جمه بحارالانوار جلد 95: کتاب اعمال روزها

مشخصات کتاب

سرشناسه : مجلسی، محمد باقربن محمدتقی، 1037 - 1111ق.

عنوان قراردادی : بحار الانوار .فارسی .برگزیده

عنوان و نام پدیدآور : ترجمه بحارالانوار/ مترجم گروه مترجمان؛ [برای] نهاد کتابخانه های عمومی کشور.

مشخصات نشر : تهران: نهاد کتابخانه های عمومی کشور، موسسه انتشارات کتاب نشر، 1392 -

مشخصات ظاهری : ج.

شابک : دوره : 978-600-7150-66-5 ؛ ج.1 : 978-600-7150-67-2 ؛ ج.2 : 978-600-7150-68-9 ؛ ج.3 : 978-600-7150-69-6 ؛ ج.4 978-600-715070-2 : ؛ ج.5 978-600-7150-71-9 : ؛ ج.6 978-600-7150-72-6 : ؛ ج.7 978-600-7150-73-3 : ؛ ج.8 : 978-600-7150-74-0 ؛ ج.10 978-600-7150-76-4 : ؛ ج.11 978-600-7150-83-2 : ؛ ج.12 978-600-7150-66-5 : ؛ ج.13 978-600-7150-85-6 : ؛ ج.14 978-600-7150-86-3 : ؛ ج.15 978-600-7150-87-0 : ؛ ج.16:978-600-7150-88-7 ؛ ج.17:978-600-7150-89-4 ؛ ج.18: 978-600-7150-90-0 ؛ ج.19:978-600-7150-91-7 ؛ ج.20:978-600-7150-92-4 ؛ ج.21: 978-600-7150-93-1 ؛ ج.22:978-600-7150-94-8 ؛ ج.23:978-600-7150-95-5

مندرجات : ج.1. کتاب عقل و علم و جهل.- ج.2. کتاب توحید.- ج.3. کتاب عدل و معاد.- ج.4. کتاب احتجاج و مناظره.- ج. 5. تاریخ پیامبران.- ج.6. تاریخ حضرت محمد صلی الله علیه وآله.- ج.7. کتاب امامت.- ج.8. تاریخ امیرالمومنین.- ج.9. تاریخ حضرت زهرا و امامان والامقام حسن و حسین و سجاد و باقر علیهم السلام.- ج.10. تاریخ امامان والامقام حضرات صادق، کاظم، رضا، جواد، هادی و عسکری علیهم السلام.- ج.11. تاریخ امام مهدی علیه السلام.- ج.12. کتاب آسمان و جهان - 1.- ج.13. آسمان و جهان - 2.- ج.14. کتاب ایمان و کفر.- ج.15. کتاب معاشرت، آداب و سنت ها و معاصی و کبائر.- ج.16. کتاب مواعظ و حکم.- ج.17. کتاب قرآن، ذکر، دعا و زیارت.- ج.18. کتاب ادعیه.- ج.19. کتاب طهارت و نماز و روزه.- ج.20. کتاب خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، عقود و معاملات و قضاوت

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

ناشر دیجیتالی : مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان

یادداشت : ج.2 - 8 و 10 - 16 (چاپ اول: 1392) (فیپا).

موضوع : احادیث شیعه -- قرن 11ق.

شناسه افزوده : نهاد کتابخانه های عمومی کشور، مجری پژوهش

شناسه افزوده : نهاد کتابخانه های عمومی کشور. موسسه انتشارات کتاب نشر

رده بندی کنگره : BP135/م3ب3042167 1392

رده بندی دیویی : 297/212

شماره کتابشناسی ملی : 3348985

ص: 1

ادامه کتاب أعمال سال ها و ماه ها

ادامه بابهای اعمال ماه رمضان شامل دعاها و نمازها

باب پنجم : اعمال و دعاهای روزها و شب های ماه مبارک رمضان و باقی اعمال آن

روایات

مؤلف

بسیاری از مطالب این باب در کتاب طهارت و در بابهای دعا گذشت، و بسیاری از اعمال و آداب این ماه نیز در ابواب روزه در باب شب قدر و شبهای احیاء آورده شد. پس به آن مراجعه کن و همانطور که در باب­های پیشین به این مطالب اشاره شده است، در این جلد نیز آن ها را خواهیم آورد.

اعمال بسیار زیادی برای شب اول ماه رمضان است که پاره­ای از آن را در باب دعا به هنگام ورود ماه رمضان آوردیم. از جمله آن اعمال، غسل در این شب است، و نیز شروع به تلاوت قرآن و نیز... .(1)

روایت1.

به خط شیخ محمد بن علی الجباعی رحمة الله علیه دیدم که لفظ آن این است: دعای حج در شب اول ماه رمضان خوانده می­شود و شیخ ابو الفتح محمد بن علی الکراجکی در کتاب روضة العابدین که برای فرزندش موسی - رحمهما الله - نوشته بود، این دعا را آورده است:

خدایا، من حاجتم را تنها از تو طلب می­کنم و هر کس حاجتش را از مردم طلب کند. اما من تنها از تو می خواهم که یکتایی و شریکی نداری. از تو به فضل و خشنودی­ات می­خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و در این سال، حجّ مقبول، پاک و خالص خانه گرامی­ات را نصیبم کنی و بدین وسیله چشمم را روشن گردانی و بر درجاتم بیافزایی و روزی­ام کنی تا نگاهم را فرو اندازم و دامنم را پاک نگاه دارم و از تمام محرمات تو دست بردارم و هیچ چیز نزد من پسندیده­تر از اطاعت و ترس تو و عمل بر حسب خشنودی تو نباشد. و از آنچه نهی نمودی و ناپسند شمردی، دوری کنم، و آن را با عافیت و راحتی برای من قرار ده و توفیق شکر نعمت­هایت را نیز به من عطا کن.

از تو می­خواهم، مرگ مرا، کشته شدن در راه خود و در زیر پرچم پیامبرت محمد و به همراهی ولیّ­ات صلواتک علیهما قرار دهی و از تو می­خواهم تا دشمنان خود و دشمنان رسولت را به دست من نابود کنی و مرا در برابر خواری دیگران گرامی بداری و در مقابل کرامت دوستان خود، خوار مگردانی. خدایا برای من با رسول خدا راهی قرار ده، خداوند برای من کافی است و هر چه او بخواهد، و درود خدا بر محمد فرستاده او خاتم پیامبران و بر خاندان پاک او.

مؤلف

سید بن طاووس - رحمه الله - در کتاب الاقبال، این دعا را از امام صادق علیه السلام نقل کرد و سید می گوید: دعای حج را در شب­های ماه رمضان بعد از مغرب بخوان: خدایا به تو و از تو حاجتم را طلب می­کنم.... تا اینجا که با رسول خدا راهی قرار ده.(2)

روز اول

اعمال بسیاری در این روز وارد شده است از جمله نماز اول ماه و دعای آن، صدقه دادن و اعمال دیگر از جمله......(3)

روایت2.

الاقبال: فصلی در دعاهای غیر مکرر مخصوص به هر روز.(4)

از جمله، دعای روز اول ماه رمضان از جمله سی فصل:

ای خدا و پروردگار من، به غیر تو امید ندارم و جز تو را نمی خوانم و جز به درگاه تو نمی گرایم و فقط به درگاه تو تضرع و التماس می نمایم و به آستانه ات پناهنده می شوم؛ زیرا اگر غیر تو را می خواندم، به من پاسخ نمی داد و اگر به غیر تو امید می بستم، امیدم نا امید می شد و تو اعتماد و امید و مولی و آفریننده و پدیدآورنده و تصویرگر منی، و زمام امور من به دست تو است

ص: 2

وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی فِی عَامِی هَذَا إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ سَبِیلًا حِجَّةً مَبْرُورَةً مُتَقَبَّلَةً زَاکِیَةً خَالِصَةً لَکَ تُقِرُّ بِهَا عَیْنِی وَ تَرْفَعُ بِهَا دَرَجَتِی وَ تَرْزُقُنِی أَنْ أَغُضَّ بَصَرِی وَ أَنْ أَحْفَظَ فَرْجِی وَ أَنْ أَکُفَّ عَنْ جَمِیعِ مَحَارِمِکَ- لَا یَکُونُ عِنْدِی شَیْ ءٌ آثَرَ مِنْ طَاعَتِکَ وَ خَشْیَتِکَ وَ الْعَمَلِ بِمَا أَحْبَبْتَ وَ التَّرْکِ لِمَا کَرِهْتَ وَ نَهَیْتَ عَنْهُ وَ اجْعَلْ ذَلِکَ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ أَوْزِعْنِی شُکْرَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلًا فِی سَبِیلِکَ تَحْتَ رَایَةِ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ مَعَ وَلِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمَا وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَقْتُلَ بِی أَعْدَاءَکَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِکَ وَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِهَوَانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَا تُهِنِّی بِکَرَامَةِ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا حَسْبِیَ اللَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

و به هر صورت بخواهی درباره من حکم می کنی، و من اختیار برآوردن آن چه را که بدان امید دارم و برطرف کردن آن چه را که از آن می ترسم، ندارم و در گرو اعمالم هستم و کار به دست غیر من افتاد. خداوندا، تو را گواه می گیرم و تو به عنوان گواه کافی هستی و فرشتگان و حاملان عرش و پیامبران و رسولان را گواه می گیرم بر این که، هر کس را که تو دوست داری دوست دارم و از هر کس بیزاری بجویی بیزاری می جویم و به آن چه بر پیامبران و رسولانت فرو فرستادی ایمان دارم؛ پس گوش های دل مرا برای یاد خود بگشای، تا از کتابت پیروی نمایم و فرستادگانت را تصدیق کنم و به وعده ات ایمان آورم و به پیمانت وفا کنم؛ زیرا اختیار قلب به دست تو است.

خدایا، به تو پناه می برم از نومیدی از رحمت و یأس از رأفتت، پس مرا از شک و شرک و تردید و دودلی و نفاق و ریا و شنواندن اعمال خود به دیگران، در پناه خود درآور و در قرب خود که دست نیافتنی است، قرار ده و از شکی که صاحب آن خوار می گردد، نگاه دار. خداوندا، مرا از هر عمل زشتی که جز تو آن را نمی داند و در استغفار از آن کوتاهی کردم، عافیت بخش و بیامرز، زیرا تو برطرف کننده غم و گشاینده اندوه و رحمت گستر و مهربان در دنیا و آخرت هستی، پس همان رحمت خود را که شامل حال فرشتگان و فرستادگان و دوستان خود از مردان و زنان مؤمن نمودی، به من ارزانی دار.

خدایا، ای پروردگار این روز، بلاها و گرفتاری ها و غم ها و اندوه هایی را که در این روز فرو فرستادی، از من و خاندان و فرزندان و برادران و آشنایانم و کسانی از مردان و زنان مؤمن که ارتباطی با من دارند، برگردان. خدایا، من بر کلمه اخلاص و سرشت اسلام و آیین ابراهیمی و دین محمدی، درودهای تو بر او و خاندان او، قرار گرفتم. خدایا، مرا نگاه دار و بر این اعتقاد زنده بدار و بمیران و روزی که آفریده ها را برمی انگیزانی، مرا بر این اعتقاد برانگیز و آغاز این روز مرا به رحمتت، صلاح و میانه آن را رستگاری و پایان آن را کامیابی قرار ده؛ زیرا من خیر این روز و خیر اهل آن را از تو خواهانم و از شر آن و شر اهل آن و از گوش و چشم و دست و پای او به تو پناه می برم. تو خود نگاه دار من از او باش. همسایه تو سرافراز است و ستایش تو والا است و معبودی جز تو نیست.

خداوندا، از تو می خواهم که عطاهای دعا در تعقیب نمازها را به من روزی کنی و از تو خیر و پیروزی و یاری و نور و هدایت و رشد و بشارت این روز را خواهانم. در پناه خدایی که هیچ چیز همانند او نیست، قرار گرفتم؛ و به عزت خدا که دست نایافتنی است و مورد ظلم واقع نمی شود، چنگ زدم و به قدرت خدا که مقهور و مغلوب واقع نمی شود، پناه آوردم؛ از شر آن چه خلق کرد و آفرید و پدید آورد و از شر آن

ص: 3

تَحْکُمُ فِیَّ کَیْفَ تَشَاءُ- لَا أَمْلِکُ لِنَفْسِی مَا أَرْجُو وَ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أَحْذَرُ أَصْبَحْتُ مُرْتَهَناً بِعَمَلِی وَ أَصْبَحَ الْأَمْرُ بِیَدِ غَیْرِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِکَ وَ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ عَلَی أَنِّی أَتَوَلَّی مَنْ تَوَلَّیْتَهُ وَ أَتَبَرَّأُ مِمَّنْ تَبَرَّأْتَ مِنْهُ وَ أُؤْمِنُ بِمَا أَنْزَلْتَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ فَافْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِی لِذِکْرِکَ حَتَّی أَتَّبِعَ کِتَابَکَ وَ أُصَدِّقَ رُسُلَکَ وَ أُؤْمِنَ (1) بِوَعْدِکَ وَ أُوفِیَ بِعَهْدِکَ فَإِنَّ أَمْرَ الْقَلْبِ بِیَدِکَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْقُنُوطِ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ الْیَأْسِ مِنْ رَأْفَتِکَ فَأَعِذْنِی مِنَ الشَّکِّ وَ الشِّرْکِ وَ الرَّیْبِ وَ النِّفَاقِ وَ الرِّیَاءِ وَ السُّمْعَةِ وَ اجْعَلْنِی فِی جِوَارِکَ الَّذِی لَا یُرَامُ وَ احْفَظْنِی مِنَ الشَّکِّ الَّذِی صَاحِبُهُ یُسْتَهَانُ اللَّهُمَّ وَ کُلَّمَا قَصُرَ عَنْهُ اسْتِغْفَارِی مِنْ سُوءٍ لَا یَعْلَمُهُ غَیْرُکَ فَعَافِنِی مِنْهُ وَ اغْفِرْهُ لِی فَإِنَّکَ کَاشِفُ الْغَمِّ مُفَرِّجُ الْهَمِّ رَحْمَانُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمُهُمَا فَامْنُنْ عَلَیَّ بِالرَّحْمَةِ الَّتِی رَحِمْتَ بِهَا مَلَائِکَتَکَ وَ رُسُلَکَ وَ أَوْلِیَاءَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ.

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ مَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنْ بَلَاءٍ أَوْ مُصِیبَةٍ أَوْ غَمٍّ أَوْ هَمٍّ فَاصْرِفْهُ عَنِّی وَ عَنْ أَهْلِ بَیْتِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی وَ مَعَارِفِی وَ مَنْ کَانَ مِنِّی بِسَبِیلٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ عَلَی کَلِمَةِ الْإِخْلَاصِ وَ فِطْرَةِ الْإِسْلَامِ وَ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اللَّهُمَّ احْفَظْنِی وَ أَحْیِنِی عَلَی ذَلِکَ وَ تَوَفَّنِی عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنِی یَوْمَ تَبْعَثُ الْخَلَائِقَ فِیهِ وَ اجْعَلْ أَوَّلَ یَوْمِی هَذَا صَلَاحاً وَ أَوْسَطَهُ فَلَاحاً وَ آخِرَهُ نَجَاحاً بِرَحْمَتِکَ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَهُ وَ خَیْرَ أَهْلِهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهِ وَ شَرِّ أَهْلِهِ وَ مِنْ سَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ یَدِهِ وَ رِجْلِهِ کُنْ لِی مِنْهُ حَاجِزاً عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی مَوَاهِبَ الدُّعَاءِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ وَ أَسْأَلُکَ خَیْرَ یَوْمِی هَذَا وَ فَتْحَهُ وَ نُورَهُ وَ نَصْرَهُ وَ هُدَاهُ وَ رُشْدَهُ وَ بُشْرَاهُ أَصْبَحْتُ بِاللَّهِ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ مُمْتَنِعاً وَ بِعِزَّةِ اللَّهِ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ لَا تُضَامُ مُعْتَصِماً وَ بِسُلْطَانِ اللَّهِ الَّذِی لَا یُقْهَرُ وَ لَا یُغْلَبُ عَائِذاً مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ مَا یُکَنُ

ص: 3

چه شب ها خود را نهان می کند و روزها بیرون می آید و از شر آن چه شب ها بیرون می آید و روزها خود را پنهان می کند و از شر جنیان و انسان ها و از شر هر چیز تسلط جو و غیر آن و از شر هر جنبنده ای که تو، زمام امور آن را گرفتی، به راستی که پروردگارم بر راه راست استوار است.

دعای دیگر روز اول از این ماه

(1):

خداوندا، روزه مرا همانند روزه روزه داران و شب خیزی مرا بسان شب خیزی شب خیزان بگردان و در این روز مرا از خواب غفلت بیدار کن و جرمم را ببخش، ای معبود جهانیان.

مؤلف

ما در کتاب مربوط به اعمال مخصوص هر ماه، دو روایت در دعاهای هر روز ماه نقل کردیم که هریک از آن دو، دارای سی دعای جداگانه است(2). پس در هر روز از ماه رمضان، دعای مخصوص آن روز را بخوان؛ زیرا این در سعادتی است که به روی تو گشوده شده و پیش از آن که از اهل قبور شوی، آن را مغتنم بشمار.

فصل: در فضیلت اعتکاف در ماه رمضان.

حقیقت اعتکاف عبارت است از روی آوردن بنده بر طاعت و مراقبه خداوند جلّ جلاله که مشروح احکام آن در کتاب هایی که دربردارنده احکام به تفصیل و یا به صورت مختصر هستند، ذکر شده است. ما در این جا فقط یک حدیث درباره فضیلت اعتکاف در ماه رمضان ذکر می کنیم، تا این کتاب از اشاره به این عبادت و سعادت و پاداش آن، خالی نباشد.

محمد بن یعقوب کلینی(3)

- رحمه الله - در کتاب کافی و ابوجعفر ابن بابویه در کتاب من لایحضره الفقیه(4)

آوردند که امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله در اولین سالی که روزه ماه رمضان واجب شد، در دهه اول ماه رمضان؛ و در سال دوم در دهه دوم؛ و در سال سوم در دهه آخر ماه رمضان اعتکاف نمودند و پیوسته این کار را انجام می دادند تا اینکه رحلت نمودند. در اعمال دهه آخر ماه رمضان نیز مطالبی درباره فضیلت اعتکاف و نکاتی که افرادی که به آن نیاز دارند و از آن بی نیاز نیستند، ذکر خواهیم کرد.

فصل: در خصوص نزول قرآن در ماه رمضان و تشویق به تلاوت آن در ماه رمضان

درباره نزول قرآن در ماه رمضان، همین

ص: 4

بِاللَّیْلِ وَ یَخْرُجُ بِالنَّهَارِ وَ شَرِّ مَا یَخْرُجُ بِاللَّیْلِ وَ یُکَنُّ بِالنَّهَارِ وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذِی سُلْطَانٍ أَوْ غَیْرِهِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ.

دلیل کافی است که خداوند می فرماید: ماه رمضانی که قرآن در آن فرو فرستاده شد. و در حدیث آمده است: قرآن در ماه رمضان به پایین ترین آسمان نازل شد، سپس از آن جا به صورتی که خداوند جل ّجلاله می خواست، به صورت تدریجی و در زمان طولانی بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل گردید.

درباره تشویق به تلاوت قرآن در ماه رمضان، روایات فراوانی وارد شده است. ما برای توجه پندگیرندگان، فقط یک حدیث را ذکر می کنیم. علی بن مغیره نقل کرد: به امام کاظم علیه السلام عرض کردم: پدر من از جد شما علیه السلام درباره ختم قرآن در هر شب پرسید و ایشان فرمودند: در ماه رمضان چنین کن و هر قدر توانستی، در ماه رمضان قرآن بخوان. پدرم در ماه رمضان چهل بار قرآن را ختم می کرد و من نیز بعد از پدرم، با توجه به فراغت و اشتغال و نشاط و بی حالی، چهل بار و یا بیشتر و یا کمتر ختم کردم و وقتی روز فطر فرا می رسید، یک ختم قرآن را برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و یک ختم برای حضرت فاطمه علیها السلام و یک ختم برای ائمه علیهم السلام قرار دادم - تا اینکه به شما رسیدم - و یک ختم را برای شما قرار دادم و عمل من تاکنون به این صورت بوده است. این عمل من چه ثوابی دارد؟ فرمودند: ثواب این عمل آن است که در روز قیامت با آنان خواهی بود. با تعجب گفتم: الله اکبر! من این ثواب را دارم؟ حضرت سه بار فرمودند: آری.

فصل: دعا هنگام گشودن قرآن برای تلاوت آن

در حدیثی آمده است: روایت است امام صادق علیه السلام، پیش از آن که قرآن را بگشاید و قرائت کند، آن را به دست راست می­گرفتند و می گفتند:

به نام خدا، خداوندا، گواهی می دهم که این همان کتابی است که از نزد تو بر پیامبرت حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله فرو فرستاده شد و همان کتابی است که بر زبان پیامبرت سخن گفت و احکام و مقررات دین تو در آن وجود دارد و تو آن را بر پیامبرت فرو فرستادی و عهدی از سوی خود به آفریدگانت و ریسمانی پیوسته میان خود و بندگانت قرار دادی. خدایا، عهدنامه و کتابت را گشودم. خدایا، پس نگاه من را به آن عبادت، خواندنم را اندیشیدن و اندیشیدنم را مایه عبرت گرفتنم قرار ده و مرا از کسانی بگردان که از بیان پندهای آن، پند آموزم و از گناهان پرهیز کنم و هنگام قرائت کتابت، بر دل و گوشم مهر و بر دیده ام پرده قرار مده

ص: 5

تلاوته فیه.

أما نزول القرآن فی شهر رمضان فیکفی فی البرهان قول الله جل جلاله شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ و إنما ورد فی الحدیث أن نزوله کان فی شهر الصیام إلی السماء الدنیا ثم نزل منها إلی النبی صلی الله علیه و آله کما شاء جل جلاله فی الأوقات و الأزمان و أما الحث علی تلاوته فیه فذلک کثیر فی الأخبار و لکنا نورد حدیثا واحدا فیه تنبیها لأهل الاعتبار عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَبِی سَأَلَ جَدَّکَ علیه السلام عَنْ خَتْمِ الْقُرْآنِ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ فَقَالَ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ افْعَلْ فِیهِ مَا اسْتَطَعْتَ فَکَانَ أَبِی یَخْتِمُهُ أَرْبَعِینَ خَتْمَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ خَتَمْتُهُ بَعْدَ أَبِی فَرُبَّمَا زِدْتُ وَ رُبَّمَا نَقَصْتُ وَ إِنَّمَا یَکُونُ ذَلِکَ عَلَی قَدْرِ فَرَاغِی وَ شُغُلِی وَ نَشَاطِی وَ کَسَلِی فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْفِطْرِ جَعَلْتُ لِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله خَتْمَةً وَ لِفَاطِمَةَ علیها السلام خَتْمَةً وَ لِلْأَئِمَّةِ علیهم السلام خَتْمَةً حَتَّی انْتَهَیْتُ إِلَیْهِ فَصَیَّرْتُ لَکَ وَاحِدَةً مُنْذُ صِرْتُ فِی هَذِهِ الْحَالِ فَأَیُّ شَیْ ءٍ لِی بِذَلِکَ قَالَ لَکَ بِذَلِکَ أَنْ تَکُونَ مَعَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قُلْتُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَلِی بِذَلِکَ قَالَ نَعَمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.

و قرائتم را بدون اندیشیدن مگردان، بلکه چنان کن که در آیات و احکام آن تدبر کنم و مقررات دینت را بگیرم و نگاه من به آن را غفلت آمیز و قرائتم را تند و با شتاب قرار مده، به راستی که تو مهرورز و مهربانی.

فصل: مقداری از قرآن که بهتر است در طول ماه رمضان، خوانده شود.

هرکس به فضل خدا به این مقام رسیده باشد که عبادت های مستحب او بر اساس دستور الهی باشد که در دل خود بدان آگاه می گردد، بر همان اعتماد کند و مقدار قرائتش در ماه رمضان بر اساس همان بیان الهی باشد؛ اما کسی که بنا بر دستور ظاهری موجود در روایات قرائت می کند، مقدار قرائت او باید بر اساس میزان اوقاتی باشد که فراغت دارد. بنابراین، اگر مانعی از استمرار قرائت قرآن در طول ماه رمضان نداشته باشد، به روایتی عمل کند که وهب بن حفص نقل کرد که از امام صادق علیه السلام پرسیدم: انسان در چه مدت قرآن را قرائت کند؟ فرمودند: در شش روز یا بیشتر. عرض کردم: در ماه رمضان چه طور؟ فرمودند: در سه روز یا بیشتر. و در روایت دیگری از آن حضرت که فرمودند: نمی پسندم که قرآن در کمتر از یک ماه قرائت شود.

هنگام قرائت قرآن، با فکر و دل خود چنان توجه داشته باش که خداوند جلّ جلاله، سخن خود را با زبان تو بر تو می خواند و تو به کلام مقدس او گوش فرا می دهی و به اندازه بخشش او بدان اعتراف کن و از او بخواه که مراد خود از آداب، پندها و احکام قرآن را به تو بفهماند.

اگر بگویی: ضعف بشری و جسم خاکی توان شناخت حرمت جلال الهی را ندارد، باید ادب تو به هنگام گوش فرا دادن به کلام الهی و بهره مندی از آن، به همان مقدار باشد که یکی از پادشاهان دنیا، سخنی را به نظم در آورده است و از تو بخواهد که معنای سخن او را دریابی و بدان عمل کنی و آن را بزرگ بداری. بنابراین، تو که ادعا می کنی مسلمان هستی، به این راضی مشو که مقام خداوند جل ّجلاله در نزد تو کمتر از مقام یکی از پادشاهان دنیا باشد که گاه سلطنتش در اثر یک به خواب رفتن، از بین می رود.

و اگر بگویی: توان رسیدن به این مرتبه والا را نیز ندارم، دست کم گوش دادن و بهره مندی تو از این قرائت مقدس و بزرگ، مانند آن باشد که نامه ای از پدر یا فرزند

ص: 6

وَ لَا تَجْعَلْ قِرَاءَتِی قِرَاءَةً لَا تَدَبُّرَ فِیهَا بَلِ اجْعَلْنِی أَتَدَبَّرُ آیَاتِهِ وَ أَحْکَامَهُ آخِذاً بِشَرَائِعِ دِینِکَ وَ لَا تَجْعَلْ نَظَرِی فِیهِ غَفْلَةً وَ لَا قِرَاءَتِی هَذْرَمَةً(1) إِنَّکَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ.

یا دوست عزیزت به تو رسیده باشد. اگر خداوند جلّ جلاله و کلام معظم او در نزد تو کمتر از این ها ارزش داشته باشد، قطعاً نفس ضعیف خود را در معرض معامله زیان بار یا بی بهره قرار داده ای.

فصل: در دعا هنگام فراغت از تلاوت قرآن

پیش از این، دعای هنگام تلاوت قرآن ذکر شد و پس از پایان تلاوت قرآن این دعا را می خوانی:

خداوندا، آن چه از کتابت را که بر من مقرر نمودی خواندم، کتابی که بر پیامبرت حضرت محمد، درودها و رحمت تو بر او، فرو فرستادی. پس ستایش مخصوص توست ای پروردگار ما، و در برابر قدرت و توفیقی که دادی سپاسگزارم و منت پذیر. خداوندا، مرا از کسانی قرر داده که حلالت را حلال و حرامت را حرام می شمارند و از گناهان می پرهیزند و به محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ قرآن ایمان دارند و آن را موجب بهبودی و رحمت و نگاه دار و اندوخته من قرار ده. خدایا، قرآن را مونس من در قبر و هنگام زنده و برانگیخته شدن قرار ده و در برابر هر آیه ای که خواندم، برکتی برای من قرار ده و در برابر هر حرفی که آموختم ، مرا یک درجه در بالاترین جای علّیّین بالا بر. اجابت فرما، ای پروردگار جهانیان.

خداوندا، بر حضرت محمد، پیامبر و برگزیده و منتخب و مناجات کننده با تو و فراخواننده به راه تو و نیز بر امیر مؤمنان، ولی و جانشین تو بعد از پیامبرت و بر جانشینان آن دو که نگاهبان دین تو و کامل اداکنندگان حقت و مراقبان آفریدگانت هستند، درود بفرست. سلام و رحمت و برکات خداوند بر همه آنان باد.

مؤلف

روزه دار باید روزه خود را به همان صورت که در آخرین عمل از هر شب از ماه رمضان ذکر کردیم و اسرار آن را بیان کردیم، ختم کند .

باب ششم : وظایف شب دوم ماه رمضان و روز آن که داری فصل هایی است.

فصل: در کیفیت خروج روزه­ دار از روزه و ورودش در حکم افطار

بدان که هر روزه دار مراقبه ای دارد که پیش و همراه و بعد از روزه مستمراً بدان مکلف است و از او خواسته شده است که این مراقبه را پیش از افطار، همراه و بعد از آن و در طول شبانه روز رعایت کند و آن عبارت است از طهارت قلب از اموری که مولایش نمی پسندد و به کارگیری اعضا و جوارح در آن چه او را به خشنودی خدا نزدیک می کند. این امری است که در مدت زندگی انسان در دنیا از او مطلوب است؛ اما مراقبه مخصوص ماه رمضان این است که توجه داشته باشد که در

ص: 7

القریب إلیک أو من صدیقک العزیز علیک فإنک إن أنزلت الله جل جلاله و کلامه المعظم دون هذه المراتب فقد عرضت نفسک الضعیف لصفقة خاسر أو خائب.

محضر خدا است و در روزه داری و افطار کردن و در نهان و آشکار، به فرمان او عمل می کند و روزه را به عنوان طاعتی مبارک و نیز افطارش را عبادتی جدید به امر خداوند جل ّجلاله تلقی کند و در نتیجه خروج او از روزه به سوی افطار، برای امتثال دستور خداوند جل ّجلاله و تابع اختیار و اراده او باشد و احساس برتری و لذت کند از این که سلطان دنیا و آخرت پسندیده است تا او بر درگاهش بایستاد و به بندگی اش چنگ زند و به دولت چیره او منتسب گردد و نیز توفیق قبولی اعمالش را به او داد و او را از خطر روی برگرداندن، ایمن داشت.

و مبادا روزه دار این اعتقاد را داشته باشد که با رسیدن وقت افطار می توان از طهارت دل و اصلاح اعمال در شبانه روز دست کشید، در حالی که می داند خداوند جل ّجلاله به او اجازه افطار نداده است، مگر برای این که احسان افزون خود را به طور مستمر به او عطا نماید و با رحمت خود بر او روی آورد. با این حال، چگونه بنده، توجه خدایی را که حاضر است و به او نیکی می کند، کوچک و سبک می شمارد؟ آیا این سخن مولایش را نشنید که می فرماید: {جن و انسان را نیافریدم جز اینکه مرا بپرستند.}(1)

فصل: زمانی که افطار کردن در آن مستحب است.

مؤلف

در روایات بسیار که یکدیگر را تقویت می کنند، از ائمه که بهترین درودها بر آنان، نقل شده است: بهتر است انسان در ماه رمضان بعد از ادای نماز افطار کند و این بیشتر موجب قبولی عبادات می شود. از جمله علی بن فضال در کتاب الصیام نقل کرد که امام صادق علیه السلام فرمودند: برای روزه دار مستحب است که اگر توانست، نماز را قبل از افطار بخواند.

مؤلف

اما اگر با افرادی بود که نمی توانند صبر کند تا او نماز بخواند و بعد همه با هم افطار کنند و افطار را بر نماز مقدم می دارند، برای خشنودی خداوند جل ّجلاله و تعظیم دستورها و تکمیل عبادات و به پیروی از اراده خداوندی که مالک زندگانی و مرگ او است، با آنان افطار نماید و با این نیت، افطار را بر نماز مقدم بدارد، در حالی که تعظیم جلالت الهی را مراعات می کند؛ ولی اگر به واسطه افطاری کردن با آنان از خداوندگار خود باز می ماند و افطار کردن با آنان، میان او و دستورهای شریفی که خدا از او خواسته فاصله ایجاد می کند، افراد یاد شده را با غذا دادن گرامی دارد و از خود خشنود گرداند، ولی با ذکر عذر خود مبنی بر عدم مشارکت با آنان در افطار، از آن ها پوزش بطلبد و در عذرهایی که می آورد نیز مراقب خداوند مطلع بر دل ها و اسرار باشد؛ اما اگر در صورت

ص: 8

کان مع الله جل جلاله یتصرف بأمره فی الصوم و الإفطار فی السر و الإعلان فصومه طاعة سعیدة و إفطاره بأمر الله جل جلاله عبادة أیضا جدیدة فیکون خروجه من الصوم إلی حکم الإفطار خروج متمثل أمر الله جل جلاله و تابع لما یریده من الاختیار متشرفا و متلذذا کیف ارتضاه سلطان الدنیا و الآخرة أن یکون فی بابه و متعلقا علی خدمته و منسوبا إلی دولته القاهرة و کیف وفقه للقبول منه و سلمه من خطر الإعراض عنه.

و إیاه و أن یعتقد أنه بدخول وقت الإفطار قد تشمر من حضرة المطالبة بطهارة الأسرار و صلاح الأعمال فی اللیل و النهار و هو أن یعلم أن الله جل جلاله ما شمره إلا مزید دوام إحسانه إلیه و إقباله بالرحمة علیه و کیف یکون العبد مهونا بإقبال مالک حاضر محسن إلیه و یهون من ذلک ما لم یهون أ لم یسمع مولاه یقول وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ.

(1)

افطاری نکردن با آنان پیش از نماز، از آنان بترسد و تقیّه از آن ها مایه خشنودی خداوند که مالک زندگان و مردگان است، باشد، به آن چه خشنودی خدا در آن است عمل کند و خود را به اشتباه نیندازد و برای اطاعت از شیطان و خواهش نفس خود، دست به توجیه نزند .

فصل: زمانی که افطار کردن در آن جایز است.

فصل: زمانی که افطار کردن در آن جایز است.(1)

بدان، زمانی که به طور یقین وقت نماز مغرب فرا می رسد، برای روزه داران جایز است که افطار کنند، مگر آن که افطار کردن، آنان را از عبادت پروردگار جهانیان که مهم تر از افطار است، باز دارد. و اگر آداب الهی در هنگام افطار جمع شد، باید به مهم ترین چیز آغاز کند و مهم ترین، پیروی از کسی است که مالک همه چیز است تا مبادا بدون رضای مالک خود در ملک او تصرف کند. وگرنه گویی زمان و نیز عملی را که در آن زمان انجام می دهد، از دست صاحبش گرفته و غصب کرده است و در چیزی که خداوند به او عطا نکرده، تصرف کرده است. بنابراین، مبادا این مطلب و امثال آن و سپس او را کوچک و سبک بشمارد.

فصل: آداب یا دعا یا قرائتی که قبل از افطار انجام می­دهد و می­گوید

یکی از آداب هنگام خوردن غذا، مطلبی است که ابو علی فضل بن حسن بن فضل طبرسی در کتاب «الآداب الدینیه» از جدمان حسن سبط که به بلاهایی از دولت اموی دچار شد و درودهای خدا بر روح بزرگ و بلند او، نقل کرد که امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند: آداب سر سفره عبارت از دوازده چیز است که لازم است هر مسلمانی آن ها را بداند: چهار چیز از آن ها واجب و چهار امر مستحب و چهار چیز جزو روش های پسندیده است. چهار امر واجب عبارت است از: شناخت خدا، و خشنودی به داده او، و بردن نام خدا، و سپاسگزاری از او؛ و چهار امر مستحب عبارت است از: وضو گرفتن پیش از غذا، و نشستن بر پهلوی چپ، و خوردن غذا با سه انگشت، و پاک کردن انگشتان در آخر؛ و چهار چیز که از روش های پسندیده است، عبارت است از: خوردن غذا از قسمتی که در جلوی او است، و گرفتن لقمه به صورت کوچک؛ و خوب جویدن غذا،، و کم نگاه کردن به چهره دیگران.

مؤلف

یکی دیگر از آداب نوشیدن آب و خوردن غذا، این است که توجه به بخشش خداوند جل ّجلاله بر خود داشته باشد که چگونه او را گرامی داشت و از کار کردن در خوردنی ها و نوشیدنی های مورد نیاز خود، از روزی که آن ها را آفرید تا زمانی که در پیشگاه او آماده شوند، معاف کرد؛ زیرا خداوند جل ّجلاله، فرشتگان گمارده شده بر تدبیر افلاک و زمین ها و نیز انبیاء و اوصیاء و جانشینان آنان را که بر تدبیر مصالح انسان ها گمارده شدند

ص: 9

لم یفطر معهم قبل الصلوات و کانت التقیة لهم رضا لمالک الأحیاء و الأموات فلیعمل ما یکون فیه رضاه و لا یغالط نفسه و لا یتأول لأجل طاعة شیطانه و هواه.

و هم چنین پادشاهان و فرمانروایان و جانشینان و لشکریان آنان را که از حوزه اسلام محافظت می کنند، همه و همه را در تحصیل ما یحتاج انسان به کار گرفت تا این که غذا فراهم گردید و به دست او رسید؛ و نیز تمام کسانی را که در مهیا کردن غذا رنج کشیدند، اعم از کسی که زمین را کَنده و نیز اعم از درودگر و آهنگر و هیزم کش و نانوا و آشپز و دیگر کسانی را که بیان قلم و زبان حال فهم انسان ها از شمارش آن ها عاجزند، در این رابطه به کار گرفت. بنابراین، نیکو نیست، آقایی که بنده خود را این چنین از همه رنج ها و زحمت ها آسوده می کند و غذایش را برای او حاضر می سازد و بنده از همه این سختی ها آسوده باشد، ولی باز منتی نه بزرگ و نه کوچک برای مولای خود نبیند؛ وگرنه گویی که دل و عقل بنده مرده است و چشم او از دیدن این همه نعمت کور است.

یکی از دعاهای هنگام خوردن غذا، آن است که طبرسی از ائمه، بهترین درود و سلام بر آنان، نقل کرد: هنگام خوردن غذا بگو: ستایش خدایی را که خوراک می دهد و خود او چیزی نمی خورد و در پناه خود در می آورد و در پناه کسی نمی­ رود و بی نیاز است و همه نیازمند اویند. خداوندا، ستایش تو را در برابر غذا و خورشتی که در آسانی و عافیت از جانب خود، بی آن که رنج و سختی بکشم، روزی ام نمودی. به نام خدا، بهترین نام ها، به نام خدا پروردگار زمین و آسمان، به نام خدایی که با نام او هیچ چیز در زمین و آسمان نمی تواند به انسان ضرر برساند و او شنوا و دانا است. خداوندا، مرا به خیر این غذا نیکبخت گردان و از شرّ آن در پناه خود در آور و از سود آن برخوردار گردان و از ضررش سالم بدار.

دعای مخصوص افطار در ماه رمضان

در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: رسول خدا صلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: ای اباالحسن، این ماه رمضان است که روی آورده است، پس، پیش از افطار دعا کن؛ زیرا جبرئیل علیه السلام نزد من آمد و خطاب به من گفت: هرکس این دعا را پیش از افطار در ماه رمضان بخواند، خداوند متعال دعای او را مستجاب نماید و روزه و نمازش را قبول می کند و ده دعای دیگر او را اجابت می کند و نیز گناه او را می آمرزد و ناراحتی اش را برطرف می­نماید و اندوهش را بر طرف می­سازد و حوایج او را برآورده می­کند و خواسته هایش را به او می­دهد و عمل او را همراه با اعمال پیامبران و صدیقان بالا می برد و در روز قیامت، در حالی که چهره اش نورانی تر از ماه شب چهارده است، حضور پیدا می کند. به جبرئیل گفتم: این دعا چیست؟ گفت: بگو:

خداوندا، ای پروردگار نور عظیم و پروردگار کرسی بلند و پروردگار دریای خروشان و پروردگار زوج بزرگ و نور سربلند و پروردگار تورات و انجیل و زبور

ص: 10

الملوک و السلاطین و نوابهم و جنودهم الذین یحفظون بیضة الإسلام حتی یتهیأ الوصول إلی الطعام و استخدام کل من تعب فی طعامه من أکار و نجار و حدادین و حطابین و خبازین و طباخین و من یقصر عن حصرهم بیان الأقلام و لسان حال الأفهام و کیف یحسن من عبد یریحه سیده من جمیع هذا التعب و العناء و یحمل إلیه طعامه و هو مستریح من هذا الشقاء فلا یری له فی ذلک منة کبیرة و لا صغیرة أ فما یکون کأنه میت العقل و القلب أعمی عن نظر هذه النعم الکثیرة.

وَ مِنَ الدُّعَاءِ عِنْدَ أَکْلِ الطَّعَامِ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی الطَّبْرِسِیِّ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنِ الْأَئِمَّةِ عَلَیْهِمْ أَفْضَلُ الصَّلَاةِ وَ السَّلَامِ قَالَ: یَقُولُ عِنْدَ تَنَاوُلِ الطَّعَامِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُطْعِمُ وَ لَا یُطْعَمُ وَ یُجِیرُ وَ لَا یُجَارُ عَلَیْهِ وَ یَسْتَغْنِی وَ یُفْتَقَرُ إِلَیْهِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا رَزَقْتَنِی مِنَ الطَّعَامِ وَ الْإِدَامِ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ مِنْ غَیْرِ کَدٍّ مِنِّی وَ مَشَقَّةٍ بِسْمِ اللَّهِ خَیْرِ الْأَسْمَاءِ بِسْمِ اللَّهِ رَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ اللَّهُمَّ أَسْعِدْنِی مِنْ مَطْعَمِی هَذَا بِخَیْرِهِ وَ أَعِذْنِی مِنْ شَرِّهِ وَ أَمْتِعْنِی بِنَفْعِهِ وَ سَلِّمْنِی مِنْ ضَرِّهِ.

و فرقان بزرگ. تو معبود آسمانیان و زمینیان هستی و معبودی جز تو وجود ندارد و تو فرمانروای آسمانیان و زمینیان هستی و فرمانروایی جز تو وجود ندارد، به نام بزرگ تو و نور رویت و به پادشاهی دیرینه ات، از تو درخواست می کنم، ای زنده و ای پاینده، ای زنده و ای پاینده، ای زنده و ای پاینده، به آن اسم تو که هر چیز بدان روشن است و به آن اسم تو که آسمان ها و زمین بدان روشن است و به آن اسم تو که پیشینیان بدان سامان یافتند و شایسته گردیدند و نسل های متاخر بدان سامان می یابند و شایسته می گردند. ای زنده پیش از هر زنده و ای زنده بعد از هر زنده و ای زنده ای که معبودی جز تو وجود ندارد، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان مرا بیامرز و در کارم آسانی و گشایش نزدیک قرار ده و مرا بر آیین و هدایت و راه و روش محمد و آل محمد، سلام بر او و آنان، استوار بدار و عملم را جزو اعمال صعود یافته و پذیرفته شده بگردان و همان گونه که به دوستان و اهل طاعت بخشیدی، به من نیز ببخش؛ زیرا من به تو ایمان دارم و بر تو توکل می کنم و به سوی تو توبه می نمایم و بازگشتم به سوی تو است و همه خوبی ها را برای من و خانواده و فرزندانم گردآور و همه بدی ها را از من و فرزندان و خانواده ام دور دار. تو بسیار مهربان، بخشنده و آفریننده آسمان ها و زمین هستی، خیر را به هرکس که بخواهی می دهی و از هرکس بخواهی منصرف می کنی، پس رحمتت را به من ارزانی دار، ای مهربان ترین مهربانان .

دعای دیگر هنگام افطار

در کتاب های علمای امامیه به نقل از پیامبر صلی الله علیه وآله آمده است: هر بنده ای روزه بگیرد و هنگام افطار بگوید: ای بزرگ ای بزرگ، تو معبود منی و من جز تو معبودی ندارم، گناه بزرگ مرا بیامرز، به راستی که جز بزرگ نمی تواند گناه بزرگ را ببخشاید. همانند روزی که از مادر متولد شده، از گناهانش بیرون می آید.

قرائت قرآن هنگام افطار

در روایت آمده که مولایمان امام زین العابدین علیه السلام فرمودند: هرکس هنگام افطاری و سحری، سوره «انا انزلناه فی لیله القدر» را بخواند، در فاصله بین آن دو، مانند شهیدی خواهد بود که در راه خدای تعالی به خون خود غلتیده باشد.

فصل: آنچه مستحب است بر آن افطار شود.

بدان، پیش از این در همین کتاب نحوه رعایت احتیاط در خوردنی ها و نوشیدنی ها را ذکر کردیم. اکنون افزون بر آن می گوییم: شایسته است خوردنی و نوشیدنی که انسان با آن افطار می کند، علاوه بر طهارت از حرام و شبهه، راه های تهیه آن برای افطار کننده نیز پاکیزه از حرام و شبهه باشد.

ص: 11

الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ أَنْتَ إِلَهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ إِلَهُ مَنْ فِی الْأَرْضِ- لَا إِلَهَ فِیهِمَا غَیْرُکَ وَ أَنْتَ مَلِکُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَلِکُ مَنْ فِی الْأَرْضِ لَا مَلِکَ فِیهِمَا غَیْرُکَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَبِیرِ وَ نُورِ وَجْهِکَ الْمُنِیرِ وَ بِمُلْکِکَ الْقَدِیمِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَ بِهِ کُلُّ شَیْ ءٍ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی صَلَحَ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ بِهِ یَصْلُحُ الْآخِرُونَ یَا حَیُّ قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی یُسْراً وَ فَرَجاً قَرِیباً وَ ثَبِّتْنِی عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ وَ هَبْ لِی کَمَا وَهَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ فَإِنِّی مُؤْمِنٌ بِکَ وَ مُتَوَکِّلٌ عَلَیْکَ مُنِیبٌ إِلَیْکَ مَعَ مَصِیرِی إِلَیْکَ وَ تَجْمَعُ لِی وَ لِأَهْلِی وَ وُلْدِیَ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَ تَصْرِفُ عَنِّی وَ عَنْ وُلْدِی وَ أَهْلِیَ الشَّرَّ کُلَّهُ أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ تُعْطِی الْخَیْرَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَصْرِفُهُ عَمَّنْ تَشَاءُ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

مثلاً کسی که آن را فراهم کرده است، هنگام فراهم کردن آن، از عبادتی مهم تر از تهیه افطاری دست نکشیده باشد و به آن نپرداخته باشد، زیرا چه بسا همین امر، شبهه در خوردنی و نوشیدنی به شمار آید، چرا که در زمانی به تهیه افطاری پرداخت که خداوند جلّ جلاله از آن ناخوشایند و روی گردان بود و در ناپاکی خوردنی و نوشیدنی همین بس که صاحب آن یعنی خداوند، از نحوه فراهم کردن آن خشنود نباشد. بنابراین، کسی که از آن استفاده می کند نیز از دچار شدن به بیماری باطنی یا جسمی یا عقلی ایمن نخواهد بود.

مؤلف

چیزهایی که از دیدگاه احادیث بهتر است با آن افطار شود را با اسناد متعدد نقل کرده­ایم:

علی بن حسن فضّال تمیمی(1) کوفی در کتاب الصیام آورد که جابر می گوید: امام باقر علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله با دو چیز سیاه افطار می نمود. عرض کردم: خداوند رحمتت کند، منظور از دو چیز سیاه چیست؟ فرمودند: خرمای خشک و آب، یا خرمای تازه و آب.

علی بن حسن فضّال در کتاب الصیام خود آورد، که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: هرکس با خرمای حلال افطار کند، چهارصد نماز بر نماز او افزوده می شود.

علی بن حسن فضال در کتاب الصیام خود آورد که امام صادق علیه السلام به نقل از پدر بزرگوارش فرمودند: علی علیه السلام دوست داشت که با شیر افطار کند.

ابوجعفر ابن بابویه نقل کرد که امام صادق علیه السلام فرمودند: افطار کردن با آب، گناهان قلبی انسان را شستشو می دهد.

مؤلف

باید توجه داشت که موارد یاد شده که نیکان با آن افطار کرده­اند، به خاطر حالت خاص آنان، یا برای امتثال دستور متعلق به آنان بوده که از راه اطلاع بر اسرار، بر آنان مکشوف شده است؛ وگرنه به هر اندازه که غذا دورتر از شبهه و نزدیک تر به مراقبه خداوند جل ّجلاله باشد، بهتر است روزه دار با آْن افطار کند و آن را مرکب خود برای انجام طاعات و لباس تن خود برای ایستادن در پیشگاه سرور خود قرار دهد.(2)

فصل: این دعا را ما برای تطهیر غذا از شبهات و حرام انشا کردیم و هنگام تناول غذا خوانده می شود

ص: 12

من أن یکون قد اشتغل به من هیأه عن عبادة الله جل جلاله و هو أهم منه فربما یصیر ذلک شبهة فی الطعام و الشراب لکونه عمل فی وقت کان الله جل جلاله کارها للعمل فیه و معرضا عنه و حسبک فی سقم طعام أو شراب أن یکون صاحبه رب الأرباب کارها لتهیئته علی تلک الوجوه و الأسباب فما یؤمن المستعمل له أن یکون سقما فی القلوب و الأجسام و الألباب.

خداوندا، به آن رحمت تو که بر خشمت پیشی گرفت و به آن رحمتی که با آن مرا یاد کردی در حالی که چیزی قابل ذکر نبودم، و به آن رحمتی که مرا بدان پدید آوردی و در حال کودکی و بزرگسالی پروردی، و به آن رحمتی که از زمان حضرت آدم علیه السلام تا به آخرین مرحله، مرا از پشت پدران به درون مادران انتقال دادی و خوراک و پوشاک و خواسته های مهم پدر و مادرانم را عهده دار شدی و آنان را از گرفتاری ها و آسیب هایی که بر سر امت های نابود شده رفت، نگاه داشتی، و به آن رحمتی که به وسیله آن مرا بر خود رهنمون شدی، و به آن رحمتی که به وسیله آن مرا به طاعت و تقریب به خود، مشرف گردانیدی، و به آن رحمتی که به وسیله آن مرا از فرزندان گرامی ترین پیامبران قرار دادی، و به آن رحمتی که وقتی در پیشگاهت بی ادبی نمودم، بردباری نموده و از من گذشتی، و به رحمت ها و بزرگواری هایی که تو از تفصیل و پذیرش و تکمیل آن آگاه تری و به آن چه تو زیبنده آنی، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و با عافیت و گذشت از کاستی ها و گناهانمان، ما را از آن ها پاکیزه نمایی تا شایستگی شرافت همنشینی با تو و جلوس بر سفره میهمانی ات را پیدا کنیم و نیز این خوراکی و نوشیدنی ما و و دیگر جوانب رحمتت را که در آن تصرف می کنیم، از آلودگی ها و ناپاکی ها و حقوق مردم و امور حرام و شبهه پاکیزه گردانی و عوض آن را به صاحبان آن ها، خواه زنده باشند و یا مرده، بپردازی و آن را پاک و پاکیزه و مایه بهبودی دین و درمان بدن و طهارت باطن و ظاهر و روشنایی عقل و روح و نیروبخش ما بر انجام بندگی ات و برانگیزنده بر مراقبتت قرار دهی و بعد از همه این ها، ما را از کسانی قرار ده که به علم خود از گفتار و به بزرگواری خود از درخواست بی نیازشان ساختی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

فصل: در نیّت افطار

افطار کردن عملی است که دیوان عبادات به آن شکل می گیرد و امری است که انسان را به رسیدن به سعادت موفق می گرداند. بنابراین، ناچار باید آن را نیتی باشد که متناسب با آن مقاصد باشد. یکی از مهم ترین نیت ها که روزه دار با آن قصد افطار می کند و عبادات و روزه خود را در محضر خداوند آگاه به رازها به پایان می برد، این است که قصد او از افطاری، فرمانبرداری از دستور خداوند جلّ جلاله باشد، از این جهت که افطاری و غذا، حیات او را بر درگاه طاعت خداوندی که مالک نیکی ها و مایه خوشحالی او است، حفظ می کند؛ وگرنه اگر مقصود او از افطاری، حفظ او بر درگاه طاعت الهی نباشد، گویی که غذا و نیز طاعت الهی را تلف کرده است و در معرض نابودی قرار داده است و در سرمایه خود زیان برده است و در نتیجه عباداتی که توسط او به جا آورده می شود نیز از نیرویی سرچشمه خواهد گرفت که نیت آن ناقص و بیمار است، مانند انسانی که در سفر حج یا زیارات، مرکبی را بدون اجازه گرفتن از صاحبش سوار شود و یا با گفته صاحبش در تعیین مسیر راه مخالفت ورزد و یا شبهه های دیگر در مرکب باشد.

ص: 13

من الشبهات و الحرام هذا الدعاء.

اللهم إنی أسألک بالرحمة التی سبقت غضبک و بالرحمة التی ذکرتنی بها و لم أک شیئا مذکورا و بالرحمة التی أنشأتنی و ربیتنی صغیرا و کبیرا و بالرحمة التی نقلتنی بها من ظهور الآباء إلی بطون الأمهات من لدن آدم علیه السلام إلی آخر الغایات و أقمت للآباء و الأمهات بالأقوات و الکسوات و المهمات و وقیتهم مما جری علی الأمم الهالکة من النکبات و الآفات و بالرحمة التی شرفتنی بها بطاعتک و التقرب إلیک و بالرحمة التی جعلتنی بها من ذریة أعز الأنبیاء علیک و بالرحمة التی حلمت بها عنی عند سوء أدبی بین یدیک و بالمراحم و المکارم التی أنت أعلم بتفصیلها و قبولها و تکمیلها و بما أنت أهله أن تصلی علی محمد و آل محمد و أن تطهرنا من الذنوب و العیوب بالعافیة منها و العفو عنها حتی نصلح للتشریف بمجالستک و الجلوس علی مائدة ضیافتک و أن تطهر طعامنا هذا و شرابنا و کل ما نتقلب فیه من فوائد رحمتک من الأدناس و الأرجاس و حقوق الناس و من الحرامات و الشبهات و أن تصانع عنه أصحابه من الأحیاء و الأموات و تجعله طاهرا مطهرا و شفاء لأدیاننا و دواء لأبداننا و طهارة لسرائرنا و ظواهرنا و نورا لأرواحنا و مقویا لنا علی خدمتک باعثا لنا علی مراقبتک و اجعلنا بعد ذلک ممن أغنیته بعلمک عن المقال و بکرمک عن السؤال برحمتک یا أرحم الراحمین.

راستی، در اصلاح نیت و مراقبه جلال الهی چه سختی و مشقتی وجود دارد تا انسان از این مقام ها و منازل و شرافت مواهب الهی بگریزد و به سوی رعایت شهوت حیوانی و طبیعت زیان بار از بین رونده خود رو آورد، جز این که انسان به خواری مصائب و شماتت دشمن در برابر گرفتاری ها و مشکلات حاصل از آن، راضی گردد.

فصل: دعاهایی که روزه دار، هنگام افطار می خواند، طبق روایات

محمد بن ابی قرّه که خداوند خشنودی اش را بر او بگستراند، در کتاب عمل شهر رمضان نقل کرد که مولایمان امام موسی بن جعفر علیه السلام به نقل از پدر بزرگوارش از جد بزرگوارش از حسن بن علی علیهم السلام فرمودند: هر روزه دار هنگام افطار یک دعای مستجاب دارد. بنابراین، در اولین لقمه افطار بگو: به نام خدا، ای آمرزش­گر، مرا بیامرز. و بنابر روایت دیگر، بگو: به نام خداوند بخشاینده مهربان، ای آمرزش گستر، مرا بیامرز. هرکس این جمله را هنگام افطار بگوید، آمرزیده می گردد.

فصل: دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هنگام خوردن غذا

در حدیث وارد از آن حضرت که بهترین سلام ها بر او باد، آمده است که فرمودند: هر کس غذا بخورد، سپس بگوید: ستایش خدا را که مرا از روزی خود غذا داد، بی آن که نیرو و توان خود را به کار گیرم. گناهان گذشته او آمرزیده می گردد.

فصل: ویژگی حمد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله هنگام غذا خوردن او که الگوی همه مسلمانان است

در جلد دوم کتاب تاریخ نیشابور ضمن شرح حال حسن بن بشیر آمده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله، بین هر دو لقمه غذا، خدا را ستایش می کرد.

مؤلف

ای مسلمانی که قرآن را باور داری و فرمان خداوند جلّ جلاله را اطاعت می کنی، مبادا از فرموده خداوند متعال که درباره رسول خدا می فرمایند: «از او و از نوری که همراه با او فرستاده شد، پیروی کردند.»(1) مخالفت نمایی، بلکه از این آداب پیروی کن، زیرا این گونه آداب، مرکب ها و عطایایی است که انوار سعادت دنیا و روز حساب به واسطه آن گشوده می شود.

فصل: دعاهایی از ائمه اطهار که بنابر ظاهر لفظشان، برای بعد از افطار می باشند

از جمله: به چندین سند از امام صادق علیه السلام به نقل از پدران بزرگوارش علیهم السلام آمده است

ص: 14

و أی کُلفة أو مشقة فیما ذکرناه من صلاح النیة و معاملة الجلالة الإلهیة حتی یهرب من تلک المراتب و المناصب و الشرف و المواهب إلی معاملة الشهوة البهیمیة و الطبع الخائب الذاهب لو لا رضاه لنفسه بذل المصائب و الشماتة بما حصل فیه من النوائب.

که رسول خدا صلی الله علیه و آله وقتی افطار کردند، فرمودند: خدایا، فقط برای تو روزه داشتیم و با روزی تو افطار کردیم، پس روزه ما را بپذیر. تشنگی سپری شد و رگ ها نمدار شدند و پاداش باقی ماند.

سید یحیی بن هارون حسینی در کتاب امالی آورد: هرگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله چند لقمه غذا می خوردند، می فرمودند: خداوندا، ستایش از آن توست. غذا و نوشیدنی دادی و سیراب نمودی، پس ستایش مخصوص توست، بی آن که ناسپاسی کنم یا اینکه تو را رها نمایم و از تو بی نیازی جویم.

در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است: وقتی حضرت علی صلوات الله علیه افطار می کردند، دو زانو می نشستند تا سفره برداشته شود، آن گاه می فرمودند: خداوندا، تنها برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو افطار کردیم. از ما بپذیر ای شنوای آگاه.

در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده: هر روز از ماه رمضان را که روزه گرفتی، هنگام افطار بگو: ستایش خدا را که ما را یاری نمود و روزه گرفتیم و روزی داد و افطار کردیم. خدایا، روزه ما را بپذیر و ما را بر آن یاری کن و در ماه رمضان سالم بدار و آن را با آسانی و عافیت از ما بگیر. ستایش خدا را که توفیق روزه داشتن یک روز از ماه رمضان را به من عنایت کرد.

در روایتی از امام موسی بن جعفر کاظم از پدران بزرگوارش علیهم السلام آمده: هرگاه با حال روزه شب کردی، هنگام افطار بگو: خداوندا، تنها برای تو روزه داشتم و با روزی تو افطار کردم و بر تو توکل نمودم. تا پاداش تمام کسانی که در آن روز روزه گرفتند، برای تو نوشته شود.

دعای هنگام دست کشیدن از هر غذایی: طبرسی - ره - به نقل از ائمه علیهم السلام آورد: هنگام فراغت از غذا، بگو: ستایش خدا را که به من غذا داد و سیرم نمود و آب داد و سیرابم کرد و از من حفظ و حمایت نمود. ستایش خدا را که در اعمالی که انجام دادم و یا ترک نمودم، برکت و خجستگی را به من شناساند. خداوندا، آن را گوارا و دلچسب قرار ده، نه همراه با وبا و انواع بیماری های دیگر، و بعد از آن مرا تندرست بدار، در حالی که سپاسگزاری تو را به جا آورم و مواظب طاعتت باشم و روزی فراوان و پیوسته روزی ام کن و زندگانی استوار نصیبم کن و مرا نیکوکار گردان و پیشامدهای روز قیامت را به رحمت خود مایه شادمانی و خوشحالی من قرار ده.(1)

ص: 15

أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ إِذَا أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا ذَهَبَ الظَّمَأُ وَ ابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَ بَقِیَ الْأَجْرُ.

وَ رَوَی السَّیِّدُ یَحْیَی بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ هَارُونَ الْحُسَیْنِیِّ فِی کِتَابِ أَمَالِیهِ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إِذَا أَکَلَ بَعْضَ اللُّقْمَةِ قَالَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ أَطْعَمْتَ وَ سَقَیْتَ وَ أَرْوَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ غَیْرَ مَکْفُورٍ وَ لَا مُوَدَّعٍ وَ لَا مُسْتَغْنًی عَنْکَ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِذَا أَفْطَرَ جَثَی عَلَی رُکْبَتَیْهِ حَتَّی یُوضَعَ الْخِوَانُ وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کُلَّمَا صُمْتَ یَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقُلْ عِنْدَ الْإِفْطَارِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَعَانَنَا فَصُمْنَا وَ رَزَقَنَا فَأَفْطَرْنَا اللَّهُمَّ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ أَعِنَّا عَلَیْهِ وَ سَلِّمْنَا فِیهِ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی قَضَی عَنِّی یَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا یُرْوَی عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْکَاظِمِ علیه السلام عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ: إِذَا أَمْسَیْتَ صَائِماً فَقُلْ عِنْدَ إِفْطَارِکَ- اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ یُکْتَبُ لَکَ أَجْرُ مَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا یُدْعَی بِهِ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْ أَکْلِ کُلِّ الطَّعَامِ وَ هُوَ مِمَّا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی الطَّبْرِسِیِّ ره عَمَّنْ یَرْوِیهِ عَنِ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام فَقَالَ: وَ تَقُولُ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الطَّعَامِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنِی فَأَشْبَعَنِی وَ سَقَانِی فَأَرْوَانِی وَ صَانَنِی وَ حَمَانِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَرَّفَنِی الْبَرَکَةَ وَ الْیُمْنَ بِمَا أَصَبْتُهُ وَ تَرَکْتُهُ مِنْهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ هَنِیئاً مَرِیئاً لَا وَبِیّاً وَ لَا دَوِیّاً وَ أَبْقِنِی بَعْدَهُ سَوِیّاً قَائِماً بِشُکْرِکَ مُحَافِظاً عَلَی طَاعَتِکَ وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً دَارّاً وَ أَعِشْنِی عَیْشاً قَارّاً وَ اجْعَلْنِی بَارّاً وَ اجْعَلْ مَا یَتَلَقَّانِی فِی الْمَعَادِ مُبْهِجاً سَارّاً بِرَحْمَتِکَ (1).

ص: 15

فصل: برگزیده­ای از دعاهای مخصوص شب دوم ماه رمضان برگرفته از کتاب عمل شهر رمضان،

نوشته ابن ابی قره

خداوندا، تو پروردگاری و من بنده ام، رحمت و مهربانی را بر خود مقرر نمودی و مرا بدان رهنمون شدی و تو راستگو و نیکوکاری و دست هایت بر عطا گشوده است و به هر صورت بخواهی می بخشی و هیچ درخواست کننده ای با پافشاری­اش، تو را خسته نمی کند و بخشش، موجب کاهش عطایای تو نمی شود و بسیاری درخواست، جز بر عطا و بخشش تو نمی افزاید. از تو دلی هراسان از بیمت را خواهانم تا به وسیله آن به بهشت خشنودی ات نایل گردم و در راه کسانی که دوستشان داشتی و عملشان مورد پسند تو بود و با ثوابت آنان را خشنود ساختی، رهسپار گردم، تا بدین وسیله مرا به اعتماد ایمان آورندگان به تو و ایمنی بیمناکان از تو برسانی. خدایا، هر عطایی که به من ارزانی داشتی، اشتغال به آن را در مسیر محبوب خود قرار ده و هرچه از من بازداشتی، آسودگی از آن را در راه مطلوب خویش قرار ده.

خداوندا، با سلطه خود سرکشان را شکستی و دست رحمت خود را بر آفریدگانت گشودی و سوگند یاد کردی که زنده و پاینده ای و تو واقعاً این چنین هستی و نیرنگ ها و فریب های اهل باطل در نزد تو از بین می رود. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دوستی دوستان و دشمنی دشمنان و محبت محبوبان و کینه مبغوضان خود را روزی ام کن، تا با هیچ دشمن تو دوستی و با هیچ دوست تو دشمنی نکنم. ای پروردگار من، شکایت می کنم از گناهی که دیده ام را کور کرد و بر دلم سایه انداخت و مرا در راه گناه کاران به زمین زد. این دست من است که در اثر جنایت به خودم، در گرو بند تو است و این پای من که در برابر ارتکاب گناهان به ریسمان های تو بسته است. از این رو، اگر می توانستم به کوهی بگریزم که مرا پناه دهد یا به بیابانی که مرا پنهان کند یا دریایی که مرا نجات دهد، قطعاً از گناهم به آن پناه می بردم. به تو پناه می جویم همچون غمگین افسرده حال، اندوهگینی که منتظر آتش و باد سوزان است.

خداوندا، ای برطرف کننده امور بزرگ، اندوه و ناراحتی ها را از من برطرف کن و از آتشی که استخوان هایم را می شکند و درونم را می سوزاند و نیروهایم را از هم می پاشد، رها کن. خدایا، شکیبایی خاندان محمد را روزی ام کن و مرا چنان گردان که چشم به راه امر آنان باشم و مرا از یاران و یاوران آنان در دنیا و آخرت قرار ده. خداوندا، مرا همانند آنان زنده بدار و همانند آنان بمیران. خدایا، خواسته آنان درباره دوست و دشمنشان را به من عطا کن. خدایا، ای پروردگار سبع مثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرئیل و میکائیل، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و روزه و نمازم را بپذیری....در این جا حاجتت را بخواه،

خدایا، در این ماه بزرگ به تو پناه می برم از هر گناهی که جلوی روزی را می گیرد،

ص: 16

یا مانع از درخواستم می شود، یا روزه ام را باطل می کند، یا روی با کرامت تو را از من می گرداند. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و آن چه را که از من به تو ضرر نمی رساند، بیامرز و آن چه از تو نمی کاهد در این شب به من عطا کن، زیرا من به رحمت تو نیازمندم.

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

ای معبود اولین و آخرین و معبود باقی ماندگان و گذشتگان، پروردگار آسمان های هفتگانه و آن چه در آن ها است، شکافنده صبح و ای کسی که شب را مایه آرامش و خورشید و ماه را برای حسابرسی قرار دادی، ستایش و سپاس برای توست و منت و بخشش از آن توست. و تویی یگانه بی نیاز. ای آقای من، به شکوهت و ای مولای من به جمالت از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا بیامرزی و بر من رحم آری و از من بگذری، که تو بسیار بخشنده و مهربانی .

فصل: دعاهای مخصوص روز های ماه رمضان

فصل : دعاهای مخصوص روز های ماه رمضان(1)

دعای مخصوص روز دوم: خدایا، امروز در ابتدای صبح، حاجت خود را فقط به درگاه تو آوردم و نیازمندی و بیچارگی ام را به درگاه تو آوردم، زیرا امید به من آمرزش و رحمت تو بیشتر از امیدم به عمل خود است و بخشایش تو گسترده تر از همه گناهان من است. خدایا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به قدرتی که بر برآوردن حاجات من داری و برآوردن آن ها بر تو آسان است و به خاطر نیازی که به تو دارم، برآوردن همه خواسته های مرا عهده دار شو؛ زیرا من به هیچ خیری دست نیافتم جز این که از تو است و هیچ کس جز تو بدی را از من باز نداشت و برای امر آخرت و دنیایم به جز تو امید ندارم؛ در آن روز که مردم مرا در گور خود تنها می گذارند و به سوی تو آورده می شوم، ای کریم.

خدایا، هرکس خود را آماده و مهیا می کند تا نزد مخلوقی رود و به عطای او دست یابد و بخشش و جایزه اش را بطلبد، پروردگارا، اما من خود را تنها به امید دست یافتن به پاداش و بخشش تو، آماده نمودم؛ پس دعایم را اجابت کن، ای کسی که درخواست کننده از تو محروم نمی گردد و بخشش تو از چیزی نمی کاهد. من با تکیه به اعمال شایسته خود به درگاه تو نیامدم و نه به مخلوقی امید بستم، بلکه با اقرار به اعمال ناپسند و ستم به خویشتن و اعتراف به این که دلیل و عذری ندارم به درگاهت آمدم، و امیدوارم به گذشت بزرگ تو که با آن از خطاکاران چشم می پوشی، آنان که گناه کردن پیوسته شان مانع از آن نشد که رحمت خود را به آنان ارزانی داری. پس ای خدایی که رحمتت گسترده و گذشتت بزرگ است، ای بزرگ، ای بزرگ ای پروردگار من، خشم تو را جز بردباری ات دفع نمی کند

ص: 17

یَحْجُبُ مَسْأَلَتِی أَوْ یُبْطِلُ صَوْمِی أَوْ یَصُدُّ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی مَا لَا یَضُرُّکَ وَ أَعْطِنِی مَا لَا یَنْقُصُکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فَإِنِّی مُفْتَقِرٌ إِلَی رَحْمَتِکَ.

و از خشم تو جز تضرع و التماس به درگاهت نجات نمی بخشد، پس ای معبود من، به قدرتی که با آن مردگان سرزمین ها را زنده می گردانی، گشایش به من ارزانی دار و مرا با دلگیری و اندوه نابود مکن تا این که دعایم را مستجاب کنی و اجابت آن را به من بفهمانی و مزه عافیت را تا پایان عمرم به من بچشان و مرا دشمن شاد مکن و دشمنم را بر من مسلط مگردان و مرا در اسارت او قرار مده .

خدایا، اگر تو خوارم کنی چه کسی مرا بلند می کند، و اگر مرا تو بالا ببری چه کسی می تواند خوار کند، و اگر تو نابودم کنی چه کسی می تواند درباره بنده ات به تو اعتراض نماید یا از تو پرس و جو کند، قطعاً می دانم که در فرمان تو ستم و در کیفرت شتاب راه ندارد، زیرا آن که از تمام شدن چیزی می ترسد، شتاب می کند و فقط شخص ناتوان نیاز به ستم پیدا می کند و تو از این ها منزه و بسیار بلند پایه ای. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا یاری و هدایت کن و رحمتت را شامل حالم کن و مرا مقدم نما و به من روزی عطا کن و یاری ام کن و بیامرز و توبه ام را بپذیر و نگاهم بدار و تمام خواسته هایم را مستجاب نما و آن ها را برای من اراده و مقدر کن و آسان ساز و قطعی گردان و خجسته بگردان و به من ارزانی دار و به آن چه عطایم کردی، نیکبخت گردان و از روزی افزون و گسترده خود، نعمت های پیوسته را به طور وسیع بر آن بیفزای و همه این ها را به خیر و نعمت بزرگ آخرت بپیوند، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر روز دوم

خداوندا، در این روز مرا به خشنودی ات نزدیک و از ناخشنودی و کیفرهایت دور دار و به قرائت کتاب خود موفق گردان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.(1)

باب هفتم : اعمال و دعاهای مخصوص شب سوم ماه رمضان، بر اساس روایتی که می گوید: در هر شب فرد ماه رمضان غسل مستحب است. غسل شب سوم نیز مستحب است و دعاهای مخصوص شب سوم

اشاره

دعاهای شب سوم به نقل از کتاب شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قره: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دل مرا برای یاد خود بگشای و چنان کن که از کتابت پیروی نمایم و به پیامبرت ایمان آورم و به پیمانت وفا کنم و رحمتت را به من بپوشان و روزه ام را بپذیر. خدایا، در این ماه شریف و بزرگ، به وسیله بخشش و بزرگواری ات به تو نزدیکی می جویم و به وسیله فرشتگان و پیامبران و رسولانت به تو نزدیکی می جویم و به وسیله تمام نگاه دارندگان از اول تا به آخر، به تو نزدیکی می جویم و

ص: 18

یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا حِلْمُکَ وَ لَا یُنْجِینِی مِنْ سَخَطِکَ إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ فَهَبْ لِی یَا إِلَهِی فَرَجاً بِالْقُدْرَةِ الَّتِی تُحْیِی بِهَا مَیْتَ الْبِلَادِ وَ لَا تُهْلِکْنِی غَمّاً حَتَّی تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ تُعَرِّفَنِی الْإِجَابَةَ وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَةِ إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُسَلِّطْهُ عَلَیَّ وَ لَا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقِی إِلَهِی إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی وَ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِهِ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ وَ لَا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَةٌ وَ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَی الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْصُرْنِی وَ ارْحَمْنِی وَ آثِرْنِی وَ ارْزُقْنِی وَ أَعِنِّی وَ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ اعْصِمْنِی وَ اسْتَجِبْ لِی فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ وَ أَرِدْهُ بِی وَ قَدِّرْهُ لِی وَ یَسِّرْهُ وَ امْضِهْ وَ بَارِکْ لِی فِیهِ وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِهِ وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ سَعَةً مِنْ نِعَمِکَ الدَّائِمَةِ وَ أَوْصِلْ لِی ذَلِکَ کُلَّهُ بِخَیْرِ الْآخِرَةِ وَ نَعِیمِهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و همه گناهانم را بیامرزی، همین لحظه، همین لحظه، همین امشب، همین امشب...بعد از دعا دست هایت را به آسمان بلند کن و اشک هایت را جاری ساز.

دعایی دیگر منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: ای معبود حضرت ابراهیم و اسحاق و یعقوب و نوادگان یعقوب و پروردگار فرشتگان و روح و شنوا و دانا و بردبار و بزرگوار و بلند پایه و بزرگ، فقط برای تو روزه داشتم و با روزی تو افطار نمودم و به حمایت تو پناه آوردم و به درگاه تو توبه نمودم و بازگشت همه به سوی تو است و تو مهرورز و مهربانی، مرا بر انجام نماز و روزه نیرو بخش و در روز قیامت رسوایم مساز، که تو هرگز خلف وعده نمی کنی .

فصل: دعاهای مخصوص روز سوم

دعای مخصوص روز سوم ماه رمضان: ای کسی که گره های ناخوشایندی ها به وسیله تو گشوده می شود، و ای کسی که تندی و تیزی سختی ها به تو آرام می گردد، و ای کسی که از تو بیرون آمدن به آسودگی و گشایش، ملتمسانه درخواست می شود. سختی ها در برابر قدرت تو خوار شدند و سبب ها به لطف تو کارساز گشتند و سرنوشت حتمی به اطاعت از تو روان شد و همه اشیا بر اساس اراده تو قطعی گشتند. بنابراین، همه اشیا بدون گفتارت، فرمانبر خواست تواند. و به اراده تو، بدون نهی تو، خودداری می کنند. تویی خدایی که برای امور مهم خوانده می شوی و تویی پناهگاه همه در گرفتاری ها، و دفع نمی شود جز آن چه تو دفع نموده باشی و به کنار نمی رود مگر آن چه تو برطرف نموده باشی. ای پروردگار من، اکنون گرفتاری­ای بر من وارد شد که سنگینی آن مرا آزار می دهد و بلایی بر من نازل شد که حمل آن بر من سخت است و تو به قدرت خود آن را بر من وارد کردی و به تسلط خود آن را به سوی من روان ساختی. از این رو، هر چه را تو وارد کردی نمی توان کنار زد و هر چه را تو خارج کردی، نمی توان وارد کرد و هر چه را تو به سوی انسان بفرستی، نمی توان برگرداند و هر چه را تو ببندی، نمی توان گشود و هر چه را بگشایی نمی توان بست و هیچ چیز نمی تواند آن چه را تو سخت نمودی آسان سازد و یا آن چه را که آسان نمودی، سخت کند و هیچ کس نمی تواند کسی را که تو تنها گذاشتی، یاری کند و یا کسی را که تو یاری کردی، شکست دهد. پس بر محمد و آل محمد درود فرست، ای پروردگار من و در گشایش را به بخشش خود به روی من بگشای و به قدرتت، چیرگی اندوه را از من بشکن و مرا در آنچه به تو گله نمودم، به نظر نیکی که به تو دارم، ارزانی دار. از نزد خود رحمتی به من ارزانی دار و مرا از مشکلات برهان و از اهتمام به انجام واجبات و به کار بستن مستحبات، به چیز دیگر مشغول مکن؛ از مشکلاتم به تنگ آمدم و سراسر اندوهم، ولی تو می توانی مصیبتی را که بدان دچار شدم برطرف نمایی و آنچه را که در آن واقع شدم، دفع کنی. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و چنین کن، اگرچه مستحق آن نباشم، ای صاحب عرش با کرامت و فرمانروایی بزرگ

ص: 19

وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَغْفِرَ لِیَ الذُّنُوبَ جَمِیعاً السَّاعَةَ السَّاعَةَ اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ وَ تَرْفَعُ یَدَیْکَ وَ تَسْتَدْعِی الدُّمُوعَ.

دُعَاءٌ آخَرُ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: یَا إِلَهَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِلَهَ إِسْحَاقَ وَ إِلَهَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْبَاطِ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ السَّمِیعَ الْعَلِیمَ الْحَلِیمَ الْکَرِیمَ الْعَلِیَّ الْعَظِیمَ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ إِلَی کَنَفِکَ أَوَیْتُ وَ إِلَیْکَ أَنَبْتُ وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ وَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ قَوِّنِی عَلَی الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ لَا تُخْزِنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ.

و ای بهترین کسی که با او خلوت می کنیم و دستمان را به سوی او دراز می کنیم. خداوندا، از تو می خواهیم که خیر و خوبی را به ما الهام نمایی و عطا کنی و شر را از ما بازداری و کفایت کنی و شیطان را از ما برانی و دور کنی و بهشت فردوس را روزی مان گردانی و در آن وارد کنی و از حوض محمد و آل محمد، درودهای تو بر او و خاندان او، سیراب نمایی و در آن وارد کنی. ای پروردگار ما، از روی تضرع و بیم، میل و هراس ، ترس و آزمندی، تو را می خوانیم، که تو شنوای دعا هستی و خداوند بر محمد و آل او درود فرستد.

خداوندا، به احترام هرکس که از تو به تو پناه برد و به عزتت پناهنده شد و در زیر سایه ات قرار گرفت و به ریسمانت چنگ زد و جز به تو اعتماد نکرد، از تو درخواست می کنم. ای بسیار بخشنده و ای آزاد کننده اسیران. تو پناهگاه همه در مصیبت هایی و برای امور مهم به درگاهت دعا می شود، بر محمد و آل محمد درود فرست و گشایش و راه خروجی برای من قرار ده و به هر وسیله و در هر زمان و به هر صورت که می خواهی، روزی گسترده روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان.(1)

دعای دیگر روز سوم: خداوندا، در این روز هوشیاری و آگاهی را روزی ام کن و از سبکی عقل و اشتباه به دور دار و از هر خیری که در این روز فرو می فرستی، بهره ای برای من قرار ده. به بخششت ای بخشنده ترین بخشنده ها.(2)

مؤلف

بنابر روایتی، انجیل در روز سوم ماه رمضان بر حضرت عیسی علیه السلام نازل شد. بنابراین، باید در این روز احترام آن بیشتر رعایت شود و به طاعات و خیرات عمل شود. این مطلب در ششم ماه رمضان نیز نقل شده، که ان شاء الله تعالی در اعمال شب ششم ذکر خواهیم کرد .

باب هشتم : برگزیده ای از دعاهای مخصوص شب و روز چهارم بر اساس چندین روایت

اشاره

دعای شب چهارم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّه: خدایا، در هر کار نیکی که به جا آوردم، ستایشی بر من نیست و در هر گناهی که مرتکب شدم، عذری ندارم. خدایا، به تو پناه می برم از این که بر چیزی که ستایشی در آن بر من نیست تکیه کنم یا چیزی را که عذری در انجام آن ندارم مرتکب شوم. ای معبود من، از آن چه به درگاه تو از آن توبه کردم، سپس به سوی آن بازگشتم، از تو آمرزش می خواهم و از آن چه به تو وعده دادم، سپس خلف وعده نمودم، از تو آمرزش می طلبم. از آن چه به خود وعده دادم و باز خلف وعده نمودم، از آن چه نخست روی با کرامتت را در نظر گرفتم، سپس آن چه مورد پسند تو نیست با آن درآمیخت از تو آمرزش می خواهم. و از هر نعمتی که بر من ارزانی داشتی و من با آن بر انجام گناهانم نیرو گرفتم، از تو آمرزش می خواهم و

ص: 20

خَیْرَ مَنْ خَلَوْنَا بِهِ وَحْدَنَا وَ یَا خَیْرَ مَنْ أَشَرْنَا إِلَیْهِ بِکَفِّنَا نَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ أَنْ تُلْهِمَنَا الْخَیْرَ وَ تُعْطِیَنَاهُ وَ أَنْ تَصْرِفَ عَنَّا الشَّرَّ وَ تَکْفِیَنَاهُ وَ أَنْ تَدْحَرَ عَنَّا الشَّیْطَانَ وَ تُبَعِّدَنَاهُ وَ أَنْ تَرْزُقَنَا الْفِرْدَوْسَ وَ تُحِلَّنَاهُ وَ أَنْ تَسْقِیَنَا مِنْ حَوْضِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ تُورِدَنَاهُ نَدْعُوکَ یَا رَبَّنَا تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً وَ رَغْبَةً وَ رَهْبَةً وَ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ مَنْ عَاذَ بِکَ مِنْکَ وَ لَجَأَ إِلَی عِزِّکَ وَ اسْتَظَلَّ بِفَیْئِکَ وَ اعْتَصَمَ بِحَبْلِکَ وَ لَمْ یَثِقْ إِلَّا بِکَ یَا جَزِیلَ الْعَطَایَا وَ یَا فَکَّاکَ الْأُسَارَی أَنْتَ الْمَفْزَعُ فِی الْمُلِمَّاتِ وَ أَنْتَ الْمَدْعُوُّ لِلْمُهِمَّاتِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ لِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً بِمَا شِئْتَ إِذَا شِئْتَ کَیْفَ شِئْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ: اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ أَبْعِدْنِی فِیهِ عَنِ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِینَ (2).

از هر گناهی که کردم و از هر خطایی که مرتکب شدم و هر کار بدی که به جا آوردم، از تو آمرزش می طلبم.

ای خدای من، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و به رحمت خود تمام گناهان میان من و خود را به من ببخشی و کاری کنی که مردم هم مرا ببخشند و مرا از دست آنان برهانی و کارهای نیک مرا در کفه ترازوی کسانی که به آنان ستم و بدی نمودم، قرار ندهی، به راستی که تو توانایی برآوردن این امور را داری، ای سرافراز. و نیز هر گناهی که اکنون دارم را به طاعتت انتقال ده، ای معبود من، و از هر گناهی که می خواهم مرتکب شوم منصرف کن و به سوی طاعتت برگردان، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا، به آن اسمهای تو که چیزی برتر از آن نیست، ای خدای رحمت گستر و مهربان که از حقیقت تو جز خود تو آگاه نیستی، از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و گناهان گذشته ام را بیامرزی و مرا در روزهای باقیمانده از عمرم از گناه نگاه داری و تمام خواسته هایم در رابطه با دین، دنیا، آخرت و جایگاه اقامتم را عطا کنی، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب به نقل از پیامبرصلی الله علیه و آله: ای رحمت گستر و مهربان در دنیا و آخرت و ای قاهر در دنیا و ای مالک پادشاهان و ای روزی رسان به بندگان، این ماه، ماه توبه و ماه ثواب و ماه امید است و تو شنوا و آگاهی. از تو خواهانم که مرا از بندگان شایسته ات که نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند، قرار دهی و به پوشش تو که هرگز دریده نمی گردد بپوشانی و به عافیتت که دست نایافتنی است، بپوشانی و خواسته ام را عطا کنی و به رحمت خود مرا در بهشت وارد کنی و هیچ گناهی از من مگذاری مگر این که ببخشایی و هیچ اندوهی مگر این که بگشایی و هیچ ناراحتی مگر آن که برطرف کنی و هیچ حاجتی مگر آن که برآورده سازی، به حق محمد و آل محمد، به راستی که تو والاترین و بزرگ ترین هستی.

فصل: دعای غیر مکرر مخصوص روز چهارم

دعای روز چهارم ماه رمضان: ای پناهگاه من، آن گاه که راه ها ناتوانم می سازند و پناهگاه من، آن گاه که بیچاره می گردم و ای آفریننده من از روی رحمت به من، در حالی که از آفریدن من بی نیاز بودی. ای یاری بخش من، در پیروزی بر دشمنانم، که اگر یاری تو نبود، قطعاً از شکست خوردگان بودم و ای درگذرنده از لغزشم، که اگر زشتی ام را نمی پوشاندی، حتماً از رسواشدگان می شدم، و ای فرستنده بادها از جایگاه های مخصوص آن و ای گستراننده برکات از جایگاه های خاص آن، و ای کسی که خویشتن را به بلندپایگی ویژه گردانیدی از این رو دوستانت به عزت تو سرافرازند، و ای کسی که یوغ خواری را بر گردن پادشاهان نهادی، از این رو آن ها از چیرگی گرفتن تو، در بیم و هراسند، به آن اسم تو

ص: 21

لِکُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ لِکُلِّ خَطِیئَةٍ ارْتَکَبْتُهَا وَ لِکُلِّ سُوءٍ أَتَیْتُهُ.

یَا إِلَهِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَهَبَ لِی بِرَحْمَتِکَ کُلَّ ذَنْبٍ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَ أَنْ تَسْتَوْهِبَنِی مِنْ خَلْقِکَ وَ تَسْتَنْقِذَنِی مِنْهُمْ وَ لَا تَجْعَلَ حَسَنَاتِی فِی مَوَازِینِ مَنْ ظَلَمْتُهُ وَ أَسَأْتُ إِلَیْهِ فَإِنَّکَ عَلَی ذَلِکَ قَادِرٌ یَا عَزِیزُ وَ کُلُّ ذَنْبٍ أَنَا عَلَیْهِ مُقِیمٌ فَانْقُلْنِی عَنْهُ إِلَی طَاعَتِکَ یَا إِلَهِی وَ کُلُّ ذَنْبٍ أُرِیدُ أَنْ أَعْمَلَهُ فَاصْرِفْهُ عَنِّی وَ رُدَّنِی إِلَی طَاعَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی لَیْسَ فَوْقَهَا شَیْ ءٌ یَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الَّذِی لَا یَعْلَمُ کُنْهَ مَا هُوَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی وَ تَعْصِمَنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ تُعْطِیَنِی جَمِیعَ سُؤْلِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ مَثْوَایَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا یَا جَبَّارَ الدُّنْیَا وَ یَا مَالِکَ الْمُلُوکِ وَ یَا رَازِقَ الْعِبَادِ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الثَّوَابِ وَ هَذَا شَهْرُ الرَّجَاءِ وَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَنِی فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ أَنْ تَسْتُرَنِی بِالسَّتْرِ الَّذِی لَا یُهْتَکُ وَ تُجَلِّلَنِی بِعَافِیَتِکَ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَنْ لَا تَدَعَ لِی ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا هَمّاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا کُرْبَةً إِلَّا کَشَفْتَهَا وَ لَا حَاجَةً إِلَّا قَضَیْتَهَا بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِنَّکَ أَنْتَ الْأَجَلُّ الْأَعْظَمُ.

که از نور تو است، از تو درخواست می کنم و به نور تو که از هستی تو است، از تو خواهانم و به هستی تو که از بزرگ­منشی تو است، از تو مسألت دارم و به بزرگ­منشی تو که از عظمت تو است، از تو می طلبم و به عظمت تو که از سربلندی تو است، از تو می خواهم و به عزتت که دست نایافتنی است و به قدرت تو که آفریده هایت را به آن آفریدی، از این رو همه در برابر تو فروتن اند، از تو مسألت دارم و به اسم والاتر و بزرگ تر و آشکار تو، از تو می خواهم بر محمد و آل او درود فرستی و قرضم را ادا نمایی و از ناداری بی نیازم گردانی و مرا از گوش و چشمم بهره مند سازی و آن دو را وارث من قرار دهی و از روزی افزون و گسترده خود، اعم از آن جا که گمان دارم و یا گمان ندارم، روزی ام دهی؛ زیرا هیچ نیرو و قدرتی نیست مگر آن که به تو تحقق می یابد. ای خدا ای پروردگار من، بر محمد و آل محمد درود فرست و من و همه مردان و زنان مؤمن را بیامرز، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر روز چهارم: خداوندا، در این روز مرا بر برپا داشتن فرمانت نیرو بخش، و شیرینی یادت را به من بچشان و سپاسگزاری از خود را به من الهام کن، این بهترین یاور.(1)

باب نهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز پنجم، چنان که پیش از این ذکر کردیم، در شب پنجم غسل مستحب است و بر اساس چندین روایت گزینش می کنیم. از جمله آنها روایتی است که محمد بن ابی قرّه در کتاب عمل شهر رمضان آورده است

اشاره

دعای شب پنجم: خداوندا، به اسمای تو که بهترین اسم ها است از تو درخواست می کنم، اسم هایی که با آن بهبودی را نازل می کنی، دردها را با آن برطرف می کنی، که بر محمد و آل محمد درود فرستی و عافیت و بهبودی را از جانب خود بر من فرو فرستی و به اسم خود تمام بیماری ها و گرفتاری ها را از من دفع کنی و روزه ام را بپذیری و از کسانی بگردانی که اعضایشان روزه داشتند و زبان و دامن خود را حفظ کردند و عمل به آن چه را که می پسندی روزی ام کنی و هیئت خوبان و آرامش و پرهیزی که مرا از نافرمانی تو باز دارد، به من ارزانی داری، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این شب: ای سازنده تمام مصنوعات و ای به هم آورنده تمام شکستگی ها و ای گواه بر تمام نجواها و ای پروردگار و مولای من، تو نور و برتر از نوری و نور هر نوری، پس ای روشنایی همه روشنایی ها، از تو درخواست می کنم که گناهان شب و روز و نهان و آشکار مرا بیامرزی. ای قدرتمند، ای یگانه، ای بی همتا، ای بی نیاز، ای بسیار مهربان، ای بسیار آمرزنده، ای مهربان، ای آمرزنده گناه و قبول کننده توبه و سخت کیفر و بخشنده، معبودی جز تو نیست.

ص: 22

الَّذِی هُوَ مِنْ نُورِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ الَّذِی هُوَ مِنْ کَیْنُونَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکَیْنُونَتِکَ الَّتِی هِیَ مِنْ کِبْرِیَائِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکِبْرِیَائِکَ الَّتِی هِیَ مِنْ عَظَمَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ الَّتِی هِیَ مِنْ عِزَّتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ بِقُدْرَتِکَ الَّتِی خَلَقْتَ بِهَا خَلْقَکَ فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ وَ بِاسْمِکَ الْأَجَلِّ الْأَعْظَمِ الْمُبِینِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَقْضِیَ عَنِّی دَیْنِی وَ تُغْنِیَنِی مِنَ الْفَقْرِ وَ تُمَتِّعَنِی بِسَمْعِی وَ بَصَرِی وَ تَجْعَلَهُمَا الْوَارِثِینَ مِنِّی وَ أَنْ تَرْزُقَنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ فَإِنَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ الرَّابِعِ: اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَی إِقَامَةِ أَمْرِکَ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ حَلَاوَةَ ذِکْرِکَ وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ أَدَاءَ شُکْرِکَ یَا خَیْرَ النَّاصِرِینَ (1).

تو یگانه ای و شریکی برای تو وجود ندارد، زنده می کنی و می میرانی، و می میرانی و زنده می کنی و تویی یگانه بسیار چیره، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز و بر من رحم کن و از من گذشت کن، به راستی که تو رحمت گر و مهربانی.

فصل: دعای مخصوص روز پنجم ماه رمضان

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و هر حسادت و کینه و فریب کاری و گناه و شادمانی و خوشحالی مفرط و شادی بیش از حد و اندازه، خود بزرگ پنداری و شک و دودلی و نفاق و ستیزه جویی و غفلت و قطع رابطه و جفا و هر چه را که در دلم ناخوشایند تو است، نابود کن. خداوندا، استواری در کارم و مشورت با خیرخواهان و دوستانم را همراه با فروتنی در دلم و تقاضای برکت در آن چه بر من ارزانی داشتی، روزی ام کن.

خدایا، سلامت دل و آرام گرفتن به آن چه را که دوست داری و می پسندی، روزی ام کن، خدایا، گشایش و باز شدن دل برای پذیرش آن چه دوست داری و می پسندی و روشنایی دل برای آن چه را که دوست داری و می پسندی و روشنایی دل و افروختن آن، ایمنی و ایمان آن به آن چه دوست داری و می پسندی را روزی ام کن.

ای کسی که صلاح دل به دست تو است، آن را برای من اصلاح کن. ای کسی که سلامت دل به دست تو است، آن را برای من سالم بگردان و آن چه را که از تو خواستم روزی ام کن و آن چه را که از تو درخواست ننمودم به من عطا کن. خدایا، از تفضّل و گستردگی و جود و بخشش های بسیارت، آن چه را که تو خود شایسته آنی، به من روزی کن. خداوندا، مرا از جست و جوی آن چه برایم مقدر ننمودی، بر کنار دار و راه آن چه را که به من روزی کردی، آسان کن و آن را همرا با عافیت و آسانی و رحمت و لطف خود به سوی من روان کن و برایم سخت مکن. خدایا، چیز شایسته ای را که به من عطا کردی از من مگیر و در شری که از آن نجاتم دادی مینداز و به روزی خود، مرا از همه آفریده هایت کفایت کن. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از گوش ها و چشم هایمان بهره مند ساز و آن دو را وارث ما قرار ده؛ زیرا هیچ بازدارندگی و نیرویی نیست مگر این که به تو تحقق می یابد.

دعای دیگر روز پنجم: خداوندا در این روز مرا از آمرزش خواهان و بندگان شایسته و فرمانبردار و دوستان با تقوای مقرب خود قرار ده، به مهربانی ات،

ص: 23

وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ تُمِیتُ وَ تُحْیِی وَ أَنْتَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ صَلِّ عَلَی 14 مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّکَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ.

ای مهربان ترین مهربانان.(1)

باب دهم : دعاهای مربوط به شب و روز ششم و ادعیه­ای که از روایات متعدد برگزیده شده است. از جمله آنها دعای شب ششم است به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّه

اشاره

خداوندا، ستایش برای توست و به درگاه تو شکوه می کنم. خدایا، تو یگانه دیرینه و آخر جاودان و پروردگار آفریننده و بسیار پاداش دهنده در روز پاداش هستی. هر چه را بخواهی بدون این که کسی بتواند بر تو چیره گردد، انجام می دهی و هر چه را بخواهی بدون منت عطا می کنی و هر چه را بخواهی بدون ستم باز می داری و روز ها را بین مردم دست به دست می کنی و مردم حالات گوناگون را پشت سر می گذارند. ای شکوهمند و بزرگوار و سرافرازی که دست نایافتنی هستی، از تو درخواست می کنم. ای خدا و ای رحمت گستر، از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در فرج خاندان محمد و گشایش ما به فرج آنان، تعجیل فرمایی و روزه ام را بپذیری. از تو بهترین چیزی را که امید دارم، خواستارم و از بدی چیزهایی که بیم دارم به تو پناه می برم. اگر یاری ام نکنی، بعد از اتمام حجت یاری نکردی و اگر از گناهان نگاه بداری، نعمت خود را بر من کامل گردانیدی. ای یاور محمد -صلی الله علیه و آله - در جنگ حنین و ای یار و یاور او در جنگ بدر و خیبر و جاهای دیگر که پیامبرت، سلام بر او و خاندان او را یاری نمودی. ای نابود کننده سرکشان و نگاه دارنده پیامبران، از تو درخواست می کنم و به حق سوره یس و قرآن استوار و به حق سوره طه و سایر سوره های قرآن بزرگ سوگند می دهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از گناهان و اشتباهات باز داری و در این ماه بزرگ چنان بر تأییدم بیفزایی که به وسیله آن دلم را استوار بداری و نیازم را برآورده سازی. خدایا، من به تو دشمنان را می­رانم و جز تو کسی را ندارم. و من در پیشگاه توام، پس هر چه خواهی به من بکن، زیرا جز آن چه برای من مقرر نمودی به من نخواهد رسید و تو برای من کافی هستی و بهترین کارگزاری.

فصل: دعای روز ششم ماه رمضان

ای بهترین کسی که به او روی آوردم، ای بهترین کسی که از تنهایی ام به او گله کردم، ای بهترین کسی که چشم به او دوختم و ای بهترین کسی که با او در دل مناجات کردم، ای بهترین کسی که در حاجت خود به او امید بستم،

ص: 24

أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ (1).

ای بهترین کسی که با دل به او اندیشیدم، ای بهترین کسی که دست خود را به سوی او دراز نمودم، برترین درودهایت را بر برترین آفریده هایت، یعنی حضرت محمد و خاندان او سلام بر او و آنان، قرار ده و آنان و ما و آن چه را که به آنان و ما تفضل نمودی، در حمایت و نگاه داری و کفایت و پایش و پوشش نگاه دارنده خود از تمام بدی ها و بیم ها در دنیا و آخرت، قرار ده؛ زیرا ما به تو چنگ زده و بی نیاز گشتیم و سرافراز گردیدیم و تو پیروز بدون شکست هستی، و ضربه می زنیم برکسانی که قصد کار بد یا ترساندن یا آزار ساندن به اهل بیت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و پیروان و دوستان آنان را داشته باشد، به این که معبودی جز خداوند بردبار و بزرگوار نیست و این که معبودی جز خدا که بلند پایه و بزرگ است، وجود ندارد و این که معبودی جز خدا که پروردگار آسمان های هفتگانه و آن چه در آن ها است و پروردگار زمین های هفتگانه و آن چه در آن ها و در میان آن ها است و پروردگار عرش بزرگ است، وجود ندارد.

دعای دیگر روز ششم: خداوندا، مرا در این روز به واسطه در آویختن به معصیت خوار مگردان و با تازیانه های کیفر خود مزن و از چیزهایی که خشم تو را فراهم می کند، دور دار. به بخششت ای منتهای خواسته گرایندگان .

در حدیثی آمده است: برای شکرگزاری از ظهور بخشی از حقوق مولا امام رضا علیه السلام در روز ششم ماه رمضان، در این روز دو رکعت نماز خوانده می شود. در هر رکعت یک بار سوره حمد و بیست و پنج بار سوره اخلاص. شیخ مفید در کتاب التواریخ الشرعیه آورد: در روز ششم ماه رمضان، مأمون با مولایمان امام رضا علیه السلام بیعت کرد .

باب یازدهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز هفتم ماه رمضان؛ از جمله آن غسل است، چنان که پیش از این ذکر کردیم و شامل گزیده ای از ادعیه بنا بر چندین روایت

اشاره

دعای مخصوص شب هفتم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قره:

ای فریادرس دادخواهان و ای گشاینده اندوه اندوهناکان و ای اجابت کننده دعای بیچارگان و ای برطرف کننده گرفتاری بزرگ، ای مهربان ترین مهربانان، بر محمد و آل محمد درود فرست و ناراحتی و غم و اندوه مرا برطرف کن، زیرا جز تو نمی تواند این ها را برطرف کند و روزه ام را بپذیر و خواسته هایم را برآور و بر ایمان به خود و تصدیق کتاب و پیامبرت و دوستی امامان هدایت یافته، فرمانروایی که به اطاعت از آنان دستور دادی، برانگیز؛ زیرا من آنان را به عنوان امامان خود پسندیدم.

ص: 25

یَا خَیْرَ مَنْ فَکَّرْتُ فِیهِ بِقَلْبِی یَا خَیْرَ مَنْ أَشَرْتُ إِلَیْهِ بِکَفِّی اجْعَلْ أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ عَلَی أَفْضَلِ خَلْقِکَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ اجْعَلْهُمْ وَ إِیَّانَا وَ مَا تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَیْهِمْ وَ عَلَیْنَا فِی کَنَفِکَ وَ حِرْزِکَ وَ کِفَایَتِکَ وَ کِلَاءَتِکَ وَ سِتْرِکَ الْوَاقِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ مَخُوفٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّا قَدِ اسْتَغْنَیْنَا وَ اعْتَصَمْنَا وَ تَعَزَّزْنَا بِکَ وَ أَنْتَ الْغَالِبُ غَیْرُ الْمَغْلُوبِ وَ رَمَیْنَا کُلَّ مَنْ أَرَادَ أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَحِبَّاءَهُمْ بِسُوءٍ أَوْ بِخَوْفٍ أَوْ بِأَذًی بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ وَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ السَّادِسِ مِنْهُ: اللَّهُمَّ لَا تَخْذُلْنِی فِیهِ بِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ وَ لَا تَضْرِبْنِی فِیهِ بِسِیَاطِ نَقِمَتِکَ وَ زَحْزِحْنِی فِیهِ مِنْ مُوجِبَاتِ سَخَطِکَ بِمَنِّکَ یَا مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ.

وَ رُوِیَ: أَنَّهُ یُصَلِّی یَوْمَ السَّادِسِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ کُلَّ رَکْعَةٍ بِالْحَمْدِ مَرَّةً وَ بِسُورَةِ الْإِخْلَاصِ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً لِأَجْلِ مَا ظَهَرَ مِنْ حُقُوقِ مَوْلَانَا الرِّضَا علیه السلام فِیهِ.

و ذکر المفید فی التواریخ الشرعیة أن الیوم السادس من شهر رمضان کانت مبایعة المأمون لمولانا الرضا علیه السلام.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا در هر خیری که محمد و آل محمد را در آن وارد کردی، وارد کن و در دنیا و آخرت با آنان و از مقربان درگاهت قرار ده. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و نماز و روزه و عبادت هایم را در این ماه که روزه آن را بر ما واجب نمودی، بپذیر و آمرزش و رحمتت را روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان.

دعایی منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این شب: ای خدایی که وجود داشتی و وجود داری و هیچ کس همانند تو نیست، ای خدایی که نمی میری و جز روی قهار تو پایدار نمی ماند، ای خدایی که آذرخش همراه با ستایش تو، تو را به پاکی می ستاید و فرشتگان از بیم تو، تو را تسبیح می گویند، ای خدایی که هرگاه خوانده شوی استجابت می کنی، ای خدایی که هرگاه از تو تقاضای رحمت شود رحم می کنی، ای خدایی که توصیف کنندگان عظمت تو، به حد توصیف تو نمی رسند، ای خدایی که دیدگان او را درک نمی کنند و تو دیدگان را درک می کنی و لطیف و آگاه هستی، ای خدایی که می بینی و دیده نمی شوی و در منظرگاه برتر قرار داری، ای خدایی که هیچ چیز نمی تواند بر تو سرافرازی کند و هیچ کس برتر از تو نیست، ای خدایی که زمام امور بندگان در دست تو است، به حق حضرت محمد صلی الله علیه و آله بر تو و به حق تو بر ایشان، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و آنان را رحم کنی، چنان که بر حضرت ابراهیم و خاندان او در میان جهانیان، درود و برکت و رحمت فرستادی، به راستی که تو ستوده و والایی.

فصل: دعاهای مخصوص روز هفتم

خداوندا، تویی اطمینان من، آن گاه که گمان بد به اعمالم دارم، و تویی آرزوی من آن گاه که بیچاره می گردم، و تویی امید من هنگامی که حلقه بلا بر من تنگ می شود، و تویی اندوخته من در هر بلایی که بر من فرو می آید و در هر مصیبتی که بر من وارد می شود و در هر سختی که بدان دچار می شوم، و تویی جایگاه تمام گله ها و گشاینده همه بلاها، در امور بزرگ به تو امید بسته می شود و برای هر سختی خوانده می شوی و برای دنیا و آخرت آرزو می شوی. خداوندا، چه قدر ناراحتی ام بزرگ است اگر نگشایی و چه قدر اندوهم طولانی است اگر از آن رهایی­ام ندهی و چه قدر نیکی هایم سخت است [اگر آسان نکنی] و چه قدر ترازوی من سبک است اگر سنگین نگردانی و چه قدر زبانم بر لغزش است اگر استوارش نکنی و چه قدر تلاش و عملم اندک است اگر لغزشم را نادیده نگیری. من صاحب گناه بزرگ و جرم فراوان هستم، من کسی هستم که بدی ام به آخر رسید و پرده ام برداشته شد و میان من و تو پرده ای که مرا از تو پوشیده دارد، نیست. از این رو، اگر مرا به اندازه زشتی ام کیفر دهی، هرگز به

ص: 26

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلَاتِی وَ نُسُکِی فِی هَذَا الشَّهْرِ رَمَضَانَ الْمُفْتَرَضِ عَلَیْنَا صِیَامُهُ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ مَغْفِرَتَکَ وَ رَحْمَتَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: یَا مَنْ کَانَ وَ یَکُونُ وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ یَا مَنْ لَا یَمُوتُ وَ لَا یَبْقَی إِلَّا وَجْهُهُ الْجَبَّارُ یَا مَنْ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ یَا مَنْ إِذَا دُعِیَ أَجَابَ یَا مَنْ إِذَا اسْتُرْحِمَ رَحِمَ یَا مَنْ لَا یُدْرِکُ الْوَاصِفُونَ صِفَتَهُ وَ عَظَمَتَهُ یَا مَنْ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ یَا مَنْ یَرَی وَ لَا یُرَی وَ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ لَا یُعِزُّهُ شَیْ ءٌ وَ لَا فَوْقَهُ أَحَدٌ یَا مَنْ بِیَدِهِ نَوَاصِی الْعِبَادِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ وَ حَقِّکَ عَلَی مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْحَمَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ فِی الْعَالَمِینَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

اندازه یک چشم برهم زدن، گشایش در کارم نکردی. خدایا، من همان خواری هستم که سرافرازم نمودی و ناتوانی هستم که نیرو بخشیدی و اقرار کننده ای هستم که پوشاندی، ولی من نه در برابر نعمتت سپاسگزاری کردم و نه حقت را ادا نمودم و نه از معصیتت دست کشیدم. ای برطرف کننده اندوه حضرت ایوب و شنونده صدای یونس اندوهگین و شکافنده دریا برای بنی اسرائیل و نجات دهنده حضرت موسی و همه همراهانش، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در کار من گشایش و راه نجات و راحتی قرار دهی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر روز هفتم رمضان: خداوندا، در این روز مرا بر روزه داری و شب خیزی در آن یاری کن و از لغزش ها و گناهان دور دار و یاد و سپاسگزاری از خود را به صورت پیوسته روزی ام کن، به توفیقت ای سرپرست مؤمنان .(1)

باب دوازدهم : دعاهای شب و روز هشتم ماه رمضان بنابر گزیده­ای از روایات از جمله، کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّة

اشاره

دعای شب هشتم:

خداوندا، از تو درود بر محمد و آل محمد و بی نیازی از فقر و ایمنی از بیم و هراس را خواستارم. خدایا، از تو نعمت پایداری را که دگرگون و نابود نمی گردد، خواهانم. ای خدا ای نور نور، تسبیح برای تو است و منزهی و معبودی جز تو نیست و بزرگ­منشی از آن توست، منزهی تو. به نام خداوند رحمت گستر مهربان. منزه باد خدا و ستایش او را، محمد فرستاده خدا است، درود خداوند بر او و خاندان او. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و روزه ام را بپذیر و مرا در پیشگاه حضرت محمد و خاندان او صلی الله علیه و آله سر به زیر مگردان، در حالی که آنان تبلیغ کردند و خیرخواهی نمودند. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بر ایمان به خود و تصدیق کتاب و فرستاده ات، برانگیز. خدایا، از تو برکت این ماه و این شب را درخواست می کنم و از تمامی خیراتی که در آن فرو فرستادی و یا نازل می کنی. از تو آمرزش و خشنودی و روزی گسترده را خواهانم. بر من و افراد تحت تکفل و فرزندان و خانواده من و همه مردان و زنان مؤمن روزی خود را بگستران، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. خدایا، به تو پناه می برم از این که نعمتت از دست برود و به تو پناه می برم و به تو از شرّ هر آنچه که قبلا تقدیر شده است

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این شب: خدایا، این ماه تو است که به بندگانت دستور دادی در آن دعا کنند و اجابت دعای آنان را ضمانت نمودی و فرمودی: {هرگاه بندگان من درباره من

ص: 27

عَنِّی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً اللَّهُمَّ أَنَا الذَّلِیلُ الَّذِی أَعْزَزْتَ وَ أَنَا الضَّعِیفُ الَّذِی قَوَّیْتَ وَ أَنَا الْمُقِرُّ الَّذِی سَتَرْتَ فَمَا شَکَرْتُ نِعْمَتَکَ وَ لَا أَدَّیْتُ حَقَّکَ وَ لَا تَرَکْتُ مَعْصِیَتَکَ یَا کَاشِفَ کَرْبِ أَیُّوبَ وَ یَا سَامِعَ صَوْتِ یُونُسَ الْمَکْرُوبِ وَ فَالِقَ الْبَحْرِ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ وَ مُنْجِیَ مُوسَی وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِینَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ یُسْراً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ السَّابِعِ مِنْهُ: اللَّهُمَّ أَعِنِّی فِیهِ عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَ اجْنُبْنِی فِیهِ مِنْ هَفَوَاتِهِ وَ آثَامِهِ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ بِدَوَامِهِ بِتَوْفِیقِکَ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ (1).

پرسیدند، من نزدیکم و دعای هر دعا کننده را آن گاه که مرا بخواند، مستجاب می کنم.} از این رو، تو را می خوانم ای اجابت کننده دعای بیچاره و ای برطرف کننده رنجوری از اندوهگین و ای کسی که شب را مایه آرامش قرار دادی و ای کسی که نمی میری، کسانی را که می میرند، بیامرز. مقدر کردی و آفریدی و پرداختی. ستایش برای توست. غذا و آب دادی و روزی دادی، ستایش از آن توست. از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی در شب، آن گاه که فرو می پوشاند و در روز، آن گاه که آشکار می گردد و در آخرت و دنیا، و آن چه را که مورد اهتمام من است کفایت نمایی و مرا بیامرز، به راستی که تو بسیار بخشاینده و مهربانی.

فصل: دعای مخصوص روز هشتم

خداوندا، از اعمال خود، عملی که بر آن تکیه کنم و به وسیله آن به درگاه تو نزدیکی بجویم، برتر از ولایت تو و ولایت پیامبر و خاندان پاک پیامبرت، درودهای خداوند بر او و بر همه آنان، نمی یابم. خدایا، به وسیله محمد و آل محمد به درگاه تو نزدیکی می جویم و توجه می کنم. ای معبود من، پس مرا به خاطر خودت و آنان در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان قرار ده، که من به عنوان هدیه و کرامت، به آن خرسند هستم، زیرا هیچ هدیه و کرامتی برتر از خشنودی تو و برخورداری از نعمت در سرای تو همراه با دوستان و اهل طاعتت نیست.

خداوندا، به ولایت خود مرا گرامی دار و با اهل ولایتت محشور کن. خدایا، مرا در سپرده های خود که هرگز ضایع نمی گردد قرار ده و محروم بر مگردان، به حق خود و حق هرکس که حق او را بر خود واجب نمودی. و از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در گشایش کار خاندان محمد و فرج ما همراه با آنان و گشایش کار همه مردان و زنان مؤمن تعجیل فرمایی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.(1)

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز، مهربانی با یتیمان و غذا دادن به دیگران و سلام کردن به همه و دوری از افراد فرومایه و همنشینی با افراد بزرگوار را روزی ام کن، به بخششت، ای پناهگاه آرزومندان .

باب سیزدهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز نهم ماه رمضان، بنا بر چندین روایت. چنان که پیش از این ذکر کردیم، در این شب غسل مستحب است. از جمله آنها دعای مخصوص این شب به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّه

اشاره

خداوندا، ستایش برای توست، معبودی جز تو وجود ندارد، تو پروردگار من هستی و من بنده توام، با اخلاص دین خود به تو

ص: 28

سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَأَدْعُوکَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّ یَا کَاشِفَ السُّوءِ عَنِ الْمَکْرُوبِ یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً یَا مَنْ لَا یَمُوتُ اغْفِرْ لِمَنْ یَمُوتُ قَدَّرْتَ وَ خَلَقْتَ وَ سَوَّیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ أَطْعَمْتَ وَ سَقَیْتَ وَ آوَیْتَ وَ رَزَقْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی- وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَنْ تَکْفِیَنِی مَا أَهَمَّنِی وَ تَغْفِرَ لِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

ایمان آوردم و در حد توان خود بر وفا به پیمان و وعده ات شب نمودم، از کردار زشتم به درگاه تو توبه می کنم و از گناهانم که جز تو نمی تواند بیامرزد، آمرزش می طلبم. بر محمد و آل محمد درود فرست و روزه ام را بپذیر و بر من تفضل کن و به پایان این ماه برسان. ای بهترین مولا و ای جایگاه همه گله ها و ای شنونده همه نجواها و ای گواه بر هر آشکار و ای دانای همه نهان ها و ای برطرف کننده هر بلایی که بخواهی و ای دوست حضرت ابراهیم و نجات بخش حضرت موسی و برگزیننده حضرت محمد صلی الله علیه و آله. همانند کسی که نیازش سخت است و نیرویش ضعیف شد و بیچاره شد، تو را می خوانم، همانند غریب غریق درمانده و گرفتار و ناداری که هیچ کس برای برطرف کردن گناهانش جز تو را نمی یابد، تو را می خوانم. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و رنجوری مرا برطرف نما و روزه و نمازم را در این ماه بزرگ بپذیر. درود بر حضرت محمد و خاندان پاک او.

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این شب: ای آقای من و ای پروردگار من و ای شکوهمند و بزرگوار، دارنده عرش که هرگز نمی خوابی و ای دارنده سربلندی که دست نایافتنی است، ای فیصله دهنده کارها، ای بهبودی بخش دل ها، در کار من گشایش و راه خروجی قرار ده و امیدت را در دلم بیفکن تا به غیر تو امید نداشته باشم. آقای من، بر تو توکل نمودم. مولای من، به درگاه تو توبه کردم و بازگشت همه به سوی تو است. از تو در خواست می کنم ای معبود معبودها و سرکش سرکش ها و بزرگ بزرگان، که هرکس بر تو توکل کند او را کفایت می کنی و برای او کافی هستی و او را به پایان کار می رسانی. تنها بر تو توکل نمودم پس کفایت کن، و به درگاه تو توبه کردم پس رحمم کن، و بازگشت به سوی تو است پس مرا بیامرز، و در روزی که چهره هایی سیاه و چهره هایی سپید می گردند، روی مرا سیاه مکن، به راستی که تو سربلند و فرزانه ای. ای خدا، بر محمد و آل محمد درود فرست و بر من رحم کن و از من درگذر، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربان هستی.

فصل: دعای خصوص روز نهم ماه رمضان

خدایا، گناهم را بیامرز و عملم را نگاه دار و دلم را هدایت کن و سینه ام را بگشا و کارم را آسان و فهمم را خوب و گناهم را کم کن و هراسم را ایمنی بخش و دلیلم را ثابت و دلم را استوار بدار و رویم را سپید کن و مقامم را بالا بر و سخنم را راست گردان و گفتارم را رسا کن و در عمرم عافیت بخش و بازگشتگاهم را خجسته گردان و در تمام حالاتم نگاه دار و روزی ام را بگستران و خواسته هایم را آسان به من برسان و از

ص: 29

دِینِی أَمْسَیْتُ عَلَی عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ مَا اسْتَطَعْتُ أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْ سُوءِ عَمَلِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِذُنُوبِیَ الَّتِی لَا یَغْفِرُهَا إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ وَ بَلِّغْنِی انْسِلَاخَ هَذَا الشَّهْرِ یَا خَیْرَ الْمَوْلَی وَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَی وَ یَا سَامِعَ کُلِّ نَجْوَی وَ یَا شَاهِدَ کُلِّ مَلَإٍ وَ یَا عَالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ یَا کَاشِفَ مَا یَشَاءُ مِنْ بَلِیَّةٍ یَا خَلِیلَ إِبْرَاهِیمَ وَ نَجِیَّ مُوسَی وَ مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله أَدْعُوکَ دُعَاءَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ وَ قَلَّتْ حِیلَتُهُ دُعَاءَ الْغَرِیبِ الْغَرِیقِ الْمُضْطَرِّ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ الَّذِی لَا یَجِدُ لِکَشْفِ مَا هُوَ فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ إِلَّا أَنْتَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی وَ اکْشِفْ مَا بِی مِنْ ضُرٍّ وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلَاتِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: یَا سَیِّدَاهْ وَ یَا رَبَّاهْ وَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا الْعَرْشِ الَّذِی لَا یَنَامُ وَ یَا ذَا الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ یَا قَاضِیَ الْأُمُورِ یَا شَافِیَ الصُّدُورِ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ اقْذِفْ رَجَاءَکَ فِی قَلْبِی حَتَّی لَا أَرْجُوَ أَحَداً سِوَاکَ عَلَیْکَ سَیِّدِی تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْکَ مَوْلَایَ أَنَبْتُ وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ أَسْأَلُکَ یَا إِلَهَ الْآلِهَةِ وَ یَا جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ وَ یَا کَبِیرَ الْأَکَابِرِ الَّذِی مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ کَفَاهُ وَ کَانَ حَسْبَهُ وَ بَالِغَ أَمْرِهِ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ فَاکْفِنِی وَ إِلَیْکَ أَنَبْتُ فَارْحَمْنِی وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ فَاغْفِرْ لِی وَ لَا تُسَوِّدْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ وَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ- إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

عطای بزرگ و برترین عطایایی را که به یکی از آفریده هایت دادی، به من عطا کن و از تمام آن چه نزد من است، به لطف نیکویی که در نزد تو است، گذشت کن. خدایا، مرا دشمن شاد مکن و دشمنم را بر من مسلط مگردان و در رابطه با خودم رسوایم مکن و در رابطه با همسایه ام دلم را به درد نیاور. ای معبود من، عطایی با کرامت و مهرورزانه که بعد از آن دیگر نیازمندی­ای وجود ندارد، به من ارزانی دار؛ زیرا نیرویم سست شد و امیدم از مردم گسست. ای پروردگار من، قدرت تو بر این که بر من رحم کنی و عافیت بخشی، همانند قدرت تو بر عذاب و گرفتار نمودن من است، پس ای مولای من، زود رها شدن من از همه ناخوشایندی ها و بیم ها و سختی هایی را که بدان دچار هستم، جزو سرنوشت حتمی خود بگردان و مرا از همه این ها عافیت بخش. ای معبود من، برای برطرف کردن این ها به هیچ یک از آفریده هایت امید ندارم، پس ای شکوهمند و بزرگوار، بر اساس بهترین گمانم به تو، با من رفتار کن و این ها را به من ای مولای من، و به همه مؤمنانی که این ها را از تو درخواست نمودند، ارزانی دار. ای آقای من، خود دستور دادی که دعا کنیم و برای هرکس که بخواهی استجابت دعا را ضمانت نمودی و وعده تو حق است و تخلف در آن راه ندارد.(1)

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز بهره ای از رحمت گسترده ات را برای من قرار ده و به براهین و دلایل روشنت رهنمون شو، و زمام امورم را به سوی خشنودی کامل خودت بکش، به مهرورزی ات، ای آرزوی مشتاقان .

باب چهاردهم : دعاهای مخصوص شب و روز دهم بنا بر روایاتی چند. از جمله آنها دعای شب دهم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بی ابی قرّه

اشاره

ای بهترین درخواست شونده و ای گسترده ترین بخشنده و ای بهترین کسی که به او امید بسته می شود، بر محمد و آل محمد درود فرست و از تفضل خود بر من بگستران و در روزی را از نزد خود بر من بگشا، به راستی که تو بر هر چیز توانایی، روزه ام را بپذیر و بر من تفضل کن. خداوندا، ای پروردگار ماه رمضان و آن چه از قرآن و برکات در آن فرو فرستادی، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و دوستی نماز و روزه و حج و عمره و ارتباط با خویشاوندان را روزی ام کنی و هر چه را که دوست داری محبوب من کنی و هر چه را که ناخوشایند تو است، ناخوشایند من بگردانی. خدایا، تو خود عهده دار روزی من و همه جنبدگان شدی، ای بهترین کسی که به درگاه او دعا می شود و از او

ص: 30

عَطَائِکَ وَ أَفْضَلِ مَا أَعْطَیْتَ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ وَ تَجَاوَزْ عَنْ جَمِیعِ مَا عِنْدِی بِحُسْنِ لُطْفِکَ الَّذِی عِنْدَکَ اللَّهُمَّ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُمْکِنْهُ مِنْ عُنُقِی وَ لَا تَفْضَحْنِی فِی نَفْسِی وَ لَا تَفْجَعْنِی فِی جَارِی وَ هَبْ لِی یَا إِلَهِی عَطِیَّةً کَرِیمَةً رَحِیمَةً مِنْ عَطَائِکَ الَّذِی لَا فَقْرَ بَعْدَهُ فَقَدْ ضَعُفَتْ قُوَّتِی وَ انْقَطَعَ عَنِ الْخَلْقِ رَجَائِی فَقُدْرَتُکَ یَا رَبِّ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ تُعَافِیَنِی کَقُدْرَتِکَ عَلَی أَنْ تُعَذِّبَنِی وَ تَبْتَلِیَنِی فَاجْعَلْ یَا مَوْلَایَ فِیمَا قَضَیْتَ تَعْجِیلَ خَلَاصِی مِنْ جَمِیعِ مَا أَنَا فِیهِ مِنَ الْمَکْرُوهِ وَ الْمَحْذُورِ وَ الْمَشَقَّةِ وَ عَافِنِی مِنْهُ کُلِّهِ إِلَهِی لَا أَرْجُو لِدَفْعِ ذَلِکَ عَنِّی أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ فَکُنْ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ عِنْدَ أَحْسَنِ ظَنِّی بِکَ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ وَ عَلَی کُلِّ دَاعٍ دَعَاکَ بِهِ یَا مَوْلَایَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی أَمَرْتَ بِالدُّعَاءِ وَ ضَمِنْتَ لِمَنْ شِئْتَ الْإِجَابَةَ وَ وَعْدُکَ الْحَقُّ الَّذِی لَا خُلْفَ لَهُ (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذَا الْیَوْمِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیباً مِنْ رَحْمَتِکَ الْوَاسِعَةِ وَ اهْدِنِی فِیهِ لِبَرَاهِینِکَ السَّاطِعَةِ وَ خُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَی مَرْضَاتِکَ الْجَامِعَةِ بِمَحَبَّتِکَ یَا أَمَلَ الْمُشْتَاقِینَ.

درخواست می شود و بدو امید می بندند و ای گسترده ترین عطا کننده، بر محمد و آل محمد درود فرست و گستردگی و فراوانی و فراخی و نیکبختی در این ماه بزرگ را روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان.

دعایی دیگر از پیامبر صلی الله علیه و آله در شب دهم: خداوندا، ای ایمن، ای ایمنی بخش، ای نگاهبان چیره، ای شکوهمند چیره ای بزرگ­منش، ای بی همتا، ای بی نیاز، ای یگانه، ای تک، ای بسیار آمرزنده، ای مهربان، ای بسیار مهرورز، ای بردبار، یک سوم ماه مبارک سپری شد. ای آقای من، نمی دانم که درباره خواسته من چه کردی. آیا مرا آمرزیدی؟ اگر آمرزیده باشی، خوشا به حال من؛ و اگر نیامرزیده باشی، بدا به حالم. ای آقای من، پس از هم اکنون مرا ببخشای و بر من رحم کن و توبه ام را بپذیر و خوارم مکن و لغزشم را نادیده بگیر و به پوشش خود بپوشان و به عفو خود از من گذشت کن و [به رحمتت بر من رحم کن] و به قدرتت از من درگذر، زیرا تو فرمان می رانی و هیچ کس نمی تواند به تو فرمان دهد و تو بر هر چیز توانایی.

فصل: دعای مخصوص روز دهم

خداوندا، ای کسی که قدرتت فراوان و گذشتت دیرینه و سلطنتت استوار و لطفت بسیار است، ای خدایی که زشتی ام را پوشاندی و زیبایی ام را آشکار کردی و در کیفر شتاب ننمودی و به بندگانت اجازه توبه دادی، ای خدایی که رسوا را پرده دری نکردی. ای خدایی که رخدادهای فردا را جز تو نمی داند، ای به هم آورنده شکست همه شکستگان، ای پناهگاه تمام گریختگان، ای غذا دهنده به جنین ها در شکم مادران، ای آقای من، تو برآورنده تمام خواسته هایی هستی که بر من فرو می آید، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و آن چه مورد اهتمام من است کفایت کن و از روزی گسترده خود، روزی حلال و پاکیزه عطایم کن، ای زنده، ای پاینده، از رحمتت یاری می جویم، از اسارت رهایم کن و تا زمانی که زنده ام داشتی، همه امورم را سامان ده و هیچ گاه حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن مرا به خود وامگذار، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان(1)

دعایی دیگر در روز دهم: خداوندا، در این روز مرا از توکل کنندگان بر خودت و رستگاران بگردان و از مقربان درگاهت قرار ده، به نیکوکاری ات، ای منتهای خواهش درخواست کنندگان .

باب پانزدهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز یازدهم بنا بر چندین روایت. چنان که پیش از این ذکر کردیم، در شب پانزدهم غسل مستحب است

اشاره

از جمله، دعای شب یازدهم بنابر کتاب های کهن راویان امامیه - رحمهم الله - و دعاهای چند شب از آن افتاده است. ما دعاهای باقیمانده را نقل می کنیم و آن دعای شب یازدهم است:

ص: 31

مَسْئُولٍ وَ خَیْرَ مُرْتَجًی وَ أَوْسَعَ مَنْ أَعْطَی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ وَ السَّعَادَةَ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی اللَّیْلَةِ الْعَاشِرَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ یَا سَلَامُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا وَاحِدُ یَا فَرْدُ یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ یَا وَدُودُ یَا حَلِیمُ مَضَی مِنَ الشَّهْرِ الْمُبَارَکِ الثُّلُثُ وَ لَسْتُ أَدْرِی سَیِّدِی مَا صَنَعْتَ فِی حَاجَتِی هَلْ غَفَرْتَ لِی إِنْ أَنْتَ غَفَرْتَ لِی فَطُوبَی لِی وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لِی فَوَا سَوْأَتَاهْ فَمِنَ الْآنَ سَیِّدِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ لَا تَخْذُلْنِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ وَ اعْفُ عَنِّی بِعَفْوِکَ وَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ وَ تَجَاوَزْ عَنِّی بِقُدْرَتِکَ إِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْکَ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

منزهی تو ای خدا و معبودی جز تو وجود ندارد، آفریننده و یگانه و چیره ای که به خواست خود مرا آفریدی، در حالی که چیزی نبودم و در وجود خود و همه اشیا از آفریده ها و مخلوقاتش، دلیل های روشن و واضح دال بر قدرتش را به من نمایاند. خدایی که روزه را به عنوان عبادت بر من واجب نمود تا به وسیله آن کارم را سامان دهد و بارهای گناه مرا شست و شو دهد و یادش را که فراموش کرده بودم، به یادم آورد و به واسطه پیروی از دستورش، مرا به قرب و منزلت رساند، خداوندا، آقای من، تو مولای منی، اگر پیش از این کار شایسته ای را به من ارزانی داشتی و از من پسندیدی، بر آن بیافزای و اگر کاری را که تو را به خشم آورد، مرتکب شدم، از من درگذر. خدایا، آن چه از امور هدایت گر را که تو بیشتر اختیار آن را داری، در اختیار من گذار و توانایی برگرداندن نفسم را به آن چه مقتضای اراده تو است و تو بیشتر بر آن توانا هستی، به من عطا کن و آن چه بنده ات را به واسطه طاعتت نیکبخت می گرداند، برای او برگزین و آن چه به واسطه نافرمانی ات موجب بدبختی او می شود، او را از آن دور بدار تا در میان معصومان رستگار گردد و در میان پذیرفته شدگان نجات یابد و با رستگارانی که نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند، همدم گردد. درود سلام فراوان خداوند بر محمد و خاندان او.

دعای شب یازدهم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّه:

ای خدایی که بدون ذخیره ای و هر ذخیره ای را کفایت می کنی، ای بخشنده ای بزگوار، ای بی همتا ای یگانه، ای بی نیاز، ای خدایی که کسی را به همسری و فرزندی نگرفت و هیچ کس همتای تو نیست، ای کسی که نزاییدی و زاییده نشدی، بر محمد و آل محمد درود فرست و روزه ام را بپذیر و مرا بر آن و بر روزه داری در روزهای باقیمانده از این ماه یاری کن. خداوندا، شب کردم در حالی که اختیار آن چه را که بدان امید دارم، ندارم و نمی توانم آن چه را که از آن بیم دارم، دفع کنم مگر به کمک تو، و شب کردم در حالی که در گرو عمل خود هستم و کار و سرنوشت قطعی به دست تو است. پس هیچ ناداری فقیرتر از من وجود ندارد. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و ای پروردگار من، ستم و جرم و نادانی و جدی و شوخی و هر گناهی را که مرتکب شدم ببخش و مرا در این ماه بزرگ، به خیر دنیا و آخرت برسان و روزی ام کن، بی آن که به رنج بیفتم و جان و تنم را در جست و جوی آن چه برایم مقدر ننمودی، نابود مگردان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

دعای شب یازدهم منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این شب: خداوندا، من کار را از نو شروع می کنم و به گذشت تو امید دارم و این اولین شب از شب های دو سوم مانده از ماه رمضان است. تو را به زیباترین نام هایت می خوانم و از آتش جهنم که هرگز خاموش نمی گردد، به تو پناه می برم و از تو درخواست می کنم که مرا بر شب خیزی و روزه داری در این ماه نیرو بخشی و مرا بیامرزی و به من رحم کنی، به راستی که تو خلف وعده نمی کنی. خداوندا، به آن رحمت تو که

ص: 32

سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْبَارِئُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ الَّذِی خَلَقَنِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً بِمَشِیَّتِهِ وَ أَرَانِی فِی نَفْسِی وَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ مَخْلُوقَاتِهِ وَ صُنْعِهِ الدَّلَائِلَ الْبَیِّنَةَ النَّیِّرةَ عَلَی قُدْرَتِهِ الَّذِی فَرَضَ الصِّیَامَ عَلَیَّ تَعَبُّداً یُصْلِحُ بِهِ شَأْنِی وَ یَغْسِلُ عَنِّی أَوْزَارِی وَ یُذَکِّرُنِی بِمَا لَهَوْتُ عَنْهُ مِنْ ذِکْرِهِ وَ یُوجِبُ لِیَ الزُّلْفَی بِطَاعَةِ أَمْرِهِ اللَّهُمَّ سَیِّدِی أَنْتَ مَوْلَایَ إِنْ کُنْتَ جُدْتَ عَلَیَّ بِصَالِحَ فِیمَا مَضَی مِنْهُ ارْتَضَیْتَهُ فَزِدْنِی وَ إِنْ کُنْتُ اقْتَرَفْتُ مَا أَسْخَطَکَ فَأَقِلْنِی اللَّهُمَّ مَلِّکْنِی مِنْ نَفْسِی فِی الْهُدَی مَا أَنْتَ لَهُ أَمْلَکُ وَ قَدِّرْنِی مِنَ الْعُدُولِ بِهَا إِلَی إِرَادَتِکَ عَلَی مَا أَنْتَ عَلَیْهِ أَقْدَرُ وَ کُنْ مُخْتَاراً لِعَبْدِکَ مَا یُسْعِدُهُ بِطَاعَتِکَ وَ تَجَنُّبِهِ الشِّقْوَةَ بِمَعْصِیَتِکَ حَتَّی یَفُوزَ فِی الْمَعْصُومِینَ وَ یَنْجُوَ فِی الْمَقْبُولِینَ وَ یُرَافِقَ الْفَائِزِینَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی اللَّیْلَةِ الْحَادِیَةَ عَشْرَةَ مِنْهُ رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ مِنْ کِتَابِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ: یَا مَنْ یَکْفِی کُلَّ مَئُونَةٍ بِلَا مَئُونَةٍ یَا جَوَادُ یَا مَاجِدُ یَا أَحَدُ یَا وَاحِدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ أَعِنِّی عَلَیْهِ وَ عَلَی مَا بَقِیَ مِنْ شَهْرِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَا أَمْلِکُ مَا أَرْجُو وَ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أُحَاذِرُ إِلَّا بِکَ وَ أَمْسَیْتُ مُرْتَهَناً بِعَمَلِی وَ أَمْسَی الْأَمْرُ وَ الْقَضَاءُ بِیَدِکَ یَا رَبِّ فَلَا فَقِیرَ أَفْقَرُ مِنِّی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی یَا رَبِّ ظُلْمِی وَ جُرْمِی وَ جَهْلِی وَ جِدِّی وَ هَزْلِی وَ کُلَّ ذَنْبٍ ارْتَکَبْتُهُ وَ بَلِّغْنِی وَ ارْزُقْنِی خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ فِی غَیْرِ مَشَقَّةٍ مِنِّی وَ لَا تُهْلِکْ رُوحِی وَ جَسَدِی فِی طَلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَأْنِفُ الْعَمَلَ وَ أَرْجُو الْعَفْوَ وَ هَذِهِ أَوَّلُ لَیْلَةٍ مِنْ لَیَالِی الثُّلُثَیْنِ أَدْعُوکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْ نَارِکَ الَّتِی لَا تُطْفَی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُقَوِّیَنِی عَلَی قِیَامِهِ وَ صِیَامِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ اللَّهُمَّ بِرَحْمَتِکَ

ص: 32

همه اشیا را فرا گرفت و کارهای شایسته به آن کامل می گردد و من بر آن تکیه کردم و تو بی نیازی هستی که نزایید و نه زاییده نشد و هیچ کس همتای تو نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز و بر من رحم کن و از من گذشت کن، به راستی که تو توبه پذیر و مهربان هستی .

فصل: دعاهای مخصوص روز یازدهم ماه رمضان

خداوندا، مقدرات دنیا و آخرت و ثروت و ناداری و یاری نکردن فقط به دست تو است. خداوندا، دین و دنیا و آخرتم را مبارک گردان و نیز خانواده و دارایی و فرزندانم را مبارک گردان و گوش و چشم و دست و پا و همه اعضای تنم و عقل و ذهن و فهم و دانش و همه نعمت هایی را که به من ارزانی داشتی، مبارک گردان. خداوندا، روزی حلالت را بر من بگستران و من را از آتش جهنم آزاد کن و به رحمتت در سرای آرامش وارد کن. خدایا، به تو پناه می برم از بیم های دنیا و آخرت و گرفتارهای روزگار و مصیبت های شب و روز.

خدایا، اگر از من خشمگین باشی تو پروردگار من هستی، ای پروردگار ناتوانان، پس من را مشمول خشم خود مکن و از شر جنیان و انسان ها سالم بدار، که تو پروردگار من هستی، پس من را به دشمنم و یا به دوستم وامگذار؛ و اگر از من خشمگین نباشی، دیگر اعتنایی ندارم، جز این که عافیت تو برای من گسترده تر و گواراتر است. خداوندا، به نور روی تو که آسمان ها و زمین ها بدان روشن است و تاریکی را به واسطه آن از بندگانت برطرف نمودی، پناه می برم از این که مرا مشمول خشمت بکنی، و به سوی تو باز می گردم تا این که از من خشنود گردی و هنگام خشنودی و بعد از خشنودی ات نیز چنین هستم. هیچ قدرت و نیرویی نیست جز این که به تو تحقق می یابد.

دعای دیگر روز یازدهم: خداوندا، در این روز، نیکوکاری را محبوب من و ناپارسایی و نافرمانی را ناخوشایند من بگردان و خشم و آتش های جهنم را بر من حرام کن، به یاری ات ای فریادرس ناتوانان .

باب شانزدهم : دعای شب و روز دوازدهم بر اساس چندین روایت

اشاره

از جمله آن: دعاهایی برگرفته از کتاب های کهن راویان امامیه - رحمهم الله - است که چند دعا از آن افتاده بود و ما دعای شب دوازدهم را از آن نقل کردیم:

منزهی تو ای پادشاه توانمندی که همه کارها به دست تو است و از انجام هر چه بخواهی ناتوان نیستی و عطا و افزودن چیزی از تو کم نمی کند. خدایا، اگر نامه عمل من با گناهان سیاه شد،

ص: 33

الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِهَا تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ وَ عَلَیْهَا اتَّکَلْتُ وَ أَنْتَ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.

در زدودن گناهانم در این شب های سپید بر تو اعتماد دارم و به آمرزش و گذشتی که به دست تو است، امید بستم. اگر آن را بر من ارزانی داری، چیزی از تو نمی کاهد و من رستگار می گردم و اگر مرا از آن محروم کنی چیزی بر تو نمی افزاید و من دچار هلاکت می شوم. خداوندا، پس به واسطه نیکی گذشته ام، گواهی خالصانه من به تو و عنایت­هایی که در گذشته به من ارزانی داشتی، توفیق ده که اگر تفضل تو نبود، بدان پی نمی بردم؛ و از خشمت در پناه خود در آور و به واسطه آن، به خشنودی و عصمت از گناه نایل گردان و به شروع اعمالی که در نزد تو پاک است، موفق نما و از افتادن ها و از لغزش ها دور دار، زیرا تو هر چه را بخواهی، پاک و یا ثبت می کنی و کتاب اصلی نزد تو است. درود و سلام فراوان خداوند بر حضرت محمد، پیامبر خدا و خاندان او.

دعای شب دوازدهم، به نقل از بخش کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمد بن ابی قرّه:

خداوندا، به کنگره های عزت از عرش و منتهای رحمت از کتابت و به اسم بزرگ تر و کلمات کامل تو که هیچ نیکوکار و بدکاری نمی تواند از آن بگذرد، زیرا تو نابود شونده و پایان پذیر نیستی، از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و روزه و شب خیزی ماه رمضان را از من و همه مردان و زنان مؤمن بپذیری و ا ز آتش جهنم آزاد کنی. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دل مرا نیک و کردارم را مایه شادمانی و روزی ام را پیوسته و فراوان و حوض پیامبرت، درود بر او و خاندان او، را مایه آرامش و مستقر من بگردانی و در فرج خاندان محمد همراه با عافیت، تعجیل فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این شب: خداوندا، تو سر بلند و شکست ناپذیری، بسیار آمرزنده و مهربان و بلند پایه و بزرگی، و ستایش از آن توست، ستایش که می ماند و نابود نمی گردد و سپاس تو را، سپاسی که می ماند و نابود نمی گردد و تو زنده و بردبار و آگاهی. به نور روی با کرامت و به شکوهمندی تو که دست نایافتنی است و به سربلندی ات که هرگز مغلوب نمی گردد، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا بیامرزی و بر من رحم آری، به راستی که تو مهربان ترین مهربانانی.

در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: انجیل در شب دوازدهم ماه رمضان نازل شد. بنابراین، باید این شب بیشتر مورد احترام و تعظیم قرار گیرد. شیخ مفید در کتاب التواریخ الشرعیه آورده است: انجیل در روز دوازهم ماه رمضان نازل شده است.

فصل: دعاهای مخصوص روز دوازدهم ماه رمضان

ص: 34

فِی مَحْوِهَا فِی هَذِهِ اللَّیَالِی الْبِیضِ عَلَیْکَ وَ أَرْجُو مِنَ الْغُفْرَانِ وَ الْعَفْوِ مَا هُوَ بِیَدِکَ فَإِنْ جُدْتَ بِهِ عَلَیَّ لَمْ یَنْقُصْکَ وَ فُزْتُ وَ إِنْ حَرَمْتَنِیهِ لَمْ یَزِدْکَ وَ عَطِبْتُ اللَّهُمَّ فَوَفِّقْنِی بِمَا سَبَقَ لِی مِنَ الْحُسْنَی شَهَادَةَ الْإِخْلَاصِ بِکَ وَ بِمَا جُدْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا کُنْتُ لِأَعْرِفَهُ لَوْ لَا تَفَضُّلُکَ وَ أَعِذْنِی مِنْ سَخَطِکَ وَ أَنِلْنِی بِهِ رِضَاکَ وَ عِصْمَتَکَ وَ وَفِّقْنِی لِاسْتِئْنَافِ مَا یَزْکُو لَدَیْکَ مِنَ الْعَمَلِ وَ جَنِّبْنِی الْهَفَوَاتِ وَ الزَّلَلَ فَإِنَّکَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتَابِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ کَثِیراً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ هُوَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ دُعَاءُ اللَّیْلَةِ الثَّانِیَةَ عَشْرَةَ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ فَإِنَّکَ لَا تَبِیدُ وَ لَا تَنْفَدُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلَ مِنِّی وَ مِنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ صِیَامَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ قِیَامَهُ وَ تَفُکَّ رِقَابَنَا مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَمَلِی سَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ حَوْضَ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ لِی قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً وَ تُعَجِّلَ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی عَافِیَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی وَ لَکَ الشُّکْرُ شُکْراً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْحَلِیمُ الْعَلِیمُ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِجَلَالِکَ الَّذِی لَا یُرَامُ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی لَا تُقْهَرُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی إِنَّکَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

وَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ الْإِنْجِیلَ أُنْزِلَ فِی اثْنَتَیْ عَشْرَةَ لَیْلَةً مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

قلت أنا فلها زیادة فی التعظیم ذکر المفید فی التواریخ الشرعیة أن الإنجیل أنزل فی یوم ثانی عشر.

خداوندا، ستارگان آسمان فرو شدند... تا آخر آن. (1)خدایا

از آن جا که معبودی جز تو نیست و زنده و پاینده و نور بسیار پاکیزه ای، خود و روح و روزی و زندگانی و مرگم و ارواح اهل بیت حضرت محمد و پیروان او و تمامی آنچه را که بر من و آنان ارزانی داشتی، در حال زنده یا مرده و در حال حضور یا غیبت، خواب یا بیداری، ایستاده یا نشسته و در حالی که دستورهای تو را کوچک و خوار می شمارم، به تو می سپارم و خواستار نگاه داری از آن هستم. به نور روی با کرامت و والا و بلندپایه و بزرگ و برپاکننده عدل، تو که معبودی سرافراز و شکست ناپذیر جز تو وجود ندارد و به حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه او، درودهای تو بر او و بر همه آنان، ای سرپرست پیامبران و فرستادگان و به فرشتگان مقرب، درودهای تو بر آنان. ای پروردگار جهانیان و به خانه آباد و سبع مثانی و قرآن بزرگ و به تمامی کسانی که از میان همه آفریده هایت نزد تو ارجمندند ای آقای من، ما را همراه با آن چه بر ما و آنان ارزانی داشتی، در تحت حمایت خود که کسی نمی تواند بدان تجاوز کند، قرار ده، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این روز: خداوندا، مرا به پوشش و پاکدامنی زینت ده و جامه قناعت و بسندگی را به من بپوشان و به زیور فضل و انصاف بیارای. به نگاه داری ات، ای نگاه دارنده بیمناکان .

باب هفدهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز سیزدهم بنا بر چند روایت، چنان که پیش از این ذکر کردیم، در شب سیزدهم غسل مستحب است

اشاره

دعای شب سیزدهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه - رحمهم الله - که دعای چند شب از آن افتاده است و دعای شب سیزدهم را از آن نقل کردیم:

ستایش خدا را که می بخشد و بخل نمی ورزد و بردباری می کند و شتاب نمی کند، خدایی که از توحید خود بزرگ ترین منت را بر من نهاد و از اعمال شایسته به بهترین خدمت و بندگی فرا خواند و دستور دعا داد و من به درگاه او دعا کردم و او را فریادرس خود در سختی ها یافتم، خدایی که اجابت خود را در زمانی که دور از دسترس بود، از من دور نداشت و آن گاه که به آن چه مورد پسند او نبود عمل کردم، مرا محروم نگردانید. خدایی که لغزشم را نادیده گرفت و خواسته ام را برآورد و شب خیزی ام را جبران نمود و در یاری ام شتاب کرد و به قدرت خود بر آگاهی و با نفوذ مشیتش بر دانشم افزود. خداوندا، هر چه به جز توحید بر من ارزانی داشتی، پایین تر از آن است اگر چه بسیار باشد، و با آن برابری نمی کند اگر چه بزرگ باشد؛

ص: 35

اللَّهُمَّ غَارَتْ نُجُومُ سَمَائِکَ إِلَی آخِرِهِ-(1)

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ وَ أَسْتَحْفِظُکَ بِأَنْ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ النُّورُ الْقُدُّوسُ- و نَفْسِی وَ رُوحِی وَ رِزْقِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی وَ أَنْفُسَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْفُسَ أَشْیَاعِ مُحَمَّدٍ وَ جَمِیعَ مَا تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ عَلَیْهِمْ

حَیّاً وَ مَیِّتاً وَ شَاهِداً وَ غَائِباً وَ نَائِماً وَ یَقْظَانَ وَ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ مُسْتَخِفّاً وَ مُتَهَاوِناً بِنُورِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الْجَلِیلِ الرَّفِیعِ الْعَظِیمِ الْقَائِمِ بِالْقِسْطِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ یَا وَلِیَّ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ بَیْتِکَ الْمَعْمُورِ وَ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ بِکُلِّ مَنْ یُکْرَمُ عَلَیْکَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِکَ یَا سَیِّدِی مَعَ مَا تَفَضَّلْتَ عَلَیْهِمْ وَ عَلَیْنَا فَاجْعَلْنَا فِی حِمَاکَ الَّذِی لَا یُسْتَبَاحُ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ: اللَّهُمَّ زَیِّنْ لِی فِیهِ السِّتْرَ وَ الْعَفَافَ وَ اسْتُرْنِی فِیهِ بِلِبَاسِ الْقُنُوعِ وَ الْکَفَافِ وَ حَلِّنِی فِیهِ بِحُلِیِّ الْفَضْلِ وَ الْإِنْصَافِ بِعِصْمَتِکَ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِینَ.

زیرا همه آن ها نعمت های برگشت پذیر جهان ناپایدار است، ولی توحید نعمت سرای پاینده است و هرگز پایان نمی پذیرد. پس ای خدایی که این نعمت را به من ارزانی داشتی و رحمت خود را به من اختصاص دادی، مرا به عمل به آن چه حق تصرف تو در این بخششت را برمی آورد، موفق گردان. خداوندا، اعمال مرا به نور هدایت سپید گردان و به واسطه آزاد گذاشتن من در عمل بر اساس خواهش نفسم سیاه مگردان، تا مبادا از سرکشان گردم و از حد خود تجاوز کنم و بعد از خشنودی تو، آن چه را که موجب خشم تو است، مرتکب گردم. که تو بر هر چیز توانایی. درود و سلام فراوان خداوند بر محمد و خاندان او.

دعای دیگر شب سیزدهم: ای خدا ای رحمت گستر، ای خدا ای پروردگار، ای خدا ای نگاهبان چیره، ای خدا ای پروردگار، ای متکبر، ای خدا ای پروردگار ای والا، ای خدا ای پروردگار، ای بازگشت دهنده، ای خدا ای پروردگار، ای شکوهمند و بزرگوار، ای خدا ای پروردگار، ای کسی که زیبایی را آشکار نمودی و زشتی را پوشاندی و مرا به گناهان بازخواست ننمودی و پرده ام را ندریدی، ای بهترین گذشت کننده، ای نیکو درگذرنده، ای گسترنده آمرزش، ای آنکه دو دست خود را به رحمت گشوده­ای، ای دوست ابراهیم و نجوا کننده با موسی و برگزیننده محمد، بر محمد و خاندان او درود فرست و در این ماه با عظمت، مرا از آتش جهنم رهایی بخش، و آن را آخرین ماه رمضانی که برای تو روزه داشتم قرار مده، ای مهربان ترین مهربانان.....سپس حاجات خود را بخواه و امید داشته باش که ان شاء الله خداوند متعال دعای تو را مستجاب کرده است.

دعایی دیگر به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این شب: ای شکوهمند چیره بر آسمان ها و زمین ها و ای کسی که ملکوت آسمان ها و زمین ها از آن تو است و ای بسیار آمرزنده گناهان و شنوا و آگاه، ای بسیار بخشاینده و بردبار و مهربان، ای بی نیاز یگانه ای که نه مانندی برای تو وجود دارد و نه سرپرستی برای تو است. تویی والا و برتر، و قدرتمند و توانمند و بسیار توبه پذیر و مهربان، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و گناهانم را بیامرزی و بر من رحم کنی، به راستی که تو مهربان ترین مهربانانی.

مؤلف

در اعمال ماه رجب، عمل بزرگی برای ایام البیض ماه رجب و شعبان و رمضان با ذکر سند و فضیلت آن به نقل از امام صادق علیه السلام ذکر کردم که باید برای دسترسی به تفصیل آن، به اعمال شب های ماه رجب رجوع شود، زیرا این عمل را به صورت کامل در آن جا آوردم. و برای آنان که می دانند، از اهمیت ویژه برخوردار است؛ از آن جا که اعمال ماه رجب در جلد جداگانه­ای قرار دارد و ممکن است عمل کنندگان به آن کتاب دسترسی نداشته باشند، فقط کیفیت آن نماز را در این جا می گویم: در شب سیزدهم، دو رکعت نماز به این صورت خوانده می شود: در هر رکعت سوره حمد

ص: 36

لِأَنَّ جَمِیعَهُ نِعَمُ دَارِ الْفَنَاءِ الْمُرْتَجِعَةُ وَ هُوَ النِّعْمَةُ لِدَارِ الْبَقَاءِ الَّتِی لَیْسَتْ بِمُنْقَطِعَةٍ فَیَا مَنْ جَادَ بِذَلِکَ مُخْتَصّاً لِی بِرَحْمَتِهِ وَ وَفَّقَنِی لِلْعَمَلِ بِمَا یَقْضِی حَقَّ یَدِکَ فِی هِبَتِهِ اللَّهُمَّ بَیِّضْ أَعْمَالِی بِنُورِ الْهُدَی وَ لَا تُسَوِّدْهَا بِتَخْلِیَتِی وَ رُکُوبِ الْهَوَی فَأَطْغَی فِیمَنْ طَغَی وَ أُقَارِفَ مَا یُسْخِطُکَ بَعْدَ الرِّضَا وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی اللَّیْلَةِ الثَّالِثَةَ عَشَرَ: یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا مُهَیْمِنُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا مُتَکَبِّرُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا مُتَعَالِ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا مُعِیدُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا خَلِیلَ إِبْرَاهِیمَ وَ نَجِیَّ مُوسَی وَ مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعْتِقْنِی مِنَ النَّارِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانَ صُمْتُهُ لَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ سَلْ مَا شِئْتَ وَ ظُنَّ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَدِ اسْتَجَابَ لَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: یَا جَبَّارَ السَّمَاوَاتِ وَ جَبَّارَ الْأَرَضِینَ وَ یَا مَنْ لَهُ مَلَکُوتُ السَّمَاوَاتِ وَ مَلَکُوتُ الْأَرَضِینَ وَ غَفَّارَ الذُّنُوبِ وَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْغَفُورُ الْحَلِیمُ الرَّحِیمُ الصَّمَدُ الْفَرْدُ الَّذِی لَا شَبِیهَ لَکَ وَ لَا وَلِیَّ لَکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْلَی وَ الْقَدِیرُ الْقَادِرُ وَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی إِنَّکَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

و سوره یس و قل هو الله احد هر کدام یک بار، و در شب چهاردهم، چهار رکعت نماز به همین صورت خوانده می شود و در شب پانزدهم، شش رکعت نماز به همین ترتیب خوانده می شود.

فصل: دعاهای مخصوص روز سیزدهم

خدایا، با اطاعت و ولایت تو و ولایت پیامبرت محمد و ولایت محبوب پیامبرت، امیر مؤمنان و ولایت حسن و حسین نوادگان پیامبرت و سرور جوانان بهشت، دین داری می کنم. ای پروردگار من، با ولایت علی بن حسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و آقا و مولایم صاحب الزمان، ای پروردگار من، با اطاعت و ولایت آنان و با تسلیم در برابر آنچه آنان را بدان برتری بخشیده ای و با رضایت و بی آنکه انکار و یا گردنکشی کنم، بر اساس آن چه در کتابت فرو فرستاده ای، دین داری می کنم.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ولیّ و جانشین و زبان گویای خود و کسی که به عدل و داد برمی خیزد و حرمت تو را بزرگ می دارد و کلام تو را بر زبان می راند و دیده بینا و گوش شنوای تو است و گواه بر بندگانت و حجت بر آفریده هایت می باشد و در راه تو جهاد می نماید و در طاعتت می کوشد را رفعت بخش و او را در پناه خود قرار ده و با لشکر پیروز خود یاری کن و به او یاری رسان. من و پدر و مادرم و فرزندانشان و فرزندان مرا از کسانی قرار ده که او را یاری می کنند و در دنیا و آخرت از یاری او بهره مند می شوند ، شکست و رخنه ما را به واسطه او به هم آور و شکاف ما را به واسطه او، ببند. خدایا، به واسطه او ستم را نابود کن و دشمنان او را هلاک کن و سران گمراهی را درهم شکن تا هیچگاه فرمانروایی از آنان بر زمین قرار ندهی(1).

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز مرا از ناپاکی ها و پلیدی ها، پاکیزه ساز و در برابر رخدادهای مقدر شده، شکیبا بدار و به تقوا و همنشینی با نیکان موفق گردان. به عزّتت، ای نور چشم بیچارگان .

باب هجدهم : دعاهای مخصوص شب و روز چهاردهم ماه که دارای روایت های مختلفی است

اشاره

دعای شب چهاردهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه - رحمهم الله-:

منزه باد خدایی که با رحمت خود بر من عطا می کند و عطایش را به خواست خود بر من می گستراند، آن گاه رحمتش را به نعمت و عطاهایش اختصاص می دهد،

ص: 37

مرة و سورة یس و قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ کل واحدة مرة و فی لیلة أربع عشرة منه أربع رکعات بهذه الصفة و فی لیلة خمس عشرة منه ست رکعات بهذه الصفة.

تا آفرینش خود را در معرض دید تماشاگران قرار دهد و ظرافت های حکمتش را به اندیشه کنندگان بنمایاند. گواهی می دهم که معبودی جز خدا وجود ندارد، یگانه است و شریکی برای او نیست و آفریده ها را به تنهایی و بدون یار و یاور می آفریند و همه کارهای خود را به تنهایی و بدون پشتیبان انجام می دهد، دل ها با ضمیر خود و اندیشه ها با آنچه که بر آنها می گذرد و جان ها در مکنونات خود او را شناخته اند، دستاوردهای علمی او را جسته اند ولی او از دست آن ها بیرون شده است و .... او نزدیک و شنوا، حاضر و بلندپایه است. خدایا، این شب، درخشان ترین و نورانی ترین شب ماه تو و آراسته ترین و پر نورترین شب به واسطه نور ماه شب چهاردهم می باشد، درخشش ماه در این شب و پرتوی آن را بر پهنای زمین گسترانیدی و امشب، پایان چهارده روز از ماه رمضان و آغاز چهارده روز باقی مانده آن است. خدایا، پس نور گذشت خود را در آن بر من بگستران و تاریکی های خشم خود را از من بر کنار دار. خداوندا، بخشش و نعمتت امیدم را افزون می کند و نگاه داری تو، خاطرم را می گشاید و تو از ضرر من سود نمی بری تا تو را به سود بردن از این طریق متهم کنم و از سود من ضرر نمی کنی تا در درخواست منفعت ها، از تو شرم کنم، پس چگونه بخل می ورزد کسی که به گذشتن از بنده اش نیازی ندارد، بنده ای که چاره ای جز عفو او ندارد. و یا چگونه او را رها می کند تا وارد گمراهی ها شود؛ در حالی که هدایت خود را به او ارزانی داشته است. هرگز! ای مولای من، تو گرامی­تر و مهرورزتر و مهربان­تر از این هستی. خداوندا، این شب را به عمل شایسته ای که باطن آن مورد پسند تو است و در آخرت با بوی خوش خود مرا شاد می گرداند و عفو و گذشت تو را در اول و آخر این ماه بر من قطعی می گرداند، به پایان آر، ای مهربان ترین مهربانان، ای رحمت گستر، ای مهربان. درود و سلام بسیار خدا بر پیامبر خدا محمد و خاندان او.

دعای دیگر شب چهاردهم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان به روایت محمد بن ابی قرّه: ای خدا ای رحمت گستر ای مهربان، ای آگاه ای زنده ای پاینده. خداوندا، در برابر عمل خود چیزی از تو نمی خواهم، از عملم بیمناکم، و هر چه می خواهم از رحمت تو می خواهم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و از طاعت خود، آن چه تو را خشنود می گرداند، بر من ارزانی دار و روزه ام را بپذیر و مرا مورد رحمت خویش قرار ده و بر من رحم کن. خداوندا، به زیباترین نام ها و به آن اسم اعظم و روی با کرامت و روح بسیار منزه و سخن پاکیزه و فرمانروایی جاودانه و بزرگ و سلطنت درخشان و قرآن استوار و بخشش بزرگ و فراوان و به آن اسم که هر گاه بدان خوانده شوی اجابت می کنی و هر گاه به آن درخواست شوی عطا می کنی، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و

ص: 38

وَ لِیُبَیِّنَ فِیهَا لِلنَّاظِرِینَ أَثَرَ صَنِیعِهِ وَ الْمُتَأَمِّلِینَ دَقَائِقَ حِکْمَتِهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مُتَفَرِّداً بِخَلْقِهِ بِغَیْرِ مُعِینٍ وَ جَاعِلًا جَمِیعَ أَفْعَالِهِ وَاحِداً بِلَا ظَهِیرٍ عَرَفَتْهُ الْقُلُوبُ بِضَمَائِرِهَا وَ الْأَفْکَارُ بِخَوَاطِرِهَا وَ النُّفُوسُ بِسَرَائِرِهَا وَ طَلَبَتْهُ التَّحْصِیلَاتُ فَفَاتَهَا وَ اعْتَرَضَتْهُ الْمَفْعُولَاتُ فَأَطَاعَهَا فَهُوَ الْقَرِیبُ السَّمِیعُ وَ الْحَاضِرُ الْمُرْتَفِعُ اللَّهُمَّ هَذِهِ أَضْوَأُ وَ أَنْوَرُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِکَ وَ أَزْیَنُهَا وَ أَحْصَاهَا بِضَوْءِ بَدْرِکَ بَسَطْتَ فِیهَا لَوَامِعَهُ وَ ارْتَعَجَتْ فِی أَرْضِکَ شُعَاعُهُ وَ هِیَ اللَّیْلَةُ آخِرُ سَبْعِینَ مَضَیَا مِنَ الصِّیَامِ وَ أَوَّلُ سَبْعِینَ بَقِیَا مِنْ عَدَدِ الْأَیَّامِ اللَّهُمَّ فَوَسِّعْ لِی فِیهَا نُورَ عَفْوِکَ وَ ابْسُطْهُ وَ امْحَصْ عَنِّی ظُلَمَ سَخَطِکَ وَ اقْبِضْهُ اللَّهُمَّ إِنَّ جُودَکَ وَ نِعَمَکَ یُصْلِحَانِ رَجَائِی وَ إِنَّ صِیَانَتَکَ وَ مُحَاصَّتَکَ یَکْشِفَانِ بَالِی وَ مَا أَنْتَ بِضُرِّی مُنْتَفِعٌ فَأَتَّهِمَکَ بِالتَّوَفُّرِ عَلَی مَنْفَعَتِکَ وَ لَا بِمَا یَنْفَعُنِی مَضْرُورٌ فَأَسْتَحْیِیَکَ مِنِ الْتِمَاسِ مَضَرَّتِکَ فَکَیْفَ یَبْخَلُ مَنْ لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَی عَفْوِ مَعْبُودٍ عَلَی عَبْدِهِ مُضْطَرٍّ إِلَی عَفْوِهِ أَمْ کَیْفَ یَسْمَحُ وَ قَدْ جَادَ لَهُ بِهِدَایَتِهِ أَنْ یُخَلِّیَهُ وَ یَقْحُمَ سُبُلَ ضَلَالَتِهِ کَلَّا إِنَّکَ الْأَکْرَمُ یَا مَوْلَایَ مِنْ ذَاکَ وَ أَرْأَفُ وَ أَحْنَی وَ أَعْطَفُ اللَّهُمَّ اطْوِ هَذِهِ اللَّیْلَةَ بِعَمَلٍ لِی صَالِحٍ تَرْضَی مَطَاوِیَهُ وَ یُبْهِجُنِی فِی آخِرَتِی بِمَنَاشِرِهِ وَ أَمْضَاهَا بِالْعَفْوِ عَنِّی فِی أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ آخِرِهِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ کَثِیراً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ بِرِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَیْهِ: یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا عَلِیمُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ اللَّهُمَّ إِنِّی لَا أَسْأَلُکَ بِعَمَلِی شَیْئاً إِنِّی مِنْ عَمَلِی خَائِفٌ إِنَّمَا أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ مَا أَسْأَلُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَبْ لِی مِنْ طَاعَتِکَ مَا یُرْضِیکَ عَنِّی وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ رُوحِکَ الْقُدُّوسِ وَ کَلَامِکَ الطَّیِّبِ وَ مُلْکِکَ الدَّائِمِ الْعَظِیمِ وَ سُلْطَانِکَ الْمُنِیرِ وَ قُرْآنِکَ الْحَکِیمِ وَ عَطَائِکَ الْجَلِیلِ الْجَزِیلِ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْتِقَنِی مِنَ النَّارِ

ص: 38

در این ماه مبارک، مرا از آتش جهنم رها کنی؛ زیرا من به رحمت تو نیازمندم، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب: [ای آغاز و پایان همه چیز] ای سرپرست دوستان و ای شکوهمند چیره بر سرکشان و ای معبود اولین، مرا آفریدی در حالی که چیزی نبودم و به طاعت خود فرمان دادی. ای آقای من، با تمام توان اطاعتت کردم. پس اگر سستی ورزیدم یا خطا کردم یا فراموش نمودم، ای آقای من، بر من تفضّل کن و امیدم را قطع مکن و رحمت خود را بر من ارزانی دار و میان من و پیامبر رحمت، محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله در یک جا گردآور و مرا بیامرز، به راستی که تو توبه پذیر و مهربانی.

فصل: دعای مخصوص روز چهاردهم

خدایا، با عقوبت خود، مرا ادب مکن و با حیله ات فریبم مده. ای پروردگار من، از کجا خیر برای من باشد در حالی که خیر جز در نزد تو نیست و از کجا نجات برای من باشد در حالی که جز از طریق تو نمی توان بدان دست یافت. نه کسی که کار نیکی انجام داد، از یاری و رحمت تو بی نیاز است و نه آن کس که گناه کرد، از قدرت تو بیرون آمد. ای پروردگار من، تو را به تو شناختم و تو بودی که مرا به سوی خود راهنمایی کردی و فرا خواندی و اگر تو نبودی، هرگز نمی دانستم که تو چیستی. ستایش خدا را که هر گاه او را می خوانم، به من پاسخ می دهد، اگر چه وقتی او مرا می خواند، سستی می کنم؛ و ستایش خدا را که هرگاه از او درخواست می کنم، عطایم می کند، اگر چه وقتی او از من قرض می طلبد، بخیل و تنگ چشم هستم؛ و ستایش خدا را که مرا به خود واگذار کرد و گرامی داشت و به مردم واگذار نکرد تا مبادا به من اهانت کنند و مرا خوار بدارند؛ و ستایش خدا را که با وجود بی نیازی، نسبت به من اظهار دوستی نمود. خداوندا، شفاعت کننده ای ندارم جز این که می دانم تو برترین کسی هستی که بیچارگان آهنگ تو را می کنند، و با اعتراف به آن که بخشش و نیرو و قدرت از آن تو است، از تو می خواهم بار گناه مرا که پشتم را خم کرده است، برداری و مرا از خواهش نفسم که بر عقلم غلبه کرده است، حفظ کنی و از کسانی که برای طاعتت برگزیده ای، قرار دهی(1).

دعای دیگر این روز: خداوندا، بر لغزش هایم خرده مگیر و از خطاها و لغزش های من در گذر و مرا آماج بلاها و آسیب ها مگردان. به عزتت، ای سرافراز کننده مسلمانان .

باب نوزدهم: اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز پانزدهم که دارای روایت های مختلفی است

اشاره

غسل، چنان که پیش از این گذشت. صد رکعت نماز: در هر رکعت ده بار قُل هُوَ اللهُ أَحَد. زیارت امام حسین علیه السلام و ده رکعت نماز. و دعاهایی که بر اساس روایت های

ص: 39

فِی هَذَا الشَّهْرِ الْمُبَارَکِ فَإِنِّی فَقِیرٌ مِسْکِینٌ إِلَی رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ: یَا أَوَّلَ الْأَوَّلِینَ وَ یَا آخِرَ الْآخِرِینَ یَا وَلِیَّ الْأَوْلِیَاءِ وَ جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ وَ یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ أَنْتَ خَلَقْتَنِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً وَ أَنْتَ أَمَرْتَنِی بِالطَّاعَةِ فَأَطَعْتُ سَیِّدِی جُهْدِی فَإِنْ کُنْتُ تَوَانَیْتُ أَوْ أَخْطَأْتُ أَوْ نَسِیتُ فَتَفَضَّلْ عَلَیَّ سَیِّدِی وَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِی فَامْنُنْ عَلَیَّ بِالرَّحْمَةِ وَ اجْمَعْ بَیْنِی وَ بَیْنَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ اغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.

متعدد می آوریم.

درباره غسل، بنابر نقل شیخ مفید، در روایتی آمده است که امام صادق علیه السلام فرمودند: در شب نیمه ماه رمضان غسل مستحب است. درباره صد رکعت نماز، از امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارشان از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: هر کس در شب نیمه ماه رمضان صد رکعت نماز بخواند و در هر رکعت یک بار سوره حمد و ده بار «قُل هُوَ اللهُ أَحَد» را بخواند، خداوند متعال ده فرشته به سوی او می فرستد تا دشمنان او، اعمّ از جنّیان و انسان ها را از او دور کنند و نیز سی فرشته دیگر که مژده بهشت را به او می دهند و سی فرشته دیگر که مژده ایمنی از آتش جهنم را به او می دهند. این روایت با سند متصل در یک کتاب اصل کهن آمده است.

ابن ابی قرّه در روایت دیگر ذکر کرد: هر کس این نماز را بخواند، از دنیا نمی رود تا این که در خواب صد فرشته را می بیند؛ سی فرشته بشارت بهشت را به او می دهند و سی فرشته مژده ایمنی از آتش جهنم را به او می دهند و سی فرشته او را از گناه نگاه می دارند و ده فرشته به هر کس که بخواهد به او نیرنگ بزند، نیرنگ می زنند.

درباره زیارت امام حسین علیه السلام درشب نیمه ماه رمضان، روایتی در اوایل این کتاب ذکر کردیم. در حدیث دیگر که علی بن عبدالواحد النهدی در کتاب خود ذکر کرده است، علاوه بر زیارت امام حسین علیه السلام، ده رکعت نماز برای این شب نقل شده است. در این حدیث آمده است: به حضرت صادق علیه السلام عرض شد: به نظر شما، کسی که در نیمه ماه رمضان، در کنار قبر او - یعنی حسین علیه السلام - حضور پیدا کند، چه پاداشی دارد؟ فرمودند: به به! هر کس بعد از نماز عشا در شب نیمه ماه رمضان ده رکعت نماز غیر از نماز شب، در کنار قبر آن حضرت بخواند، به این صورت که در هر رکعت یک بار سوره فاتحة الکتاب و ده بار «قُل هُوَ اللهُ أَحَد» بخواند و به درگاه خدا از آتش جهنم پناه بجوید، خداوند متعال نام او را جزو آزادشدگان از آتش جهنم می نویسد، و از دنیا نمی رود تا این که در خواب فرشتگانی را می بیند که به او بشارت بهشت و ایمنی از آتش جهنم می دهند.

دعاهای این شب ها را از کتاب های کهن راویان امامیه - رحمهم الله - آورده ایم، البته پاره ای از این دعاها از این نسخه ها افتاده است:

دعای شب پانزدهم: پاک است خدای دگرگون کننده دل ها و دیده ها، پاک است خدای دگرگون کننده شب و روز و آفریننده زمان ها و روزگاران، که مقدرات را بر اساس خواست خود روان گردانید و چیزی جز او جاودان نمی ماند و همه چیز را نیستی فرا می گیرد. پس اوست زنده پاینده و جاودان، بلند مرتبه است خدایی که پروردگار جهانیان است. خداوندا،

ص: 40

فی الدعوات.

أَمَّا الْغُسْلُ فَرَوَیْنَاهُ عَنِ الشَّیْخِ الْمُفِیدِ وَ فِی رِوَایَةٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

وَ أَمَّا الْمِائَةُ رَکْعَةٍ فَإِنَّهَا مَرْوِیَّةٌ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مِائَةَ رَکْعَةٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَهْبَطَ اللَّهُ إِلَیْهِ عَشَرَةَ أَمْلَاکٍ یَدْرَءُونَ عَنْهُ أَعْدَاءَهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ أَهْبَطَ اللَّهُ عِنْدَ مَوْتِهِ ثَلَاثِینَ مَلَکاً یُبَشِّرُونَهُ بِالْجَنَّةِ وَ ثَلَاثِینَ مَلَکاً یُؤْمِنُونَهُ مِنَ النَّارِ.

و وجدنا هذه الروایة فی أصل عتیق متصل الإسناد.

وَ ذَکَرَ ابْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّ مَنْ صَلَّی هَذِهِ الصَّلَاةَ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یَرَی فِی مَنَامِهِ مِائَةً مِنَ الْمَلَائِکَةِ ثَلَاثِینَ یُبَشِّرُونَهُ بِالْجَنَّةِ وَ ثَلَاثِینَ یُؤْمِنُونَهُ مِنَ النَّارِ وَ ثَلَاثِینَ یَعْصِمُونَهُ مِنْ أَنْ یُخْطِئَ وَ عَشَرَةً یَکِیدُونَ مَنْ کَادَهُ.

و أما زیارة الحسین علیه السلام فی لیلة النصف من شهر رمضان فقد قدمنا فی أوائل کتابنا هذا روایة بذلک و روینا بإسنادنا روایة أخری و صلاة عشر رکعات

عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ الشَّیْبَانِیِّ بِإِسْنَادِنَا مِنْ کِتَابِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِیِّ فِی حَدِیثٍ یَقُولُ فِیهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ قِیلَ لَهُ فَمَا تَرَی لِمَنْ حَضَرَ قَبْرَهُ یَعْنِی الْحُسَیْنَ علیه السلام لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ بَخْ بَخْ مَنْ صَلَّی عِنْدَ قَبْرِهِ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عَشْرَ رَکَعَاتٍ مِنْ بَعْدِ الْعِشَاءِ مِنْ غَیْرِ صَلَاةِ اللَّیْلِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ اسْتَجَارَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ کَتَبَهُ اللَّهُ عَتِیقاً مِنَ النَّارِ وَ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یَرَی فِی مَنَامِهِ مَلَائِکَةً یُبَشِّرُونَهُ بِالْجَنَّةِ وَ مَلَائِکَةً یُؤْمِنُونَهُ مِنَ النَّارِ.

و أما الدعوات فمنها ما وجدناه فی کتب أصحابنا رحمهم الله العتیقة و قد سقط منه أدعیة لیال و هو دعاء اللیلة الخامسة عشر.

سُبْحَانَ مُقَلِّبِ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ سُبْحَانَ مُقَلِّبِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ خَالِقِ الْأَزْمِنَةِ وَ الْأَعْصَارِ الْمُجْرَی عَلَی مَشِیَّتِهِ الْأَقْدَارُ الَّذِی لَا بَقَاءَ لِشَیْ ءٍ سِوَاهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ یَعْتَوِرُهُ الْفَنَاءُ غَیْرَهُ فَهُوَ الْحَیُّ الْبَاقِی الدَّائِمُ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَ

ص: 40

روزهای ماه رمضان گذشت و به نیمه رسید و رو به پایان می رود و من اندوخته ای چشمگیر و اعمال شایسته ای ندارم که بر آن تکیه کنم، تنها به تو ایمان دارم و امیدم تویی، ترس از تو امیدم را خدشه دار می کند ولی ایمانم در نزد تو تباه نمی شود و آن هم به توفیق توست.

خداوندا، تو را سپاس که دستم را از ریسمان محکم خود جدا نکردی و به واسطه جدایی از آن، مرا جزو کسانی که بدبختی بر آنان عارض گشته است، قرار ندادی. خداوندا، پس نسبت به خواهش های نفسانی ام به عدل و داد رفتار کن، که از آن ها به درگاه تو شکایت می کنم و با کمک تو امید به سرکوب آن ها دارم؛ زیرا تو اراده می کنی و توانایی، ولی من اراده می کنم و توانایی ندارم. ای معبود و آقای من، تو مغلوب استدلال کسی قرار نمی گیری، لیکن کسی هستی که درخواست کنندگان به تو امید دارند و در عین حال ترس از تو در دل هاست. تو محاسبه می کنی و ما فراموش می کنیم و شیرینی و تلخی سرنوشت به دست تو است. خداوندا، حلاوت گذشت را به من بچشان و اندوه خشمت را به من مچشان. درود خداوند بر محمد و خاندان پاک او، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر شب پانزدهم به نقل از محمد بن ابی قرّه در کتاب عمل شهر رمضان: ای خدایی که زیبایی را آشکار کردی و زشتی را پوشاندی، ای خدایی که مرا به واسطه جنایتم کیفر ننمودی و پرده دری نکردی، ای صاحب گذشت بزرگ، ای کسی که به زیبایی چشم می پوشی، ای گسترنده آمرزش، ای گشاینده رحمت با دستان خود و ای همدم همه نجواها، ای منتهای همه شکوه ها و ای درگذرنده از لغزش ها، ای اجابت کننده دعاها، ای آغاز کننده نعمت ها پیش از استحقاق آن ها، ای پروردگار من، ای آقای من ای مولای من، ای منتهای مطلوب من، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و چهره ام را در آتش جهنم زشت نگردانی... سپس حاجتت را بخواه. ان شاء الله تعالی برآورده می شود.

سپس می­گویی: خداوندا، ای گشاینده همه اندوه ها و ای برطرف کننده همه ناراحتی ها و ای همدم همه تنهاها و ای برطرف کننده رنجوری ایوب و ای شنونده صدای یونس اندوهگین و ای شکافنده دریا برای موسی و بنی اسرائیل و نجات بخش موسی و همراهانش، از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در این ماه بزرگ که افراد را در آن از جهنم آزاد می کنی و گناهان را می بخشی، آن چه از سختی آن بیم دارم، آسان ساز و آن چه از اندوه آن می هراسم، برای من راحت گردان. ای فریادرس من در هنگام اندوه و ای همدم من هنگام سختی، ای نگاه دارنده هراسناکی که پناه می طلبد، ای روزی دهنده گرفتار

ص: 41

قَدِ انْتَصَفَ شَهْرُ الصِّیَامِ بِمَا مَضَی مِنْ أَیَّامِهِ وَ انْجَذَبَ إِلَی تَمَامِهِ وَ اخْتِتَامِهِ وَ مَا لِی عُدَّةٌ أَعْتَدُّ بِهَا وَ لَا أَعْمَالٌ مِنَ الصَّالِحَاتِ أُعَوِّلُ عَلَیْهَا سِوَی إِیمَانِی بِکَ وَ رَجَائِی لَکَ فَأَمَّا رَجَائِی فَیُکَدِّرُهُ عَلَیَّ صَفْوَةُ الْخَوْفِ مِنْکَ وَ أَمَّا إِیمَانِی فَلَا یَضِیعُ عِنْدَکَ وَ هُوَ بِتَوْفِیقِکَ اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ حِینَ لَمْ تَفْکُکْ یَدِی عِنْدَ التَّمَاسُکِ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی وَ لَمْ تُشْقِنِی بِمُفَارَقَتِهَا فِیمَنِ اعْتَوَرَهُ الشَّقَاءُ اللَّهُمَّ فَأَنْصِفْنِی مِنْ شَهَوَاتِی وَ إِلَیْکَ مِنْهَا الشَّکْوَی وَ مِنْکَ عَلَیْهَا أُؤَمِّلُ الْعَدْوَی فَإِنَّکَ تَشَاءُ وَ تَقْدِرُ وَ أَشَاءُ وَ لَا أَقْدِرُ وَ لَسْتُ إِلَهِی وَ سَیِّدِی مَحْجُوجاً وَ لَکِنَّ مَسْئُولًا تُرْجَی وَ مَخُوفاً یُتَّقَی تُحْصِی وَ نَنْسَی وَ بِیَدِکَ حُلْوُ وَ مُرُّ الْقَضَاءِ اللَّهُمَّ فَأَذِقْنِی حَلَاوَةَ عَفْوِکَ وَ لَا تُجَرِّعْنِی غُصَصَ سَخَطِکَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنْ رِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ: یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ وَ یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَی وَ مُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَی یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ یَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا غَایَةَ رَغْبَتَاهْ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِی فِی النَّارِ ثُمَّ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ تُقْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ زِیَادَةٌ- اللَّهُمَّ یَا مُفَرِّجَ کُلِّ هَمٍّ یَا مُنَفِّسَ کُلِّ کَرْبٍ وَ یَا صَاحِبَ کُلِّ وَحِیدٍ وَ یَا کَاشِفَ ضُرِّ أَیُّوبَ وَ سَامِعَ صَوْتِ یُونُسَ الْمَکْرُوبِ وَ فَالِقَ الْبَحْرِ لِمُوسَی وَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ مُنْجِیَ مُوسَی وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِینَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُیَسِّرَ لِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ الَّذِی تُعْتِقُ فِیهِ الرِّقَابَ وَ تَغْفِرُ فِیهِ الذُّنُوبَ مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ تُسَهِّلُ لِی مَا أَخَافُ حُزُونَتَهُ یَا غِیَاثِی عِنْدَ کُرْبَتِی وَ یَا صَاحِبِی عِنْدَ شِدَّتِی یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ یَا رَازِقَ الْبَائِسِ

ص: 41

نادار، ای فریادرس انسان مغلوب نیازمند، ای آزاد کننده اسیر به بند کشیده شده، ای رها کننده زندانی اندوهگین، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در تمام امورم برای من گشایش و راه خروج و آسانی زودرس، قرار دهی. ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب: آقای من، تو بسیار مهربانی. مولای من، تو بسیار عطا کننده­ای. آقای من، تو بزرگواری. مولای من، تو بسیار گذشت کننده­ای. آقای من، تو بردباری. مولای من، تو بسیار بخشنده­ای. آقای من، تو شکست ناپذیری. مولای من، تو نزدیکی. آقای من، تو یگانه­ای. مولای من، تو چیره­ای. آقای من، تو بی نیازی. مولای من، تو شکست ناپذیری. بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز و بر من رحم کن و از من درگذر، به راستی که تو والاترین و بزرگترین هستی.

فصل: دعای مخصوص روز پانزدهم:

ای بخشنده و نیکوکار، ای شکوهمند و بزرگوار، ای صاحب جود و تفضل، ای بخشنده، ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، تو پشتوانه پناهندگان و ایمنی بخش بیمناکان هستی. اگر در کتاب مرا بدبخت نوشته ای، اکنون مرا در نزد خود نیکبخت و موفق به انجام کارهای خیر بنویس و نام بدبختی را از من بزدای؛ زیرا در کتابی که بر پیامبرت صلی الله علیه و آله فرو فرستاده ای، فرموده ای: {خدا هر چه را بخواهد، محو یا اثبات می کند و اصل کتاب نزد او است}.

خداوندا، روزی پاکیزه روزی ام کن و در کار شایسته به کارم گیر. خدایا، به رحمت خود روزی گسترده، حلال و پاک خود را بر من ارزانی دار، روزی­ای که منت و بخششی از جانب تو بر من و موجب بی نیازی من از آفریده هایت گردد و خالص باشد و منتی از هیچ کس از آفریده هایت غیر تو با آن همراه نباشد و ما را در این روز از سپاسگزاران قرار ده و در روز ملاقات با خود، مرا رسوا نکن. خداوندا، از تو گستردگی روزی در دنیا را خواهانم و از اسراف در آن به تو پناه می برم و از تو عدم تمایل به دنیا را خواهانم و از آزمندی به آن، به تو پناه می برم و از تو بی نیازی در دنیا را خواهانم و از نیازمندی در آن به تو پناه می برم. خداوندا، اگر روزی را در دنیا بر من گستراندی، رغبت مرا به آن کم کن و اگر روزی ام را کم کردی، مرا نسبت به آن متمایل مگردان.(1)

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز طاعت و عبادت فروتنان را روزی ام گردان

ص: 42

الْفَقِیرِ یَا مُغِیثَ الْمَقْهُورِ الضَّرِیرِ یَا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الْأَسِیرِ(1)

وَ مُخَلِّصَ الْمَسْجُونِ الْمَکْرُوبِ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجْعَلَ لِی مِنْ جَمِیعِ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ یُسْراً عَاجِلًا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ: الْحَنَّانُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْمَنَّانُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْکَرِیمُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْعَفُوُّ أَنْتَ مَوْلَایَ الْحَلِیمُ أَنْتَ سَیِّدِی الْوَهَّابُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْعَزِیزُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْقَرِیبُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْوَاحِدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْقَاهِرُ أَنْتَ مَوْلَایَ الصَّمَدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْعَزِیزُ أَنْتَ مَوْلَایَ الصَّمَدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْعَزِیزُ أَنْتَ مَوْلَایَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی إِنَّکَ أَنْتَ الْأَجَلُّ الْأَعْظَمُ.

و توبه شوریدگان را در دلم انداز. به ایمنی ات، ای ایمنی بخش بیمناکان .

باب بیستم : دعاهای مخصوص شب و روز شانزدهم بر گرفته شده از چندین روایت

اشاره

دعای شب شانزدهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

خداوندا، منزهی تو و معبودی جز تو وجود ندارد، به توفیق خود پرستیده می شوی و به واسطه یاری نکردنت، مورد انکار قرار می گیری. عبرت هایت را نشان دادی و تغییراتت آشکار گشت و آثار گذشتگان را پند آیندگان قرار دادی، خواهش های نفس چیره اند و لذت ها انسان را به سوی خود می کشند و ما با عدم بصیرت و نا پسندانه مانع امر و نهی تو می شویم، و از راه راست منحرف می شویم و از راه های درست دوری می جوییم. پس اگر شتاب می کردی، از ما انتقام می گرفتی و در این حال ستمی از تو سرنزده بود، لیکن نیکی ات را ادامه می دهی و مهلت می دهی و از روی مهرورزی و بخشش خود، درنگ می کنی. چه بسا کسانی که نعمت خود را به آنان ارزانی داشتی و امکان دادی که از کفر گناه بزرگ توبه کنند و بعد از فرو رفتن در تنگنا هدایت نمودی، به گونه ای که اگر هدایت تو نبود، گمراه و نابود بودند، تا این که براهین تو آنان را رهایی بخشید؛ و چه بسا کسانی که نعمت را بر آنان گستردی و طغیان ورزیدند و نرمی نشان دادی و آنها لجوج و گستاخ شدند و سرانجام از آنان انتقام گرفتی و از راه برکندی. خداوندا، پس در این شب مرا از کسانی قرار ده که عملشان را پسندیده ای و لغزش هایشان را آمرزیده ای و بر غفلتشان رحم کرده ای و موی پیشانی شان را گرفته و به اطاعت خود کشانده ای و بازگشتشان را به بهشت و جوار خود قرار داده ای. درود و سلام خداوند بر حضرت محمد و خاندان او، ای مهربان ترین مهربانان .

دعای این شب به نقل از کتاب عمل شهر رمضان نوشته محمدبن ابی قرّه: خداوندا، تو معبود منی و من نیازمند توام. در بزرگداشت نامت، جز تو شفیعی ندارم و نه کسی که نزدیک تر از تو به من باشد و امیدم به او فراوان. پیشاپیش خواسته های خود و بعد از یاد نعمت هایت، به تو اقرار می کنم و مدح و ثنایم مخصوص توست، بزرگی ات را می ستایم و مقام قدست را تسبیح می کنم. ستایش تو را که سپاسگزاری از خود را بر من واجب نمودی و نعمتت را به من شناساندی و عافیتت را به من پوشاندی و عطایای بزرگ و برترت را به من ارزانی داشتی؛ زیرا ای آقای من، فرمودی: {گر سپاسگزاری کنید، نعمت شما را افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسی نمایید، قطعا عذاب من سخت خواهد بود.} و سخن تو راست و وعده ات حق است و ای آقای من،

فرمودی: {اگر نعمت [های] خدا را شماره کنید، آن را نمی توانید بشمارید.} و نیز فرمودی: {پروردگار خود را به زاری و نهانی بخوانید.} و فرمودی: {با بیم و امید او را بخوانید که

ص: 43

إِنَابَةَ الْمُخْبِتِینَ بِأَمْنِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ.

رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.} خدایا، من اندک از بسیار را درخواست می کنم با این که نیاز من به آن بسیار و بی نیازی تو از آن دیرینه است، و برآوردن آن برای تو آسان و راحت است.

خداوندا، بخشیدن گناهان و در گذشتن از خطاها و نادیده گرفتن ستم ها و پوشانیدن اعمال ناپسند و بردباری ات در برابر گناهان بزرگی که سهوا یا عمدا از من سر زده است، مرا حریص کرده تا چیزی از تو بخواهم که مستحق آن نیستم. با اطمینان تو را می خوانم و بدون ترس و دلهره و با شوق و محبت، در حالی که بر تو ناز می کنم، آنچه را که از تو می خواهم، می خواهم. اگر حاجتم به تاخیر افتد، با جهل خود تو را سرزنش می کنم، در حالی که شاید تاخیر آن به خیر من بوده است، زیرا تو از عاقبت همه چیز آگاهی. پس ای پروردگار من، آقایی بزرگوارتر و شکیباتر از تو که بر بنده فرومایه اش صبر کند، ندیده ام؛ زیرا ای پروردگار من، تو مرا می خوانی و من از تو رو برمی گردانم و با من اظهار دوستی می کنی و من بر تو خشم می کنم و به من مهربانی می کنی و من نمی پذیرم، گویی که من بر تو منت گذارده و چیزی بخشیده ام، با این همه، مانع رحمت و نیکی و تفضل تو به جود و کرم بر من نشد، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و بر این بنده نادانت رحم کن و با فضل و نیکوکاری ات بر او ببخش، به راستی که تو بخشنده و بزرگواری.

