حديث201

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ صلي الله عليه و آله لا يَذُمُّ اَحَدا وَ لا يُعَيِّرُهُ وَ لا يَطْلُبُ عَثَراتِهِ وَ لا عَوْرَتَهُ وَ لايَتَ_كَلَّمُ اِلاّ فيما رَجا ثَوابَهُ؛

رسول خدا صلي الله عليه و آله، هرگز بدگويى كسى را نمى كردند، سرزنش نمى نمودند و در پىلغزش ها و اسرار ديگران نبودند و [درباره ديگران]، چيزى جز خير (خوبى) نمى گفتند.

عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 284

حديث202

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ النَّبىُّ صلي الله عليه و آله اِذا سُئِلَ شَيئا فَاِذا اَرادَ اَنْ يَفْعَلَهُ قالَ: نَعَم وَ اِذا اَراد اَنْلا يَفْعَلَ سَكَتَ و كانَ لا يَقول لِشَى ءٍ لا... ؛

هرگاه از رسول اكرم صلي الله عليه و آله چيزى تقاضا مى شد، اگر ايشان آن را مى خواستند انجامدهند، مى فرمودند: بله و اگر نمى خواستند انجام دهند، سكوت مى نمودند و هيچ گاهايشان براى چيزى نه نمى گفتند.

بحارالأنوار، ج 93، ص 327

حديث203

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لا يُؤْثِرُ عَلَى الصَّلاةِ عَشاءً وَ لا غَيْرَهُ وَ كانَ اِذادَخَلَ وَقْتُها كَاَن_َّهُ لا يَعْرِفُ اَهْلاً وَ لا حَميما؛

رسول اكرم صلي الله عليه و آله چيزى مثل شام و غير آن را بر نماز مقدم نمى داشتند و هنگامى كهوقت نماز مى رسيد، گويى كه هيچ يك از اهل خانه و دوستان را نمى شناختند.

مجموعه ورام، ج 2، ص 78

حديث204

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُنّا اِذَا احْمَرَّ الْبَاْسُ وَ لَقِىَ القَومُ الْقَوْمَ اتَّقَيْنا بِرَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَما يَكونُاَحَدٌ اَقْرَبَ اِلَى الْعَدُوِّ مِنْهُ ؛

وقتى كه آتش جنگ بر افروخته مى شد و دو لشكر به هم مى رسيدند، به پيامبرپناهنده مى شديم و كسى نبود كه از آن حضرت به دشمن نزديك تر باشد.

مكارم الاخلاق، ص 18

حديث205

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ حَسُنَتْ خَليقَتُهُ طابَتْ عِشْرَتُهُ؛

هر كس خوش اخلاق باشد، زندگى اش پاكيزه و گوارا مى گردد.

غررالحكم، ح8153

حديث206

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلنَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذْهِبُ الْهَمَّ وَالْحُزْنَ وَهُوَ طَهورٌ لِلصَّلاةِ؛

لباس پاكيزه غم و اندوه را مى برد و موجب پاكيزگى نماز است.

كافى، ج6 ، ص 444، ح 14

حديث207

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنِ اطَّرَحَ الْحِقْدَ اسْتَراحَ قَلْبُهُ وَ لُبُّهُ؛

هر كس كينه را از خود دور كند، قلب و عقلش آسوده مى گردد.

غررالحكم، ح 8584

حديث208

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنِ اقْتَصَرَ عَلى بُلْغَةِ الْكَفافِ فَقَدِ انْتَظَ_مَ الرّاحَةَ وَ تَبَوَّاَ خَفْضَ الدَّعَةِ؛

هر كس به اندازه اى كه او را كفايت مى كند، قناعت كند، به آسايش و نظم مى رسد و درآسودگى و رفاه منزل مى گيرد.

نهج البلاغه، حكمت 371

حديث209

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ غَضَّ طَرْفَهُ اَراحَ قَلْبَهُ؛

هر كس چشم خود را [از نامحرم] فرو بندد، قلبش راحت مى شود.

غررالحكم، ح 9122

حديث210

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَصْلُ الْعَقْلِ القُدَرةُ وَ ثَمَرَتُها السُّرورُ؛

ريشه عقل، قدرت است و ميوه آن شادى.

بحارالأنوار، ج 78، ص 7، ح 59

حديث211

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

تَغَرَّبْ عَنِ الأَْوْطانِ فى طَ_لَبِ الْعُلا وَسافِرْ فَفِى الأَْسْفارِ خَمْسُ فَوائِدَتَفَرُّجُ هَمٍّ وَاكْتِسابُ مَعيشَةٍ وَعِلْمٌ وَآدابٌ وصُحْبَةُ ماجِدٍ؛

براى كسب بلند مرتبگى از وطن خود دور شو و سفر كن كه در مسافرت پنج فايده است:برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزى و دانش و آداب زندگى، و هم نشينى با بزرگواران.

مستدرك الوسائل، ج 8، ص 115، ح9199

حديث212

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا زَيَّنَهُ بِالسَّكينَةِ وَ الْحِلْمِ؛

هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، او را به آرامش و بردبارى زينت مى بخشد.

غررالحكم، ح 4099

حديث213

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَهْنَى الْعَيْشِ اطِّراحُ الْكُلَفِ؛

گواراترين زندگى، رها كردن تكلّف ها (تجمّلات) است.

غررالحكم، ح 2964

حديث214

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حُسْنُ الظَّنِّ راحَةُ الْقَلْبِ وَ سَلامَةُ الدّينِ؛

خوش گمانى، مايه آسايش قلب و سلامت دين است.

غررالحكم، ح 4816

حديث215

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ وَثِقَ بِاَنَّ ما قَدَّرَ اللّه ُ لَهُ لَنْ يَفوتَهُ اسْتَراحَ قَلْبُهُ؛

هر كس اطمينان داشته باشد كه آنچه خداوند برايش تقدير كرده است به او مى رسد،دلش آرام مى گيرد.

غررالحكم، ح 8763

حديث216

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

تَوَقُّعُ الْفَرَجِ اِحدَى الرّاحَتَيْنِ؛

انتظار گشايش، يكى از دو آسايش است.

غررالحكم، ح 4578

حديث217

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أَبْلَغُ ماتَسْتَدِرُّ بِهِ الرَّحْمَةَ أَنْ تُضْمِرَ لِجَميعِ النّاسِ الرَّحْمَةَ؛

مؤثّرترين وسيله جلب رحمت خدا اين است كه خيرخواه همه مردم باشى.

غررالحكم، ح 3353

حديث218

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ أَصْلَحَ فيما بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللّه ِ أَصْلَحَ اللّه ُ فيما بَيْنَهُ وَبَيْنَ النّاسِ؛

هر كس رابطه اش را با خدا اصلاح كند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود.

