بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار المجلد 94

اشارة

سرشناسه: مجلسی محمد باقربن محمدتقی 1037 - 1111ق.

عنوان و نام پدیدآور: بحارالانوار: الجامعه لدرراخبارالائمةالاطهار تالیف محمدباقر المجلسی.

مشخصات نشر: بیروت داراحیاء التراث العربی [ -13].

مشخصات ظاهری: ج - نمونه.

یادداشت: عربی.

یادداشت: فهرست نویسی بر اساس جلد بیست و چهارم، 1403ق. [1360].

یادداشت: جلد108،103،94،91،92،87،67،66،65،52،24(چاپ سوم: 1403ق.=1983م.=[1361]).

یادداشت: کتابنامه.

مندرجات: ج.24.کتاب الامامة. ج.52.تاریخ الحجة. ج67،66،65.الایمان و الکفر. ج.87.کتاب الصلاة. ج.92،91.الذکر و الدعا. ج.94.کتاب السوم. ج.103.فهرست المصادر. ج.108.الفهرست.

موضوع: احادیث شیعه — قرن 11ق

رده بندی کنگره: BP135/م3ب31300 ی ح

رده بندی دیویی: 297/212

شماره کتابشناسی ملی: 1680946

ص: 1

تتمة کتاب الصوم

تتمة أبواب صوم شهر رمضان و ما یتعلق بذلک و یناسبه

باب 53 لیلة القدر و فضلها و فضل اللیالی التی تحتملها

الآیات

البقرة شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ (1) النحل یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ (2) الدخان حم- وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ- إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ- فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ- أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ (3) القدر إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ- لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ- تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ.

أقول

سیجی ء ما یناسبه فی أبواب أعمال شهر رمضان من أبواب عمل السنة

الأخبار

«1»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: فِی تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ قَالَ یَجْمَعُ


1- 1. البقرة: 185.
2- 2. النحل: 2.
3- 3. الدخان: 1- 5.

جمه بحارالانوار جلد 94: کتاب روزه

مشخصات کتاب

سرشناسه : مجلسی، محمد باقربن محمدتقی، 1037 - 1111ق.

عنوان قراردادی : بحار الانوار .فارسی .برگزیده

عنوان و نام پدیدآور : ترجمه بحارالانوار/ مترجم گروه مترجمان؛ [برای] نهاد کتابخانه های عمومی کشور.

مشخصات نشر : تهران: نهاد کتابخانه های عمومی کشور، موسسه انتشارات کتاب نشر، 1392 -

مشخصات ظاهری : ج.

شابک : دوره : 978-600-7150-66-5 ؛ ج.1 : 978-600-7150-67-2 ؛ ج.2 : 978-600-7150-68-9 ؛ ج.3 : 978-600-7150-69-6 ؛ ج.4 978-600-715070-2 : ؛ ج.5 978-600-7150-71-9 : ؛ ج.6 978-600-7150-72-6 : ؛ ج.7 978-600-7150-73-3 : ؛ ج.8 : 978-600-7150-74-0 ؛ ج.10 978-600-7150-76-4 : ؛ ج.11 978-600-7150-83-2 : ؛ ج.12 978-600-7150-66-5 : ؛ ج.13 978-600-7150-85-6 : ؛ ج.14 978-600-7150-86-3 : ؛ ج.15 978-600-7150-87-0 : ؛ ج.16:978-600-7150-88-7 ؛ ج.17:978-600-7150-89-4 ؛ ج.18: 978-600-7150-90-0 ؛ ج.19:978-600-7150-91-7 ؛ ج.20:978-600-7150-92-4 ؛ ج.21: 978-600-7150-93-1 ؛ ج.22:978-600-7150-94-8 ؛ ج.23:978-600-7150-95-5

مندرجات : ج.1. کتاب عقل و علم و جهل.- ج.2. کتاب توحید.- ج.3. کتاب عدل و معاد.- ج.4. کتاب احتجاج و مناظره.- ج. 5. تاریخ پیامبران.- ج.6. تاریخ حضرت محمد صلی الله علیه وآله.- ج.7. کتاب امامت.- ج.8. تاریخ امیرالمومنین.- ج.9. تاریخ حضرت زهرا و امامان والامقام حسن و حسین و سجاد و باقر علیهم السلام.- ج.10. تاریخ امامان والامقام حضرات صادق، کاظم، رضا، جواد، هادی و عسکری علیهم السلام.- ج.11. تاریخ امام مهدی علیه السلام.- ج.12. کتاب آسمان و جهان - 1.- ج.13. آسمان و جهان - 2.- ج.14. کتاب ایمان و کفر.- ج.15. کتاب معاشرت، آداب و سنت ها و معاصی و کبائر.- ج.16. کتاب مواعظ و حکم.- ج.17. کتاب قرآن، ذکر، دعا و زیارت.- ج.18. کتاب ادعیه.- ج.19. کتاب طهارت و نماز و روزه.- ج.20. کتاب خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، عقود و معاملات و قضاوت

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

ناشر دیجیتالی : مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان

یادداشت : ج.2 - 8 و 10 - 16 (چاپ اول: 1392) (فیپا).

موضوع : احادیث شیعه -- قرن 11ق.

شناسه افزوده : نهاد کتابخانه های عمومی کشور، مجری پژوهش

شناسه افزوده : نهاد کتابخانه های عمومی کشور. موسسه انتشارات کتاب نشر

رده بندی کنگره : BP135/م3ب3042167 1392

رده بندی دیویی : 297/212

شماره کتابشناسی ملی : 3348985

ص: 1

ادامه کتاب الصوم

ادامه باب های روزه ماه رمضانو متعلقات آن

باب پنجاه و سوم : شب قدر و فضیلت آن و فضیلت شب هایی که احتمال می رود شب قدر باشد

آیات

- شَهرُ رَمَضان الذی أُنزِلَ فیه القرآن.(1)

{ماه رمضان همان ماه است که [در آن] قرآن فرو فرستاده شده است.}

- یُنزَِّلُ الْمَلائکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلیَ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاتَّقُونِ.(2)

{فرشتگان را با «روح»، به فرمان خود، بر هر کس از بندگانش که بخواهد، نازل می کند، که بیم دهید جز من معبودی نیست. پس از من پروا کنید.}

- حم * وَ الْکِتَابِ الْمُبِینِ * إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فیِ لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ * فِیهَا یُفْرَقُ کلُ ُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ * أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ.(3)

{حاء، میم. سوگند به کتاب روشنگر. [که] ما آن را در شبی فرخنده نازل کردیم؛ [زیرا] که ما هشدار دهنده بودیم. در آن [شب] هر [گونه] کاری [به نحوی] استوار فیصله می یابد. این] کاری است [که] از جانب ما [صورت می گیرد]. ما فرستنده [پیامبران] بوده ایم.} - إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فیِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَ مَا أَدْرَئکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌْ مِّنْ أَلْفِ شهَْرٍ * تَنزََّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِِّم مِّن کلُ ِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِیَ حَتیَ مَطْلَعِ الْفَجْرِ.(4)

{ما [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم. و از شب قدر چه آگاهت کرد. شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است. در آن [شب] فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، برای هر کاری [که مقدر شده است]، فرود آیند. [آن شب] تا دمِ صبح، صلح و سلام است.}

مؤلف

در باب های اعمال ماه رمضان از باب های عمل سال، موارد مناسب با آن ذکر خواهد شد.

روایات

روایت1.

تفسیر عیاشی: از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: در نوزدهم ماه رمضان دو گروه با هم ملاقات می کنند. گفتم: معنای «دو گروه با هم ملاقات می کنند» چیست؟ فرمود: آنچه را بخواهد، مقدم بدارد یا مؤخر بدارد و اراده و قضای خویش را گرد می آورد.(5)

روایت2.

تفسیر عیاشی: از عمرو بن سعید روایت شده که گفت: مردی از اهالی مدینه در مورد شب فرقان یعنی شبی که دو گروه با یکدیگر روبرو می شوند، با من مجادله می کرد. مدنی گفت: این شب، شب هفدهم رمضان است. من نیز به خدمت حضرت امام صادق علیه السلام رسیدم و حضرت را از ماجرا آگاه نمودم. پس فرمود: مدنی انکار کرده است، تو ضربت خوردن امیر المؤمنین علیه السلام را اراده می­کنی. حضرت در شب نوزدهم ماه رمضان ضربت خورد، یعنی همان شبی که عیسی بن مریم علیه السلام در آن عروج کرد.

روایت3.

تفسیر عیاشی: از حضرت امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: اجلی که در شب قدر مقدر می شود، همان اجلی است که خداوند در مورد آن فرموده است: «فإذا جاء أجلهم لا یستأخرون ساعةً و لا یستقدمون»(6)،{چون

اجلشان فرا رسد، نه [می توانند] آن را ساعتی پس اندازند و نه پیش.} (7)

روایت4.

مجالس الشیخ: علی گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم که ابو بصیر به حضرت عرض کرد: شبی که در آن انسان هر آن چه خواهد آرزو کند چه شبی است؟ فرمود: شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. عرضه داشت: اگر بر دو شب توان نداشته باشم؟ حضرت فرمود: طلب حاجت در دو شب چه آسان است!

ص: 2


1- . بقره / 185
2- . نحل / 2
3- . دخان / 5-1
4- . قدر / 5-1
5- . تفسیر عیاشی 2 : 64، از اسحاق بن عمار روایت شده است که گفته است: شنیدم که حضرت سخن می گفت و عده ای از او این سؤال را می پرسیدند که آیا روزی ها در شب نیمه شعبان تقسیم می شود؟ گوید: حضرت در پاسخ فرمود: نه، به خدا سوگند این امر تنها در شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان صورت می گیرد. در شب نوزدهم دو گروه با هم ملاقات می کنند، در شب بیست و یکم هر گونه کاری به نحوی استوار فیصله می یابد و در شب بیست و سوم خداوند هر چه را از آن اراده فرماید جاری سازد، این همان شب قدر است که خداوند عزوجلّ فرموده است: {بهتر از هزار ماه است.} گوید: عرض کردم: معنای سخن «دو گروه با هم ملاقات می کنند» چیست؟ فرمود: خداوند هر آنچه را از پیش افتادن یا به تأخیر انداختن و اراده و تقدیر خویش مشیت فرموده است، گرد می آورد. گوید عرضه داشتم: این که در شب بیست و سوم آن را جاری می سازد، به چه معناست؟ فرمود: خداوند در شب بیست و یکم آن را فیصله می دهد و اجرای اراده او در این شب با بدا همراه است. چون شب بیست و سوم فرا رسید، آن را به عنوان سرنوشت حتمی جاری گرداند که حضرت تبارک و تعالی در آن بدایی حاصل نسازد. ر. ک: کافی 4 : 158
6- . اعراف / 34
7- . تفسیر عیاشی 2 : 262 و 123

فِیهَا مَا یُرِیدُ مِنْ تَقْدِیمِهِ وَ تَأْخِیرِهِ وَ إِرَادَتِهِ وَ قَضَائِهِ (1).

«2»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ قَالَ: خَاصَمَنِی رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ فِی لَیْلَةِ الْفُرْقَانِ حِینَ الْتَقَی الْجَمْعَانِ فَقَالَ الْمَدِینِیُّ هِیَ لَیْلَةُ سَبْعَ عَشْرَةَ مِنْ رَمَضَانَ قَالَ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقُلْتُ لَهُ وَ أَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی جَحَدَ الْمَدِینِیُّ أَنْتَ تُرِیدُ مُصَابَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّهُ أُصِیبَ لَیْلَةَ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ رَمَضَانَ وَ هِیَ اللَّیْلَةُ الَّتِی رُفِعَ فِیهَا عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ علیه السلام (2).

«3»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: الْأَجَلُ الَّذِی یُسَمَّی فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ هُوَ الْأَجَلُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ (3).

«4»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیٍّ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِیرٍ مَا اللَّیْلَةُ الَّتِی یُرْجَی فِیهَا مَا یُرْجَی قَالَ فِی إِحْدَی وَ عِشْرِینَ أَوْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ قَالَ فَإِنْ لَمْ أَقْوَ عَلَی کِلْتَیْهِمَا قَالَ مَا أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیمَا تَطْلُبُ.

ص: 2


1- 1. تفسیر العیّاشیّ ج 2 ص 64، عن إسحاق بن عمّار قال: سمعته یقول و ناس یسألونه یقولون: الارزاق تقسم لیلة النصف من شعبان، قال: فقال علیه السلام: لا و اللّه ما ذلک الا فی لیلة تسعة عشرة من شهر رمضان و احدی و عشرین و ثلاث و عشرین، فان فی لیلة تسع عشرة یلتقی الجمعان، و فی لیلة احدی و عشرین یفرق کل أمر حکیم، و فی لیلة ثلاث و عشرین یمضی ما أراد اللّه عزّ و جلّ من ذلک، و هی لیلة القدر التی قال اللّه عزّ و جلّ« خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» قال: قلت: ما معنی قوله« یلتقی الجمعان»؟ قال: یجمع اللّه فیها ما أراد من تقدیمه و تأخیره و ارادته و قضائه، قال: قلت: فما معنی یمضیه فی ثلاث و عشرین؟ فقال: انه یفرقه فی لیلة احدی و عشرین، و امضاؤه و یکون له البداء، فإذا کانت لیلة ثلاث و عشرین أمضاه فیکون من المحتوم الذی لا یبدو له فیه تبارک و تعالی راجع الکافی ج 4 ص 158.
2- 2. تفسیر العیّاشیّ ج 2 ص 64، عن إسحاق بن عمّار قال: سمعته یقول و ناس یسألونه یقولون: الارزاق تقسم لیلة النصف من شعبان، قال: فقال علیه السلام: لا و اللّه ما ذلک الا فی لیلة تسعة عشرة من شهر رمضان و احدی و عشرین و ثلاث و عشرین، فان فی لیلة تسع عشرة یلتقی الجمعان، و فی لیلة احدی و عشرین یفرق کل أمر حکیم، و فی لیلة ثلاث و عشرین یمضی ما أراد اللّه عزّ و جلّ من ذلک، و هی لیلة القدر التی قال اللّه عزّ و جلّ« خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» قال: قلت: ما معنی قوله« یلتقی الجمعان»؟ قال: یجمع اللّه فیها ما أراد من تقدیمه و تأخیره و ارادته و قضائه، قال: قلت: فما معنی یمضیه فی ثلاث و عشرین؟ فقال: انه یفرقه فی لیلة احدی و عشرین، و امضاؤه و یکون له البداء، فإذا کانت لیلة ثلاث و عشرین أمضاه فیکون من المحتوم الذی لا یبدو له فیه تبارک و تعالی راجع الکافی ج 4 ص 158.
3- 3. تفسیر العیّاشیّ ج 2 ص 123 و 262.

- گوید: - عرض کردم: چه بسا ما هلال را در منطقه خود ببینیم، ولی فردی دیگر بیاید و خلاف آن را در سرزمینی دیگر خبر دهد؟ فرمود: چقدر آسان است چهار شب که در آنها حاجت بخواهی. گفتم: جانم به فدایت! شب بیست و سوم شب جُهنی است؟ فرمود: یقیناً این گونه گفته می شود(1).

گفتم: سلیمان بن خالد روایت کرده است که شب نوزدهم نام کاروان حج گزاران نوشته می شود، حضرت فرمود: ای ابا محمد، نام گروه حج گزاران، مرگ ها، مصیبت ها و رزق و روزی ها و مواردی از این قبیل تا شب قدر آینده در شب قدر نوشته می شود، پس این شب را در شب بیست و یک یا بیست و سه جستجو کن و در هر یک از این دو شب صد رکعت نماز بگذار و اگر توانستی این دو شب را بیدار باش [تا سپیده دم و در این دو شب غسل کن، گوید: عرض کردم: اگر نتوانستم ایستاده نماز به پا دارم چه؟ فرمود: نشسته نماز بخوان. عرضه داشتم: اگر آن را هم نتوانستم چطور؟ فرمود: در بستر خویش بخوان]. (2)

گفتم: و اگر نتوانستم؟ فرمود: باکی نیست که اول شب سرمه از خواب در چشم کشی، یعنی اندکی بخوابی. به درستی که در های آسمان در ماه رمضان گشوده شوند و شیاطین در زنجیر گردند و اعمال مؤمنان مورد قبول درگاه حق واقع شود. آری! در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ماه رمضان «مرزوق» نامیده می شد.(3)

از امالی طوسی: با همین اسناد از سماعه روایت شده که گفته است: به من فرمود: اگر توان آن را داشتی، در هر یک از شب های بیست و یک و بیست و سه

ص: 3


1- . او عبد الله بن انیس جهنی، ابو یحیی مدنی، هم پیمان بنی سلمه از انصار است. از رسول خدا صلی الله علیه و آله در خصوص شب قدر سؤال کرد و گفت: من از خانه ام دور هستم، شبی را به من امر فرما تا به خاطر آن شب، اطراق کنم. فرمود: شب بیست و سوم فرود آی. ر.ک: اسد الغابة 3 : 120، صدوق نیز در کتاب خود الفقیه 2 : 103 این گونه روایت کرده است: در روایتی از زراره از یکی از دو امام [صادق یا باقر] علیهما السلام آمده است که گفت: از حضرت در مورد شب هایی در ماه رمضان که غسل در آن مستحب است، پرسیدم، حضرت فرمود: شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم و فرمود: شب بیست و سوم لیلة الجهنی است.
2- . مطالب میان قلاب از منبع اضافه شده است، این مطلب را در التهذیب 1 : 263 نیز ذکر کرده است. همچنین در کافی 4 : 156 و الفقیه 2 : 103 آن را می بینید.
3- . امالی طوسی 2 : 301

قَالَ قُلْتُ فَرُبَّمَا رَأَیْنَا الْهِلَالَ عِنْدَنَا وَ جَاءَنَا مَنْ یُخْبِرُنَا بِخِلَافِ ذَلِکَ فِی أَرْضٍ أُخْرَی فَقَالَ مَا أَیْسَرَ أَرْبَعَ لَیَالٍ تَطْلُبُهَا فِیهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ لَیْلَةُ الْجُهَنِیِّ فَقَالَ إِنَّ ذَلِکَ لَیُقَالُ-(1) قُلْتُ إِنَّ سُلَیْمَانَ بْنَ خَالِدٍ رَوَی فِی تِسْعَ عَشْرَةَ یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَایَا وَ الْأَرْزَاقُ وَ مَا یَکُونُ إِلَی مِثْلِهَا فِی قَابِلٍ فَاطْلُبْهَا فِی إِحْدَی وَ ثَلَاثٍ وَ صَلِّ فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا مِائَةَ رَکْعَةٍ وَ أَحْیِهِمَا إِنِ اسْتَطَعْتَ إِلَی النُّورِ(2)

وَ اغْتَسِلْ فِیهِمَا قَالَ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَقْدِرْ عَلَی ذَلِکَ وَ أَنَا قَائِمٌ قَالَ فَصَلِّ وَ أَنْتَ جَالِسٌ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَسْتَطِعْ قَالَ فَعَلَی فِرَاشِکَ (3) قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَسْتَطِعْ قَالَ فَلَا عَلَیْکَ أَنْ تَکْتَحِلَ أَوَّلَ لَیْلَةٍ بِشَیْ ءٍ مِنَ النَّوْمِ فَإِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی رَمَضَانَ وَ تُصَفَّدُ الشَّیَاطِینُ وَ تُقْبَلُ أَعْمَالُ الْمُؤْمِنِینَ نِعْمَ الشَّهْرُ رَمَضَانُ کَانَ یُسَمَّی عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْمَرْزُوقَ (4).

وَ مِنْهُ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ أَخِیهِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ لِی صَلِّ فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ

ص: 3


1- 1. هو عبد اللّه بن انیس الجهنیّ أبو یحیی المدنیّ حلیف بنی سلمة من الأنصار، سأل رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله عن لیلة القدر و قال: انی شاسع الدار، فمرنی بلیلة انزل لها قال: انزل لیلة ثلاث و عشرین. راجع أسد الغابة ج 3 ص 120، و روی الصدوق فی الفقیه ج 2 ص 103 قال: و فی روایة عبد اللّه بن بکیر، عن زرارة، عن أحدهما علیه السلام قال: سألته عن اللیالی التی یستحب فیها الغسل فی شهر رمضان فقال: لیلة تسع عشرة و احدی و عشرین و ثلاث و عشرین، و قال: لیلة ثلاث و عشرین هی لیلة الجهنیّ.
2- 2. یعنی الفجر.
3- 3. ما بین العلامتین زیادة من المصدر، و رواه فی التهذیب ج 1 ص 263، و تراه فی الکافی ج 4 ص 156 و هکذا فی الفقیه ج 2 ص 103.
4- 4. أمالی الطوسیّ ج 2 ص 301.

ماه رمضان، صد رکعت منهای سیزده (هشتاد و هفت رکعت) نماز به پا دار و تا صبح شب زنده داری کن. مستحب است این شب زنده داری با نماز و دعا و تضرع همراه باشد؛ چرا که امید می رود شب قدر یکی از این دو شب باشد و شب قدر بهتر است از هزار شب.

به او گفتم: چگونه بهتر از هزار شب است؟ فرمود: هر عمل [شایسته ای] در این ماه بهتر است از عمل در هزار ماه که در آن ها شب قدر وجود ندارد و این شب فقط در ماه رمضان قرار دارد و در این شب هر کاری به طور استوار فیصله می­یابد، گفتم: چگونه؟ فرمود: هر اتفاقی که در آن سال رخ می دهد، در این شب مقدر می شود و در آن گروه حج گزاران برای مکه نوشته می شود.(1)

از کتاب امالی طوسی: با همین اسناد از زراره از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده است که گوید: از حضرت در مورد شب قدر پرسیدم، فرمود: یکی از دو شب بیست و یک یا بیست و سه ماه رمضان است. گفتم: آیا این شب، فقط یک شب نیست؟ فرمود: آری، گفتم: پس مرا از آن شب آگاه کن، فرمود: آنچه بر عهده توست این است که در دو شب عمل نیک انجام دهی.(2)

از کتاب امالی طوسی: به نقل از یحیی بن علا روایت شده: امام صادق علیه السلام سخت بیمار بود. حضرت دستور داد تا او را به مسجد رسول الله صلی الله علیه و آله ببرند، چنین کردند و ایشان تا صبحگاه شب بیست و سوم ماه رمضان در آنجا بود.(3)

روایت5.

دعوات راوندی: امام صادق علیه السلام فرمود: در سه شب از ماه رمضان مصحف شریف را برمی داری و می گشایی و در مقابلت می گیری و می گویی:

«خداوندا! به حق کتابی که فرو فرستاده ای و هر آنچه در آن است و در آن اسم اعظمت و اسماء حسنایت است، و به آنچه از آن بیم و امید می رود، از تو می خواهم که مرا در زمره نجات یافتگانت از آتش جهنم قرار دهی.» و هر حاجتی که خواستی می خواهی.

از حضرت امام صادق علیه السلام روایت شده است که شب بیست و سوم ماه رمضان شب جهنی است که در آن هر کاری به طور استوا فیصله می­یابد و گرفتاری ها و مرگ ها و عمر ها و روزی ها و

ص: 4


1- . امالی طوسی 2 : 301
2- . امالی طوسی 2 : 301
3- . امالی طوسی 2 : 289

شَهْرِ رَمَضَانَ فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا إِنْ قَوِیتَ عَلَی ذَلِکَ مِائَةَ رَکْعَةٍ سِوَی الثَّلَاثَ عَشْرَةَ وَ اسْهَرْ فِیهِمَا حَتَّی تُصْبِحَ فَإِنَّ ذَلِکَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَکُونَ فِی صَلَاةٍ وَ دُعَاءٍ وَ تَضَرُّعٍ فَإِنَّهُ یُرْجَی أَنْ یَکُونَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ فِی أَحَدِهِمَا وَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ الْعَمَلُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ وَ لَیْسَ فِی هَذِهِ الْأَشْهُرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ هِیَ تَکُونُ فِی رَمَضَانَ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَقُلْتُ وَ کَیْفَ ذَلِکَ فَقَالَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ وَ فِیهَا یُکْتَبُ الْوَفْدُ إِلَی مَکَّةَ(1).

وَ مِنْهُ، بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ هِیَ فِی إِحْدَی وَ عِشْرِینَ أَوْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ قُلْتُ أَ لَیْسَ إِنَّمَا هِیَ لَیْلَةٌ قَالَ بَلَی قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی بِهَا قَالَ وَ مَا عَلَیْکَ أَنْ تَفْعَلَ خَیْراً فِی لَیْلَتَیْنِ (2).

وَ مِنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ رِزْقٍ الْغُمْشَانِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْعَلَا قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَرِیضاً مُدْنِفاً فَأَمَرَ فَأُخْرِجَ إِلَی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَکَانَ فِیهِ حَتَّی أَصْبَحَ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ (3).

«5»

دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِیِّ، عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام: تَأْخُذُ الْمُصْحَفَ فِی ثَلَاثِ لَیَالٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَتَنْشُرُهُ وَ تَضَعُهُ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَی وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَی أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ وَ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَکَ مِنْ حَاجَةٍ.

وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّ لَیْلَةَ الثَّالِثِ وَ الْعِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ هِیَ لَیْلَةُ الْجُهَنِیِّ فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِیهَا تَثْبُتُ الْبَلَایَا وَ الْمَنَایَا وَ الْآجَالُ وَ الْأَرْزَاقُ

ص: 4


1- 1. أمالی الطوسیّ ج 2 ص 301.
2- 2. أمالی الطوسیّ ج 2 ص 301.
3- 3. أمالی الطوسیّ ج 2 ص 289.

قضا و قدر و هر آنچه از این قبیل که خداوند در آن شب برای یک سال رقم می زند، مشخص می شود. پس خوشا به حال بنده ای که آن شب را با رکوع و سجود احیا کند و گناهان خویش را روبروی چشمانش حاضر کند و بر آن ها بگرید. پس اگر چنین کند، امید آن دارم دست خالی باز نگردد ان شاء الله.

همچنین فرمود: در ماه رمضان خداوند به فرشته ای دستور می دهد که هر روز در آسمان ندا دهد: به بندگانم بشارت دهید، گناهان گذشته شما را بخشیدم و برخی از شما را در شب قدر شفیعان برخی دیگر قرار دادم، مگر کسی را که با شراب افطار کند یا به برادر مسلمان خود کینه داشته باشد .

روایت شده است که خداوند هر گونه بدی و زشتی و تمام انواع بلا را در شب بیست و پنجم از روزه داران ماه رمضان برطرف می­کند. سپس به گوش و چشم آنان روشنایی می بخشد و بهشت در آن روز و آن شب آراسته می شود.

روایت6.

مولف:

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از ابن عراده نقل کرده است: به امیر المؤمنین علیه السلام گفته شد ما را از شب قدر آگاه کن؟ فرمود: بعید نیست که من از آن آگاه باشم و آن را پنهان دارم و تردیدی ندارم که خداوند به سبب لطف خود بر شما آن را از شما پنهان می دارد؛ زیرا اگر شما را از آن آگاه گرداند، فقط در آن شب دعا و مناجات می کنید و شب های دیگر را وامی گذارید و امیدوارم که این شب از دست شما نرود إن شاء الله.

روایت7.

کتاب الغارات: نوشته ابراهیم بن محمد ثقفی به نقل از اصبع بن نباته آورده است که مردی از علی علیه السلام در مورد «روح» پرسید، آیا او جبرئیل نیست؟ حضرت در پاسخ فرمود: جبرییل از ملائکه است و روح غیر از جبرئیل است. آن مرد در تردید بود و سخن حضرت بر وی شگفت آمد، گفت: سخنی عجیب گفتی، هیچ یک از مردم نپندارد که روح غیر از جبرئیل باشد. علی علیه السلام فرمود: تو مردی گمراهی و از گمراهان نقل سخن می کنی، خدای تعالی به پیامبرش می فرماید: «أَتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ* یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ»،(1){[هان] امر خدا در رسید، پس در آن شتاب مکنید. او منزه و فراتر است از آنچه [با وی] شریک می سازند. فرشتگان را با «روح»، به فرمان خود، بر هر یک از بندگانش که بخواهد نازل می کند.}. پس روح غیر از ملائکه است. و نیز فرماید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ* تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ

ص: 5


1- . نحل / 2-1

وَ الْقَضَایَا وَ جَمِیعُ مَا یُحْدِثُ اللَّهُ فِیهَا إِلَی مِثْلِهَا مِنَ الْحَوْلِ فَطُوبَی لِعَبْدٍ أَحْیَاهَا رَاکِعاً وَ سَاجِداً وَ مَثَّلَ خَطَایَاهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ یَبْکِی عَلَیْهَا فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ رَجَوْتُ أَنْ لَا یَخِیبَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ قَالَ یَأْمُرُ اللَّهُ مَلَکاً یُنَادِی فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی الْهَوَاءِ أَبْشِرُوا عِبَادِی فَقَدْ وَهَبْتُ لَکُمْ ذُنُوبَکُمُ السَّالِفَةَ وَ شَفَّعْتُ بَعْضَکُمْ فِی بَعْضٍ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَی مُسْکِرٍ أَوْ حَقَدَ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ.

وَ رُوِیَ: أَنَّ اللَّهَ یَصْرِفُ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ وَ جَمِیعَ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ فِی اللَّیْلَةِ الْخَامِسَةِ وَ الْعِشْرِینَ عَنْ صُوَّامِ شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ یُعْطِیهِمُ النُّورَ فِی أَسْمَاعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ تُزَیَّنُ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ.

«6»

أَقُولُ قَالَ ابْنُ أَبِی الْحَدِیدِ فِی شَرْحِ النَّهْجِ فِی أَمَالِی ابْنِ دُرَیْدٍ قَالَ أَخْبَرَنَا الْجُرْمُوذِیُّ عَنِ ابْنِ الْمُهَلَّبِیِّ عَنِ ابْنِ الْکَلْبِیِّ عَنْ شَدَّادِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ الْفِهْرِیِّ عَنِ ابْنِ عَرَادَةَ قَالَ: قِیلَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَخْبِرْنَا عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَخْلُو مِنْ أَنْ أَکُونَ أَعْلَمُهَا فَأَسْتُرَ عِلْمَهَا وَ لَسْتُ أَشُکُّ أَنَّ اللَّهَ إِنَّمَا یَسْتُرُهَا عَنْکُمْ نَظَراً لَکُمْ لِأَنَّکُمْ لَوْ أَعْلَمَکُمُوهَا عَمِلْتُمْ فِیهَا وَ تَرَکْتُمْ غَیْرَهَا وَ أَرْجُو أَنْ لَا تُخْطِئَکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

«7»

کِتَابُ الْغَارَاتِ، لِإِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ رَفَعَهُ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ: أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ عَلِیّاً علیه السلام عَنِ الرُّوحِ قَالَ لَیْسَ هُوَ جَبْرَئِیلَ قَالَ عَلِیٌّ جَبْرَئِیلُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحُ غَیْرُ جَبْرَئِیلَ وَ کَانَ الرَّجُلُ شَاکّاً فَکَبُرَ ذَلِکَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَقَدْ قُلْتَ عَظِیماً مَا أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ یَزْعُمُ أَنَّ الرُّوحَ غَیْرُ جَبْرَئِیلَ قَالَ علیه السلام أَنْتَ ضَالٌّ تَرْوِی عَنْ أَهْلِ الضَّلَالِ یَقُولُ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ- أَتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ- یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ (1)- فَالرُّوحُ غَیْرُ الْمَلَائِکَةِ وَ قَالَ- لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ- تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ

ص: 5


1- 1. النحل: 1- 2.

فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ»،(1) {شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است. در آن [شب] فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان برای هر کاری[که مقدر شده است] فرود می آیند.} و فرموده است: «یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا»،(2)

{روزی که «روح» و فرشتگان به صف می ایستند.} نیز در چنین روزی به حضرت آدم و جبرییل و ملائکه فرمود: «إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِینٍ * فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ»،(3) {من بشری را از گل خواهم آفرید. پس چون او را[کاملاً] درست کردم و از روح خویش در آن دمیدم، سجده کنان، برای او [به خاک] بیفتید.} [این خطاب به ملائکه بود و جبرئیل نیز از ملائکه بود.] پس جبرئیل با ملائکه بر روح سجده کردند و درباره مریم فرموده است: «فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا»،(4) {پس روح خود را نزد او فرستادیم تا به [شکل] بشری خوش اندام بر او نمایان شد.} و در حق محمد صلی الله علیه و آله فرموده است: «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ * عَلی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ * بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ * وَ إِنَّهُ لَفِی زُبُرِ الْأَوَّلِین»،(5) {«روح الأمین» آن را بر دلت نازل کرد، تا از [جمله] هشداردهندگان باشی. به زبان عربی روشن و [وصف] آن در کتاب های پیشینیان آمده است.} «زبر» به معنی «ذکر» یعنی کتاب است. اما «اولین»، رسول خدا صلی الله علیه و آله هم جزء ایشان است. پس روح یکی است و صورت ها گوناگون.

سعد گوید: آن مرد که در تردید افتاده بود، سخن امیر المؤمنین را در نیافت جز این که گفت: روح غیر از جبرئیل است. پس از علی علیه السلام در مورد لیلة القدر پرسید و گفت: می بینم که از «لیلة القدر» یاد می کنی، شبی که ملائکه و روح در آن شب فرود می آیند، علی علیه السلام فرمود: اگر مشروح آن بر تو روشن نشد، ظاهر مطلب را برای تو خواهم گفت، تا تو داناترین مردم سرزمین خود به معنی «لیلة القدر» باشی.

آن مرد گفت: اگر چنین کنی مرا نعمتی بخشیده ای. علی علیه السلام گفت: خدا یکتاست و فرد را دوست دارد. خدا بی همتاست و فرد را برگزیده است. و قاعده هفت را بر تمام اشیاء جاری ساخت: خدای عزّ و جلّ فرموده است: «خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَ»،(6) {هفت آسمان و همانند آن ها هفت زمین آفرید.} و «خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً»،(7) {هفت آسمان را طبقه طبقه بیافرید.} و در مورد جهنّم فرموده: «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ»،(8) {[دوزخی] که برای آن هفت در است.} و فرموده: «سَبْعَ سُنْبُلاتٍ خُضْرٍ وَ أُخَرَ یابِساتٍ»،(9) {هفت خوشه سبز و [هفت خوشه] خشکیده دیگر.} و فرموده: «سَبْعَ بَقَراتٍ سِمانٍ یَأْکُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجافٌ»،(10) {هفت گاو فربه [را دیدم] که هفت [گاو] لاغر آن ها را می خورند.} و «حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ»،(11) {(همانند) دانه ای است که هفت خوشه برویاند.} و فرموده: «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیم»،(12) {سبع المثانی [سوره فاتحه] و قرآن بزرگ (را عطا کردیم)}.

پس سخن مرا به یارانت برسان، شاید خداوند در میان آن ها فرد ستوده­ای قرار داده باشد که وقتی سخن ما را بشنود

ص: 6


1- . قدر / 4-3
2- . نبأ / 38
3- . ص / 72-71
4- . مریم / 17
5- . شعراء / 196-193
6- . طلاق / 12
7- . ملک / 3
8- . حجر / 44
9- . یوسف / 46
10- . یوسف / 43
11- . بقره / 261
12- . حجر / 87

فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ (1) وَ قَالَ یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا(2) وَ قَالَ لِآدَمَ وَ جَبْرَئِیلُ یَوْمَئِذٍ مَعَ الْمَلَائِکَةِ- إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِینٍ- فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ (3) فَسَجَدَ جَبْرَئِیلُ مَعَ الْمَلَائِکَةِ لِلرُّوحِ وَ قَالَ لِمَرْیَمَ فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا(4) وَ قَالَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ- بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ- وَ إِنَّهُ لَفِی زُبُرِالْأَوَّلِینَ (5) وَ الزُّبُرُ الذِّکْرُ وَ الْأَوَّلِینَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْهُمْ- فَالرُّوحُ وَاحِدَةٌ وَ الصُّوَرُ شَتَّی قَالَ سَعْدٌ فَلَمْ یَفْهَمِ الشَّاکُّ مَا قَالَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام غَیْرَ أَنَّهُ قَالَ الرُّوحُ غَیْرُ جَبْرَئِیلَ فَسَأَلَهُ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ إِنِّی أَرَاکَ تَذْکُرُ لَیْلَةَ الْقَدْرِ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا قَالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام إِنْ عَمِیَ عَلَیْکَ شَرْحُهُ فَسَأُعْطِیکَ ظَاهِراً مِنْهُ تَکُونُ أَعْلَمَ أَهْلِ بِلَادِکَ بِمَعْنَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ قَدْ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ إِذاً بِنِعْمَةٍ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ فَرْدٌ یُحِبُّ الْوَتْرَ وَ فَرْدٌ اصْطَفَی الْوَتْرَ فَأَجْرَی جَمِیعَ الْأَشْیَاءِ عَلَی سَبْعَةٍ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَ (6) وَ قَالَ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً(7) وَ قَالَ فِی جَهَنَّمَ لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ (8) وَ قَالَ سَبْعَ سُنْبُلاتٍ خُضْرٍ وَ أُخَرَ یابِساتٍ (9) وَ قَالَ سَبْعَ بَقَراتٍ سِمانٍ یَأْکُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجافٌ (10) وَ قَالَ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ (11) وَ قَالَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ (12) فَأَبْلِغْ حَدِیثِی أَصْحَابَکَ لَعَلَّ اللَّهَ یَکُونُ قَدْ جَعَلَ فِیهِمْ نَجِیباً إِذَا هُوَ سَمِعَ حَدِیثَنَا

ص: 6


1- 1. القدر: 3- 4.
2- 2. النبأ: 38.
3- 3. ص: 72.
4- 4. مریم: 17.
5- 5. الشعراء: 193.
6- 6. الطلاق: 12.
7- 7. الملک: 3.
8- 8. الحجر: 44.
9- 9. یوسف: 46.
10- 10. یوسف: 43.
11- 11. البقرة: 261.
12- 12. الحجر: 87.

دلش به محبت ما گراید و برتری علم ما و مثل هایی را که می زنیم بداند، مثل هایی که معنی آن ها را جز کسانی که به برتری ما آگاهند، در نمی یابند.

مرد سئوال کننده گفت: به من بگو این شب را در چه شبی جستجو کنم؟ فرمود: در هفت شب آخر، به خدا سوگند اگر آخر این هفت شب را بشناسی نخستین شبِ آن را شناخته ای و اگر اولین را دریابی به شب قدر پی برده ای. مرد گفت: نمی فهمم چه می گویی. فرمود: خداوند متعال بر دل های قومی مهر زده و در حق آنان فرموده است: «إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدی فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً»،(1) {اگر آن ها را به سوی هدایت فرا خوانی، باز هرگز به راه نخواهند آمد.} اما اگر نخواستی بفهمی و فهم سخن بر تو دشوار آمد، پس بنگر: چون شب بیست و سوم ماه رمضان به سر آید، آن را در شب بیست و چهارم بطلب و آن شب هفتم است و در مورد شناخت هفت شب، هر کس به این هفت شب پی برد، تمام دین را کامل کرده و این شب ها رحمت و عذابی است برای بندگان. این شب ها دروازه هایی هستند که خداوند می فرماید: «لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُوم»(2)، {از هر دری بخشی معین از آنان [وارد می شوند].} در هر در جزیی هلاک می شوند و [کلید] تمام درها در ولایت است.

روایت8.

از کتاب غارات: از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده است که فرمود: یک سال رسول خدا صلی الله علیه وآله دهه اول ماه رمضان را اعتکاف فرمود، سال بعد دهه میانی را اعتکاف کرد، سال سوم وقتی از غزوه بدر بازگشت اعتکاف به جای آورد و به خواب رفت. در خواب دید که شب قدر در ده شب پایانی است و خود را دید گویی که در آب و گل و لای سجده می کند. چون از خواب برخاست، همان شب به همراه همسران و جمعی از صحابه بازگشت و در شب بیست و سوم باران در گرفت و پیامبر صلی الله علیه و آله نماز به جای آورد. چون صبح شد، بر سیمای حضرت گِل دیده شد. از آن پس همواره ده شب آخر را اعتکاف می فرمودند تا روزی که خداوند جان حضرت را باز پس گرفت.

روایت9.

کتاب المقتضب نوشته احمد بن محمد بن عیاش از امام صادق از پدرانش علیهم السلام روایت کرده است که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند از میان روزها، روز جمعه، از بین ماه ها، ماه رمضان و از میان شب ها،

ص: 7


1- . کهف / 57
2- . حجر / 44

نَفَرَ قَلْبُهُ إِلَی مَوَدَّتِنَا وَ یَعْلَمُ فَضْلَ عِلْمِنَا وَ مَا نَضْرِبُ مِنَ الْأَمْثَالِ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ بِفَضْلِنَا.

قَالَ السَّائِلُ بَیِّنْهَا فِی أَیِّ لَیْلَةٍ أَقْصِدُهَا قَالَ اطْلُبْهَا فِی سَبْعِ الْأَوَاخِرِ وَ اللَّهِ لَئِنْ عَرَفْتَ آخِرَ السَّبْعَةِ لَقَدْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ وَ لَئِنْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ لَقَدْ أَصَبْتَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَفْقَهُ مَا تَقُولُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ طَبَعَ عَلَی قُلُوبِ قَوْمٍ فَقَالَ- إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدی فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً(1) فَأَمَّا إِذَا أَبَیْتَ وَ أَبَی عَلَیْکَ أَنْ تَفْهَمَ فَانْظُرْ فَإِذَا مَضَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَاطْلُبْهَا فِی أَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ وَ هِیَ لَیْلَةُ السَّابِعِ وَ مَعْرِفَةُ السَّبْعَةِ فَإِنَّ مَنْ فَازَ بِالسَّبْعَةِ کَمَّلَ الدِّینَ کُلَّهُ وَ هِیَ الرَّحْمَةُ لِلْعِبَادِ وَ الْعَذَابُ عَلَیْهِمْ وَ هُمُ الْأَبْوَابُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی- لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ (2) یَهْلِکُ عِنْدَ کُلِّ بَابٍ جُزْءٌ وَ عِنْدَ الْوَلَایَةِ کُلُّ بَابٍ.

«8»

وَ مِنْهُ، عَنْ یَحْیَی بْنِ صَالِحٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبَایَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله اعْتَکَفَ عَاماً فِی الْعَشْرِ الْأُوَلِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ اعْتَکَفَ فِی الْعَامِ الْمُقْبِلِ فِی الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ مِنْهُ فَلَمَّا کَانَ الْعَامُ الثَّالِثُ رَجَعَ مِنْ بَدْرٍ فَقَضَی اعْتِکَافَهُ فَنَامَ فَرَأَی فِی مَنَامِهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ کَأَنَّهُ یَسْجُدُ فِی مَاءٍ وَ طِینٍ فَلَمَّا اسْتَیْقَظَ رَجَعَ مِنْ لَیْلَتِهِ وَ أَزْوَاجُهُ وَ أُنَاسٌ مَعَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ ثُمَّ إِنَّهُمْ مُطِرُوا لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَصَلَّی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله حِینَ أَصْبَحَ فَرُئِیَ فِی وَجْهِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله الطِّینُ فَلَمْ یَزَلْ یَعْتَکِفُ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ حَتَّی تَوَفَّاهُ اللَّهُ.

«9»

کِتَابُ الْمُقْتَضَبِ، لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَیَّاشٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنَ الْأَیَّامِ الْجُمُعَةَ وَ مِنَ الشُّهُورِ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ

ص: 7


1- 1. الکهف: 57.
2- 2. الحجر: 44.

شب قدر را برگزید، ادامه روایت.

همین روایت با واسطه از جابر بن عبد الله به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است.

روایت10.

مجالس الشیخ: از مفید از ابن قولویه از کلینی(1)

به اسناد خود از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در خواب دید پس از او بنی امیه از منبرش بالا می روند و مردم را از راه راست به قهقرا و گمراهی می کشانند. صبح اندوهگین و افسرده از خواب برخاست. جبرییل بر او فرود آمد و گفت: ای رسول خدا! چه شده که تو را افسرده و محزون می بینم؟ فرمود: ای جبرییل! امشب در خواب دیدم بنی امیه بعد از من از منبرم بالا می روند و مردم را از راه راست دور می کنند. جبرییل گفت: سوگند به کسی که تو را به حق فرستاد، من از این واقعیت بی خبر بودم. سپس به آسمان عروج کرد و طولی نکشید که با آیاتی از قرآن بر او فرود آمد و با این آیات به او آرامش و الفت بخشید: « أَفَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ، ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ، ما أَغْنی عَنْهُمْ ما کانُوا یُمَتَّعُونَ»،(2) {مگر نمی دانی که اگر آنان را سال ها برخوردار کنیم، آن گاه آنچه که [بدان] بیم داده می شوند بدیشان برسد، آنچه از آن برخوردار می شدند، به کارشان نمی آید [و عذاب را از آنان دفع نمی کند]؟} و خداوند این آیات را بر وی نازل کرد: « إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ* لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»،(3){ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم. و از شب قدر، چه آگاهت کرد. شبِ قدر از هزار ماه ارجمندتر است.} خداوند شبی را برای پیامبر خویش قرار داد که از هزار ماه حکومت بنی امیه برتر بود.(4)

روایت11.

الهدایة: امام صادق علیه السلام فرمود: در شب نوزده، بیست و یک و بیست و سه ماه رمضان غسل کن و بکوش تا شب را بیدار بمانی و فرمود:

ص: 8


1- . کافی 4 : 159 و سند آن را صحیح آوردیم.
2- . شعراء / 205
3- . قدر / 3-1
4- . آن را در منبع چاپی نیافتیم و همین روایت را از امام صادق علیه السلام در ج 2 ص 300 و در التهذیب : ج 1 ص 263 روایت کرده است. در الفقیه : ج 2 ص 101 نیز آن را می بینید.

مِنَ اللَّیَالِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ الْخَبَرَ.

14 و عن محمد بن عثمان الصیدنانی عن إسماعیل بن إسحاق القاضی عن سلیمان بن حرب عن حماد بن زید عن عمر بن دینار عن جابر بن عبد الله عن النبی صلی الله علیه و آله: مثله.

«10»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنِ الْکُلَیْنِیِ (1)

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَی الْقَمَّاطِ عَنْ عَمِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: أُرِیَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَنِی أُمَیَّةَ یَصْعَدُونَ مِنْبَرَهُ مِنْ بَعْدِهِ یُضِلُّونَ النَّاسَ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَی فَأَصْبَحَ کَئِیباً حَزِیناً قَالَ فَهَبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا لِی أَرَاکَ کَئِیباً حَزِیناً قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ إِنِّی رَأَیْتُ بَنِی أُمَیَّةَ فِی لَیْلَتِی هَذِهِ یَصْعَدُونَ مِنْبَرِی مِنْ بَعْدِی یُضِلُّونَ النَّاسَ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَی فَقَالَ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ إِنَّ هَذَا شَیْ ءٌ مَا اطَّلَعْتُ عَلَیْهِ ثُمَّ عَرَجَ إِلَی السَّمَاءِ فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ نَزَلَ عَلَیْهِ بِآیٍ مِنَ الْقُرْآنِ یُؤْنِسُهُ بِهَا- أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ- ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ- ما أَغْنی عَنْهُمْ ما کانُوا یُمَتَّعُونَ (2) وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ- لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ جَعَلَ اللَّهُ لَیْلَةً لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرِ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّةَ(3).

«11»

الْهِدَایَةُ، قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام: اغْتَسِلْ لَیْلَةَ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ- وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ اجْهَدْ أَنْ تُحْیِیَهُمَا وَ ذَکَرَ أَنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ

ص: 8


1- 1. الکافی ج 4 ص 159 و صححنا السند علیه.
2- 2. الشعراء: 205.
3- 3. لم نجده فی المصدر المطبوع و رواه فی ج 2 ص 300 بإسناده عن أبی الحسن محمّد بن أحمد بن الحسن بن شاذان القمّیّ عن أبی أحمد عبد العزیز بن جعفر بن قولویه عن ابن عیسی، عن ابن خلف، عن موسی بن إبراهیم المروزی، عن أبی عبد اللّه علیه السلام و رواه بسند المتن فی التهذیب ج 1 ص 263، و تراه فی الفقیه ج 2 ص 101.

احتمال می رود شب قدر، شب بیست و یکم و بیست و سوم باشد. نیز فرمود: شب بیست و سوم شبی است که در آن هر امر محکمی تقسیم می شود و نام گروه حاجیان و هر آنچه از این سال تا سال دیگر واقع می شود، ثبت می گردد. مستحب است که در این شب صد رکعت نماز خوانده شود که در هر رکعت، یک حمد و ده بار سوره توحید خوانده می شود .

روایت12.

دعائم الإسلام: از امام باقر علیه السلام در مورد این فرمایش خدای متعال: «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها»،(1) روایت شده است که فرمود: در این شب فرشتگان و کاتبان به آسمان دنیا فرود می آیند و هر آنچه را از امر پروردگار در این سال رخ می دهد و آنچه به بندگان می رسد، می نویسند. این امر نزد پروردگار است و خواست پروردگار در آن است. هر آنچه را بخواهد مقدم می­دارد و هر آنچه را خواهد به تأخیر می اندازد و «یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ»،(2) {خداوند آنچه را بخواهد محو یا اثبات می کند و اصل کتاب نزد اوست.}

از امام علی علیه السلام نیز روایت شده است که فرمود: شب هفدهم، نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان از خدا حج بخواهید که نام گروه حاجیان هر سال در شب قدر نوشته می شود و در این شب هر امر محکمی تقسیم می گردد.

از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: نشانه شب قدر این است که بادی بوزد، اگر این باد سرد باشد، گرم می شود و اگر گرم باشد، سرد می گردد.

از همان حضرت از پدرانش علیهم السلام روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله منع فرموده از این که از شب بیست و یکم و بیست و سوم غفلت شود یا این که کسی در چنین شبی بخوابد.

نیز از او روایت شده که فرمود: کسی که شب قدر را دریابد و آن شب برای عبادت به پاخیزد، خداوند گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.(3)

از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده: مردی از جُهینه به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: ای رسول خدا من گله ای شتر و گوسفند و چندی غلام دارم، می خواهم شبی از ماه رمضان را به من دستور فرمایی تا به مدینه داخل و در نماز حاضر شوم. رسول خدا او را نزد خود خواند و در گوشش رازی را گفت. وقتی شب بیست و سوم شد

ص: 9


1- . قدر / 4
2- . رعد / 39
3- . دعائم الإسلام 1 : 281

یُرْجَی فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ قَالَ علیه السلام لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ اللَّیْلَةُ الَّتِی فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِیهَا یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ وَ مَا یَکُونُ مِنَ السَّنَةِ إِلَی السَّنَةِ وَ قَالَ علیه السلام یُسْتَحَبُّ أَنْ یُصَلَّی فِیهَا مِائَةُ رَکْعَةٍ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- [فِی أَنَّ الصَّوْمَ عَلَی أَرْبَعِینَ وَجْهاً](1).

«12»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام: فِی قَوْلِ اللَّهِ- تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها قَالَ تَنَزَّلُ فِیهَا الْمَلَائِکَةُ وَ الْکَتَبَةُ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا فَیَکْتُبُونَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ مِنْ أَمْرِهِ وَ مَا یُصِیبُ الْعِبَادَ وَ الْأَمْرُ عِنْدَهُ مَوْقُوفٌ لَهُ فِیهِ الْمَشِیَّةُ فَیُقَدِّمُ مَا یَشَاءُ وَ یُؤَخِّرُ مَا یَشَاءُ وَ یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ.

وَ عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: سَلُوا اللَّهَ الْحَجَّ فِی لَیْلَةِ سَبْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ فِی تِسْعَ عَشْرَةَ وَ فِی إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَإِنَّهُ یُکْتَبُ الْوَفْدُ فِی کُلِّ عَامٍ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ.

وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: عَلَامَةُ لَیْلَةِ الْقَدْرِ أَنْ تَهُبَّ رِیحٌ فَإِنْ کَانَتْ فِی بَرْدٍ دَفِئَتْ وَ إِنْ کَانَتْ فِی حَرٍّ بَرَدَتْ.

وَ عَنْهُ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله نَهَی أَنْ تُغْفَلَ عَنْ لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَوْ یَنَامَ أَحَدٌ تِلْکَ اللَّیْلَةَ.

وَ عَنْهُ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: مَنْ وَافَقَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فَقَامَهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ(2).

وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ علیهما السلام أَنَّهُ قَالَ: أَتَی رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله رَجُلٌ مِنْ جُهَیْنَةَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ لِی إِبِلًا وَ غَنَماً وَ غِلْمَةً وَ أُحِبُّ أَنْ تَأْمُرَنِی بِلَیْلَةٍ أَدْخُلُ فِیهَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَأَشْهَدُ الصَّلَاةَ فَدَعَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَسَارَّهُ فِی أُذُنِهِ فَکَانَ

ص: 9


1- 1. قوله« فی أن الصوم علی أربعین وجها» کذا وقع فی نسخة الأصل بخط أحد کتاب المؤلّف قدّس سرّه، و هو سهو منه، بل هذا عنوان لما بعده ینقل فیه الصدوق- ره- حدیث الزهری عن علیّ بن الحسین علیه السلام فی أن الصوم علی أربعین وجها کما مرّ فی ج 96 ص 262.
2- 2. دعائم الإسلام ج 1 ص 281.

جُهنی با شتران و گوسفندان و اهل و فرزندان و غلامان خویش وارد مدینه شد و وقتی صبح شد با همانان که وارد شهر شده بود آنجا را ترک گفت و به وطن خویش بازگشت.

از حضرت امام باقر علیه السلام نقل شده است که از او در خصوص شب قدر پرسیده شد و حضرت در پاسخ فرمود: این شب در ده شب آخر ماه رمضان واقع است.

از امام علی علیه السلام روایت شده: از رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد شب قدر سؤال شد، حضرت پاسخ داد: این شب را در ده شب آخر ماه رمضان جستجو کنید، من این شب را در خواب دیدم سپس فراموش کردم، ولی با این وجود دیدم که آن شب میان آب و گل نماز می گزارم و چون شب بیست و سوم فرارسید، باران شدیدی بر ما بارید و (سقف مسجد چکه کرد. رسول خدا به امامت ما نماز گزارد و نوک بینی حضرت گل آلود شد.

از حضرت علی علیه السلام روایت شده: آن [شب] را در ده شب پایانی جستجو کنید؛ چرا که مشاعر هفت تاست و آسمان ها هفت تا و زمین ها هفت تا هستند و هفت گاو و هفت خوشه سبز وجود دارد.(1)

نیز از حضرت علی علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله در ده شب آخر ماه رمضان بستر خویش را در هم می پیچید و کمر خود را برای عبادت می بست و شب بیست و سوم اهلش را بیدار می فرمود و در آن شب بر صورت خفتگان آب می پاشید.

[حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز نمی گذاشت هیچ یک از اهالی خانه در آن شب بخوابد](2) و با طعام اندک آنان را مهیا می نمود و از روز برای آن شب آماده می شد و می فرمود: محروم کسی است که از خیر این شب بی بهره گردد.

از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده است که فرمود: شب هفدهم ماه رمضان، شبی است که در آن دو گروه با هم برخورد می کنند، و نام صف حاجیان آن سال در شب نوزدهم نوشته می شود. شب بیست و یکم شبی است که جانشینان پیامبران علیه السلام در آن به دیدار حضرت حق شتافتند و در این شب حضرت عیسی علیه السلام عروج نمود و حضرت موسی علیه السلام قبض روح شد و امید می رود شب بیست و سوم،

ص: 10


1- . در منبع اضافه شده است: و انسان بر هفت چیز سجده می کند.
2- . ما بین کروشه در نسخه اصل ذکر نشده است و ما آن را از منبع اضافه کردیم.

الْجُهَنِیُّ إِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ دَخَلَ بِإِبِلِهِ وَ غَنَمِهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ غِلْمَتِهِ فَبَاتَ تِلْکَ اللَّیْلَةَ بِالْمَدِینَةِ فَإِذَا أَصْبَحَ خَرَجَ بِمَنْ دَخَلَ مَعَهُ فَرَجَعَ إِلَی مَکَانِهِ.

وَ عَنْهُ صلی الله علیه و آله: أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ هِیَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

وَ عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ الْتَمِسُوهَا فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَدْ رَأَیْتُهَا ثُمَّ أُنْسِیتُهَا إِلَّا أَنِّی رَأَیْتُنِی أُصَلِّی تِلْکَ اللَّیْلَةَ فِی مَاءٍ وَ طِینٍ فَلَمَّا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مُطِرْنَا مَطَراً شَدِیداً وَ وَکَفَ الْمَسْجِدُ فَصَلَّی بِنَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ إِنَّ أَرْنَبَةَ أَنْفِهِ لَفِی الطِّینِ.

وَ عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: الْتَمِسُوهَا فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فَإِنَّ الْمَشَاعِرَ سَبْعٌ وَ السَّمَاوَاتِ سَبْعٌ وَ الْأَرَضِینَ سَبْعٌ وَ بَقَرَاتٍ سَبْعٌ وَ سَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ(1).

وَ عَنْهُ علیه السلام: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ یَطْوِی فِرَاشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ کَانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ کَانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیَامِ بِالْمَاءِ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ وَ کَانَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا یَنَامُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ-(2) وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَهَا.

وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: لَیْلَةُ سَبْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ اللَّیْلَةُ الَّتِی الْتَقَی فِیهَا الْجَمْعَانِ وَ لَیْلَةُ تِسْعَ عَشْرَةَ فِیهَا یُکْتَبُ الْوَفْدُ وَفْدُ السَّنَةِ وَ لَیْلَةُ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ- اللَّیْلَةُ الَّتِی مَاتَ فِیهَا أَوْصِیَاءُ النَّبِیِّینَ علیهم السلام وَ فِیهَا رُفِعَ عِیسَی علیه السلام وَ قُبِضَ مُوسَی علیه السلام وَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ یُرْجَی فِیهَا

ص: 10


1- 1. زاد فی المصدر: و الإنسان یسجد علی سبع.
2- 2. ما بین العلامتین ساقط من الأصل، أضفناه من المصدر. و قوله« تداویهم» و« تتأهب» و« تقول» کلها فی الأصل بصیغة التأنیث، و فی نسخة الکمبانیّ بصیغة المذکر الغائب تبعا لقوله« و کان صلّی اللّه علیه و آله یرش وجوه النیام بالماء»، لکنه سهو فی سهو.

شب قدر باشد.(1)

روایت13.

امالی شیخ صدوق: از امام صادق علیه السلام روایت شده: « إِنَ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فی کِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْض»،(2) {در حقیقت، شماره ماه ها نزد خدا، از روزی که آسمان ها و زمین را آفریده، در کتاب [علمِ] خدا، دوازده ماه است.} گلچین ماه ها، ماه خدای عزوجلّ و آن، ماه رمضان و قلب ماه رمضان، شب قدر است. قرآن در اولین شب ماه رمضان نازل شد، پس با قرآن به پیشواز این ماه برو.(3)

روایت14.

امالی شیخ صدوق: حفص می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: در مورد این سخن خداوند عزوجلّ: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآن»(4) {ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است.} به من خبر ده که چگونه قرآن در ماه رمضان نازل شده در صورتی که قرآن طی بیست سال از اول تا آخرش فرو فرستاده شده است. حضرت علیه السلام فرمود: همه قرآن به یک باره در ماه رمضان بر بیت المعمور نازل شده و در مدت بیست سال از بیت المعمور [بر پیامبر] نازل شده است.(5)

تفسیر قمی: مثل همین روایت را آورده است. (6)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: همانند این روایت را آورده است.

مؤلف

در باب فضیلت ماه رمضان روایات بسیاری ذکر شد.

روایت15.

امالی صدوق: امام حسن علیه السلام در خطبه ای که پس از وفات پدر گرامی­اش ایراد نمود، فرمود: ای مردم! در این شب قرآن نازل شد و عیسی بن مریم علیه السلام عروج کرد و در این شب یوشَع بن نون کشته شد و در این شب پدرم امیر المؤمنین علیه السلام از دنیا رفت.(7)

روایت16.

امالی صدوق: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: صبح شب قدر همانند شب آن است، پس عبادت کن و بکوش.(8)

ص: 11


1- . دعائم الإسلام 1 : 282
2- . توبه / 36
3- . امالی صدوق : 38
4- . بقره / 185
5- . امالی صدوق : 38
6- . تفسیر قمی : 56
7- . امالی صدوق : 192
8- . امالی صدوق : 388

لَیْلَةُ الْقَدْرِ(1).

«13»

لی، [الأمالی] للصدوق أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَمْرٍو الشَّامِیِّ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ (2) فَغُرَّةُ الشُّهُورِ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَلْبُ شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ نَزَلَ الْقُرْآنُ فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَاسْتَقْبِلِ الشَّهْرَ بِالْقُرْآنِ (3).

«14»

لی، [الأمالی] للصدوق الْعَطَّارُ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْأَصْبَهَانِیِّ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصٍ قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ علیه السلام أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ (4) کَیْفَ أُنْزِلَ الْقُرْآنُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ إِنَّمَا أُنْزِلَ الْقُرْآنُ فِی مُدَّةِ عِشْرِینَ سَنَةً أَوَّلُهُ وَ آخِرُهُ فَقَالَ علیه السلام أُنْزِلَ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ أُنْزِلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ فِی مُدَّةِ عِشْرِینَ سَنَةً(5).

16 فس، [تفسیر القمی] مرسلا: مثله (6) کتاب فضائل الأشهر الثلاثة،: مثله.

أقول

قد مضی کثیر من الأخبار فی باب فضل شهر رمضان.

«15»

لی، [الأمالی] للصدوق فِی الْخُطْبَةِ الَّتِی خَطَبَهَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ علیهما السلام بَعْدَ وَفَاةِ أَبِیهِ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ نَزَلَ الْقُرْآنُ وَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ رُفِعَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ وَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ قُتِلَ یُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مَاتَ أَبِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام (7).

«16»

لی، [الأمالی] للصدوق رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: صَبِیحَةُ یَوْمِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِثْلُ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَاعْمَلْ وَ اجْتَهِدْ(8).

ص: 11


1- 1. دعائم الإسلام ج 1 ص 282.
2- 2. براءة: 36.
3- 3. أمالی الصدوق ص 38.
4- 4. البقرة: 185.
5- 5. أمالی الصدوق ص 38.
6- 6. تفسیر القمّیّ: 56.
7- 7. أمالی الصدوق ص 192.
8- 8. أمالی الصدوق ص 388.

روایت17.

قرب الإسناد: ابن بکیر گفته است: از امام صادق علیه السلام در باره غسل در ماه رمضان پرسیدم و این که در چه شبی غسل کنم؟ فرمود: شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم. در شب نوزدهم اسامی حاجیان نوشته می شود و در این شب امیر المؤمنین علیه السلام ضربت خورد و در شب بیست و یکم به لقاء خدا پیوست. غسل باید اول شب باشد. به حضرت عرض کردم: اگر بعد از غسل بخوابد. فرمود: آیا این غسل مانند غسل جمعه نیست که اگر بعد از طلوع فجر غسل کردی، کفایت می کند؟(1)

روایت18.

تفسیر قمی: از امام صادق علیه السلام روایت شده: وقتی شب قدر فرا رسید، فرشتگان و روح و کاتبان الهی به آسمان دنیا فرود می آیند و هر آنچه را که از قضای خدای متعال در آن سال رخ می دهد می نویسند، پس اگر خداوند اراده کرده باشد که امری را به پیش و یا به تأخیر اندازد یا از چیزی بکاهد یا به آن بیفزاید، به فرشته دستور می دهد تا هر آنچه را او می خواهد محو گرداند و هر چه را اراده کرده ثبت کند. گفتم: همه چیز در نزد خداوند در کتابی ثبت و ضبط شده است؟ فرمود: آری. عرض کردم: و چه چیزی پس از آن رخ می دهد؟ فرمود: سبحان الله! پس از آن نیز هر آنچه خداوند تبارک و تعالی بخواهد ایجاد می کند.(2)

روایت19.

تفسیر قمی: «حم * وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ * إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ» {حاء، میم. سوگند به کتاب روشنگر، [که] ما آن را [یعنی قرآن را] در شبی فرخنده نازل کردیم؛ [زیرا] که ما هشداردهنده بودیم.} این شب، شب قدر است که خداوند در آن، قرآن را یکباره بر بیت المعمور نازل کرد و سپس از بیت المعمور در طول بیست سال بر رسول خدا صلی الله علیه و آله فرو فرستاد.{در این شب}، یعنی شب قدر، {هر امر محکمی تقسیم می شود}(3)؛ یعنی خداوند هر امری را از حق و باطل و هر آنچه را در آن سال رخ می دهد، مقدر می فرماید و بدا و مشیت از آن اوست. هر آنچه از مرگ و رزق و روزی، مصیبت ها و اعراض و امراض که بخواهد، مقدم می­دارد و هر آنچه را اراده کند، به تأخیر اندازد و هر آنچه را بخواهد می افزاید. رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را به امیر مؤمنان علیه السلام می­سپارد و امیر مؤمنان نیز آن را به امامان علیه السلام می­سپارد تا این که در پایان به حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه می رسد

ص: 12


1- . قرب الإسناد : 102
2- . تفسیر قمی : 343، نیز در همین کتاب ذکر شده: «و همه چیز در نزد او به مقداری ثابت، در کتاب وجود دارد».
3- . دخان / 4
«17»

ب، [قرب الإسناد] مُحَمَّدُ بْنُ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الْغُسْلِ فِی رَمَضَانَ وَ أَیَّ اللَّیْلِ أَغْتَسِلُ-(1) قَالَ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ وَ فِیهَا ضُرِبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ قَضَی ص لَیْلَةَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ الْغُسْلُ أَوَّلَ اللَّیْلِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَإِنْ نَامَ بَعْدَ الْغُسْلِ قَالَ فَقَالَ أَ لَیْسَ هُوَ مِثْلَ غُسْلِ الْجُمُعَةِ إِذَا اغْتَسَلْتَ بَعْدَ الْفَجْرِ کَفَاکَ (2).

«18»

فس، [تفسیر القمی] أَبِی عَنِ النَّضْرِ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ نَزَلَتِ الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ وَ الْکَتَبَةُ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا فَیَکْتُبُونَ مَا یَکُونُ مِنْ قَضَاءِ اللَّهِ تَعَالَی فِی تِلْکَ السَّنَةِ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُقَدِّمَ شَیْئاً أَوْ یُؤَخِّرَهُ أَوْ یَنْقُصَ شَیْئاً أَوْ یَزِیدَ أَمَرَ الْمَلَکَ أَنْ یَمْحُوَ مَا یَشَاءُ ثُمَّ أَثْبَتَ الَّذِی أَرَادَ قُلْتُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ مُثْبَتٌ فِی کِتَابٍ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَأَیُّ شَیْ ءٍ یَکُونُ بَعْدَهُ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ ثُمَّ یُحْدِثُ اللَّهُ أَیْضاً مَا یَشَاءُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی (3).

«19»

فس، [تفسیر القمی]: حم- وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ- إِنَّا أَنْزَلْناهُ یَعْنِی الْقُرْآنَ- فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ وَ هِیَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ فِیهَا إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ جُمْلَةً وَاحِدَةً ثُمَّ نَزَلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی طُولِ عِشْرِینَ سَنَةً- فِیها یُفْرَقُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَیْ یُقَدِّرُ اللَّهُ کُلَّ أَمْرٍ مِنَ الْحَقِّ وَ مِنَ الْبَاطِلِ وَ مَا یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ وَ لَهُ فِیهِ الْبَدَاءُ وَ الْمَشِیَّةُ یُقَدِّمُ مَا یَشَاءُ وَ یُؤَخِّرُ مَا یَشَاءُ مِنَ الْآجَالِ وَ الْأَرْزَاقِ وَ الْبَلَایَا وَ الْأَعْرَاضِ وَ الْأَمْرَاضِ وَ یَزِیدُ فِیهَا مَا یَشَاءُ وَ یُلْقِیهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ یُلْقِیهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی الْأَئِمَّةِ علیهم السلام حَتَّی یَنْتَهِیَ ذَلِکَ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ

ص: 12


1- 1. فی الأصل و نسخة الکمبانیّ« و أول اللیل أغتسل» و هو تصحیف، و ما اخترناه نص المصدر المطبوع بالنجف، و رواه فی الوسائل و فیه« أی اللیالی أغتسل» و هو أشبه.
2- 2. قرب الإسناد ص 102.
3- 3. تفسیر القمّیّ: 343، و فیه« و کل شی ء عنده بمقدار مثبت فی کتابه؟».

و بدا و مشیت و پیش انداختن و به تأخیر افکندن را برای او شرط می کند.

ابو المهاجر از امام باقر علیه السلام روایت کرده که به وی فرمود: ای ابو المهاجر! شب قدر بر ما پوشیده نیست، فرشتگان در این شب گرداگرد ما می چرخند.(1)

روایت20.

تفسیر قمی: از امام صادق علیه السلام در مورد آیه: «ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها»،(2) {هیچ مصیبتی نه در زمین و نه در نفس های شما [به شما] نرسد، مگر آنکه پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی است.} روایت شده است که خداوند راست گفت و پیامبرانش ابلاغ کردند و کتاب او که در آسمان است، حاوی علم اوست و کتابی را که در زمین است، اعلام ماست در شب قدر و سایر شب ها. «إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ.»،(3){این [کار] بر خدا آسان است.}(4)

روایت21.

تفسیر قمی: از امام باقر علیه السلام در شأن این قول خداوند روایت شده است: «وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها.»،(5) { و[لی] هر کس اجلش فرا رسد، هرگز خدا [آن را] به تأخیر نمی افکند.} در نزد خداوند نوشته­ای است نگهداشته شده که خداوند هر کدام را بخواهد پیش می­دارد و هر یک را بخواهد به تأخیر اندازد، و در شب قدر هر چیزی از این قبیل را که قرار است رخ دهد، نازل می کند. این است معنای فرموده خداوند: «وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها» وقتی اجل فرود آید و نویسندگان آسمان ها آن را ثبت کنند، آن را به تأخیر نیندازد.(6)

روایت22.

تفسیر قمی: در شأن این فرموده خداوند: «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِع.»،(7) {پرسنده ای از عذاب واقع شونده ای پرسید.} از امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده است: مردی در خصوص اوصیا و منزلت شب قدر و این که در آن شب چه چیزی به آن ها الهام می شود، سؤال کرد، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: او از عذابی واقع شونده پرسید، سپس کفر ورزید و تصور کرد که این عذاب واقع نخواهد شد، پس چون به وقوع پیوست:

ص: 13


1- . تفسیر قمی : 615 در مورد سوره دخان.
2- . حدید / 22
3- . حدید / 22
4- . تفسیر قمی : 665
5- . منافقون / 11
6- . تفسیر قمی : 682
7- . معارج / 1

وَ یَشْتَرِطُ لَهُ فِیهِ الْبَدَاءَ وَ الْمَشِیَّةَ وَ التَّقْدِیمَ وَ التَّأْخِیرَ.

قَالَ حَدَّثَنِی بِذَلِکَ أَبِی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ أَبِی الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ قَالَ وَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی الْمُهَاجِرِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ: یَا أَبَا الْمُهَاجِرِ لَا یَخْفَی عَلَیْنَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ یَطُوفُونَ بِنَا فِیهَا(1).

«20»

فس، [تفسیر القمی] مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الرَّزَّازُ عَنْ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: فِی قَوْلِهِ ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها(2) صَدَقَ اللَّهُ وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ وَ کِتَابُهُ فِی السَّمَاءِ عِلْمُهُ بِهَا وَ کِتَابُهُ فِی الْأَرْضِ إِعْلَامُنَا فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی غَیْرِهَا- إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ(3).

«21»

فس، [تفسیر القمی] أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام: فِی قَوْلِ اللَّهِ وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها(4) قَالَ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ کُتُباً مَوْقُوفَةً یُقَدِّمُ مِنْهَا مَا یَشَاءُ وَ یُؤَخِّرُ فَإِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهَا کُلَّ شَیْ ءٍ یَکُونُ إِلَی مِثْلِهَا فَذَلِکَ قَوْلُهُ وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها إِذَا أَنْزَلَ وَ کَتَبَهُ کُتَّابُ السَّمَاوَاتِ وَ هُوَ الَّذِی لَا یُؤَخِّرُهُ (5).

«22»

فس، [تفسیر القمی] أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ: فِی قَوْلِهِ سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ عَنِ الْأَوْصِیَاءِ وَ عَنْ شَأْنِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ مَا یُلْهَمُونَ فِیهَا فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله سَأَلَ عَنْ عَذَابٍ وَاقِعٍ ثُمَّ کَفَرَ بِأَنَّ ذَلِکَ لَا یَکُونُ فَإِذَا وَقَعَ

ص: 13


1- 1. تفسیر القمّیّ: 615 فی سورة الدخان، و ما بین العلامتین ساقط عن الکمبانیّ.
2- 2. الحدید: 22.
3- 3. تفسیر القمّیّ: 665.
4- 4. المنافقون: 11.
5- 5. تفسیر القمّیّ: 682.

«لَیْسَ لَهُ دافِعٌ * مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِج»،(1){آن را بازدارنده ای نیست.[و] از جانب خداوندِ صاحب درجات [و مراتب] است.} و خداوند فرمود: «تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ»،(2) {فرشتگان و روح بالا می روند.} در صبح لیلة القدر به سوی او از جانب پیامبر و وصی صلی الله علیه و آله.(3)

روایت23.

تفسیر قمی: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر»،(4) {ما آن را در شب قدر نازل کردیم.} یعنی همان قرآن که به یکباره بر بیت المعمور و در طول بیست سال بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد. «وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْر»،(5) {و از شب قدر، چه آگاهت کرد.} خداوند در آن شب اجل ها و رزق و روزی ها و هر امری که رخ می دهد؛ از مرگ و زندگی گرفته تا حاصلخیزی و خشکسالی یا خیر و شر را مقدر می­کند، همان طور که خداوند فرموده است: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»،(6){هر امر محکمی در این شب تقسیم می شود.} تا یک سال. این سخنش: «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها»،(7){در آن [شب] فرشتگان، با روح، فرود آیند.} بدین معناست که فرشتگان و روح القدس بر امام زمان علیه السلام فرود می آیند و آنچه را که از این امور نوشته اند به او تحویل می دهند. در شأن این فرموده اش: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»،(8){شب

قدر بهتر است از هزار ماه.} گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله در خواب دید بوزینه هایی از منبرش بالا می روند و از این خواب اندوهگین شد. پس خداوند سوره «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» را نازل فرمود. این سخنش «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»: {شب قدر برتر است از هزار شب} حکومت بنی امیه که شب قدری در آن ها نیست. در شأن این سخن « کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ » گفته است: سلامی که با آن به امام تحیت گفته می­شود تا زمانی که سپیده دمیده شود. به امام باقر علیه السلام عرض شد: شب قدر را می شناسید؟ فرمود: چگونه نشناسیم، در حالی که فرشتگان در آن شب گرداگرد ما حلقه می زنند؟(9)

روایت24.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: سلیمان مروزی به امام رضا علیه السلام عرض کرد: آیا در مورد آیه «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» به من خبر نمی دهی که چه چیزی در این شب نازل شد؟ فرمود: ای سلیمان! خداوند عزوجلّ در شب قدر تمام رخدادهای آن سال را از زندگی یا مرگ یا خیر یا شر یا روزی را تا سال دیگر مقدر می فرماید. هر چیزی هم خداوند در آن شب مقدر کند حتمی است.(10)

ص: 14


1- . معارج / 2-1
2- . معارج / 4
3- . تفسیر قمی : 695
4- . قدر / 1
5- . قدر / 2
6- . دخان / 4
7- . قدر / 4
8- . قدر / 3
9- . تفسیر قمی : 732- 731
10- . عیون اخبار الرضا 1 : 182

فَلَیْسَ لَهُ دَافِعٌ مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ قَالَ تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِی صُبْحِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ إِلَیْهِ مِنْ عِنْدِ النَّبِیِّ وَ الْوَصِیِ (1).

«23»

فس، [تفسیر القمی]: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَهُوَ الْقُرْآنُ أُنْزِلَ إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ جُمْلَةً وَاحِدَةً وَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی طُولِ عِشْرِینَ سَنَةً- وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ إِنَّ اللَّهَ یُقَدِّرُ فِیهَا الْآجَالَ وَ الْأَرْزَاقَ وَ کُلَّ أَمْرٍ یَحْدُثُ مِنْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاةٍ أَوْ خِصْبٍ أَوْ جَدْبٍ أَوْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ کَمَا قَالَ اللَّهُ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ (2) إِلَی سَنَةٍ قَوْلُهُ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها قَالَ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ رُوحُ الْقُدُسِ عَلَی إِمَامِ الزَّمَانِ وَ یَدْفَعُونَ إِلَیْهِ مَا قَدْ کَتَبُوهُ مِنْ هَذِهِ الْأُمُورِ قَوْلُهُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ رَأَی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَأَنَّ قُرُوداً تَصْعَدُ مِنْبَرَهُ فَغَمَّهُ ذَلِکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ (3)

سُورَةَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَوْلُهُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَمْلِکُهُ بَنُو أُمَیَّةَ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ قَوْلُهُ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ قَالَ تَحِیَّةٌ یُحَیَّا بِهَا الْإِمَامُ إِلَی أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ وَ قِیلَ لِأَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام تَعْرِفُونَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فَقَالَ وَ کَیْفَ لَا نَعْرِفُ وَ الْمَلَائِکَةُ یَطُوفُونَ بِنَا بِهَا(4).

«24»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] جَعْفَرُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ قَالَ: قَالَ سُلَیْمَانُ الْمَرْوَزِیُّ لِلرِّضَا علیه السلام أَ لَا تُخْبِرُنِی عَنْ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ فِی أَیِّ شَیْ ءٍ أُنْزِلَتْ قَالَ یَا سُلَیْمَانُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ یُقَدِّرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا مَا یَکُونُ مِنَ السَّنَةِ إِلَی السَّنَةِ مِنْ حَیَاةٍ أَوْ مَوْتٍ أَوْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قَدَّرَهُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ فَهُوَ مِنَ الْمَحْتُومِ (5).

ص: 14


1- 1. تفسیر القمّیّ: 695.
2- 2. الدخان: 4.
3- 3. فی المصدر المطبوع: فأنزل اللّه: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ* لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تملکه بنو أمیّة إلخ.
4- 4. تفسیر القمّیّ: 731- 732 و قوله:« بها» أی فیها.
5- 5. عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 182.

مؤلف

برخی روایات در خصوص فضیلت نیمه شعبان ذکر شده است.(1)

روایت25.

الخصال: از امام جواد علیه السلام روایت شده که امیر مؤمنان علیه السلام به ابن عباس فرمود: شب قدر در هر سالی هست. در این شب فرمان سالیانه فرود می آید و این امر پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله والیانی دارد. ابن عباس گفت: آن ها کیستند؟ فرمود: من و یازده تن از نسل من، امامانی که محدَّث هستند - حدیث به آن ها القا می شود -(2).

روایت26.

الخصال: از امام جواد علیه السلام روایت شده: رسول خدا صلی الله علیه و سلم به اصحابش فرمود: به شب قدر ایمان بیاورید. آن شب پس از من به علی بن ابی طالب و یازده فرزند او تعلق دارد.(3)

روایت27.

إکمال الدین: با واسطه از حسن بن عباس همین حدیث روایت شده است.(4)

مؤلف

اخبار غسل در ابواب غسل­ها گذشت.

روایت28.

الخصال: از امام باقر علیه السلام روایت شده است: غسل در هفده مورد است. شب هفدهم ماه رمضان که همان شب برخورد دو گروه و شب بدر است. شب نوزدهم که در آن نام واردین به بیت الله الحرام نوشته می شود. شب بیست و یکم که در آن شب اوصیای پیغمبران علیهم السلام از دنیا رفته اند و عیسی بن مریم عروج یافته و موسی علیه السلام قبض روح شده است، شب بیست و سوم که

ص: 15


1- . بلکه در قسمت بعدی باب 57 ذکر خواهد شد.
2- . الخصال 2 : 79
3- . الخصال 2 : 79
4- . کمال الدین 1 : 397 و 422 و همین روایت در کتاب الغیبة شیخ طوسی ص 100 آمده است.
أقول

قد مضی بعض الأخبار فی باب فضل النصف من شعبان (1).

«25»

ل، [الخصال] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی علیه السلام: أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام قَالَ لِابْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی کُلِّ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ یَتَنَزَّلُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ أَمْرُ السَّنَةِ وَ لِذَلِکَ الْأَمْرِ وُلَاةٌ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ مَنْ هُمْ قَالَ أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ (2).

«26»

ل، [الخصال] بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِأَصْحَابِهِ آمِنُوا بِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ إِنَّهَا تَکُونُ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ وُلْدِهِ الْأَحَدَ عَشَرَ مِنْ بَعْدِی (3).

«27»

ک، [إکمال الدین] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ (4)

عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنْ سَهْلٍ وَ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ: مِثْلَهُ (5)

أقول

قد مضت أخبار الغسل فی باب الأغسال.

«28»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: الْغُسْلُ فِی سَبْعَةَ عَشَرَ مَوْطِناً- لَیْلَةِ سَبْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هِیَ لَیْلَةُ الْتِقَاءِ الْجَمْعَیْنِ لَیْلَةُ بَدْرٍ وَ لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ فِیهَا یُکْتَبُ الْوَفْدُ وَفْدُ السَّنَةِ وَ لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ هِیَ اللَّیْلَةُ الَّتِی مَاتَ فِیهَا أَوْصِیَاءُ النَّبِیِّینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ وَ فِیهَا رُفِعَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ وَ قُبِضَ مُوسَی علیهما السلام وَ لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ

ص: 15


1- 1. بل سیجی ء بعد کراس فی الباب 57.
2- 2. الخصال ج 2 ص 79، و حدیث العباس بن حریش هذا تمامه فی الکافی ج 1 ص 242.
3- 3. الخصال ج 2 ص 79، و حدیث العباس بن حریش هذا تمامه فی الکافی ج 1 ص 242.
4- 4. الصحیح کما فی المصدر المطبوع عند نقل الحدیثین فی ص 397 و 422« ابن الولید عن محمّد العطار» و هکذا نقله فی ج 36 ص 374 من هذه الطبعة الحدیثة، فما فی الأصل- و قد جعلناه فی الصلب- من طغیان قلمه الشریف.
5- 5. کمال الدین ج 1 ص 397 و 422 و مثله فی کتاب الغیبة للشیخ الطوسیّ ص 100.

امید است شب قدر باشد.

عبد الرحمن بن ابی عبد الله بصری روایت می کند: امام صادق علیه السلام به من فرمود: شب بیست و چهارم غسل کن. عیب ندارد که در هر دو شب غسل کنی، ادامه روایت.(1)

روایت29.

الخصال: روایت شده وقتی شب بیست و یک و بیست و سه فرا می رسید، امام باقر علیه السلام شروع به مناجات می فرمود تا این که شب سپری می شد و آن گاه نماز می گزارد.(2)

روایت30.

الخصال: از امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده است: شب بیست و یک و بیست و سه صد رکعت نماز به جای آور و در هر رکعت یک حمد و ده توحید بخوان.(3)

روایت31.

الخصال: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: شب قدر اول سال [آینده] و آخر سال [گذشته] است.

شیخ صدوق رحمه الله گفته است: بزرگان ما - که خدا از آنان خوشنود باشد - اتفاق نظر دارند که شب قدر، شب بیست و سوم ماه رمضان است و غسل آن از اول شب است و تا آخر شب کفایت می­کند.(4)

روایت32.

الخصال: حسّان بن مهران گوید: از امام صادق علیه السلام در مورد شب قدر پرسیدم، فرمود: در شب بیست و یک و بیست و سه آن را جستجو کن.(5)

روایت33.

امالی شیخ طوسی: از امام محمد باقر علیه السلام در مورد شب قدر پرسیده شد. فرمود: فرشتگان و روح و کاتبان به آسمان دنیا فرود می آیند و هر آنچه را که در دستور

ص: 16


1- . الخصال 2 : 95
2- . الخصال 2 : 101
3- . الخصال 2 : 101
4- . الخصال 2 : 102
5- . الخصال 2 : 102

تُرْجَی فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ.

وَ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِیُّ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام اغْتَسِلْ فِی لَیْلَةِ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ فَمَا عَلَیْکَ أَنْ تَعْمَلَ فِی اللَّیْلَتَیْنِ جَمِیعاً الْخَبَرَ(1).

«29»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام إِذْ کَانَتْ لَیْلَةُ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَخَذَ فِی الدُّعَاءِ حَتَّی یَزُولَ اللَّیْلُ فَإِذَا زَالَ اللَّیْلُ صَلَّی (2).

«30»

ل، [الخصال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام: صَلِّ لَیْلَةَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِائَةَ رَکْعَةٍ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ (3).

«31»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَیْلَةُ الْقَدْرِ هِیَ أَوَّلُ السَّنَةِ وَ هِیَ آخِرُهَا.

قال الصدوق رحمه الله اتفق مشایخنا رضی الله عنهم فی لیلة القدر علی أنها لیلة ثلاث و عشرین من شهر رمضان و الغسل فیها من أول اللیل و هو یجزی إلی آخره (4).

«32»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ ابْنِ عَمِیرَةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ الْتَمِسْهَا لَیْلَةَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ (5).

«33»

ما، [الأمالی] للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ تَنَزَّلُ فِیهَا الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ وَ الْکَتَبَةُ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا فَیَکْتُبُونَ مَا هُوَ کَائِنٌ فِی أَمْرِ

ص: 16


1- 1. الخصال ج 2 ص 95.
2- 2. الخصال ج 2 ص 101.
3- 3. الخصال ج 2 ص 101.
4- 4. الخصال ج 2 ص 102.
5- 5. الخصال ج 2 ص 102.

سالیانه وجود دارد و در آن سال به بندگان می رسد، می نویسند. و امر بستگی به مشیت پروردگار دارد. هر آنچه بخواهد پیش می فرستد و هر چه بخواهد به تأخیر می اندازد. این همان معنای قول خدای متعال است: «یَمْحُوا الله ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ»(1) {خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می کند، و اصل کتاب نزد اوست.}(2)

روایت34.

امالی شیخ طوسی: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: این ماه، رمضان است، ماهی مبارک که خداوند در آن روزه داری را واجب فرمود. درهای بهشت در این ماه گشوده و شیاطین در زنجیر می شوند. شبی در این ماه است که برتر از هزار ماه است. هر که از این شب بی نصیب گردد، محروم می شود. این جمله را سه بار تکرار کرد.(3)

روایت35.

امالی شیخ طوسی: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کسی که از روی ایمان و برای ثواب در ماه رمضان روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته اش را می آمرزد. هر کسی هم شب قدر را از روی ایمان و برای ثواب نماز بخواند، خداوند گناهان گذشته اش را می آمرزد.(4)

روایت36.

علل الشرایع: داود بن فرقد گوید: شنیدم مردی از امام صادق علیه السلام پرسید، به من خبر ده آیا شب قدر هر سال بوده یا هست؟ حضرت فرمودند: اگر شب قدر برداشته شود، قرآن هم برداشته می شود.(5)

روایت37.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: هر کسی که در آن شب، یعنی شبی که تمام امور از روی حکمت فیصله می­یابد و آن شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است، نامش در صف حاجیان نوشته نشود، آن سال به حج نخواهد رفت؛ چرا که در آن شب نام حاجیان آن سال نوشته می شود و همچنین ارزاق و عمرها و آنچه در سال

ص: 17


1- . رعد / 39
2- . امالی طوسی 1 : 60 و 59
3- . امالی طوسی 1 : 71
4- . امالی طوسی 1 : 149 و همچنین است حدیث اول.
5- . علل الشرایع 2 : 75

السَّنَةِ وَ مَا یُصِیبُ الْعِبَادُ فِیهَا قَالَ وَ أَمْرٌ مَوْقُوفٌ لِلَّهِ تَعَالَی فِیهِ الْمَشِیَّةُ یُقَدِّمُ مِنْهُ مَا یَشَاءُ وَ یُؤَخِّرُ مَا یَشَاءُ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ (1).

«34»

ما، [الأمالی] للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی بْنِ سُلَیْمَانَ الْمَرْوَزِیِّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَبْسِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ أَیُّوبَ عَنْ أَبِی قِلَابَةَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرٌ مُبَارَکٌ افْتَرَضَ اللَّهُ صِیَامَهُ تُفَتَّحُ فِیهِ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ تُصَفَّدُ فِیهِ الشَّیَاطِینُ وَ فِیهِ لَیْلَةٌ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فَمَنْ حُرِمَهَا حُرِمَ یُرَدِّدُ ذَلِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ (2).

«35»

ما، [الأمالی] للشیخ الطوسی بِالْإِسْنَادِ الْمُتَقَدِّمِ إِلَی حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْقَدْرِ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ (3).

«36»

ع، [علل الشرائع] أَبِی عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ السَّیَّارِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: سَمِعْتُ رَجُلًا سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ أَخْبِرْنِی عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ کَانَتْ أَوْ تَکُونُ فِی کُلِّ عَامٍ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لَوْ رُفِعَتْ لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَرُفِعَ الْقُرْآنُ (4).

«37»

ع، [علل الشرائع] عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ لَمْ یُکْتَبْ فِی اللَّیْلَةِ الَّتِی فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ لَمْ یَحُجَّ تِلْکَ السَّنَةَ وَ هِیَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ لِأَنَّ فِیهَا یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ وَ فِیهَا یُکْتَبُ الْأَرْزَاقُ وَ الْآجَالُ وَ مَا یَکُونُ مِنَ السَّنَةِ

ص: 17


1- 1. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 59 و 60.
2- 2. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 71.
3- 3. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 149 و هکذا الحدیث الأول.
4- 4. علل الشرائع ج 2 ص 75.

پیش می آید مقدّر می گردد. راوی می گوید: عرض کردم: پس کسی که در شب قدر نامش نوشته نشود به حج نخواهد رفت؟ فرمود: خیر. عرض کردم: چطور چنین می باشد؟ حضرت پاسخ داد: من با شما جر و بحثی ندارم، واقع امر چنین است.(1)

روایت38.

معانی الاخبار: از حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام روایت شده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! می دانی لیلة القدر به چه معناست؟ عرض کردم: خیر ای رسول خدا! حضرت فرمود: خداوند تبارک و تعالی در آن شب، تقدیر و سرنوشت تمام موجودات را تا روز قیامت مقدر می کند و در آنچه خدای عزّ و جلّ مقدر فرموده، ولایت تو و ولایت امامان از نژاد تو، تا روز قیامت نیز هست.(2)

روایت39.

معانی الاخبار: فضل بن عثمان گوید: در محضر امام صادق علیه السلام آیه «إنّا أنزلناهُ فی لیلةِ القدر» تلاوت شد، حضرت فرمود: چه واضح است برتری این سوره بر سایر سوره ها. گوید: عرضه داشتم: برتری آن در چیست؟ فرمود: ولایت امیر المؤمنین علیه السلام در آن شب نازل شده است. عرض کردم: در شب قدری که ما در ماه رمضان امید درک آن را داریم؟ فرمود: آری. شبی که در آن، آسمان ها و زمین مقدّر شده و ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام در آن مقدَّر و معیّن شده است.(3)

روایت40.

ثواب الاعمال: از امام باقر علیه السلام روایت شده، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از عرفات بازگشت و رهسپار منی شد وارد مسجد گردید و مردم گرد حضرت حلقه زدند و از او در مورد شب قدر پرسیدند. حضرت برای ایراد خطبه برخاست و پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود: اما بعد، شما از من درباره شب قدر پرسیدید. من آن را از شما پنهان نداشته ام؛ چرا که به آن علمی نداشتم، ای مردم! بدانید کسی که ماه رمضان را دریابد و سالم و تندرست باشد و روزش را روزه بگیرد و پاسی از شبش را به دعا مشغول گردد و بر نماز خویش مداومت نماید و به نماز جمعه برود و در نماز عید فطر شرکت کند، شب قدر را درک کرده و به پاداش پروردگار نائل شده است. راوی گوید:

ص: 18


1- . علل الشرایع 2 : 105
2- . معانی الاخبار : 315
3- . معانی الاخبار: 316

إِلَی السَّنَةِ قَالَ قُلْتُ فَمَنْ لَمْ یُکْتَبْ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ لَمْ یَسْتَطِعِ الْحَجَّ فَقَالَ لَا فَقُلْتُ کَیْفَ یَکُونُ هَذَا قَالَ لَسْتُ فِی خُصُومَتِکُمْ مِنْ شَیْ ءٍ هَکَذَا الْأَمْرُ(1).

«38»

مع، [معانی الأخبار] ابْنُ مُوسَی عَنِ ابْنِ زَکَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی السَّرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یُونُسَ عَنِ ابْنِ طَرِیفٍ عَنِ ابْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام قَالَ: قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَا عَلِیُّ أَ تَدْرِی مَا مَعْنَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقُلْتُ لَا یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدَّرَ فِیهَا مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَکَانَ فِیمَا قَدَّرَ عَزَّ وَ جَلَّ وَلَایَتُکَ وَ وَلَایَةُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ(2).

«39»

مع، [معانی الأخبار] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ صَالِحٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: ذُکِرَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَبْیَنَ فَضْلَهَا عَلَی السُّوَرِ قَالَ قُلْتُ وَ أَیُّ شَیْ ءٍ فَضْلُهَا قَالَ نَزَلَتْ وَلَایَةُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِیهَا قُلْتُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی نُرَجِّیهَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ نَعَمْ هِیَ لَیْلَةٌ قُدِّرَتْ فِیهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ قُدِّرَتْ وَلَایَةُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِیهَا(3).

«40»

ثو، [ثواب الأعمال] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام: أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله لَمَّا انْصَرَفَ مِنْ عَرَفَاتٍ وَ سَارَ إِلَی مِنًی دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَاجْتَمَعَ إِلَیْهِ النَّاسُ یَسْأَلُونَهُ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَقَامَ خَطِیباً فَقَالَ بَعْدَ الثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّکُمْ سَأَلْتُمُونِی عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَمْ أَطْوِهَا عَنْکُمْ لِأَنِّی لَمْ أَکُنْ بِهَا عَالِماً اعْلَمُوا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَّهُ مَنْ وَرَدَ عَلَیْهِ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هُوَ صَحِیحٌ سَوِیٌّ فَصَامَ نَهَارَهُ وَ قَامَ وِرْداً مِنْ لَیْلِهِ وَ وَاظَبَ عَلَی صَلَوَاتِهِ وَ هَجَرَ إِلَی جُمُعَتِهِ وَ غَدَا إِلَی عِیدِهِ فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ فَازَ بِجَائِزَةِ الرَّبِّ قَالَ:

ص: 18


1- 1. علل الشرائع ج 2 ص 105.
2- 2. معانی الأخبار ص 315.
3- 3. معانی الأخبار ص 316.

امام صادق علیه السلام فرمود: به خدا سوگند به پاداشی دست یافته است که همانند پاداش بندگان نیست.(1)

روایت41.

ثواب الاعمال: حُمران گوید: از امام باقر علیه السلام درباره این سخن خداوند عزوجل پرسیدم: «إنَّا أنزَلناهُ فی لیلةٍ مبارکةٍ»،(2){ ما آن را در شبی فرخنده نازل کردیم.} فرمود: آری! این شب، شب قدر است و هر سال در ده روز آخر ماه رمضان است. قرآن فقط در شب قدر نازل شد. خداوند عزوجلّ فرموده: «فیها یُفرَقُ کلُّ أمرٍ حکیم»،(3) {هر امر محکمی در این شب تقسیم می شود.} فرمود: در شب قدر هر آن چیزی که باید تا سال بعد اتّفاق افتد از خیر یا شر، طاعت یا معصیت، ولادت یا مرگ و یا روزی مقدّر می گردد. و هر آنچه در آن شب مقدّر شد و اراده حضرت حق بر انجام آن تعلّق گرفت، از امور قطعی و حتمی است؛ چرا که مشیّت خدا در آن است.

راوی گوید: به حضرت عرضه داشتم: «لیلةُ القدرِ خیرٌ من ألفِ شَهر»، {شب قدر بهتر است از هزار شب.} مقصود خداوند چه چیزی بوده؟ حضرت فرمود: انجام عملی شایسته همچون نماز و زکات و هر نوع کار خیری در این شب بهتر است از انجام همین عمل در هزار ماه دیگر که شب قدری نداشته باشد. اگر چنین نبود که خداوند پاداش عمل مؤمنان را چند برابر کند، هرگز بدان نمی رسیدند، ولی خداوند حسنات آنان را چندین برابر می کند.(4)

روایت42.

ثواب الاعمال: ابو بصیر روایت کرده است که امام صادق علیه السلام فرمود: ای ابا محمد! هر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان سوره عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند که اهل بهشت است. کسی را استثنا نمی کنم و خوف آن را ندارم که خداوند به سبب این سوگند گناهی در نامه اعمالم ثبت کند. به راستی که این دو سوره نزد خداوند از جایگاهی والا برخوردارند.(5)

روایت43.

بصائر الدرجات: محمد بن عمران از امام صادق علیه السلام چنین روایت می کند: به حضرت عرض کردم: مردم می گویند در شب نیمه شعبان عمر ها نوشته می شود و رزق و روزی تقسیم می گردد

ص: 19


1- . ثواب الاعمال : 59
2- . دخان / 3
3- . دخان / 4
4- . ثواب الاعمال : 61
5- . ثواب الاعمال : 99

فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَازَ وَ اللَّهِ بِجَوَائِزَ لَیْسَتْ کَجَوَائِزِ الْعِبَادِ(1).

«41»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ وَ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ حُمْرَانَ: أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ قَالَ نَعَمْ هِیَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ هِیَ فِی کُلِّ سَنَةٍ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فَلَمْ یُنْزَلِ الْقُرْآنُ إِلَّا فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ یُقَدَّرُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کُلُّ شَیْ ءٍ یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ طَاعَةٍ أَوْ مَعْصِیَةٍ أَوْ مَوْلُودٍ أَوْ أَجَلٍ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ وَ قُضِیَ فَهُوَ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ لِلَّهِ فِیهِ الْمَشِیَّةُ قَالَ قُلْتُ لَهُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ أَیَّ شَیْ ءٍ عَنَی بِهَا قَالَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِیهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ أَنْوَاعِ الْخَیْرِ خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَوْ لَا مَا یُضَاعِفُ اللَّهُ لِلْمُؤْمِنِینَ لَمَا بَلَغُوا وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُضَاعِفُ لَهُمُ الْحَسَنَاتِ (2).

«42»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ ابْنِ مِهْرَانَ عَنِ ابْنِ الْبَطَائِنِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْعَنْکَبُوتِ وَ الرُّومِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ- لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَهُوَ وَ اللَّهِ یَا بَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ أَحَداً وَ لَا أَخَافُ أَنْ یَکْتُبَ اللَّهُ عَلَیَّ فِی یَمِینِی إِثْماً وَ إِنَّ لِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ مِنَ اللَّهِ مَکَاناً(3).

«43»

یر، [بصائر الدرجات] سَلَمَةُ بْنُ الْخَطَّابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ تُکْتَبُ فِیهَا الْآجَالُ وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ

ص: 19


1- 1. ثواب الأعمال ص 59.
2- 2. ثواب الأعمال ص 61.
3- 3. ثواب الأعمال ص 99.

و سند حاجیان ثبت می شود. فرمود: در این مورد چیزی پیش ما نیست، ولی در شب نوزدهم مرگ ها نوشته می شود و روز ی ها تقسیم می شود و سند حاجیان صادر می شود و خداوند بر بندگانش نظر می افکند. مؤمنی نمی ماند مگر این که خداوند گناهانش را می آمرزد، مگر باده خوار. وقتی شب بیست و سوم فرا رسید، در آن هر امر محکمی فیصله یافته و آن را قطعی و نهایی می­گرداند. می گوید: عرض کردم به چه کسی فدایت شوم؟ حضرت پاسخ داد: به صاحب شما. و اگر چنین نشود، پی نخواهد برد که چه اتفاقاتی در آن سال رخ می دهد.(1)

روایت44.

بصائر الدرجات: حسن بن عباس بن حریش گوید: کتابی را به امام باقر علیه السلام عرضه داشتم، حضرت به آن اقرار نموده و فرمود: امام حسین علیه السلام فرمود: در صبح اولین شب قدر پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله امام علی علیه السلام فرمود: از من سؤال کنید که به خدا سوگند از عالم ذر به شما خبر می دهم، آنچه را که در سیصد و شصت روز و روزهای پیش و پس از آن رخ می دهد. در مورد چیزی از آن با تکلف یا تفسیر به رأی یا ادعای دانستن چیزی به شما خبر نمی دهم، مگر به واسطه علمی که خداوند به من بخشیده و با تعلیم او. به خدا سوگند که اهل تورات یا انجیل یا زبور یا قرآن از من پرسشی نمی کنند، مگر این که میان تمام پیروان هر کتاب، با حکمی که در کتاب خود آن هاست تفاوت قائل شوم. فرمود: به امام حسین علیه السلام عرض کردم: آیا به نظر شما آنچه در شب قدر از آن آگاه می شوید، بعد از سپری شدن آن سال، چیزی در مورد آن می ماند که از آن سخن نگفته باشید؟ فرمود: سوگند به کسی که جانم در دست اوست نه! اگر در آنچه در شب قدر بدان علم یافتیم امر شده بود که در برابر دشمنانتان سکوت اختیار کنید، قطعاً سکوت می کردیم که سکوت سخت تر از سخن گفتن است.(2)

روایت45.

بصائر الدرجات: حسن بن عباس بن حُرَیش گوید: آن را به امام باقر علیه السلام عرضه داشتم، حضرت به آن اقرار فرمود و گفت: امام حسین علیه السلام فرمود: قلبی که بر آنچه در شب قدر فرود می آید ناظر باشد، منزلتی والا دارد. عرض کردم: چطور یا ابا عبد الله! فرمود: [دل آن مرد باز شده و به قلب او راه یافته می شود](3) بر قلب آن مرد با قلمی از نور نوشته می شود و آن تمام علم است. سپس قلب کتابی برای چشم

ص: 20


1- . بصائر الدرجات : 222
2- . بصائر الدرجات : 223 و 222
3- . این قسمت از نسخه چاپی اضافه شده است.

وَ تَخْرُجُ صِکَاکُ الْحَاجِّ فَقَالَ مَا عِنْدَنَا فِی هَذَا شَیْ ءٌ وَ لَکِنْ إِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ رَمَضَانَ یُکْتَبُ فِیهَا الْآجَالُ وَ یُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ یُخْرَجُ صِکَاکُ الْحَاجِّ وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَی خَلْقِهِ فَلَا یَبْقَی مُؤْمِنٌ إِلَّا غَفَرَ لَهُ إِلَّا شَارِبُ مُسْکِرٍ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْضَاهُ ثُمَّ أَنْهَاهُ قَالَ قُلْتُ إِلَی مَنْ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ إِلَی صَاحِبِکُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْلَمْ مَا یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ(1).

«44»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ حَرِیشٍ قَالَ: عَرَضْتُ هَذَا الْکِتَابَ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام فَأَقَرَّ بِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام فِی صُبْحِ أَوَّلِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی کَانَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَاسْأَلُونِی فَوَ اللَّهِ لَأُخْبِرَنَّکُمْ بِمَا یَکُونُ إِلَی ثَلَاثِمِائَةٍ وَ سِتِّینَ یَوْماً مِنَ الذَّرِّ فَمَا دُونَهَا فَمَا فَوْقَهَا ثُمَّ لَا أُخْبِرَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ بِتَکَلُّفٍ وَ لَا بِرَأْیٍ وَ لَا بِادِّعَاءٍ فِی عِلْمٍ إِلَّا مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ تَعْلِیمِهِ وَ اللَّهِ لَا یَسْأَلُنِی أَهْلُ التَّوْرَاةِ وَ لَا أَهْلُ الْإِنْجِیلِ وَ لَا أَهْلُ الزَّبُورِ وَ لَا أَهْلُ الْفُرْقَانِ إِلَّا فَرَّقْتُ بَیْنَ کُلِّ أَهْلِ کِتَابٍ بِحُکْمِ مَا فِی کِتَابِهِمْ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَ رَأَیْتَ مَا تَعْلَمُونَهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ هَلْ تَمْضِی تِلْکَ السَّنَةُ وَ بَقِیَ مِنْهُ شَیْ ءٌ لَمْ تَتَکَلَّمُوا بِهِ قَالَ لَا وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ أَنَّهُ فِیمَا عَلِمْنَا فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ أَنْ أَنْصِتُوا لِأَعْدَائِکُمْ لَنَصَتْنَا فَالنَّصْتُ أَشَدُّ مِنَ الْکَلَامِ (2).

«45»

یر، [بصائر الدرجات] الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبَّاسِ بْنِ حَرِیشٍ أَنَّهُ عَرَضَهُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام فَأَقَرَّ بِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِنَّ الْقَلْبَ الَّذِی یُعَایِنُ مَا یَنْزِلُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ لَعَظِیمُ الشَّأْنِ قُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ یَا بَا عَبْدِ اللَّهِ قَالَ [لَیُشَقُّ وَ اللَّهِ بَطْنُ ذَلِکَ الرَّجُلِ ثُمَّ یُؤْخَذُ إِلَی قَلْبِهِ](3) یُکْتَبُ عَلَی قَلْبِ ذَلِکَ الرَّجُلِ بِمِدَادِ النُّورِ فَذَلِکَ (4) جَمِیعُ الْعِلْمِ ثُمَّ یَکُونُ الْقَلْبُ مُصْحَفاً لِلْبَصَرِ

ص: 20


1- 1. بصائر الدرجات ص 222.
2- 2. بصائر الدرجات ص 223 و 222.
3- 3. زیادة من المصدر المطبوع.
4- 4. الفذلک و الفذلکة یراد بها فی کلام العلماء اجمال ما فصل اولا، و کل ما هو. نتیجة متفرعة علی ما سبق حسابا کان أو غیره، و هی منحوتة من قول الحاسب إذا اجمل حسابه« فذلک کذا و کذا» اشارة الی نتیجة الحساب و حاصله.

و زبان مترجمی برای گوش می شود و وقتی آن مرد بخواهد به چیزی علم پیدا کند، با چشم و دل خویش به آن می نگرد، گویی او به کتابی نگاه می کند. پس از آن پرسیدم: علم در شب های دیگر چطور است؟ آیا قلب در آن باز می­شود یا خیر؟ فرمود: خیر قلب گشوده نمی­شود ولی خداوند با افکندن در دل، به آن مرد الهام می کند تا جایی که به گوش چنین القا می شود که گویا به واسطه دانشی که خداوند اراده کرده، سخن گفته است «واللهُ واسعٌ عَلیمٌ »،(1){و خداوند گشایشگر داناست.} (2)

روایت46.

بصائر الدرجات: عمر بن زید روایت می کند: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: نظر شما در مورد کسی که به آنچه در شب قدر بر شما فرود می آید آنچنان که گفته شده، اقرار نکند و آن را انکار هم نکند، چیست؟ فرمود: اما اگر از سوی افرادی که در علم ما مورد اطمینان هستند بر او اقامه دلیل شود، ولی به او اطمینان نکند کافر است. اما کسی که اقامه دلیل از فرد مورد وثوق را نشنود معذور است تا زمانی که آن را بشنود. سپس فرمود: «یُؤمِنُ باللهِ و یُؤمِنُ للمُؤمِنین»،(3){به خدا ایمان دارد و [سخن] مؤمنان را باور می کند.}(4)

روایت47.

بصائر الدرجات: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: علی بن ابی طالب علیه السلام بسیار می فرمود: در محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله با تیمی [ابوبکر] و همراهش ملاقات کردم و حضرت سوره إنا أنزلناه فی لیلة القدر را با خشوع و گریه تلاوت می فرمود. آن دو به حضرت عرض می کردند: چه بسیار است رقت و دل نازکیت نسبت به این سوره! حضرت به آنها می فرمود: دلم رقت یافت به سبب آنچه چشمانم دید و قلبم دریافت و به سبب آنچه قلب این فرد پس از من خواهد دید. مقصودش امام علی علیه السلام بود. آن دو گفتند: تو می دانی او چه می بیند؟ و او این سخنان را بر زبان می آورد: «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْر»،(5) {در آن [شب] فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، برای هر کاری [که مقرّر شده است] فرود آیند؛ [آن شب] تا دَمِ صُبح، صلح و سلام است.} امام علی علیه السلام فرمود: سپس فرمود: آیا بعد از سخن خداوند تبارک و تعالی «کُلَّ أَمْرٍ» حرفی باقی ماند؟ گفتند: نه. پیامبر فرمود: آیا می دانید این آیه بر چه کسی نازل شده است؟ گفتند: نه به خدا سوگند نمی دانیم ای رسول خدا! فرمود: آری! و آیا این شب پس از من نیز خواهد بود؟ عرضه داشتند: آری. فرمود: و آیا فرمان الهی در آن شب نازل می شود؟ گفتند: آری. فرمود: به چه کسی نازل می شود؟ گفتند: نمی دانیم. پس رسول خدا صلی الله علیه و آله سر مرا گرفت و فرمود: اگر نمی دانید او کیست باید بگویم که

ص: 21


1- . بقره / 247
2- . بصائر الدرجات : 224 و 223
3- . توبه / 61
4- . بصائر الدرجات : 224
5- . قدر / 5-4

وَ یَکُونُ اللِّسَانُ مُتَرْجِماً لِلْأُذُنِ إِذَا أَرَادَ ذَلِکَ الرَّجُلُ عِلْمَ شَیْ ءٍ نَظَرَ بِبَصَرِهِ وَ قَلْبِهِ فَکَأَنَّهُ یَنْظُرُ فِی کِتَابٍ قُلْتُ لَهُ بَعْدَ ذَلِکَ فَکَیْفَ الْعِلْمُ فِی غَیْرِهَا أَ یُشَقُّ الْقَلْبُ فِیهِ أَمْ لَا قَالَ لَا یُشَقُّ لَکِنَّ اللَّهَ یُلْهِمُ ذَلِکَ الرَّجُلَ بِالْقَذْفِ فِی الْقَلْبِ حَتَّی یُخَیَّلَ إِلَی الْأُذُنِ أَنَّهَا تَکَلَّمَ بِمَا شَاءَ اللَّهُ مِنْ عِلْمِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ (1).

«46»

یر، [بصائر الدرجات] عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یُونُسَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَ رَأَیْتَ مَنْ لَمْ یُقِرَّ بِمَا یَأْتِیکُمْ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کَمَا ذُکِرَ وَ لَمْ یَجْحَدْهُ قَالَ أَمَّا إِذَا قَامَتْ عَلَیْهِ الْحُجَّةُ مِمَّنْ یَثِقُ بِهِ فِی عِلْمِنَا فَلَمْ یَثِقْ بِهِ فَهُوَ کَافِرٌ وَ أَمَّا مَنْ لَمْ یَسْمَعْ ذَلِکَ فَهُوَ فِی عُذْرٍ حَتَّی یَسْمَعَ ثُمَّ قَالَ علیه السلام یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ (2).

«47»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام کَثِیراً مَا یَقُولُ: الْتَقَیْنَا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ التَّیْمِیُّ وَ صَاحِبُهُ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ یَتَخَشَّعُ وَ یَبْکِی فَیَقُولَانِ مَا أَشَدَّ رِقَّتَکَ بِهَذِهِ السُّورَةِ فَیَقُولُ لَهُمَا إِنَّمَا رَقَقْتُ لِمَا رَأَتْ عَیْنَایَ وَ وَعَاهُ قَلْبِی وَ لِمَا رَأَی قَلْبُ هَذَا مِنْ بَعْدِی یَعْنِی عَلِیّاً علیه السلام فَیَقُولَانِ أَ رَأَیْتَ وَ مَا الَّذِی یَرَی فَیَتْلُو هَذَا الْحَرْفَ- تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ قَالَ ثُمَّ یَقُولُ هَلْ بَقِیَ شَیْ ءٌ بَعْدَ قَوْلِهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی- کُلِّ أَمْرٍ فَیَقُولَانِ لَا فَیَقُولُ هَلْ تَعْلَمَانِ مَنِ الْمَنْزُولُ إِلَیْهِ بِذَلِکَ فَیَقُولَانِ لَا وَ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَیَقُولُ نَعَمْ فَهَلْ تَکُونُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولَانِ نَعَمْ قَالَ فَهَلْ تَنْزِلُ الْأَمْرُ فِیهَا فَیَقُولَانِ نَعَمْ فَیَقُولُ إِلَی مَنْ فَیَقُولَانِ لَا نَدْرِی فَیَأْخُذُ بِرَأْسِی فَیَقُولُ إِنْ لَمْ تَدْرِیَا

ص: 21


1- 1. بصائر الدرجات ص 223 و 224.
2- 2. بصائر الدرجات ص 224.

این فرد بعد از من، علی است. فرمود: اگر آن دو نفر پس از رسول اکرم صلی الله علیه و آله آن شب را تشخیص می دادند، به سبب شدت هراسی که بر جانشان می افتاد.(1)

روایت48.

بصائر الدرجات: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: در شب قدر تمام وقایع یک سال از خیر و شر و مرگ و حیات و باران و نام گروه حاجیان نوشته می شود و به اهل زمین اعلام می گردد. گفتم: به کدام یک از زمینیان؟ فرمود: به کسی که می بینی.(2)

روایت49.

بصائر الدرجات: داود بن فرقد روایت می کند: از حضرت درباره این فرمایش خداوند عزوجل سؤال کردم: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ» {ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم. و از شب قدر، چه آگاهت کرد.} فرمود: تمام وقایعی که از این سال تا سال آینده رخ می دهد؛ از مرگ یا میلاد در این شب نازل می شود. عرض کردم: به چه کسی؟ فرمود: به چه کسی می تواند نازل شود؟ مردم در این شب مشغول نماز و دعا و نیایش و طلب حاجت هستند و صاحب این فرمان مشغول به فرود آمدن فرشتگان به او در مورد امور سالیانه، برای هر کاری که مقدر شده است، می باشد. آن شب تا دمِ صبح، صلح و سلام است.(3)

روایت50.

بصائر الدرجات: عبد الله بن سنان روایت می کند: از حضرت درباره نیمه شعبان پرسیدم. فرمود: در این مورد چیزی نمی دانم، ولی در شب نوزدهم روز ی ها تقسیم می شود و مرگ ها نوشته می شود و قرارداد حاجیان امضا می شود و خداوند بر بندگانش نظر رحمت می افکند و گناهانشان را می آمرزد مگر باده خوار مست. وقتی شب بیست و سوم فرا رسید، یعنی شبی که در آن هر امر محکمی تقسیم می شود، این حکم امضا می شود و سپس به اطلاع می رسد. می گوید: عرض کردم به چه کسی فدایت شوم؟ حضرت پاسخ داد: به صاحب شما و اگر چنین نشود، پی نخواهد برد که چه اتفاقاتی در آن سال رخ می دهد.(4)

روایت51.

بصائر الدرجات:

ص: 22


1- . بصائر الدرجات : 224
2- . بصائر الدرجات : 220
3- . بصائر الدرجات : 220
4- . بصائر الدرجات : 220

هُوَ هَذَا مِنْ بَعْدِی قَالَ فَإِنْ کَانَا یَفْرَقَانِ (1) تِلْکَ اللَّیْلَةَ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ شِدَّةِ مَا یَدْخُلُهُمَا مِنَ الرُّعْبِ (2).

«48»

یر، [بصائر الدرجات] ابْنُ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ یُکْتَبُ مَا یَکُونُ مِنْهَا فِی السَّنَةِ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاةٍ أَوْ مَطَرٍ وَ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ الْحَاجِّ ثُمَّ یُفْضَی ذَلِکَ إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ فَقُلْتُ إِلَی مَنْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ فَقَالَ إِلَی مَنْ تَرَی (3).

«49»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ- وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ قَالَ نَزَلَ فِیهَا مَا یَکُونُ مِنَ السَّنَةِ إِلَی السَّنَةِ مِنْ مَوْتٍ أَوْ مَوْلُودٍ قُلْتُ لَهُ إِلَی مَنْ فَقَالَ إِلَی مَنْ عَسَی أَنْ یَکُونَ إِنَّ النَّاسَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ فِی صَلَاةٍ وَ دُعَاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ وَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فِی شُغُلٍ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ إِلَیْهِ بِأُمُورِ السَّنَةِ مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَی طُلُوعِهَا مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِیَ لَهُ إِلَی أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ(4).

«50»

یر، [بصائر الدرجات] الْعَبَّاسُ بْنُ مَعْرُوفٍ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ مَا عِنْدِی فِیهِ شَیْ ءٌ وَ لَکِنْ إِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ قُسِمَ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ کُتِبَ فِیهَا الْآجَالُ وَ خَرَجَ فِیهَا صِکَاکُ الْحَاجِّ وَ اطَّلَعَ اللَّهُ إِلَی عِبَادِهِ فَغَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ إِلَّا شَارِبَ مُسْکِرٍ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ ثُمَّ یُنْهَی ذَلِکَ وَ یُمْضَی قَالَ قُلْتُ إِلَی مَنْ قَالَ إِلَی صَاحِبِکُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْلَمْ (5).

«51»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ یُونُسَ عَنِ الْحَارِثِ

ص: 22


1- 1. کذا فی الأصل و المصدر، و الظاهر: فان کانا لیعرفان تلک اللیلة ....
2- 2. بصائر الدرجات ص 224.
3- 3. بصائر الدرجات ص 220.
4- 4. بصائر الدرجات ص 220.
5- 5. بصائر الدرجات ص 220.

هشام روایت می کند که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: غرض باری تعالی از این آیه در کتابش چیست: «فیها یُفرَقُ کُلُّ أمرٍ حکیمٍ» فرمود: مقصود شب قدر است که در آن نام گروه حاجیان نوشته می شود و در هر آن چیزی که باید تا سال بعد اتّفاق افتد از طاعت یا معصیت، ولادت یا مرگ مقدّر می گردد و خداوند در آن شب و روز، هر آنچه خواهد ایجاد کند و سپس آن را به صاحب زمین الهام کند. حارث بن مغیره بصری گوید: عرض کردم: صاحب زمین کیست؟ فرمود: صاحب شما.(1)

روایت52.