دعایی منقول از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این شب: ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا، ای رحمت گستر ای رحمت گستر، ای رحمت گستر ای رحمت گستر، ای رحمت گستر ای رحمت گستر، ای رحمت گستر ای رحمت گستر، ای مهربان ای مهربان، ای مهربان ای مهربان، ای مهربان ای مهربان، ای مهربان ای مهربان، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بلندپایه ای بلند پایه، ای بلندپایه ای بلند پایه، ای بلندپایه ای بلند پایه ای، ای بلندپایه ای بلند پایه، بر محمد و آل محمد درود فرست، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربانی.

فصل: دعاهای مخصوص روز شانزدهم

خداوندا، گناهم را بیامرز و روزی ات را بر من بگستران و آن را مبارک گردان و مرا به هیچ کس جز خودت نیازمند مکن. خدایا، از فضل خود روزی مان کن و روزی ات را بر ما مبارک گردان و از آفریده هایت بی نیازمان گردان و از عطا و پاداش خود محروم مگردان. خداوندا، ما روزی پاک و گسترده و یاری بر اطاعت و توان انجام عبادتت را از تو می خواهیم. خدایا، ما را از بلای خود عافیت بخش و

ص: 44

رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ مَعَ حَاجَةٍ بِی إِلَیْهِ عَظِیمَةٍ وَ غِنَاکَ عَنْهُ قَدِیمٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ سَهْلٌ یَسِیرٌ.

اللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی وَ تَجَاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمِی وَ سَتْرَکَ عَلَی قَبِیحِ عَمَلِی وَ حِلْمَکَ عَنْ کَثِیرِ جُرْمِی عِنْدَ مَا کَانَ مِنْ خَطَئِی وَ عَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ فَصِرْتُ أَدْعُوکَ آمِناً وَ أَسْأَلُکَ مُسْتَأْنِساً- لَا خَائِفاً وَ لَا وَجِلًا مُدِلًّا عَلَیْکَ فِیمَا قَصَدْتُ فِیهِ إِلَیْکَ فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیْکَ وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ فَلَمْ أَرَ مَوْلًی کَرِیماً أَصْبَرَ عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْکَ عَلَیَّ یَا رَبِّ إِنَّکَ تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْکَ وَ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ وَ تَتَوَدَّدُ إِلَیَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْکَ کَأَنَّ لِیَ التَّطَوُّلَ عَلَیْکَ ثُمَّ لَا یَمْنَعُکَ ذَلِکَ مِنَ الرَّحْمَةِ بِی وَ الْإِحْسَانِ إِلَیَّ وَ التَّفَضُّلِ عَلَیَّ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَارْحَمْ عَبْدَکَ الْجَاهِلَ وَ عُدْ عَلَیْهِ بِفَضْلِ إِحْسَانِکَ وَ جُودِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

از فضل خود، روزی مان کن و از شرّ آفریده هایت کفایت فرما(1).

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز من را به عمل نیکان موفق بدار و از همدمی با بدان دور بدار و به رحمت خود در سرای آرامش جای ده، به عبودیت تو ای خدای پیشینیان و آیندگان .

باب بیست و یکم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز هفدهم بر اساس چندین روایت

اشاره

یکی از اعمال شب هفدهم، عبارت از غسل است که بدان اشاره شد و این، شبی است که در صبح آن، دو گروه در جنگ بدر جنگیدند و خداوند پیامبر خود صلی الله و آله را پیروز گردانید. دعاهای این شب که بر گرفته از چندین روایت هستند، عبارتند از: دعای شب هفدهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

منزه باد خدایی که به قدرت خود سربلند و به چیرگی خود مالک است و هیچ چیز از قبضه اختیار او خارج نیست و هیچ امری نیست جز آن که به دست اوست، خدایی که ابتدائاً و با درخواست می بخشد و نعمت خود را باز می گرداند و ستوده و والا است و با توفیق او، او را ستایش می کنیم، از این رو نعمت های او پی در پی و بی شمار است و به واسطه نعمت ها و راهنمایی هایش او را به بزرگی یاد می کنیم، و عطاهایش را نمی توان جبران نمود و ستایش خدا را که مالک مالکان است و به عزتمندان عزت می بخشد و خواران را خوار می گرداند. خداوندا، این شب، شب هفدهم ماه رمضان است، ده که اولین دهه هاست و هفت که بهترین اعداد مفرد می باشد که در پی عدد سابق آمده است. ای مولای من، وای بر کسی که این روزها را به سر کرده باشد، بدون آنکه حقی از تو ادا کند و یا بدون نزدیکی به درگاهت، بخواهد تو را خشنود سازد و وای بر من؛ زیرا پرکردن شکم از خوراکی ها و نوشیدنی ها مرا از تو بازداشت و تعدد راه ها و روش ها مرا فریفت و خواب آلودگی ام مرا به سوی لذت های آن کشاند و از غفلت، بر مرکب لذت ها سوار شدم، پس فریفتگی را از من دور کن و مرا نجات ده و بر بصیرت و روشنگری ام بدار و مرا از غفلت باز دار و به بیداری و هوشیاری بسپار، به سعادتی که آن را بر من قطعی بگردانی و رویم را نزد خود سپید گردانی و مرا به خود نزدیک کنی، ای مهربان ترین مهربانان، درود و سلام خداوند بر محمد، پیامبر خدا و خاندان او.

دعای دیگر در شب هفدهم که در روایت است حضرت باقر علیه السلام فرمودند: این شب همان شبی است که در آن دو گروه در جنگ بدر جنگیدند و خداوند متعال، معجزات بزرگ خود را درباره دوستان و دشمنانش آشکار نمود. متن دعا به این صورت است: ای یاور محمد، درود و سلام خدا بر او و خاندانش، در جنگ حنین و ای نابود کننده سرکشان

ص: 45

مِنْ فَضْلِکَ وَ اکْفِنَا شَرَّ خَلْقِکَ (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذَا الْیَوْمِ: اللَّهُمَّ وَفِّقْنِی لِعَمَلِ الْأَبْرَارِ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ وَ آوِنِی بِرَحْمَتِکَ فِی دَارِ الْقَرَارِ بِأُلُوهِیَّتِکَ یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.

و ای حافظ پیامبران، به حق یس و قرآن استوار و به حق طه و دیگر سوره های قرآن بزرگ، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در این شب چنان نیرویی به من ببخشی که بازویم را بدان قوی سازم و نیازم را برآورده کنم. ای بزرگوار، من به گناهانم اعتراف می کنم، پس هر چه خواهی با من بکن، که جز آن چه مقرر نموده ای به من نخواهد رسید، تنها بر تو توکل نمودم و تو برای من کافی هستی و تو پروردگار عرش با کرامت می باشی. خداوندا، از تو خواستارم تا زمانی که زنده ام و تا پایان عمرم، بهترین روزی را به من ارزانی دار. تا به واسطه آن، بر انجام خواسته هایم نیرو بگیرم و به تو نزدیکی جویم، نه آنکه روزی ات چنان فراوان باشد که طغیان کنم و یا چنان کم که به زحمت افتم و مرا از سپاسگزاری نعمتت به چیز دیگر مشغول مساز و بی نیازی از مردمان بد را به من عطا کن و به تو پناه می برم از شر دنیا و آن چه در آن است.

خدایا، دنیا را زندان من و جدایی از آن را مایه اندوهم قرار مده، و هر گاه که مرگ برای من بهتر از زندگانی شد، از فتنه های دنیا به سوی سرای زندگانی و جایگاه نیکان ببر، در حالی که عملم را پذیرفته ای، و از تنگی و سختی و سستی و تسلط دنیا و تجاوز تجاوزکاران آن به تو پناه می برم. خداوندا، هر کس قصدی به من دارد، تو او را قصد کن. هر کس بخواهد به من نیرنگ بزند، نیرنگش بزن و مرا از اندوه کسی که اندوه خود را بر من وارد کند، کفایت کن و گفتار مرا با کردارم تصدیق کن و حالم را اصلاح گردان و خانواده و مال و فرزندان و برادرانم را برای من خجسته بدار. خداوندا، گناهان گذشته ام را بیامرز و مرا درآنچه از عمرم باقی مانده است، حفظ کن، تا در حالی که از من خشنودی، با تو ملاقات کنم .

پس حاجتت را بخواه، و بعد از خواندن دعای فوق سجده کن و در سجده بگو: چهره فانی و از بین رونده ام که نگاه می دارند و از او حساب می کشند و گناه کار است، در برابر تو که گرامی و پاینده و جاودانی و بسیار آمرزنده و مهربان به سجده افتاده است. پاک است پروردگار بلند مرتبه من و او را ستایش می کنم، از خدا آمرزش می خواهم و به درگاه او توبه می کنم.

سپس بگو: خداوندا، ای پروردگار این شب بزرگ، ستایش تو را که مرا از پرتگاه های نابودی و چنگ زدن به رشته های تاریکی و انکار طاعت و رد دستوراتت و توجه به غیر تو و عدم تمایل به آن چه نزد تو است و گرایش به آن چه در نزد دیگران است، نگاه داشتی؛ و این بخششی است که به من ارزانی داشتی و رحمتی که مرا مورد رحمت خود قرار دادی، نه به واسطه اعمال گذشته ام و یا آن که مستحق و مستوجب نیکی تو باشم. تو را سپاس که مرا بر شکر خود رهنمون ساختی و به پیروی از اهل دانش و معرفت و بصیرت به درهای هدایت راهنمایی کردی و اگر تو نبودی، نه به طاعتت رهنمون می شدم و نه دستوراتت را می شناختم و نه راه تو را می پیمودم. پس سپاس بسیار مخصوص توست و منت برتر برای توست، به نعمت های تو، همه کارهای شایسته کامل می گردد.

ص: 46

وَ یَا عَاصِمَ النَّبِیِّینَ أَسْأَلُکَ بِ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ وَ بِ طه وَ سَائِرِ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَهَبَ لِیَ اللَّیْلَةَ تَأْیِیداً تَشُدُّ بِهِ عَضُدِی وَ تَسُدُّ بِهِ خَلَّتِی یَا کَرِیمُ أَنَا الْمُقِرُّ بِالذُّنُوبِ فَافْعَلْ بِی مَا تَشَاءُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلَّا مَا کَتَبْتَ لِی عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ حَسْبِی وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ الْمَعِیشَةِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی بُلْغَةً إِلَی انْقِضَاءِ أَجَلِی أَتَقَوَّی بِهَا عَلَی جَمِیعِ حَوَائِجِی وَ أَتَوَصَّلُ بِهَا إِلَیْکَ مِنْ غَیْرِ أَنْ تَفْتِنَنِی بِإِکْثَارٍ فَأَطْغَی أَوْ بِتَقْتِیرٍ عَلَیَّ فَأَشْقَی وَ لَا تَشْغَلْنِی مِنْ شُکْرِ نِعْمَتِکَ وَ أَعْطِنِی غِنًی عَنْ شِرَارِ خَلْقِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا لِی سِجْناً وَ لَا تَجْعَلْ فِرَاقَهَا لِی حَزَناً أَخْرِجْنِی عَنْ فِتَنِهَا إِذَا کَانَتِ الْوَفَاةُ خَیْراً لِی مِنْ حَیَاتِی مَقْبُولًا عَمَلِی إِلَی دَارِ الْحَیَوَانِ وَ مَسَاکِنِ الْأَخْیَارِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَزْلِهَا وَ زِلْزَالِهَا وَ سَطَوَاتِ سُلْطَانِهَا وَ بَغْیِ بُغَاتِهَا اللَّهُمَّ مَنْ أَرَادَنِی فَأَرِدْهُ وَ مَنْ کَادَنِی فَکِدْهُ وَ اکْفِنِی هَمَّ مَنْ أَدْخَلَ عَلَیَّ هَمَّهُ وَ صَدِّقْ قَوْلِی بِفِعْلِی وَ أَصْلِحْ لِی حَالِی وَ بَارِکْ لِی فِی أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی مَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی حَتَّی أَلْقَاکَ وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ- وَ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ ثُمَّ تَسْجُدُ فِی دُبُرِ الدُّعَاءِ وَ تَقُولُ فِی سُجُودِکَ سَجَدَ وَجْهِیَ الْفَانِی الْبَالِی الْمَوْقُوفُ الْمُحَاسَبُ الْخَاطِی لِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ الْبَاقِی الدَّائِمِ الْغَفُورِ الرَّحِیمِ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ زِیَادَةٌ- اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْعَظِیمَةِ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا عَصَمْتَنِی مِنْ مَهَاوِی الْهَلَکَةِ وَ التَّمَسُّکِ بِحِبَالِ الظَّلَمَةِ وَ الْجُحُودِ لِطَاعَتِکَ وَ الرَّدِّ عَلَیْکَ أَمْرَکَ وَ التَّوَجُّهِ إِلَی غَیْرِکَ وَ الزُّهْدِ فِیمَا عِنْدَکَ وَ الرَّغْبَةِ فِیمَا عِنْدَ غَیْرِکَ مَنّاً مَنَنْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ رَحْمَةً رَحِمْتَنِی بِهَا مِنْ غَیْرِ عَمَلٍ سَالِفٍ مِنِّی وَ لَا اسْتِحْقَاقٍ لِمَا صَنَعْتَ بِی وَ اسْتَوْجَبْتَ مِنِّی الْحَمْدَ عَلَی الدَّلَالَةِ عَلَی الْحَمْدِ وَ اتِّبَاعِ أَهْلِ الْفَضْلِ وَ الْمَعْرِفَةِ وَ التَّبَصُّرِ بِأَبْوَابِ الْهُدَی وَ لَوْلَاکَ مَا اهْتَدَیْتُ إِلَی طَاعَتِکَ وَ لَا عَرَفْتُ أَمْرَکَ وَ لَا سَلَکْتُ سَبِیلَکَ فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً وَ لَکَ الْمَنُّ فَاضِلًا وَ بِنِعْمَتِکَ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ.

ص: 46

دعایی دیگر منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این شب: خداوندا، این همان ماه رمضانی است که قرآن را در آن فرو فرستادی و فرمان آبادانی مسجدها و دعا و روزه داری و شب خیزی در آن را دادی و اجابت دعا را حتمی کردی و ما تلاش خود را کردیم و تو ما را بر آن یاری نمودی، پس ما را در این ماه بیامرز و آن را آخرین ماه رمضان ما قرار مده و از ما درگذر، که تو پروردگار مایی و بر ما رحم کن که تو سرور مایی و ما را از کسانی قرار ده که به سوی آمرزش و خشنودی ات باز می گردند، به راستی که تو والاترین و بزرگ ترین هستی.

فصل: دعاهای مخصوص روز هفدهم

خداوندا، هیچ گاه مرا به اندازه یک چشم بر هم زدن، به خود وامگذار و به هیچ یک از آفریده هایت محتاج مکن و دلم را بر طاعتت استوار بدار. خدایا، مرا با چنگ زدن به ریسمانت حفظ کن و از روزی خود بهره مند گردان و با گذشت خود از آتش جهنم رهایی ام ده. خدایا، شتاب کردن آن چه را که شتاب در آن به خیر من است و به تاخیر انداختن آن چه را که تاخیر آن به خیر من است، از تو خواهانم. خدایا، روزی مرا حلال و آسان و همراه با عافیت از جانب خود قرار ده. خداوندا، ناداری مرا در دنیا برطرف کن و بی نیازی را در جانم قرار ده و مرا به سوی خود متمایل گردان. خداوندا، امیدت را در دلم استوار بدار و امیدم را از آفریده هایت قطع کن، تا به کسی غیر از تو امید نبندم، ای پروردگار جهانیان. خدایا، مرا در سفر نگاه دار و در نبود من، تو حافظ خانواده ام باش و روزی ام را بر من مبارک گردان. و مرا در نزد خودم خوار و در چشم مردم بزرگ بدار و ای پروردگار، مرا محبوب خود قرار ده و بر انجام اعمال شایسته یاری کن و به اعمال ناپسند دچار مکن و درون مرا بر ملا نکن و مرا به اندازه گناهانم خوار مکن. و ای پروردگار من، از غربت در نزد مردم، دوری خانه و معرفت اندکم به درگاه تو شکایت می کنم. ای مهربان ترین مهربانان.(1)

دعای دیگر این روز: خدایا، در این روز مرا به اعمال شایسته رهنمون شو و خواسته ها و آرزوهایم را برآور. ای خدایی که نیاز به توضیح و درخواست نداری، ای خدایی که به آن چه در دل خاموشان می گذرد آگاهی، بر محمد و خاندان پاک او درود فرست .

باب بیست و دوم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز هجدهم، بنا بر چند روایت

اشاره

دعای شب هجدهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه: معبودی جز خدا وجود ندارد، یگانه است

ص: 47

دُعَاءٌ آخَرُ فِی اللَّیْلَةِ السَّابِعَةَ عَشَرَ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله:

اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ أَمَرْتَ بِعِمَارَةِ الْمَسَاجِدِ وَ الدُّعَاءِ وَ الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حَتَمْتَ لَنَا فِیهِ الِاسْتِجَابَةَ فَقَدِ اجْتَهَدْنَا وَ أَنْتَ أَعَنْتَنَا فَاغْفِرْ لَنَا فِیهِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا وَ اعْفُ عَنَّا فَإِنَّکَ رَبُّنَا وَ ارْحَمْنَا فَإِنَّکَ سَیِّدُنَا وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَنْقَلِبُ إِلَی مَغْفِرَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ إِنَّکَ أَنْتَ الْأَجَلُّ الْأَعْظَمُ.

و شریکی در سلطنت، و ستیزه جویی در قدرتش نیست و همه چیز را به شماره آورده است و برای آفریده ها وقت مشخصی قرار داده است. از این رو، تمام موجودات اعم از موجوداتی که دیده می شوند و یا دیده نمی شوند، جز روی او نابودند و همه به سوی او بازگردانده می شوند و پاک است خدایی که همه اشیا را مغلوب خود قرار داد و به قدرت خویش بر آن ها مستولی شد و با عزتش در اختیار خود درآورد. پاک است خدایی که مرا آفرید در حالی که هیچ چیز نبودم و به رحمت خویش سرپرستی مرا عهده دار شد و به نعمت خود مرا تغذیه نمود و عطاهای خود را بر من گستراند و با الهام یگانگی خود و تصدیق پیامبران و حاملان پیامش و نیز تصدیق کتاب هایی که بر آفریدگانش فرو فرستاد و وسیله اتمام حجت بر آن ها، هدایت خود را بر من ارزانی داشت، خدایی که مرا در زمره منکران قرار نداد تا خوار گردم و به ستیزه جویان نسپرد و از نژاد و ریشه بزرگوارترین و برترین پیامبران که درود خدا بر آنان، قرار داد و مرا با خاتم پیامبران یاری نمود. خدایا، عزت مرا خوار مگردان و بعد از آن که مرا بالا بردی، پایین میاور و پس از آن که یاری ام کردی، مرا تنها رها مکن و گناهانم را در این شب بیامرز و دعاهایم را بشنو و اعمالی را که برای تقرب به درگاهت به جا آورده ام، بپذیر. به راستی که تو بر هر چیز توانایی، درود و سلام خداوند بر محمد پیامبر خدا و خاندان او.

دعایی دیگر در این شب، به نقل از کتاب عمل شهر رمضان اثر محمدبن ابی قرّه: خداوندا، ستایش تو را همان گونه که خود را ستوده ای و به برترین ستایشی که ستایش گران از آفریده هایت تو را ستوده اند، ستایشی که مورد پسندترین و شایسته ترین و محبوب ترین و برترین و نزدیک ترین و پاداش آورترین ستایش باشد، ستایشی که توصیف هیچ توصیف کننده و ستایش هیچ ستایشگر و خیال هیچ خیال کننده و اندیشه هیچ اندیشمندی بدان نرسد، ستایشی که اهل آسمان ها و زمین ها از آن ناتوان باشند و همه افراد معصوم و مویدی که در کتاب بدون تغییر و تبدیل خود از آنان پیمان گرفته ای، به حدود و منتهای آن نرسند، ستایشی که زیبنده تو است و پیوسته با تو می ماند و جز برای تو شایسته نیست، ستایشی که از ستایش همه ستایشگران برتر باشد و سپاسی که سپاسگزاری همه سپاسگزاران را در بر بگیرد، ستایشی که همیشه با تو باشد و هر گاه پسندیدی افزون گردد و هر گاه خواستی ببالد، ستایشی جاودان با جاودانگی تو و پاینده با پایداری تو، چنان که ما را بر بسیاری از آفریده هایت برتری دادی و شناخت خود و روزه ماه رمضان را بر ما ارزانی داشتی. خداوندا، به مقام

محمد و دیگر پیامبرانت که درود بر او و آنان، از تو می خواهم بر محمد و آل محمد درود فرستی و روزه ام را بپذیری و

ص: 48

لَا شَرِیکَ لَهُ فِی مُلْکِهِ وَ لَا مُنَازِعَ فِی قُدْرَتِهِ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً وَ خَلَقَهُ وَ جَعَلَ لَهُ أَمَداً فَکُلُّ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ یَرْجِعُونَ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی قَهَرَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِجَبَرُوتِهِ وَ اسْتَوْلَی عَلَیْهِ بِقُدْرَتِهِ وَ مَلَکَهُ بِعِزَّتِهِ سُبْحَانَ خَالِقِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً الَّذِی کَفَلَنِی بِرَحْمَتِهِ وَ غَذَّانِی بِنِعْمَتِهِ وَ فَسَحَ لِی فِی عَطِیَّتِهِ وَ مَنَّ عَلَیَّ بِهِدَایَتِهِ بِمَا أَلْهَمَنِی مِنْ وَحْدَانِیَّتِهِ وَ التَّصْدِیقِ بِأَنْبِیَائِهِ وَ حَامِلِی رِسَالاتِهِ وَ بِکُتُبِهِ الْمُنْزَلَةِ عَلَی بَرِیَّتِهِ الْمُوجِبَةِ بِحُجَّتِهِ الَّذِی لَمْ یَخْذُلْنِی بِجُحُودٍ وَ لَمْ یُسْلِمْنِی إِلَی عَنُودٍ وَ جَعَلَ مِنْ أَکَارِمِ أَنْبِیَائِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَرُومَتِی وَ مِنْ أَفَاضِلِهِمْ نَبْعَتِی وَ لِخَاتَمِهِمْ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ عَوْنَتِی اللَّهُمَّ لَا تُذَلِّلْ مِنِّی مَا أَعْزَزْتَ وَ لَا تَضَعْنِی بَعْدَ أَنْ رَفَعْتَ وَ لَا تَخْذُلْنِی بَعْدَ أَنْ نَصَرْتَ وَ اطْوِ فِی مَطَاوِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ ذُنُوبِی مَغْفُورَةً وَ أَدْعِیَتِی مَسْمُوعَةً وَ قُرُبَاتِی مَقْبُولَةً فَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی اللَّیْلَةِ الثَّامِنَةَ عَشَرَ مِنْهُ رَوَیْنَاهَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا حَمِدْتَ نَفْسَکَ وَ أَفْضَلَ مَا حَمِدَکَ الْحَامِدُونَ مِنْ خَلْقِکَ حَمْداً یَکُونُ أَرْضَی الْحَمْدِ لَکَ وَ أَحَقَّ الْحَمْدِ عِنْدَکَ وَ أَحَبَّ الْحَمْدِ إِلَیْکَ وَ أَفْضَلَ الْحَمْدِ لَدَیْکَ وَ أَقْرَبَ الْحَمْدِ مِنْکَ وَ أَوْجَبَ الْحَمْدِ جَزَاءً عَلَیْکَ حَمْداً لَا یَبْلُغُهُ وَصْفُ وَاصِفٍ وَ لَا یُدْرِکُهُ نَعْتُ نَاعِتٍ وَ لَا وَهْمُ مُتَوَهِّمٍ وَ لَا فِکْرُ مُتَفَکِّرٍ حَمْداً یَضْعُفُ عَنْهُ کُلُّ أَحَدٍ مِمَّنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ یَقْصُرُ عَنْهُ وَ عَنْ حُدُودِهِ وَ مُنْتَهَاهُ جَمِیعُ الْمَعْصُومِینَ الْمُؤَیَّدِینَ الَّذِینَ أَخَذْتَ مِیثَاقَهُمْ فِی کِتَابِکَ الَّذِی لَا یُغَیَّرُ وَ لَا یُبَدَّلُ حَمْداً یَنْبَغِی لَکَ وَ یَدُومُ مَعَکَ وَ لَا یَصْلُحُ إِلَّا لَکَ حَمْداً یَعْلُو حَمْدَ کُلِّ حَامِدٍ وَ شُکْراً یُحِیطُ بِشُکْرِ کُلِّ شَاکِرٍ حَمْداً یَبْقَی مَعَ بَقَائِکَ وَ یَزِیدُ إِذَا رَضِیتَ وَ یَنْمِی کُلَّمَا شِئْتَ حَمْداً خَالِداً مَعَ خُلُودِکَ وَ دَائِماً مَعَ دَوَامِکَ کَمَا فَضَّلْتَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ لِمَا وَهَبْتَ مِنْ مَعْرِفَتِکَ وَ صِیَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَقَامِ مُحَمَّدٍ وَ بِمَقَامِ أَنْبِیَائِکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلَ صَوْمِی وَ

ص: 48

از روزی افزون و رحمت و عافیت و نعمت ها و روزی گوارای خود به اندازه ای که به صلاح دین و سبب استواری آخرت ما باشد، به من و بستگان و فرزندان و خاندان و کسانی که مورد اهتمام من هستند و به همه مردان و زنان مومن، ارزانی داری.

دعایی دیگر منقول از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این شب: ستایش خدا را که ما را به واسطه این ماه گرامی داشت و قرآن را در آن بر ما فرو فرستاد و حق آن را بر ما روشن گردانید و خدا را بر این بصیرت سپاس می گوییم. پس ای معبود ما و معبود پدران نخستین ما، تو را به نور رویت سوگند، توبه در این ماه را روزی مان کن و از یاری ما دست برندار و بر خلاف حسن ظن ما عمل مکن. به راستی که تو بزرگ و سرفراز هستی.

در حدیث است که امام صادق علیه السلام فرمودند: در هجدهم ماه رمضان زبور نازل شد. بنابراین، شایسته است در حفظ حرمت آن بیشتر دقت کنیم و اعمال نیک انجام دهیم .

فصل: دعای مخصوص روز هجدهم

خداوندا، ستمگران به کتاب تو کفر ورزیدند و آیاتت را انکار کردند و فرستادگانت را تکذیب نمودند و دینی غیر از دین تو بنیان نهادند و در فساد بر روی زمین کوشیدند و بر خاموش کردن نور تو همکاری نمودند و با والیان امر تو ستیزه جویی کردند و با دشمنانت دوستی نمودند و با دوستانت دشمنی ورزیدند و به اهل بیت پیامبرت ستم نمودند. خدایا، از آنان انتقام بگیر و عذاب را بر آنان نازل کن و آنان را از ریشه بر کن. خدایا، آنان دین تو را تباه کردند و اموالت را دست به دست چرخاندند و بندگانت را به بردگی کشاندند، پس جلوی قدرت آنان را بگیر و نیرنگشان را سست کن و دل های مومنان را از شر آنان بهبودی بخش و میان دل های دشمنانت اختلاف بینداز و کار آنان را آشفته بگردان و تندی و ترس آنان را در میان خودشان قرار ده و خون آنان را به دست مومنان بریز و از آن جا که خبر ندارند، بگیرشان. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست. خدایا، ما در روز قیامت که مصیبت آن فراگیر است، گواهی می دهیم که آنان هیچ گاه گناه نکرده اند و هرگز معصیت مرتکب نشده اند و هیچ گاه طاعت تو را ترک نکرده اند و این که مولا و سرور ما امام زمان علیه السلام است، او که هدایتگر هدایت یافته و پرهیزکار و پاک و پاکیزه و مورد پسند تو است، پس به دست او، ما را در راه هدایت و مسیر بزرگ او قرار ده و بر پیروی از او و ادای حقش یاری کن و ما را جزو یاران او محشور گردان. به راستی که تو شنونده دعا هستی.(1)

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز مرا برای بهره برداری از برکات سحرهای آن، بیدار و آماده کن و

ص: 49

تَصْرِفَ إِلَیَّ وَ إِلَی أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ وَ إِلَی جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنْ فَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ نِعَمِکَ وَ رِزْقِکَ الْهَنِی ءِ الْمَرِی ءِ مَا تَجْعَلُهُ صَلَاحاً لِدِینِنَا وَ قِوَاماً لِآخِرَتِنَا.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا بِشَهْرِنَا هَذَا وَ أَنْزَلَ عَلَیْنَا فِیهِ الْقُرْآنَ وَ عَرَّفَنَا حَقَّهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی الْبَصِیرَةِ فَبِنُورِ وَجْهِکَ یَا إِلَهَنَا وَ إِلَهَ آبَائِنَا الْأَوَّلِینَ ارْزُقْنَا فِیهِ التَّوْبَةَ وَ لَا تَخْذُلْنَا وَ لَا تُخْلِفْ ظَنَنَّا إِنَّکَ أَنْتَ الْجَلِیلُ الْجَبَّارُ.

وَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ فِی ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أُنْزِلَ الزَّبُورُ.

قلت أنا ینبغی أن یکون لها زیادة من الاحترام و العمل المشکور.

دلم را به پرتو انوار آن روشن گردان و تمام اعضای بدنم را پیرو آثار آن قرار ده. ای نور دل عارفان.

مؤلف

سپس سید بن طاووس با ذکر اعمال شب نوزدهم سخنش را پی گرفته است آن گونه که ما در باب اعمال شب های احیا خواهیم آورد

باب بیست و چهارم : دعاهای شب و روز بیستم که از چندین روایت

اشاره

بر گرفته ایم(1)

دعای شب بیستم بر اساس کتب کهن راویان:

خداوندا، تو پروردگار من هستی و من معبودی جز تو که به یگانگی او معتقد باشم و پروردگاری غیر تو که او را بپرستم، ندارم. تو یگانه و بی همتا و بی نیازی، نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ کس همتای تو نیست. چگونه آفریده ها و روزی داده شده ها و کسانی که نمی توانند به خود سود و زیان برسانند و اختیار مرگ و زندگانی و برانگیخته شدن خود را ندارند، می توانند همتای آفریدگار و روزی ده خود باشند. اوست که با بخشیدن و محروم نمودن، گرفتار ساختن و عافیت بخشیدن، مالک همه این ها است و از آن چه انجام می دهد، بازخواست نمی شود، در حالی که بندگان مورد بازخواست قرار می گیرند. ای معبود و سرور من، چه قدر ماه رمضان رو به پایان است و تویی پاینده، و در حال سپری شدن است و این تویی که همیشه می مانی. این ماه، ماهی است که حق آن را بزرگ داشته ای و در نتیجه بزرگ گردید. و آن را گرامی داشتی پس والا گردید. و من لغزش های فراوان و اشتباهات بزرگ دارم که اگر مرا به آن ها قصاص کنی، این ماه بدبختی من خواهد بود؛ و اگر ببخشی، ماه نیکبختی من خواهد بود.

خدایا، همان گونه که در آغاز این ماه با اعتراف به پروردگاری ات مرا نیکبخت نمودی، با رحمت و مهرورزی و پاک کردن بدی ها و بخشندگی ات در پایان آن نیکبخت بگردان، که تو بر هر چیز توانایی، درود و سلام فراوان خداوند بر محمد و خاندان او.

دعایی دیگر در شب بیستم به نقل از کتاب عمل شهر رمضان اثر محمد بن ابی قرّه: خداوندا، مرا به چیزی مکلف نموده ای که بیشتر از من اختیار آن را داری و قدرت تو از قدرت من برتر است، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و از نفس من چیزی به من بده که تو را از من خرسند سازد و خشنودی خود را شامل حال من کن. خدایا، من توان تحمل سختی و شکیبایی در برابر بلا و تحمل فقر را ندارم. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و روزی ات را در این ماه خجسته از من باز مدار و به آفریده هایت نیازمند مکن، بلکه ای سرور من، به تنهایی حاجتم را برآور و مرا کفایت کن و در امورم نظری کن؛ زیرا اگر مرا به آفریده هایت واگذار کنی، با ترش رویی با من برخورد خواهند کرد و اگر به خانواده ام نیازمند کنی، محرومم می کنند و با من دشمنی می ورزند،

ص: 50

قَلْبِی بِضِیَاءِ أَنْوَارِهِ وَ خُذْ بِکُلِّ أَعْضَائِی إِلَی اتِّبَاعِ آثَارِهِ یَا نُورَ قُلُوبِ الْعَارِفِینَ.

عطای آنان کم و منتشان بسیار و سرزنششان طولانی است، پس ای سرور من، به روزی افزون خود مرا بی نیاز کن و به عطای خود بالایم بر و به روزی گسترده خود، دستم را بگشا و به آن چه نزد تو است، کفایتم کن. ای مهربان ترین مهربانان.

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این شب: به درگاه خداوند طلب استغفار می کنم از گناهان گذشته ام که فراموش کرده ام در حالیکه علیه من ثبت شده اند و فرشتگان گرامی حساب آنها را دارند و از اعمال من آگاهند، و از گناهان نابود کننده آمرزش می طلبم و از گناهان بسیار زشت، آمرزش می خواهم و از آن چه بر من واجب نمود و در آن سستی ورزیدم، آمرزش می طلبم و از فراموش کردن چیزی که مرا از پروردگارم دور کرد، آمرزش می خواهم و از لغزش ها و گمراهی هایم و از آنچه مرتکب شدم، از خدا آمرزش می طلبم و به او ایمان می آورم و بسیار بر او توکل می کنم و از او آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم و آمرزش می طلبم.

سپس دعاهای هر شب از ماه رمضان را که پیش از این، برخی از آن ها را در اعمال شب اول ذکر کردیم بخوان و احساس خستگی نکن .

فصل: دعاهای مخصوص روز بیستم

خداوندا، به اسم اندوخته و پاک و پاکیزه ات از تو درخواست می کنم. ای خدایی که دعای منفورترین آفریده هایت را مستجاب نمودی، آن گاه که گفت: {تا روزی که مردم برانگیخته می شوند، به من مهلت ده.} و حال من در آن چه از تو می خواهم، بدتر از او نیست. پس دعایم را مستجاب کن و ای پروردگار من، آن چه را که از تو می خواهم، به من عطا کن. ای آقای من، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از یاوران دین خود قرار ده که به وسیله آنان با دشمنت پیکار می کنی، در همان صفی که در کتابت یاد کرده ای و فرموده ای: {گویی بنایی ریخته شده از سرب اند.} با محبوب ترین بندگان و در بهترین جای نزد خود.

خداوندا، مرا در دل کافران بزرگ و در چشم مومنان والا و در نزد خود و بستگانم خوار گردان و هر کس را که دوست داری، محبوب من بگردان و هر کس را دشمن داری، دشمن من بگردان و به محبوب ترین و مورد پسندترین کارها در نزد خود، موفق گردان. خداوندا، از تو به سوی تو می گریزم؛ چون از دادگری تو می ترسم و تنها تو را از تو طلب می کنم، زیرا همه پایین تر از تو هستند و در شب یا روز هیچ گریزی از تو نمی یابم و پروردگاری تو را می شناسم و به یگانگی ات اعتراف می کنم. ای معبود من، بر آسمانیان و زمینیان احاطه کرده ای و از حال آنان آگاهی و هیچ چیز تو را از چیز دیگر به خود مشغول نمی کند و معبودی جز تو وجود ندارد، به راستی که تو بر هر

ص: 51

أَعْطَوْا أَعْطَوْا قَلِیلًا نَکِداً وَ مَنُّوا عَلَیَّ کَثِیراً وَ ذَمُّوا طَوِیلًا فَبِفَضْلِکَ یَا سَیِّدِی فَأَغْنِنِی وَ بِعَطِیَّتِکَ فَانْعَشْنِی وَ بِسَعَتِکَ فَابْسُطْ یَدِی وَ بِمَا عِنْدَکَ فَاکْفِنِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِمَّا مَضَی مِنْ ذُنُوبِی فَأُنْسِیتُهَا وَ هِیَ مُثْبَتَةٌ عَلَیَّ یُحْصِیهَا عَلَیَّ الْکِرَامُ الْکَاتِبُونَ یَعْلَمُونَ مَا أَفْعَلُ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْ مُوبِقَاتِ الذُّنُوبِ وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِنْ مُفْظِعَاتِ الذُّنُوبِ وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِمَّا فَرَضَ عَلَیَّ فَتَوَانَیْتُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِنْ نِسْیَانِ الشَّیْ ءِ الَّذِی بَاعَدَنِی مِنْ رَبِّی وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِنَ الزَّلَّاتِ وَ الضَّلَالاتِ وَ مِمَّا کَسَبَتْ یَدِی وَ أُؤْمِنُ بِهِ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْهِ کَثِیراً وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ.

ثم تدعو بأدعیة کل لیلة منه و قد قدمنا منه طرفا فی أول لیلة فلا تکسل عنه.

چیز توانایی(1).

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز درهای بهشت ها را بر من بگشا و درهای آتش جهنم را به رویم ببند و بر خواندن قرآن موفق بدار، ای کسی که آرامش را در دل های مومنان قرار می دهی.

مؤلف

سپس مرحوم سید، سخن را درباره اعمال شب بیست و یکم پی گرفته است آن گونه که ما آن را در اعمال شب های احیاء می آوریم،

باب بیست و ششم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز بیست و دوم، برگرفته شده از چندین روایت

اشاره

باب بیست و ششم(2)

اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز بیست و دوم، برگرفته شده از چندین روایت

در این شب غسل مستحب است. روایت مربوط به استحباب غسل در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان را پیش از این ذکر کردیم.

دعاهای مخصوص شب بیست و دوم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

پاک است خدایی که قدرت او بر اندیشه چیره است و شگفتی هایش دیده ها را پر کرده است، خدایی که عطایش، چیزی از او نمی کاهد و زیرکی به پهنای جود او راه نمی یابد، او که زبان ها را به صفات خود گویا گردانید و بر کرده هایش نیرو گرفت و در سامان آن نابسامانی و برگرد آمده اش، پریشانی و بر امور منظم، از هم گسیختگی را وارد کرد، تا به روشندلان نشان دهد، این ها اموری ناپایدار از خالقی پایدار هستند، آفریده آفریدگاری هستند که جز برای او پایندگی و جاودانگی نیست و او یگانه چیره ای است که مغلوب نمی گردد و دارنده ای است که به ملک کسی در نمی آید. ستایش خدا را که مرا به این شب رساند که روزش را با روزه داری گذراندم و در این شب به جای خواب، بیداری روزی ام گردید و با شب خیزی در آن از پروردگار شکست ناپذیر خود می خواهم که رحمت ویژه اش را به من اختصاص دهد و نعمتش را بر من بپوشاند و مرا در پوشش نیکی ام قرار دهد و از او می خواهم، نعمت هایش را بر من تمام کند و چیزهایی را که به من ارزانی داشته است، افزون گرداند؛ زیرا او پادشاه توانمند است. درود و سلام فراوان خداوند بر محمد و خاندان او.

دعای این شب به نقل از کتاب عمل شهر رمضان اثر محمد بن ابی قرّه در شب بیست و دوم: ای کسی که شب را از روز بر می کنی و ما در تاریکی فرو می رویم و ای کسی که به تقدیر خود، آفتاب را در جایگاه استقرارش روان می سازی، ای سربلند ای آگاه و ای کسی که منزل های ویژه برای ماه مقدر کرده ای تا این که در پایان مانند خوشه ا ی کهنه می شود. ای روشنایی تمام روشنایی ها و ای پایان همه خواهش ها و ای سرپرست همه نعمت ها، ای خدا ای رحمت گستر ای مهربان،

ص: 52

عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ(1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ الْمَذْکُورِ: اللَّهُمَّ افْتَحْ عَلَیَّ فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ وَ أَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ یَا مُنْزِلَ السَّکِینَةِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ.

ای بسیار پاکیزه ای یگانه ای بی نیاز ای تک ای تدبیر کننده همه ی امور و جاری سازنده دریاها و ای برانگیزاننده اهل قبور و ای نرم کننده آهن برای داود علیه السلام. ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگمنشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خدایی که بخشنده و مهربان است، از تو درخواست می کنم، اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب امور استوار را فرود آورند(1)،

پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در بالاترین جای بهشت قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار تا قلبم بی هیچ واسطه ای تو را دریابد و ایمانی به من ده که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی از آن چه نصیبم کرده ای به من ارزانی دار و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، به درخواست آن چه از من بازداشته ای امتحانم مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و همه دلگیری ها و اندوه ها را از من رفع کن و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر، به بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و فلان حاجات مرا بر آور... همین لحظه همین لحظه... و این واژه را تا نفس داری تکرار کن.

ادامه این دعا بر اساس روایت دیگر: ای پشتوانه پناه آورندگان، بر محمد و آل محمد درود فرست و دژ و نگاه دار من باش. ای پناهگاه پناه جویان، بر محمد و آل محمد درود فرست و پناهگاه و پشتیبان و یاور من باش. ای فریادرس فریادخواهان، بر محمد و آل محمد درود فرست و فریادرس و پناه دهنده من باش، ای سرپرست مومنان، بر محمد و آل محمد درود فرست و سرپرست من باش. ای برطرف کننده غصه مومنان، بر محمد و آل محمد درود فرست و غصه ام را برطرف کن و دلگیری ام را بزدای و در این ماه بزرگ مرا چنان نیکبخت گردان که بعد از آن به شقاوت نیفتم، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: سرور من، تو باشکوه، بسیار آمرزنده، توانا، چیره، شنوا، آگاه، بسیار بخشاینده، مهربان، بخشاینده گناه و توبه پذیر، سخت کیفر دهنده،

ص: 53

یَا قُدُّوسُ یَا وَاحِدُ یَا صَمَدُ یَا فَرْدُ یَا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ وَ مُجْرِیَ الْبُحُورِ وَ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ علیه السلام یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ-(1) فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی فِیهَا یَا رَبِّ ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ زیادة بغیر الروایة یَا ظَهْرَ اللَّاجِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کُنْ لِی حِصْناً وَ حِرْزاً یَا کَهْفَ الْمُسْتَجِیرِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کُنْ لِی حِصْناً کَهْفاً وَ عَضُداً وَ

نَاصِراً وَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کُنْ لِی غِیَاثاً وَ مُجِیراً یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کُنْ لِی وَلِیّاً یَا مُجْرِیَ غُصَصِ الْمُؤْمِنِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَجِرْ غُصَّتِی وَ نَفِّسْ هَمِّی وَ أَسْعِدْنِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ سَعَادَةً لَا أَشْقَی بَعْدَهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: أَنْتَ سَیِّدِی جَبَّارٌ غَفَّارٌ قَادِرٌ قَاهِرٌ سَمِیعٌ عَلِیمٌ غَفُورٌ رَحِیمٌ غَافِرُ الذَّنْبِ وَ قَابِلُ التَّوْبِ شَدِیدُ الْعِقَابِ

ص: 53

شکافنده دانه و هسته، فرو برنده شب در روز و روز در شب و بیرون آورنده زنده از مرده و مرده از زنده هستی و بدون حساب به بندگانت روزی می دهی. ای باشکوه چیره، ای باشکوه باشکوه ای باشکوه ای باشکوه ای باشکوه ای باشکوه بر محمد و آل محمد درود فرست و از من درگذر و مرا بیامرز و بر من رحم آر، که تو بسیار آمرزنده و مهربانی.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و دوم

پاک است خدای بینایی که هیچ چیز بیناتر از او وجود ندارد، از بالای عرش خود، زیر زمین های هفتگانه و آن چه را که در تاریکی های خشکی ها و دریاها وجود دارد می بیند و او دیدگان را درک می کند ولی دیدگان نمی توانند او را درک کنند و لطیف و آگاه است، و تاریکی ها جلوی دید او را نمی گیرد و با هیچ پرده ای نمی توان چیزی را از او مستور داشت و هیچ دیواری نمی تواند حائل میان او و چیزی شود و هیچ خشکی و دریایی از دید او غایب نمی ماند و هیچ چیز در دل کوه ها و میان قلب ها از او پنهان نمی ماند و هیچ کوچک و بزرگی نمی تواند خود را از دید او پنهان نگاه دارد و هیچ کوچکی به خاطر کوچکی اش بر او مخفی نمی ماند و هیچ چیز نه در زمین و نه در آسمان بر او پنهان نمی ماند. او است که شما را در رحم مادران به هر صورتی که بخواهد شکل می دهد و معبودی جز او که سرافراز و فرزانه است وجود ندارد. پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای صورت نگار، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدایی که پروردگار جهانیان است(1).

دعای دیگر این روز: خداوندا، برکت های خود را بر من فرود آر و توفیق ده که به موجبات خشنودی ات دست یابم و به برکت آن در وسط بهشت جای ده، ای اجابت کننده دعای بیچارگان.

مؤلف

اعمال شب بیست و سوم در باب اعمال شب قدر آورده خواهد شد .

باب بیست و هشتم : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و چهارم

اشاره

باب بیست و هشتم(2)

اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و چهارم

غسل در شب بیست و چهارم ماه رمضان مستحب است.

ص: 54

فَالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوَی مُولِجُ اللَّیْلِ فِی النَّهَارِ وَ مُولِجُ النَّهَارِ فِی اللَّیْلِ وَ مُخْرِجُ الْحَیِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ رَازِقُ الْعِبَادِ بِغَیْرِ حِسَابٍ یَا جَبَّارُ یَا جَبَّارُ یَا جَبَّارُ یَا جَبَّارُ یَا جَبَّارُ یَا جُبَارُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

ابی الحسن بن سعید از کتاب علی بن عبدالواحد النهدی از ابن عیسی از حزیر از عبدالرحمان بن ابی عبدالله نقل کرده است که امام صادق علیه السلام به من فرمودند: در شب بیست و چهارم ماه رمضان غسل کن. و چه اشکالی دارد که در هر دو شب انجام دهی.

مؤلف

در ضمن اعمال شب بیست و یکم(1)،

روایتی درباره استحباب غسل در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان ذکر کردیم.

از دیگر اعمال این شب، سی رکعت نماز نافله با دعاهای آن است، که هشت رکعت از آن بین نماز مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. نحوه خواندن این سی رکعت و دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نمازهای شب نوزدهم.

دعای شب بیست و چهارم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

ستایش مخصوص خداست، در شب های مبارک زوج و فرد. در برابر خیراتی که در این شب ها به من ارزانی داشت و عطا کرد و اعمال پاینده و شایسته ای که توفیق آن را به من عطا نمود، او که روزه داری را بر من واجب کرد تا پاداشم دهد و با روزی ای که به من عطا کرد افطاری ام داد. پس همه چیز از جانب او و بخشش او به گزینش نیکو و توجهش به بندگان است. پاک است سروری که دست مرا گرفت و از باتلاق های هلاکت رهایی بخشید و خطاهایم را زدود و در امور مهم و مورد اهتمام من کفایتم نمود و از آفریدگان بی نیاز کرد و روزی ام را به دست روزی داده شدگان نسپرد و آوازه ام را در میان جهانیان شهره گردانید و نامم را در میان یادشدگان قرار داد و با خودبینی ای که مرا از درجات بلند پایین آورد، بدبختم ننمود، تا مبادا خودبینی مرا به تاریکی های خشم و کیفر او فرو اندازد و به طلب رزقی که لباس های رحمت را از تن من در آورد و به جای آن جامه خواری ناشی از خشم خود را به تنم کند، گرفتار ننمود. تنها از او سپاسگزاری می کنم و او را می پرستم و از او امید تکمیل و افزونی دارم و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خداوند بلند پایه و بزرگ به وجود نمی آید. درود و سلام شایسته خداوند بر محمد، پیامبر خدا و خاندان او.

دعای این شب به نقل از کتاب محمد بن ابی قرّه: ای شکافنده صبح، ای خدایی که شب را سبب آرامش و خورشید و ماه را برای حساب قرار دادی، ای سربلند

ص: 55

بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ مِنْ کِتَابِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام اغْتَسِلْ فِی لَیْلَةِ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مَا عَلَیْکَ أَنْ تَعْمَلَ فِی اللَّیْلَتَیْنِ جَمِیعاً.

ای آگاه، ای بخشنده و نیرومند و توانا و صاحب تفضل و نعمت بخش و شکوهمند و بزرگوار، ای خدا ای رحمت گستر، ای خدا ای یگانه، ای خدا ای تک، ای خدا ای آشکار، ای پنهان ای زنده، ای کسی که معبودی جز تو وجود ندارد، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن توست. به نام تو، به نام خداوند بخشنده و مهربان از تو می خواهم، اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار تا بی هیچ واسطه ا ی تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای به من ده و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت

به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا با جست و جوی آن چه از من بازداشته ای، امتحانم مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و تمام دلگیری ها و اندوه ها را از من برطرف کن و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر به بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجات مرا برآور... همین لحظه همین لحظه، و آنقدر بگو تا نفست قطع شود.

ادامه این دعا بر اساس روایتی دیگر: ای خدا و ای سرور من، همچون بیچارگان نادار و بیمناک و پناه جو از تو درخواست می کنم، ای سرور من از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از رسوایی دنیا و عذاب آخرت نجات بخشی و در این شب و این ماه بزرگ، عملم را دو چندان کنی و بر بیچارگی ام رحم آری و از آن چه علیه من به شماره درآورده ای و از آفریدگانت نهان است و از روی منت بر من پوشیده داشته ای، درگذری و از زشتی و رسوایی و ننگ آن در دنیای گذرا سالم نگاه داری، و تو را سپاس در برابر این و در هر حال. ای پروردگار من، از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و با پوشیدن گناهان درآخرت، نعمتت را بر من کامل گردانی و به منت و نیکی خود مرا از رسوایی و ننگ آن سالم نگاه داری، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: خداوندا تو فرمان دعا دادی و اجابت آن

ص: 56

یَا عَلِیمُ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعَامِ وَ الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا فَرْدُ یَا اللَّهُ یَا وَتْرُ یَا اللَّهُ یَا ظَاهِرُ یَا بَاطِنُ یَا حَیُّ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی

مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ سَلَامُکَ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ- زِیادةٌ بغیر الروایة- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی سُؤَالَ مِسْکِینٍ فَقِیرٍ إِلَیْکَ خَائِفٍ مُسْتَجِیرٍ أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُجِیرَنِی مِنْ خِزْیِ الدُّنْیَا وَ مِنْ عَذَابِ الْآخِرَةِ وَ تُضَاعِفَ لِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ عَمَلِی وَ تَرْحَمَ مَسْکَنَتِی وَ تَجَاوَزَ عَمَّا أَحْصَیْتَهُ عَلَیَّ وَ خَفِیَ عَنْ خَلْقِکَ وَ سَتَرْتَهُ عَلَیَّ مَنّاً مِنْکَ وَ تُسَلِّمَنِی مِنْ شَیْنِهِ وَ فَضِیحَتِهِ وَ عَارِهِ فِی عَاجِلِ الدُّنْیَا فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُتِمَّ نِعْمَتَکَ عَلَیَّ بِسَتْرِ ذَلِکَ فِی الْآخِرَةِ وَ تُسَلِّمَنِی مِنْ فَضِیحَتِهِ وَ عَارِهِ بِمَنِّکَ وَ إِحْسَانِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ أَنْتَ أَمَرْتَ بِالدُّعَاءِ

ص: 56

را ضمانت کردی و ما به درگاه تو دعا کردیم و ما بندگان و بنده زادگان توایم و پیشانی ما به دست تو است و تو پروردگار مایی و ما بندگان توایم و بندگان از هیچ کس همانند تو درخواست ننموده اند و ما به درگاه تو روی می آوریم و آفریده هایت به هیچ کس مانند تو نگراییده اند، ای جایگاه شکایت درخواست کنندگان و منتهای حاجت کسانی که به تو گرایش دارند و ای صاحب سلطه و قدرت و چیرگی و سرافرازی، ای زنده ای پاینده، ای نیکوکار ای مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار بخشنده، ای آفریننده آسمان ها و زمین، ای شکوهمند و بزرگوار، ای صاحب نعمت ها و بخششی که هیچ کس نمی تواند آهنگ آن را بکند، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربانی.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و چهارم

منزه باد خدایی که تمام آن چه را که مادران به آن باردار می شوند و یا رحم آن ها را می کاهد و یا می افزاید، می­داند و هر چیز در نزد او اندازه خاصی دارد و دانای غیب و آشکار و بزرگ و متعالی است، خواه سخن را نهان دارید و یا آشکار کنید و خواه در شب خود را نهان کنید و یا در روز آشکار گردید. خدایی که زندگان را می میراند و مردگان را زنده می کند و از آن چه زمین از تعداد آنان می کاهد آگاه است و هر چه را بخواهد، تا زمانی مشخص در رحم مادران مستقر می گرداند. پاک است خدای پدیدآورنده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدای پروردگار جهانیان.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و چهارم منزه باد خدایی که تمام آن چه را که مادران به آن باردار می شوند و یا رحم آن ها را می کاهد و یا می افزاید، می­داند و هر چیز در نزد او اندازه خاصی دارد و دانای غیب و آشکار و بزرگ و متعالی است، خواه سخن را نهان دارید و یا آشکار

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز آن چه که تو را خشنود می سازد خواستارم و از آن چه تو را می آزارد، به تو پناه می برم و مرا توفیق ده که از تو اطاعت کنم و نافرمانی نکنم، ای آگاه به حالات درخواست کنندگان(1) .

باب بیست و نهم : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و پنجم ماه رمضان

اشاره

از جمله این اعمال غسل است که در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان مستحب است و بدان اشاره شد و روایت مربوط به آن را در اعمال بیست و یکم آوردیم.

ص: 57

وَ ضَمِنْتَ الْإِجَابَةَ فَدَعَوْنَاکَ وَ نَحْنُ عِبَادُکَ وَ بَنُو إِمَائِکَ وَ نَوَاصِینَا بِیَدِکَ وَ أَنْتَ رَبُّنَا وَ نَحْنُ عِبَادُکَ وَ لَمْ یَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَکَ وَ نَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ لَمْ یَرْغَبِ الْخَلَائِقُ إِلَی مِثْلِکَ یَا مَوْضِعَ شَکْوَی السَّائِلِینَ وَ مُنْتَهَی حَاجَةِ الرَّاغِبِینَ وَ یَا ذَا الْجَبَرُوتِ وَ الْمَلَکُوتِ وَ یَا ذَا السُّلْطَانِ وَ الْعِزِّ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا بَارُّ یَا رَحِیمُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا النِّعَمِ الْجِسَامِ وَ الطَّوْلِ الَّذِی لَا یُرَامُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

اما در خصوص فضیلت غسل در شب بیست و پنجم، عیسی بن راشد نقل کرد: از امام صادق علیه السلام درباره غسل در ماه رمضان پرسیدم. فرمودند: پدرم در شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم و بیست و پنجم ماه رمضان غسل می کردند.

از دیگر اعمال آن، سی رکعت نماز نافله است با دعاهای آن، که هشت رکعت از آن بین نماز مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. نحوه خواندن این سی رکعت و دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نمازهای شب نوزدهم.

همچنین دعای شب بیست و پنجم به نقل از کتاب محمد بن ابی قرّه:

ای خدایی که شب را برای پوشش و روز را برای کسب روزی و زمین را گسترده و کوه ها را همانند میخ ها بر آن قرار دادی، ای خدا ای چیره، ای خدا ای اصلاح کننده، ای خدا ای شنوا، ای خدا ای نزدیک، ای خدا ای اجابت کننده، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی واسطه تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا به جست و جوی آن چه از من بازداشته ای امتحان مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و پاکی دامن را روزی من کن و همه غم ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر بر بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجات مرا بر آور... همین لحظه، همین لحظه... را به اندازه یک نفس کامل بگو.

ادامه این دعا بر اساس روایت دیگر: از تو درخواست می کنم، پاداش مرا به برترین آنچه به رحمتت امیدوارم تکمیل کنی و همه بدی ها را از من

ص: 58

و من ذلک تعیین فضل الغسل لیلة خمس و عشرین منه

رَوَاهَا عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عِیسَی بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْغُسْلِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ کَانَ أَبِی یَغْتَسِلُ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ.

و من ذلک صلاة الثلاثین رکعة و أدعیتها ثمان منها بین العشاءین و اثنان و عشرون بعد العشاء الآخرة و قد تقدم وصف هذه الثلاثین رکعة و أدعیتها عشرون منها فی أول لیلة من الشهر و عشر رکعات فی جملة صلاة لیلة تسع عشرة.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا یَخْتَصُّ بِهَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الدُّعَاءِ بِرِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ هُوَ دُعَاءُ لَیْلَةِ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ: یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ لِبَاساً وَ النَّهَارِ مَعَاشاً وَ الْأَرْضِ مِهَاداً وَ الْجِبَالِ أَوْتَاداً یَا اللَّهُ یَا قَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا جَبَّارُ یَا اللَّهُ یَا سَمِیعُ یَا اللَّهُ یَا قَرِیبُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ علیهم السلام وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

زیادة بغیر الروایة أَسْأَلُکَ أَنْ تُکْمِلَ لِیَ الثَّوَابَ بِأَفْضَلِ مَا أَرْجُو مِنْ رَحْمَتِکَ

ص: 58

بازداری؛ زیرا من نمی توانم آن چه را که از آن بیم دارم، جز به تو دفع کنم. من در گرو کردار خود هستم و فرمان و سرنوشت حتمی در دست تو است. پس نادارتر از من وجود ندارد، برمحمد و آل محمد درود فرست و ستم و بزه و نادانی و جدی و شوخی من و هر گناهی که مرتکب شده ام را بیامرز و روزی ام را بدون رنج به من برسان و روح و تنم را در جست و جوی آن چه برای من مقدر ننموده ای، از بین مبر. ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: بلند مرتبه باد خدایی که بهترین آفریننده است. مخلوقات را آفرید و ابرها را پدید آورد و به صاعقه دستور داد که او را تسبیح گوید. بلند مرتبه باد خدایی که سلطنت در دست او است و بر هر چیز توانا است، خدایی که مرگ و زندگانی را آفرید تا شما را بیازماید که عمل کدام یک از شما نیکوتر است. بلند مرتبه باد خدایی که فرقان را بر بنده اش فرو فرستاد تا به جهانیان بیم دهد. بلند مرتبه باد خدایی که اگر بخواهد، بهتر از این را برای تو قرار می دهد، بهشت هایی که از زیر درختان آن، جوی ها روان است و کاخ هایی برای تو قرار می دهد. بلند مرتبه باد خدایی که بهترین آفریننده است.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و پنجم

پاک است خدایی که تمام آن چه را که در آسمان ها و زمین است را می داند و هیچ نجوای سه نفره نیست جز آن که او چهارمین آن ها است و هیچ نجوای پنج نفره نیست جز آن که او ششمین آن ها است و هیچ نجوای کمتر و بیشتر از این نیست جز آن که او همراه با آن ها است، هر کجا که باشند، سپس در روز قیامت آنان را از اعمالشان آگاه می گرداند. به راستی که خدا بر هر چیز آگاه است. پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیاء، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان.

دعای دیگر این روز: خداوندا، تلاش مرا در این روز پاداش ده و گناهم را به گذشتت بیامرز و عملم را بپذیر و عیب من را به جود خود پوشیده بگردان، ای شنونده صدای تضرع کنندگان(1) .

باب سی ام : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و ششم ماه رمضان

اشاره

ص: 59

وَ تَصْرِفَ عَنِّی کُلَّ سُوءٍ فَإِنِّی لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أُحَاذِرُ إِلَّا بِکَ فَقَدْ أَمْسَیْتُ مُرْتَهَناً بِعَمَلِی وَ أَمْسَی الْأَمْرُ وَ الْقَضَاءُ فِی یَدَیْکَ فَلَا فَقِیرَ أَفْقَرُ مِنِّی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ظُلْمِی وَ جُرْمِی وَ جَهْلِی وَ جِدِّی وَ هَزْلِی وَ کُلَّ ذَنْبٍ ارْتَکَبْتُهُ وَ بَلِّغْنِی رِزْقِی بِغَیْرِ مَشَقَّةٍ مِنِّی وَ لَا تُهْلِکْ رُوحِی وَ جَسَدِی فِی طَلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ خَالِقُ الْخَلْقِ وَ مُنْشِئُ السَّحَابِ وَ آمِرُ الرَّعْدِ أَنْ یُسَبِّحَ لَهُ- تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا- تَبارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلی عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیراً- تَبارَکَ الَّذِی إِنْ شاءَ جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِنْ ذلِکَ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ یَجْعَلْ لَکَ قُصُوراً- فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ.

انجام غسل، که پیش از این گفتیم، در تمام شب های این ماه مستحب است. سی رکعت نماز نافله با دعاهای آن، که هشت رکعت از آن بین نماز مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. کیفیت خواندن این سی رکعت و دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نمازهای نافله شب نوزدهم.

دعای مخصوص شب بیست و ششم به نقل از کتاب محمد بن ابی قرّه رحمه الله.

ای کسی که شب و روز را دو نشانه خود قرار دادی، ای کسی که نشانه شب را زدودی و نشانه روز را روشن گردانیدی تا مردم روزی افزون و خشنودی تو را از آن به دست آورند، ای تفصیل دهنده همه اشیا، ای خدا ای یگانه، ای خدا ای بخشنده، ای خدا ای بخشاینده، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی هیچ واسطه ای تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای. نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، به من عطا کن و حاجاتم را بر آور... همین لحظه، همین لحظه را به اندازه یک نفس کامل بگو.

سپس بگو: خداوندا بر زبان پیامبرت صلی الله علیه و آله از گروهی خرده گرفته و فرمودی: {کسانی که به جای او پنداشتید، را بخوانید، نه اختیاری دارند که از شما دفع زیان کنند و نه از شما بلایی بگردانند.} پس ای خدایی که جز تو نمی تواند رنجوری را از آنان برطرف کند و اختیار هیچ دگرگونی را ندارد، بر محمد و آل محمد درود فرست و بیماری مرا برطرف کن و آن را از من دفع کن و در این ماه بزرگ مرا از خواری گناهان به سربلندی طاعتت منتقل کن، ای مهربان­ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب، منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: پروردگارا، بعد از آن که ما را

ص: 60

شهر رمضان.

فمن ذلک الغسل الذی قدمناه فی کل لیلة من هذا الشهر و من ذلک صلاة الثلاثین رکعة و أدعیتها ثمان منها بین العشاءین و اثنان و عشرون بعد العشاء الآخرة و قد تقدم وصف هذه الثلاثین رکعة و أدعیتها عشرون منها فی أول لیلة من الشهر و عشر رکعات فی جملة صلاة لیلة تسع عشرة.

و من ذلک ما یختص بهذه اللیلة من الدعاء بروایة محمد بن أبی قرة رحمه الله دعاء لیلة ست و عشرین:

یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ آیَتَیْنِ یَا مَنْ مَحَا آیَةَ اللَّیْلِ وَ جَعَلَ آیَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِیَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْهُ وَ رِضْوَاناً یَا مُفَصِّلَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَفْصِیلًا یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا وَهَّابُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ زِیَادَةٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَیَّرْتَ أَقْوَاماً عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله فَقُلْتَ ادْعُوا الَّذِینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنْکُمْ وَ لا تَحْوِیلًا فَیَا مَنْ لَا یَمْلِکُ کَشْفَ الضُّرَّ عَنْهُمْ وَ لَا تَحْوِیلًا

غَیْرُهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْشِفْ مَا بِی مِنْ مَرَضٍ وَ حَوِّلْهُ عَنِّی وَ انْقُلْنِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ مِنْ ذُلِّ الْمَعَاصِی إِلَی عِزِّ طَاعَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ

ص: 60

هدایت کردی، دل هایمان را منحرف مکن و رحمتی از جانب خود به ما ارزانی دار، به راستی که تو بسیار بخشنده ای، پروردگارا ما شنیدیم منادی به سوی ایمان این چنین فرا می خواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید و ما ایمان آوردیم. پروردگارا، پس گناهان ما را بیامرز و بدی هایمان را بپوشان و همراه با نیکان بمیران. پروردگارا، آن چه را که به فرستادگانت وعده دادی به ما عطا کن و در روز قیامت ما را رسوا مگردان، به راستی که تو هرگز خلف وعده نمی کنی. {پروردگارا، اگر فراموش یا خطا کردیم ما را کیفر مکن. پروردگارا، بار سنگین بر دوش ما منه؛ همان گونه که بر دوش پیشینیان ما گذاشتی. پروردگارا، آن چه را که توان آن را نداریم بر دوش ما منه و از ما درگذر و ما را بیامرز و بر ما رحم آر. تو مولای ما هستی، پس ما را بر کافرین پیروز گردان.}

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و ششم ماه رمضان

منزه باد خدایی که مالک سلطنت است و به هر کس بخواهی پادشاهی می بخشی و از هر کس بخواهی می گیری و هر کس را بخواهی سرافراز و یا خوار می گردانی، خیر منحصراً به دست توست و بر هر چیز توانایی ، شب را در روز و روز را در شب فرو می بری و زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می آوری و به هر کس بخواهی، بدون حساب و شماره، روزی می دهی. پاک است خدای آفریینده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان(سه مرتبه).

دعای دیگر این روز: خدایا، در این روز مرا دوستدار دوستان و دشمن دشمنان خود قرار ده و کاری کن که سنت آخرین پیامبرت را به کار بندم. ای نگاه دارنده دل های پیامبران(1) .

باب سی و یکم : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و هفتم ماه رمضان

اشاره

از جمله این اعمال غسل است، که در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان مستحب است و ما بدان اشاره کردیم و روایت آن را در اعمال شب بیست و یکم ذکر کردیم.

روایت مربوط به استحباب غسل در شب بیست و هفتم و بیست و نهم، این است که در کتاب النهدی آمده است: ابن ابی یعفور می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره غسل در ماه رمضان پرسیدم. فرمودند: در شب نوزدهم و

ص: 61

هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ- رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ- رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ.

بیست و یکم و بیست و سوم و بیست و هفتم و بیست و نهم غسل کن.

از دیگر اعمال آن، سی رکعت نماز نافله است با دعاهای آن، که هشت رکعت از آن بین نمازهای مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. نحوه خواندن این سی رکعت و دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نمازهای نافله شب نوزدهم.

دعای مخصوص شب بیست و هفتم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه رحمهم الله:

ستایش خدا را که به قدرت خویش پدیده های نو و شگفت را آفرید و به عزت خود امور را در اختیار خود گرفت و دادگری نمود و ستم روا نداشت و انصاف ورزید و بیداد ننمود. چگونه ستم و بیداد روا می دارد به کسی که نام ناتوانی را بر او نهاد و بر بزرگ ترین بی نیازی ناشی از خشنودی اش آگاهانیده و به سوی بیشترین بهره از آمرزشش فراخوانده و راه رسیدن به آن را برای او هموار کرده و دستور داده است که با عمل شایسته در آن رهسپار گردد. هرگز به بدبخت کردن متهم نمی گردد کسی که به رحمت فرمان داده و وعده کیفر در برابر ستم بر بندگان داده، بلکه گناهکاران را مستوجب کیفر و مستحق پاداش دانسته است، خدایی که از مهربانی مادر به جوجه هایش، مهربان تر است. بسیار بلندپایه باد خداوند از آن چه ستمگران درباره او می گویند. پاک است خدایی که دستور روزه داری از خوراکی و نوشیدنی به من داد و از افتادن در باتلاق عذاب دردناک بیم داد تا به واسطه روزه ای که پاداش او را در پی داشت، از کیفر خود رهایی دهد. ستایش خدا را که مرا هدایت نمود و عافیت بخشید و کفایت نمود، همان گونه که بخشنده بزرگوار شایسته آن است، ای مهربان ترین مهربانان، بر حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه او درود و سلام ویژه و فراوان بفرست.

دعای مخصوص این شب به نقل از کتاب محمد بن ابی قرّه رحمه الله: ای کسی که سایه را گسترانیدی و اگر می خواستی، می توانستی آن را بی حرکت قرار دهی، آن گاه آفتاب را به عنوان راهنما بر سایه قرار دادی، سپس آن را به صورت آرام به سوی خود بازگرفتی، ای دگرگون کننده و بخشنده و بزرگ­منش و صاحب نعمت ها، معبودی جز تو وجود ندارد، آگاه به نهان و آشکاری، ای رحمت گستر ای مهربان، معبودی جز تو وجود ندارد، ای پادشاه ای بسیار پاک، ای کسی که ستم روا نمی داری، ای ایمنی بخش ای نگهبان چیره، ای سرفراز ای اصلاح کننده، ای شایسته عظمت ای آفریننده، ای پدیدآورنده ای صورتگر، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این

ص: 62

وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ وَ تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ.

و من ذلک صلاة ثلاثین رکعة و أدعیتها ثمان منها بین العشاءین و اثنان و عشرون بعد العشاء الآخرة و قد تقدم وصف هذه الثلاثین رکعة و أدعیتها عشرون منها فی أول لیلة من الشهر و عشر رکعات من جملة صلاة لیلة تسع عشرة.

وَ مِنْ ذَلِکَ دُعَاءٌ وَجَدْنَاهُ فِی کُتُبِ أَصْحَابِنَا الْعَتِیقَةِ وَ هُوَ دُعَاءُ لَیْلَةِ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ بَدَائِعَهُ بِقُدْرَتِهِ وَ مَلَکَ الْأُمُورَ بِعِزَّتِهِ وَ عَدَلَ فَلَا یَجُورُ وَ أَنْصَفَ فَلَا یَحِیفُ وَ کَیْفَ یَجُورُ وَ یَحِیفُ عَلَی مَنْ سَمَّاهُ بِالضَّعْفِ وَ قَرَعَهُ بِالْفَقْرِ وَ نَبَّهَهُ عَلَی الْغِنَاءِ الْأَکْبَرِ مِنْ رِضْوَانِهِ وَ دَعَاهُ إِلَی الْحَظِّ الْأَوْفَرِ مِنْ غُفْرَانِهِ وَ أَشْرَعَ لَهُ إِلَی ذَلِکَ السَّبِیلِ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَلِجَهَا بِصَالِحِ الْعَمَلِ لَمْ یُتَّهَمْ بِالشِّقْوَةِ مَنْ أَمَرَ بِالرَّحْمَةِ وَ أَوْعَدَ بِالْجَوْرِ عَلَی الْعَبِیدِ بَلْ أَوْجَبَ الْعِقَابَ عَلَی فَاسِقِهِمْ وَ الثَّوَابَ لِمَنْ نَهَاهُمْ مَنْ هُوَ أَشْفَقُ عَلَیْهِمْ مِنْ أُمِّ الْفُرُوخِ عَلَی فَرْخِهَا تَعَالَی اللَّهُ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً سُبْحَانَ مَنْ صَوَّمَنِی مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ مَنْ فَرَقُهُ بِمَا یُوَرِّطُنِی فِی أَلِیمِ الْعَذَابِ یُخَلِّصُنِی مِنَ الْعِقَابِ بِصِیَامٍ أَوْجَبَ لِیَ الثَّوَابَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی أَنْ هَدَانِی وَ عَافَانِی وَ کَفَانِی کَمَا یَسْتَحِقُّ الْجَوَادَ الْکَرِیمَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ سَلِّمْ تَسْلِیماً.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا یَخْتَصُّ بِهَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الدُّعَاءِ بِرِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ هُوَ دُعَاءُ لَیْلَةِ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ: یَا مَادَّ الظِّلِّ وَ لَوْ شِئْتَ جَعَلْتَهُ سَاکِناً ثُمَّ جَعَلْتَ الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا ثُمَّ قَبَضْتَهُ إِلَیْکَ قَبْضاً یَسِیراً یَا ذَا الْحَوْلِ وَ الطَّوْلِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْآلَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ- لَا إِلَهَ أَنْتَ یَا مَلِکُ یَا قُدُّوسُ یَا سَلَامُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا خَالِقُ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ اسْمِی

ص: 62

شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی هیچ واسطه ا ی تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار. و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا به جست و جوی آن چه از من بازداشته ای امتحان مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و همه غم ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر بر بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجاتم را برآور... همین لحظه، همین لحظه را به اندازه یک نفس کامل بگو.

زید بن علی نقل کرد: از پدرم علی بن حسین علیه السلام شنیدم، در شب بیست و هفتم از ماه رمضان از اول تا آخر شب این دعا را می خواندند:

خداوندا، دوری گزیدن و کنار کشیدن از سرای فریب و بازگشت به سرای جاودانگی و آمادگی برای مرگ پیش از به انتها رسیدن فرصت را روزی ام کن.

سپس بگو: خداوندا، به همه اسماء تو که یکی از آفریده هایت تو را بدان خوانده است، یا در علم غیب برای خود برگزیده ای، از تو درخواست می نمایم و سوگند یاد می کنم و نیز به اسم اعظمت که هر کس تو را بدان بخواند، بر خود واجب می دانی اجابت کنی، خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در این شب، مرا چنان نیکبخت گردانی که بعد از آن هرگز بدبخت نگردم، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: پروردگارا، ایمان آوردیم، پس گناهان ما را بیامرز و بدی هایمان را بپوشان و همراه با نیکان بمیران. پروردگارا، آن چه را که به فرستادگانت وعده داده ای به ما عطا کن و ما را در روز قیامت رسوا مکن، به راستی که تو هرگز خلف وعده نمی کنی. پروردگارا، دو بار ما را میرانده و دو بار زنده گردانیده ای. به گناهان خود اعتراف می کنیم، آیا راهی برای بیرون آمدن وجود دارد، پروردگارا، عذاب جهنم را از ما دور کن؛ زیرا به راستی عذاب آن سخت و دائمی است. پروردگارا، همسران و نسل ما را نور چشم ما قرار ده و ما را پیشوای متقین بگردان. پروردگارا، بر تو توکل نمودیم و به سوی تو بازگشتیم و بازگشت به سوی تو است. پروردگارا، ما را وسیله آزمایش برای کسانی که کفر ورزیدند، قرار مده. پروردگارا،

ص: 63

فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

وَ مِمَّا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیه السلام لَیْلَةَ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ یَقُولُ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ- اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَةَ إِلَی دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ زِیَادَةٌ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أُقْسِمُ عَلَیْکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الَّذِی حَقَّ عَلَیْکَ أَنْ تُجِیبَ مَنْ دَعَاکَ بِهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُسْعِدَنِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ سَعَادَةً لَا أَشْقَی بَعْدَهَا أَبَداً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ- رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلی خُرُوجٍ مِنْ سَبِیلٍ- رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً- رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً- رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلَّذِینَ کَفَرُوا رَبَّنَا

ص: 63

ما و برادران ما را که پیش از ما ایمان آورده اند، بیامرز و کینه به مومنان را در دل ما قرار مده. پروردگارا، به راستی که تو بسیار مهرورز و مهربان هستی.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و هفتم

پاک است خدایی که کلیدهای غیب نزد او است و آن ها را جز او نمی داند و او از تمام آن چه در خشکی و دریا است آگاه است و هیچ برگی نمی افتد مگر آن که او از آن آگاه است و هیچ دانه ای در تاریکی های زمین و هیچ تر و خشکی نیست مگر آن که در کتاب آشکار وجود دارد. پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای صورت گر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. این فراز را سه بار تکرار کن.

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز، فضیلت شب قدر را روزی ام کن و امورم را از سختی به آسانی تغییر ده و پوزش هایم را بپذیر و گناهم را بریز، ای مهربان به بندگان شایسته(1) .

باب سی و دوم : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و هشتم ماه رمضان

اشاره

انجام غسل، که پیش از این گفتیم در تمام شب های دهه آخر این ماه مستحب است. و سی رکعت نماز نافله با دعاهای آن، که هشت رکعت آن بین نماز مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. کیفیت به جا آوردن این سی رکعت و دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نماز شب نوزدهم.

دعای شب بیست و هشتم به نقل از کتاب محمد بن ابی قرّه رحمه الله:

ای خدایی که شب را در هوا و روشنایی را در آسمان می اندوزی و ای خدایی که به اذن خود از افتادن آسمان بر زمین جلوگیری می کنی و آن دو را از نابودی نگاه می داری، ای بردبار ای آگاه ای جاودانه، ای خدا

ص: 64

اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ.

ای نزدیک ای برانگیزاننده اهل قبور، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی هیچ واسطه ای تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار؛ و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا به جست و جوی آن چه از من بازداشته ای امتحان مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و همه غم ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر بر برترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجاتم را بر آور... در همین لحظه همین لحظه، را به اندازه یک نفس کامل بگو.

سپس بگو: از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و به من دلی فروتن و زبانی راستگو و تنی شکیبا ارزانی داری و بهشت را پاداش همه این ها قرار دهی، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: به خدا ایمان آوردیم و به بت و تجاوزگر کفر ورزیدیم، به خدایی که نمی میرد ایمان آوردیم، به کسی که آسمان ها و زمین ها و آفتاب و ماه و ستارگان و کوه ها و درختان و جنبدگان را خلق نمود و جنیان و انسان ها را آفرید، ایمان آوردیم. به آن چه بر ما و بر شما فرو فرستاده شد، ایمان آوردیم و معبود ما و شما یکی است و ما تسلیم اوییم. به پروردگار هارون و موسی و پروردگار فرشتگان و روح، ایمان آوردیم. به خدایی که یگانه است و شریکی برای او وجود ندارد، ایمان آوردیم. به خدایی که ابر را پدید آورد و عذاب و کیفر را آفرید، ایمان آوردیم. ایمان آوردیم ایمان آوردیم ایمان آوردیم، ایمان آوردیم، ایمان آوردیم ایمان آوردیم به خدا.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و هشتم ماه رمضان

منزه است خدایی که گویندگان نمی توانند سپاس او را به شماره درآورند و شکرگزاران عابد نمی توانند پاداش نعمت های او را به جا آورند و او همان گونه است که خود گفته است و برتر از آن است که ما می گوییم و خداوند همان گونه است که خود خویشتن را ستوده است و انسان ها نمی توانند به

ص: 65

یَا قَرِیبُ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی فَفَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ علیهم السلام وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ زِیَادَةٌ- أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَهَبَ لِی قَلْباً خَاشِعاً وَ لِسَاناً صَادِقاً وَ جَسَداً صَابِراً وَ تَجْعَلَ ثَوَابَ ذَلِکَ الْجَنَّةَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: آمَنَّا بِاللَّهِ وَ کَفَرْنَا بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ آمَنَّا بِمَنْ لَا یَمُوتُ آمَنَّا بِمَنْ خَلَقَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ وَ الْجِبَالَ وَ الشَّجَرَ وَ الدَّوَابَّ وَ خَلَقَ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ- آمَنَّا بِالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْنا وَ أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ إِلهُنا وَ إِلهُکُمْ واحِدٌ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ- آمَنَّا بِرَبِّ هارُونَ وَ مُوسی آمَنَّا بِرَبِّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ آمَنَّا بِمَنْ أَنْشَأَ السَّحَابَ وَ خَلَقَ الْعَذَابَ وَ الْعِقَابَ آمَنَّا آمَنَّا آمَنَّا آمَنَّا آمَنَّا آمَنَّا بِاللَّهِ.

دانش او جز به اندازه ای که او می خواهد احاطه کنند، کرسی او آسمان ها و زمین را فرا گرفته است و حفظ آن ها بر او سخت نیست و او بلندپایه و بزرگ است. پاک است خدای پدیدآورنده انسان ها، پاک است خدای صورت نگار، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. این فراز را سه بار تکرار کن.

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز بهره مرا از امور مستحب افزون کن و مرا با عرض درخواست هایم گرامی بدار و از میان وسیله ها، وسیله مرا به خود نزدیک گردان، ای خدایی که پافشاری اصرار ورزان، تو را به خود مشغول نمی کند(1) .

باب سی و سوم : اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و نهم از ماه رمضان

اشاره

غسل، که پیش از این گفتیم در تمام شب های دهه آخر مستحب است و روایت مربوط به آن را ذکر کردیم و نیز روایت دیگری را در اعمال شب بیست و هفتم در خصوص استحباب غسل شب بیست و نهم یادآور شدیم.

سی رکعت نماز نافله با دعاهای آن که هشت رکعت آن بین نماز مغرب و عشا و بیست و دو رکعت بعد از نماز عشا خوانده می شود. کیفیت خواندن این سی رکعت در دعاهای آن گذشت؛ بیست رکعت در ضمن اعمال شب اول و ده رکعت در ضمن نمازهای شب نوزدهم.

دعاهای مخصوص شب بیست و نهم به نقل از محمد بن ابی قرة رحمه الله:

ای خدایی که شب را در روز و روز را در شب فرو می بری، ای بزرگ ای بزرگ ای بزرگ، ای پروردگار پروردگاران و سرور سروران، معبودی جز تو وجود ندارد، ای خدایی که از رگ گردن به من نزدیک تری، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو است، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند،

ص: 66

عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ثَلَاثاً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذَا الْیَوْمِ: اللَّهُمَّ وَفِّرْ حَظِّی فِیهِ مِنَ النَّوَافِلِ وَ أَکْرِمْنِی فِیهِ بِإِحْضَارِ الْأَحْلَامِ فِی الْمَسَائِلِ وَ قَرِّبْ وَسِیلَتِی إِلَیْکَ مِنْ بَیْنِ الْوَسَائِلِ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ (1).

پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی هیچ واسطه ای تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدم را بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا به طلب آن چه از من بازداشته ای امتحان مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و همه غم ها و اندوه ها را از من رفع کن و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر به بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجات مرا برآور... همین لحظه همین لحظه، را به اندازه یک نفس کامل بگو.

دعای دیگر این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: بر آقایی که هیچ کس نمی تواند بر او غلبه کند، توکل نمودم. بر قدرت غالبی که هیچ کس نمی تواند بر او چیره گردد، توکل نمودم. بر سرافراز مهربانی توکل نمودم که مرا هنگام ایستادن و به سجده رفتن در میان سجده کنندگان می بیند. بر زنده ای که هرگز نمی میرد، توکل نمودم. بر کسی که موی پیشانی بندگان به دست او است، توکل نمودم. بر بردباری که شتاب نمی ورزد، توکل می کنم. بر دادگری که ستم روا نمی دارد، توکل نمودم. بر آن بی نیازی که نه زاییده و نه زاده شده، توکل نمودم. بر خداوند توانا، چیره، بلندپایه و بی نیاز توکل نمودم، توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم توکل نمودم.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و نهم

منزه باد خدایی که از هر آنچه در زمین فرو می رود و یا از آن بیرون می آید و هر چه از آسمان پایین می آید و یا به سوی آن بالا می رود، آگاه است و آن چه از آسمان فرو می آید و یا به آن صعود می کند، او را از آن چه در زمین فرو می رود یا از آن بیرون می آید، به خود مشغول نمی کند و نیز آن چه در زمین فرو می رود و یا از آن بیرون می آید، او را از آن چه از آسمان پایین می آید و یا به سوی آن بالا می رود، به خود سرگرم نمی کند و دانستن هیچ چیز او را از آگاهی چیز دیگر باز نمی دارد و آفرینش هیچ چیز او را از آفرینش چیز دیگر باز نمی دارد و نگاهداری از هیچ چیز او را از حفظ هیچ چیز دیگر، به خود مشغول نمی کند و هیچ چیز با او یکسان نیست وهیچ چیز با او برابری نمی کند و هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بینا است. پاک است خدای آفریننده انسان

ص: 67

فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: تَوَکَّلْتُ عَلَی السَّیِّدِ الَّذِی لَا یَغْلِبُهُ أَحَدٌ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْجَبَّارِ الَّذِی لَا یَقْهَرُهُ أَحَدٌ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ الَّذِی یَرَانِی حِینَ أَقُومُ وَ تَقَلُّبِی فِی السَّاجِدِینَ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ تَوَکَّلْتُ عَلَی مَنْ بِیَدِهِ نَوَاصِی الْعِبَادِ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَلِیمِ الَّذِی لَا یَعْجَلُ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْعَدْلِ الَّذِی لَا یَجُورُ تَوَکَّلْتُ عَلَی الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْقَادِرِ الْقَاهِرِ الْعَلِیِّ الصَّمَدِ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ تَوَکَّلْتُ.

ها، پاک است خدای صورت گر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است پروردگار جهانیان. این فراز را سه بار تکرار کنید.

دعای دیگر این روز: خداوندا، در این روز مرا با رحمت خود فراگیر و توفیق و عصمت را روزی ام کن و دلم را از تاریکی های بدگمانی پاک گردان، ای آنکه به بندگان گنهکار خویش مهربان است(1) .

باب سی و چهارم : اعمال و دعاهای مخصوص آخرین شب ماه رمضان

اشاره

غسل، که پیش از این، حدیث مربوط به آن را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کردیم که آن حضرت در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان غسل می نمود.

زیارت امام حسین علیه السلام که حدیث مربوط به آن را نیز در ضمن اعمال شب اول نقل کردیم. سی رکعت نماز که پیش از این بدان اشاره شد. دعاهای مخصوص این شب، خواندن آن و استغفار.

دعای مخصوص شب سی ام بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه رحمهم الله:

ستایش خدای را که روزه مرا در روزهای ماه مبارک خود تکمیل نمود، و روی مرا به طاعت خود متوجه کرد، بی آن که به من پشت کند. و مرا برای اعتراف به گناهان بر پاداشت، بی آن که بر آن پافشاری کند و با لطف خود از لغزشم درگذشت و مرا به شب خیزی و دعا و ندای خود در شب های این ماه موفق گردانید. از او درخواست بخشش و طلب شفاعت عیب هایم را می نمایم و با نام های او به سوی او نزدیکی و با نعمت هایش از او شفاعت می جویم و در برابر بزرگی او خاکساری می کنم و او که نامش بلند باد، در همه این امور به نیروی امید و آرزومندی، مرا از تردید در رحمتش باز می دارد، تا با اعتماد به بخشش و مهربانی او، برای دست یافتن به خواسته هایم به درگاهش تضرع کنم و مهربانی و عطوفت او را طلب کنم.

خداوندا، این ماه، ماه تو است که کامل گردید و گذشت و روزه گرفتن ها تمام شد و سپری گردید. با آمدن آن، نفس ها، لذّات و عادات نفسانی را رها کردند و این ماه با ورود خود،

ص: 68

سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ثَلَاثاً.

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذَا الْیَوْمِ: اللَّهُمَّ غَشِّنِی فِیهِ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ التَّوْفِیقَ وَ الْعِصْمَةَ وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ عِنَایَاتِ (1) التُّهَمَةِ یَا رَحِیماً بِعِبَادِهِ الْمُذْنِبِینَ (2).

نفس ها را به اطاعت خود در آورد. و آنها را به طلب رحمت موجود در آن روان گردانید، پس روزهای ما با روزه داری نزد تو پاک گردید و در شب ها، شب خیزی های ما فروزان گردید و نیز این ماه، دل ها را لطیف گرداند و به پیکار با گناهان برخاست و چهره ها را فروتن گرداند و دست ها را به درگاه تو بالا برد و به خاطر افسوس بر لغزش ها و اعتراف به گناهان و طلب بخشش خطاها، اشک ها را با ناله و فریاد فرو ریزد و تو رحم کردی و مهر ورزیدی و پوشاندی و آمرزیدی و نادیده گرفتنی و بخشیدی، پس فرا رسیدن ماه رمضان را دوست داشته و با آن الفت گرفتیم و هنگام سپری شدن آن، به واسطه جدایی از آن ناراحت شدیم. پس سلام بر ماهی که با او وداع می کنم در حالی که اعمال خیری را به آن سپرده ام. ماهی که از آن دورم، ولی لطف فراوان تو آن را نزدیک کرد و غنایمی از روزی افزون تو آن را طلب کرد، و رسوایی های گذشته من در نزد تو را از بین برد و زشتی ها را زدود و پراکند و خیرات را گستراند و پخش کرد و بخشش های تو را فراوان و عطاهایت را بسیار کرد، وداع می کنم با ماهی که رفت ولی خیراتش را به جا گذاشت و برکاتش را یاری داد و عطاهایش را ارزانی داشت.

خداوندا، پس ستایش تو را، ستایش کسی که با ناله کردن، خود را نمی فریبد و نعمت تو را در آن چه بخشیدی و از او باز داشتی، انکار نمی کند و از تو می خواهد از لغزش هایی که بدان اعتماد کرده و یا نکرده ای، با بزرگی، روی گردانی. و به ساده ترین راهی که به بنده خود نزدیک می شوی و با رضایت و بزرگواری، به من روی آوری و با نظر لطف و مهربانی ات به من نگاه کنی.

خداوندا، در پایان این ماه آمرزشت را در پی من قرار ده و از آن چه بیم دارم، از عذابت ایمن گردان و از آن چه می پرهیزم، از انواع کیفرت نگاه دار و پایان آن را برای من ختم به خیر کن، به گونه ای که عطای من از آن فراوان شود و درخواست مرا در این ماه شفاعت کن و نیازم را برطرف ساز و بدبختی را از من دور کن و نیکبختی ام را نزدیک گردان و دستم را از نیکی های دو دنیا آکنده کن، به برترین چیزهایی که دست درخواست کنندگان را پر کرده ای و آرزوی آرزمندان را برآوردی، و پدر و مادر و همه مردان و زنان مومن را بیامرز و از آنان خرسند باش و با نیکی از آنان یاد کن تا شادمانی رضایتت به روح آنان برسد و لذت آمرزشت را نیز به دنبال داشته باشد. و آنان را در بوستان های بهشت هایت، میان سایه درختان و جوی های نهرها و میوه های خوشمزه و نیکی های فراوان و خوراکی های متعادل و انواع لذت ها و برکت های گوارای بهشتی، بهره مند سازی و با از بین بردن گناهان و زشتی های ما، ما را برای ورود مجدد این ماه در سال آینده زنده بدار، و آن را راه و راهنما و پیکی در جهت نزدیک شدن به خود قرار ده. ای تواناترین توانگران و ای بخشنده ترین بخشندگان.

خداوندا، تمجید و ستایش و توصیف قدرت و اقرار به یگانگی و راضی کردن تو با قرار گرفتن به سمت تو و روی آوردن به ستایش تو، همه به

ص: 69

ذَلَّلَهَا بِطَاعَتِهِ وَ أَشْخَصَهَا إِلَی طَلَبِ رَحْمَتِهِ فَکَانَ نَهَارُ صِیَامِنَا یُزَکَّی لَدَیْکَ وَ لَیْلَةُ قِیَامِنَا یُوقَدُ عَلَیْکَ وَ أَرْهَفَ الْقُلُوبَ وَ عَارَکَ الذُّنُوبَ وَ أَخْضَعَ الْخُدُودَ وَ رَفَعَ إِلَیْکَ الرَّاحَاتِ وَ اسْتَدَرَّ الْعَبَرَاتِ بِالنَحِیبِ وَ الزَّفَرَاتِ أَسَفاً عَلَی الزَّلَّاتِ وَ اعْتَرَافاً بِالْهَفَوَاتِ وَ اسْتِقَالَةً لِلْعَثَرَاتِ فَرَحِمْتَ وَ عَطَفْتَ وَ سَتَرْتَ وَ غَفَرْتَ وَ أَقَلْتَ وَ أَنْعَمْتَ فَعَادَ حَبِیباً مَأْلُوفاً قُرْبُهُ وَ قَادِماً یُکْرَهُ فِرَاقُهُ فَعَلَیْهِ السَّلَامُ مِنْ شَهْرٍ وَدَّعْتُهُ بِخَیْرٍ أَوْدَعْتَهُ وَ بُعْدٍ مِنْکَ قَرَّبَهُ وَ غُنْمٍ مِنْ فَضْلِکَ اسْتَجْلَبَهُ وَ فَضَائِحَ تَقَدَّمَتْ عِنْدَکَ هَدَرَهَا وَ قَبَائِحَ مَحَاهَا وَ نَثَرَهَا وَ خَیْرَاتٍ نَشَرَهَا وَ مَنَافِعَ نَشَزَهَا وَ مِنَنٍ مِنْکَ وَفَّرَهَا وَ عَطَایَا کَثَّرَهَا وَدَاعَ مُفَارِقٍ خَلَّفَ خَیْرَاتِهِ وَ أَسْعَدَ بَرَکَاتِهِ وَ جَادَ بِعَطَایَاهُ اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ مِنِّی حَمْدَ مَنْ- لَا یُخَادِعُ نَفْسَهُ مِنْ تَقَدُّمِ جَزَعِهَا مِنْهُ وَ لَا یَجْحَدُ نِعْمَتَکَ فِی الَّذِی أَفَدْتَهُ وَ مَحَوْتَهُ عَنْهُ سَائِلٌ لَکَ أَنْ تُعْرِضَ عَمَّا اعْتَمَدْتُهُ فِیهِ وَ لَمْ یَعْتَمِدْهُ مِنْ زَلَلِهِ إِعْرَاضَ الْمُتَجَافِی الْعَظِیمِ وَ أَنْ تُقْبِلَ عَلَیَّ أَیْسَرَ مَا تَقَرَّبْتُ بِهِ إِقْبَالَ الرَّاضِی الْکَرِیمِ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیَّ بِنَظْرَةِ الْبَرِّ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ عَقِّبْ عَلَیَّ بِغُفْرَانِکَ فِی عُقْبَاهُ وَ آمِنِّی مِنْ عَذَابِکَ مَا أَخْشَاهُ وَ قِنِی مِنْ صُنُوفِهِ مَا أَتَوَقَّاهُ وَ اخْتِمْ لِی فِی خَاتِمَتِهِ بِخَیْرٍ تُجْزِلُ مِنْهُ عَطِیَّتِی وَ تُشَفِّعُ فِیهِ مَسْأَلَتِی وَ تَسُدُّ بِهِ فَاقَتِی وَ تَنْفِی بِهِ شِقْوَتِی وَ تُقَرِّبُ بِهِ سَعَادَتِی وَ تَمْلَأُ یَدِی مِنْ خَیْرَاتِ الدَّارَیْنِ بِأَفْضَلِ مَا مَلَأْتَ بِهِ یَدَ سَائِلٍ وَ رَجَعْتَ بِهِ أَمَلَ آمِلٍ وَ تَمْنَحُنِی فِی وَالِدَیَّ وَ فِی جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ الْغُفْرَانَ وَ الرِّضْوَانَ وَ تَذَکُّرَهُمْ مِنْکَ بِإِحْسَانٍ تُنِیلُ أَرْوَاحَهُمْ مَسَرَّةَ رِضْوَانِکَ وَ تُوصِلُ إِلَیْهَا لَذَّةَ غُفْرَانِکَ وَ تَرْعَاهَا فِی رِیَاضِ جِنَانِکَ بَیْنَ ظِلَالِ أَشْجَارِهَا وَ جَدَاوِلِ أَنْهَارِهَا وَ هَنِی ءِ ثِمَارِهَا وَ کَثِیرِ خَیْرَاتِهَا وَ اسْتِوَاءِ أَقْوَاتِهَا وَ صُنُوفِ لَذَّاتِهَا وَ سَائِغِ بَرَکَاتِهَا وَ أَحْیِنَا لِوُرُودِ هَذَا الشَّهْرِ عَائِداً فِی قَابِلِ عَامِنَا بِهَدْمِ أَوْزَارِنَا وَ آثَامِنَا إِلَی الْقُرُبَاتِ مِنْکَ سَبِیلًا وَ عَلَیْهَا دَلِیلًا وَ إِلَیْهَا وَسِیلًا یَا أَقْدَرَ الْقَادِرِینَ وَ یَا أَجْوَدَ الْمَسْئُولِینَ.

اللَّهُمَّ إِنَّ کُلَّ مَا لَفَظْتُ بِهِ إِلَیْکَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ مِنْ تَمْجِیدٍ وَ تَحْمِیدٍ وَ وَصْفٍ لِقُدْرَتِکَ وَ إِقْرَارٍ بِوَحْدَانِیَّتِکَ وَ إِرْضَائِکَ مِنْ نَصَبِی إِلَیْکَ وَ مِنْ إِقْبَالِی بِالثَّنَاءِ عَلَیْکَ فَهُوَ

ص: 69

توفیق تو بود. پس ستایش تو را ای خدایی که هر آنچه سبب خشنودی ات می شود، مقرر می داری، هرچند از سپاس کوچک ترین نعمت های تو برنمی آییم. سپس به هدایت و نمایندگی و ارشاد و راهنمایی پیامبرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله حقّی در نزد خود برای او بر ما قرار دادی و به واسطه آن، او را بزرگ داشتی و به ما دستور دادی. خدایا، پس همان گونه که او را پرچم هدایت ما و راه و نردبانی به درگاهت و پناهگاه پناه جستن از خشم خود و شفیعی در میان ما که شفاعت او پذیرفته و گرامی داشته می شود، قرار داده ای و جز تو کسی نمی تواند پاداش او را بدهد و اجر او تنها بر توست و ما با جان و مال خود در ادای حق او کوتاهی کردیم و او تمایلی به آن نداشت و نسبت به آن بی میل بود و ما نمی توانیم حق او را ادا کنیم و بر آن قادر نیستیم، پس با بهترین درود و پاکیزه ترین تحیت او را پاداش ده.

خداوندا، چنان درودی بر او بفرست که والاترین هدایا و گرامی ترین عطاها و نیکی های فراوان و بخشش های آسان خود را به او ارزانی دار، درودی بسیار و آشکار تا پایان نپذیرد و ضعیف نگردد، درودی که پیوسته و متصل باشد تا مختل و منفصل نگردد، درودی پی در پی و منظم تا پراکنده و جدا نگردد، درودی که پیوسته و پیاپی و دو چندان و فراوان و به وزن کوه ها و به تعداد سنگریزه ها باشد، درودی که با ستارگان در افلاک و با قدرتی که آنها را بر پا داشته است، روان می گردد، درودی که از عهده بادها و ستارگان و خورشید ها و ابرها و برگ درختان و الفاظ انسان ها و تسبیح تمامی آفریده ها اعم از گذشتگان و باقی ماندگان و کسانی که تا روز پاداش آفریده می شوند، خارج است؛ سپس آن درود را به کسی که عمل کنندگان او را می شناسند، می سپارم، همان خدایی که نابودی و مرز و انتهایی برای او نیست. خدایا، پس این درود را به او و به اهل بیت پاک و به پدران او، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و به همه پیامبران و شهیدان و صالحان و به جبرئیل و میکائیل و حاملان عرش و فرشتگان، درود خداوند بر او و بر همه آنان، برسان و خدا مرا کافی است و معبودی جز او وجود ندارد، بر او توکل نمودم و او پروردگار عرش بزرگ است.

دعای شب سی ام به روایت محمد بن ابی قرة رحمه الله: ستایش خدا را که شریکی برای او نیست. ستایش خدا را که شریکی برای او نیست. ستایش خدا را که شریکی برای او نیست. ستایش خدا را آن گونه که زیبنده بزرگواری روی و سرفرازی شکوه او است و آن گونه که او شایسته آن است، ای بسیار پاکیزه، ای نور بسیار بی آلایش، ای بسیار پاک، ای منتهای تسبیح، ای رحمت گستر، ای خدا ای آگاه، ای خدا ای والا، ای خدا ای بزرگ،

ص: 70

بِتَوْفِیقِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ یَا قَاضِیَ مَا یُرْضِیکَ وَ إِنْ کَانَ مِنْ أَیْسَرِ نِعَمِکَ لَا نُکَافِیکَ ثُمَّ بِهِدَایَةِ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ سِفَارَتِهِ وَ إِرْشَادِهِ وَ دَلَالَتِهِ فَقَدْ أَوْجَبْتَ لَهُ بِذَلِکَ مِنَ الْحَقِّ عِنْدَکَ وَ عَلَیْنَا مَا شَرَّفْتَهُ بِهِ وَ أَوْعَزْتَ فِیهِ إِلَیْنَا اللَّهُمَّ فَکَمَا جَعَلْتَهُ لِهِدَایَتِنَا عَلَماً وَ إِلَیْکَ لَنَا طَرِیقاً وَ سُلَّماً وَ مِنْ سَخَطِکَ مَلْجَأً وَ مُعْتَصَماً وَ فِینَا شَفِیعاً مُقَدَّماً وَ مُشَفَّعاً مُکَرَّماً وَ کَانَ لَا مُکَافَأَةَ لَهُ إِلَّا مِنْکَ وَ لَا اتِّکَالَ مِنْ مُجَازَاتِهِ إِلَّا عَلَیْکَ وَ کُنَّا عَنْ حَقِّهِ بِأَنْفُسِنَا وَ أَمْوَالِنَا مُقَصِّرِینَ وَ کَانَ فِیهَا مِنَ الزَّاهِدِینَ وَ عَنْهَا مِنَ الرَّاغِبِینَ وَ لَسْنَا إِلَی تَأَتِّیهِ بِوَاصِلِینَ وَ لَا عَلَیْهَا بِقَادِرِینَ فَاجْزِهِ عَنَّا بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ أَطْیَبِ تَحِیَّاتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ صَلَاةً تَمُدُّهُ مِنْکَ بِشَرَائِفِ حِبَائِکَ وَ کَرَائِمِ عَطِیَّاتِکَ وَ مَوْفُورِ خَیْرَاتِکَ وَ مَیْسُورِ هِبَاتِکَ صَلَاةً تَکْثُرُ وَ تَکْشِفُ حَتَّی لَا تَنْقَطِعَ وَ لَا تَضْعُفَ صَلَاةً تَتَدَارَکُ وَ تَتَّصِلُ حَتَّی لَا تَحِیلَ وَ لَا تَنْفَصِلَ صَلَاةً تَتَوَالَی وَ تَتَّسِقُ حَتَّی لَا تَتَشَعَّبَ وَ لَا تَفْتَرِقَ صَلَاةً تَدُومُ وَ تَتَوَاتَرُ وَ تَتَضَاعَفُ وَ تَتَکَاثَرُ تَزِنُ الْجِبَالَ وَ تَعَادُّ الرِّمَالَ صَلَاةً تُجَارِی النَّیِّرَاتِ فِی أَفْلَاکِهَا وَ الْقُدْرَةَ الَّتِی قَامَتْ بِإِسْمَاکِهَا صَلَاةً تُنَافِی الرِّیَاحَ وَ النُّجُومَ وَ الشُّمُوسَ وَ الْغُیُومَ وَ وَرَقَ الشَّجَرِ وَ أَلْفَاظَ الْبَشَرِ وَ تَسْبِیحَ جَمِیعِ الْمَخْلُوقِینَ مِنَ الْمَاضِینَ وَ الْبَاقِینَ وَ مَنْ یُخْلَقُ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ ثُمَّ أَسْتَوْدِعُهَا تَعَارُفَ الْعَامِلِینَ الَّذِی لَیْسَ لَهُ فَنَاءٌ وَ لَا حَدٌّ وَ لَا انْتِهَاءٌ اللَّهُمَّ فَأَوْصِلْ ذَلِکَ إِلَیْهِ وَ إِلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ وَ إِلَی آبَائِهِ وَ آبَاءِ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ إِلَی جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ إِلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ حَمَلَةِ عَرْشِکَ وَ الْمَلَائِکَةِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا یَخْتَصُّ بِهَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الدُّعَاءِ بِرِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ هُوَ دُعَاءُ لَیْلَةِ الثَّلَاثِینَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ لَا شَرِیکَ لَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ لَا شَرِیکَ لَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ لَا شَرِیکَ لَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا یَنْبَغِی لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلَالِهِ وَ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ یَا قُدُّوسُ یَا سُبُّوحُ یَا مُنْتَهَی التَّسْبِیحِ یَا رَحْمَانُ یَا فَاعِلَ الرَّحْمَةِ یَا اللَّهُ یَا عَلِیمُ یَا اللَّهُ یَا عَظِیمُ یَا اللَّهُ یَا کَبِیرُ

ص: 70

ای خدا ای لطیف، ای خدا ای شکوهمند، ای خدا ای شنوا، ای خدا ای بینا، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا [ ای خدا ای خدا]، نیکوترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ منشی ها و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو و به نام خداوند بخشنده مهربان، از تو درخواست می کنم که اگر مقرر نموده ای که فرشتگان و روح در این شب همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که بی هیچ واسطه ا ی تو را دریابم و ایمانی که شک و تردیدی از من با آن آمیخته نشود و خدایا خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت

به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کرده ای، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، مرا به جست و جوی آن چه از من بازداشته ای امتحان مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، مرا به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و عورت را به من روزی کن و همه دلگیری ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر به بهترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق گردان و به آن چه محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و حاجات مرا برآور... همین لحظه همین لحظه، و این کلمه را به اندازه یک نفس کامل بگو.

در حال ایستاده و نشسته و در حال رکوع و سجده، این دعا را بسیار بخوان: ای تدبیر کننده همه امور، ای برانگیزاننده اهل قبور، ای جاری سازنده دریاها و ای نرم کننده آهن برای داوود علیه السلام، بر محمد و آل محمد درود فرست و حاجات مرا برآور... همین لحظه، همین لحظه، همین امشب، همین امشب، این کلمه را به اندازه یک نفس کامل بگو.

ادامه این دعا بر اساس روایت دیگر: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از بهره ورترین بندگان از تمام خیراتی که در این شب فرو فرستاده ای و یا فرو می فرستی تا به وسیله آن هدایت کنی و رحمتی که می گسترانی و روزی ای که تقسیم می کنی و بلایی که دفع می کنی و بیماری ای که برطرف می کنی، قرار ده و هر چه برای دوستان شایسته ات که مستحق پاداش از تو گردیده اند و به خشنودی تو از آنان، از عذاب تو ایمن گردیده اند نوشته ای، برای من نیز بنویس. ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار، بر محمد و آل محمد درود فرست و به رحمت خود با من چنین کن و بعد از سپری شدن ماه رمضان، عصمت و توبه و بازگشت و چنگ زدن به ولایت محمد و آل محمد را روزی ام کن و تا زمانی که زنده ام داشتی، همواره یاد و سپاسگزاری از تو در برابر گرایش به تو و استواری بر دینت

ص: 71

یَا اللَّهُ یَا لَطِیفُ یَا اللَّهُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا سَمِیعُ یَا اللَّهُ یَا بَصِیرُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً لَا یَشُوبُهُ الشَّکُّ مِنِّی وَ تُرْضِینِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا تُحِبُّهُ وَ تَرْضَاهُ وَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

وَ أَکْثِرْ أَنْ تَقُولَ وَ أَنْتَ قَائِمٌ وَ قَاعِدٌ وَ رَاکِعٌ وَ سَاجِدٌ- یَا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یَا مُجْرِیَ الْبُحُورِ یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ علیه السلام صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ زِیَادَةٌ بِغَیْرِ الرِّوَایَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَنْزَلْتَهُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ أَنْتَ مُنْزِلُهُ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا أَوْ رِزْقٍ تَقْسِمُهُ أَوْ بَلَاءٍ تَرْفَعُهُ أَوْ مَرَضٍ تَکْشِفُهُ وَ اکْتُبْ لِی فِیهَا مَا کَتَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ اسْتَوْجَبُوا مِنْکَ الثَّوَابَ وَ أَمِنُوا بِرِضَاکَ عَنْهُمُ الْعَذَابَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی ذَلِکَ بِرَحْمَتِکَ وَ ارْزُقْنِی بَعْدَ انْقِضَاءِ شَهْرِ رَمَضَانَ الْعِصْمَةَ وَ التَّوْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّمَسُّکَ بِوَلَایَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مُنَّ عَلَیَّ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی بِذِکْرِکَ وَ شُکْرِکَ لِلرَّغْبَةِ وَ الثَّبَاتِ عَلَی دِینِکَ وَ التَّوْفِیقِ لِمَا

ص: 71

و موفق شدن به آن چه محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام بدان موفق بوده اند، را به من ارزانی دار.

خداوندا، تو خود در کتابی که فرو فرستاده ای و در گفتار حق خود فرموده ای : {ماه رمضان است که قرآن در آن نازل شد.} و این ماه رمضان است که شب ها و روزهای آن به پایان رسید. پس به روی گرامی و سخنان کامل و به حق محمد و آل محمد، اگر حتی یک گناه بر من باقی مانده که نیامرزیده ای یا می خواهی به خاطر آن از من حساب بکشی یا کیفرم کنی یا عذابت را به من بچشانی، از تو خواستارم که قبل از طلوع سپیده دم این شب یا پیش از آن که این ماه به پایان برسد، آن را بیامرزی، ای مهربان ترین مهربانان، ای نرم کننده آهن برای داوود، ای برطرف کننده گرفتاری ها، بر محمد و آل محمد درود فرست و دعایم را مستجاب کن و خواسته ام را بده و همه خواهش های نفسم جز آنچه مورد پسند توست را مبغوض من قرار ده و همه طاعت هایت را مورد پسند من قرار ده. اگر چه خواهش نفسم با آن چه دوست داری یا ناخوشایند تو است ناسازگار باشد، تا این که در تمام دستوراتت، پیرو، مطیع و گوش به فرمان تو باشم و از تمام آن چه نهی کرده ای خودداری کنم و در تمام آن چه به نفع یا به ضرر من مقرر نموده ای، خشنود و بر تمام نعمت هایی که بر من ارزانی داشته ای، سپاسگزار و در همه حالاتم اعم از حال عافیت یا گرفتاری، سختی یا آسودگی، ناخشنودی یا خشنودی، به یاد تو باشم.

خدایا، بر محمد آل محمد درود فرست و در یکایک امور من نگاهی پر از مهر، والا و گرامی داشته باش تا به واسطه آن بر انجام دستوراتت نیرو بگیرم و در انجام آن چه مرا به انجام آن مکلف کرده ای، موفق بدار و بصیرت و یقینم را در تمام نعمت ها و بخشش ها و نیکی ها و برتری دادن هایت که مرا با آن آشنا گردانیدی، افزون کن. خدایا، بزرگترین حاجت من که اگر برآوری، تمام چیزهایی که از من بازداشته ای به من ضرر نمی رساند و اگر آن را از من باز داری، دیگر عطاها به من سود نمی رساند، این است که از تو خواهانم که مرا از آتش جهنم آزاد کنی. ای سرور من، از زنجیرها و بندها و آتش فروزان بر من رحم کن. از غذای زقوم و نوشیدنی بسیار داغ بر من رحم آر، از جهنم بر من رحم کن، که عذاب آن هلاکت است و بد منزلگاهی است. کیفر مکن مرا که از تو آمرزش می خواهم، محروم مدار مرا که از تو درخواست می کنم، بهشت و آن چه را که در آن است، از تو می خواهم و از جهنم و آن چه در خود گردآورده است، به تو پناه می برم. خدایا، همسران زیبای بهشتی را به ازدواج من در آور و مرا از کسانی قرار ده که با ایمنی در روز قیامت حضور پیدا می کنند؛ زیرا من به خیری که فرو فرستاده ای، نیازمندم. خداوندا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و در همه خیرات، اعم از خیر دنیا و آخرت، به محمد و آل محمد آغاز کن.

دعای این شب منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:

ص: 72

وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ.

اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ قَوْلِکَ الْحَقِّ- شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدْ تَصَرَّمَتْ لَیَالِیهِ وَ أَیَّامُهُ فَأَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِنْ کَانَ بَقِیَ عَلَیَّ ذَنْبٌ وَاحِدٌ لَمْ تَغْفِرْهُ لِی أَوْ تُرِیدُ أَنْ تُحَاسِبَنِی عَلَیْهِ أَوْ تُعَاقِبَنِی عَلَیْهِ أَوْ تُقَایِسَنِی بِهِ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ یَتَصَرَّمَ هَذَا الشَّهْرُ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَیْ مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ أَیْ کَاشِفَ الْکَرْبِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی وَ اجْعَلْ جَمِیعَ هَوَایَ لِی سَخَطاً إِلَّا مَا رَضِیتَهُ وَ اجْعَلْ جَمِیعَ طَاعَتِکَ لِی رِضاً وَ إِنْ خَالَفَ مَا هَوِیتُ عَلَی مَا أَحْبَبْتُ أَوْ کَرِهْتُ حَتَّی أَکُونَ لَکَ فِی جَمِیعِ مَا أَمَرْتَنِی مُتَابِعاً مُطِیعاً سَامِعاً وَ عَنْ کُلِّ مَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ مُنْتَهِیاً وَ فِی کُلِّ مَا قَضَیْتَ عَلَیَّ وَ لِی رَاضِیاً وَ عَلَی کُلِّ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ شَاکِراً وَ فِی کُلِّ حَالاتِی لَکَ ذکرا [ذَاکِراً] مِنْ حَالِ عَافِیَةٍ أَوْ بَلَاءٍ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ سَخَطٍ أَوْ رِضًا.

إِلَهِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْظُرْ إِلَیَّ فِی جَمِیعِ أُمُورِی نَظْرَةً رَحِیمَةً شَرِیفَةً کَرِیمَةً تُقَوِّینِی بِهَا عَلَی مَا أَمَرْتَنِی بِهِ وَ تُسَدِّدُنِی بِهَا وَ لِجَمِیعِ مَا کَلَّفْتَنِی فَعْلَهُ وَ تَزِیدُنِی لَهَا بَصَراً وَ یَقِیناً فِی جَمِیعِ مَا عَرَّفْتَنِی مِنْ آلَائِکَ عِنْدِی وَ إِنْعَامِکَ عَلَیَّ وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ وَ تَفْضِیلِکَ إِیَّایَ إِلَهِی حَاجَتِیَ الْعُظْمَی الَّتِی إِنْ قَضَیْتَهَا لَمْ یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی أَسْأَلُکَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ یَا سَیِّدِی ارْحَمْنِی مِنَ السَّلَاسِلِ وَ الْأَغْلَالِ وَ السَّعِیرِ وَ ارْحَمْنِی مِنَ الطَّعَامِ الزَّقُّومِ وَ شُرْبِ الْحَمِیمِ ارْحَمْنِی مِنْ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً- إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً- لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ وَ لَا تَحْرِمْنِی وَ أَنَا أَسْأَلُکَ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ وَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ النَّارِ وَ مَا جَمَعْتَ اللَّهُمَّ فَزَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَأْتِی آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ- إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْدَأْ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی کُلِّ خَیْرٍ مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

وَ مِنْ ذَلِکَ دُعَاءُ لَیْلَةِ الثَّلَاثِینَ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله:

ص: 72

پروردگارا ، ماه مبارکی که دستور روزه داری و شب خیزی در آن را به ما دادی، از دست رفت. خدایا، پس دیدار ما با ماه رمضان را آخرین دیدار ما قرار مده. پروردگارا، پس گناهان گذشته و آینده ما را بیامرز و خوارمان مکن و از آمرزش خود محروم مدار و از ما گذشت کن و بیامرز و بر ما رحم آور و توبه ما را بپذیر و روزی مان ده و ما را واسطه روزی دیگران قرار ده و ما را از دوستان متقی خود قرار ده. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف

از دیگر اعمال این شب، دعاهایی است که در اعمال شب اول ماه ذکر شد و هر شب خوانده می شوند. و نیز روایتی است از جعفر بن محمد دوریستی در کتاب الحسنی به سند خود نقل کرده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز بخواند، به این صورت که در هر رکعت یک بار فاتحة الکتاب و ده بار «قل هو الله احد» بخواند و در رکوع و سجده ده بار بگوید: «سبحان الله و الحمدالله و لااله الا الله و الله اکبر» و در هر دو رکعت، تشهد و سلام بگوید و وقتی ده رکعت را به پایان برد، بعد از سلام نماز هزار بار استغفرالله بگوید و وقتی استغفار را به پایان برد، سجده کند و در حال سجده بگوید: ای زنده ای پاینده، ای شکوهمند ای بزرگوار، ای رحمت گستر و مهربان در دنیا و آخرت، ای خدای اولین و آخرین، گناهان ما را بیامرز و نماز و روزه و شب زنده داری های ما را بپذیر.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: به کسی که به حق، مرا به پیامبری برانگیخت سوگند یاد می کنم، جبرئیل به نقل از اسرافیل و او به نقل از پروردگار تبارک و تعالی خبر داد، همین که شخص سر از سجده بر می دارد، خداوند او را می آمرزد و اعمال او در ماه رمضان را می پذیرد. و از گناهانش در می گذرد، اگر چه هفتاد گناه کرده باشد که هر گناه آن بزرگ تر از گناهان همه بندگان باشد و نیز خداوند اعمال ماه رمضان اهالی شهر و منطقه ای را که او در آن است، می پذیرد .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از جبرئیل علیه السلام پرسیدند: خداوند اعمال ماه رمضان را، هم از او می پذیرد و هم از اهالی شهر و محل زندگی او؟ فرمودند: سوگند به خدایی که تو را برانگیخت، آری. این از کرامت و منزلت بزرگ بنده در نزد خدا است. خداوند نماز و روزه و شب خیزی همه آنان را می پذیرد و گناهانشان را می آمرزد و دعایشان را مستجاب می کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در ادامه فرمودند: سوگند به کسی که مرا به حق برانگیخت، هر کس این نماز را همراه با استغفار آن به جا آورد، خداوند نماز و روزه و شب خیزی او را قبول می کند و او را می آمرزد و دعای او را مستجاب می­کند؛ زیرا در کتاب خود می فرماید: {از پروردگارتان آمرزش خواهی کنید؛ زیرا او بسیار آمرزنده است.} و نیز می فرماید: {و از

ص: 73

رَبَّنَا فَاتَنَا الشَّهْرُ الْمُبَارَکُ الَّذِی أَمَرْتَنَا فِیهِ بِالصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا تَأَخَّرَ رَبَّنَا وَ لَا تَخْذُلْنَا وَ لَا تَحْرِمْنَا الْمَغْفِرَةَ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ تُبْ عَلَیْنَا وَ ارْزُقْنَا وَ ارْزُقْ مِنَّا وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُتَّقِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

پروردگارتان طلب آمرزش نموده، سپس به درگاه او توبه کنید.} هم چنین می فرماید: {و کسانی که چون کار زشتی کنند، یا بر خود ستم روا دارند، خدا را به یاد می آورند و برای گناهانشان آمرزش می خواهند. و چه کسی جز خدا گناهان را می آمرزد؟!} نیز می فرماید: {و این که از پروردگارتان آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه کنید، تا این که شما را با بهره مندی نیکویی تا زمانی معین بهره مند سازد و به هر شایسته نعمتی، از کرم خود عطا کند.} و نیز می فرماید: {و از او آمرزش بخواه، زیرا او بسیار توبه پذیر است.}

سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: این هدیه، مخصوص من و امت من اعم از مردان و زنان است و خداوند عزّ و جلّ آن را به هیچ کس از پیامبران پیش از من و غیر آنان، نداد.

مؤلف

روایت شده که مستحب است در شب آخر ماه رمضان، سوره های انعام و کهف و یس خوانده شود و صد بار گفته شود: خدایا از تو آمرزش می طلبم و به سوی تو توبه می کنم.(1)

روایت3.

البلد الامین:(2) ابو عبدالله الصفوانی در کتاب بلغة المقیم و زاد المسافر آورده است، پیامبر صلی الله علیه و آله در شب های ماه رمضان این دعاها را می خواندند:

شب اول

خداوندا تو یگانه­ای و فرزندی نداری و بی نیازی و مانند تو وجود ندارد. تو آن شکست ناپذیری هستی که بالاتر از تو کسی نیست. تو آن آمرزنده ای هستی که نظیر نداری. تو آن شکست ناپذیری هستی که بالاتر از تو کسی نیست. تو مهربان و من خطا کارم. تو آفریننده و من آفریده ام. تویی زنده و من مرده ام. به رحمتت از تو می خواهم بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا مورد آمرزش و رحمت خویش قرار دهی و از گناهانم در گذری. به راستی که تو بر هر کاری توانایی.

شب دوم

ای خدای اولین و آخرین، ای معبود آیندگان و پیشینیان، ای پروردگار هفت آسمان و هر که در میان آنهاست، ای شکافنده صبح و ای کسی که شب را مایه آرامش و خورشید و ماه را وسیله حساب و میزان قرار دادی، حمد و سپاس مخصوص توست و منت و بخشش از آن توست؛ و تویی یگانه بی نیاز. ای مولای من، به جلال و جمالت از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا مورد آمرزش و رحمت خویش قرار دهی و از گناهانم در گذری. به راستی که تو بسیار بخشنده و مهربانی.

شب سوم

ای خدای ابراهیم و اسحاق و ای خدای یعقوب و اسباط، ای پروردگار ملائکه و روح، ای شنوا، ای دانا، ای بردبار، ای بزرگوار، ای بلند مرتبه و بزرگ، برای تو روزه گرفتم و بر روزی تو افطار می کنم

ص: 74

رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ وَ قَالَ وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ یَقُولُ عَزَّ وَ جَلَ وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ یَقُولُ عَزَّ وَ جَلَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کانَ تَوَّاباً.

ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله هَذِهِ هَدِیَّةٌ لِی خَاصَّةً وَ لِأُمَّتِی مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ لَمْ یُعْطِهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَداً مِمَّنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ غَیْرِهِمْ.

و به جوار تو پناه آوردم و به سوی تو بازگشتم و بازگشت همه به سوی توست و تویی مهربان و عطوف. مرا بر به پا داشتن نماز و روزه نیرو بخش و در روز قیامت خوار نفرما، به راستی که تو خلف وعده نمی کنی .

شب چهارم

ای بخشنده و مهربان در دنیا و آخرت و ای اصلاح کننده دنیا، ای سلطان پادشاهان و ای روزی دهنده بندگان، [این ماه توبه و] ماه پاداش و امید است و تویی شنونده و دانا. از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا از بندگان شایسته خویش قرار دهی، آنان که هیچ ترس و اندوهی ندارند و مرا چنان بپوشانی که دریده نشود و مرا به عافیتی اکرام کنی که دست نایافتنی است و حاجتم را بر آورده سازی و به رحمت خود مرا وارد بهشت نمایی و تمام گناهان مرا ببخشی و اندوهم را بر طرف سازی و خواسته هایم را اجابت نمایی، به حق محمد و خاندان او. به راستی که تو شکوهمند و بزرگی.

شب پنجم

ای سازنده ساخته ها و ای کسی که شکستگی ها را ترمیم می کنی، ای بیننده نجواها، ای پروردگار من ای مولایم، تو نور بر بالای نوری و روشنایی نوری، پس ای روشنایی نور، به حق محمد و خاندان او بر محمد و خاندانش درود فرست و گناهان شب و روز و گناهانی که در نهان و آشکار مرتکب شدم بیامرز. ای توانای قدرتمند، ای یگانه یکتا، ای بی نیاز ای مهربان، ای آمرزنده ای عطوف، ای بخشنده گناهان، ای پذیرنده توبه ها، ای آنکه عذابش شدید است، ای صاحب بخشش، خدایی جز تو وجود ندارد، یگانه ای که شریکی ندارد، زنده می کنی و می میرانی و می میرانی و زنده می کنی و تویی آن یگانه چیره، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز و مورد رحمت خویش قرار ده و از من در گذر. به راستی که تو بخشنده و مهربانی.

شب ششم

خدایا تویی شنونده دانا، یگانه بزرگوار، تویی خدای بی نیاز که آسمان ها را به قدرت خود بلند گردانیدی، و زمین را به عزت خود گسترانیدی، و با یگانگی خود ابرها را پدید آوردی، و با پادشاهی ات دریا ها را روان ساختی، ای آنکه ماهی ها در گستره آبها و درندگان در صحراها تو را تسبیح می گویند و هیچ چیز در آسمان های هفتگانه و در هفت طبقه زمین از او پوشیده نمی ماند، ای آنکه هفت آسمان و هرچه در آن است و هفت زمین و هرچه در آن است، به تسبیح تو مشغولند، ای کسی که نمی میرد و تنها وجه شکوهمند و چیره اوست که می ماند، بر محمد و خاندان او درود فرست، و مرا بیامرز و مورد رحمت خویش قرار ده، و از من در گذر. به راستی که تو آمرزنده و مهربانی.

ص: 75

وَ إِلَی کَنَفِکَ آوَیْتُ وَ إِلَیْکَ أَنَبْتُ- وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ وَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ قَوِّنِی عَلَی الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ لَا تُخْزِنِی یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ.

شب هفتم

ای آنکه بوده و هست و شبیهی ندارد، ای کسی که آذرخش در ستایش او تسبیح گویان است و فرشتگان از خوف او به ذکر مشغولند، ای اجابت کننده دعاها، ای کسی که رحمت خود را بر کسانی که آن را طلب می کنند می گسترانی، ای کسی که وصف کنندگان عظمت او را در نمی یابند و چشم ها او را نمی بینند، در حالیکه او بر دیدگان واقف است و اوست لطیف و آگاه. ای آنکه می بینی ولی دیده نمی شوی و در اوج تماشاگه برتری، ای کسی که سرنوشت بندگان به دست توست، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست، بهترین درودهایی که بر ابراهیم و خاندان او فرستادی، به راستی که تو ستوده و بزرگی و مرا بیامرز و بر من رحم آر. به راستی که تو شکوهمند و بزرگی.

شب هشتم

خدایا این ماهی است که در آن بندگانت را امر کردی تا تو را بخوانند و اجابت و رحمت را برای آنان تضمین نمودی، و فرمودی: {و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو: من نزدیکم و دعای دعا کننده را - به هنگامی که مرا بخواند - اجابت می کنم.} پس تو را می­خوانم، ای اجابت کننده دعای درماندگان و ای گشاینده گره از کار گرفتاران، ای کسی که شب را مایه آرامش قرار دادی، ای کسی که هرگز نمی میرد، بیامرز آنکه را مرگ در انتظار اوست، تقدیر نمودی، آفریدی و آراسته نمودی، سپاس مخصوص توست، از تو می خواهم در شب آنگاه که فرو می پوشاند و روز که جلوه گری می کند و در دنیا و آخرت، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی، خدایا همّ و غمّ مرا کفایت کن و گناهانم را ببخشای، به راستی که تو آمرزنده و مهربانی.

شب نهم

ای مولای من ای پروردگار من، ای صاحب شکوه و بزرگی، ای صاحب عزت دست نایافتنی، ای محکم کننده امور، ای شفا دهنده سینه ها، آسانی و گشایش را در کار من قرار ده و امیدت را چنان در دلم قرار ده تا به کسی غیر از تو امید نداشته باشم. مولای من، بر تو توکل نمودم و به سوی تو باز می گردم که بازگشت همه به سوی توست. ای خدای خدایان، ای مسلّط بر سرکشان، ای بزرگ بزرگان، ای کفایت کننده بندگانی که بر او توکل می کنند و به انجام رساننده امورشان، به تو توکل نمودم و به سوی تو بازگشتم و بازگشت همه به سوی توست، پس مرا بیامرز و در آن روز که چهره ها سپید می شوند، رو سیاهم نکن، به راستی که تو شکست ناپذیر و حکیمی، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا مورد رحمت خویش قرار ده و از من درگذر، به راستی که تو آمرزنده و مهربانی.

شب دهم

خدایا، ای سلامت بخش، ای مومن، ای نگهبان، ای شکست ناپذیر، ای جبّار، ای متکبر، ای یکتا، ای بی نیاز، ای یگانه، ای تنها، ای آمرزنده، ای مهربان، ای دوستدار، ای بردبار، نمی دانم با حاجت

ص: 76

من چه کردی؟ آیا گناهانم را آمرزیدی؟ اگر بخشیده ای پس خوشا به حال من و اگر نیامرزیدی پس بدا به حال من، همین حالا مرا بیامرز و مورد رحمت خویش قرار ده و توبه ام را بپذیر، مرا خوار مگردان، لغزش هایم را ببخش و عیب هایم را بپوشان، و مورد مغفرت و عفو خود قرار ده، و به رحمت خود بر من رحم آر و به قدرتت از من در گذر، به راستی که تو کارها را به انجام می رسانی و کسی را یارای تعیین امری بر تو نیست و تو بر هر چیز توانایی.

شب یازدهم

خدایا به نام­های زیبایت پناه می­برم و از آتش خشم تو که به خاموشی نمی گراید از تو پناه می­طلبم و از تو می­خواهم مرا بر به پاداری این ماه و روزه آن نیرو بخشی و گناهانم را بیامرزی و بر من رحم آری. به راستی که تو خلف وعده نمی­نمایی. به تو توکل کردم و تو آن بی­نیازی هستی که نزایید و زاییده نشد و هیچ همتایی ندارد، بر محمد و آل او درود فرست، از من در گذر، ببخشای و عفو کن و رحم آر. به راستی تو توبه­پذیر و مهربانی.

شب دوازدهم

خداوندا تویی شکست­ناپذیر مهربان، تویی بلند مرتبه و بزرگ، حمد و ستایش جاویدان و همیشگی از آن توست و شکر و سپاس دائمی تو را سزاوار است و تویی حکیم و دانا. خدایا به نور وجه گرامی­ات و به جلال و شکوه دست نایافتنی­ات و به آن عزتی که شکست نمی­پذیرد، از تو می­خواهم بر محمد و خاندان وی درود فرستی و مرا بیامرزی و مورد رحمت خویش قرار دهی. به راستی که تو شکوهمند و بزرگی .

شب سیزدهم

ای جبار آسمان­ها و زمین و ای آنکه ملکوت آسمان­ها و زمین از آن توست، ای آمرزنده گناهان، ای بخشنده مهربان، ای شنوای دانا، ای شکست­ناپذیر حکیم، ای بی نیاز یگانه­ای که مثل و مانند نداری، تو بلندمرتبه، شکست ناپذیر و توانایی. تو توبه­پذیر مهربانی، از تو می­خواهم بر محمد و خاندان وی درود فرستی، گناهانم را بیامرزی و مرا مورد رحمت خویش قرار دهی، به راستی که تو مهربان­ترین مهربانانی.

شب چهاردهم

ای اول از همه پیشینیان و ای پایان واپسین­ها، و ای جبار قاهران، ای خدای اولین و آخرین، تو مرا آفریدی در حالی که چیزی بی­ارزش بودم و مرا به اطاعت خود امر نمودی و من در این راه تمام تلاش خود را نمودم، هرچند که سستی ورزیدم، به اشتباه افتادم و فراموش کردم. پس ای آقای من، فضل خود را شامل حال من کن و امیدم را قطع مگردان و بهشت را بر من ببخشای و مرا با پیامبر رحمت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم همنشین گردان، و گناهانم را بیامرز. به راستی که تو توبه­پذیر مهربانی.

شب پانزدهم

ای جبار، تو سرور بخشنده من هستی، تو مولای بزرگوار منی، تو سرور

ص: 77

صَنَعْتَ بِحَاجَتِی هَلْ غَفَرْتَ لِی أَمْ لَا فَإِنْ کُنْتَ غَفَرْتَ لِی فَطُوبَی وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لِی فَیَا سَوْأَتَاهْ فَمِنَ الْآنَ سَیِّدِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ لَا تَخْذُلْنِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ وَ اغْفِرْ لِی وَ اعْفُ عَنِّی بِعَفْوِکَ وَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ وَ تَجَاوَزْ عَنِّی بِقُدْرَتِکَ إِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْکَ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

آمرزنده من هستی، تو مولای بردبار من هستی، تو سرور بخشنده من هستی، تو مولای شکست ناپذیر منی، تو سرور توانای منی، تو مولای یگانه من هستی، تو سرور به پادارنده من هستی، تو مولای بی­نیاز من هستی، تو سرور آفریننده منی، تو مولای آفریدگار منی، بر محمد و خاندان او درود فرست، گناهانم را ببخش و بر من رحم کن و از من درگذر، به راستی تو شکوهمند و بزرگی.

شب شانزدهم

ای خدا - هفت مرتبه - ای بخشنده - هفت بار - ای مهربان - هفت بار - ای آمرزنده - هفت بار - ای مهرورز - هفت بار - ای جبار - هفت بار - ای بلندمرتبه - هفت بار - بر محمد و خاندان وی درود فرست، گناهانم را بیامرز، به راستی که تو بخشنده مهربانی.

شب هفدهم

خدایا، این ماه رمضانی است که قرآن را در آن نازل کردی و آن را مایه هدایت و روشنی [قرار دادی] و در آن ما را به آبادانی مساجد، دعا، روزه، و شب­زنده­داری امر نمودی و استجابت دعا را ضمانت نمودی و ما تلاش کردیم و تو ما را یاری نمودی. پس در این ماه گناهانمان را بیامرز و آن را آخرین ماه رمضان ما قرار مده، بر ما ببخشای، به راستی که تو پروردگار مایی، بر ما رحم کن، تو سرور مایی و ما را از کسانی قرار ده که به سوی مغفرت و رضایت تو روی­ می کنند، به حق محمد و خاندان وی. به راستی که تو شکوهمند و بزرگی.

شب هجدهم

ستایش از آن خدایی است که ما را به ماه رمضان گرامی داشت و قرآن را بر ما نازل فرمود و ما را بر حق آن آگاه ساخت. ستایش خدایی که به ما بصیرت عطا نمود، خدایا به نور رویت از تو می­خواهم، ای خدای ما و خدای پدران ما، توبه را روزی ما گردان و ما را خوار مکن و حسن ظن ما را به غیر آن مبدل نساز، بر محمد و خاندان وی درود فرست و از ما در گذر، به راستی که تو شکوهمند و جبّاری.

شب نوزدهم

پاک و منزه است آنکه نمی­میرد، پاک و منزه است آنکه از بین نمی­رود، پاک و منزه است آنکه هیچ امری از او پوشیده نمی­ماند، پاک و منزه است کسی که افتادن یک برگ و قرار گرفتن دانه­ای در تاریکی­های زمین و هیچ تر و خشکی از علم او بیرون نیست. پاک و منزه است، چه بزرگ است شأن او و چه شکوهمند است قدرت او، خدایا بر محمد و خاندان وی درود فرست و به مغفرت خود ما را از آزادشدگان از آتش و سعادتمندان مخلوقاتت قرار ده. به راستی که تو آمرزنده مهربانی.

شب بیستم

از خداوند به خاطر گناهان گذشته­ام طلب مغفرت می­نمایم، گناهانی که فراموش کردم در حالی که به وسیله فرشتگان گرامی بر من نوشته شدند، آنان که به کردار من آگاهند. از خداوند به خاطر گناهان هلاک کننده طلب مغفرت می­نمایم، از

ص: 78

سَیِّدِیَ الْغَفُورُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْحَلِیمُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْوَهَّابُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْعَزِیزُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْقَدِیرُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْوَاحِدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْقَائِمُ أَنْتَ مَوْلَایَ الصَّمَدُ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْخَالِقُ أَنْتَ مَوْلَایَ الْبَارِئُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی إِنَّکَ أَنْتَ الْأَجَلُّ الْأَعْظَمُ.

خداوند به خاطر سستی در آنچه بر من واجب نمود، طلب مغفرت می­کنم، از خداوند به خاطر گناهان رسواکننده خود طلب آمرزش می کنم، از او به خاطر لغزش­ها و آنچه مرتکب شدم طلب مغفرت می­کنم، به او ایمان می­آورم و بسیار بر او توکل می­کنم و از خداوند طلب آمرزش دارم - هفت بار - بر محمد و خاندان وی درود فرست. از من درگذر و گناهان گذشته مرا بیامرز. ای سرور من، دعایم را مستجاب فرما، به راستی که تو توبه­پذیر و مهربانی .

شب بیست و یکم

گواهی می­دهم خدایی جز خدای یگانه نیست، یکتاست و شریکی ندارد و گواهی می­دهم محمد بنده و فرستاده اوست. گواهی می­دهم بهشت و جهنم حق است و به راستی که خداوند مردگان را از قبرها برمی­انگیزاند و گواهی می­دهم که پروردگار تنها پروردگار من است، شریکی ندارد، فرزندی برای او نیست. گواهی می­دهم او آنچه را اراده کند انجام می­دهد و به هر کس بخواهد چیره است. اوست که هر کس را بخواهد پایین می­آورد و یا بالا می­برد. اوست پادشاه پادشاهان، روزی دهنده بندگان، آمرزنده مهربان، دانای حکیم، گواهی می­دهم، گواهی می­دهم - هفت بار - تو سرور من اینچنین هستی و بسیار بالاتر از آن و هیچ کس نمی­تواند بزرگی تو را وصف کند. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست، مرا هدایت کن و بعد از آن به گمراهی میانداز، به راستی که تو هدایت­گر هدایت­ شده­ای.

شب بیست و دوم

تو سرور جبار و آمرزنده منی، توانا و چیره، شنوای دانا، آمرزنده­ مهربان، بخشنده گناهان، پذیرنده توبه­ها، بسیار شکنجه­گر، او که دانه و هسته را می­شکافد، شب را در روز فرو می­برد... تا آخر آیه ملک(1). ای جبار - هفت بار - بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در این ماه، این شب گناهانم را ببخش و از من درگذر. به راستی که تو آمرزنده و مهربانی.

شب بیست و سوم

پاک و منزه است پروردگار فرشتگان و روح، پاک و منزه است پروردگار ماهی ها و دریاها، حشرات و درندگان در آشیانه­هایشان، پاک و منزه است پروردگار روح و عرش، پاک و منزه است پروردگار آسمان­ها و زمین­ها، پاک و منزه است و فرشتگان مقرب تو را تسبیح گفتند، پاک و منزه است و بلندمرتبه شد و چیره گشت، آفرید و اندازه معین کرد، پاک و منزه است - هفت بار - از تو می­خواهم بر محمد و خاندان وی درود فرستی، گناهانم را ببخشی و به من رحم کنی، به راستی که تو یکتا و بی­نیازی.

ص: 79

اللَّهَ مِمَّا فَرَضَ عَلَیَّ فَتَوَانَیْتُ وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِنْ مُفْظِعَاتِ الذُّنُوبِ وَ أَسْتَغْفِرُهُ مِنَ الزَّلَّاتِ وَ مَا کَسَبَتْ یَدَایَ وَ أُؤْمِنُ بِهِ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْهِ کَثِیراً وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ سَبْعاً وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی وَ اسْتَجِبْ یَا سَیِّدِی دُعَایَ فَإِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.

شب بیست و چهارم

خدایا به دعا امر نمودی و اجابت آن را تضمین کردی، و ما تو را خواندیم در حالی که بندگان توایم و بندگان هرگز نخواهند توانست اوج درخواست و گرایش به سوی تو را داشته باشند، به خاطر بزرگواری، بخشش، پروردگاری و یکتایی تو. ای جایگاه شکوه درخواست کنندگان، و ای نهایت نیاز گرایندگان به سوی تو، ای صاحب جبروت و ملکوت، ای صاحب عزت و قدرت، ای زنده ای پاینده، ای نیکو ای مهربان، ای مهرورز ای بخشاینده، ای آفریننده آسمان­ها و زمین، ای صاحب شکوه و کرامت، ای صاحب نعمت­های فراوان و موکل دست نایافتنی، بر محمد و خاندان وی درود فرست و گناهانم را بیامرز، به راستی که تو آمرزنده مهربانی.

شب بیست و پنجم

بزرگوار است خدایی که بهترین آفریدگاران است. آفریننده مخلوقات و پدید آورنده ابرهاست و آذرخش به دستور او، او را تسبیح می گوید. بزرگوار است آن که فرمانروایی به دست اوست و او بر هر چیزی تواناست، همان که مرگ و زندگی را پدید آورد تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید و اوست ارجمند آمرزنده. بزرگ است کسی که بر بنده خود فرقان را نازل فرمود تا برای جهانیان هشدار دهنده ای باشد. بزرگ است کسی که اگر بخواهد، بهتر از این برای تو قرار می دهد

باغ هایی که جویبارها از زیر آن روان خواهد بود و برای تو کاخ ها پدید می آورد. بزرگ است خدایی که بهترین آفریدگاران است ای معبود من و ای معبود جهانیان و ای خدای آسمان های هفتگانه و هر آنچه درون و میان آنهاست و ای خدای [هفت طبقه زمین و آنچه درون و میان آنهاست] بر محمد و آل محمد درود فرست و بهشت را به من ارزانی دار و از آتش جهنم رهایی بخش، به راستی که تو نجات دهنده و بخشنده ای.

شب بیست و ششم

پروردگارا دلهایمان را دستخوش انحراف مگردان. {پروردگارا ما شنیدیم که دعوتگری به ایمان فرا می خواند که به پروردگار خود ایمان بیاورید.}،(1)

{پروردگارا اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم}،(2)پروردگارا

بر محمد و آل محمد درود فرست و دعای ما را اجابت کن و ما و پدران و مادران و فرزندان آنها را بیامرز،

ص: 80

به راستی که تو آمرزنده و مهربانی.

شب بیست و هفتم

پروردگارا عذاب جهنم را از ما بر گردان که عذابش سخت و دائمی است، پروردگارا به ما از همسران و فرزندان آن ده که مایه روشنی چشمان باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران گردان،پروردگارا بر تو توکل نموده ایم و به سوی تو بازگشته ایم و بازگشت به سوی توست. پروردگارا ما را برای کافران آزمایش قرار مده و ما و برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند.(1) بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان و عیب هایم را بپوشان و به حق محمد و آل محمد مرا بیامرز، به راستی که تو رئوف و مهربانی.

شب بیست و هشتم

به خداوند ایمان آوردیم و به طاغوت و عصیان­گر کفر ورزیدیم، ایمان آوردیم به کسی که نمی­میرد، ایمان آوردیم به آفریننده آسمان­ها و زمین­ها و خورشید و ماه و ستارگان، کوه­ها و درختان و جنبندگان و انسان­ها و جنیان، ایمان آوردیم به آنچه بر ما و شما نازل شد و خدای ما و شما یکی است و ما تسلیم اوییم. به پروردگار موسی و هارون و پروردگار فرشتگان و روح ایمان آوردیم، به خدای یکتا که شریکی ندارد، او که ابرها را پدید آورد و بندگان و عذاب ]شکنجه[ را آفرید، ایمان آوردیم. به تو ایمان آوردیم، به تو ایمان آوردیم - هفت بار- پروردگارا به حق محمد و خاندان وی گناهانمان را بیامرز و از ما درگذر که تو شکست ناپذیر و قدرتمندی.

شب بیست و نهم

بر او که زنده و سرور است و شکست نمی­پذیرد توکل کردم، بر جباری که هیچ کس به او چیره نمی­شود توکل کردم، بر شکست­ناپذیر مهربان توکل کردم، او که برخاستن و سجده کردن مرا در میان سجده­کنندگان می­بیند، بر او که زنده است و نمی­میرد توکل کردم، بر کسی که سرنوشت بندگان به دست اوست توکل کردم، بر او که بردبار است و عجله نمی­کند، توکل کردم، به آن بی­نیازی که نزایید و زاییده نشد و هیچ همتایی ندارد توکل کردم، بر آن توانای چیره­ بلند مرتبه و یکتا توکل نمودم، بر تو توکل کردم - هفت بار-. از تو می­خواهم ای سرور من، بر محمد و خاندان وی درود فرستی و مرا مورد رحمت و فضل خویش قرار دهی و در روز قیامت مرا رسوا مگردانی، به راستی که عذاب تو بسیار و تو آمرزنده و مهربان هستی.

شب سی­ام

پروردگارا، این ماه مبارک که ما را در آن به نماز و روزه امر نمودی از دست ما رفت، خدایا آن را آخرین ماه رمضان ما قرار مده، و گناهان گذشته و آینده ما را ببخشای. پروردگارا ما را خوار مکن و از مغفرت خویش محروم مگردان، گناهانمان را ببخش و بر ما رحم کن و به سوی ما بازگرد، ما را روزی ده و

ص: 81

أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

از ما راضی باش، ما را از دوستان هدایت یافته و پرهیزکار خویش قرار ده، به حق محمد و خاندان وی، اعمال این ماه را از ما بپذیر و آن را آخرین ماه رمضان ما قرار نده و حج خانه گرامی­ات را در این سال و دیگر سال­ها، روزی­مان گردان، به راستی که تو بخشنده روزی و مهربان و بخشنده ای .

باب ششم : اعمال و دعاهای مطلق شب ها و روز ها و مطلق سحرهای ماه رمضان و اعمال و مطالب و فوائد متناسب با آن

روایات

مؤلف

مطالبی مناسب با این باب در کتاب روزه و کتاب دعا ذکر شده است. پس به این دو جلد مراجعه شود.

روایت1.

اقبال الاعمال: امام علی بن حسین علیه السلام چنین بودند که چون ماه رمضان وارد می شد، هر روز درهمی را صدقه می دادند و می فرمودند: امیدوارم که، شب قدر را درک نمایم.(1)

روایت2.

اقبال الاعمال: دعاهای سحر در شب های ماه رمضان:

ابو حمزه ثمالی نقل کرد: علی بن حسین صلوات الله علیهما سراسر شب های ماه رمضان را به نماز می ایستاد و در وقت سحر این دعا را می خواند:

خدایا با عقوبت خود ادبم مکن و مرا با حیله ات فریب مده. ای پروردگار من، خیر از کجا برای من باشد در حالی که جز از نزد تو وجود پیدا نمی کند و از کجا نجات برای من باشد در حالی که جز به تو نمی توان بدان دست یافت؟ نه کسی که کار نیکی انجام داد، از یاری و رحمت تو بی نیاز است و نه کسی که کار بد کرد و بر تو گستاخی نمود و تو را خشنود نساخت، از سیطره قدرت تو بیرون آمد. ای پروردگار من - به اندازه یک نفس کامل بگو - تو را به تو شناختم و تو بودی که مرا بر خود رهنمون شده و فراخواندی و اگر تو نبودی، هرگز نمی دانستم که تو چیستی.

ستایش خدایی را که او را می خوانم و به من پاسخ می دهد، اگر چه وقتی او مرا می خواند، سستی می ورزم، و ستایش خدایی را که از او درخواست می کنم و عطایم می کند، اگر چه وقتی او از من قرض می طلبد، بخل می ورزم و ستایش خدایی که هر وقت خواستم او را برای برآورده شدن حاجتم صدا کردم و هر گاه خواستم راز خود را با او در میان گذاشتم، بدون هیچ شفاعت کننده ای حاجتم را برآورد و ستایش

ص: 82

عَنَّا وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُهْتَدِینَ وَ مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُتَّقِینَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنَّا هَذَا الشَّهْرَ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا بِهِ وَ ارْزُقْنَا حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِنَا هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ إِنَّکَ أَنْتَ الْمُعْطِی الرَّازِقُ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ.

خدایی که غیر او را نمی خوانم و اگر غیر او را بخوانم، دعایم را مستجاب نمی کند و ستایش خدایی که از غیر او امید ندارم و اگر به غیر او امید می بستم، امیدم را ناامید می کرد و ستایش خدایی که مرا به خودش واگذار نمود و گرامی داشت و به مردم واگذار ننمود تا مرا خوار کنند و ستایش خدایی که با من دوستی نمود، با این که از من بی نیاز است. ستایش خدایی که چنان بردباری نمود که گویی گناهی نکرده ام. پس، پروردگار من ستوده ترین موجود در نزد من و شایسته ترین کس به ستایش است.

خداوندا، می بینم که راه های خواسته ها به درگاه تو گشوده و آبخشورهای امید به تو لبریز و یاری جستن از فضل تو برای امیدواران آزاد و درهای دعا به درگاهت برای فریاد کنندگان باز است و می دانم که تو امیدواران را اجابت می کنی و فریادرس فریاد خواهان هستی و این که گشاده دستی و بخشندگی تو در برابر بخیلان و خود پسندان، در پناه بردن به بخشش تو و رضایت به قضای نهفته است. و این که راه هر کس که به سوی تو کوچ کند نزدیک است و تو از آفریدگانت در حجاب نیستی، مگر آن که اعمال بد، حجاب آنان از تو شود، و اینک با خواسته ام به سوی تو آمده ام و با حاجتم به درگاه تو روی آورده ام و به تو یاری جستم و به دعای تو توسل کردم، بی آن که مستحق آن باشم که دعای مرا گوش کنی و عفوت را شامل حالم گردانی، بلکه تنها برای این که به کرم تو اعتماد دارم، به وعده راست تو آرام گرفته ام و به ایمان به توحیدت و یقین به این که می دانی من پروردگاری غیر تو و معبودی به جز تو که یگانه ای و شریکی برای تو نیست، ندارم.

خداوندا، تو می گویی و سخن تو حق است و وعده ات راست، که: {از فضل خدا درخواست کنید، به راستی که او به شما مهربان است.} ای آقای من، این از صفات تو نیست که دستور درخواست بدهی و عطا نکنی، در حالی که همواره عطایای خود را بر بندگان خود ارزانی می داری و مهربانی و رأفت خود را شامل آنان می کنی. خداوندا، در کوچکی مرا در نعمت ها و احسانت پرورش دادی و در بزرگی نامم را مشهور گردانیدی. ای خدایی که با نیکوکاری و تفضل و نعمت هایت مرا در دنیا پرورش دادی و در آخرت به عفو و بزرگواری ات رهنمون شدی، ای مولای من، شناخت من از تو، مرا به تو رهنمون می شود و محبت من به تو، شفیع من به تو است. ولی من به جای راهنمایی خود به راهنمایی تو اعتماد دارم و به جای شفاعتم به شفاعت تو آرام می گیرم. ای آقای من، با زبانی تو را می خوانم که گناه لالش کرده است. پروردگارا، با قلبی با تو مناجات می کنم که جرم آن، هلاکش کرده است. پروردگارا، با بیم و رغبت و امید و ترس، تو را می خوانم. مولای من، وقتی گناهانم را می بینم، می ترسم و هرگاه عفو تو را می بینم، طمع می کنم. اگر مرا ببخشی، بهترین رحم کننده ای و اگر عذابم کنی، ستم نمی کنی.

ص: 83

لِلَّهِ الَّذِی لَا أَدْعُو غَیْرَهُ وَ لَوْ دَعَوْتُ غَیْرَهُ لَمْ یَسْتَجِبْ لِی دُعَائِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا أَرْجُو غَیْرَهُ وَ لَوْ رَجَوْتُ غَیْرَهُ لَأَخْلَفَ رَجَائِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَکَلَنِی إِلَیْهِ فَأَکْرَمَنِی وَ لَمْ یَکِلْنِی إِلَی النَّاسِ فَیُهِینُونِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَحَبَّبَ إِلَیَّ وَ هُوَ غَنِیٌّ عَنِّی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَحْلُمُ عَنِّی حَتَّی کَأَنِّی لَا ذَنْبَ لِی فَرَبِّی أَحْمَدُ شَیْ ءٍ عِنْدِی وَ أَحَقُّ بِحَمْدِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَجِدُ سُبُلَ الْمَطَالِبِ إِلَیْکَ مُشْرَعَةً وَ مَنَاهِلَ الرَّجَاءِ إِلَیْکَ مُتْرَعَةً وَ الِاسْتِعَانَةَ بِفَضْلِکَ لِمَنْ أَمَّلَکَ مُبَاحَةً وَ أَبْوَابَ الدُّعَاءِ إِلَیْکَ لِلصَّارِخِینَ مَفْتُوحَةً وَ أَعْلَمُ أَنَّکَ لِلرَّاجِینَ بِمَوْضِعِ إِجَابَةٍ وَ لِلْمَلْهُوفِینَ بِمَرْصَدِ إِغَاثَةٍ وَ أَنَّ فِی اللَّهْفِ إِلَی جُودِکَ وَ الرِّضَا بِقَضَائِکَ عِوَضاً عَنْ مَنْعِ الْبَاخِلِینَ وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِی أَیْدِی الْمُسْتَأْثِرِینَ وَ أَنَّ الرَّاحِلَ إِلَیْکَ قَرِیبُ الْمَسَافَةِ وَ أَنَّکَ لَا تَحْجُبُ عَنْ خَلْقِکَ وَ لَکِنْ تَحْجُبُهُمُ الْأَعْمَالُ السَّیِّئَةُ دُونَکَ وَ قَدْ قَصَدْتُ إِلَیْکَ بِطَلِبَتِی وَ تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِحَاجَتِی وَ جَعَلْتُ بِکَ اسْتِغَاثَتِی وَ بِدُعَائِکَ تَوَسُّلِی مِنْ غَیْرِ اسْتِحْقَاقٍ لِاسْتِمَاعِکَ مِنِّی وَ لَا اسْتِیجَابٍ لِعَفْوِکَ عَنِّی بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ وَ سُکُونِی إِلَی صِدْقِ وَعْدِکَ وَ لَجَئِی إِلَی الْإِیمَانِ بِتَوْحِیدِکَ وَ ثِقَتِی بِمَعْرِفَتِکَ مِنِّی أَنْ لَا رَبَّ لِی غَیْرُکَ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ.

اللَّهُمَّ أَنْتَ الْقَائِلُ وَ قَوْلُکَ حَقٌّ وَ وَعْدُکَ صِدْقٌ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً وَ لَیْسَ مِنْ صِفَاتِکَ یَا سَیِّدِی أَنْ تَأْمُرَ بِالسُّؤَالِ وَ تَمْنَعَ الْعَطِیَّةَ وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطَایَا عَلَی أَهْلِ مَمْلَکَتِکَ وَ الْعَائِدُ عَلَیْهِمْ بِتَحَنُّنِ رَأْفَتِکَ اللَّهُمَّ رَبَّیْتَنِی فِی نِعَمِکَ وَ إِحْسَانِکَ صَغِیراً وَ نَوَّهْتَ بِاسْمِی کَبِیراً یَا مَنْ رَبَّانِی فِی الدُّنْیَا بِإِحْسَانِهِ وَ بِفَضْلِهِ وَ نِعَمِهِ وَ أَشَارَ لِی فِی الْآخِرَةِ إِلَی عَفْوِهِ وَ کَرَمِهِ مَعْرِفَتِی یَا مَوْلَایَ دَلِیلِی عَلَیْکَ وَ حُبِّی لَکَ شَفِیعِی إِلَیْکَ وَ أَنَا وَاثِقٌ مِنْ دَلِیلِی بِدَلَالَتِکَ وَ سَاکِنٌ مِنْ شَفِیعِی إِلَی شَفَاعَتِکَ أَدْعُوکَ یَا سَیِّدِی بِلِسَانٍ قَدْ أَخْرَسَهُ ذَنْبُهُ رَبِّ أُنَاجِیکَ بِقَلْبٍ قَدْ أَوْبَقَهُ جُرْمُهُ أَدْعُوکَ یَا رَبِّ رَاهِباً رَاغِباً رَاجِیاً خَائِفاً إِذَا رَأَیْتُ مَوْلَایَ ذُنُوبِی فَزِعْتُ وَ إِذَا رَأَیْتُ عَفْوَکَ طَمِعْتُ فَإِنْ غَفَرْتَ فَخَیْرُ رَاحِمٍ وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَغَیْرُ ظَالِمٍ

ص: 83

ای خدا، تنها دلیل من در گستاخی بر درخواست از تو با وجود ارتکاب اموری که ناخوشایند تو است، جُود و کرم تو است و ذخیره من برای سختی و گرفتاری با وجود کم حیایی ام، مهرورزی و رحمت تو است و امیدوارم که مرا در بین این دو آرزویم نومید نکنی. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و امیدم را به واقعیت بپیوند و دعایم را بشنو. ای بهترین کسی که دعا کنندگان به درگاهت دعا می کنند و ای بهترین کسی که امیدواران به تو امید می بندند.

ای آقای من، آرزویم بزرگ است و کردارم بد، پس از عفو خود به اندازه آرزویم به من عطا کن و مرا به بدی کردارم بازخواست مکن؛ زیرا بزرگواری تو برتر از مجازات گناهکاران و بردباری تو بزرگ تر از کیفر کوتاهی کنندگان است و ای آقای من، به فضل تو پناهنده ام و از تو به سوی تو گریزانم و دنبال وعده عفو و گذشت تو از کسانی هستم که گمان نیک به تو دارند. ای پروردگار من، من چیستم و چه ارزشی دارم؟ به تفضل خود به من ارزانی دار و به عفو خود بر من تصدق کن. ای پروردگار من، پرده خود را بر من بپوشان و به کرامت روی خود، از توبیخ و سرزنش من درگذر. اگر امروز کسی جز تو از گناهم آگاه می شد، هرگز آن را به جای نمی آوردم و اگر بیم آن را داشتم که عذاب تو زود به سراغم می آید، قطعا از آن پرهیز می کردم، نه برای آن که پاییدن تو و آگاهی ات برای من بی ارزش است، بلکه برای این که ای پروردگار، تو بهترین پوشندگان و بردبارترین بردباران و بزرگوارترین بزرگوارانی؛ بسیار عیب ها را می پوشانی و گناهان را می آمرزی و به بردباری ات عذاب را به تاخیر می اندازی. پس ستایش مخصوص توست به خاطر بردباری تو با وجود آگاهی ات و به خاطر عفو و گذشت تو با وجود توانایی ات. این بردباری تو است که مرا بر نافرمانی از تو وامی­دارد و گستاخ می نماید و این پوشش تو است که مرا به کم حیایی فرا می خواند و این شناخت من از رحمت گسترده و عفو بزرگ تو است که موجب می شود با شتاب به چیزهایی که حرام کرده ای، اقدام کنم.

ای بردبار ای کریم، ای زنده ای پاینده، ای بخشنده گناه، ای توبه پذیر، ای صاحب بخشش بزرگ، ای نیکوکار، پوشش زیبای تو کجاست، گشایش نزدیک تو کجاست، فریادرسی سریع تو و رحمت گسترده ات کجاست، عطایای برتر و مواهب گوارای تو کجاست، کرم و بزرگواری احسان دیرینه ات کجاست؟ ای کریم، به حق خود و محمد و آل محمد علیهم السلام مرا نجات ده و به رحمت خود و به واسطه محمد و خاندان او مرا رها کن. ای نیکوکار ای زیباکار، ای بخشنده ای تفضل کننده، ما برای رهایی از عذاب تو، نه بر اعمال خود، بلکه بر فضل تو تکیه می کنیم، زیرا تو اهل تقوا و آمرزشی؛ از روی احسان خود نیکی می کنی، و از روی کرم از گناه ما در می گذری. نمی دانیم از چه سپاسگزاری کنیم؟ آیا از نعمت های زیبایی که می گسترانی، یا از زشتی هایی که می پوشانی، یا از امتحان ها و نعمت های بزرگ تو، یا از بلاهای بسیاری که از آن نجات داده و عافیت بخشیدی، ای دوستدار هر کس که با تو دوستی کند و ای نور چشم

ص: 84

حُجَّتِی یَا اللَّهُ فِی جُرْأَتِی عَلَی مَسْأَلَتِکَ مَعَ إِتْیَانِی مَا تَکْرَهُ جُودُکَ وَ کَرَمُکَ وَ عُدَّتِی فِی شِدَّتِی مَعَ قِلَّةِ حَیَائِی مِنْکَ رَأْفَتُکَ وَ رَحْمَتُکَ وَ قَدْ رَجَوْتُ أَنْ لَا تُخَیِّبَ بَیْنَ ذَیْنِ وَ ذَیْنِ مُنْیَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ حَقِّقْ رَجَائِی وَ اسْمَعْ نِدَائِی یَا خَیْرَ مَنْ دَعَاهُ دَاعٍ وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ.

عَظُمَ یَا سَیِّدِی أَمَلِی وَ سَاءَ عَمَلِی فَأَعْطِنِی مِنْ عَفْوِکَ بِمِقْدَارِ أَمَلِی وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِأَسْوَإِ عَمَلِی فَإِنَّ کَرَمَکَ یَجِلُّ عَنْ مُجَازَاةِ الْمُذْنِبِینَ وَ حِلْمَکَ یَکْبُرُ عَنْ مُکَافَأَةِ الْمُقَصِّرِینَ وَ أَنَا سَیِّدِی عَائِذٌ بِفَضْلِکَ هَارِبٌ مِنْکَ إِلَیْکَ مُتَنَجِّزٌ مَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَحْسَنَ بِکَ ظَنّاً وَ مَا أَنَا یَا رَبِّ وَ مَا خَطَرِی هَبْنِی بِفَضْلِکَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ أَیْ رَبِّ جَلِّلْنِی بِسَتْرِکَ وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِیخِی بِکَرَمِ وَجْهِکَ فَلَوِ اطَّلَعَ الْیَوْمَ عَلَی ذَنْبِی غَیْرُکَ مَا فَعَلْتُهُ وَ لَوْ خِفْتُ تَعْجِیلَ الْعُقُوبَةِ لَاجْتَنَبْتُهُ- لَا لِأَنَّکَ أَهْوَنُ النَّاظِرِینَ إِلَیَّ وَ أَخَفُّ الْمُطَّلِعِینَ عَلَیَّ بَلْ لِأَنَّکَ یَا رَبِّ خَیْرُ السَّاتِرِینَ وَ أَحْلَمُ الْأَحْلَمِینَ وَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ سَتَّارُ الْعُیُوبَ تَسْتُرُ الذَّنْبَ بِکَرَمِکَ وَ تُؤَخِّرُ الْعُقُوبَةَ بِحِلْمِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ یَحْمِلُنِی وَ یُجَرِّئُنِی عَلَی مَعْصِیَتِکَ حِلْمُکَ عَنِّی وَ یَدْعُونِی إِلَی قِلَّةِ الْحَیَاءِ سَتْرُکَ عَلَیَّ وَ یُسْرِعُنِی إِلَی التَّوَثُّبِ عَلَی مَحَارِمِکَ مَعْرِفَتِی بِسَعَةِ رَحْمَتِکَ وَ عَظِیمِ عَفْوِکَ.

یَا حَلِیمُ یَا کَرِیمُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ یَا قَابِلَ التَّوْبِ یَا عَظِیمَ الْمَنِّ یَا مَوْصُوفاً بِالْإِحْسَانِ أَیْنَ سَتْرُکَ الْجَمِیلُ أَیْنَ فَرَجُکَ الْقَرِیبُ أَیْنَ غِیَاثُکَ السَّرِیعُ أَیْنَ رَحْمَتُکَ الْوَاسِعَةُ أَیْنَ عَطَایَاکَ الْفَاضِلَةُ أَیْنَ مَوَاهِبُکَ الْهَنِیئَةُ أَیْنَ صَنَائِعُکَ السَّنِیَّةُ أَیْنَ فَضْلُکَ الْعَظِیمُ أَیْنَ مَنُّکَ الْجَسِیمُ أَیْنَ إِحْسَانُکَ الْقَدِیمُ أَیْنَ کَرَمُکَ یَا کَرِیمُ بِکَ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام فَاسْتَنْقِذْنِی وَ بِهِ وَ بِهِمْ وَ بِرَحْمَتِکَ فَخَلِّصْنِی یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ یَا مُتَفَضِّلُ لَسْنَا نَتَّکِلُ فِی النَّجَاةِ مِنْ عِقَابِکَ عَلَی أَعْمَالِنَا بَلْ بِفَضْلِکَ عَلَیْنَا لِأَنَّکَ أَهْلُ التَّقْوَی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ تَبْتَدِئُ بِالْإِحْسَانِ نِعَماً وَ تَعْفُو عَنِ الذَّنْبِ کَرَماً فَمَا نَدْرِی مَا نَشْکُرُ أَ جَمِیلٌ مَا تَنْشُرُ أَمْ قَبِیحٌ مَا تَسْتُرُ أَمْ عَظِیمٌ مَا أَبْلَیْتَ وَ أَوْلَیْتَ أَمْ کَثِیرٌ مَا مِنْهُ نَجَّیْتَ وَ عَافَیْتَ یَا حَبِیبَ مَنْ تَحَبَّبَ إِلَیْهِ وَ یَا قُرَّةَ عَیْنِ

ص: 84

هر کس که به تو پناه آورد و و به تو بپیوندد، تو نیکوکار هستی و ما گناه کار. پس ای پروردگار من، به زیبایی آن چه در نزد تو است، از اعمال زشت ما درگذر. ای پروردگار من، کدامین نادانی است که بخشش تو آن را فرانگیرد؟ و کدامین زمان طولانی تر از صبر و تحمل توست؟ و اعمال ما در کنار نعمت های تو چه ارزشی دارند؟ و چگونه اعمال خود را بسیار بدانیم تا با کرم تو مقابله کند، بلکه چگونه رحمتی که وصف کردی، بر فرومایگان کوتاه می آید؟ ای گسترنده آمرزش، ای خدایی که دو دست خود را به رحمت گشوده ای. ای آقای من، به عزتت سوگند، اگر مرا برانی، هرگز از درگاه تو جدا نمی شوم و از التماس و دوستی تو دست نمی کشم، به دلیل شناختم از جُود و کرم تو ای آقای من. تو خدایی هستی که هر چه را بخواهی می کنی و هر کس را بخواهی به هر چه بخواهی به هر گونه بخواهی، عذاب می کنی و بر هر کس که بخواهی به هر چه بخواهی به هر گونه بخواهی، رحم می کنی هیچ کس نمی تواند از تو درباره امرت بازخواست یا در سلطنتت ستیزه کند و یا در کارت مشارکت نماید و در فرمان تو با تو ناسازگاری کند و یا در تدبیرت بر تو اعتراض نماید، آفرینش و امر از آن تو است، متعالی است خداوند، پروردگار جهانیان.

ای پروردگار من، این جایگاه کسی است که به تو پناه آورد و از کرم تو یاری جست و با نیکوکاری و نعمت هایت همدم و آشنا بود و تو بخشنده ای هستی که عفوت کم نمی آید و فضلت کاستی نمی پذیرد و رحمتت اندک نمی شود و ما به گذشت دیرینه و تفضل بزرگ و رحمت گسترده تو اعتماد داریم.

ای پروردگار من، آیا گمان ما را نادیده می گیری؟ آیا آرزوهای ما را نومید می کنی؟ هرگز. ای کریم، گمان ما به تو این نیست و آزمندی و خواهش ما از تو این گونه نیست. ای پروردگار من، ما آرزوی طولانی بسیار و امید بزرگی به تو داریم، ما گناه کردیم و امیدواریم که گناهان ما را بپوشانی و به درگاه تو دعا کردیم و امیدواریم که دعایمان را مستجاب کنی، پس ای مولای ما، امید ما را به واقعیت بپیوند؛ زیرا دانسته ایم که به واسطه اعمالمان مستحق چه هستیم، لیکن معرفت تو به ما و آگاهی ما از تو که ما را نمی رانی، ما را بر گرایش به تو واداشت، اگر چه مستحق رحمتت نباشیم. پس تو شایستگی آن را داری که به فضل گسترده ات بر ما و گناه کاران عنایت کنی، پس آن چه را که شایسته آنی بر ما ارزانی دار و به فضل نیکوکاری ات بر ما عنایت کن، زیرا ما به عطای تو نیازمندیم. ای بسیار آمرزنده، به نور تو هدایت یافتیم و به فضل تو بی نیاز گشتیم و به نعمت تو صبح و شام می کنیم، گناهان ما در نزد تو است و خدایا ما از آن ها آمرزش می طلبیم و به درگاه تو توبه می کنیم. تو با دادن نعمت ها با ما دوستی می کنی و ما با ارتکاب گناهان با تو مخالفت می کنیم، خیر تو به سوی ما فرود می آید و بدی ما به سوی تو بالا می رود و هر روز فرشته ای گرامی، عمل زشتی از ما به درگاه تو می آورد ولی مانع از احاطه رحمتت بر ما و

ص: 85

مَنْ لَاذَ بِهِ وَ انْقَطَعَ إِلَیْهِ أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَ نَحْنُ الْمُسِیئُونَ فَتَجَاوَزْ یَا رَبِّ عَنْ قَبِیحِ مَا عِنْدَنَا بِجَمِیلِ مَا عِنْدَکَ فَأَیُّ جَهْلٍ یَا رَبِّ لَا یَسَعُهُ جُودُکَ أَوْ أَیُّ زَمَانٍ أَطْوَلُ مِنْ أَنَاتِکَ وَ مَا قَدْرُ أَعْمَالِنَا فِی جَنْبِ نِعَمِکَ وَ کَیْفَ نَسْتَکْثِرُ أَعْمَالًا یُقَابِلُ بِهَا کَرْمُکَ بَلْ کَیْفَ یَضِیقُ عَلَی المدنیین [الْمُذْنِبِینَ] مَا وَصَفْتَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ فَوَ عِزَّتِکَ یَا سَیِّدِی لَوِ انْتَهَرْتَنِی مَا بَرِحْتُ مِنْ بَابِکَ وَ لَا کَفَفْتُ عَنْ تَمَلُّقِکَ لِمَا انْتَهَی إِلَیَّ یَا سَیِّدِی مِنَ الْمَعْرِفَةِ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ أَنْتَ الْفَاعِلُ لِمَا تَشَاءُ تُعَذِّبُ مَنْ تَشَاءُ بِمَا تَشَاءُ کَیْفَ تَشَاءُ وَ تَرْحَمُ مَنْ تَشَاءُ بِمَا تَشَاءُ کَیْفَ تَشَاءُ- لَا تُسْأَلُ عَنْ فِعْلِکَ وَ لَا تُنَازَعُ فِی مُلْکِکَ وَ لَا تُشَارَکُ فِی أَمْرِکَ وَ لَا تُضَادُّ فِی حُکْمِکَ وَ لَا یَعْتَرِضُ عَلَیْکَ أَحَدٌ فِی تَدْبِیرِکَ لَکَ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبَارَکْتَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ وَ رَبُّ الْعَالَمِینَ یَا رَبِّ هَذَا مَقَامُ مَنْ لَاذَ بِکَ وَ اسْتَجَارَ بِکَرَمِکَ وَ أَلِفَ إِحْسَانَکَ وَ نِعَمَکَ وَ أَنْتَ الْجَوَادُ الَّذِی لَا یَضِیقُ عَفْوُکَ وَ لَا یَنْقُصُ فَضْلُکَ وَ لَا تَقِلُّ رَحْمَتُکَ وَ قَدْ تَوَثَّقْنَا مِنْکَ بِالصَّفْحِ الْقَدِیمِ وَ الْفَضْلِ الْعَظِیمِ وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ أَ فَتَرَاکَ یَا رَبِّ تُخْلِفُ ظُنُونَنَا أَوْ تُخَیِّبُ آمَالَنَا کَلَّا یَا کَرِیمُ لَیْسَ هَذَا ظَنَنَّا بِکَ وَ لَا هَذَا طَمَعُنَا فِیکَ یَا رَبِّ إِنَّ لَنَا فِیکَ أَمَلًا طَوِیلًا کَثِیراً إِنَّ لَنَا بِکَ رَجَاءً عَظِیماً عَصَیْنَاکَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتُرَ عَلَیْنَا وَ دَعَوْنَاکَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتَجِیبَ لَنَا فَحَقِّقْ رَجَاءَنَا یَا مَوْلَانَا فَقَدْ عَلِمْنَا مَا نَسْتَوْجِبُ بِأَعْمَالِنَا وَ لَکِنْ عِلْمُکَ فِینَا وَ عِلْمُنَا بِأَنَّکَ لَا تَصْرِفُنَا عَنْکَ حَثَّنَا عَلَی الرَّغْبَةِ إِلَیْکَ وَ إِنْ کُنَّا غَیْرَ مُسْتَوْجِبِینَ لِرَحْمَتِکَ فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَیْنَا وَ عَلَی الْمُذْنِبِینَ بِفَضْلِ سَعَتِکَ وَ امْنُنْ عَلَیْنَا بِمَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ جُدْ عَلَیْنَا بِفَضْلِ إِحْسَانِکَ فَإِنَّا مُحْتَاجُونَ إِلَی نَیْلِکَ یَا غَفَّارُ بِنُورِکَ اهْتَدَیْنَا وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْنَا وَ بِنِعْمَتِکَ أَصْبَحْنَا وَ أَمْسَیْنَا ذُنُوبُنَا بَیْنَ یَدَیْکَ نَسْتَغْفِرُکَ اللَّهُمَّ مِنْهَا وَ نَتُوبُ إِلَیْکَ تَتَحَبَّبُ إِلَیْنَا بِالنِّعَمِ وَ نُعَارِضُکَ بِالذُّنُوبِ خَیْرُکَ إِلَیْنَا نَازِلٌ وَ شَرُّنَا إِلَیْکَ صَاعِدٌ وَ لَمْ یَزَلْ وَ لَا یَزَالُ مَلَکٌ کَرِیمٌ یَأْتِیکَ عَنَّا فِی کُلِّ یَوْمٍ بِعَمَلٍ قَبِیحٍ فَلَا یَمْنَعُکَ مَا یَأْتِی مِنَّا مِنْ ذَلِکَ أَنْ تَحُوطَنَا بِرَحْمَتِکَ

ص: 85

تفضل نعمت هایت بر ما نمی شود. پس پاک و منزهی تو که چه قدر، هم در آغاز و هم در بازگشت به سوی ما، بردبار و بزرگ و گرامی هستی.

نام های تو مقدس و ستایشت بزرگ و کارهایت گرامی است. ای معبود من، فضل تو گسترده تر و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به رفتار و خطایم مقایسه کنی، پس مرا عفو کن مرا عفو کن مرا عفو کن، ای آقای من ای آقای من ای آقای من. خداوندا، ما را به یادت مشغول ساز و از خشمت در پناه خود در آور و از عذابت نجات ده و از مواهب و بخشش هایت روزی کن و تفضلت را بر ما ارزانی دار و حج خانه ات و زیارت قبر پیامبرت را که درودها و رحمت و آمرزش و برکات و خشنودی تو بر او و بر خاندان او باد روزی مان کن. به راستی که تو نزدیک و اجابت کننده ای، طاعتت را روزی مان کن و بر آیین خود و سنت پیامبرت علیه السلام بمیران.

خداوندا، بر محمد و خاندان او درود فرست و من و پدر و مادرم را بیامرز و بر آن دو رحم آر. همان گونه که مرا در کودکی تربیت نمودند و در برابر نیکی آنان، پاداش نیک به آنان بده و گناهانشان را بیامرز. خدایا، تمام مردان و زنان مومن و مسلمان، اعم از زنده و مرده آنان را بیامرز و نیکی ها را میان ما و آنان رواج ده. خدایا، زنده و مرده، حاضر و غایب، مرد و زن، کوچک و بزرگ، آزاد و برده ما را بیامرز. آنان که از خدا روی برگرداندند بر او دروغ بستند و به گمراهی بزرگی دچار شدند و آشکارا زیان بردند.

خداوندا، بر محمد و خاندان او درود فرست و پایان کار ما را به خیر ختم کن و آن چه مورد اهتمام من است، از امور دنیوی و اُخروی، کفایت فرما و کسی را که بر من رحم نمی کند، بر من مسلط مکن و سپر نگاه دارنده و پایداری از جانب خود بر ما قرار ده و نعمت های شایسته ای را که به من ارزانی داشته ای، مگیر و از تفضل خود، روزی گسترده، حلال و پاکیزه روزی ام کن. خدایا، با پاسداری خود مرا پاس بدار و با حفظ خود از من نگاه داری کن و مرا مورد محافظت خود قرار ده و حج خانه گرامی ات را در این سال و در تمام سال ها تا زمانی که زنده ام داشتی و نیز زیارت قبر پیامبرت صلوات الله علیه را روزی ام کن. ای پروردگار من، مرا از آن مشاهد بزرگ و جایگاه های شریف بی نصیب مگردان. خداوندا توبه مرا بپذیر تا دیگر از تو نافرمانی نکنم و خیر و عمل به آن و بیم از خود در شبانه روز را تا زمانی که زنده ام داشته ای، به من الهام کن، ای پروردگار جهانیان.

خداوندا مرا چه شده است، هر گاه آماده شده ام و برای نماز در پیشگاه تو ایستاده ام و به مناجات بر خاسته ام، هنگام نماز خواب آلودگی را بر من می افکنی و هنگام مناجات با تو، حالت مناجات را از من می گیری! چه شده است مرا که هرگاه به خود می گویم دیگر باطنم اصلاح شده است و همنشین توبه کنندگان گردیده ام، بلایی بر من عارض می شود و مرا

ص: 86

وَ تَتَفَضَّلَ عَلَیْنَا بِآلَائِکَ فَسُبْحَانَکَ مَا أَحْلَمَکَ وَ أَعْظَمَکَ وَ أَکْرَمَکَ مُبْدِئاً وَ مُعِیداً تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ کَرُمَ صَنَائِعُکَ وَ فِعَالُکَ أَنْتَ إِلَهِی أَوْسَعُ فَضْلًا وَ أَعْظَمُ حِلْماً مِنْ أَنْ تُقَایِسَنِی بِفِعْلِی وَ خَطِیئَتِی فَالْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ سَیِّدِی سَیِّدِی سَیِّدِی اللَّهُمَّ اشْغَلْنَا بِذِکْرِکَ وَ أَعِذْنَا مِنْ سَخَطِکَ وَ أَجِرْنَا مِنْ عَذَابِکَ وَ ارْزُقْنَا مِنْ مَوَاهِبِکَ وَ أَنْعِمْ عَلَیْنَا مِنْ فَضْلِکَ وَ ارْزُقْنَا حَجَّ بَیْتِکَ وَ زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ وَ رَحْمَتُکَ وَ مَغْفِرَتُکَ وَ بَرَکَاتُکَ وَ رِضْوَانُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ إِنَّکَ قَرِیبٌ مُجِیبٌ وَ ارْزُقْنَا طَاعَتَکَ وَ تَوَفَّنَا عَلَی مِلَّتِکَ وَ سُنَّةِ رَسُولِکَ علیه السلام.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَ وَ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً وَ اجْزِهِمَا بِالْإِحْسَانِ إِحْسَاناً وَ بِالسَّیِّئَاتِ غُفْرَاناً اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ تَابِعْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ فِی الْخَیْرَاتِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَیِّنَا وَ مَیِّتِنَا وَ شَاهِدِنَا وَ غَائِبِنَا وَ ذَکَرِنَا وَ أُنْثَانَا صَغِیرِنَا وَ کَبِیرِنَا حُرِّنَا وَ عَبْدِنَا کَذَبَ الْعَادِلُونَ بِاللَّهِ وَ ضَلُّوا ضَلالًا بَعِیداً وَ خَسِرُوا خُسْراناً مُبِیناً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ وَ اکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ مَنْ لَا یَرْحَمُنِی وَ اجْعَلْ عَلَیَّ مِنْکَ جُنَّةً وَاقِیَةً بَاقِیَةً وَ لَا تَسْلُبْنِی صَالِحَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَیِّباً اللَّهُمَّ وَ احْرُسْنِی بِحَرَاسَتِکَ وَ احْفَظْنِی بِحِفْظِکَ وَ اکْلَأْنِی بِکِلَاءَتِکَ وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِنَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنَا وَ ارْزُقْنِی زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَا تُخْلِنِی یَا رَبِّ مِنْ تِلْکَ الْمَوَاقِفِ الشَّرِیفَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الْکَرِیمَةِ اللَّهُمَّ وَ تُبْ عَلَیَّ حَتَّی لَا أَعْصِیَکَ وَ أَلْهِمْنِی الْخَیْرَ وَ الْعَمَلَ بِهِ وَ خَشْیَتَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ مَا أَبْقَیْتَنِی یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

إِلَهِی مَا لِی کُلَّمَا قُلْتُ قَدْ تَهَیَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ وَ قُمْتُ لِلصَّلَاةِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ نَاجَیْتُ أَلْقَیْتَ عَلَیَّ نُعَاساً إِذَا أَنَا صَلَّیْتُ وَ سَلَبْتَنِی مُنَاجَاتَکَ إِذَا أَنَا نَاجَیْتُ مَا لِی کُلَّمَا قُلْتُ قَدْ صَلُحَتْ سَرِیرَتِی وَ قَرُبَ مِنْ مَجَالِسِ التَّوَّابِینَ مَجْلِسِی عَرَضَتْ لِی بَلِیَّةٌ أَزَالَتْ

ص: 86

متوقف می کند و میان من و بندگی ات حایل می گردد! ای آقای من، شاید مرا از درگاه خود راندی و از بندگی ات دور نمودی، یا شاید دیده ای که حق تو را کوچک می شمارم، پس دورم راندی، یا شاید دیدی که از تو روی گردانم و لذا از خود جدایم کردی، یا شاید مرا از دروغگویان یافته ای و کنارم زدی، یا شاید دیدی شکرگزار نعمت تو نیستم پس محرومم کردی، یا شاید مرا در مجالس دانشمندان ندیدی، پس خوارم کردی، یا شاید در میان غافلان دیدی و از این رو از رحمتت نومیدم کردی، یا شاید دیدی که با مجالس اهل باطل مأنوسم، پس مرا در میان آنان رها کردی، یا شاید دوست نداشتی که دعایم را بشنوی و لذا دورم کردی، یا شاید کیفر جرم و جنایتم را دادی، یا شاید به خاطر کم حیا کردن از تو، اینچنین سزایم دادی. و اکنون ای پروردگار من، اگر بیامرزی، چه بسیار پیش از من گناه کاران را عفو کردی، زیرا ای پروردگار من، کرم تو برتر از مجازات گناه کاران و بردباری تو بزرگ تر از کیفر کوتاهی کنندگان است و من به تفضل تو پناه می آورم و از تو به سوی تو می گریزم و دنبال عفو و گذشت تو از کسانی هستم که گمان نیک به تو دارند.

خدایا، فضل و بردباری تو بزرگ تر از آن است که مرا با عملم مقایسه کنی، یا به خطایم بلغزانی. ای آقای من، من چیستم و ارزش من چیست؟ ای آقای من، به تفضل خود بر من ارزانی دار و به عفو خود بر من ببخش و به پوشش خود مرا بزرگ دار و به کرامت روی خود از توبیخ و سرزنش من در گذر. آقای من، من همان کوچکی هستم که تربیت نمودی، من همان نادانی هستم که آگاه نمودی، من همان گمراهی هستم که هدایتش کردی، من همان فرومایه ای هستم که بالا بردی، من همان بیمناکی هستم که ایمنی بخشیدی و گرسنه ای که سیر کردی و تشنه ای که سیرابش نمودی و عریانی که لباس پوشاندی و نیازمندی که بی نیازش کردی و ناتوانی که نیرو بخشیدی و خواری که سربلند نمودی و بیماری که بهبودی بخشیدی و درخواست کننده ای که عطا کردی و گناه کاری که گناهش را پوشیدی و خطاکاری که خطای او را نادیده گرفتی و اندکی که بسیار کردی و مستضعفی که یاری نمودی و رانده ای که پناه دادی، پس ستایش مخصوص تو است! و من ای پروردگار من، همان کسی هستم که در خلوت از تو شرم ننمودم و در حضور مردم تو را در نظر گرفتم. من صاحب مصیبت های بزرگم، من همان کسی هستم که بر آقای خود گستاخی نمودم، من همان کسی هستم که از مسلط و چیره در آسمان نافرمانی نمودم، من همان کسی هستم که به گناهان، رشوه های بسیار دادم. من همان کسی هستم که وقتی مژده معصیت به من داده شد، شتابان به سوی آن حرکت کردم. من همان کسی هستم که مهلتم دادی و خودداری ننمودم و گناهم را پوشیدی و شرم نکردم و گناه کردم و از حد خود گذشتم و از چشم خود انداختی و اعتنا نکردم، آن گاه به بردباری خود مهلتم دادی و به پوشش خود پوشیدی، گویی از من غفلت داری، و از عقوبت گناهانم دور داشتی به حدی که گویی از

ص: 87

قَدَمِی وَ حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَ خِدْمَتِکَ سَیِّدِی لَعَلَّکَ عَنْ بَابِکَ طَرَدْتَنِی وَ عَنْ خِدْمَتِکَ نَحَّیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُسْتَخِفّاً بِحَقِّکَ فَأَقْصَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُعْرِضاً عَنْکَ فَقَلَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ وَجَدْتَنِی فِی مَقَامِ الْکَاذِبِینَ فَرَفَضْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی غَیْرَ شَاکِرٍ لِنَعْمَائِکَ فَحَرَمْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ فَقَدْتَنِی مِنْ مَجَالِسِ الْعُلَمَاءِ فَخَذَلْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی فِی الْغَافِلِینَ فَمِنْ رَحْمَتِکَ آیَسْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی آلَفُ مَجَالِسَ الْبَطَّالِینَ فَبَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ خَلَّیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ لَمْ تُحِبَّ أَنْ تَسْمَعَ دُعَائِی فَبَاعَدْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ بِجُرْمِی وَ جَرِیرَتِی کَافَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ بِقِلَّةِ حَیَائِی مِنْکَ جَازَیْتَنِی فَإِنْ عَفَوْتَ یَا رَبِّ فَطَالَ مَا عَفَوْتَ عَنِ الْمُذْنِبِینَ قَبْلِی لِأَنَّ کَرَمَکَ أَیْ رَبِّ یَجِلُّ عَنْ مُجَازَاةِ الْمُذْنِبِینَ وَ حِلْمَکَ یَکْبُرُ عَنْ مُکَافَأَةِ الْمُقَصِّرِینَ فَأَنَا عَائِذٌ بِفَضْلِکَ هَارِبٌ مِنْکَ إِلَیْکَ مُتَنَجِّزٌ مَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَحْسَنَ بِکَ ظَنّاً.

إِلَهِی أَنْتَ أَوْسَعُ فَضْلًا وَ أَعْظَمُ حِلْماً مِنْ أَنْ تُقَایِسَنِی بِظُلْمِی أَوْ أَنْ تَسْتَزِلَّنِی بِخَطِیئَتِی وَ مَا أَنَا یَا سَیِّدِی وَ مَا خَطَرِی هَبْنِی بِفَضْلِکَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَ جَلِّلْنِی بِسَتْرِکَ وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِیخِی بِکَرَمِ وَجْهِکَ سَیِّدِی أَنَا الصَّغِیرُ الَّذِی رَبَّیْتَهُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ الَّذِی عَلَّمْتَهُ وَ أَنَا الضَّالُّ الَّذِی هَدَیْتَهُ وَ أَنَا الْوَضِیعُ الَّذِی رَفَعْتَهُ وَ أَنَا الْخَائِفُ الَّذِی آمَنْتَهُ وَ أَنَا الْجَائِعُ الَّذِی أَشْبَعْتَهُ وَ الْعَطْشَانُ الَّذِی أَرْوَیْتَهُ وَ الْعَارِی الَّذِی کَسَوْتَهُ وَ الْفَقِیرُ الَّذِی أَغْنَیْتَهُ وَ الضَّعِیفُ الَّذِی قَوَّیْتَهُ وَ الذَّلِیلُ الَّذِی أَعْزَزْتَهُ وَ السَّقِیمُ الَّذِی شَفَیْتَهُ وَ السَّائِلُ الَّذِی أَعْطَیْتَهُ وَ الْمُذْنِبُ الَّذِی سَتَرْتَهُ وَ الْخَاطِئُ الَّذِی أَقَلْتَهُ وَ الْقَلِیلُ الَّذِی کَثَّرْتَهُ وَ الْمُسْتَضْعَفُ الَّذِی نَصَرْتَهُ وَ الطَّرِیدُ الَّذِی آوَیْتَهُ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا یَا رَبِّ الَّذِی لَمْ أَسْتَحْیِکَ فِی الْخَلَاءِ وَ لَمْ أُرَاقِبْکَ فِی الْمَلَإِ وَ أَنَا صَاحِبُ الدَّوَاهِی الْعُظْمَی أَنَا الَّذِی عَلَی سَیِّدِهِ اجْتَرَی أَنَا الَّذِی عَصَیْتُ جَبَّارَ السَّمَاءِ أَنَا الَّذِی أَعْطَیْتُ عَلَی الْمَعَاصِی جَلِیلَ الرِّشَا أَنَا الَّذِی حِینَ بُشِّرْتُ بِهَا خَرَجْتُ إِلَیْهَا أَسْعَی أَنَا الَّذِی أَمْهَلْتَنِی فَمَا ارْعَوَیْتُ وَ سَتَرْتَ عَلَیَّ فَمَا اسْتَحْیَیْتُ وَ عَمِلْتُ بِالْمَعَاصِی فَتَعَدَّیْتُ وَ أَسْقَطْتَنِی مِنْ عَیْنِکَ فَمَا بَالَیْتُ فَبِحِلْمِکَ أَمْهَلْتَنِی وَ بِسِتْرِکَ سَتَرْتَنِی حَتَّی کَأَنَّکَ أَغْفَلْتَنِی وَ مِنْ عُقُوبَاتِ الْمَعَاصِی جَنَّبْتَنِی حَتَّی

ص: 87

من شرم داری.

