گزيده جامع الفتاوى

چند نكته:

1- رجوع در احتياط واجب به مجتهد ديگر

سؤال: اگر اعلم در مسأله اى فتوا نداده و تنها احتياط واجب كرده است، ولى فالأعلم آن احتياط را ندارد، آيا لازم است مقلِّد اعلم بداند مرجعش احتياط واجب كرده و بايد نيت رجوع به فالأعلم كند، يا همين كه در مقام انجام وظيفه شرعى بوده و عملش طبق فتواى فالأعلم است كافى است؟ به عبارت ديگر، اگر نظر اعلم مثلًا در احرام از مكه قديم احتياط واجب است، ولى فالأعلم چنين احتياطى نداشته، و مقلِّد اعلم از مكه جديد محرم شده و بعد از اعمال حج فهميده است كه اعلم چنين احتياطى داشته، آيا عملش صحيح است يا خير؟ و اكنون چه وظيفه اى دارد؟

اگر عمل او در هنگام صدور از وى مطابق با

2- بقاء بر تقليد ميّت

1- اگر مجتهد ميّتى كه از او تقليد مى كرده اعلم بوده بقاء بر او واجب است و اگر حىّ اعلم است عدول به ايشان واجب است و در صورت تساوى نيز بقاء جايز است. مشهور مراجع عظام.

2- در مسائل عمره و حج به فتواى مجتهد متوفى باقى نمانند. آيت اللَّه زنجانى.

3- تخيير بين قصر و اتمام نماز براى مسافر در مكه و مدينه

1- مسافر مى تواند نمازهاى چهار ركعتى را در تمامى دو شهر مكّه و مدينه حتّى در محله هاى جديد آن تمام و يا شكسته بخواند. مشهور مراجع عظام.

2- اين حكم مختص به مكّه و مدينه قديم است. آيات عظام خوئى و تبريزى و وحيد خراسانى.

3- در خارج از مسجد الحرام و مسجد النبى صلى الله عليه و آله بايد شكسته بخواند. امام خمينى، بهجت.

4- در هيچ جا تخيير نيست، بنابراين اگر قصد اقامت نكرده بايد شكسته بخواند. آيت اللَّه زنجانى.

4- شركت در نمازهاى جماعت اهل سنّت در مكّه و مدينه

1- شايسته است زائرين خانه خدا نمازهاى واجب يوميه خود را با جماعت اهل تسنّن بخوانند و پس از برپا شدن جماعت آنها از جماعت تخلّف نكنند و خارج نشوند بلكه اگر اين كار موجب وهن مذهب تشيّع و بدبينى به آن باشد جايز نيست.

مشهور مراجع عظام

2- وقتى كه نماز جماعت در مسجد الحرام يا مسجدالنبى صلى الله عليه و آله تشكيل شد مؤمنين نبايد از آنجا خارج شده ونبايداز جماعت تخلّف كنند. آيات عظام:

امام خمينى، خامنه اى، فاضل، مكارم، نورى.

3- مناسب است در نماز جماعت شركت كنند ولى بايد نماز را دوباره بخوانند. آيت اللَّه زنجانى.

5- سجده بر فرش مساجد در مدينه منوره و مكّه مكرّمه در حال حاضر

1- در مسجد الحرام و مسجد النبى صلى الله عليه و آله و ساير مساجد اگر زائرين بتوانند روى سنگ يا حصير يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است و از طرف مخالفين ممانعتى از سجده بر آن نيست و موجب وهن و انگشت نما شدن نمى باشد سجده نمايند جايز نيست بر فرشها سجده كنند ولى اگر ضرورت باشد سجده بر فرش ها جايز است وكفايت مى كند.

مشهور مراجع عظام.

2- سجده روى فرش ها مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست در جايى كه سنگ است نماز بخواند يا با خود حصير و مانند آن ببرد. امام خمينى.

6- نماز استداره اى در مسجد الحرام

1- در نماز جماعت اهل تسنّن در مسجدالحرام كه صفهاى آن دائره اى شكل است زائرين در جايى بايستند كه روبروى امام جماعت يا جلوتر از سمت راست يا چپ او نباشند. مشهور مراجع عظام

2- چون اقتدا صورى است با رعايت وظيفه منفرد مقابل امام هم بايستد كافى است. آيات عظام بهجت، تبريزى، خويى، سيستانى

3- با وضع فعلى هر جاى صفوف بايستد اشكالى ندارد. امام خمينى

7- احرام با نذر، پيش از ميقات

1- اگر نذر كند كه از محلى پيش از ميقات احرام بندد جايز است و بايد از همانجا محرم شود مثلًا اگر نذر كرد از شهر خود يا در مدينه منوّره محرم شود بايد به نذر خود عمل كند و بهتر آن است كه به ميقات يا محاذات ميقات كه رسيد احرام را تجديد كند و در اين حكم فرقى بين حج يا عمره واجب و يا مستحب نيست، خواه از طرف خود باشد يا نيابت از ديگرى. مشهور مراجع عظام.