بصائر الدرجات: ابو هذیل از امام باقر علیه السلام روایت می کند که فرمود: ای ابو هذیل! آگاه باش که شب قدر از ما پنهان نیست. فرشتگان در آن شب گرداگرد ما می چرخند.(2)

روایت53.

بصائر الدرجات: داود بن فرقد روایت می کند، از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر پرسیدم که فرشتگان در آن پیوسته فرود می آیند. حضرت فرمود: «تَنزََّلُ الْمَلَائکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِِّم مِّن کلُ ِّ أَمْرٍ* سَلَامٌ هِیَ حَتیَ مَطْلَعِ الْفَجْرِ»(3) {در آن [شب] فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، برای هر کاری [که مقدر شده است]، فرود آیند. [آن شب] تا دمِ صبح، صلح و سلام است.} سپس امام صادق علیه السلام به من فرمود که چه چیزی، از چه کسی و به چه کسی نازل می شود.(4)

روایت54.

بصائر الدرجات: سعید بن یسار گوید: نزد مُعلَّی بن خُنَیس بودم که فرستاده امام صادق علیه السلام آمد. به او گفتم: از او در مورد شب قدر سؤال کن. وقتی بازگشت به او گفتم: پرسیدی؟ گفت: آری! از هر آنچه می خواستم و نمی خواستم خبر داد. گفت: خداوند در آن شب مقادیر آن سال را مقرر می کند و سپس آن را به سوی زمین می فرستد. گفتم: به چه کسی؟ گفت: به کسی که می بینی ای عاجز (یا ضعیف)!(5)

روایت55.

بصائر الدرجات: معلّی بن خُنَیس از امام صادق علیه السلام روایت می کند: در شب قدر خداوند هر آنچه را رخ می دهد ثبت می کند سپس آن را به سوی زمین می فرستد. معلی گوید: گفتم به که؟ فرمود: به کسی که می بینی ای احمق!(6)

بصائر الدرجات: از حسن بن موسی همین حدیث روایت شده است.(7)

ص: 23


1- . بصائر الدرجات : 221
2- . بصائر الدرجات : 221
3- . قدر / 5-4
4- . بصائر الدرجات : 221
5- . بصائر الدرجات : 221
6- . بصائر الدرجات : 222
7- . بصائر الدرجات : 222

بْنِ الْمُغِیرَةِ الْبَصْرِیِّ وَ عَنْ عَمْرٍو عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ هِشَامٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ- فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ تِلْکَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ الْحَاجِّ وَ مَا یَکُونُ فِیهَا مِنْ طَاعَةٍ أَوْ مَعْصِیَةٍ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاةٍ وَ یُحْدِثُ اللَّهُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ مَا یَشَاءُ ثُمَّ یُلْقِیهِ إِلَی صَاحِبِ الْأَرْضِ قَالَ الْحَارِثُ بْنُ الْمُغِیرَةِ الْبَصْرِیُّ فَقُلْتُ وَ مَنْ صَاحِبُ الْأَرْضِ قَالَ صَاحِبُکُمْ (1).

«52»

یر، [بصائر الدرجات] إِبْرَاهِیمُ بْنُ هَاشِمٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی عِمْرَانَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ یُونُسَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی الْمُهَاجِرِ عَنْ أَبِی الْهُذَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: یَا أَبَا الْهُذَیْلِ أَمَا لَا یَخْفَی عَلَیْنَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ یُطِیفُونَنَا فِیهَا(2).

«53»

یر، [بصائر الدرجات] مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی تَنَزَّلُ فِیهِ الْمَلَائِکَةُ فَقَالَ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ قَالَ ثُمَّ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مِمَّنْ وَ إِلَی مَنْ وَ مَا یَنْزِلُ (3).

«54»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ النَّضْرِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ إِذْ جَاءَ رَسُولُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقُلْتُ لَهُ سَلْهُ عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَلَمَّا رَجَعَ قُلْتُ لَهُ سَأَلْتَهُ قَالَ نَعَمْ فَأَخْبَرَنِی بِمَا أَرَدْتُ وَ مَا لَمْ أُرِدْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَقْضِی فِیهَا مَقَادِیرَ تِلْکَ السَّنَةِ ثُمَّ یَقْذِفُ بِهِ إِلَی الْأَرْضِ فَقُلْتُ إِلَی مَنْ فَقَالَ إِلَی مَنْ تَرَی یَا عَاجِزُ أَوْ یَا ضَعِیفُ (4).

«55»

یر، [بصائر الدرجات] مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ کَتَبَ اللَّهُ فِیهَا مَا یَکُونُ قَالَ ثُمَّ یَرْمِی بِهِ قَالَ قُلْتُ إِلَی مَنْ قَالَ إِلَی مَنْ تَرَی یَا أَحْمَقُ (5).

یر، [بصائر الدرجات] محمد بن عیسی عن علی بن الحکم عن الحسن بن موسی: مثله (6).

ص: 23


1- 1. بصائر الدرجات ص 221.
2- 2. بصائر الدرجات ص 221.
3- 3. بصائر الدرجات ص 221.
4- 4. بصائر الدرجات ص 221.
5- 5. بصائر الدرجات ص 222.
6- 6. بصائر الدرجات ص 222.

روایت56.

بصائر الدرجات: بُرَیده گوید: محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بودم و علی علیه السلام همراه ایشان بود، پیامبر فرمود: ای علی، آیا تو را در هفت موقعیت به همراه خویش حاضر نکردم؟ موقعیت پنجم، شب قدر است. ما به برکت این شب مخصوص شده ایم و نه غیر ما.(1)

روایت57.

فقه الرضا علیه السلام: در شب بیست و یکم و بیست و سوم صد رکعت نماز بخوان که در هر رکعت یک حمد و ده سوره خوانده می­شود. سی رکعت از این صد رکعت را به شمار آورید. اگر نتوانستی ایستاده بخوانی نشسته به جای آور. اگر خواستی، در هر رکعت یک مرتبه قُل هُوَ اللهُ أحَد بخوان و اگر توانستی این دو شب را تا صبح احیا کنی چنین کن؛ چرا که در این دو شب فضیلت بسیاری نهفته است و نجات از آتش دوزخ در آن است. شب زنده داری دو شب در مقابل چیزی که تو بدان امید داری زیاد نیست. روایت شده است که شب زنده داری در رمضان در سه شب است: شب نوزدهم که با ذکر تسبیح و دعا و مناجات است و نماز ندارد. در این دو شب بسیار ذکر خداوند عزوجل را بگویید و در شب فطر بر رسول گرامیش بسیار صلوات بفرستید؛ که در این شب هر کس عمل نیکو انجام داده باشد پاداش خویش را می ستاند. در شب های نوزده، بیست و یک و بیست و سه غسل کن و اگر فراموش کردی نیازی نیست دوباره آن را انجام دهی.

روایت58.

السرائر: حُمران گوید: از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر سؤال کردم. فرمود: شب سوم یا چهارم است. عرض کردم: یکی از این دو شب را به من بگو. فرمود: آنچه بر توست این که هر دو شب را عبادت کنی. شب قدر یکی از این دو شب است.(2)

روایت59.

السرائر: عبد الواحد انصاری گوید: از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر پرسش کردم. حضرت فرمود: به تو خبر می دهم و آن را از تو پنهان نمی دارم. و آن شب، اولین شب از هفت شب است که شب بیست و چهارم با آن اشتباه گرفته می شد.(3)

روایت60.

تفسیر عیاشی: حمران گوید: از امام صادق علیه السلام درباره این فرمایش خداوند متعال پرسیدم:

ص: 24


1- . بصائر الدرجات : 222
2- . السرائر : 463
3- . السرائر : 463
«56»

یر، [بصائر الدرجات] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ حَسَّانَ عَنِ ابْنِ دَاوُدَ عَنْ بُرَیْدَةَ قَالَ: کُنْتُ جَالِساً مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلِیٌّ مَعَهُ إِذْ قَالَ یَا عَلِیُّ أَ لَمْ أُشْهِدْکَ مَعِی سَبْعَةَ مَوَاطِنَ الْمَوْطِنُ الْخَامِسُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خُصِّصْنَا بِبَرَکَتِهَا لَیْسَتْ لِغَیْرِنَا(1).

«57»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام]: صَلِّ فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِائَةَ رَکْعَةٍ یقرءون [تَقْرَءُونَ] فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ احْسُبُوا الثَّلَاثِینَ الرَّکْعَةَ مِنَ الْمِائَةِ فَإِنْ لَمْ تُطِقْ ذَلِکَ مِنْ قِیَامٍ صَلَّیْتَ وَ أَنْتَ جَالِسٌ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مَرَّةً مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُحْیِیَ هَاتَیْنِ اللَّیْلَتَیْنِ إِلَی الصُّبْحِ فَافْعَلْ فَإِنَّ فِیهَا فَضْلًا کَبِیراً وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ وَ لَیْسَ سَهَرُ لَیْلَتَیْنِ یَکْبُرُ فِیمَا أَنْتَ تُؤَمِّلُ.

وَ قَدْ رُوِیَ: أَنَّ السَّهَرَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی ثَلَاثِ لَیَالٍ- لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ فِی تَسْبِیحٍ وَ دُعَاءٍ بِغَیْرِ صَلَاةٍ وَ فِی هَاتَیْنِ اللَّیْلَتَیْنِ أَکْثِرُوا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ الصَّلَاةِ عَلَی رَسُولِهِ فِی لَیْلَةِ الْفِطَرِ فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ یُوَفَّی فِیهَا الْأَجِیرُ أَجْرَهُ وَ اغْتَسِلْ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشَرَةَ مِنْهَا وَ فِی لَیْلَةِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ إِنْ نَسِیتَ فَلَا إِعَادَةَ عَلَیْکَ.

«58»

سر، [السرائر] مُوسَی بْنُ بَکْرٍ عَنْ حُمْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ هِیَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ أَوْ أَرْبَعٍ قُلْتُ أَفْرِدْ لِی إِحْدَاهُمَا قَالَ وَ مَا عَلَیْکَ أَنْ تَعْمَلَ فِی اللَّیْلَتَیْنِ هِیَ إِحْدَاهُمَا(2).

«59»

سر، [السرائر] مُوسَی بْنُ بَکْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِنِّی أُخْبِرُکَ بِهَا لَا أُعَمِّی عَلَیْکَ هِیَ لَیْلَةُ أَوَّلِ السَّبْعِ وَ قَدْ کَانَتْ تَلْتَبِسُ عَلَیْهِ لَیْلَةُ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ (3).

«60»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ

ص: 24


1- 1. بصائر الدرجات ص 222.
2- 2. السرائر: 463.
3- 3. السرائر: 463.

«ثُمَّ قَضی أَجَلاً وَ أَجَلٌ مُسَمًّی عِنْدَهُ»،(1) {آنگاه مدّتی را [برای شما عمر] مقرّر داشت. و اَجَل حتمی نزد اوست. با این همه، [بعضی از] شما [در قدرت او] تردید می کنید.} فرمود: اجل مسمی آن چیزی است که در آن شب برای ملک الموت نام برده شده و این همان اجلی است که خداوند در مورد آن می فرماید: «فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ»،(2) {پس چون اجلشان فرا رسد، نه [می توانند] ساعتی آن را پس اندازند و نه پیش.} و همان اجلی است که در شب قدر برای ملک الموت نام برده شده و اجل دیگر، مشیت الهی در آن دخیل است، اگر بخواهد آن را پیش اندازد و اگر بخواهد به تأخیر افکند.(3)

روایت61.

تفسیر عیاشی: ابراهیم از امام صادق علیه السلام روایت می کند: در رابطه با فرمایش خدای متعال: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآن»،(4)

{ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است.} از حضرت پرسیدم: چگونه در ماه رمضان نازل شده است، در صورتی که قرآن در بیست سال از اول تا آخرش فرو فرستاده شده است؟ حضرت علیه السلام فرمود: همه قرآن به یک باره در ماه رمضان بر بیت المعمور فرود آمده و در مدت بیست سال از بیت المعمور [بر پیامبر] نازل گشته است. سپس فرمود: نبی اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: صحف ابراهیم در شب اول ماه مبارک رمضان نازل شد و تورات شش روز از رمضان گذشته بود، انجیل سیزده شب از ماه مبارک سپری شده بود، زبور هجده روز و قرآن بیست و چهار روز از ماه رمضان گذشته بود که نازل شدند .

باب پنجاه و چهارم : وداع ماه رمضان و کیفیت آن

روایات

مؤلف

إن شاء الله بسیاری از ادعیه وداع و آداب آن در ابواب دعاهای ماه رمضان از باب های اعمال سال ذکر خواهد شد.

روایت1.

الإحتجاج: حمیری خطاب به حضرت قائم عجلّ الله تعالی فرجه الشریف نامه نوشت و از حضرت سؤال کرد که وداع ماه رمضان در چه زمانی صورت می گیرد؛ چرا که یاران ما بر سر آن اختلاف نظر پیدا کرده اند؛ برخی می گویند در آخرین شب ماه مبارک خوانده می شود و برخی می گویند در آخرین روز.

ص: 25


1- . الأنعام / 2
2- . یونس / 49
3- . تفسیر عیاشی 1 : 354
4- . بقره / 185

ثُمَّ قَضی أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّی عِنْدَهُ (1) قَالَ الْمُسَمَّی مَا سُمِّیَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ وَ هُوَ الَّذِی قَالَ اللَّهُ- فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ (2) وَ هُوَ الَّذِی سُمِّیَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ الْآخَرُ لَهُ فِیهِ الْمَشِیَّةُ إِنْ شَاءَ قَدَّمَهُ وَ إِنْ شَاءَ أَخَّرَهُ (3).

«61»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ کَیْفَ أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ إِنَّمَا أُنْزِلَ الْقُرْآنُ فِی عِشْرِینَ سَنَةً مِنْ أَوَّلِهِ إِلَی آخِرِهِ فَقَالَ علیه السلام نَزَلَ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ أُنْزِلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ فِی طُولِ عِشْرِینَ سَنَةً ثُمَّ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله نَزَلَتْ صُحُفُ إِبْرَاهِیمَ فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ لِسِتٍّ مَضَیْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَتِ الْإِنْجِیلُ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ لَیْلَةً خَلَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَ الزَّبُورُ لِثَمَانِیَ عَشَرَةَ مِنْ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَ الْقُرْآنُ لِأَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَمَضَانَ (4).

باب 54 وداع شهر رمضان و کیفیته

الأخبار

أقول

سیجی ء إن شاء الله کثیر من أدعیة الوداع و آدابه فی أبواب أدعیة شهر رمضان من أبواب أعمال السنة.

«1»

ج، [الإحتجاج]: کَتَبَ الْحِمْیَرِیُّ إِلَی الْقَائِمِ علیه السلام یَسْأَلُهُ عَنْ وَدَاعِ شَهْرِ رَمَضَانَ مَتَی یَکُونُ فَقَدِ اخْتَلَفَ فِیهِ أَصْحَابُنَا فَبَعْضُهُمْ یَقُولُ یُقْرَأُ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ وَ بَعْضُهُمْ یَقُولُ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْهُ.

ص: 25


1- 1. الأنعام: 2.
2- 2. یونس: 49.
3- 3. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 354.
4- 4. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 80.

توقیع حضرت بیرون آمد که: «اعمال ماه مبارک در شب های آن است و وداع در آخرین شب ماه انجام می شود. اگر بیم از آن باشد که ماه ناقص شود، در دو شب آخر خوانده شود.(1)

روایت2.

فقه الرضا علیه السلام: وداع ماه مبارک در آخرین شب آن است و دعای وداع را می خوانی .

باب پنجاه و پنجم : فضایل ماه رجب و روزه و احکام آن و فضیلت برخی از شب ها و روزهای آن

روایات

مؤلف

برخی از مطالب مرتبط به این باب در باب اعمال ماه رجب از ابواب اعمال سال خواهد آمد. پس غافل نشو.

روایت1.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة، ثواب الاعمال(2) و أمالی صدوق: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بدانید و آگاه باشید که رجب ماه «اصمّ» الهی است. ماه بزرگی است. بدین جهت «اصمّ» نامیده شده که هیچ یک از ماه ها در احترام و فضیلت و برتری به پای این ماه نمی رسد. اهل جاهلیت در دوران جاهلی این ماه را تکریم می کردند و وقتی هم که اسلام آمد، جز بزرگی و برتری چیزی به آن افزوده نشد.

بدانید و آگاه باشید که رجب و شعبان ماه من هستند(3)

و ماه رمضان ماه امت من است، بدانید کسی که روزی را در ماه رجب از روی ایمان و برای رضای خدا روزه گیرد، مستوجب رضوان بزرگ خداوند می شود و روزه آن روز او آتش خشم خدا را خاموش می گرداند و یکی از درهای جهنم را به روی او می بندد. اگر به قدر تمام زمین به

ص: 26


1- . الإحتجاج : 269. در «غیبت» شیخ طوسی ص 246 نیز آن را می بینی.
2- . ثواب الاعمال : 53-49 و کتاب فضائل نسخه خطی است.
3- . در ثواب الاعمال آمده است که رجب ماه خداست و شعبان ماه من است و رمضان ماه امت من است.

التَّوْقِیعُ الْعَمَلُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی لَیَالِیهِ وَ الْوَدَاعُ یَقَعُ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ فَإِذَا خَافَ أَنْ یَنْقُصَ الشَّهْرُ جَعَلَهُ فِی لَیْلَتَیْنِ (1).

«2»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام]: وَدَاعُ الشَّهْرِ فِی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ وَ تَقْرَأُ دُعَاءَ الْوَدَاعِ.

باب 55 فضائل شهر رجب و صیامه و أحکامه و فضل بعض لیالیه و أیامه

الأخبار

أقول

سیجی ء بعض ما یناسب هذا الباب فی باب أعمال شهر رجب من أبواب عمل السنة فلا تغفل.

«1»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، ثو، [ثواب الأعمال](2) لی، [الأمالی] للصدوق مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی إِسْحَاقَ بْنِ أَحْمَدَ اللَّیْثِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الرَّازِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْمُفْتِی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَرْوَزِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَیَّاشٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَلَا إِنَّ رَجَبَ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ وَ هُوَ شَهْرٌ عَظِیمٌ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْأَصَمَّ لِأَنَّهُ لَا یُقَارِنُهُ شَهْرٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرْمَةً وَ فَضْلًا عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ کَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّةِ یُعَظِّمُونَهُ فِی جَاهِلِیَّتِهَا فَلَمَّا جَاءَ الْإِسْلَامُ لَمْ یَزْدَدْ إِلَّا تَعْظِیماً وَ فَضْلًا أَلَا إِنَّ رَجَبَ وَ شَعْبَانَ شَهْرَایَ-(3) وَ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِی أَلَا فَمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ یَوْماً إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَوْجَبَ رِضْوَانَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ وَ أَطْفَی صَوْمُهُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ غَضَبَ اللَّهِ وَ أَغْلَقَ عَنْهُ بَاباً مِنْ أَبْوَابِ النَّارِ وَ لَوْ أَعْطَی مِثْلَ الْأَرْضِ

ص: 26


1- 1. الاحتجاج ص 269، و تراه فی غیبة الشیخ الطوسیّ ص 246.
2- 2. ثواب الأعمال ص 49- 53، و کتاب الفضائل مخطوط.
3- 3. فی ثواب الأعمال: الا ان رجبا شهر اللّه و شعبان شهری و رمضان شهر أمتی.

او طلا بخشند، از پاداش روزه او گران مایه تر نیست و اگر او با نیتی خالص این عمل را انجام دهد، اجر او را چیزی از امور دنیایی را بدون حسنات کامل نمی کند. شب هنگام ده حاجت او برآورده می شود. اگر برای دنیا دعا کرده باشد خداوند عزوجلّ به او می بخشد، در غیر این صورت خیری را برای او ذخیره می کند که بهتر از دعاهای دوستان، عزیزان و یاران باوفای اوست.

کسی که دو روز از رجب را روزه بگیرد، هیچ کس از اهل آسمان و زمین نمی تواند کرامتی را که نزد خداوند دارد توصیف کند و پاداشی مانند پاداش تمام عمر ده تن از راستان، هر چه عمرشان طولانی باشد، برایشان نوشته می­شود و در روز قیامت نیز به مانند آنان شفاعت می شود و همراه آنان محشور می گردد تا این که وارد بهشت شود و از دوستان آنان باشد.

کسی که سه روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند عزوجل میان او و آتش دوزخ خندق یا حائلی به فاصله هفتاد سال سیر کردن قرار می دهد و خداوند عزوجل به هنگام افطار به او می فرماید: حق تو بر من واجب و محبت و ولایت من برای تو لازم شد. ای فرشتگان! شما را گواه می گیرم که حقیقتاً گناهان گذشته و آینده او را آمرزیدم.

و هر کس چهار روز از رجب را روزه گیرد، از تمام بلایا مصون می گردد؛ از دیوانگی گرفته تا جذام و پیسی و فتنه دجال و از عذاب قبر ایمن است و پاداش خردمندان توبه پیشه و روی آورنده به خدا برای او نوشته می شود و نامه عملش پیشاپیش صف عبادت کنندگان، به دست راست او سپرده می شود.

هر کس پنج روز از رجب را روزه بگیرد، بر خداست که در روز قیامت او را خوشنود گرداند و با سیمایی فروزان همچون ماه شب چهارده محشور گردد و به تعداد شن های صحرای عالج(1) برای او حسنات نوشته می­شود و بی حساب وارد بهشت شود و به او گفته می شود: هر چه آرزو داری از پروردگارت بخواه.

هر کس شش روز از ماه رجب را روزه بگیرد، در حالی از قبرش بیرون می آید که فروغ سیمایش از پرتو آفتاب درخشنده تر است و به غیر از آن نوری به او بخشیده می شود که اهل محشر از پرتو آن بهره مند می شوند. و در زمره کسانی برانگیخته می شود که از آتش دوزخ در امانند تا این که بدون حساب از صراط عبور می کند و از ناخشنودی پدر و مادر و قطع صله رحم در امان می ماند .

هر کسی که هفت روز از رجب را روزه بگیرد، به ازای هر روز روزه، خداوند یکی از دروازه های هفتگانه جهنم را به روی او می بندد و بدن او را بر آتش دوزخ حرام می کند.

ص: 27


1- . عالج شامل بخش وسیعی از صحرای جزیرة العرب است. (مترجم) [1]

ذَهَباً مَا کَانَ بِأَفْضَلَ مِنْ صَوْمِهِ وَ لَا یَسْتَکْمِلُ أَجْرَهُ بِشَیْ ءٍ مِنَ الدُّنْیَا دُونَ الْحَسَنَاتِ إِذَا أَخْلَصَهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَهُ إِذَا أَمْسَی عَشْرُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٍ إِنْ دَعَا بِشَیْ ءٍ فِی عَاجِلِ الدُّنْیَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِلَّا ادَّخَرَ لَهُ مِنَ الْخَیْرِ أَفْضَلَ مِمَّا دَعَا بِهِ دَاعٍ مِنْ أَوْلِیَائِهِ وَ أَحِبَّائِهِ وَ أَصْفِیَائِهِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ یَوْمَیْنِ لَمْ یَصِفِ الْوَاصِفُونَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ مَا لَهُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْکَرَامَةِ وَ کُتِبَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أُجُورِ عَشَرَةٍ مِنَ الصَّادِقِینَ فِی عُمُرِهِمْ بَالِغَةً أَعْمَارُهُمْ مَا بَلَغَتْ وَ یُشَفَّعُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی مِثْلِ مَا یُشَفَّعُونَ فِیهِ وَ یَحْشُرُهُمْ مَعَهُمْ فِی زُمْرَتِهِمْ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ وَ یَکُونَ مِنْ رُفَقَائِهِمْ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّارِ خَنْدَقاً أَوْ حِجَاباً طَوْلُهُ مَسِیرَةُ سَبْعِینَ عَاماً وَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عِنْدَ إِفْطَارِهِ لَقَدْ وَجَبَ حَقُّکَ عَلَیَّ وَ وَجَبَ لَکَ مَحَبَّتِی وَ وَلَایَتِی أُشْهِدُکُمْ یَا مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ عُوفِیَ مِنَ الْبَلَایَا کُلِّهَا مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ وَ أُجِیرَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ کُتِبَ لَهُ مِثْلُ أُجُورِ أُولِی الْأَلْبَابِ التَّوَّابِینَ الْأَوَّابِینَ وَ أُعْطِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فِی أَوَائِلِ الْعَابِدِینَ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةَ أَیَّامٍ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُرْضِیَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ بُعِثَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ وَ کُتِبَ لَهُ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ حَسَنَاتٌ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ یُقَالُ لَهُ تَمَنَّ عَلَی رَبِّکَ مَا شِئْتَ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سِتَّةَ أَیَّامٍ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ لِوَجْهِهِ نُورٌ یَتَلَأْلَأُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنْ نُورِ الشَّمْسِ وَ أُعْطِیَ سِوَی ذَلِکَ نُوراً یَسْتَضِی ءُ بِهِ أَهْلُ الْجَمْعِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِینَ حَتَّی یَمُرَّ عَلَی الصِّرَاطِ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ یُعَافَی مِنْ عُقُوقِ الْوَالِدَیْنِ وَ قَطِیعَةِ الرَّحِمِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سَبْعَةَ أَیَّامٍ فَإِنَّ لِجَهَنَّمَ سَبْعَةَ أَبْوَابٍ یُغْلِقُ اللَّهُ عَلَیْهِ بِصَوْمِ کُلِّ یَوْمٍ بَاباً مِنْ أَبْوَابِهَا وَ حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَسَدَهُ عَلَی النَّارِ.

ص: 27

و کسی که هشت روز از رجب روزه بگیرد، خداوند به ازای هر روز روزه، یکی از درهای هشتگانه بهشت را به روی او می گشاید و به او می فرماید: از هر کدام از درهای بهشت که خواستی وارد شو.

و کسی که نه روز از رجب را روزه بگیرد، در حالی از قبر خارج می شود که ندای «لا إلهَ إلاَّ الله» بر زبانش جاری است و جز به سوی بهشت رو نمی کند. با چهره ای نورانی از قبر خارج می شود که بر اهل محشر می تابد، تا این که می گویند: این پیامبری است برگزیده. کمترین چیزی که به او بخشیده می شود این است که بی حساب وارد بهشت می گردد.

کسی که ده روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند دو بال سبز مزین به مروارید و یاقوت به او عنایت فرماید که با آن دو بال با سرعتی برق آسا از صراط به سوی بهشت پرواز می کند و خداوند زشتی های او را به نیکی ها بدل کند و نام او در زمره مقربین درگاه الهی که برای رضای خدا در میان مردم به عدالت رفتار می کنند، نوشته می شود. گویی او با استقامت و شکیبایی، هزار سال برای خدا عبادت کرده است.

و کسی که یازده روز از رجب را روزه بگیرد، هیچ بنده ای در روز قیامت با خدا ملاقات نخواهد کرد که پاداشش از او بهتر باشد، مگر کسی که به اندازه او یا بیشتر از او روزه بگیرد.

و کسی که دوازده روز از رجب را روزه بدارد، دو جامه سبز رنگ از سندس و استبرق بر او پوشانند و او را با آن آراسته کنند. اگر یکی از این دو جامه را در دنیا به تماشا بگذارند، شرق تا غرب عالم را روشن گرداند و دنیا خوش عطرتر از مشک گردد.

کسی که سیزده روز را روزه بگیرد، در روز قیامت خوانی از یاقوت سبز در سایه عرش الهی مهیا سازند که پایه های آن از مروارید و هفتاد برابر از دنیا گسترده تر است. بر روی آن طبق هایی از مروارید و یاقوت است و در هر طبقی هفتاد هزار رنگ غذاست. نه رنگشان مانند هم است و نه عطرشان. در حالی از آن سفره بهره مند می شود که مردم در ناراحتی سخت و اندوهی عظیم به سر می برند.

و کسی که چهارده روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند عزوجل پاداشی از قصرهای بهشتی که با مروارید و یاقوت ساخته شده، آنقدر به او عنایت فرماید که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به ذهن کسی خطور کرده است.

کسی که پانزده روز از رجب را روزه بدارد، در روز قیامت در جایگاه کسانی که از عذاب الهی در امانند، می ایستد. هر فرشته مقرب یا پیامبری و رسولی که از او بگذرد به او می گوید: خوشا به حالت! تو در امانی و به جوار قرب الهی مشرف شده ای

ص: 28

وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ فَإِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ یَفْتَحُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِصَوْمِ کُلِّ یَوْمٍ بَاباً مِنْ أَبْوَابِهَا وَ قَالَ لَهُ ادْخُلْ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِ الْجِنَانِ شِئْتَ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ تِسْعَةَ أَیَّامٍ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ یُنَادِی بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا یُصْرَفُ وَجْهُهُ دُونَ الْجَنَّةِ وَ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ لِوَجْهِهِ نُورٌ یَتَلَأْلَأُ لِأَهْلِ الْجَمْعِ حَتَّی یَقُولُوا هَذَا نَبِیٌّ مُصْطَفًی وَ إِنَّ أَدْنَی مَا یُعْطَی أَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ عَشَرَةَ أَیَّامٍ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ جَنَاحَیْنِ أَخْضَرَیْنِ مَنْظُومَیْنِ بِالدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ یَطِیرُ بِهِمَا عَلَی الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ إِلَی الْجِنَانِ وَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِ حَسَنَاتٍ وَ کُتِبَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ الْقَوَّامِینَ لِلَّهِ بِالْقِسْطِ وَ کَأَنَّهُ عَبَدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَلْفَ عَامٍ قَائِماً صَابِراً مُحْتَسِباً وَ مَنْ صَامَ أَحَدَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ لَمْ یُوَافَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَبْدٌ أَفْضَلُ ثَوَاباً مِنْهُ إِلَّا مَنْ صَامَ مِثْلَهُ أَوْ زَادَ عَلَیْهِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ اثْنَیْ عَشَرَ یَوْماً کُسِیَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حُلَّتَیْنِ خَضْرَاوَیْنِ مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ وَ یُحَبَّرُ بِهِمَا(1)

لَوْ دُلِّیَتْ حُلَّةٌ مِنْهُمَا إِلَی الدُّنْیَا لَأَضَاءَ مَا بَیْنَ شَرْقِهَا وَ غَرْبِهَا وَ لَصَارَتِ الدُّنْیَا أَطْیَبَ مِنْ رِیحِ الْمِسْکِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَلَاثَةَ عَشَرَ یَوْماً وُضِعَتْ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَائِدَةٌ مِنْ یَاقُوتٍ أَخْضَرَ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ قَوَائِمُهَا مِنْ دُرٍّ أَوْسَعَ مِنَ الدُّنْیَا سَبْعِینَ مَرَّةً عَلَیْهَا صِحَافُ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ فِی کُلِّ صَحْفَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ لَوْنٍ مِنَ الطَّعَامِ- لَا یُشْبِهُ اللَّوْنُ اللَّوْنَ وَ لَا الرِّیحُ الرِّیحَ فَیَأْکُلُ مِنْهَا وَ النَّاسُ فِی شِدَّةٍ شَدِیدَةٍ وَ کَرْبٍ عَظِیمٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ أَرْبَعَةَ عَشَرَ یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الثَّوَابِ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ مِنْ قُصُورِ الْجِنَانِ الَّتِی بُنِیَتْ بِالدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ.

وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَوْقِفَ الْآمِنِینَ فَلَا یَمُرُّ بِهِ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا رَسُولٌ إِلَّا قَالَ طُوبَاکَ أَنْتَ آمِنٌ مُقَرَّبٌ مُشَرَّفٌ

ص: 28


1- 1. حبره حبرا: زینه و حبر الامر فلانا سره، و أحبره: أکرمه و نعمه و سره.

و همه حسرت این جایگاه تو را می خورند و خوش و شادمان در باغ های بهشت مأوی خواهی گزید.

و کسی که شانزده روز از رجب را روزه بدارد، طلایه دار کسانی است که سوار بر مرکبی از نور در عرصه بهشت به سوی سرای رحمت بی نهایت حضرت حق به پرواز در می آیند.

کسی که هفده روز از رجب را روزه بگیرد، روز قیامت هفتاد هزار چراغ از نور بر سر راه او در صراط گذاشته می شود تا با پرتو آن چراغ ها از صراط عبور کند و به سوی بهشت رهسپار شود و فرشتگان با درود و خوش آمدگویی او را همراهی می کنند.

کسی که هجده روز از رجب را روزه بگیرد، در بهشت جاوید بر تخت هایی از مروارید و یاقوت در قصر حضرت ابراهیم علیه السلام همنشین او خواهد بود.

کسی که نوزده روز از رجب را روزه گیرد، خداوند قصری از مروارید تر در جوار قصر حضرت آدم و حضرت ابراهیم علیهما السلام در بهشت عدن برای او بنا می کند. او به آن دو بزرگوار سلام می دهد و آن دو نیز با احترام و به منظور ادای حقش، سلامش را پاسخ می دهند. به ازای هر روزی که روزه می گیرد پاداش روزه هزار سال برای او نوشته می شود.

کسی که بیست روز از رجب را روزه بدارد، گویی که بیست هزار سال خداوند عزوجلّ را عبادت کرده است .

کسی که بیست و یک روز از رجب را روزه گیرد، شفاعت او در روز قیامت درباره بسیاری از مردم همچون خطاکاران و گنهکاران دو طایفه «ربیعه» و «مضر» پذیرفته می شود.

کسی که بیست و دو روز از رجب را روزه بدارد، منادی از آسمان ندا در می دهد: ای دوست خدا! از جانب خدا تو را بشارت می­دهم به کرامتی بزرگ و همراهی با پیامبران و راستگویان و شهدا و بندگان شایسته که خداوند بر آنان نعمت بخشید و چه نیکو دوستانی هستند آن ها.

کسی که بیست و سه روز از رجب را روزه بدارد، از آسمان ندا می آید: خوشا به حالت ای بنده خدا! اندکی زحمت کشیدی و نعمتی بسیار به دست آوردی. خوشا به حالت آن هنگامی که پرده از پیش رویت برداشته شود و به سوی پاداش عظیم پروردگار بخشنده خویش رهنمون گردی و در دارالسلام با ابراهیم خلیل علیه السلام هم جوار گردی.

کسی که بیست و چهار روز از رجب روزه بگیرد، فرشته مرگ در تمثال جوانی زیبا با جامه ای سبز و سوار بر یکی از اسب های بهشتی و با حریری سبز در دست و معطر به مُشکی بسیار خوشبو و با قدحی زرین و لبریز از شراب بهشتی بر او هویدا گردد و هنگام خروج جانش آن را به او می نوشاند

ص: 29

مَغْبُوطٌ مَحْبُورٌ سَاکِنٌ لِلْجِنَانِ.

وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سِتَّةَ عَشَرَ یَوْماً کَانَ فِی أَوَائِلِ مَنْ یَرْکَبُ عَلَی دَوَابَّ مِنْ نُورٍ تَطِیرُ بِهِمْ فِی عَرْصَةِ الْجِنَانِ إِلَی دَارِ الرَّحْمَنِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ وُضِعَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی الصِّرَاطِ سَبْعُونَ أَلْفَ مِصْبَاحٍ مِنْ نُورٍ حَتَّی یَمُرَّ عَلَی الصِّرَاطِ بِنُورِ تِلْکَ الْمَصَابِیحِ إِلَی الْجِنَانِ تُشَیِّعُهُ الْمَلَائِکَةُ بِالتَّرْحِیبِ وَ التَّسْلِیمِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً زَاحَمَ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام فِی قُبَّتِهِ فِی قُبَّةِ الْخُلْدِ عَلَی سُرُرِ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ تِسْعَةَ عَشَرَ یَوْماً بَنَی اللَّهُ لَهُ قَصْراً مِنْ لُؤْلُؤٍ رَطْبٍ بِحِذَاءِ قَصْرِ آدَمَ وَ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام فِی جَنَّةِ عَدْنٍ فَیُسَلِّمُ عَلَیْهِمَا وَ یُسَلِّمَانِ عَلَیْهِ تَکْرِمَةً لَهُ وَ إِیجَاباً لِحَقِّهِ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ یَصُومُ مِنْهَا کَصِیَامِ أَلْفِ عَامٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ عِشْرِینَ یَوْماً فَکَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ أَحَداً وَ عِشْرِینَ یَوْماً شُفِّعَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی مِثْلِ رَبِیعَةَ وَ مُضَرَ کُلُّهُمْ مِنْ أَهْلِ الْخَطَایَا وَ الذُّنُوبِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ اثْنَیْنِ وَ عِشْرِینَ یَوْماً نَادَی مُنَادٍ مِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ أَبْشِرْ یَا وَلِیَّ اللَّهِ مِنَ اللَّهِ بِالْکَرَامَةِ الْعَظِیمَةِ وَ مُرَافَقَةِ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَلَاثَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً نُودِیَ مِنَ السَّمَاءِ طُوبَی لَکَ یَا عَبْدَ اللَّهِ نَصِبْتَ قَلِیلًا وَ نَعِمْتَ طَوِیلًا طُوبَی لَکَ إِذَا کُشِفَ الْغِطَاءُ عَنْکَ وَ أَفْضَیْتَ إِلَی جَسِیمِ ثَوَابِ رَبِّکَ الْکَرِیمِ وَ جَاوَرْتَ الْخَلِیلَ فِی دَارِ السَّلَامِ.

وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً فَإِذَا نَزَلَ بِهِ مَلَکُ الْمَوْتِ تَرَاءَی لَهُ فِی صُورَةِ شَابٍّ عَلَیْهِ حُلَّةٌ مِنْ دِیبَاجٍ أَخْضَرَ عَلَی فَرَسٍ مِنْ أَفْرَاسِ الْجِنَانِ وَ بِیَدِهِ حَرِیرٌ أَخْضَرُ مُمَسَّکٌ بِالْمِسْکِ الْأَذْفَرِ وَ بِیَدِهِ قَدَحٌ مِنْ ذَهَبٍ مَمْلُوٌّ مِنْ شَرَابِ الْجِنَانِ فَسَقَاهُ

ص: 29

تا سختی های مرگ بر او آسان گردد، سپس روح او را در آن حریر قرار می دهد و بوی عطری از آن برمی آید که به مشام اهل هفت آسمان می رسد. او در قبر سیراب و شاداب می ماند تا این که به حوض پیامبر صلی الله علیه و آله وارد گردد.

کسی که بیست و پنج روز از رجب را روزه بگیرد، به هنگام خروج از قبر هفتاد هزار فرشته با پرچمی از درّ و یاقوت و با زیور آلات و لباس های زیبا و کم نظیر به پیشواز او می شتابند و می گویند: ای دوست خدا! بشتاب به سوی پروردگار خویش. و او از اولین کسانی است که به همراه مقربینی که خدا از آن ها خوشنود است، در بهشت های جاودان وارد می شوند و آن ها نیز از او خوشنودند. این است رستگاری بزرگ .

و کسی که بیست و شش روز از رجب را روزه بدارد، خداوند در سایه عرش برای او صد قصر از درّ و یاقوت بنا نهد که بر سر هر قصری خیمه ای سرخ از حریر بهشتی است و در ناز و نعمت در آنجا ساکن می شود، در حالی که باقی مردم در حال حساب و بازخواست به سر می برند.

کسی که بیست و هفت روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند قبر او را به اندازه مسافت چهارصد سال گسترش می دهد و تمام این فاصله را با مشک و عنبر آکنده می سازد.

کسی که بیست و هشت روز از رجب را روزه بدارد، خداوند عزوجل میان او و آتش هفت گودال قرار می دهد که وسعت هر گودالی به اندازه مسافت میان آسمان و زمین - که پانصد سال است - می باشد.

کسی که بیست و نه روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند او را می آمرزد؛ گر چه کسی باشد که به دستور ظالم یک دهم اموال مردم را می گرفته و یا زنی بدکاره باشد که هفتاد زن را به فساد کشانده باشد. البته اگر هدفش از این روزه داری، جلب خشنودی خداوند و رهایی از آتش دوزخ باشد، خداوند یقیناً گناهانش را می آمرزد.

و کسی که سی روز از ماه رجب را روزه بدارد، منادی از آسمان ندا می دهد که ای بنده خدا! امّا گناهانی که در گذشته مرتکب شده ای آمرزیده شد، اینک عمل خود را در باقی عمر از نو شروع کن. و خداوند عزوجلّ در تمام بهشت های خویش جایگاهی را به او ارزانی می دارد که در هر بهشتی چهل هزار شهر [از طلا] وجود دارد و در هر شهری چهل میلیون قصر، در هر قصری چهل میلیون خانه، در هر خانه چهل میلیون خوان زرین، بر هر خوانی چهل میلیون قدح [کاسه]، در هر قدحی چهل میلیون نوع غذا و نوشیدنی، هر غذا و نوشیدنی رنگی جداگانه دارد و در هر خانه ای چهل میلیون

ص: 30

إِیَّاهُ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِهِ یُهَوِّنُ بِهِ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ ثُمَّ یَأْخُذُ رُوحَهُ فِی تِلْکَ الْحَرِیرِ فَتَفُوحُ مِنْهَا رَائِحَةٌ یَسْتَنْشِقُهَا أَهْلُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ فَیَظَلُّ فِی قَبْرِهِ رَیَّانَ حَتَّی یَرِدَ حَوْضَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله.

وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً فَإِنَّهُ إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ تَلَقَّاهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ بِیَدِ کُلِّ مَلَکٍ مِنْهُمْ لِوَاءٌ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ وَ مَعَهُمْ طَرَائِفُ الْحُلِیِّ وَ الْحُلَلِ فَیَقُولُونَ یَا وَلِیَّ اللَّهِ النَّجَاةُ إِلَی رَبِّکَ فَهُوَ مِنْ أَوَّلِ النَّاسِ دُخُولًا فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ مَعَ الْمُقَرَّبِینَ الَّذِینَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سِتَّةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً بَنَی اللَّهُ لَهُ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ مِائَةَ قَصْرٍ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ عَلَی رَأْسِ کُلِّ قَصْرٍ خَیْمَةٌ حَمْرَاءُ مِنْ حَرِیرِ الْجِنَانِ یَسْکُنُهَا نَاعِماً وَ النَّاسُ فِی الْحِسَابِ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً أَوْسَعَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْقَبْرَ مَسِیرَةَ أَرْبَعِمِائَةِ عَامٍ وَ مَلَأَ جَمِیعَ ذَلِکَ مِسْکاً وَ عَنْبَراً وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَمَانِیَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّارِ سَبْعَةَ خَنَادِقَ کُلُّ خَنْدَقٍ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ مَسِیرَةَ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ تِسْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لَوْ کَانَ عَشَّاراً وَ لَوْ کَانَتِ امْرَأَةً فَجَرَتْ بسبعین امرأة [سَبْعِینَ مَرَّةً](1)

بَعْدَ مَا أَرَادَتْ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ وَ الْخَلَاصَ مِنْ جَهَنَّمَ لَغَفَرَ اللَّهُ لَهَا وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ ثَلَاثِینَ یَوْماً نَادَی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَمَّا مَا مَضَی فَقَدْ غُفِرَ لَکَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فِیمَا بَقِیَ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْجِنَانِ کُلِّهَا فِی کُلِّ جَنَّةٍ أَرْبَعِینَ أَلْفَ مَدِینَةٍ مِنْ ذَهَبٍ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ بَیْتٍ فِی کُلِّ بَیْتٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ مَائِدَةٍ مِنْ ذَهَبٍ عَلَی کُلِّ مَائِدَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ قَصْعَةٍ فِی کُلِّ قَصْعَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ لَوْنٍ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ لِکُلِّ طَعَامٍ وَ شَرَابٍ مِنْ ذَلِکَ لَوْنٌ عَلَی حِدَةٍ وَ فِی کُلِّ بَیْتٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ

ص: 30


1- 1. فی نسخة الوسائل« فجرت سبعین مرة».

تخت زرین است که اندازه هر کدام از این تخت ها دو هزار ذراع در دو هزار ذراع است. بر هر تختی دختری از حوران بهشتی آرمیده است که سیصد هزار گیسو از نور دارد، هر کدام از این زلف ها را یک میلیون کنیزک حمل می کنند و با مشک و عنبر خوشبو می نمایند تا این که روزه دار ماه رجب پیش او بیاید. این برای کسی است که کل ماه رجب را روزه بگیرد .

عرض کردند: ای رسول خدا! اگر کسی از روی ناتوانی یا بیماری یا زنی که پاک نباشد و نتواند روزه بگیرد، چه کاری انجام دهد تا به آنچه فرمودی برسد؟ فرمود: هر روز گرده نانی به مساکین صدقه بدهد. سوگند به کسی که جانم در دست اوست اگر هر روز این صدقه را بدهد، به آنچه گفتم یا بیشتر از آن می رسد. اگر تمام مخلوقات آسمان و زمین گرد آیند تا مقدار ثواب او را اندازه بگیرند، به یک دهم فضائل و درجاتی که در بهشت بدان ها دست می یابد نمی رسند.

عرض شد: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله! کسی که نتواند این مقدار صدقه را بپردازد چه کند تا به آنچه بشارت دادید دست یابد؟ فرمود: هر روز صد مرتبه خدای عزوجل را این چنین تسبیح گوید تا سی روز تمام شود: سبحان اللَّه الإله الجلیل، سبحان من لا ینبغی التّسبیح إلّا له، سبحان الأعزّ الأکرم، سبحان من لبس العزّ و هو له أهل.

پاک و منزه است خداوند بزرگ، منزه است کسی که تسبیح تنها شایسته ذات اوست، منزه است خدایی که عزیزترین و گرامی ترین است. منزه است کسی که لباس عزت پوشیده و تنها اوست سزاوار آن.(1)

روایت2.

امالی الشیخ: به آوردن دعای ذکر شده در آخر سند اکتفا کرده و به طور خلاصه به فضائل اشاره کرده است.

روایت3.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق: از امام باقر علیه السلام روایت شده است: هر کس یک روز از رجب را،

ص: 31


1- . امالی صدوق : 323-319

أَلْفِ سَرِیرٍ مِنْ ذَهَبٍ طُولُ کُلِّ سَرِیرٍ أَلْفَا ذِرَاعٍ فِی أَلْفَیْ ذِرَاعٍ عَلَی کُلِّ سَرِیرٍ جَارِیَةٌ مِنَ الْحُورِ عَلَیْهَا ثَلَاثُمِائَةِ أَلْفِ ذُؤَابَةٍ مِنْ نُورٍ یَحْمِلُ کُلَّ ذُؤَابَةٍ مِنْهَا أَلْفُ أَلْفِ وَصِیفَةٍ تُغَلِّفُهَا(1) بِالْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ إِلَی أَنْ یُوَافِیَهَا صَائِمُ رَجَبٍ هَذَا لِمَنْ صَامَ شَهْرَ رَجَبٍ کُلَّهُ.

قِیلَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَمَنْ عَجَزَ عَنْ صِیَامِ رَجَبٍ لِضَعْفٍ أَوْ لِعِلَّةٍ کَانَتْ بِهِ أَوِ امْرَأَةٌ غَیْرُ طَاهِرٍ یَصْنَعُ مَا ذَا لِیَنَالَ مَا وَصَفْتَهُ قَالَ یَتَصَدَّقُ کُلَّ یَوْمٍ بِرَغِیفٍ عَلَی الْمَسَاکِینِ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّهُ إِذَا تَصَدَّقَ بِهَذِهِ الصَّدَقَةِ کُلَّ یَوْمٍ نَالَ مَا وَصَفْتُ وَ أَکْثَرَ إِنَّهُ لَوِ اجْتَمَعَ جَمِیعُ الْخَلَائِقِ کُلُّهُمْ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَلَی أَنْ یُقَدِّرُوا قَدْرَ ثَوَابِهِ مَا بَلَغُوا عُشْرَ مَا یُصِیبُ فِی الْجِنَانِ مِنَ الْفَضَائِلِ وَ الدَّرَجَاتِ.

قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَمَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی هَذِهِ الصَّدَقَةِ یَصْنَعُ مَا ذَا لِیَنَالَ مَا وَصَفْتَ قَالَ یُسَبِّحُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کُلَّ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ إِلَی تَمَامِ ثَلَاثِینَ یَوْماً بِهَذَا التَّسْبِیحِ مِائَةَ مَرَّةٍ- سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَکْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ (2).

«2»

أمالی الشیخ، عن الحسین بن عبید الله عن التلعکبری و الصدوق عن علی بن بابویه عن محمد بن أبی إسحاق إبراهیم بن أحمد اللیثی إلی آخر السند: و اقتصر علی ذکر الدعاء المذکور فی آخر السند و أشار إلی الفضائل مجملا(3).

«3»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، وَ مَجَالِسُ الصَّدُوقِ، الطَّالَقَانِیُّ عَنِ الْجَلُودِیِّ عَنِ الْمُغِیرَةِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ حَسَنٍ عَنْ عَامِرٍ السَّرَّاجِ عَنْ سَلَّامٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ یَوْماً وَاحِداً

ص: 31


1- 1. غلفها: ضمخها و لطخها، و عن ابن درید أنّها لغة عامیّة و الصواب غللها و غلاها تغلیة.
2- 2. أمالی الصدوق ص 319- 323.
3- 3. لا یوجد فی الأمالی المطبوع.

از اول یا وسط یا آخر آن روزه بگیرد، خداوند بهشت را بر او واجب می کند و روز قیامت او را همراه ما و هم رتبه با ما قرار می دهد.

و کسی که دو روز از رجب را روزه بگیرد به او گفته می شود: گناهان گذشته ات آمرزیده شد! اینک عمل خود را [در باقی عمر] از سر گیر. پس هر که را از برادران و آشنایان گنهکارت می خواهی شفاعت کن. کسی که هفت روز از رجب روزه بگیرد، دروازه های هفتگانه دوزخ بر او بسته می شود و کسی که هشت روز روزه بگیرد، دروازه های هشتگانه بهشت بر او گشوده می شود، پس از هر کدام که بخواهد وارد آن می شود.(1)

روایت4.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق: انس گوید: شنیدم که پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می فرمود: کسی که یک روز از رجب را از روی ایمان با نیت خالص و برای خشنودی خدا روزه بگیرد، خداوند تبارک و تعالی میان او و آتش هفتاد گودال قرار می دهد که عرض هر گودال به مقدار مسافت میان آسمان و زمین است.(2)

روایت5.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق و العیون: از امام رضا علیه السلام روایت شده است: کسی که روز اول رجب را به اشتیاق ثواب خدای عزوجل روزه بگیرد بهشت بر او واجب می شود. و کسی که روز وسط رجب را روزه بگیرد، گنهکارانی مانند دو طایفه ربیعه و مضر را شفاعت کند و کسی که روز آخر را روزه بدارد، خداوند او را از پادشاهان بهشت قرار می دهد و او را شفیع پدر و مادر و پسر و دختر و برادر و خواهر و عمو و عمه و دایی و خاله و آشنایان و همسایگانش قرار می دهد، هر چند که در میان آنان کسی مستحق آتش جهنم باشد.(3)

روایت6.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق: سالم روایت می کند: چند روزی از ماه رجب مانده بود که به محضر امام صادق علیه السلام رسیدم. حضرت به من نظری افکند و فرمود: ای سالم! آیا در این ماه روزه ای گرفتی؟ عرض کردم: به خدا سوگند نه ای پسر

ص: 32


1- . امالی صدوق : 4
2- . امالی صدوق : 7
3- . نسخه خطی فضائل الاشهر الثلاثة، این حدیث در امالی صدوق : ص 7 و عیون الاخبار : ج 1 ص 291 نیز آمده است.

مِنْ أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ آخِرِهِ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ وَ جَعَلَهُ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ رَجَبٍ قِیلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَی وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ قِیلَ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَی وَ مَا بَقِیَ فَاشْفَعْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْ مُذْنِبِی إِخْوَانِکَ وَ أَهْلِ مَعْرِفَتِکَ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةُ فَیَدْخُلُهَا مِنْ أَیِّهَا شَاءَ(1).

«4»

وَ مِنْهُمَا، عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَامِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دُرُسْتَوَیْهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ أَبِی سُلَیْمَانَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً جَعَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّارِ سَبْعِینَ خَنْدَقاً عَرْضُ کُلِّ خَنْدَقٍ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ (2).

«5»

وَ مِنْهُمَا، وَ مِنَ الْعُیُونِ، الطَّالَقَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ رَغْبَةً فِی ثَوَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ صَامَ یَوْماً فِی وَسَطِهِ شُفِّعَ فِی مِثْلِ رَبِیعَةَ وَ مُضَرَ وَ مَنْ صَامَ یَوْماً فِی آخِرِهِ جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ مُلُوکِ الْجَنَّةِ وَ شَفَّعَهُ فِی أَبِیهِ وَ أُمِّهِ وَ ابْنِهِ وَ ابْنَتِهِ وَ أَخِیهِ وَ أُخْتِهِ وَ عَمِّهِ وَ عَمَّتِهِ وَ خَالِهِ وَ خَالَتِهِ وَ مَعَارِفِیهِ وَ جِیرَانِهِ وَ إِنْ کَانَ فِیهِمْ مُسْتَوْجِبٌ لِلنَّارِ(3).

«6»

وَ مِنْهُمَا، السِّنَانِیُّ عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی الصَّادِقِ علیه السلام فِی رَجَبٍ وَ قَدْ بَقِیَتْ مِنْهُ أَیَّامٌ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیَّ قَالَ لِی یَا سَالِمُ هَلْ صُمْتَ فِی هَذَا الشَّهْرِ شَیْئاً قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ یَا ابْنَ

ص: 32


1- 1. أمالی الصدوق ص 4.
2- 2. أمالی الصدوق ص 7.
3- 3. فضائل الأشهر الثلاثة مخطوط، و الحدیث فی أمالی الصدوق ص 7، عیون الأخبار ج 1 ص 291.

رسول خدا. فرمود: ثوابی را از دست داده ای که مقدار آن را فقط خدا می داند. این ماه، ماهی است که خداوند عزوجلّ آن را فضیلت بخشیده و حرمت بسیاری برای آن قائل شده و کرامت خویش را برای روزه دارانش واجب نموده است. گوید: عرضه داشتم: ای پسر رسول خدا! اگر در روزهای باقی مانده اندکی روزه بگیرم آیا بعضی از ثواب روزه داران آن را به دست می آورم؟ فرمود: ای سالم! کسی که یک روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، این روزه او را از سختی های مرگ و هراس از مردن و عذاب قبر در امان می دارد. و هر که دو روز از آخر این ماه را روزه بدارد، این روزه، وسیله گذر او از پل صراط می شود و کسی که سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، از هول و هراس و سختی های روز قیامت مصون شود و آزادی از عذاب دوزخ به او داده شود.(1)

روایت7.

اقبال الاعمال: امام باقر علیه السلام از پدر گرامی اش از امام علی علیه السلام روایت فرموده: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس اولین روز رجب را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می شود.(2)

روایت8.

امالی صدوق: از امام علی علیه السلام روایت شده است: کسی که یک روز را از اول یا وسط یا آخر رجب روزه بگیرد، گناهان گذشته او بخشوده می شود. و کسی که سه روز را از اول رجب، سه روز از وسط و سه روز را از آخر آن روزه بگیرد، گناهان گذشته و آینده او آمرزیده می شود. کسی که یک شب از آن را احیا دارد، خداوند او را از آتش برهاند و شفاعت او برای هفتاد هزار گنهکار پذیرفته شود. کسی که در ماه رجب برای خدا صدقه ای دهد، خداوند روز قیامت در بهشت پاداشی به او کرامت دهد که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به ذهن بشری خطور کرده است.(3)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة:

ص: 33


1- . امالی صدوق : 11
2- . الاقبال : 634
3- . امالی صدوق : 323

رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ لِی لَقَدْ فَاتَکَ مِنَ الثَّوَابِ مَا لَمْ یَعْلَمْ مَبْلَغَهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ هَذَا شَهْرٌ قَدْ فَضَّلَهُ اللَّهُ وَ عَظَّمَ حُرْمَتَهُ وَ أَوْجَبَ لِلصَّائِمِینَ فِیهِ کَرَامَتَهُ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَإِنْ صُمْتُ مِمَّا بَقِیَ شَیْئاً هَلْ أَنَالُ فَوْزاً بِبَعْضِ ثَوَابِ الصَّائِمِینَ فِیهِ فَقَالَ یَا سَالِمُ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ کَانَ ذَلِکَ أَمَاناً مِنْ شِدَّةِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ أَمَاناً لَهُ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ أَمِنَ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ مِنْ أَهْوَالِهِ وَ شَدَائِدِهِ وَ أُعْطِیَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ(1).

«7»

قل، [إقبال الأعمال] رَوَی الشَّیْخُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الدُّورْیَسْتِیُّ فِی کِتَابِ الْحُسْنَی بِإِسْنَادِهِ إِلَی الْبَاقِرِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ(2).

«8»

لی، [الأمالی] للصدوق الْوَرَّاقُ عَنْ سَعْدٍ عَنِ النَّهْدِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهم السلام قَالَ: مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ فِی أَوَّلِهِ أَوْ فِی وَسَطِهِ أَوْ فِی آخِرِهِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فِی أَوَّلِهِ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی وَسَطِهِ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی آخِرِهِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ أَحْیَا لَیْلَةً مِنْ لَیَالِی رَجَبٍ أَعْتَقَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ وَ قُبِلَ شَفَاعَتُهُ فِی سَبْعِینَ أَلْفَ رَجُلٍ مِنَ الْمُذْنِبِینَ وَ مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی رَجَبٍ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی الْجَنَّةِ مِنَ الثَّوَابِ بِمَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ(3).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن أبی محمد جعفر بن نعیم الحاجم عن

ص: 33


1- 1. أمالی الصدوق ص 11.
2- 2. الإقبال ص 634.
3- 3. أمالی الصدوق ص 323.

از سعد بن عبدالله همین روایت آمده است.

روایت9.

امالی صدوق: مالک بن انس فقیه می گفت: به خدا کسی را در زهد و فضل و عبادت و پارسایی برتر از امام جعفر صادق علیه السلام ندیده ام. نزد او می رفتم مرا گرامی می داشت و مورد عنایت قرار می داد. روزی به او گفتم: ای پسر رسول خدا! ثواب کسی که یک روز از ماه رجب را از روی ایمان و خلوص نیت و برای خدا روزه بگیرد چیست؟ حضرت که هرچه می گفت به خدا راست بود، فرمود: پدرم از پدرش از جد خویش برایم گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که یک روز از ماه رجب را از روی ایمان و خلوص نیت و برای خدا روزه بگیرد گناهانش آمرزیده می شود. عرض کردم: ای پسر رسول خدا! ثواب کسی که یک روز از شعبان را روزه بگیرد چیست؟ به همان سند فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که یک روز از ماه شعبان را از روی ایمان و خلوص نیت و برای خدا روزه بگیرد گناهانش آمرزیده می شود.(1)

روایت10.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از موسی بن عمران نخعی مثل همین حدیث روایت شده است.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده است: کسی که هفت روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند او را از صراط عبور می دهد و از آتش دوزخ مصون می دارد و اتاق های بهشتی را بر او واجب می کند.

روایت11.

امالی صدوق: امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که روز بیست و هفتم ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه هفتاد سال را برای او می نویسد.(2)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: همین روایت را نقل کرده است.

روایت12.

الخصال:

ص: 34


1- . امالی صدوق : 324
2- . امالی صدوق : 349

أحمد بن إدریس عن محمد بن الحسین بن أبی الخطاب عن إسماعیل بن مهران عن علی بن عبد الله الوراق عن سعد بن عبد الله: مثله.

«9»

لی، [الأمالی] للصدوق ابْنُ مُوسَی عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ مَالِکَ بْنَ أَنَسٍ الْفَقِیهَ یَقُولُ: وَ اللَّهِ مَا رَأَتْ عَیْنِی أَفْضَلَ مِنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام زُهْداً وَ فَضْلًا وَ عِبَادَةً وَ وَرَعاً وَ کُنْتُ أَقْصِدُهُ فَیُکْرِمُنِی وَ یُقْبِلُ عَلَیَّ فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا ثَوَابُ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً فَقَالَ وَ کَانَ وَ اللَّهِ إِذَا قَالَ صَدَقَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غُفِرَ لَهُ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَا ثَوَابُ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غُفِرَ لَهُ (1).

«10»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِیِّ: مِثْلَهُ.

وَ مِنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْمُغِیرَةِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَامِرٍ السَّرَّاجِ عَنْ سَلَامٍ النَّخَعِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ علیهما السلام: مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ أَجَازَهُ اللَّهُ عَلَی الصِّرَاطِ وَ أَجَارَهُ مِنَ النَّارِ وَ أَوْجَبَ لَهُ غُرُفَاتِ الْجِنَانِ.

«11»

لی، [الأمالی] للصدوق ابْنُ عُبْدُوسٍ عَنِ ابْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَمْدَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَلْحَةَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ یَوْمَ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ صِیَامِ سَبْعِینَ سَنَةً(2).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة،: مثله.

«12»

ل، [الخصال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ

ص: 34


1- 1. أمالی الصدوق ص 324.
2- 2. أمالی الصدوق ص 349.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است: حضرت نوح علیه السلام اولین روز ماه رجب بر کشتی سوار شد و به همراهانش دستور فرمود تا آن روز را روزه بگیرند و فرمود: هر که آن روز را روزه بگیرد آتش دوزخ به اندازه مسافت یک سال از او دور می شود. و کسی که هفت روز از آن را روزه بگیرد، درب های هفتگانه دوزخ به روی او بسته می شود و کسی که هشت روز روزه بگیرد، درب های هشتگانه بهشت به رویش گشوده می گردد و کسی که پانزده روز روزه بگیرد حاجتش برآورده می شود و کسی که بیشتر روزه بگیرد خداوند عزوجل بر او فزونی می دهد.(1)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و ثواب الاعمال: از امام حسن علیه السلام همین روایت ذکر شده است.(2)

ثواب الاعمال: از ابن عیسی همین روایت آمده است.(3)

امالی شیخ طوسی: از احمد بن محمد بن عیسی همین روایت نقل شده است.(4)

روایت13.

امالی شیخ طوسی: از کثیر همین روایت آمده و در آخر آن افزوده شده است: فرمود: روز بیست و هفتم این ماه بود که نبوت بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و کسی که این روز را روزه بگیرد، ثواب روزه او همچون ثواب کسی است که شصت ماه را روزه بگیرد.(5)

روایت14.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: روزه روز بیست و هفتم ماه رجب را ترک نکن؛ چرا که این روز، روزی است که نبوت بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شد و ثواب روزه این روز، برابر با ثواب شصت ماه روزه است.

ص: 35


1- . الخصال 2 : 92 و به سندی دیگر 93
2- . در ثواب الاعمال آن را نیافتیم.
3- . ثواب الاعمال : 48
4- . در نسخه چاپی وجود ندارد.
5- . امالی طوسی 1 : 44

أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ کَثِیرٍ النَّوَّاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ نُوحاً علیه السلام رَکِبَ السَّفِینَةَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ فَأَمَرَ مَنْ کَانَ مَعَهُ أَنْ یَصُومُوا ذَلِکَ الْیَوْمَ وَ قَالَ مَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ تَبَاعَدَتِ النَّارُ عَنْهُ مَسِیرَةَ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْهُ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجِنَانِ الثَّمَانِیَةُ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً أُعْطِیَ مَسْأَلَتَهُ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ (1).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، و ثواب الأعمال، عن ابن الولید عن الحسن بن الحسین عن عبد العزیز عن سیف بن المبارک عن أبیه عن الحسن علیه السلام: مثله (2) ثو، [ثواب الأعمال] أبی عن سعد عن ابن عیسی: مثل ما مر(3) ما، [الأمالی] للشیخ الطوسی الحسین بن عبید الله عن أحمد بن محمد العطار عن أبیه عن محمد بن أحمد بن یحیی عن أحمد بن محمد بن عیسی: مثله (4).

«13»

ما، [الأمالی] للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْجَوْهَرِیِّ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ کَثِیرٍ: مِثْلَهُ وَ زَادَ فِی آخِرِهِ قَالَ وَ فِی السَّابِعِ وَ الْعِشْرِینَ مِنْهُ نَزَلَتِ النُّبُوَّةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ مَنْ صَامَ هَذَا الْیَوْمَ کَانَ ثَوَابُهُ ثَوَابَ مَنْ صَامَ سِتِّینَ شَهْراً(5).

«14»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیه السلام: لَا تَدَعْ صِیَامَ یَوْمِ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ فَإِنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی نَزَلَتْ فِیهِ النُّبُوَّةُ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ ثَوَابُهُ مِثْلُ سِتِّینَ شَهْراً لَکُمْ.

ص: 35


1- 1. الخصال ج 2 ص 92 و بسند آخر ص 93.
2- 2. ثواب الأعمال، لم نجده.
3- 3. ثواب الأعمال ص 48.
4- 4. لا یوجد فی المصدر المطبوع.
5- 5. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 44.

روایت15.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام رضا علیه السلام روایت شده است: سه شب از ماه رجب گذشته بود که خداوند محمد را مبعوث کرد و روزه آن روز مثل روزه هفتاد سال است.

پدرم رحمه الله گفته است: سعد بن عبدالله گفت: این اشتباهی از سوی کاتب است و درست آن است که سه شب از رجب باقی مانده بود.

الخصال: با سندی دیگر مثل همین روایت از امام موسی کاظم علیه السلام آمده است.

روایت16.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارشان علیهم السلام روایت می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: رجب ماه «اصبّ» خداست. از این جهت «اصب» نامیده شده که خداوند در آن ماه، رحمت خویش را بر بندگان خویش فرو می ریزد. ماه شعبان ماهی است که خیرات در آن منشعب و پراکنده می شود و در اولین روز ماه رمضان لشکرهای شیاطین در زنجیر می شوند و در هر شب ماه مبارک هفتاد هزار بنده آمرزیده می شود. وقتی شب قدر رسید، خداوند به اندازه تعداد کسانی که در ماه رجب و شعبان و رمضان تا آن روز آمرزیده است، بیامرزد، مگر مردی که میان او و برادرش عداوتی باشد، پس خداوند عزوجل بفرماید: به این ها مهلت دهید تا خود را اصلاح کنند.(1)

روایت17.

قرب الإسناد: از امام علی علیه السلام روایت شده: برای ایشان جالب بود که انسان چهار شب از سال را از کار دنیایی فارغ شود: اولین شب رجب، شب عید قربان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان.(2)

روایت18.

الإحتجاج: حمیری به حضرت قائم عجّل الله تعالی فرجه الشریف نامه نوشت که در اطراف ما مردان و زنان سالخورده ای هستند که بیش از سی سال است که

ص: 36


1- . عیون الاخبار 2 : 71
2- . قرب الإسناد : 37
«15»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الصَّقْرِ عَنْ أَبِی الطَّاهِرِ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ بْنِ الْیَسَعِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ بَکَّارٍ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً لِثَلَاثِ لَیَالٍ مَضَیْنَ مِنْ رَجَبٍ فَصَوْمُ ذَلِکَ الْیَوْمِ کَصَوْمِ سَبْعِینَ عَاماً.

قال أبی رحمه الله قال سعد بن عبد الله إن ذلک غلط من الکاتب و ذلک أنه ثلاث بقین من رجب ل، [الخصال] ابن الولید عن الحسن بن الحسین عن عبد العزیز بن المهتدی عن سیف بن المبارک بن یزید عن أبیه عن أبی الحسن علیه السلام: مثله (1).

«16»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْإِسْنَادِ إِلَی دَارِمٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَبُّ یَصُبُّ اللَّهُ فِیهِ الرَّحْمَةَ عَلَی عِبَادِهِ وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَشَعَّبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ وَ فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ یَغُلُّ الْمَرَدَةَ مِنَ الشَّیَاطِینِ وَ یَغْفِرُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ سَبْعِینَ أَلْفاً فَإِذَا کَانَ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ غَفَرَ اللَّهُ بِمِثْلِ مَا غَفَرَ فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَی ذَلِکَ الْیَوْمِ إِلَّا رَجُلٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَخِیهِ شَحْنَاءُ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْظِرُوا هَؤُلَاءِ حَتَّی یَصْطَلِحُوا(2).

«17»

ب، [قرب الإسناد] الْبَزَّازُ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ علیه السلام قَالَ: کَانَ یُعْجِبُهُ أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ أَرْبَعَ لَیَالٍ مِنَ السَّنَةِ- أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَیْلَةَ النَّحْرِ وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ (3).

«18»

ج، [الإحتجاج]: کَتَبَ الْحِمْیَرِیُّ إِلَی الْقَائِمِ علیه السلام إِنَّ قِبَلَنَا مَشَایِخُ وَ عَجَائِزُ یَصُومُونَ

ص: 36


1- 1. الخصال ج 2 ص 93، لکنه مثل الحدیث المرقم 12، و هذا الاختلاط نشأ بعد استدراک المؤلّف و کتابه فی هامش نسخة الأصل، و السهو فی مکان الرمز الذی جعل فی المتن علامة للاستدراک، و أمّا فی المتن فهذا الحدیث تلوا لحدیث المرقم 12 المنقول عن الخصال.
2- 2. عیون الأخبار ج 2 ص 71.
3- 3. قرب الإسناد ص 37.

ماه رجب را روزه می دارند و آن را به ماه شعبان و رمضان وصل می کنند. یکی از اصحاب ما ضمن نقل حدیثی گفته است که روزه آن ها معصیت است.

در پاسخ گفت: فقیه (امام موسی کاظم علیه السلام) می فرماید: روزهایی از آن را روزه بدارد تا پانزده روز، سپس آن را قطع کند، جز این که آن سه روز آن را برای روزه های قضای خود قرار دهد؛ بنابر حدیثی که فرموده: «بهترین ماه برای قضای روزه های واجب، ماه رجب است.»(1)

روایت19.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و ثواب الاعمال: از امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده: رجب نام رودی در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است. کسی که روزی را از رجب روزه بدارد، خداوند عزوجل از آن رود به او می نوشاند.(2)

روایت20.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و ثواب الاعمال: با همین اسناد امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: رجب ماهی عظیم است که خداوند در آن اعمال نیک را چند برابر می کند و زشتی ها را محو می گرداند. کسی که یک روز از رجب را روزه بگیرد، آتش به مسافت صد سال از او دور می شود و کسی که سه روز را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب می شود.(3)

روایت21.

ثواب الاعمال: از امام رضا علیه السلام روایت شده: خداوند حضرت محمد صلی الله علیه و آله را در شب سوم رجب مبعوث فرمود، ثواب روزه داری آن روز مثل روزه هفتاد سال است.

سعد بن عبدالله گوید: بزرگان ما می گویند این اشتباه از جانب نویسنده است و این امر سه شب از رجب مانده بود، رخ داد.(4)

روایت22.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده: روزه روز بیست و هفتم رجب را ترک نکن؛ چرا که این روز، روزی است که نبوّت بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله نازل شد و ثواب آن روز مانند ثواب شصت ماه روزه داری شماست.(5)

ص: 37


1- . الإحتجاج : 273
2- . ثواب الاعمال : 48
3- . ثواب الاعمال : 49
4- . ثواب الاعمال : 53
5- . ثواب الاعمال : 68، در ذیل حدیثی آمده است.

رَجَبَ ثَلَاثِینَ سَنَةً وَ أَکْثَرَ وَ یَصِلُونَ شَهْرَ شَعْبَانَ بِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ رَوَی لَهُمْ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَنَّ صَوْمَهُ مَعْصِیَةٌ فَأَجَابَ علیه السلام قَالَ الْفَقِیهُ یَصُومُ مِنْهُ أَیَّاماً إِلَی خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً ثُمَّ یَقْطَعُهُ إِلَّا أَنْ یَصُومَهُ عَنِ الثَّلَاثَةِ الْأَیَّامِ الْفَائِتَةِ لِلْحَدِیثِ أَنَّ نِعْمَ شَهْرُ الْقَضَاءِ رَجَبٌ (1).

«19»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، وَ ثَوَابُ الْأَعْمَالِ، مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ سَیْفِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قَالَ: رَجَبٌ نَهَرٌ فِی الْجَنَّةِ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذَلِکَ النَّهَرِ(2).

«20»

وَ مِنْهُمَا، بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام: رَجَبٌ شَهْرٌ عَظِیمٌ یُضَاعِفُ اللَّهُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ تَبَاعَدَتْ عَنْهُ النَّارُ مَسِیرَةَ مِائَةِ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ(3).

«21»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الصَّقْرِ عَنْ أَبِی طَاهِرٍ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ بَکَّارٍ عَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله لِثَلَاثِ لَیَالٍ مَضَیْنَ مِنْ رَجَبٍ فَصَوْمُ ذَلِکَ الْیَوْمِ کَصَوْمِ سَبْعِینَ عَاماً.

قال سعد بن عبد الله کان مشایخنا یقولون إن ذلک غلط من الکاتب و إنه لثلاث بقین من رجب (4).

«22»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَا تَدَعْ صِیَامَ یَوْمِ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ فَإِنَّهُ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أُنْزِلَتْ فِیهِ النُّبُوَّةُ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ ثَوَابُهُ مِثْلُ سِتِّینَ شَهْراً لَکُمْ (5).

ص: 37


1- 1. الاحتجاج ص 273.
2- 2. ثواب الأعمال ص 48.
3- 3. ثواب الأعمال ص 49.
4- 4. ثواب الأعمال ص 53.
5- 5. ثواب الأعمال ص 68، فی حدیث.

روایت23.

تفسیر الإمام علیه السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که حرمت رجب و شعبان را بشناسد و آن دو را به ماه رمضان، ماه بزرگ خداوند متصل کند، این سه ماه روز قیامت برای او گواهی می دهند و ماه رجب و شعبان و رمضان به واسطه احترامی که برای آن ماه ها قائل شده، گواهان او هستند و هاتفی ندا دهد: ای رجب! ای شعبان! و ای ماه رمضان! عمل این بنده در شما چگونه بوده و طاعت او در حق خدای عزوجل چطور بود؟ ماه های رجب و شعبان و رمضان می گویند: توشه ای از ما برنگرفت مگر در طلب یاری برای اطاعت تو و درخواست کمک از فضل و کرم تو. با کوشش خود را در معرض خشنودی تو قرار داد و با توان خویش محبت تو را درخواست کرد .

خداوند نیز به فرشتگان گماشته شده بر این ماه ها می فرماید: شما درباره این گواهی در خصوص این بنده چه می گویید؟ می گویند: ای پروردگار ما! رجب و شعبان و رمضان راست گفتند. ما او را نشناختیم مگر متعهد در طاعت تو، کوشا در طلب خشنودی تو، روی آورنده به نیکی و احسان. شادمان و خوشحال این ماه ها را به هم متصل می کرد. در این ماه امیدوار به رحمت تو و آرزومند عفو و بخشش و آمرزش تو بود. در این ماه از آنچه او را منع کرده بودی، اجتناب می کرد و به آنچه محول کرده بودی کوشا بود. با شکم و دامن و گوش و چشم و سایر اعضایش روزه بود. روز هنگام تشنه و به وقت شب در زحمت و کوشش بود. در این ماه ها بسیار بر فقرا و بیچارگان انفاق می کرد و بخشش و احسانش بر بندگانت فزونی می یافت. به بهترین وجه با این ماه ها همراهی کرد و به بهترین صورت با آن ها وداع نمود. پس از بیرون آمدن از این ماه ها بر طاعتت باقی ماند و پس از سپری گشتن آن ها پرده محرمات تو را ندرید، چه نیکو بنده ای است، این بنده.

در این هنگام خداوند متعال دستور می فرماید تا این بنده را به بهشت برند. پس فرشتگان خدا با کرامت و بخشش به دیدار او می شتابند و مرکب هایی اصیل از نور و اسبانی ماهر او را حمل می کنند و به سوی نعمت بی پایان و خانه ای نابود نشدنی می برند. ساکنان آن بیرون نمی آیند و جوانان آن سالخورده و کودکان آن پیر نگردند. شادی و سرور آن پایانی ندارد و تازه آن کهنه نمی شود. خوشی آن به غم تبدیل نمی گردد. نه سختی به آن ها می رسد و درد و رنجی. از عذاب در امانند و از حسابرسی سخت مصون. جایگاه انتقال و استقرار آنان گرامی است.(1)

روایت24.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: رجب ماه استغفار امت من است. در این ماه بسیار استغفار کنید که خداوند آمرزنده

ص: 38


1- . تفسیر الإمام : 298-297
«23»

م، [تفسیر الإمام علیه السلام] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ مَنْ عَرَفَ حُرْمَةَ رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهُمَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ شَهِدَتْ لَهُ هَذِهِ الشُّهُورُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ کَانَ رَجَبٌ وَ شَعْبَانُ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شُهُودَهُ بِتَعْظِیمِهِ لَهَا وَ یُنَادِی مُنَادٍ یَا رَجَبُ یَا شَعْبَانُ وَ یَا شَهْرَ رَمَضَانَ کَیْفَ عَمَلُ هَذَا الْعَبْدِ فِیکُمْ وَ کَیْفَ طَاعَتُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَقُولُ رَجَبٌ وَ شَعْبَانُ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ یَا رَبَّنَا مَا تَزَوَّدَ مِنَّا إِلَّا اسْتِعَانَةً عَلَی طَاعَتِکَ وَ اسْتِمْدَاداً لِمَوَادِّ فَضْلِکَ وَ لَقَدْ تَعَرَّضَ بِجُهْدِهِ لِرِضَاکَ وَ طَلَبَ بِطَاقَتِهِ مَحَبَّتَکَ فَقَالَ لِلْمَلَائِکَةِ الْمُوَکَّلِینَ بِهَذِهِ الشُّهُورِ مَا ذَا تَقُولُونَ فِی هَذِهِ الشَّهَادَةِ لِهَذَا الْعَبْدِ فَیَقُولُونَ یَا رَبَّنَا صَدَقَ رَجَبٌ وَ شَعْبَانُ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ مَا عَرَفْنَاهُ إِلَّا مُتَقَلِّباً فِی طَاعَتِکَ مُجْتَهِداً فِی طَلَبِ رِضَاکَ صَائِراً فِیهِ إِلَی الْبِرِّ وَ الْإِحْسَانِ وَ لَقَدْ کَانَ یُوصِلُهُ إِلَی هَذِهِ الشُّهُورِ فَرِحاً مُبْتَهِجاً أَمَّلَ فِیهَا رَحْمَتَکَ وَ رَجَا فِیهَا عَفْوَکَ وَ مَغْفِرَتَکَ وَ کَانَ مِمَّا مَنَعْتَهُ فِیهَا مُمْتَنِعاً وَ إِلَی مَا نَدَبْتَهُ إِلَیْهِ فِیهَا مُسْرِعاً لَقَدْ صَامَ بِبَطْنِهِ وَ فَرْجِهِ وَ سَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ سَائِرِ جَوَارِحِهِ وَ لَقَدْ ظَمِئَ فِی نَهَارِهَا وَ نَصَبَ فِی لَیْلِهَا وَ کَثُرَتْ نَفَقَاتُهُ فِیهَا عَلَی الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ وَ عَظُمَتْ أَیَادِیهِ وَ إِحْسَانُهُ إِلَی عِبَادِکَ صَحِبَهَا أَکْرَمَ صُحْبَةٍ وَ وَدَّعَهَا أَحْسَنَ تَوْدِیعٍ أَقَامَ بَعْدَ انْسِلَاخِهَا عَنْهُ عَلَی طَاعَتِکَ وَ لَمْ یَهْتِکْ عِنْدَ إِدْبَارِهَا سُتُورَ حُرُمَاتِکَ

فَنِعْمَ الْعَبْدُ هَذَا فَعِنْدَ ذَلِکَ یَأْمُرُ اللَّهُ تَعَالَی بِهَذَا الْعَبْدِ إِلَی الْجَنَّةِ فَتَلَقَّاهُ مَلَائِکَةُ اللَّهِ بِالْحِبَاءِ وَ الْکَرَامَاتِ وَ یَحْمِلُونَهُ عَلَی نُجُبِ النُّورِ وَ خُیُولِ النَّوَّاقِ وَ یَصِیرُ إِلَی نَعِیمٍ لَا یَنْفَدُ وَ دَارٍ لَا تَبِیدُ- لَا یَخْرُجُ سُکَّانُهَا وَ لَا یَهْرَمُ شُبَّانُهَا وَ لَا یَشِیبُ وِلْدَانُهَا وَ لَا یَنْفَدُ سُرُورُهَا وَ حُبُورُهَا وَ لَا یَبْلَی جَدِیدُهَا وَ لَا یَتَحَوَّلُ إِلَی الْغُمُومِ سُرُورُهَا- لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَ لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا لُغُوبٌ قَدْ أَمِنُوا الْعَذَابَ وَ کُفُّوا سُوءَ الْحِسَابِ وَ کَرُمَ مُنْقَلَبُهُمْ وَ مَثْوَاهُمْ (1).

«24»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنْ فَضَالَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِی أَکْثِرُوا فِیهِ الِاسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ غَفُورٌ

ص: 38


1- 1. تفسیر الإمام: 297- 298.

و مهربان است. شعبان ماه من است. در رجب ذکر «استغفر الله» را بسیار بگویید و از خدا بخواهید از خطایتان بگذرد و توبه شما را از گناهان گذشته­تان بپذیرد و برای باقی عمر از خدا طلب پرهیزکاری و پاکی کنید. ماه رجب ماه «اصبّ» نامیده شده؛ زیرا در این ماه رحمت بر امت من پیوسته فرو می ریزد و به آن « اصمّ » گفته می شود؛ زیرا خداوند در این ماه از پیکار با مشرکین نهی کرده و آن از ماه های حرام است.

روایت25.

فقه الرضا علیه السلام: امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش روایت می کند که برای امام علی علیه السلام جالب بود از این که مردی چهار شب از سال را از امور دنیایی فارغ شود: اولین شب رجب، شب عید قربان، شب فطر و شب نیمه شعبان.

روایت26.

اقبال الاعمال: روایت شده فردی از کنار مردی نابینا و زمینگیر عبور می کرد، پرسید آیا این مرد از خدا طلب عافیت نمی کند؟ گفتند: آیا این مرد را نمی شناسی؟ این همان کسی است که بُرَیق نفرینش کرد. اسم بُرَیق، عیاض بود. گفت عیاض را بگویید نزد من آید، او هم چنین کرد. گفت: سزاوارتر است تا با ما در این موضوع سخن بگویی. گفت: بنی ضیعا ده نفر بودند که خواهرشان در اختیار من بود، بر آن شدند تا او را از من بگیرند. آن ها را به خدا و به نزدیکی و خویشاوندی مان قسم دادم، ولی آن ها زیر بار نرفتند و فقط می خواستند او را از من بگیرند، من نیز به آنان مهلت دادم تا این که رجب مضر(1) ماه حرام خدا فرا رسید، گفتم: خداوندا! از تو می خواهم تا بنی ضیعا را هلاک کنی و یکی از آن ها را پاشکسته باقی بگذاری و زمین گیر و کور و دربند رها کنی.

مؤلف

در روایت دیگری به جای «اللهم» «یاربی» دیدم.

گفت: پس همه به جز این یکی هلاک شدند.

آن مرد گفت: به خدا قسم تا به امروز سخنی عجیب تر از این نشنیده بودم. مردی دیگر از میان جمع گفت: آیا می خواهی

ص: 39


1- . در خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در سال حجة الوداع آمده است که: ... تعداد ماه ها نزد خدا دوازده ماه است: چهار ماه از این ماه ها حرام هستند که سه ماه متوالی است و یکی هم رجب مضر است که بین جمادی [الثانی] و شعبان قرار دارد. این نامگذاری به علت آن است که با رجب ربیعه اشتباه گرفته نشود؛ زیرا این قبیله ماه رمضان را حرام می دانست و آن را رجب می نامید. حضرت صلی الله علیه و آله مشخص کرد که مقصود او رجب مضر است که بین جمادی و شعبان واقع است، نه رجب ربیعه که بعد از شعبان قرار دارد.

رَحِیمٌ وَ شَعْبَانُ شَهْرِی اسْتَکْثِرُوا فِی رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ سَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَةَ وَ التَّوْبَةَ فِیمَا مَضَی وَ الْعِصْمَةَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ آجَالِکُمْ وَ سُمِّیَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَةَ عَلَی أُمَّتِی تُصَبُّ صَبّاً فِیهِ وَ یُقَالُ الْأَصَمُّ لِأَنَّهُ نَهَی فِیهِ عَنْ قِتَالِ الْمُشْرِکِینَ وَ هُوَ مِنَ الشُّهُورِ الْحُرُمِ.

«25»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام] أَبِی عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ: أَنَّ عَلِیّاً علیه السلام کَانَ یُعْجِبُهُ أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ نَفْسَهُ فِی أَرْبَعِ لَیَالٍ مِنَ السَّنَّةِ- لَیْلَةِ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةِ النَّحْرِ وَ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَجَبٍ.

«26»

قل، [إقبال الأعمال] رُوِیَ: أَنَّ رَجُلًا مَرَّ بِرَجُلٍ أَعْمَی مُقْعَدٍ فَقَالَ أَ مَا کَانَ هَذَا یَسْأَلُ اللَّهَ تَعَالَی الْعَافِیَةَ فَقِیلَ لَهُ أَ مَا تَعْرِفُ هَذَا هَذَا الَّذِی بَهَلَهُ بُرَیْقٌ (1) وَ کَانَ اسْمُ بُرَیْقٍ عِیَاضاً فَقَالَ ادْعُ لِی عِیَاضاً فَدَعَاهُ فَقَالَ ذَاکَ أَحْرَی أَنْ تُحَدِّثَنَا قَالَ إِنَّ بَنِی الضَّیْعَاءِ کَانُوا عَشَرَةً وَ کَانَتْ أُخْتُهُمْ تَحْتِی فَأَرَادُوا أَنْ یَنْزِعُوهَا مِنِّی فَنَشَدْتُهُمُ اللَّهَ تَعَالَی وَ الْقَرَابَةَ وَ الرَّحِمَ فَأَبَوْا إِلَّا أَنْ یَنْزِعُوهَا مِنِّی فَأَمْهَلْتُهُمْ حَتَّی دَخَلَ رَجَبُ مُضَرَ(2)

شَهْرُ اللَّهِ الْمُحَرَّمُ فَقُلْتُ اللَّهُمَّ أَدْعُوکَ دُعَاءً جَاهِداً عَلَی بَنِی الضَّیْعَاءِ فَاتْرُکْ وَاحِداً کَسِیرَ الرِّجْلِ وَ دَعْهُ قَاعِداً أَعْمَی ذَا قَیْدٍ یَعْنِی الْقَائِدَ

أَقُولُ

وَ رَأَیْتُ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی عِوَضَ اللَّهُمَّ یَا رَبِّ قَالَ فَهَلَکُوا جَمِیعاً لَیْسَ هَذَا-(3) فَقَالَ بِاللَّهِ مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ حَدِیثاً أَعْجَبَ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ أَ فَلَا أُحَدِّثُکَ

ص: 39


1- 1. بهله: أی لعنه، و ابتهل إلی اللّه تعالی باخلاص و اجتهاد و تضرع أن یستأصل عدوه.
2- 2. فی خطبة النبیّ صلّی اللّه علیه و آله عام حجة الوداع ... ان عدة الشهور عند اللّه اثنا عشر شهرا: منها أربعة حرم: ثلاثة متوالیة و رجب مضر الذی بین جمادی و شعبان. و ذلک احتراز من رجب ربیعة لأنّها کانت تحرم رمضان و تسمیه رجبا، فبین علیه الصلاة و السلام انه رجب مضر الذی یقع بین جمادی و شعبان، لا رجب ربیعة الذی یقع بعد شعبان.
3- 3. لیس هذا، یعنی غیر هذا، و« لیس» هذا حرف.

عجیب تر از این را به تو بگویم؟ گفت: بگو تا همه بشنوند. گفت: من از یکی از قبایل عرب بودم که همگی از دنیا رفتند و ارثشان به من رسید. من به یکی از طوایف عرب به نام بنی مؤمل پناه بردم. مدتی طولانی میان آن ها بودم تا این که آن ها بر آن شدند تا اموال مرا غصب کنند. آن ها را به خدا قسم دادم، ولی زیر بار نرفتند مگر این که مالم را به زور از من بگیرند. مردی از آنان که نام او رباح بود، گفت: ای بنی مؤمل! این همسایه و پناهنده شماست. شایسته شما نیست که مال او را بگیرید. گوید: پس مالم را از من گرفتند. من نیز به آن ها مهلت دادم تا این که رجب مضر، ماه حرام خدا رسید، دعا کردم: خدایا اموالم را از بنی مؤمّل بگیر و تکه­ای صخره یا لشکری عظیم بر سر آن ها نازل کن، به جز رباح که او با من چنین نکرد.

مؤلف

در روایتی دیگر دیدم به جای «اللهم» «یا رب! بنی مؤمل مرا بدبخت کردند پس نازل کن... » آمده و سپس تمام ماجرا را ذکر کرده بود.

گفت: [یک روز] در حالی که آن ها در کوهپایه یا دامنه کوه راه می رفتند، کوه بر سرشان فرو ریخت و همه به جز رباح نابود شدند و خداوند تعالی حقیقتاً او را نجات داد.

گفت: به خدا سوگند که تا امروز سخنی شگفت تر از این نشنیده بودم که یکی از میان جمع گفت: می خواهی عجیب تر از آن را به تو بگویم؟ گفت: بگو تا همه بشنوند. گفت: پدرم و عمویم از پدرشان ارث بردند، عمویم به سرعت حق خود را برداشت و حق من باقی ماند. پسرانش بر آن شدند تا مالم را بگیرند. آن ها را به خداوند متعال و به قوم و خویشی مان قسم دادم، ولی آن ها زیر بار نرفتند، جز این که آن را از من بگیرند، من نیز آنان را به خداوند تعالی قسم دادم و به آن ها مهلت دادم تا این که رجب مضر، ماه حرام خداوند فرا رسید، پس گفتم:

خداوندا، ای پروردگارِ هر ایمن و بیمناک و ای شنونده فریاد هر فریادبرآورنده! آیا خناعی را در هم نمی شکنی و نابود نمی کنی، با این که او در مورد من انصاف نکرد و حق مرا نداد؟

ص: 40

بِأَعْجَبَ مِنْ هَذَا قَالَ حَدِّثْ حَتَّی یَسْمَعَ الْقَوْمُ قَالَ إِنِّی کُنْتُ مِنْ حَیٍّ مِنْ أَحْیَاءِ الْعَرَبِ فَمَاتُوا کُلُّهُمْ فَأَصَبْتُ مَوَارِیثَهُمْ فَانْتَجَعْتُ (1) حَیّاً مِنْ أَحْیَاءِ الْعَرَبِ یُقَالُ لَهُمْ بَنُو مُؤَمِّلٍ کُنْتُ بِهِمْ زَمَاناً طَوِیلًا ثُمَّ إِنَّهُمْ أَرَادُوا أَخْذَ مَالِی فَنَاشَدْتُهُمُ اللَّهَ تَعَالَی فَأَبَوْا إِلَّا أَنْ یَنْتَزِعُوا مَالِی وَ قَدْ کَانَ رَجُلٌ مِنْهُمْ یُقَالُ لَهُ رَبَاحٌ فَقَالَ یَا بَنِی مُؤَمِّلٍ جَارُکُمْ وَ خَفِیرُکُمْ (2)

لَا یَنْبَغِی لَکُمْ أَخْذُ مَالِهِ قَالَ فَأَخَذُوا مَالِی فَأَمْهَلْتُهُمْ حَتَّی دَخَلَ رَجَبُ مُضَرَ شَهْرُ اللَّهِ الْمُحَرَّمُ فَقُلْتُ اللَّهُمَّ أَزِلْهَا عَنْ بَنِی الْمُؤَمِّلِ وَ ارْمِ عَلَی أَقْفَائِهِمْ بِمِکْتَلٍ (3)

بِصَخْرَةٍ أَوْ عَرْضِ جَیْشٍ جَحْفَلٍ إِلَّا رَبَاحاً إِنَّهُ لَمْ یَفْعَلْ

أَقُولُ

وَ رَأَیْتُ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی عِوَضَ اللَّهُمَّ یَا رَبِّ أَشْفَانِی بَنُو الْمُؤَمِّلِ فَارْمِ ثُمَّ ذَکَرَهَا تَمَامَهَا قَالَ فَبَیْنَمَا هُمْ یَسِیرُونَ فِی أَصْلِ جَبَلٍ أَوْ فِی سَفْحِ جَبَلٍ إِذْ تَدَاعَی عَلَیْهِمُ الْجَبَلُ فَهَلَکُوا جَمِیعاً إِلَّا رَبَاحاً فَإِنَّهُ نَجَّاهُ اللَّهُ تَعَالَی فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ حَدِیثاً أَعْجَبَ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ أَ فَلَا أُحَدِّثُکَ بِأَعْجَبَ مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ حَدِّثْ حَتَّی یَسْمَعَ الْقَوْمُ فَقَالَ إِنَّ أَبِی وَ عَمِّی وَرِثَا أَبَاهُمَا فَأَسْرَعَ عَمِّی فِی الَّذِی لَهُ وَ بَقِیَ مَالِی فَأَرَادَ بَنُوهُ أَنْ یَنْزِعُوا مَالِی فَنَاشَدْتُهُمُ اللَّهَ تَعَالَی وَ الْقَرَابَةَ وَ الرَّحِمَ فَأَبَوْا إِلَّا أَنْ یَنْزِعُوا مَالِی فَنَاشَدْتُهُمُ اللَّهَ تَعَالَی فَأَمْهَلْتُهُمْ حَتَّی دَخَلَ رَجَبُ مُضَرَ شَهْرُ اللَّهِ الْمُحَرَّمُ فَقُلْتُ:

اللَّهُمَّ رَبَّ کُلِّ آمِنٍ وَ خَائِفٍ***وَ سَامِعاً نِدَاءَ کُلِّ هَاتِفٍ

إِنَّ الْخُنَاعِیَّ أَ مَا تُقَاصِفُ***لَمْ یُعْطِنِی الْحَقَّ وَ لَمْ یُنَاصِفْ

ص: 40


1- 1. انتجع الکلاء: طلبه فی موضعه، و انتجع فلانا: طلب معروفه و جواره.
2- 2. خفره، أجاره و منعه و حماه و آمنه، فهو خفیر: و الخفیر یطلق علی المجیر و المجار و المراد هنا المجار، و قد کانوا یأخذون من خفیرهم جعلا لیمنعوه من العدو.
3- 3. مکتل، کمنبر: الشدیدة من شدائد الدهر، و جیش جحفل: کثیف مجتمع.

گفت: ده پسر او در چاهی بودند که چاه بر سر آن ها فرو ریخت و به گورستان آنان تبدیل شد .

آن مرد گفت: به خدا سوگند تا امروز سخنی شگفت تر از این نشنیده بودم. آنان به او گفتند: اهل جاهلیت این گونه عذاب می شدند، مسلمانان به این امر سزاوارتر هستند. گفت: خداوند با اهل جاهلیت چنین می کرد تا مانع از آزار آنان به یکدیگر شود و خداوند قیامت را میعادگاه مسلمانان قرار داده و قیامت [بسی] سخت تر و تلخ تر است.

راوی این حدیث گفته است: این داستانی عجیب است که به صورت های مختلف نقل می شود و گفته: معنای [واژه] «بَهَلَه» [که در مورد نفرین بریق آمده] به معنای «لَعَنَهُ» است، همانند فرمایش خداوند:«ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ»،(1) {سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.} غیر از این روایات نیز نقل شده، ولی ما در این جا به روایاتی که به عنوان نمونه برای اجابت دعاها ذکر کردیم، اکتفا می کنیم.

روایت27.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: ابو رمحه حضرمی گوید: از امام جعفر صادق علیه السلام شنیدم که می­فرمود: در روز قیامت هاتفی از درون عرش ندا در دهد: کجایند رجبیون؟ مردمانی برمی خیزند که از سیمایشان بر اهل محشر نورانیت می بارد. بر سرهایشان تاج های پادشاهی است که به دُرّ و یاقوت مزین شده است. به همراه هر یک، هزار فرشته در سمت راست و هزار فرشته در سمت چپ است و می گویند: ای بنده خدا! گوارا باد بر تو عزت و کرامتی که از جانب خدای عزوجلّ به تو بخشیده شده است. پس از جانب خداوند بلند مرتبه ندایی بیاید که ای بندگان و کنیزان من! به عزت و بزرگیم سوگند که جایگاهتان را نیکو گردانم و عطایایتان را بزرگ قرار دهم و از بهشت به شما ارزانی می دارم:{غرفه هایی از بهشت را که از زیر آن ها رود ها روان است، در آنجا جاودان خواهند بود و چه خوب است پاداش عاملان.}(2) شما با میل خود برای من روزه گرفتید، در ماهی که حرمت آن را بزرگ گردانیدم

ص: 41


1- . آل عمران / 61
2- . عنکبوت / 58

فَاجْمَعْ لَهُ الْإِحْنَةَ أَلَّا لَاطَفَ***بَیْنَ الْقِرَانِ السَّوْءِ وَ التَّرَاصُفِ (1)

قَالَ فَبَیْنَا بَنُوهُ وَ هُمْ عَشَرَةٌ فِی بِئْرٍ إِذَا انْهَارَتْ عَلَیْهِمُ الْبِئْرُ وَ کَانَتْ قُبُورُهُمْ فَقَالَ بِاللَّهِ مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ حَدِیثاً أَعْجَبَ فَقَالَ الْقَوْمُ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّةِ کَانَ یُصْنَعُ بِهِمْ مَا تَرَی فَأَهْلُ الْإِسْلَامِ أَحْرَی بِذَلِکَ فَقَالَ إِنَّ أَهْلَ الْجَاهِلِیَّةِ کَانَ اللَّهُ یَصْنَعُ بِهِمْ مَا تَسْمَعُونَ لِیَحْجُزَ بَعْضَهُمْ عَنْ بَعْضٍ وَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ السَّاعَةَ مَوْعِدَ أَهْلِ الْإِسْلَامِ وَ السَّاعَةُ أَدْهی وَ أَمَرُّ.

قال راوی هذا الحدیث هذه قصة عجیبة مشهورة تروی من وجوه و قال معنی بهله أی لعنه من قول الله ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ (2) و روی غیر هذه الروایات و إنما اقتصرنا علی ما ذکرناه لیکون أنموذجا فی بیان إجابة الدعوات.

«27»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْمُظَفَّرِ الْعَلَوِیِّ السَّمَرْقَنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِشْکِیبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی رُمْحَةَ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ علیهما السلام یَقُولُ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَی مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَیْنَ الرَّجَبِیُّونَ فَیَقُومُ أُنَاسٌ یُضِی ءُ وُجُوهُهُمْ لِأَهْلِ الْجَمْعِ عَلَی رُءُوسِهِمْ تِیجَانُ الْمُلْکِ مُکَلَّلَةً بِالدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ مَعَ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ أَلْفُ مَلَکٍ عَنْ یَمِینِهِ وَ أَلْفُ مَلَکٍ عَنْ یَسَارِهِ وَ یَقُولُونَ هَنِیئاً لَکَ کَرَامَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا عَبْدَ اللَّهِ فَیَأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ عِبَادِی وَ إِمَائِی وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأُکْرِمَنَّ مَثْوَاکُمْ وَ لَأُجْزِلَنَّ عَطَایَاکُمْ وَ لَأُوتِیَنَّکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِینَ إِنَّکُمْ تَطَوَّعْتُمْ بِالصَّوْمِ لِی فِی شَهْرٍ عَظَّمْتُ حُرْمَتَهُ

ص: 41


1- 1. الخناعی: نسبة الی خناعة- کثمامة- ابن سعد بن هذیل بن مدرکة بن الیاس ابن مضر، و القصف: الکسر، أی یا ربّ لا تقصف و لا تکسر الخناعی و الحال أنّه لم یناصف و لم یعطنی النصف؟ و الاحنة: الحقد و العداوة و القران- بالکسر- التتابع اثنین اثنین و التراصف: التتابع و الانضمام کلا.
2- 2. آل عمران: 61.

و حق آن را بر گردن فرشتگانم واجب گردانیدم. فرشتگان من! بندگان و کنیزان مرا به بهشت وارد کنید. سپس امام صادق علیه السلام فرمودند: این برای کسی است که اندکی از رجب را و لو یک روز از اول یا وسط یا آخر آن را روزه بگیرد.

روایت28.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام روایت شده است: کسی که اولین روز رجب را روزه بگیرد، خداوند در روز ملاقات از او خوشنود خواهد بود و کسی که دو روز از رجب را روزه بگیرد، در روز دیدار، خداوند از او راضی است. کسی که سه روز از رجب را روزه بگیرد، روز ملاقات هم خداوند از او خوشنود می شود، هم او را خوشنود می کند و هم مخالفانش را از او راضی می گرداند. کسی که هفت روز از رجب را روزه بگیرد، چون بمیرد، درهای آسمان های هفتگانه به روح او گشوده می شود تا این که به ملکوت اعلی برسد و کسی که هشت روز از رجب را روزه بگیرد، درهای هشتگانه بهشت به روی او گشوده می شود و کسی که پانزده روز از رجب را روزه بدارد، خداوند تمام حاجات او را برآورد، مگر این که حاجت او برای گناهی یا قطع رحمی باشد و کسی که تمام رجب را روزه بگیرد، به مانند روزی که از مادر زاده شده از گناهانش به در آید و از آتش دوزخ خلاصی یابد و همراه با {برگزیدگان و نیکان}(1) وارد بهشت گردد.

روایت29.

اقبال الاعمال: محمد بن یعقوب کلینی از یکی از دو امام باقر یا صادق علیهما السلام روایت می کند: صدقه به مقدار یک مد طعام به مسکین همانند یک روز روزه مستحبی است و روایت شده، یک درهم جایگزین یک روز روزه می شود.

شاید تفاوت بر اساس وسعت دارایی و میزان توانایی است. روایتی در مورد اواخر رجب خواهد آمد که به جای هر روز روزه شریف، یک قرص نان صدقه دهد. شاید این به منظور تخفیف در تکلیف برای تنگ دستان باشد و در روایت ابو سعید خدری در مورد تسبیحات، [صدقه] به عنوان جایگزین [روزه] برای تنگ دستان آمده است و [برای کسی که توان مالی دارد، شایسته نیست که احتیاط را در اطعام مسکین در ازای هر روز روزه مستحبی ترک کند و به ذکر تسبیحات بسنده نماید] ، بلکه باید صدقه دهد و محض احتیاط، برای عبادت های خود تسبیح هم بگوید.

مؤلف

برخی از روایات در خصوص فضیلت های ماه شعبان ذکر خواهد شد.

روایت30.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة:

ص: 42


1- . ص / 47

وَ أَوْجَبْتُ حَقَّهُ مَلَائِکَتِی أَدْخِلُوا عِبَادِی وَ إِمَائِیَ الْجَنَّةَ.

ثُمَّ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیهما السلام هَذَا لِمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ شَیْئاً وَ لَوْ یَوْماً وَاحِداً فِی أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ آخِرِهِ.

«28»

وَ مِنْهُ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی الرِّضَا علیه السلام: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ رَجَبٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ أَرْضَاهُ وَ أَرْضَی عَنْهُ خُصَمَاءَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ لِرُوحِهِ إِذَا مَاتَ حَتَّی یَصِلَ إِلَی الْمَلَکُوتِ الْأَعْلَی وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةُ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً قَضَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ کُلَّ حَاجَةٍ إِلَّا أَنْ یَسْأَلَهُ فِی مَأْثَمٍ أَوْ فِی قَطِیعَةِ رَحِمٍ وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَجَبٍ کُلَّهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ وَ أُعْتِقَ مِنَ النَّارِ وَ دَخَلَ الْجَنَّةَ مَعَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیارِ.

«29»

قل، [إقبال الأعمال] فَأَمَّا عِوَضُ الصَّوْمِ فَقَدْ رَأَیْنَا وَ رَوَیْنَا بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ وَ غَیْرِهِ عَنِ الصَّادِقِینَ علیهم السلام: أَنَّ الصَّدَقَةَ عَلَی مِسْکِینٍ بِمُدٍّ مِنَ الطَّعَامِ یَقُومُ مَقَامَ یَوْمٍ مِنْ مَنْدُوبَاتِ الصِّیَامِ وَ رُوِیَ عُوِّضَ عَنْ یَوْمِ الصَّوْمِ دِرْهَمٌ.

و لعل التفاوت بحسب سعة الیسار و درجات الاقتدار و سیأتی روایة فی أواخر رجب أنه یتصدق عن کل یوم منه برغیف عوضا عن الصوم الشریف و لعله لأهل الإقتار تخفیفا للتکلیف و قد مر عوض لأهل الإعسار فی خبر أبی سعید الخدری من التسبیحات فلا ینبغی للموسر أن یترک الاستظهار بإطعام مسکین عن کل یوم من أیام الصیام المندوبات و یقتصر علی التسبیحات (1)

بل یتصدق و یسبح احتیاطا للعبادات.

أقول

سیأتی بعض الأخبار فیه فی فضائل شعبان.

«30»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ

ص: 42


1- 1. ما بین العلامتین ساقط عن الکمبانیّ.

از فاطمه دختر عبدالله بن ابراهیم بن حسین پس از قتل دو پسر او محمد و ابراهیم روایت شده است که پسرم داود بن حسین به همراه پسر عمویان

ص: 43

عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْقَصَبَانِیِّ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ أَبِی عِیسَی عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ بْنِ هِلَالٍ وَ کَانَ أَهْلُ الْمِصْرِ یُسَمُّونَهُ شَیْطَانَ الطَّاقِ لِإِیمَانِهِ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ الْبَلَوِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ بْنِ العَلَاءِ الْمَدَنِیِّ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْقَصَبَانِیِّ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ الْعَدْلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَحْفُوظِ بْنِ الْمُبَارَکِ الْأَنْصَارِیِّ الْبَلَوِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ العَلَاءِ الْمَدَنِیِّ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ حَمْزَةَ الْعَلَوِیِّ ره عَنْ أَبِی غَانِمٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحَارِثِیِّ بِمَکَّةَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ العَلَاءِ وَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الدِّینَوَرِیِّ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ نُعَیْمِ بْنِ عَمْرِو بْنِ قَرْقَارَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ الْیَنْبُعِیِّ بِالْمَدِینَةِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ أَبِی عِیسَی عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ هِلَالٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْحُسَیْنِ قَالَتْ لَمَّا قَتَلَ أَبُو الدَّوَانِیقِ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الْحَسَنِ بَعْدَ قَتْلِ ابْنَیْهِ مُحَمَّدٍ وَ إِبْرَاهِیمَ.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهم السلام عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمَدِینِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَلَوِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحُسَیْنِ بَعْدَ قَتْلِ ابْنَیْهِ مُحَمَّدٍ وَ إِبْرَاهِیمَ: حُمِلَ ابْنِی دَاوُدُ بْنُ الْحُسَیْنِ مِنَ الْمَدِینَةِ مُکَبَّلًا بِالْحَدِیدِ مَعَ بَنِی عَمِّهِ

ص: 43

حسینی با غل و زنجیر آهنین از مدینه به عراق برده شد و مدتی از دیدگانم پنهان شد و در آن جا زندانی بود و از او بی خبر شدم و اثری از او نبود. من پیوسته به درگاه خدا دعا و ناله و زاری می کردم و رهایی پسرم را از او می خواستم و برادران پارسا و عابد و اهل جهد و تلاش خویش را به یاری می طلبیدم و از آن ها می خواستم تا برای من به درگاه خدا دعا کنند تا قبل از مرگم پسرم را نزد من بازگردانند. آن ها نیز چنین می کردند و در این کار کوتاهی نمی کردند.

خبر می رسید که او کشته شده و عده ای می گفتند: نه، بر روی او و پسر عموهایش ستونی ساخته شده است. پس مصیبتم عظیم و اندوهم شدید شد و می دیدم که نه دعایم مستجاب می شود و نه حاجتم برآورده می گردد. در کارم فرو ماندم و عاجز شدم، پیر شدم و استخوان هایم سست شد و به سبب ناتوانیم و به سر رسیدن عمرم، از جستجوی پسرم ناامید شدم.

گوید: سپس به محضر امام جعفر صادق علیه السلام رفتم که در بستر بیماری بود، وقتی حال حضرت را جویا شدم برایش دعا کردم و قصد خروج کردم که فرمود: چه خبری از داود به تو رسیده است، ای ام داود؟ من امام صادق علیه السلام را با شیر او شیر داده بودم. وقتی حضرت اسم او را بر زبان آورد گریستم و عرض کردم: فدایت شوم، داود کجاست؟ او در عراق زندانی است و خبری از او به من نمی رسد و از رسیدن به او ناامید شده ام، ولی بسیار مشتاق دیدار او هستم و از حسرت دیدار او به سوز و گداز افتاده ام. از تو می خواهم تا برای او دعا کنی که او برادر رضاعی توست .

گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: چرا دعای گشایش و استجابت و کامیابی را نمی خوانی؟ و آن دعایی مستجاب است که از خدای عزوجلّ پوشیده نیست و صاحب این دعا در درگاه خداوند پاداشی به غیر از بهشت ندارد. گوید: عرض کردم: چگونه به آن دست یابم، ای فرزند پاک زادان راستگو؟

فرمود: ای ام داود! این ماه حرام نزدیک است، (منظور حضرت علیه السلام ماه رجب بود) این ماه، ماهی مبارک است که حرمت آن بزرگ است و دعای آن مستجاب. سه روز از آن را روزه بگیر؛ روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم که أیام البیض است، روز نیمه رجب به هنگام ظهر غسل کن و هشت رکعت نماز با تأنی به جای آور و رکوع و سجود و قنوت آن را به خوبی ادا کن. در رکعت اول سوره حمد و «قل یا أیها الکافرون» و در رکعت دوم «قل هو الله احد» را می خوانی و در شش رکعت باقی مانده یکی از سوره های کوتاه را که

ص: 44

الْحَسَنِیِّینَ إِلَی الْعِرَاقِ فَغَابَ عَنِّی حِیناً وَ کَانَ هُنَاکَ مَسْجُوناً فَانْقَطَعَ خَبَرُهُ وَ أُعْمِیَ أَثَرُهُ وَ کُنْتُ أَدْعُو اللَّهَ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْهِ وَ أَسْأَلُهُ خَلَاصَهُ وَ أَسْتَعِینُ بِإِخْوَانِی مِنَ الزُّهَّادِ وَ الْعُبَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ أَسْأَلُهُمْ أَنْ یَدْعُوا اللَّهَ لِی أَنْ یَجْمَعَ بَیْنِی وَ بَیْنَ وَلَدِی قَبْلَ مَوْتِی فَکَانُوا یَفْعَلُونَ وَ لَا یُقَصِّرُونَ فِی ذَلِکَ وَ کَانَ یَتَّصِلُ أَنَّهُ قَدْ قُتِلَ وَ یَقُولُ قَوْمٌ لَا قَدْ بُنِیَ عَلَیْهِ أُسْطُوَانَةٌ مَعَ بَنِی عَمِّهِ فَتَعَظَّمَ مُصِیبَتِی وَ اشْتَدَّ حُزْنِی وَ لَا أَرَی لِدُعَائِی إِجَابَةً وَ لَا لِمَسْأَلَتِی نُجْحاً فَضَاقَ بِذَلِکَ ذَرْعِی وَ کَبِرَتْ سِنِّی وَ دَقَّ عَظْمِی وَ صِرْتُ إِلَی حَدِّ الْیَأْسِ مِنْ وَلَدِی لِضَعْفِی وَ انْقِضَاءِ عُمُرِی قَالَتْ ثُمَّ إِنِّی دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام وَ کَانَ عَلِیلًا فَلَمَّا سَأَلْتُهُ عَنْ حَالِهِ وَ دَعَوْتُ لَهُ وَ هَمَمْتُ بِالانْصِرَافِ قَالَ لِی یَا أَمَّ دَاوُدَ مَا الَّذِی بَلَغَکِ عَنْ دَاوُدَ وَ کُنْتُ قَدْ أَرْضَعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ بِلَبَنِهِ فَلَمَّا ذَکَرَهُ لِی بَکَیْتُ وَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَیْنَ دَاوُدُ- دَاوُدُ مُحْتَبَسٌ بِالْعِرَاقِ وَ قَدِ انْقَطَعَ عَنِّی خَبَرُهُ وَ یَئِسْتُ مِنَ الِاجْتِمَاعِ مَعَهُ وَ إِنِّی لَشَدِیدَةُ الشَّوْقِ إِلَیْهِ وَ التَّلَهُّفِ عَلَیْهِ وَ أَنَا أَسْأَلُکَ الدُّعَاءَ لَهُ فَإِنَّهُ أَخُوکَ مِنَ الرَّضَاعَةِ قَالَتْ فَقَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَا أُمَّ دَاوُدَ فَأَیْنَ أَنْتِ عَنْ دُعَاءِ الِاسْتِفْتَاحِ وَ الْإِجَابَةِ وَ النَّجَاحِ وَ هُوَ الدُّعَاءُ الْمُسْتَجَابُ الَّذِی لَا یُحْجَبُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا لِصَاحِبِهِ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ثَوَابٌ دُونَ الْجَنَّةِ قَالَتْ قُلْتُ وَ کَیْفَ لِی بِهِ یَا ابْنَ الْأَطْهَارِ الصَّادِقِینَ قَالَ یَا أُمَّ دَاوُدَ فَقَدْ دَنَا هَذَا الشَّهْرُ الْحَرَامُ یُرِیدُ علیه السلام شَهْرَ رَجَبٍ وَ هُوَ شَهْرٌ مُبَارَکٌ عَظِیمُ الْحُرْمَةِ مَسْمُوعٌ الدُّعَاءُ فِیهِ فَصُومِی مِنْهُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ- الثَّالِثَ عَشَرَ وَ الرَّابِعَ عَشَرَ وَ الْخَامِسَ عَشَرَ وَ هِیَ الْأَیَّامُ الْبِیضُ ثُمَّ اغْتَسِلِی فِی یَوْمِ النِّصْفِ مِنْهُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ صَلِّی الزَّوَالَ ثَمَانَ رَکَعَاتٍ تُرْسِلِینَ فِیهِنَّ وَ تُحْسِنِینَ رُکُوعَهُنَّ وَ سُجُودَهُنَّ وَ قُنُوتَهُنَّ تَقْرَءِینَ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ وَ فِی الثَّانِیَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ فِی السِّتِّ الْبَوَاقِی مِنَ السُّوَرِ الْقِصَارِ مَا

ص: 44

دوست داشتی می خوانی. سپس نماز ظهر را می خوانی و پس از نماز ظهر هشت رکعت نماز می گذاری و رکوع و سجده و قنوت آن را به خوبی به جای می آوری. باید نمازت را با پاکیزه ترین لباس هایت و در خانه ای تمیز و بر روی حصیری پاکیزه بخوانی. از عطر استفاده کن که فرشتگان دوست دارند. سعی کن کسی بر تو وارد نشود تا با تو سخن بگوید یا تو را مشغول سازد. - گردآورنده یا رونویس دعا را از قلم انداخته اند. -

سپس فرمود: وقتی از دعا فارغ شدی سر بر سجده بگذار و گونه هایت را به خاک بمال و بگو: بر تو سجده کردم و به تو ایمان آوردم، پس به خواری و فقر من و به رو در افتادنم رحم کن. بکوش تا اشکی از چشمانت جاری سازی؛ هر چند به مقدار یک مگس. حقیقتاً سوز دل و ریختن اشک نشانه استجابت دعاست. پس آنچه را به تو آموختم حفظ کن و بر حذر باش از این که این دعا از دست تو به کسی برسد که برای غیر حق دعا می کند؛ چرا که این دعایی شریف است که اسم اعظم خداوند در آن است و اگر کسی به اسم اعظم او دعا کند، مستجابش گرداند و به او ببخشد؛ هر چند که آسمان ها و زمین و به غیر از آن ها تمام دریاها نیز بسته باشد و تمام این ها بین تو و خواسته ات فاصله کند، خداوند دستیابی به خواسته ات را برای تو آسان می گرداند و درخواستت را به تو می بخشد و حاجتت را برآورده می سازد و تو را به آرزوهایت می رساند. هر کسی که این دعا را بخواند، چه مرد باشد و چه زن، خداوند متعال آن را مستجاب گرداند و اگر جن و انس دشمن پسر تو باشند، خداوند سختی و سنگینی آن ها را از تو دور و زبان آنان را در مورد تو لال می کند و آن ها را رام تو می سازد إن شاء الله.

ام داود گوید: پس دعا را برای من نوشت و به منزل رفتم تا این که ماه رجب رسید، در آن روزها قصد روزه کردم و روزه گرفتم و همان طور که دستور فرموده بود دعا کردم و نماز مغرب و عشا را خواندم و افطار کردم. سپس پاسی از شب را به مقداری که توانستم نماز خواندم. شب فرا رسید، خوابیدم و تمام فرشتگان و پیامبران و شهدا و صالحان و عابدانی را که برایشان درود فرستاده بودم، در خواب دیدم و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را دیدم که به من می فرمود: ای دخترکم، ای مادر داود! بر تو بشارت باد. تمام کسانی که می بینی یاوران و شفیعان تو هستند و همه اینان که می بینی برای تو طلب آمرزش می کنند و برآورده شدن حاجتت را به تو بشارت می دهند. پس بشارت باد تو را به آمرزش و خشنودی پروردگار. تو به پاداشی نیک نائل گشتی و تو را بشارت باد به این که خداوند فرزندت را حفظ کند و او را به نزدت بازگرداند إن شاء الله.