بحارالأنوار، ج 71، ص 366، ح 12

حديث219

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَإيّاكَ ... اَنْ تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَكَ بِخُلفِكَ... فَاِنَّ الخُلفَ يوجبُ المَقتَعِندَ اللّه ِ وَ النّاسِ؛

بپرهيز از خلف وعده كه آن موجب نفرت خدا و مردم از تو مى شود.

نهج البلاغه، از نامه 53

حديث220

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ سُبْحانَهُ فَرَضَ فى أمْوالِ الاَْغْنياءِ اَقْواتَ الْفُقَراءِ فَما جاعَ فَقيرٌاِلاّ بِما مُتِّعَ بِهِ غَنىٌّ، وَ اللّه ُ تَعالى سائِلُهُمْ عَنْ ذلِكَ؛

خداوند سبحان غذاى فقرا را در اموال ثروتمندان قرار داده است، پس هيچ فقيرى در دنيا گرسنگى نمى كشد مگر اين كه ثروتمندى حق او را نداده باشد و خداوند از اغنيادر اين باره خواهد پرسيد.

نهج البلاغه صبحى صالح، حكمت 328

حديث221

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَفْضَلُ الشَّفاعاتِ اَنْ تَشْفَعَ بَيْنَ اثْنَينِ فى نِكاحٍ حَتّى يَجْمَعَ اللّه ُ بَيْنَهُما؛

بهترين وساطت، وساطت ميان دو نفر براى ازدواج است تا اين كه خداوند آن دو را بهيكديگر برساند.

وسائل الشيعه، ج 20، ص 45، ح 2

حديث222

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اللّه ِ عَلَيْهِ كَثُرَتْ حَوائِجُ النّاسِ اِلَيْهِ، فَاِنْ قامَ فيها بِمااَوْجَبَ اللّه ُ سُبْحانَهُ عَلَيْهِ فَقَدْ عَرَّضَها لِلدَّوامِ وَ اِنْ مَنَعَ ما اَوْجَبَ اللّه ُ سُبْحانَهُ فيها فَقَدْعَرَّضَها لِلزَّوالِ؛

هر كس نعمت هاى خدا بر او زياد شود، نيازهاى مردم به او زياد مى شود، حال اگر بهآنچه خداوند در اين باره بر او واجب كرده عمل كند، زمينه دوام آن نعمت ها را فراهمكرده، و اگر نكند آنها را در معرض نابودى قرار داده است.

غررالحكم، ح8752

حديث223

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الْعَبدَ إذا أرادَ أن يَقرَأَ أو يَعمَلَ عَمَلاً و يَقولُ... بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِالرَّحيمِ فَإنَّهُ يُبارَكُ لَهُ فيهِ؛

هر بنده اى بخواهد چيزى بخواند يا كارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحيمبگويد، در كارش بركت داده مى شود.

تفسير الإمام العسكرى عليه السلام، ص 25

حديث224

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنِ اسْتَمَعَ إلى قارى ءٍ يَقرَؤُها [بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ ]كانَ لَهُبِقَدرِ ما لِلْقارِئ؛

هر كس به صداى قارى اى كه بسم اللّه الرحمن الرحيم را قرائت مى كند گوش دهد،براى او آن خواهد بود، كه براى قارى است.

عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 271

حديث225

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بِسمِ اللّهِ شِفاءٌ مِن كُلِّ داءٍ و عَونٌ لِكُلِّ دَواءٍ؛

بسم اللّه ، شفاى هر دردى و يارى كننده هر دارويى است.

نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص 42

حديث226

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ألا فَمَن قَرَأها (بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ) مُعتَقِدا لِمُوالاةِ مُحَمَّدٍ و آلِهِ الطَّيِّبِينَ مُنقادا لأَِمرِها مُؤمِنا بِظاهِرِهِما و باطِنِهِما أعطاهُ اللّه ُ عَزَّوَجلَّ بِكُلِّحَرفٍ مِنها حَسَنَةً كُلُّ واحِدَةٍ مِنها أفضَلُ مِنَ الدُّنْيا و ما فيها مِن أصنافِ أموالِهاو خَيراتِها؛

هر كه بسم اللّه الرحمن الرحيم را با اعتقاد و دوستى محمد و آل پاكش و با تسليم دربرابر دستوراتشان و با ايمان به ظاهر و باطنش بخواند خداوند عزيز و جليل در مقابل هرحرف آن، چيزى برتر از دنيا و آنچه در آن است، از ثروت و خوبى ها را به او مى بخشد.

عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 270

حديث227

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قولوا عِندَ افتِتاحِ كُلِّ أَمرٍ صَغيرٍ أو عَظيمٍ: بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛أَىْ أَستَعينُ عَلى هذَا الأَمرِ بِاللّه ِ الَّذى لا يَحِقُّ العِبادَةُ لِغَيرِهِ، المُغيثِ إذَ ااستُغيثَ، المُجيبِ إذا دُعىَ، الرَّحمنِ الَّذى يَرحَمُ بِبَسطِ الرِّزقِ عَلَينا، الرَّحيمِ بِنا فىأديانِنا و دُنيانا و آخِرَتِنا، خَفَّفَ عَلَينَا الدِّينَ و جَعَلَهُ سَهلاً خَفيفا، و هُوَ يَرحَمُنابِتَمييزِنا مِن أعدائِهِ؛

هنگام آغاز هر كار كوچك و بزرگى بسم اللّه الرحمن الرحيم بگوييد. يعنى براى اينكار، از خدا مدد مى جويم. خدايى كه جز او كسى سزاوار پرستش نيست. پناهگاه پناهجوو فريادرس فرياد خواه است. خداوند بخشنده اى كه با گسترش روزى بر ما رحم مى كند،مهربان به ما، در آيين و دنيا و آخرتمان. دين را بر ما آسان و سبك و سهل گرفت. و به مارحم مى كند با جدا كردن از دشمنانش.

التوحيد، ص 232

حديث228

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لا يَعْفو عَنِ الزَّلَّةِ وَ لا يَسْتُرُ الْعَوْرَةَ؛

بدترين مردم كسى است كه خطا را نمى بخشد و عيب (ديگران) را نمى پوشاند.

غررالحكم، ج4، ص175، ح 5735

حديث229

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لا يَعْتَقِدُ الاَْمانَةَ وَ لا يَجْتَنِبُ الْخيانَةَ؛

بدترين مردم كسى است كه پايبند به امانت نباشد و از خيانت دورى نكند.

غررالحكم، ج4، ص175، ح 5734

حديث230

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَخْشَى النّاسَ فى رَبِّهِ وَ لا يَخْشى رَبَّهُ فِى النّاسِ؛

بدترين مردم كسانى هستند كه در اطاعت از خدا از مردم بترسند ولى در اطاعت ازمردم از خدا نترسند.

غررالحكم، ج 4، ص 176، ح 5740

حديث231

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَبْتَغِى الْغَوائِلَ لِلنّاسِ؛

بدترين مردم كسى است كه بدخواه ديگران باشد.

