريف و مراسم دعاى كميل در مكه مكرمه.

13. برنامه ريزى و اجراى جلسات دعاى ندبه در مكه و مدينه و دعاى عرفه در عرفات.

14. برنامه ريزى و هماهنگى لازم در مورد برگزارى كلاس هاى آموزش مناسك.

15. انجام كليه امور خوش نويسى مورد نياز بعثه و ستاد.

16. همكارى لازم در مورد برگزارى كليه همايش ها.

17. برنامه ريزى ويژه و اجراى مراسم برائت از مشركان در صحراى عرفات.

18. هماهنگى و برگزارى برنامه هاى فرهنگى در ايام تشريق(منا).

19. برنامه ريزى و اقدام لازم در مورد پوشش تبليغاتى يكنواخت در كاروان هاى مدينه و مكه.

20. تنظيم اطلاعيه هاى مورد نياز بعثه.

آشنايى با گروه قرآنى

اشاره

هر سال در موسم حج، تعدادى از قاريان ممتاز و بين المللى كشور براى اجراى محافل قرآنى در سالن اجتماعات بعثه و هتل ها به سرزمين وحى دعوت ميشوند. برگزارى چنين محافلى ضمن داشتن آثار معنوى براى زائران، باعث رفع اتهاماتى مى شود كه به شيعيان درباره قرآن كريم نسبت ميدهند. با توجه به آثار اين برنامههاى قرآنى، شايسته است براى توسعه آن ها در سرزمين وحى و شناسايى و بهرهگيرى از ظرفيت هاى جديد برنامه ريزى شود.

ص: 152

انجام هماهنگى و برنامه ريزى به منظور بهره بردارى بهينه از وجود ارزشمند اين قاريان سرافراز بر عهده روابط عمومى است كه از رهگذر جلسات مشترك و هماهنگى با سرپرستان و اساتيد همراه گروه، تحقق يافته و شركت ايشان در برنامه هايى چون تلاوت صبحگاهى، سخنرانى هاى عمومى در بعثه مقام معظم رهبرى، برگزارى جلسات تبليغى در كاروان هاى زائران ايرانى و ساير كشورهاى مسلمان، تلاوت قرآن در مراسم دعاى كميل، دعاى ندبه، دعاى عرفه، مراسم برائت از مشركان، ايام تشريق در منا، همايش هاى بين المللى، محافل شبى با قرآن در مدينه منوره و مكه مكرمه و ساير جلسات مشابه، به ويژه تشكيل حلقه قرآنى در روزهاى آغازين ماه ذيحجه در مسجدالحرام- كه مورد استقبال حجاج بيت الله الحرام قرار ميگيرد- سيماى قرآنى نظام مقدس اسلامى را به نمايش مى گذارد.

بسيارى از محافل قرآنى ياد شده از طريق رسانه هايى چون راديو قرآن و شبكه قرآن، شبكه معارف سيما پخش شده، تلاوت هاى قاريان گرامى به عنوان برنامه هاى قرآنى توليدى در طول سال مورد استفاده شبكه هاى راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى ايران قرار مى گيرد.

سخنان دكتر رضيعى مسؤول گروه

همه ساله حدود سى نفر از اساتيد، قاريان، حفاظ و گروه هاى هم خوانى و مديحه سرايى كه در مسابقات مختلف، اعم از داخلى يا بين المللى قرآن و نيز مسائل ويژه حج، موفق به كسب امتياز شده اند، در قالب «كاروان نور» سازماندهى شده، به عنوان نمايندگان قرآنى جمهورى اسلامى ايران در سرزمين وحى حضور مى يابند.

امسال بيست و هفتمين سال اعزام گروه قاريان و حافظان ايرانى به حج تمتع است. اين اعزام ها از سال 1360 آغاز شده كه هدف از آن اشاعه فرهنگ قرآن در كشور، ايجاد فضاى معنوى و قرآنى در حج و دفاع از تشيع است.

ص: 153

در حج 87، قاسم رضيعى، رحيم خاكى، حسين فردى، سيد مهدى تاج زاده، وحيد وكيلى، محمد جواد كاشفى، حافظ كل قرآن و شجاع زويدات، صادق سيارى، على رضايى، محمد پوراسدالله، محمد حبيبى نژاد، پيام ابراهيمى، گروه تواشيح ياسين از بابلسر و امير باقرى، مسعود بيژنى، رضا محمدپور، محمدصالح اطهرى فرد، حسين رفيعى، مسعود نورى، امير لعل اول، مجيد جيريايى، سيد احسان ابطحى، محسن رشيدى، كيومرث حبيب زاده، محمد سلطانى، حميدرضا عباسى، مجتبى محمدبيگى، على شعبانى، ماشاءالله خالصى و عليرضا سبحانى در كاروان قرآنى كشورمان حضور دارند.

اين افراد از استان هاى تهران، قزوين، خراسان رضوى، آذربايجان غربى، اردبيل، مازندران، گيلان، خوزستان، بوشهر و مركزى به حج اعزام شده اند. حجه الاسلام والمسلمين سجادى، به عنوان نماينده سازمان اوقاف و امور خيريه ايشان را همراهى مى كند.

در اين كاروان، يك نفر حافظ قرآن، چهار نفر قارى پيش كسوت و بين المللى، نوزده قارى ممتاز جوان، پنج نفر در قالب گروه تواشيح و يك نفر به عنوان سرپرست حضور دارند. همچنين كاروان اعزامى قاريان و حافظان برگزيده سازمان اوقاف و امور خيريه به حج تمتع، حدود هزار برنامه قرآنى را در كاروان هاى داخلى بين المللى و مراسم ويژه بعثه مقام معظم رهبرى و مسجدالحرام اجرا خواهند كرد.

گروه قاريان قرآن در روز چهارشنبه (1)، جلسه اى با مسؤول روابط عمومى بعثه مقام معظم رهبرى درباره برنامه هاى قرآنى موسم حج برگزار كردند.

در اين جلسه دكتر رضيعى، سرپرست گروه قاريان گفت: «امسال ميانگين سن گروه نسبت به سال هاى قبل بسيار پايين است، اما با توجه به اين كه تجربه افراد

ص: 154

باسابقه هم بسيار مهم است، ما كارى تلفيقى كرده ايم تا افراد جديد در كنار افراد مجرب حضور يابند و از تجارب آنان سود بگيرند. مطمئناً اين كار باعث نيروسازى خواهد شد و در سال هاى آتى همين افراد مى توانند اين رسالت سنگين را بر عهده بگيرند.»

وى با اشاره به اين كه برنامه هاى قرآنى در كاروان ها بسيار خوب است، تأكيد كرد: «لازم است زمينه هاى برگزارى اين برنامه ها در كاروان ها آماده تر شود تا از فرصت هاى به دست آمده، استفاده بهينه داشته باشيم.»

دكتر رضيعى نسبت به نگرانى برخى قاريان از بيمارى گفت: «اين نگرانى حالت دفاعى را ضعيف تر مى كند و لازم است قاريان بدون هيچ اضطرابى اقدامات پيش گيرانه را جدى بگيرند.» ايشان همچنين نسبت به نظم و وقت شناسى قاريان در برنامه ها تأكيد كرد.

دكتر رضيعى در گفت وگو با كتاب سال، درباره چگونگى شكلگيرى اين گروه و اهداف و برنامههاى آن گفت: «هدف از اعزام قاريان، حافظان و گروه هاى قرآنى سه چيز است:

1. دفاع از فرهنگ شيعه و اشاعه آن از طريق زبان مشترك ساده و ممكن؛ اين تجربه را در اعزام و مسافرت ها به كشورهاى ديگر كسب كرده ايم و از اين طريق مى شود به ملل و مذاهب ديگر نزديك شد و به راحتى ما را مى پذيرند و نقشه هاى دشمن نقش بر آب مى شود.

2. تشويق در جامعه قرآنى و اشاعه فرهنگ قرآنى در جامعه ايران؛ جوانان انگيزه بيشترى براى كارهاى قرآنى پيدا مى كنند، چون يكى از ثمرات فعاليت هاى قرآنى، حضور در ديار وحى است.

3. با توجه به اين كه در ايام حج هميشه تلاوت قرآن، زينت بخش محافل است، عرصه اى است براى تلاوت قاريان برجسته.»

وى درباره مرجع تصميم گيرى در اين باره گفت: «اعزام افراد با تصميم گيرى

ص: 155

شوراى عالى قرآن است كه به رياست نماينده مقام معظم رهبرى ملاك انتخاب آن ها نفرات برگزيده در مسابقات بين المللى قرآن و موفقيت در مسائل انتخابى حج است و استعدادهايى كه ويژگى هاى خوبى در قرائت قرآن دارند. البته در سال هاى گذشته جنبه تشويقى اين كار كم رنگ بوده، از اين جهت افرادى مكرر اعزام شده اند؛ اما چند سالى است كه به جنبه تشويقى هم توجه شده و نتيجه آن، آمدن افراد جوان و جديد در گروه است.»

اين گروه اعزامى غالباً از چند قارى قرآن، چند حافظ كل قرآن و يك گروه تواشيح تشكيل ميشود. سرپرست گروه نيز توسط شورا تأمين مى شود. سازمان اوقاف هم نماينده اى را با گروه همراه مى سازد.

برنامه هاى گروه قرآنى

وظيفه اصلى اين گروه، اجراى برنامه هاى مدونى است كه از طرف روابط عمومى تنظيم مى شود. اين برنامه ها در سه شاخه ذيل خلاصه مى شود:

الف: برنامه هاى مخصوص بعثه مقام معظم رهبرى.

ب: برنامه ها در كاروان هاى ايرانى و غيرايرانى.

ج: اجراى برنامه در مسجدالحرام براى عموم زائران.

برنامه هاى ويژه بعثه

اين برنامه ها شامل محافل شبى با قرآن، برنامه تلاوت ترتيل صبحگاهى، تلاوت قرآن در شروع مراسم سخنرانى عمومى، تلاوت قرآن در آغاز همايش ها، اجراى تواشيح و هم خوانى در همايش هاست.

برنامه هاى كاروانها

طبق برنامه ريزى روابط عمومى، روازنه دو نوبت اجراى برنامه در كاروان هاى

ص: 156

ايرانى(عصر و شب) و نيز اجراى برنامه در كاروان هاى خارجى به درخواست آنان از بعثه مقام معظم رهبرى انجام مى گردد.

اجراى برنامه در مسجدالحرام

امسال از دوم ذيحجه به مدت پنج شب از ساعت 22 الى 23 در طبقه دوم مسجدالحرام، مقابل ناودان طلا، برنامه هاى متنوع قرآنى اجراى شد كه مورد استقبال شركت كنندگان و حجاج كشورهاى اسلامى قرار گرفت.

نوآورى هاى كاروان قرآن

با توجه به ظرفيت گروه صداوسيما و حضور مدير محترم راديو قرآن، روزانه برنامه اى به مدت 5/ 1- 2 ساعت به صورت زنده، قبل و پس از اذان مغرب، چند تلاوت قرآن، اجراى هم خوانى و تواشيح و اجراى اذان و نيز گزارش سرپرست گروه از برنامه هاى مختلف در چند نوبت اجرا شد.

نظر به حضور مديرعامل محترم اسكنا(خبرگزارى قرآنى) گزارش لحظه به لحظه اى از سفر ملكوتى به صورت مصوّر در سايت مربوط ارسال شد؛ حتى براى نخستين بار، فايل صوتى مراسم دعاى كميل به صورت كامل در سايت ارسال شد كه مورد استقبال كاربران قرار گرفت.

برگزارى محافل دعا

اشاره

برگزارى محافل دعا در سرزمين وحى و مهد پيامبر مكرم اسلام و اهل بيت عصمت و طهارت(ع) از برنامه هاى بسيار مهم و مؤثر موسم حج است. اين برنامه ها در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى، هتل ها و يا در بين الحرمين برگزار مى شود كه مورد استقبال گرم زائران ايرانى و حتى زائران ساير كشوها قرار مى گيرد؛ تا جايى كه مسؤولان آن ها روزهاى اول موسم با توجه به آشنايى با اين برنامه،

ص: 157

همواره از زمان برگزارى اين محافل به ويژه مراسم دعاى كميل مى پرسند.

اهميت و آثار برگزارى دعاى كميل

دعاى كميل از چنان ادبيات عميق و عرفان والايى برخوردار است كه هر انسان منصف و خردمندى ناگزير از اعتراف به عظمت آن ميشود. مفاهيم بلند اين دعا ترديدى باقى نمى گذارد كه دعاى مزبور، از سينه و لب هاى انسانى معصوم صادر شده و به بهترين نحوى مى تواند ارتباط بين بنده و معبود را فراهم سازد.

مسلمانانى كه مفاهيم روح بخش دعاى كميل را با زمزمه دل نشين نيايش گران ايران اسلامى در جوار حرم شريف پيامبر اكرم(ص) و بقيع، در فضايى آكنده از نظم و انضباط و توجه عميق ده ها هزار زائر دلداده اهل بيت مى شنوند، شديداً تحت تأثير قرار مى گيرند و يقيناً اجراى اين دعا در مدينه منوره، علاوه بر تأثير جدى بر افكار مسلمانان كشور ميزبان، بر دل و جان ساير مسلمين نيز نقش بسته و در حقيقت به كشورهايشان صادر ميشود.

حجه الاسلام تائب، روحانى كاروان جانبازان در گفت وگويى كه با نشريه زائر داشت، اهميت برگزارى دعاى كميل به صورت دسته جمعى و در بين الحرمين را بسيار بالا دانست و گفت: «برگزارى اين مراسم تبليغ على بن ابى طالب(ع) و علم آن حضرت و تميز دهنده حضرت على(ع) از ديگران است و باعث ميگردد تا آن امام از مظلوميت خارج شود.»

وى در ادامه گفت وگو اشاره كرد كه اصولًا جهان امروز اسلام، اجتماعاتى را كه براساس معرفت به وجود آمده باشد، كم دارد و اين را از آسيب هاى جامعه اسلامى دانست. وى برگزارى مراسمى مانند دعاى كميل را يكى از عوامل افزايش معرفت در جهان اسلام ياد كرد. ايشان در پايان سخنان خود، برگزارى چنين مراسمى را جنبه نمادين بودن آن عنوان كرد و گفت: «برگزارى باشكوه و منسجم و منظم اين

ص: 158

مراسم، نمادى است كه به جهان اسلام نشان مى دهد، ملت ايران زنده است و حيات معنوى اش را در همه حال حفظ مى كند.»

نظر به اهميت و آثار برگزارى اين مراسم با شكوه و پيش گيرى از هرگونه ناهماهنگى و بروز زمينه بهانه جويى هاى مختلف، روابط عمومى بعثه مقام معظم رهبرى در سالهاى قبل، آيين نامهاى را براى برگزارى مراسم دعا تنظيم و در آبان ماه امسال، بازنگرى و ابلاغ كرد. اين آيين نامه ميتواند الگويى براى ساير كارها باشد.

برگزارى مراسم دعاى كميل

مراسم روحانى دعاى كميل از جمله همايش هايى است كه همه ساله در موسم حجّ تمتع با حضور ده ها هزار تن از حجاج بيت الله الحرام و زائران حرم شريف نبوى(ص)، با هدايت و نظارت بعثه مقام معظم رهبرى در مقابل قبرستان بقيع برگزار مى گردد. اين تنها برنامه عمومى است كه در موسم حج به صورت رسمى و با هماهنگى مسؤلان عربستان از طرف ايران برگزار ميشود.

براى برگزارى اين مراسم باشكوه و تأثيرگذار، علاوه بر اقدامات ديپلماتيك و پى گيريهاى سفير جمهورى اسلامى ايران، گروه هاى مختلفى در شكلگيرى آن دخالت دارند.

شبهاى جمعهاى كه قرار است مراسم دعاى كميل برگزار شود، از حدود ساعت 20، نيروهاى امنيتى با كنترل اطراف بينالحرمين شرايط را براى برگزارى دعاى كميل در جوّى آرام فراهم ميكنند. با توجه به اين كه اين برنامه ويژه زائران ايرانى است، به بهانه مسائل امنيتى از ورود زائران غيرايرانى به محوطه جلوگيرى ميشود.

تقريباً همه كارگزاران حج ساير كشورها از اين مراسم باخبرند و گاهى زائران

ص: 159

نسبت به اين برنامه اطلاع رسانى ميكنند. گاه ديده ميشود كه زائران ساير كشورها مشتاقانه براى شركت در اين مراسم ميآيند؛ اما با ممانعت نيروهاى امنيتى روبه رو ميشوند كه برخى از آنان از فرصتاستفاده كرده، به هر بهانهاى وارد محوطه ميشوند.

اين مراسم ساعت 30/ 23 دقيقه به وقت تهران از شبكه دوم سيماى جمهورى اسلامى، راديو سراسرى و شبكه تصويرى اينترنتى «لبيك»، جهت بهرهمندى هم وطنان پخش ميشد.

مراسم دعاى كميل هر سال چهار بار(دو بار براى زائران مدينه قبل و دو بار براى زائران مدينه بعد) با هماهنگى قبلى مسؤولان بعثه مقام معظم رهبرى با مقامات و مسؤولان كشور عربستان سعودى برگزار ميشود و نيروهاى انتظامى عربستان، با حضور در محل برگزارى مراسم، امنيت منطقه را به عهده دارند. با اين حال مأموران امنيتى در انتظامات مراسم دخالتى ندارند و انتظامات، برعهده تعدادى از زائران اعضاى كاروان هاى مختلف است.

مراسم دعاى ندبه

برگزارى مراسم با شكوه دعاى ندبه نيز يكى از برنامههاى موسم حج است كه با حضور با شكوه كاروانهاى مدعو در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى در هتل «قصرالدخيل» برگزار مى گردد.

زائران ايرانى در جوار مرقد مطهر پيامبر اسلام و ائمه مظلوم بقيع، با شركت در اين مراسم، مظلوميت اهلبيت عصمت و طهارت را ياد ميكنند و آواى دل دادگى سر ميدهند و ظهور آن منجى عالم بشريت را از خداى متعال درخواست ميكنند.

امسال شبكه قرآن صداى جمهورى اسلامى ايران اين نجواى زيباى منتظران منجى را به صورت مستقيم براى هموطنانمان پخش ميكرد.

ص: 160

برگزارى جلسات عمومى در بعثه

يكى از برنامههاى بعثه مقام معظم رهبرى در موسم حج، برگزارى جلسات عمومى سخنرانى در بعثه و برخى از هتلهاست. اين برنامه تركيبى از تلاوت قرآن، مداحى و سخنرانى است و سخنرانان بعثه در اين سال، حجج الاسلام و المسلمين آقايان راشد يزدى و نقويان هستند.

تنظيم جدول جلسات، از ابتكارات واحد روابط عمومى بوده كه در سال هاى گذشته با هدف ايجاد نظم در نحوه استفاده از فضاها و جلوگيرى از تداخل و تزاحم برنامه ها طراحى و پس از تأييد سرپرست محترم حجاج ايرانى، به صورت يك شيوه مصوب درآمده و هر سال پيش از آغاز موسم حج، در سه مقطع مدينه قبل، مكه مكرمه و مدينه بعد، تنظيم و ملاك اقدام قرار مى گيرد.

با ابلاغ اين جدول، ساير مبادى ذى ربط در مورد امور مربوطه چون: تأمين انتظامات، پوشش صوتى و تصويرى، پذيرايى، اعزام و حضور قاريان، مداحان، سخنرانان و ساير امور مرتبط مطلع شده، كارها به نحوى منظم به پيش مى رود.

برنامه هاى ايام تشريق

مراسم برائت از مشركان

برائت از مشركان از ديدگاه حضرت امام خمينى (قدس سره)

از منظر امام خمينى(قدس سره) حج داراى ظرفيت بالايى براى بيدارى مسلمانان و شناخت مشكلات جهان اسلام و چاره جويى براى رفع آن هاست. چنانچه فرموده اند:

از ملزومات حج ابراهيمى و محمدى(ص) فرياد برائت از مشركان است كه بدون آن، حج معنا و مفهوم واقعى خود را از دست مى دهد.

همواره از طرف حضرت امام خمينى(قدس سره) بر آن تأكيد شده است، چنانچه

ص: 161

فرموده اند:

مسلم است كه حج بى روح و بى تحرك و قيام، حج بى برائت، حج بى وحدت، حجى كه از آن هدم كفر و شرك بر نيايد، حج نيست. (1) همچنين فرموده اند:

امروز فرياد برائت ما از مشركان و كافران، فرياد از ستم ستمگران و فرياد امتى است كه جانشان از تجاوزات شرق و غرب و در رأس آن آمريكا و اذناب آن به لب رسيده است و خانه و وطن و سرمايه شان به غارت رفته است. فرياد برائت ما فرياد ملت مظلوم و ستم كشيده افغانستان است و ... فرياد برائت ما فرياد مردم مسلمان آفريقاست ... فرياد برائت ما فرياد ملت لبنان و فلسطين و همه ملت ها و كشورهاى ديگر است. (2) از منظر امام، برائت مى تواند انرژى متراكم جهان اسلام را آزاد نموده، در راه مبارزه با استكبار جهانى به كار گيرد. چنانچه فرموده اند: ما با اعلام برائت از مشركان تصميم بر آزادى انرژى متراكم جهان اسلام داشته و داريم و به يارى خداوند بزرگ و با دست فرزندان قرآن، روزى اين كار بزرگ صورت خواهد گرفت. (3) حضرت امام، اعلان برائت را تجديد ميثاق مبارزان و تمرين سازمان دهى مجاهدان براى ادامه نبرد با كفر و شرك دانسته و فرموده اند: به هر حال اعلان برائت در حج، تجديد ميثاق مبارزه و تمرين تشكل مجاهدان براى ادامه نبرد با كفر و شرك و بت پرستى هاست و به شعار هم خلاصه نمى شود كه سرآغاز علنى ساختن منشور مبارزه و سازماندهى جنود خداى تعالى در برابر جنود ابليس و ابليس صفتان

ص: 162

است ...». (1)

ديدگاه سرپرست حجاج ايرانى

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در همايش اهل بيت كه در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد، گفت: «به تعبير حضرت امام(قدس سره) و رهبر انقلاب اسلامى، حج بى روح، بى قيام و بى برائت، حج نيست و مسلمانان بايد چنين حجى را در جوامع اسلامى ترويج كنند.

يكى از ويژگى هاى امت اسلامى عزت و اقتدار است و تا زمانى كه مسلمانان در سراسر جهان فاقد اقتدار باشند، نمى توانند هيبت و عظمت خود را به رخ دشمنان اسلام بكشند.»

در اين مراسم، نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت- آيه الله محمد محمدى رى شهرى- از اين مراسم به عنوان ركنى از حج ياد كرد و براى قبولى اعمال زائران شركت كننده در اين مراسم، به درگاه احديت دعا كرد.

آمادگى براى برگزارى مراسم برائت

با توجه به فرارسيدن ايام تشريق و برنامههاى ويژه بعثه مقام معظم رهبرى در اين ايام، آقاى آخوندزاده با اشاره به اقدامات معاونت اجرايى براى اين ايام گفت: «به منظور برگزارى هر چه باشكوه تر مراسم برائت از مشركان تمهيدات لازم فراهم شده و با برگزارى شش جلسه اختصاصى با عوامل اجرايى و دست اندركاران اين مراسم و بازديد از محل نصب چادرها در عرفات، سعى در رفع مشكلات سال گذشته شده است.»

آخوندزاده در عين حال از مديران كاروان ها خواست كه زائران را زودتر از وقت به طرف مكان برگزارى مراسم هدايت نكنند و از آوردن زائران مسن و بيمار

ص: 163

كه تحمل حضور در مراسم را ندارند، اجتناب كنند.

معاون اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى خاطر نشان كرد: «از هر كاروان، يك نيروى با تجربه براى انتظامات اين مراسم به كار گرفته مى شود و از زائران درخواست مى شود تا پايان مراسم با اين عزيزان همكارى كنند.»

آغاز مراسم برائت از مشركان

مراسم برائت از مشركان از ساعت 30/ 8 صبح روز عرفه با حضور گسترده زائران بيت الله الحرام آغاز شد و پس از تلاوت آياتى از سوره توبه و سردادن شعارهاى برائت؛ پيام ولى امر مسلمين، حضرت آيه الله خامنه اى- مدّظلّه العالى- توسط آيه الله رى شهرى قرائت گرديد.

مشروح پيام رهبر معظم انقلاب

اشاره

بسم الله الرحمن الرحيم

سرزمين وحى، بار ديگر انبوه مؤمنان را در ضيافت سالانه خود گردآورده است. جان هاى مشتاق از سراسر جهان اكنون در زادگاه اسلام و قرآن، به مناسكى سرگرم اند كه تدبر در آن، نمايى از درس جاودانه اسلام و قرآن به بشريت را نشان مى دهد و خود، گام هاى نمادين براى پياده كردن و به كار بستن آن است.

هدف از اين درس بزرگ، رستگارى و سرافرازى ابدى انسان و راه آن، تربيت انسان صالح و تشكيل جامعه صالح است؛ انسانى كه در دل و در عمل، خداى يگانه را بپرستد و خويشتن را از شرك و آلودگى هاى اخلاقى و هوس هاى انحرافى پاك كند و جامعه اى كه در ساخت آن، عدالت و آزادگى و ايمان و نشاط و همه نشانه هاى زندگى و پيشرفت به كار رود.

در فريضه حج، عناصر اصلى براى اين تربيت فردى و اجتماعى گنجانيده شده است. از لحظه احرام و بيرون آمدن از تشخصات فردى و ترك بسيارى از لذت ها و

ص: 164

خواهش هاى نفسانى، تا طواف بر گرد نماد توحيد و نماز در جايگاه ابراهيم بت شكن و فداكار، و از حركت شتابان ميان دو كوه، تا آرام گرفتن در عرصه عرفات در ميان خيل عظيم موحدان از هر رنگ و نژاد، و تا گذراندن شبى با ذكر و نياز در مشعرالحرام و انس جداگانه هر دل با خدا در عين حضور در ميان آن جمع متراكم، و سپس حضور در منا و سنگ باران نمادهاى شيطانى و آنگاه تجسم پر معناى قربانى كردن و اطعام مستمندان و رهگذران، همه و همه آموزش و تمرين و يادآورى است.

در اين مجموعه كامل، از سويى اخلاص و صفا و دل بريدن از سرگرمى هاى مادى و از سويى، سعى و تلاش و پايدارى؛ از سويى انس و خلوت با خدا و از سويى وحدت و يك دلى و هم رنگى با خلق؛ از سويى پرداختن به آراستگى دل و جان و از سويى دل سپردن به انسجام پيكره عظيم امت مسلمان؛ از سويى خشوع در پيشگاه حق و از سويى صلابت در برابر باطل؛ و خلاصه از سويى پر كشيدن در هواى آخرت و از سويى عزم راسخ براى آراستن دنيا، درهم تنيده و يك پارچه آموزش داده و تمرين مى شود:(وَ مِنْهُمْ مَنْ يقُولُ رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَهً وَ فِى الآْخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ). (1) و بدين گونه است كه كعبه شريف و مناسك حج، مايه قوام و قيام جوامع بشرى و انباشته از سود و بهره براى انسان هاست:(جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَهَ الْبَيتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنَّاس وليشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِى أَيامٍ مَعْلُوماتٍ) (2) مسلمانان از هر كشور و هر نژاد، امروز بيش از هميشه بايد اين فريضه بزرگ را قدر بدانند و از آن بهره گيرند؛ زيرا افق در پيش چشم امت اسلامى امروز از هميشه روشن تر و اميد براى رسيدن به هدف هايى كه اسلام براى فرد و جامعه مسلمان ترسيم كرده، از هميشه بيشتر است. اگر امت اسلامى در دو قرن گذشته دچار

ص: 165

فروپاشى و هزيمت در برابر تمدن مادى غرب و مكتب هاى الحادى از هر دو نوع چپ و راست آن بود، اكنون در قرن پانزدهم هجرى، اين مكاتب سياسى و اقتصادى غرب اند كه پاى در گِل و دچار ضعف و فروپاشى و هزيمت اند و اسلام با بيدارى مسلمانان و بازيافت هويت خويش و با مطرح شدن انديشه توحيدى و منطق عدالت و معنويت، دور تازه اى از شكوفايى و عزت خويش را آغاز كرده است.

كسانى كه در گذشته اى نه چندان دور آيه يأس مى خواندند و نه تنها اسلام و مسلمين، بلكه اساس معنويت و دين دارى را در برابر هجوم تمدن غرب، از دست رفته مى پنداشتند، امروز سر بر افراشتن اسلام و تجديد حيات قرآن و اسلام و متقابلًا ضعف و زوال تدريجى آن مهاجمان را به چشم مى بينند. و با زبان و دل، تصديق مى كنند.

من با اطمينان كامل مى گويم كه اين هنوز آغاز كار است و تحقق كامل وعده الهى؛ يعنى پيروزى حق بر باطل و بازسازى امت قرآن و تمدن نوين اسلامى در راه است:(وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يعْبُدُونَنِى لا يشْرِكُونَ بِى شَيئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ). (1) نشانه اين وعده تخلف ناپذير در اولين و مهم ترين مرحله، پيروزى انقلاب اسلامى در ايران و بناى بلندآوزه نظام اسلامى بود كه ايران را به پايگاه مستحكمى براى انديشه حاكميت و تمدن اسلامى تبديل كرد. سر بر آوردن اين پديده معجزه آسا، درست در اوج هياهوى مادى گرى و اسلام ستيزى چپ و راست فكرى و سياسى و آنگاه مقاومت و استحكام آن در برابر ضربات سياسى، نظامى، اقتصادى و تبليغاتى

ص: 166

كه از همه سو نواخته مى شد، در دنياى اسلام اميدى تازه برانگيخت و شورى در دل ها پديد آورد.

هر چه زمان گذشته، اين استحكام- به حول و قوه الهى- بيشتر و آن اميد ريشه دارتر شده است. در طول سه دهه اى كه بر اين ماجرا مى گذرد، خاورميانه و كشورهاى مسلمان آسيا و افريقا، صحنه اين هماوردى پيروزمندانه است. فلسطين و انتفاضه اسلامى و قيام دولت فلسطينى و مسلمان، لبنان و پيروزى تاريخى حزب الله و مقاومت اسلامى بر رژيم مستكبر و خون خوار صهيونيست؛ عراق و تشكيل دولت مسلمان و مردمى بر ويرانه هاى رژيم ملحد و ديكتاتور صدام؛ افغانستان و هزيمت خفت بار اشغالگران كمونيست و رژيم دست نشانده آن؛ شكست و ناكامى همه طرح هاى استكبارى آمريكا براى سيطره بر خاورميانه؛ گرفتارى و آشفتگى علاج ناپذير در درون رژيم غاصب صهيونيست؛ فراگير شدن موج اسلام خواهى در بيشتر يا همه كشورهاى منطقه و به ويژه در ميان جوانان و روشن فكران؛ پيشرفت شگفت آور علمى و فناورى در ايران اسلامى به رغم تحريم و محاصره اقتصادى؛ شكست جنگ افروزان در آمريكا در عرصه سياسى و اقتصادى؛ احساس هويت و تشخص در اقليت هاى مسلمان در بيشتر كشورهاى غربى؛ همه و همه نشانه هاى آشكار پيروزى و پيش روى اسلام در هماوردى با دشمنان در اين قرن؛ يعنى قرن پانزدهم هجرى است.

برادران و خواهران! اين پيروزى ها يك سره محصول جهاد و اخلاص است. آنگاه كه صداى خدا از حلقوم بندگان خدا به گوش رسيد؛ آنگاه كه همت و نيروى مجاهدان راه حق به ميدان آمد؛ و آنگاه كه مسلمان به عهد و قرار خود با خدا عمل كرد، خداى علىّ قدير نيز وعده خود را محقق ساخت و مسير تاريخ عوض شد:

ص: 167

(أَوْفُوا بِعَهْدِى أُوفِ بِعَهْدِكُم) (1)،(إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ ينْصُرْكُمْ وَ يثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ) (2)،(وَ لَينْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ينْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِى عَزِيز) (3)،(إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا فِى الْحَياهِ الدُّنْيا وَ يوْمَ يقُومُ الأَشْهادُ) (4).

اين هنوز آغاز راه است. ملت هاى مسلمان هنوز گردنه هاى دشوارى بر سر راه دارند. عبور از اين گردنه ها نيز جز با ايمان و اخلاص، جز با اميد و جهاد، جز با بصيرت و صبر، ميسر نخواهد گشت. با يأس و منفى بافى، با بى تفاوتى و بى همتى، با بى صبرى و شتاب زدگى، با بدگمانى به صدق وعده الهى، اين راه طى نخواهد شد.

دشمن زخم خورده، همه توان خود را به ميدان آورده و خواهد آورد. بايد هوشيار و خردمند و شجاع و فرصت شناس بود؛ در اين صورت همه تلاش دشمن ناكام خواهد ماند. در اين سى سال هم دشمن؛ يعنى عمدتاً آمريكا و صهيونيسم با همه توانى كه مى توانستند به كار برند در ميدان بودند، ولى ناكام ماندند. آينده هم نيز چنين خواهد بود. ان شاءالله.

شدت عمل دشمن، غالباً نشانه ضعف و بى تدبيرى اوست. به صحنه فلسطين و به ويژه غزه بنگريد؛ حركات بى رحمانه و دژخيمانه دشمن در غزه كه نظير آن در تاريخ ظلم هاى بشرى كمتر ديده شده است، نشانه ضعف او در فائق آمدن بر اراده مستحكم آن مردان و زنان و جوانان و كودكانى است كه با دست خالى، در برابر رژيم غاصب و پشتيبانش؛ يعنى ابرقدرت آمريكا ايستاده و خواسته آن ها را كه روى گردانى از دولت حماس است، زير پاى خود افكنده اند. درود خدا بر آن ملت مقاوم و بزرگ. مردم غزه و حكومت حماس اين آيات جاودانه قرآن را معنى

ص: 168

كردند:

(وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَى ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَ الأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ* الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيهِ راجِعُونَ* أُولئِكَ عَلَيهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَهٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ) (1) و(لَتُبْلَوُنَّ فِى أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذى كَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُور) (2).

پيروز نهايى در اين كارزار حق و باطل، جز حق نيست و اين ملت مظلوم و صبور فلسطين است كه سرانجام بر دشمن پيروز خواهد شد(وَ كانَ اللَّهُ قَوِيا عَزِيزاً) (3) همين امروز هم علاوه بر ناكامى در شكستن مقاومت فلسطينيان، در عرصه سياسى با دروغ درآمدن داعيه هاى آزادى طلبى و دموكراسى خواهى و شعار حقوق بشر، شكست سختى بر آبروى رژيم آمريكا و بيشتر رژيم هاى اروپايى وارد آمده است كه به اين زودى قابل جبران نخواهد بود. رژيم بى آبروى صهيونيستى از هميشه روسياه تر و برخى رژيم هاى عربى نيز در اين امتحان عجيب، بازنده تتمه آبروى نداشته خوداند.(وَ سَيعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَى مُنْقَلَبٍ ينْقَلِبُونَ) (4).

والسلام على عبادالله الصالحين

سيدعلى حسينى خامنه اى

4 ذى حجه الحرام 1429

13 آذر 1387

ص: 169

اظهارات مولوى اسحاق مدنى

مشاور رييس جمهور در امور اهل سنت پس از برگزارى مراسم برائت و شنيدن پيام مقام معظم رهبرى گفت: «پيام مقام معظم رهبرى به كنگره حج، علاوه بر آن كه به اصول و منافع كلى امت اسلامى براى عامه مسلمانان اشاره داشت، حاكى از آينده اميدواركننده اسلام بود.»

مولوى اسحاق مدنى با اشاره به پيام رهبر فرزانه انقلاب به كنگره عظيم حج امسال گفت: «فرازى از پيام مقام معظم رهبرى كه حاكى از خبر خوش از آينده اسلام است، صرف يك آرزو نيست، بلكه بسيار مدلل بوده و به مثابه چراغ راه آينده است. رويدادهاى امروز جهان به وضوح نشان مى دهد كه حركت مستكبران با وجود همه تلاش هاى تبليغاتى و سياسى رو به افول است و پيش بينى پيروزى مستضعفان و امت اسلامى به سمت تحقق مى رود و نشانه هاى آن در اعتراف رژيم اشغال گر قدس است كه آرزوى تصرف نيل تا فرات را عملًا دست نيافتنى اعلام كرده و از طرفى، بحران اقتصادى آمريكا غيرقابل مهار شده است. پيام رهبرى با استناد به اين چالش هاى استكبار جهانى مطرح شده و اميدواريم مجد و عظمت اسلام، همان گونه كه ايشان پيش بينى كردند تحقق پيدا كند».

مولوى اسحاق مدنى، وظايف امت اسلام را حفظ وحدت كلمه دانست و گفت: «زمينه تحقّق كامل وحدت با محوريت جمهورى اسلامى ايران ايجاد شده و مدتى قبل در جلسه مجمع التقريب كشورهاى اسلامى، منشور وحدت كه به امضاى عده زيادى از علماى برجسته تشيع و تسنن رسيد، منتشر شد.

اين اقدام ارزنده از نكات برجسته و قابل توجه در ايجاد وحدت در جامعه اسلامى است. به همين دليل استكبار جهانى كه از تفرقه مسلمانان سود مى برد و چنين اقدامى را برنمى تابد، به انحاى مختلف، سعى در ايجاد فشار و دشمنى

ص: 170

با نظام اسلامى دارد.»

مشاور رييس جمهور در امور اهل سنت افزود: «انتظار مى رود ملت ها و دولت هاى اسلامى نيز احساس مسؤوليت كنند و در راستاى اقدامات جمهورى اسلامى قدم هاى بيشترى بردارند. البته زمينه هايى در برخى كشورهاى اسلامى ديده مى شود و معنايش آن است كه روش جمهورى اسلامى ايران را پذيرفته اند، ولى بايد تلاش هاى بيشترى در اين راستا انجام بدهند.»

حاشيه هاى مراسم برائت از مشركان

انبوهى از زائران ايرانى كه از ساعات اوليه صبح يكشنبه (1) در بعثه مقام معظم رهبرى و خيابان هاى اطراف آن حاضر شده بودند، با نظم و شكوهى خاص، قبل و بعد از قرائت پيام مهم رهبر فرزانه انقلاب، فرياد «مرگ بر آمريكا» و «مرگ بر اسرائيل» را در سرتاسر عرفات طنين انداز و موجى از حماسه و شادى را در دل مسلمانان جهان، به ويژه ملت هاى مظلوم ايجاد كردند.

اكنون برخى از حواشى مراسم برائت از مشركان را مرور ميكنيم.

* زائران ايرانى در صحراى عرفات، در حالى كه دو بال سپيد پرواز را بر تن داشتند، از ابتداى صبح روز يكشنبه- روز عرفه به تقويم عربستان- در قالب كاروان هاى منظم به سوى چادرهاى بعثه مقام معظم رهبرى كه با بالنى فراز شده بر آسمان عرفات و منقش به پرچم جمهورى اسلامى ايران از ساير چادرها متمايز شده بود، حركت ميكردند.

* زائران در حالى كه صدها پرچم كوچك و بزرگ «مرگ بر اسرائيل»، «مرگ بر آمريكا» و «يا ايها المسلمون اتحدو اتحدو» در رنگ ها و زبان هاى مختلف در دست داشتند، وارد چادرهاى بعثه مقام معظم رهبرى شدند و در جايگاه هاى خود

ص: 171

قرار ميگرفتند.

* در بين زائران شركت كننده در مراسم برائت از مشركان، حضور جانبازان انقلاب، شكوه خاصى به مراسم برائت داده بود.

* در ميان زائران شركت كننده در مراسم، برخى از زائران خارجى كه در صحراى عرفات حضور داشتند نيز مشاهده مى شدند، از جمله برخى از زائران لبنانى كه با چشمانى اشكبار و مشتاق در بعثه مقام معظم رهبرى حاضر ميشدند.

* ده ها بلندگو مراسم برائت از مشركان را در محوطه صحراى عرفات پخش مى كرد و زائران از طريق آن ها، پيام مقام معظم رهبرى را گوش ميكردند و برنامهها را دنبال مى نمودند.

* خيابان هاى اطراف بعثه مقام معظم رهبرى در عرفات نيز شاهد حضور با شكوه و منظم زائران بيت الله الحرام بود كه براى شركت در مراسم برائت از مشركان حاضر شده بودند و فريادهاى «مرگ بر اسرائيل» و «مرگ بر آمريكا» سر مى دادند.

* در هنگام قرائت پيام مقام معظم رهبرى توسط سرپرست زائران ايرانى، جمعيت شركت كننده در مراسم، چندين بار با فرياد تكبير، به تأييد فرازهايى از پيام معظم له را پر داختند.

* زنان ايرانى نيز در حالى كه چادرهاى سفيد احرام به تن داشتند، به طور گسترده و با در دست داشتن پرچم هاى كوچك «مرگ بر اسراييل» و «مرگ بر آمريكا» در اين مراسم شركت كرده بودند.

* پيام مقام معظم رهبرى به يازده زبان مختلف ترجمه و تكثير شد. اين پيام مهم براى جهان اسلام به زبان هاى گوناگون در پايگاه اطلاع رسانى حج منتشرگرديد.

رسانه هاى همگانى خارجى نيز از دريافت كنندگان پيام مقام معظم رهبرى بودند.

* برنامه برائت از مشركان زائران ايرانى به طور مستقيم از شبكه هاى مختلف تلويزيونى داخلى و خارجى ايران، از جمله شبكه يك و شبكه خبر و شبكه اينترنتى

ص: 172

تلويزيونى «لبيك» و شبكه الكوثر، براى مخاطبان پخش ميشد.

* زائران ايرانى و خارجى شركت كننده در مراسم با ده ها دستگاه دوربين عكاسى و فيلم بردارى از صحنه هاى زيباى اين مراسم عكس و فيلم تهيه كردند.

* نماينده ولى فقيه و سرپرست زائران ايرانى پيش از قرائت پيام رهبر معظم انقلاب، از استقبال گسترده حجاج بيت الله الحرام در مراسم برائت از مشركان تشكر كرد.

* در مراسم برائت از مشركان، اعضاى بعثه مراجع تقليد، شخصيت هايى از بعثه كشورهاى خارجى، قائم مقام وزير خارجه، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى، رييس سازمان حج و زيارت و سفير جمهورى اسلامى ايران در عربستان نيز شركت داشتند.

* جايگاه برگزارى مراسم به شكل باشكوهى از شب قبل توسط نيروهاى اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى، زير صدها چادر نصب شده در صحراى عرفات آماده شده بود.

* در اين مراسم جمعى از زائران كشورهاى اسلامى نيز در كنار زائران ايرانى شركت داشتند.

* زائران خارجى بيت الله الحرام، پيام حج رهبر معظم انقلاب اسلامى را براى جهان اسلام بسيار مهم و راهگشا ميدانستند و تأكيد ميكردند عمل به توصيه هاى آيه الله خامنه اى براى مقابله با اختلاف افكنان و هم بستگى بيشتر مسلمانان، كليد حل مشكلات كنونى جهان اسلام است.

* زائران ايرانى شركت كننده در مراسم برائت از مشركان، در پايان مراسم با قرائت قطعنامه اى، بار ديگر بر حمايت از ملت هاى مظلوم و مسلمان عالم، به ويژه مسلمانان فلسطين و بر استقامت ملت هاى مسلمان تا حصول پيروزى نهايى تأكيد كردند.

ص: 173

ترجمه پيام رهبر معظم انقلاب

پيام مقام معظم رهبرى به كنگره عظيم حج، توسط بعثه به يازده زبان زنده دنيا ترجمه شد. اين زبان ها عبارتند از: عربى، فرانسه، روسى، تركى، هوسايى، اردو، سواحلى، بنگالى و مالايى و ... گفتنى است كه زائران كشورهاى گوناگون با مراجعه به بعثه مقام معظم رهبرى پيام معظم له را دريافت مى كنند.

به همت رايزنى فرهنگى ايران در مادريد، پيام مقام معظم رهبرى به كنگره عظيم حج، در ماهنامه سياسى- فرهنگى مانسر به دو زبان انگليسى و اسپانيولى نيز چاپ و منتشر شد.

انعكاس خبرى مراسم برائت از مشركان

روز دوشنبه (1) مراسم برائت از مشركان در رسانههاى مختلف، اعم از خبرگزاريها و مطبوعات انعكاس گستردهاى داشت. سامانه هاى خبرى فارسى زبان به صورتى گسترده، مراسم پرشور برائت از مشركان زائران بيت الله الحرام را كه در روز عرفه در سرزمين وحى صورت گرفت، به عنوان ركن و فلسفه اساسى حج مورد توجه قرار دادند و به پوشش خبرى آن پرداختند.

اغلب سامانه ها در كنار گزارش و يا گزارش هاى خود از اين مراسم، تصويرهايى نيز انتشار دادند.

«ايرنا» خبرگزارى جمهورى اسلامى، در گزارش هاى متعدد و لحظه به لحظه خود از اين مراسم نوشت: «مراسم برائت از مشركان با حضور گسترده زائران بيت الله الحرام كه از شب گذشته وارد صحراى عرفات شده بودند، برگزار و متن پيام رهبر معظم انقلاب توسط نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى قرائت شد. اين پيام به

ص: 174

زبان عربى نيز براى زائران عرب ترجمه شد. در ابتداى مراسم يكى از قاريان آياتى از سوره مباركه توبه را قرائت كرد.

زائران ايرانى به طور گسترده در مراسم برائت از مشركان حضور داشتند. استقبال زائران از مراسم برائت به حدّى بود كه در همان ابتدا خيابان هاى منتهى به محل برگزارى مراسم، مملو از جمعيت شد و زائران مجبور شدند ادامه مراسم را در خيابان هاى اطراف دنبال نمايند. زائران بيت الله الحرام در اين مراسم پلاكاردهايى با مضامين: «مرگ بر آمريكا»، «مرگ بر اسرائيل» و «يا ايها المسلمون اتحدوا اتحدوا»، در دست داشتند.

در هنگام برگزارى مراسم، بالگردهاى عربستان سعودى چندين بار به منظور كنترل مراسم به پرواز درآمدند. در پايان مراسم نيز قطع نامه برائت از مشركان با تكبير حجاج به تأييد رسيد.»

«ايسنا» خبرگزارى دانشجويان ايران نيز اين خبر را روى سامانه خبرى خود در دسترس مراجعه كنندگانش از سرتاسر جهان قرار داد: «مراسم برائت از مشركان، با حضور نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت و جمع زيادى از زائران ايرانى در حالى كه جامه احرام بر تن داشتند، در عرفات برگزار شد.

زائران ايرانى براى اعلام برادرى با تمام مسلمانان جهان و ابراز انزجار از مشركان جهان، در اين مراسم شركت كردند. مراسم برائت از مشركان با شعار «الله اكبر»، «لااله الاالله»، «محمد رسول الله»، «يا ايها المسلمون اتحدوا اتحدوا»، «بحق رب العالمين اعتصموا اعتصموا»، «برائه المسلمين من عمل الكافرين»، «لااله الاالله، امريكا عدوالله»، «لااله الاالله، اسراييل عدوالله»، «الموت لامريكا» و «الموت لاسراييل» ادامه يافت.

«فارس»، علاوه بر اخبار مراسم مانند ديگر سامانه ها فرازهايى از سخنان آيه الله رى شهرى، نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در مراسم برائت از مشركان را نيز منتشر كرد.

ص: 175

متن خبر «فارس» از اين سخنرانى بدين شرح است:

«نماينده ولى فقيه در بعثه رهبرى: اعلام برائت از سردمداران كفر و استكبار، به حج روح مى بخشد» سرپرست حجاج ايرانى گفت: «برائت از مشركان ركن حج است و اعلام برائت از سردمداران كفر و استكبار به حج روح مى بخشد.»

«مهر» كه در روزهاى اخير حجم بالايى از اخبار حج را روى سامانه خبرى خود قرار داده بود، از مراسم برائت چند خبر را منتشر كرد.

به گزارش خبرنگار اعزامى مهر به مكه مكرمه، مراسم برائت از مشركان دقايقى پيش با حضور انبوه زائران ايرانى و غيرايرانى خانه خدا، نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت، نمايندگان بعثه هاى مراجع عظام تقليد و خبرنگاران رسانه هاى داخلى و خارجى در صحراى عرفات آغاز شد.

«تابناك»، از سامانه هاى خبرى فارسى زبان نيز علاوه بر ارائه آلبوم تصويرى از مراسم برائت از مشركان و خبرهايى از مراسم، قطعنامه آن را به صورت كامل و به نقل از شبكه «خبر» منتشر كرد.

«تابناك» با اشاره به فرازهايى از قطعنامه نوشت:

«در اين قطع نامه، با اشاره به رهنمودهاى قرآن كريم مبنى بر ضرورت وحدت و يك پارچگى امت اسلام، حاضران در مراسم، مراتب برادرى، مودت و همدلى خود را با آحاد امت اسلامى در سراسر جهان اعلام داشتند. زائران بيت الله الحرام با تقبيح سياست ها و عمل كرد آمريكاى متجاوز به عنوان مظهر تروريسم دولتى، حضور اشغال گرانه شيطان بزرگ در سرزمين هاى اسلامى و كشتار مردم بى دفاع را محكوم كردند.

در بخش ديگرى از اين قطع نامه آمده است: «حاكميت غاصبانه رژيم جعلى اسرائيل بر سرزمين فلسطين، گسترش زرّادخانه اتمى اسرائيل در منطقه، دخالت در امور ديگر كشورها، سركوب و كشتار مردم بى دفاع و تخريب منازل و مزارع آن ها از جمله اعمال ننگين در كارنامه سياه صهيونيسم بين الملل به شمار مى رود.»

ص: 176

زائران خانه خدا همچنين با ابراز تأسّف عميق از عدم واكنش مؤثر كشورهاى اسلامى در قبال فاجعه دل خراش انسانى در غزه، اعتقاد راسخ خود را به نابودى رژيم نامشروع اسرائيل با تكيه بر سلاح ايمان اعلام كردند.

اين قطع نامه مى افزايد: «دستيابى و بهره گيرى از انرژى صلح آميز هسته اى، حقّ طبيعى كليه ملت ها و مسلمانان است و ايجاد محدوديت و برخورد تبعيض آميز درباره اين حق مسلّم، حركتى ظالمانه و مغاير با موازين بين المللى است.

در پايان، شركت كنندگان در مراسم برائت از مشركان، ناديده گرفتن كرامت انسانى، سلطه مستكبران و بى بند و بارى و ابتذال را به شدت محكوم و دست نياز به سوى خالق بى نياز براى ظهور مصلح كل جهان، بلند كردند.

برگزارى مراسم دعاى عرفه

دعاى عرفه، يادگار امام حسين(ع) است كه با برنامه ريزى بعثه مقام معظم رهبرى، هر ساله زائران، آن را در كنار «جبلالرحمه» زمزمه ميكنند.

عارفان در روز عرفه و در صحراى عرفات، قدر ثانيه ها را مى دانند و لحظه اى را از دعا و نيايش و استغفار و ارتباط با ذات بى همتا غافل نمى شوند.

امسال نيز مراسم معنوى دعاى عرفه روز دوشنبه (1) پس از اقامه نماز جماعت به امامت آيت الله رى شهرى(مدظلّه)، ساعت 45/ 14 در سرزمين عرفات با تلاوت آياتى از سوره يوسف آغاز گرديد و چادرهاى زائران بيتالله الحرام را سرشار از عطر عرفان نمود. در روز عرفه، همگان از درياى رحمت و عطوفت بى انتهاى ربوبى بهره مند مى شوند و در صحراى عرفات، دروازه اى به سوى عرفان و شهود و معرفت و بصيرت گشوده مى شود. در اين سرزمين نورانى و متبرك، دل ها از غير بريده و به خدا متصل مى شود. امسال دعاى عرفه، حال و هواى معنوى خاصى داشت و پلى بود

ص: 177

بين زمين و ملكوت، اشك هاى انابه و شوق از ديدگان حجاج سرازير و قلب ها سرشار از ياد خدا بود.

وقوف در عرفات بايد وقوف در برابر سيد و مولا و همراه با معرفت باشد، معرفت نسبت به سرائر و حقايق و مقام قلب، حاجى در جبل الرحمه بايد به ياد رحمت عام و خاص خداوند باشد و بداند كه پروردگار شاهد و ناظر بر بندگان و رحيم به مؤمنان است. اين معرفت به سالك بصيرت مى دهد و چشم بصير با نور هدايت الهى فروع يافته و به سرچشمه هاى معرفت دسترسى پيدا مى كند.

در سرزمين عرفات آدمى به اين فرموده پيامبر خدا مى انديشد كه: «سوگند به كسى كه به حق مرا بشير و نذير مبعوث كرد، خداوند را در آسمان دنيا ابوابى است كه به آن ها باب رحمت، باب توبه، باب حاجت، باب تفضّل، باب احسان، باب بخشش، باب عفو و كرم مى گويند. كسى نيست كه به عرفات برود، مگر اين كه خداوند تمامى اين باب ها را براى او بگشايد.» (1) و در سخنى ديگر مى فرمايد:

«مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوبٌ لا تُغْفَرُ إِلّا بِعَرَفاتٍ.» (2)؛ بعضى از گناهان، گناهانى هستند كه بخشيده نمى شوند مگر در عرفات.

اين آواى نورانى به گونه اى ديگر در گفته ابوشيخ از ابن عباس هم آمده كه: همانا روز عرفه، روز حج اكبر است و اين روز، روز مباهات است، روزى است كه خداوند به اهل زمين در برابر ملائكه آسمان فخر كرده و مى فرمايد:

«جاوُونى شعثا غبراً آمنوا بى و لم يرونى و عزّتى لأَغفرتُ لهم.»؛ ژوليده موى و گرد و خاك بر چهره نشسته، به سوى من آمده اند به من ايمان آوردند، با آن كه مرا نديده اند، به عزّت خود سوگند آن ها را مى بخشم.

ص: 178

يادمان خادمان ضيوف الرحمان

سهشنبه شب (1) در صحراى «منا»، علاوه بر تلاوت قرآن كريم، برنامه ويژه اى با عنوان «يادمان خادمان ضيوف الرحمان» به منظور بزرگداشت ياد و خاطره كارگزارانى كه در طول يك سال گذشته به رحمت ايزدى پيوسته اند، برگزار شد. در اين برنامه از هفده روحانى و كارگزار حج تجليل گرديد.

حجه الاسلام والمسلمين راشد يزدى، سخنران اين مراسم بود كه درباره جايگاه عالمان و روحانيون در جامعه اسلامى و خدمت گزارى به حجاج سخن گفت.

بازگشت سرپرست حجاج ايرانى به ميهن اسلامى

نماينده ولى فقيه عصر پنجشنبه از سرزمين وحى به ميهن اسلامى بازگشت و در فرودگاه مهرآباد، مورد استقبال حجه الاسلام والمسلمين محمدى گلپايگانى، رئيس دفتر مقام معظم رهبرى قرار گرفت.

وى در جمع خبرنگاران گفت: «با تلاش همه كارگزاران، حج امسال نيز مانند سال هاى قبل با شكوه، عزت مند و همراه با آرامش و بدون تنش برگزارشد.»

وى افزود: «اوج عزت مندى مسلمانان ايران و ساير كشورها را در مراسم قرائت دعاى كميل و در روز نهم ذى الحجه در مراسم برائت از مشركان شاهد بوديم. در مجموع خدا را شاكريم كه در حدّ توان به اين اهداف رسيديم و مراسم حج باعزّت و آبرومند برگزار شد.

در ابعاد داخلى نوآورى ها در ده محور و در ابعاد بين المللى دوازده نوآورى از قبيل: نشست هاى تخصصى، تعامل بيشتر با نخبگان جهان اسلام، همايش قدس، تقريب و همايش ايرانيان مقيم خارج از كشور برگزارشد.»

وى با اشاره به ديدار با شخصيت هاى جهان اسلام و همچنين انجام نظرسنجى از زائران خارجى مراسم حج درباره مسائل مهم ايران و جهان گفت: «حمايت از

ص: 179

مواضع ضداستكبارى نظام جمهورى اسلامى ايران و ابراز نگرانى از پوشش كمرنگ جنايات رژيم صهيونيستى در رسانه هاى منطقه از مواردى بود كه زوار خارجى شركت كننده در نظرسنجى بر آنها تأكيد داشتند.»

نماينده ولى فقيه با اشاره به اين كه معرفى اهل بيت عصمت و طهارت(ع) به ويژه براى نسل جوان و انتشار آن در كشورهاى اسلامى از ديگر موارد تأكيدى زوار و شخصيت هاى خارجى در نظرسنجى بود، گفت: «ضرورت بهره گيرى بيشتر از رسانه ملى براى ترجمه ديدگاه هاى نظام اسلامى و آموزه هاى اهل بيت عصمت و طهارت، به ويژه براى نسل جوان و انتشار آن در كشورهاى اسلامى از ديگر موارد تأكيدى زوار و شخصيتهاى خارجى در نظرسنجى بود.»

جانشين سرپرست حجاج در مدينه

الف: ملاقات ها

اشاره

هر سال پس از بازگشت سرپرست حجاج به ميهن اسلامى، جانشين ايشان آيه الله ابراهيم امينى در مدينه ادامه كار را به عهده مى گيرند.

امسال ايشان نيز ملاقات ها و بازديدهايى داشته اند كه به آن ها اشاره مى كنيم:

ديدار با جمعى از پزشكان اندونزى

آيه الله ابراهيم امينى، روز پنج شنبه (1) با گروهى از پزشكان اندونزى ديدار كرد. در اين ديدار، دكتر طاها، يكى از اعضاى كادر پزشكى بعثه اندونزى، با ابراز خرسندى از حضور در بعثه مقام معظم رهبرى، ايران و اندونزى را دو عضو يك پيكر توصيف و ابراز اميدوارى نمود كه روابط دو كشور، روز به روز بهبود يابد.

جانشين سرپرست حجاج ايرانى ضمن خيرمقدم به آنان گفت: «تلاش براى حفظ خانواده ها و جوانان كشورهاى اسلامى از توطئههاى دشمنان اسلام، وظيفه همه

ص: 180

روشن فكران و فرهيختگان مسلمان است.»

وى افزود: «با وجود همه تلاشهاى دشمنان، الحمدلله در كشور اندونزى مسلمانان از فرقه هاى مختلف با يكديگر و با مسيحيان به خوبى و آرامى زندگى مى كنند و وضعيت اعتقادى مردم مناسب است.»

ايشان با يادآورى اين كه حج، براى خودسازى و پرورش روح است، ضرورت تغيير و تحول اخلاقى حاجيان را پس از اين سفر روحانى مورد تأكيد قرار داد.

ديدار با جمعى از دانشجويان پاكستانى

شامگاه جمعه (1) گروهى از دانشجويان پاكستانى «دانشگاه الأزهر» با حضور در بعثه مقام معظم رهبرى با آيه الله ابراهيم امينى ديدار كردند.

در اين ديدار، جانشين سرپرست حجاج ايرانى، وحدت را از رموز پيروزى انقلاب اسلامى و دفاع مقدس دانست و گفت: «در ايران اسلامى همه اقوام و مذاهب يك دست و متحد هستند و همين مسأله موجب شده تا در دوران هاى مختلف تاريخ بر مشكلات گوناگون چيره شوند.»

آقاى امينى در اين ديدار به دانشجويان توصيه كرد تا با تحصيل علوم مختلف، خود را براى تبليغ دين در بين جوانان آماده كنند؛ زيرا هم اكنون جامعه غربى در پى ايجاد فساد و فحشا در بين جوانان و خانواده هاست و اين مسؤوليت ما را در رويارويى با آن ها سنگين مى كند.

وى با اشاره به مشكلات مردم مظلوم فلسطين در غزه گفت: «اگر جوامع اسلامى با هم متحد بودند، صهيونيستها جرئت و جسارت ظلم بر مردم فلسطين را پيدا نمى كردند.»

ديدار با حجاج كشور سوريه

ص: 181

دوشنبه شب (1)، تعدادى از حجاج سورى علاقه مند به نظام جمهورى اسلامى كه مدت ها با اشتياق درخواست حضور در بعثه ايران را داشتند، در سالن اجتماعات «هتل قصرالدخيل» حاضر شدند و با آيه الله ابراهيم امينى و برادران ايرانى خود گفت وگو كردند.

در اين جلسه، پس از تلاوت كلام الله مجيد توسط يكى از قاريان بين المللى ايران، حجه الاسلام والمسلمين محمدى عراقى، عضو هيئت علمى بعثه مقام معظم رهبرى، بخش هايى از پيام رهبر انقلاب به كنگره حج امسال را براى حاضران در جلسه قرائت كرد.

وى با اشاره به كم كارى و بى انصافى برخى دولت هاى اسلامى در موضوع فلسطين و به ويژه مردم غزه، بر وظيفه تك تك مسلمانان در اهتمام به امور برادران و خواهران مسلمان خود و ضرورت كمك به آن ها از هر طريق تأكيد كرد.

در پايان اين ديدار، به تقاضاى برادران و خواهران سورى، جانشين سرپرست حجاج ايرانى براى ملت مسلمان و مهمانان سورى دعا كرد.

ديدار با علماى افغانستان

در ادامه ملاقاتهاى شخصيتهاى كشورهاى اسلامى با جانشين سرپرست حجاج ايرانى، روز سه شنبه (2) گروهى از علما و انديشمندان شيعه افغانستان، با ايشان ديدار كردند و خواستار حمايت جمهورى اسلامى ايران از مناطق شيعه نشين اين كشور و توجه به تلاش هاى مسلمانان اين مناطق براى تقويت برنامههاى فرهنگى شدند.

آقاى تقدسى، رييس حج و زيارت ولايت «دايكندى» افغانستان، با اشاره به تأثير بزرگ پيروزى انقلاب اسلامى ايران بر وضعيت مناطق شيعه نشين افغانستان و تأسيس مدارس علميه در اين كشور، خواستار اعزام استادان مجرب و علماى دينى و نيز

ص: 182

ارسال كتاب هاى مورد نياز مدارس علميه اين منطقه شد.

وى گفت: «امسال حدود 700 نفر زائر از ولايت شيعه نشين داى كندى براى انجام مناسك حج عازم عربستان شده اند.

در اين ديدار، آقاى ابراهيم امينى با ابراز خرسندى از ديدار علماى افغانستان، با تأكيد بر ضرورت تلاش براى كم رنگ كردن اختلاقات بين مردم و اقوام مختلف اين كشور، گفت: «جمهورى اسلامى ايران همواره قبل و بعد از پيروزى انقلاب اسلامى نسبت به افغانستان و مردم آن عنايت ويژه اى داشته و در حد توان، به اين كشور كمك كرده است.»

ولايت داى كندى در مناطق مركزى افغانستان واقع است و داراى جمعيتى بالغ بر يك ميليون نفر است كه همگى شيعه و پيرو مكتب اهل بيت(ع) هستند.

ديدار با جمعى از حجاج تركيه

جمعى از حجاج دياربكر تركيه با جانشين سرپرست حجاج ايرانى ديدار كردند. آيه الله ابراهيم امينى در اين ديدار با اشاره به تلاش بى وقفه دشمنان اسلام براى ايجاد اختلاف و پررنگ كردن اختلاف سليقه ها بين مسلمانان و به ويژه تشيع و تسنن، بر ضرورت اتحاد و همدلى ميان مسلمانان و اتفاق روى مشتركات تأكيد كرد.

در اين جلسه كه در محل بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره برگزار شد، آقاى امينى، با ابراز تأسف از كم رنگ بودن وحدت ميان جوامع اسلامى افزود: «امروز كشورهاى اسلامى به جاى حمايت همه جانبه از مردم مسلمان و مظلوم فلسطين و به خصوص غزه، متأسفانه يا سكوت كرده اند و يا از رژيم صهيونيستى حمايت مى كنند. اگر اتحاد اسلامى وجود داشت، شاهد چنين فاجعه اى نبوديم.»

وى ضعف اعتقاد نسبت به مبانى اسلام در ميان جوانان كشورهاى اسلامى را تهديد ديگرى براى جهان اسلام دانست و خواستار تلاش بيش از پيش علما و انديشمندان اسلامى، براى تقويت مبانى عقيدتى جوانان شد.

ص: 183

آيه الله امينى در پاسخ به سؤالى در زمينه اقدامات ايران براى مبارزه با افراطى گرى در جهان اسلام، با اشاره به ديدگاه هاى امام خمينى(قدس سره) و رهبر معظم انقلاب و تأكيد ايشان بر لزوم وحدت گفت: «ايران برنامه هاى فرهنگى فراوانى براى ايجاد وحدت اسلامى، نظير همايش هاى تقريب مذاهب اسلامى، تدارك و اجرايى كرده است.»

ب: بازديدها و نشستها

ديدار از مركز درمانى

روز دوشنبه (1)، جانشين سرپرست حجاج ايرانى از مركز درمانى مدينه منوره ديدار كرد. آيه الله امينى ضمن بازديد از قسمت هاى مختلف اين مركز از قبيل: پذيرش و ثبت رايانهاى بيماران و مراجعه كنندگان و بخشهاى قلب، سونوگرافى و داخلى، از وضعيت بيماران بسترى شده نيز آگاهى يافت.

دكتر مغانلو، مدير درمان مركز درمانى مدينه منوره در اين بازديد گفت: «از ابتداى ورود زائران به مدينه 5912 مورد مراجعه به اين مركز صورت گرفته كه از اين تعداد 199 مورد در بخش هاى مختلف بسترى شده اند.»

وى با بيان اين كه در مجموع 56 نفر به دليل مشكلات قلبى در بخش بسترى شده اند، تعداد بيماران بسترى در اين بخش را در حال حاضر چهار نفر اعلام كرد.

جانشين سرپرست حجاج ايرانى در اين ديدار از تلاش گروه پزشكى تقدير كرد و گفت: «تاكنون شكايتى از سوى زائران در زمينه خدمات مركز پزشكى حج به بعثه مقام معظم رهبرى گزارش نشده است.»

ديدار با رابطين روحانيون

ص: 184

روز دوشنبه (1)، رابطين روحانى نيز با آيه الله امينى ديدار و گفت وگو كردند. در اين ديدار، رابطين گزارشى از فعاليتهاى فرهنگى «مدينهبعد» را به جانشين سرپرست حجاج ايرانى ارائه دادند. ايشان نيز با ابراز رضايت از فعاليت روحانيون در اين مقطع موسم حج، از زحمات آنان تشكر كرد.

ديدار با اعضاى ستاد مدينه

صبح پنجشنبه (2) و در آخرين روزهاى موسم حج، اعضاى ستاد مدينه با جانشين سرپرست حجاج ديدار كردند. آقاى امينى در اين ديدار، وضعيت خدمت رسانى به زائران را مناسب ارزيابى كرد و گفت: «اين گونه اقدام ها موجب حفظ آبروى نظام جمهورى اسلامى و برگزارى حجى آبرومند براى كشورمان مى شود.»

وى بهره گيرى از بركات سفر حج را براى دست اندركاران اجرايى حج نيز ضرورى خواند و افزود: «از علايم قبولى حج اين است كه حاجى در خود تحولى به وجود آورد و از اين جا تصميم به ترك بداخلاقى ها و كردارهاى زشت خويش بگيرد.»

آقاى امينى همچنين مسؤولان را به جديت و رسيدگى بيشتر به امور مردم در بازگشت به ايران توصيه كرد.

در اين ديدار، رئيس ستاد مدينه منوره با اعلام اين كه اكنون بيش از سى هزار نفر از حجاج ايرانى در اين شهر حضور دارند، گفت: «حركت اين زائران به ايران از فردا جمعه (3) آغاز شده، تا بامداد پنج شنبه (4) ادامه مى يابد.»

مسؤولان ستاد حج، مركز درمانى و پزشكى، آشپزخانه «الدخيل» و هواپيمايى جمهورى اسلامى در مدينه منوره نيز در اين ديدار حضور داشتند.

ص: 185

بخش سوم: فعاليت معاونت ها و مديريت هاى بعثه

1. معاونت آموزش و پژوهش

اشاره

معاونت آموزش و پژوهش در سال 1370 تشكيل شده و از همان سال تا كنون با مديريت حجت الاسلام و المسلمين آقاى سيد على قاضيعسكر به فعاليت هاى خود ادامه مى دهد. اين معاونت در غير موسم عهده دار برنامه هاى متنوع پژوهشى، آموزشى و فرهنگى است.

سخنان معاون آموزش وپژوهش در باره عملكرد معاونت

اقدامات پژوهشى

حجه الاسلام و المسلمين قاضى عسكر، در آستانه شروع مناسك حج اظهار داشت: «در حوزه پژوهشى كارهاى زيادى در سال هاى گذشته انجام شده كه نمونه اى از آن در فصلنامه ميقات حج و دوفصلنامه ميقات الحج به زبان فارسى و سه شماره ميقات الحج به زبان عربى منتشر گرديده است كه با حدود 25000 صفحه مطلب، جايگاه خوبى را در ميان محققان كشور پيدا كرده است.

ايشان درخصوص واگذارى بخشى از فعاليت هاى بخش هاى مختلف بعثه به مركز استان ها گفت: «تمركززدايى در همه بخش هاى اجرايى و فرهنگى به عنوان يك اصل موفق مطرح است، به شرطى كه اين كار با دقت صورت بگيرد؛ بنابراين بايد اين كار، پس از كارشناسى در اين زمينه انجام شود.»

قاضى عسكر گفت: «ما كار تمركززدايى را از سال هاى گذشته آغاز كرده ايم كه

ص: 186

يك نمونه از آن، برگزارى جلسات متمركز آموزشى در استان ها است كه خود استان ها جلسات آموزشى را براى زائران برگزار مى كنند و تنها در برخى موارد به دعوت خود استان، سخنران از تهران و يا قم اعزام مى شوند، در ساير موارد همه برنامه ها در خود استان تدارك مى شود».

وى ادامه داد: «توليدات اين معاونت، به عنوان منبع مورد اعتماد در كشور مورد توجه و استفاده نويسندگان مختلف قرار گرفته و ما از اين جهت خرسنديم. در سال گذشته به طور ميانگين در هر هفته يك كتاب توليد و به علاقه مند ارائه كرده ايم.»

وى تصريح كرد: «در حال حاضر با توجه به مخاطبان گوناگون بيش از 600 اثر در زمينه هاى مختلف از جمله تبيين عقايد شيعه، اسرار و معارف حج، مناسك حج، تاريخ اسلام، معرفى اماكن، پاسخ گويى به شبهات وهابيت سفرنامه ها، حج در قرآن، حج در روايات و ... چاپ و منتشر شده است.»

ايشان با بيان اين كه كارهاى توليدى ما در حوزه پژوهش نسبت به گذشته از رشد 20 الى 30 درصد همراه بوده اظهار داشت: «پس از حج 86 تا كنون با احتساب كتاب هاى آماده چاپ، در مجموع حدود يكصد اثر به چاپ خواهد رسيد.

معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى با بيان اين كه يكى از اهداف حج، اهداف سياسى و اجتماعى است، تصريح كرد: «ما حج را از زاويه هاى مختلف و از جمله از ديدگاه مذاهب اسلامى و اديان و مذاهب ديگر مورد توجه قرار داده، كتابى را نيز براى آشنايى زائران با كشورهاى اسلامى و نوع روابط و مناسبات آن ها با جمهورى اسلامى چاپ كرده ايم تا زائران با مطالعه اين كتاب، پيش از تشرّف به حج بتوانند با اين كشورها آشنا شده، راحت تر با مسلمانان اين مناطق ارتباط برقرار كنند.»

وى گفت: «با توجه به شبهه افكنى هاى وهابيون و تبليغات منفى عليه شيعيان تا كنون بيش از دويست كتاب در زمينه معرفى شيعه و پاسدارى از عقايد شيعه منتشر

ص: 187

شده كه مجموع اين كتاب ها تا حدود زيادى توانسته خلاء موجود را برطرف كند و همچنان در صدد ارائه پژوهش هاى ديگرى در اين عرصه به صورت كتاب به علاقه مندان هستيم».

اقدامات آموزشى

معاون آموزش و پژوهش بعثه با اشاره به اين كه جلسات متمركز آموزشى زائران به صورت ميدانى برگزار مى شود، گفت: «همه ساله نقشه ها و تصاوير مربوط به مكه و مدينه، سى دى هاى آموزشى و سرفصل هاى آموزشى در اختيار كاروان ها قرار مى گيرد تا طبق برنامه از اين امكانات براى آموزش زائران بهره بگيرند.»

وى افزود: «تا امروز امكان آموزش زائرانى كه ساليان طولانى در انتظار رفتن به حج بودند به دليل شكل گيرى ساليانه كاروان ها مقدور نبود، اما با برنامه ريزيهاى در دست اقدام، قرار است از زمان ثبت نام به بعد اطلاع رسانى آغاز و سپس آموزشها انجام شود.»

وى با بيان اين كه تنها «حاجى» مخاطب آموزش ما نيست، گفت: «يكى از اهداف ما در حج ايجاد تحول معنوى و فرهنگى در زائر است؛ به گونه اى كه حاجى بتواند ابتدا خود و سپس اطرافيان خويش را تغيير داده، سطح معنوى و فرهنگى آن ها را ارتقا بخشد.»

ايشان ادامه داد: «سامان دهى آموزش همه حجاج به دليل گستردگى، پراكندگى و تنوع مخاطبين در گوشه و كنار كشور، نيازمند بودجه و اعتبارات زيادى است كه از عهده بعثه خارج است و مى طلبد كه دولت محترم در اين زمينه سرمايه گذارى كند.»

وى تصريح كرد: «برخى كاروان ها، زائران چند سال خود را در مناسبت هاى مختلف مانند عيد قربان، عرفه و .... جمع كرده، ارتباط خود را به صورت هيئتى با

ص: 188

آن ها ادامه مى دهند كه اميدواريم اين حركت- كه ظرفيت خوبى براى گسترش پيوندهاى دينى در جامعه است- استمرار يافته، همه حجاج را شامل شود».

قاضى عسكر خاطر نشان كرد: «زائران ما به نوعى سفير جمهورى اسلامى و نماينده يك نظام انقلابى هستند. بر همين اساس تلاش زيادى در راستاى آموزش اخلاقى و رفتارى زائران انجام داده ايم تا ان شاءالله رفتار آن ها براى زائران ديگر كشورها الگو باشد.»

اقدامات فرهنگى

آقاى قاضى عسكر اظهار داشت: «معاونت آموزش و پژوهش چند حركت فرهنگى را برنامه ريزى كرده كه از جمله آن مى توان به مسابقات فرهنگى، مسابقات كتاب خوانى بر اساس كتب توزيع شده در بين كاروان ها و مراسم شبى با شهيدان- كه به تجليل از شهدا و خانواده هاى همان كاروان مى پردازد- اشاره كرد.»

وى در خصوص برنامه اى كه براى گرامى داشت ياد و خاطره حضرت امام(قدس سره) برگزار مى شود، گفت: «موضوع اين برنامه تبيين عظمت و شخصيت حضرت امام(قدس سره) و نقش ايشان در احياى حج ابراهيمى است.» معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى تصريح كرد كه ويژه نامه «در حريم يار» به صورت چهار رنگ كه حاوى اطلاعات عمومى مورد نياز براى زائران است، پيش از سفر در بين حدود سى هزار نفر توزيع شده است.

وى افزود: «يكى از نوآورى هاى امسال اين معاونت، راه اندازى كتابخانه ديجيتالى در مكه و مدينه با 480 گيگابايت حجم، تلفن گويا براى پاسخ گويى به مسائل شرعى، ارائه حدود بيست نرم افزار قابل استفاده در تلفن همراه و انتقال آن ها به شكل «بلوتوث» است كه زائران مى توانند از آن ها استفاده كنند.»

وى تأكيد كرد: «دريافت آخرين فتاواى مراجع، پيش از سفر زائران يكى ديگر

ص: 189

از فعاليت هاى اين معاونت است. براى مثال با توجه به تغييراتى كه در مسعا و رمى جمرات صورت گرفته، فتاواى مراجع معظّم تقليد را جمع آورى كرديم و به روحانيون محترم كاروان ها منتقل كرديم تا زائران گرفتار مشكل و اضطراب روحى نشوند.»

آقاى قاضى عسكر، ارتباط معاونت آموزش و پژوهش با هنرمندان حوزه هاى مختلف را خوب ارزيابى كرد و گفت: «در بخش هنرهاى تجسمى، صنايع دستى، عكس، نقاشى و ... كارهاى خوبى را در سال هاى گذشته توليد كرده ايم، به شكلى كه امروز به صورت يك موزه درآمده است. با فيلم سازان و هنرمندان عرصه سينما نيز ارتباط و تعامل دوسويه برقرار كرده ايم و آن ها كارهاى خوبى را با همكارى امور حج صدا و سيما توليد كرده اند.

قاضى عسكر با بيان اين كه هنر در جهان اسلام صيقل دهنده روح آدمى و وسيله توجه انسان به خدا و جهان هستى است، خاطر نشان كرد: «در پايان هر سال طى فراخوانى از همه هنرمندانى كه به حج و عمره مشرف شده و قادر به آفرينش اثر هنرى در زمينه حج هستند، دعوت مى كنيم تا آثار توليدى خود را در زمينه فرهنگ حج ارائه كنند. ما سعى داريم تا حدّ امكان از ظرفيت و توان اين افراد براى توليد جلوه هاى مختلف حج استفاده كنيم.»

توسعه برنامه هاى فرهنگى

آقاى قاضى عسكرگفت: «در بحث گسترش فرهنگ حج همه بايد كمك كنند. متأسفانه در خصوص فرهنگ و اهميت حج و شناخت ابعاد مختلف آن، مطلب ويژه و خاصى در متون آموزشى مقاطع مختلف تحصيلى اعم از كتاب هاى درسى مدارس و دانشگاهى ديده نمى شود. ما بايد به لحاظ فرهنگى، حج را فراگير كنيم تا مردم با آمادگى و بصيرت كامل به حج مشرف شوند كه اين مهم، در گرو همكارى

ص: 190

رسانه ها، سازمان ها و بخش هاى مختلف كشور است».

وى در پايان با اشاره به مسأله سوغات و خروج ارز از كشور گفت: «در خصوص علل و عوامل روى كرد مردم در خريد بيشتر از حد سوغات، نظرسنجى هاى علمى انجام داده ايم. بر اساس اين نظرسنجى ها يك سلسله از اين عوامل به آداب و رسوم مردم و توقعاتى كه از زائر دارند، برمى گردد كه با كار فرهنگى گسترده مى توان تا حدود زيادى از اين توقعات كاست و در نتيجه با كاهش خريد سوغات، از خروج سنگين ارز از كشور جلوگيرى كرد».

وى افزود: «در حال حاضر فيلمى در زمينه سوغات با نگاه منتقدانه تهيه شده كه قرار است به صورت سريال از يكى از شبكه هاى سيما پخش شود».

سيدعلى قاضى عسكر از توزيع بسته فرهنگى در حج امسال شامل مجموعه پنجاه كتاب در قطعهاى مختلف و لوح هاى فشرده، حاوى سخنرانى علما و استادان و نيز فيلم و تصوير ويژه زائران عتبات عاليات خبر داد و گفت: «طراحى الگوى نوين حجاب و توصيه به بانوان زائر براى استفاده از اين الگو، ارائه لوح فشرد حاوى 25 نرم افزار مرتبط قابل نصب روى تلفن همراه، توزيع كتاب هاى مختلف براى برگزارى مسابقه كتاب خوانى، چاپ بيش از صد اثر مكتوب براى پاسخ گويى به شبهات دينى و تشكيل شوراى فرهنگى و گروه ارشاد در كاروان ها از ديگر فعاليت هاى اين معاونت در سال جارى است». وى ابراز اميدوارى كرد در نتيجه اين برنامه ها به تدريج شاهد تحولى بزرگ در تأثيرگذارى بيشتر اين فريضه بر زائران ايرانى باشيم.

مصاحبه با حجه الاسلام والمسلمين حصارى (مسؤول برنامه ريزى و امور فرهنگى)

آقاى حصارى مسؤول طرح و برنامه معاونت آموزش و پژوهش مى باشند و به

ص: 191

مدت يك سال و نيم از فعاليت ايشان در اين بخش مى گذرد. وى در گفت وگويى اظهار داشت:

كار فرهنگى را از نوجوانى به عنوان، كتابدار و مسؤول كتابخانه فرهنگى در همدان، از سال 57 به بعد نوعاً در راه اندازى فعاليت هاى فرهنگى مشاركت داشته ام. 15 سال سابقه تدريس دانشگاهى، مسؤول نهاد ولىّ فقيه در دانشگاه اميركبير و سپس مدير پژوهشى سازمان حوزه ها و مدارس علميّه خارج از كشور و مسؤول برنامه ريزى استراتژيك شوارى عالى حوزه به مدت دو سال و اندى، مدير برنامه ريزى درسى مركز حوزه خواهران، معاون پژوهشى مؤسسه انتظار نور و مدير كل مطالعات راهبردى هيئت امناى مركز جهانى و سازمان مدارس و مدير كل مطالعات برنامه ريزى فرهنگى- تبليغى دفتر تبليغات اسلامى بودم. از تأليفات من كتاب تاريخ سياسى- فرهنگى معاصر، كتب درسى مركز مديريت حوزه خواهران، به سوى حكومت جهانى حضرت مهدى و چندين مجلد كتاب چاپ نشده است و پروژه ها و طرح هايى نيز در دست انجام دارم.

* امور فرهنگى در معاونت آموزش و پژوهش بعثه چگونه شكل گرفته است؟

در تجديد نظر ساختارى كه در اوايل سال 86 در حوزه نمايندگى ولى فقيه در حوزه حج و زيارت انجام شد، مديريتى تحت عنوان تبليغات و انتشارات به معاونت آموزش و پژوهش اضافه شد؛ با هدف سازمان دهى به كليه فعاليت هاى فرهنگى در حوزه نمايندگى.

* مهم ترين طرح ها و فعاليت هاى امور فرهنگى در حج 87 چه بوده؟

در سال 86 يك برنامه فرهنگى با ويژگى متعددى براى حج 86 تدارك ديده شد. از مهم ترين آن ها، انسجام بخشى به كليه فعاليت ها و وحدت هدف در كليه فعاليت هاى فرهنگى و اصل پايدارسازى و دستاوردهاى فرهنگى معنوى حج بود كه

ص: 192

به عنوان مبنا مورد توجه قرار گرفت.

هدف ديگر بهره گيرى از اين ظرفيت براى تسرّى روحيه فرهنگى- معنوى به جامعه بود و ما با توجه به اين اصول برنامه هاى فرهنگى را به سه مقطع قبل، حين و بعد از سفر تقسيم كرديم و براى هر كدام هم شاخصه هايى قرار داديم.

نكته ديگر، محور قرارگرفتن شوارى فرهنگى در كاروان به عنوان خردجمعى و تشريك مساعى بود. در اين كار، با عنايت به اين كه روحانى، مدير، پزشك، معين و معينه و همچنين نماينده زائران عضوند، بنابراين همه سونگرى شده و اميدواريم وحدت رويه ايجاد شود.

در سال 87 همين كار را اصلاح و تكميل كرديم كه اهم آن ها عبارت اند از:

مجموعه روزهاى موسم را متناسب با مقتضيات موسم نام گذارى كرديم و براى هر روز چارچوب برنامه اى ارائه شد.

مناسبت هاى دينى و ملى را در دل برنامه ها گنجانديم و براى آن يك برنامه زمان بندى و جدولى ارائه گرديد.

برنامه عمل گروه ارشاد، به صورت دفتر ارائه شد و گروه هاى ارشاد نسبت به مسائل رفتارى، معاشرت اجتماعى علاوه بر نقش ارشادى، سرگروه هم بودند. در اين برنامه هر يك از اعضاى فرهيخته كاروان، افراد ضعيف و كم سواد را تحت كنترل خود قرار مى دهند تا اشتباه در اعمال و گم شدن پيش نيايد؛ بنابراين نقش حمايتى دارند.

درباره توليد محصولات فرهنگى هم سال قبل، توليد محتوا كاملًا به عهده كاروان ها گذاشته شده بود، اما امسال به خاطر عدم دسترسى توليد محتوا در كاروان ها، ارتقاى كيفى و هماهنگى و وحدت رويه در تمام كاروان ها، محتوا توليد و در اختيار آنان قرار گرفت. اين توليدات در قالب كتاب، سيدى، بروشور، مقاله و ويژه نامه، كتابچه جدول و سؤالات مسابقه ارائه شد.

ص: 193

* اقدامات قبل از موسم تان چه بوده است؟

برنامه ريزى و توليد محتوا و ابلاغ به مديران كاروان ها براى عملياتى كردن آن ها، برنامه هاى پيش بينى شده كه مهم ترين آن معرفى و ارسال عكس و مشخصات اعضاى شوارى فرهنگى و گروه ارشاد براى صدور كارت هاى عضويت بود، كه اين كار هم انجام شده است.

* با توجه به نام گذارى امسال چه اقدام تازه اى انجام گرفته است؟

چون كار ما يك اقدام فرهنگى نوينى بود، بنابراين، تازگى و نوآورى در امور فرهنگى حج محسوب مى گردد. عمل گروه ارشاد نيز نوآورى در برنامه ريزى فرهنگى است. اگر اين كار به درستى عملياتى شود، ناهنجارى ها در كاروان ها به شدت كاهش مى يابد.

در مقام توليد سيدى «مسافر قبله»، آموزش مناسك به طريق پاورپوينت و با استفاده از تصاوير و عكس كه روشى متفاوت از روش هاى آموزشى قبل است ارائه شده است.

* در موسم امسال چه برنامه هايى در دستور كار داريد؟

طراحى هفت عنوان مسابقه؛ دو مسابقه كتاب خوانى و پنج مسابقه موضوعى و مناسبتى، مبتنى بر اطلاعات عمومى است. كتاب «آداب حج» و «چگونه زيستن» و پنج عنوان در مورد پيامبر(ص) و حضرت زهرا(س) در مدينه و مسابقه مولود كعبه، امام مهدى(عج) در مكه توزيع و كليدهاى مسابقات و آيين نامه هاى نحوه انتخاب افراد برنده و اهداى جوايز نيز ابلاغ شده.

همچنين برنامه ويژه اى براى بزرگ داشت امام راحل در نظر گرفته شده كه با نام «امام و حج ابراهيمى» در بعثه و كاروان ها برگزار شده و دو تا كتابچه «باده نور» و «آيت صدق» كه بخشى از سيره اخلاقى و رفتارى امام(قدس سره) بوده، تكثير و بين

ص: 194

كاروان ها براى بهره گيرى محتوايى در اين مراسم توزيع شده است.

* چگونگى نظارت نسبت به اجراى اين برنامه ها چه بوده است؟

ما چند مؤلفه براى اعمال نظارت داشتيم:

1. هماهنگى با رابطهاى معاونت مبنا و دريافت گزارش هاى آن ها؛

2. دريافت و ارزيابى صورت جلسات و گزارش عمل كرد شوراهاى فرهنگى و ارشاد به صورت مستقيم؛

3. سركشى نمايندگان معاونت آموزش و پژوهش به كاروان ها و ستادهاى منطقه اى كه براى اولين بار از امسال به صورت محدود انجام شده است.

* استقبال زائران در امور فرهنگى و مسابقات چه اندازه است؟

به طور متوسط به هر كاروان بيست نسخه داديم، اما مراجعات مكرر مديران كاروان براى تكثير اين جزوات، نشان گر افزايش شركت كنندگان است.

* چه پيشنهاد جديدى براى ارتقاى فرهنگى عوامل و زائران كاروان ها داريد؟

نسبت به عوامل اجرايى حتماً نيازمند برگزارى كارگاه هاى مديريت فرهنگى هستيم. بايد به عوامل اجرايى ياد داد كه چگونه فعاليت هاى فرهنگى را مديريت كنند.

در گزينش روحانيون و مديران بايد ملاكهاى توانايى مديريت فرهنگى را هم مدنظر قرار دهيم، بخش ستادىِ فعاليت هاى فرهنگى بايد از تشتت مديريتى خارج شود و مديريتى منسجم پيدا كند و كار سوم، واقع بينانه ديدن نيروهاى ستادى موسم است كه بايد از نظر تعداد و توانايى واقع بينانه تر شوند.

اما به نسبت زائران، اصلى ترين كار تيپ بندى زائران است كه بايد برنامه ريزى بر اساس تيپ بندى انجام شود و بر اساس آن، هم برنامه و هم بسته هاى فرهنگى هر تيپ متفاوت باشد. همچنين در عين محدود كردن حجم برنامه ها- كه نبايد همه وقت زائر

ص: 195

را پر كند- رعايت تنوع و جذابيت در توليد محتوا و روش ارائه صورت بپذيرد. البته تمام برنامه ريزى ها بايد مبتنى بر نيازسنجى انجام شود تا واقع بينانه تر و اثرگذارتر گردد.

در اين راستا نياز اعلامى منظور نيست، بلكه نيازشناسى اكتشافى مدنظر ماست تا به نيازهاى واقعى مخاطبان دسترسى پيدا كنيم.

* مديريت منسجم فرهنگى چگونه امكان تحقق دارد؟

فكر مى كنم به جاى اين كه يك جايگاه ساختارى به نام معاونت فرهنگى شكل بگيرد، بهتر است ستاد امور فرهنگى شكل بگيرد وهمه بخش هاى علاقه مند و يا مرتبط عضو آن باشند و آن ستاد قهراً رييسى و شورايى دارد، بخشى رييسى اداره مى شود و بخشى هم شورايى، در اين صورت كارها زمين نمى ماند، چون بازوى قوى دارد و شورا هم دارد. انگيزه ها و علايق و سليقه ها هم ناديده گرفته نمى شود.

اين باعث مى شود كه هم كار منسجم تر شود و در ضمن همه انگيزه ها هم به كار گرفته شود. معاونت آموزش و پژوهش، امور بين الملل، معاونت روحانيون، سازمان حج و زيارت و مديريت اهل سنت مى توانند پنج ضلع اين ستاد باشند.

* بعد از موسم چه برنامه تكميلى براى رفع نقاط ضعف يا ايجاد طرح ها و ابتكارات جديد در راستاى تأمين نيازهاى فرهنگى حجاج داريد؟

اولًا، در پى تفكيك برنامه بر مبناى طبقه بندى مخاطب براى سال آتى هستيم؛ يكى براى بى سوادان و كم سوادها و ديگر براى تحصيل كرده ها، اين حداقل كار است. ثانياً، طراحى و اجراى كارگاه آموزشى، توجيهى مديران و روحانيون است. ثالثاً، جلو انداختن زمان ابلاغ و اجراى برنامه ها براى دستيابى به فرصت مكفى براى آماده سازى زائران و رابعاً عملياتى كردن برنامه هاى پس از سفر.

* با توجه به ضرورت به كارگيرى زبدگان فرهنگى كاروان ها، براى پيش برد

ص: 196

مقاصد فرهنگى تان، چه اقدامى براى تقويت انگيزش آنان در نظر گرفته ايد؟

ما فكر مى كنيم كه نبايد انگيزه هاى مادى را پررنگ كنيم؛ زيرا زائران عميقاً انگيزه لازم را براى جلب رضاى الهى دارند و خواهان اين هستند كه نقشى داشته باشند و خدمتى كنند. در عين حال، جهت تشخص دهى و اعتبار آنان، كارتى برايشان صادر كرده ايم. ضمناً از ميان شوراهاى فرهنگى، شوراى نمونه به نحو مقتضى مورد تشويق قرار مى گيرد، حتى ممكن است به سفر معنوى عمره نيز مشرف شوند.

* مهم ترين آسيب هاى فراروى كارهاى فرهنگى تان را چه چيزهايى مى دانيد؟

اول: تعدد مراكز مديريتى و تصميم گيرى در كارهاى فرهنگى.

دوم: ناآشنايى بخشى از مديران و روحانيون نسبت به برنامه هاى نوين فرهنگى به صورت منسجم.

سوم: سن بالاى اكثر زائران و بى سوادى آن ها.

* فكر مى كنيد چه ظرفيت هاى فرهنگى ديگرى براى موسم حج وجود داشته باشد كه هنوز به كار نگرفته ايد؟

از آنجا كه اكثر مردم در طول عمر يك بار به حج ميآيند، آن را با شوق و انگيزه خيلى بالايى انجام مى دهند و بيشترين سطح آمادگى و كسب معنويت را دارند. از اين نظر به اعتقاد ما براى تعامل بخشى دينى، معنوى و فرهنگى در بالاترين سطح وجود دارند. افراد بى سواد و باسواد مى خواهند تغيير رويه بدهند، از جمله تصحيح قرائت، پاكى مال، صله رحم، حلاليت طلبى و مانند آن، اين نشان مى دهد كه مردم آمادگى دارند و اين اعمال، هم اثر وضعى دارد و هم انكسار قلبى ايجاد مى كند. در نتيجه سطح آمادگى را براى پذيرش معنوى بالا مى برد.

آدمى در سفر حج از تعلقات مادى مى برد و با ميل و انگيزه اين كار را مى كند. شايد هيچ زمانى روح و قلب آدمى براى تحول معنوى به اين اندازه نباشد. به همين

ص: 197

نسبت، ديگران هم به حاجى توجه گسترده دارند و با يك آدابى حاجى را بدرقه و استقبال مى كنند و اين توجه هم به نوبه خود، ظرفيت بالايى را در اختيار ما قرار مى دهد و ما هنوز از اين ظرفيت استفاده نكرده ايم و به حاجى نگفته ايم به هنگام مراجعت چگونه معنويات حج را منتقل كند. اين يكى از آن ظرفيت هاى خيلى بزرگ است كه قابل استفاده مى باشد.

* براى ايرانيان خارج از كشور و حجاج غير ايرانى چه برنامه هاى فرهنگى مى توان تدارك ديد؟

از طريق برقرارى ارتباط با مؤسسات اسلامى كشورهاى مختلف، مى توانيم از قبل حاجى ها را شناسايى كنيم و با واسطه همين مؤسسات و مراكز كه با آن ها تعامل داريم، در مبدأ برنامه هايى با دسته بندى فرهنگى مناسب در اختيارشان بگذاريم. البته به واسطه محدوديت هايى كه در موسم وجود دارد، در اختيار گذاشتن اين بسته امكان پذير نيست. در اين راستا، ولو همه حاجى ها را پوشش ندهيم، اما مى توانيم بعضى از آن ها را پوشش دهيم كه البته اين كار در حيطه مسؤوليتى معاونت امور بين الملل جا دارد.

* به عنوان مسؤول فرهنگى براى ارتقاى معنوى حجاج چه پيشنهادى داريد؟

اگر بخواهيم بهره معنوى مخاطبين بالا برود، لازم است برنامه هايى را توليد كنيم كه تلفيقى بين شعور و شعار باشد، عاطفه و برهان، عقل و احساس؛ در سال قبل ما پيمان نامه اى تدوين كرديم كه يكى براى وداع با مكه(پيمان با خدا) و يكى براى وداع با مدينه(پيمان با پيامبر(ص)) بود.

پيمان نامه ها سال گذشته در كاروان ها به صورت دسته جمعى قرائت شد كه عموماً تشكر كردند و امسال اين پيمان نامه ها تكثير شد و در كاروان ها نصب شد تا پيش رو باشد. در همين راستا برنامه مراقبت نفس و توجه به شهيدان و شهادت را در برنامه هاى امسال پيش بينى كرديم كه در واقع در راستاى تثبيت و تقويت ارزش هاى

ص: 198

معنوى انجام گرفته است.

گزارش فعاليتهاى فرهنگى در مكه مكرمه

اشاره

حجه الاسلام و المسلمين هاجرى مسؤول گروه مدينه بعد شوراهاى فرهنگى كاروان ها، در گفتگويى اظهار داشت: «روز ورود به مكه دو جلسه با همكاران فرهنگى، پيرامون حوزه عمل و مأموريت هاى محوله برگزار شد و دفترچه راهنماى فرهنگى، در اختيار آنان قرار گرفت.

جلسه اى نيز با مسؤول ستاد مكه پيرامون نحوه تعامل و همكارى با ستاد براى تحقق مطلوب برنامه هاى فرهنگى مصوب برگزار گرديد. در نتيجه مقرر شد كه با حضور نماينده معاونت، در جلسات روزانه مديران مناطق نُه گانه، برنامه هاى مصوب ابلاغ شود و هماهنگى هاى لازم به عمل آيد.»

نماينده معاونت، با حضور در هشت جلسه از جلسات مديران ستاد، ضمن ابلاغ مصوبات فرهنگى، تدابير اجرايى مورد نياز براى اجراى مطلوب برنامه ها را اعلام و هماهنگى هاى مقتضى را به عمل آورد. خوشبختانه مدير محترم ستاد مكه، معاون و مديران مناطق نُه گانه، در خصوص پشتيبانى و پى گيرى مصوبات ابلاغى حداكثر همكارى را با معاونت داشتند.

تعامل با مناطق نُه گانه

از آنجا كه تعداد رابطان فرهنگى معاونت در مكه، سه نفر بود، مناطق نُه گانه بين آنان به طور مساوى تقسيم شد؛ به گونه اى كه دو روز در ميان در مناطق حضور يافتند. آن ها مجموعاً در 25 جلسه شركت داشتند. اهم اهداف حضور نمايندگان معاونت در مناطق به شرح ذيل است.

- ابلاغ و تبيين مصوبات فرهنگى و هماهنگى جهت اجراى مطلوب آن.

- تعريف و تبيين كار فرهنگى براى جلوگيرى از حركت هاى قشرى.

ص: 199

- نظارت و پى گيرى مطلوب برنامه فرهنگى تمتع در كاروان ها.

- هماهنگى با مديران جهت حضور در كاروان ها و تشويق شوراهاى موفق.

- راه اندازى و سازماندهى رابطان فرهنگى كاروان ها.

حضور مستمر و مؤثر كارشناسان فرهنگى در ستاد، موجب هماهنگى مطلوب و تسريع در اجراى برنامه هاى ابلاغى در وقت مقرر، گرديد.

شبكه هاى فرهنگى كاروان ها

امسال براى نخستين سال، از سيستم شبكه اى براى تعميق و غنابخشى به برنامه هاى فرهنگى كاروان ها و تعامل و ارتباط مستمر با هسته هاى فرهنگى كاروان ها استفاده شد. در همين راستا، رابطان فرهنگى معاونت در مناطق نُه گانه، در جلسات منطقه اى از مديران كاروان ها خواستند كه يك نفر از چهره هاى فرهنگى و فعال گروه ارشاد را به عنوان رابط فرهنگى كاروان معرفى نمايند.

با پى گيرى اين ابلاغيه، مديران در مدت كوتاهى رابطان فرهنگى كاروان خود را به نماينده معاونت معرفى كردند. با دعوت از رابطان معرفى شده، دو جلسه توجيهى براى اين رابطان در مناطق نُه گانه برگزار شد و حوزه عمل و نحوه تعامل آن ها با رابط معاونت دقيقاً تشريح شد.