ام داود گوید: از خواب بیدار شدم و به خدا سوگند پس از این خواب طولی نکشید مگر به اندازه طی مسافت عراق تا این جا توسط یک سوار کوشا و سریع، تا این که داود سر رسید و گفت:

ص: 45

أَحْبَبْتِ ثُمَّ تُصَلِّینَ الظُّهْرَ وَ تَرْکَعِینَ بَعْدَ الظُّهْرِ ثَمَانَ رَکَعَاتٍ تُحْسِنِینَ رُکُوعَهُنَّ وَ سُجُودَهُنَّ وَ قُنُوتَهُنَّ وَ لْتَکُنْ صَلَاتُکِ فِی أَطْهَرِ أَثْوَابِکِ فِی بَیْتٍ نَظِیفٍ عَلَی حَصِیرٍ نَظِیفٍ وَ اسْتَعْمِلِی الطِّیبَ فَإِنَّهُ تُحِبُّهُ الْمَلَائِکَةُ وَ اجْهَدِی أَنْ لَا یَدْخُلَ عَلَیْکِ أَحَدٌ یُکَلِّمْکِ أَوْ یَشْغَلْکِ وَ تَرَکَ الدُّعَاءَ الْمُصَنِّفُ أَوِ النَّاسُ ثُمَّ قَالَ فَإِذَا فَرَغْتِ مِنَ الدُّعَاءِ فَاسْجُدِی عَلَی الْأَرْضِ وَ عَفِّرِی خَدَّیْکِ عَلَی الْأَرْضِ وَ قُولِی لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ فَارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ کَبْوَتِی لِوَجْهِی وَ اجْهَدِی أَنْ تَسُحَّ عَیْنَاکِ وَ لَوْ مِقْدَارَ ذُبَابٍ دُمُوعاً فَإِنَّهُ آیَةُ إِجَابَةِ هَذَا الدُّعَاءِ حُرْقَةُ الْقَلْبِ وَ انْسِکَابُ الْعَبْرَةِ فَاحْفَظِی مَا عَلَّمْتُکِ ثُمَّ احْذَرِی أَنْ یَخْرُجَ عَنْ یَدَیْکِ إِلَی یَدِ غَیْرِکِ مِمَّنْ یَدْعُو بِهِ لِغَیْرِ حَقٍّ فَإِنَّهُ دُعَاءٌ شَرِیفٌ وَ فِیهِ اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ وَ أَعْطَی وَ لَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقاً وَ الْبِحَارَ بِأَجْمَعِهَا مِنْ دُونِهَا وَ کَانَ ذَلِکَ کُلُّهُ بَیْنَکِ وَ بَیْنَ حَاجَتِکِ لَسَهَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْوُصُولَ إِلَی مَا تُرِیدِینَ وَ أَعْطَاکِ طَلِبَتَکِ وَ قَضَی لَکِ حَاجَتَکِ وَ بَلَّغَکِ آمَالَکِ وَ لِکُلِّ مَنْ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ الْإِجَابَةُ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی ذَکَراً کَانَ أَوْ أُنْثًی وَ لَوْ أَنَّ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ أَعْدَاءٌ لِوَلَدِکِ لَکَفَاکِ اللَّهُ مَئُونَتَهُمْ وَ أَخْرَسَ عَنْکِ أَلْسِنَتَهُمْ وَ ذَلَّلَ لَکِ رِقَابَهُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَتْ أُمُّ دَاوُدَ فَکَتَبَ لِی هَذَا الدُّعَاءَ وَ انْصَرَفْتُ إِلَی مَنْزِلِی وَ دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ فَتَوَخَّیْتُ الْأَیَّامَ وَ صُمْتُهَا وَ دَعَوْتُ کَمَا أَمَرَنِی وَ صَلَّیْتُ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ أَفْطَرْتُ ثُمَّ صَلَّیْتُ مِنَ اللَّیْلِ مَا سَنَحَ لِی وَ بِتُّ فِی لَیْلِی وَ رَأَیْتُ فِی نَوْمِی مَا صَلَّیْتُ عَلَیْهِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الْأَبْدَالِ وَ الْعُبَّادِ وَ رَأَیْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَإِذَا هُوَ یَقُولُ یَا بُنَیَّةِ یَا أُمَّ دَاوُدَ أَبْشِرِی فَکُلُّ مَنْ تَرَیْنَ أَعْوَانُکِ وَ شُفَعَاؤُکِ وَ کُلُّ مَنْ تَرَیْنَ یَسْتَغْفِرُونَ لَکِ وَ یُبَشِّرُونَکِ بِنُجْحِ حَاجَتِکِ فَأَبْشِرِی بِمَغْفِرَةِ اللَّهِ وَ رِضْوَانِهِ فَجُزِیتِ خَیْراً عَنْ نَفْسِکِ وَ أَبْشِرِی بِحِفْظِ اللَّهِ لِوَلَدِکِ وَ رَدِّهِ عَلَیْکِ إِنْ شَاءَ قَالَتْ أُمُّ دَاوُدَ فَانْتَبَهْتُ مِنْ نَوْمِی فَوَ اللَّهِ مَا مَکَثْتُ بَعْدَ ذَلِکَ إِلَّا مِقْدَارَ مَسَافَةِ الطَّرِیقِ مِنَ الْعِرَاقِ لِلرَّاکِبِ الْمُجِدِّ الْمُسْرِعِ حَتَّی قَدِمَ عَلَیَّ دَاوُدُ فَقَالَ:

ص: 45

مادرم! من در تنگ ترین زندان عراق زندانی بودم و آهنی سنگین بر جسمم بود. دیگر از نجات ناامید شده بودم تا این که در شب نیمه رجب خوابیدم و در خواب دیدم که دنیا بر من سر تعظیم فرود آورده است، و تو را در حصیری در حال نماز دیدم و در اطرافت مردانی بودند که سرهاشان در آسمان بود و پاهاشان در زمین. جامه هایی سبز بر تن داشتند و در گرد تو تسبیح می گفتند. یکی از آن ها که زیبارو و زیورش، زیور پیامبر صلی الله علیه و آله و پیراهنش پاکیزه، خوش عطر و خوش زبان بود، گفت: ای فرزند پیرزن نیکو کار! شادمان باش که خداوند عزوجل دعای مادرت را برآورد. پس از خواب برخاستم و به ناگه فرستاده ابو الدوانیق را دیدم. شبانه مرا نزد او بردند. او دستور داد تا زنجیرم را بگشایند و به من نیکی کنند. دستور داد تا ده هزار درهم به من دهند و بر اسبی اصیل سوار کنند و از من خواستند تا با سرعت هر چه تمام تر حرکت کنم و من به سرعت راه پیمودم تا این که به مدینه رسیدم.

ام داود گوید: پس او را به محضر امام جعفر صادق علیه السلام بردم و به او سلام کرد و ماجرا را برای حضرت بازگو کرد. امام علیه السلام فرمود: ابوالدوانیق در خواب علی علیه السلام را دیده بود که به او می گفت: فرزندم را آزاد کن، در غیر این صورت تو را به آتش می اندازم و دیده بود که گویی در زیر پایش آتش است. پس از خواب بیدار شده و از کرده خویش پشیمان شده و تو را آزاد کرد.

روایت31.

کتاب النوادر: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که ماه رجب را درک کند و در اول و وسط و آخر آن غسل کند، همچون روزی که از مادر زاده شده، از گناهانش پاک شود.(1)

روایت32.

از کتاب النوادر:

ص: 46


1- . نسخه خطی کتاب النوادر

یَا أُمَّاهْ إِنِّی لَمُحْتَبَسٌ بِالْعِرَاقِ فِی أَضْیَقِ الْمَحَابِسِ وَ عَلَیَّ ثِقْلُ الْحَدِیدِ وَ أَنَا فِی حَالِ الْإِیَاسِ مِنَ الْخَلَاصِ إِذْ نِمْتُ فِی لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ رَجَبٍ فَرَأَیْتُ الدُّنْیَا قَدْ خُفِضَتْ لِی حَتَّی رَأَیْتُکِ فِی حَصِیرٍ فِی صَلَاتِکِ وَ حَوْلَکِ رِجَالٌ رُءُوسُهُمْ فِی السَّمَاءِ وَ أَرْجُلُهُمْ فِی الْأَرْضِ عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ خُضْرٌ یُسَبِّحُونَ مِنْ حَوْلِکِ وَ قَالَ قَائِلٌ جَمِیلُ الْوَجْهِ حِلْیَتُهُ حِلْیَةُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله نَظِیفُ الثَّوْبِ طَیِّبُ الرِّیحِ حَسَنُ الْکَلَامِ فَقَالَ یَا ابْنَ الْعَجُوزَةِ الصَّالِحَةِ أَبْشِرْ فَقَدْ أَجَابَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ دُعَاءَ أُمِّکَ فَانْتَبَهْتُ فَإِذَا أَنَا بِرَسُولِ أَبِی الدَّوَانِیقِ فَأُدْخِلْتُ عَلَیْهِ مِنَ اللَّیْلِ فَأَمَرَ بِفَکِّ حَدِیدِی وَ الْإِحْسَانِ إِلَیَّ وَ أَمَرَ لِی بِعَشَرَةِ آلَافِ دِرْهَمٍ وَ أَنْ أُحْمَلَ عَلَی نَجِیبٍ وَ أُسْتَسْعَی بِأَشَدِّ السَّیْرِ فَأَسْرَعْتُ حَتَّی وَصَلْتُ إِلَی الْمَدِینَةِ قَالَتْ أُمُّ دَاوُدَ فَمَضَیْتُ بِهِ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَسَلَّمَ عَلَیْهِ وَ حَدَّثَهُ بِحَدِیثِهِ فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ علیه السلام إِنَّ أَبَا الدَّوَانِیقِ رَأَی فِی النَّوْمِ عَلِیّاً علیه السلام یَقُولُ لَهُ أَطْلِقْ وَلَدِی وَ إِلَّا لَأَلْقَیْتُکَ فِی النَّارِ وَ رَأَی کَأَنَّ تَحْتَ قَدَمَیْهِ النِّیرَانَ فَاسْتَیْقَظَ وَ قَدْ سَقَطَ فِی یَدِهِ (1) فَأَطْلَقَکَ.

«31»

کِتَابُ النَّوَادِرِ، لِفَضْلِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحُسَیْنِیِّ الرَّاوَنْدِیِّ قَالَ أَخْبَرَنِی الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خِرَامٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ شَبَابَةَ بْنِ سَوَّارٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْحَسَنِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ أَدْرَکَ شَهْرَ رَجَبٍ فَاغْتَسَلَ فِی أَوَّلِهِ وَ فِی وَسَطِهِ وَ فِی آخِرِهِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ (2).

«32»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ شِبْلٍ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلًا یُحَدِّثُ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ أَنَّهُ قَالَ:

ص: 46


1- 1. سقط فی یده: أی ندم علی ما فعل، و تحیر، و هو من باب الکنایة.
2- 2. کتاب النوادر هذا مخطوط.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است: در بهشت قصری است که تنها روزه داران رجب به آن داخل می شوند.

روایت33.

از کتاب النوادر: از عبد الله بن عباس روایت شده: وقتی ماه رجب فرا رسید، رسول خدا صلی الله علیه و آله مسلمانان را به گرد خود جمع کرد و خطبه ای در میان ایشان ایراد فرمود. پس از حمد و ثنای پروردگار، از پیامبران قبل از خود علیهم السلام یاد کرد و بر آنان درود فرستاد و فرمود: ای مسلمانان! ماهی بزرگ و مبارک بر شما وارد شده است. این ماه، ماه « اَصبّ » است که در آن ماه، خداوند رحمت خویش را بر هر کسی که او را عبادت کند فرو می ریزد، مگر بنده مشرک یا آورنده بدعت در اسلام. بدانید و آگاه باشید که در ماه رجب شبی وجود دارد که هر کسی در آن شب، خواب را بر چشمانش حرام کند و به عبادت برخیزد، خداوند جسم او را بر آتش حرام می کند و هفتاد هزار فرشته با او دست می­دهند و برای او طلب آمرزش می کنند تا [دوباره] چنین روزی فرا رسد. پس اگر دوباره چنین کند، فرشتگان نیز دوباره برایش طلب آمرزش می کنند. سپس فرمود: کسی که یک روز از رجب را روزه بگیرد، از دلهره عظیم در امان خواهد بود و از آتش نجات یابد.

روایت34.

از کتاب النوادر: از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله روایت شده: خداوند تعالی از میان سخنان چهار سخن، از میان فرشتگان چهار نفر، از میان پیامبران چهار تن، از بین راستگویان چهار نفر، از میان شهدا چهار نفر، از زنان چهار تن، از روزها چهار روز و از مکان ها، چهار مکان را برگزیده است؛ اما چهار کلام برگزیده او عبارت است از: سبحانَ اللهِ و الحمدُ للهِ و لا إلهَ إلاّ اللهُ و اللهُ أکبرُ. هر کسی که بعد از هر نماز آن را بخواند، خداوند برای او ده حسنه می نویسد و ده گناه را از او محو می کند و ده درجه او را بالا می برد. اما فرشتگان برگزیده او: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزراییل هستند. اما پیامبران برگزیده او: ابراهیم را به عنوان دوست خود اختیار کرد و موسی را به عنوان هم سخن خویش، عیسی را روح خود و محمد را به عنوان محبوب خود برگزید. اما از راستگویان یوسف صدّیق، حبیب نجار و حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام را برگزید.(1) اما شهدای برگزیده او، یحیی بن زکریا، جرجیس

ص: 47


1- . راستگوی چهارم را از قلم انداخته است. شاید آنچنان که در روایات آمده او خربیل مؤمن آل فرعون باشد. این حدیث با سند دیگری در الخصال : ج 1 ص 107 ذکر شده و راستگویان در آن نیست.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ فِی الْجَنَّةِ قَصْرٌ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا صُوَّامُ رَجَبٍ.

«33»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِی شَیْبَةَ عَنْ جُبَیْرِ بْنِ جبایة عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا جَاءَ شَهْرُ رَجَبٍ جَمَعَ الْمُسْلِمِینَ حَوْلَهُ وَ قَامَ فِیهِمْ خَطِیباً فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ ذَکَرَ مَنْ کَانَ قَبْلَهُ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ علیهم السلام فَصَلَّی عَلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا الْمُسْلِمُونَ قَدْ أَظَلَّکُمْ شَهْرٌ عَظِیمٌ مُبَارَکٌ وَ هُوَ شَهْرُ الْأَصَبِّ یَصُبُّ فِیهِ الرَّحْمَةَ عَلَی مَنْ عَبَدَهُ إِلَّا عَبْداً مُشْرِکاً أَوْ مُظْهِرَ بِدْعَةٍ فِی الْإِسْلَامِ أَلَا إِنَّ فِی شَهْرِ رَجَبٍ لَیْلَةً مَنْ حَرَّمَ النَّوْمَ عَلَی نَفْسِهِ وَ قَامَ فِیهَا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَی النَّارِ وَ صَافَحَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ إِلَی یَوْمٍ مِثْلِهِ فَإِنْ عَادَ عَادَتِ الْمَلَائِکَةُ ثُمَّ قَالَ مَنْ صَامَ یَوْماً وَاحِداً مِنْ شَهْرِ رَجَبٍ أُومِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ وَ أُجِیرَ مِنَ النَّارِ.

«34»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُثَنَّی عَنْ عَفَّانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَوَانَةَ عَنْ أَبِی بِشْرٍ عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اخْتَارَ مِنَ الْکَلَامِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الصَّادِقِینَ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ النِّسَاءِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الْأَیَّامِ أَرْبَعَةً وَ مِنَ الْبِقَاعِ أَرْبَعاً فَأَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْکَلَامِ فَسُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَمَنْ قَالَهَا عَقِیبَ کُلِّ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ- فَجَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ وَ عِزْرَائِیلُ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ فَاخْتَارَ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا وَ مُوسَی کَلِیماً وَ عِیسَی رُوحاً وَ مُحَمَّداً حَبِیباً وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الصِّدِّیقِینَ فَیُوسُفُ الصِّدِّیقُ وَ حَبِیبٌ النَّجَّارُ وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ-(1)

وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الشُّهَدَاءِ فَیَحْیَی بْنُ زَکَرِیَّا وَ جِرْجِیسُ

ص: 47


1- 1. سقط ذکر الصدیق الرابع، و لعله خربیل مؤمن آل فرعون کما فی الروایات و قد ذکر الحدیث بسند آخر فی الخصال ج 1 ص 107 و لیس فیه ذکر الصدیقین.

نبی، حمزه بن عبد المطلب و جعفر طیار هستند. اما زنان برگزیده او، مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم همسر فرعون، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و حضرت خدیجه دختر خویلد هستند. اما ماه های برگزیده او رجب، ذی قعده، ذی حجه و محرم است که چهار ماه حرام محسوب می­شوند. اما روزهای برگزیده او روز [عید] فطر، روز عرفه، روز [عید] قربان و روز جمعه و مکان های برگزیده او مکه و مدینه و بیت المقدس و فار التنّور در کوفه است.(1) نماز در مکه به منزله صد هزار نماز، در مدینه هفتاد و پنج هزار، در بیت المقدس پنجاه هزار و در کوفه بیست و پنج هزار نماز است .

روایت35.

از کتاب النوادر: از قاسم بن خَلَف روایت شده است: مردی از کعب الأحبار پرسید: ای کعب! شنیدم که مردی می گفت: کسی که در هر روز از رجب صد بار سوره «قُل هُوَ اللهُ أحَد» را بخواند، خداوند در بهشت برایش بیست هزار قصر از مروارید و یاقوت می سازد، آیا تو این سخن را تأیید می کنی؟ گفت: آری، آیا تو از آن و از بیست میلیون و تعداد بی شمار آن تعجب کرده ای؟ سپس این آیه را خواند: «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثِیرَةً»،(2) {کیست آن کس که به [بندگانِ] خدا وام نیکویی دهد تا [خدا] آن را برای او چند برابر بیفزاید؟} پس کثیری را که خداوند می بخشد، چه کسی می تواند بشمارد؟!

روایت36.

از کتاب النوادر: از وهب بن منبّه روایت شده: این شب سه روز باقی مانده ماه رجب است که به آن شب بعثت و شب معراج گفته می شود. کسی که در آن شب دوازده رکعت نماز گزارد و در هر رکعت

ص: 48


1- . در الخصال آمده است: از سرزمین ها چهار تا را برگزید. خدای عزوجلّ فرموده است: «و التین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الأمین» {سوگند به [کوه] تین و زیتون و طور سینا و این شهر امن [و امان].} تین مدینه و زیتون بیت المقدس و طور سینین کوفه و هذا البلد الأمین، مکه است.
2- . بقره / 245

النَّبِیُّ وَ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرٌ الطَّیَّارُ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ النِّسَاءِ فَمَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ آسِیَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ وَ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ وَ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الشُّهُورِ فَرَجَبٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمُ وَ هِیَ الْأَرْبَعُ الْحُرُمُ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْأَیَّامِ فَیَوْمُ الْفِطْرِ وَ یَوْمُ عَرَفَةَ وَ یَوْمُ الْأَضْحَی وَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ أَمَّا خِیَرَتُهُ مِنَ الْبِقَاعِ فَمَکَّةُ وَ الْمَدِینَةُ وَ بَیْتُ الْمَقْدِسِ وَ فَارَ التَّنُّورُ بِالْکُوفَةِ(1) وَ إِنَّ الصَّلَاةَ بِمَکَّةَ بِمِائَةِ أَلْفِ صَلَاةٍ وَ بِالْمَدِینَةِ بِخَمْسٍ وَ سَبْعِینَ أَلْفَ صَلَاةٍ وَ بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ بِخَمْسِینَ أَلْفَ صَلَاةٍ وَ بِالْکُوفَةِ بِخَمْسٍ وَ عِشْرِینَ أَلْفَ صَلَاةٍ.

«35»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحِیمِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ خَلَفٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ کَعْبَ الْأَحْبَارِ فَقَالَ یَا کَعْبُ إِنِّی سَمِعْتُ رَجُلًا یَقُولُ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ بَنَی اللَّهُ لَهُ عِشْرِینَ أَلْفَ قَصْرٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ أَ تُصَدِّقُ ذَلِکَ فَقَالَ کَعْبٌ نَعَمْ أَ وَ عَجِبْتَ مِنْ ذَلِکَ وَ عِشْرِینَ أَلْفَ أَلْفٍ وَ مَا لَا یُحْصَی مِنْ ذَلِکَ ثُمَّ قَرَأَ کَعْبٌ مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثِیرَةً(2) فَالْکَثِیرُ مِنَ اللَّهِ مَنْ یُحْصِیهِ.

«36»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمِّهِ أَبِی عَمْرٍو الزَّاهِدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ أَبِی الْحَسَنِ الْقَارِی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ لَیْثٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ مُنَبِّهٍ (3): وَ هِیَ لِثَلَاثٍ بَقِینَ مِنْ رَجَبٍ وَ هِیَ لَیْلَةُ الْبَعْثِ وَ لَیْلَةُ الْمِعْرَاجِ فَمَنْ صَلَّی تِلْکَ اللَّیْلَةَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ

ص: 48


1- 1. فی الخصال: و اختار من البلدان أربعة، فقال عزّ و جلّ« وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ» فالتین: المدینة، و الزیتون بیت المقدس، و طور سینین: الکوفة، و هذا البلد الأمین: مکّة.
2- 2. البقرة: 245.
3- 3. کذا فی الأصل، و قد سقط منه صدر الحدیث نحو سطر.

یک فاتحه و سه «قُل هُوَ اللهُ أحَد» بخواند و پس از پایان نماز صد صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله بفرستد و بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ {خداوندا مرا و مردان و زنان مؤمن را ببخش} سپس چهار مرتبه فاتحة الکتاب و چهار مرتبه «قُل هُوَ اللهُ أحَد» بخواند، سپس چهار بار بگوید: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی لاَ شَرِیکَ لَکَ وَ لاَ أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً {خدایا! تو پروردگار من هستی، هیچ شریکی نداری و من هیچ شریکی را برای تو قرار نمی دهم} سپس چهار بار بگوید: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ {پاک و منزه است خدا، سپاس از آن اوست، خدایی جز الله نیست و خدا بزرگتر از آن است که وصف شود}، خداوند عبادت بیست سال و ایمنی از آتش را برای او بنویسد و دعای او را تا زمانی که برای گناه یا قطع رحم یا نابودی قومی نباشد، مستجاب گرداند.

روایت37.

از کتاب النوادر: از ثوبان روایت شده: در آرامگاهی به پیامبر چشم دوخته بودیم، ایستاد و پس از مدتی به راه افتاد، سپس ایستاد و پس از مدتی دوباره به راه افتاد. عرض کردم: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا! چرا بین این قبرها درنگ می کنی؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله سخت گریست و ما نیز گریستیم. پس از این که (از زیارت قبور) فارغ شد فرمود: ای ثوبان! این ها در قبرهای خود عذاب می شوند. من ناله های آن ها را شنیدم و به آن ها رحمت فرستادم و از خدا خواستم تا در عذاب آنان تخفیف دهد و او نیز چنین کرد. اگر این ها [در ماه رجب روزه گرفته و به عبادت پرداخته بودند، در قبرشان عذاب نمی شدند. گفتم: ای رسول خدا!](1) آیا روزه و عبادت این ماه موجب امان از عذاب قبر است؟ فرمود: آری ای ثُعبان! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد، هیچ مرد یا زن مسلمانی نیست که در ماه رجب برای رضای خدا، روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت برخیزد، مگر این که خداوند ثواب هزار سال عبادت روزه در روز و نماز در شب را برای او بنویسد و گویی که او با مالی حلال، هزار حج و هزار عمره به جای آورده است. گویی در هزار غزوه شرکت کرده و هزار برده از نسل اسماعیل را آزاد کرده است و گویی که هزار دینار صدقه داده و اسیران امت مرا خریده و در راه خدا آزاد کرده و گویی که هزار گرسنه را سیر کرده است. خداوند او را از عذاب قبر و هراس از نکیر و منکر در امان دارد. گفته شد: ای رسول خدا! آیا تمام این ثواب برای کسی است که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد یا یک شب

ص: 49


1- . ما بین کروشه را بر اساس آنچه محدث نوری در حاشیه مستدرک : ج1 ص 595 آورده است، اضافه کردیم و نسخه اصل فاقد آن است. همانطور که در نسخه کمپانی : ص113 ساقط شده است.

فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِائَةَ مَرَّةٍ وَ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ یَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی لَا شَرِیکَ لَکَ وَ لَا أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً أَرْبَعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَقُولُ- سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عِبَادَةَ عِشْرِینَ سَنَةً وَ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ اسْتَجَابَ دعاه [دُعَاءَهُ] مَا لَمْ یَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ قَطِیعَةِ رَحِمٍ أَوْ هَلَاکِ قَوْمٍ.

«37»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَلِکٍ عَنْ ثَوْبَانَ قَالَ: کُنَّا مُحْدِقِینَ بِالنَّبِیِّ فِی مَقْبَرَةٍ فَوَقَفَ ثُمَّ مَرَّ ثُمَّ وَقَفَ ثُمَّ مَرَّ فَقُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا وُقُوفُکَ بَیْنَ هَؤُلَاءِ الْقُبُورِ فَبَکَی رَسُولُ اللَّهُ بُکَاءً شَدِیداً وَ بَکَیْنَا فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ یَا ثَوْبَانُ هَؤُلَاءِ یُعَذَّبُونَ فِی قُبُورِهِمْ سَمِعْتُ أَنِینَهُمْ فَرَحِمْتُهُمْ وَ دَعَوْتُ اللَّهَ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْهُمْ فَفَعَلَ فَلَوْ صَامُوا هَؤُلَاءِ أَیَّامَ رَجَبٍ وَ قَامُوا فِیهَا مَا عُذِّبُوا فِی قُبُورِهِمْ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ-(1) صِیَامُهُ وَ قِیَامُهُ أَمَانٌ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ قَالَ نَعَمْ یَا ثَوْبَانُ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا مِنْ مُسْلِمٍ وَ لَا مُسْلِمَةٍ یَصُومُ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ وَ قَامَ لَیْلَةً یُرِیدُ بِذَلِکَ وَجْهَ اللَّهِ تَعَالَی إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عِبَادَةَ أَلْفِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ کَأَنَّمَا حَجَّ أَلْفَ حَجَّةٍ وَ اعْتَمَرَ أَلْفَ عُمْرَةٍ مِنْ مَالٍ حَلَالٍ وَ کَأَنَّمَا غَزَا أَلْفَ غَزْوَةٍ وَ أَعْتَقَ أَلْفَ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ وَ کَأَنَّمَا تَصَدَّقَ بِأَلْفِ دِینَارٍ وَ کَأَنَّمَا اشْتَرَی أُسَارَی أُمَّتِی فَأَعْتَقَهُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ وَ کَأَنَّمَا أَشْبَعَ أَلْفَ جَائِعٍ وَ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ هَوْلِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ.

قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله هَذَا الثَّوَابُ کُلُّهُ لِمَنْ صَامَ یَوْماً وَاحِداً أَوْ قَامَ لَیْلَةً

ص: 49


1- 1. ما بین العلامتین أضفناه طبقا لما استظهره المحدث النوریّ فی هامش المستدرک ج 1 ص 595. و نسخة الأصل- و هو عندی الآن- خال، کما فی طبعة الکمبانیّ ص 113.

از آن را عبادت کند؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: این برای کسی است که به قدرت خداوند عزوجلّ ایمان داشته باشد. گفته شد: یا رسول الله! ثواب رجب بیشتر است یا رمضان؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ثواب رمضان با هیچ چیز قابل قیاس نیست، ولی ماه رجب، ماهی بزرگ است. عرض کردند: اگر کسی نتواند شب را برای عبادت بیدار بماند چه؟ فرمود: کسی که نماز عشا را بخواند و قبل از وتر دو رکعت با آنچه خداوند از قرآن به او آموخته، بخواند، امید آن دارم که این ثواب از او مضایقه نشود. ثعبان گفت: از زمانی که این سخن را شنیدم، این عمل را ترک نکردم به جز اندکی .

روایت38.

از کتاب النوادر: از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده: کسی که ایام البیض را در ماه رجب روزه بگیرد یا شب های آن را برای عبادت به پا خیزد و شب نیمه رجب صد رکعت نماز بگذارد و در هر رکعتی ده بار «قُل هُوَ اللهُ أحد» بخواند و پس از اتمام نماز، هفتاد بار استغفار کند، شر اهل آسمان و اهل زمین و شر ابلیس و سپاهیانش از او دور می شود و اگر در این ماه بمیرد، خداوند هزار حاجت او را برآورده می سازد که پانصد تای آن ها از حاجات اخروی است و پانصد دعا از خواسته های دنیوی. هر خواسته ای یقیناً برآورده و بی بازگشت است و خداوند در بهشت برای او صد قصر زمردین می سازد که در هر قصری صد عمارت و در هر عمارت صد خانه است. در هر خانه ای صد تخت و بر هر تختی صد بستر رنگارنگ است و بر هر بستری زوجی از حوریان بهشتی است و هر زوجی هزار حاجب دارد. به هر خانه ای هزار فرشته وارد می­شود، به دست هر فرشته سفره ای است با هزار طبق در آن و درون طبق ها انواع غذاهای رنگارنگ است. و تمام این ها برای کسی است که [أیام] البیض رجب را روزه بگیرد و شب های آن را به عبادت برخیزد و این نماز را بخواند که این کار بر خدا آسان است.

روایت39.

از کتاب النوادر: از انس بن مالک روایت شده: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که در شب نیمه رجب ده رکعت نماز بگزارد، در هر رکعت یک فاتحه

ص: 50

مِنْ شَهْرِ رَجَبٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله هَذَا لِمَنْ لَا یُنْکِرُ قُدْرَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ثَوَابُ رَجَبٍ أَبْلَغُ أَمْ ثَوَابُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَیْسَ عَلَی ثَوَابِ رَمَضَانَ قِیَاسٌ وَ لَکِنْ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرٌ عَظِیمٌ فَقِیلَ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی قِیَامِهِ قَالَ مَنْ صَلَّی الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ صَلَّی قَبْلَ الْوَتْرِ رَکْعَتَیْنِ بِمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ مِنَ الْقُرْآنِ أَرْجُو أَنْ لَا یُبْخَلَ عَلَیْهِ بِهَذَا الثَّوَابِ قَالَ ثَوْبَانُ مُنْذُ سَمِعْتُ ذَلِکَ مَا تَرَکْتُهُ إِلَّا قَلِیلًا.

«38»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ أَیَّامَ الْبِیضِ مِنْ رَجَبٍ أَوْ قَامَ لَیَالِیَهَا وَ یُصَلِّی لَیْلَةَ النِّصْفِ مِائَةَ رَکْعَةٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ هَذِهِ الصَّلَاةِ اسْتَغْفَرَ سَبْعِینَ مَرَّةً رُفِعَ عَنْهُ شَرُّ أَهْلِ السَّمَاءِ وَ شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ شَرُّ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ وَ إِنْ مَاتَ فِی هَذَا الشَّهْرِ مَاتَ وَ یَقْضِی اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَاجَةٍ خَمْسُمِائَةٍ مِنْهَا مِنْ حَوَائِجِ الْآخِرَةِ وَ خَمْسُمِائَةٍ مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا کُلُّ حَاجَةٍ مَقْضِیَّةٌ غَیْرُ مَرْدُودَةٍ وَ بَنَی اللَّهُ تَعَالَی لَهُ فِی الْجَنَّةِ مِائَةَ قَصْرٍ مِنْ زُمُرُّدٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ مِائَةُ دَارٍ فِی کُلِّ دَارٍ مِائَةُ بَیْتٍ فِی کُلِّ بَیْتٍ مِائَةُ سَرِیرٍ عَلَی کُلِّ سَرِیرٍ مِائَةُ فِرَاشٍ مِنْ أَلْوَانٍ وَ عَلَی کُلِّ فِرَاشٍ زَوْجَةٌ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ لِکُلِّ زَوْجَةٍ أَلْفُ حَاجِبٍ یَدْخُلُ فِی کُلِّ بَیْتٍ أَلْفُ مَلَکٍ مَعَ کُلِّ مَلَکٍ مَائِدَةٌ عَلَیْهَا أَلْفُ قَصْعَةٍ فِیهَا أَلْوَانٌ مِنَ الطَّعَامِ وَ ذَلِکَ کُلُّهُ لِمَنْ صَامَ أَیَّامَ الْبِیضِ مِنْ رَجَبٍ وَ قَامَ لَیَالِیَهَا وَ صَلَّی هَذِهِ الصَّلَاةَ وَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ.

«39»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ أَنِسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ رَجَبٍ عَشْرَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ

ص: 50

و سی مرتبه «قُل هُوَ اللهُ أحد» بخواند، سپس صد مرتبه از خداوند طلب آمرزش کند و به سجده رود و او را تنزیه و ستایش و تجلیل گوید، تا سال بعد و چنین زمانی، خطاهای او نوشته نمی شود و خداوند به هر قطره ای که در آن سال از آسمان جاری می شود برای او حسنه می نویسد و به هر رکعت و سجده، قصری از یاقوت کبود در بهشت به او می بخشد و به هر حرفی که از قرآن بخواند شهری از یاقوت به او عطا فرماید و تاج بزرگی و کرامت بر سر او گذاشته می شود.

روایت40.

از کتاب النوادر: از ابن عباس رضی الله عنه روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند متعال در بیست و هفتم رجب محمد صلی الله علیه و آله را به پیامبری مبعوث فرمود، پس کسی که آن روز را روزه بگیرد، کفاره شصت سال او خواهد بود و خداوند متعال او را از ابلیس و لشکریان او حفظ می کند. پس اگر در آن روز یا آن شب بمیرد، شهید مرده است و خداوند روح او را در شمایل پرنده ای سبز قرار می دهد که در هر جایی از بهشت که بخواهد آزادانه می گردد و خداوند نصیبی از عبادت عبادت پیشگان و مجاهدان و شکرگزاران و ذاکرینی را که نه هراسی بر دل دارند و نه اندوهگین می شوند، برای او قرار می­دهد.

سوگند به کسی که مرا به حق فرستاد، هر گاه بنده در این روز روزه بگیرد و شب را به عبادت برخیزد، اگر گناهان او به تعداد ستارگان آسمان و قطره های باران و برگ های درختان و روزهای روزگار باشد، خداوند گناهانی را که بین او و پروردگار خویش است می آمرزد و بهره ای از ثواب جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ و روحانیون و کروبیون و حاملان عرش برای او قرار می دهد و سوگند به کسی که مرا به حق فرستاد، خداوند نصیبی از عبادت فرشتگان هفت آسمان به او عطا می کند و وقتی فرشته مرگ برای قبض روح او آمد، جان او را با ایمان بستاند و با سیمایی به روشنی ماه شب چهارده از قبر بیرون می آید و به صورتی برق آسا از صراط می گذرد و نامه اش را به دست راست می دهند و میزان اعمالش سنگین می شود و وقتی مردم بترسند، او نمی ترسد و خداوند در بهشت هفتاد هزار شهر به او کرامت می کند، در هر شهری هفتاد هزار قصر است که هر کدام از این قصرها بهترند از دنیا و هر آنچه در آن است و در هر قصری چیزی است که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به ذهن بشری خطور کرده است.

روایت41.

از کتاب النوادر:

ص: 51

أَحَدٌ ثَلَاثِینَ مَرَّةً فَإِذَا اسْتَغْفَرَ اللَّهَ وَ سَجَدَ وَ سَبَّحَهُ وَ مَجَّدَهُ وَ کَبَّرَهُ مِائَةَ مَرَّةٍ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ خَطِیئَةٌ إِلَی مِثْلِهَا مِنَ الْقَابِلِ وَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ فِی تِلْکَ السَّنَةِ حَسَنَةً وَ أَعْطَاهُ بِکُلِّ رَکْعَةٍ وَ سَجْدَةٍ قَصْراً فِی الْجَنَّةِ مِنْ زَبَرْجَدٍ وَ أَعْطَاهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنَ الْقُرْآنِ الَّذِی قَرَأَهُ مَدِینَةً مِنْ یَاقُوتٍ وَ یُتَوَّجُ بِتَاجِ الْکَرَامَةِ.

«40»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ وَ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی صَالِحٍ السِّجْزِیِّ عَنْ سَعِیدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنِ الْمِنْهَالِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ وَ مِنْهُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: فِی سَابِعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ بَعَثَ اللَّهُ تَعَالَی مُحَمَّداً فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَفَّارَةَ سِتِّینَ سَنَةً وَ یَعْصِمُهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ فَإِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ فِی لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ یَجْعَلُ اللَّهُ رُوحَهُ فِی حَوَاصِلِ طَیْرٍ أَخْضَرَ یَسْرَحُ فِی الْجَنَّةِ حَیْثُ شَاءَ وَ یَجْعَلُ اللَّهُ لَهُ نَصِیباً فِی عِبَادَةِ الْعَابِدِینَ وَ الْمُجَاهِدِینَ وَ الشَّاکِرِینَ وَ الذَّاکِرِینَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ إِذَا صَامَهُ الْعَبْدُ وَ الْأَمَةُ وَ قَامَ لَیْلَهُ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ رَبِّهِ إِنْ کَانَ ذُنُوبُهُ بِعَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ قَطْرِ الْمَطَرِ وَ وَرَقِ الشَّجَرِ وَ أَیَّامِ الدَّهْرِ وَ یَجْعَلُ اللَّهُ لَهُ نَصِیباً فِی ثَوَابِ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ الرُّوحَانِیِّینَ مَعَهُ وَ الْکَرُوبِیِّینَ وَ حَمَلَةِ الْعَرْشِ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ یَجْعَلُ اللَّهُ لَهُ نَصِیباً فِی عِبَادَةِ مَلَائِکَةِ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ إِذَا أَتَی مَلَکُ الْمَوْتِ لِیَقْبِضَ رُوحَهُ قَبَضَهُ عَلَی الْإِیمَانِ وَ یَخْرُجُ مِنْ قَبْرِهِ وَ وَجْهُهُ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ وَ یَمُرُّ عَلَی الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ یُعْطَی کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ یُثَقَّلُ مِیزَانُهُ وَ لَا یَخَافُ إِذَا خَافَ النَّاسُ وَ یُعْطِیهِ اللَّهُ فِی جَنَّةِ الْفِرْدَوْسِ سَبْعِینَ أَلْفَ مَدِینَةٍ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ قَصْرٍ کُلُّ قَصْرٍ مِنْهَا خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا وَ فِی کُلِّ قَصْرٍ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ.

«41»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ

ص: 51

از ابن عباس روایت شده: حضرت می گفت: در شب بیست و هفتم رجب خداوند متعال حضرت محمد صلی الله علیه و آله را مبعوث فرمود. پس کسی که در آن شب دوازده رکعت نماز بگزارد و پس از پایان نماز هفت مرتبه فاتحة الکتاب را بخواند و سپس آن روز را روزه بگیرد، کفاره شصت سال او خواهد بود.

روایت42.

از کتاب النوادر: سلیمان گوید: شنیدم که حضرت حسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام از پدر بزرگوارش نقل می­کرد که فرمود: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود: جبرئیل با هفت کلمه بر من فرود آمد و این همان کلماتی است که خداوند در مورد آن ها فرموده: «و إذِ ابتَلَی إبراهیمَ ربُّه بکلماتٍ فأَتَمَّهُنَّ»،(1) {و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتی بیازمود، و وی آن همه را به انجام رسانید.} و به من امر فرمود تا آن­ها را به شما بیاموزم و این کلمات، هفت کلمه هستند به زبان عبری از تورات و آن ها را برای حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام تفسیر فرمود: «یا الله، یا رحمن، یا ربّ، یا ذا الجلال و الإکرام، یا نور السماوات و الأرض، یا قریب، یا مجیب.» این ها آن هفت کلمه بودند.

وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله برخاست، عبدالله بن سلام وارد شد و ما در حال صحبت در مورد این حدیث بودیم. وقتی عبدالله آن را شنید تکبیر گفت و رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد شد و او را دید که تکبیر و لا إله إلا الله می گفت؛ پس فرمود: چه شده ای عبدالله؟ عرض کرد: ای رسول خدا قسم به کسی که تو را به حق مبعوث کرد که جبرئیل این نام ها را بر ابراهیم نازل کرد و او پیوسته آن را تکرار می کرد و به سبب همین نام ها بود که خداوند او را به عنوان دوست خود برگزید. هیچ بنده ای این اسامی را در دل خود جای نمی دهد مگر این که خداوند در دل او حائلی قرار دهد که شیطان به هیچ وجه به آن راه پیدا نکند و هرگز بر او مسلط نشود تا این که خداوند را در آن حال ملاقات کند، پس او را در دار الجلال فرود آورد. پس کسی که در هفت شب باقیمانده رجب به هنگام دمیدن صبح به این نام ها دعا کند، خداوند پاداش ولایت خود را به او می بخشد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ای عبدالله! آیا می دانی که وقتی خداوند این کلمات را بر او نازل کرد ابراهیم چه کرد؟ عرض کرد: وقتی جبرئیل فرود آمد ابراهیم از او پرسید، چگونه به این اسماء دعا کند؟ گفت: رجب را روزه بدار تا این که به هفت شب آخر برسی. در آخرین شب با دلی ترسان برخیز و دو رکعت نماز بگزار، سپس دوستی

ص: 52


1- . بقره / 124

عَقِیلِ بْنِ شِمْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ کَانَ یَقُولُ: فِی سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ لَیْلَةً خَلَتْ مِنْ رَجَبٍ بَعَثَ اللَّهُ تَعَالَی مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله فَمَنْ صَلَّی تِلْکَ اللَّیْلَةَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَکْعَةً فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَفَّارَةَ سِتِّینَ سَنَةً.

«42»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَقِیلِ بْنِ شِمْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُثْمَانَ عَنْ هُذَیْلِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ بُنَانٍ عَنْ سُلَیْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام یُحَدِّثُ عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: إِنَّ جَبْرَئِیلَ أَتَی إِلَیَّ بِسَبْعِ کَلِمَاتٍ وَ هِیَ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی- وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَ (1) وَ أَمَرَنِی أَنْ أُعَلِّمَکُمْ وَ هِیَ سَبْعُ کَلِمَاتٍ مِنَ التَّوْرَاةِ بِالْعِبْرِیَّةِ فَفَسَّرَهَا لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ- یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَبِّ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ فَهَؤُلَاءِ سَبْعُ کَلِمَاتٍ فَلَمَّا قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ وَ نَحْنُ نَتَذَاکَرُ هَذَا الْحَدِیثَ فَلَمَّا سَمِعَ عَبْدُ اللَّهِ کَبَّرَ فَدَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَرَآهُ یُکَبِّرُ وَ یُهَلِّلُ فَقَالَ مَا شَأْنُکَ یَا عَبْدَ اللَّهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ إِنَّ هَذِهِ الْأَسْمَاءَ أَنْزَلَهَا جَبْرَئِیلُ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ کَانَ یُرَدِّدُهَا فَفِیهِنَّ اتَّخَذَهُ اللَّهُ خَلِیلًا وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یَجْمَعُهُنَّ فِی جَوْفِهِ إِلَّا جَعَلَهُ اللَّهُ فِی جَوْفِهِ حِجَاباً- لَا یَخْلُصُ إِلَیْهِ الشَّیْطَانُ أَبَداً وَ لَا یُسَلَّطُ عَلَیْهِ أَبَداً حَتَّی یَلْقَی اللَّهَ عَلَی ذَلِکَ فَیُنْزِلَهُ دَارَ الْجَلَالِ فَمَنْ دَعَا بِهِنَّ فِی سَبْعِ لَیَالٍ بَقِینَ مِنْ رَجَبٍ عِنْدَ انْفِجَارِ الصُّبْحِ أَعْطَاهُ اللَّهُ جَوَائِزَهُ وَ وَلَایَتَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَا عَبْدَ اللَّهِ أَ تَدْرِی کَیْفَ فَعَلَ إِبْرَاهِیمُ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ هَؤُلَاءِ الْکَلِمَاتِ قَالَ لَمَّا نَزَلَ جَبْرَئِیلُ سَأَلَهُ إِبْرَاهِیمُ کَیْفَ یَدْعُو بِهِنَّ قَالَ صُمْ رَجَباً حَتَّی إِذَا بَلَغْتَ سَبْعَ لَیَالٍ آخِرَ لَیْلَةٍ قُمْ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ بِقَلْبٍ وَجِلٍ ثُمَّ سَلِ اللَّهَ الْوَلَایَةَ

ص: 52


1- 1. البقرة: 124.

و یاری و سلامتی و سربلندی در دنیا و آخرت و نجات از آتش را از خداوند بخواه .

روایت43.

از کتاب النوادر: از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده: کسی که در ماه های رجب و شعبان و رمضان هر روز و شب، هر کدام از سوره های فاتحة الکتاب، آیة الکرسی، قل یا أیُّها الکافرون، قل هو اللهُ و معوذتین (فلق و ناس) را سه بار بخواند، سپس سه بار بگوید: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ. سپس سه بار این گونه بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات فرستد: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و بر هر فرشته و پیامبر سه مرتبه درود فرستد، سپس سه بار بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ و چهارصد بار ذکر أستَغفِرُ اللهَ را بگوید - رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: - سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث فرمود، هر مرد یا زنی که در این سه ماه پیوسته و هر روز و شب این سوره ها و آیات را بخواند، اگر گناهان او به تعداد ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان و تعداد ریگ های [بیابان] و کف دریا باشد، خداوند گناهانی را که بین او و خداست می آمرزد.

و فرمود: سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث فرمود، وقتی بنده از این ماه ها بیرون آید و در روز عید فطر این سوره ها و آیات را بخواند، هاتفی از آسمان ندا دهد: خداوند متعال می فرماید: ای بنده من! حقیقتاً حقیقتاً حقیقتاً که تو دوست من هستی و به تعداد حروفی که در این سه ماه خواندی در نزد من حق شفاعت برادران و خواهران خویش را داری؛ هر چند که گناهان آنان بین من و آن­ها، به تعداد ستارگان آسمان باشد، به سبب احترامی که نزد من داری، گناهانشان را می بخشم.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث کرد، اگر بنده ای در عمر خود یک بار این آیات و سوره ها را در این سه ماه بخواند، به ازای هر حرفی که خوانده، هفتاد هزار حسنه به او ببخشد و هر حسنه ای در نزد خداوند سنگین تر از کوه های دنیا است.

هر مرد و زنی که برای خشنودی خدا این سوره ها و آیات را بخواند، خداوند هفتصد حاجت به هنگام جان کندن، هفتصد حاجت در قبر، هفتصد حاجت به هنگام خروج از قبر و همین تعداد حاجت را به هنگام پراکندن نامه­های اعمال و همین قدر هنگام حسابرسی و همین تعداد را

ص: 53

وَ الْمَعُونَةَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الرِّفْعَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ.

«43»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْقِطَعِیِّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَرَأَ فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ کُلَّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ کُلَّ هَذِهِ السُّوَرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَقُولُ- سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی کُلِّ مَلَکٍ وَ نَبِیٍّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَرْبَعَمِائَةِ مَرَّةٍ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ وَ الْآیَاتِ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ أَشْهُرٍ لَا یَفُوتُهُ یَوْمٌ وَ لَیْلَةٌ لَوْ کَانَ ذُنُوبُهُ بِعَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ قَطْرِ الْمَطَرِ وَ وَرَقِ الْأَشْجَارِ وَ عَدَدِ الرَّمْلِ وَ زَبَدِ الْبَحْرِ یَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا فَرَغَ مِنْ هَذِهِ الشُّهُورِ وَ قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ وَ الْآیَاتِ یَوْمَ الْفِطْرِ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَا عَبْدِی أَنْتَ وَلِیِّی حَقّاً حَقّاً حَقّاً وَ لَکَ عِنْدِی بِکُلِّ حَرْفٍ قَرَأْتَهُ فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْأَشْهُرِ شَفَاعَةٌ فِی الْإِخْوَانِ وَ الْأَخَوَاتِ وَ لَوْ کَانَ ذُنُوبُهُمْ بِعَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ غَفَرْتُ لَهُمْ بِکَرَامَتِکَ عَلَیَّ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ لَوْ أَنَّ عَبْداً قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ وَ الْآیَاتِ فِی دَهْرِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ أَشْهُرٍ یُعْطِیهِ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ قَرَأَهُ سَبْعِینَ أَلْفَ حَسَنَةٍ کُلُّ حَسَنَةٍ أَثْقَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ جِبَالِ الدُّنْیَا.

وَ مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ وَ الْآیَاتِ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ یُرِیدُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ یُعْطِیهِ اللَّهُ سَبْعَمِائَةِ حَاجَةٍ عِنْدَ النَّزْعِ وَ سَبْعَمِائَةِ حَاجَةٍ فِی الْقَبْرِ وَ سَبْعَمِائَةِ حَاجَةٍ إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ مِثْلَ ذَلِکَ عِنْدَ تَطَایُرِ الْکُتُبِ وَ مِثْلَ ذَلِکَ عِنْدَ الْمِیزَانِ وَ مِثْلَ ذَلِکَ

ص: 53

در صراط برآورده سازد و خداوند در روز قیامت سایه عرش خویش را بر او افکند و حسابرسی او آسان شود و هفتاد هزار ملک او را تا بهشت مشایعت می کنند و خزانه دار بهشت به استقبال او می آید و به او می گوید: بیا تا به تو نشان دهم آنچه را که خداوند در این ماه های سه گانه برای تو فراهم کرده است. پس خزانه دار بهشت او را به هفتصد هزار شهر می برد که در هر شهری هفتصد هزار قصر است و در هر قصری هفتصد هزار عمارت و در هر عمارت هفتصد هزار خانه و در هر خانه هفتصد تخت و بر هر تختی بستر هایی با رنگ های گوناگون و حوریان بهشتی است. پس خوشا به حال کسی که به این ثواب مشتاق باشد.

کسی که این سوره ها و آیات و ذکرها را بخواند و قدرت خداوند عزوجل را انکار نکند، خداوند متعال می فرماید: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ»،(1){هیچ کس نمی داند چه چیز از آنچه روشنی بخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان شده است.}

روایت44.

امالی الشیخ: از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که سه روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند برای او به ازای هر روز، ثواب روزه یک سال را می نویسد و کسی که هفت روز از رجب را روزه بدارد، هفت دروازه آتش دوزخ به روی او بسته می شود و کسی که هشت روز از آن را روزه بدارد هشت دروازه بهشت به روی او گشوده می شود و کسی که پانزده روز را روزه بگیرد خداوند حسابرسی او را آسان می کند و کسی که کل رجب را روزه بگیرد، خداوند خشنودی خویش را برای او ثبت می کند و کسی که خداوند خشنودی خویش را برای او بنویسد او را عذاب نخواهد داد.(2)

روایت45.

از امالی الشیخ: از سرورمان امیر مؤمنان علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

ص: 54


1- . سجده / 17
2- . این حدیث را در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی : ص 555 نیز می بینی.

عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ یُظِلُّهُ اللَّهُ فِی ظِلِّ عَرْشِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یُحَاسَبُ حِسَاباً یَسِیراً وَ یُشَیِّعُهُ إِلَی الْجَنَّةِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ یَسْتَقْبِلُهُ خَازِنُ الْجَنَّةِ وَ یَقُولُ لَهُ تَعَالَ حَتَّی أُرِیَکَ مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَکَ فِی هَذِهِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ فَیَذْهَبُ بِهِ خَازِنُ الْجَنَّةِ إِلَی سَبْعِمِائَةِ أَلْفِ مَدِینَةٍ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ دَارٍ فِی کُلِّ دَارٍ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ بَیْتٍ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُمِائَةِ سَرِیرٍ عَلَی کُلِّ سَرِیرٍ فُرُشٌ مِنْ أَلْوَانٍ شَتَّی وَ حُورٌ عِینٌ فَطُوبَی لِمَنْ رَغِبَ فِی هَذَا الثَّوَابِ وَ مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ وَ الْآیَاتِ وَ الْأَذْکَارَ وَ لَمْ یُنْکِرْ قُدْرَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ (1).

«44»

أَمَالِی الشَّیْخِ، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَبَشِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الرَّزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْأَصَمِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ صِیَامَ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ غُلِّقَتْ عَنْهُ سَبْعَةُ أَبْوَابِ النَّارِ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةُ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً حَاسَبَهُ اللَّهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ مَنْ صَامَ رَجَباً کُلَّهُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ وَ مَنْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ (2).

«45»

وَ مِنْهُ، عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ وَ أَخْبَرَنَا أَبُو عَلِیٍّ الْحَسَنُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَشْنَاسَ الْبَزَّازُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَیَّاشٍ قَالَ أَخْبَرَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ السَّمَّاکِ فِی جَامِعِ الْمَدِینَةِ سَنَةَ أَرْبَعِینَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْخُتَّلِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَزِیدَ الْأَکْفَانِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ عَنْتَرَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَوْلَانَا أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَ

ص: 54


1- 1. السجدة: 17.
2- 2. لم نجده فی المصدر، و تراه فی مصباح المتهجد له ص 555.

رجب ماهی عظیم است و کسی که یک روز از آن را روزه بدارد، خداوند روزه هزار سال را برای او می نویسد و کسی که دو روز از آن را روزه بگیرد خداوند روزه دو هزار سال را برای او بنویسد و کسی که سه روز را روزه بگیرد خداوند روزه سه هزار سال را برای او بنویسد و کسی که هفت روز از رجب را روزه بگیرد درهای جهنم به روی او بسته می شود و کسی که هشت روز را روزه بگیرد درهای هشتگانه بهشت به روی او گشوده می شود و از هر کدام که بخواهد وارد بهشت شود. کسی که پانزده روز از رجب را روزه بدارد، زشتی های او به حسنات مبدل می شود و هاتفی از آسمان ندا دهد که گناهان [گذشته ات] را آمرزیدم، اینک عمل خود را [در باقی عمر] از سر گیر. و کسی که روزهای بیشتری را روزه بدارد خداوند ثوابش را افزون خواهد فرمود.(1)

روایت46.

دعائم الإسلام: از امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که حضرت از رجب یاد کرد و سپس فرمود: کسی که یک سال در رجب روزه بگیرد آتش به اندازه یک سال از او دور می شود و اگر دو سال رجب را روزه بگیرد آتش به اندازه دو سال از او دور می گردد. تا وقتی که هفت سال را روزه بگیرد که درهای هفتگانه آتش جهنم بر او بسته می شود. پس اگر هشت سال رجب را روزه بدارد درهای هشتگانه بهشت بر او گشوده می شود. اگر ده سال آن را روزه بدارد، به او گفته می شود: عمل خود را [در باقی عمر] از سر گیر و کسی که بیش از ده سال روزه بدارد، خداوند ثوابش را افزون تر خواهد فرمود.(2)

باب پنجاه و ششم : فضیلت های ماه شعبان و روزه آن و فضیلت روز اول آن

روایات

مؤلف

موارد مناسب با این باب در باب عمل ماه شعبان از باب های اعمال سال خواهد آمد.

روایت1.

تفسیر امام علیه السلام: حضرت امیر المؤمنین علیه السلام بر جماعتی از مسلمانان فرومایه عبور می کرد که کسی از مهاجر و انصار در بین آن ها نبود. آن ها روز اول شعبان در یکی از مساجد نشسته بودند؛ امام دیدند آنان وارد بحث در مورد مسئله سرنوشت و مسائل دیگری که مردم بر سر آن اختلاف نظر دارند، شده اند و صدایشان بلند شده و نظر و بحث و جدالشان در مورد آن شدت یافته است. پس حضرت ایستاد و سلام داد و آن ها سلام حضرت را پاسخ گفتند و برای حضرت مکانی باز کردند و به سوی او رفته و از او خواستند تا کنار آن ها بنشیند. ولی حضرت توجهی به آنان نکرد و سپس روبروی آنان ایستاد و بر ایشان بانگ برآورد: ای جماعتی که در مورد چیزی سخن می گویند که به آن ها مربوط نیست و به کارشان نمی آید! آیا نمی دانید که خداوند بندگانی دارد که بیم از او آن ها را به سکوت واداشته است، بی آن که ناتوان از سخن گفتن یا

ص: 55


1- . این حدیث را در المصباح: ص 554 نیز می بینی.
2- . دعائم الإسلام 1 : 284 و مابین کروشه از منبع اضافه شده است.

رَجَباً شَهْرٌ عَظِیمٌ مَنْ صَامَ مِنْهُ یَوْماً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ أَلْفِ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْهُ یَوْمَیْنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ أَلْفَیْ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْهُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ ثَلَاثِ آلَافِ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سَبْعَةَ أَیَّامِ غُلِّقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةُ فَیَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً بُدِّلَتْ سَیِّئَاتُهُ حَسَنَاتٍ وَ نَادَی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ قَدْ غُفِرَ لَکَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ (1).

«46»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ: أَنَّهُ ذَکَرَ رَجَباً فَقَالَ مَنْ صَامَهُ عَاماً تَبَاعَدَتْ عَنْهُ النَّارُ عَاماً فَإِنْ صَامَهُ عَامَیْنِ تَبَاعَدَتْ عَنْهُ النَّارُ عَامَیْنِ کَذَلِکَ حَتَّی یَصُومَهُ سَبْعَةَ أَعْوَامٍ فَإِذَا صَامَهُ سَبْعَةَ أَعْوَامٍ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ فَإِنْ صَامَهُ ثَمَانِیَةَ أَعْوَامٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِیَةُ فَإِنْ صَامَهُ عَشَرَةً قِیلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ (2).

باب 56 فضائل شهر شعبان و صیامه و فضل أول یوم منه

الأخبار

أقول

سیجی ء ما یناسب هذا الباب فی باب عمل شهر شعبان من أبواب أعمال السنة.

«1»

م، [تفسیر الإمام علیه السلام]: لَقَدْ مَرَّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَلَی قَوْمٍ مِنْ أَخْلَاطِ الْمُسْلِمِینَ لَیْسَ فِیهِمْ مُهَاجِرِیٌّ وَ لَا أَنْصَارِیٌّ وَ هُمْ قُعُودٌ فِی بَعْضِ الْمَسَاجِدِ فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَ إِذَا هُمْ یَخُوضُونَ فِی أَمْرِ الْقَدَرِ وَ غَیْرِهِ مِمَّا اخْتَلَفَ النَّاسُ فِیهِ قَدِ ارْتَفَعَتْ أَصْوَاتُهُمْ وَ اشْتَدَّ فِیهِ مَحْکَمَتُهُمْ وَ جِدَالُهُمْ فَوَقَفَ عَلَیْهِمْ وَ سَلَّمَ فَرَدُّوا عَلَیْهِ وَ أَوْسَعُوا لَهُ وَ قَامُوا إِلَیْهِ یَسْأَلُونَهُ الْقُعُودَ إِلَیْهِمْ فَلَمْ یَحْفِلْ بِهِمْ ثُمَّ قَامَ لَهُمْ وَ نَادَاهُمْ یَا مَعَاشِرَ الْمُتَکَلِّمِینَ فِیمَا لَا یَعْنِیهِمْ وَ لَا یَرِدُ عَلَیْهِمْ أَ لَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ لِلَّهِ عِبَاداً قَدْ أَسْکَتَهُمْ خَشْیَتُهُ مِنْ غَیْرِ عِیٍّ وَ لَا

ص: 55


1- 1. لم نجده فی المصدر و تراه فی المصباح ص 554.
2- 2. دعائم الإسلام ج 1 ص 284 و ما بین العلامتین زیادة من المصدر.

بی زبان باشند. در حالی که آن ها حقیقتاً انسان های فصیح و خوش زبان و عاقل و بلیغ هستند و به خداوند و روزهای او علم دارند.

ولی هنگامی که عظمت خدا را یاد کنند، به سبب ارج و منزلتی که برای خدا قائل هستند و برای بزرگداشت و تکریم او، صداهاشان قطع و دل­هاشان شکسته، عقل هاشان زایل و خردهاشان ربوده می شود. وقتی از این حالت به حالت عادی بازگردند، با اعمال نیک و شایسته به سوی خدا می شتابند. خود را در زمره ستمکاران و خطاپیشگان به شمار می آورند، در حالی که از مسامحه کاران و افراط پیشگان بری هستند، ولی با این وجود آنان در عبادت خدا به کم راضی نمی شوند و زیاد را در راه خدا زیاد به شمار نمی آورند و با اعمال خویش بر او منت نمی نهند. آن ها را شیفته و هراسان و بیمناک و نگران و در هول و هراس می بینی. پس شما کجا و آن ها کجا ای جماعت بدعت گذار! آیا نمی دانید که داناترین مردم به سرنوشت،ساکت ترین آن ها در باره آن هستند و نادان ترین آن ها پرحرف ترینشان؟

ای جماعت بدعت گذار! امروز روز اول شعبان عزیز است. پروردگارمان آن را به علت شاخه شاخه شدن خیرات در آن شعبان نامیده است. حقیقتاً که پروردگارتان در آن ماه درهای بهشت خویش را گشوده و قصرها و خیرات بهشت را با کم ترین بها و آسان ترین کارها بر شما عرضه کرده است، پس شما نپذیرفته­اید و ابلیس لعین شاخه های بدی ها و بلاهای خود را بر شما عرضه کرده است و شما نیز مصرانه در گمراهی و سرکشی غرق هستید و به شاخه ابلیس چنگ می زنید و از شاخه های خیر که درهایش به رویتان گشوده است اعراض می کنید.

امروز اول شعبان است و شاخه های نیکی آن نماز و روزه و زکات و امر به معروف و نهی از منکر و نیکی به پدر و مادر و آشنایان و همسایگان و حل و فصل اختلافات و صدقه به فقیران و بیچارگان است. برای برداشتن باری را که از دوش شما برداشته شده و برای کشف آن دسته از رازهای الهی که از وارد شدن به آن منع شده اید و هر کسی در آن کنجکاوی کند از نابود شدگان است، خود را به سختی میاندازید. اما اگر به آنچه پروردگار عزوجل برای بندگان فرمانبردار خود در این روز آماده کرده، آگاهی داشتید، یقیناً از کاری که مشغول آن هستید دست می کشیدید و به کاری که به شما فرمان داده شده می پرداختید.

عرض کردند: یا امیر المؤمنین! خداوند در این روز برای فرمانبرداران خود چه چیزی فراهم کرده است؟

ص: 56

بَکَمٍ وَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْفُصَحَاءُ الْعُقَلَاءُ الْبَالِغُونَ الْعَالِمُونَ بِاللَّهِ وَ أَیَّامِهِ.

وَ لَکِنَّهُمْ إِذَا ذَکَرُوا عَظَمَةَ اللَّهِ انْکَسَرَتْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ انْقَطَعَتْ أَفْئِدَتُهُمْ وَ طَاشَتْ عُقُولُهُمْ وَ هَامَتْ حُلُومُهُمْ إِعْزَازاً لِلَّهِ وَ إِعْظَاماً وَ إِجْلَالًا لَهُ فَإِذَا أَفَاقُوا مِنْ ذَلِکَ اسْتَبَقُوا إِلَی اللَّهِ بِالْأَعْمَالِ الزَّاکِیَةِ یَعُدُّونَ أَنْفُسَهُمْ مَعَ الظَّالِمِینَ وَ الْخَاطِئِینَ وَ إِنَّهُمْ بُرَآءُ مِنَ الْمُقَصِّرِینَ وَ الْمُفَرِّطِینَ أَلَا إِنَّهُمْ لَا یَرْضَوْنَ لِلَّهِ بِالْقَلِیلِ وَ لَا یَسْتَکْثِرُونَ لِلَّهِ الْکَثِیرَ وَ لَا یُدِلُّونَ (1) عَلَیْهِ بِالْأَعْمَالِ فَهُمْ فِیمَا(2) رَأَیْتَهُمْ مُهَیَّمُونَ مُرَوَّعُونَ خَائِفُونَ مُشْفِقُونَ وَجِلُونَ فَأَیْنَ أَنْتُمْ مِنْهُمْ یَا مَعْشَرَ الْمُبْتَدِعِینَ أَ لَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِالْقَدَرِ أَسْکَتُهُمْ مِنْهُ وَ أَنَّ أَجْهَلَ النَّاسِ بِالْقَدَرِ أَنْطَقُهُمْ فِیهِ یَا مَعْشَرَ الْمُبْتَدِعِینَ (3)

هَذَا یَوْمُ غُرَّةِ شَعْبَانَ الْکَرِیمِ سَمَّاهُ رَبُّنَا شَعْبَانَ لِتَشَعُّبِ الْخَیْرَاتِ فِیهِ قَدْ فَتَحَ رَبُّکُمْ فِیهِ أَبْوَابَ جِنَانِهِ وَ عَرَضَ عَلَیْکُمْ قُصُورَهَا وَ خَیْرَاتِهَا بِأَرْخَصِ الْأَثْمَانِ وَ أَسْهَلِ الْأُمُورِ فَأَبَیْتُمُوهَا وَ عَرَضَ لَکُمْ إِبْلِیسُ اللَّعِینُ تَشَعُّبَ شُرُورِهِ وَ بَلَایَاهُ فَأَنْتُمْ دَائِباً تَنْهَمِکُونَ فِی الْغَیِّ وَ الطُّغْیَانِ تَتَمَسَّکُونَ بِشُعَبِ إِبْلِیسَ وَ تَحِیدُونَ عَنْ شُعَبِ الْخَیْرِ الْمَفْتُوحِ لَکُمْ أَبْوَابُهُ هَذَا غُرَّةُ شَعْبَانَ وَ شُعَبُ خَیْرَاتِهِ الصَّلَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الزَّکَاةُ وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ الْقَرَابَاتِ وَ الْجِیرَانِ وَ إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ وَ الصَّدَقَةُ عَلَی الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ تَتَکَلَّفُونَ مَا قَدْ وُضِعَ عَنْکُمْ وَ مَا قَدْ نُهِیتُمْ عَنِ الْخَوْضِ فِیهِ مِنْ کَشْفِ سَرَائِرِ اللَّهِ الَّتِی مَنْ فَتَّشَ عَنْهَا کَانَ مِنَ الْهَالِکِینَ أَمَا إِنَّکُمْ لَوْ وَقَفْتُمْ عَلَی مَا قَدْ أَعَدَّ رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمُطِیعِینَ مِنْ عِبَادِهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ لَقَصَرْتُمْ عَمَّا أَنْتُمْ فِیهِ وَ شَرَعْتُمْ فِیمَا أُمِرْتُمْ بِهِ قَالُوا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَا الَّذِی أَعَدَّهُ اللَّهُ فِی هَذَا الْیَوْمِ لِلْمُطِیعِینَ لَهُ؟ قَالَ

ص: 56


1- 1. من الدلال و هو المنة و الغنج.
2- 2. فی المصدر المطبوع: فهم متی ما رأیتهم مهمومون. الخ، و المهیم: المحب المفرط الفانی فی المحبوب، و المهیمون: العشاق الموسوسون.
3- 3. ما بین العلامتین ساقط من نسخة الکمبانیّ.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: بدانید و آگاه باشید که من فقط سخنی را که از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیده ام برای شما تعریف می کنم. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله سپاهی را به سوی عده ای از قدرتمندترین کافران فرستاد و خبر آن ها دیر به دیر می رسید و حضرت دل نگران آن ها شده بود و فرمود: کاش کسی داشتیم که از آن ها خبری داشت و خبرشان را برای ما می آورد. در همین حال که حضرت این سخن را می گفت قاصدی خبر آورد که آنان بر دشمنان خود پیروز و مسلط شده اند و دشمن را کشته و زخمی و اسیر کرده و اموال آنان را به غنیمت گرفته و زنان و بچه های آنان را به اسارت درآورده­ اند.

وقتی سپاه به مدینه نزدیک شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله به همراه یاران خود به استقبال آن ها رفت. وقتی آن ها و در رأسشان زید بن حارثه را که به فرماندهی آن ها گماشته بود، دید، زید از شتر خویش فرود آمد و به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و بر پا و سپس بر دست مبارک او بوسه زد. پس رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در آغوش کشید و بر سر او بوسه زد. سپس عبدالله بن رواحه به محضر حضرت صلی الله علیه و آله رسید و بر پا و دست حضرت بوسه زد و رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در آغوش کشید [سپس قیس بن عاصم منقری فرود آمد و دست و پای حضرت را بوسید و رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در آغوش گرفت] و پس از آن سایر افراد سپاه فرود آمدند و بر حضرت سلام دادند و رسول خدا صلی الله علیه و آله به نیکی پاسخ آن ها را داد، سپس به آنان، در حالی که اسرای دشمن و زنان و فرزندان و اموالشان از طلا و نقره و مقدار زیادی از انواع کالا به همراهشان بود، فرمود: از اخبار و احوال خود با دشمن برای من بگویید.

در پاسخ گفتند: ای رسول خدا! اگر بدانی در چه حالی بودیم بسیار تعجب می کنی. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خبری از آن نداشتم تا این که جبرئیل اکنون مرا باخبر کرد و همین طور اگر پروردگارم از کتاب و دینش به من نمی آموخت، من ذره ای از آن را نمی دانستم؛ آنچنان که خداوند عزوجلّ فرمود: «وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْری مَا الْکِتابُ وَ لاَ الْإیمانُ - تا فرموده اش - صِراطٍ مُسْتَقیمٍ»(1){وهمین گونه، روحی از امر خودمان به سوی تو وحی کردیم. تو نمی دانستی کتاب چیست و نه ایمان [کدام است؟] .... به راه راست هدایت می کنی.}

ولی آن را برای این برادران مؤمنتان تعریف کنید تا شما را تأیید کنم؛ چرا که جبرئیل به من خبر داده است. پس گفت: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله! ما وقتی به دشمن نزدیک شدیم، دیده­بانی را فرستادیم تا ما را از اخبار و تعداد آن ها باخبر کند، او بازگشت و به ما خبر داد که آن ها هزار نفر هستند در حالی که ما دو هزار نفر بودیم. به ناگاه دیدیم که سپاه دشمن با هزار مرد به خارج از شهر خود آمدند و سه هزار نفر را در شهر باقی گذاشتند. ما تصور کردیم که آن ها هزار نفر هستند، ولی

ص: 57


1- . شوری / 52

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَلَا لَا أُحَدِّثُکُمْ إِلَّا بِمَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ لَقَدْ بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ جَیْشاً ذَاتَ یَوْمٍ إِلَی قَوْمٍ مِنْ أَشِدَّاءِ الْکُفَّارِ فَأَبْطَأَ عَلَیْهِمْ خَبَرُهُمْ وَ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِهِمْ وَ قَالَ لَیْتَ لَنَا مَنْ یَتَعَرَّفُ أَخْبَارَهُمْ وَ یَأْتِینَا بِأَنْبَائِهِمْ بَیْنَا هُوَ قَائِلُ هَذَا إِذْ جَاءَهُ الْبَشِیرُ بِأَنَّهُمْ قَدْ ظَفِرُوا بِأَعْدَائِهِمْ وَ اسْتَوْلَوْا(1)

وَ صَیَّرُوا بَیْنَ قَتِیلٍ وَ جَرِیحٍ وَ أَسِیرٍ وَ انْتَهَبُوا أَمْوَالَهُمْ وَ سَبَوْا ذَرَارِیَّهُمْ وَ عِیَالَهُمْ.

فَلَمَّا قَرُبَ الْقَوْمُ مِنَ الْمَدِینَةِ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِأَصْحَابِهِ یَتَلَقَّاهُمْ فَلَمَّا لَقِیَهُمْ وَ رَئِیسُهُمْ زَیْدُ بْنُ حَارِثَةَ وَ کَانَ قَدْ أَمَّرَهُ عَلَیْهِمْ فَلَمَّا رَأَی زَیْدٌ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله نَزَلَ عَنْ نَاقَتِهِ وَ جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَبَّلَ رِجْلَهُ ثُمَّ قَبَّلَ یَدَهُ فَأَخَذَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَبَّلَ رَأْسَهُ ثُمَّ نَزَلَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَوَاحَةَ فَقَبَّلَ رِجْلَهُ وَ یَدَهُ وَ ضَمَّهُ رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْهِ ثُمَّ نَزَلَ إِلَیْهِ قَیْسُ بْنُ عَاصِمٍ الْمِنْقَرِیُّ فَقَبَّلَ یَدَهُ وَ رِجْلَهُ وَ ضَمَّهُ رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْهِ ثُمَّ نَزَلَ إِلَیْهِ سَائِرُ الْجَیْشِ وَ وَقَفُوا یُصَلُّونَ عَلَیْهِ وَ رَدَّ عَلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ خَیْراً ثُمَّ قَالَ لَهُمْ حَدِّثُونِی خَبَرَکُمْ وَ حَالَکُمْ مَعَ أَعْدَائِکُمْ وَ کَانَ مَعَهُمْ مِنْ أُسَرَاءِ الْقَوْمِ وَ ذَرَارِیِّهِمْ وَ عِیَالاتِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ صُنُوفِ الْأَمْتِعَةِ شَیْ ءٌ عَظِیمٌ.

فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ لَوْ عَلِمْتَ کَیْفَ حَالُنَا لَعَظُمَ تَعَجُّبُکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَمْ أَکُنْ أَعْلَمُ ذَلِکَ حَتَّی عَرَّفَنِیهِ الْآنَ جَبْرَئِیلُ وَ مَا کُنْتُ أَعْلَمُ شَیْئاً مِنْ کِتَابِهِ وَ دِینِهِ أَیْضاً حَتَّی عَلَّمَنِیهِ رَبِّی کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ إِلَی قَوْلِهِ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ (2) وَ لَکِنْ حَدِّثُوا بِذَلِکَ إِخْوَانَکُمْ هَؤُلَاءِ الْمُؤْمِنِینَ لِأُصَدِّقَکُمْ فَقَدْ أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ (3) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّا لَمَّا قَرُبْنَا مِنَ الْعَدُوِّ بَعَثْنَا عَیْناً لَنَا لِیُعَرِّفَ أَخْبَارَهُمْ وَ عَدَدَهُمْ لَنَا فَرَجَعَ إِلَیْنَا یُخْبِرُنَا أَنَّهُمْ قَدْرُ أَلْفِ رَجُلٍ وَ کُنَّا أَلْفَیْ رَجُلٍ وَ إِذَا الْقَوْمُ قَدْ خَرَجُوا إِلَی ظَاهِرِ بَلَدِهِمْ فِی أَلْفِ رَجُلٍ وَ تَرَکُوا فِی الْبَلَدِ ثَلَاثَةَ آلَافٍ تَوَهَّمْنَا أَنَّهُمْ أَلْفٌ وَ أَخْبَرَنَا

ص: 57


1- 1. فی المصدر المطبوع: و أسلبوهم و صیروهم.
2- 2. الشوری: 52.
3- 3. فی المصدر المطبوع: أخبرنی جبرئیل بصدقکم فقالوا.

قاصدمان به ما خبر داد که آن ها در میان خود می گویند: ما هزار نفریم و آن ها دو هزار نفر و ما توان پیکار با آنان را نداریم، مگر این که در شهر سنگر بگیریم تا وقتی که از مبارزه با ما خسته شوند و از ما دست بکشند و باز گردند. با این خبر ما جرأت یافتیم و به سوی آنان لشکر کشی کردیم. چون به شهر رسیدیم آنان دروازه را به روی ما بستند. ما نیز فرود آمدیم تا با آنان وارد جنگ شویم.

وقتی شب فرا رسید و به نیمه شب نزدیک شدیم، دروازه شهر خود را گشودند و ما غافل از [حیله] آنان در خواب بودیم و فقط چهار نفر از ما بیدار بودند: زید بن حارثه در یکی از گوشه های لشکرمان در حال نماز و قرائت قرآن بود، [و عبدالله بن رواحه در گوشه­ای دیگر در حال نماز و خواندن قرآن بود و قتاده بن نعمان نیز در گوشه ای دیگر] و قیس بن عاصم در گوشه­ای دیگر به نماز و تلاوت قرآن مشغول بودند. در شب تیره و تاریک بیرون آمدند و به ما تیراندازی کردند. آنجا شهر آن ها بود و آن ها از راه و چاه آن آگاه بودند و ما از آن بی خبر. با خود گفتیم: فریب خوردیم و شکست خوردیم، شب تاریکی است، نمی توانیم از تیرها جان سالم به در بریم؛ زیرا آن ­ها را نمی بینیم.

در همین حال بودیم که ناگهان دیدیم نوری همچون شعله سوزان آتش از دهان قیس بن عاصم منقری و شعاع نوری همچون نور سیاره زهره و مشتری از دهان قتادة بن نعمان و شعاع نوری چون نور ماه در شب تاریک از دهان عبد الله بن رواحه و نوری از دهان زید بن حارثه به درخشش نور خورشید فروزان ساطع شد و به ناگاه دیدیم که این انوار اردوگاه ما را روشن ساخت، به طوری که گویی از نیمروز روشن تر شده بود و دشمنان ما در تاریکی شدیدی بودند. پس از آن، ما آن ها را می دیدیم ولی آنان ما را نمی دیدند. پس زید ما را بین آن ها پراکنده ساخت تا این که آنان را محاصره کردیم، در حالی که ما آنان را می دیدیم و آنان ما را نمی دیدند. ما بینا بودیم و آنان کور شده بودند. پس بر آنان شمشیر کشیدیم و آنان کشته و زخمی و اسیر شدند. سپس وارد شهرشان شدیم و فرزندان و زنان و بچه­ها و اثاث و اموال آنان را گرفتیم. و این همسران و فرزندان آنان است و این هم اموال و داراییشان. ای رسول خدا! ما چیزی شگفت تر از آن نورها ندیده بودیم؛ نورهایی که از دهان این افراد بیرون آمد و تاریکی را به دشمنانمان بازگرداند تا این که از عهده آن ها بر آمدیم.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: پس بگویید: سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است به خاطر آنچه به برکت آن در ماه شعبان بر شما ارج نهاد. این روز اول شعبان بود و ماه حرام سپری شده بود. این نورها نیز نتیجه

ص: 58

صَاحِبُنَا أَنَّهُمْ یَقُولُونَ فِیمَا بَیْنَهُمْ نَحْنُ أَلْفٌ وَ هُمْ أَلْفَانِ وَ لَسْنَا نُطِیقُ مُکَافَحَتَهُمْ وَ لَیْسَ لَنَا إِلَّا التَّحَاصُنُ فِی الْبَلَدِ حَتَّی تَضِیقَ صُدُورُهُمْ مِنْ مُقَاتَلَتِنَا فَیَنْصَرِفُوا عَنَّا فَتَجَرَّأْنَا بِذَلِکَ عَلَیْهِمْ وَ زَحَفْنَا إِلَیْهِمْ فَدَخَلْنَا بَلَدَهُمْ وَ أَغْلَقُوا دُونَنَا بَابَهُ فَقَعَدْنَا نُنَازِلُهُمْ فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْنَا اللَّیْلُ وَ صِرْنَا إِلَی نِصْفِهِ فَتَحُوا بَابَ بَلَدِهِمْ وَ نَحْنُ غَارُّونَ (1)

نَائِمُونَ مَا کَانَ فِینَا مُنْتَبِهٌ إِلَّا أَرْبَعَةُ نَفَرٍ- زَیْدُ بْنُ حَارِثَةَ فِی جَانِبٍ مِنْ جَوَانِبِ عَسْکَرِنَا یُصَلِّی وَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ-(2) وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَوَاحَةَ فِی جَانِبٍ آخَرَ یُصَلِّی وَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَ قَتَادَةُ بْنُ النُّعْمَانِ فِی جَانِبٍ آخَرَ یُصَلِّی وَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَ قَیْسُ بْنُ عَاصِمٍ فِی جَانِبٍ آخَرَ یُصَلِّی وَ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ فَخَرَجُوا فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ الدَّامِسَةِ وَ رَشَقُونَا بِنِبَالِهِمْ وَ کَانَ ذَلِکَ بَلَدَهُمْ وَ هُمْ بِطُرُقِهِ وَ مَوَاضِعِهِ عَالِمُونَ وَ نَحْنُ بِهَا جَاهِلُونَ فَقُلْنَا فِیمَا بَیْنَنَا دُهِینَا وَ أُوتِینَا هَذَا لَیْلٌ مُظْلِمٌ لَا یُمْکِنُنَا أَنْ نَتَّقِیَ النِّبَالَ لِأَنَّا لَا نُبْصِرُهَا فَبَیْنَا نَحْنُ کَذَلِکَ إِذْ رَأَیْنَا ضَوْءاً خَارِجاً مِنْ فِی قَیْسِ بْنِ عَاصِمٍ الْمِنْقَرِیِّ کَالنَّارِ الْمُشْتَعِلَةِ وَ ضَوْءاً خَارِجاً مِنْ فِی قَتَادَةَ بْنِ النُّعْمَانِ کَضَوْءِ الزُّهَرَةِ وَ الْمُشْتَرِی وَ ضَوْءاً خَارِجاً مِنْ فِی عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رَوَاحَةَ کَشُعَاعِ الْقَمَرِ فِی اللَّیْلَةِ الْمُظْلِمَةِ وَ نُوراً سَاطِعاً مِنْ فِی زَیْدِ بْنِ حَارِثَةَ أَضْوَأَ مِنَ الشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ إِذَا تِلْکَ الْأَنْوَارُ قَدْ أَضَاءَتْ مُعَسْکَرَنَا حَتَّی إِنَّهُ أَضْوَأُ مِنْ نِصْفِ النَّهَارِ وَ أَعْدَاؤُنَا فِی مُظْلِمَةٍ شَدِیدَةٍ فَأَبْصَرْنَاهُمْ وَ عَمُوا عَنَّا فَفَرَّقَنَا زَیْدٌ عَلَیْهِمْ حَتَّی أَحَطْنَا بِهِمْ وَ نَحْنُ نُبْصِرُهُمْ وَ هُمْ لَا یُبْصِرُونَنَا فَنَحْنُ بُصَرَاءُ وَ هُمْ عُمْیَانٌ فَوَضَعْنَا عَلَیْهِمُ السُّیُوفَ فَصَارُوا بَیْنَ قَتِیلٍ وَ جَرِیحٍ وَ أَسِیرٍ وَ دَخَلْنَا بَلَدَهُمْ فَاشْتَمَلْنَا عَلَی الذَّرَارِیِّ وَ الْعِیَالِ وَ الْأَثَاثِ وَ الْأَمْوَالِ وَ هَذِهِ عِیَالاتُهُمْ وَ ذَرَارِیُّهُمْ وَ هَذِهِ أَمْوَالُهُمْ وَ مَا رَأَیْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْجَبَ مِنْ تِلْکَ الْأَنْوَارِ مِنْ أَفْوَاهِ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ الَّتِی عَادَتْ ظُلْمَةً عَلَی أَعْدَائِنَا حَتَّی مَکَّنَنَا مِنْهُمْ.

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقُولُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ عَلَی مَا فَضَّلَکُمْ بِهِ مِنْ شَهْرِ شَعْبَانَ هَذِهِ کَانَتْ غُرَّةَ شَعْبَانَ وَ قَدِ انْسَلَخَ عَنْهُمُ الشَّهْرُ الْحَرَامُ وَ هَذِهِ الْأَنْوَارُ

ص: 58


1- 1. أی غافلون، من الغرة- بالکسر- و هی الغفلة.
2- 2. ما بین العلامتین ساقط من الأصل و من النسخة الکمبانیّ أیضا، أضفناه من المصدر.

اعمال برادران شما در اول شعبان بود. در آن شب قبل از آن که آن اعمال را انجام دهند، پیشاپیش نورهایی برای آنان فرستاده شده بود. گفتند: ای رسول خدا! آن اعمال چیست تا به واسطه آن به پاداش نیک برسیم؟

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: امّا قیس بن عاصم منقری، او در روز اول شعبان امر به معروف و نهی از منکر کرد و به خیر رهنمون شد؛ از این رو بود که شب قبل از آن روز به هنگام قرائت قرآن، نور برای او از پیش فرستاده شد.

اما قتاده بن نعمان، او قرضی را که بر گردنش بود در اول شعبان ادا کرد؛ از این رو خداوند شب قبل آن روز، پیشاپیش نور را برای او فرستاد.

اما عبدالله بن رواحه، او نسبت به پدر و مادرش مهربان بود. در این شب غنیمتش بسیار شد. فردای آن روز پدرش به او گفت: من و مادرت دوست دار تو هستیم، ولی زنت فلانی ما را آزار می دهد و به ما ستم روا می دارد و ما اطمینان نداریم از این که تو در یکی از این نبردها زخمی و یا شهید شوی و این زن بر اموال تو مسلط شود و ظلم و ستم و گمراهیش را نسبت به ما بیشتر کند. عبدالله گفت: من از ستم او به شما و بیزاری شما از او بی خبر بودم و اگر این را می دانستم او را طلاق می دادم، ولی اکنون از او جدا شدم تا از آنچه می ترسید در امان باشید و من دوست دار کسی نیستم که شما از او بیزارید، از این رو خداوند نوری را که دیدید برای او فرستاد.

اما زید بن حارثه که نوری روشن تر از نور خورشید درخشان از دهانش خارج شد؛ او بزرگ قوم و برترین آن هاست. خداوند می دانست که چه کاری خواهد کرد، پس او را برگزید و به سبب [علم خود به] آنچه در فردای آن شب پیروزی مؤمنان به واسطه نور ساطع شده از دهان او، از او سر خواهد زد، او را برتری داد. مردی از منافقان لشکرش که در پی ایجاد کدورت بین او و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه و تیره کردن روابط بینشان بود، نزد او آمد و به او گفت: آفرین بر تو که در میان اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و صحابه او همتایی نداری. این آزمایشی برای تو بود و این که دیدیم نور توست. پس زید به او گفت: ای عبدالله از خدا بترس و در سخن زیاده روی نکن و مرا به بالاتر از اندازه ام نبر؛ که تو به واسطه این سخن نسبت به خداوند دشمن و کافر هستی و [اگر] من نیز این سخن تو را بپذیرم [قطعاً و یقیناً] مثل تو می شوم.

ای عبدالله، آیا نمی خواهی از ماجراهای اوایل اسلام و پس از آن تا ورود

ص: 59

بِأَعْمَالِ إِخْوَانِکُمْ هَؤُلَاءِ فِی غُرَّةِ شَعْبَانَ أُسْلِفُوا لَهَا أَنْوَاراً فِی لَیْلَتِهَا قَبْلَ أَنْ یَقَعَ مِنْهُمُ الْأَعْمَالُ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا تِلْکَ الْأَعْمَالُ لِنُثَابَ عَلَیْهَا(1)

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَّا قَیْسُ بْنُ عَاصِمٍ الْمِنْقَرِیُّ فَإِنَّهُ أَمَرَ بِمَعْرُوفٍ فِی یَوْمِ غُرَّةِ شَعْبَانَ وَ قَدْ نَهَی عَنْ مُنْکَرٍ وَ دَلَّ عَلَی خَیْرٍ فَلِذَلِکَ قُدِّمَ لَهُ النُّورُ فِی بَارِحَةِ یَوْمِهِ عِنْدَ قِرَاءَتِهِ الْقُرْآنَ وَ أَمَّا قَتَادَةُ بْنُ النُّعْمَانِ فَإِنَّهُ قَضَی دَیْناً کَانَ عَلَیْهِ فِی غُرَّةِ شَعْبَانَ فَلِذَلِکَ أَسْلَفَهُ اللَّهُ النُّورَ فِی بَارِحَةِ یَوْمِهِ وَ أَمَّا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَوَاحَةَ فَإِنَّهُ کَانَ بَرّاً بِوَالِدَیْهِ فَکَثُرَتْ غَنِیمَتُهُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فَلَمَّا کَانَ مِنْ غَدٍ قَالَ لَهُ أَبُوهُ إِنِّی وَ أُمَّکَ لَکَ مُحِبَّانِ وَ إِنَّ امْرَأَتَکَ فُلَانَةَ تُؤْذِینَا وَ تَبْغِینَا وَ إِنَّا لَا نَأْمَنُ أَنْ تُصَابَ فِی بَعْضِ هَذِهِ الْمَشَاهِدِ وَ لَسْنَا نَأْمَنُ أَنْ تُسْتَشْهَدَ فِی بَعْضِهَا فَتُدَاخِلَنَا هَذِهِ فِی أَمْوَالِکَ وَ یَزْدَادَ عَلَیْنَا بَغْیُهَا وَ غَیُّهَا فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ مَا کُنْتُ أَعْلَمُ بَغْیَهَا عَلَیْکُمْ وَ کَرَاهِیَتَکُمَا لَهَا وَ لَوْ کُنْتُ عَلِمْتُ ذَلِکَ لَأَبَنْتُهَا مِنْ نَفْسِی وَ لَکِنِّی قَدْ أَبَنْتُهَا الْآنَ لِتَأْمَنَا مَا تَحْذَرَانِ فَمَا کُنْتُ بِالَّذِی أُحِبُّ مَنْ تَکْرَهَانِ فَلِذَلِکَ أَسْلَفَهُ اللَّهُ النُّورَ الَّذِی رَأَیْتُمْ.

وَ أَمَّا زَیْدُ بْنُ حَارِثَةَ الَّذِی کَانَ یَخْرُجُ مِنْ فِیهِ نُورٌ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الطَّالِعَةِ وَ هُوَ سَیِّدُ الْقَوْمِ وَ أَفْضَلُهُمْ فَلَقَدْ عَلِمَ اللَّهُ مَا یَکُونُ مِنْهُ فَاخْتَارَهُ وَ فَضَّلَهُ عَلَی عِلْمِهِ بِمَا یَکُونُ مِنْهُ إِنَّهُ فِی الْیَوْمِ الَّذِی وَلِیَ هَذِهِ اللَّیْلَةَ الَّتِی کَانَ فِیهَا ظَفَرُ الْمُؤْمِنِینَ بِالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ مِنْ فِیهِ جَاءَهُ رَجُلٌ مِنْ مُنَافِقِی عَسْکَرِهِمْ یُرِیدُ التَّضْرِیبَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ إِفْسَادَ مَا بَیْنَهُمَا فَقَالَ لَهُ بَخْ بَخْ لَکَ لَا نَظِیرَ لَکَ فِی أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ صَحَابَتِهِ هَذَا بَلَاؤُکَ وَ هَذَا الَّذِی شَاهَدْنَاهُ نُورُکَ فَقَالَ لَهُ زَیْدٌ یَا عَبْدَ اللَّهِ اتَّقِ اللَّهَ وَ لَا تُفْرِطْ فِی الْمَقَالِ وَ لَا تَرْفَعْنِی فَوْقَ قَدْرِی فَإِنَّکَ لِلَّهِ بِذَلِکَ مُخَالِفٌ وَ بِهِ کَافِرٌ وَ إِنِّی إِنْ تَلَقَّیْتُ مَقَالَتَکَ هَذِهِ بِالْقَبُولِ لَکُنْتُ کَذَلِکَ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَ لَا أُحَدِّثُکَ بِمَا کَانَ فِی أَوَائِلِ الْإِسْلَامِ وَ مَا بَعْدَهُ حَتَّی دَخَلَ

ص: 59


1- 1. فی المصدر المطبوع: لنثابر علیها: و معنی المثابرة: المواظبة.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به مدینه و درآوردن حضرت فاطمه سلام الله علیه به همسری او و ولادت [فرزندان او] حسن و حسین علیهما السلام سخن بگویم؟ گفت: چرا. گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله به من محبت بسیاری داشت تا جایی که به سبب این محبت مرا به فرزندی قبول کرد. من زید بن محمد خوانده می شدم تا این که حسن و حسین علیه السلام، دو فرزند علی علیه السلام به دنیا آمدند و به خاطر آن دو بزرگوار دیگر نمی خواستم تا مرا به آن نام بخوانند و به کسانی که مرا این چنین می خواندند گفتم: دوست دارم مرا زید غلام رسول خدا صلی الله علیه و آله صدا کنید؛ زیرا من ناپسند می دارم که مرا با حسن و حسین علیه السلام قیاس کنند. همین طور شد تا این که خداوند ظن مرا تأیید کرد و این آیه را بر محمد صلی الله علیه و آله نازل کرد: «ما جعلَ اللهُ لرجلٍ من قلبینِ فی جوفه»(1) {خداوند برای هیچ مردی در درونش دو دل ننهاده است.} یعنی دلی که محمد و خاندان او را دوست بدارد [و آن ها را بزرگ شمارد و دلی که] با آن دیگران را مانند آن ها بزرگ بشمارد یا دلی که با آن دشمنانشان را دوست بدارد، بلکه کسی که دشمنان آن ها را دوست بدارد، با آن ها دشمن است و آنان را دوست ندارد [و کسی که دوست داران آنان را با آن ها برابر کند نیز دشمن آن هاست و آنان را دوست ندارد].

سپس فرمود: «وَ ما جَعَلَ أَزْواجَکُمُ اللاَّئی تُظاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهاتِکُمْ وَ ما جَعَلَ أَدْعِیاءَکُمْ أَبْناءَکُمْ (2)- تا - وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فی کِتابِ اللَّه» {و آن همسرانتان را که مورد «ظِهار» قرار می دهید مادران شما نگردانیده، و پسرخواندگانتان را پسران [واقعی] شما قرار نداده است - تا - و خویشاوندان [طبقِ] کتاب خدا، بعضی [نسبت] به بعضی اولویّت دارند.} [یعنی طبق کتاب خدا حسن و حسین به فرزندی رسول خدا صلی الله علیه و آله سزاوارتر هستند] و این حکمش «مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُهاجِرینَ إِلاَّ أَنْ تَفْعَلُوا إِلی أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً» {[و] بر مؤمنان و مهاجران [مقدّمند]، مگر آن که بخواهید به دوستان [مؤمن] خود [وصیّت یا] احسانی کنید.} این احسان و اکرام باعث نمی شود که آن ها را به جای اولاد خود قرار دهید. «کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُورا»(3) {این در کتاب [خدا] نگاشته شده است.} پس این اسم را وا گذاشتند و مرا زید برادر رسول خدا صلی الله علیه و آله خواندند. گوید: همچنان مردم مرا به این نام می خواندند و من آن را پسندیده نمی شمردم تا این که رسول خدا صلی الله علیه و آله عقد برادری را بین خود و علی بن ابی طالب علیه السلام مجدداً جاری ساخت.

سپس زید گفت: ای عبدالله! زید غلام علی بن ابی طالب علیه السلام است، همان طور که غلام رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز هست. پس او را همتای آن بزرگوار قرار مده و او را به بالاتر از حد او مبر که در این صورت مانند مسیحیان می شوی که عیسی علیه السلام را به بالاتر از مقام او ترفیع دادند و به خداوند بزرگ کفر ورزیدند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از این رو خداوند زید را برتری داد و به آنچه دیدید عزت و کرامت بخشید. سوگند به کسی که مرا بر حق به پیامبری مبعوث کرد، تشعشعی از آن نور که در دنیا دیدید، در مقایسه با آن چیزی که خداوند در آخرت برای زید مهیا کرده حقیقتاً ناچیز است. او در روز قیامت با هیبتی می آید که نور وجودش در مقابل و پشت سر و راست و چپ و بالا و پایین او حرکت می کند و از هرطرف به اندازه مسافت هزار سال را روشن می کند.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نمی خواهید در مورد شکستی بسیار

ص: 60


1- . احزاب / 4
2- . احزاب / 4
3- . احزاب / 6

رَسُولُ اللَّهِ الْمَدِینَةَ وَ زَوَّجَهُ فَاطِمَةَ علیها السلام وَ وُلِدَ لَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ علیهما السلام قَالَ بَلَی قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ لِی شَدِیدَ الْمَحَبَّةِ حَتَّی تَبَنَّانِی لِذَلِکَ فَکُنْتُ أُدْعَی زَیْدَ بْنَ مُحَمَّدٍ إِلَی أَنْ وُلِدَ لِعَلِیٍّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ علیهما السلام فَکَرِهْتُ ذَلِکَ لِأَجْلِهِمَا وَ قُلْتُ لِمَنْ کَانَ یَدْعُونِی أُحِبُّ أَنْ تَدْعُوَنِی زَیْداً مَوْلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَإِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أُضَاهِیَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ فَلَمْ یَزَلْ ذَلِکَ حَتَّی صَدَّقَ اللَّهُ ظَنِّی وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ (1) یَعْنِی قَلْباً یُحِبُّ مُحَمَّداً وَ آلَهُ یُعَظِّمُهُمْ وَ قَلْباً یُعَظِّمُ بِهِ غَیْرَهُمْ کَتَعْظِیمِهِمْ أَوْ قَلْباً یُحِبُّ بِهِ أَعْدَاءَهُمْ بَلْ مَنْ أَحَبَّ أَعْدَاءَهُمْ فَهُوَ یُبْغِضُهُمْ وَ لَا یُحِبُّهُمْ وَ مَنْ سَوَّی بِهِمْ مَوَالِیَهُمْ فَهُوَ یُبْغِضُهُمْ وَ لَا یُحِبُّهُمْ ثُمَّ قَالَ وَ ما جَعَلَ أَزْواجَکُمُ اللَّائِی تُظاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهاتِکُمْ وَ ما جَعَلَ أَدْعِیاءَکُمْ أَبْناءَکُمْ إِلَی وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ یَعْنِی الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ أَوْلَی بِبُنُوَّةِ رَسُولِ اللَّهِ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ فَرْضِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلی أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً إِحْسَاناً وَ إِکْرَاماً لَا یَبْلُغُ ذَلِکَ مَحَلَّ الْأَوْلَادِ- کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُوراً(2) فَتَرَکُوا ذَلِکَ وَ جَعَلُوا یَقُولُونَ زَیْدٌ أَخُو رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ فَمَا زَالَتِ النَّاسُ یَقُولُونَ لِی هَذَا وَ أَکْرَهُهُ حَتَّی أَعَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْمُوَاخَاةَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام.

ثُمَّ قَالَ زَیْدٌ یَا عَبْدَ اللَّهِ إِنَّ زَیْداً مَوْلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام کَمَا هُوَ مَوْلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَلَا تَجْعَلْهُ نَظِیرَهُ فَلَا تَرْفَعْهُ فَوْقَ قَدْرِهِ فَتَکُونَ کَالنَّصَارَی لَمَّا رَفَعُوا عِیسَی علیه السلام فَوْقَ قَدْرِهِ فَکَفَرُوا بِاللَّهِ الْعَظِیمِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَلِذَلِکَ فَضَّلَ اللَّهُ زَیْداً بِمَا رَأَیْتُمْ وَ شَرَّفَهُ بِمَا شَاهَدْتُمْ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ الَّذِی أَعَدَّهُ اللَّهُ لِزَیْدٍ فِی الْآخِرَةِ لَیَصْغُرُ فِی جَنْبِهِ مَا شَهِدْتُمْ فِی الدُّنْیَا مِنْ نُورِهِ إِنَّهُ لَیَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ نُورُهُ یَسِیرُ أَمَامَهُ وَ خَلْفَهُ وَ یَمِینَهُ وَ یَسَارَهُ وَ فَوْقَهُ وَ تَحْتَهُ مِنْ کُلِّ جَانِبٍ مَسِیرَةَ أَلْفِ سَنَةٍ.

ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَ وَ لَا أُحَدِّثُکُمْ بِهَزِیمَةٍ تَقَعُ فِی إِبْلِیسَ وَ أَعْوَانِهِ وَ جُنُودِهِ

ص: 60


1- 1. الأحزاب: 4.
2- 2. الأحزاب: 6.

سنگین تر از شکست دشمنان شما که شیطان و یاران و لشکریانش متحمل آن می شوند صحبت کنم؟ گفتند: آری یا رسول الله صلی الله علیه و آله! فرمود: سوگند به کسی که مرا بر حق به پیامبری مبعوث فرمود، شیطان در روز اول شعبان لشکریان خود را در اطراف و اکناف زمین پراکنده می کند و به آن ها می گوید: امروز در جلب برخی از بندگان خدا به سوی خود کوشش کنید و خداوند عزوجلّ نیز ملائکه خویش را در اطراف و اکناف زمین می پراکند و به آن ها می فرماید: بندگان مرا نگه داشته و راهنمایی و هدایت کنید و همگی به واسطه شما سعادتمند می شوند مگر کسی که امتناع ورزد و سرکشی و طغیان کند، که او به حزب ابلیس و سپاهیان او درآید.

خداوند عزوجل در روز اول شعبان امر می فرماید تا درهای بهشت را بگشایند و به درخت طوبی دستور می فرماید تا شاخه هایش را بر این دنیا هویدا کند. [سپس دستور می دهد تا درهای جهنم را بگشایند و به درخت زقوم فرمان می دهد تا شاخه هایش را بر دنیا نمایان گرداند.] سپس هاتف پروردگار عزوجلّ ندا در دهد: ای بندگان خدا [این شاخسار درخت طوبی است پس آن ها را بگیرید تا به بهشت صعود کنید] و این شاخه های درخت زقوم است، پس از آن بر حذر باشید تا شما را به جهنم هدایت نکند. فرمود: سوگند به کسی که بر حق مرا به پیامبری مبعوث کرد، کسی که [دری از خیر را در این روز بگشاید و به آن بپردازد، به یکی از شاخه های درخت طوبی متصل می شود که او را به بهشت می رساند و کسی که] دری از شر را در این روز بگشاید، به یکی از شاخه های درخت زقوم چنگ می زند که او را به سوی جهنم می کشاند.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: پس کسی که برای رضای خدا در این روز نمازی به جا آورد، خود را به شاخه ای از این درخت آویخته است و کسی که در این روز صدقه دهد، به شاخه ای و کسی که از ستمی درگذرد به یک شاخه و کسی که مرد و زن، پدر و فرزند، دو آشنا، دو همسایه و دو بیگانه را با هم آشتی دهد به شاخه ای از این درخت آویخته است. کسی که بدهکاری فقیری را سبک کند یا بدهی او را از دوشش بردارد، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است.

کسی که به حساب خویش بنگرد و به یاد دینی قدیمی بیفتد که صاحب آن از ادای آن ناامید شده و آن را ادا کند، به شاخه ای از این درخت چنگ زده است و کسی که سرپرستی یتیمی را بر عهده بگیرد، به شاخه ای از این درخت چنگ زده است و کسی که مانع از ریختن آبروی مؤمنی به دست یک سفیه شود، شاخه ای از این درخت را از آن خود کرده است [و کسی که قرآن یا اندکی از آن را بخواند، به شاخه ای از این درخت چنگ زده است] و کسی که

ص: 61

أَشَدَّ مِمَّا وَقَعَتْ فِی أَعْدَائِکُمْ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ إِبْلِیسَ إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ بَثَّ جُنُودَهُ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا یَقُولُ لَهُمْ اجْتَهِدُوا فِی اجْتِذَابِ بَعْضِ عِبَادِ اللَّهِ إِلَیْکُمْ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَبُثُّ مَلَائِکَتَهُ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا یَقُولُ لَهُمْ سَدِّدُوا عِبَادِی وَ أَرْشِدُوهُمْ وَ کُلُّهُمْ یَسْعَدُ بِکُمْ إِلَّا مَنْ أَبَی وَ تَمَرَّدَ وَ طَغَا فَإِنَّهُ یَصِیرُ فِی حِزْبِ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ.

وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ أَمَرَ بِأَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتُفَتَّحُ وَ یَأْمُرُ شَجَرَةَ طُوبَی فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَی هَذِهِ الدُّنْیَا ثُمَّ أَمَرَ بِأَبْوَابِ النَّارِ فَتُفَتَّحُ وَ یَأْمُرُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَی هَذِهِ الدُّنْیَا ثُمَّ یُنَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ یَا عِبَادَ اللَّهِ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ طُوبَی فَتَمَسَّکُوا بِهَا تَرْفَعْکُمْ إِلَی الْجَنَّةِ-(1) وَ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فَإِیَّاکُمْ وَ إِیَّاهَا- لَا تُؤَدِّیکُمْ إِلَی الْجَحِیمِ قَالَ فَوَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ مَنْ تَعَاطَی بَاباً مِنَ الْخَیْرِ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَی فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَی الْجَنَّةِ وَ مَنْ تَعَاطَی بَاباً مِنَ الشَّرِّ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَی النَّارِ.

ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَمَنْ تَطَوَّعَ لِلَّهِ بِصَلَاةٍ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ تَصَدَّقَ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ عَفَا عَنْ مَظْلِمَةٍ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ أَصْلَحَ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ الْوَالِدِ وَ وَلَدِهِ وَ الْقَرِیبِ وَ قَرِیبِهِ وَ الْجَارِ وَ جَارِهِ وَ الْأَجْنَبِیِّ وَ الْأَجْنَبِیَّةِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ خَفَّفَ عَنْ مُعْسِرٍ مِنْ دَیْنِهِ أَوْ حَطَّ عَنْهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ.

وَ مَنْ نَظَرَ فِی حِسَابِهِ فَرَأَی دَیْناً عَتِیقاً قَدْ آیَسَ مِنْهُ صَاحِبُهُ فَأَدَّاهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ کَفَلَ یَتِیماً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ کَفَّ سَفِیهاً عَنْ عِرْضِ مُؤْمِنٍ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ أَوْ شَیْئاً مِنْهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ

ص: 61


1- 1. ما بین العلامتین ساقط عن الأصل و الکمبانیّ أضفناه من المصدر، و هکذا فیما سلف و یأتی.

بنشیند و نام خدا را بر زبان بیاورد و از نعمات او یاد کند و شکر آن را به جای آورد، به شاخه ای از این درخت آویخته است. کسی که بیماری را عیادت کند و کسی که جنازه ای را در این ماه تشییع کند و کسی که مصیبت دیده­ای را در این ماه تسلیت گوید و کسی که به پدر و مادر خود یا یکی از آن ها نیکی کند، به یکی از شاخه های آن آویخته است و کسی که پیش از این روز خشم آن ها را برانگیخته بوده و در این روز آنان را از خود راضی گرداند، به شاخه ای از این درخت چنگ زده است و به همین ترتیب کسی که در این روز یکی از سایر امور خیر را انجام دهد، به شاخه ای از این درخت چنگ زده است.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: سوگند به کسی که مرا بر حق مبعوث کرد، کسی که دری از شر و نافرمانی را در این روز بگشاید، به یکی از شاخه های درخت زقوم چنگ زده است پس آن شاخه او را به سوی آتش کشانده است. سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: سوگند به کسی که مرا بر حق مبعوث کرد، کسی که در نماز واجب خود کوتاهی کند و آن را ضایع کند، به یکی از شاخه های درخت زقوم چنگ زده است. [و کسی که یک روزه واجب بر گردن او باشد و آن را فرو بگذارد و در آن کوتاهی کند، به یکی از شاخه های درخت زقوم چنگ زده است] و کسی که در این روز فقیری ناتوان به در خانه اش بیاید و از وضعیت بد او آگاه باشد و بتواند بی آن که ضرری متوجه خود باشد، اوضاع او را دگرگون کند و کسی هم نباشد که جای او را بگیرد و کار او را انجام دهد و او را رها کند تا تباه و نابود گردد و دست او را نگیرد، به یکی از شاخه های زقوم چنگ زده است. کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند ولی عذر او را نپذیرد، و به مقدار مجازات بدی او اکتفا نکند، بلکه پا را از آن فراتر بگذارد، بی تردید به یکی از شاخه های آن چنگ زده است. کسی که بین زن و شوهر، پدر و فرزند یا برادر با برادر یا بین دو آشنا یا دو همسایه یا دو دوست یا دو خواهر جدایی افکند، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که به تنگدستی فشار آورد در حالی که از تنگدستی او باخبر باشد و خشم و آزارش بیشتر شود، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که دینی بر گردنش بوده و آن را زیر پا بگذارد و به نفع خود مصادره کند و بر صاحب مال ستم روا دارد و قرضش را فسخ و بی اعتبار کند، حقیقتاً به یکی از شاخه های آن چنگ زده است. هر کس به یتیمی ستم کند و او را مورد آزار قرار دهد و مالش را غصب کند، بی تردید به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که آبروی برادر مؤمن خود را بریزد و مردم را به آن گستاخ کند، گویی که به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که آوازی حرام سر دهد و به واسطه آن مردم را به گناه بکشاند، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است.

کسی که بنشیند و کارهای زشت خود را در جنگ ها و انواع ستم های خود را به بندگان خدا بشمارد و به آن افتخار کند، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که همسایه اش بیمار باشد و به خاطر تحقیر او به عیادت او نرود، به یکی از این شاخه ها

ص: 62

قَعَدَ یَذْکُرُ اللَّهَ وَ لِنَعْمَائِهِ یَشْکُرُهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ عَادَ مَرِیضاً وَ مَنْ شَیَّعَ فِیهِ جَنَازَةً وَ مَنْ عَزَّی فِیهِ مُصَاباً فَقَدْ تَعَلَّقُوا مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ بَرَّ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ کَانَ أَسْخَطَهُمَا قَبْلَ هَذَا الْیَوْمِ فَأَرْضَاهُمَا فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ کَذَلِکَ مَنْ فَعَلَ شَیْئاً مِنْ سَائِرِ أَبْوَابِ الْخَیْرِ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ.

ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً وَ إِنَّ مَنْ تَعَاطَی بَاباً مِنَ الشَّرِّ وَ الْعِصْیَانِ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَی النَّارِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً فَمَنْ قَصَّرَ فِی صَلَاتِهِ الْمَفْرُوضَةِ وَ ضَیَّعَهَا فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ- [وَ مَنْ کَانَ عَلَیْهِ فَرْضُ صَوْمٍ فَفَرَّطَ فِیهِ وَ ضَیَّعَهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ] وَ مَنْ جَاءَهُ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقِیرٌ ضَعِیفٌ یَعْرِفُ سُوءَ حَالِهِ فَهُوَ یَقْدِرُ عَلَی تَغْیِیرِ حَالِهِ مِنْ غَیْرِ ضَرَرٍ یَلْحَقُهُ وَ لَیْسَ هُنَاکَ مَنْ یَنُوبُ عَنْهُ وَ یَقُومُ مَقَامَهُ فَتَرَکَهُ یُضَیَّعُ وَ یَعْطَبُ وَ لَمْ یَأْخُذْ بِیَدِهِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْهِ مُسِی ءٌ فَلَمْ یُعْذِرْهُ ثُمَّ لَمْ یَقْتَصِرْ بِهِ عَلَی قَدْرِ عُقُوبَةِ إِسَاءَتِهِ بَلْ أَرْبَی عَلَیْهِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ ضَرَبَ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ الْوَالِدِ وَ وَلَدِهِ أَوِ الْأَخِ وَ أَخِیهِ أَوِ الْقَرِیبِ وَ قَرِیبِهِ أَوْ بَیْنَ جَارَیْنِ أَوْ خَلِیطَیْنِ أَوْ أُخْتَیْنِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ شَدَّدَ عَلَی مُعْسِرٍ وَ هُوَ یَعْلَمُ إِعْسَارَهُ فَزَادَ غَیْظاً وَ بَلَاءً فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ کَانَ عَلَیْهِ دَیْنٌ فَکَسَرَهُ (1)

عَلَی صَاحِبِهِ وَ تَعَدَّی عَلَیْهِ حَتَّی أَبْطَلَ دَیْنَهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ جَفَا یَتِیماً وَ آذَاهُ وَ تَهْزِمُ (2)

مَالَهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ وَقَعَ فِی عِرْضِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ وَ حَمَلَ النَّاسَ عَلَی ذَلِکَ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ تَغَنَّی بِغِنَاءٍ حَرَامٍ یَبْعَثُ فِیهِ عَلَی الْمَعَاصِی فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ قَعَدَ یُعَدِّدُ قَبَائِحَ أَفْعَالِهِ فِی الْحُرُوبِ وَ أَنْوَاعَ ظُلْمِهِ لِعِبَادِ اللَّهِ فَیَفْتَخِرُ بِهَا فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ کَانَ جَارُهُ مَرِیضاً فَتَرَکَ عِیَادَتَهُ اسْتِخْفَافاً بِحَقِّهِ فَقَدْ تَعَلَّقَ

ص: 62


1- 1. أی نقضه و صرفه عن صاحبه، و ماطله بحقه.
2- 2. تهزم حقه: تهضمه و ظلمه و غصبه، و فی المصدر المطبوع بدل تهزم: تهضم.

چنگ زده است و کسی که همسایه اش از دنیا رود و برای بی احترامی به او در تشییع جنازه او شرکت نکند، یقیناً به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که از مصیبت زده ای روی گرداند و به خاطر تحقیر و کوچک شمردن او به او ستم کند، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که به پدر و مادر خود یا یکی از آن دو بی حرمتی کند، حقیقتاً به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و کسی که پیش از این از آن ها نافرمانی کرده باشد و در این روز آن ها را راضی نکند، در حالی که می توانسته رضایت آنان را جلب کند، به یکی از این شاخه ها چنگ زده است و به همین ترتیب کسی که یکی از سایر انواع شر را مرتکب شود، به یکی از شاخه های درخت زقوم چنگ زده است.

سوگند به کسی که مرا بر حق فرستاد، کسانی که شاخه های درخت [طوبی را بگیرند، این شاخه ها آنان را به سوی بهشت بالا می برند و کسانی که شاخه های درخت](1) زقوم را بگیرند، این شاخه ها آن ها را به سوی جهنم فرو می برد.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله نگاهش را برای مدتی طولانی به بالا چرخاند و شروع به خنده کرد و شادمان شد، سپس نگاهش را به سوی زمین فرود آورد و ابروان خود را در هم کشید و اخم فرمود، سپس به یاران خود رو کرد و فرمود: سوگند به کسی که مرا بر حق فرستاد، درخت طوبی را دیدم که شاخه هایش به بالا حرکت می کنند و کسانی را که به آن چنگ زده اند به سوی بهشت می برد. در میان این افراد بر حسب میزان فرمانبرداری و طاعاتی که داشتند، برخی را دیدم که یک شاخه و برخی دو یا چند شاخه را گرفته اند. و من زید بن حارثه را می بینم که تمام شاخه های آن را گرفته است و این شاخه ها او را تا بالاترین درجه بهشت بالا می برند، به همین دلیل خوشحال و شادمان شدم. سپس به زمین نگریستم و سوگند به کسی که مرا بر حق فرستاد، درخت زقوم را دیدم که شاخه هایش به پایین می آیند و کسانی را که به آن چنگ زده اند، به سوی جهنم فرو می کشاند. در میان آن ها نیز بر اساس زشتی هایی که مرتکب شده بودند، دیدم برخی یک شاخه و برخی دو یا چند شاخه را گرفته اند و به راستی که یکی از منافقان را می بینم که تمام شاخه های آن را گرفته است و این شاخه ها او را تا پایین­ترین طبقات جهنم می­برد، از این رو ناراحت شده و رو ترش کردم.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله دوباره برای لحظاتی طولانی با ناراحتی و عصبانیت به آسمان نگریست، سپس به سوی اصحاب خویش روی برگرداند و فرمود: ای بندگان خدا! اگر آن چیزی را که پیامبرتان محمد دید، مشاهده می کردید بی تردید

ص: 63


1- . ما بین کروشه از نسخه اصل ساقط شده و ما آن را از منبع اضافه کردیم.

بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ مَاتَ جَارُهُ فَتَرَکَ تَشْیِیعَ جَنَازَتِهِ تَهَاوُناً بِهِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ مُصَابٍ وَ جَفَاهُ إِزْرَاءً عَلَیْهِ وَ اسْتِصْغَاراً لَهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ عَقَّ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ مَنْ کَانَ قَبْلَ ذَلِکَ عَاقّاً لَهُمَا فَلَمْ یُرْضِهِمَا فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ کَذَا مَنْ فَعَلَ شَیْئاً مِنْ سَائِرِ أَبْوَابِ الشَّرِّ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهُ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ الْمُتَعَلِّقِینَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَی تَرْفَعُهُمْ تِلْکَ الْأَغْصَانُ إِلَی الْجَنَّةِ وَ إِنَّ الْمُتَعَلِّقِینَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ(1) الزَّقُّومِ تَخْفِضُهُمْ تِلْکَ الْأَغْصَانُ إِلَی الْجَحِیمِ.

ثُمَّ رَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله طَرْفَهُ إِلَی السَّمَاءِ مَلِیّاً وَ جَعَلَ یَضْحَکُ وَ یَسْتَبْشِرُ ثُمَّ خَفَضَ طَرْفَهُ إِلَی الْأَرْضِ فَجَعَلَ یَقْطِبُ (2) وَ یَعْبِسُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَقَدْ رَأَیْتُ شَجَرَةَ طُوبَی تَرْتَفِعُ أَغْصَانُهَا وَ تَرْفَعُ الْمُتَعَلِّقِینَ بِهَا إِلَی الْجَنَّةِ وَ رَأَیْتُ فِیهِمْ مَنْ تَعَلَّقَ مِنْهَا بِغُصْنٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنَیْنِ أَوْ بِأَغْصَانٍ عَلَی حَسَبِ اشْتِمَالِهِمْ عَلَی الطَّاعَاتِ وَ إِنِّی لَأَرَی زَیْدَ بْنَ حَارِثَةَ قَدْ تَعَلَّقَ بِعَامَّةِ أَغْصَانِهَا فَهِیَ تَرْفَعُهُ إِلَی أَعْلَی عَلَائِهَا فَبِذَلِکَ ضَحِکْتُ وَ اسْتَبْشَرْتُ ثُمَّ نَظَرْتُ إِلَی الْأَرْضِ فَوَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَقَدْ رَأَیْتُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ تَنْخَفِضُ أَغْصَانُهَا وَ تَخْفِضُ الْمُتَعَلِّقِینَ بِهَا إِلَی الْجَحِیمِ وَ رَأَیْتُ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ وَ رَأَیْتُ مِنْهُمْ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنَیْنِ أَوْ بِأَغْصَانٍ عَلَی حَسَبِ اشْتِمَالِهِمْ عَلَی الْقَبَائِحِ وَ إِنِّی لَأَرَی بَعْضَ الْمُنَافِقِینَ قَدْ تَعَلَّقَ بِعَامَّةِ أَغْصَانِهَا وَ هِیَ تَخْفِضُهُ إِلَی أَسْفَلِ دَرَکَاتِهَا فَلِذَلِکَ عَبَسْتُ وَ قَطَبْتُ.

ثُمَّ أَعَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَصَرَهُ إِلَی السَّمَاءِ یَنْظُرُ إِلَیْهَا مَلِیّاً وَ هُوَ یَقْطِبُ وَ یَعْبِسُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا عِبَادَ اللَّهِ لَوْ رَأَیْتُمْ مَا رَآهُ نَبِیُّکُمْ مُحَمَّدٌ إِذاً لَأَظْمَأْتُمْ

ص: 63


1- 1. ما بین العلامتین ساقط من الأصل، أضفناه من المصدر.
2- 2. قطب قطوبا: زوی ما بین عینیه و کلح، و کذلک العبوس، و فی الکمبانیّ« یعطب» و هو سهو.

به جگرهای خویش، تشنگی و به شکم های خویش، گرسنگی را می چشاندید و شب را بیدار می ماندید و پاها و بدن های خود را خسته می کردید و تمام اموالتان را صدقه می دادید و جان هایتان را برای جهاد در معرض نابودی قرار می دادید. عرض کردند: پدران و مادران و پسران و دختران و قوم و خویشانمان به فدایتان باد، ای رسول خدا شما چه دیدید؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: سوگند به کسی که مرا بر حق مبعوث کرد، دیدم که آن شاخه های درخت طوبی به بهشت بازگشتند و هاتف پروردگارمان به خزانه داران آن ندا داد: ای فرشتگان من! به هر کسی که امروز به یکی از شاخه های درخت طوبی چنگ زده نگاه کنید، پس به آخرین درجه سایه آن شاخه بنگرید و به اندازه مساحت آن از هر طرف قصرها و خانه ها و نعمت­ها به او ببخشید، پس آن ها را به او بخشیدند. به بعضی از آنان به اندازه درجه ایمان و بزرگی اعمالشان، از هر سو به مسافت هزار سال عطایایی بخشیده شد و به برخی سه برابر و چهار برابر و بیشتر از آن. به خدا قسم دوستتان زید بن حارثه را دیدم که به تناسب برتری او بر آن ها در شدت ایمان و عظمت اعمال، هزار برابر بیشتر از آنچه به سایرین بخشیده شده، به او کرامت شده بود؛ از این رو شادمان و مسرور شده و خندیدم.