2- اگر يكى از مواقيت يا از نزديكى هاى آن مى گذرند نمى توانند از غير مواقيت محرم شوند، حتّى با نذر و اگر از آنجا نمى گذرند، قبل از حرم هر كجا محرم شوند كافى است و نيازى به نذر نيست.

آيت اللَّه زنجانى.

8- اشتراط اجازه شوهر در صحّت نذر زن

1- نذر زن براى احرام بايد به اذن شوهر باشد مگر اين كه با حق او منافات نداشته باشد بنابراين اگر بدون اذن شوهر نذر كرد و قبل از ميقات محرم شد و با اين حال از ميقات گذشت احرامش باطل است، و حكم كسى را دارد كه بدون احرام از ميقات عبور كرده است. مشهور مراجع عظام.

2- اذن شوهر مطلقاً معتبر است. امام خمينى، فاضل، گلپايگانى، صافى، نورى.

3- نيازى به نذر نيست. (مسأله قبل) آيت اللَّه زنجانى.

10- قصد ترك محرمات در حال احرام

1- بايد قصد انجام چيزى كه احرام را باطل كند نداشته باشد. مشهور مراجع عظام.

2- بلكه قصد ترك جميع محرمات احرام لازم است. آيات عظام گلپايگانى، بهجت، مكارم، صافى.

12- استفاده از كمربند دوخته براى مردان

1- استفاده از فتق بند و كمر بند و ساعت و دمپايى دوخته مانعى ندارد و همينطور است هميانى كه در آن پول مى گذارند. مشهور مراجع عظام.

2- بايد از پوشيدن هميان و كمربند پرهيز نمود، ولى در صورت لزوم جايز است. آيت اللَّه زنجانى.

14- نگاه در آينه

1- نگاه كردن در آينه، در جهت زينت حرام است و به غير اين جهت اشكال ندارد و در اين حكم فرقى ميان زن و مرد نيست. مشهور مراجع عظام

2- نگاه به آينه مطلقاً جايز نيست، چه به قصد زينت باشد و چه نباشد. آيات عظام صافى، و گلپايگانى.

16- استظلال براى مردان هنگام تردّد در محلّى كه منزل مى كنند، مانند مكّه و منى و عرفات در روز

1- جايز است. مشهور مراجع عظام.

توضيح: حرمت سايه قرار دادن بالاى سر، مختص به زمان طى مسافت است. پس در حاليكه

17- حد مطاف

1- بهتر است طواف بين كعبه ومقام ابراهيم عليه السلام انجام شود و اين مسافت كه تقريباً 5/ 26 ذراع است در همه اطراف كعبه مراعات شود ولى طواف خارج اين حد تا هر كجا كه طواف خانه صدق كند جايز است خصوصاً در مواردى كه طواف در محدوده مذكور ممكن نباشد يا مشقت داشته باشد.

مشهور مراجع

2- واجب است طواف در محدوده مذكور انجام

18- 5 تذكر راجع به طواف

تذكر: 1- بنابر نظر امام خمينى و آية اللَّه فاضل اگر شخصى در طواف از محدوده لازم خارج شد بايد آن مقدار را اعاده كند و همين طور بنابر نظر آيةاللَّه گلپايگانى و آيةاللَّه صافى اگر در محدوده اى طواف كند كه اتصال به جمعيت نداشته باشد بايد آن مقدار را اعاده كند.

تذكر 2: بنابر نظر مراجع مذكور اگر به جهت نظافت مسجد و مانند آن از انجام طواف در محدوده ممانعت شود اگرامكان دارد كه در محدوده طواف كند بايد صبر نمايد و در محدوده طواف كند و اگر خارج آن طواف كند صحيح نيست آية اللَّه فاضل اضافه فرمودند: اگر در چنين حالاتى ضرورت عرفيه اقتضاء كند كه خارج از محدوده

19- طواف طبقه دوّم براى معذورين

1- طواف بايد دور كعبه معظمه ولو در فضاى ما بين زمين تا محاذى پشت بام كعبه باشد و چنانچه بالاتر از اين باشد طواف از طبقه دوم صحيح و مجزى نيست و كسانى كه نمى توانند در صحن مسجدالحرام ولو به وسيله حمل توسط شخص ديگر طواف كنند وظيفه شان نايب گرفتن در طواف است. مشهور مراجع عظام

2- بلى اگر نمى تواند نايب بگيرد يا مشقت

20- گذاردن دست روى حجر اسماعيل در حال طواف

در حال طواف، دست گذاشتن روى ديوار حجر اسماعيل عليه السلام جايز است و به طواف ضرر نمى رساند گرچه احتياط مستحب در ترك است. مشهور مراجع عظام