خدایا، هنگامی که از تو نافرمانی کردم، پروردگاری ات را انکار نکردم، و فرمان تو را کوچک نشماردم، و به دنبال عذاب تو نبودم، و وعده عذابت را سبک نشماردم، بلکه اشتباهی بر من عارض شد و نفسم آن را برای من آراست و خواهش نفسم بر من چیره گردید و بدبختی ام یاری کرد و پوشش فراگیر تو بر من، مرا فریفت و در نتیجه از تو نافرمانی کردم و با تو مخالفت نمودم. اما اکنون چه کسی مرا از عذاب تو می رهاند؟ و چه کسی فردا مرا از دست دشمنانم نجات می دهد؟ و اگر تو ریسمان خود را از من قطع کنی، به ریسمان چه کسی چنگ بزنم؟ پس وای بر بدی من در برابر آن چه نوشته تو از عمل من بر شمرد، به حدی که اگر امیدم به بزرگواری و رحمت گسترده تو نبود و این که مرا از نومیدی نهی کردی، قطعا وقتی آن را به یاد می آورم، نومید می شدم. ای بهترین کسی که دعا کنندگان می خوانند، و ای برترین کسی که امیدواران به او امید می بندند.

خداوندا، به حرمت اسلام به تو توسل می جویم و به احترام قرآن بر تو اعتماد می کنم، و به محبتم نسبت به پیامبر امی قریشی هاشمی عربی تهامی مکی مدنی صلواتک علیه و آله به نزدیکی تو امید دارم، پس انس حاصل از ایمانم را به وحشت و تنهایی مبدل مکن و پاداش مرا چون پاداش کسی که غیر تو را پرستیده قرار مده؛ زیرا گروهی به زبان ایمان آوردند تا از ریختن خونشان جلوگیری کنند و به آرزوی خود رسیدند، ولی ما با زبان و دل به تو ایمان آوردیم، تا از ما درگذری، پس ما را نیز به آرزویمان برسان و امیدت را در دلمان استوار گردان و دل های ما را بعد از آن که هدایت کردی، منحرف ننما و رحمتی از جانب خود به ما ارزانی دار، به راستی که تو بسیار بخشنده ای.

پس به عزتت سوگند، اگر مرا برانی، از درگاه تو دور نمی شوم و از التماس تو دست نمی کشم، به واسطه شناختی که از کرامت و گستردگی رحمتت، ای آقای من، به دلم الهام شده است. بنده جز به سوی مولای خود به کجا برود، و آفریده جز به آفریننده خود به کجا پناه ببرد؟ خدایا، اگر مرا با زنجیرها ببندی و در برابر مردم حاضر، بخششت را از من بازداری و دیدگان بندگان را بر رسوایی هایم رهنمون گردی و دستور دهی که مرا به آتش بیندازند و میان من و نیکان حایل قرار دهی، باز امیدم را از تو قطع نمی کنم و روی آرزویم را از عفو تو بر نمی گردانم و دوستی تو از دلم بیرون نمی رود. من هرگز نعمت های تو و پوشش فراگیر تو را بر خود در سرای دنیا، فراموش نمی کنم. ای آقای من، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و دوستی دنیا را از دلم بیرون کن و میان من و مصطفی و خاندان او، برگزیده تو از آفریدگان و خاتم پیامبران، حضرت محمد صلواتک علیه وآله جمع کن و مرا به توبه به درگاهت باز گردان و بر گریستن بر خویش یاری ام ده، زیرا با امروز و فردا کردن و آرزوها، عمر خود را تلف کردم و در جایگاه نومیدان از عمل خیر خود قرار گرفته ام .

ص: 88

کَأَنَّکَ اسْتَحْیَیْتَنِی.

إِلَهِی لَمْ أَعْصِکَ حِینَ عَصَیْتُکَ وَ أَنَا بِرُبُوبِیَّتِکَ جَاحِدٌ وَ لَا بِأَمْرِکَ مُسْتَخِفٌّ وَ لَا لِعُقُوبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ وَ لَا لِوَعِیدِکَ مُتَهَاوِنٌ وَ لَکِنْ خَطِیئَةٌ عَرَضَتْ وَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی وَ غَلَبَنِی هَوَایَ وَ أَعَانَنِی عَلَیْهَا شِقْوَتِی وَ غَرَّنِی سِتْرُکَ الْمُرْخَی عَلَیَّ فَقَدْ عَصَیْتُکَ وَ خَالَفْتُکَ بِجُهْدِی فَالْآنَ مِنْ عَذَابِکَ مَنْ یَسْتَنْقِذُنِی وَ مِنْ أَیْدِی الْخُصَمَاءِ غَداً مَنْ یُخَلِّصُنِی وَ بِحَبْلِ مَنْ أَتَّصِلُ إِنْ أَنْتَ قَطَعْتَ حَبْلَکَ عَنِّی فَوَا سَوْأَتَا عَلَی مَا أَحْصَی کِتَابُکَ مِنْ عَمَلِیَ الَّذِی لَوْ لَا مَا أَرْجُو مِنْ کَرَمِکَ وَ سَعَةِ رَحْمَتِکَ وَ نَهْیِکَ إِیَّایَ عَنِ الْقُنُوطِ لَقَنَطْتُ عِنْدَ مَا أَتَذَکَّرُهَا یَا خَیْرَ مَنْ دَعَاهُ دَاعٍ وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ اللَّهُمَّ بِذِمَّةِ الْإِسْلَامِ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ وَ بِحُرْمَةِ الْقُرْآنِ أَعْتَمِدُ عَلَیْکَ وَ بِحُبِّی لِلنَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الْقُرَشِیِّ الْهَاشِمِیِّ الْعَرَبِیِّ التِّهَامِیِّ الْمَکِّیِّ الْمَدَنِیِّ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَرْجُو الزُّلْفَةَ لَدَیْکَ فَلَا تُوحِشِ اسْتِینَاسَ إِیمَانِی وَ لَا تَجْعَلْ ثَوَابِی ثَوَابَ مَنْ عَبَدَ سِوَاکَ فَإِنَّ قَوْماً آمَنُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ لِیَحْقُنُوا بِهِ دِمَاءَهُمْ فَأَدْرَکُوا مَا أَمَّلُوا وَ إِنَّا آمَنَّا بِکَ بِأَلْسِنَتِنَا وَ قُلُوبِنَا لِتَعْفُوَ عَنَّا فَأَدْرِکْنَا مَا أَمَّلْنَا وَ ثَبِّتْ رَجَاءَکَ فِی صُدُورِنَا وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ فَوَ عِزَّتِکَ لَوِ انْتَهَرْتَنِی مَا بَرِحْتُ مِنْ بَابِکَ وَ لَا کَفَفْتُ عَنْ تَمَلُّقِکَ لِمَا أُلْهِمَ قَلْبِی یَا سَیِّدِی مِنَ الْمَعْرِفَةِ بِکَرَمِکَ وَ سَعَةِ رَحْمَتِکَ إِلَی مَنْ یَذْهَبُ الْعَبْدُ إِلَّا إِلَی مَوْلَاهُ وَ إِلَی مَنْ یَلْتَجِئُ الْمَخْلُوقُ إِلَّا إِلَی خَالِقِهِ إِلَهِی لَوْ قَرَنْتَنِی بِالْأَصْفَادِ وَ مَنَعْتَنِی سَیْبَکَ مِنْ بَیْنِ الْأَشْهَادِ وَ دَلَلْتَ عَلَی فَضَائِحِی عُیُونَ الْعِبَادِ وَ أَمَرْتَ بِی عَلَی النَّارِ وَ حُلْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْأَبْرَارِ مَا قَطَعْتُ رَجَائِی مِنْکَ وَ لَا صَرَفْتُ وَجْهَ تَأْمِیلِی لِلْعَفْوِ عَنْکَ وَ لَا خَرَجَ حُبُّکَ مِنْ قَلْبِی أَنَا لَا أَنْسَی أَیَادِیَکَ عِنْدِی وَ سَتْرَکَ عَلَیَّ فِی دَارِ الدُّنْیَا سَیِّدِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْ حُبَّ الدُّنْیَا عَنْ قَلْبِی وَ اجْمَعْ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْمُصْطَفَی وَ آلِهِ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ انْقُلْنِی إِلَی دَرَجَةِ التَّوْبَةِ إِلَیْکَ وَ أَعِنِّی بِالْبُکَاءِ عَلَی نَفْسِی فَقَدْ أَفْنَیْتُ بِالتَّسْوِیفِ وَ الْآمَالِ عُمُرِی وَ قَدْ نَزَلْتُ مَنْزِلَةَ الْآیِسِینَ مِنْ خَیْرِی.

ص: 88

پس، چه کسی بدحال تر از من است اگر با همین حالت به قبر منتقل شوم، قبری که برای آسایش خود فراهم نکردم و با عمل صالح برای آسودن خود مفروش نکردم. چرا گریه نکنم، در حالی که نمی دانم بازگشتم به کجا است و می بینم که نفسم مرا نیرنگ می زند و روزها مرا می فریبند و بال های مرگ بر سرم سایه افکنده است؟ چرا نگریم، می گریم برای بیرون آمدن روحم، می گریم برای تاریکی قبرم، می گریم برای تنگی گورم، می گریم برای پرسش دو فرشته نکیر و منکر از من، می گریم برای بیرون آمدن از قبرم به صورت لخت و خوار و در حالیکه بار سنگین گناه را بر پشت می کشم و گاه از راست و گاه از چپ نگاه می کنم، آن هنگام که مردم به کاری جز کار من مشغول اند و {در آن روز هر کسی از آنان را کاری است که او را به خود مشغول می دارد. در آن روز چهره هایی درخشانند، خندان و شادانند و در آن روز چهر هایی است که بر آنها غبار نشسته و آنها را تاریکی و خواری پوشانده است.} آقای من، تنها به تو تکیه و اعتماد و امید و توکل دارم و به رحمت تو چنگ می زنم. رحمتت را به هر کس بخواهی می دهی و هر کس را دوست بداری، به رحمتت هدایت می کنی.

خداوندا، پس ستایش تو را برای این که دلم را از شرک پاک نمودی و ستایش تو را برای این که زبانم را گشودی. آیا با این زبان لال از تو سپاسگزاری کنم؟ یا با کوشش تمام و با تمام توان در عملم تو را خشنود گردانم؟ ای پروردگار من، آیا زبان من توانایی سپاس تو را دارد؟ و عمل من در کنار نعمت ها و نیکوکاری تو ارزشی دارد؟ خدایا بخششت امیدم را گشود و تشکر تو عملم را مورد قبول قرار داد. خدایا، گرایشم تنها به تو است و فقط از تو بیم دارم و به سوی تو آرزو می کنم، آرزویم مرا به سوی تو سوق داد. ای یگانه من، همت و اراده من فقط بر تو روی آورد و گرایشم تنها به آن چیزی است که نزد تو است، و امید و بیم خالص من برای تو است و محبت من فقط به تو انس گرفت و دستم را به سوی تو دراز کردم و تنها به ریسمان طاعت تو چنگ زدم. ای مولای من، فقط به یاد تو دلم زنده است و تنها به مناجات تو درد بیم از تو را خنک می کنم، پس ای مولا و آرزو و منتهای خواسته من، بر محمد و آل محمد درود فرست و میان من و آن گناهم که مانع از التزام به طاعتت می شود، جدایی انداز. به خاطر امیدواری دیرینه ام به تو و آزمندی بزرگم از تو، آن رأفت و رحمتت را که بر خود واجب نمودی، از تو درخواست می کنم، همه امور فقط از آن تو است و یگانه ای و شریکی نداری و آفریده ها همه بندگان و در قبضه تواند و همه اشیا در برابر تو فروتن هستند. بلند مرتبه­ای، ای پروردگار جهانیان.

خداوندا، رحم کن بر من، آن هنگام که حجت بر من تمام می شود و زبانم از پاسخ لال می گردد و آن هنگام که از من بازخواست می کنی و عقل از سر من می پرد، پس ای بزرگی که برای کارهای بزرگ به تو امید بسته می شود، تو تنها امید منی، پس آن هنگام که نیازمندی ام

ص: 89

فَمَنْ یَکُونُ أَسْوَأَ حَالًا مِنِّی إِنْ أَنَا نُقِلْتُ عَلَی مِثْلِ حَالِی إِلَی قَبْرِی وَ لَمْ أَمْهَدْهُ لِرَقْدَتِی وَ لَمْ أَفْرُشْهُ بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ لِضَجْعَتِی وَ مَا لِی لَا أَبْکِی وَ لَا أَدْرِی إِلَی مَا یَکُونُ مَصِیرِی وَ أَرَی نَفْسِی تُخَادِعُنِی وَ أَیَّامِی تُخَاتِلُنِی وَ قَدْ خَفَقَتْ عِنْدَ رَأْسِی أَجْنِحَةُ الْمَوْتِ فَمَا لِی لَا أَبْکِی أَبْکِی لِخُرُوجِ نَفْسِی أَبْکِی لِظُلْمَةِ قَبْرِی أَبْکِی لِضِیقِ لَحْدِی أَبْکِی لِسُؤَالِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ إِیَّایَ أَبْکِی لِخُرُوجِی عَنْ قَبْرِی عُرْیَاناً ذَلِیلًا حَامِلًا ثِقْلِی عَلَی ظَهْرِی أَنْظُرُ مَرَّةً عَنْ یَمِینِی وَ أُخْرَی عَنْ شِمَالِی إِذِ الْخَلَائِقُ فِی شَأْنٍ غَیْرِ شَأْنِی لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ضاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْها غَبَرَةٌ تَرْهَقُها قَتَرَةٌ وَ ذِلَّةٌ سَیِّدِی عَلَیْکَ مُعَوَّلِی وَ مُعْتَمَدِی وَ رَجَائِی وَ تَوَکُّلِی وَ بِرَحْمَتِکَ تَعَلُّقِی تُصِیبُ بِرَحْمَتِکَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَهْدِی بِرَحْمَتِکَ مَنْ تُحِبُّ.

اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا نَقَّیْتَ مِنَ الشِّرْکِ قَلْبِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی بَسْطِ لِسَانِی أَ فَبِلِسَانِی هَذَا الْکَالِّ أَشْکُرُکَ أَمْ بِغَایَةِ جُهْدِی فِی عَمَلِی أُرْضِیکَ وَ مَا قَدْرُ لِسَانِی یَا رَبِّ فِی جَنْبِ شُکْرِکَ وَ قَدْرُ عَمَلِی فِی جَنْبِ نِعَمِکَ وَ إِحْسَانِکَ إِلَهِی إِنَّ جُودَکَ بَسَطَ أَمَلِی وَ شُکْرَکَ قَبْلَ عَمَلِی سَیِّدِی إِلَیْکَ رَغْبَتِی وَ مِنْکَ رَهْبَتِی وَ إِلَیْکَ تَأْمِیلِی فَقَدْ سَاقَنِی إِلَیْکَ أَمَلِی وَ عَلَیْکَ یَا وَاجِدِی عَکَفَتْ هِمَّتِی وَ فِیمَا عِنْدَکَ انْبَسَطَتْ رَغْبَتِی وَ لَکَ خَالِصُ رَجَائِی وَ خَوْفِی وَ بِکَ أَنِسَتْ مَحَبَّتِی وَ إِلَیْکَ أَلْقَیْتُ بِیَدِی وَ بِحَبْلِ طَاعَتِکَ مَدَدْتُ یَدِی مَوْلَایَ بِذِکْرِکَ عَاشَ قَلْبِی وَ بِمُنَاجَاتِکَ بَرَّدْتُ أَلَمَ الْخَوْفِ عَنِّی فَیَا مَوْلَایَ وَ یَا مُؤَمَّلِی وَ یَا مُنْتَهَی سُؤْلِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَ ذَنْبِیَ الْمَانِعِ لِی مِنْ لُزُومِ طَاعَتِکَ فَإِنَّمَا أَسْأَلُکَ لِقَدِیمِ الرَّجَاءِ لَکَ وَ عَظِیمِ الطَّمَعِ فِیکَ الَّذِی أَوْجَبْتَهُ عَلَی نَفْسِکَ مِنَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ فَالْأَمْرُ لَکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ الْخَلْقُ کُلُّهُمْ عِبَادُکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ خَاضِعٌ لَکَ تَبَارَکْتَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

اللَّهُمَّ فَارْحَمْنِی إِذَا انْقَطَعَتْ حُجَّتِی وَ کَلَّ عَنْ جَوَابِکَ لِسَانِی وَ طَاشَ عِنْدَ سُؤَالِکَ إِیَّایَ لُبِّی فَیَا عَظِیماً یُرْجَی لِکُلِّ عَظِیمٍ أَنْتَ رَجَائِی فَلَا تُخَیِّبْنِی إِذَا اشْتَدَّتْ

ص: 89

به تو زیاد می شود، نومیدم مکن و مرا به خاطر نادانی ام رد نکن و به خاطر صبر اندکم منع مکن، بلکه به خاطر نیازمندی ام عطا کن و به سبب ناتوانی ام به من رحم آر. آقای من، اعتماد و تکیه و امید و توکلم فقط بر تو است و به رحمتت می آویزم و به بارگاه تو بار می افکنم و خواسته هایم، رو به جود تو دارند. ای پروردگار من، به کرم تو دعایم را آغاز می کنم و امید مهمانی در نزد تو را دارم و به عنایت تو امید رفع نیازمندی ام را دارم و در زیر سایه عفو تو می ایستم و به جود و کرم تو چشم دارم و به نیکی تو چشم می دوزم، پس اکنون که آرزوی منی، مرا با آتش جهنم مسوزان و در جهنم فروکش کننده جای مده، زیرا تو نور چشم منی. ای آقای من، گمانم به نیکوکاری و نیکی ات را از بین مبر، زیرا تو مورد اعتماد و امید منی و مرا از ثوابت محروم نکن، که تو از ناداری و نیاز من آگاهی.

خدایا، اگر پایان عمرم نزدیک است و عملم مرا به تو نزدیک نکرد، اعتراف به گناهم را وسیله دستیابی به رحمتت گردانیده ام. خدایا، اگر از من درگذری، چه کسی از تو به بخشش سزاوارتر؟ و اگر عذابم کنی، چه کسی در این حکم از تو عادل تر است؟ خداوندا، پس بر غربت من در این دنیا و اندوهم هنگام مرگ و تنهایی ام در قبر و وحشتم در زیر سنگ لحد و آن هنگام که با خواری در پیشگاه تو برای حسابرسی زنده و برانگیخته می شوم، بر من رحم کن و آن عملم را که بر انسان ها پوشیده ماند، بیامرز و پرده پوشی خود را بر من مستدام بدار و آن هنگام که بر بستر می افتم و دوستانم مرا بر می گردانند، رحم کن و آن گاه که بر جایی برای غسل دراز می کشم و همسایگان شایسته ام مرا غسل می دهند، بر من تفضل کن و آن وقت که مرا حمل می کنند و نزدیکان اطراف جنازه ام را گرفته اند، بر من مهربانی کن و آن گاه که در گودال قبر و تنها نزد تو حاضر می شوم، بر من ببخشای و بر غربتم در آن خانه جدید و تنهایی ام رحم کن، تا به کسی غیر تو انس نگیرم، اگر مرا به خودم واگذاری، نابود می شوم.

آقای من، اگر تو لغزشم را نپوشی، از چه کسی فریاد خواهی کنم؟ و اگر در آرامگاهم عنایت تو را نداشته باشم، به چه کسی پناهنده شوم؟ و اگر تو اندوهم را برطرف نکنی به چه کسی پناه ببرم؟ آقای من، اگر تو به من رحم نکنی، چه کسی را دارم و چه کسی به من رحم می کند؟ و اگر از آمرزش تو بهره ای نبرم یا در روز نیازمندی ام فضل تو را نداشته باشم، به فضل چه کسی امید ببندم؟ و آن گاه که عمرم به پایان می رسد، به سوی چه کسی از گناهانم بگریزم؟ آقای من، مرا که به تو امید دارم عذاب مکن. خدایا، امیدم را به واقعیت بپیوند و مرا از ترسم ایمنی بخش، زیرا برای گناهان بسیار، امیدی جز عفو تو ندارم. آقای من، من آن چه را مستحق نیستم، از تو می خواهم و تو اهل تقوا و آمرزشی، پس مرا ببخشای و لباسی از نگاه خود به من بپوشان تا پیامدهای سوء گناهانم را بپوشاند و آن ها را بیامرز تا دیگر از آن ها بازخواست نشوم، به راستی که تو دارای بخشش دیرینه

ص: 90

إِلَیْکَ فَاقَتِی وَ لَا تَرُدَّنِی لِجَهْلِی وَ لَا تَمْنَعْنِی لِقِلَّةِ صَبْرِی أَعْطِنِی لِفَقْرِی وَ ارْحَمْنِی لِضَعْفِی سَیِّدِی عَلَیْکَ مُعْتَمَدِی وَ مُعَوَّلِی وَ رَجَائِی وَ تَوَکُّلِی وَ بِرَحْمَتِکَ تَعَلُّقِی وَ بِفِنَائِکَ أَحُطُّ رَحْلِی وَ بِجُودِکَ أَقْصِدُ طَلِبَتِی وَ بِکَرَمِکَ أَیْ رَبِّ أَسْتَفْتِحُ دُعَائِی وَ لَدَیْکَ أَرْجُو ضِیَافَتِی وَ بِعِنَایَتِکَ أَجْبُرُ عَیْلَتِی وَ تَحْتَ ظِلِّ عَفْوِکَ قِیَامِی وَ إِلَی جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَرْفَعُ بَصَرِی وَ إِلَی مَعْرُوفِکَ أُدِیمُ نَظَرِی فَلَا تُحْرِقْنِی بِالنَّارِ وَ أَنْتَ مَوْضِعُ أَمَلِی وَ لَا تُسْکِنِّی الْهَاوِیَةَ فَإِنَّکَ قُرَّةُ عَیْنِی یَا سَیِّدِی لَا تُکَذِّبْ ظَنِّی بِإِحْسَانِکَ وَ مَعْرُوفِکَ فَإِنَّکَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی وَ لَا تَحْرِمْنِی ثَوَابَکَ فَإِنَّکَ الْعَارِفُ بِفَقْرِی.

إِلَهِی إِنْ کَانَ قَدْ دَنَا أَجَلِی وَ لَمْ یُقَرِّبْنِی مِنْکَ عَمَلِی فَقَدْ جَعَلْتُ الِاعْتِرَافَ إِلَیْکَ بِذَنْبِی وَسَائِلَ عِلَلِی إِلَهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَی مِنْکَ بِالْعَفْوِ وَ إِنْ عَذَّبْتَنِی فَمَنْ أَعْدَلُ مِنْکَ فِی الْحُکْمِ اللَّهُمَّ فَارْحَمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا وَحْدَتِی وَ عِنْدَ الْمَوْتِ کُرْبَتِی وَ فِی الْقَبْرِ وَحْدَتِی وَ فِی اللَّحْدِ وَحْشَتِی وَ إِذَا نُشِرْتُ لِلْحِسَابِ بَیْنَ یَدَیْکَ ذُلَّ مَوْقِفِی وَ اغْفِرْ لِی مَا خَفِیَ عَلَی الْآدَمِیِّینَ مِنْ عَمَلِی وَ أَدِمْ لِی مَا بِهِ سَتَرْتَنِی وَ ارْحَمْنِی صَرِیعاً عَلَی الْفِرَاشِ تُقَلِّبُنِی أَیْدِی أَحِبَّتِی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ مَمْدُوداً عَلَی الْمُغْتَسَلِ یُغَسِّلُنِی صَالِحُ جِیرَتِی وَ تَحَنَّنْ عَلَیَّ مَحْمُولًا قَدْ تَنَاوَلَ الْأَقْرِبَاءُ أَطْرَافَ جَنَازَتِی وَ جُدْ عَلَیَّ مَنْقُولًا قَدْ نَزَلْتُ بِکَ وَحِیداً فِی حُفْرَتِی وَ ارْحَمْ فِی ذَلِکَ الْبَیْتِ الْجَدِیدِ غُرْبَتِی حَتَّی لَا أَسْتَأْنِسَ بِغَیْرِکَ فَإِنَّکَ إِنْ وَکَلْتَنِی إِلَی نَفْسِی هَلَکْتُ.

سَیِّدِی فَبِمَنْ أَسْتَغِیثُ إِنْ لَمْ تُقِلْنِی عَثْرَتِی وَ إِلَی مَنْ أَفْزَعُ إِنْ فَقَدْتُ عِنَایَتَکَ فِی ضَجْعَتِی وَ إِلَی مَنْ أَلْتَجِئُ إِنْ لَمْ تُنَفِّسْ کُرْبَتِی سَیِّدِی مَنْ لِی وَ مَنْ یَرْحَمُنِی إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی وَ فَضْلَ مَنْ أُؤَمِّلُ إِنْ فَقَدْتُ غُفْرَانَکَ أَوْ عُدِمْتُ فَضْلَکَ یَوْمَ فَاقَتِی وَ إِلَی مَنِ الْفِرَارُ مِنَ الذُّنُوبِ إِذَا انْقَضَی أَجَلِی سَیِّدِی لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَرْجُوکَ إِلَهِی حَقِّقْ رَجَائِی وَ آمِنْ خَوْفِی فَإِنَّ کَثْرَةَ ذُنُوبِی لَا أَرْجُو لَهَا إِلَّا عَفْوَکَ سَیِّدِی أَنَا أَسْأَلُکَ مَا لَا أَسْتَحِقُّ وَ أَنْتَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ فَاغْفِرْ لِی وَ أَلْبِسْنِی مِنْ نَظَرِکَ ثَوْباً یُغَطِّی عَلَیَّ التَّبِعَاتِ وَ تَغْفِرُهَا لِی وَ لَا أُطَالَبُ بِهَا إِنَّکَ ذُو مَنٍّ قَدِیمٍ

ص: 90

و چشم پوشی بزرگ و گذشت کریمانه ای.

خدایا، تو همان کسی هستی که عطا و فضلت را بر کسانی که از تو درخواست نکردند و بر انکار کنندگان ربوبیت افاضه می کنی، پس ای آقای من، چگونه است حال کسی که از تو درخواست کرد و یقین دارد که آفرینش از آن تو است و همه کارها به سوی تو است. بزرگ و بلندمرتبه هستی ای پروردگار جهانیان. ای آقای من، بنده ات بر درگاه تو است و فقر و ناداری او را به پیشگاهت کشاند و با دعا بر در احسان تو می کوبد و با امید پنهان خود، نگاه زیبا و مهربان تو را می طلبد، پس روی کرامتت را از من بر مگردان و آن چه را که می گویم از من بپذیر. این دعا را کردم و با شناختی که از مهرورزی و مهربانی تو دارم، امید دارم که ردم نکنی. خدایا، تو همان کسی هستی که اصرار هیچ درخواست کننده ای تو را از عطا به دیگری باز نمی دارد و بخشش ها از خزانه تو کم نمی کنند، تو همان گونه ای که خود می فرمایی و بلکه برتر از گفتار گویندگان هستی.

خداوندا، از تو صبر زیبا و گشایش نزدیک و سخن راست و پاداش بزرگ را مسألت دارم. ای پروردگار من، از تو تمامی خیرات را می طلبم، خواه آن ها را بدانم و یا ندانم. خدایا، از تو بهترین درخواست هایی را که بندگان شایسته ات کردند، مسألت دارم. ای بهترین کسی که از او درخواست می شود و ای بخشنده ترین عطا کننده، بر محمد و آل محمد درود فرست و درخواست مرا در رابطه با خود و خانواده و پدر و مادر و فرزندانم و کسانی که مورد اهتمام من هستند و برادرانم، عطا کن و زندگی ام را خوش گردان و جوانمردی ام را آشکار کن و همه حالاتم را اصلاح گردان و مرا از کسانی قرار ده که عمرشان را طولانی کردی و عملشان را نیک گردانیدی و نعمت خود را بر آنان کامل عطا کردی و از آن ها خشنود گشتی و به زندگانی پاکیزه، در شادمانی جاویدان و کامل ترین کرامت و بهترین زندگی، زنده گردانیدی، به راستی که تو هر چه بخواهی می کنی و غیر تو نمی تواند هر چه خواست انجام دهد. خداوندا، مرا از آنان قرار ده که به طور ویژه تو را یاد می کنند. و هیچ یک از اعمالی را که به وسیله آن در لحظات شبانه روز به تو نزدیکی می جویم، به قصد نمایاندن و شنواندن به دیگران و یا از روی شادمانی مفرط و بیش از حد قرار مده و مرا از خاشعان به درگاهت بگردان. خدایا، گستردگی روزی و ایمنی در وطن به من عطا کن و خانواده و دارایی و فرزندانم را مایه روشنی چشم من قرار ده و پایداری نعمت هایت و تندرستی و نیرومندی تن و سلامتی در دین را به من عطا کن و تا زنده ام مرا در طاعت خود و اطاعت از پیامبرت حضرت محمد و اهل بیت او صلواتک علیه و علیهم به کارگیر. و مرا از پر بهره ترین بندگان خود از خیرهایی که در ماه رمضان، شب قدر و در طول سال فرو فرستادی و می فرستی، قرار ده. واز رحمتی که می گسترانی و عافیتی که می پوشانی و بلایی که دفع می کنی و نیکی هایی که می پذیری و بدهایی که در می گذری، به من عطا کن. و از تفضل گسترده و پاکیزه خود، روزی گسترده و حلال و پاکیزه روزی ام کن. ای آقای من، بدی ها را از من دور کن و بدهی و مظالم مرا از طرف من ادا کن،

ص: 91

وَ صَفْحٍ عَظِیمٍ وَ تَجَاوُزٍ کَرِیمٍ.

إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی تُفِیضُ سَیْبَکَ عَلَی مَنْ لَمْ یَسْأَلْکَ وَ عَلَی الْجَاحِدِینَ بِرُبُوبِیَّتِکَ فَکَیْفَ سَیِّدِی بِمَنْ سَأَلَکَ وَ أَیْقَنَ أَنَّ الْخَلْقَ لَکَ وَ الْأَمْرَ إِلَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ سَیِّدِی عَبْدُکَ بِبَابِکَ أَقَامَتْهُ الْخَصَاصَةُ بَیْنَ یَدَیْکَ یَقْرَعُ بَابَ إِحْسَانِکَ بِدُعَائِهِ وَ یَسْتَعْطِفُ جَمِیلَ نَظَرِکَ بِمَکْنُونِ رَجَائِهِ فَلَا تُعْرِضْ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی وَ اقْبَلْ مِنِّی مَا أَقُولُ فَقَدْ دَعَوْتُکَ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ أَنَا أَرْجُو أَنْ لَا تَرُدَّنِی مَعْرِفَةً مِنِّی بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی لَا یُحْفِیکَ سَائِلٌ وَ لَا یَنْقُصُکَ نَائِلٌ أَنْتَ کَمَا تَقُولُ وَ فَوْقَ مَا یَقُولُ الْقَائِلُونَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ صَبْراً جَمِیلًا وَ فَرَجاً قَرِیباً وَ قَوْلًا صَادِقاً وَ أَجْراً عَظِیماً وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی فِی نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ وَ أَرْغِدْ عَیْشِی وَ أَظْهِرْ مُرُوَّتِی وَ أَصْلِحْ جَمِیعَ أَحْوَالِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ أَطَلْتَ عُمُرَهُ وَ حَسَّنْتَ عَمَلَهُ وَ أَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ وَ رَضِیتَ عَنْهُ وَ أَحْیَیْتَهُ حَیَاةً طَیِّبَةً فِی أَدْوَمِ السُّرُورِ وَ أَسْبَغِ الْکَرَامَةِ وَ أَتَمِّ الْعَیْشِ إِنَّکَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ لَا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُکَ اللَّهُمَّ وَ خُصَّنِی مِنْکَ بِخَاصَّةِ ذِکْرِکَ وَ لَا تَجْعَلْ شَیْئاً مِمَّا أَتَقَرَّبُ بِهِ فِی آنَاءِ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافِ النَّهَارِ رِئَاءً وَ لَا سُمْعَةً وَ لَا أَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ اجْعَلْنِی لَکَ مِنَ الْخَاشِعِینَ اللَّهُمَّ وَ أَعْطِنِی السَّعَةَ فِی الرِّزْقِ وَ الْأَمْنَ فِی الْوَطَنِ وَ قُرَّةَ الْعَیْنِ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ الْمُقَامَ فِی نِعَمِکَ عِنْدِی وَ الصِّحَّةَ فِی الْجِسْمِ وَ الْقُوَّةَ فِی الْبَدَنِ وَ السَّلَامَةَ فِی الدِّینِ وَ اسْتَعْمِلْنِی بِطَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَبَداً مَا اسْتَعْمَرْتَنِی وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ عِنْدَکَ نَصِیباً فِی کُلِّ خَیْرٍ أَنْزَلْتَهُ وَ أَنْتَ مُنْزِلُهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ مَا أَنْتَ مُنْزِلُهُ فِی کُلِّ سَنَةٍ مِنْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا وَ عَافِیَةٍ تُلْبِسُهَا وَ بَلِیَّةٍ تَدْفَعُهَا وَ حَسَنَاتٍ تَتَقَبَّلُهَا وَ سَیِّئَاتٍ تَتَجَاوَزُ عَنْهَا وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَیِّباً مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ الطَّیِّبِ وَ اصْرِفْ عَنِّی یَا سَیِّدِیَ الْأَسْوَاءَ وَ اقْضِ عَنِّی الدَّیْنَ وَ الظُّلَامَاتِ

ص: 91

تا به هیچ وجه به خاطر آن ها مورد آزار و اذیت قرار نگیرم و گوش دشمنان و چشم حسودان و ستم کنندگان بر من را ببند و مرا بر آنان پیروز گردان و چشمم را روشن کن و گمانم را به واقعیت بپیوند و دلم را شاد کن و برای ناراحتی و اندوهم گشایش وخروجی قرار ده و هر کس از آفریدگانت را که قصد بد به من دارد، زیر گام هایم بگذار و مرا از شر شیطان و شر حاکم و اعمال زشتم کفایت کن و از تمامی گناهان پاکیزه بگردان و به عفو خود از آتش جهنم نجات ده و در پناه خود درآور و به رحمتت در بهشت وارد کن و به فضل خود همسران زیبای بهشتی را به ازدواجم در آور و مرا به دوستان شایسته ات، حضرت محمد و خاندان نیک، پاک و نیکوکار او، درودها و رحمت و برکات تو بر او و آنان و بر روح و تن همه آنان، ملحق کن.

ای معبود و مولای من، به عزت و بزرگی ات سوگند، اگر مرا به گناهانم بازخواست کنی، از عفو تو درخواست خواهم نمود و اگر به فرومایگی جرمم از من بازخواست کنی، از کرم تو مسألت خواهم کرد و اگر مرا وارد آتش جهنم کنی، جهنمیان را از محبت خود به تو آگاه خواهم کرد. ای معبود و آقای من، اگر فقط دوستان و اهل طاعتت را می آمرزی، پس گناه کاران به چه کسی پناه ببرند؟ و اگر فقط وفاداران به خود را گرامی می داری، بدکاران از چه کسی فریادرسی کنند؟ خدایا، اگر مرا وارد آتش جهنم کنی، مایه شادمانی [دشمن تو است و اگر داخل بهشت کنی، موجب خوشحالی] پیامبر تو است و به خدا سوگند، می دانم که خوشحالی پیامبر نزد تو، محبوب تر از شادمانی دشمن تو است. خدایا، از تو درخواست می کنم که دلم را از محبت و بیم و تصدیق و ایمان به خود و هراس و علاقمندی و شوق خود، آکنده کنی. ای بزرگ و بزرگوار، ملاقات من با خود را نزد من محبوب بگردان و ملاقات خود با من را دوست بدار و در ملاقاتت، آسایش و شادمانی و کرامتت را برای من قرار ده. خداوندا، مرا به گذشتگان شایسته بپیوند و مرا از بندگان شایسته کنونی قرار ده و در راه شایستگان رهسپار ساز و به هر گونه که شایستگان را علیه نفسشان کمک می کنی، مرا نیز به همان طریق، علیه نفسم کمک کن [و هرگز به سوی زشتی ای که از آن نجاتم داده ای باز مگردان] و عملم را به نیکوترین عمل ختم کن و بهشت را پاداش آن قرار ده. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا، از تو ایمانی می خواهم که سرآمد آن ملاقات با تو باشد، تا زمانی که زنده ام داشتی بر آن زنده بدار و وقتی جانم را گرفتی بر آن بمیران و هنگامی که مرا بر می انگیزانی، بر آن برانگیز و دلم را از ریا و شک و تردید در دینت و قصد شنواندن عبادت هایم به دیگران خالی گردان، تا عملم برای تو خالص گردد. خدایا، بصیرت در دین و فهم احکام و ژرف اندیشی در دانش خود و دو بهره کامل از رحمتت و پرهیزی که مرا از نافرمانی تو باز دارد، عطایم کن و رویم را به نور خود سپید گردان و گرایشم را به آن چه نزد تو است قرار ده و بر راه خود و آیین

ص: 92

حَتَّی لَا أَتَأَذَّی بِشَیْ ءٍ مِنْهُ وَ خُذْ عَنِّی بِأَسْمَاعِ أَعْدَائِی وَ أَبْصَارِ حُسَّادِی وَ الْبَاغِینَ عَلَیَّ وَ انْصُرْنِی عَلَیْهِمْ وَ أَقِرَّ عَیْنِی وَ حَقِّقْ ظَنِّی وَ فَرِّجْ قَلْبِی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ هَمِّی وَ کَرْبِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ اجْعَلْ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِکَ تَحْتَ قَدَمَیَّ وَ اکْفِنِی شَرَّ الشَّیْطَانِ وَ شَرَّ السُّلْطَانِ وَ سَیِّئَاتِ عَمَلِی وَ طَهِّرْنِی مِنَ الذُّنُوبِ کُلِّهَا وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ بِعَفْوِکَ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِفَضْلِکَ وَ أَلْحِقْنِی بِأَوْلِیَائِکَ الصَّالِحِینَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَبْرَارِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ عِزَّتِکَ وَ جَلَالِکَ لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِذُنُوبِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِعَفْوِکَ وَ لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِلُؤْمِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِکَرَمِکَ وَ لَئِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ لَأُخْبِرَنَّ أَهْلَ النَّارِ بِحُبِّی إِیَّاکَ إِلَهِی وَ سَیِّدِی إِنْ کُنْتَ لَا تَغْفِرُ إِلَّا لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ فَإِلَی مَنْ یَفْزَعُ الْمُذْنِبُونَ وَ إِنْ کُنْتَ لَا تُکْرِمُ إِلَّا أَهْلَ الْوَفَاءِ بِکَ فَبِمَنْ یَسْتَغِیثُ الْمُسِیئُونَ إِلَهِی إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ عَدُوِّکَ وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ فَفِی ذَلِکَ سُرُورُ نَبِیِّکَ وَ أَنَا وَ اللَّهِ أَعْلَمُ أَنَّ سُرُورَ نَبِیِّکَ أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ سُرُورِ عَدُوِّکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی حُبّاً لَکَ وَ خَشْیَةً مِنْکَ وَ تَصْدِیقاً لَکَ وَ إِیمَاناً بِکَ وَ فَرَقاً مِنْکَ وَ شَوْقاً إِلَیْکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ حَبِّبْ إِلَیَّ لِقَاءَکَ وَ أَحْبِبْ لِقَائِی وَ اجْعَلْ لِی فِی لِقَائِکَ الرَّاحَةَ وَ الْفَرَحَ وَ الْکَرَامَةَ اللَّهُمَّ أَلْحِقْنِی بِصَالِحِ مَنْ مَضَی وَ اجْعَلْنِی مِنْ صَالِحِ مَنْ بَقِیَ وَ خُذْ بِی سَبِیلَ الصَّالِحِینَ وَ أَعِنِّی عَلَی نَفْسِی بِمَا تُعِینُ بِهِ الصَّالِحِینَ عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَ لَا تَرُدَّنِی فِی سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِی مِنْهُ أَبَداً وَ اخْتِمْ عَمَلِی بِأَحْسَنِهِ وَ اجْعَلْ ثَوَابِی عَلَیْهِ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا أَجَلَ لَهُ دُونَ لِقَائِکَ تُحْیِینِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَیْهِ وَ تَوَفَّانِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی عَلَیْهِ وَ تَبْعَثُنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَیْهِ وَ أَبْرِئْ قَلْبِی مِنَ الرِّیَاءِ وَ الشَّکِّ وَ السُّمْعَةِ فِی دِینِکَ حَتَّی یَکُونَ عَمَلِی خَالِصاً لَکَ اللَّهُمَّ أَعْطِنِی بَصِیرَةً فِی دِینِکَ وَ فَهْماً فِی حُکْمِکَ وَ فِقْهاً فِی عِلْمِکَ وَ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ وَرَعاً یَحْجُزُنِی عَنْ مَعَاصِیکَ وَ بَیِّضْ وَجْهِی بِنُورِکَ وَ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ وَ تَوَفَّنِی فِی سَبِیلِکَ وَ عَلَی مِلَّةِ

ص: 92

پیامبرت صلواتک علیه و آله بمیران. خداوندا، به تو پناه می برم از تنبلی و سستی و ناراحتی و اندوه و ترس و تنگ چشمی و فراموشی و سنگدلی و خواری و بیچارگی و فقر و ناداری و از تمام بلاها و کارهای زشت اعم از آشکار و پنهان،و به تو پناه می برم از نفسی که قانع و از شکمی که سیر نمی گردد و از قلبی که خاشع و فروتن نیست و از دعایی که شنیده نمی شود و از عملی که سود نمی بخشد و از نمازی که پذیرفته نمی شود. ای پروردگار من، از شر شیطان رانده شده، خود و دین و دارایی و تمام آن چه روزی ام کرده ای را در پناه تو قرار می دهم ، به راستی که تو شنوا و آگاهی.

خداوندا، هیچ کس نمی تواند پناهگاهی غیر از تو برای من باشد و هیچ پناهگاهی جز تو ندارم، پس مرا در هیچ یک از انواع عذاب هایت قرار مده و نابودی و گمراهی و عذاب دردناک را بهره من قرار نده. خداوندا، عمل مرا از من بپذیر و یادم را بلند گردان و درجه ام را بالا بر و بار گناهم را بردار و از خطایم یاد مکن و ثواب نشستن و گفتار و دعایم را خشنودی ات از من و بهشت قرار ده. ای پروردگار من، تمام آن چه را که از تو درخواست نمودم، به من عطا کن و از فضل خود بر آن بیفزای، به راستی که من به تو تمایل دارم، ای پروردگار جهانیان. خداوندا، تو در کتاب خود عفو را فرو فرستادی و دستور دادی از کسانی که به ما ستم کردند، گذشت کنیم، ما نیز به خود ستم کردیم، پس از ما در گذر، زیرا تو به عفو و گذشت از ما سزاوارتری؛ و نیز دستور دادی که هیچ درخواست کننده ای را از در نرانیم و ما اکنون به گدایی به درگاهت آمدیم، پس ما را بر مگردان مگر این که حوائج ما را برآوری؛ و نیز به ما دستور دادی که به بندگان خود نیکی کنیم و ما نیز بردگان توایم، پس ما را از آتش جهنم آزاد کن.

ای پناهگاه من در اندوهم، و ای فریاد رس من هنگام سختی، تنها به تو پناه آوردم و از تو یاری جستم و فقط به تو پناه آوردم و به غیر تو پناه نمی جویم و گشایش را از تو و به وسیله تو می طلبم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به فریاد من برس و گشایش عنایت فرما. ای خدایی که عمل اندک را می پذیری و از گناه بسیار در می گذری، عمل اندک مرا بپذیر و از گناه بزرگم گذشت کن، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربانی. خدایا، از تو ایمانی می خواهم که قلبم بی واسطه تو را درک کند و یقینی که بدانم جز آن چه برایم نوشتی، به من نخواهد رسید و از زندگی، به آن چه قسمتم کردی، خشنودم گردان، ای مهربان ترین مهربانان.(1)

دعای دیگر سحر: جدم ابوجعفر طوسی با اسناد به علی بن حسن بن فضال از کتاب الصّیام و نیز ابن ابی قرّه با همان

ص: 93

رَسُولِکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَلِ وَ الْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ الْجُبْنِ وَ الْبُخْلِ وَ الْغَفْلَةِ وَ الْقَسْوَةِ وَ الذِّلَّةِ وَ الْمَسْکَنَةِ وَ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَةِ وَ کُلِّ بَلِیَّةٍ وَ الْفَوَاحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لَا تَقْنَعُ وَ مِنْ بَطْنٍ لَا یَشْبَعُ وَ قَلْبٍ لَا یَخْشَعُ وَ دُعَاءٍ لَا یُسْمَعُ وَ عَمَلٍ لَا یَنْفَعُ وَ صَلَاةٍ لَا تُرْفَعُ وَ أَعُوذُ بِکَ یَا رَبِّ عَلَی نَفْسِی وَ دِینِی وَ مَالِی وَ جَمِیعِ مَا رَزَقْتَنِی مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَنْ یُجِیرَنِی مِنْکَ أَحَدٌ وَ لَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِکَ مُلْتَحَداً فَلَا تَجْعَلْ نَفْسِی فِی شَیْ ءٍ مِنْ عَذَابِکَ وَ لَا تُرِدْنِی بِهَلَکَةٍ وَ لَا تُرِدْنِی بِعَذَابٍ أَلِیمٍ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی وَ أَعْلِ ذِکْرِی وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی وَ احْطُطْ وِزْرِی وَ لَا تَذْکُرْنِی بِخَطِیئَتِی وَ اجْعَلْ ثَوَابَ مَجْلِسِی وَ ثَوَابَ مَنْطِقِی وَ ثَوَابَ دُعَائِی رِضَاکَ عَنِّی وَ الْجَنَّةَ وَ أَعْطِنِی یَا رَبِّ جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ إِنِّی إِلَیْکَ رَاغِبٌ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَنْزَلْتَ فِی کِتَابِکَ الْعَفْوَ وَ أَمَرْتَنَا أَنْ نَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنَا وَ قَدْ ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا فَاعْفُ عَنَّا فَإِنَّکَ أَوْلَی بِذَلِکَ مِنَّا وَ أَمَرْتَنَا أَنْ لَا نَرُدَّ سَائِلًا عَنْ أَبْوَابِنَا وَ قَدْ جِئْتُکَ سَائِلًا فَلَا تَرُدَّنَا إِلَّا بِقَضَاءِ حَوَائِجِنَا وَ أَمَرْتَنَا بِالْإِحْسَانِ إِلَی مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُنَا وَ نَحْنُ أَرِقَّاؤُکَ فَأَعْتِقْ رِقَابَنَا مِنَ النَّارِ یَا مَفْزَعِی عِنْدَ کُرْبَتِی وَ یَا غِیَاثِی عِنْدَ شِدَّتِی إِلَیْکَ فَزِعْتُ وَ بِکَ اسْتَغَثْتُ وَ لُذْتُ وَ لَا أَلُوذُ بِسِوَاکَ وَ لَا أَطْلُبُ الْفَرَجَ إِلَّا بِکَ وَ مِنْکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَغِثْنِی وَ فَرِّجْ عَنِّی یَا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسِیرَ وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیرِ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ یَقِیناً حَتَّی أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلَّا مَا کَتَبْتَ لِی وَ رَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی السَّحَرِ رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ مِنْ کِتَابِ الصِّیَامِ وَ رَوَاهُ أَیْضاً ابْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ

ص: 93

لفظ در کتاب خود آوردند: ایوب بن یقطین به خدمت ابوالحسن الرضا علیه السلام نامه ای نوشت و در آن از او خواست که این دعا را تایید فرمایند. حضرت در پاسخ او مرقوم فرمودند: بله، این دعا، دعای حضرت امام باقر علیه السلام در سحرهای ماه رمضان است. پدرم به نقل از امام باقر علیه السلام آورده است: اگر مردم از عظمت این درخواست ها در نزد خداوند و اجابت سریع آن خبر داشتند، برای به دست آوردن آن، حتی با شمشیر با هم می جنگیدند و خداوند هر کس را بخواهد به رحمت خود اختصاص می دهد. نیز امام باقر علیه السلام فرمودند: می توانم به درستی سوگند یاد کنم که اسم اعظم خداوند در این دعا وجود دارد. پس هر گاه این دعا را خواندید، در دعا و درخواست بکوشید که این دعا از دانش نهان است و آن را جز از اهل آن کتمان کنید و منافقان و تکذیب کنندگان و منکران، اهل این دعا نیستند. این دعا، همان دعای مباهله است. می گویی:

خداوندا، به زیباترین حسن تو از تو درخواست می کنم، در حالی که همه زیبایی های تو زیبا است، خدایا به تمام زیبایی ات از تو می خواهم. خداوندا، به زیباترین جمال تو از تو درخواست می کنم درحالی که همه زیبایی های تو زیبا است، خدایا به تمام زیبایی ات از تو می خواهم. خداوندا، به بزرگ ترین جلال تو از تو مسألت دارم در حالی که همه جلال تو بزرگ است، خدایا به همه جلال تو از تو می خواهم. خداوندا، به والاترین عظمت تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه عظمت تو والا است، خدایا به همه عظمت تو از تو می خواهم. خداوندا به درخشنده ترین نور تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه انوار تو درخشنده است، خدایا به همه انوار تو از تو می خواهم. خداوندا به گسترده ترین رحمت تو از تو درخواست می کنم درحالی که همه رحمت های تو گسترده است، خدایا به همه رحمت هایت از تو می خواهم. خداوندا به کامل ترین سخنان تو از تو مسالت دارم در حالی که همه سخنان تو کامل است، خدایا به همه سخنان تو از تو می خواهم. خداوندا به کامل ترین کمال تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه کمال های تو کامل است، خدایا، به همه کمال های تو از تو می خواهم. خداوندا به بزرگ ترین اسم های تو از تو می خواهم درحالی که همه اسم های تو بزرگ است، خدایا به همه اسم های تو، از تو می خواهم. خداوندا به سربلندترین عزت تو از تو می خواهم در حالی که همه عزت تو سربلند است، خدایا به همه عزتت از تو درخواست می کنم. خداوندا، به نافذترین خواست تو از تو مسالت دارم در حالی که همه خواست های تو قطعی است. خدایا به همه خواست های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا به آن قدرت تو که به واسطه آن بر همه اشیا سیطره داری از تو مسألت دارم در حالی که همه قدرت تو چیره است، خدایا به همه قدرتت از تو درخواست می کنم. خداوندا، به نافذترین دانش تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه دانش های تو نافذ است، خدایا به همه دانش­های تو از تو می خواهم. خداوندا به پسندیده ترین سخن تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه سخن تو پسندیده است، خدایا به همه سخن های تو از تو می خواهم. خداوندا به محبوب ترین درخواست ها در نزد تو از تو می خواهم در حالی که همه

ص: 94

وَ اللَّفْظُ وَاحِدٌ فَقَالا مَعاً عَنْ أَیُّوبَ بْنِ یَقْطِینٍ: أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام یَسْأَلُهُ أَنْ یُصَحِّحَ لَهُ هَذَا الدُّعَاءَ فَکَتَبَ إِلَیْهِ نَعَمْ وَ هُوَ دُعَاءُ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام بِالْأَسْحَارِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ أَبِی قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مِنْ عِظَمِ هَذِهِ الْمَسَائِلِ عِنْدَ اللَّهِ وَ سُرْعَةِ إِجَابَتِهِ لِصَاحِبِهَا لَاقْتَتَلُوا عَلَیْهِ وَ لَوْ بِالسُّیُوفِ- وَ اللَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشاءُ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام لَوْ حَلَفْتُ لَبَرَرْتُ أَنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ قَدْ دَخَلَ فِیهَا فَإِذَا دَعَوْتُهُمْ فَاجْتَهِدُوا فِی الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِنْ مَکْنُونِ الْعِلْمِ وَ اکْتُمُوهُ إِلَّا مِنْ أَهْلِهِ وَ لَیْسَ مِنْ أَهْلِهِ الْمُنَافِقُونَ وَ الْمُکَذِّبُونَ وَ الْجَاحِدُونَ وَ هُوَ دُعَاءُ الْمُبَاهَلَةِ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَلَالِکَ بِأَجَلِّهِ وَ کُلُّ جَلَالِکَ جَلِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِأَعْظَمِهَا وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظِیمَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ نُورِکَ بِأَنْوَرِهِ وَ کُلُّ نُورِکَ نَیِّرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِأَوْسَعِهَا وَ کُلُّ رَحْمَتِکَ وَاسِعَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَلِمَاتِکَ بِأَتَمِّهَا وَ کُلُّ کَلِمَاتِکَ تَامَّةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکَلِمَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَمَالِکَ بِأَکْمَلِهِ وَ کُلُّ کَمَالِکَ کَامِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ أَسْمَائِکَ بِأَکْبَرِهَا وَ کُلُّ أَسْمَائِکَ کَبِیرَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِزَّتِکَ بِأَعَزِّهَا وَ کُلُّ عِزَّتِکَ عَزِیزَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَشِیَّتِکَ بِأَمْضَاهَا وَ کُلُّ مَشِیَّتِکَ مَاضِیَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَشِیَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ قُدْرَتِکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی اسْتَطَلْتَ بِهَا عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ کُلُّ قُدْرَتِکَ مُسْتَطِیلَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِلْمِکَ بِأَنْفَذِهِ وَ کُلُّ عِلْمِکَ نَافِذٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِلْمِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ قَوْلِکَ بِأَرْضَاهُ وَ کُلُّ قَوْلِکَ رَضِیٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقَوْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَسَائِلِکَ بِأَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ کُلُ

ص: 94

درخواست ها نزد تو محبوب است، خدایا به همه درخواست هایت از تو می طلبم. خداوندا به برترین شرافت و بزرگی تو از تو می خواهم در حالی که همه بزرگی های تو شریف و بزرگ است، خدایا به همه شرافت های تو از تو می خواهم. خداوندا به پاینده ترین تسلط و فرمانروایی تو از تو می طلبم در حالی که همه فرمانروایی های تو پاینده است، خدایا به همه فرمانروایی های تو از تو می خواهم. خداوندا به بالنده ترین سلطنت تو از تو مسالت دارم در حالی که سلطنت تو همه بالنده است، خدایا به همه سلطنت تو از تو می خواهم. خداوندا، به بلندی و برتری تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه بلندی های تو برتر است. خدایا به همه برتری ها و بلندی های تو از تو می خواهم. خداوندا، به قدیمی ترین بخشش تو از تو می خواهم در حالی که همه بخشش های تو دیرینه است، خدایا به همه بخشش های تو از تو می طلبم. خداوندا به برترین نشانه هایت از تو درخواست می کنم در حالی که همه نشانه هایت ارجمند و گرامی است، خدایا به همه نشانه های تو از تو می خواهم. خداوندا به آن مقام و شکوهی که تو دارای آن هستی از تو درخواست می کنم و از هر یک از مقام ها و شکوه و بزرگی های تو به تنهایی و جداگانه از تو درخواست می کنم، خداوندا تو را به چیزی می خوانم که هنگام درخواست از تو، دعایم را مستجاب کنی، ای خدا و انجام ده با من..... در این جا حاجتت را ذکر می کنی، ان شاء الله تعالی خداوند به تو عطا می کند.(1)

دعای دیگر سحر: آن را با اسناد خودم به جدم ابوجعفر طوسی - رحمه الله - در کتاب المصباح روایت می کنم:

ای اندوخته من در حال اندوه و ای همدم من در حال سختی و گرفتاری و ای سرپرست و عهده دار نعمت من و ای نهایت خواسته من، تویی پوشاننده عیب و ایمنی بخش بیم و نادیده گیرنده لغزشم، گناه و اشتباهم را بیامرز. خداوندا، از تو فروتنی ایمان، پیش از فروتنی ذلیلانه در آتش جهنم را خواستارم. ای یگانه ای بی همتا، ای بی نیاز، ای کسی که نه زاییدی و نه زاییده شدی و هیچ همتایی برای تو نیست، ای خدایی که از روی مهربانی و ترحم، خواسته درخواست کنندگان را عطا می کنی و از روی تفضل و کرم به کسانی که از تو درخواست نکرده اند، ابتدائاً خیر و نیکی عطا می کنی. به حق کرم پیوسته ات، بر حضرت محمد و اهل بیت او درود فرست و رحمت گسترده و فراگیر خود را به من ارزانی دار تا به وسیله آن به خیر دنیا و آخرت برسم. خداوندا، از تو آمرزش می طلبم برای گناهانی که از آن ها به درگاه تو توبه نمودم ولی سپس به سوی آن ها بازگشتم، و از تو آمرزش می خواهم برای هر کار خیری که از آغاز نیت خشنودی تو را نمودم ولی بعد نیت های غیرخدایی با آن درآمیخت. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و به بردباری و بخشش خود از ستم و جرم من درگذر، ای کریم، ای کسی که هیچ درخواست کننده از تو نومید نمی گردد و ای خدایی که بخشش تو پایان نمی پذیرد، ای خدایی که برتری و لذا هیچ چیز برتر از تو وجود ندارد و نزدیکی و هیچ چیز نزدیک تر از تو نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست. ای شکافنده

ص: 95

مَسَائِلِکَ إِلَیْکَ حَبِیبَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَسَائِلِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ شَرَفِکَ بِأَشْرَفِهِ وَ کُلُّ شَرَفِکَ شَرِیفٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِشَرَفِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ سُلْطَانِکَ بِأَدْوَمِهِ وَ کُلُّ سُلْطَانِکَ دَائِمٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِسُلْطَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مُلْکِکَ بِأَفْخَرِهِ وَ کُلُّ مُلْکِکَ فَاخِرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمُلْکِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عُلُوِّکَ بِأَعْلَاهُ وَ کُلُّ عُلُوِّکَ عَالٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعُلُوِّکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَنِّکَ بِأَقْدَمِهِ وَ کُلُّ مَنِّکَ قَدِیمٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَنِّکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ آیَاتِکَ بِأَکْرَمِهَا وَ کُلُّ آیَاتِکَ کَرِیمَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِآیَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا أَنْتَ فِیهِ مِنَ الشَّأْنِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ شَأْنٍ وَحْدَهُ وَ جَبَرُوتٍ وَحْدَهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَسْأَلُکَ فَأَجِبْنِی یَا اللَّهُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ تَذْکُرُ حَاجَتَکَ فَإِنَّکَ تُعْطَاهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی السَّحَرِ أَرْوِیهِ بِإِسْنَادِی إِلَی جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ ره فِی الْمِصْبَاحِ: یَا عُدَّتِی عِنْدَ کُرْبَتِی وَ یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی وَ یَا غَایَتِی فِی رَغْبَتِی أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی الْمُؤْمِنُ رَوْعَتِی الْمُقِیلُ عَثْرَتِی فَاغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خُشُوعَ الْإِیمَانِ قَبْلَ خُشُوعِ الذُّلِّ فِی النَّارِ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً وَ یَبْتَدِئُ بِالْخَیْرِ مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ تَفَضُّلًا مِنْهُ وَ کَرَماً بِکَرَمِکَ الدَّائِمِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ هَبْ لِی رَحْمَةً وَاسِعَةً جَامِعَةً أَبْلُغُ بِهَا خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ خَیْرٍ أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ فَخَالَطَنِی فِیهِ مَا لَیْسَ لَکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْفُ عَنِّی ظُلْمِی وَ جُرْمِی بِحِلْمِکَ وَ جُودِکَ یَا کَرِیمُ یَا مَنْ لَا یَخِیبُ سَائِلُهُ وَ لَا یَنْفَدُ نَائِلُهُ یَا مَنْ عَلَا فَلَا شَیْ ءَ فَوْقَهُ وَ دَنَا فَلَا شَیْ ءَ دُونَهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْنِی یَا فَالِقَ

ص: 95

دریا بر موسی، همین امشب همین امشب همین امشب، همین لحظه همین لحظه همین لحظه بر من رحم کن. خداوندا، دل مرا از نفاق و عملم را از ریا و زبانم را از دروغ گویی و چشمم را از خیانت پاکیزه دار. زیرا تو از خیانت دیدگان و رازهایی که دل ها آن را نهان می دارند، آگاهی. ای پروردگار من، این جایگاه کسی است که از آتش جهنم به تو پناه می آورد، این جایگاه کسی است که از آتش جهنم به تو پناهنده می شود، این جایگاه کسی است که از آتش جهنم به تو فریادرسی می کند، این جایگاه کسی است که از آتش جهنم به درگاه تو می گریزد، این جایگاه کسی است که به خطای خود اقرار می کند و به گناه خود اعتراف دارد و به درگاه پروردگارش توبه می نماید، این جایگاه بیچاره و نیازمند است، این ایستادن بیمناک پناه جو است، این جایگاه کسی است که اندوهناک و سخت ناراحت است، این جایگاه کسی است که اندوهگین و غمناک و دلگیر است، این ایستادن بی کس غرقه در خطا و گناه است، این جایگاه وحشتناک هراسناک است، این جایگاه کسی است که جز تو کسی را نمی یابد که گناهش را ببخشاید و ناراحتی اش را برطرف کند. ای خدا ای کریم، حال که به درگاه تو سجده نمودم و روی خود را به خاک مالیدم، چهره ام را با آتش جهنم مسوزان، بی آن که منتی بر تو داشته باشم، بلکه ستایش و منت و تفضل از آن تو است. ای پروردگار من ای پروردگار من ای پروردگار من. - به اندازه یک نفس کامل - بگو، بر ناتوانی و بیچارگی و نازکی پوست بدن و جدا شدن بندهای تن و از هم پاشیدن گوشت و جسم و پیکرم و بر تنهایی و وحشتم در قبر و بی تابی ام در برابر گرفتاری کوچک رحم آر. ای پروردگار من، از تو شادمانی و نور چشم می خواهم و این که در روز افسوس و پشیمانی مورد رشک دیگران قرار گیرم. ای پروردگار من در روزی که چهره ها سیاه می گردد، رویم را سپید کن و از بزرگ ترین هراس ایمنی بخش. از تو مژدگانی می طلبم در روزی که دل ها و دیده ها دگرگون می گردند و نیز بشارت هنگام جدایی از دنیا را از تو خواهانم.

ستایش خدا را که در زندگانی به یاری او امید می بندم و اندوخته من او است و نیز اندوخته من برای روز نیاز من است. ستایش خدا را که او را می خوانم و غیر او را نمی خوانم و اگر غیر او را می خواندم، قطعا دعایم را مستجاب نمی نمود. ستایش خدایی را که به او امید می بندم و به غیر او امید ندارم و اگر به غیر او امید بسته بودم، امیدم را برآورده نمی کرد. ستایش خدایی را که نعمت بخش، نیکوکار، نیکوکردار، تفضل کننده، صاحب عظمت و بزرگواری، سرپرست و عهده دار تمام نعمت ها، صاحب تمام نیکی ها، منتهای تمام گرایش ها و برآورنده تمام خواسته ها است. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و یقین و گمان نیک به خود را روزی ام کن و امیدت را در دلم استوار دار و امیدم را از غیر خود قطع کن تا هرگز به غیر تو امید نبندم و اعتماد نکنم. ای خدایی که هر چه را بخواهی لطف می کنی، در تمام حالاتم به آن چه دوست می داری و می پسندی به من لطف کن. ای پروردگار من، من در برابر آتش جهنم ناتوانم، پس مرا با آن عذاب مفرما.

خداوندا، من تاب آتش جهنم را ندارم پس مرا به آن نسوزان، ای پروردگار من، بر دعا و ناله و بیم و خواری و بیچارگی و فریادخواهی و پناه جستن و پناه خواهی من ترحم کن. ای پروردگار من، من از جست وجوی دنیا ناتوانم

ص: 96

الْبَحْرِ لِمُوسَی اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی مِنَ النِّفَاقِ وَ عَمَلِی مِنَ الرِّیَاءِ وَ لِسَانِی مِنَ الْکَذِبِ وَ عَیْنِی مِنَ الْخِیَانَةِ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ یَا رَبِّ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَجِیرِ بِکَ مِنَ النَّارِ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَغِیثِ بِکَ مِنَ النَّارِ هَذَا مَقَامُ الْهَارِبِ إِلَیْکَ مِنَ النَّارِ هَذَا مَقَامُ مَنْ یَبُوءُ بِخَطِیئَتِهِ وَ یَعْتَرِفْ بِذَنْبِهِ وَ یَتُوبُ إِلَی رَبِّهِ هَذَا مَقَامُ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ هَذَا مَقَامُ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ هَذَا مَقَامُ الْمَحْزُونِ الْمَکْرُوبِ هَذَا مَقَامُ الْمَحْزُونِ الْمَغْمُومِ الْمَهْمُومِ هَذَا مَقَامُ الْغَرِیبِ الْغَرِیقِ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَوْحِشِ الْفَرِقِ هَذَا مَقَامُ مَنْ لَا یَجِدُ لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیْرَکَ وَ لَا لِهَمِّهِ مُفَرِّجاً سِوَاکَ یَا اللَّهُ یَا کَرِیمُ لَا تُحْرِقْ وَجْهِی بِالنَّارِ بَعْدَ سُجُودِی وَ تَعْفِیرِی بِغَیْرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ بَلْ لَکَ الْحَمْدُ وَ الْمَنُّ وَ الْفَضْلُ عَلَیَّ ارْحَمْ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ ضَعْفِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی وَ رِقَّةَ جِلْدِی وَ تَبَدُّدَ أَوْصَالِی وَ تَنَاثُرَ لَحْمِی وَ جِسْمِی وَ جَسَدِی وَ وَحْدَتِی وَ وَحْشَتِی فِی قَبْرِی وَ جَزَعِی مِنْ صَغِیرِ الْبَلَاءِ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ قُرَّةَ الْعَیْنِ وَ الِاغْتِبَاطَ یَوْمَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ بَیِّضْ وَجْهِی یَا رَبِّ یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوهُ وَ آمِنِّی مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ أَسْأَلُکَ الْبُشْرَی یَوْمَ تُقَلِّبُ فِیهِ الْقُلُوبَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْبُشْرَی عِنْدَ فِرَاقِ الدُّنْیَا.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَرْجُوهُ عَوْناً فِی حَیَاتِی وَ أُعِدُّهُ ذُخْراً لِیَوْمِ فَاقَتِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَدْعُوهُ وَ لَا أَدْعُو غَیْرَهُ وَ لَوْ دَعَوْتُ غَیْرَهُ لَخَیَّبَ دُعَائِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَرْجُوهُ وَ لَا أَرْجُو غَیْرَهُ وَ لَوْ رَجَوْتُ غَیْرَهُ لَأَخْلَفَ رَجَائِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُنْعِمِ الْمُحْسِنِ الْمُجْمِلِ الْمُفْضِلِ ذِی الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَلِیِّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ صَاحِبِ کُلِّ حَسَنَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی الْیَقِینَ وَ حُسْنَ الظَّنِّ بِکَ وَ أَثْبِتْ رَجَاءَکَ فِی قَلْبِی وَ اقْطَعْ رَجَائِی عَمَّنْ سِوَاکَ حَتَّی لَا أَرْجُوَ غَیْرَکَ وَ لَا أَثِقَ إِلَّا بِکَ یَا لَطِیفاً لِمَا یَشَاءُ أَلْطِفْ لِی فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی یَا رَبِّ إِنِّی ضَعِیفٌ عَلَی النَّارِ فَلَا تُعَذِّبْنِی بِالنَّارِ یَا رَبِّ ارْحَمْ دُعَائِی وَ تَضَرُّعِی وَ خَوْفِی وَ ذُلِّی وَ مَسْکَنَتِی وَ تَعْوِیذِی وَ تَلْوِیذِی یَا رَبِّ إِنِّی ضَعِیفٌ عَنْ طَلَبِ الدُّنْیَا

ص: 96

و تو روزی گستر و کریمی. ای پروردگار من، از تو که توانایی و قدرت برآوردن آن را داری و از آن بی نیازی و من به آن نیازمندم، می خواهم که در این سال، ماه، روز و لحظه، روزی ای از روزی حلال و پاک خود به من ارزانی داری که به واسطه آن از تحمل رنج آن چه در دست مردمان است، بی نیازم سازی. ای پروردگار من، تنها از تو می طلبم و به تو می گرایم و امید می بندم و تو سزاوار این هستی و به غیر تو امیدی ندارم و فقط به تو اعتماد دارم، ای مهربان ترین مهربانان. ای پروردگار من، به خود ستم نمودم، پس مرا ببخشای و بر من رحم کن و عافیتم بخش. ای شنونده تمام صداها و ای گردآوردنده تمام چیزهای از دست رفته و ای آفریننده جان ها پس از مرگ، ای خدایی که تاریکی ها تو را فرا نمی گیرد و صداها بر تو مشتبه نمی شود و هیچ چیز تو را از چیز دیگر باز نمی دارد، به حضرت محمد صلی الله علیه و آله، برترین خواسته هایی را که من از تو خواستم و یا برای او تقاضا شد و یا تا روز قیامت از درگاهت درخواست می شود، عطا کن و به من عافیت را ارزانی دار تا روزی را برایم گوارا نمایی و پایان کارم را به خیر و نیکی ختم کن تا گناهان آسیبی به من نرساند. خداوندا، مرا به آن چه نصیب و قسمتم نمودی، خرسند ساز تا از هیچ کس هیچ چیز درخواست نکنم.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گنجینه های رحمتت را برای من بگشای و چنان رحمتت را شامل حالم کن که بعد از آن هرگز در دنیا و آخرت عذابم نفرمایی و از تفضل گسترده ات چنان روزی حلال و پاکیزه روزی ام کن که بعد از آن به هیچ کس نیازمندم نگردانی و به واسطه آن بر سپاسگزاری ام از تو و اظهار نیازمندی و ناداری به درگاهت و بی نیازی و پرهیز از غیر خود بیفزایی. ای نیکوکار، ای زیباکردار، ای نعمت بخش، ای تفضل کننده، ای فرمانروا و ای توانمند، بر محمد و آل محمد درود فرست و تمام امور مورد اهتمام مرا کفایت کن و به نیکی در مورد من حکم فرما و تمام امورم را مبارک و همه خواسته هایم را برآور.

خدایا، آن چه را که از سختی آن می ترسم برایم آسان کن؛ زیرا آسان نمودن آن بر تو راحت است و آن چه را که از اندوه آن بیم دارم برایم سهل گردان و آن چه را که از تنگی و سختی آن می ترسم از من بر طرف نما و آن چه از اندوه آن می هراسم از من باز دار و هر چه را که از گرفتاری آن می ترسم از من مرتفع کن، ای مهربان ترین مهربانان. خداوندا دل مرا از دوستی و بیم خود و باور داشتن کتابت و ایمان به خودت و هراس از تو و علاقمندی به تو، آکنده کن، ای خدای بزرگ و بزرگوار. خدایا، حقوقی را که بر من داری، بر من ببخش و حقوقی که مردم بر گردن من دارند، پس آن ها را از طرف من عهده دار شو. برای هر میهمانی ضیافتی فراهم نمودی و من میهمان تُوام، پس ضیافت مرا در این شب، بهشت قرار ده، ای بخشنده بهشت، ای بخشنده آمرزش؛ هیچ دگرگونی و نیرویی جز به تو تحقق نمی یابد.(1)

ص: 97

وَ أَنْتَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ بِقُوَّتِکَ عَلَی ذَلِکَ وَ قُدْرَتِکَ عَلَیْهِ وَ غِنَاکَ عَنْهُ وَ حَاجَتِی إِلَیْهِ أَنْ تَرْزُقَنِی فِی عَامِی هَذَا وَ شَهْرِی هَذَا وَ یَوْمِی هَذَا وَ سَاعَتِی هَذِهِ رِزْقاً تُغْنِینِی بِهِ عَنْ تَکَلُّفِ مَا فِی أَیْدِی النَّاسِ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ الطِّیِّبِ أَیْ رَبِّ مِنْکَ أَطْلُبُ وَ إِلَیْکَ أَرْغَبُ وَ إِیَّاکَ أَرْجُو وَ أَنْتَ أَهْلُ ذَلِکَ لَا أَرْجُو غَیْرَکَ وَ لَا أَثِقَ إِلَّا بِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَیْ رَبِ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ عَافِنِی یَا سَامِعَ کُلِّ صَوْتٍ وَ یَا جَامِعَ کُلِّ فَوْتٍ وَ یَا بَارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ یَا مَنْ لَا تَغْشَاهُ الظُّلُمَاتُ وَ لَا تَشْتَبِهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ أَعْطِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله أَفْضَلَ مَا سَأَلْتُکَ وَ أَفْضَلَ مَا سُئِلْتَ لَهُ وَ أَفْضَلَ مَا أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ هَبْ لِیَ الْعَافِیَةَ حَتَّی تَهْنِئَنِی الْمَعِیشَةُ وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ حَتَّی لَا تَضُرَّنِی الذُّنُوبُ اللَّهُمَّ رَضِّنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی حَتَّی لَا أَسْأَلَ أَحَداً شَیْئاً.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْتَحْ لِی خَزَائِنَ رَحْمَتِکَ وَ ارْحَمْنِی رَحْمَةً- لَا تُعَذِّبُنِی بَعْدَهَا أَبَداً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ رِزْقاً حَلَالًا طَیِّباً- لَا تُفْقِرُنِی إِلَی أَحَدٍ بَعْدَهُ سِوَاکَ تَزِیدُنِی بِذَلِکَ شُکْراً وَ إِلَیْکَ فَاقَةً وَ فَقْراً وَ بِکَ عَمَّنْ سِوَاکَ غِنًی وَ تَعَفُّفاً یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ یَا مَلِیکُ یَا مُقْتَدِرُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی الْمُهِمَّ کُلَّهُ وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی وَ بَارِکْ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی وَ اقْضِ لِی جَمِیعَ حَوَائِجِی اللَّهُمَّ یَسِّرْ لِی مَا أَخَافُ تَعَسُّرَهُ فَإِنَّ تَیْسِیرَ مَا أَخَافُ تَعَسُّرَهُ عَلَیْکَ یَسِیرٌ وَ سَهِّلْ لِی مَا أَخَافُ حُزُونَتَهُ وَ نَفِّسْ عَنِّی مَا أَخَافُ ضِیقَهُ وَ کُفَّ عَنِّی مَا أَخَافُ غَمَّهُ وَ اصْرِفْ عَنِّی مَا أَخَافُ بَلِیَّتَهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ امْلَأْ قَلْبِی حُبّاً لَکَ وَ خَشْیَةً مِنْکَ وَ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَ إِیمَاناً بِکَ وَ فَرَقاً مِنْکَ وَ شَوْقاً إِلَیْکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ إِنَّ لَکَ حُقُوقاً فَتَصَدَّقْ بِهَا عَلَیَّ وَ لِلنَّاسِ قِبَلِی تَبِعَاتٍ فَتَحَمَّلْهَا عَنِّی وَ قَدْ أَوْجَبْتَ لِکُلِّ ضَیْفٍ قِرًی وَ أَنَا ضَیْفُکَ فَاجْعَلْ قِرَایَ اللَّیْلَةَ الْجَنَّةَ یَا وَهَّابَ الْجَنَّةِ یَا وَهَّابَ الْمَغْفِرَةِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ (1).

ص: 97

دعای دیگر سحر: این دعا را به استناد از جدم ابوجعفر طوسی - رحمه الله - در کتاب المصباح می آورم: در سحر، دعای ادریس علیه السلام را نیز می خوانی. در سند این دعا دیدم، این همان دعایی است که خداوند جلّ جلاله به واسطه آن، حضرت ادریس علیه السلام را به سوی خود بالا برد و از بهترین دعاها است. متن دعا به این صورت است:

منزهی تو ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، ای پروردگار و وارث تمام اشیا، ای معبود معبودها که شکوهت بلندپایه است، ای خدایی که در تمام کارهایت ستوده ای، ای رحمت گستر و مهربان به هر چیز، ای خدایی که آن هنگام که هیچ چیز زنده ای وجود نداشت، تو در جاودانگی سلطنت و پایندگی ات زنده بودی، ای پاینده، ای که هیچ چیز از دانش تو فوت نمی شود و حفظ آن برای تو سخت نیست، ای یگانه پاینده ای که اول و آخر تمام اشیا هستی. ای جاودانه ای که در سلطنت تو نابودی و نیستی راه ندارد، ای بی نیازی که هیچ چیز مشابه و همانند تو نیست، ای نیکوکاری که همتایی نداری و هیچ چیز به نزدیک اوصاف تو نمی رسد، ای بزرگی که دل ها به توصیف بزرگی ات راه نمی یابند، ای پدید آورنده ای که مخلوقات را بدون هیچ نمونه ای قبلی می آفرینی، ای پاکیزه ای که از هر چیز که به پاکی تو آسیب برساند منزهی، ای کفایت کننده ای که عطایای فضل خود را بر آفریده هایت گسترده ای، ای پاکیزه از هر ستم که مورد پسند تو نیست و هیچ یک از کارهایت بدان آلوده نشده است، ای مهربانی که رحمتت همه اشیا را فراگرفت، ای بخشنده نیکوکاری که بخشش تو همه مخلوقات را در برگرفت. ای پاداش دهنده به بندگان که همه از بیم او فروتن اند، ای آفریننده همه کسانی که در آسمان ها و زمین ها هستند و همه به سوی تو باز می گردند، ای بخشنده و مهربان نسبت به همه فریاد خوانان و اندوهناکان و فریادرس و پناه آنان، ای نیکوکاری که زبان ها قادر بر توصیف حقیقت بزرگی سلطنت و عزت تو نیستند، ای نو آفرین آفریده ها که در پدیدآوردن آن ها در جست و جوی یاور از میان آفریدگانت نبودی، ای دانای امور غیب و نهانی که حفظ آن ها هرگز برای تو سخت نیست، ای خدایی که تمام موجوداتی را که از بین بردی باز می گردانی، آن هنگام که آفریده ها پس از دعوت تو از بیم سر بر آورند. ای بردبار صاحب تأنی و درنگ که هیچ یک از آفریدگانت با تو برابری نمی کند، ای خدای ستوده کرداری که به لطف خود بر تمام مخلوقات می بخشی، ای خدای سربلند و دور از دسترسی که بر کار خود چیره ای و هیچ چیز با تو برابری نمی کند. ای چیره سخت گیرنده، ای که هیچ کس تاب و توان انتقام تو را ندارد، ای بلند پایه ای که در عین بلند پایگی نزدیکی، ای سرکشی که با چیرگی سرافرازانه تسلطتت، همه اشیا را خوار گردانیدی، ای نور همه موجودات که نورت همه آسمان ها را شکافت، ای بسیار پاکیزه ای که از همه چیز پاکی و هیچ چیز با تو برابری نمی کند، ای نزدیک اجابت کننده ای که نزدیک تر از هر چیزی، ای والای بلند پایه در آسمان که بلند پایگی ات برتر از همه موجودات است، ای آفریننده آفریده ها از نو و بازگرداننده آن ها بعد از نابودی شان به قدرت خویش، ای بزرگی که بر هر چیز برتری داری و از این رو، فرمان تو عین عدالت و وعده ات عین راستی است و فکرها به حقیقت ستایش بزرگی تو نمی رسند، ای کسی که کریمانه گذشت می کنی و ای دادگری که عدل و داد تو همه اشیا را فرا گرفت، ای بزرگ

ص: 98

دُعَاءٌ آخَرُ فِی السَّحَرِ أَرْوِیهِ بِإِسْنَادِی إِلَی جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ وَ تَدْعُو أَیْضاً فِی السَّحَرِ بِدُعَاءِ إِدْرِیسَ علیه السلام وَ رَأَیْتُ فِی إِسْنَادِ هَذَا الدُّعَاءِ أَنَّهُ الَّذِی رَفَعَهُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ بِهِ إِلَیْهِ وَ أَنَّهُ مِنْ أَفْضَلِ الدُّعَاءِ وَ هُوَ: سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وَارِثَهُ یَا إِلَهَ الْآلِهَةِ الرَّفِیعَ جَلَالُهُ یَا اللَّهُ الْمَحْمُودُ فِی کُلِّ فِعَالِهِ یَا رَحْمَانَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ رَاحِمَهُ یَا حَیُّ حِینَ لَا حَیَّ فِی دَیْمُومَةِ مُلْکِهِ وَ بَقَائِهِ یَا قَیُّومُ فَلَا یَفُوتُ شیئا [شَیْ ءٌ] مِنْ عِلْمِهِ وَ لَا یَئُودُهُ یَا وَاحِدُ الْبَاقِی أَوَّلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرَهُ یَا دَائِمُ بِغَیْرِ فَنَاءٍ وَ لَا زَوَالٍ لِمُلْکِهِ یَا صَمَدُ فِی غَیْرِ شَبِیهٍ وَ لَا شَیْ ءَ کَمِثْلِهِ یَا بَارُّ فَلَا شَیْ ءَ کُفْوُهُ وَ لَا مُدَانِیَ لِوَصْفِهِ یَا کَبِیرُ أَنْتَ الَّذِی لَا تَهْتَدِی الْقُلُوبُ لِعَظَمَتِهِ یَا بَارِئُ الْمُنْشِئُ بِلَا مِثَالٍ خَلَا مِنْ غَیْرِهِ یَا زَاکِی الطَّاهِرُ مِنْ کُلِّ آفَةٍ بِقُدْسِهِ یَا کَافِی الْمُوسِعُ لِمَا خَلَقَ مِنْ عَطَایَا فَضْلِهِ یَا نَقِیُّ مِنْ کُلِّ جَوْرٍ لَمْ یَرْضَهُ وَ لَمْ یُخَالِطْهُ فِعَالُهُ یَا حَنَّانُ الَّذِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَتُهُ یَا مَنَّانُ ذَا الْإِحْسَانِ قَدْ من [عَمَ] الْخَلَائِقَ بِمَنِّهِ یَا دَیَّانَ الْعِبَادِ فَکُلٌّ یَقُومُ خَاضِعاً لِرَهْبَتِهِ یَا خَالِقَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ فَکُلٌّ إِلَیْهِ مَعَادُهُ یَا رَحْمَانَ وَ رَاحِمَ کُلِّ صَرِیخٍ وَ مَکْرُوبٍ وَ غِیَاثَهُ وَ مَعَاذَهُ یَا بَارُّ فَلَا تَصِفُ الْأَلْسُنُ کُنْهَ جَلَالِ مُلْکِهِ وَ عِزِّهِ یَا مُبْدِئَ الْبَدَایَا لَمْ یَبْغِ فِی إِنْشَائِهَا أَعْوَاناً مِنْ خَلْقِهِ یَا عَلَّامَ الْغُیُوبِ فَلَا یَئُودُهُ مِنْ شَیْ ءٍ حِفْظُهُ یَا مُعِیداً مَا أَفْنَاهُ إِذَا بَرَزَ الْخَلَائِقُ لِدَعْوَتِهِ مِنْ مَخَافَتِهِ یَا حَلِیمُ ذَا الإناءة [الْأَنَاةِ] فَلَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ مِنْ خَلْقِهِ یَا مَحْمُودَ الْفَعَالِ ذَا الْمَنِّ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ بِلُطْفِهِ یَا عَزِیزُ الْغَالِبُ عَلَی أَمْرِهِ فَلَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ یَا قَاهِرُ ذَا الْبَطْشِ الشَّدِیدِ أَنْتَ الَّذِی لَا یُطَاقُ انْتِقَامُهُ یَا مُتَعَالِی الْقَرِیبُ فِی عُلُوِّ ارْتِفَاعِ دُنُوِّهِ یَا جَبَّارُ الْمُذَلِّلُ کُلَّ شَیْ ءٍ بِقَهْرِ عَزِیزِ سُلْطَانِهِ یَا نُورَ کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْتَ الَّذِی فَلَقَ السَّمَاوَاتِ نُورُهُ یَا قُدُّوسُ الطَّاهِرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ یَا قَرِیبُ الْمُجِیبُ الْمُتَدَانِی دُونَ کُلِّ شَیْ ءٍ قُرْبُهُ یَا عَالِی الشَّامِخُ فِی السَّمَاءِ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ عُلُوُّ ارْتِفَاعِهِ یَا بَدِیعَ الْبَدَائِعِ وَ مُعِیدَهَا بَعْدَ فَنَائِهَا بِقُدْرَتِهِ یَا جَلِیلُ الْمُتَکَبِّرُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ فَالْعَدْلُ أَمْرُهُ وَ الصِّدْقُ وَعْدُهُ یَا مَجِیدُ فَلَا یَبْلُغُ الْأَوْهَامُ کُلَّ ثَنَائِهِ وَ مَجْدِهِ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ وَ الْعَدْلِ أَنْتَ الَّذِی مَلَأَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَدْلُهُ یَا عَظِیمُ

ص: 98

و ستوده و بالنده و سرافراز و بزرگ منشی که هرگز سرافرازی ات خوار نمی گردد، ای شگفتی که زبان ها از شمردن همه نعمت ها و ثنای تو ناتوان اند. ای تکیه گاه من در هر اندوه و فریاد رسم در هر سختی، با این اسمها از تو ایمنی از کیفرهای دنیا و آخرت را خواهانم و نیز از تو می خواهم که به واسطه این اسمها، تمام بدی ها و بیم ها و اموری را که انسان از آن ها می پرهیزد، از من برگردانی و دیدگان ستمگرانی را که می خواهند کار بدی را که از آن نهی کردی در حق من بکنند، از من باز داری و دل هایشان را از نیت های بدی که کردند، به اندیشه های نیکی که اختیار آن به دست آن ها و هیچ کس دیگر جز تو نیست، منصرف کنی، ای بزرگوار.

خداوندا، مرا به نفس خود واگذار مکن تا مبادا از آن عاجز گردم و نیز به مردم وامگذار تا مبادا مرا رها و ترک کنند و با وجود این که امیدم به تو است نومیدم مکن و با این که تو را می خوانم، عذابم منما. خدایا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی دعایم را مستجاب گردان. خداوندا، بهترین روزهای عمر مرا، روزهای پیش از اجل و سرآمد عمرم قرار ده. خدایا، تنم را تغییر مده و سهم و بهره ام را رها مکن و دوستم را بد مکن. به تو پناه می برم از بیماری­ای که انسان را به زمین می اندازد و از ناداریی که به خاک می نشاند و از خواری و دوست بد. خدایا، دل مرا از هر چیز که برای تو نمی اندوزم و در روزی که با تو ملاقات می کنم از آن بهره نمی برم، اعم از حلال و حرام، برکن، سپس در برابر آن، به من نیرو و عزت و قناعت و دشمنی با آن و خشنودی ات را عطا کن، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا، ستایش برای توست در برابر عطایای فراوان تو و سپاس مخصوص توست در برابر بخشش های پی در پی که به وسیله آن امور ناخوشایند را از من دور کردی و عطایای شادمان کننده را ارزانی داشتی، با وجود این که زمان طولانی در غفلت و بی خبری از تو و قساوت و سنگدلی به سر می برم؛ ولی این کارم مانع از آن نشد که از من گذشت کنی و گناهانم را بر من بپوشی و نعمت هایی را که در اختیار من گذاشتی، گوارا گردانی و نیکی هایت را پی در پی شامل حالم نمایی و از اعمال زشت و گناهانی که مرتکب شدم، چشم بپوشی. خدایا، به هر اسم تو که در صورت خواندن تو به آن، سزاوار است که دعای خواننده را اجابت کنی، از تو درخواست می کنم و نیز به حق هر کسی که بر تو حق دارد و نیز به حقی که تو بر تمام موجودات غیر از خود داری، از تو مسالت دارم که بر بنده و فرستاده ات، حضرت محمد و خاندان او درود فرستی و گوش و چشم هر کس را که قصد دارد به من بدی کند، از جلو و پشت و از دست راست و چپ بگیری و به بازدارندگی و نیرویت او را از من دور نمایی. ای خدایی که پروردگاری همراه تو وجود ندارد تا خوانده شود و ای خدایی که آفریننده ای برتر از تو نیست تا انسان از او بهراسد و ای خدایی که نزد تو معبودی وجود ندارد تا انسان از او بپرهیزد و ای خدایی که وزیری نداری تا انسان به او رجوع کند و ای خدایی که پرده داری نداری تا به او رشوه داده شود. ای خدایی که دربانی نداری تا انسان او را صدا کند و ای خدایی که افزونی بخشش جز بر بزرگواری

ص: 99

ذَا الثَّنَاءِ الْفَاخِرِ وَ الْعِزِّ وَ الْکِبْرِیَاءِ فَلَا یَذِلُّ عِزُّهُ یَا عَجِیبُ فَلَا تَنْطِقُ الْأَلْسُنُ بِکُلِّ آلَائِهِ وَ ثَنَائِهِ.

أَسْأَلُکَ یَا مُعْتَمَدِی عِنْدَ کُلِّ کُرْبَةٍ وَ غِیَاثِی عِنْدَ کُلِّ شِدَّةٍ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَمَاناً مِنْ عُقُوبَاتِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَصْرِفَ عَنِّی بِهِنَّ کُلَّ سُوءٍ وَ مَخُوفٍ وَ مَحْذُورٍ وَ تَصْرِفَ عَنِّی أَبْصَارَ الظَّلَمَةِ الْمُرِیدِینَ بِیَ السُّوءَ الَّذِی نَهَیْتَ عَنْهُ وَ أَنْ تَصْرِفَ قُلُوبَهُمْ مِنْ شَرِّ مَا یُضْمِرُونَ إِلَی خَیْرِ مَا لَا یَمْلِکُونَ وَ لَا یَمْلِکُهُ غَیْرُکَ یَا کَرِیمُ اللَّهُمَّ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی فَأَعْجِزَ عَنْهَا وَ لَا إِلَی النَّاسِ فَیَرْفُضُونِی وَ لَا تُخَیِّبْنِی وَ أَنَا أَرْجُوکَ وَ لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَدْعُوکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَأَجِبْنِی کَمَا وَعَدْتَنِی اللَّهُمَّ اجْعَلْ خَیْرَ عُمُرِی مَا وَلِیَ أَجَلِی اللَّهُمَّ لَا تُغَیِّرْ جَسَدِی وَ لَا تُرْسِلْ حَظِّی وَ لَا تُسَوِّءْ صَدِیقِی أَعُوذُ بِکَ مِنْ سُقْمٍ مُصَرِّعٍ وَ فَقْرٍ مُدْقِعٍ وَ مِنَ الذُّلِّ وَ بِئْسَ الْخِلُّ اللَّهُمَّ سَلِّ قَلْبِی عَنْ کُلِّ شَیْ ءٍ لَا أَتَزَوَّدُهُ إِلَیْکَ وَ لَا أَنْتَفِعُ بِهِ یَوْمَ أَلْقَاکَ مِنْ حَلَالٍ أَوْ حَرَامٍ ثُمَّ أَعْطِنِی قُوَّةً عَلَیْهِ وَ عِزّاً وَ قَنَاعَةً وَ مَقْتاً لَهُ وَ رِضَاکَ فِیهِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَطَایَاکَ الْجَزِیلَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مِنَنِکَ الْمُتَوَاتِرَةِ الَّتِی بِهَا دَافَعْتَ عَنِّی مَکَارِهَ الْأُمُورِ وَ بِهَا آتَیْتَنِی مَوَاهِبَ السُّرُورِ مَعَ تَمَادِیَّ فِی الْغَفْلَةِ وَ مَا بَقِیَ فِیَّ مِنَ الْقَسْوَةِ فَلَمْ یَمْنَعْکَ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِی أَنْ عَفَوْتَ عَنِّی وَ سَتَرْتَ ذَلِکَ عَلَیَّ وَ سَوَّغْتَنِی مَا فِی یَدِی مِنْ نِعَمِکَ وَ تَابَعْتَ عَلَیَّ إِحْسَانَکَ وَ صَفَحْتَ بِی عَنْ قَبِیحِ مَا أَفْضَیْتُ بِهِ إِلَیْکَ وَ انْتَهَکْتُهُ مِنْ مَعَاصِیکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ یَحِقُّ عَلَیْکَ فِیهِ إِجَابَةُ الدُّعَاءِ إِذَا دُعِیتَ بِهِ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ ذِی حَقٍّ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّکَ عَلَی جَمِیعِ مَنْ هُوَ دُونَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ فَخُذْ بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ امْنَعْهُ مِنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ یَا مَنْ لَیْسَ مَعَهُ رَبٌّ یُدْعَی وَ یَا مَنْ لَیْسَ فَوْقَهُ خَالِقٌ یُخْشَی وَ یَا مَنْ لَیْسَ دُونَهُ إِلَهٌ یُتَّقَی وَ یَا مَنْ لَیْسَ لَهُ وَزِیرٌ یُؤْتَی وَ یَا مَنْ لَیْسَ لَهُ حَاجِبٌ یُرْشَی وَ یَا مَنْ لَیْسَ لَهُ بَوَّابٌ یُنَادَی وَ یَا مَنْ لَا یَزْدَادُ عَلَی کَثْرَةِ الْعَطَاءِ إِلَّا کَرَماً

ص: 99

وجود تو، و گناهان پی در پی جز بر آمرزش و گذشت تو نمی افزاید، بر محمد و آل محمد درود فرست و آن چه را که شایسته آنی با من کن و آن گونه که من شایسته ام با من رفتار مکن، که تو شایسته تقوا و آمرزش هستی.(1)

مؤلف

این جمله که در این دعا گذشت: «وَ لا تَکِلنِی إلی نَفسِی فَأَعجِزَ عَنها»، (و مرا به خود وامگذار تا مبادا از آن ناتوان گردم)، در اصل به این صورت بوده است . «وَلا تَکلِنِی إلی نَفسِی فَتَعجِزَ عَنِّی»، (مرا به خود واگذار مکن تا مبادا از تدبیر من ناتوان گردد.) لیکن متن دعا در نسخه ها به همان صورت بود که نوشتیم.

دعایی دیگر در سحر: این دعا در یکی از کتاب های اصل کهن از اصول راویان امامیه نقل شد و اولین روایت آن از حسن بن محبوب است و تاریخ نگارش آن سال سیصد و هفتاد و سه هجری قمری است:

ای پناهگاه من در اندوه و ای فریادم رس من در سختی ها، تنها به سوی تو روی آوردم و به تو یاری جستم و پناه آوردم و به غیر تو پناه نمی برم و جز از تو طلب گشایش نمی کنم، پس به فریاد رس و گشایشی در کارم عنایت فرما. ای خدایی که اندک را می پذیری و از گناه بسیار در می گذری، عمل اندک مرا بپذیر و از گناه بسیارم گذشت کن، که تو بسیار آمرزنده و مهربانی. خدایا، از تو ایمانی را درخواست می کنم که بی واسطه تو را دریابم و یقینی را خواستارم که بدانم جز آن چه برای من مقدر نمودی، به من نمی رسد و در زندگانی به آن چه نصیبم کردی، خرسند ساز. ای مهربان ترین مهربانان. ای اندوخته من در اندوه و ای همراه من در گرفتاری ام و ای سرپرست و عهده دار نعمت هایم و ای نهایت مطلوب و خواسته من، تویی پوشاننده زشتی و ایمنی بخش هراس و درگذرنده از لغزشم، پس خطایم را بیامرز ای مهربان ترین مهربانان.

در کتاب یاد شده آمده است: تسبیحی در سحرهای ماه رمضان:

پاک است خدایی که گناهان را می داند، منزه باد خدایی که گناهان را به شماره در می آورد، منزه باد خدایی که هیچ چیز در آسمان ها و زمین ها بر او مخفی نمی ماند، پاک است پروردگار مهربان، پاک است خدای یگانه تک، پاک است خدای بزرگ بزرگ تر، منزه باد خدایی که بر بندگان خود ستم روا نمی دارد، منزه باد خدایی که زمینیان را به انواع عذاب ها کیفر نمی کند، پاک است خدای مهربان بخشنده، پاک است خدای مهرورز و مهربان، پاک است خدای قاهر و بخشنده، پاک است خدای بردبار و گرامی، پاک است خدای بینا و عظیم، منزه است خدا در روی آوردن و پشت کردن روز، به پاکی می ستایم خدا را در پشت کردن شب و روی آوردن روز، و ستایش و والایی و عظمت و بزرگ­منشی برای او با هر نفس و چشم بر هم زدن و با هر گوشه چشم و نگاهی که پیش از این در علم او مقرر شد، به پاکی می ستایم تو را به عدد آنچه کتابت به شمارش در آورد. ، منزه می دانم تو را

ص: 100

وَ جُوداً وَ عَلَی تَتَابُعِ الذُّنُوبِ إِلَّا مَغْفِرَةً وَ عَفْواً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ(1).

به اندازه عرشت، پاک و منزه و پاکیزه ای تو.(1)

روایت3.

اقبال الاعمال: محمد بن یعقوب کلینی - رحمه الله - در کتاب الکافی و نیز علی بن عبدالواحد نهدی در کتاب خود آوردند که مولایمان علی بن حسین صلوات الله علیهما این دعا را می خواند، چنان که امام محمد بن علی باقر علیهما السلام

نیز در هر روز از ماه رمضان این دعا را می خواند. البته روایاتی که این دعا را نقل کرده اند، در زیادی و نقصان متفاوت اند و متنی که ما ذکر می کنیم، عین لفظ دعا بر اساس برخی روایات است:

خداوندا، این ماه، ماه رمضان است، ماه روزه داری و ماه شب خیزی و ماه بازگشت و ماه توبه و ماه آمرزش و رحمت و ماه آزادی از آتش جهنم و رسیدن به بهشت است و ماهی است که شب قدر که بهتر از هزار ماه است، در آن قرار دارد. خدایا، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و آن را برای من سالم بدار و سالم از من تحویل بگیر و با برترین یاری ات کمکم کن و به طاعت خود موفق گردان و مجال عبادت و دعا و تلاوت قرآن را به من عطا کن، و برکت بزرگ را در آن به من ارزانی دار و در آن توبه و عافیت نیکو را برایم قرار ده و بدنم را تندرست و روزی ام را گسترده گردان و هر چه را که مورد اهتمام من است کفایت کن و دعایم را در آن مستجاب فرما و به امید و آرزویم برسان. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و خواب آلودگی و تنبلی و خستگی و سستی و سخت دلی و غفلت و فراموشی را در این ماه از من برطرف کن. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا در این ماه از ناخوشی ها و بیماری ها و ناراحتی ها و اندوه ها و آسیب ها و امراض و اشتباهات و گناهان دور دار، و بدی و زشتی و مشقت و بلا و رنج و ستوه را از من منصرف کن، به راستی که تو شنونده دعا هستی.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از شیطان رانده شده و خطورات و اندیشه های بد و وسوسه و بازداشتن و با زور گرفتن و فریب و مکر و نیرنگ ها و ریسمان ها و خدعه ها و آرزوها و فریفتن و فتنه و لشکریان سواره و پیاده و همدستان و دام او و نیز از اتباع و برادران و احزاب و پیروان و دوستان و همدستان او و همه مکرها او به پناه خود درآور. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و روزه داری کامل در این ماه و رسیدن به آرزو و شب خیزی در آن و نیز تکمیل اعمالی که به واسطه آن از من خشنود گردی، روزی ام کن و شکیبایی و ایمان

ص: 101

زِنَةَ عَرْشِکَ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ (1).

و یقین و اخلاص را به من ارزانی دار. سپس همه این ها را با چندین برابر و پاداش بزرگ از من بپذیر و اجابت فرما. ای پروردگار جهانیان.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در این ماه، حج و عمره و سخت کوشی و نیرو و نشاط و بازگشت به سوی تو و توفیق و توبه و تقرب و قبول اعمال خیر و گرایش و بیم و تضرع و فروتنی و لطافت دل و نیت صادق و راستگویی و هراس و امید به خود و توکل و اعتماد بر خود و پرهیز از محرمات همراه با سخن شایسته و کوشش پذیرفته و عمل مقبول و دعای مستجاب را روزی ام کن و میان من و هیچ یک از این امور، با آسیب و مرض و دل مشغولی و بیماری و غفلت و فراموشی فاصله مینداز، بلکه کاری کن که همه را با تعهد و حفاظت خود و مراعات حقّت و وفا نمودن به پیمان و نویدت انجام دهم، ای مهربان ترین مهربانان. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و برترین چیزهایی راکه به بندگان شایسته ات در این ماه قسمت می کنی و برترین چیزهایی را که به اولیای مقرب خود می دهی، مانند رحمت و آمرزش و مهرورزی و اجابت دعا و گذشت و آمرزش دائمی و عافیت و سلامتی و آزادی از آتش جهنم و کامیابی به بهشت و خیر دنیا و آخرت، به من نیز قسمت کن. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در این ماه دعایم را به درگاهت واصل و خیر و رحمتت را بر من نازل گردان و عملم را بپذیر و کوششم را پاداش ده و گناهم را بیامرز، به حدی که سهم من در این ماه بیشترین سهم و بهره ام فراوان ترین بهره ها باشد. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و بر بهترین و پسندیده ترین حالی که دوست داری یکی از اولیائت داشته باشد، به درک شب قدر موفق کن، سپس آن را برای من از هزار ماه بهتر قرار ده و برترین روزی هایی را که به کسانی که به درک آن موفق و گرامی داشته ای می دهی، به من نیز عطا کن و مرا در آن شب از رها شدگان از آتش جهنم و آنهایی که سعادت معرفت تو را دارند قرار ده. به آمرزش و خشنودی ات، ای مهربان ترین مهربان.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در این ماه، جدیت و سخت کوشی و نیرومندی و نشاط و آن چه را که دوست داری و می پسندی، روزی مان کن. خدایا، ای پروردگار سپیده دم و شب های دهگانه و جفت و تاق و ای پروردگار ماه رمضان و قرآنی که در آن فرو فرستادی و ای پروردگار جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و همه فرشتگان مقرب، و ای پروردگار ابراهیم و اسحاق و یعقوب و ای پروردگار موسی و عیسی و همه پیامبران و فرستادگان و پروردگار محمد خاتم پیامبران صلواتک

ص: 102

وَ یَقِیناً وَ احْتِسَاباً ثُمَّ تَقَبَّلْ ذَلِکَ مِنِّی بِالْأَضْعَافِ الْکَثِیرَةِ وَ الْأَجْرِ الْعَظِیمِ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنَا فِیهِ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الْقُوَّةَ وَ النَّشَاطَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْفِیقَ وَ الْقُرْبَةَ وَ الْخَیْرَ الْمَقْبُولَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الرَّهْبَةَ وَ التَّضَرُّعَ وَ الْخُشُوعَ وَ الرِّقَّةَ وَ النِّیَّةَ الصَّادِقَةَ وَ صِدْقَ اللِّسَانِ وَ الْوَجَلَ مِنْکَ وَ الرَّجَاءَ لَکَ وَ التَّوَکُّلَ عَلَیْکَ وَ الثِّقَةَ بِکَ وَ الْوَرَعَ عَنْ مَحَارِمِکَ مَعَ صَالِحِ الْقَوْلِ وَ مَقْبُولِ السَّعْیِ وَ مَرْفُوعِ الْعَمَلِ وَ مُسْتَجَابِ الدَّعْوَةِ وَ لَا تَحُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ بِمَرَضٍ وَ لَا هَمٍّ وَ لَا سَقَمٍ وَ لَا غَفْلَةٍ وَ لَا نِسْیَانٍ بَلْ بِالتَّعَاهُدِ وَ التَّحَفُّظِ فِیکَ وَ لَکَ وَ الرِّعَایَةِ لِحَقِّکَ وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تَقْسِمُهُ لِعِبَادِکَ الصَّالِحِینَ وَ أَعْطِنِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی أَوْلِیَاءَکَ الْمُقَرَّبِینَ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ التَّحَنُّنِ وَ الْإِجَابَةِ وَ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ الدَّائِمَةِ وَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ وَ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ دُعَائِی فِیهِ إِلَیْکَ وَاصِلًا وَ رَحْمَتَکَ وَ خَیْرَکَ إِلَیَّ فِیهِ نَازِلًا وَ عَمَلِی فِیهِ مَقْبُولًا وَ سَعْیِی فِیهِ مَشْکُوراً وَ ذَنْبِی فِیهِ مَغْفُوراً حَتَّی یَکُونَ نَصِیبِی فِیهِ الْأَکْثَرَ وَ حَظِّی فِیهِ الْأَوْفَرَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلَیْلَةِ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ حَالٍ تُحِبُّ أَنْ یَکُونَ عَلَیْهَا أَحَدٌ مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ أَرْضَاهَا لَکَ ثُمَّ اجْعَلْهَا لِی خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ ارْزُقْنِی فِیهَا أَفْضَلَ مَا رَزَقْتَ أَحَداً مِمَّنْ بَلَّغْتَهُ إِیَّاهَا وَ أَکْرَمْتَهُ بِهَا وَ اجْعَلْنِی فِیهَا مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ وَ سُعَدَاءِ خَلْقِکَ بِمَعْرِفَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا الْجِدَّ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الْقُوَّةَ وَ النَّشَاطَ وَ مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی اللَّهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ وَ اللَّیَالِی الْعَشْرِ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ وَ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ جَمِیعِ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ وَ رَبَّ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ رَبَّ مُوسَی وَ عِیسَی وَ رَبَّ جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ صَلَوَاتُکَ

ص: 102

علیه و آله، از تو به حق تو به آنان و به حق آنان بر تو و به حق بزرگ تو می خواهم که بر پیامبر و همه پیامبران درود فرستی و نظر رحمتی به من بیندازی که بدان از من خشنود گردی، و دیگر هرگز بر من خشم نگیری و تمام حاجت ها و خواهش ها و آرزوها و خواسته هایم را برآورده کنی و تمام اموری را که ناخوشایند من است و من از آن بر خود ترس و بیم دارم یا ندارم، از من و خانواده و مال و برادران و فرزندانم دور بداری.

خدایا، از گناهان خود به سوی تو گریختیم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که به درگاه تو توبه نمودیم در پناه خود درآور، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که از تو آمرزش می خواهیم بیامرز، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که به تو پناه آورده ایم پناه ده، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که از تو پناه می خواهیم پناه ده، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که تسلیم تو شدیم خوار مکن، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که بیمناکیم امان ده، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که به تو گراییدیم شفاعت کن، و بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را که از تو درخواست می کنیم عطا کن، به درستی که تو شنونده دعایی و نزدیک و اجابت کننده ای.

خدایا، تو پروردگار من و من بنده توام و تو سزوارترین کسی هستی که بنده باید از او درخواست کند، و بندگان از کسی کریم تر و بخشنده تر از تو درخواست ننمودند، ای جایگاه شکوه درخواست کنندگان و ای نهایت نیاز مشتاقان و ای فریادرس یاری خواهان و ای اجابت کننده دعای بیچارگان و ای برطرف کننده اندوه اندوهناکان و ای کسی که غم را از دل غمدیدگان می زدایی و ای برطرف کننده اندوه بزرگ، ای خدا ای رحمت گستر ای مهربان ای مهربان ترین مهربانان و ای خدایی که از دیده ها پنهانی و ردای بزرگ­منشی بر تن داری، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان و عیب ها و بدی و ستم و جرم و اسراف من بر خویشتن را ببخشای و از فضل و رحمتت روزی ام کن، زیرا رحمت تو در نزد دیگری یافت نشود؛ و از من گذشت کن و تمامی گناهان گذشته ام را بیامرز و مرا در باقی مانده عمرم از گناه بدور دار و بر من و پدر و مادر و فرزندان و نزدیکان و کسانی که مورد اهتمام من هستند و مردان و زنان مومنی که حقی بر من دارند، در دنیا و آخرت بپوشان، زیرا همه این ها به دست تو است و تو گستراننده آمرزش هستی. پس ای آقای من، مرا نومید مکن و دعایم را رد مکن و دستم را خالی بر مگردان تا این که همه این امور را درباره من به واقعیت بپیوندی و همه چیزهایی را که از تو درخواست نمودم مستجاب گردانی و از فضل خود بر من بیفزایی، زیرا تو بر هر کار توانایی و ما به درگاه تو می گراییم. خداوندا، زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان، از تو درخواست می کنم که اگر فرود آمدن فرشتگان و روح را در این شب مقرر نموده بودی، بر محمد و آل محمد

ص: 103

عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ وَ بِحَقِّکَ الْعَظِیمِ لَمَّا صَلَّیْتَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ نَظَرْتَ إِلَیَّ نَظْرَةً رَحِیمَةً تَرْضَی بِهَا عَنِّی رِضًا لَا تَسْخَطُ عَلَیَّ بَعْدَهُ أَبَداً وَ أَعْطَیْتَنِی جَمِیعَ سُؤْلِی وَ رَغْبَتِی وَ أُمْنِیَّتِی وَ إِرَادَتِی وَ صَرَفْتَ عَنِّی مَا أَکْرَهُ وَ أَحْذَرُ وَ أَخَافُ عَلَی نَفْسِی وَ مَا لَا أَخَافُ وَ عَنْ أَهْلِی وَ مَالِی وَ إِخْوَانِی وَ ذُرِّیَّتِی اللَّهُمَّ إِلَیْکَ فَرَرْنَا مِنْ ذُنُوبِنَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آوِنَا تَائِبِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُبْ عَلَیْنَا مُسْتَغْفِرِینَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لَنَا مُتَعَوِّذِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنَا مُسْتَجِیرِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَجِرْنَا مُسْتَسْلِمِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَخْذُلْنَا رَاهِبِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آمِنَّا رَاغِبِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شَفِّعْنَا سَائِلِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعْطِنَا- إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ.

اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ أَحَقُّ مَنْ سَأَلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ وَ لَمْ یَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَکَ کَرَماً وَ جُوداً یَا مَوْضِعَ شَکْوَی السَّائِلِینَ وَ یَا مُنْتَهَی حَاجَةِ الرَّاغِبِینَ وَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ یَا کَاشِفَ کُرَبِ الْمَکْرُوبِینَ وَ یَا فَارِجَ هَمِّ الْمَهْمُومِینَ وَ یَا کَاشِفَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ یَا اللَّهُ الْمَکْنُونُ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ الْمُرْتَدِی بِالْکِبْرِیَاءِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ عُیُوبِی وَ إِسَاءَتِی وَ ظُلْمِی وَ جُرْمِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ فَإِنَّهُ لَا یَمْلِکُهَا غَیْرُکَ وَ اعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی کُلَّمَا قَدْ سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ اسْتُرْ عَلَیَّ وَ عَلَی وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی وَ قَرَابَاتِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی وَ مَنْ کَانَ مِنِّی بِسَبِیلٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّ جَمِیعَ ذَلِکَ کُلَّهُ بِیَدِکَ وَ أَنْتَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ فَلَا تُخَیِّبْنِی یَا سَیِّدِی وَ لَا تَرُدَّ دُعَائِی وَ لَا تَرُدَّ یَدِی إِلَی نَحْرِی حَتَّی تَفْعَلَ ذَلِکَ بِی وَ تَسْتَجِیبَ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَ تَزِیدَنِی مِنْ فَضْلِکَ فَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ نَحْنُ إِلَیْکَ رَاغِبُونَ اللَّهُمَّ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا فَأَسْأَلُکَ أَنْ

ص: 103

درود فرست و نام مرا در میان نیکبختان و جانم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار داده و بدی ام را ببخشایی و یقینی به من عطا کن تا بی واسطه تو را دریابم و ایمانی که شک و تردید به آن راه نیابد و خشنودی به آن چه برای من تقسیم نمودی عطا کن و نیکی دنیا و آخرت را به من ارزانی دار و از آتش جهنم نگاه دار، و اگر فرود آمدن فرشتگان و روح را در این شب مقرر ننمودی، بر محمد و آل محمد درود فرست و تا آن زمان، عمر مرا به تاخیر انداز و در آن شب، یاد و سپاسگزاری و طاعت و عبادتی نیک، روزی ام کن و بهترین درودهایت را بر محمد و آل محمد بفرست، ای مهربان ترین مهربانان. ای بی همتا ای بی نیاز، ای پروردگار حضرت محمد و آل محمد، امروز به دشمنان محمد و خاندان نیک او خشم کن و آنان را متفرق گردان و بمیران و تعدادشان را اندک و به شماره درآور و هیچ یک از آنان را بر روی زمین مگذار و آنان را هرگز میامرز. ای نیک همنشین، ای کسی که پیامبران را به جانشینی خود گماردی، تو مهربان ترین مهربانانی و آغاز گر و نو آفرینی هستی که مانندی برای تو نیست و جاودانه ای هستی که غفلت نمی ورزی و زنده ای هستی که نمی میری و هر روز در کاری هستی و تو محمد را جانشین و یاور و برتری بخش هستی، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و جانشین و وصی محمد و آن کس از اوصیای حضرت محمد صلی الله علیه و آله را که برای اجرای عدل و داد به پا می خیزد، یاری کنی. آنان را یاری کن، ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، به حق این که معبودی جز تو وجود ندارد، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا در دنیا و آخرت با آنان همراه بگردان و پایان کار مرا به سوی آمرزش و رحمتت قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان. هم چنین ای آقای من، تو خود را به لطف ستودی و به راستی که لطیفی، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به من لطف کن، به راستی که تو به هر چه بخواهی لطف می کنی.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در این سال حج و عمره را روزی ام نما و خواسته های دنیوی و اخروی مرا به من ارزانی دار و برآور.[سپس بگو:] از خدا که پروردگار من است آمرزش می خواهم و به درگاه او توبه می کنم، زیرا پروردگارم مهربان و مهرورز است. از خدا که پروردگار من است آمرزش می خواهم و به درگاه او توبه می کنم، زیرا پروردگارم نزدیک و اجابت کننده است. از خدا که پروردگار من است آمرزش می خواهم و به درگاه او توبه می کنم، زیرا پروردگار من بسیار بخشاینده است. پروردگارا مرا بیامرز و بر من رحم کن، زیرا تو مهربان ترین مهربانان هستی. پروردگارا بد کردم و به خود ستم نمودم. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز، که فقط تو گناهان را می آمرزی. - سه بار بگو: - از خداوندی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده است آمرزش می طلبم و به درگاه او توبه می کنم. - سه بار بگو: - از خداوندی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده و بزرگ و آمرزنده گناه بزرگ است آمرزش می طلبم و به درگاه او توبه می کنم. از خدا آمرزش می طلبم، زیرا خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. خدایا، بر محمد

ص: 104

تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً لَا یَشُوبُهُ شَکٌّ وَ رِضًا بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَخِّرْنِی إِلَی ذَلِکَ وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ طَاعَتَکَ وَ حُسْنَ عِبَادَتِکَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اغْضَبِ الْیَوْمَ لِمُحَمَّدٍ وَ لِأَبْرَارِ عِتْرَتِهِ وَ اقْتُلْ أَعْدَاءَهُمْ بَدَداً وَ أَحْصِهِمْ عَدَداً وَ لَا تَدَعْ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْهُمْ أَحَداً وَ لَا تَغْفِرْ لَهُمْ أَبَداً یَا حَسَنَ الصُّحْبَةِ یَا خَلِیفَةَ النَّبِیِّینَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ الْبَدِی ءُ الْبَدِیعُ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْ ءٌ وَ لَا قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ الدَّائِمُ غَیْرُ الْغَافِلِ وَ الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ أَنْتَ کُلَّ یَوْمٍ فِی شَأْنٍ أَنْتَ خَلِیفَةُ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرُ مُحَمَّدٍ وَ مُفَضِّلُ مُحَمَّدٍ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَنْصُرَ خَلِیفَةَ مُحَمَّدٍ وَ وَصِیَّ مُحَمَّدٍ وَ الْقَائِمَ بِالْقِسْطِ مِنْ أَوْصِیَاءِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام اعْطِفْ عَلَیْهِمْ نَصْرَکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ اجْعَلْ عَاقِبَةَ أَمْرِی إِلَی غُفْرَانِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ کَذَلِکَ نَسَبْتَ نَفْسَکَ یَا سَیِّدِی بِاللُّطْفِ بَلَی إِنَّکَ لَطِیفٌ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ الْطُفْ لِی إِنَّکَ لَطِیفٌ لِمَا تَشَاءُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا وَ تَطَوَّلْ عَلَیَّ بِقَضَاءِ حَوَائِجِی لِلْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا ثُمَّ قُلْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُجِیبٌ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ- إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ رَبِّ إِنِّی عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ تَقُولُهَا ثَلَاثاً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَظِیمُ الْغَافِرُ لِلذَّنْبِ الْعَظِیمِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ تَقُولُهَا ثَلَاثاً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کانَ غَفُوراً رَحِیماً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ

ص: 104

و آل محمد درود فرست و در امور استوار و قطعی که در شب قدر به صورت سرنوشت حتمی مقرر و مقدر می کنی و بازگشت و دگرگونی در آن راه ندارد، بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا از حاجیان خانه محترمت بنویس. حاجیانی که حجشان نیک و عملشان ستوده و گناهانشان آمرزیده و بدی هایشان پوشیده است؛ و بر محمد و آل محمد درود فرست و عمر مرا طولانی و روزی ام را گسترده بگردان و امانت و بدهی ام را ادا کن، ای پروردگار جهانیان. خداوندا، در کار من گشایش و راه خروج قرار ده و از جایی که گمان می کنم یا نمی کنم روزی ده و از جایی که محافظت می کنم و یا نمی کنم از من محافظت کن. خدایا، بر محمد و آل محمد درود و سلام بسیار و فراوان بفرست(1) .

یکی از اعمال هر روز ماه رمضان، تسبیح است: در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: در هر روز از ماه رمضان این تسبیح را بگوی. (البته ما زیادت این روایت را نیز که در روایت جدم ابوجعفر طوسی آمده است نیز ذکر می کنیم):

[اول:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه باد خدای شنوایی که هیچ چیز شنواتر از او نیست، از بالای عرش خود، زیر زمین های هفتگانه و آن چه در تاریکی های خشکی ها و دریاها وجود دارد را می شنود و ناله ها و شکایت ها و رازها و پنهان تر از رازها و وسوسه های دل ها را می شنود و هیچ صدایی مانع از شنوایی او نمی شود.

[دوم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند،

ص: 105

آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ فِی الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ تُوَسِّعَ رِزْقِی وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ وَ احْرُسْنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَرِسُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَرِسُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً کَثِیراً(1).

وَ مِنَ الْعَمَلِ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ التَّسْبِیحُ رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی الْعَبَّاسِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ عُقْدَةَ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ یَحْیَی بْنُ زَکَرِیَّا بْنِ شَیْبَانَ الْعَلَّافُ فِی کِتَابِهِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ سِتِّینَ وَ مِائَتَیْنِ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ وَ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی العَلَاءِ الزَّیْدَجِیِّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: تُسَبِّحُ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ نَذْکُرُ فِیهِ زِیَادَةً مِنْ رِوَایَةِ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ الْأَوَّلُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ السَّمِیعِ الَّذِی لَیْسَ شَیْ ءٌ أَسْمَعَ مِنْهُ یَسْمَعُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ وَ یَسْمَعُ مَا فِی ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ یَسْمَعُ الْأَنِینَ وَ الشَّکْوَی وَ یَسْمَعُ السِّرَّ وَ أَخْفَی وَ یَسْمَعُ وَسْوَاسَ الصُّدُورِ وَ لَا یُصِمُّ سَمْعَهُ صَوْتٌ.

الثَّانِی سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی

ص: 105

منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. پاک است خدای بینایی که هیچ چیز بیناتر از او وجود ندارد، از بالای عرش خود، زیر زمین های هفتگانه و آن چه در تاریکی های خشکی ها و دریاها وجود دارد را می بیند و دیدگان نمی توانند او را ببینند و او دیدگان را درک می کند و لطیف و آگاه است و تاریکی جلوی دید او را نمی گیرد و با هیچ پرده ای نمی توان خود را از او مستور داشت و هیچ دیواری نمی تواند میان او و چیزی حائل شود و خشکی ها و دریاها و آنچه در دل کوه ها و قلب ها و پهلوهاست از او پنهان نمی ماند و هیچ چیز کوچکی به دلیل حجم کمش نمی تواند خود را از او پنهان دارد و هیچ چیز در زمین و آسمان بر او پنهان نمی ماند. اوست که شما را در رحم مادرانتان به هر صورت که بخواهد می نگارد، و خدایی جز او که شکست ناپذیر و حکیم است، وجود ندارد.

[سوم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه باد خدایی که ابرهای سنگین را پدید می آورد و آذرخش در ستایش او و فرشتگان از بیمش، او را به پاکی می ستایند و آذرخش ها را می فرستد و هر کس را که بخواهد دچار آن می کند و بادها را به عنوان بشارت رحمت خود گسیل می دارد و آب را با کلمات خود از آسمان فرو فرستد و گیاه را به قدرت خویش می رویاند و روزی را به دانش خود می گستراند. منزه باد خدایی که به اندازه یک ذره، نه در زمین و نه در آسمان از دید او پنهان نمی ماند و هیچ چیز کوچک تر و یا بزرگ تر از این نیست مگر آن که در کتابی آشکار وجود دارد.

[چهارم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه باد خدایی که به آن چه ماده ها باردار می شوند و یا رحم از آن ها می کاهد و یا می افزاید، آگاه است و هر چیز در نزد او اندازه معینی دارد و دانای پنهان و آشکار و بزرگ و متعالی است، خواه سخن را نهان دارید و یا آشکار کنید و خواه در شب خود را پنهان کنید و یا در روز آشکار گردانید و برای او فرشتگان تعقیب کننده از جلو و پشت سر قرار دارد که به فرمان خدا از او پاسبانی می کنند. پاک است خدایی که زندگان را می میراند و مردگان را زنده می کند و از آن چه زمین از تعداد آنان می کاهد آگاه است و هر چه را بخواهد، تا زمانی مشخص در رحم مادران مستقر می گرداند .

ص: 106

سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْبَصِیرِ الَّذِی لَیْسَ شَیْ ءٌ أَبْصَرَ مِنْهُ یُبْصِرُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ وَ یُبْصِرُ مَا فِی ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ- لَا تَغْشَی بَصَرَهُ الظُّلْمَةُ وَ لَا یُسْتَتَرُ مِنْهُ بِسِتْرٍ وَ لَا یُوَارَی مِنْهُ جِدَارٌ وَ لَا یَغِیبُ مِنْهُ بَرٌّ وَ لَا بَحْرٌ وَ لَا یُکِنُّ مِنْهُ جَبَلٌ مَا فِی أَصْلِهِ وَ لَا قَلْبٌ مَا فِیهِ وَ لَا جَنْبٌ مَا فِی قَلْبِهِ وَ لَا یَسْتَتِرُ مِنْهُ صَغِیرٌ لِصِغَرِهِ وَ لا یَخْفی عَلَیْهِ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ- هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ.

الثَّالِثُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ- وَ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَیُصِیبُ بِها مَنْ یَشاءُ وَ یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَ یُنَزِّلُ الْمَاءَ مِنَ السَّمَاءِ بِکَلِمَاتِهِ وَ یُنْبِتُ النَّبَاتَ بِقُدْرَتِهِ وَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ بِعِلْمِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ- فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ.

الرَّابِعُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی یَعْلَمُ ما تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثی وَ ما تَغِیضُ الْأَرْحامُ وَ ما تَزْدادُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ- عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الْکَبِیرُ الْمُتَعالِ- سَواءٌ مِنْکُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَ سارِبٌ بِالنَّهارِ- لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یَعْلَمُ ما تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَ نُقِرُّ فِی الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی-(1)

ص: 106

[پنجم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه باد خدایی که مالک سلطنت است. به هر کس بخواهی سلطنت می بخشی و از هرکس بخواهی می گیری و هر کس را بخواهی سرافراز یا خوار می گردانی، خیر تنها به دست تو است و تو بر هر چیز توانایی، شب را در روز و روز را در شب فرو می بری و زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می آوری و به هر کس بخواهی بدون حساب روزی می دهی.

[ششم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. پاک است خدایی که کلیدهای غیب نزد او است و آن ها را جز او نمی داند و او از تمام آن چه در خشکی و دریا است آگاه است و هیچ برگی نمی افتد مگر آن که او از آن آگاه است و هیچ دانه ای در تاریکی های زمین و هیچ تر و خشکی نیست مگر آن که در کتابی آشکار وجود دارد.

[هفتم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه است خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه است خدایی که گویندگان نمی توانند سپاس او را به شماره درآورند و شکرگزاران و عابدان نمی توانند پاداش نعمت های او را به جا آورند. او همان گونه است که خود گفته است و برتر از آن است که ما می گوییم و خداوند سبحان همان گونه است که خویشتن را ستوده است و انسان ها نمی توانند به دانش او جز به اندازه ای که او می خواهد احاطه پیدا کنند، کرسی او آسمان ها و زمین را فرا گرفته است و حفظ آن ها بر او سخت نیست و او بلندپایه و بزرگ است.

[هشتم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد

ص: 107

الْخَامِسُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ.

السَّادِسُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلَّا هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ.

السَّابِعُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی لَا یُحْصِی مِدْحَتَهُ الْقَائِلُونَ وَ لَا یَجْزِی بِآلَائِهِ الشَّاکِرُونَ وَ الْعَابِدُونَ وَ هُوَ کَمَا قَالَ وَ فَوْقَ مَا نَقُولُ وَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ کَمَا أَثْنَی عَلَی نَفْسِهِ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ.

الثَّامِنُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ

ص: 107

خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. منزه باد خدایی که از هر چه در زمین فرو می رود یا از آن بیرون می آید و نیز از هر چه از آسمان فرو می آید یا به آن بالا می رود، آگاه است و آن چه از آسمان فرو می آید یا به آن صعود می کند او را از آن چه در زمین فرو می رود یا از آن بیرون می آید، به خود مشغول نمی کند، و نیز آن چه در زمین فرو می رود یا از آن بیرون می آید، او را از آن چه از آسمان فرو می آید یا به آن صعود می کند، به خود سرگرم نمی کند و دانستن چیزی او را از آگاهی چیز دیگر باز نمی دارد و آفرینش چیزی او را از آفرینش چیز دیگر و نگاه داری از چیزی او را از حفظ چیز دیگر، به خود مشغول نمی کند و هیچ چیز با او یکسان نیست و هیچ چیز با او برابری نمی کند و هیچ چیز همانند او نیست و اوست شنوا و بینا.

[نهم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. پاک است خدایی که آسمان ها و زمین را آفرید و فرشتگان دارای بال های متعدد، دو تا دو تا، سه تا سه تا، و چهار تا چهار تا، را پیام آوران خود قرار داد و هر چه بخواهد در آفریده خود می افزاید و بر هر چیز توانا است. هر رحمتی که خدا برای مردم بگشاید، هیچ کس نمی تواند آن را باز دارد و هر چه باز دارد، هیچ کس جز او نمی تواند آن را روان کند و اوست شکست ناپذیر و حکیم.

[دهم:] پاک است خدای آفریننده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به میزان نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان. پاک است خدایی که به آن چه در آسمان ها و زمین است آگاه است و هیچ نجوای سه نفره نیست جز آن که او چهارمین آن ها است و هیچ نجوای پنج نفره نیست جز آن که او ششمین آن ها است و هیچ نجوای کمتر و بیشتر از این نیست جز آن که او همراه با آن ها است، هر کجا که باشند، سپس در روز قیامت آنان را از اعمالشان آگاه می گرداند. ستایش خدایی که کارهای شایسته به نعمت او کامل می گردد.(1)

صلوات بر پیامبر در هر روز از ماه رمضان

خداوند و فرشتگان بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آوردید، بر او درود بفرستید و به فرمانش گردن نهید، ای پروردگار من، اطاعت می کنم تو را و یاری می دهم. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و بر محمد و آل محمد مبارک گردان، همان گونه که بر حضرت ابراهیم و خاندان او درود فرستادی و خجسته گردانیدی، به راستی که تو ستوده و بزرگی. خداوندا، رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست چنان که بر حضرت ابراهیم و آل ابراهیم رحمت نمودی، به راستی که تو ستوده و بزرگواری.

ص: 108

اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ لَا یَشْغَلُهُ مَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا یَعْرُجُ فِیهَا عَمَّا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَ لَا یَشْغَلُهُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْهَا عَمَّا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا یَعْرُجُ فِیهَا وَ لَا یَشْغَلُهُ عِلْمُ شَیْ ءٍ عَنْ عِلْمِ شَیْ ءٍ وَ لَا یَشْغَلُهُ خَلْقُ شَیْ ءٍ عَنْ خَلْقِ شَیْ ءٍ وَ لَا حِفْظُ شَیْ ءٍ عَنْ حِفْظِ شَیْ ءٍ وَ لَا یُسَاوِیهِ شَیْ ءٌ وَ لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.

التَّاسِعُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ.

الْعَاشِرُ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ (1).

الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ: إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً لَبَّیْکَ یَا رَبِّ وَ سَعْدَیْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَمَا رَحِمْتَ إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ

ص: 108

خدایا، بر محمد و آل محمد سلام بفرست چنان که در میان جهانیان بر نوح سلام فرستادی. خدایا، بر محمد و آل محمد ارزانی دار همان گونه که بر حضرت موسی و هارون ارزانی داشتی. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست همان گونه که ما را به وجود او برتری دادی. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست همان گونه که ما را به وسیله او هدایت نمودی. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و او را به مقام ستوده ای که نسل های پیشین و پسین بر او رشک برند، برانگیز.

سلام بر محمد و خاندان او هر گاه که آفتاب طلوع یا غروب می کند، سلام بر محمد و خاندان او هر گاه که چشمی بر هم گذاشته می شود یا گشوده می شود، سلام بر محمد و خاندان او هر گاه که سلام ذکر می شود، سلام بر محمد و خاندان او هر گاه که فرشته ای خدا را تسبیح یا تقدیس می کند. سلام بر محمد و خاندان او در نسل های پیشین، سلام بر محمد وخاندان او در نسل های پسین، سلام بر محمد و خاندان او در دنیا و آخرت. خدایا، ای پروردگار سرزمین محترم و پروردگار رکن و مقام و پروردگار حلال و حرام، به پیامبرت محمد و خاندان او از سوی ما سلام برسان. خداوندا، در روز قیامت بهترین شادمانی و برافروختگی و خوشحالی و کرامت و رشک بردن دیگران از او و وسیله و منزلت و مقام و شرافت و بلندی مقام و شفاعت در نزد خود را که به آفریدگانت می دهی، به محمد عطا کن و به او و خاندانش، چندین برابر برترین خیرهایی را که به مخلوقاتت می دهی، عطا کن، که غیر تو قادر بر شمارش آن نباشد.

خدایا، بهترین و پاکیزه ترین و بالنده ترین و برترین درودهایی را که در نسل های پیشین و پسین و یکی از آفریدگانت می فرستی، بر محمد و آل محمد بفرست، ای مهربان ترین مهربانان. خداوندا، بر علی امیرمؤمنان درود فرست و با هر کس که با او دوستی کند، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی ورزد، دشمنی کن و عذاب کسانی را که در ریختن خون او شرکت کردند، دو چندان کن. خدایا، بر فاطمه، دختر پیامبرت محمد درود فرست و کسانی که در رابطه با او به پیامبرت آزار رساندند، لعنت کن. خدایا، بر حسن و حسین، امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که آن دو را دوست بدارد، دوستی ورز و با هر کس که با آن دو دشمنی کند، دشمنی کن و عذاب کسانی را که در ریختن خون آن دو شرکت جستند، دو چندان کن. خدایا، بر علی بن حسین امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که او را دوست بدارد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی کند، دشمنی ورز و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت جسته است (و او ولید است) را دو چندان کن. خداوندا، بر محمد بن علی امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که با او دوستی کند، دوستی کن و با هر کس که با او دشمنی ورزد، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت نمود (و او ابراهیم بن ولید است) را دو چندان کن. خدایا، بر جعفر بن محمد امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که با او دوستی ورزد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی کند، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت نمود (و او منصور است) را دو چندان کن. خدایا، بر موسی بن جعفر امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که با او دوستی ورزد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی کند، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت کرد (و او رشید است) را دو چندان کن.

ص: 109

اللَّهُمَّ سَلِّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا سَلَّمْتَ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ امْنُنْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا مَنَنْتَ عَلَی مُوسَی وَ هَارُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا شَرَّفْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا هَدَیْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ.

عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلَامُ کُلَّمَا طَلَعَتْ شَمْسٌ أَوْ غَرَبَتْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلَامُ کُلَّمَا طَرَفَتْ عَیْنٌ أَوْ بَرَقَتْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ السَّلَامُ کُلَّمَا ذُکِرَ السَّلَامُ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کُلَّمَا سَبَّحَ اللَّهَ مَلَکٌ أَوْ قَدَّسَهُ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرَامِ أَبْلِغْ مُحَمَّداً نَبِیَّکَ وَ آلَهُ عَنَّا السَّلَامَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً مِنَ الْبَهَاءِ وَ النَّضْرَةِ وَ السُّرُورِ وَ الْکَرَامَةِ وَ الْغِبْطَةِ وَ الْوَسِیلَةِ وَ الْمَنْزِلَةِ وَ الْمَقَامِ وَ الشَّرَفِ وَ الرِّفْعَةِ وَ الشَّفَاعَةِ عِنْدَکَ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ وَ أَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ فَوْقَ مَا تُعْطِی الْخَلَائِقَ مِنَ الْخَیْرِ أَضْعَافاً کَثِیرَةً لَا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَطْیَبَ وَ أَطْهَرَ وَ أَزْکَی وَ أَنْمَی وَ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی فَاطِمَةَ بِنْتِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ الْعَنْ مَنْ آذَی نَبِیَّکَ فِیهَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ إِمَامَیِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُمَا وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُمَا وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِمَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْوَلِیدُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ إِبْرَاهِیمُ بْنُ الْوَلِیدِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْمَنْصُورُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الرَّشِیدُ

ص: 109

خدایا، بر علی بن موسی الرضا امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که او را دوست بدارد، دوست بدار و با هر کس که با او دشمنی ورزد، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت جست (و او مامون است) را دو چندان کن. خدایا، بر محمد بن علی امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که با او دوستی ورزد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی ورزد، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت کرد (و او معتصم است) را دو چندان کن. خدایا، بر علی بن محمد امام مسلمانان درود فرست و هر کس که او را دوست بدارد، دوست بدار و با هر کس که با او دشمنی ورزد، دشمنی ورز و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت کرد (و او متوکل است) را دو چندان کن. خدایا، بر حسن بن علی امام مسلمانان درود فرست و با هر کس که با او دوستی ورزد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی کند، دشمنی کن و عذاب کسی را که در ریختن خون او شرکت کرد (و او معتمد - و یا معتضد به روایت ابن بابویه قمی - است) را دو چندان کن. خداوند بر جانشین حسن عسکری که امام مسلمانان است، درود فرست و با هر کس که با او دوستی ورزد، دوستی ورز و با هر کس که با او دشمنی کند، دشمنی کن و در فرج او شتاب کن، خداوندا، بر طاهر و قاسم دو پسر پیامبرت درود بفرست. خدایا، بر ام کلثوم دختر پیامبرت درود فرست و کسی را که در رابطه با او به پیامبرت آزار رساند، لعنت کن. خدایا، بر رقیه دختر پیامبرت درود فرست و کسی را که در رابطه با او به پیامبرت آزار رساند، لعنت کن. خدایا بر فرزندان پیامبرت درود فرست.

خدایا، تو جانشین پیامبرت در خاندان او باش. خدایا زمین را در اختیار آنان بگذار. خدایا، در نهان و آشکار، ما را از یاوران آنان بر حق قرار ده. خدایا، انتقام خون آنان را بگیر و از آنان خونخواهی کن و ما و آنان و تمام مردان و زنان مومن را، از آسیب تمام ستمگران و متجاوزان و هر جنبنده ای که پیشانی او به دست تو است، در امان دار، به راستی که قدرت و کیفر تو سخت تر است.

و می گویی: ای اندوخته من در سختی ها و ای همدم من در هر گرفتاری و ای سرپرست و عهده دار من در هر نعمت و ای نهایت مطلوب و خواسته من، تویی پوشاننده زشتی ام و به هراسم آرامش می بخشی و از لغزشم می گذری، پس خطایم را ببخشای ای مهربان ترین مهربانان.

و می گویی: خدایا، تو را برای اندوهی می خوانم که جز تو نمی تواند آن را بگشاید و برای رحمتی که جز به وسیله تو نمی توان بدان نایل شد و برای گرفتاری که جز تو نمی تواند آن را برطرف کند و برای آرزویی که جز به تو نمی توان بدان رسید و برای خواسته ای که جز تو نمی تواند آن را برآورده کند. خداوندا، پس همان گونه که اجازه دادی از تو درخواست کنم و با یاد کردن من از خود، مرا مورد رحمت خویش قرار دادی. ای آقای من، این نیز در شأن توست که دعاهایم را مستجاب گردانی و در آن چه به تو امید بستم، بخشش های ناشی از تفضلت را شامل حالم کنی و از شر آن چه به درگاهت پناه آوردم، رهایی ام دهی؛ زیرا اگر من سزاوار آن نباشم که رحمتت را درک کنم، رحمت تو زیبنده است که مرا درک نماید و فراگیرد و اگر من سزاوار اجابت نباشم، تو شایسته تفضل و بخشش هستی و رحمتت

ص: 110

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْمَأْمُونُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْمُعْتَصِمُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْمُتَوَکِّلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ ضَاعِفِ الْعَذَابَ عَلَی مَنْ شَرِکَ فِی دَمِهِ وَ هُوَ الْمُعْتَمَدُ أَوِ الْمُعْتَضِدُ بِرِوَایَةِ ابْنِ بَابَوَیْهِ الْقُمِّیِّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ إِمَامِ الْمُسْلِمِینَ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی الطَّاهِرِ وَ الْقَاسِمِ ابْنَیْ نَبِیِّکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی أُمِّ کُلْثُومٍ ابْنَةِ نَبِیِّکَ وَ الْعَنْ مَنْ آذَی نَبِیَّکَ فِیهَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی رُقَیَّةَ ابْنَةِ نَبِیِّکَ وَ الْعَنْ مَنْ آذَی نَبِیَّکَ فِیهَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی ذُرِّیَّةِ نَبِیِّکَ اللَّهُمَّ اخْلُفْ نَبِیَّکَ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ اللَّهُمَّ مَکِّنْ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِنْ عَدَدِهِمْ وَ مَدَدِهِمْ وَ أَنْصَارِهِمْ عَلَی الْحَقِّ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ اللَّهُمَّ اطْلُبْ بِذَحْلِهِمْ وَ وَتْرِهِمْ وَ دِمَائِهِمْ وَ کُفَّ عَنَّا وَ عَنْهُمْ وَ عَنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ بَأْسَ کُلِّ بَاغٍ وَ طَاغٍ وَ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّکَ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکِیلًا.

وَ تَقُولُ یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی وَ یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی وَ یَا وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی وَ یَا غَایَتِی فِی رَغْبَتِی أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی وَ الْمُؤْمِنُ رَوْعَتِی وَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی فَاغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ لِهَمٍّ لَا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِرَحْمَةٍ لَا تُنَالُ إِلَّا بِکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ إِلَّا أَنْتَ وَ لِرَغْبَةٍ لَا تُبْلَغُ إِلَّا بِکَ وَ لِحَاجَةٍ لَا تُقْضَی دُونَکَ اللَّهُمَّ فَکَمَا کَانَ مِنْ شَأْنِکَ مَا أَذِنْتَ لِی بِهِ مِنْ مَسْأَلَتِکَ وَ رَحِمْتَنِی بِهِ مِنْ ذِکْرِکَ فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ سَیِّدِی الِاسْتِجَابَةُ لِی فِیمَا دَعَوْتُکَ وَ عَوَائِدُ الْإِفْضَالِ فِیمَا رَجَوْتُکَ وَ النَّجَاةُ مِمَّا فَزِعْتُ إِلَیْکَ فِیهِ فَإِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی وَ تَسَعَنِی وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ لِلْإِجَابَةِ أَهْلًا فَأَنْتَ أَهْلُ الْفَضْلِ وَ رَحْمَتُکَ وَسِعَتْ

ص: 110

همه چیز را فراگرفته است، پس مرا نیز فراگیرد. ای معبود من ای بزرگوار، به روی با کرامتت از تو درخواست می کنم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و اندوه مرا بگشایی و ناراحتی ام را برطرف کنی و رحمتت و روزی ات را شامل حالم کنی، به راستی که تو شنونده دعا، نزدیک و اجابت کننده هستی.(1)

دعای دیگر در هر روز از ماه رمضان

خداوندا، به برترین لطف و فضل تو از تو می خواهم، درحالی که تمام فضل های تو افزون است. خدایا به تمام فضل های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به فراگیرترین روزی تو از تو درخواست می کنم، در حالی که همه روزی های تو فراگیر است. خدایا، به تمام روزی هایت از تو درخواست می کنم. خداوندا به گواراترین بخشش های تو از تو مسالت دارم در حالی که همه بخشش های تو گوارا است. خدایا، به همه بخشش های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به شتابنده ترین خوبی هایت از تو درخواست می کنم در حالی که همه خوبی هایت شتابنده است. خدایا، به همه خیرهای تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به نیکوترین نیکی هایت از تو درخواست می کنم در حالی که همه نیکی های تو زیبا است. خدایا، به همه نیکی هایت از تو درخواست می کنم. خداوندا، تو را به چیزی می خوانم که با آن دعایم را اجابت می کنی، پس اجابت کن ای خدا.

و بر محمد درود فرست، او که بنده پسندیده و فرستاده برگزیده و امانت دار و نجوا کننده با تو از میان آفریدگان و برگزیده از میان بندگان و پیامبر تو و کسی است که سخن راست از نزد تو آورد، محبوب تو که بر پیامبرانت برتری دادی و از میان جهانیان انتخاب کردی و اوست بشارت دهنده و بیم دهنده و چراغ فروزان. و بر خاندان نیک و پاکیزه او درود فرست و نیز بر فرشتگانی که برای خود خالص گردانیدی و از بندگانت مستور داشتی و هم چنین بر پیامبرانی که به راستی از طرف تو خبر می دهند درود فرست و بر رسولانت که برای وحی خود برگزیدی و به واسطه پیام هایت بر جهانیان برتری دادی و بر بندگان شایسته ات که در رحمت خود وارد نمودی، آن امامان هدایت یافته راه دان و دوستان پاکیزه ات درود فرست و نیز بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ و بر رضوان کلیددار بهشت ها و مالک کلید دار جهنم و روح القدس و روح الامین و حاملان عرش که در نزد تو مقرب اند و بر دو فرشته نگهبان بر من، درود فرست، درودی که دوست داری آسمانیان و زمینیان بر آنان بفرستند، درودی گوارا، بسیار پاکیزه، خجسته، بالنده، آشکار و پنهان، والا و افزون که به وسیله آن برتری آنان را بر نسل های پیشینیان و پسینیان روشن سازی.

ص: 111

کُلَّ شَیْ ءٍ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا إِلَهِی یَا کَرِیمُ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ تُفَرِّجَ هَمِّی وَ تَکْشِفَ کَرْبِی وَ غَمِّی وَ تَرْحَمَنِی بِرَحْمَتِکَ وَ تَرْزُقَنِی مِنْ فَضْلِکَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ (1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْهُ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ بِأَفْضَلِهِ وَ کُلُّ فَضْلِکَ فَاضِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ بِأَعَمِّهِ وَ کُلُّ رِزْقِکَ عَامٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرِزْقِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَطَایَاکَ بِأَهْنَئِهَا وَ کُلُّ عَطَایَاکَ هَنِیئَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَطَایَاکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِکَ بِأَعْجَلِهِ وَ کُلُّ خَیْرِکَ عَاجِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِخَیْرِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ إِحْسَانِکَ بِأَحْسَنِهِ وَ کُلُّ إِحْسَانِکَ حَسَنٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِإِحْسَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَسْأَلُکَ فَأَجِبْنِی یَا اللَّهُ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُرْتَضَی وَ رَسُولِکَ الْمُصْطَفَی وَ أَمِینِکَ وَ نَجِیِّکَ دُونَ خَلْقِکَ وَ نَجِیبِکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ مَنْ جَاءَ بِالصِّدْقِ مِنْ عِنْدِکَ وَ حَبِیبِکَ الْمُفَضَّلِ عَلَی رُسُلِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنَ الْعَالَمِینَ الْبَشِیرِ النَّذِیرِ السِّرَاجِ الْمُنِیرِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَبْرَارِ الطَّاهِرِینَ وَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ حَجَبْتَهُمْ عَنْ خَلْقِکَ وَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ الَّذِینَ یُنْبِئُونَ عَنْکَ بِالصِّدْقِ وَ عَلَی رُسُلِکَ الَّذِینَ اخْتَصَصْتَهُمْ لِوَحْیِکَ وَ فَضَّلْتَهُمْ عَلَی الْعَالَمِینَ بِرِسَالاتِکَ وَ عَلَی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ أَدْخَلْتَهُمْ فِی رَحْمَتِکَ الْأَئِمَّةِ الْمُهْتَدِینَ الرَّاشِدِینَ وَ أَوْلِیَائِکَ الْمُطَهَّرِینَ وَ عَلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ رِضْوَانَ خَازِنِ الْجِنَانِ وَ مَالِکٍ خَازِنِ النِّیرَانِ وَ رُوحِ الْقُدُسِ وَ الرُّوحِ الْأَمِینِ وَ حَمَلَةِ عَرْشِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ الْحَافِظَیْنِ عَلَیَّ بِالصَّلَاةِ الَّتِی تُحِبُّ أَنْ یُصَلِّیَ بِهَا عَلَیْهِمْ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلُ الْأَرَضِینَ صَلَاةً طَیِّبَةً کَثِیرَةً زَاکِیَةً مُبَارَکَةً نَامِیَةً ظَاهِرَةً بَاطِنَةً شَرِیفَةً فَاضِلَةً تُبَیِّنُ بِهَا فَضْلَهُمْ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.

ص: 111

خداوندا، شفاعت و شرافت و برتری را به محمد، عطا کن و بهترین پاداشی را که به پیامبری در رابطه با امتش دادی، به او عطا کن. خداوندا، به محمد صلی الله علیه و آله با هر قرب و منزلت، قرب و منزلتی دیگر و با هر شفاعت، شفاعتی دیگر و با هر فضیلت، فضیلتی دیگر و با هر شرافتی، شرافت دیگر عطا کن. خدایا، به محمد و خاندان او در روز قیامت، بهترین عطاهایی را که به نسل های پیشین و متاخر می دهی، عطا کن. خداوندا، جایگاه محمد صلی الله علیه و آله را در بهشت، نزدیک ترین به خود و منزلت او را وسیع ترین و شفاعت او را نزدیک ترین وسیله بگردان و او را اولین شفاعت کننده که شفاعتش مورد پذیرش قرار می گیرد و اولین سخنگو و اولین درخواست کننده که به خواسته خود می رسد، قرار ده و او را به مقام ستوده ای برانگیز که نسل های پیشین و پسین به او رشک برند، ای مهربان ترین مهربانان. از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و صدایم را بشنوی و دعایم را اجابت کنی و از خطایم درگذری و از ستم من چشم پوشی کنی و مطلوبم را عطا کرده و خواسته ام را برآوری و به وعده خود نسبت به من وفا کنی و لغزشم را نادیده بگیری و عمل مرا بپذیری و گناهانم را بیامرزی و از جرمم گذشت کنی و بر من روی آوری و از من روی برنگردانی و رحمتت را شامل حالم کنی و عذابم نکنی و عافیتم بخشی و گرفتارم نکنی و از گواراترین و گسترده ترین روزی، عطایم کنی، ای مهربان ترین مهربانان و ای پروردگار من، مرا از بهشت محروم نگردان و نیز بدهی ام را ادا کن و بار گناه مرا از دوشم بردار و ای مولای من، آن چه را که توان آن را ندارم، بر دوشم مگذار و در هر خیر که محمد و آل محمد را در آن وارد نمودی، وارد کن و از هر بدی که محمد و آل محمد - که درود سلام تو بر او و همه آنان باد - را از آن رهانیدی، رهایی ده .

سپس سه بار بگو: خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما ای بزرگوار. آن گاه بگو: خداوندا، من از تو اندک از بسیار را خواهانم با این که به آن اندک نیز بسیار نیاز دارم و تو از دیر زمان، از آن بی نیازی و آن نزد من بسیار، ولی برای تو آسان و راحت و اندک است، پس آن را به من ارزانی دار، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. اجابت فرما، ای پروردگار جهانیان(1).

دعایی دیگر: این دعا را در ضمن دعاهای هر روز ماه رمضان با سند یافتیم و بسیار بر خواندن آن ترغیب شده است و نیز گفته می شود این دعا از دعاهای سرّ و اجابت آن قطعی و مورد ضمانت است. متن دعا به این صورت است:

خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو - خداوندا، به زیباترین حسن تو، از تو درخواست می کنم در حالی که همه زیبایی هایت زیبا است. خدایا به تمام زیبایی ات از تو می خواهم.

ص: 112

اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسِیلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ اجْزِهِ خَیْرَ مَا جَزَیْتَ نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِهِ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله مَعَ کُلِّ زُلْفَةٍ زُلْفَةً وَ مَعَ کُلِّ وَسِیلَةٍ وَسِیلَةً وَ مَعَ کُلِّ فَضِیلَةٍ فَضِیلَةً وَ مَعَ کُلِّ شَرَفٍ شَرَفاً اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَفْضَلَ مَا أَعْطَیْتَ أَحَداً مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله أَدْنَی الْمُرْسَلِینَ مِنْکَ مَجْلِساً وَ أَفْسَحَهُمْ فِی الْجَنَّةِ عِنْدَکَ مَنْزِلًا وَ أَقْرَبَهُمْ إِلَیْکَ وَسِیلَةً وَ اجْعَلْهُ أَوَّلَ شَافِعٍ وَ أَوَّلَ مُشَفَّعٍ وَ أَوَّلَ قَائِلٍ وَ أَنْجَحَ سَائِلٍ وَ ابْعَثْهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِی یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْمَعَ صَوْتِی وَ تُجِیبَ دَعْوَتِی وَ تَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ تَصْفَحَ عَنْ ظُلْمِی وَ تُنْجِحَ طَلِبَتِی وَ تَقْضِیَ حَاجَتِی وَ تُنْجِزَ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ تُقِیلَ عَثْرَتِی وَ تَقَبَّلَ مِنِّی وَ تَغْفِرَ ذُنُوبِی وَ تَعْفُوَ عَنْ جُرْمِی وَ تُقْبِلَ عَلَیَّ وَ لَا تُعْرِضَ عَنِّی وَ تَرْحَمَنِی وَ لَا تُعَذِّبَنِی وَ تُعَافِیَنِی وَ لَا تَبْتَلِیَنِی وَ تَرْزُقَنِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ مِنْ أَطْیَبِ رِزْقِکَ وَ أَوْسَعِهِ وَ لَا تَحْرِمْنِی جَنَّتَکَ یَا رَبِّ وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنِی وَ ضَعْ عَنِّی وِزْرِی وَ لَا تُحَمِّلْنِی مَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ یَا مَوْلَایَ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی یَا کَرِیمُ تَقُولُهَا ثَلَاثاً وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ مَعَ حَاجَةٍ بِی إِلَیْهِ عَظِیمَةٍ وَ غِنَاکَ عَنْهُ قَدِیمٌ وَ هُوَ عِنْدِی کَثِیرٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ سَهْلٌ یَسِیرٌ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِهِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ آمِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ (1).

وَ مِنْ ذَلِکَ دُعَاءٌ آخَرُ وَجَدْنَاهُ فِی أَدْعِیَةِ کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ بِإِسْنَادٍ وَ تَرْغِیبٍ عَظِیمِ الشَّأْنِ یَذْکُرُ أَنَّهُ مِنْ أَسْرَارِ الدَّعَوَاتِ وَ مَضْمُونِ الْإِجَابَاتِ وَ هُوَ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ

ص: 112

خداوندا، به بزرگ ترین جلال تو مسألت دارم در حالی که همه جلال تو بزرگ است، خدایا به همه جلال تو از تو می خواهم. خداوندا، به زیباترین جمال از تو درخواست می کنم در حالی که همه زیبایی هایت زیبا است، خدایا به تمام زیبایی ات از تو می خواهم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو-.

خداوندا، به والاترین عظمت تو درخواست می کنم در حالی که همه عظمت تو والا است، خداوندا، به همه عظمت تو از تو می خواهم. خداوندا به درخشنده ترین نور تو درخواست می کنم در حالی که همه انوار تو درخشنده است، خدایا به همه انوار تو از تو می خواهم. خداوندا، به گسترده ترین رحمت تو درخواست می کنم در حالی که همه رحمت های تو گسترده است، خدایا به همه رحمت هایت از تو می خواهم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو - .

خداوندا به کامل ترین کمال تو از تو می خواهم در حالی که همه کمال های تو کامل است، خدایا به همه کمال های تو از تو می خواهم. خداوندا به کامل ترین سخنان تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه کلمات تو کامل است، خدایا به همه کلمات تو از تو می خواهم. خداوندا به بزرگ ترین اسم تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه اسم های تو بزرگ است، خدایا به همه اسم های تو از تو می خواهم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو -.

خداوندا به سربلندترین عزت تو از تو می خواهم در حالی که همه عزت تو سربلند است، خدایا به همه عزتت از تو درخواست می کنم، خداوندا به نافذترین خواست تو از تو مسألت دارم در حالی که همه خواست های تو قطعی است. خدایا به همه خواست های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به آن قدرت تو که به واسطه آن بر همه اشیا سیطره داری از تو مسألت دارم درحالی که همه قدرت تو مسلط است، خدایا به همه قدرت تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو -.

خداوندا به نافذترین دانش تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه دانش های تو نافذ است. خدایا به همه علم های تو از تو می خواهم. خداوندا به پسندیده ترین سخن تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه سخنان تو پسندیده است، خدایا به همه سخن های تو از تو می خواهم. خداوندا به محبوب ترین درخواست ها در نزد تو از تو می خواهم در حالی که همه درخواست ها نزد تو محبوب است، خدایا به همه درخواست هایت از تو می طلبم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما.- سه بار بگو -.

ص: 113

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَلَالِکَ بِأَجَلِّهِ وَ کُلُّ جَلَالِکَ جَلِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِأَعْظَمِهَا وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظِیمَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ نُورِکَ بِأَنْوَرِهِ وَ کُلُّ نُورِکَ نَیِّرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِأَوْسَعِهَا وَ کُلُّ رَحْمَتِکَ وَاسِعَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ

إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَمَالِکَ بِأَکْمَلِهِ وَ کُلُّ کَمَالِکَ کَامِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَلِمَاتِکَ بِأَتَمِّهَا وَ کُلُّ کَلِمَاتِکَ تَامَّةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکَلِمَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ أَسْمَائِکَ بِأَکْبَرِهَا وَ کُلُّ أَسْمَائِکَ کَبِیرَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِزَّتِکَ بِأَعَزِّهَا وَ کُلُّ عِزَّتِکَ عَزِیزَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَشِیَّتِکَ بِأَمْضَاهَا وَ کُلُّ مَشِیَّتِکَ مَاضِیَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَشِیَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ قُدْرَتِکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی اسْتَطَلْتَ بِهَا عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ کُلُّ قُدْرَتِکَ مُسْتَطِیلَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِلْمِکَ بِأَنْفَذِهِ وَ کُلُّ عِلْمِکَ نَافِذٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِلْمِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ قَوْلِکَ بِأَرْضَاهُ وَ کُلُّ قَوْلِکَ رِضًا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقَوْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَسَائِلِکَ بِأَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ کُلُّ مَسَائِلِکَ إِلَیْکَ حَبِیبَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَسَائِلِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً.

ص: 113

خداوندا به برترین شرافت تو از تو می خواهم در حالی که همه شرافت های تو بزرگ و برتر است، خدایا به همه بزرگی های تو از تو می خواهم. خداوندا به پاینده ترین تسلط و فرمانروایی تو از تو می طلبم در حالی که همه فرمانروایی های تو پاینده است. خدایا به همه فرمانروایی تو از تو می خواهم. خداوندا به بالنده ترین سلطنت تو از تو مسألت دارم در حالی که سلطنت تو همه بالنده است، خدایا به همه سلطنت تو از تو می خواهم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو -.

خداوندا، به برترین بزرگی تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه بزرگی های تو برتر است. خدایا به همه برتری های تو از تو می خواهم. خداوندا، به قدیمی ترین بخشش تو از تو می خواهم درحالی که همه بخشش های تو دیرینه است، خدایا به همه بخشش های تو از تو می طلبم. خداوندا به شگفت انگیزترین نشانه هایت از تو درخواست می کنم در حالی همه نشانه هایت شگفت انگیز است، خدایا به همه نشانه های تو از تو می خواهم. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو -.

خداوندا، به برترین لطف و تفضل تو از تو مسألت دارم در حالی که تمام تفضل های تو افزون است. خدایا به تمام تفضل های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به فراگیرترین روزی تو از تو درخواست می کنم در حالی که همه روزی های تو فراگیر است. خدایا، به تمام روزی های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به گواراترین بخشش های تو از تو مسألت دارم در حالی که همه بخشش های تو گوارا است. خدایا، به همه بخشش های تو از تو درخواست می کنم. خداوندا، به شتابنده ترین خوبی هایت از تو درخواست می کنم در حالی که همه خوبی های تو شتابنده است. خدایا، به همه خیرهای تو از تو درخواست می کنم. خداوندا به نیکوترین نیکی هایت از تو درخواست می کنم در حالی که همه نیکی های تو زیبا است. خدایا، به همه نیکی هایت از تو درخواست می کنم. خداوندا به آن چه در صورت درخواست به آن دعایم را اجابت می کنی، از تو مسألت دارم، پس اجابت کن ای خدا. آری، ای خدا تو را خواندم. خداوندا، به همه منزلت ها و شکوهت از تو درخواست می کنم. خدایا به تمامی منزلت و شکوهت از تو مسألت دارم. خدایا، از تو به چیزی درخواست می کنم که هرگاه به آن از تو درخواست شود اجابت می کنی .

پس ای خدا، دعای مرا مستجاب کن و بر محمد و آل محمد درود فرست.... در این جا حاجتت را بخواه.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا با ایمان به خود و تصدیق پیامبرت و ولایت علی بن ابی طالب علیهما السلام و امامت امامانی که از خاندان محمد هستند و بیزاری از دشمنانشان، برانگیز؛ زیرا ای پروردگار من، من به همین باورها خرسند گشته ام. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و از تو بهترین خیر و نیکی، یعنی خشنودی تو و بهشت را خواهانم و به تو از بدترین بدی، یعنی ناخشنودی تو و آتش جهنم پناه می برم.

ص: 114

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ شَرَفِکَ بِأَشْرَفِهِ وَ کُلُّ شَرَفِکَ شَرِیفٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِشَرَفِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ سُلْطَانِکَ بِأَدْوَمِهِ وَ کُلُّ سُلْطَانِکَ دَائِمٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِسُلْطَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مُلْکِکَ بِأَفْخَرِهِ وَ کُلُّ مُلْکِکَ فَاخِرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمُلْکِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَلَائِکَ بِأَعْلَاهُ وَ کُلُّ عَلَائِکَ عَالٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَلَائِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَنِّکَ بِأَقْدَمِهِ وَ کُلُّ مَنِّکَ قَدِیمٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَنِّکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ آیَاتِکَ بِأَعْجَبِهَا وَ کُلُّ آیَاتِکَ عَجِیبَةٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِآیَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ بِأَفْضَلِهِ وَ کُلُّ فَضْلِکَ فَاضِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ بِأَعَمِّهِ وَ کُلُّ رِزْقِکَ عَامٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرِزْقِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَطَائِکَ بِأَهْنَئِهِ وَ کُلُّ عَطَائِکَ هَنِی ءٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَطَائِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِکَ بِأَعْجَلِهِ وَ کُلُّ خَیْرِکَ عَاجِلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِخَیْرِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ إِحْسَانِکَ بِأَحْسَنِهِ وَ کُلُّ إِحْسَانِکَ حَسَنٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِإِحْسَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَدْعُوکَ فَأَجِبْنِی یَا اللَّهُ نَعَمْ دَعَوْتُکَ یَا اللَّهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا أَنْتَ فِیهِ مِنَ الشُّئُونِ وَ الْجَبَرُوتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِشَأْنِکَ وَ جَبَرُوتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَسْأَلُکَ فَأَجِبْنِی یَا اللَّهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اذْکُرْ مَا تُرِیدُ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْنِی عَلَی الْإِیمَانِ بِکَ وَ التَّصْدِیقِ بِرَسُولِکَ وَ الْوَلَایَةِ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ الِائْتِمَامِ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِمْ فَإِنِّی قَدْ رَضِیتُ بِذَلِکَ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ خَیْرَ الْخَیْرِ رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الشَّرِّ سَخَطِکَ وَ النَّارِ.

ص: 114

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از همه مصیبت ها و همه گرفتاری ها و از همه کیفرها و همه آشوب ها و از همه بلاها و همه بدی ها و همه ناخوشایندی ها و از همه رخدادهای بد و آسیبی که در این لحظه و این شب و این روز و این ماه و این سال از آسمان به زمین فرو فرستادی و یا می فرستی، نگاه دار. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از همه شادمانی ها و همه برافروختگی ها و از همه پایداری ها و از همه گشایش ها و همه عافیت ها و از همه تندرستی ها و همه کرامت ها و از همه روزی های گسترده و حلال و پاک و از همه نعمت ها و همه نیکی ها که در این لحظه و در این شب و در این روز و در این ماه و در این سال از آسمان به زمین فرو فرستادی و یا می فرستی، برخوردار بگردان.

خداوندا، اگر گناهانم موجب شده بودند که رویم در نزد تو سیاه گردد و میان من و تو حایل شده بودند یا حالم را در نزد تو دگرگون کرده بودند، به روشنایی روی با کرامتت که هرگز نور آن خاموش نمی گردد و نیز به روی محبوبت محمد مصطفی و به روی ولیّ­ات علی مرتضی و به حق دوستان برگزیده ات، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و تمامی گناهان کوچک و بزرگ من و پدر و مادرم و تمامی فرزندان آن دو و مردان و زنان مؤمن و تمامی فرزندان آنان را بیامرزی و پایان کار ما را به کارهای شایسته ختم نمایی و خواسته ها و امور مورد اهتمام ما را بر آوری و دعاها و خواسته های شایسته ما را مستجاب گردانی، به حق محمد و خاندان او. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست. اجابت فرما، اجابت فرما، اجابت فرما. هر چه خدا خواست همان می شود و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدا تحقق نمی یابد و منزه باد پروردگارت، پروردگار عزت، از آن چه او را بدان توصیف می کنند. و درود بر رسولان و ستایش مخصوص خداست، پروردگار جهانیان.

سپس دو دست خود را به آسمان بلند کن و گردنت را به سمت شانه چپ خود کج کن و با حالت گریه یا در حالی که خود را به گریه وا می داری، بگو:

ای خدایی که خدایی جز تو وجود ندارد، به حق کسانی که حق بزرگ بر تو دارند از تو درخواست می کنم، به خدایی که جز تو وجود ندارد. و از تو می خواهم به خدایی که جز تو وجود ندارد، از تو درخواست می کنم به زیبایی خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم به جلال خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، از تو درخواست می کنم به جمال خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، از تو مسالت دارم به نور خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، از تو می طلبم به کمال خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، از تو مسالت دارم به عزت خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدای که معبودی جز تو نیست، از تو خواهانم به بزرگی خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم به سخن خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، از تو می طلبم به برتری خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، از تو می خواهم به بلندمرتبگی خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو وجود ندارد، از تو می طلبم

ص: 115

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنِی مِنْ کُلِّ مُصِیبَةٍ وَ کُلِّ بَلِیَّةٍ وَ مِنْ کُلِّ عُقُوبَةٍ وَ مِنْ کُلِّ فِتْنَةٍ وَ مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ وَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ وَ مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مِنْ کُلِّ مُصِیبَةٍ وَ مِنْ کُلِّ آفَةٍ نَزَلَتْ أَوْ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذَا الشَّهْرِ وَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِی مِنْ کُلِّ سُرُورٍ وَ مِنْ کُلِّ بَهْجَةٍ وَ مِنْ کُلِّ اسْتِقَامَةٍ وَ مِنْ کُلِّ فَرَجٍ وَ مِنْ کُلِّ عَافِیَةٍ وَ مِنْ کُلِّ سَلَامَةٍ وَ مِنْ کُلِّ کَرَامَةٍ وَ مِنْ کُلِّ رِزْقٍ وَاسِعٍ حَلَالٍ طَیِّبٍ وَ مِنْ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ مِنْ

کُلِّ حَسَنَةٍ نَزَلَتْ أَوْ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذَا الشَّهْرِ وَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَتْ ذُنُوبِی قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِی عِنْدَکَ وَ حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَوْ غَیَّرَتْ حَالِی عِنْدَکَ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الَّذِی لَمْ یُطْفَأْ وَ بِوَجْهِ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَی وَ بِوَجْهِ وَلِیِّکَ عَلِیٍّ الْمُرْتَضَی وَ بِحَقِّ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ انْتَجَبْتَهُمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ مَا وَلَدَا وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ مَا تَوَالَدُوا ذُنُوبَنَا کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ أَنْ تَخْتِمَ لَنَا بِالصَّالِحَاتِ وَ أَنْ تَقْضِیَ لَنَا الْحَاجَاتِ وَ الْمُهِمَّاتِ وَ صَالِحَ الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةَ فَاسْتَجِبْ لَنَا بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ آمِینَ آمِینَ آمِینَ مَا شَاءَ اللَّهُ کَانَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ- وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

وَ مُدَّ یَدَیْکَ وَ مَیِّلْ عُنُقَکَ عَلَی مَنْکِبِکَ الْأَیْسَرِ وَ ابْکِ أَوْ تَبَاکَ وَ قُلْ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مَنْ حَقُّهُ عَلَیْکَ عَظِیمٌ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِبَهَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِجَمَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِنُورِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِکَمَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِعِظَمِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِقَوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِشَرَفِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِعَلَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ

ص: 115

به خدایی که جز تو وجود ندارد. ای خدایی که معبودی جز تو نیست ای پروردگار من ای پروردگار من ای پروردگار من. - این عبارت را به اندازه یک نفس کامل بگو -. از تو می خواهم.

سپس دستهایت را به آسمان دراز می کنی و گردنت را بر شانه چپ می گذاری و می گویی: از تو می خواهم ای آقای من، ای خدا ای پروردگار من - به اندازه یک نفس کامل - ای سرور و مولای من، ای فریاد رس و پناهگاه من، ای منتهای مطلوب من، ای مهربان ترین مهربانان. از تو که هیچ چیز همانند تو نیست، درخواست می کنم. از تو به تمام دعاهای مستجاب شده ای درخواست می کنم که پیامبرانت و یا فرشتگان مقرب درگاهت یا بنده مومنی که دل او را برای ایمان آزمودی، تو را بدان خواندند و دعایشان را مستجاب گردانیدی، و به وسیله پیامبرت محمد، پیامبر رحمت به درگاه تو روی می کنم و او را پیشاپیش خواسته هایم مقدم می دارم. ای محمد ای رسول خدا، پدر و مادرم به فدایت، به وسیله تو به درگاه پروردگار تو و پروردگار خویش روی می آورم و تو را پیشاپیش خواسته هایم مقدم می دارم. ای پروردگار ای پروردگار ای پروردگار، به تو که هیچ چیز همانند تو نیست، درخواست می کنم و به وسیله محبوبت محمد و خاندان هدایتگر او به تو توجه می کنم و آنان را پیشاپیش خواسته هایم مقدم می دارم. ای خدا، به زندگانی تو که مرگ در آن راه ندارد و به نور روی تو که هرگز به خاموشی نمی گراید و به چشم تو که هرگز نمی خوابد و به حق کسانی که حق بزرگ بر تو دارند، مسالت دارم که قبل و بعد از هر چیز و به شماره و هم وزن و آکندگی همه اشیا بر محمد و آل محمد درود فرستی. خداوندا، از تو می خواهم که بر محمد، بنده منتخب و فرستاده برگزیده و امانت دار منتخب و گزینش شده از میان خلق و محبوب و برگزیده از میان جهانیان، و بیم دهنده و مژده رسان و چراغ فروزان درود فرست و نیز بر خاندان پاک و پاکیزه و بی آلایش و برگزیده و خوب او درود فرست و بر فرشتگانی که برای خود برگزیده و از دید خلق پنهان داشتی درود فرست و بر پیامبران تو که به راستی از تو خبر می دهند و نیز بندگان شایسته ات که در رحمت خود وارد نمودی، و امامان هدایت یافته و هدایتگر و پاکیزه ات درود فرست و نیز بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ و بر رضوان کلیددار بهشت ها و مالک کلیددار جهنم و روح القدس و حاملان عرش و نیز منکر و نیکر و بر دو فرشته ای که نگهبان من هستند، درود فرست، درودی که مورد پسند توست، درودی فراوان، خوش خجسته، پاکیزه بالنده، پاک، با کرامت و برتر که به واسطه آن فضیلت های آنان را بر نسل های پیشین و پسین روشن گردانی .

خداوندا، از تو درخواست می کنم که صدایم را گوش کنی و دعایم را اجابت کنی و خواسته ام را تحقق بخشی و حاجاتم را برآوری و سخنم را بپذیری و هر چه را که به من وعده دادی وفا کنی و

ص: 116

بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی تَقُولُ ذَلِکَ وَ أَنْتَ مَادٌّ یَدَیْکَ مُثَنٍّ عُنُقَکَ عَلَی مَنْکِبِکَ الْأَیْسَرِ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا غِیَاثَاهْ یَا مَلْجَآهْ یَا مُنْتَهَی غَایَةِ رَغْبَتَاهْ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ فَلَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْ ءٌ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ مُسْتَجَابَةٍ دَعَاکَ بِهَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ أَوْ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ أَوْ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ امْتَحَنْتَ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ اسْتَجَبْتَ دَعْوَتَهُ مِنْهُ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ أُقَدِّمُهُ بَیْنَ یَدَیْ حَوَائِجِی یَا مُحَمَّدُ یَا رَسُولَ اللَّهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی رَبِّکَ وَ رَبِّی وَ أُقَدِّمُکَ بَیْنَ یَدَیْ حَوَائِجِی یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهُ أَسْأَلُکَ بِکَ فَلَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْ ءٌ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ حَبِیبِکَ وَ بِعِتْرَتِهِ الْهَادِیَةِ وَ أُقَدِّمُهُمْ بَیْنَ یَدَیْ حَوَائِجِی وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِحَیَاتِکَ الَّتِی لَا تَمُوتُ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی لَا یُطْفَأُ وَ بِعَیْنِکَ الَّتِی لَا تَنَامُ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مَنْ حَقُّهُ عَلَیْکَ عَظِیمٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ عَدَدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ زِنَةَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مِلْ ءَ کُلِّ شَیْ ءٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُصْطَفَی وَ رَسُولِکَ الْمُرْتَضَی وَ أَمِینِکَ الْمُصْطَفَی وَ نَجِیبِکَ دُونَ خَلْقِکَ وَ حَبِیبِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ أَجْمَعِینَ النَّذِیرِ الْبَشِیرِ السِّرَاجِ الْمُنِیرِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْمُطَهَّرِینَ الْأَخْیَارِ الْأَبْرَارِ وَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ حَجَبْتَهُمْ عَنْ خَلْقِکَ وَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ الَّذِینَ یُنْبِئُونَ بِالصِّدْقِ عَنْکَ وَ عَلَی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ أَدْخَلْتَهُمْ فِی رَحْمَتِکَ وَ الْأَئِمَّةِ الْمُهْتَدِینَ الرَّاشِدِینَ الْمُطَهَّرِینَ وَ عَلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ رِضْوَانَ خَازِنِ الْجَنَّةِ وَ مَالِکٍ خَازِنِ النَّارِ وَ الرُّوحِ الْقُدُسِ وَ حَمَلَةِ الْعَرْشِ وَ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ وَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ الْحَافِظَیْنِ عَلَیَّ بِالصَّلَاةِ الَّتِی تُحِبُّ أَنَّ تُصَلِّی بِهَا عَلَیْهِمْ صَلَاةً کَثِیرَةً طَیِّبَةً مُبَارَکَةً زَاکِیَةً نَامِیَةً طَاهِرَةً شَرِیفَةً فَاضِلَةً تُبَیِّنُ بِهَا فَضْلَهُمْ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَسْمَعَ صَوْتِی وَ تُجِیبَ دَعْوَتِی وَ تَغْفِرَ ذُنُوبِی وَ تُنْجِحَ طَلِبَتِی وَ تَقْضِیَ حَاجَاتِی وَ تَقَبَّلَ قِصَّتِی وَ تُنْجِزَ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ تُقِیلَنِی

ص: 116

لغزشم را نادیده بگیری و از ستمم درگذری و جرمم را عفو نمایی و بر من روی آوری و از من روی برنگردانی و بر من رحم کنی و عذابم نکنی و عافیتم بخشی و مبتلایم مکنی و از پاکیزه ترین و گسترده ترین، گواراترین، دلچسب ترین، فراوان ترین و بیشترین روزی عطایم کنی و ای پروردگار من، مرا از نگریستن به روی گرامی ات و کامیابی به بهشت و آزادی از آتش جهنم محروم نگردان و ای پروردگار من، بدهی و امانتم را بپرداز و بار گناهم را بردار و آن چه را که توانش را ندارم بر دوشم حمل مکن، ای آقای من، مرا در هر خیری که محمد و آل محمد را در آن داخل نمودی، وارد کن و از هر بدی که محمد و آل محمد را از آن بیرون آوردی، بیرون آور و میان من و آنان هیچ گاه حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن، در دنیا و آخرت جدایی مینداز. خداوندا، همان گونه که دستور دادی تو را می خوانم، پس همان گونه که وعده دادی، دعایم را اجابت فرما. - سه بار بگو-.

خداوندا، من اندک از بسیار را خواهانم، با وجود این که به آن اندک نیز سخت نیاز دارم و تو از دیر زمان از آن بی نیازی و آن نزد من بسیار ولی برای تو آسان و اندک است، پس آن را به من ارزانی دار، به راستی که تو به هر چیز توانایی. خداوندا، به رحمت خود ما را در میان صالحان وارد کن و در علیین و بالاترین مرتبه بهشت قرار ده و با جامی از آب زلال چشمه سلسبیل سیرابمان کن و به رحمت خود، همسران زیبای بهشتی را به ازدواجمان درآور و از خدمتکاران جاودانه که گویی مرواریدی پنهان هستند برای خدمت ما مقرر گردان و از میوه های بهشت و گوشت پرندگان بخوران و از لباس های پرنیان، ابریشم و حریر ستبر بپوشان و توفیق درک شب قدر و حج خانه گرامی ات و شهادت در راه خود همراه با ولی ات را به ما عطا کن و دعا و درخواست شایسته ما را مستجاب فرما. ای آفریدگار ما، دعای ما را بشنو و اجابت کن و آن گاه که اولین و آخرین بندگان را در روز قیامت گرد می آوری، بر ما رحم کن و دوری از آتش و ایمنی از عذاب را برای ما مقرر بفرما و ما را همراه شیاطین در جهنم قرار مده و به خواری و عذابت دچار مکن و از زقُّوم و ضریع به ما نخوران و ما را به رو در آتش جهنم میفکن و از لباس های آتشین و پیراهن های قطران مپوشان. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به حق معبودی که جز تو نیست، ما را از تمام بدی ها نجات ده.

خداوندا، از تو درخواست می کنم، در حالی که از هیچ کس همانند تو درخواست نمی شود و به درگاه تو می گرایم در حالی که به هیچ کس همانند تو گراییده نمی شود. ای پروردگار من، تو جایگاه درخواست درخواست کنندگان و منتهای آرزوی راغبان هستی. خدایا، به برترین و بهترین اسمهای تو درخواست می کنم. ای خدا ای رحمت گستر، و به اسم اندوخته محفوظ تو که سربلندترین، والاترین و بزرگ ترین اسم تو است و تو آن را دوست می داری و بدان علاقه مندی و هر کس بدان دعا کند از او خشنود می گردی و دعایش را مستجاب می کنی و ای پروردگار من،

ص: 117

عَثْرَتِی وَ تَتَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ تَصْفَحَ عَنْ ظُلْمِی وَ تَعْفُوَ عَنْ جُرْمِی وَ تُقْبِلَ عَلَیَّ وَ لَا تُعْرِضَ عَنِّی وَ تَرْحَمَنِی وَ لَا تُعَذِّبَنِی وَ تُعَافِیَنِی وَ لَا تَبْتَلِیَنِی وَ تَرْزُقَنِی مِنْ أَطْیَبِ الرِّزْقِ وَ أَوْسَعِهِ وَ أَهْنَئِهِ وَ أَمْرَئِهِ وَ أَسْبَغِهِ وَ أَکْثَرِهِ وَ لَا تَحْرِمْنِی یَا رَبِّ النَّظَرَ إِلَی وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ الْعِتْقَ مِنَ النَّارِ وَ اقْضِ عَنِّی یَا رَبِّ دَیْنِی وَ أَمَانَتِی وَ ضَعْ عَنِّی وِزْرِی وَ لَا تُحَمِّلْنِی مَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ یَا مَوْلَایَ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَهُمْ مِنْهُ وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی ثَلَاثاً.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ مَعَ حَاجَةٍ بِی إِلَیْهِ عَظِیمَةٍ وَ غِنَاکَ عَنْهُ قَدِیمٌ وَ هُوَ عِنْدِی کَثِیرٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ سَهْلٌ یَسِیرٌ فَامْنُنْ بِهِ عَلَیَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ بِرَحْمَتِکَ فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنَا وَ فِی عِلِّیِّینَ فَارْفَعْنَا وَ بِکَأْسٍ مِنْ مَعِینٍ مِنْ عَیْنٍ سَلْسَبِیلٍ فَاسْقِنَا وَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِرَحْمَتِکَ فَزَوِّجْنَا وَ مِنَ الْوِلْدَانِ الْمُخَلَّدِینَ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکْنُونٌ فَأَخْدِمْنَا وَ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ وَ لُحُومِ الطَّیْرِ فَأَطْعِمْنَا وَ مِنْ ثِیَابِ السُّنْدُسِ وَ الْحَرِیرِ وَ الْإِسْتَبْرَقِ فَأَلْبِسْنَا وَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ قَتْلًا فِی سَبِیلِکَ مَعَ وَلِیِّکَ فَوَفِّقْ لَنَا وَ صَالِحَ الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةَ فَاسْتَجِبْ لَنَا یَا خَالِقَنَا اسْمَعْ وَ اسْتَجِبْ لَنَا وَ إِذَا جَمَعْتَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَارْحَمْنَا وَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ أَمَاناً مِنَ الْعَذَابِ فَاکْتُبْ لَنَا وَ فِی جَهَنَّمَ فَلَا تَجْعَلْنَا وَ مَعَ الشَّیَاطِینِ فَلَا تَقْرِنَّا وَ فِی هَوَانِکَ وَ عَذَابِکَ فَلَا تَقْلِبْنَا وَ مِنَ الزَّقُّومِ وَ الضَّرِیعِ فَلَا تُطْعِمْنَا وَ فِی النَّارِ عَلَی وُجُوهِنَا فَلَا تَکْبُبْنَا وَ مِنْ ثِیَابِ النَّارِ وَ سَرَابِیلِ الْقَطِرَانِ فَلَا تُلْبِسْنَا وَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَنَجِّنَا- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ لَمْ یُسْأَلْ مِثْلُکَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ لَمْ یُرْغَبْ إِلَی مِثْلِکَ یَا رَبِّ أَنْتَ مَوْضِعُ مَسْأَلَةِ السَّائِلِینَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِأَفْضَلِ أَسْمَائِکَ کُلِّهَا وَ أَنْجَحِهَا یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ وَ بِاسْمِکَ الْمَخْزُونِ الْمَصُونِ الْأَعَزِّ الْأَجَلِّ الْأَعْظَمِ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَهْوَاهُ وَ تَرْضَی عَمَّنْ دَعَاکَ بِهِ وَ تَسْتَجِیبُ لَهُ دُعَاءَهُ وَ حَقٌ

ص: 117

بر توست که درخواست کننده ای را محروم ننمایی. خداوندا به تمامی اسمای تو که زیبنده توست و بنده ای از بندگانت در خشکی یا در دریا، در صحرا یا در کوهستان یا در کنار خانه گرامی ات یا در یکی از راه هایت، تو را بدان خواند، از تو درخواست می کنم ای پروردگار من، مانند کسی که نیازش سخت و گناهش بزرگ و کوشش و عملش اندک است و در شرف مرگ است و به هیچ یک از اعمالش اعتماد ندارد و هیچ کس جز تو را نمی یابد تا او را از این اوضاع نجات دهد و گناهانش را بیامرزد و از لغزش هایش بگذرد، به سوی تو می گریزد و پناه می آورد و تو را می پرستد، بی آن که سرباز زند و استکبار و احساس خستگی نماید و یا گردنکشی کند و خود را بزرگ بپندارد، بلکه بیچاره و نیازمند و بیمناک و پناهنده به توست. ای خدا ای رحمت گستر، ای بسیار مهربان ای بسیار بخشنده، ای آفریننده آسمان ها و زمین، ای شکوهمند و بزرگوار، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی، درود بسیار، پاکیزه، خجسته، بالنده، پاک و والا، خداوندا، از تو می خواهم که در این ماه مرا بیامرزی و به من رحم نمایی و از آتش جهنم آزاد کنی و بهترین عطایایی را که به آفریده هایت داده ای و یا خواهی داد، به من عطا کن و این ماه رمضان را آخرین ماه رمضان، از زمانی که مرا در زمین ساکن گردانیده ای تا امروز قرار مده، بلکه پرنعمت ترین و پرعافیت ترین و گسترده ترین و فراوان ترین و گواراترین ماه رمضان از لحاظ روزی قرار ده.

خداوندا، به تو و به روی با کرامت و سلطنت با شکوهت پناه می برم از این که آفتاب امروز غروب کند یا بقیه این روز سپری شود یا سپیده دم امشب طلوع کند یا این ماه تمام شود و گناه یا خطایی از من نزد تو باشد که بخواهی مرا به آن کیفر یا مؤاخذه نمایی، یا به واسطه آن در دنیا و آخرت رسوا کنی، یا در روزی که تو را ملاقات می کنم عذابم کنی، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا، تو را برای ناراحتی ای می خوانم که جز تو نمی تواند آن را برطرف کند و برای رحمتی که جز از تو نمی توان بدان رسید و برای اندوه گلوگیری که غیر تو توانایی رفع آن را ندارد و برای خواسته ای که جز به تو نمی توان بدان دست یافت و برای حاجتی که جز به تو برآورده نمی گردد. خدایا، همان گونه که خواستی تا از تو درخواست کنم و با یادت مرا مورد ترحم قرار دادی، پس دعایم را اجابت نما و مرا از آن چه به درگاهت پناه آوردم، نجات ده. ای نرم کننده آهن برای داوود علیه السلام، ای برطرف کننده رنج و ناراحتی بزرگ از ایوب و گشاینده اندوه از یعقوب و از بین برنده اندوه سخت یوسف، بر محمد و آل محمد درود فرست و آن چه شایسته آنی با من کن، زیرا تو زیبنده تقوا و آمرزش هستی.