به خدا سوگند که شاخه های درخت زقوم را دیدم که به جهنم بازگشت و منادی پروردگارمان به خزانه داران جهنم ندا داد: ای فرشتگان من! امروز به کسانی که شاخه های درخت زقوم را گرفته اند، بنگرید پس به انتهای سایه آن شاخه و تاریکی آن نگاه کنید، از هر طرف نشستن­گاه­هایی از آتش بسازید و به اندازه مساحت آن، قصرهایی آتشین و جایگاه ها و غارهایی بسازید و مارها و عقرب ها و غل و زنجیرها و بند و لگام هایی را مهیا کنید تا به واسطه آن عذابشان کنید. برخی از آنان به تناسب ضعف ایمان و زشتی اعمال، عذابی به اندازه مسافت یک یا دو یا صد سال یا بیشتر برایشان فراهم شده بود. و به راستی که یکی از منافقان را دیدم که به سبب شدت کفر و بدی خود عذابی هزار برابر عذاب همگی آن ها برایش تعیین شده بود؛ به همین جهت عبوس شده و اخم کردم.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله به اطراف و اکناف زمین نگریست و گاهی تعجب کرده و گاهی اندوهگین می شد، سپس رو به صحابه خویش کرد و فرمود: خوشا به حال انسان های فرمان بردار. خداوند چگونه به وسیله فرشتگان خویش آنان را تکریم می کند و بدا به حال فاسقان و بدکاران، چطور خداوند آن ها را خوار می کند و به شیطانشان واگذارشان می کند. سوگند به کسی که مرا بر حق مبعوث کرد،

ص: 64

لِلَّهِ بِالنَّهَارِ أَکْبَادَکُمْ وَ لَجَوَّعْتُمْ لَهُ بُطُونَکُمْ وَ لَأَسْهَرْتُمْ لَهُ لَیْلَکُمْ وَ لَأَنْصَبْتُمْ فِیهِ أَقْدَامَکُمْ وَ أَبْدَانَکُمْ وَ لَأَنْفَدْتُمْ بِالصَّدَقَةِ أَمْوَالَکُمْ وَ عَرَضْتُمْ لِلتَّلَفِ فِی الْجِهَادِ أَرْوَاحَکُمْ قَالُوا وَ مَا هُوَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِدَاکَ الْآبَاءُ وَ الْأُمَّهَاتُ وَ الْبَنُونَ وَ الْبَنَاتُ وَ الْأَهْلُونَ وَ الْقَرَابَاتُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَقَدْ رَأَیْتُ تِلْکَ الْأَغْصَانَ مِنْ شَجَرَةِ طُوبَی عَادَتْ إِلَی الْجَنَّةِ فَنَادَی مُنَادِی رَبِّنَا خُزَّانَهَا یَا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا کُلَّ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ طُوبَی فِی هَذَا الْیَوْمِ فَانْظُرُوا إِلَی مِقْدَارِ مُنْتَهَی ظِلِّ ذَلِکَ الْغُصْنِ فَأَعْطُوهُ مِنْ جَمِیعِ الْجَوَانِبِ مِثْلَ مِسَاحَتِهِ قُصُوراً وَ دُوراً وَ خَیْرَاتٍ فَأَعْطَوْهُ ذَلِکَ فَمِنهُمْ مَنْ أُعْطِیَ مَسِیرَةَ أَلْفِ سَنَةٍ مِنْ کُلِّ جَانِبٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ أُعْطِیَ ثَلَاثَةَ أَضْعَافِهِ وَ أَرْبَعَةَ أَضْعَافِهِ وَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ عَلَی قَدْرِ قُوَّةِ إِیمَانِهِمْ وَ جَلَالَةِ أَعْمَالِهِمْ وَ لَقَدْ رَأَیْتُ صَاحِبَکُمْ زَیْدَ بْنَ حَارِثَةَ أُعْطِیَ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُعْطِیَ جَمِیعَهُمْ عَلَی قَدْرِ فَضْلِهِ عَلَیْهِمْ فِی قُوَّةِ الْإِیمَانِ وَ جَلَالَةِ الْأَعْمَالِ فَلِذَلِکَ ضَحِکْتُ وَ اسْتَبْشَرْتُ وَ لَقَدْ رَأَیْتُ تِلْکَ الْأَغْصَانَ مِنْ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ- [عَادَتْ إِلَی جَهَنَّمَ فَنَادَی مُنَادِی رَبِّنَا خُزَّانَهَا یَا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ] فِی هَذَا الْیَوْمِ فَانْظُرُوا إِلَی مُنْتَهَی مَبْلَغِ ظِلِّ ذَلِکَ الْغُصْنِ وَ ظُلْمَتِهِ فَابْنُوا لَهُ مَقَاعِدَ مِنَ النَّارِ مِنْ جَمِیعِ الْجَوَانِبِ مِثْلَ مِسَاحَتِهِ قُصُورَ نِیرَانٍ وَ بِقَاعَ غِیرَانٍ-(1) وَ حَیَّاتٍ وَ عَقَارِبَ وَ سَلَاسِلَ وَ أَغْلَالٍ وَ قُیُودٍ وَ أَنْکَالٍ یُعَذَّبُ بِهَا فَمِنْهُمْ مَنْ أُعِدَّ [لَهُ] فِیهَا مَسِیرَةَ سَنَةٍ أَوْ سَنَتَیْنِ أَوْ مِائَةِ سَنَةٍ أَوْ أَکْثَرَ عَلَی قَدْرِ ضَعْفِ إِیمَانِهِمْ وَ سُوءِ أَعْمَالِهِمْ وَ لَقَدْ رَأَیْتُ لِبَعْضِ الْمُنَافِقِینَ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُعْطِیَ جَمِیعَهُمْ عَلَی قَدْرِ زِیَادَةِ کُفْرِهِ وَ شَرِّهِ فَلِذَلِکَ قَطَبْتُ وَ عَبَسْتُ.

ثُمَّ نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ أَکْنَافِهَا فَجَعَلَ یَتَعَجَّبُ تَارَةً وَ یَنْزَعِجُ تَارَةً ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ طُوبَی لِلْمُطِیعِینَ کَیْفَ یُکْرِمُهُمُ اللَّهُ بِمَلَائِکَتِهِ وَ الْوَیْلُ لِلْفَاسِقِینَ کَیْفَ یَخْذُلُهُمُ اللَّهُ وَ یَکِلُهُمْ إِلَی شَیْطَانِهِمْ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنِّی

ص: 64


1- 1. الغیران جمع غار: و هو کل مطمئن من الأرض و قیل: الجحر یأوی إلیه الوحشی، و منه الکهف.

من می بینم شیاطین برای اغوای کسانی که شاخه های درخت طوبی را در دست گرفته اند، به سویشان می روند و فرشتگان بر آن ها هجوم می آورند و آنان را کشته و تار و مار می کنند و از آنان دورشان می کنند و منادی پروردگار ما به آن ها ندا دهد: هان ای فرشتگان من! ای جمله فرشتگانی که در زمین هستید! بنگرید به آخرین درجه نسیم این شاخه که کسی آن را گرفته است و از جانب آن مؤمن با شیطان نبرد کنید و آن ها را از او دور کنید. به راستی که من یکی از آن ها را می بینم که تعدادی از فرشتگان برای یاری او بر ضد شیاطین آمده اند و شیاطین نافرمان را از او دور می کنند. هان پس از بزرگداشت ماه شعبان، این روز شعبان را بزرگ دارید، چه انسان هایی که در این روز سعادت مند می شوند و چه انسان هایی که نگون بخت می شوند، پس آگاه باشید تا در این ماه از سعادت مندان باشید و نه از نگون بختان.(1)

روایت2.

تفسیر الإمام علیه السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بسی انسان که در ماه شعبان سعادت مند می شود [در آن روز، و بسی انسان که در آن روز شقاوتمند می شود. هان! آیا به شما بگویم که مَثََل محمد و خاندان او همانند چیست؟ گفتند: آری یا رسول الله! فرمود: محمد در میان بندگان خدا مانند ماه رمضان است در میان ماه ها و مَثَل خاندان محمد در میان بندگان مانند ماه شعبان است](2) در میان ما ها و مَثَل علی بن ابی طالب علیه السلام در میان خاندان محمد صلی الله علیه و آله همچون بهترین روزها و شب های ماه شعبان است و او روز و شب نیمه شعبان است و سایر مؤمنان در خاندان محمد به مانند ماه رجب نسبت به ماه شعبان هستند. آن ها نزد خدا دارای درجات و طبقاتی هستند، کوشاترین آنان در اطاعت خدا، شبیه ترین آنان به آل محمد صلی الله علیه و آله هستند. آیا از مردی به شما خبر ندهم که خداوند جایگاه او را نسبت به خاندان حضرت محمد صلی الله علیه و آله به مانند اولین روزهای رجب به نسبت اولین روزهای شعبان قرار داده است؟ عرض کردند: آری ای رسول خدا صلی الله علیه و آله! فرمود: از جمله آن ها سعد بن معاذ است.(3)

روایت3.

کتاب النوادر: نوشته فضل الله بن علی حسینی راوندی:

ص: 65


1- . تفسیر الإمام : 296-290
2- . مطالب میان کروشه را از منبع اضافه کردیم.
3- . تفسیر الإمام : 3-2 و این سخن «از جمله آن ها سعد بن معاذ است» گفته مؤلف قدس سره است که در این جمله خلاصه داستانی طولانی را آورده است، همانطور که در منبع، در سه صفحه آمده است.

لَأَرَی الْمُتَعَلِّقِینَ بِأَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَی کَیْفَ قَصَدَتْهُمُ الشَّیَاطِینُ لِیُغْوُوهُمْ فَحَمَلَتْ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ یَقْتُلُونَهُمْ وَ یَسْحَطُونَهُمْ-(1) وَ یَطْرُدُونَهُمْ عَنْهُمْ وَ نَادَاهُمْ مُنَادِی رَبِّنَا یَا مَلَائِکَتِی أَلَا فَانْظُرُوا کُلَّ مَلَکٍ فِی الْأَرْضِ إِلَی مُنْتَهَی مَبْلَغِ نَسِیمِ هَذَا الْغُصْنِ الَّذِی تَعَلَّقَ بِهِ مُتَعَلِّقٌ فَقَاتِلُوا الشَّیْطَانَ عَنْ ذَلِکَ الْمُؤْمِنِ وَ أَخِّرُوهُمْ عَنْهُ فَإِنِّی لَأَرَی بَعْضَهُمْ وَ قَدْ جَاءَهُ مِنَ الْأَمْلَاکِ مَنْ یَنْصُرُهُ عَلَی الشَّیَاطِینِ وَ یَدْفَعُ عَنْهُ الْمَرَدَةَ أَلَا فَعَظِّمُوا هَذَا الْیَوْمَ مِنْ شَعْبَانَ مِنْ بَعْدِ تَعْظِیمِکُمْ لِشَعْبَانَ فَکَمْ مِنْ سَعِیدٍ فِیهِ وَ کَمْ مِنْ شَقِیٍّ لِتَکُونُوا مِنَ السُّعَدَاءِ فِیهِ وَ لَا تَکُونُوا مِنَ الْأَشْقِیَاءِ(2).

«2»

م، [تفسیر الإمام علیه السلام] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: کَمْ مِنْ سَعِیدٍ فِی شَهْرِ شَعْبَانَ فِی ذَلِکَ وَ کَمْ مِنْ شَقِیٍّ هُنَالِکَ أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِمَثَلِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مُحَمَّدٌ فِی عِبَادِ اللَّهِ کَشَهْرِ رَمَضَانَ فِی الشُّهُورِ وَ آلُ مُحَمَّدٍ فِی عِبَادِ اللَّهِ کَشَهْرِ شَعْبَانَ (3) فِی الشُّهُورِ وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام فِی آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله کَأَفْضَلِ أَیَّامِ شَعْبَانَ وَ لَیَالِیهِ وَ هُوَ لَیْلَةُ نِصْفِهِ وَ یَوْمُهُ وَ سَائِرُ الْمُؤْمِنِینَ فِی آلِ مُحَمَّدٍ کَشَهْرِ رَجَبٍ فِی شَهْرِ شَعْبَانَ هُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ طَبَقَاتٌ فَأَجَدُّهُمْ فِی طَاعَةِ اللَّهِ أَقْرَبُهُمْ شَبَهاً بِآلِ مُحَمَّدٍ أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِرَجُلٍ قَدْ جَعَلَهُ اللَّهُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ کَأَوَائِلِ أَیَّامِ رَجَبٍ مِنْ أَوَائِلِ أَیَّامِ شَعْبَانَ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ مِنْهُمْ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ(4).

«3»

کِتَابُ النَّوَادِرِ، لِفَضْلِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحُسَیْنِیِّ الرَّاوَنْدِیِّ قَالَ أَخْبَرَنِی

ص: 65


1- 1. هذا هو الظاهر: و السحط: الذبح الوحی السریع، و فی بعض النسخ یثخنونهم، یقال: اثخنته الجراحة: أی أو هنته، و أثخن فی العدو، اذا بالغ فی قتلهم و غلظ، و منه قوله تعالی« ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَکُونَ لَهُ أَسْری حَتَّی یُثْخِنَ فِی الْأَرْضِ». و فی نسخة الأصل« یتحطونهم» أو هو« یتخطونهم».
2- 2. تفسیر الإمام: 290- 296.
3- 3. ما بین العلامتین أضفناه من المصدر.
4- 4. تفسیر الإمام: 302، و قوله« منهم سعد بن معاذ» من لفظ المؤلّف قدّس سرّه لخص به قصة طویلة- کما تراها فی المصدر فی ثلاث صفحات.

از انس بن مالک روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که یک روز از شعبان را روزه گیرد، خداوند برای او ثواب روزه دو سال را می نویسد و دوازده دعای او در درگاه خدا مستجاب است و کسی که دو روز از شعبان را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه چهار سال را برای او بنویسد و به مانند روزی که از مادر متولد شده از گناهانش پاک شود و کسی که سه روز را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش سال را برای او بنویسد و پاداش ده تن از راستگویان برای او نوشته شود و کسی که چهار روز روزه بگیرد، خداوند روزه هشت سال را برای او بنویسد و در روز قیامت نامه عملش را به دست راستش دهد.

کسی که پنج روز روزه بگیرد، خداوند برای او ثواب روزه ده سال را ثبت کند و به تعداد شن های بیابان عالج برای او حسنات بنویسد و کسی که شش روز روزه بگیرد، خداوند ثواب دوازده سال روزه را برای او بنویسد و همچون برقی سریع از صراط عبور می کند. کسی که هفت روز روزه بدارد، خداوند برای او ثواب چهارده سال روزه را بنویسد و گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد و کسی که هشت روز روزه بدارد، خداوند ثواب شانزده سال روزه را برای او می نویسد و بر سرش تاجی از نور گذاشته می شود. کسی که نه روز روزه بدارد، خداوند ثواب هجده سال روزه را برای او بنویسد و به واسطه او بر فرشتگان خود مباهات کند و کسی که ده روز روزه بدارد، هیهات هیهات که خشنودی بزرگ خداوند بر او واجب می شود و بی حساب و خستگی و رنج وارد بهشت می شود.

کسی که یازده روز روزه بگیرد خداوند درجات او را تا بالاترین درجه در بهشت بالا می برد و در روز قیامت در صف اولین عبادت پیشگان خواهد بود و کسی که دوازده روز روزه بدارد، در روز قیامت از امان یافتگان است و با پرهیزکارانی که به پیشگاه خداوند جل جلاله وارد می شوند، محشور می شود و کسی که سیزده روز روزه بگیرد گویی خدا را سی سال عبادت کرده است و در بهشت عمارتی از مروارید سفید به او کرامت می کند. کسی که چهارده روز روزه بدارد، هیچ حاجتی را چه در دنیا و چه در آخرت از خداوند نخواهد مگر این که آن را به او ببخشد و شفاعت او را در مورد خانواده اش قبول کند.

کسی که پانزده روز روزه بدارد، خداوند حکمت را در زبان و قلب او جاری می سازد و در روز قیامت از پیشتازان است. پس اگر شب نیمه شعبان نماز بگزارد، پاداش آن را برای او چند برابر می کند و کسی که شانزده روز روزه بدارد، خداوند نجات از آتش و دوری از نفاق را به او ارزانی می فرماید و کسی که هفده

ص: 66

أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی خَلَفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَدَّادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُعَاذٍ عَنْ نَافِعِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ سَنَتَیْنِ وَ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَتَا عَشْرَةَ دَعْوَةً مُسْتَجَابَةً وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ شَعْبَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ أَرْبَعِ سِنِینَ وَ یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ سِتِّ سِنِینَ وَ کَانَ لَهُ ثَوَابُ عَشَرَةٍ مِنَ الصَّادِقِینَ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ ثَمَانِ سِنِینَ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ عَشْرِ سِنِینَ وَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ حَسَنَاتٍ وَ مَنْ صَامَ سِتَّةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ سَنَةً وَ جَازَ عَلَی الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ أَرْبَعَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ غَفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ سِتَّ عَشْرَةَ سَنَةً وَ وُضِعَ عَلَی رَأْسِهِ تَاجٌ مِنْ نُورٍ وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةَ أَیَّامٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ بَاهَی اللَّهُ بِهِ الْمَلَائِکَةَ وَ مَنْ صَامَ عَشَرَةَ أَیَّامٍ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ وَ وَجَبَ لَهُ رِضْوَانُ اللَّهِ الْأَکْبَرُ وَ دَخَلَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ لَا تَعَبٍ وَ لَا نَصَبٍ وَ مَنْ صَامَ أَحَدَ عَشَرَ یَوْماً رَفَعَ دَرَجَاتِهِ أَعْلَی دَرَجَةٍ فِی الْجَنَّةِ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَوَائِلِ الْعَابِدِینَ وَ مَنْ صَامَ اثْنَیْ عَشَرَ یَوْماً کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْآمِنِینَ وَ یُحْشَرُ مَعَ الْمُتَّقِینَ وَفْدِ الرَّحْمَنِ جَلَّ جَلَالُهُ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ یَوْماً کَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ ثَلَاثِینَ سَنَةً وَ أَعْطَاهُ فِی الْجَنَّةِ قُبَّةً مِنْ دُرٍّ بَیْضَاءَ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةَ عَشَرَ یَوْماً لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ حَاجَةً فِی الدُّنْیَا وَ لَا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاهَا وَ شَفَّعَهُ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ.

وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً جَعَلَ اللَّهُ الْحِکْمَةَ فِی لِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ السَّابِقِینَ فَإِنْ صَلَّی فِی لَیْلَةِ النِّصْفِ کَانَ لَهُ أَضْعَافُ ذَلِکَ وَ مَنْ صَامَ سِتَّةَ عَشَرَ یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةً مِنَ النِّفَاقِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ عَشَرَ

ص: 66

روز روزه بدارد، خداوند ثوابی همانند ثواب سی صدّیق پیامبر را به او می بخشد و فرشتگان در منزلش به دیدار او می روند و کسی که هجده روز روزه بدارد، خداوند در روز قیامت او را با {صدیقان و شهدا و شایستگان محشور فرماید و چه خوب رفیقانی هستند این ها.}(1) کسی که نوزده روز روزه بدارد خداوند حسد و کینه را از سینه او دور می کند و یقینی خالص و ناب روزیش گرداند .

کسی که بیست روز روزه بگیرد، به به، خوشا به حال او و چه خوش سرانجامی دارد. خداوند عزوجلّ آنچنان کرامت و پاداشی به او بخشد که خلایق از توصیف آن عاجز مانند و کسی که بیست و یک روز روزه بدارد، خداوند در روز قیامت شفاعت او را برای ربیعه و مضر بپذیرد و کسی که بیست و دو روز روزه بگیرد، خداوند او را در زمره عبادت پیشگان و رستگارانی قرار دهد که نه ترسی بر آن هاست و نه محزون شوند. کسی که بیست و سه روز روزه بدارد، هیچ فرشته مقربی و پیامبر فرستاده شده ای نمی ماند مگر این که به جایگاه و شأن او غبطه ورزد و کسی که بیست و چهار روز روزه بگیرد، خداوند اجر شهیدی راستگو و ثواب و گواهان خیر خواه را به او عطا فرماید.

کسی که بیست و پنج روز روزه بدارد، خداوند حسنات او را برای او ثبت کند و زشتی های او را محو گرداند و درجات او را در بهشت بالا می­برد. کسی که بیست و شش روز روزه بدارد، خداوند او را در قبر تهنیت گوید تا این که به منزلت عرش رسد و جایگاهش به خداوند عزوجلّ نزدیک شود. کسی که بیست و هفت روز از شعبان را روزه بدارد خداوند صد درجه در بهشت به او ارزانی دارد و از هر گونه بدی از سوی شیطان رجیم در امان خواهد بود و کسی که بیست و هشت روز روزه بگیرد، خداوند از بهترین پاداش های کسی که صد بار ختم قرآن کرده است، به او دهد و کسی که بیست و نه روز روزه بگیرد، خداوند عزوجل به ازای هر نفس، هفتاد درجه در بهشت به او می بخشد و تمام حاجات دنیوی و اخروی او را برآورده می سازد و در ازای هر نفس، یک حسنه برای او بنویسد و کسی که کل شعبان یعنی سی روز آن را روزه بگیرد، کسی خبر ندارد که خداوند چه فضیلتی در بهشت به او ارزانی می دارد و صد هزار شهر از جواهر در بهشت به او کرامت می فرماید که در هر شهری یک میلیون عمارت و در هر عمارت یک میلیون قصر و در هر قصر یک میلیون خانه و در هر خانه صد میلیون تخت و هر تختی به طول صد میلیون برابر فاصله شرق تا غرب است و بر هر تختی صد میلیون بستر و بر هر بستری صد میلیون زوج از حوریان بهشتی است و خداوند متعال نام او را در زمره بهترین ها بنویسد، مگر کسی که رمضان را روزه بگیرد و حق آن را بشناسد و حدود او را در نظر بگیرد، که خداوند هفتاد هزار برابر این پاداش را به او می دهد و آنچه

ص: 67


1- . نساء / 69

یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ مِثْلَ ثَوَابِ ثَلَاثِینَ صِدِّیقاً نَبِیّاً وَ تَزُورُهُ الْمَلَائِکَةُ فِی مَنْزِلِهِ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةَ عَشَرَ یَوْماً نَزَعَ اللَّهُ الْحَسَدَ وَ الْبَغْضَاءَ مِنْ صَدْرِهِ وَ رَزَقَهُ یَقِیناً خَالِصاً وَ مَنْ صَامَ عِشْرِینَ یَوْماً فَبَخْ بَخْ طُوبَی لَهُ وَ حُسْنُ مَآبٍ وَ یُعْطِیهِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْکَرَامَةِ وَ الثَّوَابِ مَا یَعْجِزُ عَنْ صِفَتِهِ الْخَلَائِقُ وَ مَنْ صَامَ أَحَداً وَ عِشْرِینَ یَوْماً شَفَّعَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی رَبِیعَةَ وَ مُضَرَ وَ مَنْ صَامَ اثْنَیْنِ وَ عِشْرِینَ یَوْماً جَعَلَهُ اللَّهُ مِنَ الْعَابِدِینَ الْمُفْلِحِینَ الَّذِینَ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً لَمْ یَبْقَ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ إِلَّا غَبَطَهُ بِمَنْزِلَتِهِ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ شَهِیدٍ صَادِقٍ وَ أَجْرَ الشَّاهِدِینَ النَّاصِحِینَ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَاتِهِ وَ یَمْحُو سَیِّئَاتِهِ وَ یَرْفَعُ دَرَجَاتِهِ فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ سِتَّةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً هَنَّأَهُ اللَّهُ فِی قَبْرِهِ حَتَّی یَکُونَ بِمَنْزِلَةِ الْعَرْشِ وَ یَقْرُبُ مَنْزِلَتُهُ مِنَ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً حَبَاهُ اللَّهُ تَعَالَی مِائَةَ دَرَجَةٍ فِی الْجَنَّةِ وَ حُفِظَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَی ثَوَابَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ مِائَةَ مَرَّةٍ مِنْ جَزِیلِ الْعَطَایَا وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُلِّ نَفَسٍ فِی الْجَنَّةِ سَبْعِینَ دَرَجَةً وَ قَضَی لَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ کُلَّ حَاجَةٍ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ ذَلِکَ حَسَنَةً وَ مَنْ صَامَ کُلَّهُ یَعْنِی ثَلَاثِینَ یَوْماً هَیْهَاتَ انْقَطَعَ الْعِلْمُ مِنَ الْفَضْلِ الَّذِی یُعْطِیهِ اللَّهُ تَعَالَی فِی الْجَنَّةِ وَ یُعْطِیهِ مِائَةَ أَلْفِ أَلْفِ مَدِینَةٍ مِنَ الْجَوَاهِرِ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ أَلْفُ أَلْفِ دَارٍ فِی کُلِّ دَارٍ أَلْفُ أَلْفِ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ أَلْفُ أَلْفِ بَیْتٍ فِی کُلِّ بَیْتٍ مِائَةُ أَلْفِ أَلْفِ سَرِیرٍ وَ مَعَ کُلِّ سَرِیرٍ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَی الْمَغْرِبِ مِائَةُ أَلْفِ أَلْفِ مَرَّةٍ وَ عَلَی کُلِّ سَرِیرٍ مِائَةُ أَلْفِ أَلْفِ فِرَاشٍ عَلَی کُلِّ فِرَاشٍ مِائَةُ أَلْفِ أَلْفِ زَوْجَةٍ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ کَتَبَهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنَ الْأَخْیَارِ إِلَّا مَنْ صَامَ رَمَضَانَ وَ عَلِمَ حَقَّهُ وَ احْتَسَبَ حُدُودَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَی سَبْعِینَ أَلْفَ ضِعْفِ مِثْلِ هَذِهِ- وَ ما عِنْدَ اللَّهِ

ص: 67

در نزد خداوند است، بهتر و جاودانه تر است.

روایت4.

النوادر: با استنادی که در اول کتاب ذکر شده از امام موسی کاظم علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت شده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خداوند تعالی و بهار فقیران است و خداوند تعالی قربانی کردن را قرار داده تا بیچارگان از گوشت سیر شوند، پس به آن ها [از گوشت قربانی] طعام دهید.(1)

روایت5.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: روزه شعبان ذخیره بنده است برای روز قیامت. هیچ بنده ای نیست که در شعبان زیاد روزه بگیرد، مگر این که خداوند گذران زندگی او را بهبود بخشد و شر دشمنش را از او دور کند. کمترین پاداشی که به روزه دار ماه شعبان می رسد این است که بهشت بر او واجب می شود.(2)

روایت6.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق: از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خداوند عزوجل، پس کسی که یک روز از ماه من را روزه بگیرد، در روز قیامت من شفیع او خواهم بود و کسی که دو روز از ماه من را روزه بگیرد، گناهان گذشته او آمرزیده می­شود و کسی که سه روز روزه بگیرد، به او گفته می شود: کارت را از سر بگیر.(3)

مؤلف

تمام این موارد را در باب فضیلت ماه رمضان ذکر خواهم کرد.

روایت7.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و مجالس صدوق(4) و ثواب الاعمال: از ابن عباس روایت شده است که

ص: 68


1- . نوادر راوندی، بخش چاپی : 19
2- . نسخه خطی کتاب فضائل، امالی صدوق : 11
3- . امالی صدوق : 13، در ذیل یک حدیث آمده است.
4- . امالی صدوق : 17-15

خَیْرٌ وَ أَبْقی.

«4»

وَ مِنَ النَّوَادِرِ، بِإِسْنَادِهِ الْمُتَقَدِّمِ فِی أَوَّلِ الْکِتَابِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ تَعَالَی وَ هُوَ رَبِیعُ الْفُقَرَاءِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَی هَذِهِ الْأُضْحِیَّةَ-(1) لِیَشْبَعَ مَسَاکِینُکُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ (2).

«5»

کِتَابُ فَضَائِلِ الشُّهُورِ الثَّلَاثَةِ، وَ مَجَالِسُ الصَّدُوقِ، أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْیَقْطِینِیِّ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: صِیَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُکْثِرُ الصِّیَامَ فِی شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ کَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَی مَا یَکُونُ لِمَنْ یَصُومُ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ(3).

«6»

وَ مِنْهُمَا، أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنِ الْکُوفِیِّ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَسْعُودِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ یَزِیدَ الْقُرَشِیِّ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَهْرِی کُنْتُ شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ شَهْرِی غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَهْرِی قِیلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ (4).

أقول

تمامه فی باب فضل شهر رمضان.

«7»

وَ مِنْهُمَا(5)، وَ مِنْ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ، الْمُعَاذِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَرْوَزِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَیَّاشٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ السَّائِبِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ:

ص: 68


1- 1. هذا الأضحی خ ل.
2- 2. نوادر الراوندیّ القسم المطبوع: 19.
3- 3. کتاب الفضائل مخطوط، أمالی الصدوق: 11.
4- 4. أمالی الصدوق ص 13، فی حدیث.
5- 5. أمالی الصدوق ص 15- 17.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به اصحابش که در نزد او فضایل ماه شعبان را یادآوری کرده بودند، فرمود: این ماه، ماهی است شریف و ماه من است و حاملان عرش آن را بزرگ می دارند و حق آن را می­شناسند. این ماه، ماهی است که روزی مؤمنان برای ماه رمضان زیاد می شود و بهشت در این ماه آراسته می شون. این ماه بدین دلیل شعبان نامیده شده که روزی مؤمنان در آن تقسیم می شود و ماهی است که عمل در آن چند برابر می شود: نیکی هفتاد برابر و زشتی فرو ریخته، گناه آمرزیده و حسنه مورد قبول واقع می شود و خدای بزرگ در این ماه به بندگان خود مباهات می نماید و به روزه داران و عبادت کنندگان آن نظر می افکند و به خاطر آن ها به حاملان عرش مباهات می کند.

در این جا علی بن ابی طالب علیه السلام برخاست و به رسول الله صلی الله علیه و آله عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا صلی الله علیه و آله، اندکی از فضیلت های آن را برای ما توصیف کن تا میل و رغبتمان را به روزه و عبادت آن زیاد کنیم و برای عبادت خداوند بزرگ عزوجلّ در این ماه بکوشیم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که اولین روز شعبان را روزه بگیرد، خداوند برای او هفتاد حسنه می نویسد که هر حسنه برابر با عبادت یک سال است و کسی که دو روز از شعبان را روزه بگیرد، گناهان هلاکت بار از او بریزد و کسی که سه روز از شعبان را روزه بدارد، هفتاد درجه در بهشت از درّ و یاقوت برای او بالا می رود و کسی که چهار روز از شعبان را روزه بدارد، رزقش گشایش می یابد و کسی که پنج روز از شعبان روزه بگیرد، نزد بندگان عزیز می شود.

و کسی که شش روز از شعبان را روزه بگیرد، هفتاد نوع بلا از او دفع می شود و کسی که هفت روز روزه بگیرد، از ابلیس و لشکریانش در تمام عمر در امان خواهد بود و کسی که هشت روز روزه بگیرد، تا زمانی که از حوض های بهشتی سیراب شود از دنیا بیرون نرود و کسی که نه روز از شعبان را روزه بدارد، نکیر و منکر به هنگام سؤال و جواب با او عطوفت می کنند و کسی که ده روز از شعبان را روزه بگیرد، خداوند قبر او را به اندازه هفتاد ذراع وسعت دهد.

کسی که یازده روز از شعبان را روزه بگیرد یازده مناره از نور بر قبر او می زنند و کسی که دوازده روز را روزه بدارد، تا نفخ صور هر روز نود هزار ملک برای دیدار او به قبر او می آیند و کسی که سیزده روز از شعبان را روزه بدارد ملائکه هفت آسمان برای او طلب آمرزش می کنند و کسی که چهارده روز از شعبان را روزه بدارد به چهارپایان و درندگان و حتی به ماهی های دریا الهام می شود که برای او طلب آمرزش کنند و کسی که پانزده روز از شعبان را روزه بدارد، پروردگار

ص: 69

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: وَ قَدْ تَذَاکَرَ أَصْحَابُهُ عِنْدَهُ فَضَائِلَ شَعْبَانَ فَقَالَ شَهْرٌ شَرِیفٌ وَ هُوَ شَهْرِی وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ تُعَظِّمُهُ وَ تَعْرِفُ حَقَّهُ وَ هُوَ شَهْرٌ تُزَادُ فِیهِ أَرْزَاقُ الْمُؤْمِنِینَ لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ تُزَیَّنُ فِیهِ الْجِنَانُ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ شَعْبَانَ لِأَنَّهُ یَتَشَعَّبُ فِیهِ أَرْزَاقُ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ شَهْرٌ الْعَمَلُ فِیهِ مُضَاعَفُ الْحَسَنَةِ بِسَبْعِینَ وَ السَّیِّئَةُ مَحْطُوطَةٌ وَ الذَّنْبُ مَغْفُورٌ وَ الْحَسَنَةُ مَقْبُولَةٌ وَ الْجَبَّارُ جَلَّ جَلَالُهُ یُبَاهِی فِیهِ بِعِبَادِهِ وَ یَنْظُرُ صُوَّامَهُ وَ قُوَّامَهُ فَیُبَاهِی بِهِمْ حَمَلَةَ الْعَرْشِ.

فَقَامَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام فَقَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله صِفْ لَنَا شَیْئاً مِنْ فَضَائِلِهِ لِنَزْدَادَ رَغْبَةً فِی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَ لِنَجْتَهِدَ لِلْجَلِیلِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ.

فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِینَ حَسَنَةً الْحَسَنَةُ تَعْدِلُ عِبَادَةَ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ شَعْبَانَ حُطَّتْ عَنْهُ السَّیِّئَةُ الْمُوبِقَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ رُفِعَ لَهُ سَبْعُونَ دَرَجَةً فِی الْجِنَانِ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی الرِّزْقِ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ حُبِّبَ إِلَی الْعِبَادِ.

وَ مَنْ صَامَ سِتَّةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ صُرِفَ عَنْهُ سَبْعُونَ لَوْناً مِنَ الْبَلَاءِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ عُصِمَ مِنْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ دَهْرَهُ وَ عُمُرَهُ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَخْرُجْ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی یُسْقَی مِنْ حِیَاضِ الْقُدْسِ وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ عَطَفَ عَلَیْهِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ عِنْدَ مَا یُسَائِلَانِهِ وَ مَنْ صَامَ عَشَرَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْهِ قَبْرَهُ سَبْعِینَ ذِرَاعاً وَ مَنْ صَامَ أَحَدَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ ضُرِبَ عَلَی قَبْرِهِ إِحْدَی عَشْرَةَ مَنَارَةً مِنْ نُورٍ وَ مَنْ صَامَ اثْنَیْ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ زَارَهُ فِی قَبْرِهِ کُلَّ یَوْمٍ تِسْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ إِلَی النَّفْخِ فِی الصُّورِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ اسْتَغْفَرَتْ لَهُ مَلَائِکَةُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أُلْهِمَتِ الدَّوَابُّ وَ السِّبَاعُ حَتَّی الْحِیتَانُ فِی الْبُحُورِ أَنْ یَسْتَغْفِرُوا لَهُ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ نَادَاهُ رَبُ

ص: 69

عزت و بزرگی به او ندا می دهد: به عزت و بزرگیم سوگند تو را در آتش نخواهم سوزاند.

و کسی که شانزده روز از شعبان را روزه بدارد، هفتاد دریای آتش بر او خاموش می گردد و کسی که هفده روز از شعبان را روزه بدارد، تمام درهای جهنم به روی او بسته می شود و کسی که هجده روز از شعبان را روزه بگیرد تمام درهای بهشت بر او گشوده می شود و کسی که نوزده روز از شعبان را روزه بدارد، هفتاد هزار قصر از درّ و یاقوت در بهشت به او کرامت شود و کسی که بیست روز از شعبان را روزه بدارد، هفتاد هزار همسر از حور العین به او دهند.

کسی که بیست و یک روز از شعبان را روزه بدارد، فرشتگان به او خیر مقدم گفته و بال های خود را بر او می کشند و کسی که بیست و دو روز از شعبان را روزه بدارد، هفتاد جامه از سندس و استبرق بر او بپوشانند و کسی که بیست و سه روز از شعبان را روزه بدارد با مرکبی از نور از قبر بیرون آید و به سوی بهشت به پرواز در آید و کسی که بیست و چهار روز از شعبان را روزه بدارد، شفاعت او برای هفتاد هزار یکتاپرست پذیرفته می شود و کسی که بیست و پنج روز از شعبان را روزه بدارد، بیزاری از نفاق نصیبش می گردد.

کسی که بیست و شش روز از شعبان را روزه بدارد، خداوند عزوجل جواز عبور از صراط را برای او بنویسد و کسی که بیست و هفت روز از شعبان را روزه بگیرد، خداوند نجات از آتش را برای او بنویسد و کسی که بیست و هشت روز از شعبان را روزه بدارد، در روز قیامت چهره اش از شادمانی می درخشد و کسی که بیست و نه روز را روزه بدارد، به خشنودی بزرگ خداوند دست می یابد و کسی که سی روز از شعبان را روزه بدارد، جبرئیل از جلوی عرش ندا می دهد که ای شخص! عملت از سر گیر که گناهان گذشته و پیشینت آمرزیده شد و خداوند بزرگ و عزوجل می فرماید: اگر تعداد گناهانت به تعداد ستارگان و قطرات باران و برگ درختان و دانه های شن و خاک و روزهای دنیا باشد، حقیقتاً آن را آمرزیدم که پس از روزه داری ماه رمضانت، این کار بر خداوند سخت نیست .

ابن عباس گوید: این ثواب ماه شعبان است.(1)

مؤلف

روایت سلمان در باب وضو در هنگام خواب و باب «قل هُوَ اللهُ أحَد»(2)

ص: 70


1- . ثواب الاعمال : 58-56
2- . ر.ک: ج92 ص 345 که آن را از معانی الاخبار : 235 و امالی صدوق : 22 نقل کرده است.

الْعِزَّةِ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أُحْرِقُکَ بِالنَّارِ.

وَ مَنْ صَامَ سِتَّةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أُطْفِئَ عَنْهُ سَبْعُونَ بَحْراً مِنَ النِّیرَانِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ غُلِّقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ کُلُّهَا وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجِنَانِ کُلُّهَا وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةَ عَشَرَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أُعْطِیَ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ مِنَ الْجِنَانِ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ وَ مَنْ صَامَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ زُوِّجَ سَبْعِینَ أَلْفَ زَوْجَةٍ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ مَنْ صَامَ أَحَداً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ رَحَّبَتْ بِهِ الْمَلَائِکَةُ وَ مَسَحَتْهُ بِأَجْنِحَتِهَا وَ مَنْ صَامَ اثْنَیْنِ وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ کُسِیَ سَبْعِینَ حُلَّةً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أُتِیَ بِدَابَّةٍ مِنْ نُورٍ عِنْدَ خُرُوجِهِ مِنْ قَبْرِهِ طَیَّاراً إِلَی الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ شُفِّعَ فِی سَبْعِینَ أَلْفاً مِنْ أَهْلِ التَّوْحِیدِ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أُعْطِیَ بَرَاءَةً مِنَ النِّفَاقِ وَ مَنْ صَامَ سِتَّةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ کَتَبَ لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ تَهَلَّلَ وَجْهُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ تِسْعَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ نَالَ رِضْوَانَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثِینَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ نَادَاهُ جَبْرَئِیلُ مِنْ قُدَّامِ الْعَرْشِ یَا هَذَا اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ عَمَلًا جَدِیداً فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَی وَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذُنُوبِکَ فَالْجَلِیلُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ لَوْ کَانَ ذُنُوبُکَ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ قَطْرِ الْأَمْطَارِ وَ وَرَقِ الْأَشْجَارِ وَ عَدَدِ الرَّمْلِ وَ الثَّرَی وَ أَیَّامِ الدُّنْیَا لَغَفَرْتُهَا- وَ ما ذلِکَ عَلَی اللَّهِ بِعَزِیزٍ بَعْدَ صِیَامِکَ شَهْرَ رَمَضَانَ.

قال ابن عباس هذا لشهر شعبان (1).

أقول

قد مر مرارا فی باب الوضوء عند النوم و باب قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ(2)

ص: 70


1- 1. ثواب الأعمال ص 58- 56.
2- 2. راجع ج 92 ص 345 نقله عن معانی الأخبار: 235، أمالی الصدوق: 22.

و روزه سه روز(1) بارها تکرار شده و فضیلت وصل کردن روزه شعبان به رمضان در آن است.

روایت8.

امالی صدوق: از مالک بن انس روایت شده که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: ای پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله، ثواب کسی که یک روز از شعبان را روزه بگیرد چیست؟ فرمود: پدرم از پدرش از جدش روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که یک روز از شعبان را از روی ایمان و برای خشنودی او روزه بگیرد، خداوند گناهان او را بیامرزد.(2)

مؤلف

برخی از روایات در باب فضایل ماه رمضان و باب فضایل ماه رجب آمده است.

روایت9.

امالی صدوق: امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت کرده: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خداوند عزوجل است. پس کسی که یک روز را از ماه من روزه بگیرد، در روز قیامت شفیع او خواهم بود و کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد، از آتش رهایی می یابد.(3)

روایت10.

امالی صدوق: از امام صادق علیه السلام روایت کرده اند که: روزه ماه شعبان و ماه رمضان توبه ای است پذیرفته از سوی خدا، هر چند از خونی حرام (قتل) باشد.(4)

روایت11.

تفسیر عیاشی: از مفضل بن عمر روایت شده که شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: روزه پی در پی شعبان و رمضان توبه پذیرفته شده از خداست .

و در روایت اسماعیل بن عبد الخالق از امام صادق علیه السلام نیز آمده است: به خدا سوگند توبه پذیرفته شده از قتل و ظهار و کفاره از سوی خداست.(5)

روایت12.

امالی صدوق:

ص: 71


1- . در باب 59 این کتاب، ذیل شماره 2 خواهد آمد.
2- . امالی صدوق : 324 و ذکر کامل این حدیث در ص34 گذشت.
3- . امالی صدوق : 373
4- . امالی صدوق : 397
5- . تفسیر عیاشی 1 : 226

و صوم الثلاثة الأیام (1)

خبر سلمان و فیه فضل وصل شعبان برمضان.

«8»

لی، [الأمالی للصدوق] ابْنُ مُوسَی عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ علیه السلام یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا ثَوَابُ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غُفِرَ لَهُ (2).

أقول

قد مضی بعض الأخبار فی باب فضائل شهر رمضان و باب فضائل شهر رجب.

«9»

لی، [الأمالی للصدوق] الطَّالَقَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیله و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ صَامَ مِنْ شَهْرِی یَوْماً کُنْتُ شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ أُعْتِقَ مِنَ النَّارِ(3).

«10»

لی، [الأمالی للصدوق] ابْنُ مُوسَی عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ الْبَرْمَکِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ الْکُوفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ شَهْرِ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ لَوْ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ (4).

«11»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: صَوْمُ شَعْبَانَ وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ.

وَ فِی رِوَایَةِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْهُ علیه السلام: تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهِ مِنَ الْقَتْلِ وَ الظِّهَارِ وَ الْکَفَّارَةِ(5).

«12»

لی، [الأمالی للصدوق] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ

ص: 71


1- 1. بل سیأتی فی الباب 59 من هذا الکتاب تحت الرقم 2.
2- 2. أمالی الصدوق ص 324، و قد مر تمامه ص 34.
3- 3. أمالی الصدوق ص 373.
4- 4. أمالی الصدوق ص 397.
5- 5. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 226.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل کند، خداوند روزه دو ماه متوالی را برای او بنویسد.(1)

روایت13.

قرب الإسناد: از ازدی روایت شده که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم، در مورد روزه ماه شعبان چه می فرمایی؟ فرمود: آن را روزه بگیر. عرضه داشتم: چه روزی بهتر است؟ فرمود: روز بعد از نیمه و سپس آن را [به روزه رمضان] وصل کن.(2)

روایت14.

الخصال: اعمش از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: روزه شعبان برای کسی که بگیرد خوب است؛ زیرا شایستگان در این ماه روزه می گرفتند و به آن مشتاق بودند و رسول خدا صلی الله علیه و آله روزه شعبان را به رمضان می پیوست.(3)

روایت15.

الخصال: حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در حدیث اربعماة فرموده اند: در هر ماه سه روز روزه گرفتن مستحب است و آن دو پنجشنبه است که بین آن ها یک چهار شنبه است و روزه شعبان وسوسه سینه و تشویش دل را می زداید.(4)

روایت16.

عیون اخبار الرضا علیه السلام(5) و الخصال: عباس بن هلال گوید: شنیدم که ابو الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام می فرمود: کسی که یک روز از شعبان را برای ثواب آن روزه بدارد، وارد بهشت می شود و کسی که در هر روز از شعبان هفتاد بار از خدا طلب آمرزش کند، در روز قیامت در گروه رسول خدا صلی الله علیه و آله محشور شود و کرامت پروردگار بر او واجب می گردد و کسی که در شعبان صدقه ای دهد؛ هر چند نیمی از خرما باشد، خداوند جسم او را بر آتش حرام کند و کسی که سه روز از شعبان را روزه بدارد و آن را به روزه ماه رمضان متصل کند، خداوند روزه دو ماه متوالی را برای او بنویسد.(6)

روایت17.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: از هروی روایت شده است:

ص: 72


1- . امالی صدوق : 397
2- . قرب الإسناد : 27
3- . الخصال 2 : 152
4- . الخصال 2 : 156
5- . عیون الاخبار 1 : 255
6- . الخصال 2 : 139

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ (1).

«13»

ب، [قرب الإسناد] ابْنُ سَعْدٍ عَنِ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی صَوْمِ شَهْرِ شَعْبَانَ قَالَ صُمْهُ قُلْتُ فَالْفَضْلُ قَالَ یَوْمٌ بَعْدَ النِّصْفِ ثُمَّ صِلْ (2).

«14»

ل، [الخصال] فِی خَبَرِ الْأَعْمَشِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ شَعْبَانَ حَسَنٌ لِمَنْ صَامَهُ لِأَنَّ الصَّالِحِینَ قَدْ صَامُوهُ وَ رَغِبُوا فِیهِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصِلُ شَعْبَانَ بِشَهْرِ رَمَضَانَ (3).

«15»

ل، [الخصال] الْأَرْبَعُمِائَةِ، قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ أَرْبِعَاءَ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ وَ صَوْمُ شَعْبَانَ یَذْهَبُ بِوَسْوَاسِ الصَّدْرِ وَ بَلَابِلِ الْقَلْبِ (4).

«16»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام](5)

ل، [الخصال] الْمُظَفَّرُ الْعَلَوِیُّ عَنِ ابْنِ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا علیه السلام یَقُولُ: مَنْ صَامَ مِنْ شَعْبَانَ یَوْماً وَاحِداً ابْتِغَاءَ ثَوَابِ اللَّهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً حُشِرَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی زُمْرَةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ وَجَبَتْ لَهُ مِنَ اللَّهِ الْکَرَامَةُ وَ مَنْ تَصَدَّقَ فِی شَعْبَانَ بِصَدَقَةٍ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَی النَّارِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِصِیَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ (6).

«17»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] تَمِیمٌ الْقُرَشِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ

ص: 72


1- 1. أمالی الصدوق ص 397.
2- 2. قرب الإسناد ص 27.
3- 3. الخصال ج 2 ص 152.
4- 4. الخصال ج 2 ص 156.
5- 5. عیون الأخبار ج 1 ص 255.
6- 6. الخصال ج 2 ص 139.

آخرین جمعه شعبان به خدمت امام رضا علیه السلام رسیدم، فرمود: ای ابا الصلت! بیشتر شعبان سپری شده و امروز آخرین جمعه شعبان است، پس در روزهای باقی مانده جبران کوتاهی روزهای سپری شده را بکن و باید به آنچه برایت مهم است اقدام کنی و زیاد دعا و استغفار کن. قرآن تلاوت کن و از گناهانت به درگاه خدا توبه کن تا با اخلاص به خداوند عزوجل به ماه خدا وارد شوی و هیچ امانتی را که بر دوش توست رها مکن، مگر این که آن را به جای آوری و هر کینه ای را که در دل خویش نسبت به مؤمنی داری، آن را از دل بیرون کن و هیچ گناهی را مگر این که از آن دست بکشی و تقوای خدا پیشه کن و در آشکار و پنهان بر خدا توکل کن. «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْرا»(1) {و هر کسی که بر خدا اعتماد کند، او برای او بس است. خداوند فرمانش را به انجام رساننده است. به راستی خدا برای هر چیزی اندازه ای مقرّر کرده است.}

و در روزهای باقی مانده این ماه بسیار بگو: خداوندا اگر در روزهای گذشته شعبان ما را نیامرزیدی، پس در روزهای باقی مانده بیامرز. خداوند بزرگ و بلند مرتبه در این ماه به خاطر حرمت ماه رمضان جان هایی را از آتش رهایی می بخشد.(2)

روایت18.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: از امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش علیهم السلام روایت شده است: وقتی ماه شعبان می رسید، رسول خدا صلی الله علیه و آله سه روز از اول، سه روز از وسط و سه روز از آخر آن را روزه می گرفت و دو روز قبل از ماه رمضان را افطار می نمود و با آمدن رمضان روزه می گرفت.(3)

روایت19.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: با همین اسناد فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خیرات در ماه شعبان پراکنده می شود.(4)

مؤلف

ذکر کامل این حدیث در باب فضیلت رجب گذشت و ما برخی از روایات مربوط به فضیلت آن را در آن باب آورده ایم.

روایت20.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: در نامه ای که امام رضا علیه السلام به مأمون نوشته بود، آمده: روزه شعبان برای کسی که بگیرد خوب است.(5)

روایت21.

معانی الاخبار: امام باقر علیه السلام به نقل از پدرانش علیهم السلام نقل کرده: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که شعبان را روزه بگیرد، از هر گونه لغزش و وصمه[عیب] و بادره[خطا] پاک شود. ابو حمزه گوید: به امام باقر

ص: 73


1- . طلاق / 12
2- . عیون الاخبار 2 : 51
3- . عیون الاخبار 2 : 71
4- . عیون الاخبار 2 : 71
5- . عیون الاخبار 2 : 124

عَلَی الرِّضَا علیه السلام فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَی أَکْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ فِیهِ فَتَدَارَکْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَکَ فِیمَا مَضَی مِنْهُ وَ عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَی مَا یَعْنِیکَ وَ أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَی اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ لِیُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَیْکَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَی مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِهِ- وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً وَ أَکْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ- اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَی مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُعْتِقُ فِی هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَانَ (1).

«18»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْإِسْنَادِ إِلَی دَارِمٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا دَخَلَ شَهْرُ شَعْبَانَ یَصُومُ فِی أَوَّلِهِ ثَلَاثاً وَ فِی وَسَطِهِ ثَلَاثاً وَ فِی آخِرِهِ ثَلَاثاً وَ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ یُفْطِرُ قَبْلَهُ بِیَوْمَیْنِ ثُمَّ یَصُومُ (2).

«19»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَهْرُ شَعْبَانَ تَشَعَّبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ (3).

أقول

قد مر تمامه فی باب فضل رجب و قد قدمنا بعض أخبار الفضل فی ذلک الباب.

«20»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام]: فِیمَا کَتَبَ الرِّضَا علیه السلام لِلْمَأْمُونِ صَوْمُ شَعْبَانَ حَسَنٌ لِمَنْ صَامَ (4).

«21»

مع، [معانی الأخبار] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْکُوفِیِّ عَنْ حُضَیْنِ بْنِ مُخَارِقٍ أَبِی جُنَادَةَ السَّلُولِیِّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ شَعْبَانَ کَانَ لَهُ طُهْراً مِنْ کُلِّ زَلَّةٍ وَ وَصْمَةٍ وَ بَادِرَةٍ قَالَ أَبُو حَمْزَةَ قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ

ص: 73


1- 1. عیون الأخبار ج 2 ص 51.
2- 2. عیون الأخبار ج 2 ص 71.
3- 3. عیون الأخبار ج 2 ص 71.
4- 4. عیون الأخبار ج 2 ص 124.

علیه السلام عرض کردم: وصمه چیست؟ فرمود: قسم گناه و نذر برای گناه. عرض کردم: بادره چیست؟ فرمود: قسم به هنگام خشم، و توبه از این عمل، پشیمانی از آن است.(1)

ثواب الاعمال: از امام باقر علیه السلام [همین روایت] نقل شده که فرمود: کسی که شعبان را روزه بگیرد... تا آخرِ آنچه گذشت.(2)

روایت22.

ثواب الاعمال: از عبد الخالق روایت شده: نزد امام جعفر صادق علیه السلام سخن از شعبان و روزه آن به میان آمد. گوید: فرمود: فضیلت این ماه چنین و چنان و در این ماه فلان و بهمان است، حتی اینکه شخص بر خون حرام وارد شود و شعبان را روزه بگیرد، این روزه به او سود می رساند و گناهش آمرزیده می شود.(3)

روایت23.

مجالس الشیخ: از عبد الخالق مانند همین روایت نقل شده است .

روایت24.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: به خدا سوگند دو ماه روزه متوالی شعبان و رمضان توبه پذیرفته شده از سوی خداست.(4)

روایت25.

ثواب الاعمال: از عبدالله بن مرحوم روایت شده: شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: هر کس اولین روز شعبان را روزه بگیرد یقیناً بهشت بر او واجب می شود و هر کس دو روز روزه بگیرد، خداوند در سرای دنیا هر روز و هر شب به او نظر می­کند و نظر خداوند به او در بهشت نیز ادامه می یابد و هر کس سه روز روزه بدارد، هر روز از بهشت، خدا را در عرش او زیارت کند.(5)

ص: 74


1- . معانی الاخبار : 169، همین حدیث را در «وسائل» نیز روایت کرده است.
2- . ثواب الاعمال : 53
3- . ثواب الاعمال : 54
4- . ثواب الاعمال : 54
5- . ثواب الاعمال : 54

علیه السلام مَا الْوَصْمَةُ قَالَ الْیَمِینُ فِی مَعْصِیَةٍ وَ لَا نَذْرَ فِی مَعْصِیَةٍ قُلْتُ فَمَا الْبَادِرَةُ قَالَ الْیَمِینُ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ التَّوْبَةُ مِنْهَا النَّدَمُ عَلَیْهَا(1).

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحُضَیْنِ بْنِ الْمُخَارِقِ أَبِی جُنَادَةَ السَّلُولِیِّ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ شَعْبَانَ إِلَی آخِرِ مَا مَرَّ(2).

«22»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ أَبِی الصَّخْرِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ: جَرَی ذِکْرُ شَعْبَانَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ صَوْمِهِ قَالَ فَقَالَ إِنَّ فِیهِ مِنَ الْفَضْلِ کَذَا وَ کَذَا وَ فِیهِ کَذَا وَ کَذَا حَتَّی إِنَّ الرَّجُلَ لَیَدْخُلُ فِی الدَّمِ الْحَرَامِ فَیَصُومُ شَعْبَانَ فَیَنْفَعُهُ ذَلِکَ وَ یُغْفَرُ لَهُ (3).

«23»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ الْحُسَیْنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّهْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدَوَیْهِ عَنِ ابْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ: مِثْلَهُ (4).

«24»

ثو، [ثواب الأعمال] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةٌ وَ اللَّهِ مِنَ اللَّهِ (5).

«25»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَرْحُومٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ بَتَّةً وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ دَامَ نَظَرُهُ إِلَیْهِ فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِهِ مِنْ جَنَّتِهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ (6).

ص: 74


1- 1. معانی الأخبار ص 169، و رواه فی الوسائل و فیه« و النذر فی معصیته».
2- 2. ثواب الأعمال ص 53، راجع ضبط الحضین و ترجمته ص 135 من توضیح الاشتباه للساروی.
3- 3. ثواب الأعمال ص 54.
4- 4. لم نجده فی المصدر المطبوع.
5- 5. ثواب الأعمال ص 54.
6- 6. ثواب الأعمال ص 54.

روایت26.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خدا و بهار فقراست و خداوند عید قربان را قرار داده تا بیچارگان را از گوشت سیر کند؛ پس آنان را اطعام کنید.(1)

مجالس الشیخ: از سکونی نیز مثل همین حدیث تا «بهار فقرا» روایت شده است.

روایت27.

ثواب الاعمال: از اسامه بن زید روایت شده: رسول خدا صلی الله علیه و آله روزها روزه می گرفت، تا جایی که گفته می شد: او افطار نمی کند و مدتی روزه نمی گرفت، تا جایی که گفته می­شد او روزه نمی گیرد. گفتم: آیا دیده ای در ماهی بیشتر از ماه های دیگر روزه بگیرد؟ گفت: آری! گفتم: کدام ماه؟ گفت: شعبان، حضرت فرمود: این ماهی است بین رجب و رمضان که مردم از آن غافلند و ماهی است که در آن اعمال به پیشگاه پروردگار بالا می رود، دوست دارم که عمل من در حال روزه بالا رود.(2)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از یزید بن سنان مانند همین حدیث روایت شده است .

روایت28.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: به خدا سوگند روزه شعبان و ماه رمضان توبه پذیرفته از سوی خداست.(3)

روایت29.

ثواب الاعمال:

ص: 75


1- . ثواب الاعمال : 54
2- . ثواب الاعمال : 55
3- . ثواب الاعمال : 54
«26»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ ابْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ وَ هُوَ رَبِیعُ الْفُقَرَاءِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ الْأَضْحَی لِشِبَعِ مَسَاکِینِکُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ (1).

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ: مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ رَبِیعُ الْفُقَرَاءِ(2).

«27»

ثو، [ثواب الأعمال] حَمْزَةُ الْعَلَوِیُّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی حَاتِمٍ عَنْ یَزِیدَ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَهْدِیٍّ عَنْ ثَابِتِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْمُقْرِی عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَیْدٍ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصُومُ الْأَیَّامَ حَتَّی یُقَالَ لَا یُفْطِرُ وَ یُفْطِرُ حَتَّی یُقَالَ لَا یَصُومُ قُلْتُ رَأَیْتَهُ یَصُومُ مِنْ شَهْرٍ مَا لَا یَصُومُ مِنْ شَیْ ءٍ مِنَ الشُّهُورِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أَیُّ شَهْرٍ قَالَ شَعْبَانُ قَالَ هُوَ شَهْرٌ یَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَیْنَ رَجَبٍ وَ رَمَضَانَ وَ هُوَ شَهْرٌ تُرْفَعُ فِیهِ الْأَعْمَالُ إِلَی رَبِّ الْعَالَمِینَ فَأُحِبُّ أَنْ یُرْفَعَ عَمَلِی وَ أَنَا صَائِمٌ (3).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن أحمد بن الحسن القطان عن عبد الرحمن بن محمد بن الحسین عن یزید بن سنان: مثله.

«28»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَلَمَةَ صَاحِبِ السَّابِرِیِّ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ اللَّهِ تَوْبَةٌ مِنْ اللَّهِ (4).

«29»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ

ص: 75


1- 1. ثواب الأعمال ص 54.
2- 2. لم نجده فی المصدر المطبوع.
3- 3. ثواب الأعمال ص 55.
4- 4. ثواب الأعمال ص 54.

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: پدرم یک روز بین شعبان و رمضان فاصله می انداخت و روزه نمی گرفت و امام سجاد علیه السلام آن دو را به هم متصل می کرد و می فرمود: روزه دو ماه متوالی توبه پذیرفته از سوی خداست.(1)

روایت30.

ثواب الاعمال: از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله شعبان و رمضان را روزه می گرفت و آن دو را به هم وصل می کرد و مردم را از متصل کردن این دو ماه منع می کرد و می فرمود: این دو ماه، ماه خدا و کفاره گناهان گذشته و آینده هستند.(2)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از حسین بن سعید مانند همین حدیث را آورده است.

روایت31.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: اگر روزه ای بر گردن همسران پیامبر صلی الله علیه و آله بود، به سبب این که دوست نداشتند پیامبر را از خواسته اش محروم گردانند آن را به شعبان موکول می کردند و وقتی شعبان می شد به همراه پیامبر صلی الله علیه و آله روزه می گرفتند و رسول خدا صلی الله علیه و آله می گفت: شعبان ماه من است.(3)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: محمد بن ابی عمیر مانند همین حدیث را روایت کرده است .

روایت32.

ثواب الاعمال: سماعه روایت می کند که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیا کسی از پدران شما شعبان را روزه گرفته است؟ فرمود: بهترین پدرانم رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را روزه می گرفت.(4)

روایت33.

ثواب الاعمال: از یونس بن یعقوب روایت شده: درباره روزه شعبان از امام صادق علیه السلام پرسیدم: آیا کسی از نیاکانت این ماه را روزه می گرفت؟ فرمود: بهترین نیایم رسول خدا صلی الله علیه و آله بیشترین روزه اش در شعبان بود.(5)

مجالس الشیخ:

ص: 76


1- . ثواب الاعمال : 54
2- . ثواب الاعمال : 55
3- . ثواب الاعمال : 55
4- . ثواب الاعمال : 55
5- . ثواب الاعمال : 55

زُرْعَةَ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کَانَ أَبِی یَفْصِلُ مَا بَیْنَ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ بِیَوْمٍ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام یَصِلُ مَا بَیْنَهُمَا وَ یَقُولُ صَوْمُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ (1).

«30»

ثو، [ثواب الأعمال] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصُومُ شَعْبَانَ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ یَصِلُهُمَا وَ یَنْهَی النَّاسَ أَنْ یَصِلُوهُمَا وَ کَانَ یَقُولُ هُمَا شَهْرَا اللَّهِ وَ هُمَا کَفَّارَةٌ لِمَا قَبْلَهُمَا وَ مَا بَعْدَهُمَا مِنَ الذُّنُوبِ (2).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن محمد بن الحسن عن الحسین بن الحسن بن أبان عن الحسین بن سعید: مثله.

«31»

ثو، [ثواب الأعمال] بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کُنَّ نِسَاءُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله إِذَا کَانَ عَلَیْهِنَّ صِیَامٌ أَخَّرْنَ ذَلِکَ إِلَی شَعْبَانَ کَرَاهَةَ أَنْ یَمْنَعْنَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حَاجَتَهُ وَ إِذَا کَانَ شَعْبَانُ صُمْنَ وَ صَامَ مَعَهُنَّ قَالَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ شَعْبَانُ شَهْرِی (3).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن أبیه عن علی بن إبراهیم عن أبیه عن محمد بن أبی عمیر: مثله.

«32»

ثو، [ثواب الأعمال] بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام هَلْ صَامَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِکَ شَعْبَانَ فَقَالَ خَیْرُ آبَائِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله صَامَهُ (4).

«33»

ثو، [ثواب الأعمال] بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ صَوْمِ شَعْبَانَ هَلْ کَانَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِکَ یَصُومُهُ فَقَالَ خَیْرُ آبَائِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَکْثَرُ صِیَامِهِ فِی شَعْبَانَ (5).

مجالس الشیخ، عن أحمد بن عبدون عن علی بن محمد بن الزبیر عن عبد الله

ص: 76


1- 1. ثواب الأعمال ص 54.
2- 2. ثواب الأعمال ص 55.
3- 3. ثواب الأعمال ص 55.
4- 4. ثواب الأعمال ص 55.
5- 5. ثواب الأعمال ص 55.

از یونس بن یعقوب مثل همین روایت نقل شده است.(1)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از حسین بن سعید مانند این روایت نقل شده است.

روایت34.

ثواب الاعمال: از رسول خدا در مورد روزه رجب سؤال شد، حضرت در پاسخ فرمود: چرا از روزه شعبان غافلید؟(2)

روایت35.

ثواب الاعمال: از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسیده شد کدام روزه برتر است؟ فرمود: ماه شعبان به نیت بزرگداشت ماه رمضان.(3)

در کتاب فضیلت الاشهر الثلاثه، مثل این روایت نقل شده است.

روایت36.

ثواب الاعمال: از ام سلمه روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله هیچ ماهی را در سال کامل روزه نمی گرفت، مگر ماه شعبان که آن را به رمضان متصل می کرد.(4)

روایت37.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از سماعه روایت شده است که از امام صادق علیه السلام درباره روزه شعبان پرسیدم، فرمود: خوب است. عرض کردم: روزه رسول خدا صلی الله علیه و آله چگونه بود؟ فرمود: بعضی از روزها را روزه می گرفت و بعضی اوقات نمی گرفت.

روایت38.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: رجب ماه استغفار است برای امت من، در این ماه زیاد استغفار کنید که او آمرزنده و مهربان است و شعبان ماه من است. در رجب ذکر «أستَغفِرُ الله» را بسیار بخوانید و از خدا بخواهید از گناهتان درگذرد و توبه از گناهان گذشته و تقوا و خودداری در باقی عمرتان را به شما کرامت کند. در شعبان، بسیار بر پیامبرتان و خاندان او درود بفرستید و رمضان ماه خداوند تبارک و تعالی است، در این ماه ذکر لا إله إلا الله

ص: 77


1- . در التهذیب : ج 1 ص 439 نیز آن را می بینی.
2- . ثواب الاعمال : 55
3- . ثواب الاعمال : 56
4- . ثواب الاعمال : 56

محمد بن خالد الطیالسی عن محمد بن الولید عن یونس بن یعقوب: مثله (1) کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن أبیه عن سعد بن عبد الله عن أحمد بن محمد بن عیسی عن الحسین بن سعید: مثله.

«34»

ثو، [ثواب الأعمال] مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ حَامِدِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ شُرَیْحِ بْنِ یُونُسَ عَنْ وَکِیعٍ عَنْ سُفْیَانَ عَنْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَنْ صَوْمِ رَجَبٍ فَقَالَ أَیْنَ أَنْتُمْ عَنْ شَعْبَانَ (2).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة،: مثله.

«35»

ثو، [ثواب الأعمال] الْقَطَّانُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی حَاتِمٍ عَنِ الْحَجَّاجِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ یَزِیدَ عَنْ صَدَقَةَ الدَّقِیقِیِّ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَیُّ الصِّیَامِ أَفْضَلُ قَالَ شَعْبَانُ تَعْظِیماً لِرَمَضَانَ (3).

«36»

ثو، [ثواب الأعمال] الْقَطَّانُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ غُنْدَرٍ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ تَوْبَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ: عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله لَمْ یَکُنْ یَصُومُ مِنَ السَّنَةِ شَهْراً تَامّاً إِلَّا شَعْبَانَ یَصِلُ بِهِ رَمَضَانَ (4).

«37»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ عَنْ صِیَامِ شَعْبَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَقَالَ حَسَنٌ فَقُلْتُ کَیْفَ کَانَ صِیَامُ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ صَامَ بَعْضاً وَ أَفْطَرَ بَعْضاً.

«38»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنْ فَضَالَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِی أَکْثِرُوا فِیهِ الِاسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ شَعْبَانُ شَهْرِی اسْتَکْثِرُوا فِی رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ اسْأَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَةَ وَ التَّوْبَةَ فِیمَا مَضَی وَ الْعِصْمَةَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ آجَالِکُمْ وَ أَکْثِرُوا فِی شَعْبَانَ الصَّلَاةَ عَلَی نَبِیِّکُمْ وَ أَهْلِهِ وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اسْتَکْثِرُوا فِیهِ مِنَ التَّهْلِیلِ وَ

ص: 77


1- 1. لا یوجد فی المصدر المطبوع، و تراه فی التهذیب ج 1 ص 439.
2- 2. ثواب الأعمال ص 55.
3- 3. ثواب الأعمال ص 56.
4- 4. ثواب الأعمال ص 56.

و الله اکبر را زیاد بگویید و بسیار حمد و سپاس و ستایش و تسبیح کنید که این ماه بهار فقراست و بی تردید خداوند قربانی کردن را قرار داده(1) تا بیچارگان از گوشت سیر شوند. پس از مازاد نعمتی که خداوند ارزانی داشته به عیالات و همسایگان خویش ببخشید و در جوار نعمت هایی که خداوند بر شما کرامت فرموده احسان کنید و ارتباط خویش را با برادرانتان محکم کنید و به برادران فقیر و تنگدست خود اطعام کنید؛ زیرا کسی که به روزه داری افطار دهد، برابر اجر مهمانش به او داده می شود، بی آن که از پاداش او کم شود.

ماه رمضان ماه آزادی نامیده شده است؛ زیرا در این ماه هر روز و هر شب خداوند ششصد بنده را [از دوزخ] نجات می دهد و در آخر این ماه به تعداد تمام بندگانی که در [روزهای] گذشته آزاد کرده، آزاد می کند.

ماه شعبان ماه شفاعت نامیده شده؛ زیرا پیامبر شما هر کسی را که در این ماه بر او صلوات بفرستد، شفاعت می کند و ماه رجب ماه «اصبّ» خدا نامیده شده است؛ زیرا در این ماه رحمت تماماً بر امت من فرو می ریزد و به آن «اصمّ» نیز گفته می شود؛ زیرا خداوند در این ماه [مسلمانان را] از پیکار با مشرکان بازداشته و این ماه از ماه های حرام است .

روایت39.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از ابی الصباح روایت شده که شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: به خدا سوگند روزه شعبان و رمضان توبه پذیرفته از خداست.

روایت40.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در شعبان بسیار روزه می گرفت و می فرمود: اهل کتاب گوشت را کنار گذاشته اند و آن را حرام می دانند، پس با آنان مخالفت کنید.

روایت41.

کتاب حسین بن سعید و النوادر: از زرعة بن محمد به نقل از سماعه روایت شده است که درباره روزه شعبان از امام صادق علیه السلام پرسیدم که آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را روزه می گرفت؟ فرمود: آری ولی نه به طور پیوسته. گفتم: چقدر از آن را افطار می کرد؟ فرمود: افطار می کرد و سه بار سؤالم را تکرار کردم و حضرت نیز پاسخش را تکرار کرد و بیشتر از این که او افطار می کرد چیزی به من نگفت. سال آینده نیز این سؤال را از او کردم و همان پاسخ را به من داد. گوید: درباره فاصله کردن بین آن یعنی بین روزه شعبان و رمضان پرسیدم، حضرت پاسخ داد: فاصله کن. عرض کردم: چه زمانی؟ فرمود: وقتی از نیمه بگذری و سپس یک روز از آن را افطار کنی، در این صورت فاصله کرده ای.

زرعه گوید: سپس سماعه به من گفت که امام کاظم علیه السلام فرمود: وقتی یک روز از آن را افطار کنی، در اول رمضان و آخر شعبان فاصله کرده ای. به همین ترتیب از

ص: 78


1- . در نسخه اصل و همچنین کمپانی آمده است: «عید قربان را در این ماه قرار داده است» که این اشتباه است و چنین اشتباهی در ج 96 ص381 از این چاپ نیز واقع شده است.

التَّکْبِیرِ وَ التَّحْمِیدِ وَ التَّمْجِیدِ وَ التَّسْبِیحِ وَ هُوَ رَبِیعُ الْفُقَرَاءِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ (1) الْأَضْحَی لِتَشْبَعَ الْمَسَاکِینُ مِنَ اللَّحْمِ فَأَظْهِرُوا مِنْ فَضْلِ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْکُمْ عَلَی عِیَالاتِکُمْ وَ جِیرَانِکُمْ وَ أَحْسِنُوا جِوَارَ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ تَوَاصَلُوا إِخْوَانَکُمْ وَ أَطْعِمُوا الْفُقَرَاءَ وَ الْمَسَاکِینَ مِنْ إِخْوَانِکُمْ فَإِنَّهُ مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْقُصَ مِنْ أَجْرِهِ شَیْئاً وَ سُمِّیَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرَ الْعِتْقِ لِأَنَّ لِلَّهِ فِیهِ کُلَّ

یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ سِتَّمِائَةِ عَتِیقٍ وَ فِی آخِرِهِ مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِیمَا مَضَی وَ سُمِّیَ شَهْرُ شَعْبَانَ شَهْرَ الشَّفَاعَةِ لِأَنَّ رَسُولَکُمْ یَشْفَعُ لِکُلِّ مَنْ یُصَلِّی عَلَیْهِ فِیهِ وَ سُمِّیَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَةَ عَلَی أُمَّتِی تُصَبُّ صَبّاً فِیهِ وَ یُقَالُ الْأَصَمُّ لِأَنَّهُ نَهَی فِیهِ عَنْ قِتَالِ الْمُشْرِکِینَ وَ هُوَ مِنَ الشُّهُورِ الْحُرُمِ.

«39»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَلَمَةَ صَاحِبِ السَّابِرِیِّ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: صَوْمُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ اللَّهِ تَوْبَةٌ مِنْ اللَّهِ.

«40»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ کَانَ یُکْثِرُ الصَّوْمَ فِی شَعْبَانَ یَقُولُ إِنَّ أَهْلَ الْکِتَابِ تَنَحَّسُوا فَخَالِفُوهُمْ (2).

«41»

ین، [کتاب حسین بن سعید] و النوادر عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ صَوْمِ شَعْبَانَ أَ صَامَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ نَعَمْ وَ لَمْ یَصِلْهُ قُلْتُ فَکَمْ أَفْطَرَ مِنْهُ قَالَ أَفْطَرَ فَأَعَدْتُهَا وَ أَعَادَهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَا یَزِیدُنِی عَلَی أَنْ أَفْطَرَ مِنْهُ ثُمَّ سَأَلْتُهُ فِی الْعَامِ الْمُقْبِلِ عَنْ ذَلِکَ فَأَجَابَنِی بِمِثْلِ ذَلِکَ قَالَ فَسَأَلْتُهُ عَنْ فَصْلِ مَا بَیْنَ ذَلِکَ یَعْنِی بَیْنَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ فَقَالَ فَصِّلْ فَقُلْتُ مَتَی فَقَالَ إِذَا جُزْتَ النِّصْفَ ثُمَّ أَفْطَرْتَ مِنْهُ یَوْماً فَقَدْ فَصَلْتَ.

قَالَ زُرْعَةُ ثُمَّ أَخْبَرَنِی سَمَاعَةُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَفْطَرْتَ مِنْهُ یَوْماً فَقَدْ فَصَلْتَ فِی أَوَّلِهِ وَ فِی آخِرِهِ.

وَ مِثْلُهُ عَنِ النُّعْمَانِ عَنْ زُرْعَةَ عَنِ الْمُفَضَّلِ

ص: 78


1- 1. فی نسخة الأصل و هکذا الکمبانیّ« و انما جعل فیه الأضحی» و هو تصحیف، و قد وقع مصحفا هکذا ص 381 ج 96، من طبعتنا هذه فلیصحح.
2- 2. أی ترکوا اللحم حرمة له.

امام صادق علیه السلام روایت شده که پدرم بین روزه شعبان و رمضان فاصله می کرد و امام سجاد علیه السلام آن ها را به هم وصل می کرد و می فرمود: به خدا سوگند روزه دو ماه متوالی توبه پذیرفته از خداست.

روایت42.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: به خدا سوگند سی روز روزه شعبان و روزه روزهای بعدی آن به صورت دو ماه متوالی، توبه ای است پذیرفته شده از سوی خدا.

روایت43.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام صادق علیه السلام از پدرش از پدرانش علیهم السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده اند: شعبان ماه من است و رمضان ماه خدا و بهار فقراست. بی تردید خداوند قربانی کردن را قرار داده تا بیچارگان از گوشت سیر شوند، پس آن ها را اطعام کنید.

روایت44.

الإقبال و مجالس الشیخ: از صفوان جمّال روایت شده که امام صادق علیه السلام به من فرمود: اطرافیانت را به روزه شعبان تشویق کن. عرض کردم: فدایت شوم آیا دلیلی برای این کار داری؟ فرمود: آری، هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله هلال ماه شعبان را می دید، به منادی امر می کرد تا در مدینه ندا دهد: ای اهل یثرب! من [فرستاده] رسول خدا به سوی شما هستم. بدانید که شعبان ماه من است. کسی که در ماه من به من یاری رساند، خدایش رحمت فرستد. سپس فرمود: امیر المؤمنین علیه السلام می فرمود: از زمانی که صدای منادی رسول خدا صلی الله علیه و آله را در ماه شعبان شنیدم، هیچ گاه روزه شعبان را از دست ندادم و إن شاء الله تا آخر عمرم نیز آن را از دست نخواهم داد. سپس می فرمود: روزه دو ماه متوالی توبه پذیرفته از خداست.(1)

روایت45.

مجالس الشیخ: از احمد بن محمد بن عیاش نقل شده است که نزد وکیل امام حسن عسکری علیه السلام، قاسم بن علاء همدانی رفته بود تا در مورد سخنی که علی بن جبیر بن مالک به من گفته بود پرسش کند؛ مبنی بر این که: مولای ما امام حسین علیه السلام روز پنجشنبه سوم شعبان به دنیا آمده است، پس این روز را روزه بدار.

ص: 79


1- . این حدیث را در«مصباح المتجهد» او ص 573 نیز می بینید.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: وَ کَانَ أَبِی یَفْصِلُ بَیْنَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ بِیَوْمٍ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهما السلام یَصِلُ مَا بَیْنَهُمَا وَ یَقُولُ صِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ وَ اللَّهِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ.

«42»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ صَوْمَ الثَّلَاثِینَ وَ صَوْمَ اتِّبَاعِهِ صَوْمَ شَعْبَانَ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهِ.

«43»

وَ مِنْهُ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ الْکُوفِیِّ عَنْ جَدِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ وَ هُوَ رَبِیعُ الْفُقَرَاءِ وَ إِنَّمَا جُعِلَ الْأَضْحَی لِیَشْبَعَ مَسَاکِینُکُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ.

«44»

الْإِقْبَالُ، وَ مُجَالِسُ الشَّیْخِ، بِإِسْنَادِهِمَا عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام حُثَّ مَنْ فِی نَاحِیَتِکَ عَلَی صَوْمِ شَعْبَانَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ تَرَی فِیهَا شَیْئاً فَقَالَ نَعَمْ إِنَّ 14 رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ إِذَا رَأَی هِلَالَ شَعْبَانَ أَمَرَ مُنَادِیاً یُنَادِی فِی الْمَدِینَةِ یَا أَهْلَ یَثْرِبَ إِنِّی رَسُولُ رَسُولِ اللَّهِ إِلَیْکُمْ أَلَا إِنَّ شَعْبَانَ شَهْرِی فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَنِی عَلَی شَهْرِی ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام کَانَ یَقُولُ مَا فَاتَنِی صَوْمُ شَعْبَانَ مُنْذُ سَمِعْتُ مُنَادِیَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یُنَادِی فِی شَعْبَانَ فَلَنْ تَفُوتَنِی أَیَّامَ حَیَاتِی صَوْمُ شَعْبَانَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ کَانَ علیه السلام یَقُولُ صَوْمُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ (1).

«45»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَیَّاشٍ قَالَ خَرَجَ إِلَی الْقَاسِمِ بْنِ الْعَلَاءِ الْهَمَدَانِیِّ وَکِیلِ أَبِی مُحَمَّدٍ علیه السلام فِیمَا حَدَّثَنِی بِهِ عَلِیُّ بْنُ جُبَیْرِ بْنِ مَالِکٍ: أَنَّ مَوْلَانَا الْحُسَیْنَ علیه السلام وُلِدَ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِثَلَاثٍ خَلَوْنَ مِنْ شَعْبَانَ فَصُمْهُ.

ص: 79


1- 1. تراه فی مصباح المتهجد له ص 573.

روایت46.

دعائم الإسلام: از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خداست. این به علت بزرگداشت این دو ماه است، و إلا تمام ماه ها از آن خداست. و به این علت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله شعبان را روزه می گرفت.(1)

امام علی علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله شعبان را روزه می گرفت و آن را به روزه رمضان می پیوست و می فرمود: این دو ماه، ماه های خدا هستند و کفاره اعمال گذشته و آینده .

از امام جعفر صادق علیه السلام نیز روایت شده که فرمود: به خدا سوگند روزه شعبان و رمضان توبه پذیرفته از جانب خداست، سپس این آیه را تلاوت می فرمود: «فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ»،(2){باید دو ماه پیاپی - به عنوان توبه ای از جانب خدا - روزه بدارد.}

روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله در بین ماه ها شعبان را بیش از همه روزه می گرفت و بسیاری از روزها و ماه ها را به صورت اختیاری روزه می گرفت. گاه آن قدر روزه می گرفت که گفته می شد او افطار نمی کند و گاه مدتی روزه نمی گرفت تا جایی که گفته می شد او روزه نمی گیرد و گاهی چه بسا یک روز روزه می گرفت و یک روز افطار می کرد و می فرمود: این سخت ترین روزه است و روزه داود علیه السلام است. او ایام البیض را اغلب روزه می گرفت که روزهای سیزده، چهارده و پانزدهم ماه است و گاهی رجب و شعبان و رمضان را روزه می گرفت و به هم وصل می کرد.(3)

روایت47.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام رضا علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که اولین روز شعبان را روزه بدارد، رحمت پروردگار بر او واجب می شود و کسی که دو روز از رجب را روزه بگیرد رحمت و آمرزش و کرامت خدای عزوجل در روز قیامت بر او واجب می شود و کسی که ماه رمضان را روزه بگیرد رحمت بر او واجب می شود و کسی که با ایمان و برای رضای خدا سه روز پایانی شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان متصل کند، مانند روزی که از مادر متولد شده از گناهانش پاک شود.

سپس حضرت علیه السلام فرمود: پدرم به نقل از پدرش از جدش (علیهم السلام) برایم فرمود که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که ماه رمضان را درک کند و آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند و کسی که شب قدر را درک کند و آمرزیده نشود،

ص: 80


1- . دعائم الإسلام 1 : 283
2- . نساء / 92
3- . دعائم الإسلام 1 : 284
«46»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْهُمْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ وَ هَذَا عَلَی التَّعْظِیمِ وَ الشُّهُورُ کُلُّهَا لِلَّهِ وَ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ یَصُومُ شَعْبَانَ (1).

قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصُومُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ یَصِلُهُمَا وَ یَقُولُ هُمَا شَهْرَا اللَّهِ هُمَا کَفَّارَةُ مَا قَبْلَهُمَا وَ مَا بَعْدَهُمَا.

وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام أَنَّهُ قَالَ: صِیَامُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ اللَّهِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ ثُمَّ قَرَأَ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ (2).

وَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَنَّهُ کَانَ أَکْثَرُ مَا یَصُومُ مِنَ الشُّهُورِ شَعْبَانَ وَ کَانَ یَصُومُ کَثِیراً مِنَ الْأَیَّامِ وَ الشُّهُورِ تَطَوُّعاً وَ کَانَ یَصُومُ حَتَّی یُقَالَ لَا یُفْطِرُ وَ یُفْطِرُ حَتَّی یُقَالَ لَا یَصُومُ وَ کَانَ رُبَّمَا صَامَ یَوْماً وَ أَفْطَرَ یَوْماً وَ یَقُولُ هُوَ أَشَدُّ الصِّیَامِ وَ هُوَ صِیَامُ دَاوُدَ علیه السلام وَ إِنَّهُ کَانَ کَثِیراً مَا یَصُومُ أَیَّامَ الْبِیضِ وَ هِیَ یَوْمُ ثَلَاثَةَ عَشَرَ وَ یَوْمُ أَرْبَعَةَ عَشَرَ وَ یَوْمُ النِّصْفِ مِنَ الشَّهْرِ وَ کَانَ رُبَّمَا صَامَ رَجَباً وَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ یَصِلُهَا(3).

«47»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الرَّحْمَةُ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الرَّحْمَةُ وَ الْمَغْفِرَةُ وَ الْکَرَامَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ وَجَبَتْ لَهُ الرَّحْمَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِصِیَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً خَرَجَ مِنَ الذُّنُوبِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ثُمَّ قَالَ علیه السلام حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیهم السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ مَنْ أَدْرَکَ شَهْرَ رَمَضَانَ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَدْرَکَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فَلَمْ یُغْفَرْ

ص: 80


1- 1. دعائم الإسلام ج 1 ص 283.
2- 2. النساء: 92.
3- 3. دعائم الإسلام ج 1 ص 284.

خدا دورش گرداند و کسی که در نماز جمعه با مسلمانان حاضر شود ولی آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند و کسی که به پدر و مادرش یا یکی از آن دو دسترسی داشته باشد و آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند. کسی که نام من در حضورش آورده شود و بر من صلوات فرستد ولی آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند. عرض شد: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله چگونه بر تو صلوات فرستد و آمرزیده نشود؟ فرمود: اگر بنده بر من صلوات فرستد و بر خاندانم نفرستد، آن صلوات پیچیده گردد و بر صورتش کوبیده شود و اگر بر من و خاندانم درود فرستد آمرزیده شود.

روایت48.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام صادق علیه السلام به روایت از پدرانش علیهم السلام آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من و رمضان ماه خداست، پس کسی که یک روز را از ماه من روزه بگیرد بهشت بر او واجب می شود و کسی که دو روز را روزه بگیرد در روز قیامت از یاران پیامبران و راستگویان شود و کسی که کل ماه را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل کند، این روزه توبه ای است برای تمام گناهان کوچک و بزرگ او؛ هر چند که از خون حرام باشد.

روایت49.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام رضا علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در ماه شعبان بسیار روزه می گرفت و اگر روزه ای بر عهده همسران او بود از بیم آن که رسول خدا صلی الله علیه و آله را از خواسته اش محروم کنند، آن را به شعبان موکول می کردند. حضرت صلی الله علیه و آله می فرمود: شعبان ماه من است و پس از ماه رمضان بهترین ماه هاست. پس کسی که در این ماه یک روز روزه بگیرد، در روز قیامت من شفیع او خواهم بود و کسی که ماه رمضان را از روی ایمان و برای خشنودی خدا روزه بگیرد، گناهان گذشته و آینده او آمرزیده می شود. روزه دار اگر تا زمان افطار کاری نکند که روزه اش باطل شود، گناهی برای او نوشته نشود و حج گذار تا زمانی که برگردد، اگر خطایی از او سر نزند که حج او را باطل کند، گناهی برای او ثبت نشود و کسی که در خواب است تا زمانی که بیدار شود، اگر بر حرام نخوابیده باشد، گناهی برای او نوشته نشود و کودک تا زمانی که به سن بلوغ نرسد، گناهی برای او ثبت نشود و جهادگر در راه خدا، تا زمانی که عملی از او سر نزند که جهاد او را باطل کند، تا زمان بازگشت گناهی برای او ثبت نشود و دیوانه تا زمانی که هوشیار شود گناهی برایش نوشته نشود و مریض تا زمانی که بهبود یابد گناهی برایش نوشته نشود. سپس فرمود: معامله با روزه این ماه ارزان است، پس پیش از آن که گران شود آن را بخرید.

ص: 81

لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ حَضَرَ الْجُمُعَةَ مَعَ الْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَدْرَکَ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَصَلَّی عَلَیَّ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَیْفَ یُصَلِّی عَلَیْکَ وَ لَا یُغْفَرُ لَهُ فَقَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا صَلَّی عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی آلِی لُفَّتْ تِلْکَ الصَّلَاةُ فَضُرِبَ بِهَا وَجْهُهُ وَ إِذَا صَلَّی عَلَیَّ وَ عَلَی آلِی غُفِرَ لَهُ.

«48»

وَ مِنْهُ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ فَمَنْ صَامَ مِنْ شَهْرِی یَوْماً وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ صَامَ مِنْهُ یَوْمَیْنِ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ الشَّهْرَ کُلَّهُ وَ وَصَلَهُ بِشَهْرِ رَمَضَانَ کَانَ ذَلِکَ تَوْبَةً لَهُ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ صَغِیرٍ أَوْ کَبِیرٍ وَ لَوْ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ.

«49»

وَ مِنْهُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ الْمَرْوَزِیِّ عَنِ الرِّضَا عَلِیِّ بْنِ مُوسَی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یُکْثِرُ الصِّیَامَ فِی شَعْبَانَ وَ لَقَدْ کَانَتْ نِسَاؤُهُ إِذَا کَانَ عَلَیْهِنَّ صَوْمٌ أَخَّرْنَهُ إِلَی شَعْبَانَ مَخَافَةَ أَنْ یَمْنَعْنَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حَاجَتَهُ وَ کَانَ صلی الله علیه و آله یَقُولُ- شَعْبَانُ شَهْرِی وَ هُوَ أَفْضَلُ الشُّهُورِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَ فِیهِ یَوْماً کُنْتُ شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ وَ إِنَّ الصَّائِمَ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یُفْطِرَ مَا لَمْ یَأْتِ بِشَیْ ءٍ یَنْقُضُ وَ إِنَّ الْحَاجَّ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یَرْجِعَ مَا لَمْ یَأْتِ بِشَیْ ءٍ یُبْطِلُ حَجَّهُ وَ إِنَّ النَّائِمَ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یَنْتَبِهَ مَا لَمْ یَکُنْ بَاتَ عَلَی حَرَامٍ وَ إِنَّ الصَّبِیَّ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یَبْلُغَ وَ إِنَّ الْمُجَاهِدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یَعُودَ إِلَی مَنْزِلِهِ مَا لَمْ یَأْتِ بِشَیْ ءٍ یُبْطِلُ جِهَادَهُ وَ إِنَّ الْمَجْنُونَ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یُفِیقَ وَ إِنَّ الْمَرِیضَ لَا یَجْرِی عَلَیْهِ الْقَلَمُ حَتَّی یَصِحَّ ثُمَّ قَالَ صلی الله علیه و آله إِنَّ مُبَایَعَتَهُ رَخِیصَةٌ فَاشْتَرُوهَا قَبْلَ أَنْ تَغْلُوَ.

ص: 81

روایت50.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از عبدالله بن مرحوم ازدی روایت شده که شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: کسی که اولین روز شعبان را روزه بگیرد، قطعاً بهشت بر او واجب شود و کسی که دو روز را روزه بگیرد خداوند هر روز در سرای دنیا به او نظر لطف می افکند [تا این که به بهشت رود] و در بهشت نیز همواره به او نظر می افکند و کسی که سه روز روزه بدارد هر روز از بهشت خود، خداوند را در عرش او ملاقات کند.

ابو جعفر محمد بن علی نویسنده این کتاب که خداوند از او راضی باشد و او را راضی کند گفته است: معنای ملاقات خدای عزوجل، ملاقات با حجت های خداوند علیه السلام است که هر کسی آن ها را زیارت کند خدا را زیارت کرده است و کسی که جایگاهش در بهشت به گونه ای باشد که بتواند تا درجه پیامبر و امامان علیهم السلام بالا رود و آن ها را در آنجا ملاقات کند، جایگاهش عظیم است. و زیارت آن ها به مثابه زیارت خداست، همان طور که اطاعت از آن ها به منزله اطاعت از خداست و معصیت آنان معصیت خدا و پیروی از آنان پیروی از خداست و این زیارت مانند آنچه اهل تشبیه می­گویند نیست، خداوند از آنچه می گویند بسی والاتر است.

روایت51.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از سماعه بن مهران روایت شده است: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیا کسی از پدرانت شعبان را روزه می گرفت؟ فرمود: بهترین نیای من رسول خدا صلی الله علیه و آله در این ماه روزه می گرفت.

روایت52.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که سه روز از شعبان را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب می شود و رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز قیامت شفیع او خواهد بود.

روایت53.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: امام صادق علیه السلام می فرماید: شنیدم که پدرم می فرمود: وقتی شعبان فرا می رسید پدرم امام زین العابدین علیه السلام یاران خویش را گرد می آورد و می فرمود: ای جماعت یاران من! آیا می دانید این چه ماهی است؟ این ماه، شعبان است و رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره آن می فرمود: « شعبان ماه من است، هان آگاه باشید و از روی محبت به پیامبرتان و تقرب به پروردگارتان این ماه را روزه بدارید.» قسم به کسی که جان علی بن حسین در دست اوست از پدرم حضرت حسین بن علی علیه السلام شنیدم که می گفت: از امیر المؤمنین علیه السلام شنیدم که می فرمود: کسی که با عشق به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و برای نزدیکی به

ص: 82

«50»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی سُلَیْمَانَ الزُّرْبِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَرْحُومٍ الْأَزْدِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ الْبَتَّةَ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ دَامَ نَظَرُهُ إِلَیْهِ فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِهِ مِنْ جَنَّتِهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ.

قال أبو جعفر محمد بن علی مصنف هذا الکتاب رضی الله عنه و أرضاه معنی زیارة الله عز و جل زیارة حجج الله علیهم السلام من زارهم فقد زار الله و من یکون له فی الجنة من المحل ما یقدر علی الارتفاع إلی درجة النبی و الأئمة علیهم السلام حتی یزورهم فیها فمحله عظیم و زیارتهم زیارة الله کما أن طاعتهم طاعة الله و معصیتهم معصیة الله و متابعتهم متابعة الله و لیس ذلک علی من یذکره أهل التشبیه تَعالی الله عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً.

«51»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ جَمِیعاً عَنْ عُمَرَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام هَلْ صَامَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِکَ شَعْبَانَ قَالَ خَیْرُ آبَائِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ یَصُومُهُ.

«52»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.

«53»

وَ مِنْهُ، بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی قَالَ: کَانَ أَبِی زَیْنُ الْعَابِدِینَ علیه السلام إِذَا دَخَلَ شَعْبَانُ جَمَعَ أَصْحَابَهُ فَقَالَ مَعَاشِرَ أَصْحَابِی أَ تَدْرُونَ أَیُّ شَهْرٍ هَذَا هَذَا شَهْرُ شَعْبَانَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ- شَعْبَانُ شَهْرِی أَلَا فَصُومُوا فِیهِ مَحَبَّةً لِنَبِیِّکُمْ وَ تَقَرُّباً إِلَی رَبِّکُمْ فَوَ الَّذِی نَفْسُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِیَدِهِ لَسَمِعْتُ أَبِیَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ علیه السلام یَقُولُ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَقُولُ مَنْ صَامَ شَعْبَانَ مَحَبَّةَ نَبِیِّ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ تَقَرُّباً إِلَی اللَّهِ

ص: 82

خدای عزوجل در شعبان روزه بگیرد، خداوند او را دوست دارد و در روز قیامت کرامت خویش را نصیب او گرداند و بهشت را بر او واجب کند.

روایت54.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از ضحاک به نقل از امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام روایت شده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شعبان ماه من است و رمضان ماه خدای عزوجلّ. پس کسی که ماه مرا روزه بگیرد من در روز قیامت شفیع او خواهم بود و کسی که ماه خدای عزوجل را روزه بگیرد خداوند هراس او را در قبر به آرامش تبدیل می­کند و او را از تنهایی می­رهاند و با چهره ای درخشان از قبر خویش بیرون می آید و نامه عملش را به دست راست گیرد و جاودانگی را به دست چپ، تا این که در برابر پیشگاه پروردگار عزوجلّ می ایستد و پروردگار می فرماید: ای بنده من! او می گوید: لبیک ای مولای من! خدای عزوجل می فرماید: آیا برای من روزه داشتی؟ می گوید: آری! ای آقای من! پس خدای تبارک و تعالی می فرماید: دست بنده مرا بگیرید و نزد پیامبرم ببرید، پس او را می برند. پس من می گویم: آیا ماه مرا روزه گرفتی؟ می گوید: آری، به او می گویم: من امروز تو را شفاعت می کنم. فرمود: پس خداوند متعال می فرماید: اما حقوقی که من بر گردن او دارم، کنار گذاشتم. اما حقوق بندگانم، هر کسی که او را ببخشد من عوض آن را به او می دهم تا راضی شود. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: پس من دست او را می گیرم تا این که او را به صراط می برم و آن را خزنده و لغزنده می یابم که پاهای خطاکاران بر آن ثابت نمی ماند، پس دست او را می گیرم. صاحب صراط به من می گوید: این کیست ای رسول خدا؟ می گویم: این فلانی است - با اسمِ... - از امت من. در دنیا ماه من را به امید شفاعت من و ماه پروردگارش را به امید وعده او روزه گرفته است. پس به لطف خدای عزوجل از صراط عبور می کند تا این که به در بهشت می رسد. پس در را برای او می گشایم، پس رضوان [خازن بهشت] درآن روز می گوید: به ما دستور داده شده تا امروز در را به روی امت تو بگشاییم.

گوید: سپس امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: ماه رسول خدا صلی الله علیه و آله را روزه بگیرید تا شفیع شما باشد و ماه خدا را روزه بدارید تا از باده ای مُهر و موم شده بنوشید و کسی که روزه شعبان را به ماه رمضان متصل کند، روزه دو ماه متوالی برای او نوشته شود.

روایت55.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة:

ص: 83

عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ قَرَّبَهُ مِنْ کَرَامَتِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّةَ.

«54»

وَ مِنْهُ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَاشِمِیِّ عَنْ فُرَاتِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ فُرَاتٍ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْمَعْرُوفِ بِأَبِی عَلِیٍّ الشَّامِیِّ الشابی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِیدٍ الزِّبْرِقَانِیِّ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ عَتَّابٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ خُزَیْمِیٍّ عَنِ الضَّحَّاکِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ صَامَ شَهْرِی کُنْتُ لَهُ شَفِیعاً یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آنَسَ اللَّهُ وَحْشَتَهُ فِی قَبْرِهِ وَ وَصَلَ وَحْدَتَهُ وَ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ مُبْیَضّاً وَجْهُهُ آخِذاً لِلْکِتَابِ بِیَمِینِهِ وَ الْخُلْدَ بِیَسَارِهِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَقُولُ عَبْدِی فَیَقُولُ لَبَّیْکَ سَیِّدِی فَیَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ صُمْتَ لِی قَالَ فَیَقُولُ نَعَمْ یَا سَیِّدِی فَیَقُولُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خُذُوا بِیَدِ عَبْدِی حَتَّی تَأْتُوا بِهِ نَبِیِّی فَأُوتَی بِهِ فَأَقُولُ صُمْتَ شَهْرِی فَیَقُولُ نَعَمْ فَأَقُولُ لَهُ أَنَا أَشْفَعُ لَکَ الْیَوْمَ قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی أَمَّا حُقُوقِی فَقَدْ تَرَکْتُهَا لِعَبْدِی أَمَّا حُقُوقُ خَلْقِی فَمَنْ عَفَا عَنْهُ فَعَلَیَّ عِوَضُهُ حَتَّی یَرْضَی قَالَ النَّبِیُّ فَآخُذُ بِیَدِهِ حَتَّی أَنْتَهِیَ بِهِ إِلَی الصِّرَاطِ فَأَجِدُهُ زَحْفاً زَلَقاً لَا یَثْبُتُ عَلَیْهِ أَقْدَامُ الْخَاطِئِینَ فَآخُذُهُ بِیَدِهِ فَیَقُولُ لِی صَاحِبُ الصِّرَاطِ مَنْ هَذَا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَقُولُ هَذَا فُلَانٌ بِاسْمِهِ مِنْ أُمَّتِی کَانَ قَدْ صَامَ فِی الدُّنْیَا شَهْرِی ابْتِغَاءَ شَفَاعَتِی وَ صَامَ شَهْرَ رَبِّهِ ابْتِغَاءَ وَعْدِهِ فَیَجُوزُ الصِّرَاطَ بِعَفْوِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی بَابِ الْجَنَّةِ فَأَسْتَفْتِحُ لَهُ فَیَقُولُ رِضْوَانُ ذَلِکَ الْیَوْمَ أُمِرْنَا أَنْ نَفْتَحَ الْیَوْمَ لِأُمَّتِکَ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام صُومُوا شَهْرَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَکُنْ لَکُمْ شَفِیعاً وَ صُومُوا شَهْرَ اللَّهِ تَشْرَبُوا مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ وَ مَنْ وَصَلَهُ بِشَهْرِ رَمَضَانَ کُتِبَ لَهُ صَوْمُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ.

«55»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی أَحْمَدَ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ بُنْدَارَ الشَّافِعِیِّ عَنْ أَبِی حَامِدٍ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ الْهَرَوِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زُهْرٍ الشَّهْرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عَبْدِ الْغَفَّارِ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِ

ص: 83

از عایشه روایت شده است: ندیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله در [هیچ ماهی بیشتر از](1) شعبان روزه بگیرد.

روایت56.

از کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از عایشه همسر پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است: ندیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله در هیچ ماهی بیشتر از شعبان روزه بگیرد .

باب پنجاه و هفتم : فضیلت شب نیمه شعبان و اعمال آن

روایات

مؤلف

إن شاء الله باقی این باب در باب اعمال شب نیمه شعبان از باب های اعمال سال خواهد آمد.

روایت1.

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة و کتاب قرب الإسناد: از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمود: برایش عجیب بود که کسی چهار شب از سال را فرو بگذارد [در این شبها عبادت نکند] : اولین شب رجب، شب عید قربان، شب فطر و شب نیمه شعبان.(2)

فقه الرضا علیه السلام: مثل همین روایت را آورده است.

روایت2.

امالی صدوق: از علی بن حسن بن فضال از پدرش روایت شده که از امام رضا علیه السلام در خصوص شب نیمه شعبان سؤال کردم، حضرت پاسخ داد: این شب، شبی است که خداوند در آن بندگان را از آتش نجات می دهد و گناهان کبیره را می آمرزد. عرض کردم: آیا این شب نمازی افزون بر سایر شب ها دارد؟ فرمود: عمل مقرر شده ای ندارد، ولی اگر می خواهی به دلخواه کاری انجام دهی نماز جعفر بن ابی طالب علیه السلام را بخوان و در آن بسیار ذکر خدای عزوجل را بگو و استغفار کن و دعا کن، که پدرم علیه السلام می فرمود: دعا در این ماه مستجاب است.

ص: 84


1- . ما بین کروشه در نسخه کمپانی ذکر نشده و آن را از نسخه اصل افزودیم.
2- . قرب الإسناد : 27

عَنْ صَفْوَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: مَا رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصُومُ فِی شَهْرٍ أَکْثَرَ مِمَّا کَانَ یَصُومُ فِی شَعْبَانَ (1).

«56»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی نَصْرٍ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَمَّوَیْهِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ النَّیْسَابُورِیِّ الْوَرَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْدُونِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ ابْنِ وَهْبٍ عَنِ ابْنِ أَبِی لَهِیعَةَ وَ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ وَ عَمْرِو بْنِ الْحَارِثِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَائِشَةَ زَوْجَةِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَتْ: مَا رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی شَهْرٍ أَکْثَرَ صِیَاماً مِنْهُ فِی شَعْبَانَ.

باب 57 فضل لیلة النصف من شعبان و أعمالها

الأخبار

أقول

سیجی ء إن شاء الله بقیة لهذا الباب فی باب أعمال لیلة النصف من شهر شعبان من أبواب أعمال السنة.

«1»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، وَ کِتَابُ قُرْبِ الْإِسْنَادِ، أَبُو الْبَخْتَرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام قَالَ: کَانَ یُعْجِبُهُ أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ أَرْبَعَ لَیَالٍ مِنَ السَّنَةِ- أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَیْلَةَ النَّحْرِ وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ (2).

ضا، [فقه الرضا علیه السلام]: مثله.

«2»

لی، [الأمالی للصدوق] الطَّالَقَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا علیه السلام عَنْ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ قَالَ هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ اللَّهُ فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْکِبَارَ قُلْتُ فَهَلْ فِیهَا صَلَاةٌ زِیَادَةً عَلَی سَائِرِ اللَّیَالِی فَقَالَ لَیْسَ فِیهَا شَیْ ءٌ مُوَظَّفٌ وَ لَکِنْ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَتَطَوَّعَ فِیهَا بِشَیْ ءٍ فَعَلَیْکَ بِصَلَاةِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ أَکْثِرْ فِیهَا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ فَإِنَّ أَبِی علیه السلام کَانَ یَقُولُ الدُّعَاءُ فِیهَا مُسْتَجَابٌ

ص: 84


1- 1. ما بین العلامتین ساقط من الکمبانیّ أضفناه من الأصل.
2- 2. قرب الإسناد ص 27.

به او گفتم: مردم می گویند: این شب، لیلة الصکاک (شب برات­ها) است؟ فرمود: آن شب قدر در ماه رمضان است.(1)

روایت3.

کتاب فَضائل الاشهر الثَّلاثة: مثل همین حدیث را ذکر کرده است .

عیون اخبار الرضا علیه السلام: نقاش و طالقانی از احمد همدانی مانند همین حدیث را روایت کرده اند (2).

روایت4.

امالی شیخ طوسی: از امام باقر علیه السلام روایت کرده است که فرمود: کسی که در شب نیمه ماه شعبان امام حسین علیه السلام را زیارت کند، گناهان او بخشیده می شود و در آن سال تا سال جدید هیچ عمل زشتی برای او نوشته نشود و اگر در سال آینده نیز حضرت را زیارت کند، باز گناهان او بخشیده می شود.(3)

روایت5.

امالی شیخ طوسی: ابو یحیی از امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: از امام باقر علیه السلام درباره فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد، حضرت فرمود: این شب پس از شب قدر بهترین شب است. خداوند بزرگ در این شب فضل خویش را بر بندگان می بخشد و به لطف خود آنان را می آمرزد، پس بکوشید تا به خداوند نزدیکی جویید؛ چرا که این شب، شبی است که خداوند به جان خویش سوگند یاد کرده که هیچ درخواست کننده ای را از درگاه خود رد نکند، تا زمانی که گناهی را از او نخواهد. در مقابل شب قدر که خداوند آن را برای پیامبرمان صلی الله علیه و آله قرار داده، این شب را نیز برای ما اهل بیت قرار داده است، پس در دعا و حمد و ستایش خداوند بلندمرتبه و عزوجلّ بکوشید؛ زیرا کسی که در آن شب صد مرتبه سبحان الله، صد مرتبه الحمد لله و صد مرتبه الله اکبر برای خداوند تعالی بگوید، خداوند تعالی گناهان گذشته او را بیامرزد و از روی لطف و مرحمت بر بندگانش خواسته های دنیوی و اخروی او را برآورده سازد؛ چه خواسته هایی که از او بخواهد و چه آن هایی که خود بداند و اگر چه از او نخواسته باشد.

ابو یحیی گوید: به سرورمان امام صادق علیه السلام عرض کردم: کدام یک از دعاها را در این شب بخوانم؟ فرمود:

ص: 85


1- . امالی صدوق : 17
2- . عیون الاخبار 1 : 292
3- . امالی طوسی 1 : 46

قُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّهَا لَیْلَةُ الصِّکَاکِ فَقَالَ علیه السلام تِلْکَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ (1).

«3»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ،: مِثْلَهُ ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] النَّقَّاشُ وَ الطَّالَقَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِیِّ: مِثْلَهُ (2).

«4»

ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] الْمُفِیدُ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ فِی لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ شَعْبَانَ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ فِی سَنَتِهِ حَتَّی تَحُولَ عَلَیْهِ السَّنَةُ فَإِنْ زَارَ فِی السَّنَةِ الْمُسْتَقْبَلَةِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ (3).

«5»

ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] الْفَحَّامُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ حُمْدُونٍ الْهَرَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَمِّهِ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی یَحْیَی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: سُئِلَ الْبَاقِرُ علیه السلام عَنْ فَضْلِ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ هِیَ أَفْضَلُ لَیْلَةٍ بَعْدَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فِیهَا یَمْنَحُ اللَّهُ تَعَالَی الْعِبَادَ فَضْلَهُ وَ یَغْفِرُ لَهُمْ بِمَنِّهِ فَاجْتَهِدُوا فِی الْقُرْبَةِ إِلَی اللَّهِ فِیهَا فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ آلَی اللَّهُ تَعَالَی عَلَی نَفْسِهِ أَنْ لَا یَرُدَّ سَائِلًا لَهُ فِیهَا مَا لَمْ یَسْأَلْ مَعْصِیَةً وَ إِنَّهَا اللَّیْلَةُ الَّتِی جَعَلَهَا اللَّهُ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ بِإِزَاءِ مَا جَعَلَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ لِنَبِیِّنَا صلی الله علیه و آله فَاجْتَهِدُوا فِی الدُّعَاءِ وَ الثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ تَعَالَی فِیهَا مِائَةَ مَرَّةٍ وَ حَمِدَهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ کَبَّرَهُ مِائَةَ مَرَّةٍ غَفَرَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ مَعَاصِیهِ وَ قَضَی لَهُ حَوَائِجَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَا الْتَمَسَهُ مِنْهُ وَ مَا عَلِمَ حَاجَتَهُ إِلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَلْتَمِسْهُ مِنْهُ کَرَماً مِنْهُ تَعَالَی وَ تَفَضُّلًا عَلَی عِبَادِهِ قَالَ أَبُو یَحْیَی فَقُلْتُ لِسَیِّدِنَا الصَّادِقِ علیه السلام أَیْشٍ (4) الْأَدْعِیَةُ فِیهَا فَقَالَ:

ص: 85


1- 1. أمالی الصدوق ص 17.
2- 2. عیون الأخبار ج 1 ص 292.
3- 3. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 46.
4- 4. یعنی أی شی ء، کلمة عامیّة.

وقتی نماز عشا را خواندی دو رکعت نماز بگزار. در رکعت اول حمد و سوره جحد یعنی سوره «قُل یا أیُّها الکافرون» را بخوان و در رکعت دوم حمد و سوره توحید یعنی«قُل هُوَ اللهُ أحد» را بخوان و وقتی سلام دادی، سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمد لله و سی و چهار مرتبه الله اکبر بگو و سپس دعای: یا من إلیه مَلجأُ العباد فی المهمات [ای کسی که بندگان در مهمات به او پناه آرند.] را که در اعمال سال ذکر کردیم(1) تا آخر بخوان و بعد از اتمام به سجده برو و بیست بار بگو یا ربِّ، هفت بار یا محمّد، ده بار لا حولَ و لا قوةَ إلاّ بالله، ده بار ماشاءالله، ده بار لا قوةَ إلاّ بالله. سپس بر پیامبر و خاندان او درود فرست و حاجت خویش از خدا بخواه. به خدا سوگند که اگر به فضل و کرم خداوند به تعداد قطره های باران از او حاجت بخواهی، او با کرم و لطف خویش آن ها را به تو خواهد داد.(2)

روایت6.

ثواب الاعمال: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که شب عید و شب نیمه شعبان را زنده بدارد، آن روز که دل ها همه می میرند، دل او نمی میرد.(3)

روایت7.

کامل الزیارات: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که شب نیمه شعبان را در زمین کربلا بماند و هزار مرتبه «قُل هُوَ اللهُ أحد» و هزار مرتبه «أستغفِرُ الله» هزار مرتبه «الحمدُ لله» بخواند، سپس برخیزد و چهار رکعت نماز بگذارد و در هر رکعت هزار آیة الکرسی بخواند، خداوند دو فرشته را مأمور محافظت از او در برابر هر گونه بدی از شر شیطان و سلطان قرار می دهد که نیکی های او را می نویسند و کار زشتی را برای او ثبت نمی کنند و تا زمانی که با او هستند [تا هر زمان که خدا بخواهد] برای او طلب آمرزش می کنند.(4)

روایت8.

السرائر: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: شب نیمه شعبان خداوند به تعداد موهای گوسفندان بنی کلب بندگان خویش را می بخشد.(5)

ص: 86


1- . از کلام شیخ طوسی صاحب امالی.
2- . امالی طوسی 1 : 303-302
3- . ثواب الاعمال : 70
4- . کامل الزیارات : 184
5- . السرائر : 472

إِذَا أَنْتَ صَلَّیْتَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ اقْرَأْ فِی الْأُولَی بِالْحَمْدِ وَ سُورَةِ الْجَحْدِ وَ هِیَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ وَ اقْرَأْ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ بِالْحَمْدِ وَ سُورَةِ التَّوْحِیدِ وَ هِیَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا سَلَّمْتَ قُلْتَ سُبْحَانَ اللَّهِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ اللَّهُ أَکْبَرُ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً ثُمَّ قُلْ یَا مَنْ إِلَیْهِ مَلْجَأُ الْعِبَادِ فِی الْمُهِمَّاتِ الدُّعَاءَ إِلَی آخِرِهِ ذَکَرْنَاهُ فِی عَمَلِ السَّنَةِ-(1) فَإِذَا فَرَغَ سَجَدَ وَ یَقُولُ یَا رَبِّ عِشْرِینَ مَرَّةً یَا مُحَمَّدُ سَبْعَ مَرَّاتٍ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ عَشْرَ مَرَّاتٍ مَا شَاءَ اللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ- لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ عَشْرَ مَرَّاتٍ ثُمَّ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ تَسْأَلُ اللَّهَ حَاجَتَکَ فَوَ اللَّهِ لَوْ سَأَلْتَ بِهَا بِفَضْلِهِ وَ کَرَمِهِ عَدَدَ الْقَطْرِ لَیُبَلِّغُکَ اللَّهُ إِیَّاهَا بِکَرَمِهِ وَ بِفَضْلِهِ (2).

«6»

ثو، [ثواب الأعمال] مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ فَضَالَةَ عَنْ عِیسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ کُرْدُوسٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْعِیدِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ (3).

«7»

مل، [کامل الزیارات] سَالِمُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ بَاتَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ بِأَرْضِ کَرْبَلَاءَ فَقَرَأَ أَلْفَ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ یَحْمَدُ اللَّهَ أَلْفَ مَرَّةٍ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ أَلْفَ مَرَّةٍ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکَیْنِ یَحْفَظَانِهِ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ شَیْطَانٍ وَ سُلْطَانٍ وَ یَکْتُبَانِ لَهُ حَسَنَاتِهِ وَ لَا یُکْتَبُ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ یَسْتَغْفِرَانِ لَهُ مَا دَامَا مَعَهُ مَا شَاءَ اللَّهُ (4).

«8»

سر، [السرائر] عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: یَغْفِرُ اللَّهُ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ مِنْ خَلْقِهِ بِقَدْرِ شَعْرِ مِعْزَی بَنِی کَلْبٍ (5).

ص: 86


1- 1. من کلام الشیخ الطوسیّ صاحب الأمالی.
2- 2. أمالی الطوسیّ ج 1 ص 302- 303.
3- 3. ثواب الأعمال ص 70.
4- 4. کامل الزیارات: 184.
5- 5. السرائر: 472، المعزی و یمد: المعز و هو الغنم ذات الشعر و الذنب القصیر.

روایت9.

تفسیر الإمام علیه السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: علی بن ابی طالب علیه السلام در میان خاندان محمد به مثابه بهترین روزها و شب های شعبان است؛ یعنی شب و روز پانزدهم.(1)

نیز حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند در بین تمام مخلوقات خود برگزیدگانی دارد، اما برگزیده او در میان شب ها، شب های جمعه و شب نیمه شعبان و لیلة القدر و شب دو عید است.(2)

روایت10.

مجالس الشیخ: (3) از محمد بن مارد تمیمی روایت شده که امام محمد باقر علیه السلام به ما فرمود: کسی که قبر حسین علیه السلام را در نیمه شعبان زیارت کند، گناهان او بخشیده می شود و در آن سال گناهی برای او نوشته نشود تا این که سال جدید تحویل شود و اگر در سال دوم نیز زیارت کند باز گناهان او بخشیده می شود.(4)

روایت11.

از مجالس الشیخ: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که سه سال متوالی قبر حضرت حسین بن علی علیه السلام را در نیمه شعبان زیارت کند، قطعاً گناهان او بخشیده می شود.(5)

روایت12.

از مجالس الشیخ: امام علی بن ابی طالب علیه السلام می فرمود: خوش می­دارم اگر کسی چهار شب را در سال برای عبادت از امور دنیا فارغ شود: شب فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و شب اول رجب.(6)

روایت13.

از مجالس الشیخ:

ص: 87


1- . تفسیر الإمام : 302
2- . تفسیر الإمام : 301
3- . این بخش از مجالس الشیخ چاپ نشده است.
4- . این حدیث در مصباح المتهجد : ص 757-756 و کامل الزیارات : ص 180 نیز آمده است.
5- . این حدیث در مصباح المتهجد : ص 757-756 و کامل الزیارات : ص 180 نیز آمده است.
6- . مصباح المتهجد : 593
«9»

م، [تفسیر الإمام علیه السلام] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فِی آلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ أَیَّامِ شَعْبَانَ وَ لَیَالِیهِ وَ هُوَ لَیْلَةُ نِصْفِهِ وَ یَوْمُهُ (1).

وَ قَالَ صلی الله علیه و آله: إِنَّ لِلَّهِ خِیَاراً مِنْ کُلِّ مَا خَلَقَهُ فَأَمَّا خِیَارُهُ مِنَ اللَّیَالِی فَلَیَالِی الْجُمَعِ وَ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَیْلَتَا الْعِیدَیْنِ (2).

«10»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ،(3)

عَنِ الْغَضَائِرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ بْنِ کَثِیرٍ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَارِدٍ التَّمِیمِیِّ قَالَ: قَالَ لَنَا أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ علیه السلام فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ فِی سَنَتِهِ حَتَّی یَحُولَ عَلَیْهِ الْحَوْلُ فَإِنْ زَارَهُ فِی السَّنَةِ الثَّانِیَةِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ (4).

«11»

وَ مِنْهُ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَیَّاشٍ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَفْوَهِ التُّسْتَرِیِّ مِنْ لَفْظِهِ وَ حِفْظِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْقُدُّوسِ السَّمُرِیِّ عَنْ خِدَاشٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام ثَلَاثَ سِنِینَ مُتَوَالِیَاتٍ فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ الْبَتَّةَ(5).

«12»

وَ مِنْهُ، عَنِ الْغَضَائِرِیِّ عَنِ التَّلَّعُکْبَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام یَقُولُ: یُعْجِبُنِی أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ نَفْسَهُ فِی السَّنَةِ أَرْبَعَ لَیَالٍ- لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ الْأَضْحَی وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ (6).