غررالحكم، ج 4، ص 176، ح 5741

حديث232

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لا يَقْبَلُ الْعُذرَ وَ لا يُقيلُ الذَّنْبَ؛

بدترين مردم كسى است كه عذر را نمى پذيرد و گناه را نمى بخشد.

غررالحكم، ج 4، ص 165، ح 5685

حديث233

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ هذِهِ الاُْمَّةِ النَّمَطُ الاَْوْسَطُ؛

بهترين اين امت، ميانه روها هستند.

بحارالأنوار، ج 4، ص 41، ح 18

حديث234

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ النّاسِ مَنْ كافى عَلَى الْقَبيحِ بِالْجَميلِ؛

بهترين مردم كسى است كه در برابر بدى، خوبى نمايد.

غررالحكم، ج 4، ص 178، ح 5750

حديث235

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ كافى عَلَى الْجَميلِ بِالْقَبيحِ؛

بدترين مردم كسى است كه در برابر خوبى، بدى نمايد.

غررالحكم، ج 4، ص 178، ح 5750

حديث236

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ العِبادِ مَنْ اِذا اَحْسَنَ اسْتَبْشَرَ وَ اِذا اَساءَ اسْتَغْفَرَ؛

بهترين بندگان خدا كسى است كه اگر كار نيك انجام دهد شاد شود و اگر بدى نمايد،آمرزش طلبد.

غررالحكم، ج 3، ص 433، ح 5019

حديث237

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَرى اَنَّهُ خَيْرُهُمْ؛

بدترين مردم كسى است كه خود را بهتر از ديگران بداند.

غررالحكم، ج 4، ص 168، ح 5701

حديث238

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ اِخْوانِكَ مَنْ دَعاكَ اِلى صِدْقِ الْمَقالِ بِصِدْقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَكَ اِلىأفْضَلِ الاَْعْمالِ بِحُسْنِ اَعْمالِهِ؛

بهترين برادران (دينى) تو كسى است كه با راستگويى اش تو را به راستگويى وباكردار نيكش تو را به بهترين كارها دعوت كند.

غررالحكم، ج 3، ص 434، ح 5022

حديث239

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَغُشُّ النّاسَ؛

بدترين مردم كسى است كه ديگران را فريب مى دهد.

غررالحكم، ج 4، ص 164، ح 5677

حديث240

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ النّاسِ عِنْدَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ اَقْوَمُهُمْ لِلّهِ بِالطّاعَةِ فيما لَهُ وَ عَلَيْهِوَاَقْوَلُهُمْ بِالْحَقِّ وَ لَوْ كانَ مُرّا فَاِنَّ الحَقَّ بِهِ قامَتِ السَّماواتُ وَالاَْرْضُ؛

بهترين مردم نزد خداى متعال كسانى هستند كه در اطاعت از خدا استوارترند چه بهسودشان باشد چه به ضررشان و حق گو باشند، هر چند تلخ باشد، زيرا كه آسمان ها وزمين براساس حق استوار است.

بحارالأنوار، ج 32، ص 401

حديث241

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ كانَ مُتَتَبِّعا لِعُيوبِ النّاسِ عَمِيّا لِمَعايِبِهِ؛

بدترين مردم كسى است كه در پى عيوب مردم باشد و عيوب خود را نبيند.

غررالحكم، ج 4، ص 176، ح 5739

حديث242

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيْرُ النّاسِ مَنْ اِذا اُعْطِىَ شَكَرَ وَ اِذَا ابْتُلِىَ صَبَرَ وَ اِذا ظُلِمَ غَفَرَ؛

بهترين مردم كسى است كه چون چيزى به او داده شود شكر كند و چنانچه گرفتارشود صبر نمايد و اگر به او ظلم شود درگذرد.

غررالحكم، ج 3، ص 433، ح 5020

حديث243

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لا يَشْكُرُ النِّعْمَةَ وَ لا يَرْعَى الحُرْمَةَ؛

بدترين مردم كسى است كه نعمت را شكر نمى كند و حرمت را نگه نمى دارد.

غررالحكم، ج 4، ص 170، ح 5705

حديث244

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ يَظْلِمُ النّاسَ؛

بدترين مردم كسى است كه به مردم ظلم مى كند.

غررالحكم، ج 4، ص 164، ح 5676

حديث245

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لا يَثِقُ بِاَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ وَ لا يَثِقُ بِهِ اَحَدٌ لِسوءِ فِعْلِهِ؛

بدترين مردم كسى است كه به خاطر بدگمانيش به كسى اعتماد نمى كند و به خاطركردار بدش كسى به او اعتماد نمى نمايد.

غررالحكم، ج 4، ص 178، ح 5748

حديث246

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِنْ كَمالِ السَّعادَةِ السَّعْىُ فى صَلاحِ الْجُمْهورِ؛

كوشش در راه اصلاح توده مردم، از كمال خوشبختى است.

غررالحكم، ح 9361

حديث247

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ لَمْ يُصْلِحْ نَفْسَهُ لَمْ يُصْلِحْ غَيْرَهُ؛

هر كس خودش را اصلاح نكند، نمى تواند ديگران را اصلاح نمايد.

غررالحكم، ح 8990

حديث248

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كونا لِلظّالِمِ خَصْما وَ لِلْمَظْلومِ عَوْنا؛

پيوسته دشمن ظالم و ياور مظلوم باشيد.

نهج البلاغه، از نامه 47

حديث249

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ فَرَضَ الْجِهادَ وَ عَظَّمَهُ وَ جَعَلَهُ نَصْرَهُ وَ ناصِرَهُ وَ اللّه ِ ماصَلُحَتْ دُنْيا وَ لا دينٌ اِلاّ بِهِ ؛

در حقيقت خداوند جهاد را واجب گردانيد و آن را بزرگداشت و مايه پيروزى و ياورخود قرارش داد. به خدا سوگند كار دنيا و دين جز با جهاد درست نمى شود.

كافى، ج 5، ص 8 ، ح 11

حديث250

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَ اَيْمُ اللَّهِ مَا كانَ قَوْمٌ قَطُّ فى غَضِّ نِعْمَةٍ مِنْ عَيْشٍ فَزالَ عَنْهُمْ اِلاَّبِذُنُوبٍ اِجْتَرَحوهَا، لاَِنَّ اللّهَ لَيْسَ بِظَّلامٍ لِلْعَبيدِ. وَ لَوْ اَنَّ النّاسَ حينَ تَنْزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ وَتَزولُ عَنْهُمُ النِّعَمُ فَزِعُوا اِلى رَبِّهِمْ بِصِدْقٍ مِنْ نيّاتِهِمْ وَ وَلَهٍ مِنْ قُلوبِهِمْ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّشَارِدٍ وَ اَصْلَحَ لَهُمْ كُلَّ فَاسِدٍ؛

به خدا سوگند، هرگز ملتى در زندگىِ مرفّه و پر نعمتى نبوده اند و نعمت و رفاه از آنانزائل نشده است، مگر به سبب گناهانى كه مرتكب شده اند، چرا كه خداوند به بندگانشظلم نمى كند. اگر مردم به هنگامى كه بلاها و سختى ها بر آنان فرود مى آمد و نعمت ها ازدستشان مى رفت، با نيت هاى خوب و دلى مشتاق به پروردگارشان پناه مى بردند،بى گمان هر از دست رفته اى به آنان باز مى گشت و هر فاسدى اصلاح مى شد.