براى مثال فرم هاى نيازسنجى فرهنگى در كوتاه ترين مدت توسط رابطان توزيع و جمع آورى شد. شايان ذكر است شمار رابطان فرهنگى كاروان هاى مكه به پانصد نفر مى رسد كه براى رابطان هر منطقه، دو جلسه برگزار شده است. با اطلاعاتى كه از رابطان فرهنگى كاروان ها گرفته شده، با توجه به ميزان موفقيت آن ها در مأموريت هاى محوله، برنامه هايى براى استمرار اين ارتباطات و تعاملات شبكه اى در بازگشت به ايران طراحى شده است.

پاس داشت روز «حج و امام خمينى 1» و روز «ازدواج و خانواده»

ص: 200

امسال با توجه به مصوبه شوراى برنامه ريزى بعثه مقام معظم رهبرى، روز ششم ذى الحجه به نام روز «حج و امام خمينى(قدس سره)» نام گذارى شد. بر همين اساس با برگزارى يك جلسه كارشناسى، برنامه هاى پاسداشت اين روز تنظيم و پيشنهاد شد كه پس از تصويب و ابلاغ آن، مصوبات در جلسه ستاد مكه به اطلاع مديران مناطق رسيد. همچنين رابطان فرهنگى معاونت در مناطق نُه گانه بر اهتمام كاروان ها به پاس داشت اين روز تأكيد كردند. اهم فعاليت هايى كه توسط دفتر معاونت در مكه در خصوص پاس داشت اين روز انجام شد، به شرح ذيل است:

- تهيه و تنظيم پيشنهاد برنامه هاى پاسداشت روز «حج و امام خمينى(قدس سره)».

- ابلاغ برنامه هاى مصوب به مديران مناطق و مديران كاروان ها و انجام هماهنگى هاى لازم.

- تهيه محتواى يك ويژه نامه و ارائه به نشريه زائر كه خوشبختانه به موقع منتشر و در روز ششم ذى الحجه توزيع شد.

- توزيع هزار نسخه از جزوات «باده نور» و «آيت صدق» در بين حجاج.

- تهيه و تنظيم محتواى يك تراكت با عنوان «حج چيست و حاجى كيست؟» از نگاه امام خمينى(قدس سره).

روز اوّل ذى الحجه، سالروز ازدواج حضرت امير(ع) با حضرت فاطمه(س) و روز ازدواج و خانواده نام گذارى شد و كارشناسان فرهنگى معاونت در جلسه ستاد و مناطق از مديران خواستند تا مراسم جشنى در كاروان ها برگزار شود و ضمن تقدير از زوج هاى جوان، اطلاعاتى در خصوص فرهنگ ازدواج، آسان سازى ازدواج جوانان و ساير موارد در اختيار زائران قرار دهند.

الگوهاى فرهنگى، انتقال تجارب

تبادل تجارب، فرصت آموزشى مؤثر و غيررسمى براى كسانى است كه كمتر

ص: 201

فرصت حضور در كلاس درس را دارند يا آن را برنمى تابند. در اين روى كرد، طرح ها و خلاقيت هاى ابتكارى، خيلى سريع تبديل به الگوى فرهنگى شده و شايع مى شود.

بر اين اساس و در راستاى پى گيرى ابلاغ معاون محترم آموزش و پژوهش در خصوص نظام دهى و غنابخشى به نمايشگاه محصولات فرهنگى مديران كاروان، جلسه اى با مسؤولان و كارشناسان محترم ستاد برگزار شد و نتايج آن در قالب يك طرح به معاون آموزش و پژوهش پيشنهاد شد و به تأييد رسيد.

اين نمايشگاه كه با هدف تقدير از خلاقيت ها و نوآورى هاى فرهنگى و نيز آشنايى مديران با فعاليت هاى يكديگر در نُه منطقه برگزار شد، به گفته ناظران نسبت به نمايشگاه سال گذشته هدف مندتر، هماهنگ تر و منظم تر و پررونق تر برگزار شد. شايان ذكر است كه نمونه هايى از محصولات فرهنگى عرضه شده در اين نمايشگاه، توسط كارشناسان فرهنگى معاونت انتخاب شد كه «در نمايشگاه نمونه محصولات فرهنگى حج 87» در 15 ذى حجه در هتل كريستالات با هدف الگوسازى فرهنگى به نمايش گذاشته مى شود.

عمده فعاليت هايى كه دفتر نمايندگى معاونت در مكه در خصوص برپايى مطلوب اين نمايشگاه ها انجام داده، بدين شرح است:

- برگزارى يك جلسه هماهنگى با مسؤولان ستاد كه به تعيين چارچوب هاى اصلى نمايشگاه انجاميد.

- شركت در جلسه ستاد مكه و ابلاغ مصوبه و ارائه توضيحات لازم.

- طراحى و ابلاغ دو جدول زمان مند برگزارى نمايشگاه، به درخواست مديران مناطق نُه گانه.

- شركت كارشناسان فرهنگى معاونت در جلسات منطقه اى مديران كاروان ها و

ص: 202

ابلاغ طرح و ارائه توضيحات لازم.

- حضور فعال و مستمر در افتتاحيه نمايشگاه هاى منطقه اى.

- حضور كارشناسان فرهنگى معاونت در نُه منطقه و ارزيابى و انتخاب نمونه محصولات فرهنگى كاروان ها.

- برگزارى جلسات هماهنگى با مسؤول نمايشگاه در خصوص برگزارى هر چه مطلوب تر نمايشگاه.

نيازسنجى فرهنگى

اشاره

طرح نيازسنجى فرهنگى به مسؤوليت آقاى دكتر شريفى نيا- كه مقدمات آن در مدينه انجام شده بود- در مكه ادامه يافت و به سرانجام رسيد. تكثير بيش از بيست هزار صفحه پرسش نامه، دسته بندى و طبقه بندى آنان در دو سطح زائران و كارگزاران، فراخوان حدود پانصد نفر از رابطان فرهنگى، توزيع پرسش نامه ها و برگزارى جلسه توجيهى در نُه منطقه براى رابطان، از اهمّ ارهايى بود كه براى اجراى مطلوب نيازسنجى انجام شد. اكنون پرسشنامه ها در كاروان ها توزيع شده و هماهنگى لازم براى عودت به دفتر معاونت انجام گرفته است.

جلسات مشترك با همكاران نظرسنجى

هر ساله نظرسنجى هاى مختلف و متعددى از سوى سازمان، حوزه نمايندگى و معاونت هاى تابعه انجام مى شود. بر اين اساس و به منظور وحدت رويه در حوزه عمل، جلسه اى صميمانه با حضور محققان و كارشناسان مجرى طرح برگزار شد. در اين جلسه كه محققانِ معتمدِ بخش هاى مختلف حضور داشتند، بر سودمندى و لزوم برگزارى مستمر اين گونه جلسات كارشناسى تا دستيابى به يك برنامه عمل مشترك

ص: 203

تأكيد شد.

خدمات مشاوره اى در آستانه ايام تشريق

اشاره

حج و به ويژه ايام تشريق، آبستن پيش آمدهاى غيرمترقبه و پيش بينى نشده است كه عدم آمادگى عوامل و كارگزاران كاروان ها، در مواجهه با اين رخدادهاى ناگهانى، ممكن است آن را به يك معضل و بحران مديريتى تبديل كند. آشناسازى كارگزاران كاروان ها با وضعيت هاى غيرمترقبه و نحوه مواجهه با آن، آنان را نسبت به برخوردها و مديريت خام و ناپخته ايمن مى سازد.

از اين رو در آستانه ايام تشريق، جلسات خدمات مشاوره با حضورآقاى دكتر شريفى نيا در دو سطح(مديران و روحانيون، زائران) برگزار شد. در جلسات مشاوره زائران عوامل استرس زا در حج به ويژه ايام تشريق و راه هاى پيش گيرى و مواجهه با آن ها تبيين شد. اين جلسات با استقبال مديران كاروان ها و زائران مواجه گرديد.

اما در جلسه كارگزاران كاروان ها، گونه هاى استرس در موسم حج و نحوه پيش گيرى يا مواجهه با آنها بررسى و چاره انديشى شد. افزون بر مباحث گذشته كه توسط آقاى دكتر شريفى نيا در جلسات كارگزاران ارائه شد، فرصت ها و ظرفيت هاى معنوى ايام تشريق براى كارگزاران و زائران توسط جناب آقاى پناهيان ارائه گرديد. اين نشستها بالغ بر پانزده جلسه بوده است.

جلسات درون بخشى

جلسات درون بخشى نيروهاى معاونت در مكه، در هر روز، دوبار برگزار مى شد. جلسات صبحگاهى به برنامه روز نيروها و هماهنگى هاى لازم اختصاص داشت و جلسات شبانگاهى به گزارش فرهنگى روز، مباحث كارشناسى پيرامون راهكارها و برون رفت ها مى پرداخت. «شكل گرايى در فعاليت هاى فرهنگى كاروان ها»، «افزايش

ص: 204

سطح انتظارات رفاهى زائران و ريشه هاى آن» از جمله موضوعات مطرح شده در اين جلسات بود.

برگزارى مسابقات

در چارچوب طرح ابلاغى از معاونت آموزش و پژوهش، سه مسابقه در مكه براى كاروان هاى مكه و مدينه برگزار شد. اهم فعاليت هاى انجام شده در اين محور عبارت اند از:

- انتشار و توزيع سؤالات سه مسابقه.

- انتشار و توزيع آيين نامه اجرايى مسابقه و بررسى و تبيين آن در جلسات مناطق نه گانه مكه.

- توزيع كليد پاسخ ها به كاروان ها

- هماهنگى با ستاد در خصوص نحوه پرداخت جوايز مسابقات.

حضور در جمع شوراهاى فرهنگى

يكى از محورهاى فعاليت كارشناسان فرهنگى معاونت در مناطق، حضور در جمع گروه هاى ارشاد و شوراهاى فرهنگى كاروان ها و تقدير از تلاش ها و زحمات آن ها بود. اين سركشى كه با رويكرد فرهنگى- و نه نظارتى و بازرسى- انجام مى شود، بعضاً در معيت مديران مناطق نُه گانه انجام شد.

گفت وگو با حجت الاسلام سيد طه مرقاتى، كارشناس فرهنگى

وى عضو هيئت علمى سازمان مطالعه و تدوين كتب انسانى دانشگاه ها و استاد مدعو در دانشگاه هاى علامه طباطبايى، مذاهب اسلامى و علوم قضايى است و پيش تر كارشناس فرهنگى معاونت فرهنگى وزارت ارشاد و دبير كميته دينى كتاب سال جمهورى اسلامى بود. امسال به عنوان كارشناس فرهنگى معاونت آموزش و

ص: 205

پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى و در مناطق 1، 3 و 5 ستاد مكه مكرمه فعاليت داشته و در شكل گيرى نمايشگاه محصولات فرهنگى، نقش فعالى ايفا نمود. گفت وگو با ايشان را مرور ميكنيم:

* نحوه شكل گيرى نمايشگاه محصولات فرهنگى چگونه بوده است؟

بر اساس راهنماى شوراى فرهنگى و گروه هاى ارشاد و توصيه هايى كه از سوى معاونت آموزش و پژوهش جهت توليد محصولات فرهنگى به عمل آمده بود و البته فضاى لازم براى ابتكارات ويژه كاروان ها نيز وجود داشته است، در نتيجه بخش عمده اى از اين محصولات قبل از تشرف در ايران به وجود آمده بود.

بنابر راهنمايى شوارى فرهنگى معاونت، ابتدا اين محصولات در خود كاروان ها در فضاى مناسب به نمايش گذاشته شد و بعد موفق شديم در بازديدهاى موردى از اين نمايشگاه ها دست به گزينش اوليه آثار بزنيم. سپس اين محصولات در ستادهاى نُه گانه به عنوان نمايشگاه هاى منطقه اى عرضه گرديد و پس از سه روز نمايش، توسط نماينده معاونت و رييس منطقه ذى ربط، نمونه كالاى فرهنگى انتخاب و صورت جلسه شد.

* چه ويژگى الگويى قابل انتقالى را در بين محصولات فرهنگى مشاهده فرموديد؟

- يكى از برجسته ترين كارها نهادينه كردن فرهنگ حج در خانواده هاى حجاج بود كه با خاطره نويسى، شعر، مقاله و نقاشى توسط خانواده حجاج به ويژه كودكان به منصه ظهور رسيده.

- دومين ويژگى برجسته، آموزش هاى فرهنگى پيش از اعزام در قالب اردوهاى آموزشى بود كه اين خود نيز مى تواند الگويى مناسب براى كاروان ها باشد.

- سومين حركت فرهنگى قابل انتقال، نمود حركت هاى جمعى و خيرخواهانه كه

ص: 206

در بيشتر كاروان ها شكل گرفته بود، مانند: مدرسه سازى، كمك در ازدواج جوانان، عيادت از بيماران و مانند آن كه حجاج مى توانند با اين تيپ كارها پيش آهنگ فرهنگ سازى در جامعه باشند.

- چهارمين مورد نيز طرح همسفران آسمانى كه بسيار عالى بود. در اين طرح حاجيان، شهدا را نيز با خود همراه كرده، هر كدام به نيابت از شهيدى اعمال مستحبى انجام مى دادند به اميد اين كه در آينده مورد شفاعت آنان قرار گيرند.

- پنجمين مورد الگويى، طرح حساب رسى اعمال بود كه حاجيان مى توانستند با دقت در اعمال خود در طول سفر به خودسازى بپردازند.

* فكر مى كنيد درنظرگرفتن غرفه آثار الكترونيكى كاروان ها چه نقشى در بهبود وضعيت حجاج داشته باشد؟

به كارگيرى خدمات الكترونيكى در كاروان ها خوب بود. اطلاع رسانى به خانواده ها يا گرفتن عكسى از حاجى و در نظر گرفتن يك فايل خاص براى هر يك از حجاج، اعلام خبر سلامتى به خانواده هاى حجاج از طريق پيام هاى الكترونيكى نمودهايى از اين فعاليت بود. البته بعضى از خدمات الكترونيكى نيز مانند برنامه هاى نرم افزارى براى انتقال به تلفن همراه افراد، مانند دعاها و تفاسير قرآنى و مانند آن نيز انجام شد كه آن هم بسيار مناسب بود.

* موضوع بندى نمايشگاه با برنامه ريزى قبلى صورت گرفت يا به تناسب آثار رسيده انجام شد؟

در ابتدا موضوعات هشت گانه شهدا، نقاشى كودكان، نشريات و مانند آن بود، ولى در عمل، عرضه بعضى از محصولات ديگر موجب افزايش غرفه ها و تنوع موضوعى بيشتر نمايشگاه ها شد و در مجموع هم اين افزايش غرفه ها و تنوع آن جذابيت بيشترى به نمايشگاه ها داد و اين، نشان از اهميت دادن به ابتكارات و خلاقيت هاى حجاج بود.

ص: 207

* راهكارهاى بهينه سازى و ارتقاى كيفى تر نمايشگاه ها چيست؟

فكر مى كنم بايد براى بهبود كيفى نمايشگاه ها اقدامات زير انجام پذيرد:

دبيرخانه ثابتى در تهران ايجاد شود و گزينش آثار در آن جا باشد و در اين جا تنها آثار ارائه شود.

آيين نامه ثابتى باشد تا كارها در چارچوب بهترى قرار گيرد.

البته بايد هدايت و نظارت در كارها باشد؛ اما بايد حمايت لازم براى شكوفايى استعدادها نيز صورت گيرد.

فعاليتهاى كتابخانه

اشاره

طبقه اوّل ساختمان مركزى بعثه مقام معظم رهبرى، عطر خاصى دارد كه اهل فرهنگ از فاصله هاى دور آن را حس مى كنند، عطر دل انگيز كتاب در فضايى كوچك به وسعت شايد 60 متر در دل خود باغ بزرگى را جاى داده كه شكوفه هاى علم و ايمان چونان چراغ هاى نور بخشى، جان و دل هر زائرى را نورباران مى سازد.

كتابخانه بعثه با همين قفسه هاى معطرى كه شانه به شانه هم، طعم دانايى را در ظرف زلال مسافر حريم وحى مى نشاند، سه رايانه و ده صندلى در كنار پذيرايى با صفاى آب و يا چاى، فضاى اين باغ سرسبز و با طراوت را زينت داده است. يك روحانى جوان و خوش برخورد همچون پروانه اى گرد زائران اين باغ مى چرخد و هر آنچه كه در سفره ميزبانى دارد، براى مهمانانش مهيا مى سازد.

كتابخانه بعثه مقام معظم رهبرى طبق كارشناسى هاى لازم مبنى بر نياز عامه زائران و روحانيون و محققان و مراجعان گرانقدر، به كتب منبع و مأخذ جهت مطالعه ويا جواب گويى به شبهات، در مدينه منوره توسط معاونت محترم آموزش و پژوهش بعثه روز سهشنبه (1) رسماً كار خود را با توجه به سرفصل هاى زير آغاز نموده است:

ص: 208

1. نياز سنجى مراجعان در انتخاب كتب جهت استفاده در مدينه و مكه.

2. نوآورى و شكوفايى و ابتكارات جديد در نحوه خدمت رسانى به مراجعان.

3. ايجاد تنوع بيشتر در اجراى شيوه هاى جذب و بهره مندى از فضاى موجود.

4. پاسخ گويى و برطرف نمودن نيازهاى مراجعان.

6. روش مند نمودن ابزارها، با امكانات موجود جهت استفاده محققان.

با توجه به سرفصل هاى ياد شده و با دستور و پى گيرى هاى مجدانه معاونت محترم آموزش و پژوهش مبنى برآماده نمودن كتب مورد نياز و فضاى مطالعه جهت استفاده مراجعان، كتابخانه برنامه هاى خود را در عرصههاى ذيل آغاز نمود.

كتابخانه مكتوب

با توجه به نيازسنجى و نحوه استفاده مراجعان اعم از روحانيون معظم كاروان ها، محققان، معين و معينه هاى كاروان ها و زائران گران قدر و با تجربه قبل مبنى بر نيازها، قريب به 3000 نسخه كتاب آماده شد كه منابع چاپى در موضوعات فقه و اصول، تاريخ و سيره، كلام، تخصصى حج، علوم قرآن و تفسير، اخلاق، حديث، ادبيات، اشعار، لغت، ادعيه و مناجات و چند عنوان ديگر مى باشد.

كتابخانه ديجيتالى

رشد روزافزون بهره بردارى از فناورى پيش رفته در عرصه هاى مختلف زندگى بشرى، به ويژه در دو حوزه آموزش و پژوهش به گونه اى موجب توسعه و تعميق آن گرديده كه بدون آن هيچ پيش رفتى در اين دو حوزه متصور نيست و حتى در شرايط كنونى، آموزش صحيح و تحقيق و پژوهش دقيق، بدون آن امكان پذير نخواهد بود.

همان گونه كه استفاده از ابزار كمك آموزشى در انتقال به موقع، دقيق و صحيح مفاهيم و آموزه ها، بسيار مفيد و كارساز است، بهره گيرى از اين فناورى در ترقّى و

ص: 209

پيش رفت آموزش و تحقيق نيز امرى ضرورى و اجتناب ناپذير است. از اين رو كتابخانه ديجيتالى با اهداف ذيل راه اندازى شد.

1. سرعت بخشى به خدمات رسانى علمى.

2. تقويت بنيه ديجيتالى كتابخانه.

3. ساماندهى و تجميع محصولات الكترونيك.

4. جلوگيرى از فعاليت هاى موازى و تكرارى.

5. پاسخ گويى به بخشى از نيازهاى مراجعان محترم.

6. ايجاد ارتباط بين گروه هاى علمى وآشنايى با مؤسسات تحقيقاتى.

كتابخانه همراه

با توجه به پيش رفت فناورى روز و استقبال عامه مردم از تلفن هاى همراه و با عنايت به ايجاد فرهنگ مطالعه و در اختيار داشتن كتاب مورد نياز، با توجه به كارشناسى هاى دقيق، كتابخانه همراه با عناوين زير راه اندازى شد:

1. روضه رضوان، حاوى كتابخانه تخصصى حج به صورت متن و تصاوير اعمال و اماكن، ادعيه مكه و مدينه.

2. ره توشه، ويژه مقلدان مقام معظم رهبرى- دام ظلّه- داراى متن زندگى نامه مقام معظم رهبرى، مناسك واجوبه الاستفتائات، ادعيه مكه و مدينه و امكانات ديگر.

3. گزيده مناسك حج براساس فتاواى مراجع عظام تقليد.

4. مناسبت هاى شمسى و قمرى.

5. قرآن با ترجمه فارسى.

6. كتب ادعيه.

اين كتابخانه با استقبال گسترده علاقه مندان مواجه شد و مراجعه محققان و روحانيون و زائران در حدى بود كه كتابخانه بعضاً به صورت يكسره پذيراى برادران وخواهران بود. گفتنى است اين برنامه به طورى طراحى گرديد كه با دستگاه بلوتوث

ص: 210

در شعاع 250 متر به صورت خود كار، بلوتوث گوشى هاى همراه را شناسايى و ارسال به صورت اتوماتيك انجام مى گرفت.

پرده بردارى از نرم افزارهاى جديد

1. نرم افزار الى الحقيقه:

متن 760 مجلد درباره عقايد شيعه و پاسخ گويى به شبهات با امكانات جست وجو، نسخه بردارى و امكان مطالعه متن و برنامه هاى جانبى ديگر.

2. نرم افزار صهباى حج:

متن تأليفات مربوط به حج وسخنرانى هاى عالم عارف حضرت آيه الله جوادى آملى با امكانات جست وجو، نسخه بردارى و امكان مطالعه متن و برنامه هاى جانبى ديگر.

كتابخانه ديجيتالى دو زبانه

در راستاى خدمت رسانى فرهنگى و در سال نوآورى و شكوفايى، كتابخانه ديجيتالى به روش

locol

در مدينه منوره و مكه مكرمه راه اندازى شد. اين كتابخانه كه حاوى كتابخانه هاى موضوعى الفبايى، بانك مقالات، نشريات، پايگاه اطلاع رسانى، بانك صوت قرآن كريم، بانك تصاوير و فهرست كامل محتوا با حجم 480 BG است، به دو زبان عربى و فارسى و با جست وجوى پيشرفته قابل استفاده است.

شبكه پاسخ گويى تلفنى به سؤالات

اين شبكه در راستاى خدمت رسانى به زائران عزيز و تسهيل در امر پاسخ گويى در طول شبانه روز طراحى گرديد. در اين روش از طريق تلفن در هرمكان تماس گرفته و جواب خود را دريافت مى داشتند. گفتنى است كه سؤالات در اسرع وقت توسط شوراى استفتائات بعثه پاسخ داده ميشد. اين سيستم با كمترين هزينه و امكانات و

ص: 211

قابليت هاى چشم گير، مورد استقبال شايانى قرار گرفت.

شوراى استفتاء

شوراى استفتا يكى از قسمت هاى مهم و فعّال بعثه مقام معظم رهبرى در موسم حج است كه وظايف سنگين و نقش عمدهاى در پاسخ گويى مسائل شرعى به عهده دارد.

حجه الاسلام و المسلمين حسين محمدى احمدآبادى، از پيش از انقلاب در امور استفتائات فعال بوده اند. در سال 47 خودشان آمدند و سال 56 و 57 با حضرت آيه الله كريمى و مرحوم آيه الله خاتم يزدى مشرف شدند و از آن تاريخ به بعد حضور مستمر داشته، ايشان در كنار بزرگوارانى چون حضرت حجت الاسلام والمسلمين كيايى نژاد و حضرت حجت الاسلام والمسلمين فلاح زاده و ديگر عزيزان، عضو شوراى استفتاى بعثه هستند. رياست شوراى استفتا هم اكنون بر عهده حضرت آيت الله سيد جعفر كريمى است.

فرصتى دست داد تا با ايشان گفت وگويى داشته باشيم و در اين جا آن را مرور ميكنيم.

* ضرورت حضور شوراى استفتا در موسم را بفرماييد؟

البته كار شوراى استفتا در گذشته به اين وسعت نبود و عمدتاً براى بيان مسائل مربوط به حج و ديگر مسائل فقهى مورد ابتلاى زائران شكل ميگرفت. بخش وجوهات هم در همين جا متمركز بود. اوايل جلوى حجر اسماعيل مى رفتيم. مرحوم آقاى خاتم و آقاى كريمى حرف آخر را مى زدند و قاطعانه حكم مسأله را مى گفتند.

امروزه گستره كارها تمام كاروان هاست و بيشتر روحانيون براى رفع مشكل مراجعه مى كنند و سرتاسر موسم وقت مان پر مى شود و تعداد ما هم ثابت است، در هر عرصه اى هم سؤال هست.

* پيش از موسم هم برنامه و تمهيدى داريد؟

ص: 212

هر كدام از دوستان مشغول كار خود هستند، تمهيدات بيشتر علمى و فقهى است.

* اوج كارتان چه موقعى است؟

حجم كار از اوّل ذى الحجه شروع مى شود و تا 14 و 15 ذى الحجه ادامه دارد و اوج مراجعات نيز در منا است.

* آيا از سؤالات جديدى كه پرسيده مى شود، جزوه يا كتابى هم آماده مى شود؟

سؤالات جديدى كه پرسيده مى شود، معمولًا توسط خود ما نوشته مى شود و براى اضافه شدن به كتاب مناسك حج به معاونت آموزش و پژوهش تحويل مى شود تا هر ساله در تجديد چاپ مورد توجه قرار گيرد.

* دغدغه هاى حجاج را چگونه برطرف مى نماييد؟

اگر راهى داشته باشد يا امكان مراجعه به مرجع تقليد ديگرى باشد، راهنمايى مى كنيم تا دغدغه هاى حجاج را از بين ببريم. البته در بيان حكم الهى بايد صراحت باشد و در مواقع مقتضى كه به بطلان يا كفارات منجر مى شود، ناچاريم مسأله را بيان كنيم.

* به چه وسيله اى پاسخ گوى سؤالات هستيد؟

حضورى، تلفنى و غير حضورى از طريق تلفن گويا.

* بطلان عمل و يا كفارات بيشتر در چه مواقعى اتفاق مى افتد؟

كفارات بيشتر در احرام و ترك بيتوته منا اتفاق مى افتد و اما بطلان حج در ترك اركان حج به هر نحوى باشد، ترك وقوف عرفات، وقوف مشعر، ترك طواف عمداً به طورى كه بعضى از اعمال وقت خاصى دارند كه ترك آن ها موجب بطلان حج است.

ص: 214

2. معاونت امور روحانيون

وضعيت روحانيون كاروان ها از زبان امور روحانيون

حجه الاسلام و المسلمين سيّد عبدالفتاح نواب، معاون امور روحانيون، درباره آمار روحانيون، معين و معينهها در حج امسال گفت:

«در هركاروانِ زائران ايرانى، يك روحانى حضور دارد، در حج تمتع امسال 1332 روحانى، معين و معينه حضور دارند كه ازاين تعداد، 553 روحانى، 412 معين و 364 معينه در مدينه قبل حضور داشتند.»

وى اظهارداشت: «در حج تمتع امسال همچنين 275 روحانى، 200 معين و 194 معينه در مدينه بعد حضور خواهند داشت كه از اين تعداد كاروان ها، كاروان خارجى است.»

آقاى نواب، برگزارى شبانه روزى برنامه هاى توجيهى، نظارتى و ارزيابى و عمل كردى را ازجمله فعاليت هاى اين معاونت ذكركرد.

نواب توضيح داد: «روحانيون كاروان ها همچنين در طول حج، پاسخ گوى مسائل فقهى و معرفتى كلامى زائران هستند.

وى همچنين از تشكيل جلسات عمومى در داخل هتل ها براى بهره بردارى و هماهنگى بيشتر بين زائران كاروان هاى مختلف و پاسخ گويى به نيازهاى آن ها به صورت جلسات مشترك و يا اختصاصى بانوان خبرداد.

نواب با اشاره به برگزارى گردهمايى هم انديشى پيرامون مسائل مورد نياز روحانيون و به روزرسانى نيازهاى بعثه گفت: «سركشى روزانه از كاروان ها و نظارت بر حسن انجام خدمات فرهنگى كاروان ها توسط رابطان اين معاونت انجام مى شود.»

ص: 215

معاون امور روحانيون خاطر نشان كرد: «با توجه به اين كه در كاروان حجاج ايرانى براى هر هشتاد زائر به صورت ميانگين يك روحانى، معين يا معينه اختصاص يافته، اما اين سرانه در كاروان هاى ايرانيان خارج از كشور براى ميانگين 110 تا 115 زائر يك روحانى يا معين در نظر گرفته شده است.»

وى گفت: «با توجه به اين كه كاروان ايرانيان خارج از كشور در عربستان شكل مى گيرد و زائران آن قبل از اعزام در هيچ جلسه توجيهى حضور نمى يابند و تركيب جمعيتى آنان نيز متفاوت است، وظيفه روحانيان اين كاروان ها خطير و دو چندان است.»

معاون امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبرى اعلام كرد: «در حج امسال براى هر هشتاد زائر يك روحانى، معين و يا معينه در نظر گرفته شده است.» حجه الاسلام والمسلمين نواب گفت: «موفقيت روحانيان در مناسك حج امسال درصد بالايى از رضايت مندى زائران را به دنبال داشته است.»

وى خاطر نشان كرد: «تقريباً عموم روحانيان كاروان ها در انجام وظيفه موفق بوده اند، اما نبايد فراموش كرد كه زائران هم انتظارهايى دارند كه بايد برآورده شود.»

آقاى نوّاب از رشد 300 درصدى كاروان هاى زائران ايرانى نسبت به سه سال گذشته خبر داد و گفت: «با توجه به افزايش تعداد كاروان ها، بر تعداد روحانيان كاروان ها هم افزوده مى شود. امسال با همكارى خوب سازمان حج و زيارت، به يازده كاروان زائران ايرانيان خارج از كشور علاوه بر روحانى، معين نيز اعزام شد.

آقاى نواب در پايان اعلام كرد كه براى اعزام روحانيان به حج تمتع هر سال، بر اساس ملاحظه عملكرد افراد و تشويق افراد كوشا و اعزام فوق العاده آنان اقدام مى شود.

ص: 216

برنامه هاى معاونت امور روحانيون

برگزارى همايش جلسه روحانيون معين و معينه ها

روز 13 آذرماه،(مطابق با 5 ذى حجه) جلسه عمومى روحانيون، معين و معينههاى كاروانها در نمازخانه بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد. جناب آقاى رى شهرى در اين جلسه كه با حضور چشمگير روحانيون، معين و معينه ها تشكيل شد، مطالبى را مطرح كرد.

سخنان نماينده ولىّ فقيه در همايش

«ايامى كه در آن قرار داريم، ايام «معلومات» است و به دنبال آن ايام «معدودات» مى آيد. اولين نكته اى كه در اين ايام بايد مورد توجه ما باشد، مطلبى است كه خداوند متعال در تبيين مناسك و معالم حج مكرر بر آن تأكيد كرده و آن مسأله ذكر خدا در قرآن است كه زياد مورد تكرار قرار گرفته، ولى در مورد حج، همين مسأله كه در مواقع ديگر از ما خواسته شده كه فراوان مورد توجه قرار دهيم، باز در ايام حج بيش از اوقات ديگر روى اين موضوع تأكيد شده است.»

وى با اشاره به برخى از آيات كه درباره ذكر خداوند در ايام معلومات و ايام معدودات است، گفت: «معلوم مى شود فلسفه اين مناسك توجه بيشتر به حضرت حق است. اين آيات از ما مى خواهد تا تلاش كنيم و در اين روزهايى كه در آن ها قرار داريم ياد خدا را در جان خود عمق دهيم و به مناسك ظاهرى اكتفا نكنيم. اين آيات و تأكيدها و تكرارها نشان آن است كه بهره گيرى از بركات حج محقق كردن ذكر خدا در جامعه است.

اين وظيفه همه كسانى است كه اين جا تشرف پيدا مى كنند. ولى من، شما و همه خدمت گزاران حج دو مسأله را بايد بيش از ديگران مورد توجه قرار دهيم. نه تنها بايد خود تلاش كنيم تا ياد خدا در جان ما عمق پيدا كند، ياد خدا را در جان

ص: 217

ديگران هم نفوذ دهيم و گمشده اى كه اين جا بايد پيدا كنيم، تحول معنوى است كه با دستورالعمل و آموزش و گزينش و برنامه تحقق پيدا نمى كند. اگرچه همه آن ها بايد باشد؛ اما آنچه مى تواند انسان را متحول كند، عمق بخشيدن ذكر خدا در دل است. هر چه عمق آن زياد شود، آثارش در وجود انسان بيشتر خواهد شد.

چه كسى مى تواند اين تحول را ايجاد كند؟ كسى كه ذكر خدا در وجود خودش عمق پيدا كرده باشد. خدايا، حال نوبت توست كه به ما كمك كنى تا حالى پيدا كنيم و بتوانيم در ديگران اثر بگذاريم.

در كتاب «عده الداعى» آمده كه اگر عالم به علمش عمل نكرد، خداوند مى فرمايد: هفتاد عقوبت باطنى برايش هست كه يكى از آن ها اين است كه لذت ذكر مرا نمى چشد. بنابراين كسى كه از ياد خدا احساس لذت نكند، چگونه مى تواند آن را به ديگران توجيه كند و انتقال دهد. تمام محرمات احرام براى اين است كه انسان خدا را فراموش نكند و فقط خدا را در وجود خود ببيند.

نكته دوم اين است كه كارگزاران حج، علاوه بر ذكر زبانى و قلبى بايد ذكر عملى خاص حج را هم داشته باشند. «من اطاع الله فقد ذكر الله ... و من عصى الله فقد نسى الله» (1). از اين رو كسى كه به مسؤوليت خود عمل مى كند، اين ذكر است.»

وى با اشاره به روايتى در خصال شيخ صدوق كه درباره اقسام ذكر است گفت: «افراد ذكرشان در حالات و مكان ها و زمان ها متفاوت مى شود، ذكر كسى كه در خدمت حج است، اين است كه مسؤوليت خود را به خوبى انجام دهد؛ لازم است كه زائران را نسبت به مشكلات توجيه كنيد.»

در پايان، سرپرست حجاج، نكاتى را درباره وظايف روحانيون به آن ها يادآورى كرد.

ص: 218

پيشنهاد برگزارى جلسات براى روحانيون

برنامه هاى مصوب فرهنگى بعثه مقام معظم رهبرى محوريت و مديريت روحانيون كاروان ها قابل تحقق بوده و هست. معاونت آموزش و پژوهش بعثه تلاش كرده است كه اين نقش محورى را در كليه طرح ها و برنامه هاى پيشنهادى مدّنظر قرار دهد. براى نمونه، در مورد شوراى فرهنگى كاروان كه نقش تعيين كننده اى در طراحى و اجراى برنامه هاى فرهنگى و هزينه كرد سرانه هاى فرهنگى دارد، نقش محورى بر عهده روحانى كاروان به عنوان رييس شورا قرار گرفته و معين و معينه نيز از اعضاى دائم آن شورا هستند. همچنين به همه كاروان ها ابلاغ شده كه كارها و برنامه هاى فرهنگى با تأييد امضاى روحانى كاروان وجاهت مى يابد.

به نظر مى رسد برگزارى جلسات روحانيون كاروان هاى هر منطقه(نظير جلسه مديران) بركات و آثار بسيارى دارد كه از هم اكنون شايسته است براى سال آينده درباره آن برنامه ريزى كرد.

تشويق روحانيون برتر

طى جلسه اى در روز يكشنبه (1) بيش از 25 نفر از روحانيون و معين هاى كاروان هاى مختلف حج تمتع و عمره مفرده امسال به عنوان نفرات برتر معرفى شدند. در اين مراسم كه با حضور نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت و رييس سازمان حج و زيارت كشور برگزار شد، روحانيون و معين هاى كاروان هاى ياد شده بر اساس معيارها و شاخص هاى سنجش روحانيون از نظر علمى، پژوهشى، عمل كردى و رسيدگى به امور زائر انتخاب شدند.

در اين مراسم كه رابطين امور روحانيون و معاونت هاى بعثه مقام معظم رهبرى نيز

ص: 219

حضور داشتند، برترين هاى روحانيون كاروان ها ديدگاه هاى خود را درباره مسائل فرهنگى و اجرايى حج بيان كردند.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت و سرپرست حجاج ايرانى در اين مراسم به برخى از سؤال ها پاسخ داده، رهنمودهايى ارائه نمودند.

هر ساله در موسم حج تمتع و عمره مفرده، معاونت امور روحانيون اقدام به بررسى عمل كرد روحانيون كاروان ها مى كند. بررسى عمل كرد روحانيون و معين هاى كاروان ها توسط رابطين كه هركدام از آن ها قبلًا از روحانيون فرهيخته، باسابقه و تلاش گر كاروان ها بوده اند، به عمل مى آيد.

جلسات آموزش مناسك روحانيون

با توجه به جايگاه روحانيون و وظيفه آن ها نسبت به آموزش احكام و مراقبت در انجام مناسك صحيح از طرف زائران، با توجه به تعداد مراجع و كثرت نكات و مسائل شرعى، از طرف معاونت، جلساتى براى آمادگى هر چه بيشتر روحانيون درباره مسائل احكام به صورت پرسش و پاسخ برگزار مى كند.

زيارت دوره ويژه براى روحانيون

هر سال در ايام موسم، امور روحانيون برنامه هاى ويژه اى براى زيارت دوره روحانيون طراحى مى كند تا روحانيون نسبت به اماكن آشنايى كامل پيدا كنند و بتوانند براى اعضاى كاروان توضيحات لازم را ارائه نمايند. يكى از آثار اين بازديدهاى ويژه ايجاد وحدت رويه بين روحانيون كاروان در معرفى اماكن و مساجد است.

اين بازديدهاى دوره اى صبح ها ساعت 30/ 5 و عصرها 30/ 14 به مدت پنج روز براى روحانيون، معين ها و معينه هاى كاروان ها در اماكن مدينه منوره برگزار مى شود. مسجد اجابه، شهداى حرّه، مسجد بنى عبدالاشهل، مسجد درع، مسجد الاستراحه،

ص: 220

احد، مسجد فضيخ، مشربه ام ابراهيم، مسجد قبا، مسجد جمعه، مسجد بنات بنى نجار، منطقه خندق، حدود حرم، منطقه حمراءالاسد، مسجد شجره، آبار على، محل بازگشت كاروان كربلا و مسجد سقيا و مساجد منطقه مناخه ازجمله اين اماكن است.

واحد خواهران

گفت وگو با مسؤول واحد خواهران

خانم مرضيه سادات هاشمى عليا، مسؤول واحد خواهران معاونت امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبرى، در آستانه سفر به مكه مكرمه و با وجود كمبود وقت با سعه صدر ما را به حضور پذيرفت تا در خصوص فعاليت هاى واحد خواهران امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبرى توضيحاتى دهد.

آنچه در ذيل مى خوانيد، گفت وگوى كوتاهى با وى در تبيين خدماتى است كه واحد خواهران به زائران زن ارائه مى دهند.

* واحد خواهران بعثه مقام معظم رهبرى از چه سالى آغاز به كار كرد و محدوده فعاليت آن چيست؟

- فعاليت خواهران از سال 1374 در معاونت امور روحانيون شكل گرفت و اهم فعاليت اين قسمت پاسخ گويى به مسائل شرعى بانوان، تغذيه فرهنگى معينه هاى كاروان هاى مختلف، ارائه خدمات روان شناسى و روان كاوى و پاسخ گويى به سؤالات عقيدتى است كه اين خدمات در موسم حج تقريباً به صورت شبانه روزى ارائه مى شود.

* بيشترين مراجعات شما در چه حوزه اى است؟

- اكثراً در زمينه حل مسائل ويژه بانوان و احكام اختصاصى مراجعه مى كنند. بسيارى از خانم هاى زائر نيز در خصوص اسرار و مسائل عقيدتى حج و شناختن اماكن متبركه مكه و مدينه به ما مراجعه مى كنند.

ص: 221

* در مورد معينه هاى كاروان و شرح وظايف آن ها توضيحاتى بفرماييد.

- امسال در بين كاروان ها 364 نفر معينه حضور دارند كه نسبت به سال گذشته 120 نفر افزايش داشته، ميانگين سنى معينه هاى كاروان حدود 35 سال است. وظيفه اصلى معينه هاى كاروان و اولويت كار آن ها كنترل اعمال زائران و بررسى كيفيت صحت انجام اعمال آن ها، حل مسائل فقهى، تبيين احكام و تعليم مناسك حج، همراهى در مناسك با زائران و معرفى اماكن متبركه به زائران زيرنظر روحانى كاروان است.

* واحد خواهران در خصوص آموزش معينه هايى كه امسال به حج مشرف شده اند چه تدبيرى انديشيده است؟

- واحد خواهران، جلسات توجيهى هفتگى را براى معينه ها در نظر گرفته، همچنين زيارت دوره را به صورت اختصاصى براى معينه ها برگزار كرده است. جلسات ويژه اى هم در مكه و مدينه براى رفع شبهات و سؤالات معينه هاى كاروان برگزار كرديم تا بتوانند به نحو احسن به زائران خدمت كنند و موجب نوعى وحدت رويه در پاسخ گويى آنان شود.

* به نظر شما كارهاى ويژه معينه هاى كاروان در حج امسال چه بوده است؟

- معينه هاى كاروان هاى مختلف از نظر معنوى تأثيرات بسيارى در كاروان ها مى گذارند و فعاليت هاى فرهنگى كه معينه ها انجام مى دهند، بسيار موفق بوده است. بسيارى از كاروان ها و زنان زائر با برنامه ريزى معينه هاى كاروان، ختم قرآن و ختم صلوات را به طور متعدد در مكه و مدينه انجام مى دهند و مهم تر از همه پاسخ گويى به سؤالات اختصاصى خواهران است.

در خصوص كاروان هاى 140 نفره و كمتر، معاونت امور روحانيون اقدام به اعزام خواهران مبلّغه به كاروان ها و برگزارى جلسات متمركز در ساختمان محل استقرار زائران نموده كه اين جلسات، اختصاصى خواهران بوده و در آن درباره محورهاى مختلف از جمله احكام و مناسك و اسرار و معارف و ... بحث و گفت وگو مى شود و

ص: 222

خواهران مبلّغه به سؤالات زائران پاسخ مى دهند.

بانوان معينه از چهارشنبه براى پاسخ گويى به مسائل بانوان زائر و مُحْرِم كردن آن ها در مسجد شجره حضور مى يابند و تا آخرين گروه زائرانى كه از مدينه منوره عازم مكه مكرمه شوند، حضور خواهند داشت.

خلاصه اقدامات معاونت امور روحانيون

1. برگزارى آموزش هاى حضورى روحانيون در ايران(ابتداى خدمت حدود 800 نفر و حين خدمت حدود 2000 نفر) شامل روحانيون حج، عمره، عتبات و سوريه.

2. برگزارى آزمون هاى غير حضورى.

3. برگزارى آزمون هاى تكميلى براى روحانيون، معين و معينه ها قبل از اعزام، آزمون از طريق سايت برگزار شد كه حدود 500 نفر از 1332 نفر موفق به شركت در اين آزمون شدند و الباقى در آزمون به صورت سنّتى همانند سال هاى قبل شركت نمودند.

4. تعيين رابطان و توجيه آن ها پيش از اعزام و برگزارى يك جلسه در تهران.

5. برگزارى جلسات با رابطان(14 جلسه در مدينه قبل، 18 جلسه در مكه) به منظور ايجاد هماهنگى و گزارش گيرى.

6. شركت رابطان در جلسات مناطق مدينه و مكه.

7. آموزش روحانيون، معين و معينه ها جهت زيارت دوره(مدينه قبل 18 مورد كه سه مورد در خصوص معينه هاى سال اوّلى بود).

8. گردهمايى سراسرى روحانيون كاروان ها در تهران(يك مرحله) و مكه(يك مرحله).

9. گردهمايى منطقه اى روحانيون(11 مورد).

10. ارزيابى روحانيون، معين و معينه توسط رابطان 1332 نفر در دو مرحله.

ص: 223

11. انتخاب و معرفى روحانيون برتر و نمونه، 25 نفر.

12. گردهمايى معينه هاى كاروان ها(مدينه 2 مورد و مكه 3 مورد).

13. ارزيابى روحانيون بر اساس مراحل ده گانه 3500 مورد.

14. جلسه توجيهى معاونت با معينه ها(4 مورد).

15. آموزش مناسك و پاسخ گويى به سؤالات(مدينه قبل 6 مورد و مكه 6 مورد).

16. جلسات هم انديشى(مدينه قبل 5 مورد، مكه 3 مورد مدينه بعد 4 مورد).

17. جلسه مشترك امور روحانيون و رابطان با معاونت آموزش و اهل سنت(هر كدام يك مورد).

18. بازديدهاى ويژه يك مورد(بازديد از آشپزخانه به همراه رابطان).

19. ارتباط حضورى با دفاتر مراجع عظام(3 مورد).

20. پاسخ گويى به مراجعان(70 مورد در روز).

21. اعزام مبلّغ و مبلّغه به محل استقرار كاروان ها(مدينه قبل 24 مورد، مدينه بعد 21 مورد، مكه 32 مورد، درخواستى 5 مورد).

22. جلسات پاسخ گويى به مسائل شرعى ويژه بانوان(مدينه قبل 30 مورد، مدينه بعد 28 مورد و مكه مكرمه قبل از ايام تشريق 18 مورد و بعد از ايام 17 مورد) با همكارى روابط عمومى.

23. اهداى هديه مقام معظم رهبرى به خانواده هاى ايثارگران(6451 نفر).

24. رسيدگى به شكايات در مورد روحانيون(15 مورد).

ص: 224

3. معاونت برنامهريزى، نظارت و ارزيابى

ضرورت نظارت و ارزيابى

اسلام به مديران سفارش كرده تا رفتارِ زيردستان و عمّال خود را كنترل كنند. امام على در سفارشى به مالك اشتر مى نويسد:

«وَلا يَكُونَنَّ الْمُحْسِنُ وَ الْمُسِى ءُ عِنْدَكَ بِمَنْزِلَهٍ سَوَاءٍ فَإِنَّ فِى ذَلِكَ تَزْهِيداً لأَهْلِ الإِحْسَانِ فِى الإِحْسَانِ وَ تَدْرِيباً لأَهْلِ الإِسَاءَهِ عَلَى الإِسَاءَهِ وَ أَلْزِمْ كُلًّا مِنْهُمْ مَا أَلْزَمَ نَفْسَه» (1)؛(اى مالك) نيكوكار و بدكار نبايد در نزد تو يكسان باشند زيرا اين كار، نيكوكار را نسبت به نيكوكارى بى رغبت و بدكاران را به كار بدترغيب مى سازد و هر يك را بر آنچه انجام داده است جزاى مناسب بده.

از ديدگاه علمى نيز ارزشيابى جزء تفكيك ناپذير اصول مديريت و لازمه پويايى، بالندگى و رشد و تعالى مجموعه است. البته ارزشيابى در چارچوب دستورالعمل هاى مدون و رسا قرار دارد و در هر حالى عدالت و انصاف را وجهه همت خويش ساخته است. شايد بتوان بهترين نتيجه ارزشيابى را درباره سودمندى يا غيرسودمندى برنامه ها و مثبت يا منفى بودن تصميمات و اعمال انجام شده جست وجو كرد. اين عمليات از طريق گردآورى اطلاعات به وسيله مشاهدات، يا مصاحبه و يا از طريق

ص: 225

توزيع پرسش نامه و تجزيه و تحليل داده ها دنبال مى شود.

با ارزيابى، كنترل كارآيى و ارتقاى كارآمدى حاصل مى شود و كارگزاران حج هم با طراحى نظام جامع ارزشيابى، در پى دستيابى به اين مهم هستند. در اين فرآيند نظارت و ارزشيابى نسبت به جهت گيرى و روند حركتى كل برنامه ها و بخشى نيز به ارزيابى عمل كرد نيروهاى انسانى متوجه است.

سخنان معاون مبنا

معاون برنامه ريزى، نظارت و ارزشيابى گفت: «به منظور اطلاع دقيق از كم وكيف خدمات رسانى به زائران بيت الله الحرام، چه در ايام موسم و چه در عمره مفرده، طبق مفاهيم بنيادى نظام ارزشيابى برنامه ريزى هاى منظمى صورت گرفته و ناظرين به طور سيستماتيك بر عمل كرد كاروان ها در طول سال نظارت كامل دارند.»

آقاى عرب با تأكيد بر اين كه ارزيابى عمل كرد دستگاه هاى خدمت رسان به زائران خانه خدا، يك ضرورت براى افزايش كارآيى خواهد بود، اضافه كرد: «ارزيابى عملكرد صرفاً اطلاع از كيفيت ارائه خدمات به زائر نيست، بلكه نظارت به طور طبيعى منجر به اصلاح برخى نارسايى ها و افزايش سطح كيفى خدمات به زائران گرامى خواهد شد. مضافاً اين كه اين اقدام، زمينه لازم براى رشد و ارتقاى نظام مديريت در كاروان ها را فراهم خواهد كرد».

ايشان از جمله مزاياى نظام ارزشيابى را شناخت دقيق نقاط ضعف فعاليت ها در حج دانست و اين شناخت را موجب رفع آن ها و تبديل به نقاط قوت برشمرد و اتخاذ تصميمات صحيح، ارتقاى كيفيت امور و نهايتاً اجراى هر چه مطلوب تر عمليات حج تمتع و عمره را در گرو ارزشيابى دانست.

وى همچنين گفت: «چنين اقدامى علاوه بر مزاياى فوق، موجب ايجاد انگيزه زائران در مشاركت و حضور فعال آنان در همكارى ها شده است.»

ص: 226

معاون برنامه ريزى، نظارت و ارزشيابى با اشاره به تدوين منشورحقوق زائر، آموزش مناسك براى انجام صحيح اعمال حج، همراهى زائران توسط مدير وروحانى كاروان ها در انجام مناسك، برخوردارى از مسكن مناسب، تغذيه سالم، حمل و نقل ايمن و قابل دسترسى، بهداشت و درمان و ... را ازجمله حقوق زائران خانه خدا ذكر كرد و متقابلًا همراهى و هماهنگى با مدير و روحانى كاروان، شركت در جلسات توجيهى و آموزشى، پرهيز از امورى كه موجب تضييع حقوق ديگر زائران شود، رعايت شئونات ملى و مذهبى در طول سفر و ... را ازجمله تكاليف زائران خانه خدا دانست و افزود:

«توجه و اجراى موارد ذكر شده و هماهنگى هاى متقابل زائران و كارگزاران حج موجب شده كه دولت عربستان زائران ايرانى را از منظم ترين زائران و اعمال حج ايران را موفق ترين حج كشورهاى اسلامى معرفى كند و اين امر با توجه به حجم سنگين عمليات، به ويژه در حج تمتع، ناشى از تلاش هاى شبانه روزى كارگزاران حج در دو حوزه فرهنگى و اجرايى و همكارى زائران محترم بوده است.»

ايشان برنامه ريزى و اقدامات و پى گيرى بعثه مقام معظم رهبرى را منجر به توليد فيلم هاى آموزشى حج و پخش قابل ملاحظه اى از فيلم هاى مرتبط با حج دانست و اضافه كرد: «اين اقدام علاوه بر امر آموزش حجاج، در فرهنگ سازى جامعه نيز نقش مؤثرى داشته است.» در همين راستا استفاده از ابزارهاى نوين و فناورى روز- كه مورد تأكيد مقام معظم رهبرى بوده است- كاملًا مورد توجه بعثه قرار داشته و هم اكنون با ايجاد پايگاه هاى اطلاع رسانى عمومى و تخصصى بسيارى از ارتباطات كارگزاران حج به صورت الكترونيكى انجام مى شود، از جمله فرآيند اين اقدام، آموزش كاربران و برقرارى ارتباط روحانيون از طريق وبلاگ شده است.

وى در پايان اضافه كرد: «بر اساس توصيه هاى نماينده محترم ولى فقيه، برنامه و

ص: 227

اهداف بعثه مقام معظم رهبرى در راستاى زائرمحورى، تمام امكانات فناورى و فرهنگى، مورد استفاده قرار گرفته و بعثه از اولين مجموعه هايى است كه توانسته با برخوردارى از آموزش هاى سه بعدى و انيميشن و آموزش هاى مجازى در حوزه دين و معارف اسلامى فعاليت داشته باشد.»

آقاى عرب اظهار اميدوارى كرد با توجه به ساختار پيش بينى شده مجموعه كارگزاران در موسم و غير موسم، زمينه اى فراهم گردد و حجاج و زائران بيت الله الحرام در فضاى روحانى حداكثر استفاده معنوى را ببرند.

وى در پايان از انديشمندان و نخبگان و صاحب نظرن درخواست كرد كه طرح ها و پيشنهادهاى خود را در زمينه برنامه هاى حج و زيارت از طريق مكاتبه با بخش ارتباط با ما در پايگاه اطلاع رسانى حج به آدرس

www. hajj. ir

به اطلاع مسؤولان ذى ربط برسانند.

ايشان روى كرد نظارت در اين برهه زمانى را زائرمحورى اعلام كرد و دليل آن را آماده ساختن بستر مناسب براى زائران دانست تا آن هابا توجه به شرايط بتوانند بهترين استفاده را از فضاى معنوى ايام حج تمتع و عمره ببرند.

آقاى عرب، همچنين خاطر نشان كرد: «در ايام حج تمتع به دليل اهميت و حساسيت كار نظارت، معاونت بازرسى و نظارت حالت عملياتى به خود مى گيرد و سعى مى كنيم در صورت بروز مشكل يا مسأله اى، در سريع ترين زمان وبا كمك مسؤولان اجرايى آن را برطرف نماييم».

مدل ارزشيابى در موسم 87

با توجه به رهنمود نماينده محترم ولى فقيه درباره برنامه محور بودن فعاليت هاى معاونت ها و مديريت هاى بعثه مقام معظم رهبرى و با توجه به درخواست ايشان مبنى بر جدا بودن گزارش هاى ارزيابى مربوط به موسم و پيش از آن، الگوى ارزيابى به كارگرفته شده در موسم 87، با توجه به شكل زير از هفت معيار تشكيل شده است.

ص: 228

هدف اين الگوى ارزيابى، استخراج نقاط قوت و زمينه هاى قابل بهبود در اقدامات و فعاليتهاى معاونت ها و مديريت هاى بعثه در موسم است تا بدين ترتيب بتوان پيشنهادها و راهكارهايى را كه منجر به افزايش كيفيت خدمات ارائه شده و ارتقاى توان مندى ها مى شود، استخراج كرده، براى موسم آينده در دستور كار قرار داد.

همان گونه كه مشخص شده است، اين مدل از دو بخش اصلى تشكيل شده است:

1. قابليت ها و اقدامات.

2. نتايج و دستاوردها.

نتايج و دستارودها در اثر قابليت ها و اقدامات ايجاد مى شوند و قابليت ها و اقدامات با استفاده از بازخورد نتايج، بهبود مى يابند. در ادامه در مورد معيارهاى مختلف اين مدل به طور مختصر توضيح داده مى شود:

ص: 229

در گام نخست، توان راهبرى و مديريت مديران و مسؤولان معاونت ها و مديريت ها در مؤلفه هاى مختلفى نظير نحوه تقسيم كار و سازمان دهى، ميزان مشاركت جويى، توان برقرارى ارتباط و تعامل، نظارت و گزارش گيرى، گزارش دهى و ويژگى هاى فردى بررسى مى شود.

در مرحله بعد، ساختار و سازمانِ در نظر گرفته شده براى موسم، با توجه به مأموريت ها و برنامه هاى طراحى شده بررسى مى شود.

نيروى انسانى به كارگرفته شده براى موسم در ايجاد دستاوردهاى مورد انتظار نقش به سزايى داشته، بايد به طور مجزا مورد بررسى قرار گيرد.

سه معيار فوق قابليت هايى هستند كه براى طراحى و اجراى اثربخش برنامه هاى موسم مورد نياز است. ارزيابى كيفيت اين برنامه هاى هسته اصلى، برنامه ارزيابى موسم است كه خود، از الگوى مشخصى پيروى مى كند. به اين الگو در ادامه اشاره شده است.

اولين معيار به رضايت زائران مربوط مى شود. مهم ترين هدف و يا بهتر است گفته شود هدف محورى حج- كه عبارت از رضايت مخاطبان و زائران و تحول و تعالى آن هاست. بخشى از ارزيابى اين حوزه بر اساس نتايج نظرسنجى هاى انجام شده و نيز گزارش هاى نمايندگان معاونت مبنا مشخص مى گردد.

نتايج عمل كردى مربوط به نيروى انسانى نيز مجموعه مهمى از دستاوردهاست كه بايد به طور مجزا بررسى شود. براى اين منظور برنامه مجزايى در موسم 87 توسط مديريت ارزشيابى به اجرا درآمد و بر اساس آن نيروى انسانى فعال در موسم، در چهار سطح مورد ارزيابى قرار گرفت.

در نهايت مهم ترين شاخص هاى عمل كردى و دستاوردهاى هر معاونت و مديريت، با توجه به مأموريت ها و اهداف در نظر گرفته شده، بايد گزارش شده و مورد ارزيابى قرار گيرد.

ص: 230

در مجموع سازوكارهاى طراحى شده براى ارزشيابى معاونت ها و مديريت هاى بعثه، ارتقاى بهره ورى در ظرفيت ها، قابليت هاى سازمانى، انسانى و تجهيزاتىِ در اختيار را دنبال كرده، بر آن است تا زمينه هاى تحقق هر چه بيشتر اهداف حج مطلوب و تأمين رضايت زائران خانه خدا فراهم آورد.

مديريت نظارت ويژه و حسابرسى

اشاره

اين مديريت شامل بازرسان، ناظران ويژه(كه وظيفه نظارت تخصصى بر عرصه هاى اجرايى سازمان را داشتند) و تيم نظرسنجى در ايام موسم به فعاليت مى پرداخت و با موافقت و تدبير مسؤول محترم معاونت مبنا، قرار شد مديريت نظارت ويژه و مديريت بازرسى و رسيدگى به گزارش ها و شكايات با مديريت واحد در موسم وظايف خود را انجام دهند. بر اين اساس 27 نفر نيروى بازرس، همراه با 11 نفر ناظران ويژه و تيم نظرسنجى جمعى 38 نفره را تشكيل داده، با سازمان دهى مناسب در حيطه هاى تخصصى و مناطق 12 گانه مكه و مدينه، امور نظارت و بازرسى را دنبال مى كردند.

براى هر منطقه يك بازرس تعيين شده بود كه اقدامات اجرايى سازمان در كاروان ها را كنترل مى نمود و نيز ناظران ويژه جهت پنج عرصه مسكن، تغذيه و تداركات، حمل و نقل، بهداشت و درمان، حسابرسى و همچنين يك فرد جهت رسيدگى به گزارش ها و شكايات و سه نفر هم جهت نظرسنجى كلان منظور گرديده است.

عمده فعاليت هاى اين مديريت در بررسى و كنترل ابعاد سازمان حج و زيارت در كاروان ها و مناطق است كه از طريق سركشى به كاروان ها و اخذ گزارش و مشاهدات و مصاحبه با افراد ذى ربط به مسائل رسيدگى مى كنند و از طريق مناطق و نيز ناظران ويژه نسبت به حل موضوع و يا انتقال به مبادى ذى ربط اقدام مى نمايند و در نهايت، جمع بندى و تجزيه و تحليل و ارائه راه كارهاى مناسب جهت اجراى بهينه

ص: 231

و صحيح در كليه ابعاد اجرايى سازمان مبادرت مى ورزند.

به طور خلاصه اهم برنامه هاى اين مديريت در ايام موسم به قرار زير است:

- نظارت تخصصى در پنج حوزه.

- بازرسى مسائل خدماتى و رفاهى(كاروان ها).

- رسيدگى به شكايات و امور حقوقى.

- نظرسنجى.

- ارزيابى عمل كرد مديران كاروان ها و مسؤولان مناطق ستاد(به عهده تيم نظرسنجى بود).

- نظارت و بازرسى مناطق.

رسيدگى به شكايات و امور حقوقى

تهيه پيش نويس اوليه همراه با فرم هاى لازم توسط مديريت بازرسى.

اطلاع رسانى به موقع.

راه اندازى تلفن گويا براى رسيدگى به شكايات.

پى گيرى و رسيدگى به شكايات كاروان ها از طريق مبادى ذى ربط.

نظارت تخصصى

ارائه آخرين وضعيت اجرايى سازمان در عرصه هاى مسكن، بهداشت، حمل و نقل و ... به همراه نقاط قوت و ضعف.

حضور تعدادى از كارشناسان تجربى در چند حوزه.

حضور نسبتاً طولانى مدت بازرسان و ناظران ويژه.

ايجاد پيوند كارى بين بازرسان و ناظران و كارشناسان مربوطه

نظرسنجى

به كارگيرى و توجيه پرسش گر.

انجام نمونه گيرى براى ساير نظرسنجى هاى بعثه و هماهنگى به جهت ارائه تنها

ص: 232

يك پرسش نامه به زائران.

تمهيد مقدمات لازم براى انجام نظرسنجى تكميلى، مدتى بعد از حج در ايران.

ارزيابى عمل كرد مديران كاروان ها و مسؤولان مناطق ستاد.

مركز رايانه

اين مركز از تاريخ 16/ 8/ 87 مستقر شد و به علت نداشتن امكانات و نيروى انسانى در روزهاى اوّل، عملًا كار خود را از روز پنج شنبه 22/ 8/ 87 آغاز كرد. اهم فعاليت هاى اين مركز عبارتند از:

1. تهيه و توليد نرم افزارهاى مورد نياز بعثه مانند سامانه گزارش گيرى روزانه بعثه و ...

2. حفظ امنيت شبكه و كامپيوترهاى بعثه.

3. نصب و راه اندازى از سيستم هاى رايانه اى بعثه.

4. ارائه خدمات اينترنت در موسم.

5. راه اندازى شبكه داخلى بعثه.

6. انتقال بانك هاى اطلاعاتى معاونت ها و مديريت هاى بعثه از ايران به عربستان به صورت رمز شده.

7. نصب و راه اندازى سيستم قرائت پاسخ نامه.

دفتر معاونت

دفتر معاونت از 19/ 8/ 87 در مدينه شروع به كار كرد كه عمده فعاليت هاى آن عبارتند از:

دريافت اطلاعات ديجيتال لازم، مكتوب و اينترنتى و مجازى در حيطه هاى مختلف سازمانى و بعثه در حجم بيش از 9 BG كه مورد استفاده مناسب مسؤولان مناطق و ارزشيابان معاونت ها بود و توانست پشتيبان خوبى نسبت به مركز رايانه بعثه

ص: 233

در ارائه آخرين اطلاعات سازمان و بعثه بنمايد.

انجام امور پشتيبانى و تداركات، از جمله راه اندازى دفتر و نيز هماهنگى جهت اعزام پنج نفر از اعضاى معاونت به مكه مكرمه، تحويل و توزيع 42 قطعه سيم كارت به اعضاى معاونت در مدينه و راه اندازى تلفن گويا براى رسيدگى به شكايات زائران، تأمين چهار دستگاه خودرو در مدينه و پنج دستگاه خودرو براى مكه براى مديريت ها و ديگر اقدامات اجرايى كه در ايران هم پى گيرى هاى زيادى را داشته است.

ارائه خدمات ti به زائران

ارائه خدمات «آى تى» به معاونت و مديريت هاى بعثه، پشتيبانى فنى از سايت هاى بعثه و ارائه خدمات اينترنتى به زائران، از مهم ترين فعاليت هاى امور رايانه بعثه مقام معظم رهبرى است.

مدير امور رايانه بعثه رهبرى با اشاره به اعلام نياز برخى زائران در خصوص استفاده از اينترنت، گفت: «با هماهنگى هاى انجام شده و با توجه به هدف گذارى در بحث خدمات حرفه اى و كاهش صدمات و آسيب هاى رايانه هاى شخصى، استفاده از كيوسك هاى رايانه اى پيشنهاد شد.»

وى تصريح كرد: «نمونه هاى داخلى و خارجى متعددى بررسى شد كه پس از كار كارشناسى و به دليل مزاياى نمونه هاى داخلى، كيوسك هاى مونتاژى در داخل كشور براى ارائه خدمات اينترنتى به زائران انتخاب شد.»

وى به مزاياى كيوسك هاى داخلى اشاره كرد و گفت: «مقرون به صرفه بودن در بحث هزينه ها، جابه جايى آسان و دارا بودن نرم افزارهاى ايرانى در كنار حك شدن حروف فارسى به صورت ليزر بر روى صفحه كليد اين كيوسك ها، از جمله مزاياى كيوسك هاست.

ص: 234

وى با تأكيد بر اين كه علاوه بر خدمات اينترنتى، بحث نظرسنجى و ارسال نظرات نيز از جمله كاربرى هاى ديگر اين كيوسك هاست، افزود: «امسال براى نخستين بار از كيوسك هاى ارائه خدمات اينترنتى استفاده شده و فعلًا تنها در دفاتر بعثه در مكه و مدينه آماده پاسخ گويى به نياز زائران است.

در حال حاضر در هتل بعثه در مكه زائرانى كه «لب تاب» داشته باشند، در طبقه همكف هتل مى توانند از خدمات «وايرلس» و بدون محدوديت زمانى استفاده كنند.»

ايشان خاطر نشان كرد: «در صورت تأمين نيروهاى پشتيبانى، برنامه ما براى سال آينده تدارك كيوسك هاى متعدد براى هتل هاى همجوار در مكه است.»

وى به تبديل كتاب هاى مورد نظر معاونت آموزش و پژوهش سازمان حج به نرم افزار گوشى تلفن همراه نيز اشاره كرد و گفت: «امسال يازده عنوان كتاب را به صورت نرم افزار بر روى سايت نمايندگى ولى فقيه در بعثه قابل دسترس قرار داديم.

اين كيوسك هاى اينترنتى با استقبال خوب زائران مواجه شده كه در حال حاضر با استفاده از باركد، زائران ايرانى مى توانند يك ساعت از اينترنت استفاده كنند.»

ص: 236

4. معاونت امور بين الملل

اشاره

در راستاى بهره بردارى از فرصت هاى كنگره عظيم حج براى امت اسلامى و جمهورى اسلامى ايران، حج 87 با شعار محورى وحدت و مقاومت و با تكيه بر سياست هايى چون معرفى مبانى اسلام ناب و معارف اهل بيت(ع) در زمينه هاى: ظلم سيتزى، اهل بيت(ع)، زن و خانواده، نسل جوان، آگاه سازى و مسؤوليت پذيرى امت اسلامى، نفى افراطى گرى و تكفير مسلمانان و تلاش در جهت انسجام امت اسلامى و ... معاونت امور بين الملل بعثه مقام معظم رهبرى در ايام موسم، وظايف زير را به عهده دارد:

- برقرارى ارتباطات فرهنگى مبتنى براصول اسلامى.

- ايجاد زمينه براى تقريب مذاهب اسلامى.

- فراهم ساختن امكان ارتباط ميان شخصيت هاى علمى و فرهيختگان اسلامى و هم انديشى آنان.

- برقرارى رابطه با مراكز علمى و محافل مذهبى كشورهاى اسلامى براى همكارى مشترك

- برنامه ريزى و برپايى همايش ها، ديدارها، جلسات سخنرانى و ... با همكارى ديگر واحدهاى ذى ربط در بعثه و شركت در همايش هاى ذى ربط برگزار شده از سوى ساير كشورها، با همكارى واحدهاى ذى ربط.

- هماهنگى و تعامل با ديگر واحدهاى بعثه و هم چنين نمايندگى هاى مختلف جمهورى اسلامى ايران جهت شناسايى و تأمين نيازهاى مراجعان(حجاج) ديگر

ص: 237

كشورها.

گفت وگو با حجت الاسلام والمسلمين آقاى سالار

فرصتى دست داد تا با جناب حجه الاسلام والمسلمين آقاى محمد سالار، گفت وگويى صميمانه داشته باشيم. ايشان هم با تواضع و حوصله فراوان پذيرا شدند و اطلاعات خود را ره توشه كتاب حج ساختند. وى معاون بين الملل مجمع جهانى اهل بيت(ع) هستند. سه دوره رايزن فرهنگى در تايلند، چهار دوره در سوريه، چهار سال در لبنان و رييس سازمان حوزه ها و مدارس خارج كشور بودند. او حدود 26 سال در حوزه فرهنگ بين الملل اسلامى كار كرده اند و بيش از 30 اثر تأليفى و مقاله و 15 سال سابقه همكارى با بعثه مقام معظم رهبرى را در كارنامه زندگى فرهنگى خويش دارند. ايشان اكنون با واحد مبلّغان حوزه بين الملل و در هيئت علمى و همايش ها، در معاونت روابط بين الملل بعثه فعال هستند. سخنان ارزشمند ايشان، حاوى مطالب گران سنگى است. بنابراين، پاى صحبت ايشان مى نشينيم:

* لطف كرده، درباره چگونگى و پيشينه تشكيل همايش ها در موسم حج توضيح دهيد.

در روزهاى آغازين انقلاب، همايش هاى منطقه اى حج داشتيم و كنگره بين المللى حج، در بعضى از كشورها پيش از موسم حج برگزار مى شد؛ آن زمان كه رايزن فرهنگى در تايلند بودم، سمينار حج با حضور كشورهاى همجوار برگزار شد. سمينارى هم در كانادا تشكيل شد كه كشورهايى از آمريكا حضور داشتند. در آفريقاى جنوبى هم همايشى برگزار شد. ديگرى در لبنان، با هدف تبيين اهداف و ديدگاه هاى امام امت و انقلاب اسلامى درباره حج تشكيل گرديد. چون نگاه امام برخاسته از معارف شيعه بود، براى تبيين اين ديدگاه، كنگره هايى برگزار مى شد.

هدف ديگر اين كنگره ها، تعامل مسلمانان و پيروان اهل بيت(ع) و مشتاقان به انقلاب اسلامى نسبت به يكديگر بود. حج مى توانست بسيارى از مشكلات جهان

ص: 238

اسلام را حلّ كند و تحوّلاتى را به وجود آورد و براى رفع مشكلات و گرفتارى ها چاره انديشى نمايد؛ البته اگر آن چه كه امام و رهبرى فرموده اند را بتوان پياده كرد، بسيارى از مشكلات جهان اسلام حل و فصل مى شود. براى مسأله فلسطين، غزه و افغانستان بهترين جايگاه حلّ مشكل، همين حج است كه علما و انديشمندان نشستى داشته باشند و راهكار ارائه كنند.

با ظرفيت حج مى توانستيم مشكلات پاراچنار پاكستان، افغانستان و عراق را رفع كنيم. به تعبير مقام معظم رهبرى، يكى از فوايد حج همان انسجام اسلامى است لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ (1)، در هر حال اين منافع قابل برداشت است. ناگفته نماند كه در خاتمه اين كنگره ها، بيانات امام و مقام معظم رهبرى هم به زبان هاى مختلف ترجمه و تكثير مى شد، تا مسلمانان از فلسفه حج در فرهنگ اسلامى آگاه شوند.

زمان اين كنگره ها پيش از برگزارى حج بود و با همكارى بعثه حضرت امام(قدس سره) انجام مى شد و تا زمان رهبرى- مدّظله- هم ادامه داشت. در موسم حج هم همايش هايى داشتيم، ابتدا تحت عنوان همايش حج، بعد همايش وحدت، همايش فلسطين، شب هاى افغانستان، شب هاى الجزاير، شب هاى قرآن و نمونه هاى ديگر با موضوعات ديگر كه از مشكلات جهان اسلام نشئت مى گرفت.

البته امروز موقعيت ها متحول شده، آن زمان مشكلات زيادى براى انجام همايش بود، روابط با عربستان و كمك هاى كشورهاى عربى به صدام در جنگ، تبعاً همايش ها هم تحت تأثير اين روابط تيره بود، برائت از مشركان وضعيت خاصى داشت، به صورت راهپيمايى بود و همايش ها را هم در چارچوب و برنامه ريزى شده برگزار مى كرديم.

* بحمدالله همايش ها در موسم امسال روند روبه رشدى داشته است، در اين باره

ص: 239

چه تحليلى داريد؟

در واقع ما هفت همايش داريم كه در طول ده سال گذشته برگزار مى شده است. از زمان آقاى تسخيرى، صادقى رشاد، حاج على اكبريان، آقاى ابوالقاسمى و آقاى مهدوى كه مسؤوليت داشتند وآقاى مهدوى در حال حاضر هم تصدى دارند.

در ده سال اخير همايشى تحت عنوان تقريب بوده كه مجمع تقريب مسؤوليت آن را دارد. مجمع تقريب، از دستگاه هايى كه زير نظر دفتر رهبرى است كه در ارتباط با ايجاد و تقويت وحدت و هم بستگى اسلامى در سايه منشور وحدت اسلامى فعال است؛ اخيراً اين منشور توسط علماى شيعه و سنى و فرهيختگان جهان اسلام تهيه شده كه مى تواند نقش مهمى در راستاى وحدت ايفا كند. اين منشور طى چند سال اخير تهيه و به چند زبان ترجمه شده و با نظرخواهى قرار است به طور رسمى منتشر شود. تقريب، منادى وحدت است و حج نيز بسترساز وحدت اسلامى و بهترين موقعيت و فرصت است كه منويات امام و رهبرى تأمين شود.

يكى هم همايش اهل بيت است كه با همكاى مجمع جهانى اهل بيت برگزار مى شود. اين مجمع در سال 69 به عنوان يك مؤسسه غيردولتى تأسيس شده و شخصيت هاى آن، نخبگان شيعه در كشورهاى مختلف اند كه حدود 110 كشور فعالند و 550 نفر عضو مجمع داريم. هدف از اين مجمع هم، حفظ هويت و كيان اهل بيت(ع) و دفاع از حقوق شيعيان در كشورهاى مختلف و ترويج و بسط و گسترش فرهنگ و معارف اهل بيت و تقويت بنيه علمى، فرهنگى، اقتصادى و سياسى پيروان اهل بيت در كشورهاى مختلف است. بهترين جا براى تحقق اين اهداف، فرصت حج است كه با تشكيل يك همايش در موضوعات مختلف برگزار مى شود.

امسال موضوع همايش «اهل بيت(ع) و دفاع از پيامبر(ص) ارزش ها و مقدسات اسلامى» بود. با توجه به اهانت به اين ساحت ها، خواستند در اين حج با حضور

ص: 240

پيروان اهل بيت(ع) و مسلمانان بتوانند جايگاهى براى پاسخ گويى براى اين راه ها، سنّت ها و هتك حرمت ها بيابند. در واقع اهل بيت محور وحدت اند و ما انسجام را از اهل بيت(ع) آموختيم. حضرت امير كه ملاك حق بود؛ محور وحدت اسلامى، به پيروانشان ياد دادند كه با انسجام و وحدت، نقشه هاى دشمنان را نقش بر آب كنند.

همايش ديگر، همايش قدس است. با توجه به اين كه مسأله قدس، مسأله جهان اسلام بلكه بحث بشريت است؛ چون ظلمى كه صهيونيست ها نسبت به فلسطينى ها دارند، در طول تاريخ مشابه نداشته و در واقع ظلمى عليه بشريت است. ما مسلمانان موظفيم با الهام از مكتب اسلام كه ظلم ستير. است، در برابر اين ظلم ها بايستيم و به فلسطينيان كمك كنيم. در روايت نبوى آمده:

«مَنْ اصْبَحَ لا يَهْتَمُّ بِأمُوُرِ الْمُسْلِمينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ» (1)؛

كسى كه صبحگاهان از خواب بيدار شود و به امور مسلمانان بى توجه باشد، مسلمان نيست.

يا در روايت ديگرى آمده:

«مَنْ سَمِعَ رَجُلًا يُنادى يا لَلْمُسْلِمينَ، فَلَمْ يُجْبِهُ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٌ» (2)

؛ كسى كه صداى كمك خواستن از سوى مسلمانان را بشنود و او را اجابت نكند، مسلمان واقعى نيست.

از اين رو ما در قبال اين ظلم و ستمى كه به برادران فلسطينى از سوى رژيم غاصب صهيونيستى انجام مى شود، وظيفه داريم اين صداى مظلوميت را به گوش جهانيان و طالبان حق برسانيم. فرصت حج، بهترين فرصت است براى انعكاس اين مظلوميت، به آن هايى كه براى زيارت خانه خدا و رسول معظم اسلام مى آيند. به ويژه الآن كه با تنگناهاى بسيارى در غزه مواجه اند.

در فشارى كه اخيراً به آن ها وارد شده و بسيارى از كودكان و زنان و كهنسالان فلسطينى به خاطر مشكلات غذايى و دارويى از بين رفته اند. همه ما مى دانيم كه

ص: 241

فلسطين در نگاه امام و رهبرى اهميت ويژه اى دارد و خطاب يا فرمايشى از اين بزرگواران نيست، مگر اين كه به اين موضوع مهم اشاره شده و همه مردم از مسلمان و غيرمسلمان را توصيه فرمودند كه به مردم مظلوم فلسطين كمك كنند.

همايش قدس در مكه مى تواند بخشى از اين اهداف را تأمين كند. امسال و سال گذشته، متأسفانه به خاطر فشارهايى كه از سوى صهيونسيت ها به مردم فلسطين بود، مخاطبان فلسطينى ما محدود بودند و جاى آنان خالى بود، علما و شخصيت هاى فلسطينى براى ايجاد سخنرانى، اجازه حضور نيافتند.

همايش ديگر «جايگاه و منزلت زن» بود كه اين همايش هم امسال هفت ساله شد و با دعوت از زنان و بانوانى كه از كشورهاى مختلف به مكه و مدينه مشرف مى شوند، برگزار مى شد. يكى از اهداف اين سمينار، انعكاس نقش پرتأثير زنان ايرانى در عرصه هاى مختلف سياسى، اجتماعى، فرهنگى در جمهورى اسلامى ايران است. از سوى ديگر، نقش زنان در رساندن پيام وحدت آفرين حج به گوش مخاطبان مختلف در كشورهاى خودشان بوده است.

پس از آشنايى زنان كشورهاى مختلف، با فرهنگ و معارف اسلام ناب و فاطمه زهرا(س) به عنوان الگوى زنان- كه تا حال بازتاب هاى خوبى هم داشته- بسيارى از زنان، سخنرانى ها، سى دى ها، كتاب ها و همچنين پيام مقام معظم رهبرى را به شهروندان و زنان كشورهاى خود مى رسانند.

در سمينارهاى ياد شده، نماينده ولى فقيه در آغاز هر يك از همايش ها، سخنرانى هاى ارزنده و ثمربخشى داشته اند كه با توجه به اهميت سخنرانى و غناى محتوايى آن، به زبان هاى مختلف ترجمه و به عنوان ره توشه اى براى مخاطبان و شركت كنندگان از كشورهاى مختلف تحويل مى شود.

همايش ديگر، ايرانيان خارج از كشور است؛ اين همايش حدود پنج سال سابقه دارد. از هموطنان ايرانى كه در كشورهاى ديگر حضور دارند يا مهاجرت كرده اند،

ص: 242

دعوت مى شود تا در اين نشست حضور به هم رسانند. اصولًا رسيدگى به امور ايرانيان خارج از كشور از وظايف ما، به ويژه مسؤولان نظام است. بسيارى از خانواده هاى ايرانى كه در كشورهاى مختلف اقامت گزيده اند، نسل جديد و فرزندان آن ها، از فرهنگ ايرانى فاصله گرفته اند؛ به گونه اى كه بسيارى از آن ها، زبان فارسى را نمى دانند.

يكى از وظايف ما آشنايى آنان با فرهنگ ايرانى، ادبيات فارسى و حفظ هويت ايرانى- اسلامى آنان است. همچنين بسيارى از آن ها كه به حج مشرف مى شوند، به مسائل و مناسك حج آشنا نيستند و از تحولات داخل كشور و دستاوردهاى انقلاب اسلامى هم آگاهى كمى دارند و يا به خاطر تبليغات سوء دشمنان و ضد انقلاب بسيارى از دستاوردهاى انقلاب اسلامى يا چهره انقلاب به خوبى ترسيم نشده است.

با سمينارهايى كه تاكنون درباره ايرانيان داشته ايم، خصوصاً با سخنان دل نشين و عرفانى نماينده مقام معظم رهبرى در حج، تأثيرات بسيار خوبى براى ايرانيان شركت كننده در برداشته و از نزديك شاهد تغييرات محسوس روحى آنان بوده ايم.

اما همايش نخبگان، معمولًا با دعوت رييس هيئت علمى بعثه مقام معظم رهبرى و با شناسايى قبلى از نخبگان داخل كشور و چهره هاى بانفوذ و فرهيخته شركت كننده در مراسم حج انجام مى گيرد. معمولًا از كشورهاى افغانستان، عراق، لبنان، نيجريه، يمن و مانند آن حضور دارند. در اين نشست ها معمولًا يكى از عناوين مورد نياز، انتخاب و با مدعوّين هماهنگ و طرح مبحث مى شود و ديدگاه هاى نخبگان شركت كننده دريافت شده، جمع بندى مى گردد و براى مباحثى كه هيئت علمى براى مخاطبان طرح مى كند، مورد استفاده قرار مى گيرد.

نكته مهم اين كه اين همايش ها، با توقعات و انتظاراتى كه ما در داخل كشور از

ص: 243

اين گونه نشست ها داريم. متفاوت است. براى اين كه همايش ها در سرزمين عربستان و در يك كشور بيگانه با توجه به اين كه مخاطب، سخنران، امكانات قابل دسترسى در داخل كشور بيشتر است، در اين جا به سختى به دست مى آيد؛ از اين رو همه ساله با يك سرى از مشكلات مواجه بوده ايم.

* درصد موفقيت همايش ها و نشست هاى تان را نسبت به سال هاى گذشته چطور ارزيابى مى نماييد؟

امسال، نسبت به سال هاى گذشته بيشتر بود؛ چون با تأكيدى كه آيه الله رى شهرى در خصوص برنامه ريزى صحيح و غناى محتوايى روى سمينارها داشتند، امسال بعضى از محتواى سخنرانى ها و مقالات از قبل تهيه شده و با توجه به حضور ميهمانان از كشورهاى مختلف، تنوع حضور ميهمانان و همچنين عدم تغيير در سخنران ها موفقيت بهترى داشته ايم.

همه ساله مشكلات و محدوديت هايى در ارتباط با گوشى هاى ترجمه همزمان داشته ايم، امسال هم همان مشكل وجود داشت. يكى از بهره هاى چشم گير اين همايش ها، ضبط بسيارى از مطالب، مصاحبه ها، سخنرانى ها و ديدگاه زائران غيرايرانى در اين همايش هاست كه صداوسيما و رسانه هاى داخلى ما براى برنامه هاى آتى استفاده خواهند كرد. دهه فجر، روز زن، روز قدس، روضه رضوان و واحد برون مرزى از اين مطالب ضبط شده به خوبى بهره مى گيرند.

* جناب عالى با توجه به حضور در كشور تايلند به عنوان رايزنِ فرهنگى، نمود حجاج ايرانى را در بين ساير حجاج چگونه مى بينيد؟

برنامه حج جمهورى اسلامى ايران نسبت به ساير كشورها داراى ويژگى هاى خاصى است كه بى نظير است. نظم و همدلى حجاج- كه برخاسته از فرهنگ انقلاب اسلامى است- بسيار چشم گير است. حضور در حرمين شريفين، تداركات و مسائل اجرايى و ... اين ها در كشورهاى ديگر، كمتر ديده مى شود و به تعبيرى حجاج ايرانى

ص: 244

سرآمد هستند، وزانت و نمود خاصى در بين حجاج ديگر دارند و مخاطبانى كه با حجاج ايرانى مواجه مى شوند، به عنوان كشور استكبارستيز همه مشتاق شنيدن دستاوردهاى انقلاب اسلامى هستند، بسيارى از حجاج غير ايرانى صريحاً مى گفتند: «قلب ما براى ايران مى تپد، هر وقت فشارى از ناحيه آمريكا به ايران وارد مى شود، ما احساس ناراحتى و نگرانى داريم و از طرف ديگر شجاعت و شهامت و استكبارستيزى ايران را تحسين مى كنيم و به عنوان يك مسلمان، به ايران اسلامى افتخار مى كنيم ...»

بسيارى از آن ها اظهار مى كردند كه در بسيارى از كشورها كه به سختى مى توانند اخبار ايران اسلامى را بشنوند، سخنان مقام معظم رهبرى و رياست جمهورى و مسؤولان نظام را با اشتياق فراوان دنبال مى كنند.

* گرايش معنوى حجاج ايرانى را چگونه ديديد و چه راه هايى براى ارتقاى بيشتر آن پيشنهاد مى فرماييد؟

گرايش معنوى حجاج هم بايد در ايران تقويت يابد؛ به بخشى از اين امور، بايد عنايت و توصيه بيشترى شود، كلاس هاى اخلاق بايد در ايران هم باشد. مسأله خريد ايرانيان يك فرهنگ جا افتاده است و نمى توان آن را اشكال دانست. حضور ايرانى ها در مجالس بعثه كه با علاقه و اشتياق به مطالب گوش مى كنند، مثال زدنى است. حضور در دعاى كميل، نظم و توجه به مضامين دعا، حضور در جلسات سخنرانى بعثه، اين ها نشانه علاقه مندى و اشتياق آن هاست؛ به راستى كه طالب معنويت هستند. پس قابل تعميم است و مى تواند زمينه اين برنامه ها در ايران با جديت بيشتر پايه گذارى شود.

همايش هاى برگزار شده در حج 87

همايش هنگامه وصال

ص: 245

همايش «هنگامه وصال» عصر روز سه شنبه (1) با حضور زائران ايرانى خارج از كشور در بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه برگزار شد.

نماينده ولى فقيه، در اين همايش از زائران ايرانى خارج از كشور، خواست به ترويج معارف نورانى اسلام و اهل بيت و انقلاب اسلامى، در محل زندگى خود بپردازند و به لحاظ فرهنگى جمهورى اسلامى مظلوم را يارى كنند، تا در صف مهاجران الى الله قرار گيرند.

آقاى رى شهرى گفت: «حج كامل ترين و بهترين برنامه اى است كه اسلام براى خودسازى معرفى كرده است و اگر اين برنامه به آن نحو كه اسلام مى خواهد، پياده شود، زائر خانه خدا هم خود را و هم خانواده و اطرافيان خود را مى تواند از بركات حاصل از آن بهره مند كند.»

وى همچنين اظهار اميدوارى كرد كه زائران ايرانى خارج از كشور در اين سفر نورانى و اين مراسم باشكوه، بتوانند نورانيت و معنويت حج را به محل زندگى خود منتقل كنند.

سرپرست حجاج ايرانى، با استناد به روايتى از رسول مكرم اسلام(ص) گفت: «اگر كسى موفق شد به زيارت خانه خدا بيايد، خداوند حوائج دنيوى و اخروى او را برآورده مى كند و اين سفر معنوى، مى تواند سرنوشت زائر خانه خدا، خانواده او و اطرافيانش را تغيير دهد؛ اما انسان در طلب حاجت از خدا و اولياى خدا بايد همت بلند داشته باشد و چيزى از خداى متعال بخواهد كه سعادت دنيا و آخرت در آن وجود داشته باشد.»

نماينده ولى فقيه با اشاره به يكى از پيام هاى امام راحل در خصوص حج گفت: «در اين سفر معنوى، مهم اين است كه حاجى بداند دعوت چه كسى را اجابت كرده

ص: 246

و ميهمان كيست و ادب اين ميهمانى چيست؟ و انسان بايد بداند در اين سفر معنوى، خودبينى و خودخواهى با خداخواهى متناقض و آفت رسيدن به معنويت و نورانيت حج است.»

وى گفت: «متأسفانه تاكنون برنامه ريزى هاى قابل قبولى براى استفاده از سرمايه هاى موجود در خارج از كشور انجام نشده، در حالى كه هموطنان ايرانى در اقصا نقاط دنيا بهترين خدمات را مى توانند به لحاظ فرهنگى به اهداف نظام مقدس جمهورى اسلامى داشته باشند.»

آيه الله محمدى رى شهرى همچنين به ايرانيان خارج از كشور توصيه كرد تا زمينه را براى حضور جوانان و نوجوانان خود در سفر عمره و حضور در سرزمين وحى فراهم كنند تا آنان نيز از بركات اين اماكن نورانى بهره مند شوند.

در اين همايش، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى و حجه الاسلام والمسلمين راشد يزدى سخنرانى كردند و طى ميزگردى با حضور نمايندگان وزارت امورخارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات، بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج به سئوالات زائران پاسخ داده شد.

همايش نخبگان

اين همايش شامگاه چهارشنبه (1) با موضوع «نقش نخبگان در نوآورى» برگزار شد و فرهيختگان حوزه و دانشگاه در خصوص آن به اعلام نظر پرداختند و نظريات خود را درباره ضوابط و معيارهاى نوآورى دينى مطرح كردند.

نوآورى در حوزه هاى علميه، لزوم زمينه سازى براى تحقق فقه پويا و مرورى بر نوآورى هاى صورت گرفته توسط حضرت امام خمينى(قدس سره) از جمله مسائل

ص: 247

مطرح شده در اين همايش بود.

در اين روز همايش هاى قدس، روحانيون و امام خمينى(قدس سره) نيز در بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه برگزار شد.

همايش منزلت زن

اشاره

در اين نشست كه روز پنجشنبه (1) در سالن بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره برگزار شد، تعداد زيادى از مسلمانان فرهيخته از ده كشور مختلف جهان حضور داشتند. در اين همايش چهار سخنران از كشورهاى مختلف به سه زبان عربى، انگليسى و فرانسه، در محوريت زن و نوآورى و شكوفايى اسلامى به ايراد سخنرانى پرداختند.

دكتر رقيه رستم پور، استاد دانشگاه و دبير اين همايش، گفت: «اين زنان از زائران كشورهاى مختلف اسلامى مانند: تانزانيا، تركيه، مغرب، مالى، عربستان، عراق، كويت و سودان در اين همايش شركت كردند.»

وى با بيان اين كه همه ساله چنين همايشى در موسم حج در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار مى شود گفت: «هدف از اين همايش كه با محوريت نوآورى، زن و شكوفايى اسلامى برپا شد، ايجاد ارتباط بيشتر ميان زنان كشورهاى اسلامى و تبادل آرا و انديشه ميان آنان بود.»

در اين همايش چهار سخنران زن، به زبان هاى انگليسى، فرانسه و عربى به طرح ديدگاه هاى خود پرداخته، همگى بر تأسى زنان مسلمان از اصول متعالى دين مبين اسلام در تقويت بنيان خانواده و تربيت فرزندان تأكيد كردند.

خانم رستم پور، حج را فرصت مغتنمى براى هم فكرى ميان مسلمانان جهان دانست وگفت: «شركت كنندگان در اين همايش، همگى اذعان داشتند كه زنان نبايد

ص: 248

به دليل التزامات دينى، خود را از حركت هاى علمى جدا كرده، بلكه با استفاده از علوم مختلف در تربيت و پرورش صحيح فرزندان خود و جامعه پيش گام باشند.»

سخنان سرپرست حجاج ايرانى

بسم الله الرحمن الرحيم

(إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَكَّهَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ) (1).

خوش آمد عرض مى كنم خدمت همه خواهران فرهيخته كه از بلاد مختلف اسلامى به سرزمين وحى آمده ايد و اكنون در كنار مرقد نورانى پيامبر اعظم و خاندان پاكش آماده مى شويد براى زيارت خانه خدا و انجام مناسك حج.

فريضه حج يك فرصت گران بها و بى بديل است كه خداى متعال در اختيار ما قرار داده است؛ هم فرصت است براى شخص مسلمان و هم فرصت براى امت اسلامى.

براى يك مسلمان، حج فرصت ورود به يك فضاى سراسر نور و معنويت است. يك مسلمان با بهره گيرى از اين فرصت، خود را از زندگى روزمره- كه با انواع غفلت ها و آلودگى ها همراه است- خارج مى كند و با انجام اين فريضه كه رياضتى اختيارى است و در روايات اسلامى نوعى جهاد ناميده شده، از انواع كدورت هاى باطنى پاك مى شود و تولدى نو پيدا مى كند؛ چنان كه از پيامبر خدا(ص) روايت شده كه مى فرمايد: «مَنْ حَجَّ للهِ فَلَم يَرْفُثْ و لَم يَفْسُقْ، رَجَعَ كَيَوم وَلَدَتْهُ امُّهُ» (2).

و در حديثى ديگر آمده: «حُجُّوا، فَانَّ الحَجَّ يَغْسِلُ الذُّنُوبَ كَما يَغْسِلُ الماءُ الدَّرَنَ» (3). اين رياضت اختيارى با احرام؛ يعنى حرام كردن 24 چيز برخود آغاز

ص: 249

مى گردد و با اين اقدام، مظاهر تفاخر و عوامل راحت طلبى از انسان جدا مى شود، هر چه جلوه خودخواهى است از انسان جدا مى گردد و بدين سان براى زيارت خانه خدا و خداخواهى دعوت مى گردد و بالاخره به منطقه تجلى نور مطلق نزديك مى گردد.

اما بايد توجه داشت كه بركات حج در منافع فردى خلاصه نمى شود، حج يك فرصت مهم براى امت اسلامى نيز هست، حج وسيله در كنار هم قرار گرفتن اقوام و مذاهب مختلف اسلامى است، مسلمانان بايد از اين فرصت نهايت بهره بردارى را در جهت احياى ارزش هاى اسلامى و تجديد مجد و عظمت اسلام و تحقق وعده الهى در پيروزى اسلام بر همه اديان را داشته باشند.

بى ترديد براى برخوردارى امت اسلامى از منافع حج، زنان مسلمان همانند مردان مسلمان مسؤولند. زنان مسلمان با بهره گيرى از نورانيت حج، بايد در گام نخست با جايگاه زن در اسلام آشنا شوند و در گام دوم، در جهت انجام مسؤوليت هاى خود براى احياى ارزش هاى اسلامى تلاش كنند.

زنان مسلمان بايد با پيروى از آموزه هاى اسلام و شناخت هرچه بيشتر قدر و منزلت انسانى خويش، تلاش همه جانبه اى براى رشد و ارتقاى حيات فردى، خانوادگى و اجتماعى خود داشته باشند. با رفع عوامل عقب ماندگى، فقر، بى سوادى، بيمارى و بى عدالتى، زندگى شايسته و درخور يك انسان مسلمان، همراه با آرامش، رفاه، سرافرازى و رشد و بالندگى در ابعاد مادى و معنوى براى خود و خانواده خود رقم بزنند.

همچنين با بهره بردارى هوشمندانه از جنبه هاى مثبت توسعه و مدرنيزم، براى حل مشكلات و مسائل خود، چشم به مدل هاى آزمايش شده و شكست خورده و نسخه هاى پيچيده شده بر اساس تفكر مادى دنياى غرب ندوزند. بلكه با الهام از تعاليم نجات بخش اسلام، دينى كه مكتب سلامت، امنيت، آرامش، صلح،

ص: 250

مهرورزى، عدالت، علم و مدنيت است و براى همه ابعاد رفاه و آرامش زندگى بشر دستورالعمل هاى دقيق دارد؛ راه خود را براى سعادت و خوشبختى انتخاب كنند.

راهى كه به دور از هرگونه افراط و تفريط و بر اساس فطرت انسان ها، ويژگى هاى خاص جسمى و روحى زن و مرد را در نظر گرفته است و با بها دادن به جايگاه مهم و حساس نهاد خانواده، به جاى وارد كردن زن و مرد در عرصه رقابت ها و كشمكش هاى خودخواهانه جنسيتى، روحيه هم بستگى، وظيفه شناسى، مسؤوليت پذيرى، ايثار و از خودگذشتگى را در زن و مرد تقويت مى كند. تا با محور قرار دادن كانون خانواده موجبات رشد و بالندگى جامعه خود را فراهم سازند.

امروزه شعار برابرى كور و بدون قيد و شرط زن و مرد، نه تنها موجب رفع نابرابرى ها به طور كامل نشده، بلكه موجب اختلاط نقش ها و تشديد رقابت ها و كشمكش هاى خودخواهانه جنسيتى، واگذارى وظايف و مسؤوليت ها، تقويت روحيه فردمحورى زن، مرد و فرزند در عرصه خانواده، افزايش انواع فشارها و اضطراب هاى حاصل از تحمل نقش هاى غير فطرى و غير طبيعى، بى پناهى و سردرگمى فرزندان، اضمحلال خانواده و در يك كلام، در مخاطره قرار گرفتن نسل انسان شده است.

در دنياى امروز شايسته است، جوامع اسلامى فارغ از هياهوها و جنجال هاى مادى گرايانه و برابرى طلبى هاى جنس گرايانه، با برخوردارى از آموزه هاى غنى اسلامى مبتنى بر منزلت و كرامت واقعى انسان، شعار عدالت خواهى و كمال خواهى را سرلوحه همه برنامه ها و حركت هاى خود قرار دهند و تمامى تلاش و همت خود را صرف شكوفايى و بالندگى همه اقشار جامعه كنند.

ص: 251

با چنين تفكرى بود كه بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت امام خمينى(قدس سره) نداى آزادى و آزادگى مردان و زنان را در سال هاى شكل گيرى انقلاب اسلامى سر داد و فرمود:

«زنان از نظر اسلام، نقش حساسى در بناى جامعه اسلامى دارند و اسلام زن را تا حدى ارتقا مى دهد كه او بتواند مقام انسانى خود را در جامعه بازيابد و از حدّ شئ بودن بيرون بيايد و متناسب با چنين رشدى، مى تواند در ساختمان حكومت اسلامى مسؤوليت هايى به عهده بگيرد».

و همچنين فرمود: «زن مظهر تحقق آمال بشر است، زن پرورش دهنده زنان و مردان ارجمند است و از دامن زن، مرد به معراج مى رود.»

تا پيش از انقلاب اسلامى، زنان ايران عمدتاً به دو گروه تقسيم مى شدند: يك دسته زنان سنتى خانه نشين كه با اكتفا كردن به نقش هاى محدود در چهار ديوارى خانه، در عرصه هاى علمى، فرهنگى، اجتماعى و سياسى كمتر ظاهر مى شدند.

دسته دوم زنان مدرن و تجددگرا كه عمدتاً با پشت پا زدن به ارزش هاى اخلاقى، دينى و نقش هاى خانوادگى، نوعى حضور اجتماعى را براى خود رقم زده بودند.

با پيروزى انقلاب اسلامى و با تأسى بر انديشه هاى تابناك حضرت امام خمينى(قدس سره)، قشر جديدى از زنان هويت يافتند كه با حفظ ارزش هاى اخلاقى و دينى و با پاى بندى به نقش هاى خانوادگى در عرصه هاى علمى، فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و سياسى جامعه حضورى آگاهانه و هوشمندانه داشتند.

در واقع نوآورى انقلاب اسلامى نسبت به حقوق زن، چيزى جز بازگشت به اصول و ارزش هاى راستين اسلامى نبود و درست همين امر، زمينه را براى شكوفايى جامعه و استعدادهاى زنان مسلمان ايرانى در زمينه هاى گوناگون فراهم كرد و در سال جارى كه سى امين سالگرد پيروزى انقلاب اسلامى است و از طرف مقام معظم رهبرى سال نوآورى و شكوفايى ناميده شده، بيش از هر وقت ديگر شكوفايى زن

ص: 252

مسلمان ايرانى قابل ارائه است.