«13»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَزْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَمَةَ بْنِ عَیَّاشٍ عَنْ أَبِیهِ وَ عَمِّهِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ

ص: 87


1- 1. تفسیر الإمام: 302.
2- 2. تفسیر الإمام: 301.
3- 3. هذا القسم من مجالس الشیخ غیر مطبوع.
4- 4. تراه فی مصباح المتهجد 757- 756 کامل الزیارات ص 180.
5- 5. تراه فی مصباح المتهجد 757- 756 کامل الزیارات ص 180.
6- 6. مصباح المتهجد: 593.

از یکی از دو امام باقر و صادق (علیهما السلام) یا به روایت سی نفر از افراد مورد وثوق، از هر دو روایت شده است: وقتی شب نیمه شعبان شد، چهار رکعت نماز بگذار و در هر رکعت، صد مرتبه «قُل هُو اللهُ أحد» بخوان و پس از پایان نماز بگو: «اللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ مِنْ عَذَابِکَ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدَائِی أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِقَابِکَ وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذَابِکَ وَ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْکَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ وَ فَوْقَ مَا یَقُولُ الْقَائِلُونَ»(1)

{خداوندا من به تو محتاج و از عذاب تو هراسانم و به تو پناه می برم، نامم را تغییر مده و جسمم را دگرگون مساز و بلایم را جان فرسا نکن و مرا از شماتت دشمنانم در امان دار. از مجازات تو به بخششت و از عذاب تو به رحمتت و از خشم تو به خشنودیت و از تو به خودت پناه می برم. ستایش عظیم تو راست، آنگونه که خویش را ستایش کردی و تو بالاتر از آن هستی که وصف کنندگان وصف می کنند.}

روایت14.

از مجالس الشیخ: از امام علی علیه السلام روایت شده است: اگر توانستی شب های عید فطر، عید قربان، اولین شب محرم، شب عاشورا و اولین شب رجب و نیمه شعبان را بیدار بمانی، این کار را بکن و در این شب ها بسیار دعا کن و نماز بخوان و قرآن تلاوت کن.(2)

روایت15.

از مجالس الشیخ: از امام رضا علیه السلام روایت شده که فرمود: امیر المؤمنین علیه السلام سه شب نمی خوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان و شب فطر و شب نیمه شعبان و در این شب ها روزی ها و عمرها و وقایع سال تقسیم و ثبت می شود.(3)

روایت16.

از مجالس الشیخ: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: شب نیمه شعبان حمیرا گمان کرده بود که رسول خدا نزد یکی از همسران خویش رفته است، دچار چنان حسادتی شد که نتوانست صبر کند و برخاست

ص: 88


1- . مصباح المتهجد : 577
2- . مصباح المتهجد : 593
3- . مصباح المتهجد : 594

عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی یَحْیَی الصَّنْعَانِیِّ عَنْ أَحَدِهِمَا علیهما السلام وَ رَوَاهُ عَنْهُمَا ثَلَاثُونَ رَجُلًا مِمَّنْ یُوثَقُ بِهِمْ أَنَّهُمَا قَالا: إِذَا کَانَ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَصَلِّ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ فَإِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ مِنْ عَذَابِکَ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدَائِی أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِقَابِکَ وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذَابِکَ وَ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْکَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ وَ فَوْقَ مَا یَقُولُ الْقَائِلُونَ (1).

«14»

وَ مِنْهُ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُحَمَّدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ رَبَاحٍ عَنْ عَمِّهِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ حَیَّانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحَکَمِ بْنِ ظُهَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْیَشْکُرِیِّ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام قَالَ: إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُحَافِظَ عَلَی لَیْلَةِ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةِ النَّحْرِ وَ أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنَ الْمُحَرَّمِ وَ لَیْلَةِ عَاشُورَاءَ وَ أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَافْعَلْ وَ أَکْثِرْ فِیهِنَّ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الصَّلَاةِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ (2).

«15»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنِ الْحُسَیْنِ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ لَا یَنَامُ ثَلَاثَ لَیَالٍ- لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ فِیهَا تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ الْآجَالُ وَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ(3).

«16»

کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَمَّا کَانَتْ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ ظَنَّتِ الْحُمَیْرَاءُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَامَ إِلَی بَعْضِ نِسَائِهِ فَدَخَلَهَا مِنَ الْغَیْرَةِ مَا لَمْ تَصْبِرْ حَتَّی قَامَتْ

ص: 88


1- 1. مصباح المتهجد: 577.
2- 2. مصباح المتهجد: 593.
3- 3. مصباح المتهجد: 594.

و جامه ای بر تن کرد. به خدا سوگند این جامه نه خز بود و نه دیبا و نه کتان و نه پنبه، ولی تار آن از مو بود و پود آن از کرک شتر. برخاست و حجره های زنان پیامبر صلی الله علیه و آله را یکی یکی به دنبال پیامبر جستجو کرد، در همین حال دید که پیامبر همچون پیراهنی گشوده بر زمین سجده کرده است، پس به او نزدیک شد و شنید که حضرت می گفت:

وجودم و روانم بر تو سجده کرده و قلبم به تو ایمان آورده است و این دستان من است و آنچه با آن­ها بر نفس خود جنایت کردم. ای بزرگی که برای هر امر بزرگی به او امید بسته می شود، گناه بزرگ مرا ببخش؛ چرا که گناه بزرگ را تنها بزرگ می تواند ببخشد.

سپس سرش را بلند کرد و دوباره به سجده رفت و شنیدم که می فرمود:

پناه می برم به نورانیت ذاتت که آسمان ها و زمین به وسیله آن فروزان گشته و تاریکی ها به برکت آن زدوده شده و امر پیشینیان و پسینیان با آن اصلاح شده است، از عذاب ناگهانی ات و از دگرگونی سلامتیت و از زوال نعمتت. خداوندا قلبی پرهیزکار و پاک و بری از شرک به من عطا کن، نه ناسپاس و شقاوت مند. سپس گونه بر خاک سایید و فرمود: چهره بر خاک می سایم و این سزاوار من است که بر تو سجده کنم.

وقتی حضرت قصد بازگشت نمود، زن به سوی بسترش دوید. رسول خدا صلی الله علیه و آله به بسترش آمد و او را دید که بلند نفس می کشد، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: این نفس بلند چیست؟ آیا نمی دانی امشب چه شبی است؟ امشب شب نیمه شعبان است که در آن عمر ها نوشته و روزی ها تقسیم می شود و خداوند عزوجل در این شب بیشتر از موهای گوسفندان بنی کلب بندگان خود را می آمرزد و فرشتگانی را به آسمان دنیا و به سوی زمین به مکه نازل می کند.

در نزد اهل بیت علیه السلام صحیح این است که ثبت مرگ ها و تقسیم روزی ها در لیلة القدر، شب بیست و سوم ماه رمضان صورت می گیرد.

روایت17.

از مجالس الشیخ: از حسن بن علی بن ابی طالب علیهما السلام روایت شده است: عایشه در آخر حدیثی طولانی در مورد شب نیمه شعبان گفت که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در

ص: 89

وَ تَلَفَّفَتْ بِشَمْلَةٍ لَهَا وَ ایْمُ اللَّهِ مَا کَانَ خَزّاً وَ لَا دِیبَاجاً وَ لَا کَتَّاناً وَ لَا قُطْناً وَ لَکِنْ کَانَ فِی سَدَاهُ الشَّعْرُ وَ لَحْمَتُهُ أَوْبَارَ الْإِبِلِ فَقَامَتْ تَطْلُبُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی حُجَرِ نِسَائِهِ حُجْرَةً حُجْرَةً فَبَیْنَا هِیَ کَذَلِکَ إِذْ نَظَرَتْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ سَاجِداً کَالثَّوْبِ الْبَاسِطِ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ فَدَنَتْ مِنْهُ قَرِیباً فَسَمِعَتْهُ وَ هُوَ یَقُولُ:

سَجَدَ لَکَ سَوَادِی وَ جَنَانِی وَ آمَنَ بِکَ فُؤَادِی وَ هَذِهِ یَدَایَ وَ مَا جَنَیْتُ بِهِمَا عَلَی نَفْسِی یَا عَظِیمُ یُرْجَی لِکُلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ عَادَ سَاجِداً فَسَمِعَتْهُ وَ هُوَ یَقُولُ- أَعُوذُ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَضَاءَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرَضُونَ وَ تَکَشَّفَتْ لَهُ الظُّلُمَاتُ وَ صَلَحَ عَلَیْهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مِنْ فُجَاءَةِ نَقِمَتِکَ وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ وَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً تَقِیّاً نَقِیّاً مِنَ الشِّرْکِ بَرِیئاً- لَا کَافِراً وَ لَا شَقِیّاً- ثُمَّ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَی التُّرَابِ وَ یَقُولُ- أُعَفِّرُ وَجْهِی فِی التُّرَابِ وَ حَقٌّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَکَ فَلَمَّا هَمَّ بِالانْصِرَافِ هُوَ وَلَّتِ الْمَرْأَةُ إِلَی فِرَاشِهَا فَأَتَی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِرَاشَهَا وَ إِذَا لَهَا نَفَسٌ عَالٍ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا هَذَا النَّفَسُ الْعَالِی أَ مَا تَعْلَمِینَ أَیُّ لَیْلَةٍ هَذِهِ إِنَّ هَذِهِ اللَّیْلَةَ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فِیهَا یُکْتَبُ آجَالٌ وَ فِیهَا تُقْسَمُ أَرْزَاقٌ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَغْفِرُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنْ خَلْقِهِ أَکْثَرَ مِنْ عَدَدِ شَعْرِ مِعْزَی بَنِی کَلْبٍ وَ یُنْزِلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَائِکَةً إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا وَ إِلَی الْأَرْضِ بِمَکَّةَ.

الصحیح عند أهل البیت علیهم السلام أن کتب الآجال و قسمة الأرزاق یکون فی لیلة القدر لیلة ثلاث و عشرین من شهر رمضان.

«17»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عُبْدُوسِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ الْجُرْجَانِیِّ فِی مَنْزِلِهِ بِسَمَرْقَنْدَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْزُوقٍ الشَّعْرَانِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِیدٍ الطَّائِیِّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ صُهَیْبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ حَیَّانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهم السلام قَالَ: قَالَتْ عَائِشَةُ فِی آخِرِ حَدِیثٍ طَوِیلٍ فِی لَیْلَةِ النِّصْفِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ: فِی

ص: 89

این شب دوست عزیزم جبرئیل علیه السلام بر من فرود آمد و به من گفت: ای محمد، وقتی شب نیمه شعبان فرا رسید به امتت دستور ده تا هر یک از آنان ده رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت یک فاتحة الکتاب و ده «قل هو اللهُ أحد» بخواند سپس به سجده رود و بگوید:

خدایا جسمم و قلبم و صورتم بر تو سجده کرده است. ای بزرگتر از هر بزرگ، گناه بزرگ مرا ببخش؛ چرا که جز تو کسی آن را نیامرزد ای بزرگ! که اگر چنین کند خداوند عزوجلّ هفتاد و دو هزار عمل زشت او را محو کند و به همین میزان برای او حسنات بنویسد و هفتاد هزار گناه پدر و مادر او را بیامرزد .

باب پنجاه و هشتم : صدقه و استغفار و دعا در شعبان علاوه بر آنچه گذشت ان شاءالله در باب اعمال ماه شعبان از باب های عمل سال خواهد آمد.

روایات

روایت1.

عیون الاخبار(1) و امالی صدوق: از امام رضا علیه السلام روایت شده است: کسی که در شعبان هفتاد مرتبه از خداوند تبارک و تعالی طلب آمرزش کند، خداوند گناهان او را ببخشاید، هر چند که به تعداد ستارگان آسمان باشد.(2)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: عین همین حدیث را آورده است.

روایت2.

عیون الاخبار(3) و امالی صدوق: از ریان بن صلت روایت شده که شنیدم امام رضا علیه السلام می فرمود: کسی که در هر روز از شعبان هفتاد مرتبه «أستغفِرُ اللهَ و اسئله التوبه» بگوید، خداوند نجات از آتش و عبور از صراط را برای او بنویسد و او را به دار القرار وارد کند.(4)

ص: 90


1- . عیون الاخبار 1 : 292
2- . أمالی صدوق : 11
3- . عیون الاخبار 2 : 57
4- . أمالی صدوق : 373

هَذِهِ اللَّیْلَةِ هَبَطَ عَلَیَّ حَبِیبِی جَبْرَئِیلُ علیه السلام فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ- مُرْ أُمَّتَکَ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ أَنْ یُصَلِّیَ أَحَدُهُمْ عَشْرَ رَکَعَاتٍ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ یَتْلُو فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَسْجُدُ وَ یَقُولُ فِی سُجُودِهِ- اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدَ سَوَادِی وَ جَنَانِی وَ بَیَاضِی یَا عَظِیمَ کُلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ وَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ غَیْرُکَ یَا عَظِیمُ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ مَحَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ کَتَبَ لَهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ مِثْلَهَا وَ مَحَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ وَالِدَیْهِ سَبْعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ.

باب 58 الصدقة و الاستغفار و الدعاء فی شعبان زائدا علی ما مر و سیجی ء إن شاء الله فی باب أعمال شهر شعبان من أبواب عمل السنة

الأخبار

«1»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام](1)

لی، [الأمالی للصدوق] الطَّالَقَانِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ عَدَدِ النُّجُومِ (2).

کتاب فضائل الأشهر الثلاثة،: مثله.

«2»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام](3)

لی، [الأمالی للصدوق] ابْنُ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا علیه السلام یَقُولُ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ وَ أَدْخَلَهُ دَارَ الْقَرَارِ(4).

ص: 90


1- 1. عیون الأخبار ج 1 ص 292.
2- 2. أمالی الصدوق ص 11.
3- 3. عیون الأخبار ج 2 ص 57.
4- 4. أمالی الصدوق ص 373.

روایت3.

امالی صدوق: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که در شعبان صدقه ای بدهد خداوند بزرگ و باعزت آن را پرورش می­دهد، آنچنان که یکی از شما کودک خود را تربیت می کند، تا این که در روز قیامت این صدقه را که به اندازه کوه احد شده، تمام و کمال دریافت کند.(1)

روایت4.

ثواب الاعمال،(2) معانی الاخبار(3) و الخصال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: هر کسی که در هر روز از شعبان هفتاد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْه (آمرزش می خواهم از خداوندی که خدایی جز او نیست، او بخشنده و مهربان است و زنده و پاینده و من به درگاه او توبه می کنم)، در افق مبین ثبت شود. راوی گوید: عرض کردم: افق مبین کجاست؟ فرمود: زمینی است در برابر عرش که در آن رودخانه هایی جاری است و در آن رودها جام هایی به تعداد ستارگان پخش شده است. (4)

مؤلف

برخی روایات در باب فضیلت [این ماه] گذشته است.(5)

کتاب فضائل الاشهر الثلاثة: از موسی بن جعفر بغدادی همین روایت را نقل کرده است.

روایت5.

از فضائل الاشهر الثلاثة: از ابراهیم بن میمون روایت شده است: حضرت علیه السلام درباره این ماه به ما فرمود: روزه شعبان کفاره گناهان کبیره است، حتی اگر مردی آلوده به خون حرام شده باشد و چند روز از این ماه را روزه بگیرد و توبه کند یقیناً به آمرزش او امیدوار خواهم بود. گوید: عرض کردم: بهترین دعا در این ماه کدام است؟ فرمود: استغفار، کسی که در ماه شعبان هر روز هفتاد مرتبه استغفار کند به مانند کسی است که در سایر ماه ها هفتاد هزار بار استغفار کرده است. عرض کردم: چگونه بگویم؟ فرمود: بگو: أستغفرُ اللهَ و أسئلُهُ التوبةَ. (از خدا طلب آمرزش می کنم و به درگاهش توبه می کنم) .

ص: 91


1- . أمالی صدوق : 373
2- . ثواب الاعمال : 150
3- . معانی الاخبار : 229-228
4- . الخصال 2 : 139
5- . یعنی باب فضیلت ماه شعبان و روزه آن و باب فضیلت نیمه شعبان.
«3»

لی، [الأمالی للصدوق] الْهَمْدَانِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الْیَقْطِینِیِّ عَنْ یُونُسَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی شَعْبَانَ رَبَّاهَا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ لَهُ کَمَا یُرَبِّی أَحَدُکُمْ فَصِیلَهُ حَتَّی تُوَافِیَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ صَارَتْ لَهُ مِثْلَ جَبَلِ أُحُدٍ(1).

«4»

ثو، [ثواب الأعمال](2)

مع، [معانی الأخبار](3) ل، [الخصال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً- أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ- کُتِبَ فِی الْأُفُقِ الْمُبِینِ قَالَ قُلْتُ وَ مَا الْأُفُقُ الْمُبِینُ قَالَ قَاعٌ بَیْنَ یَدَیِ الْعَرْشِ فِیهَا أَنْهَارٌ تَطَّرِدُ فِیهِ مِنَ الْقِدْحَانِ عَدَدَ النُّجُومِ (4).

أقول

قد مضی بعض الأخبار فی باب الفضل (5) کتاب فضائل الأشهر الثلاثة، عن محمد بن الحسن عن أحمد بن إدریس عن محمد بن أحمد عن موسی بن جعفر البغدادی: مثله.

«5»

وَ مِنْهُ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سَلَمَةَ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَنْهُ علیه السلام: صَوْمُ شَعْبَانَ کَفَّارَةُ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ حَتَّی لَوْ أَنَّ رَجُلًا بُلِیَ بِدَمٍ حَرَامٍ فَصَامَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ أَیَّاماً وَ تَابَ لَرَجَوْتُ لَهُ الْمَغْفِرَةَ قَالَ قُلْتُ لَهُ فَمَا أَفْضَلُ الدُّعَاءِ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ الِاسْتِغْفَارُ إِنَّ مَنِ اسْتَغْفَرَ فِی شَعْبَانَ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً کَانَ کَمَنِ اسْتَغْفَرَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ سَبْعِینَ أَلْفَ مَرَّةٍ قُلْتُ فَکَیْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.

ص: 91


1- 1. أمالی الصدوق ص 373.
2- 2. ثواب الأعمال ص 150.
3- 3. معانی الأخبار ص 228- 229.
4- 4. الخصال ج 2 ص 139.
5- 5. یعنی باب فضل شهر شعبان و صیامه، و باب فضل لیلة النصف من شعبان.

باب پنجاه و نهم : روزه سه روز در هر ماه و ایام البیض و روزه پیامبران علیهم السلام

روایات

مؤلف

روایت زهری ذکر شد و در باب های اعمال سال نیز موارد مرتبط با آن عنوان خواهد شد.

روایت1.

علل الشرایع،(1) عیون اخبار الرضا علیه السلام: در دلایل فضیلت آن از امام رضا علیه السلام روایت شده که فرمود: اگر گفته شود: روزه مستحبی برای چه گذاشته شده است؟ در پاسخ گفته شود: برای کامل کردن روزه واجب.

پس اگر گفته شود: پس چرا در هر ماه سه روز و در هر ده روز یک روز روزه مستحب شده است؟ گفته شود: زیرا خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «من جاءَ بالحسنةِ فله عشرُ أمثالِها»،(2) {هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.} اگر کسی از هر ده روز یک روز روزه بدارد، گویی که تمام روزگار را روزه گرفته است، چنان که سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: روزه سه روز در ماه معادل روزه کل روزگار است، پس اگر کسی چیزی غیر از روزگار بیابد آن را روزه بدارد. اگر گفت: چرا روزه اولین پنجشنبه دهه اول و آخرین پنجشنبه در ماه(3) و چهارشنبه دهه وسط در هر ماه مستحب است؟ گفته شود: اما پنجشنبه: امام صادق علیه السلام فرمود: در هر پنجشنبه اعمال بندگان بر خداوند عرضه می شود و حق تعالی دوست دارد که اعمال بنده در حالی به او عرضه شود که روزه است. پس اگر گفته شد: پس آخرین پنجشنبه برای چه مستحب شده؟ گفته شود: زیرا اگر عمل هشت روز بنده در حال روزه به پیشگاه خداوند عرضه شود اشرف و افضل است از آن که عمل دو روز او عرضه شود و او روزه دار باشد. روز چهارشنبه دهه وسط نیز بدین دلیل مستحب شده است که امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزوجلّ آتش را در چنین روزی آفرید و در همین روز خداوند امت های گذشته را نابود کرد و این روز روز نحس همیشگی است؛ از این رو حق تعالی دوست دارد که بنده با گرفتن روزه نحوست این روز را از خود دور کند.(4)

ص: 92


1- . علل الشرایع 1 : 258
2- . انعام / 160
3- . در دو نسخه آمده است: و آخرین پنجشنبه در دهه آخر.
4- . عیون الاخبار 2 : 118

باب 59 صوم الثلاثة الأیام فی کل شهر و أیام البیض و صوم الأنبیاء علیهم السلام

الأخبار

أقول

قد مضی خبر الزهری و سیجی ء فی أبواب عمل السنة أیضا ما یناسب ذلک.

«1»

ع، [علل الشرائع](1)

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] فِی عِلَلِ الْفَضْلِ عَنِ الرِّضَا علیه السلام: فَإِنْ قَالَ فَلِمَ جُعِلَ صَوْمُ السُّنَّةِ قِیلَ لِیَکْمُلَ بِهِ صَوْمُ الْفَرْضِ فَإِنْ قَالَ فَلِمَ جُعِلَ فِی کُلِّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ یَوْماً قِیلَ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ- مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(2) فَمَنْ صَامَ فِی کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ یَوْماً فَکَأَنَّمَا صَامَ الدَّهْرَ کُلَّهُ کَمَا قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ صَوْمُ الدَّهْرِ کُلِّهِ فَمَنْ وَجَدَ شَیْئاً غَیْرَ الدَّهْرِ فَلْیَصُمْهُ فَإِنْ قَالَ فَلِمَ جُعِلَ أَوَّلَ خَمِیسٍ مِنَ الْعَشْرِ الْأُوَلِ وَ آخِرَ خَمِیسٍ فِی الشَّهْرِ(3)

وَ أَرْبِعَاءَ فِی الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ قِیلَ أَمَّا الْخَمِیسُ فَإِنَّهُ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام یُعْرَضُ کُلَّ خَمِیسٍ أَعْمَالُ الْعِبَادِ عَلَی اللَّهِ فَأَحَبَّ أَنْ یُعْرَضَ عَمَلُ الْعَبْدِ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی وَ هُوَ صَائِمٌ فَإِنْ قَالَ فَلِمَ جُعِلَ آخِرَ خَمِیسٍ قِیلَ لِأَنَّهُ إِذَا عُرِضَ عَمَلُ ثَمَانِیَةِ أَیَّامٍ وَ الْعَبْدُ صَائِمٌ کَانَ أَشْرَفَ وَ أَفْضَلَ مِنْ أَنْ یُعْرَضَ عَمَلُ یَوْمَیْنِ وَ هُوَ صَائِمٌ وَ إِنَّمَا جُعِلَ أَرْبِعَاءَ فِی الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ لِأَنَّ الصَّادِقَ علیه السلام أَخْبَرَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ النَّارَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ فِیهِ أَهْلَکَ اللَّهُ الْقُرُونَ الْأُولَی وَ هُوَ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ فَأَحَبَّ أَنْ یَدْفَعَ الْعَبْدُ عَنْ نَفْسِهِ نَحْسَ ذَلِکَ الْیَوْمِ بِصَوْمِهِ (4).

ص: 92


1- 1. علل الشرائع ج 1 ص 258.
2- 2. الأنعام: 160.
3- 3. فی المصدرین: و آخر خمیس فی العشر الآخر.
4- 4. عیون الأخبار ج 2 ص 118.

روایت2.

معانی الاخبار،(1) امالی صدوق: از امام صادق علیه السلام به نقل از پدرانش علیهم السلام روایت شده است: روزی رسول الله صلی الله علیه و آله به صحابه خویش فرمود: کدام یک از شما تمام عمر خویش را روزه دار هستید؟ سلمان رحمة الله علیه عرض کرد: من ای رسول خدا! پس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کدام یک از شما شب ها شب زنده دار است؟ سلمان گفت: من ای رسول خدا! فرمود: کدام یک از شما هر روز قرآن ختم می کند؟ سلمان گفت: یا رسول الله من. یکی از اصحاب حضرت برآشفت و گفت: ای رسول خدا سلمان مردی ایرانی است و می خواهد بر ما جماعت قریش فخر بورزد. پرسیدید: کدام یک از شما تمام عمر را روزه می گیرد؟ گفت: من، در حالی که بیشتر روزها را می خورد. و فرمودید: کدام یک از شما شب ها شب زنده دار است؟ گفت: من، در حالی که بیشتر شب ها را در خواب است. گفتید: کدام یک از شما هر روز قرآن ختم می کند؟ گفت: من، با این که بیشتر روز خود را خاموش است.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خاموش باش ای فلانی! تو کجا و شبیه لقمان حکیم کجا؟ از خود او بپرس تا به تو خبر دهد، مرد به سلمان گفت: ای ابا عبدالله آیا تو ادعا نکردی که تمام عمرت را روزه می گیری؟ گفت: آری. گفت: ولی من دیده ام که تو بیشتر روزهایت را می خوری! گفت: آنچنان که تو تصور می کنی نیست، من سه روز را در ماه روزه می گیرم و خداوند عزوجل گفته است: {هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت}(2) و من ماه شعبان را به ماه رمضان متصل می کنم و این برابر با روزه یک عمر است. پس گفت: آیا تو ادعا نکردی که تمام شب را بیدار می مانی؟ گفت: آری، گفت: تو که بیشتر شبت را در خواب هستی! گفت: آن طور که تو تصور می کنی نیست، ولی از محبوبم رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می گفت: کسی که با وضو بخوابد گویی که تمام شب را بیدار مانده است، من نیز با وضو می خوابم. گفت: آیا تو ادعا نکردی که هر روز قرآن را ختم می کنی؟ گفت: آری، گفت: ولی تو که بیشتر روزهایت را خاموشی! گفت: آنچنان که تو می پنداری نیست، از محبوبم رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که به علی علیه السلام می فرمود: ای ابا الحسن! مثل تو در امت من مانند «قل هو اللهُ أحد» است، پس کسی که آن را یک بار بخواند یک سوم قرآن را خوانده است و کسی که آن را دو بار بخواند دو سوم قرآن را خوانده و کسی که سه بار آن را بخواند قرآن را ختم کرده است. کسی که تو را با زبان دوست داشته باشد، یک سوم ایمان او کامل شده است

ص: 93


1- . معانی الاخبار : 235-234
2- . انعام / 160
«2»

مع، [معانی الأخبار](1) لی، [الأمالی للصدوق] الْعَطَّارُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ عُرْوَةَ ابْنِ أَخِی شُعَیْبٍ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَوْماً لِأَصْحَابِهِ أَیُّکُمْ یَصُومُ الدَّهْرَ فَقَالَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اللَّهُ أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَأَیُّکُمْ یُحْیِی اللَّیْلَ قَالَ سَلْمَانُ أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَأَیُّکُمْ یَخْتِمُ الْقُرْآنَ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَقَالَ سَلْمَانُ أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ.

فَغَضِبَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ سَلْمَانَ رَجُلٌ مِنَ الْفُرْسِ یُرِیدُ أَنْ یَفْتَخِرَ عَلَیْنَا مَعَاشِرَ قُرَیْشٍ قُلْتَ أَیُّکُمْ یَصُومُ الدَّهْرَ فَقَالَ أَنَا وَ هُوَ أَکْثَرَ أَیَّامِهِ یَأْکُلُ وَ قُلْتَ أَیُّکُمْ یُحْیِی اللَّیْلَ فَقَالَ أَنَا وَ هُوَ أَکْثَرَ لَیْلَتِهِ نَائِمٌ وَ قُلْتَ أَیُّکُمْ یَخْتِمُ الْقُرْآنَ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَقَالَ أَنَا وَ هُوَ أَکْثَرَ نَهَارِهِ صَامِتٌ فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَهْ یَا فُلَانُ أَنَّی لَکَ بِمِثْلِ لُقْمَانَ الْحَکِیمِ سَلْهُ فَإِنَّهُ یُنَبِّئُکَ فَقَالَ الرَّجُلُ لِسَلْمَانَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَ لَیْسَ زَعَمْتَ أَنَّکَ تَصُومُ الدَّهْرَ فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ رَأَیْتُکَ فِی أَکْثَرِ نَهَارِکَ تَأْکُلُ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ إِنِّی أَصُومُ الثَّلَاثَةَ فِی الشَّهْرِ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(2) وَ أَصِلُ شَهْرَ شَعْبَانَ بِشَهْرِ رَمَضَانَ فَذَلِکَ صَوْمُ الدَّهْرِ فَقَالَ أَ لَیْسَ زَعَمْتَ أَنَّکَ تُحْیِی اللَّیْلَ فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ أَنْتَ أَکْثَرَ لَیْلَتِکَ نَائِمٌ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ وَ لَکِنِّی سَمِعْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ مَنْ بَاتَ عَلَی طُهْرٍ فَکَأَنَّمَا أَحْیَا اللَّیْلَ کُلَّهُ فَأَنَا أَبِیتُ عَلَی طُهْرٍ فَقَالَ أَ لَیْسَ زَعَمْتَ أَنَّکَ تَخْتِمُ الْقُرْآنَ فِی کُلِّ یَوْمٍ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَإِنَّکَ أَکْثَرَ أَیَّامِکَ صَامِتٌ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ وَ لَکِنِّی سَمِعْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لِعَلِیٍّ یَا أَبَا الْحَسَنِ مَثَلُکَ فِی أُمَّتِی مَثَلُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَمَنْ قَرَأَهَا مَرَّةً قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَهَا مَرَّتَیْنِ فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَیِ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَهَا ثَلَاثاً فَقَدْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فَمَنْ أَحَبَّکَ بِلِسَانِهِ فَقَدْ کَمَلَ لَهُ ثُلُثُ الْإِیمَانِ

ص: 93


1- 1. معانی الأخبار ص 235- 234.
2- 2. الأنعام: 160.

و کسی که با زبان و قلب خود تو را دوست بدارد، دو سوم ایمانش کامل شده و کسی که تو را با زبان و قلب دوست بدارد و با دست خویش یاریت دهد، ایمانش کامل است. ای علی! قسم به کسی که مرا بر حق فرستاده، اگر تمام اهل زمین تو را دوست داشتند، آنچنان که اهل آسمان تو را دوست دارند، هیچ کس به عذاب آتش جهنم دچار نمی شد. من نیز هر روز سه مرتبه «قل هو اللهُ أحد» می خوانم. آن مرد از جا برخاست، گویی که سنگ در دهانش نهاده باشند.(1)

روایت3.

امالی صدوق: حلبی گوید: از امام صادق علیه السلام درباره روزه در وطن پرسید، حضرت در پاسخ فرمود: سه روز در ماه: پنجشنبه از یک هفته، چهارشنبه از هفته ای دیگر و پنجشنبه از یک هفته دیگر، پس حلبی به حضرت عرض کرد: از هر ده روز یک روز؟ فرمود: آری، امیر المؤمنین علیه السلام فرموده است: روزه ماه رمضان و سه روز در هر ماه وسوسه های سینه را ببرد. سه روز روزه در هر ماه [برابر با] روزه دهر است. خداوند عزوجلّ می فرماید: «من جاءَ بالحسنةِ فله عشرُ أمثالِها»، {هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداشش] خواهد داشت.}(2)

روایت4.

قرب الإسناد: علی از برادرش [حضرت موسی بن جعفر] علیه السلام روایت کرده است: از او سؤال کردم که اگر یک نفر پیش از ماه رمضان چند روز روزه قضا بر گردنش باشد و در ماهی که روزه های مستحبی وارد شده، روزه های قضای خود را به جا آورد، درست است؟ فرمود: ایرادی ندارد.

از او پرسیدم اگر یک نفر روزه سه روز در هر ماه را به تأخیر اندازد تا این که ماه دیگر فرا رسد، پس نه پنجشنبه و نه جمعه و چهارشنبه ای را با هم درنیابد تا آن را به جای آورد؟ گفت: اشکالی ندارد.

از او درباره روزه سه روز از هر ماه پرسیدم که آیا انسان آن را پشت سر هم بگیرد یا با فاصله؟ فرمود: هر کدام را دوست داشته باشد.(3)

روایت5.

قرب الإسناد: از امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش علیهم السلام روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: وارد بهشت شدم و دیدم که بیشتر ساکنان آن ابلهان و نادان هستنند؛ مقصود او از ابله آن بود که

ص: 94


1- . امالی صدوق : 22- 21
2- . امالی صدوق : 350، نظیر همین حدیث از «ثواب الاعمال» ذکر خواهد شد.
3- . قرب الإسناد : 136

وَ مَنْ أَحَبَّکَ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ فَقَدْ کَمَلَ ثُلُثَا الْإِیمَانِ وَ مَنْ أَحَبَّکَ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ نَصَرَکَ بِیَدِهِ فَقَدِ اسْتَکْمَلَ الْإِیمَانَ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ یَا عَلِیُّ لَوْ أَحَبَّکَ أَهْلُ الْأَرْضِ کَمَحَبَّةِ أَهْلِ السَّمَاءِ لَکَ لَمَا عُذِّبَ أَحَدٌ بِالنَّارِ وَ أَنَا أَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَقَامَ وَ کَأَنَّهُ قَدْ أُلْقِمَ حَجَراً(1).

«3»

لی، [الأمالی للصدوق] ابْنُ مَسْرُورٍ عَنِ ابْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ: أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الصَّوْمِ فِی الْحَضَرِ فَقَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ الْخَمِیسُ مِنْ جُمْعَةٍ وَ الْأَرْبِعَاءُ مِنْ جُمْعَةٍ وَ الْخَمِیسُ مِنْ جُمْعَةٍ فَقَالَ لَهُ الْحَلَبِیُّ هَذَا مِنْ کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ یَوْمٌ قَالَ نَعَمْ وَ قَدْ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام صِیَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ یَذْهَبْنَ بِبَلَابِلِ الصَّدْرِ إِنَّ صِیَامَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرِ یَعْدِلُ صِیَامَ الدَّهْرِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(2).

«4»

ب، [قرب الإسناد] عَلِیٌّ عَنْ أَخِیهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ عَلَیْهِ صِیَامُ الْأَیَّامِ مِنْ قَبْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ یَصُومُهَا قَضَاءً وَ هُوَ فِی شَهْرٍ لَمْ یَصُمْ أَیَّامَهُ قَالَ لَا بَأْسَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُؤَخِّرُ صَوْمَ الْأَیَّامِ الثَّلَاثَةِ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ حَتَّی یَکُونَ فِی الشَّهْرِ الْآخَرِ فَلَا یُدْرِکُهُ الْخَمِیسُ وَ لَا جُمْعَةٌ مَعَ الْأَرْبِعَاءِ یُجْزِیهِ ذَلِکَ قَالَ لَا بَأْسَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ صِیَامِ الْأَیَّامِ الثَّلَاثَةِ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ یَکُونُ عَلَی الرَّجُلِ یَصُومُهَا مُتَوَالِیَةً أَوْ یُفَرِّقُ بَیْنَهَا قَالَ أَیَّ ذَلِکَ أَحَبَ (3).

«5»

ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام: أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَالَ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الْبُلْهَ یَعْنِی بِالْبُلْهِ الْمُتَغَافِلَ

ص: 94


1- 1. أمالی الصدوق ص 21 و 22.
2- 2. أمالی الصدوق ص 350، و سیجی ء مثله عن ثواب الأعمال.
3- 3. قرب الإسناد ص 136.

از کار بد غافل و در کار نیک عاقل بودند و کسانی که در هر ماه سه روز، روزه می گرفتند.(1)

روایت6.

قرب الإسناد: امام صادق از پدرشان علیهما السلام روایت فرموده است که امام علی علیه السلام روزه رسول خدا صلی الله علیه و آله را توصیف می کرد و فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله آنچه خدا می خواست روزگار را به روزه می گذراند و سپس آن را کنار می­گذاشت و آنچه خدا می خواست، روزه برادرش داود علیه السلام را یک روز برای خدا و یک روز برای او گرفت و سپس این شیوه را کنار گذاشت و تا هر زمان که خدا می خواست دوشنبه و پنجشنبه را روزه گرفت .

بعد این شیوه را رها کرد و سه روز ایام البیض را از هر ماه روزه گرفت و پیوسته بر این روزه بود تا روزی که خداوند آن حضرت را قبض روح نمود.(2)

روایت7.

الخصال: علی بن حمزه از پدرش نقل می کند که از امام صادق علیه السلام درباره سنّتی که راجع به روزه داری از رسول خدا صلی الله علیه و آله رسیده پرسیدم، فرمود: سه روز در هر ماه: پنجشنبه دهه اول، چهارشنبه دهه وسط و پنجشنبه دهه آخر که روزه آن ها معادل روزه تمام روزگار است. خداوند عزوجل می فرماید: {هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(3) پس کسی که به علت ناتوانی نتواند روزه بگیرد، یک درهم صدقه برای او بهتر از یک روز روزه است.(4)

روایت8.

الخصال: بشار بن بشار گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: برای چه در روز چهارشنبه روزه گرفته می شود؟ فرمود: زیرا آتش در روز چهارشنبه آفریده شد.(5)

روایت9.

الخصال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در اوایل بعثت بسیار روزه می گرفت تا جایی که گفته می شد: او افطار نمی کند و گاه پی در پی روزه نمی گرفت تا این که گفته می شد: او روزه نمی گیرد، سپس این روش را ترک کرد و یک روز روزه می گرفت و یک روز می خورد و این همان روش حضرت داود علیه السلام در روزه داری بود. سپس این شیوه را هم کنار گذاشت و تا زمانی که از دنیا رفت، دو پنجشنبه که یک چهارشنبه بین آن­ها بود را روزه می گرفت.(6)

ص: 95


1- . قرب الإسناد : 50
2- . قرب الإسناد : 59
3- . انعام / 160
4- . الخصال 1 : 77
5- . الخصال 2 : 27
6- . الخصال 2 : 29

عَنِ الشَّرِّ الْعَاقِلَ فِی الْخَیْرِ وَ الَّذِینَ یَصُومُونَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ(1).

«6»

ب، [قرب الإسناد] ابْنُ طَرِیفٍ عَنِ ابْنِ عُلْوَانَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ علیهما السلام: أَنَّ عَلِیّاً علیه السلام کَانَ یَنْعَتُ صِیَامَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ صَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الدَّهْرَ کُلَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ وَ صَامَ صِیَامَ أَخِیهِ دَاوُدَ علیه السلام یَوْماً لِلَّهِ وَ یَوْماً لَهُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ فَصَامَ الْإِثْنَیْنِ وَ الْخَمِیسَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ وَ صَامَ الْبِیضَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ فَلَمْ یَزَلْ ذَلِکَ صِیَامَهُ حَتَّی قَبَضَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ (2).

«7»

ل، [الخصال] ابْنُ مُوسَی عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَمَّا جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ فِی الصَّوْمِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ خَمِیسٌ فِی الْعَشْرِ الْأُوَلِ وَ أَرْبِعَاءُ فِی الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ وَ خَمِیسٌ فِی الْعَشْرِ الْأَخِیرِ یَعْدِلُ صِیَامُهُنَّ صِیَامَ الدَّهْرِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها فَمَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهَا لِضَعْفٍ فَصَدَقَةُ دِرْهَمٍ أَفْضَلُ لَهُ مِنْ صِیَامِ یَوْمٍ (3).

«8»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ بَشَّارِ بْنِ بَشَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لِأَیِّ شَیْ ءٍ یُصَامُ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ لِأَنَّ النَّارَ خُلِقَتْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ(4).

«9»

ل، [الخصال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَوَّلَ مَا بُعِثَ یَصُومُ حَتَّی یُقَالَ لَا یُفْطِرُ وَ یُفْطِرُ حَتَّی یُقَالَ لَا یَصُومُ ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ وَ صَامَ یَوْماً وَ تَرَکَ یَوْماً وَ هُوَ صَوْمُ دَاوُدَ علیه السلام ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ ثُمَّ قُبِضَ وَ هُوَ یَصُومُ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ(5).

ص: 95


1- 1. قرب الإسناد ص 50.
2- 2. قرب الإسناد ص 59.
3- 3. الخصال ج 1 ص 77.
4- 4. الخصال ج 2 ص 27.
5- 5. الخصال ج 2 ص 29.

روایت10.

ثواب الاعمال،(1) الخصال: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره روزه دو پنجشنبه و یک چهارشنبه بین آن ها سؤال شد و حضرت فرمود: اما پنجشنبه روزی است که در آن اعمال بر خداوند عرضه می شود و اما چهارشنبه روزی است که آتش در آن آفریده شد، اما روزه این روز سپری است در برابر آتش.(2)

روایت11.

الخصال: اعمش از امام صادق علیه السلام نقل می کند که: روزه سه روز در هر ماه سنت [رسول خدا صلی الله علیه و آله] است و آن گرفتن روزه در دو پنجشنبه و چهارشنبه میانی آن هاست؛ پنجشنبه اول در دهه اول، چهارشنبه در دهه میانی و پنجشنبه آخر از دهه آخر است.(3)

روایت12.

الخصال: امیرالمؤمنین علیه السلام در بین چهارصد [درسی که برای اصلاح کار دین و دنیای یک مسلمان به یاران خود آموخت] فرمود: روزه سه روز از هر ماه که یک چهارشنبه میان دو پنجشنبه باشد و روزه ماه شعبان، وسوسه سینه و پریشانی قلب را از بین می برد.

نیز حضرت علیه السلام فرمود: در هر ماه سه روز را روزه بگیرید که این روزه برابر با روزه دهر است و ما دو پنجشنبه و چهارشنبه بین آن دو را روزه می گیریم؛ زیرا خداوند عزوجل جهنم را در روز چهارشنبه آفرید.(4)

روایت13.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: در نامه ای که امام رضا علیه السلام به مأمون نوشته بود: روزه سه روز در هر ماه از سال، در هر دهه یک روز، و چهارشنبه میان دو پنجشنبه.(5)

روایت14.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: از ابراهیم بن عباس نقل شده است: امام رضا علیه السلام بسیار روزه می گرفت و هیچگاه روزه سه روز در ماه را فراموش نمی کرد و می فرمود: این روزه برابر با روزه تمام عمر است.(6)

روایت15.

علل الشرایع:

ص: 96


1- . ثواب الاعمال : 73
2- . الخصال 2 : 29
3- . الخصال 2 : 152
4- . الخصال 2 : 162 و 156
5- . عیون الاخبار 2 : 124
6- . عیون الاخبار 2 : 184
«10»

ثو، [ثواب الأعمال](1) ل، [الخصال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله سُئِلَ عَنْ صَوْمِ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ فَقَالَ أَمَّا الْخَمِیسُ فَیَوْمٌ تُعْرَضُ فِیهِ الْأَعْمَالُ وَ أَمَّا الْأَرْبِعَاءُ فَیَوْمٌ خُلِقَتْ فِیهِ النَّارُ وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَجُنَّةٌ(2).

«11»

ل، [الخصال] فِی خَبَرِ الْأَعْمَشِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ سُنَّةٌ وَ هُوَ صَوْمُ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ- الْخَمِیسُ الْأَوَّلُ مِنَ الْعَشْرِ الْأُوَلِ وَ الْأَرْبِعَاءُ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ وَ الْخَمِیسُ الْأَخِیرُ مِنَ الْعَشْرِ الْأَخِیرِ(3).

«12»

ل، [الخصال] الْأَرْبَعُمِائَةِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ أَرْبِعَاءُ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ وَ صَوْمُ شَعْبَانَ یَذْهَبُ بِوَسْوَسَةِ الصَّدْرِ وَ بَلَابِلِ الْقَلْبِ وَ قَالَ علیه السلام صُومُوا ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ فَهِیَ تَعْدِلُ صَوْمَ الدَّهْرِ وَ نَحْنُ نَصُومُ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا الْأَرْبِعَاءُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ جَهَنَّمَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ(4).

«13»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام]: فِیمَا کَتَبَ الرِّضَا علیه السلام لِلْمَأْمُونِ صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ سُنَّةٌ فِی کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ یَوْمٌ أَرْبِعَاءُ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ (5).

«14»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] جَعْفَرُ بْنُ نُعَیْمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: کَانَ الرِّضَا علیه السلام کَثِیرَ الصِّیَامِ وَ لَا یَفُوتُهُ صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ وَ یَقُولُ ذَلِکَ صَوْمُ الدَّهْرِ(6).

«15»

ع، [علل الشرائع] عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسْوَارِیُّ عَنْ مَکِّیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ نُوحِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ جَمِیلٍ

ص: 96


1- 1. ثواب الأعمال ص 73.
2- 2. الخصال ج 2 ص 29.
3- 3. الخصال ج 2 ص 152.
4- 4. الخصال ج 2 ص 156 و 162.
5- 5. عیون الأخبار ج 2 ص 124.
6- 6. عیون الأخبار ج 2 ص 184.

زرّ بن حبیش گوید: از ابن مسعود درباره ایام البیض و علت آن سؤال کردم و این که در مورد چگونگی آن چه شنیده است؟ گفت: شنیدم که پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمود: وقتی آدم از دستور پروردگار عزوجل سرپیچی کرد، منادی او را از جانب عرش ندا داد: ای آدم! از مجاورت من بیرون رو؛ زیرا کسی که از فرمان من تمرد کند در جوار من نمی ماند، پس آدم گریست و ملائکه نیز گریستند. پس پروردگار عزوجلّ جبرئیل را به سوی او فرستاد و او را با رویی سیاه به زمین فرود آورد. وقتی ملائکه او را دیدند شیون و ناله و زاری کردند و گفتند: پروردگارا! مخلوقی را آفریدی و از روح خویش در او دمیدی و به فرشتگانت امر فرمودی تا بر او سجده کنند و اکنون با یک گناه، سفیدی او را به سیاهی مبدل کردی؟

پس منادی از آسمان به او ندا داد: امروز برای پروردگارت روزه بدار. آن روز برابر با سیزدهم ماه بود. او روزه گرفت و یک سوم سیاهی اش از بین رفت، سپس روز چهاردهم ندا آمد که امروز را برای پروردگارت روزه بدار، پس روزه گرفت و دو سوم سیاهی اش از بین رفت، روز پانزدهم نیز ندا آمد که روزه بدار و روزه گرفت و تمام سیاهی از بین رفت؛ از این رو به سبب این که خدای عزوجلّ سفیدی را به آدم بازگرداند، این روزها ایام البیض نامیده شد. سپس منادی از آسمان ندا داد که ای آدم! این سه روز، روزهایی است که آن را برای تو و فرزندانت قرار دادم و کسی که این سه روز را در هر ماه روزه بگیرد در حقیقت تمام روزگار را روزه گرفته است.

صدوق رحمه الله می گوید: این حدیث از اخبار صحیحه است، ولی خداوند تبارک و تعالی امر دین خود را به پیامبرش محمد صلی الله علیه و آله تفویض نمود و فرمود: «ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»،(1) {و آنچه را فرستاده [او] به شما داد، آن را بگیرید و از آنچه شما را باز داشت، بازایستید.} پس رسول خدا صلی الله علیه و آله به جای ایام البیض، پنجشنبه اول ماه و چهارشنبه وسط ماه و پنجشنبه آخر ماه را سنت کرد و این روزه سنت است و هر کس آن را بگیرد مثل کسی است که تمام عمر روزه گرفته باشد، به جهت فرمایش خدای عزوجلّ:{هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(2) در واقع این حدیث را برای آن ذکر کردم که دلیل این روزه در آن گفته شده و برای این که علت آن فهمیده شود؛ زیرا بیشتر مردم گمان می کنند که ایام البیض بدان سبب به این نام نامیده شده که شب های آن از اول تا آخر شب، مهتابی است. و هیچ نیرویی نیست جز نیروی خداوند بلندمرتبه بزرگ.(3)

روایت16.

علل الشرایع:

ص: 97


1- . حشر / 7
2- . انعام / 160
3- . علل الشرایع 2 : 68-67

عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِی النَّجُودِ عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ قَالَ: سَأَلْتُ ابْنَ مَسْعُودٍ عَنْ أَیَّامِ الْبِیضِ مَا سَبَبُهَا وَ کَیْفَ سَمِعْتَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقُولُ إِنَّ آدَمَ لَمَّا عَصَی رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَادَاهُ مُنَادٍ مِنْ لَدُنِ الْعَرْشِ یَا آدَمُ اخْرُجْ مِنْ جِوَارِی فَإِنَّهُ لَا یُجَاوِرُنِی أَحَدٌ عَصَانِی فَبَکَی وَ بَکَتِ الْمَلَائِکَةُ فَبَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ جَبْرَئِیلَ فَأَهْبَطَهُ إِلَی الْأَرْضِ مُسْوَدّاً فَلَمَّا رَأَتْهُ الْمَلَائِکَةُ ضَجَّتْ وَ بَکَتْ وَ انْتَحَبَتْ وَ قَالَتْ یَا رَبِّ خَلْقاً خَلَقْتَهُ وَ نَفَخْتَ فِیهِ مِنْ رُوْحِکَ وَ أَسْجَدْتَ لَهُ مَلَائِکَتَکَ بِذَنْبٍ وَاحِدٍ حَوَّلْتَ بَیَاضَهُ سَوَاداً فَنَادَاهُ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ صُمْ لِرَبِّکَ الْیَوْمَ فَصَامَ فَوَافَقَ یَوْمَ الثَّالِثَ عَشَرَ مِنَ الشَّهْرِ فَذَهَبَ ثُلُثُ السَّوَادِ ثُمَّ نُودِیَ یَوْمَ الرَّابِعَ عَشَرَ أَنْ صُمْ لِرَبِّکَ الْیَوْمَ فَصَامَ فَذَهَبَ ثُلُثَا السَّوَادِ ثُمَّ نُودِیَ فِی یَوْمِ خَمْسَةَ عَشَرَ بِالصِّیَامِ فَصَامَ وَ قَدْ ذَهَبَ السَّوَادُ کُلُّهُ فَسُمِّیَتْ أَیَّامَ الْبِیضِ لِلَّذِی رَدَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ عَلَی آدَمَ مِنْ بَیَاضِهِ ثُمَّ نَادَی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَا آدَمُ هَذِهِ الثَّلَاثَةُ أَیَّامٍ جَعَلْتُهَا لَکَ وَ لِوُلْدِکَ مَنْ صَامَهَا فِی کُلِّ شَهْرٍ فَإِنَّمَا صَامَ الدَّهْرَ.

قال الصدوق رحمه الله هذا الخبر صحیح و لکن الله تبارک و تعالی فوض إلی نبیه محمد صلی الله علیه و آله أمر دینه فقال عز و جل ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا(1) فسن رسول الله صلی الله علیه و آله مکان أیام البیض خمیسا فی أول الشهر و أربعاء فی وسط الشهر و خمیسا فی آخر الشهر و ذلک صوم السنة من صامها کان کمن صام الدهر لقول الله عز و جل مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(2) و إنما ذکرت الحدیث لما فیه من ذکر العلة و لیعلم السبب فی ذلک لأن الناس أکثرهم یقولون إن أیام البیض إنما سمیت بیضا لأن لیالیها مقمرة من أولها إلی آخرها و لا قوة إلا بالله العلی العظیم (3).

«16»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ

ص: 97


1- 1. الحشر: 7.
2- 2. الأنعام: 160.
3- 3. علل الشرائع ج 2 ص 67- 68.

عنبسه عابد گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: اعمال بندگان در آخرین پنجشنبه ماه بالا برده می شود.(1)

روایت17.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده که از رسول خدا درباره روزه دو پنجشنبه و چهارشنبه بین آن دو سؤال شد، حضرت پاسخ داد: اما پنجشنبه روزی است که در آن اعمال بندگان به پیشگاه پروردگار عرضه می شود و اما چهارشنبه روزی است که آتش جهنم در آن روز آفریده شد و اما روزه این روز سپری است [در برابر آتش].(2)

روایت18.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: چهارشنبه روز نحس مستمر است؛ بدین جهت که این روز اولین و آخرین روز از روزهایی است که خدای عزوجلّ در مورد آن فرمود: «سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً»،{[که خدا] آن را هفت شب و هشت روز پیاپی بر آنان بگماشت.}(3)

روایت19.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: در روز چهارشنبه روزه می گیرند؛ زیرا خدای عزوجلّ در گذشته هیچ امتی را عذاب نکرد مگر در روز چهارشنبه وسط ماه. پس مستحب است که در این روز روزه گرفته شود.(4)

المحاسن: از یوسف مثل همین حدیث نقل شده است.(5)

روایت20.

معانی الاخبار: امام جعفر صادق علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت می کند که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: وارد بهشت شدم و دیدم که بیشتر ساکنان آن ابله و نادانند. گوید: عرض کردم: ابله به چه معناست؟ فرمود: کسانی که در نیکی عاقل و از بدی غافل بودند

ص: 98


1- . علل الشرایع 2 : 69
2- . علل الشرایع 2 : 68
3- . علل الشرایع 2 : 69 و آیه 7 در سوره حاقه است.
4- . علل الشرایع 2 : 69
5- . المحاسن : 320

عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: آخِرُ خَمِیسٍ فِی الشَّهْرِ تُرْفَعُ فِیهِ الْأَعْمَالُ (1).

«17»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْأَحْوَلِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله سُئِلَ عَنْ صَوْمِ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ فَقَالَ أَمَّا الْخَمِیسُ فَیَوْمٌ تُعْرَضُ فِیهِ الْأَعْمَالُ وَ أَمَّا الْأَرْبِعَاءُ فَیَوْمٌ خُلِقَتْ فِیهِ النَّارُ وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَجُنَّةٌ مِنَ النَّارِ(2).

«18»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: الْأَرْبِعَاءُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ لِأَنَّهُ أَوَّلُ یَوْمٍ وَ آخِرُ یَوْمٍ مِنَ الْأَیَّامِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً(3).

«19»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّمَا یُصَامُ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ لِأَنَّهُ لَمْ یُعَذِّبِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أُمَّةً فِیمَا مَضَی إِلَّا یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَسَطَ الشَّهْرِ فَیُسْتَحَبُّ أَنْ یُصَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ (4).

سن، [المحاسن] أبی عن یونس: مثله (5).

«20»

مع، [معانی الأخبار] أَبِی عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الْبُلْهَ قَالَ قُلْتُ مَا الْأَبْلَهُ فَقَالَ الْعَاقِلُ فِی الْخَیْرِ الْغَافِلُ عَنِ الشَّرِّ

ص: 98


1- 1. علل الشرائع ج 2 ص 69.
2- 2. علل الشرائع ج 2 ص 68.
3- 3. علل الشرائع ج 2 ص 69، و الآیة فی سورة الحاقة: 7.
4- 4. المصدر نفسه ص 69.
5- 5. المحاسن ص 320.

و سه روز از هر ماه را روزه می گرفتند.(1)

روایت21.

معانی الاخبار: امام جعفر صادق علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در بهشت اتاق هایی است که بیرونش از درون اتاق و درونش از بیرون دیده می شود. افرادی از امت من در آن ها ساکن هستند که نیکو سخن باشند و اطعام کنند و سلام کردن را ترویج کنند و پیوسته در روزه باشند و وقتی مردم در خوابند، آنان شب ها را به نماز ایستند.

امام علی علیه السلام فرمود: ای رسول خدا! چه کسی از امت شما توان این کار را خواهد داشت؟ حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: آیا می دانی سخن نیکو چیست؟ کسی که هر صبح و شام ده مرتبه بگوید: «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله اکبر» [کلامش نیکو باشد.] «اطعام طعام» نیز خرجی دادن مرد به خانواده خویش است. اما تداوم روزه به این معناست که انسان ماه رمضان و سه روز را در هر ماه روزه بدارد که ثواب روزه تمام عمر برای او نوشته می شود. اما در مورد نماز در شب، آن هم هنگامی که مردم در خواب هستند؛ اگر کسی نماز مغرب و عشا و صبح را در مسجد و به جماعت بخواند گویی که تمام شب را بیدار مانده است و ترویج سلام بدین معناست که در سلام دادن به هیچ یک از مسلمانان بخل نورزد.(2)

روایت22.

معانی الاخبار: نُعَیم بن قَعنَب گوید: در پی ابوذر به ربذه رفتم، زنی به من گفت: برای انجام کار رفته است. گوید: در همین موقع ابوذر آمد در حالی که افسار دو شتر را می کشید و یکی از آن دو به دیگری بسته شده بود و از گردن هر کدام مشکی آویخته بود. گوید: برخاستم و سلام کردم و سپس نشستم. ابوذر وارد خانه خویش شد و چیزی به همسرش گفت و سپس گفت: آه! چیزی بیشتر از فرموده پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیستی که فرمود: «حقیقتاً زن همچون دنده ای می ماند که اگر آن را راست کنی می شکند و با این حال لازمه زندگی است و باید با او مدارا کرد.» سپس یک سینی آورد که پرنده ای شبیه مرغ سنگ خوار در آن بود و گفت: تو بخور که من روزه هستم، سپس برخاست و دو رکعت نماز به جای آورد سپس آمد و شروع به خوردن کرد، گوید: گفتم: سبحان الله!

ص: 99


1- . معانی الاخبار : 203 و در آن آمده است: نادانی به چه معناست؟
2- . معانی الاخبار : 251-250 و در امالی ص 198 نیز آن را می بینید.

الَّذِی یَصُومُ فِی کُلِّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ (1).

«21»

مع، [معانی الأخبار] الْعَطَّارُ عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْبَطَائِنِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ فِی الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَی ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی مَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَی السَّلَامَ وَ أَدَامَ الصِّیَامَ وَ صَلَّی بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ فَقَالَ عَلِیٌّ علیه السلام یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ یُطِیقُ هَذَا مِنْ أُمَّتِکَ فَقَالَ صلی الله علیه و آله یَا عَلِیُّ أَ وَ مَا تَدْرِی مَا إِطَابَةُ الْکَلَامِ مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَی عِیَالِهِ وَ أَمَّا إِدَامَةُ الصِّیَامِ فَهُوَ أَنْ یَصُومَ الرَّجُلُ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ یُکْتَبُ لَهُ صَوْمُ الدَّهْرِ وَ أَمَّا الصَّلَاةُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ فَمَنْ صَلَّی الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ صَلَاةَ الْغَدَاةِ فِی الْمَسْجِدِ فِی جَمَاعَةٍ فَکَأَنَّمَا أَحْیَا اللَّیْلَ کُلَّهُ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ أَنْ لَا یَبْخَلَ بِالسَّلَامِ عَلَی أَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ (2).

«22»

مع، [معانی الأخبار] مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ تَمِیمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ هَاشِمِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ عَنْ مُعَمَّرٍ عَنِ الْجَرِیرِیِّ عَنْ أَبِی الْعَلَاءِ بْنِ سُحَیْرٍ عَنْ نُعَیْمِ بْنِ قَعْنَبٍ قَالَ: أَتَیْتُ الرَّبَذَةَ أَلْتَمِسُ أَبَا ذَرٍّ- فَقَالَتْ لِی امْرَأَةٌ ذَهَبَ یَمْتَهِنُ-(3)

قَالَ فَإِذَا أَبُو ذَرٍّ قَدْ أَقْبَلَ یَقُودُ بَعِیرَیْنِ قَدْ قَطَرَ أَحَدَهُمَا بِذَنَبِ الْآخَرِ قَدْ عَلَّقَ فِی عُنُقِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا قِرْبَةً قَالَ فَقُمْتُ فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ ثُمَّ جَلَسْتُ فَدَخَلَ مَنْزِلَهُ وَ کَلَّمَ امْرَأَتَهُ بِشَیْ ءٍ فَقَالَ أُفٍّ مَا تَزِیدِینَ عَلَی مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّمَا الْمَرْأَةُ کَالضِّلْعِ إِنْ أَقَمْتَهَا کَسَرْتَهَا وَ فِیهَا بُلْغَةٌ ثُمَّ جَاءَ بِصَحْفَةٍ فِیهَا مِثْلُ الْقَطَاةِ فَقَالَ کُلْ فَإِنِّی صَائِمٌ ثُمَّ قَامَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ جَاءَ فَأَکَلَ قَالَ فَقُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ

ص: 99


1- 1. معانی الأخبار ص 203، و فیه ما البله؟.
2- 2. معانی الأخبار ص 250- 251، و تراه فی الأمالی: 198.
3- 3. الامتهان: الشغل و الخدمة.

گمان می بردم از مردم دروغ بشنوم ولی در مورد تو هرگز چنین نمی پنداشتم. گفت: چه دروغی به تو گفته ام؟ گفتم: تو به من گفتی روزه هستی، بعد آمده ای و غذا می خوری؟ گفت: اکنون نیز می گویم، من سه روز را از این ماه روزه گرفتم، پس روزه آن بر من واجب و افطار آن بر من حلال است.(1)

روایت23.

ثواب الاعمال: محمد بن مروان گوید: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله آن قدر روزه می گرفت که می گفتند او افطار نمی کند و پس از آن یک روز در میان روزه می گرفت، سپس روزهای دوشنبه و پنجشنبه را در هر هفته روزه می گرفت. سپس از آن شیوه هم منصرف شد و در هر ماه سه روز روزه می گرفت، پنجشنبه اول ماه و چهارشنبه وسط و پنجشنبه آخر ماه. حضرت می گفت: این روزه برابر با روزه تمام عمر است.

پدرم امام باقر علیه السلام می فرمود: هیچ کس برای من منفورتر از آن شخص نیست که به او گفته شود: رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین و چنان می کرد و او بگوید: خداوند مرا برای کوشش زیاد در نماز عذاب نمی کند، گویی خیال می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله کار خیری را از روی ناتوانی رها کرده است.(2)

روایت24.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: روزه ماه صبر [رمضان] و سه روز در هر ماه تشویش و اضطراب سینه را از بین می برد و روزه سه روز در هر ماه به مانند روزه داری در تمام عمر است. خداوند عزوجلّ در کتاب خویش می فرماید: «من جاءَ بالحسنةِ فلهُ عشرُ أمثالِها»(3) {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(4)

تفسیر عیاشی: از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نظیر این حدیث ذکر شده است.(5)

تفسیر عیاشی: از حلبی مثل این حدیث ذکر شده است.(6)

روایت25.

ثواب الاعمال: بزنطی گوید: از امام رضا علیه السلام درباره کیفیت روزه در هر ماه پرسیدم: فرمود: سه روز در ماه، در هر دهه

ص: 100


1- . معانی الاخبار : 305
2- . ثواب الاعمال : 72
3- . انعام / 160
4- . ثواب الاعمال : 73
5- . تفسیر عیاشی 1 : 386
6- . تفسیر عیاشی 1 : 387

مَا ظَنَنْتُ أَنْ یَکْذِبَنِی مِنَ النَّاسِ فَلَمْ أَظُنَّ أَنَّکَ تَکْذِبُنِی قَالَ وَ مَا ذَاکَ قُلْتُ إِنَّکَ قُلْتَ لِی أَنَا صَائِمٌ ثُمَّ جِئْتَ فَأَکَلْتَ قَالَ وَ أَنَا الْآنَ أَقُولُهُ إِنِّی صُمْتُ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ ثَلَاثاً فَوَجَبَ لِی صَوْمُهُ وَ حَلَّ لِی فِطْرُهُ (1).

«23»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَصُومُ حَتَّی یُقَالَ لَا یُفْطِرُ ثُمَّ صَامَ یَوْماً وَ أَفْطَرَ یَوْماً ثُمَّ صَامَ الْإِثْنَیْنِ وَ الْخَمِیسَ ثُمَّ آلَ مِنْ ذَلِکَ إِلَی صِیَامِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ- خَمِیسٍ فِی أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ أَرْبِعَاءَ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ وَ خَمِیسٍ فِی آخِرِ الشَّهْرِ وَ کَانَ یَقُولُ ذَلِکَ صَوْمُ الدَّهْرِ.

وَ کَانَ أَبِی علیه السلام یَقُولُ مَا مِنْ أَحَدٍ أَبْغَضَ إِلَیَّ مِنْ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَفْعَلُ کَذَا وَ کَذَا فَیَقُولُ لَا یُعَذِّبُنِیَ اللَّهُ عَلَی أَنْ أَجْتَهِدَ فِی الصَّلَاةِ کَأَنَّهُ یَرَی أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله تَرَکَ شَیْئاً مِنَ الْفَضْلِ عَجْزاً عَنْهُ (2).

«24»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ أَبَانٍ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: صِیَامُ شَهْرِ الصَّبْرِ وَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ یَذْهَبْنَ بِبَلَابِلِ الصَّدْرِ وَ صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ صِیَامُ الدَّهْرِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ- مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(3).

شی، [تفسیر العیاشی] الحسین بن سعید یرفعه عن أمیر المؤمنین علیه السلام: مثله (4) شی، [تفسیر العیاشی] عن الحلبی: مثله (5).

«25»

ثو، [ثواب الأعمال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا علیه السلام عَنِ الصِّیَامِ فِی الشَّهْرِ کَیْفَ هُوَ فَقَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ فِی کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ

ص: 100


1- 1. معانی الأخبار ص 305.
2- 2. ثواب الأعمال ص 72.
3- 3. ثواب الأعمال ص 73.
4- 4. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 386.
5- 5. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 387.

یک روز، خداوند عزوجل در کتاب خویش می فرماید: {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(1) سه روز روزه در هر ماه به مثابه روزه در کل عمر است.(2)

روایت26.

ثواب الاعمال: حریز روایت کرده است که از امام صادق علیه السلام پرسیدند: درباره روزه چهارشنبه چه چیزی وارد شده است؟ فرمود: امام علی علیه السلام فرمود: خدای عزوجلّ آتش را در روز چهارشنبه آفرید. او روزه آن روز را دوست دارد تا از آتش جهنم به خدا پناه آورده شود.(3)

روایت27.

ثواب الاعمال: حمّاد بن عثمان گوید: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله آنچنان روزه می گرفت که گفته می شد او افطار نمی کند و آن قدر روزه نمی گرفت که گفته می شد او روزه نمی گیرد. سپس مدتی یک روز در میان روزه حضرت داود علیه السلام را می گرفت و پس از آن تا پایان عمر مبارک سه روز را در ماه روزه می گرفت و می فرمود: سه روز روزه در هر ماه برابر با روزه داری در تمام عمر است و وسوسه سینه را از بین می برد.

راوی می گوید: عرض کردم: فدایت شوم! این روزها کدامند؟ فرمود: اولین پنجشنبه در ماه و اولین چهارشنبه دهه بعدی و آخرین پنجشنبه ماه. گوید: عرضه داشتم: چرا این روزها انتخاب شده؟ فرمود: زیرا اگر بر امت های پیش از ما عذابی نازل می­شد، در این روزها بود و رسول خدا صلی الله علیه و آله [تمام] این روزها را روزه می گرفت؛ چرا که این روزها روزهای هراسناکی است.(4)

روایت28.

ثواب الاعمال: یسار بن بشار گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: به چه علت روز چهارشنبه را روزه می گیرند؟ حضرت فرمود: به جهت این که آتش جهنم روز چهارشنبه آفریده شده است.(5)

المحاسن: نظیر همین حدیث از ابان روایت شده است.(6)

روایت29.

ثواب الاعمال: زراره گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: در روزه گرفتن سنت بر چه اساسی جاری است؟ فرمود: سه روز در هر ماه: پنجشنبه دهه اول، چهارشنبه دهه دوم و

ص: 101


1- . انعام / 160
2- . ثواب الاعمال : 73
3- . ثواب الاعمال : 73
4- . ثواب الاعمال : 73
5- . ثواب الاعمال : 74
6- . المحاسن : 319

یَوْماً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ- مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ صَوْمُ الدَّهْرِ(1).

«26»

ثو، [ثواب الأعمال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَا جَاءَ فِی الصَّوْمِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فَقَالَ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ النَّارَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فَأَحَبَّ صَوْمَهُ لِیُتَعَوَّذَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ(2).

«27»

ثو، [ثواب الأعمال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی أَخِی مُغَلِّسٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: صَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حَتَّی قِیلَ مَا یُفْطِرُ وَ أَفْطَرَ حَتَّی قِیلَ مَا یَصُومُ ثُمَّ صَامَ صَوْمَ دَاوُدَ علیه السلام یَوْماً وَ یَوْماً لَا ثُمَّ قُبِضَ صلی الله علیه و آله َلَی صَوْمِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ وَ قَالَ یَعْدِلْنَ الدَّهْرَ وَ یَذْهَبْنَ بِوَحَرِ الصَّدْرِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ أَیُّ أَیَّامٍ هِیَ فَقَالَ أَوَّلُ خَمِیسٍ فِی الشَّهْرِ وَ أَوَّلُ أَرْبِعَاءَ بَعْدَ الْعَشْرِ مِنْهُ وَ آخِرُ خَمِیسٍ مِنْهُ قَالَ قَالَتْ وَ لِمَ صَارَتْ هَذِهِ الْأَیَّامَ قَالَ لِأَنَّ مَنْ کَانَ قَبْلَنَا مِنَ الْأُمَمِ إِذَا نَزَلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ نَزَلَ فِی هَذِهِ الْأَیَّامِ فَصَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله هَذِهِ الْأَیَّامَ کُلَّهَا لِأَنَّهَا الْأَیَّامُ الْمَخُوفَةُ(3).

«28»

ثو، [ثواب الأعمال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْأَحْوَلِ عَنْ یَسَارِ بْنِ بَشَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لِأَیِّ شَیْ ءٍ یُصَامُ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ لِأَنَّ النَّارَ خُلِقَتْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ(4).

سن، [المحاسن] أبی عن یونس عن أبان: مثله (5).

«29»

ثو، [ثواب الأعمال] بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام بِمَا جَرَتِ السُّنَّةُ مِنَ الصَّوْمِ فَقَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ- الْخَمِیسُ فِی الْعَشْرِ الْأُوَلِ وَ الْأَرْبِعَاءُ فِی الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ وَ

ص: 101


1- 1. ثواب الأعمال ص 73 و سیجی ء مثله عن المحاسن.
2- 2. ثواب الأعمال ص 73 و سیجی ء مثله عن المحاسن.
3- 3. ثواب الأعمال ص 73 و سیجی ء مثله عن المحاسن.
4- 4. ثواب الأعمال ص 74.
5- 5. المحاسن ص 319.

پنجشنبه دهه آخر. گوید: عرض کردم: آیا این تمام آن چیزی است که در روزه داری سنت بر آن جاری شده است؟ فرمود: آری.(1)

روایت30.

ثواب الاعمال: حسین بن ابو حمزه گوید: به امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیا می توانم روزه سه روز در ماه را از تابستان به زمستان موکول کنم؟ به این علت که آن را بر خود آسان تر می بینم. فرمود: آری، اما حسابش را به یاد داشته باش.(2)

روایت31.

ثواب الاعمال: یزید بن خلیفه گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: در گرما روزه بر من دشوار می شود و دچار سردرد می شوم، حضرت فرمود: آنچه را من انجام می دهم انجام ده. من اگر به مسافرت بروم هر روز یک مد طعام از طعامی که به خانواده ام می دهم، صدقه می دهم.(3)

روایت32.

ثواب الاعمال: ابراهیم بن مثنی می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: سه روز روزه در ماه بر من دشوار است، آیا اگر به ازای هر روز یک درهم صدقه بدهم کفایت می کند؟ فرمود: یک درهم صدقه بهتر است از روزه یک روز.(4)

روایت33.

المحاسن: از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمود: ای علی! تو را به خصلت هایی سفارش می کنم... تا این که فرمود: و ششم اجرا کردن سنت من در نماز و روزه، اما [سنت من در] روزه، سه روز روزه در ماه است: پنجشنبه اول ماه، چهارشنبه وسط ماه و پنجشنبه آخر ماه.(5)

مؤلف

شرح کامل این حدیث در باب جوامع المکارم آمده است.(6)

روایت34.

المحاسن: امام صادق علیه السلام فرموده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله تا لحظه وفات روزه سه روز در ماه را می گرفت و فرمود: این روزه

ص: 102


1- . ثواب الاعمال : 74
2- . ثواب الاعمال : 74
3- . ثواب الاعمال : 74
4- . ثواب الاعمال : 74
5- . المحاسن : 17
6- . ر.ک: ج69 ص 392-391

الْخَمِیسُ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ قَالَ قُلْتُ هَذَا جَمِیعُ مَا جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ فِی الصَّوْمِ قَالَ نَعَمْ (1).

«30»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام أَوْ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ أُؤَخِّرُهَا فِی الصَّیْفِ إِلَی الشِّتَاءِ فَإِنِّی أَجِدُهُ أَهْوَنَ عَلَیَّ فَقَالَ نَعَمْ وَ احْفَظْهَا(2).

«31»

ثو، [ثواب الأعمال] مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ خَلِیفَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّهُ یَشْتَدُّ عَلَیَّ الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ وَ أَجِدُ الصُّدَاعَ فَقَالَ اصْنَعْ کَمَا أَنَا أَصْنَعُ أَنَا إِذَا سَافَرْتُ أَتَصَدَّقُ کُلَّ یَوْمٍ بِمُدٍّ عَلَی أَهْلِی الَّذِی أَقُوتُهُمْ بِهِ (3).

«32»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْمُثَنَّی قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنِّی قَدِ اشْتَدَّ عَلَیَّ صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ فَمَا یُجْزِی عَنِّی أَنْ أَتَصَدَّقَ مَکَانَ کُلِّ یَوْمٍ بِدِرْهَمٍ فَقَالَ صَدَقَةُ دِرْهَمٍ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِ یَوْمٍ (4).

«33»

سن، [المحاسن] أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام أُوصِیکَ یَا عَلِیُّ بِخِصَالٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ السَّادِسَةُ الْأَخْذُ بِسُنَّتِی فِی صَلَاتِی وَ صَوْمِی فَأَمَّا الصِّیَامُ فَثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ- الْخَمِیسُ فِی أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ الْأَرْبِعَاءُ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ وَ الْخَمِیسُ فِی آخِرِ الشَّهْرِ(5).

أقول

تمامه فی باب جوامع المکارم (6).

«34»

سن، [المحاسن] أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلَی صَوْمِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ وَ قَالَ: یَعْدِلْنَ

ص: 102


1- 1. ثواب الأعمال ص 74.
2- 2. ثواب الأعمال ص 74.
3- 3. ثواب الأعمال ص 74.
4- 4. ثواب الأعمال ص 74.
5- 5. المحاسن ص 17.
6- 6. راجع ج 69 ص 391- 392.

برابر با روزه تمام عمر است و وسوسه دل را از بین می برد. عرض کردم: چرا این سه روز برای روزه تعیین شده است؟ فرمود: بر امت های پیش از ما در این روزها عذاب فرود آمده است؛ از این رو رسول خدا صلی الله علیه و آله این روزهای هراسناک را روزه می گرفتند.(1)

روایت35.

فقه الرضا علیه السلام: آنچه علاوه بر روزه واجب، از روزه سنت لازم است تا نقص در فریضه به واسطه آن کامل شود، سه روز روزه در هر ماه است: چهارشنبه بین دو پنجشنبه و روزه شعبان.

روایت36.

تفسیر عیاشی: احمد بن محمد گوید: از او در مورد کیفیت روزه سنت پرسیدم، فرمود: سه روز روزه در ماه [:پنجشنبه دهه اول، چهارشنبه دهه وسط و پنجشنبه دهه آخر] برابر با روزه یک عمر است.(2)

روایت37.

تفسیر عیاشی: امام صادق علیه السلام فرمود: {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(3) از جمله این کارهای نیک، روزه سه روز از هر ماه است.(4)

روایت38.

تفسیر عیاشی: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که خطاب به یسار فرمود: ای یسار، می دانی روزه سه روز چیست؟ گوید: عرض کردم: نمی دانم فدایت گردم. فرمود: روزه اولین پنجشنبه از اول ماه و چهارشنبه وسط ماه و پنجشنبه آخر آن ماه، مصداق قول خداوند است: {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.} یعنی مانند آن است که تمام عمر را روزه دار بوده و افطار نکرده باشد. سپس فرمود: چقدر به فرد روزه داری غبطه می خورم که پیوسته در طاعت خداست و شب هنگام به غذا و نوشیدنی مشتاق می شود. روزه به تن کمک می کند و مراقب و نگهدار آن است.(5)

روایت39.

مکارم الأخلاق: از امام صادق علیه السلام سؤال شد که اگر کسی سه روز از هر ماه را روزه نگیرد، به این علت که روزه گرفتن برای او دشوار است، آیا به جای آن باید فدیه ای بپردازد؟ فرمود: یک مد طعام در هر روز.

ص: 103


1- . المحاسن : 301
2- . تفسیر عیاشی 1 : 386، مابین کروشه از منبع اضافه شده است.
3- . انعام / 160
4- . تفسیر عیاشی 1 : 386، مابین کروشه از منبع اضافه شده است.
5- . تفسیر عیاشی 1 : 387

الدَّهْرَ وَ یَذْهَبْنَ بِوَحَرِ الصَّدْرِ قُلْتُ کَیْفَ صَارَتْ هَذِهِ الْأَیَّامُ هِیَ الَّتِی تُصَامُ فَقَالَ إِنَّ مَنْ قَبْلَنَا مِنَ الْأُمَمِ إِذَا نَزَلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ نَزَلَ فِی هَذِهِ الْأَیَّامِ فَصَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْأَیَّامَ الْمَخُوفَةَ(1).

«35»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام]: مَا یَلْزَمُ مِنْ صَوْمِ السُّنَّةِ فَضْلُ الْفَرِیضَةِ وَ هُوَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی کُلِّ شَهْرٍ- أَرْبِعَاءُ بَیْنَ الْخَمِیسَیْنِ وَ صَوْمُ شَعْبَانَ لِیَتِمَّ بِهِ نَقْصُ الْفَرِیضَةِ.

«36»

شی، [تفسیر العیاشی] بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ کَیْفَ یُصْنَعُ فِی الصَّوْمِ صَوْمِ السُّنَّةِ قَالَ صَوْمُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ خَمِیسٌ مِنْ عَشْرٍ وَ أَرْبِعَاءُ مِنْ عَشْرٍ وَ خَمِیسٌ مِنْ عَشْرِ صَوْمُ دَهْرٍ(2).

«37»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها مِنْ ذَلِکَ صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرِ(3).

«38»

شی، [تفسیر العیاشی] عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ وَجَدْتُ فِی کِتَابِ إِسْحَاقَ بْنِ عُمَرَ أَوْ فِی کِتَابِ أَبِی وَ مَا أَدْرِی سَمِعَهُ عَنِ ابْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: یَا یَسَارُ تَدْرِی مَا صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا أَدْرِی قَالَ الهانی (4)

إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حِینَ قُبِضَ أَوَّلُ خَمِیسٍ مِنْ أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ أَرْبِعَاءُ فِی أَوْسَطِهِ وَ خَمِیسٌ فِی آخِرِهِ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ

أَمْثالِها هُوَ الدَّهْرَ صَائِمٌ لَا یُفْطِرُ ثُمَّ قَالَ مَا أَغْبَطَ عِنْدِیَ الصَّائِمَ یَظَلُّ فِی طَاعَةِ اللَّهِ وَ یُمْسِی یَشْتَهِی الطَّعَامَ وَ الشَّرَابَ إِنَّ الصَّوْمَ نَاصِرٌ لِلْجَسَدِ حَافِظٌ وَ رَاعٍ لَهُ (5).

«39»

مکا، [مکارم الأخلاق]: سُئِلَ الصَّادِقُ علیه السلام عَمَّنْ لَمْ یَصُمِ الثَّلَاثَةَ الْأَیَّامِ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ وَ هُوَ یَشْتَدُّ عَلَیْهِ الصِّیَامُ هَلْ فِیهِ فِدَاءٌ قَالَ مُدٌّ مِنْ طَعَامٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ.

ص: 103


1- 1. المحاسن ص 301.
2- 2. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 386، و ما بین العلامتین زیادة من المصدر راجعه.
3- 3. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 386، و ما بین العلامتین زیادة من المصدر راجعه.
4- 4. اختار فی المصدر بدل ذلک نسخة اخری و هی« أتی بها» و لا معنی له و لعلّ الصحیح: قال قال الهادی أبی: آل رسول اللّه حین قبض الی صیام ثلاثة أیّام أول خمیس إلخ.
5- 5. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 387.

نیز از حضرت صادق علیه السلام آمده است: هر کس سه روز را از ماه روزه بدارد نباید مجادله کند و جهالت پیشه کند و در قسم به خداوند شتاب نکند و اگر کسی با او نادانی کند باید تحمل کند.(1)

الدروع الواقیة: نظیر همین دو حدیث از حضرت علیه السلام آمده است.(2)

روایت40.

الدروع الواقیة: از امام صادق علیه السلام روایت شده که نبی اکرم صلی الله علیه و آله در اوایل بعثت خود آن قدر روزه می گرفت که گفته می شد: او افطار نمی کند و مدتی هم روزه نمی گرفت تا این که می گفتند: او روزه نمی گیرد. سپس این شیوه را ترک کرد و یک روز در میان روزه گرفت که این روزه حضرت داود علیه السلام است.

از کتاب صیام از امام صادق علیه السلام روایت شده است که شخصی از پیامبر صلی الله علیه و آله درباره روزه سؤال کرد. [حضرت به او فرمود:] ایام البیض را روزه بدارد. عرض کرد: من توان [بیشتر را] دارم. حضرت فرمود: چطور است روزه حضرت داود علیه السلام را بگیری؟ او یک روز روزه می گرفت و یک روز نمی گرفت.

در کتاب صیام آمده که یک نفر از ابن عباس درباره روزه سؤال کرد، وی گفت: اگر بخواهی، روزه حضرت داود علیه السلام را بگیر که او از پارساترین و شنواترین انسان ها بود. از دیدار با مردم گریزان نبود و با هفتاد صوت زبور را می خواند و وقتی بر خویش می گریست، هیچ جنبنده ای در خشکی و دریا باقی نمی ماند که صدای گریه او را نشنود. او هر روز در آخر روز سجده ای داشت و یک روز در میان روزه می گرفت .

اگر هم بخواهی، روزه پسرش سلیمان علیه السلام را بگیر که سه روز از اول، سه روز از وسط و سه روز از آخر ماه را روزه می داشت.

اگر خواستی می توانی روزه حضرت عیسی علیه السلام را بگیری که تمام عمر را روزه دار بود و جامه ای پشمین می پوشید و نان جو می خورد. خانه و فرزندی که بمیرد نداشت. تیراندازی ماهر بود و تیرش برای شکار به خطا نمی رفت و از زمانی که خورشید غروب می کرد پاهایش را به صف می کرد و همچنان نماز می خواند تا این که [طلوع کند و] آن را ببیند. با جماعت بنی اسراییل رفت و آمد می کرد و اگر کسی خواسته ای داشت آن را برآورده می ساخت. هیچ وقت در مکانی قرار نمی یافت، مگر این که در آن جا دو رکعت نماز می­گزارد و این به سبب منزلت والای او بود تا این که خداوند او را به نزد خویش برد.

ص: 104


1- . مکارم الأخلاق : 159
2- . الدروع الواقیة : نسخه خطی

وَ عَنْهُ علیه السلام قَالَ: إِذَا صَامَ أَحَدُکُمُ الثَّلَاثَةَ الْأَیَّامِ مِنَ الشَّهْرِ فَلَا یُجَادِلَنَّ أَحَداً وَ لَا یَجْهَلْ وَ لَا یُسْرِعْ إِلَی الْحَلْفِ وَ الْأَیْمَانِ بِاللَّهِ وَ إِنْ جَهِلَ عَلَیْهِ أَحَدٌ فَلْیَحْتَمِلْ (1).

قیه، [الدروع الواقیة] عنه علیه السلام: مثل الخبرین (2).

«40»

قیه، [الدروع الواقیة] عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله کَانَ أَوَّلَ مَا بُعِثَ یَصُومُ حَتَّی یُقَالَ لَا یُفْطِرُ وَ یُفْطِرُ حَتَّی یُقَالَ لَا یَصُومُ ثُمَّ تَرَکَ ذَلِکَ وَ صَامَ یَوْماً وَ أَفْطَرَ یَوْماً وَ هُوَ صَوْمُ دَاوُدَ علیه السلام.

وَ مِنْ کِتَابِ الصِّیَامِ، عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله عَنِ الصَّوْمِ فَأَمَرَهُ أَنْ یَصُومَ أَیَّامَ الْبِیضِ فَقَالَ إِنَّ بِی قُوَّةً فَقَالَ أَیْنَ أَنْتَ مِنْ صَوْمِ دَاوُدَ علیه السلام کَانَ یَصُومُ یَوْماً وَ یُفْطِرُ یَوْماً.

وَ فِی کِتَابِ الصِّیَامِ،: أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ ابْنَ عَبَّاسٍ عَنِ الصِّیَامِ فَقَالَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ صَوْمَ دَاوُدَ علیه السلام فَإِنَّهُ کَانَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ أَسْمَعِ النَّاسِ وَ کَانَ لَا یَفِرُّ إِذَا لَاقَی وَ کَانَ یَقْرَأُ الزَّبُورَ بِسَبْعِینَ صَوْتاً وَ کَانَ إِذَا بَکَی عَلَی نَفْسِهِ لَمْ یَبْقَ دَابَّةٌ فِی بَرٍّ وَ لَا بَحْرٍ إِلَّا اسْتَمَعْنَ لِصَوْتِهِ وَ یَبْکِی عَلَی نَفْسِهِ وَ کَانَ لَهُ کُلَّ یَوْمٍ سَجْدَةٌ فِی آخِرِ النَّهَارِ وَ کَانَ یَصُومُ یَوْماً وَ یُفْطِرُ یَوْماً وَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ صَوْمَ ابْنِهِ سُلَیْمَانَ علیه السلام فَإِنَّهُ کَانَ یَصُومُ مِنْ أَوَّلِ الشَّهْرِ ثَلَاثَةً وَ مِنْ وَسَطِهِ ثَلَاثَةً وَ مِنْ آخِرِهِ ثَلَاثَةً وَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ صَوْمَ عِیسَی علیه السلام فَإِنَّهُ کَانَ یَصُومُ الدَّهْرَ وَ یَلْبَسُ الشَّعْرَ وَ یَأْکُلُ الشَّعِیرَ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ بَیْتٌ وَ لَا وَلَدٌ یَمُوتُ وَ کَانَ رَامِیاً لَا یُخْطِئُ صَیْداً یُرِیدُهُ وَ حَیْثُ مَا غَابَتِ الشَّمْسُ صَفَّ قَدَمَیْهِ فَلَمْ یَزَلْ یُصَلِّی حَتَّی یَرَاهَا وَ کَانَ یَمُرُّ بِمَجَالِسِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَمَنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ قَضَاهَا وَ کَانَ لَا یَقُومُ یَوْماً مَقَاماً إِلَّا وَ صَلَّی فِیهِ رَکْعَتَیْنِ وَ کَانَ ذَلِکَ مِنْ شَأْنِهِ حَتَّی رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ.

ص: 104


1- 1. مکارم الأخلاق ص 159.
2- 2. الدروع الواقیة مخطوط.

اگر بخواهی، روزه مادرش مریم علیها السلام را بگیر. او دو روز را روزه می گرفت و یک روز افطار می کرد.

اگر خواستی، روزه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را بگیر که سه روز از هر ماه را روزه می گرفت و می فرمود: این روزه برابر با روزه تمام عمر است.

روایت41.

الدروع الواقیة: بدان که ظاهر روایت دوستان ما آن است که این روزه در چهارشنبه بین دو پنجشنبه است، ولی شیخ طوسی رحمه الله در «تهذیب»(1) خود از ابو بصیر روایت کرده که از امام صادق علیه السلام درباره روزه سه روز از ماه پرسیدم، حضرت فرمود: از هر ده روز یک روز: پنجشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه و ماه بعدی: چهارشنبه، پنجشنبه و چهارشنبه. از این حدیث فهمیده می شود که انسان مخیر است بین این که چهارشنبه بین دو پنجشنبه یا پنجشنبه بین دو چهارشنبه را روزه بدارد و به هر کدام از این دو شیوه عمل کند ایرادی ندارد.

آنچه به این مطلب دلالت می کند، روایت اسماعیل بن داود(2) است: از امام رضا علیه السلام درباره روزه پرسیدم، حضرت علیه السلام فرمود: سه روز در ماه: چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه، عرض کردم: یاران ما چهارشنبه میان دو پنجشنبه را روزه می گیرند، حضرت علیه السلام فرمود: این گونه اشکالی ندارد، پنجشنبه میان دو چهارشنبه نیز ایراد ندارد.

از امام صادق علیه السلام روایت شده که اگر در اول ماه دو پنجشنبه باشد، روزه دومی بهتر است و اگر در وسط ماه دو چهارشنبه باشد، روزه دومی بهتر است.(3)

سید رحمه الله گفته است: به نظر من شاید منظور این باشد که کسی که پنجشنبه اول و چهارشنبه اول را از دست دهد، روزه دومی آن ها بهتر از ترک آن هاست؛ زیرا اگر این حدیث نبود چه بسا انسان چنین تصور می کرد که اگر اولی را از دست دهد دومی را نیز باید ترک کند.

ابن بابویه در کتاب من لا یحضره الفقیه(4) روایت کرده که از امام موسی کاظم علیه السلام درباره دو پنجشنبه واقع در یک دهه سؤال شد و حضرت فرمود: اولی را روزه بگیر، شاید به دومی نرسی.

مؤلف

این دو حدیث با هم منافات ندارند؛ به این دلیل که اگر روز سی ام ماه پنجشنبه باشد و قبل از آن یک پنجشنبه دیگر نیز باشد، بهتر است که پنجشنبه اول را روزه بگیرد؛ زیرا امکان دارد

ص: 105


1- . ر.ک: التهذیب 1 : 438، آن را در الاستبصار : ج 2 ص 137 نیز می بینی.
2- . ر.ک: التهذیب 1 : 438، آن را در الاستبصار : ج 2 ص 137 نیز می بینی.
3- . ر.ک: التهذیب 1 : 438، آن را در الاستبصار : ج 2 ص 137 نیز می بینی.
4- . الفقیه 2 : 51

وَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ صَوْمَ أُمِّهِ مَرْیَمَ علیها السلام فَإِنَّهَا کَانَتْ تَصُومُ یَوْمَیْنِ وَ تُفْطِرُ یَوْماً وَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ صَوْمَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَإِنَّهُ کَانَ یَصُومُ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ وَ یَقُولُ هُنَّ صِیَامُ الدَّهْرِ.

«41»

قیه، الدروع الواقیة اعلم أن الظاهر من عمل أصحابنا أنه أربعاء بین خمیسین غیر أَنَ

الشَّیْخَ الطُّوسِیَّ رَحِمَهُ اللَّهُ رَوَی فِی تَهْذِیبِهِ (1) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ الصَّادِقَ علیه السلام عَنْ صَوْمِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ فَقَالَ فِی کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ یَوْماً خَمِیسٌ وَ أَرْبِعَاءُ وَ خَمِیسٌ وَ الشَّهْرُ الَّذِی یَأْتِی أَرْبِعَاءُ وَ خَمِیسٌ وَ أَرْبِعَاءُ فَعُلِمَ مِنْ ذَلِکَ أَنَّ الْإِنْسَانَ مُخَیَّرٌ بَیْنَ أَنْ یَصُومَ أَرْبِعَاءَ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ أَوْ خمیس [خَمِیساً] بَیْنَ أَرْبِعَاءَیْنِ فَعَلَی أَیِّهِمَا عَمِلَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.

و الذی یدل علی ذلک

مَا ذَکَرَهُ إِسْمَاعِیلُ بْنُ دَاوُدَ-(2)

قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا علیه السلام عَنِ الصِّیَامِ فَقَالَ علیه السلام ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ- الْأَرْبِعَاءُ وَ الْخَمِیسُ وَ الْجُمُعَةُ فَقُلْتُ إِنَّ أَصْحَابَنَا یَصُومُونَ أَرْبِعَاءَ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ فَقَالَ علیه السلام لَا بَأْسَ بِذَلِکَ وَ لَا بَأْسَ بِخَمِیسٍ بَیْنَ أَرْبِعَاءَیْنِ.

وَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: إِذَا کَانَ أَوَّلُ الشَّهْرِ خَمِیسَیْنِ فَصَوْمُ آخِرِهِمَا أَفْضَلُ وَ إِذَا کَانَ وَسَطُ الشَّهْرِ أَرْبِعَاءَیْنِ فَصَوْمُ آخِرِهِمَا أَفْضَلُ (3).

قال السید رحمه الله أقول لعل المراد بذلک أن من فاته الخمیس الأول و الأربعاء الأول فإن الآخر منهما أفضل من ترکهما لأنه لو لا هذا الحدیث ربما اعتقد الإنسان أنه إذا فاته الأول منهما ترک صوم الآخر

وَ رَوَی ابْنُ بَابَوَیْهِ فِی کِتَابِ مَنْ لَا یَحْضُرُهُ الْفَقِیهُ (4): أَنَّ الْعَالِمَ علیه السلام سُئِلَ عَنْ خَمِیسَیْنِ یَتَّفِقَانِ فِی الْعَشْرِ فَقَالَ صُمِ الْأَوَّلَ مِنْهُمَا لَعَلَّکَ لَا تَلْحَقُ الثَّانِیَ.

أقول

هذان الحدیثان لا یتنافیان و ذلک أنه إذا کان یوم الثلاثین من الشهر یوم الخمیس و قبله خمیس آخر فینبغی أن یصوم الخمیس الأول منهما لجواز

ص: 105


1- 1. راجع التهذیب ج 1 ص 438 و تراه فی الاستبصار ج 2 ص 137.
2- 2. راجع التهذیب ج 1 ص 438 و تراه فی الاستبصار ج 2 ص 137.
3- 3. راجع التهذیب ج 1 ص 438 و تراه فی الاستبصار ج 2 ص 137.
4- 4. الفقیه ج 2 ص 51.

هلال ماه بعد پدیدار شود و این ماه ناقص شود و او روزه پنجشنبه سی امین روز را از دست بدهد. این مورد تفاوت دارد با این که پنجشنبه آخر، روز بیست و نهم ماه باشد و قبل از آن یک پنجشنبه دیگر در دهه آخر وجود داشته باشد که در این مورد بهتر است آن پنجشنبه را که در روز بیست و نهم است، روزه بگیرد؛ زیرا یقیناً بیم از دست رفتن آن نمی رود.

روایت42.

الدروع الواقیة: از امام صادق علیه السلام روایت شده که کسی که روزه سه روز از ماه برایش دشوار است، جایز است به جای هر روز یک درهم صدقه دهد.

نیز نقل شده که صالح بن عقبه به حضرت علیه السلام عرض کرد: فدایت شوم، من سنم بالا رفته و از روزه این سه روز ناتوانم. حضرت علیه السلام فرمودند: به جای هر روز یک درهم صدقه بده. گفتم: یک درهم؟ فرمود: شاید یک درهم به نظرت کم می آید، اطعام به یک مسکین بهتر است از روزه داری در یک ماه.

سید رحمه الله گفته است: می گویم: کلینی(1) نیز دو حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام نقل کرده و آن این که کسی که روزه سه روز از ماه برایش دشوار است، به جای هر روز یک مد طعام دهد و احتمال دارد این دو حدیث، با دو حدیث قبلی منافاتی نداشته باشند؛ زیرا ممکن است درهم در زمان آن پرسشگر برابر با یک مد طعام بوده باشد و احتمال دارد صدقه بیشتر، خواه درهم باشد و یا مد، برای صدقه دهنده ثروتمندان باشد و صدقه کمتر برای صدقه دهنده تنگدست.

روایت43.

الدروع الواقیة: از امام صادق علیه السلام روایت شده که اعمال بندگان در آخرین پنجشنبه ماه بالا برده می­شود و جدّم ابو جعفر طوسی این حدیث را روایت کرده و من نیز با اسناد خود به جدم ابو جعفر طوسی از احمد بن عبدون از حسین بن علی ابن شیبان قزوینی از کتاب او: علل الشریعة آن را روایت کرده ام.

مؤلف

شاید کسی بگوید: اعمال بندگان هر دوشنبه و پنجشنبه هفته بالا برده می شود، پس چرا این احادیث پنجشنبه آخر ماه را منحصراً ذکر کرده اند و صحیح الإسناد نیز هستند؟ پاسخ این است که اعمال پس از عرضه جزیی در هر دوشنبه و پنجشنبه، در پنجشنبه آخر ماه نیز به یکباره عرضه می شوند. عرضه اول عرضه خاص است، بی آن که فرشتگان و ارواح پیامبران علیهم السلام در ملأ اعلی از آن آگاه شوند،

ص: 106


1- . کافی 4 : 144

أن یهل الشهر ناقصا فیذهب منه صوم الخمیس الثلاثین بخلاف ما إذا کان یوم الخمیس الآخر یوم التاسع و العشرین من الشهر و قبله خمیس آخر فی العشر فإن الأفضل هاهنا صوم الخمیس الذی هو التاسع و العشرون لأنه لا یخاف فواته علی الیقین.

«42»

قیه، [الدروع الواقیة] عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یُجْزِی مَنِ اشْتَدَّ عَلَیْهِ صَوْمُ الثَّلَاثَةِ الْأَیَّامِ أَنْ یَتَصَدَّقَ مَکَانَ کُلِّ یَوْمٍ بِدِرْهَمٍ.

وَ عَنْهُ علیه السلام: وَ قَدْ قَالَ لَهُ صَالِحُ بْنُ عُقْبَةَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ کَبِرَ سِنِّی وَ ضَعُفْتُ عَنْ صَوْمِ هَذِهِ الثَّلَاثَةِ فَقَالَ لَهُ علیه السلام تَصَدَّقْ عَنْ کُلِّ یَوْمٍ بِدِرْهَمٍ قُلْتُ بِدِرْهَمٍ وَاحِدٍ قَالَ لَعَلَّکَ اسْتَقْلَلْتَ الدِّرْهَمَ إِنَّ إِطْعَامَ مِسْکِینٍ خَیْرٌ مِنْ صِیَامِ شَهْرٍ.

قَالَ السَّیِّدُ رَحِمَهُ اللَّهُ أَقُولُ ذَکَرَ الْکُلَیْنِیُّ أَیْضاً(1) خَبَرَیْنِ آخَرَیْنِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ مَنِ اشْتَدَّ عَلَیْهِ صَوْمُ الثَّلَاثَةِ الْأَیَّامِ تَصَدَّقَ عَنْ کُلِّ یَوْمٍ بِمُدٍّ وَ هَذَانِ الْحَدِیثَانِ یَحْتَمِلَانِ أَنْ یَکُونَا غَیْرَ مُنَافِیَیْنِ لِلْحَدِیثَیْنِ اللَّذَیْنِ تَقَدَّمَا لِأَنَّهُ یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ الدِّرْهَمُ فِی وَقْتِ ذَلِکَ السَّائِلِ بِمُدٍّ مِنْ طَعَامٍ وَ یَحْتَمِلُ أَنْ یَکُونَ الْأَکْثَرَ وَ هُوَ إِمَّا الدِّرْهَمُ وَ إِمَّا الْمُدُّ لِذِی الْیَسَارِ وَ الْأَقَلُّ مِنْهُمَا لِأَهْلِ الْإِعْسَارِ.

«43»

قیه، [الدروع الواقیة] رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّ آخِرَ خَمِیسٍ مِنَ الشَّهْرِ تُرْفَعُ فِیهِ الْأَعْمَالُ.

و هذا الحدیث ذکره جدی أبو جعفر الطوسی و رویته أیضا بإسنادی إلی جدی أبی جعفر الطوسی عن أحمد بن عبدون عن الحسین بن علی بن شیبان القزوینی من کتابه کتاب علل الشریعة:

أقول

و لعل قائلا یقول إن کل یوم إثنین و خمیس من کل أسبوع ترفع فیه أعمال العباد فما وجه هذه الأحادیث فی تخصیصها الخمیس الآخر من الشهر و هی صحیحة الإسناد و الجواب أن الأعمال یعرض عرضا فی آخر خمیس فی الشهر بعد عرضها فی کل یوم إثنین و خمیس فیکون العرض الأول عرضا خاصا من غیر کشف للملائکة و أرواح الأنبیاء علیهم السلام فی الملإ الأعلی بل بوجه

ص: 106


1- 1. الکافی ج 4 ص 144، و هکذا الأحادیث السابقة.

بلکه این عرضه از آنان پوشیده می ماند. سپس تمام اعمال هر ماه در آخرین پنجشنبه آن به طور کامل و با تفصیل عرضه می شوند یا به صورت مکشوف بر روحانیین و با اعتراف فرشته اعمال به خصوصیت آن ها ارائه می شود؛ زیرا عرضه اعمال با هر روشی، در حقیقت امر یک جنس واحد نیست؛ زیرا دو فرشته مراقب روز، عمل بنده را در روزش عرضه می کنند، همان طور که به این کار اختصاص داده شده اند و دو فرشته شب اعمالی را که بنده در شبش انجام می دهد، عرضه می کنند، آنچنان که برای آن تعیین شده اند .

مؤلف

اگر در یک ماه فرشته ای هر روز عرضه عمل انجام دهنده کاری را در نظر بگیرد و پس از آن که کارها تکمیل شد، در آخر ماه به یکباره تمام این کارها را عرضه کند، نه تنها نادان به شمار نمی رود، بلکه این نشان دهنده عقل و آگاهی او است؛ زیرا عرضه یکباره کارها یا به منظور نفع رساندن به انجام دهنده عمل و ابراز مهارت اوست، اگر کارهای او مورد پسند باشند، و یا به علت ضرورتی و ابراز بی اطلاعی کردن اوست، اگر کار او مورد رضایت نباشد، و فرشته باید در مؤاخذه یا عدم مؤاخذه انجام دهنده عمل معذور باشد.

روایت44.

نوادر راوندی: امام موسی کاظم از پدرانش علیهم السلام روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: وارد بهشت شدم و بیشتر اهل آن را از کسانی دیدم که ایام البیض را روزه می گرفتند.(1)

با همین اسناد گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر به کسی که سه روز از ماه را روزه بگیرد گفته شود: آیا تو تمام ماه را روزه می گیری؟ بگوید: آری، یقیناً راست گفته است، و این آیه را قرائت کرد: {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}(2) -(3)

روایت45.

کتاب تأویل الآیات الظاهرة: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ کس از شیعیان فقیر ما نیست، مگر این که برای او پیامدی دارد. [راوی گوید] عرض کردم: فدایت گردم چه پیامدی؟ فرمود: از پنجاه و یک رکعت نماز و سه روز روزه در ماه، این افراد

ص: 107


1- . نوادر راوندی : 19
2- . انعام / 160
3- . نوادر راوندی : 34

مستور عنهم ثم یعرض أعمال کل الشهر آخر خمیس فیه عرضا عاما بتفصیل أعمال الشهر عن جملتها أو علی وجه مکشوف للروحانیین و إظهار ملک الأعمال علی صفتها لأن العرض للأعمال ما هو جنس واحد علی التحقیق من کل طریق لأن الملکین الحافظین بالنهار یعرضان عمل العبد فی نهاره کما یختصان به و ملکی اللیل یعرضان ما یعمله العبد فی لیله کما ینفردان به.

و أقول

لو أن ملکا استعرض کل یوم عمل صانع من المصنوعات فی شهر ثم لما تکملت تلک الأعمال عرضها علیه آخر الشهر دفعة واحدة لم یعد جاهلا بل حکیما لأن عرضها جملة إما لنفع صانعها و إظهار حذقه إن کان أعماله من المرضیات و إما لضرورة و إظهار عدم معرفته إن کانت أعماله من المسخطات و لیکون الملک أعذر فی مؤاخذة الصانع و عدمها.

«44»

نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِیِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الَّذِینَ یَصُومُونَ أَیَّامَ الْبِیضِ (1).

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنَ الشَّهْرِ فَقِیلَ لَهُ أَ صَائِمٌ أَنْتَ الشَّهْرَ کُلَّهُ فَقَالَ نَعَمْ فَقَدْ صَدَقَ وَ قَرَأَ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(2).

«45»

کِتَابُ تَأْوِیلِ الْآیَاتِ الظَّاهِرَةِ، نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَاهِیَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَوْذَةَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ هَاشِمٍ الصَّیْدَاوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَا مِنْ رَجُلٍ مِنْ فُقَرَاءِ شِیعَتِنَا إِلَّا وَ عَلَیْهِ تَبِعَةٌ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا التَّبِعَةُ قَالَ مِنَ الْإِحْدَی وَ الْخَمْسِینَ رَکْعَةً وَ مِنْ صَوْمِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنَ الشَّهْرِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ

ص: 107


1- 1. نوادر الراوندیّ ص 19.
2- 2. نوادر الراوندیّ ص 34.

در روز قیامت با چهره هایی به درخشانی ماه شب چهارده(1) از قبر خویش بیرون آیند... تا آخر حدیثی که در کتاب الإمامة آمده است.(2)

روایت46.

کتاب الغارات ابراهیم بن محمد ثقفی: از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده که حضرت به محمد بن ابوبکر نامه ای نوشت مبنی بر این که: پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: کسی که ماه رمضان را روزه داری کند، سپس شش روز از شوال را روزه بگیرد، گویی که تمام سال را روزه بوده است.

روایت47.

دعائم الإسلام: از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: اما روزه واجب در هر سال، روزه ماهی مشخص است که این ماه هر سال تکرار می شود و همان روزه ماه رمضان است. یکی از روزه ها که سنت است و دو برابر فریضه واجب است، روزه سه روز از هر ماه است، از هر ده روز یک روز: یک چهارشنبه بین دو پنجشنبه: اولین پنجشنبه اول ماه، نزدیک ترین چهارشنبه به نیمه ماه و پنجشنبه آخر ماه که پس از آن پنجشنبه ای نباشد. شعبان را نیز روزه می گیرند؛ این روزه دو برابر فریضه است؛ به این معنا که از ده ماه، سی روز روزه بگیرند و تمام شعبان را نیز روزه بگیرند؛ در نتیجه دو ماه روزه می شود.

نیز از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است: کسی که سه روز از هر ماه را روزه بگیرد مانند این است که تمام عمر را روزه گرفته است؛ زیرا خداوند عزوجلّ می فرماید: {هر کسی که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}.(3)

از امام علی علیه السلام و امام محمد باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام نیز نظیر همین حدیث روایت شده است.(4)

روایت48.

المجازات النبویة:(5)] رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که بخواهد

ص: 108


1- . کنز الفوائد : 359، در تفسیر سوره قیامت / 22 و 21
2- . ر.ک: ج 24 ص 262 از این چاپ جدید.
3- . انعام / 160
4- . دعائم الإسلام 1 : 281
5- . در نسخه اصل به جای آن که این را با قرمز بنویسد، سفید آمده و نوشته نشده است.

خَرَجُوا مِنْ قُبُورِهِمْ وَ وُجُوهُهُمْ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ-(1)

إِلَی آخِرِ مَا مَرَّ فِی کِتَابِ الْإِمَامَةِ(2).

«46»

کِتَابُ الْغَارَاتِ، لِإِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ صَالِحٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ خَالِدٍ الْأَسَدِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبَایَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام قَالَ: کَتَبَ علیه السلام إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ ثُمَّ صَامَ سِتَّةَ أَیَّامٍ مِنْ شَوَّالٍ فَکَأَنَّمَا صَامَ السَّنَةَ.

«47»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: وَ أَمَّا مَا یَلْزَمُ فِی کُلِّ سَنَةٍ فَصَوْمُ شَهْرٍ مَعْلُومٍ مَرْدُودٍ عَلَیْهِمْ ذَلِکَ الشَّهْرُ کُلَّ سَنَةٍ وَ هُوَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مِنَ الصَّوْمِ سُنَّةٌ وَ هِیَ مِثْلَا الْفَرِیضَةِ الْمَفْرُوضَةِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ یَوْمٌ مِنْ کُلِّ عَشَرَةِ أَیَّامٍ- أَرْبِعَاءُ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ أَوَّلُ خَمِیسٍ یَکُونُ فِی أَوَّلِ الشَّهْرِ وَ الْأَرْبِعَاءُ الَّتِی یَکُونُ أَقْرَبَ إِلَی نِصْفِ الشَّهْرِ وَ الْخَمِیسُ الَّذِی یَکُونُ فِی آخِرِ الشَّهْرِ الَّذِی لَا یَکُونُ فِیهِ خَمِیسٌ بَعْدَهُ وَ یَصُومُ شَعْبَانَ فَذَلِکَ مِثْلَا الْفَرِیضَةِ یَعْنِی أَنْ یَصُومَ مِنْ عَشَرَةِ أَشْهُرٍ ثَلَاثِینَ یَوْماً وَ یَصُومَ شَعْبَانَ فَذَلِکَ شَهْرَانِ.

وَ رَوَیْنَا عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ کَانَ کَمَنْ صَامَ الدَّهْرَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(3).

6، 5، 1 و عن علی صلوات الله علیه و أبی جعفر و أبی عبد الله صلوات الله علیهم: مثل ذلک (4).

«48»

الْمَجَازَاتُ النَّبَوِیَّةُ،(5)

قَالَ صلی الله علیه و آله: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَذْهَبَ کَثِیرٌ مِنْ

ص: 108


1- 1. کنز الفوائد: 359، فی تفسیر سورة القیامة: 21 و 22.
2- 2. راجع ج 24 ص 262 من هذه الطبعة الحدیثة.
3- 3. الأنعام: 160.
4- 4. دعائم الإسلام ج 1 ص 281.
5- 5. فی الأصل محلها بیاض لیکتب بالحمرة، و لم یکتب.

وسوسه سینه خویش را بزداید، باید ماه صبر [رمضان] و سه روز از هر ماه را روزه بدارد.

فرموده حضرت: «وحر صدر: وسوسه سینه» استعاره است و مراد از آن غل و غش و فساد و کینه آن است. و از اسم جانوری کوچک گرفته شده که به آن «وحره» گفته می شد و جمع آن وحر است. حیوانی است شبیه آفتاب پرست و برخی گفته اند: مانند عظاءة [سوسمار] است. اگر این حشره در گوشت بیفتد و انسان از آن بخورد مسموم می شود و از دل درد شکایت می کند. گفته می شود: این حشره شبیه به ملکه زنبور عسل قرمز است که در چاه و قنات زندگی می کند. حضرت نیز کینه و وسوسه هایی را که در سینه انسان وجود دارد و تمایلات و خیالات نکوهیده ای را که در قلب او جولان می دهد به این جانور کوچک تشبیه کرده است. در واقع گویا حضرت علیه السلام قلب را به قلیب[چاه] تشبیه فرموده و کینه و فسادی را که از آن احساس می شود به فسادی که از وحره در [قلیب] چاه احساس می شود تشبیه کرده است.(1)

روایت49.

تفسیر العسکری علیه السلام: وقتی لغزش و اشتباه از حضرت آدم علیه السلام سر زد از بهشت بیرون رانده شد و خداوند به او توفیق توبه داد. او نیز گفت: «ای پروردگار من! خدایی جز تو نیست. منزهی تو و سپاس تو راست. عمل زشتی انجام دادم و بر خود ستم کردم، پس توبه مرا بپذیر که تو توبه پذیر و مهربان هستی، به حق محمد و خاندان پاک نهادش و یاران برگزیده و ممتاز او. پس خداوند فرمود: توبه ات را پذیرفتم و نشانه آن این است که من پوستت را پاک می کنم، پس رنگ پوستش تغییر کرد و آن روز سیزدهم ماه رمضان بود. پس این سه روز پیش رو را روزه بدار که ایام البیض هستند تا خداوند هر روز قسمتی از پوستت را پاک گرداند، او نیز روزه گرفت و هر روز یک سوم سیاهی پوستش پاک شد.(2)

ص: 109


1- . المجازات النبویة : 175
2- . تفسیر الإمام العسکری علیه السلام : 176

وَحَرِ صَدْرِهِ فَلْیَصُمْ شَهْرَ الصَّبْرِ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرِ.

فقوله صلی الله علیه و آله وحر صدره استعارة و المراد غشه و دغله و فساده و نغله و ذلک مأخوذ من اسم دویبة یقال لها الوحرة و جمعها وحر و هی شبیهة بالحرباء و قال بعضهم هی تشبه العظاءة(1) إذا دبت علی اللحم فأکل منه إنسان وحر صدره أی اشتکی داء فیه و یقال إنها شبیهة بالیعسوب الأحمر یسکن القلیب و الآبار فشبه علیه السلام ما یسکن فی صدر الإنسان من الغش و البلابل و یجول فی قلبه من مذمومات الخواطر بهذه الدویبة المنعوتة فکأنه علیه السلام شبه القلب بالقلیب و شبه ما یستحس فیه من نغله بما یستحس فی القلیب من وحره (2).

«49»

تَفْسِیرُ الْعَسْکَرِیِّ علیه السلام، قَالَ: لَمَّا زَلَّتِ الْخَطِیئَةُ مِنْ آدَمَ علیه السلام أُخْرِجَ مِنَ الْجَنَّةِ فَوَفَّقَهُ اللَّهُ لِلتَّوْبَةِ قَالَ- یَا رَبِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَتُبْ عَلَیَ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ وَ خِیَارِ أَصْحَابِهِ الْمُنْتَجَبِینَ- فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی لَقَدْ قَبِلْتُ تَوْبَتَکَ وَ آیَةُ ذَلِکَ أَنِّی أُنَقِّی بَشَرَتَکَ فَقَدْ تَغَیَّرَتْ وَ کَانَ ذَلِکَ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَصُمْ هَذِهِ الثَّلَاثَةَ الْأَیَّامِ الَّتِی تَسْتَقْبِلُکَ فَهِیَ أَیَّامُ الْبِیضِ یُنَقِّی اللَّهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ بَعْضَ بَشَرَتِکَ فَصَامَهَا فَنُقِّیَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْهَا ثُلُثُ بَشَرَتِهِ (3).

ص: 109


1- 1. العظاءة و العظایة- و الأول لغة أهل العالیة، و الثانی لغة تمیم- دویبة کسام أبرص ملساء تعدو و تتردد کثیرا و تسمی شحمة الرمل و هی علی أنواعها منقطة بالسواد و من طبعها أنها تمشی مشیا سریعا ثمّ تقف، و هی مطلوبة للهر، کما قیل: کمثل الهر یلتمس العظایا.
2- 2. المجازات النبویّة: 175.
3- 3. تفسیر الإمام العسکریّ: 176.

باب شصتم : فضیلت روز عید غدیر و روزه آن

روایات

مؤلف

موارد مرتبط به این باب در باب اعمال روز و شب غدیر از باب های اعمال سال ذکر خواهد شد.

روایت1.

امالی صدوق: از ابو هریره روایت شده که کسی که روز هجدهم ماه ذی حجه را روزه بگیرد خداوند برای او ثواب شصت ماه روزه را بنویسد. این روز روز غدیر خم است که رسول خدا صلی الله علیه و آله در آن روز دست امام علی علیه السلام را گرفت و فرمود: آیا من به مؤمنان سزاوارتر از خودشان نیستم؟ گفتند: آری یا رسول الله! فرمود: هر که را من مولای او هستم این علی نیز مولای اوست. عمر خطاب به حضرت علیه السلام عرض کرد: به به ای پسر ابوطالب! تو مولای من و تمام مسلمانان شدی، پس خداوند عزوجلّ این آیه را نازل فرمود که: «الیوم أکملتُ لکم دینَکم»(1) {امروز دینتان را کامل کردم.}

روایت2.

امالی صدوق: امام صادق از پدرانش علیهم السلام روایت فرموده اند: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز عید غدیر بهترین عید امت من است. این روز، روزی است که خداوند به من امر فرمود تا برادرم علی بن ابی طالب علیه السلام را برای امامت امتم منصوب کنم تا پس از من به واسطه او هدایت یابند و آن روزی است که خداوند در آن دین را کامل کرد و نعمت را بر امت من تمام نمود و اسلام را به عنوان دین آن ها پسندید.(2)

روایت3.

الخصال: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: روز عید غدیر بهترین عیدهاست که در هجدهم ذی حجه واقع است

ص: 110


1- . امالی صدوق : 3- 2، آیه در سوره مائده / 6
2- . امالی صدوق : 77-76 ، ادامه روایت.

باب 60 فضل یوم الغدیر و صومه

الأخبار

أقول

و سیجی ء فی باب عمل یوم الغدیر و لیلته فی أبواب أعمال السنة ما یناسب هذا الباب فلا تغفل.

«1»

لی، [الأمالی للصدوق] الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّکُونِیُّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرِ بْنِ السَّرِیِّ وَ أَبِی نَصْرِ بْنِ مُوسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ ضَمْرَةَ بْنِ شَوْذَبٍ عَنْ مَطَرٍ عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: مَنْ صَامَ یَوْمَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صِیَامَ سِتِّینَ شَهْراً وَ هُوَ یَوْمُ غَدِیرِ خُمٍّ لَمَّا أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِیَدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام وَ قَالَ أَ لَسْتُ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ قَالُوا نَعَمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ بَخْ بَخْ یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ أَصْبَحْتَ مَوْلَایَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُسْلِمٍ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ (1).

«2»

لی، [الأمالی للصدوق] الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فُرَاتٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ ظُهَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: یَوْمُ غَدِیرِ خُمٍّ أَفْضَلُ أَعْیَادِ أُمَّتِی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَمَرَنِیَ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ فِیهِ بِنَصْبِ أَخِی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام عَلَماً لِأُمَّتِی یَهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَکْمَلَ اللَّهُ فِیهِ الدِّینَ وَ أَتَمَّ عَلَی أُمَّتِی فِیهِ النِّعْمَةَ وَ رَضِیَ لَهُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً(2).

«3»

ل، [الخصال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: یَوْمُ غَدِیرٍ أَفْضَلُ الْأَعْیَادِ وَ هُوَ الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ

ص: 110


1- 1. أمالی الصدوق ص 2 و 3، و الآیة فی سورة المائدة: 6.
2- 2. أمالی الصدوق ص 76 و 77، الخبر.

و آن روز، روز جمعه بود.(1)

مؤلف

در فضیلت روز جمعه، احادیث به طور کامل ذکر شد.

روایت4.

الخصال: مفضل گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: مسلمانان چند عید دارند؟ فرمود: چهار عید، گوید: عرض کردم: دو عید و روز جمعه را می دانم. فرمود: بزرگترین و شریفترین عید در روز هجدهم ذی حجه است و آن روزی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله امیرالمؤمنین علیه السلام را بلند کرد و او را برای رهبری مردم منصوب کرد. گوید: عرض کردم: در این روز چه کاری بر ما واجب است؟ فرمود: بر شما پسندیده است که آن روز را برای سپاس و ستایش خدا روزه بدارید، با آن که او هر لحظه سزاوار سپاسگزاری است. همین طور بود که پیامبران به جانشینان خویش امر می کردند تا در روزی که جانشین تعیین می شد، روزه بدارند و آن روز را عید بگیرند و کسی که در آن روز روزه بدارد، آن روزه بهتر از عمل شصت سال است.(2)

روایت5.