نهج البلاغه، از خطبه 178

حديث251

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن أجهَدَ نَفسَهُ فى إصلاحِها سَعِدَ، مَن أهمَلَ نَفسَهُ فى لَذّاتِها شَقِىَوَ بَعُدَ؛

هر كس براى اصلاح خود، خويشتن را به زحمت بيندازد، خوشبخت مى شود هركس خود را در لذت ها رها كند، بدبخت مى گردد و بى بهره مى ماند.

غررالحكم، ح 8246 و ح 8247

حديث252

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يَسعَدُ امْرُؤٌ إلاّ بِطاعَةِ اللّه ِ سُبحانَهُ وَ لا يَشقَى امْرُؤٌ إلاّ بِمَعصيَةِ اللّه ِ؛

هيچ كس جز با اطاعت خدا خوشبخت نمى شود و جز با معصيت خدا بدبخت نمى گردد.

غررالحكم، ح 10848

حديث253

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ حَقيقَةَ السَّعادَةِ أن يُختَمَ لِلْمَرءِ عَمَلُهُ بِالسَّعادَةِ و إنَّ حَقيقَةَ الشَّقاءِأن يُختَمَ لِلْمَرءِ عَمَلُهُ بِالشَّقاءِ؛

براستى كه حقيقت خوشبختى آن است كه پايان كار انسان خوشبختى باشد وحقيقت بدبختى آن است كه كار انسان به بدبختى خاتمه يابد.

معانى الأخبار، ص 345، ح 1

حديث254

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلتَّوفيقُ مِنَ السَّعادَةِ وَ الْخِذلانُ مِنَ الشَّقاوَةِ؛

توفيق [انجام كار نيك] از خوشبختى و بى توفيقى از بدبختى است.

بحارالأنوار، ج 78، ص 12، ح 70

حديث255

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يَسعَدُ أحَدٌ إلاّ بِإقامَةِ حُدودِ اللّه ِ وَ لا يَشقى أحَدٌ إلاّ بِإِضاعَتِها؛

هيچ كس جز با اجراى حدود و احكام خدا خوشبخت نمى شود و جز با ضايع كردنآن بدبخت نمى گردد.

غررالحكم، ح10853

حديث256

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلسَّعيدُ مَن وُعِظَ بِغَيرِهِ وَ الشَّقىُّ مَنِ انْخَدَعَ لِهَواهُ؛

خوشبخت كسى است كه از (سرنوشت) ديگران پند بگيرد و بدبخت كسى است كهفريب هوا و هوس خود را بخورد.

نهج البلاغه، خطبه 86

حديث257

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلدُّنيا مُنيَةُ الأْشقياءِ، اَلآْخِرَةُ فَوزُ السُّعَداءِ؛

دنيا آرزوى بدبختان و آخرت رستگارى خوشبختان است.

غررالحكم، ح 694 و 695

حديث258

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إذا جَمَعْتَ الْمالَ فَأنت فيهِ وَكيلٌ لِغَيرِكَ يَسْعَدُ بِهِ وَ تَشقى أنتَ؛

هرگاه مال اندوختى، تو در آن نماينده كس ديگرى هستى كه او با آن خوشبختمى شود و تو بدبخت مى گردى.

غررالحكم، ح 4135

حديث259

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلسَّعيدُ مَن سَعِدَتْ بِهِ رَعيَّتُهُ وَالشَّقىُّ مَن شَقيَتْ بِهِ رَعيَّتُهُ؛

خوشبخت كسى است كه زير دستانش بواسطه او خوشبخت شوند و بدبخت كسىاست كه زيردستانش به واسطه او بدبخت شوند.

مناقب آل ابى طالب عليه السلام، ج2، ص370

حديث260

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فِى الْمَوتِ راحَةُ السُّعَداءِ، فِى الدُّنيا رَغبَةُ الأْشقياء؛

مرگ آسايش خوشبختان و دنيا خواهش بدبختان است.

غررالحكم، ح 6502 و 6503

حديث261

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ أسعَدَ النّاسِ فِى الدُّنيا مَن عَدَلَ عَمّا يَعرِفُ ضَرَّهُ وَ إنَّ أشقاهُم مَنِاتَّبَعَ هَواهُ؛

خوشبخت ترين مردم در دنيا كسى است كه از آنچه مى داند برايش ضرر دارد، دورىكند و بدبخت ترين مردم كسى است كه از هوا و هوس خود پيروى نمايد.

وقعة صفين، ص 108

حديث262

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عُصِمَ السُّعَداءُ بِالإْيمانِ وَ خُذِلَ الأْشقياءُ بِالعِصيانِ مِن بَعدِ اتِّجاهِالْحُجَّةِ عَلَيهِم بِالْبَيانِ إذ وَضَحَ لَهُم مَنارُ الْحَقِّ وَ سَبيلُ الهُدى؛

خوشبختان، با ايمان محفوظ مى مانند و بدبختان، پس از آن كه حجت برايشان تمام شد و نشانه حق و راه هدايت روشن گرديد، بر اثر گناه و نافرمانى خوار مى شوند.

نهج السعادة، ج 1، ص 367

حديث263

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلسَّعيدُ مَن وُعِظَ بِغَيرِهِ وَ الشَّقىُّ مَنِ اتَّعَظَ بِهِ غَيرُهُ؛

خوشبخت، كسى است كه از (حال) ديگران عبرت بگيرد و بدبخت، كسى است كهمايه عبرت ديگران واقع شود.

شرح نهج البلاغه، ابن أبى الحديد، ج20،ص289، ص303

حديث264

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِن كِتابِهِ لَهُ إلَى الأْشْتَرِ: أمَرَهُ بِتَقوَى اللّه ِ وَ إيثارِ طاعَتِهِ وَ اتِّباعِ ما أمَرَبِهِ فى كتابِهِ مِن فَرائِضِهِ وَ سُنَنِهِ الَّتى لا يَسعَدُ أحَدٌ إلاّ بِاتِّباعِها وَ لا يَشقى إلاّ مَعَجُحودِها وَ إضاعَتِها؛

امير المؤمنين در نامه خود به مالك اشتر نوشته است: مالك را به پرهيز كارى و ترساز خدا و برگزيدن طاعت او و پيروى از واجبات و مستحبات خدا كه در كتاب خود به آنهاامر فرموده است فرمان مى دهد، اعمالى كه هيچ كس جز با انجام آنها خوشبخت و جز باانكار و فرو گذاشتن آنها بدبخت نمى گردد.