و اين روند همچنان ادامه يافت تا امروز كه دنيا، زن ايرانى را نه از زاويه جذابيت هاى ظاهرى و جسمانى و به عنوان مدلى در كلكسيون هاى مد و زيبايى، بلكه انسانى ارزش مند و توان مند و برخوردار از انديشه اى والا، نبوغ، درخشش و توان مندى هاى مختلف علمى، اجتماعى و نيز ايثارگر و سخت كوش در عرصه هاى مختلف انقلابى و اجتماعى و مسؤوليت پذير، با نشاط و موفق در زندگى خانوادگى شناخته است.

آرى، به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آيه الله خامنه اى:

«تضييع حقوق زنان، تهمت از سوى كسانى است كه شأن والاى زن ايرانى را- كه با حفظ حجاب و حد شرعى، در برترين فعاليت هاى كشور شركت مى ورزد- نمى پسندند و ابتذال حاكم بر روابط زن و مرد و بهره كشى ناجوانمردانه از زن در جوامع غربى را، نسخه مطلوب در حيات اجتماعى زن مى شمرند».

خودباورى و سخت كوشى زنان طى سه دهه پس از پيروزى انقلاب اسلامى و سياست گذارى، برنامه ريزى و توجه مسؤولان در جمهورى اسلامى ايران جهت رفع كاستى هاى به جا مانده از قبل، موجب شده كه زنان ايرانى علاوه بر انجام وظايف و مسؤوليت ها و ايفاى نقش خانوادگى، در زمينه هاى سواد، آموزش، علم، پژوهش، فرهنگ، هنر، بهداشت، سلامت و مشاركت هاى اجتماعى و اقتصادى و سياسى رشد چشم گيرى داشته باشند.

اميدوارم شما بزرگواران، به بركت حضور در سرزمين وحى، پيام آور معنويت و نورانيت براى خانواده هاى خود و مسؤوليت شناسى در جامعه خود باشيد.

سخنان آيه الله مصباح يزدى

يكى ديگر از سخنرانان اين همايش آيه الله محمدتقى مصباح يزدى، رييس

ص: 253

شوراى عالى مجمع جهانى اهل بيت بود كه با طرح سؤالاتى در مورد نوآورى، درباره معيارها و قلمرو آن به ايراد سخن پرداخت.

وى گفت: زنان درعرصه توسعه مى توانند با حفظ ارزش هاى ثابت اسلامى به پيشرفت هاى صنعتى برسند؛ نمونه هايى كه ايران بسيار به دنيا عرضه كرده است.

ازمعجزه هاى اين قرن است كه زنان با حفظ ارزش هاى ثابت اسلامى در عرصه هاى تكنولوژى، ابتكار، خلاقيت و اختراع همپاى مردان پيش ميروند و خانواده را حفظ مى كنند.»

سخنان خانم دكتر بُشرى حسين از عراق

يكى ديگر از سخنرانان اين نشست خانم دكتر بُشرى حسين بود؛ ايشان گفت: «غرب، خانواده پيوسته را از هم جدا كرد، در حالى كه خانواده بايد به هم پيوسته باشد و زن محور اين پيوستگى است.»

همايش بين المللى منزلت زن امروز در محل بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره با حضور تعدادى از شخصيت هاى فرهنگى و فرهيخته زنان مسلمان كشورهاى مختلف برگزار شد.

اين استاد عراقى با بيان اين كه عراق يك كشور جنگ زده است، گفت: «اكنون زنان در عراق تلاش مى كنند تا با نوآورى در يك كشور جنگ زده، فرزندان خود را با تربيت صحيح به ساحل آرامش برسانند».

وى با بيان اين كه زنان عراقى در تلاش اند تا در همه عرصه ها در جامعه حضور پيدا كنند گفت: «درعراق، كشورى جنگ زده كه مردم را از اعتقاداتشان دور مى كنند، زن مى تواند نقش مهمى درشكوفايى اسلامى داشته باشد.»

برگزارى همايش قدس

اشاره

ص: 254

همايش بين المللى قدس در مكه مكرمه، روز چهارشنبه (1) با حضور شخصيت هاى برجسته جهان اسلام در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد.

اين همايش با حضور جمعى از انديشمندان و صاحب نظران كشورهاى اسلامى در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه آغاز به كار كرد.

به گزارش واحد ارتباطات خبرى بعثه مقام معظم رهبرى، در اين همايش نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى و سخنرانانى از كشورهاى مختلف درباره شرايط موجود در فلسطين و جهان اسلام سخنرانى خواهند كرد.

سخنان نماينده ولى فقيه در همايش قدس

آقاى ريشهرى، در جمع علما و فرهيختگان كشورهاى اسلامى گفت: «تأسيس كشور فلسطين كه پايتحت آن تمام شهر قدس باشد، از اصول مورد تأكيد ماست. جبران خسارت آوارگان و پايان دادن به اسكان آنان در كشورهاى عربى و غير عربى، نابودى شهرك هاى صهيونسيت نشين، آزادسازى كامل سرزمين و برچيده شدن ديوار حائل نژادپرستانه از ديگر اصول مورد تأكيد نظام جمهورى اسلامى است.»

اميرالحاج جمهورى اسلامى ايران افزود: «به مردم فلسطين نيز مى گوييم كه بايد از انتفاضه ارزش مند خود حمايت كنند؛ زيرا پيروزى تنها با ايستادگى به دست مى آيد.»

ايشان اظهار داشت: «مقاومت شكوهمند لبنان كه تنها پيروزى تاريخ مبارزه با دشمن را تحقق بخشيده است، بهترين الگو در مسير حركت فلسطينيان است.»

آقاى رى شهرى با توجه به وضعيت نوار غزه گفت: «همايش قدس امسال نيز طبق روال هر سال برگزار مى شود، اما شرايط محاصره ظالمانه تحميلى بر نوار غزه كه با

ص: 255

وجود تلقى آن به عنوان يك فاجعه انسانى از سوى سازمان ملل متحد، با سكوت مجامع بين المللى و عربى روبه روست، بر اين همايش سايه افكنده است.»

نماينده ولى فقيه گفت: «قدس در طول دوره هاى تاريخ اسلام، به ويژه در رويارويى با صليبى ها، استعمار، استكبار و رژيم نامشروع زاييده آن ها، نقش فرهنگى و تمدنى ويژه اى ايفا كرده و مردم آن ها همواره با ظلم و ستم و تجاوز مقاومت كرده اند.»

ايشان با تصريح به اين كه راز تداوم آرمان قدس در قداست آن نهفته است گفت: «اين آرمان هم اكنون نه تنها نزد مسلمانان كه در انديشه پيروان ساير اديان آسمانى و نيز در مظلوميت اهالى آن و در خواست هاى عادلانه آن ها كه با وجود همه جنايت هاى اشغال گران عليه مردم و سرزمين، ناموس، اموال و دارايى و جان خود و بستگانشان، گوش شنوايى در جهان نمى يابد.

به همين دليل است كه آرمان فلسطين به مسأله محورى همه افراد امت اسلامى تبديل شده و بلكه به صورت پايه اصلى وحدت آن ها در مواجهه با پروژه صهيونيستى درآمده است.»

نماينده ولى فقيه با اشاره به تأكيدات رهبر فقيد انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى(قدس سره)، در خصوص مسأله آزادى فلسطين اظهار داشت: «امام راحل، اين مسأله را آن را از دايره تنگ ملى گرايانه خارج ساخت و به يك شعار اصلى امت اسلامى تبديل كرد.»

اميرالحاج جمهورى اسلامى ايران گفت: «اكنون مظلوميت مردم فلسطين نيز با وجود سلطه استكبار بر سازمان ها و سازوكارهاى بين المللى، مورد توجه جامعه جهانى قرار گرفته است. در شرايط كنونى مى توان گفت هر راه حلى كه عدالت و انصاف را در مورد صاحبان اصلى سرزمين فلسطين در نظر نگيرد، حتى اگر مورد حمايت همه قدرت هاى بزرگ باشد، توفيق نخواهد يافت.»

ص: 256

وى با اشاره به طرح هاى مادريد، اسلو و همچنين نقشه راه و شرم الشيخ و نيز اقدامات كميته چهارجانبه بين المللى- كه اخيراً نشست خود را مانند نشست هاى گذشته بى ثمر بيان كرد- افزود: «اسرائيل حقوق فلسطينيان را هميشه ناديده گرفته و اصولًا به هيچ قراردادى كه امضا مى كند، پاى بند نيست، سرنوشت اسلو بهترين دليل براى اين واقعيت است.»

آقاى رى شهرى گفت: «شگفت آن كه كشورهاى منطقه در تلاش براى پيش برد اين طرح با وجود بى اعتنايى اسرائيل هستند و اقدام به عادى سازى روابط مى كنند و همه توان سياسى، تبليغاتى و ديپلماتيك خود را در اين راه به كار مى گيرند.»

وى تصريح كرد: «برخى محافل رسانه اى و سياسى منطقه هم اخيراً استفاده از پرچم صهيونسيتى را مجاز مى شمرند، در صورتى كه در طرف مقابل هر نشان فلسطينى مردود شمرده مى شود.

سرپرست حجاج ايرانى گفت: «چرا يك و نيم ميليون نفر از مردم غزه به فراموشى سپرده مى شوند و آن ها را رها مى كنند تا در معرض كشتار و مرگ ناشى از گرسنگى و بيمارى قرار گيرند و حتى عرصه بر آن ها تنگ تر مى شود و معابر بسته مى شود تا از زندگى راحت و سفر آنان حتى به ديار وحى جلوگيرى شود؟

جمهورى اسلامى ايران از آغاز، حمايت كامل خود را از مسأله فلسطين اعلام و در اين راه، بسيارى از فشارها و تهديدات را شاهد بود. اما دفاع از قدس را همواره از اصول ثابت خود دانسته، همه توان خود را در حمايت از اين مسأله به كار گرفته است.»

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت در پايان، اعلام روز جهانى قدس را از جمله نوآوريهاى امام راحل برشمرد و استفاده از همه فرصت ها براى مطرح كردن آرمان فلسطين در ميان امت و از جمله كنگره بزرگ سالانه حج لازم دانست.

ص: 257

همايش علماى اسلام

اين همايش در روز جمعه (1) با حضور با شكوه علماى جهان اسلام در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد. در اين همايش نماينده ولى فقيه با استناد به روايتى از امام باقر(ع) گفت: «كسى كه در انتظار حضرت امام مهدى(عج) باشد، از پاداش كسى بهره مند مى شود كه با سلاح در حال حفاظت از پيامبر اعظم(ص) است.»

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت گفت: «دعا براى فرج امام عصر(عج) از تكاليف منتظران است، اما بايد توجه داشت كه تكاليف منتظران حضرت بقيه الله(عج) بيش از دعاست و نبايد در اين زمينه صرفاً به دعا اكتفا نمود».

آقاى رى شهرى، آماده سازى جهان براى حكومت جهانى اسلام به رهبرى مهدىِ آل محمد(ص) را از جمله وظايف مهم منتظران امام عصر(عج) برشمرد و گفت: «امام خمينى(قدس سره) از مصاديق بارز منتظران امام عصر در تاريخ تشيع است كه علاوه بر انجام تكاليف عبادى، بيشترين زمينه سازى را براى ظهور حضرت مهدى(عج) در جهان ايجاد كرد.

هر كسى بنا به استعدادها و زمينه هاى فردى و مسؤوليت هايى كه برعهده دارد، بايد براى ظهور امام عصر(عج) زمينه سازى كند و وظيفه روحانيون و مبلّغان دينى به عنوان سربازان امام زمان(عج) رساندن معارف اهل بيت(ع) به گوش جهانيان و تبليغ عملى سخنان اهل بيت و ارزش هايى است كه اهل بيت(ع) بدان دعوت كرده اند.»

وى با استناد به روايتى از امام رضا(ع) گفت: «اگر جهانيان با معارف اهل بيت(ع) آشنا شوند، از ايشان تبعيت خواهند كرد. تفقه در دين و همه سونگرى را از مهم ترين

ص: 258

ويژگى هاى يك مبلّغ دينى دانست و گفت: «مبلغ دينى بايد بتواند به معارف اهل بيت(ع) در زمينه هاى مختلف سياسى، اجتماعى، فرهنگى، خانوادگى و اخلاقى آشنا باشد و آن ها را به مردم معرفى كند.»

سرپرست حجاج ايرانى گفت: «دانشكده علوم حديث، آمادگى دارد تا با همكارى مترجمان توانا و افراد مؤثر، كتاب هاى منتشر شده خود را در زمينه هاى احاديث و معارف اهل بيت(ع) به زبان هاى مختلف دنيا به جهانيان ارائه كند.»

وى در اين مراسم همچنين با اشاره به وضعيت اسفبار مردم مظلوم و ستم ديده فلسطين در محاصره غزه و با دعا براى آزادى و دفع ستم اشغال گر اسرائيل از آن سرزمين تصريح كرد: «متأسفانه كشورهاى اسلامى در اين زمينه سكوت كرده اند، در حالى كه همه روزه، تعداد زيادى از افراد محاصره شده در اين فاجعه انسانى به دليل نبود دارو و غذا جان مى بازند؛ از اين رو بايد دولت هاى اسلامى به هوش بيايند و در مقابل اين فاجعه انسانى ايستادگى كنند.»

همايش بين المللى اهل بيت:

اشاره

همايش بين المللى اهل بيت در مكه مكرمه روز پنج شنبه (1) با حضور شخصيت هاى برجسته جهان اسلام در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد.

آقايان، آيه الله آصفى، عضو محترم شوراى عالى مجمع اهل بيت، هادوى تهرانى، عضو شوراى عالى مجمع اهل بيت، اكرم بركات، عضو مقاومت اسلامى لبنان، دكتر موسى جعفرى، مؤسس مركز اسلامى ولى عصر نيوجرسى آمريكا، پروفسور حسين حاتمى از تركيه، شيخ نورمحمد، امام جماعت سويتو آفريقاى جنوبى ژوهانسبورگ، سيد محمدتقى نقوب، قائم مقام مسؤول تبليغات

ص: 259

اسلامى نهضت جعفرى پاكستان و جلال الدين صغير رييس فراكسيون ائتلاف يك پارچه عراق از جمله سخنرانان اين همايش بودند كه مطالب برخى از آنان را مرور ميكنيم.

مطالب مطرح شده در اين همايش به طور هم زمان به زبان هاى عربى، انگليسى، تركى و فرانسه ترجمه مى شد.

سخنان آيه الله آصفى

ايشان در اين نشست در سخنانى به مشكلات مسلمانان و اقدامات سلطه طلبانه فرهنگى غرب در ابعاد مختلف اشاره كردند و به برخى اتفاقات اخير و بروز جريانات فكرى كه مجموع آن ها در فضاى ذهنى غرب بوده، اين عوامل را نشانه فشار سياسى اقتصادى و فرهنگى غرب دانستند.

وى استقامت همه جانبه بر كتاب و سنت، نفى تفكرات نظام سلطه، توجه همه جانبه به مشكلات جهان اسلام و ردّ سلطه فرهنگ غرب و نفى اسرائيل در قبال انفعال جهان عرب را از بنيان هاى فكرى انقلاب اسلامى ايران برشمرد و در مقابل، استفاده ابزارى از تروريسم، اشغال كشورهاى اسلامى، دامن زدن به تفرقه و قوم گرايى و هدر دادن منابع امت اسلامى را از نشانه هاى حضور غربيان در جهان اسلام ذكر كرد.

سخنان شيخ جلال الدين صغير از عراق

وى كه يكى از روحانيون سرشناس عراق است، در اين همايش با تشريح اوضاع اسف بار جارى عراق گفت: «دردهاى ملت عراق در حالى است كه جهان، تماشاگر آن است و فقط تعداد اندكى از كشورها به عنوان حاميان ملت هاى مستضعف به يارى آن ها شتافته اند ....

اما اصرار ملت عراق بر ايمان و توسل به اهل بيت(ع) و پاى بندى به رهبرى علماى دينى و ماهيت حكيمانه رفتار آيه الله سيستانى و هوشيارى رهبران سياسى، مجموعه

ص: 260

عواملى است كه توانسته از مشكلات جارى عبور كند. كسانى كه به مكتب على(ع) و امام حسين(ع) عقيده دارند، از چند موشك نمى هراسند و خودروهاى بمب گذارى شده در عراق- كه در برخى روزها به 25 عدد مى رسد- نتوانسته است آراى مردم را بشكند.»

وى درگيرى هاى نظامى در ماه هاى اخير را جنگ عليه مسؤولان ندانست، بلكه آن را جنگ عليه مردم عراق برشمرد كه پرچم مقاومت را با خود به همراه داشت: ولى اين نماينده عضو ائتلاف عراق يك پارچه تأكيد نمود: «بين اين مقاومت و مقاومتى كه در ديگر جاهاى دنيا همانند لبنان رايج است، تفاوتى بنيادين وجود دارد؛ چراكه اين تفاوت فتنه انگيزى است.»

سخنان شيخ اكرم بركات از لبنان

ايشان كه عضو مقاومت اسلامى لبنان است، در اين همايش به مفاهيم اساسى حج از توحيد تا عرفان اشاره كرد و اظهار داشت: «پيامبر، دينى را پايه گذارى كرد كه بر ديگر اديان برترى داشته و در ادامه اين راه، اهل بيت(ع) بيان كننده پيام دين بوده اند.

وى با اشاره به سير تاريخى مجاهدات ائمه در استقرار احكام الهى، نهضت امام خمينى(قدس سره) در قرن اخير را مورد توجه قرار داد و گفت: «امام خمينى(قدس سره) در اين مسير، دولت اسلامى را بر اساس دين پيامبر پايه گذارى نمود و بر اساس تجربه اين انقلاب توانست به اين پرسش پاسخ دهد كه علت پيشرفت براى غرب چيست و عقب ماندگى كشورهاى اسلامى به چه عواملى بستگى دارد.»

شيخ بركات، پيروزى تموز را يكى از نمونه هاى الهام گيرى از فرهنگ محمدى و اهل بيت دانست و اعلام كرد: «پيروزى اين جنگ، مجدى غرورآفرين بود كه سربازان دشمن دچار اختلالات روانى شدند و جرئت تفكر حمله را در سر نمى پرورانند.»

ص: 261

سخنان سيد محمدتقى نقوى از پاكستان

وى كه رييس دانشكده جعفرى پاكستان است، با قرائت آيه تطهير و به استناد اين آيه، به ارتباط عميق قرآن و اهل بيت پرداخت و اين آيه را نشانه ارتباط مستحكم قرآن و اهل بيت و ارتباط لاينفك آن ها دانست.

وى افزود: «دين كامل نمى شود، مگر با ضمانتى مستحكم كه ائمه هُدى چنين پشتوانه اى براى دين را دارا هستند.» نقوى با اشاره به تحريف هاى انجام شده در برخى كتاب هاى آسمانى در طول تاريخ، مصون ماندن قرآن از هر نوع تحريف را در سايه مجاهدت ائمه و پيروان اهل بيت در طول زمان دانست.

وى تأكيد كرد: «امروز در نتيجه ولايت است كه دين محفوظ مانده و امام خمينى(قدس سره) در همين راستا گام برداشته است.»

سخنان دكتر موسى جعفرى از آمريكا

وى پايه گذار مركز ولى عصر(عج) در ايالت نيوجرسى آمريكاست و در سخنانى با طرح اين سؤال كه «چرا نمى توانيم به اهل بيت نزديك تر شويم»، اظهار داشت: «تنها راه نزديك شدن به اهل بيت، تطهير روح خودمان است و در اين صورت با نزديكى به ائمه اطهار، اعمال ما نيز تطهير مى شود.»

وى افزود: «براى آن ها كه در غرب زندگى مى كنند معرفت صحيح اهل بيت، ضرورى است و اين امر ميسر نمى شود، مگر اين كه از خداوند بخواهيم در اين راه به ما توفيق درك و شناخت عنايت كند.»

ص: 262

5. مديريت اهل سنت

سخنان حجت الاسلام و المسلمين عطاران

اشاره

مديريت اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى، در نشست خبرى درباره وضعيت كاروانهاى اهل سنت و عمل كرد مديريت را تشريح كرد

جايگاه اهل سنت ايران

آقاى عطاران گفت: «با توجه به تبليغات فراوان رسانه هاى مخالف ايران، سؤالى كه هميشه براى بسيارى از زائران خارجى وجود دارد، اين كه رفتار با اهل سنت در ايران چگونه است؟ آيا تحت فشار قرار دارند يا در شرايط عادى هستند؟»

ايشان اظهار داشت: «اهل تسنن در ايران در زمينه هاى مختلف مذهبى، سياسى، آموزشى و اقتصادى وضعيت مناسبى دارند و داراى مراكز آموزشى، مسجد و مانند آن هستند و در اجراى مناسك دينى كاملًا آزاد مى باشند.»

عطاران تصريح كرد: «زائران ما همانند ساير زائران از ايران به عربستان اعزام مى شوند و بعضاً حتى نزديك ترين هتل هاى نزديك حرم به آن ها اختصاص مى يابد.»

مدير واحد اهل سنت حوزه نمايندگى ولى فقيه در امور حج و زيارت اظهار داشت: «در حالى كه وهابيون زيارت دوره را نهى مى كنند اما كاروان هاى اهل سنت ما با حضور علماى خود اين اماكن را زيارت مى كنند؛ اين موضوع نشان مى دهد كه اهل سنت ما با وهابيت، صفى جدا دارند و تحت تأثير آن ها نيستند.»

وضعيت كاروان هاى اهل سنت

ص: 263

آقاى عطاران گفت: «بيش از هجده سال است كه معاونت اهل تسنن براى اعزام زائران سنّى در بعثه مقام معظم رهبرى فعاليت مى كند و فعاليت ها در دو بخش داخل و خارج از كشور انجام مى شود».

مدير واحد اهل سنت با اشاره به اين كه امسال 8 هزار 400 زائر سنّى از ايران به عربستان اعزام شدهاند، گفت: «اين زائران در قالب 51 كاروان به مكه معظمه و مدينه منوره مى روند. و 100 روحانى و 25 معينه كاروان آنان را همراهى ميكنند.

وى تبليغات دشمنان را در خصوص ارائه نامطلوب خدمات به اهل سنت غيرواقعى خواند و افزود: «زائران اهل سنت امسال در بهترين نقطه و نزديك ترين هتل ها به مسجدالحرام و مسجدالنبى(ص) اسكان يافته اند».

عطاران اظهار داشت: «امسال بهترين و شايسته ترين روحانيون اهل سنت براى حضور در كاروان هاى اهل سنت انتخاب شدند و در آينده درصدد هستيم معينه ها نيز در همه كاروان هاى اهل سنت حضور داشته باشند.

گفت وگو با حجه الاسلام و المسلمين خراسانى

(جانشين مديريت اهل سنت)

* درباره فلسفه تشكيل مديريت اهل سنت و اهمّ مأموريت هاى آنان بفرماييد؟

بخش اهل سنت بعثه در سال 71 با دعوت جمعى از شخصيت هاى اهل سنت كشور، به عنوان مهمان بعثه راه اندازى شده، به مرور شرح وظايف جامعى براى آن تبيين شد.

تمام مأموريت ها و وظايفى كه امور روحانيون نسبت به كاروانهاى شيعه دارد، اين مديريت نيز در قبال كاروان هاى اهل سنت دارد. تحقق اين مأموريت ها نياز به آموزش و پژوهش و مانند آن دارد كه ما سعى كرديم تا حدودى آن را تأمين كنيم.

* فعاليت هاى پيش موسم مديريت چه چيزهايى بوده است؟

تا سال گذشته، تعداد روحانيون كافى نبود، با برگزارى آزمون هاى منطقه اى و

ص: 264

پذيرش افراد جديد سعى كرديم اين نقيصه را جبران كنيم و براى رفع اين مشكل، با انجام سه آزمون كتبى و مصاحبه هاى علمى كه در مركز سيستان و بلوچستان، كرمانشاه و هرمزگان، همچنين برگزارى جلسات مصاحبه در كردستان و اروميه، سعى كرديم تا حدودى نيازهايمان را برطرف كنيم. اين آزمون ها براى جذب معين و معينه بوده و با حضور خواهران و برادران انجام شد.

كار ديگر ما، نسبت به روحانيونى بود كه دوره آموزش «سفيران تقريب» را گذرانده و در مصاحبه هم پذيرفته شده بودند؛ اين گروه كه به عمره كارآموزى اعزام شدند، 50 نفر از اين افراد، همراه با سه نفر از اساتيد براى اين كه به صورت عملى و ميدانى با وظايف خود آشنا شوند و تجربيات لازم را كسب كنند، به عمره اعزام شدند.

سوم، براى اولين سال برگزارى آزمون غيرحضورى «ويژه اهل سنت» براى روحانيون، معين ها و معينه هايى كه قرار بود در سال جارى به حج اعزام شوند برگزار شد، پنج منبع در زمينه تاريخ اسلام، اماكن مكه و مدينه، زيارت پيامبر اكرم(ص) و اوليا و تفسير آيات حج برايشان ارسال مى شد. در مجموع براى 130 نفر از روحانيونى كه در سال جارى قصد اعزام داشتند، آزمون غيرحضورى برگزار شد و 120 سؤال به صورت تستى از اين منابع و همچنين از فقه شافعى و حنفى طراحى گرديد و روحانيون به صورت غيرحضورى در اين آزمون شركت كردند.

چهارمين فعاليت ما گردهم آيى بزرگ روحانيون و كارگزاران حج اهل سنت در تهران بود. اين نشست يك روز پيش از ديدار با مقام معظم رهبرى، انجام گرفت و سپس مدعوين در ديدار با مقام معظم رهبرى نيز شركت كردند.

پنجم، بازچاپِ مناسك فقه حنفى و شافعى كه در شمارگان 3000 انجام شد.

ششم، توليد نرم افزارى براى معرفى اماكن مكه و مدينه با توضيحات جناب مولوى اسحاق مدنى، مشاور محترم رييس جمهورى در امور اهل سنت كه در 3000 حلقه براى توجيه كاروان هاى اهل سنت آماده و ارسال شد.

ص: 265

هفتم، همه ساله حدود 15 نفر از روحانيون، دانشگاهيان، مسؤولان سياسى و معتمدين و ريش سفيدان اهل سنت را به عنوان ميهمان دعوت مى كنيم. در بين ميهمانان اهل سنت، امسال مشاور رييس جمهور، نماينده مجلس، استاد دانشگاه، نويسنده، امام جمعه، معتمد اقوام و روحانيون برجسته را شاهد بوديم.

* در خصوص آموزش روحانيون هم توضيحاتى بفرماييد.

ما در بخش آموزش چهار سطح پيش بينى كرده ايم:

1. آموزش تمهيدى؛ اين آموزش با هدف بهره مندى جمع بيشترى از روحانيون اهل سنت از فضاى حج برگزار مى شود، به دليل پيچيدگى مسائل حج، بسيارى از روحانيونى كه از تحصيل فاصله گرفتند و در مناطق دوردست مشغول خدمت مى باشند، با توجه به گستردگى و تنوع سؤالات موفق نمى شوند نمره لازم را در آزمون هاى حج كسب كنند؛ از اين رو با كمك مناطق، آموزش تمهيدى برايشان در نظر گرفتيم و با اين آموزش ايجاد آمادگى مى كنيم پس اين دسته از افراد براى شركت در آزمون اصلى مهيا مى گردند.

2. آموزش بدو خدمت: پس از برگزارى آزمون و قبولى مصاحبه علمى؛ اين آموزش براى قبول شدگان انجام مى گيرد.

اين آموزش در هشت واحد طراحى شده و مباحثى را مانند: فقه مقارن، كلام مقارن، تقويت مهارت هاى مديريتى فرهنگى در كاروان ها، آشنايى با اماكن مكه و مدينه در خود دارد. اين آموزش را معمولًا در تهران يا در قالب اردوهاى سياحتى برگزار مى كنيم.

3. دوره عمره كارآموزى: پس از موفقيت روحانيون درگذراندن آموزش بدو خدمت و قبولى در آن، به اين عمره مشرف مى شوند كه مدت 12 روز است و روحانيون به صورت علمى با مسؤوليت ها و وظايف خود در كاروان ها آشنا مى شوند و در حقيقت به گونه اى آموزش هاى عمره كارآموزى مكمل دوره هاى قبلى است. بسيارى از دانستنى ها، به صورت ميدانى انجام مى شود؛ مثل آشنايى با اماكن مكه و

ص: 266

مدينه و انجام مناسك.

4. آموزش مكاتبه اى: اين آموزش هر سال نسبت به كسانى كه قصد اعزام به حج در آن سال را دارند، اجرا مى شود. اما مى توان آن را تعميم داد. اين كار با هدف نوآورى و به روز شدن اطلاعات انجام مى شود.

البته ارتقاى علمى و مهارتى روحانيون هم مدّ نظر است؛ اين آموزش به صورت غيرحضورى است.

آموزش مكاتبه اى و عمره كارآموزى در سال جارى پيش از موسم حج انجام شده و آموزش بدو خدمت و تمهيدى، سال آينده اجرايى مى شود.

* آيا در سطح كلان برنامه ريزى و تدريس ها از كارشناسان خبره اهل سنت هم بهره مى گيريد؟

مسلماً از وجود كارشناسان و مشاوران اهل سنت در برنامه ريزى ها مدد مى جوييم. در زمينه انتخاب منابع، تدريس فقه شافعى، فقه حنفى، طراحى سؤالات و همچنين در تأليف برخى منابع پژوهش و درس نامه ها و همچنين تأليف مناسك مقارن از نويسندگان و علماى اهل سنت شافعى و حنفى استفاده مى كنيم.

همايش هاى مديريت اهل سنت

همايش مديران كاروان هاى اهل سنت

اشاره

همايش مديران كاروان هاى اهل سنت روز سه شنبه (1) با سرپرست حجاج ايرانى در بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره برگزار شد.

مدير واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى در عربستان در اين همايش گفت: تمام تلاش ايران اين است كه شايسته ترين خدمات و سرويس دهى به زائران اهل سنت ارائه شود تا مناسك حج را انجام دهند.

ص: 267

حجت الاسلام راشد يزدى سخنران اين همايش نيز با اشاره به آثار حج در انسان گفت: سفر پاك، غم و اندوه را از انسان دور مى كند و اين موضوع از جمله آثار سفر به حج است.

وى با اشاره به اينكه كسانى كه استطاعت مالى دارند سفر حج بر آن ها واجب مى شود، افزود: سفر حج باعث اصلاح رفتار و تزكيه انسان مى شود و اطرافيان حاجى بايد بعداز بازگشت اين آثار مثبت را در او مشاهده كنند.

سخنان مولوى اسحاق مدنى

در اين همايش، مشاور رييس جمهور در اهل سنت گفت: «بايد مسائل اختلافزا را با گفت وگو حل كرد؛ زيرا كه براى همه اختلافات ميان اهل سنت و تشيع، راه حل مناسبى وجود دارد. ما بايد با مسؤوليت خود، مسائلمان را حل كنيم؛ كسانى كه مى خواهند دشمنى كنند، درصدد تفرقه در سرتاسر جهان اسلام هستند.

اگر اختلافى نيز وجود دارد، بايد بدانيم كه اين اختلافات را چگونه حل كنيم و اين مسأله راه حل هايى دارد. ما بايد منافع كشور و اسلام را در نظر بگيريم و ديگر اين كه بر مسائل اشراف داشته باشيم و سعى كنيم كه به مسائل دينى درست توجه كنيم».

وى در ادامه افزود: «در هيچ جا مرسوم نيست كه در مركز اهل تشيع به يك روحانى اهل سنت اجازه دهند كه دردارالافتاء بنشيند و به مسائل مذهبى خود بپردازد و اين مسأله مهمى است».

مشاور رييس جمهور گفت: «از اين فرصتى كه در اختيار ما قرار داده شده، بايد استفاده كرد و در ايران همان طور كه يك روحانى اهل شيعه داراى احترام است يك مفتى اهل سنت نيز به همان اندازه داراى احترام است».

سخنرانى حجه الاسلام عطاران، مديريت اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى

مدير اهل سنت بعثه در اين همايش گفت: «بى ترديد، قرآن به عنوان غنى ترين

ص: 268

منبع اسلامى، يكى از اركان تمدن اسلامى است و اين تمدن، آرمانى ترين بنيان اسلامى در طول حيات امت است و حج، يكى از مصاديق بارز تمدن اسلامى است. همچنين از منظر ديگر، حج جايگاه ارزشمندى است براى تفكر نخبگان امت در راستاى احياى تمدن اسلامى و ارائه راهبردهاى آن؛ همچنين هر انديشمند منصفى اذعان مى كند كه انقلاب اسلامى و انديشه هاى امام راحل، احيا كننده تمدن اسلامى است».

حجه الاسلام عطاران در انتها گفت: «در اين همايش به دنبال تبيين اين موضوع هستيم كه چگونه مى توانيم از قرآن به عنوان يك محور شركت وحدت ساز بين فرق مختلف اسلامى براى پى ريزى پايه ها و اركان تمدن اسلامى كمك بگيريم».

سخنرانى دكتر محمدحسين الياسى

دكتر محمدحسين الياسى، از استادان اهل سنت دانشگاه هاى كشور، با بيان اين كه پيروزى انقلاب اسلامى نقطه عطف احياى تمدن اسلامى در قرن بيستم بود اعلام كرد: «در رقابت تمدن اسلام و غرب و بر اساس شاخص هاى مورد مطالعه، پس از پيروزى انقلاب اسلامى، نمودار فراز و نشيب غرب از سال 1950 تا 2000 م. از 42 به 28 رسيده، در حالى كه در همين مدت فرآيند رشد و شكوه تمدن اسلامى از 7 در 1950 به 21 در سال 2000 رسيده است».

وى در سخنان خود با عنوان «نقش اخلاق در ترويج تمدن اسلامى» تأكيد كرد: «بر اين باورم كه تمدن متشكل از سامانه هاى سياسى، اقتصادى و نظام علمى و از همه مهم تر مؤلفه اخلاق است.»

اين استاد دانشگاه، نقطه عطف تمدن اسلامى را شكل گيرى بغداد به عنوان پايتخت تمدن اسلامى با حضور اعراب و ايرانيان دانست كه در آن علم و آگاهى و رشد فكرى موجب حركتى فزاينده شد.

در پايان اين مراسم، يك نفر از روحانيون و يك نفر از معينه هاى اهل سنت براى

ص: 269

حضار مقاله اى خواندند.

همايش محبت پيامبر اكرم (ص) و اهل بيت (ع)

اين همايش با عنوان «محبت پيامبر اكرم(ص) و اهل بيت(ع)؛ محور وحدت امت اسلامى» در مدينه منوره برگزار شد.

جانشين سرپرست حجاج در اين همايش گفت: «دشمنان و بدخواهان اسلام در مقابل كل اسلام و جهان اسلام موضع دارند و در برابر فرقه يا مذهب خاصى قرار نمى گيرند؛ بنابراين لازم است مسلمانان نيز از دامن زدن به اختلاف هاى داخلى بپرهيزند و با محور قرار دادن خداپرستى، قرآن و محبت پيامبر گرامى اسلام(ص) اميد دشمنان را نااميد كنند».

آيه الله ابراهيم امينى افزود: «مطابق وعده خداوند و رسول او، اسلام روز به روز در جهان و نقاط مختلف دنيا در حال نفوذ است و به همين دليل، دشمنان اسلام احساس خطر كرده، از هر طريق ممكن، به صورت متحد در مقابل كليت اسلام و جنبش بيدارى اسلامى ايستاده اند.

علما و انديشمندان جهان اسلام و نيز همه مسلمانان از فرقه هاى مختلف بايد براى پاسخ گويى به شبهات و دفاع از اسلام و با استفاده از همان ابزار مورد استفاده دشمنان اسلام با يكديگر متحد شوند».

در اين همايش كه در محل بعثه مقام معظم رهبرى در جوار مسجدالنبى برگزار شد، ماموستا سيد اشرف حسامى، استاد دانشگاهى در كردستان گفت: «اسلام ظرف بزرگى است كه جميع استعدادهاى فطرى بشر را در خود جاى مى دهد». وى با اشاره به اين كه هيچ دو عقلى در جهان شبيه هم نيست، پايه ايجاد اتحاد و اتفاق بين مسلمين را قلب آن ها دانست و افزود: «نمى توان با عقل هاى جست وجوگر و كنجكاو

ص: 270

به دنبال محبت و اتحاد گشت؛ بلكه به مصداق آيه(فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ) (1) اتحاد و افتراق به قلب انسان ها مربوط مى شود».

حجه الاسلام والمسلمين محمدحسن زمانى نيز در اين همايش با تشريح سير شكل گيرى فرقه ها و گروه هاى مختلف بعد از رحلت رسول گرامى اسلام(ص)، بر لزوم نزديك شدن جهان اسلام به يكديگر تأكيد كرد و گفت: «يكى از بهترين راه ها، بهره گيرى بيشتر دانشمندان و عالمان از كتاب هاى علمى فرقه هاى ديگر است».

وى افزود: «استفاده علماى شيعه از صحاح شش گانه اهل تسنن و استفاده عالمان اهل تسنن از منابعى چون «وسائل الشيعه» كه حاوى حدود 20 هزار حديث فقهى ائمه اهل بيت(ع) است، عامل نزديكى بيش از پيش اين دو مذهب به همديگر است».

اين همايش با اجراى تواشيح و مداحى در مدح نبى اكرم(ص) پايان يافت.

گفت وگو با جناب آقاى مولوى اسحاق مدنى (مسؤول بخش افتاى اهل سنت)

بخش افتاى مديريت اهل سنت، در بعثه مقام معظم رهبرى مستقر است و مولوى اسحاق مدنى، اداره آن را برعهده دارد. گفت وگوى زير درباره مسائل و موضوعات تحت مسؤوليت ايشان است.

* اهم برنامه هاى بخش افتا را بيان بفرماييد؟

كار اين قسمت قبل از موسم حج با جلسه هاى توجيهى ويژه روحانيون كاروان هاى اهل سنت آغاز مى شود.(امسال هم اين جلسات را در بعثه داشتيم). در بعثه مقام معظم رهبرى همان گونه كه براى زائران شيعه ما كه اكثريت هستند و بخشى براى افتا در نظر گرفته شده، براى اهل سنت هم مكانى وجود دارد تا چنانچه اگر

ص: 271

روحانيون كاروان ها درباره مسأله اى نظر علماى خود را بخواهند، به ايشان ارائه شود. در دارالافتاى ما، هم علماى شافعى حضور دارند و هم علماى حنفى.

* دارالافتاى اهل سنت در مدينه است يا مكه؟

در هر دو مكان داريم، اما مراجعان ما در مكه بيشتر از مدينه است.

* سابقه دارالافتاى اهل سنت را هم بفرماييد.

احتمالًا از اوايل انقلاب شروع به كار كرده. اما وقتى مسؤوليت بعثه به آيه الله رى شهرى سپرده شده، شكل بهترى گرفت و روزبه روز توسعه پيدا كرد.

* مراجعان به دارالافتا از وضعيت اين جا رضايت دارند؟

بله. ما هيچ محدوديت و تفاوتى با بخش شيعه نداريم، شايد بخش شيعه به خاطر مراجعات بيشتر، كارش گسترده تر باشد، اما امكانات موجود اختصاص يافته به ما به نحوى است كه رضايت مراجعان را در پى دارد. امسال هم كه كار خوبى انجام شد و به تمام روحانيون كاروان هاى اهل سنت و مفتى ها كارت تلفن دادند و ايشان هر موقعى نياز باشد، با همان تلفن تماس مى گيرند و مسائل را مى پرسند.

خوشبختانه مراجعان ما رضايت دارند، من از همه روحانى هاى كاروان ها تشكر مى كنم؛ چون در خدمت حجاج خود هستند و گاهى هم اگر اختلاف نظرى ميان علما باشد، مى آيند اين جا و حرف مى زنند و حل مى كنيم.

* در موضوع مورد بحث، مقايسه اى هم ميان وضعيت فعلى با قبل از انقلاب داشته باشيم.

پيش از انقلاب، چون دولت حاكم مذهبى و دينى نبود و حتى ضدمذهب هم بود، توجهى به اين موضوع نداشتند. بنابراين اصلًا قابل مقايسه نيست. آن ها عنايتى به حج و حاجى نداشتند، بالعكس مى گفتند چرا ارز مملكت را مى برند حج. اين جمهورى اسلامى بود كه به كشورهاى آفريقايى و اسلامى و عربى و دين و مذهب مردم توجه كرد.

ص: 272

* همان گونه كه گفتيد، اين توجه روزبه روز بيشتر هم مى شود، از مصاديق تازه اش هم مى فرماييد؟

موضوع كارت تلفن هاى امسال را كه گفتم. دو سال هم هست كه معينه ها اضافه شده اند و همين كه تا حدى آشنا هستند و خانم ها هم راحت تر با ايشان ارتباط مى گيرند، خيلى خوب است.

* حضرت امام خمينى(قدس سره) بنيان گذار وحدت ميان مذاهب بود، مايلم درباره وحدت موجود در ايران اسلامى سخن بگوييد؟

هيچ انسان عاقلى منكر وحدت نيست. امام خمينى(قدس سره) با توجه به قرآن و حديث، به وحدت شدت بخشيدند، امام(قدس سره) اين خصوصيت را داشت كه هم مرجع تقليد بود و هم بنيان گذار؛ يعنى صداى وحدت از جايى برخاست كه هم توان اجرايى داشت و هم ماهيت دينى، از اين رو اثرگذار بود. مقام معظم رهبرى هم كه راه امام راحل را ادامه داده اند، حتى شايد بيشتر. چون خودشان پيش از انقلاب در مناطق اهل سنت حضور داشتند و با شناخت بيشترى كه نصيب شان شده بود، بيشتر كمك مى كردند.

الحمدلله ما در ايران تا حد زيادى در امر وحدت موفق شده ايم، به هر حال اگر مشكلاتى هم بروز مى كند، تا حدى طبيعى است. ما بايد صبر و حوصله و تحمل داشته باشيم و مصالح كشور را در نظر بگيريم. شايد كسانى هم كه نسبت به وحدت مشكل دارند، اگر مصالح را در نظر بگيرند، قانع مى شوند. چون منافع وحدت بسيار است. اين را بايد بدانيم همان طورى كه امام از توانايى بالايى در امور وحدت بخشيدن برخوردار بودند، دشمنان هم، براى وحدت خودشان تلاش دارند؛ بلكه پول بيشترى هم دارند. ضمن اين كه همه چيز را امتحان كردند و به اين نتيجه رسيدند كه هيچ چيز مثل اين اختلاف براى دشمنان سود ندارد. اين را بايد در مورد وحدت در

ص: 273

نظر بگيريم.

عمل كرد مديريت اهل سنت در موسم

1. نشست هاى صبحگاهى

جلسه علمى صبحگاهى از برنامه هاى ثابت مديريت اهل سنت بود كه همه روزه از ساعت 8 الى 5/ 9 صبح برگزار مى شد. اين نشست با حضور همه اعضاى كادر و ميهمانان اهل سنت برگزار مى شد و اهدافى چون: آشنايى با مذاهب اسلامى، مناسك مقارن و معارف و اسرار حج، نقد ديدگاه هاى وهابيت و جهان اسلام تعقيب مى شد. اهم برنامه هايى كه در اين جلسات دنبال شد، عبارتند از:

* دعوت از يكى از علما جهت ارائه بحث هايى درباره مسائل اخلاقى.

* بحث و گفت وگو در مورد مبانى حج و مسائل فقهى حاكم بر آن و بررسى نظريات مختلف در اين راستا.

* اطلاع رسانى به روز اخبار مديريت اهل سنت و فعاليت هاى بعثه در مديريت.

در مدينه قبل، تعداد 13 جلسه برگزار شد و آقايان حسينى، زمانى، توحيدى، عطاران، نوراللهيان، الياسى، خامه گر، ساداتى، سرخابى، مدنى و استادى در موضوعات مختلفى مانند: شفاعت، توسل، منزلت زن، حديث افتراق امت به 73 فرقه، وحدت امت اسلامى، فرهنگ تقريب در كشور مصر، جنگ هاى روانى دشمنان عليه ايران، بحث نمودند و با ملاحظات و مشاركت ساير اعضا مباحث پى گيرى گرديد.

در مجموع 12 جلسه برگزار شد. در اين جلسات به موضوعاتى مانند تهاجم و شبيخون فرهنگى آمريكا، فعاليت هاى تبشيرى مسيحيان، كوشش هاى دشمنان در ايجاد فرقه هاى ساختگى، طلب شفاعت از انبيا و اوليا، افراط و تفريطهاى مسلمانان و

ص: 274

بهره گيرى از فضاى معنوى عرفات، مشعر و منا پرداخته شد.

2. سركشى به كاروان ها

در سال جارى مسؤوليت امور رابطين كاروان هاى اهل سنت به اين مديريت واگذار شد؛ از اين رو دو رابط محترم در مكه و مدينه از همه كاروان هاى اهل سنت سركشى كردند و نسبت به ارزيابى فعاليت هاى روحانى، معين و معينه ها اقدام نمودند.

در مراجعه رابطان محترم به كاروان ها، با روحانى، مدير، معين، معينه و نيز جمعى از زائران گفت وگو مى شد تا بتوانند فعاليت هاى روحانيون محترم را ارزيابى كنند. با توجه به اين كه در اكثر موارد اين ارزيابى در يك مرحله انجام نمى شود، لازم است رابطان محترم در دو يا سه مرحله به كاروان مراجعه نمايند كه در مجموع، رابطان محترم در اين مقطع بيش از يك صد بازديد از كاروان ها داشته اند.

3. ثبت ورود و توجيه روحانيون

در سال جارى روحانيون، معين ها و معينه هاى كاروان هاى اهل سنت، پس از ورود به مكه و مدينه، به مديريت اهل سنت مراجعه كرده، ضمن توجيه و تحويل سيم كارت تلفن، هماهنگى هاى لازم صورت مى گرفت.

4. دريافت گزارش كار

بر اساس هماهنگى هاى به عمل آمده در تهران، فرم ويژه اى براى گزارش كار روزانه روحانيون اهل سنت تنظيم شده و آنان مى بايد به صورت روزانه گزارش عمل كرد روحانى، معين و معينه و ساير فعاليت هاى فرهنگى كاروان را گزارش كرده، به مديريت تحويل دهند و مديريت نيز راهنمايى هاى لازم را ارائه دهد. اهمّ فعاليت هاى روحانيون در راستاى وظايف آنان بدين شرح است:

ص: 275

تقسيم بندى زائران براى انجام مناسك، برگزارى جلسات آموزشى در ايران، تشكيل جلسات در عربستان، زيارت دور، همراهى با زائران در انجام مناسك، همراهى با زائران در مسجدالحرام، شركت در همايش هاى بعثه، ارتباط با زائران در مسجدالحرام، ارتباط با زائران ديگر كشورها، تشكيل جلسات شوراى فرهنگى، دعوت از مديريت اهل سنت براى برنامه تبليغى در كاروان ها، كنترل صحت اعمال زائران با مراجعه به يكايك آن ها، برگزارى مسابقه فرهنگى و طرح سؤال.

5. برگزارى زيارت دوره ويژه

برگزارى دو دوره زيارت دوره، ويژه روحانيون، معين ها و معينه هاى اهل سنت، از اقدامات اين مديريت در مدينه قبل بوده است. در اين دو زيارت دوره كه با حضور و توضيح مفصلى درباره مشاهد مدينه منوره و جغرافيايى مفصّل درباره تاريخ و جغرافياى اماكن براى روحانيون اهل سنت ذكر شد كه با استقبال گسترده اى مواجه گرديد. اكثر اماكن و مناطق زيارت شده در اين برنامه در زيارت هاى دوره زائران مورد توجه نيست. همچنين يك دوره زيارت دوره ويژه نيز در مكه برگزار گرديد.

6. اعزام تيم هاى تبليغى مشترك به كاروان ها

به منظور حضور تبليغى و فرهنگى بيشتر كاروان ها و تأثيرگذارى مطلوب، با استفاده از موقعيت مدينه النبى(ص) هفده تيم متشكل از روحانيون شيعه و ميهمانان اهل سنت بعثه، براى سخنرانى در كاروان ها اعزام شدند و با توجه به اين كه شمارى از كاروان ها به طور مشترك در هتل ها حضور داشتند، به صورت تقريبى يك دوره برنامه سخنرانى در همه كاروان ها برگزار شد.

در مكه مكرمه نسبت به اعزام يازده تيم مركب از روحانى شيعه و ميهمانان اهل سنت به كاروان هاى مختلف اقدام شد. يادآورى مى شود كه در برخى از جلسات

ص: 276

بيشتر از يك كاروان حضور داشته اند. همچنين از شخصيت هاى ميهمانان بعثه در برنامه هاى تبليغى استفاده شده است.

7. ارتباطات عمومى

ارتباط با زائران ديگر كشورها از سوى ميهمانان اهل سنت از ديگر برنامه هاى اين مديريت است. چگونگى تعامل جمهورى اسلامى با اهل سنت از مهم ترين دغدغه هاى زائران بسيارى از كشورهاست و با توجه به تبليغات زهرآگين دشمنان انقلاب، معمولًا چهره اى خشن از جمهورى اسلامى ترسيم مى كنند و اين كه اهل سنت در ايران هيچ گونه آزادى ندارند. بيان وضعيت اهل سنت در ايران از زبان خود اهل سنت تأثيرات فراوانى در رفع اين سوءتفاهمات دارد.

اهم محورهاى گفت وگو بدين شرح است:

تقابل شيعه و سنى در ايران، وضعيت مدارس دينى عربستان، نقش جمهورى اسلامى در احياى اسلام، تفاوت تفكر شيعه و سنى، وضعيت مسلمانان در كشورهاى مختلف جهان، نحوه تعامل حكومت ايران با اهل سنت، لزوم اجتناب ملت هاى مسلمان از اختلاف، ادله اختلافات و نزاع هاى فرقه اى در پاكستان، ضرورت شناخت مسلمانان از يكديگر، چالش هاى امروزه جهان اسلام، اهميت توجه به مذاهب اسلامى.

8. فعاليت هاى رسانه اى

مديريت اهل سنت نسبت به ايجاد ارتباط بين خبرگزارى ها و ميهمانان و روحانيون و اهل سنت اقدام و اقدامات مديريت را براى خبرگزارى ها تشريح كرد.

9. اقدام براى انتشار ويژه نامه نشريه زائر

ص: 277

با توجه به تمهيدات انديشيده شده، در نظر بود كه در موسم جارى، حدود بيست شماره از نشريه زائر منتشر شود كه متأسفانه با توجه به محدوديتهاى دست اندركاران نشريه زائر، اين مهم انجام نشد. در عين حال با پى گيرى هاى گسترده و فراوان در مدينه قبل، توانستيم محتواى دو ويژه نامه نشريه ويژه اهل سنت را آماده كنيم و نسبت به توزيع آن در بين كاروان هاى اهل سنت اقدام نماييم. در مكه نيز سه شماره نشريه زائر در اين مديريت صفحه آرايى و منتشر گرديد.

10. پاسخ گويى به سؤالات شرعى و مراجعات

در مدت حضور در مدينه، مفتيان اهل سنت از مذهب حنفى و شافعى در محل مديريت حضور داشتند و پاسخ گوى سؤالات دينى و فقهى روحانيون و ساير مراجعان اهل سنت بودند.

در مكه نيز شوراى افتاى اهل سنت- كه مركب از عالمان حنفى و شافعى است- در «لابى هتل» آماده پاسخ گويى به سؤالات فقهى كاروان هاى اهل سنت و نيز زائران بودند و طبعاً با توجه به در پيش بودن اعمال حج، مراجعات بيشترى داشتند.

در طول اين مقطع دفتر مديريت در طبقه

بعثه فعال بود و پاسخ گوى مراجعات مختلف و پى گيرى هاى ادارى بود.

11. ضبط برنامه مناسك

در مدينه و مكه، ضبط برنامه مناسك فقه شافعى و فقه حنفى با برنامه ريزى مديريت و همكارى چهار نفر از روحانيون اهل سنت در موسم، توسط «مؤسسه مشعر» انجام شد.

ص: 278

12. همايش هاى مديريت اهل سنت

همايش كاروان هاى اهل سنت در مدينه منوره با حضور سرپرست حجاج ايرانى در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد.

مدير اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى در عربستان، در اين همايش گفت: «تمام تلاش ايران اين است كه شايسته ترين خدمات و سرويس دهى به زائران اهل سنت ارائه شود تا مناسك حج را انجام دهند.»

حجه الاسلام راشد يزدى سخنران اين همايش نيز با اشاره به آثار حج در انسان گفت: «سفر پاك، غم و اندوه را از انسان دور مى كند و اين موضوع از جمله آثار سفر به حج است».

وى با اشاره به اين كه كسانى كه استطاعت مالى دارند، سفر حج بر آن ها واجب مى شود، افزود: «سفر حج باعث اصلاح رفتار و تزكيه انسان مى شود و اطرافيان حاجى، بايد بعد از بازگشت، اين آثار مثبت را در او مشاهده كنند».

همايش قرآن، محور احياى تمدن اسلامى

به جز همايش پيش گفته در مدينه منوره، اين همايش نيز با حضور جمعى از علما، شخصيت ها و انديشمندان اهل سنت و تشيّع و با سخنرانى نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه واقع در هتل «دار هادى» برگزار شد.

فراخوان مقالات اين همايش در تهران منتشر شده و قرار بود كه خلاصه مقالات در چهار محور زير تهيه شود:

1. مفاهيم و بنيان هاى تمدن از ديدگاه قرآن.

2. قرآن، سنّت و ابعاد احياى تمدن اسلامى.

3. نقش شخصيت هاى دينى در احياى تمدن اسلامى.

ص: 279

4. جايگاه آموزه ها و مؤلفه هاى اسلامى- قرآنى در احياى تمدن اسلامى.

پس از برگزارى همايش در جلسه اى با حضور كادر مديريت اهل سنت و نيز در جلسه اى با حضور ميهمانان به نقد همايش پرداخته شد و مقرر گرديد طرحى جامع براى همايش هاى علمى و فرهنگى ارايه شود كه مجموعه اين طرح در شوارى سياست گذارى به بحث گذاشته شد و به تصويب رسيد. بر اساس اين طرح همايش هاى مديريت اهل سنت در سه سطح برگزار مى شود:

1. جلسات و گردهم آيى هاى فرهنگى و تبليغى براى عموم زائران؛

2. نشست فرهنگى و آموزشى در سطح كارگزاران فرهنگى كاروان ها؛

3. همايش علمى و پژوهشى ويژه تحصيل كردگان.

همكارى در برگزارى ديگر همايش هاى بعثه

از همايش هاى همه ساله بعثه، همايش تقريب، همايش قدس و همايش نخبگان است كه مديريت اهل سنت نيز در برگزارى اين همايش ها همكارى مى كند. به گونه اى كه بخش عمده اى از شركت كنندگان و برخى از سخنرانان همايش تقريب، روحانيون محترم اهل سنت مى باشند كه با دعوت و هماهنگى اين مديريت در همايش شركت مى كنند.

ص: 280

6. مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى

اشاره

مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى در حج 87 در سه حوزه داخلى «خبرگزارى ها و روزنامه ها»، بين المللى «پايگاه اطلاع رسانى حج» و زائران «روزنامه زائر» به فعاليت پرداخته و همه توان خود را به كار گرفته است تا در اين عرصه ها از همه ظرفيت هاى حرفه اى موجود براى بهره مندى از فرصت عظيم حج استفاده كند.

بهره مندى از سطح بالاتر كيفى و كمى توليدات خبرى و گزارشى و همچنين ارتقاى سطح فراگيرى در تغذيه مطبوعات، خبرگزارى ها و صدا و سيما از ويژگى هاى حج سال جارى بود.

البته چنانچه تجربيات مهم و ارزنده سال قبل به عنوان اولين تجربه حضور مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى درحج، راهگشا و موجب توفيقيات بزرگ مديريت در سال جارى بود، به طور قطع قابل پيش بينى است كه از رهگذر تجربيات سازنده درحج سال جارى نيز، نيل به افق هاى بلند و كسب موفقيت هاى چشم گير در اين عرصه در سال هاى آتى قابل ملاحظه خواهد بود.

واحد ارتباطات خبرى بعثه مقام معظم رهبرى در سال جارى سه ماه قبل از آغاز موسم حج، اقدامات خود را در خصوص حج 87 آغاز كرد.

بنا به برنامه ريزى هاى انجام شده، واحد ارتباطات خبرى موسم در تهران در اداره ارتباطات مديريت، تشكيل شد و برنامه ريزى و جمع بندى تجربيات سال هاى گذشته براى بهره مندى حداكثرى از فرصت ها و نيروها در سال 87 آغاز گرديد.

شرح وظايف واحد ارتباطات خبرى در سه حوزه ارتباطات، امور خبرى و امور

ص: 281

پشتيبانى تقسيم بندى و ريز شرح وظايف اين حوزه ها با لحاظ ابعاد مختلف و شرايط موجود تدوين شد كه شرح وظايف تقسيم بندى به پيوست گزارش ارائه شده است.

در مجموع، امور ارتباطات وظيفه هماهنگى بين دو حوزه پشتيبانى و خبرى و همچنين ساير بخش هاى مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى مثل نشريه زائر و پايگاه اطلاع رسانى حج و همچنين نظارت بر روند اجراى امور را برعهده دارد و به ترتيب امور خبرى و امور پشتيبانى در حوزه هاى تهيه و ارسال خبر و همچنين اداره امور دفترى و پشتيبانى مديريت را بر عهده دارند.

عملكرد مديريت در موسم

ساير اعضاى واحد ارتباطات خبرى نيز در تاريخ 22 آبان ماه به مدينه منوره اعزام شدند و خبرنگاران رسانه ها در تاريخ 24 آبانماه به مدينه منوره اعزام گرديدند تا در آستانه ورود سرپرست حجّاج ايرانى، آماده فعاليت خبرى باشند.

پوشش خبرى و ارسال خبر به رسانه ها از حج با اعزام نيروى پيش پرواز آغاز شد و از فرودگاه و در داخل هواپيما كار مصاحبه با عوامل گروه هاى پيشرو و خلبان هواپيما آغاز و بلافاصله پس از ورود، خبر حضور نيروهاى پيشرو بعثه مقام معظم رهبرى در مدينه منوره روى خروجى سايت حج و تعدادى از خبرگزارى هاى داخلى و ساير رسانه ها قرار گرفت.

اهم اقدامات انجام شده در موسم حج به اختصار بدين شرح است:

- آماده سازى فضا و جذب امكانات كارى، تجهيز دفاتر به تلفن و اينترنت و ...

- تهيه خبر و گزارش از فضاى معنوى مسجدالنبى 6، بقيع، اعزام گروه پيشرو و آب و هواى مدينه و ايميل به تهران براى ارسال به مطبوعات.

- تهيه بسته رسانه اى حاوى گزيده اطلاعات درخصوص عربستان، 30 محور پيشنهادى براى تهيه خبر و گزارش براى ارائه به خبرنگاران خبرگزارى ها، مطبوعات و خبرگزارى ها و صدا و سيما.

ص: 282

- پيگيرى محل استقرار خبرنگاران و آماده سازى شرايط مناسب به لحاظ مختلف براى فعاليت آن ها.

برگزارى جلسات توجيهى و هماهنگى خبرنگاران در چند نوبت با حضور مدير ارتباطات و اطلاع رسانى در مدينه منوره.

- نظارت بر كاركرد خبرنگاران در داخل.

- پايش اخبار ارسال شده توسط خبرنگاران.

- پايش خبرهاى سايت هاى خبرى و روزنامه ها در خصوص حج و زيارت و عربستان.

- تهيه بولتن گزيده اخبار مربوط به عربستان.

- در بدو ورود به مدينه منوره جلسات كنفرانس مطبوعاتى مديران و معاونان بعثه با حضور خبرنگاران برگزار شد.

- واحد ارتباطات خبرى در مدينه منوره و مكه مكرمه تمامى ديدارهاى نماينده معزز ولى فقيه در بعد داخلى و خارجى و همچنين برنامه هاى خبرى طرح ريزى شده مانند همايش ها و مراسم سخنرانى ها را تحت پوشش قرار داد و اخبار توليدى را در اختيار خبرنگاران مطبوعات، خبرگزارى ها و بخش خبرى صدا و سيما و همچنين كتاب حج، سايت حج و كتاب حج قرارگرفت.

- خبرنگاران مطبوعات و خبرگزارى ها جهت گيرى هاى متفاوتى در فعاليت رسانه اى داشتند كه واحد ارتباطات خبرى ضمن پرهيز از دخالت در كار آن ها و به وجود نياوردن حساسيت هاى بى مورد، در فضايى صميمى و دوستانه، تعامل كارى و حرفه اى مناسبى را با آن ها برقرار كرد.

- واحد ارتباطات خبرى همچنين همه اخبار و گزارش هاى تهيه شده را كه به سخنان نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج مربوط مى شد، پيش از ارسال جهت استحضار و اعلام نظر به ايشان تسليم مى كرد كه با تأييد ايشان به مطبوعات،

ص: 283

خبرگزارى و صدا و سيما داده مى شد.

- با توجه به لزوم ارتباط مستمر با رسانه، يك نفراز كاركنان اين مديريت در تهران مسؤوليت دريافت خبرهاى حج و ارسال آن به خبرگزارى ها و مطبوعات را به عهده داشتند.

همچنين گزارش روزانه انتشار اخبار در روزنامه ها و خبرگزارى ها توسط نيروهاى مستقر در تهران براى مكه و مدينه ايميل مى شد.

- جمع بندى خبرها و گزارش هاى مندرج در روزنامه ها و خبرگزارى ها از جمله مأموريت نيروى مستقر در تهران بود كه آن ها را براى مكه مكرمه ارسال مى كرد.

- پوشش خبرى مراسم چهار نوبت دعاى كميل و دعاى ندبه و همچنين مراسم با شكوه برائت از مشركان از جمله اقدامات واحد ارتباطات خبرى در موسم حج بود.

- در دوره مدينه بعد، واحد ارتباطات خبرى دو نيروى خود را نا روز سوم دى ماه در مكه مكرمه مستقر كرد و ساير نيروها تا روز ششم دى ماه در مدينه منوره به فعاليت پرداختند.

- تهيه اخبار مربوط به كشور عربستان و همچنين تهيه گزارش هاى ويژه جهت استحضار نماينده محترم ولى فقيه از جمله ديگر اقدامات اين واحد در موسم حج بود

سخنان مدير ارتباطات و اطلاع رسانى

غلامحسين اسلامى فرد مدير ارتباطات و اطلاع رسانى درباره برنامهها و عمل كرد اين مديريت گفت: «امسال شبكه تخصصى خبرنگاران حرفه اى حج، به منظور مطالعات خاص در زمينه تهيه و توليد اخبار بخش هاى مختلف حج به صورت كارشناسى راهاندازى شده است».

وى با تأكيد بر ضرورت تربيت نيروى انسانى متخصص در امور حج و زيارت افزود: «همانگونه كه سال گذشته نيز به رسانه ها اعلام شد، بعثه مقام معظم رهبرى

ص: 284

آمادگى دارد براى تربيت نيروى انسانى متخصص و با تجربه با رسانه ها وارد تعامل شود و توافق نامه اى براى همكارى در مراسم حج تمتع و عمره با هر يك از رسانه ها منعقد نمايد تا اين مهم با سازوكار بهترى سامان دهى شود».

اسلامى فرد در ارزيابى ميزان تأثيرگذارى خبرى نمايندگان رسانه ها در حج 87 اظهار داشت: «مى توان گفت به طور نسبى تمام نمايندگانى كه در حج امسال حضور داشته اند، تلاش خود را انجام داده، تا جايى كه توانسته اند، نقش قابل توجهى در امر اطلاع رسانى ايفا نمودند؛ اما نكته قابل تأمل اين است كه ظرفيت حج آن قدر بزرگ است كه مى توان گفت فعاليت هاى جارى با حد مطلوب و واقعىِ كار رسانه اى حج، فاصله دارد.

بحث اطلاعرسانى در حج مقوله بسيار حساس و با اهميتى است؛ چرا كه در سه بعد: داخل كشور، خارج از كشور و داخل عربستان، اخبارى توليد و منتشر مى شود كه وضعيت حجاج و فعاليت هاى مربوط به كارگزاران حج در ابعاد فرهنگى و اجرايى، مباحث مربوط به انجام مناسك وايام خاص آن و همچنين ديدار مسؤولان حج كشورها، برگزارى همايش ها و كنفرانس ها را منعكس مى كند.

در هر سه مرحله اين فرايند از اطلاع رسانى حج، رسانه ها ميتوانند نقش ويژه اى ايفا كنند؛ به اين معنا كه با برنامه ريزى پيش از موعد و ايجاد آمادگى لازم براى حضور فعال در اين زمينه، بستر اطلاع رسانى مناسب تر را فراهم كنند».

اسلامى فرد با اشاره به موضوع نحوه گزينش خبرنگاران در حج امسال گفت: «در سال هاى گذشته، گزينش رسانه ها از طريق قرعه كشى انجام مى شد؛ ولى امسال براى نخستين بار بر اساس ظرفيت و مخاطبان رسانه ها و همچنين عمل كرد رسانه ها در گذشته و امكانات هر يك از آن ها و اين كه در سال گذشته نماينده اى در حج نداشته اند، از خبرگزارى ها و روزنامه ها براى پوشش مراسم باشكوه حج دعوت

ص: 285

كرديم».

وى در خصوص فرآيند عملياتى اطلاع رسانى حج امسال نيز اظهار داشت: «در بعد داخل كشور، ستاد خبرى قبل از موسم حج فعاليت خود را آغاز كرد و ضمن برگزارى كنفرانس هاى خبرى با كارگزاران و مديران بخش هاى مختلف و توليد و ارسال اخبار آن به رسانه ها و كمك به ايجاد تسهيلات اعزام خبرنگاران، زمينه تحرك بخشى اين فضا را فراهم كرد».

ايشان در ادامه گفت: «در عين حال، بخش اطلاع رسانى، علاوه بر خبرنگاران حاضر در مراسم حج تمتع 87، كار توليد و توزيع اخبار حوزه نمايندگى ولى فقيه و فعاليت هاى بعثه و سازمان حج و زيارت را تحت پوشش داشته، علاوه بر آن با انتشار نشريه زائر، با هدف ارتباط بيشتر با زائران تلاش كرد تا در يك اقدام حرفه اى و نگرش جديد و طرح موضوعات بديع، ارتباط هر چه بيشتر با زائران را از ابعاد مختلف فراهم كند».

اسلامى فرد به نوآورى هاى نشريه زائر پرداخت و گفت: «ستون ها و صفحاتى به نام «اخبار به قلم زائر»، صفحه اى به نام «گلستانه»، براى دريافت و تحليل اخبار ارسالى زائران، طرح سه فراخوان كه يكى برداشت زائران از حج بوده و ديگرى به نام «با پيامبر نجوا كنيد» و ستون ديگرى كه از زائران مى خواست سوغات سفر معنوى خود را به قلم بياورند، از ويژگى هاى نشريه زائر در حج امسال بوده است».

غلامحسين اسلامى فرد، مدير واحد ارتباطات و اطلاع رسانى بعثه مقام معظم رهبرى روز شنبه در اولين نشست خبرنگاران اعزامى به حج در مدينه منوره با تأكيد بر رهنمودهاى نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت، بهره گيرى از فرصت بزرگ حج، با استفاده از تكنيك هاى خبرى و تبليغاتى براى انتقال معنويت حج به عموم مردم را از جمله رسالت هاى حرفه اى خبرنگاران اعزامى به خانه خدا

ص: 286

برشمرد.

وى در جمع خبرنگارانِ خبرگزارى ها و تعدادى از روزنامه هاى كشور به نقش حج در تقويت وحدت جهان اسلام، نزديكى ملت هاى مسلمان به يكديگر، تأثير بر افكار عمومى جهان در خصوص مسلمانان مظلوم و ستمديده و همچنين به تصوير كشيدن عزت مندى نظام مقدس جمهورى اسلامى در سطح جهان، به عنوان مهم ترين محورهاى تهيه خبر و گزارش در ايام حج اشاره كرد.

اسلامى فرد ادامه داد: «در سال جارى، كاروان ها و مديريت اجرايى و فرهنگى حج برنامه هاى جامع و متنوعى را براى بهره گيرى هر چه بيشتر زائران از اين سفر معنوى تدارك ديده اند كه لازم است اين مسأله به افكار عمومى جامعه در ايران منتقل شود».

وى گفت: «ارزيابى فعاليت هاى بعثه و شوراهاى فرهنگى كاروان ها و همايش هاى تخصصى در ايام حج و تشريح هنرمندانه حال و هواى حرمين شريفين و ساير اماكن مذهبى و همچنين تهيه گزارش هاى توصيفى از كاروان هاى خانواده شهدا، جانبازان و هنرمندان و اساتيد، مى تواند دست مايه تهيه گزارش و خبر نمايندگان رسانه ها در ايام حج باشد».

حفظ و بهبود روابط مناسب با عربستان و پرهيز از هرگونه اقدام تنش زا و در نتيجه برگزارى حج موفقيت آميز و عزت مند براى جمهورى اسلامى ايران از ديگر محورهايى بود كه مدير ارتباطات بعثه مقام معظم رهبرى توجه خبرنگاران حوزه حج و زيارت را به آن معطوف كرد.

نشريه زائر

اين نشريه، افزون بر رسالت ويژه خود براى انتقال صحيح مسائل فقهى و فرهنگى، از خبررسانى به هنگام از اخبار ايران و جهان غافل نيست و با طراوت و

ص: 287

تازگى، اين اخبار را در اختيار حجاج قرار مى دهد. در كنار آن، تعامل بسيار نزديك با مسؤولان حج و زائران خانه خدا دارد و در اين خصوص به وظايف خويش جامه عمل مى پوشاند و هرگونه فعاليت فرهنگى كاروان ها و نوآورى هاى آنان را جهت الگوسازى به اطلاع سايرين مى رساند.

در مجموع بايد گفت اين نشريه، تأثير گسترده اى در سالم سازى فضاى فرهنگى و فقهى زائران ايرانى دارد و در انتقال سريع پيام هاى مهم و ضرورى به همه كاروان ها و رفع هرگونه شايعه و شبهه، رسالت خود را به خوبى به انجام مى رساند.

از آنجا كه نشريه زائر با مخاطبان گوناگونى در سطوح مختلف علمى- فرهنگى و فكرى روبه روست، بايد پذيرفت كه كارى بس سنگين و دشوار را به عهده دارد و براى تحقق اين وظيفه به بازتاب بااهميت ترين رويدادهاى سياسى ايران و جهان، اهم اخبار و رخدادهاى مربوط به حج، آشنايى با اماكن مقدسه، تقويت مبانى دينى، فقهى و مناسكى حج، گزارش، مقالات زائران، اشعار، نكات و هرگونه مطالب سودمند ديگر اقدام مى نمايد.

گفت وگو با سردبير نشريه زائر

آقاى وحيد جلال زاده، كارشناس ارشد علوم سياسى، كه سردبيرى هفته نامه مصباح در دانشكده حقوق، فصل نامه ارگان وزارت علوم به نام دفتر دانش سال 72، بولتن سياسى نهاد نمايندگى ولى فقيه در دانشگاه ها و داراى مقالات متعدد در روزنامه هاى كثيرالانتشار مثل كيهان و رسالت از جمله فعاليت هاى مطبوعاتى اوست، در هفته نامه جام هفته، مدير اجرايى و جانشين بخش سياسى هفته نامه بوده و مدير كلِ روابط عمومى شوراى نگهبان، رياست شوراى اطلاع رسانى هيئت مركزى نظارت بر انتخابات مجلس هفتم، معاونت ارتباطات و اطلاع رسانى دفتر رييس جمهور را نيز در پرونده كارى خود دارد، وى امسال به عنوان سردبير نشريه زائر از

ص: 288

سوى مديريت ارتباطات و اطلاع رسانى به حج اعزام شده است. گفت وگو با آقاى جلال زاده را در خصوص مراحل كار و آماده سازى نشريه زائر در قبل و حين موسم حج را در ادامه مى خوانيم.

* تمهيداتى براى انتشار نشريه زائر قبل از موسم داشته ايد؟

از ارديبهشت سال جارى انتخاب افراد آغاز شد. ابتدا براى صفحه داخلى هفته نامه كه مطالب محتوايى عقيدتى، اجتماعى، فرهنگى بود برنامه ريزى شد، كم كم افراد ديگرى هم به جمع نشريه پيوستند؛ چند نفر گزارش گر، 1 نفر ويراستار و كارشناس سفر، صفحه بند، حروف چين و يك نفر پشتيبانى. در انتخاب افراد سعى شد از بهترين ها باشند كه اكثراً در كار اطلاع رسانى و انتشارات سابقه دارند، مؤلفند و مشهور در عرصه مطبوعات، پس از انتخاب افراد، نزديك به 12 جلسه در تهران جلسه كارشناسى داشتيم.

حاصل جلسات ياد شده عبارت است از: آشنايى افراد با يكديگر و اطلاع از توان مندى، آشنا نمودن تيم جديد با فضاى كار در موسم حج، آشنايى اعضا با بخش هاى بعثه و سازمان حج و زيارت؛ بحث و بررسى در خصوص نشريات سال گذشته، تصميم گيرى در خصوص صفحات حج، تقسيم كار موضوعى و تعيين ويژه نامه هاى لازم براى انتشار و مشخص شدن فرد مورد نظر براى انتشار هر ويژه نامه.

در ضمن مقرر گرديد چند شماره ويژه نامه با عناوين: امام مهدى در روزهاى جمعه(ظهور)، ويژه نامه بانوان(هاجر)، ويژه نامه غدير، ويژه نامه زعيم(سى امين سالگرد انقلاب براى حضرت امام راحل)، ويژه نامه هنگامه وصال براى ايرانيان خارج از كشور و ويژه نامه تشريق متناسب ايام ويژه تشريق آماده گردد.

* امسال نوآورى ها و برنامه ريزى هاى جديد نشريه زائر در چه زمينه هايى صورت گرفته است؟

با توجه به نام گذارى امسال، ما سعى كرديم هر روز يك ستون با عنوان «نوآورى

ص: 289

و شكوفايى» در زائر داشته باشيم كه كارهاى نو را اعم از كاروان ها، مجموعه ها و معاونت هاى بعثه و همچنين سازمان حج و زيارت مى آورديم.

در خصوص موضوعات جديد كه امسال در دستور كار قرار گرفت، اولًا زائر قبلًا كمتر ارتباط دوسويه داشته است، اما امسال اين كار را به طور جدى شروع كرديم. وقتى خبر نصب عكس و زندگى نامه شهداى يك كاروان را براى اولين بار در مدينه چاپ كرديم، اين ارتباط جرقه خورد و به جايى رسيد كه پس از پالايش ما قريب به 200 خبر كوتاه و بلند از كاروان ها با شماره كاروان چاپ كرديم كه اين موضوع سبب شد، مراجعات حضورى و ارتباطات مكتوب كاروان ها با نشريه به طور چشم گيرى افزايش يافت تا آنجا كه تقاضاهاى بى پاسخ، به علت نبود امكانات زياد بود.

همچنين ايجاد يك ستون به عنوان قلم يك زائر باذوق و نثر و نظم زائر تدارك ديده شد و با چاپ اولين مطلب در يك شماره از نشريه، تعداد زيادى شعر، دل نوشته يادداشت، خاطره، سوژه و ايده و مانند آن رسيد كه سعى كرديم بعد از بازخوانى اين ها بهترين ها را انتخاب و چاپ كنيم.

* استفاده از شخصيت هاى حاضر در موسم حج امسال در دستور كارتان بود و آيا اين كار با برنامه ريزى قبلى انجام گرفته است؟

قبل از آمدن، اسامى ميهمانان بعثه در اختيار ما قرار گرفت. با توجه به زمان علاقه مندى و امكانات به مصاحبه با آن ها اقدام كرديم؛ بنابراين با برنامه ريزى قبلى بود اين شخصيت ها، اجتماعى، سياسى، فرهنگى، هنرى، ورزشى و مانند اين ها بودند. اما در مجموع زائر با چهره هايى ارتباط برقرار مى كند كه دو تيپ هستند، يك تيپ شناخته شده ها كه مورد استقبال بيشترى قرار مى گيرند و گروه ديگر كمتر. در مجموع از آن جايى كه مخاطب نشريه عام است، بايد هر دو گروه زائران و كارگزاران را در نظر بگيريم و ازاين گريزى نيست و هر يك از شخصيت ها براى مخاطب خاص خود، مورد توجه هستند.

ص: 290

* آسيب شناسى و ارزيابى از كار خود را چگونه مى بينيد؟

همه همكاران اذعان داشتند كه مى توان كارى بهتر از اين هم ارائه كرد كه بستگى به تأمين امكانات و عواملى دارد؛ اين درخواست ها در حيطه سازوكارها و فرآيندها و امكانات روزنامه نگارى است. با اين حال، نگاه از بيرون مى تواند، تيم زائر را بيشتر نقد و ارزيابى و تقويت نمايد. ما پنجره ديدگانمان را به سوى رهنمودهاى سودمند مى گشاييم.

* چه خاطرات تلخ و شيرينى از كارتان در ايام موسم داشتيد؟

بعضاً انتقاداتى كه مخاطبان نسبت به برخى ستون ها داشتند كه به اغلاط تايپى و مانند آن خلاصه مى شد، خستگى را در دوستان باقى مى گذارد. اما خاطرات خوب، همدلى دوستان همكار بود كه بسيار با انگيزه، كوشا و انقلابى رفتار كردند. با وجود سختى كار نشريه كه از ابتداى صبح آغاز مى شد و تا ادامه كار به پرينت نهايى كه در مواردى تا 12 شب طول مى كشيد، حتى گاهى به ساعت 2 و 3 نيمه شب هم مى رسيد.

در پايان اميد است بنابر روايت رسول الله(ص) «افضل الاعمال احمزها» (1) تلاش جمعى و طاقت فرساى ما مقبول درگاه احديت قرار گرفته باشد و دست كم توانسته باشيم وظيفه خود را به درستى انجام داده، انتظارات مسؤولان و زائران را تا آنجا كه در توان ما بود، برآورده باشيم.

گفت وگو با مسؤول خبر سايت لبيك

آقاى عليرضا ميرزايى مسؤوليت خبر سايت لبيك را دارند، حدود سه سال است كه در اين زمينه فعال هستند، ولى از سال 77 تاكنون با واحد مركزى خبر همكارى مى كنند.

ص: 291

* جناب ميرزايى، به عنوان اولين سؤال درباره شكل گيرى سايت لبيك و تأثيرگذارى آن توضيح بفرماييد.

اين سايت از سال 81 به صورت رسمى راه اندازى شد و داراى بخش خبر، بخش توليدات، صوتى، تصويرى، آلبوم و تصاوير، استفتائات، احكام و مناسك حج، كتاب، مقاله و به ويژه پخش تلويزيونى اينترنتى لبيك و ...

* شما در چه زمينه اى فعاليد؟

در حال حاضر در بخش خبر فعال هستم؛ توليدات خبرى ما از لينك هاى خبرگزارى ها و بعضاً خبرنگاران خبر توليدى هم دارند، البته براى جبران اين نقيصه، نياز به اعزام خبرنگاران بيشترى است. موضوعات خبرى بيشتر در مورد حج و زيارت است. كنفرانس هاى جهان اسلام و اخبار مربوط به آن ها را مى پردازيم.

* فرآيند انتخاب خبرتان چيست؟

مردم بيشتر دنبال خبر حج و زيارت هستند، خبرها را براى صحت بيشتر، از واحد مركزى خبر برمى داريم، از ايرنا، مهر، ايسنا، فارس، خبرگزارى حج، شبكه خبرى ملت، شيعه آنلاين با گزينش، شيعه نيوز، ايكنا، اخبار شيعيان، تابناك، خيمه و خبرگزارى بعثه مقام معظم رهبرى از جمله منابع كسب خبر ماست كه با دقت و وسواس خاصى، به سوى پخش اخبار وثيق مى رويم و سعى مى كنيم كه اخبار گزيده باشد.

* خبردهى را از چه زمانى آغاز مى كنيد؟

از يك ماه پيش از اعمال حج، مقدمات حج شروع و ما نيز كارمان آغاز مى شود و اوج كارها در موسم صورت مى گيرد كه معمولًا روزانه 25 تا 30 خبر مخابره مى شود كه هر چه به ايام تشريق نزديك مى شويم، به دو برابر هم افزايش مى يابد.

* نوآورى خاصى در حيطه كارى خودتان داشتيد؟

ص: 292

عكس ها را وارد سايت كرديم و گزارش را تصويرى كرديم كه در سال هاى قبل اين طور نبوده است و از اين گزارشات تصويرى استقبال گسترده اى صورت گرفته است.

* موانع و محدوديت كاريتان را هم بفرماييد.

اگر به طرف توليد اخبار زنده برويم و منعكس كننده حج ملل و ساير كشورهاى اسلامى باشيم؛ در صورتى كه تأمين نيروى انسانى صورت بگيرد و خبرنگاران آزاد با ما در تعامل و همكارى باشند و يا توسط واحد حج و زيارت به كار گرفته شوند، مى توانيم به روزتر و كاربردى تر عمل كنيم.

ص: 294

7. معاونت اجرايى

اشاره

مأموريت اصلى معاونت اجرايى، پشتيبانى و تأمين نيازهاى معاونت ها و مديريتهاى نمايندگى ولى فقيه در امور حج و زيارت است. موفقيت و يا عدم موفقيت اين معاونت در تحقق اهداف حوزه نمايندگى بسيار مؤثر و تعيين كننده است؛ زيرا انجام كيفى مأموريت ها و وظايف كليه معاونت ها منوط به برقرارى تعامل مناسب و سازنده با اين معاونت است. از طرف ديگر اين معاونت بايد ضمن حفظ حقوق بيت المال و جلوگيرى از اسراف، نيازهاى منطقى كليه واحدها را تأمين كند.

درباره عمل كرد معاونت اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى گفت وگويى با آقاى مجيد آخوندزاده، معاون اجرايى داشتهايم كه آن را مرور ميكنيم:

گفت وگو با معاون اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى

حاج مجيد آخوندزاده، از سال 61 به عنوان ناظر كاروان وارد مجموعه حج شدند، دو سال ناظر كاروان و سه سال هم معاون كاروان بودند. از سال 70 مدير كاروان شدند و به علت اشتغال در بعثه، از مديريت استعفا دادند و از سال 70 مدير دفتر بازرسى در زمان آقاى انصارى شدند، سال 71 قائم مقام مديريت ادارى- مالى، از سال 72 مدير ادارى- مالى و از سال 75 هم دو يا سه تشكيلات نيروى انسانى، ادارى- مالى و اجرايى در هم ادغام شدند و ايشان به عنوان مديريت اجرايى انتخاب شدند و تاكنون به عنوان مدير اجرايى فعاليت دارند.

* جناب آقاى آخوندزاده در ابتدا بفرماييد فلسفه ادغام و تمركزبخشى واحدهاى سه گانه مديريت اجرايى چه بود؟

ص: 295

آيه الله رى شهرى معتقد به تمركز در تشكيلات بودند و سنخيت كار نيروى انسانى، ادارى و مالى و اجرايى ايجاب مى كرد كه اين سه مجموعه جدا از هم، در كنار يكديگر به صورت مجموعه اى منسجم عمل كنند. به اين علت اين سه تشكيلات در هم ادغام شد و بحمدالله صرفه جويى نيروى خوبى هم انجام شد.

* اهم مأموريت هاى مديريت اجرايى چيست و قبل از موسم چه اقدامات تمهيدى را انجام مى دهيد؟

در معاونت اجرايى قبل از موسم وظايفى داريم؛ مأموريت اصلى ما پشتيبانى از كل بعثه است و با بخش هاى مختلف اين كار را انجام مى دهيم. پيش از موسم، كار گزينش و تأييد نيروهايى كه بايد اعزام شوند، توسط نيروى انسانى انجام مى شود.

در قسمت پشتيبانى همه ساله رقم هاى قابل توجهى از اقلام مورد نياز حج از ايران خريدارى مى شود كه علاوه بر استفاده از فرصت ها، صرفه جويى ارزى هم دارد.

بنابراين، با برنامه ريزى لازم اين مقدمات چيده مى شود و گروه هاى پيش رو مى آيند و اين راه اندازى ها صورت مى گيرد؛ يعنى يك برنامه منظمى را هر ساله انجام مى دهيم، كه صرفه جويى ارزى، وقتى و نيروى انسانى براى ما دارد. چون بعضى از كارها و هماهنگى ها قبلًا انجام مى گيرد، از اين رو نيروهاى پشتيبانى كلًا در مدينه و مكه هر كدام دو نفرند. اكثر كارها چون قبلًا انجام مى گيرد، با كم ترين نيرو اين كار عظيم نهادينه شده را انجام مى دهيم و رضايت مندى نسبى واحدها را هم احساس مى كنيم. بعضى از نواقص هم در ضمن كار كامل مى شود.

* واحدهاى فعال و حيطه هاى مسؤوليتى شان در حين موسم چيست؟

قسمت هاى فعال ما در حين موسم عبارتند از:

حوزه دفتر: كه جمع بندى گزارش ها و فعاليت ها و جلساتى كه بايد انجام شود، به عهده آنان است. با يك قائم مقام، دو حوزه كارى مكه يا مدينه را اداره مى كنيم؛ در

ص: 296

عين حال يك نفر هم جانشين در ايران داريم تا گردش كار به درستى انجام شود؛ چون تا آخرين روز پرواز براى جابه جايى حجاج هم نياز به هماهنگى هاى چند جانبه است.

قسمت اعزام: كل نيروهاى بعثه را از نظر گرفتن گذرنامه ها، كنترل اوراق، گرفتن ويزا، هماهنگى در پرواز يارى مى دهد و به تدريج نيروها به عربستان اعزام مى شوند، تا آخرين پرواز، ما نيروى اعزامى داريم. در اين سمت چهار نيرو هستند كه با تقسيم كار مناسب به همه مسؤوليت هاى خود مى رسند اين چهار نيرو در مدينه، مكه و جدّه برنامه ريزى ها را به عهده دارند.

پشتيبانى و تداركات: كه قبلًا اشاره شد. قسمت مخابرات كه براى شروع كار در مكه و مدينه مى آيند و سيستم مخابراتى را راه اندازى مى كنند، حتى در سيم كشى ادارى نيز به كمك نيروهاى بعثه مى آيند.

در كنار اين مسؤوليت، در مراسم دعاى كميل، برائت از مشركان هم به كمك راه اندازى سيستم صوت مراسم مى روند، چون نيروهاى مكفى نداريم.

حمل و نقل:(نقليه) كه سيستم سرويس دهى به كليه معاونت هاى بعثه براى مأموريت هاى داخل شهرى و بين شهرى به عهده آن هاست و جلساتى هم كه در بيرون است يا ديدارهاى نماينده محترم ولى فقيه از بعثه ها و دفاتر، توسط اداره نقليه هماهنگ مى شود.

مديريت مالى، كليه اسناد و هزينه هايى كه در بعثه انجام مى شود را اداره مى كند. در اين بخش كه كلًا دو نيرو يكى در مدينه و يكى در مكه مستقر هستند، ابتدا سعى مى كنيم پيشاپيش يك نيرو را اعزام كنيم. سپس نيروى ايران ملحق مى شود و براى بازگشت هم همين طور عمل مى شود. البته در موسم حج كل هزينه ها و تنخواه و اسناد مالى محاسبه و گردش كار در همين جا تنظيم مى شود و هزينه ها بسته مى شود و تسويه نهايى نيز در همين جا انجام مى گردد.

ص: 297

قسمتى كه اخيراً اضافه شده و تا حدودى مرتبط به حوزه دفتر است، واحد طرح و برنامه است كه وظيفه آن تعيين نيازمندى ها، فرم ارزشيابى ها و ارائه گزارش ها است و طرح هاى جديد هم در همين جا بررسى مى شود.

قسمت پزشكى: كه دو نفر هستند و در مكه و مدينه مستقر اند كه وظيفه حفظ و سلامت و بهداشت مجموعه را به عهده دارند. گاهى روزانه بيش از 100 نفر را ويزيت مى كنند و اين بستگى به وضعيت جسمانى نيروها دارد.

تغذيه: كه توسط جناب آقاى جواديان انجام مى شود و زير مجموعه مديريت اجرايى هستند. چه در مكه، مدينه يا ايام تشريق، با سامان دهى مناسب اين مأموريت را به انجام مى رسانند. اين واحد مسؤول تغذيه(صبحانه، ناهار و شام) براى مجموعه بعثه و ميهمانان بعثه مى باشند. در كنار آن مسؤوليت تغذيه همايش هاى مختلف روابط بين الملل را به عهده دارند كه گاهى روزانه 800 نفر ميهمان خارج از مجموعه داريم كه بايد جواب گو باشند.

اداره كل مراسم كه كليه مراسم داخل «قصرالدخيل» يا مراسمى كه در كاروان ها انجام شده را صوت رسانى مى كند. چهار دعاى كميل كه صوت رسانى اين ها هم زير نظر اداره كل مراسم انجام مى شود.

* با توجه به گستره وسيع مديريت اجرايى، احساس نمى كنيد باز هم نياز به تمركز و كوچك كردن ساختار باشد؟

هر ساله ما تشكيلات را زير ذره بين مى گذاريم و ارزيابى مى كنيم تا نيروهاى اضافى نباشند و حتى الامكان در قسمت خودمان، به اندازه ظرفيت چند نيرو از يك نفر استفاده مى كنيم. اين نيروها معمولًا 45 تا 55 روز طول فاصله سفرشان در حج است، ما شيوه اى انتخاب كرديم كه افراد را به تدريج وارد صحنه كار مى كنيم، ابتدا آمادگى در مدينه ايجاد مى كنيم، چون مسؤوليت راه اندازى كل معاونت ها به عهده ماست.

ص: 298

در اولين پرواز فوق العاده كه در تاريخ 16/ 8 بوده، در حالى كه هنوز پيش پروازها انجام نشده بود، اولين گروه كارى ما وارد مدينه شدند كه اين كار دو حسن دارد: اولًا، آمادگى براى ديگران ايجاد مى شود، ثانياً، از اين نيرو دو استفاده مى كنيم، هم در مدينه و هم مكه و با گردش كار منظم سعى مى كنيم صرفه جويى در نيروى انسانى ايجاد كنيم. اما در حال حاضر با توجه به مسؤوليت كارى مان، به حد كافى تمركزبخشى و كوچك شدن ساختار صورت گرفته است.

* تعامل واحدتان با امور فرهنگى چگونه است؟

در حقيقت كارهاى اين مديريت نيز در مسير كار فرهنگى است. ما هم در كار فرهنگى سهيم هستيم؛ چون پشتيبانى مى كنيم البته ما بايد در كار فرهنگى هم تمركزبخشى داشته باشيم و هم سويى لازم برقرار باشد. تهيه پوسترها با اين حجم زياد، شايد اصلًا به صلاح نباشد. تنوع و تكثر پوسترها كمى نياز به سامان دهى دارد. همچنين كارهاى فرهنگى نياز به نظارت قوى دارد تا جهت دهى شود، والّا اثر معكوس دارد. كارهاى فرهنگى بايد مطابق نيازهاى زائر باشد؛ مثلًا در نمايشگاه قابى براى تعويض مطالب نشريه ديوارى آماده شده بود كه در نوع خود جالب توجه بود. چون بعضى از هتل ها اجازه نصب روى ديوار نمى دهند.

* نوآورى ها و تازگى هاى كار امسالتان را هم بفرماييد؟

- تقويت صوت رسانى براى اولين بار صورت گرفت و دعاى عرفه را با مكتب(9)؛ يعنى حدود 15 هزار زائر بيرونى پشتيبانى كرديم و اين كار مطلوبى بود.

- افزايش توليد برنامه در بخش سمعى و بصرى مشعر كه تا حدود دو برابر افزايش يافته است.

- تهيه فضاى مناسب براى اجراى دعاى عرفه در زير چادرها كه با افزايش ارتفاع انجام گرفت.

ص: 299

* براى سال آينده چه طرح مهمى را در دستور كار داريد؟

هم دنبال طراحى هاى جديد و اجراى بهينه مراسم هستيم و تلاش مى كنيم تا سال آينده از چاپ بهترى براى نشريات بهره مند شويم.

مؤسسه فرهنگى مشعر

حوزه نمايندگى ولى فقيه از سال 70 تا 80 واحد سمعى و بصرى داشته كه كليه فعاليت هاى صوتى و تصويرى حج تمتع و عمره را انجام مى داده، از سال 80 به خاطر فراگيرى دامنه فعاليت ها، مؤسسه فرهنگى- هنرى مشعر را تشكيل داده كه اين مؤسسه سه بخش مستقل از هم دارد:

1. بخش نشر كه كار چاپ و انتشار كتاب و جزوات را به عهده دارد.

2. بخش سمعى- بصرى كه كار توليد برنامه هاى صوتى و تصويرى و تكثير برنامه ها را به عهده دارد.

3. بخش بازرگانى.

مجموعه حاضر بخش سمعى- بصرى مؤسسه مشعر است كه وظيفه توليد و تكثير برنامه ها را به عهده دارند. در ارتباط با وظايف چهارگانه؛ يعنى موسم حج تمتع؛ موسم عمره؛ در تهران و در سوريه فعاليت مى كند.

در اين چهار بخش، كليه برنامه هاى بعثه مقام معظم رهبرى را ضبط و تبديل به برنامه مى كنند و بعد برنامه ها را تكثير و در اختيار زائران قرار مى دهند. در حج تمتع، عمره و سوريه اين محور اصلى كارهاست، ولى در تهران وظيفه اصلى توليد برنامه است. در كنار اين وظايف، عكس بردارى از اماكن و برنامه هاى بعثه هم در دستور كار قرار دارد.

گفت وگو با مسؤول سمعى بصرى

آقاى مسعود گرجى مسؤول بخش سمعى و بصرى مؤسسه فرهنگى- هنرى مشعر در موسم حج هستند كه با متانت و جديت خاصى به همراه تيم هجده نفره خود

ص: 300

مسؤوليت توليد برنامه و آماده سازى آن را در سال 87 به عهده دارد.

* جناب آقاى گرجى نيروهاى اين بخش چند نفرند؟

اعضاى گروه را اين افراد تشكيل مى دهند: دو نفر عكاس، دو نفر مهندس، يك نفر صدابردار، يك نفر مسؤول تكثير، يك نفر مسؤول فروش، يك نفر مسؤول تداركات و پشتيبانى، يك نفر نورپرداز، دو نفر كارگردان و پنج نفر تصويربردار كه انصافاً كار طاقت فرسايى را به عهده دارند. حتى در مواقعى كه فرصتى براى ساير زائران و عوامل روى مى دهد تا به خود سازى و تهذيب بپردازند، اين گروه با تمركز فراوان و چشمان اشكبار در صحراى عرفات به ضبط برنامه ها اقدام مى نمايند تا ميراث مصور حج را به حافظه تاريخ حج گزارى بسپارند و پاسخ گوى نيازهاى حجاج در زمينه محصولات صوتى- فرهنگى باشند. ضمن تشكر از تلاش هاى بى شائبه آنان، نگارندگان كتاب حج، دقايقى را پاى صحبت آنان نشسته اند. آن چه در پى مى آيد، بخشى از فعاليت هاى آنان است.

* نحوه شكل گيرى و اهمّ فعاليت هاى حوزه كارى تان را بفرماييد؟

برنامه هايى كه در سال جارى توليد كردند و در اختيار زائران قرار دادند، هفده عنوان برنامه است از جمله: مناسك حج تمتع بر اساس فتاواى مقام رهبرى، مناسك عمره مفرده بر اساس فتاواى مقام رهبرى، مناسك حج اهل سنت، معرفى اماكن مكه مكرمه به زبان هاى تركى و كردى، معرفى اماكن مدينه منوره به زبان هاى تركى و كردى، حج قديم به زبان هاى تركى و كردى، زائر فرات(ويژه زائران عتبات عاليات)، مجموعه سخنرانى هاى حج 86، مجموعه كامل سخن عشق به صورت صوتى و موارد ديگر.

* آيا اين گونه فعاليت هاى فرهنگى برايتان سودآورى هم دارد؟

گرايش زائران بيشتر به سمت آثارى است كه روى لوح فشرده قرار گرفته. در سال 86 بالغ بر يك ميليون و صد هزار نسخه لوح فشرده(

( DC

تكثير شده و در

ص: 301

اختيار زائرين قرار گرفته است. اين برنامه هايى كه تكثير مى شود و در اختيار زائران قرار مى گيرد بدون هيچ گونه سودآورى و كاملًا به قيمت تمام شده است. از مردادماه گذشته قيمت محصولات 50 كاهش پيدا كرده و مثلًا قيمت لوح فشرده به يك ريال سعودى يا 2500 ريال ايران رسيده و اين در شرايطى است كه قيمت تمام شده يك سى دى حدود 2410 ريال ايران است و با احتساب اسقاط و سى دى هاى سوخته اين همان قيمت تمام شده است. بنابراين سودى به دست نمى آيد.

* اهم برنامه هاى موسم حج امسال را بفرماييد؟

الف: ضبط چهار دعاى كميل در مدينه منوره بين الحرمين، ضبط دعاى عرفه، ضبط مراسم برائت از مشركان كه اين برنامه ها به صورت كاملًا حرفه اى ضبط شده و به طور مستقيم براى پخش از شبكه هاى تلويزيونى جمهورى اسلامى ايران ارسال شده است.

ب: ضبط سخنرانى ها و برنامه هاى عمومى بعثه مقام معظم رهبرى كه براى زائران برگزار مى كنند و پيش بينى شده 110 برنامه ضبط شود.

ج: تكثير برنامه هاى فوق براى زائران كه ما پيش بينى مى كنيم بيش از 35000 نسخه در طول مراسم حج تمتع انجام بشود.

د: عكس بردارى از ديدارها و بازديدهاى نماينده محترم ولى فقيه بوده و تهيه آلبوم مصور حج 87.

ه: عكس بردارى از اماكن مكه مكرمه و مدينه منوره.

و: تهيه برنامه تلويزيونى حج 87 شامل گزيده برنامه هاى بعثه مقام معظم رهبرى در حج 87.

* در موسم امسال چه تمايز و ارتقايى در كارهايتان صورت گرفته است.

امسال در تلاشيم شيوه ضبط برنامه ها با توجه به نام گذارى سال نوآورى و

ص: 302

شكوفايى، از كيفيت ويژه اى برخوردار باشد كه اين موضوع با توجه به ضبط برنامه هاى دعاى كميل اول و دوم مدينه منوره و همچنين مراسم برائت از مشركان و دعاى عرفه در صحراى عرفات با به كارگيرى از ابزار و شيوه هاى نوين تصويربردارى نسبت به سنوات گذشته كاملًا ارتقا يافته و مشهود است.

* اقدامات شما قبل از موسم چه بوده است؟

با توجه به برنامه هاى حج سال گذشته، تا قبل از حج امسال بيش از چهارده جلسه كارشناسى با برنامه سازان متعهد برگزار كرديم تا شيوه هاى جديدى را در ضبط برنامه هاى امسال به كار بگيريم كه نمونه اش در بند قبل آمده و به نتايج خوبى هم رسيديم كه در برنامه هاى حج امسال اعمال شده، البته حج ظرفيت هاى بى شمارى دارد كه بايد به سمت استفاده بهينه تر از آن ها گام برداريم.