خدایا، تو تکیه گاه من در ناراحتی ها و امیدم در سختی ها هستی و در

ص: 118

عَلَیْکَ یَا رَبِّ أَنْ لَا تَحْرِمَ سَائِلَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ دَعَاکَ بِهِ عَبْدٌ هُوَ لَکَ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ أَوْ سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ أَوْ عِنْدَ بَیْتِکَ الْحَرَامِ أَوْ فِی شَیْ ءٍ مِنْ سُبُلِکَ فَأَسْأَلُکَ یَا رَبِّ دُعَاءَ مَنْ قَدِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ عَظُمَ جُرْمُهُ وَ ضَعُفَ کَدْحُهُ فَأَشْرَفَتْ عَلَی الْهَلَکَةِ نَفْسُهُ وَ لَمْ یَثِقْ بِشَیْ ءٍ مِنْ عَمَلِهِ وَ لَمْ یَجِدْ لِمَا هُوَ فِیهِ سَادّاً وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً وَ لَا لِعَثْرَتِهِ مُقِیلًا غَیْرَکَ هَارِباً إِلَیْکَ مُتَعَوِّذاً بِکَ مُتَعَبِّداً لَکَ غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ وَ لَا مُسْتَحْسِرٍ وَ لَا مُتَجَبِّرٍ وَ لَا مُتَعَظِّمٍ بَلْ بَائِسٌ فَقِیرٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً کَثِیرَةً طَیِّبَةً مُبَارَکَةً نَامِیَةً زَاکِیَةً شَرِیفَةً أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ أَنْ تَغْفِرَ لِی فِی شَهْرِی هَذَا وَ تَرْحَمَنِی وَ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ تُعْطِیَنِی فِیهِ خَیْرَ مَا أَعْطَیْتَ بِهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ وَ خَیْرَ مَا أَنْتَ مُعْطِیهِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانَ صُمْتُهُ لَکَ مُنْذُ أَسْکَنْتَنِی أَرْضَکَ إِلَی یَوْمِی هَذَا بَلِ اجْعَلْهُ عَلَیَّ أَتَمَّهُ نِعْمَةً وَ أَعَمَّهُ عَافِیَةً وَ أَوْسَعَهُ رِزْقاً وَ أَجْزَلَهُ وَ أَهْنَأَهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ وَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ مُلْکِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تَغْرُبَ الشَّمْسُ مِنْ یَوْمِی هَذَا أَوْ یَنْقَضِیَ بَقِیَّةُ هَذَا الْیَوْمِ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ أَوْ یَخْرُجَ هَذَا الشَّهْرُ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تُقَایِسَنِی بِهَا أَوْ تُؤَاخِذَنِی بِهَا أَوْ تُوقِفَنِی بِهَا مَوْقِفَ خِزْیٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ أَوْ تُعَذِّبَنِی یَوْمَ أَلْقَاکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ لِهَمٍّ لَا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِرَحْمَةٍ لَا تُنَالُ إِلَّا بِکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ إِلَّا أَنْتَ وَ لِرَغْبَةٍ لَا تُبْلَغُ إِلَّا بِکَ وَ لِحَاجَةٍ لَا تُقْضَی دُونَکَ اللَّهُمَّ فَکَمَا کَانَ مِنْ شَأْنِکَ مَا أَرَدْتَنِی بِهِ مِنْ مَسْأَلَتِکَ وَ رَحِمْتَنِی بِهِ مِنْ ذِکْرِکَ فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الِاسْتِجَابَةُ لِی فِیمَا دَعَوْتُکَ بِهِ وَ النَّجَاةُ لِی فِیمَا فَزِعْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ أَیَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ علیه السلام أَیْ کَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْکُرَبِ الْعِظَامِ عَنْ أَیُّوبَ وَ مُفَرِّجَ غَمِّ یَعْقُوبَ وَ مُنَفِّسَ کَرْبِ یُوسُفَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ.

اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی فِی کُلِّ کَرْبٍ وَ رَجَائِی فِی کُلِّ شِدَّةٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِ

ص: 118

گرفتاری هایی که برایم پیش می آید، مایه اعتماد و اندوخته من هستی. چه بسیار اندوهی که دل از تحمل آن ناتوان و انسان از آن بیچاره می گردد و دوستان انسان را یاری نمی کنند و دشمنان شماتت می کنند، آن را نزد تو آوردم و به درگاه تو از آن گله نمودم، زیرا گرایش من به سوی توست نه کس دیگر و تو آن را برطرف و کفایت نمودی. پس تویی سرپرست همه نعمت ها و صاحب همه نیکی ها و منتهای همه آرزوها. از شر همه مخلوقات، به کلمات کامل تو پناه می برم. خداوندا، در این روز مرا عافیت بخش تا این که آن را به شب آورم. خدایا، برکت این روز را خواهانم و نیز این که هر عافیت، آمرزش، رحمت، خشنودی و روزی گسترده و حلال که در آن فرو فرستاده ای، بر من و پدر و مادر و فرزندان و خانواده افراد تحت تکفل و افرادی که مورد اهتمام من است و برای آنان که اندوه می خورم و دوستشان دارم و مرا دوست دارند و فرزندانم و کسانی که مرا زاده اند، بگسترانی. خدایا، به تو پناه می برم از شک و شرک و حسادت و تجاوز و تعصب و خشم.

خداوندا، ای پروردگار آسمان ها و زمین های هفتگانه و آن چه در آن ها و میان آن ها است و پروردگار عرش بزرگ، بر محمد و آل محمد درود فرست و امر مهم مرا هر طور و به هر صورت که می خواهی، کفایت نما.

آن گاه سوره حمد و آیه الکرسی را بخوان. سپس بگو:

خداوندا، خود به پیامبرت صلی الله علیه و آله فرمودی: {و پروردگارت به تو عطا خواهد کرد تا خشنود گردی.} خدایا، پیامبر و رسول و محبوب و برگزیده تو از میان آفریده هایت، نمی پسندد هیچ یک از افراد امت او را که با دوستی او و امامان از اهل بیت او دین ورزی نموده است، اگر چه گناهکار و خطا کار باشد، در آتش جهنم عذاب کنی. پس ای پروردگار من، مرا از آتش جهنم و عذاب آن رها کن و به محمد و آل محمد ببخش، ای مهربان ترین مهربانان. ای خدایی که بهشتیان را با نزدیکی دل ها و شدت محبت میان آن ها گرد هم می آوری و کینه را از دل هایشان برمی کنی و بر روی تخت ها روبروی هم می نشانی و برادر یکدیگر قرار می دهی، ای خدایی که اهل طاعت و آن چه را که برای آنان آفریده ای در یک جا جمع می کنی، و ای گشاینده اندوه اندوهناکان، و ای آبشخور غریبان، ای کسی که در حال غربت و در همه حالات، با نگاهداری و پاییدن نیکو به من رحم می کنی، ای برطرف کننده فشار و بیم من، بر محمد و آل محمد درود فرست و میان من و دوستان و راهبران و سروران و هدایتگران و آقایان من در یک جا گرد آور. ای جمع کننده دوستان، بر محمد و آل محمد درود فرست و با گسستن نگاه محمد و آل محمد از من و یا نگاه من از آنان، مرا به درد نیاور. ای پروردگار و معبود من، به تمام درخواست هایت تو را می خوانم، پس دعایم را مستجاب کن، ای مهربان ترین مهربانان. خداوندا، به اتمام حجت تو بر من، از تو می خواهم که مرا بیامرزی. خداوندا، به تو پناه می برم از

ص: 119

أَمْرٍ نَزَلَ بِی ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ کَمْ مِنْ کَرْبٍ یَضْعُفُ مِنْهُ الْفُؤَادُ وَ تَقِلُّ فِیهِ الْحِیلَةُ وَ یَخْذُلُ فِیهِ الصَّدِیقُ وَ یَشْمَتُ فِیهِ الْعَدُوُّ أَنْزَلْتُهُ بِکَ وَ شَکَوْتُهُ إِلَیْکَ رَغْبَةً مِنِّی فِیهِ إِلَیْکَ عَمَّنْ سِوَاکَ فَفَرَّجْتَهُ وَ کَشَفْتَهُ وَ کَفَیْتَهُ فَأَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ صَاحِبُ کُلِّ حَسَنَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ مِنْ شَیْ ءٍ اللَّهُمَّ عَافِنِی فِی یَوْمِی هَذَا أَنْتَ حَتَّی أُمْسِیَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بَرَکَةَ یَوْمِی هَذَا وَ مَا نَزَلَ فِیهِ مِنْ عَافِیَةٍ وَ مَغْفِرَةٍ وَ رَحْمَةٍ وَ رِضْوَانٍ وَ رِزْقٍ وَاسِعٍ حَلَالٍ تَبْسُطُهُ عَلَیَّ وَ عَلَی وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی وَ أَهْلِی وَ عِیَالِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی وَ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ أَحَبَّنِی وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّکِّ وَ الشِّرْکِ وَ الْحَسَدِ وَ الْبَغْیِ وَ الْحَمِیَّةِ وَ الْغَضَبِ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْفِنِی الْمُهِمَّ مِنْ أَمْرِی بِمَا شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ.

ثُمَّ اقْرَأِ الْحَمْدَ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ لِنَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی اللَّهُمَّ إِنَّ نَبِیَّکَ وَ رَسُولَکَ وَ حَبِیبَکَ وَ خِیَرَتَکَ مِنْ خَلْقِکَ- لَا یَرْضَی بِأَنْ تُعَذِّبَ أَحَداً مِنَ أُمَّتِهِ دَانَکَ بِمُوَالاتِهِ وَ مُوَالاةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ إِنْ کَانَ مُذْنِباً خَاطِئاً فِی نَارِ جَهَنَّمَ فَأَجِرْنِی یَا رَبِّ مِنْ جَهَنَّمَ وَ عَذَابِهَا وَ هَبْنِی لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا جَامِعاً بَیْنَ أَهْلِ الْجَنَّةِ عَلَی تَأَلُّفٍ مِنَ الْقُلُوبِ وَ شِدَّةِ الْمَحَبَّةِ وَ نَازِعَ الْغِلِّ مِنْ صُدُورِهِمْ وَ جَاعِلَهُمْ إِخْوَاناً عَلَی سُرُرٍ مُتَقَابِلِینَ یَا جَامِعاً بَیْنَ أَهْلِ طَاعَتِهِ وَ بَیْنَ مَنْ خَلَقَهَا لَهُ وَ یَا مُفَرِّجَ حُزْنِ کُلِّ مَحْزُونٍ وَ یَا مُنْهِلَ کُلِّ غَرِیبٍ یَا رَاحِمِی فِی غُرْبَتِی وَ فِی کُلِّ أَحْوَالِی بِحُسْنِ الْحِفْظِ وَ الْکِلَاءَةِ لِی یَا مُفَرِّجَ مَا بِی مِنَ الضِّیقِ وَ الْخَوْفِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْمَعْ بَیْنِی وَ بَیْنَ أَحِبَّتِی وَ قَادَتِی وَ سَادَتِی وَ هُدَاتِی وَ مَوَالِیَّ یَا مُؤَلِّفاً بَیْنَ الْأَحِبَّاءِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَفْجَعْنِی بِانْقِطَاعِ رُؤْیَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَنِّی وَ لَا بِانْقِطَاعِ رُؤْیَتِی عَنْهُمْ فَبِکُلِّ مَسَائِلِکَ یَا رَبِّ أَدْعُوکَ إِلَهِی فَاسْتَجِبْ دُعَائِی إِیَّاکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِانْقِطَاعِ حُجَّتِی وَ وُجُوبِ حُجَّتِکَ أَنْ تَغْفِرَ لِیَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ

ص: 119

رسوایی روز محشر و از شر روزهای باقیمانده دنیا و از شر دشمنان و از بانگ نابودی و درد سخت و برآورده نشدن نا امیدی و از بین رفتن نعمت و گرفتاری های ناگهانی. خدایا، دلی برای من قرار ده که تا روزی که با تو ملاقات می کند، چنان از تو بیم داشته باشد که گویی تو را می بیند.(1)

روایت3.

به خط شیخ محمد بن علی جبعی - رحمه الله - به نقل از خط شیخ شهید یافتم: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس در ماه رمضان این دعا را بعد از هر نماز واجب بخواند، گناهان او تا روز قیامت بخشیده خواهد شد. متن دعا از این قرار است:

خدایا، مردگان را شاد کن و فقیران را بی نیاز ساز، گرسنگان را سیر گردان، برهنگان را بپوشان و قرض قرضمندان را ادا کن و گره از کار گرفتاران بگشای و غریبان را به دیار خودشان باز گردان، اسیران را رها ساز و ناراستی های امور مسلمانان را اصلاح کن، مریضان را شفا بخش. خدایا با غنای خود فقر ما را برطرف ساز و حال بد ما را به حسن حال خود تغییر ده، خدایا قرض های ما را ادا کن و ما را بی نیاز ساز، به راستی که تو بر هر کاری توانایی

ص: 120

خِزْیِ یَوْمِ الْمَحْشَرِ وَ مِنْ شَرِّ مَا بَقِیَ مِنَ الدَّهْرِ وَ مِنْ شَرِّ الْأَعْدَاءِ وَ صَفِیرِ الْفَنَاءِ وَ عُضَالِ الدَّاءِ وَ خَیْبَةِ الرَّجَاءِ وَ زَوَالِ النِّعْمَةِ وَ فَجْأَةِ النَّقِمَةِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی قَلْباً یَخْشَاکَ کَأَنَّهُ یَرَاکَ إِلَی یَوْمِ یَلْقَاکَ (1).

.

باب هفتم : اعمال و دعاهای شب های قدر و احیا در ماه مبارک رمضان علاوه بر آنچه در باب­های روزه و دیگر باب ها ذکر شد و آنچه مناسب مقام است

روایات

می گویم

از جمله اعمال این شب ها، غسل است که آن را در کتاب الطهارة ذکر کردیم و برخی از اعمال مربوط به این شب­ها به ویژه نمازها

را در کتاب الصیام و نیز در کتاب الصلوة آوردیم. زیارات مختص به این شب ها و روزها را نیز در کتاب المزار ذکر خواهیم کرد، انشاءالله تعالی.

بدان که شب های قدر شامل شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم می باشد، همانطور که گذشت.

روایت1.

تهذیب: امام صادق علیه السلام فرمودند: شب قدر در هر سال است و روز آن مثل شب آن است.(1)

روایت2.

مصباح کفعمی، اکمال الدین: در شب بیست و سوم و بیست و یکم و نوزدهم، این دعا را بخوان که بنا بر روایت، امام سجاد علیه السلام در این شب های فرد، آن را در حالت ایستاده، نشسته، رکوع و سجود می خواندند.

خدایا من بنده فرومایه تو هستم و اختیار هیچ سود و زیانی برای خود ندارم و نمی توانم بدی ها را از خود دور کنم و بر این ناتوانی هایم گواهی می دهم و بر قدرت اندک و بیچارگی خود اعتراف می کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و آنچه را به من و همه زنان و مردان مومن وعده دادی که همه را بیامرزی تحقق بخش و نعمت هایی را که به من دادی کامل گردان. من بنده مسکین و مستمند و ضعیف و فقیر و خوار توام. خدایا چنان کن که در آنچه به من دادی و نیکی هایی که به من عطا کردی یاد تو را فراموش نکنم و مرا از اجابتت نا امید مگردان، هر چند اجابت تو برایم به تاخیر افتد، در آسایش و سختی باشم، یا در گرفتاری و راحتی یا عافیت و بلا یا تنگی و نعمت، به راستی تو شنونده دعایی.

ص: 121

روایت3.

اقبال: اعمال بیشتر و دعاهای مخصوص شب و روز نوزدهم که عبارتند از: غسل، چنان که بدان اشاره شد، در این شب تأکید شده، نمازهای مستحبی و دعاهای آن ها، صد مرتبه استغفار، روایت در باره باز کردن قرآن و خواندن دعای آن، روایاتی که در زمینه دعاهای این شب برگزیدیم، و دعای مخصوص روز نوزدهم و نیز روایت در باره برابری فضیلت شب قدر و روز آن.

مؤلف

در هر حال، باید توجه داشت که شب نوزدهم یکی از شب های فرد است و در این شب ها باید در عبادت بیشتر کوشش کرد. به جانم سوگند که روایات درباره شب بیست و یکم بیشتر از شب نوزدهم و درباره شب بیست و سوم بیشتر از شب نوزدهم و بیست و یکم وارد شده است و تأکید کرده است و ما مطلبی را که شیخ ابو جعفر طوسی در التبیان در تفسیر سوره «إنَّا أَنزلنَاهُ فی لَیلََة القَدر» ذکر کرده بود، پیش از این آوردیم که: شب قدر بدون اختلاف نظر در شب های فرد دهه آخر قرار دارد. و نیز فرمودند: علمای امامیه ما گفته اند که شب قدر یکی از دو شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. و این مساله از ائمه طاهرین که با اسرار پروردگار جهانیان و اسرار سرور پیامبران خدا صلوات الله علیهم اجمعین آشنایند، نقل شده است. دعای بیست رکعت از نمازهای این ماه را در اعمال شب اول آوردیم.

مؤلف

در این شب نوزدهم، دعاهای هشتاد رکعت را تا پایان صد رکعت ذکر می کنیم و این دعاها را از روی خط جدم ابوجعفر طوسی - رضوان الله علیه - نقل می کنیم تا بدان عمل کنی و دلیلی نداشت که این دعاها را پیش از این ذکر کنیم. لذا آن ها را در اعمال این شب ذکر می کنیم. در حدیث آمده است: این صد رکعت در هر یک از شب های فرد خوانده می شود، به این صورت که در هر رکعت یک سوره حمد و ده بار سوره «قُل هُوَ اللهُ أَحَد» قرائت می شود. بنابراین، اگر توانستی به همین صورت عمل کن و ای بنده بی جان فانی، هر چه می توانی اعمال این شب را مغتنم شمار، زیرا از روزی که به سرای فنا آمده ای، سم فنا به اعضای تو سرایت می کند و پایان کار تو عبارت است از هجوم مرگ و تمام شدن اعمال شایسته ات و این که از اهل قبور فرسوده و مهجور گردی، پس به سوی نیکبختی های جاودانه بشتاب.

ص: 122

سَمِیعُ الدُّعَاءِ.

پس بیست رکعتی را پیش از این یادآور شدیم، همراه با دعاهای آن به جا آور و در بین هر دو رکعت از این نمازها، تسبیح فاطمه زهرا علیها السلام را بگو، سپس برخیز و هشتاد رکعت باقیمانده را بخوان. بعد از دو رکعت اول بگو:

ای خدایی که بلا و امتحان تو در نزد من زیبا است، ای کسی که از دیر زمان از من گذشته ای، ای خدایی که هیچ چیز از تو بی نیاز نیست، ای کسی که هیچ چیز گریزی از تو ندارد، ای خدایی که بازگشت همه موجودات به سوی تو است، ای آقای من، سرپرستی مرا به عهده گیر و کارم را به مخلوقات شر خود مسپار، تو آفریننده و روزی دهنده منی، ای مولای من، پس مرا ضایع مکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از بهره ورترین بندگان از تمام خیراتی که در این شب فرو فرستاده ای و یا فرو می فرستی، مانند نوری که به وسیله آن هدایت می کنی و رحمتی که می گسترانی و روزی ای که پخش می کنی و رنجوری ای که برطرف و بلایی که رفع و بدیی که دفع می کنی و فتنه ای که بر می گردانی قرار ده و هر چه برای دوستان شایسته ات که مستحق پاداش از نزد تو گردیده و به خشنودی تو از آنان، از عذاب تو ایمن شده اند نوشته ای، برای من نیز بنویس. ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار. بر محمد و آل محمد درود فرست و در گشایش کار آنان شتاب کن و گناهم را بیامرز و کار و کسبم را مبارک گردان و به آن چه روزی ام داده ای قانعم کن و به آن چه از من باز داشته ای فریفته مکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، دستم را به سوی تو بلند کرده ام و به آن چه نزد تو است سخت راغبم، پس ای آقا و مولای من، توبه ام را بپذیر و بر ناتوانی ام رحم کن و مرا بیامرز و بر من رحم آر و برای من از هر خیر بهره ای و به سوی هر خیر راهی قرار ده. خداوندا، از خود بزرگ پنداری و رسوایی در مواقف دنیا و آخرت، به تو پناه می برم. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان گذشته ام را بیامرز و مرا در مقدار باقی مانده از عمرم از گناه نگاه دار و اسباب طاعتت را در اختیار من بگذار و مرا با آن ها به عمل وادار و اسباب معصیت را از من باز دار و میان من و آن ها حایل شو و من و خانواده و فرزندان و دارایی ام را در سپرده های خود که هرگز ضایع نمی گردد، قرار ده و از آتش جهنم نگاه دار و شّر جنیان و انسان های بد کار و شر هر بدی رسان و شر همه مردم اعم از ناتوان و نیرومند و شرّ هر جنبنده ای را که تو پیشانی آن را گرفته ای، از من باز دار، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، تو دارای مقام والا و شکوه بزرگ و سخت نیرنگ زن و صاحب بزرگ­منشی والا و توانمند و چیره ای و رحمتت نزدیک و وعده ات راست است و به پیمانت وفا می کنی و

ص: 123

فصل ما تقدم ذکره من العشرین رکعة و أدعیتها و سبح تسبیح الزهراء علیها السلام بین کل رکعتین من جمیع الرکعات ثم قم فصل الثمانین رکعة الباقیات تصلی رکعتین و تقول:

یَا حَسَنَ الْبَلَاءِ عِنْدِی یَا قَدِیمَ الْعَفْوِ عَنِّی یَا مَنْ لَا غَنَاءَ لِشَیْ ءٍ عَنْهُ یَا مَنْ لَا بُدَّ لِشَیْ ءٍ مِنْهُ یَا مَنْ مَرَدُّ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ یَا مَنْ مَصِیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ تَوَلَّنِی سَیِّدِی وَ لَا تُوَلِّ أَمْرِی شِرَارَ خَلْقِکَ أَنْتَ خَالِقِی وَ رَازِقِی یَا مَوْلَایَ فَلَا تُضَیِّعْنِی.

ثم تصلی رکعتین و تقول

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَنْزَلْتَهُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ أَنْتَ مُنْزِلُهُ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا وَ مِنْ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ وَ مِنْ ضُرٍّ تَکْشِفُهُ وَ مِنْ بَلَاءٍ تَرْفَعُهُ وَ مِنْ سُوءٍ تَدْفَعُهُ وَ مِنْ فِتْنَةٍ تَصْرِفُهَا وَ اکْتُبْ لِی مَا کَتَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ اسْتَوْجَبُوا مِنْکَ الثَّوَابَ وَ أَمِنُوا بِرِضَاکَ عَنْهُمْ مِنْکَ الْعَذَابَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ بَارِکْ لِی فِی کَسْبِی وَ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَ لَا تَفْتِنِّی بِمَا زَوَیْتَ عَنِّی.

ثم تصلی رکعتین و تقول

اللَّهُمَّ إِلَیْکَ نَصَبْتُ یَدِی وَ فِیمَا عِنْدَکَ عَظُمَتْ رَغْبَتِی فَاقْبَلْ سَیِّدِی تَوْبَتِی وَ ارْحَمْ ضَعْفِی وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ اجْعَلْ لِی فِی کُلِّ خَیْرٍ نَصِیباً وَ إِلَی کُلِّ خَیْرٍ سَبِیلًا اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکِبْرِ وَ مَوَاقِفِ الْخِزْیِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ ارْدُدْ عَلَیَّ أَسْبَابَ طَاعَتِکَ وَ اسْتَعْمِلْنِی بِهَا وَ اصْرِفْ عَنِّی أَسْبَابَ مَعْصِیَتِکَ وَ حُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَهَا وَ اجْعَلْنِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَالِی فِی وَدَائِعِکَ الَّتِی لَا تَضِیعُ وَ اعْصِمْنِی مِنَ النَّارِ وَ اصْرِفْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ شَرَّ کُلِّ ذِی شَرٍّ وَ شَرَّ کُلِّ ضَعِیفٍ أَوْ شَدِیدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ شَرَّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ثم تصلی رکعتین و تقول: اللَّهُمَّ أَنْتَ مُتَعَالِی الشَّأْنِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ عَظِیمُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ قَاهِرٌ قَرِیبُ الرَّحْمَةِ صَادِقُ الْوَعْدِ وَفِیُّ الْعَهْدِ

ص: 123

نزدیک و اجابت کننده ای. دعا را می شنوی و توبه را می پذیری و نسبت به آفریده هایت نرم و عذر پذیری و بر هر چه بخواهی توانایی و در جست و جوی هر کس باشی به او می رسی و هر کس را آفریده ای روزی می دهی و در صورت سپاسگزاری از تو، سپاسگزاری می کنی و اگر کسی یادت کند، او را یاد می کنی. پس ای معبود من، من با نیازمندی از تو می خواهم و با ناداری از تو می طلبم و با بیم به درگاه تو تضرع می کنم و با اندوه سخت به درگاه تو می گریم و از تو امید یاری دارم و با تضرع از تو آمرزش می خواهم و با بسندگی به تو، بر تو توکل می کنم و روزی گسترده ات را می طلبم و ای معبود من، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و گناهانم را ببخشایی و عملم را بپذیری و بازگشتم را آسان نمایی و دلم را بگشایی. معبودا، از تو می خواهم که گمانم را راست بگردانی و از خطایم بگذری و از گناهان باز داری. معبودا، ناتوان شده ام و نیرویی ندارم و درمانده ام و قدرتی ندارم. معبودا، با اسراف بر خویشتن و اعتراف به کردار زشتم و در حالی که متذکر غفلت خود هستم و از اعمالی که از من سرزده هراسناکم، به درگاه تو آمده ام، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و از من خشنود شو و همه خواسته هایم اعم از خواسته های دنیا و آخرتم را برآور، ای مهربان ترین مهربانان .

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خدایا، عافیت از گرفتاری سخت و شادی دشمنان و سرنوشت حتمی بد و در رسیدن بدبختی و ضرر در روزی و نیز عافیت از این که مرا به بلایی دچار کنی که توان آن را نداشته باشم یا سرکشی را بر من مسلط کنی یا پرده حرمت مرا بدری یا زشتی ام را بنمایانی یا در روز قیامت، آن گاه که به گذشت و چشم پوشی ات بیشتر از هر وقت دیگر نیازمندم، با قصاص و عوض خواهی از من حساب بکشی. پس به روی گرامی و سخنان کامل تو، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آزاد و رهاشدگان از آتش جهنم قرار دهی. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا وارد بهشت کن و از ساکنان و آبادکنندگان آن قرار ده. خداوندا، از شعله های سوزان آتش جهنم به تو پناه می برم. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و حج و عمره و روزه داری و پرداخت صدقه برای خشنودی خود را روزی ام کن.

سپس سجده کن و در حال سجده بگو: ای شنوای همه صداها و ای آفریننده جان ها بعد از مرگ و ای کسی که تاریکی ها تو را نمی پوشاند و ای خدایی که صداها بر تو مشتبه نمی گردد و ای خدایی که هیچ چیز تو را از چیز دیگر به خود مشغول نمی کند، به محمد، برترین چیزی را که از تو درخواست نموده و یا برای او درخواست شده و یا خواهد شد، عطا کن و از تو می خواهم که مرا از آزاد و رهاشدگان از آتش جهنم قرار دهی. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و عافیت را جامه زیرین و رویین و وسیله نجات من از تمام بدی های روز قیامت قرار ده.

ص: 124

قَرِیبٌ مُجِیبٌ سَامِعُ الدُّعَاءِ قَابِلُ التَّوْبَةِ مُحْصٍ لِمَا خَلَقْتَ قَادِرٌ عَلَی مَا أَرَدْتَ مُدْرِکٌ مَنْ طَلَبْتَ رَازِقٌ مَنْ خَلَقْتَ شَکُورٌ إِنْ شُکِرْتَ ذَاکِرٌ إِنْ ذُکِرْتَ فَأَسْأَلُکَ یَا إِلَهِی مُحْتَاجاً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیراً وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَرْجُوکَ نَاصِراً وَ أَسْتَغْفِرُکَ ضَعِیفاً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ مُحْتَسِباً وَ أَسْتَرْزِقُکَ مُتَوَسِّعاً وَ أَسْأَلُکَ یَا إِلَهِی أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی وَ تَتَقَبَّلَ عَمَلِی وَ تُیَسِّرَ مُنْقَلَبِی وَ تُفَرِّجَ قَلْبِی إِلَهِی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَدِّقَ ظَنِّی وَ تَعْفُوَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ تَعْصِمَنِی مِنَ الْمَعَاصِی إِلَهِی ضَعُفْتُ فَلَا قُوَّةَ لِی وَ عَجَزْتُ فَلَا حَوْلَ لِی إِلَهِی جِئْتُکَ مُسْرِفاً عَلَی نَفْسِی مُقِرّاً بِسُوءِ عَمَلِی قَدْ ذَکَرْتُ غَفْلَتِی وَ أَشْفَقْتُ مِمَّا کَانَ مِنِّی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْضَ عَنِّی وَ اقْضِ لِی جَمِیعَ حَوَائِجِی مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ثم تصلی رکعتین و تقول اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ سُوءِ الْقَضَاءِ وَ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنَ الضُّرِّ فِی الْمَعِیشَةِ وَ أَنْ تَبْتَلِیَنِی بِبَلَاءٍ لَا طَاقَةَ لِی بِهِ أَوْ تُسَلِّطَ عَلَیَّ طَاغِیاً أَوْ تَهْتِکَ لِی سِتْراً أَوْ تُبْدِیَ لِی عَوْرَةً أَوْ تُحَاسِبَنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُقَاصّاً أَحْوَجَ مَا أَکُونُ إِلَی عَفْوِکَ وَ تَجَاوُزِکَ عَنِّی فَأَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ وَ اجْعَلْنِی مِنْ سُکَّانِهَا وَ عُمَّارِهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ سَفَعَاتِ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ وَ الصِّیَامَ وَ الصَّدَقَةَ لِوَجْهِکَ ثُمَّ تَسْجُدُ وَ تَقُولُ فِی سُجُودِکَ یَا سَامِعَ کُلِّ صَوْتٍ وَ یَا بَارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ وَ یَا مَنْ لَا تَغْشَاهُ الظُّلُمَاتُ وَ یَا مَنْ لَا تَتَشَابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ وَ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ أَعْطِ مُحَمَّداً أَفْضَلَ مَا سَأَلْتُهُ وَ سَأَلَکَ وَ أَفْضَلَ مَا سُئِلْتَ لَهُ أَفْضَلَ مَا أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ الْعَافِیَةَ شِعَارِی وَ دِثَارِی وَ نَجَاةً لِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ

ص: 124

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و پروردگار جهانیانی، تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و بلندپایه و بزرگی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و تو سرافراز و فرزانه ای، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و بسیار آمرزنده و مهربانی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و رحمت گستر و مهربانی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و خداوندگار روز جزا هستی، و تویی که معبودی جز تو نیست و آغاز آفرینش از تو است و به سوی تو باز می گردد، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و آفریننده بهشت و آتش جهنم هستی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و آفریننده خیر و شر هستی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و پیوسته بوده ای و جاودانه خواهی بود، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و یگانه بی همتا و بی نظیری هستی که نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ کس همتای تو نیست، و تویی خدایی که مبعودی جز تو نیست و دانای نهان و آشکار و رحمت گر و مهربانی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و پادشاه و بسیار پاکیزه و ایمن و ایمنی بخش و نگاهبان چیره و سرافراز و باشکوه و متکبر هستی، منزه باد خد از آن چه شریک او می گیرند، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و آفریننده و پدیدآورنده و نگارگری و بهترین نام ها از آن تو است و همه موجوداتی که در آسمان ها و زمین وجود دارند، تو را به پاکی می ستایند و تو خدای سرافراز و فرزانه ای هستی، و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و بزرگ­منشی زیبنده تو است. سپس بر محمد و آل محمد صلوت بفرست و هر دعایی را که دوست داشتی، بکن.

شیخ طوسی به سند خود نقل کرد که امام صادق علیه السلام فرمودند: هر مؤمنی با این کلمات از خدا درخواست کند و با آن ها به درگاه خداوند عزّ و جلّ روی آورد، قطعا خداوند حاجت او را بر می آورد و اگر بدبخت هم باشد، امیدوارم که نیکبخت گردد. این دعا در دو روایت دیگر به غیر از دعاهای ماه رمضان آمده است، با این تفاوت که در آن دو به جای جمله «خالِقُ الخَیر وَ الشَّرِّ» عبارت «مالِکُ الخَیر و الشَّرِّ» آمده است.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام باقر علیه السلام نقل شده است، بخوان: معبودی جز خداوند بردبار و گرامی وجود ندارد، معبودی جز خداوند بلندپایه و بزرگ وجود ندارد، پاکا خدایی که پروردگار آسمان ها و زمین های هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ است و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است. خداوندا، به سپر مصون و به نیرو و بزرگی و تسلط تو، از تو می خواهم که مرا از شر شیطان رانده شده و شر هر سرکش ستیزه جو به پناه خود در آوری. خدایا، به دوستی ام نسبت به تو و پیامبر و خاندان پیامبرت صلواتک علیه و علیهم از تو خواستارم، ای بهتر از پدر و مادر و همه مردم در نزد من، بهتر از آن چه من برای خود مقرر می کنم و پدر و مادرم برای من مقرر می کنند، مقدر بفرما، زیرا تو بخشنده­ای هستی که بخل نمی ورزی و بردباری که شتاب نمی کنی و سرافرازی که خوار نمی گردی. خداوندا، هر کس تکیه گاه و امیدش مردم باشد، تو تکیه گاه و امید منی،

ص: 125

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَلِکُ یَوْمِ الدِّینِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مِنْکَ بَدْءُ الْخَلْقِ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزَالُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُکَ ثُمَّ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَدْعُو بِمَا أَحْبَبْتَ.

قَالَ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَسْأَلُ اللَّهَ بِهِنَّ یُقْبِلُ بِهِنَّ قَلْبَهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا قَضَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَاجَتَهُ وَ لَوْ کَانَ شَقِیّاً رَجَوْتُ أَنْ یُحَوَّلَ سَعِیداً.

و رأیت فی روایتین من غیر أدعیة شهر رمضان هذا الدعاء و فیه ما لک الخیر و الشر و لیس فیه خالق الخیر و الشر ثم تصلی رکعتین و تقول.

مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِدِرْعِکَ الْحَصِینَةِ وَ بِقُوَّتِکَ وَ عَظَمَتِکَ وَ سُلْطَانِکَ أَنْ تُجِیرَنِی مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُبِّی إِیَّاکَ وَ بِحُبِّی رَسُولَکَ وَ بِحُبِّی أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ یَا خَیْراً لِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ مِنَ النَّاسِ جَمِیعاً اقْدِرْ لِی خَیْراً مِنْ قُدْرَتِی لِنَفْسِی وَ خَیْراً لِی مِمَّا یَقْدِرُ لِی أَبِی وَ أُمِّی أَنْتَ جَوَادٌ لَا یَبْخَلُ وَ حَلِیمٌ لَا یَجْهَلُ وَ عَزِیزٌ لَا یَسْتَذِلُّ اللَّهُمَّ مَنْ کَانَ النَّاسُ ثِقَتَهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَنْتَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی

ص: 125

پس خوش فرجام ترین چیزها را برای من مقدر کن و به آن چه به سرنوشت حتمی خود برای من مقرر نموده ای، خرسندم گردان. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و عافیت مصون و محفوظ خود را به من بپوشان و اگر دچار بلا نمودی، شکیبایی ام عطا کن، اگر چه عافیت نزد من محبوب تر است.

مؤلف

ما این دعا را از یک جلد کتاب کهن که تاریخ نگارش آن بعد از سال دویست هجری قمری است، یافته­ایم. در جلد اول آمده است که نام این کتاب «ادب الکتّاب» و نام نویسنده آن «صولی» است و در پایان آن آمده است: «کتاب الجواهر لابراهیم بن اسحاق الصولی». افزون بر این، در آن کتاب آمده است: علی بن ابی طالب علیه السلام در دعای خود می فرمودند: خدایا، اگر گرفتارم نمودی، شکیبایی ام ده؛ و عافیت نزد من محبوب­تر است.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن، دعایی را که امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش از علی بن حسین از امیرالمومنین علیه السلام نقل کرده است، بخوان:

خداوندا، تو یکی از راه­های خودت را نشان دادی و خشنودی خود را در آن راه قرار دادی و دوستانت را به سوی آن فراخواندی و آن را والاترین راه ها در نزد خود از لحاظ پاداش و گرامی ترین راه از نظر بازگشت و محبوب ترین راه از جهت پیمودن قرار دادی، آن گاه جان و مال مومنان را به صورت وعده واقعی که در تورات و انجیل و فرقان داده ای، در برابر بهشت خریداری نمودی، تا در راه تو پیکار کنند و بکشند و کشته شوند. پس مرا از کسانی قرار ده که جان خود را در آن راه به تو فروختند، سپس به بیعتی که با تو بستند وفا نمودند، بی آن که پیمان خود را شکسته و به هم بزنند و یا تغییر دهند، بلکه فقط برای این که وفا به وعده ات را جویا شده و محبت تو را پاسخ داده و به درگاه تو نزدیکی بجویند. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و آن را فرجام اعمال من قرار ده و در اثر وفا به پیمانت، جایگاهی در راه خود و به وسیله خود روزی ام کن و به واسطه آن خشنودی ات را شامل حالم نموده و خطاهایم را فرو ریز و مرا جزو زندگانی قرار ده که روزی داده می شوند و به دست تجاوزکاران سرکش و زیر پرچم حق و درفش هدایت کشته می شوند، در حالی که در یاری آنان گام بر می دارم، بی آن که پشت کنم و یا دچار تردید گردم و به تو پناه می برم در آن زمان، از گناهی که اعمال انسان را نابود می کند.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش از علی بن حسین علیه السلام نقل کرده است، بخوان:

خداوندا، به رحمت تو که جز با خشنودی تو به دست نمی آید و بیرون آمدن از گناهانت و داخل شدن به تمام آن چه که تو را خشنود می کند، خواستارم که مرا از تمام گرداب های هلاکت نجات داده و از انواع خود بزرگ بینی بیرون بری و از تمام گناهانم بگذری، خواه از روی عمد به جا آورده باشم یا از روی خطا و لغزش و یا به دلم خطور کرده باشد و فراموش کرده باشم که از تو بیمی را درخواست کنم که به واسطه آن مرا بر مرزهای خشنودی خود یاری دهی. و نیز از تو عمل به بهترین

ص: 126

اقْدِرْ لِی خَیْرَهَا عَافِیَةً وَ رَضِّنِی بِمَا قَضَیْتَ لِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَلْبِسْنِی عَافِیَتَکَ الْحَصِینَةَ وَ إِنِ ابْتَلَیْتَنِی فَصَبِّرْنِی وَ الْعَافِیَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ.

دانسته ها و ترک بدترین آموخته هایم را خواهانم، و این که مرا از گناه آگاهانه یا خطای غیرآگاهانه نگاه داری، و از تو گستردگی روزی و عدم تمایل به آن چه موجب رنج و دشواری است را خواستارم و نیز می خواهم که مرا با بیان و توضیح از تمام شبهه ها بیرون آوری و در تمام دلیل ها به دسترسی به صواب موفق گردانی و نیز از تو راستگویی را خواهانم، چه در مواردی که به ضرر من باشد و چه مواردی که به نفع من باشد و نیز می خواهم که در همه موارد، خواه در حال خشنودی و یا ناخشنودی، مرا به انصاف دادن خوار بداری و نیز فروتنی و تفضل و ترک تجاوز و ستم، خواه کم باشد و یا بسیار و خواه در گفتار من باشد و یا کردارم، از تو خواستارم و نیز از تو نعمت کامل در همه امور و سپاسگزاری در برابر آن تا این که خشنود گردی، بلکه حتی بعد از خشنودی تو و گزینش آن چه خیر من در آن است را با آسان برآورده ساختن همه امور، نه دشوار کردن آن ها، خواستارم، ای بزرگوار .

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که حسین بن علی از امیرالمومنین علیهما السلام نقل کرده است، بخوان: ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است و درود خداوند بر پاکیزه ترین پیامبران، حضرت محمد بن عبدالله که برگزیده تو است و فَتق و رَتق امور به دست او است. خداوندا، پس محمد صلی الله علیه و آله را به یاد ستوده و حوضی که بر آن وارد می شوند، ویژه گردان. خداوندا، به محمد صلواتک علیه و آله وسیله شفاعت و بلندپایگی و فضیلت و در میان برگزیدگان، به او محبت و در علیین، درجه آن را در میان مقربان درگاه، به او کرامت عطا کن. خداوندا، به محمد صلواتک علیه و آله از هر کرامت برترین آن و از هر نعمت گسترده ترین آن و از هر عطا بزرگ ترین آن و از هر آسانی آسان ترین آن و از هر بهره پر بهره ترین و بیشترین آن را عطا کن، تا این که جایگاه نشستن هیچ کس از آفریده هایت نسبت به تو نزدیک تر از محمد صلواتک علیه و آله و یاد و منزلت هیچ کس بلندتر از او و حق هیچ کس بزرگ تر از او و وسیله هیچ کس نزدیک تر از او نباشد، هم او که پیشوا و راهبر و فراخواننده به سوی خیر، و برکت بر همه بندگان و آبادی ها و رحمت برای همه جهانیان است. خداوندا، میان ما و محمد صلواتک علیه و آله در خنکی و آرامش زندگانی و آسایش و استقرار نعمت و دلخواه جان ها و آرزوی خواهش ها و نعمت های لذت بخش و امید به فضیلت و مشاهده آرامش و سروری کرامت و نور چشم و برافروختگی نعمت و شادمانی­ای که همسان خوشحالی های دنیا نیست، در یک جا گردآور. ما گواهی می دهیم که او پیام خود را رساند و نسبت به امت خود خیرخواهی نمود و به نفع آنان کوشید و در راه طاعت تو مورد آزار و اذیت قرار گرفت و در راهت جهاد کرد و تو را پرستید تا این که مرگ او را دریافت، پس ای خدا، بر او و خاندان پاک و پاکیزه او درود فرست.

خداوندا، ای پروردگار سرزمین محترم و پروردگار رکن و مقام و پروردگار مشعر محترم و پروردگار سرزمین حلال و حرام، به روح محمد صلواتک علیه و آله از ما سلام برسان. خداوندا، نیز

ص: 127

مَا أَعْلَمُ وَ التَّرْکَ لِشَرِّ مَا أَعْلَمُ وَ الْعِصْمَةَ مِنْ أَنْ أَعْصِیَ وَ أَنَا أَعْلَمُ أَوْ أُخْطِئُ مِنْ حَیْثُ لَا أَعْلَمُ وَ أَسْأَلُکَ السَّعَةَ فِی الرِّزْقِ وَ الزُّهْدَ فِیمَا هُوَ وَبَالٌ وَ أَسْأَلُکَ الْمَخْرَجَ بِالْبَیَانِ مِنْ کُلِّ شُبْهَةٍ وَ الْفَلْجَ بِالصَّوَابِ فِی کُلِّ حُجَّةٍ وَ الصِّدْقَ فِیمَا عَلَیَّ وَ لِی وَ ذَلِّلْنِی بِإِعْطَاءِ النَّصَفِ مِنْ نَفْسِی فِی جَمِیعِ الْمَوَاطِنِ فِی الرِّضَا وَ السَّخَطِ وَ التَّوَاضُعِ وَ الْقَصْدِ وَ تَرْکِ قَلِیلِ الْبَغْیِ وَ کَثِیرِهِ فِی الْقَوْلِ مِنِّی وَ الْفِعْلِ وَ أَسْأَلُکَ تَمَامَ عَافِیَةِ النِّعْمَةِ فِی جَمِیعِ الْأَشْیَاءِ وَ الشُّکْرَ بِهَا حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا وَ الْخِیَرَةَ فِیمَا یَکُونُ فِیهِ الْخِیَرَةُ بِمَیْسُورِ جَمِیعِ الْأُمُورِ- لَا بِمَعْسُورِهَا یَا کَرِیمُ ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی أَطْیَبِ الْمُرْسَلِینَ- مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُنْتَجَبِ الْفَاتِقِ الرَّاتِقِ اللَّهُمَّ فَخُصَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله بِالذِّکْرِ الْمَحْمُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الْوَسِیلَةَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ فِی الْمُصْطَفَیْنَ مَحَبَّتَهُ وَ فِی عِلِّیِّینَ دَرَجَتَهُ وَ فِی الْمُقَرَّبِینَ کَرَامَتَهُ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ کُلِّ کَرَامَةٍ أَفْضَلَ تِلْکَ الْکَرَامَةِ وَ مِنْ کُلِّ نَعِیمٍ أَوْسَعَ ذَلِکَ النَّعِیمِ وَ مِنْ کُلِّ عَطَاءٍ أَجْزَلَ ذَلِکَ الْعَطَاءِ وَ مِنْ کُلِّ یُسْرٍ أَیْسَرَ ذَلِکَ الْیُسْرِ وَ مِنْ کُلِّ قِسْمٍ أَوْفَرَ ذَلِکَ الْقِسْمِ حَتَّی لَا یَکُونَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَقْرَبَ مِنْهُ مَجْلِساً وَ لَا أَرْفَعَ مِنْهُ عِنْدَکَ ذِکْراً وَ مَنْزِلَةً وَ لَا أَعْظَمَ عَلَیْکَ حَقّاً وَ لَا أَقْرَبَ وَسِیلَةً مِنْ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِمَامِ الْخَیْرِ وَ قَائِدِهِ وَ الدَّاعِی إِلَیْهِ وَ الْبَرَکَةِ عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادِ وَ الْبِلَادِ وَ رَحْمَةٍ لِلْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ اجْمَعْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی بَرْدِ الْعَیْشِ وَ بَرْدِ الرَّوْحِ وَ قَرَارِ النِّعْمَةِ وَ شُهُودِ الْأَنْفُسِ وَ مُنَی الشَّهَوَاتِ وَ نَعِیمِ اللَّذَّاتِ وَ رَجَاءِ الْفَضِیلَةِ وَ شُهُودِ الطُّمَأْنِینَةِ وَ سُؤْدُدِ الْکَرَامَةِ وَ قُرَّةِ الْعَیْنِ وَ نَضْرَةِ النَّعِیمِ وَ بَهْجَةٍ لَا تُشْبِهُ بَهَجَاتِ الدُّنْیَا نَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ الرِّسَالَةَ وَ أَدَّی النَّصِیحَةَ وَ اجْتَهَدَ لِلْأُمَّةِ وَ أُوذِیَ فِی جَنْبِکَ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ وَ عَبَدَکَ حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ فَصَلِّ اللَّهُمَّ عَلَیْکَ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ.

اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرَامِ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَنَّا السَّلَامَ اللَّهُمَّ صَلِ

ص: 127

بر فرشتگان مقرب درگاه و بر پیامبران فرستاده شده و همه فرستادگانت درود فرست و نیز ای خدا، بر فرشتگان نگاهبان که گرامی اند و اعمال انسان ها را می نویسند و هم چنین بر همه اهل طاعتت از ساکنان آسمان های هفتگانه گرفته تا مومنان ساکن زمین ها درود فرست.

و وقتی دعا را به پایان بردی، سجده کن و در حال سجده بگو: خداوندا، به درگاه تو روی آورده ام و به تو چنگ زده ام و بر تو توکل نمودم. خدایا، تو مورد اعتماد و امید منی خدایا، پس آن چه را که مورد اهتمام من است و یا نیست و آن چه را که تو نسبت به آن از من داناتری، کفایت فرما. همسایه تو سرافراز و ستایشت والا است و معبودی جز تو نیست. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و در گشایش کار آنان شتاب کن.

سپس سر از سجده بردار و بگو: خداوندا، به تو پناه می برم از هر چیز که میان من و تو فاصله ایجاد کند، یا روی با کرامتت را از من منصرف کند، یا از بهره من در نزد تو بکاهد. خدایا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا به هر چیزی که تو را از من خشنود می سازد و مرا به تو نزدیک می کند، موفق گردان و درجه ام را نزد خود بالا بر و بهره ام را بسیار گردان و جایگاهم را زیبا کن و به سخن استوار در دنیا و آخرت ثابت گردان و به هر مقام ستوده که دوست داری تو را در آن به اسمایت بخوانند و از عطایت درخواست کنند، موفق گردان. پروردگارا، پرده ات را از من کنار مزن و زشتی ام را به جهانیان نشان مده و بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب، جزو نیکبختان قرار ده، تا آنکه دعا را به پایان ببری.(1)

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بگو: خدایا، تو مورد اعتماد من در هر ناراحتی گلوگیر و حامی من در هر سختی هستی و در هر گرفتاری که بر من نازل شده، مورد اعتماد و اندوخته منی. چه بسیار اندوه سخت که دلم از تحمل آن ناتوان بود و بیچاره شده بودم و نزدیکان مرا رها کرده بودند و دشمنانم شاد شده بودند و امور مرا به ستوه درآورده بودند که به درگاه تو فرود آوردم و با گرایش به تو و بریدن از غیر تو، به درگاه تو از آن گله نمودم و تو آن را گشودی و برطرف نمودی و کفایتم کردی، پس تو سرپرست همه نعمت ها

ص: 128

عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ رُسُلِکَ أَجْمَعِینَ وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی الْحَفَظَةِ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ وَ عَلَی أَهْلِ طَاعَتِکَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَجْمَعِینَ.

فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الدُّعَاءِ سَجَدْتَ وَ قُلْتَ اللَّهُمَّ إِلَیْکَ تَوَجَّهْتُ وَ بِکَ اعْتَصَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی وَ أَنْتَ رَجَائِی اللَّهُمَّ فَاکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَ مَا لَا یُهِمُّنِی وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ ثُمَّ ارْفَعْ رَأْسَکَ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ زَحْزَحَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَوْ صَرَفَ بِهِ عَنِّی وَجْهَکَ الْکَرِیمَ أَوْ نَقَصَ بِهِ مِنْ حَظِّی عِنْدَکَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَفِّقْنِی لِکُلِّ شَیْ ءٍ یُرْضِیکَ عَنِّی وَ یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی عِنْدَکَ وَ أَعْظِمْ حَظِّی وَ أَحْسِنْ مَثْوَایَ وَ ثَبِّتْنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ وَفِّقْنِی لِکُلِّ خَیْرٍ وَ مَقَامٍ مَحْمُودٍ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی فِیهِ بِأَسْمَائِکَ وَ تُسْأَلَ فِیهِ مِنْ عَطَائِکَ رَبِّ لَا تَکْشِفْ عَنِّی سِتْرَکَ وَ لَا تُبْدِ عَوْرَتِی لِلْعَالَمِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ حَتَّی تُتِمَّ الدُّعَاءَ-(1)

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی فِی کُلِّ کَرْبٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِّ شَدِیدَةٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِی ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ کَمْ مِنْ کَرْبٍ یَضْعُفُ عَنْهُ الْفُؤَادُ وَ تَقِلُّ فِیهِ الْحِیلَةُ وَ یَخْذُلُ عَنْهُ الْقَرِیبُ وَ یَشْمَتُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تُعْیِینِی فِیهِ الْأُمُورُ أَنْزَلْتُهُ بِکَ وَ شَکَوْتُهُ إِلَیْکَ رَاغِباً إِلَیْکَ فِیهِ عَمَّنْ سِوَاکَ فَفَرَّجْتَهُ وَ کَشَفْتَهُ وَ کَفَیْتَنِیهِ فَأَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ

ص: 128

و برآورنده همه خواسته ها و منتهای همه خواهش ها هستی، ستایش بسیار و بخشش برتر تو را.

در روایت دیگر منقول از امام صادق علیه السلام آمده است: یکی از دعاهای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جنگ احزاب، دعای یاد شده بود.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بگو: ای کسی که زیبایی را آشکار نمودی و زشتی را پوشاندی و پرده عیب های مرا ندریدی و به واسطه جنایتم نگرفتی، دارای عفو بزرگ و گذشت زیبا، ای گسترنده آمرزش، ای گشاینده دو دست خود برای رحمت، ای شنونده و همدم همه نجواها و منتهای همه گله ها، ای درگذرنده از لغزش ها، ای صاحب گذشت کریمانه، ای دارای بخشش بزرگ، ای خدایی که پیش از استحقاق و ابتدائاً نعمت ها را ارزانی می داری، ای پروردگار من ای آقای من، ای آرزوی من ای منتهای گرایش من، ای خدا، از تو می خواهم که تن مرا با آتش جهنم زشت نگردانی و همه خواسته های من اعم از دنیوی و اخروی را برآوری و با من چنین و چنان کنی. سپس بر محمد و خاندان او درود می فرستی و دعا می کنی.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، مرا آفریدی و دستور دادی و نهی کردی و به پاداش آن چه بدان دستور دادی ترغیب نمودی و از کیفر آن چه از آن نهی کردی بیم دادی و دشمنی برای من قرار دادی که به من نیرنگ می زند و او را در اموری بر من مسلط نمودی که من بر او مسلط نیستم و او را در دلم نشاندی و مانند خون در وجودم جاری گردانیدی، اگر من غفلت بورزم، او غفلت نمی کند و اگر فراموش کنم، او فراموش نمی کند. مرا از عذابت ایمن گرداند و از غیر تو می ترساند، اگر قصد انجام کار زشتی را بکنم مرا نسبت به آن دلیر می گرداند و اگر قصد انجام کار شایسته ای را بکنم، مرا از آن بازداشته و به کار دیگری مشغول می کند، تور خواهش های نفس را برای من پهن می کند و آن ها را به من عرضه می دارد و اگر وعده بدهد، تخلف می کند و اگر آرزوی چیزی رادر دلم بیفکند، نومیدم می کند و اگر از خواهش نفس او پیروی کنم، گمراهم می کند و اگر تو نیرنگ او را از من باز نداری، مرا دچار لغزش می کند و اگر از بندهای او نجاتم ندهی، مرا از راه تو باز می دارد و اگر مرا از گزند او نگاه نداری، مرا می فریبد. خدایا، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و او را از تسلطی که بر من پیدا کرده، به واسطه تسلطت بر او مغلوب کن، تا این که به واسطه زیاد دعا کردنم او را از من بازداری و در نتیجه من نیز در میان نگاه داشته شدگان از او رستگار گردم. هیچ بازدارندگی و نیرویی جز به تو تحقق نمی یابد. این دعا و دعای پیش از آن از امام صادق علیه السلام نقل شده است.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که باز از امام صادق علیه السلام نقل شده است، بخوان: ای بخشنده ترین عطا کننده و ای بهترین درخواست شده، و ای مهربان ترین کسی که از او درخواست مهربانی می شود، ای یگانه ای بی همتا ای بی نیاز، ای کسی که نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ کس همتای تو نیست، ای خدایی که هیچ کس را به همسری و فرزندی برنگرفته ای، ای خدایی که هر چه را بخواهی می کنی و هر چه اراده کنی فرمان می رانی و هر چه را دوست بداری به صورت سرنوشت حتمی مقرر می داری، ای خدایی که میان انسان و قلب او حایل می گردی، ای خدایی که در

ص: 129

صَاحِبُ کُلِّ حَاجَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ لَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً وَ لَکَ الْمَنُّ فَاضِلًا.

رَوَی هَذَا الدُّعَاءَ ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کَانَ مِنْ دُعَاءِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله یَوْمَ الْأَحْزَابِ- اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی إِلَی تَمَامِ الدُّعَاءِ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ وَ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَی وَ مُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَی یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ یَا کَرِیمَ الصَّفْحِ یَا عَظِیمَ الْمَنِّ یَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا أَمَلَاهْ یَا غَایَةَ رَغْبَتِی أَسْأَلُکَ بِکَ یَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِی بِالنَّارِ وَ أَنْ تَقْضِیَ لِی حَوَائِجَ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ وَ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَکَ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ خَلَقْتَنِی فَأَمَرْتَنِی وَ نَهَیْتَنِی وَ رَغَّبْتَنِی فِی ثَوَابِ مَا بِهِ أَمَرْتَنِی وَ رَهَّبْتَنِی عِقَابَ مَا عَنْهُ نَهَیْتَنِی وَ جَعَلْتَ لِی عَدُوّاً یَکِیدُنِی وَ سَلَّطْتَهُ مِنِّی عَلَی مَا لَمْ تُسَلِّطْنِی عَلَیْهِ مِنْهُ فَأَسْکَنْتَهُ صَدْرِی وَ أَجْرَیْتَهُ مَجْرَی الدَّمِ مِنِّی لَا یَغْفُلُ إِنْ غَفَلْتُ وَ لَا یَنْسَی إِنْ نَسِیتُ یُؤْمِنُنِی عَذَابَکَ وَ یُخَوِّفُنِی بِغَیْرِکَ إِنْ هَمَمْتُ بِفَاحِشَةٍ شَجَّعَنِی وَ إِنْ هَمَمْتُ بِصَالِحٍ ثَبَّطَنِی وَ یَنْصِبُ لِی بِالشَّهَوَاتِ وَ یَعْرِضُ لِی بِهَا إِنْ وَعَدَنِی کَذَبَنِی وَ إِنْ مَنَّانِی قَنَّطَنِی وَ إِنِ اتَّبَعْتُ هَوَاهُ أَضَلَّنِی وَ إِلَّا تَصْرِفْ عَنِّی کَیْدَهُ یَسْتَزِلَّنِی وَ إِنْ لَا تُفْلِتْنِی مِنْ حَبَائِلِهِ یَصُدَّنِی وَ إِلَّا تَعْصِمْنِی مِنْهُ یَفْتِنِّی اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْهَرْ سُلْطَانَهُ عَنِّی بِسُلْطَانِکَ عَلَیْهِ حَتَّی تَحْبِسَهُ عَنِّی بِکَثْرَةِ الدُّعَاءِ لَکَ مِنِّی فَأَفُوزَ فِی الْمَعْصُومِینَ مِنْهُ بِکَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ.

روی هذا الدعاء و الذی قبله عن أبی عبد الله علیه السلام ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی وَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً یَا مَنْ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ وَ یَقْضِی مَا أَحَبَّ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ

ص: 129

تماشاگاه برتر قرار داری، ای خدایی که هیچ چیز همانند تو نیست، ای شنوا ای بینا، بر محمد و خاندان او درود فرست و از روزی حلال خود به مقداری بر من بگستران که به واسطه آن از رو زدن به دیگران خودداری کنم و امانتم را بپردازم و به بستگانم رسیدگی کنم و یاور من بر انجام حج و عمره باشد.

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام رضا علیه السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، در میان پیشینیان بر محمد و آل محمد درود فرست و در میان نسل های پیشین بر محمد و آل محمد درود فرست و در میان جمع برتر بر محمد و آل محمد درود فرست و در میان پیامبران و رسولان بر محمد و آل محمد درود فرست. خداوندا، به حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسیله شفاعت و شرافت و فضیلت و درجه بزرگ عطا کن. خداوندا، من ندیده به محمد صلی الله علیه و آله ایمان آورده ام، پس در روز قیامت مرا از دیدار او محروم مگردان و همنشینی با او را روزی ام کن و بر آیین او بمیران و از حوض او با نوشیدنی سیراب کننده که هیچ گاه بعد از آن تشنه نگردم، سیرابم ساز، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. خداوندا، من ندیده به محمد صلی الله علیه و آله ایمان آورده ام، پس در بهشت ها روی او را به من بشناسان. خداوندا، از طرف من به روح محمد درود و سلام فراوان برسان. سپس به هر گونه که خواهی دعا کن.

سپس سجده کن و در حال سجده بگو: خداوندا، از تو درخواست می کنم ای شنونده همه صداها و ای آفریننده جان ها بعد از مرگ، ای خدایی که تاریکی ها تو را نمی پوشاند و صداها بر تو مشتبه نمی گردد و خواسته ها تو را دچار اشتباه نمی کند و ای کسی که هیچ چیز را به خاطر چیز دیگر فراموش نمی کند و هیچ چیز تو را از چیز دیگر به خود مشغول نمی کند، به محمد و آل محمد که درودهای تو بر او و آنان، برترین و بهترین چیزهایی را که درخواست نموده اند و برای آنان درخواست شده است و من از تو درخواست نمودم و تا روز قیامت درخواست خواهد شد، به آنان عطا کن. آن گاه سر از سجده بردار ....و هر دعایی را که دوست داشتی بکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که امام صادق علیه السلام به نقل از پدرش از پدران بزرگوارش علیهم السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است، بخوان: خداوندا، همه ستایش تو راست. خدایا، هر کس را که تو گمراه نموده باشی کسی نمی تواند هدایت کند و هر کس را که تو هدایت نموده باشی کسی نمی تواند گمراه کند. خدایا، هیچ کس نمی تواند از آن چه تو عطا کرده ای جلوگیری کند و هیچ کس نمی تواند آن چه را که تو از آن جلوگیری نموده ای، عطا کند. خدایا، هیچ کس نمی تواند آن چه را که تو گسترده ای، ببندد و هیچ کس نمی تواند آن چه را که تو بسته ای بگستراند. خدایا، آن چه را که تو مؤخر داشته ای، هیچ کس نمی تواند مقدم بردارد و آن چه را که تو مقدم داشته ای، هیچ کس نمی تواند موخر بدارد. خداوندا، تو بردباری هستی که جاهلانه عمل نمی کنی. خدایا، تو بخشنده­ای هستی که بخل نمی ورزی. خدایا، تو سرافرازی هستی که خوار نمی گردی، خداوندا، تو نفوذ ناپذیری هستی که هیچ کس نمی تواند آهنگ تو را بکند. خداوندا، تو شکوهمند و بزرگواری، بر محمد و آل محمد درود فرست. سپس هر دعایی خواستی بکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است بخوان: خداوندا، از تو

ص: 130

بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ مَا أَکُفُّ بِهِ وَجْهِی وَ أُؤَدِّی بِهِ عَنْ أَمَانَتِی وَ أَصِلُ بِهِ رَحِمِی وَ یَکُونُ عَوْناً لِی عَلَی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنِ الرِّضَا علیه السلام: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْمَلَإِ الْأَعْلَی وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله الْوَسِیلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْکَبِیرَةَ اللَّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ أَرَهُ فَلَا تَحْرِمْنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ رُؤْیَتَهُ وَ ارْزُقْنِی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنِی عَلَی مِلَّتِهِ وَ اسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً لَا أَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ کَمَا آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِی فِی الْجِنَانِ وَجْهَهُ اللَّهُمَّ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ عَنِّی تَحِیَّةً کَثِیرَةً وَ سَلَاماً ثُمَّ ادْعُ بِمَا بَدَا لَکَ ثُمَّ اسْجُدْ وَ قُلْ فِی سُجُودِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا سَامِعَ کُلِّ صَوْتٍ وَ یَا بَارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ یَا مَنْ لَا تَغْشَاهُ الظُّلُمَاتُ وَ لَا تَتَشَابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُغَلِّطُهُ الْحَاجَاتُ یَا مَنْ لَا یَنْسَی شَیْئاً لِشَیْ ءٍ وَ لَا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ أَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَفْضَلَ مَا سَأَلُوا وَ خَیْرَ مَا سَأَلُوکَ وَ خَیْرَ مَا سُئِلْتَ لَهُمْ وَ خَیْرَ مَا أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثم ارفع رأسک و ادع بما أحببت ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ اللَّهُمَّ لَا هَادِیَ لِمَنْ أَضْلَلْتَ وَ لَا مُضِلَّ لِمَا هَدَیْتَ اللَّهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ اللَّهُمَّ لَا قَابِضَ لِمَا بَسَطْتَ وَ لَا بَاسِطَ لِمَا قَبَضْتَ اللَّهُمَّ لَا مُقَدِّمَ لِمَا أَخَّرْتَ وَ لَا مُؤَخِّرَ لِمَا قَدَّمْتَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَلِیمُ فَلَا تَجْهَلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْجَوَادُ فَلَا تَبْخَلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَزِیزُ فَلَا تُسْتَذَلُّ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَنِیعُ فَلَا تُرَامُ اللَّهُمَّ أَنْتَ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و ادع بما شئت.

ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ

ص: 130

عافیت از بلای سخت و عافیت از شادی دشمنان و سرنوشت حتمی بد و پیوستن بدبختی و از ضرر در امر روزی را خواهانم و این که مبادا مرا به بلایی گرفتار کنی که توان تحمل آن را نداشته باشم، یا سرکشی را بر من چیره گردانی، یا پرده ام را بدری، یا زشتی را آشکار کنی، یا در روز قیامت که بیشتر از همیشه به عفو و گذشت تو نسبت به آن چه از من درگذشته سرزده، نیاز دارم، با دقت حسابرسی کنی. خدایا، به اسم گرامی و سخنان کامل تو از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آزاد و رها شدگان از آتش جهنم قرار دهی.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: ای خدا، خشم تو را جز بردباری ات دفع نمی کند و هیچ چیز جز تضرع به درگاه تو مرا از عذابت نمی رهاند، پس ای معبود من، از نزد خود چنان رحمتی به من ارزانی دار که مرا از رحمت دیگران بی نیاز گرداند، به قدرتی که با آن شهرهای مرده را زنده می گردانی و انسان های مرده را بر می انگیزانی و مرا با اندوه از دنیا مبر تا این که مرا بیامرزی و بر من رحم کنی و مرا از اجابت دعایم آگاه کنی و مزه عافیتت را تا منتهای سرآمد عمرم به من بچشان و مرا دشمن شاد مکن و دشمن را بر من مسلط مگردان. خدایا، اگر تو مرا پایین بیاوری چه کسی می تواند بالا ببرد؟ و اگر تو مرا بالا ببری چه کسی می تواند پایین بیاورد؟ و اگر تو مرا نابود کنی چه کسی می تواند میان من و تو واسطه گردیده و تو را از این کار باز دارد یا درباره کار من به تو اعتراض نماید؟ ای معبود من، می دانم که در فرمان تو ستم و در کیفرت شتاب راه ندارد، زیرا کسی که از فوت چیزی بیم دارد، شتاب می کند و شخص ناتوان به ستم نیاز پیدا می کند و تو ای معبود من، از این ها چنان که باید بسیار منزهی، پس مرا آماج بلا و هدف کیفرت قرار مده و به من مهلت ده و ناراحتی ام را برطرف کن و لغزشم را نادیده انگار و بلاها را در پی یکدیگر به سوی من مفرست، زیرا که تو از ضعف و بیچارگی من آگاهی .

خداوندا، به تو پناه می برم، پس پناهم ده و از آتش جهنم به تو پناه می جویم، پس مرا در پناه خود درآور و بهشت را از تو خواهانم، پس مرا از آن محروم مدار.

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام کاظم علیه السلام نقل شده است بگو: خداوندا، معبودی جز تو وجود ندارد و من جز تو را نمی پرستم و به تو هیچ شرک نمی ورزم. خدایا، من به خویشتن ستم نمودم. پس مرا بیامرز و بر من رحم آر، زیرا جز تو کسی گناهان را نمی آمرزد. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان من، اعم از گذشته و آینده و آشکارا و نهانی و آن چه تو نسبت به آن از من آگاه تری، بیامرز و تو مقدم و موخر دارنده ای. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و من را بر عدالت و هدایت و راه درست و استواری دینم رهنمون شو. خداوندا، من را هدایت گر هدایت یافته، خشنود و مورد پسند، غیرگمراه و

ص: 131

الْعَافِیَةَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ سُوءِ الْقَضَاءِ وَ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنَ الضَّرَرِ فِی الْمَعِیشَةِ وَ أَنْ تَبْتَلِیَنِی بِبَلَاءٍ لَا طَاقَةَ لِی بِهِ أَوْ تُسَلِّطَ عَلَیَّ طَاغِیاً أَوْ تَهْتِکَ لِی سِتْراً أَوْ تُبْدِیَ لِی عَوْرَةً أَوْ تُحَاسِبَنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُنَاقِشاً أَحْوَجَ مَا أَکُونُ إِلَی عَفْوِکَ وَ تَجَاوُزِکَ عَنِّی فِیمَا سَلَفَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَرِیمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ یَا اللَّهُ لَیْسَ یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا حِلْمُکَ وَ لَا یُنْجِی مِنْ عَذَابِکَ إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ فَهَبْ لِی یَا إِلَهِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً تُغْنِینِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی تُحْیِی بِهَا مَیْتَ الْبِلَادِ وَ بِهَا تَنْشُرُ مَیْتَ الْعِبَادِ وَ لَا تُهْلِکْنِی غَمّاً حَتَّی تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی وَ تُعَرِّفَنِی الِاسْتِجَابَةَ فِی دُعَائِی وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَةِ إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُمْکِنْهُ مِنْ رَقَبَتِی اللَّهُمَّ إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی وَ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَحُولُ بَیْنَکَ وَ بَیْنِی أَوْ یَتَعَرَّضُ لَکَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ أَمْرِی فَقَدْ عَلِمْتُ یَا إِلَهِی أَنْ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ وَ لَا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَةٌ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَی الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ یَا إِلَهِی عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً فَلَا تَجْعَلْنِی لِلْبَلَاءِ غَرَضاً وَ لَا لِنَقِمَتِکَ نَصَباً وَ مَهِّلْنِی وَ نَفِّسْنِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ لَا تُتْبِعْنِی بِبَلَاءٍ عَلَی أَثَرِ بَلَاءٍ فَقَدْ تَرَی ضَعْفِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی أَسْتَجِیرُ بِکَ اللَّهُمَّ فَأَجِرْنِی وَ أَسْتَعِیذُ بِکَ مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنِی وَ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ فَلَا تَحْرِمْنِی ثم تصلی رکعتین.

و تقول بعدهما مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی علیه السلام: اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا أَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاکَ وَ لَا أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً اللَّهُمَّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ وَ ارْحَمْ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی مَا قَدَّمْتُ وَ مَا أَخَّرْتُ وَ أَعْلَنْتُ وَ أَسْرَرْتُ وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَ أَنْتَ الْمُؤَخِّرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ دُلَّنِی عَلَی الْعَدْلِ وَ الْهُدَی وَ الصَّوَابِ وَ قِوَامِ الدِّینِ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی هَادِیاً مَهْدِیّاً رَاضِیاً مَرْضِیّاً غَیْرَ ضَالٍّ وَ لَا

ص: 131

غیرگمراه کننده بگردان. خدایا، ای پروردگار آسمان ها و زمین های هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ، امور مورد اهتمام من را به هر چه خواستی کفایت کن و بر محمد و خاندان او درود فرست... پس دعا کن به هرچه که خواستی.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خدایا، عفو تو از گناه من و گذشت تو از خطایم و چشمپوشی از ستمم و سرپوش گذاشتن بر عمل زشتم و بردباری از گناه بسیارم، خواه به صورت خطا از من سرزده باشد و یا از روی عمد، مرا آزمند نموده است که آن چه را که شایستگی آن را ندارم از تو بخواهم، مانند آن چه از رحمت به من روزی کردی و از قدرتت به من نمایاندی و از اجابت دعایم که مرا آگاه نمودی. از این رو، اکنون چنان گردیده ام که با ایمنی و دلبستگی و انس تو را می خوانم، نه با بیم و هراس؛ و در آن چه آهنگ تو را کرده ام، بر تو اعتماد نموده و اگر خواسته ام به تأخیر افتد با جهل خود تو را سرزنش می کنم در حالی که شاید تأخیر آن به خیر من باشد، زیرا تو از عاقبت همه چیز آگاهی. بنابراین، مولایی بزرگوارتر از تو که در برابر بنده فرومایه اش شکیبا باشد، ندیده ام. ای پروردگار من، تو مرا می خوانی و من روی بر می گردانم و با من اظهار دوستی می کنی و من با تو دشمنی می کنم و با من با مودت رفتار می کنی و من نمی پذیرم. گویی که من بر تو برتری داشته و چیزی بر تو بخشیده ام، ولی این همه، مانع از رحمت و نیکی و تفضل تو به بخشش و بزرگواری ات بر من نمی گردد. پس بر این بنده نادانت رحم آر و به تفضل و نیکوکاری ات بر او ببخش، به راستی که تو بخشنده و بزرگواری. و به هر گونه که دوست داری دعا کن.

وقتی از دعا فارغ شدی، سجده کن و در حال سجده بگو: ای موجود پیش و بعد از همه اشیا و پدید آورنده همه موجودات، مرا رسوا مکن که به حال من آگاهی، و مرا عذاب مکن زیرا بر کیفر من توانایی داری. خداوندا، به تو پناه می برم از عذاب هنگام مرگ و از بازگشت بد در قبر و از پشیمانی در روز قیامت، خداوندا، زندگانی گوارا و مرگ متعادل و درست و بازگشت بزرگوارانه را، بی آن که رسوا و مفتضح گردم، از تو خواستارم. سپس سر از سجده بردار و هر دعایی را که خواستی بکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق یا امام باقر علیهما السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، از تو درخواست می کنم که ستایش تو را است و معبودی جز تو وجود ندارد و بسیار بخشنده و نوآفرین آسمان ها و زمین و شکوهمند و بزرگواری، و من درخواست کننده نادار و بیمناک پناه جو و توبه کننده آمرزش خواهم. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و همه گناهان من اعم از گناهان قدیمی و جدید و هر گناهی را که مرتکب شده ام، بیامرز. خدایا، بلای مرا سخت مگردان و مرا دشمن شاد مکن، که دفع کننده و بازدارنده ای جز تو وجود ندارد.

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن، دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، از تو

ص: 132

مُضِلٍّ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اکْفِنِی الْمُهِمَّ مِنْ أَمْرِی بِمَا شِئْتَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ: اللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی وَ تَجَاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمِی وَ سَتْرَکَ عَلَی قَبِیحِ عَمَلِی وَ حِلْمَکَ عَنْ کَثِیرِ جُرْمِی عِنْدَ مَا کَانَ مِنْ خَطَئِی وَ عَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ الَّذِی رَزَقْتَنِی مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَرَیْتَنِی مِنْ قُدْرَتِکَ وَ عَرَّفْتَنِی مِنْ إِجَابَتِکَ فَصِرْتُ أَدْعُوکَ آمِناً وَ أَسْأَلُکَ مُسْتَأْنِساً لَا خَائِفاً وَ لَا وَجِلًا مُدِلًّا عَلَیْکَ فِیمَا قَصَدْتُ فِیهِ إِلَیْکَ فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیْکَ وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ فَلَمْ أَرَ مَوْلًی کَرِیماً أَصْبَرَ عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْکَ عَلَیَّ یَا رَبِّ إِنَّکَ تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْکَ وَ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ وَ تَتَوَدَّدُ إِلَیَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْکَ کَأَنَّ لِیَ التَّطَوُّلَ عَلَیْکَ ثُمَّ لَمْ یَمْنَعْکَ ذَلِکَ مِنَ الرَّحْمَةِ لِی وَ الْإِحْسَانِ إِلَیَّ وَ التَّفَضُّلِ عَلَیَّ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ فَارْحَمْ عَبْدَکَ الْجَاهِلَ وَ جُدْ عَلَیْهِ بِفَضْلِ إِحْسَانِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ و ادع بما أحببت فإذا فرغت من الدعاء فاسجد و قل فی سجودک- یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا کَائِناً بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ لَا تَفْضَحْنِی فَإِنَّکَ بِی عَالِمٌ وَ لَا تُعَذِّبْنِی فَإِنَّکَ عَلَیَّ قَادِرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ مِنَ الْعَذَابِ (1) عِنْدَ الْمَوْتِ وَ مِنْ سُوءِ الْمَرْجِعِ فِی الْقُبُورِ وَ مِنَ النَّدَامَةِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِیشَةً هَنِیئَةً وَ مِیتَةً سَوِیَّةً وَ مُنْقَلَباً کَرِیماً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ ثم ارفع رأسک من السجود و ادع بما شئت ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَحَدِهِمَا علیهما السلام: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ إِنِّی سَائِلٌ فَقِیرٌ وَ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ وَ تَائِبٌ مُسْتَغْفِرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا وَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ اللَّهُمَّ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدَائِی فَإِنَّهُ لَا رَافِعَ وَ لَا مَانِعَ إِلَّا أَنْتَ ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ

ص: 132

ایمانی را خواستارم که بی واسطه تو را دریابم و یقینی که بدانم هرگز جز آن چه نوشتی، به من نخواهد رسید، و خشنودی به آن چه برای من مقرر و تقسیم نمودی. خدایا، من از تو جان پاکیزه ای را خواهانم که به ملاقات با تو ایمان آورد و به بخششت قناعت کند و به سرنوشت حتمی ای که مقرر نمودی، خشنود گردد. خدایا، ایمانی را از تو خواستارم که پایانی جز ملاقات با تو نداشته باشد، تا زمانی که مرا در دنیا نگاه می داری، بر اساس آن سرپرستی ام کن و تا زمانی که زنده می داری بر آن زنده بدار و هرگاه جانم را می گیری، بر آن بمیران و هر گاه بر می انگیزانی، بر آن برانگیز و به واسطه آن دلم را از شک و تردید در دینم سالم بدار.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعداز آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است بخوان: ای بردبار ای بزرگوار ای دانا ای آگاه، ای توانمند ای چیره، ای کاردان ای باریک بین، ای خدا ای پروردگار من، ای سرور من ای مولای من ای امید من، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و از تو نسیمی از نسیم های بزرگوارانه و مهرورزانه ات را خواهانم که به وسیله آن پریشانی مرا سامان دهی و اوضاعم را بهبود بخشی و دینم را ادا نمایی و من و افراد تحت تکفلم را بالا بری و از غیر خود بی نیاز گردانی. ای کسی که برای من بهتر از پدر و مادرم و همه مردم هستی، بر محمد و آل محمد درود فرست و در همین لحظه با من چنین کن، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، آمرزش خواهی با پافشاری بر گناه، خواری است و ترک آمرزش خواهی با شناختی که من از بزرگواری تو دارم، درماندگی است؛ زیرا چه بسیار با دادن نعمت های خود با من دوستی می کنی با این که از من بی نیازی، و من با گناهان با تو دشمنی می کنم با این که به تو نیازمندم. ای کسی که هرگاه وعده می دهی، وفا می کنی و هرگاه تهدید می کنی، در می گذری، بر محمد و آل محمد درود فرست و به شایسته ترین صورت از میان این دو چیز با من رفتار کن، زیرا گذشت از شؤون تو است و تو مهربان ترین مهربانانی. خدایا، به احترام کسانی که از تو به تو پناه برده و به عزتت پناه جسته اند و در زیر سایه تو قرار گرفته و به ریسمانت چنگ زده اند، از تو درخواست می کنم، ای فراوان عطا کننده، ای آزاد کننده اسیران، ای کسی که از فراوانی بخشش، خود را بسیار بخشنده نام نهاده ای، بر محمد و آل محمد درود فرست و ای مولای من، در کار من گشایش و راه بیرون آمدن قرار ده و به من روزی گسترده، هر گونه که خواستی و هر زمان خواستی و به هر وسیله که خواستی و هر کجا که خواستی، عطا کن؛ زیرا هر چه تو بخواهی و هر گاه بخواهی و به هر صورت که بخواهی، تحقق می یابد .

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، به آن نام تو که بر سراپرده مجد و بلندپایگی تو نوشته شده است و به آن نام تو که بر سراپرده حسن تو نوشته شده است و به آن نام تو که بر سراپرده عظمت تو نوشته شده است و به آن نام تو که بر سراپرده جلال تو نوشته شده است و به آن نام تو که بر سراپرده سرافرازی تو نوشته شده است و به آن نام که تو بر سراپرده

ص: 133

إِیمَاناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ یَقِیناً حَتَّی أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلَّا مَا کَتَبْتَ لِی وَ الرِّضَا بِمَا قَسَمْتَ لِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ نَفْساً طَیِّبَةً تُؤْمِنُ بِلِقَائِکَ وَ تَقْنَعُ بِعَطَائِکَ وَ تَرْضَی بِقَضَائِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا أَجَلَ لَهُ دُونَ لِقَائِکَ تَوَلَّنِی مَا أَبْقَیْتَنِی عَلَیْهِ وَ تُحْیِینِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَیْهِ وَ تَوَفَّانِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی عَلَیْهِ وَ تَبْعَثُنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَیْهِ وَ تُبْرِئُ بِهِ صَدْرِی مِنَ الشَّکِّ وَ الرَّیْبِ فِی دِینِی ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: یَا حَلِیمُ یَا کَرِیمُ یَا عَالِمُ یَا عَلِیمُ یَا قَادِرُ یَا قَاهِرُ یَا خَبِیرُ یَا لَطِیفُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَایَاهْ یَا رَجَایَاهْ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ نَفْحَةً مِنْ نَفَحَاتِکَ کَرِیمَةً رَحِیمَةً تَلُمُّ بِهَا شَعْثِی وَ تُصْلِحُ بِهَا شَأْنِی وَ تَقْضِی بِهَا دَیْنِی وَ تَنْعَشُنِی بِهَا وَ عِیَالِی وَ تُغْنِینِی بِهَا عَمَّنْ سِوَاکَ یَا مَنْ هُوَ خَیْرٌ لِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ مِنَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ ذَلِکَ بِیَ السَّاعَةَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنَّ الِاسْتِغْفَارَ مَعَ الْإِصْرَارِ لُؤْمٌ وَ تَرْکِیَ الِاسْتِغْفَارَ مَعَ مَعْرِفَتِی بِکَرَمِکَ عَجْزٌ فَکَمْ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ بِالنِّعَمِ مَعَ غِنَاکَ عَنِّی وَ أَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ بِالْمَعَاصِی مَعَ فَقْرِی إِلَیْکَ یَا مَنْ إِذَا وَعَدَ وَفَی وَ إِذَا تَوَعَّدَ عَفَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی أَوْلَی الْأَمْرَیْنِ بِکَ فَإِنَّ مِنْ شَأْنِکَ الْعَفْوَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ مَنْ عَاذَ بِذِمَّتِکَ وَ لَجَأَ إِلَی عِزِّکَ وَ اسْتَظَلَّ بِفَیْئِکَ وَ اعْتَصَمَ بِحَبْلِکَ یَا جَزِیلَ الْعَطَایَا یَا فَکَّاکَ الْأُسَارَی یَا مَنْ سَمَّی نَفْسَهُ مِنْ جُودِهِ الْوَهَّابَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ لِی یَا مَوْلَایَ مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً کَیْفَ تَشَاءُ وَ أَنَّی شِئْتَ وَ بِمَا شِئْتَ وَ حَیْثُ شِئْتَ فَإِنَّهُ یَکُونُ مَا شِئْتَ إِذَا شِئْتَ کَیْفَ شِئْتَ ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ فِی سُرَادِقِ الْمَجْدِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ فِی سُرَادِقِ الْبَهَاءِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ فِی سُرَادِقِ الْعَظَمَةِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ فِی سُرَادِقِ الْجَلَالِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ فِی سُرَادِقِ الْعِزَّةِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْتُوبِ

ص: 133

باطن همه چیز نوشته شده است و پیشی گیرنده و برتر و زیبا و برافروخته است، از تو درخواست می کنم. ای پروردگار فرشتگان هشتگانه و پروردگار عرش بزرگ، و به آن چشم تو که هرگز نمی خوابد و به اسم بزرگ تر بزرگ تر بزرگ تر و به اسم والاتر والاتر والاتر تو که ملکوت آسمان ها و زمین را فراگرفته است، و به آن اسم تو که آسمان ها و زمین به واسطه آن روشن هستند، و به آن اسم تو که خورشید به واسطه آن روشن و ماه فروزان و دریاها خروشان و کوه ها بر پا هستند، و به آن اسم تو که عرش و کرسی بدان بر جا هستند و اسم های گرامی پاکیزه و نهان تو که در علم غیب نزد خود اندوخته ای، به همه این ها از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی....سپس به آنچه دوست داری دعا کن.

وقتی دعا را به پایان بردی، سجده کن و در حال سجده بگو: روی فرومایه من در برابر روی گرامی پروردگارم سجده نمود. روی پست من در برابر روی سرفراز و بزرگوار پروردگارم سجده نمود. ای بزرگوار ای بزرگوار، به بزرگواری و بخششت، ستم و جرم و اسراف من بر خویشتن را بیامرز. سپس سر از سجده بلند کن و هر دعایی را که خواستی بکن.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق یا امام باقر علیهما السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، ستایش تو را به همه ستایش هایت بر همه نعمت هایت، تا این که ستایش به آن چه دوست داری و می پسندی، منتهی گردد. خدایا، خیر تو و خوبی آن چه را که از تو امید دارم، از تو خواهانم و از شر آن چه بیم دارم و یا ندارم، به تو پناه می برم. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و روزی ام را گسترده و عمرم را طولانی گردان و گناهم را بیامرز و از کسانی قرار ده که به وسیله آن ها دینت را یاری می دهی و کس دیگر را جانشین من مکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و از هراس خود، آن اندازه که میان ما و گناهان حایل گردد و از طاعتت، آن اندازه که ما را به بهشت برساند و از یقین، به اندازه ای که گرفتاری های دنیا را بر ما آسان سازد، نصیبمان کن و ما را از گوش ها و چشم هایمان بهره مند ساز و بر کسانی که با ما دشمنی می ورزند یاری ده و گرفتاری ما را در دین مان قرار مده و دنیا را بزرگ ترین دل مشغولی ما مگردان و کسانی را که بر ما رحم نمی کنند، بر ما چیره مکن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خدایا گناهانم مرا از تو می ترساند و بخششت به من مژده می دهد، پس به واسطه بیم من از خود، مرا از خطاها بیرون بر و به واسطه بخششت مرا به عطاهایت برسان، تا فردای قیامت، آزاد شده بزرگواری تو گردم، چنان که در دنیا پرورده نعمت های تو بودم؛

ص: 134

فِی سُرَادِقِ السَّرَائِرِ السَّابِقِ الْفَائِقِ الْحَسَنِ النَّضِیرِ وَ رَبِّ الْمَلَائِکَةِ الثَّمَانِیَةِ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ بِالْعَیْنِ الَّتِی لَا تَنَامُ وَ بِالاسْمِ الْأَکْبَرِ الْأَکْبَرِ الْأَکْبَرِ وَ بِالاسْمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْمُحِیطِ بِمَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ بِالاسْمِ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضِ وَ بِالاسْمِ الَّذِی أَشْرَقَتْ بِهِ الشَّمْسُ وَ أَضَاءَ بِهِ الْقَمَرُ وَ سُجِّرَتْ بِهِ الْبِحَارُ وَ نُصِبَتْ بِهِ الْجِبَالُ وَ بِالاسْمِ الَّذِی قَامَ بِهِ الْعَرْشُ وَ الْکُرْسِیُّ وَ بِأَسْمَائِکَ الْمُکَرَّمَاتِ الْمُقَدَّسَاتِ الْمَکْنُونَاتِ الْمَخْزُونَاتِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ کُلِّهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ و تدعو بما أحببت فإذا فرغت من الدعاء فاسجد و قل فی سجودک- سَجَدَ وَجْهِیَ اللَّئِیمُ لِوَجْهِ رَبِّیَ الْکَرِیمِ سَجَدَ وَجْهِیَ الْحَقِیرُ لِوَجْهِ رَبِّیَ الْعَزِیزِ الْکَرِیمِ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ بِکَرَمِکَ وَ جُودِکَ اغْفِرْ لِی ظُلْمِی وَ جُرْمِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی ثم ارفع رأسک و ادع بما أحببت.

ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَحَدِهِمَا علیهما السلام: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِکَ کُلِّهَا عَلَی نَعْمَائِکَ کُلِّهَا حَتَّی یَنْتَهِیَ الْحَمْدُ إِلَی مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَکَ وَ خَیْرَ مَا أَرْجُو وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ مَا لَا أَحْذَرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مَعَاصِیکَ وَ مِنْ طَاعَتِکَ مَا تُبَلِّغُنَا بِهِ جَنَّتَکَ وَ مِنَ الْیَقِینِ مَا تُهَوِّنُ بِهِ عَلَیْنَا مُصِیبَاتِ الدُّنْیَا وَ مَتِّعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ انْصُرْنَا عَلَی مَنْ عَادَانَا وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لَا یَرْحَمُنَا ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ- إِلَهِی ذُنُوبِی تُخَوِّفُنِی مِنْکَ وَ جُودُکَ یُبَشِّرُنِی عَنْکَ فَأَخْرِجْنِی بِالْخَوْفِ مِنَ الْخَطَایَا وَ أَوْصِلْنِی بِجُودِکَ إِلَی الْعَطَایَا حَتَّی أَکُونَ غَداً فِی الْقِیَامَةِ عَتِیقَ کَرَمِکَ کَمَا کُنْتُ فِی الدُّنْیَا رَبِیبَ نِعَمِکَ فَلَیْسَ مَا تَبْذُلُهُ غَداً

ص: 134

زیرا نجات و رهایی که فردا ارزانی می داری، بزرگ تر از امیدی که امروز بخشیدی نیست، و کی آرزومندی در درگاه تو نومید گردید؟ یا کی درخواست کننده ای از درگاهت دست خالی بازگشت؟ معبودا، آن کس که تو دعای او را اجابت نکردی، تو را نخواند، زیرا خود فرمودی: {مرا بخوانید، تا شما را اجابت کنم.} و تو خلف وعده نمی کنی، پس ای معبود من، بر محمد و آل محمد درود فرست و دعای مرا مستجاب کن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است، بخوان: خداوندا، مرگ را بر من مبارک گردان. خداوندا، مرا بر بی هوشی های مرگ یاری نما. خدایا، مرا بر اندوه قبر یاری کن. خدایا، مرا بر تنگی قبر و وحشت و تاریکی قبر یاری کن. خدایا، مرا بر بیم های روز قیامت یاری کن. خداوندا، درازی و طولانی بودن روز قیامت را بر من مبارک گردان. خدایا، از همسران زیبای بهشتی به ازدواج من در آور.

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، گریزی از فرمان و تقدیر و سرنوشت حتمی تو نیست و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به تو به وجود نمی آید. خدایا، پس هر سرنوشت حتمی که بر ماه مقرر نمودی و هر چیزی را که بر ما مقدر نمودی، همراه با آن شکیبایی به ما عطا کن که بر آن چیره گردد و آن را سرکوب کند و آن را صعود کننده در خشنودی ات برای ما قرار ده. به گونه ای که نیکی ها و برتری و سروری و شرافت و والایی نعمت و کرامت ما را در دنیا و آخرت بالا بری و از نیکی های ما نکاهی. خدایا، و نیز هر چیزی که به ما عطا کردی و هر فضیلتی که ما را بدان برتری بخشیدی و هر کرامتی که به واسطه آن ما را گرامی داشتی، همراه با آن سپاسگزاری­ای به ما عطا کن که بر آن چیره گردد و آن را سرکوب کند و آن را صعود کننده در خشنودی ات و در نیکی ها و سروری و شرافت و نعمت و کرامت ما در دنیا و آخرت قرار ده. خداوندا، آن را مایه شادمانی مفرط و خوشحالی بیش از حد و آشوب و خشم و کیفر و رسوایی ما در آخرت و دنیا مگردان. خدایا، از لغزش زبان و جایگاه بد و سبکی ترازوی اعمال به تو پناه می بریم. خداوندا، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و نیکی هایمان را در حال مرگ به ما تلقین کن و اعمال ما را مایه افسوس ما مگردان و مرا هنگام ملاقات با خود خوار مکن و روزی که با تو دیدار می کنیم، به واسطه کارهای زشت رسوا مکن و دل هایمان را چنان کن که تو را یاد کنند و فراموش نکنند و چنان از تو بترسند که گویی تو را می بینند، تا این که با تو ملاقات کنند؛ و بر محمد و آل او درود فرست و بدی هایمان را به نیکی مبدل کن و نیکی هایمان را مایه ارتقاء و درجه ما قرار ده و درجات ما را غرفه هایی در بهشت و این غرفه ها را بالاتر قرار ده. خداوندا، و نیاز ما را به خودت، از روزی گسترده ای که بر خود واجب نمودی، بگستران. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و تا زمانی که ما را پایدار و زنده نگاه داشتی، هدایت و کرامت خود و

ص: 135

مِنَ النَّجَاءِ بِأَعْظَمَ مِمَّا قَدْ مَنَحْتَهُ الْیَوْمَ مِنَ الرَّجَاءِ وَ مَتَی خَابَ فِی فِنَائِکَ آمِلٌ أَمْ مَتَی انْصَرَفَ بِالرَّدِّ عَنْکَ سَائِلٌ إِلَهِی مَا دَعَاکَ مَنْ لَمْ تُجِبْهُ لِأَنَّکَ قُلْتَ- ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَنْتَ لَا تُخْلِفُ الْمِیعَادَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا إِلَهِی وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی الْمَوْتِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی سَکَرَاتِ الْمَوْتِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی غَمِّ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی ضِیقِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی ظُلْمَةِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی وَحْشَةِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی أَهْوَالِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی طُولِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ اللَّهُمَّ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ- ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ لَا بُدَّ مِنْ أَمْرِکَ وَ لَا بُدَّ مِنْ قَدَرِکَ وَ لَا بُدَّ مِنْ قَضَائِکَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ اللَّهُمَّ فَمَا قَضَیْتَ عَلَیْنَا مِنْ قَضَاءٍ أَوْ قَدَّرْتَ عَلَیْنَا مِنْ قَدَرٍ فَأَعْطِنَا مَعَهُ صَبْراً یَقْهَرُهُ وَ یَدْمَغُهُ وَ اجْعَلْهُ لَنَا صَاعِداً فِی رِضْوَانِکَ یُنْمِی فِی حَسَنَاتِنَا وَ تَفْضِیلِنَا وَ سُؤْدُدِنَا وَ شَرَفِنَا وَ مَجْدِنَا وَ نَعْمَائِنَا وَ کَرَامَتِنَا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا تَنْقُصْ مِنْ حَسَنَاتِنَا اللَّهُمَّ وَ مَا أَعْطَیْتَنَا مِنْ عَطَاءٍ أَوْ فَضَّلْتَنَا بِهِ مِنْ فَضِیلَةٍ أَوْ أَکْرَمْتَنَا بِهِ مِنْ کَرَامَةٍ فَأَعْطِنَا مَعَهُ شُکْراً یَقْهَرُهُ وَ یَدْمَغُهُ وَ اجْعَلْهُ لَنَا صَاعِداً فِی رِضْوَانِکَ وَ فِی حَسَنَاتِنَا وَ سُؤْدُدِنَا وَ شَرَفِنَا وَ نَعْمَائِکَ وَ کَرَامَتِکَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ لَنَا أَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ لَا فِتْنَةً وَ لَا مَقْتاً وَ لَا عَذَاباً وَ لَا خِزْیاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ مِنْ عَثْرَةِ اللِّسَانِ وَ سُوءِ الْمَقَامِ وَ خِفَّةِ الْمِیزَانِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَقِّنَا حَسَنَاتِنَا فِی الْمَمَاتِ وَ لَا تُرِنَا أَعْمَالَنَا عَلَیْنَا حَسَرَاتٍ وَ لَا تُخْزِنَا عِنْدَ لِقَائِکَ وَ لَا تَفْضَحْنَا بِسَیِّئَاتِنَا یَوْمَ نَلْقَاکَ وَ اجْعَلْ قُلُوبَنَا تَذْکُرُکَ وَ لَا تَنْسَاکَ وَ تَخْشَاکَ کَأَنَّهَا تَرَاکَ حَتَّی تَلْقَاکَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَدِّلْ سَیِّئَاتِنَا حَسَنَاتٍ وَ اجْعَلْ حَسَنَاتِنَا دَرَجَاتٍ وَ اجْعَلْ دَرَجَاتِنَا غُرُفَاتٍ وَ اجْعَلْ غُرُفَاتِنَا عَالِیَاتٍ اللَّهُمَّ وَ أَوْسِعْ لِفَقْرِنَا مِنْ سَعَةِ مَا قَضَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مُنَّ عَلَیْنَا بِالْهُدَی مَا أَبْقَیْتَنَا وَ الْکَرَامَةِ مَا أَحْیَیْتَنَا وَ الْکَرَامَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ

ص: 135

آن گاه که جان ما را می گیری، کرامت [و آمرزش] خود و در مقدار باقی مانده از عمرمان، نگاهداری خود، و در آن چه روزی کردی، برکت را بر ما ارزانی دار و در آن چه بر دوشمان نهادی، یاری کن و در آن چه ما را بدان مکلف نمودی، استوار بدار و ما را به ستم خویش کیفر مکن و به نادانی مان مسنج و به واسطه خطاهایمان به تدریج گرفتار مکن و بهترین سخن ما را در دل هایمان استوار بدار و ما را نزد خود بزرگ و در نزد خودمان خوار و به آن چه آموختی بهره مند بگردان و دانش سودمند ما را بیفزا. به تو پناه می برم از دلی که فروتنی نمی کند و از دیده ای که اشک نمی ریزد و از نمازی که پذیرفته نمی گردد. ما را از فتنه ها و آشوب های بد برهان، ای سرپرست دنیا و آخرت.

وقتی دعا را به پایان بردی، سجده کن و در حال سجده، دعای منقول از امام صادق علیه السلام را بخوان: روی و وجودم از روی بندگی و بردگی در برابر تو سجده کرده است. معبودی جز تو وجود ندارد و تو حق حق و اول پیش از هر چیز و آخر بعد از همه چیز هستی. هان این منم که در پیشگاه تو ایستاده ام و اختیار من به دست تو است، پس مرا بیامرز؛ زیرا گناهان بزرگ را جز تو نمی آمرزد و مرا بیامرز که در درگاه تو علیه خود به گناهانم اعتراف می کنم و گناه بزرگ را جز تو نمی تواند دفع کند.

سپس سر از سجده بلند کن و وقتی کاملا ایستادی، هر دعایی را که خواستی بکن. بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است، بخوان: خدایا، تو تکیه گاه من در هر ناراحتی و امید من در هر سختی و مورد اعتماد و اندوخته من در هر بلایی که بر من نازل می شود، هستی. چه بسا ناراحتی سخت که دل از تحمل آن ناتوان و انسان بیچاره می گردد و نزدیکان انسان را تنها می گذارند و دشمنان شاد می شوند و بلاها انسان را به ستوه در می آورند، که به درگاه تو آمدم و به تو از آن گله نمودم و دیگران را رها کردم و تو آن را گشودی و برطرف نمودی و مرا کفایت نمودی؛ پس تو سرپرست همه نعمت ها و برآورنده همه خواسته ها و منتهای همه خواهش ها هستی، ستایش بسیار تو را و منت برتر از آن تو است.

آن گاه دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است بخوان؛ زیرا آن حضرت دستور خواندن این دعا را می داد: خداوندا، هر چه را بخواهی در شبانه روز فرو می فرستی، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و برکات و آمرزش و روزی گسترده خود را بر من و برادران و خانواده و همسایگانم فرو فرست و ما را از سختی ها کفایت کن. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و از جایی که گمان و حساب می کنیم و یا نمی کنیم، به ما روزی ده و از جایی که محافظت می کنیم و یا نمی کنیم، ما را نگاه دار. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را در جوار و حفظ خود قرار ده. هر کس در جوار تو باشد سربلند است و ستایش تو والا است و

ص: 136

إِذَا تَوَفَّیْتَنَا وَ الْحِفْظِ فِیمَا یَبْقَی مِنْ أَعْمَارِنَا وَ الْبَرَکَةِ فِیمَا رَزَقْتَنَا وَ الْعَوْنِ عَلَی مَا حَمَّلْتَنَا وَ الثَّبَاتِ عَلَی مَا طَوَّقْتَنَا وَ لَا تُؤَاخِذْنَا بِظُلْمِنَا وَ لَا تُقَایِسْنَا بِجَهْلِنَا وَ لَا تَسْتَدْرِجْنَا بِخَطَایَانَا وَ اجْعَلْ أَحْسَنَ مَا نَقُولُ ثَابِتاً فِی قُلُوبِنَا وَ اجْعَلْنَا عُظَمَاءَ عِنْدَکَ وَ فِی أَنْفُسِنَا أَذِلَّةً وَ انْفَعْنَا بِمَا عَلَّمْتَنَا وَ زِدْنَا عِلْماً نَافِعاً أَعُوذُ بِکَ مِنْ قَلْبٍ لَا یَخْشَعُ وَ مِنْ عَیْنٍ لَا تَدْمَعُ وَ صَلَاةٍ لَا تُقْبَلُ أَجِرْنَا مِنْ سُوءِ الْفِتَنِ یَا وَلِیَّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

فإذا فرغت من الدعاء فاسجد و قل فی سجودک مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: سَجَدَ وَجْهِی لَکَ تَعَبُّداً وَ رِقّاً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ حَقّاً حَقّاً الْأَوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْآخِرُ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ إِلَّا أَنْتَ فَاغْفِرْ لِی فَإِنِّی مُقِرٌّ بِذُنُوبِی عَلَی نَفْسِی وَ لَا یَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ غَیْرُکَ.

ثم ارفع رأسک من السجود فإذا استویت قائما فادع بما أحببت ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی فِی کُلِّ کُرْبَةٍ وَ أَنْتَ رَجَائِی فِی کُلِّ شِدَّةٍ وَ أَنْتَ لِی فِی کُلِّ أَمْرٍ نَزَلَ بِی ثِقَةٌ وَ عُدَّةٌ کَمْ مِنْ کَرْبٍ یَضْعُفُ عَنْهُ الْفُؤَادُ وَ تَقِلُّ فِیهِ الْحِیلَةُ وَ یَخْذُلُ عَنْهُ الْقَرِیبُ وَ یَشْمَتُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تُعْیِینِی فِیهِ الْأُمُورُ أَنْزَلْتُهُ بِکَ وَ شَکَوْتُهُ إِلَیْکَ رَاغِباً إِلَیْکَ فِیهِ عَمَّنْ سِوَاکَ فَفَرَّجْتَهُ وَ کَشَفْتَهُ وَ کَفَیْتَهُ فَأَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ صَاحِبُ کُلِّ حَاجَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ لَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً وَ لَکَ الْمَنُّ فَاضِلًا.

ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّهُ کَانَ یَأْمُرُ بِهَذَا الدُّعَاءِ- اللَّهُمَّ إِنَّکَ تُنْزِلُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ مَا شِئْتَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ وَ عَلَی إِخْوَانِی وَ أَهْلِی وَ جِیرَانِی بَرَکَاتِکَ وَ مَغْفِرَتَکَ وَ الرِّزْقَ الْوَاسِعَ وَ اکْفِنَا الْمُؤَنَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنَا مِنْ حَیْثُ نَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا نَحْتَسِبُ وَ احْفَظْنَا مِنْ حَیْثُ نَحْتَفِظُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا نَحْتَفِظُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنَا فِی جِوَارِکَ وَ حِرْزِکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا

ص: 136

معبودی جز تو وجود ندارد.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام رضا علیه السلام نقل شده است بخوان. زیرا آن حضرت فرمودند: این دعا دعای عافیت است: ای خدا، ای سرپرست عافیت و بخشنده و روزی دهنده و عطا و تفضل کننده عافیت بر من و بر همه آفریده هایت، ای رحمت گستر و مهربان در دنیا و آخرت، بر محمد و آل محمد درود فرست و در گشایش و راه بیرون آمدن ما شتاب کن و عافیت و دوام عافیت را در دنیا و آخرت روزی مان کن، ای مهربان ترین مهربانان.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، از تو به رحمتت که همه اشیا را فراگرفت و به قدرتت که بر هر چیز چیره است و به سرکشی ات که بر همه موجودات غلبه کرد و به نیروی تو که هیچ چیز توانایی ایستادگی در برابر آن را ندارد و به عظمتت که هر چیز را پر کرد و به آگاهی ات که بر هر چیز احاطه کرد و به روی تو که بعد از نابودی هر چیز پاینده است و به نور روی تو که همه اشیا بدان روشن و نورانی هستند، ای نور ای نور، ای سر آغاز نخستینان و ای آخرین متاخران، ای خدا ای رحمت گستر، ای خدا ای مهربان، ای خدا، از گناهانی که کیفرها را ایجاد می کنند به تو پناه می برم، و از گناهانی که پشیمانی به بار می آورند به تو پناه می برم، و از گناهانی که قسمت ها را باز می دارند به تو پناه می برم، و از گناهانی که پرده ها را می درند به تو پناه می برم، و از گناهانی که مانع از تحقق سرنوشت حتمی تو می شوند به تو پناه می برم، و از گناهانی که بلا را بر سر انسان فرود می آورند به تو پناه می برم، و از گناهانی که دشمنان را نوبت به نوبت به انسان مسلط می کنند به تو پناه می برم، و از گناهانی که مانع از استجابت دعا می شوند به تو پناه می برم، و از گناهانی که در مرگ انسان سرعت می بخشند به تو پناه می برم، و از گناهانی که امید انسان را قطع می کنند به تو پناه می برم، و از گناهانی که بدبختی به بار می آورند به تو پناه می برم، و از گناهانی که هوا را تاریک می کنند به تو پناه می برم، و از گناهانی که پرده ها را بر می دارند به تو پناه می برم، و از گناهانی که از ریزش باران جلوگیری می کنند به تو پناه می برم.

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از ائمه علیهم السلام نقل شده است، بخوان. متن دعا به این صورت است: خداوندا، تو آن دو نوجوان را به خاطر صالح بودن پدر و مادرشان حفظ نمودی و مومنان به درگاهت دعا کردند و گفتند: {پروردگارا، ما را آزمایش ستمکاران قرار مده.} خدایا، به واسطه رحمتت و به پیامبرت، پیامبر رحمت و به علی و فاطمه و حسن و حسین صلواتک علیه و علیهم و به همه اسماء و ستون های تو از تو درخواست می کنم و به بزرگ ترین بزرگ ترین بزرگ ترین اسم تو که هر گاه به آن خوانده شود،

ص: 137

إِلَهَ غَیْرُکَ.

ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنِ الرِّضَا علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: هَذَا دُعَاءُ الْعَافِیَةِ یَا اللَّهُ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ وَ الْمَنَّانَ بِالْعَافِیَةِ وَ رَازِقَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُنْعِمَ بِالْعَافِیَةِ وَ الْمُتَفَضِّلَ بِالْعَافِیَةِ عَلَیَّ وَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لَنَا فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنَا الْعَافِیَةَ وَ دَوَامَ الْعَافِیَةِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِقُدْرَتِکَ الَّتِی قَهَرَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِجَبَرُوتِکَ الَّتِی غَلَبَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِقُوَّتِکَ الَّتِی لَا یَقُومُ لَهَا شَیْ ءٌ وَ بِعَظَمَتِکَ الَّتِی مَلَأَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعِلْمِکَ الَّذِی أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ بِوَجْهِکَ الْبَاقِی بَعْدَ فَنَاءِ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَضَاءَ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ یَا نُورُ یَا نُورُ یَا أَوَّلَ الْأَوَّلِینَ وَ یَا آخِرَ الْآخِرِینَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَحِیمُ یَا اللَّهُ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُحْدِثُ النِّقَمَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَحْبِسُ الْقِسَمَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَمْنَعُ الْقَضَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْدَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُورِثُ الشَّقَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُظْلِمُ الْهَوَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاءَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ.

ثم تصلی رکعتین و تقول ما روی عنهم علیهم السلام و الدعاء المتقدم اللَّهُمَّ إِنَّکَ حَفِظْتَ الْغُلَامَیْنِ لِصَلَاحِ أَبَوَیْهِمَا وَ دَعَاکَ الْمُؤْمِنُونَ فَقَالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَنْشُدُکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ أَنْشُدُکَ بِعَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ أَنْشُدُکَ بِحَسَنٍ وَ حُسَیْنٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ أَنْشُدُکَ بِأَسْمَائِکَ وَ أَرْکَانِکَ کُلِّهَا وَ أَنْشُدُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ

ص: 137

رد نمی کنی از تو مسألت دارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و هر چه به طاعت تو نزدیک تر و از نافرمانی تو دورتر است و بیشتر موجب وفا کردن به پیمان تو و برآوردن حقت می گردد، مرا برای آن سرحال نمایی و بنده سپاسگزار خود قرار دهی. تو کس دیگر از آفریده هایت غیر از من را می توانی بیابی که عذاب کنی، ولی من جز تو کسی را نمی توانم بیابم که مرا بیامرزد، تو از کیفر من بی نیازی و من به رحمتت نیازمندم. تو جایگاه همه گله ها و گواه بر همه رازگویی ها و منتهای همه خواسته ها و رهایی بخش از همه لغزش ها و فریادرس همه فریادخواهان هستی. از این رو، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا به واسطه طاعتت از نافرمانی ات و به آن چه دوست داری از آن چه ناخوشایندی و به ایمان از کفر و به هدایت از گمراهی و به یقین از تردید و به امانت داری از خیانت ورزی و به راست گویی از دروغ و به حق از باطل و به تقوا از گناه و به کار نیک از کار زشت و به واسطه یاد تو از فراموشی تو، نگاه داری. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و تا زمانی که مرا زنده داشته ای عافیت بخش و سپاسگزاری در برابر آن چه به من عطا کرده ای، الهام کن و نسبت به من مهربان و بسیار مهرورز باش. هر گاه دعا را به پایان بردی، سجده کن و در حال سجده بگو: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و به بردباری و بخشش خود، از ستم و جرم من درگذر، ای پروردگار من ای بزرگوار، ای کسی که هیچ درخواست کننده از تو نومید نمی گردد و بخششت پایان نمی پذیرد، ای خدایی که برتری و لذا هیچ چیز برتر از تو وجود ندارد و ای خدایی که نزدیکی و چیزی نزدیک­تر از تو نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست....پس هر چه خواستی دعا کن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: ای تکیه گاه کسانی که تکیه گاهی ندارند و ای اندوخته کسانی که ذخیره ای ندارند و ای پشت گرمی کسانی که پشت گرمی ای ندارند و ای فریادرس کسانی که فریادرس ندارند و ای نگاه دار کسانی که نگهبانی ندارند، ای کسی که گذشت تو کریمانه و بلای تو نیکو است و امید بزرگ از تو می رود. ای یاور درماندگان ای نجات دهنده غرقه شدگان، ای رهایی دهنده هلاکت شدگان، ای نیکوکار ای نعمت بخش ای بخشنده، تویی همان خدایی که سیاهی شب و روشنایی روز و پرتو ماه و درخشش آفتاب و شرشر آب و صدای آب و صدای درختان در برابر تو سجده می کنند. ای خدا ای خدا، نیکوترین اسم ها از آن تو است و شریکی برای تو وجود ندارد. ای پروردگار من، بر محمد و آل محمد درود فرست و به عفو خود ما را از آتش جهنم نجات ده و به رحمت خود در بهشت وارد کن و به بخشش خود از همسران زیبای بهشتی به ازدواج ما درآور و بر محمد و آل محمد درود فرست و آن چه زیبنده آنی با ما بکن، ای مهربان ترین مهربانان، به راستی که تو بر هر چیز توانایی و به هرگونه که دوست داری دعا کن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: خداوندا، به اسماء ستوده و بزرگوارانه ات که

ص: 138

بِهِ لَمْ تَرُدَّ مَا کَانَ أَقْرَبَ مِنْ طَاعَتِکَ وَ أَبْعَدَ مِنْ مَعْصِیَتِکَ وَ أَوْفَی بِعَهْدِکَ وَ أَقْضَی لِحَقِّکَ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُنَشِّطَنِی لَهُ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی لَکَ عَبْداً شَاکِراً تَجِدُ مِنْ خَلْقِکَ مَنْ تُعَذِّبُهُ غَیْرِی وَ لَا أَجِدُ مَنْ یَغْفِرُ لِی إِلَّا أَنْتَ أَنْتَ عَنْ عَذَابِی غَنِیٌّ وَ أَنَا إِلَی رَحْمَتِکَ فَقِیرٌ أَنْتَ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَی وَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی وَ مُنْتَهَی کُلِّ حَاجَةٍ وَ منجی [مُنْجٍ] مِنْ کُلِّ عَثْرَةٍ وَ غَوْثُ کُلِّ مُسْتَغِیثٍ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَعْصِمَنِی بِطَاعَتِکَ مِنْ مَعْصِیَتِکَ وَ بِمَا أَحْبَبْتَ عَمَّا کَرِهْتَ وَ بِالْإِیمَانِ عَنِ الْکُفْرِ وَ بِالْهُدَی عَنِ الضَّلَالَةِ وَ بِالْیَقِینِ عَنِ الرِّیبَةِ وَ بِالْأَمَانَةِ عَنِ الْخِیَانَةِ وَ بِالصِّدْقِ عَنِ الْکَذِبِ وَ بِالْحَقِّ عَنِ الْبَاطِلِ وَ بِالتَّقْوَی عَنِ الْإِثْمِ وَ بِالْمَعْرُوفِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ بِالذُّکْرِ عَنِ النِّسْیَانِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَافِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی وَ أَلْهِمْنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا أَعْطَیْتَنِی وَ کُنْ بِی رَحِیماً فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الدُّعَاءِ فَاسْجُدْ وَ قُلْ فِی سُجُودِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْفُ عَنْ جُرْمِی بِحِلْمِکَ وَ جُودِکَ یَا رَبِّ یَا کَرِیمُ یَا مَنْ لَا یَخِیبُ سَائِلُهُ وَ لَا یَنْفَدُ نَائِلُهُ یَا مَنْ عَلَا فَلَا شَیْ ءَ فَوْقَهُ یَا مَنْ دَنَا فَلَا شَیْ ءَ دُونَهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ وَ یَا ذُخْرَ مَنْ لَا ذُخْرَ لَهُ وَ یَا سَنَدَ مَنْ لَا سَنَدَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لَا غِیَاثَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لَا حِرْزَ لَهُ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ الْبَلَاءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عَوْنَ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَی یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَی یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ أَنْتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ ضِیَاءُ الشَّمْسِ وَ خَرِیرُ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی لَا شَرِیکَ لَکَ یَا رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ بِعَفْوِکَ وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ زَوِّجْنَا مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِجُودِکَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحَمِیدَةِ الْکَرِیمَةِ

ص: 138

هر گاه بر اشیا نهاده شود، در برابر آن خوار می گردند و هر گاه نیکی ها را به وسیله آن درخواست کنند، بدان می رسند و هرگاه بخواهند که بدی ها بازگردانده شود، بازگردانده می شود از تو می خواهم و به سخنان کامل تو که اگر همه درختان زمین قلم گردند و دریا بنویسد و هفت دریا به یاری آن بشتابد، سخنان تو پایان نمی پذیرد و به راستی که سرفراز و فرزانه ای. از تو خواهانم، ای زنده ای پاینده ای بزرگوار ای بلندپایه ای بزرگ ای بیناترین بینا و ای شنواترین شنوا و ای زود حسابرس­ترین حسابرس و ای فرمانرواترین فرمانروا و ای مهربان ترین مهربانان، به عزت و قدرت تو بر هر چه بخواهی و به هر چیز که دانش تو بدان احاطه کرد و به تمام حروفی که در کتاب هایت فرو فرستادی و به هر دعایی که فرشتگان و رسولانت و پیامبرانت تو را به آن خواندند، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی....در این جا هر دعایی خواستی بکن.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و بعد از آن می گویی: پاک است خدایی که محمد، درود و سلام خدا بر او و خاندان او را گرامی داشت، پاک است خدایی که محمد را برگزید، پاک است خدایی که علی را برگزید، پاک است خدایی که حسن و حسین را ویژه گردانید. پاک است خدایی که دوستداران فاطمه را به واسطه او از آتش جهنم باز گرفت، پاک است خدایی که آسمان ها و زمین را به اذن خود آفرید، پاک است خدایی که آسمانیان و زمینیان را به ولایت محمد و آل محمد - علیهم السلام - به بندگی پذیرفت، پاک است خدایی که بهشت را برای محمد و آل محمد آفرید، پاک است خدایی که بهشت را به ارث محمد و آل محمد و شیعیان آنان می گذارد، پاک است خدایی که آتش جهنم را برای دشمنان محمد و آل محمد آفرید، پاک است خدایی که جهنم را در اختیار محمد و آل محمد می گذارد، پاک است خدایی که دنیا و آخرت و آن چه را که در شبانه روز آرام می گیرد، برای محمد و آل محمد آفرید. ستایش خدا را چنان که زیبنده او است و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدا وجود پیدا نمی کند چنان که زیبنده او است، و درود خداوند بر محمد و خاندان او و بر تمام رسولان تا این که خدا خشنود گردد. خداوندا، [از تو می خواهم] از عطاهای تو که بیشتر از آن است که به شماره درآید و از نعمت هایت که بزرگ تر از آن است که شمرده شود، و این که دشمن من، دشمن تو باشد و من بر درنگ تو صبر ندارم، پس در هلاکت و نابودی و از بین بردن آنان شتاب کن.

سپس دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن بگو: به نام خداوند رحمت گستر مهربان، خداوندا، ای پدیدآورنده آسمان ها و زمین و آگاه به نهان و آشکار و رحمت گستر مهربان، من در سرای دنیا با تو پیمان می بندم و گواهی می دهم که معبودی جز تو وجود ندارد و تو یگانه ای و شریکی برای تو وجود ندارد و دین آن گونه است که قرار دادی و اسلام آن گونه است که توصیف نمودی و قرآن آن گونه است که فرو فرستادی و سخن به همان صورتی است که گفتی و این که تو، تو، تو، خدای حق و آشکار هستی. خداوند بهترین پاداش را به محمد بدهد و با سلام بر محمد و آل محمد درود بفرستد.

ص: 139

الَّتِی إِذَا وُضِعَتْ عَلَی الْأَشْیَاءِ ذَلَّتْ لَهَا وَ إِذَا طُلِبَتْ بِهَا الْحَسَنَاتُ أُدْرِکَتْ وَ إِذَا أُرِیدَ بِهَا صَرْفُ السَّیِّئَاتِ صُرِفَتْ أَسْأَلُکَ بِکَلِمَاتِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا کَرِیمُ یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا أَبْصَرَ الْمُبْصِرِینَ وَ یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ یَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ وَ یَا أَحْکَمَ الْحَاکِمِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ عَلَی مَا تَشَاءُ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ حَرْفٍ أُنْزِلَتْ فِی کِتَابٍ مِنْ کُتُبِکَ وَ بِکُلِّ دُعَاءٍ دَعَاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ وَ أَنْبِیَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ادْعُ بِمَا بَدَا لَکَ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ سُبْحَانَ مَنْ أَکْرَمَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله سُبْحَانَ مَنِ انْتَجَبَ مُحَمَّداً سُبْحَانَ مَنِ انْتَجَبَ عَلِیّاً سُبْحَانَ مَنْ خَصَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ سُبْحَانَ مَنْ فَطَمَ بِفَاطِمَةَ مَنْ أَحَبَّهَا مِنَ النَّارِ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِإِذْنِهِ سُبْحَانَ مَنِ اسْتَعْبَدَ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ بِوَلَایَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ الْجَنَّةَ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ یُورِثُهَا مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ شِیعَتَهُمْ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ النَّارَ لِأَجْلِ أَعْدَاءِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ یُمَلِّکُهَا مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةَ وَ ما سَکَنَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا یَنْبَغِی لِلَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ کَمَا یَنْبَغِی لِلَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَی جَمِیعِ الْمُرْسَلِینَ حَتَّی یَرْضَی اللَّهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ أَیَادِیکَ وَ هِیَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَی وَ مِنْ نِعَمِکَ وَ هِیَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُعَادَ وَ أَنْ یَکُونَ عَدُوِّی عَدُوَّکَ وَ لَا صَبْرَ لِی عَلَی أَنَاتِکَ فَعَجِّلْ هَلَاکَهُمْ وَ بَوَارَهُمْ وَ دَمَارَهُمْ- ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ إِنِّی أَعْهَدُ إِلَیْکَ فِی دَارِ الدُّنْیَا أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ أَنَّ الدِّینَ کَمَا شَرَعْتَ وَ الْإِسْلَامَ کَمَا وَصَفْتَ وَ الْکِتَابَ کَمَا أَنْزَلْتَ وَ الْقَوْلَ کَمَا حَدَّثْتَ وَ أَنَّکَ أَنْتَ أَنْتَ أَنْتَ اللَّهُ الْحَقُّ الْمُبِینُ جَزَی اللَّهُ مُحَمَّداً خَیْرَ الْجَزَاءِ وَ حَیَّا اللَّهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ بِالسَّلَامِ.

ص: 139

بعد دو رکعت دیگر را بخوان و بعد از آن دعایی را که از امام صادق علیه السلام نقل شده است بخوان، که فرمودند: وقتی دو رکعت نماز گذشته را به پایان بردی، این دعا را بخوان:

خداوندا، با اطاعت و ولایت تو و ولایت فرستاده ات و ولایت همه امامان از اول تا آخر، به تو دین ورزی می کنم. - در این جا همه امامان علیهم السلام را به نام ذکر کن - سپس بگو: اجابت فرما- من با اطاعت و ولایت آنان و خرسندی از آن چه آنان را بدان برتری بخشیدی، بی آن که انکار یا گردنکشی کنم، بر اساس آن چه در کتابت فرو فرستادی و به صورتی که از آن به ما رسید و نرسید. به تو دین ورزی می کنم و ایمان دارم و اعتراف می کنم و تسلیم می باشم و به آن چه تو از آن خرسندی، خرسندم. ای پروردگار من، رضای تو و سرای آخرت را قصد کردم در حالی که از تو بیم دارم و به سوی تو می گرایم، پس تا زمانی که مرا زنده نگاه داشتی بر آن زنده بدار و هنگامی که می میرانی بر آن بمیران و آن گاه که بر می انگیزانی بر آن برانگیز و اگر کوتاهی ای از من درگذشته سر زد، از آن به درگاه تو توبه می کنم و به آن چه که نزد تو است می گرایم و از تو می خواهم که مرا از گناهان نگاه داری و تا زمانی که زنده ام نگاه داشتی، هیچ گاه حتی به اندازه یک چشم به هم زدن یا کمتر و بیشتر از این به خود واگذار نکنی، زیرا نفس بسیار بدفرما است مگر آن که تو رحم آری، ای مهربان ترین مهربانان و نیز از تو می خواهم که به طاعت خود، مرا تا زمانی که جانم را می گیری، نگاه داری در حالی که از من خشنودی و کارم را به نیکبختی پایان آری و هرگز از آن به چیزی دیگر متحول نکنی. هیچ نیرویی جز به تو تحقق نمی یابد. آن گاه درباره هر چه دوست داشتی دعا کن.

وقتی از دعا فارغ شدی سجده کن و در حال سجده بگو: روی وجود از بین رونده و فانی من در برابر روی پاینده و بزرگ تو به سجده افتاده است، روی خوار و ذلیل من در برابر روی عزیز تو سجده کرده است، روی نیازمند من در برابر روی بزرگ، بی نیاز و بزرگوار تو به سجده افتاده است. پروردگارا، از گذشته و حال آمرزش می طلبم. پروردگارا، بلایم را سخت مگردان. پروردگارا، سرنوشت حتمی بد برایم مقرر مکن، پروردگارا، مرا دشمن شاد مگردان. پروردگارا، هیچ بازدارنده و جلوگیری کننده ای جز تو نیست. پروردگارا، برترین درودهایت را بر محمد و آل محمد بفرست و با برترین برکت های خود بر محمد و آل محمد مبارک گردان. خداوندا، به تو پناه می برم از تاختن ها و از کیفرها و همه غضب ها و خشم هایت. منزهی تو ای خدا پروردگار جهانیان. دعای در حال سجده که ذکر شد، از امام صادق علیه السلام نقل شده است.

علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن محمد طاووس می­گوید: ای بنده ای که در اثر اقبال خداوند جلّ جلاله به تو، به خدا روی آوردی، چرا که تو را به حضور در پیشگاهش فرا خواند و پسندید که بندگی او را نمایی و به او اختصاص داشته باشی و از عزیزان او به شمار آیی. اگر می دانستی چه خوشبختی ها در لابلای این عنایات نهفته است، هرگز عبادات خود را در درگاه خداوند جلّ جلاله بسیار نمی شمردی. بنابراین، ای بنده ای که

ص: 140

ثم تصلی رکعتین و تقول مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِکَ فَقُلْ هَذَا الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدِینُکَ بِطَاعَتِکَ وَ وَلَایَتِکَ وَ وَلَایَةِ رَسُولِکَ وَ وَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ وَ سَمِّهِمْ ثُمَّ قُلْ آمِینَ أَدِینُکَ بِطَاعَتِهِمْ وَ وَلَایَتِهِمْ وَ الرِّضَا بِمَا فَضَّلْتَهُمْ بِهِ غَیْرَ مُنْکِرٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ عَلَی مَعْنَی مَا أَنْزَلْتَ فِی کِتَابِکَ عَلَی حُدُودِ مَا أَتَانَا فِیهِ وَ مَا لَمْ یَأْتِنَا مُؤْمِنٌ مُقِرٌّ بِذَلِکَ مُسَلِّمٌ رَاضٍ بِمَا رَضِیتَ بِهِ یَا رَبِّ أُرِیدُ بِهِ وَجْهَکَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَیْکَ فِیهِ فَأَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی عَلَیْهِ وَ أَمِتْنِی إِذَا أَمَتَّنِی عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنِی إِذَا بَعَثْتَنِی عَلَی ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ مِنِّی تَقْصِیرٌ فِیمَا مَضَی فَإِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِیمَا عِنْدَکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی مِنْ مَعَاصِیکَ وَ لَا تَکِلَنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً مَا أَحْیَیْتَنِی وَ لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا أَکْثَرَ- إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنِی بِطَاعَتِکَ حَتَّی تَوَفَّانِی عَلَیْهَا وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِالسَّعَادَةِ وَ لَا تُحَوِّلَنِی عَنْهَا أَبَداً وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ، ثم تدعو بما أحببت.

فإذا فرغت من الدعاء فاسجد و قل فی سجودک سَجَدَ وَجْهِیَ الْبَالِی الْفَانِی لِوَجْهِکَ الدَّائِمِ الْعَظِیمِ سَجَدَ وَجْهِیَ الذَّلِیلُ لِوَجْهِکَ الْعَظِیمِ الْعَزِیزِ سَجَدَ وَجْهِیَ الْفَقِیرُ لِوَجْهِکَ الْغَنِیِّ الْکَرِیمِ رَبِّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا کَانَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا یَکُونُ رَبِّ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی رَبِّ لَا تُسِئْ قَضَائِی رَبِّ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدَائِی رَبِّ إِنَّهُ لَا دَافِعَ وَ لَا مَانِعَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ سَطَوَاتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَقِمَاتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ جَمِیعِ غَضَبِکَ وَ سَخَطِکَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.

و روی هذا الدعاء فی السجود عن أبی عبد الله علیه السلام یقول علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن محمد الطاوس یا أیها المقبل بإقبال الله جل جلاله علیه حیث استدعاه إلی الحضور بین یدیه و ارتضاه أن یخدمه و یختص به و یکون ممن یعز علیه لو عرفت ما فی مطاوی هذه العنایات من السعادات ما کنت تستکثر لله جل جلاله شیئا من العبادات فتمم رحمک الله جل

ص: 140

رحمت خداوند بر تو باد. وظایف این شب را بدون احساس سنگینی و تنبلی و شگفت از کثرت اعمال خود، تکمیل کن؛ تو همان هستی که از خاک آفریده شده ای. تو را مولایت رب الارباب برتری داد و از آن اصل نکوهیده رهایی داد و این تکریم و تعظیم را به تو ارزانی داشت. پس به قدر بخشش او برخود، بندگی کن و او را بشناس. با این حال، تنها این به قلب تو خطور کند که این عبادت نیز از بزرگ ترین احسان های او به تو است و او را از آن جهت که شایسته پرستش است عبادت کن و از این که خداوند تو را به این سعادت نایل گردانید، احساس بزرگی کن.

و بدان که اگر خدا را در برابر گرفتن پاداش عبادت بپرستی، مانند شخصی که به فرد نیرومند و بی نیازی، بدهی بسیاری داشته باشد به حدی که نتوان آن را شمرد و اتفاقا همراه با طلبکار خود از بازار شیرینی فروشی بگذرد و بخشش طلبکار اقتضا کند که برای بدهکار خود که بسیار به او بدهی دارد، یک طبق شیرینی بسیار لذیذ بخرد و به او بگوید که آن را به منزل طلبکار خود ببرد تا آن شخص به تنهایی و با اشتهای کامل شیرینی را بخورد و وقتی آن ها را خورد و تمام کرد، به طلبکار بگوید: در برابر مزد بردن شیرینی به منزل، یک قرص نان به من بده و طلبکار پاسخ دهد: من شیرینی را به تو بخشیدم و برای این به تو دادم تا به منزل برسانی، تا از آن تو باشد، و گرنه من بدان نیاز نداشتم؛ زیرا می دانی که من طلب بسیار از تو دارم که تا کنون مطالبه نکرده ام. بنابراین، چگونه عقل تو حکم می کند که در برابر حمل شیرینی که به اندازه قیمت آن تو را به زحمت نینداختم، از من یک قرص نان به عنوان مزد درخواست می کنی؟ آیا هیچ صاحب عقل سلیمی این عمل پست و نکوهیده بدهکار، یعنی درخواست مزد را می پسندد.

حال بنده با خداوند جلّ جلاله نیز چنین است؛ زیرا نیرویی که بنده با آن طاعات و عبادات را به جا آورده است، از آن مولای او است و عقل و نقل نیز که بنده از راه آن به عبادات دست یافت و عمل کرد، از آن پروردگار و مالک دنیا و آخرت او است و نیز نفع عملی که خداوند او را به انجام آن مکلف کرده است قطعا به خود بنده می رسد و خداوند جلّ جلاله از عبادت جهانیان بی نیاز است. از این گذشته، خداوند جلّ جلاله نعمت های دیگری مانند ایجاد و ابقا و عطایا و بخشش ها بر بندگان عطا کرده است که اگر انسان با تمام توان خود هم بکوشد، نمی تواند آن ها را به شماره در آورد. بر این پایه، مقتضای عقل و نقل آن است که نباید خدا را به خاطر درخواست ثواب عبادت کرد، بلکه خداوند جلّ جلاله را باید از آن جهت که شایسته پرستش است و بر بنده منت نهاد که او را از مقام خاکی و حیوانی بالا آورد و شایسته خطاب و پاسخ خود گرداند و به نعمت های دائمی سرای ثواب

ص: 141

جلاله وظائف هذه اللیلة من غیر تثاقل و لا تکاسل و لا إعجاب فأنت ذلک المخلوق من التراب الذی شرفک مولاک رب الأرباب و خلصک من ذلک الأصل الذمیم و أتحفک بهذا التکریم و التعظیم و اخدمه و اعرف له قدر المنة علیک و لا یخطر بقلبک إلا أن هذه العبادة من أعظم إحسانه إلیک و أنت تعبده لأنه أهل و الله للعبادة فإنک مستعظم لنفسک کیف بلغ بک إلی هذه السعادة.

و اعلم أنک إن عبدته لأجل طلب أجرة علی عبادتک کنت فی مخاطرتک کرجل کان علیه لبعض الغرماء الأقویاء الأغنیاء دیون لا یقوم لها حکم العدد و الإحصاء فاجتاز هذا الذی علیه الدیون الکثیرة مع غریمه صاحب الحقوق الکثیرة علی سوق فیه حلاوة

فاقتضی إنعام الغریم أنه اشتری لهذا الذی علیه الدین العظیم طبقا من تلک الحلاوة العظیمة اللذات و کلفه حملها إلی دار الغریم لیأکلها الذی علیه الدیون وحده علی أبلغ الشهوات فلما أکلها الذی علیه الدیون الکثیرة و فرغ من أکلها قال للغریم إن هذه الحلاوة قد حملتها معک فأعطنی رغیفا أجرة حملها فقال له الغریم إنما حملتها علی سبیل المنة علیک و لتصل هذه الحلاوة إلیک و ما کنت محتاجا أنا إلیها و لی دیون کثیرة علیک ما طالبتک بها فکیف اقتضی عقلک أن تطلب رغیفا أجرة حمل حلاوة ما کلفتک وزن ثمن لها فهل یسترضی أحد من ذوی العقول السلیمة ما فعله الذی علیه الدیون من طلب تلک الأجرة الذمیمة فکذا حال العبد مع الله جل جلاله فإن القوة التی عمل بها الطاعات من مولاه و العقل و النقل الذی عمل به العبادات من ربه مالک دنیاه و أخراه و العمل الذی کلفه إیاه إنما یحصل نفعه للعبد علی الیقین و الله جل جلاله مستغن عن عبادة العالمین و لله جل جلاله علی عباده من النعم بإنشائه و إبقائه و إرفاده و إسعاده ما لا یحصیها الإنسان و لو بالغ فی اجتهاده فلا یقتضی العقل و النقل أن یعبد لأجل طلب الثواب بل یعبد الله جل جلاله لأنه أهل للعبادة و له المنة علیک کیف رفعک عن مقام التراب و الدواب و جعلک أهلا للخطاب و الجواب

ص: 141

وعده داده است، عبادت کرد.

در هر حال، یکی از تجارت ها در یکی از این سه شب که بدان اشاره شد، برای کسی که خواهان آن است تا خداوند جلّ جلاله را با نیتی که بدان توجه دادیم، عبادت کند، این است که در روایت است که عبدالله بن سنان می گوید: از آن حضرت درباره نیمه شعبان پرسیدم. فرمودند: چیزی در این باره نزد من نیست، لیکن در شب نوزدهم ماه رمضان روزی ها تقسیم می گردد و سرآمد عمر انسان ها نوشته می شود و اجازه رفتن حاجیان به مکه مشخص می گردد و خداوند عزّ و جلّ بر بندگانش مشرف گردید و هر کس را که بخواهد، به جز کسی که چیز مست کننده می خورد، می آمرزد و در شب بیست و سوم، تمام امور استوار جدا می شود، سپس به کسی داده می شود و سرنوشت حتمی هر چیز مقرر می گردد. عرض کردم: به چه کسی؟ فرمودند: به امام شما، و گرنه اطلاعی از آن نداشت.

نیز در حدیث دیگر آمده است که امام صادق علیه السلام فرمودند: در شبی که تمام امور استوار در آن جدا می شود، تمام امور تا آن شب از سال آینده، اعم از خیر و شر و روزی و امور دیگر و مرگ و زندگی فرود می آید و نام گروهی که به مکه مشرف خواهند شد، نوشته می شود. بنابراین، هر کس نام او در آن سال نوشته شده باشد، نمی تواند به مکه نرود، اگر چه نیازمند و بیمار باشد و هر کس نام او نوشته نشده باشد، نمی تواند به حج برود، هر چند دارا و سالم باشد.

مؤلف

بر این اساس، آیا کسی که دین اسلام و روایات وارده از پیامبر اکرم و اهل بیت او علیه و علیهم افضل السلام را باور دارد، مبنی بر این که این شب یکی از شب هایی است که امور کل سال در آن مقدر و تدبیر می شود و این شب، شب دادن عطایا و دفع بلاها و تدبیر همه امور و برترین شب ها در طول سال است، با وجود این که قدرت کسب تمام شادمانی ها و دفع تمام بیم ها و گرفتاری ها را دارد، آیا درست است که نشاط نداشته باشد و بدان اهتمام نورزد. آیا اگر پادشاهی، یکی از شب های سال را برای آزاد کردن برده ها و دادن عطایا و برآوردن خواسته ها انتخاب کند و اذن عام بدهد که هر کس چه حاضر باشد و یا غائب، هر چه خواست بطلبد و با این حال، آیا عقل حکم می کند که انسان از این مجلس عام و شب مخصوص بخشش که تا سال آینده تکرار نمی شود، جا بماند. با آن که دعوت شدگان به بخشش و اقبال و تفضلی که او بذل می کند، نیازمند و از آن ناگزیرند. آیا اگر بعد از فراغت از این صد یا صد و بیست رکعت نافله ماه رمضان بشنوی که پیکی از یکی از پادشاهان دم در حاضر شده است

ص: 142

و وعدک بدوام نعیم دار الثواب.

و اعلم أن من مکاسب إحدی هذه اللیالی المشار إلیها لمن عبد الله جل جلاله علی ما ذکرناه من النیة التی نبهنا علیها مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی ابْنِ فَضَّالٍ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ مَا عِنْدِی فِیهِ شَیْ ءٌ وَ لَکِنْ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ قُسِّمَ فِیهِ الْأَرْزَاقُ وَ کُتِبَ فِیهَا الْآجَالُ وَ خَرَجَ فِیهَا صِکَاکُ الْحَاجِّ وَ اطَّلَعَ اللَّهُ تَعَالَی عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی عِبَادِهِ فَیَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ إِلَّا شَارِبَ مُسْکِرٍ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ- فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ ثُمَّ یَنْتَهِی ذَلِکَ وَ یُقْضَی قَالَ قُلْتُ إِلَی مَنْ قَالَ إِلَی صَاحِبِکُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْلَمْ.

وَ بِإِسْنَادِنَا إِلَی عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ فَقَالَ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ إِلَی مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: اللَّیْلَةُ الَّتِی یُفْرَقُ فِیهَا کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ یَنْزِلُ فِیهَا مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ وَ رِزْقٍ أَوْ أَمْرٍ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاةٍ وَ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ مَکَّةَ فَمَنْ کَانَ فِی تِلْکَ السَّنَةِ مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحْبِسَ وَ إِنْ کَانَ فَقِیراً مَرِیضاً وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهَا مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحُجَّ وَ إِنْ کَانَ غَنِیّاً صَحِیحاً.

و می خواهد صد دینار یا چیز دیگری که موجب خوشحالی و دفع خطر از تو است، به تو بدهد، آن گاه چه می گویی؟ و نشاط و خوشحالی تو به پیک و توجه و پذیرش او چگونه خواهد بود و در آن صورت چگونه خواب و تنبلی ای که در معامله با مولای خود، یعنی مالک جلالت بزرگ که نیکبختی دنیوی و اخروی را به تو ارزانی داشته است، به کلی برطرف می شود؟. آری، آدمی بیچاره با خوار شمردن خدا، که مالک اولین و آخرین است، خود را رسوا نموده است.

پس ای نیکبخت، بر نفس خود رحم کن و مبادا محمد - صلی الله علیه و آله - پیک و رسول سلطان جهانیان و نیز وعده هایی که او از سوی مالک روز جزا می دهد، در نزد تو کمتر از پیک یکی از بندگان باشد که امکان خلف وعده او می رود و پایان کار او نابودی و نیستی است؛ و گرنه با وجود احساس سنگینی و تنبلی در دوستی و قرب و وعده های او و نشاط در برابر وعده های یکی از بندگان او، برخود گواه باش که وعده های پادشاه معاد را باور نداری.

از اعمال مهم شب نوزدهم، اعمالی است که در شب اول ماه رمضان برای تمام شب های ماه رمضان ذکر کردیم. پس از آن ها روی مگردان.

مؤلف

علی بن عبدالواحد نهدی در کتاب (عمل شهر رمضان) نقل کرده است که امام صادق علیه السلام فرمودند: در شب نوزدهم ماه رمضان، اجازه­نامه های رفتن حاجیان به مکه فرود می آید و سرآمد عمر انسان ها و روزی آن ها نوشته می شود و خداوند بر آفریده های خود مشرف می شود و تمام مومنان را می آمرزد، به جز کسی که چیز مست کننده نوشیده باشد، یا با بستگان مومن نزدیک خود قطع رابطه نموده باشد.

مؤلف

در این کتاب ضمن اعمال شب نیمه شعبان و نیز در کتاب های دیگر آمده است: در شب نیمه شعبان، سرآمد عمر انسان ها نوشته می شود و روزی ها تقسیم می گردد و اعمال کل سال نوشته می شود. بنابراین، شاید بتوان این گونه بین این دو دسته روایت جمع کرد که منظور این است که در شب نیمه شعبان بشارت داده می شود که در شب نوزدهم ماه رمضان، سرآمد عمرها نوشته می شود و روزی ها تقسیم می گردد. بر این اساس، شب نیمه شعبان، شب بشارت به این وعده و شب نوزدهم ماه رمضان، زمان عمل به این وعده خواهد بود. یا این که در شب نیمه شعبان، سرآمد عمر افراد خاص نوشته می شود و روزی هایشان تقسیم می گردد و در شب نوزدهم ماه رمضان، سرآمد عمر و روزی همگان مقرر می گردد. یا احتمال های دیگر که در این جا ذکر نمی کنیم. در هر حال، روایت صحیح و صریح در این باره وارد شده است که سرآمد عمر انسان ها و روزی های آن ها در شب نوزدهم

ص: 143

علیک مائة دینار أو شیئا مما تحتاج إلیها من المسار و دفع الأخطار فکیف کان نشاطک و سرورک بالرسول و بالإقبال و القبول و یزول النوم و الکسل بالکلیة الذی کنت تجده فی معاملة مولاک مالک الجلالة المعظمة الإلهیة الذی قد بذل لک السعادة الدنیویة و الأخرویة لقد افتضح ابن آدم المسکین بتهوینه بمالک الأولین و الآخرین.

فارحم یا أیها المسعود نفسک و لا یکن محمد رسول الله سلطان العالمین و ما وعد به عن مالک یوم الدین دون رسول عبد من العباد یجوز أن یخلف فی المیعاد و أمره یزول إلی الفناء و النفاد و لا تشهد علی نفسک أنک ما أنت مصدق بوعد سلطان المعاد بتثاقلک عن حبه و قربه و وعده و نشاطک لعبد من عبیده.

و من مهمات لیلة تسع عشرة ما قدمناه فی أول لیلة منه مما یتکرر کل لیلة فلا تعرض عنه.

و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان نوشته می شود. برخی از احادیث مربوط به شب نوزدهم ماه رمضان را در این جا یادآور می شویم:

علی بن عبدالواحد نهدی در کتاب «عمل شهر رمضان» نقل کرد که اسحاق بن عمار می گوید: عده ای از امام صادق علیه السلام پرسیدند: آیا روزی ها در شب نیمه ماه شعبان تقسیم می گردند؟ آن حضرت فرمودند: به خدا سوگند، خیر. این مطلب در شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان واقع می شود؛ به این صورت که در شب نوزدهم دو گروه با هم برخورد می کنند و در شب بیست و یکم تمام امور استوار از هم جدا می شوند و در شب بیست و سوم هر چه را که خداوند جلّ جلاله بخواهد، به صورت سرنوشت حتمی مشخص و امضا می کند و این شب، شب قدر است که خداوند درباره آن می فرماید: {بهتر از هزار ماه است.} عرض کردم: معنای این که فرمودید: دو گروه با هم برخورد می کنند، چیست، فرمودند: یعنی خداوند در آن شب، امور مختلف، اعم از تقدیم و تاخیر و اراده و سرنوشت حتمی را گرد می آورد. عرض کردم: معنای امضا در شب بیست و سوم چیست، فرمودند: در شب بیست و یکم امور از هم جدا می شوند و شک در آن راه دارد، ولی در شب بیست و سوم امضا می گردد و حتمی می شود و شک در آن راه ندارد.

مؤلف

در روایت است: که انسان در شب نوزدهم ماه رمضان صد بار استغفار کند و صد بار بر قاتل مولی علی علیه السلام لعنت بفرستد. حدیثی در این باره در کتاب اصلی که اول آن «الرساله الغریه» و موضوع آن فضیلت شب نوزدهم ماه رمضان بود، دیدم.

مؤلف

در کتاب «کنز الیواقیت» تالیف ابوالفضل بن محمد هروی روایاتی در فضیلت شب قدر و نماز مخصوص آن ذکر شده است. این روایات را در این جا، یعنی ضمن اعمال شب نوزدهم ذکر می کنیم، زیرا این شب اولین شب فرد از سه شب فرد است که یکی از آن ها شب قدر می باشد. هر کس خواهان رعایت احتیاط در انجام عبادات است، آن را در هر یک از این سه شب با فضیلت بخواند .

ذکر نماز وارد شده در روایت: در کتاب یاد شده به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: هرکس در شب قدر دو رکعت نماز بخواند؛ در هر رکعت سوره فاتحه الکتاب را یک بار و سوره «قُل هُوَ اللَّهُ أَحَد» را هفت

ص: 144

إحدی و عشرین و ثلاث و عشرین من شهر رمضان و سنذکر هاهنا بعض أحادیث لیلة تسع عشرة فنقول:

رَوَی أَیْضاً عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِیُّ فِی کِتَابِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ فِی آخَرِینَ قَالَ أَخْبَرَنَا عَلِیُّ بْنُ حَاتِمٍ فِی کِتَابِهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ یَعْنِی ابْنَ بُطَّةَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ وَ نَاسٌ یَسْأَلُونَهُ یَقُولُونَ إِنَّ الْأَرْزَاقَ تُقْسَمُ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا ذَلِکَ إِلَّا فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَإِنَّ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ وَ فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ یَمْضِی مَا أَرَادَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ ذَلِکَ وَ هِیَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ قَالَ یَجْمَعُ اللَّهُ فِیهَا مَا أَرَادَ اللَّهُ مِنْ تَقْدِیمِهِ وَ تَأْخِیرِهِ وَ إِرَادَتِهِ وَ قَضَائِهِ قُلْتُ وَ مَا مَعْنَی یَمْضِیهِ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ قَالَ إِنَّهُ یُفْرَقُ فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ یَکُونُ لَهُ فِیهِ الْبَدَاءُ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَمْضَاهُ فَیَکُونُ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا یَبْدُو لَهُ فِیهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.

بار و وقتی نماز را به پایان برد، هفتاد بار استغفار کند، از جای خود بر نمی خیزد مگر این که خداوند او و پدر و مادرش را می آمرزد و فرشتگانی را می گمارد تا سال آینده برای او اعمال نیک بنویسند و نیز فرشتگانی را به سوی بهشت ها گسیل می دارد تا برای او درخت بکارند و قصر بسازند و جوی ها جاری کنند و پیش از آن که از دنیا برود، این ها را می بیند.

نیز در کتاب یاد شده آمده است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس شب قدر را احیا کند، تا سال آینده عذاب از او برداشته می شود. هم چنین در کتاب مذکور به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است، موسی به پیشگاه خداوند عرض کرد: معبودا، قرب و نزدیکی به تو را می خواهم. خداوندا، فرمود: قرب من برای کسی است که شب قدر را بیدار بماند. عرض کرد: معبودا، رحمتت را می خواهم. فرمود: رحمت من برای کسی است که در شب قدر به بیچارگان مهربانی کند. عرض کرد: معبودا، گذر از صراط را می خواهم. فرمود: این برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد. عرض کرد: معبودا، می خواهم از درختان و میوه های بهشتی برخوردار گردم. فرمود: این برای کسی است که در شب قدر یک بار تسبیح بگوید: عرض کرد: معبودا، نجات از آتش جهنم را می خواهم. فرمود: این برای کسی است که در شب قدر استغفار کند. عرض کرد: معبودا، خشنودی تو را می خواهم. فرمود: این برای کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بخواند.

نیز در کتاب یاد شده آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: درهای آسمان ها در شب قدر گشوده می گردد و هر بنده ای در آن نماز بخواند، خداوند متعال در برابر هر سجده، یک درخت در بهشت برای او می نویسد، به گونه ای که اگر شخص سواره صد سال در سایه آن حرکت کند، نمی تواند آن را طی کند و در برابر هر رکعت، خانه ای در بهشت از در و یاقوت و زبرجد و لوء لوء به او می دهد و خداوند در برابر هر آیه، تاجی از تاج های بهشت و در مقابل هر تسبیح، یک مرکب پرنده و در برابر هر بار نشستن، درجه ای از درجات بهشت و در مقابل هر تشهد، یک طبقه بالا از خانه های بلند بهشت و در برابر هر سلام، یک لباس از لباس های بهشتی برای او می نویسد و هنگامی که سپیده صبح شکافته می شود، خداوند از دختران دارای سینه های برجسته و انیس و کنیزان پاکیزه و غلامان جاوید و مرکب های پرنده و گل های خوشبو و جوی های روان و نعمت های مورد پسند و تحفه ها و هدایا و خلعت ها و کرامت ها و آن چه جان ها جویای آن اند و چشم ها از آن لذت می برند، به او عطا می کند و شما جادوانه در آن جا خواهید بود.

ص: 145

مَرَّاتٍ فَإِذَا فَرَغَ یَسْتَغْفِرُ سَبْعِینَ مَرَّةً فَمَا دَامَ لَا یَقُومُ مِنْ مَقَامِهِ حَتَّی یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِأَبَوَیْهِ وَ بَعَثَ اللَّهُ مَلَائِکَةً یَکْتُبُونَ لَهُ الْحَسَنَاتِ إِلَی سَنَةٍ أُخْرَی وَ بَعَثَ اللَّهُ مَلَائِکَةً إِلَی الْجِنَانِ یَغْرِسُونَ لَهُ الْأَشْجَارَ وَ یَبْنُونَ لَهُ الْقُصُورَ وَ یُجْرُونَ لَهُ الْأَنْهَارَ وَ لَا یَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی یَرَی ذَلِکَ کُلَّهُ.

وَ مِنَ الْکِتَابِ الْمَذْکُورِ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذَابُ إِلَی السَّنَةِ الْقَابِلَةِ.

وَ مِنَ الْکِتَابِ الْمَذْکُورِ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: قَالَ مُوسَی إِلَهِی أُرِیدُ قُرْبَکَ قَالَ قُرْبِی لِمَنِ اسْتَیْقَظَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِی أُرِیدُ رَحْمَتَکَ قَالَ رَحْمَتِی لِمَنْ رَحِمَ الْمَسَاکِینَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِی أُرِیدُ الْجَوَازَ عَلَی الصِّرَاطِ قَالَ ذَلِکَ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی اللَّیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِی أُرِیدُ مِنْ أَشْجَارِ الْجَنَّةِ وَ ثِمَارِهَا قَالَ ذَلِکَ لِمَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَةً فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِی أُرِیدُ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ قَالَ ذَلِکَ لِمَنِ اسْتَغْفَرَ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِی أُرِیدُ رِضَاکَ قَالَ رِضَایَ لِمَنْ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ.

وَ مِنَ الْکِتَابِ الْمَذْکُورِ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: یُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاوَاتِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَمَا مِنْ عَبْدٍ یُصَلِّی فِیهَا إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ بِکُلِّ سَجْدَةٍ شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ لَوْ یَسِیرُ الرَّاکِبُ فِی ظِلِّهَا مِائَةَ عَامٍ لَا یَقْطَعُهَا وَ بِکُلِّ رَکْعَةٍ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ وَ زَبَرْجَدٍ وَ لُؤْلُؤٍ وَ بِکُلِّ آیَةٍ تَاجاً مِنْ تِیجَانِ الْجَنَّةِ وَ بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ طَائِراً مِنَ الْعَجْبِ وَ بِکُلِّ جَلْسَةٍ دَرَجَةً مِنْ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ وَ بِکُلِّ تَشَهُّدٍ غُرْفَةً مِنْ غُرُفَاتِ الْجَنَّةِ وَ بِکُلِّ تَسْلِیمَةٍ حُلَّةً مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ فَإِذَا انْفَجَرَ عَمُودُ الصُّبْحِ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْکَوَاعِبِ الْمُآلِفَاتِ (1) وَ الْجَوَارِی الْمُهَذَّبَاتِ وَ الْغِلْمَانِ الْمُخَلَّدِینَ وَ النَّجَائِبِ الْمُطَیَّرَاتِ وَ الرَّیَاحِینِ الْمُعَطَّرَاتِ وَ الْأَنْهَارِ الْجَارِیَاتِ وَ النَّعِیمِ الرَّاضِیَاتِ وَ التُّحَفِ وَ الْهَدِیَّاتِ وَ الْخِلَعِ وَ الْکَرَامَاتِ وَ مَا تَشْتَهِی الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَ أَنْتُمْ فِیها خالِدُونَ.

ص: 145

هم چنین در آن کتاب به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است: هرکس شب قدر را احیا کند، گناهانش آمرزیده می شود، اگر چه به شماره ستارگان آسمان و هموزن کوه ها و به پیمانه دریاها باشد.

گشودن قرآن شریف و دعای آن

در حدیثی از امام باقر علیه السلام است: در سه شب ماه رمضان قرآن را به دست بگیر و آن را باز کن و در جلوی خود بگذار و بگو: خداوندا، به کتابی که فرو فرستاده ای و آن چه در آن است، که بزرگ ترین اسم تو و زیباترین اسمای تو و آن چه از آن بیمناک و بدان امیدوار می گردند در آن است، از تو می خواهم که مرا از آزاد شدگان از آتش جهنم قرار دهی. و بعد از آن درباره هر حاجتی که داشتی، دعا کن.

دعای هنگام به سرگذاشتن قرآن شریف

در حدیثی از مولی امام صادق صلوات الله علیه که آن را به تفصیل و با ذکر سند در کتاب إغاثه الداعی آوردیم، و در اینجا آنچه منظورمان هست از آن را می آوریم: قرآن را به دست بگیر و بر سر خود بگذار و بگو: خداوندا، به حق این قرآن و به حق کسی که آن را به واسطه او فرستاده ای و به حق همه مومنانی که آنان را در آن ستوده ای و به حق تو بر آنان، زیرا من هیچ کس جز تو را آشناتر به حقت نمی شناسم. به تو ای خدا - ده مرتبه - به محمد - ده مرتبه - ، به علی - ده مرتبه - ، به فاطمه - ده مرتبه - ، به حسن - ده مرتبه - ، به حسین - ده مرتبه - ، به علی بن حسین - ده مرتبه - ، به محمد به علی - ده مرتبه - ، به جعفر بن محمد - ده مرتبه - ، به موسی بن جعفر - ده مرتبه - ، به علی بن موسی - ده مرتبه - ، به محمد بن علی - ده مرتبه - ، به علی بن محمد - ده مرتبه - ، به حسن بن علی - ده مرتبه - ، و به حضرت حجت - ده مرتبه -. و حاجتت را بخواه. در ادامه این حدیث آمده است: هر کس این عمل را انجام دهد، دعاهایش مستجاب می شود و خواسته هایش برآورده می گردد.

دعای دیگر هنگام بر سرگذاشتن قرآن شریف

در کتاب اغاثه الداعی به نقل از مولی امام موسی بن جعفر علیه السلام نقل کرده ایم که فرمودند: قرآن را به دست بگیر و بر بالای سر بگذار و بگو: خدایا، به حق این قرآن و به حق کسی که او را به سوی آفریده هایت فرستاده ای و به تمام آیه های آن و به حق تمام مومنانی که در آن ستوده ای و به حق آنان بر تو، که هیچ کس آشناتر از تو به حق خود نمی شناسم. ای آقای من ای آقای من ای آقای من ای خدا ای خدا ای خدا - ده مرتبه - ، و به حق محمد - ده مرتبه - و به حق همه امام ها تا امام زمان. نام همه امامان تا

ص: 146

وَ مِنْ هَذَا الْکِتَابِ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام: مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ کَانَتْ ذُنُوبُهُ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ مَثَاقِیلَ الْجِبَالِ وَ مَکَایِیلَ الْبِحَارِ.

امام زمان را ده مرتبه می­گویی. در این صورت، از جای خود بر نمی خیزی مگر آن که حاجت تو برآورده می شود و امورت فراهم می گردد.

ذکر روایاتی چند در دعاهای مخصوص شب نوزدهم ماه رمضان

دعای شب نوزدهم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه رحمهم الله: خداوندا، ستایش تو را در برابر سپری شدن آن مقدار از ماه رمضان که به من ارزانی داشتی و سرآمد عمرم را در آن به سر نیاوردی و عمرم را قطع نکردی و به بیماری­ای که مرا به ترک روزه وادار کند و به مسافرتی که خوردن روزه در آن بر من حلال گردد، گرفتار نکردی و من این ماه را در تحت کفایت و نگاه داری تو روزه می گیرم و از دستورهای تو اطاعت می کنم و روزی ات را می خورم و به گذشت تو امیدوارم و آرزو دارم. خدایا، پس نعمتت را در این ماه بر من تمام کن و بخششت را فراوان گردان و با تکمیل روزه و زدودن گناهان، آن را به پایان بر و مرا عاقبت به خیر به پایان ماه برسان، ای بخشنده ترین درخواست شده و ای ارزانی دارنده ترین عطا کننده. درود خداوند بر محمد و خاندان پاک او.

دعای شب نوزدهم

به نقل از کتاب «عمل شهر رمضان» نوشته محمد بن ابی قرّه: ای خدایی که پیش از هر چیز وجود داشتی و آن گاه همه موجودات را آفریدی و سرانجام تو می مانی و همه اشیا نابود می گردند و ای خدایی که در آسمان های برتر و زمین های زیرین و در بالا و میان و زیر آن ها، معبودی که پرستیده شود، جز تو وجود ندارد. ستایش تو را، ستایشی که هیچ کس جز تو بر شمارش آن قادر نباشد. پس بر محمد و آل محمد درود فرست، درودی که جز تو نتواند آن را بشمارد.

دعای دیگر این شب

خدایا، از قضا و قدرهای محتوم خود و از امور استوار که در شب قدر فیصله می دهی و از سرنوشت حتمی ات که برگشت و تبدیل در آن راه ندارد، نام مرا از حاجیان خانه گرامی ات بنویس، حاجیانی که حجشان نیک و کوشش و عملشان مورد سپاس و گناهانشان بخشوده و بدی هایشان پوشیده است و جزو قضا و قدر خود مقرر فرما که عمر مرا طولانی نمایی و روزی خود را بر من بگسترانی و انجام ده با من چنین و چنان... مشابه دعای یاد شده در ضمن دعاهای هر شب از ماه رمضان گذشت، لیکن بین این دو تفاوت هایی وجود دارد.

دعای دیگر شب نوزدهم

خداوندا، بنده خوار تو گشتم و اختیار زیان و سود خود را ندارم و نمی توانم بدی را از خود دفع کنم. به این مطلب علیه خود گواهی می دهم و به ضعف نیرو و بیچارگی خود اعتراف می کنم. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به وعده آمرزش که در این شب به من

ص: 147

إِمَامِ زَمَانِکَ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِنَّکَ لَا تَقُومُ مِنْ مَوْضِعِکَ حَتَّی یُقْضَی لَکَ حَاجَتُکَ وَ تَیَسَّرَ لَکَ أَمْرُکَ.

و همه مردان و زنان مومن داده ای، وفا کن و آن چه را که به من داده ای کامل کن، زیرا من بنده بیچاره و زار و درمانده و نیازمند و خوار توام. خدایا، در آن چه به من نیکی کرده ای، مرا به فراموشی یادت و در آن چه عطا کرده ای، به غفلت از نیکی و نومیدی از اجابتت دچار مکن، اگر چه اجابتت به تاخیر بیفتد. خواه حالم خوش باشد یا رنجور، در سختی باشم یا فراخی، در عافیت باشم یا گرفتار، نیازمند باشم یا در نعمت، به راستی که تو دعا را می شنوی(1).

دعای منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این شب: پاک است خدایی که نمی میرد، پاک است خدایی که سلطنتش پایدار است، پاک است خدایی که هیچ چیز بر او پنهان نمی ماند، پاک است خدایی که هیچ برگ درختی جز به آگاهی او به زمین نمی افتد و هیچ دانه در تاریکی های زمین و هیچ تر و خشکی نیست جز آن که به علم و قدرت او در کتاب آشکار او است. پس پاک است پاک است پاک است پاک است پاک است پاک است خدا که چه قدر مقام او بزرگ و تسلط او والا است. خداوندا، بر محمد و خاندان او درود فرست و به آمرزش خود ما را از آزادشدگان و آفریده های نیکبخت بگردان، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربانی.

فصل: دعای مخصوص روز نوزدهم

خداوندا، از آن جا که معبودی جز تو نیست و یگانه ای و شریکی برای تو نیست و محمد صلواتک علیه و آله بنده و فرستاده تو است و تو بی همتا و بی نیازی و نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ کس همتای تو نیست و بخشنده و بزرگ و رحمت گستر دنیا و آخرت هستی، به هر کس بخواهی می دهی و هر کس را بخواهی محروم می داری، از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و جزو امور قطعی که به سرنوشت حتمی خود مقرر و مقدر می کنی، مرا از حاجیان خانه گرامی ات بنویسی، حاجیانی که حجشان نیک و روزی شان گسترده و جان و دین و خاندان و فرزندان شان محفوظ می ماند و در این سال و در تمام سال ها تا زمانی که در دنیا پایدار و زنده ام داشته­ای، برای همیشه چنین کنی، در حالی که با آسانی و عافیت و تندرستی و نیت خالص و فراوانی و گستردگی آن چه در اختیار من است و نیروی بدنی بر انجام تمام امور مربوط به خودم، همراه باشد. خداوندا، هر کس حاجت خود را از آفریده هایت بخواهد، من حاجتم را جز از تو که یگانه ای و شریکی برای تو وجود ندارد، نمی خواهم. از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و از تو می خواهم که مرا چنان بگردانی که دیده ام را بپوشم و پاکی دامنم را حفظ کنی و از همه چیزهایی که حرام کردی خودداری کنم و آن چه را که دوست داری به جا آورم و آن چه را که ناخوشایند تو است، ترک کنم.

ص: 148

جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لَا غَافِلًا لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لَا آیِساً مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ کُنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلَاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ(1).

دُعَاءٌ آخَرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: سُبْحَانَ مَنْ لَا یَمُوتُ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَزُولُ مُلْکُهُ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ سُبْحَانَ مَنْ لَا تَسْقُطُ وَرَقَةٌ إِلَّا بِعِلْمِهِ- وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ بِقُدْرَتِهِ فَسُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ مَا أَعْظَمَ شَأْنَهُ وَ أَجَلَّ سُلْطَانَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ عُتَقَائِکَ وَ سُعَدَاءِ خَلْقِکَ بِمَغْفِرَتِکَ إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

دعای دیگر این روز

خداوندا، در این روز، مرا از برکات آن بسیار بهره مند ساز و راهم را به اکتساب خیرات آن آسان کن و از کارهای نیک و اندکم در آن محروم مکن، ای هدایت گر من به سوی حق آشکار .

مؤلف

از چند طریق از امامان علیهم السلام که به راستی از خداوند جلّ جلاله خبر می دهند، روایت شده که گویای آن است که روز شب قدر نیز همانند شب قدر است. بنابراین، مبادا روز نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان را سبک بشماری و بر اعمالی که در شب انجام دادی تکیه کنی و آن را در درگاه مولایت بسیار بدانی و از نعمت های بزرگ و ادای حقوق ربوبیت غفلت بورزی؛ بلکه در این سه روز بزرگ، تمام توان خود را در انجام عبادات و دعاها به کار بر و فرصت زندگانی را پیش از مرگ مغتنم بشمار.

مؤلف

مهم ترین شب از میان شب های قدر، بنابر تصریح روایات وارده از ائمه طاهرین، چنان که پش از این ذکر کردیم، شب بیست و سوم است. بنابراین مبادا در روز بیست و سوم کوتاهی کنی. از جمله احادیث در این باره، روایتی است از امام صادق صلوات الله علیه که فرمودند: روز آن مانند شب آن است، یعنی شب قدر. هم چنین بنابر روایتی - راوی ظاهرا سعید سمّان بوده است - از حضرت پرسید: چگونه شب قدر بهتر از هزار ماه است؟ فرمودند: زیرا عمل در آن از عمل هزار ماه که شب قدر نداشته باشد، بهتر است و در ادامه فرمودند: روز آن یعنی شب قدر که در هر سال وجود دارد، همانند شب آن است.(1)

روایت4.

الاقبال: اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و یکم و روز آن و روایاتی در فضیلت شب بیست و یکم بر نوزدهم.

درباره شب بیست و یکم ماه رمضان احادیثی مبنی بر برتری آن بر شب نوزدهم، و این که برای رسیدن به مقصود نزدیک تر از شب نوزدهم است، وارد شده است.

از جمله حمران می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر پرسیدم. فرمودند: شب قدر در شب بیست و یکم و بیست و سوم است. نیز در حدیث دیگر، عبدالواحد بن مختار انصاری می گوید: به امام باقر علیه السلام عرض کردم: درباره شب

ص: 149

قدر به من خبر ده، فرمودند: آن را در شب بیست و یکم و بیست و سوم بیاب .

عرض کردم: یکی را مشخصاً بیان فرمایید. فرمودند: بهتر است هر دو شب را در انجام عبادت بکوشی.

مؤلف

سخن شیخ ابوجعفر طوسی در التبیان نیز در این باره مبنی بر این که شب قدر در شب های فرد دهه آخر ماه رمضان قرار دارد و این که در این مطلب اختلاف نظر وجود ندارد، گذشت.

از جمله این که اعتکاف در دهه آخر ماه پرفضیلت و با شرافت رمضان بر زمان های دیگر مقدم است. در روایت متعدد که شیخ محمد بن یعقوب کلینی و ابوجعفر محمد بن بابویه و جدم ابوجعفر طوسی، خداوند ارواحشان را پاکیزه گرداند، نقل کرده اند، آمده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله در دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می نمود.

مؤلف

بدان که کمال اعتکاف، عبارت است از نگاه داشتن عقل و قلب و اعضا و جوارح بر صرف عمل صالح و بازداشتن آن ها بر درگاه خداوند جلّ جلاله و اراده پاک او و به بند کشیدن آن ها به بند مراقبه حضرت حق و حفظ و صیانت آن ها از آن چه روزه دار، روزه کامل خود را از آن حفظ می کند. حقیقت معنای اعتکاف و التزام به توجه به خدا و روی نگرداندن از او، بر احتیاط روزه دار در روزه خود می افزاید. بنابراین، هر گاه معتکف خاطره غیر خدایی را در راه های انوار عقل و قلب خود راه دهد و آزاد بگذارد، یا یکی از اعضای خود را در غیر طاعت پروردگار به کار بزند، به اندازه غفلت و کوتاهی در اوصاف کمال، کمال اعتکاف را تباه نموده است.

از جمله، ذکر مواضعی که اعتکاف در آنها صورت می­گیرد: محمد به یعقوب کلینی و ابوجعفر ابن بابویه و جدم ابوجعفر طوسی - رضی الله عنهم - نقل کرده اند که عمر بن یزید می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: درباره اعتکاف در برخی مساجد بغداد چه می فرمایید؟ فرمودند: اعتکاف درست نیست جز در مسجد جامعی که امام عادل در آن نماز جماعت خوانده باشد و اشکالی ندارد که در مسجد کوفه و بصره و مسجد مدینه و مسجد مکه اعتکاف نمایی.

گفته شد که اعتکاف نباید کمتر از سه روز باشد و این سه روز را باید روزه داشت. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: اعتکاف کمتر از سه روز نمی شود و هر گاه شخصی اعتکاف نمود باید روزه بدارد و نیز شایسته است که معتکف شرط کند، چنان که شخص محرم شرط می کند.

ص: 150

الْقَدْرِ قَالَ الْتَمِسْهَا فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَقُلْتُ أَفْرِدْهَا لِی فَقَالَ وَ مَا عَلَیْکَ أَنْ تَجْتَهِدَ فِی لَیْلَتَیْنِ.

مؤلف

منظور از شرط معتکف که در روایت ذکر شد، این است که معتکف از جایی که اعتکاف نمود خارج نشود مگر برای ضرورت و هر گاه برای ضرورت خارج شد، تا بازگشت به مسجد خاصی که در آن اعتکاف نموده است، مواظب اعضا و جوارح خود باشد و نیز مقصود از آن، شرط اخلاصی است که بر نفس خود کرده است تا به شرط ضمانت شده خداوند جلّ جلاله دست یابد، آن جا که می فرماید: به پیمان خود با من وفا کنید، تا من نیز به پیمان خود با شما وفا نمایم و تنها از من بهراسید.

روایتی در فضیلت مهاجرت به حرم امام حسین علیه السلام در دهه آخر ماه رمضان

در حدیثی از امام رضا علیه السلام آمده است: یک عمره در ماه رمضان با یک حج برابر است و اعتکاف در مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله و نزد قبر او با یک حج و عمره معادل است و هر کس امام حسین علیه السلام را زیارت کند و دهه آخر ماه رمضان را در کنار قبر او اعتکاف کند، گویی نزد قبر پیامبر صلی الله علیه و آله اعتکاف نموده است و هر کس نزد قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله اعتکاف کند، برای او برتر از یک حج و عمره به جز حجة الاسلام خواهد بود. امام رضا علیه السلام در ادامه فرمودند: هر کس در ماه رمضان، امام حسین علیه السلام را زیارت کند، بسیار مواظب باشد که شب جُهَنی در کنار قبر آن حضرت اقامت کند و آن، شب بیست و سوم و شبی است که امید می رود شب قدر باشد. سپس فرمودند: کمترین مدت اعتکاف، یک ساعت بین دو نماز مغرب و عشا است. بنابراین، هر کس این مدت را اعتکاف کند، بهره خود از شب قدر را درک کرده است.

از جمله، غسل در هر شب از شب های دهه آخر: علی بن عبدالواحد نهدی در کتاب خود آورده است که امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله در دهه آخر ماه رمضان در هر شب غسل می نمود.

از جمله، تعیین فضیلت غسل در شب بیست و یکم: در حدیثی از امام صادق علیه السلام است: غسل شب بیست و یکم ماه رمضان، سنت است .

از دیگر اعمال شب بیست و یکم: صد یا صد و سی رکعت نافله ماه رمضان و دعاهای بعد از آن ها بنابر اختلاف روایات در این باره است. ما این صد رکعت نماز را با دعاهای آن پیش از این ذکر کردیم؛ بیست رکعت همراه با دعاهای آن در اعمال شب اول

ص: 151

ماه رمضان و هشتاد رکعت مکمل و دعاهای آن را در اعمال شب نوزدهم. بنابراین، هر کس خواست این نمازها را به همان صورت که ذکر کردیم بخواند؛ یعنی هشت رکعت را بین نماز مغرب و عشا و نود و دو رکعت را بعد از نماز عشا.

از دیگر اعمال این شب، دعاهای هر شب ماه رمضان است که پیش از سحر و بعد از آن خوانده می شود، که در اعمال شب اول ذکر شد و بوی خوش آن گسترده شد. بنابراین، به آن ها عمل کن و سستی مکن، که برای نفس عزیز خود عمل می کنی و اگر خوار بشماری، پشیمان خواهی شد و با امکان انجام آن ها حجت بر تو تمام است و آن هنگام که کوشندگان در عمل را در روز حسرت می بینی، از کوتاهی خود پشیمان خواهی شد، به ویژه اگر خود را پایین تر از کسانی ببینی که در دنیا خود را بر آن ها مقدم می دانستی.

دعای شب بیست و یکم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

معبودی جز خدا نیست، همه امور را تدبیر می کند و روزگاران را روان می گرداند و همه اشیا را به فرزانگی خود می آفریند، تا بر ازلی و قدیم بودن خود رهنمون گردد و برای هر کس که بخواهد، از روی مهرورزی و رحمت، حقوق واجبی قرار می دهد، تا درخواست کنندگان به واسطه آن از او درخواست نمایند و آرزو کنندگان اجابت دعای خود را آرزو کنند. پس پاک است خدایی که آفرید و اسباب نیل به درگاه او فراوان و وسیله ها به سوی او موجود است و پاک است خدایی که نیازمند نمی شود و هیچ حاجتی او را خوار نمی گرداند و هیچ نیازی بر گرد او نمی گردد و از به تاخیر انداختن روزی روزی رسان و خشم آفریدگار بیم ندارد؛ زیرا او تواناست بر مهرورزی کردن به کسی که مغلوب این ویژگی ها و نیازها و در تنگناهای آن ها محصور است و می ترسد از کسی که این امور به دست او است، و به او امید هم دارد و بازگشت همه چیز به سوی او است و بر هر چه بخواهد، توانا است .

خداوندا، بر محمد، بنده و فرستاده و پیامبر و رساننده پیام و روشنگر راهنمایی ات درود فرست، کسی که کتابت را رساند و شایسته دریافت پاداشت گردید و راه حلال و حرام تو را روشن ساخت و از شعائر و نشانه های تو پرده برداشت، این شب، شبی است که آن را شب قدر نام نهادی و کتاب استوارت را در آن فرو فرستادی و آن را بر هزار ماه برتری دادی و این شب، شب بخشش به پذیرفته شدگان و شب مصیبت رانده شدگان است. پس وای بر زیان کسی که با خشم تو در این شب باز گردد و خوشا به حال کسی که از رحمت تو بهره مند گردد، خداوندا، بنابراین شب خیزی در آن و توجه به آن چه را که در آن بزرگ داشتی روزی ام کن، بی آن که عمرم به سر آید و یا اجلم نزدیک شود و به آرزویم نرسم و یا از دستم برود و در این شب مرا موفق بدار به عملی که می پذیری و دعایی که بدان گوش فرا می دهی و تضرعی که بر آن رحم می آوری و شری که از من باز می داری و خیری که ارزانی می داری

ص: 152

الشهر و منها ثمانون رکعة فی لیلة تسع عشرة منه تکملة الدعوات فلیعمل هذه اللیلة علی تلک الصفات ثمان بین العشاءین و اثنتان و تسعون رکعة بعد العشاء الآخرة.

و منها الدعوات المتکررة فی کل لیلة من شهر رمضان قبل السحر و بعده و قد تقدم وصف ذکرها و طیب نشرها فی أول لیلة من شهر رمضان فاعمل علیه و لا تتکاسل عنه فإنما تعمل مع نفسک العزیزة علیک و إن هونت فأنت النادم و الحجة ثابتة علیک بالتمکن الذی قدرت علیه و إذا رأیت المجتهدین یوم التغابن ندمت علی التفریط و خاصة إذا وجدت نفسک هناک دون من کنت فی الدنیا متقدما علیه.

و منها الدعاء المختص بلیلة إحدی و عشرین وجدناه فی کتب أصحابنا العتیقة و هو فی لیلة إحدی و عشرین: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ مُصَرِّفُ الدُّهُورِ وَ خَالِقُ الْأَشْیَاءِ جَمِیعاً بِحِکْمَتِهِ دَالَّةً عَلَی أَزَلِیَّتِهِ وَ قِدَمِهِ جَاعِلُ الْحُقُوقِ الْوَاجِبَةِ لِمَا یَشَاءُ رَأْفَةً مِنْهُ وَ رَحْمَةً لِیَسْأَلَ بِهَا سَائِلٌ وَ یَأْمُلَ إِجَابَةَ دُعَائِهِ بِهَا آمِلٌ فَسُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ وَ الْأَسْبَابُ إِلَیْهِ کَثِیرَةٌ وَ الْوَسَائِلُ إِلَیْهِ مَوْجُودَةٌ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی لَا یَعْتَوِرُهُ فَاقَةٌ وَ لَا تَسْتَذِلُّهُ حَاجَةٌ وَ لَا تُطِیفُ بِهِ ضَرُورَةٌ وَ لَا یَحْذَرُ إِبْطَاءَ رِزْقِ رَازِقٍ وَ لَا سَخَطَ خَالِقٍ فَإِنَّهُ الْقَدِیرُ عَلَی رَحْمَةِ مَنْ هُوَ بِهَذِهِ الْخِلَالِ مَقْهُورٌ وَ فِی مَضَائِقِهَا مَحْصُورٌ یَخَافُ وَ یَرْجُو مَنْ بِیَدِهِ الْأُمُورُ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ وَ هُوَ عَلَی مَا یَشَاءُ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ مُؤَدِّی الرِّسَالَةِ وَ مُوضِحِ الدَّلَالَةِ أَوْصَلَ کِتَابَکَ وَ اسْتَحَقَّ ثَوَابَکَ وَ أَنْهَجَ سَبِیلَ حَلَالِکَ وَ حَرَامِکَ وَ کَشَفَ عَنْ شَعَائِرِکَ وَ أَعْلَامِکَ فَإِنَّ هَذِهِ اللَّیْلَةَ الَّتِی سَمَّیْتَهَا بِالْقَدْرِ وَ أَنْزَلْتَ فِیهَا مُحْکَمَ الذِّکْرِ وَ فَضَّلْتَهَا عَلَی أَلْفِ شَهْرٍ وَ هِیَ لَیْلَةُ مَوَاهِبِ الْمَقْبُولِینَ وَ مَصَائِبِ الْمَرْدُودِینَ فَیَا خُسْرَانَ مَنْ بَاءَ فِیهَا بِسَخَطِهِ وَ یَا وَیْحَ مَنْ حَظِیَ فِیهَا بِرَحْمَتِهِ اللَّهُمَّ فَارْزُقْنِی قِیَامَهَا وَ النَّظَرَ إِلَی مَا عَظَّمْتَ مِنْهَا مِنْ غَیْرِ حُضُورِ أَجَلٍ وَ لَا قُرْبِهِ وَ لَا انْقِطَاعِ أَمَلٍ وَ لَا فَوْتِهِ وَ وَفِّقْنِی فِیهَا لِعَمَلٍ تَرْفَعُهُ وَ دُعَاءٍ تَسْمَعُهُ وَ تَضَرُّعٍ تَرْحَمُهُ وَ شَرٍّ تَصْرِفُهُ وَ خَیْرٍ تَهَبُهُ

ص: 152

و آمرزشی که حتمی می کنی و روزی­ای که می گسترانی و پلیدی که از آن پاکیزه می کنی و گناهی که شست و شو می دهی و وامی که می پردازی و حقی که تحمل می کنی و ادا می کنی و تندرستی که کامل می کنی و عافیتی که ادامه و رشد می دهی و پریشانی هایی که جمع می کنی و بیماری هایی که برطرف می کنی و کار نیکی که از آن حمایت می کنی و بخشش هایی که از آن ها پرده بر می داری و گرفتاری هایی که از آن ها جلوگیری می کنی و فرزندان و بستگانی که شایسته می گردانی و دشمنانی که بر آن ها غلبه می کنی و چیره می گردی و کارهای اندوه آور آنان را کفایت می کنی و بر نیروی آنان غلبه می کنی و بر تاخت های آنان می تازی و بر حمله های آنان غلبه می کنی و دست هایشان را به سینه هایشان بند می کنی و زبان هایشان را از اموری که برای من ناگوار و ناخوشایند است، لال می کنی و سرهایشان را بر روی سینه هایشان می اندازی.

خداوندا، ای سرور و مولای من، مرا از تجاوز و از به زمین خوردن و نابودی در اثر فریب و نیز ای سرور من، [مرا] از شر بندگان بد و از شر همه بندگانت کفایت کن و خیرات خود را به واسطه من بر آنان بگستران تا این که در نسل های بعدی، خیرات خود را بر من فرو فرستی و پدر و مادر و همه مردان و زنان مومن را با رحمت و آمرزش خود یاد کن، همانند یاد کردن سرور نزدیک نسبت به بندگان و کنیزانی که از دوستانشان جدا شدند و از شنیدن رازگویی، کر و از ندا کردن، لال گردیدند و در طبقه های زیرین خاک فرو رفتند و در اثر پوسیدگی پاره پاره شدند. خداوندا، تو نسبت به پدر و مادرم حقی بر من واجب کردی و من آن را با آمرزش خواهی از تو برای آنان، ادا کردم؛ زیرا من توانایی برآوردن حق آنان را جز به وسیله تو ندارم و دعا برای آن دو را بر من واجب کردی و من به درگاهت دعا کردم؛ زیرا توانایی انجام آن به مقدار واجب را ندارم و تو توانایی و من اختیار چیزی را ندارم، تو اختیار همه اشیاء را دارای. خداوندا، در آن چه بر من واجب کردی عذابت را بر من وارد مکن و در آن چه بر من بایسته کردی، رها مکن و مرا در همه دعاهای شایسته ای که اجابت کرده ای شریک گردان و نیز همه مردان و زنان مومن را در دعاهای شایسته من شریک کن، مگر کسانی که به دوستان تو دشمنی ورزیدند و با برگزیدگانت جنگیدند و با صورت زشت از پیامبرانت جانشینی کردند و بر گمراهی جان سپردند و در بیراهی خود پیچیده شدند، من از دعا برای آنان به درگاه تو بیزاری می جویم. تویی استوار بر هر کس به آن چه به دست آورد، گناهان کوچک را می آمرزی و گناهان بزرگ را با این ذکر که «خدایی جز خدای یگانه نیست، منزهی تو، من از ستمکاران بودم[لا اله الاّ انت سبحانک انّی کنت من الظالمین]»، از بین می بری. پس رأفتت را بر من بگستران ای مهربان ترین مهربانان. درود و سلام ویژه خداوند بر محمد، پیامبر خدا و خاندان او.

از جمله، دعای مخصوص شب بیست و یکم از دعاهای سی گانه منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:

گواهی می دهم که معبودی جز خدا وجود ندارد، یگانه است و شریکی برای او نیست و گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده او است و گواهی می دهم که بهشت و جهنم حق است و قیامت خواهد آمد و تردیدی در آن وجود ندارد و خداوند اهل قبور را بر

ص: 153

وَ غُفْرَانٍ تُوجِبُهُ وَ رِزْقٍ تُوَسِّعُهُ وَ دَنَسٍ تُطَهِّرُهُ وَ إِثْمٍ تُغَسِّلُهُ وَ دَیْنٍ تَقْضِیهِ وَ حَقٍّ تَتَحَمَّلُهُ وَ تُؤَدِّیهِ وَ صِحَّةٍ تُتِمُّهَا وَ عَافِیَةٍ تُنْمِیهَا وَ أَشْعَاثٍ تُلِمُّهَا وَ أَمْرَاضٍ تَکْشِفُهَا وَ صَنْعَةٍ تَکْنُفُهَا وَ مَوَاهِبَ تَکْشِفُهَا وَ مَصَائِبَ تَصْرِفُهَا وَ أَوْلَادٍ وَ أَهْلٍ تُصْلِحُهُمْ وَ أَعْدَاءٍ تَغْلِبُهُمْ وَ تَقْهَرُهُمْ وَ تَکْفِی مَا أَهَمَّ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ تَقْدِرُ عَلَی قُدْرَتِهِمْ وَ تَسْطُو بِسَطَوَاتِهِمْ وَ تَصُولُ عَلَی صَوْلَاتِهِمْ وَ تَغُلُّ أَیْدِیَهُمْ إِلَی صُدُورِهِمْ وَ تُخْرِسُ عَنْ مَکَارِهِی أَلْسِنَتِهِمْ وَ تَرُدُّ رُءُوسَهُمْ عَلَی صُدُورِهِمْ اللَّهُمَّ سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ اکْفِنِی الْبَغْیَ وَ مُصَارَعَةَ الْغَدْرِ وَ مَعَاطِبِهِ وَ اکْفِنِی سَیِّدِی شَرَّ عِبَادِکَ وَ اکْفِ عَنِّی شَرَّ جَمِیعِ عِبَادِکَ وَ انْشُرْ عَلَیْهِمُ الْخَیْرَاتِ مِنِّی حَتَّی تَنْزِلَ عَلَیَّ فِی الْآخِرِینَ وَ اذْکُرْ وَالِدَیَّ وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِرَحْمَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ ذِکْرَی سَیِّدٍ قَرِیبٍ لِعَبِیدٍ وَ إِمَاءٍ فَارَقُوا الْأَحِبَّاءَ وَ خَرِسُوا عَنِ النَّجْوَی وَ صَمُّوا عَنِ النِّدَاءِ وَ حَلُّوا أَطْبَاقَ الثَّرَی وَ تُمَزِّقُهُمُ الْبِلَی اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَوْجَبْتَ لِوَالِدٍ عَلَیَّ حَقّاً وَ قَدْ أَدَّیْتُهُ بِالاسْتِغْفَارِ لَهُمَا إِلَیْکَ إِذْ لَا قُدْرَةَ لِی عَلَی قَضَائِهِ إِلَّا مِنْ جِهَتِکَ وَ فَرَضْتَ لَهُمَا فِی دُعَائِی فَرْضاً قَدْ أَوْفَدْتُهُ عَلَیْکَ إِذْ خَلَتْ بِیَ الْقُدْرَةُ عَلَی وَاجِبِهَا وَ أَنْتَ تَقْدِرُ وَ کُنْتُ لَا أَمْلِکُ وَ أَنْتَ تَمْلِکُ اللَّهُمَّ لَا تَحْلُلْ بِی فِیمَا أَوْجَبْتَ وَ لَا تُسَلِّمْنِی فِیمَا فَرَضْتَ وَ أَشْرِکْنِی فِی کُلِّ صَالِحِ دُعَاءٍ أَجَبْتَهُ وَ أَشْرِکْ فِی صَالِحِ دُعَائِی جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ إِلَّا مَنْ عَادَی أَوْلِیَاءَکَ وَ حَارَبَ أَصْفِیَاءَکَ وَ أَعْقَبَ بِسُوءِ الْخِلَافَةِ أَنْبِیَاءَکَ وَ مَاتَ عَلَی ضَلَالَتِهِ وَ انْطَوَی فِی غَوَایَتِهِ فَإِنِّی أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِنْ دُعَاءٍ لَهُمْ أَنْتَ الْقَائِمُ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ غَفَّارُ الصَّغَائِرِ وَ الْمُوبِقُ بِالْکَبَائِرِ بِ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَانْشُرْ عَلَیَّ رَأْفَتَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ کَثِیراً.

وَ مِنْهَا الدُّعَاءُ الْمُخْتَصُّ بِلَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ مِنَ الْفُصُولِ الثَّلَاثِینَ مَرْوِیٌّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ- وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ

ص: 153

می انگیزاند و گواهی می دهم که پروردگار، پروردگار من است که شریکی ندارد و نه فرزند دارد و نه پدر. و گواهی می دهم که او هر چه را بخواهد می کند و بر هر چیز توانا است و هر چه را بخواهد انجام می دهد و بر هر چه بخواهد غلبه می کند و هر کس را بخواهد بالا می برد و خداوندگار سلطنت و روزی بخش بندگان و بسیار آمرزنده و مهربان و آگاه و بردبار است. گواهی می دهم گواهی می دهم گواهی می دهم گواهی می دهم گواهی می دهم گواهی می دهم گواهی می دهم که تو، سرور من، این گونه و برتر از این هستی و توصیف کنندگان به حقیقت عظمت تو نمی رسند. خداوندا، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا هدایت کن و بعد از هدایت گمراهم مکن، زیرا تو هدایتگر هدایت یافته ای.

دعای مخصوص شب بیست و یکم از دعاهای شب های دهه آخر: این دعاها با چندین سند از طریق راویان امامیه از ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین نقل شده است و ما چون روایت محمد بن ابی قرّه - رحمه الله - را کامل ترین روایت یافتیم، برای رعایت احتیاط در انجام عبادات، عین الفاظ آن را نقل می کنیم. متن این روایت به این صورت است: ابومحمد هارون بن موسی - رحمه الله - به سند خود از عمر بن یزید نقل می کند که امام صادق علیه السلام فرمودند: در شب اول از دهه آخر ماه بگو:

ای فرو برنده شب در روز و روز در شب و بیرون آورنده زنده از مرده و مرده از زنده، ای کسی که به هر کس بخواهی، بدون حسابرسی روزی می دهی، ای خدا ای رحمت گستر، ای خدا ای مهربان، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا نام های نیکوتر و اوصاف برتر و بزرگ منشی و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر به صورت سرنوشتی حتمی مقرّر نموده­ای که فرشتگان و روح در این شب، همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب جزو نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که به واسطه آن با دلم درآمیزی و ایمانی که شک و تردید را از من ببری و خشنودی به آن چه نصیبم کردی و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که دوست می داری و می پسندی و شیعیان آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق کردی، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، با جست و جوی آن چه از من بازداشته ای امتحانم مکن و ای پروردگار، مرا با دادن روزی گسترده، به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و پاکی دامن و شکم را به من روزی کن و همه دلگیری ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا

ص: 154

یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الرَّبَّ رَبِّی لَا شَرِیکَ لَهُ وَ لَا وَلَدَ لَهُ وَ لَا وَالِدَ لَهُ وَ أَشْهَدَ أَنَّهُ الْفَعَّالُ لِمَا یُرِیدُ وَ الْقَادِرُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ الصَّانِعُ لِمَا یُرِیدُ وَ الْقَاهِرُ مَنْ یَشَاءُ وَ الرَّافِعُ مَنْ یَشَاءُ مَالِکُ الْمُلْکِ وَ رَازِقُ الْعِبَادِ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ الْعَلِیمُ الْحَلِیمُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَشْهَدُ أَنَّکَ سَیِّدِی کَذَلِکَ وَ فَوْقَ ذَلِکَ لَا یَبْلُغُ الْوَاصِفُونَ کُنْهَ عَظَمَتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اهْدِنِی وَ لَا تُضِلَّنِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی إِنَّکَ أَنْتَ الْهَادِی الْمَهْدِیُّ.