نهج البلاغه، نامه 53

حديث265

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا تُخَلِّفَنَّ وَراءَكَ شَيئاً مِنَ الدُّنْيا فَإِنَّكَ تُخَ_لِّ_فُهُ لأِحَدِ رَجُلَيْنِ إِمّارَجُلٌ عَمِلَ فيهِ بِطاعَةِ اللّهِ فَسَعِدَ بِما شَقيتَ بِهِ وَ اَمّا رَجُلٌ عَمِلَ فيهِ بِمَعْصيَةِ اللّه ِ فَشَقىَبِما جَمَعْتَ لَهُ فَكُنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَى الْمَعْصيَةِ وَ لَيْسَ أَحَدُ هذَيْنِ حَقيقاً أَنْ تُو?ثِرَهُ عَلىنَفْسِكَ؛

پس از خودت چيزى از دنيا بر جاى مگذار زيرا آن را براى يكى از اين دو خواهىگذارد. يا كسى كه آن را در طاعت خدا به كار مى برد پس با چيزى كه تو با آن بدبختشده اى، خوشبخت مى شود. و يا كسى كه با آن نافرمانى خدا را مى كند و با آنچه تو براى او فراهم كردى بدبخت مى شود پس تو در نافرمانى [خدا] ياور او هستى و هيچ يك از ايندو را شايسته نيست بر خودت مقدّم بدارى.

نهج البلاغه، حكمت 416

حديث266

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنْ عَقَلْتَ أمرَكَ وَأصَبتَ مَعرِفَةَ نَفسِكَ فَأَعرِض عَنِ الدُّنيا وَ ازْهَد فيهافَاِنَّها دارُ الأْشقياءِ و لَيسَت بِدارِ السُّعَداءِ؛

اگر در امور زندگى خود انديشيده و خود را شناخته اى، پس از دنيا روى بگردان و ازآن دل بِكَن، زيرا دنيا سراى بدبختان است نه سراى خوشبختان.

غررالحكم، ح 3733

حديث267

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّ الْعَدْلَ ميزانُ اللّه ِ سُبْحانَهُ الَّذى وَضَعَهُ فِى الْخَلْقِ ونَصَبَهُ لاِِقامَةِالْحَقِّ ، فَلا تُخالِفْهُ فى ميزانِهِ ولا تُعارِضْهُ فى سُلْطانِهِ ؛

به راستى كه عدالت ترازوى خداى سبحان است كه در ميان مردم قرار دادهو براى بر پاداشتن حق، نصب فرموده است، بنابراين، در ترازوى خداوند با اومخالفت نكن و با حكومتش مستيز.

غرر الحكم ، ح 3464

حديث268

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنْ عَقَدْتَ ايمانَكَ فَارْضَ بِالْمَقضىِّ عَلَيْكَ وَ لَكَ وَ لا تَرْجُ اَحَدا اِلاَّ اللّه َوَ انْتَظِرْ ما اَتاكَ بِهِ الْقَدَرُ ؛

اگر ايمانت را محكم كرده اى، به خواست خدا خشنود باش، چه به زيان تو باشد و چهبه سود تو، و به هيچ كس جز خدا اميد نداشته باش و در انتظار چيزى باش كه خداوندبرايت پيش مى آورد.

مختصر بصائر الدرجات ، ص 139

حديث269

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَ قَدَّرَ الاَْرزاقَ فَكَثَّرَها وَ قَ_لَّ_لَها ، وَ قَسَّمَها عَلَى الضّيقِ وَ السَّعَةِ ، فَعَدَلَفيها لِيَبْتَلىَ مَنْ اَرادَ بِمَيْسورِها وَ مَعسورِها ، وَ لِيَخْتَبِرَ بِذلِكَ الشُّكْرَ وَ الصَّبْرَ مِنْ غَنيِّهاوَ فَقيرِها ؛

[خداوند]روزى همگان را تعيين كرد و آن را زياد و كم نمود و در آن تنگى و گشايشقرار داد و عدالت ورزيد تا با آسانى و سختى آن، هركس را بخواهد، بيازمايد وسپاسگزارى و صبرِ ثروتمند و فقير را امتحان نمايد.

نهج البلاغه ، از خطبه 91

حديث270

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَ ايمُ اللّه ِ، مَا كانَ قَوْمٌ قَطُّ فِى غَضِّ نِعْمَةٍ مِنْ عَيْشٍ فَزالَ عَنْهُمْ اِلاَّبِذُنُوبٍ اِجتَرَحوها لاَِنَّ اللّهَ لَيْسَ بِظَ_لاّمٍ لِلْعَبيدِ؛

به خدا سوگند، هرگز نعمت گروهى كه از زندگىِ خوش بهره مندند، از بيننمى رود، جز به وسيله گناهانى كه مرتكب مى شوند؛ چرا كه خداوند هرگز به بندگان ظلمنمى كند.

نهج البلاغه، از خطبه 178

حديث271

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

و قَد سُئِلَ عَنِ القَضاءِ وَ الْقَدَرِ _ : لا تَقولوا : وَ كَلَهُمُ اللّه ُ اِلى اَنْفُسِهِمفَتُوَهِّنوهُ ، وَ لا تَقولوا : اَجبَرَهُم عَلَى المَعاصى فَ_تُظَ_لِّموهُ ولكِن قولوا : الخَيرُ بِتَوفيقِ اللّه ِوَ الشَّرُّ بِخِذلانِ اللّه ِ وَ كُلٌّ سابِقٌ فى عِلمِ اللّه ِ ؛

وقتى كه از حضرت على عليه السلامدرباره قضا و قدر، پرسيدند، فرمودند: نگوييد: خدا آنان(گناهكاران) را به خودشان وانهاده است، كه [با اين سخن] خدا را سبك مى كنيد، ونگوييد: خدا آنان را بر انجام دادن گناهان، مجبور ساخته است؛ كه] با اين سخن] به خدانسبت ظلم مى دهيد بلكه بگوييد: خير در سايه توفيق خدا و شر به خاطر يارى نشدن ازجانب خداست و همه اينها از قبل در علم خداوند بوده است.

الاحتجاج ، ج 1، ص 492، ح 122

حديث272

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِذا فَشَى الزِّنا ظَهَرَ مَوْتُ الفُجاءَةِ ، وَ اِذا جارَ الْحاكِمُ قَحَطَ الْمَطَرُ ؛

هرگاه زنا رواج پيدا كند، مرگِ ناگهانى پديدار مى شود و هرگاه حاكم ستم كند،باران نمى بارد.