* برنامه هاى سال آينده تان بر اساس چه محور عمده اى بنا مى شود؟

در ارتباط با برنامه هاى آتى، قطعاً جلسات كارشناسى سال گذشته براى سال آينده تداوم مى يابد و به سمت توليد برنامه هاى كيفى كه آگاهى و اطلاعات زائران را در ارتباط با حج افزايش دهد، گام برمى داريم.

ص: 306

زائران و كاروان ها

بخش اول: زائران

الف: زائران ايرانى

اطلاعات و آمار زائران

تعداد زائران ايرانى در موسم حج 87

طبق اعلام مسؤولان، تعداد حاجيان امسال 104941 نفر بوده كه از نظر توزيع جنسيتى، 55206 نفر مرد و 49735 نفر زن هستند. بنابراين(3/ 50) زائران بيت الله الحرام جمهورى اسلامى ايران مرد و(7/ 49 درصد) زن بودهند.

بيشترين تعداد زائر مربوط به استان تهران با 20079 زائر است كه 17/ 21 از كل زائران امسال را دربرمى گيرد.

استان هاى خراسان رضوى با 10743 زائر، اصفهان با 8019 زائر و خوزستان با 5349 و فارس و مازندران به ترتيب با 4957 و 4955 زائر بيشترين تعداد زائر را در مقايسه با ساير استان ها دارند. و استان ايلام با 145 زائر كم ترين تعداد زائر را در سال 1387 داشته است. استان هاى كهكيلويه و بويراحمد و چهارمحال و بختيارى نيز به ترتيب با 200 و 525 زائر، در رده دوم و سوم استان هاى با كم ترين تعداد زائر قرار مى گيرند.

آمار زائران بر اساس ايستگاه پرواز

تعداد زائران بر اساس ايستگاه پروازى عبارتند از: تهران 40000 نفر، مشهد 13500 نفر، سارى 5300 نفر، گرگان 3100 نفر، اصفهان 9100 نفر، شيراز 5400 نفر، تبريز 5000 نفر، اردبيل 1500 نفر، كرمان 3900 نفر، اهواز 5700 نفر، يزد 2200

ص: 307

نفر، زاهدان 1300 نفر، رشت 1000 نفر، كرمانشاه 1200 نفر، اروميه 4000 نفر، بندرعباس 1000 نفر و بوشهر 1000 نفر.

تعداد زائر در هر صد هزار نفر جمعيت بالاى 18 سال

مقايسه تعداد زائران در هر صد هزار نفر جمعيت بالاى 18 سال نيز بيان گر تفاوت هاى بسيارى است كه شايسته است به دقت بررسى شود. در حالى كه از هر صد هزار نفر جمعيت بالاى 18 سال در سال 1387 در استان ايلام، 41 نفر موفق به تشرف به خانه خدا شده اند و استان قم با 387 نفر زائر بيشترين تعداد زائر را در مقايسه با ساير استان ها دارد.

استان هاى سمنان و خراسان جنوبى، به ترتيب با 328 و 327 زائر در رتبه دوم و سوم قرار مى گيرند. استان هاى يزد و خراسان رضوى نيز به ترتيب با 314 و 306 نفر زائر در هر صد هزار نفر جمعيت بالاى 18 سال، در رتبه هاى بالاى جدول قرار دارند.

به جز استان ايلام كه كمترين تعداد زائران را در هر صدهزار نفر داشته، استان هاى كهكيلويه و بوير احمد و گيلان نيز به ترتيب با 52 و 59 زائر در انتهاى جدول قرار دارند. استان هاى كرمانشاه با 78 زائر و چهار محال و بختيارى با 97 زائر در هر صدهزار نفر جمعيت بالاى 18 سال، تقريباً دو برابر كم تر از ميانگين تمامى استان ها در موسم حج 1387 زائر داشته اند.

ميانگين تعداد زائر در صدهزار نفر جمعيت بالاى 18 سال، 195 نفر است كه در مجموع، از كل جمعيت 46، 271، 186 نفر بالاى 18 سال، تعداد 205 نفر در هر صدهزار نفر بالاى 18 سال توفيق به تشرف به خانه خدا را يافته اند. مقايسه اين آمار با تعداد زائران ساير كشورها مى تواند بيان گر تفاوت هاى بسيارى بين كشورهاى اسلامى باشد. جدول زير، تعداد كل زائران را در هر يك از استان ها بر حسب هر صدهزار نفر جمعيت بالاى 18 سال در دو گروه بالاتر و پايين تر از ميانگين نشان

ص: 308

مى دهد (1).

تركيب سنى زائران

معاون درمان هيئت پزشكى سازمان حج و زيارت، درباره نمودار سنى حجاج سال 87 اعلام كرد: «به ترتيب سنى حدود 30- 40 افراد حاضر در مراسم سال جارى بالاى 70 سال دارند.»

بنا به گفته دكتر مغانلو، 60 نفر از حجاج ايرانى بالاى 100 سال، 130 نفر بين 90 تا 99 سال، 3371 نفربين 80 تا 89 سال و 10015 نفر بين 70 تا 79 سال سن دارندكه در مجموع، افراد بالاى 70 سال در حج امسال، تعداد 13576 نفراست. همچنين بيش از 60 هزار نفر از زائران ايرانى نيز بين 40- 60 سال سن دارند.

دكتر مغانلو افزود: «10956 نفر از زائران ايرانى بين 30- 39 سال، 1914 نفر بين 20- 29 سال و 113 نفر نيز بين 10- 19 نفر سن دارند و 13 نفر از زائران ايرانى حاضر در حج امسال، كم تر از 10 سال سن دارند.»

مسن ترين و كوچكترين زائر

مسن ترين زائر خانه خدا با 116 سال سن، از خوزستان رهسپار سرزمين وحى شده است.

اين زائر «يوره عبدالخانيان» نام دارد و متولد 9 خرداد 1271 شمسى در شهر «شوش» است كه امسال، همراه با كاروانى از استان خوزستان به مدينه منوره آمده و به زودى عازم مكه مكرمه مى شود.

نام كوچكترين زائر ايرانى حج تمتع امسال، «فائزه شكرگزار» است كه متولد 9 تير 1381 در شهر «بندرانزلى» است و با شش سال سن، همراه با كاروانى از اين شهر به عربستان سفر كرده است. بدين ترتيب اختلاف سنى مسن ترين و جوان ترين زائر

ص: 309

امسال تمتع به 110 سال مى رسد.

رشد تعداد زائران بالاى 70 سال

دكتر اسماعيل مغانلو در نشست خبرى كه در محل استقرار بعثه مقام معظم رهبرى در مكه برگزار شد، اظهار كرد: «بيش از 60 نفر از زائران حج تمتع امسال، بالاى 100 سال 13576 نفر بيش از 70 سال سن دارند. اين گروه سنى نسبت به سال گذشته با رشد حدود 50 مواجه بوده است.

وضعيت بيمارى زائران

آقاى مغانلو در ادامه با اشاره به رشد 50 درصدى افراد در معرض خطر، اعلام كرد: «8691 زائرايرانى مبتلا به ديابت، 2507 زائرايرانى مبتلا به كم خونى، 886 نفر مبتلا به آسم، 697 نفر مبتلا به انسداد ريه، 49 نفر مبتلا به هپاتيت و 28 نفر مبتلا به دياليزو 200 نفر با سابقه سكته در موسم حج حضور داشتند».

مغانلو در ادامه گفت: «با توجه به توزيع سنى جنسيت زائران و بيمارى هاى مهم در كنار مجاورت با زائران ديگر ملل، در كنار استرس و سختى اعمال حج براى افراد مسن و مشكلات آب و هوايى و غذايى و بهداشت، ايجاب ميكرد تا شبكهاى به نام شبكه سلامت طراحى و آغاز به فعاليت كند.»

سطح تحصيلات زائران

t t t t t t t t t t

t t t t t t t t t t t

تعداد زائران در نوبت حج تمتع

ص: 310

آقاى قهرودى، رييس سازمان حج و زيارت، تعداد افراد در نوبت تشرف به حج(صرف نظر از زائران امسال) را يك ميليون و 800 هزار نفر ذكر كرد و گفت: «اين تعداد بيشتر به 4- 5 سال اخير مربوط مى شود كه به علت تراكم و ضرورت بازنگرى در تعيين اولويت ها، كار ثبت نام از ابتداى سال 87 متوقف شد.

بالاترين شمار زائران اعزامى به 150 هزار نفر در اوايل انقلاب مى رسد، ولى پس از آن براساس سياست كشور عربستان در سهميه بندى جمعيتى كشورها(هزار نفر در ميليون)، سهميه اعزام محدود شده و هر سال با توجه به درخواست كشورها، تعدادى بيش از سهميه رسمى اعزام صورت مى گيرد.»

اخبار و حوادث زائران

افزايش سهميه زائران

آقاى قهرودى در مورد امكان افزايش سهميه حجاج ايرانى اظهار داشت: «هر سال بعد از اتمام موسم حج تمتع، به فاصله كوتاهى مذاكرات رسمى بين دولت ايران و عربستان صورت مى گيرد و هيئتى از ايران با وزارت حج عربستان مذاكره مى كنند، ضمن آن كه در ملاقات ها و ساير جلسات نيز اين موضوع مطرح و با بخشى از آن هم توافق مى شود.»

وى افزود: «هر سال نسبت به عدد سال گذشته، دو هزار نفر(حدود 2) رشد طبيعى داريم و ظرفيت يا سهميه حج سال جارى، تركيبى از سهميه و ظرفيت رسمى با احتساب افزايش و تعدادى نيز در اثر تقاضا و مذاكرات براى دريافت افزايش اتفاق مى افتد، كه هزار نفر است.»

ايشان خاطرنشان كرد: «شرايط فعلى كشور عربستان و تنگناهايى كه در نقاط استقرارى حجاج وجود دارد، خصوصاً صحراى منا، موجب شده كه امكان افزايش جدى براى حضور زائران از كشورهاى مختلف در عربستان وجود نداشته باشد؛ اما

ص: 311

در صورت تكميل پروژه ها و مراحل مختلف براى توسعه اماكن قابل اسكان براى حضور زائران از سوى كشور عربستان، اميدواريم با افزايش ظرفيت در پنج سال آينده مواجه باشيم.»

اعزام زائران ايثارگر

در راستاى سياست هاى بنياد شهيد و امور ايثارگران، همه ساله تعدادى از ايثارگران و خانواده هاى آنان به عمره و حج تمتع اعزام مى شوند.

امسال اعزام والدين شهدا با سن بيشتر از 75 سال در اولويت اعزام قرار داشت و در آينده نيز به اين امر توجه خاص ميشود.

24 نفر از جانبازان قطع عضو و اعصاب و روان نيز به همراه خانواده هايشان در قالب يك كاروان ويژه 200 نفره، از تهران به حج تمتع اعزام شده بودند.

اخبارى از تعهد زائران ايرانى

پول گمشده در تهران، در مكه به صاحبش رسيد

يك زائر ايرانى كه كيف پول خود را با محتواى 700 دلار در فرودگاه مهرآباد تهران گم كرده بود، توانست در مكه مكرمه اين پول را به دست آورد. حميد پهلوان، مسؤول امور رفاه زائران با اعلام اين خبر، گفت: كيف زائرى در فرودگاه مهرآباد تهران پيدا شد و تلاش هاى فراوان براى رساندن آن به زائر نتيجه نداد.

پس از حضور كاروان هاى اعزامى در مكه، با اعلام فراخوانى در خصوص كيف گمشده، زائر مورد نظر با مراجعه به دفتر امور رفاه زائران، كيف پول خود را دريافت و از تلاش هاى مسؤولان سپاس گزارى كرد.»

برگرداندن پول و گوشى تلفن همراه به زائر مسلمان انگليسى

دو تن از زائران كاروان 20201 در حين طواف، بسته اى حاوى 3 عدد تلفن همراه و پنج هزار دلار پيدا كردند و با پى گيرى ويژه اى كه داشتند، آن را به صاحبش

ص: 312

- كه مسلمانى از كشور انگلستان بود- رساندند.

بازگرداندن ميليون ها ريال به صاحبش

يكى از زائران شيرازى نيز يك بسته حاوى 1900 دلار آمريكا، 700 ريال سعودى و 81 هزار دينار عراقى در ايستگاه «مظله» پيدا كرد.

پس از بررسى هاى به عمل آمده از طريق سيم كارت تلفنِ پيدا شده در اين بسته و تصوير زائر و همراه وى مشخص گرديد كه اين بسته متعلق به يك زائر عراقى است.

يابنده اين بسته، موضوع را به مدير كاروان اطلاع مى دهد و بسته پيدا شده را تحويل وى مى نمايد. اين مبلغ طى مراسمى تحويل ستاد امدادگمشدگان گرديد تا به مالك آن بازگردانده شود.

مرگ يك زائر در اثر تصادف

يكى از زائران كاروان 15140 در حين عبور از عرض خيابان، به دليل تصادف با خودرو فوت كرد. اين زائر 74 ساله، بلافاصله پس از تصادف با خودرو به بيمارستان منتقل شده؛ ولى تلاش عوامل بيمارستان سعودى به دليل شدت ضربه تصادف بى نتيجه ماند.

احتمال كاهش مدت حج

نماينده ولى فقيه درباره احتمال كاهش زمان سفر حج تمتع براى حجاج ايرانى گفت: «سازمان حج و زيارت حتى براى دو هفته اى كردن زمان حج تمتع آمادگى دارد؛ اما مردم و زائران از آن استقبال نمى كنند.»

آقاى قهرودى در همايش روحانيون كاروان ها در مكه مكرمه گفت: «نتيجه نظرخواهى از زائران در سال قبل، نشان مى دهد كه آن ها علاقه مند به كاهش مدت سفر نيستند و 85 موافق زمان آن هستند؛ ضمن اين كه امكان كاهش سفر به دليل

ص: 313

محدوديت هاى پروازى وجود ندارد.»

سرقت از زائر ايرانى

پس از اقامه نماز عصر، يك ماشين مشكى جلوى پاى پيرمردى 112 ساله، اهل تربت جام ترمز مى كند و يك مرد سياه پوست درشت هيكل از ماشين پياده مى شود و با اشاره به او مى فهماند كه «او گم شده است!» و به زور او را سوار ماشين مى كند؛ هنوز چند قدمى دور نشده اند كه آن مرد دست مى اندازد به كمربند چسبى پيرمرد و آن را با فشار مى كشد و تمام 200 هزار تومان پول پيرمرد را برمى دارد و كمربند را مچاله كرده، توى جيب پيراهن پيرمرد مى گذارد و بعد او را پياده مى كند.

آزادى زائر ايرانى متهم به تلصيق

مسؤولان حراست ستاد مكه مكرمه همواره به زائران مرد توصيه مى كنند كه هنگام طواف، به ويژه در اطراف حجرالاسود به هيچ وجه به بخش خانم ها وارد نشوند؛ زيرا با كوچك ترين برخورد بدن آن ها با خانم ها، حتى بدون هيچ عمدى، مأموران سعودى اقدام به دست گيرى آنان مى كنند.

همچنين توصيه مى شود در صورت دست گيرى، زائران تنها و تنها خواستار حضور نماينده ايران شوند و بدون حضور عوامل ستاد مكه و يا وزارتخانه يا دفتر نمايندگى سازمان حج و زيارت، هيچ فرم، برگه و يا اظهارنامه اى را امضا نكرده، كتبى يا شفاهى هيچ چيزى را برعهده نگيرند.

يكى از زائران ايرانى كه به اين اتهام دستگير و بازداشت شده بود با پى گيرى مسؤولين ستاد مكه آزاد شد.

بررسى چگونگى اعزام حجاج ايرانى در تلويزيون عربستان

ص: 314

تلويزيون عربستان سعودى دوشنبه شب (1) در يك فيلم مستند، چگونگى اعزام حجاج ايرانى به سرزمين وحى را به نمايش گذاشت.

در اين فيلم مستند كه از شبكه دوم تلويزيون عربستان پخش مى شد، صحنه هاى پر احساسى از بدرقه زائران بيت الله الحرام در فرودگاه هاى ايران به ويژه فرودگاه مهرآباد به نمايش گذاشته شد.

در اين مستند، چند نفرى از بدرقه كنندگان حجاج در حالى نمايش داده مى شدند كه با چشمانى پر از اشك با زائران خداحافظى مى كردند.

در اين فيلم، همچنين مراسم بدرقه گروهى حجاج در فرودگاه تهران و امكاناتى كه در فرودگاه براى پذيرايى و رفع نيازهاى حجاج پيش بينى شده است، به نمايش گذاشته شد.

سقوط يك زائر ايرانى از پنجره هتل

يك پيرمرد زائر از پنجره هتل «منازل الاسواف» سقوط كرد؛ با توجه به اين كه اين حادثه منجر به فوت وى شد، موضوع بررسى و معلوم شد كه همراهان ايشان، صبح به حرم نبوى مشرف شده بودند و وى در اتاق تنها بوده و احتمالًا به علت خواب آلودگى و عدم تمركز، اشتباهاً به سمت پنجره رفته ... موضوع با خانواده ايشان در ميان گذاشته شد.

زائر جا مانده از كاروان

يكى از زائران كاروان(25137) به علت گم كردن كاروان و همراهان خود در مسجد شجره جا ماند و كاروان بدون اطلاع از حضور ايشان به سمت مكه حركت كرد. اين در حالى است كه همسر ايشان در كاروان حضور داشته و به مدير كاروان

ص: 315

عدم حضور نامبرده را اطلاع داده بود!

مشكل همراه نداشتن گذرنامه

يكى از عوامل آشپزخانه «ابوجدايل» در پرواز شماره 1031 در زمان ورود به مدينه منوره، به علت همراه نداشتن گذرنامه و جاگذاشتن آن در آخرين بازرسى فرودگاه، توسط عوامل سعودى از ورود وى ممانعت شد كه با پى گيرى زياد، گذرنامه وى با پرواز بعدى، در بامداد روز بعد به مدينه منوره منتقل و پس از دريافت گذرنامه از فرودگاه ترخيص گرديد.

مشكل حمل مواد مخدر

در پروازهاى مدينه، سه نفر به جرم حمل مواد مخدر دستگير شدند. اين افراد از كاروان هاى شماره 19412 از سبزوار، 11241 از بناب و 193190 از مشهد بودند.

يك مورد از اين افراد در فرودگاه مشهد شناسايى و با اخذ تعهد و پرداخت جريمه، راهى عربستان شد كه به علت كشف مقدارى ديگر دستگير گرديد. يكى از اين موارد، ترياك را در گردو جاسازى كرده بود.

در پى كشف مقدارى مواد مخدر، مأموران بيشتر حساس شده، در انگشت نگارى و عكس بردارى نيز سخت گيرى كردند.

ساك يكى از زائران از كاروان اعزامى كرمان، پس از عبور از گيت به علت داشتن مقاديرى دارو كه در آن ها تركيبات مرفين وجود داشت، بازرسى و فرد ياد شده براى بررسى بيشتر موضوع، به اداره مواد مخدر منتقل گرديد.

زائران ايرانى در بقيع

موضوع قبرستان بقيع از دو زاويه قابل توجه است؛ يكى برخوردهاى عربستان و نيروهاى ارشادى و ديگرى برخوردهاى زائران ايرانى و ناهنجاريهايى كه از خود نشان ميدهند. امسال نيز همچون سالهاى گذشته، بقيع و مسائل پيرامون آن فراز و

ص: 316

نشيبهايى داشت. در اين جا اتفاقات چند روز را براى نمونه مرور ميكنيم:

روز دوشنبه (1) برخى زائران ايرانى و روحانيون كاروان ها پس از نزديك شدن به درِ ورودى قبرستان بقيع، توقف نموده، كفش هاى خود را از پا درآوردند كه علاوه بر ايجاد حساسيت، باعث مسدود شدن راه عبور و شلوغى آن گرديد. جمعى از آن ها در زمان خروج از بقيع با دست كشيدن به درهاى قبرستان و بوسيدن درب ها مورد توجه سايران و بعضى مأموران سعودى قرار گرفتند.

روز چهارشنبه، (2) كاروان جانبازان، پس از نماز صبح در كنار ديوار بقيع قرائت دعا و نيايش به صورت گروهى و با نظم خاصى داشت كه مورد توجه ديگر زائران قرار گرفته بودند و وارد قبرستان بقيع شدند و به زيارت ائمه بقيع پرداختند. پليس سعودى براى عبور ويلچرها به داخل بقيع از كنار در، راهى را باز كردند و حين عبور آن ها كارت يكى از آن ها را كه روى سينه اش نصب شده بود كنترل نمودند.

حضور گسترده زائران ايرانى به صورت گروهى در بين الحرمين و برگزارى دعا و مرثيه خوانى پس از نماز صبح، حال وهواى معنوى خاصى را فراهم ساخته و كاروان ها عموماً برنامه وداع با حرم شريف و قبرستان بقيع را برگزار كردند.

يك زائر ايرانى پس از پايان صحبت هاى عامل ارشادى در بقيع، شروع به صحبت كرد و اظهار داشت كه در شرايط فعلى، ضرورت وحدت ميان مسلمانان با هر گرايش و مرامى بيش از گذشته احساس مى شود و بايد تلاش كنيم وحدت مسلمانان دچار خدشه نشود؛ زيرا دشمنان از اين گونه اختلافات سود مى برند.

عامل ارشادى فقط گوش مى داد و با لبخند و سكوت سعى مى كرد پاسخى ندهد تا موضوع تمام شود.

ص: 317

روز جمعه (1) عوامل ارشادى علاوه بر تذكر نسبت به بستن كتب دعا، بيش از ده جلد كتاب دعا را از دست زائران ايرانى بيرون كشيده، توقيف نمودند. بعضى زائران ايرانى نزديك قبور ائمه به صورت گروهى براى سلامتى حضرت صاحب الزمان(ع) صلوات مى فرستادند. در اين روز پليس سعودى اجازه توقف زائران در مقابل بقيع را نمى داد.

عوامل ارشادى تا جايى كه تردد زائران با مشكل مواجه نمى شد، تبليغ مى كردند و گاهى تراكم جمعيت باعث مى شد كه مجبور شوند آن ها را حركت دهند و نتوانند تبليغ كنند.

روز سهشنبه (2) مدير عام فرع وزارت حج منطقه مدينه، ضمن يادآورى دست گيرى يكى از مبلّغان ايرانى در مقابل «قصرالدخيل» در خصوص دعوت حجاج به مذهب شيعه اعلام داشته است: «وكيل امارات خواستار آن بوده، ضمن تذكر مجدد به حجاج ايرانى يادآور شويد كه به سيستم ها و آموزش هاى موجود در كشور عربستان پاى بند و در عمل به آن اهتمام داشته باشند.

روز پنجشنبه (3) يكى از عوامل ارشادى با تعدادى از زائران و روحانيون ايرانى برخوردى تند و اهانت آميز كرد و قصد ايجاد درگيرى داشت كه با درايت روحانى موفق به اين كار نشد.

حدود ساعت هشت صبح، عوامل پليس، يك ايرانى را كه در حال فيلم بردارى بود دستگير و با ضرب و شتم به پشت طناب منتقل كرد و پس از كنترل دوربين آزاد گرديد.

عوامل سعودى با محدوديت بيشتر و جلو آوردن طناب باعث تراكم بيشتر و

ص: 318

مشكل در تردد حجاج شدند. اولين گروه ايرانيان مقيم خارج از كشور به صورت جمعى و با قرائت دعا و زيارتنامه ائمه اطهار(ع) وارد بقيع شدند و به زيارت پرداختند.

معين كاروان 11256 كه به زبان عربى و انگليسى مسلط بود، با عوامل ارشادى در محل قبور ائمه وارد بحث شد و آن ها را محكوم كرد. اين كار باعث ناراحتى و اعتراض آن ها شد و منجر به برخورد و بازداشت و بردن وى به دفتر زير قبرستان بقيع شد و پس از تشكيل پرونده، تحويل دستگاه قضايى گرديد كه با پى گيرى نماينده ستاد و مراجعه به دادگسترى با اخذ تعهد، نامبرده در ساعت 15 آزاد شد.

ابتكارات و نوآوريهاى فرهنگى

اشاره

در سال نوآورى و شكوفايى، زائران ايرانى در كارهاى خير ابتكاراتى داشته اند كه به برخى از آن ها اشاره مى كنيم:

يتيم نوازى زائران گلستانى

در حج امسال، هزار نفر از ايتام اين استان، با پرداخت يك ميليارد و 200 ميليون ريال از سوى زائران، تحت پوشش قرار گرفتند و زائران با پرداخت اين مبلغ به صورت اقساط ماهانه، به حمايت اين قشر از افراد جامعه شتافتند.

در اين طرح، فردى كه توسط زائر پوشش داده مى شود، بعد از مدت يك سال رها نمى شود و اين سنّت خداپسندانه يتيم نوازى همچنان استمرار خواهد داشت تا ان شاءالله به يك فرهنگ عمومى تبديل شود و در كنار وليمه هاى پرهزينه جاى خود را بيابد.

اجراى وصيت نامه يك شهيد در حج

شهيد «عباس بروغنى»، دانشجوى فنى دانشگاه اميركبير كه با شروع جنگ تحميلى به جبهه هاى حق عليه باطل شتافت، در روز دهم تير ماه 1360، هنگامى كه

ص: 319

به راز و نياز با معبود ايستاده بود، با تركش خمپاره به شهادت رسيد.

اين شهيد سرافراز دوران دفاع مقدس در وصيت نامه خود چنين آورده است: «پدر و مادر مهربانم، هر كدام از شما كه به مكه رفتيد، آنجا تمام مسلمانان هستند؛ حتماً عكس مرا با خودتان ببريد و در دست بگيريد و اگر از شما درباره آن سؤال كردند، بگوييد كه فرزندمان به دست صدام شهيد شده است.

بر اساس چنين وصيتى در كاروان 19412 استان خراسان شمالى اعزامى از سبزوار، برادر اين شهيد سربلند امسال به عنوان خادم حضور يافته بود و با ابتكار و خلاقيت، تمثال شهدا و وصيتنامه هاى شهداى اين كاروان را در يك طراحى معنوى به عنوان ايستگاه شهدا تهيه نموده، در معرض ديد زائران قرار داد.

اين كار معنوى كه با هدف بهره گيرى از روح بلند شهيدان و تأثيرپذيرى از وصيت نامه هاى آنان صورت گرفت با استقبال زائران ايرانى و غيرايرانى روبه رو شد و صحنه هاى جذاب و ديدنى از اشك شوق و زيارت را به دنبال داشت.

شركت زائران در كارهاى خير

زائران، امسال در كارهاى خير حضور چشم گيرى داشتند كه الگويى براى ديگران است. براى نمونه: زائران كاروان 11251، مبلغ يك ميليون و 145 هزار تومان به همراه 151 ريال سعودى، جهت كمك به بازسازى حرم شريف امامان عسكريين 8 اختصاص دادند.

زائران كاروان 12132 خوى نيز پيش از عزيمت به سفر حج و در هفته كرامت، به صورت دسته جمعى در مؤسسه خيريه توان بخشى معلولين ذهنى، در خوى حضور يافتند و ضمن عيادت، مبلغ دو ميليون و 390 هزار تومان كمك نقدى و جنسى خود را به ايشان اهدا كردند.

زائران كاروان 17247 تهران هم به تأسى از سيره ائمه معصومين(ع)، بالاخص با

ص: 320

الگوپذيرى از حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا(س) كه البسه و زيورآلات خويش را به نيازمندان اهدا فرمودند، در اقدامى خداپسندانه، تهيه جهيزيه چهار نوعروس كشورمان را متقبل شدند.

زائران كاروان شماره 11265 از شهرستان مرند، در يك اقدام خداپسندانه هزينه جهيزيه 18 نوعروس بى بضاعت را تأمين كردند. زائران اين كاروان همچنين پيش از سفر معنوى حج به صورت دسته جمعى اقدام به بازديد از مركز خيريه توانبخشى ذهنى مرند كرده بودند كه پس از آن مبلغ دو ميليون و چهارصد هزار تومان به حساب اين مؤسسه خيريه واريز كردند و هزينه ششصد هزار تومانى خريد پارچه مورد نياز اين خيريه را تأمين كردند.

زائران كاروان 10116 نيز كمك نوزده ميليون و پانصد هزار ريالى به «بنياد نيكوكارى حضرت ابوالفضل(ع)»، تأمين هزينه جهيزيه هفت جوان مستمند(تحت نظر امام جمعه شهر) علاوه بر آن، افتتاح حساب قرض الحسنه به مبلغ چهل ميليون و هفتصد هزار ريال و نيز كمك دو ميليون و پانصد هزار ريالى به بيماران كليوى خلخال از جمله اقدامات زائران اين كاروان بوده است.

زائران كاروان 10107 هم كمك سى ودو ميليون ريالى به مؤسسه معلولين ذهنى حضرت ابوالفضل(ع) و كمك يك ميليون و دويست هزار ريالى به «مؤسسه خيريه ميثاق» داشتهاند.

زائران كاروان 35206 به مناسبت فرارسيدن عيد سعيد قربان و شكرانه درك عرفات در سرزمين وحى، براى تعداد 120 نفر از خانواده هاى تحت پوشش كميته امداد امام خمينى(قدس سره) و ... بهزيستى اقدام به تهيه پوشاك كردند.

زائران ايرانى و خريد سوغاتى

اشاره

از آنجا كه زائران خانه خدا، معمولًا از استطاعت مالى براى تشرف برخوردارند و

ص: 321

در قاموس اسلامى، تهيه و اهداى سوغات نيز امرى پسنديده و مورد سفارش است، حجاج معمولًا دست خالى باز نمى گردند؛ اما شايسته است كه حجاج از حدود متعارف و متعادل در امر خريد خارج نشوند و اوقات گران بهاى خود را به جاى اندوختن اجر معنوى، در گشت وگذارهاى بازارها به هدر ندهند.

درست است كه سوغات سفر، يك سنّت حسنه اسلامى است و باعث خوشحالى اقوام و آشنايان مى شود، اما هيچ گاه نبايد از عظمت سفر حج غافل شد و با اتلاف وقت ارزشمند خود در بازار، از اين فرصت گران مايه و زودگذر محروم گشت؛ چه اين كه مسلماً پس از سفر، موجب حسرت و پشيمانى خواهد بود.

سوغاتى حج از نگاه زائر

بسيارى از مسؤولان ايرانى دست اندركار حج، بارها در گفت وگوهايشان با خبرنگاران از خريد در حدّ بالاى كالا توسط زائران ايرانى گله و انتقاد كرده اند. آمارها نشان مى دهد كه توصيه ها و تمهيدات انديشيده شده از جمله ايجاد فروشگاه در فرودگاه تهران، خيلى نتوانسته زائران را براى كاهش خريد در عربستان متقاعد كند.

بسيارى از مسؤولان ايرانى دست اندركار حج، به ويژه مسؤولان هواپيمايى و حمل ونقل حج، بارها در گفت وگوهايشان با خبرنگاران از خريد بالاى كالا توسط زائران ايرانى انتقاد كرده اند؛ هر ساله آمارى كه از ميزان خريد كالا توسط زائران ايرانى در مكه و مدينه منتشر مى شود، نگران كننده است.

در مكه و مدينه، اكثر مغازه داران، به خاطر اين كه مشترى هاى اصلى كالاهايشان ايرانى ها هستند، از فروشندگان افغانى و يا تاجيكى مسلط به زبان فارسى استفاده مى كنند كه راحت تر بتوانند با ايرانى ها ارتباط برقرار كنند.

تاجيك هاى فروشنده مى گويند: اگر زائران ايرانى نباشند، مالكان عربِ مغازه هاى

ص: 322

مكه و مدينه خسارت فراوانى خواهند ديد.

بر آن شديم تا دليل اين امر را از خود زائران پرس وجو كنيم؛ به همين خاطر در گشت وگذارى در خيابان هاى مدينه و در ميان بازارها و مناطقى كه مركز خريد سوغات و كالاست با آن ها درباره خريدهايشان گفت وگو كرديم.

در اين مصاحبه ها نكات جالبى از سوى زائران مطرح شد كه شنيدن آن ها خالى از لطف نيست.

خانم زائرى گفت: «من شخصاً تمايلى به خريد ندارم، اما تنها دغدغهام بازگشت و ميهمانى هاى بعد از حج است كه هر كدام از اقوام وقتى به ديدن حاجى ميآيند، كادويى مى آورند و قطعاً انتظار دارند كه سوغاتى جاى هديه آنان را پر كند.

از روز اولى كه ميآمدم، فكر ميهمانى و سوغات بعد از حج كلافهام كرده است و دائم فكر مى كنم اگر سوغاتى نداشته باشم كه به ميهمانانِ دست كم درجه يك بدهم، آبرو و اعتبارم نزد فاميل از بين مى رود.

وى گفت: «يكى از اقوام ما سال قبل كه به حج آمده بود، با اين كه دو هزار دلار در مكه و مدينه خريد كرد، نهايتاً مجبور شد برخى از اقلام را از تهران تهيه كند و به نام سوغات حج به ميهمانان بدهد.

من هر وقت ياد كار آن ها مى افتم نگران مى شوم و از فشار فكر و خيال به بازار مى آيم تا بلكه بتوانم سوغات مناسبى براى بستگان بخرم.»

خانم ديگرى كه متوجه مصاحبه ما شده بود، به دفاع از اولى گفت: «خريد سوغاتى براى فرزندانم امرى طبيعى است؛ اما انتظارات جانبى بستگان درجه دو و سه آدم را كلافه مى كند.»

وى گفت: «تو را به خدا شما كه روزنامه و تلويزيون داريد، به مردم بگوييد كه وقتى به ديدن حاجى ميروند، حاجى انتظار كادو ندارد و آن ها هم متقابلًا انتظار سوغاتى نداشته باشند، به مردم بگوييد كه يك زائر در مدينه و مكه به خصوص در

ص: 323

ايام تشريق و اعمال حج، در چه شرايط دشوارى قرار دارد و نمى تواند سوغات مناسبى از اين جا تهيه كند و براى آنان ببرد.»

آقاى محمدى، استاد دانشگاه، به خبرنگار ما گفت: «بحث سوغاتى ريشه در فرهنگ اسلامى ما دارد؛ اما كارى كه امروز مى شود، فراتر از آن چيزى است كه در فرهنگ اسلامى ما وجود دارد. به نظر من برخى از زائران درست مى گويند و اصلاح فرهنگ سوغاتى وظيفه رسانه هاى ايران است كه موقعيت يك زائر را براى مردم تشريح كنند تا وقتى به كشورش باز مى گردد، مردم انتظارى از آنان نداشته باشند.»

اين استاد دانشگاه گفت: «بهترين سوغات حج، سوغات معنوى و دستاوردهاى معنوى اى است كه زائر از اين سفر با خودش مى برد و در حقيقت، زائرى كه از حج باز مى گردد، بايد خاطرات معنوى خودش را به كشورش ببرد و براى ميهمانانش بازگو كند؛ اما انتظارات چيز ديگرى است و آن بايد اصلاح شود.»

زائرى ازاصفهانى كه كسب و كارش در بازار است، مى گفت: «كيفيت اجناسى كه در ايام حج به زائران ايرانى فروخته مى شود به هيچ وجه قابل قياس با كالاهاى ايرانى و يا خارجى اى كه در ايران عرضه مى شود، نيست و اكثر زائران، اجناس بنجل و بى كيفيتى را با پرداخت وجوه بيش از انتظار مى خرند.»

وى گفت: «براى اصلاح فرهنگ خريد سوغاتى، علاوه بر كار فرهنگى و رسانه اى حتماً بايد در سطح ملى يك تصميم جدى گرفته شود و نهادهايى مثل وزارت بازرگانى و سازمان حج و زيارت، تمهيداتى اتخاذ كنند كه زائر بتواند اقلام مورد نياز سوغاتى را از فروشگاه هاى ويژه ايرانى تهيه كند.»

ايشان افزود: «فروشگاه شاهد اجناس خاصى را مى فروشد كه تنها بخشى از نياز زائر را برآورده مى سازد.»

رسولى، زائر مشهدى ميگفت: «اگر كالاهايى را كه زائران ايرانى مى خرند فهرست كنيم. شايد شصت قلم كالا بشود، چگونه است كه ما نمى توانيم اين مقدار

ص: 324

كالا را در مركز خاصى با قيمت و كيفيت مناسب و با زحمت كمتر تأمين كرده و در اختيار زائر قرار دهيم تا زائر، اين مقدار در مدينه و مكه سختى خريد سوغاتى را با پول بيشترى تحمل نكند.»

سعادتى، دانشجوى تهرانى، معتقد است كه خريد سوغات در عربستان علاوه بر اتلاف وقت زياد هزاران زائر، خسارت اقتصادى زيادى به كشور مى زند كه لازم است تدبير خاصى براى آن انديشيده شود.»

احمدى از قم مى گفت: «يكى از موضوعات رنج آور سفر حج، انتظار تعداد معدودى از زائران ايرانى، پشت درهاى بسته مغازها در مكه و مدينه به هنگام نماز جماعت است؛ گرچه اين مسأله نسبت به گذشته خيلى بهتر شده است، اما هنوز شاهد برخى از اين صحنه هاى ناراحت كننده هستيم و بايد فكرى اساسى براى آن بشود.»

خانمى به نمايندگى از پنج زائر همراهش، جوياى آدرس فروشگاهى بود و وقتى به او گفته شد كه حاج خانم، وقت نماز است، جا خورد و گفت: «به خدا من فردا مدينه را ترك مى كنم و همين امروز را براى خريد وقت دارم و چيزى نتوانسته ام بخرم و بايد دست خالى برگردم و آبرويم مى رود»!

زائرى از تهران ميگفت: «مسؤولان ايران با مقام هاى عربستان بايد صحبت كنند و تصميم مشتركى در اين زمينه اتخاذ نمايند تا عربستان هم امتيازى در خريد كالا به زائران ايرانى بدهد و يا به طور مشترك، فروشگاه هايى داشته باشند كه ايرانى ها بتوانند اجناسشان را از آنجا تهيه كنند.»

زائر ديگرى ميگفت: «اكثر اجناس برقى كه از عربستان خريده مى شود به علت نداشتن گارانتى و كيفيت، در ايران قابل استفاده نيست. بنابراين از طريق رسانه ها بايد به زائران اطلاعات كافى داد كه مراقب خريد اجناس برقى و الكترونيكى در عربستان باشند كه پس از خريد جنس، متضرر نشوند.»

فراهانى، از مداحان اهل دل، نظرش را درباره خريد سوغاتى، با ارائه اشعارى براى

ص: 325

ما بيان مى كند، او مى گويد:

اى دوست در بهشت ت-- و را راه داده اند

پروانه زيارت دلخواه داده اند صدها هزار سوخت-- ه دل بود و زان ميان در روضه مدينه تو را راه داده اند س-- وگند مى خ-- ورم ب-- ه گل روى مجتبى كه اينجا به خار، منزلت و جاه داده اند اي-- ن لحظه ه-- ا غنيمت عمرِ من و شماست غفلت مكن كه فرصت كوتاه داده اند سوغات ما به سوى وطن، عطر فاطمه است ع-- طرى ك--- ه با نسيم سحرگاه داده اند فيض حضور دوست به قدر خلوص ماست گ-- اهى ز ما گرفته اند و گ-- اه داده اند زائرى ميگفت: «برخى از زائران بر اين باورند كه اجناسى را كه از بازارهاى مدينه و مكه خريدارى مى كنند متبرك هستند و خوشحالند از اين كه براى فرزندان و بستگان خود، سوغات متبرك به عطر و بوى مزار شريف پيامبر(ص) و مسجدالحرام به همراه ميبرند. اين در حالى است كه همه اين اجناس از كشورهاى ديگر و به ويژه چين كمونيسم وارد ميشود كه به خدا هيچ اعتقادى ندارد.»

اگرچه سنت آوردن سوغات از سفر به خصوص از سفر حج، امرى پسنديده است، اما افراط در اين امر، خروج ميليون ها دلار ارز كشور در شرايط ويژه اقتصادى كنونى را هيچ عقل سليمى برنمى تابد. آن ها كه تاكنون به حج مشرف شده اند، ديده اند كه بسيارى از زائران كشورهاى ديگر، از سفر حج، تنها مقدارى آب زمزم را به عنوان تبرك مى برند.

تماسهاى تلفنى زائران ايرانى

اشاره

ايرانيان نسبت به وضعيت مسافران خود حساسيت عاطفى دارند و دوسويه سعى مى كنند تا از آخرين اوضاع و احوال همديگر باخبر باشند؛ ازاين رو، براى برقرارى اين تعامل از آسان ترين و سريع ترين وسيله ارتباطى كه تلفن است، بهره مى گيرند. يكى از تسهيلاتى كه حجاج انتظار دارند در اختيارشان قرار گيرد، برقرارى يك

ص: 326

سيستم تلفنى منظم و سريع و مقرون به صرفه براى ايجاد ارتباط تلفنى آنان است.

البته همراه بردن موبايل هاى شخصى زائران از ايران به عربستان، پس از بين المللى كردن آن ها و به اصطلاح رومينگ (1) كردن آن- كه امروزه به طور خودكار و بدون هيچ هزينه اى صورت مى گيرد- روشى كاربردى و مورد استفاده است. در كنار آن سيم كارت هايى به ارزش هاى مختلف 100 ريال و 200 ريال سعودى در مراكز خريد عربستان وجود دارد كه به مدت چند ماه اعتبار دارد و حتى در بعضى موارد در صورت استفاده سريع از آن تا چندين روز يك طرفه جواب مى دهد و اگر شارژ شد سيستم مجدداً برقرار مى شود.

افزايش ترافيك تماس ها

بر اساس آمار موجود، در شش روز اول اعزام حجاج به عربستان(از 22 آبان ماه تا 27 آبان) ميزان ترافيك تماس هاى تلفنى از ايران به عربستان به بيش از پنج برابر رسيد.

يكى از دلايل اين امر را مى توان كاهش تعرفه رومينگ اپراتور همراه اول، از 900 تومان به 167 تومان دانست كه با اين اتفاق هم وطنان بيشتر راغب هستند تا تلفن همراه خود را در عربستان فعال كنند. ميزان ترافيك تماس هاى تلفنى خروجى از كشور عربستان به ايران نيز در اين مدت به بيش از دو برابر رسيد.

بيش از هفت هزار شماره تلفن همراه ايرانى از خدمات رومينگ اپراتورهاى عربستانى بودند و پيش بينى ميشد كه اين آمار در روزهاى آينده به شدت افزايش يابد.

«حج» در پيامكهاى حجاج ايرانى

ص: 327

حضور در سرزمين وحى و تجربه شخصى از اين سفر معنوى، هر زائرى را به توصيف اين مناسك الهى وادار ميكند تا در كوتاهترين جمله، برداشت خود را از حج براى ديگران بيان كند. بخشى از پيامكهاى زائران در حج امسال به اين موضوع اختصاص داشته است كه گزيده آن ها را مرور ميكنيم:

حج يعنى اتحاد و كرامت انسانى، صيقل روح و شروعى دوباره.

حج، رستاخيز اصغر است و تجلى روح الهى انسان در دنيا.

حج، فرياد جهانى دشمن شناسى و دشمن ستيزى است؛ دشمن درون و برون.

حج، كانون هم بستگى جهان اسلام است.

حج مظهر آزادگى، برادرى و برابرى است.

حج، پيمان بستن با خداوند است و پايدارى در اين راه.

حج، از خود رستن و به خدا رسيدن است.

حج، نشانه قيامت است و نشئه اى از مرگ، برزخ و رستاخيز.

حج، بهترين پيوند عارفانه فرشيان با عرشيان است.

حج، فرصتى است كه تو را بدون مرگ از اين دنيا به عالمى ديگر مى برد.

حج، بريدن از خود و پيوستن به خداست.

حج، غوطه ور شدن در معنويت خداوند است.

حج، لايق شدن براى قربانى شدن در مسلخ عشق است.

حج، صيقل خوردن روح و دل و جان است در درياى لطف الهى.

حج، ابتدا و انتهاى عشق است و زيباترين منظره دنيا.

حج، مركب عروج انسان خاكى به ملكوت آسمانى است.

حج، سير الى الله است.

حج، فرصتى طلايى، اما زودگذر است براى به خود آمدن.

ص: 328

حج، نمادى از محشر است، جلوه اى كوچك از قيامت و عصاره اى از دين.

حج، فرصتى استثنايى براى بازنگرى زندگى فردى و اجتماعى است.

حج، بزرگ ترين رزمايش ايدئولوژيك جهان اسلام است عليه شياطين و طواغيت.

حج، ضيافتى است كه ميزبان، ميهمانان خود را كرامت مى بخشد و آزمون مى كند.

حج، يافتن قبله همه اخيار و اصفياست.

حج، همه صحنه معراج عبادالله است.

ص: 329

ب: ايرانيان مقيم خارج از كشور

اشاره

ايرانيان مقيم خارج از كشور هر سال براى انجام حج تمتع از كشورهاى مختلف جهان پا به ديار وحى مى گذارند. در اين كاروان ها افراد مختلفى از نظر فرهنگى، علمى و اقتصادى وجود دارند. اما در يك چيز مشتركند و آن علاقه به اسلام عزيز و حب و دوستى وطن است.

سخنان رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى

رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى در همايش ايرانيان در بعثه مقام معظم رهبرى گفت: «ايرانيان مقيم خارج از كشور با توجه به ظرفيتى كه دارند، به عنوان سفير فرهنگ غنى و تاريخ اسلامى ايران محسوب مى شوند.

ما همان طور كه به وجود رزمندگان غيور اسلام در جنگ تحميلى براى حفظ تماميت اراضى افتخار مى كنيم، به وجود غيرت مند هم وطنان مقيم خارج از كشور كه به ايرانى بودن و ماندن خود افتخار و از منافع ملى و نواميس كشور دفاع مى كنند و تلاش دارند تا نام ايران را در دنيا پرآوازه جلوه دهند، مباهات مى كنيم.»

سيد مهدى مصطفوى، روز چهارشنبه (1) درهمايش «هنگامه وصال» در جمع زائران خارج از كشور گفت: «در ايران تلاش مى شود، ارتباط نزديكى بين ايرانيان مقيم خارج از كشور با وطن و مسؤولان برقرار شود. تشكيل نشست هاى منظم با حضور وزراى مختلف در شوراى عالى ايرانيان نشان مى دهد كه مسؤولان به ايرانيان خارج از كشور توجه دارند.»

مصطفوى تأكيد كرد: «ضرورت دارد ارتباط تنظيم شده و تعريف شده اى ميان ايرانيان خارج از كشور با وطن و مسؤولان كشور برقرار و اين رابطه سازمان دهى

ص: 330

شود.»

وى با اشاره به اين كه ايرانيان مقيم خارج از كشور به عنوان اقليت مؤمن محسوب مى شوند، گفت: «اين افراد بايد براى ارتقاى جايگاه، احقاق حقوق اجتماعى و شهروندى خود در كشورى كه زندگى مى كنند،

OGN

هايى را تشكيل دهند. تشكلى شدن ايرانيان در خارج از كشور بسيار مهم و مورد توجه است.»

ص: 331

بخش دوم: كاروانها

برنامه رفت وآمد كاروانهاى ايرانى

اوّلين گروه از زائران ايرانى وارد مدينه منوره شدند و عمليات اعزام زائران حج تمتع با پرواز 5363 ساعت 30/ 19 دقيقه هواپيمايى سعودى از تهران و پرواز 1519 ساعت 30/ 22 دقيقه هواپيمايى جمهورى اسلامى از اصفهان، به پايان رسيد.

آخرين گروه زائران ايرانى دوشنبه (1) شب از فرودگاه جده به مكه وارد شدند. به اين ترتيب، اكنون تمام زائران ايرانى در عربستان حضور دارند. تمام زائران ايرانى مدينه بعد در مكه و زائران مدينه قبل نيز رفته رفته براى انجام اعمال و مناسك خود از مدينه به اين شهر وارد مى شوند و تا چهارم ذى حجه تمام زائران ايرانى در مكه خواهند بود.

در عمليات بازگشت، نخستين گروه از حجاج ايرانى 50 دقيقه بامداد شنبه (2) وارد فرودگاه مهرآباد شدند. 5506 حاجى ايرانى در قالب 35 كاروان، روز چهارشنبه (3) با پروازهاى مختلف از طريق فرودگاه مدينه منوره به كشور بازگشتند.

حركت كاروانها به سوى مشاعر

ص: 332

بر اساس برنامه ريزى انجام شده كاروانهاى زائران ايرانى از بعدازظهر شنبه (1)، با شور و حال خاصى براى عزيمت به عرفات آماده شدند و برخى از زائران اين مسير را پياده طى كردند.

زائران ايرانى روز دوشنبه براساس برنامه، در رمى جمره عقبه شركت كردند و دو شب بيتوته در منا، در آخرين روز جمرات سه گانه اولى، وسطى و عقبى را رمى كردند و پس از اذان ظهر، منا را ترك و به مكه بازگشتند، تابعد از به جا آوردن آخرين مرحله از مناسك حج شامل: طواف، نماز طواف، سعى بين صفا و مروه، طواف نساء و نماز آن، اعمال خود را تكميل كنند.

با توجه به اين كه زمان بيتوته در منا از اذان مغرب تا نيمه شب شرعى است، برخى از زائران در ساير اوقات شبانه روز از فرصت استفاده كردند و با بازگشت به مكه مكرمه و مسجدالحرام اعمال پايانى مناسك را انجام دادندو دوباره در سرزمين منا حاضر شدند.

ورود كاروان جانبازان به مكه مكرمه

در روز پنجشنبه (2) كاروان جانبازان وارد مكه مكرمه شدند و در بدو ورود به مكه مكرمه، مورد استقبال ستاد مكه مكرمه، مسؤولان مناطق نُه گانه ستاد مكه، نماينده كنسول گرى ايران و مسؤولان سازمان حج و زيارت مستقر در اين شهر قرار گرفتند.

در مراسم استقبال اين كاروان، رييس ستاد مكه مكرمه تا اسقرار كامل اين كاروان، در محلِ هتل آن ها مستقر بود تا مشكلات احتمالى جانبازان را برطرف كند.

كاروان جانبازان پس از استقرار به منظور انجام اعمال عمره تمتع در پيش چشم حيرت زده زائران كشورهاى ديگر، وارد مسجدالحرام شدند.

ص: 333

سخنان نماينده مقام معظم رهبرى در بنياد شهيد و امور ايثارگران

الف: در جمع خانواده شهدا

مراسم يادبود شهدا از سوى كاروان 35221 كه 23 ايثارگر و هفده نفر از خانواده هاى شهدا را در خود دارد و همچنين كاروان يدالله خداداد كه پانزده ايثارگر و هشت تن از خانواده هاى شهدا در آن حضور دارند، برگزار شد.

نماينده مقام معظم رهبرى در بنياد شهيد و امور ايثارگران در مراسمى كه در مكه مكرمه برگزار شد گفت: «امروز نه تنها بقاى جمهورى اسلامى ايران، بلكه همه جهان تحت تأثير شهداى جمهورى اسلامى هستند و نمونه آن پيروزى حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه و ساير ميدان هاى مبارزه و مقاومت است.»

حجه الاسلام والمسلمين محمدحسن رحيميان در مراسم يادواره شهداى قم در مكه گفت: «به بركت خون شهدا، اسطوره پنجاه ساله اسرائيل در منطقه توسط حزب الله شكسته شد و به بركت انقلاب اسلامى و خون شهدا، قدرت آمريكا در حال افول است، همان طور كه ابهت او امروز شكسته است.»

وى تصريح كرد: «امروز از همه دنيا طنين شعار «مرگ بر آمريكا» به گوش مى رسد و اگر احمدى نژاد در ايران به دليل مواضع ضدّ آمريكايى رأى مى آورد، در آمريكاى لاتين هم وقتى مردم به مواضع ضدّ آمريكايى «چاوز» پى مى برند، به او رأى مى دهند.»

نماينده مقام معظم رهبرى خاطرنشان كرد: «طبق نظرسنجى هاى به عمل آمده در تركيه 85 مردم اين كشور از آمريكا تنفر دارند و اين به بركت شهداى شماست. خون 72 شهيد كربلا، اسلام را بيمه كرد و خون شهداى ما در انقلاب و جنگ تحميلى، اسلام را زنده كرد.»

در اين مراسم سردار محمد ميرجانى به ذكر خاطراتى از شهدا پرداخت و

ص: 334

همچنين هدايايى به رسم يادبود به خانواده هاى شهدا اهدا شد.

ب: در كاروان جانبازان

نماينده مقام معظم رهبرى در بنياد شهيد و امور ايثارگران در كاروان جانبازان حاضر شد و گفت: «جانبازان با نثار عضوى از بدن، ساليان سال رنج شهيد شدن را متحمل مى شوند و اين ها همه براى آنان فضيلت است.»

آقاى رحيميان در جمع جانبازان اعزامى به حج خطاب به ايشان گفت: «فضيلتى كه شهيد در حال شهادت لمس كرده، شما هر لحظه آن را لمس مى كنيد و حالا كه روى ويلچر هستيد، مانند آن است كه در سنگر نشسته ايد و با دشمن جهاد مى كنيد.

آن كه پايدارى و ثبات شما را در مسير ايثار گواهى مى دهد، آيات قرآنى است و آنچه در راه خدا داده ايد، براى هميشه باقى و پايدار خواهد بود.» رحيميان در ادامه گفت: «بهترين عبادت در كنار خانه خدا، تلاوت قرآن، تدبر در آن و فهم درست است.»

اين مراسم كه به مناسبت سال روز ازدواج حضرت على و حضرت فاطمه 8 برگزار شد، هدايايى از سوى بنياد شهيد و امور ايثارگران به رسم يادبود به همسران جانبازان اهدا شد.

رحيميان با ذكر خاطراتى از زندگى حضرت امام(قدس سره) گفت: «امام دنيا را زنده كرد، امام به صدها ميليون انسان روى كره زمين حيات دوباره داد و نمونه آن حركت هاى آزاديبخش در سراسر دنياست.»

وى تصريح كرد: «ما از يك سو شاهد به پايين كشيدن آمريكا از اريكه قدرت هستيم و از سوى ديگر قدرت مند شدن جهان اسلام را شاهديم و اين از بركت نفس مسيحيايى امام و خون شهدا و ايثار جانبازان است.»

كاروان جانبازان با حضور چشم گير در بين الحرمين و قبرستان بقيع مراسم دعا و

ص: 335

وداع باپيامبر و ائمه بقيع را برگزار و با استقرار در گوشه و كنار بقيع، حالت روحانى خاصى را ايجاد كردند.

گزارشى از نمايشگاه محصولات فرهنگى

اشاره

برگزارى نمايشگاه محصولات فرهنگى در موسم حج سابقه چندانى ندارد؛ اما با توجه به روى كرد فرهنگى بعثه در سالهاى اخير، به ويژه امسال، برگزارى اين نمايشگاه جديتر دنبال شد.

اگرچه براى رسيدن به نقطه مطلوب راه طولانى در پيش داريم، اما انصاف اين است كه با برنامهريزيهاى اخير معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى و همكارى سازمان حج و زيارت، محصولات فرهنگى، نسبت به سال قبل، از لحاظ كمّى و كيفى رشد چشم گيرى داشته است.

در اينجا گزارشى از اين نمايشگاه كه ميتواند الگو و پايه براى گام هاى بعدى باشد ارائه مى شود. در اين نمايشگاه نمونه آثار فرهنگى كاروان هاى حج در 16 غرفه با محورهاى ذيل ارائه شده بود:

1. شهدا

2. برنامه 30 روز كارگرى

3. لوح هاى تقدير

4. اردوى آموزشى و تفريحى

5. بروشور جزوات آموزشى

6. خاطرات و مقالات

7. فعاليت هاى قرآنى و نماز

8. مسابقات

9. فعاليت هاى فرهنگى- عمرانى

10. نشريات

ص: 336

11. اوقات فراغت زائران

12. فرازى از سخنان ائمه معصومين(ع)

13. كتابخانه سيار

14. تبيين حج

15. اطلاعات الكترونيكى

16. نقاشى كودكان

غرفه شماره 1 (شهدا)

اين غرفه نمادى از گل واژه هاى ايثار و اسطوره هاى ايمان و دفاع مقدس بود كه با تصاوير شهدا و يادگارهاى برجاى مانده از آنان مانند: پلاك، پيشانى بند و چفيه ها و همچنين تصويرى از سردار آزادگان، ابوترابى و سخنان سلحشور بود.

از ويژگى هاى اساسى اين غرفه، معنويت فراوان و نوع چينش اين تصاوير بود كه بيننده را مجذوب مى كرد و نقبى به دوران دفاع مقدس بود؛ ارتباط بين شهدا و سرزمين وحى نيز بعضاً در تصاوير ديده مى شد.

حتى به عنوان الگوى رفتارى، تصاوير رزمندگان به هنگام غذا خوردن كه حاكى از ساده زيستى آنان بود، در سالن هاى غذاخورى كاروان نصب شده بود تا حالت الگويى داشته باشد يا مطلبى تحت عنوان «از شهدا بياموزيم»، «سوى ديار عاشقان رو به منا مى رويم»، تصاويرى از شهيد چمران و شهيد همت و ديگر شهدا هم بود. اين كار از ابتكارات كاروان 133280 فريدن اصفهان- احمد صفرى است.

همچنين بنرهايى توسط كاروان 13439 از شهدا انتخاب شده بود و پلاكارد پارچه اى براى تقدير و تشكر از خانواده شهدا و همچنين پوسترهاى رنگى از شهداى ديگر وجود داشت.

كاروان 37163، بنرى به ياد شهداى جمعه خونين مكه مكرمه آماده كرده بود كه

ص: 337

تناسب خوبى با اين برنامه داشت.

پوسترى بسيار زيبا با اين جمله «حج زيباست، ولى حج همراه با شهدا زيباتر، زيرا شهدا مظهر اقتدار ايران هستند» و اعضاى اين كاروان(19308) هر كدام همراه و نائب الزياره يك شهيد شده بودند و تصاوير همه اين شهدا در اين پوستر بزرگ گرد آمده بود، به تعداد همه اعضاى كاروان خود و هر كدام شهيدى را به دلخواه انتخاب كرده بودند. و از طرف آنان اعمال مستحبى انجام مى دادند.

همچنين لوح هاى تقديرى نيز توسط كاروان 24225 براى خانواده شهداى كاروان نگاشته شده بود و وصيت نامه شهيد «سبحان رضايى» از كاروان 17693 نيز به زيبايى تمام در نمايشگاه مى درخشيد و هم چون چراغى فروزان راه آيندگان را روشن مى ساخت.

كاروان 20199 هم با جمله «شهدا شمع محفل بشريتند»، همسفران آسمانى خود؛ يعنى شهداى خانواده كاروان خود را در پوسترى زيبا طراحى كرده، به نيابت از آن ها اعمال مستحبى انجام مى دادند.

غرفه شماره 2 (برنامه هاى 30 روزه)

اين غرفه از متنوع ترين و پربارترين غرفه هاى نمايشگاه بودكه آثار متنوع و با محتوايى از كاروانيان را با موضوعات مختلف به نمايش گذاشته بود. نمونه هاى آن عبارت بودند از:

دفتر روزشمار فرهنگى و اجرايى، كاروان 13443.

روزشمار حج كوثر، كاروان 17620.

سفر عشق، كاروان 35133.

شرح وظايف عوامل، كاروان 24204.

برنامه هاى فرهنگى و اجرايى كاروان حج 120200.

برنامه 30 روزه فرهنگى حج، كاروان 17779 و 170802.

ص: 338

برنامه جامع فرهنگى، كاروان 13429.

راه كارهاى مدير و عوامل، كاروان 35206.

چگونه به حج برويم(راهنماى حج ايرانيان) 13328.

برنامه سفر حج تمتع، كاروان 27111.

ميثاق نامه با شهدا، كاروان 13423.

دفتر مصوبات گروه ارشاد، كاروان 13423.

دفتر صورتجلسات شوارى فرهنگى، كاروان 13423.

پابه پاى ابراهيم، كاروان 13423(برنامه تلاوت روزانه قرآن).

دفتر گزارش فعاليت فرهنگى، كاروان 13423.

پيام ها و سخنان ائمه و بزرگان، كاروان 13423.

همچنين راهنماى نقشه شامل: غزوه بدر و احد، اماكن متبركه مدينه، مسير حجه الوداع، نقشه عرفات، برش افقى كعبه، موقعيت چاه زمزم، منطقه منا، مسير هجرت رسول خدا، منطقه خندق، ابعاد كعبه، حدود حرم و ابعاد آن، موقعيت جغرافيايى طائف و جده نسبت به مكه، نقشه شبه جزيره عربستان، ميقات هاى حج.

غرفه 3 (لوح هاى تقدير)

شامل لوح هاى تقدير به زائران برگزيده و نمونه كه براى مواردى همچون: برپايى مراسم ازدواج، حضور فعال در امور فرهنگى و امدادرسانى، پايان اعمال و توفيق حضور در سرزمين وحى و مانند آن كه در لوح هايى متنوع با خط نوشته هاى زيبا و پرمحتوا به نمايش درآمده بود.

غرفه 4 (اردوى آموزشى و تفريحى)

به همت كاروان هاى مختلف، اردوهاى متنوع آموزشى- تفريحى، قبل از تشرّف براى زائران بيت الله در نظر گرفته شده تا باعث صميميت و همدلى بيشتر زائران شود.

ص: 339

اين اردوها شامل اماكن ديدنى و زيارتى، همچنين حضور در نشست هفته حج و مانند آن بود. در اين رابطه نمونه كارهايى از كاروان توحيد 24225، كاروان 38316، كاروان 24204 و كاروان 10106 به نمايش گذاشته شده بود.

غرفه 5 (بروشور و جزوات آموزشى)

در اين غرفه جزوات و بروشورهاى مختلف آموزشى- توجيهى در نظر گرفته شده بود و مواردى چند از خودآزمايى مناسك حج تمتع 1387.

كاروان 1779، جرعه اى از زلال عرفان حج؛ كاروان 38316، ويژه نامه وقوف؛ كاروان 16133، چك ليست زائران قبل از سفر؛ كاروان 24225، همراه زائر؛ كاروان 10117، راهيان سرزمين وحى؛ كاروان 24267، اطلاعات كاروان بر حسب نمودار؛ كاروان 13437 و مانند آن به چشم مى خورد و نشان از برنامه ريزى حساب شده بعضى از كاروان ها داشت كه به راستى شايسته تقدير بودند.

غرفه شماره 6 (خاطرات و مقالات)

در اين غرفه واگويه ها و تغيير و تحولات روحى و معنوى زائران به قلم خودشان عرضه شده بود كه در نوع خود، خواندنى و حكايت از صفا و پاكى حجاج بيت الله الحرام داشت. ضمناً بعضى از حجاج براى مناسبت هاى قمرى ذى حجه مقالاتى كوتاه و قابل استفاده آماده كرده بودند. نكته جالب توجه، نوشته هاى بعضى از فرزندان زائران بود كه تحت عنوان نامه اى به خدا يا پيامبر(ص) يا توصيه ها و التماس دعاها، كه نشان گر همراهى قلبى اين فرزندان با والدينشان و همه زائران حرم امن الهى بود.

غرفه شماره 7 (فعاليت هاى قرآنى و نماز)

اين غرفه منور به انوار قرآنى بود و آن چه كه بيش از همه جلب توجه مى كرد،

ص: 340

بايدها و نبايدهاى اخلاقى برگرفته از آموزه هاى قرآنى در پوسترهايى زيبا، به نحوى بسيار زيبا با زبان عربى و ترجمه فارسى و انگليسى و يك قطعه شعر مرتبط آماده شده بود. در قسمت ديگر قرآن و زندگى وآيه هاى زندگى نيز تصويرى روشن از كتاب زندگى به دست مى داد.

نكته ديگر جزءهاى سى گانه قرآن مجيد، كه امسال در بسيارى از كاروان ها روزانه يك جزء و در مجموع يك ختم قرآن انجام شد. در كاروانى ديگر كارت هايى براى انتخاب و تلاوت آيات قرآنى توسط حجاج و در مجموع طرحى براى ختم قرآن ارائه شده و از ميان آموزه هاى قرآنى، تشويق و ترغيب به نماز نيز بسيار مورد نظر بوده است.

غرفه شماره 8 (سى روز سى مسابقه)

اين غرفه شامل مسابقات گوناگون فرهنگى متناسب با شرايط و مقتضاى حال كاروانيان بود. از جمله آن ها: آزمون مناسك از كتاب مناسك مصور حج، سى روز، سى مسابقه از معارف اسلامى و دعاى مكارم تفكيك شده، روايتى از معصوم(ع) متناسب با مكه و مدينه، آيا مى دانيد، اطلاعاتى درباره مكه و مدينه از اماكن تاريخى و ... بود.

غرفه شماره 9 (فعاليت هاى فرهنگى- عمرانى)

انصافاً حركت فرهنگى و عمرانى كاروانيان سمت و سويى معنوى و الهى داشت و آن چه كه به نمايش گذاشته شده بود، نشان دهنده تعميق معنويات حجاج خانه خدا بود. در نمونه اى كه به وسيله كاروان 10111 به اجرا آمده، اهم فعاليت هايشان چنين ترسيم شده است:

1. تهيه و تأمين كنتور و آب لوله كشى و گازرسانى به چهارده خانواده محروم به

ص: 341

نيت چهارده معصوم(ع).

2. تأمين هزينه مسكن به صورت اجاره و رهن به دو زوج تازه پيونديافته به نيت پنج تن آل عبا(ع) به مدت پنج سال.

3. تلاش در جهت حل اختلاف چندين ساله بين خانواده يكى از زائران با همكارى معين و مدير كاروان.

4. همكارى و همدلى با دو نفر از زائران مصرف كننده مواد مخدر براى ترك كه بحمدالله با موفقيت همراه بوده است.

در انواع ديگر از فعاليت ها در پوسترهايى زيبا تحت عنوان «من ها در ميقات مى ميرند»، با متنى زيبا در كنار آن، «سپيد بپوش و جامه ات را درآور»، نكته ها و دانستنى هاى قرآنى و پوسترى تحت عنوان زيباترين ها از زبان انبيا و معصومان(ع) و همچنين پوستر ديگرى تحت عنوان كامپيوتر زندگى، توصيه اى براى برنامه ريزى درست در زندگى براى اعتدال در هزينه ها و استفاده از تجارب مفيد و ارزش مند ديگران در زندگى بود.

كاروان 38316 نيز با طرح سؤالاتى با پوستر تحت عنوان «آيا»؟ وظايفى را كه بايد يك زائر داشته باشد به درستى گوشزد نموده بود.

غرفه شماره 10 (نشريات)

اين غرفه شامل نشريه هاى ديوارى بسيار زيبا و پرمحتوا بود؛ كاروان 19377 نشريه اى شامل: حديث روز، ذكر ايام هفته، تقويم شرعى، رهنمود، پيام بهداشتى، پند شنيدنى، مناسبت روز، معرفى اماكن، متنوع، سؤال روز، مناسك، آيا مى دانيد و ... كه امور اجرايى كاروان آماده كرده بود و در ذيل هر يك از اين عناوين به تناسب مطلبى را روزانه در نظر مى گرفتند و با دقت و حوصله و به صورت تايپى به كاروانيان در قطعى بزرگ به نمايش مى گذاشتند.

ص: 342

بعضى از كاروانيان نيز همچون كاروان 19377، روزنامه خود را به صورت آلبومى با موضوعات يادمان شهدا، برنامه اجرايى و فرهنگى سى روزه و تقويم قمرى ارائه داده بودند. در بخشى ديگر تك برگه هايى پرمحتوا تحت عنوان كليد مشكل گشا، با مدينه، انتظار و مانند آن توسط كاروان 13443 به نمايش گذاشته شده بود.

«تسنيم» هم نام مجموعه كارى ديگر بود كه كاروان 17632 با استفاده از دست نوشته هاى زائران، اطلاعاتى مربوط به كاروان و ترويج انديشه هاى قرآنى و روايى آماده كرده بود. همچنين كاروان 17905 نيز در اين راستا پيام مديريت و بايد و نبايدهاى سفر را در مجموعه اى زيبا و آلبومى ارائه داده بود.

اوّلين ها تحت عنوان اولين خانه، نگاهى به دعاهاى قرآنى، ديدگاه ها، برنامه كاروان، معرفى اماكن توسط كاروان 17763 ارائه شده بود. همچنين برگزيده اى از نشريات داخلى همسفر توسط كاروان 13439 كه زائران با ذوق و سليقه كاروان، آن ها را صفحه آرايى كرده، محتواى آن را فراهم نموده بودند. ضمناً دفترچه خاطراتى مشتمل بر سى حديث و راهنماى نقشه عربستان نيز تهيه شده بود.

كاروان 13328 «سفرنامه عشق» را مهيا كرده بود كه محتواى آن شامل آيه قرآن، پيام امام و رهبرى، عكس شهداى كاروان ها، معرفى عوامل، اعضاى شوراى فرهنگى و گروه ارشاد، مختصرى درباره كاروان و گويش آنان، با ميانگين سنى 61 ساله كه كار فرهنگى را بسيار دشوار مى نمود، نمودار سنى زائران، نمودار سواد و شغل و آدرس و تلفن هتل و زمان رفت و برگشت، اسامى زائرانى كه به پنج زبان فارسى، عربى، تركى، لرى و گرجى(روس) صحبت مى كنند و در انتها، دفترچه يادداشت و خاطرات و نوآورى ديگر. نكته بسيار زيبا كارنامه خودآزمايى روزانه، تحت عنوان بندگى خدا و محاسبه اعمال بود كه در نوع خود بى نظير و جالب توجه مى نمود.

غرفه شماره 11 (غنى سازى اوقات فراغت زائران با اعمال مستحبى)

ص: 343

در اين غرفه، كاروان 17965(شريف فدايى) دعاهاى مربوط به قسمت هاى مختلف اعمال مسجدالحرام، حطيم، روبه روى اركان كعبه، حجر اسماعيل، ركن يمانى، حياط مسجد، سكوى صفه، سنگ قرمز شاذروان، اعمال كوه صفا، زير ناودان طلا، جاهاى استجابت دعا، درِ ورودى مسجدالحرام به صورت كارتى و كوچك و قابل حمل براى حجاج درآمده بود تا با خود همراه داشته باشند و در موارد لازم دعاهاى آن را بخوانند. از كارهاى ديگر، فشرده كردن كتاب هاى اعمال مكه مكرمه، مساجد مدينه، اسرار حج، زيارت نامه، سفر به صورت دو صفحه اى درآمده و در اختيار زائران قرار گرفته است.

غرفه شماره 12 (فرازى از سخنان ائمه معصومين:)

استان چهارمحال و بختيارى، كاروان 18117 آقاى على اكبر نيكى بروجردى، كار زير را انجام داده بود: آيات و بينات در سرزمين وحى در سيماى قرآن و حديث، كليه اماكن و اعمالى كه در مكه مكرمه آمده را با آيات قرآنى و روايات به تصوير كشيده بود، مثل معرفى مكه با ترجمه فارسى و انگليسى، حجر اسماعيل در قالب حديث، مسعى با تصوير، عرفات و مشعر، همين طور معرفى غار ثور با آيه و ترجمه فارسى و انگليسى و مدينه منوره در سيماى قرآن و حديث، جنگ احد و بدر و خيبر با ترجمه فارسى و انگليسى و معرفى مسجد قبا در قالبى زيبا ارايه شده بود.

موضوع ديگر، ابراهيم(ع) قبله نماى زندگى، شامل مراحل برائت ابراهيمى، ادوار نبوت ابراهيم(ع)، مختصرى از زندگى و امامت و نهايت تكامل حضرت ابراهيم(ع) بود.

موضوع ديگر: حضرت اسماعيل در سايه سار توحيد، با موضوعاتى چون: معرفى حضرت اسماعيل، زندگى هاجر و اسماعيل و موضوعات مرتبط با آن حضرت.

موضوعى با عنوان هاجر در جست وجوى هستى، معرفى هاجر، فرزندان هاجر،

ص: 344

مقام زن و موضوعات مرتبط با آن در نظر گرفته شده بود.

موضوع ديگر معرفى حضرت على(ع) به عنوان فرزند كعبه، معرفى على(ع) و تولد ايشان در كعبه، امتيازات ايشان نسبت به ساير آفريده ها و احاديثى منسوب به ايشان بود.

موضوعى هم تحت عنوان امام حسن و امام سجاد 8 و نقش ايشان در حادثه كربلا، معرفى خود امام، ويژگى هاى آن امامان در نظر گرفته شده بود.

موضوع بعدى امام حسين(ع) قربانى توحيد: شامل: تولد، رخدادها، عدم بيعت با يزيد، حمايت از برادر، تهنيت ولادت همراه با خبر شهادت و دوران كودكى ايشان بود.

غرفه شماره 13 (كتابخانه سيار)

در اين غرفه تعداد 211 جلد از انواع كتاب ها در موضوعات: تفسيرى، اخلاقى، ادبى، احكام و مناسك حج در قفسه اى قرار گرفته بود كه در مدينه، مكه و منا براى سطوح مختلف مورد استفاده بوده است. اين كار توسط كاروان 19487 و براى سه كاروان با ظرفيت 600 نفر مورد بهره بردارى قرار گرفته است.

غرفه شماره 14 (تبيين حج)

در اين غرفه كاروان شماره 17965، سى موضوع درباره حج، مكه و مدينه و اعمال آن به صورت روزنامه ديوارى ارائه داده بود. موضوعاتى مانند احكام حج از احرام، طواف و .... اسرار حج و سؤال هايى از مكه و مدينه كه به آن ها مختصراً جواب داده شده بود.

همچنين دعاهاى مختلف، توصيه هاى لازم به زائران، احكام مكه و مدينه، مسأله مشعرالحرام، مجموع اعمال عمره و حج تمتع كه با شرح كامل ارائه شده بود. همچنين احكام ضرورى در اعمال عمره و حج تمتع، قبرستان ابوطالب، بايدها و

ص: 345

نبايدهاى حرم، اماكن و فضيلت مكه مكرمه و مسجدالحرام و برخى از آداب سفر نيز تبيين شده بود ...

در مورد مدينه هم آشنايى با مسجدالنبى(ص)، در محضر ائمه بقيع(ع)، سؤال هاى مدينه منوره، آشنايى با اماكن مدينه، آشنايى با بقيع، بيت الاحزان يك حقيقت فراموش نشدنى، مساجد مدينه، مسجد قبا، همسران پيامبر(ص)، عطر تلاوت، ختم صلوات، پاسخ شيعه به شبهات، نمازهاى چهارده معصوم(ع)، حجاب و غدير خم در نظر گرفته شده بود و در پوسترى تقريباً بزرگ و مستطيل شكل، با حاشيه اى زيبا، در كاروان نصب مى گرديد.

غرفه شماره 15 (اطلاعات الكترونيكى)

از كاروان 39512 غلامرضا جعفرپور مقدم استان خراسان جنوبى شهرستان بيرجند از منطقه 9 به عنوان برگزيده كارهاى فرهنگى انتخاب شد. اهم فعاليت هاى آنان عبارت بوداز:

1. راه اندازى سامانه پيام كوتاه روزانه، از اين طريق روزانه اطلاعات زائران در مورد مراسم يا بازديدها و همچنين سلامتى زائران به اطلاع خانواده ها به ايران مى رسيد. پيشاپيش شماره هاى خانواده ها دريافت و در اين سامانه ثبت شده بود، همچنين شماره هاى همراه خود زائران قبل از اعزام از زمان ثبت نام تا تشرف گرفته شده و در مناسبت ها و مواقع نياز پيام كوتاه ارسال مى گرديد.

2. طرح ميقات براى اولين بار از سال 76 در بيرجند آغاز شده، اين طرح هم اكنون ملى شده، در اين طرح حجاج قبل از تشرف با اختصاص بخشى از هزينه وليمه خود، سفره اى از كرامت گسترده و با كمك به امر مقدس مدرسه سازى، ساليان سال دانش آموزان را از اين خوان گسترده بهره مند مى سازند. تا كنون پنج آموزشگاه توسط مدير كاروان سامان دهى و ساخته شده است.

3. برگزارى اردوى آموزشى- زيارتى در مضجع منور بى بى زينب خاتون با

ص: 346

هدف كسب تجربه سفر گروهى، ايجاد روحيه تعاون و همكارى، ارتباط معنوى و آشنايى زائران با يكديگر، بررسى وضعيت جسمى با توجه به صعب العبور بودن منطقه و مسافت راه پيمايى، اين مراسم از شش صبح تا مغرب ادامه يافت.

4. اهداى لوح به مزدوجين حج، متولدين اين ماه و لوح براى پايان اعمال پس از ايام تشريق، همچنين لوحى براى خانواده ها در ايران تهيه شده كه در روز عيد قربان برايشان ارسال شد.

5. تعيين گروه هاى ارشاد با نام گذارى و ابلاغ كتبى به يكايك مسؤولان گروه ارشاد و جلب مشاركت آن ها در امور اجرايى كاروان، رسيدگى به سالمندان و تعاون و همكارى با ديگران.

6. همكارى در طواف هاى مستحبى «همراه با شهدا» به نيابت از شهدا.

7. برگزارى مسابقات فرهنگى و ختم صلوات، قرائت و ترتيل قرآن.

8. برگزارى مسابقات كتاب خوانى و كپى از روزنامه آواى خراسان جنوبى براى اطلاع رسانى به حجاج از استان.

9. تهيه عكس از همه مراسم روزانه و در نهايت برگزارى نمايشگاه عكس در همان روز.

10. شناسايى زائران با تخصص هاى گوناگون؛ براى مثال آرايش گرى كه وظيفه حلق زائران را به عهده گرفت. همچنين توسط عكاس كاروان يك فايل كامپيوترى باز شده و حدود 7000 عكس از زائران تهيه شد.

كاروان 33161 همدان، اكبر نورى هم در كارهاى الكترونيكى نقش فعالى داشته است. اين كاروان در بحث الكترونيكى از آغازين روز ثبت نام تا اعزام، كليه فعاليت هاى مربوط به احكام و مناسك حج را تصويربردارى كرده و به صورت نمايشى براى زائران آموزش داده بود، اين آموزش ها كارگاهى بود و ضمناً جلسات شوراى فرهنگى و ارشاد هم برگزار مى شده و همه دستورالعمل هاى سازمان از طريق

ص: 347

سيستم صوتى- تصويرى در اختيار زائر قرار مى گرفت، در اين طرح زائران به صورت فعال در تمام جلسات مشاركت داشتند و در هر جلسه از معرفى و ارائه گزارش هر يك از زائران استفاده مى شد.

- گروه بندى زائران با روى كرد فرهنگى(كاروان به چهارده گروه تقسيم شده بود).

- تدارك منشور كاروان در هشت بند كه محوريت آن خدمت گزارى عوامل و رسيدن به تقرّب الهى بوده است.

- طراحى انواع مسابقات شامل پنج نوع مسابقه با روى كرد خاص فرهنگى، سى روز، سى سؤال، سى جايزه، سى برنده، هر روز سؤال نصب و در روز بعد هم به موضوع سؤال پرداخته مى شد و برنده با قيد قرعه مشخص مى گرديد.

- مسابقه موسمى، قبل از اعزام زائر به مشاعر و بعد از مشاعر و مدينه در سه مرحله برگزار شده است.

- مسابقه الغدير با چهارده سؤال به نيت چهارده معصوم(ع).

- در هر روز آموزش قرآن و جلسه انس با قرآن، توسط قارى براى بار اول خوانده مى شد و بار دوم هم خوانى توسط زائران انجام مى شد. حتى بى سوادان هم با نگاه به قرآن مشاركت مى كردند.

- طراحى ختم قرآن كه بناى آن از قبل از سفر بوده و طرح هزار، دو هزار و سه هزار صلوات هم برگزار شد.

- بيان خاطرات زيبا از تأثيرى كه امور معنوى حج بر زائران گذاشته است.

- دفتر ثبت صورت جلسات كلاس هاى آموزشى در ايران به همراه عكس ها و پيام هاى جلسه.

- دفتر اعمال مخصوص ماه ذى حجه.

- تلخيص كتاب هاى مربوط به حج.

ص: 348

- طرح اهداى ارائه كارت بندگى به همه اعضاى كاروان.

- طرح طواف هاى مستحبى.

- طرح «حى على الصلاه» براى شركت در مسجدالنبى و مسجدالحرام و گفتن اذان در هر روز صبح.

- برنامه هاى مختلف براى جشن غدير.

- تهيه جزوه حج از ديدگاه امام(قدس سره) و مقام معظم رهبرى.

- توصيه هاى بهداشتى و تراكت هاى مختلف موضوعى.

- رموز موفقيت و سخنانى از بزرگان براى سازندگى و تهذيب نفس.

- طرح همراه آسمانى(هر كدام از زائران يك شهيد را در نظر داشت تا در اعمال مستحبى او را شريك كند و مورد شفاعتش قرار گيرد).

- تشكيل كتابخانه فعال و موضوعى و طرح اجراى روزنامه ديوارى.

- برگزارى نمايشگاه هفته حج.

- برگزارى جلسات اختصاصى بانوان در امور مربوط به خودشان.

- هشدار مربوط به مواد مخدر، سرقت و ساير موارد.

كاروان 13439 به مديريت غلامرضا بقايى نيز در عرصه هاى ديگر فعال بوده از جمله:

- تهيه آزمايشات پزشكى از ايران و در اختيار قراردادن وضعيت جسمانى زائر در هر لحظه به پزشك كاروان. اين تعيين وضعيت در شش مرحله انجام شده و زائران خانم و آقا جداگانه فايل بندى شده، تلفن منزل زائر و يكى از بستگان نيز اضافه شده بود.

- در جلسات آموزشى در ايران، آموزش مسافر قبله به صورت پروژكتورى و تصويرى انجام شد، و مورد توجه قرار گرفته، مقرر گرديد كه در سال هاى بعد عمومى شود.

- ضمناً اطلاعات فردى هر زائر شامل نام و نام خانوادگى، تعيين مرجع، آدرس و

ص: 349

ساير مشخصات را آورده بودند.

- خادمين، اعضاى شوراى فرهنگى، اعضاى گروه ارشاد مشخص شده بودند و نمايندگان زائران و درصد باسواد و بى سواد، وضعيت سنى كاروان در يك نگاه مشخص شده و همچنين وضعيت شغلى، ميانگين سنى و تاريخ رفت و برگشت هم مشخص شده بود.

- برپايى مسابقات مختلف فرهنگى كه مجموعاً در 3000 برگ و 20 مسابقه در مكه و مدينه اجرا شد.

- برپايى جشن ها در قالب دعوت نامه كامپيوترى انجام شده، براى مثال در جشن پيوند حضرت على(ع) و حضرت زهرا(س) اين تراكت ها و دعوت نامه ها چاپ شده، همچنين براى عيد غدير و جشن امام هادى(ع) نيز همين روند ادامه داشت.

- تهيه پوسترهايى درباره اسماءالله كه در جاهاى مختلف نصب شده بود.

- تهيه آدرس نمودارى از مراكز مهم مكه و مدينه براى راهنمايى بهتر زائران.

- تهيه تراكت هايى براى راهنمايى داخل هتل ها(اتاق روحانى، اتاق مدير، مطب پزشك).

- تهيه نشريه هايى كه در آن وقايع مهم هفته توضيح داده مى شد به همراه احكام و مناسك و معرفى اماكن. بعضى از زائران نيز اين مسير را ادامه دادند و خودشان نشرياتى را ارائه كردند.

- تهيه فلش هايى براى راه يابى منازل مكه در اطراف مكان هايى كه از اتوبوس پياده مى شدند.

- تهيه نمودارهايى از سن، مشاغل، تحصيل و وضعيت كاروان.

- كارتكس براى انبار تهيه شده بود كه تاريخ مصرف و توليد كالا را مشخص مى كرد.

- دفتر پاسخ گويى به تلفن ها، رفع اشكالات اتاق ها و فرم هاى تقاضا.

ص: 350

- تهيه اذكار هفته و حديث روز و يك پيام روزانه و جلسه ختم قرآن كه در هر روز مشخص مى كردند چه جزئى بايد خوانده شود.

- ثبت صورت جلسه هاى گروه ارشاد.

- تقسيم كاروان به شش گروه با رنگ هاى مختلف كه براى بى سوادان مناسب بود.

- كارت هاى حديث و پندهاى معصومين(ع) كه حدود شصت نوع بودند.

- تهيه قبله نما براى اتاق ها.

- نشان كاروان براى آقايان و خانم ها به كمك كيف هاى گلدوزى و كفش.

- تهيه دفترچه زائر با نقشه هاى اماكن، همراه با مسابقه جدول.

غرفه شماره 16 (نقاشى كودكان)

غرفه بسيار زيبا و خالصانه اى بود كه حاوى نقاشى هاى كودكان از خانه خدا و مسجدالنبى(ص) و اماكن مكه و مدينه بود. در اين غرفه نقاشى كودكان به نمايش درآمده بود، كاروان 13328 به زائران سفارش كرده بود تا در جلسات خاص، فرزندان يا نوه ها را همراه خود بياورند و البته در حد دبستان باشند.

سپس متنى كودكانه بر ايشان نوشته شده كه به پيوست مى آيد و از آن ها خواسته شده بود تا جمله نويسى و نقاشى كنند. در اين كاروان پنجاه نقاشى ارائه شد كه مسؤولان كاروان به همه آن ها جايزه دادند. بسته جايزه آن ها شامل: ساعت مچى، جامدادى، قبله نما، مهر نماز، جانماز، سركليدى كاروان و خودكار بود كه انعكاس خوبى هم داشته است.

در اين غرفه كاروان هاى ديگر نيز به تناسب از كودكان، براى نقاشى كشيدن مدد گرفته بودند و تصاويرى كه حاكى از فطرت پاك و آرزوهاى ناب و ذهنيتى كه از مكه مكرمه و مدينه منوره داشتند، بسيار شفاف و بى ريا كشيده شده بود. كاروان 11198 و كاروان 13385 در اين راستا مشاركت فعال داشته اند.

فعاليتهاى فرهنگى كاروانها

اشاره

ص: 351

در حج امسال، علاوه بر محصولات فرهنگى و برگزارى نمايشگاه در رقابتى سالم، كاروانها عموماً با اقدمات متنوعى تلاش داشتند برنامههاى فرهنگى خود را توسعه دهند. در اين جا تنها به نمونههايى از آن ها اشاره ميكنيم.

طرح حفظ و ماندگارى بركات حج

شوراى فرهنگى كاروان 13172، با ارائه نمودارى در يك صفحه «چگونگى حفظ و ماندگارى آثار و بركات معنوى حج» را به زائران خود در حج تمتع امسال ارائه داد. اين نمودار در عين ساده بودن، به راحتى قابل اجراست و مى تواند اوقات حاجى را به نحو مطلوب پوشش دهد.

اين نمودار ده بخش دارد و عناوين كلى آن عبارتند از: انس با حرم مكه و مدينه، نماز، قرآن كريم، اذكار و ادعيه، خواب، وضو و طهارت، اخلاق در عمل، انس با مفاهيم ادعيه، آداب معاشرت و خريد سوغات.

به عنوان مثال، در يكى از بخش هاى «اذكار و ادعيه» آمده است: يك صد ذكر «لا اله الا الله» بعد از نماز عشا، باعث جلب رضايت خداوند و سعادت مندى خواهد شد.» و يا در بخش «خريد سوغات» آمده است: «خريد سوغات بعد از انجام اعمال عبادى و با رعايت اعتدال و ميانه روى و به قصد استحباب».

تقسيم كار و واگذارى مسؤوليت به زائران

سيدعليرضا لواسانى، مدير كاروان 17795 در اقدامى جالب وظايف خود را به بيست نفر از زائران تفويض كرده است. وى با شناسايى زائران تحصيل كرده كاروان خود، ساير زائران را در گروه هاى ده نفرى تقسيم نموده و مسؤوليت هر گروه را به يكى از بيست زائر برگزيده سپرده تا يار و ياور مدير، روحانى و معينه كاروان باشند.

وى براى هر كدام از گروه هاى ده نفره، اسامى زيبايى مثل: هاجر، منا، صفا و از اين قبيل انتخاب كرده است. اين كاروان همچنين در نظر دارد چند تن از زائران

ص: 352

خود را در پايان سفر حج، به عنوان حاجى نمونه معرفى و هدايايى را تقديم ايشان نمايد.

ارائه كارت هم سفر آسمانى به زائران

اداره حج و زيارت مازندران در اقدامى ابتكارى، كارت زيبايى را به نام «هم سفر آسمانى» تهيه كرده و به هر كدام از زائران بيت الله الحرام امسال، يكى از آن كارت ها را اهدا كرده است.

كارت همسفر آسمانى، فرازى از وصيت نامه يك شهيد استان را دارد به همراه متنى ادبى و زيبا، كه طى آن از زائر خواسته شده كه شهيد همراه خود را در طول سفر ياد كند. در بخشى از اين متن ادبى آمده است:

«اكنون كه به ميعادگاه عارفان دلداده دعوت شده ايد، يادتان باشد كه امنيت و استقلال امروز ايران عزيزمان، مرهون حماسه دليرمردانى است كه دريا، تشنه يك قطره اشك شان بود و آسمان، مفتخر از پروازشان. همانان كه عاشقانه جنگيدند تا كوچه باغ هاى شهرمان عطر ياس را گم نكند. اكنون چه زيباست در سعى و صفاى قلب هاى تان زمزمه لطيف شهداى مان را به گوش سپرده، در جاى جاى اين حضور عاشقانه با همسفرى آسمانى همراه باشيد ...»

در كارت «همسفر آسمانى» از زائر درخواست شده كه براى هر شهيد، روزه، نماز و طواف مستحبى، تلاوت قرآن و ذكر صلوات انجام شود. همچنين قرار است حاجى پس از بازگشت از سفر حج با حضور در جمع خانواده آن شهيد، ضمن تجديد پيمان با آرمان شهيدان، به خاطر همراهى با شهيدان خانواده، از ثواب صله رحم هم بهره مند شود.

ترويج فرهنگ تلاوت قرآن

ص: 353

كاروانهاى بسيارى با هدف اشاعه فرهنگ قرائت قرآن و نيز استفاده بهينه از اوقات زائران و جلوگيرى از اتلاف وقت ايشان در تردد مكرر به حرم امن الهى، قرآن تك جزء را تهيه نموده اند تا ضمن توجه زائران به كلام وحى، مشكل كمبود وجود قرآن در ساختمان هاى محل استقرار زائران را در مكه مكرمه جبران نمايد. قرآن هاى تهيه شده با هميارى خيّرين بوده و عوامل كاروان با در اختيار قرار دادن موقت آن ها به زائران، در اشاعه فرهنگ قرآنى تلاش مى كنند.

اين كاروانها همچنين قرآن ها را در اختيار ساير كاروان هاى مستقر در محل اسكان قرار مى داند تا آن ها نيز از بركات تلاوت كتاب آسمانى بهره مند شوند.

راه اندازى مؤسسه خيريه

در كاروان 20185، عبدالامير صادقى، روحانى اين كاروان اقدام به تشكيل موسسه خيريه اى به نام سيدالشهدا(ع) نموده تا با كمك زائران حج و عمره به ايتام شهر اهواز رسيدگى نمايد. اين مؤسسه از سال 1381 راه اندازى شده و يكى از بركات سفرهاى زيارتى است. مؤسسه ياد شده در راستاى درمان، تحصيل و امور فرهنگى ايتام و نيازمندان تأسيس شده و فعاليت هاى عمده اى دارد.

اين اقدام مى تواند به عنوان الگو براى ساير كاروان ها و روحانيون معزز مورد عنايت قرار گيرد.

استفاده از ظرفيت افراد توان مند در كاروان

حضور برخى از افراد شاخص و هنرمند در موسم حج، غنيمتى است كه بايد از آن بهره بردارى كرد. كاروان 15138 در اقدامى جالب با دعوت همزمان از «جعفر گونزالس»، كمونيست مسلمان شده و مهران رجبى، بازيگر توان مند كشورمان جلسه باشكوهى را ترتيب داد. زائران از شنيدن خاطرات ناب اين دو شخصيت اشك

ص: 354

ريختند.

برگزارى شب خاطره

در كاروان 11265 مراسم شبى با خاطرات حج در سه محور «حج در سال هاى گذشته»، «موقعيت ممتاز حجاج ايرانى در عربستان» و «خاطرات تشرف به حج» در شب دوازدهم ذى حجه در اين كاروان برگزار شد. در پايان، زائران كمك هاى نقدى خود را براى مستمندان شهرشان «مرند» تقديم كردند.

بزرگداشت ياد شهدا

كاروان 12132: مراسم يادواره شهدا و گرامى داشت خاطره شش شهيدى كه والدين محترم شان در كاروان حضور دارند، با سخنرانى و تقديم هدايا به ايشان برگزار شد.

كاروان 30313: به مناسبت پنجم آذر و در سال روز تشكيل فرمان حضرت امام(قدس سره) مبنى بر تشكيل بسيج، مراسمى در محل استقرار كاروان برگزار شد و يكى از فرماندهان نواحى بسيج سپاه مازندران سخنرانى كرد.

كاروانهاى 30269 و 30268: مراسم تجليل از شهيدان و گرامى داشت هفته بسيج با حضور زائران و خانواده هاى شهيدان منسوب به كاروان برگزار شد. ساداتى مدير منطقه 3 مكه مكرمه و حجه الاسلام يعقوبى، روحانى كاروان قائم شهر سخنرانان مراسم بودند. حسن ختام مراسم نيز مداحى برادر مشهدى سرى در فضايل اهل بيت(ع) بود.

كاروان 30176: مراسم هفته بسيج، طى جلسه با شكوهى با حضور خانواده شهدا برگزار شد. حجه الاسلام شكرى روحانى كاروان، توحيد قبادى، حسن صفارزاده و حاجيه خانم صديقه ساروى سخنرانان مراسم بودند. آقاى محمدجعفرى پدر شهيد كه خود و دو فرزندش به افتخار جانبازى نائل شده اند نيز در زمره سخنرانان بودند.

ص: 355

اين كاروان هجده خانواده شهيد و چهار جانباز را با خود همراه دارد.

كاروان 30225: يادواره شهداى منسوب به كاروان، همزمان با روز شهادت امام جواد(ع) در محل استقرار زائران برگزار شد. مدير و روحانى كاروان در اين مراسم سخنرانى كردند.

برگزارى مراسم در اعياد و وفيات

به مناسبت شهادت امام جواد(ع) مراسم سوگوارى در محل استقرار كاروان هاى شاهرود و دامغان برگزار شد. در اين مراسم ضمن بزرگ داشت هفته بسيج، از ايثارگران و خانواده هاى شاهد و نيز خادمان افتخارى زائران تجليل شد.

به مناسبت شهادت حضرت جواد(ع) و نيز يادواره 25 شهيد منسوب به زائران كاروان 30212 بهشهر، جمعه شب مراسمى در محل استقرار اين كاروان برگزار شد. در اين مراسم حجه الاسلام والمسلمين نقويان سخنرانى كرد.

طرح محاسبه اعمال

اقدام ديگر برخى از كاروانها طراحى «فرم محاسبه اعمال روزانه» است و برنامه اى كه حاجى در يك روز خواهد داشت. عباس جعفرى، معاون كاروان مربوطه كه اين طرح ابتكارى را رقم زده، فرمى را هم جهت نظرسنجى درباره كيفيت و كميّت مطالب نشريه زائر طراحى نموده كه بدين وسيله از ايشان سپاس گزارى مى نماييم.

طرح نايب الزياره

تمامى زائران و عوامل كاروان 19308 مشهد مقدس به مديريت «رضا رحيمى خوش»، كارت ويژه اى با خود همراه دارند تا براساس آن هر كدام نايب الزياره يك شهيد باشند. به اين صورت كه مثلًا نام و نام خانوادگى شهيد «حجت الله توسلى» بر

ص: 356

روى اين كارت درج شده، به همراه تاريخ تولد، تاريخ شهادت و تصوير شهيد. اين كارت همراه زائر است تا در هر مكان مقدسى كه حضور مى يابد، براى آن شهيد هم زيارتى داشته باشد.

آسيب شناسى كارهاى فرهنگى كاروان ها

پرچم هاى رنگارنگ كه هر كدام تابلوى راهنماى زائران يك كاروان ايرانى شده اند، چنان متنوع و پرشمارند كه رنگين كمانى چندبعدى را در برابر نگاه مخاطب عرضه مى كنند؛ شايد خيلى ها به اين نكته بينديشند كه آيا نمى توان با نظم و ترتيبى زيبنده دولت و ملت و نام ايرانى به پلاكاردهاى عمدتاً پارچه اى نصب شده در سطح شهر مكه سر و سامانى بخشيد؟

صارمى زائرى است كه از تهران آمده، موضوع گزارش را با او مطرح مى كنيم. وى كه كارشناسى ارشد دارد و خود را اهل مطالعه مى داند، در پاسخ به سؤال ما مى گويد:

«روى موضوع خوبى دست گذاشته ايد. راستش، اين تنوع رنگ ها و بدتر از آن شكل پارچه ها كه ابعاد گوناگونى دارند، شايد زيبنده نام ايرانى نباشد؛ اما من مى خواهم موضوع مهم ترى را بيان كنم. آن هم، كتاب هايى است كه قبل از سفر به ما داده اند و عمدتاً از يك چيز حرف زده اند و محتواى واحد دارند، در حالى كه مى شد تمامش را خلاصه كرد و در يك كتاب آورد، اين همه كتاب براى من كه تحصيلات عاليه دارم و اهل مطالعه هستم، رغبتى براى مطالعه ايجاد نمى كند، چه برسد به اين كه افراد كم سواد يا سالمندانى كه از نظر بينايى مشكل دارند بخواهند آنها را مطالعه كنند.»

صارمى سپس با لحنى پر از گلايه مى گويد: «مى دانيد چقدر هزينه شده تا اين كتاب ها توليد شود؟! آيا بهتر نيست قبل از سفر از زائر سؤال كنند، اگر او نياز دارد اين كتاب را به او بدهند، بدتر اين كه پولش را هم از ما مى گيرند».

ص: 357

صارمى گلايه اش را سنگين تر هم مى كند و ادامه مى دهد: «اگر يك زائر مثل من بابت پولى كه براى كتاب هاى تحميلى از او گرفته اند، رضايت نداشته باشد، چه بايد بكند؟ آيا كسى كه اين كتاب ها را داده شرعاً مسؤول نيست؟

مخاطب بعدى گزارش، مدير يكى از كاروان هاى استان فارس است. وى درباره موضوع گزارش «پلاكاردهاى رنگارنگ، زشت يا زيبا» چنين مى گويد:

«به نظر من هم سان كردن پلاكاردها باعث يك نواختى مى شود و زائر بايد مثلًا از ميان ده پلاكاردى كه ابتداى يك خيابان فرعى آويزان شده، كاروان خود را پيدا كند، كه اين بسيار مشكل است، چرا كه زائر، بيشتر از متن پلاكارد، شكل آن را به خاطر مى سپارد.»

به اين مدير كاروان يادآور مى شوم كه اگر هر كاروانى با علامتى خاص به صورت استانى يا شهرى مشخص بشود، بحث يك نواختى هم حل خواهد شد. او در تكميل اين نظر مى گويد: «بله، اگر كار كارشناسى بشود و مثلًا هر استانى از يك رنگ و يك شكل خاص براى طراحى پلاكاردهاى ويژه راهنمايى زائر خود استفاده كند، قطعاً نتيجه مطلوب حاصل مى شود، اما ...»