ثواب الاعمال: قاسم از جدّش نقل می کند که: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم آیا مسلمانان به غیر از آن دو عید [عید فطر و قربان] عید دیگری هم دارند؟ فرمود: آری ای حسن! عظیم تر و شریف تر از آن دو. گوید: عرض کردم: آن چه روزی است؟ فرمود: روزی که در آن امیرالمؤمنین علی علیه السلام به امامت و رهبری مردم منصوب شد. گوید: عرض کردم: فدایت گردم آن چه روزی است؟ فرمود: روزها در گردش است و آن روز هجدهم ذی حجه است. عرض کردم: فدایت شوم چه عملی را باید انجام دهیم؟ فرمود: ای حسن این روز را روزه بدار و بر حضرت محمد و خاندانش بسیار صلوات بفرست و از کسانی که به آنان ستم کردند و حق آنان را انکار کردند به درگاه خدا بیزاری بجوی که پیامبران به جانشینان خویش امر می کردند تا روزی را که به جانشینی منصوب می شوند، عید بگیرند. عرض کردم: پاداش کسی که در این روز روزه بدارد چیست؟ فرمود: ثواب روزه شصت ماه؛ روزه بیست و هفتم رجب را نیز ترک مکن؛ زیرا آن روزی است که پیامبری بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله نازل شد و ثواب روزه آن برابر با ثواب شصت ماه روزه است.(3)

ص: 111


1- . الخصال 2 : 32
2- . الخصال 2 : 126
3- . ثواب الاعمال : 68-67

کَانَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ(1).

أقول

مر بتمامه فی فضل یوم الجمعة.

«4»

ل، [الخصال] ابْنُ مُوسَی عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْیَقْطِینِیِّ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام کَمْ لِلْمُسْلِمِینَ مِنْ عِیدٍ فَقَالَ أَرْبَعَةُ أَعْیَادٍ قَالَ قُلْتُ قَدْ عَرَفْتُ الْعِیدَیْنِ وَ الْجُمُعَةَ فَقَالَ لِی أَعْظَمُهَا وَ أَشْرَفُهَا یَوْمُ الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَقَامَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ نَصَبَهُ لِلنَّاسِ عَلَماً قَالَ قُلْتُ مَا یَجِبُ عَلَیْنَا فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ قَالَ یَجِبُ عَلَیْکُمْ صِیَامُهُ شُکْراً لِلَّهِ وَ حَمْداً لَهُ مَعَ أَنَّهُ أَهْلٌ أَنْ یُشْکَرَ کُلَّ سَاعَةٍ وَ کَذَلِکَ أَمَرَتِ الْأَنْبِیَاءُ أَوْصِیَاءَهَا أَنْ یَصُومُوا الْیَوْمَ الَّذِی یُقَامُ فِیهِ الْوَصِیُّ یَتَّخِذُونَهُ عِیداً وَ مَنْ صَامَهُ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ عَمَلِ سِتِّینَ سَنَةً(2).

«5»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لِلْمُسْلِمِینَ عِیدٌ غَیْرُ الْعِیدَیْنِ قَالَ نَعَمْ یَا حَسَنُ أَعْظَمُهَا وَ أَشْرَفُهَا قَالَ قُلْتُ لَهُ وَ أَیُّ یَوْمٍ هُوَ قَالَ یَوْمٌ نُصِبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ عَلَماً لِلنَّاسِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ أَیُّ یَوْمٍ هُوَ قَالَ إِنَّ الْأَیَّامَ تَدُورُ وَ هُوَ یَوْمُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا یَنْبَغِی لَنَا أَنْ نَصْنَعَ فِیهِ قَالَ تَصُومُهُ یَا حَسَنُ وَ تُکْثِرُ الصَّلَاةَ فِیهِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ تَتَبَرَّأُ إِلَی اللَّهِ مِمَّنْ ظَلَمَهُمْ وَ جَحَدَهُمْ حَقَّهُمْ فَإِنَّ الْأَنْبِیَاءَ علیهم السلام کَانَتْ تَأْمُرُ الْأَوْصِیَاءَ علیهم السلام بِالْیَوْمِ الَّذِی کَانَ یُقَامُ فِیهِ الْوَصِیُّ أَنْ یُتَّخَذَ عِیداً قَالَ قُلْتُ مَا لِمَنْ صَامَهُ مِنَّا قَالَ صِیَامُ

سِتِّینَ شَهْراً وَ لَا تَدَعْ صِیَامَ یَوْمِ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ فَإِنَّهُ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أُنْزِلَتْ فِیهِ النُّبُوَّةُ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ ثَوَابُهُ مِثْلُ سِتِّینَ شَهْراً لَکُمْ (3).

ص: 111


1- 1. الخصال ج 2 ص 32.
2- 2. الخصال ج 2 ص 126.
3- 3. ثواب الأعمال ص 67- 68.

روایت6.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: روزه عید غدیر خم کفاره شصت سال است.(1)

روایت7.

ثواب الاعمال: قاسم از جدش نقل می­کند: به امام صادق علیه السلام عرض شد: آیا مؤمنان غیر از دو عید [فطر و قربان] و جمعه عیدی دارند؟ گوید: فرمود: آری، عیدی بزرگ تر آن ها دارند، روزی که امیرالمؤمنین علیه السلام به جانشینی منصوب شد و رسول خدا صلی الله علیه و آله پیمان ولایت او را در غدیر خم بر گردن مردان و زنان محکم ساخت. عرض کردم: آن چه روزی است؟ فرمود: روزها در گردش هستند و در ادامه فرمودند: روز هجده ذی حجه. گوید: سپس فرمود: عمل [شایسته] در این روز برابر با عمل در هشتاد ماه است و بهتر است در آن روز نام خداوند عزوجلّ را زیاد بر زبان آورند و بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله صلوات بفرستند و مرد در آن روز بر خانواده اش گشاده دست باشد.(2)

روایت8.

سید بن طاووس در کتاب مصباح الزائر گوید: فیاض بن محمد طوسی در سال دویست و پنجاه و نه در طوس سخن می­گفت - در حالی که به نود سالگی رسیده بود - که ابا الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام را در روز عید غدیر ملاقات کرد و جمعی از یاران خاص حضرت در محضر ایشان بودند. آن ها را برای افطار نگاه داشته و غذا و احسان و هدایا و جامه ها و حتی انگشتری و کفش به منزل های آنان فرستاده بود و وضعیت و احوال آنان و اطرافیان خویش را دگرگون کرده بود و لوازمی جدید برای حضرت تهیه شده بود که متفاوت با ابزارهای رایج و مرسوم پیش از آن روز بود و حضرت درباره فضیلت آن روز و قدمت آن سخن می راند؛ از جمله سخنان حضرت علیه السلام این بود که: پدرم هادی به من گفت: جدم امام صادق علیه السلام از امام باقر علیه السلام به نقل از حضرت زین العابدین علیه السلام به من فرمود که امام حسین علیه السلام فرمود: یکی از سال های امامت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، عید غدیر به روز جمعه افتاده بود و حضرت آن روز پنج ساعت از روز بر منبر نشست. سپاس و ستایشی گفت که نه کسی مانند آن سپاس را شنیده بود و نه کسی به مانند آن ستایش روی آورده بود، از جمله فرمایشاتی که از آن سخنرانی حفظ شده این جملات است:

سپاس خدایی را که بی نیاز از ستایش ستایش گران، حمد [را برای بندگان خویش] قرار داده و آن را

ص: 112


1- . ثواب الاعمال : 68
2- . ثواب الاعمال : 68
«6»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ یَوْمِ غَدِیرِ خُمٍّ کَفَّارَةُ سِتِّینَ سَنَةً(1).

«7»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْیَقْطِینِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لِلْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْأَعْیَادِ غَیْرُ الْعِیدَیْنِ وَ الْجُمُعَةِ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ لَهُمْ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ هَذَا یَوْمٌ أُقِیمَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَعَقَدَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْوَلَایَةَ فِی أَعْنَاقِ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ بِغَدِیرِ خُمٍّ فَقُلْتُ وَ أَیُّ یَوْمٍ ذَلِکَ قَالَ الْأَیَّامُ تَخْتَلِفُ ثُمَّ قَالَ یَوْمُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ الْعَمَلُ فِیهِ یَعْدِلُ الْعَمَلَ فِی ثَمَانِینَ شَهْراً وَ یَنْبَغِی أَنْ یُکْثَرَ فِیهِ ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَ یُوَسِّعَ الرَّجُلُ عَلَی عِیَالِهِ (2).

«8»

قَالَ السَّیِّدُ بْنُ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ مِصْبَاحِ الزَّائِرِ، وَ مِمَّا رَوَیْنَاهُ وَ حَذَفْنَا إِسْنَادَهُ اخْتِصَاراً أَنَّ الْفَیَّاضَ بْنَ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیَّ حَدَّثَ بِطُوسَ سَنَةَ تِسْعٍ وَ خَمْسِینَ وَ مِائَتَیْنِ وَ قَدْ بَلَغَ التِّسْعِینَ: أَنَّهُ شَهِدَ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا علیه السلام فِی یَوْمِ الْغَدِیرِ وَ بِحَضْرَتِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ خَاصَّتِهِ قَدِ احْتَبَسَهُمْ لِلْإِفْطَارِ وَ قَدْ قَدَّمَ إِلَی مَنَازِلِهِمُ الطَّعَامَ وَ الْبُرَّ وَ الصِّلَاتِ وَ الْکِسْوَةَ حَتَّی الْخَوَاتِیمَ وَ النِّعَالَ وَ قَدْ غَیَّرَ مِنْ أَحْوَالِهِمْ وَ أَحْوَالِ حَاشِیَتِهِ وَ جُدِّدَتْ لَهُ آلَةٌ غَیْرُ الْآلَةِ الَّتِی جَرَی الرَّسْمُ بِابْتِذَالِهَا قَبْلَ یَوْمِهِ وَ هُوَ یَذْکُرُ فَضْلَ الْیَوْمِ وَ قَدِیمَهُ فَکَانَ مِنْ قَوْلِهِ علیه السلام حَدَّثَنِی الْهَادِی أَبِی قَالَ حَدَّثَنِی جَدِّیَ الصَّادِقُ علیه السلام قَالَ حَدَّثَنِی الْبَاقِرُ قَالَ حَدَّثَنِی سَیِّدُ الْعَابِدِینَ علیه السلام قَالَ إِنَّ الْحُسَیْنَ قَالَ اتَّفَقَ فِی بَعْضِ سِنِینَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الْجُمُعَةُ وَ الْغَدِیرُ فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ عَلَی خَمْسِ سَاعَاتٍ مِنْ نَهَارِ ذَلِکَ الْیَوْمِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ حَمْداً لَمْ یُسْمَعْ بِمِثْلِهِ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ مَا لَمْ یَتَوَجَّهْ إِلَیْهِ غَیْرُهُ فَکَانَ مِمَّا حُفِظَ مِنْ ذَلِکَ:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْحَمْدَ عَلَی عِبَادِهِ مِنْ غَیْرِ حَاجَةٍ مِنْهُ إِلَی حَامِدِیهِ وَ طَرِیقاً

ص: 112


1- 1. ثواب الأعمال ص 68.
2- 2. ثواب الأعمال ص 68.

شیوه ای برای اقرار به مقام لاهوتیت و صمدانیت و پروردگاری و یگانگی خویش و سبب رحمت فزون تر خویش و راهی برای رسیدن به فضل خویش قرار داده است و در کنه الفاظ حقیقت اعتراف به انعام خویش را نهفته، اعتراف به این که او برای هر سپاسی به الفاظ - هر چند خود بزرگ باشد - نعمت می بخشد.

گواهی می دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست، او یکتاست و شریکی ندارد، آنچنان گواهی که از اخلاص درون برآمده و جاری شدن آن بر زبان بیانگر صداقتی پنهان است. اوست آفریننده آغازگر صورتگر، نام های نیکو از آن اوست و هیچ چیز مانند او نیست. اگر چیزی به مشیت او شکل گرفته، ولی هستیش مانند او نیست.

گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده اوست. او را در دیرینگی بر سایر امت ها برگزید، با علمی که به این موضوع داشت. در تشابه و همانندی در میان افراد نسل خود بی همتا گشت. در امر و نهی او را امین خود قرار داد. در عالم دیگر او را در انجام وظیفه و جایگاه خود استوار گرداند. از این رو که نه چشم ها او را توانند دید و نه اندیشه و خیال بدان خطور کند و نه گمان های مبهم و پیچیده در اسرار او را مجسم توانند کرد. خدایی جز او نیست. او پادشاه جبار است. اقرار به پیامبری او را با اعتراف به لاهوتیتش مقرون ساخت و او را به آنچنان بزرگداشتی مختص گردانیده که به هیچ کدام از آفریدگان خویش چنین کرامتی نفرموده است. پس آن را به خواص و دوستان خود اختصاص داد؛ زیرا کسی را که تغییرپذیر است به عنوان خاص خود برنمی گزیند و کسی را که دچار ظن و گمان می شود به عنوان دوست همراز برنمی گیرد. دستور داد تا برای تکریم بیشتر او بر او صلوات فرستند و آن را راهی برای اجابت دعای دعاکننده قرار داد. پس خدا بر او درود فرستاد و به او کرامت و شرف و عزت بخشید، آنچنان که نه تمامی داشته باشد و نه جاودانگی آن پایان یابد.

خداوند متعال پس از پیامبر خویش صلی الله علیه و آله عده ای از مخلوقات خاص خود را به خود اختصاص داد و آنان را تا درجه او ارتقا داد و تا مرتبه او بالا برد و آنان را تا قرن ها و زمان های متمادی و تا دنیا پابرجاست داعیانِ بر حق و راهنمایان به سوی خود قرار داد.

از ازل پیش از هر مخلوق و آفریده ای آن ها را در هیئت نورهایی آفرید و آن ها را به زبان ستایش گویا کرد و سپاس و بزرگداشت خویش را به آنان الهام کرد و آنان را حجت های خویش برای هر معترفی به قدرت ربوبیت و اقتدار عبودیت خویش قرار داد و به واسطه این نورها افراد بی زبان را به انواع زبان ها گویا کرد تا اقراری باشد بر این که او آفریننده آسمان ها و زمین است و آن ها را شاهد بر آفرینش خویش گرفت و آن ها را بر هر کدام از امور خویش که می خواست گماشت و آنان را

ص: 113

مِنْ طُرُقِ الِاعْتِرَافِ بِلَاهُوتِیَّتِهِ وَ صَمَدَانِیَّتِهِ وَ رَبَّانِیَّتِهِ وَ فَرْدَانِیَّتِهِ وَ سَبَباً إِلَی الْمَزِیدِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ مَحَجَّةً لِلطَّالِبِ مِنْ فَضْلِهِ وَ کَمَّنَ فِی إِبْطَانِ اللَّفْظِ حَقِیقَةَ الِاعْتِرَافِ لَهُ بِأَنَّهُ الْمُنْعِمُ عَلَی کُلِّ حَمْدٍ بِاللَّفْظِ وَ إِنْ عَظُمَ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً نُزِعَتْ عَنْ إِخْلَاصِ الْمَطْوِیِّ وَ نُطْقُ اللِّسَانِ بِهَا عِبَارَةٌ عَنْ صِدْقٍ خَفِیٍّ أَنَّهُ الْخَالِقُ الْبَدِی ءُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ إِذَا کَانَ الشَّیْ ءُ مِنْ مَشِیَّتِهِ وَ کَانَ لَا یُشْبِهُهُ مُکَوَّنُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اسْتَخْلَصَهُ فِی الْقِدَمِ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ عَلَی

عِلْمٍ مِنْهُ بِهِ انْفَرَدَ عَنِ التَّشَاکُلِ وَ التَّمَاثُلِ مِنْ أَبْنَاءِ الْجِنْسِ وَ أْتَمَنَهُ آمِراً وَ نَاهِیاً عَنْهُ أَقَامَهُ فِی سَائِرِ عَالَمِهِ فِی الْأَدَاءِ [و] مَقَامَهُ إِذْ کَانَ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ لَا تَحْوِیهِ خَوَاطِرُ الْأَفْکَارِ وَ لَا تُمَثِّلُهُ غَوَامِضُ الظِّنَنِ فِی الْأَسْرَارِ- لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْجَبَّارُ قَرَنَ الِاعْتِرَافَ بِنُبُوَّتِهِ بِالاعْتِرَافِ بِلَاهُوتِیَّتِهِ وَ اخْتَصَّهُ مِنْ تَکْرِمَتِهِ بِمَا لَمْ یَلْحَقْهُ فِیهِ أَحَدٌ مِنْ بَرِیَّتِهِ فَهَلْهَلَ ذَلِکَ بِخَاصَّتِهِ وَ خَلَّتِهِ إِذْ لَا یَخْتَصُّ مَنْ یَشُوبُهُ التَّغْیِیرُ وَ لَا یُخَالِلُ (1) مَنْ یَلْحَقُهُ التَّظْنِینُ وَ أَمَرَ بِالصَّلَاةِ عَلَیْهِ مَزِیداً فِی تَکْرِمَتِهِ وَ تَطْرِیقاً لِلدَّاعِی إِلَی إِجَابَتِهِ فَصَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ کَرَّمَ وَ شَرَّفَ وَ عَظَّمَ مَزِیداً لَا یَلْحَقُهُ التَّنْفِیدُ وَ لَا یَنْقَطِعُ عَلَی التَّأْبِیدِ.

وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی اخْتَصَّ لِنَفْسِهِ بَعْدَ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ بَرِیَّتِهِ خَاصَّةً عَلَّاهُمْ بِتَعْلِیَتِهِ وَ سَمَا بِهِمْ إِلَی رُتْبَتِهِ وَ جَعَلَهُمُ الدُّعَاةَ بِالْحَقِّ إِلَیْهِ وَ الْأَدِلَّاءَ بِالْإِرْشَادِ عَلَیْهِ لِقَرْنٍ قَرْنٍ وَ زَمَنٍ زَمَنٍ أَنْشَأَهُمْ فِی الْقِدَمِ قَبْلَ کُلِّ مَذْرُوءٍ وَ مَبْرُوءٍ أَنْوَاراً أَنْطَقَهَا بِتَحْمِیدِهِ وَ أَلْهَمَهَا بِشُکْرِهِ وَ تَمْجِیدِهِ وَ جَعَلَهَا الْحُجَجَ لَهُ عَلَی کُلِّ مُعْتَرِفٍ لَهُ بِمَلَکَةِ الرُّبُوبِیَّةِ وَ سُلْطَانِ الْعُبُودِیَّةِ وَ اسْتَنْطَقَ بِهَا الْخُرْسَانَ بِأَنْوَاعِ اللُّغَاتِ بُخُوعاً(2) لَهُ بِأَنَّهُ فَاطِرُ الْأَرَضِینَ وَ السَّمَاوَاتِ وَ أَشْهَدَهُمْ خَلْقَهُ وَ وَلَّاهُمْ مَا شَاءَ مِنْ أَمْرِهِ جَعَلَهُمْ

ص: 113


1- 1. یخالله أی یصادقه و یتخذه خلیلا، و فی الأصل و نسخة الکمبانیّ یحالک.
2- 2. بخع له بخوعا: أقر له إقرار مذعن بالغ جهده فی الاذعان به.

ترجمان مشیت و زبان گویای اراده خویش قرار داد. بندگانی که:{در سخن بر او پیشی نمی گیرند و خود به دستور او عمل می کنند. آنچه فراروی آنان و آنچه پشت سرشان است می داند و جز برای کسی که [خدا] رضایت دهد، شفاعت نمی کنند و خود از بیم او هراسانند.} (1)

بر اساس احکام او حکم می کنند و بر اساس سنت او عمل می کنند و بر حدود او گردن می­نهند و واجبات او را انجام می دهند و مخلوقات را در مشکلات امور و سختی­ها در حالت کری و کوری و گنگی رها نمی­کنند، بلکه به آنان خردهایی عنایت فرموده که با آنچه چشمانشان می بیند درآمیخته و در وجودشان پراکنده گشته و در جان هاشان تحقق یافته و حواسشان را تحت سیطره عقلشان قرار داده و آن را در گوش ها و دیدگان و افکار و اندیشه هایی که به وسیله آن به پذیرفتن حجت خویش ملزمشان کرد، جای داده و به وسیله آن راه خویش را به آنان نشان داده و با زبان هایی برنده و با قدرت و حکمتی که در آن ها نهاده، آنان را نسبت به آنچه می بینند گویا کرده و آن حکمت را با زبان آنان بیان کرد تا «لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اللَّهَ لَسَمیعٌ عَلیمٌ»،(2) {تا کسی که [باید] هلاک شود، با دلیلی روشن هلاک گردد، و کسی که [باید] زنده شود، با دلیلی واضح زنده بماند، و خداست که در حقیقت شنوای داناست.} و شاهد و آگاه.

خداوند تعالی برای شما جماعت مؤمنان در این روز دو عید عظیم و بزرگ را جمع کرده است که هیچ کدام از این دو عید برپا نمی شد مگر با دیگری تا هر یک از شما رفتار خود را کامل کند و شما را در مسیر هدایت او قرار دهد و شما را در راه کسانی قرار دهد که از نور هدایت او روشنی می جویند و شما را مشمول مراقبت خود قرار داده در مسیر میانه روی او قرار دهد و پشتیبانی و یاری سودمند او را بر شما فراهم گرداند.

جمعه را روز گردآمدن قرار داد که مقصود آن محو گناهان گذشته و شستن تأثیرات کردارهای بد از این جمعه تا آن جمعه است و برای تذکر مؤمنان، و پندی برای پرهیزکاران باشد که در روزهای قبل به اهل طاعت بخشیده و آن روز تنها با پذیرفتن فرامین او و خودداری از آنچه او نهی کرده و اقرار به طاعت او در آنچه بدان تشویق کرده یا فرا خوانده است، کامل می شود و توحید او تنها با اقرار به پیامبری پیامبر او صلی الله علیه و آله پذیرفته می شود و هیچ دینی پذیرفته نمی شود، مگر با ولایت کسی که به ولایت او دستور داده و اسباب طاعت او تنها با متوسل شدن به ریسمان او و ریسمان اهل ولایت فراهم می­شود .

ص: 114


1- . انبیا / 28-27
2- . انفال / 42

تَرَاجِمَةَ مَشِیَّتِهِ وَ أَلْسُنَ إِرَادَتِهِ عَبِیداً لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ- یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضی وَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ.

یَحْکُمُونَ بِأَحْکَامِهِ وَ یَسُنُّونَ سُنَّتَهُ وَ یَعْتَمِدُونَ حُدُودَهُ وَ یُؤَدُّونَ فُرُوضَهُ وَ لَمْ یَدَعِ الْخَلْقَ فِی بُهَمٍ صَمَّاءَ وَ لَا فِی عَمًی بَکْمَاءَ(1)

بَلْ جَعَلَ لَهُمْ عَقُولًا مَازَجَتْ شَوَاهِدَهُمْ وَ تَفَرَّقَتْ فِی هَیَاکِلِهِمْ حَقَّقَهَا فِی نُفُوسِهِمْ وَ اسْتَعْبَدَ لَهَا حَوَاسَّهُمْ فَقَرَّتْ بِهَا عَلَی أَسْمَاعٍ وَ نَوَاظِرَ وَ أَفْکَارٍ وَ خَوَاطِرَ أَلْزَمَهُمْ بِهَا حُجَّتَهُ وَ أَرَاهُمْ بِهَا مَحَجَّتَهُ وَ أَنْطَقَهُمْ عَمَّا تَشْهَدُ بِهِ بِأَلْسِنَةٍ ذَرِبَةٍ-(2)

بِمَا قَامَ فِیهَا مِنْ قُدْرَتِهِ وَ حِکْمَتِهِ وَ بَیَّنَ بِهَا عِنْدَهُمْ بِهَا لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اللَّهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ بَصِیرٌ شَاهِدٌ خَبِیرٌ وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی جَمَعَ لَکُمْ مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ فِی هَذَا الْیَوْمِ عِیدَیْنِ عَظِیمَیْنِ کَبِیرَیْنِ- لَا یَقُومُ أَحَدُهُمَا إِلَّا بِصَاحِبِهِ لِیُکْمِلَ أَحَدُکُمْ صُنْعَهُ وَ یَقِفَکُمْ عَلَی طَرِیقِ رُشْدِهِ وَ یَقْفُوَ بِکُمْ آثَارَ الْمُسْتَضِیئِینَ بِنُورِ هِدَایَتِهِ وَ یُشْمِلَکُمْ صَوْلَهُ-(3) وَ یَسْلُکَ بِکُمْ مِنْهَاجَ قَصْدِهِ وَ یُوَفِّرَ عَلَیْکُمْ هَنِی ءَ رِفْدِهِ فَجَعَلَ الْجُمُعَةَ مَجْمَعاً نَدَبَ إِلَیْهِ لِتَطْهِیرِ مَا کَانَ قَبْلَهُ وَ غَسْلِ مَا أَوْقَعَتْهُ مَکَاسِبُ السَّوْءِ مِنْ مِثْلِهِ إِلَی مِثْلِهِ- وَ ذِکْری لِلْمُؤْمِنِینَ وَ تِبْیَانَ خَشْیَةِ الْمُتَّقِینَ وَ وَهَبَ لِأَهْلِ طَاعَتِهِ فِی الْأَیَّامِ قَبْلَهُ وَ جَعَلَهُ لَا یَتِمُّ إِلَّا بِالایْتِمَارِ لِمَا أَمَرَ بِهِ وَ الِانْتِهَاءِ عَمَّا نَهَی عَنْهُ وَ الْبُخُوعِ بِطَاعَتِهِ فِیمَا حَثَّ عَلَیْهِ وَ نَدَبَ إِلَیْهِ وَ لَا یَقْبَلُ تَوْحِیدَهُ إِلَّا بِالاعْتِرَافِ لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله بِنُبُوَّتِهِ وَ لَا یَقْبَلُ دِیناً إِلَّا بِوَلَایَةِ مَنْ أَمَرَ بِوَلَایَتِهِ وَ لَا یَنْتَظِمُ أَسْبَابُ طَاعَتِهِ إِلَّا بِالتَّمَسُّکِ بِعِصَمِهِ وَ عِصَمِ أَهْلِ وَلَایَتِهِ.

ص: 114


1- 1. البهم- کصرد- مشکلات الأمور، و الصماء أیضا الدواهی الشدیدة حیث لا یوجد منها مناص، و المراد بالعمی الضلال و الشبهة و الالتباس، و البکماء: التی لا ینطق و استغلق علیه الکلام.
2- 2. الذرب: الحدید من اللسان او السیف.
3- 3. کذا و الأصول: الاستطالة و السیطرة، فلیحرر.

خداوند در روز دوح(1) چیزی را بر پیامبر خود در مورد خالصان و برگزیدگان خویش نمایان کرد و به او دستور داد آن را ابلاغ کند و به اهل انحراف و نفاق اعتنا نکند و مصونیت او را از از طرف آن ها ضمانت کرد و رازهای اهل شک و مقاصد درونی اهل تردید را برملا نمود. مؤمن و منافق در آن تعقل کرد، پس بر دهان یاوه گو لجام زد و حق خواهان بر حق استوار ماندند و جهالت منافق و تعصب متمرد فزونی گرفت. دندان­ها بر هم ساییده شد و بر بازوها دست کشیده شد و گوینده گفت و صدا کننده صدا کرد و بو کشنده بو کشید و متمرد تمرد خویش را ادامه داد و گروهی بدون اینکه ایمان حقیقی داشته باشند، با زبان اقرار کردند و گروهی از روی صداقت و ایمان با زبان اقرار کردند.

خداوند دین خویش را کامل کرد و چشم پیامبرش و مؤمنان و پیروان را روشن کرد. چیزی بود که برخی از شما شاهد آن بود و به برخی از شما خبرش رسید و کلمه نیکوی خداوند بر شکیبایان تمام شد و خدای ساخته های فرعون و هامان و قارون و سپاهیان او و آنچه برپا کرده بودند را نابود کرد.

ته مانده­ای از فرومایگان گمراه باقی ماند که آنان از هیچ تباهی در حق مردم کوتاهی نکردند. خداوند در دیارشان قصد جانشان را می کند و آثار آنان را محو می گرداند و نشانه های آنان را نابود می­گرداند و زود باشد که حسرت بر دلشان بگذارد و آنان را به کسانی که دست درازی و گردن کشی کرده و بر دین سلطه یافتند و آن را تبدیل کردند و حکم خدا را تغییر دادند و پیروزی خداوند بر دشمنش خواهد رسید و خداوند دقیق و آگاه است؛ و در کمتر از آنچه شنیدید کفایت است و ابلاغ. پس خدا رحمتتان کند و در آنچه خداوند شما را به آن ترغیب و تشویق کرده، تأمل کنید.

ص: 115


1- . یعنی روز عید غدیر خم، حضرت صلی الله علیه و آله دستور داد تا آنچه را در زیر درخت بزرگ است جارو کنند، پس خار و خاشاک و سنگ هایی را که آنجا بود برداشتند. شاعر می گوید: و روز دوح، دوح غدیر خ-م، ولایت او را اعلام کرد، کاش مردم از او اطاعت می کردند.

فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله فِی یَوْمِ الدَّوْحِ-(1) مَا بَیَّنَ بِهِ عَنْ إِرَادَاتِهِ فِی خُلَصَائِهِ وَ ذَوِی اجْتِبَائِهِ وَ أَمَرَهُ بِالْبَلَاغِ وَ تَرْکِ الْحَفْلِ بِأَهْلِ الزَّیْغِ وَ النِّفَاقِ وَ ضَمِنَ لَهُ عِصْمَتَهُ مِنْهُمْ وَ کَشَفَ مِنْ خَبَایَا أَهْلِ الرَّیْبِ وَ ضَمَائِرِ أَهْلِ الِارْتِدَادِ مَا رَمَزَ فِیهِ فَعَقَلَهُ الْمُؤْمِنُ وَ الْمُنَافِقُ فَأَعَنَّ مُعِنٌ (2)

وَ ثَبَتَ عَلَی الْحَقِّ ثَابِتٌ وَ ازْدَادَتْ جَهَالَةُ الْمُنَافِقِ وَ حَمِیَّةُ الْمَارِقِ وَ وَقَعَ الْعَضُّ عَلَی النَّوَاجِدِ وَ الْغَمْرُ عَلَی السَّوَاعِدِ وَ نَطَقَ نَاطِقٌ وَ نَعَقَ نَاعِقٌ وَ نَشِقَ نَاشِقٌ وَ اسْتَمَرَّ عَلَی مَارِقِیَّتِهِ مَارِقٌ وَ وَقَعَ الْإِذْعَانُ مِنْ طَائِفَةٍ بِاللِّسَانِ دُونَ حَقَائِقِ الْإِیمَانِ وَ مِنْ طَائِفَةٍ بِاللِّسَانِ وَ صِدْقِ الْإِیمَانِ فَکَمَّلَ اللَّهُ دِینَهُ وَ أَقَرَّ عَیْنَ نَبِیِّهِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُتَابِعِینَ وَ کَانَ مَا قَدْ شَهِدَهُ بَعْضُکُمْ وَ بَلَغَ بَعْضَکُمْ وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ اللَّهِ الْحُسْنَی عَلَی الصَّابِرِینَ وَ دَمَّرَ اللَّهُ مَا صَنَعَ فِرْعَوْنُ وَ هَامَانُ وَ قَارُونُ وَ جُنُودُهُ وَ مَا کَانُوا یَعْرِشُونَ وَ بَقِیَتْ حُثَالَةٌ(3)

مِنَ الضُّلَّالِ لَا یَأْلُونَ النَّاسَ خَبَالًا-(4)

یَقْصِدُهُمُ اللَّهُ فِی دِیَارِهِمْ وَ یَمْحُو آثَارَهُمْ وَ یُبِیدُ مَعَالِمَهُمْ وَ یُعْقِبُهُمْ عَنْ قُرْبِ الْحَسَرَاتِ وَ یُلْحِقُهُمْ بِمَنْ بَسَطَ أَکُفَّهُمْ وَ مَدَّ أَعْنَاقَهُمْ وَ مَکَّنَهُمْ مِنْ دِینِ اللَّهِ حَتَّی بَدَّلُوهُ وَ مِنْ حُکْمِهِ حَتَّی غَیَّرُوهُ وَ سَیَأْتِی نَصْرُ اللَّهِ عَلَی عَدُوِّهِ لِحِینِهِ وَ اللَّهُ لَطِیفٌ خَبِیرٌ وَ فِی دُونِ مَا سَمِعْتُمْ کِفَایَةٌ وَ بَلَاغٌ فَتَأَمَّلُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ مَا نَدَبَکُمُ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ حَثَّکُمْ عَلَیْهِ وَ اقْصِدُوا شَرْعَهُ وَ اسْلُکُوا نَهْجَهُ- وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ.

ص: 115


1- 1. یعنی یوم غدیر خم، أمر صلّی اللّه علیه و آله بقم ما کان تحت الدوح فقم ما کان ثمة من الشوک و الحجارة، قال الشاعر: و یوم الدوح دوح غدیر خم***أبان له الولایة لو أطیعا
2- 2. أعن: ای أعرض و انصرف.
3- 3. الحثالة فی الأصل ما یسقط من قشر الشعیر و الأرز و التمر، و یطلق علی سفلة الناس و رذالهم. و الضلال: جمع ضال.
4- 4. الخبال: الفساد و العناء و الشر، و لا یألونکم خبالا: أی لا یقصرون فی أمرکم الفساد و الشر و الشقة.

امروز روزی بزرگ است که گشایش در آن واقع شده و مراتب بالا رفته و حجت ها آشکار شده است. امروز روز اظهار و بیان آشکار مقام صریح روشن است و روز اکمال دین و روز قول وعده داده شده و روز شاهد و مشهود است. روز بستن پیمان در برابر نفاق و انکار و روز بیان حقایق ایمان و روز راندن شیطان و روز برهان است. {امروز روز داوری است که شما [آن را انکار می کردید].}(1) امروز روز ملأ اعلی است که از آن روی گردان هستید. امروز روز هدایت و روز امتحان بندگان و روز تأیید پیشگامان است. امروز روز آشکار کردن اسرار نهان در سینه ها و پوشیده های امور است. امروز روز آشکار شدن حق بر خواص است.

امروز روز شیث و ادریس و یوشع و شمعون است. امروز روز امن و مأمون است. روز ابراز رموز محفوظ در درون و روز آشکار شدن اسرار است.

حضرت علیه السلام همچنان می فرمود که امروز روز فلان و فلان است.

پس از خدا بترسید و تقوای او پیشه کنید و او را اجابت کنید و از او فرمان برید و از حیله بر حذر باشید و قصد فریب او را نکنید و اسرار پنهان خویش را آشکار کنید و بر او نیرنگ نکنید و با یکتاپرستی و اطاعت از کسی که خدا امر فرموده، به خداوند نزدیکی جویید و {به پیوندهای قبلی کافران متمسّک نشوید [و پایبند نباشید]}(2). گمراهی شما را منحرف نکند که با پیروی از کسانی که گمراه شدند و دیگران را گمراه کردند، از راه خدا گمراه شوید. چه عزیز است خداوندی که در ذکر نکوهش عده ای در کتاب خویش فرمود: «إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلاَ * رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً کَبِیرا»،(3) {ما رؤسا و بزرگتران خویش را اطاعت کردیم و ما را از راه به در کردند. پروردگارا، آنان را دو چندان عذاب ده و لعنتشان کن لعنتی بزرگ.} و خداوند تعالی فرمود: «وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً»،(4)

{و آنگاه که در آتش شروع به آوردن حجّت می کنند، زیردستان به کسانی که گردنکش بودند، می گویند: ما پیرو شما بودیم.} «فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَیْ ءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَیْناکُم»،(5) {آیا چیزی از عذاب خدا را از ما دور می کنید؟» می گویند: {اگر خدا ما را هدایت کرده بود، قطعاً شما را هدایت می کردیم.}

آیا می دانید استکبار به چه معناست؟ استکبار یعنی ترک اطاعت از کسانی که به اطاعت از آنان دستور داده شده است و بالاتر دانستن خود از کسانی که مأمور به اطاعت از او هستند. قرآن در این باره بسیار سخن گفته است، اگر کسی در آن تدبر کند او را بازمی دارد و پندش می دهد.

ص: 116


1- . صافات / 21
2- . ممتحنه / 10
3- . احزاب / 68
4- . غافر / 47
5- . ابراهیم / 21

إِنَّ هَذَا یَوْمٌ عَظِیمُ الشَّأْنِ فِیهِ وَقَعَ الْفَرَجُ وَ رُفِعَتِ الدَّرَجُ وَ وَضَحَتِ الْحُجَجُ وَ هُوَ یَوْمُ الْإِیضَاحِ وَ الْإِفْصَاحِ من [عَنِ] الْمَقَامِ الصِّرَاحِ وَ یَوْمُ کَمَالِ الدِّینِ وَ یَوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ وَ یَوْمُ الشَّاهِدِ وَ الْمَشْهُودِ وَ یَوْمُ تِبْیَانِ الْعُقُودِ عَنِ النِّفَاقِ وَ الْجُحُودِ وَ یَوْمُ الْبَیَانِ عَنْ حَقَائِقِ الْإِیمَانِ وَ یَوْمُ دَحْرِ الشَّیْطَانِ وَ یَوْمُ الْبُرْهَانِ- هذا یَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِی کُنْتُمْ بِهِ تُکَذِّبُونَ هَذَا یَوْمُ الْمَلَإِ الْأَعْلَی الَّذِی أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ هَذَا یَوْمُ الْإِرْشَادِ وَ یَوْمُ مِحْنَةِ الْعِبَادِ وَ یَوْمُ الدَّلِیلِ عَلَی الرُّوَّادِ هَذَا یَوْمُ إِبْدَاءِ خَفَایَا الصُّدُورِ وَ مُضْمَرَاتِ الْأُمُورِ هَذَا یَوْمُ النُّصُوصِ عَلَی أَهْلِ الْخُصُوصِ هَذَا یَوْمُ شِیثٍ هَذَا یَوْمُ إِدْرِیسَ هَذَا یَوْمُ یُوشَعَ هَذَا یَوْمُ شَمْعُونَ هَذَا یَوْمُ الْأَمْنِ وَ الْمَأْمُونِ هَذَا یَوْمُ إِظْهَارِ الْمَصُونِ مِنَ الْمَکْنُونِ هَذَا یَوْمُ بَلْوَی السَّرَائِرِ.

فَلَمْ یَزَلْ علیه السلام یَقُولُ هَذَا یَوْمٌ هَذَا یَوْمٌ فَرَاقِبُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ اسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوهُ وَ احْذَرُوا الْمَکْرَ وَ لَا تُخَادِعُوهُ وَ فَتِّشُوا ضَمَائِرَکُمْ وَ لَا تُوَارِبُوهُ-(1) وَ تَقَرَّبُوا إِلَی اللَّهِ بِتَوْحِیدِهِ وَ طَاعَةِ مَنْ أَمَرَکُمْ أَنْ تُطِیعُوهُ- لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ وَ لَا یَجْنَحْ بِکُمُ الْغَیُّ فَتَضِلُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِاتِّبَاعِ أُولَئِکَ الَّذِینَ ضَلُّوا وَ أَضَلُّوا قَالَ اللَّهُ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ فِی طَائِفَةٍ ذَکَرَهُمْ بِالذَّمِّ فِی کِتَابِهِ- إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا- رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً کَبِیراً(2) وَ قَالَ تَعَالَی وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً- فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَیْ ءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَیْناکُمْ (3)

أَ فَتَدْرُونَ الِاسْتِکْبَارَ مَا هُوَ هُوَ تَرْکُ الطَّاعَةِ لِمَنْ أُمِرُوا بِطَاعَتِهِ وَ التَّرَفُّعُ عَلَی مَنْ نُدِبُوا إِلَی مُتَابَعَتِهِ وَ الْقُرْآنُ یَنْطِقُ مِنْ هَذَا عَنْ کَثِیرٍ إِنْ تَدَبَّرَهُ مُتَدَبِّرٌ زَجَرَهُ وَ وَعَظَهُ.

ص: 116


1- 1. واربه: خاتله و خادعه و داهاه.
2- 2. الأحزاب: 68.
3- 3. غافر: 47.

ای مؤمنان بدانید که خدای عزوجل فرمود: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ»،(1){در حقیقت، خدا دوست دارد کسانی را که در راه او صف در صف، چنانکه گویی بنایی ریخته شده از سُرب اند، جهاد می کنند.} آیا می دانید سبیل خدا چیست؟ و چه کسی سبیل خداست؟ و چه کسی صراط اوست؟ و چه کسی راه اوست؟ من صراط خدا هستم که اگر کسی برای اطاعت از خدا از آن نگذرد به سوی آتش سقوط می کند و من راه او هستم که پس از پیامبر خویش صلی الله علیه و آله مرا به رهبری منصوب کرد. من تقسیم کننده آتش (و بهشت) هستم، من حجت خداوند بر بدکاران هستم، من نور الأنوار هستم.

از خواب غفلت بیدار شوید و قبل از آن که زمان به پایان برسد اقدام کنید و [برای رسیدن] به آمرزشی از پروردگار خویش پیشی بگیرید، پیش از آن که دور باطن رحمت و ظاهر عذاب دیوار کشیده شود و فریاد بزنید ولی کسی صدایتان را نشنود و داد و غوغا کنید و کسی به غوغایتان توجهی نکند و پیش از آن که کمک بخواهید و کسی به فریادتان نرسد. پیش از آن که وقت را از دست بدهید به اطاعت از پروردگار بشتابید. چنین تصور کنید که نابودگر لذت ها به سراغتان آمده و نه راه نجاتی و پناهی دارید و نه جایی برای گریز.

خدا شما را رحمت کند،

پس از آن که مجلس تمام شد با گشاده دستی بر خانواده خویش و نیکی به برادران خود و سپاسگزاری از خدای عزوجلّ برای نعماتی که به شما ارزانی داشته، به راه راست بازگردید و گرد هم آیید تا خداوند یکپارچگی تان را حفظ کنید و به یکدیگر نیکی کنید تا خداوند انس و الفتتان را محکم کند. از این نعمت خدا بهره بگیرید، همان طور که خداوند با ثوابی چندین برابر عیدهای پیش و پس از آن به شما سود رسانیده و تنها در چنین عیدی چنین ثوابی به شما بخشیده است. نیکی در این روز به مال برکت می دهد و عمر را زیاد می کند و مهربانی به یکدیگر رحمت و مهربانی پروردگار را می طلبد. از فضیلت این روز هر چه می توانید و با هر آنچه در توان دارید به برادران و خانواده خویش بخشش کنید. میان خویش آشکارا شادی کنید و در دیدار با یکدیگر شادمانی خویش را نشان دهید. خدا را سپاس برای آنچه به شما بخشیده است. با نیکی هر چه بیشتر بر کسانی که به شما چشم امید دوخته اند به راه درست بازگردید و ضعیفان را در غذای خویش و هر آنچه استطاعت آن را دارید و برایتان امکان دارد سهیم و برابر کنید. اگر در این روز یک درهم ببخشید گویی که دویست هزار درهم بخشیده اید و پاداش بیشتر از جانب خداست.

روزه این روز از روزه هایی است که خداوند به آن فراخوانده و پاداشی عظیم برای آن تضمین کرده است. حتی اگر یکی از بندگان از اول تا آخر دنیا در پیری عبادت او را کرده باشد و روزها را روزه دار و شب ها را به عبادت ایستاده باشد، اگر یک نفر این روز را خالصانه روزه گرفته باشد، تمام روزهای دنیا هم کفایت ثواب او را نمی کند.

ص: 117


1- . صف / 4

وَ اعْلَمُوا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ- إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ (1) أَ تَدْرُونَ مَا سَبِیلُ اللَّهِ وَ مَنْ سَبِیلُهُ وَ مَنْ صِرَاطُ اللَّهِ وَ مَنْ طَرِیقُهُ أَنَا صِرَاطُ اللَّهِ الَّذِی مَنْ لَمْ یَسْلُکْهُ بِطَاعَةِ اللَّهِ فِیهِ هُوِیَ بِهِ إِلَی النَّارِ وَ أَنَا سَبِیلُهُ الَّذِی نَصَبَنِی لِلِاتِّبَاعِ بَعْدَ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله أَنَا قَسِیمُ النَّارِ(2)

أَنَا حُجَّتُهُ عَلَی الْفُجَّارِ أَنَا نُورُ الْأَنْوَارِ فَانْتَبِهُوا مِنْ رَقْدَةِ الْغَفْلَةِ وَ بَادِرُوا بِالْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ وَ سابِقُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ قَبْلَ أَنْ یُضْرَبَ بِالسُّورِ بِبَاطِنِ الرَّحْمَةِ وَ ظَاهِرِ الْعَذَابِ فَتُنَادُونَ فَلَا یُسْمَعُ نِدَاؤُکُمْ وَ تَضِجُّونَ فَلَا یُحْفَلُ بِضَجِیجِکُمْ وَ قَبْلَ أَنْ تَسْتَغِیثُوا فَلَا تُغَاثُوا سَارِعُوا إِلَی الطَّاعَاتِ قَبْلَ فَوْتِ الْأَوْقَاتِ فَکَأَنْ قَدْ جَاءَکُمْ هَادِمُ اللَّذَّاتِ فَلَا مَنَاصَ نَجَاءٍ وَ لَا مَحِیصَ تَخْلِیصٍ عُودُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ بَعْدَ انْقِضَاءِ مَجْمَعِکُمْ بِالتَّوْسِعَةِ عَلَی عِیَالِکُمْ وَ الْبِرِّ بِإِخْوَانِکُمْ وَ الشُّکْرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی مَا مَنَحَکُمْ وَ اجْتَمِعُوا یَجْمَعِ اللَّهُ شَمْلَکُمْ وَ تَبَارُّوا یَصِلِ اللَّهُ أُلْفَتَکُمْ وَ تَهَانَئُوا نِعْمَةَ اللَّهِ کَمَا هَنَأَکُمُ اللَّهُ بِالثَّوَابِ فِیهِ عَلَی أَضْعَافِ الْأَعْیَادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ إِلَّا فِی مِثْلِهِ وَ الْبِرُّ فِیهِ یُثْمِرُ الْمَالَ وَ یَزِیدُ فِی الْعُمُرِ وَ التَّعَاطُفُ فِیهِ یَقْتَضِی رَحْمَةَ اللَّهِ وَ عَطْفَهُ وَ هَبُوا لِإِخْوَانِکُمْ وَ عِیَالِکُمْ مِنْ فَضْلِهِ بِالْجَهْدِ مِنْ جُودِکُمْ وَ بِمَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِکُمْ وَ أَظْهِرُوا الْبِشْرَ فِیمَا بَیْنَکُمْ وَ السُّرُورَ فِی مُلَاقَاتِکُمْ وَ الْحَمْدَ لِلَّهِ عَلَی مَا مَنَحَکُمْ وَ عُودُوا بِالْمَزِیدِ مِنَ الْخَیْرِ عَلَی أَهْلِ التَّأْمِیلِ لَکُمْ وَ سَاوُوا بِکُمْ ضُعَفَاءَکُمْ فِی مَآکِلِکُمْ وَ مَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِکُمْ عَلَی حَسَبِ إِمْکَانِکُمْ فَالدِّرْهَمُ فِیهِ بِمِائَتَیْ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَ الْمَزِیدُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَوْمُ هَذَا الْیَوْمِ مِمَّا نَدَبَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ جَعَلَ الْجَزَاءَ الْعَظِیمَ کَفَالَةً عَنْهُ حَتَّی لَوْ تَعَبَّدَ لَهُ عَبْدٌ مِنَ الْعَبِیدِ فِی الشَّیْبَةِ مِنِ ابْتِدَاءِ الدُّنْیَا إِلَی انْقِضَائِهَا صَائِماً نَهَارُهَا قَائِماً لَیْلُهَا إِذَا أَخْلَصَ الْمُخْلِصُ فِی صَوْمِهِ لَقَصُرَتْ إِلَیْهِ أَیَّامُ الدُّنْیَا عَنْ کِفَایَتِهِ وَ مَنْ

ص: 117


1- 1. الصف: 4.
2- 2. أی مقاسمه و سهیمه أقول للنار: هذا لک، و هذا لی.

کسی که بی هیچ انتظاری به برادر خویش یاری رساند و با اشتیاق به او نیکی کند، پاداش او مانند پاداش کسی است که این روز را روزه گرفته و شبش را به عبادت ایستاده است و کسی که در این شب مؤمنی را افطار دهد، مثل آن است که ده ها تن از فئام مردم را افطار کرده باشد.

کسی برخاست و گفت: فئام چیست یا امیر المؤمنین علیه السلام؟ فرمود: صد هزار پیامبر و صدّیق و شهید. تا چه رسد به اینکه کسی تعدادی از مردان و زنان مؤمن را متکفل شود. پس من خود از جانب خدا ضامن نجات او از کفر و فقر هستم و کسی که در آن روز یا شب یا پس از آن تا چنین روزی بمیرد و گناه کبیره ای مرتکب نشده باشد، خداوند او را اجر دهد و کسی که برای برادران خود وام بگیرد و به آن ها کمک کند من خود ضامن او در پیشگاه خدا هستم؛ اگر او را باقی نگه دارد قرضش را ادا می کند و اگر جان او را بگیرد مسئولیتش را بر عهده می گیرد.

وقتی همدیگر را دیدید با یکدیگر دست دهید و به هم سلام کنید و به نعمت این روز به یکدیگر تهنیت بگوید و حاضران باید به گوش غایبان و شاهدان به آنان که دور هستند، برسانند و ثروتمندان باید به دیدار نیازمندان و قوی ترها به دیدار ضعیفان بروند، رسول خدا صلی الله علیه و آله به من این گونه دستور دادند.

سپس در خطبه جمعه بر او صلوات فرستاد و به جای نماز جمعه نماز عید خواند و به همراه فرزندان و شیعیان خویش با غذایی که برای حضرت حسن بن علی علیه السلام فراهم کرده بود به منزل او رفت. ثروتمندان و فقیران نیز با هدایا و بخشش نزد خانواده خویش بازگشتند.(1)

روایت9.

فرحة الغری: بزنطی گوید: در محضر امام رضا علیه السلام بودیم و مجلس پر بود از نزدیکان او، از روز غدیر یاد شد و برخی از مردم آن را نشناختند. امام رضا علیه السلام فرمود: پدرم از پدرش برایم گفت: روز غدیر در آسمان مشهورتر از زمین است. خداوند در بهشت اعلی قصری دارد که یک خشت آن از نقره است و یک خشت آن از طلا، صد گنبد از یاقوت سرخ و صد خیمه از یاقوت سبز در این قصر است و خاک آن از مشک و عنبر است. چهار نهر در آن جاری است: نهری از شراب، نهری از آب، نهری از شیر و نهری از عسل. در پیرامون آن درختانی است که پر از میوه هستند و پرندگانی بر آن درخت ها زندگی می کنند که اندامشان از مروارید است و بال هایشان از یاقوت و با صداهای گوناگون آواز سر می دهند.

در روز غدیر آسمانیان با تنزیه و تقدیس پروردگار

ص: 118


1- . مصباح الزائر : فصل هفتم. این حدیث را در مصباح المتهجد : ص 524 نیز می بینی.

أَسْعَفَ أَخَاهُ مُبْتَدِئاً وَ بَرَّهُ رَاغِباً فَلَهُ کَأَجْرِ مَنْ صَامَ هَذَا الْیَوْمَ وَ قَامَ لَیْلَتَهُ وَ مَنْ فَطَّرَ مُؤْمِناً فِی لَیْلَتِهِ فَکَأَنَّمَا فَطَّرَ فِئَاماً وَ فِئَاماً بعدها [یَعُدُّهَا] عَشَرَةً.

فَنَهَضَ نَاهِضٌ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام مَا الْفِئَامُ قَالَ مِائَةُ أَلْفِ نَبِیٍّ وَ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ فَکَیْفَ بِمَنْ تَکَفَّلَ عَدَداً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَأَنَا ضَمِینُهُ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی الْأَمَانَ مِنَ الْکُفْرِ وَ الْفَقْرِ وَ مَنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ أَوْ بَعْدَهُ إِلَی مِثْلِهِ مِنْ غَیْرِ ارْتِکَابِ کَبِیرَةٍ فَأَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ وَ مَنِ اسْتَدَانَ لِإِخْوَانِهِ وَ أَعَانَهُمْ فَأَنَا الضَّامِنُ عَلَی اللَّهِ إِنْ بَقَّاهُ قَضَاهُ وَ إِنْ قَبَضَهُ حَمَلَهُ عَنْهُ وَ إِذَا تَلَاقَیْتُمْ فَتَصَافَحُوا بِالتَّسْلِیمِ وَ تَهَانَئُوا النِّعْمَةَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ لْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الشَّاهِدُ الْبَائِنَ وَ لْیَعُدِ الْغَنِیُّ عَلَی الْفَقِیرِ وَ الْقَوِیُّ عَلَی الضَّعِیفِ أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِذَلِکَ ثُمَّ أَخَذَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ فِی خُطْبَةِ الْجُمُعَةِ وَ جَعَلَ صَلَاتَهُ جُمُعَةً صَلَاةَ عِیدِهِ وَ انْصَرَفَ بِوُلْدِهِ وَ شِیعَتِهِ إِلَی مَنْزِلِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام بِمَا أَعَدَّ لَهُ مِنْ طَعَامِهِ وَ انْصَرَفَ غَنِیُّهُمْ وَ فَقِیرُهُمْ بِرِفْدِهِ إِلَی عِیَالِهِ (1).

«9»

حة، [فرحة الغری] یَحْیَی بْنُ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْبَرَکَاتِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ رَطْبَةَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الشَّیْخِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِمَادٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ الرِّضَا علیه السلام وَ الْمَجْلِسُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ فَتَذَاکَرُوا یَوْمَ الْغَدِیرِ فَأَنْکَرَهُ بَعْضُ النَّاسِ فَقَالَ الرِّضَا علیه السلام حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ قَالَ إِنَّ یَوْمَ الْغَدِیرِ فِی السَّمَاءِ أَشْهَرُ مِنْهُ فِی الْأَرْضِ إِنَّ لِلَّهِ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی قَصْراً لَبِنَةٌ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَبِنَةٌ مِنْ ذَهَبٍ فِیهِ مِائَةُ أَلْفِ قُبَّةٍ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ وَ مِائَةُ أَلْفِ خَیْمَةٍ مِنْ یَاقُوتٍ أَخْضَرَ تُرَابُهُ الْمِسْکُ وَ الْعَنْبَرُ فِیهِ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ نَهَرٌ مِنْ خَمْرٍ وَ نَهَرٌ مِنْ مَاءٍ وَ نَهَرٌ مِنْ لَبَنٍ وَ نَهَرٌ مِنْ عَسَلٍ حَوَالَیْهِ أَشْجَارُ جَمِیعِ الْفَوَاکِهِ عَلَیْهِ طُیُورٌ أَبْدَانُهَا مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أَجْنِحَتُهَا مِنْ یَاقُوتٍ تَصُوتُ بِأَلْوَانِ الْأَصْوَاتِ.

إِذَا کَانَ یَوْمُ الْغَدِیرِ وَرَدَ إِلَی ذَلِکَ الْقَصْرِ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ یُسَبِّحُونَ اللَّهَ وَ یُقَدِّسُونَهُ

ص: 118


1- 1. مصباح الزائر الفصل السابع و الحدیث تراه فی مصباح المتهجد: 524.

و لا إله إلا الله گویان وارد آن قصر شوند و آن پرندگان به پرواز درآیند و در آب فرو روند و سر بر آن مشک و عنبر سایند. وقتی فرشتگان گردآمدند پرندگان به پرواز درآیند و مشک و عنبر را بر سر آنان می تکانند. در چنین روزی آن ها هدایایی نثار حضرت فاطمه سلام الله علیها می کنند و وقتی روز به پایان رسید به آنان ندا دهند: به مراتب خویش بازگردید، به علت بزرگداشت مقام محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام، تا چنین روزی در سال بعد از خطا و لغزش در امانید.

سپس فرمود: ای پسر ابی نصر، هر جا بودی در روز غدیر در محضر امیرالمؤمنین علیه السلام حاضر شو که خداوند گناهان شصت سال هر مرد و زن مؤمن و مسلمان را می آمرزد و دو برابر تعداد کسانی که در ماه رمضان و شب قدر و شب فطر از آتش جهنم رهانیده در این روز آزاد می کند و یک درهم احسان در این روز به برادران اهل معرفت به مثابه احسان هزار درهم است. در این روز بر برادرانت عطا کن و هر مرد و زن مؤمن را که می توانی شاد کن.

سپس فرمود: ای اهل کوفه! خیر کثیری به شما اعطا شده و شما از کسانی هستید که خداوند قلبشان را با ایمان امتحان کرد. شما خوار و شکست خورده و امتحان شده هستید. یقیناً بلایی عظیم بر شما فرود آید و سپس برطرف کننده گرفتاری بزرگ آن را برطرف گرداند. به خدا سوگند اگر مردم حقیقتاً فضیلت این روز را درک می کردند، فرشتگان روزی ده مرتبه بر آنان دست نوازش می کشیدند و اگر من از اطاله کلام بیزار نبودم، اندکی از فضیلت این روز و پاداش بی حد و حساب خداوند را به کسی که حق این روز را بشناسد، ذکر می کردم.

علی بن حسن بن فضّال گوید: محمد بن عبدالله به من گفت: من و پدرت و حسن بن جهم بیش از پنجاه بار به خانه او رفتیم و از او این حدیث را شنیدیم.(1)

ص: 119


1- . ر.ک: التهذیب 2 : 8، مصباح المتهجد : 513، مصباح الزائر : فصل هفتم و الإقبال : 685

وَ یُهَلِّلُونَهُ فَتَطَایَرُ تِلْکَ الطُّیُورُ فَتَقَعُ فِی ذَلِکَ الْمَاءِ وَ تَمَرَّغُ عَلَی ذَلِکَ الْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ فَإِذَا اجْتَمَعَتِ الْمَلَائِکَةُ طَارَتْ فَتَنْفُضُ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ وَ إِنَّهُمْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ لَیَتَهَادَوْنَ نُثَارَ فَاطِمَةَ علیها السلام فَإِذَا کَانَ آخِرُ الْیَوْمِ نُودُوا انْصَرِفُوا إِلَی مَرَاتِبِکُمْ فَقَدْ أَمِنْتُمُ الْخَطَأَ وَ الزَّلَلَ إِلَی قَابِلِ مِثْلِ هَذَا الْیَوْمِ تَکْرِمَةً لِمُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ علیهما السلام.

ثُمَّ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی نَصْرٍ أَیْنَمَا کُنْتَ فَاحْضُرْ یَوْمَ الْغَدِیرِ عِنْدَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَإِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّینَ سَنَةً وَ یُعْتِقُ مِنَ النَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَیْلَةِ الْفِطْرِ وَ الدِّرْهَمُ فِیهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لِإِخْوَانِکَ الْعَارِفِینَ وَ أَفْضِلْ عَلَی إِخْوَانِکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ سُرَّ فِیهِ کُلَّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ثُمَّ قَالَ یَا أَهْلَ الْکُوفَةِ لَقَدْ أُوتِیتُمْ خَیْراً کَثِیراً وَ أَنْتُمْ مِمَّنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ مُسْتَذَلُّونَ مَقْهُورُونَ مُمْتَحَنُونَ لَیُصَبُّ الْبَلَاءُ عَلَیْکُمْ صَبّاً ثُمَّ یَکْشِفُهُ کَاشِفُ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ وَ اللَّهِ لَوْ عَرَفَ النَّاسُ فَضْلَ هَذَا الْیَوْمِ بِحَقِیقَتِهِ لَصَافَحَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ فِی کُلِّ یَوْمٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ لَوْ لَا أَنِّی أَکْرَهُ التَّطْوِیلَ لَذَکَرْتُ مِنْ فَضْلِ هَذَا الْیَوْمِ وَ مَا أَعْطَاهُ اللَّهُ مَنْ عَرَفَهُ مَا لَا یُحْصَی بِعَدَدٍ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ لِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ لَقَدْ تَرَدَّدْتُ إِلَی أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ أَنَا وَ أَبُوکَ وَ الْحَسَنُ بْنُ جَهْمٍ أَکْثَرَ مِنْ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ سَمِعْنَا مِنْهُ (1).

ص: 119


1- 1. راجع التهذیب ج 2 ص 8، مصباح المتهجد ص 513، مصباح الزائر الفصل السابع، الاقبال ص 685.

باب شصت و یکم : فضیلت روزه دیگر روزها

روایات

مؤلف

بسیاری از روایات این باب در باب های عمل سال ذکر خواهد شد، البته برخی از آن ها نیز در اثنای باب های گذشته آمده است.

روایت1.

کنز الکراجکی: گوید: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به هنگام طلوع سپیده روز جمعه، نوزدهم(1) ماه ربیع الأول چشم به جهان گشود. روایت شده که کسی که این روز را روزه بدارد خداوند برای او ثواب روزه یک سال را ثبت می کند .

باب شصت و دوم : روزه دهم ذی حجه و دعا در آن روز

آیات

- والفجر * و لیالٍ عشر.(2)

{سوگند به سپیده دم و به شبهای دهگانه.}

مؤلف

إن شاء الله تعالی موارد مربوط به این باب در باب های عمل ذی حجه از اعمال سال ذکر خواهد شد.

روایات

روایت1.

ثواب الاعمال: خلیل بکری گوید: از یکی از یارانمان شنیدم که می گفت: حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه در هر روز از روزهای دهگانه این اذکار شریف را می گفت که با این کلمات آغاز می شد:

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُور؛ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ؛ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ...

خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد شب ها و روزگاران؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد امواج دریاها؛ خدایی جز خدای یگانه نیست و رحمت او بهتر است از آنچه انباشته می کنند؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد خارها و درختان؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد موها و کرک های حیوانات؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد سنگ ها و گل ها؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد

ص: 120


1- . در نسخه اصل نیز چنین است و این اشتباه نوشتاری است و درست آن هفدهم است. ر.ک: ج15 ص 248 این نسخه.
2- . فجر / 2 و 1

باب 61 فضل صیام سائر الأیام

الأخبار

أقول

سیجی ء کثیر من أخبار هذا الباب فی أبواب عمل السنة و قد سبق بعضها فی مطاوی الأبواب السالفة أیضا.

«1»

کَنْزُ الْکَرَاجُکِیِّ، قَالَ: وُلِدَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَوْمَ الْجُمُعَةِ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فِی الْیَوْمِ التَّاسِعَ عَشَرَ(1) مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ رُوِیَ أَنَّ مَنْ صَامَهُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صِیَامَ سَنَةٍ.

باب 62 صوم عشر ذی الحجة و الدعاء فیه

الآیات

الفجر: وَ الْفَجْرِ وَ لَیالٍ عَشْرٍ

أقول

سیجی ء ما یناسب ذلک فی أبواب عمل ذی الحجة من أعمال السنة إن شاء الله تعالی.

الأخبار

«1»

ثو، [ثواب الأعمال] مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْخَلِیلِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْمُقْرِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْخَلِیلِ الْبَکْرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ بَعْضَ أَصْحَابِنَا یَقُولُ: إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَانَ یَقُولُ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الْعَشْرِ هَؤُلَاءِ الْکَلِمَاتِ الْفَاضِلَاتِ أَوَّلُهُنَّ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَ الدُّهُورِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَ الشَّجَرِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَ الْمَدَرِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ

ص: 120


1- 1. کذا فی الأصل و هو سهو قلم، و الصحیح السابع عشر، راجع ج 15 ص 248 من هذه الطبعة.

بر هم زدن چشم ها؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به هنگام تاریک شدن شب و دمیدن صبح؛ خدایی جز خدای یگانه نیست به تعداد بادها در بیابان ها و صخره ها؛ خدایی جز خدای یگانه نیست از امروز تا روزی که در صور دمیده می شود.

خلیل گوید: شنیدم که می گفت: حضرت علی صلوات الله علیه می فرمود: کسی که هر روز ده مرتبه این ذکر را در روزهای ده گانه [ذی حجه] بخواند خداوند عزوجلّ به ازای هر تهلیل که می گوید درجه­ای از مروارید و یاقوت در بهشت به او می بخشد که مسافت میان دو درجه به اندازه مسیر صد سال حرکت یک سوار شتابان است. در هر درجه ای شهری است که قصری از جواهر یکدست و عاری از ناخالصی در آن وجود دارد. در هر کدام از آن شهرها به اندازه ای منزل ها و دژها و اتاق ها و خانه ها و بسترها و همسران و تخت ها و حوریان بهشتی و نازبالش ها و فرش ها و خوان ها و خدمتکاران و رودها و درختان و زیورآلات و جامه و پوشاک است که توصیف کنندگان از خلق آن را وصف نتوانند کرد.

وقتی این فرد از قبر خارج شود از هر یک از تار موهایش نوری ساطع شود و هفتاد هزار ملک پیشاپیش او و در راست و چپ او با شتاب راه می روند تا این که او را به دروازه بهشت برسانند. وقتی وارد بهشت شد پشت سر او بایستند و او پیشاپیش آن ها برود تا این که به شهری برسد که بیرونش از یاقوتی سرخ است و داخلش از زبرجدی سبز و انواع موجوداتی که خداوند عزوجلّ در بهشت آفریده در این شهر وجود دارد و وقتی بدانجا رسند گویند: ای دوست خدا! آیا می دانی این شهر و آنچه در آن است چه شهری است؟ گوید: نه، شما کیستید؟ گویند: ما فرشتگانی هستیم که آن روز که در دنیا لا إله إلا الله می گفتی تو را دیدیم و این شهر با هرچه در آن است پاداش توست، تو را بشارت باد به پاداشی بهتر از این از سوی خدای عزوجلّ، تا آنچه را خداوند در سرای خود دار السلام و در جوار خویش برای تو فراهم کرده است ببینی، بخششی جاودانه که هیچوقت پایانی ندارد.

[گوید:] خلیل گفت: بیشتر از آنچه می توانید این ذکر را بگویید تا پاداشی بیشتر نصیبتان گردد.(1)

روایت2.

ثواب الاعمال: از عایشه روایت شده که جوانی اهل غنا بود و وقتی هلال شب اول ذی حجه را می دید روزه می گرفت، خبر به رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید، حضرت در پی او فرستاد و او را فراخواند و به او فرمود: چرا این روزها را روزه می گیری؟

ص: 121


1- . ثواب الاعمال : 66

لَمْحِ الْعُیُونِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ وَ فِی الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ فِی الْبَرَارِی وَ الصُّخُورِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَی یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ.

قَالَ الْخَلِیلُ فَسَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ عَلِیّاً صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَانَ یَقُولُ مَنْ قَالَ ذَلِکَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الْعَشْرِ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُلِّ تَهْلِیلَةٍ دَرَجَةً فِی الْجَنَّةِ مِنَ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ مَسِیرَةُ مِائَةِ عَامٍ لِلرَّاکِبِ الْمُسْرِعِ فِی کُلِّ دَرَجَةٍ مَدِینَةٌ فِیهَا قَصْرٌ مِنْ جَوْهَرٍ وَاحِدٍ لَا فَصْلَ فِیهَا فِی کُلِّ مَدِینَةٍ مِنْ تِلْکَ الْمَدَائِنِ مِنَ الدُّورِ وَ الْحُصُونِ وَ الْغُرَفِ وَ الْبُیُوتِ وَ الْفُرُشِ وَ الْأَزْوَاجِ وَ السُّرُرِ وَ الْحُورِ الْعِینِ وَ مِنَ النَّمَارِقِ وَ الزَّرَابِیِّ وَ الْمَوَائِدِ وَ الْخَدَمِ وَ الْأَنْهَارِ وَ الْأَشْجَارِ وَ الْحُلِیِّ وَ الْحُلَلِ مَا لَا یَصِفُ خَلْقٌ مِنَ الْوَاصِفِینَ فَإِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ أَضَاءَتْ کُلُّ شَعْرَةٍ مِنْهُ نُوراً وَ ابْتَدَرَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَمْشُونَ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ حَتَّی یَنْتَهِیَ بِهِ إِلَی بَابِ الْجَنَّةِ فَإِذَا دَخَلَهَا قَامُوا خَلْفَهُ وَ هُوَ أَمَامَهُمْ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی مَدِینَةٍ ظَاهِرُهَا یَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ وَ بَاطِنُهَا زَبَرْجَدَةٌ خَضْرَاءُ فِیهَا أَصْنَافُ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْجَنَّةِ وَ إِذَا انْتَهَوْا إِلَیْهَا قَالُوا یَا وَلِیَّ اللَّهِ هَلْ تَدْرِی مَا هَذِهِ الْمَدِینَةُ بِمَا فِیهَا قَالَ لَا فَمَنْ أَنْتُمْ قَالُوا نَحْنُ الْمَلَائِکَةُ الَّذِینَ شَهِدْنَاکَ فِی الدُّنْیَا یَوْمَ هَلَّلْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِالتَّهْلِیلِ هَذِهِ الْمَدِینَةُ بِمَا فِیهَا ثَوَابٌ لَکَ وَ أَبْشِرْ بِأَفْضَلَ مِنْ هَذَا مِنْ ثَوَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی تَرَی مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَکَ فِی دَارِهِ دَارِ السَّلَامِ فِی جِوَارِهِ عَطَاءً لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً قَالَ قَالَ الْخَلِیلُ فَقُولُوا أَکْثَرَ مَا تَقْدِرُونَ عَلَیْهِ لِیُزَادَ لَکُمْ (1).

«2»

ثو، [ثواب الأعمال] مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الدَّقَّاقِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْمُهَاجِرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَطَاءٍ عَنْ عَائِشَةَ: أَنَّ شَابّاً کَانَ صَاحِبَ سَمَاعٍ وَ کَانَ إِذَا أَهَلَّ هِلَالُ ذِی الْحِجَّةِ أَصْبَحَ صَائِماً فَارْتَفَعَ الْحَدِیثُ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَأَرْسَلَ إِلَیْهِ فَدَعَاهُ فَقَالَ مَا یَحْمِلُکَ عَلَی صِیَامِ هَذِهِ الْأَیَّامِ؟

ص: 121


1- 1. ثواب الأعمال ص 66.

عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا صلی الله علیه و آله! روزهای مشعر و حج است، شاید خداوند مرا در دعای آنان سهیم سازد. آن حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: به ازای هر روز که روزه می گیری ثوابی برابر با آزاد کردن صد بنده و قربانی صد شتر و بخشیدن صد اسب که در راه خدا بر آن ها بار نهند، نصیبت می شود. هنگامی که روز ترویه [روز هشتم ذی حجه] فرا رسد ثوابی برابر با آزاد کردن هزار بنده و قربانی هزار شتر و بخشیدن هزار اسب که در راه خدا بر آن ها بار نهند، نصیبت گردد و وقتی روزه عرفه فرا رسید ثوابی برابر با آزاد کردن دو هزار بنده و قربانی دو هزار شتر و بخشیدن دو هزار اسب که در راه خدا بر آن ها بار نهند، نصیبت می شود و کفاره شصت سال قبل از آن و شصت سال بعد از آن است.(1)

روایت3.

ثواب الاعمال: از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام روایت شده است: کسی که اولین روز از ده روز اول ذی حجه را روزه بگیرد خداوند ثواب هشتاد ماه را بنویسد و اگر نه روز را بگیرد خداوند ثواب روزه یک عمر را برای او بنویسد.(2)

مؤلف

برخی از احادیث مربوطه در باب روزه روز عرفه ذکر خواهد شد .

باب شصت و سوم : روزه روز دحو الارض

روایات

مؤلف

احادیث مربوط به این باب در باب های عمل سال خواهد آمد، پس منتظر آن باشید.

روایت1.

ثواب الاعمال: وشّاء گوید: در کودکی در شب بیست و پنجم ذی قعده به همراه پدرم در ضیافت شامی در محضر امام رضا علیه السلام بودیم که فرمود: حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی پسر مریم علیهما السلام در شب بیست و پنج ذی قعده زاده شدند و در این شب زمین از زیر کعبه گسترده شد. همچنین خصلتی است که هیچ کس آن را ذکر نکرده است، کسی که این روز را روزه بگیرد مانند کسی است که شصت ماه را روزه گرفته است.(3)

ص: 122


1- . ثواب الاعمال : 67
2- . ثواب الاعمال : 67
3- . ثواب الاعمال : 72

قَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَیَّامُ الْمَشَاعِرِ وَ أَیَّامُ الْحَجِّ عَسَی اللَّهُ أَنْ یُشْرِکَنِی فِی دُعَائِهِمْ قَالَ فَإِنَّ لَکَ بِکُلِّ یَوْمٍ تَصُومُهُ عِدْلَ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ وَ مِائَةِ بَدَنَةٍ وَ مِائَةِ فَرَسٍ یُحْمَلُ عَلَیْهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ فَلَکَ عِدْلُ أَلْفِ رَقَبَةٍ وَ أَلْفِ بَدَنَةٍ وَ أَلْفِ فَرَسٍ یُحْمَلُ عَلَیْهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ عَرَفَةَ فَلَکَ عِدْلُ أَلْفَیْ رَقَبَةٍ وَ أَلْفَیْ بَدَنَةٍ وَ أَلْفَیْ فَرَسٍ یُحْمَلُ عَلَیْهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ کَفَّارَةُ سِتِّینَ سَنَةً قَبْلَهَا وَ سِتِّینَ سَنَةً بَعْدَهَا(1).

«3»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ: مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنَ الْعَشْرِ عَشْرِ ذِی الْحِجَّةِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ ثَمَانِینَ شَهْراً فَإِنْ صَامَ التِّسْعَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ الدَّهْرِ(2).

أقول

بعضها فی باب صوم عرفة.

باب 63 صوم یوم دحو الأرض

الأخبار

أقول

سیجی ء فی أبواب عمل السنة ما یتعلق بهذا الباب فانتظره.

«1»

ثو، [ثواب الأعمال] أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِی طَاهِرِ بْنِ حَمْزَةَ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی وَ أَنَا غُلَامٌ فَتَعَشَّیْنَا عِنْدَ الرِّضَا علیه السلام لَیْلَةَ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ فَقَالَ لَیْلَةَ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ وُلِدَ فِیهَا إِبْرَاهِیمُ علیه السلام وَ وُلِدَ فِیهَا عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ علیهما السلام وَ فِیهَا دُحِیَتِ الْأَرْضُ مِنْ تَحْتِ الْکَعْبَةِ وَ أَیْضاً خَصْلَةٌ لَمْ یَذْکُرْهَا أَحَدٌ فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَمَنْ صَامَ سِتِّینَ شَهْراً(3).

ص: 122


1- 1. ثواب الأعمال ص 67.
2- 2. ثواب الأعمال ص 67.
3- 3. ثواب الأعمال ص 72.

باب شصت و چهارم : روزه روز جمعه و روز عرفه

روایات

مؤلف

موارد مناسب با این باب در کتاب نماز گذشت و موارد مرتبط در باب های اعمال سال نیز خواهد آمد.

روایت1.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: به سه سند از امام رضا علیه السلام از پدرانش روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که با شکیبایی و با قصد قربت در روز جمعه روزه بگیرد، ثواب روزه ده روز سفید و نورانی نصیبش گردد که هیچ شباهتی به روزهای دنیا ندارد.(1)

روایت2.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: از امام رضا علیه السلام از پدرانش روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز جمعه را از روزه روزهای دیگر جدا نکن.(2)

روایت3.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله بر امام علی علیه السلام به تنهایی وصیت کرد و امام علی علیه السلام به حسن و حسین علیهما السلام در حالی که امام حسن علیه السلام جلوی او بود وصیت کرد. روز عرفه مردی به محضر امام حسن علیه السلام وارد شد و آن حضرت در حال غذا خوردن بودند و امام حسین علیه السلام روزه بودند. پس از شهادت امام حسن علیه السلام در روز عرفه به محضر امام حسین علیه السلام آمد و دید که حضرت در حال تناول غذا هستند و فرزندشان حضرت علی بن حسین علیه السلام روزه هستند، به حضرت عرض کرد: در روز عرفه بر حضرت امام حسن علیه السلام وارد شدم و آن حضرت غذا می خوردند و شما روزه بودید، اکنون بر شما وارد شده ام و شما را در حال تناول غذا دیدم! فرمود: آن هنگام که تو به محضر امام حسن وارد شدی حضرت امام بود و افطار کرد تا روزه اش سنت نشود و مردم از او تقلید نکنند و پس از رحلت ایشان امامت به من رسید و من نیز این روز را روزه نگرفتم تا روزه ام سنت نشود و مردم از من الگو نگیرند.(3)

روایت4.

علل الشرایع: حنان بن سدیر به نقل از پدرش گوید: درباره روزه روز عرفه از او پرسیدم و عرض کردم: فدایت گردم آن ها ادعا می کنند که روزه این روز

ص: 123


1- . عیون الاخبار 2 : 36
2- . عیون الاخبار 2 : 74
3- . علل الشرایع 2 : 73

باب 64 صوم یوم الجمعة و یوم عرفة

الأخبار

أقول

سبق فی کتاب الصلاة ما یناسب ذلک و سیجی ء فی أبواب عمل السنة ما یتعلق بهذا الباب أیضا.

«1»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا علیه السلام عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ صَامَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ صَبْراً وَ احْتِسَاباً أُعْطِیَ ثَوَابَ عَشَرَةِ أَیَّامٍ غُرٍّ زُهْرٍ لَا تُشَاکِلُ أَیَّامَ الدُّنْیَا(1).

«2»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْإِسْنَادِ إِلَی دَارِمٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَا تُفْرِدُوا الْجُمُعَةَ بِصَوْمٍ (2).

«3»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ الْمُغِیرَةِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: أَوْصَی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی عَلِیٍّ علیه السلام وَحْدَهُ وَ أَوْصَی عَلِیٌّ علیه السلام إِلَی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ جَمِیعاً وَ کَانَ الْحَسَنُ أَمَامَهُ فَدَخَلَ رَجُلٌ یَوْمَ عَرَفَةَ عَلَی الْحَسَنِ علیه السلام وَ هُوَ یَتَغَدَّی وَ الْحُسَیْنُ علیه السلام صَائِمٌ ثُمَّ جَاءَ بَعْدَ مَا قُبِضَ الْحَسَنُ فَدَخَلَ عَلَی الْحُسَیْنِ علیه السلام یَوْمَ عَرَفَةَ وَ هُوَ یَتَغَدَّی وَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیهما السلام صَائِمٌ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ إِنِّی دَخَلْتُ عَلَی الْحَسَنِ وَ هُوَ یَتَغَدَّی وَ أَنْتَ صَائِمٌ ثُمَّ دَخَلْتُ عَلَیْکَ وَ أَنْتَ مُفْطِرٌ فَقَالَ إِنَّ الْحَسَنَ کَانَ إِمَاماً فَأَفْطَرَ لِئَلَّا یُتَّخَذَ صَوْمُهُ سُنَّةً وَ لِیَتَأَسَّی بِهِ النَّاسُ فَلَمَّا أَنْ قُبِضَ کُنْتُ الْإِمَامَ فَأَرَدْتُ أَنْ لَا یُتَّخَذَ صَوْمِی سُنَّةً فَیَتَأَسَّی النَّاسُ بِی (3).

«4»

ع، [علل الشرائع] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَةَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُمْ یَزْعُمُونَ

ص: 123


1- 1. عیون الأخبار ج 2 ص 36.
2- 2. عیون الأخبار ج 2 ص 74.
3- 3. علل الشرائع ج 2 ص 73.

برابر با روزه یک سال است، فرمود: پدرم علیه السلام آن را روزه نمی گرفت. عرض کردم: چرا فدایت گردم؟ فرمود: روز عرفه روز دعا و درخواست است، بیم آن دارم که مرا از دعا ناتوان کند و همچنین دوست ندارم آن را روزه بدارم؛ زیرا از آن می ترسم که روز عرفه روز عید قربان باشد که نباید در آن روزه گرفت.(1)

روایت5.

ثواب الاعمال: از امام صادق علیه السلام روایت شده که روزه روز ترویّه کفاره یک سال و روز عرفه کفاره دو سال است.(2)

مؤلف

برخی از احادیث مربوطه در باب روزه ده روز ذی حجه گذشت.

روایت6.

مجاس الشیخ: حسین بن ابی غندر گوید: از امام صادق علیه السلام درباره روزه روز عرفه سؤال کردم، فرمود: یکی از اعیاد مسلمانان است و روز دعا و درخواست.(3)

روایت7.

دعائم الإسلام: از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که روز عرفه را به قصد قربت روزه بگیرد گویی که تمام عمر را روزه گرفته است.

از امام باقر علیه السلام درباره روزه این روز سؤال شد، حضرت سخنانی شبیه به همین فرمود جز این که اگر کسی که این روز را در عرفات حضور داشته باشد[بترسد که] روزه او را از دعا و خواسته و نماز ضعیف و ناتوان کند، روزه نگیرد؛ چرا که این روز، روز دعا و مسئلت است.(4)

و از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که روز جمعه را به قصد قربت روزه بدارد گویی که روزهای ما بین دو جمعه را روزه گرفته است، ولی روزه تنها به روز جمعه اختصاص ندارد مگر اینکه روز قبل یا بعد جمعه را هم با آن روزه بگیرد؛ زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله منع فرموده از این که تنها جمعه در بین روزها به روزه اختصاص یابد.(5)

ص: 124


1- . علل الشرایع 2 : 73
2- . ثواب الاعمال : 67
3- . امالی طوسی 2 : 279
4- . دعائم الإسلام 1 : 284
5- . دعائم الإسلام 1 : 285

أَنَّهُ یَعْدِلُ صَوْمَ سَنَةٍ قَالَ کَانَ أَبِی علیه السلام لَا یَصُومُهُ قُلْتُ وَ لِمَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ یَوْمُ عَرَفَةَ یَوْمُ دُعَاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ فَأَتَخَوَّفُ أَنْ یُضْعِفَنِی عَنِ الدُّعَاءِ وَ أَکْرَهُ أَنْ أَصُومَهُ لِخَوْفِ أَنْ یَکُونَ یَوْمُ عَرَفَةَ یَوْمَ الْأَضْحَی وَ لَیْسَ بِیَوْمِ صَوْمٍ (1).

«5»

ثو، [ثواب الأعمال] ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ یَوْمِ التَّرْوِیَةِ کَفَّارَةُ سَنَةٍ وَ یَوْمِ عَرَفَةَ کَفَّارَةُ سَنَتَیْنِ (2).

أقول

قد مضی فی باب صوم العشر بعضها.

«6»

مُجَالِسُ الشَّیْخِ، الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَهْبَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَبَشِیٍّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عِیسَی بْنِ یَقْطِینٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی غُنْدَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَةَ فَقَالَ عِیدٌ مِنْ أَعْیَادِ الْمُسْلِمِینَ وَ یَوْمُ دُعَاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ(3).

«7»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ: مَنْ صَامَ یَوْمَ عَرَفَةَ مُحْتَسِباً فَکَأَنَّمَا صَامَ الدَّهْرَ.

وَ سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ صَوْمِهِ فَقَالَ نَحْواً مِنْ ذَلِکَ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِنْ خَشِیَ مَنْ شَهِدَ الْمَوْقِفَ أَنْ یُضْعِفَهُ الصَّوْمُ عَنِ الدُّعَاءِ وَ الْمَسْأَلَةِ وَ الْقِیَامِ فَلَا یَصُمْهُ فَإِنَّهُ یَوْمُ دُعَاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ(4).

وَ عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَامَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مُحْتَسِباً فَکَأَنَّمَا صَامَ مَا بَیْنَ الْجُمُعَتَیْنِ وَ لَکِنْ لَا یَخُصَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِالصَّوْمِ وَحْدَهُ إِلَّا أَنْ یَصُومَ مَعَهُ غَیْرَهُ قَبْلَهُ أَوْ بَعْدَهُ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله نَهَی أَنْ یُخَصَّ یَوْمُ الْجُمُعَةِ بِالصَّوْمِ مِنْ بَیْنِ الْأَیَّامِ (5).

ص: 124


1- 1. علل الشرائع ج 2 ص 73.
2- 2. ثواب الأعمال ص 67.
3- 3. أمالی الطوسیّ ج 2 ص 279.
4- 4. دعائم الإسلام ج 1 ص 284.
5- 5. دعائم الإسلام ج 1 ص 285.

باب شصت و پنجم : ثواب کسی که برای اجابت درخواست برادر مؤمنش، روزه خود را بشکند

روایات

روایت1.

علل الشرایع: از یکی از دو امام باقر یا امام صادق علیهما السلام روایت شده است: کسی که بر برادر خویش وارد شود در حالی که روزه دار باشد، اگر روزه خویش را افطار کند دو اجر خواهد داشت: یک اجر برای این که نیت روزه داشته و یک اجر برای شاد کردن دل برادر مؤمنش.(1)

روایت2.

علل الشرایع: داود رقی گوید: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: افطار تو در منزل برادر مسلمانت هفتاد یا نود برابر بهتر است از روزه داشتن تو.(2)

ثواب الاعمال: از محمد بن عیسی نظیر همین حدیث روایت شده است.(3)

المحاسن: از داود نظیر همین حدیث نقل شده است.(4)

روایت3.

علل الشرایع: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: روز ه­ داری که بر برادر مؤمن خویش وارد شود و نزد او افطار کند و او را از روزه خویش آگاه نکند تا به خاطر این افطار بر او منّتی نهاده باشد، خداوند عزوجلّ ثواب روزه یک سال را برای او بنویسد.(5)

ثواب الاعمال: از سعد مثل همین روایت ذکر شده است.(6)

ص: 125


1- . علل الشرایع 2 : 74
2- . علل الشرایع 2 : 74
3- . ثواب الاعمال : 75-74
4- . المحاسن : 411
5- . علل الشرایع 2 : 74
6- . ثواب الاعمال : 75

باب 65 ثواب من أفطر لإجابة دعوة أخیه المؤمن

الأخبار

«1»

ع، [علل الشرائع] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ زَعْلَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ بَعْضِ الصَّادِقِینَ علیهم السلام قَالَ: مَنْ دَخَلَ عَلَی أَخِیهِ وَ هُوَ صَائِمٌ تَطَوُّعاً فَأَفْطَرَ کَانَ لَهُ أَجْرَانِ أَجْرٌ لِنِیَّتِهِ لِصِیَامِهِ وَ أَجْرٌ لِإِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَیْهِ (1).

«2»

ع، [علل الشرائع] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ سُفْیَانَ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: لَإِفْطَارُکَ فِی مَنْزِلِ أَخِیکَ الْمُسْلِمِ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِکَ سَبْعِینَ ضِعْفاً أَوْ تِسْعِینَ ضِعْفاً(2).

ثو، [ثواب الأعمال] أبی عن سعد عن محمد بن عیسی: مثله (3) سن، [المحاسن] الحسن بن علی بن یقطین عن إبراهیم بن سفیان عن داود: مثله (4).

«3»

ع، [علل الشرائع] الْعَطَّارُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: مَنْ دَخَلَ عَلَی أَخِیهِ وَ هُوَ صَائِمٌ فَأَفْطَرَ عِنْدَهُ وَ لَمْ یُعْلِمْهُ بِصَوْمِهِ فَیَمُنَّ عَلَیْهِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ صَوْمَ سَنَةٍ(5).

ثو، [ثواب الأعمال] أبی عن سعد: مثله (6)

ص: 125


1- 1. علل الشرائع ج 2 ص 74.
2- 2. علل الشرائع ج 2 ص 74.
3- 3. ثواب الأعمال ص 74- 75.
4- 4. المحاسن ص 411.
5- 5. علل الشرائع ج 2 ص 74.
6- 6. ثواب الأعمال ص 75.

المحاسن: از صالح بن عقله نظیر همین حدیث نقل شده است.(1)

روایت4.

المحاسن: حسین بن حماد گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: اگر روزه باشم و به خانه کسی بروم و او به من بگوید: افطار کن، آیا چنین کنم؟ حضرت فرمود: اگر این کار را بیشتر می پسندد، افطار کن.(2)

روایت5.

المحاسن: اسماعیل بن جابر گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: یکی از دوستانمان مرا به میهمانی دعوت کرده است، آن هم در روزی که من روزه هستم. فرمود: دعوتش را بپذیر و افطار کن.(3)

روایت6.

المحاسن: از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: وقتی روزه باشی و برادرت به تو بگوید بخور! روزه ات را بخور و او را مجبور نکن تا تو را قسم دهد.(4)

روایت7.

المحاسن: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: اگر به خاطر برادر مسلمان خویش روزه ات را بخوری و او را شادمان کنی، اجر این کار بیشتر از روزه توست.(5)

روایت8.

نوادر راوندی: از امام موسی کاظم به نقل از پدران بزرگوارش علیهم السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مثل این حدیث نقل شده است.(6)

با همین اسناد گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: تا زمانی که روزه یک روزه دار واجب یا قضای واجب یا نذر معین نباشد و روز پر نشده باشد، چه ایراد دارد او دعوت برادر مسلمانش را برای غذا بپذیرد، هرگاه برادرش او را به افطار تکلیف کند و روزه خویش را افطار کند؟(7)

روایت9.

المحاسن: از امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده است که فرمود: اگر به خاطر برادر مسلمانت روزه ات را بخوری و دل او را شاد کنی، این کار تو با ارزش تر از روزه تو و اجر آن نیز بیشتر از اجر روزه توست.(8)

روایت10.

تفسیر عیاشی: از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده که فرمود: کسی که نیت روزه کند و سپس

ص: 126


1- . المحاسن : 412
2- . المحاسن : 412
3- . المحاسن : 412
4- . المحاسن : 412
5- . المحاسن : 412
6- . نوادر راوندی : 35
7- . نوادر راوندی : 35
8- . المحاسن : 412

سن، [المحاسن] بعض أصحابنا عن صالح بن عقبة: مثله (1).

«4»

سن، [المحاسن] أَبِی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَدْخُلُ عَلَی الرَّجُلِ وَ أَنَا صَائِمٌ فَیَقُولُ لِی أَفْطِرْ فَقَالَ إِذَا کَانَ ذَلِکَ أَحَبَّ إِلَیْهِ فَأَفْطِرْ(2).

«5»

سن، [المحاسن] إِسْمَاعِیلُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَدْعُونِی الرَّجُلُ مِنْ أَصْحَابِنَا وَ هُوَ یَوْمُ صَوْمِی قَالَ أَجِبْهُ وَ أَفْطِرْ(3).

«6»

سن، [المحاسن] أَبِی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا قَالَ لَکَ أَخُوکَ کُلْ وَ أَنْتَ صَائِمٌ فَکُلْ وَ لَا تُلْجِئْهُ أَنْ یُقْسِمَ عَلَیْکَ (4).

«7»

سن، [المحاسن] النَّوْفَلِیُّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: فِطْرُکَ لِأَخِیکَ الْمُسْلِمِ وَ إِدْخَالُکَ السُّرُورَ عَلَیْهِ أَعْظَمُ أَجْراً مِنْ صِیَامِکَ (5).

«8»

نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِیِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: مِثْلَهُ (6).

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَا عَلَی الرَّجُلِ إِذَا تَکَلَّفَ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ طَعَاماً فَدَعَاهُ وَ هُوَ صَائِمٌ وَ أَمَرَهُ أَنْ یُفْطِرَ مَا لَمْ یَکُنْ صِیَامُهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ فَرِیضَةً أَوْ قَضَاءَ فَرِیضَةٍ أَوْ نَذْراً سَمَّاهُ مَا لَمْ یَمِلِ النَّهَارُ(7).

«9»

سن، [المحاسن] مُحَمَّدُ بْنُ الْفُضَیْلِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ علیهما السلام قَالَ: فِطْرُکَ لِأَخِیکَ وَ إِدْخَالُکَ السُّرُورَ عَلَیْهِ أَعْظَمُ مِنَ الصِّیَامِ وَ أَعْظَمُ أَجْراً(8).

«10»

شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: مَنْ نَوَی الصَّوْمَ ثُمَ

ص: 126


1- 1. المحاسن ص 412.
2- 2. المحاسن ص 412.
3- 3. المحاسن ص 412.
4- 4. المحاسن ص 412.
5- 5. المحاسن ص 412.
6- 6. نوادر الراوندیّ ص 35.
7- 7. نوادر الراوندیّ ص 35.
8- 8. المحاسن: 412.

به منزل برادر مؤمن خویش برود و میزبان از او بخواهد تا روزه اش را بخورد، باید افطار کند و او را شاد گرداند. با این کار برای او به ازای آن روز، ثواب ده روز روزه نوشته می شود و این همان فرمایش خداوند است که «من جاءَ بالحسنةِ فله عشرُ أمثالِها»،(1) {هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت.}

روایت11.

دعائم الإسلام: از امام علی علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: [چه ایرادی دارد] هر گاه یک روزه دار دعوت برادر مؤمنش را برای غذا بپذیرد، وقتی برادرش برای او غذایی تهیه کرده و او را به خوردن دعوت کند و او روزه خویش را افطار کند و از غذای برادر مؤمنش بخورد، تا زمانی که روزه او واجب یا قضای واجب یا نذر نباشد و ظهر هم نشده باشد؟(2)

ص: 127


1- . تفسیر عیاشی 1 : 386، آیه در سوره انعام / 160
2- . دعائم الإسلام 1 : 285

دَخَلَ عَلَی أَخِیهِ فَسَأَلَهُ أَنْ یُفْطِرَ عِنْدَهُ فَلْیُفْطِرْ وَ لْیُدْخِلْ عَلَیْهِ السُّرُورَ فَإِنَّهُ یُحْسَبُ لَهُ بِذَلِکَ الْیَوْمِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها(1).

«11»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ: مَا(2)

عَلَی الرَّجُلِ إِذَا تَکَلَّفَ لَهُ أَخُوهُ طَعَاماً فَدَعَاهُ إِلَیْهِ وَ هُوَ صَائِمٌ أَنْ یُفْطِرَ وَ یَأْکُلَ مِنْ طَعَامِ أَخِیهِ مَا لَمْ یَکُنْ صِیَامُهُ فَرِیضَةً أَوْ فِی نَذْرٍ أَوْ کَانَ قَدْ مَالَ النَّهَارُ(3).

ص: 127


1- 1. تفسیر العیّاشیّ ج 1 ص 386. فی سورة الأنعام الآیة: 160.
2- 2. الزیادة من المصدر المطبوع.
3- 3. دعائم الإسلام ج 1 ص 285.

باب های اعتکاف

باب شصت و ششم : فضیلت اعتکاف، بویژه در ماه رمضان و احکام آن

آیات

- وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ.(1)

{و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که: خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان و رکوع و سجودکنندگان پاکیزه کنید.}

و باری تعالی فرموده است: وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ.(2)

{و در حالی که در مساجد معتکف هستید [با زنان] درنیامیزید.}

روایات

روایت1.

عیون اخبار الرضا علیه السلام: از امام رضا علیه السلام به نقل از پدرانش علیهم السلام روایت شده است که امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: هیچ اعتکافی صورت نمی گیرد مگر با روزه.(3)

صحیفة الرضا علیه السلام: مثل همین حدیث را از امام رضا علیه السلام نقل کرده است.(4)

روایت2.

فقه الرضا علیه السلام: گوید: از حضرت علیه السلام در مورد اعتکاف سؤال شد و ایشان فرمود: اعتکاف تنها در مسجد الحرام، مسجد النبی صلی الله علیه و آله و مسجد جامع صحیح است و تا هر زمان که فرد معتکف باشد باید روزه بگیرد و شایسته نیست که معتکف از مسجد خارج شود، مگر برای یک نیاز ضروری یا برای تشییع جنازه و عیادت بیمار و نباید بنشیند و باید همان ساعت بازگردد. اعتکاف زن نیز مانند اعتکاف مرد است.

گوید: یک سال جنگ بدر در ماه مبارک رمضان بود و پیامبر صلی الله علیه و آله اعتکاف نکرد و در ماه رمضان سال بعد، بیست روز از رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای آن سال و ده روز برای قضای روزهای از دست رفته.

ص: 128


1- . بقره / 125
2- . بقره / 187
3- . عیون الاخبار 1 : 38
4- . صحیفة الرضا علیه السلام : 21

أبواب الاعتکاف

باب 66 فضل الاعتکاف و خاصة فی شهر رمضان و أحکامه

الآیات

البقرة: وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ(1)

و قال تعالی: وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ(2).

الأخبار

«1»

ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: لَا اعْتِکَافَ إِلَّا بِصَوْمٍ (3).

صح، [صحیفة الرضا علیه السلام] عنه علیه السلام: مثله (4).

«2»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام] قَالَ: سُئِلَ عَنِ الِاعْتِکَافِ فَقَالَ- لَا یَصْلُحُ الِاعْتِکَافُ إِلَّا فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ الرَّسُولِ صلی الله علیه و آله وَ مَسْجِدِ جَمَاعَةٍ وَ یَصُومُ مَا دَامَ مُعْتَکِفاً وَ لَا یَنْبَغِی لِلْمُعْتَکِفِ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الْمَسْجِدِ إِلَّا لِحَاجَةٍ لَا بُدَّ مِنْهَا وَ یُشَیِّعُ الْجِنَازَةَ وَ یَعُودُ الْمَرِیضَ وَ لَا یَجْلِسُ حَتَّی یَرْجِعَ مِنْ سَاعَتِهِ وَ اعْتِکَافُ المَرْأَةِ مِثْلُ اعْتِکَافِ الرَّجُلِ قَالَ کَانَتْ بَدْرٌ فِی رَمَضَانَ فَلَمْ یَعْتَکِفِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَلَمَّا کَانَ مِنْ قَابِلٍ اعْتَکَفَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنْ رَمَضَانَ عَشَرَةً لِعَامِهِ وَ عَشَرَةً قَضَاءً لِمَا فَاتَهُ علیه السلام.

ص: 128


1- 1. البقرة: 125.
2- 2. البقرة: 187.
3- 3. عیون الأخبار ج 1 ص 38.
4- 4. صحیفة الرضا علیه السلام ص 21.

روایت3.

فقه الرضا علیه السلام: اعتکاف تنها در مسجد الحرام و مسجد النبی صلی الله علیه و آله و مسجد کوفه و مسجد مدائن جایز است و علتش آن است که اعتکاف باید در مسجدی صورت بگیرد که امامی عادل در آن اقامه جماعت کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در مکه و مدینه اقامه جماعت می­کرد و امیر المؤمنین علیه السلام در این سه مسجد و روایت شده که در مسجد بصره نیز نماز جماعت خواند.

روایت4.

نوادر راوندی: از امام موسی کاظم علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اعتکاف در ماه رمضان برابر با دو حج تمتع و دو عمره است.(1)

روایت5.

عدة الداعی: ابن عباس گوید: در مسجد الحرام با حسن بن علی علیه السلام بودم و حضرت معتکف بود و خانه کعبه را طواف می فرمود. یکی از شیعیان به محضر حضرت رسید و عرض کرد: ای پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله! دینی از فلانی بر گردن من است، آیا می توانی آن را ادا کنی؟ فرمود: به خدای این خانه قسم که چیزی ندارم، عرض کرد: فکر می کنی بتوانی برای من از او مهلت بگیری؟ مرا به حبس تهدید کرده است.

ابن عباس گوید: طواف را قطع کرد و همراه او بیرون رفت، عرض کردم: ای پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله! آیا فراموش کرده ای که معتکف هستی؟ فرمود: نه ولی از پدرم علیه السلام شنیدم که می فرمود: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: کسی که حاجت برادر مؤمن خویش را برآورده سازد مثل کسی است که نه هزار سال خدا را عبادت کرده و روزها را روزه داشته و شب ها را به عبادت ایستاده باشد.

روایت6.

اعلام الدین: مثل همین حدیث از ابن عباس نقل شده و در آخر افزوده شده است: از منزل حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام گذشت و امام حسن علیه السلام به آن مرد فرمود: آیا برای حاجتت نزد ابا عبدالله نرفتی؟ عرض کرد: رفتم به من فرمود که معتکف است. امام حسن علیه السلام فرمود: ولی اگر او برای رفع حاجت تو می کوشید برای او بهتر از اعتکاف سی سال بود.(2)

مؤلف

موارد مربوط به این باب در باب دعاهای هر روز ماه مبارک رمضان خواهد آمد.

روایت7.

دعائم الإسلام: از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: اعتکاف دهه آخر ماه رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.

ص: 129


1- . نوادر راوندی : 47
2- . این حدیث را در کافی : ج2 ص 108 مرحوم مجلسی در بحار ج 74 در توضیح این روایت می نویسد: اگر سئوال شود که چگونه امام حسین علیه السلام به آن شخص کمک نکرد در حالی که فضیلت آن برتر از اعتکاف بود؟ در پاسخ می گوییم: ممکن است به چند وجه جواب گوییم: اول: شاید برای امام حسین علیه السلام عذری بوده است و نخواسته برای آن شخص فقیر آن را بیان کند و به همین جهت همراه او نرفته است. امام حسن علیه السلام به افضلیت اعتکاف اشاره می کند تا شخص گمان نکند که صرف اعتکاف عذری در ترک کمک به دیگران است. پس معنی روایت این می شود که اگر عذر دیگری نداشت و تو را با ترک اعتکاف کمک می کرد، بهتر بود. دوم: بعید نیست که بگوییم امام قبل از امامتش علمش از امام دیگر که فعلا امام است ، کمتر است. یا بگوییم امام حسین علیه السلام آنچه را که ثوابش کمتر بود انتخاب کرد بویژه آن که هنوز به امامت نرسیده بوده است. سوم: بگوییم امام حسین علیه السلام این کار را نکرد تا برادرش امام حسن علیه السلام این فضیلت را درک کند.
«3»

ضا، [فقه الرضا علیه السلام]: لَا یَجُوزُ الِاعْتِکَافُ إِلَّا فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ وَ مَسْجِدِ الْکُوفَةِ وَ مَسْجِدِ الْمَدَائِنِ وَ الْعِلَّةُ فِی ذَلِکَ أَنَّهُ لَا یُعْتَکَفُ إِلَّا فِی مَسْجِدٍ جَمَعَ فِیهِ إِمَامٌ عَدْلٌ وَ جَمَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِمَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْمَسَاجِدِ وَ قَدْ رُوِیَ فِی مَسْجِدِ الْبَصْرَةِ.

«4»

نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِیِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: اعْتِکَافُ شَهْرِ رَمَضَانَ یَعْدِلُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ (1).

«5»

عُدَّةُ الدَّاعِی، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کُنْتُ مَعَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ هُوَ مُعْتَکِفٌ وَ هُوَ یَطُوفُ بِالْکَعْبَةِ فَعَرَضَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ شِیعَتِهِ فَقَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّ عَلَیَّ دَیْناً لِفُلَانٍ فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَقْضِیَهُ عَلَیَّ فَقَالَ وَ رَبِّ هَذِهِ الْبَنِیَّةِ مَا أَصْبَحَ عِنْدِی شَیْ ءٌ قَالَ إِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَسْتَمْهِلَهُ عَنِّی فَقَدْ تَهَدَّدَنِی بِالْحَبْسِ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ فَقَطَعَ الطَّوَافَ وَ سَعَی مَعَهُ فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ نَسِیتَ أَنَّکَ مُعْتَکِفٌ فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ سَمِعْتُ أَبِی علیه السلام یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ مَنْ قَضَی أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ حَاجَةً کَانَ کَمَنْ عَبَدَ اللَّهَ تِسْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ صَائِماً نَهَارَهُ قَائِماً لَیْلَهُ.

«6»

أَعْلَامُ الدِّینِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: مِثْلَهُ وَ زَادَ فِی آخِرِهِ فَاجْتَازَ عَلَی دَارِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَقَالَ لِلرَّجُلِ هَلَّا أَتَیْتَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِی حَاجَتِکَ قَالَ أَتَیْتُهُ فَقَالَ إِنِّی مُعْتَکِفٌ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَوْ سَعَی فِی حَاجَتِکَ کَانَ خَیْراً لَهُ مِنِ اعْتِکَافِ ثَلَاثِینَ سَنَةً(2).

أقول

سیأتی فی باب أدعیة کل یوم یوم من شهر رمضان ما یتعلق بهذا الباب.

«7»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، رَوَیْنَا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ اعْتِکَافُ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ یَعْدِلُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ.

ص: 129


1- 1. نوادر الراوندیّ ص 47.
2- 2. و تراه فی الکافی ج 2 ص 108، و أخرجه المؤلّف قدّس سرّه فی ج 74 ص 335 مع بیان راجعه.

روایت شده که آن حضرت صلی الله علیه و آله اولین شب از دهه آخر ماه رمضان برخاست و پس از حمد و ثنای خداوند فرمود: خداوند شما را از دشمنان جنی خویش نجات بخشید و اجابت دعایتان را به شما وعده داد و فرمود: «ادعونی أستجب لکم»،(1) {مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را.} بدانید و آگاه باشید که خداوند برای هر شیطان سرکشی هفت ملک را مأمور کرده است. آنان شیاطین را در غل و زنجیر کرده و در عرض این ماه غل و زنجیر را از ایشان بر نمی دارند تا این ماه به سر آید. بدانید که درهای آسمان در این ماه از اولین شب تا آخرین شب گشوده است و آگاه باشید که دعا در آن مقبول است.

سپس حضرت صلی الله علیه و آله آماده شد و کمرش را بست و از خانه بیرون آمد و آن شب ها را اعتکاف کرد و تمام شب را بیدار بود. حضرت هر شب بین نماز مغرب و عشا غسل می کرد.

از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله یک سال ده روز اول ماه رمضان اعتکاف کرد و سال دوم دهه دوم و [سال] سوم دهه آخر را اعتکاف فرمود.

از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: اعتکاف جز با روزه و جز در مسجد جامع انجام نمی شود و نباید معتکف در خانه خود نماز بخواند و نباید نزد زنان آید و خرید و فروش نکند و از مسجد بیرون رود، مگر برای نیازی ضروری و نباید بنشیند و زود بازگردد و زن معتکف نیز همین طور است مگر این که حیض شود و اگر حیض شد اعتکافش تمام می شود و باید از مسجد بیرون رود. کمترین روز اعتکاف سه روز است.(2)

از امام علی علیه السلام روایت شده است: معتکف باید در مسجد بماند و پیوسته ذکر خدا را گوید و قرآن بخواند و نماز به جای آورد و درباره امور دنیایی صحبت نکند و شعر نخواند و خرید و فروش نکند و در تشییع جنازه شرکت نکند و از بیماری عیادت نکند و وارد خانه ای نشود که با زنی در آن تنها باشد و سخن زشت نگوید و با کسی مشاجره نکند و هر چه از صحبت درباره مردم دست کشد برای او بهتر است.(3)

ص: 130


1- . غافر / 60
2- . دعائم الإسلام 1 : 286
3- . دعائم الإسلام 1 : 287

وَ عَنْهُ صلی الله علیه و آله: أَنَّهُ قَامَ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ کَفَاکُمُ اللَّهُ عَدُوَّکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ وَعَدَکُمُ الْإِجَابَةَ فَقَالَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (1) أَلَا وَ قَدْ وَکَّلَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْطَانٍ مَرِیدٍ سَبْعَةَ أَمْلَاکٍ فَلَیْسَ بِمَحْلُولٍ حَتَّی یَنْقَضِیَ شَهْرُکُمْ هَذَا أَلَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ مُفَتَّحَةٌ مِنْ أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْهُ إِلَی آخِرِ لَیْلَةٍ أَلَا وَ الدُّعَاءُ فِیهِ مَقْبُولٌ ثُمَّ شَمَّرَ صلی الله علیه و آله َ شَدَّ مِئْزَرَهُ وَ بَرَزَ مِنْ بَیْتِهِ وَ اعْتَکَفَهُنَّ وَ أَحْیَا اللَّیْلَ کُلَّهُ وَ کَانَ یَغْتَسِلُ کُلَّ لَیْلَةٍ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ.

وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: اعْتَکَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْعَشْرَ الْأَوَائِلَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ لِسَنَةٍ ثُمَّ اعْتَکَفَ السَّنَةَ الثَّانِیَةَ فِی الْعَشْرِ الْوُسْطَی ثُمَّ اعْتَکَفَ السَّنَةَ الثَّالِثَةَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ.

وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: لَا یَکُونُ اعْتِکَافٌ إِلَّا بِصَوْمٍ وَ لَا اعْتِکَافٌ إِلَّا فِی مَسْجِدٍ تُجَمَّعُ فِیهِ وَ لَا یُصَلِّی الْمُعْتَکِفُ فِی بَیْتِهِ وَ لَا یَأْتِی النِّسَاءَ وَ لَا یَبِیعُ وَ لَا یَشْتَرِی وَ لَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَسْجِدِ إِلَّا لِحَاجَةٍ لَا بُدَّ مِنْهَا وَ لَا یَجْلِسُ حَتَّی یَرْجِعَ وَ کَذَلِکَ الْمُعْتَکِفَةُ إِلَّا أَنْ تَحِیضَ فَإِذَا حَاضَتِ انْقَطَعَ اعْتِکَافُهَا وَ خَرَجَتْ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ أَقَلُّ الِاعْتِکَافِ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ (2).

وَ عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: یَلْزَمُ الْمُعْتَکِفُ الْمَسْجِدَ وَ یَلْزَمُ ذِکْرَ اللَّهِ وَ التِّلَاوَةَ وَ الصَّلَاةَ وَ لَا یَتَحَدَّثُ بِأَحَادِیثِ الدُّنْیَا وَ لَا یُنْشِدُ الشِّعْرَ وَ لَا یَبِیعُ وَ لَا یَشْتَرِی وَ لَا یَحْضُرُ جَنَازَةً وَ لَا یَعُودُ مَرِیضاً وَ لَا یَدْخُلُ بَیْتاً یَخْلُو مَعَ امْرَأَةٍ وَ لَا یَتَکَلَّمُ بِرَفَثٍ وَ لَا یُمَارِی أَحَداً وَ مَا کَفَّ عَنِ الْکَلَامِ مِنَ النَّاسِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ (3).

ص: 130


1- 1. غافر: 60.
2- 2. دعائم الإسلام ج 1 ص 286.
3- 3. دعائم الإسلام ج 1 ص 287.

ص: 131

ص: 131

باب های اعمال سال ها، ما ه­ها، روزها و مطالب و مفاهیم شریف مربوط به آن

اشاره

بدان که ما بیشتر احکام مرتبط به این باب را در کتاب آسمان و جهان آوردیم و تمام اعمال روزها و شب ها و ساعات هفته را به طور مفصل در کتاب نماز و غسل های آن را در کتاب طهارت ذکر کردیم و لذا نیازی به تکرار آن ها در این باب نیست.

باب های اعمال مربوط به ماه های عربی و امور مرتبط به آن

اشاره

بدانید که بعضی از اعمال مربوط به این باب را در کتاب آسمان و جهان و بخشی از آن را در کتاب دعا و نیز سایر کتب آورده ایم و غسل های روزها و شب های هر ماه را در کتاب طهارت ذکر کردیم، پس فراموش نکن.

ص: 132

القسم الثانی من المجلد العشرین فی أعمال السنین و الشهور و الأیام أبواب أعمال السنین و الشهور و الأیام و ما یناسب ذلک من المطالب و المقاصد الشریفة

اشاره

و اعلم أنا قد أوردنا عمدة الأحکام المنوطة بها فی کتاب السماء و العالم و قد ذکرنا جمیع أعمال أیام الأسبوع و لیالیها و ساعاتها فی کتاب الصلاة مشروحا و أغسالها فی کتاب الطهارة فلا وجه لإعادتها هنا.

أبواب ما یتعلق بالشهور العربیة من الأعمال و ما یرتبط بذلک

اشارة

و لیعلم أنا أوردنا بعض الأعمال المتعلقة بها فی کتاب السماء و العالم و شطرا منها فی کتاب الدعاء و غیرهما أیضا و ذکرنا أغسال أیام کل شهر شهر و لیالیها فی کتاب الطهارة فلا تغفل.

ص: 132

باب اول : اعمال و دعاهای روزها و شب های ماه به طور کلی

روایات

مؤلف

غسلهای روزها و شب های ماه و موارد مشابه آن را در کتاب طهارت آوردهایم، پس غافل نشو.

روایت1.

الدروع الواقیة: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: کسی که اولین شب ماه دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت پس از حمد سوره انعام را بخواند و از خدا بخواهد که او را از هر گونه هراس و درد حفظ کند، خداوند او را در آن ماه از هر آنچه برایش ناخوشایند است در امان دارد.

همچنین از همان حضرت روایت شده است: بهترین لقمه پنیر است که برای دهان خوشایند است و دهان را خوشبو و غذا را اشتهاآور و هضم آن را آسان می کند. کسی که در اول ماه آن را بخورد تقریباً هیچ یک از حاجات او بی جواب نمی ماند.

از امام جواد علیه السلام روایت شده که وقتی ماه جدید فرارسید، در اولین روز آن دو رکعت نماز بگزار. در رکعت اول پس از حمد سی مرتبه توحید و در رکعت دوم سی مرتبه قدر را بخوان و پس از آن هر آنچه در توان داری صدقه بده و به واسطه آن سلامتی تمام آن ماه را بخر.

مؤلف

در روایتی دیگر دیدم که علاوه بر این دو رکعت باید در پایان آن بگویی:

به نام خداوند بخشاینده مهربان. و هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر [اینکه] روزیش بر عهده خداست، و [او] قرارگاه و محلّ مُردنش را می داند، همه [اینها] در کتابی روشن [ثبت] است. به نام خداوند بخشاینده مهربان. و اگر خدا به تو زیانی برساند، آن را برطرف کننده ای جز او نیست، و اگر برای تو خیری بخواهد، بخشش او را ردّکننده ای نیست. آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد می رساند و او آمرزنده مهربان است. به نام خداوند بخشاینده مهربان. خدا به زودی پس از دشواری آسانی فراهم می کند. ماشاء الله، نیرویی جز به [قدرت] خدا نیست. خدا ما را بس است و نیکو حمایتگری است. و کارم را به خدا می سپارم؛ خداست که به [حال] بندگان [خود] بیناست. معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. پروردگارا، من به هر خیری که به سویم بفرستی سخت نیازمندم. پروردگارا، مرا تنها مگذار و تو بهترین ارث برندگانی.

روایت2.

الدروع الواقیة: از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که هر ماه سوره انفال و توبه را بخواند، نفاق هیچ وقت به درونش راه نیابد و از شیعیان راستین امیر المؤمنین گردد و در روز قیامت با آنان از

ص: 133

باب 1 أعمال أیام مطلق الشهر و لیالیه و أدعیتهما

الأخبار

أقول

قد أوردنا أغسال أیام الشهر و لیالیه و ما شاکلها فی کتاب الطهارة فلا تغفل.

«1»

قیه، [الدروع الواقیة] عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: مَنْ صَلَّی أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنَ الشَّهْرِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِیهِمَا بِسُورَةِ الْأَنْعَامِ بَعْدَ الْحَمْدِ وَ سَأَلَ اللَّهَ أَنْ یَکْفِیَهُ کُلَّ خَوْفٍ وَ وَجَعٍ آمَنَهُ اللَّهُ فِی ذَلِکَ الشَّهْرِ مِمَّا یَکْرَهُ.

وَ عَنْهُ علیه السلام قَالَ: نِعْمَ اللُّقْمَةُ الْجُبُنُّ یُعْذِبُ الْفَمَ وَ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ یَهْضِمُهُ وَ مَنْ یَتَعَمَّدْ أَکْلَهُ رَأْسَ الشَّهْرِ أَوْشَکَ أَنْ لَا تُرَدَّ لَهُ حَاجَةٌ فِیهِ.

وَ عَنِ الْجَوَادِ علیه السلام: إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ فَصَلِّ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی الْأُولَی بَعْدَ الْحَمْدِ التَّوْحِیدَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ الْحَمْدِ الْقَدْرَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً ثُمَّ تَتَصَدَّقُ بِمَا تَیَسَّرَ فَتَشْتَرِی بِهِ سَلَامَةَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ.

أَقُولُ

وَ رَأَیْتُ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی زِیَادَةً هِیَ: أَنْ تَقُولَ إِذَا فَرَغْتَ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ یُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ- رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوارِثِینَ.

«2»

قیه، [الدروع الواقیة] عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْأَنْفَالِ وَ بَرَاءَةَ فِی کُلِّ شَهْرٍ لَمْ یَدْخُلْهُ نِفَاقٌ أَبَداً وَ کَانَ مِنْ شِیعَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام حَقّاً وَ یَأْکُلُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ

ص: 133

غذاهای بهشتی بخورد تا زمانی که حسابرسی مردم پایان یابد.

از همان حضرت روایت شده است که هر کس سوره یونس را در هر ماه بخواند از نادانان نخواهد بود و در روز قیامت از مقربین درگاه خداوندی است .

از امام باقر علیه السلام نیز روایت شده است که هر کس هر ماه سوره نحل را بخواند، خداوند او را از هفتاد نوع بلا حفظ می کند که کمترین آن دیوانگی و جذام و پیسی است و منزل او در بهشت عدن خواهد بود که در وسط بهشت قرار دارد.

روایت3.

الدروع الواقیه: شیخ مفید با حذف اسناد به علی بن میمون روایت کرده است که امام صادق علیه السلام به من فرمود: ای علی! به من خبر رسیده که گروهی از شیعیان ما یکی دو سال می شود که به زیارت امام حسین علیه السلام نرفته اند. عرض کردم: من عده بسیاری را با این صفت می شناسم. حضرت فرمود: آگاه باش که به خدا سوگند بهره خود را حقیقتاً از دست داده اند و از ثواب خدا به دور افتاده اند. عرض کردم: فدایت گردم، هر چند وقت باید به زیارت حضرت برویم؟ فرمود: اگر می توانی هر ماه او را زیارت کنی این کار را بکن، سپس تمام حدیث را ذکر کرد.

از صفوان جمال نیز روایت شده است: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: ترک زیارت امام حسین علیه السلام تا چه مدت جایز است؟ فرمود: بیشتر از یک ماه مجاز نیست.