دعائم الإسلام ، ج 2، ص 531، ح 1888

حديث273

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ما اَعْجَبَ هذَا الاِْنْسانَ مَسرورٌ بِدَرْكِ ما لَمْ يَكُنْ لِيَفوتَهُ ، مَحزونٌ عَلىفَوتِ ما لَمْ يَكُنْ لِيُدْرِكَهُ ، وَ لَوْ اَ نَّهُ فَكَّرَ لاََبْصَرَ وَ عَلِمَ اَ نَّهُ مُدَبَّرٌ ، وَ اَنَّ الرِّزقَ عَلَيْهِ مُقَدَّرٌ ،وَ لاَقْتَصَرَ عَلى ما تَيَسَّرَ ، وَ لَم يَتَعَرَّض لِما تَعَسَّرَ ؛

چه تعجب آور است اين انسان! با رسيدن به چيزى كه از دستش نمى رفت، خوشحالمى شود و براى از دست دادن چيزى كه به آن نمى رسد، ناراحت مى شود، در صورتى كهاگر فكر مى كرد، مى فهميد و مى دانست كه كارش برنامه ريزى شده است و روزى برايشتقدير شده است و در نتيجه به آنچه آسان به دستش مى رسد، اكتفا مى كرد و آنچه را كهسخت به دست مى آيد، دنبال نمى نمود.

تحف العقول ، ص 215

حديث274

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ رَضىَ بِما قُسِمَ لَهُ ، استَراحَ قَلْبُهُ وَ بَدَنُهُ ؛

هركس به آنچه برايش قسمت شده، راضى باشد، قلب و بدنش، آسوده مى گردد.

شرح نهج البلاغه ، ج 20، ص 262، ح 61

حديث275

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يَسعَدُ اَحَدٌ اِلاّ بِإِقامَةِ حُدودِ اللّه ِ وَ لا يَشْقى اَحَدٌ اِلاّ بِاِضاعَتِها ؛

هيچ كس جز با برپايى حدود خداوند خوش بخت و هيچ كس جز با ضايع كردن آنها،بدبخت نمى شود.

غرر الحكم ، ح 10853

حديث276

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اللّهُمَّ لا تَفْعَل بى ما اَ نَا اَهْلُهُ ، فَاِنَّكَ اِنْ تَفْعَل بى ما اَ نَا اَهْلُهُ تُعَذِّبْنىوَ لَم تَظْلِمنى ، اَصْبَحْتُ اَ تَّقى عَدْلَكَ وَ لا اَخافُ جَورَكَ ، فَيا مَنْ هُوَ عَدلٌ لايَجورُ ارحَمنى ؛

خدايا! آن چنان كه من سزاوارش هستم، با من رفتار نكن، زيرا اگر با من آن چنانرفتار كنى كه سزاوار آنم، عذابم خواهى نمود، در حالى كه بر من ظلم نكرده اى.من از عدالت تو مى ترسم، نه ظلم كردن تو! پس، اى بسيار عادلى كه ظلم نمى كند،بر من رحم كن!

كافى ، ج 4، ص 433، ح 5

حديث277

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَيْسَ الْكَذِبُ مِنْ خَلائِقِ الإِسلامِ؛

دروغگويى از اخلاق اسلام نيست.

غررالحكم، ج 5، ص 74، ح 7460

حديث278

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

(علامة) اَلإْيمانُ أَنْ تُؤْثِرَ الصِّدْقَ حَيْثُ يَضُرُّكَ عَلَى الْكَذِبِ حَيْثُيَنْفَعُكَ؛

(نشانه) ايمان، اين است كه راستگويى را هر چند به زيان تو باشد بر دروغگويى،گرچه به سود تو باشد، ترجيح دهى.

نهج البلاغه، حكمت 458

حديث279

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أَرْبَعٌ مَنْ أُعْطيَهُنَّ فَقَدْ أُعْطىَ خَيْرَ الدُّنْيا وَالآْخِرَةِ صِدْقُ حَديثٍ وَأَداءُأَمانَةٍ وَعِفَّةُ بَطْنٍ وَحُسْنُ خُلْقٍ؛

چهار چيز است كه به هر كس داده شود خير دنيا و آخرت به او داده شده است:راستگويى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى.

غررالحكم، ج2، ص 151، ح 2142

حديث280

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلصّادِقُ عَلى شَفا مَنْجاةٍ وَكَرامَةٍ وَالْكاذِبُ عَلى شُرُفِ مَهْواةٍ وَمَهانَةٍ؛

راستگو در آستانه نجات و بزرگوارى است و دروغگو در لبه پرتگاه و خوارى.

نهج البلاغه، خطبه 86

حديث281

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يَكْتَسِبُ الْكاذِبُ بِكَذِبِهِ ثَلاثا: سَخَطُ اللّه ِ عَلَيْهِ وَاسْتِهانَةُ النّاسِ بِهِوَمَقْتُ الْمَلائِكَةِ لَهُ؛

دروغگو با دروغگويى خود سه چيز بدست مى آورد: خشم خدا را نسبت به خود، نگاهتحقيرآميز مردم را نسبت به خود و دشمنى فرشتگان را نسبت به خود.

غررالحكم، ج 6 ، ص 480، ح 11039

حديث282

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلْمؤْمِنُ صَدوقُ اللِّسانِ بَذولُ الإِْحْسانِ؛

مؤمن بسيار راستگو و بسيار نيكوكار است.

غررالحكم، ج2، ص 9، ح 1596

حديث283

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يَبْلُغُ الصّادِقَ بِصِدْقِهِ ما يَبْلُغُهُ الْكاذِبَ بِاحْتيالِهِ؛

راستگو، با راستگويى خود به همان مى رسد كه دروغگو با حيله گرى خود.

غررالحكم، ج 6، ص 471، ح 11006

حديث284

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَللّهُمَّ طَهِّرْ لِسانى مِنَ الْكَذِبِ؛

خدايا زبانم را از دروغ پاك گردان.

بحارالأنوار، ج 86 ، ص 113

حديث285

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ تَحَرَّى الصِّدْقَ خَفَّتْ عَلَيهِ المُؤُنُ؛

هر كس صداقت و راستگويى پيشه كند، بار زندگى براى او سبك مى شود.

تحف العقول، ص 91

حديث286

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَا السَّيْفُ الصّارِمُ فى كَفِّ الشُّجاعِ بِاَعَزَّ لَهُ مِنَ الصِّدْقِ؛

شمشير بُرّنده در دست شجاع براى او دشمن شكن تر از راستگويى نيست.

شرح نهج البلاغهابن ابى الحديد، ج20،ص296، ح387

حديث287

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِكُلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ، فَكَفى بِذلِكَ كَذِبا؛

هر چه را شنيدى براى مردم بازگو مكن، كه همين براى دروغگويى (تو) كافى است.

نهج البلاغه، از نامه 69

حديث288

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَقْبَحُ الصِّدقِ ثَناءُ الرَجُلِ عَلى نَفْسِهِ؛

زشت ترين راستگويى، تعريف انسان از خودش مى باشد.