اين مدير كاروان ادامه نمى دهد، ولى من پى گير «اما» ى او مى شوم، اصرارم را كه مى بيند پاسخ مى دهد: «به نظرم بسيارى از كارهاى ديگر اگر بهينه سازى شود، اولويت دارد بر بحث نظم پلاكاردها».

گشت وگذار در ميان كاروان هاى ايران اين حسن را هم دارد كه گاهى مخاطبين ما با «خسته نباشيد» گفتن به خدمت گزاران نشريه زائر، به ادامه خدمت بيشتر، تشويق مان كنند؛ اما زيباتر اين است كه مى بينيم در تابلو اعلانات بسيارى از كاروان ها، بريده هايى از نشريه زائر را براى مطالعه زائران نصب كرده اند. اين تكه بريده ها جداى از صفحات نشريه است كه معمولًا روى ديوار محل استقرار كاروان نصب شده است.

ص: 358

مهندس رضوى، يكى از خدمت گزاران زائران كاروانى از تهران، ضمن بيان اين موضوع كه «سامان دادن پلاكاردها كارى مقبول است؛ اما اگر مدير كاروان سليقه به خرج بدهد، در عين تنوع شاهد نمايى زيبا از كار خواهيم بود»، به خلاقيت هاى برخى مديران كاروان ها اشاره مى كند و مى گويد:

«به نظر من همه چيز به سليقه و توان مدير كاروان برمى گردد، مثلًا كاروانى را ديده ام كه به تمامى زائران خود لباس هاى متحدالشكل داده اند، كه اگر زائران در مورد نحوه استفاده لباس ها هم سليقه به خرج بدهند، به تدريج شاهد تبلور فرهنگ و روش تازه اى در نوع خدمات ارائه شده كاروان ها و زائران خواهيم بود».

«پلاكاردهاى رنگارنگ؛ زشت يا زيبا» مى تواند موضوع قابل توجهى در جهت ارائه خدمت بهتر به زائران باشد. از سوى ديگر، وقتى زائر نظم و انضباط را در تمامى اجزاى سفر خود- حتى در نحوه طراحى و نصب پلاكاردهايى كه او را به محل اقامت راهنمايى مى كنند- مى بيند، خود را مكلف و موظف به رعايت هر چه بيشتر مواردى مى داند كه براى رفاه خودش تعبيه شده، البته تمامى زائران ما در اين سفر معنوى، نظم را سرلوحه امور خود قرار داده اند، هر چند روى سخن اين گزارش ما با عوامل كاروان ها و متصديان اجراى عمليات بزرگ حج است.

ص: 361

سازمانها و نهادهاى همكار

برگزارى حج تمتع، اقدام سترگى است كه تحقق شايسته و تأثيرگزارى فردى، ملى و بين المللى بايسته آن، در بعد فرهنگى و اجرايى، بدون مشاركت و همكارى سازمانها و نهادهاى كشور امكان پذير نيست. با توجه به نقش اين نهادها و سازمانها در چگونگى برگزارى حج كشورمان، به گوشهاى از اقدامات آنان در حج 87 اشاره ميكنيم.

سازمان حج و زيارت

اشاره

يكى از مهم ترين سازمان هاى همكار بعثه مقام معظم رهبرى كه بُعد اجرايى عمليات حج را به عهده دارد، سازمان حج و زيارت است. اين سازمان در همه ابعاد اين كنگره بزرگ وظيفه هاى اجرايى دارد و مستقلًا گزارش حج گزارى هر سال را ارائه مى دهد و ما به عنوان مهم ترين سازمان هاى همكار به مهم ترين بخش هاى آن مى پردازيم.

ويژگيهاى حج 87 از زبان رييس سازمان

رياست سازمان حج و زيارت با اشاره به دو بُعد فرهنگى و اجرايى معتقد است تأثيرات فرهنگى و موفقيت برنامه ها جزبا اجراى درست برنامه ها امكان پذير نيست و كار فرهنگى نمى تواند صورت بگيرد، مگر فضا و ظرفيت و آرامش خاطر براى مجريان و افراد كاروان فراهم شود.

از ديدگاه ايشان، وضعيت اجرايى مراسم حج امسال با دو ويژگى «هماهنگى» و «شناخت صحيح» همراه بوده است. وى هماهنگى و پيشرفت هاى حاصله در تغذيه، حمل و نقل، بهداشت و دسترسى آسان به حرم مطهر و خانه امن الهى را مهم ترين

ص: 362

اقدامات اجرايى با روى كرد فرهنگى دانست.

ايشان در خصوص تفاوت ارزش پول و ارزو تفاوت قيمت آن ها در بازارهاى مختلف اظهار داشت: «ما در دو مورد اين موضوع را بررسى كرديم. بخشى كه ما مى توانيم در آن تأثيرگذار باشيم و آن اين كه با مديريت صحيح مالى و هماهنگى با بانك ها، ارز لازم در اختيار زائران قرار دهيم و بخشى هم مربوط به بازار آزاد است كه با توجه به شرايطموجود، سازمان حج نمى تواند كار خاصى براى خريدارز مردم در عربستان انجام دهد و اقدام مؤثرى را پيش بينى كند.

رييس سازمان حج و زيارت به موضوع دوبرابر شدن بودجه فرهنگى كاروان ها نسبت به سال گذشته اشاره كرد و گفت: «با توجه به برنامه هاى سى روزه كاروان ها در امور مختلف فرهنگى و مشاركت مستقيم مديران در شوراى مربوطه، اين فعاليت ها از رشد كمّى و آيين مناسبى برخوردارند و برگزارى مسابقات، خاطره نويسى، جلسات قرائت قرآن و ... در اين راستاست.»

رياست سازمان گفت: «امسال براى نخستين بار تمام مديران كاروان ها موظف شدند، از طريق شوراهاى فرهنگى، يك برنامه فرهنگى و اجرايى يكماهه را طراحى كنند. بر اين اساس، مديران و عوامل اجرايى براى تمام روزهاى حضور زائر در عربستان برنامه هايى دارند كه نتيجه آن نظام مند شدن فعاليت هاى زائر در اين سفر معنوى و زندگى سى روزه اوست. البته جهت گيرى اصلى اين طرح و برنامه ها فرهنگى و معنوى است.

مديران كاروان ها اين برنامه ها را پيش از اعزام به صورت مكتوب در اختيار مديران استان قرار مى دهند تا مديران سازمان حج، بر مبناى اين طرح و برنامه كاروان ها، عمل كرد و برنامه هايشان را در عربستان ارزيابى كنند. اين نكته را هم بايد بگويم كه اين برنامه ريزى ها، بودجه و امكانات مورد نياز را نيز نظام مند مى كند. در واقع با اين كار مطلع مى شويم كه مثلًا چه بودجه اى براى چه برنامه اى و با چه

ص: 363

روى كردى هزينه شده است.»

رييس سازمان حج وزيارت درباره ويژگى هاى مثبت حج امسال تأكيد كرد كه براى اولين بار، سازمان حج از تمامى ظرفيت خود استفاده كرده و 104080 زائرامسال در قالب 574 كاروان وارد عربستان شده اند.

وى در خصوص تحقق شعار نوآورى و شكوفايى در عمليات حج با تأكيد بر اين كه نگاه كارگزاران حج همواره نگاهى اصلاح گرا و آرمان خواه است، گفت: تأكيد مقام معظم رهبرى تكليف ما را سنگين تر و مسؤوليت مان را بيشتر كرد و براى همين در تمام حوزه هاى كارى، تيم هاى ويژه اى براى طرح هاى نو، تقويت نقاط قوت و رفع نواقص طراحى شد.»

سازمان حج و زيارت در سال شكوفايى و نوآورى براى موسم حج تمتع تمهيداتى انديشيده بود تا ضمن خدمت بيشتر به حجاج ايرانى، نوآورى مورد نياز را نيز تحقق بخشد. نمود اين نوآورى ها در بخش هاى مختلف محسوس است. براى تبيين اين فعاليت ها، اكنون به وضعيت عمل كردهاى ستادهاى اجرايى حج امسال ميپردازيم.

وضعيت مسكن

حج مطلوب از ديدگاه دولت و مردم، ويژگى هايى دارد كه تحقّق آن مستلزم حصول شرايط و زمينه هايى در ايران و عربستان است. همان طور كه عربستان سعودى براى ارائه خدمات به حجاج كشورهاى اسلامى مقيد به حدودى است، كشورهاى ديگر هم جهت تأمين امكانات رفاهى حجاج خود، همه عوامل و پيش نيازها را در اختيار ندارند.

در كنار اين نوع معيشت، تفكر، فرهنگ و بافت اجتماعى، فكرى و اقتصادى حجاج، سطح انتظارات آنان را تعيين مى كند. اساساً همه دست اندركاران حج در پى

ص: 364

آنند تا به نحو بهينه از امكانات موجود بهره بگيرند و در قالب مقدورات، قوه ها را به فعل تبديل كنند و تمام جهت گيرى ها و گرايش ها به سوى مطلوبيت و كاهش محدوديت هاست.

رقابت ميان كشورهاى اسلامى، همه ساله در عرصه بازارِ مسكنِ عربستان كه به يك باره با جمعيت ميليونى، آن هم ظرف مشخص زمانى، وارد آن كشور مى شوند و بايد يك ماه يا كمتر و بيشتر توقف داشته باشند، وجود دارد. اين محدوديت زمانى و ازدحام جويندگان مسكن، موجب پيدايش تنگناهايى در زمينه تهيه مسكن براى حجاج مى گردد.

امسال براى اولين بار طرح «كارت نقشه» براى حجاج ايرانى خانه خدا طراحى شد كه شامل كارت شناسايى، همراه نقشه دقيق اقامت گاه هر حاجى بود. چنين نقشه اى كمك مى كرد كه اگر زائرى محل اقامت خود را گم كند، بتواند با نشان دادن نقشه درج شده در پشت كارت شناسايى اش، حتى به فردى غيرايرانى، از او كمك بگيرد و در كوتاه ترين زمان ممكن به كاروان بپيوندد.

نوآورى ديگر در موضوع مسكن حجاج، اجاره هتل هاى نزديك تر به مسجدالحرام بود. امسال براى حدود 25 درصد از حجاجى كه در سال هاى قبل در منطقه «عزيزيه» و در منازل آنجا ساكن بوده اند، هتل هايى در نزديكى مسجدالحرام در نظر گرفته شد. اين اقدام نه تنها نسبت به سال گذشته، بلكه در طول تاريخ برگزارى حج يك فعاليت بى سابقه است.

البته در هر منطقه از مناطق محل استقرار حجاج ايرانى نماينده اى در موضوع اسكان از سوى سازمان حج و زيارت مشخص شده است. موقعيت و خدمات مسكن هاى جديد مانند موقعيت و خدمات ديگر هتل هاست و همچنين از نظر نزديكى به حرم، مشكل رفت و آمد براى زائران وجود ندارد و زائران مى توانند به صورت پياده از اين محل ها به حرم رفت و آمد كنند.

ص: 365

به دنبال امضاى اين تفاهم نامه كه طى نشست مشترك رؤساى دو سازمان انجام گرفت، با هدف اجراى مفاد موافقت نامه كارگروه «تأمين مسكن مناسب حجاج و عمره گزاران» با مشاركت نمايندگان تام الاختيار دو سازمان و دعوت از ساير سازمان هاى ذى ربط تشكيل مى شود. (1) مسؤولان حج و زيارت براى تأمين تسهيلات در مسكن حجاج، بلافاصله پس از برگزارى حج، براى موسم سال بعد فعال مى شوند؛ به طورى كه قرارداد حدود هشتاد درصد از ساختمانهاى حج 87 پس از حج سال گذشته؛ يعنى چهارم محرم بسته شده است. اين قرار داد شامل 191 هتل در مكه براى پوشش 574 كاروان با ظرفيت حدود 104 هزار نفر بوده است.

امسال در مدينه، هر هتل سه الى چهار نوبت به زائران ايرانى سرويس داده، اما در مكه يك مكان اقامتى فقط براى يك نوبت زائر، آن هم در 22 روز بوده است. در مدينه، زائر پس از توقّف هفت- هشت روزه به مكه مى رود و عده اى ديگر كه از راه مى رسند، جايگزين اولى ها مى شوند. اين واقعه در مورد زائران «مدينه بعد» هم مصداق دارد.

در مكه حتى بالاتر از حد استاندارد؛ ما براى حدود 132 هزار نفر مكان اقامتى ارائه كرده ايم، اما حدود يكصد هزار نفر را در آن اسكان داده ايم. دولت عربستان بابت تصريح هر زائر حدود سه متر را به عنون سرانه اقامت اختصاص داده و استاندارد كرده، اما سرانه در نظر گرفته ما، حدود چهار متر است.

در مكه اماكن اقامتى در ده گروه قيمتى اجاره مى شود. بالاترين رقم براى مدت 22 روز براى هر زائر 4450 ريال و پايين ترين آن 1450 ريال سعودى است؛ ولى با اين حال، همان كم ترين سرويس دهى اقامتى ما به زائران در اولين رتبه خدمت در

ص: 366

ميان زائران ساير كشورهاست.

بسيارى از كشورها امسال به خاطر گرانى قيمت اسكان، زائران خود را به نقاط بسيار دور مثل: العوالى، شوقيه و الحمراء انتقال دادند كه مسافت شان تا مسجدالحرام بيش از بيست كيلومتر بود. به همين جهت امسال ازدحام كمترى را در اطراف مسجدالحرام شاهديم؛ چون اين حجاج از لحاظ دورى راه و نيز حمل و نقل مشكل داشتند و كمتر براى نماز به مسجدالحرام مى آمدند. بخشى از اين مشكلات از اينجا ناشى شده كه وزارت حج عربستان، 400 ساختمان را از رده خارج كرده، مسائل عمرانى اطراف حرم هم مزيد بر علت شد. (1)

وضعيت حمل و نقل

بخشى از عمليات اجرايى حج را حمل و نقل حجاج تشكيل مى دهد كه از زمان حضور در فرودگاه و مبدأ تا هنگام مراجعت به كشور، به صورت هوايى و يا زمينى انجام مى پذيرد و براى سهولت هر چه بيشتر آن، نيازمند تنظيم و پى گيرى برنامه عملى- كاربردى مبتنى بر تجربيات قبلى و ايجاد هماهنگى با چند دستگاه دولتى و غيردولتى در ايران و عربستان است و بخش حمل و نقل زمينى حجاج در عربستان هم شامل نقل و انتقال از فرودگاه جده يا مدينه، در هنگام ورود به عربستان و انتقال به فرودگاه به هنگام خروج از آن كشور است. بنابراين يكى از مقولات مهم در حج، بحث حمل و نقل است و بخش اعظم حمل و نقل هم مربوط به جابه جايى زمينى حجاج ميان جاده هاى مكه و مدينه و جده و يا در داخل شهرهاى مكّه و مدينه جهت انتقال حجاج از منزل تا حرم مى باشد.

در مورد نقل و انتقال حجاج در عربستان يك نكته را بايد دانست و آن اين كه، همه ابعاد حمل و نقل زمينى و شرايط و نرخ هاى آن در عربستان توسط حكومت آن

ص: 367

كشور مشخص و تعريف و تثيبت شده و در قالب قراردادى است كه قبلًا ميان هيئت رسمى حج جمهورى اسلامى ايران با مقامات و مسؤولان عربستان تنظيم مى گردد.

امسال، بهبود در برنامه ريزى و اجرا در امر حمل و نقل چشم گير است. در امر آموزش و توجيه عناصر خدماتى كارهاى خوبى براى ارائه خدمات بهتر انجام شده بود، در بحث اطلاع رسانى نسبت به سال گذشته تفاوت هاى جدى و محسوسى وجود داشت. هم جزوات منتشر شده در اختيار زائران قرار گرفته بود و هم مديران كاروان ها در اين مورد براى تشريح جزوات، توجيه شده بودند.

همچنين نرم افزارهاى خوبى با قابليت نصب بر روى موبايل، طراحى و در اختيار زائران قرار گرفته بود تا از سردرگمى حجاج در مدينه و مكه و احتمال گم شدن آن ها جلوگيرى كند. همچنين براى نخستين بار نقشه جامع و دقيقى در اختيار مديران كاروان ها قرار گرفته بود.

ازدحام مربوط به ايستگاه هاى حمل و نقل مربوط به حضور يك باره زائران و هجوم به سمت وسايل حمل و نقل عمومى از جمله مشكلات فراراه زائران براى بازگشت به هتل ها پس از اقامه نمازهاى جماعت بود. ستاد حمل و نقل مكه مكرمه با سامان دهى مناسب و ايستگاه خاص براى اتوبوس هاى حمل و نقل حجاج ايرانى كه با پوسترها و برچسب هايى متمايز بودند از زائران خواسته بود كه نيم ساعت پس از اتمام نماز جماعت، حرم را ترك كنند.

برابر تاريخ ابلاغ شده، از روز 14 ذى حجه، اولين كاروان هاى «مدينه بعد» از مكه مكرمه به سمت مدينه منوره حركت كردند. در همين حال گروه پيش رو همه كاروان هاى «مدينه بعد» 48 ساعت قبل از اعزام كاروان براى تدارك مقدمات ورود اين گروه از زائران، راهى مدينه منوره شده بودند تا تمهيدات و تسهيلات لازم را براى ورود حجاج به شهر پيامبر(ص) مهيا نمايند. در همين حال در خود مكه نيز

ص: 368

برنامه هاى خاصى براى بازگشت حجاج به ميهن اسلامى تدارك ديده شده بود.

زمان بازگشت زائران ايرانى به كشور، از طريق فرودگاه جده روز پانزدهم ذى حجه بود و بر اساس هماهنگى هاى صورت گرفته و برنامه دو شركت هواپيمايى ايران اير و سعودى، بخش نقليه اين شركت ها 24 ساعت قبل از پرواز برگشت زائران، بار استاندارد توافق شده حجاج ايرانى را بدون محاسبه وزن در محل اسكان زائران تحويل دادند.

ناگفته نماند كه در مورد اضافه بار زائران كه خارج از ساك هاى استاندارد است، به ازاى هر كيلوگرم اضافه بار مبلغ بيست ريال سعودى اخذ مى كنند. علاوه بر اين كه بار اضافه زائران همراه با بار استاندارد مجموعه كاروان به مقصد مورد نظر ارسال نمى شود كه اين موضوع مشكلات خاص خود را دارد.

براى بازگشت حجاج، 75 حجم انتقال به وسيله ناوگان هوايى داخلى(50 هما و 25 شركت ماهان در مشاركت با هواپيمايى سعودى) و 25 به وسيله هواپيماهاى سعودى انجام گرفت.

وضعيت تغذيه

هر چند كه نمى توان سازمان حج و زيارت را در خصوص خدمات رسانى از طريق توزيع مايحتاج روزانه حجاج از طريق تهيه كالاى ايرانى مسؤول دانست، اما چنين به نظر مى رسد كه اهتمام اين سازمان براى بهره گيرى از همراهى و كمك هاى ساير سازمان ها و دستگاه ها، فتح بابى خواهد بود تا در آينده اى نه چندان دور، شاهد افزايش صادرات كالاهاى ايرانى به عربستان باشيم.

دست يابى بهتر و مناسب تر زائران از امكانات مناسب و عرضه كالاهايى داخلى با كيفيت مرغوب، دريچه و زاويه اى براى معرفى توليدات ايرانى در بازار عربستان و امكان معرفى آن براى كسانى است كه در موسم حج تمتع و عمره در اين كشور حضور دارند.

ص: 369

نحوه فعاليت در دو سال اخير به اين صورت بود كه سازمان حج و زيارت درحوزه مواد غذايى از طريق تماس با شركت هاى مختلف و انجام مناقصه، كالايى را انتخاب و با انجام تمامى مراحل، از ابتدايى ترين تا آخرين مراحل آن در عربستان، كالا را در اختيار زائر قرار مى داد.

بر اساس نياز، هماهنگى هاى لازم در اين زمينه با سفارت ايران در عربستان و وزارت بازرگانى در ايران و ساير سازمان هاى مرتبط صورت مى گيرد. با توجه به انجام اقدامات اوليه توسط اين سازمان، غذاهاى بسته بندى طبخ شده ايران به زودى وارد عربستان شده، پس از تست چندين غذاى ايرانى در سازمان حج و زيارت براى انتخاب بهترين غذا و انجام نظرسنجى مكتوب از طريق حجاج، اين نتيجه به دست آمد كه حجاج ايرانى غذاى بسته بندى را مى پسندند؛ از اين رو تلاش شد تا در موسم عمره اين طرح اجرا شود و به تدريج، زمينه براى استفاده از اين رويه در حج تمتع نيز به دست آمد.

راه اندازى آشپزخانه متمركز

يك نمونه ديگر از فعاليت هاى اجرايى، بحث آشپزخانه متمركز است. از دغدغه هاى اصلى سازمان، كاهش عمليات اجرايى است. مى دانيم كه تهيه غذا، بر عهده مديران كاروان ها بود. از سال 80، با توجه به مقررات كشور عربستان در خصوص طبخ متمركز و خارج از منازل و هتل ها، تصميم بر ايجاد آشپزخانه مركزى گرفته شد، اما باز هم كاروان ها به صورت فردى در آن آشپزخانه فعاليت مى كردند.

تجهيزات اصلى آشپزخانه هاى متمركز شهرهاى مقدس مكه و مدينه به دست صنعت گران ايرانى ساخته شده است. طبخ غذاى تمام زائران ايرانى در آشپزخانه هاى متمركز، از سال 81 عملياتى شد. پيش از آن، غذا در آشپزخانه هتل ها پخته مى شد كه خطرات و نگرانى هاى فراوانى را به دنبال داشت؛ انفجار و آتش سوزى و به كارگيرى نيروهاى بسيار زياد در هتل ها از آسيب هاى اين كار بود.

ص: 370

با تدبير مديران حج وزيارت ابتدا 60، سپس 80 و هم اكنون حدود 100 زائران از غذاى آشپزخانه هاى متمركز استفاده مى كنند.

امسال تقريباً به يك نظام طبخ صنعتى نزديك تر شديم. از پايان موسم حج سال گذشته طراحى هايى انجام شد كه با همكارى برخى نهادهاى داخلى، برخى سازمان هاى كشور عربستان و حتى برخى شركت هاى خصوصى ديگر كشورهاى مورد تأييد به نظام مند شدن طبخ مركزى كمك كرد. برنامه ريزى، حمايت، تأمين مالى و تجهيز اقلام مورد نياز اتفاق افتاد، به طورى كه امسال ضمن صرفه جويى در موارد مصرفى و استفاده بهينه از نيروى انسانى، كيفيت محصولات نيز بسيار عالى بود و طبق نظر كارشناسان به استانداردهاى بهداشتى بسيار نزديك شده ايم و طبخ صنعتى در عمليات حج زائران ايرانى، در حال تكميل شدن است. (1)

گردش كار در آشپزخانه هاى مركزى

گردش كار در آشپزخانه هاى مركزى و پخت متمركز از ظرافت ها و پيچيدگى هاى خاصى برخوردار است. سازمان حج و زيارت بر اساس برنامه غذايى مصوب و با توجه به تعداد زائران در وعده هاى غذايى مختلف، اقدام به تهيه مواد اوليه به ميزان پيش بينى شده مى نمايد و آن ها را در اختيار آشپزخانه هاى مركزى قرار مى دهد. مواد اوليه با توجه به ظرفيت سردخانه ها و انبارهاى موجود در آشپزخانه، به تدريج به ما تحويل داده مى شود.

پس از تحويل مواد اوليه، با توجه به آمار زائران و درصد غذاى اضافى و رژيمى مصوب- كه همان ميزان پخت آشپزخانه در روز خواهد بود- و جدول برنامه غذايى، گروه آماده سازى، اقدام به آماده نمودن مواد اوليه جهت طبخ مى نمايند. به عنوان مثال اگر فردا يك شنبه، ناهار سبزى پلو با ماهى داشته باشيم، گروه آماده سازى

ص: 371

با توجه به آمار زائران در روز يكشنبه- كه توسط بخش رايانه و آمار در اختيار گروه هاى مختلف قرار مى گيرد- از روز قبل اقدام به قطعه بندى ماهى هاى موجود در سردخانه براى طبخ ماهى نموده است؛ يعنى ابتدا در چند روز قبل، ماهى ها از سردخانه منجمد(- درجه) خارج شده و به سردخانه صفر درجه جهت عمل «ديفراست» (1) فرستاده مى شود. بعد از ديفراستِ مواد اوليه، گروه آماده سازى اقدام به فرآورى و آماده نمودن مواد نموده، اصطلاحاً اقدام به «پستايى» يا انباشته نمودن مواد آماده طبخ مى نمايد.

با توجه به اين كه احتمال تغيير در آمار غذايى كاروان ها توسط مديران و پزشك كاروان وجود دارد- كه معمولًا اين تغيير در غذاى رژيمى كاروان ها زياد ديده مى شود- نمى توانيم آمار قطعى طبخ را براى چند روز استخراج نموده، در اختيار گروه هاى مختلف جهت برنامه ريزى قرار دهيم. به همين دليل آمار دقيق زائر براى وعده شام را تا ساعت صبح روز جارى و آمار ناهار روز بعد را تا ساعت چهار عصر تهيه نموده، در اختيار گروه هاى مختلف طبخ و توزيع قرار مى دهيم.

بعد از تهيه غذا و قرار دادن آن ها در «هيتر» هاى مخصوص به جهت حفظ زنجيره گرمايى غذا، مرحله توزيع غذا آغاز مى شود. اين بخش يكى از بخش هاى بسيار مهم و پرمخاطره تلقى مى شود. احتمال دارد به دليل ناشى گرى راننده و كارگران خارجى به كار گرفته شده در اين بخش جهت حمل و نقل هيترها، غذاى يك يا چند كاروان سرنگون شده، تمامى زحمات گروه هاى پخت از بين برود. ممكن است كه راننده در برخورد با ترافيك، نتواند تصميم درستى براى مسيريابى جديد گرفته، غذاى كاروان ها دير به دستشان برسد و ....

به عنوان مثال، امروز بايد هيتر براى كاروان از كاروان تحت

ص: 372

پوشش اين آشپزخانه كه زائرانشان وارد مكه شده اند، توزيع گردد. در بخش رايانه و آمار، فرم هاى مخصوص هيترچينى براى قرار دادن غذا درون هيتر تهيه مى شود و به همراه ليست مخصوصى در اختيار گروه هاى مختلف توزيع قرار مى گيرد.

هر هيتر قبل و بعد از تكميل شدن، توسط چند نفر بازرسى و كنترل مى شود و از صحت تعداد و نوع غذاى درخواستى كاروان ها اطمينان حاصل مى كنند؛ در پايان مسؤول بهداشت آشپزخانه با اندازه گيرى دماى هيتر، در صورت مناسب بودن دما، اجازه پلمپ شدن هيتر و خروج آن را صادر مى نمايد.

كاميون هاى حمل هيتر كه هر كدام ظرفيت دوازده هيتر را دارند، بايد به ترتيبى از هيتر پر گردند كه وقتى در مسير تخليه هيتر، به اولين كاروان رسيدند، هيتر مخصوص آن كاروان در ابتداى صف خروج قرار گرفته باشد.

وضعيت امنيتى

يكى از واحدهاى بسيار فعال در حوزه ستادى، بخش حراست است كه كارهاى آن پيش از موسم آغاز ميشود و حفاظت و نگهدارى از اموال و اثاثيه، خويشتن بانى و رعايت مسائل امنيت شخصى به ويژه براى بانوان و عدم تردد در معابر بدون همراه، رعايت پوشش كامل و حجاب اسلامى، و همچنين پرهيز از آنچه كه موجب وهن شيعه است، مانند: عريضه نويسى و خاك برداشتن از بقيع و خوددارى از مجادله، مباحثه و منازعه با وهابيون افراطى در بقيع و مانند آن، از موارد آموزشى است، اين آموزش با استفاده از قالب هاى مختلفى همچون آموزش حضورى و غيرحضورى، تراكت، بروشور و آموزش هاى الكترونيكى صورت مى گيرد.

مديران كاروان ها و عوامل پذيرايى نيز آموزش ويژه مى بينند. در اين كلاس ها به سطح بندى مخاطبان مانند: سن، سواد، فرهنگ و ... نيز توجه وافى مى شود تا بهترين نتيجه را به دست آوريم. ضمناً در كنار آموزش هاى عمومى، به بعضى از افراد آموزش هاى ويژه و تخصصى داده مى شود تا با آخرين وضعيت سياسى، اجتماعى و

ص: 373

جغرافيايى كشور ميزبان آشنا شوند. در ايام موسم نيز با استفاده از تراكت ها و تبليغات لازم به آموزش استمرار مى بخشيم.

در ايام موسم، حراست به اطلاع رسانى به هنگام از رويدادها و همچنين تأمين امنيت حجاج و نظارت دقيق بر سلامت آنان مى پردازد؛ از اين رو با دقت و وسواس كافى بر نحوه طبح غذا اشراف دارد. همچنين به ورود و خروج كالاها از انبارها نظارت دارد. بحمدالله در پرتو آموزش كافى و نظارت مستمر و پى گيرانه واحد حراست، امسال حج آرام و روانى را پشت سر مى گذاريم و تعداد دستگيرشدگان نيز بسيار كاهش يافته است. (1) هر سال حراست سازمان با آسيب شناسى و پى گيرى موضوعات مرتبط با حج و تشكيل كميته هاى تخصصى، نسبت به ايجاد و استقرار واحدهاى حراست در ستادهاى اجرايى حج اقدام مى كند و به انجام وظيفه اصلى خود درباره حفاظت و صيانت از كاركنان، كارگزاران و زائران گرامى مى پردازد.

حراست سازمان بلافاصله پس از اتمام حج، طبق معمول مشكلات و آسيب ها را به طور همه جانبه بررسى كرده و حتى الامكان در جهت اصلاح روند امور و رفع كاستى ها تلاش مى كند. براى نمونه در حج 86 مشكلاتى به وجود آمده بود، اما با تمهيداتى كه با هماهنگى ارگان هاى مسؤول، خصوصاً نيروى انتظامى انديشيده شد و خوشبختانه با كنترل دقيق برادران زحمت كش ناجا مستقر در فرودگاه ها، امسال به ندرت شاهد چنين پديده هايى در بين زائران بوديم و اميدواريم در آينده نزديك به حداقل ممكن برسد.

وى با اشاره به وجود سرقت از زائران در كشور عربستان گفت: «در سال جارى با تشكيل كلاس هاى آموزش و تشريح شيوه هاى سرقت و تبيين روش هاى

ص: 374

پيش گيرى براى زائران و مديران و عوامل از ميزان سرقت ها كاسته شد. اين كاهش چشم گير در بهبود آرامش بين زائران بسيار مؤثر بوده است كه اميدواريم همچنان شاهد ادامه اين روند باشيم.»

در پى آسيب شناسى هاى انجام شده در سال هاى قبل نسبت به مسائل امنيتى حجاج، ضرورت استقرار و فعاليت دفاتر حراست در ستادهاى مكه و مدينه كاملًا شناخته شد و از تجارب كسب شده در راستاى تأمين آسايش و آرامش روانى حجاج بهره بردارى لازم به عمل آمد.

در موسم حج امسال تذكرات و توصيه هاى حراستى جهت توجيه زائران، مديران و عوامل كاروان ها بازده مناسبى داشته است. گم شدن برخى از زائران مسن، سرقت، دست گيرى، علل واقعى و بهانه هاى واهى براى دستگيرى، برخورد عناصر شرور و بايدها و نبايدهاى رفتارى كه منجر به تهديد مى شود، از جمله اين توصيه هاست.

اين واحد به زائران ايرانى توصيه كرده بود كه ضمن لزوم رعايت مقررات عربستان و عدم طرح مسائل تفرقه انگيز و حساسيت زا از بروز برخى مشكلات پيش گيرى كنند. زائران ايرانى در ايام تشريق بايد مواظب باشند تا از چادرهاى محل استقرار خود دور نشوند و در مسير رمى جمرات، از مسيرهاى مطمئن تردد كنند. همچنين زائران محترم در صورت امكان، تلفن همراه خود را به حرم نبرند و هنگام خروج از ساختمان، وجه نقد و طلا و اشياى قيمتى را به صندوق امانات يا مدير بسپارند و هنگام ظاهر شدن در معابر و خيابان ها و بازارها، به منظور تبديل ارز، تعويض سيم كارت و ... مراقب اموال خود باشند.

وضعيت اطلاعات و آمار

واحد رايانه سازمان حج و زيارت پيش از موسم تمتع 1387، تمهيدات متعددى را جهت تبادل، انتقال، بهره بردارى از آمار و اطلاعات موجود و تنظيم صحيح فرايند فعاليت هاى جارى به كار بست. برخى از تمهيدات نوآورانه واحد رايانه كه امسال

ص: 375

براى نخستين بار اجرا مى شود به شرح زير است:

برگزارى ارتباط مكانيزه بين بانك عامل، سازمان حج و زيارت، اداره اتباع امور خارجه، خطوط هواپيمايى و مركز پزشكى حج و زيارت كه اين ارتباط تأثير قابل توجهى در امر ثبت نام زائران در كاروان ها داشت.

اين واحد در سال جارى سهمى از ظرفيت كاروان ها را به رزرو از طريق اينترنت اختصاص داد و امكانات بسيارى را براى كنترل و سهولت ثبت نام براى مديران كاروان ها به وجود آورد؛ به نحوى كه با ثبت نام يك زائر در كاروان، در همان زمان پزشك كاروان و بانك عامل، از ثبت نام وى مطلع مى شدند و پس از پرداخت وجه توسط زائر در بانك و بدون ارائه فيش، مدير كاروان و سازمان در مرحله اول، اطلاعات زائر را براى اداره اتباع خارجه و سپس جهت اخذ ويزا و صدور بليت براى سازمان و خطوط هوايى مربوطه ارسال مى كردند.

امسال به دليل اين بسترسازى، زائران و خانواده هايشان توانستند در سايت سازمان، تاريخ پرواز، هتل، شماره تلفن ها، آدرس و تاريخ خروج از شهرهاى مكه و مدينه و مراحل صدور ويزا را مشاهده كنند.

در موسم حج امسال در كشور عربستان نيز شبكه اى متمركز راه اندازى شد و ستادهاى مناطق و انبارها و آشپزخانه ها در مكه و مدينه با يكديگر در ارتباط بودند. ستادهاى مناطق به وسيله نرم افزارى كه در اختيار داشتند، مى توانستند اطلاعات را در مركز مشاهده نمايند و انبارها و تداركات از وضعيت پخت آشپزخانه ها مطلع شوند. آشپزخانه هاى مركزى نيز اطلاعات خود را از سرِوِر ستاد مركزى دريافت مى كردند كه اين هم پوشانى تأثير به سزايى در ارسال كالا و ميزان پخت داشت.

امسال در بخش قربانى نيز نرم افزار جامعى طراحى شده بود كه از ثبت نام تا زمان ذبح در منا، اطلاعات، قابل كنترل و رديابى بود. بدين صورت كه مديران كاروان ها از طريق سايت، فيش و مقدار واريزى خود را دريافت و اطلاعات نمايندگان و

ص: 376

ناظران شرع را معرفى و ثبت مى نمودند و پس از پرداخت وجوه، ميزان پرداخت و تعداد ذبح شبانه و روزانه كاروان مشخص شده، در هنگام قربانى نيز دقيقاً توسط نرم افزار كنترل و آمار ذبح نگه داشته مى شد.

براى حج امسال براى امداد گم شدگان نيز نرم افزارى تعبيه شده بود كه شيفت هاى امداد را به صورت اتوماتيك و مكانيزه در محل ها و ساعت هاى مختلف و باكنترل هاى دقيق تقسيم بندى مى كرد.

وضعيت رفاهى در حج 87

يكى از خدمات رفاهى كه سازمان حج و زيارت در اختيار زائران بيت الله الحرام در موسم حج تمتع و عمره قرار مى دهد، عبارت است از تأمين پوشش بيمه اى حجاج در قالب قراردادى كه طى مراحل خاصى با يك شركت بيمه داخلى منعقد مى گردد و زائران گرامى با پرداخت حق بيمه، از رهگذر آن مى توانند از مزاياى تعيين شده برخوردار شوند.

سابقاً صندوقى به نام رفاه زائران وجود داشت كه اين گونه موارد را سازمان دهى مى كرد؛ اما سازمان، از سال 1374 به اين سو با بهره گيرى از تسهيلات صنعت بيمه و انعقاد قرارداد گروهى، حجاج اعزامى را از نظر عمر، حوادث و درمان بيمه مى نمايد و همچنين بار مسافر نيز هنگام رفت و برگشت تحت پوشش بيمه قرار مى گيرد. در چند سال اخير، هر ساله قرارداد بيمه ارتقا پيدا كرده، تعهدات جديدى بر عهده بيمه گر نهاده شده و علاوه بر آن، امكان بيمه تكميلى براى زائران با شرايط خاص فراهم گرديده است.

در حج سال جارى مانند سال هاى پيشين، كليه زائران خانه خدا و كاركنان و عوامل اعزامى در حج تمتع كه از طريق سازمان حج و زيارت به عربستان مشرف شده بودند، تحت پوشش شركت بيمه قرار گرفتند. امسال مبلغ سرانه حق بيمه بابت حوادث 56000 ريال و بابت بار همراه مسافر 4000 ريال و مجموعاً شصت هزار ريال

ص: 377

بود كه مدير كاروان پيش از سفر از زائران دريافت و به حساب مربوطه واريز كرده بود، مدت اعتبار اين قرار داد دو روز قبل از اعزام تا 15 روز بعد از سفر در نظر گرفته شده بود.

در قبال مفقود شدن يا سرقت اشيا و اموال به استثناى چند مورد مثل: وجه نقد، دندان مصنوعى، عصا، جواهرات و لنز، عينك و ويلچر، ساعت، سمعك و گوشى گران قيمت، بعد از تكميل فرم هايى كه در اختيار كاروان قرار دارد و تأييديه هاى لازم برحسب محاسبه كارشناس بيمه، مبالغى به عنوان خسارت پرداخت خواهد شد.

وضعيت مشاعر در حج 87

انتقال زائران به مشاعر

انتقال حجاج از مكه معظمه به مشاعر در ايام تشريق، جهت انجام قسمتى از اعمال حج تمتع و در آخر بازگرداندن آنان به شهر مكه در يك مجموعه عمليات برنامه ريزى شده، تحت عنوان «حمل و نقل مشاعر» در برنامه هاى سازمان و ستاد حج مكه پيش بينى شده و به موقع اجرا مى شود.

زائران محترم روزهاى نهم(بعضى هشتم) تا دوازدهم ذى حجه را در چادرهاى عرفات و منا به سر مى برند و پس از وقوف در عرفات، براى رسيدن به سرزمين منا در مكان مقدس مشعرالحرام وقوف دارند. در مدت اقامت در منا، اعمال مهم رمى جمرات سه گانه و قربانى و حلق را انجام مى دهند و موضوعات اجرايى در خدمت رسانى به حجاج در ايام مذكور به موارد حمل و نقل، اسكان، تغذيه، بهداشت و امدادرسانى تقسيم و تجزيه مى شود. چگونگى و فرآيند استقرار و اسكان حجاح در عرفات و منا همواره مورد توجه خدمت گزاران حجاج در ايران و عربستان بوده است.

اصولًا مديريت تخصيص چادرها و اسكان زائران كشورمان در ايام تشريق، از

ص: 378

اهميت بالايى برخوردار است و مستلزم تجربه، مطالعه و احاطه دقيق بر سرزمين، مسير منا، مشعر و عرفات و شناخت كليه عوامل و ابتكارات و شيوه هاى مديريتى سعودى ها و ... است.

با كشور ميزبان مذاكراتى انجام شد تا با انجام عمليات عمرانى و راه سازى در زير پل منا، مانع تكرار حوادث تلخ سال هاى گذشته شود.

با هماهنگى هاى صورت گرفته با پليس راهنمايى و رانندگى عربستان «طريق هشتم» مسير ورود كاروان هاى ايرانى به مشعر اعلام شد و به كاروان ها توصيه شد كه اگر خودروها تا پيش از ساعت يك بامداد به مقصد برسند، مى توانند مسافرانشان را در جوار چادرهايشان پياده كنند و در غير اين صورت با پارك خودروى مربوطه در پاركينگ زائران، بايد مسافتى را تا چادرها پياده طى كنند.

در آستانه انجام مناسك حج و فرا رسيدن ايام تشريق، جابه جايى زائران به عرفات، مشعر و منا از دغدغه مهم عمليات حج است. بر اساس برنامه ريزى ها و هماهنگى هاى انجام شده، اتوبوس هاى ويژه انتقال و اعزام زائران ايرانى از ساعت 14، روز هفتم ذى حجه آماده تحويل به مديران كاروان ها بود و آنان مى توانستند نسبت به خروج و انتقال اتوبوس ها از پاركينگ ظرف مدت 20- 30 دقيقه براى هر كاروان اقدام كنند.

پس از اذان مغرب روز هشتم ذى حجه، حركت زائران كشورمان به سوى عرفات آغاز شد و تا صبح فرداى روز نهم ادامه يافت؛ به گونه اى كه تا پيش از ظهر روز نهم ذى حجه، همه حجاج ايرانى وارد عرفات شده، در چادرهاى تعبيه شده مستقر شده بودند. پس از آن در غروب همين روز، حركت به سمت مشعرالحرام آغاز شد.

با پى گيرى هاى صورت گرفته از سوى حمل و نقل برون شهرى و ستاد حج و زيارت، بليت هاى اتوبوس هاى كاروان ها از سوى شركت هاى «حافل» و «تاسكو» صادر شده بود كه در روز ششم ذى حجه توسط ستاد مناطق نُه گانه مكه تحويل

ص: 379

كاروان ها شد. انتقال حجاج به مشاعر مقدس با حدود 2200 دستگاه اتوبوس انجام گرفت و هزينه صندلى هر زائر در اين ايام 360 ريال محاسبه شد كه معادل 96 دلار بود.

وضعيت اسكان در مشاعر

در مدت وقوف در عرفات، ظرفيت اسكان در هر چادر صد نفر برآورده شده بود و در مدت وقوف در منا، با توجه به حدود شرعى منا در مساحت كم و محدوديت هايى كه در مورد همه كشورها اعمال مى شود، به ازاى هر زائر 06/ 1 متر فضاى لازم تعيين شده بود كه به اين ترتيب، در هر چادر چهارده نفر اسكان يافتند.

بديهى است مديران محترم كاروان ها زائران محترم را در خصوص محدوديت مكان در چادرهاى منا توجيه كردند. بدين معنا كه با توجه به حدود شرعى منا تخصيص زمين بيشتر حتى با پرداخت هزينه آن براى دولت سعودى و مؤسسه مطوفى حجاج ايران ميسّر نخواهد بود.

به منظور اطلاع رسانى و آشنايى به موقع مديران كاروان ها با مناطق مشاعر مقدسه(عرفات، مزدلفه و منا) و نيز مسيرهاى رمى جمرات(رفت و برگشت) كه در ساعت هاى مختلفى تغيير مى كند، حضور مديران در جلسه آموزشى- توجيهى پليس راهنمايى و رانندگى منطقه مشاعر مقدس الزامى بود؛ زيرا با توجه به محدوديت هاى ايجاد شده در مسيرهاى رفت و برگشت رمى جمرات، آشنايى با مقررات عبور و مرور در عرفات و مشعر و نيز تسهيل در رفت و آمد زائران و كاهش مشكلات، آموزش و توجيه مديران كاروان تأثير به سزايى داشت. اين كلاس آموزشى- توجيهى ساعت 9 صبح سه شنبه(چهارم ذى حجه) در محل «صالون ريماس» برگزار شد.

وضعيت قربانى

ص: 380

مكانيزه شدن طرح قربانى حجاج، بسيارى از مشكلات و دغدغه ها را از بين برده است. در كنار اين امكان و فرصت ايجاد شده، سامان دهى ذابحين ايرانى و ايجاد كاروانى براى آنان، نويد ديگرى است. در راستاى توجيه طرح، به زائران اطمينان خاطر داده شد كه در عرفات، مشعر و منا توجه ها بايد به سوى خدا باشد و حاجى ها ديگر نبايد براى قربانى كردن به قربان گاه بروند و مشغول مسائل حاشيه اى باشند؛ مراجع عظام نيز با فتاواى خويش، چنين امكانى را براى آنان فراهم آورده اند.

در اين صورت با ايجاد طرح مكانيزه ديگر لازم نيست زائر وارد كشتارگاه شود. همچنين، ارسال گوشت قربانى به كشورهاى ديگر و تقسيم آن بين فقرا و پرهيز از تلف شدن آن، ضمن آن كه ديگر لازم نيست «حاجى» و مسؤول كاروان ها پول هنگفتى را با خود حمل كنند تا براى قربانى بپردازند.

نشست توجيهى و هماهنگى نيروهاى مسؤول در امر قربانى و نيز شيفت هاى مختلف امداد گمشدگان در مشاعر مقدس عرفات و منا در سالن همايش هاى هتل «دارهادى» با حضور رييس سازمان حج و زيارت برگزار شد و نيروهاى هر بخش با وظايف خود در دو حوزه مهم قربانى و امداد آشنا شدند.

حدود يك ميليون و 500 هزار حاجى در اين طرح شركت كردند. ما هم از اين قاعده مستثنا نبوديم؛ ولى ما با تغييرات جزيى وارد اين طرح شديم و برخى كاستى ها را هم برطرف كرديم.

ذابحين ما 95 نفر ايرانى و همه از نيروهاى متدين و آشنا به مسائل شرعى بودند. ملاك انتخاب آنان تعهد به مسائل شرعى، توانايى در ذبح شرعى، سرعت و قدرت در انجام ذبح بود. البته انتخاب ذابحين از همه استان ها پس از انجام گزينش و بررسى توانايى آنان صورت گرفته بود تا به صورت حرفه اى عمل كنند.

آنان براى انجام قربانى ها بعد از نماز عيد قربان دست به كار شدند و 80 تا 85 كار در روز عيد به پايان رسيد؛ هر چند تلاش بر اين بود كه كار را صددرصد به

ص: 381

پايان برسانيم. ضمناً بركار ذابحين پنج ناظر روحانى بر شرعى بودن قربانى، نظارت مى كردند.

نحوه اطلاع رسانى به حجاج نيز چنين بود كه حاجى هايى كه ذبح قربانى آنان انجام نشده بود، پس از رمى جمرات به چادرها برمى گشتند و منتظر مى ماندند تا ذبح قربانى آنان انجام شود؛ به ترتيب ذبح ها انجام مى گرفت و تا ساعت 10 صبح روز يازدهم ذى حجه، ذبح قربانى تمام حاجى ها به پايان رسيد. البته ذابحان تا ساعاتى بعد در كشتارگاه ماندند تا اگر براى كسى مشكلى ايجاد شد، پاسخ گو باشند.

هر ذابح در روز 1500 رأس گوسفند ذبح ميكند. البته از آنجا كه پس از ذبح گوسفندها بايد سلاخى شوند و نيروهاى سلاخ توسط بانك اسلامى تأمين مى شوند، گاهى با كم كارى آنان مواجه شده بوديم.

خريد گوسفند هم از طريق مناقصه و توسط بانك توسعه اسلامى انجام گرفت. سال گذشته يك نفر برنده مناقصه شد كه كار را با مشكل مواجه كرد ولى امسال سه نفر برنده مناقصه شدند. خريد گوسفند از كشورهاى استراليا، جيبوتى، نيوزيلند و ... و برخى كشورهاى آمريكايى بود. البته بر شرعى بودن گوسفندهاى خريدارى شده نظارت شده بود و اين نظارت هم توسط بانك، هم ناظران و نيروهاى ستادى ما و هم نمايندگان كاروان ها انجام گرفت. قيمت گوسفند امسال 395 ريال سعودى بود.

به غير از ذابحين و پنج- شش نفرى كه به آنان خدمات مى دهند، حدود 85 نفر هم كار ستادى مثل نام نويسى از كاروان ها، ارتباط بين نماينده كاروان با ناظران و ذابحان و ... را عهده دار بودند.

سالن هاى قرمز و آبى، سالن هاى مكانيزه بودند و هر كدام شامل بخش چپ و راست و هر بخش هم چهار سالن داشت كه در مجموع به شانزده سالن مى رسيد. البته در منطقه «مويصم» چهل نقطه ذبح هم در اختيار داشتيم.

چيزى از گوشتهاى قربانى وارد كشور ما نمى شود. ما براى ورود گوشت به

ص: 382

كشور، دنبال شرايط خاصى هستيم. ورود اين دام ها به كشور، بايد زيرنظر سازمان دامپزشكى باشد كه از زمان خريد و محل ورود گوسفند به عربستان تا زمان ذبح و سلاخى و نگهدارى آن. همه چيز را زير نظر داشته باشد؛ ولى هنوز اين شرايط فراهم نشده است.

بانك توسعه اسلامى، گوشت هاى قربانى را به كشورهاى مختلف فقير ارسال مى كند؛ ولى درخواست ما اين بود كه گوشت قربانى كشورمان را به لبنان و آذربايجان و چند كشور ديگر ارسال كنند.

در حج سال جارى نيز همانند چند سال اخير، سازمان حج و زيارت با هماهنگى بانك توسعه اسلامى كه نهادهاى اقتصادى سازمان كنفرانس اسلامى است، انجام فريضه قربانى زائران را به صورت متمركز انجام داد. مهم ترين اقدمات و تمهيدات انجام شده در اين مراسم به اين ترتيب بود:

1. تعداد 95 ذابح حرفه اى از بين ذابحان متقاضى سراسر كشور برگزيده شده اند كه در سالن هاى مكانيزه «منا» زير نظر سازمان حج و زيارت امر قربانى را به انجام رساندند.

2. گوشت قربانى حج سال جارى نيز به مصرف مردم نيازمند در كشورهاى لبنان، افغانستان، سوريه و چند كشور مسلمان آفريقايى رسيد.

3. هر زائر پيش از سفر مبلغ 106 هزار تومان به حساب مدير كاروان خود واريز كرد و مدير هم پس از جمع آورى وجوه زائران، آن را به صورت يك جا به حساب سازمان حج و زيارت واريز كرده، فيش هاى مربوطه را براى تحويل گرفتن كوپن هاى طرح قربانى در عربستان دريافت كرده بود.

4. پنج نفر از روحانيون مسلط به مسائل طرح قربانى، نظارت شرعى بر نحوه ذبح گوسفندان را برعهده داشتند.

ص: 383

5. از همه زائران «وكالت در توكيل» به نمايندگان كاروان براى انجام قربانى اخذ شده بود.

6. انجام قربانى در شب در سال هاى گذشته به تأييد برخى از مراجع عظام تقليد رسيده بود؛ بنابراين زائران مى توانستند با مشورت با روحانيون محترم كاروان ها از اين امكان براى تسريع در انجام قربانى استفاه كنند.

7. براى هر يك از زائران «گواهى انجام قربانى» كه توسط واحد قربانى تهيه شده، صادر و توسط مدير كاروان به آنان تحويل شد.

8. نيروهاى واحد طرح قربانى، از ساعت اوليه شب عيد قربان، آماده نوبت دهى به مسؤولان كاروان ها بودند تا آنان بتوانند در ساعت اوليه صبح روز عيد آغاز به ذبح كنند.

9. كوپن هاى طرح قربانى در مناطق نُه گانه مكه مكرمه، بر اساس زمان بندى از پيش اعلام شده و حداكثر تا روز ششم ذى حجه توزيع گرديد.

ص: 384

سازمان صدا و سيما

نقش رسانه ملى در تبيين سفر معنوى حج

سازمان صدا و سيما در موسم حج در زمينه اطلاع رسانى و پوشش خبرى حج نقش اصلى را ايفا ميكند. امسال گروه صدا و سيما توجه ويژه اى به برنامه هاى زنده و ارسال گزارش هاى مرتبط با حج داشت و تنوع ساختارى مناسبى در كار آن به چشم ميخورد.

پرويز فارسيجانى، دبير شوراى معارف سيما درباره برنامه هاى سازمان صدا و سيما براى حج امسال گفت: «بحث «حج» يك بحث همگانى است و دستگاه هاى مختلف همه بايد كمك كنند تا «رسانه» بتواند از ظرفيت ها و توانايى هاى آن ها استفاده كند و خودش نيز در آن سهيم باشد. البته امسال توجه ويژه اى به برنامه هاى زنده و ارسال گزارش هاى مرتبط با حج شده و تنوع ساختار در اين ايام زياد خواهد بود.»

دبير شوراى معارف سيما اظهار كرد: «از هفته حج، ويژه برنامه هاى خود را به اين مناسبت آغاز كرده ايم و در طول مدتى كه زائران عازم سفر خانه خدا هستند تا زمانى كه از سفر حج بازمى گردند، برنامه ريزى ويژه اى داريم تا از اين فضاى معنوى بى بهره نمانيم.»

دبير شوراى معارف سيما ادامه داد: «برنامه هاى «تا نيايش»، «آفتاب شرقى» و «روضه رضوان» كه از شبكه دو پخش مى شوند، هر كدام ويژه برنامه هايى به مناسبت اين ايام دارند و در رابطه با موضوع حج، ميهمان دعوت نموده و گزارش هايى را تهيه كرده اند.

وى به مستندى از كمال تبريزى درباره سفرى كه سال گذشته به حج داشته و از شبكه سه سيما پخش شد، اشاره كرد و گفت: «كار كوتاهى به نام «فروع دين» از ديگر ويژه هاى شبكه سه سيماست كه در فواصل برنامه ها پخش مى شود. شبكه يك سيما نيز در بخش هاى مختلف خود به شكل هاى خاصى اين امر را مورد توجه قرار

ص: 385

داده و شبكه قرآن به شكل كاملًا خاص، با پخش سخنرانى و ارائه گزارش، بحث حج را پوشش مى دهد.

البته در مناسبت هاى خاص مثل عيد سعيد غدير، عيد قربان و روز عرفه، مراسم ويژه مثل پخش دعاى عرفه از شبكه هاى مختلف سيما را خواهيم داشت.

دبير شوراى معارف سيما درباره نقش رسانه در جامعه، عمل به سخنان مقام معظم رهبرى درباره تبيين معنوى بودن سفر حج، جايگاه فرهنگى حج در وحدت مسلمانان و شناخت حجاج از جايگاه فردى و اجتماعى حج اظهار كرد: «نقش رسانه در تبيين اين سفر بزرگ و معنوى بسيار مهم و تأثيرگذار است و ضرورت دارد در اين زمينه جلسات كارشناسى، حتى در طول سال بين دستگاه هاى مختلف برگزار شود و ابعاد مختلف حج متناسب با وظايف رسانه ها تبيين شود.

بايد نقش مناسبى براى بحث حج در طول سال داشته باشيم كه اوج آن نيز در زمان اعزام حجاج به خانه خداست. ما بسيار مى توانيم كمك كنيم كه حجاج ره توشه هاى روشن و شفافى را دريافت كنند كه براى خودسازى فردى بركات متنوعى دارد و همچنين مى توانيم با پخش برنامه هاى ويژه براى كسانى كه قبلًا به اين سفر معنوى مشرف شده اند، وظيفه اى راكه در پاس داشت اين سفر دارند، يادآورى كنيم.»

فارسيجانى تأكيد كرد: «در اين زمينه ما بايد يك هم دلى و هماهنگى و برنامه ريزى مدون و مشخص داشته باشيم تا از پراكنده كارى و موازى كارى جلوگيرى شده، اثر رسانه را در مخاطبان خودش كارآمد كند.»

وى درباره ضرورت تهيه و توليد نمايش، موسيقى و نماهنگ هاى فاخر در اين زمينه گفت: «قطعاً رسانه صداوسيما مى تواند با كارهاى فاخر اين چنين تأثيرگذار باشد و به عبارت ديگر در بخش القايى با توليد موسيقى و سرودهاى خوب و در بخش اغنايى با گزارش ها و حتى نمايش هاى پربار مى تواند تأثيرگذار باشد.»

ص: 386

توليد نغمات مناسب حج

مدير اداره «نغمات راديو» از ارسال چند لوح فشرده حاوى ادعيه، زيارات و گزارش هايى حاوى فضاى حسى و عاطفى اين مراسم تا پيش از ماه ذى حجه به شبكه هاى رسانه ملى خبر داد.

مجيد حسينى از حج به عنوان يكى از مناسك مذهبى- كه محتوا و شكل آن را خود شرع تعيين مى كند- ياد كرد و افزود: «كار در حوزه مناسك مذهبى ويژگى خاص خود را دارد؛ بعضى از جنبه هاى دين، محتوا را تعيين مى كند و مى توان شكل را به تناسب تغيير داد، اما براى بعضى از جنبه هاى دين، علاوه برمحتوا، شكل هم مشخص شده كه از آن جمله مى توان به مناسك حج اشاره كرد.»

ايشان در پاسخ به پرسشى درباره لزوم شناخت نغمات فاخر با موضوع حج در اين ايام خاطرنشان كرد: «كار در حوزه دين نيازمند معرفت و شناخت است؛ در حال حاضر درباره وجوه دين حرف نويى گفته نمى شود. لذا شاهد توليد كارهايى كه داراى محتواى بسيار غنى در اين زمينه باشند، نيستيم»!

آقاى حسينى با اشاره به سخنان مقام معظم رهبرى در خصوص اهميت حج، موضوعى مانند حج را نيازمند تبيين و توليد معرفت نو دانست و افزود: «در حال حاضر براى ساخت برنامه هاى نو و فاخر نيازمند آن هستيم كه اساتيد حوزه و دانشگاه درباره موضوعات مختلف معرفت، تعريف جديدى كنند.»

وى در پاسخ به اين پرسش كه «آيا سازمان صداوسيما نمى تواند از اساتيد حوزه و دانشگاه براى ورود به ورطه هاى جديد، دعوت به همكارى كند؟» گفت: «سازمان صداوسيما منتشركننده معرفت است، البته اين سازمان مى تواند سفارش دهنده معرفت هم باشد؛ اما معرفتى كه سفارشى است، مشخص است چگونه از آب در مى آيد.»

حسينى به اين پرسش كه «آيا نداشتن تصوير در راديو توصيف حال وهواى مناسك حج را دشوارنمى كند؟» پاسخ منفى داد و گفت: «اين كه در راديو تصوير

ص: 387

نداريم، پيش از آن كه تهديد باشد، فرصت است؛ چرا كه به تعداد آدم هايى كه شنونده برنامه هاى راديو هستند، مى توان تصوير ساخت. ضمن اين كه در بسيارى از جنبه هاى معرفت دينى تصويركردن باعث گرفتن محتوا مى شود.»

مدير اداره نغمات راديو در پاسخ به پرسشى درباره لزوم ارائه تصويرى درست توسط گزارش گران راديو از مكان، آدم ها و حال وهواى مناسك حج، اظهار كرد: «گزارش گران مناسك حج، بايد واقعيت را توصيف كنند؛ اما درحال حاضر مى بينيم كه آن ها به جاى اين كار، حال وهواى اين مراسم را توصيف مى كنند. گزارش گر بايد زاويه درستى از اين مناسك به مخاطب ارائه دهد و به اين مسأله توجه داشته باشد كه قرار نيست ملكوت عالم را توصيف كند، بلكه قرار است ملك عالم را توصيف كند.»

فيلم هاى صدا و سيما در موسم حج

قرار است صدا و سيما به مناسبت ايام حج، اعياد قربان و غدير شش فيلم تلويزيونى از شبكه يك سيما پخش كند. «شاه كليد»، «زمانى براى درنگ»، «چندم قدم نزديك تر»، «يك فنجان چاى گرم» «شايد زود؛ شايد هرگز» و «روز بعد از خوشبختى»، فيلم هايى هستند كه هم اكنون در مراحل مختلف توليد هستند و در فاصله اين اعياد مبارك از شبكه يك سيما پخش خواهند شد.

«شاه كليد» به كارگردانى سامان مقدم، يكى از اين فيلم هايى است كه فيلم نامه آن را آرش قادرى نگاشته و در آن بازى گرانى چون: مجيد مظفرى، بهاره رهنما، سيروس ابراهيم زاده، پروين قائم مقامى، كيانوش گرامى، امير حسين رستمى و محمد ساربان به ايفاى نقش پرداخته اند.

داستان «شاه كليد» درباره دزدى است كه پس از سال ها توبه مى كند و وارد خانواده مى شود و متوجه مى شود خواهرش با سروان نيروى انتظامى دارد ازدواج مى كند.

ص: 388

سيروس مقدم نيز براى اين ايام، دست به كار توليد «روز بعد از خوشبختى» شده است. اين فيلم تلويزيونى داستان فردى به نام يحيى را دنبال مى كند كه مى خواهد به حج برود؛ اما در راه اتفاقاتى براى او رخ مى دهد كه مسير زندگى او را تغيير مى دهد.

«شايد زود؛ شايد هرگز»، نيز عنوان فيلمى است كه به كارگردانى رضا بهشتى و تهيه كنندگى پريسا عشقى، به زودى جلوى دوربين ناصر محمود كلايه مى رود. اين فيلم كه بر اساس نوشته اى از پريسا عشقى و رضا بهشتى ساخته مى شود، درباره يك استاد دانشگاه است كه در سفر به مكه با واقعيت هاى تازه اى از زندگى خود روبه رو مى شود. در اين فيلم ميكائيل شهرستانى، كاظم بلوچى و مهوش افشارپناه به ايفاى نقش خواهند پرداخت.

يكى ديگر از فيلم هاى تلويزيونى ايام حج شبكه يك سيما «زمانى براى درنگ» نام دارد كه آن را سيد روح الله حجازى با تهيه كنندگى مشترك خودش و مسعود فيروزه كارگردانى مى كند. در اين فيلم بازيگرانى چون: حسين يارى، آهو خردمند، مريم كاويانى، مهران احمدى، مرتضى ضرابى، سعيد دولتى و رضا ناجى به ايفاى نقش مى پردازند.

«زمانى براى درنگ» داستان دو روايت است كه در انتها به هم متصل مى شوند؛ در روايت اول عزيز(رضا ناجى) بنا دارد تا در منطقه اى كارخانه بزرگى را احداث كند، اما در اين راه با موانعى روبه رو مى شود. در روايت دوم مصطفى(حسين يارى) كه داماد عزيز است، در راه بازگشت از اصفهان با آمبولانس برخورد مى كند. كه دخترى جوان و نوزادى در آن هستند او آن ها را تا روستايى همراهى مى كند.

در داستان «يك فنجان چاى گرم» كه آن را يلدا جبلى كارگردانى مى كند، قصه يك صبح تا شب از زندگى تعدادى از افراد شهرمان است. روز با رضا شروع مى شود كه راننده تاكسى تلفنى است و رضاست كه در طول روز به واسطه كارش به

ص: 389

قصه افراد ديگر كشيده مى شود. در واقع مسافران مختلف در طول روز هستند كه موقعيت قصه را شكل داده، در پيش برد داستان و تم اصلى كه انتظار و تنهايى آدم هاست، كمك مى كند و بعد از پرداختن به قصه هاى افراد و مسافران مختلف كه هر كدام نماينده قشرى از ساكنان شهرمان هستند، در پايان روز سفر يك روزه رضا در خانه فرهاد كه جانبازى چهل ساله است به پايان مى رسد. فرهاد، خيلى چيزها در زندگى ندارد ولى با نگاه متفاوتش به زندگى به گونه اى واقعى زندگى مى كند و همين تفاوت نگاه او به زندگى، باعث جذب رضا به شخصيت فرهاد مى شود. تهيه كننده اين فيلم، «رسول صدر عاملى» است.

«چندم قدم نزديك تر» ششمين فيلمى است كه توسط اكبر تحويليان تهيه مى شود و كارگردانى آن برعهده «اصغر هاشمى» است. در اين فيلم سميرا خارج از كشور در رشته دكتراى فلسفه مشغول تحصيل است و تنها برادرش سهيل، عازم عمره دانشجويى است. سميرا به خاطر سهيل، جهت بدرقه او به ايران مى آيد. سميرا هنگام رساندن سهيل به فرودگاه تصادف مى كند. سهيل به كما مى رود و اين آغاز كشمكش بين خانواده است.

برنامه هاى ويژه رسانه ملى براى هفته حج

برنامه هاى ويژه رسانه ملى از اول ماه ذى قعده، مصادف با دهم آبان ماه آغاز مى شود و رسانه ملى با اين روى كرد، برنامه هاى متنوع و گسترده اى براى اين ايام تدارك ديده است.

حسن گروسى، رئيس امور حج و زيارت صدا و سيما و مدير شبكه اينترنتى «لبيك»، با اعلام اين مطلب افزود: «بيش ازپنجاه عنوان برنامه مستند، داستانى، نماهنگ و ... كه قبلًا از سوى توليد حج و زيارت تهيه شده است، براى پخش از شبكه هاى مختلف، در اختيار حوزه سيما قرار گرفته است.

در ايام هفته حج، «برنامه روضه رضوان»، به طور زنده و با ساختارى جديد، هر

ص: 390

شب پس از اذان مغرب، از شبكه دوم سيما و برنامه «باران به روايتى ديگر» از شبكه سوم سيما و برنامه «طواف عشق»، هر روز از ساعت 30/ 15 الى 30/ 16 از راديو ايران پخش خواهد شد و نظر به حضور مسؤولان و متوليان فرهنگى و اجرايى حج در اين برنامه ها، به زائران حج تمتع توصيه مى شود اين برنامه ها را ملاحظه نمايند.»

گروسى اعلام كرد كه در سال جارى علاوه بر افزايش كمّى برنامه هاى حج و زيارت، ارتقاى سطح كيفى برنامه ها نيز مورد نظر ويژه قرار گرفته و به همين منظور، علاوه بر جذب نيروهاى كيفى و كارآمد، از انديشه هاى صاحب نظران در امر حج نيز بهره گيرى شده است.

مدير حج و زيارت صدا و سيما گفت: «در سال نوآورى و شكوفايى، شاهد تحولات جديدى در توليدات حج و زيارت خواهيم بود و به همين منظور در حج تمتع سال جارى علاوه بر توليد مستند «غبارى در كهكشان»- كه به مقوله لزوم يك پارچگى جامعه مسلمين مى پردازد- نسبت به توليد برنامه هاى «آداب زيارت»، «اسرار بقيع»، «حج ملل»، «آن سفر كرده» و ... اقدام خواهد شد.»

به گفته وى، نظر به لزوم توجه خاص به حج گزارى اقوام مختلف ايرانى، در سال جارى مستندهاى «تبار طواف»، «همسفر نور»، «هودج پران عشق» و «از كوچ تا اوج» برنامه هايى هستند كه آيين حج گزارى مردم استان هاى يزد، هرمزگان، خراسان و فارس را به تصوير خواهند كشيد.

گروسى اعلام كرد كه امسال، نخستين جشنواره بين المللى فيلم كوتاه دو دقيقه اى با موضوعات حج و زيارت و با هدف گسترش فرهنگ حج ابراهيمى، با محورهاى حج و وحدت اسلامى، حج و انتظار، حج و ولايت، حج و نماز، اسرار و رموز حج، حج اقوام ايرانى و حج ساير ملل مسلمان برگزار مى شود و به چهارده نفر از صاحبان آثار برتر، فيش تشرف به عمره مفرده اهدا و برنامه هاى مورد نظر از شبكه هاى تلويزيونى ملى و شبكه لبيك پخش خواهد شد.

ص: 391

مدير حج و زيارت صدا و سيما با اشاره به لزوم استفاده از ظرفيت هاى عظيم حج و زيارت، توجه به رسانه هاى مجازى و خصوصاً اينترنت را اجتناب ناپذير دانست و افزود: «در هفته حج، سايت اينترنتى لبيك به نشانى

WWW.LABBAIK.IR

كه در حال حاضر با زبان هاى فارسى، عربى و انگليسى مورد استفاده كاربران قرار دارد، هشت زبانه مى شود و به زبان هاى فرانسه، اسپانيولى، آلمانى، اردو و تركى استانبولى ارتقا مى يابد.»

طبق اعلام مدير حج و زيارت صدا و سيما، در گروه هنرمندان حج تمتع امسال، افرادى نظير امين تارخ، دانيال حكيمى، مهران رجبى، حسين سهيلى زاده و مجيد قناد حضور دارند و سفرنامه مستند اين گروه با عنوان «سرشت نگاه» توسط توليد حج و زيارت تهيه و از شبكه ها پخش خواهد شد.

عمل كرد تيم صدا در حج 87

مدير راديو قرآن كه در موسم حج امسال حضور داشت، گفت: «گروه اعزامى صدا به سرزمين وحى از ابتداى هفته، برنامه هاى گزارشى و زنده را به اكثر شبكه هاى راديويى ارسال مى كند كه بخش عمده اى از آن متشكل از تلاوت هاى قاريان اعزامى به حج، سخنرانى و اجراى تواشيح، همچنين پخش مستقيم تلاوت قرآن و اذان به صورت زنده، هنگام اذان به افق تهران است.»

وى افزود: «پخش برنامه از راديو قرآن به صورت گزارش و تلاوت قرآن در اولويت كارى ما قرار دارد كه فقط از راديو سراسرى قرآن، روزانه به مدت 120 دقيقه برنامه روى آنتن ارسال مى شود و نيز از ديگر شبكه هاى راديويى، روزانه به مدت 60 دقيقه برنامه پخش مى شود.»

محمدزاده اظهار داشت: «پخش برنامه دعاى كميل و ندبه به صورت مستقيم از طريق راديو قرآن و ديگر شبكه هاى صدا نيز از ديگر برنامه هاى گروه چهار نفره اعزامى صداى جمهورى اسلامى ايران به حج تمتع است كه دعاى كميل از راديو

ص: 392

ايران و دعاى ندبه نيز صبح هاى جمعه به صورت يك هفته درميان از شبكه راديو معارف و قرآن پخش مى شود.

پخش مستقيم برنامه «شبى با قرآن» كه با حضور اعضاى كاروان قرآنى جمهورى اسلامى ايران در مدينه منوره در بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شد، نيز از ديگر فعاليت هاى گروه اعزامى راديو در حج تمتع امسال بوده است.»

وى با اشاره به اين مطلب كه امسال براى اولين بار گروه راديو قرآن براى پوشش برنامه هاى قرآنى و دينى به حج تمتع اعزام شده است، يادآورشد: «در مكه مكرمه نيز اگر امكانات فراهم باشد و منع انتظامى نداشته باشيم، به صورت مستقيم برنامه هاى قرآنى كاروان اعزامى از كشورمان را در راديو قرآن و ديگر شبكه هاى صدا ارسال خواهيم كرد.»

محمدزاده در پايان، برنامه هاى كاروان قرآنى اعزامى از جمهورى اسلامى به حج را خوب ارزيابى كرد و گفت: «گروه اعزامى شامل قاريان، حافظان و گروه تواشيح به سرزمين وحى با تلاش فراوان، فضاى معنوى ويژه اى را در بين كاروان هاى ايرانى فراهم كرده اند.»

ص: 393

وضعيت پزشكى در سال جارى

اشاره

بررسى عمل كرد هيئت پزشكى در سال هاى قبلى اين خدمات نشان مى دهد كه خدمات پزشكى هر سال رو به رشد بوده است.

دكتر مقانلو معاون درمان بيمارستان هيئت پزشكى حج با اشاره به اين كه هيئت پزشكى داراى چهارده تخت سى سى يو و يك تخت آى سى يو است، افزود: «خدمات درمانى و پزشكى درمانگاه هاى ايران در اسرع وقت به زائران ارائه مى شود؛ اما جراحى ها به خاطر ممانعت دولت عربستان بايد در بيمارستان هاى سعودى انجام شود.»

وى با اشاره به اين كه هم اكنون 250 متخصص ايرانى در درمانگاه هاى ايران در مكه مكرمه مشغول به فعاليت هستند، افزود: «تشكيل كاروان وقوف اضطرارى و كميسيون اعزام از اقدامات ديگر هيئت پزشكى بوده و در ايام تشريق، پانزده آمبولانس كار انتقال زائران بيمار را انجام خواهند داد.»

دكتر مقانلو با بيان اين كه پرونده كامل پزشكى براى تمام كسانى كه به حج مشرف مى شوند، تشكيل مى شود افزود: «هيچ زائرى بدون تشكيل اين پرونده وارد عربستان نمى شود و در موضوع اعزام، سلامت فرد مهم ترين عامل اعزام است.»

معاون درمان هيئت پزشكى حج ايران در مكه مكرمه از كاهش 30 تا 40 درصدى آمار مرگ و مير زائران ايران در حج تمتع سال جارى خبر داد. آمار مرگ و مير زائران در سال هاى گذشته به مراتب بيشتر از امسال بوده كه اين مسأله به خاطر توجه زائران به رعايت بهداشت و آگاهى خوب آن ها براى پيش گيرى از بيمارى ها بوده است.

دكتر مقانلو اعلام كرد: «حدود دوازده دستگاه اتوبوس مجهز به تجهيزات و تخت هاى بيمارستان به همراه دوازده دستگاه آمبولانس در اختيار زائران بيمار

ص: 394

خواهد بود و پزشكان متخصص و كادر پزشكى آنان را تحت مراقبت خود قرار مى دهد و روحانيون هم بر صحت اعمال آنان نظارت خواهند كرد.»

وى همچنين از ايجاد صداى مشاوره براى بررسى بيمارى هاى زنان خبر داد و گفت: «اين شبكه 24 ساعته تمام مشكلات درمانى بانوان را بررسى مى كند.»

ايجاد شبكه سلامت

معاون درمان بيمارستان هيئت پزشكى حج در مكه مكرمه خبر از ايجاد شبكه سلامت در هيئت پزشكى ايران داد. دكتر اسماعيل مقانلو در جمع خبرنگاران با اعلام اين خبر افزود: «هدف از تشكيل اين شبكه، دسترسى بهتر زائران به پزشكان متخصص است و اين سامانه در همه ساعات شبانه روز پاسخ گوى مسائل بهداشتى و پزشكى زائران خواهد بود.»

وى از زائران ايرانى خواست پيام هاى سلامت را كه از طريق پزشكان كاروان ها و نشريه زائر منتشر مى شود، جدى بگيرند و به آن جامه عمل بپوشانند. معاون درمان بيمارستان هيئت پزشكى اعلام كرد: «خوشبختانه با توجه زائران به توصيه هاى پزشكى، آمار مراجعه زائران به بيمارستان بسيار كمتر از سال هاى قبل است.»

هيئت پزشكى در مشاعر

با توجه به شرايط حاكم بر مشاعر، موضوع پزشكى در ايام تشريق از اهميت بالايى برخوردار است، از اين رو همواره نيازمند برنامه ريزى فوق العاده اى است.

با همكارى بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج، كميته اى متشكل از مدير كاروان، پزشك و روحانى كاروان تشكيل شده تا ضمن شناسايى افراد مسن و ضعيف و ناتوان و تهيه شرح حالى از وضعيت اين دسته از زائران، با حضور نمايندگان پزشك و مدير و روحانى كاروان اين افراد اتوبوس هاى مستقل و يا اتوبوس هاى خانم ها در اختيار اين افراد قرار مى گيرد تا بتوانند اعمال خود را

ص: 395

راحت تر و بهتر انجام دهند.

امسال براى نخستين بار در مشاعر، بيماران از امكانات آزمايشگاهى بهره مند شدند. استقرار درمانگاه هاى تخصصى زائران ايرانى در صحراى عرفات و منا قبل از ورود زائران ايرانى به صحراى عرفات و منا تشكيل مى شود و در واقع پزشكان، همپاى زائران و بلكه جلوتر از آن ها در اين منطقه حضور مى يابند و به آن ها خدمات ارائه مى كنند.

پزشكان با لباس احرام، به صورت شبانه روزى در اين مناطق در دو بخش زنان و مردان به زائران خدمات بهداشتى و درمانى ارائه مى كنند. در ايام تشريق پزشكان و كادر هيئت پزشكى، اقدام به ايجاد اورژانس و دو كلينيك مجزا براى خواهران و برادران در عرفات و منا كردند.

رييس هيئت پزشكى ايران در عربستان گفت: «مقدمات انجام وقوف اضطرارى در مشاعر مقدسه براى بيماران مهيا شده است.» دكتر حُلى ساز گفت: «كاروان وقوف اضطرارى به بيمارانى كه از ناراحتى هاى قلبى، شكستگى و برخى بيمارى هاى ديگر رنج مى برند، اختصاص دارد؛ زائرانى كه امكان حضور آنان در كاروان ها نيست.»

دكتر حُلى ساز با اشاره به اين كه كاروان وقوف اضطرارى را پزشكان متخصص، كادر پرستار و روحانيون به منظور نظارت بر اعمال بيماران همراهى مى كنند، گفت: «اين كاروان بر اساس نظر شرع مقدس، هنگام شب وارد عرفات مى شود و از مشعر و منا عبور نموده، پس از آن بيماران به بيمارستان هاى عربستان و گروه پزشكى حج در مكه بازگردانده مى شوند.»

ص: 396

سازمان هواپيمايى كشور

اشاره

يكى از سازمانهايى كه در اجرايى كردن عمليات حج نقش مهمى دارد، هواپيمايى كشور است كه در انتقال و بازگشت حجاج نقش مهمى ايفا ميكند؛ از اين رو به عنوان يكى از سازمان هاى همكار، گوشهاى از همكاريها و فعاليتهاى اين سازمان در عمليات حج 87 را مرور ميكنيم.»

اقدامات پيش از شروع پروازها

هر سال براى انتقال حجاج به عربستان و بازگشت آنان، پيش از آغاز پروازها برنامه ريزى مى شود. (1) شركت هاى هواپيمايى ايرانى و سعودى كه كار انتقال حجاج را برعهده دارند، گفته اند كه برنامه ريزى كرده اند تا عمليات انتقال حجاج با مشكلات كمترى صورت گيرد و تا جايى كه امكان دارد، پروازها نيز بدون تأخير انجام شود.

تأخير در عمليات پروازى از مشكلات هميشگى زائران است و مسؤلان شركت هاى هواپيمايى مى گويند كه در اين ميان عوامل متعددى مانند قديمى بودن هواپيما، هماهنگى ارگان ها و شرايط جوى نقش دارند.

نخستين جلسه هماهنگى پروازهاى حج تمتع به رياست «كاپيتان خانلرى» معاون وزير و رييس سازمان هواپيمايى كشورى در سالن كنفرانس اين سازمان تشكيل شد. در اين جلسه كه جمعى از معاونان و مديران كل سازمان هواپيمايى كشورى، مدير عامل و رييس هيئت مديره شركت فرودگاه هاى كشور، مدير كل فرودگاه هاى استان تهران، مديران عامل شركت هاى هواپيمايى، نيروهاى امنيتى و انتظامى، گمرك و نمايندگان سازمان حج و زيارت حضور داشتند، رييس سازمان هواپيمايى كشورى بر اجراى پروازهاى ايمن و سلامت براى اين سفر معنوى تأكيد

ص: 397

كرد.

جعفرزاده، سخن گوى سازمان هواپيمايى كشورى گفت: «رعايت دقيق ايمنى در سطح فرودگاه هاى كشور و شركت هاى هواپيمايى، ايجاد انسجام در بخش هاى فنى و عملياتى، لزوم ايجاد هماهنگى قبلى براى خدمت رسانى مناسب به زائران، روان سازى واحدهاى هندلينگ براى كوتاه كردن زمان ايستايى مسافران، سرعت بخشيدن قسمت هاى بازرسى و حمل سريع بار زائران از مهم ترين موضوع هاى مورد بحث و بررسى اين جلسه بود.

سخن گوى سازمان هواپيمايى كشور يادآور شد: «در اين جلسه همچنين اعضاى جلسه با كالبدشكافى عمليات هاى گذشته، پاره اى از مشكلات و موارد حادث شده را طرح و براى رفع مشكلات و موانع احتمالى راه كارهاى لازم را ارائه كردند.»

مدير روابط عمومى سازمان هواپيمايى كشور همچنين گفت: «پروازهاى حج تمتع امسال از هفده فرودگاه از جمله: مهرآباد تهران، مشهد، سارى، گرگان، اصفهان، شيراز، اردبيل، كرمان، اهواز، يزد، زاهدان، رشت، كرمانشاه، اروميه، بندرعباس، بوشهر و تبريز انجام خواهد شد. رفت پروازهاى حج تمتع امسال از 22/ 8/ 87 تا 12/ 9/ 87 و برگشت از 23/ 9/ 87 تا 11/ 10/ 87 خواهد بود.»

وى افزود: «كالاى همراه زائران در سال 85 حدود 72 كيلو گرم بود كه سال گذشته به 65 كيلوگرم كاهش يافت.»

امسال بيش از 104 هزار نفر زائر ايرانى خانه خدا با ناوگان دو شركت هما و سعودى اير عازم عربستان ميشوند. چهل هزار زائر از فرودگاه مهرآباد و بقيه از 16 فرودگاه ديگر شهرها به سرزمين وحى آمدند.

آغاز پروازها

فرودگاه مهرآباد تهران براى پذيرايى از زائران و بدرقه آن ها آماده شده است. در

ص: 398

ديدارى از ترمينال حجاج در بامداد سه شنبه، ترمينال كاملًا آماده به نظر مى رسيد و به علاوه كاركنان فرودگاه در بخش هاى مختلف آن آماده بودند تا از زائران استقبال و آن ها را بدرقه نمايند.

براى آمدن زائران و بدرقه كنندگان آن ها، مقررات ترافيكى ويژه اى در اطراف سالن حجاج فرودگاه اعمال مى شود و پليس انتظار دارد كه همگان به آن توجه نمايند.

با اولين پرواز حجاج بيت الله الحرام به سوى سرزمين وحى كه قرار است در آخرين دقايق سه شنبه شب صورت گيرد، كار انتقال بيش از 100 هزار زائر ايرانى بيت الله الحرام به عربستان سعودى آغاز مى شود. جعفر زاده گفت: «اعزام 50 اين زائران با شركت هواپيمايى جمهورى اسلامى و بقيه با هواپيمايى سعودى است.»

سخن گوى سازمان هواپيمايى كشور نيزگفت: «اين گروه از زائران كه تعداد آنان 460 نفر بود، با پرواز شماره 1017 هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران(هما) به مقصد مدينه پرواز كردند.» رضا جعفرزاده افزود: «دومين گروه زائران نيز در ساعت 30 دقيقه بامداد چهارشنبه به مدينه منوره اعزام شدند.»

مشكلات پروازهاى حجاج

در سال جارى توسط 34 پرواز رفت و 38 پرواز برگشت، 14092 نفر از فرودگاه شهيد هاشمى نژاد مشهد به سرزمين وحى و بالعكس جابه جا شدند.

وى با اشاره به اين كه افزايش پروازهاى برگشت به دليل تغيير در نوع هواپيما بوده است، بيان كرد: «عمده تأخيرهاى پرواز حجاج در سال جارى مربوط به پروازهاى برگشت بوده است.

در پروازهاى برگشت حجاج، 22 پرواز بين يك تا سه ساعت، 6 پرواز بين پنج تا شش ساعت و يك پرواز هم بيش از شش ساعت تأخير داشتيم، كه عمده اين تأخيرها از ناحيه شركت هاى هواپيمايى سعودى بوده است.»

ص: 399

مديركل فرودگاه هاى خراسان رضوى گفت: «تأخير در پروازهاى حجاج در سال جارى نسبت به سال گذشته به دليل شرايط مناسب جوى به طور چشم گيرى كاهش داشته است.»

اسماعيلى تصريح كرد: «براى رفاه حال استقبال كنندگان از حجاج در سال جارى بيست هزار مترمربع پاركينگ اختصاص داده شد.»

وى همچنين از احداث انبارى براى بارهاى بجامانده حجاج در فرودگاه شهيد هاشمى نژاد مشهد خبر داد و يادآور شد: «با انجام اين كار، بارهاى بجامانده به حجاج تحويل داده شد.»

وى با اظهار اميدوارى نسبت به بهره بردارى اين سالن و استفاده حجاج از آن در سال آينده، يادآور شد: «تاكنون حدود سه ميليارد تومان اعتبار براى احداث سالن حجاج فرودگاه بين المللى شهيد هاشمى نژاد هزينه شده و براى تكميل آن به يك ميليارد تومان اعتبار ديگر نياز است.»

ص: 400

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى

اشاره

يكى ديگر از سازمان هايى كه در حج كشورمان ايفاى نقش مى كند، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى است كه جايگاه آن را در حج امسال در گفت گو با دكتر مصطفوى رييس سازمان ارتباطات اسلامى و مشاور رييس جمهور جويا ميشويم.

مصاحبه با دكتر مصطفوى

خدمت جناب آقاى مصطفوى، رييس سازمان ارتباطات اسلامى و مشاور رييس جمهور رسيديم تا ضمن گفت وگو با ايشان، نحوه تعامل اين سازمان را با بعثه مقام معظم رهبرى جويا شويم:

* لطفاً درباره سازمان ارتباطات و مأموريتهاى آن توضيح بفرماييد.

طبق اساس نامه سازمان فرهنگ و ارتباطات- كه به تأييد مقام معظم رهبرى هم رسيده- وظيفه اصلى سازمان، ايجاد هماهنگى لازم بين دستگاه هاى فرهنگى كشور براى انجام فعاليت هاى فرهنگى در خارج كشور است. در واقع وظيفه اصلى، اعمال مديريت امور فرهنگى خارجى است و به همين دليل هم اعضاى شوراى عالى اين سازمان، رؤساى دستگاه هاى فرهنگى كشورند؛ مثل: وزير خارجه، وزير ارشاد، مسؤولان مجمع جهانى اهل بيت، مجمع تقريب مذاهب، جامعه المصطفى، صدا و سيما و ....

* نقش سازمان ارتباطات و فرهنگ اسلامى در جهان اسلام چيست؟

تلاش ما در سازمان اين است كه تمامى ظرفيت هاى فرهنگى كشور را شناسايى و از سوى ديگر، از طريق نمايندگان ما- كه در بيش از شصت كشور مستقرند و سفارتخانه هايمان كه در 130 كشور حضور دارند- رايزنى هاى فرهنگى كنيم و تحولات و رخدادهاى فرهنگى كشورهاى ديگر را رصد كرده و مورد مطالعه قرار دهيم.

ص: 401

بنابراين سعى مى كنيم در يك تعامل نزديك، از ظرفيت ها، محصولات و توليدات فرهنگى كشور، اعم از بخش خصوصى يا دولتى، مراكز فرهنگى، يا شخصيت هاى فرهنگى براى ارائه در كشورهاى ديگر و مخاطبان خارجى از آن ها استفاده كنيم.

مى دانيم كه حج، يكى از مهم ترين زمينه هاى حضور فرهنگى جمهورى اسلامى در خارج از كشور است. موضوع حج آن قدر فضاى متنوع فرهنگى براى كشور فراهم مى كند كه علاوه بر موسم حج- كه حج گزاران در عربستان حضور دارند و زمينه مساعدى براى ارتباط با آن ها فراهم مى شود- در خارج از زمان موسم حج نيز ما در كشورهاى مختلف از موضوع حج استفاده مى كنيم و در زمينه هاى مختلف فرهنگى مثل آموزش، پژوهش و تحقيقات ابعاد مختلف فعاليت هاى فرهنگى همچون: برگزارى نمايشگاه هاى عكس، صنايع دستى، نقاشى، كتاب، شب هاى شعر، نمايش فيلم و امثال اين ها بهره مى گيريم.

* درباره فعاليتهاى سازمان فرهنگ در موسم حج توضيح دهيد.

درباره موسم حج، ما در يك هماهنگى نزديك با بعثه مقام معظم رهبرى، هم سويى هايى را در قالب يك موافقت نامه مشترك بين سازمان و بعثه انجام داده ايم. بر اساس اين موافقت نامه، در طول سال، سازمان تمهيدات لازم را فراهم مى كند كه محصولات فرهنگى توليد شده، مثل كتب و جزوات درباره حج را از طريق رايزنى هاى فرهنگى به مخاطبان خارجى منتقل كند و زمينه هاى ارتباط بعثه مقام معظم رهبرى با ساير بعثه هاى كشورها را فراهم نمايد. برگزارى سمينارهاى مشترك با كشورها درباره موضوع حج و برگزارى نمايشگاه هاى مربوط، از تصميمات مشترك سازمان و بعثه است.

تلاش ما بر اين است كه در زمان حج، در يك ارتباط نزديك با حجاج ايرانى مقيم خارج از كشور، بتوانيم مشكلاتشان؛ مخصوصاً معضلات فرهنگى و اجتماعى

ص: 402

آنان را كه در قالب كاروان هاى ايرانيان مقيم خارج از كشور به عربستان مى آيند، حل و فصل كنيم. فرصت بسيار مناسبى است كه اداره كل امور ايرانيان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى در چارچوب بعثه مقام معظم رهبرى، ارتباط مداوم با ايرانيان مقيم خارج از كشور برقرار كند. به همين منظور ديدار از كاروان هاى ايرانيان مقيم خارج از كشور و برگزارى يك همايش اختصاصى در مكه معظمه براى اين دسته از حجاج، در دستوركار سازمان قرار دارد.

سازمان به همراه بعثه ديدارهايى را با مسؤولان بعثه هاى كشورهاى اسلامى تنظيم مى نمايد تا زمينه خوبى براى انتقال و دريافت تجربيات متقابل فراهم شود. و ديدار از بعضى كاروان هاى مسلمانان كشورهاى ديگر، به منظور شناخت متقابل و ايجاد ارتباط، از برنامه هاى ديگر سازمان است.

البته تمامى تلاش هاى اين سازمان، در موسم حج در چارچوب مديريتى بعثه مقام معظم رهبرى انجام مى گيرد و با توجه به مسؤوليت فرهنگى بين المللى سازمان، تعدادى از مديران سازمان در بخش هاى مختلف بعثه افتخار خدمت گزارى دارند تا بتوانند فعاليت هاى فرهنگى حج را پس از موسم حج نيز ادامه دهند. تبعاً در رابطه با حج عمره نيز، سازمان تلاش مى نمايد كه خدمت گزار باشد.

* با توجه به اين كه بخشى از كارهايتان در خصوص انتقال فرهنگ ناب اسلامى به ديگر كشورهاى اسلامى است، آيا در راستاى اين هدف با درخواست هاى متقابل هم روبه رو هستيد؟

در ارتباط با بعثه هاى كشورهاى اسلامى، با توجه به جوّ تبليغاتى شايع عليه جمهورى اسلامى ايران، بعضاً موانعى براى ايجاد ارتباط وجود دارد كه همكاران اين سازمان تلاش مى كنند در ارتباطات خود، زمينه تماس بين بعثه ها را فراهم كنند. البته بسيارى از بعثه ها هم خودشان علاقه مند به تماس و تبادل نظر و انتقال تجارب هستند؛ مانند: يمن، سوريه، تركيه، پاكستان، افغانستان، آذربايجان، مصر و ...

ص: 403

همچنين برخى از شخصيت هاى علمى و دينى از كشورهاى مختلف نيز علاقه مندند با علماى ايرانى تبادل نظر داشته باشند كه از فرصت حج براى اين منظور نيز استفاده مى شود.

* همان طور كه مستحضريد، در اجراى مطلوب كنگره عظيم حج، برنامه هايى در پايان موسم حج، براى سال بعد طراحى مى شود. درباره تعامل بيشتر و مستمر با بعثه مقام معظم رهبرى چه اقداماتى در سازمان ارتباطات انجام گرفته است؟

براى اعمال ديپلماسى دينى و استفاده از ظرفيت بالاى حج براى انتقال معارف و ارزش هاى دينى به مخاطبان خارجى و تأمين منافع حداكثرى نظام مقدس اسلامى، تلاش شد در سازمان، بخشى با عنوان «حج» داير شود. همكارانى نيز از سازمان متمركز بر اين موضوع نسبت به سياست گذارى و اجراى فعاليت هاى حج در طول سال تعيين شده اند. اين بخش با بعثه مقام معظم رهبرى در ارتباط نزديك است و تلاش مى كند تا ظرفيت فرهنگى دستگاه هاى مختلف مربوط را هماهنگ نموده، مورد بهره بردارى قرار دهد.

* براى حج چه برنامه هايى را مدنظر داريد؟

حج براى سازمان ما بسيار حائز اهميت است؛ چرا كه زمينه حضور و فعاليت فرهنگى كشورمان را در بسيارى از كشورها، حتى كشورهاى غيراسلامى كه مسلمانان در آن جا حضور دارند، فراهم مى كند؛ مثلًا مى توانيم كارهاى پژوهشى يا نمايشگاهى با موضوع حج داشته باشيم. حج فرصتى فراهم مى آورد تا با مخاطبين مان در خارج از كشور همكارى و تبادل چند جانبه ارزشى و دينى داشته باشيم، آن هم به صورت متنوع.

* با توجه به اين مهم، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى چه تمهيداتى انديشيده است؟

همان طور كه گذشت، از سال گذشته بخش «حج در سازمان فرهنگ و ارتباطات

ص: 404

اسلامى» را تشكيل داديم. در اين بخش چند نفر از كارشناسان خبره و آشنا به موضوع حج حضور دارند و تلاش مى كنند تا به صورت متمركز ظرفيت هاى مختلف كشور را در رابطه با حج؛ با برنامه ريزى متناسب با نيازمندى ها و شرايط محيطى كشورها و مخاطبين مهيا كنند. بنابراين لازم بود كه در اين باره بعثه مقام معظم رهبرى هم مرتبط باشيم. در اين ارتباط نشست هاى مشترك خوبى داشته ايم و موافقت نامه اى تهيه شده تا نوع تعامل و فعاليت ها مشخص شود. انديشه ما اين است كه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى با توجه به امكاناتى كه در داخل و به ويژه در خارج كشور دارد، مى تواند در خدمت بعثه مقام معظم رهبرى باشد؛ بالاخص در موسم حج و عمره.

* آيا اين ارتباط مى تواند باعث ارتقا و افزايش تعامل فرهنگى ما با ساير كشورها و ايرانيان خارج از كشور شود؟

بله، اصلًا يكى از بخش هاى مهم كار فرهنگى ما در خارج كشور، ديپلماسى فرهنگى است؛ به خاطر نگاهى كه به فعاليت هاى فرهنگى داريم. ما معتقديم نظام مقدس جمهورى اسلامى ايران نظام قدرت مندى در محورهاى گوناگون از جمله سياست، اقتصاد، امنيت و ... است، اما فرهنگ در زمره مزيت هاى جمهورى اسلامى ايران است. در دنيايى كه اينك گرفتار فقر اخلاق و معنويت است، ما حرف هاى زيادى براى گفتن داريم و تمام جهان از اين بابت در تنگناست. ما، هم فرهنگ اصيل اسلامى را داريم و هم غناى فرهنگى و تمدن را.

از اين رو مى توانيم از فرهنگ به عنوان ابزار قدرت براى تعامل استفاده كنيم، اين يعنى ديپلماسى فرهنگى همراه با ديپلماسى دينى!

* نتيجه مى گيريم فرهنگ، علاوه بر اين كه زيربناى ساير فعاليت هاست، راه گشا هم هست؟ آن هم در بسترى دينى مثل حج.

بله. ما با يك حركت فرهنگى مى توانيم اهداف ارزش مند نظام مقدس مان را در خارج كشور تحقق بخشيم، به ويژه با توجه به ديپلماسى دينى. البته مى دانيد كه

ص: 405

ديپلماسى دينى جمهورى اسلامى ايران در حال ارائه به جهان اسلام است، ما با صاحبان اديان الهى گفت وگو داريم و مشتركاتى را براى خداپرستان و كسانى كه به ارزش هاى معنوى و اخلاقى و الهى پايبند هستند دنبال مى كنيم، اين وقتى اهميت خودش را نشان مى دهد كه ما بتوانيم با فقر اخلاق و معنويت در دنيا مقابله كنيم.

* و حج مناسب ترين فرصت است براى اين همدلى؟

- بله، در موضوع حج، ما، هم مى توانيم از طريق بعثه ها ارتباطى رسمى با دولت ها داشته باشيم كه همين امسال هم با اكثرشان مذاكراتى داشته ايم و هم مى توانيم با سازمان هايى كه امور حج را دنبال مى كنند مرتبط شويم. اين جزو وظايف ماست كه در قالب همكارى و هماهنگى با بعثه مقام معظم رهبرى ارتباط مفيدى با دولت ها و ملت ها در موضوع حج داشته باشيم. ما به صورت شفاف مسائل مربوط به حج را با دولت ها به عنوان موضوعى فرهنگى دنبال مى كنيم.

* پس راهى بس طولانى و بلند را در پيش رو داريد؟

همين طور است، كارى كه در حال انجام است، هنوز با اهداف و خواسته هاى ما فاصله اى طولانى دارد؛ اما تلاش مى كنيم تا اين راه بلند را از طريق مشاركت با ساير دستگاه هاى دولتى و غيردولتى كه ظرفيت متناسب با موضوع را دارند، به سرعت و با دقت طى كنيم. اين مهم از طريق مديريت فرهنگى ممكن مى شود.

در زمينه حج، ديپلماسى مردمى هم يكى از محورهاى مهم كار ماست. تلاش مى كنيم تا موضوع حج را در «پيوست فرهنگى» فعاليت هاى مان قرار بدهيم. ما فعاليت هاى بسيارى را در حال اجرا داريم كه موضوع حج به راحتى مى تواند در آن ها ديده شود.

* به نظر مى رسد اگر موضوع حج در پيوست فرهنگى قرار بگيرد چشم انداز خوبى را در پيش رو داشته باشيد.

- بله، البته ما قرآن و نماز را هم مى توانيم در اين زمينه مثل حج وارد كنيم؛ چون

ص: 406

زمينه هاى ارزش مندى براى اين موضوعات در بستر كار فرهنگى در خارج كشور وجود دارد. تلاش مى كنيم براى پروژه هاى بزرگى كه در خارج كشور داريم، حتى پروژه هاى اقتصادى، «پيوست فرهنگى» را تدارك ببينيم.

* ايرانيان مقيم خارج چگونه مى توانند از اين پيوست هاى فرهنگى بهره مند شوند؟

اصلًا يكى از مخاطبان مهم ما در خارج كشور همين عزيزانى هستند كه ايرانى اند؛ اما در خارج سكونت دارند و مشغول كار يا تحصيل هستند. خوشبختانه اكثر اين عزيزان، انسان هايى فرهيخته، متدين و علاقه مند به نظام هستند و ارزش مندند، بنابراين ضرورت دارد ما با تمام ايرانيان ساكن در خارج، بالاخص با اين عزيزان ارتباطى نزديك داشته باشيم. اين عزيزان در كشورى كه مقيم شده اند، تشكيل زندگى داده اند و صاحب فرزند شده اند. اين تمايل و علاقه در ما و ايشان هست كه فرزندان شان با فرهنگ ايران اسلامى؛ يعنى با ميهن و موطن خويش آشنا باشند، از اين رو بحث آموزش زبان فارسى و معارف دينى و ارزش ها را براى ايشان تدارك ديده ايم، موسم حج هم فرصت ارزشمندى است كه ما با ايرانيان متدين و علاقه مند مرتبط شويم.

* مى بينيم كه براى اين مهم تمهيدات خوبى هم انديشيده ايد.