و منها ذکر ما یختص بهذه اللیلة من دعاء العشر الأواخر رویناه بعدة طرق إلی جماعة من أصحابنا الماضین عمن أسندوه إلیه من الأئمة الطاهرین صلوات الله علیهم أجمعین و وجدنا روایة محمد بن أبی قرة رحمه الله أکمل الروایات فأوردناها بألفاظها احتیاطا للعبادات و هی مِمَّا نَرْوِیهِ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی رَحِمَهُ اللَّهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: یَقُولُ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْهُ- یَا مُولِجَ اللَّیْلِ فِی النَّهَارِ وَ مُولِجَ النَّهَارِ فِی اللَّیْلِ وَ مُخْرِجَ الْحَیِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ یَا رَازِقَ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَحِیمُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ رِضًا بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ إِلَیْکَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا تُحِبُّهُ وَ تَرْضَاهُ وَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی الْعِفَّةَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا

ص: 154

دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر به برترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق کن و به آن چه محمد و آل محمد صلواتک علیه و علیهم را بدان موفق نمودی، موفق بدار و در همین لحظه همین لحظه حاجت مرا برآور.... کلمه همین لحظه را به اندازه یک نفس کامل بگو.

ادامه این دعا بر اساس روایت دیگر: خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و بردبار­ی­ای را به من عطا کن که در نادانی را به روی من ببندد و هدایتی که به واسطه آن، به منت خود همه گمراهی ها را از من باز داری و بی نیازی ای که در همه ناداری ها را به روی من ببندی و نیرویی که همه ناتوانی ها را از من باز داری و سرافرازی که به واسطه آن، مرا از همه خواری ها گرامی بداری و بلند پایگی که به واسطه آن مرا از همه فرومایگی ها بالا ببری و ایمنی که به واسطه آن همه بیم ها را از من دفع کنی و عافیتی که به واسطه آن مرا از همه گرفتاری ها بپوشانی و علمی که همه یقین ها را به رویم بگشایی و یقینی که همه تردیدها را از من بزدایی و دعایی که در این شب و در این لحظه این لحظه این لحظه، اجابت خود را بر من بگسترانی ای بزرگوار، و بیمی که همه مهربانی ها را برای من فراهم نمایی و نگاه داری که به واسطه آن میان من و گناهان حایل گردی تا این که جزو معصومان در نزد تو، رستگار گردم. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

از جمله اعمالی که در شب های دهه آخر ماه رمضان تکرار می شود، دعایی است که امام صادق علیه السلام در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان آن را می خواندند:

خداوندا، در کتابی که فرو فرستادی، فرمودی: ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است. [کتابی] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و میزان تشخیص حق از باطل است. و با فرو فرستادن قرآن، حرمت ماه رمضان را بزرگ داشتی و آن را به شب قدر اختصاص دادی و شب قدر را بهتر از هزار ماه قرار دادی. خدایا، این روزهای ماه رمضان است که سپری گردید و شب های آن که به پایان رسید و ای معبود من، وضع من در این ماه به جایی رسید که خود آگاه تر و از همه مردم به میزان آن داناتری. پس به آن چه فرشتگان مقرب درگاه و پیامبران فرستاده شده و بندگان شایسته ات در خواست نمودند، از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آتش جهنم آزاد کنی و به رحمت خود در بهشت وارد سازی و به گذشت و بزرگواری ات بر من تفضل کنی و تقربم را بپذیری و دعایم را اجابت کنی و در روز بیم از تمام گرفتاری هایی که برای روز قیامت فراهم آوردی، ایمنی خود را بر من ارزانی داری. معبودا، به روی با کرامت و

ص: 155

تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

زِیَادَةٌ بِغَیْرِ الرِّوَایَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِی حِلْماً یَسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ وَ هُدًی تَمُنُّ بِهِ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ضَلَالَةٍ وَ غِنًی تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کُلِّ فَقْرٍ وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کُلَّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً تُکْرِمُنِی بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ ضَعَةٍ وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کُلَّ خَوْفٍ وَ عَافِیَةً تَسْتُرُنِی بِهَا مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ وَ عِلْماً تَفْتَحُ لِی بِهِ مِنْ کُلِّ یَقِینٍ وَ یَقِیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کُلَّ شَکٍّ وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَةَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ السَّاعَةَ السَّاعَةَ یَا کَرِیمُ وَ خَوْفاً تُیَسِّرُ لِی بِهِ کُلَّ رَحْمَةٍ وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَیْنِی وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ حَتَّی أُفْلِحَ بِهَا بَیْنَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

و من الزیادات ما یتکرر کل لیلة من العشر الأواخر فَمِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ- اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ- شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضَانَ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ خَصَصْتَهُ بِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ قَدِ انْقَضَتْ وَ لَیَالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ قَدْ صِرْتُ یَا إِلَهِی مِنْهُ إِلَی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَ أَحْصَی لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ فَأَسْأَلُکَ بِمَا سَأَلَکَ بِهِ مَلَائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَ کَرَمِکَ وَ تَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِی وَ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تَمُنَّ عَلَیَّ بِالْأَمْنِ یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیَامَةِ إِلَهِی وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ

ص: 155

به شکوه بزرگت پناه می برم از این که روزها و شب های ماه رمضان به سرآید در حالی که گناهی داشته باشم که مرا بدان کیفر دهی یا خطایی که بخواهی در برابر آن از من قصاص بکشی و نیامرزیده باشی.

سرور من سرور من سرور من. ای خدایی که معبودی جز تو نیست، از تو درخواست می کنم، زیرا معبودی جز تو وجود ندارد، اگر در این ماه از من خشنود گردیدی، بر خشنودی ات از من بیفزا؛ و اگر از من خرسند نگردیدی، هم اکنون از من خرسند شو، ای مهربان ترین مهربانان. ای خدا ای بی همتا ای بی نیاز ای خدایی که نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ همتایی برای تو وجود ندارد.

این دعا را بسیار تکرار کن: ای نرم کننده آهن برای داوود علیه السلام، ای برکنار زننده رنجوری و اندوه های بزرگ از ایوب علیه السلام، ای گشاینده دلگیری یعقوب علیه السلام، ای برطرف کننده غم یوسف علیه السلام، بر محمد و آل محمد درود فرست، همان گونه که خود شایسته آنی که بر همه آنان درود فرستی و آن چه زیبنده آنی با من کن و آن چه من سزاوار آنم با من مکن.

بنابر روایت دیگر، امام صادق علیه السلام فرمودند: در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان بگو:

به شکوه روی گرامی تو پناه می برم از این که ماه رمضان از من سپری شود یا سپیده دم این شب طلوع کند و گناهی نزد من باقی مانده باشد که به واسطه آن مرا در روز ملاقات با خود عذاب کنی .

توضیح

این دعا: «إن کُنتَ قَضَیتَ فِی هذِهِ اللَّیلَهِ تَنَزُّلَ المَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ فیها...»، (اگر در این شب، فرو آمدن فرشتگان و روح را به صورت حتمی مقرر نموده بودی ...) در تمام شب های دهه آخر ماه رمضان، اعم از شب های فرد و زوج تکرار می شود، در حالی که روشن است مذهب امامیه و مفاد روایات آنان این است که شب قدر در شب های فرد دهه آخر است نه شب های زوج. بنابراین، این که در این دعاها احتمال شب قدر در شب های زوج دهه آخر ذکر شده است، نیاز به تأویل و توجیه دارد. از این رو، می گویم: شاید مقصود از ذکر شب قدر در تمام شب های دهه آخر توسط ائمه علیهم السلام، پنهان نگاه داشتن این شب از دشمنان خود؛ و یا پوشیدن علم خود به شب قدر باشد، چنان که پیش از این توضیح دادیم؛ یا بخواهند بفرمایند: اگر در شب های زوج دهه آخر به صورت سرنوشت حتمی مقرر نموده بودی که شب قدر در شب های فرد باشد...؛ و احتمال دیگر این است که بخواهند بفرمایند: اگر در شب های زوج دهه آخر به صورت سرنوشت حتمی مقرر نموده بودی که فرشتگان به جای خاصی از آسمان فرود آیند و در شب های فرد کاملا به دنیا نزول کنند ...؛ و یا توجیه های دیگر غیر از آ­ن­هایی که ذکر کردیم.

ص: 156

بِجَلَالِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تَنْقَضِیَ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیَالِیهِ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤَاخِذُنِی بِهِ أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّهَا مِنِّی لَمْ تَغْفِرْهَا لِی سَیِّدِی سَیِّدِی سَیِّدِی أَسْأَلُکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِذْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هَذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضًا وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا اللَّهُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ أَکْثِرْ أَنْ تَقُولَ یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ علیه السلام یَا کَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْکُرَبِ الْعِظَامِ عَنْ أَیُّوبَ علیه السلام أَیْ مُفَرِّجَ هَمِّ یَعْقُوبَ علیه السلام أَیْ مُنَفِّسَ غَمِّ یُوسُفَ علیه السلام صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا أَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: تَقُولُ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ کُلَّ لَیْلَةٍ- أَعُوذُ بِجَلَالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ وَ بَقِیَ لَکَ عِنْدِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ یَوْمَ أَلْقَاکَ.

هیچ کس نمی تواند از حقیقت معنای اسرار خواص درگاه خداوند جلّ جلاله و جانشینان او اطلاع حاصل کند.

توضیح

ابو جعفر محمد بن بابویه در کتاب من لایحضره الفقیه دعاهای یاد شده در دهه آخر ماه رمضان را از کتاب نوادر تألیف محمد بن ابی عمیر از امام صادق علیه السلام نقل کرده است و در آن عبارت «إن کُنتَ قَضیتَ...: اگر مقرر کرده بودی» را نیاورده است، بلکه به جای آن آورده است: «أَن تَجعَل فِی هذِهِ اللَّیلَهِ اسمِی فی السُّعَداءِ وَ روحی مَعَ الشُّهداء...: نام مرا در این شب از نیکبختان و روحم را با شهیدان قرار ده»، تا آخر دعا.

فصل: دعاهای مخصوص روز بیست و یکم:

حماد بن عثمان می گوید: در شب بیست و یکم ماه رمضان به خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم. آن حضرت خطاب به من فرمودند: آیا غسل کرده ای؟ عرض کردم: بله، فدایت شوم! سپس حصیری خواست و به من فرمودند: در کنار من به نماز مشغول شو. هر دو مشغول به نماز شدیم. پیوسته آن حضرت نماز می خواند و من در کنارش نماز می خواندم تا این که تمام نمازها را به پایان بردیم، سپس شروع کرد به دعا کردن و من به دعای آن حضرت آمین می گفتم تا این که سپیده صبح دمید و آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضی از غلام های خود را فرا خواند و جلو ایستاد و ما در پشت آن بزرگوار ایستادیم و نماز صبح را به جماعت خواندیم و آن حضرت در رکعت اول نماز صبح سوره فاتحه الکتاب و «إنّا أَنزَلنَاهُ فی لَیلَهِ القَدر» و در رکعت دوم سوره فاتحه الکتاب و «قُل هُوَ اللهُ أَحَد» را قرائت نمودند. وقتی از تسبیح و ستایش و تقدیس و مدح و ثنای الهی و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و دعا برای همه مردان و زنان مومن و مسلمان از اولین تا آخرین فراغت پیدا کردیم، حضرت به سجده رفت و مدت طولانی در سجده جز صدای نفس آن حضرت چیزی نمی شنیدیم تا این که فرمودند:

معبودی جز تو که زیر و رو کننده دل ها و دیدگانی، وجود ندارد. معبودی جز تو که آفریننده خلق بدون نیاز به آنان هستی، وجود ندارد. معبودی جز تو که پدیدآورنده خلق هستی و هیچ چیز از سلطنتت نمی کاهد، وجود ندارد. معبودی جز تو که برانگیزاننده اهل قبور هستی، وجود ندارد. معبودی جز تو که همه امور را تدبیر می کنی، وجود ندارد. معبودی جز تو که بسیار پاداش دهنده روز جزا و شکوهمند چیره بر سرکشان هستی، وجود ندارد. معبودی جز تو که روان کننده آب در صخره سخت هستی وجود ندارد. معبودی جز تو که روان کننده آب در گیاه هستی، وجود ندارد. معبودی جز تو که پدید آورنده مزه میوه ها هستی، وجود ندارد. معبودی جز تو

ص: 157

فصل و إن أسرار خواص الله جل جلاله و نوابه ما یتطلع کل أحد علی حقیقة معناه.

که تعداد قطره های باران و آن چه ابر آن را حمل می کند و به شماره در می آوری، وجود ندارد. معبوی جز تو که تعداد چیزهایی را که بادها در هوا جاری می سازند به شماره در می آوری، وجود ندارد. معبودی جز تو که تمام تر و خشک دریاها را به شماره در می آوری، وجود ندارد. معبودی جز تو که همه جنبنده های موجود در تاریکی های دریاها و طبقات زیر زمین را به شماره در می آوری، وجود ندارد. به آن اسم تو که خود را به آن نامیده ای یا در علم غیب برای خود برگزیده ای از تو درخواست می کنم و به تمام اسمایی که یکی از آفریدگانت مانند پیامبر یا صدیق یا شهید یا یکی از فرشتگانت، تو را بدان نامیده اند از تو درخواست می کنم و به آن اسم تو که هر گاه به آن خوانده شوی، اجابت می کنی و هر گاه به آن درخواست شوی، عطا می کنی و به حق تو بر محمد و اهل بیت او صلواتک علیهم و برکاتک و به حق آنان به تو که برخود واجب نمودی و به واسطه آن، روزی افزون خود را به آنان ارزانی داشته ای، از تو خواهانم که بر محمد، بنده و فرستاده و فراخواننده به اذن تو به سوی تو و چراغ فروزان تو در میان بندگان و زمین و آسمان، درود فرستی، او که به عنوان رحمت برای جهانیان و نوری که مومنان از روشنایی او بهره برند، قرار دادی و او مژده پاداش فراوان تو را به ما رساند و از عذاب دردناک تو بیم داد. و فرستادگان را تصدیق نمود و گواهی می دهم کسانی که او را تکذیب نمودند، عذاب دردناک خواهند چشید.

ای خدا ای خدا ای خدا، ای پروردگار من ای پروردگار من ای پروردگار من، ای سرور من ای سرور من ای سرور من، ای مولای من ای مولای من ای مولای من، در این اول صبح از تو می خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و مرا از پر بهره ترین بندگان و درخواست کنندگان قرار دهی و بر من منت نهی و از آتش جهنم آزاد کنی، ای مهربان ترین مهربانان، و به تمام آن چه از تو درخواست نمودم و یا از شکوه بزرگ تو درخواست ننمودم و اگر می دانستم قطعا درخواست می کردم، از تو می خواهم که بر محمد و اهل بیت او درود فرستی و در گشایش کار کسی که به فرج او، برای دوستان و برگزیدگان تو از میان آفریده هایت گشایش حاصل می شود و ستمگران را به او نیست و نابود می کنی، اجازه ده و در آن شتاب کن، ای پروردگار جهانیان و ای شکوهمند و بزرگوار، خواسته مرا در تمام آن چه برای دنیا زودرس و یا آخرت دیررس خود درخواست نمودم، عطا کن. ای خدایی که از رگ گردن به من نزدیک تری، لغزشم را نادیده بگیر و با برآورده ساختن خواسته هایم مرا بازگردان، ای آفریدگار من، ای روزی رسان من، ای برانگیزاننده من و ای زنده کننده استخوان های پوسیده من، بر محمد و آل محمد درود فرست و دعایم را مستجاب کن ای مهربان ترین مهربانان .

هنگامی که حضرت این دعا را تا آخر خواند و سر از سجده برداشت، عرض کردم: فدایت شوم، شنیدم که در سجده برای فرج کسی که با فرج او گشایش برگزیدگان و اولیای الهی فرا می رسد، دعا نمودید، آیا منظور شما از این شخص، خود شما نیستید؟ فرمودند: خیر، او قائم آل محمد علیهم السلام است. عرض کردم: آیا برای خروج او نشانه ای وجود دارد؟ فرمودند: بله گرفتگی آفتاب هنگام طلوع آن به مدت دو سوم روز؛

ص: 158

مُحْصِیَ عَدَدِ الْقَطْرِ وَ مَا تَحْمِلُهُ السَّحَابُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُحْصِیَ عَدَدِ مَا تَجْرِی بِهِ الرِّیَاحُ فِی الْهَوَاءِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُحْصِی مَا فِی الْبِحَارِ مِنْ رَطْبٍ وَ یَابِسٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُحْصِیَ مَا یَدِبُّ فِی ظُلُمَاتِ الْبِحَارِ وَ فِی أَطْبَاقِ الثَّرَی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ سَمَّاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ نَبِیٍّ أَوْ صِدِّیقٍ أَوْ شَهِیدٍ أَوْ أَحَدٍ مِنْ مَلَائِکَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّکَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ وَ بَرَکَاتُکَ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِی أَوْجَبْتَهُ عَلَی نَفْسِکَ وَ أَنَلْتَهُمْ بِهِ فَضْلَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ الدَّاعِی إِلَیْکَ بِإِذْنِکَ وَ سِرَاجِکَ السَّاطِعِ بَیْنَ عِبَادِکَ فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِکَ وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ وَ نُوراً اسْتَضَاءَ بِهِ الْمُؤْمِنُونَ فَبَشِّرَنَا بِجَزِیلِ ثَوَابِکَ وَ أَنْذَرَنَا الْأَلِیمَ مِنْ عِقَابِکَ أَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوهُ ذَائِقُو الْعَذَابِ الْأَلِیمِ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی یَا مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَسْأَلُکَ فِی هَذِهِ الْغَدَاةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ وَ سَائِلِیکَ نَصِیباً وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِفَکَاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ بِجَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ وَ مَا لَمْ أَسْأَلْکَ مِنْ عَظِیمِ جَلَالِکَ مَا لَوْ عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ تَأْذَنَ لِفَرَجِ مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَوْلِیَائِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ بِهِ تُبِیدُ الظَّالِمِینَ وَ تُهْلِکُهُمْ عَجِّلْ ذَلِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ لِعَاجِلِ الدُّنْیَا وَ آجِلِ الْآخِرَةِ یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ اقْلِبْنِی بِقَضَاءِ حَوَائِجِی یَا خَالِقِی وَ یَا رَازِقِی وَ یَا بَاعِثِی وَ یَا مُحْیِیَ عِظَامِی وَ هِیَ رَمِیمٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتَجِبْ لِی دُعَائِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ فَلَمَّا فَرَغَ رَفَعَ رَأْسَهُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ سَمِعْتُکَ وَ أَنْتَ تَدْعُو بِفَرَجِ مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَصْفِیَاءِ اللَّهِ وَ أَوْلِیَائِهِ أَ وَ لَسْتَ أَنْتَ هُوَ قَالَ لَا ذَاکَ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام قُلْتُ فَهَلْ لِخُرُوجِهِ عَلَامَةٌ قَالَ نَعَمْ کُسُوفُ الشَّمْسِ عِنْدَ طُلُوعِهَا ثُلُثَیْ سَاعَةٍ مِنَ النَّهَارِ

ص: 158

و گرفتگی ماه در بیست و سوم ماه؛ و فتنه و آشوبی که در اثر آن بلا به اهل مصر می رسد و رود نیل بند می آید، به آن چه برای تو بیان نمودم، بسنده کن و در شب و روز چشم به راه فرمان امامت باش؛ زیرا خداوند در هر لحظه به کاری مشغول است و هیچ کاری او را از کار دیگر باز نمی دارد و خداوند، پروردگار جهانیان است و محافظت از اولیای او بر عهده او است و آنان از او بیم دارند.

از جمله، دعای روز بیستم و یکم از ماه رمضان: منزه باد خدای شنوایی که هیچ چیز شنواتر از او نیست، از بالای عرش خود زیر زمین های هفتگانه و آن چه را که در تاریکی های خشکی ها و دریاها وجود دارد می شنود و ناله و گله گذاری و نهان و نهان تر از نهان و وسوسه های دل ها را می شنود و از خیانت دیدگان و آن چه دل ها نهان می دارند، آگاه است و هیچ صدایی مانع از شنوایی او نمی شود. پاک است خدای پدیدآورنده انسان ها، پاک است خدای تصویرگر، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا پروردگار جهانیان.

دعای دیگر: خداوندا، در این روز راهنمایی برای من به سوی خشنودی ات قرار ده و به هیچ وجه شیطان را بر من مسلط مکن و بهشت را جایگاه اقامت و آسایش من قرار ده، ای برآوردنده خواسته های درخواست کنندگان.

روایت5.

الاقبال: اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و سوم و روز آن؛ و در آن چند روایت است .

بدان، احادیث وارده صراحت در این معنا دارد که شب بیست و سوم ماه رمضان، به روشنی و وضوح شب قدر است. از جمله سفیان بن سمط می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: به صورت مشخص شب قدر را برای من بیان بفرمایید. فرمودند: شب بیست و سوم. نیز عبدالواحد بن مختار انصاری می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره شب قدر پرسیدم. فرمودند: به خدا سوگند به تو خبر می دهم و از تو پنهان نمی دارم. شب قدر، اولین شب از هفت شب آخر ماه رمضان است.

مؤلف

شاید مقصود حضرت از ماه رمضان در این روایت، ماهی باشد که تعداد روزهای آن بیست و نه روز است؛ زیرا احتمال این که شب بیست و چهارم که زوج است، شب قدر باشد، منتفی است. اتفاقا بعد از توجیهی که ذکر کردیم، در جلد سوم کتاب جامع محمد بن حسن قمی در ذیل این

ص: 159

وَ خُسُوفُ الْقَمَرِ [فِی] ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ فِتْنَةٌ یُظِلُّ أَهْلَ مِصْرَ الْبَلَاءُ وَ قَطْعُ النِّیلِ اکْتَفِ بِمَا بَیَّنْتُ لَکَ وَ تَوَقَّعْ أَمْرَ صَاحِبِکَ لَیْلَکَ وَ نَهَارَکَ فَإِنَّ اللَّهَ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ لَا یَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ ذَلِکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ وَ بِهِ تَحْصِینُ أَوْلِیَائِهِ وَ هُمْ لَهُ خَائِفُونَ.

وَ مِنْ ذَلِکَ دُعَاءُ الْیَوْمِ الْحَادِی وَ الْعِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ: سُبْحَانَ اللَّهِ السَّمِیعِ الَّذِی لَیْسَ شَیْ ءٌ أَسْمَعَ مِنْهُ یَسْمَعُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ وَ یَسْمَعُ مَا فِی ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ یَسْمَعُ الْأَنِینَ وَ یَسْمَعُ السِّرَّ وَ یَسْمَعُ وَسَاوِسَ الصُّدُورِ وَ یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ لَا یُصِمُّ سَمْعَهُ صَوْتٌ سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُصَوِّرِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْأَزْوَاجِ کُلِّهَا سُبْحَانَ اللَّهِ جَاعِلِ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ کُلِّ شَیْ ءٍ سُبْحَانَ اللَّهِ خَالِقِ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی سُبْحَانَ اللَّهِ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ إِلَی مَرْضَاتِکَ دَلِیلًا وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ عَلَیَّ سَبِیلًا وَ اجْعَلِ الْجَنَّةَ مَنْزِلًا لِی وَ مَقِیلًا یَا قَاضِیَ حَوَائِجِ الطَّالِبِینَ.

حدیث دیدم که زراره گفت: آن ماه، بیست و نه روز بود.

از جمله این روایات، روایتی است از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که فرمود: شب قدر، شب بیست و سوم ماه رمضان است.

در حدیث دیگری، امام باقر علیه السلام فرمودند: جهنّی به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و خطاب به ایشان عرض کرد: من شتران و گوسفندان و غلام هایی دارم، لذا دوست دارم یک شب از ماه رمضان را معین بفرمایید که در آن شب در نماز شما حاضر شوم. رسول خدا صلی الله علیه و آله او را به نزدیک خود فرا خواند و در گوش او چیزی گفت. از آن پس، وقتی شب بیست و سوم ماه رمضان فرا می رسید، جهنّی شتران و گوسفندان و خانواده و فرزندان و غلام های خود را وارد مدینه می کرد و آن شب را در شهر می ماند و وقتی صبح می شد، خانواده و گوسفندان و شترانش را به سوی آبادی خود بیرون می برد. (نام جهنّی، عبدالرحمان بن انیس انصاری است.)

ابونعیم در کتاب «الصیام و القیام» به سند خود نقل کرد: رسول خدا صلی الله علیه و آله در شب بیست و سوم ماه رمضان برای بیدار ماندن افراد خانواده خود، بر روی آن ها آب می پاشید .

اعمال این شب عبارت است از: غسل، چنان که با چندین سند نقل شده است که برید بن معاویه می گوید: امام صادق علیه السلام را دیدم که در شب بیست و سوم ماه رمضان دو بار غسل نمود؛ یک بار در اول شب و بار دیگر در آخر شب. صد رکعت بنا بر روایتی و یا صد و سی رکعت نماز بنا بر روایتی دیگر، همراه با دعاهای آن، که کیفیت آن پیش از این ذکر شد؛ بیست رکعت همراه با دعاهای آن در اعمال شب اول ماه رمضان و هشتاد رکعت همراه با تضرع های آن در اعمال شب نوزدهم. بنابراین، برای اطلاع از نحوه آن، به اعمال این دو شب رجوع شود.

گشودن قرآن و دعای آن که در اعمال شب نوزدهم یادآور شدیم. از دیگر اعمال این شب، دعاهایی است که در هر شب ماه رمضان خوانده می شود، در اول شب و آخر شب که در اعمال شب اول گذشت. دعای شب بیست و سوم بر اساس کتاب های کهن راویان امامیه:

خداوندا، اگر این مطلب مورد تردید باشد که شب قدر امشب یا شب پیش از آن است، در تو و یگانگی ات و این که تو اعمال را پاکیزه می کنی تردیدی نیست و در هر شب، بنده به تو نزدیکی جوید، او را به

ص: 160

الحدیث فقال ما هذا لفظه عَنْ زُرَارَةَ قَالَ کَانَ ذَلِکَ الشَّهْرُ تِسْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً.

وَ مِنْ ذَلِکَ بِإِسْنَادِنَا إِلَی ضَمْرَةَ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: لَیْلَةُ الْقَدْرِ ثَلَاثٌ وَ عِشْرُونَ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا أَیْضاً إِلَی حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ: إِنَّ الْجُهَنِیَّ أَتَی إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ لِی إِبِلًا وَ غَنَماً وَ غِلْمَةً فَأُحِبُّ أَنْ تَأْمُرَنِی لَیْلَةً أَدْخُلُ فِیهَا فَأَشْهَدُ الصَّلَاةَ وَ ذَلِکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَدَعَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَسَارَّهُ فِی أُذُنِهِ قَالَ فَکَانَ الْجُهَنِیُّ إِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ دَخَلَ بِإِبِلِهِ وَ غَنَمِهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ غِلْمَتِهِ فَکَانَ تِلْکَ اللَّیْلَةُ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ بِالْمَدِینَةِ فَإِذَا أَصْبَحَ خَرَجَ بِأَهْلِهِ وَ غَنَمِهِ وَ إِبِلِهِ إِلَی مَکَانِهِ وَ اسْمُ الْجُهَنِیِّ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أُنَیْسٍ الْأَنْصَارِیُّ.

وَ رَوَی أَبُو نُعَیْمٍ فِی کِتَابِ الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ بِإِسْنَادِهِ: أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کَانَ یَرُشُّ عَلَی أَهْلِهِ الْمَاءَ- لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ یَعْنِی مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

و من الزیادات فی لیلة ثلاث و عشرین من شهر رمضان فمنها الغسل روینا ذلک بعدة طرق مِنْهَا بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی رَحِمَهُ اللَّهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: رَأَیْتُهُ اغْتَسَلَ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مَرَّةً فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ مَرَّةً فِی آخِرِهِ.

و منها المائة رکعة و أدعیتها علی إحدی الروایتین أو المائة و ثلاثون علی روایة أخری بأدعیتها و قد تقدم وصف هذه المائة عشرون منها فی أول لیلة من شهر رمضان بدعواتها و ثمانون رکعة فی لیلة تسع عشرة بضراعاتها فتؤخذ من هناک علی ما قدمنا من صفاتها.

و منها نشر المصحف الشریف و دعاؤه و قد ذکرناه فی لیلة تسع عشرة و منها الدعوات المتکررة فی کل لیلة فی أول اللیل و آخره و قد تقدم وصفها فی أول لیلة منه.

و منها دعاء وجدناه فی کتب أصحابنا العتیقة و هو فی لیلة ثلاث و عشرین: اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ الشَّکُّ فِی أَنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِیهَا أَوْ فِیمَا تَقَدَّمَهَا وَاقِعٌ فَإِنَّهُ فِیکَ وَ فِی وَحْدَانِیَّتِکَ وَ تَزْکِیَتِکَ الْأَعْمَالَ زَائِلٌ وَ فِی أَیِّ اللَّیَالِی تَقَرَّبَ مِنْکَ الْعَبْدُ لَمْ

ص: 160

دور نمی رانی و می پذیری و اگر در خواسته خود اخلاص ورزد، رد نمی کنی و دعای او را مستجاب می کنی و اگر کارهای شایسته انجام دهد از او سپاسگزاری می کنی و اگر اعمال مورد پسند به درگاه تو صعود دهد، برای او می اندوزی، خداوندا، پس مرا بر آن چه به تو نزدیک می گرداند، یاری ده و موی پیشانی مرا بگیر و به سوی آن چه قرب تو در آن است، بکش و کوشش و عمل مرا در دو دنیا بسیار گردان و از بخشش خود، خیرات این ماه را بر من نیکو گردان و سرپرستی من از گناهان و خطاهای خود را با توبه و رحمت گسترده ات قطع کن و در این شب، من و پدر و مادر و همه مردان و زنان مومن را بیامرز، آمرزش کسی که از کیفر درماندگان منزه و به حاجتمندان و نیازمندان مهربان است و بر بردگانش می بخشاید و در برابر فروتنی و خواری شان مهربان است و همدمی که تصدق بر آنان چیزی از او نمی کاهد و آن چه با نیکی کردن آنان را بی نیاز می سازد، او را نیازمند نمی گرداند .

خداوندا، قرض من و همه بدهکاران را ادا کن و از من و همه اندوهگینان اندوه گشایی کن و من و خانواده و فرزندانم و همه نابسامانی ها را اصلاح کن و مرا سودمند قرار ده و زندگانی و روزی مرا در روزی حلال، پاکیزه، گوارا، فراوان و دلپذیر خود و جامه ام را از آن و تصرفم را در آن قرار ده و دست و زبان و گوش و چشم و پا و دامن و شکم و سایر اندام هایم را از روزی های حرام کوتاه کن بی آن که دستم را قطع یا شل و زبانم را لال و گوشم را ناشنوا و چشمم را نابینا و پایم را زمین گیر و مرا نازا کنی و یا به درد شکم و نارسایی سایر اندام ها مبتلا کنی و در آن روز که در پیشگاهت می ایستم، در حالی مرا وارد کن که از گناهان خالص و از عیب ها پاکیزه ام و خجالت زده از ناسپاسی در برابر نعمت تو نباشم و شریکی برای تو در قدرت قرار نداده باشم و نه فتنه ای برانگیخته باشم و نه در خون های حرام مشارکت کرده باشم و نه بیعتی بر گردن من باشد برکسی که او را برتری داده ای و در آن روز زیر پرچم خیانت نایستم و رویم به واسطه سوگندهای دروغین و پیمان های خیانت آمیز سیاه نشود و از توفیق و هدایت خود به اندازه ای به من برسان که به واسطه آن راه های طاعت و خشنودی ات را بپیماییم، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای مخصوص شب بیست و سوم از سلسله دعاهای سی گانه، منقول از رسول خدا صلی الله علیه و آله: خداوند بسیار پاکیزه و بی آلایش و پروردگار فرشتگان و روح است، بسیار پاک و بی آلایش و پروردگار روح و عرش است، بسیار پاکیزه و بی آلایش و پروردگار آسمان ها و زمین ها است، بسیار پاک و بی آلایش و پروردگار دریاها و کوه ها است، بسیار پاکیزه و منزه است و ماهی ها و حشرات و درندگان جنگل او را به پاکی می ستایند، بسیار پاک و بی آلایش است و فرشتگان مقرب او را به پاکی یاد می کنند، بسیار پاکیزه

ص: 161

تُبْعِدْهُ وَ قَبِلْتَهُ وَ أَخْلَصَ فِی سُؤَالِکَ لَمْ تَرُدَّهُ وَ أَجَبْتَهُ وَ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ شَکَرْتَهُ وَ رَفَعَ إِلَیْکَ مَا یُرْضِیکَ ذَخَرْتَهُ اللَّهُمَّ فَأَمْدِدْنِی فِیهَا بِالْعَوْنِ عَلَی مَا یُزْلِفُ لَدَیْکَ وَ خُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَی مَا فِیهِ الْقُرْبَی إِلَیْکَ وَ أَسْبِغْ مِنَ الْعَمَلِ فِی الدَّارَیْنِ سَعْیِی وَ رَقِّ لِی مِنْ جُودِکَ بِخَیْرَاتِهَا عَطِیَّتِی وَ ابْتُرْ عَیْلَتِی مِنْ ذُنُوبِی بِالتَّوْبَةِ وَ مِنْ خَطَایَایَ بِسَعَةِ الرَّحْمَةِ وَ اغْفِرْ لِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ غُفْرَانَ مُتَنَزِّهٍ عَنْ عُقُوبَةِ الضُّعَفَاءِ رَحِیمٍ بِذَوِی الْفَاقَةِ وَ الْفُقَرَاءِ جَادٍ عَلَی عَبِیدِهِ شَفِیقٍ بِخُضُوعِهِمْ وَ ذِلَّتِهِمْ رَفِیقٍ لَا تَنْقُصُهُ الصَّدَقَةُ عَلَیْهِمْ وَ لَا یُفْقِرُهُ مَا یُغْنِیهِمْ مِنْ صَنِیعِهِ إِلَیْهِمْ.

اللَّهُمَّ اقْضِ دَیْنِی وَ دَیْنَ کُلِّ مَدْیُونٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی وَ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ وَ أَصْلِحْنِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ أَصْلِحْ کُلَّ فَاسِدٍ وَ انْفَعْ مِنِّی وَ اجْعَلْ فِی الْحَلَالِ الطَّیِّبِ الْهَنِی ءِ الْکَثِیرِ السَّائِغِ مِنْ رِزْقِکَ عَیْشَتِی وَ مِنْهُ لِبَاسِی وَ فِیهِ مُنْقَلَبِی وَ اقْبِضْ عَنِ الْمَحَارِمِ یَدِی مِنْ غَیْرِ قَطْعٍ وَ لَا شَلٍّ وَ لِسَانِی مِنْ غَیْرِ خَرَسٍ وَ أُذُنِی مِنْ غَیْرِ صَمَمٍ وَ عَیْنِی مِنْ غَیْرِ عَمًی وَ رِجْلِی مِنْ غَیْرِ زَمَانَةٍ وَ فَرْجِی مِنْ غَیْرِ إِحْبَالٍ وَ بَطْنِی مِنْ غَیْرِ وَجَعٍ وَ سَائِرِ أَعْضَائِی مِنْ غَیْرِ خَلَلٍ وَ أَوْرِدْنِی عَلَیْکَ یَوْمَ وُقُوفِی بَیْنَ یَدَیْکَ خَالِصاً مِنَ الذُّنُوبِ نَقِیّاً مِنَ الْعُیُوبِ لَا أَسْتَحْیِی مِنْکَ بِکُفْرَانِ نِعْمَةٍ وَ لَا إِقْرَارٍ بِشَرِیکٍ لَکَ فِی الْقُدْرَةِ وَ لَا بِإِرْهَاجٍ فِی فِتْنَةٍ وَ لَا تَوَرُّطٍ فِی دِمَاءٍ مُحَرَّمَةٍ وَ لَا بَیْعَةٍ أُطَوِّقُهَا عُنُقِی لِأَحَدٍ مِمَّنْ فَضَّلْتَهُ بِفَضِیلَةٍ وَ لَا وُقُوفٍ تَحْتَ رَایَةِ غَدَرَةٍ وَ لَا أَسْوَدَ الْوَجْهِ بِالْأَیْمَانِ الْفَاجِرِ وَ الْعُهُودِ الْخَائِنَةِ وَ أَنِلْنِی مِنْ تَوْفِیقِکَ وَ هُدَاکَ مَا نَسْلُکُ بِهِ سُبُلَ طَاعَتِکَ وَ رِضَاکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

و منها دعوات مختصة بهذه اللیلة من جملة الفصول الثلاثین و هو مروی عن رسول الله صلی الله علیه و آله و هو دعاء لیلة ثلاث و عشرین: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الْعَرْشِ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْبِحَارِ وَ الْجِبَالِ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ یُسَبِّحُ لَهُ الْحِیتَانُ وَ الْهَوَامُّ وَ السِّبَاعُ وَ الْآکَامُ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ سَبَّحَتْ لَهُ الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ سُبُّوحٌ

ص: 161

و بی آلایش و برتر است، لذا چیره است و آفریدگار است، لذا تواناست، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار پاکیزه است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، بسیار بی آلایش است، [از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا بیامرزی و بر من رحم آری، به راستی که تو بی همتا و بی نیازی].

دعای شب بیست و سوم از جمله دعاهای شب های دهه آخر:

ای پروردگار شب قدر و قرار دهنده آن بهتر از هزار ماه، و ای پروردگار شب و روز و کوه ها و دریاها و تاریکی ها و روشنایی ها و زمین و آسمان، ای پدید آورنده ای نگارگر، ای بسیار مهربان ای بسیار بخشنده، ای خدا ای بخشنده، ای پاینده، ای پدیدآورنده، ای آفریننده آسمان ها و زمین، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا زیباترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ­منشی و عطایا و نعمت ها از آن تو است. به نام تو، به نام خداوند بخشنده مهربان از تو درخواست می کنم که اگر به صورت سرنوشت حتمی مقرّر نمودی که فرشتگان و روح در این شب، همه امور استوار را فرود آورند، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و نام مرا در این شب جزو نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار ده و گناهم را بیامرز و یقینی به من ارزانی دار که به واسطه آن با دلم درآمیزی و ایمانی که شک و تردیدم را از من بزداید و خشنودی به آن چه نصیبم کرده ای و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار و ای پروردگار من، در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت به درگاهت و توبه و توفیق آن چه را که شیعیان آل محمد را بدان موفق کردی، روزی ام کن، ای مهربان ترین مهربانان. و به نیرو و قدرت خود، با جست و جوی آن چه از من بازداشتی امتحانم مکن و ای پروردگار من، با دادن روزی گسترده، به حلال خود از حرام بی نیاز گردان و عفت شکم و دامن را به من روزی کن. همه دلگیری ها و اندوه ها را از من بگشای و مرا دشمن شاد مکن و مرا به درک شب قدر به برترین حالتی که کسی آن را دیده است، موفق کن و به آن چه محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام را بدان موفق نموده ای، موفق بدار و همین امشب و همین امشب و همین امشب و همین لحظه و همین لحظه حاجت مرا بر آور.... به اندازه یک نفس کامل بگو.

دعای دیگر شب بیست و سوم: خداوندا، عمرم را طولانی و روزی ام را گسترده و تنم را سالم بگردان و به آرزویم برسان و اگر جزو بدبختان باشم، نامم را از میان بدبختان بزدای و جزو نیکبختان بنویس، زیرا خود در کتابی که بر پیامبرت صلواتک علیه و آله نازل کردی، فرمودی: {خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می کند و اصل کتاب نزد اوست.}

ص: 162

قُدُّوسٌ عَلَا فَقَهَرَ وَ خَلَقَ فَقَدَرَ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی فَإِنَّکَ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ.

و منها أدعیة مختصة بها من أدعیة العشر الأواخر فمن ذلک: یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا قَیُّومُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَفْتِنِّی بِطَلَبِ مَا زَوَیْتَ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ أَغْنِنِی یَا رَبِّ بِرِزْقٍ مِنْکَ وَاسِعٍ بِحَلَالِکَ عَنْ حَرَامِکَ وَ ارْزُقْنِی بِحَوْلِکَ فِی بَطْنِی وَ فَرْجِی وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ وَفِّقْ لِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ مَا رَآهَا أَحَدٌ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ.

و من دعاء لیلة ثلاث و عشرین: اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَی نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ.

ص: 162

دعای دیگر این شب: خداوندا، امشب با حاجت خود به سوی تو آمدم و نیاز و درخواستم را به تو آوردم، امشب با رحمت و گذشتت مرا فراگیر، زیرا من به رحمت تو بیشتر از عملم امیدوار می باشم و رحمت و آمرزش تو گسترده تر از گناهان من است و تمام حوایج مرا برآور، به قدرت تو بر برآوردن آن ها و آسان بودن آن ها بر تو؛ زیرا من به هیچ خیری نرسیدم جز از راه تو و هیچ کس جز تو هیچ بدی را از من باز نداشت و به هیچ کس به جز تو امیدی در دین و دنیا و آخرت و روز نیازمندی ام و روزی که مردم مرا در گورم می افکنند و مرا با عملم تنها می گذارند، ندارم. ای پروردگار جهانیان.

دعای دیگر این شب: خداوندا، مرا از بهره­ورترین بندگان خود از تمام خیراتی که در این شب فرو فرستادی یا فرو می فرستی، مانند نوری که به وسیله آن هدایت می کنی و رحمتی که می گسترانی و روزی ای که تقسیم می کنی و بلایی که دفع می کنی و رنجوری که برطرف می کنی قرار ده و هر چه برای دوستان شایسته ات که مستحق پاداش از تو گردیدند و به خشنودی تو از آنان، از عذاب تو ایمن گردیدند نوشته ای، برای من نیز بنویس. ای بزرگوار ای بزرگوار، بر محمد و آل محمد درود فرست و با من چنین کن، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر این شب: خداوندا، از تو مانند بیچاره افتاده درخواست می کنم و بسان گناهکار نیازمند و ذلیل به درگاهت تضرع می نمایم و چونان کسی تو را می خوانم که نفس او فروتن گردیده و به گناه خود اعتراف دارد و در اثر آن چشمانش پر از اشک شده و سرشک از دیده می ریزد و بیچاره گردیده است و حجّتی ندارد، که در این شب تمام گناهان گذشته مرا بیامرزی و در باقی مانده از عمرم مرا از گناه نگاه داری، و حج و عمره را در این سال روزی ام کن و آن را نیک و خالص برای روی

خود قرار ده و برای همیشه تا زمانی که زنده ام نگاه داشتی، روزی ام کن و مرا از زیارت خود و قبر پیامبرت صلواتک علیه و آله بی نصیب مفرما. معبودا، نیز از تو درخواست می کنم که مرا از شر همه آفریده هایت از جنیان و انسان ها و عرب و عجم و هر جنبنده ای که زمام امور آن به دست تو است، کفایت نمایی. به راستی که تو بر راه راست استوار هستی. خداوندا، از قضا و قدرهای محتوم خود و جزو امور استوار خود که در این شب فیصله می دهی و جزو سرنوشت حتمی خود که برگشت و تبدیل در آن راه ندارد، قرار بده که نام مرا از حاجیان خانه محترمت بنویسی، حاجیانی که حجشان نیک و کوشش و عملشان مورد سپاس و گناهانشان بخشوده و بدی هایشان پوشیده است و عمر مرا طولانی بنما و روزی گسترده به من عطا کن و فرزند نیک به من روزی کن. به راستی که تو بر هر چیز

ص: 163

و من الدعاء فی هذه اللیلة: اللَّهُمَّ إِیَّاکَ تَعَمَّدْتُ اللَّیْلَةَ بِحَاجَتِی وَ بِکَ أَنْزَلْتُ فَقْرِی وَ مَسْأَلَتِی تَسَعُنِی اللَّیْلَةَ رَحْمَتُکَ وَ عَفْوُکَ فَأَنَا لِرَحْمَتِکَ أَرْجَی مِنِّی لِعَمَلِی وَ رَحْمَتُکَ وَ مَغْفِرَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی وَ اقْضِ لِی کُلَّ حَاجَةٍ هِیَ لِی بِقُدْرَتِکَ عَلَی ذَلِکَ وَ تَیْسِیرِهِ عَلَیْکَ فَإِنِّی لَمْ أُصِبْ خَیْراً إِلَّا مِنْکَ وَ لَمْ یَصْرِفْ عَنِّی أَحَدٌ سُوءاً قَطُّ غَیْرُکَ وَ لَیْسَ لِی رَجَاءٌ لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ لَا لآِخِرَتِی وَ لَا لِیَوْمِ فَقْرِی یَوْمَ أُدْلَی فِی حُفْرَتِی وَ یُفْرِدُنِی النَّاسُ بِعَمَلِی غَیْرُکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

و من دعاء لیلة ثلاث و عشرین: اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْفَرِ عِبَادِکَ نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَنْزَلْتَهُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ أَنْتَ مُنْزِلُهُ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا أَوْ رِزْقٍ تَقْسِمُهُ أَوْ بَلَاءٍ تَدْفَعُهُ أَوْ ضُرٍّ تَکْشِفُهُ وَ اکْتُبْ لِی مَا کَتَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ اسْتَوْجَبُوا مِنْکَ الثَّوَابَ وَ أَمِنُوا بِرِضَاکَ عَنْهُمْ مِنْکَ الْعِقَابَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی ذَلِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

و من الدعاء فی هذه اللیلة: أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ الْمِسْکِینِ الْمُسْتَکِینِ وَ أَبْتَهِلُ إِلَیْکَ ابْتِهَالَ الْمُذْنِبِ الْبَائِسِ الذَّلِیلِ مَسْأَلَةَ مَنْ خَضَعَتْ لَکَ نَاصِیَتُهُ وَ اعْتَرَفَ بِخَطِیئَتِهِ فَفَاضَتْ لَکَ عَبْرَتُهُ وَ هَمَلَتْ لَکَ دُمُوعُهُ وَ ضَلَّتْ حِیلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ حُجَّتُهُ أَنْ تُعْطِیَنِی فِی لَیْلَتِی هَذِهِ مَغْفِرَةَ مَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا وَ اجْعَلْهَا حَجَّةً مَبْرُورَةً خَالِصَةً لِوَجْهِکَ وَ ارْزُقْنِیهِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ لَا تُخْلِنِی عَنْ زِیَارَتِکَ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِلَهِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَکْفِیَنِی مَئُونَةَ خَلْقِکَ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّکَ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ مِمَّا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی وَ ارْزُقْنِی وَلَداً بَارّاً إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ

ص: 163

توانایی و به همه اشیا احاطه داری.

دعای دیگر شب بیست و سوم: خداوندا، مانند بیچاره افتاده از تو درخواست می کنم و چون نیازمند نادار تقاضا می نمایم و بسان ناتوان ستمدیده به درگاهت تضرع می کنم و مانند گناهکار ناتوان از تو التماس می کنم و چونان کسی تو را می خوانم که نفس او فروتن گردید و بینی خود را به خاک مالید و صورت خود را خاک آلود نمود و پیشانی اش برای تو فرو افتاد و به گناه خود اعتراف دارد و چشمانش پر از اشک شده و سرشک از دیدگانش جاری و بیچاره گردیده است و برهانی ندارد، به حق محمد و آل محمد بر تو و به حق بزرگ خود بر آنان، از تو خواهانم، همان گونه که زیبنده تو است بر آن ها درود فرستی و بر پیامبرت و خاندان او درود فرستی و برترین چیزهایی را که به درخواست کنندگانت، اعم از بندگان مومن خود در گذشته و یا باقی مانده، و برترین چیزهایی را که به دوستان آینده ات تا روز جزا عطا می کنی و خیر دنیا و آخرت را برای آنان مقرر می داری، به من عطا کنی، ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار، و در این مجلس، آمرزش گناهان گذشته ام را به من عطا کن و در مقدار باقی مانده از عمرم از گناه نگاه دار و حج و عمره پذیرفته، نیک و خالص برای تو در این سال و برای همیشه تا زمانی که زنده ام داشته ای، روزی ام کن. ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار، و مخارج من و خانواده ام و همه آفریدگانت را کفایت فرما و نیز مرا از شر تبهکاران عرب و عجم و نیز از شر جنیان و انسان های تبهکار و از شر هر جنبنده ای که موی پیشانی آن به دست تو است، کفایت فرما. به راستی که تو بر راه راست استوار هستی.

دعای دیگر شب بیست و سوم که مشابه آن در شب نوزدهم به نقل از مولی امام کاظم علیه السلام نقل شد، ولی این دعا از امام صادق علیه السلام نقل شده است: خدایا، از تو درخواست می کنم که در این سال جزو قضا و قدر قطعی خود و نیز جزو امور استوار که در شب قدر فیصله می دهی و جزو سرنوشت حتمی ات که برگشت و تغییر و تبدیل در آن راه ندارد، نام مرا از حاجیان خانه گرامی ات بنویسی، حاجیانی که حجشان نیک و کوشش و عملشان مورد سپاس و گناهانشان آمرزیده و بدی هایشان پوشیده است و جزو قضا و قدر خود مقرر فرما که عمر مرا طولانی نمایی و روزی ات را بر من بگسترانی.

مؤلف

دعای یاد شده را محمد بن ابی قرّه در ضمن دعاهای شب بیست و سوم آورد و

ص: 164

قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ.

و من الدعاء فی لیلة ثلاث و عشرین: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ الْمِسْکِینِ الْمُسْتَکِینِ وَ أَبْتَغِی إِلَیْکَ ابْتِغَاءَ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ تَضَرُّعَ الضَّعِیفِ الضَّرِیرِ وَ أَبْتَهِلُ إِلَیْکَ ابْتِهَالَ الْمُذْنِبِ الذَّلِیلِ وَ أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ مَنْ خَضَعَتْ لَکَ نَفْسُهُ وَ رَغِمَ لَکَ أَنْفُهُ وَ عَفَّرَ لَکَ وَجْهَهُ وَ خَضَعَتْ لَکَ نَاصِیَتُهُ وَ اعْتَرَفَ بِخَطِیئَتِهِ وَ فَاضَتْ لَکَ عَبْرَتُهُ وَ انْهَمَلَتْ لَکَ دُمُوعُهُ وَ ضَلَّتْ عَنْهُ حِیلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ عَنْهُ حُجَّتُهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّکَ الْعَظِیمِ عَلَیْهِمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِمْ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی نَبِیِّکَ وَ آلِ نَبِیِّکَ وَ أَنْ تُعْطِیَنِی أَفْضَلَ مَا أَعْطَیْتَ السَّائِلِینَ مِنْ عِبَادِکَ الْمَاضِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی الْبَاقِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی مَنْ تَخْلُفُهُ مِنْ أَوْلِیَائِکَ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ مِمَّنْ جَعَلْتَ لَهُ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ وَ أَعْطِنِی فِی مَجْلِسِی هَذَا مَغْفِرَةَ مَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا مُتَقَبَّلًا مَبْرُوراً خَالِصاً لِوَجْهِکَ یَا کَرِیمُ وَ ارْزُقْنِیهِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ نَفْسِی وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ عِیَالِی وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ خَلْقِکَ وَ اکْفِنِی شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ اکْفِنِی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ اکْفِنِی شَرَّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ.

و من الدعاء فی لیلة ثلاث و عشرین و قد تقدم نحوه فی لیلة تسع عشرة عن مولانا الکاظم علیه السلام و هذا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ یَقُولُ: اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تُقَدِّرُ وَ فِیمَا تَقْضِی أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی.

حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل کرد مبنی بر این که این دعا از دعاهای شب قدر است.

از اعمال شب بیست و سوم، قرائت دو سوره عنکبوت و روم است. با چندین سند از امام صادق علیه السلام نقل می کنیم که فرمود: هر کس دو سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم بخواند، به خدا سوگند از اهل بهشت خواهد بود. و من در این سوگندم هرگز کلمه اِن شاء الله را قید نمی کنم و بیمی ندارم که خداوند متعال بر این سوگندم، گناهی بر من بنویسد. این دو سوره جایگاه ویژه ای نزد خداوند متعال دارند. یکی دیگر از اعمال این شب، خواندن هزار بار سوره «انا انزلنه فی لیله القدر» است که روایت مربوط به آن طور کلی در شب های ماه رمضان، در ضمن اعمال شب اول ماه گذشت و حدیث مربوط به خواندن هزار بار «إنَّا أنزَلنهُ فی لیلهِ القَدر» به خصوص در این شب، این است که به چندین سند آمده است: امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان، هزار بار سوره «إنَّا أنزَلنهُ فی لیلهِ القَدر» را بخواند، قطعا صبح خواهد کرد در حالی که یقین او در اعتراف به آن چه مخصوص به ما است بیشتر می شود و این نیست جز به خاطر آن چه در خواب دیده است .

یکی از دعاهای این شب، دعای علی بن حسین علیهما السلام در شب قدر است: ای پنهان در عین آشکاری و ای آشکار در عین نهانی، ای نهانی که پنهان نیستی و ای آشکاری که دیده نمی شوی، ای صاحب صفاتی که هستی او را نمی توان وصف کرد و نمی توان برای آن حدی قائل شد، ای غایبی که مفقود نیستی و ای حاضری که پیدا نیستی. او را جست و جو می کنند و به او می رسند و آسمان ها و زمین و میان آن دو، به اندازه یک چشم بر هم زدن از او خالی نیست، به هیچ طریقی درک نمی شود و به هیچ مکانی محدود نمی گردد. تو نور نور و پروردگار پروردگاران هستی و به همه چیز احاطه داری. پاک است خدایی که هیچ چیز همانند او نیست و شنوا و بینا است، پاک است خدایی که چنین است و غیر او چنین نیست. پس هر دعایی که می خواهی می کنی.

از اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان، زیارت امام حسین صلوات الله علیه است. در کتاب «عمل شهر رمضان» نوشته علی بن عبدالواحد نهدی آمده است: امام صادق علیه السلام درباره این

ص: 165

أورد حدیثا عن عمر بن یزید عن أبی عبد الله علیه السلام أن هذا الدعاء من أدعیة لیلة القدر.

و من زیادات لیلة ثلاث و عشرین القراءة فیها لسورة العنکبوت و سورة الروم نَرْوِی ذَلِکَ بِعِدَّةِ طُرُقٍ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْعَنْکَبُوتِ وَ الرُّومِ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَهُوَ وَ اللَّهِ یَا بَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ- لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ أَبَداً وَ لَا أَخَافُ أَنْ یَکْتُبَ اللَّهُ تَعَالَی عَلَیَّ فِی یَمِینِی إِثْماً وَ إِنَّ لِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی مَکَاناً وَ مِنَ الْقِرَاءَةِ فِیهَا سُورَةُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ قَدْ تَقَدَّمَتْ رِوَایَةٌ لِذَلِکَ فِی اللَّیْلَةِ الْأَوْلَی عُمُوماً فِی الشَّهْرِ کُلِّهِ.

و روینا تخصیص قراءتها فی هذه اللیلة بعدة طرق إلی مولانا أبی عبد الله علیه السلام قَالَ: لَوْ قَرَأَ رَجُلٌ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ- إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ أَلْفَ مَرَّةٍ لَأَصْبَحَ وَ هُوَ شَدِیدُ الْیَقِینِ بِالاعْتِرَافِ بِمَا یَخْتَصُّ فِینَا وَ مَا ذَاکَ إِلَّا لِشَیْ ءٍ عَایَنَهُ فِی نَوْمِهِ.

دُعَاءُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیهما السلام (1) فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ: یَا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ یَا بَاطِناً لَیْسَ یَخْفَی یَا ظَاهِراً لَیْسَ یُرَی یَا مَوْصُوفاً لَا یَبْلُغُ بِکَیْنُونِیَّتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لَا حَدٌّ مَحْدُودٌ یَا غَائِباً غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِداً غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لَمْ یَخْلُ مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طَرْفَةَ عَیْنٍ- لَا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ وَ لَا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ وَ لَا بِحَیْثٍ أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لَا هَکَذَا غَیْرُهُ ثُمَّ تَدْعُو بِمَا تُرِیدُ.

و من زیادات عمل لیلة ثلاث و عشرین من شهر رمضان زیارة الحسین صلوات الله علیه رَوَیْنَاهَا مِنْ کِتَابِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ لِعَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی الْمُفَضَّلِ وَ قَالَ وَ کَتَبْتُهُ مِنْ أَصْلِ کِتَابِهِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ خَلِیلِ بْنِ فَرْحَانَ بِأَحْمَدَآبَادَ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نَهِیکٍ قَالَ حَدَّثَنِی الْعَبَّاسُ بْنُ عَامِرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ زُرَیْقٍ عَنْ زَیْدٍ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنَ مُحَمَّدٍ علیهما السلام: فِی هَذِهِ

ص: 165

آیه {هر کاری به نحو استوار فیصله می یابد.} فرمودند: مقصود شب قدر است که تمام امور سال، اعم از حج و عمره و روزی و سرآمد عمر انسان ها و امور دیگر و مسافرت و ازدواج و فرزند دار شدن و سایر اموری که انسان با آن روبرو می شود و اعم از اموری که به نفع یا به ضرر او است و در باقیمانده سال از این شب تا مثل همان شب از سال آینده پیش می آید، به صورت سرنوشت حتمی مقرر می گردد و این شب در شب های دهه آخر ماه رمضان قرار دارد. هر کس این شب را نزد قبر امام حسین علیه السلام درک کند و دو رکعت و یا هر قدر که برای او میسر بود نماز بخواند و از خداوند متعال بهشت درخواست نماید و از آتش جهنم به خدا پناه ببرد، خداوند متعال خواسته او را برآورد و از آن چه به خدا پناه می برد، در پناه خود در می آورد و این چنین است اگر از خداوند متعال بخواهد از خیراتی که در این شب فیصله می دهد و به صورت سرنوشت حتمی مقرر می گردد، یا بخواهد که او را از شر آن چه می نویسد حفظ کند، یا به درگاه خداوند تبارک و تعالی دعا کند و چیزی را که گناهی در آن نیست از خدا بخواهد، امیدوارم که خواسته اش به او داده شود و از چیزهایی که بیم دارد محفوظ نگاه داشته شود و از ده تن از بستگان خود که همه مستوجب عذاب هستند، شفاعت نماید، شفاعتش پذیرفته شود. خداوند نسبت به بنده و درخواست کننده از خود، بیشتر شتاب به خیر دارد.

حضرت جواد علیه السلام در ضمن حدیثی فرمودند: هر کس در شب بیست و سوم ماه رمضان به زیارت امام حسین علیه السلام برود و این شب همان شبی است که امید می رود شب قدر باشد، و تمام امور استوار در آن جدا می شوند. روح صد و بیست و چهار هزار فرشته و پیامبر با او دست می دهند، در حالی که همگی از خدا برای زیارت امام حسین علیه السلام در این شب، اجازه گرفته اند.

هم چنین در روایتی آمده است که امام صادق علیه السلام فرمودند: وقتی شب قدر فرا می رسد و خداوند عزّ و جلّ تمام امور استوار را جدا و مقدر می کند، منادی از آسمان هفتم از وسط عرش صدا بر می آورد: خداوند عزّ و جلّ هر کس را که برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام بیاید، آمرزیده است.

فصل: در این شب انسان نباید از دعا کردن برای اهل حق در غیاب آنان خودداری نماید.

ما پیش از این در کتاب مربوط به اعمال شبانه روز، فضایل دعا برای برادران را ذکر کرده ایم. افزون بر آن، خداوند در قرآن به نقل از حضرت ابراهیم علیه السلام می فرماید: {و بر پدرم ببخشای که او از گمراهان بود.} نیز در حدیث آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای دشمنانش چنین دعا می نمودند:

ص: 166

الْآیَةِ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ هِیَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ یُقْضَی فِیهِ أَمْرُ السَّنَةِ مِنْ حَجٍّ وَ عُمْرَةٍ أَوْ رِزْقٍ أَوْ أَمْرٍ أَوْ أَجَلٍ أَوْ سَفَرٍ أَوْ نِکَاحٍ أَوْ وَلَدٍ إِلَی سَائِرِ مَا یُلَاقِی ابْنُ آدَمَ مِمَّا یُکْتَبُ لَهُ أَوْ عَلَیْهِ فِی بَقِیَّةِ ذَلِکَ الْحَوْلِ مِنْ تِلْکَ اللَّیْلَةِ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ عَامٍ قَابِلٍ وَ هِیَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ أَدْرَکَهَا أَوْ قَالَ شَهِدَهَا عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام یُصَلِّی عِنْدَهُ رَکْعَتَیْنِ أَوْ مَا تَیَسَّرَ لَهُ وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ اسْتَعَاذَ بِهِ مِنَ النَّارِ آتَاهُ اللَّهُ مَا سَأَلَ وَ أَعَاذَهُ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ وَ کَذَلِکَ إِنْ سَأَلَ اللَّهَ تَعَالَی أَنْ یُؤْتِیَهُ مِنْ خَیْرِ مَا فَرَقَ وَ قَضَی فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ وَ أَنْ یَقِیَهُ مِنْ شَرِّ مَا کَتَبَ فِیهَا أَوْ دَعَا اللَّهَ وَ سَأَلَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی أَمْرٍ- لَا إِثْمَ فِیهِ رَجَوْتُ أَنْ یُؤْتَی سُؤْلَهُ وَ یُوقَی مَحَاذِیرَهُ وَ یُشَفَّعَ فِی عَشَرَةٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ کُلِّهِمْ قَدِ اسْتَوْجَبُوا الْعَذَابَ وَ اللَّهُ إِلَی سَائِلِهِ وَ عَبْدِهِ بِالْخَیْرِ أَسْرَعُ.

وَ رَوَیْنَا بِإِسْنَادِنَا أَیْضاً إِلَی أَبِی الْمُفَضَّلِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الشَّیْبَانِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ نَصْرٍ البرسجی [الْبَنْدَنِیجِیُ] قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَی عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ علیه السلام لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هِیَ اللَّیْلَةُ الَّتِی یُرْجَی أَنْ تَکُونَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ صَافَحَهُ رُوحُ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِینَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ نَبِیٍّ کُلُّهُمْ یَسْتَأْذِنُ اللَّهَ فِی زِیَارَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ.

قَالَ وَ أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شَاذَانَ وَ إِسْحَاقُ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالا أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مَنْدَلٍ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ یَفْرُقُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ کُلَّ أَمْرٍ حَکِیمٍ نَادَی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ السَّابِعَةِ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ غَفَرَ لِمَنْ أَتَی قَبْرَ الْحُسَیْنِ علیه السلام.

خدایا، قوم مرا بیامرز، زیرا آنان نادان اند.

مؤلف

مدتی بعد از نگارش این بخش از کتاب، در یکی از شب های بزرگ ماه رمضان در حالی که در سحر مشغول دعا برای کسانی که مقدم کردن آن ها در دعا واجب و یا نیکو است بودم و نیز برای خود و برای کسانی که شایسته است انسان توفیق دعا برای آنان را داشته باشد دعا می کردم، بر خاطرم گذشت که شایسته است انسان ابتدا برای هدایت کافرانی که خداوند جلّ جلاله را انکار می نمایند و حرمت او را سبک می شمارند و احکام او در بندگان و آفریده هایش را تغییر می دهند، دعا کند تا از گمراهی خود دست بردارند؛ زیرا جنایت آنان بر ربوبیت و حکمت الهی و عظمت نبوی، بزرگ تر از جنایت عارفان به خدا و رسول صلوات الله علیه و آله است. از این رو، مقتضای تعظیم خدا و جلال او و تعظیم رسولش صلی الله علیه و آله و حقوق او بر ما، که با گفتار و کردار ما را هدایت نمود، آن است که ابتدا برای هدایت کسانی که ضرر و خطرشان بیشتر است، دعا کنیم. چون که نتوان ضرر و خطر آنان را با جهاد زایل نمود و از انحراف و تباهی بازداشت.

گویم

بر این اساس، نخست برای گمراهان از خدا و رسول حق، دعا کردم که به خدا هدایت یابند و به سوی رسول رجوع نمایند و به حق اعتراف کنند و بر آن اعتماد کنند. سپس برای اهل توفیق و یقین دعا کردم که در توفیق خود استوار مانند و یقینشان افزون گردد و نیز برای خود و کسانی که مورد عنایت و اهتمام من هستند، به ترتیبی که نزد خدایی که به درگاه او تضرع می کنم و نیز نزد رسول او صلی الله علیه و آله پسندیده تر است، دعا نمودم و خواسته های مهم را نیز به ترتیبی که امید اجابت آن بیشتر است، مرتب نمودم و مقدم داشتم.

آیا نمی بینی قرآن مقدس درباره شفاعت حضرت ابراهیم علیه السلام از ناسپاسان می فرماید: {دربار قوم لوط با ما چون و چرا می کرد زیرا ابراهیم بردبار و نرمدل و بازگشت کننده بود.} و آن حضرت را بر بردباری و شفاعت و مجادله درباره قوم لوط که کفرشان به آن جا رسیده بود که مستحق عذاب الهی بودند ستوده است. یا روایات مربوط به سخن صاحب رسالت را که الگوی بزرگان و خداگرایان است، ندیده ای که هرچه قوم کافرش او را آزار می دادند و در کارشان پیش می رفتند، حضرت می­ فرمودند: خدایا، قوم مرا بیامرز، زیرا آنان نادان اند.

یا حدیث منقول از حضرت عیسی علیه السلام را ندیده ای که فرمودند: بسان آفتاب باش که بر نیک و بد می تابد و نیز

ص: 167

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِقَوْمِی إِنَّهُمْ لَا یَعْلَمُونَ.

سخن پیامبرمان صلوت الله علیه و آله را که می فرمایند: به شایستگان نیکی و به غیر آنان خوبی کن، زیرا اگر آنان شایسته نیکی نباشند، تو شایستگی نیکی کردن را داری. و بالاخره این سخن خداوند جلّ جلاله که می فرماید: {خدا شما را از کسانی که در دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده اند باز نمی دارد که با آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید زیرا خدا دادگران را دوست دارد.} در بردارنده ترجیح مقام نیکوکاران بر بدکاران است و سرانجام در این باره همین بس که حضرت محمد صلی الله علیه و آله به عنوان رحمت برای جهانیان برانگیخته شده است.

فصل

احمد بن عباس بن محمد بن دوریستی - رحمه الله - در کتاب «الحُسنی» آورده است: در روایتی از امام جواد به روایت از پدران بزرگوارش از امام باقر علیه السلام آمده است: هر کس شب قدر را احیا کند، گناهان او آمرزیده می شود اگر چه به شماره ستارگان آسمان و هموزن کوه ها و به پیمانه دریاها باشد.

نیز در همان کتاب آمده است، امام باقر علیه السلام فرمودند: هر کس شب بیست و سوم ماه رمضان را احیا نماید و صد رکعت نماز در آن بخواند، خداوند روزی او را در دنیا گسترده می نماید و از شر دشمنانش کفایت می کند و نیز او را از غرق و منهدم شدن خانه و فرو ریختن سقف آن بر سر او و به سرقت رفتن کالایش و از شر درندگان به پناه خود در می آورد و بیم دو فرشته نکیر و منکر را از او باز می دارد و در حالی که نور او برای جمعیت می درخشد از قبر بیرون می آید و نامه عملش به دست راستش داده می شود و برای او دوری از آتش جهنم و گذشتن از صراط و ایمنی از عذاب نوشته و مقرر می شود و بدون حسابرسی وارد بهشت می گردد و در آن جا از همدمان پیامبران و صدیقان و گواهان و شایستگان می گردد و چه همدمان خوبی.

یکی دیگر از اعمال مخصوص شب بیست و سوم، خواندن سوره دخان در آن و در هر شب ماه رمضان است

ص: 168

و قول نبینا صلوات الله علیه و آله اصنع الخیر إلی أهله و إلی غیر أهله فإن لم یکن أهله فکن أنت أهله و قد تضمن ترجیح مقام المحسنین إلی المسیئین قوله جل جلاله لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ و یکفی أن محمدا صلی الله علیه و آله بعث رحمة للعالمین.

که روایت مربوط به آن در ضمن اعمال شب اول گذشت و یکی دیگر از اعمال این شب آن است که با انجام عبادت احیا شود، چنان که پیش از این بدان اشاره کردیم. افزون بر آن، در تعظیم فضیلت و احیای این شب در روایت آمده است: زمانی امام صادق علیه السلام سخت بیمار شدند، وقتی شب بیست و سوم فرا رسید، به غلامان خود دستور دادند که او را به مسجد ببرند و آن شب را در مسجد بیتوته نمودند.

فصل: اعمال مخصوص روز بیست و سوم ماه رمضان

دعای مخصوص روز بیست و سوم ماه رمضان: منزه باد خدایی که بادهای سنگین را پدید می آورد و آذرخش همراه با ستایش او، و نیز فرشتگان از بیم او، او را به پاکی می ستایند و آذرخش ها را می فرستد و هر کس را که بخواهد دچار آن می کند و بادها را به عنوان مژده رسان پیش از رحمت خود گسیل می دارد و آب را با کلمات خود از آسمان فرو می فرستد و گیاه را به قدرت خویش می رویاند و برگ درختان را به امر خود فرو می ریزد. پاک است خدای پدید آورنده انسان ها، پاک است خدای صورت نگار، پاک است خدای آفریننده تمام جفت ها، پاک است خدای آفریننده تاریکی ها و نور، پاک است خدای شکافنده دانه و هسته، پاک است خدای آفریننده همه اشیا، پاک است خدای آفریننده موجوداتی که دیده می شوند و یا نمی شوند، منزه باد خدا به اندازه نوشتن کلمات او، پاک است خدا، پروردگار جهانیان.- سه بار بگو- .

دعای دیگر: خدایا، گناهان مرا در این روز بشوی و مرا از عیب ها پاک بگردان و قلبم را برای تقوای قلب ها امتحان کن، ای پوشاننده لغزش های گنهکاران.(1)

ص: 169

و قد قدمنا الروایة بذلک فی أول لیلة و أن تحیا بالعبادة کما قدمناه.

و مما رویناه فی تعظیم فضلها و إحیائها أیضا مَا رَوَاهُ ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ وَ هِشَامٍ وَ حَفْصٍ قَالُوا: مَرِضَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَرَضاً شَدِیداً فَلَمَّا کَانَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَمَرَ مَوَالِیَهُ فَحَمَلُوهُ إِلَی الْمَسْجِدِ فَکَانَ فِیهِ لَیْلَتَهُ.

باب هشتم : دعاهای وداع با ماه رمضان و اعمال آن

روایات

مؤلف

آنچه به این باب بستگی دارد، در باب های روزه و باب­های دعا از کتاب الصلو ة و جاهای دیگر ذکر شده، پس از آن غافل نشو.

روایت1.

از جمله آنچه مربوط به وداع ماه مبارک رمضان است: پس می­گوییم، در ارتباط با وداع ماه رمضان، اگر کسی بپرسد و بگوید: معنای خداحافظی با ماه رمضان با این که ماه رمضان جان دار نیست تا مورد خطاب قرار گیرد و سخنانی را که انسان به او می گوید دریابد، چیست؟ می گوییم: عاقلان پیش از پیامبر صلی الله علیه و آله، در زمان او و بعد از او، عادت داشتند که سرزمین و وطن و جوانی و اوقات صفا و امنیت و نیکی را با گفتار مورد خطاب قرار دهند و با زبان حال با آن ها سخن بگویند. زمانی هم که آداب اسلامی ظهور کرد، آن چه را که عقل و فهم انسان ها بدان حکم می کرد و گواهی به جواز آن می داد، امضا کرد و قرآن مقدس و مجید نیز بر این اساس سخن گفت، آن جا که خداوند عزّ و جلّ می فرماید: {آن روز که به دوزخ می گوییم: آیا پر شدی و می گوید: آیا باز هم هست؟} چنان که ملاحظه می فرمایید، قرآن شریف بیان می کند که جهنم به سخن در می آید و معنای آن این است که با زبان حال آن گونه پاسخ می­دهد و امثال این در قرآن شریف و مجید و در کلام پیامبر اکرم و ائمه، درودها و سلام خدا بر او و آنان، فراوان است و خردمند نیازی به اطاله پاسخ ندارد. چنین است، توجه کنندگان به ماه رمضان از میان مسلمانان و مومنان، که بهتر از مصاحبت با سرزمین ها و منزلگاه ها با ماه رمضان خو گرفته­اند، به طوری که این ماه برای آنان پر بارتر از بهره دوستان و بستگان و بالاتر از گرامی ترین و ارجمند ترین چیزهایی است که دارد. بنابراین، اقتضا می کند تا هنگام فراق و جدایی ماه رمضان، با آن خداحافظی کنند .

در ذکر گروه هایی که با ماه رمضان وداع می کنند می گوییم: بدان که وداع با این ماه نیاز به توضیح بیشتر دارد و آنان که خداحافظی می کنند، چندین دسته اند:

گروهی در ماه رمضان در پی کسب خواست خدا و رعایت آداب این ماه در نهان و آشکار بودند. اینان ماه صیام را مانند کسانی وداع می کنند که با یکرنگی و وفا و حفظ پیمان ها با آن مصاحبت کردند، همان گونه که دعای وداع مولایمان امام زین العابدین علیه افضل السلام با ماه رمضان گویای آن است.

ص: 170

گروهی دیگر، گاه بر اساس خواست خدا با ماه رمضان مصاحبت کردند و گاه با غفلت یا عصیان از شروط این ماه فاصله گرفتند. این گروه اگر در هنگام سپری شدن ماه رمضان، از رعایت آداب و مصاحبت با آن جدایی گرفته باشند، خداحافظی کردن از ماه رمضان برای آنان سزوار نیست؛ زیرا هیچ گاه افراد جدا از هم، از یکدیگر خداحافظی نمی کنند، بلکه از دیدگاه عقل و خرد، از کسی باید خداحافظی کرد که با انسان همدم و موافق است؛ ولی اگر ماه رمضان در حالی سپری شود که با نیکی با آن مصاحبت می کردند، شایسته است به همان اندازه که حرمت آن را پاس می داشتند با آن وداع نمایند و افزون بر آن، از خدا طلب آمرزش نمایند و از عدم رعایت و کوتاهی خود در شروط مصاحبت و وفا با ماه رمضان پشیمان گردند و هنگام وداع، از این که گاه گاهی با جفا با آن رفتار کردند، در حسرت و دریغ خوردن بر آن بسیار بکوشند.

گروهی دیگر با دل با ماه رمضان همراه نبودند، بلکه برخی از آنان با ناخوشایندی با آن همراهی کردند، زیرا ماه رمضان آنان را از عادت خود یعنی سبک شمردن مراقبه خداوند دانای غیب، باز می داشت. اینان در واقع در ماه رمضان نبودند تا هنگام جدایی با آن وداع کنند و آن گاه که ماه رمضان به نزدیک خانه آنان فرود آمده بود، به خوبی با آن همسایه داری نکردند، بلکه از آن بدشان آمد و به صورت بد از آن استقبال کردند. بنابراین، معنایی برای خداحافظی از ماه رمضان برای آنان وجود ندارد و اصلا به خداحافظی و سخنان بد آنان توجه نمی شود.

مؤلف:

بنابراین، ای انسان، مبادا مانند کسی باشی که میهمان بی نیازی بر او وارد شود، میهمان بزرگی که از یک سال پیش چنین میهمان بزرگی بر او وارد نشده است و فقط برای انعام و بخشش به میهمانی او آمده است و همراه با خود، تحفه های نیکبختی و عنایات بزرگ و برآوردن خواسته ها و توجه هایی را که به توصیف و گفتار در نمی آید، آورده باشد و آن شخص با این حال، با آن میزبان بزرگوار، بد همسایگی نماید و به او جفا کند و او را سبک بشمارد و مانند یک میهمان فرومایه با او رفتار کند و در نتیجه آن میهمان بزرگوار با سرزنش از او جدا شود و آن شخص در رسوایی کوتاهی و بدهمسایگی یا در ننگ تاسف و ندامت بماند. بنابراین، در میهمانی و شناخت حقوق این میهمان که نیکبختی و رحمت و مهربانی و ایمنی از بیم ها را با خود به همراه آورد، یا نیکوکار باش و یا دست کم، نه به نفع او نه بر ضرر او. پس با ناخوشایندی و بی ادبی با آن همراهی مکن؛ چرا که با اعمال پست خود، نفس ضعیف خود را هلاک نمودی و در دیوان پادشاهان و بزرگانی که به ایمنی و خشنودی الهی دست یافتند، خود را به رسوایی و عیب ها مشهور می کنی.

بدان که زمان وداع با ماه رمضان را از نامه ای که مجموعه ای از پرسش های گروهی از راویان بزرگ بود و از یکی از ائمه،

ص: 171

و طبقة منهم صاحبوا شهر رمضان تارة یکونون معه علی مراد الله جل جلاله فی بعض الأزمان و تارة یفارقون شروطه بالغفلة أو بالعصیان فهؤلاء إن اتفق خروج شهر رمضان و هم مفارقون له فی الآداب و الاصطحاب فالمفارقون لا یودعون و لا هم مجتمعون و إنما الوداع لمن کان مرافقا و موافقا فی مقتضی العقول و الألباب و إن اتفق خروج شهر رمضان و هم فی حال حسن صحبته فلهم أن یودعوه علی قدر ما عاملوه فی حفظ حرمته و أن یستغفروا و یندموا علی ما فرطوا فیه من إضاعة شروط الصحبة و الوفاء و یبالغوا عند الوداع فی التلهف و التأسف کیف عاملوه بوقت من الأوقات بالجفاء.

و طبقة ما کانوا فی شهر رمضان مصاحبین له بالقلوب بل کان فیهم من هو کاره لشهر الصیام لأنه کان یقطعهم عن عاداتهم فی التهوین و مراقبة علام الغیوب فهؤلاء ما کانوا مع شهر رمضان حتی یودعوه عند الانفصال و لا أحسنوا المجاورة له لما نزل من القرب من دارهم و تکرهوا به و استقبلوه بسوء اختیارهم فلا معنی لوداعهم له عند انفصاله و لا یلتفت إلی ما یتضمنه لفظ وداعهم و سوء مقالهم أقول فلا تکن أیها الإنسان ممن نزل به ضیف غنی عنه و ما نزل به ضیف مذ سنة أشرف منه و قد حضره للإنعام علیه و حمل إلیه معه تحف السعادات و شرف العنایات و ما لا یبلغه وصف المقال من الآمال و الإقبال فأساء مجاورة هذا الضیف الکریم و جفاه و هون به و عامله معاملة

المضیف اللئیم فانصرف الضیف الکریم ذاما لضیافته و بقی الذی نزل به فی فضیحة تقصیره و سوء مجاورته أو فی عار تأسفه و ندامته فکن إما محسنا فی الضیافة و المعرفة بحقوق ما وصل به هذا الضیف من السعادة و الرحمة و الرأفة و الأمن من المخافة أو کن لا له و لا علیه فلا تصاحبه بالکراهة و سوء الأدب علیه و إنما تهلک بأعمالک السخیفة نفسک الضعیفة و تشهرها بالفضائح و النقصان فی دیوان الملوک و الأعیان الذین ظفروا بالأمان و الرضوان.

أقول و اعلم أن وقت الوداع لشهر الصیام رویناه عن أحد الأئمة علیهم

ص: 171

بهترین سلام ها بر آنان، بعد از هر مساله پاسخ را نوشتند، آوردیم. بدین صورت [که پرسیدند]: زمان وداع با ماه رمضان چه وقت است، زیرا راویان ما در این باره اختلاف نظر دارند؛ برخی می­گویند، در آخرین شب ماه رمضان و برخی دیگر می­گویند در آخرین روز ماه رمضان، آن هنگام که هلال ماه شوال دیده می شود. پاسخ دادند: اعمال ماه رمضان در شب های آن است و وداع نیز در آخرین شب است و اگر کسی بیم آن را داشت که ماه کمتر از سی روز باشد، در دو شب وداع کند.

این عین عبارت روایت بود که ما بدان دسته یافتیم و نقل کردیم. بنابراین، هنگام وداع با ماه رمضان در اصلاح باطن خود بکوش، زیرا انسان به حال خود بینا است و برای وداع با فضیلتی که در ماه رمضان بود، شایسته ترین اوقات خود در مصاحبت با آن و نیکوترین ضیافت و رفتار خود از آخرین شب آن را برگزین، چنان که در روایت گذشته آمده بود و اگر در آخرین شب نتوانستی، در اواخر آخرین روز مفارقت و جدایی از ماه رمضان، با آن خداحافظی کن. پس هر گاه در آخرین شب یا روز، حالت خوبی در مصاحبت با ماه رمضان داشتی، همان وقت همانند وداع با دوستان صمیمی و باوفا که حق میهمان بسیار نیکوکار را می شناسند با آن وداع کن و به همان اندازه که از شرف ضیافت و فواید پاداش آن از دستت رفت، حق تاسف بر مفارقت و دوری آن را قضا کن و همچون دوستان، آن گاه که بعد از گردآمدن از یکدیگر جدا می شوند، گنجینه اشک های خود را بگشا و جاری ساز.

شیخ الدوریستی در کتاب الحسنی روایتی از جابر بن عبدالله انصاری نقل می کند، که می گوید: در آخرین جمعه ماه رمضان به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسیدم. وقتی چشم مبارکش به من افتاد، فرمودند: ای جابر، این آخرین جمعه ماه رمضان است، پس با آن وداع کن و بگو: «خداوندا، این ماه رمضان را آخرین ماه روزه داری ما قرار مده و اگر قرار دادی، ما را مشمول رحمت خود قرار ده و نومید و محروم از آن مگردان.» و هرکس این دعا را بخواند، به یکی از این دو فضیلت می رسد: یا ماه رمضان سال آینده را درک می کند و یا مشمول رحمت و آمرزش پروردگار می گردد.

وداعی دیگر با ماه رمضان: بر اساس اسناد صحیفه سجادیه، مولایمان علی بن حسین علیه السلام صاحب انفاس مقدس و شریف، با ماه رمضان این گونه وداع کرد:

خداوندا، ای کسی که خواهان پاداش نیستی و ای کسی که از عطا پشیمان نمی گردی و ای خدایی که پاداش

ص: 172

أفضل السلام من کتاب فیه مسائل جماعة من أعیان الأصحاب و قد وقع علیه السلام بعد کل مسألة بالجواب و هذا لفظ ما وجدناه.

وَدَاعُ شَهْرِ رَمَضَانَ مَتَی یَکُونُ فَقَدِ اخْتَلَفَ أَصْحَابُنَا فَبَعْضُهُمْ قَالَ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ وَ بَعْضُهُمْ قَالَ هُوَ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْهُ إِذَا رَأَی هِلَالَ شَوَّالٍ الْجَوَابُ الْعَمَلُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیَالِیهِ وَ الْوَدَاعُ یَقَعُ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ فَإِنْ خَافَ أَنْ یَنْقُصَ الشَّهْرُ جَعَلَهُ فِی لَیْلَتَیْنِ.

قلت هذا اللفظ ما رأیناه و رویناه فاجتهد فی وقت الوداع علی إصلاح السریرة فالإنسان علی نفسه بصیرة و تخیر لوقت وداع الفضل الذی کان فی شهر رمضان أصلح أوقاتک فی حسن صحبته و جمیل ضیافته و معاملته من آخر لیلة منه کما رویناه فإن فاتک الوداع فی آخر لیلة ففی أواخر نهار المفارقة له و الانفصال عنه فمتی وجدت فی تلک اللیلة أو ذلک الیوم نفسک علی حال صالحة فی صحبة شهر رمضان فودعه فی ذلک الأوان وداع أهل الصفاء و الوفاء الذین یعرفون حق الضیف العظیم الإحسان و اقض من حق التأسف علی مفارقته و بعده بقدر ما فاتک من شرف ضیافته و فوائد رفده و أطلق من ذخائر دموع الوداع ما جرت به عوائد الأحبة إذا تفرقوا بعد الاجتماع و قل.

مَا رَوَاهُ الشَّیْخُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُحَمَّدٍ الدُّورْیَسْتِیُّ فِی کِتَابِ الْحُسْنَی بِإِسْنَادِهِ إِلَی جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَلَمَّا بَصُرَ بِی قَالَ لِی یَا جَابِرُ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَوَدِّعْهُ وَ قُلِ اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِنَا إِیَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوماً وَ لَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً فَإِنَّهُ مَنْ قَالَ ذَلِکَ ظَفِرَ بِإِحْدَی الْحُسْنَیَیْنِ إِمَّا بِبُلُوغِ شَهْرِ رَمَضَانَ مِنْ قَابِلٍ وَ إِمَّا بِغُفْرَانِ اللَّهِ وَ رَحِمَتِهِ.

وداع آخر لشهر رمضان وَ قَدْ رَوَیْنَاهُ عَنْ مَوْلَانَا عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام صَاحِبِ الْأَنْفَاسِ الْمُقَدَّسَةِ الشَّرِیفَةِ فِیمَا تَضَمَّنَهُ إِسْنَادُ أَدْعِیَةِ الصَّحِیفَةِ فَقَالَ: وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ علیه السلام فِی وَدَاعِ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ یَا مَنْ لَا یَرْغَبُ فِی الْجَزَاءِ وَ یَا مَنْ لَا یَنْدَمُ عَلَی الْعَطَاءِ وَ یَا مَنْ لَا یُکَافِی

ص: 172

بنده ات را به صورت برابر نمی دهی، بخشش تو آغازین و گذشت تو تفضل و کیفرت عدل و سرنوشت حتمی ات، خیر و برگزیده است. اگر عطا کنی، عطای خود را با منت نمی آمیزی و اگر باز داری، بازداشتن تو تجاوز نیست، از هر کس که از تو سپاسگزاری کند، سپاسگزاری می کنی در حالی که تو سپاسگزاری را به او الهام کردی و به هر کس که از تو ستایش کند پاداش می دهی در حالی که تو خود ستایش را به او آموختی و گناه کسانی را که اگر می خواستی می توانستی رسوایشان سازی، می پوشانی و به کسانی که اگر اراده نموده بودی، می توانستی عطا نکنی، می بخشی در حالی که هر دو دسته سزاوار رسوایی و عدم عطا هستند، جز این که تو کارهایت را بر اساس تفضل و قدرتت را بر گذشت بنا نهادی و با کسانی که از تو نافرمانی می کنند، با بردباری برخورد می کنی و کسانی را که قصد ستم به خود دارند، مهلت می دهی و با تانی و درنگ، مهلت بازگشت به آنان می دهی و در توبه آنان شتاب نمی کنی، تا هر کس که به هلاکت دچار می گردد، به اختیار خود به هلاکت دچار گردد و بدبختان بعد از این که مهلت طولانی برای پوزش خواهی به آنان دادی و حجت های پی در پی خود را بر آنان اتمام کردی، در برابر نعمت تو دچار بدبختی گردند. و این همه به خاطر کارهای بزرگوارانه تو است، ای بزرگوار، و از عطوفت تو است، ای بردبار.

تو آن خدایی هستی که دری برای بندگان برای نیل به عفو و گذشت گشودی و آن را توبه نامیدی و راهنمایی از رحمت خود بر این در قرار دادی تا بندگانت گمراه نشوند و فرمودی: {ای کسانی که ایمان آورده اید، به درگاه خدا توبه ای راستین کنید، امید است که پروردگارتان بدی هایتان را از شما بزداید و شما را به باغ هایی که از زیر درختان آن جویبارها روان است درآورد.} ای سرور من، پس چه عذری دارد کس که بعد از آن که این در گشوده شد و راهنما بر آن اقامه شد غفلت ورزید؟ و تویی آن خدایی که در معامله خود با بندگان افزودی و هدف تو از این، آن است که آنان در داد و ستد خود سود نمایند و به فضل تو دست یابند و فرمودی: {هر کس کار نیکو بیاورد، ده برابر آن پاداش دارد و هر کس کار بد بیاورد، جز مانند آن سزا نمی بیند و به آنان ستم نمی شود.} سپس فرمودی: {داستان کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند مانند این است که دانه ای هفت خوشه برویاند که در هر خوشه صد دانه باشد و خدا برای هر که بخواهد چند برابر می کند و خدا گشایشمند و داناست.} و آیات دیگر مشابه این آیات که در قرآن نازل کردی.

تویی آن خدایی که از غیب راهنمایی کردی و آنان را به بهره و نصیبشان تشویق نمودی که اگر از آنان می پوشاندی، دیدگانش آن را نمی دید و گوش هایشان در نمی یافت و عقل هایشان آن را درک نمی کرد، و تو که نامت بلند پایه و متعالی باد، فرمودی: {مرا یاد کنید، تا شما را یاد کنم.} نیز فرمودی: {اگر شکر به جای آورید حتما آن را برای شما افزون می کنم و اگر ناسپاسی کنید، بی شک عذاب من سخت خواهد بود.} همچنین فرمودی: {مرا بخوانید، تا شما را اجابت کنم.} و فرمود: {کیست آن که به خدا قرض دهد تا آن را برایش مضاعف کند و برای او اجری گران مایه خواهد بود.} و بندگان برای درخواست روزی افزون تو، تو را یاد کردند و از تو سپاسگزاری نمودند و خواندند و در راه تو صدقه پرداختند و راه نجات آنان از خشم تو و کامیابی به خشنودی ات در همین بود. اگر بنده ای مخلوقی دیگر را بر آن چه تو بندگان را بر آن رهنمون شدی، راهنمایی می کرد، قطعا مورد سپاس قرار می گرفت. پس ستایش تو را تا زمانی که راهی برای ستایش تو وجود دارد و واژه ای یافت می شود که بتوان به واسطه آن تو را ستایش کرد و معنایی که

ص: 173

عَبْدَهُ عَلَی السَّوَاءِ هِبَتُکَ ابْتِدَاءٌ وَ عَطِیَّتُکَ تَفَضُّلٌ وَ عُقُوبَتُکَ عَدْلٌ وَ قَضَاؤُکَ خِیَرَةٌ إِنْ أَعْطَیْتَ لَمْ تَشُبْ بِمَنٍّ وَ إِنْ مَنَعْتَ لَمْ یَکُنْ مَنْعُکَ بِتَعَدٍّ تَشْکُرُ مَنْ شَکَرَکَ وَ أَنْتَ أَلْهَمْتَهُ شُکْرَکَ وَ تُکَافِئُ مَنْ حَمِدَکَ وَ أَنْتَ عَلَّمْتَهُ حَمْدَکَ تَسْتُرُ عَلَی مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ وَ تَجُودُ عَلَی مَنْ لَوْ أَرَدْتَ مَنَعْتَهُ وَ کِلَاهُمَا مِنْکَ أَهْلٌ لِلْفَضِیحَةِ وَ الْمَنْعِ غَیْرَ أَنَّکَ بَنَیْتَ أَفْعَالَکَ عَلَی التَّفَضُّلِ وَ أَجْرَیْتَ قُدْرَتَکَ عَلَی التَّجَاوُزِ وَ تَلَقَّیْتَ مَنْ عَصَاکَ بِالْحِلْمِ وَ أَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ تَسْتَنْظِرُهُمْ بِأَنَاتِکَ إِلَی الْإِنَابَةِ وَ تَتْرُکُ مُعَاجَلَتَهُمْ إِلَی التَّوْبَةِ لِکَیْلَا یَهْلِکَ عَلَیْکَ هَالِکُهُمْ وَ لِئَلَّا یَشْقَی بِنَقِمَتِکَ شَقِیُّهُمْ إِلَّا عَنْ طُولِ الْإِعْذَارِ إِلَیْهِ وَ بَعْدَ تَرَادُفِ الْحُجَّةِ عَلَیْهِ کَرَماً مِنْ فِعْلِکَ یَا کَرِیمُ وَ عَائِدَةً مِنْ عَطْفِکَ یَا حَلِیمُ أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَی عَفْوِکَ وَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ وَ جَعَلْتَ عَلَی ذَلِکَ الْبَابِ دَلِیلًا مِنْ رَحْمَتِکَ لِئَلَّا یَضِلُّوا عَنْهُ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ ذَلِکَ الْبَابِ یَا سَیِّدِی بَعْدَ فَتْحِهِ وَ إِقَامَةِ الدَّلِیلِ عَلَیْهِ وَ أَنْتَ الَّذِی زِدْتَ فِی السَّوْمِ عَلَی نَفْسِکَ لِعِبَادِکَ تُرِیدُ رِبْحَهُمْ فِی مُتَاجَرَتِکَ وَ فَوْزَهُمْ بِزِیَادَتِکَ فَقُلْتَ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلا یُجْزی إِلَّا مِثْلَها ثُمَّ قُلْتَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ مَا أَنْزَلْتَ مِنْ نَظَائِرِهِنَّ فِی الْقُرْآنِ وَ أَنْتَ الَّذِی دَلَلْتَهُمْ بِقَوْلِکَ الَّذِی مِنْ غَیْبِکَ وَ تَرْغِیبِکَ الَّذِی فِیهِ مِنْ حَظِّهِمْ عَلَی مَا لَوْ سَتَرْتَهُ عَنْهُمْ لَمْ تُدْرِکْهُ أَبْصَارُهُمْ وَ لَمْ تَعِهِ أَسْمَاعُهُمْ وَ لَمْ تَلْحَقْهُ أَوْهَامُهُمْ فَقُلْتَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ قُلْتَ مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ فَذَکَرُوکَ وَ شَکَرُوکَ وَ دَعَوْکَ وَ تَصَدَّقُوا لَکَ طَلَباً لِمَزِیدِکَ وَ فِیهَا کَانَتْ نَجَاتُهُمْ مِنْ غَضَبِکَ وَ فَوْزُهُمْ بِرِضَاکَ وَ لَوْ دَلَّ مَخْلُوقٌ مَخْلُوقاً مِنْ نَفْسِهِ عَلَی مِثْلِ الَّذِی دَلَلْتَ عَلَیْهِ عِبَادَکَ مِنْکَ کَانَ مَحْمُوداً فَلَکَ الْحَمْدُ مَا وُجِدَ فِی حَمْدِکَ مَذْهَبٌ وَ مَا بَقِیَ لِلْحَمْدِ لَفْظٌ تُحْمَدُ بِهِ وَ مَعْنًی

ص: 173

به سوی تو باز گردد.

ای خدایی که با نیکوکاری و تفضل، بندگانت را به ستایش خود واداشتی و با نوازش و بخشش با آنان رفتار کردی، چه قدر نعمت تو در میان ما منتشر و نوازشت بر ما فراوان و نیکوکاری ات به ما ویژه است. ما را به دین برگزیده و آیین مورد پسند و راه آسان و فراهمت رهنمودن شدی و به اموری که موجب نزدیکی و قرب و رسیدن به کرامتت می شود، بینا گردانیدی. خداوندا، و نیز از جمله این وظایف برگزیده و واجبات ویژه، ماه رمضان را قرار دادی، ماهی که آن را از میان سایر ماه ها ویژه گردانیدی و از میان همه زمان ها و روزگاران برگزیدی و به واسطه فرو فرستادن قرآن و واجب گردانیدن روزه داری و قرار دادن شب قدر که بهتر از هزار ماه است، آن را بر تمام اوقات مقدم داشتی و آن گاه از میان همه امت ها، ما را مقدم داشتی و آن را به ما عطا کردی و ما و نه دیگر ملت ها را برای دست یافتن به فضایل آن برگزیدی و ما نیز به فرمان تو روزهای آن را روزه داشتیم و به یاری تو شب هایش را برخاستیم و هدف ما از روزه داری و شب خیزی در آن، درخواست رحمت تو بود که تو راه تقاضای آن و پاداش خود را برای ما فراهم کردی و تو همان خدایی هستی که هر چه را که از تو خواسته شود، دارا هستی و هر چه از روزی افزونت درخواست شود، می بخشی و به هر کس در کوشش رسیدن به قربت باشد، نزدیکی. این ماه در میان ما جایگاه ستوده ای داشت و با شادمانی با ما همنشینی کرد و به ما برترین سودهای جهانیان را داد و اکنون در پایان زمان و به سرآمدن مدت و تکمیل شماره روزهایش، از ما جدا شده است. از این رو، ما با او وداع می کنیم، همانند وداع با کسی که جدایی از او بر ما سخت و غمبار است و بازگشت او، ما را دچار احساس تنهایی نموده و پیمان های آن را نگاه داشتیم و احترام آن را رعایت کردیم و حق آن را ادا کردیم. از این رو، می گوییم:

درود بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا و ای بزرگ ترین عید اولیای خدا، درود بر تو ای گرامی ترین زمان همراه و ای بهترین ماه در روزها و لحظه ها، درود بر تو ای ماهی که آرزوها در تو نزدیک گردید و اعمال، آسان به جا آورده شد. درود بر تو ای ماهی که حضور تو ارجمند و جدایی تو دردآور است. درود بر تو ای انیسی که هنگام روی آوردن با ما خو گرفتی و ما را شادمان کردی و هنگام رفتن ما را تنها نمودی و ما را به درد آوردی. درود بر تو ای همسایه ای که دل ها در تو نازک و گناهان اندک گردید. درود بر تو ای یاوری که ما را علیه شیطان یاری دادی و دوستی که راه نیکوکاری را آسان نمودی. درود بر تو که چه قدر آزاد شدگان خدا در تو بسیار بود و کسانی که به واسطه تو، حرمت تو را پاس داشتند، چه قدر نیکبخت اند. درود بر تو که چه قدر زداینده گناه و پوشاننده انواع عیب ها بودی، درود بر تو که چه قدر بر

ص: 174

یَنْصَرِفُ إِلَیْهِ.

یَا مَنْ تَحَمَّدَ إِلَی عِبَادِهِ بِالْإِحْسَانِ وَ الْفَضْلِ وَ عَامَلَهُمْ بِالْمَنِّ وَ الطَّوْلِ مَا أَفْشَی فِینَا نِعْمَتَکَ وَ أَسْبَغَ عَلَیْنَا مِنَّتَکَ وَ أَخَصَّنَا بِبِرِّکَ وَ هَدَیْتَنَا لِدِینِکَ الَّذِی اصْطَفَیْتَ وَ مِلَّتِکَ الَّتِی ارْتَضَیْتَ وَ سَبِیلِکَ الَّذِی سَهَّلْتَ وَ بَصَّرْتَنَا مَا یُوجِبُ الزُّلْفَةَ لَدَیْکَ وَ الْوُصُولَ إِلَی کَرَامَتِکَ اللَّهُمَّ وَ أَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفَایَا تِلْکَ الْوَظَائِفِ وَ خَصَائِصِ تِلْکَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضَانَ الَّذِی اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سَائِرِ الشُّهُورِ وَ تَخَیَّرْتَهُ مِنْ جَمِیعِ الْأَزْمِنَةِ وَ الدُّهُورِ وَ آثَرْتَهُ عَلَی جَمِیعِ الْأَوْقَاتِ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ فَرَضْتَ فِیهِ مِنَ الصِّیَامِ وَ أَجْلَلْتَ فِیهِ مِنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ثُمَّ آثَرْتَنَا بِهِ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ وَ اصْطَفَیْتَنَا بِفَضْلِهِ دُونَ أَهْلِ الْأَدْیَانِ فَصُمْنَا بِأَمْرِکَ نَهَارَهُ وَ قُمْنَا بِعَوْنِکَ لَیْلَهُ مُتَعَرِّضِینَ بِصِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ لِمَا عَرَّضْتَنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ سَبَبْتَنَا إِلَیْهِ مِنْ مَثُوبَتِکَ وَ أَنْتَ الْمَلِی ءُ بِمَا رُغِبَ فِیهِ إِلَیْکَ الْجَوَادُ بِمَا سُئِلْتَ مِنْ فَضْلِکَ الْقَرِیبُ إِلَی مَنْ حَاوَلَ قُرْبَکَ وَ قَدْ أَقَامَ فِینَا هَذَا الشَّهْرُ مُقَامَ حَمْدٍ وَ صَحِبَنَا صُحْبَةَ السُّرُورِ وَ أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِینَ ثُمَّ قَدْ فَارَقَنَا عِنْدَ تَمَامِ وَقْتِهِ وَ انْقِطَاعِ مُدَّتِهِ وَ وَفَاءِ عَدَدِهِ فَنَحْنُ مُوَدِّعُوهُ وَدَاعَ مَنْ عَزَّ فِرَاقُهُ عَلَیْنَا وَ غَمَّنَا وَ أَوْحَشَ انْصِرَافُهُ عَنَّا فَهَمَّنَا وَ لَزِمَنَا لَهُ الذِّمَامُ الْمَحْفُوظُ وَ الْحُرْمَةُ الْمَرْعِیَّةُ وَ الْحَقُّ الْمَقْضِیُّ فَنَحْنُ قَائِلُونَ:

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ الْأَعْظَمَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْآمَالُ وَ یُسِّرَتْ فِیهِ الْأَعْمَالُ السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً وَ أَفْجَعَ فِرَاقُهُ مَفْقُوداً السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ أَلِیفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَأَمَرَّ السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَی الشَّیْطَانِ وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سَبِیلَ الْإِحْسَانِ السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِیکَ وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَی حُرْمَتَهُ بِکَ السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَمْحَاکَ لِلذُّنُوبِ وَ أَسْتَرَکَ لِأَنْوَاعِ الْعُیُوبِ السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَطْوَلَکَ عَلَی

ص: 174

بزه کاران طولانی و در دل مومنان با هیبت بودی، درود بر تو ای ماهی که روزها نمی توانند با تو برابری کنند. درود بر تو ای ماهی که ایمن از همه امور هستی. درود بر تو در حالی که ما از همنشینی با تو ناخوشایند نیستیم و معاشرت با تو را نکوهش نمی کنیم. درود بر تو همان گونه که با برکت ها بر ما وارد شدی و خطاهای ما را شستی. درود بر تو بی آن که از روی خستگی با تو وداع کنیم و یا روزه ات را از روی رنجش ترک کنیم. سلام بر تو که پیش از فرا رسیدن زمان تو، تو را می جستیم و هنگام سپری شدن تو، اندوهناکیم. درود بر تو که چه بسیار بدی ها که به واسطه تو از ما برطرف گردید و چه بسیار خیرها که به واسطه تو بر ما نازل شد. درود بر تو و بر شب قدری که خداوند آن را بهتر از هزار ماه قرار داد. سلام بر تو که چه قدر دیروز به تو آزمند بودیم و چه قدر فردا به تو اشتیاق خواهیم داشت. سلام بر تو و بر فضیلت تو که از آن محروم گردیدیم و بر برکت هایی که از ما گرفته شد. درود بر تو که دیروز چقدر بر تو حریص بودیم و فردا شوق دیدار تو را داریم.

خداوندا، ما اهل این ماه هستیم و ما را بدان مشرّف و به منت خود بدان موفق گردانیدی. و به خاطر بدبختی شان از فضیلت آن محروم گردیدند و تو سرپرست شناخت آن هستی و ما را برای آن برگزیدی و ما را به راه و روش آن رهنمون گردیدی و ما با کوتاهی، به توفیق تو روزه و شب خیزی آن را عهده دار شدیم و اندک از حق بسیار تو را در آن ادا کردیم. خداوندا، از این رو به بدکاری خود اقرار می کنیم و به تضییع خود اعتراف می کنیم و با دل، پیمان پشیمانی با تو می بندیم و با زبان، از تو صادقانه پوزش می خواهیم، پس در برابر کوتاهی که کردیم، پاداشی به ما عطا کن که به واسطه آن فضیلت مطلوب را دریابیم و در عوض آن، اندوخته ای را که بر آن تشویق شدیم، به دست آوریم و در آنچه از حقت کم گذاشتیم از ما بگذر. و عمر پیشاروی ما را به ماه رمضان آینده برسان و وقتی بدان رسانیدی، بر انجام عبادتی که اهل آن هستی یاری کن و به عمل به طاعتی که مستحق آن هستیم، نایل ساز و به اعمال شایسته، به اندازه ای که تدارک و پاداش حق تو در دو ماه و در همه ماه های روزگار باشد، موفق بدار.

خدایا، هر گناه کوچک یا بزرگ را که در این ماه بدان نزدیک شده یا مرتکب شدیم و هر خطایی که به جا آوردیم، خواه از روی عمد یا فراموشی، و خواه به خود ستم کردیم یا حرمت دیگران را دریدیم، به پوشش خود مستور بدار و به گذشت خود عفو کن و ما را در مقابل شماتت کنندگان قرار مده و زبان سرزنش کنندگان را بر ما مگشا و ما را در آن چه موجب ریزش و پوشش اعمال زشتی می شود که از ما نمی پسندی، به کارگیر. به مهرورزی ات که پایان نمی یابد و به تفضلت که کاستی نمی پذیرد.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مصیبت این ماه ما را جبران کن و روز عید فطر را برای ما مبارک گردان

ص: 175

الْمُجْرِمِینَ وَ أَهْیَبَکَ فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَیَّامُ وَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ کَرِیهِ الْمُصَاحَبَةِ وَ لَا ذَمِیمِ الْمُلَابَسَةِ السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمَا وَرَدْتَ عَلَیْنَا بِالْبَرَکَاتِ وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِیئَاتِ السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ مُوَدَّعٍ سَأَماً وَ لَا مَتْرُوکٍ صِیَامُهُ بَرَماً السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ وَ مَحْزُونٍ عَلَیْهِ عِنْدَ فَوْتِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِکَ عَنَّا وَ کَمْ مِنْ خَیْرٍ أُفِیضَ بِکَ عَلَیْنَا السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی جَعَلَهَا اللَّهُ خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی فَضْلِکَ الَّذِی حُرِمْنَاهُ وَ عَلَی مَا کَانَ مِنْ بَرَکَاتِکَ سُلِبْنَاهُ السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَیْکَ وَ أَشَدَّ شَوْقَنَا غَداً إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ هَذَا الشَّهْرِ الَّذِی شَرَّفْتَنَا بِهِ وَ وَفَّقْتَنَا بِمَنِّکَ لَهُ حِینَ جَهِلَ الْأَشْقِیَاءُ فَضْلَهُ وَ حُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ خَیْرَهُ وَ أَنْتَ وَلِیُّ مَا آثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ وَ هَدَیْتَنَا لَهُ مِنْ سُنَّتِهِ وَ قَدْ تَوَلَّیْنَا بِتَوْفِیقِکَ صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ عَلَی تَقْصِیرٍ وَ أَدَّیْنَا مِنْ حَقِّکَ فِیهِ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ اللَّهُمَّ فَلَکَ إِقْرَارُنَا بِالْإِسَاءَةِ وَ اعْتِرَافُنَا بِالْإِضَاعَةِ وَ لَکَ مِنْ قُلُوبِنَا عُقْدَةُ النَّدَمِ وَ مِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الِاعْتِذَارِ فَأْجُرْنَا عَلَی مَا أُصِبْنَا بِهِ مِنَ التَّفْرِیطِ أَجْراً نَسْتَدْرِکُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِیهِ وَ نَعْتَاضُ بِهِ مِنْ إِحْرَازِ الذُّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَیْهِ وَ أَوْجِبْ لَنَا عُذْرَکَ عَلَی مَا قَصَّرْنَا فِیهِ مِنْ حَقِّکَ وَ أَبْلِغْ بِأَعْمَارِنَا مَا بَیْنَ أَیْدِینَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ فَإِذَا بَلَّغْتَنَاهُ فَأَعِنِّا عَلَی تَنَاوُلِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ وَ أَدْنَی إِلَی الْقِیَامِ بِمَا نَسْتَحِقُّهُ مِنَ الطَّاعَةِ وَ أَجْرِ لَنَا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مَا یَکُونُ دَرْکاً لِحَقِّکَ فِی الشَّهْرَیْنِ وَ فِی شُهُورِ الدَّهْرِ.

اللَّهُمَّ وَ مَا أَلْمَمْنَا بِهِ فِی شَهْرِنَا هَذَا مِنْ إِثْمٍ وَ أَوْقَعْنَا فِیهِ مِنْ ذَنْبٍ وَ اکْتَسَبْنَا فِیهِ مِنْ خَطِیئَةٍ عَنْ تَعَمُّدٍ مِنَّا لَهُ أَوْ عَلَی نِسْیَانٍ مِنْ ظُلْمِنَا فِیهِ أَنْفُسَنَا أَوِ انْتِهَاکِنَا فِیهِ حُرْمَةَ مَنْ غَیْرُنَا فَاسْتُرْهُ بِسِتْرِکَ وَ اعْفُ عَنَّا بِعَفْوِکَ وَ لَا تَنْصِبْنَا فِیهِ لِأَعْیُنِ الشَّامِتِینَ وَ لَا تَبْسُطْ عَلَیْنَا أَلْسِنَةَ الطَّاعِنِینَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِمَا یَکُونُ حِطَّةً وَ کَفَّارَةً لِمَا أَنْکَرْتَ مِنَّا فِیهِ بِرَأْفَتِکَ الَّتِی لَا تَنْفَدُ وَ فَضْلِکَ الَّذِی لَا یَنْقُصُ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْبُرْ مُصِیبَتَنَا بِشَهْرِنَا وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِ عِیدِنَا

ص: 175

و آن را از بهترین روزهایی که بر من گذشت و سرشارترین روز از عفو و گناه زداترین روز قرار داده و گناهان پنهان و آشکار ما را بیامرز. خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست و با برکنده شدن و پایان این ماه، ما را از خطاهایمان برکن و به بیرون آمدن آن از بدی هایمان بیرون آر و از نیکبخت ترین و پر بهره ترین اهل این ماه قرار ده. خداوندا، هر کس حق این ماه را به راستی رعایت و حدودش را به شایستگی حفظ و حقیقتا از گناهان پرهیز کرد، یا با عمل عبادی به درگاه تو نزدیکی جست که به واسطه آن خشنودی خود را بر او لازم کردی و رحمتت را متوجه او نمودی، همانند آن از عطایا و احسان هایت را به ما ارزانی دار و چندین برابر آن از فضلت را به ما عطا کن، زیرا فضل تو هرگز کم نمی شود و گنجینه هایت کاستی و معدن های نیکوکاری ات پایان نمی پذیرد و به راستی که عطای تو گوارا است.

خداوندا، همانند پاداش تمام کسانی که تا روز قیامت این ماه را با نیت روزه می گیرند یا عبادت تو را به جا می­آورند، برای ما بنویس. خداوندا، در این روز فطر که آن را عید و مایه شادمانی مسلمانان، و زمان اجتماع و گردآمدن اهل آیینت قرار دادی، از همه گناهانی که مرتکب شدیم و بدی هایی که در گذشته از ما سرزد و خاطره های بدی که در دل داریم و باورهای زشتی که بدان اعتقاد داریم، به درگاه تو توبه می کنیم، بسان توبه کسی که هرگز بازگشت به آن گناه یا به خطای دیگر را در دل نمی پرورد، توبه ای خالصانه که از شک و تردید خالص گردیده باشد. پس توبه ما را بپذیر و به واسطه آن از ما خشنود باش و ما را بر آن استوار بدار. خداوندا، بیم دلگیری از وعده عذاب و شوق به پاداش روز موعود را روزی مان کن، تا لذت آن چه را که تو را بدان می خوانیم و اندوه آنچه که از آن به تو پناه می جوییم را بیابیم و در نزد خود ما را از توبه کنندگانی که دوستی ات را بر آنان واجب کردی و بازگشت به طاعتت را از آنان پذیرفتی، قرار داده، ای عادل ترین دادگر. خداوندا، از پدران و مادران و از همه هم کیشان ما، کسانی که در گذشتند و یا تا روز قیامت باقی هستند، درگذر. خداوندا، بر پیامبرت حضرت محمد و خاندان او درود فرست، همان گونه که بر فرشتگان مقرب درود فرستادی و بر او و خاندان او درود فرست، همان گونه که بر پیامبران فرستاده شده و بندگان شایسته ات درود فرستادی و بر خاندان او سلام بفرست، همان گونه که بر خاندان یس سلام فرستادی و بر همه آنان درود فرست، درودی که برکت و سود آن به ما برسد و همه آن ما را فراگیرد و به واسطه آن دعایمان مستجاب گردد، به راستی که تو گرامی ترین کسی هستی که از تو خواهش می شود و عطا کننده ترین کسی هستی که از فضل تو درخواست می شود و به راستی که تو بر هر چیز توانایی .

روایت2.

الاقبال: وداعی دیگر با ماه رمضان که محمد بن یعقوب به سند خود از امام صادق علیه السلام نقل می کند. ما این دعا را از روی خط جدم ابوجعفر طوسی - رضی الله عنه - نقل می­کنیم:

ص: 176

وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ یَوْمٍ مَرَّ عَلَیْنَا أَجْلَبِهِ لِلْعَفْوِ وَ أَمْحَاهُ لِلذَّنْبِ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِیَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَایَانَا وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ عَنْ سَیِّئَاتِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ وَ أَوْفَرِهِمْ قِسْماً اللَّهُمَّ وَ مَنْ رَعَی حُرْمَةَ هَذَا الشَّهْرِ حَقَّ رِعَایَتِهَا وَ حَفِظَ حُدُودَهُ حَقَّ حِفْظِهَا وَ اتَّقَی ذُنُوبَهُ حَقَّ تُقَاتِهَا أَوْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبَتْ رِضَاکَ عَنْهُ وَ عَطَفْتَ بِرَحْمَتِکَ عَلَیْهِ فَهَبْ لَنَا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِکَ وَ إِحْسَانِکَ وَ أَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِکَ فَإِنَّ فَضْلَکَ لَا یَغِیضُ وَ إِنَّ خَزَائِنَکَ لَا تَنْفَدُ وَ إِنَّ مَعَادِنَ إِحْسَانِکَ لَا تَفْنَی وَ إِنَّ عَطَاءَکَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنَّا اللَّهُمَّ اکْتُبْ لَنَا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ بِنِیَّةٍ أَوْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ اللَّهُمَّ إِنَّا نَتُوبُ إِلَیْکَ فِی یَوْمِ فِطْرِنَا الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ سُرُوراً وَ لِأَهْلِ مِلَّتِکَ مَجْمَعاً وَ مُحْتَشَداً مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْنَاهُ أَوْ سُوءٍ أَسْلَفْنَاهُ أَوْ خَطْرَةِ شَرٍّ أَضْمَرْنَاهُ أَوْ عَقِیدَةٍ سَوْءٍ اعْتَقَدْنَاهَا تَوْبَةَ مَنْ لَا یَنْطَوِی عَلَی رُجُوعٍ إِلَی ذَنْبٍ وَ لَا عَوْدٍ فِی خَطِیئَةٍ تَوْبَةً نَصُوحاً خَلَصَتْ مِنَ الشَّکِّ وَ الِارْتِیَابِ فَتَقَبَّلْهَا مِنَّا وَ ارْضَ بِهَا عَنَّا وَ ثَبِّتْنَا عَلَیْهَا اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا خَوْفَ غَمِّ الْوَعِیدِ وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتَّی نَجِدَ لَذَّةَ مَا نَدْعُوکَ بِهِ وَ کَآبَةَ مَا نَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْهُ وَ اجْعَلْنَا عِنْدَکَ مِنَ التَّوَّابِینَ الَّذِینَ أَوْجَبْتَ لَهُمْ مَحَبَّتَکَ وَ قَبِلْتَ مِنْهُمْ مُرَاجَعَةَ طَاعَتِکَ یَا أَعْدَلَ الْعَادِلِینَ اللَّهُمَّ تَجَاوَزْ عَنْ آبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ أَهْلِ دِینِنَا جَمِیعاً مَنْ سَلَفَ مِنْهُمْ وَ مَنْ غَبَرَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ صَلِّ عَلَی نَبِیِّنَا وَ آلِهِ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُطَهَّرِینَ وَ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ وَ سَلِّمْ عَلَی آلِهِ کَمَا سَلَّمْتَ عَلَی آلِ یس وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ صَلَاةً تَبْلُغُنَا بَرَکَتُهَا وَ یَنَالُنَا نَفْعُهَا وَ تَغْمُرُنَا بِأَسْرِهَا وَ یُسْتَجَابُ دُعَاؤُنَا بِهَا إِنَّکَ أَکْرَمُ مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ وَ أَعْطَی مَنْ سُئِلَ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ(1).

خداوندا، تو در کتابی که فرو فرستادی، بر زبان پیامبر فرستاده ات که درودهای تو بر او، فرمودی و سخن تو حق است که {ماه رمضان، که قرآن در آن فرو فرستاده شد.} و این ماه رمضان است که به پایان آمد. پس به روی با کرامت و سخنان کامل تو، از تو خواستارم که اگر گناهی بر من باقی ماند که نیامرزیدی یا می خواهی مرا بر آن کیفر کنی یا عذابت را به من بچشانی، پیش از طلوع سپیده دم این شب یا پیش از به پایان آمدن این ماه آن را بیامرزی، ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا، ستایش تو را با تمام ستایش هایت، از اول و آخر آن ها و آن چه خود برای خویش گفتی یا مردمان ستایشگر و کوشا در عبادت که مشخص اند و مقدم دارندگان یاد و سپاس تو گفتند، همان کسانی که آنان را بر ادای حقت یاری نمودی، از انواع آفریده هایت، مانند فرشتگان مقرب و پیامبران و فرستاده شدگان و انواع گویندگان و تسبیح گویان از میان همه جهانیان در برابر این که ما را به پایان ماه رمضان رسانیدی و نعمت ها و بهره ها و نیکی ها و بخشش های فراوان بر ما ارزانی داشتی. پس در برابر همه این ها منتهای ستایش جاودانه و پیوسته و ماندگار و پاینده و همیشگی که برای همیشه پایان نمی پذیرد، برای تو باد و نیز ثنای تو والا باد. ما را یاری کردی تا این که روزه و شب خیزی در ماه رمضان را با نماز خواندن و اعمال دیگر مانند نیکوکاری و عبادات و یاد خود، به پایان آوردی.

خداوندا، پس آن را با بهترین وجه و گذشت و عفو و چشم پوشی و آمرزش و خشنودی راستین از ما بپذیر، تا این که ما را در این ماه به همه خیراتی که از ما مطلوب است و نیز به عطا و بخشش فراوانت کامیاب گردانی و از تمام امور بیمناک و گناهانی که انسان مرتکب می شود، ایمن گردانی. خداوندا، به خواسته های بزرگی که آفریده هایت با توسل به اسمهای گرامی و ستایش فراوان و دعای ویژه از تو درخواست نمودند، خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و این ماه ما را با برکت ترین ماه رمضانی که از آغاز آوردن ما به دنیا بر ما گذشت، در زمینه نگاه داری در امور دینی و رهایی نفس و برآوردن خواسته ها و شفاعت در درخواست ها و اتمام نعمت و دفع بدی ها و پوشاندن لباس عافیت بر من، قرار دهی و به رحمت خود مرا از کسانی بگردانی که به درک شب قدر موفق گردانیدی و شب قدر را برای آنان، در بزرگ ترین پاداش ها و اندوخته های با ارزش و عمر طولانی و سپاسگزاری زیبا و آسایش پیوسته، بهتر از هزار ماه قرار دادی.

خدایا، و نیز به حرمت و بخشش و گذشت و نعمت و بزرگی و نیکوکاری و بخشش دیرینه ات از تو درخواست می کنم که این ماه رمضان را آخرین دیدار ما با آن قرار ندهی، بلکه ما را در سال آینده بر

ص: 177

اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنَزَلِ عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ قَوْلُکَ حَقٌ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ قَدْ تَصَرَّمَ فَأَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ إِنْ کَانَ بَقِیَ عَلَیَّ ذَنْبٌ لَمْ تَغْفِرْهُ لِی أَوْ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی عَلَیْهِ أَوْ تُقَایِسَنِی بِهِ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ یَنْصَرِمَ هَذَا الشَّهْرُ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِکَ کُلِّهَا أَوَّلِهَا وَ آخِرِهَا مَا قُلْتَ لِنَفْسِکَ مِنْهَا وَ مَا قَالَهُ لَکَ الْخَلَائِقُ الْحَامِدُونَ الْمُجْتَهِدُونَ الْمَعْدُودُونَ الْمُؤْثِرُونَ فِی ذِکْرِکَ وَ الشُّکْرِ لَکَ الَّذِینَ أَعَنْتَهُمْ عَلَی أَدَاءِ حَقِّکَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِکَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ وَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَصْنَافِ النَّاطِقِینَ الْمُسَبِّحِینَ لَکَ مِنْ جَمِیعِ الْعَالَمِینَ عَلَی أَنَّکَ بَلَّغْتَنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ عَلَیْنَا مِنْ نِعَمِکَ وَ عِنْدَنَا مِنْ قِسْمِکَ وَ إِحْسَانِکَ وَ تَظَاهُرِ امْتِنَانِکَ فَبِذَلِکَ لَکَ مُنْتَهَی الْحَمْدِ الْخَالِدِ الدَّائِمِ الرَّاکِدِ الْمُخَلَّدِ السَّرْمَدِ الَّذِی لَا یَنْفَدُ طُولَ الْأَبَدِ جَلَّ ثَنَاؤُکَ أَعَنْتَنَا عَلَیْهِ حَتَّی قَضَیْتَ عَنَّا صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ مِنْ صَلَاةٍ وَ مَا کَانَ مِنَّا فِیهِ مِنْ بِرٍّ أَوْ نُسُکٍ أَوْ ذِکْرٍ اللَّهُمَّ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا بَأَحْسَنِ قَبُولِکَ وَ تَجَاوُزِکَ وَ عَفْوِکَ وَ صَفْحِکَ وَ غُفْرَانِکَ وَ حَقِیقَةِ رِضْوَانِکَ حَتَّی تُظْفِرَنَا فِیهِ بِکُلِّ خَیْرٍ مَطْلُوبٍ وَ جَزِیلِ عَطَاءٍ مَوْهُوبٍ تُؤْمِنَّا فِیهِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ مَرْهُوبٍ وَ ذَنْبٍ مَکْسُوبٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظِیمِ مَا سَأَلَکَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ کَرِیمِ أَسْمَائِکَ وَ جَزِیلِ ثَنَائِکَ وَ خَاصَّةِ دُعَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ شَهْرَنَا هَذَا أَعْظَمَ شَهْرِ رَمَضَانَ مَرَّ عَلَیْنَا مُنْذُ أَنْزَلْتَنَا إِلَی الدُّنْیَا بَرَکَةً فِی عِصْمَةِ دِینِی وَ خَلَاصِ نَفْسِی وَ قَضَاءِ حَاجَتِی وَ تَشْفِیعِی فِی مَسَائِلِی وَ تَمَامِ النِّعْمَةِ عَلَیَّ وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّی وَ لِبَاسِ الْعَافِیَةِ لِی وَ أَنْ تَجْعَلَنِی بِرَحْمَتِکَ مِمَّنْ حُزْتَ لَهُ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا لَهُ خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فِی أَعْظَمِ الْأَجْرِ وَ کَرَائِمِ الذُّخْرِ وَ طُولِ الْعُمُرِ وَ حُسْنِ الشُّکْرِ وَ دَوَامِ الْیُسْرِ.

اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ وَ طَوْلِکَ وَ عَفْوِکَ وَ نَعْمَائِکَ وَ جَلَالِکَ وَ قَدِیمِ إِحْسَانِکَ وَ امْتِنَانِکَ أَنْ لَا تَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا لِشَهْرِ رَمَضَانَ حَتَّی تُبَلِّغَنَاهُ مِنْ قَابِلٍ عَلَی

ص: 177

بهترین حال به آن برسان و هلال آن را همراه با نگاه کنندگان به آن و کسانی که در صدد شناخت اول ماه بر آمدند، در بهترین حال عافیت و کامل ترین نعمت و گسترده ترین رحمت و فراوان ترین بهره ها، به ما بشناسان. خداوندا، ای پروردگار من که هیچ پروردگاری جز تو ندارم، مبادا که این وداع، وداع پایانی من با ماه رمضان و آخرین دیدارم با آن باشد، بلکه چنان کن در سال آینده در فراوان ترین نعمت و برترین امید و بهترین وفاداری آن را به من نشان دهی، به راستی که تو شنونده دعا هستی. خدایا، دعایم را بشنو و بر تضرع و خاکساری و ذلت و توکلم بر تو رحم آر، که من تسلیم توام و امید کامیابی و عافیت و مشرف شدن و رسیدن را جز به تو و از تو ندارم. پس ای خدایی که ثنای تو والا و اسمای تو پاکیزه است، بر من منت نه و من را به ماه رمضان آینده برسان، در حالی که از همه ناخوشایندی ها و بیم ها و از همه گرفتاری ها در عافیت باشم. ستایش خدا را که ما را به روزه داری و شب خیزی در این ماه یاری کرد تا این که به شب آخر آن رسیدیم.

شیخ ابوجعفر طوسی - ره - در کتاب - اصل - خود که دعای گذشته را از روی خط او نقل کردیم، چنین نوشت: تا این جا بر اساس روایت کلینی بود. همین دعا به سند دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده و در ادامه آن آمده:

خداوندا، به محبوب ترین آنچه خوانده شدی و به مورد پسندترین چیزهایی که به واسطه آن از حضرت محمد صلی الله علیه و آله خشنود گردیدی، خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و وداع من با ماه رمضان را وداع رفتن از دنیا و آخرین عبادت و یا روزه داری ات در آن قرار مده، بلکه به رحمت خود، بازگشت پی در پی آن را روزی ام کن، ای سرپرست مومنان، و به درک شب قدر موفق گردان و شب قدر را برای من برتر از هزار ماه قرار ده، ای پروردگار جهانیان، ای پروردگار شب قدر و گرداننده آن بهتر از هزار ماه، ای پروردگار شب و روز و کوه ها و دریاها و تاریکی ها و روشنایی ها و زمین و آسمان. ای پدیدآورنده ای نگارگر، ای بسیار مهرورز ای بسیار بخشنده، ای خدا ای رحمت گستر، ای پاینده ای آفریننده، بهترین نام ها و برترین اوصاف و بزرگ منشی از آن تو است. به نام تو به نام خداوند رحمت گستر مهربان از تو درخواست می کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و نام مرا در این شب جزو نیکبختان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری ام را در علیین قرار دهی و گناهم را بیامرزی و یقینی به من ارزانی داری که بی واسطه تو را دریابم و ایمانی که شک و تردید با آن آمیخته نشده باشد و خشنودی به آن چه نصیبم کردی و

ص: 178

أَحْسَنِ حَالٍ وَ تُعَرِّفَنِی هِلَالَهُ مَعَ النَّاظِرِینَ إِلَیْهِ وَ الْمُتَعَرِّفِینَ لَهُ فِی أَعْفَی عَافِیَتِکَ وَ أَتَمِّ نِعْمَتِکَ وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِکَ وَ أَجْزَلِ قِسْمِکَ اللَّهُمَّ یَا رَبِّیَ الَّذِی لَیْسَ لِی رَبٌّ غَیْرُهُ- لَا یَکُونُ هَذَا الْوَدَاعُ مِنِّی وَدَاعَ فَنَاءٍ وَ لَا آخِرَ الْعَهْدِ مِنَ اللِّقَاءِ حَتَّی تُرِیَنِیهِ مِنْ قَابِلٍ فِی أَسْبَغِ النِّعَمِ وَ أَفْضَلِ الرَّجَاءِ وَ أَنَا لَکَ عَلَی أَحْسَنِ الْوَفَاءِ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی وَ تَذَلُّلِی لَکَ وَ اسْتِکَانَتِی وَ تَوَکُّلِی عَلَیْکَ فَأَنَا لَکَ سِلْمٌ لَا أَرْجُو نَجَاحاً وَ لَا مُعَافَاةً وَ لَا تَشْرِیفاً وَ لَا تَبْلِیغاً إِلَّا بِکَ وَ مِنْکَ فَامْنُنْ عَلَیَّ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ بِتَبْلِیغِی شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَنَا مُعَافًی مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ وَ مِنْ جَمِیعِ الْبَوَائِقِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَعَانَنَا عَلَی صِیَامِ هَذَا الشَّهْرِ وَ قِیَامِهِ حَتَّی بَلَّغَنَا آخِرَ لَیْلَةٍ مِنْهُ.

قال الشیخ أبو جعفر الطوسی ره فی الأصل الذی نقلنا منه هذا الوداع بخطه ما هذا لفظه إلی هاهنا روایة الکلینی

وَ رَوَی إِبْرَاهِیمُ بْنُ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِیُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: مِثْلَ ذَلِکَ وَ زَادَ فِیهِ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَحَبِّ مَا دُعِیتَ بِهِ وَ أَرْضَی مَا رَضِیتَ بِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ وَدَاعِی وَدَاعَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَدَاعَ خُرُوجِی مِنَ الدُّنْیَا وَ لَا وَدَاعَ آخِرِ عِبَادَتِکَ فِیهِ وَ لَا آخِرَ صَوْمِی لَکَ وَ ارْزُقْنِی الْعَوْدَ فِیهِ ثُمَّ الْعَوْدَ فِیهِ بِرَحْمَتِکَ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ اجْعَلْهَا لِی خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا قَیُّومُ یَا بَدِیعُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً لَا یَشُوبُهُ شَکٌّ وَ رِضًا بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ أَنْ تُؤْتِیَنِی فِی الدُّنْیَا

ص: 178

نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کنی و از عذاب آتش جهنم نگاه داری.

خداوندا، از امور استوار و حتمی که برگشت و تغییر و تبدیل در آن راه ندارد و در شب قدر فیصله می دهی، نام مرا از حاجیان خانه محترمت بنویس. حاجیانی که حجشان نیک و کوشش و عملشان مورد سپاس و گناهانشان بخشوده و بدی هایشان پوشیده است؛ و جزو قضا و قدر خود مقرر فرما که مرا از آتش جهنم آزاد کنی، ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا، از تو درخواست می کنم که بندگان از بخشش و کرم هیچ کس همانند تو درخواست نکردند و به سوی تو می گرایم که هیچ کس به همانند تو نگرایید، تو جایگاه درخواست درخواست کنندگان و منتهای خواهش خواهش کنندگان هستی، از تو به بزرگ ترین و برترین و دست یافتنی ترین درخواست ها که برای بندگان شایسته است از تو بخواهند ای خدا ای رحمت گستر و نیز به اسمهای تو، اعم از اسم هایی که از آن آگاهم یا آگاه نیستم و به بهترین اسم ها و برترین اوصاف و به نعمت غیرقابل شمارش تو و به گرامی ترین و محبوب ترین و والاترین و نزدیک ترین اسم از لحاظ واسطه و پرپاداش ترین و زود اجابت شونده ترین اسم هایت و اسم نهان و اندوخته و زنده و پاینده و بزرگ ترین و والاترین اسم تو که آن را دوست داری و بدان مهر می ورزی و از کسی که تو را بدان بخواند، خشنود می گردی و دعایش را مستجاب می کنی و درخواست کننده از خود را نومید نگردانی، از تو درخواست می کنم و نیز به همه اسم های تو که در تورات و انجیل و زبور و فرقان و به تمام اسم هایی که حاملان عرش و فرشتگان آسمان ها و انواع آفریده هایت مانند انبیا و صدیقان و گواهان و به حق گرایندگان به درگاهت که نزد تو مقرب هستند و به تو پناه می برند و به حق مجاوران خانه محترمت، از حاجیان و عمره به جا آورندگان و به پاکی ستایندگان و مجاهدان در راهت و به حق تمام بنده هایی که در خشکی یا دریا و در بیابان یا کوه ها، به عبادت تو می پردازند، درخواست می کنم. همانند کسی که نیازش سخت و گناهانش بسیار و جرمش بزرگ و کوشش و عملش اندک است، تو را می خوانم. همانند کسی که هیچ نگاه دارنده ای برای خویشتن و هیچ نیرو بخشی برای ناتوانی اش و هیچ آمرزنده ای برای گناهانش جز تو نمی یابد، در حالی که به تو می گریزد و پناه می آورد و تو را می پرستد، بی آن که خود را بزرگ بپندارد و گردنکشی کند و هراسناک و گرفتار و نادان است و به تو پناهنده شده است، تو را می خوانم. به سربلندی و بزرگی و شکوه و چیرگی و سلطنت و زیبایی و بخشش و کرم و به نعمت ها و حسن و جمال و به قدرت و بر آفریده هایت به هر چه اراده کنی، درخواست می کنم، ای پروردگار من، از روی

ص: 179

حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ أَنْ تَقِیَنِی عَذَابَ النَّارِ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ وَ لَا یُغَیَّرُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذَنْبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ لَمْ یَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَکَ جُوداً وَ کَرَماً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ لَمْ یُرْغَبْ إِلَی مِثْلِکَ أَنْتَ مَوْضِعُ مَسْأَلَةِ السَّائِلِینَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ أَسْأَلُکَ بِأَعْظَمِ الْمَسَائِلِ کُلِّهَا وَ أَفْضَلِهَا وَ أَنْجَحِهَا الَّتِی یَنْبَغِی لِلْعِبَادِ أَنْ یَسْأَلُوکَ بِهَا یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ وَ بِأَسْمَائِکَ مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ أَمْثَالِکَ الْعُلْیَا وَ بِنِعْمَتِکَ الَّتِی لَا تُحْصَی وَ بِأَکْرَمِ أَسْمَائِکَ إِلَیْکَ وَ أَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ أَشْرَفِهَا عِنْدَکَ مَنْزِلَةً وَ أَقْرَبِهَا مِنْکَ وَسِیلَةً وَ أَجْزَلِهَا مِنْکَ ثَوَاباً وَ أَسْرَعِهَا لَدَیْکَ إِجَابَةً وَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الْأَکْبَرِ الْأَجَلِّ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَهْوَاهُ وَ تَرْضَی عَمَّنْ دَعَاکَ بِهِ وَ تَسْتَجِیبُ لَهُ دُعَاءَهُ وَ حَقٌّ عَلَیْکَ أَلَّا تُخَیِّبَ سَائِلَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ وَ بِکُلِّ اسْمٍ دَعَاکَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِکَ وَ مَلَائِکَةُ سَمَاوَاتِکَ وَ جَمِیعُ الْأَصْنَافِ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ نَبِیٍّ أَوْ صِدِّیقٍ أَوْ شَهِیدٍ وَ بِحَقِّ الرَّاغِبِینَ إِلَیْکَ الْمُقَرَّبِینَ مِنْکَ الْمُتَعَوِّذِینَ بِکَ وَ بِحَقِّ مُجَاوِرِی بَیْتِکَ الْحَرَامِ حُجَّاجاً وَ مُعْتَمِرِینَ وَ مُقَدِّسِینَ وَ الْمُجَاهِدِینَ فِی سَبِیلِکَ وَ بِحَقِّ کُلِّ عَبْدٍ مُتَعَبِّدٍ لَکَ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ أَوْ سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ أَدْعُوکَ دُعَاءَ مَنْ قَدِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ کَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ عَظُمَ جُرْمُهُ وَ ضَعُفَ کَدْحُهُ دُعَاءَ مَنْ لَا یَجِدُ لِنَفْسِهِ سَادّاً وَ لَا لِضَعْفِهِ مُعَوَّلًا وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیْرَکَ هَارِباً إِلَیْکَ مُتَعَوِّذاً بِکَ مُتَعَبِّداً لَکَ غَیْرَ مُتَکَبِّرٍ وَ لَا مُسْتَنْکِفٍ خَائِفاً بَائِساً فَقِیراً مُسْتَجِیراً بِکَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ وَ عَظَمَتِکَ وَ جَبَرُوتِکَ وَ سُلْطَانِکَ وَ بِمُلْکِکَ وَ بِبَهَائِکَ وَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ بِآلَائِکَ وَ حُسْنِکَ وَ جَمَالِکَ وَ بِقُوَّتِکَ عَلَی مَا أَرَدْتَ مِنْ خَلْقِکَ أَدْعُوکَ یَا رَبِ

ص: 179

بیم و آزمندی و هراس و گرایش و با افتادگی و اظهار دوستی و تضرع و اصرار و پافشاری و فروتنی، تو را می خوانم. معبودی جز تو وجود ندارد، یگانه ای و شریکی برای تو نیست. ای بسیار پاکیزه ای بسیار بی آلایش ای بسیار پاک، ای خدا ای خدا ای خدا، ای رحمت گستر ای رحمت گستر ای رحمت گستر، ای مهربان ای مهربان ای مهربان، ای پروردگار من ای پروردگار من ای پرودرگار من، به تو پناه می برم ای خدای یگانه و بی همتا و بی نیاز و تک و بزرگ و متعالی. به همه دعاهایی که به درگاهت کردم و به همه اسم های تو که همه پایه ها و ارکان تو را پر کردند، خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا بیامرز و بر من رحم کن و روزی افزون و بزرگت را بر من بگستران و ماه رمضان و روزه داری و شب خیزی و اعمال واجب و مستحب آن را از من بپذیر و مرا بیامرز و بر من رحم آور و از من بگذر و این ماه رمضان را آخرین ماه رمضانی که برای تو روزه داشتم و تو را پرستیدم قرار مده و وداع من با آن را وداع رفتن از دنیا مگردان. خداوندا، بهترین عطایای خود از رحمت و آمرزش و خشنودی و هراس از تو را که به پرستندگان خود دادی، برای من واجب کن. و از کسانی بگردان که در این ماه از آتش جهنم آزاد نمودی و گناهان گذشته و آینده شان را آمرزیدی و برترین امید و آرزو را برای آنان واجب کردی، ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا، بازگشت به روزه داری و عبادت در این ماه را روزی ام کن و از کسانی قرار ده که در این ماه از حاجیان محترمت نوشتی و مقرر داشتی، حاجیانی که حجشان نیک و گناهشان آمرزیده و عملشان پذیرفته است. اجابت فرما اجابت فرما اجابت فرما، ای پروردگار جهانیان. خداوندا، گناهی برای من مگذار مگر این که آمرزیده باشی و نه خطایی جز آن که از بین برده باشی و نه لغزشی مگر این که نادیده گرفته باشی و نه وامی مگر آن که ادا نموده باشی و نه نیازی مگر این که به بی نیازی مبدل نموده باشی و نه اندوهی مگر این که گشوده باشی و نه فقری جز این که بر طرف نموده باشی و نه برهنگی مگر این که پوشیده باشی و نه بیماری­ای مگر این که شفا داده باشی و نه دردی مگر این که برده باشی و نه حاجتی از حوائج دنیا و آخرت جز آن که بر بهترین آرزو و امیدی که از تو دارم، برآورده باشی، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا دل های ما را بعد از هدایت منحرف مگردان و بعد از سربلندی خوارمان مگردان و بعد از بالا بردن پایین میاور و بعد از گرامی داشتن خوار و سبک مشمار و بعد از بی نیازی، نیازمندمان مکن و بعد از دادن، عطای خود را از ما باز مدار و ما را بعد از روزی بخشی محروم مکن و هیچ یک از نعمت هایی را که بر ما ارزانی داشتی و نیکوکاری هایت بر ما را به واسطه هیچ یک از گناهانی که از ما سرزده و سرخواهد زد، تغییر مده؛ زیرا بزرگواری و گذشت و تفضل تو گنجایش آمرزش گناهان ما را دارد، پس ما را بیامرز و از ما درگذر و به واسطه گناهانمان کیفر مکن، ای مهربان ترین مهربانان،

ص: 180

خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ رَهْبَةً وَ رَغْبَةً وَ تَخَشُّعاً وَ تَمَلُّقاً وَ تَضَرُّعاً وَ إِلْحَافاً وَ إِلْحَاحاً خَاضِعاً لَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ أَعُوذُ بِکَ یَا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الْوَتْرُ الْکَبِیرُ الْمُتَعَالِی وَ أَسْأَلُکَ بِجَمِیعِ مَا دَعَوْتُکَ بِهِ وَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی تَمْلَأُ أَرْکَانَکَ کُلَّهَا أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ الْعَظِیمِ وَ تَقَبَّلْ مِنِّی شَهْرَ رَمَضَانَ وَ صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ وَ

فَرْضَهُ وَ نَوَافِلَهُ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ اعْفُ عَنِّی وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانَ صُمْتُهُ لَکَ وَ عَبَدْتُکَ فِیهِ وَ لَا تَجْعَلْ وَدَاعِی إِیَّاهُ وَدَاعَ خُرُوجِی مِنَ الدُّنْیَا اللَّهُمَّ وَ أَوْجِبْ لِی مِنْ رَحْمَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ وَ خَشْیَتِکَ أَفْضَلَ مَا أَعْطَیْتَ أَحَداً مِمَّنْ عَبَدَکَ فِیهِ اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِی آخِرَ مَنْ سَأَلَکَ فِیهِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ أَعْتَقْتَهُ فِی هَذَا الشَّهْرِ مِنَ النَّارِ وَ غَفَرْتَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَوْجَبْتَ لَهُ أَفْضَلَ مَا رَجَاکَ وَ أَمَّلَهُ مِنْکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی الْعَوْدَ فِی صِیَامِهِ وَ عِبَادَتِکَ فِیهِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ کَتَبْتَهُ فِی هَذَا الشَّهْرِ مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَغْفُورِ ذَنْبُهُمْ الْمُتَقَبَّلِ عَمَلُهُمْ آمِینَ آمِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ لَا تَدَعْ لِی فِیهِ ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا خَطِیئَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا وَ لَا عَثْرَةً إِلَّا أَقَلْتَهَا وَ لَا دَیْناً إِلَّا قَضَیْتَهُ وَ لَا عَیْلَةً إِلَّا أَغْنَیْتَهَا وَ لَا هَمّاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا فَاقَةً إِلَّا سَدَدْتَهَا وَ لَا عُرْیاً إِلَّا کَسَوْتَهُ وَ لَا مَرَضاً إِلَّا شَفَیْتَهُ وَ لَا دَاءً إِلَّا أَذْهَبْتَهُ وَ لَا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا قَضَیْتَهَا عَلَی أَفْضَلِ أَمَلِی وَ رَجَائِی فِیکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَ لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ لَا تُذِلَّنَا بَعْدَ إِذْ أَعْزَزْتَنَا وَ لَا تَضَعْنَا بَعْدَ إِذْ رَفَعْتَنَا وَ لَا تُهِنَّا بَعْدَ إِذْ أَکْرَمْتَنَا وَ لَا تُفْقِرْنَا بَعْدَ إِذْ أَغْنَیْتَنَا وَ لَا تَمْنَعْنَا بَعْدَ إِذْ أَعْطَیْتَنَا وَ لَا تَحْرِمْنَا بَعْدَ إِذْ رَزَقْتَنَا وَ لَا تُغَیِّرْ شَیْئاً مِنْ نِعَمِکَ عَلَیْنَا وَ إِحْسَانِکَ إِلَیْنَا لِشَیْ ءٍ کَانَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ لَا لِمَا هُوَ کَائِنٌ مِنَّا فَإِنَّ فِی کَرَمِکَ وَ عَفْوِکَ وَ فَضْلِکَ سَعَةً لِمَغْفِرَةِ ذُنُوبِنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَ تَجَاوَزْ عَنَّا وَ لَا تُعَاقِبْنَا عَلَیْهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

ص: 180

خداوندا، در این مجلس کرامتی به ما ارزانی دار که بعد از آن دیگر مارا خوار نکنی و عزتی که بعد از آن دیگر ذلیل نگردانی و عافیتی که بعد از آن دیگر گرفتارمان نکنی و بلندپایگی که بعد از آن دیگر ما را پایین نیاوری و شر همه سرکش های ستیزه جو و همه افراد نزدیک و دور و کوچک و بزرگ و شر همه جنبندگانی را که اختیارشان به دست تو است، از ما بگردان، به راستی که پروردگارم بر راه راست استوار است. خدایا، هر شک و تردید و انکار و نومیدی و شادمانی و خوشحالی مفرط و بیش از اندازه و خود بزرگ بینی و نمایاندن و شنواندن اعمال خود به دیگران و ستیزه جویی و نفاق و کفر و ناپارسایی و نافرمانی و هر چیز را که دوست نداری هر کس دوست تو است آن را داشته باشد، از تو می خواهم که از دلم بزدایی و به جای آن ایمان به خود و خشنودی به سرنوشت حتمی و وفا به پیمانت و هراس از خود و عدم تمایل به دنیا و گرایش به آن چه نزد تو است و اعتماد و آرامش به تو و توبه خالصانه بگذار. خدایا، اگر ما را به ماه رمضان آینده رساندی؛ و گر نه اجل ما را تا سال آینده به تاخیر بینداز تا در فراوانی و عافیت از جانب خود، به آن برسانی، ای مهربان ترین مهربانان، درود فراوان و رحمت و برکات خداوند بر حضرت محمد و خاندان او.

وداعی دیگر با ماه رمضان: در حدیثی از امام صادق علیه السلام که فرمودند: هر کس در آخرین شب ماه رمضان، با آن وداع نماید و بگوید: «خداوندا، این ماه رمضان را آخرین روزه ما در آن قرار مده. به تو پناه می برم از این که سپیده دم این شب بدمد و مرا نیامرزیده باشی.» پیش از آن که صبح بر او وارد شود، خداوند متعال او را می آمرزد و توفیق توبه و بازگشت به خود را به او روزی می کند.

دعای دیگر در وداع با ماه رمضان که آن را در کتاب های دعا یافتیم:

به نام خداوند رحمت گستر مهربان. ستایش خدا را که دانشمندان نمی توانند به دانش او برسند و نادانان نمی توانند او را که بردبار است به سبکی و خواری بکشانند و آفریدگان نمی توانند توصیف او را نیکو ادا کنند و آن چه در دل ها است بر او پنهان نمی ماند. آفریده ها را نه از روی اصل و نمونه و بدون رنج و ماندگی و آموزش، آفرید و آسمان های استوار را بدون یار و یاور برافراشت و زمین را بدون نیاز به پایه ها بر هوا گستراند. بدون آموزش دانست و بدون نمونه آفرید. آگاهی او از آفریده هایش پیش از پدید آوردن آن ها، همانند آگاهی او به آن ها بعد از پدیدآوردن آن ها است. آفریده ها را به جهت شدت بخشیدن به تسلط خود و یا از بیم نابودی و کاستی، نیافرید و از

ص: 181

اللَّهُمَّ أَکْرِمْنِی فِی مَجْلِسِی هَذَا کَرَامَةً لَا تُهِینُنِی بَعْدَهَا أَبَداً وَ أَعِزَّنِی عِزّاً لَا تُذِلُّنِی بَعْدَهُ أَبَداً وَ عَافِنِی عَافِیَةً لَا تَبْتَلِینِی بَعْدَهَا أَبَداً وَ ارْفَعْنِی رِفْعَةً لَا تَضَعُنِی بَعْدَهَا أَبَداً وَ اصْرِفْ عَنِّی شَرَّ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ شَرَّ کُلِّ قَرِیبٍ وَ بَعِیدٍ وَ شَرَّ کُلِّ صَغِیرٍ وَ کَبِیرٍ وَ شَرَّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ اللَّهُمَّ مَا کَانَ فِی قَلْبِی مِنْ شَکٍّ أَوْ رِیبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ أَوْ مَرَحٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ خُیَلَاءَ أَوْ رِیَاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ أَوْ شِقَاقٍ أَوْ نِفَاقٍ أَوْ کُفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ أَوْ مَعْصِیَةٍ أَوْ شَیْ ءٍ لَا تُحِبُّ عَلَیْهِ وَلِیّاً لَکَ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تَمْحُوَهُ مِنْ قَلْبِی وَ تُبَدِّلَنِی مَکَانَهُ إِیمَاناً وَ رِضًا بِقَضَائِکَ وَ وَفَاءً بِعَهْدِکَ وَ وَجَلًا مِنْکَ وَ زُهْداً فِی الدُّنْیَا وَ رَغْبَةً فِیمَا عِنْدَکَ وَ ثِقَةً بِکَ وَ طُمَأْنِینَةً إِلَیْکَ وَ تَوْبَةً نَصُوحاً إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ بَلَّغْتَنَاهُ وَ إِلَّا فَأَخِّرْ آجَالَنَا إِلَی قَابِلٍ حَتَّی تُبَلِّغَنَاهُ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کَثِیراً وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.

وَدَاعٌ آخَرُ لِشَهْرِ رَمَضَانَ رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ وَدَّعَ شَهْرَ رَمَضَانَ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ وَ قَالَ- اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِی غَفَرَ اللَّهُ لَهُ قَبْلَ أَنْ یُصْبِحَ وَ رَزَقَهُ الْإِنَابَةَ إِلَیْهِ.

وَدَاعٌ آخَرُ لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَجَدْنَاهُ فِی کُتُبِ الدَّعَوَاتِ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُدْرِکُ الْعُلَمَاءُ عِلْمَهُ وَ لَا یَسْتَخِفُّ الْجُهَّالُ حِلْمَهُ وَ لَا یُحْسِنُ الْخَلَائِقُ وَصْفَهُ وَ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ مَا فِی الصُّدُورِ خَلَقَ خَلْقَهُ مِنْ غَیْرِ أَصْلٍ وَ لَا مِثَالٍ بِلَا تَعَبٍ وَ لَا نَصَبٍ وَ لَا تَعْلِیمٍ وَ رَفَعَ السَّمَاوَاتِ الْمَوْطُودَاتِ بِلَا أَصْحَابٍ وَ لَا أَعْوَانٍ وَ بَسَطَ الْأَرْضَ عَلَی الْهَوَاءِ بِغَیْرِ أَرْکَانٍ عَلِمَ بِغَیْرِ تَعْلِیمٍ وَ خَلَقَ بِلَا مِثَالٍ عِلْمُهُ بِخَلْقِهِ قَبْلَ أَنْ یُکَوِّنَهُمْ کَعِلْمِهِ بِهِمْ بَعْدَ تَکْوِینِهِ لَهُمْ لَمْ یَخْلُقِ الْخَلْقَ لِتَشْدِیدِ سُلْطَانٍ وَ لَا لِخَوْفٍ مِنْ زَوَالٍ وَ لَا نُقْصَانٍ وَ لَا اسْتَعَانَ

ص: 181

آفریده هایش علیه مخالفی که با او ستیزه کند و یا همانندی که با او مشورت نماید، یاری نجست. سلطه او مرزی ندارد و سلطنتش پایان نمی پذیرد، بلکه به نور مقدس و پاک خود، پاکیزه است. نزدیک است و لذا برتر است، و بلندپایه است لذا نزدیک است. پس ستایش از آن اوست، ستایشی که از آسمانش به آن چه در برتری نهایتی برای آن نیست، منتهی گردد. کارهایش نیک و شکوهش بزرگ و برهانش آشکار است. پس ستایش او را به اندازه سنگینی کوه ها و به شماره آب و خاک و آن چه دیده می شود و یا نمی شود. ستایش خدا را که وجود داشت آن گاه که نه زمینی گسترده بود و نه آسمانی بنیاد شده بود و نه کوه ها استوار بودند و نه آفتاب و ماه در حرکت بودند و نه شب تاریک می کرد و نه روز روشن می کرد و او به ستایش خود از ستایش دیگران اکتفا کرد. ستایش خدا را که به تنهایی خود را ستایش نمود و به آن فرا خواند. پس او سرپرست و پدید آورنده و آفریننده و بخشنده ستایش است. فرمان راند و چیره گردید، و حکم کرد و دادگری نمود، و پرتو افکند و روشن کرد. او پناهگاه و جایگاه استقرار ستایش است و آغاز ستایش از او و منتهای آن به او است. ستایش را برای خود خالص گردانید و از ستایش کنندگان خشنود گردید. از این رو، او یگانه بدون انتساب و جاودانه بدون مدت، و یگانه در نیرومندی و تک در قدرت است و پیوسته سلطنت او بزرگ و بخشش او قدیمی و گفتارش مهربان و اسمایش آشکار است و بعد از آفرینش، از بندگانش به همین خشنود است که بگویند: {ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است.}

ستایش خدا همانند همه آفریده ها و به وزن آن ها و چندین برابر غیرقابل شمارش بر تمام نعمت هایش و در برابر این که ما را هدایت نمود و عطا کرد و به بخشش خود ما را بر روزه داری در این ماه نیرومند گردانید و شب خیزی پاسی از شب های این ماه را به ما ارزانی داشت و آن چه را که با اعمال خود شایسته و مستحق آن نیستیم، عطا کرد. پس ستایش از آن اوست، خداوندا پروردگارا، تو در این ماه بر ما منت نهادی که لذت های خود را ترک گوییم و از خواهش های نفس خود بپرهیزیم و این منت تو بر ما است، نه منت ما بر تو. پروردگارا، بزرگ ترین کارها از میان دو کار، لاغری جسم و خستگی تن ما نیست، بلکه بزرگ ترین کارها و سخت ترین مصیبت ها بر ما، این است که با محرومیت از این ماه بیرون آییم. در حالی که طمع ما نومید گردد و گمان ما به واقعیت نپیوندد. پس ای خدا، ما برای تو روزه داشتیم و وعده ات را تصدیق نمودیم و از فرمانت پیروی کردیم و به سوی تو گراییدیم، بهره ما را محرومیت و پاداشمان را نومیدی قرار مده، زیرا اگر ما را محروم کنی، ما به خاطر کار زشت و خطاهای بسیار خود مستحق این هستیم، ولی اگر ای پروردگار ما، از ما درگذری و خواسته هایمان را برآوری ای مولای ما، تو شایسته این هستی؛ زیرا چه بسیار از گناهان ما که با گذشت خود استقبال نمودی و هنگامی که مستحق کیفرت بودیم، ما را دریافتی و هنگام ارتکاب گناهان با گذشت و پوشش پاداش دادی. تو ما را ناتوان و سست و دارای گناهان فراوان و بازگشت به گناهان شناختی و ما تو را به

ص: 182

بِخَلْقِهِ عَلَی ضِدٍّ مُکَابِرٍ وَ لَا نِدٍّ مُثَاوِرٍ مَا لِسُلْطَانِهِ حَدٌّ وَ لَا لِمُلْکِهِ نَفَادٌ تَقَدَّسَ بِنُورِ قُدْسِهِ دَنَا فِعْلًا وَ عَلَا فَدَنَا فَلَهُ الْحَمْدُ حَمْداً یَنْتَهِی مِنْ سَمَائِهِ إِلَی مَا لَا نِهَایَةَ لَهُ فِی اعْتِلَائِهِ حَسُنَ فَعَالُهُ وَ عَظُمَ جَلَالُهُ وَ أُوضِحَ بُرْهَانُهُ فَلَهُ الْحَمْدُ زِنَةَ الْجِبَالِ ثِقْلًا وَ عَدَدَ الْمَاءِ وَ الثَّرَی وَ عَدَدَ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَانَ إِذْ لَمْ تَکُنْ أَرْضٌ مَدْحِیَّةٌ وَ لَا سَمَاءٌ مَبْنِیَّةٌ وَ لَا جِبَالٌ مُرْسَیَةٌ وَ لَا شَمْسٌ تَجْرِی وَ لَا قَمَرٌ یَسْرِی وَ لَا لَیْلٌ یُدْحَی وَ لَا نَهَارٌ یُضَحَّی اکْتَفَی بِحَمْدِهِ عَنْ حَمْدِ غَیْرِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَفَرَّدَ بِالْحَمْدِ وَ دَعَا بِهِ فَهُوَ وَلِیُّ الْحَمْدِ وَ مُنْشِئُهُ وَ خَالِقُهُ وَ وَاهِبُهُ مَلَکَ فَقَهَرَ وَ حَکَمَ فَعَدَلَ وَ أَضَاءَ فَاسْتَنَارَ هُوَ کَهْفُ الْحَمْدِ وَ قَرَارُهُ وَ مِنْهُ مُبْتَدَاهُ وَ إِلَیْهِ مُنْتَهَاهُ اسْتَخْلَصَ الْحَمْدَ لِنَفْسِهِ وَ رَضِیَ بِهِ مِمَّنْ حَمِدَهُ فَهُوَ الْوَاحِدُ بِلَا نِسْبَةٍ الدَّائِمُ بِلَا مُدَّةٍ الْمُنْفَرِدُ بِالْقُوَّةِ الْمُتَوَحِّدُ بِالْقُدْرَةِ لَمْ یَزَلْ مُلْکُهُ عَظِیماً وَ مِنْهُ قَدِیماً وَ قَوْلُهُ رَحِیماً وَ أَسْمَاؤُهُ ظَاهِرَةٌ رَضِیَ مِنْ عِبَادِهِ بَعْدَ الصُّنْعِ أَنْ قَالُوا- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مِثْلَ جَمِیعِ مَا خَلَقَ وَ زِنَتَهُ وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ أَضْعَافاً لَا تُحْصَی عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ وَ عَلَی مَا هَدَانَا وَ آتَانَا وَ قَوَّانَا بِمَنِّهِ عَلَی صِیَامِ شَهْرِنَا هَذَا وَ مَنَّ عَلَیْنَا بِقِیَامِ بَعْضِ لَیْلِهِ وَ آتَانَا مَا لَمْ نَسْتَأْهِلْهُ وَ لَمْ نَسْتَوْجِبْهُ بِأَعْمَالِنَا فَلَکَ الْحَمْدُ اللَّهُمَّ رَبَّنَا فَأَنْتَ مَنَنْتَ عَلَیْنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا بِتَرْکِ لَذَّاتِنَا وَ اجْتِنَابِ شَهَوَاتِنَا وَ ذَلِکَ مِنْ مَنِّکَ عَلَیْنَا لَا مِنْ مَنِّنَا عَلَیْکَ رَبَّنَا فَلَیْسَ أَعْظَمُ الْأَمْرَیْنِ عَلَیْنَا نُحُولَ أَجْسَامِنَا وَ نَصَبَ أَبْدَانِنَا وَ لَکِنْ أَعْظَمُ الْأَمْرَیْنِ وَ أَجَلُّ الْمَصَائِبِ عِنْدَنَا أَنْ خَرَجْنَا مِنْ شَهْرِنَا هَذَا مُحْتَقِبِینَ الْخَیْبَةَ مَحْرُومِینَ قَدْ خَابَ طَمَعُنَا وَ کَذَبَ ظَنُّنَا فَیَا مَنْ لَهُ صُمْنَا وَ وَعْدَهُ صَدَّقْنَا وَ أَمْرَهُ اتَّبَعْنَا وَ إِلَیْهِ رَغِبْنَا- لَا تَجْعَلِ الْحِرْمَانَ حَظَّنَا وَ لَا الْخَیْبَةَ جَزَاءَنَا فَإِنَّکَ إِنْ حَرَمْتَنَا فَأَهْلُ ذَلِکَ نَحْنُ لِسُوءِ صَنِیعِنَا وَ کَثْرَةِ خَطَایَانَا وَ إِنْ تَعْفُ عَنَّا رَبَّنَا وَ تَقْضِ حَوَائِجَنَا فَأَنْتَ أَهْلُ ذَلِکَ مَوْلَانَا فَطَالَمَا بِالْعَفْوِ عِنْدَ الذُّنُوبِ اسْتَقْبَلْتَنَا وَ بِالرَّحْمَةِ لَدَی اسْتِیجَابِ عُقُوبَتِکَ أَدْرَکْتَنَا وَ بِالتَّجَاوُزِ وَ السَّتْرِ عِنْدَ ارْتِکَابِ مَعَاصِیکَ کَافَیْتَنَا وَ بِالضَّعْفِ وَ الْوَهْنِ وَ کَثْرَةِ الذُّنُوبِ وَ الْعَوْدِ فِیهَا عَرَّفْتَنَا

ص: 182

گذشت و عفو شناختیم. پروردگارا، پس گذشت خود را بر ما ارزانی دار، ای بزرگوار؛ که مصیبت ما بزرگ و افسوس ما بر جدایی از این ماه بسیار است، ماهی که آرزوی ما در آن بزرگ بود و بر ما پنهان ماند که با چه حالی از آن جدا شدیم، و با کدامین توشه از آن بیرون آمدیم؛ آیا با محرومیت به واسطه کردار زشت خود، یا با عطای فراوانت به واسطه بخشش تو، ای مولی و سرور ما؟ پس درود بر ماه روزه که امید بزرگ به او بسته بودیم.

اگر مصیبت خود به واسطه جدایی این ماه صیام، که در کوشش خود در آن کم گذاشتیم را می فهمیدیم، سخت اندوهگین می شدیم و بر عدم کوشیدن در آن، بسیار حسرت می خوردیم. خداوندا، پس پاداش ما را از این ماه رمضان، آمرزش و رحمت خود قرار ده. پروردگارا، اگر در این ماه بر ما را رحم کردی، همین گمان و آرزوی ما به تو است و همین خواسته را از تو داریم، پس بر خشنودی خود از ما بیفزا، و اگر به واسطه گناهانمان از این ها محروم داشتی، ای پروردگار من، از هم اکنون گروه ما را متفرق مکن تا این که به آزادی ما از آتش جهنم گواهی دهی و بیشتر از آن چه آرزو کردیم، به ما عطا کن و بیش از خواسته ما به ما بیفزا و این ماه را ایمنی ما از عذابت و مصونیت از گناه تا زمانی که پاینده داشتی، قرار ده و اگر به ماه رمضان دیگر رساندی، بدون بازگشت حتی به یک مورد از امور ناخوشایند و مخالفت با یک مورد از آن چه دوست داری، ما را به درک ماه رمضان آینده برسان، سپس آن را برای ما مبارک گردان و ما را از نیکبخت ترین اهل آن قرار ده. و اگر پیش از آن، عمرمان به پایان رسید، بهشت را جایگاه بازگشت و انتقال ما قرار ده و این ماه رمضان را سبب ایمنی از بیم هایی که بر ما وارد می شود بگردان و بیرون آمدن ما را برای نماز عید و گردآمدن در آن جا را، بیرون آمدن از همه گناهان و ورود به رحمت های فراوان خود قرار ده و ما را از آبرومندترین روی آورندگان و نزدیک ترین نزدیکی جویندگان و کامیاب ترین کسانی که از تو درخواست نمودند و عطا کردی و به درگاهت دعا کردند و دعایشان را مستجاب نمودی، بگردان و از نمازگاه مان برگردان، در حالی که گناهان گذشته ما را آمرزیدی و در مقداری که از عمرمان باقی مانده است، از گناه نگاه داشتی و خواسته هایمان را برآوردی و همه خیرهای دنیا و آخرت را به ما عطای کردی. آن گاه هرگز ما را به سوی گناه و معصیت باز مگردان و هیچ گاه روزی­ای را که ناخوشایند تو است، روزی ما مکن و در حلال برای ما فراخی و گستردگی قرار ده.

خداوندا، به پیامبر اجابت کننده و گرامی خود که به واسطه خیرخواهی بی آلایش و شدت مهرورزی نسبت به امت خود و رساندن پیام های تو و شکیبایی برای ذات تو و مهربانی بر بندگان مومن تو، محبت او در دل امت و پیروان او که خالصانه او را دوست می دارند، جا کرده است پاداش ده. خدایا، برترین پاداشی را که به پیامبری در رابطه با امتش دادی، به او عطا کن و تو و فرشتگانت به شماره سخنان کاملت بر او درود فرستید و به بالاترین درجه ها و والاترین طبقات بهشت، آن جا که پیشینیان و نسل های متاخر بر او رشک می برند، بالا بر و چهره های ما را به واسطه نگریستن به

ص: 183

وَ بِالتَّجَاوُزِ وَ الْعَفْوِ عَرَفْنَاکَ رَبَّنَا فَمُنَّ عَلَیْنَا بِعَفْوِکَ یَا کَرِیمُ فَقَدْ عَظُمَتْ مُصِیبَتُنَا وَ کَثُرَ أَسَفُنَا عَلَی مُفَارَقَةِ شَهْرٍ کَبُرَ فِیهِ أَمَلُنَا قَدْ خَفِیَ عَلَیْنَا عَلَی أَیِّ الْحَالاتِ فَارَقْنَا وَ بِأَیِّ الزَّادِ مِنْهُ خَرَجْنَا أَ بِاحْتِقَابِ الْخَیْبَةِ لِسُوءِ صَنِیعِنَا أَمْ بِجَزِیلِ عَطَائِکَ بِمَنِّکَ مَوْلَانَا وَ سَیِّدَنَا فَعَلَی شَهْرِ صَوْمِنَا الْعَظِیمِ فِیهِ رَجَاؤُنَا السَّلَامُ فَلَوْ عَقَلْنَا مُصِیبَتَنَا لِمُفَارَقَةِ شَهْرِ أَیَّامِ صَوْمِنَا عَلَی ضَعْفِ اجْتِهَادِنَا فِیهِ لَاشْتَدَّ لِذَلِکَ حُزْنُنَا وَ عَظُمَ عَلَی مَا فَاتَنَا فِیهِ مِنَ الِاجْتِهَادِ تَلَهُّفُنَا اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ عِوَضَنَا مِنْ شَهْرِ صَوْمِنَا مَغْفِرَتَکَ وَ رَحْمَتَکَ رَبَّنَا وَ إِنْ کُنْتَ رَحِمْتَنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا فَذَلِکَ ظَنُّنَا وَ أَمَلُنَا وَ تِلْکَ حَاجَتُنَا فَازْدَدْ عَنَّا رِضًا وَ إِنْ کُنَّا حُرِمْنَا ذَلِکَ بِذُنُوبِنَا فَمِنَ الْآنَ رَبَّنَا لَا تُفَرِّقْ جَمَاعَتَنَا حَتَّی تَشْهَدَ لَنَا بِعِتْقِنَا وَ تُعْطِیَنَا فَوْقَ أَمَلِنَا وَ تَزِیدَنَا فَوْقَ طَلِبَتِنَا وَ تَجْعَلَ شَهْرَنَا هَذَا أَمَاناً لَنَا مِنْ عَذَابِکَ وَ عِصْمَةً لَنَا مَا أَبْقَیْتَنَا وَ إِنْ أَنْتَ بَلَّغْتَنَا شَهْرَ رَمَضَانَ أَیْضاً فَبَلِّغْنَا غَیْرَ عَائِدِینَ فِی شَیْ ءٍ مِمَّا تَکْرَهُ وَ لَا مُخَالِفِینَ لِشَیْ ءٍ مِمَّا تُحِبُّ ثُمَّ بَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ اجْعَلْنَا أَسْعَدَ أَهْلِهِ بِهِ وَ إِنْ أَتَتْ آجَالُنَا دُونَ ذَلِکَ فَاجْعَلِ الْجَنَّةَ مُنْقَلَبَنَا وَ مَصِیرَنَا وَ اجْعَلْ شَهْرَنَا هَذَا أَمَاناً لَنَا مِنْ أَهْوَالِ مَا نَرِدُ عَلَیْهِ وَ اجْعَلْ خُرُوجَنَا إِلَی عِیدِنَا وَ مُصَلَّانَا وَ مُجْتَمَعَنَا خُرُوجاً مِنْ جَمِیعِ ذُنُوبِنَا وَ وُلُوجاً فِی سَابِغَاتِ رَحْمَتِکَ وَ اجْعَلْنَا أَوْجَهَ مَنْ تَوَجَّهَ إِلَیْکَ وَ أَقْرَبَ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ وَ أَنْجَحَ مَنْ سَأَلَکَ فَأَعْطَیْتَهُ وَ دَعَاکَ فَأَجَبْتَهُ وَ اقْلِبْنَا مِنْ مُصَلَّانَا وَ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ عَصَمْتَنَا فِی بَقِیَّةِ أَعْمَارِنَا وَ أَسْعَفْتَنَا بِحَوَائِجِنَا وَ أَعْطَیْتَنَا جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا ثُمَّ لَا تُعِدْنَا فِی ذَنْبٍ وَ لَا مَعْصِیَةٍ أَبَداً وَ لَا تُطْعِمْنَا رِزْقاً تَکْرَهُهُ أَبَداً وَ اجْعَلْ لَنَا فِی الْحَلَالِ مَفْسَحاً وَ مُتَّسَعاً.

اللَّهُمَّ وَ نَبِیَّکَ الْمُجِیبَ الْمُکَرَّمَ الرَّاسِخَ لَهُ فِی قُلُوبِ أُمَّتِهِ خَالِصَ الْمَحَبَّةِ لِصَفْوِ نَصِیحَتِهِ لَهُمْ وَ شِدَّةِ شَفَقَتِهِ عَلَیْهِمْ وَ لِتَبْلِیغِهِ رِسَالاتِکَ وَ صَبْرِهِ فِی ذَاتِکَ وَ تَحَنُّنِهِ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ مِنْ عِبَادِکَ فَاجْزِهِ اللَّهُمَّ عَنَّا أَفْضَلَ مَا جَزَیْتَ نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِهِ وَ صَلِّ عَلَیْهِ عَدَدَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ أَنْتَ وَ مَلَائِکَتُکَ وَ ارْفَعْهُ إِلَی أَعْلَی الدَّرَجِ وَ أَشْرَفِ الْغُرَفِ حَیْثُ یَغْبِطُهُ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ وَ نَضِّرْ وُجُوهَنَا بِالنَّظَرِ إِلَیْهِ

ص: 183

او در بهشت هایت بر افروخته گردان و چشم هایمان را روشن کن و از حوض او چنان سیرابمان کن که بعد از آن دیگر هیچ تشنگی و بدبختی وجود نداشته باشد و به روح او از ما درود و سلام برسان، در حالی که به تبلیغ و خیرخواهی او گواهی می دهیم.

خدایا، و نیز بر تمام پیامبران و فرستادگانت درود فرست و به روح آنان از ما سلام و گواهی ما را مبنی بر خیرخواهی و تبلیغ آنان، به آنان برسان و نیز بر همه فرشتگانت درود فرست و به پیامبر ما برترین پاداش را عطا کن. خدایا، ما و همه مردان و زنان مومن، از زنده و مرده را که ما را به دنیا آوردند، بیامرز و آسودگی و رحمت و روشنایی و آمرزش خود را بر گذشتگان مومن ما وارد کن. خدایا، لشکریان مسلمان را یاری کن و اسیران مسلمان را رهایی بخش و پاداش آنان را بهشت های پرنعمت قرار ده. خدایا، دوری را برای حاجیان خانه محترم و عبادت کنندگان در آن، از بین ببر و اندوه آنان را آسان کن و در حالی که از کار های نیک مغتنم می شوند و گناهانشان آمرزیده می شود، بازگردان و برای هر کس از امت محمد صلی الله علیه و آله که حج را واجب نمودی، این ها را آسان کن و واجب آنان را ادا کن و بپذیر، اجابت فرما ای پروردگار جهانیان. خداوندا، و نیز اندوه اندوهگینان امت احمد را بگشا و نیز اندوه هر کس از آنان که دچار غم یا اندوه یا گرفتاری یا بیماری است را برطرف کن و پاداش بزرگ به آنان عطا کن. خدایا، و نیز همان گونه که از تو درخواست نمودم، این دعاها را در حق من و همه مردان و زنان مومن به اجابت رسان و آنان را در دعاهای شایسته ما و ما را در دعاهای شایسته آنان شریک گردان. خداوندا، ما را سبب برکت برای همدیگر قرار ده. خدایا، هر چه از امور خیر از تو درخواست نمودیم یا ننمودیم، به ما عطا کن و هر چه از بدی ها به تو پناه بردیم یا نبردیم، به رحمت خود در پناه خود در آور و نیکی دنیا و آخرت را به ما عطا کن و از عذاب آتش جهنم نگاه دار. خدایا، خیر دنیا و آخرت را برای ما گردآور و از شر آن دو در پناه خود در آور، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای دیگر در وداع با ماه رمضان که در نسخه ای کهن به خط الرضی الموسوی یافتیم:

خداوندا، به محبوب ترین دعاهایی که به درگاهت شد و مورد پسندترین چیزهایی که به واسطه آن ها از محمد و اهل بیت او سلام بر او و آنان، خشنود گردیدی، از تو خواهانم که بر او و آنان درود فرستی و آخرین وداع من با این ماه را وداع رفتن از دنیا و آخرین عبادتت قرار مده و به درک شب قدر موفق گردان و آن را برای ما بهتر از هزار ماه قرار ده. همراه با دو چندان کردن پاداش و اجابت دعا و آمرزش گناهان با خشنودی پروردگار .

دعای وداع دیگر در پی دعای گذشته: خدایا، از تو خواهانم ای پدیدآورنده پدیدآمده ها

ص: 184

فِی جِنَانِکَ وَ أَقِرَّ أَعْیُنَنَا وَ أَنِلْنَا مِنْ حَوْضِهِ رَیّاً لَا ظَمَأَ بَعْدَهُ وَ لَا شَقَاءَ وَ بَلِّغْ رُوحَهُ مِنْکَ تَحِیَّةً وَ سَلَاماً مِنَّا مُسْتَشْهَداً لَهُ بِالْبَلَاغِ وَ النَّصِیحَةِ اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ بَلِّغْ أَرْوَاحَهُمْ مِنَّا السَّلَامَ وَ شَهَادَتَنَا لَهُمْ بِالنَّصِیحَةِ وَ الْبَلَاغِ وَ صَلِّ عَلَی مَلَائِکَتِکَ أَجْمَعِینَ وَ اجْزِ نَبِیَّنَا عَنَّا أَفْضَلَ الْجَزَاءِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ لِمَنْ وَلَدَنَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ وَ أَدْخِلْ عَلَی أَسْلَافِنَا مِنْ أَهْلِ الْإِیمَانِ الرَّوْحَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الضِّیَاءَ وَ الْمَغْفِرَةَ اللَّهُمَّ انْصُرْ جُیُوشَ الْمُسْلِمِینَ وَ اسْتَنْقِذْ أُسَارَاهُمْ وَ اجْعَلْ جَائِزَتَکَ لَهُمْ جَنَّاتِ النَّعِیمِ اللَّهُمَّ اطْوِ لِحُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ عُمَّارِهِ الْبُعْدَ وَ سَهِّلْ لَهُمُ الْحَزْنَ وَ ارْجِعْهُمْ غَانِمِینَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ مَغْفُوراً لَهُمْ کُلُّ ذَنْبٍ وَ مَنْ أَوْجَبْتَ عَلَیْهِ الْحَجَّ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَیَسِّرْ لَهُ ذَلِکَ وَ اقْضِ عَنْهُ فَرِیضَتَکَ وَ تَقَبَّلْهَا مِنْهُ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ وَ فَرِّجْ عَنْ مَکْرُوبِی أُمَّةِ أَحْمَدَ وَ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی غَمٍّ أَوْ هَمٍّ أَوْ ضَنْکٍ أَوْ مَرَضٍ فَفَرِّجْ عَنْهُ وَ أَعْظِمْ أَجْرَهُ اللَّهُمَّ وَ کَمَا سَأَلْتُکَ فَافْعَلْ ذَلِکَ بِنَا وَ بِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ أَشْرِکْنَا فِی صَالِحِ دُعَائِهِمْ وَ أَشْرِکْهُمْ فِی صَالِحِ دُعَائِنَا اللَّهُمَّ اجْعَلْ بَعْضَنَا عَلَی بَعْضٍ بَرَکَةً اللَّهُمَّ وَ مَا سَأَلْنَاکَ أَوْ لَمْ نَسْأَلْکَ مِنْ جَمِیعِ الْخَیْرِ کُلِّهِ فَأَعْطِنَاهُ وَ مَا نَعُوذُ بِکَ مِنْهُ أَوْ لَمْ نَعُذْ مِنْ جَمِیعِ الشَّرِّ کُلِّهِ فَأَعِذْنَا مِنْهُ بِرَحْمَتِکَ وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ اللَّهُمَّ وَ اجْمَعْ لَنَا خَیْرَ الْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا وَ أَعِذْنَا مِنْ شَرِّهِمَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَدَاعٌ آخَرُ لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَجَدْنَاهُ فِی نُسْخَةٍ عَتِیقَةٍ بِخَطِّ الرَّضِیِّ الْمُوسَوِیِّ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَحَبِّ مَا دُعِیتَ بِهِ وَ أَرْضَی مَا رَضِیتَ بِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ لَا تَجْعَلْ آخِرَ وَدَاعِ شَهْرِی هَذَا وَدَاعَ خُرُوجِی مِنَ الدُّنْیَا وَ لَا وَدَاعَ آخِرِ عِبَادَتِکَ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ اجْعَلْهَا لِی خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مَعَ تَضَاعُفِ الْأَجْرِ وَ الْإِجَابَةِ وَ الْعَفْوِ عَنِ الذَّنْبِ بِرِضَا الرَّبِّ.

دُعَاءٌ آخَرُ وُجِدَ فِی عَقِیبِ هَذَا الْوَدَاعِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مُبْدِئَ الْبَدَایَا

ص: 184

و ای تصویرگر آفریده ها و ای آفریننده آسمان و ای معبود باقی ماندگان و درگذشتگان و ای کسی که آسمان را برافراشتی و زمین را گستراندی و به این که ارواح از دنیا رفتگان را به قدرت و تسلط خود بر بندگان و کنیزان خوارت بر می انگیزانی و به این که همه مردگان را بر می انگیزی و زندگان را می میرانی و مردگان را زنده می کنی تو پروردگار شعری و منات، آن سومین بت هستی، خواستارم بر حضرت محمد و اهل بیت او درود فرستی، درودی که مورد پسند تو باشد و به مقام حضرت محمد و منزلت اهل بیت او، در این ماه مبارک، خردورزی و تقوا و شکیبایی در برابر بلا و یاری کردن علیه آن چه که برای ما مقرر داشتی، روزی مان کنی و ما را از اهل عافیت و گرفتار نشدگان قرار ده و یقین تقواپیشگان و اعمال خردمندان را به ما ارزانی دار؛ زیرا تو ای معبود من، از درماندگی من هنگام بلا آگاهی، پس در این ماه که برکت آن را بزرگ قرار دادی، دعایم را مستجاب کن و ای معبود من، مرا در دین و دنیا و آخرت با کسانی که به دوستی می گیرم، قرار ده و به کسانی از انکار کنندگان از اهل دنیا که در گذشتند ملحق مکن و در هر عافیت و بلا و گرفتاری و فراخی، با حضرت محمد و اهل بیت او که درود بر او و آنان، قرار ده و در آن روز که مردم در اول روز محشور می گردند، با آنان محشور کن و به مقام حضرت محمد و منزلت اهل بیت او، عذاب آخرت و رسوایی و ناداری و نیازمندی و گرفتاری دنیا را از من برگردان، ای مولای ما، ای ولی نعمت ما، اجابت فرما اجابت فرما ای پروردگار من. سپس بر حضرت محمد و اهل بیت او سلام بر او و آنان، صلوات بفرست و حوایج خود را بخواه، ان شاء الله برآورده می شود.

دعای وداع دیگر که آن را در کتاب های دعا یافتیم: ستایش خدا را در برابر نعمت های آشکار و عطاهای نیکو و زیبای او و برای این که ما را بر کرامت و تفضل خود ویژه گردانید و در برابر نعمت هایی که به ما عطا کرد و برای سپری شدن این ماه مبارک، در حالی که روزه داری و شب خیزی که در آن بر ما واجب نمود، از طرف ما ادا کرد. از تو خواهانم بر حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه او که پلیدی را از آنان زدودی و به نحو شایسته پاکیزه گردانیدی، درود فرستی و این ماه را از ما بپذیری و پاداش مخصوص آن را به ما ارزانی داری و روزی کنی و ثوابی را که در آن آرزومند و امیدواریم، به ما عطا کنی و اعمال ما را پاکیزه گردانی و نیکوکاری ما را بپذیری؛ زیرا تو سرپرست همه نعمت ها هستی و گرایش همه به بخشش و کرم توست، اجابت فرما ای پروردگار جهانیان.

فصل

بدان که در برخی از دعاهای وداع گذشته، چنین ادعا می کنی که من از جدایی و رفتن ماه رمضان اندوهناک شدم و تفضل و عطایای از دسته رفته آن، مرا به درد آورد، پس باید برای تصدیق دعا، نشانه های آن به صورت اندوه و گرفتاری از چهره ات نمایان گردد. بنابراین، مواظب باش که آخرین روز ماه رمضان را با سخن دروغ

ص: 185

وَ یَا مُصَوِّرَ الْبَرَایَا وَ یَا خَالِقَ السَّمَاءِ وَ یَا إِلَهَ مَنْ بَقِیَ وَ مَنْ مَضَی وَ یَا مَنْ رَفَعَ السَّمَاءَ وَ سَطَحَ الْأَرْضَ وَ بِأَنَّکَ تَبْعَثُ أَرْوَاحَ أَهْلِ الْبَلَاءِ بِقُدْرَتِکَ وَ سُلْطَانِکَ عَلَی عِبَادِکَ وَ إِمَائِکَ الْأَذِلَّاءِ وَ بِأَنَّکَ تَبْعَثُ الْمَوْتَی وَ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ أَنْتَ رَبُّ الشِّعْری وَ مَنَاةَ الثَّالِثَةِ الْأُخْرَی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً تَکُونُ لَکَ رِضًا وَ ارْزُقْنِی بِمَنْزِلَتِهِ وَ مَنْزِلَتِهِمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْمُبَارَکِ النُّهَی وَ التُّقَی وَ الصَّبْرَ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الْعَوْنَ عَلَی الْقَضَاءِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ وَ هَبْ لِی یَقِینَ أَهْلِ التُّقَی وَ أَعْمَالَ أَهْلِ النُّهَی فَإِنَّکَ تَعْلَمُ یَا إِلَهِی ضَعْفِی عِنْدَ الْبَلَاءِ فَاسْتَجِبْ لِی فِی شَهْرِکَ الَّذِی عَظَّمْتَ بَرَکَتَهُ الدُّعَاءَ وَ اجْعَلْنِی إِلَهِی فِی الدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَعَ مَنْ أَتَوَلَّی وَ لَا تُلْحِقْنِی بِمَنْ مَضَی مِنْ أَهْلِ الْجُحُودِ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا وَ اجْعَلْنِی مَعَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ فِی کُلِّ عَافِیَةٍ وَ بَلَاءٍ وَ کُلِّ شِدَّةٍ وَ رَخَاءٍ احْشُرْنِی مَعَهُمْ یَوْمَ یُحْشَرُ النَّاسُ ضُحًی وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَنْزِلَتِهِ وَ مَنْزِلَتِهِمْ عَذَابَ الْآخِرَةِ وَ خِزْیَ الدُّنْیَا وَ فَقْرَهَا وَ فَاقَتَهَا وَ الْبَلَاءَ یَا مَوْلَایَاهْ یَا وَلِیَّ نِعْمَتَاهْ آمِینَ آمِینَ یَا رَبَّاهْ ثُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ سَلْ حَوَائِجَکَ تُقْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

وَدَاعٌ آخَرُ لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَجَدْنَاهُ فِی کُتُبِ الدَّعَوَاتِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ وَ أَیَادِیهِ الْحَسَنَةِ الْجَمِیلَةِ عَلَی مَا أَوْلَانَا وَ خَصَّنَا بِکَرَامَتِهِ إِیَّانَا وَ فَضْلِهِ وَ عَلَی مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَیْنَا وَ تَصَرُّمِ شَهْرِنَا الْمُبَارَکِ مَقْضِیّاً عَنَّا مَا افْتَرَضَ عَلَیْنَا مِنْ صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ الطَّیِّبِینَ الَّذِینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً وَ أَنْ تَتَقَبَّلَ مِنَّا وَ أَنْ تَرْزُقَنَا مَا تُؤْتِینَا فِیهِ مِنَ الْأَجْرِ وَ تُعْطِیَنَا مَا أَمَّلْنَا وَ رَجَوْنَا فِیهِ مِنَ الثَّوَابِ وَ أَنْ تُزَکِّیَ أَعْمَالَنَا وَ تَتَقَبَّلَ إِحْسَانَنَا فَإِنَّکَ وَلِیُّ النِّعْمَةِ کُلِّهَا وَ إِلَیْکَ الرَّغْبَةُ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

در گفتار و نارسایی و کاستی در کردار، به پایان نبری. یکی از وظایف شیعه امامیه، بلکه از وظایف امت محمدی صلی الله علیه و آله این است که در این اوقات، احساس تنهایی نماید و در چنین مواقعی بر روزگار دولت حضرت مهدی که جدش حضرت محمد، بهترین درودها بر آن دو، مژده و نوید قدوم او را داد، غصه بخورند که از دستشان رفت؛ امامی که اگر ظهور می کرد، به واسطه او به نیکبختی ها دست می یافتند. تا خداوند جلّ جلاله آنان را نسبت به ملوکشان که وسیله سعادت آنان در دنیا و روز تحقق وعده عذاب الهی هستند، صمیمی و باوفا ببیند و مضمون این شعر را با خود بگویند که: «هر چه در این سرزمین چشم خود را به این طرف و آن طرف می گردانم. چهره های دوستان خود را که جویای آن ها هستم، نمی بینم.»

زیرا مصیبت عدم ظهور او بر دین داران، از مصیبت از دست رفتن ماه رمضان بزرگ تر است. آیا اگر انسان پدر مهربان یا برادری را که پشتیبان صمیمی او است یا فرزندی را که نیکوکار و همدم او است، از دست بدهد، از فقدان او احساس تنهایی نمی کند و برای دوری او دردمند نمی شود؟ در حالی که بهره بردن از این ها کجا و بهره مندی از حضرت مهدی جانشین خاتم انبیا و عیسی فرزند مریم در ولایت و نماز و از بین برنده گرفتاری ها و به سامان آورنده امور در همه موجودات زیر آسمان، کجا.