غررالحكم، ج 2، ص 388، ح 2942

حديث289

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَمرانِ لا يَنْفَكّانِ مِنَ الْكَذِبِ: كَثْرَةُ المَواعيدِ، وَ شِدَّةُ الاِْعتِذارِ؛

دو چيز از دروغ جدا نمى شود: بسيار وعده دادن و به شدت عذرخواهى نمودن.

شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 20، ص287، ح 282

حديث290

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا اَلْهَمَهُ الصِّدْقَ؛

هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، راستگويى را به او الهام مى نمايد.

غررالحكم، ج 3، ص 161، ح 4101

حديث291

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلكَذِبُ فِى العاجِلَةِ عارٌ وَ فِى الآجِلَةِ عَذابُ النّارِ؛

دروغ در دنيا ننگ و عار است و در آخرت عذاب جهنم.

غررالحكم، ج 2، ص 31، ح 1708

حديث292

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يَكْتَسِبُ الصّادِقُ بِصِدْقِهِ ثَلاثا: حُسْنَ الثِّقَةِ بِهِ، وَالْمَحَبَّةَ لَهُ،وَ الْمَهابَةَ عَنْهُ؛

راستگو با راستگويى خود، سه چيز را به دست مى آورد: اعتماد، محبت و شكوه (در دل ها).

غررالحكم، ج 6، ص 480، ح 11038

حديث293

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَيْسَ لِكَذوبٍ اَمانَةٌ، وَ لا لِفُجورٍ صيانَةٌ؛

دروغگو امانتدار نيست و بدكار، نگهدارنده اسرار.

غررالحكم، ج 5، ص 85 ، ح 7506

حديث294

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلْحِلْمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَالْعَقْلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خَلْقِكَ بِحِلْمِكَوَقاتِلْ هَواكَ بِعَقْلِكَ؛

بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خودرا با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز.

نهج البلاغه، حكمت 424

حديث295

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنْ لَمْ تَكُنْ حَليما فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلاّ أَوشَكَ أَنْ يَكونَمِنْهُمْ؛

اگر بردبار نيستى خود را بردبار جلوه ده، زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيهگروهى كند و بزودى يكى از آنان نشود.

نهج البلاغه، حكمت 207

حديث296

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلْحِلْمُ يُطفى نارَ الْغَضَبِ وَالْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْراقَهُ؛

بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى، آن را شعله ورتر مى كند.

غررالحكم، ج 2، ص 123، ح 2063

حديث297

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَيْسَ الْحَليمُ مَنْ عَجَزَ فَهُجِمَ وَإِذا قَدَرَ انْتَقَمَ، إِنَّمَا الْحَليمُ مَنْ إِذا قَدَرَعَفا وَكانَ الْحِلْمُ غالِبا عَلى كُلِّ أَمْرِهِ؛

كسى كه چون ناتوان شود هجوم برد و چون قدرت يابد انتقام گيرد بردبار نيست،بلكه بردبار كسى است كه قدرت داشته باشد اما گذشت كند و بردبارى بر تمامى امور اوغالب باشد.

غررالحكم، ج 5، ص 91، ح7529

حديث298

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُنْ بَطى ءَ الْغَضَبِ سَريعَ الْفَىْ ءِ مُحِبّا لِقَبُولِ الْعُذْرِ؛

دير خشم و زود گذشت باش و قبولِ عذر را دوست بدار.

غررالحكم، ج 4، ص 607، ح7165

حديث299

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ حَلَمَ عَنْ عَدُوِّهِ ظَفِرَ بِهِ؛

هر كس در مقابل دشمن بردبار باشد بر او پيروز مى شود.

كنزالفوائد، ص147

حديث300

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بِئسَ القَرينُ الغَضَبُ: يُبدِى الْمَعائِبَ وَيُدْنِى الشَّرَّ وَيُباعِدُ الخَيْرَ؛

خشم هم نشين بسيار بدى است: عيب ها را آشكار، بدى ها را نزديك و خوبى ها رادور مى كند.

غررالحكم، ج3، ص 257، ح4417

حديث301

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنْ غاظَكَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَيْكَ، فَغِظْهُ بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْهُ؛

هر كس با زشتىِ سبكسرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را بهخشم آور.

غررالحكم، ج 5، ص333، ح 8620

حديث302

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَنْ لَمْ يَغْضَبْ؛

تواناترين مردم در تشخيص درست كسى است كه خشمگين نشود.

غررالحكم، ج 2، ص 408، ح3047

حديث303

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَعْدى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَكَهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَبَلَغَ غايَتَهُ؛

بدترين دشمن آدمى خشم و شهوت اوست، پس هر كس آن دو را در اختيار بگيرد،مقامش بالا مى رود و به هدفش مى رسد.

غررالحكم، ح 3269

حديث304

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَحْضَرُ النّاسِ جَوابا مَنْ لَمْ يَغْضِبْ؛

حاضر جواب ترين مردم كسى است كه خشمگين نشود.

غررالحكم، ج 2، ص 390، ح 2950

حديث305

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (المُتَقينَ) اَنَّكَ تَرى لَهُ قُوَّةً فى دينٍ... وَحِرْصا فى عِلْمٍ وَعِلْما فى حِلْمٍ؛

از نشانه هاى پرهيزكاران اين است كه مى بينى در دين نيرومند... در كسب دانشحريص و داراى علم همراه با بردبارى اند.

نهج البلاغه، خطبه 193

حديث306

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شِدَّةُ الْغَضَبِ تُغَيِّرُ الْمَنْطِقَ وَتَقْطَعُ مادَّةَ الْحُجَّةِ وَتُفَرِّقُ الْفَهْمَ؛

خشم شديد، چگونگى گفتار را تغيير مى دهد، اساس استدلال را بر هم مى ريزد وتمركز فكرى را از بين مى برد.

بحارالأنوار، ج 71، ص 428

حديث307

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَيْسَ الْخَيْرُ اَنْ يَكْثُرَ مالُكَ وَوَلَدُكَ، وَلكِنَّ الْخَيْرَ اَنْ يَكْثُرَ عِلْمُكَ وَ يَعْظُمَحِلْمُكَ؛

خير آن نيست كه ثروت و فرزندانت زياد شود، بلكه خير آن است كه دانشت بسيار وبردباريت افزون گردد.

نهج البلاغه، حكمت 94

حديث308

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلْحِلْمُ وَالاَْناةُ تَواَمانِ، يُنْتِجُهُما عَلُوُّ الْهِمَّةِ؛

بردبارى و وقار دو همزادند كه همّت عالى آنها را به وجود مى آورد.

نهج البلاغه، حكمت 460

حديث309

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحْتَجِبْ عَنِ الْغَضَبِ بِالْحِلْمِ، وَغُضَّ عَنِ الْوَهْمِ بِالْفَهْمِ؛

با بردبارى خود را از خشم پنهان كن و با فهم و دانايى از وهم و خيال چشم بپوش.