بله، خوشبختانه بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج، امكانات خوبى را براى ايرانيان مقيم خارج فراهم كرده اند تا اين عزيزان در موسم حج و در كشور عربستان بتوانند بهره كافى را ببرند. اين امكانات شامل مواردى است؛ از جمله اختصاص كاروان هاى ويژه اى كه در خدمت ايشان است و نيز اماكن اقامتى مناسب. ما هم در ملاقات هايى كه در محل استقرارشان داريم و از نزديك خدمت شان مى رسيم، تلاش مى كنيم تا از نزديك با خواسته ها و مشكلات شان و حتى پيشنهادهايى كه دارند آشنا شويم.

ص: 407

* اهم برنامه هايى كه براى آن ها تدارك ديده ايد چيست؟

تلاش كرده ايم تا برنامه اى متنوع داشته باشيم؛ از جمله اين كه زمينه آشنايى شان را با آخرين تحولات مورد علاقه شان فراهم كنيم و زمينه مناسبى را براى طرح مشكلات و پيشنهادهاى آنان تدارك ديده ايم.

تشكيلات مرتبط با اين عزيزان از جمله وزارت امور خارجه، سازمان حج و زيارت و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى در اين همايش حضور دارند و اميدواريم بتوانيم در قالب يك كار متقابل و مشترك، زمينه هاى خدمت رسانى بيشتر به ايرانيان مقيم خارج را فراهم كنيم. سعى كرده ايم در زمينه اين خدمت رسانى تمامى دستگاه هاى مرتبط را با هم هماهنگ كنيم.

* عمده ترين مشكلى كه در موسم حج براى ايرانيان مقيم خارج رخ مى دهد چيست؟ براى حل آن در سال نوآورى و شكوفايى چه اقداماتى صورت گرفته است؟

اين عزيزان بسيار تمايل دارند كه در كنار موسم حج، سفرى هم به سرزمين و وطن خود داشته باشند كه محدوديت هايى هم هست، مثل موضوع ويزا يا انتقال از فرودگاه امام خمينى(قدس سره) به مهرآباد و يا عزيزانى كه با گذرنامه هاى ساير كشورها مى آيند.

البته سال گذشته به گونه اى اين مشكل حل شد؛ اما امسال تلاش كرده ايم تا با هماهنگى هاى صورت گرفته، موضوع ورود و خروج اين عزيزان و اقامت شان را حتى براى آن هايى كه از نظر كشورمان مشمول به حساب مى آيند فراهم كنيم كه اين، بشارتى است براى عزيزان مان كه خارج كشور هستند و امسال به حج تمتع مشرف شده اند.

* براى ثبت و ضبط خاطرات و يادداشت هايى كه اين عزيزان از سفر حج خواهند داشت، فكرى شده است؟

ص: 408

بله، چون تجارب مفيدى نصيب شان خواهد شد كه مى تواند براى نسل هاى بعد از ايشان مفيد باشد و نيز هموطنان ما مى توانند حج را از نگاه يك ايرانى ساكن در خارج كشور ببينند، تمهيداتى انديشيده شده تا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى در ثبت و ضبط خاطرات ايشان حمايتى انجام بدهد. البته رسانه ها و ساير عوامل هنرى مثل مستندسازان هم از اين فرصت خوب در جهت ارتباط دوسويه اين عزيزان اقداماتى انجام خواهند داد.

ص: 409

سازمان تجارت جهانى

اشاره

ديگر از سازمانهايى كه در برگزارى فريضه حج همكارى دارد، سازمان تجارت جهانى است. خروج مبالغ زيادى ارز از كشور در ايام سفر زائران، موضوع جديدى نيست؛ اما اين خروج به دو طريق صورت مى گيرد، بخش عمده آن توسط زائران و از طريق خريد كالا و بخش ديگر، توسط دولت براى تهيه مايحتاج غذايى حجاج است كه براى رفع بخش دوم، طى سال هاى اخير تدابير جدى انديشيده شده است.

اصرار بسيارى از زائران براى خريد كالاى خارجى از عربستان(با وجود اختصاص فروشگاه هايى خاص براى عرضه كالاى ارزان و كيفى در فرودگاه هاى ايرانى هنگام ورود حجاج به كشور)، باعث شده تا سالانه ميزان قابل توجهى ارز به جيب توليدكنندگان كالاهاى خارجى بدون كيفيت واريز شود. گرچه بسيارى از اجناس خريدارى شده فقط يك بارمصرف اند، با اين حال، اين معضل همچنان باقى مانده و براى رفع آن راهى جز فرهنگ سازى و آموزش زائران وجود ندارد.

يكى از ابتكارات به جا و ماندنى دولت طى دو سال اخير، تلاش براى تهيه مايحتاج روزانه زائران در عربستان سعودى است. موفقيت مسؤولان سازمان حج و زيارت براى تهيه غذاى موردنياز زائران از طريق توليدكنندگان داخلى، بر هيچ كس پوشيده نيست. اگر فردى طى دو سال اخير به اين كشور سفر كرده باشد، براين ادعا صحه مى گذارد.

بر اساس توافق سازمان حج و زيارت و سازمان توسعه تجارت؛ دبيرخانه مشترك كارگروه مستقر در سازمان توسعه تجارت، گزارش عمل كرد خود را هر سه ماه يك بار به رؤساى دو سازمان ارائه خواهد كرد و كليه حمايت هاى سازمان توسعه تجارت براى صادرات به عربستان نيز با هماهنگى سازمان حج و زيارت انجام خواهد شد.

اهتمام مسؤولان بازرگانى و فرهنگى

ص: 410

توافق نامه اخير سازمان هاى توسعه تجارت و حج و زيارت- كه آبان ماه گذشته امضا شد- نشان از اهتمام جدى مسؤولان بازرگانى و فرهنگى كشور براى تهيه مايحتاج حجاج و عمره گزاران از طريق تأمين كالاى داخلى با كمك به اقتصاد كشور، حمايت از توليدات داخلى و ممانعت از خروج ارز دارد.

بر اساس اين توافق نامه، كارگروه تأمين مناسب مايحتاج حجاج و عمره گزاران تشكيل مى شود تا خدمات دهى به حجاج در شرايط مناسبى صورت گيرد.

در حال حاضر بيش از چهل قلم كالاى ايرانى در سبد تغذيه زائران ايرانى در عربستان قرار گرفته كه كمك بسيارى به اقتصاد كشور و توليدكنندگان داخلى خواهد كرد. براساس برخى آمارهاى رسمى طى دو عمره و دو حج، بيش از ميليارد تومان مواد غذايى از ايران به عربستان ارسال شد.

مساعدت در خصوص اجراى سياست هاى حمايتى مربوط به سازمان توسعه تجارت نظير امور بانكى، بيمه اى، جوايز و مشوق ها و ... جهت تسهيل صادرات كالاى ايرانى به عربستان، به ويژه در زمينه تأمين مايحتاج زائران خانه خدا را در توافق نامه منعقده براى تشويق توليدكنندگان نبايد از نظر دور داشت.

رييس كل سازمان توسعه تجارت ايران مى گويد: «توزيع مواد غذايى ايرانى توسط سازمان حج و زيارت، فعاليتى است فراتر از مسؤوليت و مأموريت سازمان حج و زيارت كه قابل تقدير است و اين سازمان نهايت تلاش خود را براى تقويت اين حركت مى كند.»

مهدى غضنفرى در گفت وگو با خبرنگار گروه اقتصادى ايرنا افزود: «شرايط رقابتى دنيا آن چنان سنگين وفشرده است كه انتظار نداريم موفقيت در حوزه تجارت به اندازه انجام مسؤوليت در حوزه مأموريت هاى اصلى سازمان حج و زيارت چشم گير باشد.»

معاون وزير بازرگانى همچنان بر لزوم مشاركت بخش خصوصى در فعاليت هاى

ص: 411

تجارى تأكيد مى كند و مى گويد: «لازم است شركت هاى خصوصى، اتاق ها، كنسرسيوم ها و شركت هاى بزرگ صادراتى فضاى جديد كسب و كار را در نظر بگيرند؛ زيرا بدون مشاركت قوى و گسترده و حفظ استانداردهاى بين المللى، حضور ايران در هيچ بازارى از جمله عربستان، حتى اگر روز به روز بر تعداد زائران افزوده شود، ماندگار نخواهد شد.»

اين مقام مسؤول به طرح اين موضوع كه به هيچ وجه، نفوذ سازمان حج و زيارت در خصوص تهيه مايحتاج زائران و بازار زيارتى به اين معنا نيست كه موضوع رقابت در تجارت به فراموشى سپرده شده است، گفت: «از اتاق هاى بازرگانى و كنسرسيوم هاى صادراتى انتظار مى رود با ارائه كالاهاى كيفى و نشان تجارى(برند) مورد انتظار، در اين بازار مشاركت كنند.»

وى به اختصاص خط حمل ونقل كالا از طريق بندرامام(قدس سره)، بندردمام و بندر جده توسط اين سازمان براى تسهيل در حضور و نفوذ در بازار عربستان اشاره مى كند و مى گويد: «تمام تلاش ها براى حضور بخش خصوصى در بازار عربستان صورت مى گيرد تا بتوان بخشى از بازار را به دست آورد.»

وى در عين حال معتقد است كه توافق نامه امضا شده ميان دو سازمان، از سوى سازمان توسعه تجارت ايران، بيان گر كليه حمايت هاى اين سازمان براى صادرات به عربستان با هماهنگى سازمان حج و زيارت است.

معاون وزير بازرگانى با بيان اين كه با شناسايى مشكلات موجود و ارائه راه كار جهت رفع آن ها مى توان امكان صدور بيشتر كالا به عربستان را فراهم كرد، گفت: «دراين زمينه كمك هاى فنى و پيشنهادهاى اجرايى در خصوص ارتقاى كيفى محصولات صادراتى و اخذ استانداردهاى لازم در عربستان بسيار مهم به نظر مى رسد.»

ص: 412

وزارت امور خارجه

اشاره

يكى ديگر از همكارانى كه در برگزارى حج، نقش تعيين كننده اى دارد، وزارت امور خارجه است. در مصاحبه با آقاى محمد سيبويه، به نقش اين وزارت خانه بيشتر پى ميبريم. ايشان مدت چهار سال و نيم كنسول ايران در جده و مسؤول امور زائران در طول سال، اعم از عمره و حج تمتع بود. اينك به عنوان مسؤول دفتر وزارت امور خارجه مستقر در ستاد مدينه منوره است.

گفت وگو با مسؤول دفتر وزارت امور خارجه

* در مورد هدف از تشكيل دفتر وزارت امور خارجه توضيح دهيد.

پس از پيروزى انقلاب اسلامى و در راستاى اهداف نظام مقدس جمهورى اسلامى و تسهيل و پيش برد امور عبادى و مناسك زائران، وزارت خارجه اقدام به ايجاد دفاترى در جده، مكه مكرمه و مدينه منوره نمود كه در ارتباط تنگاتنگ با بعثه مقام معظم رهبرى، همچنين در همكارى و هماهنگى با سازمان حج و زيارت و ديگر ارگان هاى دست اندركار زائران است. در اين راستا وزارت امور خارجه، تعدادى از كارشناسان زبده و با تجربه خود را جهت استقرار در اين دفاتر تعيين و اعزام مى كند.

* در مورد نوع كار دفاتر در موسم و قبل از آن توضيح بفرماييد.

هر سال پيش از آغاز موسم سفارت جمهورى اسلامى در رياض و سركنسول گرى در جده، به منظور حل مشكلات گذشته و پيش گيرى از مشكلات و تسهيل امور زائران ملاقات هاى متعدد و در سطوح مختلف با مقامات سياسى- انتظامى، امر به معروف و نهى از منكر، مسؤولان امارت ها(بالاترين سطح در هر استان) مكه و مدينه، جده، ثبت احوال، گذرنامه، بيمارستان ها و ديگر ادارات و مراكز سعودى مرتبط در امور حج به عمل مى آورند.

با ورود كارشناسان اعزامى تصميمات اين ملاقات ها مورد پى گيرى و

ص: 413

ملاقات هاى جديدى نيز با يكايك مقامات بلندپايه ارگان هاى ياد شده انجام مى گيرد.

تمهيداتى هم براى رفاه و تسهيل امور زائران درباره عدم مراجعه به سركنسول گرى در جده، با توجه به بُعد مسافت و عدم امكان خروج زائر از مكه و مدينه انجام مى شود. اين تسهيلات از قبيل همراه داشتن مهرها و اسناد و مدارك لازم كنسولى است.

مثلًا براى زائرى كه گذرنامه اش مفقود مى شود، برگه عبور موقت صادر مى شود كه سند دولتى است و زائر در طول اقامتش در اين جا، مجوز رسمى اقامت و مدرك مسافرتى براى بازگشت به ايران را دارد.

اين دفاتر در حقيقت كار كنسولى، كار سياسى بر اساس مورد، همچنين پاسخ به پرسش هاى زائران را در زمينه هاى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى انجام مى دهند. افزون بر اين كار، اطلاعات لازم را براى مبادلات تجارى، آموزشى و فرهنگى در اختيار زائران مى گذارند. براى مثال، بازديد از مراكز فرهنگى يا تجارى براى تعامل و احياناً انعقاد قراردادهاى تجارى و فرهنگى را از قبل فراهم مى نمايد.

* جناب آقاى سيبوبه، در مورد عمل كرد و فعاليت هايتان بفرماييد.

از كارهاى عمده، انجام امور زائران مانند: ثبت ازدواج زائران، ولادت ها، وفيات، مراجعه به مراكز انتظامى، دادگاه ها و زندان ها در خصوص پى گيرى، اقدام و وصول ديات زائران مصدوم، اعم از فوتى و غيرفوتى، آزادى زائران بازداشتى و زندانى در طى يك فرايند ادارى با اخذ وكالت است. همچنين احقاق حقوق زائران در ازاى هرگونه زيان وارده به ديگران و يا بروز اختلاف با شهروندان سعودى و زائران ديگر كشورها نيز انجام مى گيرد. ضمناً پى گيرى اموال مسروقه زائران نيز به عهده اين دفتر است.

با توجه به اين كه عمده مشكل زائران در ارتباط با تضييقات مأموران ارشادى و

ص: 414

غيرارشادى مستقر در حرم شريف نبوى به ويژه در بقيع و اُحُد مى باشد از اين رو دفتر وزارت امور خارجه با دريافت گزارش در خصوص اهانت و مورد ضرب وشتم قرار گرفتن زائران، بى درنگ از طريق مقامات سياسى، انتظامى، امنيتى و امر به معروف، اقدامات لازم را در جهت آزادى زائر از يك سو و اعلام مراتب اعتراض نسبت به بدرفتارى و سخت گيرى ها به مقامات سعودى از ديگرسو انجام مى دهد، البته و در طول موسم حج، دفاتر وزارت امور خارجه همواره با مقامات يادشده در تعامل و گفت وگوست.

در كنار اين كارها منتقل كردن گله گزارى ها يا شكايات يا پيشنهادهاى زائران به ارگان هاى مختلف داخلى در امر حج به عهده اين دفتر است. يكى ديگر از وظايف مهم دفاتر وزارت خانه، راهنمايى، پاسخ گويى و حل مشكلات چند هزار زائر ايرانى مقيم خارج از كشور است كه هر ساله براى اداى حج تمتع وارد عربستان مى شوند.

اين دسته از زائران به صورت كاروانى يا شخصى مى آيند و گاهى از كاروان ها درباره عدم تعهدات شان شكايت دارند. چون از اين تعداد، جمعيت قابل توجهى از ايرانيان از طريق ايران وارد و بعضاً با مشكلات فرودگاهى در داخل كشور و مشكل گذرنامه اى مواجه مى شوند. براى مثال افراد مشمول كه خدمت سربازى انجام نداده اند، براى يك بار اجازه ورود به كشور دارند. با ورود چند ساعته، روى گذرنامه آن ها مهر ورود و خروج مى خورد و در نتيجه يك بار حق ورودشان از بين مى رود؛ از اين رو دفتر مشكلاتشان را حل و فصل مى كند.

هر سال نمايندگان دفاتر، كاروان هاى آزاد زائران مقيم خارج از كشور را مورد بازديد قرار مى دهند و ضمن خوش آمدگويى پاى سخن و مشكلاتشان مى نشينند. از وظايف ديگر اين دفاتر حل و فصل اختلاف و كشمكش ها بين بعضى زائران ايرانى با اتباع ديگر كشورهاست كه معمولًا از طريق مصالحه و يا جبران خسارت ها انجام مى گيرد.

ص: 415

همچنين از فعاليت هاى ديگر دفتر، عيادت از زائران بيمار بسترى شده در مراكز پزشكى جمهورى اسلامى ايران و بيمارستان هاى عربستان سعودى است.

در عين حال، هرسال همايشى نيز با حضور زائران مقيم خارج از كشور در مكه مكرمه با مشاركت حضرت آيه الله رى شهرى و بالاترين مقام وزارت امور خارجه- كه هر سال در موسم حج وارد عربستان مى شوند و عمدتاً در سطح معاون وزير مى باشد- تشكيل مى شود. امسال اين همايش با حضور جناب حجه الاسلام و المسلمين آقاى محمد على شهيدى، معاون كنسولى و امور مجلس و ايرانيان خارج از كشور، مسؤولان دفاتر وزارت امور خارجه و ديگر مقامات برگزار شد.

ضمناً انجام بعضى از درخواست هاى دفتر بعثه مقام رهبرى و ستادهاى سازمان حج و زيارت، همچنين شركت در جلسات مختلف هيئت هاى علمى بعثه و جلسات روزانه واحدهاى مستقر در ستادهاى مدينه و مكه نيز از كارهاى عادى اين دفتر است. ناگفته نماند كه ارتباط و ملاقات با دفاتر مراجع تقليد عظام نيز در دستور كار قرار دارد.

با گفت وگو با آنان و شنيدن اظهاراتشان براى حل مشكلات اقدام مى نمايند. اين مشكلات ممكن است از سوى مأموران و دستگاه هاى عربستان باشد. در هر حال، تلاش كافى براى حل مشكلات مزبور به عمل مى آيد. اين امر جدا از ملاقات هاى سفير(جناب آقاى حسينى) و كنسول(جناب آقاى مرتضايى فر)، معاون و دفاتر وزارت خارجه با دفتر آيات عظام است.

در كنار اين وظايف، ترخيص و حل مشكلات مربوط به ورود تعداد زياد كتب و نشريات و مواد غذايى و وسايل صوتى و تصويرى و ... نيز بخش مهمى از وقت دفاتر را به خود مشغول مى سازد كه با ارتباط با وزارت اعلام و ثقافه ترخيص صورت مى گيرد. انجام مراسم تشريفات و استقبال رسمى ورود و خروج و نقل و انتقال نماينده ولى فقيه در امور حج و مقامات عالى رتبه كشورمان از طريق سالن

ص: 416

تشريفات فرودگاهى و نيز استقبال از ورود بعثه هاى آيات عظام و مراجع تقليد در بدو ورود و به هنگام خروج نيز از كارهاى اين دفاتر است.

در حج سال جارى و به گواهى تمام دفاتر مراجع عظام تقليد، هيچ مشكل و تضييقات و بى حرمتى نسبت به آنان صورت نگرفته است و در كوتاه ترين زمان ممكن به مراكز مشخص شده مدينه منوره راه يافته اند.

امسال با تمهيداتى كه انجام گرفت، حتى حوادث و تضييقات نسبت به سال هاى گذشته كاهش چشم گيرى يافته است؛ ناگفته نماند كه افزون بر حل و فصل مشكلات زائران، هرگونه رفع مشكلى براى ارگان ها و نهادهاى دست اندركار بر پايى حج، از قبيل صدا و سيما، معاونت هاى بعثه و ستادهاى سازمان حج، هواپيمايى، هلال احمر و مانند آن نيز به عهده دفتر وزارت امور خارجه است.

تشكيل خانه ايرانيان

حجه الاسلام شهيدى در حاشيه همايش «هنگامه وصال» كه در بعثه مقام معظم رهبرى و با حضور پرشور هزارتن از ايرانيان مقيم خارج از كشور برگزار شد، از مقدمات شكل گيرى «خانه ايرانيان» در برخى از مناطق دنيا با هدف تسهيل در امور هموطنان ايرانى خارج از كشور خبر داد.

حجه الاسلام شهيدى، معاون امور پارلمانى و كنسولى وزارت خارجه در اين همايش اعلام كرد: «يكى از مسائل مورد توجه و مشكل ساز ايرانيان در برخى از كشورها، عدم دسترسى آن ها به سفارت به دليل طولانى بودن مسافت و يا نبود مركز سرويس دهى در بسيارى از شهرهاى بزرگ دنياست كه اين موضوع مشكلاتى را براى ايرانيان مقيم خارج از كشور به وجود آورده است.»

وى در اين باره خبر داد: «در تهران تصميم گرفته شد در شهرها و كشورهايى كه به دليل دورى مسافت و يا ازدحام هموطنان، ارائه تسهيلات با مشكلاتى همراه است و ايجاد سركنسول گرى نيز با موانع يا مشكلاتى مواجه است، مركزى بنام" خانه

ص: 418

گمرك جمهورى اسلامى ايران

اشاره

در حج امسال روابط عمومى گمرك ايران اعلام كرد: «ساك هاى مسافرتى حجاج در صورتى كه حاوى كالاى ممنوعه نبوده، يا جنبه تجارى نداشته باشد، به عنوان كالاى مجاز، مشمول تسهيلات گمركى خواهد بود و مسؤولان گمرك مساعدت لازم را براى ترخيص آن ها به عمل خواهند آورد.»

تمامى زائران براساس ماده 31 آيين نامه اجرايى قانون مقررات صادرات و واردات، مى توانند حداكثر تا سقف ارزشى 80 دلار كالاى مجاز، بدون پرداخت حقوق گمركى ترخيص نمايند و مازاد بر آن، در صورت نداشتن جنبه تجارى تا سقف ارزشى 80 دلار با پرداخت حقوق گمركى و دو برابر سود بازرگانى قابل ترخيص است؛ مشروط بر اين كه كالاهاى مزبور از نوع كالاهاى ممنوع شرعى و يا قانونى نبوده، جنبه تجارى هم نداشته باشد.

بر اساس اين گزارش، انواع تلويزيون، ضبطصوت هاى بزرگ، چرخ خياطى، جاروبرقى، ماشين ظرف شويى، لباس شويى، انواع يخچال و فريزر، آب گرم كن، اجاق گاز، دوچرخه، كالسكه بچه، فرش ماشينى، موكت، ماشين بافندگى، چينى آلات، موتوربرق، كولر گازى و كالاهايى از اين نوع از سوى مديران كاروان ها به عنوان بار همراه زائر محسوب نمى شوند و زائران بايد از خريد آن ها خوددارى كنند.

آقاى فرهمند با اعلام اين مطلب گفت: «بارهاى بيش از چهل كيلوگرم زائران از طريق فرودگاه جده به ايران انتقال نمى يابد و هم اكنون بارهاى بيش از اين مقدار در فرودگاه جده به حالت بلاتكليف رها شده است.

زائران حتى با پرداخت مبلغ اضافى نيز نميتوانند بار بيش از چهل كيلوگرم را به ايران انتقال دهند؛ بنابراين از زائران درخواست مى كنيم بار بيش از چهل كيلوگرم را به فرودگاه جده انتقال ندهند.»

ص: 419

فرهمند تصريح كرد: «چنانچه زائران بيش از اين مقدار بار به فرودگاه هاى عربستان حمل كنند، از انتقال آن به ايران جلوگيرى خواهد شد و با مشكلات فراوانى روبه رو خواهند گرديد.

هزينه بار اضافى

بر اساس توافق ها، از هر زائر دو ساك را مى پذيرند و به ازاى هر ساك اضافه، دويست ريال سعودى اضافه بار بايد پرداخت شود. در غير اين صورت، آن ساك به بخش كالاهاى متروك گمرك مى رود و احتمال دارد با خود زائر به كشور نرود و در فرودگاه هاى ديگر اين بار را بتوان پيدا كرد.

ص: 423

اقدامات عربستان

بخش اول: اقدامات فرهنگى

اشاره

عربستان همه ساله براى موسم حج برنامههايى را تدارك ميبيند كه ميتوان آن ها را به دو دسته فرهنگى و اجرايى تقسيم كرد. در اين جا اقدامات فرهنگى عربستان را در موسم حج مرور ميكنيم.

وضعيت قبرستان بقيع

مسائل مربوط به بقيع- كه ريشه در اختلافات ما با وهابيت دارد- همواره مورد توجه متوليان فرهنگى در عربستان بوده است. امسال نيز براى ايجاد محدوديت در بقيع، برنامههايى تدارك ديده بودند كه براى نمونه، وضعيت آن را در برخى از روزها گزارش ميكنيم:

امسال عوامل ارشادى مستقر در بقيع، زائران معترض به سياست هاى اخيرشان را از بقيع اخراج ميكردند. اخراج حدود 25 نفر از زائران شيعه هندى در حال دعا در عصر روز يك شنبه و تعداد ديگرى از آنان در عصر روز دوشنبه از نمونه هاى بارز جديت عوامل ارشادى در برخورد با معترضان به سياست هاى آن هاست.

سه شنبه وضعيت عمومى بقيع آرامتر بود و عوامل ارشادى همچنان بر محدود كردن زائران اصرار داشتند. عصر به دليل عدم بازگشايى راه پله هاى شمالى، جمعيت بسيار فشرده شد و زنان و زائران ساير كشورها دچار مشكل شدند و به اين وضعيت اعتراض كردند.

در سال هاى گذشته يكى از راه پله ها براى ورود و ديگرى براى خروج اختصاص يافته بود كه تاكنون برنامه مشخصى نسبت به اين موضوع نبوده است.

ص: 424

اگر چه در اين روز، بقيع روند آرامى را در پيش داشت، اما در شيوه جديد عوامل مستقر در آن جا از توقف زائران در مقابل قبور حضرات ائمه(ع)، جلوگيرى و كتب در اختيار افراد را جمع آورى كرده و زائران در حال ذكر مصيبت و چهره هاى محزون را با تحريك رفتارى و ايجاد واكنش، از بقيع اخراج مى نمودند.

امسال در بعضى از روزها تعداد هفت نفر از عوامل ارشادى، فقط در اطراف قبر حضرت ام البنين(س) و حدود ده نفر در قسمت مرقد ائمه(ع) حضور داشتند و به ترويج افكار خود مى پرداختند و گاهى نسبت به حضرت امام رضا(ع) و امام خمينى(قدس سره) ايجاد شبهه مى كردند.

در روز شنبه (1)، عوامل ارشادى عمده توان خود را در محل قبور مطهر ائمه به زبان فارسى صرف مى گردند و طى تذكر به زائران مبنى بر بستن كتب دعا، بيش از هشت جلد كتاب دعا را دست زائران گرفته، توقيف كردند. آن ها عمدتاً با زبان فارسى و با صداى بلند به زائران تذكر مى دادند.

با اين حال برخى از گروه هاى ايرانى در داخل قبرستان در گوشه و كنار به ويژه كنار در ورودى به ذكر دعا و مرثيه خوانى مى پرداختند. در اين روز بعد از نماز عصر، زائران وارد قبرستان شدند كه از ابتدا طناب كنار محل عبور و ايستايى براى احترام به مرقد مطهر چهار امام معصوم(در قسمت غربى) تا حدودى به عقب كشيده شد و از حوالى 30/ 16 درِ ورودى مسدود شد.

صبح روز دوشنبه (2) بعد از نماز، درِ بقيع طبق روال معمول گشوده شد و طناب مقابل قبور ائمه از كنار نرده به سمت شيروانى و سايبان(محل استقرار نيروهاى پليس) كشيده شده بود كه پس از 15 دقيقه به جاى ثابت قبلى در پشت درِ ورودى منتقل شد. ازدحام جمعيت در ورودى و مقابل قبور ائمه اطهار(ع)، به حدى بود كه

ص: 425

منجر به افتادن تعدادى از زائران به روى زمين گرديد.

در نقاط مختلف قبرستان بقيع عوامل ارشادى با صحبت هاى خود سعى مى كردند زائران را به قسمت انتهايى بقيع و محل دفن عثمان راهنمايى و هدايت كنند.

در روز سه شنبه (1)، در پى تذكر عوامل ارشادى هفت جلد كتاب دعا در محل قبور ائمه توقيف شد. عوامل تبليغى سعودى نسبت به بحث و گفت وگو و ايجاد شك و شبهه در اعتقادات شيعى همچنان تلاش مى كنند و گاهى بين صحبت ها به ارزش هاى عاليه ايران اسلامى، روحانيون و زائران با به كار بردن كلمات نامربوط و بى ادبانه اقدام مى كنند. و سه نفر ايرانى را به علت نشستن روى زمين و استفاده از كتاب دعا از بقيع بيرون كردند.

در روز سه شنبه (2) همزمان با خروج زائران از بقيع، عوامل ارشادى با برخى از زائران درباره امام زمان به بحث پرداختند كه با واكنش شيعيان روبه رو و با دخالت پليس، زائران به بيرون بقيع هدايت شدند كه به صورت دسته جمعى در مقابل در ورودى بقيع تجمع كردند و با ذكر صلوات اقدام به خواندن دعاى فرج با صداى بلند كردند.

در محل دفن حضرت ام البنين(س) كه يك سياه پوست با تسلط كافى به زبان انگليسى براى زائران صحبت و نسبت به اعتقادات شيعه ايجاد شبهه مى كرد. عوامل مخفى ارشادى به زبان هاى مختلف آشنايى داشتند و به صورت گسترده، هم رنگ زائران و در ميان آن ها حضور پيدا كرده، تفكرات خود را تبليغ مى كردند.

با توجه به برخوردهاى نامناسب مأموران و عوامل تبليغى سعودى با زائران، دفتر حوزه نمايندگى ولى فقيه و سرپرست حجاج در تاريخ 1/ 9/ 87 روحانيون و مديران

ص: 426

كاروان ها خواست در صورت برخورد نامناسب مأموران و عوامل تبليغى سعودى با آنان، مراتب را در اسرع وقت به صورت مستند و ذكر جزئيات، جهت پى گيرى به دفتر بعثه مقام معظم رهبرى منعكس نمايند.

اقدامات وزارت اوقاف

وزارت اوقاف عربستان هم اطلاع رسانى گسترده اى را براى حجاج آغاز كرده است. وزارت امور اسلامى و اوقاف عربستان به منظور تشويق حجاج به پاى بندى به آموزش ها و تعليمات وزارت حج، اطلاع رسانى گسترده اى را براى حجاج داخلى و خارجى آغاز كرده است. اين اطلاع رسانى توسط مبلغان وزارت حج و خطباى مساجد و نيز رسانه هاى مختلف در سراسر عربستان با عنوان «حج با مجوز، درخواستى شرعى است» انجام مى گيرد.

شيخ طلال بن احمد العقيل، مشاور وزير حج عربستان و ناظر كميته اطلاع رسانى اسلامى حجاج گفت: «اطلاع رسانى امسال در سطحى گسترده و فراگير انجام مى گيرد و شامل تعداد زيادى مطبوعات و برنامه هاى تلويزيونى است كه شرح كاملى در مورد مناسك حج و اهميت پاى بندى به تعليمات آن در اختيار شهروندان سعودى قرار مى دهد.»

علاوه بر اين، اطلاع رسانى از طريق تابلوهايى كه در ميدان هاى اصلى شهرنصب شده و همچنين با استفاده از سه ميليون كتاب و نوار براى حجاج داخل و پانزده ميليون نسخه قرآن و نوار براى حجاج خارجى انجام مى گيرد و در جريان آن از بسيارى ازابزار اطلاع رسانى ديدارى و شنيدارى نيز استفاده مى شود.

ص: 427

آماده سازى مساجد

دكتر عبدالرحمن بن سعيد الحازمى، مدير كل بخش شئون اسلامى گفت: «وسايل مورد نياز 9076 مسجد در منطقه مكه مكرمه و مناطق تابع آن تهيه شده و در مورد نظافت و بهداشت، مرمت و پاك سازى مساجد: نمره، خيف و مشعرالحرام پنج قرارداد عمده با شركت هاى مرمت و پاك سازى به امضا رسيده است».

وى گفت: «به ارگان هاى تابع تأكيد گرديده كه هرگونه كم و كاستى در مساجد بين راه حجاج شناسايى و براى رفع آن ها اقدام شود در اين ميان مساجدى كه نماز جمعه در آن ها ادا مى شود، از اهميت بيشترى برخوردارند». او خاطر نشان كرد كه مجموعه اين مساجد به 150 مسجد خواهد رسيد، در حالى كه در سال گذشته 100 مسجد براى استفاده حجاج در بين راه در نظر گرفته شده بود.

الحازمى اضافه كرد: «به ائمه مساجد تأكيد شده كه تنها كسانى مى توانند به وعظ و ارشاد بپردازند كه داراى مجوز از سوى شئون اسلامى كشور باشند».

حج 87 در رسانه ها

برنامه هاى راديويى تلويزيونى

به منظور اطلاع رسانى درباره وقايع موسم حج شبكه اول تلويزيون عربستان سعودى از روز شنبه (1) ارائه يك برنامه خبرى جديد به مناسبت نزديك شدن به ايام حج را شروع كرد.

عنوان اين برنامه «مجله حج» بود كه قبل از برنامه خبرى ساعت 30/ 18 شبكه اول تلويزيون عربستان سعودى پخش مى شد. در اين برنامه علاوه بر اخبار حج، مسائل و موضوعات اعتقادى مورد بحث قرار مى گرفت.

ص: 428

در همين حال، شبكه اول تلويزيون عربستان سعودى از همان روز لوگو(نشانه) حج را در كنار صفحه خود قرار داد. اين لوگو از يك تصوير گرافيكى از كعبه شريف و عدد 1429 كه سال شمار قمرى را نشان مى دهد، تشكيل شده است.

برنامه راديويى «راهنماى حج عربستان سعودى» كه در بردارنده برنامه هاى زنده، گفت وگوها و ملاقات هاى هدف مند با مقام هاى مسؤول اجراى حج مى باشد، به زبان هاى عربى، انگليسى، فرانسوى، اردو و اندونزى در طول مدت شبانه روز برنامه پخش مى كند.

پوشش رسانهاى حج

شركت هاى داخلى حجاج درعربستان با چهل شبكه تلويزيونى بين المللى و عربى و اسلامى، شركت هاى تبليغاتى و اطلاع رسانى با هدف فراهم شدن امكان پوشش خبرى مراسم حج وارد مذاكره شدند. به نوشته روزنامه عكاظ، اين شركت ها در مورد اجاره دادن ساختمان هايى در نزديكى منا و پوشش خبرى مراسم حج از سوى شبكه هاى تلويزيونى با آنان گفت وگو كردند.

اين درحالى است كه شركت هاى تبليغاتى و اطلاع رسانى اميدوارند امكان تبليغ توليدات آنان در طول مراسم حج و سرمايه گذارى برروى بزرگ ترين تجمع جهانى اسلامى(حج) فراهم شود. از سوى ديگر 32 شركت دست اندركار امور حجاج در داخل عربستان، كه برخى ساختمان ها را به مدت دو سال اجاره كرده اند، در حال بررسى درخواست هاى شبكه هاى تلويزيونى و شركت هاى تبليغاتى براى استفاده از اين مناطق هستند.

ارزش اجاره اين ساختمان ها در طول مراسم حج امسال، به سى ميليون ريال رسيد كه از سوى 32 شركتى كه نماينده چهار گروه هستند، پرداخت شد.

هر يك از اين گروه ها يك ساختمان مستقل از ساير گروه ها را تحويل گرفت

ص: 429

كه براى پذيرايى از هشت هزار زائر خانه خدا آماده مى شود. قيمت اجاره اين ساختمان ها براى هر يك از زائران به پنج هزار ريال رسيد.

پوشش خبرى حج

مسؤولان عربستان اعلام كردند: «امسال بيش از 250 نفر از نمايندگان رسانه هاى مختلف خبرى جهان اخبار و مناسك حج تمتع را پوشش رسانه اى و تصويرى مى دهند».

تمام اين خبرنگاران و نمايندگان رسانه هاى خبرى كه در خارج از عربستان فعال بودند، به صورت گروهى و يا انفرادى براى پوشش رسانه اى و تصويرى اخبار حج به اين كشور وارد شدند.

نمايندگان خبرگزارى هاى مهم جهان، خبرنگاران، روزنامه نگاران، وبلاگ نويسان، مسؤولان پايگاه هاى اينترنتى خبرى مهم و كارگردانان راديو و تلويزيونى از جمله اين افراد بودند.

بر اساس اين گزارش، با وجودى كه اعمال و مناسك حج در سال جارى تاكنون بدون هيچ گونه حادثه بوده، اما بازتاب اخبار و مناسك حج در رسانه هاى مختلف خبرى نسبت به سال هاى گذشته از روند روبه رشدى برخوردار بوده است.

در دهه 1990 م. اخبار و مناسك حج، خارج از خاورميانه پوشش خبرى نداشته و پس از پوشش نخستين خبر حج توسط يك خبرگزارى غربى در يك دهه پيش، ديگر رسانه هاى غربى نيز به پوشش اين گونه اخبار اقدام كردند.

حج در رسانه هاى بيگانه

امسال رسانه هاى غربى با برجسته سازى اقدامات عربستان سعودى در زمينه امنيتى،

ص: 430

اخبار حج و شروع مراسم حج سال جارى را پوشش مى دهند.

«صداى آمريكا»، در صبح روز يك شنبه به نقل از خبرنگار خود در قاهره گزارش كرد: «مراسم سالانه حج به طور رسمى در عربستان شروع شده است. در عين حال مقامات سعودى تلاش مى كنند از وقوع مجدد فجايع سال هاى گذشته جلوگيرى كنند».

هر كشور مسلمانى سهميه اى دارد كه تصريح مى كند چه تعداد زائر به مراسم حج اعزام خواهد كرد. نيروهاى مداخله ضربتى سعودى كه برخى از آن ها سر تا پا سياه پوشيده اند، در خارج مكه، نزديك كوه عرفات، مشغول سرودخوانى و تمرين براى مقابله با اختلال هاى احتمالى و بلاياى طبيعى هستند».

«صداى آمريكا» افزود: «تلويزيون دولتى سعودى گزارش مى دهد پنجاه هزار سرباز و نيروى پليس كه با بالگرد و زره پوش مجهز شده اند، در حال آماده باش قرار دارند. تعداد زيادى آمبولانس، ماشين آتش نشانى و خودروى پليس نيز به چشم مى خورد».

اين شبكه همچنين خبرى از نايف بن عبدالعزيز، وزير كشور و همچنين رييس كميته نظارت بر مراسم حج نقل كرد كه پادشاهى عربستان، نهايت تلاش خود را براى آسايش و امنيت زائران در مراسم حج امسال كرده است. و مى گويد: «براى حفظ امنيت و آسايش زائران هر كارى كه از دست ما بر مى آمده، انجام شده است».

وى افزود: «تا كنون هيچ اطلاعاتى مبنى بر احتمال تهديد امنيتى دريافت نكرده است؛ ولى با اين وجود، نيروهاى كشورش با يارى خداوند متعال، تلاش خواهند كرد كه هيچ چيز آرامش مراسم حج امسال را بر هم نزند».

در نزديكى مكانى كه حجاج به طور نمادين به سوى شيطان سنگ پرتاب مى كنند، دولت عربستان براى ساختن يك پل دو طبقه عابر پياده بسيار بزرگ، بالغ بر يك ميلياد دلار هزينه كرده است. در سال هاى اخير، چند تن در حين اجراى مراسم سنگ اندازى، زير دست و پاى زائران كشته شده اند.

ص: 431

«بى. بى. سى» در سرويس خبرى بين المللى خود و «سى. ان. ان» نيز با خبرهايى روى سامانه خبرى عربى خود، با تأكيد روى مسائل امنيتى، خبر شروع مراسم حج را صبح يك شنبه پخش كردند.

اطلاعات و اخبار

پرجمعيتترين حج تاريخ

مراسم حج سال جارى از روز يك شنبه با وقوف زائران در صحراى منا در 21 كيلومترى مكه آغاز مى شود. در حالى كه پنجاه سال پيش، عده زائران خانه خدا ده هزار نفر بود، امسال حدود سه ميليون زائر به زيارت خانه خدا و انجام اعمال حج مى پردازند.

تلويزيون عربستان در اين روز گفت: «حج امسال از نظر عده حاجيان حاضر، پرتعدادترين حج تاريخ است. سفارتخانه هاى اين كشور بيش از يك ميليون و هشتصدهزار ويزا براى زائران خارجى صادر كرده اند و حداقل يك ميليون و دويست هزار نفر نيز از داخل عربستان سعودى براى انجام مناسك حج به مكه مكرمه آمده اند.

گسترده ترين نمازجمعه سال

گسترده ترين نمازجمعه سال در مكه مكرمه برگزار شد و بيش از دو ميليون زائر خانه خدا نماز جمعه را در بيت الله الحرام اقامه كردند.

نمازگزاران براى آن كه بتوانند در داخل محوطه حرم شريف الهى جايى براى اقامه نماز داشته باشند، از ساعت ها پيش از ظهر، به حرم مشرف شده بودند و نمازگزاران بى شمارى نيز نماز را در صحنين مسجد و در مقابل كعبه شريف و نيز خيابان هاى اطراف اقامه كردند.

تصاوير تلويزيونى كه از زاويه هاى مختلف از داخل و پيرامون حرم دريافت

ص: 432

مى شد، نشان دهنده آن بود كه صفوف نمازگزاران جمعه در خانه خدا، اين هفته به تمامى خيابان هاى اطراف حرم شريف الهى گسترده شده بود.

خطيب جمعه صحن بيت الله العتيق در خطبه هاى نماز، زائران را به استفاده از فرصت عظيم حج براى خودسازى معنوى و بهره گيرى هرچه بيشتر از ماه ذى حجه، ماه حج، دعوت كرد.

وى با تبريك ورود به ماه ذى حجه، به ضيوف الرحمان توصيه كرد از معنويت حج كمال بهره بردارى را نمايند تا انوار حج همواره بر زندگانى آن ها پرتو بيفكند.

وى گفت: «ذى حجه ماهى پربركت است و مراسم حج در آن صورت مى گيرد. در اين ماه بر مؤمنان است كه هر چه بيشتر به يارى هم بشتابند و آن هايى كه استطاعتى دارند، فقرا را مورد دست گيرى و يارى قرار دهند».

تصاويرى كه همچنان از طريق تلويزيون عربستان سعودى دريافت مى شود، نشان مى دهد كه تمامى صحن حرم شريف الهى و صحنين اطراف و نيز خيابان هاى پيرامونى حرم از انبوه حجاج بيت الله الحرام كه بعد از اقامه نماز جمعه در انتظار ورود به وقت نماز عصر هستند، پوشيده است.

زائران ايرانى در نماز جمعه اين هفته در كنار خانه خدا حضورى گسترده داشتند و اين فريضه را همراه با ديگر نمايندگان جهان اسلام- كه براى انجام مناسك حج به سرزمين وحى مشرف شده اند- به جاى آوردند.

تحويل پرده جديد كعبه

هر سال روز اول ذى حجه، پرده كعبه تحويل پرده دار كعبه مى شود تا در روز نهم ذى حجه به جاى پرده قبلى، كعبه را بپوشاند. همزمان با نخستين روز ماه ذى حجه پرده جديد كعبه به شيخ عبدالعزيز الشيبى تحويل شد تا در روز عرفات، برابر با نهم ماه جارى تعويض شود.

اين پرده به ارزش مادى 20 ميليون ريال عربستان، از حرير طبيعى و به رنگ سياه،

ص: 433

داراى 14 متر ارتفاع است كه در يك سوم بالايى آن، يك كمربند با عرض 90 سانتى متر و به طول 47 متر متشكل از 16 قطعه مربع شكل تعبيه شده و با زنجيره اى از طلا و نقره پوشيده شده است.

پرده جديد خانه كعبه، داراى پنج قسمت است كه هر قطعه يك سمت كعبه را در بر گرفته و قسمت پنجم پرده بر در خانه خدا قرار مى گيرد و هر يك از اين قطعه ها، تكميل كننده قطعه ديگرى است. در تهيه اين پرده از 150 كيلوگرم طلا و نقره استفاده شده است.

بر اساس يك رسم قديمى، همه ساله در موسم حج، برابر با روز نهم ذى حجه پرده خانه خدا تعويض مى شود.

روز يك شنبه (1) بر اساس تقويم عربستان سعودى، روز عرفه بود كه به طور معمول هر سال، در اين روز كه جمعيت حاضر در صحن حرم شريف الهى كم است، پرده خانه خدا عوض شد.

اقامه نماز باران

ملك عبدالله پادشاه عربستان سعودى از مردم كشورش خواست تا در تمامى اين كشور روز چهارشنبه (2) نماز باران بخوانند.

شبكه اول تلويزيون عربستان سعودى: گفت كه در بارش باران بسيار تأخير شده است. بارش باران در نيمه دوم آبان ماه امسال در عربستان سعودى و يمن كه چند سالى است دچار خشك سالى مى باشند، به جارى شدن سيل انجاميد كه تلفاتى را نيز دنبال داشت.

در بيانيه اى كه از تلويزيون عربستان سعودى پخش شد، گفته شد: «همه بايد با

ص: 434

استغفار، توبه، عبادت، صدقه، صلوات و دعا از خداوند طلب بخشش كنند تا خداوند باران را نازل كند».

فراخوان استهلال ماه ذى حجه

شوراى دادگاه عالى عربستان با صدور اطلاعيه اى، تمام مسلمانان اين كشور را به دقت در مشاهده هلال ماه ذى حجه در پنج شنبه (1) فراخواند. به گزارش خبرگزارى عربستان، در اين اطلاعيه از كسانى كه هلال ماه ذى حجه را مشاهده مى كنند، خواسته شد كه اين موضوع را به نزديك ترين دادگاه محل اقامت خود اطلاع دهند يا در صورت نبود دادگاه، به يكى از دفاتر وابسته به آن در منطقه محل سكونت خود مراجعه كنند.

اين شورا همچنين مسلمانان عربستان را به دقت و توجه در رؤيت هلال ماه و همكارى دراين زمينه بر اساس تقوا و ايمان فراخوانده است.

اعلان عيد قربان

روز دوشنبه (2) از طرف دولت عربستان عيد قربان اعلام گرديد و در سرتاسر عربستان سعودى و از جمله در مسجدالحرام و حرم شريف نبوى(ص) نماز عيد سعيد قربان اقامه شد.

به همين مناسبت فرخنده و مسعود، ملك عبدالله، پادشاه و امير سلطان ولى عهد عربستان سعودى پيام تبريكى خطاب به حجاج بيت الله الحرام از طريق تلويزيون اين كشور فرستادند و قبولى عبادات آن ها را مسئلت كردند.

فرماندهان ارشد نظامى و مقامات دولتى عربستان كه امور حج را اداره و نظارت

ص: 435

مى كنند، روز دوشنبه در منا با ملك عبدالله ملاقات و گزارش كار خود را به وى ارائه كردند.

آشنايى با دانشگاه ام القرى از زبان يك زائر

دانشگاه(جامعه ام القرى) چيزى شبيه «جامعه المصطفى» در ايران است كه دانشجويان دينى از سراسر جهان اسلام در آن جا به تحصيل مى پردازند.

يك زائر جست وجوگر كه ساعتى را براى آشنايى با اين دانشگاه به آنجا رفته بود مى گويد: كه برخورد اساتيد به ويژه اساتيد مصرى با وى مطلوب بوده و در ادامه با طلبه اى از پاكستان برخورد نموده كه با اطلاع از ايرانى و شيعه بودن وى برآشفته و با غوغاسالارى و سروصداى زياد، عده اى را به اطرافشان كشانيده و شبهاتى درباره مدد خواستن شيعيان از على(ع)، تقيه، تحريف قرآن، متعه و نحوه برگزارى نماز و مانند آن را طرح كرده و مذهب تشيع را نوآور و اهل بدعت دانسته است.

وى مى گويد: «به فراخور حال به روشن گرى و ردّ شبهات اقدام كردم كه مورد استقبال حاضران قرار گرفت؛ به طورى كه لحظه به لحظه بر عصبانيت طلبه پاكستانى افزوده مى شد. نكته قابل توجه اين كه متأسفانه دانشجويان، اطلاعات بسيار كمى از ايران و تشيع داشتند و حتى اين طلبه پاكستانى مى گفت: شما در ايران براى اهل سنت مسجد نداريد! و اهل سنت آزادى در اعمال عبادى خود ندارد! و با توضيحاتم مبنى بر وجود مساجد متعدد در ايران و بهره مندى از ائمه جمعه و جماعت، ديگران به تعجب و تفكر فرو مى رفتند.

حتى نسبت به امور سياسى ايران نيز اطلاع چندانى نداشتند و مى گفتند: شما به نهضت هاى آزادى بخش كمك نمى كنيد! پس از توضيحاتى در اين راستا، با اجازه يكى از اساتيد در كلاس درس دانشگاه حضور يافتم، موضوع تدريس، جنگ بدر بود و سه نفر از دانشجويان به صورت كنفرانس آن را اداره مى كردند و استاد نيز با

ص: 436

جديت و توجه كافى، نكات حساس و مجمل را موشكافى كرده، توضيح مى داد.

در ادامه هم در مصلاى دانشگاه در نماز جماعت شركت كردم و محيط دانشگاه را در حالى ترك كردم، در اين انديشه بودم، اى كاش فرصتى در دانشگاه به وجود مى آمد تا اساتيد و علماى دينى به تبيين و دفاع از عقايد شيعه مى پرداختند؛ در آن صورت، مطمئناً نگاه و نگرش دانشجويان نيز تغيير مى يافت.

همايش هاى عربستان در موسم حج

اشاره

هم زمان با موسم حج همايشهاى متعددى برگزار ميشود كه آن ها را مرور مى كنيم:

كنفرانس «اسلام در كشورهاى غربى»

روزنامه الشرق الاوسط- چاپ لندن- نوشت: «دكتر احمد بن نافع المورعى، رييس كميته علمى كنفرانس «شناخت اسلام در كشورهاى غير اسلامى، واقعيت ها و پيش بينى ها» با بيان اين كه نهمين كنفرانس مكه از سوى انجمن رابطه العالم الاسلامى برگزار مى شود، گفت: موضوع اين كنفرانس با توجه به اهميت حياتى آن در اين عصر كه همواره اسلام به تندروى و خشونت متهم مى شود، شناساندن دين اسلام، نشان دادن اصول و مبادى آن و بيان ارتباط اسلام با ساير اديان است».

وى افزود: «انجمن نخبگان، انديشمندان، پژوهشگران، دانشگاهيان واساتيد دانشگاه هاى اسلامى را به اين كنفرانس دعوت كرده تا تلاش هايى در راستاى تعريف درست از اسلام، چالش ها و موانع پيش روى آن مورد بررسى قرار گيرد».

گردهمايى «آشنايى با سيره و سنت پيامبر (ص)»

گردهمايى آشنايى با سيره و سنت نبى اكرم(ص) ويژه تازه مسلمانان و

ص: 437

غيرعرب زبانان از روز (1) سه شنبه به همت انجمن جهانى جوانان مسلمان در مدينه منوره آغاز شد.

به گزارش روزنامه عربستانى الرياض، در نخستين روز اين گردهمايى، سخنرانى هايى با موضوع سيره و سنت نبوى(ص) به زبان هاى اردو، بنگالى، برمه اى، امهرى(زبان مردم اتيوپى)، اندونزيايى، انگليسى و فيليپينى ارائه شد.

مصطفى بن على علوى ابراهيم، مدير دفتر انجمن جهانى جوانان مسلمان در مدينه گفت: «هدف از برپايى اين گردهمايى، آشنايى ملت هاى جهان با سيره و سنت نبوى(ص) و فضيلت هاى اخلاقى پيامبر گرامى اسلام است».

وى افزود: «در حاشيه اين گردهمايى كه تعداد زيادى از اقليت هاى ساكن در عربستان حضور دارند، علاوه بر ارائه سخنرانى به زبان هاى مختلف، فعاليت ها و برنامه هاى فرهنگى متنوعى نيز برگزار مى شود».

مصطفى بن على بن علوى ابراهيم در پايان گفت: «برپايى نمايشگاه كتاب به زبان هاى مختلف و نمايشگاه عكسى از فعاليت هاى مركز اطلاع رسانى اقليت هاى عربستان در زمينه برگزارى دوره هاى علمى و شرعى از فعاليت هاى جانبى اين گردهمايى است.

همايش فرهنگ حج

باشگاه ادبى فرهنگى مكه، نشست" فرهنگ حج" را با مشاركت اتحاديه بين المللى علماى مسلمان، شوراى هماهنگى مؤسسات مكه و كميته پزشكى حج در مشاعر مقدس برگزار كرد.

به گزارش پايگاه اطلاع رسانى حج به نقل از مهر، شيخ عبدالله بن بيه، معاون

ص: 438

رييس اتحاديه بين المللى علماى مسلمان طى نشست" فرهنگ حج" درباره جوانب دينى و معنوى حج و گسستن زائران خانه خدا از ماديات طى اين مناسك معنوى و روحانى سخنرانى كرد و گفت: «زائران خانه خدا در اين ايام به خداوند متعال پناه مى برند و با خشوع و خضوع در برابر او از همه ماديات دورى مى گزينند».

همايش فرهنگ حقوق بشر

در روز (1) چهارشنبه نخستين همايش «فرهنگ حقوق بشر» به منظور اشاعه آموزه هاى اسلامى در زمينه رعايت حقوق هم نوعان، در عربستان برگزار شد. با توجه به اين كه حقوق بشر از اصول اساسى دين اسلام به شمار مى رود، اين همايش در راستاى اشاعه آموزه هاى اسلامى و مبارزه با پديده هاى خشونت و هتك حرمت ديگران برگزار مى شود. گسترش احترام به خود و ديگران از اهداف اين همايش عنوان شده است.

ص: 439

بخش دوم: اقدامات اجرايى

سازمان هاى همكار در اجراى مراسم حج در عربستان

موفقيت عمليات حج در عربستان، مرهون همكارى بخش ها و سازمان هاى مختلفى است كه با تعاون و تعامل مناسب، اين عمليات بزرگ را راهبرى مى كنند. براى اجراى اين مراسم بزرگ و جهانى، نهادها و مؤسسات دولتى و خصوصى با تمام توان وارد صحنه مى شوند.

مؤسسات دولتى و غير دولتى سعودى كه نقش به سزايى در برگزارى حج دارند، در چارچوب دستورالعملى به نام «تعليقات حج» حركت مى كنند؛ مهم ترين ارگان ها و دستگاه هاى دخيل در موسم حج عبارتند از:

- وزارت حج عربستان، با تمام دفاتر و شعب آن.

- وزارت كشور، با تمام بخش هاى تابعه براى ايجاد امنيت و سلامت و رفاه حجاج.

- وزارت الشئون البلديه، براى نگهدارى و نظافت شهرها، اماكن و مشاعر مقدسه.

- هلال احمر.

- وزارت خارجه، به ويژه سفارت عربستان در تهران.

- وزارت كار و اسكان، كه مسؤول اجراى پروژه هاى بزرگ و بناهاى مشاعر مقدس اند.

- وزارت دفاع و طيران(سازمان هواپيمايى كشورى)، جهت استقبال و انتقال هوايى حجاج و شركت خطوط هوايى عربى سعودى.

ص: 440

- وزارت مواصلات، جهت ساخت و نگهدارى راه هاى مملكت.

- وزارت اعلام، به عنوان مسؤول تنظيم و نظارت براى اطلاع رسانى همه جانبه به حجاج.

- سيستم بانكى عربستان به خصوص بانك «الاهلى».

- نقل الجماعى(شركت واحد اتوبوس هاى درون شهرى).

- وزارت البرق و البريد والهاتف، جهت ارائه خدمات تلگراف و ارتباطات.

- وزارت بهداشت(وزارت الصحه)، جهت تأمين بهداشت و درمان و امداد حجاج.

- الحرس الوطنى، جهت حفاظت و راهنمايى حجاج.

- اداره گذرنامه.

- وزارت شئون اسلامى و اوقاف، به منظور رسيدگى به امور شرعى مملكت.

- گمرك عربستان.

- جمعيت كشافه سعودى، جهت راه اندازى و فعاليت مراكز ارشاد گمشدگان.

- مؤسسه مطوفين، حجاج ايرانى در مكه مكرمه و مشاعر مقدسه.

- مؤسسه ادلاء، در مدينه منوره جهت ارائه خدمات اساسى به حجاج(اسكان، اشراف، بهداشت، حمل و نقل، ارشاد و ...).

- مكتب وكلاى موحد، جهت برنامه ريزى و استقبال و بدرقه ميليون ها ضيوف الرحمان از همه جنس ها و مليت ها.

- نقابه السيارات(سنديكاى اتوبوس داران).

- مكتب الزمازمه موحد، براى تقديم آب زمزم به حجاج در ورودى هاى شهر، منازل و مشاعر.

- اتحاديه هتل داران.

- شركت هاى بيمه عربستان.

ص: 441

- بانك توسعه اسلامى، به خصوص در زمينه اجراى طرح قربانى به شيوه ماشينى و بهداشتى.

تسهيلات و امور رفاهى

اشاره

دولت عربستان در موسم حج، تلاش ميكند تا نسبت به سال هاى گذشته به منظور رفاه حال زائران حرمين شريفين كيفيت و كميّت خدمات خود را افزايش دهد. به گوشهاى از اين اقدامات اشاره ميكنيم:

همكارى مناسب با ايرانيان

عربستان با اين كه برخوردهايى در ابعاد فرهنگى با زائران ايرانى دارد، در امور اجرايى، تسهيلات ويژهاى را در اختيار ايرانيان قرار ميدهد؛ از اين رو در حج 87 تعامل نسبتاً خوبى با دست اندركاران حج جمهورى اسلامى ايران داشته است.

آقاى مجردى، مسؤول ستاد مكه مكرمه با اشاره به همكارى خوب عربستان و تسهيل امور مربوط به ترخيص و گذرنامه زائران ايرانى گفت: «5400 زائر ايرانى در روز اول ورود به مدينه، به سرعت در محل هاى اقامت خود مستقر شدند و كليه اجناس عوامل و كارگزاران حج نيز ترخيص گرديد».

وى درباره انگشت نگارى و چهره نگارى انجام شده در فرودگاه مدينه گفت: «اين موضوع جزء مقررات بين المللى است و با اين كه قبلًا اعلام شده بود كه همه زائران انگشت نگارى و چهره نگارى مى شوند، تاكنون اين موضوع در مورد بخشى از زائران و آن هم به صورت تصادفى انجام گرفت».

رئيس ستاد مدينه افزود: «كار انگشت نگارى و چهره نگارى از زائران تمام كشورها در دستور كار دولت عربستان است و اين در حالى است كه تاكنون از سيزده پرواز صورت گرفته، از چهار پرواز به كلى انگشت نگارى و چهره نگارى

ص: 442

صورت نگرفته و از بقيه زائران نيز به صورت تصادفى انجام شده است».

مجردى با اشاره به حضور پرسنل ستاد اجرايى حج در فرودگاه مدينه و جده، هدف از حضور آنان را كمك به فرآيند ترخيص و حفظ شأن و عزت زائران ايرانى خانه خدا دانست و گفت: «امسال تعامل دولت عربستان در برخورد با زائران ايرانى و ورود آنان به مدينه نسبت به سال هاى گذشته بسيار بهتر شده است».

مسؤول فرودگاهى ستاد مدينه هم بر همكارى خوب بخش هاى فرودگاهى عربستان در مدينه تأكيد و اعلام كرد كه گمرك و سنديكاى اتوبوس رانى ارتباطات خوبى با ما داشتهاند تا جايى كه كليه عمليات انتقال زائران از فرودگاه تا هتل در بيشتر مواقع در كمتر از دو ساعت صورت مى گرفت.

تسهيلات بهتر براى ايرانيان

امسال تعداد 29 كاروان از مجموع 574 كاروان حج كشورمان، «مدينه بعد» بودند كه از طريق فرودگاه جده وارد عربستان شدند. از آنجا كه همه اين زائران پس از محرم شدن در ميقات جحفه به مكه مكرمه مشرف گرديدند، امكانات ميقات جحفه براى زائران عزيز بسيار حائز اهميت است.

در راستاى ارتقاى سطح تسهيلات و خدمات در ميقات جحفه، هماهنگى مناسبى با مسؤولان سعودى به عمل آمد. از جمله اين تسهيلات، اجازه نصب كانكس به منظور استقرار نيروهاى ايرانى است. گفتنى است در حج سال جارى، چهار نفر از روحانيون در قالب دو شيفت در «جحفه» حضور مستمر داشتند و به مشكلات و مسائل احتمالى زائران در خصوص احرام عمره تمتع، پاسخ مى دادند.

در مجموع، هماهنگى خوبى با دستگاه هاى سعودى مستقر در «جحفه» برقرار شد و يك شيفت امداد جهت اعزام زائران جامانده و رساندن بيماران به بيمارستان مستقر شده بود.

ص: 443

ارايه ويلچرهاى رايگان

دكتر يوسف الوابل، معاون رييس كل امور مسجدالحرام گفت: «رياست كل امور مسجدالحرام به منظور تسهيل در امور زائران و حجاج، بيش از ده هزار ويلچر و ارابه رايگان براى طواف و اعمال در سعى صفا و مروه ناتوانان، بيماران و افراد مسن فراهم كرده است».

الوابل افزود: «علاوه بر ده هزار ارابه و ويلچر، ارابه ها و ويلچرهاى برقى نيز براى اداى اعمال مناسك حج در اختيار حجاج بيت الله الحرام قرار گرفته است.

توزيع چتردر بين حجاج

براى نخستين بار در حج امسال، بيش از 250 هزار چتر براى محافظت حجاج در برابر اثرات نور خورشيد بين حجاج بيت الله الحرام و كاركنان اماكن مقدس توزيع گرديد.

مركز خيريه محمد بن عبود العمودى، توزيع كننده اين چترهاست و در همين رابطه دكتر محمد بن عبود العمودى رييس اين مركز گفت: «چترهاى محافظتى كه براى حجاج در نظر گرفته شده، در اندازه هاى كوچك است، به گونه اى كه مزاحمتى براى حركت و نقل و انتقال مهمانان ايجاد نكند و با توجه به ماده به كار رفته در اين چترها، قابليت دفع اشعه خورشيدى در آن وجوددارد و حجاج را در برابر اشعه سوزان آفتاب محافظت خواهد كرد».

تخريب و توسعه

اشاره

تخريب و توسعه در اطراف حرمين شريفين تقريباً به صورت كارى مستمر درآمده است. امسال نيز دولت عربستان طرحهايى را براى توسعه بيشتر اطراف حرمين شريفين و افزايش ظرفيت حجاج در دست اقدام داشت كه به آن ها اشاره ميكنيم:

ص: 444

افزايش ظرفيت اسكان در منا

حبيب زين العابدين سرپرست نظارت بر پروژه هاى توسعه اى امور حجاج وابسته به وزارت حج عربستان سعودى اعلام كرد: «ظرفيت اسكان حجاج در سرزمين منا افزايش مى يابد».

به نوشته روزنامه عكاظ، اين مسؤول سعودى گفت: «بر اساس پروژه توسعه اى مربوط به اين اقدام، ظرفيت جذب حجاج به سه ميليون نفر مى رسد. بر اساس اين پروژه، چادرهاى پيشرفته كه از دو طبقه تشكيل شده در دامنه كوه هاى شمالى منا برپا مى شود. در اين راستا سعى شده ظرفيت اسكان و جذب زائران خانه خدا در منا افزايش يابد كه اين امر نيز در راستاى ارائه خدمات بيشتر به زائران و تأمين آسايش و آرامش و اطمينان خاطر آنان انجام مى گيرد».

حبيب زين الدين در مصاحبه با روزنامه عكاظ گفت: «با توجه به محدوده شرعى منطقه منا و افزايش حجاج خانه خدا بايد طرحى اجرا شود تا ظرفيت اين منطقه افزايش يابد. بررسى كارشناسان به اين نتيجه رسيده كه بايد از خيمه هاى پيشرفته دو طبقه در منا استفاده كرد تا اين منطقه ظرفيت گنجايش 3 ميليون زائر را داشته باشد».

زين العابدين تصريح كرد: «طرح استفاده از خيمه هاى پيشرفته دو طبقه در منا براى وزير امور شهر و روستاى عربستان ارسال شده كه پس از موافقت وى اين طرح اجرا مى شود».

عربستان به منظور كاهش ازدحام در منا در طرحى آزمايشى، امسال تعدادى از زائران خانه خدا را به جاى اسكان در خيمه هاى زيباى سفيد در شش ساختمان مسكونى در شرق منا اسكان داد.

هنگام وقوف حجاج در منا، اين منطقه به يكى از نقاط پرجمعيت زيارتى جهان تبديل مى شود. در حقيقت تجمع حجاج در منا سبب مى شود كه شهرى خيمه اى تشكيل شود.

ص: 445

افزايش ظرفيت پل جمرات

وزير حج عربستان سعودى گفت: «ظرفيت پل جمرات امسال به سيصد هزار نفر در هر ساعت مى رسد كه بيانگر توجه مقام هاى عربستان به امور حجاج و تأمين آسايش آنان است. وى در سومين كارگاه تعريف سالانه سامان دهى و برنامه ريزى رمى جمرات- كه از سوى وزارت حج عربستان با همكارى وزارت امور شهرى و روستايى و امنيت عمومى و دفاع شهروندان و نيز مؤسسه تحقيقاتى خادم الحرمين در «هتل هيلتون» استان جده برگزار شد- از سامان دهى حضور حجاج در پل جمرات خبر داد.

وزير حج در اين كارگاه بر تمايل و تلاش فراوان وزارت حج براى تحقق و پيشبرد اهداف موردنظر در تحقق آسايش و اطمينان و امنيت حجاج تأكيد كرد؛ به گونه اى كه آنان بتوانند مناسك خود را به سهولت و آسايش انجام داده، به سلامت به وطن خود بازگردند.

تخريب 150 واحد مسكونى

روزنامه عكاظ چاپ عربستان نوشت: «كميته بازرسى و نظارت بر مساكن حجاج در مكه، 150 واحد مسكونى را به دليل نداشتن استانداردهاى لازم از ليست اسكان حجاج حذف كرد». مهندس زهير حداد رييس اين كميته گفت تاكنون 7150 مجوز براى اسكان يك ميليون و شش صد هزار زائر خانه خدا صادر شده است.

توسعه مسعا

طرح توسعه مسعا، يكى از طرحهاى ديگر است كه پس از موسم حج سال گذشته آغاز شد؛ در اين طرح كه در ماه مبارك رمضان فقط طبقه اول آن آماده بود، براى موسم حج تكميل شد و در همه طبقات سعى انجام ميشود. با اجراى اين

ص: 446

طرح تقريبا عرض مسعا بيش از دو برابر شده است.

در حال حاضر مسعا داراى دو- سه سالن است كه سالن وسط عرض كمترى دارد و براى ويلچريها تعبيه شده است.

نسبت به جواز توسعه مسعا و صحت سعى در مسعاى جديد در موسم عمره، مباحث فراوانى بين علما و مراجع تقليد شيعه و سنى ايجاد كرد و در اين زمينه، مقالات فراونى نوشته شد. يكى از آن ها مقاله حضرت آيه الله سبحانى درباره صحت سعى در مسعاى جديد بود كه مورد توجه و استناد برخى از علماى صاحبنام عربستان واقع شد.

توسعه مسجدالحرام

تخريب اطراف مسجدالحرام به منظور توسعه مسجد و فضاى پيرامونى آن نيز يكى ديگر از طرحهاى دراز مدت عربستان است كه پس از موسم حج سال قبل آغاز شده و همچنان ادامه دارد. اين طرح در مرحله اول تمام مناطق اطراف حرم در بين بابالفتح و بابالعمره را شامل ميشود و تا پل حجون ادامه خواهد داشت.

در حال حاضر بازار ابوسفيان و هتلهاى اين محدوده تخريب شده و عمليات تخريب كه در موسم عمره به صورت شبانه روزى انجام ميشد، به دليل آغاز موسم حج متوقف شده است. (1)

توسعه مسجدالنبى

طرح توسعه مسجدالنبى(ص) از سال هاى پيش آغاز شده و به نحو چشم گيرى توسعه يافته است؛ از سه جهتِ شمال، شرق و غرب، ساختمان هاى جديدى به

ص: 447

مساحت 820 هزار متر مربع به خود مسجد اضافه شده كه گنجايش 168 هزار نمازگزار را دارد.

بدين ترتيب مساحت كل مسجد به 98500 متر مربع رسيد. پشت بام اين ساختمان كه مساحت آن به 68000 متر مربع مى رسد، با سنگ مرمر پوشانيده شده و براى استفاده 90 هزار نمازگزار آماده است.

همچنين در اطراف مسجد، فضاهاى پيرامونى ايجاد شده كه در مجموع گنجايش 250 هزار نمازگزار را دارد. در صورت پايان يافتن كار، بر روى ديگر فضاهاى پيرامونى، انتظار مى رود كه گنجايش آن به 700 هزار نمازگزار و در حالات ضرورى به يك ميليون نفر برسد.

امسال توسعه فضاى بيرونى مسجدالنبى به وسيله چترهاى برقى آغاز شده است و در ضلع غربى تعدادى از چترها مورد بهره بردارى قرار گرفته و در ساير نقاط نيز اين چترها در حال نصب است. چترهاى يادشده از نمونه همان چترهايى است كه در دو شبستان مسجد به كار رفته است.

اقدامات امنيتى

اشاره

با توجه به ورود بيش از دو ميليون زائر به عربستان از مليتها و كشورهاى مختلف، برقرارى امنيت در موسم حج، به ويژه ايام تشريق، بسيار مهم است كه دولت عربستان در اين باره تدابيرى اتخاذ ميكند كه گوشهاى از آنها را مرور مى كنيم:

توسعه امنيت در موسم حج

وزارت حج عربستان سعودى گفت، تمامى تدابير لازم امنيتى، حفاظتى و نيز مراقبتى را براى آن كه حجاج بيت الله الحرام در امنيت كامل بتوانند مناسك حج را انجام دهند، اتخاذ كرده است.

ص: 448

يك مقام در وزارت عربستان سعودى به بخش خبرى شبكه اول تلويزيون عربستان گفت: «علاوه بر وزارت حج، وزارت كشور نيز تلاش خواهد كرد تا امنيت حجاج و محل هاى اقامت و آمد و شد آن ها تأمين شود».

اين مقام سعودى گفت كه رفت و آمد خودروها در طول مراسم حج، تحت كنترل بيشتر و دقيق تر پليس قرار خواهد داشت و گذرنامه زائران و ويزاى آن ها بازرسى مى شود، كه براى جلوگيرى از حركات تخريبى به خصوص در مشاهد مقدسه تدابير امنيتى تشديد خواهد شد.

توصيه هاى پليس به زائران

- زائرانى كه مورد سرقت قرار مى گيرند، علاوه بر اطلاع دادن به ستادهاى مكه و مدينه، مراتب را حتماً به پليس مناطق محل اسكان و يا محل سرقت اطلاع دهند تا پرونده سرقت آن ها، ثبت شود.

- در صورتى كه در حوالى مسجدالحرام مورد سرقت قرار گرفتند، مراتب را حتماً به پليس حرم، واقع در جنب مولود نبى- مكتب- اطلاع دهند.

- اگر در هنگام خريد و در خيابان هاى اطراف حرم كيف پول آن ها و يا اشياى قيمتى شان را سرقت كردند، به محض اطلاع، چندبار با صداى بلند كلمه «حرامى»- دزد- را فرياد بزنند، مأموران پليس عربستان كه با لباس مبدل در بين زائران تردد مى كنند، به سرعت خود را به آن جا مى رسانند و اگر فرد مورد نظر در همان اطراف باشد، در دست گيرى او كمال همكارى را به جا مى آورند.

- با توجه به نزديك شدن به ايام تشريق و ازدحام بسيار زائران بيت الله الحرام، براى زائران ايرانى حياتى است كه به حرف هيچ كسى جز تيم هاى اعزامى سازمان حج و نيروهاى امدادى در عبور و مرور و حمل و نقل اعتماد نكنند.

- افراد مسن هرگز به صورت انفرادى به حرم نروند. زائران براى خريد، پول هاى

ص: 449

زيادى به همراه خود نبرند و در صورت اجبار، آن را در چند ناحيه لباس خود مخفى كنند. هنگام سوار و پياده شدن و همچنين حضور در اتوبوس ها به شدت مراقب پول و اموال قيمتى خود باشند. در محل هاى اسكان از امنيت محل نگهدارى پول و اشياى قيمتى خود اطمينان حاصل كنند.

تشديد بازرسيها

معاون مديركل امور گذرنامه و سرپرست امور حج و عمره عربستان سعودى گفت: «كسانى كه مجوز لازم را براى انجام اعمال حج دريافت نكرده اند، اجازه ورود به مكه مكرمه را در موسم حج نخواهند داشت. در اين رابطه، 69 پست جهت تشديد بازرسى در گذرگاه هايى كه به مكه مكرمه منتهى مى شوند، ايجاد شده و با كسانى كه به صورت غيرقانونى قصد ورود به مكه را داشته باشند، برخورد قانونى خواهد شد».

پيش تر مدير امنيت عمومى عربستان سعودى هم از اتخاذ تدابير شديد امنيتى براى حفظ امنيت زائران خانه خدا در موسم حج امسال خبر داده و گفته بود: «ده هزار نيروى امنيتى جهت برقرارى امنيت در مناطق اطراف پل" جمرات"،" جبل الرحمه" و مساجد" نمره" و" الخيف" فراخوانى شده و نُه هزار تن از دانشجويان دوره هاى امنيتى نيز در برقرارى امنيت زائران خانه خدا مشاركت مى كنند.

حدود سيزده هزار نيروى امنيتى به منظور نظارت بر سلامتى زائران خانه خدا در منطقه حج آماده فعاليت هستند. علاوه بر اين تعداد، نيروهاى امنيتى كه براى خدمت رسانى به زائران فعال شده اند، حدود صد هزار نفر ديگر نيز در فرودگاه ها، راه ها و گذرگاه هاى مختلف آماده ارائه خدمات هستند تا سلامتى زائران خانه خدا حفظ شود.

هشدار به زائران قاچاق

ص: 450

البولهيد، رييس اداره گذرنامه عربستان گفت: «هرگونه كمك به حاجيانى كه به عنوان حج يا عمره به اين كشور وارد مى شوند و به طور قاچاق در اين كشور مى مانند، جرم تلقى مى شود». وى افزود: «كسانى كه در تهيه محل سكونت، كار و جابه جايى در ميان مناطق مختلف عربستان با اين گونه افراد همكارى كنند، متخلف تلقى مى شوند و براى آنان مجازات هايى همچون جزاى نقدى و زندان در نظر گرفته مى شود».

وى تصريح كرد: «هر سال صدهاهزار نفر به عنوان عمره گزار وارد عربستان مى شوند و به صورت قاچاق تا ايام حج واجب در اين كشور زندگى مى كنند و اين به معضلى براى ما تبديل شده است».

برخورد با زائران بدون ويزا

پليس عربستان سعودى مى گويد، حداقل يك ميليون و دويست هزار خارجى- كه اغلب آن ها با ويزاى عمره به عربستان آمده اند- همچنان در اين كشور هستند و به رغم اتمام اعتبار ويزايشان اين كشور را ترك نكرده اند.

آنان به شركت هاى حمل و نقل فعال در حمل و نقل حجاج هشدار دادند تا دقت كنند فردى نتواند به صورت غيرقانونى به شهرهاى مقدس مكه مكرمه و مدينه منوره برود.

پليس عربستان سعودى گفت: «براى برخورد با زائران غيرقانونى كه بيشتر كارگران خارجى شاغل به كار در اين كشور و نيز زائرانى كه به رغم پايان مدت ويزاى خود در اين كشور اقامت گزيده اند، مقررات سختى را اعمال مى كند و اين عده حق حجگزارى ندارند و اگر خودرويى آن ها را به شهرهاى مقدس منتقل كند، راننده جريمه مى شود و ممكن است حتى خودرو را مصادره كنند».

پليس عربستان سعودى گفت: «زائرانى كه رواديد آن ها تمام شده و اين كشور

ص: 451

را ترك نكرده اند، در صورت شناسايى بازداشت و زندانى و اخراج مى شوند و ممكن است علاوه بر همه اين ها، جريمه سنگين مالى نيز بشوند».

جلوگيرى از دستفروشان

شهردارى مكه به منظور جلوگيرى از ازدحام جمعيت در رمى جمرات، از حضور دست فروشى ها در منا جلوگيرى مى كند؛ بنابراين تصميم، دست فروش ها حق ندارند در پياده رو مستقر شوند.

تعداد محل هايى كه امكان اجاره آن به دست فروش ها در نظر گرفته شده، به 250 محل مى رسد كه از اين تعداد دويست محل با چهار ميليون و سيصد هزار ريال اجاره داده شد. در حالى كه هنوز پنجاه محل براى برپايى بساط دست فروشى به دليل دور بودن از چادرهاى اقامتى حجاج اجاره داده نشده است.

عارف قاضى، مدير كل مشاعر مقدس گفت: «سعى شده مناسب ترين اماكن براى برپايى بساط دست فروشى در نظر گرفته شود تا به بهترين شكل از آن استفاده شود».

گروه هاى پيش آهنگ

روزنامه البلاد نوشت، 24 گروه پيش آهنگ به انجام خدمت به حجاج بيت الله الحرام در مكه مكرمه و مشاعر مقدسه اقدام ميكنند. آقاى وليدا ابوبكر، فرمانده كل اردوگاه هاى خدمتى حج سال جارى در مورد چگونگى و گستره كار اين پيش آهنگان گفت: «آنان زير نظر نماينده هاى شهردارى مكه، دست فروشانى را كه باعث سد معبر و ايجاد زحمت براى حجاج مى شوند، به جاهاى ديگر هدايت مى كنند».

هشدار به زائران

ص: 452

تلويزيون عربستان سعودى اين روزها بارها يك اعلان تبليغاتى مشترك پليس عربستان و وزارت حج اين كشور را پخش مى كند كه در آن به زائران هشدار داده مى شود، در صورت ارتكاب بعضى از اعمال، پليس با آن ها برخورد خواهد كرد.

بيتوته كردن زائران در خيابان ها و معابر به خصوص در مشاعر، يكى از مشكلات هميشگى پليس عربستان سعودى است كه راه بندان هاى طولانى و سوانح بسيارى را به دنبال دارد.

آن ها همچنين تأكيد مى كنند كه زائران بيت الله الحرام اجازه بيتوته در كنار خيابان ها و معابر و چادرزدن و پهن كردن بساط در هيچ يك از مناطق شهرهاى مقدس مكه مكرمه و مدينه منوره را ندارند.

ناگفته نماند اغلب اين افراد زائران كم بضاعت آفريقايى و يا شبه قاره و نيز افرادى هستند كه به صورت غيرقانونى در عربستان اقامت دارند.

در اعلان مشترك پليس و وزارت حج عربستان سعودى گفته مى شود، با وكلاى اين نوع زائران برخورد خواهد شد. براى دريافت ويزاى عربستان سعودى بايد يكى از شهروندان اين كشور وكالت فرد زائر را بپذيرد.

اقدامات پزشكى و بهداشتى

اشاره

با توجه به حضور حدود سه ميليون زائر در مشاعر، مسائل بهداشت و درمان آنان از اهميت زيادى برخوردار است كه اقدامات دولت عربستان را در اين زمينه مرور ميكنيم:

تجهيز بيمارستان ها و مراكز بهداشتى

از آنجا كه عربستان سعودى مسؤوليت تأمين سلامتى حجاج را به عهده دارد، مقدمات لازم را فراهم نموده و به تجهيز شمارى از مراكز بهداشتى و بيمارستان ها در مناطق مختلف كشور، چون مرزهاى ورودى كشور، مشاعر مقدسه، مدينه منوره و

ص: 453

مكه مكرمه پرداخته است.

وزارت بهدارى عربستان با شعار «هدف ما، تأمين ميهمانان»، سعى مى كند خدمات ممتازى به حجاج بيت الله الحرام ارائه نمايد. اين وزارتخانه نظارت كامل بر كنترل بيمارى هاى مسرى و واگير دارد و كليه دستگاه هاى پيش رفته و كادرهاى توان مند، آن ها را در تأمين اين هدف مهم يارى مى دهند. در رابطه با تأمين سلامتى حجاج وزارت بهدارى آمادگى هاى ذيل را اتخاد نموده است:

- مجهز ساختن هفت بيمارستان و 74 مركز بهداشتى در مشاعر مقدسه با پيش رفته ترين دستگاه هاى پزشكى و كادرهاى شايسته و داروى مورد نياز زائران.

- گسترش و بهينه سازى پنج مركز بهداشتى در مشعر عرفات.

- توسعه بيمارستان جديد منا.

- تمهيدات لازم براى پيش گيرى از بيمارى هاى واگير.

- اجراى شمارى از برنامه هاى كمك هاى اوليه و اورژانسى و مجهز ساختن پنجاه ماشين بزرگ كمك هاى اوليه با دستگاه هاى پيش رفته، تعيين چهل پزشك از داخل كشور و شصت پزشك از خارج و 174 پرستار و بيست دانشجوى دانشكده طب براى خدمت در بخش اورژانس.

- به كارگيرى تقريباً 95 ماشين كوچك اورژانس، 85 ماشين در مشاعر و ده ماشين در مدينه منوره.

- بسيج همگانى حدود ده هزار زن و مرد اعم از پزشكان، پرستاران، كارمندان و ....

- به كارگيرى تيم پزشكى متشكل از پزشك، پرستار و راننده جهت كمك رسانى سريع در پل جمرات در روز عيد و ايام تشريق.

- توزيع جزوه هاى آگاه سازى بهداشتى و پيش گيرى از بيمارى ها به بيش از ده زبان زنده دنيا.

ص: 454

- به كاراندازى شماره مجانى براى زائران 800294444 كه در طول 24 ساعت در خدمت حجاج بيت الله الحرام قرار دارد.

فؤاد بن عبدالسلام الفارسى، وزير حج عربستان گفت: «وزارت بهداشت براى خدمت به زائران خانه خدا آماده است و تجهيز 138 مركز بهداشتى، 24 بيمارستان با بيش از 3939 تخت در مكه مكرمه و مدينه منوره، براى ارائه خدمات و نظارت هاى بهداشتى به حجاج و زائران آماده است.

اين وزارتخانه بيش از 150 آمبولانس براى عمليات هاى نجات و چهارده هزار واحد خون و مشتقات آن را نيز تدارك ديده است».

به كارگيرى پزشك و پرستار زن

روزنامه عكاظ نوشت: «بيش از سى پزشك، پرستار و دانش جوى پزشكى زن در چارچوب يك تيم داوطللبانه به نام" زبيده" در مراسم حج امسال شركت دارند. اين تيم پزشكى داوطلبانه، تحت نظارت جمعيت هلال احمر عربستان فعاليت ميكنند.

دكتر اسماء الرفاعى، ناظر كميته هاى داوطلبانه در هلال احمر منطقه مكه مكرمه گفت كه تيم" زبيده" براى دومين سال پياپى است كه در مراسم حج شركت مى كند و اين گروه، سال گذشته موفقيت قابل ملاحظه اى به دست آورده است.

اين تيم به مدت چهار روز و از دهم ذى حجه در شش محل، واقع دراطراف صحن طواف و مسجدالحرام، در زمينه موارد اورژانس و درمان ساير بيمارى ها فعاليت خواهد كرد. از مهم ترين مواردى كه اين گروه بر آن نظارت دارد، گرمازدگى، كاهش فشار خون، بيمارى ها و حساسيت هاى پوستى و نيز آنفولانزا است.

ص: 455

تجهيز بيمارستانها

خبرگزارى عربستان اعلام كرد كه 133 مركز پزشكى براى ارائه خدمات به زائران خانه خدا در نظر گرفته شده است. عصام عبدالله الغامدى، مديركل مراكز پزشكى وزارت بهداشت عربستان گفت: «88 مركز از مجموع 133 مركز مزبور فصلى است و 29 مركز ديگر در منا و 46 مركز هم در عرفات قرار دارد و هفت مركز پزشكى نيز در مدينه منوره به زائران خدمات ارائه مى دهند.

از اين تعداد 45 مركز بهداشتى در مكه و مدينه مراكز دائمى است، اما ساير مراكز فقط در طول مراسم حج خدمات ارائه مى دهند».

مدير كل آزمايشگاه ها و بانك خون عربستان با اشاره به آماده كردن چهارده هزار واحد خون گفت، سازمان متبوع وى آمادگى كامل براى رفع نيازهاى معمول يك جمعيت سه الى چهار ميليون نفرى در حج سال جارى را دارد.

اقدامات ترافيكى

اشاره

در روزهاى منتهى به ايام تشريق، تراكم جمعيت به حدى است كه تردد ماشينها به اطراف مسجدالحرام ممنوع ميشود؛ از اين رو رفت و آمد در شهر مكه از مهم ترين موضوعاتى است كه نياز به برنامهريزى دارد. در اين جا به اقدامات ترافيكى عربستان در موسم حج در مدينه منوره و مكه مكرمه، به ويژه ترافيك در مشاعر اشاره ميكنيم.

كنترل حمل و نقل

دكتر جباره بن عيد الصريصرى، از طرح وزارت راه براى توسعه و بهبود خدمات نقل و انتقال حجاج و پى گيرى فعاليت هاى تحت نظارت اين وزارتخانه در موسم حج امسال خبر داد. انجام تحقيقات علمى و ميدانى با هدف دست يابى به نتايجى در راستاى بهبود وظايف سازمان ها و عناصر نقل و انتقال در سال هاى آتى و هماهنگى

ص: 456

با طرف هاى ذى نفع، جهت تأمين آسايش و رفاه زائران، از ديگر برنامه هاى وزارت حمل و نقل است.

اين وزارتخانه همچنين پى گيرى خدمات شركت نقل و انتقال عمومى و نظارت بر ورود اتوبوس هاى خارجى از مرزها و راه هاى مواصلاتى اماكن مقدس را بر عهده دارد. اداره حج مدينه منوره، مشكل حضور انبوه اتوبوس هاى حامل زائران را كه به دنبال تصميم جلوگيرى از انتقال آنان بعد از ساعت 11 شب از راه «الهجره» بروز كرده بود، تحت كنترل درآورد.

به نوشته روزنامه عكاظ، ده ها دستگاه اتوبوس و صدها نفر زائر خانه خدا در اين منطقه حضور داشتند كه بسيارى از آنان با تهيه زيرانداز روى آسفالت نشسته بودند و افراد مسن و زنان نيز، شب را در داخل اتوبوس ها گذراندند و همگى در انتظار كسب اجازه ادامه مسير خود به سمت مشاعر مقدس بودند.

اين مشكل زمانى رخ داد كه زائران محل سكونت خود را در هتل ها و مناطق مسكونى بين مغرب و ساعت 9 شب ترك كردند و به ميقات «ذى الحليفه»(چاه هاى على(ع)) رفتند و بعد از اداى نماز و پوشيدن احرام در اتوبوس هايى كه از راه «الهجره» به مكه حركت مى كردند، حضور يافتند. اين گروه از زائران با مشاهده اين كه تمام اتوبوس هايى كه بعد از ساعت 11 شب به مركز تقسيم بندى حجاج رسيده اند، اجازه حركت ندارند، غافل گير شدند.

در حالى كه حجاج از طولانى شدن زمان انتظار خود- كه بيش از سه ساعت و نيم طول كشيد- شكايت داشتند، گشتى هاى امنيتى و نمايندگان نهادهاى دست اندركار امورحجاج در اين محل حضور يافتند و با توقف ده ها دستگاه اتوبوس روبه رو شدند كه زائران را از فرودگاه ملك عبدالعزيز در جده به اين منطقه منتقل كرده بودند.

همچنين دوازده دستگاه اتوبوس كه حامل حدود 600 زائر بودند در ميقات «ذى الحليفه» واقع در سه كيلومترى مركز تقسيم بندى حجاج متوقف شده بودند كه

ص: 457

اجازه نداشتند اين منطقه را ترك كنند. در اين ميان، حسن حامد البكرى، مدير شعبه وزارت حج در مدينه منوره، در مورد تصميم ممانعت از حركت اتوبوس ها بعد از ساعت 11 شب- كه در دوره اول مراسم حج به اجرا درمى آيد- با محافظه كارى و احتياط سخن گفت. اما هنگامى كه امير منطقه مدينه منوره از اين موضوع باخبر شد، دستور داد كه به اتوبوس ها اجازه داده شود اين منطقه را ترك كند كه اين امر تقريباً ساعت 30/ 2 دقيقه بامداد رخ داد.

عكاظ يادآور شد كه اين تصميم از سال گذشته و هنگامى اتخاذ شد كه روشن شد بيشتر سوانح مربوط به اتوبوس هاى حامل حجاج بين ساعت يك تا چهار صبح رخ مى دهد؛ بنابراين به منظور حفظ سلامتى حجاج، تصميم گرفته شد حركت اتوبوس ها از ساعت 11 شب به بعد در اين مركز(تقسيم حجاج) متوقف شود.

اما پس از به اجرا گذاشتن اين تصميم، مشكلات متعددى بروز يافت كه حضور انبوه حجاج در مراكز تقسيم زائران، يكى از اين موارد به شمار مى آمد؛ به گونه اى كه برخى از اتوبوس ها ساعت ها از حركت باز ماندند كه اين امر به اطلاع فؤاد بن عبدالسلام الفارسى، وزير حج عربستان رسيد.

مقررات ترافيكى

سرتيپ" سراج الدين عبدالرحمن"، رييس پليس راهنمايى و رانندگى مدينه منوره گفت: «بر اساس تدابير اتخاذ شده، آمد و شد خودروها در پيرامون مسجد نبوى(ص) محدود شده و راننده ها موظف به رعايت كامل مقررات رانندگى هستند. براى توجيه زائران نسبت به مقررات ترافيكى و ملاحظاتى كه بايد به آن ها توجه داشته باشند، بروشورهايى چاپ و ميان آن ها توزيع مى شد».

راننده ها در عربستان سعودى به كم اعتنايى به مقررات راهنمايى و رانندگى و علاقه مندى به رانندگى با سرعت زياد شهرت دارند و حوادث رانندگى

ص: 458

به خصوص در ايام حج، متأسفانه هر سال جان عده قابل توجهى از زائران را مى گيرد.

ساماندهى تردد حجاج

سرهنگ احمد بن ناشى العتيبى، مدير اداره راهنمايى و رانندگى رياض گفت: «بر اساس اين برنامه، رفت و آمد در مكه مكرمه سامان دهى مى شود و 36 افسر و 1250 نفر به اضافه پنجاه دستگاه خودرو و يكصد دستگاه موتورسيكلت در آن مشاركت دارند.

اين برنامه چهار مرحله دارد كه در مرحله نخست، ورود به داخل حرم مكى، قبل و بعد از نماز ظهر ممنوع مى شود و در مرحله دوم- كه در آغاز ماه آينده به اجرا در مى آيد و هشت روز ادامه مى يابد- از ورود خودروها به داخل مسجدالحرام يك ساعت قبل و بعد از نماز ظهر جلوگيرى مى شود. مرحله سوم نيز در هشتم ذى حجه آغاز و تا بامداد دهم اين ماه ادامه مى يابد و در جريان آن، خودروها اجازه ندارند پانزده دقيقه قبل و بعد از نماز ظهر وارد منطقه مزبور شوند.

مرحله چهارم نيز روز دهم ذى حجه تا پايان اين ماه به اجرا گذاشته مى شود و يك ساعت قبل و بعد از نماز، ورود به اين منطقه ممنوع مى شود. همچنين ورود و خروج اتوبوس هاى حامل حجاج از طريق مسيرهاى تعيين شده در" باب على" و" نفق(تونل) كدى" انجام مى گيرد».

اقدامات ارتباطاتى

اشاره

در موسم حج، مسأله ارتباطات بسيار مهم است و بايد سامانه ارتباطى عربستان پاسخگوى نيازهاى انبوهى از حجاج باشد؛ در اين جا اقدامات عربستان را در اين زمينه مرور ميكنيم:

ص: 459

خدمات اداره پست سعودى

روزنامه عكاظ اعلام كرد كه اداره پست عربستان با همكارى بانك توسعه اسلامى، به زائران خانه خدا خدمات ارائه مى دهد. بنابر اعلام اين روزنامه، خدمات مؤسسات مزبور در مورد آداب مختلف حج و قربانى شامل ذبح، فديه و صدقه مى باشد. دفاتر پستى و مراكز فروش و پست الكترونيكى اداره پست سعودى ارائه خدمات خود را تا پايان روز تشريق ادامه مى دهند.

هدف از اين اقدامات، تلاش براى ارائه خدمات هرچه بهتر به حجاج و شهروندان و مقيمان عربستان در راستاى اداى فريضه حج است.

خدمات مخابراتى

به گزارش پايگاه اطلاع رسانى حج به نقل از ايرنا، سه شركت: الجوال، الاتحاد(موبايلى) و زين(

( niaz

، خدمات مخابراتى را در طول ايام مناسك حج تمتع سال جارى پوشش مى دهند.

اين سه شركت از مدت ها پيش از حضور زائران حج تمتع، تبليغات خود در اين زمينه را از روش هاى مختلف و از جمله شبكه هاى اينترنتى شروع كرده بودند.

خريد يك سيم كارت و يا استفاده از فضاى مخابراتى يكى از سه شركت ياد شده عربستان، امرى اجتناب ناپذير براى هريك از زائران ايرانى و غيرايرانى حاضر در مدينه منوره است.

نكته حائز اهميت اين است كه در نرخ هاى اعلام شده توسط دو شركت «الجوال» و «الاتحاد» در برقرارى مكالمات تلفنى تفاوتى وجود ندارد؛ اما شركت «زين» با اعلام نرخ هاى متفاوت تر نسبت به دو شركت ديگر، سعى در جذب مشتريان بيشترى از ميان زائران بيت الله الحرام دارد.

شركت مخابرات عربستان با نزديك به نُه ميليارد دلار درآمد در سال،

ص: 460

برترين رتبه شركت هاى مخابراتى در منطقه خاورميانه را به خود اختصاص داده بود.

اين شركت همچنين در سال گذشته ميلادى، از ميان صد شركت بزرگ دولتى و خصوصى منطقه خاورميانه، رتبه بيستم را كسب كرده بود. عربستان در سال جارى پذيراى حدود سه ميليون زائر از سراسر دنيا(با احتساب زائران غيررسمى) براى انجام مناسك حج تمتع سال جارى است كه هزار نفر از آن ها را زائران ايرانى تشكيل مى دهند.

اقدامات ويژه مشاعر

اشاره

حضور متمركز حجاج در مشاعر، اوج شكوه حج و از مهم ترين روزهاى موسم حج است كه بايد براى آن به صورت ويژه برنامه ريزى شود. در اين جا به اقدامات عربستان براى اين ايام و اماكن اشاره ميكنيم:

پيش بينى خطرات احتمالى

براى تأمين آسايش و راحتى زائران خانه خدا، ده فرضيه درباره بروز خطرات احتمالى در مراسم حج در نظر گرفته شد كه سيل و باران و نتايج زيان بار آن براى حجاج، بخشى از اين خطرات احتمالى است.

به نوشته روزنامه عكاظ، دفاع غيرنظامى طرحى را براى مقابله با خطرات احتمالى تنظيم كرده كه در آن شرايط آب و هوايى، تغييرات آن، تعداد زائران و طبيعت جغرافيايى منطقه مشاعر مقدس در نظر گرفته شده است.

سرلشكر سعد بن عبدالله التويجرى در گفت وگو با روزنامه عكاظ گفت: «از مهم ترين آمادگى هايى كه در اين راستا اتخاذ شده، مقابله با فرضيه باران و سيل است كه در اين مورد، نحوه برخورد با تمام احتمالات و فراهم كردن جايگزين هاى مناسب در نظر گرفته شده است؛ به گونه اى كه حجاج بتوانند با آرامش و اطمينان مناسك حج را به جا آورند.

ص: 461

اين راهكارها اكنون در مرحله اصلاح و بررسى قرار دارد تا با متغيراتى كه هر ساله در مشاعر مقدس رخ مى دهد، هماهنگى داشته باشد. از نكات برجسته اين طرح، تعيين محل خطر و تجمع آب و باران و مجارى سيل و توضيح روش هاى مقابله با اين خطرات و نيز تجهيز و استقرار تيم هاى نجات در مواضع مزبور است».

التويجرى افزود: «در راستاى طرح مقابله با خطرات احتمالى، پناهگاه هاى ثابت و موقت نيز براى حجاج در نظر گرفته شده است كه پناهگاهى كه در منا و به عبارت دقيق تر در منطقه «المعصم» قرار دارد و از گنجايش ده هزار حاجى برخوردار است و در عرفات نيز پناه گاهى با گنجايش دوازده هزار نفر در نظر گرفته شده است.

همچنين گنجايش پناه گاه «مزدلفه» بيش از سى هزار نفر است. تمام اين پناه گاه ها موقت است و پناه گاه هاى ثابت نيز در «ام القرى» و برخى مدارس در نظرگرفته شده كه ظرفيت آن به 75 هزار نفر مى رسد».

التويجرى در مورد خطرات احتمالى در مشاعر مقدس، به بروز آتش سوزى، تلفات جانى و يا مجروحيت حجاج ناشى از ازدحام شديد و احتمال برخورد و انبوهى جمعيت در مناطق پرجمعيت اشاره كرد.

وى پل جمرات يا مناطق اطراف آن، مسجد الخيف و راه هاى منتهى به پل جمرات، منطقه جبل الرحمه، مسجد نمره و مسجد الحرام و راه هاى منتهى به آن و خيابان سوق العرب و خيابان الجوهره و ملك عبدالعزيز و خيابان الجديد را از جمله مناطق پرجمعيت ذكر كرد.

به گفته وى، بارش فراوان باران و جارى شدن سيل، موجب آب گرفتگى راه ها و وارد آمدن خسارت به چادرهاى حجاج مى شود. همچنين سقوط صخره ها و ريزش كوه و يا ويرانى پل ها در مشاعر مقدس، از جمله خطرات احتمالى در طول مراسم حج است.

ص: 462

توفان ها يا بادهاى شديد كه منجر به وارد آمدن خسارت به راه ها و چادرهاى اقامت حجاج مى شود، قطع برق و ارتباطات و حمل و نقل، آتش سوزى، ازدحام جمعيت و برخورد زائران با هم كه ممكن است موجب تلفات و يا مجروح شدن آنان شود، از ديگر خطرات احتمالى در طول مراسم حج است.

التويجرى همچنين يادآور شد كه مسموميت تعداد زيادى ازحجاج به دليل خوردن و يا آشاميدن غذا و آبِ آلوده و سرايت برخى بيمارى هاى مسرى كشنده در بين حجاج نيز يكى ديگر از خطرات احتمالى به شمار مى آيد.

سامان دهى ازدحام حجاج

عربستان براى ساماندهى ازدحام حجاج در مشاعر مقدس، يك برنامه عمومى را اجرا خواهد كرد.

روزنامه عكاظ در اين باره نوشت: «برخى از مؤسسات و نهادهاى دست اندركار حج در اين راستا برنامه اى را عملى خواهند كرد كه شامل برنامه هاى عمومى و مفصل از جمله سامان دهى موارد اورژانس است».