نیز از صفوان روایت شده که در راه مدینه به مکه از امام صادق علیه السلام سؤال کردم: ای پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله! چه شده است که تو را گرفته و اندوهگین و دل شکسته می بینم؟ فرمود: اگر تو هم آنچه را من می شنوم می شنیدی، از سؤال کردن از من باز می ماندی، عرض کردم: مگر چه می شنوید؟ فرمود: تضرع فرشتگان به درگاه خدا برای عذاب کردن قاتلان امام علی علیه السلام و امام حسین علیه السلام و نوحه سرایی و شدت حزن جنیان بر آن­ها. پس خوردن و نوشیدن و خواب بر چه کسی می­تواند گوارا باشد؟

عرض کردم: ترک زیارت امام حسین علیه السلام تا چه مدت جایز است؟ حضرت فرمود: اما کسی که نزدیک است باید حداقل هر ماه و کسی که دور است، باید از هر سه سال یک بار به زیارت حضرت بشتابد و نباید از سه سال بیشتر شود که نافرمانی رسول خدا صلی الله علیه و آله را کرده و قطع رحم کرده است، مگر این که دلیلی داشته باشد. اگر زائر امام حسین علیه السلام بداند که با زیارتش تا چه اندازه دل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیر المؤمنین علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیه و امامان شهید را شاد می کند و با دعایی که در حق او می کنند چه تحولی در درون او ایجاد می شود و چه پاداشی در این دنیا و

ص: 134

مِنْ مَوَائِدِ الْجَنَّةِ مَعَهُمْ حَتَّی یَفْرُغَ النَّاسُ مِنَ الْحِسَابِ.

وَ عَنْهُ علیه السلام: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ یُونُسَ فِی کُلِّ شَهْرٍ لَمْ یَکُنْ مِنَ الْجَاهِلِینَ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ.

وَ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ النَّحْلِ فِی کُلِّ شَهْرٍ کَفَی اللَّهُ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَهْوَنُهَا الْجُنُونُ وَ الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ وَ کَانَ مَسْکَنُهُ فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ هِیَ وَسَطُ الْجِنَانِ.

«3»

قیه، [الدروع الواقیة] رَوَی الشَّیْخُ الْمُفِیدُ بِحَذْفِ الْإِسْنَادِ إِلَی عَلِیِّ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ: قَالَ لِیَ الصَّادِقُ علیه السلام یَا عَلِیُّ بَلَغَنِی أَنَّ قَوْماً مِنْ شِیعَتِنَا تَمُرُّ بِأَحَدِهِمُ السَّنَةُ وَ السَّنَتَانِ وَ لَا یَزُورُونَ الْحُسَیْنَ علیه السلام قُلْتُ إِنِّی أَعْرِفُ نَاساً کَثِیراً بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَقَالَ علیه السلام أَمَا وَ اللَّهِ لِحَظِّهِمْ لَتَخَطَّئُوا وَ عَنْ ثَوَابِ اللَّهِ زَاغُوا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَفِی کَمِ الزِّیَارَةُ فَقَالَ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ تَزُورَهُ فِی کُلِّ شَهْرٍ فَافْعَلْ ثُمَّ ذَکَرَ تَمَامَ الْخَبَرِ.

وَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ علیه السلام فِی کَمْ یَسِیغُ تَرْکُ زِیَارَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام قَالَ علیه السلام لَا یَسِیغُ أَکْثَرَ مِنْ شَهْرٍ.

وَ عَنْ صَفْوَانَ أَیْضاً قَالَ: سَأَلْتُ الصَّادِقَ علیه السلام وَ نَحْنُ فِی طَرِیقِ الْمَدِینَةِ نُرِیدُ مَکَّةَ فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا لِی أَرَاکَ کَئِیباً حَزِیناً مُنْکَسِراً فَقَالَ لَوْ تَسْمَعُ کَمَا أَسْمَعُ لَاشْتَغَلْتَ عَنْ مَسْأَلَتِی قُلْتُ وَ مَا الَّذِی تَسْمَعُ قَالَ ابْتِهَالَ الْمَلَائِکَةِ عَلَی قَتَلَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ قَتَلَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام وَ نَوْحَ الْجِنِّ عَلَیْهِمَا وَ شِدَّةَ حُزْنِهِمْ عمن [فَمَنْ] یَتَهَنَّأُ مَعَ هَذَا بِطَعَامٍ أَوْ شَرَابٍ أَوْ نَوْمٍ فَقُلْتُ فَفِی کَمْ یَسِیغُ النَّاسَ تَرْکُ زِیَارَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَقَالَ علیه السلام أَمَّا الْقَرِیبُ فَلَا أَقَلَّ مِنْ شَهْرٍ وَ أَمَّا الْبَعِیدُ فَفِی کُلِّ ثَلَاثِ سِنِینَ فَمَا جَازَ الثَّلَاثَ سِنِینَ فَقَدْ عَقَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَطَعَ رَحِمَهُ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ وَ لَوْ عَلِمَ زَائِرُ الْحُسَیْنِ علیه السلام مَا یَدْخُلُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِنَ الْفَرَحِ وَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ إِلَی فَاطِمَةَ وَ إِلَی الْأَئِمَّةِ الشُّهَدَاءِ وَ مَا یَنْقَلِبُ بِهِ مِنْ دُعَائِهِمْ لَهُ وَ مَا لَهُ فِی ذَلِکَ مِنَ الثَّوَابِ فِی الْعَاجِلِ

ص: 134

در آخرت برای او ملحوظ می گردد و در پیشگاه خداوند ذخیره می شود، حقیقتاً دوست می داشت که تمام عمر خویش را در بارگاه امام حسین علیه السلام بگذراند و چون قصد خروج از آن بارگاه را کند قدم بر چیزی نمی گذارد مگر این که برای او دعا کند. و وقتی خورشید بر او بتابد، گناهان او را ببلعد، آنچنان که آتش هیزم را می بلعد و خورشید چیزی از گناهان او باقی نمی گذارد و به درجاتی نائل می گردد که تنها شهدایی که در راه خدا در خون غلطیده اند بدان نائل شوند و فرشته ای برای او موکل می شود که جایگزین او شود و برای او طلب استغفار کند تا این که دوباره برای زیارت بازگردد یا سه سال بگذرد یا بمیرد. و حدیث را به صورت مفصل ذکر کرده است.

روایت4.

الدروع الواقیه: در ادامه در سی فصل برای هر روز از ماه، روایات را با دعاهای آن ذکر می کنیم که بسیاری از روایات از امام صادق علیه السلام نقل شده است که عبارت است از اذکار انتخابی روزها و دعای آن ها و هر دعایی ذکر تازه ای دارد. کسی که هر روز بتواند آن دعا را بخواند، سلامت به او وارد می گردد و سزاوار آن است که در دوران زندگی اش هیچ بدی ای به او نرسد و به خواست خدا از پیشامدهای سخت روزگار و امور سخت و جانکاه در امام باشد و سایر گناهان او بخشوده شود و مثل روزی که از مادر زاده شده پاک گردد.

روز اول ماه

از امام صادق علیه السلام روایت شده که حضرت آدم علیه السلام در این روز خلق شد و این روز برای درخواست حوائج و وارد شدن بر سلطان و علم آموزی و ازدواج و سفر و خرید و فروش و گرفتن چهارپا روزی مبارک است. چهارپای هر کسی که در این روز بگریزد یا گم شود، در عرض هشت شب پیدا می شود و کسی که در این روز بیمار شود شفا می یابد و آن که در این روز زاده شود، بخشنده و پر روزی و پر خیر و برکت می شود .

سلمان فارسی گوید: این روز، روز هرمز از نام های باری تعالی است. روزی است برگزیده و مبارک و مناسب برای درخواست حاجات و ورود بر سلطان.

دعای این روز: از امام صادق علیه السلام روایت شده است که پس از قرائت سوره فاتحه خواند:

{ستایش خدایی را که آسمان ها و زمین را آفرید، و تاریکی ها و روشنایی را پدید آورد. با این همه کسانی که کفر ورزیده اند، [غیر او را] با پروردگار خود برابر می کنند. اوست کسی که شما را از گِل آفرید. آن گاه مدّتی را [برای شما عمر] مقرّر داشت. و اَجَل حتمی نزد اوست. با این همه، [بعضی از] شما [در قدرت او] تردید می کنید. و او در آسمان ها و زمین خداست. نهان و آشکار شما را می داند، و آنچه را به دست می آورید [نیز] می داند.}؛(1)

و {ستایش خدایی را که ما را از [چنگ] گروه ظالمان رهانید.}؛(2){ستایش خدایی را که ما را بر بسیاری از بندگانِ باایمانش برتری داده است.}؛ {سپاس خدای را که با وجود سالخوردگی، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید.

ص: 135


1- . انعام / 3-1
2- . مؤمنون/ 28

وَ الْآجِلِ وَ الْمَذْخُورِ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ لَأَحَبَّ أَنْ یَکُونَ طُولَ عُمُرِهِ عِنْدَ الْحُسَیْنِ علیه السلام وَ إِنْ أَرَادَ الْخُرُوجَ لَمْ یَقَعْ قَدَمُهُ عَلَی شَیْ ءٍ إِلَّا دَعَا لَهُ فَإِذَا وَقَعَتِ الشَّمْسُ عَلَیْهِ أَکَلَتْ ذُنُوبَهُ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ وَ مَا یُبْقِی الشَّمْسُ عَلَیْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ مِنْ شَیْ ءٍ وَ یُرْفَعُ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مَا لَا یَنَالُهَا إِلَّا الْمُتَشَحِّطُ بِدَمِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ یُوَکَّلُ بِهِ مَلَکٌ یَقُومُ مَقَامَهُ لِیَسْتَغْفِرَ لَهُ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی الزِّیَارَةِ أَوْ یَمْضِیَ ثَلَاثُ سِنِینَ أَوْ یَمُوتَ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ بِطُولِهِ.

«4»

قیه، الدروع الواقیة فیما نذکره من الروایة بأدعیته ثلاثین فصلا لکل یوم من الشهر مرویة عن الصادق علیه السلام بروایات کثیرة و هی اختیارات الأیام و دعاؤها لکل دعاء جدید فمن وفق للدعاء لکل یوم حلت السلامة به و کان جدیرا أن لا یمسه سوء أیام حیاته و أمن بمشیة الله من فوادح الدهر و بوائق الأمور و محیت عنه سائر ذنوبه حتی یکون کیوم ولدته أمه.

الیوم الأول من الشهر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ خُلِقَ فِیهِ آدَمُ علیه السلام وَ هُوَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ لِلدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ طَلَبِ الْعِلْمِ وَ التَّزْوِیجِ وَ السَّفَرِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ هَرَبَ به [فِیهِ] أَوْ ضَلَّ قُدِرَ عَلَیْهِ إِلَی ثَمَانِیَ لَیَالٍ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یَبْرَأُ وَ الْمَوْلُودُ یَکُونُ سَمْحَا مَرْزُوقاً مُبَارَکاً عَلَیْهِ.

قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ: هُوَ رُوزُ هُرْمَزْدَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَائِهِ تَعَالَی یَوْمٌ مُخْتَارٌ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ مَرْوِیٌّ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ: بَعْدَ قِرَاءَةِ الْفَاتِحَةِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ- هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ طِینٍ ثُمَّ قَضی أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّی عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ وَ هُوَ اللَّهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ یَعْلَمُ سِرَّکُمْ وَ جَهْرَکُمْ وَ یَعْلَمُ ما تَکْسِبُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَجَّانا مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَّلَنا عَلی کَثِیرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِینَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکِبَرِ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ

ص: 135

به راستی پروردگار من شنونده دعاست. پروردگارا، مرا برپادارنده نماز قرار ده و از فرزندان من نیز. پروردگارا، دعای مرا بپذیر. پروردگارا، روزی که حساب برپا می شود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای.}؛(1) {پس ستایش از آن خداست: پروردگار آسمان ها و پروردگار زمین، پروردگار جهانیان. و در آسمان ها و زمین، بزرگی از آن اوست و اوست شکست ناپذیر سنجیده کار.}(2)

{ستایش خدایی را که آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است از آنِ اوست، و در آخرت [نیز] ستایش از آنِ اوست، و هم اوست سنجیده کارِ آگاه. آنچه در زمین فرو می رود و آنچه از آن بر می آید و آنچه از آسمان فرو می آید و آنچه در آن بالا می رود [همه را] می داند، و اوست مهربان آمرزنده.}؛(3) {ستایش خدای را که پدیدآورنده آسمان و زمین است [و] فرشتگان را که دارای بال های دوگانه و سه گانه و چهارگانه اند پیام آورنده قرار داده است. در آفرینش، هر چه بخواهد می افزاید، زیرا خدا بر هر چیزی تواناست. هر رحمتی را که خدا برای مردم گشاید، بازدارنده ای برای آن نیست، و آنچه را که باز دارد، پس از [باز گرفتن] گشاینده ای ندارد، و اوست همان شکست ناپذیرِ سنجیده کار. ای مردم، نعمتِ خدا را بر خود یاد کنید. آیا غیر از خدا آفریدگاری است که شما را از آسمان و زمین روزی دهد؟ خدایی جز او نیست. پس چگونه [از حق] انحراف می یابید؟}؛(4) {ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است}؛(5) (پروردگار) زنده ای که خدایی جز او نیست، آن زنده ای که نمیرد و پاینده ای که تغییر نپذیرد و جاودانی که نابود نگردد و آن باقی که زوال نپذیرد و آن عادل که ستم نورزد، آن حاکمی که بی عدالتی نکند و آن دقیق که چیزی از او پنهان نیست، آن سخاوتمندی که بخل نورزد و آن بخشنده ای که به هر که بخواهد بخشد.

ای آغازی که چیزی بدان نرسد و ای پایانی که چیزی از آن پیشی نگیرد و ای آشکاری که موجودی فراتر از آن نیست و ای نهانی که چیزی پس از او نیست، علم او بر همه چیز سیطره یافته و همه چیز را به شماره در آورده است.

خداوندا! زبانم را به دعای خویش گویا کن و خواسته ام را به واسطه آن برآورده ساز و حاجتم را به من ببخش و مرا به آرزویم برسان و دلم را شاد گردان و صدایم را به واسطه این دعا بشنو و به خواسته ام پاسخ بده و بر تمام وجودم آنچنان برکتی ده که بدان بر سپاسگزاری من و بر من رحم کنی و از من خوشنود گردی. آمین رب العالمین.

ستایش خدایی را که {ابرهای گرانبار را پدیدار می کند. رعد، به حمد او و فرشتگان از بیمش تسبیح می گویند و صاعقه ها را فرو می فرستد و با آن ها هر که را بخواهد، مورد اصابت قرار می دهد، در حالی که آنان درباره خدا مجادله می کنند، و او سخت کیفر است.}(6)

ص: 136


1- . ابراهیم / 41-39
2- . جاثیه / 37-36
3- . سبأ / 2-1
4- . فاطر / 3-1
5- . حمد / 1
6- . رعد / 13-12

إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ- رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ- رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ- فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعالَمِینَ- وَ لَهُ الْکِبْرِیاءُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ- یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ هُوَ الرَّحِیمُ الْغَفُورُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الْحَیِّ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ الْقَائِمِ الَّذِی لَا یَتَغَیَّرُ وَ الدَّائِمِ الَّذِی لَا یَفْنَی وَ الْبَاقِی الَّذِی لَا یَزُولُ وَ الْعَدْلِ الَّذِی لَا یَجُورُ وَ الْحَاکِمِ الَّذِی لَا یَحِیفُ وَ اللَّطِیفِ الَّذِی لَا یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ الْوَاسِعِ الَّذِی لَا یَبْخَلُ وَ الْمُعْطِی مَنْ شَاءَ الْأَوَّلِ الَّذِی لَا یُدْرَکُ وَ الْآخِرِ الَّذِی لَا یُسْبَقُ وَ الظَّاهِرِ الَّذِی لَیْسَ فَوْقَهُ شَیْ ءٌ وَ الْبَاطِنِ الَّذِی لَیْسَ دُونَهُ شَیْ ءٌ- أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً اللَّهُمَّ أَنْطِقْ بِدُعَائِکَ لِسَانِی وَ أَنْجِحْ بِهِ طَلِبَتِی وَ أَعْطِنِی بِهِ حَاجَتِی وَ بَلِّغْنِی بِهِ رَغْبَتِی وَ أَقِرَّ بِهِ عَیْنِی وَ اسْمَعْ بِهِ نِدَائِی وَ أَجِبْ بِهِ دُعَائِی وَ بَارِکْ لِی فِی جَمِیعِ مَا أَنَا فِیهِ بَرَکَةً تَرْحَمُ بِهَا شُکْرِی وَ تَرْحَمُنِی وَ تَرْضَی عَنِّی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ- وَ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَیُصِیبُ بِها مَنْ یَشاءُ وَ هُمْ یُجادِلُونَ فِی اللَّهِ وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ

ص: 136

ستایش خدایی را که دعوت حق برای اوست و کسانی که [مشرکان] جز او می خوانند، آن باطل است و این خداست که والا و بزرگ است. {ستایش خدایی را که روح مردم را هنگام مرگشان به تمامی بازمی ستاند و [نیز] روحی را که نمرده است، در خوابش قبض می کند؛ پس آن [نفسی] را که مرگ را بر او مقدر شده نگاه می دارد و آن دیگر را تا هنگامی معیّن [به سوی زندگیِ دنیا] بازپس می فرستد. قطعاً در این [امر] برای مردمی که می اندیشند نشانه هایی [از قدرت خدا]ست.}(1)

ستایش خدایی را که {حکومت او آسمان ها و زمین را در بر گرفته و نگهداری آن ها بر او دشوار نیست، و اوست والایِ بزرگ.}؛(2) {ستایش خدایی را که به اسرار غیب و شهود آگاه است. اوست رحمتگر مهربان. اوست خدایی که جز او معبودی نیست؛ همان فرمانروای پاک سلامت[بخش، و] مؤمن [به حقیقت حقّه خود که] نگهبان، عزیز، جبّار [و] متکبّر [است]. پاک است خدا از آنچه [با او] شریک می گردانند.}(3) ستایش خدایی را که خدایی جز او نیست. {خالق نوساز صورتگر [که] بهترین نام ها [و صفات] از آنِ اوست. آنچه در آسمان ها و زمین است [جمله] تسبیح او می گویند و او شکست ناپذیر حکیم است.}؛(4) {ستایش خدایی را که نه فرزندی گرفته و نه در جهان داری شریکی دارد و نه خوار بوده که [نیاز به] سرپرستی داشته باشد و او را بسیار بزرگ شمار.}(5)

روز دوم

امام صادق علیه السلام فرموده است: در این روز حوا علیها السلام از حضرت آدم علیه السلام آفریده شد. این روز برای ازدواج، ساختن خانه، نوشتن قراردادها، درخواست حاجات و برای انتخاب روز خوبی است. کسی که در اول این روز مریض شود بر خلاف کسی که پایان روز مریض شود، بیماریش آسان گردد و آن که در این روز زاده شود تربیتش نیکو گردد.

سلمان فارسی رحمه الله گفته است که روز بهمن نام فرشته طبقه زیرین عرش است، این روز برای ازدواج و برآورده ساختن حاجت ها روزی مبارک است.

دعای این روز: از امام صادق علیه السلام نقل شده است:

{ستایش خدایی را که این کتاب [آسمانی] را بر بنده خود فرو فرستاد و هیچ گونه کژی در آن ننهاد، [کتابی] راست و درست، تا [گناهکاران را] از جانب خود به عذابی سخت بیم دهد، و مؤمنانی را که کارهای شایسته می کنند نوید بخشد که برای آنان پاداشی نیکوست. در حالی که جاودانه در آن [بهشت] ماندگار خواهند بود. و تا کسانی را که گفته اند: خداوند فرزندی گرفته است، هشدار دهد. نه آنان و نه پدرانشان به این [ادعا] دانشی ندارند. بزرگ سخنی است که از دهانشان برمی آید. [آنان] جز دروغ نمی گویند.}؛(6) {ستایش خدایی را که اندوه را از ما بزدود، به راستی پروردگار ما آمرزنده [و] حق شناس است؛ همان [خدایی] که ما را به فضل خویش در سرای ابدی جای داد. در اینجا رنجی به ما نمی رسد و در اینجا درماندگی به ما دست نمی دهد.}(7)

{ستایش برای خداست، و درود بر آن بندگانش که [آنان را] برگزیده است. آیا خدا بهتر است یا آنچه [با او] شریک می گردانند؟ [آیا آنچه شریک می پندارند بهتر است] یا آن کس که آسمان ها و زمین را خلق کرد و برای شما آبی از آسمان فرود آورد، پس به وسیله آن، باغ های بهجت انگیز رویانیدیم.

ص: 137


1- . زمر / 42
2- . بقره / 255
3- . حشر / 23-22
4- . حشر / 24
5- . اسرا / 111
6- . کهف / 5-1
7- . فاطر / 35-34

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضی عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَ یُرْسِلُ الْأُخْری إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ الْحَمْدُ لِلَّهِ عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ- هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ- الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً.

الیوم الثانی

قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام: فِیهِ خُلِقَتْ حَوَّاءُ علیها السلام مِنْ آدَمَ علیه السلام یَصْلُحُ لِلتَّزْوِیجِ وَ بِنَاءِ الْمَنَازِلِ وَ کَتْبِ الْعُهُودِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الِاخْتِیَارَاتِ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ أَوَّلَ النَّهَارِ خَفَّ أَمْرُهُ بِخِلَافِ آخِرِهِ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ صَالِحَ التَّرْبِیَةِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ: رُوزُ بَهْمَنَ اسْمُ مَلَکٍ تَحْتَ الْعَرْشِ یَوْمٌ مُبَارَکٌ لِلتَّزْوِیجِ وَ قَضَاءِ الْحَوَائِجِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلی عَبْدِهِ الْکِتابَ وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً قَیِّماً لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ وَ یُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً- وَ یُنْذِرَ الَّذِینَ قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً- ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ کَبُرَتْ کَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ إِنْ یَقُولُونَ إِلَّا کَذِباً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَکُورٌ الَّذِی أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ- لا یَمَسُّنا فِیها نَصَبٌ وَ لا یَمَسُّنا فِیها لُغُوبٌ- الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سَلامٌ عَلی عِبادِهِ الَّذِینَ اصْطَفی آللَّهُ خَیْرٌ أَمَّا یُشْرِکُونَ- أَمَّنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَنْبَتْنا بِهِ حَدائِقَ ذاتَ بَهْجَةٍ

ص: 137

کار شما نبود که درختانش را برویانید. آیا معبودی با خداست؟ [نه،] بلکه آنان قومی منحرفند. [آیا شریکانی که می پندارند بهتر است] یا آن کس که زمین را قرارگاهی ساخت و در آن رودها پدید آورد و برای آن، کوه ها را [مانند لنگر] قرار داد، و میان دو دریا برزخی گذاشت؟ آیا معبودی با خداست؟ [نه،] بلکه بیشترشان نمی دانند. یا [کیست] آن کس که درمانده را - چون وی را بخواند - اجابت می کند و گرفتاری را برطرف می گرداند و شما را جانشینان این زمین قرار می دهد؟ آیا معبودی با خداست؟ چه کم پند می پذیرید. یا آن کس که شما را در تاریکی های خشکی و دریا راه می نماید و آن کس که بادها[یِ باران زا] را پیشاپیش رحمتش بشارتگر می فرستد؟ آیا معبودی با خدا هست؟ خدا برتر [و بزرگتر] است از آنچه [با او] شریک می گردانند. یا آن کس که خلق را آغاز می کند و سپس آن را بازمی آورد، و آن کس که از آسمان و زمین به شما روزی می دهد؟ آیا معبودی با خداست؟ بگو: «اگر راست می گویید، برهان خویش را بیاورید.» بگو: «در آسمان ها و زمین کسی - جز خدا - غیب را نمی شناسد وآن ها نمی دانند کی برانگیخته خواهند شد؟}(1)

{ستایش خدای را که پدیدآورنده آسمان و زمین است [و] فرشتگان را که دارای بالهای دوگانه و سه گانه و چهارگانه اند پیام آورنده قرار داده است. در آفرینش، هر چه بخواهد می افزاید، زیرا خدا بر هر چیزی تواناست.}(2) ستایش خدای را که آمرزنده، پر بخشایش، مهربان، توبه پذیر، بخشنده، بزرگوار، شنوا، بینا، دانا، بی نیاز، زنده، پاینده، شکست ناپذیر، پر جبروت، توانا، دارنده ملک، حق آشکار، بلند مرتبه والای فرازمند، آغاز، پایان، نهان، آشکار، سرپرست، ستوده، یاری رس، خلق آفرین، آفریننده، پدیدآور، صورت بخش، چیره، نیکوکار، شکرپذیر، کارساز، گواه، مهربان، محافظ، گشایش گر، دانا، بخشنده، ستوده، گران قدر، آمرزنده گناه، توبه پذیر، پادشاه پادشاهان، دانای به غیب و شهود، پا برجا، با کرم، پروردگار جهانیان.

ستایش خدای راست که بزرگ ستایش است و بزرگ عرش و بزرگ حکومت و بزرگ پادشاه. علمش بزرگ است و کرامتش بزرگ. مهرش عظیم است و امتحانش بزرگ. نعمتش انبوه است و احسانش بزرگ و عزتش عظیم. بزرگ کبریاست و بزرگ جبروت. بزرگ عظمت است و بزرگ رأفت و بزرگ فرمان. بزرگ است پروردگار جهانیان. خداوند بزرگ تر است از همه چیز و مهربان تر از همه چیز، عزیزتر از همه چیز، والاتر از همه چیز، داراتر از همه چیز و تواناتر از همه چیز. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است، پروردگار بلندمرتبه بزرگ، رئوف مهربان، عزتمند آگاه، خلق آفرین بزرگ، بزرگ منش عظیم الشأن، با جبروت مقتدر، صاحب بهشت و دوزخ. بزرگی و قدرت از آن اوست. {سخن نیکو به سوی او بالا می رود و عمل شایسته بدان رفعت می بخشد.}(3)

ص: 138


1- . نمل / 65-59
2- . فاطر / 1
3- . فاطر / 10

ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَها أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ یَعْدِلُونَ- أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَها أَنْهاراً وَ جَعَلَ لَها رَواسِیَ وَ جَعَلَ بَیْنَ الْبَحْرَیْنِ حاجِزاً أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ- أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ- أَمَّنْ یَهْدِیکُمْ فِی ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَنْ یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ تَعالَی اللَّهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ- أَمَّنْ یَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ- قُلْ لا یَعْلَمُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْغَیْبَ إِلَّا اللَّهُ وَ ما یَشْعُرُونَ أَیَّانَ یُبْعَثُونَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْغَفُورِ الْغَفَّارِ الْوَدُودِ التَّوَّابِ الْوَهَّابِ الْکَبِیرِ السَّمِیعِ الْبَصِیرِ الْعَلِیمِ الصَّمَدِ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ الْمُقْتَدِرِ الْمَلِیکِ الْحَقِّ الْمُبِینِ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی الْمُتَعَالِ الْأَوَّلِ الْآخِرِ الْبَاطِنِ الظَّاهِرِ الْوَلِیِّ الْحَمِیدِ النَّصِیرِ الْخَلَّاقِ الْخَالِقِ الْبَارِئِ الْمُصَوِّرِ الْقَاهِرِ الْبَرِّ الشَّکُورِ الْوَکِیلِ الشَّهِیدِ الرَّءُوفِ الرَّقِیبِ الْفَتَّاحِ الْعَلِیمِ الْکَرِیمِ الْمَحْمُودِ الْجَلِیلِ غَافِرِ الذَّنْبِ وَ قَابِلِ التَّوْبِ مَلِکِ الْمُلُوکِ عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الْقَائِمِ الْکَرِیمِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَظِیمِ الْحَمْدِ عَظِیمِ الْعَرْشِ عَظِیمِ الْمُلْکِ عَظِیمِ السُّلْطَانِ عَظِیمِ الْعِلْمِ عَظِیمِ الْکَرَامَةِ عَظِیمِ الرَّحْمَةِ عَظِیمِ الْبَلَاءِ عَظِیمِ النِّعْمَةِ عَظِیمِ الْفَضْلِ عَظِیمِ الْعِزِّ عَظِیمِ الْکِبْرِیَاءِ عَظِیمِ الْجَبَرُوتِ عَظِیمِ الْعَظَمَةِ عَظِیمِ الرَّأْفَةِ عَظِیمِ الْأَمْرِ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ اللَّهُ أَعْظَمُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَرْحَمُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَعَزُّ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَعْلَی مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَمَلَکُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَقْدَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ الْعَزِیزِ الْخَبِیرِ الْخَلَّاقِ الْعَظِیمِ الْمُتَکَبِّرِ الْمُتَجَبِّرِ الْجَبَّارِ الْقَهَّارِ مَالِکِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ لَهُ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ.

ص: 138

خداوندا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و چنان کن که اعمال ما به سوی تو بالا رود و مورد پذیرش تو واقع شود و ما را یاری ده تا آن ها را برای تو به جای آوریم که حقیقتاً نیکی ها تنها از سوی تو بر ما روانه می شود و تنها تویی که بدی ها را برطرف می سازی، هر گونه بدی و گرفتاری را از ما دور کن و در تمام امور به ما برکت بده؛ که تویی آمرزنده شکرپذیر. دعایمان را ناامید بازنگردان و دشمن شادمان نکن و ما را آماج تیرهای بدی و بلا و گرفتاری قرار نده و از ما درگذر و در تمام احوال به ما لباس عافیت بپوشان؛ به راستی که تو بر همه چیز توانایی و تو هستی بزرگ والامقام.

روز سوم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روز نحس دائمی است. آدم و حوا علیه السلام در این روز جامه خویش برکندند و از بهشت بیرون رانده شدند، پس در این روز به اصلاح امور منزل بپرداز و اگر می توانی از خانه بیرون نرو و در این روز از سلطان و خرید و فروش و درخواست حاجات و معامله و شراکت برحذر باش. فرار کننده در این روز، پیدا می شود و کسی که در این روز بیمار شود، سختی کشد و کسی که در این روز به دنیا آید، پررزق و روزی است و عمرش طولانی شود.

سلمان فارسی گوید: این روز، روز اردیبهشت است که نام فرشته موکل بر شفا و بیماری است. روز سنگین و نحسی است که برای انجام هیچ کاری مناسب نیست.

دعای این روز: از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است: ستایش خدای را که اول است و آخر، آشکار است و نهان، پایدار است و جاودان، حکیم است و بخشنده، یکتا و بی نیازی است که {نه زاده و زاده شده و نه کسی همتای اوست.}(1) ستایش خدای را که حق آشکار است، قدرتمند استوار، صاحب فضل عظیم، بخشنده سخاوت مند، نعمت بخش صاحب کرامت، گشاینده، باز و بسته کننده هر چیز، جلوگیر، عطابخش، گشایش گر، میراننده و زنده کننده، صاحب جلالت و بزرگواری، صاحب عروج گاه هایی که فرشتگان و روح به فرمان او به سوی آن بالا روند. ستایش خدایی را که صاحب رحمت گسترده و نعمات فراوان و حجت رسا و نمونه های والا و نام های نیکو، سخت نیرو و شکافنده صبح است و شب را {مایه آرامش و خورشید و ماه را وسیله حسابگری قرار داده و این است اندازه گیری آن توانای دانا.}(2)

ستایش خدایی را که والا درجه و صاحب عرش است.{به هر کس از بندگانش که خواهد، آن روح را به فرمان خویش می فرستد.}(3)

ص: 139


1- . اخلاص / 4-3
2- . انعام / 96
3- . غافر / 15

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ أَعْمَالَنَا مَرْفُوعَةً إِلَیْکَ مَوْصُولَةً بِقَبُولِهَا وَ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَتِهَا لَکَ إِنَّهُ لَا یَأْتِی بِالْخَیْرَاتِ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلَّا أَنْتَ اصْرِفْ عَنَّا السُّوءَ وَ الْمَحْذُورَ وَ بَارِکْ لَنَا فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ إِنَّکَ غَفُورٌ شَکُورٌ- لَا تُخَیِّبْ دُعَاءَنَا وَ لَا تُشْمِتْ بِنَا أَعْدَاءَنَا وَ لَا تَجْعَلْنَا لِلشَّرِّ غَرَضاً وَ لَا لِلْمَکْرُوهِ نَصَباً وَ اعْفُ عَنَّا وَ عَافِنَا فِی کُلِّ الْأَحْوَالِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ إِنَّکَ أَنْتَ الْکَبِیرُ الْمُتَعَالِ.

الیوم الثالث

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ فِیهِ نُزِعَ آدَمُ وَ حَوَّاءُ علیهما السلام لِبَاسُهُمَا وَ أُخْرِجَا مِنَ الْجَنَّةِ فَاجْعَلْ شُغْلَکَ فِیهِ صَلَاحَ أَمْرِ مَنْزِلِکَ وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ دَارِکَ إِنْ أَمْکَنَکَ وَ اتَّقِ فِیهِ السُّلْطَانَ وَ الْبَیْعَ وَ الشِّرَاءَ وَ طَلَبَ الْحَوَائِجِ وَ الْمُعَامَلَةَ وَ الْمُشَارَکَةَ وَ الْهَارِبُ فِیهِ یُوجَدُ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یُجْهَدُ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ مَرْزُوقاً طَوِیلَ الْعُمُرِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ: هُوَ رُوزُ أُرْدِیبِهِشْتَ اسْمُ الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِالشِّفَاءِ وَ السُّقْمِ یَوْمٌ ثَقِیلٌ نَحْسٌ لَا یَصْلُحُ لِأَمْرٍ مِنَ الْأُمُورِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ:

عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ وَ الظَّاهِرِ وَ الْبَاطِنِ وَ الْقَائِمِ وَ الدَّائِمِ الْحَکِیمِ الْکَرِیمِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْحَقِّ الْمُبِینِ ذِی الْقُوَّةِ الْمَتِینِ وَ الْفَضْلِ الْعَظِیمِ الْمَاجِدِ الْکَرِیمِ الْمُنْعِمِ الْمُتَکَرِّمِ الْوَاسِعِ الْقَابِضِ الْبَاسِطِ الْمَانِعِ الْمُعْطِی الْفَتَّاحِ الْمُمِیتِ الْمُحْیِی ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ- ذِی الْمَعارِجِ تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ بِأَمْرِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ذِی الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعْمَاءِ السَّابِغَةِ وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ وَ الْأَمْثَالِ الْعَالِیَةِ وَ الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی شَدِیدِ الْقُوَی فَالِقِ الْإِصْبَاحِ وَ جَاعِلِ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَفِیعِ الدَّرَجَاتِ ذِی الْعَرْشِ یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ

ص: 139

پروردگار بندگان و سرزمین هاست و بازگشت همه به سوی اوست. زود شمار و سخت کیفر است، صاحب بخشش و کرم است. {خدایی جز او نیست، بازگشت به سوی اوست.}؛(1) {چون به کاری اراده فرماید، فقط می گوید: «[موجود] باش»؛ پس [فوراً موجود] می شود.}(2) دستانش را به رحمت گشوده، بخشاینده خیر است و هر که از او بخواهد نومید نگردد و هر که به او امید بندد پشیمان نگردد. نعمت هایش بی شمار، وعده اش راستین و حق است و بهترین داوران و سریع ترین حساب رسان است. حکمش عدالت و سزاوار بزرگ منشی است. خیر می بخشد و به حق داوری و به راه راست هدایت کند .

{همان که مرگ و زندگی را پدید آورد تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید، و اوست ارجمند آمرزنده.}(3) نیکو ستایش است و نیکو آزمایش، شنونده دعاست و نیکو داور. بزرگی برای اوست، هر چه بخواهد می کند. فرود آورنده باران، گشایش بخش روزی، پدیدآورنده ابرها، آزادکننده دربندان، تدبیرکننده امور و اجابتگر دعاست. آنچه را او عطا کند، جلوگیر ندارد و آنچه را او جلوگیر باشد، دیگری نتواند ببخشد. {چیزی مانند او نیست و اوست شنوای بینا.}(4)

ای که نام هایش مقدس و ستایشش پربها و نعماتش بسیار است! از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و گناهان گذشته ما را ببخشایی و ما را از گناه نگه داری و در باقی عمر ما را از آن حفظ کنی. خداوندا بهترین اعمال ما را پایان بخش آن ها و بهترین روزهای ما را روز دیدارت قرار دهی. خداوندا در این ساعت و در تمام آنچه در این روز پیش روی ماست با توبه و پاکیزگی و آمرزش و توفیق و نجات از آتش دوزخ بر ما منت بگذار. خداوندا! روزی های ما را گسترده گردان و به کارهایمان برکت ببخش و ما را از از پیشامدهای ناگوار و زیان ها در امان دار و فرج و گشایش و امیدی به ما عنایت فرما که یقیناً تو شنوای دعا هستی و بر هر چه بخواهی لطف و احسان داری.

روز چهارم

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که این روز برای کشاورزی و شکار و ساخت و ساز و گرفتن چهارپا مناسب است و سفر در این روز کراهت دارد و کسی که در این روز به مسافرت رود بیم کشته یا دزدیده شدن یا وارد شدن بلایی بر او می رود. در این روز بود که هابیل علیه السلام به دنیا آمد. کسی که در این روز به دنیا بیاید، تا زنده است شایسته و پربرکت خواهد بود و کسی که در این روز بگریزد، جستجویش دشوار می شود و به کسی پناه برد که مانع از یافتن او شود .

سلمان گوید: نام این روز، روز شهریور است، نام فرشته ای که جواهر در این روز [از او] آفریده شده و بر آن ها گماشته شده و این فرشته مأمور دریای مدیترانه نیز هست.

ص: 140


1- . غافر / 3
2- . بقره / 117
3- . ملک / 2
4- . شورا / 11

عِبادِهِ رَبِّ الْعِبَادِ وَ الْبِلَادِ وَ إِلَیْهِ الْمَعَادُ- سَرِیعُ الْحِسابِ شَدِیدُ الْعِقابِ ذُو الطَّوْلِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ- إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ بَاسِطُ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ وَاهِبُ الْخَیْرِ لَا یَخِیبُ سَائِلُهُ وَ لَا یَنْدَمُ آمِلُهُ وَ لَا یُحْصَی نِعَمُهُ صَادِقُ الْوَعْدِ وَعْدُهُ حَقٌّ وَ هُوَ أَحْکَمُ الْحاکِمِینَ وَ أَسْرَعُ الْحاسِبِینَ حُکْمُهُ عَدْلٌ وَ هُوَ لِلْمَجْدِ أَهْلٌ یُعْطِی الْخَیْرَ وَ یَقْضِی بِالْحَقِ وَ یَهْدِی السَّبِیلَ- الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ جَمِیلُ الثَّنَاءِ حَسَنُ الْبَلَاءِ سَمِیعُ الدُّعَاءِ حَسَنُ الْقَضَاءِ لَهُ الْکِبْرِیاءُ- یَفْعَلُ ما یَشاءُ مُنْزِلُ الْغَیْثِ بَاسِطُ الرِّزْقِ مُنْشِئُ السَّحَابِ مُعْتِقُ الرِّقَابِ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ مُجِیبُ الدُّعَاءِ- لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَی وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعَ- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ أَسْأَلُکَ یَا مَنْ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ وَ کَرُمَ ثَنَاؤُهُ وَ عَظُمَتْ آلَاؤُهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا مَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِنَا وَ تَعْصِمَنَا مِنْ ذُنُوبِنَا وَ تَعْصِمَنَا مَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِنَا اللَّهُمَّ اجْعَلْ خَیْرَ أَعْمَالِنَا بِخَوَاتِمِهَا وَ خَیْرَ أَیَّامِنَا یَوْمَ لِقَائِکَ اللَّهُمَّ مُنَّ عَلَیْنَا فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی جَمِیعِ مَا نَسْتَقْبِلُ مِنْ نَهَارِهَا بِالتَّوْبَةِ وَ الطَّهَارَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ التَّوْفِیقِ وَ النَّجَاةِ مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ ابْسُطْ لَنَا فِی أَرْزَاقِنَا وَ بَارِکْ لَنَا فِی أَعْمَالِنَا وَ احْرُسْنَا مِنَ الْأَسْوَاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ آتِنَا بِالْفَرَجِ وَ الرَّجَاءِ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ لَطِیفٌ لِمَا تَشَاءُ.

الیوم الرابع

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِلزَّرْعِ وَ الصَّیْدِ وَ الْبِنَاءِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ وَ یُکْرَهُ فِیهِ السَّفَرُ فَمَنْ سَافَرَ فِیهِ خِیفَ عَلَیْهِ الْقَتْلُ وَ السَّلْبُ أَوْ بَلَاءٌ یُصِیبُهُ وَ فِیهِ وُلِدَ هَابِیلُ علیه السلام وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ صَالِحاً مُبَارَکاً مَا عَاشَ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ عَسُرَ طَلَبُهُ وَ لَجَأَ إِلَی مَنْ یَمْنَعُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ: اسْمُ هَذَا الْیَوْمِ رُوزُ شَهْرِیوَرَ اسْمُ الْمَلَکِ الَّذِی خُلِقَتْ فِیهِ الْجَوَاهِرُ مِنْهُ وَ وُکِّلَ بِهَا وَ هُوَ مُوَکَّلٌ بِبَحْرِ الرُّومِ.

ص: 140

دعای امام صادق علیه السلام در این روز:

خدایا! ستایش خاص توست. دینت آشکار شد و حجتت رسید و پادشاهیت استوار شد و سلطنتت بزرگ، وعده ات راست، عرشت فرازمند شد و محمد صلی الله علیه و آله را به هدایت و آیین حق فرستادی تا او را بر تمام ادیان پیروز گردانی؛ هر چند که مشرکان از این امر ناخوشنود باشند. خداوندا! حمد و ستایش تو راست، نعمت و بخشش و احسان از توست، سختی را برطرف گردانی و آسانی را ارزانی داری و سختی را بزدایی و به حق حکم فرمایی و به عدالت داوری کنی و به راه راست هدایت کنی. ذاتت مبارک است، منزهی تو و به ستایشت مشغولم. خدایی جز تو نیست، پروردگار آسمان ها و پروردگار زمین ها و هر آن که در آن هاست و پروردگار عرش بزرگ.

خداوندا ستایش مخصوص ذات توست! آزمایشت نیکو، داوریت عادلانه، زمین در قبضه قدرتت و آسمان ها پیچیده به دست قدرت توست. خداوندا ستایش تو راست، ای فرود آورنده آیات، ای اجابتگر دعاها، ای برطرف کننده گرفتاری ها، ای فرو فرستنده نیکی ها، ای مالک زندگی و مرگ! خدایا ستایش تو راست در شب چون [سیاهیش همه جا را] بپوشاند و ستایش تو راست در روز چون روشن شود و ستایش تو راست در دنیا و آخرت. خداوندا! ستایش تو راست بر آنچه بندگان دوست دارند از مقدرات تو و آنچه ناخوش دارند. ستایش تو راست در هر حالی از امور دنیا و آخرت. ای بهترین فرو فرستنده، ای بهترین کسی که درخور ساخت و ای برترین بخشنده عطایا! بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و ما را از بلاهای روزگار مصون بدار و به هنگام نزول مصیبت ها به ما صبری نیکو عنایت فرما و آسانی و شادی و نجات از حوادث ناگوار را بر ما ارزانی دار و در تمام کارها به ما سلامت عطا کن. بی تردید تو دقیق و آگاه هستی و بر محمد و خاندان او درود فرست و به ما شادی و امید ببخش و {در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.}(1)

روز پنجم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روز نحس دائم است. قابیل نگون بخت نفرین شده در این روز زاده شد و در همین روز برادر خویش را کشت و با تأسف بر خویش نفرین کرد و او اولین کسی است که در زمین گریست. پس در این روز کاری انجام نده و از منزل خویش خارج نشو. کسی که در این روز به دروغ قسم بخورد، به زودی نتیجه کارش را می بیند و کسی که در این روز زاده شود اوضاعش به سامان شود.

سلمان نیز گوید: روز اسفندار نام فرشته گماشته شده بر زمین هاست. روزی است نحس، در آن به دنبال برآوردن خواسته خویش نباش و به دیدار سلطان نرو.

ص: 141


1- . بقره / 201

الدُّعَاءُ فِیهِ:

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ ظَهَرَ دِینُکَ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُکَ وَ اشْتَدَّ مُلْکُکَ وَ عَظُمَ سُلْطَانُکَ وَ صَدَقَ وَعْدُکَ وَ ارْتَفَعَ عَرْشُکَ وَ أَرْسَلْتَ مُحَمَّداً بِالْهُدَی وَ دِینِ الْحَقِّ لِتُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ الشُّکْرُ وَ مِنْکَ النِّعْمَةُ وَ الْمِنَّةُ وَ الْمَنُّ تَکْشِفُ السُّوءَ وَ تَأْتِی بِالْیُسْرِ وَ تَطْرُدُ الْعُسْرَ وَ تَقْضِی بِالْحَقِّ وَ تَعْدِلُ بِالْقِسْطِ وَ تَهْدِی السَّبِیلَ تَبَارَکَ وَجْهُکَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ الْحَسَنُ بَلَاؤُکَ وَ الْعَدْلُ قَضَاؤُکَ وَ الْأَرْضُ فِی قَبْضَتِکَ وَ السَّمَاوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مُنْزِلُ الْآیَاتِ مُجِیبُ الدَّعَوَاتِ کَاشِفُ الْکُرُبَاتِ مُنْزِلُ الْخَیْرَاتِ مَلِکُ الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَحَبَّ الْعِبَادُ وَ کَرِهُوا مِنْ مَقَادِیرِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ حَالٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا خَیْرَ مُرْسِلٍ وَ یَا أَفْضَلَ مَنْ أَهَلَّ وَ یَا أَکْرَمَ مَنْ جَادَ بِالْعَطَایَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَافِنَا مِنْ مَحْذُورِ الْأَیَّامِ وَ هَبْ لَنَا الصَّبْرَ الْجَمِیلَ عِنْدَ حُلُولِ الرَّزَایَا وَ لَقِّنَا الْیُسْرَ وَ السُّرُورَ وَ کِفَایَةَ الْمَحْذُورِ وَ عَافِنَا فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ إِنَّکَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ آتِنَا بِالْفَرَحِ وَ الرَّجَاءِ وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.

الیوم الخامس

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ فِیهِ وُلِدَ قَابِیلُ الشَّقِیُّ الْمَلْعُونُ وَ فِیهِ قَتَلَ أَخَاهُ وَ فِیهِ دَعَا بِالْوَیْلِ عَلَی نَفْسِهِ وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ بَکَی فِی الْأَرْضِ فَلَا تَعْمَلْ فِیهِ عَمَلًا وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ مَنْزِلِکَ وَ مَنْ حَلَفَ فِیهِ کَاذِباً عُجِّلَ لَهُ الْجَزَاءُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ حَالُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ: رُوزُ إِسْفَنْدَارَ اسْمُ الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِالْأَرَضِینَ یَوْمُ نَحْسٍ لَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ لَا تَلْقَ فِیهِ سُلْطَاناً.

ص: 141

دعای این روز:

خداوندا ستایش تو راست، ای صاحب بزرگترین عزت! ستایش تو راست در شب چون پشت کند و در روز چون آشکار گردد. ستایش تو راست، ستایشی که آغاز آن به شکرگزاریت رسد و انجام آن به خشنودیت. ستایش تو راست در آسمان ها که ستوده ای و در شهرها و میان بندگانت که مورد پرستشی و ستایش تو راست در نعمت های آشکارا و ستایش تو راست در نعمت های نهان. ستایش تو راست ای که هر چیزی را به عدد شماره کرده است و رحمت و دانشش همه چیز را فرا گرفته است.

ستایش خدایی را که آسمان را به چراغ ستارگان زینت بخشید و آن را وسیله طرد شیاطین قرار داد و ستایش خدایی را که زمین را بستر ما قرار داد و انواع گوناگونی از کشتزارها و درختان و میوهها و نخلستانها را برای ما رویاند و بوستانها و دانهها و انگورهایی در زمین نهاد و رودهایی را در آن روان ساخت .

ستایش خدایی را که در زمین کوههایی استوار افکند تا ما را نلرزاند و آن ها را چون میخ هایی بر زمین کرد. ستایش خدایی را که دریا را مسخر ساخت تا کشتی ها در آن به فرمانش روان شوند و برای این که از بخشش او روزی بگیریم و در آن دریا برای ما زیورآلاتی قرار داد و گوشتی تازه [که بخوریم] و ستایش خدایی را که چهارپایان را برای ما قرار داد تا از آن ها بخوریم و آنان را مرکب ما قرار داد تا [بر پشت آن ها] سوار شویم و از پوستشان برای ما خانه و جامه و وسایل زندگی فراهم کرد که تا چندی مورد استفاده قرار گیرد.

ستایش خدایی را که در فرمانروایی خویش بزرگوار، بر آفریدگان خویش چیره، بر امر خویش توانا، در صنعش ستوده، در علمش دقیق، بر بندگانش مهربان و در عزت و جلال و هیبت خویش متأثر از جبروت و عظمت خویش است. ستایش خدایی را که آفریدگان را بی مانند آفرید و بی یاری گر بر بندگان چیره گشت و آسمان را بی ستون برافراشت و زمین را بی پایه در کیهان گسترش داد. ستایش خدا را بر آنچه آشکار گرداند و آنچه نهان دارد و بر آنچه بوده و آنچه خواهد بود و ستایش او را به خاطر بردباریش با وجود دانستنش و گذشتش با وجود قدرتش و بر چشم پوشیش با داشتن عذر [بر عقوبتش] و ستایش خدای بخشنده عطابخش را که ما را به راه ایمان هدایت کرد و قرآن را به ما آموخت و به واسطه حضرت محمد صلی الله علیه و آله بر ما منت نهاد.

خداوندا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و در این ساعت برای ما گناهی مگذار مگر این که آن را بخشیده باشی و اندوهی مگذار جز آن که آن را برطرف سازی و عیبی مگذار مگر این که آن را پوشیده باشی و مریضی مگذار جز آن که او را شفا بخشی و قرضی مگذار جز آن که برآورده سازی و درخواستی مگذار جز آن که آن را عطا کنی و غریبی مگذار جز آن که همدمش گردی و دور از نظری مگذار جز آن که بازش گردانی و رنج دیده ای جز آن که رنجش را برطرف گردانی و غم دیده ای جز آن که شادی را به او بازگردانی و هراسانی جز آن که در امانش داری و دشمنی جز آن که ما را از شرش برهانی و شکسته ای جز آن که آن را التیام دهی و گرسنه ای جز آن که سیرش گردانی و تشنه ای جز آن که سیرابش گردانی و عریانی جز آن که بپوشانی

ص: 142

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ ذَا الْعِزِّ الْأَکْبَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذَا أَدْبَرَ وَ الصُّبْحِ إِذَا أَسْفَرَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْلُغُ أَوَّلُهُ شُکْرَکَ وَ عَاقِبَتُهُ رِضْوَانَکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی سَمَاوَاتِکَ مَحْمُوداً وَ فِی بِلَادِکَ وَ عِبَادِکَ مَعْبُوداً وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النِّعَمِ الظَّاهِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النِّعَمِ الْبَاطِنَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ یَا مَنْ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً وَ وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی زَیَّنَ السَّمَاءَ بِالْمَصَابِیحِ وَ جَعَلَهَا رُجُوماً لِلشَّیَاطِینِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ لَنَا الْأَرْضَ فِرَاشاً وَ أَنْبَتَ لَنَا مِنَ الزَّرْعِ وَ الشَّجَرِ وَ الْفَوَاکِهِ وَ النَّخْلِ أَلْوَاناً وَ جَعَلَ فِی الْأَرْضِ جِنَاناً وَ حَبّاً وَ أَعْنَاباً وَ فَجَّرَ فِیهَا أَنْهَاراً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِنَا فَجَعَلَهَا لِلْأَرْضِ أَوْتَاداً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِنَبْتَغِیَ مِنْ فَضْلِهِ وَ جَعَلَ لَنَا مِنْهُ حِلْیَةً وَ لَحْماً طَرِیّاً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ لَنَا الْأَنْعَامَ لِنَأْکُلَ مِنْهَا وَ مِنْ ظُهُورِهَا رُکُوباً وَ مِنْ جُلُودِهَا بُیُوتاً وَ لِبَاساً وَ مَتاعاً إِلی حِینٍ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْکَرِیمِ فِی مُلْکِهِ الْقَاهِرِ لِبَرِیَّتِهِ الْقَادِرِ عَلَی أَمْرِهِ الْمَحْمُودِ فِی صُنْعِهِ اللَّطِیفِ بِعِلْمِهِ الرَّءُوفِ بِعِبَادِهِ الْمُتَأَثِّرِ بِجَبَرُوتِهِ فِی عِزِّ جَلَالِهِ وَ هَیْبَتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ الْخَلْقَ عَلَی غَیْرِ مِثَالٍ وَ قَهَرَ الْعِبَادَ بِغَیْرِ أَعْوَانٍ وَ رَفَعَ السَّمَاءَ بِغَیْرِ عَمَدٍ وَ بَسَطَ الْأَرْضَ عَلَی الْهَوَاءِ بِغَیْرِ أَرْکَانٍ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا یُبْدِی وَ عَلَی مَا یُخْفِی وَ عَلَی مَا کَانَ وَ عَلَی مَا یَکُونُ وَ لَهُ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلْمِهِ وَ عَلَی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَ عَلَی صَفْحِهِ بَعْدَ إِعْذَارِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْکَرِیمِ الْمَنَّانِ الَّذِی هَدَانَا لِلْإِیمَانِ وَ عَلَّمَنَا الْقُرْآنَ وَ مَنَّ عَلَیْنَا بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَا تَذَرْ لَنَا فِی هَذِهِ السَّاعَةِ ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا هَمّاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ وَ لَا عَیْباً إِلَّا سَتَرْتَهُ وَ لَا مَرِیضاً إِلَّا شَفَیْتَهُ وَ لَا دَیْناً إِلَّا قَضَیْتَهُ وَ لَا سُؤَالًا إِلَّا أَعْطَیْتَهُ وَ لَا غَرِیباً إِلَّا صَاحَبْتَهُ وَ لَا غَائِباً إِلَّا رَدَدْتَهُ وَ لَا عَانِیاً إِلَّا فَکَکْتَ وَ لَا مَهْمُوماً إِلَّا نَعَشْتَ وَ لَا خَائِفاً إِلَّا أَمَّنْتَ وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا کَفَیْتَ وَ لَا کَسْراً إِلَّا جَبَرْتَ وَ لَا جَائِعاً إِلَّا أَشْبَعْتَ وَ لَا ظَمْآناً إِلَّا أَنْهَلْتَ وَ لَا عَارِیاً إِلَّا کَسَوْتَ

ص: 142

و حاجتی از حاجت های دنیا و آخرت که خشنودی تو و صلاح ما در آن باشد، مگر آن که در آسایش و تندرستی آن را برآورده سازی، ای مهربان ترین مهربانان.

روز ششم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای برآوردن حاجت و ازدواج مناسب است و کسی که در این روز در خشکی یا دریا مسافرت کند، با هر آنچه دوست دارد نزد خانواده خویش بازگردد. این روز برای خرید چهارپا خوب است. کسی که در این روز گم شود یا فرار کند پیدا شود و کسی که در این روز بیمار گردد شفا یابد و کسی که در این روز زاده شود تربیتش نیکو گردد و از آفات ایمن گردد.

سلمان رحمه الله گوید: این روز، روز خرداد است، نام فرشته موکل بر جنیان. برای ازدواج و امرار معاش و طلب هر حاجتی خوب است و خواب هایی که در این روز دیده می شود یک یا دو روز بعد تعبیر می گردد.

دعای امام صادق علیه السلام در این روز:

خداوندا ستایش تو را است، ستایشی که به واسطه آن به خشنودی تو نائل گردم و شکرت را بدان به جای آورم و به واسطه آن سزاوار زیاده تقدیرت گردم. خداوندا ستایش تو راست به خاطر بردباریت با وجود دانستنت و گذشتت با وجود قدرتت و تو را ستایش به خاطر نعمتی که پس از نعمتی و احسانی که پس از احسانی بر ما ارزانی داشتی و ستایش تو را به خاطر نعمتی که به برکت اسلام بر ما ارزانی داشتی و به ما قرآن آموختی و تو را ستایش در خوشی و ناخوشی و سختی و آسانی و تو را ستایش در هر حال.

خداوندا تو را ستایش، آنچنان که شایسته و صاحب آنی و آنچنان که سزاوار ذات بزرگوار توست. ستایش خدایی را که هیچ امر نهانی در آسمان ها و زمین از او پنهان نیست و او به همه چیز داناست. ستایش خدایی را که هر کس بر او توکل کند، او را کفایت می کند و او را به دیگری واگذار نمیکند. ستایش خدایی را که دست ما را میگیرد آن هنگام که امیدمان از همه جا بریده شود. ستایش خدایی را که مایه امید ماست آن زمان که به اعمال خویش بدگمان می شویم. ستایش خدایی را که از او طلب سلامت می کنیم و به ما می بخشد و ستایش خدایی را که از او یاری طلبیم و به فریادمان برسد. ستایش خدایی را که به او چشم امید داریم و آرزوی ما را برآورده می کند. ستایش خدایی را که او را خوانیم و دعایمان را پاسخ دهد و ستایش خدایی را که از او طلب یاری کنیم و یاریمان گرداند و ستایش خدایی را که از او خواهیم و به ما ببخشد و ستایش خدایی را که هر زمان حاجتی بخواهیم، حوائج خود را با او در میان می­گذاریم.

ستایش خدایی را که بر ما بردباری می کند تا جایی که گویا هیچ گناهی نداریم. ستایش خدایی را که با نعمات خویش به ما محبت

ص: 143

وَ لَا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ لَکَ فِیهَا رِضًی وَ لَنَا فِیهَا صَلَاحٌ إِلَّا قَضَیْتَهَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم السادس

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِقَضَاءِ الْحَاجَةِ وَ التَّزْوِیجِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ بِمَا یُحِبُّهُ جَیِّدٌ لِشِرَاءِ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ أَوْ أَبَقَ وُجِدَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ تَرْبِیَتُهُ وَ سَلِمَ مِنَ الْآفَاتِ.

قَالَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اللَّهُ: رُوزُ خُرْدَادَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْجِنِّ یَصْلُحُ لِلتَّزْوِیجِ وَ الْمَعَاشِ وَ کُلِّ حَاجَةٍ الْأَحْلَامُ فِیهِ یَظْهَرُ تَأْوِیلُهَا بَعْدَ یَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ:

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً أَنَالُ بِهِ رِضَاکَ وَ أُؤَدِّی بِهِ شُکْرَکَ وَ أَسْتَوْجِبُ بِهِ الْمَزِیدَ مِنْ قَضَائِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْنَا بَعْدَ النِّعَمِ نِعَماً وَ بَعْدَ الْإِحْسَانِ إِحْسَاناً وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْعَمْتَ عَلَیْنَا بِالْإِسْلَامِ وَ عَلَّمْتَنَا الْقُرْآنَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ حَالٍ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ وَلِیُّهُ وَ کَمَا یَنْبَغِی لِسُبُحَاتِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ- وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ کَفَاهُ وَ لَمْ یَتَّکِلْهُ یَکِلْهُ إِلَی غَیْرِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هُوَ یَصِلُنَا حِینَ یَنْقَطِعُ عَنَّا الرَّجَاءُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هُوَ رَجَاؤُنَا حِینَ تَسُوءُ ظُنُونُنَا بِأَعْمَالِنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَسْأَلُهُ الْعَافِیَةَ فَیُعَافِینَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَسْتَغِیثُهُ فَیُغِیثُنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَرْجُوهُ فَیُحَقِّقُ رَجَاءَنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَدْعُوهُ فَیُجِیبُ دُعَاءَنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَسْتَنْصِرُهُ فَیَنْصُرُنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَسْأَلُهُ فَیُعْطِینَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نُنَاجِیهِ بِمَا نُرِیدُ مِنْ حَوَائِجِنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَحْلُمُ عَنَّا حَتَّی کَأَنَّا لَا ذَنْبَ لَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَحَبَّبَ إِلَیْنَا بِنِعَمِهِ

ص: 143

ورزد، با این که از ما بی نیاز است. ستایش خدایی را که ما را به حال خویش نگذارد تا سستی ما و ضعف ما در چاره اندیشی ناتوانمان گرداند و ستایش خدایی را که ما را در خشکی و دریا حمل کرد و از خوراکی های پاکیزه به ما روزی داد و ما را بر بسیاری از آفریدگانش برتری داد و ستایش خدایی را که گرسنگی­مان را برطرف ساخت و از هراسمان ایمن داشت و از لغزش ما چشم پوشید و دشمنمان را خوار و ذلیل کرد و به دلهامان انس و الفت بخشید و ستایش خدای را که مالک این پادشاهی، روان کننده کشتی ها، رام کننده بادها و شکافنده صبح است. ستایش خدایی را که برتری یافته و بر همه چیره گشته است و بر همه چیز مالکیت یافته و مسلط گشته است و خدایی که باطن است و از درون آگاه و ستایش خدایی را که مکان های دور افتاده از نظر او پنهان نیست و پرده ها چیزی را از او نپوشاند و دریاها چیزی را از او نهفته نسازد و همه چیز به سوی او بازمی گردد.

ستایش خدایی را که پادشاهیش را زوالی نباشد و تکیه گاهش متزلزل نگردد و به قدرتش دست نیازند. خداوندا ستایش تو راست در شب چون پرده افکند و در روز چون جلوه گری آغازد و ستایش تو راست در آخرت و دنیا و ستایش تو راست در آسمان های بلند و ستایش تو راست در زمین های پست و ستایش تو راست، ستایشی روزافزون که تحلیل نیابد و ستایش تو راست ستایشی که باقی است و فانی نشود و ستایش تو راست، ستایشی که بدان آسمان پهلو و زمین سنگینی خویش را برای تو اندازد و ستایش تو راست، ستایشی که آسمان ها و هر که در آن است و زمین و هر آن که در آن است، بدان ستایش تو را تسبیح گوید و ستایش تو راست ای پروردگار! به خاطر آنچه بر ما ارزانی داشتی و آنچه را ما نمی دانستیم به ما آموختی. خدایا بخشش و کرم تو بر ما عظیم است.

خدایا! ما با توبه بر تو سر کرنش فرود آورده ایم و دستانمان با اشتیاق به سوی تو گشوده شده و نه عذری برای بهانه تراشی داریم و نه توانی برای شکیبایی. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست. ما به تو پناه می بریم از این که آرزوهایمان ناامید و اعمالمان باطل گردد. خدایا به بزرگواری خویش نادانی ما را ببخشای و به بی نیازی خویش بخششت را به فقر ما ارزانی دار و از ما درگذر و ما را از بلاها حفظ گردان و بر ما لطف فرما و {در دنیا به ما نیکی و در آخرت به ما نیکی عطا کن و از عذاب آتش رهاییمان بخش.}(1) خداوندا بر محمد برگزیده درود فرست.

روز هفتم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای تمام کارها خوب است و کسی که در این روز شروع به نگارش کند ماهرانه آن را به پایان رساند و کسی که در این روز ساخت و ساز یا کاشتن را آغاز کند سرانجامش نیکو خواهد بود و کسی که در این روز زاده شود تربیتش شایسته و پرروزی خواهد شد.

سلمان رحمة الله علیه گوید: این روز، روز مرداد است. نام فرشته موکل بر مردم و روزی های آن ها

ص: 144


1- . بقره / 201

عَلَیْنَا وَ هُوَ غَنِیٌّ عَنَّا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَکِلْنَا إِلَی نُفُوسِنَا فَیَعْجِزَ عَنَّا ضَعْفُنَا وَ قِلَّةُ حِیلَتِنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْبَعَ جُوعَنَا وَ آمَنَ رَوْعَنَا وَ أَقَالَ عَثْرَنَا وَ کَبَّ عَدُوَّنَا وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِنَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مَالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیَاحِ فَالِقِ الْإِصْبَاحِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ مَلَکَ فَقَدَرَ وَ بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا تَسْتُرُ مِنْهُ الْقُفُورُ(1) وَ لَا تُکِنُّ مِنْهُ السُّتُورُ وَ لَا تُوَارِی مِنْهُ الْبُحُورُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ یَصِیرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَزُولُ مُلْکُهُ وَ لَا یَتَضَعْضَعُ رُکْنُهُ وَ لَا تُرَامُ قُوَّتُهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَرَضِینَ السُّفْلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَزِیدُ وَ لَا یَبِیدُ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً تَضَعُ لَکَ السَّمَاءُ أَکْتَافَهَا وَ الْأَرَضُونَ أَثْقَالَهَا وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً سَبَّحَ لَکَ السَّمَاوَاتُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ لَکَ الْحَمْدُ یَا رَبِّ عَلَی مَا هَدَیْتَنَا وَ عَلَّمْتَنَا مَا لَمْ نَعْلَمْ وَ کَانَ فَضْلُکَ اللَّهُمَّ عَلَیْنَا عَظِیماً اللَّهُمَّ إِنَّ رِقَابَنَا لَکَ بِالتَّوْبَةِ خَاضِعَةٌ وَ أَیْدِیَنَا إِلَیْکَ بِالرَّغْبَةِ مَبْسُوطَةٌ وَ لَا عُذْرَ لَنَا فَنَعْتَذِرَ وَ لَا قُوَّةَ لَنَا فَنَصْبِرَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنَا أَنْ تُخَیِّبَ آمَالَنَا وَ تُحْبِطَ أَعْمَالَنَا اللَّهُمَّ جُدْ بِحِلْمِکَ عَلَی جَهِلْنَا وَ بِغِنَاکَ عَلَی فَقْرِنَا وَ اعْفُ عَنَّا وَ عَافِنَا وَ تَفَضَّلْ عَلَیْنَا وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُخْتَارِ.

الیوم السابع

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِجَمِیعِ الْأُمُورِ وَ مَنْ بَدَأَ فِیهِ بِالْکِتَابَةِ أَکْمَلَهَا حِذْقاً وَ مَنْ بَدَأَ فِیهِ بِعِمَارَةٍ أَوْ غَرْسٍ حُمِدَتْ عَاقِبَتُهُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ تَرْبِیَتُهُ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اللَّهُ: رُوزُ مُرْدَادَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالنَّاسِ وَ أَرْزَاقِهِمْ

ص: 144


1- 1. القفور جمع قفر: المکان الخلا من الناس.

و این روز، روزی مبارک و خوش یمن است، پس هر کار خیری که دوست داری در این روز انجام بده.

دعای این روز:

خداوندا تو را ستایش، ستایشی که به تو رسد و پایانی نداشته باشد و پایان آن منقطع نگردد و انتهای آن از عرش تو کوتاه نیاید. ستایش خدایی را که فرمانبرداری نشود مگر به اذن او، و نافرمانی او نشود مگر با آگاهی­اش و جز از مجازات او نهراسند. ستایش خدایی را که تنها به فضل او چشم امید دارند و تنها از عدل او هراسند. ستایش خدایی را که بر کسی که نافرمانیش کند، حجت و برهان دارد و بر هر کسی که فرمانبرداریش کند، منت دارد. ستایش خدایی را که بر هر کسی از بندگانش مهر ورزد بر او منت نهاده و کسی را که عذاب کند نشان از عدل او دارد. ستایش خدایی را که خود را ستایش کرده و بندگانش را به ستایش فرا خوانده است.

ستایش خدایی را که خیال ها از توصیف او متحیر مانده اند و خردها از درک کنه عظمت او سرگشته و واله گشته تا به ناچار به همان ستایش او از عزت وجود و بخشش خود بازگردند. ستایش خدایی را که پیش از هر موجودی بوده و پیش از او جایی برای وجود چیزی نبوده. ستایش خدایی را که اول است و هیچ موجودی قبل از او نیست و آخر است و موجودی پس از او نیست و جاودان بی پایان و فناناپذیر است. ستایش خدایی را که هوا را به آسمان مسدود ساخت و زمین را بر آب گستراند و برای خویش نام های نیکو برگزید. ستایش خدایی را که بی اندیشه تقدیرگر است و بدون صورت گیری داناست و بی مشقت باقی است و بی رنج موجودات را آفرید و وصفش بی حد و حصر است.

ستایش خدایی را که با قدرت خویش بر عالم ملکوت صاحب اختیار است و به عزت خویش اربابان را به بندگی خویش درآورده و با جود و بخشش خویش بر بزرگان سروری کند و بزرگی و فخر و فضل و کرامت و بخشش و عظمت را خاص خود کرده و مأمن پناه جویان و پناه گاه آوارگان و تکیه گاه مؤمنان و راه حاجت عبادت پیشگان است.

خداوندا ستایش تو راست، به تمام ستودگی هایت، چه آن ها که ما می دانیم و چه آن ها که ما نمی دانیم و ستایش تو راست، ستایشی که با نعمت هایت برابری می کند و از دستان تو فرو می ریزد. خداوندا ستایش تو راست، ستایشی که بر ستایش همه ستایشگران از آفریدگانت فزونی جوید، همچون فزونی تو بر تمام آفریدگانت. [همینطور] خداوندا ستایش تو راست، ستایشی که به واسطه آن به خشنودی تو دست یابم و شکرت را به جای آورم و به واسطه آن به بخشش تو پس از قدرتت و به رحمتت سزاوار گردم، ای مهربان ترین مهربانان.

ای بهترین کسی که دیدگان به درگاه او خیره شده و گردن ها به سوی آن کشیده شده و آرزوها به درگاهش وارد آمده است! بر محمد و خاندان او درود فرست و گناهان گذشته ما را ببخشای و در باقی

ص: 145

وَ هُوَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ سَعِیدٌ فَاعْمَلْ فِیهِ مَا تَشَاءُ مِنَ الْخَیْرِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْلُغُکَ وَ لَا یَبِیدُ وَ لَا یَنْقَطِعُ آخِرُهُ وَ لَا یَقْصُرُ دُونَ عَرْشِکَ مُنْتَهَاهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُطَاعُ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ لَا یُعْطِی إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ لَا یُخَافُ إِلَّا عِقَابُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُرْجَی إِلَّا فَضْلُهُ وَ لَا یُخَافُ إِلَّا عَدْلُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ الْحُجَّةُ عَلَی مَنْ عَصَاهُ وَ الْمِنَّةُ لَهُ عَلَی مَنْ أَطَاعَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنْ رَحِمَهُ مِنْ عِبَادِهِ کَانَ ذَلِکَ تَفَضُّلًا وَ مَنْ عَذَّبَهُ مِنْهُمْ کَانَ ذَلِکَ مِنْهُ عَدْلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمِدَ نَفْسَهُ فَاسْتَحْمَدَ إِلَی خَلْقِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَارَتِ الْأَوْهَامُ فِی وَصْفِهِ وَ ذَهَلَتِ الْعُقُولُ عَنْ کُنْهِ عَظَمَتِهِ حَتَّی یُرْجَعَ إِلَی مَا امْتَدَحَ بِنَفْسِهِ مِنْ عِزِّ وُجُودِهِ وَ طَوْلِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَانَ قَبْلَ کُلِّ کَائِنٍ فَلَا یُوجَدُ لِشَیْ ءٍ مَوْضِعٌ قَبْلَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ فَلَا یَکُونُ کَائِناً قَبْلَهُ وَ الْآخِرِ فَلَا شَیْ ءَ بَعْدَهُ الدَّائِمِ بِغَیْرِ غَایَةٍ وَ لَا فَنَاءٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ وَ دَحَی الْأَرْضَ عَلَی الْمَاءِ وَ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ الْأَسْمَاءَ الْحُسْنَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُقَدِّرِ بِغَیْرِ فِکْرٍ وَ الْعَالِمِ بِغَیْرِ تَکْوِینٍ وَ الْبَاقِی بِغَیْرِ کُلْفَةٍ وَ الْخَالِقِ بِغَیْرِ مَنْعَةٍ وَ الْمَوْصُوفِ بِغَیْرِ مُنْتَهًی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَکَ الْمَلَکُوتَ بِقُدْرَتِهِ وَ اسْتَعْبَدَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِهِ وَ سَادَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِهِ وَ جَعَلَ الْکِبْرِیَاءَ وَ الْفَخْرَ وَ الْفَضْلَ وَ الْکَرَمَ وَ الْجُودَ وَ الْمَجْدَ جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ مَلْجَأَ اللَّاجِینَ مُعْتَمَدَ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَبِیلَ حَاجَةِ الْعَابِدِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِجَمِیعِ مَحَامِدِکَ کُلِّهَا مَا عَلِمْنَا مِنْهَا وَ مَا لَمْ نَعْلَمْ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یُکَافِی نِعَمَکَ وَ یُمْتَرَی مِنْ یَدَیْکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَفْضُلُ کُلَّ حَمْدٍ حَمِدَکَ بِهِ الْحَامِدُونَ وَ خَلْقَکَ کَفَضْلِکَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً أَبْلُغُ بِهِ رِضَاکَ وَ أُؤَدِّی بِهِ شُکْرَکَ وَ أَسْتَوْجِبُ بِهِ الْعَفْوَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ الرَّحْمَةَ عِنْدَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا خَیْرَ مَنْ شَخَصَتْ إِلَیْهِ الْأَبْصَارُ وَ مُدَّتْ إِلَیْهِ الْأَعْنَاقُ وَ وَفَدَتْ إِلَیْهِ الْآمَالُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لَنَا عَلَی مَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِنَا وَ اعْصِمْنَا فِیمَا بَقِیَ

ص: 145

عمر ما را از گناه حفظ کن و در این ساعت با توبه و پاکیزگی و آمرزش و توفیق و جلوگیری از هر پیشامد ناگوار و گشایش در روزی و سرانجام نیک و بازگشتی خوب و رهایی از آتش بر ما منت بگذار.

روز هشتم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای خرید یا فروش روزی نیک است و کسی که در این روز بر سلطان وارد شود حاجتش برآورده شود. در این روز دریانوردی و سفر در خشکی و خروج برای جنگ مکروه است. کسی که در این روز زاده شود فردی شایسته می شود. کسی که در این روز بگریزد به سختی به او دست یابند و کسی که گم شود به سختی پیدا شود و کسی که در این روز بیمار شود به سختی افتد.

سلمان رضی الله عنه گوید: این روز، روز نمادر(1) است، یکی از اسماء باری تعالی. این روز، روزی مبارک و خوش یمن و برای هر کار خیری که بخواهی مناسب است.

دعای این روز:

خدایا تو را ستایش به تعداد برگ ها و درختان و تو را ستایش به تعداد سنگریزه ها و گل ها و تو را ستایش به تعداد موها و کرک حیوانات و تو را ستایش به تعداد روزهای دنیا و آخرت و تو را ستایش به تعداد تمام مخلوقاتت و تو را ستایش به تعداد کلماتت و تو را ستایش مطابق خشنودی خودت، تو را ستایش به تعداد آنچه دانشت آن را فرا گیرد، تو را ستایش بر هر چیزی که عظمت تو بدان رسیده، تو را ستایش بر هر چیزی که رحمت تو بر آن احاطه یافته، تو را ستایش به تعداد هر چه گنجینه هایش در دست توست، تو را ستایش به تعداد آنچه کتاب تو ثبت کرده و تو را ستایش، ستایشی جاودانه که هیچ گاه پایان نپذیرد و خلایق نتوانند آن را به شماره درآورند و تو را ستایش بر تمام نعماتت، آشکارا و نهان آن و اول و آخر آن و هویدا و نهان آن.

خدایا تو را ستایش بر آنچه بوده و آنچه نیست و آنچه هست. خداوندا تو راست ستایش بسیار، آنچنان که - ای پروردگار ما - بر ما نعمت بسیار ارزانی داشتی. خداوندا! ستایش یکسر تو راست و پادشاهی یکسر تو راست و خیر و نیکی یکسر در دست توست و بازگشت تمام امور؛ چه آشکار و چه پنهان به سوی توست. خداوندا ستایش تو راست بر امتحان و رفتارت با ما چه قدیم و چه جدید، به خصوص نسبت به من که به بهترین صورت مرا آفریدی و هدایت کردی و

ص: 146


1- . این روز بین فارسی زبانان معروف به دیباذر است، مؤلف علامه در ج 59 ص 114 و 95 از همین نسخه آن را نقل کرده است.

مِنْ أَعْمَارِنَا وَ مُنَّ عَلَیْنَا فِی هَذِهِ السَّاعَةِ بِالتَّوْبَةِ وَ الطَّهَارَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ التَّوْفِیقِ وَ دِفَاعِ الْمَحْذُورِ وَ سَعَةِ الرِّزْقِ وَ حُسْنِ الْمُسْتَعْقَبِ وَ خَیرِ الْمُنْقَلَبِ وَ النَّجَاةِ مِنَ النَّارِ.

الیوم الثامن

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ مِنْ بَیْعٍ أَوْ شِرَاءٍ وَ مَنْ دَخَلَ فِیهِ عَلَی سُلْطَانٍ قَضَاهُ حَاجَتَهُ وَ یُکْرَهُ فِیهِ رُکُوبُ الْبَحْرِ وَ السَّفَرُ فِی الْبَرِّ وَ الْخُرُوجُ إِلَی الْحَرْبِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ وِلَادَتُهُ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ لَمْ یُقْدَرْ عَلَیْهِ إِلَّا بِتَعَبٍ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ لَمْ یُرْشَدْ إِلَّا بِجَهْدٍ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یُجْهَدُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ نمادر(1) اسْمٌ مِنْ أَسْمَائِهِ تَعَالَی وَ هُوَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ سَعِیدٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ تُرِیدُهُ مِنَ الْخَیْرِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الْوَرَقِ وَ الشَّجَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الْحَصَی وَ الْمَدَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ کُلِّ شَیْ ءٍ خَلَقْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ کَلِمَاتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ رِضَی نَفْسِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ بَلَغَتْهُ عَظَمَتُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ وَسِعَتْهُ رَحْمَتُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ خَزَائِنُهُ بِیَدِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَدَدِ مَا حَفِظَهُ کِتَابُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً سَرْمَداً لَا یَنْقَضِی أَبَداً وَ لَا یُحْصِی لَهُ الْخَلَائِقُ عَدَداً وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعَمِکَ کُلِّهَا عَلَانِیَتِهَا وَ سِرِّهَا أَوَّلِهَا وَ آخِرِهَا ظَاهِرِهَا وَ بَاطِنِهَا اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا کَانَ وَ مَا لَمْ یَکُنْ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً کَمَا أَنْعَمْتَ رَبَّنَا عَلَیْنَا کَثِیراً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْمُلْکُ کُلُّهُ وَ بِیَدِکَ الْخَیْرُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ عَلَانِیَتُهُ وَ سِرُّهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی بَلَائِکَ وَ صُنْعِکَ عِنْدَنَا قلیلا [قَدِیماً] وَ حَدِیثاً خَاصَّةً خَلَقْتَنِی فَأَحْسَنْتَ خَلْقِی وَ هَدَیْتَنِی

ص: 146


1- 1. المعروف عندهم دیباذر، نقله المؤلّف العلامة فی ج 59 ص 95 و 114 من هذه الطبعة.

هدایتم را تمام کردی و به بهترین صورت به من آموختی. معبودا! ستایش تو راست به خاطر حسن امتحان و حمایت تو از من، چه گرفتاری ها که از من برطرف نمودی و چه اندوه ها که از جانم زدودی و چه سختی ها که به دنبالش آسانی آوردی.

خداوندا تو را ستایش بر نعمت هایت، چه آن ها که فراموش شده و چه آن ها که در یاد است، چه آن ها که شکرشان به جای آورده شده و چه آن ها که مورد ناسپاسی قرار گرفته، چه آن ها که گذشته و چه آن ها که بر جای مانده است. خداوندا تو را ستایش به شماره آمرزشت و تو را ستایش به خاطر گذشت و پرده پوشیت و تو را ستایش برای اصلاح امور ما و زیبایی تقدیرت بر ما.

خدایا ما و پدران و مادرانمان را بیامرز، چنانچه در کودکی ما را تربیت کردند و در بزرگی به ما ادب آموختند. خداوندا از پرارج ترین و وسیع ترین مراتب رحمت خویش و از بلندترین و والاترین درجات بهشتت بر ما و آنان ارزانی دار و از خشنودی خویش بدان حد بر ما مقرر فرما که چشممان بدان روشن گردانی و اندوهمان را از بین بری. هم و غممان را در امور دین و دنیای ما برطرف گردان و ما را به همان اندازه از روزیت که به ما رسید قانع گردان و از ما درگذر و همیشه و تا زمانی که زنده هستیم ما را به سلامت دار و {در دنیا و آخرت به ما نیکی ارزانی دار و ما را از عذاب آتش حفظ بفرما.}(1)

روز نهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روز سبکی است و برای انجام هر کاری که بخواهی خوب است، پس کارت را در این روز آغاز کن و قرض بگیر و کشاورزی کن و درخت بکار. کسی که در این روز بجنگد پیروز گردد و کسی که در این روز به مسافرت برود مالی به دست آورد و خیر ببیند و هر کس بگریزد نجات یابد و کسی که بیمار شود، بر او دشوار شود و کسی که گم شود او را بیابند و کسی که در این روز زاده شود شایسته گردد و در تمام احوال خویش توفیق یابد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز آذر، نام فرشته موکل بر میزان در روز قیامت است. روزی است ستوده و خواب هایی که در این روز دیده شود همان روز تعبیر گردد.

دعای این روز از امام صادق علیه السلام:

خداوندا! تو را ستایش بر هر خیر و نیکی که بر ما ارزانی داشتی و تو را ستایش بر هر شر و بدی که از ما دفع کردی و تو را ستایش به شماره آنچه آفریدی و خلق فرمودی و پدید آوردی و ایجاد کردی و تو را ستایش به عدد آنچه آزمودی و به تعداد لطفی که روا داشتی و گرفتی و بخشیدی و میراندی و زندگی بخشیدی و بازگشت تمام این ها به سوی توست، بزرگی تو و برتری. خوار نگردد آن که تو دوستش بداری و عزت مند نگردد آن که تو دشمنش بداری. تو امرت را آشکار کردی و بازگشت به سوی توست، اجابت می کنم تو را ای پروردگار ما و در خدمتت هستم. ستایش تو راست به شماره آنچه به ارث برد و به ارث گذارد و تویی که زمین و هر که در آن است را به ارث می بری و به سوی تو باز می گردند و تو چنانی که خود ثنای خویش گفته ای. سخن هیچ گوینده ای به ستایش تو نمی رسد و

ص: 147


1- . بقره / 201

فَأَکْمَلْتَ هِدَایَتِی وَ عَلَّمْتَنِی فَأَحْسَنْتَ تَعْلِیمِی وَ لَکَ الْحَمْدُ یَا إِلَهِی عَلَی حُسْنِ بَلَائِکَ وَ مَنْعِکَ عِنْدِی فَکَمْ مِنْ کَرْبٍ کَشَفْتَهُ عَنِّی وَ کَمْ مِنْ هَمٍّ فَرَّجْتَهُ عَنِّی وَ کَمْ مِنْ شِدَّةٍ جَعَلْتَ بَعْدَهَا رَخَاءً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعَمِکَ مَا نُسِیَ مِنْهَا وَ مَا ذُکِرَ وَ مَا شُکِرَ مِنْهَا وَ مَا کُفِرَ وَ مَا مَضَی مِنْهَا وَ مَا غَبَرَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَغْفِرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ وَ سَتْرِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی صَلَاحِ أَمْرِنَا وَ حُسْنِ قَضَائِکَ عِنْدَنَا اللَّهُمَّ أَعْطِنَا وَ لِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا کَمَا رَبَّوْنَا صِغَاراً وَ أَدَّبُونَا کِبَاراً اللَّهُمَّ أَعْطِنَا وَ إِیَّاهُمْ مِنْ رَحْمَتِکَ أَسْنَاهَا وَ أَوْسَعَهَا وَ مِنْ جِنَانِکَ أَعْلَاهَا وَ أَرْفَعَهَا وَ أَوْجِبْ لَنَا مِنْ مَرْضَاتِکَ عَنَّا مَا تُقِرُّ بِهِ عُیُونَنَا وَ تُذْهِبُ حُزْنَنَا وَ أَذْهِبْ عَنَّا هُمُومَنَا وَ غُمُومَنَا فِی أَمْرِ دِینِنَا وَ دُنْیَانَا وَ قَنِّعْنَا بِمَا تُیَسِّرُ لَنَا مِنْ رِزْقِکَ وَ اعْفُ عَنَّا وَ عَافِنَا أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنَا وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.

الیوم التاسع

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ خَفِیفٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ تُرِیدُهُ فَابْدَأْ فِیهِ بِالْعَمَلِ وَ اقْتَرِضْ فِیهِ وَ ازْرَعْ وَ اغْرِسْ وَ مَنْ حَارَبَ فِیهِ غُلِبَ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ رُزِقَ مَالًا وَ رَأَی خَیْراً وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ نَجَا وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ ثَقُلَ وَ مَنْ ضَلَّ قُدِرَ عَلَیْهِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ وِلَادَتُهُ وَ وُفِّقَ فِیهِ فِی کُلِّ حَالاتِهِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ آذَرَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَوْمٌ مَحْمُودٌ وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَصِحُّ مِنْ یَوْمِهَا.

الدُّعَاءُ فِیهِ: عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ خَیْرٍ أَعْطَیْتَنَا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ شَرٍّ صَرَفْتَهُ عَنَّا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَبْلَیْتَ وَ أَوْلَیْتَ وَ أَخَذْتَ وَ أَعْطَیْتَ وَ أَمَتَّ وَ أَحْیَیْتَ وَ کُلُّ ذَلِکَ إِلَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ- لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تُبْدِی وَ الْمَعَادُ إِلَیْکَ فَلَبَّیْکَ رَبَّنَا وَ سَعْدَیْکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا وَرَثَ وَ أَوْرَثَ فَإِنَّکَ تَرِثُ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُونَ وَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ- لَا یَبْلُغُ مِدْحَتَکَ قَوْلُ قَائِلٍ

ص: 147

هیچ بخششی، از تو چیزی نکاهد و هیچ سائلی تو را درمانده نسازد.

خداوندا! ستایش تو راست ای صاحب ستایش و نهایت ستایش. تو را ستایش بر ستایش تو و ستایشی که تنها سزاوار توست. خداوندا! تو را ستایش در شب چون تاریکیش همه جا را فرو پوشد و در روز چون روشن گردد. تو را ستایش در دنیا و آخرت و تو را ستایش در آسمان های بلند و تو را ستایش در زمین های پست و آنچه در زیر خاک است. جز ذات تو همه چیز نابودشونده است. هر چه جز توست نابود می شود و تنها ذات تو باقی می ماند. خداوندا! ستایش تو راست در خوشی و ناخوشی و ستایش تو راست در سختی و آسایش و سلامت و بلا و ستایش تو راست در فقر و نعمت.

خداوندا! ستایش تو راست، آنچنان که خویش را در آغاز کتابت [سوره حمد] و تورات و انجیل و قرآن عظیم ستایش فرموده ای و ستایش تو راست، ستایشی که آغاز آن منقطع نگردد و انجام آن پایان نیابد و تو را ستایش به خاطر [نعمت] اسلام و تو را ستایش به خاطر [نعمت] قرآن و تو را ستایش به [شکرانه نعمت] خانواده و مال و تو را ستایش در سختی و آسانی و تو را ستایش در سلامت و شکرگزاری و تو را ستایش بر بردباری پس از علمت و بر بخشش پس از قدرتت و تو را ستایش بر نعمات فراوانت بر ما و تو را ستایش نعمت های

بی شمارت و تو را ستایش، آنچنان که نعماتت بر ما آشکار شده و بر ما پنهان نیست و تو را ستایش آنچنان که نعماتت افزون شد و به شمار درنیامد و تو را ستایش چنانچه دانشت همه چیز را به شماره درآورده و تو را ستایش آنچنان که تو شایسته آنی. خدایی جز تو نیست. نه شب تار و نه آسمان برج دار و نه زمین راه دار و نه دریای موج دار و نه تاریکی های انباشته بر روی هم [چیزی را] از تو نهان دارند.

ای پروردگار من! من خرده ای هستم که توام آفریدی، پس تو راست ستایش. پروردگارا! من ذره ای ناچیز هستم که توام رفعت بخشیدی، پس تو راست ستایش. پروردگارا! من موجود بی ارزشی هستم که توام کرامت دادی، پس تو را ستایش. من خواهانی هستم که توام خوشنود گرداندی، پس تو را ستایش. من مستمندی هستم که توام توانگر کردی، پس تو را ستایش. من خطاکاری هستم که تواش بخشیدی، پس تو را ستایش. من گناهکاری هستم که توام رحم فرمودی ای پروردگارم، پس تو را ستایش. من گواهی هستم که توأم حفظ کردی، پس تو را ستایش. من مسافری هستم که توأم به سلامت داشتی، پس تو را ستایش. من دور از وطنی هستم که توأم بازگرداندی، پس تو را ستایش. من بیماری هستم که توأم شفا بخشیدی ای پروردگارم، پس تو را ستایش. من غریبی هستم که تو زود به دیارم رساندی، پس تو را ستایش. من دردمندی هستم که توام عافیت دادی، پس

ص: 148

وَ لَا یَنْقُصُکَ نَائِلٌ وَ لَا یُحْفِیکَ سَائِلٌ.

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَلِیُّ الْحَمْدِ وَ مُنْتَهَی الْحَمْدِ حَمْداً عَلَی الْحَمْدِ وَ حَمْداً لَا یَنْبَغِی إِلَّا لَکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَرَضِینَ السُّفْلَی وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی وَ کُلُّ شَیْ ءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَکَ یَبْقَی وَ یَفْنَی مَا سِوَاکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ وَ الْعَافِیَةِ وَ الْبَلَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْبُؤْسِ وَ النَّعْمَاءِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا حَمِدْتَ نَفْسَکَ فِی أَوَّلِ الْکِتَابِ وَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا یَنْقَطِعُ أَوَّلُهُ وَ لَا یَنْفَدُ آخِرُهُ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْإِسْلَامِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْقُرْآنِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْمُعَافَاةِ وَ الشُّکْرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نَعْمَائِکَ السَّابِغَةِ عَلَیْنَا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعَمِکَ الَّتِی لَا تُحْصَی وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا ظَهَرَتْ أَیَادِیکَ عَلَیْنَا فَلَمْ تَخْفَ وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا کَثُرَتْ نِعَمُکَ فَلَمْ تُحْصَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَا یُوَارِی مِنْکَ لَیْلٌ دَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ فِجَاجٍ وَ لَا بَحْرٌ ذُو أَمْوَاجٍ وَ لَا ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ.

رَبِّ فَأَنَا الصَّغِیرُ الَّذِی أَبْدَعْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ رَبِّ وَ أَنَا الْوَضِیعُ الَّذِی رَفَعْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ رَبِّ وَ أَنَا الْمُهَانُ الَّذِی أَکْرَمْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الرَّاغِبُ الَّذِی أَرْضَیْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْعَائِلُ الَّذِی أَغْنَیْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْخَاطِئُ الَّذِی عَفَوْتَ عَنْهُ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ الَّذِی رَحِمْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الشَّاهِدُ الَّذِی حَفِظْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمُسَافِرُ الَّذِی سَلَّمْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْغَائِبُ الَّذِی رَدَّیْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمَرِیضُ الَّذِی شَفَیْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْغَرِیبُ الَّذِی رَوَّجْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا السَّقِیمُ الَّذِی عَافَیْتَ رَبِّ فَلَکَ

ص: 148

تو را ستایش. من گرسنه ای هستم که توأم سیر گرداندی، پس تو را ستایش. من برهنه ای هستم که توأم پوشاندی پروردگارم، پس تو را ستایش. من آواره ای هستم که توأم پناه دادی پروردگارم! پس تو را ستایش. من اندکی هستم که تو ای پروردگار فزونیم دادی، پس تو را ستایش. من اندوهگینی هستم که تو ای پروردگار اندوه از دلش زدودی، پس تو را ستایش.

تو را ستایش برای نعمت بسیاری که بر ما ارزانی داشتی و من کسی هستم که وقتی مرا آفریدی، هیچ نبودم، پس تو را ستایش. تو را خواندم و اجابتم کردی، پس تو را ستایش. خداوندا! این نعمت هایی است که مرا بدان مخصوص گرداندی، از میان آن نعماتت که بر فرزندان آدم مبذول داشتی، آنچه مسخرشان کردی و آنچه از آنان دفع کردی. پس تو راست ستایش فراوان. ذره ای از نعماتی که به من بخشیدی، نه به سبب کار شایسته ای بود که از من سر زده باشد و نه حقی که به واسطه آن سزاوار این نعمت گردم. و چنان نبود که هیچ یک از اندوه های دنیا و دردها و انواع بلاهای آن را که از من دور کردی به خاطر کار نیکی باشد که از من سر زده است و من به واسطه آن سزاوار آن لطف گردم، ولی تو با رحمت خویش و حجتی بر من [که آن را تمام کردی] این بلاها را از من دفع کردی، ای مهربان ترین مهربانان! خداوندا ستایش فراوان تو راست، آنچنان که بلاهای بسیاری را از من دفع کردی.

خداوندا بر محمد و خاندان او درود فراوان بفرست و در این زمان و در هر زمان ما را کفایت فرما از آنچه کفایتش را از تو خواستیم و از حوادث شب و روز که به راستی کفایت گری جز تو و پروردگاری به غیر از تو نداریم، پس حاجات ما را در مورد دین و دنیا و آخرت و آغازمان برآورده فرما. تو معبود و سرور ما هستی. حکمت درباره ما نیکو و قضاوتت برای ما عدل است. برای ما خیر و خوبی مقرر فرما و ما را از اهل نیکی و از جمله کسانی قرار ده که در پی موجبات خشنودی تو هستند و از خشمت به دورند و واجباتت را انجام میدهند و از کوتاهی کردن و غفلت روی گردانند و ما را به سلامت دار و همیشه و تا زمانی که عمر داریم، در تمام امور از ما درگذر و چون جانمان را به تمامی گرفتی ما را بیامرز و به ما رحم کن و ما را در زمره نجات یافتگان از آتش دوزخ و واردشوندگان به بهشت و از همراهان حضرت محمد صلی الله علیه و آله قرار ده.

روز دهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که حضرت نوح علیه السلام در این روز زاده شده است. کسی که در این روز زاده شود به پیری و سالخوردگی رسد و پر رزق و روزی گردد. این روز برای خرید و فروش و مسافرت خوب است و گمشده در این روز پیدا شود، و فرد گریزان را نیز بیابند و در بند کشند و کسی که در این روز مریض شود بهتر است وصیت کند.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز آبان نام فرشته گماشته شده بر دریاها و آب ها و رودخانه هاست. روزی سبک و مبارک است و کسی که در این روز از سلطان بگریزد، دستگیر شود و کسی که در این روز زاده شود،

ص: 149

الْحَمْدُ وَ أَنَا الْجَائِعُ الَّذِی أَشْبَعْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْعَارِی الَّذِی کَسَوْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الطَّرِیدُ الَّذِی آوَیْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْقَلِیلُ الَّذِی کَثَّرْتَ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمَهْمُومُ الَّذِی فَرَّجْتَ عَنْهُ رَبِّ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی الَّذِی أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْنَا کَثِیراً وَ أَنَا الَّذِی لَمْ أَکُنْ شَیْئاً حِینَ خَلَقْتَنِی فَلَکَ الْحَمْدُ وَ دَعْوَتُکَ فَأَجَبْتَنِی فَلَکَ الْحَمْدُ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ خَصَصْتَنِی بِهَا مَعَ نِعَمِکَ عَلَی بَنِی آدَمَ فِیمَا سَخَّرْتَ لَهُمْ وَ دَفَعْتَ عَنْهُمْ ذَلِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً وَ لَمْ تُؤْتِنِی شَیْئاً مِمَّا آتَیْتَنِی مِنْ نِعَمِکَ لِعَمَلٍ صَالِحٍ کَانَ مِنِّی وَ لَا لِحَقٍّ أَسْتَوْجِبُ بِهِ ذَلِکَ وَ لَمْ تَصْرِفْ عَنِّی شَیْئاً مِمَّا صَرَفْتَهُ مِنْ هُمُومِ الدُّنْیَا وَ أَوْجَاعِهَا وَ أَنْوَاعِ بَلَائِهَا وَ أَمْرَاضِهَا وَ أَسْقَامِهَا لِأَمْرٍ أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ لَکِنْ صَرَفْتَهُ عَنِّی بِرَحْمَتِکَ وَ حُجَّةً عَلَیَّ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً کَمَا صَرَفْتَ عَنِّی الْبَلَاءَ کَثِیراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَثِیراً وَ اکْفِنَا فِی هَذَا الْوَقْتِ وَ فِی کُلِّ وَقْتٍ مَا اسْتَکْفَیْنَاکَ وَ مِنْ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَلَا کَافِیَ لَنَا سِوَاکَ وَ لَا رَبَّ لَنَا غَیْرُکَ فَاقْضِ حَوَائِجَنَا فِی دِینِنَا وَ دُنْیَانَا وَ آخِرَتِنَا وَ أُولَانَا أَنْتَ إِلَهُنَا وَ مَوْلَانَا حَسَنٌ فِینَا حُکْمُکَ وَ عَدْلٌ فِینَا قَضَاؤُکَ وَ اقْضِ لَنَا الْخَیْرَ وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ الْخَیْرِ وَ مِمَّنْ هُمْ لِمَرْضَاتِکَ مُتَّبِعُونَ وَ لِسَخَطِکَ مُفَارِقُونَ وَ لِفَرَائِضِکَ مُؤَدُّونَ وَ عَنِ التَّفْرِیطِ وَ الْغَفْلَةِ مُعْرِضُونَ وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی کُلِّ الْأُمُورِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنَا وَ إِذَا تَوَفَّیْتَنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ اجْعَلْنَا مِنَ النَّارِ فَائِزِینَ وَ إِلَی جَنَّتِکَ دَاخِلِینَ وَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مُوَافِقِینَ.

الیوم العاشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ وُلِدَ فِیهِ نُوحٌ علیه السلام مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکْبَرُ وَ یَهْرَمُ وَ یُرْزَقُ وَ یَصْلُحُ لِلْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ السَّفَرِ وَ الضَّالَّةُ فِیهِ تُوجَدُ وَ الْهَارِبُ فِیهِ یُظْفَرُ بِهِ وَ یُحْبَسُ وَ یَنْبَغِی لِلْمَرِیضِ فِیهِ أَنْ یُوصِیَ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ آبَانَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْبِحَارِ وَ الْمِیَاهِ وَ الْأَوْدِیَةِ یَوْمٌ خَفِیفٌ مُبَارَکٌ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ مِنْ سُلْطَانٍ أُخِذَ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ

ص: 149

دچار تنگ دستی و گرفتاری نگردد و پر رزق و روزی باشد و خواب هایی که در این روز دیده شود در عرض بیست روز تعبیر گردد.

دعای این روز:

خدایا چه بسیار کارهایی که در آن ها سختی کشیدم و تو سودآوری از آن را برای من آسان فرمودی و شر و بدی آن را از من دور ساختی و در غیاب من مرا حفظ کردی و به من روزی دادی و در گواهی مرا کفایت کردی بی آن که کاری از من در گذشته در آن سر زده باشد و هیچ نیرو و قوتی جز تو نیست، پس تو را سپاس و منت و فضل برای این الطافی که به من داشتی. خدایا چه بسیار چیزهایی که من از آن دور بودم و تو آن را عهده دار شدی و رأی مرا در مورد آن محکم ساختی و لغزشم را کم کردی و به درخواستن مرا توفیق دادی و اراده و عزمم را در این باره راسخ ساختی، پس تو را ستایش فراوان ای معبود من!

خداوندا بر محمد پیامبر امّی، آن پاکیزه خوشنود مبارک پاک و طاهر و خاندان پاک و برگزیده او درود فرست، همان طور که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی، که به راستی تویی ستوده و بزرگوار. خداوندا از تو می خواهم به حق تمام صفات نیکت و به صلوات بر پیامبرت محمد و خاندان او که تمام گناهانم را بیامرزی؛ تازه و کهنه اش را، کوچک و بزرگش را، پنهان و آشکارش را، چه آن ها که می دانم و چه آن ها که نمی دانم و تو آن ها را شمرده و حفظ کرده ای، ای مهربان ترین مهربانان! از تو می خواهم مرا در کار دین و دنیایم محفوظ بداری تا بتوانم واجباتت را به جای آورم و موجبات خشنودیت را فراهم کنم و ایمان و یقینم خالص گردد و از طمع ورزی در امان باشم و [به آسانی] از صراط عبور کنم و همراه حضرت محمد صلی الله علیه و آله باشم و از عذاب آتش ایمن گردم و به بهشت وارد شوم.

خداوندا! در زندگی به جسمم تندرستی ببخش و مرا از سرازیری ایمن دار و از روزی پاکت به من ببخش، ای معبود من! به رحمتت که بر همه چیز در دنیا و آخرت سایه گسترانده، بر من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان! خداوندا تسبیحت گویم و به ستایشت مشغولم، چه بزرگ است نام هایت در میان آسمانیان و چه ستوده است کارت در بین زمینیان و چه آشکار است نیکی ات در خشکی و دریا! خداوندا منزهی تو و به ستایشت مشغولم. از تو درخواست آمرزش دارم و به درگاه تو توبه می کنم که تویی پروردگار و منم بنده. تمام گریزها به سوی توست، ای فرود آورنده باران و اندازه کننده روزی­ها و قسمت کننده زندگی ها، ای مقدر کننده عمرها و روزی دهنده بندگان و سیراب کننده سرزمین ها و صاحب برکات بزرگ.

خداوندا تسبیحت گویم و به ستایشت مشغولم، خدایی جز تو نیست. از تو درخواست آمرزش دارم و به درگاه تو توبه می کنم. تویی که آذرخش به ستایش تو تسبیح می گوید و فرشتگان از بیم تو و عرش اعلی و هوا و آنچه میان آن دو و در زیر خاک است و خورشید و ماه و ستارگان و روشنی و نور و سایه

ص: 150

لَمْ یُصِبْهُ ضِیقٌ وَ کَانَ مَرْزُوقاً وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَظْهَرُ فِی مُدَّةِ عِشْرِینَ یَوْماً.

الدُّعَاءُ فِیهِ: إِلَهِی کَمْ مِنْ أَمْرٍ عُنِیتُ فِیهِ فَیَسَّرْتَ لِیَ الْمَنَافِعَ وَ دَفَعْتَ عَنِّی فِیهِ الشَّرَّ وَ حَفِظْتَنِی فِیهِ عَنِ الْغِیبَةِ وَ رَزَقْتَنِی فِیهِ وَ کَفَیْتَنِی فِی الشَّهَادَةِ بِلَا عَمَلٍ مِنِّی سَلَفَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ وَ الْمَنُّ وَ الطَّوْلُ إِلَهِی کَمْ مِنْ شَیْ ءٍ غِبْتُ عَنْهُ فَتَوَلَّیْتَهُ وَ سَدَدْتَ فِیهِ الرَّأْیَ وَ أَقَلْتَ الْعَثْرَةَ وَ أَنْجَحْتَ فِیهِ الطَّلِبَةَ وَ قَوَّیْتَ فِیهِ الْعَزِیمَةَ فَلَکَ الْحَمْدُ یَا إِلَهِی کَثِیراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الطَّیِّبِ الرَّضِیِّ الْمُبَارَکِ الزَّکِیِّ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَمِیعِ مَحَامِدِکَ وَ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا حَدِیثَهَا وَ قَدِیمَهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَ أَنْتَ مِنْهَا وَ حَفِظْتَهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَنْ تَحْفَظَنِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ حَتَّی أَکُونَ لِفَرَائِضِکَ مُؤَدِّیاً وَ لِمَرْضَاتِکَ مُتَّبِعاً وَ بِالْإِخْلَاصِ مُوقِناً وَ مِنَ الْحِرْصِ آمِناً وَ عَلَی الصِّرَاطِ جَائِزاً وَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مُصَاحِباً وَ مِنَ النَّارِ آمِناً وَ إِلَی الْجَنَّةِ دَاخِلًا.

اللَّهُمَّ عَافِنِی فِی الْحَیَاةِ فِی جِسْمِی وَ آمِنْ سَرْبِی وَ أَسْبِغْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الطَّیِّبِ یَا إِلَهِی وَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ مَا أَعْظَمَ أَسْمَاءَکَ فِی أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَحْمَدَ فِعْلَکَ فِی أَهْلِ الْأَرْضِ وَ أَفْشَی خَیْرَکَ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ إِلَیْکَ الْمَهْرَبُ مُنْزِلُ الْغَیْثِ مُقَدِّرُ الْأَوْقَاتِ قَاسِمُ الْمَعَاشِ قَاضِی الْآجَالِ رَازِقُ الْعِبَادِ مُرْوِی الْبِلَادِ عَظِیمُ الْبَرَکَاتِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَنْتَ الَّذِی یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِکَ وَ الْمَلَائِکَةُ مِنْ خِیفَتِکَ وَ الْعَرْشُ الْأَعْلَی وَ الْهَوَاءُ وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الضِّیَاءُ وَ النُّورُ وَ الظِّلُ

ص: 150

و گرما و سایه و تاریکی. منزهی تو و چه بزرگی تو. هر چه در آسمان ها و زمین و هواست و هر که در اعماق تاریک دریاها و زیر خاک است و از شرق تا غرب تسبیح تو را گویند. منزهی تو، معبودی جز تو نیست، اجابت دعا و سپاسگزاری در آسانی را از تو می خواهم، آمین ای پروردگار جهانیان.

خدای من! منزهی تو و به ستایشت مشغولم، خدایی جز تو نیست. تو آسمان های بلند را برافراشتی و طبقات آن را استوار ساختی، منزهی تو. به فراز و نشیبهای زمینهای پست نظر افکندی و کناره های آن متزلزل گشت. منزهی تو، به دریاها و اعماق آن نظر افکندی و پس هر چه در آن ها بود از روی هراس و بیم از تو آشکار و هویدا شد. منزهی تو، بدانچه شرق و غرب جهان بر آن احاطه دارد و به فضای میان آن دو نظر افکندی پس تمام آن ها در برابر تو خشوع کردند و در برابر بزرگی و بزرگواری ذات تو که کریم ترین ذات هاست، به خشوع و فروتنی افتادند. منزهی تو، که بود آن که تو را بر حذر داشت آنگاه که آسمان ها را برافراشتی و بر عرش عظمت خویش مستولی گشتی؟ منزهی تو، کیست آن که تو را دید آنگاه که زمین را گستراندی و آن را کشیدی و سپس آن را پهن کردی و بسترش ساختی؟ کیست آن که قدرت تو را اندازه گیری کند؟

کیست آن که شاهد بود، آن گاه که کوه ها را برافراشتی و پایه های آن را از روی مهری که نسبت به بندگان خویش داشتی برای اهل آن محکم کردی. منزهی تو، کیست آن که تو را یاری داد آن گاه که دریاها را شکافتی و زمین را بر آن ها احاطه دادی. منزهی تو، چه والاست بردباریت و چه نافذ است دانشت و چه نیکوست آفرینشت. منزهی تو خدای من و به ستایشت مشغولم. که را یارای رسیدن به کنه ستایش و توصیف تو یا توان رسیدن به عرصه پادشاهی تو هست. منزهی تو، دیدگان در برابر تو متحیر مانده و دل ها از هراس و بیم تو مملو گشته اند. منزهی تو خدای من و به ستایشت مشغولم. خدایی جز تو نیست، چه حکیمی و چه دادگری تو، چه رئوف و پرمهری تو و چه بدیع است آفرینشت! تویی زنده و پاینده، معبودی جز تو نیست. بسیار بزرگ و برتری از آنچه ستمگران می گویند .

روز یازدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که حضرت شیث علیه السلام در این روز به دنیا آمد. برای آغاز به کار و خرید و فروش و مسافرت مناسب است. در این روز از ورود بر سلطان اجتناب ورزید و کسی که در این روز بگریزد مطیع و حلقه به گوش بازگردد و کسی که در این روز بیمار شود به زودی شفا می یابد و کسی که گم شود به سلامت بازگردد و کسی که در این روز زاده شود زندگی

ص: 151

وَ الْحَرُورُ وَ الْفَیْ ءُ وَ الظُّلْمَةُ سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَکَ یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَنْ فِی الْهَوَاءِ وَ مَنْ فِی لُجَجِ الْبِحَارِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَی وَ مَا بَیْنَ الْخَافِقَیْنِ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ إِجَابَةَ الدُّعَاءِ وَ الشُّکْرَ فِی الرَّخَاءِ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَطَرْتَ السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ أَوْثَقْتَ أَکْنَافَهُ سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی غُمَارِ الْأَرَضِینَ السُّفْلَی فَزُلْزِلَ أَقْطَارُهَا سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی مَا فِی الْبُحُورِ وَ لُجَجِهَا فَمُحِّصَتْ بِمَا فِیهَا فَرَقاً وَ هَیْبَةً لَکَ سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی مَا أَحَاطَ الْخَافِقَیْنِ وَ إِلَی مَا فِی ذَلِکَ مِنَ الْهَوَاءِ فَخَشَعَ لَکَ جَمِیعُهُ خَاضِعاً وَ لِجَلَالِکَ وَ لِکَرَمِ وَجْهِکَ أَکْرَمِ الْوُجُوهِ خَاشِعاً سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی حَذَّرَکَ حِینَ بَنَیْتَ السَّمَاوَاتِ وَ اسْتَوَیْتَ عَلَی عَرْشِ عَظَمَتِکَ سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی رَآکَ حِینَ سَطَحْتَ الْأَرْضَ فَمَدَدْتَهَا ثُمَّ دَحَوْتَهَا فَجَعَلْتَهَا فِرَاشاً فَمَنْ ذَا الَّذِی یَقْدِرُ قُدْرَتَکَ سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی رَآکَ حِینَ نَصَبْتَ الْجِبَالَ فَأَثْبَتَّ أَسَاسَهَا لِأَهْلِهَا رَحْمَةً مِنْکَ بِخَلْقِکَ سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی أَعَانَکَ حِینَ فَجَّرْتَ الْبُحُورَ وَ أَحَطْتَ بِهَا الْأَرْضَ سُبْحَانَکَ مَا أَفْضَلَ حِلْمَکَ وَ أَمْضَی عِلْمَکَ وَ أَحْسَنَ خَلْقَکَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ مَنْ یَبْلُغُ کُنْهَ حَمْدِکَ وَ وَصْفِکَ أَوْ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَنَالَ مُلْکَکَ سُبْحَانَکَ حَارَتِ الْأَبْصَارُ دُونَکَ وَ امْتَلَأَتِ الْقُلُوبُ فَرَقاً مِنْکَ وَ وَجَلًا مِنْ مَخَافَتِکَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَا أَحْکَمَکَ وَ أَعْدَلَکَ وَ أَرْأَفَکَ وَ أَرْحَمَکَ وَ أَفْطَرَکَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً.

الیوم الحادی عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ وُلِدَ فِیهِ شِیثٌ علیه السلام صَالِحٌ- لِابْتِدَاءِ الْعَمَلِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ السَّفَرِ وَ یُجْتَنَبُ فِیهِ الدُّخُولُ عَلَی السُّلْطَانِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ رَجَعَ طَائِعاً وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یُوشِکُ أَنْ یَبْرَأَ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ یَسْلَمُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ طَابَتْ

ص: 151

خوشی خواهد داشت، ولی او نمی میرد تا این که فقیر شود و از سلطان بگریزد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز خور نام فرشته گماشته شده بر خورشید است، روزی است سبک مثل روز قبل.

دعای این روز:

{منزّه است آن [خدایی] که بنده اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی - که پیرامون آن را برکت داده ایم - سیر داد، تا از نشانه های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.}(1) او [پاک و] منزّه است و از آنچه ستمگران می گویند بسی والاتر است. {آسمان های هفتگانه و زمین و هر کس که در آن هاست او را تسبیح می گویند و هیچ چیز نیست مگر این که در حال ستایش، تسبیح او می گوید، ولی شما تسبیح آن ها را درنمی یابید. به راستی که او همواره بردبار [و] آمرزنده است.}؛(2) {منزّه است او؛ چون کاری را اراده کند، همین قدر به آن می گوید: «موجود شو»، پس بی درنگ موجود می شود.}(3){ پس بر آنچه می گویند شکیبا باش و پیش از بر آمدن آفتاب و قبل از فرو شدن آن، با ستایش پروردگارت [او را] تسبیح گوی، و برخی از ساعات شب و حوالی روز را به نیایش پرداز، باشد که خشنود گردی.}(4)

منزهی تو، چه عظیم الشأنی تو، منزه است خدا، پروردگار عرش، از آنچه وصف می کنند. {منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم.}؛(5) {او پاک و برتر است از آنچه [با وی] شریک می سازند.}؛(6){منزّه است او، اوست خدای یگانه قهار.}؛(7) {[شکوهمند و] پاک است آن کسی که ملکوت هر چیزی در دست اوست، و به سوی اوست که بازگردانیده می شوید.}(8) منزه است خدایی که علم [به] قیامت نزد اوست.{ پروردگار آسمان ها و زمین [و] پروردگار عرش، از آنچه وصف می کنند منزّه است.}؛(9) {آنچه در آسمان ها و زمین است، خدا را به پاکی می ستایند و اوست ارجمند حکیم. فرمانروایی آسمان ها و زمین از آنِ اوست: زنده می کند و می میراند و او بر هر چیزی تواناست. اوست اوّل و آخر و ظاهر و باطن و او به هر چیزی داناست. اوست آن کس که آسمان ها و زمین را در شش روز آفرید؛ آنگاه بر عرش استیلا یافت. آنچه در زمین درآید و آنچه از آن برآید و آنچه از آسمان فرود آید و آنچه در آن بالا رود [همه را] می داند. و هر کجا باشید او با شماست و خدا به هر چه می کنید بیناست. فرمانروایی [مطلق] آسمان ها و زمین از آنِ اوست و [جمله] کارها به سوی خدا بازگردانیده می شود. شب را در روز درمی آورد و روز را [نیز] در شب درمی آورد، و او به راز دل ها داناست.}؛(10) {آنچه در آسمان ها و در زمین است تسبیح گویِ خدای هستند، و اوست شکست ناپذیر سنجیده کار.}(11)

{اوست خدای خالق نوساز صورتگر [که] بهترین نامها [و صفات] از آنِ اوست. آنچه در آسمان ها و زمین است [جمله] تسبیح او می گویند و او عزیز حکیم است.}؛(12) {آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است،

ص: 152


1- . اسرا / 1
2- . اسرا / 44
3- . مریم / 35
4- . طه / 130
5- . انبیا / 87
6- . یونس / 18
7- . زمر / 4
8- . یس / 83
9- . زخرف / 82
10- . حدید / 6-1
11- . حشر / 1
12- . حشر / 24

عِیشَتُهُ غَیْرَ أَنَّهُ لَا یَمُوتُ حَتَّی یَفْتَقِرَ وَ یَهْرُبَ مِنْ سُلْطَانٍ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ خُورَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالشَّمْسِ یَوْمٌ خَفِیفٌ مِثْلُ الَّذِی تَقَدَّمَهُ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوًّا کَبِیراً- تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً- سُبْحانَهُ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ فَاصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضی سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَکَ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ- سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ- سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ- فَسُبْحانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ سُبْحَانَ اللَّهِ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ- سُبْحانَ رَبِّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ- سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ- هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ- لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ- یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ- سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- یُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ

ص: 152

خدایی را که پادشاه پاک ارجمند فرزانه است، تسبیح می گویند.}؛(1){ هر چه در آسمان ها و هر چه در زمین است خدا را تسبیح می گویند. او راست فرمانروایی و او راست ستایش و او بر هر چیزی تواناست.}؛(2) {و بخشی از شب را در برابر او سجده کن و شب[های] دراز، او را به پاکی بستای.}؛(3) {پس به ستایش پروردگارت نیایشگر باش و از او آمرزش خواه، که وی همواره توبه پذیر است.}(4)

منزهی تو که هر بامداد و شامگاه او را نیایش می کنند، مردانی که نه تجارت و نه داد و ستدی، آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات، به خود مشغول نمی دارد، و از روزی که دل ها و دیده ها در آن زیرورو می شود می هراسند. منزه است کسی که آسمان ها از ترس او و ملائکه از هراس او و زمین با بیم و امید او تسبیح گوی اویند و همه از روی کمال فروتنی تسبیحش گویند. خداوندا ستایش همه خاص توست و تمام امور به سوی تو بازمی گردد. از تو برای دین و دنیا و آخرتم هر چه خوبی است مسئلت می­کنم و از هر چه بدی به تو پناه می برم که تو هر چه مشیتت باشد انجام می دهی و هر چه خواهی فرمایی. بر محمد و خاندان نیک و پاک و برگزیده او درود فرست.

روز دوازدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای ازدواج و شراکت و دریانوردی و از میانجی گری در بین مردم دوری کنید و کسی که در این روز بیمار شود به زودی بهبود می یابد و کسی که در این روز زاده شود تربیت او آسان خواهد بود.

سلمان رحمه الله گوید: این روز، روز ماه است. روزی است برگزیده و نام فرشته موکل بر ماه است .

دعای امام صادق علیه السلام در این روز:

منزه است خدایی که عرش او در آسمان هاست. منزه است کسی که در هم کوبیدن او در زمین است. منزه است کسی که اقتدار او در آسمان است. منزه است کسی که شأن او در زمین است. منزه است کسی که حکم و داوری او در گورهاست. منزه است کسی که هیچ گریزانی از دست [قدرت] او به در نرود. منزه است کسی که هیچ پناهگاهی از او نیست جز به سوی او. منزه است زنده ای که نمیرد. {پس خدا را تسبیح گویید آنگاه که به عصر درمی آیید و آنگاه که به بامداد درمی شوید. ستایش از آنِ اوست در آسمان ها و زمین و شامگاهان و وقتی که به نیمروز می رسید. زنده را از مرده بیرون می آورد و مرده را از زنده بیرون می آورد و زمین را بعد از مرگش زنده می سازد و بدین گونه [از گورها] بیرون آورده می شوید.}(5)

{ستایش خدایی را که نه فرزندی گرفته و نه در جهانداری شریکی دارد و نه خوار بوده که [نیاز به] سرپرست داشته باشد و او را بسیار بزرگ شمار.}(6) تسبیح می گویم خدا را به چندین برابر شماره هر موجودی، تسبیحی جاودان و همیشگی

ص: 153


1- . جمعه / 1
2- . تغابن / 1
3- . انسان / 26
4- . نصر / 3
5- . روم / 19-17
6- . اسرا / 111

الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ- یُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا- فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کانَ تَوَّاباً سُبْحَانَکَ أَنْتَ الَّذِی یُسَبِّحُ لَکَ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ- رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ سُبْحَانَ الَّذِی یُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَجَلًا وَ الْمَلَائِکَةُ شَفَقاً وَ الْأَرْضُ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ کُلٌّ یُسَبِّحُهُ دَاخِرِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ أَسْأَلُکَ لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ إِنَّکَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ تَحْکُمُ مَا تُرِیدُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَبْرَارِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ.