شایسته است جزو آخرین ملاطفت ها و درخواست رحمت ها از خداوندی که مالک نعمت انسان است، این باشد که در روایت امام صادق علیه السلام آمده است: وقتی ماه رمضان فرا می رسید، حضرت علی بن حسین علیهما السلام هرگز غلامان و کنیزهای خود را تأدیب نمی کرد. هر گاه غلام یا کنیزی تخلف می کرد، آن را با نام و تاریخ یادداشت می کرد و او را تنبیه نمی کرد و تا اینکه جمع می شد، و وقتی شب آخر ماه رمضان فرا می رسید، همه را فرا می خواند و گرد خود جمع می کرد و نوشته ای را که یادداشت نموده بود در می آورد و به آن ها نشان می داد و هر کدام را به نام صدا می کرد و او می گفت: بله، ای پسر رسول خدا. تا این که یادداشت به آخر می رسید و بدین سان از همه اقرار می گرفت، سپس در میان آن ها به پا می خواست و می فرمود: با صدای بلند بگویید: ای علی بن حسین، همان گونه که تو تمام اعمال ما را به شماره درآوردی، پروردگار تو نیز تمام اعمال تو را به شماره درآورده است و نزد او نوشته ای است که علیه تو به حق می گوید و هیچ یک از اعمال تو، اعم از کوچک و بزرگ را فرو نمی گذارد و همه را به شماره در می آورد و همان گونه که ما اعمال خود را نزد تو حاضر یافتیم، تو نیز تمام اعمالت را نزد او حاضر خواهی یافت، پس همان طور که امید داری فرمانروای مطلق تو را عفو کند، ما را عفو کن و از ما درگذر و همان گونه که دوست داری پادشاه

ص: 186

المقال و الخلل فی الفعال و من وظائف الشیعة الإمامیة بل من وظائف الأمة المحمدیة أن یستوحشوا فی هذه الأوقات و یتأسفوا عند أمثال هذه المقامات علی ما فاتهم من أیام المهدی الذی بشرهم و وعدهم به جده محمد علیهما أفضل الصلوات علی قدومه ما لو کان حاضرا ظفروا به من السعادات لیراهم الله جل جلاله علی قدم الصفا و الوفاء لملوکهم الذین کانوا سبب سعادتهم فی الدنیا و یوم الوعید و لیقولوا ما معناه:

أردد طرفی فی الدیار فلا أری***وجوه أحبائی الذین أرید

فالمصیبة بفقده علی أهل الأدیان أعظم من المصیبة بفقد شهر رمضان فلو کانوا قد فقدوا والدا شفیقا أو أخا معاضدا شقیقا أو ولدا بارا رفیقا أ ما کانوا یستوحشون لفقده و یتوجعون لبعده و أین الانتفاع بهؤلاء من الانتفاع بالمهدی خلیفة خاتم الأنبیاء و إمام عیسی ابن مریم فی الصلاة و الولاء و مزیل أنواع البلاء و مصلح أمور جمیع من تحت السماء ذکر ما یحسن أن یکون أواخر ملاطفته لمالک نعمته و استدعاء رحمته و هو مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی الشَّیْخِ أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهما السلام إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ لَا یَضْرِبُ عَبْداً لَهُ وَ لَا أَمَةً وَ کَانَ إِذَا أَذْنَبَ الْعَبْدُ وَ الْأَمَةُ یَکْتُبُ عِنْدَهُ أَذْنَبَ فُلَانٌ أَذْنَبَتْ فُلَانَةُ یَوْمَ کَذَا وَ کَذَا وَ لَمْ یُعَاقِبْهُ فَیَجْتَمِعُ عَلَیْهِمُ الْأَدَبُ حَتَّی إِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ دَعَاهُمْ وَ جَمَعَهُمْ حَوْلَهُ ثُمَّ أَظْهَرَ الْکِتَابَ ثُمَّ قَالَ یَا فُلَانُ فَعَلْتَ کَذَا وَ کَذَا وَ لَمْ أُؤَدِّبْکَ أَ تَذْکُرُ ذَلِکَ فَیَقُولُ بَلَی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّی یَأْتِیَ عَلَی آخِرِهِمْ وَ یُقَرِّرُهُمْ جَمِیعاً ثُمَّ یَقُومُ وَسْطَهُمْ وَ یَقُولُ لَهُمْ ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ وَ قُولُوا یَا عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ إِنَّ رَبَّکَ قَدْ أَحْصَی عَلَیْکَ کُلَّ مَا عَمِلْتَ کَمَا أَحْصَیْتَ عَلَیْنَا کُلَّ مَا عَمِلْنَا وَ لَدَیْهِ کِتَابٌ یَنْطِقُ عَلَیْکَ بِالْحَقِّ- لا یُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً مِمَّا أَتَیْتَ إِلَّا أَحْصاها وَ تَجِدُ کُلَّ مَا عَمِلْتَ لَدَیْهِ حَاضِراً کَمَا وَجَدْنَا کُلَّ مَا عَمِلْنَا لَدَیْکَ حَاضِراً فَاعْفُ وَ اصْفَحْ کَمَا تَرْجُو مِنَ الْمَلِیکِ

ص: 186

مطلق تو را عفو کند، ما را عفو کن که او را بسیار بخشاینده و مهربان و آمرزنده خواهی دید و پروردگار تو به هیچ کس ستم نمی کند. همان گونه که نزد تو نوشته ای است که علیه ما به حق سخن می گوید و هیچ یک از اعمال ما، از کوچک و بزرگ را رها نکرد و همه را به شماره در آورد. ای علی بن حسین، ایستادن خود به حالت خاکساری در پیشگاه پروردگارت را به یادآور، دادگری که به اندازه یک دانه خردل به هیچ کس ستم نمی کند و آن را به همان صورت در روز قیامت حاضر می سازد و خداوند بر حسابرسی و گواهی دادن کافی است. پس ما را عفو کن و از ما در گذر، تا آن فرمانروا، تو را عفو نماید و چشم پوشی کند، زیرا او می فرماید: {و باید عفو و چشم پوشی کنند. آیا دوست ندارید که خداوند شما را بیامرزد.} امام سجاد علیه السلام این سخنان را خطاب به خود می گفت و به غلامان و کنیزان خود تلقین می کرد تا آن ها نیز او را با این سخنان مورد خطاب قرار دهند و در این مدت در میان آن ها ایستاده بود و ناله می کرد و به درگاه خدا عرض می کرد: پروردگارا، به ما دستور دادی که از کسانی که به ما ستم کردند بگذریم. ما به خود ستم کردیم و همان گونه که دستور دادی، از کسانی که به ما ستم کردند، گذشتیم، پس تو نیز از ما گذشت کن، زیرا تو سزاوارتر از ما و از تمام دستور داده شدگان به عفو و گذشت هستی و نیز به ما دستور دادی که هیچ درخواست کننده ای را از در نرانیم و اینک ما با حال گدایی و بیچارگی به درگاهت آمدیم و بر آستانه و درگاه تو رحل اقامت افکندیم و بخشش و نیکی و عطایای تو را خواهانیم، پس بر ما منت نه و ما را نومید مکن، که تو از ما و تمام دستور داده شدگان سزاوارتری. معبودا، کرم نمودی، پس کرامتت را شامل حال من نیز بکن، زیرا من از گدایان درگاه توام؛ و نیکی خود را ارزانی داشتی، پس مرا نیز با کسانی که به آن ها بخشش نمودی جمع کن، ای کریم. سپس رو به غلامان خود می کردند و می فرمودند: از شما گذشتم. آیا شما نیز از من و بدرفتاری من با خود گذشتید، زیرا من مالک بد، پست، ستمگر، و مملوک پادشاه کریم، بخشنده، دادگر، نیکوکار و تفضل کننده هستم و آنان پاسخ می دادند: ای آقای ما، ما در گذشتیم، اگر چه شما هیچ بدی به ما نکردید. آن گاه خطاب به آنان می فرمودند: بگویید: خدایا از علی بن حسین گذشت کن، همان طور که او از ما گذشت و او را از آتش جهنم آزاد کن، همان گونه که او ما را آزاد کرد و آن ها این سخنان را می گفتند، آن گاه آن حضرت به درگاه الهی عرض می کرد: خدایا، استجابت کن، ای پروردگار جهانیان، سپس به آنان می فرمودند: به هر جا خواستید بروید، من از شما گذشتم و شما را آزاد کردم، به امید این که خدا از من بگذرد و آزادم کند و بدین سان همه را آزاد می نمود.

و در روز فطر به آنان جایزه می داد و آنان را از این که به سوی مردم دست دراز کنند، بی نیاز می کرد و پیوسته در هر سال در آخرین شب ماه رمضان، بیست تن و یا اندکی کمتر یا بیشتر را آزاد می کردند و می فرمودند: خداوند متعال در هر یک از شب های ماه رمضان هنگام افطار، هفتاد هزار هزار نفر را که مستوجب آتش هستند، از آتش جهنم آزاد می کند و در آخرین شب ماه رمضان، به تعداد تمام افرادی که در کل ماه آزاد نمود، از آتش جهنم آزاد می کند. از این رو، دوست دارم خداوند

ص: 187

الْعَفْوَ وَ کَمَا تُحِبُّ أَنْ یَعْفُوَ عَنْکَ فَاعْفُ عَنَّا تَجِدْهُ عَفُوّاً وَ بِکَ رَحِیماً وَ لَکَ غَفُوراً- وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً کَمَا لَدَیْکَ کِتَابٌ یَنْطِقُ بِالْحَقِّ عَلَیْنَا لا یُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً مِمَّا أَتَیْنَاهَا إِلَّا أَحْصاها فَاذْکُرْ یَا عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ذُلَّ مَقَامِکَ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّکَ الْحَکَمِ الْعَدْلِ الَّذِی لَا یَظْلِمُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ وَ یَأْتِی بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ کَفی بِاللَّهِ حَسِیباً وَ شَهِیداً فَاعْفُ وَ اصْفَحْ یَعْفُ عَنْکَ الْمَلِیکُ وَ یَصْفَحْ فَإِنَّهُ یَقُولُ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ هُوَ یُنَادِی بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِهِ وَ یُلَقِّنُهُمْ وَ هُمْ یُنَادُونَ مَعَهُ وَ هُوَ وَاقِفٌ بَیْنَهُمْ یَبْکِی وَ یَنُوحُ وَ یَقُولُ رَبِّ إِنَّکَ أَمَرْتَنَا أَنْ نَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنَا فَقَدْ ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا فَنَحْنُ قَدْ عَفَوْنَا عَمَّنْ ظَلَمَنَا کَمَا أَمَرْتَ فَاعْفُ عَنَّا فَإِنَّکَ أَوْلَی بِذَلِکَ مِنَّا وَ مِنَ الْمَأْمُورِینَ وَ أَمَرْتَنَا أَنْ لَا نَرُدَّ سَائِلًا عَنْ أَبْوَابِنَا وَ قَدْ أَتَیْنَاکَ سُؤَّالًا وَ مَسَاکِینَ وَ قَدْ أَنَخْنَا بِفِنَائِکَ وَ بِبَابِکَ نَطْلُبُ نَائِلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ وَ عَطَاءَکَ فَامْنُنْ بِذَلِکَ عَلَیْنَا وَ لَا تُخَیِّبْنَا فَإِنَّکَ أَوْلَی بِذَلِکَ مِنَّا وَ مِنَ الْمَأْمُورِینَ إِلَهِی کَرُمْتَ فَأَکْرِمْنِی إِذْ کُنْتُ مِنْ سُؤَّالِکَ وَ جُدْتَ بِالْمَعْرُوفِ فَاخْلِطْنِی بِأَهْلِ نَوَالِکَ یَا کَرِیمُ ثُمَّ یُقْبِلُ عَلَیْهِمْ وَ یَقُولُ قَدْ عَفَوْتُ عَنْکُمْ فَهَلْ عَفَوْتُمْ عَنِّی وَ مِمَّا کَانَ مِنِّی إِلَیْکُمْ مِنْ سُوءِ مَلَکَةٍ فَإِنِّی مَلِیکُ سَوْءٍ لَئِیمٌ ظَالِمٌ مَمْلُوکٌ لِمَلِیکٍ کَرِیمٍ جَوَادٍ عَادِلٍ مُحْسِنٍ مُتَفَضِّلٍ فَیَقُولُونَ قَدْ عَفَوْنَا عَنْکَ یَا سَیِّدَنَا وَ مَا أَسَأْتَ فَیَقُولُ لَهُمْ قُولُوا اللَّهُمَّ اعْفُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ کَمَا عَفَا عَنَّا فَأَعْتِقْهُ مِنَ النَّارِ کَمَا أَعْتَقَ رِقَابَنَا مِنَ الرِّقِّ فَیَقُولُونَ ذَلِکَ فَیَقُولُ اللَّهُمَّ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ اذْهَبُوا فَقَدْ عَفَوْتُ عَنْکُمْ وَ أَعْتَقْتُ رِقَابَکُمْ رَجَاءً لِلْعَفْوِ عَنِّی وَ عِتْقِ رَقَبَتِی فَیُعْتِقُهُمْ.

فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْفِطْرِ أَجَازَهُمْ بِجَوَائِزَ تَصُونُهُمْ وَ تُغْنِیهِمْ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ مَا مِنْ سَنَةٍ إِلَّا وَ کَانَ یُعْتِقُ فِیهَا فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مَا بَیْنَ الْعِشْرِینَ رَأْساً إِلَی أَقَلَّ أَوْ أَکْثَرَ وَ کَانَ یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَی فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الْإِفْطَارِ سَبْعِینَ أَلْفَ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ کُلًّا قَدِ اسْتَوْجَبَ النَّارَ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ فِیهَا مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِی جَمِیعِهِ وَ إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ یَرَانِیَ اللَّهُ

ص: 187

ببیند که من نیز بردگانی را که در دنیا مملوکم بودند، آزاد کردم، به امید این که خدا مرا از آتش جهنم آزاد کند .

و بدین ترتیب هیچ خادمی را بیش از یک سال نگاه نمی داشت و از هیچ خادمی بیش از یک سال کار نمی کشید و وقتی برده ای را در اول یا وسط سال می خرید، شب عید فطر آزاد می کرد و در سال دوم افراد دیگری را جانشین آن ها می کرد و بدین ترتیب آن ها را نیز در شب عید فطر سال آینده آزاد می کرد و پیوسته چنین عمل کرد تا این که به خداوند متعال پیوست. بردگان سیاه را می خرید در حالی که هیچ نیازی به آن ها نداشت و آنان را به عرفات می برد و فقط شکاف ها را با آن ها پر می کرد و وقتی از عرفات باز می گشت، دستور آزادی آنان را می داد و جایزه هایی از اموال خود به آنان می بخشید.

مؤلف

یکی از وظایف این شب آن است که اعمال آن به همان صورت که در شب اول ماه رمضان گفتیم، به پایان برده شود. و نباید آن دستور را سبک شماری یا از آن روی بگردانی .

باب نهم : آنچه متعلق به مناسبت­های ماه­های سال عربی است و نظایر آن

روایات

مؤلف

بسیاری از مطالب این باب را در لابلای بیشتر جلدهای این کتاب آوردیم، با این وجود، باید برخی از مطالب را ذکر کنیم، این باب را به سبب فوائد و منفعت­های زیاد آن و همچنین نیاز مردم به آگاهی از اعمالی متناسب با روزهای شادی و اندوه گردآوردیم تا به مقتضای شادی و اندوه، این اعمال را انجام دهند، و از این رو است که بسیاری از علما - رضی الله عنهم - در این زمینه، کتاب­های فراوانی نگاشته­اند.

روایت1.

از جمله آن مطلبی است که به خط محمد بن علی الجبعی - ره - به نقل از خط شیخ - قدس الله روحه - یافتم که گفته بود: آن را از روی کتابی در خزانه شریف مرقد امام کاظم علیه السلام نوشتم:

روز هفدهم شوال، روزی است که واقعه ردّ الشمس اتفاق افتاد. روز چهاردهم ذی الحجة، روز بخشیدن فدک به حضرت زهرا علیها السلام و روز هفتم ذی الحجّه، روز زینت، و در نهم ذی الحجه، حضرت عیسی علیه السلام متولد شد و گویند معراج نیز در این روز رخ داد و در همین روز است که در همه خانه­ها به جز در خانه امیرالمؤمنین علیه السلام به روی مسجد بسته شد و در روز دوازدهم ذی الحجه رسول خدا صلی الله علیه و آله با علی پیمان اخوت بست و در روز

ص: 188

وَ قَدْ أَعْتَقْتُ رِقَاباً فِی مِلْکِی فِی دَارِ الدُّنْیَا رَجَاءَ أَنْ یُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ مَا اسْتَخْدَمَ خَادِماً فَوْقَ حَوْلٍ کَانَ إِذَا مَلَکَ عَبْداً فِی أَوَّلِ السَّنَةِ أَوْ فِی وَسَطِ السَّنَةِ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْفِطْرِ أَعْتَقَ وَ اسْتَبْدَلَ سِوَاهُمْ فِی الْحَوْلِ الثَّانِی ثُمَّ أَعْتَقَ کَذَلِکَ کَانَ یَفْعَلُ حَتَّی لَحِقَ بِاللَّهِ تَعَالَی وَ لَقَدْ کَانَ یَشْتَرِی السُّودَانَ وَ مَا بِهِ إِلَیْهِمْ مِنْ حَاجَةٍ یَأْتِی بِهِمْ عَرَفَاتٍ فَیَسُدُّ بِهِمْ تِلْکَ الْفُرَجَ وَ الْخِلَالَ فَإِذَا أَفَاضَ أَمَرَ بِعِتْقِ رِقَابِهِمْ وَ جَوَائِزَ لَهُمْ مِنَ الْمَالِ.

هجدهم ذی الحجه، در ملأ عام علی علیه السلام را جانشین خود معرفی نمود، پاداش روزه این روز برابر با پاداش روزه یک عمر دنیا است. در این روز، عثمان کشته شد، و روز دوشنبه بود و در روز بیست و یکم این ماه توبه آدم نازل شد. که روز مباهله نیز می­ باشد و روایت شده، روز البساط - دحو الأرض - نیز هست، در بیست و چهارم ذی الحجّه، حضرت علی علیه السلام در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله خوابید، و در روایت است، این روز، روز مباهله است، و نیز گفته شده است که روز بیست و هفتم ذی الحجّه، دحو الارض است. روزه روز بیست و نهم ذی الحجه یعنی آخرین روز سال مستحب است، پس روزه بگیر تا بر تو گواهی دهد.

در روایت است که ادریس در روز اول محرم وارد بهشت ­شد و در روز دهم محرم، موسی بن عمران، یحیی بن زکریا و مریم بنت عمران متولد شدند.

گفته شده: برای روز نهم ربیع الاول نماز و دعاهایی وارد شده است، هر کس در این روز انفاق کند، خداوند گناهان او را می­بخشد و اطعام همنوعان و سعی در شاد کردن آنان و خرج کردن در این روز و پوشیدن لباس­های نو، شکرگزاری خداوند و عبادت او، در این روز مستحب است، زیرا در این روز، اندوه و ناراحتی­ها دور می­شوند و روایت شده که روزه در اعمال آن وارد نشده است.

در چهاردهم ربیع الاول، یزید به درک واصل شد و گفته می­شود، در سال شصت و چهار هجری قمری یعنی سه سال بعد از شهادت امام حسین صلوات الله علیه هلاک شد.

چهار شب سال دارای فضیلت بسیار بوده و نماز و دعا در آن توصیه شده است که عبارتند از: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و شب اول ماه رجب. در غیر این روایت، شب بیست و چهارم ذی الحجه، همان شبی که حضرت علی علیه السلام در بستر پیامبر صلی الله علیه و آله خوابید، نیز دارای فضیلت بسیار است و شب­زنده­داری و نماز و دعا در آن توصیه شده است. در غیر از این روایت هم بر فضیلت این شب و احیا و نماز و دعا در آن، بسیار سفارش شده است و این که از خدا درخواست کمک کند.

روایت2.

مؤلف:

در کتاب حج، باب علل حج و آداب آن، برگرفته از تفسیر علی بن ابراهیم(1)

به نقل از امام صادق علیه السلام در حدیثی خواهد آمد: حضرت آدم در اولین روز از ذی القعده از بهشت اخراج شد و جبرئیل با او روز ترویه از مکه خارج شد و به او دستور داد غسل کند و محرم شود و جبرئیل در روز هشتم ذی الحجه که همان روز ترویه است، او را به منی برد و شب را در آنجا بیتوته نمود و صبح هنگام او را به

ص: 189

عشره یوم الغدیر و صیامه یعدل عمر الدنیا و فیه قتل عثمان و کان یوم الإثنین و یوم أحد و عشرین منه أنزلت توبة آدم و هو یوم المباهلة و روی أنه یوم البساط و یوم أربعة و عشرین منه نام علی علیه السلام علی الفراش و روی أنه یوم المباهلة و روی یوم البساط یوم سبعة و عشرون منه و یستحب صوم یوم تسعة و عشرین من ذی الحجة آخر یوم من السنة فصمه یشهد لک وَ رُوِیَ: أَنَّ أَوَّلَ الْمُحَرَّمِ أُدْخِلَ إِدْرِیسُ الْجَنَّةَ وَ عَاشِرَهُ وُلِدَ مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ.

و یحیی بن زکریا و مریم ابنة عمران- التاسع من شهر ربیع الأول قیل ورد فیه صلاة و دعاء من أنفق فیه شیئا غفر له و یستحب فیه إطعام الإخوان و تطییبهم و التوسعة فی النفقة و لبس الجدید و الشکر و العبادة و هو یوم نفی الهموم و روی أنه لیس فیه صوم- رابع عشر شهر ربیع الأول مات یزید و یقال افتقد سنة أربع و ستین بعد قتل الحسین صلوات الله و سلامه علیه بثلاث سنین و شهور و أربع لیال التی یستحب فیها کل سنة الصلاة و الدعاء أربع لیال- لیلة الفطر و لیلة الأضحی و لیلة النصف من شعبان و أول لیلة رجب و من غیره هذه الروایة لیلة رابع و عشرین من ذی الحجة لیلة الفراش یستحب السهر فیها و الصلاة و الدعاء و فی غیر هذه الروایة أیضا استحباب إحیائها و الصلاة و یسأل الله المعونة.

عرفات برد و باقی آداب حج را به جا آورد.

روایت3.

شیخ رضی الدین علی برادر علامه در کتاب العدد القویه از امام باقر علیه السلام نقل کرد: حضرت قائم علیه السلام در روز شنبه و عاشورا یعنی روزی که حسین علیه السلام کشته شد، ظهور می­کند.

روایت4.

دعائم الاسلام: از جعفر بن محمد علیهما السلام روایت است، از امام علی علیه السلام سؤال شد: برترین فضیلت­های شما کدام است؟ فرمودند: برترین فضیلت من آن چیزی است که من در آن دستی نداشته­ام، سپس فضیلت­های فراوانی را ذکر کرد، از جمله آنها عبارت است از اینکه زمانی که خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله وحی نمود تا از مشرکین برائت بجوید، ایشان ابوبکر را به سوی اهل مکه فرستادند و هنگامی که ابوبکر خارج شد، جبرئیل نازل شد و گفت: ای محمد، فقط علی علیه السلام می­تواند این پیام را از طرف تو ابلاغ نماید، پس پیامبر صلی الله علیه و آله مرا فرا خواندند و دستور دادند تا بر شتر ایشان (عضباء) سوار شوم و خود را به ابوبکر برسانم و ابلاغ را از او بگیرم، من نیز چنین کردم. ابوبکر گفت: مرا چه شده؟ آیا من مورد خشم خداوند و رسول او قرار گرفتم؟ گفتم: نه، بلکه جبرئیل بر پیامبر نازل شد و فرمود: فقط شخصی که از او باشد باید این پیام را ابلاغ کند.

ص: 190

عَرَفَاتٍ إِلَی آخِرِ أَفْعَالِ الْحَجِّ.

جعفر بن محمد علیهما السلام فرمودند: علی علیه السلام ابلاغ را گرفت و به سوی مکه تاخت و در بعد از ظهر روز عید قربان آن را خواند: {بیزاری است از جانب خداوند و رسول او به کسانی از مشرکان که با آنها پیمان بسته اید، اکنون چهار ماه در این سرزمین بگردید ولی بدانید که شما نمی توانید از سلطه خدا خارج شوید و بدانید که خدا رسوا کننده کافران است.} که شامل بیست روز از ماه ذی الحجه، ماه محرم و صفر و ماه ربیع الاول و ده روز از ماه ربیع الآخر می­شود. و فرمود: مرد عریان و زن عریان و نیز مشرک، نباید به طواف کعبه بپردازد، بدانید هر کس نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله عهد و پیمانی دارد، مدت آن همین چهار ماه است و حدیث را تا آخر ذکر کرد.(1)

روایت5.

سپس بدان، شیخ رضی الدین علی بن یوسف بن المطهر الحلی برادر علامه، در کتاب «العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة» که قبلاً اسم آن ذکر شد، مناسبت­های هر روز و هر شب این ماهای عربی را بر اساس آنچه بر آن وقوف یافته که دارای ظرافت و لطافت و شرافت بوده را آورده است. البته همان طور که گفتیم، فقط نیمه دوم آن را پیدا کردیم و از این رو به مناسبت­های روز پانزدهم به بعد، به صورت خلاصه اکتفا کردیم و مناسبت­های روزهای پیشین آن را ذکر نکرده­ایم.

شیخ رضی الدین در این کتاب در مناسبت­های روز پانزدهم می­فرمایند:

در کتاب تاریخ مفید آمده است: در نیمه ماه رمضان، در سال جنگ بدر یعنی هجده ماه بعد از هجرت، ولادت مولایمان ابی محمد حسن بن علی علیه السلام است. کتاب «دلائل الامامة»، ولادت ایشان را پانزدهم رمضان سال سوم هجری، آورده است، و کتاب الحجة، ولادت امام علیه السلام را ماه رمضان و سال جنگ بدر و سال دوم هجری نقل کرده است. و روایت است: ایشان در سال سوم هجری در مدینه چشم به جهان گشودند. تاریخ ولادت ایشان در کتاب «تحفة الظرفاء» و کتاب «الذخیرة» نیمه

ص: 191

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیهما السلام فَأَخَذَهَا مِنْهُ وَ مَضَی حَتَّی وَصَلَ إِلَی مَکَّةَ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ النَّحْرِ بَعْدَ الظُّهْرِ قَامَ بِهَا فَقَرَأَ- بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی الَّذِینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ- فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمَ وَ صَفَرَ وَ شَهْرَ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ وَ عَشْراً مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ وَ قَالَ لَا یَطُوفَنَّ بِالْبَیْتِ عُرْیَانٌ وَ لَا عُرْیَانَةٌ وَ لَا مُشْرِکٌ أَلَا وَ مَنْ کَانَ لَهُ عَهْدٌ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَمُدَّتُهُ هَذِهِ الْأَرْبَعَةُ الْأَشْهُرِ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ بِطُولِهِ (1).

رمضان سال سوم هجری است و در کتاب «المجتبین فی النسب» آمده است: حسن علیه السلام در ماه رمضان سال سوم هجری در شهر مدینه و نوزده روز قبل از جنگ بدر، دیده به جهان گشود. و کتاب «التذکرة» نیز ولادت حسن بن علی علیهما السلام را در نیمه رمضان سال سوم هجرت نقل کرده است.

و در این سال است که جنگ احد در گرفت. پیامبر صلی الله علیه و آله با هزار سرباز و مشرکان با سه هزار سرباز به پیکار آمدند، و در این جنگ، حمزة بن عبدالمطلب توسط سلاحی کوتاه تر از نیزه که وحشی، برده جبیر بن مطعمه به سوی او پرتاب کرد، کشته شد، در کتاب «موالید الائمه» علیهم السلام آمده است: مولایمان امام حسن علیه السلام در ماه رمضان سال دوم هجری، همان سالی که جنگ بدر روی داد، به دنیا آمدند، و در روایتی دیگر، سال سوم هجری را نقل کرده­اند، و نیز گفته­ شد، ولادت ایشان، روز سه­شنبه نیمه ماه رمضان و سال سوم هجری در مدینه و همزمان با فرمانروایی یزدگرد بن شهریار بود.

«تاریخ المفید»، نیمه ماه جمادی الاولی از سال سی و شش هجری را روز فتح بصره و نزول یاری خداوند بر امیر مؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام ذکر کرده است، کتاب التذکرة، شروع خلافت معاویه را در این سال آورده است، و در همین سال است که جاریة بن قدامة السعدی با علی علیه السلام در بصره بیعت کرد، ولی عبدالله بن عامر زیر بار آن نرفت و زبیر هم در این سال به مکه رفت. جنگ جمل در روز پنج شنبه، پنجم جمادی الثانی در گرفت و طلحه در آن کشته شد. و در این سال، معاویه به خاطر جنگ با علی علیه السلام، اموالی به روم فرستاد و با آن ها صلح کرد.

کتاب «تاریخ شیخ مفید»، نیمه جمادی الاولی سال سی و شش هجری را روز ولادت مولایمان ابو محمد علی بن حسین زین العابدین علیه السلام آورده است و این روز بسیار گرامی و بابرکت است و مستحب است این روزه به روزه و انجام کارهای خیر سپری شود. کتاب «الدّر»، تاریخ ولادت ایشان را سال سی و هشت هجری در شهر مدینه آورده است و نیز کتاب موالید الائمه، ولادت ایشان را دو سال قبل از شهادت جدشان امیر مؤمنان علیه السلام و در روایت دیگر، آن را شش سال قبل از شهادت ایشان آورده است. کتاب الذخیره، ولادت امام علیه السلام را سال سی و شش هجری و در روایتی، سی و هشت هجری ذکر کرده است، و کتاب الارشاد

ص: 192

رمضان سنة ثلاث من الهجرة و کذا فی کتاب الذخیرة و فی کتاب المجتبین فی النسب ولد الحسن علیه السلام فی شهر رمضان لثلاث من الهجرة بالمدینة قبل وقعة بدر بتسعة عشر یوما و فی کتاب التذکرة ولد الحسن بن علی علیهما السلام فی النصف من شهر رمضان سنة ثلاث من الهجرة.

و فیها کانت غزاة أحد و کان النبی صلی الله علیه و آله فی ألف و المشرکون فی ثلاثة آلاف و قتل حمزة بن عبد المطلب رماه وحشی مولی جبیر بن مطعم بحربة و فی کتاب موالید الأئمة علیهم السلام ولد مولانا الحسن علیه السلام فی شهر رمضان سنة بدر لسنتین من الهجرة و فی روایة سنة ثلاث و قیل یوم الثلاثاء النصف من شهر رمضان سنة ثلاث من الهجرة بالمدینة فی ملک یزدجرد بن شهریار و فی تاریخ المفید فی النصف من جمادی الأولی من سنة ست و ثلاثین من الهجرة کان فتح البصرة و نزول النصر من الله تعالی علی أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام و فی کتاب التذکرة فی هذه السنة أظهر معاویة الخلافة و فیها بایع جاریة بن قدامة السعدی لعلی بالبصرة و هرب منها عبد الله بن عامر و فیها لحق الزبیر بمکة و کانت وقعة الجمل الحربیة یوم الخمیس لخمس خلون من جمادی الآخرة قتل فیها طلحة و فی هذه السنة صالح معاویة الروم علی مال حمله إلیهم لشغله بحرب علی علیه السلام.

و فی تاریخ المفید فی النصف من جمادی الأولی من سنة ست و ثلاثین من الهجرة کان مولد سیدنا أبی محمد علی بن الحسین زین العابدین علیهم السلام و هو یوم شریف عظیم البرکة یستحب فیه الصیام و التطوع بالخیرات و فی کتاب الدر ولد بالمدینة سنة ثمان و ثلاثین من الهجرة و کذا فی کتاب موالید الأئمة- قبل وفاة جده أمیر المؤمنین علیه السلام بسنتین و فی روایة أخری بست سنین و فی کتاب الذخیرة مولده سنة ست و ثلاثین- و قیل ثمان و ثلاثین و فی کتاب الإرشاد کان

ص: 192

و کتاب الحجة، ولادت ایشان را [در مدینه و سال سی و هشت](1)

هجری نقل کرده اند. ولادت ایشان در کتاب «المصباح»، نیمه جمادی الاولی سال سی و شش هجری است و در روایتی، آن را به روز پنج شنبه، هشتم شعبان نسبت داده­اند و نیز در روایت است: ولادت ایشان در هفتم شعبان سال سی و هشت هجری در مدینه و در دوران خلافت امیر مؤمنان علیه السلام بود. کتاب التذکرة، ولادت علی بن حسین زین العابدین علیه السلام را سال سی و هشت هجری، همان سالی که محمد بن ابی بکر در مصر کشته شد، نقل می­کند.

بدین ترتیب، سخن ایشان در وقایع روز پانزدهم به پایان رسید و بی آنکه به مناسبت­های روز شانزدهم اشاره فرماید، وارد روز هفدهم می شود:

در تاریخ المفید آمده است، سرور و مولای ما رسول خدا صلی الله علیه و آله در سپیده­دم روز جمعه هفدهم ربیع الاول در عام الفیل دیده به جهان گشودند. این روز بسیار گرامی و با برکت است، و مستحب است که با روزه و صدقه دادن و کارهای خیر و شاد کردن مؤمنان سپری شود.

در کتاب «أسماء حجج الله» آمده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله در شب هفدهم ربیع الاول عام الفیل، چشم به جهان گشودند و کتاب المصباح آن را در سپیده دم روز جمعه مطابق با هفدهم ربیع الاول عام الفیل روایت کرده است.

در کتاب الحجة چنین آمده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله در ظهر روز جمعه مطابق با دوازده ربیع الاول عام الفیل، پا به عرصه وجود نهادند و البته در روایتی دیگر، آن را در سپیده­دم و چهل سال قبل از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده­اند. مادر ایشان در ایام تشریق در جمرة الوسطی ایشان را باردار بودند. در کتاب الدّر آمده است: صحیح آن است که ایشان در سپیده­دم روز جمعه مطابق با هفده ربیع الاول و پنجاه و پنج روز بعد از هلاکت اصحاب فیل، دیده به جهان گشودند.

اهل تسنن، ولادت پیامبر صلی الله علیه و آله را در روز دوشنبه، هشتم یا دهم ربیع الاول، و هفت سال قبل از به پایان رسیدن فرمانروایی انوشیروان ذکر کرده­اند. گفته می­شود، در روزگار فرمانروایی هرمز بن انوشیروان بوده است. طبری ولادت ایشان را در چهل و دومین سال از فرمانروایی انوشیروان ذکر می­کند که همین صحیح است. زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:

ص: 193

مولد علی بن الحسین علیه السلام بالمدینة سنة ثمان و ثلاثین (1) من الهجرة و کذا فی کتاب الحجة و فی کتاب المصباح مولده فی النصف من جمادی الأولی سنة ست و ثلاثین و قیل ولد یوم الخمیس ثامن شعبان و قیل سابعه سنة ثمان و ثلاثین بالمدینة فی خلافة جده أمیر المؤمنین علیه السلام و فی کتاب التذکرة ولد علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام سنة ثمان و ثلاثین و فیها کان قتل محمد بن أبی بکر بمصر.

انتهی کلامه ملخصا فی أحوال هذا الیوم و لم یورد شیئا من سوانح الیوم السادس عشر و قال فی أحوال الیوم السابع عشر فی تاریخ المفید و فی الیوم السابع عشر من شهر ربیع الأول عند طلوع الفجر من یوم الجمعة فی عام الفیل ولد سیدنا و مولانا رسول الله صلی الله علیه و آله و هو یوم شریف عظیم البرکة یستحب صیامه و الصدقة فیه و التطوع بالخیرات و إدخال المسار علی أهل الإیمان و فی کتاب أسماء حجج الله ولد رسول الله صلی الله علیه و آله سابع عشرة لیلة من شهر ربیع الأول فی عام الفیل و فی کتاب المصباح و فی الیوم السابع عشر من شهر ربیع الأول عند طلوع الفجر من یوم الجمعة فی عام الفیل کان مولد سیدنا رسول الله صلی الله علیه و آله و فی کتاب الحجة ولد رسول الله صلی الله علیه و آله لاثنتی عشرة لیلة مضت من شهر ربیع الأول فی عام الفیل یوم الجمعة مع الزوال و روی أیضا عند طلوع الفجر قبل أن یبعث بأربعین سنة و حملت به أمه فی أیام التشریق عند الجمرة الوسطی و فی کتاب الدر الصحیح أنه ولد علیه السلام عند طلوع الفجر من یوم الجمعة السابع عشر من ربیع الأول بعد خمس و خمسین یوما من هلاک أصحاب الفیل و قال العامة یوم الإثنین الثامن أو العاشر من ربیع الأول لسبع بقین من ملک أنوشیروان و یقال فی ملک هرمز بن أنوشیروان و ذکر الطبری أن مولده کان فی الاثنتین و أربعین سنة من ملک أنوشیروان و هو الصحیح لقوله علیه السلام:

ص: 193

«من در دوران انوشیروان، فرمانروای عادل به دنیا آمدم.» که برابر با بیستم شباط (فوریه) از ماه­های رومی است.

در کتاب موالید الائمه علیهم السلام، آمده است: پیامبر صلی الله علیه و آله ظهر - زوال - روز جمعه و در روایتی سپیده­دم آن، مطابق با هفدهم ربیع الاول عام الفیل، چهل سال قبل از مبعث، چشم به جهان گشودند. مادرشان ایشان را در ایام تشریق و در جمرة الوسطی باردار بودند و گفته شده، ولادت ایشان در روز دوشنبه، پایان روز سیزدهم ربیع الاول سال نهصد و هشت اسکندر در شعب ابی طالب در دوران فرمانروایی انوشیروان می­باشد.

در کتاب «المناقب» آمده است: مولایمان جعفر بن محمد الصادق علیه السلام، در مدینه و در سپیده دم روز جمعه و به روایتی روز دوشنبه هفدهم ربیع الاول سال هشتاد و سه هجری دیده به جهان گشودند. برخی آن را سال هشتاد و شش هجری آورده­اند. کتاب الکافی، الارشاد، موالید الائمه، الدّر و در کتابی کهن، ولادت ایشان را در سال هشتاد و سه آورده­اند. و در روایتی دیگر آن را روز دوشنبه هفدهم ربیع الاول سال هشتاد و سه هجری در مدینه و دوران خلافت عبدالملک مروان ذکر کرده­اند.

شیخ رضی الدین در بیان مناسبت­های روز هجدهم، به واقعه غدیر خم در هجدهم ذی الحجه اشاره می­کند، روزی که رسول خدا صلی الله علیه و آله علی علیه السلام را به خلافت برگزید. و در همین روز از سال سی و پنج هجری، عثمان بن عفان بن حکم بن ابی العاص بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصّی الاموی، اولین خلیفه اموی به قتل رسید. و در همین تاریخ بود که مردم بعد از کشته شدن عثمان با امیر مؤمنان علیه السلام بیعت کردند و تمام امور در ظاهر و باطن به ایشان بازگشت و همه با اختیار، بر خلافت ایشان اتفاق کردند.

و در چنین روزی بود که حضرت موسی علیه السلام به پیکار با ساحران برخاست و خداوند عزّ و جلّ فرعون و لشکریان کافر و گمراهش را خوار کرد، و در این روز خداوند ابراهیم علیه السلام را از آتش رها ساخت و آن را سرد و سلامت قرار داد، همانطور که در قرآن کریم آمده است. و در این روز حضرت موسی بن عمران علیه السلام یوشع بن نون را جانشین خود قرار داد و در ملأ عام از فضل او سخن گفت، و در این روز حضرت عیسی علیه السلام شمعون الصفا را جانشین خود معرفی کرد و سلیمان بن داوود علیهما السلام در چنین روزی آصف را جانشین خود قرار داد و مردم را به آن گواه ساخت.

ص: 194

ولدت فی زمن الملک العادل أنوشیروان.

و وافق من شهر الروم العشرین من شباط و فی کتاب موالید الأئمة علیهم السلام ولد النبی صلی الله علیه و آله لثلاث عشرة بقیت من شهر ربیع الأول فی عام الفیل یوم الجمعة مع الزوال- و روی عند طلوع الفجر قبل المبعث بأربعین سنة و حملت به أمه فی أیام التشریق عند الجمرة الوسطی و قیل ولد یوم الإثنین آخر النهار ثالث عشر ربیع الأول سنة ثمان و تسعمائة للإسکندر فی شعب أبی طالب فی ملک أنوشیروان و فی کتاب المناقب ولد مولانا جعفر بن محمد الصادق علیه السلام بالمدینة یوم الجمعة عند طلوع الفجر و یقال یوم الإثنین لثلاث عشرة لیلة بقیت من شهر ربیع الأول سنة ثلاث و ثمانین و قالوا سنة ست و ثمانین و فی کتاب الکافی ولد سنة ثلاث و ثمانین و کذا فی کتاب الإرشاد و کذا فی کتاب عتیق و کذا فی کتاب موالید الأئمة و کذا فی کتاب الدر و قیل یوم الإثنین سابع عشر ربیع الأول سنة ثلاث و ثمانین بالمدینة فی ولایة عبد الملک بن مروان و قال قدس سره فی سوانح الیوم الثامن عشر من الشهر إنه قصة غدیر خم کانت فی الیوم الثامن عشر من ذی الحجة و هو یوم عید الغدیر و فیه نصب رسول الله صلی الله علیه و آله علیا بالخلافة و فی الثامن عشر من ذی الحجة أیضا من سنة خمس و ثلاثین من الهجرة قتل عثمان بن عفان بن الحکم بن أبی العاص بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصی الأموی و هو أول خلفاء بنی أمیة و فی هذا الیوم بعینه بایع الناس أمیر المؤمنین علیه السلام صلوات الله علیه بعد عثمان و رجع الأمر إلیه فی الظاهر و الباطن و اتفقت الکافة علیه طوعا بالاختیار و فی هذا الیوم فلج موسی علی السحرة و أخزی الله عز و جل فرعون و جنوده من أهل الکفر و الضلال و فیه نجی الله تعالی إبراهیم علیه السلام من النار و جعلها بردا و سلاما کما نطق به القرآن و فیه نصب موسی بن عمران علیه السلام وصیه یوشع بن نون و نطق بفضله علی رءوس الأشهاد و فیه أظهر عیسی وصیه شمعون الصفا و فیه أشهد سلیمان بن داود علیهما السلام سائر رعیته علی استخلاف آصف وصیه و دل علی

ص: 194

این روز بسیار پر برکت و فضیلت است و نشانه­ها و دلایل فراوانی بر این امر گواه است.

ابن عبد البرّ در کتاب الاستیعاب آورده است: در روز شنبه مطابق با اول محرم سال بیست و چهار هجری یعنی سه روز بعد از دفن عمر بن خطاب، با عثمان بیعت شد و وی در روز جمعه مطابق با هجدهم یا هفدهم ذی الحجه سال سی و پنج هجری و به روایتی در ایام تشریق به قتل رسید و نقل است، بعد از گذشت یازده سال و یازده ماه و بیست و دو روز از قتل عمر بن خطاب و پس از بیست و پنج سال از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله، به قتل رسید. و در روایتی است: در روز جمعه، هشتم ذی الحجه، روز ترویه سال سی و پنج هجری کشته شد و در روایتی دیگر، روز بیست و هشتم ذی الحجه را تاریخ قتل عثمان ذکر کرده­اند و این که چهل و هشت روز در محاصره بود و همچنین نقل است، محاصره وی، دو ماه و بیست روز طول کشید.

شیخ رضی الدین – رحمة الله – در مناسبت­های نوزدهم ماه رمضان آورده­ است: در شب نوزدهم ماه رمضان، اسم حاجیان خانه خدا نوشته می­شود و غسل از اعمال مستحبی این شب است و در شب چهارشنبه مطابق با نوزدهم ماه رمضان سال چهلم هجرت، مولایمان امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام ضربت خورد.

شیخ – رحمة الله – در باب مناسبت­های روز بیستم ماه رمضان آورده­اند: در بیستم رمضان سال هشتم هجری، فتح مکه رخ داد که عید مسلمانان و روز شادی آنان است. زیرا خداوند پیامبر را یاری بخشید و وعده­های خود را تحقق بخشید که بیش از پیش حقانیت پیامبر صلی الله علیه و آله و بطلان دشمنان وی روشن گردید و مستحب است این روز را به انجام امور خیر، مداومت بر ذکر خداوند و سپاس نعمت­های بیکران او سپری کرد.

روز بیستم از ماه صفر، سال شصت و یک یا شصت و دو – بنابر اختلاف روایات در تاریخ شهادت مولایمان حسین علیه السلام – اهل بیت ابا عبدالله از شام به مدینه بازگشتند و این روزی است که جابر بن عبدالله بن حرام انصاری صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله از مدینه به کربلا به قصد زیارت قبر حسین علیه السلام به راه افتاد و اولین کسی است که به زیارت قبر امام علیه السلام رفت.

ص: 195

فضله بالآیات و البینات و هو یوم کثیر البرکات.

و ذکر ابن عبد البر فی الإستیعاب أن عثمان بویع یوم السبت غرة المحرم سنة أربع و عشرین بعد دفن عمر بن الخطاب بثلاثة أیام و قتل بالمدینة یوم الجمعة لثمانیة عشر أو سبعة عشر خلت من ذی الحجة سنة خمس و ثلاثین من الهجرة و قیل فی وسط أیام التشریق و قیل قتل علی رأس إحدی عشرة سنة و أحد عشر شهرا و اثنین و عشرین یوما من قتل عمر بن الخطاب و علی رأس خمس و عشرین سنة من متوفی رسول الله صلی الله علیه و آله و قیل قتل یوم الجمعة لثمان لیال خلت من ذی الحجة یوم الترویة سنة خمس و ثلاثین و قیل قتل یوم الجمعة للیلتین بقیتا من ذی الحجة و حاصروه ثمانیة و أربعین یوما و قیل حاصروه شهرین و عشرین یوما و قال رحمه الله فی سوانح الیوم التاسع عشر من الشهر و فی لیلة تسع عشرة من شهر رمضان یکتب وفد الحاج و یستحب فیها الغسل و فی لیلة الأربعاء تاسع عشر شهر رمضان سنة أربعین من الهجرة ضرب مولانا أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام و قال رحمه الله فی سوانح الیوم العشرین من الشهر و فی الیوم العشرین من رمضان سنة ثمان من الهجرة کان فتح مکة و هو عید أهل الإسلام و مسرة بنصرة الله تعالی نبیه و إنجاز له ما وعده من الإبانة عن حقه و إبطال عدوه و یستحب فیه التطوع بالخیرات و مواصلة ذکر الله تعالی و الشکر له علی جلیل الإنعام و فی الیوم العشرین من صفر سنة إحدی و ستین أو اثنتین علی اختلاف الروایة فی قتل مولانا الحسین علیه السلام کان رجوع حرم مولانا أبی عبد الله من الشام إلی مدینة الرسول و هو الیوم الذی ورد فیه جابر بن عبد الله بن حرام الأنصاری صاحب رسول الله صلی الله علیه و آله و رضی عنه و أرضاه من المدینة إلی کربلاء لزیارة قبر الحسین علیه السلام و کان أول من زاره من الناس.

ص: 195

در تاریخ شیخ مفید آمده است: ولادت بانو حضرت زهرا سلام الله علیها در روز بیستم جمادی الثانی، سال دوم بعثت است و این روز بسیار گرامی است و مؤمنان در آن شاد می­شوند و در این روز، انجام کارهای خیر و صدقه دادن فقیران مستحب است. و همین روایت در کتاب المصباح نیز آمده است. نقل است: ولادت ایشان در سال پنجم بعثت است و اهل سنت بر آنند که ولادت این بانوی بزرگوار پنج سال قبل از بعثت است. در کتاب الدّر آمده است، فاطمه علیها السلام پنج سال بعد از بعثت پدرشان، زمانی که قریش کعبه را می­ساخت، چشم به جهان گشودند. نقل است ایشان در بیستم جمادی الثانی، چهل و پنج سال بعد از ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به دنیا آمدند. کتاب المناقب، ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها را در مکه و در روز دهم جمادی الثانی و در سال پنجم بعثت یعنی سه سال بعد از معراج، آورده است. ایشان در دوازده سالگی، امام حسن علیه السلام را به دنیا آوردند و پنجاه روز بعد حسین علیه اسلام را باردار شدند. در روایت است ولادت این بانوی بزرگوار پنج سال بعد از نزول وحی و بعثت بود.

شیخ رضی الدین – رحمه الله – در مناسبت­های روز بیست و یکم ماه رمضان آورده است:

معراج رسول خدا صلی الله علیه و آله شش ماه قبل از هجرت در بیست و یکم ماه رمضان صورت گرفت و نقل است: معراج در شب شنبه، هفدهم رمضان و در روایتی سال دوم بعثت در شب دوشنبه از ماه ربیع الاول صورت گرفت. در شب بیست و یکم ماه رمضان، حضرت عیسی بن مریم به آسمان رفت و موسی بن عمران رحلت کرد و جانشین او، یوشع بن نون نیز در چنین روزی وفات نمود.

در کتاب الارشاد آمده است، در نوزده رمضان سال چهل هجری، ابن ملجم لعنه الله با شمشیر بر امیر مؤمنان علیه السلام ضربت وارد کرد و امام علیه السلام قبل از طلوع فجر، در شب جمعه و مطابق با بیست و یکم رمضان سال چهل هجری دار فانی را وداع گفت. در کتاب الذخیره چنین آمده است: امام علیه السلام در شب نوزدهم ماه رمضان سال چهل هجری ضربت خوردند و شب بیست و دوم به شهادت رسیدند و در کتاب الحجه، شهادت ایشان، شب بیست و سوم ماه رمضان سال چهلم هجری ذکر شده است و کتاب «التحفه»، شهادت وی را در ماه رمضان سال چهل هجری آورده است و کتاب التذکره، شهادت امام علیه السلام را بیست و یکم رمضان سال چهل هجرت ذکر می­کند. و در کتاب الکافی نیز بیست و یکم

ص: 196

و فی تاریخ المفید و فی الیوم العشرین من جمادی الآخرة سنة اثنتین من المبعث کان مولد السیدة الزهراء فاطمة علیها السلام و هو یوم شریف متجدد فیه سرور المؤمنین و یستحب فیه التطوع بالخیرات و الصدقة علی المساکین و کذا فی کتاب المصباح و فی روایة أخری سنة خمس من المبعث و الجمهور یرون أن مولدها- قبل المبعث بخمس سنین و فی الدر أن فاطمة ولدت بعد ما أظهر الله نبوة أبیها بخمس سنین و قریش تبنی البیت و روی أنها ولدت علیها السلام فی جمادی الآخرة یوم العشرین منه سنة خمس و أربعین من مولد النبی صلی الله علیه و آله وَ فِی الْمَنَاقِبِ رُوِیَ: أَنَّ فَاطِمَةَ وُلِدَتْ بِمَکَّةَ بَعْدَ الْمَبْعَثِ بِخَمْسِ سِنِینَ وَ بَعْدَ الْإِسْرَاءِ بِثَلَاثِ سِنِینَ فِی الْعَشْرِ مِنْ جُمَادَی الْآخِرَةِ. و ولدت الحسن علیه السلام و لها اثنتی عشرة سنة و قیل إحدی عشرة سنة بعد الهجرة و کان بین ولادتها بالحسن و بین حملها بالحسین علیه السلام خمسون یوما و روی أنها ولدت بعد خمس سنین من ظهور الرسالة و نزول الوحی.

و قال رحمه الله فی سوانح الیوم الحادی و العشرین من الشهر و فی لیلة إحدی و عشرین من رمضان قبل الهجرة بستة أشهر کان الإسراء برسول الله صلی الله علیه و آله و قیل فی السابع عشر من شهر رمضان لیلة السبت و قیل لیلة الإثنین من شهر ربیع الأول بعد النبوة بسنتین و فی لیلة إحدی و عشرین من شهر رمضان رفع عیسی ابن مریم و قبض موسی بن عمران و فی مثلها قبض وصیه یوشع بن نون و فی الإرشاد أن لیلة الأربعاء لتسع عشرة لیلة خلت من شهر رمضان سنة أربعین من الهجرة ضرب ابن ملجم لعنه الله أمیر المؤمنین علیه السلام بالسیف و قبض قبل الفجر لیلة الجمعة حادی و عشرین رمضان سنة أربعین و فی کتاب الذخیرة جرح لتسع عشرة لیلة خلت من شهر رمضان سنة أربعین و توفی علیه السلام فی لیلة الثانی و العشرین منه و فی کتاب الحجة قتل فی شهر رمضان لسبع بقین منه سنة أربعین من الهجرة و فی التحفة فی شهر رمضان سنة أربعین و فی التذکرة حادی و عشرین شهر رمضان سنة أربعین و فی الکافی لیلة الأحد حادی و عشرین

ص: 196

رمضان سال چهل هجری، تاریخ شهادت امام علیه السلام آمده است و کتابی کهن، شب و بیست و سوم رمضان سال چهل هجری و کتاب موالید الائمه، شب بیست و یکم ماه رمضان را زمان شهادت آن حضرت نقل می­کند. کتاب اسماء حجج الله، شهات امام را در شب بیست و یکم سال چهل هجری نقل می کند، و کتاب تاریخ شیخ مفید چنین می آورد، وفات علی بن ابی طالب، درود و سلام خدا بر او باد، در شب بیست و یکم سال چهل هجری بود. و نقل است در روز دوشنبه، نوزدهم رمضان سال چهل و یک هجری در کوفه به شهادت رسیدند و در غری دفن شدند و شصت و سه سال عمر کردند و در روایتی دیگر، تاریخ شهادت امام علیه السلام را در نهم رمضان آورده­اند، و روایتی دیگر آن را در شب بیست و یکم سال چهل هجری ذکر کرده­اند.

شیخ رضی الدین اضافه کرد: شب شهادت علی علیه السلام مورد اختلاف است. به روایت ابن عباس، شهادت ایشان در پایان شب هفدهم ماه رمضان و صبح روز جمعه در مسجد جامع کوفه بود و به روایت مجاهد، امام علیه السلام شب بیست و یکم ماه رمضان ضربت خوردند، و بعد از گذشت دو روز یعنی روزهای جمعه و شنبه، در یکشنبه به شهادت رسیدند و به روایت حسن بصری، ایشان در شب بیست و هفتم ماه رمضان که شب قدر است به شهادت رسیدند و در این شب، حضرت عیسی بن مریم به آسمان رفت و یوشع بن نون وفات نمود و این روایت مشهورتر است.

دیوارهای شهر حله نیز در بیست و یکم رمضان سال پانصد هجری بنا شد و در سال پانصد و یک، سیف الدوله صدقة بن منصور بن علی بن دبیس به آنجا وارد شد و در سال چهارصد و نود و سه سرزمین حله آباد شد و در حالی که قبل از آن بیشه زاری بود. و در سال چهارصد و نود و پنج، برای خانه­ها، ستون و در گذاشته شد. در سال چهارصد و نود و هشت، خندقی اطراف شهر حله کنده شد و کُشک بعد از خود فرزندش دبیس را به حکومت نشاند و او نیز فرزندش علی را جانشین خود ساخت، و در روزگار فرمانروایی او، حکومتشان سرنگون شد، از این روست که می­گویند: اولین فرمانروای بنی دبیس، علی و آخرین آنها نیز شخصی به نام علی است.

شب پنج شنبه، بیست و یکم ماه محرم سال سوم هجری، شب ازدواج فاطمه دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله با امیر مؤمنان علیه السلام است که در آن زمان این بانوی بزرگوار شانزده سال و به روایتی نه سال داشتند.

ص: 197

شهر رمضان سنة أربعین من الهجرة و فی کتاب عتیق لیلة الأحد لسبع بقین من رمضان سنة أربعین و فی موالید الأئمة لیلة الأحد لتسع بقین من شهر رمضان و فی کتاب أسماء حجج الله قبض فی إحدی و عشرین لیلة من رمضان فی عام الأربعین و فی تاریخ المفید و فی لیلة إحدی و عشرین من رمضان سنة أربعین من الهجرة وفاة أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب صلوات الله و سلامه علیه و قیل یوم الإثنین لتسعة عشر من رمضان سنة إحدی و أربعین بالکوفة و دفن بالغری و عمره علیه السلام ثلاث و ستون سنة و قیل قتل علیه السلام فی شهر رمضان لتسع مضین منه و قیل لتسع بقین منه لیلة الأحد سنة أربعین من الهجرة و قال أیضا و اختلف فی اللیلة التی استشهد فیها علی علیه السلام أحدها آخر اللیلة السابعة عشرة من شهر رمضان صبیحة الجمعة بمسجد الکوفة الجامع قاله ابن عباس الثانی لیلة إحدی و عشرین من رمضان فبقی الجمعة ثم یوم السبت و توفی لیلة الأحد قاله مجاهد و الثالث أنه قتل فی اللیلة السابعة و العشرین من شهر رمضان قاله الحسن البصری و هی لیلة القدر و فیها عرج بعیسی ابن مریم و فیها توفی یوشع بن نون و هذا أشهر و قد کان وضع سور الحلة السیفیة- حادی عشر من رمضان سنة خمسمائة و سنة إحدی و خمسمائة نزل سیف الدولة- صدقة بن منصور بن علی بن دبیس و سنة ثلاث و تسعین و أربعمائة- عمر أرض الحلة و هی آجام و وضع الأساس للدار و الأبواب- سنة خمس و تسعین و أربعمائة و حفر الخندق حول الحلة سنة ثمان و تسعین و أربعمائة و وضع الکشک ولده دبیس بعد وفاته و تولی بعده ولده علی و انقرض ملکهم علی ید علی و لهذا یقولون إن أول ملک بنی دبیس علی و آخره علی.

و فی لیلة إحدی و عشرین من المحرم لیلة الخمیس سنة ثلاث من الهجرة کان نقل فاطمة بنت رسول الله صلی الله علیه و آله إلی أمیر المؤمنین صلوات الله علیه و زفافها إلیه و لها یومئذ ست عشرة سنة و روی تسع سنین.

ص: 197

مؤلف

کلینی در کتاب الکافی، ضربت خوردن علی علیه السلام را در شب بیست و یکم ماه رمضان و شهادت ایشان را در شب بیست و سوم نقل می­کند. به ظاهر، احادیثی از این قبیل، برگرفته از روایات اهل تسنن است و یا اینکه ائمه علیهم السلام از روی تقیه آن را نقل کرده­اند، همانطور که در جلد احوال آن بزرگوار صلوات الله علیه از این کتاب آوردیم و در کتاب «جلاء العیون» نیز به زبان فارسی به تبیین آن پرداختیم.

صاحب کتاب «العدد» – رحمه الله – به مناسبت­های روز بیست و دوم ماه نمی­پردازد و در باب مناسبت­های روز بیست و سوم می­گوید: در شب بیست و سوم خداوند قرآن را بر پیامبرش نازل فرمود و غسل از اعمال مستحبی این شب است و آخرین شب­ قدر شمرده می­شود، دارای فضیلت بسیار است و از جمله اعمال این شب، تلاوت سوره روم، عنکبوت و هزار بار سوره قدر می­باشد. شب بیست و سوم ذی القعده سالروز شهادت مولایمان ابی الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام است. در کتاب الارشاد، الکافی، الدرّ و کتابی کهن، آن را در ماه صفر سال دویست و سه هجری آورده­اند. کتاب موالید الأئمه آن را در سال دویست و دو هجری و کتاب المناقب آن را در روز جمعه، بیست و سوم رمضان سال دویست و دو آورده است و نقل است، سال دویست و سه هجری است و کتاب الدّر، شهادت امام علیه السلام را روز جمعه اول رمضان سال دویست و سه هجری به واسطه انگوری سم­آلود در زمان خلافت مامون و در سناباد طوس آورده است .

شیخ – رحمه الله – در مناسبت­های روز بیست و چهارم ماه آورده است: در بیست و چهارم ذی الحجه سال نهم هجری، رسول خدا صلی الله علیه و آله به همراهی علی و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام با مسیحیان نجران مباهله کردند که در قرآن نیز به این امر اشاره شده است. در روایت است که مباهله در روز بیست و پنجم ذی الحجه رخ داد و در روز بیست و چهارم، امیر مؤمنان علیه السلام انگشتری خود را در حالی که در رکوع بود، صدقه داد و در این هنگام، آیه ولایت نازل شد. در کتاب الکافی، نزول قرآن را در شب بیست و چهارم ماه رمضان نقل می­کند.

شیخ – رحمه الله – در بیان مناسبت­های روز بیست و پنجم ماه می­فرمایند: در

ص: 198

بیست و پنجم ذی القعده، کعبه فرود آمد و این اولین رحمتی بود که نازل گشت و در این روز خداوند زمین را از زیر کعبه گستراند و روزه­ این روز دارای فضیلت است. و شب بیست و پنجم ذی الحجه سالی که امیر مؤمنان علیه السلام و فاطمه علیها السلام، سه نان از جو را به مسکین و یتیم و اسیر دادند و آنها را بر خود ترجیح دادند و بدین ترتیب روزه خود را ادامه دادند و در روز بیست و پنجم ذی الحجه سالی که سوره­ «هل أتی علی الانسان» در شأن امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شد.

در تاریخ شیخ مفید، روز بیست و پنجم محرم سال نود و چهار هجری را روز شهادت مولایمان امام سجاد زین العابدین ابی محمد و ابی الحسن علی بن حسین صلوات الله علیهما آورده است. ابن عساکر در کتاب «تذکرة الخواص»، آن را در سال نود و چهار هجری نقل می­کند و ابو نعیم آن را سال نود و دو هجری ذکر می­کند، و سال نود و پنج نیز روایت شده است، ولی روایت اول صحیح­تر است. زیرا در آن سال علمای زیادی رحلت کردند و از این رو سال فقهاء نامیده شد. و علی بن حسین سرور فقیهان، ابتدای این سال شهید شدند و پس از ایشان، سعید بن مسیّب، عروة بن زبیر و سعید بن جبیر و بیشتر فقیهان مدینه رحلت کردند. در کتاب الکافی و الارشاد و الدرّ آمده است: امام علیه السلام در محرم سال هفتاد و پنج هجری به شهادت رسیدند و نقل است: در روز شنبه، هجدهم محرم سال هفتاد و پنج هجری در اثر سمی که ولید بن عبد الملک بن مروان به ایشان خوراندند، به شهادت رسیدند.

شیخ رضی الدین - قدّس الله روحه - در مناسبت­های روز بیست و ششم ماه فرمودند: در بیست و ششم ذی الحجه سال بیست و سوم هجری، عمر بن خطاب بن نفیل بن عبد العزّی بن ریاح بن عبدالله بن قرط بن رزاح بن کعب القرشی العدوی ابو حفص، مورد ضربت قرار گرفت. بنابر نقل سعید بن مسیّب، ابو لوء لوء، عمر بن خطاب را به قتل رساند. او به دوازده نفر دیگر نیز ضربه زد که شش نفر آنها کشته شدند، و در این هنگام مردی از عراق لباسی بر وی انداخت بر روی او نشست و ابو لوء لوء که دید توانایی حرکت ندارد، با زدن ضرباتی خود کشی کرد.

مؤلف:

بر اساس نقل برخی، عمر بن خطاب در روز نهم ربیع الاول کشته شد و مردم آن روز را «عید بابا شجاع الدین» می­نامند و در این باره در کتاب الفتن به تفصیل سخن رفته است.

ص: 199

الخامس و العشرین من ذی القعدة نزلت الکعبة و هو أول رحمة نزلت و فیه دحا الله تعالی الأرض من تحت الکعبة یستحب صومه و فی لیلة الخامس و العشرین من ذی الحجة سنة تصدق أمیر المؤمنین علیه السلام و فاطمة- علی المسکین و الیتیم و الأسیر بثلاثة أقراص کانت قوتهما من الشعیر و آثراهم علی أنفسهما و واصلا الصیام و فی الخامس و العشرین من ذی الحجة سنة نزلت فی أمیر المؤمنین و فاطمة و الحسن و الحسین علیهم السلام هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ و فی تاریخ المفید فی الیوم الخامس و العشرین من المحرم سنة أربع و تسعین کانت وفاة مولانا الإمام السجاد زین العابدین أبی محمد و أبی الحسن علی بن الحسین صلوات الله علیهما و فی کتاب تذکرة الخواص توفی سنة أربع و تسعین ذکره ابن عساکر أو سنة اثنتین و تسعین قاله أبو نعیم أو سنة خمس و تسعین و الأول أصح لأنها تسمی سنة الفقهاء لکثرة من مات بها من العلماء و کان علی سید الفقهاء مات فی أولها و تتابع الناس بعده سعید بن المسیب و عروة بن الزبیر و سعید بن جبیر و عامة فقهاء المدینة و فی کتاب الکافی و الإرشاد و الدر توفی فی المحرم سنة خمس و سبعین من الهجرة و قیل توفی علیه السلام یوم السبت ثامن عشر المحرم سنة خمس و سبعین سمه الولید بن عبد الملک بن مروان و قال قدس الله روحه فی سوانح الیوم السادس و العشرین من الشهر و فی الیوم السادس و العشرین من ذی الحجة سنة ثلاث و عشرین من الهجرة طعن عمر بن الخطاب بن نفیل بن عبد العزی بن ریاح بن عبد الله بن قرط بن رزاح بن کعب القرشی العدوی أبو حفص قال سعید بن المسیب قتل أبو لؤلؤة عمر بن الخطاب و طعن منه اثنی عشر رجلا فمات منهم ستة فرمی علیه رجل من أهل العراق برنسا ثم برک علیه فلما رأی أنه لا یستطیع أن یتحرک وجأ بنفسه فقتلها أقول و قال جماعة إن قتل عمر بن الخطاب قد کان فی الیوم التاسع من شهر ربیع الأول و الناس یسمونه بعید بابا شجاع الدین و قد مر القول فیه

ص: 199

شیخ – رحمه الله – پیرامون مناسبت­های روز بیست و هفتم می­گوید: این روز، روز مبعث است. ابن عباس و انس بن مالک روایت کردند، خداوند در روز دوشنبه بیست و هفتم رجب، وحی خود را بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که چهل سال داشتند فرو فرستاد. ابن مسعود نقل کرد: پیامبر صلی الله علیه و آله چهل و یک سال داشتند و نقل است ایشان در ماه رمضان به پیامبری مبعوث شد. بر اساس این آیه {ماه رمضان که در آن قرآن فرو فرستاده شد.} یعنی آغاز نزول، هفدهم یا هجدهم آن.

در بیست و هفتم جمادی الثانی سال سیزده هجری، ابی بکر عبدالله بن عثمان ابی قحافة بن عمرو التیمی بن عامر بن کعب بن سعد بن تیم بن لوّی بن غالب بن فهر بن النضر وفات کرد. نضر، قریش هم نامیده می­شود و فرزندان نضر، همگی قرشی هستند و آنان که از فرزندان او نباشند، قرشی محسوب نمی­شوند.

شیخ رضی الدین – رحمه الله – در باب مناسبت­های روز بیست و هشتم گفته­اند: در کتاب تاریخ شیخ مفید، شب بیست و هشتم صفر سال چهل و هفت هجری را شب شهادت ابی محمد حسن بن علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما آورده­اند. در کتاب الإرشاد و المصباح، شهادت ایشان را در ماه صفر سال پنجاه هجری نقل کرده­اند. و کتاب الکافی و الدرّ، بر شهادت ایشان در اواخر ماه صفر سال چهل و نه هجری تصریح داشته­اند، و نقل است: روز پنجشنبه از ماه ربیع الاول سال پنجاه و یک هجری، روز شهادت امام علیه السلام است. در کتاب «الاستیعاب» زمان شهادت آن حضرت علیه السلام مورد اختلاف است: بنابر نقلی، برابر با سال چهل و نه هجری است و در روایتی دیگر، آن را در ماه ربیع الاول سال پنجاه هجری، ده سال بعد از خلافت معاویه رقم زده­اند و نیز گفته شده است: در سال پنجاه و یک هجری رحلت نمودند و در خانه پدرش در بقیع الغرقد به خاک سپرده شدند.

و آنچه پیرامون مناسبتهای نیمه دوم ماه گفته شد، برگرفته از کتاب العدد القویه اثر شیخ رضی الدین علی، برادر علامه حلی می­باشد.

مؤلف

ماه­های عربی و فارسی دربردارنده مناسبت­های فراوانی است که بسیاری از آنها در بخش­­های همین کتاب و در جای خود ذکر خواهند شد، و به برخی از آنها نیز در جلدهای القصص، النبوة، الامامة، الفتن، احوال الائمه علیهم السلام و المزار و غیر آن اشاره شد

ص: 200

مشروحا فی کتاب الفتن.

و قال رحمه الله فی سوانح الیوم السابع و العشرین و هو یوم المبعث روی عن ابن عباس و أنس بن مالک أنهما قالا أوحی الله عز و جل إلی النبی صلی الله علیه و آله یوم الإثنین السابع و العشرین من رجب و له أربعون سنة و قال ابن مسعود إحدی و أربعون سنة و قیل بعث فی شهر رمضان لقوله تعالی- شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ أی ابتداء إنزاله السابع عشر أو الثامن عشر و فی السابع و العشرین من جمادی الآخرة سنة ثلاث عشرة من الهجرة کانت وفاة أبی بکر عبد الله بن عثمان أبی قحافة بن عمرو التیمی بن عامر بن کعب بن سعد بن تیم بن لؤی بن غالب بن فهر بن النضر و یسمی قریشا فکل من ولده النضر فهو قرشی و من لم یلده فلیس بقرشی و قال رحمه الله فی سوانح الیوم الثامن و العشرین من الشهر فی تاریخ المفید و للیلتین بقیتا من شهر صفر سنة سبع و أربعین من الهجرة کانت وفاة مولانا السید الإمام السبط أبی محمد الحسن بن علی بن أبی طالب صلوات الله علیهما و فی الإرشاد و المصباح فی صفر سنة خمسین من الهجرة و فی کتاب الکافی روی فی صفر فی آخره سنة تسع و أربعین و کذا فی کتاب الدر و قیل یوم الخمیس من ربیع الأول سنة إحدی و خمسین و فی کتاب الإستیعاب اختلف فی وقت وفاته فقیل مات سنة تسع و أربعین و قیل فی ربیع الأول سنة خمسین- بعد ما مضی من خلافة معاویة عشر سنین و قیل بل مات سنة إحدی و خمسین و دفن بدار أبیه ببقیع الغرقد هذا آخر ما التقطناه من النصف الآخر من کتاب العدد القویة للشیخ رضی الدین علی أخی العلامة.

و تقویم­نویسان نیز بسیاری از این مناسبت­ها را در صفحات تقویمشان درج می­کنند و امید است آنچه در اینجا آورده شد، هدف ما را برآورده سازد، ان شاء الله تعالی. و کسانی که به نیمه اول کتاب العدد دسترسی داشته باشند و مراجعه نمایند، از بسیاری از مناسبت­های روزهای اول تا پانزدهم هر ماه آگاه خواهند شد، و الله الموفق .

ص: 201

و أصحاب التقویم أیضا یذکرون کثیرا منها فی صفحات تقاویمهم فی کل سنة و لعل فیما أوردناه هنا کفایة لما قصدناه إن شاء الله تعالی و لعل من عثر علی النصف الأول من کتاب العدد المشار إلیه وجد کثیرا مما یتعلق بسوانح أیام الشهر من أوله إلی الیوم الخامس عشر منه و الله الموفق.

ص: 201

دعاهای ماه شوال و اعمال آن و مطالب دیگر

باب اول : عمل شب اول ماه شوال که همان شب عید فطر است

روایات

مؤلف

غسل در این شب مستحب است که آن را به همراه سایر اعمال این شب در کتاب الطهارة، الصلاة، الزکاة، الصیام، الدعا و کتاب المزار آوردیم، به آنجا مراجعه کن.

باب دوم : اعمال روز عید فطر، اولین روز ماه شوال

روایات

مؤلف

بیشتر اعمال این روز را در کتاب الطهارة، الصلاة، الدعاء، الزکاة، الصیام، الحجّ و کتاب المزار ذکر کردیم، و مطالبی متناسب با این باب را در اینجا خواهیم آورد انشاء الله تعالی، و بدان که اعمال مستحبی اول هر ماه در باب اول این جلد آمد، پس آنها را به یادآور.

روایت1.

خدایا، من در حالی که محمد صلی الله علیه و آله را پیش روی خود قرار دادم و علی در پشت سر من و امامان در سمت راست و چپ من قرار دارند، به تو روی کردم، و به واسطه­ آنها از عذاب و خشم تو در حجاب قرار می­گیرم و به واسطه­ آنها به درگاه تو نزدیکی می­جویم و هیچ کس را نزدیک ­تر از آنها به تو نمی­یابم و آنها امامان من هستند، پس به واسطه­ آن ها مرا از عذاب و خشم خود ایمن گردان، و مرا در کنار بندگان

ص: 202

صالح خود در بهشت جای ده. من بر دین محمد صلی الله علیه و آله و سیره او و بر دین علی و سنت او و بر دین اوصیاء و سنت ایشان به خدا ایمان آوردم و یقین کردم و خالص گشتم، به ظاهر و باطن آنها ایمان آوردم و در آنچه به آن گرایش داشتند، به سوی خدا گرایش پیدا می­کنم، به خدا پناه می­برم از شرّ آنچه آنها پناه جستند، هیچ دگرگونی و قدرت و منعی جز به خدای بلندمرتبه و بزرگ صورت نمی­گیرد، بر خدا توکل کردم و خدا برای من کافی است و هر کس بر خدا توکل کند، برای او کفایت می­کند.

خداوندا، من تو را می­خواهم و تو نیز مرا اراده کن و آنچه نزد توست طلب می­کنم پس آن را برایم آسان گردان. خدایا تو در کتاب محکم و فروفرستاده خود و گفتار حقت، و وعده راستت فرمودی: {ماه رمضانی که قرآن در آن نازل شد، هدایتی برای مردم است.} تو ماه رمضان را به واسطه­ نزول قرآن گرامی داشتی، و با قرار دادن شب قدر در آن، آن را ویژه گردانیدی، خدایا آن روزها و شب­ها گذشت و من به جایی رسیدم که تو از من به آن آگاه­تری. خدایا، از تو می­خواهم به آنچه فرشتگان مقرب و پیامبر فرستاده شده و بندگان صالح از تو درخواست کردند، بر محمد و آل محمد درود فرستی و از من، هر آنچه برای نزدیکی تو در این ماه انجام دادم بپذیری، و با چند برابر کردن پاداش عملم و پذیرفتن نزدیکی جویی­ام و نزدیکی­هایم، و استجابت دعایم بر من تفضل کنی، و از جانب خود، مرا مورد رحمت قرار دهی، و مرا از آتش جهنم رهایی­بخشی و مرا از ترس­ها و ناله­های روز قیامت، ایمن داری؛ و به حرمت روی گرامی­ات و حرمت پیامبرت صلی الله علیه و آله و سلّم و امامان علیهم السلام پناه می­برم از اینکه این روز بگذرد و گناهی از من باقی مانده باشد و تو مرا به آن بازخواست نمایی و یا اشتباهی که از من بازجویی کنی و آن را نبخشیده باشی.

به حرمت روی گرامی­ات ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به اینکه خدایی جز تو نیست، از تو می خواهم، از من خشنود گردی، و اگر از من راضی گشتی، بر رضایت خود از من در باقی عمرم، بیافزای و اگر خرسند نگشتی، پس از اکنون، از من راضی شو، ای سرور و مولای من، همین لحظه همین لحظه همین لحظه، در این لحظه و در این روز و در اینجا که نشستم مرا چنان از آتش جهنم آزاد گردان که هیچ اسارتی بعد از آن نباشد .

خدایا به روی گرامی­ات، می­خواهم این روز مرا بهترین روزی که تو را عبادت کردم، از زمان زندگانی­ام بر زمین، قرار دهی، و آن را پراجرترین، پرنعمت ترین و پرروزی­ترین، آزادترین از آتش جهنم، سزاوارترین به مغفرت، رضایتمندی و نزدیک­ترین به آنچه دوست داری و می­پسندی قرار دهی.

خداوندا آن را آخرین ماه رمضانی که برای تو روزه گرفتم قرار نده و بازگشت پی­درپی به آن را روزی­ام کن، تا

ص: 203

الصَّالِحِینَ أَصْبَحْتُ بِاللَّهِ مُؤْمِناً مُوقِناً مُخْلِصاً عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی دِینِ عَلِیٍّ وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی دِینِ الْأَوْصِیَاءِ وَ سُنَّتِهِمْ آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلَانِیَتِهِمْ وَ أَرْغَبُ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی فِیمَا رَغِبُوا فِیهِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعَاذُوا مِنْهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ وَ لَا مَنَعَةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُکَ فَأَرِدْنِی وَ أَطْلُبُ مَا عِنْدَکَ فَیَسِّرْهُ لِی اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی مُحْکَمِ کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ وَ وَعْدُکَ الصِّدْقُ- شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ فَعَظَّمْتَ شَهْرَ رَمَضَانَ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ الْکَرِیمِ وَ خَصَصْتَهُ بِأَنْ جَعَلْتَ فِیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ اللَّهُمَّ وَ قَدِ انْقَضَتْ أَیَّامُهُ وَ لَیَالِیه وَ قَدْ صِرْتُ مِنْهُ إِلَی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَأَسْأَلُکَ یَا إِلَهِی بِمَا سَأَلَکَ بِهِ مَلَائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّی کُلَّ مَا تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَیْکَ فِیهِ وَ تَتَفَضَّلَ عَلَیَّ بِتَضْعِیفِ عَمَلِی وَ قَبُولِ تَقَرُّبِی وَ قُرُبَاتِی وَ اسْتِجَابَةِ دُعَائِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ آمِنِّی یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ الْفَزَعِ وَ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیَامَةِ أَعُوذُ بِحُرْمَةِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِحُرْمَةِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ بِحُرْمَةِ الْأَوْصِیَاءِ علیهم السلام أَنْ یَتَصَرَّمَ هَذَا الْیَوْمُ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ تُرِیدُ أَنْ تُؤَاخِذَنِی بِهَا أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّهَا مِنِّی لَمْ تَغْفِرْهَا لِی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تَرْضَی عَنِّی وَ إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فَزِدْ فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی رِضًا وَ إِنْ کُنْتَ لَمْ تَرْضَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ وَ اجْعَلْنِی فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ عِتْقاً لَا رِقَّ بَعْدَهُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تَجْعَلَ یَوْمِی هَذَا خَیْرَ یَوْمٍ عَبَدْتُکَ فِیهِ مُنْذُ أَسْکَنْتَنِی الْأَرْضَ أَعْظَمَهُ أَجْراً وَ أَعَمَّهُ نِعْمَةً وَ عَافِیَةً وَ أَوْسَعَهُ رِزْقاً وَ أَبْتَلَهُ عِتْقاً مِنَ النَّارِ وَ أَوْجَبَهُ مَغْفِرَةً وَ أَکْمَلَهُ رِضْوَاناً وَ أَقْرَبَهُ إِلَی مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانَ صُمْتُهُ لَکَ وَ ارْزُقْنِی الْعَوْدَ فِیهِ ثُمَّ الْعَوْدَ فِیهِ حَتَّی

ص: 203

از من راضی شوی و هر کس من در حقش گناهی کردم، از من راضی گردد. و زمانی مرا از دنیا ببر که از من راضی و خشنودی.

خداوندا، مرا از حاجیان خانه گرامی­ات در این سال و همه سال­ها قرار ده، آنان که حج­شان نیکو، تلاششان مورد سپاس و گناهشان بخشوده و دعایشان مستجاب و جان، دین، مال و فرزندان و تمام نعمت­های تو بر آنها، محفوظ است.

خدایا مرا از اینجا که نشسته­ام و در این روز و این لحظه، با رستگاری کامیابی و دعای مستجاب و صدایم مشمول رحمت و گناهم آمرزیده، برگردان.

خدایا در آنچه خواستی و اراده کردی و حکم کردی و قطعی کردی و اجرا نمودی و مقدر ساختی، طولانی شدن عمر، از بین رفتن ضعف، برطرف کردن نیاز، عزیز شدن، تنها نگشتن، افزون گشتن، فراوان شدن رزق به همراه عافیت، آسانی و راحتی قرار ده. و تمام امور مهم من از دنیا و آخرت را کفایت کن و مرا به خودم وامگذار تا ناتوان گردم و به مردم مسپار تا مرا طرد کنند و جسم، دین، خانواده، فرزندان، دوستان، همسایگان، برادران و نسل مرا در عافیت قرار ده و مادامی که مرا زنده نگاه داشتی، مورد منت و بخشایش خود قرار ده. به واسطه محمد و خاندان محمد صلی الله علیه و آله و سلّم، به تو روی آوردم و آنها را پیش روی خود و حاجات و درخواست­هایم و ناله و زاری­ام و خواسته­ام قرار دادم، پس مرا به واسطه آنان در دنیا و آخرت آبرومند بگردان، به راستی که تو با شناخت آنان مرا مورد لطف قرار دادی، پس آن را به سعادت ختم کن، به راستی تو به هر کاری توانایی و تو سرپرست، مولا و سرور و پروردگار و معبود و اطمینان و امید و سرچشمه درخواست­ها و جایگاه شکایت­ها و انتهای آرزوها هستی، پس ای سرور و مولای من، امید مرا ناامید مگردان و ای معبود من، عمل و طمع و امید من به خود و درخواستم را نابود مکن، و ای کسی که حاجت­ها به نزد تو آورده می­شود، عاقبت کار مرا به سعادت، سلامت، تسلیم، ایمنی، ایمان، آمرزش، رضایت، گواهی و حفاظت قرار ده، ای خدا ای خدا ای خدا، تو مسئول هر حاجت هستی، پس آن را در عافیت قرار ده و هیچ یک از مخلوقاتت را در چیزی بر ما چیره مگردان که تحمل آن را از امور دنیایی نداریم، و کاری کن به امر آخرت بپردازیم، ای صاحب شکوه و بزرگی، و بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر محمد و خاندان محمد برکت فرست و بر محمد و خاندان محمد سلام فرست، برترین درودها،

ص: 204

تَرْضَی وَ یَرْضَی کُلُّ مَنْ لَهُ (1) قِبَلِی تَبِعَةٌ وَ لَا تُخْرِجْنِی مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی هَذَا الْعَامِ وَ فِی کُلِّ عَامٍ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذَنْبُهُمُ الْمُسْتَجَابِ دُعَاؤُهُمُ الْمَحْفُوظِینَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ أَدْیَانِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ وَ ذَرَارِیِّهِمْ وَ جَمِیعِ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِمْ اللَّهُمَّ اقْلِبْنِی مِنْ مَجْلِسِی هَذَا وَ فِی یَوْمِی هَذَا وَ فِی سَاعَتِی هَذِهِ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجَاباً دُعَائِی مَرْحُوماً صَوْتِی مَغْفُوراً ذَنْبِی اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْ فِیمَا شِئْتَ وَ أَرَدْتَ وَ قَضَیْتَ وَ حَتَمْتَ وَ أَنْفَذْتَ وَ قَدَّرْتَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ أَنْ تُقَوِّیَ ضَعْفِی وَ تَجْبُرَ فَاقَتِی وَ أَنْ تُعِزَّ ذُلِّی وَ تُؤْنِسَ وَحْشَتِی وَ أَنْ تُکْثِرَ قِلَّتِی وَ أَنْ تُدِرَّ رِزْقِی فِی عَافِیَةٍ وَ یُسْرٍ وَ خَفْضِ عَیْشِی وَ تَکْفِیَنِی کُلَّ مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ لَا تَکِلَنِی إِلَی نَفْسِی فَأَعْجِزَ عَنْهَا وَ لَا إِلَی النَّاسِ فَیَرْفُضُونِی وَ عَافِنِی فِی بَدَنِی وَ دِینِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِ مَوَدَّتِی وَ جِیرَانِی وَ إِخْوَانِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِالْأَمْنِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ قَدَّمْتُهُمْ إِلَیْکَ أَمَامِی وَ أَمَامَ حَاجَتِی وَ طَلِبَتِی وَ تَضَرُّعِی وَ مَسْأَلَتِی فَاجْعَلْنِی بِهِمْ عِنْدَکَ وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّکَ مَنَنْتَ عَلَیَّ بِمَعْرِفَتِهِمْ فَاخْتِمْ لِی بِهَذِهِ السَّعَادَةِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ فَإِنَّکَ وَلِیِّی وَ مَوْلَایَ وَ سَیِّدِی وَ رَبِّی وَ إِلَهِی وَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی وَ مَعْدِنُ مَسْأَلَتِی وَ مَوْضِعُ شَکْوَایَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَتِی وَ مُنَایَ فَلَا تُخَیِّبَنَّ عَلَیْکَ رَجَائِی یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ فَلَا تُبْطِلَنَّ عَمَلِی وَ طَمَعِی وَ رَجَائِی لَدَیْکَ یَا إِلَهِی وَ مَسْأَلَتِی وَ اخْتِمْ لِی بِالسَّعَادَةِ وَ السَّلَامَةِ وَ الْإِسْلَامِ وَ الْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ الرِّضْوَانِ وَ الشَّهَادَةِ وَ الْحِفْظِ یَا مَنْزُولًا بِهِ کُلُّ حَاجَةٍ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ لِکُلِّ حَاجَةٍ فَتَوَلَّ عَافِیَتَهَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ بِشَیْ ءٍ- لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ فَرِّغْنَا لِأَمْرِ الْآخِرَةِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ

ص: 204

برکات، رحمت ها، سلام­ها، مهربانی­ها و بخشش­هایی که به ابراهیم و خاندان ابراهیم ابراز داشتی، به راستی که تو ستوده بزرگی.(1)

دعایی دیگر:

روایت2.

الاقبال: دعای بعد از نماز عید فطر: خداوندا، از تو درخواست نمودم که روزه­داری در ماه رمضان را روزی­ام کنی و مرا به خوبی بر آن یاری­ کنی و مرا به پایان این ماه و عید فطر برسانی و با عبادت و یاری نیک و فراهم ساختن اسباب توفیقت، بر من منت نهی و تو نیز اجابت نمودی و نیک یاری­ام کردی و با من این گونه رفتار کردی و نیکی و اجابت بزرگوارانه­ات را به من شناساندی. پس تو را ستایش می کنم بر آنچه به من روزی­ کردی و عطا نمودی. خداوندا، این روز، روزی است که ارزش آن را بزرگ و منزلت آن را گرامی و حرمت آن را والا داشتی و عید مسلمانان گردانیدی و به بندگانت دستور دادی که در آن بیرون آیند، تا هر کس پاداش اعمالش و آنچه پیش فرستاد را دریابد و بر کسانی که در عبادت کاستی داشتند و در کوشش در ادای واجب کوتاهی ­کردند، فضیلت یابند، عطایی که غیر تو اختیار و توان آن را ندارد. خداوندا، اکنون در این روز و در این جایگاه، کسانی که برای تو عمل ­کردند، خواه اندک یا بسیار، نزد تو آمدند و همه پاداش اعمال خود را می­طلبند و خواهان تفضل افزونی در فضل تو در پاداش روزه­داری و عبادت برای تو هستند. زیرا خود فرمودی: {هر که در آسمان­ها و زمین است از او درخواست می­کند و هر زمان او در کاری است.}

خداوندا، من آن بنده­ توام که با اموری که بر من واجب نمودی آشنایم و به دستورهایت اقرار دارم و به تقصیر و کوتاهی خود در کوشیدن اعتراف می­کنم و واجبات را به جا نمی آورم و آنچه را که برای تو ضمانت کردم، ترک نمودم. خداوندا، روزه داشتم ولی روزه­ام را در حالات مختلف از اشتباه و عمد و فراموشی و یاد کردن و توجه داشتن، با چیزهایی آمیختم که از زبان جاری شد یا چشمم دید یا نفسم خواهش نمود یا خواهش نفسم بدان متمایل شد یا دلم دوست داشت یا جانم آرزو کرد یا دستم را به سوی آن گشودم یا پایم به سوی آن رفت، از حلالی که به دستور تو جایز بود، به سوی حرامی که به واسطه نهی تو ممنوع بود، و خدایا روزه ام را با هر عملی که از من سر زد و علیه من به شماره درآوردی، بدون آنکه عمل اندک یا بسیار و کوچک یا بزرگ را فروگذاری، آمیختم. خدایا، اکنون به خاطر تو بیرون آمدم تا با تو خلوت کنم و به نقص عمل و کوتاهی خود در آنچه بر من واجب است، اعتراف کنم و از تو بخواهم که با آمرزش و بخشش نیک،

ص: 205

بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ وَ سَلَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ وَ مَنَنْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ(1).

به بهترین امید و برترین آرزو و کامل­ترین آزمندی­ که در خشنودی­ات دارم، بر من عنایت کنی. خداوندا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و همه­ کاستی­ها و کوتاهی­ها و بدی­ها و کوتاه­روی­ها و نادانی­ها و هر کار عمدی و یا اشتباهی را که در این ماه در روزه­ام و در فریضه­ای که بر من واجب نمودی، وارد شد، بیامرز و به من ببخش و بر من ارزانی دار و از من درگذر، ای نهایت همه­ خواهش­ها و ای منتهای همه­ درخواست­ها، و روانه­ام کن در حالی که جایزه­ بزرگ و عطای فراوان و بخشش والای خود را به من ارزانی داشتی و برتر از خواهشم و بزرگ­تر از درخواستم به من تفضل نمودی.

ای معبود من، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا، ای خدایی که هیچ چیز همانند تو نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهان عمدی و سهوی مرا در این روز و در این لحظه ببخش. ای پروردگار من و سرپرست همه اشیاء، با ما چنین کن و به بخشش و تفضل و مهربانی و رحمتت توبه ام را بپذیر، توبه خالصانه ای که بعد از آن هرگز بدبخت نگردم، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا که صفات برتر و اسمهای زیبا از آن توست، از شک بعد از یقین و از کفر بعد از ایمان به تو پناه می برم، ای معبود من مرا بیامرز، ای خدای من بر من تفضل کن، خدایا توبه ام را بپذیر ای معبود من، بر من رحم کن ای خدای من بر نیازمندی ام رحم کن، ای معبود من بر خواری ام رحم کن، ای خدای من بر بیچارگی ام رحم کن، ای معبود من بر اشک چشمم رحم کن، ای خدای من اکنون که تو را می خوانم مرا محروم مگردان و اکنون که از تو آمرزش می خواهم مرا عذاب مکن، خداوندا خود به پیامبرت صلی الله علیه و آله فرمودی: {ولی هرگز با وجود تو در میان آنان، خدا بر آن نیست تا آنان را عذاب کند و تا آنان طلب آمرزش کنند، خدا عذاب کننده ایشان نخواهد بود.} ای پروردگار من، اکنون من نیز از تو آمرزش می خواهم از تمامی گناهانم، از آنچه از روی عمد به جا آوردم و یا از روی سهو و به یادم بود و یا فراموش کردم از خدا آمرزش می طلبم، خدایا خود به پیامبرت، درود و سلام بر او و خاندان او، فرمودی: {و هر گاه بندگان من از تو درباره من پرسیدند [بگو] من نزدیکم و دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می کنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.} خداوندا من نیز همانگونه که دستور دادی به درگاهت دعا می کنم، پس همانگونه که وعده دادی اجابت فرما که تو هرگز خلف وعده نمی کنی. خداوندا بهترین درود هایت را بر حضرت محمد و خاندان او که از آنان راضی هستی بفرست و بهترین برکاتت را شامل حال آنان بگردان و در هر خیر و خوبی که آنان را وارد کردی مرا نیز وارد کن و از هر بدی که آنان را در دنیا و آخرت از آن رهانیدی مرا نیز برهان، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از آتش جهنم آزاد کن، آزادی­ای که بعد از آن هیچ اسارتی و یا سوختن به آتش و خواری و تنهایی و ترس و سوز و هراس و ترس

ص: 206

عَلَیَّ بِأَحْسَنِ رَجَائِی وَ أَفْضَلِ أَمَلِی وَ أَکْمَلِ طَمَعِی فِی رِضْوَانِکَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ نَقْصٍ وَ کُلَّ تَقْصِیرٍ وَ إِسَاءَةٍ وَ کُلَّ تَفْرِیطٍ وَ کُلَّ جَهْلٍ وَ کُلَّ عَمْدٍ وَ کُلَّ خَطَإٍ دَخَلَ عَلَیَّ فِی شَهْرِی هَذَا وَ فِی صَوْمِی لَهُ وَ فِی فَرْضِکَ عَلَیَّ وَ هَبْهُ لِی وَ تَصَدَّقْ بِهِ عَلَیَّ وَ تَجَاوَزْ لِی عَنْهُ یَا غَایَةَ کُلِّ رَغْبَةٍ وَ یَا مُنْتَهَی کُلَّ مَسْأَلَةٍ وَ اقْلِبْنِی مِنْ وَجْهِی هَذَا وَ قَدْ عَظَّمْتَ فِیهِ جَائِزَتِی وَ أَجْزَلْتَ فِیهِ عَطِیَّتِی وَ کَرَّمْتَ فِیهِ حِبَائِی وَ تَفَضَّلْتَ عَلَیَّ بِأَفْضَلَ مِنْ رَغْبَتِی وَ أَعْظَمَ مِنْ مَسْأَلَتِی یَا إِلَهِی یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْ ءٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی الْعَمْدَ مِنْهَا وَ الْخَطَأَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ یَا رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وَلِیَّهُ افْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ تُبْ بِمَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ عَلَیَّ تَوْبَةً نَصُوحاً لَا أَشْقَی بَعْدَهَا أَبَداً یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّکِّ بَعْدَ الْیَقِینِ وَ مِنَ الْکُفْرِ بَعْدَ الْإِیمَانِ یَا إِلَهِی اغْفِرْ لِی یَا إِلَهِی تَفَضَّلْ عَلَیَّ یَا إِلَهِی تُبْ عَلَیَّ یَا إِلَهِی ارْحَمْنِی یَا إِلَهِی ارْحَمْ فَقْرِی یَا إِلَهِی ارْحَمْ ذُلِّی یَا إِلَهِی ارْحَمْ مَسْکَنَتِی یَا إِلَهِی ارْحَمْ عَبْرَتِی یَا إِلَهِی لَا تُخَیِّبْنِی وَ أَنَا أَدْعُوکَ وَ لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ لِنَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ- وَ ما کانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ ما کانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ أَسْتَغْفِرُکَ یَا رَبِّ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْ جَمِیعِ ذُنُوبِی کُلِّهَا مَا تَعَمَّدْتُ مِنْهَا وَ مَا أَخْطَأْتُ وَ مَا حَفِظْتُ وَ مَا نَسِیتُ اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ لِنَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ- وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَاسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَهُمْ فِیهِ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَهُمْ مِنْهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ عِتْقاً بَتْلًا لَا رِقَّ بَعْدَهُ أَبَداً وَ لَا حَرَقَ بِالنَّارِ وَ لَا ذُلَّ وَ لَا وَحْشَةَ وَ لَا رُعْبَ وَ لَا لَوْعَةَ وَ لَا رَوْعَةَ وَ لَا فَزِعَةَ وَ لَا رَهْبَةَ

ص: 206

آتش جهنم نداشته باشم و بهشت را همراه با بهترین بهره­­مندی­ها و والاترین کرامت­ها و فراوان­ترین عطایا و برترین جایزه­ها و بهترین بخشش­ها که به بهشتیان عطا می­کنی، به من ارزانی دار. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و از جایی که نشستم و خارج شدم، در حالی مرا برگردان که میان من و خودت و هیچ یک از آفریده­هایت گناهی نگذاری، مگر این که آمرزیده باشی و نه خطایی جز آن که پاک کنی و نه لغزشی مگر این که از آن درگذشته باشی و نه رسوایی مگر این که از آن چشم پوشیده باشی و نه جنایتی مگر آن که مرا از آن رها کرده باشی و نه کار بدی مگر آنکه به من بخشیده باشی و نه اندوهی مگر اینکه مرا از آن نجات دهی و نه وامی جز اینکه پرداخت نموده باشی و نه نیازمندی جز این که بی­نیاز کنی و نه فقری جز اینکه برطرف نمایی و نه برهنگی­ای مگر آنکه بپوشانی و نه بیماری­ای مگر آنکه بهبودی بخشیده باشی و نه دردمندی­ای جز آن که درمان کنی و نه گرفتاری­ جز آن که گشوده باشی و نه اندوهی مگر آن که زدوده باشی و نه بیمی جز آنکه ایمنی بخشی و نه سختی­ مگر آنکه آسان کنی و نه ناتوانی­ جز آن که نیرو بخشی و نه خواسته­ای از حاجات دنیا و آخرت مگر آنکه برآورده سازی، به بهترین آرزو و زیباترین امید و کامل­ترین آزمندی از تو، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.

خداوندا، خود به دعا کردن دستور دادی و بر آن رهنمون شدی و من از تو درخواست نمودم و خود وعده­ اجابت دادی و من از تو می­خواهم که به وعده­ات وفا کنی، زیرا تو راستگویی و به پیمان خود وفا می­کنی. خدایا، خود فرمودی: {مرا بخوانید، تا شما را اجابت کنم.} و نیز فرمودی: {و از روزی افزون خدا درخواست کنید.} و همچنین فرمودی: {وعده­ راستی که بدانان وعده داده می­شده است.} خدایا، همان گونه که دستور دادی تو را می­خوانم و از تو می­خواهم که به وعده­ات وفا کنی، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و هر چیزی را که به من وعده­ دادی و همه­ آرزوها و خواسته­ها و امور مورد اهتمام و گمان و امور مورد علاقه­ام و چیزهایی را که دوست می­دارم، به من عطا کن و همه­ اینها را در پهنای بزرگی خود و در طاعتت قرار ده و و آن ها را در مسیر خشنودی و آنچه بدان فراخواندی، قرار ده؛ بی­آنکه اندک و یا بسیار از آن را در یکی از گناهان و یا در مخالفت دستورت صرف کنی، ای معبود حق و پروردگار جهانیان .

خداوندا، همان گونه که مرا به دعایت موفق گردانیدی، بر محمد و آل محمد درود فرست و توفیق اجابت آن را به من عطا کن، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. خدایا، عده ای خود را آماده و مهیا و مستعد وارد شدن بر آفریده­ای کردند، به امید این که به پاداش و جایزه­ها و بخشش­ها و تفضل­ها و عطایای او دست یابند، ولی پروردگارا، من تنها به امید دست یافتن به پاداش و جایزه­ها و تفضل­ها و بخشش­ها و عطایای تو، خود را آماده و مهیا و مستعد کردم و به سوی یکی از عیدهای امت پیامبرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله، صبحگاهان بیرون آمدم و عمل شایسته­ای که بدان تکیه کنم، نفرستادم، و به آفریده­ای که به او امید داشته باشم، روی نکردم؛ بلکه با فروتنی و اعتراف به گناهانم و بدی

ص: 207

بِالنَّارِ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ بِأَفْضَلِ حُظُوظِ أَهْلِهَا وَ أَشْرَفِ کَرَامَاتِهِمْ وَ أَجْزَلِ عَطَایَاکَ لَهُمْ وَ أَفْضَلِ جَوَائِزِکَ إِیَّاهُمْ وَ خَیْرِ حِبَائِکَ لَهُمْ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْلِبْنِی مِنْ مَجْلِسِی هَذَا وَ مِنْ مَخْرَجِی هَذَا وَ لَا تُبْقِ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَ لَا فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا خَطِیئَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا وَ لَا عَثْرَةً إِلَّا أَقَلْتَهَا وَ لَا فَاضِحَةً إِلَّا صَفَحْتَ عَنْهَا وَ لَا جَرِیرَةً إِلَّا خَلَّصْتَ مِنْهَا وَ لَا سَیِّئَةً إِلَّا وَهَبْتَهَا لِی وَ لَا کُرْبَةً إِلَّا وَ قَدْ خَلَّصْتَنِی مِنْهَا وَ لَا دَیْناً إِلَّا قَضَیْتَهُ وَ لَا عَائِلَةً إِلَّا أَغْنَیْتَهَا وَ لَا فَاقَةً إِلَّا سَدَدْتَهَا وَ لَا عُرْیاً إِلَّا کَسَوْتَهُ وَ لَا مَرِیضاً إِلَّا شَفَیْتَهُ وَ لَا سَقِیماً إِلَّا دَاوَیْتَهُ وَ لَا هَمّاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا غَمّاً إِلَّا أَذْهَبْتَهُ وَ لَا خَوْفاً إِلَّا آمَنْتَهُ وَ لَا عُسْراً إِلَّا یَسَّرْتَهُ وَ لَا ضَعْفاً إِلَّا قَوَّیْتَهُ وَ لَا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا قَضَیْتَهَا عَلَی أَفْضَلِ الْأَمَلِ وَ أَحْسَنِ الرَّجَاءِ وَ أَکْمَلِ الطَّمَعِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَمَرْتَنِی بِالدُّعَاءِ وَ دَلَلْتَنِی عَلَیْهِ فَسَأَلْتُکَ وَ وَعَدْتَنِی الْإِجَابَةَ فَتَنَجَّزْتَ بِوَعْدِکَ وَ أَنْتَ الصَّادِقُ الْقَوْلِ الْوَفِیُّ الْعَهْدِ اللَّهُمَّ وَ قَدْ قُلْتَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ قُلْتَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ وَ قُلْتَ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی کانُوا یُوعَدُونَ اللَّهُمَّ وَ أَنَا أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی مُتَنَجِّزاً لِوَعْدِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْطِنِی کُلَّ مَا وَعَدْتَنِی وَ کُلَّ أُمْنِیَّتِی وَ کُلَّ سُؤْلِی وَ کُلَّ هَمِّی وَ کُلَّ نَهْمَتِی وَ کُلَّ هَوَایَ وَ کُلَّ مِحْنَتِی وَ اجْعَلْ ذَلِکَ کُلَّهُ سَائِحاً فِی جَلَالِکَ ثَابِتاً فِی طَاعَتِکَ مُتَرَدِّداً فِی مَرْضَاتِکَ مُتَصَرَّفاً فِیمَا دَعَوْتَ إِلَیْهِ غَیْرَ مَصْرُوفٍ مِنْهُ قَلِیلًا وَ لَا کَثِیراً فِی شَیْ ءٍ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ لَا فِی مُخَالِفَةٍ لِأَمْرِکَ إِلَهَ الْحَقِّ رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ وَ کَمَا وَفَّقْتَنِی لِدُعَائِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَفِّقْ لِی إِجَابَتَکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأَ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ إِلَی مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ جَوَائِزِهِ وَ نَوَافِلِهِ وَ فَضَائِلِهِ وَ عَطَایَاهُ فَإِلَیْکَ یَا سَیِّدِی کَانَتْ تَهْیِئَتِی وَ تَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ رِفْدِکَ وَ جَوَائِزِکَ وَ فَوَاضِلِکَ وَ نَوَافِلِکَ وَ عَطَایَاکَ وَ قَدْ غَدَوْتُ إِلَی عِیدٍ مِنْ أَعْیَادِ أُمَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ آتِکَ الْیَوْمَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ وَ لَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ وَ لَکِنِّی أَتَیْتُکَ خَاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبِی وَ إِسَاءَتِی

ص: 207

به خویش به درگاه تو آمدم و هیچ دلیل و عذری ندارم، به درگاه تو آمدم در حالی که به بزرگ­ترین عفو ت که به واسطه­ آن از خطاکاران گذشتی، امید دارم. تو همان خدایی هستی که گناهان بزرگ آنان را آمرزیدی و روی آوردن پیوسته آنان بر گناه بزرگ، مانع از آن نشد که با رحمت خود بر آنان عنایت نمایی، پس ای خدایی که رحمتت گسترده و فضلت بزرگ است، ای بزرگ ای بزرگ ای بزرگ، ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار، بر محمد و آل محمد درود فرست و با رحمت خود به من عنایت کن و با گذشت و عافیتت به من منت نه و با فضل خود بر من مهر ورز و روزی­ات را بر من بگستران. ای پروردگار من، خشم تو را جز بردباری­ات و ناخشنودی­ات را جز گذشتت دفع نمی­کند و تنها رحمت توست که می توان از عذابت به آن پناه برد، و جز تضرع و التماس به درگاه تو، چیزی انسان را نجات نمی­دهد. پس بر محمد و آل محمد درود فرست و ای خدای من، گشایشی در کارم قرار ده، به آن قدرتی که مردگان را زنده می گردانی و آبادی­های مرده را حیات می­بخشی، به من ببخش و ای معبود من، مرا با اندوه نابود مکن تا اینکه دعایم را مستجاب گردانی و اجابت دعایم را به من بفهمانی و مزه­ عافیتت را تا پایان عمرم به من بچشان و مرا دشمن شاد مگردان و دشمنم را بر من مسلط مکن و اختیار مرا به او مده.

ای پروردگار من، اگر تو مرا بالا ببری چه کسی مرا پایین می آورد و اگر تو مرا پایین آوری چه کسی می­تواند بالا ببرد؟ و اگر تو بر من رحم کنی، چه کسی می­تواند عذابم کند و اگر تو عذابم کنی چه کسی می­تواند بر من رحم کند؟ و اگر تو مرا گرامی بداری، چه کسی می­تواند مرا خوار کند و اگر تو مرا خوار کنی، چه کسی می­تواند مرا گرامی­ بدارد؟ و اگر تو مرا نابود کنی، چه کسی می­تواند در این مورد بر تو اعتراض کند و یا بازخواست نماید؟ ای معبود من، می دانم که در فرمان تو، جور و ستم و در کیفر تو، شتاب وجود ندارد، زیرا کسی شتاب می­کند که از نابودی فرصت ها می ترسد و کسی به ستم نیاز دارد که ناتوان باشد و تو ای آقای من، از این­ها بسیار منزه و بلندی. خدایا، پس بر محمد و آل دورد فرست و مرا آماج بلا و پیشاروی کیفرت قرار مده و مهلتم ده و ناراحتی­ام را برطرف کن و لغزشم را نادیده بگیر و بر تضرعم به درگاهت رحم کن و پی در پی بلا بر من مفرست، در حالی که ناتوانی و بیچارگی و تضرعم به درگاهت را می­بینی. خدایا، امروز از خشمت به تو پناه می­برم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا در پناه خود درآور و از ناخشنودی­ات به درگاه تو پناه می آورم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا پناه ده و از تو طلب رحمت می­کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و بر من رحمت فرست و از تو طلب هدایت می­کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و هدایتم کن و از تو طلب یاری می­کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا یاری کن و از تو طلب کفایت می­کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و کفایتم کن و از تو طلب روزی می­کنم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و بی نیازم کن و در

ص: 208

إِلَی نَفْسِی وَ لَا حُجَّةَ لِی وَ لَا عُذْرَ لِی أَتَیْتُکَ أَرْجُو أَعْظَمَ عَفْوِکَ الَّذِی عَفَوْتَ بِهِ عَنِ الْخَاطِئِینَ وَ أَنْتَ الَّذِی غَفَرْتَ لَهُمْ عَظِیمَ جُرْمِهِمْ وَ لَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَی عَظِیمِ جُرْمِهِمْ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَةِ فَیَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَةٌ وَ فَضْلُهُ عَظِیمٌ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عُدْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ تَعَطَّفْ عَلَیَّ بِفَضْلِکَ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ رِزْقَکَ یَا رَبِّ إِنَّهُ لَیْسَ یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا حِلْمُکَ وَ لَا یَرُدُّ سَخَطَکَ إِلَّا عَفْوُکَ وَ لَا یُجِیرُ مِنْ عِقَابِکَ إِلَّا رَحْمَتُکَ وَ لَا یُنْجِینِی مِنْکَ إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ هَبْ لِی یَا إِلَهِی فَرَجاً بِالْقُدْرَةِ الَّتِی بِهَا تُحْیِی أَمْوَاتَ الْعِبَادِ وَ بِهَا تَنْشُرُ مَیْتَ الْبِلَادِ وَ لَا تُهْلِکْنِی یَا إِلَهِی غَمّاً حَتَّی تَسْتَجِیبَ لِی وَ تُعَرِّفَنِی الْإِجَابَةَ فِی دُعَائِی وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَةِ إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُسَلِّطْهُ عَلَیَّ وَ لَا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقِی.

یَا رَبِّ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی وَ مَنْ ذَا الَّذِی یَرْحَمُنِی إِنْ عَذَّبْتَنِی وَ مَنْ ذَا الَّذِی یُعَذِّبُنِی إِنْ رَحِمْتَنِی وَ مَنْ ذَا الَّذِی یُکْرِمُنِی إِنْ أَهَنْتَنِی وَ مَنْ ذَا الَّذِی یُهِینُنِی إِنْ أَکْرَمْتَنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِهِ وَ قَدْ عَلِمْتُ یَا إِلَهِی أَنَّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ جَوْرٌ وَ لَا ظُلْمٌ وَ لَا فِی عُقُوبَتِکَ عَجَلَةٌ وَ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَی الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ عَنْ ذَلِکَ سَیِّدِی عُلُوّاً کَبِیراً اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْنِی لِلْبَلَاءِ غَرَضاً وَ لَا لِنَقِمَتِکَ نَصَباً وَ مَهِّلْنِی وَ نَفِّسْنِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی وَ لَا تُتْبِعْنِی بِبَلَاءٍ عَلَی أَثَرِ بَلَاءٍ فَقَدْ تَرَی ضَعْفِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ أَعُوذُ بِکَ الْیَوْمَ مِنْ غَضَبِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِذْنِی وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْ سَخَطِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَجِرْنِی وَ أَسْتَرْحِمُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْحَمْنِی وَ أَسْتَهْدِیکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اهْدِنِی وَ أَسْتَنْصِرُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْصُرْنِی وَ أَسْتَکْفِیکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی وَ أَسْتَرْزِقُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَغْنِنِی وَ أَسْتَعْصِمُکَ فِیمَا

ص: 208

مقدار باقیمانده از عمرم از تو می خواهم مرا نگاه داری، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا نگاه دار و از گناهان گذشته­ام آمرزش می­خواهم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز، زیرا اگر تو بخواهی، هرگز به سوی آن چه ناخوشایند تو است باز نخواهم گشت. ای پروردگار من، ای بسیار مهربان ای بسیار بخشنده، ای شکوهمند و بزرگوار، بر محمد و آل محمد درود فرست و همه­ چیزهایی را که از تو درخواست نمودم و خواستم و به سوی تو روی کردم، مستجاب و اراده و مقدر کن و به صورت سرنوشت حتمی مقرر و امضا کن و آنچه را که به سرنوشت حتمی مقرر می­داری، برایم خیر قرار ده و آن را به من تفضل کن و در آنچه به من عطا می کنی نیکبخت گردان و از فضل و فراخی که نزد تو است، بر من بیفزای؛ زیرا تو وسعت دهنده و گرامی هستی و همه­ اینها را به خیر و نعمت آخرت متصل گردان، ای مهربان­ترین مهربانان، ای معبود حق ای پروردگار جهانیان.

خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست و برای آنان گشایشی آسان و از نزد خود قدرت یاری بخش مقرر فرما. خدایا، به واسطه­ آنان دین خود و راه و روش پیامبرت، سلام بر او و آنان، را آشکار کن تا از بیم آفریده­هایت هیچ حقی را پنهان نکند. خداوندا، ما دولت کریمه­ای را از تو خواهانیم که اسلام و اسلامیان را به آن سرافراز نمایی و نفاق و منافقان را خوار گردانی و ما را در آن از دعوت­کنندگان به طاعت و رهبران به راهت قرار دهی و کرامت دنیا و آخرت را روزی­ ما گردانی. خدایا، هر چه را که از حق نمی­شناسیم به ما بشناسان و هر چه را که از آن کوتاهی می­کنیم به ما برسان. خدایا، دعای ما را مستجاب کن و از کسانی قرار ده که یاد آور می شوند و این یادآوری برای آنان سودمند است. خدایا، اکنون به سوی یکی از عیدهای امت پیامبرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله در اول صبح بیرون آمدم و به کسی غیر از تو اطمینان ندارم و عمل شایسته­ای که به آن تکیه کنم، به پیشگاهت نیاوردم و به آفریده ای که به او امید داشته باشم روی نکردم. خداوندا، همان گونه که ما را به این عید رهنمون شدی و روزی دادی، آن را برای ما مبارک گردان و بر آن یاری بخش. خدایا، هر حقی را که در آن از سوی ما ادا کردی و هر واجبی که از طرف ما به جا آوردی و هر سنتی که پیروی نمودیم و هر نافله ای که به جا آوردیم و هر کار خیری که اجازه آن را به ما دادی و هر عبادتی که با آن به سوی تو تقرب جستیم و هر طاعتی که بدان عمل کردیم و هر عافیت و عبادتی که به ما روزی­ کردی، از ما بپذیر. خدایا، همه­ این ها را به صورت پاک و کامل از ما قبول کن، ای مهربان­ترین مهربانان. خداوندا، بعد از آنکه دل­هایمان را هدایت نمودی، منحرف مگردان و بعد از آنکه سرافراز کردی، خوار مکن و بعد از آنکه موفق کردی گمراه مکن و بعد از آنکه گرامی داشتی، خوار مکن و بعد از آنکه بی­نیاز کردی، نیازمند مگردان و بعد از آنکه عطا کردی، از عطا خودداری مکن و بعد از آنکه روزی بخشیدی محروم مگردان و هیچ یک از نعمت­هایی را که بر ما ارزانی داشتی و نیکی­هایی که به ما کردی، به خاطر آنچه که از ما سر زد و یا می­زند، تغییر مده؛ زیرا بزرگواری و گذشت و فضل تو، توانایی آمرزش گناهان ما را دارد، پس به رحمتت ما را از آتش جهنم آزاد کن. به حق اینکه معبودی جز تو وجود ندارد، ای خدایی که معبودی

ص: 209

بَقِیَ مِنْ عُمُرِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْصِمْنِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی فَإِنِّی لَنْ أَعُودَ لِشَیْ ءٍ کَرِهْتَهُ إِنْ شِئْتَ ذَلِکَ یَا رَبِّ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتَجِبْ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَ طَلَبْتُهُ مِنْکَ وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیْکَ وَ قَدِّرْهُ وَ أَرِدْهُ وَ اقْضِهِ وَ أَمْضِهِ وَ خِرْ لِی فِیمَا تَقْضِی مِنْهُ وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِهِ وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ سَعَةِ مَا عِنْدَکَ فَإِنَّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ وَ صِلْ ذَلِکَ کُلَّهُ بِخَیْرِ الْآخِرَةِ وَ نَعِیمِهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِلَهَ الْحَقِّ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْتَحْ لَهُمْ فَتْحاً یَسِیراً وَ اجْعَلْ لَهُمْ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً اللَّهُمَّ أَظْهِرْ بِهِمْ دِینَکَ وَ سُنَّةَ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ حَتَّی لَا یَسْتَخْفِیَ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْحَقِّ مَخَافَةَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَی طَاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ إِلَی سَبِیلِکَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا کَرَامَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ مَا أَنْکَرْنَا مِنَ الْحَقِّ فَعَرِّفْنَاهُ وَ مَا قَصُرْنَا عَنْهُ فَبَلِّغْنَاهُ اللَّهُمَّ وَ اسْتَجِبْ لَنَا وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَتَذَکَّرُ فَتَنْفَعُهُ الذِّکْرَی اللَّهُمَّ وَ قَدْ غَدَوْتُ إِلَی عِیدٍ مِنْ أَعْیَادِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ أَثِقْ بِغَیْرِکَ وَ لَمْ آتِکَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ أَثِقُ بِهِ وَ لَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی عِیدِنَا هَذَا کَمَا هَدَیْتَنَا لَهُ وَ رَزَقْتَنَا وَ أَعِنَّا عَلَیْهِ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنَّا مَا أَدَّیْتَ عَنَّا فِیهِ مِنْ حَقٍّ وَ مَا قَضَیْتَ عَنَّا فِیهِ مِنْ فَرِیضَةٍ وَ مَا اتَّبَعْنَا فِیهِ مِنْ سُنَّةٍ وَ مَا تَنَفَّلْنَا فِیهِ مِنْ نَافِلَةٍ وَ مَا أَذِنْتَ لَنَا فِیهِ مِنْ تَطَوُّعٍ وَ مَا تَقَرَّبْنَا إِلَیْکَ مِنْ نُسُکٍ وَ مَا اسْتَعْمَلْنَا فِیهِ مِنَ الطَّاعَةِ وَ مَا رَزَقْتَنَا فِیهِ مِنَ الْعَافِیَةِ وَ الْعِبَادَةِ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنَّا ذَلِکَ کُلَّهُ زَاکِیاً وَافِیاً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ لَا تُذِلَّنَا بَعْدَ إِذْ أَعْزَزْتَنَا وَ لَا تُضِلَّنَا بَعْدَ إِذْ وَفَّقْتَنَا وَ لَا تُهِنَّا بَعْدَ إِذْ أَکْرَمْتَنَا وَ لَا تُفْقِرْنَا بَعْدَ إِذْ أَغْنَیْتَنَا وَ لَا تَمْنَعْنَا بَعْدَ إِذْ أَعْطَیْتَنَا وَ لَا تَحْرِمْنَا بَعْدَ إِذْ رَزَقْتَنَا وَ لَا تُغَیِّرْ شَیْئاً مِنْ نِعَمِکَ عَلَیْنَا وَ لَا إِحْسَانِکَ إِلَیْنَا لِشَیْ ءٍ کَانَ مِنَّا وَ لَا لِمَا هُوَ کَائِنٌ فَإِنَّ فِی کَرَمِکَ وَ عَفْوِکَ وَ فَضْلِکَ سَعَةً لِمَغْفِرَتِکَ ذُنُوبَنَا بِرَحْمَتِکَ فَأَعْتِقْ رِقَابَنَا مِنَ النَّارِ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ

ص: 209

جز تو نیست. به روی با کرامتت از تو می­خواهم که اگر در این ماه از من خشنود گردیدی، خشنودی­ات را افزون کنی، که دیگر بعد از آن هرگز از من خشمگین نگردی؛ و اگر از من خشنود نگردیدی، - و به تو پناه می­برم - از هم اکنون چنان از من راضی شو، که بعد از آن هرگز از من ناخشنود نگردی و چنان مرا مورد رحمت خود قرار ده که بعد از آن هرگز مرا عذاب نکنی و چنان مرا نیکبخت بگردان که بعد از آن بدبخت نگردم و چنان بی­نیازم کن که نیازمند نگردم و امروز، برترین جایزه­ات را، آزادی من از آتش جهنم قرار ده و از بهشت آنچه را که خود شایسته­ آنی، عطا کن، اگر مرا به درک شب قدر موفق گردانیدی؛ و گر نه عمر ما را تا سال آینده به تأخیر بینداز تا ما را در آسانی و عافیت به درک آن موفق گردانی، ای مهربان­ترین مهربانان و این ماه رمضان را آخرین ماه رمضان ما قرار مده و تمام آنچه را که برای خود درخواست نمودم، به همه­ مردان و زنان مؤمن عطا کن، ای مهربان­ترین مهربانان. هرچه خدا بخواهد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدا تحقق نمی­یابد و خدا ما را کافی است و بهترین کارگزار است و درود و سلام خداوند بر بهترین آفریده­اش حضرت محمد و خاندان او.

خداوندا، تو می­بینی و دیده نمی­شوی و در بالاترین منظرگاه قرار داری و تویی شکافنده­ دانه و هسته و از نهان و نهان­تر از آن آگاهی؛ پس ستایش از آن توست ای پروردگار جهانیان و ستایش مخصوص توست در بالاترین جایگاه والای بهشت و ستایش از آن توست در روشنایی و ستایش از آن توست در سایه و آفتاب و ستایش از آن توست در صبحگاهان و شامگاهان و ستایش از آن توست در همه­ زمان­ها و حالات و ستایش از آن توست در پهنای زمین و ستایش از آن توست در تمام حالات. خدایا، نمازهای پنجگانه را خواندیم و دامن خود را پاک نگاه داشتیم و روزه­ ماه را گرفتیم و از پروردگارمان اطاعت کردیم و زکات افرادمان را با کمال میل پرداختیم و اکنون برای گرفتن پاداش به سوی تو آمدیم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را نومید مگردان و توبه و آمرزش را بر ما ارزانی دار و ما را به عقب برمگردان و دل هامان را بعد از آنکه هدایت نمودی، منحرف نگردان و این ماه رمضان را آخرین ماه رمضان ما قرار مده و روزه و شب­ خیزی ماه رمضان را تا زمانی که ما را زنده داشتی، روزی­ ما گردان و بهشت را بر ما ارزانی دار و ما را از آتش جهنم نجات ده و از همسران زیبای بهشتی به ازدواج ما درآور. اجابت فرما، ای پروردگار جهانیان، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. درود و سلام خداوند بر برگزیده­ خود از میان آفریدگانش، پیامبر اکرم حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه­ او.(1)

ص: 210

إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَنْ تَزْدَادَ عَنِّی رِضًا لَا سَخَطَ بَعْدَهُ أَبَداً عَلَیَّ وَ إِنْ کُنْتَ لَمْ تَرْضَ عَنِّی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ ذَلِکَ فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی رِضًا لَا سَخَطَ بَعْدَهُ أَبَداً عَلَیَّ وَ ارْحَمْنِی رَحْمَةً لَا تُعَذِّبُنِی بَعْدَهَا أَبَداً وَ أَسْعِدْنِی سَعَادَةً لَا أَشْقَی بَعْدَهَا أَبَداً وَ أَغْنِنِی غِنًی لَا فَقْرَ بَعْدَهُ أَبَداً وَ اجْعَلْ أَفْضَلَ جَائِزَتِکَ لِیَ الْیَوْمَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَعْطِنِی مِنَ الْجَنَّةِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ إِنْ کُنْتَ بَلَّغْتَنَا بِهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ إِلَّا فَأَخِّرْ آجَالَنَا إِلَی قَابِلٍ حَتَّی تُبَلِّغَنَاهُ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا بِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعْطِ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مَا سَأَلْتُکَ لِنَفْسِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ

الرَّاحِمِینَ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَرَی وَ لَا تُرَی وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی تَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَی فَلَکَ الْحَمْدُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی أَعْلَی عِلِّیِّینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النُّورِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الظِّلِّ وَ الْحَرُورِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَزْمَانِ وَ الْأَحْوَالِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی قَفْرِ أَرْضِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ حَالٍ إِلَهِی صَلَّیْنَا خَمْسَنَا وَ حَصَّنَّا فُرُوجَنَا وَ صُمْنَا شَهْرَنَا وَ أَطَعْنَاکَ رَبَّنَا وَ أَدَّیْنَا زَکَاةَ رُءُوسِنَا طَیِّبَةً بِهَا نُفُوسُنَا وَ خَرَجْنَا إِلَیْکَ لِأَخْذِ جَوَائِزِنَا فَصَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُخَیِّبْنَا وَ امْنُنْ عَلَیْنَا بِالتَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ لَا تَرُدَّنَا عَلَی عَقِبِنَا وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا وَ ارْزُقْنَا صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنَا وَ امْنُنْ عَلَیْنَا بِالْجَنَّةِ وَ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ وَ زَوِّجْنَا مِنَ الْحُورِ الْعِینِ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خِیَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ- مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً(1).

ص: 210

باب سوم : اعمال سایر روزها و شب های ماه شوال

روایات

مؤلف

در باب های پیشین، اعمال روزها و شب های این ماه ذکر شد .

ص: 211

دعاهای ماه ذی القعده و اعمال آن و مطالب دیگر

باب اول : اعمال اولین شب و اولین روز آن

روایات

مؤلف

برخی از اعمال آن در باب اول این جلد در بخش اعمال اول هر ماه ذکر شد.

باب دوم : اعمال سایر روزها و شب های این ماه

روایات

می گویم

اعمال متناسب با این باب در کتاب الصیام ذکر شد.

باب سوم : اعمال مخصوص روز دحو الارض

روایات

مؤلف

اعمال متناسب با این روز در صفحات پیشین ذکر شد .

اعمال و دعاهای ماه ذی الحجه و مطالب دیگر

باب اول : اعمال شب و روز اول ماه ذی الحجه و سایر روزهای دهه ذی­الحجه

روایات

مؤلف

اعمال آن در کتاب الصیام و کتاب الدعاء ذکر شد و پاره ای از آن نیز در کتاب الحج ذکر خواهد شد.(1)

باب دوم : اعمال و دعاهای مخصوص شب و روز عرفه، افزون بر آنچه در باب پیشین ذکر شد.

روایات

مؤلف

بسیاری از مطالب این باب در کتاب الحجّ، المزار، الطهارة، الصلاة، الدعاء، الصیام و دیگر کتاب­ها ذکر شد و به آنها مراجعه کن.

روایت1.

روزه­ روز عرفه مستحب است و برای کسی توصیه می­شود که ضعف مانع دعای او نمی­شود، از دیگر اعمال این روز، غسل پیش از ظهر می­باشد، به هنگام ظهر، زیر آسمان برو و نماز ظهر و عصر را با رکوع

ص: 212

و سجده نیکو به جا آور و چون از نماز فارغ شدی، صد بار الله اکبر، صد بار الحمد لله، صد بار سبحان الله، صد بار سوره توحید، بخوان. آن گاه حمد خدا را به جای آور و او را به بزرگی و یگانگی یاد کن و تا می­توانی او را ستایش کن. سپس هر دعایی خواستی، برای خودت انتخاب کن، و بسیار همت گذار که این روز، روز دعا و خواستن است، سپس بگو: خدایا هر کس آماده شود و...تا آخر دعا که قبلاً در دعاهای شب جمعه ذکر شد.(1)سپس

دعای علی بن حسین علیهما السلام در روز عرفه را بخوان که آن را در جای خود در این کتاب ذکر کردیم.(2)

روایت2.

پس این دعا را بخوان که از علی بن حسین علیه السلام است و طوسی در کتاب مصباح آن را ذکر کرده است: «خدایا تویی خدای یکتا و پروردگار جهانیان...» و ادامه­ دعا طبق آن چیزی است که در کتاب الاقبال از سید بن طاووس خواهد آمد.(3)

سپس این دعای امام حسین علیه السلام را بخوان: «ستایش خدایی که کسی نمی­تواند جلوی قضای او را بگیرد». و ادامه دعا بر طبق کتاب الاقبال از سید بن طاووس خواهد آمد تا آنجا که امام علیه السلام می­فرمایند: «بر پاکان و پاکیزگان و مخلصان و درود فرست» و ادامه آن؛ سپس ایشان علیه السلام به دعا و ذکر حاجات خود روی آوردند و در حالی که اشک از چشمانشان جاری می­گشت فرمودند: «خدایا مرا آنگونه قرار ده تا از تو بترسم» و دعا تا این فرمایش ایشان ادامه پیدا می­کند: «از شر جن و انس بد کار»، بر اساس آنچه در کتاب الاقبال ذکر خواهد شد.

بشر و بشیر روایت کردند: سپس امام علیه السلام صدای خود را بلند کردند و چشمانشان را به آسمان دوختند، در حالی که همچون دو مشک از آنها اشک جاری بود و فرمودند: «ای شنواترین شنونده­ها» تا «بر هر چیز توانایی، ای پروردگار من ای پروردگار من» و بعد از دعا پیوسته « ای پروردگار من، ای پروردگار من» را تکرار می­کردند، به گونه­ای که کسانی که اطراف ایشان نشسته بودند، برای خود دعا نکردند و فقط به دعای امام گوش فرا دادند و آمین گفتند و بر همین اکتفا کردند و آنگاه همراه با امام علیه السلام با صدای بلند گریه کردند تا اینکه آفتاب غروب کرد.

و بهتر است که بعد از دعا این تسبیح خوانده شود که ثواب بسیاری دارد و ما به جهت اختصار آن را ذکر نمی­کنیم. متن تسبیح به این صورت است:

ص: 213

و سجودهن فإذا فرغت فکبر الله مائة مرة و احمده مائة مرة و سبحه مائة مرة و اقرأ التوحید مائة مرة و احمد الله تعالی و هلله و مجده و أثن علیه ما قدرت و تخیر لنفسک من الدعاء ما أحببت و اجتهد فإنه یوم دعاء و مسألة ثم قل اللهم من تهیأ و تعبأ إلی آخره و قد مر ذکره (1) فی أدعیة لیلة الجمعة ثم ادع بدعاء علی بن الحسین علیهما السلام یوم عرفة(2) و قد ذکرناه فی محله من الصحیفة فی هذا الکتاب ثم ادع بهذا الدعاء و هو من أدعیة علی بن الحسین علیهما السلام أیضا ذکره الطوسی فی مصباحیه- اللهم أنت الله رب العالمین و ساق الدعاء نحو ما سیجی ء عن الإقبال للسید بن طاوس (3).

پاک و منزه است خداوند قبل از هر چیز و پاک و منزه است خداوند بعد از هر چیز و پاک و منزه است خداوند همراه هر چیز. پاک و منزه است خدایی که پروردگار است و باقی است و هرچه غیر از اوست، فانی است. پاک و منزه است خداوند، تسبیحی بسیار بالاتر از آنچه تسبیح­گویان او را به پاکی می­ستایند، قبل از هر چیز. پاک و منزه است خداوند، تسبیحی بسیار بالاتر از آنچه تسبیح­گویان او را به پاکی می­ستایند بعد از هر چیز. پاک و منزه است خداوند، تسبیحی بسیار بالاتر از آنچه تسبیح­گویان او را به پاکی می­ستایند، همراه هر چیز. پاک و منزه است خداوند، تسبیحی بسیار بالاتر از آنچه تسبیح­گویان او را به پاکی می­ستایند، و این تسبیحات شایسته پروردگار جاویدان ماست در حالی که همه چیز غیر از او فنا شدنی است. پاک و منزه است خداوند، تسبیحی بی­شمار، خارج از فهم و درک فراموش نشدنی که کهنه نمی­شود و از بین نمی­رود و بی­نهایت است. پاک و منزه است خداوند و این تسبیح برای اوست مادامی که وجود دارد و پابرجاست. در گذر سال­های جهانیان، ماه­های روزگار روزهای دنیا و لحظه­های شب و روز. پاک و منزه است تا ابد و همراه با ابد به طوری که از شمارش خارج است و همیشگی است و تا ابد از بین نمی­رود، بلندمرتبه است خدایی که بهترین آفرینشگر آفریده هاست.

سپس بگو: ستایش مخصوص خداست قبل از هر چیز، و همین طور مثل آنچه در تسبیح آمد را ادامه می­دهی، فقط به جای لفظ پاک است، لفظ ستایش را قرار می­دهی و همین طور می­گویی «خدایی جز خدای یگانه نیست و خدا بزرگتر است».(1)

کفعمی در حاشیه بلد الامین، در ابتدای این دعا چنین آورده است: سید بزرگوار رضی الدین علی بن طاووس - قدس الله روحه - در کتاب مصباح الزائر نقل کرد: بشر و بشیر اسدی روایت کردند، حسین بن علی علیهما السلام در عصر روز عرفه در نهایت خشوع و خضوع از خیمه خود خارج شدند و به آرامی گام برمی­داشتند تا اینکه به همراه جمعی از خانواده، فرزندان و یارانشان در جانب چپ کوه و رو به کعبه ایستادند و آنگاه دستان خود را تا مقابل صورت بالا آوردند. همچون مسکینی که طلب غذا می­کند، و فرمودند: «سپاس مخصوص خدایی است که هیچ مانعی در برابر قضای او وجود ندارد» گفتم: به آرامی یعنی همراه با آرامش و وقار، العزیزی آن را نقل کرد، پایان آنچه در حاشیه البلد الامین ذکر شد.(2)

مصباح: در زیارت روز عرفه، روایت بشر و بشیر اسدی بر طبق آنچه از حاشیه البلد الامین نقل کردیم آمده است، و سپس دعا را نیز به روال همان کتاب آورده است.

روایت3.

الاقبال: جدّم ابو جعفر طوسی - رضی

ص: 214

سُبْحَانَ اللَّهِ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ مَعَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ یَبْقَی رَبّاً وَ یَفْنَی کُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلًا کَثِیراً قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلًا کَثِیراً بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلًا کَثِیراً مَعَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلًا کَثِیراً لِرَبِّنَا الْبَاقِی وَ یَفْنَی کُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً لَا یُحْصَی وَ لَا یُدْرَی وَ لَا یَنْسَی وَ لَا یَبْلَی وَ لَا یَفْنَی وَ لَیْسَ لَهُ مُنْتَهًی وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَدُومُ بِدَوَامِهِ وَ یَبْقَی بِبَقَائِهِ فِی سِنِی الْعَالَمِینَ وَ شُهُورِ الدُّهُورِ وَ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَ مَعَ الْأَبَدِ مِمَّا لَا یُحْصِیهِ الْعَدَدُ وَ لَا یُفْنِیهِ الْأَمَدُ وَ لَا یَقْطَعُهُ الْأَبَدُ وَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ ثُمَّ قُلْ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ إِلَی آخِرِهِ کَمَا مَرَّ فِی التَّسْبِیحِ غَیْرَ أَنَّکَ تُبَدِّلُ لَفْظَ التَّسْبِیحِ بِالتَّحْمِیدِ وَ کَذَلِکَ تَقُولُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ(1).

و قال الکفعمی فی حاشیة البلد الأمین المذکور علی أول هذا الدعاء وَ ذَکَرَ السَّیِّدُ الْحَسِیبُ النَّسِیبُ رَضِیُّ الدِّینِ عَلِیُّ بْنُ طَاوُسٍ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ فِی کِتَابِ مِصْبَاحِ الزَّائِرِ قَالَ رَوَی بِشْرٌ وَ بَشِیرٌ الْأَسَدِیَّانِ: أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام خَرَجَ عَشِیَّةَ عَرَفَةَ یَوْمَئِذٍ مِنْ فُسْطَاطِهِ مُتَذَلِّلًا خَاشِعاً فَجَعَلَ علیه السلام یَمْشِی هَوْناً هَوْناً حَتَّی وَقَفَ هُوَ وَ جَمَاعَةٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ وُلْدِهِ وَ مَوَالِیهِ فِی مَیْسَرَةِ الْجَبَلِ مُسْتَقْبِلَ الْبَیْتِ ثُمَّ رَفَعَ یَدَیْهِ تِلْقَاءَ وَجْهِهِ کَاسْتِطْعَامِ الْمِسْکِینِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَیْسَ لِقَضَائِهِ دَافِعٌ إِلَی آخِرِهِ.

قلت معنی هونا أی مشیا رویدا رفیقا یعنی بالسکینة و الوقار قاله العزیزی انتهی ما فی حاشیة البلد الأمین صبا، [مصباح الزائر] فی بحث زیارة یوم عرفة روی بشر و بشیر الأسدیان: و ساق علی نحو ما نقلناه عن حاشیة البلد الأمین ثم أورد هذا الدعاء علی نحو ما فی البلد الأمین (2).

الله عنه - در کتاب تهذیب الاحکام به نقل از مولایمان امام صادق صلوات الله علیه آورده است که فرمودند: رسول خدا صلّی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمودند: آیا دعای روز عرفه را به تو نیاموزم، همان دعایی که پیامبران پیش از من نیز آن را می­خواندند؟ سپس فرمودند: بگو: معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او وجود ندارد، سلطنت و ستایش از آن او است. زنده می­کند و می­میراند و او زنده­ای است که هرگز نمی­میرد و خیر و خوبی به دست او است و بر هر چیز تواناست. خداوندا، ستایش از آن توست آن گونه که خود می­گویی و بهتر از آنچه ما می­گوییم و برتر از آنچه همه می­گویند. خدایا، نماز و عبادت و زندگانی و مرگ من به سوی توست و به وسیله­ تو پرهیز می­کنم و خود را باز می­دارم و نیروی من از تو است. خدایا، از ناداری و وسوسه­های دل و از پراکندگی امورم و از عذاب قبر به تو پناه می­برم. خداوندا، خیر بادها را از تو می­طلبم و از شرّ آنچه بادها با خود به همراه می­آورند به تو پناه می­برم و خیر شب و روز را از تو خواهانم. خدایا، در دل و گوش و چشم و گوشت و استخوان­ها و رگ­های بدنم، در نشستن و برخاستن و ورود و خروجم نور و روشنایی قرار ده و ای پروردگار من، آن روز که با تو ملاقات می­کنم، نور عظیم خود را به من عطا کن، به راستی که تو بر هر چیز توانایی .

مؤلف

درباره­ صفات کسانی که اخلاص در دعا دارند، روایاتی در کتاب عمل الیوم و اللیله یادآور شدیم، اکنون برخی از آنها را که شایسته است در این جا ذکر شود، ذکر می­کنیم:

قاسم بن حسین نقل کرد: امام باقر علیه السلام را در موقف عرفات دیدم که دو دست خود را بلند کردند و به سوی آسمان گشوده بودند و هم چنان تا پایان روز عرفه دست هایش گشوده رو به آسمان بود، و هیچ کس دیگر را ندیدم که توانایی انجام این کار را داشته باشد.

علی بن داوود نقل کرد: امام صادق علیه السلام را در موقف عرفات دیدم که محاسن و لباس خود را به دست گرفته بود و سر به زمین افکنده بود و با انگشت دست راست اشاره می­نمود و به درگاه خدا عرض می­کرد: این تمام وجود من است، در برابر جنایت­هایی که کردم.

حماد بن عبدالله نقل کرد: در موقف نزد امام کاظم علیه السلام بودم. زمانی که خورشید شروع به [غروب] کرد، با دست چپ لباس­های خود را گرفت و این دعا را قرائت نمود:

خدایا، من بنده و فرزند بنده­ توام، اگر عذابم کنی، به واسطه­ گناهانی است که از من سر زد و اکنون من با تمام وجود

ص: 215

اللَّهُ عَنْهُ فِیمَا ذَکَرَهُ فِی کِتَابِ تَهْذِیبِ الْأَحْکَامِ بِإِسْنَادِنَا إِلَی مَوْلَانَا الصَّادِقِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام أَ لَا أُعَلِّمُکَ دُعَاءَ یَوْمِ عَرَفَةَ وَ هُوَ دُعَاءُ مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ الْأَنْبِیَاءِ قَالَ تَقُولُ- لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَالَّذِی تَقُولُ وَ خَیْراً مِمَّا نَقُولُ وَ فَوْقَ مَا یَقُولُ الْقَائِلُونَ اللَّهُمَّ لَکَ صَلَاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی وَ لَکَ بَرَاءَتِی وَ لَکَ حَوْلِی وَ مِنْکَ قُوَّتِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَسْوَاسِ الصَّدْرِ وَ مِنْ شَتَاتِ الْأَمْرِ وَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ الرِّیَاحِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا تَجِی ءُ بِهِ

الرِّیَاحُ وَ أَسْأَلُکَ خَیْرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِی قَلْبِی نُوراً وَ فِی سَمْعِی وَ بَصَرِی نُوراً وَ فِی لَحْمِی وَ عِظَامِی نُوراً وَ فِی عُرُوقِی وَ مَقْعَدِی وَ مَقَامِی وَ مَدْخَلِی وَ مَخْرَجِی نُوراً وَ أَعْظِمْ لِی نُوراً یَا رَبِّ یَوْمَ أَلْقَاکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

در پیشگاه توام و اگر ببخشی، تو زیبنده­ بخششی، ای اهل بخشش. ای سزاوارترین بخشنده، من و یارانم را بیامرز. سپس مرکب خود را حرکت دادند و رفتند.

یکی دیگر از دعاهایی که در کتاب عمل الیوم و اللیلة ذکر نکردیم، دعایی است که مولایمان حضرت علی بن موسی الرضا صلوات الله علیه در روز عرفه می­خواندند: خداوندا، همان گونه که چیزهایی را که نمی­دانستم پوشاندی، آنچه را که می­دانی بیامرز و همان گونه که علم تو مرا فرا گرفته، بخشش تو نیز مرا فرا گیرد و همان طور که نیکی خود را به من آغاز کردی، نعمتت را با آمرزش کامل کن و چنان که با شناخت خود مرا گرامی داشتی، آمرزشت را در کنار آن قرار ده و همان گونه که مرا با یگانگی­ات آشنا کردی، طاعتت را به من کرامت کن و همانطور که از اموری که نمی­توانستم جز به نگاهداری تو، خود را حفظ کنم مرا حفظ کردی، آنچه را که اگر می­خواستی، می­توانستی از آن حفظ کنی، بیامرز، ای بخشنده­ بزرگوار، ای صاحب شکوه و بزرگی..

مؤلف

خدایت رحمت کند، به کسانی بنگر که به آن ها اقتدا نمودی و از نورشان هدایت یافتی و سعی کن تضرع تو در دعا و مناجات همچون آنان باشد.

از دعاهای شریف روز عرفه، دعای مولایمان حسین بن علی، درود خدا بر او باد، در روز عرفه است.

خدای را سپاس که برای حکمش برگرداننده ای، و برای بخششش بازدارنده ای نیست و هیچ سازنده ای نمی تواند همانند او بسازد، و او سخاوتمند گستراننده است، انواع مخلوقات را پدید آورد، و ساخته ها را با حکمتش محکم نمود، طلیعه ها بر او پوشیده نمی ماند، و ودیعه ها نزد او ضایع نمی شود، آورنده کتاب جامع و شریعت اسلام، همان نور درخشنده، و اوست آفریننده مخلوقات و یاری دهنده در مصیبت ها، پاداش دهنده هر سازنده، و بی نیازکننده هر قناعت گر، و رحم کننده بر هر نالان، و فرو فرستنده سودها، و نازل کننده کتاب جامع با نور درخشان است. او شنونده دعاها، و بالابرنده درجات و دورکننده بلاها و کوبنده گردنکشان است. رحم کننده بر اشک نالان و دور کننده ناله از زاری کنندگان است، پس معبودی جز او نیست، و چیزی با او برابری نمی کند، و چیزی همانندش نیست، و اوست شنوا و بینا، و لطیف و آگاه، و بر هرچیز تواناست.

خدایا به سوی تو رغبت می نمایم، و به پروردگاری تو گواهی می دهم، اقرارکننده ام که تو پروردگار منی، و بازگشت من به سوی تو است، وجودم را با نعمتت آغاز کردی پیش از آنکه موجودی قابل ذکر باشم، و مرا از خاک پدید آوردی، سپس در میان صلبها جایم دادی، در حالی که از حوادث زمانه و رفت و آمد روزگار و سالها، ایمنی بخشیدی. همواره کوچ کننده بودم از

ص: 216

یَدَیْکَ بِرُمَّتِی وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّی فَأَهْلُ الْعَفْوِ أَنْتَ یَا أَهْلَ الْعَفْوِ یَا أَحَقَّ مَنْ عَفَا اغْفِرْ لِی وَ لِأَصْحَابِی وَ حَرَّکَ دَابَّتَهُ فَمَرَّ.

وَ مِنْ ذَلِکَ مما [مَا] لَمْ نَذْکُرْهُ فِی عَمَلِ الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ عَنْ مَوْلَانَا عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ فِی یَوْمِ عَرَفَةَ: اللَّهُمَّ کَمَا سَتَرْتَ عَلَیَّ مَا لَمْ أَعْلَمْ فَاغْفِرْ لِی مَا تَعْلَمُ وَ کَمَا وَسِعَنِی عِلْمُکَ فَلْیَسَعْنِی عَفْوُکَ وَ کَمَا بَدَأْتَنِی بِالْإِحْسَانِ فَأَتِمَّ نِعْمَتَکَ بِالْغُفْرَانِ وَ کَمَا أَکْرَمْتَنِی بِمَعْرِفَتِکَ فَاشْفَعْهَا بِمَغْفِرَتِکَ وَ کَمَا عَرَّفْتَنِی وَحْدَانِیَّتَکَ فَأَکْرِمْنِی طَمَاعِیَتَکَ وَ کَمَا عَصَمْتَنِی مِمَّا لَمْ أَکُنْ أَعْتَصِمُ مِنْهُ إِلَّا بِعِصْمَتِکَ فَاغْفِرْ لِی مَا لَوْ شِئْتَ عَصَمْتَنِی مِنْهُ یَا جَوَادُ یَا کَرِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.

صلبی به رحمی، درگذشته از ایام و قرنهای پیشین، از باب رأفت و لطف و احسانی که به من داشتی، مرا در حکومت پیشوایان کفر، آنان که پیمانت را شکستند، و پیامبرانت را تکذیب کردند، به دنیا نیاوردی، ولی زمانی به دنیا آوردی (به خاطر آنچه برایم رقم خورده بود و آن عبارت بود از هدایتی که مرا برای پذیرفتن آن آماده ساختی) و در آن پرورشم دادی، و پیش از آن هم با رفتار زیبایت، و نعمتهای کاملت بر من مهر ورزیدی، در نتیجه وجودم را از نطفه ریخته شده پدید آوردی و در تاریکیهای سه گانه میان گوشت و خون و پوست جایم دادی، و مرا در آفرینشم شهرت ندادی [یا مرا در آفرینشم گواه نگرفتی] و چیزی از کار خلقتم را به من واگذار ننمودی؛ سپس برای آنچه در علمت از هدایتم گذشته بود، مرا کامل به دنیا آوردی، و در حال کودکی و خردسالی در میان گهواره محافظت نمودی، و از بین غذاها شیر گوارا نصیبم کردی، و دل دایه ها را بر من مهربان نمودی، و مادران پرمهر را به پرستاری ام گماشتی، و از آسیبهای پریان نگهداری فرمودی، و از زیادی و کمی، سالم داشتی، پس تو برتری ای مهربان، ای بخشنده، تا آنگاه که آغاز به سخن کردم، نعمتهای کاملت را بر من تمام کردی و مرا در هر سال با افزودن به وجودم پرورش دادی تا آفرینشم کامل شد، و تاب و توانم معتدل گشت. حجّت را بر من واجب نمودی، چنان که معرفتت را به من الهام فرمودی و با شگفتیهای حکمتت به هراسم افکندی، و به آنچه در آسمان و زمینت از پدیده های خلقت پدید آوردی، بیدارم نمودی. به سپاسگزاری و یادت آگاهی ام دادی و طاعت و عبادتت را بر من واجب نمودی، و آنچه را پیامبرانت آوردند به من فهماندی، و پذیرفتن خشنودی ات را بر من آسان کردی، و در تمام این امور به یاری و لطفت بر من منّت نهادی. سپس وقتی که مرا از بهترین خاک آفریدی، برایم نپسندیدی ای معبود من، نعمتی را بدون نعمتی دیگر، و از انواع وسایل زندگی و اقسام بهره ها نصیب من فرمودی، و این به خاطر نعمت بخشی بزرگ و بزرگتر و احسان دیرینه ات بر من بود، تا جایی که همه نعمت ها را بر من کامل نمودی، و تمام بلاها را از من بازگرداندی. نادانی و گستاخی ام بر تو، تو را باز نداشت از این که مرا به آنچه به تو نزدیک می کند راهنمایی کنی، و به آنچه مرا به پیشگاهت مقرّب می نماید توفیق دادی، پس اگر بخوانمت، اجابت می نمایی و اگر از تو درخواست نمایم، عطایم می کنی، و اگر اطاعتت کنم قدردانی می کنی، و اگر به شکرت برخیزم بر نعمتم می افزایی، همه اینها کامل کردن نعمتهایت بر من و احسانت به سوی من است، پس منزّهی تو، منزّهی تو، که آفریننده ای و بازگرداننده ای، و ستوده ای و بزرگواری. نامهایت مقدس است، و نعمتهایت بزرگ .

خدایا، کدام یک از نعمتهایت را به شماره آورم و یاد کنم، یا برای کدام یک از عطاهایت به سپاسگزاری برخیزم، در حالی که پروردگارا، بیش از آن است که شماره گران برشمارند، یا اینکه یاد دارندگان در دانش به آنها برسند. آنگاه ای خدا، آنچه از بدحالی و پریشانی از من بازگرداندی و دور کردی، از آنچه از سلامتی کامل و خوشحالی برایم نمایان شد، بیشتر است. معبودا، من گواهی می دهم به حقیقت ایمانم، و باور تصمیمات

ص: 217

صُلْبٍ إِلَی رَحِمٍ فِی تَقَادُمِ الْأَیَّامِ الْمَاضِیَةِ وَ الْقُرُونِ الْخَالِیَةِ لَمْ تُخْرِجْنِی لِرَأْفَتِکَ بِی وَ لُطْفِکَ لِی وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ فِی دَوْلَةِ أَیَّامِ الْکَفَرَةِ الَّذِینَ نَقَضُوا عَهْدَکَ وَ کَذَّبُوا رُسُلَکَ لَکِنَّکَ أَخْرَجْتَنِی رَأْفَةً مِنْکَ وَ تَحَنُّناً عَلَیَّ لِلَّذِی سَبَقَ لِی مِنَ الْهُدَی الَّذِی یَسَّرْتَنِی وَ فِیهِ أَنْشَأْتَنِی وَ مِنْ قَبْلِ ذَلِکَ رَؤُفْتَ بِی بِجَمِیلِ صُنْعِکَ وَ سَوَابِغِ نِعْمَتِکَ فَابْتَدَعْتَ خَلْقِی مِنْ مَنِیٍّ یُمْنَی ثُمَّ أَسْکَنْتَنِی فِی ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ بَیْنَ لَحْمٍ وَ جِلْدٍ وَ دَمٍ لَمْ تُشَهِّرْنِی بِخَلْقِی وَ لَمْ تَجْعَلْ إِلَیَّ شَیْئاً مِنْ أَمْرِی ثُمَّ أَخْرَجْتَنِی إِلَی الدُّنْیَا تَامّاً سَوِیّاً وَ حَفِظْتَنِی فِی الْمَهْدِ طِفْلًا صَبِیّاً وَ رَزَقْتَنِی مِنَ الْغِذَاءِ لَبَناً مَرِیّاً عَطَفْتَ عَلَیَّ قُلُوبَ الْحَوَاضِنِ وَ کَفَّلْتَنِی الْأُمَّهَاتِ الرَّحَائِمَ وَ کَلَأْتَنِی مِنْ طَوَارِقِ الْجَانِّ وَ سَلَّمْتَنِی مِنَ الزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ فَتَعَالَیْتَ یَا رَحِیمُ یَا رَحْمَانُ حَتَّی إِذَا اسْتَهْلَلْتُ نَاطِقاً بِالْکَلَامِ أَتْمَمْتَ عَلَیَّ سَوَابِغَ الْإِنْعَامَ فَرَبَّیْتَنِی زَائِداً فِی کُلِّ عَامٍ حَتَّی إِذَا کَمَلَتْ فِطْرَتِی وَ اعْتَدَلَتْ سَرِیرَتِی أَوْجَبْتَ عَلَیَّ حُجَّتَکَ بِأَنْ أَلْهَمْتَنِی مَعْرِفَتَکَ وَ رَوَّعْتَنِی بِعَجَائِبِ فِطْرَتِکَ وَ أَنْطَقْتَنِی لِمَا ذَرَأْتَ فِی سَمَائِکَ وَ أَرْضِکَ مِنْ بَدَائِعِ خَلْقِکَ وَ نَبَّهَتْنِی لِذِکْرِکَ وَ شُکْرِکَ وَ وَاجِبِ طَاعَتِکَ وَ عِبَادَتِکَ وَ فَهَّمْتَنِی مَا جَاءَتْ بِهِ رُسُلُکَ وَ یَسَّرْتَ لِی تَقَبُّلَ مَرْضَاتِکَ وَ مَنَنْتَ عَلَیَّ فِی جَمِیعِ ذَلِکَ بِعَوْنِکَ وَ لُطْفِکَ ثُمَّ إِذْ خَلَقْتَنِی مِنْ حُرِّ الثَّرَی لَمْ تَرْضَ لِی یَا إِلَهِی بِنِعْمَةٍ دُونَ أُخْرَی وَ رَزَقْتَنِی مِنْ أَنْوَاعِ الْمَعَاشِ وَ صُنُوفِ الرِّیَاشِ بِمَنِّکَ الْعَظِیمِ عَلَیَّ وَ إِحْسَانِکَ الْقَدِیمِ إِلَیَّ حَتَّی إِذَا أَتْمَمْتَ عَلَیَّ جَمِیعَ النِّعَمِ وَ صَرَفْتَ عَنِّی کُلَّ النِّقَمِ لَمْ یَمْنَعْکَ جَهْلِی وَ جُرْأَتِی عَلَیْکَ أَنْ دَلَلْتَنِی عَلَی مَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ وَ وَفَّقْتَنِی لِمَا یُزْلِفُنِی لَدَیْکَ فَإِنْ دَعَوْتُکَ أَجَبْتَنِی وَ إِنْ سَأَلْتُکَ أَعْطَیْتَنِی وَ إِنْ أَطَعْتُکَ شَکَرْتَنِی وَ إِنِ شَکَرْتَنِی زِدْتَنِی کُلُّ ذَلِکَ إِکْمَالًا لِأَنْعُمِکَ عَلَیَّ وَ إِحْسَاناً إِلَیَّ فَسُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ مِنْ مُبْدِئٍ مُعِیدٍ حَمِیدٍ مَجِیدٍ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ عَظُمَتْ آلَاؤُکَ فَأَیُّ أَنْعُمِکَ یَا إِلَهِی أُحْصِی عَدَداً أَوْ ذِکْراً أَمْ أَیُّ عَطَائِکَ أَقُومُ بِهَا شُکْراً وَ هِیَ یَا رَبِّ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ یُحْصِیَهَا الْعَادُّونَ أَوْ یَبْلُغَ عِلْماً بِهَا الْحَافِظُونَ ثُمَّ مَا صَرَفْتَ وَ دَرَأْتَ عَنِّی اللَّهُمَّ مِنَ الضُّرِّ وَ الضَّرَّاءِ أَکْثَرُ مِمَّا ظَهَرَ لِی مِنَ الْعَافِیَةِ وَ السَّرَّاءِ وَ أَنَا أُشْهِدُکَ یَا إِلَهِی بِحَقِیقَةِ إِیمَانِی وَ عَقْدِ عَزَمَاتِ

ص: 217

یقینم، و یکتاپرستی صادقانه و صریحم و درون پوشیده نهادم، و آویزه های راههای نور چشمم، و چین های صفحه پیشانی ام، و روزنه های راههای نفسم، و پرّه های نرمه تیغه بینی ام، و حفره های پرده شنوایی ام، و آنچه که ضمیمه شده و بر آن بر هم نهاده دو لبم، و حرکت های سخن زبانم، و جای فرو رفتگی سقف دهان و آرواره ام، و محل روییدن دندان هایم، م-ح-ل ب-ی-رون آم-دن دن-دان-ه-ای-م و لوله (حلق) متصل به رگهای گردنم، محل چشیدن خوراکی­ها و آشامیدنی ها و رش-ت-ه و عصب مغز سرم و رشته های رگ قلبم و آنچه در برگرفته آن را، قفسه سینه ام و شاهرگ پرده دلم و پاره های گوشه و کنار جگرم و آنچه را در بردارد استخوانهای دنده هایم و سربندهای استخوان هایم و سرانگشتانم و انقباض عضلات بدنم و خونم و موی بدنم و پوستم و عصبم و ساقم و استخوانم و مغزم و رگهایم و تمام اعضاء و جوارحم و آنچه بر اینها بافته شده از دوران شیرخوارگی ام، و آنچه را زمین از من بر خود گرفت و خوابم و بیداری­ام و آرامش و تحرکم و حرکتهای رکوع و سجود من. گواهی می دهم بر اینکه اگر به حرکت می آمدم و طول روزگاران، و زمان های بس دراز می کوشیدم - بر فرض که آن همه زمان را عمر می کردم - ، که شکر یکی از نعمتهایت را بجا آورم، نخواهم توانست، جز با منتّت که به سبب آن شکرت بر من واجب می شود، شکری دائم و نو، و ثنایی تازه و فراهم.

آری، اگر من و همه شمارش گران از آفریدگانت، حرص ورزیم که نهایت نعمتهایت، از نعمتهای گذشته ات را برشماریم، هرگز نمی توانیم به شماره آوریم، و نه اندازه آن را می دانیم. چه دور است چنین چیزی؛ چگونه ممکن است و حال آنکه تو در کتاب گویایت و خبر صادقانه ات اعلام کردی: {اگر نعمتهای خدا را برشمارید، قدرت شمارش آن را ندارید.} خدایا، کتابت راست گفت، و اخبارت صادقانه است، و پیامبرانت و رسولانت به مردم رساندند، آنچه را از وحی­ات بر آنان نازل کردی. و برای آنان و به وسیله آنان از دینت شریعت ساختی. معبودا، من گواهی می دهم به تلاش و کوششم، و به قدر رسایی طاقت و ظرفیتم، و از باب ایمان و یقین می گویم:

سپاس خدای را که فرزندی نگرفت تا از او ارث برند، و برای او در فرمانروایی اش شریکی نبوده تا با او در آنچه پدید آورد مخالفت کند، و سرپرستی از خواری برایش نبود، تا او را در آنچه ساخت یاری دهد، پس منزّه است او، منزّه است او، منزّه است او. اگر در آسمان و زمین معبودهایی جز خدا بود، هر آینه هر دو تباه می شدند و متلاشی می گشتند. منزّه است خدای یگانه یکتا و بی نیاز، که نزایید و زاییده نشد و احدی همتایش نبود. سپاس خدای را، سپاسی که برابری کند با سپاس فرشتگان مقرّب، و انبیای مرسلش را، و درود و سلام خدا بر بهترین برگزیده از خلقش، محمّد خاتم پیامبران، و اهل بیت پاک و پاکیزه و خالص او باد. خدایا چنانم کن که از تو بترسم، گویا که تو را می بینم، و با پرهیزکاری مرا خوشبخت گردان،

ص: 218

یَقِینِی وَ خَالِصِ صَرِیحِ تَوْحِیدِی وَ بَاطِنِ مَکْنُونِ ضَمِیرِی وَ عَلَائِقِ مَجَارِی نُورِ بَصَرِی وَ أَسَارِیرِ صَفْحَةِ جَبِینِی وَ خُرْقِ مَسَارِبِ نَفْسِی وَ خَذَارِیفِ مَارِنِ عِرْنِینِی وَ مَسَارِبِ صِمَاخِ سَمْعِی وَ مَا ضُمَّتْ وَ أُطْبِقَتْ عَلَیْهِ شَفَتَایَ وَ حَرَکَاتُ لَفْظِ لِسَانِی وَ مَغْرَزِ حَنَکِ فَمِی وَ فَکِّی وَ مَنَابِتِ أَضْرَاسِی وَ بُلُوغِ حَبَائِلِ بَارِعِ عُنُقِی وَ مَسَاغِ مَطْعَمِی وَ مَشْرَبِی وَ حِمَالَةِ أُمِّ رَأْسِی وَ جُمَلِ حَمَائِلِ حَبْلِ وَتِینِی وَ مَا اشْتَمَلَ عَلَیْهِ تَامُورُ صَدْرِی وَ نِیَاطِ حِجَابِ قَلْبِی وَ أَفْلَاذِ حَوَاشِی کَبِدِی وَ مَا حَوَتْهُ شَرَاسِیفُ أَضْلَاعِی وَ حِقَاقِ مَفَاصِلِی وَ أَطْرَافِ أَنَامِلِی وَ قَبْضِ عَوَامِلِی وَ دَمِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ عَصَبِی وَ قَصَبِی وَ عِظَامِی وَ مُخِّی وَ عُرُوقِی وَ جَمِیعِ جَوَارِحِی وَ مَا انْتَسَجَ عَلَی ذَلِکَ أَیَّامُ رَضَاعِی وَ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنِّی وَ نَوْمِی وَ یَقَظَتِی وَ سُکُونِی وَ حَرَکَتِی وَ حَرَکَاتِ رُکُوعِی وَ سُجُودِی أَنْ لَوْ حَاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَی الْأَعْصَارِ وَ الْأَحْقَابِ لَوْ عُمِّرْتُهَا أَنْ أُؤَدِّیَ شُکْرَ وَاحِدَةٍ مِنْ أَنْعُمِکَ مَا اسْتَطَعْتُ ذَلِکَ إِلَّا بِمَنِّکَ الْمُوجِبِ عَلَیَّ شُکْراً آنِفاً جَدِیداً وَ ثَنَاءً طَارِفاً عَتِیداً أَجَلْ وَ لَوْ حَرَصْتُ وَ الْعَادُّونَ مِنْ أَنَامِکَ أَنْ نُحْصِیَ مَدَی إِنْعَامِکَ سَالِفَةً وَ آنِفَةً لَمَا حَصَرْنَاهُ عَدَداً وَ لَا أَحْصَیْنَاهُ أَبَداً هَیْهَاتَ أَنَّی ذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمُخْبِرُ عَنْ نَفْسِکَ فِی کِتَابِکَ النَّاطِقِ وَ النَّبَإِ الصَّادِقِ- وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها صَدَقَ کِتَابُکَ اللَّهُمَّ وَ نَبَؤُکَ وَ بَلَّغَتْ أَنْبِیَاؤُکَ وَ رُسُلُکَ مَا أَنْزَلْتَ عَلَیْهِمْ مِنْ وَحْیِکَ وَ شَرَعْتَ لَهُمْ مِنْ دِینِکَ غَیْرَ أَنِّی أَشْهَدُ بِجِدِّی وَ جَهْدِی وَ مَبَالِغِ طَاقَتِی وَ وُسْعِی وَ أَقُولُ مُؤْمِناً مُوقِناً- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً فَیَکُونَ مَوْرُوثاً- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ فَیُضَادَّهُ فِیمَا ابْتَدَعَ وَ لَا وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِ فَیُرْفِدَهُ فِیمَا صَنَعَ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ سُبْحَانَهُ- لَوْ کانَ فِیهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا وَ تَفَطَّرَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ الْوَاحِدِ الْحَقِّ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْداً یَعْدِلُ حَمْدَ مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خِیَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ الْمُخْلَصِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَخْشَاکَ کَأَنِّی أَرَاکَ وَ أَسْعِدْنِی بِتَقْوَاکَ

ص: 218

و به نافرمانی ات بدبختم مکن، و خیر در قضایت را برایم اختیار کن، و به من در تقدیرت برکت ده، تا تعجیل آنچه را تو به تأخیر انداختی نخواهم و تأخیر آنچه را تو پیش انداختی میل نکنم.

خدایا، بی نیازی را در ذاتم قرار ده، و یقین را در دلم، و اخلاص را در عملم، و نور را در دیده ام، و بصیرت را در دینم و مرا به اعضایم بهره مند کن، و گوش و چشمم را دو وارث من گردان، و مرا بر آن که به من ستم روا داشت پیروز فرما، و در رابطه با او انتقام و هدفم را نشانم ده، و چشمم را بدین سبب روشن گردان. خدایا، گرفتاری ام را برطرف کن، و زشتی ام را بپوشان، و خطایم را بیامرز و شیطان مرا بران و دینم را ادا کن، و برایم معبودا، در آخرت و دنیا درجه ای برتر قرار ده.

خدایا تو را سپاس، مرا آفریدی و شنوا و بینا قرار دادی، و تو را سپاس که مرا پدید آوردی، و از روی رحمت، آفریده ای متناسب قرار دادی، درحالی که از آفرینش من بی نیاز بودی .

پروردگارا، به اینکه مرا پدید آوردی، پس در خلقتم تناسب نهادی. پروردگارا، به اینکه آفرینشم را آغاز نمودی و صورتم را نیکو نمودی. پروردگارا، به اینکه به من احسان کردی و در خویشتنم عافیت نهادی. پروردگارا، به اینکه از من محافظت نمودی و موّفق داشتی. پروردگارا، به اینکه بر من نعمت بخشیدی و راهنمایی نمودی. پروردگارا، به اینکه مرا سزاوار احسان کردی و از هر خیری عطا کردی. پروردگارا، به اینکه مرا خوراندی و نوشاندی. پروردگارا، به اینکه مرا بی نیاز ساختی و اندوخته بخشیدی. پروردگارا، به اینکه مرا یاری نمودی و عزّت بخشیدی. پروردگارا، به اینکه به من پوشاندی، از پوشش با صفایت، و بر من آسان نمودی از رفتار کفایت کننده ات، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر بلاهای روزگار و حوادث شبها و روزها یاری ده، و از هراس های دنیا و گرفتاری های آخرت نجات ده، و مرا از شرّ آنچه ستمگران در زمین انجام می دهند کفایت کن. خدایا، از آنچه می ترسم مرا کفایت کن و از آنچه می ترسم نگهداری کن، و در نفسم و دینم از من نگهبانی فرما و مرا در سفرم نگهدار، و در خاندان و مالم و فرزندانم جانشین باش، و مرا در آنچه به من نصیب فرمودی برکت ده، و مرا در نزد خویش خوار ساز، و در دیدگان مردم بزرگ کن، و از شرّ جن و انس سالم بدار و به گناهانم رسوا مساز، و به باطنم سبک منما، و به عملم دچار مکن، و مرا از نعمت هایت محروم مفرما، و مرا به غیر خود واگذار مکن.

خدایا، مرا به که واگذار می کنی؟ به نزدیک تا با من به دشمنی برخیزد، یا به بیگانه تا با من با ترشرویی برخورد کند یا به آنان که خوارم می شمرند؟ و حال اینکه تو خدای من، و زمامدار کار منی. من به تو شکایت می کنم، از غربتم، و دوری خانه آخرتم، و سبکی ام نزد کسی که اختیار کارم را به او دادی. خدایا غضبت را بر من فرود نیاور، اگر در مقام خشم کردن بر من نباشی، از غیر تو باک ندارم. منزّهی تو، جز اینکه عافیتت را بر من بگستران، از تو درخواست می کنم پروردگارا، به نور رویت که زمین و آسمان ها به آن روشن گشت

ص: 219

وَ لَا تُشْقِنِی بِمَعْصِیَتِکَ وَ خِرْ لِی فِی قَضَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی قَدَرِکَ حَتَّی- لَا أُحِبَّ تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ وَ لَا تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ غِنَایَ فِی نَفْسِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلَاصَ فِی عَمَلِی وَ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی وَ مَتِّعْنِی بِجَوَارِحِی وَ اجْعَلْ سَمْعِی وَ بَصَرِی الْوَارِثَیْنِ مِنِّی وَ انْصُرْنِی عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی وَ ارْزُقْنِی مَآرِبِی وَ ثَأْرِی وَ أَقِرَّ بِذَلِکَ عَیْنِی اللَّهُمَّ اکْشِفْ کُرْبَتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ اغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی وَ اخْسَأْ شَیْطَانِی وَ فُکَّ رِهَانِی وَ اجْعَلْ لِی یَا إِلَهِی الدَّرَجَةَ الْعُلْیَا فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا خَلَقْتَنِی فَجَعَلْتَنِی سَمِیعاً بَصِیراً وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا خَلَقْتَنِی فَجَعَلْتَنِی حَیّاً سَوِیّاً رَحْمَةً بِی وَ کُنْتَ عَنْ خَلْقِی غَنِیّاً رَبِّ بِمَا بَرَأْتَنِی فَعَدَّلْتَ فِطْرَتِی رَبِّ بِمَا أَنْشَأْتَنِی فَأَحْسَنْتَ صُورَتِی یَا رَبِّ بِمَا أَحْسَنْتَ بِی وَ فِی نَفْسِی عَافَیْتَنِی رَبِّ بِمَا کَلَأْتَنِی وَ وَفَّقْتَنِی رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَیَّ فَهَدَیْتَنِی رَبِّ بِمَا آوَیْتَنِی وَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ آتَیْتَنِی وَ أَعْطَیْتَنِی رَبِّ بِمَا أَطْعَمْتَنِی وَ سَقَیْتَنِی رَبِّ بِمَا أَغْنَیْتَنِی وَ أَقْنَیْتَنِی رَبِّ بِمَا أَعَنْتَنِی وَ أَعْزَزْتَنِی رَبِّ بِمَا أَلْبَسْتَنِی مِنْ ذِکْرِکَ الصَّافِی وَ یَسَّرْتَ لِی مِنْ صُنْعِکَ الْکَافِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّی عَلَی بَوَائِقِ الدَّهْرِ وَ صُرُوفِ الْأَیَّامِ وَ اللَّیَالِی وَ نَجِّنِی مِنْ أَهْوَالِ الدُّنْیَا وَ کُرُبَاتِ الْآخِرَةِ وَ اکْفِنِی شَرَّ مَا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ فِی الْأَرْضِ اللَّهُمَّ مَا أَخَافُ فَاکْفِنِی وَ مَا أَحْذَرُ فَقِنِی وَ فِی نَفْسِی وَ دِینِی فَاحْرُسْنِی وَ فِی سَفَرِی فَاحْفَظْنِی وَ فِی أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی فَاخْلُفْنِی وَ فِیمَا رَزَقْتَنِی فَبَارِکْ لِی وَ فِی نَفْسِی فَذَلِّلْنِی وَ فِی أَعْیُنِ النَّاسِ فَعَظِّمْنِی وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فَسَلِّمْنِی وَ بِذُنُوبِی فَلَا تَفْضَحْنِی وَ بِسَرِیرَتِی فَلَا تُخْزِنِی وَ بِعَمَلِی فَلَا تَبْتَلِنِی وَ نِعَمَکَ فَلَا تَسْلُبْنِی وَ إِلَی غَیْرِکَ فَلَا تَکِلْنِی إِلَی مَنْ تَکِلُنِی إِلَی الْقَرِیبِ یَقْطَعُنِی أَمْ إِلَی الْبَعِیدِ یَتَجَهَّمُنِی أَمْ إِلَی الْمُسْتَضْعِفِینَ لِی وَ أَنْتَ رَبِّی وَ مَلِیکُ أَمْرِی أَشْکُو إِلَیْکَ غُرْبَتِی وَ بُعْدَ دَارِی وَ هَوَانِی عَلَی مَنْ مَلَّکْتَهُ أَمْرِی اللَّهُمَّ فَلَا تُحْلِلْ بِی غَضَبَکَ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ غَضِبْتَ عَلَیَّ فَلَا أُبَالِی سِوَاکَ غَیْرَ أَنَّ عَافِیَتَکَ أَوْسَعُ لِی فَأَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ وَ السَّمَاوَاتُ

ص: 219

و تاریکی ها به آن برطرف شد، و کار گذشتگان و آیندگان به وسیله آن به اصلاح رسید، که مرا بر خشمت نمیرانی، و ناخشنودی ات را بر من فرود نیاوری. باز خواست حق توست، تا پیش از آن راضی شوی. معبودی جز تو نیست، پروردگار خانه محترم و مشعر الحرام، و خانه کعبه که برکت را در آن نازل فرمودی، و آن را برای مردم ایمن ساختی، ای آن که با بردباری اش از گناهان بزرگ گذشت، ای آن که با فضلش نعمت ها را کامل ساخت، ای آن که با کرمش فراوان عطا کرد، ای توشه ام در سختی ها، ای همراهم در تنهایی، ای فریادرسم در گرفتاری ها، ای سرپرستم در نعمتها، ای خدای من و خدای پدرانم ابراهیم و اسماعیل و اسحق و یعقوب، و پروردگار جبراییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار محمّد خاتم پیامبران و اهل بیت برگزیده اش و نازل کننده تورات و انجیل و زبور و قرآن و فروفرستنده کهیعص و طه و یس و قرآن حکیم، تو پناهگاه منی، زمانی که راه ها با همه وسعتشان مرا درمانده کنند، و زمین با همه پهناوری اش بر من تنگ شود؛ و اگر رحمت تو نبود، من از رسوا شدگان بودم، و تویی که مرا بر دشمنانم پیروز می کنی؛ و اگر یاری تو نبود، من از شکست خوردگان بودم.

ای کسی که وجودش را به بلندی و برتری اختصاص داد، در نتیجه اولیایش به عزّت او عزیز می شوند، ای آن که پادشاهان در برابرش یوغ ذلّت بر گردن هایشان گذاشتند، در نتیجه از حملاتش ترسانند، خیانت چشمها را، و آنچه سینه ها پنهان می کنند می داند، و به پنهانی هایی که زمانها و روزگاران می آورد آگاهی دارد، ای آن که جز او نمی داند او چگونه است، ای آن که جز او نمی داند او چیست، ای آن که جز او او را نمی شناسد، ای آن که زمین را بر آب انباشت، و هوا را به آسمان بست. ای آن که برای اوست گرامی ترین نامها، ای صاحب احسانی که هرگز قطع نگردد، ای آماده کننده کاروان برای نجات یوسف در سرزمین بی آب و گیاه، و خارج کننده اش از چاه، و قراردهنده اش بر تخت پادشاهی پس از بندگی، ای برگرداننده یوسف به نزد یعقوب، پس از آنکه دو چشمش از اندوه نابینا شد، و دلش آکنده از غم بود، ای برطرف کننده بدحالی و گرفتاری از ایوب، ای گیرنده دستهای ابراهیم از بریدن سر فرزندش، پس از سنّ پیری و به پایان آمدن عمرش، ای که دعای زکرّیا را اجابت کرد و یحیی را به او بخشید و او را یگانه و تنها نگذاشت، ای که یونس را از دل ماهی به در آورد، ای که دریا را برای بنی اسراییل شکافت و آنان را نجات داد، و فرعون و لشکریانش را از غرق شدگان قرار داد، ای که بادها را مژده دهندگانی پیشاپیش باران رحمتش فرستاد، ای که بر عذاب نافرمانان از بندگانش شتاب نورزد، ای آن که ساحران روزگار موسی را از ورطه هلاکت رهانید، پس از سالیان طولانی که در انکار حق بودند، و در عین حال تنعمّ به نعمت او رزقش را می خوردند، و برای غیر او بندگی می کردند، با او مخالفت داشتند و برای او شبیه قرار داده بودند، و پیامبرانش را تکذیب کردند. ای خدا،

ص: 220

وَ انْکَشَفَتْ بِهِ الظُّلُمَاتُ وَ صَلَحَ عَلَیْهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ أَنْ لَا تُمِیتَنِی عَلَی غَضَبِکَ وَ لَا تُنْزِلَ بِی سَخَطَکَ لَکَ الْعُتْبَی حَتَّی تَرْضَی قَبْلَ ذَلِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ الْبَیْتِ الْعَتِیقِ الَّذِی أَحْلَلْتَهُ الْبَرَکَةَ وَ جَعَلْتَهُ لِلنَّاسِ أَمَنَةً یَا مَنْ عَفَا عَنِ الْعَظِیمِ مِنَ الذُّنُوبِ بِحِلْمِهِ یَا مَنْ أَسْبَغَ النِّعْمَةَ بِفَضْلِهِ یَا مَنْ أَعْطَی الْجَزِیلَ بِکَرَمِهِ یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی یَا مُونِسِی فِی حُفْرَتِی یَا وَلِیَّ نِعْمَتِی یَا إِلَهِی وَ إِلَهَ آبَائِی إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ آلِهِ الْمُنْتَجَبِینَ وَ مُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ مُنْزِلَ کهیعص وَ طه وَ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ أَنْتَ کَهْفِی حِینَ تُعْیِینِی الْمَذَاهِبُ فِی سَعَتِهَا وَ تَضِیقُ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِرُحْبِهَا وَ لَوْ لَا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِینَ وَ أَنْتَ مُؤَیِّدِی بِالنَّصْرِ عَلَی الْأَعْدَاءِ وَ لَوْ لَا نَصْرُکَ لِی لَکُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبِینَ یَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرِّفْعَةِ وَ أَوْلِیَاؤُهُ بِعِزِّهِ یَعْتَزُّونَ یَا مَنْ جَعَلَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نِیرَ الْمَذَلَّةِ عَلَی أَعْنَاقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَوَاتِهِ خَائِفُونَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ غَیْبَ مَا تَأْتِی بِهِ الْأَزْمَانُ وَ الدُّهُورُ یَا مَنْ لَا یَعْلَمُ کَیْفَ هُوَ إِلَّا هُوَ یَا مَنْ لَا یَعْلَمُ مَا یَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ یَا مَنْ کَبَسَ الْأَرْضَ عَلَی الْمَاءِ وَ سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ یَا مَنْ لَهُ أَکْرَمُ الْأَسْمَاءِ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً یَا مُقَیِّضَ الرَّکْبِ لِیُوسُفَ فِی الْبَلَدِ الْقَفْرِ وَ مُخْرِجَهُ مِنَ الْجُبِّ وَ جَاعِلَهُ بَعْدَ الْعُبُودِیَّةِ مَلِکاً یَا رَادَّ یُوسُفَ عَلَی یَعْقُوبَ بَعْدَ أَنِ ابْیَضَّتْ عَیْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ کَظِیمٌ یَا کَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْبَلَاءِ عَنْ أَیُّوبَ یَا مُمْسِکَ یَدِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ ذَبْحِ ابْنِهِ بَعْدَ کِبَرِ سِنِّهِ وَ فَنَاءِ عُمُرِهِ یَا مَنِ اسْتَجَابَ لِزَکَرِیَّا فَوَهَبَ لَهُ یَحْیَی وَ لَمْ یَدَعْهُ فَرْداً وَحِیداً یَا مَنْ أَخْرَجَ یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ یَا مَنْ فَلَقَ الْبَحْرَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ فَأَنْجَاهُمْ وَ جَعَلَ فِرْعَوْنَ وَ جُنُودَهُ مِنَ الْمُغْرَقِینَ یَا مَنْ أَرْسَلَ الرِّیَاحَ مُبَشِّرَاتٍ بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ یَا مَنْ لَمْ یَعْجَلْ عَلَی مَنْ عَصَاهُ مِنْ خَلْقِهِ یَا مَنِ اسْتَنْقَذَ السَّحَرَةَ مِنْ بَعْدِ طُولِ الْجُحُودِ وَ قَدْ غَدَوْا فِی نِعْمَتِهِ یَأْکُلُونَ رِزْقَهُ وَ یَعْبُدُونَ غَیْرَهُ وَ قَدْ حَادُّوهُ وَ نَادُّوهُ وَ کَذَّبُوا رُسُلَهُ یَا اللَّهُ

ص: 220

ای آغازگر، ای پدیدآور، برای تو همتایی نیست، ای جاودانه­ای که پایانی برایت نمی باشد، ای زنده وقتی که زنده ای نبود، ای زنده کننده مردگان، ای مراقب بر هرکس به آنچه که انجام داده، ای که شکرم برای او اندک است ولی مرا محروم نساخت، خطایم بزرگ شد، پس رسوایم نکرد، و مرا بر نافرمانی ها دید، ولی در بین مردم رسوا ننمود، ای که در خردسالی مرا حفظ نمود، و در بزرگسالی رزق داد، ای که عطاهایش نزد من شماره نشود، و نعمت هایش تلافی نگردد، ای که با من به خیر و احسان روبرو شد، و من با بدی و نافرمانی با او روبرو گشتم، ای که مرا به ایمان هدایت نمود، پیش از آنکه سپاس نعمت هایش را بشناسم، ای که در بیماری او را خواندم، پس شفایم داد، و در حال برهنگی مرا پوشاند، و در حال گرسنگی سیرم کرد و در حال تشنگی مرا سیراب نمود، و در حال خواری، به من عزّت بخشید، و در حال نادانی معرفت بخشید، و در حال تنهایی مرا افزون نمود، و در حال غربت، مرا باز گرداند، و در حال نداری، بی نیازم کرد، و در یاری خواهی، مرا یاری فرمود، و در ثروتمندی محروم نکرد، و از درخواست همه اینها باز ایستادم، پس او شروع به عنایت بر من نمود.

حمد و سپاس تو راست، ای که لغزشم را نادیده گرفت و اندوهم را زدود، و دعایم را اجابت نمود، و عیبم را پوشاند، و گناهم را آمرزید، و مرا به خواسته ام رساند و بر دشمنم پیروز گرداند، اگر نعمت ها و عطاها و بخششهای با ارزشت را برشمارم، هرگز نمی توانم به شماره آرم، ای سرور من.

تویی که عطا کردی، تویی که نعمت دادی، تویی که نیکی کردی، تویی که زیبا نمودی، تویی که افزون نمودی، تویی که کامل کردی، تویی که روزی دادی، تویی که عطا فرمودی، تویی که بی نیاز نمودی، تویی که ثروت بخشیدی، تویی که پناه دادی، تویی که کفایت نمودی، تویی که راهنمایی فرمودی، تویی که حفظ کردی، تویی که پرده پوشی نمودی، تویی که آمرزیدی، تویی که نادیده گرفتی، تویی که قدرت دادی، تویی که عزّت بخشیدی، تویی که کمک کردی، تویی که مساعدت فرمودی، تویی که تأیید نمودی، تویی که نصرت دادی، تویی که شفا بخشیدی، تویی که سلامت کامل دادی، تویی که گرامی داشتی، بزرگ و برتری، حمد و شکر همیشگی تو راست.

معبودا، من اعتراف کننده به گناهانم هستم، پس مرا بیامرز، منم که بد کردم، منم که خطا کردم، منم که قصد گناه کردم، منم که نادانی نمودم، منم که غفلت ورزیدم، منم که اشتباه کردم، منم که به غیر تو اعتماد کردم، منم که در گناه تعمّد داشتم، منم که وعده کردم، منم که وعده شکستم، منم که پیمان شکنی نمودم، منم که اقرار کردم، منم که به نعمتت بر خود و پیش خود اعتراف کردم، و به گناهانم اقرار می کنم؛ پس مرا بیامرز، ای آن که گناهان بندگانش به او زیانی نرساند، و او بی نیاز از طاعت آنان است، و توفیق دهنده کسی که از آنان به کمک

ص: 221

یَا بَدِی ءُ لَا بَدْءَ لَکَ دَائِماً یَا دَائِماً لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی یَا مَنْ هُوَ قائِمٌ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ یَا مَنْ قَلَّ لَهُ شُکْرِی فَلَمْ یَحْرِمْنِی وَ عَظُمَتْ خَطِیئَتِی فَلَمْ یَفْضَحْنِی وَ رَآنِی عَلَی الْمَعَاصِی فَلَمْ یَخْذُلْنِی یَا مَنْ حَفِظَنِی فِی صِغَرِی یَا مَنْ رَزَقَنِی فِی کِبَرِی یَا مَنْ أَیَادِیهِ عِنْدِی لَا تُحْصَی یَا مَنْ نِعَمُهُ عِنْدِی لَا تُجَازَی یَا مَنْ عَارَضَنِی بِالْخَیْرِ وَ الْإِحْسَانِ وَ عَارَضْتُهُ بِالْإِسَاءَةِ وَ الْعِصْیَانِ یَا مَنْ هَدَانِی بِالْإِیمَانِ قَبْلَ أَنْ أَعْرِفَ شُکْرَ الِامْتِنَانِ یَا مَنْ دَعَوْتُهُ مَرِیضاً فَشَفَانِی وَ عُرْیَاناً فَکَسَانِی وَ جَائِعاً فَأَطْعَمَنِی وَ عَطْشَاناً فَأَرْوَانِی وَ ذَلِیلًا فَأَعَزَّنِی وَ جَاهِلًا فَعَرَّفَنِی وَ وَحِیداً فَکَثَّرَنِی وَ غَائِباً فَرَدَّنِی وَ مُقِلًّا فَأَغْنَانِی وَ مُنْتَصِراً فَنَصَرَنِی وَ غَنِیّاً فَلَمْ یَسْلُبْنِی وَ أَمْسَکْتُ عَنْ جَمِیعِ ذَلِکَ فَابْتَدَأَنِی فَلَکَ الْحَمْدُ یَا مَنْ أَقَالَ عَثْرَتِی وَ نَفَّسَ کُرْبَتِی وَ أَجَابَ دَعْوَتِی وَ سَتَرَ عَوْرَتِی وَ ذُنُوبِی وَ بَلَّغَنِی طَلِبَتِی وَ نَصَرَنِی عَلَی عَدُوِّی وَ إِنْ أَعُدَّ نِعَمَکَ وَ مِنَنَکَ وَ کَرَائِمَ مِنَحِکَ لَا أُحْصِیهَا یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الَّذِی أَنْعَمْتَ أَنْتَ الَّذِی أَحْسَنْتَ أَنْتَ الَّذِی أَجْمَلْتَ أَنْتَ الَّذِی أَفْضَلْتَ أَنْتَ الَّذِی مَنَنْتَ أَنْتَ الَّذِی أَکْمَلْتَ أَنْتَ الَّذِی رَزَقْتَ أَنْتَ الَّذِی أَعْطَیْتَ أَنْتَ الَّذِی أَغْنَیْتَ أَنْتَ الَّذِی أَقْنَیْتَ أَنْتَ الَّذِی آوَیْتَ أَنْتَ الَّذِی کَفَیْتَ أَنْتَ الَّذِی هَدَیْتَ أَنْتَ الَّذِی عَصَمْتَ أَنْتَ الَّذِی سَتَرْتَ أَنْتَ الَّذِی غَفَرْتَ أَنْتَ الَّذِی أَقَلْتَ أَنْتَ الَّذِی مَکَّنْتَ أَنْتَ الَّذِی أَعْزَزْتَ أَنْتَ الَّذِی أَعَنْتَ أَنْتَ الَّذِی عَضَدْتَ أَنْتَ الَّذِی أَیَّدْتَ أَنْتَ الَّذِی نَصَرْتَ أَنْتَ الَّذِی شَفَیْتَ أَنْتَ الَّذِی عَافَیْتَ أَنْتَ الَّذِی أَکْرَمْتَ تَبَارَکْتَ رَبِّی وَ تَعَالَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ دَائِماً وَ لَکَ الشُّکْرُ وَاصِباً ثُمَّ أَنَا یَا إِلَهِی الْمُعْتَرِفُ بِذُنُوبِی فَاغْفِرْهَا لِی أَنَا الَّذِی أَخْطَأْتُ أَنَا الَّذِی أَغْفَلْتُ أَنَا الَّذِی جَهِلْتُ أَنَا الَّذِی هَمَمْتُ أَنَا الَّذِی سَهَوْتُ أَنَا الَّذِی اعْتَمَدْتُ أَنَا الَّذِی تَعَمَّدْتُ أَنَا الَّذِی وَعَدْتُ أَنَا الَّذِی أَخْلَفْتُ أَنَا الَّذِی نَکَثْتُ أَنَا الَّذِی أَقْرَرْتُ إِلَهِی أَعْتَرِفُ بِنِعْمَتِکَ عِنْدِی وَ أَبُوءُ بِذُنُوبِی فَاغْفِرْ لِی یَا مَنْ لَا تَضُرُّهُ ذُنُوبُ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَنِیُّ عَنْ طَاعَتِهِمْ وَ الْمُوَفِّقُ مَنْ عَمِلَ مِنْهُمْ صَالِحاً بِمَعُونَتِهِ

ص: 221

و رحمتش عمل شایسته بجا آورد. تو را سپاس ای معبود من و آقای من، و خدای من، فرمان دادی فرمانت نخواندم، مرا نهی نمودی، مرتکب نهیت شدم، اکنون چنانم که نه دور از گناهم تا عذرخواهی کنم، و نه دارای قدرتم، تا یاری ستانم، ای مولای من، با چه وسیله ای با تو روبرو شوم؟ آیا با گوشم، یا با دیده ام، یا با زبانم، یا با پایم؟ آیا این همه نعمتهای تو نزد من نیست و من به همه اینها تو را معصیت کردم؟! ای مولای من، تو را بر من حجّت و راه است، ای آن که مرا از پدران و مادران پوشاند، از اینکه مرا از خود برانند، و از خویشان و برادران، از اینکه مرا سرزنش کنند، و از پادشاهان از اینکه مرا مجازات نمایند. مولای من، اگر اینان آگاه می شدند، بر آنچه تو بر آن از من می دانی، در این صورت مهلتم نمی دادند و مرا تنها می گذاردند، و از من می بریدند، هم اینک ای خدای من، در برابرت هستم، ای آقای من، فروتن و خوار، درمانده و کوچک، نه وسیله تبرئه جویی دارم تا عذرخواهی کنم، و نه نیرویی که یاری بطلبم، و نه دلیلی که با آن احتجاج نمایم، و نه گوینده ای هستم که گناه و کار بد نکرده باشم. انکار گناه کجا! بر فرض اگر انکار می کردم، چه سود می داد؟ چگونه و چسان این معنا ممکن شود، و حال آنکه همه اعضایم بر آنچه عمل کردم بر من گواهند؟ به یقین دانستم و بدون تردید، که تو از کارهای بزرگ من پرسنده ای، و تو حاکم عدالت پیشه ای هستی که در حکم و داوری ستم نمی کنی، و عدالت تو هلاک کننده من است، و من از همه عدالت تو گریزانم. معبودا، اگر مرا عذاب کنی، به خاطر گناهان من است پس از حجّتی که بر من داری، و اگر از من درگذری، به سبب بردباری و جود و کرم توست.