اين برنامه همچنين شامل اطلاع رسانى درباره خطرات بهداشتى و موارد بروز آن و نيز شلوغى و انواع آلودگى هاست. اما برنامه مفصل شامل مقابله با خطراتى مانند سيل، باران هاى سيل آسا در مشاعر مقدس و پايتخت و اماكنى است كه در معرض خطر سيل قرار دارند.

همچنين يك برنامه از پيش تعيين شده براى مقابله با موارد اضطرارى در نظر گرفته شده كه خطرات ازدحام، انواع آلودگى و بروزآتش سوزى را در برمى گيرد. در چارچوب اين اقدامات، حضور حجاج در مشاعر مقدس با هماهنگى با امنيت و حمل و نقل عمومى، اتحاديه اتومبيل رانى و وزارت اقتصاد و حج سامان دهى مى شود.

ژنرال" سليمان بن عبدالله العمرو" فرمانده دفاع غير نظامى نيروهاى حج گفت:

ص: 463

" بيش از سيزده هزار پرسنل، سه هزار وسيله نقليه و هشت بالگرد، امنيت اماكن مقدس را در مراسم حج بر عهده دارند».

عبدالله العمرو همچنين اعلام كرد: «يك دفاع غيرنظامى مؤثر كه از سوى شاهزاده نايف، وزير كشور و رييس شوراى دفاع غيرنظامى عربستان مورد تأييد قرار گرفته، با كمك ديگردستگاه هاى دولتى مربوطه انجام خواهد شد».

استفاده از جست وجوگر اينترنتى

يك جست وجوگر اينترنتى به مراجعه كنندگان، تمامى اطلاعات در مورد زائران كشورها و موقعيت استقرار آن ها در مشاعر مقدسه را ارائه مى كند. وزارت حج عربستان سعودى يك موتور كاوشگر اينترنتى ايجاد كرده كه هر نوع اطلاعاتى را در مورد وضعيت استقرار كاروان ها و موقعيت آن ها در مشاعر مقدسه مى توان از آن دريافت كرد.

به گزارش" واس" خبرگزارى عربستان سعودى، اين موتور جست وجو همچنين نقشه هايى در اختيار مراجعه كنندگان قرار مى دهد كه با استفاده از آن مى توانند به سهولت و با سرعت، موقعيت استقرار زائران هر كشورى را در مشاعر مقدسه پيدا كنند. براى استفاده از اين موتور جست وجو بايد به سايت وزارت حج عربستان سعودى رجوع كرد.

جلوگيرى از حمل بار اضافى

عربستان مانع از حمل وسايل اضافه از سوى زائران خانه خدا در مشاعر مقدس مى شود، به همين منظور، اجناس زائران را در غرفه هايى نگهدارى مى كنند تا پس از بازگشت از رمى جمرات، به صاحبان آن ها بازگردانده شوند.

سعد الخليوى، معاون رييس نيروهاى امنيت حج اظهار داشت: «در ايام حج امسال

ص: 464

بيش از ده هزار نيروى امنيتى در مشاعر مقدس آماده فعاليت هستند. اين نيروها مسؤول حفظ و نگهدارى كالاهاى حجاج در مشاعر مقدس، به ويژه منا هستند».

وى افزود: «با تعبيه غرفه هايى با فاصله پانصد متر از ورودى مشاعر مقدس، نيروهاى امنيتى مانع مى شوندكه زائران با كالاهاى خود وارد مشاعر شوند؛ از اين رو كالاهاى آن ها را گرفته، به آن ها كارتى ويژه مى دهند و پس از آن كه از رمى جمرات بازگشتند، كالاهايشان را به آن ها باز مى گردانند.

اين غرفه هاسال گذشته به صورت آزمايشى در دوازده نقطه تعبيه شده و كالاهاى زائران در آن ها نگهدارى مى شد، با توجه به تبعات مثبت اين كارو تسهيل دررفت و آمد در پل جمرات، اين اقدام، امسال به شكل گسترده ترى به اجرا درآمد».

جلوگيرى از سدّمعبر

عربستان از سدّ معبر راه هاى منتهى به مشاعر مقدس جلوگيرى ميكند. وزارت دفاع ملى عربستان برنامه هاى اطلاع رسانى به منظور جلوگيرى از نشستن و مفروش كردن پياده روها و راه هاى منتهى به مشاعر مقدس در نظرگرفته تا از ايجاد حوادث ناگوار و ازدحام پيش گيرى شود.

اين وزارت به توزيع ده ها هزار آگهى اطلاع رسانى ميان زائران خانه خدا پرداخته كه در آن از زائران و ديگر افراد خواسته تا از مفروش كردن و نشستن در ورودى ها، پياده روها و راه هاى منتهى به مشاعر مقدس خوددارى كنند. در اين آگهى ها چنين آمده كه زائران به تابلوهاى راهنمايى و تابلوهاى اضطرارى توجه كنند تا به محض وقوع حادثه اى ناگهانى، از خروجى هاى اضطرارى خارج شوند.

زمان بندى رمى جمرات

ص: 465

به نقل از البلاد، سومين جلسه كارى براى تنظيم و زمان بندى رمى جمرات به سرپرستى دكتر فؤاد بن عبدالسلام الفارسى، وزير حج در هتل «هلتن» در جده برگزار شد. اين جلسه كارى توسط وزارت حج با همكارى وزارت امور شهردارى و روستا، كل امنيت، دفاع غيرنظامى و انستيتوى خادم حرمين شريفين براى پژوهش هاى حج ترتيب داده شده است.

وزير حج با ايراد سخنانى به شركت كنندگان در نشست خوش آمد گفته، خاطر نشان كرد: «وزارت حج و منسوبان آن با توجه قابل ملاحظه اى تلاش مى كنند تا به نتايج دل خواه و كارشناسانه دست يابند و در صددند تا بر اساس رهنمودهاى مقامات، زمينه راحتى وآسايش ميهمانان خدا را مهيا سازند تا با سهولت و آسانى مناسك حج را ادا نموده، با صحت و سلامت نزد خانواده هايشان بازگردند».

دكتر الفارسى تأكيد كرد: «مقامات رهبرى اين كشور، از هيچ نوع همكارى مادى و معنوى جهت بالابردن سطح خدمات زائران و تأمين راحت و آسايش آنان دريغ نمى ورزند. البته وجود پروژه هاى بزرگ در مشاعر مقدسه، مكه مكرمه و مدينه منوره بيان گر اهتمام و توجه بيش از حد آنان در قبال حج و حجاج مى باشد».

وزير حج افزود: «اكنون فعاليت ها به طور مستمر جهت اجراى توسعه جديد بخش شمالى مسجدالحرام ادامه دارد؛ علاوه بر آن توسعه مسعا ميان صفا و مروه الحمدلله به پايان رسيده و توسعه مسجد نبوى شريف هم در حال اجراست.

گوناگون از عربستان

افزايش ميهمانان مدينه

دبيرخانه كميته حج مدينه منوره با اشاره به اين كه بيش از ششصد هزار زائر وارد اين شهر شده اند گفت: «تعداد حجاجى كه وارد اين شهر شده اند، نسبت به سال

ص: 466

گذشته با 7 افزايش همراه بوده است».

آثار بحران مالى در عربستان

با توجه به بحران مالى در كشورهاى غربى، اين بحران به كشورهاى عربى از جمله عربستان نيز سرايت كرده است.

تلويزيون عربستان سعودى گفت: «بحران مالى جهانى، سفر برنامه ريزى شده و يا درنظرداشته بسيارى از مسلمانان براى حج تمتع، به خصوص در اروپا را تحت تأثير قرار داده است».

شبكه اول تلويزيون عربستان سعودى در يك گزارش ويژه خبرى گفت وگويى را با يك خانم و آقاى مسلمان اهل اتريش پخش كرد كه هر دو گفتند: «به واسطه بحران مالى و افزايش قيمت ها، سفرمان براى انجام حج تمتع را به سال هاى بعد موكول كرده ايم.

اين دو گفتند كه بحران مالى در غرب، موجب افزايش قيمت برخى خدمات و ازجمله بهاى هواپيما و بسيارى ديگر از نيازها شده است.

«منصور بن خالد آل سعود» سفير عربستان سعودى در دولت اتريش نيز در اين گزارش تأييد كرد كه بحران مالى در اروپا، باعث كاهش تقاضاى سفر براى انجام حج شده است. وى گفت، براى كاهش سنگينى بحران، سفارت عربستان سعودى كمك هايى مانند عدم دريافت حق ويزا به زائران ارائه كرده است.

سفارت عربستان سعودى در وين به گفته سفير، امسال براى سيصد زائر مسلمان از اين كشور رواديدِ سفر براى انجام حج صادر كرده است. «وليد عبدالرحمن» يك كاروان دار كه حجاج را به عربستان مى برد نيز، در اين گزارش به تلويزيون عربستان سعودى گفت كه بحران مالى روى فعاليت هاى او تأثير سوئى گذاشته است.

در حالى كه مقدمات انجام حج در فضايى آرام و ايمن در جريان است، آژانس هاى مسافرتى و هتل ها نسبت به افزايش بهاى خدمات حج امسال معترض

ص: 467

هستند و عده اى آن را به بحران اقتصادى نسبت مى دهند.

سامى شريفه، از متصديان يكى از سازمان هايى كه مقدمات سفر حج را فراهم مى كنند، گفت: «زيارت امسال بالاترين هزينه را نسبت به سال هاى پيش دارد، هزينه بسيارى از خدمات افزايش يافته و اين امر، مشكلاتى را براى مسلمانانى كه آرزوى سفر معنوى حج را دارند، ايجاد كرده است».

هزينه پرواز نيز تا نسبت به سال گذشته افزايش و به همين ميزان، هزينه حج نيز افزايش يافته است».

حسين صالح مالكى، يكى از آژانس هاى مسافرتى گفت: «خطوط هوايى افزايش هزينه ها را با افزايش هزينه هاى نگهدارى هواپيما و دست مزد كارمندان خود توجيه مى كنند؛ اما من نسبت به اين علت ترديد دارم، بحران اقتصادى علت اين افزايش قيمت هاست.

در ماه سپتامبر گذشته، بحران اقتصادى شديدى بر بازارهاى ايالات متحده و جهان تأثير گذاشت و به دنبال آن بانك «لهمان برادرز»، چهارمين بانك بزرگ سرمايه گذارى سقوط كرد. اين بحران اقتصادى موجب سقوط بسيارى از شركت هاى بزرگ «وال استريت» شد.

از آن زمان تاكنون، اين بحران شديد بازارهاى جهانى را درهم شكسته است؛ عده اى بحران اقتصادى را عامل اين افزايش قيمت ها معرفى مى كنند و برخى ديگر استدلال مى كنند كه قيمت ها هميشه در طول فصل حج افزايش داشته است.

رونق بازارهاى عربستان

با وجود بحران هاى مالى جهانى، بازارهاى مكه اين روزها با استقبال زياد حجاج خانه خدا روبه رو است كه سوغاتى هايى را براى نزديكان خود مى خرند.

به گزارش روزنامه الشرق الاوسط، با توجه به اين كه كالاهاى عربستان با قيمت

ص: 468

زيادى در محله هاى تجارى به فروش مى رسند، گزارش ها حاكى از آن است كه حجاج، خريد نقره آلات را بر اشياى ديگر ترجيح مى دهند. در كنار نقره آلات، خريد فرش هاى گران قيمت و زيبا، مجسمه هاى كوچك، سجاده، تسبيح و انگشترهاى جواهر نشان و يا زينتى با سنگ هاى گران قيمت نيز مورد توجه حجاج است.

محمد سعيد قاسم، يكى از فروشندگان لباس در مكه اظهار داشت كه قيمت كالاها در ايام حج امسال 25- 30 افزايش يافته و اين به دليل خريد كالا از سوى زائران است. طورى كه اين امر، توليدكنندگان عربستان را ترغيب مى كند كه خود بازار توليد را به دست گيرند.

يكى ديگر از فروشندگان تسبيح و نقره آلات تصريح كرد: «خريد از سوى اقوام و نژادهاى مختلف با همديگر فرق مى كند. به طور مثال حجاج ايرانى، اندونزى و چچنى، نقره آلات مى خرند، ترك ها بيشتر تسبيح و مجسمه هاى كوچك شامل تصاويرى از كعبه و مدينه خريدارى مى كنند؛ اما زائران كشورهاى خليج فارس مانند بحرين، قطر، كويت، عمان و امارات سعى در خريد فرش هاى زيبا دارند و يا انگشترهايى با نگين هاى مختلف و سنگ هاى قيمتى مى خرند. برخى از آن ها نيز به خريد عطرهاى مختلف و مشك و عود رو مى آورند؛ به طورى كه فروش عطرهاى فرانسوى نيز در اين ايام و در ميان زائران بسيار زياد است.

بر اساس اين گزارش، تمامى فروشندگان اذعان دارند كه قيمت اجناس در ايام حج امسال نسبت به سال گذشته 25 افزايش يافته و اين امر، تجار و اصناف عربستان را تشويق كرده تا در فروش كالاهاى خود و جذب بيشتر مشترى، انعطاف بيشترى نشان دهند. كارشناسان معتقدند رشدى كه بازارهاى مكه در اين ايام دارد، در كمتر فصلى از سال دارد؛ از اين رو تنوع در قيمت و كالاها به خوبى رعايت مى شود تا حجاج هنگام بازگشت به وطن خود براى دوستان، اقوام و آشنايان، هدايايى به رسم يادگار تهيه كنند.

ص: 469

تعداد پرواز روزانه به جده

به گزارش روزنامه فارسى زبان «البلاد»، در روزهاى اخير تعداد پروازهاى زائران كشورهاى مختلف به فرودگاه بين المللى ملك عبد العزيز در جده، بين 130 تا 145 پرواز است كه در هفته آخر ماه ذى قعده، اين ميزان به 170 پرواز يعنى؛ هفت پرواز در هر ساعت افزايش مى يابد.

شمار زائران امسال

عربستان در سال كنونى ميزبان بيشترين زائر است. زائرانى كه امسال از كشورهاى خارجى براى انجام مناسك حج به عربستان عزيمت كردند، ركورد بى سابقه اى را ثبت كردند.

شمار حاجيان در سال كنونى به 1729841 رسيد كه از اين تعداد، 939221 نفر مرد و بقيه زن هستند.

شمار حاجيان اعزامى به حج امسال در مقايسه با سال گذشته، 26 و 18 افزايش داشت كه عده اى از طريق هوا، عده اى ديگر از مسير دريا و بقيه از طريق راه هاى زمينى به عربستان آمده اند.

افزايش قيمت و گرانى كالاها

افزايش قيمت چادرهاى اقامتى حجاج به بيش از پنج هزار ريال براى هر نفر، مانع اداى فريضه حج براى بسيارى از شهروندان و افراد مقيم عربستان سعودى در سال جارى شد. در اين ميان صاحبان اين چادرها قيمت آن را از 3500 ريال در سال گذشته، به 5500 ريال در سال جارى افزايش دادند. اين افراد دليل افزايش قيمت را افزايش قيمت مواد غدايى و حمل و نقل و همچنين افزايش قيمت مبلغى اعلام كردند كه براى پرداخت محل برپايى اين چادرها به وزارت حج مى پردازند.

ص: 470

به گفته يكى از شهروندان سعودى، افزايش قيمت موجب شده كه وى و خانوده اش امسال از به جا آوردن فريضه حج خوددارى كنند؛ زيرا اين وضعيت به نفع افراد كم درآمد نيست و امكان مشاركت در مراسم حج را از آنان سلب مى كند. در اين ميان، شهروندان سعودى بر لزوم كاهش قيمت ها و قيمت گذارى يك سان براى حجاج عربستانى و نيز جلوگيرى از قيمت گذارى كالاها از سوى صاحبان مغازه ها تأكيد كردند؛ زيرا اين امر موجب شده كه آنان كالاهاى خود را به هر قيمتى كه مى خواهند، قيمت گذارى كنند.

قوانين عربستان در مورد مواد مخدر

1. وارد كردن، نگهدارى، حمل و مصرف و توزيع هر نوع مواد مخدر از مشتقات ترياك و حشيش، مجازات هاى سنگينى را در پى دارد كه حداقل آن چهار سال و حداكثر آن پانزده سال حبس و اعدام خواهد بود.

2. كشف هر نوع داروهاى روان گردان نزد مسافران و اتباع ورودى به كشور عربستان، جرم تلقى شده، به تناسب مقدار و نوع دارو، مشمول مجازات خواهند شد.

3. وارد و مخفى كردن مواد مخدر، به تناسب مقدار آن، جريمه اى معادل بيست هزار ريال سعودى خواهد داشت.

4. اقدام كننده به معاونت و شركت در قاچاق مواد مخدر يا وارد كردن مواد به تناسب مقدار مواد، به هفت سال زندان محكوم خواهد شد.

5. جرم استعمال مواد مخدر، دو سال حبس است.

6. در مورد اتباع ساير كشورها، اخراج دائم از كشور عربستان و جلوگيرى از ورود مجدد به داخل آن كشور حتمى است. ضمناً داروها و قرص هاى روان گردان در عربستان ممنوع است. از آن جمله است داروهاى بنزو و ديازپين ها نظير: ديازپام، كلورازپام، لورازپام، داروهاى بابيتورات نظير: فنوباربيتال، آموباربيتال، لينوباربيتال،

ص: 471

آمپول هاى حاوى كدئين ازجمله اسپكتورانت كدئين و استامينوفن كدئين و ... ممنوع است.

از اين رو افرادى كه به دليل بيمارى نياز به مصرف داروهاى روان گردان در كوتاه مدت دارند، بايد از طريق ارائه نسخه پزشك و هماهنگى با مديران كاروان، نسخه يا گواهى پزشك را با ذكر علت لزوم مصرف دارو به تأييد مبادى ذى ربط رسانده، سپس همراه داشته باشند.

مشكل مسكن در عربستان

مقام هاى عربستان از افزايش چهل درصدى اجاره بهاى خانه هاى مسكونى در اين شهر خبر دادند ... به گزارش پايگاه اطلاع رسانى حج به نقل از مهر، مقام هاى عربستان اعلام كردند كه شهر مكه در حال ورود به بحران مسكن است و با افزايش اجاره بها وبرآورده نشدن تقاضاهاى مسكن در اين شهر، مشكل ساز خواهد شد.

اعضاى اتاق بازرگانى و كميته صنعت مستقلات اين شهر گفتند كه هر ساله تقاضا براى بيش از بيست هزار واحد مسكونى صورت مى گيرد و اين مسأله يكى از عواملى است كه به افزايش چهل درصدى اجاره بهاى منازل كمك كرده است.

متخصصان مسكن، همچنين اقدام شهردارى اين شهر را براى محدودكردن تعداد طبقات ساختمان، كاهش و محدود كردن مناطق مسكونى به سبب توسعه پروژه ها و افزايش نرخ جمعيت اين شهر را- كه ساليانه 7/ 2 است- از ديگر عوامل بحران مسكن در اين شهر مى دانند.

«منصور ابو رياش» رييس اتاق بازرگانى و كميته صنعت مستغلات اين شهر گفت: «اين بحران در موسم حج وضعيت بغرنجى به خود مى گيرد؛ براى اين كه در اين ايام بسيارى از صاحبان خانه، منازل خود را به زائران اجازه مى دهند».

ص: 472

تعداد غذاى اهدايى در مدينه

بيش از دو ميليون وعده غدا از سوى مركز خيريه مدينه منوره به ميهمانان خانه خدا اعطا مى شود. به نوشته روزنامه عكاظ، اين اقدام كه از نيمه ماه ذى قعده آغاز شده، در چارچوب برنامه اى تحت عنوان «هديه مدينه منوره به حجاج و زائران» انجام مى گيرد.

خبرنگار اين روزنامه با ديدار از مركز اعطاى وعده هاى غذايى و آب نوشيدنى خنك به زائران گفت: «در اين مركز، 280 نفر در سه نوبت كارى مشغول كار هستند كه از اين تعداد 150 نفر در بخش تهيه و 115 نفر در بخش توزيع و پانزده نفر ديگر در بخش ادارى و نظارت فعاليت دارند. اين وعده هاى غذايى شامل شير، آب ميوه، خرما و آب خنك است كه در تهيه آن سعى شده براى تمام زائران از جمله كسانى كه داراى بيمارى هاى مزمن هستند، مناسب باشد.

مقدارى از اين وعده هاى غذا در ميان تعدادى از اتوبوس هاى حامل زائران كه وارد مدينه منوره شدند و نيز زائرانى كه در حال ترك اين شهر بودند توزيع شد. اكنون تعداد اين وعده ها به پنجاه هزار وعده غذا در روز مى رسد كه پيش بينى مى شود در چند روز آينده به هشتاد هزار وعده در روز نيز افزايش يابد كه دليل افزايش آن تعداد زياد زائرانى است كه وارد مدينه مى شوند و يا آن را ترك مى كنند. تا كنون بيش از 10713 دستگاه اتوبوس حامل زائران خانه خدا، از اين برنامه استفاده كرده اند».

تأمين آب مصرفى حجاج

مهندس بغدادى مدير آب مكه مكرمه اعلام كرد: «به طور متوسط در موسم حج روزانه هزارمتر مكعب آب براى مصرف تأمين شده است.

از اين مقدار، هزار متر مكعب از كارخانه هاى شيرين سازى آب براى

ص: 473

مصارف شهروندان و نيز ده هزار متر مكعب آب چاه براى مصارف سرويس هاى بهداشتى مكه و مشاعر مقدس استفاده مى شود.

براى آب رسانى به مشاعر مقدس كيلومتر طولى، براى عرفات كيلومتر طولى، براى منا كيلومتر طولى و مجموعاً كيلومتر طولى آب تدارك ديده شده است.

مشاركت بريتانيايى ها در توسعه مسجدالحرام

هر سال هزاران مسلمان به منظور اداى فريضه حج، راهى خانه خدا مى شوند، به طورى كه خيابان هاى منتهى به حرم مملو از نمازگزاران و طواف كنندگان كعبه است. در شرايط فعلى گنجايش اين مكان مقدس به نهصد هزار نفر مى رسد كه قرار است طى پروژه جديد، مساحت آن گنجايش بيش از يك و نيم ميليون حاجى و طى پروژه هاى بعدى گنجايش بيش از سه ميليون نفر را داشته باشد.

از ميان كسانى كه در توسعه مسجدالحرام مشاركت مى كنند، معماران بريتانيايى هستند كه قرار است توسعه مسجدالحرام را برعهده گيرند؛ در حالى كه تنها مسلمانان اجازه ورود به مكه را دارند و توسعه مسجدالحرام با حضور غيرمسلمانان امرى عملى به شمار مى رود. اگرچه اين براى اولين بار نيست كه شركت هاى بيگانه در اجراى طرح هاى ساخت وسازهاى حساس در خاورميانه فعاليت مى كنند، اما حضور آنها در مسجدالحرام واكنش هاى بسيارى دربرخواهد داشت.

سامى عنقاوى، معمار عربستانى و مؤسس مركز مطالعات حج از اين موضوع احساس نگرانى كرد و گفت: «هركس كه بخواهد معمارى هر مسجدى را برعهده بگيرد، ابتدا بايد آن را بازديد كند». وى مؤسس مركزى است كه هدف آن محافظت از ميراث اسلامى معمارى در مكه و مدينه است و از حضور مهندسان غيرمسلمان اظهار نگرانى كرد.

ص: 474

اين نگرانى تنها مختص به او نيست، بلكه پيش از شروع بازسازى مسجدالحرام بيشتر مسلمانان از اين اقدام نگران خواهند شد. هم اينك عربستان به منظور بازسازى و توسعه، بسيارى از بناها را چون نخستين مدرسه اسلامى- كه حضرت محمد(ص) در آن به مردم آموزش مى داد و خانه خديجه(س) را در معرض تخريب و ويرانى قرار داده است.

منتقدان بسيارى مانند عنقاوى از اين پروژه ها اظهار نگرانى كرده، آن را عاملى براى تخريب ساختمان هاى تاريخى مكه دانسته، معتقدند كه عربستان سعى در ساخت هتل هاى بسيار شيك پنج ستاره، آپارتمان هاى بسيار زيبا و رستوران هاى مجلل دارد و با توجه به پول بسيارى كه از حجاج مى گيرد، كمترين حمايت را از آن ها مى كند.

ص: 477

حج ملل

موسم حج، هنگامه تلاقى ملتهاى مسلمان از سراسر جهان است. در خيابانها و كوچه پسكوچههاى مدينه و مكه، زائرانى را ميبينى با رنگها، فرهنگها، زبانها و مليتهاى مختلف كه در جريانى مستمر، قطره قطره به هم ميپيوندند و به سوى درياى رحمت الهى در مسجدالنبى(ص) و مسجدالحرام سرازير ميشوند. يكتايى در خدا، قبله، كتاب و در پيامبرخاتم، نقطه اشتراك و حلقه وصل همه آن ها است.

هر يك از مسلمانان سراسر جهان كه از كشورهاى اسلامى و غيراسلامى براى انجام مناسك حج به سوى سرزمين وحى رهسپار شده اند، سهمى در اين همايش عظيم و بى نظير دارند؛ از اين رو براى آشنايى با حجگزارى مسلمانان كشورهاى مختلف، فصلى را به انعكاس گوشهاى از اطلاعات، اخبار، وقايع و تجارب برخى از ملل مختلف و چگونگى حجگزارى آنان قرار دادهايم.

ص: 478

حج گزارى مسلمانان قاره آسيا

مسلمانان اردن

كشور اردن نقش مهمى در خاورميانه دارد؛ اين كشور بيشترين پناهنده و مهاجر فلسطينى را در خود جاى داده است.

امسال اميرالحاج اين كشور، عثمان عبدالفتاح صلاح، وزير اوقاف اردن و رييس بعثه در مدينه، دكتر على القطارنه است. بعثه اردن كليه امور حجاج را مديريت مى كند.

گروهى از حجاج هم هستند كه پشت مرز تجمع مى كنند و نهايتاً مسؤولان عربستان اجازه ورود به آن ها مى دهند كه اين كار، به دليل روابط خوب ميان دو كشور است.

مسلمانان ازبكستان

كشور ازبكستان ميليون نفر جمعيت دارد كه بيش از 90 آن ها را مسلمانان تشكيل مى دهند.

اكنون اين امكان براى مسلمانان ازبكستان فراهم شده تا به زيارت مكه و مدينه بروند و اين در حالى است كه در سال هاى پيش از استقلال اين كشور، چنين امكانى براى آن ها فراهم نبود.

در سال هاى دهه ميلادى، فقط سه يا چهار مسلمان ازبك امكان تشرف به حج مى يافتند؛ ولى شمار آن ها اكنون به بيش از پنج هزار نفر رسيده و در طول سال هاى پس از استقلال اين كشور، تا كنون بيش از شصت هزار نفر از ازبكستان به حج تمتع مشرف شده اند.

مسلمانان ازبكستان از تمام استان هاى اين كشور به زيارت خانه خدا مى روند و در اين مسأله محدوديت سنى و جنسى وجود ندارد. امسال، مجموع هزينه هاى هر يك از زائران حج تمتع در ازبكستان 2700 دلار بوده است.

ص: 479

مسلمانان اندونزى

كشور اندونزى بزرگ ترين كشور مسلمان و عضو شوراى امنيت است و مردم آن علاقه ويژهاى به ايران دارند. امسال 210 هزار حاجى اندونزيايى در كنگره عظيم حج حضور دارند كه 19 هزار نفر آنان، از امكانات درجه يك با هزينه اى بين پنج تا 7500 دلار استفاده مى كنند. هر استان اندونزى بر اساس تعداد مسلمان، سهميه اى دارد. هزينه امسال دريافتى از حجاج بين سه تا 3500 دلار بوده است.

در اندونزى از هر حاجى ابتدا دو هزار دلار اخذ و مابقى به هنگام اعزام دريافت مى شود. بعثه اندونزى هشت شعبه در مدينه دارد كه به حجاج خدمات رسانى مى كنند و كليه خدمات لازم در آن ها ارائه مى شود. رييس هر شعبه نيز از ميان علما انتخاب مى شود.

اميرالحاج اندونزى، آقاى مفتوح بصيونى، وزير امور مذهبى است. با توجه به اين كه اين كشور بيشترين تعداد زائر را در بين كشورهاى اسلامى دارد، جمعاّ چهار هزار كارگزار در مكه، مدينه و جده امور حج اندونزى را تدبير و مديريت مى كنند.

در اندونزى، تعداد حجاج در هر هواپيما با ميزان فضاى موجود در هر هتل تنظيم مى شود و كارهاى خود را در مدينه با جمعاً دوازده آمبولانس، دوازده خودرو و شانزده موتورسيكلت راه مى اندازند. به طور متوسط، هر سال چهارصد حاجى اندونزيايى فوت مى كنند كه علل اصلى آن، كهولت سن، ناراحتى هاى قلبى و تنفسى است.

مسلمانان بحرين

شيعيان كشور بحرين كه اكثريت جمعيت را به خود اختصاص دادهاند، تحت فشارهاى گوناگونى قرار دارند. سواحل اين كشور به پايگاه حضور كشتيها و ادوات جنگى آمريكا تبديل شده است؛ اين كشور روابط خوبى با ايران دارد.

ص: 480

امسال حجاج بحرين از طريق پلى كه بر روى خليج فارس راه اندازى شده، براى انجام مناسك حج به عربستان آمدند. معاون امير منطقه شمالى عربستان سعودى به مقامات بحرينى اطلاع داد كه زائران اين كشور مى توانند براى انجام مناسك حج، از پل ملك فهد عبور كرده، به عربستان بروند.

پل دوستى بحرين و عربستان بر روى خليج فارس ساخته شده و مجمع الجزاير بحرين را به عربستان متصل مى سازد.

اين پل كيلومتر طول دارد و داراى هفت سد و پنج پل ارتباطى است. اين پروژه يك ميليارد دلار هزينه داشته و به وسيله كمپانى هلندى احداث گرديده و از آذر ماه، مورد بهره بردارى قرار گرفته است. عرض پل چهل متر و داراى جاده اى دو طرفه و هشت باندى است. كشتى ها از زير چهار پل از پنج پل ارتباطى قادر به عبور مى باشند./ ميليون متر مكعب سنگ و پانزده ميليون مترمكعب شن در اين جاده ارتباطى به كار رفته است.

مسلمانان تاجيكستان

تاجيكستان به عنوان يك كشور فارسى زبان، روابط مسالمتآميزى با ايران دارد. امسال 5200 نفر از تاجيكستان به زيارت خانه خدا آمدهاند.

در اين كشور براى شركت در مراسم حج بيست هزار نفر ثبت نام كرده بودند؛ ولى طبق سهميه اى كه عربستان سعودى براى تاجيكستان تعيين كرده، به عربستان اعزام و تا دهم آذرماه با يازده پرواز، توسط يك شركت هواپيمايى عربستان سعودى به جده منتقل شدند.

ويزاى جعلى 153 زائر كه از تاجيكستان وارد عربستان شده بودند، ضبط و مصادره شد. اين در حالى است كه اين افراد حدود چهارده هزار كيلومتر از كشور خود تا عربستان طى كرده بودند.

سرهنگ احمد بن مخلف السلطان، مدير كل اداره گذرنامه در منطقه «الجوف»

ص: 481

در گفت وگو با روزنامه عكاظ در اين باره گفت: «كارمندان اين اداره توانستند با استفاده از وسايل پيشرفته، اين رواديدهاى جعلى را در بخش انگشت نگارى الكترونيكى، كشف و شناسايى كنند.»

امسال در آستانه موسم حج و در راستاى تصويرگرى مناسك حج و ايجاد شور و اشتياق بيشتر مردم تاجيك و بازنمايى هنر عكاسان ايرانى، در آستانه موسم حج در شهر دوشنبه، نمايشگاهى حاوى پنجاه قطعه عكس از مناسك حج از آثار عليرضا عطاريانى، حسين كامشاد و محمود بازدار، از عكاسان حوزه هنرى استان خراسان رضوى به نمايش گذاشته شد.

رييس حوزه هنرى خراسان رضوى در مصاحبه با خبرنگار صداوسيما در دوشنبه گفت: «اين نمايشگاه پنج روزه، با توجه به پيوندهاى عميق فرهنگى و دينى مردم ايران و تاجيكستان برگزار شده و هدف از برپايى اين نمايشگاه، معرفى هنر عكاسى عكاسان ايرانى و نشان دادن گوشه هايى از مناسك عظيم حج و حرمين شريفين بود.

مسلمانان تايلند

كشور تايلند حدود نُه ميليون نفر مسلمان دارد كه بيش از 90 آن ها در جنوب اين كشور ساكن اند.

امسال مدير بعثه تايلند، آقاى حاج صالح بولما، يك روحانى مدرس علوم دينى است و سِمَت دولتى ندارد. بعثه اين كشور تشكيلات عريض و طويلى براى خدمات به حجاج در مكه و مدينه ندارد و عمدتاً اين امور از طريق شركت هاى سياحتى انجام مى شود.

امسال اعتراضات ضددولتى و اشغال فرودگاه هاى بانكوك، پايتخت تايلند توسط مخالفان دولت، ده ها زائر مسلمان اين كشور را كه عازم عربستان سعودى بودند، در فرودگاه زمين گير كرده بود. مخالفان دولت در تايلند نزديك به يك هفته براى

ص: 482

طرح خواسته هاى خود دست به مخالفت هايى عملى، از جمله اشغال فرودگاه ها و مراكز حساس دولتى زده اند.

بنابراين، حجگزارى مسلمانان تايلند با مشكلاتى روبهرو گرديد و اين مشكلات به معطلى حجاج اين كشور در فرودگاه انجاميد. تلويزيون عربستان سعودى هم در آستانه موسم يك فيلم خبرى را نشان داد كه در آن زائران تايلندى در سالن هاى اين فرودگاه در انتظار گشايشى براى عزيمت به جده بودند.

براى گشايش در امور اين شش هزار نفر، حجاج اين كشور با پرواز «ايران اير» از بانكوك به تهران و از تهران به عربستان اعزام شدند. به گونهاى كه اين افراد فقط دو ساعت در تهران توقف داشتند.

مسلمانان تركيه

تركيه كشورى است با 99 مسلمان كه امسال صد هزار حاجى داشته است. 60 توسط دولت و 40 از بخش خصوصى خدمات دريافت مى كنند. اين 40 از حاجيان تركيه از طريق شركت هاى سياحتى به حج مى آيند كه داراى بعثه مستقلى هستند و مديريت آن با دكتر احمد فدايى اوغلو رييس بعثه(شركت هاى سياحتى) است كه هفده هزار شركت سياحتى را پوشش مى دهد.

وى 21 سال در عراق زندگى كرده و از دانشگاه بغداد دكتراى ادبيات عرب گرفته و در آن دانشگاه سال ها به تدريس ادبيات عرب پرداخته و با مرحوم احمد خمينى 1 و محسن حكيم هم كلاس بوده و رفت و آمد داشته است. بارها امام خمينى 1 را در نجف ملاقات كرده؛ تاكنون ايران نيامده و اكنون در دانشگاه استانبول تدريس مى كند و عبدالله گل و رجب طيب اردوغان از دانشجويان او هستند.

در اين ميان تلويزيون تركيه((TRT ضمن گزارشى از مراسم حج، از شور و اشتياق شهروندان اين كشور در استقبال از عيد فرخنده قربان خبر داد و گفت: «در روز عيد قربان مردم تركيه در ساعات اوليه، نماز عيد را در مساجد اقامه مى كنند و

ص: 483

سپس انجام قربانى، ديد و بازديدها و جشن هاى مربوط به عيد قربان آغاز مى شود.»

در پاس داشت عيد قربان و اهتمام به رسيدگى به محرومان، يك مؤسسه خيريه در تركيه در عيد قربان امسال، به مسلمانان نيازمند چهل كشور جهان گوشت قربانى اهدا مى كند. به گزارش پايگاه اطلاع رسانى حج به نقل از خيمه، اين گوشت هاى قربانى در بسته هاى پنج كيلوگرمى تهيه و در منازل نيازمندان توزيع شود.

مدير مؤسسه خيريه «آيا كسى هست؟» (1) مى گويد: «سال گذشته هزاران داوطلب از ميان اصناف و شركت ها براى شركت در اين امر اعلام آمادگى كردند؛ اين مؤسسه سال گذشته با شعار «جان فداى نيازمند و يتيم» فعاليت خود را آغاز كرد و شايسته دريافت جايزه ويژه خدمت شد.»

سال گذشته در راستاى اجراى اين طرح، 25721 رأس دام ذبح و در ميان 102884 خانوار نيازمند تركيه توزيع شد. در خارج از كشور نيز از سوى نهادها و اشخاص داوطلب، 155474 رأس دام، ذبح و در ميان 61896 خانواده نيازمند از 41 كشور جهان توزيع شد.

مسلمانان پاكستان

امسال كشور پاكستان براى اعزام حجاج خود با مشكلاتى دست به گريبان بود و به دليل تحويل نشدن گذرنامه حجاج پاكستانى از سوى سفارت عربستان در اسلام آباد، 86 زائر پاكستانى از پروازهاى خود جاماندند.

طبق اعلام مسؤول سازمان حج پاكستان، دليل اصلى اين امر، تحويل ديرهنگام گذرنامه برخى زائران، به ويژه زائران سال مند به سفارت عربستان يا پايان مدت اعتبار برخى گذرنامه هاست.

از اين رو صدها زائر پاكستانى به دلايل مشابه، پروازهاى خود را از دست دادند.

ص: 484

هر چند مسؤولان خط هوايى دولتى پاكستان اعلام كردند كه حجاج از پرواز جامانده را با پروازهاى بعدى به عربستان منتقل خواهند كرد.

كاركنان سفارت عربستان در پاكستان روزانه اقدام به صدور پنج هزار ويزا براى زائران مى كنند كه اين رقم را حداكثر توان كارى كاركنان سفارت عربستان مى توان دانست. از سوى ديگر، به دليل تعطيل بودن روزهاى شنبه و يك شنبه، صدور ويزاى زائران جامانده از پرواز در روزهاى گذشته- كه تعداد آن ها به صدها نفر مى رسد- امرى مشكل به نظر مى آيد.

آسوشيتدپرس در گزارشى به توضيح وضعيت نابسامان اعزام حجاج از پاكستان به عربستان، توسط بخش خصوصى اين كشور پرداخت. براساس اين گزارش، نابسامانى هاى زيادى در زمينه انتقال حجاج توسط آژانس هاى مسافرتى به چشم مى خورد و تعدادى از افراد سودجو با راه اندازى آژانس هاى مسافرتى قلابى، اقدام به كلاه بردارى از زائران مى كنند. اين مسأله در روزهاى گذشته و هنگامى كه زائران ديدند براى آن ها ويزا صادر نشده، مشخص شد.

در اين باره، يكى از مسؤولان انتقال حجاج به عربستان به آسوشيتدپرس گفت: «ما بارها اعلام كرده بوديم كه حجاج براى سفر به عربستان فقط از طريق آژانس هاى مسافرتى معرفى شده از سوى دولت اقدام كنند.»

وى ادامه داد: «چند كلاهبردار كه اقدام به تأسيس آژانس هاى قلابى كرده بودند، دستگير و به مراجع قضايى تحويل داده شده اند. با پايان يافتن مناسك حج امسال و بازگشت حجاج، ما به ارزيابى عمل كرد آژانس هاى مسافرتى مى پردازيم و در صورت عمل كرد ضعيف آن ها، مجوزشان را براى سال بعد تمديد نخواهيم كرد».

در كشور پاكستان انتقال بخش اعظم حجاج توسط دولت انجام مى شود.

مسلمانان چين

آمار رسمى چين نشان مى دهد اين كشور، بيشتر از ميليون نفر مسلمان دارد

ص: 485

كه عمدتاً در استان هاى گانسو، يون نن، خه نن و مناطق خودمختار سين كيانك، نينك شيا و مغولستان داخلى سكونت دارند.

در چين معمولًا مسلمانانى كه قصد سفر حج دارند، در همان سال نسبت به ثبت نام اقدام مى كنند. بر اساس آمار منتشر شده از سوى انجمن اسلامى چين، در حال حاضر هزينه سفر حج براى حجاج چينى(با چهل روز اقامت در شهرهاى مكه و مدينه) حدود 3500 دلار است.

تاكنون بيش از هزار نفر از مسلمانان چينى موفق به انجام مناسك حج شده اند. همه امور زائران چينى خانه خدا از طريق انجمن اسلامى چين كه بالاترين نهاد رسمى جامعه مسلمانان در اين كشور به شمار مى رود، انجام مى شود.

سازمان دهى مسافران حج در چين از سال م. آغاز شد و از آن پس، هزاران نفر از مردم اين منطقه مسلمان نشين چين به زيارت خانه خدا مشرف شده اند. حجاج چينى كه شمار آنان حدود دوازده هزار نفر اعلام شده، از دسامبر آينده(آذرماه) به كشورشان باز مى گردند.

منطقه خودمختار «نينگشيا» يكى از پنج منطقه مسلمان نشين چين حدود دو ميليون و صد هزار مسلمان دارد كه معادل يك سوم از جمعيت اين منطقه است. «يانگ شينگ رويى»، رييس اداره امور مذاهب منطقه نينگ شيا گفت: «پروازهاى حج از اين استان با هواپيمايى شرق چين انجام مى شود و تا شانزدهم نوامبر ادامه مى يابد.»

زائران چينى با 37 پرواز چارتر تا 26 نوامبر(ششم آذرماه) به عربستان سفر كردند. طى سال هاى گذشته شمار زائران چينى خانه خدا رو به افزايش بوده و از زمان اجراى سياست اصلاحات و درهاى باز، حدود 130 هزار زائر چينى براى انجام مناسك حج به عربستان سفر كرده اند.

«مصطفى يانك» معاون جمعيت اسلامى چين و رييس بعثه حجاج چينى همراه

ص: 486

هيئتى از بعثه چين در بعثه جمهورى اسلامى ايران حضور يافتند و با اميرالحاج ايران ملاقات و گفت وگو كردند.

مسلمانان سوريه

امسال كشور سوريه 25 هزار حاجى دارد و كليه خدمات توسط دولت ارائه مى شود؛ هم اينك اين كشور 50 هزار نفر در صف انتظار دارد. در نتيجه هر حاجى براى تشرف بايد دو سال در نوبت باشد. شيخ احمد الجزايرى، معاون امور حج وزارت اوقاف و اميرالحاج اين كشور است.

با توجه به اين كه در سوريه روزهاى جمعه و شنبه تعطيل است و تعطيلات عيد قربان عملًا از روز جمعه 15 آذر شروع شده، تا پايان روز شنبه، 23 آذر ادامه مى يابد، امسال با اعلام تعطيلات عيد قربان در سوريه، اين كشور عملًا 9 روز تعطيل بود.

بر اساس تقويم رسمى سوريه، عيد سعيد قربان از يكشنبه 7 دسامبر(هفدهم آذرماه) آغاز مى شود. همچنين روز عيد فطر نيز با سال گرد جنگ آزادى بخش اكتبر و روز پيروزى بر رژيم صهيونيستى مقارن شده است.

مسلمانان عراق

اوضاع امنيتى عراق نسبت به گذشته بسيار بهتر شده است؛ در موسم حج امسال موافقت اوليه نسبت به قرارداد امنيتى با آمريكا به تأييد پارلمان رسيد و اين در حالى است كه مراجع عظام و بعضى احزاب سنى و شيعه نسبت به آن اعتراض دارند.

امسال عراق 31 هزار حاجى داشته كه قريب 60 آنان شيعه هستند. بعثه عراق براى همه اقوام، متمركز عمل ميكند؛ اما كردها در بعثه هم استقلال خود را حفظ مى كنند و يك نماينده دارند. امسال از هر حاجى 2200 دلار دريافت شده است و 30 هزينه ها هم به صورت يارانه توسط دولت پرداخت مى شود.

شركت هواپيمايى عراق از فرودگاه هاى بغداد، بصره، نجف، سليمانيه واربيل به اعزام زائران اقدام مى كردند. اولين گروه زائران از طريق فرودگاه بين المللى اربيل به

ص: 487

سمت فرودگاه ملك عبدالعزيز در شهر جده راهى شدند.

برخى رؤساى گروه هاى سياسى در مجلس عراق از اين كه نمايندگان اين كشور بدون توجه به شرايطسياسى براى سفر حج اقدام كرده اند، رييس مجلس را به شدّت مورد انتقاد قرار دادندو خواهان اتخاذ تصميمى مناسب براى برخورد با آن ها شدند. در پى سفر هجده تن از نمايندگان پارلمان عراق جهت انجام مناسك حج، نماينده آيه الله سيستانى در كربلا اين اقدام را خلاف منافع اسلامى و ملى خواند و آن را فرار از مسؤوليت مهم نمايندگى مردم تلقى كرد.

به گزارش روزنامه الشرق الاوسط، شيخ عبدالمهدى كربلايى گفت: «خداوند مجازات كسانى را كه در شرايط كنونى و حساس مجلس را ترك كرده اند و براى حج اعزام شده اند، خواهد داد.»

رييس بعثه عراق در مدينه منوره با اميرالحاج و اعضاى بعثه جمهورى اسلامى ايران ملاقات و گفت وگو داشت و در مكه مكرمه سرپرست حجاج همراه هيئتى در بعثه عراق با اعضاى آن ديدار و گفت وگو كرد.

خطيب جمعه مسجد «شواف» در عراق، حج امسال را پرثمر خواند و گفت: «حج امسال بهترين فرصت بود تا وحدت مسلمانان عراق اعم از شيعه و سنى به جهانيان ثابت شود.»

حارث عبيدى امام و خطيب جمعه مسجد شواف در منطقه «يرموك» اظهار داشت: «ايام حج امسال نشان گر وحدت مسلمانان عراق بود. نشانه اين كه آن ها اختلاف چندانى با يكديگر ندارند و مى توانند در كنار يكديگر مسالمت آميز زندگى كنند.»

وى با اشاره به اين كه حجاج عراقى اعم از شيعه و سنى كه در موسم حج بودند نقاط مثبت و قوت خود را به جهان ارائه كردند، افزود: «برخى ديدگاهى منفى از مسلمانان عراق داشتند و تصور مى كردند كه اختلافات قومى و مذهبى در عراق

ص: 488

حاكم است، اما هنگامى كه وحدت ميان مسلمانان حتى وحدت و اتفاق نظر ميان علماى شيعه و سنى را در ايام حج ديدند، تعجب كردند؛ طى حج امسال مسلمانان عراق وحدت خود را به جهانيان ثابت كردند.

مسلمانان عمان

امسال كشور عمان در مراسم حج چهارده هزار حاجى رسمى و پنج تا شش هزار حاجى غيررسمى داشت. كليه امور حجاج از طريق بعثه اداره ميشود. در اين كشور رؤساى بعثه هر دو سال عوض مى شوند.

مسلمانان فلسطين

امسال حجگزارى مسلمانان فلسطين با فرازونشيبهاى مختلفى روبهرو بود. حاجيان فلسطينى با تجمع در مرزهاى خروجى شهر، اعتراض خود را به حكومت اسرائيل و دولت هاى عربستان و مصر- كه مانع اعزام حجاج به حج شده بودند- اعلام كردند و از دولت هاى عربستان و مصر خواستند تا زمينه اعزام اين زائران را به حج فراهم كنند.

يوسف فرحات، وزير امور دينى دولت خودمختار فلسطين، ضمن اعلام ناراحتى خود از وضع موجود، اعتراض خود را به دولت مصر اعلام كرده، از آن دولت خواست تا امكان اعزام زائران را هرچه زودتر فراهم كند.

اما به گزارش منابع خبرى عربستان يك مقام مسؤول در وزارت امور خارجه عربستان در واكنش به اظهارات يك مقام ارشد جنبش مقاومت اسلامى فلسطين(حماس)، صادرنكردن رواديدِ حج تمتع براى ساكنان باريكه غزه را كذب محض خواند.

اين مقام عربستانى كه اشاره اى به عنوان و نامش نشده، در ادامه اظهارات خود تأكيد كرده بود: «دولت عربستان به تمامى فلسطينى ها به يك چشم مينگرد و بيش از سهميه مقرر براى آنان ويزاى حج تمتع صادر كرده است. وى با تأكيد بر اين كه وارونه جلوه دادن حقايق به نفع مردم فلسطين نيست، خاطر نشان كرد: «رواديد مورد

ص: 489

نظر را در اختيار حكومت خودگردان فلسطين قرار داده است.»

در مقابل، يك مقام ارشد جنبش حماس، ضمن انتقاد شديد از دولت عربستان مدعى شده بود: «دولت اين كشور از صدور رواديد براى 2200 نفر از فلسطينى هاى ساكن در باريكه غزه- كه خواستار شركت در مناسك حج تمتع بوده اند- خوددارى كرده است.»

شايد بتوان گفت كه اختلافات داخلى فلسطين، در به وجود آمدن اين وضعيت ناخوشايند بى تأثير نبوده است به طورى كه «ايهاب الغصين» در گفت وگو با شبكه خبرى العالم تصريح كرد: «وزير اوقاف دولت فلسطين در باريكه غزه، ماه ها پيش در كنفرانسى مطبوعاتى از همه طرف ها به ويژه تشكيلات خودگردان خواسته بود تا اختلافات سياسى در خصوص مسأله حج را كنار بگذارند؛ حج را فريضه اى دينى بدانند و در اين زمينه به توافقى ملى و اسلامى دست يابند».

وى افزود: «دولت فلسطين در غزه با اجراى قرعه كشى رسمى براى شهروندان در برابر ديد خبرنگاران، 2200 شهروند را از بين نوزده هزار نفرى كه براى حج ثبت نام كرده بودند، انتخاب كرد و نام «كاروان وحدت ملى» بر آن ها نهاد تا اختلافات سياسى موجود كنار گذاشته شود؛ ولى متأسفانه تشكيلات خودگردان اين موضوع را سياسى كرد».

الغصين اظهار داشت: «تشكيلات خودگردان پس از اعلام نتايج قرعه كشى در غزه، ليستى شامل اسامى صدها نفر از نيروهاى امنيتى كه بيش از يك سال و نيم پيش از باريكه غزه خارج شدند و اسامى برخى متوفيان را ارائه داد. سخن گوى وزارت امور داخلى دولت فلسطين با تأكيد بر اين كه مسأله حجاج، جداى از محاصره رژيم صهيونيستى عليه نوار غزه نيست، افزود: «ما مسأله حج را جداى از محاصره، توطئه هاى پياپى رژيم صهيونيستى عليه باريكه غزه، بستن گذرگاه ها، جلوگيرى از ورود مواد غذايى به اين منطقه و قطع برق نمى دانيم.»

ص: 490

وى با اشاره به مسؤوليت مستقيم تشكيلات خودگردان در قبال محاصره باريكه غزه، گفت: «محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان از سويى كشور مصر را براى بسته نگه داشتن گذرگاه رفح و از سويى ديگر رژيم اشغال گر صهيونيستى را براى بسته نگه داشتن گذرگاه هاى تجارى تحت فشار قرار داده است.»

وى با اشاره به مسؤوليت مصر در بسته نگه داشتن گذرگاه رفح افزود: «عباس پيش از همه به عربستان رفت و از دولت اين كشور خواست تا با هيچ طرفى به جز تشكيلات خودگردان همكارى نكند.»

مسلمانان قطر

امور حج در كشور قطر توسط كميته امور حج به عنوان يكى از معاونت هاى وزارت اوقاف و امور اسلامى سامان داده مى شود. رييس امور ادارى بعثه قطر، آقاى «ابراهيم محمد النعمه» است. ساختمان بعثه قطر بسيار آبرومند و در روبه روى بعثه ايران قرار دارد.

امسال ده هزار حاجى قطرى در موسم مراسم حج شركت داشتند كه بخشى به صورت زمينى و بخشى نيز هوايى به عربستان آمده بودند. سفر به عربستان از اين كشور از طريق زمينى بدون توقف حدود پانزده ساعت طول مى كشد.

هزينه سفر براى زائران زمينى دو هزار دلار و براى هوايى چهار هزار دلار است. آنان از نظر ساختارى پنج كميته دارند؛ خدمات درجه بندى شده ندارند و خدمت رسانى براى همه يك سان است.

همه امور حجاج توسط بعثه سامان داده مى شود؛ غذا به صورت بوفه اداره مى شود و آشپزخانه مركزى ندارند. عده اى هم به صورت حج كوتاه يعنى از روز هفتم ذى حجه تا دوازدهم ذى حجه به عربستان ميآيند.

در اين كشور امور كاروان ها از طريق قرارداد پيمان كارى به شركت هاى سياحتى تحت نظارت وزارت اوقاف سپرده ميشود. به اين ترتيب ميان شركت هاى سياحتى

ص: 491

براى ارائه خدمات برتر رقابت ايجاد مى شود.

ثبت نام در قطر، رايانه اى صورت مى گيرد و پيش از اعزام حجاج، آموزشهايى داده مى شود. در هر كاروان يك پزشك وجود دارد و هر حاجى جمعاً دو هفته در عربستان است.

سه سال است كه امور حج اين كشور به اين طريق جديد ساماندهى ميشود و برخى ديگر از كشورهاى خليج(فارس) مانند امارات از آن ها الگو گرفته اند.

مسلمانان كويت

امسال گرانى و بالا رفتن قيمتها از مهم ترين دغدغههاى حجاج كويتى بود. روزنامه «القبس» نوشت: «در حال حاضر گرانى و افزايش نرخ ها در كشور در همه زمينه ها از جمله كاروان هاى حج سايه افكنده است.»

«القبس» به نقل از مبارك الحربى، رييس كميته مردمى مبارزه با گرانى افزود: «بسيارى از افراد علاقه مند به انجام فريضه حج از افزايش نرخ ها گلايه دارند؛ زيرا هزينه ها نسبت به سال گذشته حدود 45 افزايش نشان مى دهد.» وى خاطرنشان كرد كه بسيارى از شهروندان و خارجيان مقيم كشور، با ابراز نگرانى نسبت به افزايش نرخ ها گفته اند كه ناگزير به انصراف هستند.

مبارك الحربى با اين حال گفت: «كميته عالى امور حج قوانين و مقررات ويژه اى در اين زمينه در نظر گرفته و چگونگى افزايش نرخ ها در ارتباط با اماكن و مواد غذايى را بررسى كرده است.» وى با بيان اين كه گرانى مانعى براى سفر يك حاجى كويتى است افزود: «هزينه يك حاجى در سفرهاى عادى از 450 دينار به دو هزار دينار خواهد رسيد».

مسلمانان لبنان

شيخ يزبك، رييس بعثه حزب الله لبنان است و اداره «بعثه الحج اللبنانيه» كه زير

ص: 492

نظر نخست وزير است، امور حج را سامان دهى مى كند. اگر همه جمعيت لبنان را هم مسلمان فرض كنيم، سهميه لبنان حداكثر 4000 نفر خواهد بود؛ ولى امسال عربستان بيش از 5000 نفر به لبنان و 1500 نفر سهميه هم به فلسطينى هاى مقيم لبنان داده است.

در لبنان ميان طوايف مختلف مسلمان، اعم از شيعه و سنى سهميه خاصى وجود ندارد. هزينه هر حاجى بين 2000 تا 3500 دلار است. ولى چون از طريق شركت هاى سياحتى به اين سفر مى آيند، از هزينه ها و سطوح خدماتى متفاوتى برخوردارند. كاركنان بعثه لبنان جمعاً شصت تا هفتاد نفر هستند.

مسلمانان مالزى

جمعيت مالزى از سه تيره مهم تشكيل شده؛ 55 نژاد مالايى- كه 95 از آن ها مسلمانند- حدود 30 نژاد چينى مالزيايى و بقيه نيز از نژاد هندى و ساير نژادها تشكيل شده. و كشور بر اساس قانون شريعت اداره مى شود و حكومت در دست مسلمانان است. نقش اساسى را در اقتصاد پوياى مالزى، نژاد چينى بر عهده دارند.

مالزيايى از نظر روانى، انسان هاى بسيار آرام، صبور و ساكت اند. اكثر آنان به نظام جمهورى اسلامى با ديده احترام مى نگرند؛ چون معتقدند كشورى است كه محكم و با صلابت در برابر استكبار جهانى قد علم كرده، ايستادگى مى كند. بسيار قانع و ساده زيست هستند، به فكر زياده خواهى و حريص به مال دنيا نيستند، خود را گرفتار روزمرگى بيش از حد و تعلقات مادى نمى كنند. به حلال و حرام الهى پاى بندند و تلاش دارند تا مارك «حلال» كالاها را جهانى كنند تا مسلمانان هم بى دغدغه در سراسر جهان از اين كالاها استفاده كنند.

آنان مخارج قابل توجهى نيز براى ترويج اين فرهنگ هزينه مى كنند و با برپايى همايش ها و نمايشگاه ها و تبليغات الكترونيكى و مكتوب، سعى در نهادينه ساختن و

ص: 493

پذيرش و مقبوليت همگانى مارك «حلال» دارند. زبان رايج در مالزى، انگليسى است و به آسانى مردم با دو زبان مادرى و انگليسى سخن مى گويند. هويت فرهنگ مالايى، كاملًا با فرهنگ اسلامى آميخته شده و هويت مالايى بودن را به اسلاميّت آن مى دانند، بزرگ ترين عيد آن ها، اعياد اسلامى مثل عيد فطر است كه با شور و شعف خاصى به برگزارى هرچه باشكوه تر آن مى پردازند.

در كشور مالزى استطاعت شرط اصلى براى حج است. فقه غالب در آن جا شافعى است. همين كه احساس استطاعت كنند، آينده نگرى و رسيدگى به آتيه فرزندان و يا تأمين امكانات مادى را كنار مى گذارند و بار سفر حج مى بندند؛ سازمان حج و زيارتى به نام «تابونگ حج» دارند كه سازمان بسيار مهمى در آن كشور محسوب مى شود و اين سازمان، علاوه بر امور حج، متصدى امور اوقاف هم هست، آنانى كه مستطيع شده اند، به ثبت نام اقدام مى كنند.

حداقل هزينه حج در مالزى بين 2500 تا 3000 دلار است. آموزش حج دارند و زائران خيلى باشوق و اشتياق و افتخار اين دوره ها را سپرى مى كنند. اصولًا لفظ حاجى در كشور مالزى بسيار ارزشمند است و به همين لحاظ، حتى جلوتر از القاب سياسى مى آيد. اين لفظ، واژه پيش پا افتاده و روزمره اى نيست و حاجى از احترام خاصى برخوردار است.

مدت برگزارى حج آنان بيشتر از يك ماه است تا بهره بيشترى از اعمال و عبادات ببرند. در فرهنگ ايرانى به تهيه هدايا براى نزديكان و خويشاوندان اهميت زيادى دارد و حاجيان ايرانى به هر جنسى كه تمايل بيابند، اقدام به خريد مى كنند؛ اما مالزيايى ها بيشتر به خريد عود، تسبيح، خرما، آب زمزم، سجاده و لباس هاى عربى اقدام مى كنند و اين ها را سوغات منحصربه فرد سرزمين وحى مى دانند و از خريد اجناس پرحجم و دست وپاگير مى پرهيزند.

حجاج مالزى در بازگشت از حج نيز با برپايى چادرى در كوچه محل زندگى

ص: 494

خود، ميهمانى و وليمه مختصرى مى دهند و اساساً از ريخت وپاش و اسراف كارى به شدت خوددارى مى كنند افزون بر اين كه خيلى از حاجيان اصولًا توان مالى لازم را براى دادن ميهمانى هاى آن چنانى هم ندارند.

مسلمانان هند

براساس آخرين آمار دقيق، جمعيت هند كه در سال منتشر شده، جمعيت اين كشور را يك ميليارد و ميليون و هزار و نفر نشان مى دهد؛ جهان اسلام مى تواند از تأثيرات مسلمانان اين سرزمين بسيار بهره مند شود. مسلمانان هند معتقدند كه از جمعيت اين كشور را شامل مى شوند، اما آمارهاى رسمى، شمار آنان را 5/ 13 از جمعيت اين كشور مى داند.

امسال حال و هواى سفر روحانى حج در منطقه هاى مسلمان نشين هندوستان مشهود بود؛ مسافران ايالت هايى همچون جامو و كشمير، شهرهايى همچون عليگر و محله هايى از شهرهاى بزرگ همچون دهلى و بمبئى آماده اين سفر روحانى شده بودند.

با افزايش 1300 نفر به زائرانى كه از طريق يارانه دولتى عازم حج شده بودند، امسال 123211 نفر از مسلمانان هند با هم يارى دولت و چهل هزار نفر توسط شركت هاى سياحتى اعزام شدند كه جمعاً به بيش از 162 هزار نفر مى رسيد.

در مدينه و مكه تنها خدمتى كه به حجاج هندى ارائه ميشد، محل اسكان آنان بود كه 500 ريال در مدينه و 1500 تا 2000 ريال در مكه از هر حاجى صرفاً براى اسكان اخذ گرديد.

حجاج هندى در مدينه هشت روز توقف ميكنند و هيچ نوع خدمات ديگرى اعم از غذا و حمل و نقل به حجاج هندى ارائه نميشود. امسال دولت هند 50 تخفيف را براى بليط هواپيما تقبل كرد.

حجاجى كه از طريق شركت هاى سياحتى به حج مى آيند، متناسب با وجه

ص: 495

پرداختى، از خدمات متفاوتى برخوردارند. هر سال زائرانى كه مايل اند براى زيارت خانه خدا از يارانه دولتى استفاده كنند، به قيد قرعه انتخاب مى شوند.

دولت هند سالانه 8/ 2 ميليارد روپيه براى اعزام مسلمانان به سفر حج اختصاص مى دهد. افرادى كه از يارانه دولتى استفاده مى كنند، بر حسب هتل انتخابى، بايد از هزار روپيه(حدود 1745 دلار) تا هزار روپيه(حدود 2021 دلار) بپردازند.

شركت هاى هوايى «ايراينديا» و «سعودى ايرلاين» زائران هندى را به شهرهاى مكه و مدينه مى رسانند. نخستين پرواز از كرالا به عربستان سعودى، در تاريخ آبان ماه امسال و آخرين پرواز زائران هندى نيز دهم آذرماه بود.

بعثه هند در مدينه در نزديكى حرم در يك ساختمان مستقل چند طبقه كه حجاج هم در آن حضور دارند، مستقر شده بود كه از نظر ظاهرى، ساختمانى درجه سه است و دفتر حج هند زيرنظر سركنسول گرى هند در جده قرار داشت.

ص: 496

حج گزارى مسلمانان قاره آفريقا

مسلمانان ساحلعاج

ساحل عاج با بيست ميليون جمعيت، حدود يازده ميليون مسلمان دارد كه امسال چهار هزار تن از آنان در حج شركت دارند.

امام ادريس قدوس، با نفوذترين عالم دينى در ساحل عاج و منطقه غرب آفريقاست. قدوس در مصر و ليبى علوم دينى تحصيل كرده است. وى بارها به ايران سفر كرده و در مجمع تقريب عضويت دارد. قدوس با گذرنامه سياسى دولت ساحل عاج سفر مى كند و از اعتبار و احترام خاصى نزد دولت اين كشور برخوردار است و به زبان هاى عربى و فرانسه تسلط كامل دارد.

مسلمانان سنگال

كشور مسلمان سنگال واقع در غرب آفريقا، با جمعيتى بالغ بر ده ميليون نفر و از مستعمرات سابق فرانسه است. بيش از 90 مردم اين كشور مسلمان هستند. بنا به گفته رييس بعثه سنگال در مدينه، در سال 1386، بعثه سنگال مقام اول را در بين كشورهاى آفريقايى و مقام سوم را در ميان كليه بعثه هاى مستقر در عربستان از نظر مديريت امور حجاج به خود اختصاص داده است.

شيخ ابراهيم جاه خاته و شيخ عبدالله باه، به ترتيب اميرالحاج و مسؤول بعثه حج سنگال در مدينه و جدّه اند. شيخ ابراهيم جاه خاته، منصوب رييس جمهور سنگال و هم تراز وزير است. وى فارغ التحصيل جامعه اسلامى مدينه است. شيخ عبدالله باه نيز فارغ التحصيل دانشگاه «الازهر» مصر در رشته فقه و زبان عربى با درجه دكترا است.

شيخ عبدالله باه رياست بزرگ ترين مركز اسلامى در سنگال به نام «المركز الاسلامى للدعوه الى الكتاب» را برعهده دارد. اين مركز از اعتبار بالايى در منطقه غرب آفريقا برخوردار است؛ به گونه اى كه دبير كل رابطه العالم الاسلامى عربستان

ص: 497

از آن بازديد كرده است. ايشان صاحب تأليفاتى در باب فقه از جمله كتاب «البسيط فى العلم الميراث» مى باشد. هر دوى آن ها به زبان هاى عربى و فرانسه تسلط كامل دارند.

آقاى شيخ عبدالله باه، داراى گرايش هاى بسيار عالمانه و وحدت طلبانه ميان مذاهب اسلامى است و نسبت به مقام والاى حضرت امام خمينى(قدس سره) و مقام معظم رهبرى ارادت خاصى دارد.

اميرالحاج سنگال همراه رييس بعثه و هيئتى از علماى سنگالى، همچون مسؤولان بعثه هاى ديگر كشورهاى اسلامى، در بعثه ايران با نماينده محترم ولى فقيه و معاونان بعثه ديدار و گفت وگو كردند.

مسلمانان سودان

سودان امسال 35 هزار حاجى دارد كه نيمى از طريق دريا و نيم ديگر از طريق هوايى به عربستان مى آيند. 75 مدينه اول هستند و 2200 دلار از حجاج دريافت مى شود؛ ولى هزينه غذا به عهده خود حاجى است؛ در قالب هشت مركز در مكه كه تحت اشراف يك مدير منطقه اى هستند اداره مى شوند.

مسؤول ارشاد و امور مذهبى حاجيان، مستقيماً با رييس بعثه كار مى كند و وى استاد و مدير دانشگاه است. اين فرد چندين معاون دارد كه همه داراى درجه دكترا و استاد دانشگاه هستند. در هر يك از بخش هاى هشت گانه يك مسؤول با درجه دكترا فعاليت دارد كه مسؤولان اين بخش را سرپرستى مى كند. هر 46 حاجى يك مسؤول ارشادى دارند كه تمام كارهاى آن ها را از ارشاد و امور فقهى مناسك همراهى مى كند.

دكتر ازهرى التيجانى، وزير ارشاد و امور دينى و اميرالحاج سودان است و مى توان گفت امور سازمان دهى حج با نظم و ترتيب خوبى انجام مى گيرد. اتوبوس هاى حامل پرچم سودان كه حمل و نقل حجاج را انجام مى دهند، در سطح

ص: 498

شهر ديده مى شوند؛ نيروهاى اجرايى چندان متعدد به نظر نمى رسيدند.

مسلمانان مصر

كشور مصر داراى 75 ميليون نفر جمعيت است كه به همين تناسب، امسال در موسم حج 75 هزار زائر داشت. از اين تعداد، 25 از طريق دريايى و بقيه از طريق هوايى به مدينه و مكه عزيمت كردند. از 75 زوّارى كه از طريق هوايى به عربستان مى آيند، 30 از طريق دولتى و مابقى از طريق شركت هاى سياحتى اعزام مى گردند. حجاج با توجه به استفاده از شركت هاى سياحتى يا نهادهاى دولتى، از درجه هاى متفاوت خدمات بهره مند مى شوند.

روزنامه عكاظ نوشت: «احمد سيد جمال الدين، معاون رييس هيئت حج جمهورى عربى مصر از تلاش هاى دولت عربستان در تأمين آسايش و سهولت اداى مراسم براى زائران به طور كلى و زائران مصرى به طور خاصّ، قدردانى كرد. وى گفت كه هيئت حج مصر با برگزارى همايش ها و سخنرانى هاى داوطلبانه و تعيين راهنماى مذهبى براى هر گروه ازحجاج، كوشيده تا آن ها را با امور حج و مناسك آن آشنا كند.»

اين مسؤول مصرى اظهار داشت: «هيئت حج مصر به منظور ارائه خدمات هر چه بهتر به زائران خانه خدا، همواره بر رايزنى وگفت وگوى مستمرّ با مسؤولان وزارت حج سعودى تأكيد دارد. احمد رزق معاون امور كنسول گرى وزارت خارجه مصر، به اتباع مصرى مقيم عربستان سعودى نسبت به تلاش براى انجام مناسك حج بدون كسب مجوز حج از مقامات سعودى دست اندركار هشدار داد.

اين در حالى است كه مقامات سعودى تأكيد كرده اند درباره كسانى كه بدون مجوز رسمى وارد مناطق مشاعر مقدس شده اند، شدت عمل به خرج خواهند داد.

مديريت بعثه مصر با وزارت كشور و توسط نظاميان امنيتى اداره مى شود. براى اولين بار پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران، رييس بعثه حج جمهورى عربى مصر،

ص: 499

سرتيپ محمدالمصرى در مدينه با حضور در محل بعثه جمهورى اسلامى ايران با مسؤولان بعثه نمايندگى مقام معظم رهبرى ديدار كرد.

مسلمانان موريتانى

حجاج كشور موريتانى از كشورهاى اسلامى آفريقا براى انجام مناسك حج از كشورشان راهى عربستان سعودى شدند. «محمد سالم ولد عبدالحى» رييس كميته ملى حج موريتانى، شنبه شب به تلويزيون عربستان سعودى گفت كه زائران كشورش به شكل هاى مختلف و بنابر توان مالى خود به عربستان سعودى مسافرت مى كنند.

وى گفت: «آن هايى كه توانايى مالى بيشترى دارند، از راه هوا و آن ها كه توانايى شان محدود است، از راه دريا و زمين به عربستان سعودى مى روند». اين مقام موريتانى گفت، همه زائران كشورش بر اساس برنامه بهداشتى، در برابر بيمارى هاى مسرى واكسينه شده اند.

مسلمانان نيجريه

نيجريه با 140 ميليون نفر پرجمعيتترين كشور قاره آفريقاست كه حدود 70 آنان مسلمان ند. امسال سهم نيجريه از خيل حجاج 95 هزار نفر در قالب 774 كاروان بوده كه كليه امور هر كاروان، اعم از غذا و حمل و نقل به طور مستقل با خود كاروانهاست.

رئيس بعثه نيجريه، دكتر «بللو محمد» است كه در آمريكا و نيجريه درس خوانده و دكتراى امور تربيتى دارد. او به زبان هاى عربى و انگليسى تسلط كامل دارد و عربى را در مدارس اسلامى نيجريه فراگرفته است. برادر ايشان آقاى ابوبكرچيكا، سفير نيجريه در جمهورى اسلامى ايران است.

وى از دولت هاى عربى و عربستان به دليل تفاوت قائل شدن ميان آفريقايى و آمريكايى و اروپايى انتقاد كرد و گفت: «در فرودگاه اين جا وقتى گذرنامه آمريكايى و انگليسى داشته باشى، احترام مى بينى؛ ولى صاحب گذرنامه كشور

ص: 501

حج گزارى مسلمانان قاره آمريكا

مسلمانان آمريكايى

نخستين گروه از حجاج آمريكايى از طريق شركت دارالسلام و به منظور انجام فريضه حج وارد مكه مكرمه شدند. به نوشته نشريه «المدينه»، رضا بن رشاد عجيمى، عضو شوراى ادارى مؤسسه ناظر بر امور حجاج غرب اروپا و آمريكا و استراليا، با دسته هاى گل و خوشامدگويى از اين گروه 64 نفره استقبال كردند.

اين گروه در آغاز ورود به مكه مكرمه آب زمزم نوشيدند و پذيرايى شدند؛ به گونه اى كه حجاج عمق ارتباط اسلامى برادرانه بين زائران خانه خدا را به خوبى احساس كردند.

اين گروه از زائران از ملت و دولت عربستان، به دليل حسن پذيرايى و استقبال تشكر كردند و اعلام داشتند كه از زمان ورود به فرودگاه و سپس حضور در مكه مكرمه، برادرى اسلامى و صداقت را به معناى حقيقى آن لمس كردند و با وجود دورى از خانه و خانواده خود، احساس امنيت و آسايش مى كنند.

ماجرايى جالب از جوان آمريكايى در سفر حج

يك جوان بيست ساله آمريكايى، خاطرات خود از سفر به حج را با شور و اشتياق خاصى بيان مى كند؛ درباره رسيدن به مكه، گم شدن در ميان جمعيت عظيم زائران و مرگ يك حاجى در حال طواف در كعبه چنين ميگويد:

«عادل موشلوينچ» كه براى نخستين بار حاجى مى شود، مى گويد: «من آن مرد را ديدم، زيباترين لبخند را بر لب داشت». او كه به تنهايى به مكه رسيده بود، گفت كه مرگ آن پيرمرد را ديده و جسد او را سريع از ميان جمعيت خارج كرده اند. او علت مرگ را نمى دانست؛ اما آن را يكى از روحانى ترين لحظات زندگى خود مى داند كه واقعاً باعث تكان روحى بزرگى براى او شده است.

ص: 502

او گفت: «من به صورت او و به كعبه نگاه كردم. خوشحال بود، او به خدا بسيار نزديك شده بود؛ صحنه خيلى عاطفى بود. هيچ گاه چنين احساسى نداشته ام».

براى مسلمانان جوان آمريكا كه از خانه دور هستند، سفر حج رخداد منحصر به فردى در زندگى است كه به نظر آنان، باعث محكم تر شدن اعتقادشان و نيز ارتباط آنان با مسلمانان بيشترى مى شود.

سفر حج حتى براى آنانى كه براى چندمين بار به اين مكان مى روند، اعجاب انگيز است. حدود سه ميليون مسلمان از سراسر جهان در پنج روز، خود را به مكه رسانده و پا جاى پاى حضرت محمد(ص) و حضرت ابراهيم(ع) مى گذارند؛ ابراهيمى كه در اسلام نخستين مسلمان شناخته شده است.

پياده روى هاى طولانى كه در آن مى توانى زبان هاى بسيارى را بشنوى؛ عربى، انگليسى، تركى، مالايى، باهاما، اردو و هندى؛ و تقاطع فقر و ثروت در جايى كه بعضى زائران در خيابان ها خوابيده و عده اى در هتل هاى پنج ستاره مسكن مى گزينند. بيش از بيست هزار آمريكايى امسال به حج رفته اند كه بسيار بيشتر از مقدار معمول آن ها در سال هاى گذشته بوده است.

براى والدين مسلمان آمريكايى نيز اين شانس بزرگى است كه هم زمان با كريسمس خود، بچه هايشان را با ميراث مذهبى آن ها كه از كودكى تنها در مورد آن شنيده اند، آشنا كنند.

«تبسم قريشى» اهل منچستر نيويورك كه در منا در حال استراحت است، مى گويد: «اين واقعاً تجربه اى آموزنده براى جوانان است». پسر او، امير، در نزديكى وى خوابيده و خستگى پاهايش را رفع مى كند.

قريشى مى گويد: «امروز دست هايم را روى شانه امير گذاشتم و گفتم چه ياد گرفتى؟ گفت: صبر. آنان ياد گرفته اند كه بايد براى حل مشكلات به هم كمك كنيم. او در بازگشت اين تجربه را به همه دوستانش انتقال خواهد داد».

ص: 503

آنان خاطرات زيادى را از مردم و سفر خود دارند؛ به ويژه از زنان زائر اندونزيايى كه به هُل دادن براى بازكردن راه خود معروف اند و البته مهم ترين خاطره آنان گم شدن مسيرها به خاطر شلوغى جمعيت است».

«طاهر عمرونى» 21 ساله، از هوستون مى گويد: «شما در اين جا متوجه تنوع بى حد جهان اسلام مى شويد. چه فرهنگ هاى متفاوتى در قالب اسلام و چه مشتركاتى»!

ص: 504

حج گزارى مسلمانان قاره اروپا

مسلمانان اتريش

همه ساله تعدادى از مسلمانان اتريش براى انجام مناسك حج به سرزمين وحى، عربستان سعودى سفر مى كنند. دكتر آناس شقفه، يك فعال در امر حج و اعزام حجاج، به خبرنگار ايرنا در وين گفت: «اين تعداد از زائران خانه خدا هر سال از سوى نهادهاى مختلف اسلامى كه در اتريش فعاليت دارند، براى انجام مناسك حج عمره مفرده و حج ابراهيمى تمتع به سرزمين وحى اعزام مى شوند».

وى با اشاره به شرايط و چگونگى ثبت نام متقاضيان حج دركشور اتريش، اظهار داشت: «مسلمانان مقيم اين كشور اعم از تشيع و تسنن، با تكميل فرم هاى نام نويسى كه در ماه مبارك رمضان در مساجد و مراكز اسلامى شيعيان و اهل سنت توزيع مى شود، اقدام به نام نويسى حج مى كنند».

دكتر شقفه همچنين درباره هزينه ها و سرويس هاى خدماتى براى متقاضيان سفر به عربستان سعودى جهت انجام فرايض حج واجب و عمره مفرده افزود: «هزينه اين سفر زيارتى براى هر زائر با توجه به نوع خدمات رفاهى، پروازى و هتل بين دو تا پنج هزار يورو برآورد مى شود.

مسلمانان اروپاى غربى

هيئت جهانى تازه مسلمانان وابسته به انجمن جهانى اسلام از حضور 80 تازه مسلمان اروپايى در مناسك حج تمتع امسال خبر داد. وى گفت: «اين حجاج تازه مسلمان، از مراكز و سازمان هاى اسلامى وابسته به هيئت جهانى تازه مسلمانان در كشورهاى اسپانيا، ايتاليا، سوييس، فرانسه، هلند، نروژ و بلژيك به حج تمتع اعزام شده اند.»

شيخ خالد بن رميح الرميح، دبيركل هيئت جهانى تازه مسلمانانِ وابسته به انجمن جهانى اسلام اعلام كرد: «اين هيئت در حج تمتع امسال پذيراى 80 تازه مسلمان از

ص: 505

كشورهاى اروپاى غربى، آمريكاى لاتين و روسيه خواهد بود.»

بنابر گزارش روزنامه الوطن، شيخ رميح درباره شرايط اعزام تازه مسلمانان تصريح كرد: «بايد شش ماه از مسلمان شدن آن ها گذشته باشد و با اركان اسلام آشنايى داشته، پيش از اين نيز به حج اعزام نشده باشند».

مسلمانان روسيه

خبرگزارى «روس بالت» روسيه به نقل از يك سخن گوى اداره مسلمانان تاتارستان اعلام كرد: «امسال دو هزار نفر از تاتارستان و مناطق اطراف آن عازم سفر حج خواهند شد. نخستين گروه از زائران خانه خدا از روسيه، شامل 165 نفر با يك فروند هواپيماى مسافرى از «قازان» مركز جمهورى تاتارستان عازم شهر جده عربستان سعودى شدند.

در همين حال به گزارش ريانووستى، امسال سه هزار نفر از جمهورى چچن براى انجام مناسك حج عازم عربستان خواهند شد و قرار است نخستين گروه از اين زائران، دوم آذرماه به اين كشور سفر كنند. هزينه سفر پانصد تن از زائران چچنى را «بنياد احمد قادراف» پرداخت كرده است.

بيشترين تعداد زائران خانه خدا را مسلمانان جمهورى داغستان تشكيل مى دهند و امسال دوازده هزار نفر از اين منطقه عازم سفر حج خواهند شد. به گفته «نفيق الله آشيروف»، مفتى مسلمانان بخش آسيايى روسيه، عربستان امسال سهميه 25500 نفرى براى سفر حج مسلمانان روسيه تعيين كرده كه اين سهميه نسبت به سال گذشته، حدود پنج هزار نفر افزايش يافته است.

مسلمانان روسيه با وجود فاصله زياد كشورشان تا عربستان سعودى، از طريق هوايى و زمينى به سفر حج مشرف مى شوند. زائرانى كه مسير زمينى را انتخاب مى كنند، اكثراً از جمهورى هاى قفقاز شمالى روسيه هستند كه با اتوبوس و از طريق آذربايجان، ايران، تركيه و عراق به عربستان مسافرت مى كنند.

ص: 506

بخش قابل توجهى از زائران نيز از طريق هوايى و با پرواز «مسكو- جده» به زيارت خانه خدا مى روند.

اين گروه معمولًا از زائران مناطق مركزى و ولگاى روسيه ازجمله مسكو و جمهورى هاى تاتارستان و باشقيرستان هستند كه در قالب كاروان هاى رسمى يا به وسيله شركت هاى گردش گرى به عربستان سفر مى كنند.

گفتنى است كه اتوبوس حامل زوار روسى كه از مراسم حج بار. مى گشتند، حوالى ساعت 23 روز 12/ 10/ 87 دچار سانحه شد.

بر اساس گزارش پليس راه آذربايجان، اتوبوس «مان» حامل حجاج كه اهل داغستان روسيه بودند، با يك كاميون آذربايجانى «كاماز» تصادف كرد. در اثر اين سانحه سه نفر از جمله راننده اتوبوس زخمى شدند.

مسلمانان فرانسه

خبرگزارى «ايكنا» گفت: «در جزوه اى كه توسط وزارت كشور، وزارت امور خارجه و نيز وزارت اقتصاد فرانسه منتشر شده، تمامى مسائل مربوط به چگونگى دريافت رواديد، قرارداد مسافرت، بيمه و واكسن زائران توضيح داده شده است؛ همچنين افرادى نيز به منظور اطلاع رسانى و راهنمايى زائران فرانسوى در مكه مستقر شده اند و آنان را در يافتن نشانى اماكن مقدس يارى مى كنند».

از سوى ديگر، تمام دفاتر خدمات گردش گرى مربوط به حج بايد از طرف دولت فرانسه داراى مدرك معتبر و يا گواهى نامه باشند و تمامى قوانين مربوط به سفر حج و حقوق مسافران و حجاج را قبول كنند.

مسافرانى كه با دفاتر خدمات گردش گرى مورد تأييد دولت، قرارداد بسته اند، بايد در صورت بروز هرگونه مشكل به مقامات دولتى اطلاع دهند تا اقدامات ضرورى در اين زمينه صورت گيرد.

وزيران كشور، امور خارجه و اقتصاد فرانسه قانونى شدن دفاتر خدمات

ص: 508

گوناگون از حج ملل

استطاعت در كشورها

بالاترين و پايين ترين مرز استطاعتِ حج در كشورهاى اسلامى از سوى مركز تحقيقات حج عربستان سعودى چنين اعلام شده:

حاجى نيجريه اى كه از راه هوايى به عربستان مى آيد 9053 ريال

حاجى اندونزى از راه هوايى 7162 ريال

حاجى بنگلادشى 6891 ريال

حاجى مالزيايى 6707 ريال

حاجى مغربى 6086 ريال

حاجى پاكستانى 5522 ريال

حاجى مصرى از راه هوا 5368 ريال

حاجى مصرى از راه دريا 4010 ريال

حاجى مصرى از راه زمين 3209 ريال

حاجى اتيوپيايى دست كم از طريق هوا 5089 ريال

حاجى هندى 4835 ريال

حاجى سورى از راه زمينى 3085 ريال

حاجى سورى از راه هوايى 4328 ريال

حاجى يمنى از راه زمينى 3353 ريال

حاجى يمنى در سفر هوايى 4238 ريال

همين بررسى ها نشان مى دهد كه بايد مرز استطاعت براى حج، از نظر اقتصادى محاسبه و ميزان پاى بندى به آن روشن شود تا شمار حاجيان مردّد و خيابان نشين در راه ها و اماكن عمومى مكه مكرمه و مشاعر مقدسه كاهش يابد.

يازده كشور از كشورهاى اسلامى برگزيده شدند تا وضعيت اقتصادى و اجتماعى حاجيان خود را بررسى كنند كه عبارتند از: اندونزى، مالزى، پاكستان، هند، بنگلادش، سوريه، يمن، مصر، مغرب، نيجريه و اتيوپى.

ص: 509

اين بررسى ها نشان داد كه بيشتر حاجيان از كشورهايى هستند كه سطح معيشتى پايينى دارند يا حداكثر سطح زندگى آن ها متوسط است؛ بنابراين، بخشى از حجاج، شرط استطاعت مالى را براى اداى فريضه حج ندارند.

هزينه ها و مخارج سفر حجاج كشورهاى ديگر

اغلب حجاج كشورهاى اسلامى كه به حج مشرف مى شوند، ميانگين مخارج سفرشان از حجاج ايرانى بسيار بيشتر است.

اين در حالى است كه اين هزينه هايى را كه آنان پرداخت مى كنند، تنها براى اسكان و پروازها و هزينه چادرهاى مشاعر در عرفات و مناست.

خبرنگار پايگاه اطلاع رسانى حج، در مصاحبه با حجاج برخى از كشورها به آمار و ارقام زير رسيده است:

حجاج الجزايرى با پرداخت 16 ميليون دينار الجزايرى، آن هم فقط براى اسكان و هزينه هاى پروازها به حج مشرف مى شوند.

حجاج تركيه معمولًا به دو شكل به حج مشرف مى شوند؛ دسته اول افرادى هستند كه به صورت گروهى و شخصى سفر مى كنند و دسته دوم، از طريق دولت و كاروان هاى شركتى به حج آمده اند و هر يك سه هزار يورو براى هزينه هاى حج اختصاص داده اند.

فلسطينى ها نيز دو هزار دلار فقط براى هزينه اسكان و پرواز از كشورهاى اروپايى به عربستان آمده اند.

حجاج برونئى كه از طريق دولت به حج آمده اند، هزينه هاى سفرشان به 9000 وينگت برونئى، معادل 25000 ريال سعودى بالغ مى شود كه حجاج برونئى جزو معدود حجاج كشورهايى هستند كه هزينه هاى خوراك آنان نيز برعهده كاروان و شركت توريستى است كه آنان را به حج مى آورد.

مصرى ها نيز از دو طريق به حج مى آيند؛ يا از طريق دولت است كه 20000 جنيه

ص: 510

مصرى هزينه هر نفر است و يا آزاد به حج آمده اند كه هزينه هاى آن بر 70000 جنيه مصرى بالغ مى گردد.

آنچه در بين اغلب حجاج ديگر كشورها عموميت دارد، اين است كه اين زائران براى تهيه غذا، يا خود پخت وپز مى كنند و يا از غذاهاى آماده در بازار استفاده مى كنند.

حجاج كشورهاى اسلامى در پاسخ به اين سؤال كه برايتان مشكل نيست كه خودتان غذا تهيه مى كنيد، پاسخ دادند: البته كمى وقت گير است؛ اما حج زيارتى است كه در آن خورد و خوراك چندان مهم نيست و اغلب با سرهم كردن برخى مواد خود را سير مى كنيم و يا از غذاهاى آماده در بازار استفاده مى كنيم.

حجاج برخى كشورها در مكان هاى اسكانى كه بسيار كوچك و پر جمعيت هستند به سر مى برند و در برخى موارد، زائران نوبتى در هتل استراحت مى كنند و بقيه در حرم به سر مى برند.

محدوديت هاى زيارتى زنان در اماكن مقدس

تعدادى از زنان زائر بيت الله الحرام از كشورهاى مختلف جهان درگفت وگو با خبرنگار ايرنا خواستار رفع محدوديت هاى زيارتى اعمال شده در اماكن مقدس شهر پيامبر گرامى اسلام در مورد زنان شدند.

امّ زهرا، 34 ساله از عراق- كه براى نخستين بار به حج مشرف شده- روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار اعزامى ايرنا گفت: «با همه سختى هاى موجود در عراق و با تمام مشكلات اقتصادى به حج مشرف شدم؛ اما در مدينه با محدوديت زمانى و مكانى براى زنان در زيارت اماكن مقدس مانند مسجدالنبى و قبرستان بقيع روبه روشدم».

امّ زهرا افزود: «حج، زمينه برقرارى ارتباط مسلمانان را فراهم مى كند؛ بنابراين زنان نبايد از موقعيت كمترى نسبت به مردان در زيارت اماكن مقدس سرزمين

ص: 511

رسول الله برخوردار باشند».

امّ شاهد، 35 ساله، ديگر زن عراقى حاضر در مدينه النبى به ايرنا گفت: «ما زنان از امكانات برابر مردان در زيارت حرم شريف نبوى و اهل بيت برخوردار نيستيم و اين براى تمام مسلمانان جهان سؤال برانگيز است».

اين زن كه از كربلا به حج مشرف شده گفت: «تعداد زائران زن نسبت به زائران مرد در مدينه النبى كمتر نبوده و بلكه شايد بيشتر هم باشد؛ اما تمام امكانات زيارتى براى مردان اختصاص يافته است».

وى با طرح اين سؤال كه چرا زنان اجازه ندارند وارد قبرستان بقيع شوند، تأكيد كرد: «هر زن مسلمان شايد فقط يك بار در عمرش چنين سفر الهى نصيبش شود».

فليحه زهرا، زن 39 ساله پاكستانى نيز در گفت وگو با ايرنا گفت: «رسول الله و اهل بيت متعلّق به جهان اسلام هستند و نبايد مانع از ارتباط بخشى از امت پيامبر با ايشان شد».

وى از نحوه برخورد تعدادى از مأموران در حرم شريف نبوى گله كرد و گفت: «بهتر است محدوديت هاى مكانى و زمانى براى زنان در زيارت اين اماكن شريف برداشته شود و رفتارها با تمام مسلمانان به يك سان باشد».

وى تأكيدكرد: «مسلمانان بايد به ريسمان محكم وحدت الهى چنگ زنند تا دوران شكوه و عظمت اسلامى تجديد شود».

«شداء حسين» بانوى 55 ساله لبنانى نيز در اين زمينه گفت: «پس از سال ها اميد و آرزو موفق به زيارت حرم شريف رسول اكرم(ص) شدم؛ اما وقتى اين محدوديت ها را ديدم، دلم شكست و به سختى ناراحت شدم».

وى كه از بيمارى صعب العلاجى رنج مى برد گفت: «رسول الله(ص) و اهل بيت ايشان متعلق به تاريخ اسلام و مسلمانان هستند و زنان مسلمان منتظر روزى مى مانند كه هرگاه به حرمين شريفين در مدينه منوره رجوع كردند، بتوانند به راحتى به مكان

ص: 512

شريف روضه النبى و يا زيارت قبرستان بقيع بروند».

امّ حسين گفت: «اين منظره غم انگيزى است كه با بيمارى و سختى به حرم شريف نبوى وارد شوى؛ اما نتوانى از اين اماكن شريف ديدار داشته باشى».

زيارت از اماكن متبركه اى مانند «روضه النبى» درمسجدالنبى- كه در احاديث و روايات اسلامى از آن به عنوان مكان بسيار شريف و معنوى ياد شده- براى زنان مسلمان در تمام ساعات شبانه روز در مدينه منوره امكان پذير نيست؛ بلكه ساعاتى در ابتدا و انتهاى شب براى اين زيارت اختصاص داده شده است.

زنان مسلمان همچنين نمى توانند وارد قبرستان بقيع شوند و اين مكان شريف بعدازظهر هر روز و آن هم در ساعتى مشخص و از پشت ديوارهاى بلندى كه دور تا دور آن را پوشانده، امكان پذير است.

حجاج ساير كشورها در بقيع

مسلمانان كشورهاى مختلف از جمله تركيه و چين به صورت دسته جمعى و با لباس هاى متحدالشكل و همراه داشتن تابلوهاى شناسايى متعلق به گروه و كشور متبوع خود، در داخل قبرستان بقيع حضور چشم گيرى داشتند.

عوامل ارشادى حدود 25 نفر از زائران شيعه هندىِ در حال دعا را با تحريك و ايجاد حساسيت رفتارى از بقيع اخراج نمودند.

يك نفر از زائران تركيه اى با استفاده از غفلت مأموران سعودى از پشت سر آن ها خود را به محل قبر حضرت امّ البنين رساند كه سريعاً توسط مأموران با او برخورد و از آن نقطه به بيرون هدايت شد.

زائران تركيه اى در قالب كاروان هاى منظم و هماهنگ تر از گذشته، در حرم شريف نبوى و قبرستان بقيع حضور يافته، به صورت جمعى به دعا و نيايش مى پرداختند.

ص: 513

جمعى از شيعيان عراق اهل نجف اشرف به صورت گروهى وارد بقيع شده و با فرستادن صلوات مكرر و بلند اوضاع را تحت تأثير خود قرار داده و بعضاً اقدام به گفت وگو با عوامل سعودى مى نمودند كه آن ها از اين كار ناراحت و عصبانى بودند. برخى از زائران ايرانى حاضر در بقيع نيز، در صلوات آن ها را همراهى مى كردند.

مشكل حجاج بوركينافاسو

يكصد حاجى كه از «بوركينافاسو» عازم عربستان سعودى بودند، به دليل كلاه بردارى يكى از هم وطنان خود كه با مؤسسات اسكان حجاج در ارتباط بود، پس از ورود به عربستان سرگردان ماندند.

به نوشته روزنامه عكاظ، اين افراد هنگام ورود به عربستان پس ازاطلاع از تقلبى بودن قرارداد اسكان، غافل گير و در محل استقبال از حجاج در جاده «الهجره» به مدت 17 ساعت متوقف شدند و سپس براى دست اندركاران امور حج روشن شد كه اين افراد بدون تأمين قرارداد مسكن وارد عربستان شده اند و به دام عمليات كلاه بردارى يكى از هم وطنان خود گرفتار شده اند.

به اين ترتيب يكى از مساكن خيريه براى پناه دادن آنان در نظرگرفته شد و طرف هاى دست اندركار امور حج عربستان، مشغول تحقيق درباره چگونگى ورود آنان به عربستان، بدون در اختيار داشتن قرارداد اسكان هستند.

عيد قربان در اسپانيا

از آغاز سال 2010 م. مسلمانان شهر «مليليا»، كه تحت حاكميت اسپانيا قرار دارد، عيد قربان را به عنوان تعطيل رسمى برگزار خواهند كرد؛ اين مسأله باعث شده تا مسلمانان شهر «سبته» نيز- كه در شرايط همانندى به سر مى برند- در انديشه تحقق چنين خواسته اى باشند.

العربيه گفت: «دو شهر يادشده در سواحل مديترانه اى كشور مراكش واقع است، ولى با حفظ خودمختارى تحت حاكميت پادشاهى اسپانيا قرار دارند. اين تصميم

ص: 514

حكومت محلى مليليا كه قرار است از آغاز سال 2010 به اجرا گذاشته شود، در پى درخواست «دنيا المنصورى» نماينده حزب ائتلاف براى مليلياى مخالف اتخاذ گرديد، به ويژه اين كه مسلمانان سبته و مليليا معمولًا هر سال با نفرستادن فرزندانشان به مدارس، عيد قربان را به طور يك جانبه و غيررسمى جشن مى گرفتند.

خانم المنصورى در جلسه اى پارلمانى در اين باره گفت: «بى آن كه بخواهم احساسات كسى از شهروندان را جريحه دار كرده باشم، يادآورى مى كنم كه مسيحيان مليليا نُه روز تعطيلى رسمى دارند؛ ولى حتى يك تعطيلى رسمى براى مسلمانان در نظر گرفته نشده است؛ در حالى كه مسلمانان تقريباً 50% از جمعيت شهر را تشكيل مى دهند».

از سوى ديگر، نمايندگان شهر سبته كه داراى شرايطى همانند مليليا است اعلام كردند كه امكان رسمى كردن عيد قربان در اين شهر را در دست مطالعه دارند و مسلمانان اين شهر درصدد اتخاذ اقدامات مشابهى در اين باره هستند.

گفتنى است كه پس از سقوط امپراتورى مسلمانان عرب در اندلس يا اسپانيا در سال 1492 م. كه بيش از هشت قرن ادامه داشت، اسپانيا بر دو شهر مليليا و سبته در ساحل مراكش، به ترتيب در سال هاى 1496 و 1580 مسلط شد؛ جمعيت سبته حدوداً 74 هزار نفر و مساحت آن بيست كليومتر مربع است و در پنجاه كيلومترى شهر طنجه در برابر شبه جزيره جبل الطارق قرار گرفته كه پيش تر نيز مستعمره نشين رومى ها و پرتغالى ها بوده است. اما مساحت مليليا 5/ 12 كيلومتر مربع و با جمعيتى حدود 57 هزار نفر كه 40% از آنان مسلمان هستند، در فاصله 150 كيلومترى مرز الجزاير واقع شده است.

بازگشت حجاج قفقاز از مرز آستارا

بازگشت حجاج جمهورى هاى منطقه قفقاز شمالى روسيه از مرز آستارا به كشورشان آغاز شد. امسال حدود پانزده هزار نفر از اهالى جمهورى هاى داغستان،

ص: 515

اينگوش و چچن روسيه با استفاده از مسير زمينى ايران، تركيه، سوريه و اردن به سفر حج عزيمت كرده بودند.

در 16 سال اخير اين بيشترين تعداد است كه حجاج منطقه قفقاز روسيه با استفاده از خاك ايران به سفر حج عزيمت كرده اند. اين افراد با 441 دستگاه اتوبوس و 607 دستگاه سوارى مسير رسيدن به مكه مكرمه را طى كرده بودند.

عزيمت حجاج منطقه قفقاز شمالى روسيه از خاك ايران معمولًا يك ماه طول مى كشد. امسال مسؤلان شهرستان مرزى آستارا بيشترين تسهيلات اجرايى و به خصوص گمركى را براى تسهيل سفر زائران اين منطقه روسيه ايجاد كرده اند.

ص: 518

مصاحبه با شخصيت ها و مسؤولان

مصاحبه با آيه الله مصباح

فرصتى دست داد تا با آيه الله محمدتقى مصباح يزدى، درباره مشكلات جهان اسلام، مسائل فرهنگى و ظرفيت هاى حج، ويژگى هاى حج ابراهيمى و مانند آن گفت وگويى داشته باشيم. سخنان ايشان حاوى نكات گران سنگ و رهنمودهاى ارزنده اى است كه با هم مى خوانيم:

* به نظر جناب عالى مشكل اصلى در جهان چه چيزى است و كدام يك اهميت بيشترى دارد؟ و راه هاى مواجهه با آن كدام است؟

اين يك نوع ارزش گذارى است و بستگى به ديدگاه پاسخ دهنده دارد. جهان اسلام با مشكلات سياسى، اقتصادى و فرهنگى، نظامى و علمى مواجه است. از جمله آن ها مسائل بين المللى و هويت مسلمين و وحدت و كثرت آن هاست و هر كدام جايگاه هاى خاص خود را دارد. اسباب و عوامل مربوط به خود و راه هاى پيشنهادى متناسب با آن پيشنهاد شده، اما در مجموع بايد ببينيم كدام مهم تر است. اين تابع ديدگاه پاسخ دهنده است كه چه چيزهايى را در زندگى انسان مهم تر مى داند، پاسخ ما، مهم ترين مسائل فرهنگى است و ركن آن باورها و ارزش هاست، عقايد و احكام ارزشى مهم است.

مقام معظم رهبرى هم منظور از فرهنگ را عقايد و اخلاق مى دانند؛ تبعاً اين دو چيز در زندگى انسان مهم است و خلل آن از همه مهم تر است. گويى مسائل كم و بيش با هم تأثير و تأثر دارند و ايزوله نيستند. اقتصاد با علمى مرتبط است يا دستيابى به مسائل نظامى، تجارى و صنعتى و حتى پيشرفت هاى دينى هم توسعه و بسطش نياز

ص: 519

به امكانات مالى دارد. اما جوهره مسائل تفاوت دارد؛ مثل فقير بودن و خداپرست بودن، اصحاب صفه با وجود فقر از برجسته ترين مسلمانان عصر خود بودند و مايه افتخار اسلام.