جايز نيست. آيةاللَّه نورى

21- حكم نجاساتى كه در نماز عفو شده و محمول متنجس در طواف

1- لباس و بدن كسى كه مى خواهد طواف كند واجب است پاك باشد حتى از خون كمتر از درهم نيز بايد اجتناب شود بلى نجس بودن چيزهايى كه نمى تواند به تنهايى ساتر در نماز باشد مانند جوراب و عرقچين و انگشتر مانعى ندارد. مشهور مراجع عظام

23- وظيفه كسى كه نتوانسته قرائت يا ذكرهاى واجب را ياد بگيرد

1- اگر نتواند قرائت و ذكرهاى واجب نماز را ياد بگيرد هر مقدار كه خود مى تواند بخواند كافى است.

مشهور مراجع عظام

2- اگر نتواند به جماعت بخواند عمل به وظيفه نمازهاى يوميّه كافى است. آية اللَّه بهجت.

25- سعى از مسعاى جديد

1- سعى از مسعاى جديد صحيح و مجزى است. مشهور مراجع عظام.

28- شرط ايمان در ذابح

1- ذابح اگر مسلمان باشد كافى است و لازم نيست شيعه باشد. مشهور مراجع عظام

29- تأخير ذبح از روز عيد

1- تأخير از روز عيد تا آخر روز سيزدهم جايز است و احتياط مستحب آن است كه از روز عيد تأخير نيندازد. مشهور مراجع عظام

2- تأخير ذبح تا پايان روز دوازدهم جايز است.

آيت اللَّه زنجانى

3- واجب است ذبح در روز عيد باشد، ولى اگر تأخير انداخت، پس تا آخر ذى حجه مجزى است.

آيت اللَّه بهجت

31- تثليث قربانى

1- واجب است مقدارى از قربانى را به فقير مؤمن صدقه دهد و مستحب است قسمتى از آن را هديه بدهد و قدرى از آن را خودش بخورد و بهتر است هر يك از صدقه و هديه كمتر از ثلث قربانى نباشد. مشهور مراجع عظام

2- صدقه دادن واجب نيست بلكه مستحب است. امام خمينى، فاضل، خامنه اى

تذكر: در وضع فعلى خصوصاً كه مسؤولين نظام

32- حلق در سفر اوّل

1- هر مكلّفى مختار است كه بعد از ذبح كردن يا سر بتراشد و يا از ناخن يا موى خود قدرى بچيند گرچه حلق مستحب و افضل است. مشهور مراجع عظام.

2- بر مرديكه حجة الاسلام خود را انجام مى دهد، حلق واجب است، گر چه سفر اوّل او نباشد. آيت اللَّه زنجانى

34- حلق و تقصير در شب

1- حلق يا تقصير را مى توان در شب يازدهم و دوازدهم و سيزدهم انجام داد. مشهور مراجع تقليد

2- حلق در شب عيد جايز نيست مگر براى خائف و به احتياط مستحب از روز عيد تأخير نشود ولى بعد از عيد در شب هم كافى است. آيت اللَّه سيستانى

36- رمى جمره جديد

1- در موقعيت فعلى كه جمرات توسعه يافته به هر جاى آن رمى شود كفايت مى كند. مشهور مراجع عظام

38- زمان بيتوته در منا

1- حاجى بايد شب يازدهم و شب دوازدهم ذى الحجّه را در منى بيتوته نمايد يعنى از اوّل شب تا بعد از نيمه شب يا قبل از نيمه شب تا طلوع فجر در منى بماند و اين بيتوته از عبادات است و بايد با قصد قربت و با نيت خالص انجام شود. مشهور مراجع عظام

2- بيتوته در منا از غروب آفتاب است تا نصف شب. آيات عظام بهجت، امام خمينى، گلپايگانى، صافى، نورى.

3- در شب يازدهم حاجى مخيّر است كه از

39- فاصله دو عمره

1- كسى كه مى خواهد عمره مفرده انجام دهد در يك ماه قمرى نمى تواند بيش از يك عمره براى خود يا ديگرى انجام دهد ولى انجام بيش از يك عمره در يك ماه به صورتى كه هر عمره براى يك نفر باشد جايز است مثل اين كه يك عمره براى خود و يكى براى ديگرى يا دو عمره براى دو نفر متفاوت

40- فاصله بين عمره تمتع با عمره مفرده

1- كسى كه مى خواهد حج تمتع به جا آورد مى تواند قبل از عمره تمتع و يا بعد از اتمام اعمال حج تمتع عمره مفرده به جا آورد اگرچه اين عمره با عمره تمتع از يك نفر بوده و در يك ماه قمرى بوده باشد. مشهور مراجع عظام

2- اگر هر دو را براى خود انجام مى دهد در عمره مفرد بعد از حج تمتع قصد رجاء نمايد. آيات عظام صافى، مكارم