معبودی جز تو نیست منزّهی تو من از ستمکارانم، معبودی جز تو نیست منزّهی تو من از آمرزش خواهانم، معبودی جز تو نیست منزّهی تو من از یکتاپرستانم، معبودی جز تو نیست منزّهی تو من از هراسندگانم، معبودی جز تو نیست منزهی تو من از امیدواران و مشتاقانم، معبودی جز تو نیست منزهی تو من از درخواست کنندگانم، معبودی جز تو نیست منزّهی تو من از لااله الاالله گویان و تسبیح کنندگانم، معبودی جز تو نیست پروردگار من و پروردگار پدران نخستین من.

خدایا، این است ثنای من بر تو برای تعظیم تو، و اخلاصم برای یاد تو برای یکتاپرستی، و اقرارم به نعمتهایت، در شمارش آن­ها؛ اگرچه اعتراف دارم نتوانستم آنها را شماره کنم، به خاطر فراوانی و آش-ک-اری آن-ه-ا و پیشی جُستن آنها از زمان پیدایش من تاکنون، آنچه همواره مرا با آن همراه آنها سرپرستی می کردی، از هنگامی که مرا آفریدی و پدید آوردی، از آغاز عمر، و همه آنچه بر من بخشیدی، از بی نیاز گرداندنم از تهیدستی، و برطرف کردن بدحالی و فراهم کردن اسباب راحتی و دفع دشواری و گشودن گره اندوه، و تندرستی در بدن، و سلامت در دین، اگر همه جهانیان از گذشتگان و آیندگان به اندازه ای که نعمتت را ذکر کنم یاری ام دهند، نه من قدرت ذکر آن را دارم، نه آنها. مقدّسی و برتری، پروردگار کریم، بزرگ، مهربان،

ص: 222

وَ رَحْمَتِهِ فَلَکَ الْحَمْدُ إِلَهِی أَمَرْتَنِی فَعَصَیْتُکَ وَ نَهَیْتَنِی فَارْتَکَبْتُ نَهْیَکَ فَأَصْبَحْتُ لَا ذَا بَرَاءَةٍ فَأَعْتَذِرَ وَ لَا ذَا قُوَّةٍ فَأَنْتَصِرَ فَبِأَیِّ شَیْ ءٍ أَسْتَقْبِلُکَ یَا مَوْلَایَ أَ بِسَمْعِی أَمْ بِبَصَرِی أَمْ بِلِسَانِی أَمْ بِرِجْلِی أَ لَیْسَ کُلُّهَا نِعَمَکَ عِنْدِی وَ بِکُلِّهَا عَصَیْتُکَ یَا مَوْلَایَ فَلَکَ الْحُجَّةُ وَ السَّبِیلُ عَلَیَّ یَا مَنْ سَتَرَنِی مِنَ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ أَنْ یَزْجُرُونِی وَ مِنَ الْعَشَائِرِ وَ الْإِخْوَانِ أَنْ یُعَیِّرُونِی وَ مِنَ السَّلَاطِینِ أَنْ یُعَاقِبُونِی وَ لَوِ اطَّلَعُوا یَا مَوْلَایَ عَلَی مَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنِّی إِذًا مَا أَنْظَرُونِی وَ لَرَفَضُونِی وَ قَطَعُونِی فَهَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ یَا سَیِّدِی خَاضِعاً ذَلِیلًا

حَقِیراً لَا ذُو بَرَاءَةٍ فَأَعْتَذِرَ وَ لَا قُوَّةٍ فَأَنْتَصِرَ وَ لَا حُجَّةَ لِی فَأَحْتَجَّ بِهَا وَ لَا قَائِلٌ لَمْ أَجْتَرِحْ وَ لَمْ أَعْمَلْ سُوءاً وَ مَا عَسَی الْجُحُودُ لَوْ جَحَدْتُ یَا مَوْلَایَ فَیَنْفَعُنِی وَ کَیْفَ وَ أَنَّی ذَلِکَ وَ جَوَارِحِی کُلُّهَا شَاهِدَةٌ عَلَیَّ بِمَا قَدْ عَلِمْتُ یَقِیناً غَیْرَ ذِی شَکٍّ أَنَّکَ سَائِلِی عَنْ عَظَائِمِ الْأُمُورِ وَ أَنَّکَ الْحَکِیمُ الْعَدْلُ الَّذِی لَا یَجُورُ وَ عَدْلُکَ مُهْلِکِی وَ مِنْ کُلِّ عَدْلِکَ مَهْرَبِی فَإِنْ تُعَذِّبْنِی فَبِذُنُوبِی یَا مَوْلَایَ بَعْدَ حُجَّتِکَ عَلَیَّ وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّی فَبِحِلْمِکَ وَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الْمُوَحِّدِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الْوَجِلِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الرَّاجِینَ الرَّاغِبِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ السَّائِلِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الْمُهَلِّلِینَ الْمُسَبِّحِینَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّی وَ رَبُّ آبَائِیَ الْأَوَّلِینَ اللَّهُمَّ هَذَا ثَنَائِی عَلَیْکَ مُمَجِّداً وَ إِخْلَاصِی مُوَحِّداً وَ إِقْرَارِی بِآلَائِکَ مُعِدّاً وَ إِنْ کُنْتُ مُقِرّاً أَنِّی لَا أُحْصِیهَا لِکَثْرَتِهَا وَ سُبُوغِهَا وَ تَظَاهُرِهَا وَ تَقَادُمِهَا إِلَی حَادِثٍ مَا لَمْ تَزَلْ تَتَغَمَّدُنِی بِهِ مَعَهَا مُذْ خَلَقْتَنِی وَ بَرَأْتَنِی مِنْ أَوَّلِ الْعُمُرِ مِنَ الْإِغْنَاءِ بَعْدَ الْفَقْرِ وَ کَشْفِ الضُّرِّ وَ تَسْبِیبِ الْیُسْرِ وَ دَفْعِ الْعُسْرِ وَ تَفْرِیجِ الْکَرْبِ وَ الْعَافِیَةِ فِی الْبَدَنِ وَ السَّلَامَةِ فِی الدِّینِ وَ لَوْ رَفَدَنِی عَلَی قَدْرِ ذِکْرِ نِعَمِکَ عَلَیَّ جَمِیعُ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ لَمَا قَدَرْتُ وَ لَا هُمْ عَلَی ذَلِکَ تَقَدَّسْتَ وَ تَعَالَیْتَ مِنْ رَبٍّ عَظِیمٍ کَرِیمٍ رَحِیمٍ

ص: 222

عطاهایت به عدد نیاید، به ثنایت نتوان رسید. نعمت هایت تلافی نگردد، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و نعمتهایت را بر ما تمام کن و به طاعتت خوشبختمان فرما، منزّهی تو، معبودی جز تو نیست. خدایا بیچارگان را پاسخ می دهی آن هنگام که تو را بخوانند و بدی را برطرف می کنی، و به فریاد گرفتاران می رسی، و بیماران را درمان می کنی، و تهیدست را بی نیاز می گردانی، و شکست را جبران می نمایی، و به خردسالان رحم می کنی، و به بزرگسالان کمک می دهی، جز تو پشتیبانی نیست، و فوق تو قدرتمندی وجود ندارد، و تو برتر و بزرگی. ای رهاکننده اسیر در بند، ای روزی دهنده کودک خردسال، ای پناه هراسنده پناه خواه، ای که برایت شریک و وزیری نیست، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و در این شب به من عطا کن برترین چیزی که عطا کردی و نائل نمودی یکی از بندگانت را، از نعمتی که می بخشی، و عطاهایی که تجدید می نمایی، و بلایی که برمی گردانی و رنجی که برطرف می کنی، و دعایی که می شنوی، و عمل نیکی که می پذیری، و بدی که می پوشانی، همانا به هرچه خواهی مهربان و آگاهی، و بر هرچیز توانایی.

خدایا، تو نزدیک ترین کسی هستی که خوانده شد، و سریعترین کسی که جواب داد، و بزرگوارترین کسی که گذشت کرد، و وسیع ترین کسی که عطا کرد، و شنواترین کسی که سؤال شد، ای مهربان دنیا و آخرت، و بخشنده دنیا وآخرت، همانند تو سؤال شده ای نیست، و غیر تو آرزو شده ای وجود ندارد. تو را خواندم، مرا پاسخ دادی، از تو درخواست کردم عطا نمودی، و به سویت میل کردم، به من رحم فرمودی، به تو اطمینان کردم، نجاتم دادی، و به تو پناهنده شدم، مرا کفایت نمودی. خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات و پیامبرت، و بر همگی اهل بیت پاک و پاکیزه اش، و نعمتهایت را بر ما تمام کن، و عطاهایت را بر ما گوارا گردان، و ما را نسبت به خود از سپاسگزاران، و در نعمت هایت از یادکنندگان ثبت فرما، اجابت فرما ای پروردگار جهانیان.

خدایا، ای که مالک شد و توانا گشت، و توانست و چیره شد، نافرمانی شد و پوشاند، از او آمرزش خواسته شد و آمرزید، ای هدف خواستاران مشتاق، و نهایت آرزوی امیدواران، ای آن که در دانش بر هر چیز احاطه دارد، و مهربانی و رحمت و بردباری او، جویندگان گذشت از گناه را فرا گرفت.

خدایا در این شب به تو رو می آوریم، شبی که آن را شرافت و عظمت دادی؛ به محمّد پیامبرت و فرستاده ات و برگزیده از خلقت، و امین وحی­ات، آن مژده دهنده و ترساننده، و چراغ نور بخش، آن که به سبب او بر مسلمانان نعمت بخشیدی، و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، آنچنان که محمّد از جانب تو شایسته آن است، ای بزرگ، بر او و بر همه خاندان نجیب و پاک و پاکیزه اش درود فرست، و ما را به گذشت از ما بپوشان، که صداها با انواع زبان ها به جانب تو بلند است. خدایا در این شب برای ما قرار ده، از هر خیری، نصیبی که میان بندگانت تقسیم می کنی، و نوری که با آن هدایت می نمایی، و رحمتی که می گسترانی، عافیتی

ص: 223

لَا تُحْصَی آلَاؤُکَ وَ لَا یُبْلَغُ ثَنَاؤُکَ وَ لَا تُکَافَی نَعْمَاؤُکَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَتْمِمْ عَلَیْنَا نِعْمَتَکَ وَ أَسْعِدْنَا بِطَاعَتِکَ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تُجِیبُ دَعْوَةَ الْمُضْطَرِّ إِذَا دَعَاکَ وَ تَکْشِفُ السُّوءَ وَ تُغِیثُ الْمَکْرُوبَ وَ تَشْفِی السَّقِیمَ وَ تُغْنِی الْفَقِیرَ وَ تَجْبُرُ الْکَسِیرَ وَ تَرْحَمُ الصَّغِیرَ وَ تُعِینُ الْکَبِیرَ وَ لَیْسَ دُونَکَ ظَهِیرٌ وَ لَا فَوْقَکَ قَدِیرٌ وَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ یَا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الْأَسِیرِ یَا رَازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِیرِ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ یَا مَنْ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ لَا وَزِیرَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْطِنِی فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ أَفْضَلَ مَا أَعْطَیْتَ وَ أَنَلْتَ أَحَداً مِنْ عِبَادِکَ مِنْ نِعْمَةٍ تُولِیهَا وَ آلَاءٍ تُجَدِّدُهَا وَ بَلِیَّةٍ تَصْرِفُهَا وَ کُرْبَةٍ تَکْشِفُهَا وَ دَعْوَةٍ تَسْمَعُهَا وَ حَسَنَةٍ تَتَقَبَّلُهَا وَ سَیِّئَةٍ تَغْفِرُهَا إِنَّکَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ وَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَقْرَبُ مَنْ دُعِیَ وَ أَسْرَعُ مَنْ أَجَابَ وَ أَکْرَمُ مَنْ عَفَا وَ أَوْسَعُ مَنْ أَعْطَی وَ أَسْمَعُ مَنْ سُئِلَ یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا لَیْسَ کَمِثْلِکَ مَسْئُولٌ وَ لَا سِوَاکَ مَأْمُولٌ دَعَوْتُکَ فَأَجَبْتَنِی وَ سَأَلْتُکَ فَأَعْطَیْتَنِی وَ رَغِبْتُ إِلَیْکَ فَرَحِمْتَنِی وَ وَثِقْتُ بِکَ فَنَجَّیْتَنِی وَ فَزِعْتُ إِلَیْکَ فَکَفَیْتَنِی اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ عَلَی آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ أَجْمَعِینَ وَ تَمِّمْ لَنَا نَعْمَاءَکَ وَ هَنِّئْنَا عَطَاءَکَ وَ اجْعَلْنَا لَکَ شَاکِرِینَ وَ لِآلَائِکَ ذَاکِرِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ یَا مَنْ مَلَکَ فَقَدَرَ وَ قَدَرَ فَقَهَرَ وَ عُصِیَ فَسَتَرَ وَ اسْتُغْفِرَ فَغَفَرَ یَا غَایَةَ الرَّاغِبِینَ وَ مُنْتَهَی أَمَلِ الرَّاجِینَ یَا مَنْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ وَسِعَ الْمُسْتَقِیلِینَ رَأْفَةً وَ حِلْماً اللَّهُمَّ إِنَّا نَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ الَّتِی شَرَّفْتَهَا وَ عَظَّمْتَهَا بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَ رَسُولِکَ وَ خِیَرَتِکَ وَ أَمِینِکَ عَلَی وَحْیِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی الْبَشِیرِ النَّذِیرِ السِّرَاجِ الْمُنِیرِ الَّذِی أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَی الْمُسْلِمِینَ وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کَمَا مُحَمَّدٌ أَهْلُ ذَلِکَ یَا عَظِیمُ فَصَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِینَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ أَجْمَعِینَ وَ تَغَمَّدْنَا بِعَفْوِکَ عَنَّا فَإِلَیْکَ عَجَّتِ الْأَصْوَاتُ بِصُنُوفِ اللُّغَاتِ وَ اجْعَلْ لَنَا فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ نَصِیباً فِی کُلِّ خَیْرٍ تَقْسِمُهُ وَ نُورٍ تَهْدِی بِهِ وَ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا وَ عَافِیَةٍ

ص: 223

که بر اندام حیات بندگان می پوشانی، و برکتی که فرو می فرستی و رزقی که می گستری، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا ما را در این وقت، از پیشگاه رحمتت پیروز و رستگار و پذیرفته و بهره مند بازگردان، و ما را از ناامیدان قرار مده، و از رحمتت با دست خالی مگذار، و از آنچه از فضلت امیدواریم محروم مکن، و ما را از رحمتت محروم منما، و از افزونی آنچه از عطایت آرزو داریم نا امید مساز، و ناکام باز مگردان، و از درگاهت مران، ای بخشنده ترین بخشندگان، و کریم ترین کریمان، یقین کنان به درگاهت رو نمودیم، و آهنگ کنان و قصدکنان به زیارت خانه ات آمدیم، ما را بر ادای مناسک حج یاری ده، و حجّمان را کامل نما، و از ما درگذر؛ چرا که دستهای خود را به جانب تو دراز کرده ایم، و آن دستها به خواری اعتراف، علامت دار است.

خدایا، آنچه را در این شب از تو خواستیم به ما عطا کن، و کفایت آنچه را از تو خواستیم عهده دار باش، که ما را کفایت کننده ای جز تو نیست، و برای ما پروردگاری جز تو نمی باشد. قانونت بر ما نافذ است، دانشت ما را فراگیر است، قضایت درباره ما عادلانه است، خیر را برای ما حکم کن و ما را اهل خیر قرار بده. خدایا، پاداش بزرگ و ذخیره کریمانه و دوام آسایش را به حق جودت بر ما لازم گردان، و گناهان همه ما را بیامرز، و ما را با هلاک شدگان هلاک مکن، و مهربانی و رحمتت را از ما باز مگردان، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا، در این وقت ما را از کسانی قرار ده که از تو درخواست کردند و تو به آنان عطا فرمودی و تو را شکر نمودند پس بر آنان افزودی و به سویت بازگشتند و آنان را پذیرفتی، و به سوی تو از همه گناهانشان بیزاری جستند پس همه گناهانشان را آمرزیدی، ای دارای بزرگی و بزرگواری. خدایا ما را پاک کن و به جانب راست و درستی توجّه ده، و زاری ما را بپذیر، ای بهترین کسی که درخواست شد، و رحم کننده ترین کسی که از او رحمت خواسته شد، ای آن که بر هم نهادن پلک ها، و دقت نظر چشم ها بر او پوشیده نیست، و آنچه در نهان مستقرّ شد، و آنچه را در دل ها پنهان شد، از او مخفی نیست. آری، همه این ها را دانشت شماره کرد، و بردباری ات فرا گرفت، تو منزّهی و برتری از آنچه ستمگران درباره ات می گویند، پس برتری آسمان های هفتگانه و زمین ها و هرکه در آنهاست تو را تسبیح می گویند، و هیچ موجودی نیست مگر اینکه با سپاست تسبیح می گوید، پس تو را سپاس و بزرگواری و بلندی مقام، ای دارنده بزرگی و کرامت و فضل و نعمت، و عطاهای بزرگ، و تویی بخشنده کریم رئوف و مهربان. خدایا از روزی ات بر من وسعت ده، و در تن و دینم سلامت کامل بخش، و ترسم را امان ده، و وجودم را از آتش آزاد کن.

خدایا مرا به مکر خود دچار مساز و در غفلت تدریجی بسوی نابودی مبر و خوار نساز و شر بدکاران جن و انس را از من دور کن. ای شنواترین شنوایان، ای بیناترین بینایان، و ای سریعترین حسابرسان، و ای مهربان ترین مهربانان، بر محمّد و خاندان محمّد، آن سروران با میمنت درود فرست، و از تو درخواست می کنم خدایا، حاجتم را که اگر آن را به من عطا کنی، بی شک هرچه را از من دریغ ورزی به

ص: 224

تُجَلِّلُهَا وَ بَرَکَةٍ تُنْزِلُهَا وَ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ اقْلِبْنَا فِی هَذَا الْوَقْتِ مُنْجِحِینَ مُفْلِحِینَ مَبْرُورِینَ غَانِمِینَ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنَ الْقَانِطِینَ وَ لَا تُخْلِنَا مِنْ رَحْمَتِکَ وَ لَا تَحْرِمْنَا مَا نُؤَمِّلُهُ مِنْ فَضْلِکَ وَ لَا تَرُدَّنَا خَائِبِینَ وَ لَا مِنْ بَابِکَ مَطْرُودِینَ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنْ رَحْمَتِکَ مَحْرُومِینَ وَ لَا لِفَضْلِ مَا نُؤَمِّلُهُ مِنْ عَطَایَاکَ قَانِطِینَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِینَ وَ یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ إِلَیْکَ أَقْبَلْنَا مُوقِنِینَ وَ لِبَیْتِکَ الْحَرَامِ آمِّینَ قَاصِدِینَ فَأَعِنَّا عَلَی مَنْسَکِنَا وَ أَکْمِلْ لَنَا حَجَّنَا وَ اعْفُ اللَّهُمَّ عَنَّا فَقَدْ مَدَدْنَا إِلَیْکَ أَیْدِیَنَا وَ هِیَ بِذِلَّةِ الِاعْتِرَافِ مَوْسُومَةٌ اللَّهُمَّ فَأَعْطِنَا فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ مَا سَأَلْنَاکَ وَ اکْفِنَا مَا اسْتَکْفَیْنَاکَ فَلَا کَافِیَ لَنَا سِوَاکَ وَ لَا رَبَّ لَنَا غَیْرُکَ نَافِذٌ فِینَا حُکْمُکَ مُحِیطٌ بِنَا عِلْمُکَ عَدْلٌ قَضَاؤُکَ اقْضِ لَنَا الْخَیْرَ وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ الْخَیْرِ اللَّهُمَّ أَوْجِبْ لَنَا بِجُودِکَ عَظِیمَ الْأَجْرِ وَ کَرِیمَ الذُّخْرِ وَ دَوَامَ الْیُسْرِ فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا أَجْمَعِینَ وَ لَا تُهْلِکْنَا مَعَ الْهَالِکِینَ وَ لَا تَصْرِفْ عَنَّا رَأْفَتَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا فِی هَذَا الْوَقْتِ مِمَّنْ سَأَلَکَ فَأَعْطَیْتَهُ وَ شَکَرَکَ فَزِدْتَهُ وَ تَابَ إِلَیْکَ فَقَبِلْتَهُ وَ تَنَصَّلَ إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِهِ فَغَفَرْتَهَا لَهُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ وَفِّقْنَا وَ سَدِّدْنَا وَ اعْصِمْنَا وَ اقْبَلْ تَضَرُّعَنَا یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ یَا مَنْ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ إِغْمَاضُ الْجُفُونِ وَ لَا لَحْظُ الْعُیُونِ وَ لَا مَا اسْتَقَرَّ فِی الْمَکْنُونِ وَ لَا مَا انْطَوَتْ عَلَیْهِ مُضْمَرَاتُ الْقُلُوبِ أَلَا کُلُّ ذَلِکَ قَدْ أَحْصَاهُ عِلْمُکَ وَ وَسِعَهُ حِلْمُکَ سُبْحَانَکَ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً تُسَبِّحُ لَکَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا فِیهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ الْمَجْدُ وَ عُلُوُّ الْجَدِّ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْفَضْلِ وَ الْإِنْعَامِ وَ الْأَیَادِی الْجِسَامِ وَ أَنْتَ الْجَوَادُ الْکَرِیمُ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ وَ عَافِنِی فِی بَدَنِی وَ دِینِی وَ آمِنْ خَوْفِی وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ.

اللَّهُمَّ لَا تَمْکُرْ بِی وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِی وَ لَا تَخْذُلْنِی وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ یَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ حَاجَتِیَ الَّتِی إِنْ أَعْطَیْتَهَا لَمْ

ص: 224

من ضرری نرساند، و اگر قضای حاجتم را از من دریغ نمایی، آنچه را عطا کنی سودی نبخشد. آزادی از آتش را از تو درخواست می کنم، معبودی جز تو نیست، یگانه ای، برایت شریکی نیست، فرمانروایی و سپاس خاص توست، و تو بر هرچیز توانایی، پروردگارا پروردگارا پروردگارا.

خدایا، در عین توانگری تهیدستم، پس چگونه در تهیدستی تهیدست نباشم. خدایا، در عین دانایی نادانم، پس چگونه در عین نادانی نادان نباشم. خدایا، همانا اختلاف تدبیرت، و سرعت تغییر تقدیراتت، بندگان عارف به تو را، از اطمینان به بخشش و ناامیدی از تو در گرفتاری باز داشت. خدایا از من است آنچه سزاوار پستی من است، و از توست آنچه شایسته بزرگواری توست. خدایا تو خود را با لطف و مهربانی به من توصیف کردی، پیش از پیدایش ناتوانی من، آیا آن دو را از من دریغ ورزی، پس از پدید آمدن ناتوانی ام؟ خدایا، اگر زیبایی هایی از من نمایان شود، به فضل توست، و تو را بر من منت بسیار است، و اگر زشتی هایی از من ظاهر گردد، به عدل توست و تو را بر من حجت کامل است. خدایا چگونه مرا وا می نهی در صورتی که عهده دار من شده ای و چگونه مورد ستم واقع شوم و حال آنکه تو یار منی، یا چگونه ناامید گردم، درحالی که نسبت به من سخت مهربانی؟ اینک به نیازم به تو، متوسل به توام، و چگونه متوسل به تو شوم به آنچه که محال است به تو برسد، یا چگونه از حالم به تو شکایت کنم و حال آنکه بر تو پوشیده نیست، یا چگونه با گفتارم ترجمه حال نمایم، درحالی که از تو برای تو واضح است، یا چگونه آرزوهایم را به عرصه نومیدی بری، در صورتی که به آستان تو وارد گشت، یا چگونه احوالم را نیکو نگردانی، درحالی که احوال من استوار به توست؟.

خدایا، چه اندازه به من لطف داری، با این نادانی بزرگ من، و چه قدر به من مهربانی، با این عمل زشت من؟ خدایا، چقدر به من نزدیکی، و من چقدر از تو دورم، و چه اندازه به من مهر می ورزی، پس چیست آنچه مرا از تو در پرده می کند؟ خدایا از اختلاف آثار، و تغییرات احوال دانستم که خواسته ات از من این است که خود را در هر چیز به من بشناسانی تا در هیچ چیز نسبت به تو جاهل نباشم. خدایا هر زمان فرومایگی ام از سخن مرا بازداشت، کرم تو مرا گویا نمود، و هر وقت اوصافم ناامیدم کرد، نعمتهایت مرا به طمع انداخت. خدایا، کسی که زیبایی هایش زشتی بود، پس چگونه زشتی هایش زشتی نباشد، و کسی که حقیقت گویی هایش ادعای خالی بود، چگونه ادعاهایش ادعا نباشد؟ خدایا دستور نافذت و مشیت چیره ات، برای صاحب سخن سخنی، و برای صاحب حال حالی نگذشت. خدایا چه بسیار طاعتی که بنا کردم، و چه بسیار حالتی که استوار نمودم. عدالتت اعتمادم را بر آنها ویران کرد، ولی فضل تو عذر مرا از آنها پذیراست. خدایا، همانا می دانی هرچند طاعت از جانب من به صورتی جدّی ادامه نداشت، ولی به صورت محبّت و اراده ادامه داشت. خدایا چگونه تصمیم بگیرم و حال آنکه تو چیره ای؛ و چگونه تصمیم نگیرم درحالی که تو دستوردهنده ای؟ خدایا مردّد شدن من در آثار موجب دوری دیدار است، پس مرا با وجودت گرد آور، به وسیله عبادتی که مرا به تو رساند. چگونه بر وجود تو استدلال شود، به موجودی که در وجودش نیازمند

ص: 225

یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی أَسْأَلُکَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْمُلْکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ.

إِلَهِی أَنَا الْفَقِیرُ فِی غِنَایَ فَکَیْفَ لَا أَکُونُ فَقِیراً فِی فَقْرِی إِلَهِی أَنَا الْجَاهِلُ فِی عِلْمِی فَکَیْفَ لَا أَکُونُ جَهُولًا فِی جَهْلِی إِلَهِی إِنَّ اخْتِلَافَ تَدْبِیرِکَ وَ سُرْعَةَ طَوَاءِ مَقَادِیرِکَ مَنَعَا عِبَادَکَ الْعَارِفِینَ بِکَ عَنِ السُّکُونِ إِلَی عَطَاءٍ وَ الْیَأْسِ مِنْکَ فِی بَلَاءٍ إِلَهِی مِنِّی مَا یَلِیقُ بِلُؤْمِی وَ مِنْکَ مَا یَلِیقُ بِکَرَمِکَ إِلَهِی وَصَفْتَ نَفْسَکَ بِاللُّطْفِ وَ الرَّأْفَةِ لِی قَبْلَ وُجُودِ ضَعْفِی أَ فَتَمْنَعُنِی مِنْهُمَا بَعْدَ وُجُودِ ضَعْفِی إِلَهِی إِنْ ظَهَرَتِ الْمَحَاسِنُ مِنِّی فَبِفَضْلِکَ وَ لَکَ الْمِنَّةُ عَلَیَّ وَ إِنْ ظَهَرَتِ الْمَسَاوِی مِنِّی فَبِعَدْلِکَ وَ لَکَ الْحُجَّةُ عَلَیَّ إِلَهِی کَیْفَ تَکِلُنِی وَ قَدْ تَوَکَّلْتَ لِی وَ کَیْفَ أُضَامُ وَ أَنْتَ النَّاصِرُ لِی أَمْ کَیْفَ أَخِیبُ وَ أَنْتَ الْحَفِیُّ بِی هَا أَنَا أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِفَقْرِی إِلَیْکَ وَ کَیْفَ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِمَا هُوَ مَحَالٌ أَنْ یَصِلَ إِلَیْکَ أَمْ کَیْفَ أَشْکُو إِلَیْکَ حَالِی وَ هُوَ لَا یَخْفَی عَلَیْکَ أَمْ کَیْفَ أُتَرْجِمُ بِمَقَالِی وَ هُوَ مِنْکَ بَرَزٌ إِلَیْکَ أَمْ کَیْفَ تُخَیِّبُ آمَالِی وَ هِیَ قَدْ وَفَدَتْ إِلَیْکَ أَمْ کَیْفَ لَا تُحْسِنُ أَحْوَالِی وَ بِکَ قَامَتْ إِلَهِی مَا أَلْطَفَکَ بِی مَعَ عَظِیمِ جَهْلِی وَ مَا أَرْحَمَکَ بِی مَعَ قَبِیحِ فِعْلِی إِلَهِی مَا أَقْرَبَکَ مِنِّی وَ أَبْعَدَنِی عَنْکَ وَ مَا أَرْأَفَکَ بِی فَمَا الَّذِی یَحْجُبُنِی عَنْکَ إِلَهِی عَلِمْتُ بِاخْتِلَافِ الْآثَارِ وَ تَنَقُّلَاتِ الْأَطْوَارِ أَنَّ مُرَادَکَ مِنِّی أَنْ تَتَعَرَّفَ إِلَیَّ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ حَتَّی لَا أَجْهَلَکَ فِی شَیْ ءٍ إِلَهِی کُلَّمَا أَخْرَسَنِی لُؤْمِی أَنْطَقَنِی کَرَمُکَ وَ کُلَّمَا آیَسَتْنِی أَوْصَافِی أَطْمَعَتْنِی مِنَنُکَ إِلَهِی مَنْ کَانَتْ مَحَاسِنُهُ مَسَاوِیَ فَکَیْفَ لَا تَکُونُ مَسَاوِیهِ مَسَاوِیَ وَ مَنْ کَانَتْ حَقَائِقُهُ دَعَاوِیَ فَکَیْفَ لَا تَکُونُ دَعَاوِیهِ دَعَاوِیَ إِلَهِی حُکْمُکَ النَّافِذُ وَ مَشِیَّتُکَ الْقَاهِرَةُ لَمْ یَتْرُکَا لِذِی مَقَالٍ مَقَالًا وَ لَا لِذِی حَالٍ حَالًا إِلَهِی کَمْ مِنْ طَاعَةٍ بَنَیْتُهَا وَ حَالَةٍ شَیَّدْتُهَا هَدَمَ اعْتِمَادِی عَلَیْهَا عَدْلُکَ بَلْ أَقَالَنِی مِنْهَا فَضْلُکَ إِلَهِی إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنِّی وَ إِنْ لَمْ تَدُمِ الطَّاعَةُ مِنِّی فِعْلًا جَزْماً فَقَدْ دَامَتْ مَحَبَّةً وَ عَزْماً إِلَهِی کَیْفَ أَعْزِمُ وَ أَنْتَ الْقَاهِرُ وَ کَیْفَ لَا أَعْزِمُ وَ أَنْتَ الْآمِرُ إِلَهِی تَرَدُّدِی فِی الْآثَارِ یُوجِبُ بُعْدَ الْمَزَارِ فَاجْمَعْنِی عَلَیْکَ بِخِدْمَةٍ تُوصِلُنِی إِلَیْکَ کَیْفَ یُسْتَدَلُّ عَلَیْکَ بِمَا هُوَ فِی وُجُودِهِ مُفْتَقِرٌ

ص: 225

به توست؟ آیا برای غیر تو ظهوری هست که برای تو نیست، تا آن غیر وسیله ظهور تو باشد؟ کی پنهان بودی، تا نیازمند به دلیلی باشی که بر تو دلالت کند و کی دور بودی تا آثار واصل کننده به تو باشند؟ کور باد دیده ای که تو را بر آن دیده بان نبیند و زیان کار باد تجارت بنده ای که از محبّتت برای او سهمی قرار ندادی. خدایا فرمان دادی که به آثار تو رجوع کنم پس مرا باز گردان به سوی خود به پوششی از انوار و هدایت ،تا بازگردم به سویت پس از دیدن آثار، هم چنان که آمدم به سویت از آنها در حالی که از نظر به آنها مصون ماندم و همتم را از اعتماد بدانها برداشته باشم که به راستی تو بر هرچیز توانایی.

خدایا این خواری من است که پیش رویت عیان و آشکار است و این حال من است که بر تو پوشیده نیست، از تو خواهم که مرا به خود برسانی و به وسیله ذات تو بر تو دلیل می آورم، پس به نور خود مرا بر ذاتت راهنمائی فرما و به یادآر مرا با بندگی صادقانه در پیش رویت. خدایا بیاموز به من از دانش مخزونت و مرا محفوظ دار به پرده مصونت، خدایا مرا به حقائق نزدیکان درگاهت بیارای و به راه اهل جذبه و شوقت ببر. خدایا بی نیاز کن مرا به تدبیر خودت از تدبیر خودم و به اختیار خودت از اختیار خودم و بر جاهای بیچارگی و درماندگی ام مرا واقف گردان. خدایا مرا از خواری نفسم نجات ده و پاک کن از شک و شرک خودم، پیش از آنکه داخل گور گردم. به تو یاری جویم پس تو هم مرا یاری کن و بر تو توکل کنم پس مرا وامگذار و از تو درخواست کنم پس ناامیدم مگردان و در فضل تو رغبت کردم پس مرا محروم مفرما و به درگاه تو خود را بستم پس دورم مکن و به درگاه تو ایستادم پس مرا طرد مکن. خدایا مبرّا است خشنودی تو از اینکه علت و سببی از جانب تو داشته باشد پس چگونه ممکن است من سبب آن گردم؟ خدایا تو به ذات خود بی نیازی از اینکه سودی از جانب خودت به تو برسد، پس چگونه از من بی نیاز نباشی. خدایا به راستی قضا و قدر مرا آرزومند می کنند و از آن سو هوای نفس مرا به بندهای شهوت اسیر کرده، پس تو یاور من باش تا مرا پیروز کنی و بینا کنی و به وسیله فضل خویش مرا بی نیاز گردانی تا بوسیله تو از طلب کردن بی نیاز شوم، تویی که انوار را در دل اولیائت تاباندی تا اینکه تو را شناختند و یگانه ات دانستند و تویی که اغیار و بیگانگان را از دل دوستانت براندی تا اینکه کسی را جز تو دوست نداشته و به غیر تو پناهنده نشوند، و تویی مونس ایشان در آنجا که عوالم وجود آنها را به وحشت اندازد، و تویی که راهنمائی­­­شان کنی آنگاه که نشانه ها برایشان آشکار گردد. چه دارد آن کس که تو را گم کرده و چه ندارد آن کس که تو را یافت. به راستی محروم است آن کس که بجای تو به دیگری راضی شود و بطور حتم زیان کار است کسی که از تو به دیگری روی کند. چگونه می شود به غیر تو امیدوار بود در صورتی که تو احسانت را قطع نکردی و چگونه از غیر تو می توان طلب کرد با اینکه تو شیوه عطابخشی­ات را تغییر ندادی. ای خدایی که به دوستانت شیرینی همدمی خود را چشاندی و آنها در برابرت به چاپلوسی برخاستند، و ای خدایی که بر اولیای خودت خلعت های هیبت خود را پوشاندی پس آنها در برابرت به

ص: 226

إِلَیْکَ أَ یَکُونُ لِغَیْرِکَ مِنَ الظُّهُورِ مَا لَیْسَ لَکَ حَتَّی یَکُونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَکَ مَتَی غِبْتَ حَتَّی تَحْتَاجَ إِلَی دَلِیلٍ یَدُلُّ عَلَیْکَ وَ مَتَی بَعُدْتَ حَتَّی تَکُونَ الْآثَارُ هِیَ الَّتِی تُوصِلُ إِلَیْکَ عَمِیَتْ عَیْنٌ لَا تَرَاکَ عَلَیْهَا رَقِیباً وَ خَسِرَتْ صَفْقَةُ عَبْدٍ لَمْ تَجْعَلْ لَهُ مِنْ حُبِّکَ نَصِیباً إِلَهِی أَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ إِلَی الْآثَارِ فَارْجِعْنِی إِلَیْکَ بِکِسْوَةِ الْأَنْوَارِ وَ هِدَایَةِ الِاسْتِبْصَارِ حَتَّی أَرْجِعَ إِلَیْکَ مِنْهَا کَمَا دَخَلْتُ إِلَیْکَ مِنْهَا مَصُونَ السِّرِّ عَنِ النَّظَرِ إِلَیْهَا وَ مَرْفُوعَ الْهِمَّةِ عَنِ الِاعْتِمَادِ عَلَیْهَا- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ إِلَهِی هَذَا ذُلِّی ظَاهِرٌ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ هَذَا حَالِی لَا یَخْفَی عَلَیْکَ مِنْکَ أَطْلُبُ الْوُصُولَ إِلَیْکَ وَ بِکَ أَسْتَدِلُّ عَلَیْکَ فَاهْدِنِی بِنُورِکَ إِلَیْکَ وَ أَقِمْنِی بِصِدْقِ الْعُبُودِیَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ إِلَهِی عَلِّمْنِی مِنْ عِلْمِکَ الْمَخْزُونِ وَ صُنِّی بِسِرِّکَ الْمَصُونِ إِلَهِی حَقِّقْنِی بِحَقَائِقِ أَهْلِ الْقُرْبِ وَ اسْلُکْ بِی مَسْلَکَ أَهْلِ الْجَذْبِ إِلَهِی أَغْنِنِی بِتَدْبِیرِکَ لِی عَنْ تَدْبِیرِی وَ بِاخْتِیَارِکَ عَنِ اخْتِیَارِی وَ أَوْقِفْنِی عَلَی مَرَاکِزِ اضْطِرَارِی إِلَهِی أَخْرِجْنِی مِنْ ذُلِّ نَفْسِی وَ طَهِّرْنِی مِنْ شَکِّی وَ شِرْکِی قَبْلَ حُلُولِ رَمْسِی بِکَ أَنْتَصِرُ فَانْصُرْنِی وَ عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ فَلَا تَکِلْنِی وَ إِیَّاکَ أَسْأَلُ فَلَا تُخَیِّبْنِی وَ فِی فَضْلِکَ أَرْغَبُ فَلَا تَحْرِمْنِی وَ بِجَنَابِکَ أَنْتَسِبُ فَلَا تُبْعِدْنِی وَ بِبَابِکَ أَقِفُ فَلَا تَطْرُدْنِی إِلَهِی تَقَدَّسَ رِضَاکَ أَنْ تَکُونَ لَهُ عِلَّةٌ مِنْکَ فَکَیْفَ یَکُونُ لَهُ عِلَّةٌ مِنِّی إِلَهِی أَنْتَ الْغَنِیُّ بِذَاتِکَ أَنْ یَصِلَ إِلَیْکَ النَّفْعُ مِنْکَ فَکَیْفَ لَا تَکُونُ غَنِیّاً عَنِّی إِلَهِی إِنَّ الْقَضَاءَ وَ الْقَدَرَ یُمَنِّینِی وَ إِنَّ الْهَوَی بِوَثَائِقِ الشَّهْوَةِ أَسَرَنِی فَکُنْ أَنْتَ النَّصِیرَ لِی حَتَّی تَنْصُرَنِی وَ تُبَصِّرَنِی وَ أَغْنِنِی بِفَضْلِکَ حَتَّی أَسْتَغْنِیَ بِکَ عَنْ طَلَبِی أَنْتَ الَّذِی أَشْرَقْتَ الْأَنْوَارَ فِی قُلُوبِ أَوْلِیَائِکَ حَتَّی عَرَفُوکَ وَ وَحَّدُوکَ وَ أَنْتَ الَّذِی أَزَلْتَ الْأَغْیَارَ عَنْ قُلُوبِ أَحِبَّائِکَ حَتَّی لَمْ یُحِبُّوا سِوَاکَ وَ لَمْ یَلْجَئُوا إِلَی غَیْرِکَ أَنْتَ الْمُونِسُ لَهُمْ حَیْثُ أَوْحَشَتْهُمُ الْعَوَالِمُ وَ أَنْتَ الَّذِی هَدَیْتَهُمْ حَیْثُ اسْتَبَانَتْ لَهُمُ الْمَعَالِمُ مَا ذَا وَجَدَ مَنْ فَقَدَکَ وَ مَا الَّذِی فَقَدَ مَنْ وَجَدَکَ لَقَدْ خَابَ مَنْ رَضِیَ دُونَکَ بَدَلًا وَ لَقَدْ خَسِرَ مَنْ بَغَی عَنْکَ مُتَحَوَّلًا کَیْفَ یُرْجَی سِوَاکَ وَ أَنْتَ مَا قَطَعْتَ الْإِحْسَانَ وَ کَیْفَ یُطْلَبُ مِنْ غَیْرِکَ وَ أَنْتَ مَا بَدَّلْتَ عَادَةَ الِامْتِنَانِ یَا مَنْ أَذَاقَ أَحِبَّاءَهُ حَلَاوَةَ الْمُؤَانَسَةِ فَقَامُوا بَیْنَ یَدَیْهِ مُتَمَلِّقِینَ وَ یَا مَنْ أَلْبَسَ أَوْلِیَاءَهُ مَلَابِسَ هَیْبَتِهِ فَقَامُوا بَیْنَ یَدَیْهِ

ص: 226

آمرزش خواهی بپاخواستند. تویی که یاد کنی پیش از آنکه یاد کنندگان یادت کنند و تویی آغازنده به احسان قبل از آنکه پرستش کنندگان بسویت توجه کنند، و تویی بخشنده عطا پیش از آنکه خواهندگان از تو خواهند، و تویی پربخشش و سپس همان را که به ما بخشیدی از ما به قرض می خواهی. خدایا مرا به وسیله رحمتت بطلب تا من به نعمت وصالت نائل گردم و به وسیله نعمتت مرا جذب کن تا به تو رو کنم. خدایا براستی امید من از تو قطع نگردد و اگرچه تو را نافرمانی کنم، چنانکه ترسم از تو زائل نشود و گرچه فرمانت برم، همانا جهانیان مرا بسوی تو رانده اند و آن علمی که به کرم تو دارم مرا به درگاه تو آورده. خدایا چگونه نومید شوم و تو آرزوی منی و چگونه پست و خوار شوم با اینکه اعتمادم بر تو است. خدایا چگونه عزت جویم با اینکه در خواری جای دادی و چگونه عزت نجویم با اینکه مرا به خود منتسب کردی. خدایا چگونه نیازمند نباشم با اینکه تو مرا در نیازمندان جای دادی، یا چگونه نیازمند باشم و تویی که به جود و بخششت بی نیازم کردی، و توئی که معبودی جز تو نیست. شناساندی خود را به هر چیز و هیچ چیزی نیست که تو را نشناسد، و تویی که شناساندی خود را به من در هر چیز و من تو را آشکار در هر چیز دیدم، و تویی آشکار بر هر چیز؛ ای که به وسیله مقام رحمانیت خود احاطه کردی و عرش در ذاتش پنهان شد. تویی که آثار را به آثار نابود کردی و اغیار را به احاطه کننده های افلاک انوار محو کردی. ای که در سراپرده های عرشش محتجب شد از اینکه دیده ها او را درک کنند. ای که تجلی کردی به کمال زیبایی و نورانیت و پابرجا شد عظمتش از استواری، چگونه پنهان شوی با اینکه تو آشکاری یا چگونه غایب شوی که تو نگهبانی و به راستی بر هرچیزی توانایی و ستایش از آن خدایی است که یکتاست.(1)

روایت4.

مؤلف: کفعمی – رحمه الله – در کتاب البلد الامین و ابن طاووس نیز در کتاب مصباح الزائر این دعا را آورده­اند(2)

که قبلا ذکر شد. البته به اندازه یک ورق از آخر دعا در این دو کتاب وجود ندارد، یعنی از آنجایی که می­گوید: «خدایا من در بی­نیازی­ام، فقیرم» تا آخر دعا. و نیز این مقدار از دعا در برخی از نسخه­های کهن کتاب الاقبال نیز یافت نشد. فرازهای دعا در این ورق، مطابق با دعاهای ائمه معصومین علیهم السلام نیست و بیشتر به ذوق و سلیقه صوفیان نزدیک است، از این رو، برخی از بزرگان بر آنند که این یک ورق از الحاقات صوفیه بر دعاست و از امامان معصوم نیست.

در هر صورت، این قسمت اضافی یا از سوی صوفیه در کتاب ها رفته است و سید بن طاووس با غفلت از حقیقت امر آن را آورده است و یا اینکه از جانب آنان در کتاب الاقبال اضافه شده است؛ و حالت دوم به آنچه ما اشاره کردیم، از عدم وجود این دعا

ص: 227

مُسْتَغْفِرِینَ أَنْتَ الذَّاکِرُ قَبْلَ الذَّاکِرِینَ وَ أَنْتَ الْبَادِی بِالْإِحْسَانِ قَبْلَ تَوَجُّهِ الْعَابِدِینَ وَ أَنْتَ الْجَوَادُ بِالْعَطَاءِ قَبْلَ طَلَبِ الطَّالِبِینَ وَ أَنْتَ الْوَهَّابُ ثُمَّ لِمَا وَهَبْتَنَا مِنَ الْمُسْتَقْرِضِینَ إِلَهِی اطْلُبْنِی بِرَحْمَتِکَ حَتَّی أَصِلَ إِلَیْکَ وَ اجْذِبْنِی بِمَنِّکَ حَتَّی أُقْبِلَ إِلَیْکَ إِلَهِی إِنَّ رَجَائِی لَا یَنْقَطِعُ عَنْکَ وَ إِنْ عَصَیْتُکَ کَمَا أَنَّ خَوْفِی لَا یُزَایِلُنِی وَ إِنْ أَطَعْتُکَ فَقَدْ دَفَعَتْنِی الْعَوَالِمُ إِلَیْکَ وَ قَدْ أَوْقَعَنِی عِلْمِی بِکَرَمِکَ عَلَیْکَ إِلَهِی کَیْفَ أَخِیبُ وَ أَنْتَ أَمَلِی أَمْ کَیْفَ أُهَانُ وَ عَلَیْکَ مُتَّکَلِی إِلَهِی کَیْفَ أَسْتَعِزُّ وَ فِی الذِّلَّةِ أَرْکَزْتَنِی أَمْ کَیْفَ لَا أَسْتَعِزُّ وَ إِلَیْکَ نَسَبْتَنِی إِلَهِی کَیْفَ لَا أَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الَّذِی فِی الْفُقَرَاءِ أَقَمْتَنِی أَمْ کَیْفَ أَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الَّذِی بِجُودِکَ أَغْنَیْتَنِی وَ أَنْتَ الَّذِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ تَعَرَّفْتَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ فَمَا جَهِلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الَّذِی تَعَرَّفْتَ إِلَیَّ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ فَرَأَیْتُکَ ظَاهِراً فِی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ یَا مَنِ اسْتَوَی بِرَحْمَانِیَّتِهِ فَصَارَ الْعَرْشُ غَیْباً فِی ذَاتِهِ مَحَقْتَ الْآثَارَ بِالْآثَارِ وَ مَحَوْتَ الْأَغْیَارَ بِمُحِیطَاتِ أَفْلَاکِ الْأَنْوَارِ یَا مَنِ احْتَجَبَ فِی سُرَادِقَاتِ

عَرْشِهِ عَنْ أَنْ تُدْرِکَهُ الْأَبْصَارُ یَا مَنْ تَجَلَّی بِکَمَالِ بَهَائِهِ فَتَحَقَّقَتْ عَظَمَتُهُ مِنَ الِاسْتِوَاءِ کَیْفَ تَخْفَی وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ أَمْ کَیْفَ تَغِیبُ وَ أَنْتَ الرَّقِیبُ الْحَاضِرُ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ (1).

در نسخه های کهن و کتاب مصباح الزائر، نزدیک تر است. و خداوند به حقیقت امور آگاه است.

سپس سید بن طاووس در کتاب الاقبال، دعای امام علی بن حسین علیه السلام را در عرفات را ذکر کرد، متن دعا به این صورت است:

خداوندا، تو همان خدایی هستی که پروردگار جهانیانی، تو همان خدای رحمت­گر و مهربانی، تو همان خدای جاودانه­ای بی آن که بیمار و یا خسته و رنجور گردی و رحمتت تو را از کیفرت و کیفرت تو را از عذابت به خود مشغول نمی­کند، پنهان شدی بی آن که بمیری و آشکار شدی آن­چنان که هیچ چیز بالاتر از تو نیست، و در بلندمرتبگی­ات پاک و مقدّسی و در آسمان و زمین لباس بزرگ­منشی را به تن کردی، و در سلطه ات توانا گشتی و در عین بلندی به هر چیز نزدیک شدی. آفریده­ها را به قدرت خویش آفریدی و امور را به دانش خود مقدّر نمودی و روزی­ها را با عدالت تقسیم کردی و آگاهی­ات در هر چیز راه یافت و چشم­ها در مقابل تو سرگشته شدند و دیده­ هر بیننده­ای در برابر تو کم سو و زبان­ها از توصیف تو لال گردیدند و نور تو دیده­ همه­ بینندگان را پوشانید و پایه­های عرشت را به عظمتت پر کردی و آفریده­ها را، نه از روی نمونه­هایی که کسی پیش از تو ساخته باشد و تو بدان نگریسته باشی، پدید آوردی و هیچ کس در آفرینش شریک تو نبود و از هیچ کس کمک نگرفتی. تو در عین عظمت لطیف هستی و همه­ اشیاء در برابر بزرگی و عزتت خوارند.

ای سرور من، تو را می­ستایم، ولی با وجود اندک بودن عمل و نقص نظر و دیدگاه من، ستایش من در برابر مدح و ثنای تو چه ارزشی دارد؟ در حالی که ای پروردگار من، تو آفریننده­ای و من آفریده، و تو مالکی و من مملوک، و تو پروردگار و من بنده، و تو بی­نیازی و من نیازمند، و تو عطا کننده­ای و من درخواست کننده، و تو بسیار آمرزنده­ای و من خطاکار، و تو زنده­ای هستی که هرگز نمی­میری و من آفریده­ای هستم که می میرم. ای خدایی که خلق را آفرید و امور آن­ها را تدبیر و کارسازی نمود و هیچ یک از آفریده­هایش را با دیگری نسنجید و از کس دیگر برای آفرینش کمک نگرفت، سپس امور را براساس سرنوشت حتمی­اش قطعی گرداند و زمان مشخص برای آن­ها قرار داد. امور را به عدل و داد به صورت حتمی مقرر نمود و با تفضّل و بخشش در آن­ها عدالت ورزید و با فرمانش آن­ها را فیصله داد و با عدالت در آن­ها حکم راند و با حفظ و نگاه­داری خود، از آن­ها آگاه شد، آن­گاه منتهای امور را به سوی خواست خود و جایگاه استقرارش را به سوی محبتش و وعده­گاه­های آن­ها را به سوی سرنوشت حتمی اش رهسپار ساخت. هیچ کس نمی­تواند سخنان او را تغییر دهد، یا فرمانش را به تأخیر اندازد، یا سرنوشت حتمی­اش را برگرداند و هیچ جایی برای رهایی از فرمان او و هیچ گریزی از مقدّرات او نیست و هرگز خلف وعده ننمود و دعوتش غیر قابل تخلف است و از طلب چیزی ناتوان نیست و هر کس را اراده کند، قدرت سرپیچی ندارد و انجام هیچ چیز بر او سخت، و ساختن هیچ چیز بر او بزرگ و سنگین نیست و اطاعت

ص: 228

فی بعض النسخ العتیقة و فی مصباح الزائر و الله أعلم بحقائق الأحوال.

ثُمَّ قَالَ السَّیِّدُ ابْنُ طَاوُسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ وَ مِنْ أَدْعِیَةِ یَوْمِ عَرَفَةَ دُعَاءُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام لِلْمَوْقِفِ وَ هُوَ: اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ الدَّائِبُ فِی غَیْرِ وَصَبٍ وَ لَا نَصَبٍ وَ لَا یَشْغَلُکَ رَحْمَتُکَ عَنْ عَذَابِکَ وَ لَا عَذَابُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ خَفِیتَ مِنْ غَیْرِ مَوْتٍ وَ ظَهَرْتَ فَلَا شَیْ ءَ فَوْقَکَ وَ تَقَدَّسْتَ فِی عُلُوِّکَ وَ تَرَدَّیْتَ بِالْکِبْرِیَاءِ فِی الْأَرْضِ وَ فِی السَّمَاءِ وَ قَوِیتَ فِی سُلْطَانِکَ وَ دَنَوْتَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ فِی ارْتِفَاعِکَ وَ خَلَقْتَ الْخَلْقَ بِقُدْرَتِکَ وَ قَدَّرْتَ الْأُمُورَ بِعِلْمِکَ وَ قَسَمْتَ الْأَرْزَاقَ بِعَدْلِکَ وَ نَفَذَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ عِلْمُکَ وَ حَارَتِ الْأَبْصَارُ دُونَکَ وَ قَصُرَ دُونَکَ طَرْفُ کُلِّ طَارِفٍ وَ کَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ صِفَاتِکَ وَ غَشِیَ بَ صَرَ کُلِّ نَاظِرٍ نُورُکَ وَ مَلَأْتَ بِعَظَمَتِکَ أَرْکَانَ عَرْشِکَ وَ ابْتَدَأْتَ الْخَلْقَ عَلَی غَیْرِ مِثَالٍ نَظَرْتَ إِلَیْهِ مِنْ أَحَدٍ سَبَقَکَ إِلَی صَنْعَةِ شَیْ ءٍ مِنْهُ وَ لَمْ تُشَارَکْ فِی خَلْقِکَ وَ لَمْ تَسْتَعِنْ بِأَحَدٍ فِی شَیْ ءٍ مِنْ أَمْرِکَ وَ لَطُفْتَ فِی عَظَمَتِکَ وَ انْقَادَ لِعَظَمَتِکَ کُلُّ شَیْ ءٍ وَ ذَلَّ لِعِزَّتِکَ کُلُّ شَیْ ءٍ أُثْنِی عَلَیْکَ یَا سَیِّدِی وَ مَا عَسَی أَنْ یَبْلُغَ فِی مِدْحَتِکَ ثَنَائِی مَعَ قِلَّةِ عِلْمِی وَ قَصْرِ رَأْیِی وَ أَنْتَ یَا رَبِّ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْخَاطِئُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ لَا تَمُوتُ وَ أَنَا خَلْقٌ أَمُوتُ یَا مَنْ خَلَقَ الْخَلْقَ وَ دَبَّرَ الْأُمُورَ فَلَا یُقَایِسُ شَیْئاً بِشَیْ ءٍ مِنْ خَلْقِهِ لَمْ یَسْتَعِنْ عَلَی خَلْقِهِ بِغَیْرِهِ ثُمَّ أَمْضَی الْأُمُورَ عَلَی قَضَائِهِ وَ أَجَّلَهَا إِلَی أَجَلٍ مُسَمًّی قَضَی فِیهَا بِعَدْلِهِ وَ عَدَلَ فِیهَا بِفَضْلِهِ وَ فَصَلِّ فِیهَا بِحُکْمِهِ وَ حَکَمَ فِیهَا بِعَدْلِهِ وَ عَلِمَهَا بِحِفْظِهِ ثُمَّ جَعَلَ مُنْتَهَاهَا إِلَی مَشِیَّتِهِ وَ مُسْتَقَرَّهَا إِلَی مَحَبَّتِهِ وَ مَوَاقِیتَهَا إِلَی قَضَائِهِ لَا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِهِ وَ لَا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ وَ لَا رَادَّ لِقَضَائِهِ وَ لَا مُسْتَرَاحَ عَنْ أَمْرِهِ وَ لَا مَحِیصَ لِقَدَرِهِ وَ لَا خُلْفَ لِوَعْدِهِ وَ لَا مُتَخَلَّفَ عَنْ دَعْوَتِهِ وَ لَا یُعْجِزُهُ شَیْ ءٌ طَلَبَهُ وَ لَا یَمْتَنِعُ مِنْهُ أَحَدٌ أَرَادَهُ وَ لَا یَعْظُمُ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ فَعَلَهُ وَ لَا یَکْبُرُ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ صَنَعَهُ وَ لَا یَزِیدُ فِی سُلْطَانِهِ طَاعَةُ

ص: 228

اطاعت­کنندگان بر فرمانروایی او نمی­افزاید و نافرمانی گناه­کاران از او نمی­کاهد و سخن او تغییر نمی کند و هیچ کس را در فرمانروایی شریک خود نمی­گرداند. خدایی که با قدرت خویش پادشاهان را در اختیار درآورد و با عزتش پرورندگان را به بندگی کشید و به جود خویش بر بزرگان سروری یافت و به بلندپایگی­اش بر سروران رفعت گرفت و شکوه همه­ پادشاهان در برابر بیم و شکوه او فرو ریخت و با سلطه و پروردگاری خویش بر همه­ تسلط­جویان برتری یافت و با قهر و غلبه­اش سرکشان را نابود ساخت و با سربلندی­اش بزرگان را خوار ساخت و با قدرت خویش امور را بر پا کرد و با سروری خود از همه­ والایی­ها اوج گرفت و به بالندگی­اش بلندی یافت و به سربلندی­اش بالید و به شکوهش عزت یافت و رحمتش همه چیز را فراگرفت. تنها تو را می­خوانم و از تو درخواست می­کنم و از تو می­طلبم و به تو می­گرایم، ای منتهای خواسته­ ناتوانان، ای فریادرس فریادخواهان و ای تکیه­گاه ستمدیدگان و نجات­دهنده­ مؤمنان و پاداش­دهنده به شکیبایان و نگاه­دارنده­ شایستگان و پناهگاه عارفان و ایمنی بخش هراسناکان و پشتوانه­ پناه آورندگان و یاور پناه جویان و جویای فریب­کاران و دریابنده­ گریختگان و مهربان­ترین مهربانان و بهترین یاوران و برترین حکمرانان و دادرس­ترین داوران و سریع ترین حساب­رسان. هیچ کس نمی­تواند از سخت­گیری او سرپیچی کند و برای رهایی از کیفرش از دیگری یاری بطلبد و در برابر مکر او چاره­جویی کند، دانش او را نمی­توان درک کرد و از فرمانروایی و سلطنت او نمی­توان جلوگیری نمود و بر عزتش نمی­توان غلبه کرد و بزرگ­منشی او را نمی­توان خوار و ذلیل نمود و به شکوه چیره­ او نمی­توان رسید و عظمت او را نمی­توان کوچک شمرد و بالندگی او از بین نمی­رود و پایه­ او فرو نمی­ریزد و به قوت و نیروی او نمی­توان دست یافت، او که آفریده­هایش را به شمار در می آورد و از اعمال آن­ها نگاه­داری می­کند. نه ضدی برای او است و نه مشابهی، نه فرزندی دارد و نه همنامی دارد و نه همتایی، نه نزدیکی دارد و نه شبیه و مانندی و هیچ کس نمی­تواند سخنان او را تغییر دهد و هیچ چیز نمی­تواند به او برسد، یا اندازه­ قدرت او را درک کند، یا نشانه­ او را درک کند یا به مقام و منزلت او برسد و به چیزی که در دست او است نمی­توان رسید و هیچ چیز نمی­تواند او را مانع شود.

آسمان­ها را بنیان نهاد و آن­ها و آن­چه را که در آن­ها است به عظمت خویش استوار ساخت و به حکمت خویش، فرمانش را در آن­ها به نحو شایسته تدبیر و کارسازی نمود و همانطور که شایسته او بود، نه به واسطه­ چیزی که پیش از او باشد، و آنطور بود که سزاوار او است. می­بیند و دیده نمی­شود، در حالی که در بلندترین منظرگاه است و از نهان و آشکار آگاه است و هیچ چیز بر او پنهان نیست و هیچ چیز نمی­تواند از کیفر او جلوگیری کند، سخت می­گیرد. نه کاخ­ها می­توانند چیزی را از دیده­ او مخفی نگاه دارند و نه پرده­ها می­توانند چیزی را از او پنهان کنند و نه دیوارها می­توانند چیزی را از دید او در خود جای دهند و نه دریاها می­توانند چیزی را از او نهان بدارند و او بر هر چیز توانا و به هر چیز آگاه است و از همّ و غمّ­ جان­ها و آن­چه دل­ها در خود نهان می­دارند و نیز از وسوسه­ دل­ها و تصمیم­های قلبی و نیز از گفتار زبان­ها و به هم خوردن لب­ها و گرفتن دست­ها و گام برداشتن قدم­ها و هم­چنین از خیانت چشم­ها و از رازها و بلکه مخفی­تر از آن، از راز­ها و آن­چه در زیر خاک است، اطلاع دارد و هیچ چیزی او را از چیز دیگر به خود مشغول نمی­کند و در هیچ چیز کوتاهی نمی­کند و هیچ چیز را

ص: 229

مُطِیعٍ وَ لَا یَنْقُصُهُ مَعْصِیَةُ عَاصٍ وَ لَا یَتَبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیْهِ وَ لَا یُشْرِکُ فِی حُکْمِهِ أَحَداً الَّذِی مَلَکَ الْمُلُوکَ بِقُدْرَتِهِ وَ اسْتَعْبَدَ الْأَرْبَابَ بِعِزِّهِ وَ سَادَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِهِ وَ عَلَا السَّادَةَ بِمَجْدِهِ وَ انْهَدَّتِ الْمُلُوکُ لِهَیْبَتِهِ وَ عَلَا أَهْلَ السُّلْطَانِ بِسُلْطَانِهِ وَ رُبُوبِیَّتِهِ وَ أَبَادَ الْجَبَابِرَةَ بِقَهْرِهِ وَ أَذَلَّ الْعُظَمَاءَ بِعِزِّهِ وَ أَسَّسَ الْأُمُورَ بِقُدْرَتِهِ وَ نبا [بَنَی] الْمَعَالِیَ بِسُؤْدُدِهِ وَ تَمَجَّدَ بِفَخْرِهِ وَ فَخَرَ بِعِزِّهِ وَ عَزَّ بِجَبَرُوتِهِ وَ وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِرَحْمَتِهِ إِیَّاکَ أَدْعُو وَ إِیَّاکَ أَسْأَلُ وَ مِنْکَ أَطْلُبُ وَ إِلَیْکَ أَرْغَبُ یَا غَایَةَ الْمُسْتَضْعَفِینَ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ مُعْتَمَدَ الْمُضْطَهَدِینَ وَ مُنْجِیَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مُثِیبَ الصَّابِرِینَ وَ عِصْمَةَ الصَّالِحِینَ وَ حِرْزَ الْعَارِفِینَ وَ أَمَانَ الْخَائِفِینَ وَ ظَهْرَ اللَّاجِینَ وَ جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ طَالِبَ الْغَادِرِینَ وَ مُدْرِکَ الْهَارِبِینَ وَ أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ خَیْرَ النَّاصِرِینَ وَ خَیْرَ الْفَاصِلِینَ وَ خَیْرَ الْغَافِرِینَ وَ أَحْکَمَ الْحَاکِمِینَ وَ أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ- لَا یُمْتَنَعُ مِنْ بَطْشِهِ وَ لَا یُنْتَصَرُ مِنْ عِقَابِهِ وَ لَا یُحْتَالُ لِکَیْدِهِ وَ لَا یُدْرَکُ عِلْمُهُ وَ لَا یُدْرَکُ مُلْکُهُ وَ لَا یُقْهَرُ عِزُّهُ وَ لَا یُذَلُّ اسْتِکْبَارُهُ وَ لَا یُبْلَغُ جَبَرُوتُهُ وَ لَا تَصْغُرُ عَظَمَتُهُ وَ لَا یَضْمَحِلُّ فَخْرُهُ وَ لَا یَتَضَعْضَعُ رُکْنُهُ وَ لَا تُرَامُ قُوَّتُهُ الْمُحْصِیَ لِبَرِیَّتِهِ الْحَافِظَ أَعْمَالَ خَلْقِهِ- لَا ضِدَّ لَهُ وَ لَا نِدَّ لَهُ وَ لَا وَلَدَ لَهُ وَ لَا سَمِیَّ لَهُ وَ لَا کُفْوَ لَهُ وَ لَا قَرِیبَ لَهُ وَ لَا شَبِیهَ لَهُ وَ لَا نَظِیرَ لَهُ وَ لَا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِهِ وَ لَا یَبْلُغُ شَیْ ءٌ مَبْلَغَهُ وَ لَا یَقْدِرُ شَیْ ءٌ قُدْرَتَهُ وَ لَا یُدْرِکُ شَیْ ءٌ أَثَرَهُ وَ لَا یَنْزِلُ شَیْ ءٌ مَنْزِلَتَهُ وَ لَا یُدْرَکُ شَیْ ءٌ أَحْرَزَهُ وَ لَا یَحُولُ دُونَهُ شَیْ ءٌ- بَنَی السَّمَاوَاتِ فَأَتْقَنَهُنَّ وَ مَا فِیهِنَّ بِعَظَمَتِهِ وَ دَبَّرَ أَمْرَهُ تَدْبِیراً فِیهِنَّ بِحِکْمَتِهِ وَ کَانَ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ لَا بِأَوَّلِیَّةٍ قَبْلَهُ وَ کَانَ کَمَا یَنْبَغِی لَهُ یَرَی وَ لَا یُرَی وَ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَعْلَمُ السِّرَّ وَ الْعَلَانِیَةَ وَ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ وَ لَیْسَ لِنَقِمَتِهِ وَاقِیَةٌ یَبْطِشُ الْبَطْشَةَ الْکُبْری وَ لَا تُحْصِنُ مِنْهُ الْقُصُورُ وَ لَا تُجِنُّ مِنْهُ السُّتُورُ وَ لَا تُکِنُّ مِنْهُ الْجُدُورُ وَ لَا تُوَارِی مِنْهُ الْبُحُورُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ یَعْلَمُ هَمَاهِمَ الْأَنْفُسِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ وَسَاوِسَهَا وَ نِیَّاتِ الْقُلُوبِ وَ نُطْقَ الْأَلْسُنِ وَ رَجْعَ الشِّفَاهِ وَ بَطْشَ الْأَیْدِی وَ نَقْلَ الْأَقْدَامِ وَ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ السِّرَّ وَ أَخْفی وَ النَّجْوَی وَ ما تَحْتَ الثَّری وَ لَا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ وَ لَا یُفَرِّطُ فِی شَیْ ءٍ وَ لَا یَنْسَی

ص: 229

به خاطر چیز دیگر فراموش نمی­کند.

از تو درخواست می­کنم ای خدایی که گذشتت بزرگ و کردارت زیبا و بخششت بزرگوارانه و نعمتت فراوان است و نیکی­ها و کردار زیبایت به شماره نمی­آید، که بر محمد و آل محمد درود فرستی و خواسته­هایی را که پیش تو آوردم و در پیشگاهت عرضه کردم و بر درگاهت فرود آوردم و شکوه و گله­گزاری نمودم، برآورده سازی، با وجود این که من در انجام دستوراتت کوتاهی می­ورزم و در آن­چه نهی کرده­ای، مقصرم. ای روشنایی من در هر تاریکی و ای انیس من در هر هراس و ای مورد اعتماد من در هر سختی و ای امید من در هر اندوه و ای سرپرست من در هر نعمت و ای راهنمای من در هر تاریکی، تویی راهنمای من آن ­گاه که راهنمایی راهنمایان به پایان می­رسد؛ زیرا راهنمایی تو پایان نمی­پذیرد و کسی را که تو هدایت کنی، گمراه نمی­گردد و هر کس را که تو دوست بداری خوار نمی­گردد. نعمت خویش را به صورت کامل و فراوان بر من ارزانی داشتی و به طور گسترده از روزی­ات برخوردار نمودی و وعده­ نیک به من دادی و عطای فراوان به من بخشیدی، بی آن که من با عمل خویش استحقاق این­ها را داشته باشم، بلکه تو خود با کرم و جود خویش، ابتدائاً این­ها را به من ارزانی داشتی؛ ولی من نعمتت را در معصیت و نافرمانی از تو صرف کردم و با بهره­مندی از روزی تو، بر خشم و غضبت نیرو گرفتم و عمرم را در آن­چه دوست نداشتی، سپری کردم و گستاخی من بر تو و نیز ارتکاب آن­چه از آن نهی نمودی و اقدام به آن­چه بر من حرام گردانیدی، مانع از توجه تو به من نشد، در حالی که در معصیت های تو هستم. بنابراین، تویی خدایی که بر من تفضّل می­کنی و من از تو نافرمانی می­کنم و تو ای سرور من، بهترین سرور و آقا برای بندگان و من بدترین بنده هستم. تو را می­خوانم و اجابت می­کنی و تو را می خوانم و عطا می­کنی و خاموش می­مانم و تو خود نعمتت را آغاز می­کنی و از تو طلب زیادی می­کنم و زیاده می­بخشی. پس چه بنده­ بدی هستم من برای تو ای آقا و مولای من.

من همان کسی هستم که پیوسته بد می­کنم و می­آمرزی و بلا بر من عارض می­گردد و عافیت می­بخشی و همواره دچار هلاکت می­شوم و نجاتم می­دهی و در طول شبانه­روز پیوسته در اعمالم دچار تباهی می­گردم و تو حفظم می­کنی. بنابراین، تو بودی که منِ کمترین را برتری بخشیدی و لغزشم را نادیده گرفتی و عیوبم را مستور نگاه داشتی و باطنم رسوا نساختی و نزد برادرانم سرافکنده نکردی، بلکه از روی منّت، تفضل، احسان، بخشش و نیکی بر من، اعمال زشت و رسوایی­های بزرگ مرا پنهان داشتی و اعمال نیک اندک و کوچک مرا آشکار ساختی. با این وجود، به من دستور دادی و گوش به فرمانت نکردم و نهی کردی و خودداری ننمودم و از نعمتت سپاسگزاری نکردم و خیرخواهی ات را نپذیرفتم و حقّت را ادا ننمودم و معصیتت را ترک نکردم؛ بلکه با چشمم از تو نافرمانی کردم در حالی که اگر می خواستی، می­توانستی کورم کنی و چنین نکردی، و با گوشم معصیت کردم در حالی که اگر می­خواستی، می­توانستی مرا ناشنوا بگردانی و چنین ننمودی، و

ص: 230

شَیْئاً لِشَیْ ءٍ أَسْأَلُکَ یَا مَنْ عَظُمَ صَفْحُهُ وَ حَسُنَ صُنْعُهُ وَ کَرُمَ عَفْوُهُ وَ کَثُرَتْ نِعْمَتُهُ وَ لَا یُحْصَی إِحْسَانُهُ وَ جَمِیلُ بَلَائِهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِیَ حَوَائِجِیَ الَّتِی أَفْضَیْتُ بِهَا إِلَیْکَ وَ قُمْتُ بِهَا بَیْنَ یَدَیْکَ وَ أَنْزَلْتُهَا بِکَ وَ شَکَوْتُهَا إِلَیْکَ مَعَ مَا کَانَ مِنْ تَفْرِیطِی فِیمَا أَمَرْتَنِی وَ تَقْصِیرِی فِیمَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ یَا نُورِی فِی کُلِّ ظُلْمَةٍ وَ یَا أُنْسِی فِی کُلِّ وَحْشَةٍ وَ یَا ثِقَتِی فِی کُلِّ شَدِیدَةٍ وَ یَا رَجَائِی فِی کُلِّ کُرْبَةٍ وَ یَا وَلِیِّی فِی کُلِّ نِعْمَةٍ وَ یَا دَلِیلِی فِی الظَّلَامِ أَنْتَ دَلِیلِی إِذَا انْقَطَعَتْ دَلَالَةُ الْأَدِلَّاءِ فَإِنَّ دَلَالَتَکَ لَا تَنْقَطِعُ لَا یَضِلُّ مَنْ هَدَیْتَ وَ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ فَأَسْبَغْتَ وَ رَزَقْتَنِی فَوَفَّرْتَ وَ وَعَدْتَنِی فَأَحْسَنْتَ وَ أَعْطَیْتَنِی فَأَجْزَلْتَ بِلَا اسْتِحْقَاقٍ لِذَلِکَ بِعَمَلٍ مِنِّی وَ لَکِنِ ابْتِدَاءً مِنْکَ بِکَرَمِکَ وَ جُودِکَ فَأَنْفَقْتُ نِعْمَتَکَ فِی مَعَاصِیکَ وَ تَقَوَّیْتُ بِرِزْقِکَ عَلَی سَخَطِکَ وَ أَفْنَیْتُ عُمُرِی فِیمَا لَا تُحِبُّ فَلَمْ یَمْنَعْکَ جُرْأَتِی عَلَیْکَ وَ رُکُوبِی مَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ وَ دُخُولِی فِیمَا حَرَّمْتَ عَلَیَّ أَنْ عُدْتُ فِی مَعَاصِیکَ فَأَنْتَ الْعَائِدُ بِالْفَضْلِ وَ أَنَا الْعَائِدُ فِی الْمَعَاصِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی خَیْرُ الْمَوَالِی لِعَبِیدِهِ وَ أَنَا شَرُّ الْعَبِیدِ أَدْعُوکَ فَتُجِیبُنِی وَ أَسْأَلُکَ فَتُعْطِینِی وَ أَسْکُتُ عَنْکَ فَتَبْتَدِئُنِی وَ أَسْتَزِیدُکَ فَتَزِیدُنِی فَبِئْسَ الْعَبْدُ أَنَا لَکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ.

أَنَا الَّذِی لَمْ أَزَلْ أُسِی ءُ وَ تَغْفِرُ وَ لَمْ أَزَلْ أَتَعَرَّضُ لِلْهَلَکَةِ وَ تُنْجِینِی وَ لَمْ أَزَلْ أُضَیَّعُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فِی تَقَلُّبِی فَتَحْفَظُنِی فَرَفَعْتَ خَسِیسَتِی وَ أَقَلْتَ عَثْرَتِی وَ سَتَرْتَ عَوْرَتِی وَ لَمْ تَفْضَحْنِی بِسَرِیرَتِی وَ لَمْ تُنَکِّسْ بِرَأْسِی عِنْدَ إِخْوَانِی بَلْ سَتَرْتَ عَلَیَّ الْقَبَائِحَ الْعِظَامَ وَ الْفَضَائِحَ الْکِبَارَ وَ أَظْهَرْتَ حَسَنَاتِیَ الْقَلِیلَةَ الصِّغَارَ مَنّاً مِنْکَ عَلَیَّ وَ تَفَضُّلًا وَ إِحْسَاناً وَ إِنْعَاماً وَ اصْطِنَاعاً ثُمَّ أَمَرْتَنِی فَلَمْ أَئْتَمِرْ وَ زَجَرْتَنِی فَلَمْ أَنْزَجِرْ وَ لَمْ أَشْکُرْ نِعْمَتَکَ وَ لَمْ أَقْبَلْ نَصِیحَتَکَ وَ لَمْ أُؤَدِّ حَقَّکَ وَ لَمْ أَتْرُکْ مَعَاصِیَکَ بَلْ عَصَیْتُکَ بِعَیْنِی وَ لَوْ شِئْتَ أَعْمَیْتَنِی فَلَمْ تَفْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ عَصَیْتُکَ بِسَمْعِی وَ لَوْ شِئْتَ أَصْمَمْتَنِی فَلَمْ تَفْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ عَصَیْتُکَ بِرِجْلِی

ص: 230

باپاهایم معصیت کردم در حالی که اگر می­خواستی می توانستی پایم را شل بکنی و چنین نکردی و دامانم را پاک نگاه نداشتم در حالی که اگر می­خواستی، می­توانستی مرا عقیم بگردانی(1)

و چنین نکردی و با همه­ اعضا و جوارحم معصیت کردم در حالی که این پاداش تو از سوی من نبود. پس عفوت، عفوت را خواستارم. من همان بنده­ توام که به گناهم اقرار می نمایم و با خواری در برابرت اظهار فروتنی می کنم و به خاطر جرمم به درگاهت خاکساری می­کنم. به جنایت خویش اعتراف می نمایم و به درگاهت تضرع می­کنم و در این­جا که قرار دارم، به تو امید می بندم­ و از همه­­ گناهان توبه می­کنم و از ستم به خویش طلب آمرزش می­نمایم و آرزومندم که مرا از آتش جهنم آزاد کنی و به درگاهت تضرّع می­کنم که از گناهانم درگذری و درخواست می­کنم که حوایجم را برآوری و افزون بر خواسته­ام به من عطا کنی و ندایم را بشنوی و دعایم را مستجاب گردانی و بر تضرّع و گله گزاری­ام رحم آری و این چنین بنده­ خطاکار در برابرآقای خود فروتنی می­کند و با خاکساری در برابر مولایش اظهار افتادگی می­کند.

ای گرامی­ترین کسی که همه در درگاه او اعتراف به گناه می­کنند و ای ارجمندترین کسی که همه در برابر او اظهار فروتنی و افتادگی می­کنند، با من که در درگاه تو به گناهم اعتراف می­کنم و یا خاکساری فروتنی می­نمایم، چه خواهی کرد، اگر گناهانم میان من و تو فاصله انداخته است و مانع از آن شده است که بر من روی آوری و رحمتت را بر من بگسترانی و بخشی از برکاتت را بر من فرود آوری و صدایم را به درگاهت برسانی، یا گناهم را بیامرزی، یا از خطایم درگذری، و من بنده­ توام که به روی گرامی و سربلندی عظمتت پناهنده می شوم و به تو روی می آورم و توسل می جویم و با واسطه قرار دادن پیامبرت، حضرت محمد صلی الله علیه و آله، محبوب­ترین، گرامی­ترین، شایسته­ترین، مطیع­ترین، برترین و والاترین آفریده­ها در نزد تو، و خاندان هدایت­گر و هدایت یافته­ او صلی الله علیهم که اطاعت از آنان را واجب نمودی و به دوستی با آنان دستور دادی و فرمانروایان بعد از پیامبرت قرار دادی، به درگاهت نزدیکی می­جویم. ای خواری کننده­ سرکشان و ای سرافرازکننده­ خاکساران، خسته و ضعیف شدم، پس همین لحظه و همین لحظه، به رحمت خویش، وجود و جان مرا به من ارزانی دار.

خداوندا، من توان ایستادگی در برابر خشمت را ندارم و نمی­توانم در برابر عذابت شکیبا باشم و از رحمتت بی­نیاز نیستم، تو غیر مرا می­یابی که عذاب کنی ولی من کسی جز تو را نمی­یابم که بر من رحم کند و توان گرفتاری­های طاقت­فرسا را ندارم. به حق پیامبرت، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و خاندان پاک او، از تو درخواست می­کنم و به امامانی توسّل می­جویم که آنان را برای اسرار خود برگزیدی و از وحی­ات آگاه گردانیدی و برای حمل دانش خود برگزیدی و پاک و پاکیزه ساختی

ص: 231

وَ لَوْ شِئْتَ جَذَمْتَنِی فَلَمْ تَفْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ عَصَیْتُکَ بِفَرْجِی وَ لَوْ شِئْتَ لَعَقَمْتَنِی (1) فَلَمْ تَفْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ عَصَیْتُکَ بِجَمِیعِ جَوَارِحِی وَ لَمْ یَکُ هَذَا جَزَاءَکَ مِنِّی فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ فَهَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ الْمُقِرُّ بِذَنْبِی وَ الْخَاشِعُ بِذُلِّی الْمُسْتَکِینُ لَکَ بِجُرْمِی مُقِرٌّ لَکَ بِجِنَایَتِی مُتَضَرِّعٌ إِلَیْکَ رَاجٍ لَکَ فِی مَوْقِفِی هَذَا تَائِبٌ إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِی وَ مِنِ اقْتِرَافِی وَ مُسْتَغْفِرٌ لَکَ مِنْ ظُلْمِی لِنَفْسِی رَاغِبٌ إِلَیْکَ فِی فَکَاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ مُبْتَهِلٌ إِلَیْکَ فِی الْعَفْوِ عَنِ الْمَعَاصِی طَالِبٌ إِلَیْکَ أَنْ تُنْجِحَ لِی حَوَائِجِی وَ تُعْطِیَنِی فَوْقَ رَغْبَتِی وَ أَنْ تَسْمَعَ نِدَائِی وَ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تَرْحَمَ تَضَرُّعِی وَ شَکْوَایَ وَ کَذَلِکَ الْعَبْدُ الْخَاطِئُ یَخْضَعُ لِسَیِّدِهِ وَ یَخْشَعُ لِمَوْلَاهُ بِالذُّلِّ یَا أَکْرَمَ مَنْ أَقَرَّ لَهُ کُلٌّ بِالذُّنُوبِ وَ أَکْرَمَ مَنْ خُضِعَ لَهُ وَ خُشِعَ مَا أَنْتَ صَانِعٌ بِمُقِرٍّ لَکَ بِذَنْبِهِ خَاضِعٌ لَکَ بِذُلِّهِ فَإِنْ کَانَتْ ذُنُوبِی قَدْ حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَنْ تُقْبِلَ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ وَ تَنْشُرَ عَلَیَّ رَحْمَتَکَ وَ تُنَزِّلَ عَلَیَّ شَیْئاً مِنْ بَرَکَاتِکَ وَ تَرْفَعَ لِی إِلَیْکَ صَوْتاً أَوْ تَغْفِرَ لِی ذَنْباً أَوْ تَتَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَةٍ فَهَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ مُسْتَجِیراً بِکَرَمِ وَجْهِکَ وَ عِزِّ جَلَالِکَ وَ مُتَوَجِّهاً إِلَیْکَ وَ مُتَوَسِّلًا إِلَیْکَ وَ مُتَقَرِّباً إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله أَحَبِّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ وَ أَکْرَمِهِمْ لَدَیْکَ وَ أَوْلَاهُمْ بِکَ وَ أَطْوَعِهِمْ لَکَ وَ أَعْظَمِهِمْ مِنْکَ مَنْزِلَةً وَ عِنْدَکَ مَکَاناً وَ بِعِتْرَتِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمُ الْهُدَاةِ الْمَهْدِیِّینَ الَّذِینَ افْتَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ وَ جَعَلْتَهُمْ وُلَاةَ الْأَمْرِ بَعْدَ نَبِیِّکَ یَا مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ وَ یَا مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ قَدْ بَلَغَ مَجْهُودِی فَهَبْ لِی نَفْسِیَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ بِرَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ لَا قُوَّةَ لِی عَلَی سَخَطِکَ وَ لَا صَبْرَ لِی عَلَی عَذَابِکَ وَ لَا غِنًی بِی عَنْ رَحْمَتِکَ تَجِدُ مَنْ تُعَذِّبُ غَیْرِی وَ لَا أَجِدُ مَنْ یَرْحَمُنِی غَیْرَکَ وَ لَا قُوَّةَ لِی عَلَی الْبَلَاءِ وَ لَا طَاقَةَ لِی عَلَی الْجَهْدِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ بِآلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِالْأَئِمَّةِ الَّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِسِرِّکَ وَ أَطْلَعْتَهُمْ عَلَی وَحْیِکَ وَ اخْتَرْتَهُمْ بِعِلْمِکَ وَ طَهَّرْتَهُمْ

ص: 231

و گزینش نمودی و بی­آلایش ساختی و هدایت­گر و هدایت یافته و امانت­دار وحی­ات قرار دادی و از گناه بازداشتی و برای آفریده­هایت پسندیدی و به دانش خود ویژه گردانیدی و برگزیدی و نعمتت را به آنان ارزانی داشتی و حجت خویش بر خلق قرار دادی و به اطاعت از آنان دستور دادی و به هیچ کس اجازه­ نافرمانی از آنان را ندادی و اطاعت از آنان را بر همه­ آفریده­هایت واجب گردانیدی و نیز امروز و اکنون که در این­جا ایستادم، به آنان توسل می جویم و از تو می­خواهم که مرا از بهترین و برگزیده­ترین بندگان خود قرار دهی.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و بر ناله و اعترافم به گناه و تضرّعم و رحل اقامت بر آستانه­ات و راهی شدنم به سویت رحم کن، ای گرامی­ترین درخواست­شدگان، ای بزرگی که برای گناه بزرگ به تو امید بسته می­شود، گناه بزرگ مرا بیامرز، به راستی که گناه بزرگ را جز بزرگ نمی آمرزد.

خداوندا، از تو خواهانم که مرا از آتش جهنم آزاد کنی. ای پروردگار مؤمنان، امیدم را قطع مکن، ای بسیار بخشنده بر من ببخش، ای مهربان­ترین مهربانان، ای خدایی که درخواست­کنندگان از خود را نومید نمی­گردانی، مرا از درگاه خود مران، ای بسیار گذشت­کننده از من درگذر، ای بسیار توبه­پذیر، توفیق توبه به من ده و توبه­ام را بپذیر. ای مولای من، حاجت من از تو که اگر آن را به من عطا کنی، هر چه از من بازداری، ضرری به من نمی­رساند و اگر آن را از من بازداری، هر چه به من عطا کنی سودی به حال من ندارد، این است که مرا از آتش جهنم آزاد کنی. خدایا، درود و سلام مرا به روح محمد و آل محمد برسان و به واسطه­ آنان، امروز مرا نجات ده. ای خدایی که دستور گذشت دادی، ای خدایی که در برابر گذشت پاداش می­دهی، ای خدایی که گذشت می­کنی، ای خدایی که از گذشت خشنودی، ای خدایی که در برابر گذشت ثواب می­دهی، مرا ببخش مرا ببخش مرا ببخش، آن را بیست مرتبه بگو . امروز گذشتت را خواستارم و نیز از هر خیری که علم تو آن را فراگرفت، از تو درخواست می­کنم.

این جایگاه بنده­ بیچاره و نیازمند است، این جایگاه درمانده و نیازمند به رحمت تو است، این جایگاه پناه­جوی به عفوت از کیفرت می­باشد، این جایگاه پناه آورنده­ به تو از تو است، از خشم و ناگهان در رسیدن کیفرت به خشنودی­ات پناه می­برم. ای آرزو و امید من، ای بهترین فریادرس، ای بخشنده­ترین بخشنده، ای کسی که رحمتت بر غضبت پیشی گرفت. ای سرور و مولا و امید و مورد اعتماد و تکیه­گاه من، ای ذخیره و پشتیبان و اندوخته و نهایت آرزو و خواسته­ من، ای فریادرس و ای وارث من، در این روز که به تو پناهنده شدم و صداهای فراوان به سوی تو بلند است، با من چه خواهی کرد، از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و در این روز مرا رستگار و کامیاب از درگاهت برگردان، به بهترین صورت که از کسی خشنود گردیدی و دعایش را اجابت نمودی و پذیرفته و عطای فراوان به او بخشیدی و گناهانش را آمرزیدی و گرامی ­داشتی و کس دیگر را به جای او بر نگزیدی و

ص: 232

وَ خَلَّصْتَهُمْ وَ اصْطَفَیْتَهُمْ وَ صَفَّیْتَهُمْ وَ جَعَلْتَهُمْ هُدَاةً مَهْدِیِّینَ وَ ائْتَمَنْتَهُمْ عَلَی وَحْیِکَ وَ عَصَمْتَهُمْ عَنْ مَعَاصِیکَ وَ رَضِیتَهُمْ لِخَلْقِکَ وَ خَصَصْتَهُمْ بِعِلْمِکَ وَ اجْتَبَیْتَهُمْ وَ حَبَوْتَهُمْ وَ جَعَلْتَهُمْ حُجَجاً عَلَی خَلْقِکَ وَ أَمَرْتَ بِطَاعَتِهِمْ وَ لَمْ تُرَخِّصْ لِأَحَدٍ فِی مَعْصِیَتِهِمْ وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ عَلَی مَنْ بَرَأْتَ وَ أَتَوَسَّلُ بِهِمْ إِلَیْکَ فِی مَوْقِفِی الْیَوْمَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ خِیَارِ وَفْدِکَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمِ صُرَاخِی وَ اعْتِرَافِی بِذَنْبِی وَ تَضَرُّعِی وَ ارْحَمْ طَرْحِی رَحْلِی بِفِنَائِکَ وَ ارْحَمْ مَسِیرِی إِلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَنْ سُئِلَ یَا عَظِیماً یُرْجَی لِکُلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ یَا رَبَّ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِی یَا مَنَّانُ مُنَّ عَلَیَّ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا مَنْ لَا یُخَیِّبُ سَائِلَهُ لَا تَرُدَّنِی یَا عَفُوُّ اعْفُ عَنِّی یَا تَوَّابُ تُبْ عَلَیَّ وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی یَا مَوْلَایَ حَاجَتِیَ الَّتِی إِنْ أَعْطَیْتَنِیهَا لَمْ یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَنِّی تَحِیَّةً وَ سَلَاماً وَ بِهِمُ الْیَوْمَ فَاسْتَنْقِذْنِی یَا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ یَا مَنْ یَجْزِی عَلَی الْعَفْوِ یَا مَنْ یَعْفُو یَا مَنْ رَضِیَ بِالْعَفْوِ یَا مَنْ یُثِیبُ عَلَی الْعَفْوِ الْعَفْوَ الْعَفْوَ یَقُولُهَا عِشْرِینَ مَرَّةً أَسْأَلُکَ الْیَوْمَ الْعَفْوَ وَ أَسْأَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ هَذَا مَکَانُ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ هَذَا مَکَانُ الْمُضْطَرِّ إِلَی رَحْمَتِکَ هَذَا مَکَانُ الْمُسْتَجِیرِ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ هَذَا مَکَانُ الْعَائِذِ بِکَ مِنْکَ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ مِنْ فَجْأَةِ نَقِمَتِکَ یَا أَمَلِی یَا رَجَائِی یَا خَیْرَ مُسْتَغَاثٍ یَا أَجْوَدَ الْمُعْطِینَ یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ یَا سَیِّدِی یَا مَوْلَایَ یَا رَجَائِی وَ ثِقَتِی وَ مُعْتَمَدِی وَ یَا ذُخْرِی وَ ظَهْرِی وَ عُدَّتِی وَ غَایَةَ أَمَلِی وَ رَغْبَتِی یَا غِیَاثِی یَا وَارِثِی مَا أَنْتَ صَانِعٌ بِی فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی فَزِعْتُ فِیهِ إِلَیْکَ وَ کَثُرَتْ فِیهِ الْأَصْوَاتُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُقَلِّبَنِی فِیهِ مُفْلِحاً مُنْجِحاً بِأَفْضَلِ مَا انْقَلَبَ بِهِ مَنْ رَضِیتَ عَنْهُ وَ اسْتَجَبْتَ دُعَاءَهُ وَ قَبِلْتَهُ وَ أَجْزَلْتَ حِبَاهُ وَ غَفَرْتَ ذُنُوبَهُ وَ أَکْرَمْتَهُ وَ لَمْ تَسْتَبْدِلْ بِهِ سِوَاهُ وَ شَرَّفْتَ

ص: 232

مقامش را والا گردانیدی و در نزد افراد بهتر از او به او مباهات ­کردی و با برآوردن تمامی حوایجش از درگاهت برگرداندی و بعد از مرگ نیز او را به زندگانی پاکیزه زنده ­گرداندی و پایان کار او را به آمرزش پایان دادی و به آنان که دوستش ­دارد، ملحق کردی­.

خدایا، هر وارد شونده­ای جایزه­ای دارد و هر زیارت­کننده­ای کرامتی و هر درخواست­کننده­ای عطایی و هر امیدواری ثوابی و هر درخواست کننده­ای از تو پاداشی و هر گراینده­ای به درگاهت هدیه­ای و هر پناه­جویی رحمتی و هر خواهش­ کننده­ای قرب و منزلت و هر تضرع ­کننده اجابتی و هر خاکساری رأفتی و هر فرود آمده­ای از حق حفظ و نگاه­داری تو برخوردار و هر توسل­کننده­ای از حق گذشتت برخوردار است و من اکنون به درگاهت وارد شدم و در این مکان که شرافت دادی، به امید آن­چه در نزد تو است در پیشگاهت ایستادم، پس امروز مرا از نومیدترین وارد شوندگان بر خود قرار مده، بلکه با بهشت مرا گرامی بدار و آمرزشت را به من ارزانی بدار و با عافیتت بیآرای و از آتش جهنم در پناه خود درآور و از روزی حلال و پاکیزه­ات بر من بگستران و شرّ فاسقان عرب و عجم و شرّ شیطان­هایی از جن و انسان را از من دور بدار. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا نومید برمگردان و میان من و ملاقات با خود را سالم و بی­گزند بدار تا این که مرا به درجه همدمی با دوستانت نایل گردانی و با شرابی گوارا از حوض آنان به من بنوشانی به گونه­ای که هرگز بعد از آن تشنه نگردم و مرا در زمره­ آنان محشور کن و جزو حزب و گروه آنان بمیران و در مقام رضا و بهشت، چهره­ آنان را به من بشناسان؛ زیرا که من از آنان به عنوان هدایت­گر خشنودم. ای کفایت­کننده­ هر چیز که هیچ چیز نمی­تواند چیزی را از تو کفایت کند، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از شرّ آن­چه از آن پرهیز می­کنم و یا نمی­کنم، کفایت کن و به هیچ کس به جز خود وامگذار و آنچه را که به من روزی کردی مبارک گردان و کس دیگر را به جای من مگزین و مرا به آفریده­هایت وامگذار و به نظر خودم واگذار مکن تا مرا ناتوان گرداند و به دنیا وامگذار که مرا به دور بیفکند و به نزدیک و دور وامگذار، بلکه تنها تو به کارهای من بپرداز ای سرور و مولای من.

خداوندا، تو، امیدم در این روز جز از تو گسست. در این روز رحمت و آمرزشت را بر من ارزانی دار. خداوندا، ای پروردگار این مکان­های شریف و پروردگار همه­ نقاط سرزمین حرم و مشعر که قدرش را بزرگ داشتی و عظمت بخشیدی [و] به حق خانه­ محترم و سرزمین حلّ و حرم و رکن و مقام، بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و همه­ حوائج مرا که صلاح دین، دنیا و آخرت من در آن است، برآور و من و پدر و مادر من و اجداد مسلمان مرا بیامرز و بر پدر و مادر من رحمت آر، همان­گونه که آن دو در حال کودکی مرا پرورش دادند و بهترین پاداش را به آن دو عطا کن و به واسطه­ دعای من آن دو را با چیزی آشنا کن که چشم­هایشان بدان روشن گردد؛ زیرا آن دو در رسیدن به مقصد

ص: 233

مَقَامَهُ وَ بَاهَیْتَ بِهِ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ وَ قَلَبْتَهُ بِکُلِّ حَوَائِجِهِ وَ أَحْیَیْتَهُ بَعْدَ الْمَمَاتِ حَیَاةً طَیِّبَةً وَ خَتَمْتَ لَهُ بِالْمَغْفِرَةِ وَ أَلْحَقْتَهُ بِمَنْ تَوَلَّاهُ.

اللَّهُمَّ إِنَّ لِکُلِّ وَافِدٍ جَائِزَةً وَ لِکُلِّ زَائِرٍ کَرَامَةً وَ لِکُلِّ سَائِلٍ لَکَ عَطِیَّةً وَ لِکُلِّ رَاجٍ لَکَ ثَوَاباً وَ لِکُلِّ مُلْتَمِسِ مَا عِنْدَکَ جَزَاءً وَ لِکُلِّ رَاغِبٍ إِلَیْکَ هِبَةً وَ لِکُلِّ مَنْ فَزِعَ إِلَیْکَ رَحْمَةً وَ لِکُلِّ مَنْ رَغِبَ فِیکَ زُلْفَی وَ لِکُلِّ مُتَضَرِّعٍ إِلَیْکَ إِجَابَةً وَ لِکُلِّ مُسْتَکِینٍ إِلَیْکَ رَأْفَةً وَ لِکُلِّ نَازِلٍ بِکَ حِفْظاً وَ لِکُلِّ مُتَوَسِّلٍ عَفْواً وَ قَدْ وَفَدْتُ إِلَیْکَ وَ وَقَفْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ الَّذِی شَرَّفْتَهُ رَجَاءً لِمَا عِنْدَکَ فَلَا تَجْعَلْنِیَ الْیَوْمَ أَخْیَبَ وَفْدِکَ وَ أَکْرِمْنِی بِالْجَنَّةِ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالْمَغْفِرَةِ وَ جَمِّلْنِی بِالْعَافِیَةِ وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ الطَّیِّبِ وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ شَرَّ شَیَاطِینِ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَرُدَّنِی خَائِباً وَ سَلِّمْنِی مَا بَیْنِی وَ بَیْنَ لِقَائِکَ حَتَّی تُبْلِغَنِی الدَّرَجَةَ الَّتِی فِیهَا مُرَافَقَةُ أَوْلِیَائِکَ وَ اسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِمْ مَشْرَباً رَوِیّاً لَا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ احْشُرْنِی فِی زُمْرَتِهِمْ وَ تَوَفَّنِی فِی حِزْبِهِمْ وَ عَرِّفْنِی وُجُوهَهُمْ فِی رِضْوَانِکَ وَ الْجَنَّةِ فَإِنِّی رَضِیتُ بِهِمْ هُدَاةً یَا کَافِیَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَا یَکْفِی مِنْهُ شَیْ ءٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی شَرَّ مَا أَحْذَرُ وَ شَرَّ مَا لَا أَحْذَرُ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی أَحَدٍ سِوَاکَ وَ بَارِکْ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَا إِلَی رَأْیِی فَیُعْجِزَنِی وَ لَا إِلَی الدُّنْیَا فَتَلْفِظَنِی وَ لَا إِلَی قَرِیبٍ وَ لَا بَعِیدٍ بَلْ تَفَرَّدْ بِالصُّنْعِ لِی یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ اللَّهُمَّ أَنْتَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ تَطَوَّلْ عَلَیَّ فِیهِ بِالرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الْأَمْکِنَةِ الشَّرِیفَةِ وَ رَبَّ کُلِّ حَرَمٍ وَ مَشْعَرٍ عَظَّمْتَ قَدْرَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ بِالْبَیْتِ الْحَرَامِ وَ بِالْحِلِّ وَ الْحَرَامِ وَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِحْ لِی کُلَّ حَاجَةٍ مِمَّا فِیهِ صَلَاحُ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَ وَ لِمَنْ وَلَدَنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً وَ اجْزِهِمَا عَنِّی خَیْرَ الْجَزَاءِ وَ عَرِّفْهُمَا بِدُعَائِی لَهُمَا مَا تَقَرُّ بِهِ أَعْیُنُهُمَا فَإِنَّهُمَا قَدْ

ص: 233

از من پیشی گرفتند و مرا بعد از آن دو آفریدی، پس در این روز، شفاعت مرا در رابطه با خودم و درباره­ آن دو و همه­ نیاکان مؤمنم بپذیر، ای مهربان­ترین مهربانان.

خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست و از خاندان محمد اندوه­گشایی کن و آنان را امامانی قرار ده که به حق رهنمون می شوند و به وسیله آن عدالت می ورزند و آنان را یاری ده و به واسطه­ آنان دینت را یاری کن و به آن­چه که به آنان وعده دادی، وفا کن و مرا به پیروزی خاندان محمد نایل گردان و در راه رسیدن به آن از هر امر هولناک کفایت نما؛ سپس ای خدا، بهره­ای خالص و بی­آلایش در رابطه با آنان برای من مقدّر کن، ای مقدرکننده­ سرآمد عمر انسان­ها و ای تقسیم­کننده­ روزی­ها، عمر مرا دراز و روزی­ام را گسترده بگردان. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و امام ما را شایسته بگردان و امور ما را به او سامان ده و بیم او را و نیز بیم ما را بر او ایمن گردان و ای خدا، او را یاور دینت قرار ده. خداوندا، به وجود او زمین را از داد و قسط آکنده کن، چنان که از ستم و جور پر است و وجود او را بر فقرا و زنان بی­شوهر و افراد بیچاره­ مسلمان منّت نه و مرا از بهترین دوستان و شیعیان او بگردان، آنان که بسیار شیفته­ اویند و به نحو شایسته از او اطاعت می نمایند و سرسپرده­ فرمان اویند و زودتر از همه به خشنودی او می­شتابند و سخن او را می­پذیرند و برای اجرای فرمان او به پا می­خیزند و شهادت در پیشاروی او را به من روزی کن، تا این که در حالی که تو از من خشنودی، با تو ملاقات کنم. خدایا، من خانواده و فرزندان و آن­چه را که تو به من بخشیدی، رها کردم به سوی تو بیرون آمدم و همه­ کسانی را که رها کردم، به تو واگذار نمودم. پس به نیکی از من جانشینی کن، که تو سرپرست آفریده­هایت می­باشی. معبودی جز خداوند بردبار و کریم نیست، معبودی جز خداوند بلندپایه و بزرگ نیست. پاک است خدایی که پروردگار آسمان­ها و زمین­های هفت­گانه و آن­چه در آن­ها و میان آن­ها وجود دارد و پروردگار عرش بزرگ است و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است.(1)

ادامه­ این دعا که در این فصل نیست و به آن اضافه شد:

خداوندا، من بنده­ توام و زمام اختیارم به دست تو است و عمر من به دانش تو بستگی دارد. از تو می­خواهم که مرا به آن­چه تو را از من خرسند می­گرداند، موفق گردانی و مناسک مرا که به خلیل و دوست صمیمی­ات حضرت ابراهیم نشان دادی و پیامبرت حضرت محمد صلواتک علیهما را بر آن راهنمایی کردی، بی کم و کاست قرار دهی. خدایا، مرا از کسانی قرار ده که کردارشان را پسندیدی و عمرشان را طولانی کردی و بعد از مرگ به زندگانی پاکیزه زنده گردانیدی. سپاس خدا را در برابر نعمت هایش که به شماره در نمی­آید و با عمل نمی­توان آن را جبران کرد، ستایش خدایی را که مرا آفرید در حالی که چیزی در خور یاد نبودم و بر بسیاری از آفریده­هایش به نحو شایسته برتری بخشید، ستایش خدایی را که مرا روزی داد در حالی که مالک هیچ چیز نبودم، ستایش خدا را بر بردباری­اش با وجود آگاهی­اش، ص: 234

سَبَقَانِی إِلَی الْغَایَةِ وَ خَلَقْتَنِی بَعْدَهُمَا فَشَفِّعْنِی فِی نَفْسِی وَ فِیهِمَا وَ فِی جَمِیعِ أَسْلَافِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی هَذَا الْیَوْمِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ انْصُرْهُمْ وَ انْتَصِرْ بِهِمْ وَ أَنْجِزْ لَهُمْ مَا وَعَدْتَهُمْ وَ بَلِّغْنِی فَتْحَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی کُلَّ هَوْلٍ دُونَهُ ثُمَّ اقْسِمِ اللَّهُمَّ لِی فِیهِمْ نَصِیباً خَالِصاً یَا مُقَدِّرَ الْآجَالِ یَا مُقَسِّمَ الْأَرْزَاقِ افْسَحْ لِی فِی عُمُرِی وَ ابْسُطْ لِی فِی رِزْقِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَصْلِحْ لَنَا إِمَامَنَا وَ اسْتَصْلِحْهُ وَ أَصْلِحْ عَلَی یَدَیْهِ وَ آمِنْ خَوْفَهُ وَ خَوْفَنَا عَلَیْهِ وَ اجْعَلْهُ اللَّهُمَّ الَّذِی تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ اللَّهُمَّ امْلَأِ الْأَرْضَ بِهِ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ امْنُنْ بِهِ عَلَی فُقَرَاءِ الْمُسْلِمِینَ وَ أَرَامِلِهِمْ وَ مَسَاکِینِهِمْ وَ اجْعَلْنِی مِنْ خِیَارِ مَوَالِیهِ وَ شِیعَتِهِ أَشَدِّهِمْ لَهُ حُبّاً وَ أَطْوَعِهِمْ لَهُ طَوْعاً وَ أَنْفَذِهِمْ لِأَمْرِهِ وَ أَسْرَعِهِمْ إِلَی مَرْضَاتِهِ وَ أَقْبَلِهِمْ لِقَوْلِهِ وَ أَقْوَمِهِمْ بِأَمْرِهِ وَ ارْزُقْنِی الشَّهَادَةَ بَیْنَ یَدَیْهِ حَتَّی أَلْقَاکَ وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ اللَّهُمَّ إِنِّی خَلَّفْتُ الْأَهْلَ وَ الْوَلَدَ وَ مَا خَوَّلْتَنِی وَ خَرَجْتُ إِلَیْکَ وَ وَکَلْتُ مَا خَلَّفْتُ إِلَیْکَ فَأَحْسِنْ عَلَیَّ فِیهِمُ الْخَلَفَ فَإِنَّکَ وَلِیُّ ذَلِکَ مِنْ خَلْقِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ (1).

و من هذا الموضع زیادة لیس من هذا الفصل و هو مضاف إلیه:

اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ وَ أَجَلِی بِعِلْمِکَ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُوَفِّقَنِی لِمَا یُرْضِیکَ عَنِّی وَ أَنْ تُسَلِّمَ لِی مَنَاسِکِیَ الَّتِی أَرَیْتَهَا إِبْرَاهِیمَ خَلِیلَکَ وَ دَلَلْتَ عَلَیْهَا نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمَا اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ رَضِیتَ عَمَلَهُ وَ أَطَلْتَ عُمُرَهُ وَ أَحْیَیْتَهُ بَعْدَ الْمَمَاتِ حَیَاةً طَیِّبَةً الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی نَعْمَائِهِ الَّتِی لَا تُحْصَی بِعَدَدٍ وَ لَا تُکَافَی بِعَمَلٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَنِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً وَ فَضَّلَنِی عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَزَقَنِی وَ لَمْ أَکُ أَمْلِکُ شَیْئاً الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلْمِهِ

ص: 234

ستایش خدا را بر گذشتش با وجود توانایی­اش، ستایش خدا را بر رحمتش که بر خشمش پیشی گرفت. خداوندا، بر بنده فرستاده و برگزیده­ات از میان آفریده­هایت که او را برای ابلاغ پیام هایت انتخاب کردی، درود فرست و ای خدا، او را اولین شفاعت­کننده و اولین کسی که شفاعتش مورد پذیرش قرار می­گیرد و اولین سخنگو و حاجت برآورده شده­ترین درخواست­کننده قرار ده، به راستی که تو دعای بیچاره را آن­گاه که تو را بخواند، اجابت می­کنی و سختی و گرفتاری را برطرف می نمایی و اندوهناک را یاری می کنی و بیمار را بهبود می بخشی و نیازمند را بی­نیاز می گردانی و شکستگی را اصلاح می­کنی و هیچ فرمانروایی برتر از تو وجود ندارد و تو بلندپایه و بزرگی. ای نگاه دارنده­ بیمناک پناه­جو، ای کسی که نه شریکی داری و نه وزیری، به خواسته­های بزرگ آفریده­هایت از تو، به نام­های حق گرامی و ستایش زیبا و نعمت­های ویژه­ات، از تو درخواست می­کنم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و این شامگاه مرا بزرگ­ترین شامگاهی که که مرا بر زمین آوردی از جهت برکت در نگاهداری از دین، آزاد کردن من و برآوردن حوائج، شفاعت درخواست­ها، اتمام نعمتتت بر من، برکنار کردن بدی از من، پوشاندن لباس عافیت به تنم، قرار دهی و نیز مرا از کسانی قرار دهی که در این شامگاه با رحمتت به آنان نگریستی و به راستی که تو بخشنده و گرامی هستی.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و دیدار من با این شامگاه را آخرین دیدار قرار مده، تا این که مرا در سال آینده همراه با حاجیان خانه­ محترم و زائران قبر پیامبرت علیه و آله السلام در بهترین عافیت و فراگیرترین نعمت و گسترده­ترین رحمت و فراوان­ترین بهره و وسیع­ترین روزی و برترین امید و نیز در حالی که من بهترین وفا را نسبت به تو دارم، به آن برسانی؛ به راستی که تو شنوای دعا هستی. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دعایم را بشنو و بر تضرّع و خاکساری و فروتنی و توکلم رحم آر، به راستی که من تسلیم توام و تنها به تو و از تو امید کامیابی و عافیت و برتری دارم، پس بر من منّت نِه و در سال آینده در حالی که از ناخوشایندی و بیم همه­ گرفتاری­ها در عافیت هستم، مرا به این شامگاه برسان و بر اطاعت از خود و اطاعت از پیامبرت و اولیایت که از میان آفریده­هایت برگزیدی، یاری ده. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دین مرا سالم و عمرم را دراز و تنم را سالم بگردان. ای خدایی که بر من رحم آوردی و خواسته­ام را عطا کردی، گناهم را بیامرز، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در باقی­مانده­ از عمرم، نعمتت را بر من تمامی بخش، تا این که در حالی که از من خرسندی، جانم را بگیری و مرا از آئین اسلام بیرون مبر، که من به ریسمان تو چنگ زدم، پس مرا به غیر خود وامگذار و آن­چه سودمند است به من بیاموز و دلم را از دانش و هراس از سخت­گیری­ها و کیفرهایت آکنده گردان. خداوندا، از تو همانند درمانده­ به تو، هراسناک از عذابت، بیمناک از کیفرت، درخواست می­کنم که مرا بیامرزی و با رحمتت

ص: 235

الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی رَحْمَتِهِ الَّتِی سَبَقَتْ غَضَبَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ لِرِسَالاتِکَ وَ اجْعَلْهُ اللَّهُمَّ أَوَّلَ شَافِعٍ وَ أَوَّلَ مُشَفَّعٍ وَ أَوَّلَ قَائِلٍ وَ أَنْجَحَ سَائِلٍ إِنَّکَ تُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاکَ وَ تَکْشِفُ السُّوءَ وَ تُغِیثُ الْمَکْرُوبَ وَ تَشْفِی السَّقِیمَ وَ تُغْنِی الْفَقِیرَ وَ تَجْبُرُ الْکَسِیرَ وَ لَیْسَ فَوْقَکَ أَمِیرٌ وَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ یَا مَنْ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ لَا وَزِیرَ أَسْأَلُکَ بِعَظِیمِ مَا سَأَلَکَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ کَرِیمِ أَسْمَائِکَ وَ جَمِیلِ ثَنَائِکَ وَ خَاصَّةِ آلَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ عَشِیَّتِی هَذِهِ أَعْظَمَ عَشِیَّةٍ مَرَّتْ عَلَیَّ مُنْذُ أَنْزَلْتَنِی إِلَی الدُّنْیَا بَرَکَةً فِی عِصْمَةِ دِینِی وَ خَلَاصِ نَفْسِی وَ قَضَاءِ حَاجَتِی وَ تَشْفِیعِی فِی مَسَائِلِی وَ إِتْمَامِ النِّعْمَةِ عَلَیَّ وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّی وَ لِبَاسِ الْعَافِیَةِ لِی وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیْهِ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ بِرَحْمَتِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ هَذِهِ الْعَشِیَّةَ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی حَتَّی تُبَلِّغَنِیهَا مِنْ قَابِلٍ مَعَ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ الزُّوَّارِ- لِقَبْرِ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ فِی أَعْفَی عَافِیَتِکَ وَ أَعَمِّ نِعْمَتِکَ وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِکَ وَ أَجْزَلِ قِسْمِکَ وَ أَوْسَعِ رِزْقِکَ وَ أَفْضَلِ الرَّجَاءِ وَ أَنَا لَکَ عَلَی أَحْسَنِ الْوَفَاءِ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ دُعَائِی وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی وَ تَذَلُّلِی وَ اسْتِکَانَتِی وَ تَوَکُّلِی فَإِنِّی لَکَ سِلْمٌ لَا أَرْجُو نَجَاحاً وَ لَا مُعَافَاةً وَ لَا تَشْرِیفاً إِلَّا بِکَ وَ مِنْکَ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِتَبْلِیغِی هَذِهِ الْعَشِیَّةَ مِنْ قَابِلٍ وَ أَنَا مُعَافًی مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ وَ مِنْ جَمِیعِ الْبَوَائِقِ وَ أَعِنِّی عَلَی طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ وَ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ اصْطَفَیْتَهُمْ مِنْ خَلْقِکَ لِخَلْقِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْنِی فِی دِینِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَصِحَّ جِسْمِی یَا مَنْ رَحِمَنِی وَ أَعْطَانِی سُؤْلِی فَاغْفِرْ لِی ذَنْبِی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَمِّمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ أَجَلِی حَتَّی تَتَوَفَّانِی وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ لَا تُخْرِجْنِی مِنْ مِلَّةِ الْإِسْلَامِ فَإِنِّی اعْتَصَمْتُ بِحَبْلِکَ فَلَا تَکِلْنِی إِلَی غَیْرِکَ وَ عَلِّمْنِی مَا یَنْفَعُنِی وَ امْلَأْ قَلْبِی عِلْماً وَ خَوْفاً مِنْ سَطَوَاتِکَ وَ نَقِمَاتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ الْمُضْطَرِّ إِلَیْکَ الْمُشْفِقِ مِنْ عَذَابِکَ الْخَائِفِ مِنْ عُقُوبَتِکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی

ص: 235

بر من، مهرورزی و آمرزشت را بر من ببخشی و واجبات را از سوی من ادا کنی و به تفضّل خویش مرا از غیر خود بی­نیاز گردانی و از آتش جهنم پناه دهی، به رحمتت ای مهربان­ترین مهربان.

از دیگر دعاهای روز عرفه، دعای عرفه­ مولایمان امام زین­العابدین صلوات الله علیه است که در بردارنده معانی ربّانی و ادب عبودیت در برابر عظمت خداوند است:

خداوندا، فرشتگان از بیم تو هراسناک و گوش به فرمان و مطیع تواَند و به دستور تو عمل می کنند و شب و روز خسته نمی­گردند و پیوسته تسبیح­گوی تُواَند، در حالی که من به خاطر بدی بر خویشتن و کوتاهی در امر نفس خویش تا نزدیکی به زمان سرآمد عمرم، سزاوارترم که پیوسته بیمناک باشم. ای پروردگار من، چه بسیار گناه که من فریفته و سرگشته­ آن هستم، خدایا، من گناهان و بدی فراوان نمودم و تو بسیار عافیت بخشیدی؛ بر من پوشیدی و به واسطه­ حسن نظرت به من، رسوایم ننمودی و لغزشم را نادیده گرفتی، به حدی که بیم آن را دارم که با دادن نعمت پی در پی، مرا به عذابت نزدیکی کنی، در حالی که سزاوار است از فراوانی گناهانم شرم کنم، سپس باز پرده­دری نکردی و عیبم را آشکار نساختی و روزی­ام را قطع نکردی و سرکشی را بر من مسلّط نساختی و به سزای گناهانم پرده از من برکنار ننمودی، بلکه مرا به گونه­ای رها کردی که گویی گناهی ندارم؛ از خطایم چشم پوشیدی و به واسطه­ آن­چه در من نیست، پاکم شمردی. من به واسطه­ جنایاتی که دستانم کردند و پاهایم به سوی آن روانه شدند و تنم با آن تماس گرفت و چشمانم به آن نگریست و گوش­هایم شنید و اعضا و جوارح دیگرم بدان عمل نمود و زبانم بدان گویا شد و دلم بدان معتقد گردید، علیهِ خود اعتراف می­کنم. بنابراین، ای معبود من، من به واسطه­ گستاخی بر معصیت و پایمال کردن حقوق تو، سزاوار برگرفتن نعمت و کیفر ناگهانی و نزول عذاب توام. من گناهان فراوان بی­شمار را مرتکب شدم و جرم بزرگی از من سرزد، من همانم که عذابت را به خود خریدم و با ارتکاب گناهان با تمام توان و طاقت، خود را هلاک کردم و با تمام نیرو در معرض نابودی قرار دادم .

خدایا، من همان کسی هستم که هنگام معصیت از نعمت­های تو سپاسگزاری ننمودم و حتی هنگام نزول بلا نیز معصیت را کنار نگذاشتم و از هوا و هوس باز نایستادم و تو را نیابیدم. ای معبود من، من همان کسی هستم که تو را نپاییدم و هنگام ارتکاب گناهان به نهی تو توجه ننمودم و هنگام لذات، فرمان تو را در نظر نگرفتم و هنگام خواهش نفسانی، پند تو را نپذیرفتم و بعد از بردباری تو بر نادانی سوار شدم و با وجود آگاهی تو، به سوی ستمگری رفتم. خدایا، همان گونه که گستاخی نمودم و گناهانی مرتکب شدم و تو بردباری نمودی و دانستی که حق تو را نادیده گرفتم و از سپاس در برابر نعمت های تو ناتوان گشتم و معصیت تو را مرتکب شدم، خدایا اکنون من نه عذری دارم تا بیاورم و نه چاره­ای تا از آن یاری بطلبم. خدایا، بدی و ستم نمودم

ص: 236

وَ تَحَنَّنْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ أَنْ تَجُودَ عَلَیَّ بِمَغْفِرَتِکَ وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی فَرِیضَتَکَ وَ تُغْنِیَنِی بِفَضْلِکَ عَمَّنْ سِوَاکَ وَ أَنْ تُجِیرَنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ مِنْ أَدْعِیَةِ یَوْمِ عَرَفَةَ دُعَاءٌ لِمَوْلَانَا زَیْنِ الْعَابِدِینَ علیه السلام وَ هُوَ دُعَاءٌ اشْتَمَلَ عَلَی الْمَعَانِی الرَّبَّانِیَّةِ وَ أَدَبِ الْعُبُودِیَّةِ مَعَ الْجَلَالَةِ الْإِلَهِیَّةِ: اللَّهُمَّ إِنَّ مَلَائِکَتَکَ مُشْفِقُونَ مِنْ خَشْیَتِکَ سَامِعُونَ مُطِیعُونَ لَکَ وَ هُمْ بِأَمْرِکَ یَعْمَلُونَ- لَا یَفْتَرُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ یُسَبِّحُونَ وَ أَنَا أَحَقُّ بِالْخَوْفِ الدَّائِمِ لِإِسَاءَتِی عَلَی نَفْسِی وَ تَفْرِیطِهَا إِلَی اقْتِرَابِ أَجَلِی فَکَمْ لِی یَا رَبِّ مِنْ ذَنْبٍ أَنَا فِیهِ مَغْرُورٌ مُتَحَیِّرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی قَدْ أَکْثَرْتُ عَلَی نَفْسِی مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْإِسَاءَةِ وَ أَکْثَرْتَ عَلَیَّ مِنَ الْمُعَافَاةِ سَتَرْتَ عَلَیَّ وَ لَمْ تَفْضَحْنِی بِمَا أَحْسَنْتَ لِیَ النَّظَرَ وَ أَقَلْتَنِی الْعَثْرَةَ وَ أَخَافُ أَنْ أَکُونَ فِیهَا مُسْتَدْرَجاً فَقَدْ یَنْبَغِی لِی أَنْ أَسْتَحْیِیَ مِنْ کَثْرَةِ مَعَاصِیَّ ثُمَّ لَمْ تَهْتِکْ لِی سِرّاً وَ لَمْ تُبْدِ لِی عَوْرَةً وَ لَمْ تَقْطَعْ عَنِّی الرِّزْقَ وَ لَمْ تُسَلِّطْ عَلَیَّ جَبَّاراً وَ لَمْ تَکْشِفْ عَنِّی غِطَاءً مُجَازَاةً لِذُنُوبِی تَرَکْتَنِی کَأَنِّی لَا ذَنْبَ لِی کَفَفْتَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ زَکَّیْتَنِی بِمَا لَیْسَ فِیَّ أَنَا الْمُقِرُّ عَلَی نَفْسِی بِمَا جَنَتْ عَلَیَّ یَدَایَ وَ مَشَتْ إِلَیْهِ رِجْلَایَ وَ بَاشَرَ جَسَدِی وَ نَظَرَتْ إِلَیْهِ عَیْنَایَ وَ سَمِعَتْهُ أُذُنَایَ وَ عَمِلَتْهُ جَوَارِحِی وَ نَطَقَ بِهِ لِسَانِی وَ عَقَدَ عَلَیْهِ قَلْبِی فَأَنَا الْمُسْتَوْجِبُ یَا إِلَهِی زَوَالَ نِعْمَتِکَ وَ مُفَاجَأَةَ نَقِمَتِکَ وَ تَحْلِیلَ عُقُوبَتِکَ لِمَا اجْتَرَأْتُ عَلَیْهِ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ ضَیَّعْتُ مِنْ حُقُوقِکَ أَنَا صَاحِبُ الذُّنُوبِ الْکَبِیرَةِ الَّتِی لَا تُحْصَی عَدَدُهَا وَ صَاحِبُ الْجُرْمِ الْعَظِیمِ أَنَا الَّذِی أَحْلَلْتُ الْعُقُوبَةَ بِنَفْسِی وَ أَوْبَقْتُهَا بِالْمَعَاصِی جُهْدِی وَ طَاقَتِی وَ عَرَّضْتُهَا لِلْمَهَالِکِ بِکُلِّ قُوَّتِی إِلَهِی أَنَا الَّذِی لَمْ أَشْکُرْ نِعَمَکَ عِنْدَ مَعَاصِی إِیَّاکَ وَ لَمْ أَدَعْهَا عِنْدَ حُلُولِ الْبَلِیَّةِ وَ لَمْ أَقِفْ عِنْدَ الْهَوَی وَ لَمْ أُرَاقِبْکَ یَا إِلَهِی أَنَا الَّذِی لَمْ أَعْقِلْ عِنْدَ الذُّنُوبِ نَهْیَکَ وَ لَمْ أُرَاقِبْ عِنْدَ اللَّذَّاتِ زَجْرَکَ وَ لَمْ أَقْبَلْ عِنْدَ الشَّهْوَةِ نَصِیحَتَکَ وَ رَکِبْتُ الْجَهْلَ بَعْدَ الْحِلْمِ وَ غَدَوْتُ إِلَی الظُّلْمِ بَعْدَ الْعِلْمِ اللَّهُمَّ فَکَمَا حَلُمْتَ عَنِّی فِیمَا اجْتَرَأْتُ عَلَیْهِ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ عَرَفْتَ تَضْیِیعِی حَقَّکَ وَ ضَعْفِی عَنْ شُکْرِ نِعْمَتِکَ وَ رُکُوبِی مَعْصِیَتَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی لَسْتُ ذَا عُذْرٍ فَأَعْتَذِرَ وَ لَا ذَا حِیلَةٍ فَأَنْتَصِرَ اللَّهُمَّ قَدْ أَسَأْتُ وَ ظَلَمْتُ وَ بِئْسَ مَا

ص: 236

و چه کردار زشتی که از من سر زد و بدی هایی که مرتکب شدم، ولی مولای من، گناهان من به تو ضرری نرساند، ای سرور و مولای من، از تو آمرزش می­خواهم. پاکی تو ای خدایی که معبودی جز تو نیست، پاکی تو و من از ستمکارانم.

خدایا، تو به جز من، کسی را می­یابی که عذابش کنی، ولی من جز تو کسی را ندارم که بر من رحم کند. خدایا، اگر راه فراری داشتم به سوی آن می­گریختم و اگر راهی در آسمان یا زمین بود، وارد آن می­شدم، لیکن هیچ گریزگاه، پناهگاه، راه نجات و جایگاهی برای فرار از تو جز به سوی تو نیست. خدایا، اگر عذابم کنی، سزاوار من است و اگر بر من رحم آری، زیبنده­ تو است. تو را سوگند به بخشش، تفضیل، یگانگی، جلال، بزرگ­منشی، عظمت و فرمانروایی­ات، تو بودی که از دیرباز بر دوستان و حتی بر آنان که سزاوار کیفر تو بودند منت نهادی و گذشت و آمرزشت را شامل حال آنان نمودی. سرور من، اگر امید عافیت تو را نداشته باشم، به چه کسی امید داشته باشم و اگر به گذشت تو امید نبندم، به گذشت چه کسی امید ببندم و اگر امید رحمت تو را نداشته باشم، به رحمت چه کسی امید داشته باشم و اگر به آمرزش تو امید نبندم، به آمرزش چه کسی امید ببندم و اگر به روزی تو امید نداشته باشم، به روزی چه کسی امید داشته باشم و اگر به فضل تو امید نبندم، به فضل چه کسی امید ببندم؟ .

سرور من، نعمت­هایت را به صورت فراوان به من بخشیدی و من در برابر آنها سپاسگزاری اندکی نمودم، چه قدر نعمت که تو به من ارزانی داشتی و جز تو نمی­تواند آن را بشمارد. چه زیباست آزمودن تو نزد من و چه قدر کردار تو برای من نیک است. از تو فریاد خواستم و کمک گرفتم و تو به فریادم رسیدی و با فقر از تو درخواست نمودم و تو بی­­نیازم ساختی و از تو دوری گزیدم ولی تو به من نزدیک شدی و دعایم را اجابت نمودی و با بیچارگی­ از تو کمک خواستم و تو مرا یاری­ نمودی و بر من گستردی، و در حال بیماری تو را فریاد زدم و تو آن را برطرف نمودی و برای رفع بلا و گرفتاری از تو یاری طلبیدم و ای مولای من، تو را بهترین آقا و بهترین یاور یافتم. اکنون ای معبود من، چگونه تو را سپاس نگویم، تو بودی که با رحمت و برای اتمام حجت، زبانم را به یادت گشودی و به لطف دیده­ام را روشن گردانیدی و برای نظری که به من کردی، گوش­هایم به قدرتت شنید و عقل مرا بر سرزنش خودم رهنمون کردی. از گناهانم به تو گله می­گزارم، زیرا راهی برای گله­گزاری از آن­ها به جز درگاه تو وجود ندارد، پس آن­چه را که سینه ام را به تنگ آورد، بگشای و از هر چه بر خود بیم دارم، اعم از امور مربوط به دین، دنیا، خانواده و اموالم رهایی بخش، که کارم بسیار گره خورد و امورم پریشان شد و نَفسم مرا به هلاکت نزدیک کرد. اگر با رحمتی از خود مرا درنیابی که به واسطه­ آن مرا نجات دهی، ای مولای من، چه کسی جز تو را دارم.

تویی کریمی که پی در پی آمرزشت را شامل حال من می­کنی و منم بنده پستی که پی در پی گناه می­کنم؛ پس ای بردبار، در مورد نادانی من بردباری ورز و ای نادیده انگارنده­ لغزش، لغزشم را نادیده بگیر و ای مهربان، توبه­ام را بپذیر. ای آقا و مولای من، من در هر حال، از ملاقات با تو ناگزیرم و چگونه بنده از پروردگارش بی­نیاز می­گردد و چگونه گناهکار از کسی که

ص: 237

صَنَعْتُ عَمِلْتُ سُوءاً لَمْ تَضُرَّکَ ذُنُوبِی فَأَسْتَغْفِرَکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ.

اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَجِدُ مَنْ تُعَذِّبُهُ غَیْرِی وَ لَا أَجِدُ مَنْ یَرْحَمُنِی سِوَاکَ اللَّهُمَّ فَلَوْ کَانَ لِی مَهْرَبٌ لَهَرَبْتُ وَ لَوْ کَانَ لِی مَصْعَدٌ فِی السَّمَاءِ أَوْ مَسْلَکٌ فِی الْأَرْضِ لَسَلَکْتُ وَ لَکِنَّهُ لَا مَهْرَبَ لِی وَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی وَ لَا مَأْوَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنْ تُعَذِّبْنِی فَأَهْلُ ذَلِکَ أَنَا وَ إِنْ تَرْحَمْنِی فَأَهْلُ ذَلِکَ أَنْتَ بِمَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ وَحْدَانِیَّتِکَ وَ جَلَالِکَ وَ کِبْرِیَائِکَ وَ عَظَمَتِکَ وَ سُلْطَانِکَ فَقَدِیماً مَا مَنَنْتَ عَلَی أَوْلِیَائِکَ وَ مُسْتَحِقِّی عُقُوبَتِکَ بِالْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ سَیِّدِی عَافِیَةَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ عَافِیَتَکَ وَ عَفْوَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ عَفْوَکَ وَ رَحْمَةَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ رَحْمَتَکَ وَ مَغْفِرَةَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ مَغْفِرَتَکَ وَ رِزْقَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ رِزْقَکَ وَ فَضْلَ مَنْ أَرْجُو إِذَا لَمْ أَرْجُ فَضْلَکَ سَیِّدِی أَکْثَرْتَ عَلَیَّ مِنَ النِّعَمِ وَ أَقْلَلْتُ لَکَ مِنَ الشُّکْرِ فَکَمْ لَکَ عِنْدِی مِنْ نِعْمَةٍ لَا یُحْصِیهَا أَحَدٌ غَیْرُکَ مَا أَحْسَنَ بَلَاءَکَ عِنْدِی وَ أَحْسَنَ فِعَالَکَ نَادَیْتُکَ مُسْتَغِیثاً مُسْتَصْرِخاً فَأَغَثْتَنِی وَ سَأَلْتُکَ عَائِلًا فَأَغْنَیْتَنِی وَ نَأَیْتُ فَکُنْتَ قَرِیباً مُجِیباً وَ اسْتَعَنْتُ بِکَ مُضْطَرّاً فَأَعَنْتَنِی وَ وَسَّعْتَ عَلَیَّ وَ هَتَفْتُ إِلَیْکَ فِی مَرَضِی فَکَشَفْتَهُ عَنِّی وَ انْتَصَرْتُ بِکَ فِی رَفْعِ الْبَلَاءِ فَوَجَدْتُکَ یَا مَوْلَایَ نِعْمَ الْمَوْلَی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ وَ کَیْفَ لَا أَشْکُرُکَ یَا إِلَهِی أَطْلَقْتَ لِسَانِی بِذِکْرِکَ رَحْمَةً لِی مِنْکَ وَ أَضَأْتَ لِی بَصَرِی بِلُطْفِکَ حُجَّةً مِنْکَ عَلَیَّ وَ سَمِعَتْ أُذُنَایَ بِقُدْرَتِکَ نَظَراً مِنْکَ وَ دَلَلْتَ عَقْلِی عَلَی تَوْبِیخِ نَفْسِی إِلَیْکَ أَشْکُو ذُنُوبِی فَإِنَّهَا لَا مَجْرَی لِبَثِّهَا إِلَّا إِلَیْکَ فَفَرِّجْ عَنِّی مَا ضَاقَ بِهِ صَدْرِی وَ خَلِّصْنِی مِنْ کُلِّ مَا أَخَافُ عَلَی نَفْسِی مِنْ أَمْرِ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ أَهْلِی وَ مَالِی فَقَدِ اسْتَصْعَبَ عَلَیَّ شَأْنِی وَ شُتِّتَ عَلَیَّ أَمْرِی وَ قَدْ أَشْرَفَتْ عَلَی هَلَکَتِی نَفْسِی وَ إِذَا تَدَارَکْتَنِی مِنْکَ رَحْمَةً تُنْقِذُنِی بِهَا فَمَنْ لِی بَعْدَکَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْکَرِیمُ الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ وَ أَنَا اللَّئِیمُ الْعَوَّادُ بِالْمَعَاصِی فَاحْلُمْ یَا حَلِیمُ عَنْ جَهْلِی وَ أَقِلْنِی یَا مُقِیلَ عَثْرَتِی وَ تَقَبَّلْ یَا رَحِیمُ تَوْبَتِی سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ.

لَا بُدَّ مِنْ لِقَائِکَ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ کَیْفَ یَسْتَغْنِی الْعَبْدُ عَنْ رَبِّهِ وَ کَیْفَ یَسْتَغْنِی الْمُذْنِبُ عَمَّنْ یَمْلِکُ

ص: 237

کیفر و آمرزش در اختیار او است، بی نیاز می­گردد، سرور من، و هر لحظه بر فقر نیازمندی من به درگاه تو و بی­نیازی تو از من، افزوده می­گردد و گناهان من رو به افزایش است و عفو تو رو به گسترش. سرور من، بر تضرّع من به درگاهت و ایستادنم در پیشگاهت و درخواست آن­چه در نزد تو است به خاطر توبه از آن­چه میان من و تو است، رحم آر. آقای من، در حالی که به تو پناه می جویم و به درگاهت تضرّع می­کنم و سخت نیازمند و فقیرم و به درگاه تو توبه می­کنم، بی آن که بخواهم سرکشی و بزرگ­منشی نمایم یا تو را به خشم آورم، بلکه تسلیم فرمان و راضی به قضای تُواَم، نه این که از رحمت تو مأیوس و از فکر و فریبت ایمن و از رحمتت نومید گردم، بلکه ای سرور من، از عذابت هراسناک و به رحمتت امید دارم؛ زیرا ای سرور و مولای من، می­دانم که هیچ کس جز تو نمی­تواند مرا از دست تو پناه دهد و من پناهگاهی جز تو ندارم.

خدایا، به تو پناه می­برم از این که مرا در دید مردم نیک جلوه دهی ولی در خلوت من با تو، باطنم را بگشایی و ببینم که بر ریا و نشان دادن خود به مردم محافظت کردم و آن­چه را که تو از آن مطّلعی باطل نمودم و در نتیجه نیک­ترین کردارم را برای تو آشکار کنم و بدترین عملم را در خلوت، به تو انجام بدهم، برای این که با نیکی­هایم به آفریده­هایت نزدیکی بجویم و با کردارهای بدم از آن­ها به سوی تو بگریزم، به حدی که گویی ثواب و عقاب از تو و به دست تو نیست و این همه، به جهت قساوت پیدا کردن قلبم از یاد بیم تو و نادانی­ام که گمان کنم قدرتت دچار لغزش گردید، می­باشد و سرانجام غضبت بر من فرود آید و خشمت به من برسد، از همه­ این­ها مرا پناه ده و به آن نگاه داری­ات که بندگان شایسته­ات را بدان نگاه داشتی، از من محافظت کن.

خداوندا، اعمال شایسته­ مرا بپذیر و اعمال باطل و فاسدم را اصلاح نما و کسانی را که بر من رحم نمی­کنند و نیز هیچ تجاوزگر و حسودی را بر من مسلط مکن. خدایا، همه­ اندوه­های مرا از بین ببر و همه­ غم­هایم را بگشا و در همه جا استوارم بدار و به راه­های حق راهنمایی­ام کن و تمامی خطاهایم را بریز و از همه­ هلاکت­ها و بلایا نجاتم ده و تا زمانی که زنده­ام، همواره عافیت بخش و آن­گاه که جانم را می­گیری بیامرز و رحمت و روزی و بهشت پرنعمتت را برای همیشه به من بنمایان، ای مهربان­ترین مهربان. درود خداوند بر حضرت محمد و خاندان پاک او(1) .

ایاس بن سملة بن اکوع به نقل از پدرش آورده: از امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام شنیدم که در روز عرفه در موقف عرفات این دعا را می­خواند؛ و من این دعا را از روی نسخه­ او نوشتم.

هرگاه وقت ظهر شد، در سرزمین عرفات، نماز ظهر و عصر را بخوان، سپس به موقف برو و در آن­جا صد بار تکبیر و صد بار أَلحَمدُلله و صد بار سُبحانَ الله و صد بار لااله الّا الله بگو و صد بار

ص: 238

عُقُوبَتَهُ وَ مَغْفِرَتَهُ سَیِّدِی لَمْ أَزْدَدْ إِلَیْکَ إِلَّا فَقْراً وَ لَمْ تَزْدَدْ عَنِّی إِلَّا غِنًی وَ لَمْ تَزْدَدْ ذُنُوبِی إِلَّا کَثْرَةً وَ لَمْ یَزْدَدْ عَفْوُکَ إِلَّا سَعَةً سَیِّدِی ارْحَمْ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ وَ انْتِصَابِی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ طَلَبِی مَا لَدَیْکَ تَوْبَةً فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ سَیِّدِی مُتَعَوِّذاً بِکَ مُتَضَرِّعاً إِلَیْکَ بَائِساً فَقِیراً تَائِباً غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ وَ لَا مُسْتَسْخِطٍ بَلْ مُسْتَسْلِمٌ لِأَمْرِکَ رَاضٍ بِقَضَائِکَ- لَا آیِسٌ مِنْ رَوْحِکَ وَ لَا آمِنٌ مِنْ مَکْرِکَ وَ لَا قَانِطٌ مِنْ رَحْمَتِکَ سَیِّدِی بَلْ مُشْفِقٌ مِنْ عَذَابِکَ رَاجٍ لِرَحْمَتِکَ لِعِلْمِی بِکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ فَإِنَّهُ لَنْ یُجِیرَنِی مِنْکَ أَحَدٌ وَ لَا أَجِدُ مِنْ دُونِکَ مُلْتَحَداً.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ تُحْسِنَ فِی رَامِقَةِ الْعُیُونِ عَلَانِیَتِی وَ تَفْتَحَ فِیمَا أَخْلُو لَکَ سَرِیرَتِی مُحَافِظاً عَلَی رِئَاءِ النَّاسِ مِنْ نَفْسِی مُضَیِّعاً مَا أَنْتَ مُطَّلِعٌ عَلَیْهِ مِنِّی فَأُبْدِیَ لَکَ بِأَحْسَنِ أَمْرِی وَ أَخْلُو لَکَ بَشَرِّ فِعْلِی تَقَرُّباً إِلَی الْمَخْلُوقِینَ بِحَسَنَاتِی وَ فِرَاراً مِنْهُمْ إِلَیْکَ بِسَیِّئَاتِی حَتَّی کَأَنَّ الثَّوَابَ لَیْسَ مِنْکَ وَ کَأَنَّ الْعِقَابَ لَیْسَ إِلَیْکَ قَسْوَةً مِنْ مَخَافَتِکَ مِنْ قَلْبِی وَ زَلَلًا عَنْ قُدْرَتِکَ مِنْ جَهْلِی فَیَحِلُّ بِی غَضَبُکَ وَ یَنَالُنِی مَقْتُکَ فَأَعِذْنِی مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ وَ قِنِی بِوِقَایَتِکَ الَّتِی وَقَیْتَ بِهَا عِبَادَکَ الصَّالِحِینَ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی مَا کَانَ صَالِحاً وَ أَصْلِحْ مِنِّی مَا کَانَ فَاسِداً وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ مَنْ لَا یَرْحَمُنِی وَ لَا بَاغِیاً وَ لَا حَاسِداً اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ غَمٍّ وَ ثَبِّتْنِی فِی کُلِّ مَقَامٍ وَ اهْدِنِی فِی کُلِّ سَبِیلٍ مِنْ سُبُلِ الْحَقِّ وَ حُطَّ عَنِّی کُلَّ خَطِیئَةٍ وَ أَنْقِذْنِی مِنَ کُلِّ هَلَکَةٍ وَ بَلِیَّةٍ وَ عَافِنِی أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ اغْفِرْ لِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی وَ لَقِّنِی رَوْحاً وَ رَیْحَاناً وَ جَنَّةَ نَعِیمٍ أَبَدَ الْآبِدِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ (1).

وَ مِنْ أَدْعِیَةِ یَوْمِ عَرَفَةَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی إِیَاسِ بْنِ سَلَمَةَ بْنِ الْأَکْوَعِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: سَمِعْتُهُ یَدْعُو فِی یَوْمِ عَرَفَةَ فِی الْمَوْقِفِ بِهَذَا الدُّعَاءِ فَنَسَخْتُهُ تَقُولُ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ مِنْ یَوْمِ عَرَفَةَ وَ أَنْتَ بِهَا تُصَلِّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ ائْتِ الْمَوْقِفَ وَ کَبِّرِ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ احْمَدْهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ سَبِّحْهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ هَلِّلْهُ مِائَةَ مَرَّةٍ

ص: 238

سوره­ قُل هَوَ اللَّهُ أَحَدٌ را بخوان و اگر خواستی اذکار و سوره­های دیگر افزون بر این اذکار و سوره­ها را بخوانی، بر آن اضافه کن و آن­گاه صد بار سوره­ قدر را بخوان.

سپس بگو: معبودی جز خداوند بردبار و کریم وجود ندارد، معبودی جز خداوند بلندپایه و بزرگ نیست، پاک است خدا، پروردگار آسمان­ها و زمین­های هفت­گانه و آن­چه در آن­ها و میان آن­ها است و پروردگار عرش بزرگ، و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است. خدایا، تنها تو را می­پرستم و تنها از تو یاری می طلبم. خداوندا، من می­خواهم که تو را بستایم، ولی با وجود اندکی دانش و کوتاهی نظر من، ستایش من به کجا می­رسد، در حالی که تو آفریدگاری و من آفریده و تو مالکی و من مملوک و تو پروردگاری و من بنده و تو سربلندی و من خوار و تو نیرومندی و من ناتوان و تو بی­نیازی و من نیازمند و تو عطاکننده­ای و من درخواست­کننده و تو بسیار آمرزنده­ای و من خطاکار و تو زنده­ای هستی که هرگز نمی­میری و من آفریده­ای هستم که می­میرم.

خدایا، تو خدایی هستی که پروردگار جهانیانی و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و سربلند و حکیمی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بلندپایه و بزرگی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بسیار آمرزنده و مهربانی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و مالک روز جزایی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و همه­ اشیاء را پدید آوردی و همه به سوی تو بازمی­گردند، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و پیوسته هستی و خواهی بود، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بهشت و جهنم را آفریدی. و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و آفریننده­ خوب و بدی هستی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و یگانه و بی­همتا و تک و بی­نیازی و نه زاییدی و نه زاده شدی و هیچ کس همتای تو نیست، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و آگاه به نهان و آشکاری، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و پادشاه پاکیزه و ایمن و ایمن بخش و نگاهبان چیره و سرفراز و شکوهمند چیره و بزرگ­منشی، پاک است خدا از آن­چه به او شرک می­ورزند و تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و آفریننده و پدیدآورنده و چهره­نگاری و آن­چه در آسمان­ها و زمین است تسبیح تو را می گویند و تو سرافراز و حکیمی و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بزرگی و بزرگ­منشی جامه­ تو است.

خدایا، تو نعمت فراوان می­بخشی و کردارت نیکو و عطایت بسیار است و سرنوشت حتمی را فرو می­آوری و دو دست تو به رحمت گشوده است و بسیار خیر رسان و گشاینده­ اندوه­ها و بالابرنده­ درجات و فرو فرستنده آیات از فراز هفت آسمان هستی و برکات تو بزرگ است و از نور به سوی تاریکی­ها بیرون می­بری و بدی­ها را به نیکی تبدیل می کنی و برای نیکی­ها درجه قرار ­دادی. خدایا، تو در عین بلندپایگی نزدیکی و در عین نزدیکی بلندپایه ای، نزدیکی به حدی که هیچ چیز نزدیک­تر از تو نیست و بلندپایه­ای به حدّی که هیچ چیز برتر از تو نیست، می­بینی ولی دیده نمی­شوی در حالی که در

ص: 239

وَ اقْرَأْ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَزِیدَ عَلَی ذَلِکَ فَزِدْ وَ اقْرَأْ سُورَةَ الْقَدْرِ مِائَةَ مَرَّةٍ.

ثُمَّ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ اللَّهُمَّ إِیَّاکَ أَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ أَسْتَعِینُ اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُثْنِیَ عَلَیْکَ وَ مَا عَسَی أَنْ أَبْلُغَ مِنْ مَدْحِکَ مَعَ قِلَّةِ عِلْمِی وَ قِصَرِ رَأْیِی وَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْخَاطِئُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ الَّذِی لَا تَمُوتُ وَ أَنَا خَلْقٌ أَمُوتُ- اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَالِکُ یَوْمِ الدِّینِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بَدِی ءُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزَالُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَکَ کُفُواً أَحَدٌ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْکَبِیرُ وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُکَ.

اللَّهُمَّ إِنَّکَ سَابِغُ النَّعْمَاءِ حَسَنُ الْبَلَاءِ جَزِیلُ الْعَطَاءِ مُسْقِطُ الْقَضَاءِ بَاسِطُ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ نَفَّاعٌ بِالْخَیْرَاتِ کَاشِفُ الْکُرُبَاتِ رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ مُنْزِلُ الْآیَاتِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ عَظِیمُ الْبَرَکَاتِ مُخْرِجٌ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُمَاتِ مُبَدِّلُ السَّیِّئَاتِ حَسَنَاتٍ وَ جَاعِلُ الْحَسَنَاتِ دَرَجَاتٍ اللَّهُمَّ إِنَّکَ دَنَوْتَ فِی عُلُوِّکَ وَ عَلَوْتَ فِی دُنُوِّکَ فَدَنَوْتَ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ وَ ارْتَفَعْتَ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ تَرَی وَ لَا تُرَی وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ

ص: 239

بلندترین تماشاگاه قرار داری، دانه و هسته را می­شکافی و آن­چه در آسمان­های بلند است از آن تو است و در آخرت و دنیا بزرگ­منشی اختصاص به تو دارد. خدایا، تو آمرزنده­ گناهان، سخت کیفر و بخشنده­ای، معبودی جز تو نیست و بازگشت همه به سوی تو است، رحمتت همه­ اشیاء را فراگرفت و حجتت رسید و هیچ چیز نمی­تواند فرمان تو را به عقب بیندازد و تو درخواست­کننده­ از خود را نومید نمی­گردانی، تویی آن خدایی که هیچ کس نمی­تواند آن­چه را که تو فرود آوردی، بالا برد و آن­چه را که تو بالا بردی، فرود آورد. تویی آن خدایی که همه چیز را با فرمانت استوار ساختی و همه چیز را با آگاهی­ات به شمار درآوردی و همه چیز را با فرمان خود برجا داشتی و به واسطه­ دانشت هیچ چیز از تو فوت نمی­شود و هیچ چیز نمی­تواند از فرمان تو سرپیچی کند. تویی خدایی که گریزان از تو، تو را ناتوان نمی کند و افتاده­ تو نمی­تواند بلند شود و کشته­ ات زنده نمی­گردد. بلندپایه­ شدی و چیره­ گشتی و مالک شدی، پس توانا گشتی و پنهان کردی و خبر دادی و بر هر چیز اشراف داری و از خیانت چشم­ها و آن­چه دل­ها نهان می دارند، آگاهی و از آن­چه هر موجود ماده­ای در درون دارد و می­زاید و آن­چه کم می کند یا می افزاید، اطلاع داری و همه چیز نزد تو اندازه­ خاصی دارد، تویی خدایی که آنان را که به یاد تُواَند فراموش نمی­کنی و هر کس به تو توکل کند، ضایع نمی­کنی. تویی خدایی که موجوداتی که در فضای زمین هستند تو را از موجوداتی که در جوّ آسمان­هایند به خود مشغول نمی­کند و آن­چه در جوّ آسمان­ها است تو را از آن­چه در فضای زمین است به خود مشغول نمی­کند. تویی خدایی که در سلطنت سربلندی و هیچ کس در شکوهمندی شریک تو نیست، تویی خدایی که سلطنتت بر هر چیز برتری یافت و فرمانت همه چیز را در اختیار دارد و تویی خدایی که با قدرتت پادشاهان را به اختیار درآوردی و با عزّتت پرورندگان را به بندگی کشیدی و بر همه چیز چیره گشتی و به تفضّلت بر هر چیز برتری داری، تویی خدایی که نمی­توان تو را حقیقتاً توصیف نمود و آن­چه در نزد تو است پایانی ندارد، تویی خدایی که توصیف­کنندگان نمی­توانند عظمت تو را به وصف درآورند و منحرفان از تو نمی­توانند تو را دگرگون سازند، تو مایه­ بهبودی دل­ها و هدایت­گر و رحمت برای مؤمنان هستی، تویی خدایی که هیچ درخواست کننده­ای نمی­تواند تو را به ستوه درآورد و هیچ بخششی از تو نمی­کاهد و هیچ ستایشگر و گوینده­ای نمی­تواند تو را بستاید، تو پیش از هر چیز بودی و همه­ اشیاء را پدید می آوری و بعد از همه خواهی بود، تو یگانه­ بی­نیازی هستی که نه زاییدی و نه زاییده شدی و هیچ کس همتای تو نیست و هیچ کس را به همسری و فرزندی برنگرفتی، آسمان­ها و آن­چه در آن­ها است و زمین­ها و آن­چه در آن­ها و میان آن­ها و زیر خاک است، از آنِ تو است، همه چیز را به شماره درآوردی و آگاهی­ات بدان احاطه دارد و هر چه بخواهی در آفرینش افزون می­کنی و از کردارت بازخواست نمی­شوی در حالی که همه بازخواست می­شوند، و هر چه را بخواهی می­کنی و هم نزدیک و هم دور و شنوا و بینا و بزرگ و یگانه و آگاه و بزرگوار و نیکوکار و مهربان

ص: 240

الْأَعْلَی فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَکَ الْکِبْرِیَاءُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی اللَّهُمَّ إِنَّکَ غَافِرُ الذُّنُوبِ شَدِیدُ الْعِقَابِ ذُو الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ وَسِعَتْ رَحْمَتُکَ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُکَ وَ لَا مُعَقِّبَ لِحُکْمِکَ وَ أَنْتَ لَا تُخَیِّبُ سَائِلَکَ أَنْتَ الَّذِی لَا رَافِعَ لِمَا وَضَعْتَ وَ لَا وَاضِعَ لِمَا رَفَعْتَ أَنْتَ الَّذِی أَثْبَتَّ کُلَّ شَیْ ءٍ بِحُکْمِکَ وَ أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِعِلْمِکَ وَ أَبْرَمْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِحُکْمِکَ وَ لَا یَفُوتُکَ شَیْ ءٌ بِعِلْمِکَ وَ لَا یَمْتَنِعُ عَنْکَ شَیْ ءٌ أَنْتَ الَّذِی لَا یُعْجِزُکَ هَارِبُکَ وَ لَا یَرْتَفِعُ صَرِیعُکَ وَ لَا یَحْیَا قَتِیلُکَ أَنْتَ عَلَوْتَ فَقَهَرْتَ وَ مَلَکْتَ فَقَدَرْتَ وَ بَطَنْتَ فَخَبَرْتَ وَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ ظَهَرْتَ عَلِمْتَ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ تَعْلَمُ ما تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثی وَ مَا تَضَعُ- وَ ما تَغِیضُ الْأَرْحامُ وَ ما تَزْدادُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ عِنْدَکَ بِمِقْدَارِ أَنْتَ الَّذِی لَا تَنْسَی مَنْ ذَکَرَکَ وَ لَا یُضَیَّعُ مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْکَ أَنْتَ الَّذِی لَا یَشْغَلُکَ مَا فِی جَوِّ أَرْضِکَ عَمَّا فِی جَوِّ سَمَاوَاتِکَ وَ لَا یَشْغَلُکَ مَا فِی جَوِّ سَمَاوَاتِکَ عَمَّا فِی جَوِّ أَرْضِکَ أَنْتَ الَّذِی تَعَزَّزْتَ فِی مُلْکِکَ وَ لَمْ یَشْرَکْکَ أَحَدٌ فِی جَبَرُوتِکَ أَنْتَ الَّذِی عَلَا کُلَّ شَیْ ءٍ مُلْکُکَ وَ مَلَکَ کُلَّ شَیْ ءٍ أَمْرُکَ أَنْتَ الَّذِی مَلَکْتَ الْمُلُوکَ بِقُدْرَتِکَ وَ اسْتَعْبَدْتَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِکَ وَ عَلَوْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِفَضْلِکَ أَنْتَ الَّذِی لَا یُسْتَطَاعُ کُنْهُ وَصْفِکَ وَ لَا مُنْتَهَی لِمَا عِنْدَکَ أَنْتَ الَّذِی لَا یَصِفُ الْوَاصِفُونَ عَظَمَتَکَ وَ لَا یَسْتَطِیعُ الْمُزَایِلُونَ تَحْوِیلَکَ أَنْتَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُورِ وَ هُدًی وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ أَنْتَ الَّذِی لَا یُحْفِیکَ سَائِلٌ وَ لَا یَنْقُصُکَ نَائِلٌ وَ لَا یَبْلُغُ مَدْحَکَ مَادِحٌ وَ لَا قَائِلٌ أَنْتَ الْکَائِنُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْمُکَوِّنُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْکَائِنُ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْتَ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً السَّمَاوَاتُ وَ مَنْ فِیهِنَّ لَکَ وَ الْأَرَضُونَ وَ مَنْ فِیهِنَّ لَکَ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَحَطْتَ بِهِ عِلْماً وَ أَنْتَ تَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا تَشَاءُ وَ أَنْتَ لَا تُسْأَلُ عَمَّا تَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ وَ أَنْتَ الْفَعَّالُ لِمَا تُرِیدُ وَ أَنْتَ الْقَرِیبُ وَ أَنْتَ الْبَعِیدُ وَ أَنْتَ السَّمِیعُ وَ أَنْتَ الْبَصِیرُ وَ أَنْتَ الْمَاجِدُ وَ أَنْتَ الْأَحَدُ(1)

وَ أَنْتَ الْعَلِیمُ وَ أَنْتَ الْکَرِیمُ وَ أَنْتَ الْبَارُّ وَ أَنْتَ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ

ص: 240

و توانا و چیره­ای و همه­ نام­های نیک از آنِ تو است و تو بخشنده­ای هستی که هرگز بخل نمی­ورزی و سربلندی هستی که هرگز خوار نمی­گردی و باشکوهی چیره هستی که هرگز کسی نمی تواند به آن دست یابد، آن­چه در آسمان­ها و زمین است تسبیح تو را می­گوید و تو در دادن خیر، بخشنده­تر از دادن بدی هستی. تو پروردگار من و پدران پیشین من هستی، تو دعای بیچاره را آن­گاه که تو را بخواند، اجابت می­کنی و تو بودی که نوح را از غرق شدن نجات دادی و تو بودی که گناه داوود را بخشیدی و تو بودی که اندوه ذی­النون را برطرف نمودی و تو بودی که رنجوری ایوب را برطرف کردی و تو بودی که موسی را به مادرش برگرداندی و تو بودی که دل ساحران را به سوی خود منصرف کردی تا این که گفتند: به پروردگار جهانیان ایمان آوردیم. و تویی سرپرست نعمت شایستگان و از تو جز به نیکی و زیبایی یاد نمی­شود، با این که آن­چه از تو یاد نمی­شود بیشتر است و نعمت­ها از آن تو است و تو نیکوکار و نیکی کننده­ای، به نهایت مدح و ثنای تو نمی­توان رسید، تو همان­گونه ای که خود، خود را ستودی، پاکی تو و ستایش تو را است، نام­هایت منزه و ثنایت بزرگ باد. چه قدر مقام تو بلند و جایگاهت والا است و چه اندازه به بندگانت نزدیک و به آفریده­هایت مهربان و به واسطه­ نیرویت دور از دسترسی! تو سربلندتر و والاتر و شنواتر و بیناتر و بلندتر و بزرگ­تر و آشکارتر و سپاسگزارتر و تواناتر و آگاه­تر و شکوهمندتر و بزرگ­تر و عظیم­تر و نزدیک­تر و داراتر و گسترنده­تر و جلوگیری کننده­تر و عطاکننده­تر و فرمانرواتر و برتر و ستوده­تر از آن هستی که دیدگان عظمت تو را درک کنند، یا توصیف­کنندگان بتوانند تو را توصیف نمایند و نهایت تو را درک کنند.

خداوندا، تو آن خدایی هستی که معبودی جز تو نیست، برترین یادشونده، سپاسگزارترین معبود، مهربان­ترین مالک، بخشنده­ترین درخواست شونده، و بیشترین عطاکننده­ای. با وجود آگاهی بردباری می کنی و با وجود توانایی، در می­گذری و می­آمرزی، جز به اجازه­ات اطاعت نشدی و جز به قدرتت نافرمانی نشدی. پروردگارا، از تو اطاعت می­کنند و سپاسگزاری می­کنی و از تو نافرمانی می­کنند و می آمرزی. خداوندا، تو نزدیک­ترین نگاهدار و گواه هستی، میان دل­ها وارد ­گشتی و زمام امور همه را گرفتی و اعمال همه را به شماره درآوردی و از همه­ خبرها آگاهی و اندازه­ هر چیز به دست تو است و دل­ها آهنگ تو را دارند و نهان در نزد تو آشکار است و هدایت یافته کسی است که تو او را هدایت نمودی و حلال آن چیزی است که تو حلال نمودی و حرام چیزی است که تو حرام کردی، و دین همان شریعت توست و فرمان آن چیزی است که تو بدان حکم راندی، فرمان می دهی و هیچ کس نمی­تواند علیه تو حکم کند.

خداوندا، تو اولی هستی که چیزی پیش از تو نیست و آخری هستی که چیزی بعد از تو نیست و نهانی هستی که چیزی نهان­تر از تو نیست. خدایا، اندازه­ شب و روز، حساب آفتاب و ماه، یاری و خواری، دنیا و آخرت، مرگ و زندگانی و خیر و شرّ به دست تو است، بر محمد و آل محمد درود فرست و همه­

ص: 241

وَ أَنْتَ الْقَاهِرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی کُلُّهَا وَ أَنْتَ الْجَوَادُ الَّذِی لَا یَبْخَلُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الَّذِی لَا تَذِلُّ وَ أَنْتَ مُمْتَنِعٌ لَا تُرَامُ یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ بِالْخَیْرِ أَجْوَدُ مِنْکَ بِالشَّرِّ أَنْتَ رَبِّی وَ رَبُّ آبَائِیَ الْأَوَّلِینَ أَنْتَ تُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاکَ أَنْتَ نَجَّیْتَ نُوحاً مِنَ الْغَرَقِ وَ أَنْتَ غَفَرْتَ لِدَاوُدَ ذَنْبَهُ وَ أَنْتَ نَفَّسْتَ عَنْ ذِی النُّونِ کَرْبَهُ وَ أَنْتَ کَشَفْتَ عَنْ أَیُّوبَ ضُرَّهُ وَ أَنْتَ رَدَدْتَ مُوسَی عَلَی أُمِّهِ وَ أَنْتَ صَرَفْتَ قُلُوبَ السَّحَرَةِ إِلَیْکَ حَتَّی قالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِینَ وَ أَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَةِ الصَّالِحِینَ- لَا یُذْکَرُ مِنْکَ إِلَّا الْحَسَنُ الْجَمِیلُ وَ مَا لَا یُذْکَرُ أَکْثَرُ لَکَ الْآلَاءُ وَ النِّعَمُ وَ أَنْتَ الْمُحْسِنُ الْمُجْمِلُ لَا تُبْلَغُ مِدْحَتُکَ وَ لَا الثَّنَاءُ عَلَیْکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ تَبَارَکَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَکَ وَ أَجَلَّ مَکَانَکَ وَ مَا أَقْرَبَکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ أَلْطَفَکَ بِخَلْقِکَ وَ أَمْنَعَکَ بِقُوَّتِکَ أَنْتَ أَعَزُّ وَ أَجَلُّ وَ أَسْمَعُ وَ أَبْصَرُ وَ أَعْلَی وَ أَکْبَرُ وَ أَظْهَرُ وَ أَشْکَرُ وَ أَقْدَرُ وَ أَعْلَمُ وَ أَجْبَرُ وَ أَکْبَرُ وَ أَعْظَمُ وَ أَقْرَبُ وَ أَمْلَکُ وَ أَوْسَعُ وَ أَمْنَعُ وَ أَعْطَی وَ أَحْکَمُ وَ أَفْضَلُ وَ أَحْمَدُ مِنْ أَنْ تُدْرِکَ الْعِیَانُ عَظَمَتَکَ أَوْ یَصِفَ الْوَاصِفُونَ صِفَتَکَ أَوْ یَبْلُغُوا غَایَتَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَجَلُّ مَنْ ذُکِرَ وَ أَشْکَرُ مَنْ عُبِدَ وَ أَرْأَفُ مَنْ مَلَکَ وَ أَجْوَدُ مَنْ سُئِلَ وَ أَوْسَعُ مَنْ أَعْطَی تَحْلُمُ بَعْدَ مَا تَعْلَمُ وَ تَعْفُو وَ تَغْفِرُ بَعْدَ مَا تَقْدِرُ لَمْ تُطَعْ قَطُّ إِلَّا بِإِذْنِکَ وَ لَمْ تُعْصَ قَطُّ إِلَّا بِقُدْرَتِکَ تُطَاعُ رَبَّنَا فَتَشْکُرُ وَ تُعْصَی رَبَّنَا فَتَغْفِرُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَقْرَبُ حَفِیظٍ وَ أَدْنَی شَهِیدٍ حُلْتَ بَیْنَ الْقُلُوبِ وَ أَخَذْتَ بِالنَّوَاصِی وَ أَحْصَیْتَ الْأَعْمَالَ وَ عَلِمْتَ الْأَخْبَارَ وَ بِیَدِکَ الْمَقَادِیرُ وَ الْقُلُوبُ إِلَیْکَ مُقْتَصِدَةٌ وَ السِّرُّ عِنْدَکَ عَلَانِیَةٌ وَ الْمُهْتَدِی مَنْ هَدَیْتَ وَ الْحَلَالُ مَا حَلَّلْتَ وَ الْحَرَامُ مَا حَرَّمْتَ وَ الدِّینُ مَا شَرَعْتَ وَ الْأَمْرُ مَا قَضَیْتَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ

ص: 241

گناهانی را که من در تاریکی شب و روشنایی روز مرتکب شدم، بیامرز، خواه از روی عمد به جا آورده باشم یا از روی خطا، نهانی باشد یا آشکارا، به راستی که تو بر هر چیز توانایی و آن بر تو آسان است و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به تو که خداوند بلندپایه و بزرگی، تحقق نمی­یابد.

خداوندا، من با بهترین صورت که بر آن قادرم تو را ثنا می­گویم و با آن­چه از سپاسگزاری­ات بر من ارزانی داشته و به من آموختی، تو را سپاس می­گویم. خدایا، ستایش تو را به همه­ ستایش­هایت در برابر همه­ نعمت­هایت بر همه­ آفریده­هایت، تا این که ستایش ای پروردگار ما، به آن­جا که دوست داری و می­پسندی، برسد. خداوندا، ستایش تو را به شماره­ آن­چه آفریدی و پدید آوردی و ستایش تو را به شماره­ آن­چه ایجاد کردی و ستایش تو را به شماره­ آن­چه به شماره درآوردی و ستایش تو را به شماره­ آن­چه در آسمان­ها و زمین­ها است و ستایش تو را به لبریزی دنیا و آخرت.

سپس ده بار بگو: معبودی جز خدا نیست که یگانه است و شریکی برای او نیست و فرمانروایی و ستایش از آن او است، زنده است، زنده می­کند و می­میراند و او خود زنده­ای است که هرگز نمی­میرد، خیر و خوبی منحصراً به دست او است و او بر هر چیز توانا است. - سپس ده بار بگو: - از خدایی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده است، آمرزش می طلبم و به درگاه او توبه می­کنم. - سپس ده بار بگو: - ای خدا، ای خدا و - ده بار بگو: - ای رحمت­گر، ای رحمت­گر و - ده بار بگو: - ای مهربان، ای مهربان و - ده بار بگو: - ای آفریننده­ آسمان­ها و زمین و - ده بار بگو: - ای صاحب شکوه و بزرگی و - ده بار بگو: - ای بسیار مهربان، ای بسیار بخشنده و - ده بار بگو: - ای زنده، ای پاینده و - ده بار بگو: - به نام خداوند بخشنده مهربان و - ده بار بگو: - خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست.

سپس می گویی: خداوندا، ستایش مخصوص توست و تو سرپرست ستایش و منتهای آن و وفاکننده به ستایشی که لشکریانت شکست ناپذیر و بلندپایگی­ات دیرینه است. ستایش خدایی را که عرش او بر روی آب بود آن­گاه که نه آفتابی نور می­داد و نه ماهی روان بود و نه دریایی جریان داشت و نه بادها می­وزیدند و نه آسمان بنا شده بود و نه زمین گسترده شده بود و نه شب تاریک می­کرد و نه روز موجودات را می پوشاند و نه چشمه­ای می­جوشید و نه صدایی شنیده می­شد و نه کوهی استوار بود و نه ابری بر فراز بود و نه انسانی موجود بود و نه جنی پدید آمده بود و نه فرشته­ای گرامی وجود داشت و نه شیطان رانده شده­ای و نه سایه­ای گسترده بود و نه چیزی که به شمار ­آید.

ستایش خدایی را که از ستایشگران خواست او را در برابر نعمت­های افزونی که ارزانی داشت ستایش کنند، نعمت­هایی که گزیده ستایش­ها در برابر آن، برتر از ثنای ثناگویان و هیبت جلال او افزون از توصیف توصیف­کنندگان است. او شایسته­ همه­ ستایش­ها و منتهای همه­ خواسته­ها است؛ خدای یگانه ای که آغازی ندارد و سلطنت او زایل نمی­گردد، بلندپایه­ای که هیچ نگرنده­ای برتر از او وجود ندارد و آمرزنده و رحمت­گر و در برابر بخشش­هایش، ستوده است و به واسطه­ هیبت جلالش، پرستیده می شود و به واسطه­ نعمت­های نیکش، از او یاد می­شود و نعمت­های افزون و گسترده­اش را ارزانی می­دارد و برای تکمیل مواهب از گنجینه­هایش

ص: 242

لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ فِی ظُلَمِ اللَّیْلِ وَ ضَوْءِ النَّهَارِ عَمْداً أَوْ خَطَأً سِرّاً وَ عَلَانِیَةً إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أُثْنِی عَلَیْکَ بِأَحْسَنِ مَا أَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ أَشْکُرُکَ بِمَا مَنَنْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ عَلَّمْتَنِی مِنْ شُکْرِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِکَ کُلِّهَا عَلَی نَعْمَائِکَ کُلِّهَا وَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ حَتَّی یَنْتَهِیَ الْحَمْدُ إِلَی مَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَ تَرْضَی اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا خَلَقْتَ وَ عَدَدَ مَا ذَرَأْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا بَرَأْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَحْصَیْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ مِلْ ءَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ ثُمَّ تَقُولُ عَشْراً لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ ثُمَّ تَقُولُ عَشْراً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ثُمَّ تَقُولُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ عَشْراً یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ عَشْراً یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ عَشْراً یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَشْراً یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ عَشْراً یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ عَشْراً یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ عَشْراً- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ عَشْراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَشْراً ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ وَلِیُّ الْحَمْدِ وَ مُنْتَهَی الْحَمْدِ وَفِیُّ الْحَمْدِ عَزِیزُ الْجُنْدِ قَدِیمُ الْمَجْدِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَانَ عَرْشُهُ عَلَی الْمَاءِ حِینَ لَا شَمْسٌ تُضِی ءُ وَ لَا قَمَرٌ یَسْرِی وَ لَا بَحْرٌ یَجْرِی وَ لَا رِیَاحٌ تَذْرِی وَ لَا سَمَاءٌ مَبْنِیَّةٌ وَ لَا أَرْضٌ مَدْحِیَّةٌ وَ لَا لَیْلٌ تُجِنُّ وَ لَا نَهَارٌ یُکِنُّ وَ لَا عَیْنٌ تَنْبُعُ وَ لَا صَوْتٌ یُسْمَعُ وَ لَا جَبَلٌ مَرْسِیٌّ وَ لَا سَحَابٌ مُنْشَأٌ وَ لَا إِنْسٌ مَبْرُوٌّ وَ لَا جِنٌّ مَذْرُوٌّ وَ لَا مَلَکٌ کَرِیمٌ وَ لَا شَیْطَانٌ رَجِیمٌ وَ لَا ظِلٌّ مَمْدُودٌ وَ لَا شَیْ ءٌ مَعْدُودٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی اسْتَحْمَدَ إِلَی مَنِ اسْتَحْمَدَهُ مِنْ أَهْلِ مَحَامِدِهِ لِیَحْمَدُوهُ عَلَی مَا بَذَلَ مِنْ نَوَافِلِهِ الَّتِی فَاقَ مَدْحَ الْمَادِحِینَ مَآثِرُ مَحَامِدِهِ وَ عَدَا وَصْفَ الْوَاصِفِینَ هَیْبَةُ جَلَالِهِ هُوَ أَهْلٌ لِکُلِّ حَمْدٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ الْوَاحِدُ الَّذِی لَا بَدْءَ لَهُ الْمَلِکُ الَّذِی لَا زَوَالَ لَهُ الرَّفِیعُ الَّذِی لَیْسَ فَوْقَهُ نَاظِرٌ ذی [ذُو] الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَحْمُودُ لِبَذْلِ نَوَائِلِهِ الْمَعْبُودُ بِهَیْبَةِ جَلَالِهِ الْمَذْکُورُ بِحُسْنِ آلَائِهِ الْمَنَّانُ بِسَعَةِ فَوَاضِلِهِ الْمَرْغُوبُ

ص: 242

به او گرائیده می­شود. خدای بزرگی که در سلطه اش گرامی و جایگاهش بلند و در بخششش نیکوکار و در نعمت­های افزونش بخشنده است. ستایش خدایی را که آفریده­ها را به دانش خود پدید آورد و به قدرت خویش تن بندگان را تصویر­گری کرد و چهره­ آفریده­هایش را متفاوت قرار داد و به آگاهی خود در آن روح دمید و نام خود را به بندگانش آموخت و به عظمت خویش امر آسمان­ها و زمین را تدبیر نمود، خدایی که آفرینش کرسی او بر همه چیز گسترده شد و به عظمت خویش بر برتران برتری یافت و با شکوه خود بر پادشاهان غلبه کرد، خداوند باشکوه و برتری که به واسطه­ سلطه­اش پرستیده می­شود و به واسطه­ نیرویش سلطه دارد، خدایی که در عین نزدیکی متعالی و در عین تعالی و رفعت به همه چیز نزدیک است، خدایی که دیدش در آفریده­ها نافذ است و چشم ها به واسطه­ پرتو نور او سرگشته­اند.

ستایش خدایی را که بردبار، هدایت­گر، نیرومند، سخت­گیر، پدیدآور، بازگرداننده است و هر چه را بخواهد می­کند. ستایش خدایی را که آیات را فرو می فرستد و اندوه­ها را برطرف می نماید و آسمان­ها را ایجاد می­کند. ستایش خدا را در هر مکان و هر زمان و در هر لحظه. ستایش خدایی را که به یادآورندگانش را فراموش نمی­کند و دعاکنندگان به درگاهش را نومید نمی­گرداند و دوستدارانش را خوار نمی­گرداند، خدایی که نیکی را با نیکی و صبر را با نجات پاداش می­دهد. ستایش خدا را که آن­چه در آسمان­ها و زمین است از آنِ او است و ستایش او را در آخرت و اوست که حکیم و آگاه است. ستایش خدایی را که آسمان­ها و زمین را پدید آورد و فرشتگان را فرستاده­ خود و دارای دو یا سه یا چهار بال قرار داد و هر چه بخواهد در آفرینش می­افزاید، به راستی که خداوند بر هر چیز توانا است. پاک است خدا و ستایش مخصوص اوست و معبودی جز او نیست و خداوند بزرگ­تر است و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به او که بلندپایه و بزرگ است، تحقق نمی­یابد و پاک است خدا در شامگاه و صبحگاهان و ستایش مخصوص اوست در آسمان­ها و زمین و به هنگام شام و ظهر. و پاک است خدا در تمامی لحظات شب و روز و پاک است خدا در اوقات صبح و عصر و پاک است پروردگار تو، پروردگار سربلند از آن­چه او را بدان توصیف می­کنند و درود بر رسولان و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است و ستایش فراوان و پاکیزه خدا را آن­گونه که پروردگار ما دوست دارد و می­پسندد و [پاک است خدا] هرگاه که چیزی خدا را تسبیح گوید [و آن­گونه که دوست دارد تسبیح شود و ستایش خدا را هرگاه که چیزی خدا را ستایش کند] و آن­گونه که دوست دارد ستایش شود و معبودی جز خدا نیست هرگاه که چیزی او را به یگانگی یاد کند و آن­گونه که دوست دارد به یگانگی یاد شود و خدا بزرگ­تر است هرگاه که چیزی او را به بزرگی یاد کند و آن­گونه که دوست دارد به بزرگی یاد شود و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خداوند بلندپایه و بزرگ تحقق نمی­یابد.

سپس این دعا را که از گنجینه دعاهای با ارزش است می خوانی: خداوندا، از تو درخواست می­کنم ای خدا ای بخشنده - هفت بار می گویی

ص: 243

إِلَیْهِ فِی تَمَامِ الْمَوَاهِبِ مِنْ خَزَائِنِهِ الْعَظِیمُ الشَّأْنِ الْکَرِیمُ فِی سُلْطَانِهِ الْعَلِیُّ فِی مَکَانِهِ الْمُحْسِنُ فِی امْتِنَانِهِ الْجَوَادُ فِی فَوَاضِلِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَارِئِ خَلْقِ الْمَخْلُوقِینَ بِعِلْمِهِ وَ مُصَوِّرِ أَجْسَادِ الْعِبَادِ بِقُدْرَتِهِ وَ مُخَالِفِ صُوَرِ مَنْ خَلَقَ مِنْ خَلْقِهِ وَ نَافِخِ الْأَرْوَاحِ فِی خَلْقِهِ بِعِلْمِهِ وَ مُعَلِّمِ مَنْ خَلَقَ مِنْ عِبَادِهِ اسْمَهُ وَ مُدَبِّرِ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ بِعَظَمَتِهِ الَّذِی وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ خَلْقُ کُرْسِیِّهِ وَ عَلَا بِعَظَمَتِهِ فَوْقَ الْأَعْلَیْنَ وَ قَهَرَ الْمُلُوکَ بِجَبَرُوتِهِ الْجَبَّارِ الْأَعْلَی الْمَعْبُودِ فِی سُلْطَانِهِ الْمُتَسَلِّطِ بِقُوَّتِهِ الْمُتَعَالِی فِی دُنُوِّهِ الْمُتَدَانِی کُلَّ شَیْ ءٍ فِی ارْتِفَاعِهِ الَّذِی نَفَذَ بَصَرُهُ فِی خَلْقِهِ وَ حَارَتِ الْأَبْصَارُ بِشُعَاعِ نُورِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْحَلِیمِ الرَّشِیدِ الْقَوِیِّ الشَّدِیدِ الْمُبْدِئِ الْمُعِیدِ الْفَعَّالِ لِمَا یُرِیدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْزِلِ الْآیَاتِ وَ کَاشِفِ الْکُرُبَاتِ وَ مُؤْتِی السَّمَاوَاتِ الْحَمْدُ لِلَّهِ فِی کُلِّ مَکَانٍ وَ فِی کُلِّ زَمَانٍ وَ فِی کُلِّ أَوَانٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَنْسَی مَنْ ذَکَرَهُ وَ لَا یُخَیِّبُ مَنْ دَعَاهُ وَ لَا یُذِلُّ مَنْ وَالاهُ الَّذِی یَجْزِی بِالْإِحْسَانِ إِحْسَاناً وَ بِالصَّبْرِ نَجَاةً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ- وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ وَ أَطْرافَ النَّهارِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ- وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا یُحِبُّ رَبُّنَا وَ کَمَا یَرْضَی کَثِیراً طَیِّباً وَ سُبْحَانَ کُلَّمَا سَبَّحَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُسَبَّحَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کُلَّمَا حَمِدَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُحْمَدَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ کُلَّمَا هَلَّلَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُهَلَّلَ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ کُلَّمَا کَبَّرَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُکَبَّرَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

ثُمَّ تَقُولُ وَ هُوَ الدُّعَاءُ الْمَخْزُونُ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ سَبْعَ مَرَّاتٍ

ص: 243

- به نام­های پسندیده و موردپسند و پنهانی تو ای خدا. خدایا از تو می­طلبم به نام­های بزرگ­منشانه­ات. خداوندا، از تو درخواست می­کنم به نام­های سرفراز و بلندت، و از تو می­خواهم به نام­های تام، کامل و شناخته شده­ات ای خدا، و از تو درخواست می­کنم به نام­هایی که خشنودی تو در آن است ای خدا، و از تو می­طلبم به نام­هایت که جز تو نمی­تواند آن­ها را جواب دهد و از تو می­خواهم به درخواست­هایی که با استوارترین پیمان، عهد نمودی که درخواست­کننده­ از خود را نومید نگردانی و از تو درخواست می­کنم به همه­ درخواست­ها که چیزی جز تو توان حمل آن را ندارد - هفت بار می گویی - و از تو درخواست می­کنم به هر نامی که هرگاه بدان خوانده شوی اجابت می­کنی و به هر نامی که تو دارای آن هستی و هر درخواستی تا این که به بزرگوارترین بزرگوارترین بزرگ­ترین بزرگ ترین و بالا و برترین نام تو که بدان بر عرش چیره گشتی و بر کرسی خویش استوار گردیدی و آن نام کامل تو است که آن را بر همه­ نام­هایت برتری دادی، برسد ای رحمت­گستر – هفت بار - و از تو درخواست می­کنم به آن­چه نمی­دانم و اگر می­دانستم از تو برای آن درخواست می­کردم و به هر اسمی که در علم غیب در نزد خود برای خویش برگزیدی، ای رحمت­گستر، ای رحمت­گستر، که بر حضرت محمد بنده، رسول، پیامبر، امین، محبوب، برگزیده­ات از میان خلق، ویژه­ات از میان آفریده­هایت، دوستدار، همراز، دوست و برگزیده­ تو می­باشد، درود فرستی. بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و رحمت خود را شامل آنان کن، همانند برترین، نیک­ترین، پاک­ترین، پاکیزه­ترین، بزرگ­ترین، فراوان­ترین و کامل­ترین درودی که بر یکی از پیامبران و رسولانت فرستادی، ای صاحب شکوه و بزرگی. خدایا، همراه با پیشینیان بر محمد و آل محمد درود فرست و همراه با آیندگان بر محمد و آل محمد درود فرست و همراه با اهل آسمان ها بر آنان درود فرست و همراه با رسولان بر آنان درود فرست .

خداوندا، به حضرت محمد صلواتک علیه، وسیله، برتری، والایی و درجه­ بلند عطا کن. خدایا، مقام او را گرامی دار و بنیانش را عظمت و برهان و دلیل او را بزرگ و رویش را سپید و پایه­اش را بلند و حجتش را آشکار و پیروز و دعوتش را آشکار بگردان و شفاعتش را بپذیر، چنان که او پیام­های تو را رسانید و آیاتت را تلاوت نمود و به اطاعت از تو فرمان داد و خود فرمانبری نمود و از نافرمانی تو پرهیز داد و خود در پنهان و آشکار از نافرمانی­ات پرهیز نمود و حق جهاد را ادا کرد و خالصانه عبادتت کرد تا این که مرگ او را دریافت، درودهای تو بر او و خاندان او. خداوندا، او را به چنان مقام ستوده­ای برانگیز که پیامبران و رسولان پیشین و متأخّر به او غبطه خورند.

خدایا، ما را در راه و روش او به کارگیر و بر آئین او بمیران و جزو پیروانش برانگیز و در گروه او محشور گردان و از کسانی قرار ده که از او پیروی می­کنند و ما را از دیدار و همراهی با او محروم مگردان، تا این که ما

ص: 244

بِأَسْمَائِکَ الرَّضِیَّةِ الْمَرْضِیَّةِ الْمَکْنُونَةِ یَا اللَّهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْکِبْرِیَائِیَّةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْعَزِیزَةِ الْمَنِیعَةِ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ التَّامَّةِ الْکَامِلَةِ الْمَعْهُودَةِ یَا اللَّهُ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی هِیَ رِضَاکَ یَا اللَّهُ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی لَا تَرُدُّهَا دُونَکَ وَ أَسْأَلُکَ مِنْ مَسَائِلِکَ بِمَا عَاهَدْتَ أَوْ فِی الْعَهْدِ أَنْ لَا تُخَیِّبَ سَائِلَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِجُمْلَةِ مَسَائِلِکَ الَّتِی- لَا یَفِی بِحَمْلِهَا شَیْ ءٌ غَیْرُکَ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَهُ وَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ وَ کُلِّ مَسْأَلَةٍ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی اسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَکْبَرِ الْأَکْبَرِ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی الَّذِی اسْتَوَیْتَ بِهِ عَلَی عَرْشِکَ وَ اسْتَقْلَلْتَ بِهِ عَلَی کُرْسِیِّکَ وَ هُوَ اسْمُکَ الْکَامِلُ الَّذِی فَضَّلْتَهُ عَلَی جَمِیعِ أَسْمَائِکَ یَا رَحْمَانُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ أَسْأَلُکَ بِمَا لَا أَعْلَمُهُ مَا لَوْ عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ وَ بِکُلِّ اسْمٍ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ أَمِینِکَ وَ حَبِیبِکَ وَ صَفْوَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ خَاصَّتِکَ مِنْ بَرِیَّتِکَ وَ مُحِبِّکَ وَ نَجِیِّکَ وَ حَبِیبِکَ وَ صَفِیِّکَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ مُحَمَّدٍ وَ تَرَحَّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ وَ أَجْمَلِ وَ أَزْکَی وَ أَطْهَرِ وَ أَعْظَمِ وَ أَکْثَرِ وَ أَتَمِّ مَا صَلَّیْتَ بِهِ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الْأَوَّلِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الْآخِرِینَ وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ فِی الْمَلَإِ الْأَعْلَی وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ فِی الْمُرْسَلِینَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الدَّرَجَةَ الرَّفِیعَةَ اللَّهُمَّ أَکْرِمْ مَقَامَهُ وَ شَرِّفْ بُنْیَانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ وَ بَیِّضْ وَجْهَهُ وَ أَعْلِ کَعْبَهُ وَ أَفْلِجْ حُجَّتَهُ وَ أَظْهِرْ دَعْوَتَهُ وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ کَمَا بَلَّغَ رِسَالاتِکَ وَ تَلَا آیَاتِکَ وَ أَمَرَ بِطَاعَتِکَ وَ ائْتَمَرَ بِهَا وَ نَهَی عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ انْتَهَی عَنْهَا فِی سِرٍّ وَ عَلَانِیَةٍ وَ جَاهَدَ فِی اللَّهِ حَقَّ الْجِهَادِ فِیکَ وَ عَبَدَکَ مُخْلِصاً حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَهْلِهِ اللَّهُمَّ ابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ عَلَیْهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ اللَّهُمَّ اسْتَعْمِلْنَا لِسُنَّتِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَی مِلَّتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی شِیعَتِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَتَّبِعُهُ وَ لَا تَحْجُبْنَا عَنْ رُؤْیَتِهِ وَ لَا تَحْرِمْنَا مُرَافَقَتَهُ حَتَّی تُسْکِنَّا غُرَفَهُ

ص: 244

را در خانه هایی که او در آن ساکن است، ساکن گردانی و در جوار او جاودانه گردانی. پروردگارا، من او را دوست دارم، پس تو نیز برای همین مرا دوست بدار و بین ما به اندازه­ یک چشم بر هم زدن در دنیا و آخرت جدایی مینداز. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، آنان که پلیدی را از آنان زدودی و به نحو شایسته پاکیزه گردانیده­ای. خدایا، به صورت آسان آنان را پیروز گردان و سربلندانه یاری کن و از نزد خود قدرتی یاری­گر برای آنان مقرّر بدار. خدایا، امکان حکومت آنان را در روی زمین فراهم کن و آنان را پیشوا و وارث زمین بگردان. خدایا، آن­چه را که در دشمنانشان آرزومندند، به آنان نشان ده و به دشمنانشان، آن­چه را که سبب هراس آن­ها است نشان ده. خداوندا، آنان را در خیر و عافیت گرد هم آور. خدایا، در آسایش و گشایش کار آل محمد شتاب کن. خدایا، کار آنان را بر هدایت گردآور و دل آنان را در دل نیکان آنان قرار ده و رابطه­ میان آن­ها را اصلاح گردان، به راستی که تو ستوده و بلندپایه­ای.

خدایا، از تو درخواست می­کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و من و پدر و مادر من و فرزندان آن دو را بیامرزی و از آتش جهنم آزاد و بر آنان رحم کن و از من خشنود گردان و تمامی اجداد مسلمان من و نیز خاندان، فرزندان و همه­ نزدیکان مرا بیامرز، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. خدایا من و همه­ وارثان پدرم و نیز برادران دینی­ام را از اولیا و دوستداران خود قرار ده، زیرا هیچ کس جز تو توان این کار را ندارد، ای رحمت­گستر. خدایا، در دلم بیانداز که از تو سپاسگزاری کنم و نیز از نعمتی که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشتی، شکرگزاری نمایم و عمل شایسته و مورد پسند تو را انجام دهم و فرزندان مرا افراد شایسته بگردان، که من به درگاه تو بازگشتم و تسلیم توام و پدر و مادر مرا به بهترین صورت که پدر و مادری را در رابطه با فرزندش پاداش دادی، پاداش ده و ثواب آن دو در رابطه با من را بهشت­های پرنعمت قرار ده و همه­ ما و برداران ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند، بیامرز و کینه­ مؤمنان را در دل ما قرار مده، پروردگارا، به راستی که تو بسیار مهرورز و مهربان هستی و ما و همه­ مؤمنان، اعم از مرد و زن، زنده و مرده را بیامرز.

خدایا، رابطه­ میان آن­ها را اصلاح گردان و کار آنان را بر تقوا گردآور و من و آنان را بر طاعت و محبتت استوار گردان. خدایا، امور پراکنده­ آنان را گردآور و خون­شان را حفظ کن و کار آنان را به نیکان آنان که دلسوز و عادل هستند بسپار، به راستی که تو بر هر چیز توانایی، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خداوندا، ای آفریننده آسمان­ها و زمین، آگاه به نهان و آشکار، دارای جلال و کرامت، جود، نیرومندی، تسلّط، شکوه چیره، مالکیت، بزرگ­منشی، عظمت، قدرت، ثنا، بیم، گرایش، بخشش، بلندپایگی، حجت و دلیل، هدایت، طاعت و عبادت، فرمان و آفرینش، که همه چیز از آن توست ای پروردگار جهانیان.