غررالحكم، ج2، ص 199، ح 2365

حديث310

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّكَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِكَ، فَزَيِّنْهُ بِالْحِلْمِ؛

ارزش تو به ادب توست، پس آن را با بردبارى آراسته كن.

غررالحكم، ج 3، ص 57، ح 3813

حديث311

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا زَيَّنَهُ بِالسَّكينَةِ وَالْحِلْمِ؛

هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد او را با آرامش و بردبارى آراسته مى گرداند.

غررالحكم، ج 3، ص 161، ح 4099

حديث312

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَوَّلُ عِوَضِ الْحَليمِ مِنْ حِلْمِهِ اَنَّ النّاسَ اَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ؛

اول نتيجه اى كه شخص بردبار از بردباريش مى گيرد، پشتيبانى مردم از او در برابرنادان است.

وسائل الشيعه، ج 11، ص 212

حديث313

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلْحِلْمُ نورٌ جَوهَرُهُ الْعَقْلُ؛

بردبارى نورى است كه جوهره آن عقل است.

غررالحكم، ج 1، ص 311، ح 1185

حديث314

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَضْغُ اللُّبانِ يَشُدُّ الاَْضراسَ وَ يَنْفِى الْبَلْغَمَ وَ يَذْهَبُ بِريحِ الْفَمِ؛

جويدن كندر، دندان ها را محكم مى كند و بلغم و رطوبات و بوى دهانرا مى برد.

خصال، ص 612

حديث315

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلصّلاةُ حِصْنُ الرَّحْمنِ وَ مَدْحَرَةُ الشَّيطانِ؛

نماز، دژ محكم خداوند مهربان و وسيله راندن شيطان است.

غررالحكم، ح 2213

حديث316

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَوْ يَعْلَمُ الْمُصَلّى ما يَغْشاهُ مِنَ الرَّحْمَةِ لَما رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ السُّجودِ؛

اگر نماز گزار مى دانست تا چه حد مشمول رحمت الهى است، هرگز سر خود را ازسجده بر نمى داشت.

غررالحكم، ح 7592

حديث317

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُنْظُرْ فيما تُصَلّى وَ عَلى ما تُصَلّى، اِنْ لَمْ يَكُنْ مِنْ وَجْهِهِ وَ حِلِّهِ فَلاقَبولَ؛

بنگريد در چه [لباسى] و بر چه [چيزى] نماز مى گزارى، كه اگر از راه صحيح وحلالش نباشد، قبول نخواهد شد.

تحف العقول، ص 174

حديث318

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رَكْعَتانِ مِنْ عالِمٍ خَيْرٌ مِنْ سَبْعينَ رَكْعَةً مِنْ جَاهِلٍ؛

دو ركعت نماز دانشمند بهتر از هفتاد ركعت نماز نادان است.

اختصاص، ص 245

حديث319

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يَقُومَنَّ اَحَدُكُمْ فِى الصَّلاةِ مُتَكاسِلاً وَ لا ناعِسا وَ لا يُفَكِّرَنَّ فىنَفْسِهِ فَاِنَّهُ بَينَ يَدَىْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اِنَّما لِلْعَبْدِ مِنْ صَلاتِهِ ما اَقْبَلَ عَلَيْهِ مِنْها بِقَلْبِهِ؛

هيچ كس از شما كسل و خواب آلود به نماز نايستد و به خود نينديشد؛ زيرا كهنمازگزار در پيشگاه پروردگار خويش است. و براى بنده از نمازش تنها آنچه با دلش به آنتوجه داشته، مى ماند.

الخصال، ص 613، ح 10

حديث320

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَيْسَ عَمَلٌ اَحَبَّ اِلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الصَّلاةِ، فَلا يَشْغَلَ_نَّ_كُمْ عَنْاَوقاتِها شَىْ ءٌ مِنْ اُمورِ الدُّنيا؛

هيچ عملى نزد خداوند، محبوب تر از نماز نيست، پس هيچ كار دنيايى شما را در وقتنماز به خود مشغول ندارد.

خصال، ص 621، ح 10

حديث321

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَعْلَمُ النّاسِ بِاللّه ِ اَكْثَرُهُمْ لَهُ مَسْاَ لَةً ؛

خداشناس ترين مردم، پر درخواست ترين آنان از خداست .

غرر الحكم ، ح 3260

حديث322

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قُلْتُ : اَللّهُمَّ لا تُحوِجنى اِلى اَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ ، فَقْالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : يا عَلىُّ،لا تَقولَنَّ هكَذا ، فَلَيسَ مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ هُوَ مُحْتاجٌ اِلَى النّاسِ . فَقُلْتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فَمااَقولُ ؟ قالَ : قُلْ : اللّهُمَّ لا تُحوِجْنى اِلى شِرارِ خَلْقِكَ. قُلْتُ : يا رَسولَ اللّه ِ وَمَنْ شِرارُخَلْقِهِ ؟ قالَ : الَّذينَ اِذا اَعطَوا مَنّوا وَ اِذا مَنَعوا عابوا ؛

من گفتم : بار خدايا ! مرا محتاج احدى از خَلقت مگردان . پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهفرمودند :اى على چنين نگو ؛ زيرا هيچ كس نيست ، مگر آن كه به مردم نيازمند است . گفتم : پسچه بگويم ، اى پيامبر خدا؟ فرمودند بگو : بار خدايا! مرا نيازمند بَدانِ خلقت قرار مده.گفتم : اى پيامبر خدا ، بَدان خلق خدا كيانند؟ فرمودند : كسانى كه هر گاه چيزى بدَهند ،منّت گذارند و هر گاه ندهند ، بد گويند.

تنبيه الخواطر ، ج 1، ص 39

حديث323

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ما زالَتْ نِعْمَةٌ وَ لا نَضارَةُ عَيْشٍ اِلاّ بِذُنوبٍ اِجْتَرَحوا اِنَّ اللّه َ لَيْسَبِظَلاّمٍ لِلْعَبيدِ ، وَ لَوْ اَ نَّهُمُ اسْتَقْبَلوا ذالِكَ بِالدُّعاءِ وَ الاِْنابَةِ لَمْ تَزُل وَ لَوْ اَنَّهُمْ اِذا نَزَلَتْ بِهِمُالنِّقَمُ وَ زالَت عَنْهُمُ النِّعَمُ فَزِعوا اِلَى اللّه ِ عَزَّوجَلَّ بِصِدْقٍ مِن نيّاتِهِمْ وَ لَمْ يَهِنوا وَ لَمْيُسْرِفوا ، لاََصْلَحَ اللّه ُ لَهُمْ كُلَّ فاسِدٍ وَ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّ صالِحٍ ؛

هيچ نعمت و شادابى زندگى اى نابود نشد، مگر به سبب گناهانى كه صاحبانشمرتكب شدند . خداوند هرگز