بنابراين، مسأله فرهنگى بسيار مهم است. با شواهد فراوان، تمام دشمنان اسلام كمر همت را براى نابودى اسلام بسته اند و نابودى آن را در نابودى فرهنگى مى بينند و تلاش هاى فراوانى براى از بين بردن ارزش ها دارند. متأسفانه در بعضى از كشورهاى اسلامى كم و بيش به موفقيت هايى هم دست يافته اند.

با توجه به گسترش ابزارهاى رسانه اى، با قاطعيت مى توان گفت كه هيچ خطرى براى اسلام مهم تر از گسترش رسانه اى نيست. چنانچه در هيچ عصرى هم به اين شدت و وسعت نبوده، تبعاً اختلال در اين بخش، به ساير بخش ها هم سرايت مى كند. در بعضى از كشورهاى جهان اسلام نمونه اش ديده مى شود.

اما در چگونگى مواجهه با اين خطر، پاسخ اين است كه مقابله در دو شكل متصور است:

اول، شكل ايده آل و كامل و دوم، شكل محدود نسبى.

شكل ايده آلش متوقف بر يك برنامه مورد اتفاق همه كشورهاى اسلامى و اين متوقف است بر وجود نوعى وحدت استراتژيك هدف و تاكتيك در ميان دو دسته اى اسلامى، ولى اين يك آرمان ايده آلى است و تاريخ معاصر، مثل گذشته چنين نويدى را نمى دهد كه در آينده اى نزديك، چنين اتحاد و همدلى بين دولت ها و ملت هاى اسلامى برقرار باشد.

اما شكل دومش: اجراى برنامه هاى فرهنگى در جهت تقويت باورها و ارزش هاى مسلمانان در حد مقدور و ميسور است و شدت و ضعف و سعه و ضيقش بستگى به فراهم شدن امكانات و وجود عزم و اراده و همت در قشرهاى اثرگذار دارد كه به نوبه خود، تقويت اين قشرها هم با برنامه هايى امكان پذير است.

ص: 520

پاسخ كلى در اين بخش اين است كه قشر فرهيخته جامعه بايد احساس مسؤوليت در پيش گاه الهى كنند، پس از اطمينان به اهميت اين نوع فعاليت ها، ابتدا از انديشه ها و تجارب متخصصين بهره بگيرند و طرح هايى كوتاه مدت و ميان مدت و دراز مدت در سطوح ملى و فراملى طراحى كرده، امكانات لازم را براى اجرايى كردن آن ها در حد ميسور فراهم كنند. و با استفاده از روش هاى روان شناسانه در ارتقاى سطح فرهنگى جوامع اسلامى بكوشند.

* آيا به حسب پيش بينى ها و تحولات سياسى فرهنگى آينده، احتمال عقلايى دارد كه انجام مناسك حج به طور كلى قوس نزولى بيابد يا خير؟

آن طور كه تاريخ نشان مى دهد و شواهد علمى هم تأييد مى كند، طراح اين مناسك، طورى طراحى كرده كه نه تنها كاهش در آن رخ نمى دهد، بلكه دائماً رو به افزايش است. در همين چند دهه اخير، افزايش تصاعدى حج گزاران و مسائل مربوط به آن ملموس است و بسيار بعيد به نظر مى رسد كه روزى اين جريان معكوس شود و سير نزولى طى كند. به خاطر داريم كه در اسلام تأكيد شده كه اگر فرضاً روزگارى قحطى و فقر بر مردم مسلط شود، به گونه اى كه توان حج گزارى براى عموم مردم باقى نماند، حكومت اسلامى موظف است از بودجه دولتى كسانى را براى حج اعزام كند؛ اما امروزه شمار داوطلبان حج به قدرى زياد است كه بايد كشورهاى اسلامى تدبير و مديريت براى آينده كنند.

* بخش دوم سؤال مربوط به فروكاستن كيفيت حج است؟

در گذشته نه چندان دور، شاهد اين بوديم كه حج به صورت يك مناسك خشك و بى روح و كم اثر درآمده بود و مخصوصاً در بُعد اجتماعى و سياسى، فوق العاده ضعيف بود و با پيروزى انقلاب اسلامى در رهنمودهاى امام(قدس سره) روح جديد در اين عبادت دميده شد. در اين سه دهه كه از پيروزى انقلاب مى گذرد، همواره ما شاهد رشد كيفى حج بوديم و اگر كسى پيش از انقلاب به حج

ص: 521

آمده باشد و توفيق را امسال داشته باشد و كيفيت برگزارى حج در اين دو دوره را مقايسه كند، فاصله بسيار چشم گيرى را مشاهده خواهد كرد و اين همه، هنوز با استفاده از بخشى از نيروهاى نهفته در حج حاصل شده است. اميدواريم با حسن استفاده از تجارب گذشته برنامه ريزى هاى باز هم كامل ترى انجام بگيرد.

* جناب عالى براى ارتقاى كيفيت حج چه پيشنهادى داريد؟

با توجه به تجربه هاى سى ساله بعد از انقلاب، استفاده هر چه بيشتر از امكانات و ظرفيت هاى حج نيازمند به تربيت نيروهايى است كه بتوانند برنامه هاى موجود و طراحى شده را به خوبى اجرا كنند و چه بسا نياز باشد كه دانشكده اى براى برگزاركنندگان حج در نظر بگيريم كه رشته هاى مختلفى را در جهت ارتباطات، تبليغات، رشد اخلاقى و معنوى و به طور كلى ارتقاى فرهنگى- دينى حج گزاران تدريس كند.

* نظر جناب عالى درباره ظهور و بروز جريان هاى افراطى در جهان اسلام و راه كار مواجهه با آن ها چيست؟

اصل وجود اين عوامل شيطانى در داخل و خارج مرزهاى كشور اسلامى، سابقه اى بسيار طولانى دارد و جزءاستراتژى هاى شيطان است و توقع اين كه اين گونه شيطنت ها به كلى برچيده شود و مسلمان ها از شرّشان راحت شوند، توقع به جايى نيست. آنچه مهم است اين كه، بهترين راه مقابله با اين ها را كه از يك طرف به مسلمانان واقعى و اصيل مصونيت بخشد و كم اطلاع ها را حفاظت كند و از طرفى ديگر، امكان ارشاد براى افراد بى غرض و حقيقت جو حاصل شود، بايد اين راه ها را شناسايى و پى گيرى كرد.

تبعاً اين راه ها كه در حقيقت نوعى مقابله با نقشه هاى شيطانى است، به حسب نوع نقشه ها تفاوت خواهد داشت. به طور كلى اين راه ها را به دو دسته مى توان تقسيم كرد:

ص: 522

1. روش هايى كه بايد سازمان هاى رسمى عهده دار شوند و براى آن سرمايه گذارى كنند و در مجامع بين المللى به آن استناد كنند.

2. راه هاى فرعى، موسمى و موردى است كه در منطقه خاص و زمان خاص و قشر خاصى مورد استفاده قرار مى گيرد، در اين بخش، نمى توان چارچوب و ضابطه خاصى براى آن در نظر گرفت و فقط مى توان توصيه هاى كلى كرد كه از روش هايى استفاده شود كه حتى المقدور، متقن و دور از تنش زايى و افزايش خصومت باشد.

اما براى راه اول مى توان يك راهبرد روشنى را پيشنهاد كرد كه روى كرد كلى اش تأكيد بر جنبه اثباتى و ايجابى بحث هاست؛ يعنى آهنگ كار، آهنگ اثبات عقايد شيعه با ادله محكم و قانع كننده و حتى المقدور ساده باشد و از روش هاى سست و دليل هاى ضعيف و برف انبار كردن مطالب اجتناب شود. نويسنده خود را در موقعيت مخاطب قرار دهد و سعى كند به گونه اى بنويسد كه براى او قانع كننده باشد و در برخوردها رعايت ادب، احترام، عواطف انسانى و اسلامى شود و پاسخ به شبهه ها به صورت فرعى و در ذيل مطالب اثباتى ارائه شود؛ مثل «ان قلت، قلت» هايى كه در كتاب هاى طلبگى مى آيد. البته با توجه به شبهه افكنى هاى مخالفان و دشمنان اسلام، اشكالات به صورت ظريفى طرح و پاسخ داده شود. و اين كار در صورتى نتايج مطلوب خود را خواهد داد كه با محوريت يك مركز قابل اعتماد و داراى اعتبار كافى نظارت شود.

عقايد شيعه بايد به طور مستند، منسجم و متقن ارائه شود و مخالف آن، به عنوان نظرهاى شخصى مطرح شده، با نشان دادن موارد مشابه از مذاهب ديگر از شدت حملات كاسته شود. در عالم سنن هم افكار انحرافى وجود دارد.

تأكيد دارم كه اختلاف بين مذاهب امر اجتناب ناپذيرى است و در صدر اسلام هم بين صحابه بوده؛ نمونه بارزش جنگ على(ع) با معاويه، زبير، طلحه و عايشه بود.

ص: 523

اين ها در مسائل جدى اختلاف داشتند و كار به جنگ كشيده شد. شما هيچ كدام را رد نمى كنيد؛ اما در اين جا چرا به يك طيف خاص دعوت مى كنيد. بايد توجه شود كه اختلاف مذهبى حتى در اعتقادات فرعى امرى پذيرفته شده است و نبايد موجب رويارويى و افتراق شود.

سعى نكنيم بعضى از عقايدمان را مطرح نكنيم. مثل قبول نداشتن بعضى از صحابه. از پيامبر(ص) نقل مى كنيد كه «به هر يك از صحابه اقتدا كنيد، مثل نجوم اند». ما به على(ع) اقتدا كرديم، شما به عمر؛ شما نقل مى كنيد: «بايكم اقتديتم اقتديتم». اين باعث نمى شود كه مارك كفر بخوريم. بعضى ها اصرار دارند كه اين مسائل را به كلى نفى كنيم و مخالفت با صحابه را بگوييم نادرست است و همه مقبوليت دارند؛ در حالى خود صحابه با هم اختلاف داشتند، پيروانشان هم تبعاً اين طور خواهند بود.

* نقش حضرت امام(قدس سره) را در احياى حج ابراهيمى چگونه مى بينيد و آيا منويات ايشان جامه عمل پوشيده است؟

بسيارى از فعاليت ها در جهان اسلام اتفاق افتاد كه از حضرت امام نشئت گرفته است. البته با كسب امكانات بيشتر و تدابير حكيمانه، مى توان تأثير حج را در گسترش آرمان هاى انقلاب و حقانيت تشيع خيلى بيشتر كرد.

بايد توجه داشت كه دستورهاى اسلام غير از قالب هاى تعريف شده- كه كم و بيش مورد اتفاق است- اسرار و حكمت هايى دارد كه در بسيارى از اوقات مورد غفلت قرار مى گيرد و تبعاً آن آثار مطلوب هم تحقق نمى يابد. يكى از اين موارد حج است كه در گذشته به صورت ميوه آفت زده شده و بسيارى از آثار و بركات خود را از دست داده بود. حضرت امام(قدس سره) آن را احيا كرد و حج واقعى خواسته خدا را با تمام ابعاد زنده كرد. حج قبلًا مثل «اسلام ناب» در برابر «اسلام آمريكايى» بود.

ص: 524

اما در موارد خاص، امام توصيه هايى داشتند كه بايد براى عملى شدن، شرايط خاص را هم داشته باشد. ما بايد به خلف صالح حضرت امام مراجعه كنيم و اين يكى از اسرار ولايت فقيه است. در تضارب روش ها وآرا بايد سخن نهايى را ولىّ فقيه بزند. و اولى تر از مقام معظم رهبرى نداريم. ايشان در طول رهبرى اثبات كردند كه شايسته ترين براى تصدى اين پست هستند.

مثلًا سخنرانى امام درباره حكومت سعودى را نبايد امروز عَلَم كنيم؛ بلكه مصلحت آن را بايد ولىّ فقيه تشخيص دهد و توسط نماينده خود سياست گذارى كند. امام(قدس سره) متناسب با شرايط و اقتضائات آن زمان اين را فرموده بودند.

* تحولات و پيشرفت هاى در عرصه حج را چطور ديده ايد و چه پيشنهادى براى ارتقاى بيشتر آن داريد؟

تحولاتى كه بايد در حج هم مثل بسيارى از شئون كشور پديد بيايد، به دو بخش تقسيم مى شود:

1. شكلى صورى، ظاهرى كه مربوط به مديريت مى شد كه انصافاً در طول اين چندين سال تحولات قابل توجهى در اين راستا پديد آمده و اين امر آن را در بين كشورهاى اسلامى ممتاز ساخته است و بسيارى از كشورها درصدد اقتباس برآمدند و تعامل برقرار كردند تا از تجربيات آن بهره مند شوند.

2. بخش محتوايى، بستگى به تربيت نيروى كارآمد علمى و اخلاقى دارد. فعلًا نيروها خودرو هستند و غالباً استفاده هاى موسمى است. اگر هم نيروهاى مديريتى، هم آموزشى و پژوهشى و تربيتى ساخته شوند، به طور جد مى توان شاهد پيشرفت هاى چشم گيرى بود. با عنايت ويژه اى كه رهبر معظم انقلاب به امر حج دارند، اميدوارم روز به روز كيفيت حج فزونى بيابد و به اهداف متعالى خود نزديك شود، ان شاءالله ...

ص: 525

مصاحبه با جناب آقاى اسحاق مدنى

يكى از اين چهره ها كه نزد اهل سنت از محبوبيت خاصى برخودار است، جناب آقاى مولوى اسحاق مدنى، مشاور رييس جمهور در امور اهل سنت و عضو شوراى عالى مجمع جهانى اهل بيت و عضو هيئت امناى دانشگاه مذاهب اسلامى و رياست شوراى امناى مديريت اهل سنت بعثه است. وى براى اين گفت وگو با صميمت و گشاده رويى دعوتمان را پذيرفت؛ گفت وگوى زير پاره اى از ديدگاه هاى ايشان است.

* تاريخ نگارى حج و فوايد مترتب بر آن چيست؟

هيچ چيزى بى فايده نيست، ولى مهم اين است كه مطالبى كه مى آيد، چه باشد. مطالبى كه آيندگان چيزى از آن بياموزند و چراغ راهى باشد براى آن ها، كاملًا ارزش مند است. ولى اگر يك سرى كارهاى تبليغاتى باشد، تنها براى قانع كردن ديگران خوب است، اما از جهت اطلاع رسانى چندان براى نظام نتيجه بخش نيست. بنابراين، اصل، آن مطالب و محتوايى است كه عرضه مى شود.

* بفرماييد در شرايط كنونى مهم ترين مسأله كه جهان اسلام با آن مواجه است چيست و راه هاى برون رفت از آن كدام است؟

انقلاب اسلامى دشمنان اساسى دارد و در جهان اسلام، از ابتدا اختلافات بوده؛ ولى فرق اختلافات اين زمان با زمان هاى گذشته، اين است كه اگر فرقه ها در قبل اختلاف داشتند، برنده و بازنده خودشان بودند، ولى در عصر ما، دشمنان اسلام برندگان واقعى اين اختلافات هستند و اسلام بازنده مى شود، نه يك فرقه. در جهت پيروزى هم برنده واقعى اسلام است، نه فرقه هاى خاص؛ نكته مهم اين كه نبايد فرقه هاى اسلامى را با زبانى كه قبلًا يكديگر را مخاطب قرار مى داديم، امروز هم با همان زبان مخاطب قرار دهيم؛ زيرا با برخوردهاى تند، خود آن فرقه هم از بين مى رود.

ص: 526

بايد توجه داشته باشيم كه مسأله امروز استعمار و غيراستعمار، غرب با غير غرب است نه مسأله خلافت؛ بايد بزرگان ما حساسيت اين زمان را متوجه باشند. اساساً با تفرقه احتمال موفقيت دشمنان زياد مى شود و نيت ها در ايجاد تفرقه هم تأثير ندارد و در حقيقت، نوعى همراهى ناخواسته با دشمنان است.

شرايط فعلى بسيار دشوار است؛ دشمنان اسلام عزم دارند كه به هر شكل ممكن، با جمهورى اسلامى رويارويى كنند. محاصره اقتصادى يا تهاجم فرهنگى، اگر حمله نظامى هم نشد در جبهه هاى ديگر فعال هستند. جلسات رسمى آنان در محافل بين المللى هم اخيراً بيشتر شده است.

براى مواجهه با اين آسيب ها حكومت هاى اسلامى هم كاملًا هم سو نيستند. مسلمانان از آمريكا متنفرند، نه به لحاظ زيان اقتصادى؛ بلكه چون آمريكايى ها به ضرر اسلام كار مى كنند و اين وجه مشترك همه ملت هاست. ما در حج بهترين فرصت ها را داريم، بايد كارهايى انجام شود كه اعتماد ملت ها را جلب كنيم بدون حساس سازى دولت ها، بايد دنبال يارگيرى باشيم.

* با توجه به رهنمود جناب عالى در مورد وحدت و انسجام فرق اسلامى، فكر مى كنيد در برابر شبهه افكنى هاى وهابيون افراطى در گوشه و كنار اماكن مقدس، چگونه بايد رفتار كرد؟

در نهايت بايد مردم خود را آگاه كنيم؛ علماى تشيع شبهات را ببينند و با پاسخ گويى مستدل، شيعيان را مصون كنند. اين مسأله در جانب مسيحيت هم وجود دارد. مسيحيان هم شبهاتى وارد مى كنند و مردم را به انحراف مى كشانند. از كانالى كه آن ها وارد مى شوند، بايد روش هاى بهتر از آن ها را در نظر بگيريم. بعضى از كارها با زور و تعارف حل نمى شود. كار علما يك كار فرهنگى است و بايد مردم را آگاه كنند. عالم فرصت بيشترى دارد، آن ها يك جمله در بقيع مى گويند: «حرام است»، زائران قبلًا يا بعداً توجيه شوند. بنابراين، بهترين راه مسلح سازى مردم است.

ص: 527

* جناب عالى فكر مى كنيد حج ابراهيمى از چه ويژگى هايى برخوردار است؟

عباداتى در اسلام وجود دارد كه اين عبادات، يك روح و باطن و يك پوسته و ظاهرى دارد. عملى مثل وضو ظاهراً وضوست؛ اما باطن هم دارد و آن پذيرفته شدن يا نشدن وضوست.

در حج، احرام، لبيك، طواف و ... ظاهر قضيه است و در صحت اعمال مؤثر است. اما مقبوليت حج، غير از صحت ظاهرى آن است؛ مقبوليت در دست خداوندست، باطن مى خواهد، حج هم تا قبول نشود، تأثيرى ندارد؛ همان طور كه هر نمازى مورد نظر اين آيه نيست:(انَّ الصَّلاهَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ) (1) بلكه منظور نماز خاص است.

حج مقبول يك علامت دارد و آن اين كه در انسان تغيير به وجود مى آيد. اگر كسى تغيير كرد، مطمئن باشد كه حج او قبول شده و پس از بازگشت از عرفات، قلب روشن مى شود. بى رغبتى نسبت به دستورهاى خدا در قلب هاى ناپاك است؛ اما حاجىِ واقعى اين گونه نيست.

به راستى چه كار كنيم كه حج مان پذيرفته شود. بعضى از ايرانى ها بيشترين توجه شان به صحت اعمالشان است و به قسمت روحانى آن، كمتر توجه مى كنند و نمى گويند كه در دل حاجى بايد خوف و رجايى باشد و در اين سفر ممكن است خدا از او راضى نشود. اصولًا بعضى ها در حج، چقدر دنبال خريد هستند. همه مغازه ها را سر مى زنند. مخصوصاً در مكه كه جاى عبادت است، براى ماندگارى ريال بيشتر چانه زنى مى كنند كه در حقيقت پشيزى هم ارزش ندارد.

بنابراين براى اصلاح اين رويه، روحانى كاروان بايد به صورت جدى وارد قضيه شود. چرا حاجى هاى ديگر كمتر اين كار را مى كنند. هر روز نيازى تازه و

ص: 528

وقت گذرانى و بازارگردى بى رويه، بايد توجه داشته باشيم كه اين ها وجهه ملى را پايين مى آورد و حج را بى خاصيت مى سازد.

* به عنوان آخرين پرسش بفرماييد در حج گزارى ايرانيان چه نكته اى نمود خاصى دارد؟

كارهايى كه ما انجام مى دهيم، خدمت رسانى، نظم، اهتمام به امر حاجى، امكانات رفاهى، نه تنها در ديگر كشورهاى اسلامى نيست، بلكه اصلًا قابل مقايسه با هم نيستند. حاجى هايى كه از كشورهاى ديگر مى آيند، رها هستند و واگذار به قضا و قدر شده اند و تصميم و برنامه اى ندارند، برخلاف حج جمهورى اسلامى، از آشپزخانه واحد، امكانات پزشكى، بخش روحانيتى- كه جلسات متعدد در ايران دارند و آنان را توجيه و سپس آنان را همراهى مى كنند- اين اقدامات هيچ كدام به طور منظم در جاهاى ديگر نيست. نكته جالب اين كه دولت سعودى هم چندين بار گفته كاش همه از شما پيروى مى كردند. در آن صورت كار ما آسان مى شد.

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمين يونسى

جناب حجه الاسلام والمسلمين على يونسى، وزير سابق اطلاعات، مشاور امنيتى رييس قوه قضائيه و معاون فقهى و حقوقى مركز تحقيقات استراتژيك وابسته به تشخيص مصلحت نظام هستند و قبلًا به عنوان بازرس روحانيون و اينك در معاونت امور بين الملل بعثه مقام معظم رهبرى، در موسم حج حضور دارند. بر آن شديم تا از ديدگاه هاى ايشان درباره ابعاد بين المللى حج، جهان اسلام و راه هاى انسجام بخشى در امت اسلامى گفت وگويى داشته باشيم.

* ضرورت تاريخ نگارى و ثبت رويدادهاى حج را چگونه ارزيابى مى نماييد؟

از اين كه بعثه مقام معظم رهبرى اقدام به تدوين كتاب حج كرده، ستودنى است؛ زيرا گذشته از ارزيابى علمى و عمل كردها در سال هاى آتى، مى توان آن را مبنا و

ص: 529

آيينه قرار داد. اگرچه اين كار نمى تواند منعكس كننده همه فعاليت ها باشد، اما مى تواند جلوه هاى بيرونى و عمل كرد محسوس كارگزاران حج باشد.

اين كار، اثر درازمدت و تاريخى ديگرى هم دارد؛ جمهورى اسلامى اهتمام جدى بر حسن برگزارى حج داشته و پس از انقلاب هم در پى انجام حج ابراهيمى بوده و حج ايرانيان بر ديگران تأثيرگذار بوده است، بنابراين بايد ثبت و محفوظ بماند. از گذشته متأسفانه كتابى نداريم، دوست داريم بدانيم كه در قرون گذشته، حج گزارى چگونه بوده؛ اما متأسفانه انجام نشده و ابعاد حج ثبت و ضبط نشده است و جمهورى اسلامى مى تواند الگويى براى ديگران باشد و نمايى باشد از حج كه حتى كشورهاى ديگر هم مى توانند از آن بهره بگيرند؛ زيرا حج ساير كشورها هم تا حدودى به طور غيرمستقيم آمده است؛ بنابراين، اين كار ارزش مندى است و بايد انجام گيرد.

* از ديدگاه جناب عالى ابعاد بين المللى حج در چه جهاتى نهفته است؟

اساساً عبادت ها دو بخش دارند: بُعد فردى و بُعد اجتماعى- سياسى. حج از جمله احكام دينى است كه هم داراى ابعاد فردى عميق و هم ابعاد سياسى اجتماعى و بين المللى است. شايد هيچ عبادتى به اين اندازه نباشد، حج، همه ابهت دينى و اسلامى را يك جا به نمايش مى گذارد. هر فرد را به امت اسلامى و امت اسلامى را به تاريخ تبديل مى كند، جامعه اسلامى متوجه مى شود كه تاريخ توحيد طولانى ترين و پاك ترين تاريخ بشرى است؛ در حالى كه ساير مكاتب بى ريشه اند.

تاريخ توحيد و يكتاپرستى ريشه دارترين و اصيل ترين است كه اين اصالت تاريخى در نمايش حج، به بهترين وجه جلوه گر مى شود كه يك حاجى در نقش يك پيامبر عمل مى كند و همه حاجيان خود را در نقش ابراهيم(ع) ميبينند و همه مناسك و برنامه هايى را كه جنبه سمبوليك دارد اجرا مى كنند. حاجى نظاره گر نيست، مجرى است؛ تماشاچى صحنه نيست. يك حاجى خود را به حضرت آدم(ع)

ص: 530

و به بنيان گذار توحيد و به موسى(ع) و عيسى(ع) و پيامبر اكرم(ص) يك جا هم عقيده، هم هدف، هم مكتب و هم تاريخ مى بيند.

اين اصالت و پيوند تاريخى به يك مسلمان، هويتى چند جانبه مى دهد. از يك طرف او را به خدا پيوند مى دهد؛ چون خانه او را طواف مى كند، و از طرفى به انبيا پيوند مى دهد و چون ابراهيم(ع) از همه تمنيّات و خواسته ها مى گذرد و جز خدا، همه چيز را قربانى مى كند. از سوى ديگر هم در درياى پرتلاطم امت اسلامى قرار مى گيرد كه بزرگ ترين قدرت اسلامى؛ يعنى نمايش قدرت بشر در راستاى توحيد است و اين همان بُعد اجتماعى است كه به بهترين وجه جلوه گر شده و گوشه اى از عظمت جهان اسلام است كه چگونه همه مسلمان ها حركت خود را با همه رنگ ها، سلايق و گرايش هاى گوناگون، اما با عشق وافر و در جهت واحد در طواف، سعى و منا همانند هم و يك زبان به كار مى گيرند.

آغاز حركت با لبيك است؛ اين گوشه اى از عظمت پنهان جهان اسلام است. اگر مسلمين در حج به خودآگاهى برسند، در آن صورت همه مظاهر ظلم، فساد، سلطه بيگانگان از بين خواهد رفت.

چيزى كه جهان اسلام به شدت به آن نياز دارد، خودآگاهى است كه اين جا تجلى مى كند. مسلمان پيش از ورود به اين صحنه خود را ناچيز مى بيند و در برابر سلطه گران دچار ترديد مى شود اما وقتى به اين صحنه وارد مى شود، خود را به يك جهان عظيم و قدرت جديد متصل و مستغنى مى بيند و مى فهمد از گذشته و تاريخ و همراهان خود بى اطلاع بوده، كم كم به خودآگاهى مى رسد. قدرت اسلام را بى نهايت مى بيند، جهان اسلام را از صدها ميليون نفوس انسانى هم صفت و هم جهت ميبيند و احساس مى كند كه فرياد او در دل تاريخ، براى هميشه زنده بوده و او متوجه نمى شد. ميليون ها نفر ابراهيم وار، اسماعيل وار، هاجروار در عرصه حج به حركت درآمدهاند تا همه جهان اسلام را به صحنه مشعر و منا تبديل كنند و در اين

ص: 531

درياى خروشان كه شيطان را رجم مى كنند، شيطان سياسى را هم رجم مى كنند.

اين بُعد سياسى حج است كه حقيقتاً به بهترين وجه عرضه شده است. در جمهورى اسلامى هم هر سال دو برنامه اجرا مى شود كه جنبه هاى رمزى آن بيشتر مهم است؛ يكى مراسم برائت از مشركان و ديگرى برگزارى دعاى كميل در مدينه.

دعاى كميل مدينه عمدتاً جنبه فردىِ انسان خدامحور است و اوج معاشقه يك بنده عاشق با خداست؛ چون هيچ فردى بالاتر از على(ع) نتوانسته اين زبان را بيان كند. دعاى كميل عالى ترين جلوه آن است كه بُعد شخصى اين سفر است.

اما بُعد سياسى اين سفر، مراسم برائت از مشركان است؛ گرچه توسط ايرانيان است، امّا تلاش ايرانيان براى ظهور خودآگاهى حج است. حج ابراهيمى، حجى است كه مسلمانان با آگاهى و خودآگاهى آن را انجام مى دهند، هم براى نجات خود و هم نجات همه مسلمين گام برمى دارند. در اين مراسم مسلمان ها به خودآگاهى و توان مندى خود واقف مى شوند، البته فاصله زياد است.

براى رسيدن به هدف متعالى اين بُعد، پيام هاى حضرت امام(قدس سره) و رهبرى در جهت تبيين اين بُعد از حج است تا مسلمين بتوانند با خودآگاهى، در پى پالايش جامعه از كفر و شرك باشند. امت اسلامى امروز در اثر دورى از فلسفه حج ابراهيمى، از فساد و استبداد داخلى و سلطه ابرقدرت هاى جهانى و غده سرطانى دولت جعلى اسرائيل و صهيونيسم رنج مى برد.

امسال حج در حالى برگزار شد كه مردم مظلوم غزه، در بدترين شرايط مرگ و حيات در محاصره دشمن صهيونيستى اند و اين نشان مى دهد كه هنوز از فلسفه حج ابراهيمى فاصله زيادى داريم. اهدافى مانند استقرار توحيد در سراسر دنيا و محو شرك و ظلم و نجات مسلمين و مؤمنين خداپرست- كه متأسفانه در اين موضع نيستيم- همان گونه كه قرآن و كعبه و اهل بيت(ع) در حفظ و ابقاى امت اسلام، تاكنون نقش اصلى را داشته اند، از اين پس هم اين قدرت ها و حج است كه مى تواند

ص: 532

جهان اسلام را به جايگاه اصلى اش برساند و نجات دهد.

بايد بدانيم كه اين جا قدرت عظيمى است به نام دين و جمعيت كه به آدمى اقتدار و هويت مى دهد: چون تاريخ و پاكى و عظمت را از آنِ خود مى بيند.

* نقشه هاى دشمنان براى برهم زدن اقتدار و انسجام جهان اسلام و با ايجاد تفرقه و دشمنى در بين آنان، امروزه به چه شكلى نمود يافته است؟

اقتدار جهان اسلام در حج به بهترين شكل ظاهر مى شود كه ناشى از وحدت جهان اسلام است. حج نماد وحدت در كثرت است و اختلافات ظاهرى مانع انسجام نيست. مذاهب، رنگ ها، مليت ها، با هم متفاوتند؛ اما در اين مانور بزرگ اين اختلافات ديده نمى شود. چون مشتركات هم فراوان است و اين اختلافات جزئى است و اين گلستان را زيبا كرده است؛ هر چند مختلف اند؛ اما با وحدت و انسجام اند، حج تجلى وحدت در كثرت شده است. خداوند فهمانده كه به اختلاف ظاهرى توجه نكنيد. مسلمانان وحدتشان بيش از اختلافاتشان است.

دشمن هم از همين جا مى ترسد؛ از اين رو تلاش مى كند تا اين اختلافات جزئى را عمده كند و توسط عواملش در كشورهاى اسلامى اختلافات را پررنگ جلوه داده، يا اختلاف جديد ايجاد كند و مسملين را به خود مشغول كند. سعى مى كند كه دنبال اختلاف و تحجر و جهل باشد كه اين ها باعث تعصب كور و دشمنى مى شود و فاصله ها را زياد مى كند.

اختلاف، آفت حج است و حج با اين دو چيز مبارزه مى كند؛ يعنى هم با جهل مى جنگد تا مردم به خود آگاهى برسند و هم با اختلاف مى جنگد تا مردم به وحدت برسند.

* افراطگرى را كه امروزه نمود ويژه اى دارد چگونه ارزيابى مى نماييد؟

پيروزى انقلاب اسلامى سيلىِ محكمى بود به شرق و غرب؛ طرف داران امام خمينى(قدس سره) در همه دنياى اسلام بيدار شدند و حضرت امام(قدس سره) از

ص: 533

فرصت حج بهره ها گرفت و در اثر اين بيدارى، اتفاقات بزرگى اتفاق افتاد؛ انتفاضه فلسطين، افغانستان، عراق و لبنان ناشى از انقلاب اسلامى بود و ضربات بسيار شكننده اى كه بر پيكر آمريكا و اسرائيل وارد شد. آنان براى مهاركردن انقلاب اسلامى، انواع دسيسه ها را به كار گرفتند؛ جنگ تحميلى و راه اندازى گروه هاى افراطى به نام اسلام از آن جمله بود. اين گروه ها در جهان اسلام به صورت گسترده تر مطرح شد، حتى رژيم هاى افراطى مثل طالبان را به راه انداختند.

اين دشمنان تاريخى اسلام، تلاش كردند كه كينه هاى فراموش شده تاريخى را زنده كنند. جنگ مذهبى، قومى به راه بيندازند، فرقه هاى افراطى جعل كردند و گروه هاى تروريستى گسترده اى را در سراسر دنيا راه اندازى كردند. گرچه خود بعدها از آسيب همين گروه ها در امان نماندند، ولى هدف اصلى، مبارزه با جهان اسلام بود. امروز جهان اسلام بار ديگر تصوير هولناك جنگ هاى فرقه اى را از دور مى بيند، تحريك و تشويق و فعال سازى تعصبات مذهبى و گروه هاى كور تروريستى، به منظور مشغول كردن جهان اسلام به خودش است.

در حال حاضر ميبينيم در فضاى بسيار روحانى حج، فرقه هاى متعصب تلاش مى كنند كه اختلافات را تشديد كنند؛ در حالى كه ايران اسلامى همه را به وحدت و برادرى دعوت مى كند. گروه هاى متعصب و افراطى با پخش و توزيع گسترده شبهات اختلاف برانگيز به شكل كتاب، سى دى و اشكال مختلف ديگر فعاليت مى كنند و نگرانى از اين است كه اقدامات نابخردانه اين گروه هاى افراطى، سبب تحريك گروه هاى متقابل شود و سال هاى آينده، شاهد خشونت هاى غير قابل مهارى باشيم. اين خطر جدى است و بايد دولت ها، صاحبان انديشه و دل سوزان و علما اجازه ندهند اين تحريكات ادامه پيدا كند.

* چه راه كارى را براى مهارگروه هاى افراطى پيشنهاد مى نماييد؟

تنها راه، نزديكى امرا و علماست كه متأسفانه اين كار انجام نمى شود؛ علما هم در

ص: 534

تقريب، قدم جدى بر نمى دارند و دولت ها هم هر يك به دنبال منافع خود هستند. در اين كنگره حج، بايد علما هم انديشى كنند و نشان دهند كه با اختلافات ظاهرى مى توانند زندگى كنند. مردم مى توانند، اگر دشمنان و افراطيون بگذراند، امت اسلامى به راحتى همديگر را مى پذيرند. نمونه اش در ايران شيعه و سنى اند، كه با هم عجين شده اند، بايد حالت طبيعى جهان اسلام را تقويت كنيم. علما با هم، هم فكرى كنند، كنفرانس ها را پربارتر كنيم و از حالت صورى خارج و شخصيت هاى علمى و سياسى با هم همكارى كنند و از فرصت حج سود ببرند.

گفت وگو با حجه الاسلام والمسلمين رحيميان

گفت وگويى صميمانه با حضرت حجه الاسلام والمسلمين جناب آقاى رحيميان، نماينده مقام معظم رهبرى در بنياد شهيد داشتيم كه در زير مى خوانيد.

* ظرفيت هاى حج را در عرصه فردى چگونه مى بينيد؟

مسائل حج در چند لايه قابل تفسير است؛ لايه بايد و نبايدها، شايد و نشايدها، عرفان و نمادهاى حج، تاريخ كعبه و حضرت ابراهيم و مانند آن، اما در ارتباط با مسائل خودمان، حج يك اهرم و ظرفيتى است كه مى تواند يك مسلمان را به حداقل استانداردهاى مسلمانى برساند و نقطه شروعى است براى تصحيح اعمال؛ براى مثال با انجام نماز طواف براى حليت نساء يا بازسازى و تصحيح نماز و يا هر مسأله ديگر، روحيه خاصى بر افراد حاكم مى شود كه بايد در دوره هاى آموزشى از اين پتانسيل ها و زمينه ها استفاده شود. براى خواندن نماز صحيح، بايد مسأله تقليد خود را درست كند و اموالش پاك باشد. پس بايد سال خمسى داشته باشد و اين نقطه شروعى است براى پاك سازى مالى.

حاجى چون عازم حج شده و انگيزه دارد، به همان اندازه هم مى بايد در هر زمينه اى كسب فيض كند. اين حالت پذيرش در بالاترين حد ممكن است، يكى به

ص: 535

خاطر انگيزه و يكى هم به خاطر فضاى مكه و مدينه بايد نهايت استفاده بشود تا سازندگى لازم ايجاد شود. با حج تمام مسائل سامان مى يابد. بايد اهتمام به آموزش بيشتر باشد و اگر امكان دارد از حجاج هم آزمون گرفته شود.

* حاجى بايد چه مقدماتى را پيش از سفر فراهم كند؟

همان طور كه مى دانيد مهم ترين مسأله و بالاترين هدف ما، تربيت انسان دينى است و اين مقدم بر ساير مسائل سياسى و اقتصادى و ... است. آن كسى كه حرام و حلال را باور كرد، مى توان ابعاد ديگر را هم به او آموخت، مى توان به او ارتباط با آمريكا را تبيين كرد. پس تربيت دينى زيربناى همه مسائل است. دشمنى با دشمنان اسلام، تولّا و دوستى با مسلمان ها فرع بر اين است كه اسلام را در متن زندگى اش پذيرفته باشد.

نكته مهم اين كه، در حقيقت حاجى بايد «چك ليست» داشته باشد. تا آن ها را نياموخته، نمى تواند به حج بيايد؛ نمازش، طهارت و نجاست و تقليد حداقل هايى است كه از نظر احكام فقهى بايد بداند، مجموعه بايد و نبايدهايى را بايد بداند. بعداً يك چك ليست اخلاقى هم داريم كه مربوط به «شايدها و نشايدها» ست. چه چيزى را عمل كند و چه چيزى را به عمل نياورد؛ به ويژه در امور اجتماعى و اخلاق معاشرت.

امام سجاد(ع) به طور ناشناس به حج مى آمد، تا مثل يك فرد عادى كارش را انجام دهد و به ديگران هم كمك كند. به هر حال ارزش خدمت گزارى به حجاج و همسفرها كه عرصه تمرين ايثارگرى، در خدمت جمع بودن، از خودپرستى درآمدن و به خداپرستى رسيدن، آنگاه در پرتو اين خداپرستى به ديگران خدمت كردن، يك ارزش دينى است.

حضرت امام(قدس سره) با آقايان صدوقى و دوستان ديگر به زيارت امام رضا(ع) مى رفت؛ امّا جلوتر مى آمد وسايل لازم را فراهم مى نمود، مثلًا غذا را آماده

ص: 536

مى كرد، چون مى دانست ثواب خدمت به زائر بسيار بالاست.

بنابراين سفر حج، بهترين عرصه براى تحقق اخوت اسلامى، تحكيم پايه هاى مودت و محبت بين مسلمانان است. عرصه تعاون و دست گيرى از همديگر، گذشت و محبت است. كسى كه به سفرهاى سياحتى مى رود، به راحتى گذشت نمى كند؛ اما در اين سفر معنوى به راحتى حجاج از حقوق خود چشم پوشى مى كنند. به هر صورت عرصه خوبى براى سلوك اخلاقى است.

و اما آثار عميق تر حج آن است كه حالت عرفانى و ارتباط خاص با خدا مى يابد. مرحله بالاتر بايدها، نبايدها، شايدها و نشايدها تعميق جنبه عرفانى و محتواى والاى حج است. بايد براى حاجى تبيين شود كه حج ابراهيمى چيست؟ حضرت ابراهيم(ع) نماد توحيد است. هر چه توحيد قوى تر باشد، وحدت هم بيشتر مى شود. وقتى «رمى جمرات» را نماد انزجار از شيطان و بت ها، از بت نفس تا بت قدرت و ثروت به حساب آورديم، داريم با انجام اعمال حج، به توحيد و خدامحورى مى رسيم.

حج، پايگاه توحيد است و همزمان پايگاه بت شكنى هم هست؛ آن روى سكه خداپرستى، دورشدن از خودپرستى است. آن روى طواف خانه خدا، فرار و روى گردانى از هر نوع بت، از بت نفس گرفته تا انواع بت هاى ديگر، بت جاه طلبى، بت نژادپرستى، بت ملى گرايى، بت قدرت هاى استكبارى، بت شيطان بزرگ، بت شهوت و شهوت پرستى، بت غرب و ... اين ها همه شرك اند و نمادهاى شرك و بت و بت پرستى و بايد از همه اين ها پرهيز كرد.

* اگر ممكن است كمى هم درباره آثار فراملى و جهانى حج بفرماييد.

بله، يك بُعد حج هم بُعد جهانى حج است؛ براى پيدا كردن حجاج ساير كشورها ميليون ها تومان هزينه بايد بپردازيم، اما اين ظرفيت را حج فراهم كرده كه نخبگان با پاى خود به حج مى آيند و براى برقرارى ارتباطات و گرايش به حق و برائت از مشركان، ظرفيت رايگانى است كه خدا برايمان فراهم نموده؛ مثل همين سمينارها

ص: 537

كه از جاهاى ديگر مى آيند؛ اگر در ايران باشد صد برابر هزينه جمع آورى بايد بپردازيم. آن ها با هزينه خود تا اين جا آمده اند، كافى است كه تلاشى براى تمركز آن ها به عمل آيد. همچنين اين حالت ويژه حجاج هم مهم است و اين فرصت خاصى است كه حج در اختيار ما قرار داده و بعضاً نشست هاى چهره به چهره هم وجود دارد كه فرصت مناسبى براى شناخت و آگاهى است و حجاج با يكديگر انس مى گيرند. جانباز ايرانى مى گويد، زائر لبنانى اشك مى ريزد. اين ها كجا مى توانستند همديگر را بيابند! در فضاى پرمهر و آكنده از معنويت حج، اين امر ميسور مى گردد.

* با توجه به سخنان مقام معظم رهبرى در جمع كارگزاران حج، درباره آثار ملى حج هم مطالبى بفرماييد.

در بُعد ملى هم اگر صدهزار حاجى مى آيند، صدها هزار نفر غبطه اين ها را مى خورند، بستگان وآشنايان تحت تأثير اين ها هستند- در بدرقه و استقبالشان- اين خداحافظى ها و خاطره گويى ها پس از مراجعت، آثار روحى و روانى فراوانى به جاى مى گذارد و دستاوردهايى از قبيل توجه به خدا و عبادت خدا كه به ديگران منتقل مى كند. كسى كه در يك روستا زندگى مى كند، در اين جا انواع قيافه ها و مليت ها را مى بيند و عظمت جهان اسلام را درمى يابد. ميليون ها نفر قبل، حين و بعد از حج، براى توجه به آداب و سنت هاى دينى دستاويزى پيدا مى كنند، عبادت بزرگ الهى و دستاوردهاى سياسى اجتماعى و فرهنگى حج و همه اين دريافت ها قابل انتقال به اقوام و آشنايان است.

* فكر مى كنيد در موسم حج تا چه اندازه تشيع و تسنن توانسته اند به هم گامى و هم سويى در مواجهه با دشمنان مشترك برسند؟

البته اهل سنت را نبايد با وهابيت افراطى مقايسه كرد. شايد بتوان گفت بيشتر

ص: 538

حوادثى كه در جهان اسلام اتفاق افتاده، مربوط به ارتباطات حج مى شود؛ مثلًا درباره فلسطين، پيام هاى امام به حجاج و حج خونين- كه آميخته شدن خون فلسطينيان با حجاج ايرانى بود- به نظرم سرآغاز انتفاضه اول بود. بعد از ناراحتى امام نسبت به حج خونين سال 66، اولين خبر را من به امام دادم كه تعداد زيادى از فلسطينى ها همراه حجاج ايرانى شهيد شدند. شب بعد از حادثه چهار فلسطينى براى عرض تسليت آمدند، تا نزديك صبح صحبت كردند، با هيجان مى گفتند كه چه جناياتى در حج 66 اتفاق افتاد. بعداً اطلاع يافتيم از اين چهار نفر، دو نفر در مراسم چهلم حجاج فلسطينى شهيد شدند و شهادت آن دو نفر مبدأ انتفاضه اول فلسطين شد. نقطه عطف بيشتر حوادث نهضت هاى اسلامى، به موسم حج و مراسم برائت بازمى گردد؛ هرگوشه اى از فلسفه حج «وفيه منافع للناس» را گوشزد مى نمايد.

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمين هادوى

فرصتى دست داد تا با آقاى هادوى تهرانى، رييس هيئت علمى بعثه مقام معظم رهبرى گفت وگويى داشته باشيم. سخنان ايشان نيز حاوى ايده ها و نكات ارزش مندى است:

* بفرماييد كاركردهاى هيئت علمى بعثه مقام معظم رهبرى چيست؟

پيش از هر چيز بايد بدانيم كه واقعيت هاى موجود و شرايط مطلوب با هم تفاوت هايى دارند. نيروهاى خاص- كه نخبگان سياسى و علمى هستند- به بعثه هدايت مى شوند و بحث هاى جدى در مى گيرد و گاهى منتهى به تغيير مسير زندگى افراد در حال يا آينده مى شود. البته يكى از كارهاى هيئت علمى اين است ...

اتفاق ديگر اين كه با مسافرت به جاى جاى دنيا مى بينيم كه خيلى از هسته هاى اصلى حركت در بعثه شكل گرفته است، ما دانه مى پاشيم و نمى دانيم چه سبز مى شود. حزب الله و جهاد اسلامى هم اولين جرقه هايش در اين جا خورده است.

ص: 539

اما اتفاقات قابل اندازه گيرى نيست؛ ما انعكاس آن را مى بينيم. در تركيه هم سازمان هاى خاص فرهنگى ايجاد شده و اين ها همه تأثيرات اين نهضت هاى علمى بوده است.

اما كيفيت مطلوب اتفاق، اصل ديگرى است، اين كه بتوانيم نخبگان را پيش از حضور در صحنه حج شناسايى و در موسم با اين ها مرتبط شويم و پس از آن هم اين ارتباطات ادامه بيابد و سازوكار مناسبى براى اين كار تعريف شود كه آن، ايده آل و مطلوب است.

يكى از ايده هاى ديرين ما، ايجاد سازمان نخبگان مسلمان است كه زمينه اش در حج بايد آغاز شود. در حقيقت يكى از اهداف همايش نخبگان هم برقرارى ارتباط با نخبگان است.

كاركرد ديگر، ارتباط با كاروان ها و ديدار با آن هاست. همين نظارت بر توليد محتواهاى كتاب و نرم افزارها را هم داريم و اساساً هيئت علمى خودش هم مولد است، در ديدارهاى رسمى هم معمولًا هيئت علمى مشاركت دارد و ديدار با بعضى از علماى سعودى با حضور هيئت علمى صورت مى گيرد. بالاخره در ديدار با بعثه هاى مراجع، هيئت علمى نقطه قوتى است براى بعثه، مجموعه اى از علما و نخبگان در اين جا كار مى كنند و براى پاسخ به شبهات سياسى و اعتقادى زحمت مى كشند. ضمناً به جلسات راه بردى هم توجه داريم و دستاوردهاى اين جلسات در سطح ملى و فراملى هم مورد استفاده قرار مى گيرد. بنابراين تاكنون دستاوردهاى مناسبى داشته ايم.

* برقرارى ارتباط با نخبگان ايرانى را چگونه سامان دهى نموده ايد؟

بخشى از فعاليت ها به اين ارتباطات مربوط مى شود و ماندگارى بيشترى هم دارد؛ اما دو مطلب در اين باره مهم است:

1. شناسايى درست افرادى كه خصوصيت نخبگى را دارند و اصلًا جايگاهى در

ص: 540

عرصه علمى- سياسى و اقتصادى دارند يا خير؟ در صورت عدم دقت در شناخت نخبگان، نيروهاى داخلى بى انگيزه مى شوند.

2. چنانچه نخبه واقعى شناخته شد، بايد سعى شود تا از آن ها استفاده بهينه شود. زمينه هايى براى ارتباط بيشتر آنان با ايران فراهم مى شود، اما متأسفانه بعدها تسهيلات لازم فراراهشان قرار نمى گيرد و سرخورده مى شوند.

بنابراين مهم است كه شناسايى درست نخبگان در وهله اول صورت گيرد و پس از جذب آن ها بهره بردارى بهينه انجام شود.

* در مجموع برخورد نخبگان را با انقلاب اسلامى چگونه ارزيابى مى نماييد؟

نخبگان با ترديد به ما نگاه مى كردند و احساس مى كردند به طور جدى از اصول عدول كرده ايم. اما در دوره هاى بعد به علت تغيير مواضع دولت، اميد تازه اى در آن ها ايجاد شد و احساس كردند پاى بندى به ارزش ها، در دو- سه سال گذشته افزايش يافته و شرايط تا حدودى عوض شده است. برخى از اقدامات در ماه هاى اخير، كه حساب شده هم نبود، فراز و نشيب هايى در گرايش نخبگان به ما ايجاد كرده، مسأله عراق و احساس نابودى اهل سنت در عراق به وسيله شيعيان، بدبينى آن ها در شرايط كنونى و ... تنها گروه مخالف توافق نامه، «صدرى» ها هستند كه مى خواهند در مقابل آمريكا بايستند. دوباره آبرويى براى تشيع در عراق به وجود آورده اند و اين باعث خوش بينى آنان شده است.

از مجموع ديدگاه هاى نخبگان جهان اسلام به دست مى آيد كه ديدگاه مثبتى نسبت به ايران اسلامى به عنوان حامى مستضعفان دارند؛ بنابراين از اين ظرفيت مى توان استفاده بهينه كرد.

* در موسم امسال مسأله غزه و فلسطين نمود ويژه اى داشت، به نظر شما نخبگان جهان اسلام چه نقشى را مى توانند دراين باره ايفا كنند؟

دل بستگى مسلمانان به مسأله فلسطين امر غير قابل انكارى است كه حتى

ص: 541

سردمداران وابسته بايد رعايت اين احساس را بكنند. در حال حاضر، راه كارى مناسب براى مشاركت نخبگان در حل معضل فلسطين ارائه نكرده ايم و در حد مفاهيم كلى است. اما در اين كه چگونه از اين مسأله استفاده علمى كنيم و يك جريانى را راه اندازى كنيم، مشكل داريم. از قابليت نخبگان سياسى، اقتصادى، علمى در جهت بهبود شرايط و ارتقاى وضعيت فلسطينيان استفاده كردن، چيزى فراتر از بستر حج را مى طلبد. بايد زمينه سازى شود و استمرار يابد.

در مجموع نقش فعال ترى از نخبگان را بايد تعريف كنيم و براى غزه بايد كارى كرد اما اين كه چه كار بكنيم؟ قدم بعدى است كه روى آن تأمل جدى نشده است.

براى مثال اتفاق ماه هاى گذشته، يك كشتى از آدم هاى غربى به عنوان حمايت غزه وارد غزه شد، اگر جهان اسلام اين كار را مى كرد، خيلى اميدبخش بود. براى راه اندازى چنين وام هايى عزم نخبگان جهان اسلام و مشاركت فعال تر آنان را مى طلبد. در اين رابطه مفاهيم كلى هر چند خوب و لازم است، اما كافى نيست. امروز نياز به راه كارهاى عملى داريم.

* در موسم حج بعضاً با برخى از علما و انديشمندان سعودى ملاقات هايى داريد، آيا اين ديدارها ثمربخش است؟

گفت وگوها با علماى سعودى در حد افراد است و قطعاً فايده دارد؛ اما با محدوديت مواجه است. اين ديدارها نامنظم و محدود است. در حال حاضر، دنبال ايده اى هستيم و آن ايده ايجاد يك مؤسسه گفت وگوى علماى سعودى و ايرانى است كه به طور مستمر انجام شود، مقدمات كار هم فراهم شده، اميدارم بحث هاى جدى تر و سازمان يافته ترى داشته باشيم. البته گفت وگو در هر سطحى مفيد است، ولو كاملًا پراكنده و اتفاقى، در كاهش تنش ها اثر دارد. اما دامنه آن متغير است. براى تأثيرگذارى بيشتر، نياز به يك نهادسازى داريم.

* در موسم امسال برخورد كشور سعودى با حجاج چگونه بوده است؟

ص: 542

امسال در مجموع برخورد با زائرانِ عادى، تلطيف شده؛ اما برخورد با علما متأسفانه هتاكانه تر شده است. تلاش است به شكلى از اشكال جايگاه علماى شيعه را در بين عموم مردم تضعيف كنند؛ در مدينه تعابيرى كه براى تحقير و تضعيف جايگاه روحانيت به كار مى برند كاملًا مشهود بوده است.

* به نظر حضرت عالى آيا ظرفيت اقتصادى حج ايجاب مى كند كه درباره بازار مشترك اسلامى يا همايش هاى اقتصادى هم فكرى كنيم؟

هر سال جمعى از رهبران و شخصيت ها مى آيند؛ اما از وجودشان كم استفاده مى شود. اگر برنامه ريزى درستى انجام گيرد، حتى مى تواند همايش هاى اقتصادى هم صورت گيرد و در جهت تحقق آمال اسلامى گام بردارند و براى بازار مشترك اسلامى چاره انديشى كنند. البته انگيزه حج قوى است و فضاى معنوى خيلى از تنش هاى وضعيت عادى را ندارد؛ اما نياز به سازمان بيرونى هم دارد. دست اندركاران از بازار مشترك بايد مرتبط باشند و به نحوى از انحا در حج حضور بيابند تا در اين جا امكان چنين همايش و تصميم سازى فراهم آيد.

در حال حاضر، تغييرات زيادى در بافت معمارى اماكن مقدسه ديده مى شود و حتى منجر به محو بعضى از اماكن و آثار اسلامى شده كه اخيراً نيز تخريب «مكتبه» را در دستور كار داشت.

* اين مسأله در درازمدت چه پيامدهايى دارد؟

البته اهداف معمارى جديد متفاوت است؛ اسكان زائران در اطراف حرم و استفاده بيشتر از فرصت حج، دستيابى به منافع اقتصادى، تثبيت دولت بر اراضى اطراف حرم و مانند آن ها مى تواند باشد و اما داستان مكتبه هم قبل از طرح توسعه، بنابر تخريب نبود، از جمله كسانى كه ايستادگى كرده اند مسؤول اين مكتبه ابوسليمان است كه سعى كرده نسبت به حفظ اين ميراث تلاش كند و با مقالات و رسانه اى كردن مسأله از تخريب آن جلوگيرى كرده؛ هر چند در بازسازى جديد

ص: 543

سعى شده قسمتى به عنوان مكتبه لحاظ شود.

در مجموع با قطع نظر از اين بناى تاريخى، سعى شده كه آثار اسلامى تا حدودى از بين برود؛ هر چند در خود كشور سعودى عده اى با اين امر مخالف اند.

* ارتباطات بعثه هاى كشورهاى اسلامى با بعثه مقام معظم رهبرى امسال افزايش چشم گيرى داشته است، اين مسأله را چگونه ارزيابى مى نماييد؟

از 7 يا 8 سال گذشته، قرار شد ارتباطات رسمى با بعثه ها انجام شود. اين ارتباطات امسال سازماندهى تر شده، هم در سطح حج و هم فراتر از حج، پيش بينى شده است. موسم حج زمينه ارتباط مهم تر را فراهم مى كند؛ حتى ارتباط با بعضى از كشورها مانند الجزاير به بركت حج ايجاد شد، در حالى كه قبلًا قطع ارتباط بود. پيشنهادهاى خوبى هم از سوى مسؤولان بعثه ها انجام شد.

براى مثال پيشنهاد بعثه سنگال برگزارى همايش نخبگان جهان اسلام در عرفات و پيشنهاد بعثه پاكستان تشكيل اجلاسى از مسؤولان بعثه هاى كشورهاى اسلامى در ايران بود. و اين نشان گر اين است كه ظرفيت خوبى وجود دارد. براى مثال؛ برخورد مناسب بعثه اندونزى، امسال زمينه مساعدى را براى ارتباطات بعدى فراهم كرد؛ در حالى كه قبلًا از مخالفان ارتباطات بوده اند.

اخيراً ايده اى را با سازمان حج و زيارت مطرح كرده ايم و آن تأسيس «مركز بين المللى آموزش هاى كاربردى حج» است. مركزى كه كارگزاران كشورهاى اسلامى براى مديريت كاروان ها آموزش ببينند كه تقاضا هم زياد است. براى مثال؛ وزير امور دينى سودان يا بحرين يا چين و پاكستان هم تقاضاى مشترك داشتند كه تجربيات مان را به آن ها منتقل كنيم.

* فكر مى كنيد چگونه مى توان گرايش معنوى حجاج را افزايش داد؟

آموزش هاى حج بايد صرفاً از مناسك خارج شده، براى آمادگى بيشتر

ص: 544

حجاج بايد مشكلات را بازگو كنيم و فضاى عربستان را تذكر دهيم و آن ها را آماده كنيم. تنها آموزش مناسك حج، آن هم در خلأ كافى نيست؛ بالاخره حاجى در عربستان در كنار زائران ديگر قرار مى گيرد. حج يك فعاليت بين المللى است و ما بايد زائر ايرانى را آماده كنيم به لحاظ اخلاقى، اعتقادى و با شبهاتى كه مواجه مى شود، بايد عقيده درست را تبيين كنيم. معناى درست توسل، شفاعت و مانند آن.

البته اين به معناى شبهه پراكنى نيست، بلكه تلاش در جهت تبيين و تصحيح اعتقادات است. مسأله ديگر اين كه متزلزل نشوند. با وجود شناخت زائران از قبل- از 16 سال قبل مى دانيم چه كسى زائر است- با ارتباط با آن ها بايد كم كم آنان را با فضاى عربستان آشنا كنيم. اين جا ميدان صبر و تحمل مشكلات است. بايد همديگر را درك كنند. انگيزه معنوى آن ها بايد تقويت شده، صبورى آنان زياد شود.

ناگفته نماند تعداد كمى، رفتار ناهنجار دارند، اما در كلان رفتارهاى ناهنجار با آموزش كاهش مى يابد. ما 100 هزار حاجى داريم و بيش از 000/ 600/ 1 نفر هم در صف انتظارند. بايد آموزش ها را پى ريزى و هر سال زيادتر كنيم. اين يك انقلاب فرهنگى است و مى تواند مبانى دينى- تربيتى مردم را تقويت كند. اگر آماده تر شوند، مى توانند سفيران انقلاب و مكتب اهل بيت(ع) باشند. اگر آموزش مكفى ديده باشند، رفتار آن ها بهترين تبليغ براى تشيع و انقلاب اسلامى خواهد بود. با ديدن نظم، تواضع، ايثار و نمازجماعت حجاج ايرانى جذب مى شوند.

بنابراين اين سرمايه گذارى آموزشى هم در داخل كشور تأثير دارد و هم بر ساير مسلمانان.

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمين صديقى

خدمت جناب آقاى صديقى رسيديم و به طرح سؤالاتى پرداختيم. ايشان

ص: 545

متواضعانه پذيراى ما شدند و نكات ارزش مندى را در جهت نزديك شدن حجاج به ساحت قدسى امام زمان(عج) و برپايى باشكوه تر حج ابراهيمى بيان داشتند. حاصل گفت وگوى صميمانه با ايشان در زير مى آيد.

* به نظر حضرت عالى وقايع نگارى حج، چه آثار و فوايدى دارد و از چه زاويه اى بايد به آن نگريسته شود؟

قرآن شريف فرمول سعادت است و در روش سازندگى خود از تاريخ، كلاس تشكيل داده و براى پيروان خود، وقايع گذشته را بازگو كرده و هم چنين دستور داده مردم در زمان سير كنند و آنچه بر گذشتگان گذشته با ديد عبرت ببيند.(سِيرُوا فِى الأَرْضِ فَانْظُروا) (1).

و در يك آيه هم فلسفه تاريخ را مطرح نموده(لَقَدْ كانَ فِى قَصَصِهِمْ عِبْرَهٌ لأُولِى الأَلْبابِ) (2) تاريخ آينه عبرت و تجربه است. تاريخ انتقال رموز پيشرفت و تكامل است، وسيله پرهيز از طى طريقى است كه براى انسان ها مضر است؛ از اين رو نگاه تاريخ نگارى بايد با شيوه قرآنى تحليل و بررسى شود. در قرآن شريف تاريخ موضوعيت ندارد، بلكه نكته هايى از تاريخ نقل شده كه جنبه عبرت و درس دارد.

بنابراين در نوشتن تاريخ حج هم، نويسنده بين خود و خدايش حسابى باز كند، فارغ باشد از اين كه سرگرمى براى خواننده پيش بياورد و يا اغراض دنيوى را دنبال كند و خداى نكرده به جنبه شخصى يا جريانى تبديل شود.

اما بازگوكردن حركات و سكنات صالحانى كه شايستگى مهمانى الهى و ادب ورود و خروج و وقوف در پيش گاه پروردگار بزرگ را دارند، موجب بيدارى حاجيان ديگر مى شود. همان گونه كه در روايات ما حج پيامبر اكرم(ص) و حج

ص: 546

ائمه(ع) و نحوه مسافرت آن بزرگواران و برخوردشان با حاجيان به عنوان درس هاى معارف و اخلاق آمده است، درس هايى كه در سفر علماى بزرگوارى كه حج را، حج تلقى مى كردند نيز مشاهده مى شود.

كسانى كه آهنگ و قصد پيمودن راه براى يافتن مقصد را داشتند؛ مثل سيد بحرالعلوم، آقا سيد محسن امين جبل عاملى و ... اگر توجه كنيم در جاى جاى حركات اين بزرگان، در قيام و قعودشان، در رفتار پرجاذبه و متخلقانه اين بزرگواران، هزاران رمز و راز وجود دارد. سيد بحرالعلوم يك سال در مكه اقامت كرد و در اين مدت، جلسات علمى و كلاس هاى فقهى براى طالبان مذاهب مختلف اهل سنت داير فرموده، به همه اهل علم از فِرَق مختلف شهريه مى داده است و آن گاه كه موجودى اش به آخر مى رسد، حواله اى از حضرت حجت(عج) دريافت مى كند و به پيش كار خود دستور مى دهد تا حواله را به طلافروش مشخصى در بازار برساند و شهريه ماه هاى بعد را تأمين نمايد و پيش كار اين بزرگوار، پس از دريافت حواله، مجدداً براى شناخت بيشتر و معارفه بهتر، سراغ آن مغازه و آن طلافروش ها مى رود و لكن اثرى از هيچ يك به دست نمى آورد. و اين براى زمان ما كه انقلاب جهانى در ايران صورت گرفته و خيزش علما و مردم ما، منشأ تحولات عالَم شده، عبرت آموز است.

امروز رفتارى همانند رفتار سيد بحرالعلوم در جذب فِرق مختلف و تأليف قلوب مسلمانان عالم با هر ديدگاهى كه به پايگاه وحى و مركزيت اجتماع عظيم بين المللى مسلمانان مى آيد، ضرورت بيشترى دارد. و همين حركت هاى هدايت گرانه موجب جلب عنايت اميرالحاج اعظم، حضرت بقيه الله- ارواحنا فداه- مى شود.

در رويداد تاريخى ديگر، در جريان اقامت چندين ساله منادى وحدت، مرحوم سيد محسن امين ارتباطاتى كه اين عالم جليل القدر با هيئت حاكمه اين سامان برقرار مى كند، حكايت از همت والا و فكربلند و تدبير صحيح در جذب قلوب حاكمان

ص: 547

اين سرزمين و تسهيل امور به نفع زائران بيت الله، خصوصاً شيعيان جهان دارد و شايد همين كلان نگرى و وسعت نظر سيد محسن امين، در كنار فضيلت هاى ذاتى و تقواى مثال زدنى ايشان، سبب شده بود كه هر بار در اين سفر، به محضر شريف قطب عالم، حضرت بقيه الله امام زمان شرف ياب شود.

همچنين است حركت هاى صحيحى كه بعضى فرهيختگان خودساخته در ارتباط با نفوس مستعده داشته اند و موجب استبصار بسيارى از آنان شده اند. نكته ديگر، فرهنگ خدمت به زائران است كه در رفتار حضرت زين العابدين(ع) به چشم مى خورد. اين بزرگوار اصرار داشتند كه ناشناخته به صورت زائرى گمنام با كاروان ها همراه باشند تا بتوانند خدمتى براى ميهمانان خدا و حضرت رسول(ص) ارائه نمايند. تا آنجا كه شناخت اشخاص در كاروان، مانع حركت خدمتى آن بزرگوار مى گرديد، ايشان از آن كاروان فاصله مى گرفت و با كاروان ديگرى كه او را نشناسند و بتواند خدمت كند، همراه مى گرديد.

در وقايع نگارى هم، اگر برجسته كردن نكات مثبت و فرازهاى سازنده بزرگان دين، موجب همواركردن راه براى ديگر حاجيان شود، يا رموزى كه موجب انقلاب درونى و تحول عميق روحى شده، يا شرح حال اشخاصى كه موفق به توبه واقعى دراين سفر شده اند و يا ارائه ابتكارات و خلاقيت هايى كه موجب برجستگى نظام اسلامى باشد(و البته اين نوع تجربه ها قطعاً مرضىِّ خدا و مطلوب نظام خواهد بود) و در يك جمله آن جا كه تاريخ كرامت ها و ارزش ها را برجسته كند و منشأ تقرب به خدا شود، يك وظيفه است و همچنين گوش زد كردن امورى كه موجبات انحطاط و آسيب شناسى براى فرد يا جمع مى شود، به عنوان عبرت و برجسته كردن نقطه هاى خطر، رسالت صاحبان قلم و وقايع نگاران حج خواهد بود.

همانگونه كه جريان ذلّت هشام در كنار بيت در مقابل امام سجاد(ع) يا ريخت وپاش ها و اسراف و تبذيرهاى هارون الرشيد- كه در ظاهر با پاى پياده آهنگ

ص: 548

زيارت بيت الله مى كند، اما در عمل با هزينه هاى سنگينى كه راه عراق تا حجاز را مفروش مى كند و اشرافى گرى و دنياپرستى در قالب دين، موجب بدنامى آن مرد و نشانه هاى رياكارى و تزوير او بوده است- براى ما وآيندگان عبرت مى شود.

* بفرماييد كه دشمنان اسلام با چه انگيزه اى به تفرقه افكنى در بين مسلمانان مى پردازند؟

اساساً حركت هاى شيطانى از آغاز خلفت براى بازداشتن بندگان خدا از رسيدن به سعادت و قرب الهى جريان داشته؛ ولى تاكتيك هاى شياطين در زمان هاى مختلف فرق مى كرد. راه هايى را كه شيطان براى گمراه كردن بنى آدم در پيش گرفته، قرآن كريم به صورت روشن به ما نشان داده است:

1.(الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ) (1) شيطان مشكل اقتصادى را به عنوان عامل روانى موجب ركود و يأس بشر مى داند و از اين روزنه، چرخ حركت به سوى ترقى و كمال را متوقف مى سازد.

2. ايجاد راه اختلاف كه قرآن مى فرمايد:(أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَهَ وَ الْبَغْضاءَ). (2) اختلافاتى كه امروزه توسط دشمن دامن زده مى شود، حتى در حساس ترين منطقه كه منطقه فلسطينيان مظلوم باشد، با ترفند اختلاف افكنى در صفوف خودى است. گاهى خود مظلومان به جان هم مى افتند و موجب خشنودى دشمن و نابودى خودشان مى شوند.

در موسم حج كه اساس تجمع مسلمانان در يك موسم، در زمان معين و در مكان مشخص است، يقيناً در اين مراسم حكمت ايجاد وحدت و تدبير براى كم كردن اختلافات منظور شده است. القاى شبهات، دامن زدن به تعصبات فرقه اى، استفاده از

ص: 549

چماق تكفير، بزرگ كردن نقطه هاى اختلاف رأى و نظر و كوچك كردن جهات مشترك، از تاكتيك هاى شيطان بزرگ در عصر ماست.

به قول يكى از اساتيد «دانشگاه الازهر» مصر: شيرينى پيروزى حزب الله بر اسرائيل و نيز پاى مردى، صراحت و شجاعت نظام اسلامى در مسأله هسته اى و اتخاذ مواضع قاطع در سازمان ملل، بدون عكس العمل نخواهد بود و اتهامات عليه شيعه يا بلند كردن چماق تكفير يا برخوردهاى خشن، قطعاً ابزار مقابله با عزت اسلامى و دشمنى با همه مسلمانان جهان است و ايران اسلامى، قطعاً به نمايندگى از جهان اسلام در مقابل استكبار جهانى، بيش از نيم قرن است كه ايستادگى كرده و راه مبارزه را براى همه آزادگان عالم، هموار نموده است.

طبيعى است كه دشمن از طريق دوستان نادان و عوامل خودش به اختلاف، حتى در پايگاه وحدت جهان اسلام؛ يعنى مكه و مدينه نيز دامن بزند و بر ماست كه هم در گفتارمان مواظبت كامل داشته باشيم و هم در رفتار و اخلاق خود يگانگى و دل سوزى را در عمل نشان دهيم و با مهرورزى، قلب هاى حاجيان را در اين مقطع زمانى بيشتر از قبل جذب كنيم و هم با حضور پررنگ خود در نمازهاى جماعت، باور مسلمانان را بر اهتماممان به نماز و جماعات اسلامى تأمين نماييم و با پرهيز از حركات سخيف و سبك، قداست نظام اسلامى را بر جهانيان ثابت كنيم.

* برجستگى ها و نمود حج ايرانيان را در بين ساير كشورهاى اسلامى در چه نكاتى ديديد؟

ترديدى نيست كه به بركت نَفَس مسيحيايى امام خمينى(قدس سره) و خون عزت ساز شهيدان بزرگ ما، حج و تشكيلات عظيم آن طى اين سى سال، پيش رفت هاى چشم گيرى داشته و امروز از نظر اثرگذارى در مسلمانان جهان، حرف اول را حاجيان ايران و تشكيلات حساب شده آن مى زنند. در بُعد آموزشى، هيچ كشورى اين قدر عالِم دينى كه مجهز به علم و فن آموزش و صلاحيت اخلاقى

ص: 550

باشد، به همراه حجاج ندارد.

امروز در تمام كاروان هاى حج ايران، عالمانى از آقايان و بانوان در خدمت زائران قرار گرفته اند و مأموريت جدى دارند تا پابه پاى زائران، در انجام مناسك و تأمين فضاى معنوى و اخلاقى تلاش و همراهى كنند. و نيز رشد آثار مكتوب، كه طى مدت 30 سال آثار فراوانى در ابعاد مختلف حج نوشته شده و از طريق بعثه مقام معظم رهبرى چاپ و نشر يافته و در اختيار زائران قرار گرفته است. اين عمل كردها در سطح وسيعى قابل ارزيابى است.

همچنين وجود رابطان و بازرسان در جهت نظارت بر عمل كرد عاملان كاروان ها هم قابل توجه است و در بخش رعايت جهات بهداشتى، درمانى، تغذيه و امور جسمى نيز ايران تنها كشورى است كه همه حجاج، حتى آنان كه از طبقات ضعيف اقتصادى جامعه ما هستند، در بهترين شرايط، دوره مسافرت حج را سپرى مى كنند و نظم و آهنگ بسيار بالايى كه حاكى از فرهنگ پيش رفته و معرفت چشم گير ايرانيان است، در اجتماعات مختلف همانند دعاهاى باعظمت و شكوهمند كميل در كنار بقيع و اجتماع عظيم حجاج در مراسم برائت از مشركان ديده مى شود.

ديگر اين كه حضور با اشتياق كاروان ها در سخنرانى هاى بعثه مقام معظم رهبرى و در مراكز ديگر، از امتيازات انحصارى حاجيان ايران است و از پيروزى هاى نظام، خصوصاً تدبير و تمهيد دست اندركاران بعثه مقام معظم رهبرى است.

* فكر مى كنيد آثار مهم فردى و اجتماعى حج بر انسان و جامعه دينى چه چيزهايى باشند؟

يكى از نعمت هاى الهى بر مردم ايران، اعتقاد به ولايت و امامت پيامبر اكرم(ص) و ائمه معصومين(ع) و حضرت فاطمه(س) و اعتقاد به حيات شهدا و اثرگذارى آن ها در اين عالم است؛ از اين رو فرهنگ توسل، يك فرهنگ جا افتاده و هماهنگ با

ص: 551

فطرت هاى ايرانيان است و اين چاشنى در سفر حج به صورت ارتباط عميق، با ذات احديت و از طريق واسطه فيض و سرپرست عالم امكان- كه مقصد حركت حاجيان كه امام زمان(عج) است- تجلى مى كند. زبان حال و يا زبان قال حاجى اين است كه:

م قصود من از مكه و بت خانه تويى تو مقصود، تويى، كعبه و بت خانه بهانه!

ما سراغ نداريم حاجى اى را كه حداقل در بعد گرايش احساسى بر اين باور نباشد كه كعبه و مواقف حج، علامت هايى است براى رساندن حاجى به انسان كامل و برابر اصل كردن كپى وجود ما با محبت بالغه خدا، خليفه مطلق پروردگار، امام زمان(عج) و با اين ديد، حاجى برنامه حج را برنامه تكامل مى بيند و اعتقاد دارد كه خداوند ميهمان خود را مكرر در مكرر بخشيده است؛ به خصوص در صحراى عرفات كه قطعاً وجود مبارك حضرت صاحب(عج) حضور فيزيكى دارند و حاجى در جايى نفس مى كشد كه نفس حضرت حجت(عج) آنجا را عطرآگين كرده و آن نفس حتى دل هاى مرده را زنده مى كند و حاجى، جايى نيايش مى كند و در پيش گاه حضرت حق اشك مى ريزد كه آن جا را عرفات مى نامند.

عارف يگانه دوران، بلكه عينيت عرفان، امام زمان(عج)، به صورت چشمه جوشانى، پوشش رحمت خداست و حاجى مجذوب اين آب حيات است. نه تنها خود زنده مى شود، بلكه مايه حياتى را با خود براى خانواده و مردم كشور خود همراه مى برد و يقيناً حاجيان ما توبه مى كنند و هر چه به دست مى آورند، به دست صاحب امر مى سپارند تا در حصن ولايت برايشان ذخيره شود و به همين جهت در روايت آمده است:

«با انجام مناسك حج، حاجى نورانيتى مى يابد كه اين نور همواره با اوست، مادامى كه مرتكب گناه نشده باشد».

ص: 552

و بسيارى از افراد پس از بازگشت از حج، ديگر سير زندگى خود را تغيير مى دهند و بازگشت و رجوعى به خلاف هاى سابق نمى كنند و در مسير الهى و رضايت ولىّ خدا گام برمى دارند. ان شاءالله.

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمين على اكبر محمودى

آقاى محمودى(برهان) به مدت 15 سال امام جماعت مسجد امام حسن(ع) كويت در منطقه «بيان» بودند. ايشان از شاگردان آيات عظام: خويى و صدر در نجف و آقاى گلپايگانى و تا حدودى حضرت امام(قدس سره) در ايران بودند. اكنون در قم به تدريس مشغولاند. گفت وگو با ايشان را مرور ميكنيم:

* لطفاً درباره آثار حج بر زائران، مطالبى بفرماييد.

شكى نيست كه حج، فرصتى براى سازندگى است و حتماً تغييرى در انسان ايجاد و حال او نسبت به بعد از حج عوض مى شود. جذبه و نورى در اعمال عبادى حج وجود دارد كه قهراً هر كسى به فراخور شخصيت و ايمانش از آن مستفيض مى شود. بعضى ها ممكن است يك بار حج را تجربه كنند و ساخته شوند و براى بعضى، اين تغييرات در چند مرحله صورت مى گيرد. به هر حال، توفيقات در حج زياد است؛ مدينه، مكه و اماكن تاريخى و حتى نگاه به خانه كعبه، اثر روحى و معنوى دارد.

* در سفر روحانى تان نمود حج ايرانيان را چگونه ديديد؟

حج ايرانيان از نظر نظم و انضباط و معنويت محسوس است. حج ايرانى ها الگويى است براى ديگران؛ انقلاب اسلامى يك پديده الهى و معجزه اى بود كه در تاريخ اتفاق افتاد. نعمتى كه خداوند به ايرانى ها داد، فوق تصور است و اين امر از نعمت ولايت سرچشمه گرفته كه هميشه همراه با فيض و امداد الهى بوده است. اين معجزه الهى در همه شئون تجلى يافته و نعمتش هويدا شده است. با پيروزى انقلاب اسلامى، در هر بُعدى خدمت رسانى شده، حالا بُعد دنيوى در جاى خود كه منشأ خدمات

ص: 553

فراوانى بوده و اين اقدامات قابل مقايسه با زمان قديم نيست؛ با تمام فشارها و محدوديت هايى كه بوده، اين پيشرفت ها ستودنى است. اما از جهت دينى هم تغييرات چشم گيرى ايجاد شده؛ از نظر حج، تفاوت فاحشى يافته و از لحاظ رسيدگى به زائر و خدمت گزارى به زائر، نقطه اوج حج ايرانيان، مراسم دعاى كميل است. نگاه مردم ايران، به اعمال حج نيز تغيير يافته است. مراسم برائت از مشركان، و اهميت دادن به وحدت و شركت منظم در نماز جماعت آنان،(پيش از انقلاب، خيلى ها هم زمان با شروع نماز، از مسجد بيرون مى آمدند) و اين ها همه از نوآورى هاى انقلاب اسلامى است.

* استاد، در خاتمه اگر ناگفته اى داريد بفرماييد.

انتظار اين است كه برنامه هايى كه در بعثه انجام مى گيرد، استمرار پيدا كند و هر كدام از مدعوين بتوانند سفيرانى باشند براى احياى حج ابراهيمى در مناطق و بلاد خودشان. ان شاءالله.

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمين محمدرضا نوراللهيان

ايشان سال ها در امور روابط بين الملل و مدارس علميه خارج كشور مسؤوليت داشتهاند و با حج و ظرفيتهاى آن به خوبى آشنا هستند؛ از اين رو با ايشان گفت وگويى داشتهايم:

* امسال كنگره حج پرشمارتر از هميشه بوده است، شما علت اين همه اشتياق را براى حضور درموسم در چه مى دانيد؟

حج يك شعله هميشه برافروخته در دل هر مسلمان است؛ در هر كجاى عالم، بى اختيار در نماز و سجودش و عبادت و دعايش، حج را از خدا مى خواهد، ولو فقير و فاقد استطاعت هم باشد، در كوآلالامپور، خانمى كه ساليان سال خدمت گزار خانه اى است و با وضع بدى هم كار مى كند، از او پرسيديم چه آرزويى دارى؟ گفت: قوت زندگى ام را بردارم و بقيه را حج بروم! دل ها با شنيدن نام حج مى لرزد و

ص: 554

اشتياق با عبارات گوناگون بيان مى شود، چون اين نور همگانى است، بايد يك سرّ غيبى داشته باشد و اين عشق را در نهاد همه مسلمين قرار داده باشد؛ مسلمانانى كه حتى تا پنجاه سال در انتظار تشرف به حج مى مانند، به نظرم آن سرّ و راز دعاى حضرت ابراهيم خليل الرحمان باشد.

* با توجه به شناخت جناب عالى از تشيع در كشورهاى مختلف، در حال حاضر وضعيت تشيع را در جهان معاصر چگونه ارزيابى مى فرماييد؟

بعد از امام مجتبى(ع) تا سال 197(ع) م. شيعه، هميشه در يك شرايط اقليت و همواره در موضع اعتراض به حاكمان در بسيارى از بلاد قرار داشته است. ولى با شرايط زيست اقليت در دل اكثريت، مظلومانه از حقيقت ناب تشيع دفاع مى كرده، اما در اين سه دهه اخير در ايران، نظام شاهنشاهى به دست شيعيان به اضمحلال رسيد. اين حقيقت باعث شد كه براى اولين بار، شيعيان در قطعه كوچكى از قاره آسيا به حكومت برسند و چند سال بعد از آن حزب الله با همه وجود در لبنان- كه جمعى شيعه خالص و مجاهد و عزّت خواه بودند- سينه به سينه دشمن صهيونيستى ايستادند و آنان را زبون كردند و موفق شدند در كابينه لبنان، پنج وزير تأثيرگذار و تعيين كننده داشته باشند.

در كشور مجاور مرزهاى غربى ايران، يك دولت خودكامه جبار و ستمگر صدام حسين و حزب بعث او فرو پاشيد. اين در حالى بود كه صدام در انتقاضه عراق با تانك به حرم حضرت امير(ع) حمله كرد و روى تانك ها نوشته بود: «لا شيعه بعد اليوم» ولى مى بينيم كه امروز شيعيان با حلق آويز كردنش، او را ذليل كردند و اكثريت حكومت و قدرت را به دست گرفتند.

امروز تلويزيون عراق «اشهد ان علياً ولى الله» مى گويد، در همسايگى مرزهاى شرقى ايران، طالبان تولد پيدا كردند و به دنيا منتشر شدند و حكومت ملاعمر توانست دولت قانونى كشور خود را سرنگون كرده، كنار مرزهاى ايران يك

ص: 555

حكومت ارتجاعى به نام اسلام تشكيل دهد و مجموعه اى از شرارت ها از قتل، گردن زدن، دست بريدن و انواع تعذيب و شكنجه قرون وسطايى به نام اسلام انجام گرفت. اما امروز دولتشان ساقط شد و شيعيان در افغانستان و در قانون اساسى به عنوان مذهب جعفرى رسميت يافتند.

شيعيان، پنج وزير در كابينه دارند؛ در محاكم قضايى شيعه با فقه جعفرى حل دعاوى مى كنند. در مدارس شيعيان احكام فقه خودشان و بقيه اهل سنت هم احكام حنفى را درس مى گيرند و تلويزيون تمدن روزى سه بار «اشهد انّ علياً ولى الله» پخش مى كند. ازخيلى بلاد ديگر نمى گويم. شيعه در جنوب شرق آسيا و آفريقا، در كشورهاى عربى، حتى حوزه خليج فارس، جايگاه عزت مند، بزرگ و پرآوازه اى را در دنياى اسلام، بلكه در سطح جهان با تدبير آن عبدصالح خدا به دست آورده است.

* تأثيرپذيرى حجاج ديگر كشورها را از حجاج ايرانى- كه رسالت انجام حج ابراهيمى را برعهده دارند- چگونه مى بينيد؟

بايد حج ابراهيمى را از منظر امام تعريف كنيم. ابراهيم(ع) كه بنيان گذار حج و بيت الله بود، چند صفت بارز داشت. يكى بت شكنى و ديگر اوّاه؛ يعنى زياد ناله و تضرع داشت، بندگى خالصانه داشت. يكى ديگر از ويژگى هاى اخلاقى او از خودگذشتگى بود و حتى خانواده خود را در بيابان لم يزرع براى رسالت خود تنها گذاشت. اين سه ويژگى را اگر حجاج ما هم داشته باشند، حجشان ابراهيمى مى شود.

در سال هايى كه خيابان هاى عربستان با صداى «مرگ بر آمريكا» پر مى شد، حجاج ديگرى هم از روزنه پنجره ها هم نوا مى شدند. همواره دعاهاى عرفه و كميل و صحيفه سجاديه جذاب است. كافى است يك صحيفه سجاديه دل مسلمانى را متوجه تشيع كند. در هر كاروان، عدهاى از پدران، مادران، فرزندان و همسران شهيدان و جانبازان حضور دارند؛ يعنى آنانى كه از جان گذشتند و از ايثار بهره داشتند، اين

ص: 556

حج را كانون وظيفه و مسؤوليت الهى خود مى سازند و معنويت خاصى به كاروان ها مى بخشند.

بنابراين، اين سه ويژگى نمونه بارز حج ابراهيمى است. نبايد بگذاريم اين ها فراموش شوند. امروز حماسه حماس و غزه بايد تمام مناسك حج را كانون فرياد بر عليه اسرائيل كند. امروز هنوز مسلمانان در گوانتانامو هستند و آمريكا هيچ عذرخواهى از زندان ابوقريب يا زندان هاى ديگر كه مسلمانان در زنجيرند، نمى كند.

بعضى از كشورهاى اسلامى به سلطه دولت هاى غربى در آمده بودند. پس بايد خصوصيات حج ابراهيمى نمود بارزترى بيابد و مسؤولان حج، هر سياستى را كه به مصلحت مى بينند، اعمال كنند. مثل هميشه جلوى جوشش درونى و خروش خودجوش مردمى، مردم سربلند ايران و هم بلاد ديگر و هيچ جريانى نايستند كه اين چشمه فيض رحمان است كه از كالبد روحانى حجاج و ضيوف الرحمان مى جوشد.

* به نظر جناب عالى چگونه مى توان گرايش معنوى حجاج را افزايش داد؟

فكر مى كنم بايد در ايام تشريق، حجاج تنها به فكر عبادت و خودسازى باشند، اما متأسفانه معنى آن مكان مقدس- كه اردوى سه روزه حجاج است- درك نشده، مى بينيم كه بازار مكاره خريد شده و شب هاى عبادت را بعضى ها به خريد مى گذرانند. بنابراين روحانيون كاروان ها وظيفه سنگينى دارند. معنويت اگر گم شود، فرصت براى آن دو خصيصه ديگر حج ابراهيمى باقى نمى ماند. برنامه ريزى مناسب و استفاده از فرصت هاى بندگى و توزيع اخلاق و معنويت ضرورى است. روحانى بايد مطالبى چون بيان فلسفى حج و اسرار آن را بازگو كند و در راه سازندگى نفسانى حجاج خود نيز الگوى عملى باشد.

* لطفاً كمى درباره ديدگاه نورانى حضرت امام(قدس سره) و رهبر فرزانه انقلاب اسلامى در مورد وحدت مسلمين توضيح بفرماييد.

به صورت آشكار ما خواهان مجد و اقتدار همه حكومت ها و دول اسلامى

ص: 557

هستيم. براى عظمت همه بلاد اسلام، دل مى سوزانيم، دعا مى كنيم و از هر مشاركت و مساعدتى دريغ نمى كنيم. ما همه مذاهب اسلامى را اهل قبله و در دامن خاتم النبيين، مورد هجمه و توطئه هاى گوناگون يهود و غرب استعمارگر مى بينيم. اين نگاه كلى ما برگرفته از ديدگاه حضرت امام(قدس سره) است و چه زيبا رهبر انقلاب فرمودند: «بدگويى و تهمت به اهل تسنن دفاع از آمريكا و صهيونيست هاست». ما از اين موضع همواره خواهان وحدت عملى و توسعه زمينه الفت و دوستى همه جهان اسلام هستيم و اين فكر را همه جا نشر مى دهيم و در حج هم سعى مى كنيم با برادران اهل سنت از هر مذهبى، مهربان و نزديك باشيم.

ص: 558

خاتمه: ديدار كارگزاران با مقام معظم رهبرى بعد از حج

اشاره

دست اندركاران حج سال جارى پس از پايان عمليات حج، در روز چهارشنبه 14 دى ماه به حضور حضرت آيت الله خامنه اى «مدّظلّه العالى» شرفياب شدند. در ابتداى اين ديدار كه پس از اقامه نمازجماعت به امامت معظم له انجام شد، ابتدا نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت گزارشى از حج سال 87 را ارائه دادند. آيت الله محمّدى رى شهرى در اين ديدار با اشاره به برگزارى آرام، عزتمندانه و سرشار از معنويت حج امسال گفت: با همكارى هدفمند دستگاه هاى مختلف و نهادهاى فرهنگى و فعال تر شدن وزارت امور خارجه، مى توان از كنگره عظيم حج به نحو شايسته ترى استفاده كرد.

نماينده ولى فقيه در امور حج و زيارت در گزارش خود با تبيين فعاليت هاى بعثه مقام معظم رهبرى در موسم حج، در مورد ديدار با بعثه ها و زائران ساير كشورها، همايش هاى برگزار شده در بعثه و نوآورى هايى كه در حج امسال رخ داد و همچنين نظرسنجى هاى صورت گرفته مطالبى را بيان كرد. در ادامه اين ديدار، رئيس سازمان حج و زيارت، حج سال جارى را مناسب تر و كم اشكال تر از حج گذشته توصيف كرد و گفت: آنچه كه از نظرسنجى ها به دست آمده حكايت از آن دارد كه رشد رضايتمندى زائران نسبت به سال گذشته بيشتر بوده است. خاكسار قهرودى شناخت بهتر مشكلات، انجام كارشناسى بيشتر، تلاش افزون تر براى بهره بردارى از نظرات مردم، برنامه ريزى و هماهنگى بيشتر بين همه دست اندركاران و تقويت رويكرد بيشتر به بعد فرهنگى، كنترل و نظارت بيشتر كارها، اطلاع رسانى گسترده تر و استفاده

ص: 559

از نيروها در جايگاه تخصصى خود از جمله دلايل توفيق بيشتر حج سال جارى برشمرد.

در ادامه، حضرت آيت الله خامنه اى رهبر معظم انقلاب اسلامى ضمن اظهار رضايتمندى از فعاليت هاى صورت گرفته، فرمودند: ان شاء الله سفر آقايان كه خك عبادت حج بود و هم عبادت خدمت به مردم، مشمول لطف و تفضّل و قبول الهى باشد. همانگونه كه آقاى رى شهرى و آقاى قهرودى اشاره كردند، كمبودها و خلأهايى كه در سازمان و بعثه هست، همت اين باشد كه كمبودها برطرف شود. به طور يقين حجى كه امسال مشرف شديد با حج 15 سال پيش تفاوت دارد، تجربه ها بيشتر وكارها بهتر بود. اثرگذارى اش براى حجاج ما و حجاج ديگر كشورها عميق تر بود. اما به آنچه كه انجام شده نگاه نكنيد و به آنچه بايد انجام شود، نگاه كنيد.

مقام معظم رهبرى در ادامه افزودند: حج، مركزى است كه حق دارد، تا حالا نتوانسته ايم ادا كنيم به عنوان كشورى كه حرف براى دنياى اسلام دارد. معنايش اين نيست تقصيرى انجام شده، بلكه مسير ما را به نقطه اى نرسانده كه حج همان زبان گويا و مؤثر و نافذى است كه شايسته نظام جمهورى اسلامى است. به خصوص نكات آقاى رى شهرى از وجود سؤال ها، خلأها، زمينه ها، همه نشان مى دهد كه بايد بيش از اين ها تلاش و كار كنيم.

مقام معظم رهبرى همكارى دستگاه ها در امور فرهنگى و تبليغى و اجراى حج را مهم خوانده و افزودند: مهم است كه جلب همكارى در كدام مركز، طراحى، برنامه ريزى و دنبال شود.

معظم له، بعثه و سازمان را مركز اصلى طراحى و برنامه ريزى حج دانسته و فرمودند: بايد با يك نگاه دقيق، امكانات موجود در كشور را كه مى تواند در خدمت حج باشد بشناسيد و مطالبه كنيد با مطالعه دقيق و پى گير.

حضرت آيت الله خامنه اى با اشاره به اين كه دعاى كميل مركز و پايگاه خوبى

ص: 560

براى حرف زدن جمهورى اسلامى است، اضافه كردند: قرآن هم همينطور است و بردن قرآن پسنديده است ولى پيش از آن انتظارات، انتظار است كه در معرض حجاج غير ايرانى قرار گيرد. وقتى كاروان قراء به تركيه و پاكستان مى روند دل ها را منقلب مى كنند.

ايشان در همين زمينه فرمودند: اگر لازم باشد قرّاء بيشتر شوند، مى ارزد. در شبانه روز هر كس عبور مى كند صداى قاريان ايرانى را بشنود. يا بعضى آهنگ هاى فارسى يا عربى كه به صورت دسته جمعى خوانده مى شود، ولى مراقبت شود پاكيزه باشد، اين خودش اثر مى گذارد.

حضرت آيت الله خامنه اى قرآن را سرمايه عظيمى خواندند و فرمودند، در 30 سال گذشته در قرآن خيلى رشد كرده ايم. اين را انسان هايى كه با مسائل قبل از انقلاب آشنا نيستند نمى دانند چه بوده و به كجا رسيده است. جوان هاى ما قرآن را صحيح و با معنا و با الحان تأثيرگذار مى خوانند.

رهبر معظم انقلاب اسلامى، در پايان اظهار اميدوارى كردند كه حج آنگونه كه حق جمهورى اسلامى است برگزار شود.

ص: 561

پيام سرپرست حجاج ايرانى

آيت الله محمد محمدى رى شهرى نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى در پيامى خطاب به رؤساى بعثه ها و دانشكده هاى علوم دينى در جهان اسلام، به مناسبت فاجعه غزه، همه مسلمين و آزادگان جهان، خصوصاً علما و فرهيختگان علوم دينى در اقصى نقاط جهان اسلام را به وحدت، و به كارگيرى تمام توان و ظرفيت هاى خود و دنياى اسلام، در جهت حمايت از مردم غزه و مجازات سران رژيم صهيونيستى فراخواند.

وى در پيام خود كه روز دوشنبه (1) خطاب به رؤساى بعثه ها و دانشكده هاى علوم دينى دنياى اسلام منتشر شد، گفت: همانطور كه رهبرى معظم انقلاب و ولى امر مسلمين حضرت آيت الله خامنه اى امر و تكليف فرمودند همه مجاهدان فلسطين و همه مؤمنان دنياى اسلام به هر نحو ممكن، موظف به دفاع از زنان و كودكان و مردم بى دفاع غزه اند و هر كس در اين دفاع مشروع و مقدس كشته شود، شهيد است" و اين حكم، حجت را برهمگان تمام كرد.

رييس دانشكده علوم حديث، درپيام خود همچنين افزود: هنوز سيل بازگشت حجاج جهان از شهر رسول خدا و شهر قبله و سرزمين وحى و شهر فتوحات مكرر پيامبر اسلام(ص) در برابر مشركان و جامعه يهوديان منحرف شده، به كشورهايشان ادامه دارد و هنوز چند روزى از اجتماع بزرگ ميليونى حج نگذشته است كه امتى از مسلمانان جهان در فاجعانه ترين شكل ممكن به دست صهيونيست هاى پليد و فاسق كشته مى شوند.

در اين پيام آمده است: اشغال فلسطين و مسايلى كه در آن گذشته و مى گذرد از نظر وجدانى نيز مساله اى بزرگ است. تلاش براى آزادى فلسطين، تلاش براى

ص: 562

آزادى مقدسات همه اديان الهى و تلاش براى آزادى انسان است.

نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج ايرانى گفت: جنايات رژيم صهيونيستى در غزه همانطور كه رهبرى معظم انقلاب دگربار آن را تذكر دادند، بار ديگر خطر وجود اين رژيم تروريستى را نه فقط براى ملت ها و دولت هاى منطقه كه بلكه جهان، نشان داد، خطرى كه در طول 60 سال گذشته بارها و بارها رهبران اسلامى و از آن ميان بيش از همه امام خمينى(رحمه الله) بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران بدان تذكر داده اند.

نماينده وليفقيه رهبران غير مسؤول، هماهنگ و موافق با جنايات رژيم صهيونيستى در برخى كشورهاى اسلامى را كه در گفتار و عمل در محاصره غزه و نسل كشى گسترده در آن مشاركت دارند، شريك جرم و جنايات جنگى صهيونيست ها در فلسطين اشغالى دانست و ضمن تذكر مسؤوليت بزرگ رؤساى بعثه ها و علماى دينى به خصوص طلاب و دانشجويان دانشگاه ها و مراكز علوم دينى در سرتاسر دنياى اسلام، از آن ها خواست تا به افشاگرى هرچه بيشتردرباره ماهيت ددمنشانه رژيم صهيونيستى و مدعيان دروغين حقوق بشر و سازشكاران پرداخته، و به علاوه تلاش كنند تا با بكارگيرى همه ظرفيت هاى مادى و معنوى امت اسلامى، و راهنمايى جامعه فرهيخته جوشش احساسات عميق اسلامى برخواسته از غيرت دينى و الهى جوامع اسلامى را شاهد باشند.

حج 29

مشخصات كتاب

مقدمه

اشاره

اشاره

چگونگى تدوين كتاب

فصل اول: در آستانه حج 87

گذرى بر نوگرايى در ابعاد حج

اشاره

الف: نگاه نو، به بُعد معنوى حج

ب: نگاه نو به فلسفه و اعمال حج

ج. توجه به قرآن و انس با آن در حج

د. حج و تحكيم وحدت بين مسلمانان

ه. تحقّق نوآورى، در پرتو مديريت نوگرا

آهنگ حج

ديدار كارگزاران حج با مقام معظم رهبرى

مشروح سخنان مقام معظم رهبرى

خلوص مايه رضايت نبوى

فرصت عظيم حج

حج، دريچهاى به معنويت و رياضتى اختيارى

حج، مايه گريز از تفاخر و ماديت

دريافت شكوه معنوى حج

فراغت حجاج براى سير الى الله

حج، سفر قلبى و روحى

حضور قلب در حج وسيله انقطاع الى الله

بهره گيرى بهينه از فرصت حج

حج فرصتى براى وحدت امت اسلام

عدم استفاده ابزارى از حج

حج فرصتى براى جمهورى اسلامى

جمهورى اسلامى ايران بازتاب دهنده مظلوميت مسلمانان

خودسازى و اصلاح اجتماعى

پاسدارى از دستاوردهاى انقلاب

گزارش سرپرست حجاج ايرانى

همايش سراسرى روحانيون و مديران كاروان ها

اشاره

سخنان نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج

سخنان رييس سازمان در همايش

گردهمايى كارگزاران حج اهل سنت

گردهمايى بزرگ حجاج

اشاره

سخنان نماينده ولى فقيه و سرپرست حجاج

مصاحبه معاون آموزش و پژوهش بعثه

سخنان مدير حج و زيارت استان تهران

سخنرانى معاون آموزش و پژوهش بعثه در نمازجمعه تهران

گردهمايى «شكوه حج»

اشاره

سخنان سرپرست حجاج ايرانى

سخنان رياست سازمان حج و زيارت

سخنان مدير عامل هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران

بدرقه اولين كاروان با حضور سرپرست حجاج ايرانى

شركت سرپرست حجاج در برنامه گفت وگوى خبرى

فصل دوم: فعاليتهاى بعثه مقام معظم رهبرى

اشاره

بخش اول: دفتر نمايندگى ولى فقيه

استقبال از سرپرست حجاج ايرانى

ملاقاتهاى سرپرست حجاج

اشاره

الف: ملاقاتها در مدينه منوره

اشاره

ملاقات با نمايندگان دفاتر مراجع عظام تقليد

ديدار با بعثه عراق

ديدار با رييس بعثه مصر

ديدار با رييس بعثه سنگال

ملاقات با بعثه لبنان

ديدار با اعضاى بعثه يمن

ديدار با علماى اندونزى

ب: ملاقات ها در مكه مكرمه

اشاره

ديدار با بعثه لبنان

ديدار با رييس بعثه چين

ديدار با بعثه عمان

ديدار با رييس بعثه بحرين

ديدار با رهبر مسلمانان ساحل عاج

ديدار با وزير امور مذهبى پاكستان

ديدار با وزير امور دينى الجزاير

ديدار وزير امور دينى اندونزى

ديدار با وزير ارشاد سودان

ديدار با اعضاى پارلمان افغانستان

ديدار با رييس تجمع علماى مسلمين لبنان

بازديدهاى نماينده ولى فقيه