ص: 245

وَ تُخَلِّدَنَا فِی جِوَارِهِ- رَبِّ إِنِّی أَحْبَبْتُهُ فَأَحِبَّنِی لِذَلِکَ وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنَهُ وَ بَیْنِی طَرْفَةَ عَیْنٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً اللَّهُمَّ افْتَحْ لَهُمْ فَتْحاً یَسِیراً وَ انْصُرْهُمْ نَصْراً عَزِیزاً وَ اجْعَلْ لَهُمْ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً اللَّهُمَّ مَکِّنْ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّةً وَ اجْعَلْهُمُ الْوَارِثِینَ اللَّهُمَّ أَرِهِمْ فِی عَدُوِّهِمْ مَا یَأْمُلُونَ وَ أَرِ عَدُوَّهُمْ مِنْهُمْ مَا یَحْذَرُونَ اللَّهُمَّ اجْمَعْ بَیْنَهُمْ فِی خَیْرٍ وَ عَافِیَةٍ اللَّهُمَّ عَجِّلِ الرَّوْحَ وَ الْفَرَجَ لِآلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ اجْمَعْ عَلَی الْهُدَی أَمْرَهُمْ وَ اجْعَلْ قُلُوبَهُمْ فِی قُلُوبِ خِیَارِهِمْ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِهِمْ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ مَا وَلَدَا وَ أَعْتِقْهُمَا مِنَ النَّارِ وَ ارْحَمْهُمَا وَ أَرْضِهِمَا عَنِّی وَ اغْفِرْ لِکُلِّ وَالِدٍ لِی دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ وَ لِأَهْلِی وَ وُلْدِی وَ جَمِیعِ قَرَابَاتِی- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی وَ جَمِیعَ وَرَثَةِ أَبِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ مِنْ أَهْلِ وَلَایَتِکَ وَ مَحَبَّتِکَ فَإِنَّهُ لَا یَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ غَیْرُکَ یَا رَحْمَانُ اللَّهُمَ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَکَ وَ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلی والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی إِنِّی تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ اجْزِ وَالِدَیَّ خَیْرَ مَا جَزَیْتَ وَالِداً عَنْ وَلَدِهِ وَ اجْعَلْ ثَوَابَهُمَا عَنِّی جَنَّاتِ النَّعِیمِ وَ اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ وَ اغْفِرْ لَنَا وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِهِمْ وَ اجْمَعْ عَلَی التَّقْوَی أَمْرَهُمْ وَ اجْعَلْنِی وَ إِیَّاهُمْ عَلَی طَاعَتِکَ وَ مَحَبَّتِکَ اللَّهُمَّ وَ الْمُمْ شَعَثَهُمْ وَ احْقُنْ دِمَاءَهُمْ وَ وَلِّ أَمْرَهُمْ خِیَارَهُمْ أَهْلَ الرَّأْفَةِ وَ الْمَعْدَلَةِ عَلَیْهِمْ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْجُودِ وَ الْقُوَّةِ وَ السُّلْطَانِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ الْمَلَکُوتِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْقُدْرَةِ وَ الْمِدْحَةِ وَ الرَّهْبَةِ وَ الرَّغْبَةِ وَ الْجُودِ وَ الْعُلُوِّ وَ الْحُجَّةِ وَ الْهُدَی وَ الطَّاعَةِ وَ الْعِبَادَةِ وَ الْأَمْرِ وَ الْخَلْقِ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ لَکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

ص: 245

ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من، از تو درخواست می­کنم همانند درخواست و زاری ناله­کنندگان، بیچارگان، فروتنان و خاکساران، گرایندگان و بیمناکانی که جز از تو نمی­هراسند، ای کسی که دعای بیچارگان را اجابت می کنی و ضررها را برطرف می سازی و دعای دعاکنندگان به درگاهت را مستجاب می­کنی و به درخواست کنندگان عطا می­کنی. ای پروردگار من، از تو درخواست می­کنم همانند کسی که برای ناتوانی خود، نیرومندی و برای گناهانش آمرزنده­ای و برای نیازمندی­اش برطرف­کننده­ای جز تو نمی­یابد. از تو درخواست می­کنم همانند کسی که نیازش بسیار شد و نیرویش به ضعف گرایید و گناهانش فراوان گشت، ای صاحب شکوه و بزرگی، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار، از تو درخواست می­کنم همانند همه­ درخواست­کنندگان و گرایندگانی که گرایش­شان به دست تو است و هرگاه به درگاهت دعا شود، اجابت می­کنی و به حق درخواست­کنندگان بر تو، به حق بندگان برگزیده­ات و به منتهای سربلندی از عرشت و نهایت رحمت از کتابت، که به واسطه­ خطایم با مهلت دادن اندک اندک مرا دچار عذابت مکنی و مصیبت مرا در دینم قرار ندهی و ای پروردگار من، مرا به خشنودی­ات یاد کن و آن هنگام که رحمتت را می­گستری مرا فراموش مکن و با روی گرامی­ات بر من روی آور و کرامتت را به من ارزانی دار. ای بزرگوار، گناهم را ببخش و دعایم را مستجاب کن و بر زاری­ام رحم کن، زیرا من سخت نیازمند، فقیر و بیمناکم و از عذابت به تو پناه می آورم و به عملم اعتماد ندارم، بلکه به رحمت تو امید دارم. ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من.

خدایا، نسبت به من نیکی فراوان کن. ای پروردگار من، چون تو را خواندم مرا بدبخت مگردان و عافیتت را به من ارزانی دار و مرا از آتش جهنم آزاد کن، زیرا من از غیر تو یاری نمی­طلبم و تنها از تو یاری می­جویم و به تو پناه می­برم، پس مرا از هر امر هولناک و سختی و بیم در پناه خود درآور و بیم مرا ایمن گردان و ترسم را ایمنی بخش و ضعفم را نیرو ده و حاجتم را برطرف کن و همه­ امورم را سامان ده. ای پروردگار من، از هول ورود بر امور آخرت و از سختی ایستادن در روز جزا به تو پناه می­برم؛ زیرا تو پناه می­دهی و هیچ کس نمی­تواند چیزی را از تو در پناه خویش درآورد. ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خداوندا، آن­گاه که تو را می­خوانم از من دوری مکن و آن­گاه که از تو درخواست می کنم از من روی برمگردان؛ زیرا من پروردگاری به جز تو ندارم و خواسته­ام را عطا کن و از بیم روز ملاقات با خود ایمن گردان. خدایا، به تو پناه می­برم پس پناهم ده؛ زیرا من ناتوان و بیمناکم و از تو یاری می­جویم و سخت نیازمند و فقیرم. ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خدایا، رنجوری آن­چه را که از شرّ آن به تو پناهنده شدم، برطرف کن و رحمتت را به من بپوشان و عافیت را به تنم کن و مرا به آن بزرگ گردان و به رحمتت مرا ایمنی بخش؛ زیرا تو پناه می­دهی و هیچ کسی نمی­تواند چیزی را از تو در پناه خویش درآورد. خدایا، به تو پناه می­برم از وحشت، خلوت، تاریکی، تنگی و عذاب قبر و از بیم آن­چه بعد از آن می­ترسم ای پروردگار جهانیان، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خدایا، از تو درخواست می­کنم که بر حضرت محمد و خاندان او که برگزیدگان و برترین ها از میان آفریده­هایت می­باشند، درود فرستی و دعای مرا اجابت نمایی و خواسته­ام را عطا کنی و در امور دنیا و آخرت کفایتم کن و بر نیازم رحم کن و گناهان گذشته و آینده­ام را بیامرز و

ص: 246

یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ أَسْأَلُکَ سُؤَالَ الضَّارِعِینَ الْمَسَاکِینَ المستکین [الْمُسْتَکِینِینَ] الرَّاغِبِینَ الرَّاهِبِینَ الَّذِینَ لَا یَحْذَرُونَ سِوَاکَ یَا مَنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ وَ یَکْشِفُ الضُّرَّ وَ یُجِیبُ الدَّاعِیَ وَ یُعْطِی السَّائِلَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ سُؤَالَ مَنْ لَمْ یَجِدْ لِضَعْفِهِ مُقَوِّیاً وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً وَ لَا لِفَقْرِهِ سَادّاً غَیْرَکَ أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ وَ کَثُرَتْ ذُنُوبُهُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا رَبِّ یَا رَبِّ رَبِّ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ مَسْأَلَةَ کُلِّ سَائِلٍ وَ رَغْبَةَ کُلِّ رَاغِبٍ بِیَدِکَ وَ أَنْتَ إِذَا دُعِیتَ أَجَبْتَ وَ بِحَقِّ السَّائِلِینَ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّ صَفْوَتِکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ مُنْتَهَی الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ أَنْ لَا تَسْتَدْرِجَنِی بِخَطِیئَتِی وَ لَا تَجْعَلَ مُصِیبَتِی فِی دِینِی وَ اذْکُرْنِی یَا رَبِّ بِرِضَاکَ وَ لَا تُنْسِنِی حِینَ تَنْشُرُ رَحْمَتَکَ وَ أَقْبِلْ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِکَرَامَتِکَ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی فَإِنِّی بِائِسٌ فَقِیرٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ مِنْ عَذَابِکَ- لَا أَثِقُ بِعَمَلِی وَ لَکِنِّی أَثِقُ بِرَحْمَتِکَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ کُنْ بِی حَفِیّاً وَ لَا تَجْعَلْنِی بِدُعَائِکَ رَبِّ شَقِیّاً وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِعَافِیَتِکَ وَ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فَإِنَّنِی لَا أَسْتَغِیثُ بِغَیْرِکَ وَ أَسْتَجِیرُکَ فَأَجِرْنِی مِنْ کُلِّ هَوْلٍ وَ مَشَقَّةٍ وَ خَوْفٍ وَ آمِنْ خَوْفِی وَ شَجِّعْ جُبْنِی وَ قَوِّ ضَعْفِی وَ سُدَّ فَاقَتِی وَ أَصْلِحْ لِی جَمِیعَ أُمُورِی یَا رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ مِنْ شِدَّةِ الْمَوْقِفِ یَوْمَ الدِّینِ فَإِنَّکَ تُجِیرُ وَ لَا یُجَارُ عَلَیْکَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ.

اللَّهُمَّ لَا تُعْرِضْ عَنِّی حِینَ أَدْعُوکَ وَ لَا تَصْرِفْ عَنِّی وَجْهَکَ حِینَ أَسْأَلُکَ فَلَا رَبَّ لِی سِوَاکَ وَ أَعْطِنِی مَسْأَلَتِی وَ آمِنْ خَوْفِی یَوْمَ أَلْقَاکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ فَأَعِذْنِی فَإِنِّی ضَعِیفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ بِائِسٌ فَقِیرٌ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ اکْشِفْ ضُرَّ مَا اسْتَعَذْتُکَ مِنْهُ وَ أَلْبِسْنِی عَافِیَتَکَ وَ جَلِّلْنِی عَافِیَتَکَ وَ آمِنِّی بِرَحْمَتِکَ فَإِنَّکَ تُجِیرُ وَ لَا یُجَارُ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ وَحْشَةِ الْقَبْرِ وَ خَلْوَتِهِ وَ مِنْ ظُلْمَتِهِ وَ ضِیقِهِ وَ عَذَابِهِ وَ مِنْ هَوْلِ مَا أَتَخَوَّفُ بَعْدَهُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَفْوَتِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ اکْفِنِی مِنْ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ وَ ارْحَمْ فَاقَتِی وَ اغْفِرْ ذُنُوبِی مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ وَ آتِنِی فِی

ص: 246

در دنیا و آخرت نیکی به من عطا کن و به رحمتت از عذاب آتش جهنم نگاه دار.

خدایا، ارتباط با نزدیکان، حج مقبول، عمل شایسته­ نیک که از هر کس آن­گونه عمل کند، خشنود می­گردی، روزی­ام کن و خانواده و فرزندانم را شایسته بگردان و از تو درخواست می­کنم که نسل مرا شایسته قرار دهی و در اثر دعای آنان، خشنودی و آمرزش و کرامت افزونت را برای من قرار دهی، به راستی که تو بر هر چیز توانا و مهربان­ترین مهربانان هستی، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خدایا، هرگونه تردید، دودلی، انکار، نومیدی، شادمانی، خوشحالی مفرط، طغیان­گری، به خود بالیدن، خود بزرگ پنداری، ترس، بیم، ریا، شنواندن نیکی­های خود به دیگران، ستیزه­جویی، دورویی، کفر، ناپارسایی، تکبر، و دیگر اموری که در دل من است و تو دوست نداری دوستانت داشته باشند، از تو به حق حضرت محمد - صلی الله علیه و آله - درخواست می­کنم که همه­ این­ها را از قلبم پاک کنی و ایمان، عدل، خشنودی از سرنوشت حتمی­ات، وفا نمودن به پیمانت، بیم از خودت، زهد و عدم تمایل به دنیا، گرایش به آن­چه در نزد تو است، اعتماد و اطمینان به تو، توبه­ خالصانه به درگاهت را جانشین آن بگردانی، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من.

خداوندا، ستایش تو را چنان که مرا آفریدی در حالی که چیز در خور یاد نبودم، پس مرا در برابر امور هولناک دنیا و سختی های روزگار و گرفتاری زمانه و اندوه­های آخرت و مصیبت های شبانه روز و از شرّ اعمالی که ستمگران در روی زمین مرتکب می­گردند، یاری ده. خدایا، مقدراتت را برای من مبارک و به سرنوشت حتمی­ات خشنود گردان. خدایا، گوش­های دلم را برای یاد خود بگشای و سپاسگزاری، توفیق، عبادت و بیم از خود را روزی­ام نما، ای پروردگار جهانیان، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خدایا، امروز چنان به من نظر کن که به واسطه­ آن مرا وارد بهشت کنی. خدایا، دعایم را مستجاب گردان و آن را از من بپذیر و آن را دعایی جامع قرار ده، به گونه­ای که همه­ بخش­های آن با یکدیگر همخوان باشند؛ زیرا هر چیز اندازه­ خاصی نزد تو دارد. خدایا، دعای مرا نیز جزو امور خویش قرار ده، زیرا تو در هر لحظه به کاری می­پردازی. خدایا، دعای مرا در علیین در نوشته­ای که نه پاک می­گردد و نه تغییر و تبدیل در آن حاصل می­شود، بنویس؛ به این صورت که بگویی: گناهان گذشته و آینده­ بنده­ام را آمرزیدم و دعای او را مستجاب نمودم و به او توفیق داده و او را برای خود برگزیدم و او را گرامی داشتم و برتری بخشیدم و نگاه داشتم و هدایت نمودم و پاکیزه گردانیدم و اصلاح نمودم و برای خود انتخاب کردم و او را آمرزیدم و از او گذشتم. اجابت فرما ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من.

خدایا، من با واسطه قرار دادن پیامبر رحمت، حضرت محمد صلی الله علیه و آله به درگاه تو روی آوردم تا من، پدر و مادرم و تمامی فرزندان آن دو، خانواده­ من و فرزندانم، همه­ نسل پدرم، برادران ایمانی­ام، همه­ مؤمنان اعم از مرد و زن، و همه­ اجداد مسلمان مرا از امور هولناک روز قیامت و از اندوه­ها و امور بیمناک

ص: 247

الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی بِرَحْمَتِکَ عَذَابَ النَّارِ.

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی صِلَةَ قَرَابَتِی وَ حَجّاً مَقْبُولًا وَ عَمَلًا صَالِحاً مَبْرُوراً تَرْضَاهُ مِمَّنْ عَمِلَ بِهِ وَ أَصْلِحْ لِی أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ لِی عَقِباً صَالِحاً تُلْحِقُنِی مِنْ دُعَائِهِمْ رِضْوَاناً وَ مَغْفِرَةً وَ زِیَادَةً فِی کَرَامَتِکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ وَ کُلَّمَا کَانَ فِی قَلْبِی مِنْ شَکٍّ أَوْ رِیبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ أَوْ مَرَحٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ فَخْرٍ أَوْ خُیَلَاءَ أَوْ جُبْنٍ أَوْ خِیفَةٍ أَوْ رِیَاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ أَوْ شِقَاقٍ أَوْ نِفَاقٍ أَوْ کُفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ أَوْ عَظَمَةٍ أَوْ شَیْ ءٍ مِمَّا لَا تُحِبُّ عَلَیْهِ أَوْلِیَاءَکَ فَأَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ أَنْ تَمْحُوَ ذَلِکَ مِنْ قَلْبِی وَ أَنْ تُبَدِّلَنِی مَکَانَهُ إِیمَاناً وَ عَدْلًا وَ رِضًا بِقَضَائِکَ وَ وَفَاءً بِعَهْدِکَ وَ وَجَلًا مِنْکَ وَ زُهْداً فِی الدُّنْیَا وَ رَغْبَةً فِیمَا عِنْدَکَ وَ ثِقَةً بِکَ وَ طُمَأْنِینَةً إِلَیْکَ وَ تَوْبَةً إِلَیْکَ نَصُوحاً یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا خَلَقْتَنِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً فَأَعِنِّی عَلَی أَهْوَالِ الدُّنْیَا وَ بَوَائِقِ الدَّهْرِ وَ نَکَبَاتِ الزَّمَانِ وَ کُرُبَاتِ الْآخِرَةِ وَ مُصِیبَاتِ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ وَ مِنْ شَرِّ مَا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ فِی الْأَرْضِ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی قَدَرِکَ وَ رَضِّنِی بِقَضَائِکَ اللَّهُمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِی لِذِکْرِکَ وَ ارْزُقْنِی شُکْراً وَ تَوْفِیقاً وَ عِبَادَةً وَ خَشْیَةً یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ اطَّلِعْ إِلَیَّ الْیَوْمَ اطِّلَاعَةً تُدْخِلُنِی بِهَا الْجَنَّةَ اللَّهُمَّ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ اقْبَلْهُ مِنِّی وَ اجْعَلْهُ دُعَاءً جَامِعاً یُوَافِقُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَإِنَّ کُلَّ شَیْ ءٍ عِنْدَکَ بِمِقْدَارٍ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْهُ مِنْ شَأْنِکَ فَإِنَّکَ کُلَّ یَوْمٍ فِی شَأْنٍ اللَّهُمَّ وَ اکْتُبْهُ فِی عِلِّیِّینَ فِی کِتَابٍ لَا یُمْحَی وَ لَا یُبَدَّلُ بِأَنْ تَقُولَ قَدْ غَفَرْتُ لِعَبْدِی مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ اسْتَجَبْتُ لَهُ دَعْوَتَهُ وَ وَفَّقْتَهُ وَ اصْطَفَیْتُهُ لِنَفْسِی وَ کَرَّمْتُهُ وَ فَضَّلْتُهُ وَ عَصَمْتُهُ وَ هَدَیْتُهُ وَ زَکَّیْتُهُ وَ أَصْلَحْتُهُ وَ اسْتَخْلَصْتُهُ وَ غَفَرْتُ لَهُ وَ عَفَوْتُ عَنْهُ آمِینَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فِی خَلَاصِی وَ خَلَاصِ وَالِدِیَّ وَ مَا وَلَدَا وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ جَمِیعِ ذُرِّیَّةِ أَبِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ وَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ کُلِّ وَالِدٍ لِی دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ مِنْ أَهْوَالِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ مِنْ هُمُومِ

ص: 247

دنیا و آخرت رهایی دهی، و از تو درخواست می­کنم که سربلندی در روز قیامت را روزی ام کنی و از شرور آن بازداری و با سخن استوار در زندگانی دنیا و آخرت استوار گردانی، به راستی که تو بسیار مهرورز و مهربانی. درود فراوان خداوند بر حضرت محمد و خاندان او، خدا ما را بس است و چه وکیل خوبی است، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من.

خدایا، از تو می­خواهم که مرا از شرّ هر سرکش ستیزه­جو، و هر شیطان نافرمان، همه­ آفریده­هایت اعم از ناتوان و توانا، شرّ حیوانات زهردار، حشرات موذی و آزار رسان، که به خصوص من یا به عمرم آسیب می­رساند، شرّ همه­ جانوران اعم از کوچک و بزرگ در طول شبانه روز، شرّ افراد بدکار از عرب و عجم، و شرّ جنیان و انسان های فاسق دور بداری، به راستی که تو بر هر چیز توانایی و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به وسیله­ خداوند بلندپایه و بزرگ تحقق نمی­یابد. درود خداوند بر بهترین آفریده­ای که مردم را به سوی بهترین معبود فرا خواند. خداوندا، پروردگارا، در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و به رحمت خود ما را از عذاب جهنم در امان دار، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. خدایا، هر عمل خیر یا شایسته­ای را که از تو درخواست می­کنم و در خشنودی و عافیت تو قرار می­گیرم و اعمال نیکی که شایسته است، به من ارزانی دار، به راستی که من به تو می گرایم و به تو پناه می­جویم.

خدایا، هر چیز که عافیت از آن را از تو درخواست نمودم یا ننمودم ولی ورود به آتش جهنم و خشمت را بر من واجب می­گرداند، مرا از آن عافیت بخش و مرا از همه­ رسوایی­های روز قیامت و ورود زشت و بد بر وقایع قبر که از آن به تو پناه بردم، در پناه خویش درآور. خدایا، هر کاری که از آن پشیمان می­گردم و در روز معاد در برابر آن مجازات می­شوم و هر حالتی که سبب خشم تو است و می­بینی که من در دنیا بدان متصف هستم، به روی با کرامت تو، از تو درخواست می­کنم که مرا از همه­ این­ها به صورت شایسته عافیت بخشی، ای سرپرست عافیت، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. پروردگارا، افزون بر این، عافیت از بلاهای بسیار سخت، سرنوشت حتمی ناپسند و شادمانی دشمنان را از تو خواهانم و این که مبادا آن­چه را که توان تحمل آن را ندارم بر دوشم نهی و در روز قیامت مرا به گناهان و کارهای زشتم مواخذه کنی، در آن زمان که بیش از هر زمان نیازمند عفو و گذشت تو ام. به روی گرامی تو، از تو می­خواهم که مرا به صورت شایسته از همه­ این­ها عافیت بخشی ای سرپرست عافیت، ای خدایی که از بدی­ها در گذشته و در برابر آن کیفر نمی کنی، بر بنده­ات رحم آر، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. ای خدا، ای خدا، ای خدا، مرا مرا، بر بنده­ات رحم کن ای آقای من، بنده­ات در پیشگاه تو است، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای منتهای خواسته­ من، ای جاری­کننده­ خون در رگ­های من، بنده­ات، بنده­ات، ای آقای من ای مالک بنده، ای آقای من، ای مالک من، ای خدا، ای پروردگار من، من هیچ چاره­ای سراغ ندارم و از پرداختن به کار خویش بی­نیاز نیستم، ولی نمی­توانم به

ص: 248

الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَهْوَالِهَا وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی عِزَّهَا وَ تَصْرِفَ عَنِّی شَرَّهَا وَ تُثَبِّتَنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ إِنَّکَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کَثِیراً وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَصْرِفَ عَنِّی شَرَّ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ شَرَّ کُلِّ شَیْطَانٍ مَرِیدٍ وَ شَرَّ کُلِّ ضَعِیفٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ شَدِیدٍ وَ مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ اللَّامَّةِ وَ الْخَاصَّةِ وَ الْعَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ صَغِیرَةٍ أَوْ کَبِیرَةٍ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خَیْرِ مَخْلُوقٍ دَعَا إِلَی خَیْرِ مَعْبُودٍ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا بِرَحْمَتِکَ عَذابَ النَّارِ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ وَ مَا کَانَ مِنْ خَیْرٍ أَوْ عَمَلٍ صَالِحٍ أَسْأَلُکَ بِهِ وَ أَکُونُ فِی رِضْوَانِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ مَا صَلَحَ مِنْ ذَلِکَ مِنَ الْبِرِّ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِهِ إِنِّی إِلَیْکَ رَاغِبٌ وَ بِکَ مُسْتَجِیرٌ.

اللَّهُمَّ مَا اسْتَعْفَیْتُکَ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَسْتَعْفِکَ مِنْهُ وَ تُوجِبُ عَلَیَّ بِهِ النَّارَ وَ سَخَطَکَ فَأَعْفِنِی مِنْهُ وَ مَا عُذْتُ مِنَ الْمَخَازِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ سُوءِ الْمُطَّلَعِ إِلَی مَا فِی الْقُبُورِ فَأَعِذْنِی مِنْهُ اللَّهُمَّ مَا أَنْدَمُ عَلَیْهِ مِنْ فِعْلِی لَهُ وَ أُجَازَی عَلَیْهِ یَوْمَ الْمَعَادِ أَوْ تَرَانِی فِی الدُّنْیَا عَلَی الْحَالِ الَّتِی تُورِثُ سَخَطَکَ فَأَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تُعَظِّمَ عَافِیَتِی مِنْ جَمِیعِ ذَلِکَ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ مَعَ ذَلِکَ الْعَافِیَةَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ وَ سُوءِ الْقَضَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ أَنْ تَحْمِلَنِی بِمَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ وَ تُنَاقِشَنِی فِی الْحِسَابِ یَوْمَ الْحِسَابِ مُنَاقَشَةً بِمَسَاوِیَ أَحْوَجَ مَا أَکُونُ إِلَی عَفْوِکَ وَ تَجَاوُزِکَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تُعَظِّمَ عَافِیَتِی فِی جَمِیعِ ذَلِکَ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ أَیْ مَنْ عَفَا عَنِ السَّیِّئَاتِ وَ لَمْ یُجَازِ بِهَا ارْحَمْ عَبْدَکَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ نَفْسِی نَفْسِی ارْحَمْ عَبْدَکَ یَا سَیِّدَاهْ عَبْدُکَ بَیْنَ یَدَیْکَ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا مُنْتَهَی رَغْبَتَاهْ یَا مُجْرِیَ الدَّمِ فِی عُرُوقِی عَبْدَکَ عَبْدَکَ یَا سَیِّدَاهْ عَبْدُکَ بَیْنَ یَدَیْکَ یَا مَالِکَ عَبْدِهِ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَالِکَاهْ یَا هُوَ یَا رَبَّاهْ لَا حِیلَةَ لِی وَ لَا غِنَی بِی عَنْ نَفْسِی وَ لَا أَسْتَطِیعُ

ص: 248

خود ضرر و یا سود برسانم و به هیچ چیز امید ندارم و هیچ کس را نمی­یابم که به او رشوه بپردازم تا مرا برهاند، همه­ اسباب فریب­کاری گسسته شد و هرگونه باطلی از بین رفت و روزگار مرا در درگاه تو تنها رها کرد و من، ای معبود من، بدین صورت که آگاهی، در پیشگاه تو ایستادم. اکنون با من چه خواهی کرد؟ ای کاش می­دانستم ولی نمی دانم، در برابر دعای من چه خواهی فرمود؟ آیا خواهی گفت: بله، یا خواهی گفت: نه. اگر بگویی: نه. پس وای بر من، وای بر من، وای بر من، فریاد بر من، فریاد بر من، فریاد بر من؛ و وای بر بدبختی من، و وای بدبختی من، و وای بدبختی من؛ و وای بر خواری من، و وای برخواری من، و وای برخواری من! اگر مرا برانی به سوی چه کسی، یا نزد چه کسی، یا چگونه، یا با چه وسیله­ای، یا به سوی چه چیزی بروم و به چه کسی امید بورزم، و یا چه کسی به من رو می کند، اگر تو مرا رد کنی، ای صاحب آمرزش گسترده؛ و اگر بگویی: بله، چنان که گمان دارم، خوشا به حال من که نیک­بختم و خوشا به حال من که مشمول رحمت تو قرار گرفتم.

ای رحم کننده، ای مهرورز، ای زنده­کننده، ای دارا، ای چیره، من عملی ندارم که برای برآوردن حاجتم به آن امید بندم و هیچ کس سودمندتر از تو را سراغ ندارم، ای خدایی که خود را به من شناساندی، ای خدایی که مرا به اطاعت از خود دستور دادی، ای خوانده شده، ای درخواست شده، ای خواسته شده، سفارش تو را رها کردم. اگر از تو اطاعت می­کردم، قطعاً آن­چه را که اکنون برخاسته­ام و از تو درخواست می­کنم، پیش از آن که برخیزم کفایت می­کردی. البته من با وجود نافرمانی از تو، به تو امید دارم، پس میان من و آن­چه بدان امید بستم حایل مشو و دست مرا آکنده از رحمتت به پائین برگردان، به حقت ای آقای من، ای سرپرست من. من همان کسی هستم که می­شناسی، که بدترین بنده­ام و تو بهترین پروردگاری، ای کسی که همگان از انتقام او بیم دارند، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من. ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای احاطه کننده به­ ملکوت آسمان­ها و زمین، مرا برای دنیا، آخرت، خانواده، و فرزندانم شایسته گردان و ای معبود من، هر نعمتی را که به من ارزانی داشتی، شایسته من گردان و مرا از خطاهایم اصلاح کن. ای بسیار مهرورز، ای بسیار بخشنده، به رحمتت بر من تفضل کن و اجابتت را بر من منّت نه و ای خدا، بر پیامبرت حضرت محمد و خاندان او درود و سلام بفرست و مرا از هر باطلی که اهل بیت محمد را از آن بازداشتی، بازدار و در دنیا و آخرت نیکی به ما عطا کن، ای مهربان­ترین مهربانان.

سپس می گویی: به نام خداوند بخشنده و مهربان. معبود شما، معبود یگانه­ای است که معبودی جز او نیست و رحمت­گر و مهربان است. او است خدایی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده است که مقدّمات خواب و خواب­آلودگی او را نمی­گیرد و آن­چه در آسمان­ها و زمین است، از آن او است. چه کسی می­تواند جز به اذنش نزد او شفاعت کند، از پیشاروی و پشت سر آنان آگاه است و جز به مقداری که او بخواهد، نمی­توانند از علم او آگاه گردند و کرسی او آسمان­ها و زمین را فراگرفته است و حفظ آن دو بر او سخت نیست و او بلندپایه و بزرگ است. الم، خداوند کسی است که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده است. او است خدایی که به هر صورت که بخواهد، شما را در رحم مادران نگارگری می­کند، معبودی جز او که سربلند و حکیم است، وجود ندارد. کسانی هستند که می­گویند: پروردگارا، ایمان آوردیم، پس گناهان ما را بیامرز

ص: 249

لَهَا ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً وَ لَا رَجَاءَ لِی وَ لَا أَجِدُ أَحَداً أُصَانِعُهُ تَقَطَّعَتْ أَسْبَابُ الْخَدَائِعِ وَ اضْمَحَلَّ عَنِّی کُلُّ بَاطِلٍ أَفْرَدَنِی الدَّهْرُ إِلَیْکَ فَقُمْتُ هَذَا الْمَقَامَ إِلَهِی بِعِلْمِکَ فَکَیْفَ أَنْتَ صَانِعٌ بِی لَیْتَ شِعْرِی وَ لَا أَشْعُرُ کَیْفَ تَقُولُ لِدُعَائِی أَ تَقُولُ نَعَمْ أَوْ تَقُولُ لَا فَإِنْ قُلْتَ لَا فَیَا وَیْلَتَاهْ یَا وَیْلَتَاهْ یَا وَیْلَتَاهْ یَا عَوْلَتَاهْ یَا عَوْلَتَاهْ یَا عَوْلَتَاهْ یَا شِقْوَتَاهْ یَا شِقْوَتَاهْ یَا شِقْوَتَاهْ یَا ذُلَّاهْ یَا ذُلَّاهْ یَا ذُلَّاهْ إِلَی مَنْ وَ إِلَی عِنْدِ مَنْ أَوْ کَیْفَ أَوْ بِمَا ذَا أَوْ إِلَی أَیِّ شَیْ ءٍ وَ مَنْ أَرْجُو أَوْ مَنْ یَعُودُ عَلَیَّ إِنْ رَفَضْتَنِی یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ وَ إِنْ قُلْتَ نَعَمْ کَمَا الظَّنُّ بِکَ فَطُوبَی لِی أَنَا السَّعِیدُ فَطُوبَی لِی أَنَا الْمَرْحُومُ أَیَا مُتَرَحِّمُ أَیَا مُتَعَطِّفُ أَیَا مُحْیِی أَیَا مُتَسَلِّطُ- لَا عَمَلَ لِی أَرْجُو بِهِ نَجَاحَ حَاجَتِی وَ لَا أَحَدَ أَنْفَعُ لِی مِنْکَ یَا مَنْ عَرَّفَنِی نَفْسَهُ یَا مَنْ أَمَرَنِی بِطَاعَتِهِ یَا مَدْعُوُّ یَا مَسْئُولُ أَیَا مَطْلُوبُ إِلَیْهِ رَفَضْتُ وَصِیَّتَکَ وَ لَوْ أَطَعْتُکَ لَکَفَیْتَنِی مَا قُمْتُ إِلَیْکَ فِیهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ أَقُومَ وَ أَنَا مَعَ مَعْصِیَتِی لَکَ رَاجٍ فَلَا تَخْلُ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَا رَجَوْتُهُ وَ ارْدُدِ یَدِی مَلْأَی مِنْ خَیْرِکَ بِحَقِّکَ یَا سَیِّدِی یَا وَلِیِّی أَنَا مَنْ قَدْ عَرَفْتَ شَرُّ عَبْدٍ وَ أَنْتَ خَیْرُ رَبٍّ یَا مَخْشِیَّ الِانْتِقَامِ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا مُحِیطُ بِمَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَصْلِحْنِی لِدُنْیَایَ وَ أَصْلِحْنِی لآِخِرَتِی وَ أَصْلِحْنِی لِأَهْلِی وَ أَصْلِحْنِی لِوُلْدِی وَ أَصْلِحْ لِی مَا خَوَّلْتَنِی یَا إِلَهِی وَ أَصْلِحْنِی مِنْ خَطَایَایَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِإِجَابَتِکَ وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ أَهْلِهِ وَ سَلِّمْ وَ حُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَا حُلْتَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَهْلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْبَاطِلِ وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ثُمَّ تَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ هُوَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ- لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ- الم اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ

ص: 249

و ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار، هم آنان که شکیبا، راستگو، فرمانبردار، انفاق­کننده­اند و به هنگام سحرگاهان به آمرزش خواهی می­پردازند. خداوند و فرشتگان و دانشمندان گواهی می­دهند که معبودی جز او نیست و عدالت را به پا می کند، معبودی جز او که سربلند و حکیم است، وجود ندارد. همانا دین نزد خدا عبارت از تسلیم و فرمانبرداری است. خدا است که معبودی جز او نیست و قطعاً همه­ شما را در روز قیامت که تردیدی در آن نیست، گرد می­آورد و چه کسی راستگوتر از خداست، این است خدا که پروردگار شما است و معبودی جز او نیست و آفریننده­ همه چیز است. پس او را بپرستید، که او کارگزار هر چیز است، از آن­چه از سوی پروردگارت به تو وحی می­شود پیروی کن، که معبودی جز او نیست و از مشرکان روی گردان، بگو: ای مردم، من فرستاده­ خدا به سوی همه­ شما هستم، او که فرمانروایی آسمان­ها و زمین از آن او است و معبودی جز او وجود ندارد، زنده می­کند و می­میراند، پس به خدا و رسول او که پیامبر امّی است و به خدا و سخنان او ایمان دارد ایمان بیاورید و از او پیروی کنید، امید که راه یابید. و جز این دستورها به آن­ها داده نشده است که معبود یگانه را بپرستند که معبودی جز او نیست، پاک است خدا از آن­چه به او شرک می­ورزند، به راستی رسولی از خود شما به سوی شما آمده که رنج بردن شما بر او سخت و به شما شدیداً علاقمند است و به خصوص نسبت به مؤمنان مهرورز و مهربان است. اگر روی گرداندند، بگو: خدا برای من کافی است معبودی جز او نیست، تنها بر او توکّل نمودم و او پروردگار عرش بزرگ است. تا این که وقتی نزدیک شد غرق شود، گفت: ایمان آوردم به این که معبودی جز خدا نیست، همان خدایی که بنی اسرائیل بدان ایمان آورده­اند و من از تسلیم­شدگان هستم. اگر اجابتت نکردند، بدانید که قطعاً به علم خدا فرود آمده است و این که معبودی جز او نیست. پس آیا شما تسلیم آن می­شوید؟ بگو: او است پروردگار من که معبودی جز او نیست، تنها بر او توکّل نمودم و بازگشتم به سوی او است. بیم دهید که معبودی جز من نیست، پس از من بپرهیزید، خدا است که معبودی جز او نیست و بهترین نام ها از آن او است. پس به آن­چه وحی می­شود گوش فرا ده. من همان خدایی هستم که معبودی جز من نیست، پس مرا بپرست و نماز را به منظور یادِ من، برپا دار. معبود شما تنها خدا است که معبودی جز او نیست، دانش او هر چیز را فراگرفته است، و ما هیچ فرستاده­ای پیش از تو نفرستاده­ایم جز آن که به او وحی نمودیم که معبودی جز من نیست، پس مرا بپرستید.

و ذوالنون را یاد کن آن­گاه که خشمگین رفت و پنداشت که ما هرگز بر او قدرتی نداریم، تا در دل تاریکی­ها ندا داد که معبودی جز تو نیست، منزهی تو، به راستی من از ستمکاران بودم. پس ما دعای او را مستجاب کرده و او را از اندوه نجات دادیم و این چنین مؤمنان را نجات می­بخشیم، پس بلندمرتبه باد خدایی که پادشاه و حق است. معبودی جز او نیست و در دنیا و آخرت ستایش از آن او است و نیز فرمانروایی از آن او است و به سوی او بازگردانده می­شوید. ای مردم، نعمت خدا را بر خود به یاد آورید. آیا آفریننده­ای جز خدا وجود دارد، همان خدایی که از آسمان و زمین به شما روزی می­دهد. معبودی جز او نیست پس به کجا برگردانده می­شوید؟ آنان پیش از این، این­گونه بودند که هرگاه به آنان گفته می­شد: معبودی جز خدا نیست، گردنکشی می­کردند. این خدا است که پروردگار شما است و فرمانروایی از آن او است و معبودی جز او نیست، پس به کجا برگردانده می­شوید، هم او که آمرزنده­ گناه،

ص: 250

قِنا عَذابَ النَّارِ- الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ- شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ لا رَیْبَ فِیهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثاً ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ خالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ فَاعْبُدُوهُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ وَکِیلٌ- اتَّبِعْ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ.

قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ یُحیِی وَ یُمِیتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ کَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ- وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً لا إِلهَ إِلَّا هُوَ سُبْحانَهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ- لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ- فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- حَتَّی إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ- فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللَّهِ وَ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ- قُلْ هُوَ رَبِّی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ مَتابِ- أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی فَاسْتَمِعْ لِما یُوحی- إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی إِنَّما إِلهُکُمُ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ عِلْماً- وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ.

وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ- فَتَعالَی اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ- لَهُ الْحَمْدُ فِی الْأُولی وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ- یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ- إِنَّهُمْ کانُوا إِذا قِیلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ- ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لَهُ الْمُلْکُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُصْرَفُونَ- غافِرِ الذَّنْبِ

ص: 250

توبه­پذیر، سخت­کیفر و بخشنده است. معبودی جز او نیست و بازگشت به سوی او است. این خدا است که پروردگار شما و آفریننده­ شما و آفریننده­ هر چیز است، پس به کجا برگردانده می­شوید؟ بلندپایه باد خدایی که پروردگار جهانیان است، معبودی جز او نیست، زنده می­کند و می­میراند، پروردگار شما و پدران نخستین شما است. پس بدان که معبودی جز خدا نیست و از گناه خود و نیز برای مردان و زنان مؤمن آمرزش بخواه. خداوند از آمد و شد و ایستادن شما آگاه است.

اگر این قرآن را بر کوه فرود می­آوردیم، قطعاً می­دیدی که آن کوه از بیم خدا فروتن گردیده و از هم می­پاشد. این مثال­ها را برای مردم می­زنیم، باشد که بیندیشند. او است خدایی که معبودی جز او نیست و از نهان و آشکار آگاه و رحمت­گر و مهربان است. او است خدایی که معبودی جز او نیست و فرمانروا، بسیار پاکیزه، ایمن، ایمنی ده، نگاهبان چیره، سربلند، شکوهمند و بزرگ­منش است. پاک است خدا از آن­چه به او شرک می­ورزند. او است خدای آفریننده، پدیدآورنده و چهره­نگار که بهترین نام­ها از آن او است و آن­چه در آسمان­ها و زمین است تسبیح او را می­گوید و سربلند و حکیم است. خداوند کسی است که جز او نیست. بنابراین، مؤمنان باید بر خدا توکل کنند. او پروردگار مشرق و مغرب است. معبودی جز او نیست، پس او را به عنوان کارگزار خود انتخاب کن. به راستی که این کتاب، کتاب سربلندی است که باطل نه از پیشاروی و نه از پشت، به سوی آن نمی­آید و از سوی خداوند حکیم و ستوده فرو فرستاده شده است. این را هفت بار می گویی.

سپس می گویی: به خدا و آن­چه بر ما فرو فرستاده شده، و نیز به آن­چه بر حضرت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگان فرو فرستاده شده، و هم­ چنین به آن­چه به حضرت موسی و عیسی داده شده و نیز به آن­چه به دیگر پیامبران از سوی پروردگارشان داده شده است، ایمان آوردیم و میان هیچ کدام از آنان فرق نمی­گذارریم و تسلیم آنان هستیم. پروردگار ما، پروردگار آسمان­ها و زمین است و هرگز جز او را معبود نخواهیم خواند، وگرنه سخن پریشان گفته­ایم. ستایش خدا را که ما را به این رهنمون گردید و اگر خدا ما را هدایت نمی­کرد، هدایت نمی­یافتیم. به راستی که فرستادگان پروردگارمان حق را آوردند. درود خداوند بر همه­ آنان.

سپس می گویی: سلام بر تو ای رسول خدا، سلام بر تو ای پیامبر خدا، سلام بر تو ای برگزیده­ خدا از میان آفریده­ها و امانت­دار او بر وحی­اش، سلام بر تو ای مولای من ای امیر مؤمنان، سلام بر تو ای مولای من، تو حجت خدا بر آفریده­های خدا و در دانش خدا و سفارش شده­ پیامبر و جانشین او در میان امت هستی. خدا لعنت کند گروهی را که حق تو را غصب نمودند و به جای تو نشستند. من از آنان و پیروان­شان به درگاه تو بیزاری می­جویم. سلام بر تو ای فاطمه­ بتول، سلام بر تو ای زینت زنان جهان، سلام بر تو ای دختر فرستاده­ خدا و پروردگار جهانیان. درود خدا بر تو و بر او، بر تو ای مادر امام حسن و امام حسین - علیهم السلام -، لعنت خدا بر گروهی که حقّ تو را غصب نمودند و آن­چه را خداوند برای تو حلال گردانیده بود، بازداشتند. من از آنان

ص: 251

وَ قابِلِ التَّوْبِ شَدِیدِ الْعِقابِ ذِی الطَّوْلِ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ خالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ- تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ یُحْیِی وَ یُمِیتُ رَبُّکُمْ وَ رَبُّ آبائِکُمُ الْأَوَّلِینَ- فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مُتَقَلَّبَکُمْ وَ مَثْواکُمْ- لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ- هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ- هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ- هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ- رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلًا- وَ إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ تَقُولُهُ سَبْعاً ثُمَّ تَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی وَ عِیسی وَ ما أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ- رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا خِیَرَةَ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ وَ أَمِینَهُ عَلَی وَحْیِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ بَابُ عِلْمِهِ وَ وَصِیُّ نَبِیِّهِ وَ الْخَلِیفَةُ مِنْ بَعْدِهِ فِی أُمَّتِهِ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً غَصَبَتْکَ حَقَّکَ وَ قَعَدَتْ مَقْعَدَکَ أَنَا بَرِی ءٌ مِنْهُمْ وَ مِنْ شِیعَتِهِمْ إِلَیْکَ السَّلَامُ عَلَیْکِ یَا فَاطِمَةُ الْبَتُولُ السَّلَامُ عَلَیْکِ یَا زَیْنَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلَامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکِ وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ عَلَیْکِ یَا أُمَّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً غَصَبَتْکِ حَقَّکِ وَ مَنَعَتْکِ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَکِ حَلَالًا أَنَا بَرِی ءٌ إِلَیْکِ مِنْهُمْ وَ مِنْ

ص: 251

و پیروان آنان به درگاه تو بیزاری می­جویم.

سلام بر تو ای مولای من، ای ابومحمد حسن پاکیزه، سلام بر تو ای مولای من، لعنت خدا بر گروهی که تو را کشتند و درباره­ کشتن تو بیعت نمودند و دنباله­روی کردند. من از آنان و پیروان­شان بیزارم. سلام بر تو ای مولای من ای اباعبدالله حسین بن علی، درودهای خدا بر تو و بر پدر و جدّت حضرت محمد صلی الله علیه و آله، لعنت خدا بر گروهی که ریختن خون تو را حلال شمردند و لعنت خدا بر کسانی که تو را کشتند و حرمت اهل حرم تو را نگاه نداشتند و لعنت خدا بر دنباله روان و پیروان آن­ها و لعنت خدا بر کسانی که امکان جنگ با شما را برای آنان فراهم آوردند. من از پیروان آن­ها به درگاه خدا و در پیشگاه تو بیزاری می­جویم.

سلام بر تو ای مولای من ای ابا محمد علی بن حسین، سلام بر تو ای مولای من ابوجعفر محمد بن علی، سلام بر تو ای مولای من ای اباعبدالله جعفر بن محمد، سلام بر تو ای مولای من ای اباالحسن موسی بن جعفر، سلام بر تو ای مولای من ای اباالحسن علی بن موسی، سلام بر تو ای مولای من ای اباجعفر محمد بن علی، سلام بر تو ای مولای من ای اباالحسن علیّ بن محمد، سلام بر تو ای مولای من ای ابامحمد حسن بن علی، سلام بر تو ای مولای من ای ابوالقاسم محمد بن حسن صاحب زمان. درود خدا بر تو و بر خاندان پاک و پاکیزه­ تو.

ای سروران من، در رابطه با ریختن گناهان و خطاهای من شفیع من باشید. به خدا و آن­چه به شما فرو فرستاده شد ایمان آوردم و آخرین شما را همانند اولین شما دوست دارم و از عصیان و طاغوت و لات و عُزّی بیزاری می­جویم. ای سروران من، با هر کسی که با شما سرآشتی داشته باشد، آشتی می­کنم و با هر کسی که با شما سرستیز و دشمنی داشته باشد، در ستیز و دشمنم و تا روز قیامت با دوستان شما دوستم. لعنت خدا بر کسانی که به شما ستم نمودند و حق شما را غصب کردند و لعنت خدا بر پیروان و دنباله­روان و هم­کیشان آن­ها. من از آن­ها به خدا و شما بیزاری می­جویم.

خداوندا، تو را گوه می­گیرم که تو برای گواهی کافی هستی و حضرت محمد صلی الله علیه و آله و علی و هشت حاملان عرش و چهار فرشته­ای را که گنجینه­دار دانش تواند، گواه می­گیرم که از دشمنان آنان بیزارم و نمازهای واجبم برای خشنودی تو و نمازهای مستحبی و زکات اموالم و هر گفتار و کردار پاکیزه­ای که در نزد تو دارم، همه از آن حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه­ او است. خدایا، چشم مرا به درود بر او و خاندان او روشن گردان و آن­چه از حق و شناخت آنان که مرا بدان رهنمون ساخته­ای، پایدار قرار ده، نه به عنوان سپرده، ای مهربان­ترین مهربانان.

ص: 252

شِیعَتِهِمْ.

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ الزَّکِیَّ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً قَتَلَتْکَ وَ بَایَعَتْ فِی أَمْرِکَ وَ شَایَعَتْ أَنَا بَرِی ءٌ إِلَیْکَ مِنْهُمْ وَ مِنْ شِیعَتِهِمْ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ- صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی أَبِیکَ وَ جَدِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً اسْتَحَلَّتْ دَمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً قَتَلَتْکَ وَ اسْتَبَاحَتْ حَرِیمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدِینَ لَهُمْ بِالتَّمْکِینِ مِنْ قِتَالِکُمْ أَنَا بَرِی ءٌ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَیْکَ مِنْهُمْ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ- السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا الْقَاسِمِ مُحَمَّدَ بْنَ الْحَسَنِ صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَ عَلَی عِتْرَتِکَ الطَّاهِرَةِ الطَّیِّبَةِ یَا مَوَالِیَّ کُونُوا شُفَعَائِی فِی حَطِّ وِزْرِی وَ خَطَایَایَ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ بِمَا أَنْزَلَ إِلَیْکُمْ وَ أَتَوَالَی آخِرَکُمْ بِمَا أَتَوَالَی أَوَّلَکُمْ وَ بَرِئْتُ مِنَ الْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ اللَّاتِ وَ الْعُزَّی یَا مَوَالِیَّ أَنَا سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاکُمْ وَ وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاکُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ لَعَنَ اللَّهُ ظَالِمِیکُمْ وَ غَاصِبِیکُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُمْ أَهْلَ مَذْهَبِهِمْ وَ أَبْرَأُ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَیْکُمْ مِنْهُمْ اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً وَ أُشْهِدُ مُحَمَّداً صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ عَلِیّاً وَ الثَّمَانِیَةَ مِنْ حَمَلَةِ عَرْشِکَ وَ الْأَرْبَعَةَ الْأَمْلَاکِ خَزَنَةَ عِلْمِکَ أَنِّی بَرِی ءٌ مِنْ أَعْدَائِهِمْ وَ أَنَّ فَرْضَ صَلَوَاتِی لِوَجْهِکَ وَ نَوَافِلِی وَ زَکَوَاتِی وَ مَا طَابَ مِنْ قَوْلٍ وَ عَمَلٍ عِنْدَکَ فَعَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ أَقْرِرْ عَیْنَیَّ بِصَلَاتِهِ وَ صَلَاةِ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ اجْعَلْ مَا هَدَیْتَنِی إِلَیْهِ مِنَ الْحَقِّ وَ الْمَعْرِفَةِ بِهِمْ مُسْتَقَرّاً لَا مُسْتَوْدَعاً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

ص: 252

خدایا، خودت را به من بشناسان و فرستادگان و فرشتگان و والیان امر از سوی خود را به من بشناسان. خداوندا، من جز آن­چه را که تو عطا نمودی نمی­گیرم و جز از آن­چه نگاه داشتی پرهیز نمی­کنم. خدایا، مرا از منازل دوستانت محروم مگردان و بعد از آن که هدایتم نمودی، دلم را منحرف مگردان و رأفت و هدایتی از نزد خود به من ارزانی دار. خدایا، هم­چنین آیات گویای قرآن را به من بیاموز و از هلاکت­گاه­ها رهایی ده. خدایا، مرا از شیطان و گروه او و از سلطان و لشکریان او و از عصیان و یاران او رهایی ده، به حق حضرت محمد که ستوده است و علی که مقصود است و به حق شبّر و شبّیر و به حق زیباترین نام­هایت. بر برترین برگزیده درود فرست، به راستی که تو بر هر چیز توانایی و به هر چیز احاطه داری. ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای خدا ای خدا ای خدا، پروردگارا پروردگارا، ای آقای من ای آقای من ای آقای من، ای مولای من ای مولای من ای مولای من، ای تکیه گاه هر کس که تکیه­گاه ندارد و ای پشتوانه­ هر کس که پشتوانه­ای ندارد و ای اندوخته­ هر کس که اندوخته­ای ندارد، تو پروردگار منی و من بنده­ توام و بر پیمان و وعده­ات استوارم. خداوندا، ایستادن ما را ایستادنی ستوده قرار ده و آخرین دیدار ما با آن قرار مده و ما را در دعاهای نیک کسانی که در منی، عرفات و مزدلفه و نزد قبر پیامبرت صلی الله علیه و آله و در کنار زمزم و مقام به درگاه تو دعا می­کنند، شریک گردان. خداوندا، ستایش تو را که ارزش ما را از بستن زنار به کمر و آویختن صلیب بر گردن بالا بردی و ستایش تو را که ما را نه از کافران گمراه کننده قرار دادی و نه از فراخوانده شدگانی که دچار شک و تردید گردیدند و نه از ستیزه­جویان و نه جزو منحرفان از اهل بیت پیامبرت صلی الله علیه و آله و نه در میان بندگانت مشهور گردانیدی.

خداوندا، همان­گونه که ما را به این روز خجسته از این ماه و این سال فرخنده رسانیدی، همراه با عافیت به پایان این سال و نیز سال­های بسیار برسان، به رحمتت ای مهربان­ترین مهربانان، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای خدا ای خدا ای خدا، پروردگارا پروردگارا پروردگارا، ای سرور من ای سرور من ای سرور من، ای مولای من ای مولای من ای مولای من، خداوندا، هر خیر و برکت و عافیت و آمرزش و رأفت و رحمت و آزادی از آتش جهنم و روزی گسترده و حلال و پاکیزه و توبه­ خالصانه که در این لحظه و این روز و این ماه و این سال به من قسمت کردی، فراوان­ترین و پربهره­ترین سهم را برای ما مقرر بدار. خداوندا، هر سوختن و گیر کردن چیزی در گلو و غرق شدن و ویرانی و بسته شدن و فرو رفتن زمین و پرتاب و لرزش زمین و مسخ و صیحه­ آسمانی و زلزله و گرفتاری و آذرخش و تگرگ و دیوانگی و خوره و پیسی و خوراک درندگان گردیدن و هرگونه مرگ زشت و همه­ انواع بلاها در دنیا و آخرت را که در این لحظه و این روز و این ماه و این سال فرو می فرستی، به هر صورت که می­خواهی و در هر کجا که می­خواهی، از ما و از همه­ مؤمنان در

ص: 253

اللَّهُمَّ وَ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ وَ عَرِّفْنِی رُسُلَکَ وَ عَرِّفْنِی مَلَائِکَتَکَ وَ عَرِّفَنِی وُلَاةَ أَمْرِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی لَا آخِذٌ إِلَّا مَا أَعْطَیْتَ وَ لَا وَاقٍ إِلَّا مَا وَقَیْتَ اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنِی مَنَازِلَ أَوْلِیَائِکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَأْفَةً وَ رُشْداً اللَّهُمَّ وَ عَلِّمْنِی نَاطِقَ التَّنْزِیلِ وَ خَلِّصْنِی مِنَ الْمَهَالِکِ اللَّهُمَّ وَ خَلِّصْنِی مِنَ الشَّیْطَانِ وَ حِزْبِهِ وَ مِنَ السُّلْطَانِ وَ جُنْدِهِ وَ مِنَ الْجِبْتِ وَ أَنْصَارِهِ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ الْمَحْمُودِ وَ بِعَلِیٍّ الْمَقْصُودِ وَ بِحَقِّ شَبَّرَ وَ شَبِیرٍ وَ بِحَقِّ أَسْمَائِکَ الْحُسْنَی صَلِّ عَلَی أَفْضَلِ الصَّفْوَةِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنْتَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لَا سَنَدَ لَهُ یَا ذُخْرَ مَنْ لَا ذُخْرَ لَهُ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ عَلَی عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ مَوْقِفاً مَحْمُوداً وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا وَ أَشْرِکْنَا فِی صَالِحِ دُعَاءِ مَنْ دَعَاکَ بِمِنًی وَ عَرَفَاتٍ وَ مُزْدَلِفَةَ وَ عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ علیه السلام وَ عِنْدَ زَمْزَمَ وَ الْمَقَامِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَیْثُ رَفَعْتَ أَقْدَارَنَا عَنْ شَدِّ الزَّنَانِیرِ فِی الْأَوْسَاطِ وَ الْخَوَاتِیمِ فِی الْأَعْنَاقِ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَیْثُ لَمْ تَجْعَلْنَا زَنَادِقَةً مُضِلِّینَ وَ لَا مُدَّعِیَةً شَاکِّینَ مُرْتَابِینَ وَ لَا مُعَارِضِینَ وَ لَا عَنْ أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله مُنْحَرِفِینَ وَ لَا بَیْنَ عِبَادِهِ مَشْهُورِینَ.

اللَّهُمَّ کَمَا بَلَّغْتَنَا هَذَا الْیَوْمَ الْمُبَارَکَ مِنْ شَهْرِنَا وَ سُنَّتِنَا هَذِهِ الْمُبَارَکَةِ فَبَلِّغْنَا آخِرَهَا فِی عَافِیَةٍ وَ بَلِّغْنَا أَعْوَاماً کَثِیرَةً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا مَوْلَاهْ اللَّهُمَّ وَ مَا قَسَمْتَ لِی فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذَا الشَّهْرِ وَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ بَرَکَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ مَغْفِرَةٍ أَوْ رَأْفَةٍ أَوْ رَحْمَةٍ أَوْ عِتْقٍ مِنَ النَّارِ أَوْ رِزْقٍ وَاسِعٍ حَلَالٍ طَیِّبٍ أَوْ تَوْبَةٍ نَصُوحٍ فَاجْعَلْ لَنَا فِی ذَلِکَ أَوْفَرَ النَّصِیبِ وَ أَجْزَلَ الْحَظِّ اللَّهُمَّ مَا أَنْزَلْتَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ فِی هَذَا الشَّهْرِ وَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ مِنْ حَرَقٍ أَوْ شَرَقٍ أَوْ غَرَقٍ أَوْ هَدْمٍ أَوْ رَدْمِ أَوْ خَسْفٍ أَوْ قَذْفٍ أَوْ رَجْفٍ أَوْ مَسْخٍ أَوْ زَلْزَلَةٍ أَوْ فِتْنَةٍ أَوْ صَاعِقَةٍ أَوْ بَرْدٍ أَوْ جُنُونٍ أَوْ جُذَامٍ أَوْ بَرَصٍ أَوْ أَکْلِ سَبُعٍ أَوْ مِیتَةِ سَوْءٍ وَ جَمِیعِ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَاصْرِفْهُ عَنَّا کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنَّی شِئْتَ وَ عَنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ فِی

ص: 253

همه­ خانه­ها و منزل­ها در شرق و غرب زمین بازدار.

پناهنده­ تو سربلند و ثنای تو بزرگ است و معبودی جز تو نیست، یگانه­ای و شریکی بر تو وجود ندارد و پدیدآورنده­ آسمان­ها و زمین و آگاه به نهان و آشکار و پروردگار و فرمانروای هر چیز هستی. گواهی می­دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او وجود ندارد و گواهی می­دهم که حضرت محمد صلی الله علیه و آله بنده و فرستاده­ او است و گواهی می­دهم که بهشت حق است و این که قیامت خواهد آمد و تردیدی در آن نیست و این که خداوند اهل قبور را برمی­انگیزاند. گواهی می­دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او وجود ندارد، بر این گواهی زنده­ام و براساس آن می­میرم و ان­شاءالله بر آن زنده و برانگیخته می­گردم.

به خدا به عنوان پروردگار و به اسلام به عنوان دین و به حضرت محمد صلی الله علیه و آله به عنوان پیامبر و به علی به عنوان امام و به قرآن به عنوان کتاب آسمانی و به کعبه به عنوان قبله و به حضرت ابراهیم علیه السلام به عنوان پدر و به حضرت محمد صلی الله علیه و آله به عنوان پیامبر و به امیر مؤمنان صلوات الله علیه به عنوان روشنگر حق و تقسیم­کننده­ بهشت و جهنم و به مؤمنان از شیعیان و پیروان او به عنوان برادران خرسندم و هیچ چیز را به عنوان شریک خدا و هیچ کس جز او را به عنوان سرپرست نمی­گیرم و با او هیچ معبودی را نمی­خوانم. معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او وجود ندارد، معبودی یگانه و تک و بی­نیاز که هیچ کس را به عنوان همسر و فرزند برنگیرد. خداوندا، از تو به نعمت­های بزرگ و نعمت­های دیرینه و نام­های اندوخته­ات و آن حسن تو که حجاب­ها آن را پوشاند و به جایگاه های سربلندی از عرشت و منتهای رحمت تو از کتابت، که یگانه­ای و شریکی برای تو نیست، خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و بر این جان بی­تاب و تن آزمند من که تاب سوز آفتاب تو را ندارد، رحم کنی. چگونه تاب سوز آتش جهنم را خواهد آورد؟ اگر عذابم کنی چیزی در سلطنت تو افزون نمی­گردد و اگر از من درگذری، چیزی از سلطنت تو نمی­کاهد. ای پروردگار من، تو مهربان­ترینی و از حال بندگانت آگاه ترینی و سلطه­ تو مهرورزانه­ترین و سلطنتت دیرینه­ترین و گذشتت کریمانه­ترین و نسبت به بندگانت نعمت بخش­ترین هستی و اطاعت اطاعت­کنندگان در سلطنت تو نمی­افزاید و نافرمانی گناهکاران از آن نمی­کاهد. از من درگذر ای گرامی­ترین گرامیان و ای مهربان­ترین مهربانان.

به عزت تو پناهنده می­شوم و از آستانه­ات سایه­ای می جویم و به قدرتت پناه می­برم و از رحمتت یاری می­جویم و به ریسمانت چنگ می­زنم و جز به تو اعتماد ندارم و جز به تو پناهنده نمی­شوم، ای کسی که امیدهای بزرگ به او بسته می­شود، ای برطرف کننده­ گرفتاری و ای سزاوارترین کسی که در می­گذری و می­بخشی. خداوندا، ستم من به عفو تو و بیمم به ایمنی بخشی تو و نیازمندی­ام به بی­نیازی تو و روی پوسنده و فانی شونده­ام به روی جاودانه و پایدار تو که هرگز فنا نمی پذیرد و از بین نمی­رود، پناهنده می شود. ای خدایی که هیچ کاری تو را از کار دیگر باز نمی­دارد، مصیبت ما را

ص: 254

کُلِّ دَارٍ وَ مَنْزِلٍ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا.

عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ وَحْدَکَ- لَا شَرِیکَ لَکَ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَلِیکَهُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ- لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَیْهَا أَحْیَا وَ عَلَیْهَا أَمُوتُ وَ عَلَیْهَا أُبْعَثُ حَیّاً إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَبِیّاً وَ بِعَلِیٍّ وَلِیّاً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً وَ بِإِبْرَاهِیمَ علیه السلام أَباً وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَبِیّاً وَ بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ لِلْحَقِّ وَاضِحاً وَ لِلْجَنَّةِ وَ النَّارِ قَاسِماً وَ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ شِیعَتِهِ إِخْوَاناً- لَا أُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً وَ لَا أَدَّعِی مَعَهُ إِلَهاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً فَرْداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالْعَظِیمِ مِنْ آلَائِکَ وَ الْقَدِیمِ مِنْ نَعْمَائِکَ وَ الْمَخْزُونِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ مَا وَارَتِ الْحُجُبُ مِنْ بَهَائِکَ وَ مَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْحَمَ هَذِهِ النَّفْسَ الْجَزُوعَةَ وَ هَذَا الْبَدَنَ الْهَلُوعَ الَّذِی لَا یُطِیقُ حَرَّ شَمْسِکَ فَکَیْفَ حَرَّ نَارِکَ إِنْ تُعَاقِبْنِی لَا یَزِیدُ فِی مُلْکِکَ شَیْ ءٌ وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّی لَا یَنْقُصُ مِنْ مُلْکِکَ شَیْ ءٌ أَنْتَ یَا رَبِّ أَرْحَمُ وَ بِعِبَادِکَ أَعْلَمُ وَ بِسُلْطَانِکَ أَرْأَفُ وَ بِمُلْکِکَ أَقْدَمُ وَ بِعَفْوِکَ أَکْرَمُ وَ عَلَی عِبَادِکَ أَنْعَمُ لَا یَزِیدُ فِی مُلْکِکَ طَاعَةُ الْمُطِیعِینَ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْهُ مَعْصِیَةُ الْعَاصِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَلُوذُ بِعِزَّتِکَ وَ أَسْتَظِلُّ بِفِنَائِکَ وَ أَسْتَجِیرُ بِقُدْرَتِکَ وَ أَسْتَغِیثُ بِرَحْمَتِکَ وَ أَعْتَصِمُ بِحَبْلِکَ وَ لَا أَثِقُ إِلَّا بِکَ وَ لَا أَلْجَأُ إِلَّا إِلَیْکَ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا کَاشِفَ الْبَلَاءِ وَ یَا أَحَقَّ مَنْ تَجَاوَزَ وَ عَفَا اللَّهُمَّ إِنَّ ظُلْمِی مُسْتَجِیرٌ بِعَفْوِکَ وَ خَوْفِی مُسْتَجِیرٌ بِأَمَانِکَ وَ فَقْرِی مُسْتَجِیرٌ بِغِنَاکَ وَ وَجْهِیَ الْبَالِی الْفَانِی مُسْتَجِیرٌ بِوَجْهِکَ الدَّائِمِ الْبَاقِی الَّذِی لَا یَفْنَی وَ لَا یَزُولُ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا

ص: 254

در دین­مان و دنیا را بزرگ­ترین دل مشغولی­مان قرار مده و کسانی را که بر ما رحم نمی­کنند بر ما چیره مگردان و با بردباری­ات بر نادانی ما و با نیرویت بر ناتوانی ما و با بی­نیازی­ات بر نیازمندی ما توجه کن و ما را از آزار و دشمنان و رنجوری و سرنوشت بد و شادمانی دشمنان و بدمنظر شدن در مال و دین و خانواده و فرزندان و هنگام مشاهده­ مرگ پناه ده.

خدایا پروردگارا، ما از نبود پیامبرمان، کمی یاوران، زیادی دشمنان، سختی روزگار بر ما و دچار شدن به فتنه ها و همدستی مردم بر علیه ما به درگاه تو شکوه می کنیم. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و آن را با گشایشی که در آن شتاب ورزی و نابود کردن ضررها و آشکار کردن حق، بگشای. خدایا قائم آل محمد صلی الله علیه و آله را بر انگیز تا دینت را یاری کند و برهانت را آشکار سازد و امرت را به پا دارد و زمین را از آلودگی ها پاک سازد، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان. خدایا به تو پناه می برم از اینکه دشمن تو را دوست بدارم و با دوست تو دشمنی کنم و از رضایت تو ناخشنود گردم و از خشمت خرسند شوم و یا حقی را باطل و باطلی را حق بشمارم و یا کسانی که کافر شدند را راه یافته تر از مومنان بدانم. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و به رحمت خود ما را از آتش جهنم نگاه دار(1).

از دعاهای روایت شده از امام صادق علیه السلام در روز عرفه که فرمودند: صد بار الله اکبر و صد بار لا اله الا الله و صد بار سبحان الله می خوانی و صد بار او را به پاکی یاد می کنی، سپس آیه الکرسی را صد مرتبه می خوانی و بر پیامبر صلی الله علیه و آله صد مرتبه صلوات می فرستی و سپس این دعا را می خوانی:

خدایا ای معبود من، من با گناهانم به دنبال مخالفت با تو نبودم و آنگاه که معصیت کردم از تو نافرمانی نمودم و من به عذاب تو نادان نیستم و بی باکانه در پی کیفر تو نمی باشم، ولی نفسم آن را برای من آراست و بدی ام بر من غلبه کرد و آنکه دشمن من و توست، مرا یاری نمود. پوشش فراگیر تو مرا مغرور کرد و من از روی نادانی تو را معصیت کردم و در راه مخالفت تو تلاش نمودم و اکنون چه کسی مرا از عذاب تو می رهاند؟ و اگر تو ارتباطت را قطع کنی، من به ریسمان ارتباط چه کسی چنگ زنم؟ من فرو رفته در بلایم، چه کسی همانند مرا شنید یا نادانی همچون مرا دید؟! من پروردگاری غیر تو ندارم که مرا نجات دهد و نه خاندانی که مرا کفایت کند و نه مالی که مرا آزاد کند، به عزتت سوگند ای مولای من، خواسته ام را به سوی تو آوردم و به عزتت سوگند ای مولای من، در بارگاه تو تضرع می کنم. به عزتت سوگند ای خدای من، بر تو اصرار می کنم. به عزتت سوگند ای خدای من، در نزد تو ناله می کنم. به عزتت ای امید من،

ص: 255

فِی دِینِنَا- وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لَا یَرْحَمُنَا وَ عُدْ بِحِلْمِکَ عَلَی جَهِلْنَا وَ بِقُوَّتِکَ عَلَی ضَعْفِنَا وَ بِغِنَاکَ عَلَی فَقْرِنَا وَ أَعِذْنَا مِنَ الْأَذَی وَ الْعِدَی وَ الضُّرِّ وَ سُوءِ الْقَضَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الْمَالِ وَ الدِّینِ وَ الْأَهْلِ وَ الْوَلَدِ وَ عِنْدَ مُعَایَنَةِ الْمَوْتِ اللَّهُمَّ یَا رَبِّ نَشْکُو غَیْبَةَ نَبِیِّنَا عَنَّا وَ قِلَّةَ نَاصِرِنَا وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ عَلَیْنَا وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الْخَلْقِ عَلَیْنَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْرِجْ ذَلِکَ بِفَرَجٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ وَ ضُرٍّ تَکْشِفُهُ وَ حَقٍّ تُظْهِرُهُ اللَّهُمَّ ابْعَثْ بِقَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله لِلنَّصْرِ لِدِینِکَ وَ إِظْهَارِ حُجَّتِکَ وَ الْقِیَامِ بِأَمْرِکَ وَ تَطْهِیرِ أَرْضِکَ مِنْ أَرْجَاسِهَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أُوَالِیَ لَکَ عُدُوّاً أَوْ أُعَادِیَ لَکَ وَلِیّاً أَوْ أَسْخَطَ لَکَ رِضًا أَوْ أَرْضَی لَکَ سَخَطاً أَوْ أَقُولَ لِحَقٍّ هَذَا بَاطِلٌ أَوْ أَقُولَ لِبَاطِلٍ هَذَا حَقٌّ أَوْ أَقُولَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا هؤُلاءِ أَهْدی مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا سَبِیلًا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا بِرَحْمَتِکَ عَذابَ النَّارِ(1).

وَ مِنَ الدَّعَوَاتِ فِی یَوْمِ عَرَفَةَ الْمَرْوِیَّاتِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام فَقَالَ: تُکَبِّرُ اللَّهَ تَعَالَی مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تُهَلِّلُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تُسَبِّحُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تُقَدِّسُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ تَبْدَأُ بِالدُّعَاءِ فَتَقُولُ إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ عِزَّتِکَ وَ جَلَالِکَ مَا أَرَدْتُ بِمَعْصِیَتِی لَکَ مُخَالَفَةَ أَمْرِکَ بَلْ عَصَیْتُ إِذْ عَصَیْتُکَ وَ مَا أَنَا بِنَکَالِکَ جَاهِلٌ وَ لَا لِعُقُوبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ وَ لَکِنْ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی وَ غَلَبَتْ عَلَیَّ شِقْوَتِی وَ أَعَانَنِی عَلَیْهِ عَدُوُّکَ وَ عَدُوِّی وَ غَرَّنِی سَتْرُکَ الْمُسْبَلُ عَلَیَّ فَعَصَیْتُکَ بِجَهْلِی وَ خَالَفْتُکَ بِجُهْدِی فَالْآنَ مِنْ عَذَابِکَ مَنْ یَسْتَنْقِذُنِی وَ بِحَبْلِ مَنْ أَتَّصِلُ إِنْ أَنْتَ قَطَعْتَ حَبْلَکَ عَنِّی أَنَا الْغَرِیقُ الْمُبْتَلَی فَمَنْ سَمِعَ بِمِثْلِی أَوْ رَأَی مِثْلَ جَهْلِی- لَا رَبَّ لِی غَیْرُکَ یُنْجِینِی وَ لَا عَشِیرَةَ تَکْفِینِی وَ لَا مَالَ یُفْدِینِی فَوَ عِزَّتِکَ یَا سَیِّدِی لَأَطْلُبَنَّ إِلَیْکَ وَ عِزَّتِکَ یَا مَوْلَایَ لَأَتَضَرَّعَنَّ إِلَیْکَ وَ عِزَّتِکَ یَا إِلَهِی لَأُلِحَّنَّ عَلَیْکَ وَ عِزَّتِکَ یَا إِلَهِی لَأَبْتَهِلَنَّ إِلَیْکَ وَ عِزَّتِکَ یَا رَجَائِی لَأَمُدَّنَ

ص: 255

دستان آلوده به خطایم را به سوی تو دراز می کنم.

خدایا چه کسی مرا یاری می کند، و به چه کسی پناه برم؟ و از چه کسی پناه جویم؟ ای امید من، به چه کسی امید بندم؟ تو تو! امید هیچگاه از درگاه تو قطع نمی شود، یکتایی و شریکی نداری ای یگانه ای که کسی ندارد و ای گرامی ترین کسی که به درگاه او اقرار به گناه می شود. ای سربلندترینی که به درگاهت سر خضوع فرو آورده می شود، ای مهربان­ترینی که نزد او به گناهان اعتراف می شود. بزرگواری توست که مرا به اقرار به گناهان واداشت و عزت توست که مرا در پیشگاه تو خوار کرد، چه کنم ای مولای من، رحمت تو سبب شد تا به جرمم اعتراف کنم. ای سرور من، با کسی که به گناه خود اعتراف می کند و به ذلت نزد تو خوار می گردد و به جرمش اعتراف می کند چه می کنی؟ خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و هنگامی که تو را می­خوانم و آنگاه که ندایت می­کنم، به دعا و ندایم گوش فرا ده و آن­گاه که با تو مناجات می­کنم بر من روی آور، که من در درگاه تو به گناهانم اقرار می نمایم و از بیچارگی و نیازمندی و ­سنگدلی و رنجوری و حاجتم به درگاه تو اعتراف و شکوه می­کنم، ای بهترین کسی که مونس تنهایی و همراز اسرار منی. ای گرامی­ترین کسی که دست به سوی تو گشودم و ای مهربان­ترین کسی که گردن به سویت دراز کردم، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهانی را که با دو چشم خود کردم و نگریستم بیامرز.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهانی را که زبان بدان گشودم، بیامرز. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهانی را که با دست مرتکب شدم و گناهانی را که به واسطه­ پوست بدنم با آن تماس گرفتم بیامرز. و گناهانی که آن ها را همچون هیزم بر دوش می کشم. خدایا گناهانی را که به واسطه دست هایم انجام دادم بیامرز. خدایا، گناهانی را که کتابت علیه من به شماره درآورد، بیامرز. گناهانی را که از آفریده­ها پنهان کردم و از تو پنهان ننمودم، بیامرز.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و همه­ گناهان مرا از اول و آخر، کوچک و بزرگ، ریز و درشت، و این که بشناسم یا نشناسم، بیامرز. مولای من، اگرچه گناهانم بزرگ و درشت است، ولی در کنار عفو تو کوچک است، پس از من درگذر که گناهانم مرا در بند خود درآوردند و عیب­هایم آشکار گردید و خطاهایم مرا غرق نمودند و نفسم مرا به درگاه تو سپرد، بعد از آن که پناهگاه و راه نجاتی جز تو برای رهایی از تو به درگاه تو ندارم. مولای من، سزاوار آن گردیدم که آماج عذاب و شایسته­ کیفرت گردم. معبودا، بیم و هراس حاصل از ارتکاب معصیتت، عقلم را پریشان نموده است و سرگشته گردید و به ستون عفو تو آویخته­ام، پس ای مولی و معبود من، به واسطه­ اعترافم لغزشم را نادیده انگار. این منم که در پیشگاهت ایستاده­ام و بنده­ خوار و فروتن و کوچک و خاکسار و ذلیل توام، اگر بر من رحم کنی، از دیر زمان عفو و عافیتت شامل حالم شد و اگر عذابم کنی،

ص: 256

یَدِی مَعَ جُرْمِهَا إِلَیْکَ.

إِلَهِی فَمَنْ لِی مَوْلَایَ فَبِمَنْ أَلُوذُ سَیِّدِی فَبِمَنْ أَعُوذُ أَمَلِی فَمَنْ أَرْجُو أَنْتَ أَنْتَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا أَحَدَ مَنْ لَا أَحَدَ لَهُ یَا أَکْرَمَ مَنْ أُقِرَّ لَهُ بِذَنْبٍ یَا أَعَزَّ مَنْ خُضِعَ لَهُ بِذُلٍّ یَا أَرْحَمَ مَنِ اعْتُرِفَ لَهُ بِجُرْمٍ لِکَرَمِکَ أَقْرَرْتُ بِذُنُوبِی وَ لِعِزَّتِکَ خَضَعْتُ بِذِلَّتِی فَمَا صَانِعٌ مَوْلَایَ وَ لِرَحْمَتِکَ أَنْتَ اعْتَرَفْتُ بِجُرْمِی فَمَا أَنْتَ فَاعِلٌ سَیِّدِی لِمُقِرٍّ لَکَ بِذَنْبِهِ خَاضِعٌ لَکَ بِذُلِّهِ مُعْتَرِفٌ لَکَ بِجُرْمِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعِ اللَّهُمَّ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَ وَ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ وَ أَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُکَ فَإِنِّی أُقِرُّ لَکَ بِذُنُوبِی وَ أَعْتَرِفُ وَ أَشْکُو إِلَیْکَ مَسْکَنَتِی وَ فَاقَتِی وَ قَسَاوَةَ قَلْبِی وَ ضُرِّی وَ حَاجَتِی یَا خَیْرَ مَنْ آنَسْتُ بِهِ وَحْدَتِی وَ نَاجَیْتُهُ بِسِرِّی یَا أَکْرَمَ مَنْ بَسَطْتُ إِلَیْهِ یَدِی وَ یَا أَرْحَمَ مَنْ مَدَدْتُ إِلَیْهِ عُنُقِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِیَ الَّتِی نَظَرَتْ إِلَیْهَا عَیْنَایَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِیَ الَّتِی نَطَقَ بِهَا لِسَانِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِیَ الَّتِی اکْتَسَبَتْهَا یَدِی وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِیَ الَّتِی بَاشَرَهَا جِلْدِی وَ اغْفِرِ اللَّهُمَّ ذُنُوبِیَ الَّتِی احْتَطَبْتُ بِهَا عَلَی بَدَنِی وَ اغْفِرِ اللَّهُمَّ ذُنُوبِیَ الَّتِی قَدَّمَتْهَا یَدَایَ وَ اغْفِرِ اللَّهُمَّ ذُنُوبِیَ الَّتِی أَحْصَاهَا کِتَابُکَ وَ اغْفِرِ اللَّهُمَّ ذُنُوبِیَ الَّتِی سَتَرْتَهَا مِنَ الْمَخْلُوقِینَ وَ لَمْ أَسْتُرْهَا مِنْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی أَوَّلَهَا وَ آخِرَهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا دَقِیقَهَا وَ جَلِیلَهَا مَا أَعْرَفُ مِنْهَا وَ مَا لَا أَعْرَفُ مَوْلَایَ عَظُمَتْ ذُنُوبِی وَ جَلَّتْ وَ هِیَ صَغِیرَةٌ فِی جَنْبِ عَفْوِکَ فَاعْفُ عَنِّی فَقَدْ قَیَّدَتْنِی وَ اشْتَهَرَتْ عُیُوبِی وَ غَرَقَتْنِی خَطَایَایَ وَ أَسْلَمَتْنِی نَفْسِی إِلَیْکَ بَعْدَ مَا لَمْ أَجِدْ مَلْجَأً وَ لَا مَنْجًی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ مَوْلَایَ اسْتَوْجَبْتُ أَنْ أَکُونَ لِعُقُوبَتِکَ عَرْضاً وَ لِنَقِمَتِکَ مُسْتَحِقّاً إِلَهِی قَدْ غُیِّرَ عَقْلِی فِیمَا وَجِلْتُ مِنْ مُبَاشَرَةِ عِصْیَانِکَ وَ بَقِیتُ حَیْرَاناً مُتَعَلِّقاً بِعَمُودِ غُفْرَانِکَ فَأَقِلْنِی یَا مَوْلَایَ وَ إِلَهِی بِالاعْتِرَافِ فَهَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ عَبْدٌ ذَلِیلٌ خَاضِعٌ صَاغِرٌ دَاخِرٌ رَاغِمٌ إِنْ تَرْحَمْنِی فَقَدِیماً شَمِلَنِی عَفْوُکَ وَ أَلْبَسْتَنِی عَافِیَتَکَ وَ إِنْ تُعَذِّبْنِی فَإِنِّی

ص: 256

شایسته­ کیفر توام و آن از طرف تو ای پروردگار من، عدل است.

خداوندا، به نام­های اندوخته­ات و آن حسن تو که در پرده­ حجاب­ها است، درخواست می­کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و بر این نَفس بی­تاب و تن آزمند و پوست نازک و استخوان باریک من رحم کنی. مولای من، عفوت عفوت را خواستارم؛ - صد مرتبه می گویی - .

خداوندا، از سویی گناهانم مرا غرق نموده­اند و [از سویی] در نعمت هایت غوطه ورم و سپاسگزاری­ام اندک و عملم کم است و جز به رحمتت امید نمی بندم، پس از من درگذر که من شخصی فرومایه هستم و ارزشم اندک است. خداوندا، از تو می­خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و اگر از من درگذری، من به عفو تو بیشتر از عمل خود امید دارم و اگر بر من رحم کنی، به راستی که رحمتت گسترده­تر از گناهان من است و تو خدایی هستی که درخواست کننده را نومید نمی­کنی و بخشش، چیزی از تو نمی کاهد، ای بهترین درخواست شده و گرامی­ترین آرزو شده. این ایستادن کسی است که از آتش جهنم به تو پناهنده می شود، این ایستادن کسی است که از آتش جهنم به تو پناه می آورد - صد مرتبه - .

این جایگاه شخص خوار، گرفتار، نیازمند و پناه­جو است، این ایستادن کسی است که آرزویی جز تو ندارد، این ایستادن کسی است که جز تو نمی­تواند اندوه او را برطرف کند. ستایش خدا را که ما را به این رهنمون گردید و اگر خدا ما را هدایت نمی­کرد، هدایت نمی­شدیم. به راستی که فرستاده­های پروردگارمان حق را آوردند. خداوندا، ستایش تو را در برابر روزی­هایت و ستایش تو را در برابر بخشش­­هایت و ستایش تو را بر الهام­هایی که به من کردی و ستایش تو را بر توفیق­هایی که به من دادی و ستایش تو را در برابر بهبودهایی که به من بخشیدی و ستایش تو را بر عافیت بخشی­هایی که نمودی و ستایش تو را در برابر رهنمودهایی که کردی و ستایش تو را بر راحتی و رنجوری و ستایش تو را بر همه­ این­ها و ستایش تو را بر همه­ نعمت­های آشکار و پنهان که به من ارزانی داشتی، ستایشی فراوان، جاودانه، بی­آغاز و بی­انجام به گونه­ای که هرگز گسسته نگردد و پایان نپذیرد، ستایشی که به واسطه­ آن از ما خشنود گردی، ستایشی که آغازش صعود کند و آخر آن پایان نپذیرد و افزون گردد و از بین نرود.

خدایا، آمرزش می طلبم از هر گناهی که تنم به واسطه­ عافیتت بر آن نیرو گرفت، یا توانم به واسطه­ نعمت افزونت بدان دست یافت، یا به واسطه­ روزی فراوانت به سوی آن دست دراز کردم، یا هنگام بیم از آن بر تأنی و درنگ تو اعتماد نمودم، یا در ارتکاب آن به نیرویت تکیه کردم، یا بر گذشت کریمانه­ات متکی شدم، به درگاه تو آمرزش می­خواهم. خداوندا، از هر گناهی که با ارتکاب آن، خیانت در امانت کردم، یا خودم را نحس کردم، یا بر جسمم حمل کردم، یا پیرو

ص: 257

لِذَلِکَ أَهْلٌ وَ هُوَ مِنْکَ یَا رَبِّ عَدْلٌ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالْمَخْزُونِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ مَا وَارَتِ الْحُجُبُ مِنْ بَهَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَرْحَمَ هَذِهِ النَّفْسَ الْجَزُوعَ وَ هَذَا الْبَدَنَ الْهَلُوعَ وَ الْجِلْدَ الرَّقِیقَ وَ الْعَظْمَ الدَّقِیقَ مَوْلَایَ عَفْوَکَ عَفْوَکَ مِائَةَ مَرَّةٍ اللَّهُمَّ قَدْ غَرَقَتْنِی الذُّنُوبُ وَ غَمَرَتْنِی النِّعَمُ وَ قَلَّ شُکْرِی وَ ضَعُفَ عَمَلِی وَ لَیْسَ لِی مَا أَرْجُوهُ إِلَّا رَحْمَتُکَ فَاعْفُ عَنِّی فَإِنِّی امْرَؤٌ حَقِیرٌ وَ خَطَرِی یَسِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّی فَإِنَّ عَفْوَکَ أَرْجَی لِی مِنْ عَمَلِی وَ إِنْ تَرْحَمْنِی فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی وَ أَنْتَ الَّذِی لَا تُخَیِّبُ السَّائِلَ وَ لَا یَنْقُصُکَ النَّائِلُ یَا خَیْرَ مَسْئُولٍ وَ أَکْرَمَ مَأْمُولٍ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَجِیرِ بِکَ مِنَ النَّارِ مِائَةَ مَرَّةٍ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ مِائَةَ مَرَّةٍ هَذَا مَقَامُ الذَّلِیلِ هَذَا مَقَامُ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ هَذَا مَقَامُ الْمُسْتَجِیرِ هَذَا مَقَامُ مَنْ لَا أَمَلَ لَهُ سِوَاکَ هَذَا مَقَامُ مَنْ لَا یُفَرِّجُ کَرْبَهُ سِوَاکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا رَزَقْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا مَنَحْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَلْهَمْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا وَفَّقْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا شَفَیْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا عَافَیْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا هَدَیْتَنِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ کُلِّهِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً حَمْداً کَثِیراً دَائِماً سَرْمَداً أَبَداً لَا یَنْقَطِعُ وَ لَا یَفْنَی أَبَداً حَمْداً تَرْضَی بِحَمْدِکَ عَنَّا حَمْداً یَصْعَدُ أَوَّلُهُ وَ لَا یَفْنَی آخِرُهُ یَزِیدُ وَ لَا یَبِیدُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ قَوِیَ عَلَیْهِ بَدَنِی بِعَافِیَتِکَ أَوْ نَالَتْهُ قُدْرَتِی بِفَضْلِ نِعْمَتِکَ أَوْ بَسَطْتُ إِلَیْهِ یَدِی بِسَابِغِ رِزْقِکَ أَوِ اتَّکَلْتُ عِنْدَ خَوْفِی مِنْهُ عَلَی أَنَاتِکَ أَوْ وَثِقْتُ فِیهِ بِحَوْلِکَ أَوْ عَوَّلْتُ فِیهِ عَلَی کَرِیمِ عَفْوِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ خُنْتُ فِیهِ أَمَانَتِی أَوْ نَحَّسْتُ بِفِعْلِهِ نَفْسِی أَوِ احْتَطَبْتُ بِهِ عَلَی بَدَنِی أَوْ قَدَّمْتُ فِیهِ

ص: 257

لذتم شدم، یا هواهای نفسانی­ام را مقدم داشتم، یا برای غیر خود کوشیدم، یا پیروانم را گمراه نمودم، یا به فضل چاره­جویی­ام بر آن چیره گردیدم، یا علیه تو ای مولای من چاره­جویی نمودم و چون نافرمانی من خوشایند تو نبود تو بر من غلبه ننمودی و از کردارم جلوگیری نکردی، بلکه علم تو بر کردار من پیشی گرفت. از این رو، بردباری نمودی تو از من، و ای پروردگار من، مرا به زور در آن وارد ننمودی و با چیرگی بر آن وارد نکردی و به هیچ وجه در آن بر من ستم روا نداشتی. بسان کسی که قحطی­ها و گرسنگی­های بدکرداری غرقه­اش کرد و یقین دارد که معبودش او را کیفر خواهد نمود، از درگاه خدا آم

آمرزش می­طلبم. همانند کسی که سخت در تاریکی­ها و در باتلاق های هلاکت فرو رفت، از خدا آمرزش می­خواهم. همانند کسی که زیاده­روی او را در گناهان فرو برد و فروماندن در گرداب­های جرایمش او را به بند کشید، از خدا طلب آمرزش می­کنم. همانند کسی که به واسطه­ جرمش رو به هلاکت آورد، از خدا آمرزش می­طلبم. همانند کسی که مرگ او را در قبر تنها گذاشت و به واسطه­ گناهی که مرتکب شد دچار وحشت گردید و تصمیم بر ترک گناه گرفت و در آن­جا از پروردگارش طلب رحمت و مهرورزی نمود، از خدا آمرزش می­خواهم. بسان کسی که برای سفر طولانی­اش توشه­ای نیندوخت و برای منازل کوچ خود چیزی فراهم نکرد، از خدا آمرزش می­طلبم. همانند کسی که مقصدش دور و توشه اش اندک است و لذا اندوه او را فرا گرفته است، از خدا آمرزش می طلبم. بسان کسی که فریب­کاری با کسبش درآمیخت و زیان به اعمالش همراه شد، از خدا آمرزش می­خواهم. همانند کسی که نمی­داند به کدامین منزل سراسیمه روان است: آیا در آتش وارد می­شود، یا در بهشت در خوشی و نعمت زنده خواهد بود، از درگاه خدا طلب مغفرت می­کنم. مانند کسی که در گرداب­های گناه غرق شد و در سایه­بان­های ناخشنودی و خشم محرمات دست و پا می­زند، از خدا طلب آمرزش می­نمایم. همانند کسی که از نشانه­های روشن راه راست و حق روی­گردان شد و راه­های تاریک و ناهموار و تنگ را می­پیماید، از خدا آمرزش می­خواهم. بسان کسی که از سپاسگزاری من فروگذاری نکرد و از آن روی برنگرداند، از خدا طلب آمرزش می­کنم. همانند کسی که گریز از رنج تنگی جایگاه بازگشت موجب نجات و رهایی او نشد و فرار از هول و هراس مشکلات اعمال او را پناه نداد، از خدا طلب آمرزش می­کنم. بسان کسی که از روی دشمنی در طغیان گردن­کشی نمود و از روی سرکشی با ارتکاب گناه به مبارزه با خدا پرداخت، از خدا آمرزش می­طلبم. به اندازه­ کسی که به شماره­ چرخش الفاظ زبانش و به وزن گلوگاه های بهشت گناه کرد، از خدا طلب آمرزش می­کنم. مانند کسی که جز به خدا امید ندارد، از او آمرزش می­طلبم، از آن­چه عقل­ها و دل­های بسیار نادان به شماره درآورد و اعضا و جوراح پرخطا مرتکب شد و دست طغیان­گر به دست آورد، از درگاه خدایی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده است، آمرزش می­خواهم. به اندازه، پیمانه، قدر و شماره­ آن­چه خدا آفرید و شکافت و پدید آورد و ایجاد کرد و پدیدار ساخت و چهره­نگاری نمود و گرد آورد، از درگاه خداوندی که معبودی جز او نیست، طلب آمرزش می­کنم و به اندازه­

ص: 258

لَذَّتِی أَوْ آثَرْتُ فِیهِ شَهَوَاتِی أَوْ سَعَیْتُ فِیهِ لِغَیْرِی أَوِ اسْتَغْوَیْتُ فِیهِ مَنْ تَبِعَنِی أَوْ غَلَبْتُ عَلَیْهِ بِفَضْلِ حِیلَتِی أَوِ احْتَلْتُ فِیهِ عَلَیْکَ مَوْلَایَ فَلَمْ تَغْلِبْنِی عَلَی فِعْلِی إِذْ کُنْتَ کَارِهاً لِمَعْصِیَتِی لَکِنْ سَبَقَ عِلْمُکَ فِی فِعْلِی فَحَلُمْتَ عَنِّی لَمْ تُدْخِلْنِی یَا رَبِّ فِیهِ جَبْراً وَ لَمْ تَحْمِلْنِی عَلَیْهِ قَهْراً وَ لَمْ تَظْلِمْنِی فِیهِ شَیْئاً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ غَمَرَتْهُ مَسَاغِبُ الْإِسَاءَةِ فَأَیْقَنَ مِنْ إِلَهِهِ بِالْمُجَازَاةِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ تَهَوَّرَ تَهَوُّراً فِی الْغَیَاهِبِ وَ تَدَاحَضَ لِلشِّقْوَةِ فِی أَوْدَاءِ الْمَذَاهِبِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ أَوْرَطَهُ الْإِفْرَاطُ فِی مَآثِمِهِ وَ أَوْثَقَهُ الِارْتِبَاکُ فِی لُجَجِ جَرَائِمِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ أَنَافَ عَلَی الْمَهَالِکِ بِمَا اجْتَرَمَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ أَوْحَدَتْهُ الْمَنِیَّةُ فِی حُفْرَتِهِ فَأَوْحَشَ بِمَا اقْتَرَفَ مِنْ ذَنْبٍ اسْتَکْفَفَ فَاسْتَرْحَمَ هُنَالِکَ رَبَّهُ وَ اسْتَعْطَفَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ لَمْ یَتَزَوَّدْ لِبُعْدِ سَفَرِهِ زَاداً وَ لَمْ یُعِدَّ لِمَظَاعِنِ تَرْحَالِهِ إِعْدَاداً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ شَسَعَتْ شُقَّتُهُ وَ قَلَّتْ عُدَّتُهُ فَغَشِیَتْهُ هُنَالِکَ کُرْبَتُهُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ خَالَطَ کَسْبَهُ التَّدَالُسَ وَ قَرَنَ بِأَعْمَالِهِ التَّبَاخُسَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ لَا یَعْلَمُ عَلَی أَیِّ مَنْزِلَتِهِ هَاجِمٌ أَ فِی النَّارِ یُصْلَی أَمْ فِی الْجَنَّةِ نَاعِمٌ یَحْیَا أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ غَرِقَ فِی لُجَجِ الْمَآثِمِ وَ تَقَلَّبَ فِی أَظَالِیلِ مَقْتِ الْمَحَارِمِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ عَنَدَ عَنْ لَوَائِحِ حَقِّ الْمَنْهَجِ وَ سَلَکَ سَوَادِفَ سُبُلِ الْمُرْتَتَجِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ لَمْ یُهْمِلْ شُکْرِی وَ لَمْ یَضْرِبْ عَنْهُ صَفْحاً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ لَمْ یُنْجِهِ الْمَفَرُّ مِنْ مُعَانَاةِ ضَنْکِ الْمُنْقَلَبِ وَ لَمْ یُجْرِهِ الْمَهْرَبُ مِنْ أَهَاوِیلِ عِبْ ءِ الْمَکْسَبِ.

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ تَمَرَّدَ فِی طُغْیَانِهِ عُدُوّاً وَ بَارَزَهُ بِالْخَطِیئَةِ عُتُوّاً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ أَحْصَی عَلَیْهِ کُرُورَ لَوَافِظِ أَلْسِنَتِهِ وَ زِنَةَ مَخَانِقِ الْجَنَّةِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَارَ مَنْ لَا یَرْجُو سِوَاهُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ مِمَّا أَحْصَاهُ الْعُقُولُ وَ الْقَلْبُ الْجَهُولُ وَ اقْتَرَفَتْهُ الْجَوَارِحُ الْخَاطِئَةُ وَ اکْتَسَبَتْهُ الْیَدُ الْبَاغِیَةُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ بِمِقْدَارِ وَ مِقْیَاسِ وَ مِکْیَالِ وَ مَبْلَغِ مَا أَحْصَی وَ عَدَدِ مَا خَلَقَ وَ فَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ أَنْشَأَ وَ صَوَّرَ وَ دَوَّنَ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَضْعَافَ

ص: 258

چندین برابر همه­ این­ها و چندین برابر دیگر و امثال و مشابه آن از خدا طلب آمرزش می­نمایم تا این که به خشنودی خدا نایل گردم و به عفو او دست یابم.

ستایش خدایی را که مرا به دین خود رهنمون گردید، همان دینی که عمل فقط با آن پذیرفته می­شود و فقط گروندگان به واسطه­ آن بخشیده می­شوند و ستایش خدایی را که در امر و نهی خود، مرا تسلیم­ خود و رسولش صلی الله علیه و آله گردانید و سپاس خدایی را که مرا آن­گونه قرار نداد که چیزی جز او بپرستم و با خوار ساختن من، هیچ یک از آفریده­هایش را گرامی نداشت و ستایش خدایی را که انواع بلاها را از من، خانواده، مال، فرزندان و کسانی که غصه­ آنان را می­خورم، برطرف نمود و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است، در هر حال و معبودی جز خدای فرمانروا و بخشنده نیست و معبودی جز خدای بخشنده بسیار نوازشگر نیست و معبودی جز خداوند که اول و آخر است، نیست و معبودی جز خداوند که بخشنده است و بازگشت همگان به سوی او است، وجود ندارد و معبودی جز خداوند پیدا و پنهان نیست و خداوند بزرگ­تر است به اندازه­ کلماتش و خداوند بزرگ­تر است به اندازه­ آکندگی عرشش و خداوند بزرگ است به شماره­ آن­چه کتابش به شماره درآورد و پاک است خدای بردبار و گرامی و پاک است خدای بسیار آمرزنده و مهربان و پاک است خدایی که جز او شایسته­ تسبیح نیست و پاک است پروردگار تو، پروردگار شکست ناپذیر از آن­چه او را بدان توصیف می­کنند و درود بر رسولان و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است و درود خدا بر حضرت محمد و خاندان پاک و پاکیزه­ او، آنان که خداوند پلیدی را از آن­ها زدود و به نحو شایسته پاکیزه گردانید.

خداوندا، بر حضرت محمد، بنده، فرستاده، پیامبر، برگزیده، محبوب، گزیده از میان آفریده­­هایت و رساننده­ پیام­هایت، درود فرست؛ زیرا او امانت را ادا کرد و خیرخواهی را ارزانی داشت و بندگان را به راه راست رهسپار ساخت و سختی­ کشید. خدایا، در برابر هر یک از فضایل، منازل و حالات او، عطایای ویژه و بخشش­های برترت را به او ارزانی دار، به گونه­ای که به واسطه آن، جان او را شادمان گردانی و روی او را کرامت بخشی و مقام او را بالا بری و او را بر به پادارندگان عدل و داد و دفاع کنندگان از حریم خود برتری بخشی. خداوندا، هم­چنین بر او، بر فرزندان، همسران، خاندان، یاران و امت او عطایایی را که به واسطه­ آن چشمش روشن گردد، عطا کن و ما را جزو آنان و از کسانی قرار ده که با دست آن حضرت سیراب می­گردانی و به حوض او وارد می­کنی و ما را در گروه و زیر پرچم او محشور می گردانی و در هر خیری که محمد و آل محمد صلی الله علیهم اجمعین را در آن وارد کردی، وارد کن.

خداوندا، در هر حال از سختی و گشایش، عافیت و گرفتاری، ایمنی و بیم، در حال ایستادن و رهسپار شدن، مرا در کنار آنان قرار ده. خدایا، مرا همانند آنان زنده بدار و بمیران و در همه­ جایگاه­ها با آنان همراه بگردان و هرگز میان من و ایشان جدایی مینداز، به راستی که تو بر هر چیز

ص: 259

ذَلِکَ وَ أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً وَ أَمْثَالًا مُمَثَّلَةً حَتَّی أَبْلُغَ رِضَا اللَّهِ وَ أَفُوزَ بِعَفْوِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانِی لِدِینِهِ الَّذِی لَا یُقْبَلُ عَمَلٌ إِلَّا بِهِ وَ لَا یَغْفِرُ ذَنْباً إِلَّا لِأَهْلِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنِی مُسْلِماً لَهُ وَ لِرَسُولِهِ صلی الله علیه و آله فِیمَا أَمَرَ بِهِ وَ نَهَی عَنْهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَجْعَلْنِی أَعْبُدُ شَیْئاً غَیْرَهُ وَ لَمْ یُکْرِمْ بِهَوَانِی أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا صَرَفَ عَنِّی مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ فِی نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا الَّلهُ الْمَلِکُ الرَّحْمَنُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُفْضِلُ الْمَنَّانُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ذُو الطَّوْلِ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِدَادَ کَلِمَاتِهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِلْ ءَ عَرْشِهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ عَدَدَ مَا أَحْصَی کِتَابُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْحَلِیمِ الْکَرِیمِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْغَفُورِ الرَّحِیمِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ وَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ- وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ صَفِیِّکَ وَ حَبِیبِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ الْمُبَلِّغِ رِسَالاتِکَ فَإِنَّهُ قَدْ أَدَّی الْأَمَانَةَ وَ مَنَحَ النَّصِیحَةَ وَ حَمَلَ عَلَی الْمَحَجَّةِ وَ کَابَدَ الْعُسْرَةَ اللَّهُمَّ أَعْطِهِ بِکُلِّ مَنْقَبَةٍ مِنْ مَنَاقِبِهِ وَ مَنْزِلَةٍ مِنْ مَنَازِلِهِ وَ حَالٍ مِنْ أَحْوَالِهِ خَصَائِصَ مِنْ عَطَائِکَ وَ فَضَائِلَ مِنْ حِبَائِکَ تَسُرُّ بِهَا نَفْسَهُ وَ تُکْرِمُ بِهَا وَجْهَهُ وَ تَرْفَعُ بِهَا مَقَامَهُ وَ تُعْلِی بِهَا شَرَفَهُ عَلَی الْقُوَّامِ بِقِسْطِکَ وَ الذَّابِّینَ عَنْ حَرِیمِکَ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْ عَلَیْهِ وَ عَلَی ذُرِّیَّتِهِ وَ أَزْوَاجِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَصْحَابِهِ وَ أُمَّتِهِ مَا تَقَرُّ بِهِ عَیْنُهُ وَ اجْعَلْنَا مِنْهُمْ وَ مِمَّنْ تَسْقِیهِ بِکَأْسِهِ وَ تُورِدُهُ حَوْضَهُ وَ تَحْشُرُنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ تَحْتَ لِوَائِهِ وَ تُدْخِلُنَا فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ فِی کُلِّ شِدَّةٍ وَ رَخَاءٍ وَ فِی کُلِّ عَافِیَةٍ وَ بَلَاءٍ وَ فِی کُلِّ أَمْنٍ وَ خَوْفٍ وَ فِی کُلِّ مَثْوًی وَ مُنْقَلَبٍ اللَّهُمَّ أَحْیِنِی مَحْیَاهُمْ وَ أَمِتْنِی مَمَاتَهُمْ وَ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ فِی الْمَوَاطِنِ کُلِّهَا وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ أَبَداً- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ

ص: 259

توانایی. خدایا، آن­گاه که مرا از دنیا می­بری بر بهترین مرگ بمیران؛ یعنی بر دوستی خود و دوستی دوستانت و دشمنی با دشمنانت و گرایش و هراس از تو و وفا به پیمانت و تصدیق کتابت و پیروی سیره پیامبرت صلی الله علیه و آله. و در هر خیری با آنان همراه بگردان و به واسطه­ آنان مرا از هر بدی رهایی ده.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و گناهم را بیامرز و گنجایش اخلاقم را افزون و کار و کسبم را پاکیزه گردان و به آن چه روزی­ام نمودی قانع ساز و دلم را به چیزی که از من بازداشتی، منصرف مساز. خدایا، از فراموشی، تنبلی و سستی در انجام طاعتت و نیز از عذاب نزدیک­تر و عذاب بزرگ­تر به تو پناه می­برم و نیز به تو پناه می­برم از دنیایی که از خیر آخرت و از زندگانی ای که از خیر مرگ و آرزویی که از عمل نیک جلوگیری می­کند و نیز به تو پناه می­برم از نفسی که سیر نمی­گردد و از قلبی که فروتنی نمی­کند و از دعایی که مستجاب نمی­گردد و از نمازی که قبول نمی­شود. خداوندا، گوش­های دلم را بر یادت بگشای، تا این که از کتابت پیروی نمایم و رسولت را تصدیق کنم و به وعده­ات ایمان آورم و به پیمانت وفا کنم، معبودی جز تو نیست. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست. از تو شکیبایی بر انجام طاعتت و صبر در برابر فرمان و قضایت را خواستارم. خدایا، از تو حقایق ایمان، راست­گویی در همه­ جایگاه­ها، گذشت، عافیت، یقین، کرامت دنیا و آخرت، سپاسگزاری و نگریستن به روی گرامی تو را خواستارم؛ زیرا اعمال شایسته فقط با نعمت تو تمام می­گردد.

خداوندا، بی­نیازی و برکت را از جایگاه برتر بر بندگانت فرو می­فرستی، و بر بندگان چیره و توانایی، اعمال آنان را به شماره در آوردی و روزی­هایشان را تقسیم نمودی و عمرهایشان را مشخص نمودی و آثار آنان را نوشتی و زبان و رنگ پوست­شان را گوناگون قرار دادی و آفرینشی از پی آفرینشی دیگر، و بندگانت از دانش تو آگاهی ندارند و همه­ ما به تو نیازمندیم. پس ای خدا، روی از من برمگردان و لطف و تفضلت را از من بازمدار و از بخشش و گذشتت محروم مکن، بلکه مرا چنان بگردان که دوستانت را دوست بدارم و با دشمنانت دشمنی ورزم و گرایش و بیم و فروتنی و وفا و تسلیم و تصدیق کتابت و پیروی از شیوه­ زندگی پیامبرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله را روزی­ام کن.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و از آن­چه مرا اندوهگین ساخت، کفایت کن و مرا به خویش وامگذار و از شرّ آن­چه آفریدی، پدید آوردی و ایجاد نمودی، در پناه خود درآور و زره نگاه دارنده از شرّ همه­ آفریده­هایت را به تنم بپوشان و قرضم را ادا کن و به آن چه تو را از من خشنود می سازد، موفق بدار و من، فرزندان، خانواده، نزدیکان، همه­ برادران دینی و کسانی که غصه­شان را می خورم، از شرّ شیطان رانده شده و شرّ فاسقان عرب و عجم و شیطان­های انس و جن نگاه دار و مرا بر کسانی که به من ستم روا می­دارند، یاری ده و

ص: 260

قَدِیرٌ- اللَّهُمَّ أَفْنِنِی خَیْرَ الْفَنَاءِ إِذَا أَفْنَیْتَنِی عَلَی مُوَالاتِکَ وَ مُوَالاةِ أَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِکَ وَ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ إِلَیْکَ وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِکَ وَ التَّصْدِیقِ بِکِتَابِکَ وَ الِاتِّبَاعِ لِسُنَّةِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ تُدْخِلُنِی مَعَهُمْ فِی کُلِّ خَیْرٍ وَ تُنْجِینِی بِهِمْ مِنْ کُلِّ سُوءٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ ذَنْبِی وَ وَسِّعْ خُلُقِی وَ طَیِّبْ کَسْبِی وَ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَ لَا تُذْهِبْ نَفْسِی إِلَی شَیْ ءٍ صَرَفْتَهُ عَنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ النِّسْیَانِ وَ الْکَسَلِ وَ التَّوَانِی فِی طَاعَتِکَ وَ مِنْ عِقَابِکَ الْأَدْنَی وَ عَذَابِکَ الْأَکْبَرِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ دُنْیَا تَمْنَعُ خَیْرَ الْآخِرَةِ وَ مِنْ حَیَاةٍ تَمْنَعُ خَیْرَ الْمَمَاتِ وَ مِنْ أَمَلٍ یَمْنَعُ خَیْرَ الْعَمَلِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لَا یَخْشَعُ وَ مِنْ دُعَاءٍ لَا یُرْفَعُ وَ مِنْ صَلَاةٍ لَا تُقْبَلُ اللَّهُمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِی لِذِکْرِکَ حَتَّی أَتَّبِعَ کِتَابَکَ وَ أُصَدِّقَ رَسُولَکَ وَ أُومِنَ بِوَعْدِکَ وَ أُوفِیَ بِعَهْدِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِهِ وَ أَسْأَلُکَ الصَّبْرَ عَلَی طَاعَتِکَ وَ الصَّبْرَ لِحُکْمِکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ وَ الصِّدْقَ فِی الْمَوَاطِنِ کُلِّهَا وَ الْعَفْوَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الْیَقِینَ وَ الْکَرَامَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ الشُّکْرَ وَ النَّظَرَ إِلَی وَجْهِکَ الْکَرِیمِ فَإِنَّ بِنِعْمَتِکَ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ

اللَّهُمَّ أَنْتَ تُنْزِلُ الْغِنَی وَ الْبَرَکَةَ مِنَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی تَکُونُ عَلَی الْعِبَادِ قَاهِراً مُقْتَدِراً أَحْصَیْتَ أَعْمَالَهُمْ وَ قَسَمْتَ أَرْزَاقَهُمْ وَ سَمَّیْتَ آجَالَهُمْ وَ کَتَبْتَ آثَارَهُمْ وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَلْوَانُهُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ لَا یَعْلَمُ الْعِبَادُ عِلْمَکَ وَ کُلُّنَا فُقَرَاءُ إِلَیْکَ فَلَا تَصْرِفِ اللَّهُمَّ عَنِّی وَجْهَکَ وَ لَا تَمْنَعْنِی فَضْلَکَ وَ لَا تَحْرِمْنِی طَوْلَکَ وَ عَفْوَکَ وَ اجْعَلْنِی أُوَالِی أَوْلِیَاءَکَ وَ أُعَادِی أَعْدَاءَکَ وَ ارْزُقْنِی الرَّهْبَةَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الْخُشُوعَ وَ الْوَفَاءَ وَ التَّسْلِیمَ وَ التَّصْدِیقَ بِکِتَابِکَ وَ اتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَ غَمَّنِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی وَ أَعِذْنِی مِنْ شَرِّ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ أَلْبِسْنِی دِرْعَکَ الْحَصِینَةَ مِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِکَ وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنِی وَ وَفِّقْنِی لِمَا یُرْضِیکَ عَنِّی وَ احْرُسْنِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ أَهْلِی وَ قَرَابَاتِی وَ جَمِیعَ إِخْوَانِی فِیکَ وَ أَهْلَ حُزَانَتِی مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ شَیَاطِینِ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ وَ انْصُرْنِی عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی وَ تَوَفَّنِی

ص: 260

مسلمان بمیران و به شایستگان محلق نما. خداوندا، به حق درخواست­های بزرگی که آفریده­هایت از تو نمودند، از خواندن تو به نام­های گرامی و ستایش زیبا و دعاهای ویژه­ات، از تو می خواهم بر محمد و آل محمد درود فرستی و این شامگاه مرا پر برکت­ترین شامگاه از زمان آوردن من به دنیا، از لحاظ حفظ دینم، رهایی جانم، برآورده شده حاجتم، شفاعت در اجابت خواسته­ام، اتمام نعمتت بر من، دفع بدی از من و پوشاندن لباس عافیت قرار دهی و مرا از کسانی قرار دهی که در این شامگاه با نظر رحمت به آنان نگاه می کنی، به راستی که تو بخشنده و بزرگواری.

خدایا، اگر مرا از حاجیان خانه­ گرامی ات ننوشتی، یا از حضور همراه با آنان در این شامگاه محروم ساختی، از شرکت در دعای آنان محروم مدار و با نظر رحمت به من بنگر و از بهترین عطایایی که به دوستان و اطاعت­کنندگان از خود ارزانی می­داری، به من نیز عطا کن. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و این شامگاه را آخرین شامگاه من قرار مده، تا این که در سال آینده همراه با حاجیان خانه­ محترم و زائران قبر پیامبرت صلی الله علیه و آله در بهترین عافیت، فراگیرترین نعمت، گسترده­ترین رحمت، فراوان­ترین بهره و روزی، برترین امید، کامل­ترین مهربانی، مرا به این شامگاه برسانی، به راستی که تو شنونده­ دعا هستی.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و به دعایم گوش فرا ده و بر تضرّع، خاکساری، بیچارگی و توکّلم بر تو، رحم کن، زیرا من تسلیم فرمان تو هستم و به هیچ کامیابی، عافیت و بزرگداشتی جز به تو و از تو امید ندارم؛ پس بر من منّت نه و سال آینده مرا به این شامگاه رسان، در حالی که از هر ناخوشایندی و ناگواری و از همه­ گرفتاری­ها و رخدادهایی که از آن پرهیز می­کنم، در عافیت باشم. خداوندا، مرا بر اطاعت از خود و آن دسته از اولیائت که از میان آفریده­هایت برگزیدی و نیز به برپاداشتن دین خود، یاری ده. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دینم را برایم سالم بدار و بر عمرم بیفزا و تنم را تندرست بدار و به واسطه­ سپاسگزاری از نعمتت، چشمم را روشن گردان و هراسم را ایمنی بخش و خواسته­ام را عطا کن، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در مقدار باقی مانده از عمرم، نعمت­هایت را بر من تمام کن و در حالی که از من خرسندی، جانم را بگیر. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بر آئین اسلام استوار بدار، زیرا من به ریسمانت چنگ زدم، پس در همه­ امور مرا جز به خود وامگذار. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و دلم را از هراس از تو و گرایش به تو و بیم از تو و بی­نیازی به واسطه تو، آکنده گردان و آن­چه را به نفع من است به من بیاموز و مرا در آن­چه آموخته­ای به کار گیر. خدایا، همچون بیچاره ای که چاره ای جز تو ندارد و از عذابت هراسناک و از کیفرت

ص: 261

مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظِیمِ مَا سَأَلَکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ کَرِیمِ أَسْمَائِکَ وَ جَمِیلِ ثَنَائِکَ وَ خَاصَّةِ دُعَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ عَشِیَّتِی هَذِهِ أَعْظَمَ عَشِیَّةٍ مَرَّتْ عَلَیَّ مُنْذُ أَخْرَجْتَنِی إِلَی الدُّنْیَا بَرَکَةً فِی عِصْمَةٍ مِنْ دِینِی وَ خَلَاصِ نَفْسِی وَ قَضَاءِ حَاجَتِی وَ تَشْفِیعِی فِی مَسْأَلَتِی وَ إِتْمَامِ النِّعْمَةِ عَلَیَّ وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّی وَ لِبَاسِ الْعَافِیَةِ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیْهِ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ بِرَحْمَتِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ لَمْ تَکْتُبْنِی فِی حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ أَوْ أَحْرَمْتَنِی الْحُضُورَ مَعَهُمْ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ فَلَا تَحْرِمْنِی شِرْکَتَهُمْ فِی دُعَائِهِمْ وَ انْظُرْ إِلَیَّ بِنَظْرَتِکَ الرَّحِیمَةِ لَهُمْ وَ أَعْطِنِی مِنْ خَیْرِ مَا تُعْطِی أَوْلِیَاءَکَ وَ أَهْلَ طَاعَتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ هَذِهِ الْعَشِیَّةَ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی حَتَّی تُبَلِّغَنِیهَا مِنْ قَابِلٍ مَعَ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ زُوَّارِ قَبْرِ نَبِیِّکَ علیه السلام فِی أَعْفَی عَافِیَتِکَ وَ أَعَمِّ نِعْمَتِکَ وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِکَ وَ أَجْزَلِ قِسَمِکَ وَ أَسْبَغِ رِزْقِکَ وَ أَفْضَلِ رَجَائِکَ وَ أَتَمِّ رَأْفَتِکَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اسْمَعْ دُعَائِی وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی وَ تَذَلُّلِی وَ اسْتِکَانَتِی وَ تَوَکُّلِی عَلَیْکَ فَأَنَا مُسَلِّمٌ لِأَمْرِکَ لَا أَرْجُو نَجَاحاً وَ لَا مُعَافَاةً وَ لَا تَشْرِیفاً إِلَّا بِکَ وَ مِنْکَ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِتَبْلِیغِ هَذِهِ الْعَشِیَّةِ مِنْ قَابِلٍ وَ أَنَا مُعَافًی مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ وَ مِنْ جَمِیعِ الْبَوَائِقِ وَ مَحْذُورَاتِ الطَّوَارِقِ اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَی طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ اصْطَفَیْتَهُمْ مِنْ خَلْقِکَ لِخَلْقِکَ وَ الْقِیَامِ فِیهِمْ بِدِینِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلِّمْ لِی دِینِی وَ زِدْ فِی أَجَلِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ أَقِرَّ بِشُکْرِ نِعْمَتِکَ عَیْنَیَّ وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ أَعْطِنِی سُؤْلِی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَمِّمْ آلَاءَکَ عَلَیَّ فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ تَوَفَّنِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ثَبِّتْنِی عَلَی دِینِ الْإِسْلَامِ فَإِنِّی بِحَبْلِکَ اعْتَصَمْتُ فَلَا تَکِلْنِی فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ إِلَّا إِلَیْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْلَأْ قَلْبِی رَهْبَةً مِنْکَ وَ رَغْبَةً إِلَیْکَ وَ خَشْیَةً مِنْکَ وَ غِنًی بِکَ وَ عَلِّمْنِی مَا یَنْفَعُنِی وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا عَلَّمْتَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ الْمُضْطَرِّ إِلَیْکَ الْمُشْفِقِ مِنْ عَذَابِکَ

ص: 261

بیمناک است، از تو می خواهم که با گذشتت بی­نیازم گردانی و با عزتت پناهم دهی و به رحمتت بر من مهربانی کنی و واجباتم را ادا کنی و آن­چه را که از تو درخواست نمودم اجابت کنی و از آفریده­های بد بی­نیاز گردانی و مرا به کسانی که می­خواهند مرا بفریبند، [به خود] نزدیک گردانی و از آتش جهنم و هر گفتار و کرداری که انسان را به آن نزدیک می­گرداند، نگاه داری و من و پدر و مادرم و همه­ مؤمنان اعم از مرد و زن را بیامرزی، ای شکوهمند و بزرگوار، به راستی که تو بر هر چیز توانایی. (1)

دعای امام صادق علیه­السّلام در روز عرفه

خداوندا، تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و پروردگار جهانیانی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و سربلند و حکیمی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بلندپایه و بزرگی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بسیار آمرزنده و مهربانی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و بخشنده و مهربانی، و تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و مالک روز جزایی، همه­ اشیاء را پدید می آوری و همه به سوی تو باز می­گردند و پیوسته فرمانروا، بسیار پاکیزه، ایمنی بخش، نگاهبان چیره، سربلند، باشکوه و بزرگ­منش هستی و بزرگ­منشی شایسته تو است، و [او] پرنعمت، بسیار بخشنده، گشاینده­ دو دست به رحمت، بسیار خیررسان، برطرف­کننده­ اندوه­ها، فرو فرستنده­ آیات، تبدیل کننده­ بدی­هاست و اوست که برای نیکی­ها مراتبی مشخص می کند. در عین بلندی نزدیکی و در عین نزدیکی بلندپایه­ای، نزدیکی به حدّی که هیچ چیز نزدیک­تر از تو نیست و بلندپایه­ای به حدّی که هیچ چیز برتر از تو نیست، می­بینی ولی دیده نمی­شوی در حالی که در بلندترین منظرگاه قرار داری، دانه و هسته را می­شکافی و آن­چه در آسمان­های بالا است از آن تواست و بزرگ­منشی در آخرت و دنیا مخصوص تو است و آمرزنده­ گناه، پذیرنده­ توبه ای و کیفرت بسیار سخت است.

معبودی جز تو نیست و پناهگاه و بازگشت همه به سوی تو است و رحمتت هر چیز را فراگرفت و حجت تو رسید و هیچ کس نمی­تواند فرمان تو را به تاخیر بیندازد و درخواست کننده­ از تو نومید نمی گردد و با آگاهی­ات به هر چیز احاطه کردی و همه چیز را به شماره درآوردی و برای هر چیز زمان خاصی قرار دادی و به اندازه­ خاصی درآوردی. امتحان نمودی و چیره گشتی و نگاه کردی و آگاه شدی و پنهان شدی و دانستی و پوشاندی و بر هر چیز پدیدار شدی، از خیانت دیده­ها و آن­­چه دل­ها پنهان می دارند آگاهی و به یادآورندگان خویش را فراموش نمی­کنی و درخواست­کنندگان از خود را نومید نمی نمایی و توکّل­کنندگان بر خود را تباه نمی­سازی. تویی آن خدایی که آن­چه در آسمان­ها است تو را از آن چه در زمین است، به خود مشغول نمی­سازد، در

ص: 262

الْخَائِفِ مِنْ عُقُوبَتِکَ أَنْ تُغْنِیَنِی بِعَفْوِکَ وَ تُجِیرَنِی بِعِزَّتِکَ وَ تَحَنَّنَ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی فَرِیضَتَکَ وَ تَسْتَجِیبَ لِی فِیمَا سَأَلْتُکَ وَ تُغْنِیَنِی عَنْ شِرَارِ خَلْقِکَ وَ تُدْنِیَنِی مِمَّنْ کَادَنِی وَ تَقِیَنِی مِنَ النَّارِ وَ مَا قَرَّبَ إِلَیْهَا مِنْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ وَ تَغْفِرَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ (1).

فرمانروایی­ات سربلند و در سلطه­ات نیرومندی و قضای تو بر هر چیز غلبه کرد و فرمانت مالک هر چیز است و قدرتت بر هر چیز چیره است و هیچ کس توان توصیف تو را ندارد و نمی­تواند به دانش تو احاطه کند و منتهایی برای آن­چه در نزد تو است وجود ندارد و عقل­ها نمی­توانند ذات تو را توصیف کنند.

فکرها­ از درک چگونگی تو ناتوان­اند و دیده­ها جایگاه تو را درک نمی­کنند و حد و مرزی نداری تا محدود گردی و شبیه چیزی نمی شوی تا موجود باشی [موجودی شبیه دیگر موجودات باشی] ، به شمار آیی و نمی­زایی تا کسی تو را زائیده باشد، تو خدایی هستی که نه ضدّی با تو همراه است تا با تو ستیزه کند و نه همتایی داری تا از تو فزون­طلبی کند و نه مشابهی داری تا با تو معارضه کند، تو بودی که آغاز کردی و آفریدی و پدید آوردی و چه نیکو عمل کردی. پاکی تو ای خدا که چه قدر ثنایت بلند و جایگاهت در میان جایگاه­ها رفیع و فرقانت، چقدر َآشکارکننده­ حق است. پاکی تو ای خدا که چقدر لطیفی و فرزانه­ای، که چقدر آگاهی و پادشاهی، که چقدر بخشنده ای. دستت به خیرات گشوده شد و هدایت از نزد تو شناخته شد و همه چیز در برابر تو فروتن­اند و همه­ اشیاء تسلیم تو هستند و راه تو هموار و فرمانت هدایت­گر است و تو خدای زنده و بی­نیاز، بزرگوار و بخشنده، یگانه و بی­همتا، دانا و گرامی و دیرینه، نزدیک و اجابت­کننده هستی و از آن چه ستمگران درباره­ تو می­گویند، بسیار منزه و متعالی هستی و نام­هایت پاکیزه و ثنایت بزرگ است. پس بر حضرت محمد، بنده و رسولت درود فرست، او که فرمان تو را آشکار ساخت و در اظهار دینت کوشید و پیمانت را استوار ساخت و به بندگانت خیرخواهی نمود و با تمام توان در راه خشنودی تو کوشید. خداوندا، بنیان او را والا و برهان او را بزرگ بدار .

خداوندا، بر والیان امر بعد از پیامبرت درود فرست، آنان که ترجمان وحی و گنجینه­دار علم تو و امانت­داران تو در سرزمین­ها هستند و تو به دوستی آنان فرمان دادی و اطاعت از آنان را بر آفریده­هایت واجب گردانیدی. خداوندا، درودی جاودانه و پایدار بر آنان فرست. خداوندا، هم­چنین بر گردشگران [عبرت گیر] و عبادت­کنندگان و اهل تلاش و کوشش درود فرست و در این شامگاه مرا از کسانی قرار ده که به آنان نگریستی و رحم کردی و دعایشان را شنیدی و اجابت نمودی و به تو ایمان آوردند و هدایت­شان کردی و از تو درخواست نمودند و به آنان عطا کردی و به تو گرائیدند و خرسندشان ساختی و در این روز، صلاح دل، دین و دنیا و آمرزش گناهانم را به من ارزانی دار، ای مهربان­ترین مهربانان. از تو رحمتت را درخواست می­کنم ای سرور و مولی و مورد اعتماد من، ای امید و ای تکیه­گاه و پناهگاه و اندوخته و پشتوانه و توشه و آرزو و منتهای من. از تو به نور روی گرامی­ات که آسمان­ها و زمین بدان نورانی است، درخواست می­کنم که گناهان، عیب­ها، کردار بد، ستم، جرم و اسراف مرا بر خودم بیامرزی، این ایستادن کسی است که از آتش جهنم به تو پناه می آورد. این ایستادن کسی است که از

ص: 263

وَ تَقَوَّیْتَ فِی سُلْطَانِکَ وَ غَلَبَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَضَاؤُکَ وَ مَلَکَ کُلَّ شَیْ ءٍ أَمْرُکَ وَ قَهَرَتْ قُدْرَتُکَ کُلَّ شَیْ ءٍ- لَا یُسْتَطَاعُ وَصْفُکَ وَ لَا یُحَاطُ بِعِلْمِکَ وَ لَا مُنْتَهَی لِمَا عِنْدَکَ وَ لَا تَصِفُ الْعُقُولُ صِفَةَ ذَاتِکَ.

عَجَزَتِ الْأَوْهَامُ عَنْ کَیْفِیَّتِکَ وَ لَا تُدْرِکُ الْأَبْصَارُ مَوْضِعَ أَیْنِیَّتِکَ وَ لَا تُحَدُّ فَتَکُونَ مَحْدُوداً وَ لَا تُمَثَّلُ فَتَکُونَ مَوْجُوداً وَ لَا تَلِدُ فَتَکُونَ مَوْلُوداً أَنْتَ الَّذِی لَا ضِدَّ مَعَکَ فَیُعَانِدَکَ وَ لَا عَدِیلَ لَکَ فَیُکَاثِرَکَ وَ لَا نِدَّ لَکَ فَیُعَارِضَکَ أَنْتَ ابْتَدَعْتَ وَ اخْتَرَعْتَ وَ اسْتَحْدَثْتَ فَمَا أَحْسَنَ مَا صَنَعْتَ سُبْحَانَکَ مَا أَجَلَّ ثَنَاءَکَ وَ أَسْنَی فِی الْأَمَاکِنِ مَکَانَکَ وَ اصْدَعْ بِالْحَقِّ فُرْقَانَکَ سُبْحَانَکَ مِنْ لَطِیفٍ مَا أَلْطَفَکَ وَ حَکِیمٍ مَا أَعْرَفَکَ وَ مَلِیکٍ مَا أَسْمَحَکَ بَسَطْتَ بِالْخَیْرَاتِ یَدَکَ وَ عُرِفَتِ الْهِدَایَةُ مِنْ عِنْدِکَ وَ خَضَعَ لَکَ کُلُّ شَیْ ءٍ وَ انْقَادَ لِلتَّسْلِیمِ لَکَ کُلُّ شَیْ ءٍ سَبِیلُکَ جَدَدٌ وَ أَمْرُکَ رَشَدٌ وَ أَنْتَ حَیٌّ صَمَدٌ وَ أَنْتَ الْمَاجِدُ الْجَوَادُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْعَلِیمُ الْکَرِیمُ الْقَدِیمُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ الَّذِی صَدَعَ بِأَمْرِکَ وَ بَالَغَ فِی إِظْهَارِ دِینِکَ وَ أَکَّدَ مِیثَاقَکَ وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ وَ بَذَلَ جُهْدَهُ فِی مَرْضَاتِکَ اللَّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیَانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ.

اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی وُلَاةِ الْأَمْرِ بَعْدَ نَبِیِّکَ وَ تَرَاجِمَةِ وَحْیِکَ وَ خُزَّانِ عِلْمِکَ وَ أُمَنَائِکَ فِی بِلَادِکَ الَّذِینَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ عَلَی بَرِیَّتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ صَلَاةً دَائِمَةً بَاقِیَةً اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی السُّیَّاحِ وَ الْعُبَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اجْعَلْنِی فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیْهِ فَرَحِمْتَهُ وَ سَمِعْتَ دُعَاءَهُ فَأَجَبْتَهُ وَ آمَنَ بِکَ فَهَدَیْتَهُ وَ سَأَلَکَ فَأَعْطَیْتَهُ وَ رَغِبَ إِلَیْکَ فَأَرْضَیْتَهُ وَ هَبْ لِی فِی یَوْمِی هَذَا صَلَاحاً لِقَلْبِی وَ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ مَغْفِرَةً لِذُنُوبِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ الرَّحْمَةَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ ثِقَتِی یَا رَجَائِی یَا مُعْتَمَدِی وَ مَلْجَئِی وَ ذُخْرِی وَ ظَهْرِی وَ عُدَّتِی وَ أَمَلِی وَ غَایَتِی وَ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی وَ عُیُوبِی وَ إِسَاءَتِی وَ ظُلْمِی وَ جُرْمِی عَلَی نَفْسِی فَهَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ

ص: 263

آتش جهنم به درگاه تو می گریزد.

خداوندا، امروز، روز عرفه است، آن را گرامی داشتی، والا و بزرگ قرار دادی و رحمتت را در آن گستردی و عفوت را ارزانی داشتی و عطایت را فراوان گردانیدی و بر بندگانت تفضّل نمودی. خدایا، این شامگاه، یکی از شامگاه­های رحمت و بخشش و روزهای نزدیکی به تو و شب یکی از عیدهای تو است و آنان که آرزوی تو را دارند و به فضلت امیدوارند و نیکی­ات را طالب­اند، به تو روی می آورند و حوائج خود را به درگاه تو عرضه می­دارند، همان نیکی­ که به هر کسی از آفریده­­هایت بخواهی ارزانی می­داری و تو در این شب، به هر زبانی خوانده می­شوی و برای هر خیری درخواست می شوی و به تو امید بسته می­شود و در این شب جوایز، بخشش­­ها و عطاهایی داری که به هر یک از بندگانت که بخواهی ارزانی می­داری و شامل حال کسانی که مورد عنایت تواند، می­کنی. و ما نیز با امید به تو روی آوردیم و با درخواست به درگاهت آمدیم و به وعده­های تو که تخلّفی در آن نیست و به پاداش بزرگت، امید داریم. آرزومندان، چهره­های پوشیده­ خود را برای تو گشودند و دست­هایشان را برای درخواست آن­چه در نزد تو است، دراز کردند، تا بدین وسیله به خشنودی­ات نایل گردند. ای بسیار بخشنده، ای خدایی که از عطای تو درخواست نیکی می­شود و از فضل تو درخواست روزی می­گردد، ای خدایی که فرمانروایی­ات بزرگ و شکوه­ات نیرومند و قدرتت لطیف است، ای عهده­دار، ای روزی­رسان به جوجه های کلاغ­ در لانه هایشان، ای گرامی­ترین درخواست و ای بهترین آرزو و ای بخشنده­­ترین کسی که بر آستانه­اش مرکب ها خوابانده می شود و رسیدن به خواسته­های مورد علاقه از تو درخواست می­شود و گروه­ها بر درگاهت رحل اقامت می­افکنند، ای خدای بخشنده، ای برتر از هر خواسته، من همان بنده­ تو هستم که فرمان دادی و به دستورت گوش ندادم و از نافرمانی­ات نهی کردی و بازداشتی و من پرهیز نکردم و با فرمان و نهی تو مخالفت نمودم، ولی نه از روی ستیزه­جویی و گردن­کشی بر تو، بلکه هوسم مرا فراخواند و دشمن تو و دشمن من مرا دچار لغزش نمود و بر آن چه کردم، اقدام نمودم، در حالی که از وعده­ کیفرت آگاه بودم و امید به عفوت داشتم و به گذشت و چشم­پوشی­ات اعتماد کردم.

پس ای گرامی­ترین کسی که در درگاه او به گناه اقرار شد، من در پیشگاه تو ایستاده­ام، در حالی که کوچک، خوار، خاضع، فروتن و بیمناکم و به گناهان و خطاهای بزرگم اعتراف می­کنم. چقدر بزرگ است گناهانی که بر دوش کشیدم و بارهای سنگین گناه که مرتکب شدم، و به چشم­پوشی­ات پناهنده می شوم و به رحمتت پناه می آورم و یقین دارم که هیچ کس نمی­تواند مرا از دست تو پناه دهد و جلوگیری کند. پس همان­گونه که مقرّبان درگاهت را مورد رحمت قرار می دهی، به من نیز ارزانی دار و همان­گونه که بر بندگانی که دست به سوی تو دراز کردند می­بخشی، به من ببخش و همان­گونه که بر تو سخت نیست به آرزوکنندگان آمرزشت ارزانی بداری، بر من ارزانی دار. ای بزرگوار، بر صدای اندوهگینی که بدی­های خود را که تو از آفریده­هایت پوشاندی مخفی می­دارد، رحم کن، که در این شامگاه از تو رحمتی را خواهان است که او را از اندوه ایستادن برای سؤال و از

ص: 264

مِنَ النَّارِ هَذَا مَقَامُ الْهَارِبِ إِلَیْکَ مِنَ النَّارِ.

اللَّهُمَّ وَ هَذَا یَوْمُ عَرَفَةَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ وَ عَظَّمْتَهُ نَشَرْتَ فِیهِ رَحْمَتَکَ وَ مَنَنْتَ فِیهِ بِعَفْوِکَ وَ أَجْزَلْتَ فِیهِ عَطِیَّتَکَ وَ تَفَضَّلْتَ فِیهِ عَلَی عِبَادِکَ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ الْعَشِیَّةُ مِنْ عَشَایَا رَحْمَتِکَ وَ مِنَحِکَ وَ إِحْدَی أَیَّامِ زُلْفَتِکَ وَ لَیْلَةُ عِیدٍ مِنْ أَعْیَادِکَ فِیهَا یُفْضَی إِلَیْکَ مَا یَهُمُّ مِنَ الْحَوَائِجِ مَنْ قَصَدَکَ مُؤَمِّلًا رَاجِیاً فَضْلَکَ طَالِباً مَعْرُوفَکَ الَّذِی تَمُنُّ بِهِ عَلَی مَنْ تَشَاءُ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَنْتَ فِیهَا بِکُلِّ لِسَانٍ تُدْعَی وَ لِکُلِّ خَیْرٍ تُبْتَغَی وَ تُرْجَی وَ لَکَ فِیهَا جَوَائِزُ وَ مَوَاهِبُ وَ عَطَایَا تَمُنُّ بِهَا عَلَی مَنْ تَشَاءُ مِنْ عِبَادِکَ وَ تَشْمَلُ بِهَا أَهْلَ الْعِنَایَةِ مِنْکَ وَ قَدْ قَصَدْنَاکَ مُؤَمِّلِینَ رَاجِینَ وَ أَتَیْنَاکَ طَالِبِینَ نَرْجُو مَا لَا خُلْفَ لَهُ مِنْ وَعْدِکَ وَ لَا مَتْرَکَ لَهُ مِنْ عَظِیمِ أَجْرِکَ قَدْ أَبْرَزَتْ ذَوُو الْآمَالِ إِلَیْکَ وُجُوهَهَا الْمَصُونَةَ وَ مَدُّوا إِلَیْکَ أَکُفَّهُمْ طَلَباً لِمَا عِنْدَکَ لِیُدْرِکُوا بِذَلِکَ رِضْوَانَکَ یَا غَفَّارُ یَا مُسْتَرَاشُ مِنْ نَیْلِهِ وَ مُسْتَعَاشُ مِنْ فَضْلِهِ یَا مَلِکُ فِی عَظَمَتِهِ یَا جَبَّارُ فِی قُوَّتِهِ یَا لَطِیفُ فِی قُدْرَتِهِ یَا مُتَکَفِّلُ یَا رَازِقَ النَّعَّابِ فِی عُشِّهِ یَا أَکْرَمَ مَسْئُولٍ وَ یَا خَیْرَ مَأْمُولٍ وَ یَا أَجْوَدَ مَنْ نَزَلَتْ بِفِنَائِهِ الرَّکَائِبُ وَ طُلِبَ عِنْدَهُ نَیْلُ الرَّغَائِبِ وَ أَنَاخَتْ بِهِ الْوُفُودُ یَا ذَا الْجُودِ یَا أَعْظَمَ مِنْ کُلِّ مَقْصُودٍ أَنَا عَبْدُکَ الَّذِی أَمَرْتَنِی فَلَمْ أَئْتَمِرْ وَ نَهَیْتَنِی عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ زَجَرْتَنِی فَلَمْ أَنْزَجِرْ فَخَالَفْتُ أَمْرَکَ وَ نَهْیَکَ- لَا مُعَانَدَةً لَکَ وَ لَا اسْتِکْبَاراً عَلَیْکَ بَلْ دَعَانِی هَوَایَ وَ اسْتَزَلَّنِی عَدُوُّکَ وَ عَدُوِّی فَأَقْدَمْتُ عَلَی مَا فَعَلْتُ عَارِفاً بِوَعِیدِکَ رَاجِیاً لِعَفْوِکَ وَاثِقاً بِتَجَاوُزِکَ وَ صَفْحِکَ فَیَا أَکْرَمَ مَنْ أُقِرَّ لَهُ بِالذُّنُوبِ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ صَاغِراً ذَلِیلًا خَاضِعاً خَاشِعاً خَائِفاً مُعْتَرِفاً عَظِیمَ ذُنُوبِی وَ خَطَایَایَ فَمَا أَعْظَمَ ذُنُوبِیَ الَّتِی تَحَمَّلْتُهَا وَ أَوْزَارِیَ الَّتِی اجْتَرَمْتُهَا مُسْتَجِیراً فِیهَا بِصَفْحِکَ لَائِذاً بِرَحْمَتِکَ مُوقِناً أَنَّهُ لَا یُجِیرُنِی مِنْکَ مُجِیرٌ وَ لَا یَمْنَعُنِی مِنْکَ مَانِعٌ فَعُدْ عَلَیَّ بِمَا تَعُودُ بِهِ عَلَی مَنِ اقْتَرَبَ مِنْ تَغَمُّدِکَ وَ جُدْ عَلَیَّ بِمَا تَجُودُ بِهِ عَلَی مَنْ أَلْقَی بِیَدِهِ إِلَیْکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِمَا لَا یَتَعَاظَمُکَ أَنْ تَمُنَّ بِهِ عَلَی مَنْ أَمَّلَکَ لِغُفْرَانِکَ لَهُ یَا کَرِیمُ ارْحَمْ صَوْتَ حَزِینٍ یُخْفِی مَا سَتَرْتَ عَنْ خَلْقِکَ مِنْ مَسَاوِیهِ یَسْأَلُکَ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ رَحْمَةً تُنْجِیهِ مِنْ کَرْبِ مَوْقِفِ الْمَسْأَلَةِ

ص: 264

ناخوشایندی روزی که عملش او را تنها می گذارد و او را از خانواده و فرزندانش به خود مشغول می­کند، رها سازی .

پس بر این بنده­ات که عملش کم و آرزویش بزرگ است، رحم کن. اسباب نیل به خواسته­ها جز رحمت تو از دستم خارج شد و دستاویزهای آرزوها جز عفو تو که من بدان در آویختم، گسست. آن­چه از طاعتت که من بدان اعتنا دارم، اندک و آن­چه از معصیتت که من بدان اعتراف دارم، بزرگ است و هرگز گنجایش گذشت تو از بنده، هر چه بدی کرده باشد، کم نخواهد بود، پس از من درگذر؛ که دانش تو بر اعمال پنهانی سایه افکند و همه­ نهان ها را نزد آگاهی تو آشکار کرد و ظرافت های امور بر تو پیچیده نمی­گردد و اسرار نهانی بر تو مخفی نمی­ماند و دشمن تو که برای گمراه ساختن من از تو درخواست مهلت نمود و به او مهلت دادی، و تا روز جزا برای گمراه کردن من از تو فرصت خواست و تو به او فرصت دادی، و مرا به گناهان کوچک نابودکننده و کردارهای بزرگ هلاکت­بار مبتلا ساخت، به حدی که هرگاه مرتکب معصیت ­شدم و به واسطه­ کردار زشتم سزاوار خشمت گشتم، با بیزاری از من روی گردان می شود و مرا در برابر خشمت تنها می گذارد و به آستانه­ کیفرت می راند، در حالی که نه کسی هست که از من شفاعت کند و نه پشتیبانی که مرا از تو نگاه دارد و نه پناهگاهی که مرا پنهان کند و نه پناهگاهی که از تو به آن­جا پناهنده شوم. جایگاه من همچون کسی است که از آتش جهنم به تو پناه می­برد و به درگاه تو اعتراف می­کند، پس فضلت را از من دریغ نکن و عفوت را شامل حالم کن و کاری نکن تا محروم­ترین فرد در درگاهت از میان توبه کنندگان و نومیدترین از میان آرزومندان تو باشم.

خداوندا، مرا بیامرز که تو مهربان­ترین مهربانانی؛ زیرا مدت زمان طولانی از وظایف واجب تو غفلت ورزیدم و حدود تو را زیر پا گذاشتم. این جایگاه کسی است که در درگاه تو از خود شرم نمود و بر آن خشم گرفت و از تو خرسند است و با جانی فروتن و گردنی افتاده و پشت سنگین از گناهان به درگاه تو آمد، و در دل، رغبت به تو و ترس از تو را دارد و تو سزاوارترین کسی هستی که به تو اعتماد دارد و امید بسته و ایمنی بخش­ترین کسی هستی که از تو بیم دارد و می­پرهیزد.

خداوندا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و آن­چه را بدان امید دارم به من عطا کن و از آن­چه می­پرهیزم ایمن گردان و از رحمتت به من ارزانی دار .

خدایا، اکنون که در دنیا و سرای نیستی در حضور همتایان من، مرا به فضل خود پوشاندی و مشمول عفوت نمودی، پس هنگام ایستادن در حضور حاضران از فرشتگان مقرب و رسولان گرامی و شهیدان و شایستگان، از رسوایی­های آن سرای همیشگی، در پناه خود درآور و امیدم را محقق ساز؛ زیرا تو راستگوترین گویندگان هستی که فرمودی: {ای بندگان من که بر خویشتن زیاده روی روا داشته اید، از رحمت خدا نومید مشوید.} خدایا،

ص: 265

وَ مَکْرُوهِ یَوْمِ هَوْلِ الْمُعَایَنَةِ حِینَ تَفَرَّدَهُ عَمَلُهُ وَ یَشْغَلُهُ عَنْ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ.

فَارْحَمْ عَبْدَکَ الضَّعِیفَ عَمَلًا الْجَسِیمَ أَمَلًا خَرَجَتْ مِنْ یَدِی أَسْبَابُ الْوُصُلَاتِ إِلَّا مَا وَصَلَهُ رَحْمَتُکَ وَ تَقَطَّعَتْ عَنِّی عِصَمُ الْآمَالِ إِلَّا مَا أَنَا مُعْتَصِمٌ بِهِ مِنْ عَفْوِکَ قَلَّ عِنْدِی مَا أَعْتَدُّ بِهِ مِنْ طَاعَتِکَ وَ کَبُرَ عِنْدِی مَا أَبُوءُ بِهِ مِنْ مَعْصِیَتِکَ وَ لَنْ یَضِیقَ عَفْوُکَ عَنْ عَبْدِکَ وَ إِنْ أَسَاءَ فَاعْفُ عَنِّی فَقَدْ أَشْرَفَ عَلَی خَفَایَا الْأَعْمَالِ عِلْمُکَ وَ انْکَشَفَ کُلُّ مَسْتُورٍ عِنْدَ خُبْرِکَ وَ لَا یَنْطَوِی عَلَیْکَ دَقَائِقُ الْأُمُورِ وَ لَا یَعْزُبُ عَنْکَ غَیْبَاتُ السَّرَائِرِ وَ قَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَیَّ عَدُوُّکَ الَّذِی اسْتَنْظَرَکَ لِغَوَایَتِی فَأَنْظَرْتَهُ وَ اسْتَمْهَلَکَ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ لِإِضْلَالِی فَأَمْهَلْتَهُ وَ أَوْقَعَنِی بِصَغَائِرِ ذُنُوبٍ مُوبِقَةٍ وَ کَبَائِرِ أَعْمَالٍ مُرْدِیَةٍ حَتَّی إِذَا قَارَفْتُ مَعْصِیَتَکَ وَ اسْتَوْجَبْتُ بِسُوءِ فِعْلِی سَخَطَکَ تَوَلَّی عَنِّی بِالْبَرَاءَةِ مِنِّی فَأَصْحَرَنِی لِغَضَبِکَ فَرِیداً وَ أَخْرَجَنِی إِلَی فِنَاءِ نَقِمَتِکَ طَرِیداً لَا شَفِیعٌ یَشْفَعُ لِی إِلَیْکَ وَ لَا خَفِیرٌ یَقِینِی مِنْکَ وَ لَا حِصْنٌ یَحْجُبُنِی عَنْکَ وَ لَا مَلَاذٌ أَلْجَأُ إِلَیْهِ مِنْکَ فَهَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ وَ مَحَلُّ الْمُعْتَرِفِ لَکَ وَ لَا یَضِیقَنَّ عَنِّی فَضْلُکَ وَ لَا یَقْصُرَنَّ دُونِی عَفْوُکَ وَ لَا أَکُنْ أَخْیَبَ وَفْدِکَ مِنْ عِبَادِکَ التَّائِبِینَ وَ لَا أَقْنَطَ وُفُودِکَ الْآمِلِینَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ فَطَالَ مَا أَغْفَلْتُ مِنْ وَظَائِفِ فُرُوضِکَ وَ تَعَدَّیْتُ عَنْ مَقَامَاتِ حُدُودِکَ فَهَذَا مَقَامُ مَنِ اسْتَحْیَا لِنَفْسِهِ مِنْکَ وَ سَخِطَ عَلَیْهَا وَ رَضِیَ عَنْکَ وَ تَلَقَّاکَ بِنَفْسٍ خَاشِعَةٍ وَ رَقَبَةٍ خَاضِعَةٍ وَ ظَهْرٍ مُثْقَلٍ مِنَ الذُّنُوبِ وَاقِفاً بَیْنَ الرَّغْبَةِ إِلَیْکَ وَ الرَّهْبَةِ مِنْکَ فَأَنْتَ أَوْلَی مَنْ وَثِقَ بِهِ مَنْ رَجَاهُ وَ آمَنُ مَنْ خَشِیَهُ وَ اتَّقَاهُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعْطِنِی مَا رَجَوْتُ وَ آمِنِّی مِمَّا حَذِرْتُ وَ عُدْ عَلَیَّ بِعَائِدَةٍ مِنْ رَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ فَإِذْ سَتَرْتَنِی بِفَضْلِکَ وَ تَغَمَّدْتَنِی بِعَفْوِکَ فِی دَارِ الْحَیَاةِ وَ الْفَنَاءِ بِحَضْرَةِ الْأَکْفَاءِ فَأَجِرْنِی مِنْ فَضِیحَاتِ دَارِ الْبَقَاءِ عِنْدَ مَوَاقِفِ الْأَشْهَادِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ وَ الرُّسُلِ الْمُکَرَّمِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ فَحَقِّقْ رَجَائِی فَأَنْتَ أَصْدَقُ الْقَائِلِینَ- یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ- لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ اللَّهُمَ

ص: 265

من درخواست کننده ای هستم که به سوی تو آمدم و بیچاره ای که به درگاهت وارد شدم و ناتوان و نیازمندم و زمام امورم به دست تو است و عمرم به علم تو بستگی دارد، از تو می­خواهم که مرا به آن­چه تو را از من خشنود می سازد، موفق بداری و این روز را که صداها، با هراس به درگاه تو بلند است و بندگانت با انجام اعمال نیک به تو نزدیکی می­جویند، برای من خجسته گردانی، به حق درخواست­های بزرگی که آفریده­هایت از نام­های گرامی، ثنای زیبا و دعاهای ویژه، از نعمت­های تو درخواست نمودند، از تو درخواست می­کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و امروز مرا پربرکت­ترین روز از زمان آوردنم به دنیا از لحاظ نگاه داری دینم و ویژه گردانیدن جانم و برآوردن حوائج و شفاعت در خواسته­هایم و اتمام نعمت بر من و دفع بدی­ها از من، بگردانی، ای مهربان­ترین مهربانان، درهای رحمتت را به روی من بگشا و مرا به قسمت عادلانه­ات خرسند ساز و در طاعت خالصانه­ات به کارگیر. ای آرزو و ای امید من، آن خواسته­ من را که اگر عطا کنی، هرچه بازداری به من ضرر نمی­رساند و اگر آن را بازداری، هر چه عطا کنی به من سود نمی رساند، این است که مرا از آتش جهنم آزاد سازی. معبودا، امیدم را قطع مکن و دعایم را نومید مگردان، ای بسیار بخشنده، بهشتت را بر من ارزانی دار. ای درگذرنده، از من درگذر. ای بسیار توبه­پذیر، توبه­ام را بپذیر و از من درگذر و از گناهانم چشم بپوش. ای خدایی که گذشت را برای خود پسندیدی، ای خدایی که به گذشتت دستور دادی، ای خدایی که در برابر گذشت پاداش می­دهی، ای خدایی که گذشت را نیکو شمردی، امروز از تو عفوت، عفوت.... را خواستارم. - بیست مرتبه آن را تکرار کن - .

تو، تو، امید جز از تو گسست و آرزوها جز از تو به نومیدی گراییدند، پس ای مولای من، امیدم را قطع مکن؛ زیرا تو در این شب، میهمانانی داری، پس مرا نیز از میهمانانت قرار ده؛ و من با امید به نیکی­ات بر آستانه­ات آمدم، ای دارنده­ نیکی جاودانه­ای که هرگز پایان نمی­پذیرد، ای دارنده­ نعمتی که به شمار در نمی­آید. خداوندا، تو حقوقی بر من داری، آن­ها را بر من ببخش و حقوقی از مردم بر گردن من است، آن­ها را از دوش من بردار. و ای پروردگار من، برای هر میهمانی، پذیرایی واجب گردانیدی و من میهمان تو هستم، پس پذیرایی مرا در این شب، بهشت قرار ده، ای ارزانی دارنده­ بهشت، ای آمرزش بخش، مرا برگردان در حالی که رستگار و کامیاب گردیدم و دعایم مستجاب است و بر صدایم رحم کردی و گناهم را آمرزیدی، به بهترین صورتی که وارد شوندگان و زائرانت بازگشتند و نیز اموالی را که به سوی آن بازمی­گردم، برای من مبارک گردان. - تا همین جا در نسخه یافت شد -.(1)

دعای دیگر در روز عرفه بر اساس کتاب های دعا

ستایش خدا را که ما را به ستایشش رهنمون گردید و شایستگی ستایش را به ما عطا کرد، تا در برابر نیکوکاری او سپاسگزاری کنیم

ص: 266

إِنِّی سَائِلُکَ الْقَاصِدُ وَ مِسْکِینُکَ الْمُسْتَجِیرُ الْوَافِدُ وَ ضَعِیفُکَ الْفَقِیرُ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ وَ أَجَلِی بِعِلْمِکَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُوَفِّقَنِی لِمَا یُرْضِیکَ عَنِّی وَ أَنْ تُبَارِکَ لِی فِی یَوْمِی هَذَا الَّذِی فَزِعَتْ فِیهِ إِلَیْکَ الْأَصْوَاتُ وَ تَقَرَّبُوا إِلَیْکَ عِبَادُکَ بِالْقُرُبَاتِ أَسْأَلُکَ بِعَظِیمِ مَا سَأَلَکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنْ کَرِیمِ أَسْمَائِکَ وَ جَمِیلِ ثَنَائِکَ وَ خَاصَّةِ دُعَائِکَ بِآلَائِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ یَوْمِی هَذَا أَعْظَمَ یَوْمٍ مَرَّ عَلَیَّ مُنْذُ أَنْزَلْتَنِی إِلَی الدُّنْیَا بَرَکَةً فِی عِصْمَةِ دِینِی وَ خَاصَّةِ نَفْسِی وَ قَضَاءِ حَاجَتِی وَ تَشْفِیعِی فِی مَسَائِلِی وَ إِتْمَامِ النِّعْمَةِ عَلَیَّ وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ افْتَحْ عَلَیَّ أَبْوَابَ رَحْمَتِکَ وَ رَضِّنِی بِعَادِلِ قِسَمِکَ وَ اسْتَعْمِلْنِی بِخَالِصِ طَاعَتِکَ یَا أَمَلِی وَ یَا رَجَائِی حَاجَتِیَ الَّتِی إِنْ أَعْطَیْتَنِیهَا لَمْ یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ إِلَهِی لَا تَقْطَعْ رَجَائِی وَ لَا تُخَیِّبْ دُعَائِی یَا مَنَّانُ مُنَّ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ یَا عَفُوُّ اعْفُ عَنِّی یَا تَوَّابُ تُبْ عَلَیَّ وَ تَجَاوَزْ عَنِّی وَ اصْفَحْ عَنْ ذُنُوبِی یَا مَنْ رَضِیَ لِنَفْسِهِ الْعَفْوَ یَا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ یَا مَنْ یَجْزِی عَلَی الْعَفْوِ یَا مَنِ اسْتَحْسَنَ الْعَفْوَ أَسْأَلُکَ الْیَوْمَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ یَقُولُهَا عِشْرِینَ مَرَّةً أَنْتَ أَنْتَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْکَ وَ خَابَتِ الْآمَالُ إِلَّا فِیکَ فَلَا تَقْطَعْ رَجَائِی یَا مَوْلَایَ إِنَّ لَکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَضْیَافاً فَاجْعَلْنِی مِنْ أَضْیَافِکَ فَقَدْ نَزَلْتُ بِفِنَائِکَ رَاجِیاً مَعْرُوفَکَ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الدَّائِمِ الَّذِی لَا یَنْقَضِی أَبَداً یَا ذَا النَّعْمَاءِ الَّتِی لَا تُحْصَی عَدَداً اللَّهُمَّ إِنَّ لَکَ حُقُوقاً فَتَصَدَّقْ بِهَا عَلَیَّ وَ لِلنَّاسِ قِبَلِی تَبِعَاتٌ فَتَحَمَّلْهَا عَنِّی وَ قَدْ أَوْجَبْتَ یَا رَبِّ لِکُلِّ ضَیْفٍ قِرًی وَ أَنَا ضَیْفُکَ فَاجْعَلْ قِرَایَ اللَّیْلَةَ الْجَنَّةَ یَا وَهَّابَ الْجَنَّةِ یَا وَهَّابَ الْمَغْفِرَةِ اقْلِبْنِی مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجَاباً لِی مَرْحُوماً صَوْتِی مَغْفُوراً ذَنْبِی بِأَفْضَلِ مَا یَنْقَلِبُ بِهِ الْیَوْمَ أَحَدٌ مِنْ وَفْدِکَ وَ زُوَّارِکَ وَ بَارِکْ لِی فِیمَا أَرْجِعُ إِلَیْهِ مِنْ مَالٍ إِلَی هَاهُنَا مَا وُجِدَ فِی الْأَصْلِ (1).

و خداوند در مقابل آن به ما پاداش نیکوکاران را عطا کند. ستایش خدا را که ما را برای دین خود برگزید و به آیین و راهش ویژه گردانید و به سوی شیوه­های نیکوکاری رهنمون گردید تا آن راه­ها را با منّت و خشنودی او بپیماییم، ستایشی که خداوند آن را از ما بپذیرد و به واسطه­ آن از ما خشنود گردد. ستایش خدا را که روز عرفه را یکی از راه­ها قرار داد، روزی که ارزش آن بزرگ و اهمیت آن بسیار و یاد آن فرخنده است. ستایش خدا را که برتری آن را به ما شناساند و ما را از پیروان رسولان و اطاعت­کنندگان از فرمان خود قرار داد. خداوندا، پس در این روز ما را از بیم­ها و سختی­ها نگاه دار و رحمت و نیکی­ات را شامل حال ما کن و زیارت این مشاهد و مکان­های مقدس را بر ما ببخش و بهره­ ما از زیارت آن­ها را بزرگ­ترین بهره­، قرار ده و از ما درگذر، که تو خدای بی­نیاز و یگانه­ای و دشمن و حسودان ما را شاد مکن و مرا در برابر نعمت­­هایت سپاسگزار و ستایشگر بگردان. ای خدایی که نعمت خود را نزدیک کرد و بهره­های برتر را بر من تفضّل نمود، ای خدایی که از باطن من آگاه است و ظاهرم را می­پوشاند، پاداش اطاعت­کنندگان و منزلت­های برتر آرامش یافتگان را به من عطا فرما و مرا از بندگان شایسته­ات بنویس، هم آنان که اعمال­شان را پذیرفتی و پایان کارشان را به آمرزش خاتمه دادی، در این شامگاهی که ارزش آن آشکار و اهمیت آن بزرگ و یاد آن در میان دانشمندان مشهور و در دل عارفان محفوظ است و هر کس با فضیلت مخصوص آن در میان شب­ها و روزهای دیگر آشنا باشد، رستگار و هر فضیلتی را حائز می­گردد و هر کس در آن روز تو را بخواند، به پاداش فراوان و بازگشت زیبا کامیاب می­گردد.

خدایا، این روز و پایان آن را بر ما مبارک گردان و هنگام پرسیدن از آن، پایان آن را برای ما ختم به خیر بگردان و آن را گواه ما بر انجام طاعتت قرار ده و ما را از کسانی که به آنان عنایت می­کنی، بگردان. خدایا، من از ستم­های بسیار، مصایب فراوان و گناهان بزرگ بسیار که پشت مرا سنگین کرده است و یاد آن­ها مرا از خواب بازداشته است، از تو آمرزش می­طلبم. خداوندا، من از این گناهان و خطاها به درگاهت بیزاری می جویم و توبه می­کنم. پس ای پروردگار من، مانع دعای من از درگاهت مشو؛ زیرا که تو گرامی­ترین آرزو و سربلندترین خواسته ای. معبودا، دستی را که مدت زمان طولانی مرتکب گناه شد به درگاهت دراز کردم و با چشمی که مدت زمانی طولانی بر گناهان روی آورد، می­گریم و با زبانی که فرشتگان گرامی و نگاهبان به ضرر آن نوشتند تو را می­خوانم و با جانی که آرزوی گذشت و چشم پوشی تو را دارد و بر نیکی و احسان تو، ای بزرگوار اعتماد می­کنم و در فضل و نیکی تو را می کوبم و در کنار احسان تو قرار می گیرم.

خدایا، پرورندگان در برابر عظمتت خوار شدند و خردمندان، هنگام اندیشه­ سلطه­ شکست ناپذیرت سرگشته شدند و درخواست­کنندگان به واسطه­ این که می­دانند تو جواد و بخشنده­ای، به سوی تو آمدند. ای معبود من، من نیز چون می­دانم تو دعای دعاکنندگان را اجابت می­کنی و درخواست درخواست کنندگان را می­شنوی و با نیکی و نیکوکاری بر توبه­کنندگان روی می­آوری، آهنگ تو را نمودم و از این رو، با دستی که از کیفرت بیمناک و از جنایات و خطاهایش آگاه است به درگاه تو چنگ زدم و با چشمی که

ص: 267

وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَی ذَلِکَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ وَ خَصَّنَا بِمِلَّتِهِ وَ سَبِیلِهِ وَ أَرْشَدَنَا إِلَی سُنَنِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ وَ رِضْوَانِهِ حَمْداً یَقْبَلُهُ مِنَّا وَ یَرْضَی بِهِ عَنَّا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ یَوْمَ عَرَفَةَ یَوْمٌ عَظِیمٌ قَدْرُهُ جَلِیلٌ أَمْرُهُ مَیْمُونٌ ذِکْرُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَرَّفَنَا فَضْلَهُ وَ جَعَلَنَا مِنَ التَّابِعِینَ لِرُسُلِهِ الطَّائِعِینَ فِیهِ لِأَمْرِهِ اللَّهُمَّ فَقِنَا فِیهِ مِنَ الْمَخَاوِفِ وَ الشَّدَائِدِ وَ کُنْ بِرَحْمَتِکَ وَ إِحْسَانِکَ عَلَیْنَا عَائِداً وَ اغْفِرْ لَنَا زِیَارَةَ هَذِهِ الْمَشَاهِدِ وَ اجْعَلْ حَظَّنَا مِنْ زِیَارَتِهَا أَعْظَمَ حَظٍّ وَارِدٍ وَ اعْفُ عَنَّا فَأَنْتَ الصَّمَدُ الْوَاحِدُ وَ لَا تُشْمِتْ بِنَا عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً وَ اجْعَلْنِی لِآلَائِکَ شَاکِراً وَ حَامِداً یَا مَنْ تَدَانَی بِنِعْمَتِهِ وَ أَفْضَلَ عَلَیَّ سَنِیَّ قِسَمِهِ یَا مَنْ یَعْلَمُ سَرِیرَتِی وَ یَسْتُرُ عَلَانِیَتِی أَعْطِنِی ثَوَابَ الْمُطِیعِینَ وَ عُلُوَّ مَنَازِلِ الْمُخْبِتِینَ وَ اکْتُبْنِی فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ قَبِلْتَ عَمَلَهُمْ وَ خَتَمْتَهُ بِالْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ الَّتِی ظَاهِرٌ قَدْرُهُ جَلِیلٌ أَمْرُهُ مَشْهُورٌ بَیْنَ الْعُلَمَاءِ ذِکْرُهُ مَحْفُوظٌ فِی قُلُوبِ الْعَارِفِینَ مَنْ عَرَفَ فَضْلَهَا مِنْ بَیْنِ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ فَازَ وَ لِکُلِّ فَضْلٍ حَازَ وَ مَنْ دَعَاکَ فَازَ بِجَزِیلِ الثَّوَابِ وَ حُسْنِ الْإِیَابِ اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی هَذَا وَ خَاتِمَتِهِ وَ اخْتِمْ لَنَا بِخَیْرٍ عِنْدَ مُسَاءَلَتِهِ وَ اجْعَلْهُ لَنَا شَاهِداً بِعَمَلِ طَاعَتِکَ وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ عِنَایَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ مَظَالِمَ کَثِیرَةٍ وَ بَوَائِقَ جَزِیلَةٍ وَ عَظَائِمِ ذُنُوبٍ جَمَّةٍ قَدْ أَثْقَلَتْ ظَهْرِی وَ مَنَعَنِی الرُّقَادَ ذِکْرُهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَنَصَّلُ إِلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْخَطَایَا وَ أَتُوبُ فَلَا تَجْعَلْ دُعَائِی یَا رَبِّ عَنْکَ مَحْجُوباً فَأَنْتَ أَکْرَمُ مَأْمُولٍ وَ أَعَزُّ مَطْلُوبٍ إِلَهِی أَمُدُّ إِلَیْکَ کَفّاً طَالَ مَا عَصَتْ وَ أَبْکِی بِعَیْنٍ طَالَ مَا عَلَی الْمَعَاصِی عَکَفَتْ وَ أَدْعُوکَ بِلِسَانٍ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ الْکِرَامُ الْحَفَظَةُ کَتَبَتْ وَ أَرْجُوکَ بِنَفْسِی عَفْوَکَ وَ صَفْحَکَ أَمَّلَتْ وَ عَلَی بِرِّکَ وَ إِحْسَانِکَ یَا کَرِیمُ عَوَّلَتْ وَ لِبَابِ فَضْلِکَ وَ مَعْرُوفِکَ طَرَقَتْ وَ لِمَعْرُوفِکَ تَعَرَّضَتْ إِلَهِی ذَلَّتْ لِعَظَمَتِکَ الْأَرْبَابُ وَ تَاهَتْ عِنْدَ تَأَمُّلِ عَزِیزِ سُلْطَانِکَ أُولُو الْأَلْبَابِ وَ قَصَدَکَ السَّائِلُونَ لِعِلْمِهِمْ بِأَنَّکَ جَوَادٌ وَهَّابٌ فَقَصَدْتُکَ یَا إِلَهِی لِمَعْرِفَتِی بِأَنَّکَ تُجِیبُ الدَّاعِینَ وَ تَسْمَعُ سُؤَالَ السَّائِلِینَ وَ تُقْبِلُ بِبِرِّکَ وَ مَعْرُوفِکَ عَلَی التَّائِبِینَ فَقَبَضْتُ إِلَیْکَ کَفّاً هِیَ مِنْ عِقَابِکَ خَائِفَةٌ وَ بِمَا جَنَتْ مِنَ الْخَطَایَا عَارِفَةٌ وَ شَخَصَتْ إِلَیْکَ بِعَیْنٍ هِیَ

ص: 267

از هراس تو اشک ریزان است به تو چشم دوختم و با زبانی که با نغمه­ها و سرایش­هایش سپاس تو را به وصف در می­آورد تو را می­خوانم و جانی را که پیوسته بر گناهان روی می آورد، در پیشگاه تو خوار ساختم. پس ای خدایی که از باطن من آگاهی، بر ناتوانی و بیچارگی من رحم کن و در دنیا و آخرت مرا با گذشت و پوشش خویش بپوش و مرا به هیچ کس جز خود وامگذار که تو امید و آرزوی منی.

ای اندوخته­ من در سختی­ها، ای خدایی که درخواست هیچ درخواست کننده­ای تو را خسته نمی­کند و اصرار و زاری هیچ دعاکننده­ای، بر تو سخت نیست، در تو برای کوبندگان گشوده است و نیکی­ات برای بازگشتگان آزاد است و تو خدایی هستی که مورد سپاسگزاری و ستایشی. خدایا، این شب نیز شبی است که هر کس از ظاهر آن آگاه باشد، رستگار می­گردد و هر کس با باطن آن آشنا باشد، هر برتری را به دست می آورد. خدایا، ما را در این شب به اعمال شایسته و تجارت سودمند و پیمایش راه راست و روشن موفق بدار و آن را گواهِ ما بگردان و ما را در آن از سختی­ها نگاه دار و خیر و خوبی را بر ما وارد گردان و دشمن و حسودان ما را شاد مکن، که تو خدای بی­همتا و یگانه­ای.

خدایا، این بنده­ تو است که در پیشگاهت است و دستی را که از جنایاتش بیمناک و از گناهان هراسناک است به سوی تو می گشاید. خداوندا، پس در آن روز که از باطن­ها پرده برداشته می­شود، عمل زشت مرا بپوش و از آن­چه بیم دارم بر من رحم کن و با من مهربان باش و گناهم را بیامرز، که تو سرور چیره­ای. اگر عفو کنی، چه کسی شایسته تر از تو به عفو و گذشت، و اگر عذاب کنی، چه کسی عادل تر از تو در داوری. خدایا، این شب، شبی است که باطن آن مایه­ خوشحالی آن دسته از دوستان تو است که منازل و درجات برتر را به آنان ارزانی داشتی و اعمال نیک­شان را دوچندان گردانیدی و بدی هایشان را آمرزیدی و همه­ کارهای آنان را به خیر ختم کردی و من، ای پروردگار من، در این شامگاه به تفضّل تو امید دارم و نیکی­ات را آرزومندم و چشم به راه احسان و لطف پیوسته­ توام و بر تو توکل می کنم و به تو توسّل می جویم و خیری را که در پیشگاه تو اندوخته است خواهانم و از گزند آن­چه بیم دارم و می­پرهیزم و از شرّ آن­چه آشکار می کنم و یا پنهان می­دارم، به تو چنگ می زنم. پس من تنها به وسیله­ تو خودداری می کنم و از تو یاری می­جویم و به تو پناه می آورم و خود را می­پوشانم و به اطاعت پیامبرت و ائمه علیهم السلام مباهات می کنم و به زیارت ولیّ و برادر پیامبرت می­شتابم. خدایا، پس به حق او و برادر و فرزندانش توسل می جویم و در این شامگاه، آزادی از آتش جهنم و استقرار همراه با آنان در سرای آرامش و قرار را از تو درخواست می نمایم و می­طلبم؛ زیرا تو در این شامگاه، افراد بسیاری را از آتش جهنم آزاد می­کنی.

خداوندا، نیز این شب، شب عید است و تو در آن میهمان داری، پس مرا نیز از میهمانانت قرار ده و آن­چه را که میان من و تو است به من ارزانی دار و پذیرایی مرا بهشت قرار ده، ای خدا ای خدا ای خدا، ای بهترین کسی که به درگاه او می­آیند، ای بهترین کسی که مرکب ها بر آستانه­ او فرود آمدند و گروه­ها بر درگاه او رحل اقامت افکندند، ای پادشاه بازدارنده بدون نیاز به یاران

ص: 268

مِنْ هَیْبَتِکَ ذَارِفَةٌ وَ دَعَوْتُکَ بِلِسَانٍ نَغَمَاتُهُ لِشُکْرِکَ وَاصِفَةٌ وَ أَذْلَلْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ نَفْساً لَمْ تَزَلْ عَلَی الْمَعَاصِی عَاکِفَةٌ فَیَا مَنْ یَعْلَمُ سَرِیرَتِی ارْحَمِ ضَعْفِی وَ مَسْکَنَتِی وَ تَغَمَّدْنِی بِعَفْوِکَ وَ سَتْرِکَ فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی سِوَاکَ فَأَنْتَ رَجَائِی وَ أَمَلِی یَا عُدَّتِی عِنْدَ الشَّدَائِدِ یَا مَنْ لَا یُضْجِرُهُ سَائِلٌ سَأَلَ وَ لَا یُثْقِلُ عَلَیْهِ مُلِحٌّ بِالدُّعَاءِ مُبْتَهِلٌ بَابُکَ لِلطَّارِقِینَ مَفْتُوحٌ وَ بِرُّکَ لِلْمُنِیبِینَ مَمْنُوحٌ فَأَنْتَ مَشْکُورٌ مَمْدُوحٌ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ لَیْلَةٌ مَنْ عَرَفَ ظَاهِرَهَا فَازَ وَ مَنْ عَرَفَ بَاطِنَهَا فَبِکُلِّ فَضِیلَةٍ حَازَ اللَّهُمَّ وَفِّقْنَا لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ وَ التِّجَارَةِ الرَّابِحَةِ وَ السُّلُوکِ لِلْمَحَجَّةِ الْوَاضِحَةِ وَ اجْعَلْهَا لَنَا شَاهِدَةً وَ قِنَا فِیهَا مِنَ الشَّدَائِدِ وَ اجْعَلِ الْخَیْرَ عَلَیْنَا فِیهَا وَارِداً وَ لَا تُشْمِتْ بِنَا عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً فَأَنْتَ الْأَحَدُ الْوَاحِدُ إِلَهِی هَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ بَیْنَ یَدَیْکَ بَاسِطٌ إِلَیْکَ کَفّاً هِیَ حَذِرَةٌ مِمَّا جَنَتْ وَجِلَةٌ مِمَّا اقْتَرَفَتْ اللَّهُمَّ فَاسْتُرْ سُوءَ عَمَلِی یَوْمَ کَشْفِ السَّرَائِرِ وَ ارْحَمْنِی مِمَّا فِیهِ أُحَاذِرُ وَ کُنْ بِی رَءُوفاً وَ لِذَنْبِی غَافِراً فَأَنْتَ السَّیِّدُ الْقَاهِرُ فَإِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَی مِنْکَ بِالْعَفْوِ وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَمَنْ أَعْدَلُ مِنْکَ فِی الْحُکْمِ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ لَیْلَةٌ بَاطِنُهَا سُرُورُ أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ حَبَوْتَهُمْ بِعُلُوِّ الْمَنَازِلِ وَ الدَّرَجَاتِ وَ ضَاعَفْتَ لَهُمُ الْحَسَنَاتِ وَ غَفَرْتَ لَهُمُ السَّیِّئَاتِ وَ خَتَمْتَ لَهُمْ بِالْخَیْرَاتِ وَ قَدْ أَمْسَیْتُ یَا رَبِّ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ رَاجِیاً لِفَضْلِکَ مُؤَمِّلًا بِرَّکَ مُنْتَظِراً مَوَادَّ إِحْسَانِکَ وَ لُطْفِکَ مُتَوَکِّلًا عَلَیْکَ مُتَوَسِّلًا بِکَ طَالِباً لِمَا عِنْدَکَ مِنَ الْخَیْرِ الْمَذْخُورِ لَدَیْکَ مُعْتَصِماً بِکَ مِنْ شَرِّ مَا أَخَافُ وَ أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ مَا أُعْلِنُ وَ أُسِرُّ فَبِکَ أَمْتَنِعُ وَ أَنْتَصِرُ وَ إِلَیْکَ أَلْجَأُ وَ بِکَ أَسْتَتِرُ وَ بِطَاعَةِ نَبِیِّکَ وَ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام أَفْتَخِرُ وَ إِلَی زِیَارَةِ وَلِیِّکَ وَ أَخِی نَبِیِّکَ أَبْتَدِرُ اللَّهُمَّ فَبِهِ وَ بِأَخِیهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ أَتَوَسَّلُ وَ أَسْأَلُ وَ أَطْلُبُ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ الْمَقَرَّ مَعَهُمْ فِی دَارِ الْقَرَارِ فَإِنَّ لَکَ فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ رِقَاباً تُعْتِقُهَا مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ لَیْلَةُ عِیدٍ وَ لَکَ فِیهَا أَضْیَافٌ فَاجْعَلْنِی مِنْ أَضْیَافِکَ وَ هَبْ لِی مَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَ اجْعَلْ قِرَایَ مِنْکَ الْجَنَّةَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا خَیْرَ مَنْزُولٍ بِهِ یَا خَیْرَ مَنْ نَزَلَتْ بِفِنَائِهِ الرَّکَائِبُ وَ أَنَاخَتْ بِهِ الْوُفُودُ یَا ذَا السُّلْطَانِ الْمُمْتَنِعِ بِغَیْرِ أَعْوَانٍ

ص: 268

و لشکریان، تو همان خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و همه­ پرستش شدگان به تو اقرار دارند، با همه­ ستایش هایی که ستایش شدگان تو را بدان ستودند، تو را ستایش می نمایم و می­ستایم. ای خدا، از تو درخواست می­کنم، ای خدایی که گناهکاران از رحمتش فریادخواهی می­کنند و ای خدایی که درماندگان به یاد نیکوکاری­اش پناهنده می شوند و ای خدایی که خطاکاران از هراس تو ناله سر می­دهند و ای مونس هر وحشت زده­ بی­کس و ای مایه­ گشایش هر اندوهناک غمگین و ای یاور هر ناتوان تنها و ای پشتوانه­ هر نیازمند رانده شده، تو آن خدایی هستی که رحمت و آگاهی­ات هر چیز را فرا گرفت و تو همان خدایی هستی که برای هر آفریده­ای، بهره­ای در نعمت­هایت قرار دادی و تو آن خدایی هستی که عفوت از عذابت برتر است و تو همان خدایی هستی که عطایش از خودداری کردن بیشتر است و تو آن خدایی هستی که رحمتت در پیشاپیش خشمت روان است و من ای معبود من، همان بنده­ توام که دستور دادی دعا کنم و اجابت دعایم را عهده­دار شدی. ای معبود من، این منم که در پیشگاهت هستم، من همان بنده­ای هستم که خطاها پشتم را سنگین کرد، من همان بنده­ای هستم که از روی نادانی از تو نافرمانی کردم و با ارتکاب گناه با تو به مبارزه برخاستم و از تو شرم نکردم، در حالی که این پاداش تو نبود و اکنون عفوت را خواهانم. این بنده­ تو است که به گناهانش اقرار می­کند و با ذلّت اظهار فروتنی می نماید و با خواری، جرم خود را اظهار می­کند. خدایا، اکنون تو با کسی که به جنایت خود اقرار دارد و در مراقبت امور خود بر تو توکل می نماید، چگونه رفتار خواهی کرد؟ معبودا، کسی را که هیچ آرزویی جز تو نمی­یابد و هیچ کس جز تو ندارد، نومید مکن، ای گرامی­ترین کسی که در درگاه او به گناه اقرار می­شود و ای بزرگ­ترین کسی که در درگاه او اظهار خضوع و فروتنی می­شود، از تو درخواست گذشت می­کنم، ای کسی که از گذشت خشنودی، ای کسی که گذشت را نیکو شمردی، ای خدایی که بر پایه گذشت، پاداش می­دهی، گذشتت، گذشتت را خواستارم ای شایسته گذشت؛ گذشتت، گذشتت را خواستارم. روی گرامی­ات را از من برمگردان و در پاسخ خواسته­ام دست رد بر پیشانی­ام مزن و در این­جا که نشستم بازگشتم را گرامی بدار؛ زیرا من از تو درخواست نمودم و تو را ندا در می­دهم و چه اجابت­کننده­ خوبی هستی تو و چه خدای خوبی که به درگاهت دعا می شود و به تو امید بسته می­شود. ای خدایی که درخواست هیچ درخواست­کننده و اصرار و زاری هیچ دعاکننده­ای او را رنجور و خسته نمی­کند، ای اهل وفا و بخشش، ای صاحب عفو کریمانه، ای نیکو درگذرنده، ای خدایی که شب تاریک، دریای خروشان و آسمان دارای برج­ها، نمی­تواند چیزی را از او پوشیده بدارد. به حق حاجیان خانه­ گرامی ات و رکن و مقام و جایگاه­های بزرگ، شب­ها و روزها، روشنایی و تاریکی و فرشتگان گرامی و پیامبران و رسولان علیهم السلام از تو درخواست می­کنم، و نیز به حق فرمان تو در مورد آفریده­هایت و به نام بلندپایه و بزرگ­ترت و به تمامی درخواست­هایی که دعاکنندگان سپاسگزار و تسبیح­کنندگانی که به یاد تواند و از تو درخواست نمودند، خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و خطای مرا بیامرزی و از من خشنود گردی و چشم­پوشی کنی و از گناهم درگذری و ببخشی و بازگشت مرا بهترین بازگشت قرار دهی و از شرّ دشمنان آشکار، از پنهان و پیدا و از مکر هر فریب­گر کفایت فرمایی،

ص: 269

وَ لَا جُنُودٍ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَقَرَّ لَکَ کُلُّ مَعْبُودٍ أَحْمَدُکَ وَ أُثْنِی عَلَیْکَ بِمَا حَمِدَکَ کُلُّ مَحْمُودٍ یَا اللَّهُ أَسْأَلُکَ یَا مَنْ بِرَحْمَتِهِ یَسْتَغِیثُ الْمُذْنِبُونَ وَ یَا مَنْ إِلَی ذِکْرِ إِحْسَانِهِ یَفْزَعُ الْمُضْطَرُّونَ یَا مَنْ لِخِیفَتِهِ یَنْتَحِبُ الْخَطَّاءُونَ وَ یَا أُنْسَ کُلِّ مُسْتَوْحِشٍ غَرِیبٍ وَ یَا فَرَجَ کُلِّ مَکْرُوبٍ کَئِیبٍ وَ یَا عَوْنَ کُلِّ ضَعِیفٍ فَرِیدٍ وَ یَا عَضُدَ کُلِّ مُحْتَاجٍ طَرِیدٍ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً وَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی جَعَلْتَ لِکُلِّ مَخْلُوقٍ فِی نِعَمِکَ سَهْماً وَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی عَفْوُهُ أَعْلَی مِنْ عِقَابِهِ وَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی عَطَاؤُهُ أَکْثَرُ مِنْ مَنْعِهِ وَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی تَسْعَی رَحْمَتُهُ أَمَامَ غَضَبِهِ وَ أَنَا یَا إِلَهِی عَبْدُکَ الَّذِی أَمَرْتَهُ بِالدُّعَاءِ وَ تَکَفَّلْتَ لَهُ الْإِجَابَةَ فَهَا أَنَا ذَا یَا إِلَهِی بَیْنَ یَدَیْکَ أَنَا الَّذِی أَثْقَلَتِ الْخَطَایَا ظَهْرَهُ أَنَا الَّذِی بِجَهْلِهِ عَصَاکَ وَ جَاهَرَکَ بِذَنْبِهِ وَ مَا اسْتَحْیَاکَ وَ لَمْ یَکُنْ هَذَا جَزَاؤُکَ مِنِّی فَعَفْوَکَ فَهَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ الْمُقِرُّ بِذَنْبِهِ الْخَاضِعُ لَکَ بِذُلِّهِ الْمُسْتَکِینُ لَکَ بِجُرْمِهِ إِلَهِی فَمَا أَنْتَ صَانِعٌ بِمُقِرٍّ لَکَ بِجِنَایَتِهِ مُتَوَکِّلٌ عَلَیْکَ فِی رِعَایَتِهِ إِلَهِی لَا تُخَیِّبْ مَنْ لَمْ یَجِدْ مَطْمَعاً غَیْرَکَ وَ لَا أَحَداً دُونَکَ یَا أَکْرَمَ مَنْ أُقِرَّ لَهُ بِالذُّنُوبِ وَ یَا أَعْظَمَ مَنْ خُضِعَ وَ خُشِعَ لَهُ أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ یَا مَنْ رَضِیَ بِالْعَفْوِ یَا مَنِ اسْتَحْسَنَ الْعَفْوَ یَا مَنْ یَجْزِی عَلَی الْعَفْوِ الْعَفْوَ الْعَفْوَ یَا أَهْلَ الْعَفْوِ الْعَفْوَ الْعَفْوَ لَا تُعْرِضْ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی وَ لَا تَجْبَهْنِی بِالرَّدِّ فِی مَسْأَلَتِی وَ أَکْرِمْ فِی مَجْلِسِی مُنْقَلَبِی فَإِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أُنَادِیکَ فَنِعْمَ الْمُجِیبُ وَ نِعْمَ الْمَدْعُوُّ وَ نِعْمَ الْمَرْجُوُّ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ سَائِلٌ سَأَلَ وَ لَا مُلِحٌّ عَلَیْهِ بِالدُّعَاءِ مُبْتَهِلٌ یَا أَهْلَ الْوَفَاءِ وَ الْعَطَاءِ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا مَنْ لَا یُوَارِی مِنْهُ لَیْلٌ دَاجٍ وَ لَا بَحْرٌ عَجَّاجٌ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ الْمَشَاعِرِ الْعِظَامِ وَ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ وَ الضِّیَاءِ وَ الظَّلَامِ وَ الْمَلَائِکَةِ الْکِرَامِ وَ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ علیهم السلام وَ أَسْأَلُکَ بِأَمْرِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ بِاسْمِکَ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ بِکُلِّ مَا سَأَلَکَ بِهِ دَاعٍ شَاکِرٌ وَ مُسَبِّحٌ ذَاکِرٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی خَطِیئَتِی وَ تَرْضَی عَنِّی وَ تَصْفَحَ وَ تَتَجَاوَزَ عَنْ ذَنْبِی وَ تَسْمَحَ وَ أَنْ تَجْعَلَ مَآبِی خَیْرَ مَآبٍ وَ أَنْ تَکْفِیَنِی شَرَّ کُلِّ عَدُوٍّ ظَاهِرٍ وَ مُسْتَخْفٍ وَ بَارِزٍ وَ کَیْدَ کُلِّ مَکِیدٍ

ص: 269

ای بردبار ای مهرورز، مرا از شرّ دشمنان و حسودان کفایت نما و به سرپرستی خود از من سرپرستی کن و به کفایت خود از من کفایت فرما و دلم را با هدایتت هدایت کن و گناه سنگینم را از دوشم بردار و پشتم را محکم کن و توبه را روزی­ام کن، همراه با ریختن بدی­ها و دوچندان کردن نیکی­ها و برطرف کردن بلاها و سودمند ساختن تجارت­ها و دفع بد خواهی ­ها؛ به راستی که تو اجابت­کننده­ دعاها و فرو فرستنده­ برکات هستی، دعایم را اجابت کن و به ندایم نزدیک شو و حافظ و نگاهبان من باش و از شرّ هر بدی رسان از میان همه­ آفریده­هایت که از شرّ آن می­پرهیزم و بیم دارم، در پناه خود درآور، به راستی که تو مهربان­ترین مهربانانی.(1)

دعای دیگر روز عرفه، که در روایتی، مشتمل بر اسم اعظم است

خداوندا، من می­گویم که معبودی جز خدا که بلندپایه و بزرگ است وجود ندارد، معبودی جز خدا که بردبار و گرامی است نیست، معبودی جز خدا که زنده و پاینده است وجود ندارد، معبودی جز خدا که بی­همتا و بی­نیاز است وجود ندارد، معبودی جز خدا که آفریننده آسمان­ها و زمین است وجود ندارد. خدایا، از تو به آن نام بزرگت که حضرت موسی را با آن نجات دادی، آن­گاه که گفتی: به حق آهیا و شراهیا، در روزگاران آینده و گذشته، و از تو درخواست می­کنم به علم غیب و قدرتت بر آفریده هایت، که تو بر هر چیز توانایی و به نام­های نیکوتر و سربلندت، که بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را بیامرزی و آن­چه را که زیبنده­ آنی با من بکنی، که تو اهل گذشتی. ای بزرگ و بزرگوار. همه­ گناهان ما، از گذشته و آینده، پنهانی و آشکارا، آن­چه اظهار کردم یا پنهان داشتم و آن­چه بر آفریده­ها پوشیده است ولی بر تو پوشیده نیست، بیامرز. که تو اهل گذشت و نیکوکاری هستی. از تو درخواست می­کنم ای بخشنده و ای کریم که تفضّلت را بر من ارزانی داری، اجابت فرما ای پروردگار جهانیان و درود و سلام فراوان خداوند بر حضرت محمد، پیامبر خدا و خاندان پاک او .

خداوندا، ستایش از آن توست، ستایشی پیوسته به پایندگی تو و جاودانه به جاودانگی تو و ستایش از آن توست ، ستایشی که در مقابل مشیت تو هیچ حدی ندارد و ستایش تو را به اندازه­ وزن عرش و خشنودی­ات و ستایش تو را، ستایشی که پاداشی برای گوینده­ آن در مقابل خشنودی­ تو وجود ندارد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که نیروی ناتوانان است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که سربلندی هر خوار است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که مایه­ بی­نیازی نیازمندان است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که یاور ستمدیدگان است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که مونس تنهایان است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که آزاد­کننده­ اسیران است، تحقق نمی­یابد و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدایی که پناهگاه

ص: 270

یَا حَلِیمُ یَا وَدُودُ اکْفِنِی شَرَّ أَعْدَائِی وَ حَاسِدِی وَ تَوَلَّنِی بِوَلَایَتِکَ وَ اکْفِنِی بِکِفَایَتِکَ وَ اهْدِ قَلْبِی بِهُدَاکَ وَ حُطَّ عَنِّی وِزْرِی وَ شُدَّ أَزْرِی وَ ارْزُقْنِی التَّوْبَةَ بِحَطِّ السَّیِّئَاتِ وَ تُضَاعُفِ الْحَسَنَاتِ وَ کَشْفِ الْبَیِّنَاتِ وَ رِبْحِ التِّجَارَاتِ وَ رَفْعِ مَعَرَّةِ السِّعَایَاتِ إِنَّکَ مُجِیبُ الدَّعَوَاتِ وَ مُنْزِلُ الْبَرَکَاتِ کُنْ لِدُعَائِی مُجِیباً وَ مِنْ نِدَائِی قَرِیباً وَ لِی حَافِظاً وَ رَقِیباً وَ أَجِرْنِی مِمَّا أُحَاذِرُ وَ أَخْشَی مِنْ شَرِّ کُلِّ ذِی شَرٍّ مِنْ خَلْقِکَ أَجْمَعِینَ إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ (1).