الیوم الثانی عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِلتَّزْوِیجِ وَ فَتْحِ الْحَوَانِیتِ وَ الشِّرْکَةِ وَ رُکُوبِ الْبِحَارِ وَ یُجْتَنَبُ فِیهِ الْوَسَاطَةُ بَیْنَ النَّاسِ وَ الْمَرِیضُ یُوشِکُ أَنْ یَبْرَأَ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ هَیِّنَ التَّرْبِیَةِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اللَّهُ: رُوزُ مَاهَ یَوْمٌ مُخْتَارٌ وَ هُوَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْقَمَرِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاوَاتِ عَرْشُهُ سُبْحَانَ مَنْ فِی الْأَرْضِ بَطْشُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ سَطْوَتُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ شَأْنُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ سُبْحَانَ الَّذِی لَا یَفُوتُهُ هَارِبٌ سُبْحَانَ الَّذِی لَا مَلْجَأَ مِنْهُ إِلَّا إِلَیْهِ سُبْحَانَ الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ- فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ- وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ- یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً سُبْحَانَهُ عَدَدَ کُلِّ شَیْ ءٍ أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً سَرْمَداً أَبَداً

ص: 153

آنچنان که سزاوار بزرگی و بخشش اوست. تو را تسبیح می گویم، معبودی جز تو نیست و به ستایش تو مشغولم. تسبیح می گویم خدای بزرگ را و به ستایش او مشغولم. منزه است خداوند بردبار سخاوت مند. منزه است خداوند بلند مرتبه بزرگ. منزه است خدای بر حق. منزه است خدای گیرنده و گستراننده. منزه است خدای زیان و سود رساننده. منزه است خدای بزرگ والا. منزه است خداوند داور دادگر. منزه است بارفعت بلندمرتبه. منزه است خداوند بزرگ، اول آخر، آشکار نهانی که بر همه چیز تواناست و به همه چیز علم دارد. منزه است آن که او این گونه است و دیگری چنین نیست.

منزه است آن جاودانی که هیچ سهوی نکند. منزه است پاینده ای که هیچ گاه سرگرم نشود. منزه است بخشنده ای که بخل نورزد. منزه است سخت نیرویی که ناتوان نشود. منزه است آن آشنایی که غفلت نورزد. منزه است آن زنده ای که نمیرد .

منزه است جاودان پایداری که زوال نپذیرد. منزه است زنده پاینده ای که چرت و خواب او را نگیرد. منزهی تو، معبودی جز تو نیست، یکتایی و شریکی نداری. منزه است خدایی که کوه های پابرجا به صدای خویش چنین تسبیح او را گویند: منزه است پروردگار بزرگ من و به ستایش او مشغولم. منزه است کسی که آسمان های هفتگانه و زمین و هر که در آن هاست تسبیح او را گویند. منزه است خداوند بزرگ بردبار پرسخاوت و او را ستایش.

منزه است خدایی که به عظمت عزت یافته و به قدرت در پرده شده و به رحمت و مهربانی عطابخشی کرده و در مقام رفعت بلندی یافته و در نهایت لطف نزدیکی جسته است و اسرار پوشیده بر او پنهان نیست. نه شب تار و نه دریای خروشان و نه هیچ حجابی بر او پوشیده نیست. دانشش بر همه چیز احاطه یافته و عطوفت و بردباریش گنهکاران را فرا گرفته و خلقتش تمام و کمال و نوست. موجودات گنگ به قدرت او گویا گشته و آفریده هایش گواهی است بر یگانگی او.

خداوندا بر محمد و خاندان محمد پیامبر هدایت و بر اهل بیت کامل و پاکیزه اش درود فرست و ما را ناامید و مأیوس از بخشش خویش باز نگردان ای معبود ما! و پناهمان ده از این که پس از هدایتت دوباره گمراه و گمراه کننده باز گردیم و ما را از سرگردانی در دین محافظت فرما و ما را مسلمان بمیران و ما را به شایستگان ملحق گردان، به حق محمد و خاندان پاک و مطهر او، آمین ای پروردگار جهانیان!

روز سیزدهم

امام صادق علیه السلام فرموده است که این روز، روز نحسی است، پس در این روز از نزاع و صدور حکم و دیدار با سلطان

ص: 154

کَمَا یَنْبَغِی لِعَظَمَتِهِ وَ مَنِّهِ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِحَمْدِکَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْحَلِیمِ الْکَرِیمِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ الْحَقُّ سُبْحَانَ الْقَابِضِ سُبْحَانَ الْبَاسِطِ سُبْحَانَ الضَّارِّ النَّافِعِ سُبْحَانَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ سُبْحَانَ الْقَاضِی بِالْحَقِّ سُبْحَانَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ الْأَوَّلِ الْآخِرِ الظَّاهِرِ الْبَاطِنِ الَّذِی هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ سُبْحَانَ الَّذِی هُوَ هَکَذَا وَ لَا هَکَذَا غَیْرُهُ.

سُبْحَانَ مَنْ هُوَ دَائِمٌ لَا یَسْهُو سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَلْهُو سُبْحَانَ مَنْ هُوَ جَوَادٌ لَا یَبْخَلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ شَدِیدٌ لَا یَضْعُفُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَرِیبٌ لَا یَغْفُلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ سُبْحَانَ الدَّائِمِ الْقَائِمِ الَّذِی لَا یَزُولُ سُبْحَانَ الْحَیِّ الْقَیُّومِ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ سُبْحَانَ مَنْ یُسَبِّحُ لَهُ الْجِبَالُ الرَّوَاسِی بِأَصْوَاتِهَا تَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ مَنْ یُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ الْحَلِیمِ الْکَرِیمِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ مَنِ اعْتَزَّ بِالْعَظَمَةِ وَ احْتَجَبَ بِالْقُدْرَةِ وَ امْتَنَّ بِالرَّحْمَةِ وَ عَلَا فِی الرِّفْعَةِ وَ دَنَا فِی اللُّطْفِ وَ لَمْ یَخَفْ عَلَیْهِ خَافِیَاتُ السَّرَائِرِ وَ لَمْ یُوَارِ عَنْهُ لَیْلٌ دَاجٍ وَ لَا بَحْرٌ عَجَّاجٌ وَ لَا حُجُبٌ- أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ وَسِعَ الْمُذْنِبِینَ رَأْفَةً وَ حِلْماً وَ أَبْدَعَ مَا یُرَی إِتْقَاناً نَطَقَتِ الْأَشْیَاءُ الْمُبْهَمَةُ عَنْ قُدْرَتِهِ وَ شَهِدَتْ مُبْتَدَعَاتُهُ بِوَحْدَانِیَّتِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الْهُدَی وَ أَهْلِ بَیْتِهِ التَّامِّینَ الطَّاهِرِینَ وَ لَا تَرُدَّنَا یَا إِلَهِی مِنْ رَحْمَتِکَ خَائِبِینَ وَ لَا مِنْ فَضْلِکَ آیِسِینَ وَ أَعِذْنَا أَنْ نَرْجِعَ بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا ضَالِّینَ مُضِلِّینَ وَ أَجِرْنَا مِنَ الْحَیْرَةِ فِی الدِّینِ- وَ تَوَفَّنا مُسْلِمِینَ وَ أَلْحِقْنَا بِالصَّالِحِینَ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ آمِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الیوم الثالث عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ فَاتَّقِ فِیهِ الْمُنَازَعَةَ وَ الْحُکُومَةَ وَ لِقَاءَ السُّلْطَانِ

ص: 154

و هر کار دیگری بپرهیز و در این روز بر سر خویش روغن نزن و موهایت را متراش. هر کس در این روز گم شود یا بگریزد به سلامت ماند و کسی که بیمار شود به سختی افتد و گفته شده کسی که در این روز به دنیا بیاید زنده نماند .

سلمان رضی الله عنه گوید: روز تیر نام فرشته موکل بر ستارگان است. روزی نحس و بد است. در این روز از سلطان و تمام کارها بر حذر باش و خواب های این روز بعد از نه روز تعبیر می شود.

دعای این روز:

منزه است آن بلند والا مقام! منزه است کسی که مرگ را بر بندگانش حتمی قرار داده است. منزه است داور دادگر. منزه است پادشاه توانای مقتدر. تسبیح گویم خدا را و به ستایش او مشغولم، تسبیحی که پس از نابودی [همه چیز] باقی می ماند و در کفه میزان پاداش افزون گردد. او را چنان تسبیحی می گویم که شایسته کرامت ذات و عزت و بزرگی او و پاداش بزرگ اوست. منزه است کسی که همه چیز در برابر عظمت او فروتن گشته است. منزه است کسی که همه چیز در برابر قدرت او سر تسلیم فرود آورده است. منزه است کسی که همه چیز در برابر پادشاهی او خاضع گشته است. منزه است کسی که تمام تاریکی ها از نور او روشنایی گرفته است. منزه است کسی که قدرت او فراتر از توان هر قدرتمندی است و کسی حد قدرت او را نشناسد.

منزه است کسی که اولش وصف ناپذیر و آخرش پایان ناپذیر است. منزه است کسی که به اسرار پنهان دل ها آگاه است. منزه است کسی که تعداد گناهان را شماره کرده است. منزه است کسی که هیچ نهانی در زمین و آسمان از او پنهان نیست. منزه است پروردگار بسیار مهربان. منزه است پروردگار یکتا. منزه است خداوندی که از هر بزرگی بزرگ تر است. منزه است خداوندی که از همه کس دلسوزتر و پرمهرتر است. منزه است بردباری که شتاب نکند. منزه است پایداری که غفلت نکند. منزه است بخشنده ای که بخل نورزد.

خداوندا از تو خواهم ای عزت مند والا مقام! ای پاک و پاکیزه! از تو خواهم به عطابخشیت ای عطابخش! و به قدرتت ای توانمند و به بردباریت ای بردبار و به دانشت ای دانا و به بزرگیت ای بزرگ و به پایندگیت ای پاینده، ای حق، ای حق، ای برانگیزنده و ای ارث برنده، ای زنده، ای زنده، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای باشکوه ارجمند، ای پروردگار ما، ای پروردگار ما، ای که معبودی جز تو نیست، ای بزرگ ستایش، از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای سرور ما! ای افتخار ما! ای ذخیره ما! ای آفریننده ما! ای روزی بخش ما! ای میراننده ما و ای زندگی بخش ما! ای وارث ما! ای ساز و برگ ما! ای امید ما! ای آرزوی ما! از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات، ای پاینده و از تو خواهم به حق ذاتت ای خداوند! و از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 155

وَ کُلَّ أَمْرٍ وَ لَا تَدْهُنْ فِیهِ رَأْساً وَ لَا تَحْلِقْ فِیهِ شَعْراً وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ أَوْ هَرَبَ سَلِمَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ أُجْهِدَ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ ذُکِرَ أَنَّهُ لَا یَعِیشُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ تِیرَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالنُّجُومِ یَوْمُ نَحْسٍ رَدِی ءٌ فَاتَّقِ فِیهِ السُّلْطَانَ وَ جَمِیعَ الْأَعْمَالِ وَ الْأَحْلَامُ تَصِحُّ فِیهِ بَعْدَ تِسْعَةِ أَیَّامِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: سُبْحَانَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی سُبْحَانَ مَنْ قَضَی بِالْمَوْتِ عَلَی خَلْقِهِ سُبْحَانَ الْقَاضِی بِالْحَقِّ سُبْحَانَ الْقَادِرِ الْمَلِکِ الْمُقْتَدِرِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ تَسْبِیحاً یَبْقَی بَعْدَ الْفَنَاءِ وَ یَنْمِی فِی کِفَّةِ الْمِیزَانِ لِلْجَزَاءِ سُبْحَانَهُ تَسْبِیحاً کَمَا یَنْبَغِی لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلَالِهِ وَ عَظِیمِ ثَوَابِهِ سُبْحَانَ مَنْ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِهِ سُبْحَانَ مَنِ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِقُدْرَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِمُلْکِهِ سُبْحَانَ مَنْ أَشْرَقَتْ کُلُّ ظُلْمَةٍ لِنُورِهِ سُبْحَانَ مَنْ قُدْرَتُهُ فَوْقَ کُلِّ ذِی قُدْرَةٍ وَ لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قُدْرَتَهُ سُبْحَانَ مَنْ لَا یُوصَفُ أَوَّلُهُ وَ لَا یَنْفَدُ آخِرُهُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ عَالِمٌ بِمَا تُجِنُّهُ الْقُلُوبُ سُبْحَانَ مُحْصِی عَدَدِ الذُّنُوبِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ سُبْحَانَ الرَّبِّ الْوَدُودِ سُبْحَانَ الْفَرْدِ سُبْحَانَ الْأَعْظَمِ مِنْ کُلِّ عَظِیمٍ سُبْحَانَ الْأَرْحَمِ مِنْ کُلِّ رَحِیمٍ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ حَلِیمٌ لَا یَعْجَلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَغْفُلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ جَوَادٌ لَا یَبْخَلُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا ذَا الْعِزِّ الشَّامِخِ یَا قُدُّوسُ أَسْأَلُکَ بِمَنِّکَ یَا مَنَّانُ وَ بِقُدْرَتِکَ یَا قَدِیرُ وَ بِحِلْمِکَ یَا حَلِیمُ وَ بِعِلْمِکَ یَا عَلِیمُ وَ بِعَظَمَتِکَ یَا عَظِیمُ یَا قَیُّومُ یَا قَیُّومُ یَا حَقُّ یَا حَقُّ یَا بَاعِثُ یَا وَارِثُ یَا حَیُّ یَا حَیُّ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا رَبَّنَا یَا رَبَّنَا یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا سَیِّدَنَا یَا فَخْرَنَا یَا ذُخْرَنَا یَا خَالِقَنَا یَا رَازِقَنَا یَا مُمِیتَنَا یَا مُحْیِیَنَا یَا وَارِثَنَا یَا عُدَّتَنَا یَا أَمَلَنَا یَا رَجَاءَنَا أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا قَیُّومُ وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ یَا اللَّهُ وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 155

از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای باعزت. از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای توبه پذیر. از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای توانا. از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای نیرومند. به حق نام های شریف و والایت از تو خواهم که بهترین درودها و برکاتت را بر محمد بنده و فرستاده و پیامبرت و خاندان پاک و مطهر او و بر هر پیامبری از پیامبرانت و همه فرشتگانت بفرستی و مرا در دین و دنیایم و در تمام احوالم به سلامت داری، سلامتی که به واسطه آن از گناهانم درگذری و بر عیوبم پرده پوشی و دینم را اصلاح گردانی و امورم را جمع و جور کنی و غایبم را باز گردانی و خواسته هایم را برآورده سازی و مرا بر دشمنم پیروز گردانی و به واسطه آن مرا از کسی که قصد آزارم را داشته باشد و در پی لغزش و سقوط من باشد، رهایی بخشی و کارهایم را آسان گردانی و به روزیم گشایش بخشی و تنم را تندرست گردانی و بدهی هایم را ادا کنی. تو معبود و سرور من هستی و تو مهربان ترین مهربانانی.

روز چهاردهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای هر کاری خوب است و کسی که در این روز زاده شود، جفاکار و ستمگر گردد. این روز برای علم آموزی و خرید و فروش و مسافرت و قرض گرفتن و دریانوردی خوب است و کسی که بگریزد، دستگیر شود و کسی که بیمار گردد، اگر خدا بخواهد بهبود یابد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز جوش نام فرشته موکل بر انسان و جن، روزی مبارک و خوش یمن و برای هر کاری مناسب است. برای دیدار با سلطان و انسان های بزرگ و دانشمندان خوب است. متولد این روز نویسنده و ادیب گردد و در آخر عمر خود مالش زیاد شود. خواب های این روز پس از بیست و شش روز تعبیر می شود.

دعای این روز:

خدایا بر محمد و خاندان محمد، پیامبر امّی (درس ناخوانده) درود فرست، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی. به راستی که ستوده و بزرگواری. خدایا من به سوی تو شوق دارم و در پی تسبیحی که از تو می کنم و درودی که بر پیامبرت می فرستم از تو می خواهم تمام گناهان کهنه و تازه، بزرگ و کوچک و آشکار و پنهان مرا و گناهانی که تو به شماره درآوردی و من فراموش کرده ام ببخشی و سایر عیوبم را همیشه و تا آخر عمرم بپوشانی و مرا رسوا نسازی ای پروردگار من، و با این وجود تمام کارها را بر من آسان گردانی؛ از [لباس] عافیتی که بر من بپوشانی و مهری که بر من بگسترانی. به راستی که کسی جز تو توانایی و مالکیت این کار را ندارد. خدایی جز تو نیست. صداها در برابر تو فروتن گشته و صفات در برابر تو متحیر مانده و خردها درباره تو سرگردان شده اند. خدایی جز تو نیست،

ص: 156

أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا عَزِیزُ وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا تَوَّابُ وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا قَادِرُ وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا مُقْتَدِرُ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الشَّرِیفَةِ الْعَالِیَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَرَکَاتِکَ عَلَی نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِکَ وَ مَلَائِکَتِکَ أَجْمَعِینَ وَ عَافِنِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی بِمَنِّکَ عَافِیَةً تَغْفِرُ بِهَا ذَنْبِی وَ تَسْتُرُ بِهَا عُیُوبِی وَ تُصْلِحُ بِهَا دِینِی وَ تَجْمَعُ بِهَا شَمْلِی وَ تَرُدُّ بِهَا غَائِبَتِی وَ تُنْجِحُ بِهَا مَطَالِبِی وَ تَنْصُرُنِی بِهَا عَلَی عَدُوِّی وَ تَکْفِینِی بِهَا مَنْ یَبْتَغِی أَذَائِی وَ یَلْتَمِسُ سَقْطَتِی وَ تُیَسِّرُ بِهَا أُمُورِی وَ تُوَسِّعُ بِهَا رِزْقِی وَ تُعَافِی بِهَا بَدَنِی وَ تَقْضِی بِهَا دُیُونِی فِی دِینِی أَنْتَ إِلَهِی وَ مَوْلَایَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الرابع عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ غَشُوماً ظَلُوماً وَ هُوَ جَیِّدٌ لِطَلَبِ الْعِلْمِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ السَّفَرِ وَ الِاسْتِقْرَاضِ وَ رُکُوبِ الْبَحْرِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ أُخِذَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ جُوشَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یَوْمٌ مُبَارَکٌ سَعِیدٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ لِلِقَاءِ السُّلْطَانِ وَ أَشْرَافِ النَّاسِ وَ عُلَمَائِهِمْ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ کَاتِباً أَدِیباً وَ یَکْثُرُ مَالُهُ آخِرَ عُمُرِهِ وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَصِحُّ بَعْدَ سِتَّةٍ وَ عِشْرِینَ یَوْماً.

الدُّعَاءُ: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ عَلَی أَثَرِ تَسْبِیحِکَ وَ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ صَغِیرَهَا وَ سِرَّهَا وَ جَهْرَهَا وَ مَا أَنْتَ مُحْصِیهِ مِنْهَا وَ أَنَا نَاسِیهِ وَ أَنْ تَسْتُرَ عَلَیَّ سَائِرَ عُیُوبِی أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ لَا تَفْضَحَنِی یَا رَبِّ وَ أَنْ تُیَسِّرَ لِی مَعَ ذَلِکَ أُمُورِی کُلَّهَا مِنْ عَافِیَةٍ تُجَلِّلُهَا وَ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا فَإِنَّهُ لَا یَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ وَ یَمْلِکُهُ غَیْرُکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَ تَحَیَّرَتْ دُونَکَ الصِّفَاتُ وَ ضَلَّتْ فِیکَ الْعُقُولُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُ

ص: 156

همه چیز در برابر تو خشوع کرده و هر موجودی برای تو افتادگی نشان دهد. معبودی جز تو نیست، مخلوقات همه از آن توست و زمام اختیار تمام آن ها به دست تو و در قبضه قدرت توست. کسی که به تو شرک ورزد همو بنده خوار و ناتوان توست. معبودی جز تو نیست، تویی پروردگاری که همتایی نداری و جاویدی که پایانی نداری و پاینده ای که زوالی نداری و پادشاهی که همتایی نداری. زنده زندگی بخش به مردگان و مراقب اعمال بندگان هستی. معبودی جز تو نیست، ای که پیش از خلق خود موجود بوده و پس از آنان نیز خواهی بود و بر آن ها غالب و ظاهر هستی. تویی رساننده روزی و گیرنده آن و تویی جان ستان آنان و سرور و منتهای آرزو و محل نیاز و مرجع شکایت آنان. حامی و پشتیبان آنان و سودرسانشان تویی. فراتر از تو مانعی نیست که میان تو و آنان حائل شود و پس از تو کسی نیست تا بین تو و آنان مانع گردد. انتقال و استقرار و حرکت و سکون آنان در دست توست و آنان به تو ایمان دارند و به فضل و احسان تو امیدوارند. تویی پناه هر دل سوخته و اندوهگین و امان هر ترسان و جایگاه هر نعمتی و برطرف کننده هر بلا و سختی و منتهای هر شوق و رغبت و برآورنده هر خواسته ای و هیچ نیرو و قوتی نیست جز به تو. معبودی جز تو نیست، مهربان بر آفریدگانش، بخشنده بر بندگانش در عین بی نیازی از آنان و شدت احتیاج آنان به او. معبودی غیر از تو نیست. آگاه بر هر امر پنهان تویی و حافظ هر راز نهان تویی و تویی که بر هر آنچه بخواهد دقیق است و هر چه اراده فرماید انجام دهد. خداوندا! معبودی جز تو نیست ای مهربان ترین مهربانان! تو را سپاس در مقام سپاسگزاری، ای دانای به عالم غیب و شهود، آفریننده آسمان ها و زمین، باشکوه ارجمند. تویی آمرزنده گناه و توبه پذیر، سخت کیفر، صاحب کرامت. معبودی جز تو نیست، بازگشت همه به سوی توست. بر محمد و خاندان او همگی درود فرست.

روز پانزدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای تمام کارها مناسب است مگر برای کسی که بخواهد قرض بگیرد یا بدهد و کسی که در این روز بیمار شود زود بهبود یابد و کسی که بگریزد او را بیابند و متولد این روز یا زبانش دچار لکنت گردد یا گنگ شود.

سلمان گوید: روز دیبمهر(1) یکی از نام های باری تعالی است، برای هر حاجتی مناسب است و خواب های این روز پس از سه روز تعبیر شود.

دعای این روز:

ص: 157


1- . مخفف دیبامهر

شَیْ ءٍ خَاشِعٌ لَکَ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ ضَارِعٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَکَ الْخَلَائِقُ وَ فِی یَدِکَ النَّوَاصِی جَمِیعُهَا وَ فِی قَبْضَتِکَ وَ کُلُّ مَنْ أَشْرَکَ بِکَ فَعَبْدٌ دَاخِرٌ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّبُّ الَّذِی لَا نِدَّ لَکَ وَ الدَّائِمُ الَّذِی لَا نَفَادَ لَکَ وَ الْقَیُّومُ الَّذِی لَا زَوَالَ لَکَ وَ الْمَلِکُ الَّذِی لَا شَرِیکَ لَکَ الْحَیُّ الْمُحْیِی الْمَوْتَی الْقَائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْأَوَّلُ قَبْلَ خَلْقِکَ وَ الْآخِرُ بَعْدَهُمْ وَ الظَّاهِرُ فَوْقَهُمْ وَ رَازِقُهُمْ وَ قَابِضُهُمْ وَ قَابِضُ أَرْوَاحِهِمْ وَ مَوْلَاهُمْ وَ مُنْتَهَی رَغَبَاتِهِمْ وَ مَوْضِعُ حَاجَاتِهِمْ وَ شَکْوَاهُمْ وَ الدَّافِعُ عَنْهُمْ وَ النَّافِعُ لَهُمْ لَیْسَ

فَوْقَکَ حَاجِزٌ یَحْجُزُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُمْ وَ لَا دُونَکَ مَانِعٌ لَکَ مِنْهُمْ وَ فِی قَبْضَتِکَ مَثْوَاهُمْ وَ إِلَیْکَ مُنْقَلَبُهُمْ فَهُمْ بِکَ مُوقِنُونَ وَ لِفَضْلِکَ وَ إِحْسَانِکَ رَاجُونَ وَ أَنْتَ مَفْزَعُ کُلِّ مَلْهُوفٍ وَ آمِنُ کُلِّ خَائِفٍ وَ مَوْضِعُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ رَافِعُ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحِیمُ لِخَلْقِهِ اللَّطِیفُ بِعِبَادِهِ عَلَی غَنَاءٍ عَنْهُمْ وَ شِدَّةِ فَقْرِهِمْ وَ فَاقَتِهِمْ إِلَیْهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمُطَّلِعُ عَلَی کُلِّ خَفِیَّةٍ الْحَافِظُ لِکُلِّ سَرِیرَةٍ وَ اللَّطِیفُ لِمَا یَشَاءُ وَ الْفَعَّالُ لِمَا یُرِیدُ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ لَکَ الْحَمْدُ شُکْراً یَا عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْتَ غَافِرُ الذَّنْبِ وَ قَابِلُ التَّوْبِ شَدِیدُ الْعِقَابِ ذَا الطَّوْلِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَجْمَعِینَ.

الیوم الخامس عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ الْأُمُورِ إِلَّا مَنْ أَرَادَ أَنْ یَسْتَقْرِضَ أَوْ یُقْرِضَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ عَاجِلًا وَ مَنْ هَرَبَ بِهِ ظُفِرَ بِهِ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ أَلْثَغَ (1) أَوْ أَخْرَسَ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ: رُوزُ دِیبَمِهْرَ(2)

اسْمٌ مِنْ أَسْمَائِهِ تَعَالَی یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَصِحُّ بَعْدَ ثَلَاثَةِ أَیَّامِ.

ص: 157


1- 1. قال قدّس سرّه: اللثغ محرکة و اللثغة بالضم تحول اللسان من السین الی الثاء أو من الراء الی الغین أو اللام أو الیاء أو من حرف الی حرف أو أن لا یتم رفع لسانه و فیه ثقل، و لثغ کفرح فهو ألثغ.
2- 2. مخفف دیبامهر.

خداوندا از تو می خواهم به حق نامت، ای کسی که معبودی جز تو نیست. تویی یکتای یگانه بی نیازی که چیزی در آسمان و زمین با او برابری نکند و از تو می خواهم به حق نام والا و بلندت و از تو می خواهم به حق نام بزرگ بزرگ ترت و از تو می خواهم به حق نام باشکوه شکوهمندترت و از تو می خواهم به حق نامت که {معبودی جز او نیست، داننده غیب و آشکار است، بخشنده مهربان.}(1) از تو می خواهم به حق نامت که {معبودی جز او نیست، سلامت بخش و مؤمن [به حقیقت حقّه خود] مسلط، عزیز، جبّار و متکبّر تویی.}(2) پاک هستی خدایا از آنچه شریکت می گردانند.

از تو می خواهم به حق نام بزرگوار و باعزتت و به حق این که معبودی جز تو نیست، تویی خالق نوساز صورتگر. نام های نیکو از آن توست. هر آنچه در آسمان ها و زمین است تسبیح تو را گوید و تویی عزت مند فرزانه. از تو می خواهم به نام گنجینه پنهانت، معبودی جز تو نیست. خداوندا از تو می خواهم به حق نامت که اگر به آن خوانده شوی پاسخ دهی و اگر از تو درخواست شود آن را عطا کنی. خدایا از تو می خواهم به حق آنچه دوست داری تا با آن نام از تو درخواست کنم و خدایا از تو می خواهم به حق آن نامت که بدان نام از تو درخواست کرد، آن بنده أت که دانشی از کتاب نزد او بود و تو تخت [بلقیس] را پیش از آنکه [سلیمان] چشم بر هم زند به نزدش آوردی.

خدایا از تو خواهم به حق [این که] «معبودی جز تو نیست» {زنده و پاینده ای که نه خوابی سبک او را فرو می گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست. کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی یابند. کرسیِ او آسمان ها و زمین را در بر گرفته و نگهداری آن ها بر او دشوار نیست و اوست والایِ بزرگ.}(3) و از تو می­خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به حق قرآن عظیمی که بر آخرین پیامبران و سرور فرستادگان، بر رسول خویش محمد و خاندان پاک او نازل فرمودی ای پروردگار جهانیان! و از تو می­خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به حق نامی که یکی از آفریدگانت در آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه میان آن دو است تو را بدان خواند .

خدایا دستانمان را با خواری به سوی تو دراز کرده ایم، دستانی که برای اقرار به پروردگاری تو نشان زده شده اند و با دل هایی محزون که با گناه خو گرفته اند به تو چشم امید بسته ایم. خدایا از هراس خویش موهبتی نصیب ما کن تا میان ما و معصیت به پیشگاه تو حائل شود و چنان طاعتی به ما ببخش که ما را به بهشت تو برساند و ما را از چشم و گوش خویش بهره مند ساز و مصیبت ما را در دین قرار مده و دنیای ما را بزرگترین اندوه ما قرار نده و آن را معیار عمل ما قرار مده و کسانی را که رحم و شفقت ندارند بر ما مسلط نگردان و ما را از هر غم و اندوه و سختی نجات بده، ای مهربان ترین مهربانان.

ص: 158


1- . حشر / 22
2- . حشر / 23
3- . بقره / 255

الدُّعَاءُ فِیهِ:

أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْوَاحِدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْجَلِیلِ الْأَجَلِّ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ ... الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ- ... السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ عَمَّا یُشْرِکُونَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَرِیمِ الْعَزِیزِ وَ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِمَا تُحِبُّ أَنْ أَسْأَلَکَ بِهِ مِنْ مَسْأَلَةٍ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ الَّذِی سَأَلَ بِهِ عَبْدُکَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ فَأَتَیْتَهُ بِالْعَرْشِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْهِ طَرْفُهُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ- لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالْقُرْآنِ الْعَظِیمِ الَّذِی أُنْزِلَتْ عَلَی خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ رَسُولِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ اسْمٍ سَمَّاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُمَا رَبَّنَا قَدْ مَدَدْنَا إِلَیْکَ أَیْدِیَنَا وَ هِیَ ذَلِیلَةٌ بِالاعْتِرَافِ بِرُبُوبِیَّتِکَ مَوْسُومَةٌ وَ رَجَوْنَاکَ بِقُلُوبٍ إِلْفِ الذُّنُوبِ مَهْمُومَةٍ اللَّهُمَّ فَاقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طَاعَتِنَا لَکَ مَا تُبَلِّغُنَا بِهِ جَنَّتَکَ وَ مَتِّعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا وَ لَا دُنْیَانَا أَکْبَرَ هَمِّنَا وَ لَا تَجْعَلْهَا مَبْلَغَ عَمَلِنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لَا یَرْحَمُنَا وَ نَجِّنَا مِنْ کُلِّ هَمٍّ وَ شِدَّةٍ وَ غَمٍّ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 158

روز شانزدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روز نحسی است و برای هیچ کاری جز ساختمان سازی و کارهای مقدماتی مناسب نیست و کسی که در این روز به سفر رود هلاک گردد و هر که بگریزد بازگردد و هر که گم شود به سلامت باشد و هر کس بیمار شود به زودی بهبود یابد و متولد این روز اگر پیش از ظهر به دنیا بیاید مجنون گردد و اگر پس از ظهر زاده شود اوضاعش به سامان گردد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز مهر نام فرشته موکل بر رحمت است. روزی نحس است، پس از حرکت در این روز اجتناب کن و خواب های این روز دو روز بعد تعبیر می شود.

دعای این روز:

خداوندا از تو می خواهم که معبودی جز تو نیست، به حق نامت که تصمیم گرفتی بدان نام بر [خلقت] آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و هر چه در آن ها و بین آن­ها خلق فرمودی، و به آن نام پناه می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست، به حق آن نام به تو پناه می آورم. خدایا معبودی جز تو نیست، بدان نام ایمان می­آورم. خدایا معبودی جز تو نیست، بدان نام از تو فریاد خواهم. خدایا معبودی جز تو نیست، بدان نام به درگاهت زاری می کنم. خدایا معبودی جز تو نیست، بدان نام از تو یاری می خواهم. خدایا معبودی جز تو نیست، از تو خواهم به حق آنچه بدان نام تو را خواندم.

خدایا معبودی جز تو نیست، ای خدا ای خدا ای خدا، یکتایی تو و شریک نداری. از تو می خواهم ای بزرگوار ای بزرگوار ای بزرگوار! به بزرگواریت و فضل و بخشش و نعمت و رأفت و مهربانی و آمرزش و زیبایی و عزت و بزرگی و جبروتت که بر خود لازم کردی که بر من رحم کنی، هر چه از تو بخواهم در سلامت و خشنودی به من ببخشایی و مرا در زمره شکرگزاران مبعوث گردانی و پناه می جویم به نامت. خدایا معبودی جز تو نیست و به هر سوگند که در ام الکتاب مکنون [لوح محفوظ] و در کتاب های پیشینیان یا در صحیفه ها یا الواح و زبور و تورات و انجیل و در کتاب مبین و قرآن بزرگ بدان سوگند یاد کردی.

به حق پیامبر رحمت محمد که درودهای با برکت بر او و خاندان او باد، به تو روی کرده ام. ای محمد! پدر و مادرم به فدایت باد، در این حاجتم و در تمام حاجاتم به وسیله تو به درگاه پروردگارت و پروردگارم روی آورم که معبودی جز او نیست و بخشنده و مهربان است. خدایا مرا از بهترین و بهره مندترین بندگانت در هر خیری قرار ده که در

ص: 159

الیوم السادس عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ لَا یَصْلُحُ لِشَیْ ءٍ سِوَی الْأَبْنِیَةِ وَ الْأَسَاسَاتِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ هَلَکَ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ رَجَعَ وَ مَنْ ضَلَّ سَلِمَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ سَرِیعاً وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ مَجْنُوناً إِنْ وُلِدَ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ إِنْ وُلِدَ بَعْدَ الزَّوَالِ صَلَحَتْ حَالُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ مِهْرَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالرَّحْمَةِ وَ هُوَ یَوْمُ نَحْسٍ فَاتَّقِ فِیهِ الْحَرَکَةَ وَ الْأَحْلَامُ تَصِحُّ فِیهِ بَعْدَ یَوْمَیْنِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِاسْمِکَ الَّذِی عَزَمْتَ عَلَی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا خَلَقْتَ بَیْنَهُمَا وَ فِیهِمَا مِنْ شَیْ ءٍ وَ أَسْتَجِیرُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَلْجَأُ إِلَیْکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أُومِنُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغِیثُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَتَضَرَّعُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَعِینُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِمَا دَعْوَتُکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَسْأَلُکَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ بِمَجْدِکَ وَ جُودِکَ وَ فَضْلِکَ وَ مَنِّکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ جَمَالِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ عَظَمَتِکَ وَ جَبَرُوتِکَ لَمَّا أَوْجَبْتَ عَلَی نَفْسِکَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ مَهْمَا سَأَلْتُکَ تُعْطِینِی فِی عَافِیَةٍ وَ رِضْوَانٍ وَ أَنْ تَبْعَثَنِی مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ أَسْتَجِیرُ وَ أَلُوذُ بِاسْمِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِکُلِّ قَسَمٍ قَسَمْتَ بِهِ فِی أُمِّ الْکِتَابِ الْمَکْنُونِ وَ فِی زُبُرِ الْأَوَّلِینَ وَ الصُّحُفِ وَ الْأَلْوَاحِ وَ فِی الزَّبُورِ وَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ فِی الْکِتَابِ الْمُبِینِ وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الصَّلَوَاتُ الْمُبَارَکَاتُ یَا مُحَمَّدُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ فِی حَاجَتِی هَذِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِی إِلَی رَبِّکَ وَ رَبِّی- لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَفْضَلِ عِبَادِکَ نَصِیباً فِی کُلِّ خَیْرٍ تَقْسِمُهُ فِی

ص: 159

این صبح قسمت می کنی؛ از نوری که بدان هدایت کنی یا روزی ای که گشایش دهی یا گناهی که بیامرزی یا کار شایسته ای که بدان توفیق دهی یا دشمنی که سرکوب سازی یا بلایی که بازگردانی یا شومی که به خوشبختی دگرگونش سازی. ای مهربان ترین مهربانان!

از تو خواهم به حق نامت که یگانه و یکتا و بی نظیر و بی نیاز و تک و والا و پروردگار پیامبران و ابراهیم و محمد هستی. من به تو و به آیات و فرستادگان و بهشت و دوزخ و برانگیختن و رستاخیز و نوید و تهدیدت ایمان دارم، پس خدای من، مرا از آنچه خوش نداری دور بدار و بر آنچه می پسندی توفیق ده و در آخرت و دنیا در مورد من نیک مقدر کن که به راستی تویی صاحب نیکی و توفیق از آن توست و تو مهربان ترین مهربانان هستی، بر محمد و خاندان پاک او درود فرست .

روز هفدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روزی متوسط است و از درگیری و دادن و گرفتن قرض در این روز بپرهیزید؛ زیرا کسی که در این روز قرضی دهد به او باز نگردد و کسی که قرض گیرد آن را پس ندهد و کسی که در این روز به دنیا بیاید اوضاعش به سامان گردد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز سروش نام فرشته موکل بر نگهبانی جهان است. این روز، روزی سنگین است، در این روز به دنبال هیچ خواسته­ای نرو.

دعای این روز:

معبودی نیست جز خدا که برطرف کننده هر اندوه است، معبودی نیست جز خدایی که هر خواری را عزت مند کرده است، معبودی نیست جز خدایی که همدم هر انسان تنهاست، معبودی نیست جز خدایی که بی نیاز کننده هر بینواست، معبودی نیست جز خدایی که نیروی هر ناتوان است، معبودی نیست جز خدایی که برطرف گرداننده هر گرفتاری است، معبودی نیست جز خدایی که برآورنده هر آرزوست، معبودی نیست جز خدایی که رفع کننده هر بلاست.

معبودی نیست جز تو که دانای به هر راز نهانی، معبودی نیست جز تو که در هر امر نهانی حاضر هستی، معبودی نیست جز تو که بر هر نجوایی گواهی، معبودی نیست جز تو که برطرف کننده هر بلایی، معبودی نیست جز تو که همه چیز در برابر تو خاضع گشته است، معبودی نیست جز تو که هر کس از تو ترسان گشته به سوی تو بگریزد، معبودی نیست جز تو که همه چیز به تو پابرجاست، معبودی نیست جز تو که همگی [موجودات] به تو نیازمندند، معبودی نیست جز تو که بازگشت همه چیز به سوی توست، معبودی نیست جز تو که یکتایی، یکتایی و شریکی نداری، معبود یگانه تویی و ستایش و فرمانروایی و بزرگی تو راست. زنده می کنی و می میرانی و خود زنده نامیرایی. زمام هر نیکی به دست توست و تو بر همه چیز توانایی. معبودی نیست جز تو که همه چیز

ص: 160

هَذِهِ الْغَدَاةِ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ أَوْ ذَنْبٍ تَغْفِرُهُ أَوْ عَمَلٍ صَالِحٍ تُوَفِّقُ لَهُ أَوْ عَدُوٍّ تَقْمَعُهُ أَوْ بَلَاءٍ تَصْرِفُهُ أَوْ نَحْسٍ تُحَوِّلُهُ إِلَی سَعَادَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ الْوَتْرِ الْمُتَعَالِ رَبِّ النَّبِیِّینَ وَ رَبِّ إِبْرَاهِیمَ وَ رَبِّ مُحَمَّدٍ فَإِنِّی أُومِنُ بِکَ وَ بِآیَاتِکَ وَ رُسُلِکَ وَ جَنَّتِکَ وَ نَارِکَ وَ بَعْثِکَ وَ نُشُورِکَ وَ وَعْدِکَ وَ وَعِیدِکَ فَجَنِّبْنِی إِلَهِی مَا تَکْرَهُ وَ وَفِّقْنِی إِلَی مَا تُحِبُّ وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی إِنَّکَ وَلِیُّ الْخَیْرِ وَ التَّوْفِیقِ لَهُ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

الیوم السابع عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ مُتَوَسِّطٌ فَاحْذَرْ فِیهِ الْمُنَازَعَةَ وَ الْقَرْضَ وَ الِاسْتِقْرَاضَ فَمَنْ أَقْرَضَ فِیهِ شَیْئاً لَمْ یُرَدَّ إِلَیْهِ وَ مَنِ اسْتَقْرَضَ فِیهِ لَمْ یَرُدَّهُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَلَحَتْ حَالُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ سُرُوشَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِحِرَاسَةِ الْعَالَمِ وَ هُوَ یَوْمٌ ثَقِیلٌ فَلَا تَلْتَمِسْ فِیهِ حَاجَةً.

الدُّعَاءُ فِیهِ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُفَرِّجُ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عِزُّ کُلِّ ذَلِیلٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَنِیسُ کُلِّ وَحِیدٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ غِنَی کُلِّ فَقِیرٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قُوَّةُ کُلِّ ضَعِیفٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ کَاشِفُ کُلِّ کُرْبَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَافِعُ کُلِّ بَلِیَّةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ کُلِّ خَفِیَّةٍ.

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ حَاضِرُ کُلِّ سَرِیرَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ بَلْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ ضَارِعُ کُلِّ ضَارِعٍ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ رَاهِبٍ مِنْکَ هَارِبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ قَائِمٌ بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلٌّ مُفْتَقِرٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مُنِیبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ إِلَهاً وَاحِداً لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْمَجْدُ تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ أَنْتَ حَیٌّ لَا تَمُوتُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ

ص: 160

مشتاق توست، معبودی جز تو نیست که پیش از هر چیز بودی، معبودی نیست جز تو که پایان همه چیز هستی. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و او بی شریک است، تا آن هنگام که کوه های استوار پابرجا باشند و پس از نابودی آن ها تا ابد [جاوید و یگانه هستی].

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، تا زمانی که جان در بدن دارم و پس از بیرون رفتن آن تا همیشه، خدایا از تو خواهم به حق نام عظیمت که در قرآن نازل فرمودی و به واسطه آن درخواست هیچ درخواست کننده ای را چه کوچک باشد و چه بزرگ، هر چه باشد رد نمی کند. ای مهربان، ای عطابخش، ای صاحب عرش بزرگ، ای شکوهمند و بزرگوار، ای زنده، ای بی نیاز! معبودی جز تو نیست به حق این که «معبودی جز تو نیست» بر محمد و خاندان او درود فرست و به جسم و گوش و چشمم و تمام اعضای بدنم سلامت بخش و در هر حال و همواره سپاس و یادت را روزی من کن.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، تا زمانی که دستانم در کارند و نیز آن زمان که از کار دست کشند و بعد از نابودی آن ها و در هر حال و همواره. خدایی جز تو نیست که یکتا هستی و همتایی نداری، تا آن زمان که گوش ها بشنوند و زمانی که از کار افتند و در هر حال و تا همیشه. خدایی جز تو نیست که یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که چشم هایم ببینند و زمانی که قادر به دیدن نباشند و در هر حال و تا همیشه. خدایی جز تو نیست که یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که لب هایم حرکت کنند و زمانی که از حرکت باز ایستند و در هر حال و تا ابد.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، پیش از وارد شدن در گورم و در هر حال تا ابد. و گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، گواهی که گوش و گوشت و چشم و استخوان و مو و پوست و مغز و اعصابم و هر چه را که پاهایم با خود دارد آن را بشنوند. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، گواهی که بدان امید گذر از صراط و رهایی از آتش دوزخ و ورود به بهشت را دارم. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که امید دارم زبانم به هنگام خروج جانم بدان گویا شود. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که امیدوارم پروردگارم بدان مرا در زندگی خویش و پس از مرگم رستگار کند، چه با گستراندن طاعت و چه با آمرزش گناهان یا وسعت در روزی و یا دور کردن شر و توفیق در کار خیر، تا زمانی که جانم را به تمامی باز ستاند و کردارم را ختم به خیر گرداند. آمین ای پروردگار جهانیان.

روز هجدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روزی نیک و خوش یمن و مناسب برای انجام هر کاری است؛ از جمله: خرید یا فروش یا کشاورزی یا مسافرت. کسی که در این روز با دشمن خویش نزاع کند بر او پیروز شود و قرض این روز بازگردد و مریض بهبود یابد و متولد

ص: 161

رَاغِبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُنْتَهَی کُلِّ شَیْ ءٍ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا دَامَتِ الْجِبَالُ الرَّاسِیَةُ وَ بَعْدَ زَوَالِهَا أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مَا دَامَتِ الرُّوحُ فِی جَسَدِی وَ بَعْدَ خُرُوجِهَا أَبَداً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ فِی الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ الَّذِی لَا یَمْنَعُ سَائِلًا سَأَلَکَ بِهِ مَا سَأَلَکَ مِنْ صَغِیرٍ وَ کَبِیرٍ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْعَرْشِ الْمَجِیدَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا حَیُّ یَا غَنِیُّ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَبْ لِیَ الْعَافِیَةَ فِی جَسَدِی وَ فِی سَمْعِی وَ فِی بَصَرِی وَ فِی جَمِیعِ جَوَارِحِی وَ ارْزُقْنِی شُکْرَکَ وَ ذِکْرَکَ فِی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مَا عَمِلَتِ الْیَدَانِ وَ مَا لَمْ یَعْمَلَا وَ بَعْدَ فَنَائِهِمَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا سَمِعَتِ الآذان [الْأُذُنَانِ] وَ مَا لَمْ تَسْمَعَا عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا أَبْصَرَتِ الْعَیْنَانِ وَ مَا لَمْ تُبْصِرَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا تَحَرَّکَتِ الشَّفَتَانِ وَ مَا لَمْ تَتَحَرَّکَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَبْلَ دُخُولِی فِی قَبْرِی وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً یَسْمَعُ بِهَا سَمْعِی وَ لَحْمِی وَ بَصَرِی وَ عَظْمِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ مُخِّی وَ عَصَبِی وَ مَا تَشْتَغِلُ بِهِ قَدَمِی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا الْجَوَازَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ وَ الدُّخُولَ إِلَی الْجَنَّةِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً أَرْجُو أَنْ یَنْطَلِقَ بِهَا لِسَانِی عِنْدَ خُرُوجِ رُوحِی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا أَنْ یُسْعِدَنِی رَبِّی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی مِنْ طَاعَةٍ یَنْشُرُهَا وَ ذُنُوبٍ یَغْفِرُهَا وَ رِزْقٍ یَبْسُطُهُ وَ شَرٍّ یَدْفَعُهُ وَ خَیْرٍ یُوَفِّقُ لِفِعْلِهِ حَتَّی یَتَوَفَّانِی وَ قَدْ خَتَمَ بِخَیْرِ عَمَلِی آمِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الیوم الثامن عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ سَعِیدٌ صَالِحٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ بَیْعٍ أَوْ شِرَاءٍ أَوْ زَرْعٍ أَوْ سَفَرٍ وَ مَنْ خَاصَمَ فِیهِ عَدُوَّهُ ظَفِرَ بِهِ وَ الْقَرْضُ فِیهِ یُرَدُّ وَ الْمَرِیضُ یَبْرَأُ وَ مَنْ وُلِدَ

ص: 161

این روز اوضاعش به سامان شود.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گوید: روز رش، نام فرشته موکل بر میزان است و برای مسافرت و طلب حاجات مناسب است.

دعای این روز:

معبودی جز الله نیست به تعداد خشنودیش. معبودی جز الله نیست به تعداد مخلوقاتش. معبودی جز الله نیست هموزن عرشش. معبودی جز الله نیست به تعداد کلماتش. معبودی جز الله نیست به اندازه آسمان ها و زمینش. معبودی جز خداوند ستوده بزرگوار نیست. معبودی جز خدای آمرزنده مهربان نیست. معبودی جز خدای مؤمن [به حقیقت حقّه خود] و مراقب نیست. معبودی جز خدای عزت مند جبار نیست. معبودی جز خدای متکبر چیره نیست. معبودی جز خدای گیرنده و دهنده نیست. معبودی نیست جز خدای بلندمرتبه وفادار، یکتای یگانه تک، بی نیاز چیره بر بندگان، مهربان و رحیم. معبودی نیست جز خدای اول، آخر، آشکار، نهان، فریادرس، نزدیک، اجابت کننده، آمرزنده، سپاس پذیر، دقیق، آگاه، راست گو، آغاز، دانای برتر، خواهان، چیره، نور، بزرگوار، روزی رسان، نوساز، صورت گر، پدید آورنده، نوآفرین، عطابخش، آفریننده، کفایت کننده، عافیت بخش، عزت بخش، خوار کننده، شنوا، بینا، توانا، بردبار، رفعت بخش، جلوگیر، متکبر، آفریننده، نوساز، برانگیزنده، ارث برنده، دیرین، والا، وسعت بخش، پرجبروت، صورتگر [که] بهترین نام ها از آنِ اوست. آنچه در آسمان ها و زمین است [جمله] تسبیح او می گویند و او شکست ناپذیر حکیم است .

اوست خدای مقتدر در جاودانگیش و چیزی با او برابری نمی کند و شباهتی بدو ندارد. هیچ چیز مثل او نیست و اوست شنوای بینا و اوست دقیق آگاه. اوست سریع ترین حسابگران و بخشنده ترین بخشندگان. اوست اجابت کننده دعای درماندگان و خواستاران ذات بزرگوارش. از خدا خواهم به سر حد نهایی کلمه­اش و به عزت، قدرت و اقتدارش که بر محمد و خاندان محمد درود و رحمت فرستد و زندگی و مرگ ما را مبارک گرداند و سلامتی و تندرستی و گشایش در روزیمان و امنیت در سیر زندگی را برای ما حتمی کند و همواره ما را در انجام کارهای شایسته توفیق دهد، به راستی که تنها تویی توفیق دهنده در نیکی ها و بازگرداننده سختی­ها و بدی ها، ای مهربان ترین مهربانان!

روز نوزدهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روزی نیک است و حضرت اسحاق علیه السلام در چنین روزی به دنیا آمد و برای سفر

ص: 162

فِیهِ صَلَحَ حَالُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ رش اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْمِیزَانِ-(1) یَصْلُحُ لِلسَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ رِضَاهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ زِنَةَ عَرْشِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ کَلِمَاتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِلْ ءَ سَمَاوَاتِهِ وَ أَرْضِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَمِیدُ الْمَجِیدُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُتَکَبِّرُ الْقَهَّارُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْوَفِیُّ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ الْقَاهِرُ لِعِبَادِهِ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْمُغِیثُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ الْغَفُورُ الشَّکُورُ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ الصَّادِقُ الْأَوَّلُ الْعَالِمُ الْأَعْلَی الطَّالِبُ الْغَالِبُ النُّورُ الْجَلِیلُ الرَّازِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْبَدِیعُ الْمُبْتَدِعُ الْمَنَّانُ الْخَالِقُ الْکَافِی الْمُعَافِی الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ الْقَدِیرُ الْحَلِیمُ الرَّافِعُ الْمَانِعُ الْمُتَکَبِّرُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ الْقَدِیمُ الرَّفِیعُ الْوَاسِعُ الْجَبَّارُ- الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ هُوَ اللَّهُ الْجَبَّارُ فِی دَیْمُومَتِهِ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ وَ لَا یُشْبِهُهُ- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ أَسْرَعُ الْحاسِبِینَ وَ أَعْطَی الْفَاضِلِینَ الْمُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ الطَّالِبِینَ إِلَی وَجْهِهِ الْکَرِیمِ أَسْأَلُ اللَّهَ بِمُنْتَهَی کَلِمَتِهِ وَ بِعِزَّةِ قُدْرَتِهِ وَ سُلْطَانِهِ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یُبَارِکَ لَنَا فِی مَحْیَانَا وَ مَمَاتِنَا وَ أَنْ یُوجِبَ لَنَا السَّلَامَةَ وَ الْعَافِیَةَ فِی أَجْسَادِنَا وَ السَّعَةَ فِی أَرْزَاقِنَا وَ الْأَمْنَ فِی سَرْبِنَا وَ أَنْ یُوَفِّقَنَا أَبَداً لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَاتِ فَإِنَّهُ لَا یُوَفِّقُ لِلْخَیْرِ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا یَصْرِفُ الْمَحْذُورَ وَ الشَّرَّ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم التاسع عشر

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ سَعِیدٌ وُلِدَ فِیهِ إِسْحَاقُ علیه السلام وَ هُوَ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ

ص: 162


1- 1. هذا هو الصحیح کما فی البرهان، و قد وقع فی کتاب السماء و العالم انه موکل بالنیران.

و کسب روزی و طلب حاجات و علم آموزی و خرید برده و چهارپا مناسب است و کسی که در این روز گم شود یا بگریزد، پانزده روز بعد او را بیابند و متولد این روز شایسته و در کار خیر موفق خواهد بود ان شاء الله.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز فروردین، نام فرشته موکل بر ارواح و گرفتن آن ها و روزی مبارک است.

دعای این روز:

ستایش خدای را بدانچه خود را به وسیله آن ستایش کرده است و خدایی جز خدای یگانه نیست بدانچه آفرینش خود را بدان تهلیل گفته، و تنزیه خدای را بدانچه آفرینش خود را بدان تنزیه فرموده، و خدا بزرگتر است بدانچه آفرینش خود را بدان وسیله به مقام بزرگی در آورده و ستایش خدای را بر نهایت بردباری و منتهی درجه خشنودی او، ستایشی که نه پایانی دارد و نه نهایتی و درود خداوند بر سرورمان محمد، پیامبر امّی و اهل بیت پاک او .

خداوندا، به مقام وحدانیتت و عظمتت و پاکیت و بزرگیت از تو می­خواهم که بر پیامبرت و اهل بیتش درود بفرستی و تمام گناهان مرا، کوچک و بزرگ، پنهانی و آشکار، جدید و قدیم، آن ها که تو برشمردی و من در طول زندگیم از آن غافل شدم، همه را بیامرزی و مرا در انجام کارهای شایسته توفیق دهی تا زمانی که در بهترین حال جانم را بگیری و تمام آرزوهایم را برآورده به خیر گردان و تا پایان عمرم و تا ابد فاصله ای میان من و سلامتی و تندرستی قرار مده و روزیم را تنگ نگردان و در پیریم و وقتی مرگم نزدیک شد به روزیم گشایش ده و در تمام امور برایم خیر مقرر کن و بر محمد و خاندان او درود و رحمت فراوان بفرست.

روز بیستم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روز متوسطی است و برای سفر و برآوردن نیازها و پایه گذاری ها و کاشتن درخت و تاک و ستاندن چهارپا خوب است و کسی که در این روز بگریزد به سختی به او دست بیابند و کسی که گم شود ترس از نیافتن او می رود و آن که بیمار شود، بیماریش دشوار شود و کسی که در این روز زاده شود زندگیش دشوار گردد.

سلمان (رض) گوید: روز بهرام، نام فرشته موکل بر پیروزی و شکست و جنگ و مبارزه و روزی سبک [خوب] و مبارک است.

دعای روایت شده از امام صادق علیه السلام در این روز:

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست، درودی که بتوان بدان به خشنودی تو و به بهشت رسید و از خشم تو و از آتش دوزخ نجات یافت. خدایا حضرت محمد صلی الله علیه و آله را بر چنان مقام پسندیده ای مبعوث فرما که موجب غبطه پیشینیان و پسینیان گردد. خدایا محمد صلی الله علیه و آله را به بهترین قسم عطاء مخصوص گردان و او را به

ص: 163

الْمَعَاشِ وَ الْحَوَائِجِ وَ تَعَلُّمِ الْعِلْمِ وَ شِرَی الرَّقِیقِ وَ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ أَوْ هَرَبَ قُدِرَ عَلَیْهِ بَعْدَ خَمْسَةَ عَشَرَ یَوْماً وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ صَالِحاً مُوَفَّقاً لِلْخَیْرِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ فَرْوَرْدِینُ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْأَرْوَاحِ وَ قَبْضِهَا وَ هُوَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهُ بِهِ نَفْسَهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مُنْتَهَی حِلْمِهِ وَ مَبْلَغِ رِضَاهُ حَمْداً لَا نَفَادَ لَهُ وَ لَا انْقِضَاءَ لَهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَلَی أَثَرِ تَهْلِیلِکَ وَ تَمْجِیدِکَ وَ تَسْبِیحِکَ وَ تَکْبِیرِکَ- [وَ] الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ وَ آلِهِ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا وَ مَا أَحْصَیْتَهُ وَ نَسِیتُهُ أَیَّامَ حَیَاتِی وَ أَنْ تُوَفِّقَنِی لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ حَتَّی تَتَوَفَّانِی عَلَیْهَا عَلَی أَحْسَنِ الْحَالِ وَ أَسْعِدْنِی فِی جَمِیعِ الْآمَالِ وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی

وَ لَا تُقَدِّرْ عَلَیَّ رِزْقِی وَ اجْعَلْهُ اللَّهُمَّ وَاسِعاً عَلَیَّ عِنْدَ کِبَرِ سِنِّی وَ اقْتِرَابِ أَجَلِی وَ اقْضِ لِی بِالْخَیْرِ فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ تَسْلِیماً کَثِیراً.

الیوم العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ مُتَوَسِّطٌ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ قَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ وَضْعِ الْأَسَاسَاتِ وَ غَرْسِ الشَّجَرِ وَ الْکَرْمِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ بَعُدَ دَرْکُهُ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ خِیفَ أَمْرُهُ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ صَعُبَ مَرَضُهُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ صَعُبَ عَیْشُهُ.

قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ بَهْرَامُ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالنَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ الْحُرُوبِ وَ الْجِدَالِ وَ هُوَ یَوْمٌ خَفِیفٌ جَیِّدٌ مُبَارَکٌ.

الدُّعَاءُ فِیهِ مَرْوِیٌّ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً یَبْلُغُ بِهَا رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ یَنْجُو بِهَا مِنْ سَخَطِکَ وَ النَّارِ اللَّهُمَّ ابْعَثْ مُحَمَّداً مَقَامَ مَحْمُودٍ یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ اللَّهُمَّ وَ اخْصُصْ مُحَمَّداً بِأَفْضَلِ قِسْمٍ وَ بَلِّغْهُ

ص: 163

والاترین درجه و جایگاه سروری برسان و محمد را به ذکر پسندیده و بزرگی و حوض [کوثر] که محل ورود بهشتیان است مخصوص گردان .

خداوندا مقام و جایگاه محمد و خاندان او را بلند و برهان او را بزرگ گردان و ما را بر حوض او وارد و از جام آن سیراب گردان و ما را در گروه او محشور کن، در حالی که نه خوار و پشیمان باشیم و نه شکی در دل داشته باشیم و نه جزء انکار کنندگان و نه فریفتگان و گمراهان و نه گمراه گردانندگان باشیم، بلکه از پاداش تو خوشنود و از مجازات تو در امان باشیم. در حقیقت تویی شکست ناپذیر بخشنده. خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود فرست که رهبر خوبی و پیشوای نیکی و فرا خواننده به نیکی است و برکت او بر تمام بندگان می رسد.

خداوندا از هر عطاء، بهترین را به محمد عطا کن تا این که مقام هیچ کدام از آفریدگانت در پیشگاه تو مقرب تر از مقام او و منزلتش پربهره تر از منزلت او و درجه اش نزدیکتر از درجه او به تو و شرافتش از او بزرگ تر و مقام شفاعتش از او والاتر نباشد که درود تو بر او باد. همه این ها را در کنار آسایش و راحتی زندگی و نعمت پابرجا و نهایت فضیلت و شادی و بزرگواری و نهایت کامیابی و بهره مندی از خوشی ها و شادمانی غیر قابل قیاس با شادمانی های دنیوی.

خداوندا! درجه و بالاترین رتبه را به محمد عطا کن و جایگاه او را در علیین و بزرگواری او را در بین مقربان مقرر فرما. ما گواه هستیم که او رسالت تو را تمام و کمال [به خلق] رسانید و برای بندگانت خیرخواهی کرد و آیاتت را تلاوت کرد و حدود تو را به پا داشت و دستور تو را به انجام رساند و حکم تو را بیان کرد و به عهدت وفا کرد و در راه تو جهاد فرمود و آنچنان که شایسته ذات تو بود بندگی و پرستش تو را کرد تا این که مرگش فرا رسید و او را میراندی. به فرمان برداری از تو فرمان داد و خود نیز فرمان برداریت کرد و از گناه تو بازداشت و خود را نیز از آن بازداشت و با دوست تو دوستی و با دشمنت دشمنی کرد. درود و صلواتت بر سرورمان محمد و خاندان او، سرور فرستادگان و پیشوای پرهیزکاران و خاتم پیامبران باد.

خداوندا بر محمد و خاندان پاک محمد درود فرست، در شب چون بپوشاند و در روز چون روشن شود و در دنیا و آخرت، و مقام خشنودی دائمی­ات را به او ارزانی دار. خدایا چشم پیامبرمان محمد و خاندان او را به پیروانش از نسل او و اهل بیت و همسران و امت او همگی روشن کن. همچنین ما و خاندان ما و کسانی که حقی بر گردن ما دارند، چه زنده و چه مرده را در زمره کسانی قرار ده که باعث چشم روشنی او می شوند و چشم همگی ما را به دیدار او روشن کن و بین ما و او جدایی میفکن و ما را خدایا بر حوض او وارد کن و از جام او بر ما بنوشان و ما را در گروه او محشور فرما و ما را بر آیین او بمیران و از پاداش او و همراهی با او محروممان مگردان، به راستی که تو بر همه کار توانا هستی.

خدایا ای پروردگار مرگ و زندگی و ای پروردگار آسمان و زمین و ای پروردگار جهانیان

ص: 164

أَفْضَلَ سُؤْدُدٍ وَ مَحَلٍّ وَ خُصَّ مُحَمَّداً بِالذِّکْرِ وَ الْمَجْدِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ.

اللَّهُمَّ شَرِّفْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ بِمَقَامِهِ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ غَیْرَ خَزَایَا وَ لَا نَادِمِینَ وَ لَا شَاکِّینَ وَ لَا جَاحِدِینَ وَ لَا مَفْتُونِینَ وَ لَا ضَالِّینَ وَ لَا مُضِلِّینَ قَدْ رَضِینَا الثَّوَابَ وَ أَمِنَّا الْعِقَابَ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْخَیْرِ وَ قَائِدِ الْخَیْرِ وَ الدَّاعِی إِلَی الْخَیْرِ وَ بَرَکَتُهُ یُوفِی عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادِ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً مِنْ کُلِّ قِسْمٍ أَفْضَلَ ذَلِکَ الْقِسْمِ حَتَّی لَا یَکُونَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَقْرَبَ مِنْهُ مَجْلِساً وَ أَحْظَی عِنْدَکَ مَنْزِلًا وَ لَا أَقْرَبَ وَسِیلَةً وَ لَا أَعْظَمَ عِنْدَکَ شَرَفاً وَ لَا شَفَاعَةً مِنْهُ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی بَرْدِ الْعَیْشِ وَ الرَّوْحِ وَ قَرَارِ النِّعْمَةِ وَ مُنْتَهَی الْفَضِیلَةِ وَ سُرُورِ الْکَرَامَةِ وَ مُنْتَهَی اللَّذَّاتِ وَ بَهْجَةٍ لَا یُشْبِهُهَا بَهَجَاتُ الدُّنْیَا اللَّهُمَّ آتِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْوَسِیلَةَ وَ أَعْظَمَ الرِّفْعَةِ وَ اجْعَلْ فِی الْعِلِّیِّینَ دَرَجَتَهُ وَ فِی الْمُقَرَّبِینَ کَرَامَتَهُ فَنَحْنُ نَشْهَدُ لَهُ أَنَّهُ بَلَّغَ رِسَالاتِکَ وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ وَ تَلَا آیَاتِکَ وَ أَقَامَ حُدُودَکَ وَ صَدَعَ بِأَمْرِکَ وَ بَیَّنَ حُکْمَکَ وَ وَفَی بِعَهْدِکَ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ وَ عَبَدَکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ وَ أَمَتَّهُ أَمَرَ بِطَاعَتِکَ وَ اْئتَمَرَ بِهَا وَ نَهَی عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ انْتَهَی عَنْهَا وَ وَالَی وَلِیَّکَ وَ عَادَی عَدُوَّکَ فَصَلَوَاتُکَ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی- وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَعْطِهِ الرِّضَا بَعْدَ الرِّضَا اللَّهُمَّ أَقِرَّ عَیْنَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِمَنْ یَتْبَعُهُ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَزْوَاجِهِ وَ أُمَّتِهِ جَمِیعاً وَ اجْعَلْنَا وَ أَهْلَ بُیُوتِنَا وَ مَنْ أَوْجَبْتَ حَقَّهُ عَلَیْنَا الْأَحْیَاءَ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتَ فِیمَنْ تُقِرُّ بِهِ عَیْنَهُ وَ أَقْرِرْ عُیُونَنَا جَمِیعاً بِرُؤْیَتِهِ وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَی مِلَّتِهِ وَ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَ مُرَافَقَتَهُ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

اللَّهُمَّ رَبَّ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ رَبَّ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ

ص: 164

و ای پروردگار ما و پدران پیشین ما! تو یکتا و بی نیازی هستی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. به عزت خویش بر ملکوت حکم رانده و به قدرت خویش اربابان را به بندگی کشانده و به بخشش خویش بر بزرگان سروری کرده و به اقتدار خویش بر اشراف بخشیده و به عظمت خویش کوه ها را رام خویش ساخته ای و بزرگی و عظمت را برای خویش برگزیدی، پس قدرت هیچ کسی بر قدرت تو پیشی نگیرد و عزت کسی به درجه عزت تو نرسد. تویی پناه پناه جویان و ملجأ پناه آورندگان و تکیه گاه مؤمنان و طریق خواسته حاجت طلبان.

خدایا به حق پیامبرت که پیامبر مهربانی است از تو می­خواهم و به تو رو می­آورم که فتنه خواهش ها را از ما دور سازی و می خواهم که به من رحم کنی و به هنگام هر فتنه گمراه کننده مرا ثابت قدم گردانی. تو محل شکایت و درخواست من هستی، هیچ کس مانند تو نیست و توان هیچ کس با تو برابر نیست. تو بزرگ تر و والاتر و گرامی تر و عزیزتر و برتر و عظیم تر و ارجمندتر و بزرگوارتر و برتر از آن هستی که تمام مخلوقات قادر به توصیف تو باشند. تو آنچنانی که خود وصف کرده ای، ای صاحب روز جزا.

خدایا از تو می خواهم به حق هر نامی که دوست داری بدان نام خوانده شوی و به هر دعایی که یکی از آفریدگانت از پیشینیان و پسینیان تو را بدان دعا خوانده و دعایش را مستجاب کرده ای، تمام گناهانم را بیامرزی، کهنه و تازه اش را، کوچک و بزرگش را، نهان و آشکارش را و آنچه را که تو بر من شماره کرده ای و من خود در زندگی فراموشش کرده ام. از تو می خواهم کار دین و دنیایم را آنچنان اصلاح گردانی که اثر آن بر تمام دعاها و خواسته ها و درخواست های من به درگاه تو باقی بماند. خدایا بر محمد و خاندان پاک و برگزیده و نیک او درود و رحمت فرست که همگی بری از نفاق و ناپاکی هستند.

روز بیست و یکم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز، روزی نحس و بد است؛ پس در این روز در پی هیچ خواسته ای نرو و از سلطان پرهیز کن و کسی که در این روز به مسافرت برود جانش در خطر میافتد و متولد این روز نیازمند و محتاج می شود.

سلمان نیز گفته: روز ماه، نام فرشته موکل بر شادی است و فقط برای خونریزی(1) مناسب است.

ص: 165


1- . در ج 59 ص 77 در باب خوش یمنی و شومی روزهای ماه های عربی اضافه شده است: در روایت دیگری آمده که این روزی نحس و روز خونریزی است، پس در این روز در پی هیچ خواسته ای نرو و از سلمان چنین نقل شده که نام این روز، رام روز است و این درست است.

رَبَّنَا وَ رَبَّ آبَائِنَا الْأَوَّلِینَ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ مَلَکْتَ الْمَلَکُوتَ بِعِزَّتِکَ وَ اسْتَعْبَدْتَ الْأَرْبَابَ بِقُدْرَتِکَ وَ سُدْتَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِکَ وَ بَذَلْتَ الْأَشْرَافَ بِتَجَبُّرِکَ وَ هَدَّیْتَ الْجِبَالَ بِعَظَمَتِکَ وَ اصْطَفَیْتَ الْمَجْدَ وَ الْکِبْرِیَاءَ لِنَفْسِکَ فَلَا یُقْدِمُ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْ قُدْرَتِکَ غَیْرُکَ وَ لَا یَبْلُغُ عَزِیزَ عِزِّکَ سِوَاکَ أَنْتَ جَارُ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ لَجَأُ اللَّاجِینَ وَ مُعْتَمَدُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَبِیلُ حَاجَةِ الطَّالِبِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ أَنْ تَصْرِفَ عَنَّا فِتْنَةَ الشَّهَوَاتِ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ تُثَبِّتَنِی عِنْدَ کُلِّ فِتْنَةٍ مُضِلَّةٍ أَنْتَ مَوْضِعُ شَکْوَایَ وَ مَسْأَلَتِی لَیْسَ مِثْلَکَ أَحَدٌ وَ لَا یَقْدِرُ قُدْرَتَکَ أَحَدٌ أَنْتَ أَکْبَرُ وَ أَجَلُّ وَ أَکْرَمُ وَ أَعَزُّ وَ أَعْلَی وَ أَعْظَمُ وَ أَشْرَفُ وَ أَمْجَدُ وَ أَفْضَلُ مِنْ أَنْ یَقْدِرَ الْخَلَائِقُ کُلُّهُمْ عَلَی صِفَتِکَ أَنْتَ کَمَا وَصَفْتَ نَفْسَکَ یَا مَالِکَ یَوْمِ الدِّینِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی بِهِ وَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دَعَاکَ بِهَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ بِهَا أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا جَدِیدَهَا وَ قَدِیمَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا وَ مَا أَحْصَیْتَ عَلَیَّ مِنْهَا وَ نَسِیتُهُ أَیَّامَ حَیَاتِی وَ أَنْ تُصْلِحَ لِی فِی أَمْرِ دِینِی وَ دُنْیَایَ صَلَاحاً بَاقِیاً عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ دُعَائِی إِلَیْکَ وَ حَوَائِجِی وَ مَسْأَلَتِی لَکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ الْأَبْرَارِ الْمُبَرَّءِینَ مِنَ النِّفَاقِ وَ الرِّجْسِ أَجْمَعِینَ.

الیوم الحادی و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ رَدِی ءٌ فَلَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ اتَّقِ فِیهِ السُّلْطَانَ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ خِیفَ عَلَیْهِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ فَقِیراً مُحْتَاجاً.

وَ قَالَ سَلْمَانُ: روز ماه اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْفَرَحِ یَصْلُحُ لِإِهْرَاقِ الدَّمِ حَسْبُ (1).

ص: 165


1- 1. زاد فی ج 59 ص 77 باب سعادة أیّام الشهور العربیة و نحوستها: و فی الروایة الأخری یوم نحس، و هو یوم اراقة الدماء، فلا تطلب فیه حاجة، و نقل عن سلمان ان اسم هذا الیوم رام روز، و هو الصحیح.

دعای این روز:

خداوندا مرا در زمره کسانی قرار ده که به غیب ایمان می آورند و نماز را بر پا می دارند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می کنند و مرا در مسیر هدایت خویش قرار ده و کلماتی را به من بیاموز که به آدم علیه السلام آموختی و توبه او را پذیرفتی؛ که تویی توبه پذیر مهربان. خدایا مرا از کسانی قرار ده که نماز به پا می دارند و زکات می دهند و مرا از کسانی قرار ده که در نماز خویش فروتن هستند و نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهناک خواهند شد. خدایا مرا از {شکیبایانی قرار ده که چون مصیبتی به آنان برسد، می گویند: ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می گردیم.}(1) از جانب خود درود و رحمتی را برای من مقرر دار و مرا از هدایت یافتگان قرار ده .

خدایا در زندگی دنیا و در آخرت مرا با سخن استوار ثابت گردان و مرا از ستمکاران قرار مده. خداوندا مرا از کسانی قرار ده که {فرشتگان جانشان را - در حالی که پاکند - می ستانند [و به آنان] می گویند: درود بر شما باد، به [پاداش] آنچه انجام می دادید به بهشت درآیید.}(2) خدایا مرا از کسانی قرار ده که صبر نمودند و بر پروردگارشان توکّل می کنند. خدایا {در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.}(3) و مرا از کسانی قرار ده که پروا داشته اند و کسانی که نیکوکارند. منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. دعایم را مستجاب گردان و مرا از آتش دوزخ رهایی بخش، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا مرا از {فروتنانی قرار ده که چون [نام] خدا یاد شود، دل هایشان خشیت یابد و [آنان که] بر هر چه برسرشان آید صبر پیشه گانند و برپا دارندگان نمازند و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند.}(4) خداوندا! مرا از {کسانی قرار ده که در نمازشان فروتنند و آنان که از بیهوده رویگردانند و آنان که زکات می پردازند و کسانی که پاکدامنند، مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانی که به دست آورده اند، که در این صورت بر آنان نکوهشی نیست.}(5) خداوندا! مرا از وارثانی قرار ده که بهشت را به ارث می برند و در آنجا جاودان می مانند. و کسانی که از بیم او هراسانند. خدایا! تو مرا از کسانی قرار دادی که به آیات تو ایمان دارند و آنان که به پروردگارشان شرک نمی آورند. پس مرا در زمره {کسانی قرار ده که آنچه را دارند [در راه خدا] می دهند، در حالی که دل هایشان ترسان است [و می دانند] که به سوی پروردگارشان بازخواهند گشت.}(6)

خدایا! مرا از سربازان خویش قرار ده که سربازان تو بی تردید پیروزند. خدایا! از باده ناب سر به مهر به من بنوشان که {مهر آن مُشک است و مشتاقان باید در این [نعمت ها] بر یکدیگر پیشی گیرند.}(7) خدایا {از [چشمه] «تسنیم» مرا سیراب گردان؛ چشمه ای که

ص: 166


1- . بقره / 156-155
2- . نحل / 32
3- . بقره / 201
4- . حج / 35-34
5- . مؤمنون/ 6-2
6- . مؤمنون / 60
7- . مطففین / 26

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ وَ اجْعَلْنِی عَلَی هُدًی مِنْکَ وَ لَقِّنِی لِکَلِمَاتِکَ الَّتِی لَقَّیْتَ آدَمَ وَ تُبْتَ عَلَیْهِ- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یُقِیمُ الصَّلَاةَ وَ یُؤْتِی الزَّکَاةَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْخَاشِعِینَ فِی الصَّلَاةِ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّابِرِینَ الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ وَ اجْعَلْ عَلَیَّ صَلَاةً مِنْکَ وَ رَحْمَةً وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُهْتَدِینَ اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ اللَّهُمَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ- سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجِبْ لِی وَ نَجِّنِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُخْبِتِینَ- الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِینَ عَلی ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ- إِلَّا عَلی أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْوَارِثِینَ- الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ وَ الَّذِینَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِهِ مُشْفِقُونَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ جَعَلْتَنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ بِآیَاتِکَ یُؤْمِنُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ فَاجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلی رَبِّهِمْ راجِعُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ جُنْدِکَ فَإِنَّ جُنْدَکَ هُمُ الْغَالِبُونَ اللَّهُمَّ اسْقِنِی مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ- خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ اللَّهُمَّ اسْقِنِی مِنْ تَسْنِیمٍ عَیْناً یَشْرَبُ

ص: 166

مقرّبان [خدا] از آن نوشند.}(1) خدایا من بر خویش ستم کردم و اگر مرا نیامرزی و به من رحم نکنی از زیانکاران باشم. خدایا! آسانی پس از سختی را از تو مسئلت دارم و از تو می خواهم که پاداشی پایان ناپذیر به من ارزانی داری. {پروردگارا، ما شنیدیم که دعوتگری به ایمان فرا می خواند که: «به پروردگار خود ایمان آورید»، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز، و بدی های ما را بزدای و ما را در زمره نیکان بمیران. پروردگارا، و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما وعده داده ای به ما عطا کن، و ما را روز رستاخیز رسوا مگردان؛ زیرا تو وعده ات را خلاف نمی کنی.}(2)

خداوندا! مرا از کسانی گردان که به عهدت وفادار هستند و پیمان شکنی نکنند و {آنان که آنچه را خدا به پیوستنش فرمان داده می پیوندند و از پروردگارشان می ترسند و از سختی حساب بیم دارند.}(3) خدایا! مرا از کسانی قرار ده {که برای طلب خشنودی پروردگارشان شکیبایی کردند و نماز برپا داشتند و از آنچه روزیشان دادیم، نهان و آشکارا انفاق کردند، و بدی را با نیکی می زدایند، و از کسانی که فرجام خوش سرای باقی را برای آنان}(4) قرار دادیم (قرار دادی). پروردگارا در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.

روز بیست و دوم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای برآوردن حاجات و خرید و فروش و رفتن به نزد سلطان خوب است و صدقه در این روز مورد پذیرش است و کسی که در این روز بیمار گردد به زودی بهبود یابد و کسی که به مسافرت رود به سلامت بازگردد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز باد، نام فرشته موکل بر باد است، روزی است سبک و مناسب برای هر حاجتی.

دعای این روز:

خدایا مرا از کسانی قرار ده که با ایمان و کارهای شایسته به دیدار تو بشتابند و از آنان که در بالاترین درجات بهشت عدن که از زیر [درختان] آن، نهرها روان است ساکنشان گردانی و ما را از جمله کسانی قرار ده که پاک گشتند. پروردگار ما! بر ما ببخشای و به ما رحم کن و تو مهربانترین مهربانانی. خدایا! ما را از آن بندگانت قرار ده که {روی زمین به آرامی گام برمی دارند؛ و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به آنان سلام گویند. و آنانند که در حال سجده یا قیام، شب را به روز می آورند. و کسانی اند که می گویند: پروردگارا، عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذابش سخت و رنج آور است و در حقیقت، آن بد قرارگاه و جایگاهی است. و کسانی اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی می کنند و نه تنگ می گیرند و میان این دو [روش] حد وسط را برمی گزینند. و کسانی اند که با خدا معبودی دیگر نمی خوانند و کسی را که خدا [خونش را]

ص: 167


1- . مطففین / 28-27
2- . آل عمران / 194-193
3- . رعد / 21
4- . رعد / 22

بِهَا الْمُقَرَّبُونَ اللَّهُمَ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی- وَ إِلَّا تَغْفِرْ لِی وَ تَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِینَ اللَّهُمَّ سُؤَالِیَ التَیْسِیرُ بَعْدَ التَّعْسِیرِ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی أَجْراً غَیْرَ مَمْنُونٍ- رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِکَ وَ لا یَنْقُضُونَ الْمِیثاقَ وَ مِنَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ وَ مِمَّنْ جعلنا [جَعَلْتَ] لَهُمْ عُقْبَی الدَّارِ- رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.

الیوم الثانی و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِقَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ الصَّدَقَةُ فِیهِ مَقْبُولَةٌ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یَبْرَأُ سَرِیعاً وَ الْمُسَافِرُ فِیهِ یَرْجِعُ مُعَافًی.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ بَادُ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالرِّیحِ یَوْمٌ خَفِیفٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَلْقَاکَ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ وَ مِمَّنْ تُسْکِنُهُ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یُزَکَّی رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِکَ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً- وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً- وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً- إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً- وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً- وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی

ص: 167

حرام کرده است جز به حق نمی کُشند و زنا نمی کنند و هر کس این ها را انجام دهد سزایش را دریافت خواهد کرد. برای او در روز قیامت عذاب دو چندان می شود و پیوسته در آن خوار می ماند.}؛(1) {کسانی اند که گواهی دروغ نمی دهند؛ و چون بر لغو بگذرند با بزرگواری می گذرند و کسانی اند که چون به آیات پروردگارشان تذکر داده شوند، کر و کور روی آن نمی افتند.}(2)

خدایا مرا از {کسانی قرار ده که می گویند: به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنیِ چشمان [ما] باشد، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان.}(3) خدایا! ما را از کسانی قرار ده {که به [پاس] آنکه صبر کردند، غرفه[های بهشت را] پاداش خواهند یافت و در آنجا با سلام و درود مواجه خواهند شد.}(4) خدایا مرا از کسانی قرار ده که به فضل و کرمت آنان را در سرای جاوید درآوری که نه رنجی در آنجا بدان ها رسد و نه دچار ملال گردند. خدایا مرا به باغ های [پُر ناز و] نعمت، {در میان باغ ها و نهرها، در قرارگاه صدق، نزد پادشاهی توانا}(5) وارد گردان. خدایا مرا از شر نفس خویش حفظ فرما و {بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید و بر مردان و زنان باایمان ببخشای و جز بر هلاکت ستمگران میفزای.}(6)

پروردگارا، روزی که حساب برپا می شود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای. خدایا {بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای، و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند [هیچ گونه] کینه ای مگذار. پروردگارا، راستی که تو رئوف و مهربانی.}(7) خدایا مرا از کسانی قرار ده که {به [پاس] دوستیِ [خدا]، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می دادند. «ما برای خشنودی خداست که به شما می خورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمی خواهیم. ما از پروردگارمان از روز عبوسی سخت، هراسناکیم.»}(8) خدایا مرا از شر آن روز در امان دار و خرمی و شادابی را ارزانیم دار و بهشت و جامه حریر پاداشم گردان.

خدایا مرا در بهشت از {تکیه زنندگان در آن [بهشت] بر تخت ها[ی خویش] قرار ده. در آنجا نه آفتابی بینند و نه سرمایی. و سایه ها[ی درختان] به آنان نزدیک است و میوه هایش [برای چیدن] رام. و ظروف سیمین و جام های بلورین، پیرامون آنان گردانده می شود. جام هایی از سیم که درست به اندازه [و با کمال ظرافت] آن ها را از کار در آورده اند. و در آنجا از جامی که آمیزه زنجبیل دارد به آنان می نوشانند.}(9) خدایا مرا از باده پاکی سیراب گردان که به آنان نوشاندی و دست بندهای سیمینی که پیرایه آنان کردی پیرایه ام گردان و از کوشش مقبول و مورد سپاسی که روزی آنان گرداندی روزیم کن. {پروردگارا، پس از آنکه ما را هدایت کردی، دل هایمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود، رحمتی بر ما ارزانی دار که تو خود بخشایشگری.}(10) و مرا از {شکیبایان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و آمرزش خواهان در سحرگاهان قرار ده.}(11) {پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر [دوش] ما مگذار؛ همچنان که بر [دوشِ] کسانی که پیش از ما بودند نهادی. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویی؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.}(12)

ص: 168


1- . فرقان / 69-63
2- . فرقان / 73-72
3- . فرقان / 74
4- . فرقان / 75
5- . قمر / 55-54
6- . نوح / 28
7- . حشر / 10
8- . انسان / 10-8
9- . انسان / 17-13
10- . آل عمران / 8
11- . آل عمران / 17
12- . بقره / 286

حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً- یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً- الَّذِینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً- وَ الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً.

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فِیها تَحِیَّةً وَ سَلاماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ تُحِلُّهُمْ دَارَ الْمُقَامَةِ مِنْ فَضْلِکَ- لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَ لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا لُغُوبٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ اللَّهُمَّ وَقِّنِی شَرَّ نَفْسِی وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَباراً.

رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ اللَّهُمَ اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یُطْعِمُ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً- إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً- إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً اللَّهُمَّ فَوَقِّنِی شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقِّنِی نَضْرَةً وَ سُرُوراً وَ اجْزِنِی جَنَّةً وَ حَرِیراً.

اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَّکِئِینَ فِی الْجَنَّةِ- عَلَی الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً- وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا- وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَوارِیرَا قَوارِیرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِیراً- وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا اللَّهُمَّ وَ اسْقِنِی کَمَا سَقَیْتَهُمْ شَراباً طَهُوراً وَ حَلِّنِی کَمَا حَلَّیْتَهُمْ أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ ارْزُقْنِی کَمَا رَزَقْتَهُمْ سَعْیاً مَشْکُوراً- رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ- رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ.

ص: 168

خدایا از تو می خواهم که با اعمال شایسته کارم به پایان برسانی و آنچه را که در دعایم از تو خواستم به من ببخشایی ای بزرگ کردار! منزه است پروردگار عزت، {دعوت حق برای اوست. و کسانی که [مشرکان] جز او می خوانند، هیچ جوابی به آنان نمی دهند، مگر مانند کسی که دو دستش را به سوی آب بگشاید تا [آب] به دهانش برسد، در حالی که [آب] به [دهان] او نخواهد رسید و دعای کافران جز بر هدر نباشد. و هر که در آسمان ها و زمین است - خواه و ناخواه - با سایه هایشان، بامدادان و شامگاهان، برای خدا سجده می کنند.}(1)

خدایا از تو می خواهم که به من روزی دهی و به من رحم کنی، ای مهربان، ای رحیم! {آیا به چیزهایی که خدا آفریده است، ننگریسته اند که [چگونه] سایه هایشان از راست و [از جوانب] چپ می گردد و برای خدا در حال فروتنی سر بر خاک می سایند؟ و آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین از جنبندگان و فرشتگان است، برای خدا سجده می کنند و تکبّر نمی ورزند. از پروردگارشان که حاکم بر آن هاست می ترسند و آنچه را مأمورند انجام می دهند.}(2)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که به غیب ایمان می آورند و نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند و به آنچه نازل کردی ایمان دارند و به راستی این تویی که آن را قرآنی بر حق نازل کردی. {بگو: «[چه] به آن ایمان بیاورید یا نیاورید، بی گمان کسانی که پیش از [نزول] آن دانش یافته اند، چون [این کتاب] بر آنان خوانده شود سجده کنان به روی درمی افتند.» و می گویند: «منزّه است پروردگار ما، که وعده پروردگار ما قطعاً انجام شدنی است.» و بر روی زمین می افتند و می گریند و بر فروتنی آن ها می افزاید.}

خدایا مرا از کسانی قرار ده که بر آنان نعمت دادی از پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگان و آنان چه نیکو همدمانند. خدایا مرا در زمره کسانی قرار ده که هدایت کردی و برگزیدی و از آنان که هرگاه آیات [خدای] رحمان بر ایشان خوانده می شد، سجده کنان و گریان به خاک می افتادند. خداوندا مرا از کسانی قرار ده که شب و روز تسبیح تو را گویند و از ذکر تو سستی نورزند و از عبادت تو ملول نگردند و پیوسته تو را تسبیح گویند و برای تو سجده کنند.

خدایا مرا از {کسانی قرار ده که خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد می کنند و در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند [که:] پروردگارا، اینها را بیهوده نیافریده ای؛ منزهی تو! پس ما را از عذابِ آتش دوزخ در امان بدار. پروردگارا، هر که را تو در آتش درآوری، یقیناً رسوایش کرده ای، و برای ستمکاران یاورانی نیست. پروردگارا، ما شنیدیم که دعوتگری به ایمان فرا می خواند که: «به پروردگار خود ایمان آورید»، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز، و بدی های ما را بزدای و ما را در زمره نیکان بمیران. پروردگارا، و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما وعده داده ای به ما عطا کن، و ما را روز رستاخیز رسوا مگردان؛ زیرا تو وعده ات را خلاف نمی کنی.}(3)

ص: 169


1- . رعد / 15-14
2- . نحل / 50- 48[1]
3- . آل عمران / 194-191

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ أَنْ تُعْطِیَنِیَ الَّذِی سَأَلْتُکَ فِی دُعَائِی یَا کَرِیمَ الْفَعَالِ سُبْحَانَ رَبِّ الْعِزَّةِ لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا یَسْتَجِیبُونَ لَهُمْ بِشَیْ ءٍ إِلَّا کَباسِطِ کَفَّیْهِ إِلَی الْماءِ لِیَبْلُغَ فاهُ وَ ما هُوَ بِبالِغِهِ وَ ما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ- وَ لِلَّهِ یَسْجُدُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی وَ تَرْحَمَنِی یَا رَءُوفُ یَا رَحِیمُ- أَ وَ لَمْ یَرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْ ءٍ یَتَفَیَّؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیَمِینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ- وَ لِلَّهِ یَسْجُدُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِکَةُ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ- یَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ- اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أَنْزَلْتَ فَإِنَّکَ أَنْزَلْتَ قُرْآناً بِالْحَقِّ- قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً- وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا- وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ- مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ- وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ هَدَیْتَ وَ اجْتَبَیْتَ وَ مِنَ الَّذِینَ إِذا تُتْلی عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُسَبِّحُونَ لَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ- لا یَفْتُرُونَ مِنْ ذِکْرِکَ وَ لَا یَسْأَمُونَ مِنْ عِبَادَتِکَ یُسَبِّحُونَ لَکَ وَ یَسْجُدُونَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ- رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصارٍ- رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ.

ص: 169

{آیا ندانستی که خداست که هر کس در آسمان ها و هر کس در زمین است و خورشید و ماه و [تمام] ستارگان و کوه ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم برای او سجده می کنند؟ و بسیاری اند که عذاب بر آنان واجب شده است. و هر که را خدا خوار کند او را گرامی دارنده ای نیست؛ چرا که خدا هر چه بخواهد انجام می دهد.}؛(1) {همان کسی که آسمان ها و زمین، و آنچه را که میان آن دو است، در شش روز آفرید. آنگاه بر عرش استیلا یافت. رحمتگر عام [اوست]. در باره وی از خبره ای بپرس [که می داند]. و چون به آنان گفته شود: «[خدای] رحمان را سجده کنید»، می گویند: «رحمان چیست؟ آیا برای چیزی که ما را [بدان] فرمان می دهی سجده کنیم؟» و بر رمیدنشان می افزاید.}(2)

خدایا ای صاحب شایستگان! از تو می خواهم که کار مرا به کارهای شایسته ختم کنی و دعایم را مستجاب گردانی و خواسته مرا و هر کس را که کار او مرا نگران کرده برآورده سازی، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و سوم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که حضرت یوسف علیه السلام در این روز به دنیا آمده و این روز برای درخواست حاجت و تجارت و ازدواج و ورود به دربار پادشاه مناسب است و کسی که در این روز مسافرت کند غنیمت یابد و سود به دست آرد و کسی که در این روز متولد شود تربیتش نیکو گردد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز دیبدین،(3) یکی از نام های باری تعالی و روزی سبک و برای درخواست حاجت مناسب است.

دعای این روز:

{من [آنجا] زنی را یافتم که بر آن ها سلطنت می کرد و از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت. او و قومش را چنین یافتم که به جای خدا برای خورشید سجده می کنند، و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست] بازداشته بود، در نتیجه [به حق] راه نیافته بودند. [آری، شیطان چنین کرده بود] تا برای خدایی که نهان را در آسمان ها و زمین بیرون می آورد و آنچه را پنهان می دارید و آنچه را آشکار می نمایید می داند، سجده نکنند؛ خدای یکتا که هیچ خدایی جز او نیست، پروردگار عرشِ بزرگ است.}؛(4) {پس به [سزای] آنکه دیدار این روزتان را از یاد بردید [عذاب را] بچشید؛ ما [نیز] فراموشتان کردیم، و به [سزای] آنچه انجام می دادید عذاب جاودان را بچشید. تنها کسانی به آیات ما می گروند که چون آن [آیات] را به ایشان یادآوری کنند، سجده کنان به روی درمی افتند، و به ستایش پروردگارشان تسبیح می گویند و آنان بزرگی نمی فروشند. پهلوهایشان از خوابگاه ها جدا می گردد [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند، و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند چه چیز از آنچه روشنی بخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان شده است.}؛(5) {و از نشانه های [حضورِ] او شب

ص: 170


1- . حج / 18
2- . فرقان / 60-59
3- . مخفف دیبادین است.
4- . نمل / 26-23
5- . سجده / 17-14

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ الرَّحْمنُ فَسْئَلْ بِهِ خَبِیراً- وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ قالُوا وَ مَا الرَّحْمنُ أَ نَسْجُدُ لِما تَأْمُرُنا وَ زادَهُمْ نُفُوراً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا وَلِیَّ الصَّالِحِینَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی فِی نَفْسِی وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثالث و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ وُلِدَ فِیهِ یُوسُفُ علیه السلام وَ هُوَ یَوْمٌ صَالِحٌ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ التِّجَارَةِ وَ التَّزْوِیجِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ غَنِمَ وَ أَصَابَ خَیْراً وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ کَانَ حَسَنَ التَّرْبِیَةِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ دَیْبِدِینَ (1) اسْمٌ مِنْ أَسْمَائِهِ تَعَالَی یَوْمٌ خَفِیفٌ صَالِحٌ لِسَائِرِ الْحَوَائِجِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: إِنِّی وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِکُهُمْ وَ أُوتِیَتْ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِیمٌ- وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ- أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- فَذُوقُوا بِما نَسِیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا إِنَّا نَسِیناکُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ- إِنَّما یُؤْمِنُ بِآیاتِنَا الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ- تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ- وَ مِنْ آیاتِهِ اللَّیْلُ

ص: 170


1- 1. بفتح الدال المهملة و سکون الیاء المثناة التحتانیة، او فتحها ثمّ کسر الدال و هو مخفف دیبادین.

و روز و خورشید و ماه است؛ نه برای خورشید سجده کنید و نه برای ماه، و آن خدایی را سجده کنید که آنها را خلق کرده است، اگر تنها او را می پرستید.}(1)

خداوندا تو آمرزنده مهربانی و من گنهکار خطاپیشه و خوار هستم. خداوندا تو بخشنده ای و من محتاج و فقیرم. خدایا تو باقی هستی و من فناپذیر. خدایا تو بی نیاز کننده ای و من نیازمند، تو عزت مند هستی و من خوار، تو آفریننده ای و من آفریده، تو روزی رسانی و من روزی داده شده. تویی صاحب اختیار و منم مملوک. خدایا عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذاب آن سخت است و در حقیقت چه بد قرارگاه و جایگاهی است. [پروردگارا] شنیدیم و گردن نهادیم، پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و فرجام به سوی تو است. پروردگارا، مرا [در هر کاری] به طرز درست وارد کن و به طرز درست بیرون بر و از جانب خود برای من دلیل و یاوری یاری بخش قرار ده. پروردگارا، مرا در جایی پربرکت فرود آور [که] تو نیک ترین مهمان نوازانی. پروردگارا، سینه ام را گشاده گردان و کارم را برای من آسان ساز. {پروردگارا، بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای، و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند [هیچ گونه] کینه ای مگذار. پروردگارا، راستی که تو رئوف و مهربانی.}(2)

خدایا ای زداینده غم و ای برطرف گرداننده اندوه و ای اجابت کننده درخواست درماندگان! تو مهربان ترین مهربانانی. ای کسی که در دنیا و آخرت بخشاینده و مهربانی! در تمام بدی هایم آنچنان به من مهربانی کن که مرا از رحم و مهربانی دیگری بی نیاز گردانی. خدایا ای زنده و ای پاینده! به امید رحمت تو فریاد می خواهم، پس به فریادم برس که من تنها به واسطه تو یارای رسیدن به آرزوهایم و دفع بیزاری هایم را دارم. اختیار امور در دست توست و من بنده فقیر تو و هیچ کسی محتاج تر از من نسبت به تو نیست. خدایا من به نور تو هدایت یافتم و به فضل و بخشش تو بی نیازی جستم و در نعمت تو روزم را به صبح و شب درآوردم. گناهانم پیش روی توست، برای آن ها آمرزش می خواهم و به درگاهت توبه می کنم پروردگارم! خدایا من شر هر که را از بدی او ترسانم به وسیله تو دفع می کنم و از شر او به تو پناه می برم و از تو علیه وی یاری می­طلبم. معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. خدایا من از تو یک زندگی شیرین و مرگی درست و بازگشتی عاری از رسوایی و خواری مسئلت دارم، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا به تو پناه می برم از این که کسی را خوار کنم یا این که خوار گردم و از این که کسی را گمراه کنم یا این که خود گمراه شوم و از این که ستم کنم یا این که مورد ستم واقع شوم و از این که کسی را نادان کنم یا در مورد من کسی مورد نادانی قرار گیرد. ای صاحب عرش عظیم و نعمت دیرین! بزرگی و برتری .

ص: 171


1- . فصلت / 37
2- . حشر / 10

وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ- لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ.

اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ الْخَاطِئُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ الْفَقِیرُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُغْنِی وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ وَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ وَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ اللَّهُمَ اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً رَبَّنَا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ- رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً- رَبِّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ (1)- رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی- رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ یَا فَارِجَ الْهَمِّ وَ یَا کَاشِفَ الْغَمِّ وَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا ارْحَمْنِی فِی جَمِیعِ إِسَاءَتِی رَحْمَةً تُغْنِینِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ اللَّهُمَّ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ فَأَغِثْنِی فَإِنِّی لَا أَمْلِکُ نَفْعَ مَا أَرْجُو وَ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أَکْرَهُ إِلَّا بِکَ فَالْأَمْرُ بِیَدِکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ فَقِیراً وَ لَا أَحَدَ أَفْقَرُ مِنِّی إِلَیْکَ اللَّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْتُ وَ فِی نِعْمَتِکَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ ذُنُوبِی بَیْنَ یَدَیْکَ أَسْتَغْفِرُکَ مِنْهَا رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نَحْرِ کُلِّ مَنْ أَخَافُ مَکْرُوهَهُ وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْ شَرِّهِ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَیْهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِیشَةً هَنِیئَةً وَ مَنِیَّةً سَوِیَّةً وَ مَرَدّاً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَذِلَّ وَ أُذِلَّ وَ أَضِلَّ وَ أُضِلَّ وَ أَظْلِمَ وَ أُظْلَمَ وَ أَجْهَلَ أَوْ أُجْهِلَ أَوْ یُجْهَلَ عَلَیَّ یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْمَنِّ الْقَدِیمِ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ.

ص: 171


1- 1. فی نسخة الکمبانیّ« خیر الوارثین» و هو سهو و سیأتی فی الروایة الثانیة.

روز بیست و چهارم

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که این روز، روزی شوم و بد است. فرعون در این روز زاده شده است؛ لذا در این روز نه در پی حاجتی باش و نه کاری. متولد این روز بهره کمی از زندگی خواهد داشت و خیر نخواهد دید و در آخر عمر یا کشته شود و یا غرق گردد و کسی که در این روز بیمار شود، بیماریش به درازا کشد.

سلمان رضی الله عنه گوید: روز دین نام فرشته موکل بر خواب و بیداری و تلاش و حرکت و نگهبانی از ارواحی است که به جسم ها باز می گردند. روز نحس دائمی است و متولد این روز به همان صورت است که پیش از این ذکر شد.

دعای این روز:

خداوندا جسم و تنم و گوش و چشمم را سلامت دار و آن دو را وارثان من قرار بده، ای آغازی که شریکی نداری، ای جاویدی که پایانی نداری، ای زنده ای که نمیرد، ای زندگی بخش مردگان، تویی ناظر بر کردار هر کس، بر محمد پیامبر امّی و خاندان او و اهل بیتش درود فرست و برای من چنین و چنان کن. خداوندا ای شکافنده صبح و ای شب را مایه آرامش و ماه و خورشید را [وسیله] حساب گرداننده، قرض ما را ادا فرما و از فقر و نداری ما را در پناه گیر و ما را از گوش و چشممان بهره مند گردان و نفس ما را در راهت نیرومند گردان، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا، معبودی جز تو نیست و تویی پادشاه، معبودی جز تو نیست و تو نوآفرینی هستی که پیش از تو چیزی نیست. تو جاوید فناناپذیر هستی، زنده ای که نمیرد، تویی آفریننده هر چه دیدنی است و هر چه نادیدنی. هر روز تو در کاری هستی، بر محمد و خاندان او درود فرست و آمرزش من و پدر و مادرم و برادرانم و هر کسی که نگران او هستم جزء کارهای تو باشد، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا از تو می خواهم بدین روی که تو بزرگوار و توانایی و هر چه بخواهی انجام می شود و به وسیله پیامبرت و خاندان برگزیده، پاک و نیکوی او به درگاهت رو می کنم. ای محمد صلی الله علیه و آله، من به واسطه تو به درگاه خداوند که پروردگار من و پروردگار توست، روی آورم تا این خواسته مرا برآورده سازد، پس در این حاجت و در سایر حاجات و خواسته هایم شفیع من باشی.

خدایا از تو خواهم به حق نامت که مقادیر به وسیله آن مشخص می شود و به وسیله آن بر امواج آب راه روند، چنانچه بر همواری های زمین راه می روند. از تو می خواهم به آن نامت که گام های فرشتگان با شنیدنش بلرزد و از تو می خواهم به آن نامت که موسی علیه السلام از جانب طور تو را به آن نام خواند و اجابتش کردی و از جانب خویش محبتی را بر دل او افکندی و از تو می خواهم به آن نامت که محمد صلی الله علیه و آله تو را بدان نام خواند که برایم چنین و چنان کنی.

ص: 172

الیوم الرابع و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ رَدِی ءٌ فِیهِ وُلِدَ فِرْعَوْنُ فَلَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ لَا أَمْراً مِنَ الْأُمُورِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ نَکِدَ عَیْشُهُ وَ لَمْ یُوَفَّقْ لِخَیْرٍ وَ یُقْتَلُ فِی آخِرِ عُمُرِهِ أَوْ یَغْرَقُ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یَطُولُ مَرَضُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ دِینَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالنَّوْمِ وَ الْیَقَظَةِ وَ السَّعْیِ وَ الْحَرَکَةِ وَ حِرَاسَةِ الْأَرْوَاحِ الَّتِی تَرْجِعُ إِلَی الْأَبْدَانِ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ کَمَا ذُکِرَ آنِفاً.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ عَافِنِی فِی بَدَنِی وَ جَسَدِی وَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ اجْعَلْهُمَا الْوَارِثَیْنِ مِنِّی یَا بَدِی ءُ لَا نِدَّ لَکَ یَا دَائِمُ لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیّاً لَا یَمُوتُ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی أَنْتَ الْقَائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ یَا فَالِقَ الْإِصْبَاحِ وَ یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ حُسْبَاناً اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَقْرِ وَ مَتِّعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ قَوِّنَا فِی أَنْفُسِنَا وَ فِی سَبِیلِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ الْبَدِی ءُ الْبَدِیعُ لَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ الدَّائِمُ غَیْرُ الْفَانِی الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ خَالِقُ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی کُلَّ یَوْمٍ أَنْتَ فِی شَأْنٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الْمَغْفِرَةُ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ إِخْوَانِی وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ الْجَلِیلُ الْمُقْتَدِرُ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُنْ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ وَ آلِهِ الْأَخْیَارِ الطَّیِّبِینَ الْأَبْرَارِ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکَ فِی قَضَاءِ حَاجَتِی هَذِهِ فَکُنْ شَفِیعِی فِیهَا وَ فِی حَوَائِجِی وَ مَطَالِبِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یَمْشِی بِهِ الْمَقَادِیرُ وَ بِهِ یُمْشَی عَلَی طَلَلِ الْمَاءِ کَمَا یُمْشَی بِهِ عَلَی جَدَدِ الْأَرْضِ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تُهَزُّ بِهِ قَدَمُ مَلَائِکَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَی علیه السلام مِنْ جَانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَلْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُحَمَّدٌ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا.

ص: 172

خدایا! به طاق­های عزت از عرشت و رحمت پایدار از کتابت و به حق اسم اعظمت و جلال و شکوهت که والاترین و بزرگ ترین است و به حق کلماتت که نه نیکوکاری از آن درگذرد و نه بدکاری، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و برایم چنین و چنان کنی. خدایا به تو پناه می آورم از ثروتی که موجب طغیان و سرکشی گردد و فقری که موجب فراموشی شود و از هوی و هوسی که موجب نابودی گردد و از عملی که موجب خواری و رسوایی شود. صبح کردم و پروردگارم یگانه یکتایی است که هیچ چیزی را شریک او نگردانم و همراه او معبود دیگری را نخوانم و به غیر از او یاور و سرپرستی برنگیرم.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و آنچه را که از سختی آن بیم دارم برایم آسان کن و آنچه را از دشواری آن در هراسم برایم هموار گردان و آنچه را از ناسازگاری آن می ترسم برایم سهل گردان و آنچه را از دچار شدن در تنگنایش می هراسم برایم فراخ گردان و با خشنودی خویش در کار دنیا و آخرتم گشایش فرما. خدایا در توکل بر تو به من راستی یقین عطا فرما و دعای مرا در شمار دعاهای مستجاب قرار ده و عملم را در زمره اعمال بالا رفته و مورد پذیرش در درگاهت قرار ده. خدایا آنچه بر من تکلیف نموده­ای، توانش را به من عطا کن و آنچه را در توانم نیست بر من تکلیف مکن. خدا مرا بس است و او نیکو حمایتگری است. خدایا یاریم کن و کسی را علیه من یاری مکن و حق مرا از هر که بر من ستم روا داشته بستان و امور دنیا را به مراد من تدبیر کن و نه به زیان من و مرا هدایت کن و راه هدایت را بر من آسان گردان.

خدایا من دین و امانتم و پایان اعمال خویش و هر نعمتی را که در دنیا و آخرت به من ارزانی داشتی به تو می سپارم و به راستی تویی که سپرده­های نزد خودت را ضایع نخواهی کرد. خدایا هیچ کس مرا از تو پناه ندهد و غیر از تو پناهگاهی ندارم. خدایا بر محمد و خاندان او درود بفرست و به اندازه چشم بر هم زدنی مرا به حال خویش وامگذار و [نعمت] شایسته ای را که به من عطا فرموده ای از من باز مستان؛ چرا که آنچه را تو بخشیدی کسی نتواند مانع شود و آنچه را تو مانع شوی، کسش نتواند بخشید و کوشش هیچ صاحب کوششی در برابر تو سودی ندارد. پروردگارا! در این دنیا به ما نیکی و در آخرت نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار و بر محمد و خاندان پاک و برگزیده او درود و رحمت فرست، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و پنجم

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که این روز، روزی نحس و بد است و در این روز خود را حفظ کن و به دنبال برآوردن خواسته ای نباش که بلای این روز سخت است، در این روز خداوند مردم مصر را به همراه فرعون به آیاتی عذاب نمود و کسی که در این روز بیمار گردد به سختی افتد و کسی که در این روز زاده شود فردی مبارک، روزی دار و شریف خواهد شد، دچار بیماری سختی گردد ولی از آن سلامت یابد.

سلمان رضی الله عنه در مورد این روز گفته است: روز ارد، نام فرشته موکل بر جنیان و شیاطین است.

ص: 173

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُسْتَقَرِّ الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ جَلَالِکَ الْأَعْلَی الْأَکْرَمِ وَ کَلِمَاتِکَ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ غِنًی مُطْغٍ وَ مِنْ فَقْرٍ مُنْسٍ وَ هَوًی مُرْدٍ وَ مِنْ عَمَلٍ مُخْزٍ أَصْبَحْتُ وَ رَبِّیَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَهُ إِلَهاً آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَوِّنْ عَلَیَّ مَا أَخَافُ مَشَقَّتَهُ وَ یَسِّرْ لِی مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ سَهِّلْ لِی مَا أَخَافُ حُزُونَتَهُ وَ وَسِّعْ لِی مَا أَخَافُ ضِیقَهُ وَ فَرِّجْ عَنِّی فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی بِرِضَاکَ عَنِّی اللَّهُمَّ هَبْ لِی صِدْقَ الْیَقِینِ فِی التَّوَکُّلِ عَلَیْکَ وَ اجْعَلْ دُعَائِی فِی الْمُسْتَجَابِ مِنَ الدُّعَاءِ وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ اللَّهُمَّ طَوِّقْنِی مَا حَمَّلْتَنِی وَ لَا تُحَمِّلْنِی مَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ اللَّهُمَّ أَعِنِّی وَ لَا تُعِنْ عَلَیَّ وَ اقْضِ لِی عَلَی کُلِّ مَنْ بَغَی عَلَیَّ وَ امْکُرْ لِی وَ لَا تَمْکُرْ بِی وَ اهْدِنِی وَ یَسِّرِ الْهُدَی لِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ دِینِی وَ أَمَانَتِی وَ خَوَاتِیمَ أَعْمَالِی وَ جَمِیعَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَأَنْتَ الَّذِی لَا تَضِیعُ وَدَائِعُکَ اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَنْ یُجِیرَنِی مِنْکَ أَحَدٌ وَ لَا أَجِدُ مِنْ دُونِکَ مُلْتَحَداً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَکِلْنِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً وَ لَا تَنْزِعْ مِنِّی صَالِحاً أَعْطَیْتَهُ فَإِنَّهُ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَ لَا یَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْکَ الْجَدُّ- رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الخامس و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ رَدِی ءٌ فَاحْفَظْ فِیهِ نَفْسَکَ وَ لَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً فَإِنَّهُ یَوْمٌ شَدِیدُ الْبَلَاءِ ضَرَبَ اللَّهُ فِیهِ أَهْلَ مِصْرَ بِالْآیَاتِ مَعَ فِرْعَوْنَ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یُجْهَدُ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ مُبَارَکاً مَرْزُوقاً نَجِیّاً وَ یُصِیبُهُ عِلَّةٌ شَدِیدَةٌ وَ یَسْلَمُ مِنْهَا.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ: رُوزُ أَرْدَ(1) اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْجِنِّ وَ الشَّیَاطِینِ

ص: 173


1- 1. أرد بفتح الهمزة و سکون الراء المهملة ثمّ الدال المهملة و قد یمد الهمزة و قیل بکسرها کما فی البرهان.

روزی است نحس که در این روز اهل مصر با نشانه هایی عذاب شدند. پس در این روز وقت خود را صرف دعا و نماز و کار نیک کن.

دعای این روز:

پناه می برم به کلمات تامه خداوند که نیکوکار و بدکار را یارای گذر از آن ها نیست، از شر هر چه در زمین آفریده شده و آنچه از آن بیرون آید و آنچه از آسمان فرود آید و آنچه در آن بالا می رود و از شر وارد شونده در شب و روز، جز آن که خبر خوشی آورد، ای بخشاینده! خدایا از تو ایمانی خواهم که بازگشتی در آن نباشد و نعمتی که پایان نپذیرد و همراهی با پیامبرت صلی الله علیه و آله در بالاترین درجه بهشت جاوید با پیامبران و راستگویان و شهدا و شایستگان، و چه نیکو رفیقانی هستند آنان.

خدایا مرا از بیمم در امان دار و عیبم را بپوشان و از لغزشم درگذر، که تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و یکتایی و شریکی نداری، پادشاهی و ستایش از آن توست و تو بر همه چیز توانایی. خدایا! من از تو درخواست می کنم و تویی درخواست شده پسندیده و تویی معبود عطابخش، صاحب شکوه و بزرگی، [از تو خواهم] که تمام گناهانم را ببخشی: کوچک و بزرگش را، آنچه را از روی عمد یا از روی خطا انجام داده ام، آنچه را که تو ثبت کرده و من فراموش کرده ام؛ که تویی بسیار آمرزنده و تویی جبار و تویی مهربان ترین مهربانان. خدایا از تو می­خواهم به این که معبودی جز تو نیست و تویی معبود من و معبود همه چیز و تویی یگانه و پیروز، که برایم چنین و چنان کنی...

خدایا این ها را به من ببخشای و خیری را که تو به یکی از آفریدگانت وعده دادی و فکر من از آن قاصر است و دعای من بدان نرسیده و من در این خواسته به تو امید بسته ام، و از تو می­خواهم به رحمتت و به نامت، گنجینه پنهان و مبارک که پاک و پاکیزه و بی همتا و یگانه و تک و یکتا و بی نیاز و بزرگ و بلندمرتبه ای که نور آسمان ها و زمین است و از تو خواهم بدان نام که خود را بدان خواندی و فرمودی: الله نور آسمان ها و زمین است، پس ای نور آسمان ها و زمین! از تو می خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت بفرستی و تمام گناهانم را بیامرزی، چه عمدی باشد و چه از روی خطا که به راستی تویی بسیار توبه پذیر مهربان و از تو خواهم که چنین و چنان کنی...

خدایا ای برطرف کننده هر اندوه و ای صاحب هر نعمت و نهایت هر آرزو و برآورنده هر خواسته، ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، باشکوه و ارجمند، ای فریادرس فریادخواهان و ای یاری گر غمگینان و ای نهایت خواسته آرزومندان و برطرف کننده اندوه اندوهگینان و اجابت کننده خواسته درماندگان و معبود جهانیان و ای مهربان ترین مهربانان! بر محمد و خاندان او درود فرست

ص: 174

یَوْمُ نَحْسٍ ضَرَبَ اللَّهُ فِیهِ أَهْلَ مِصْرَ بِالْآیَاتِ فَتَفَرَّغْ فِیهِ لِلدُّعَاءِ وَ الصَّلَاةِ وَ عَمَلِ الْخَیْرِ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ وَ بَرَأَ فِی الْأَرْضِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَ مَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا یَعْرُجُ فِیهَا وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ یَا رَحْمَانُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا یَرْتَدُّ وَ نَعِیماً لَا یَنْفَدُ وَ مُرَافَقَةَ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله فِی أَعْلَی جَنَّةِ الْخُلْدِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اللَّهُمَّ آمِنْ رَوْعَتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی فَإِنَّکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَنْتَ الْمَسْئُولُ الْمَحْمُودُ وَ أَنْتَ الْمَعْبُودُ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا عَمْدَهَا وَ خَطَأَهَا مَا حَفِظْتَهُ عَلَیَّ وَ نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی فَإِنَّکَ أَنْتَ الْغَفَّارُ وَ أَنْتَ الْجَبَّارُ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِلَهِی وَ إِلَهُ کُلِّ شَیْ ءٍ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ فَأَعْطِنِی ذَلِکَ وَ مَا قَصُرَ عَنْهُ رَأْیِی وَ لَمْ یَبْلُغْهُ مَسْأَلَتِی مِنْ خَیْرٍ وَعَدْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ فَإِنِّی أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِیهِ وَ أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ وَ اسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْمُبَارَکِ الطَّاهِرِ الطُّهْرِ الْفَرْدِ الْوَاحِدِ الْوَتْرِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الْکَبِیرِ الْمُتَعَالِ الَّذِی هُوَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَسْأَلُکَ بِمَا سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَأَسْأَلُکَ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا عَمْدَهَا وَ خَطَأَهَا- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا ....

اللَّهُمَّ یَا کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ وَ یَا وَلِیَّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ مَوْضِعَ کُلِّ حَاجَةٍ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ غِیَاثَ الْمَکْرُوبِینَ وَ مُنْتَهَی حَاجَةِ الرَّاغِبِینَ وَ الْمُفَرِّجَ عَنِ الْمَغْمُومِینَ وَ مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

ص: 174

و چنین و چنان کن...

معبودی جز تو نیست. تو پروردگار و سرور من هستی و من بنده و فرزند بنده و کنیز تو ام، زمام اختیار من در دست توست. من بر خود ستم کردم و به خطای خود اقرار و به گناهانم اعتراف کردم. از تو خواهم ای عطابخش! ای پدید آورنده آسمان ها و زمین! باشکوه و ارجمند! که بهترین درودهایی را که بر یکی از بندگانت فرستی، بر محمد، بنده و فرستاده ات و خاندان او فرست. از تو می خواهم بدان نیرویی که دریا را بر بنی اسراییل شکافتی، مرا از هر ستمگر و دشمنی کفایت کنی. خدایا به کمک تو نیزه در گلوی آنان فرو می­برم و از شر آنان به تو پناه می برم و به وسیله تو از آنان پناه گیرم و از تو علیه آنان یاری جویم که تویی معبود من و هیچ چیز را شریک تو قرار نمی دهم و به غیر از تو یاوری اختیار نمی کنم، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و ششم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای مسافرت و هر کاری که بخواهید مناسب است به غیر از ازدواج که هر که در این روز ازدواج کند از همسرش جدا شود؛ زیرا در چنین روزی دریا بر حضرت موسی علیه السلام شکافته شد. اگر در این روز از مسافرت بازگشتی بر خانواده ات وارد نشو. بیمار در این روز به سختی افتد و متولد این روز عمرش طولانی گردد.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گوید: روز اشتاد نام فرشته ای است که به هنگام ظهور دین آفریده شد، روزی است مناسب برای هر کاری به جز ازدواج.

دعای این روز به نقل از امام صادق علیه السلام:

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و از تو می خواهم ای پروردگار آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار تمام فرشتگان و پروردگار محمد آخرین پیامبران و فرستادگان و پروردگار تمام مخلوقات. از تو خواهم به آن نامت که آسمان ها و زمین ها بدان پابرجا هستند و پیمانه دریاها و وزن کوه ها را بدان نام به شماره درآوری و به آن زندگان را بمیرانی و مردگان را زنده گردانی و ابرها را بدان پدید آری و بادها را بفرستی و بندگان را بدان روزی دهی

ص: 175

وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا...

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّی وَ سَیِّدِی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ أَقْرَرْتُ بِخَطِیئَتِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذُنُوبِی أَسْأَلُکَ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلَی آلِهِ أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی فَلَقْتَ بِهَا الْبَحْرَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ لَمَّا کَفَیْتَنِی کُلَّ بَاغٍ وَ عَدُوٍّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نُحُورِهِمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهِمْ وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْهُمْ وَ أَسْتَعِینُکَ عَلَیْهِمْ إِنَّکَ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِکَ وَلِیّاً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم السادس و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ لِکُلِّ أَمْرٍ یُرَادُ إِلَّا التَّزْوِیجَ فَمَنْ تَزَوَّجَ فِیهِ فَارَقَ زَوْجَتَهُ لِأَنَّ فِیهِ انْفَلَقَ الْبَحْرُ لِمُوسَی علیه السلام وَ لَا تَدْخُلْ فِیهِ عَلَی أَهْلِکَ إِذَا قَدِمْتَ مِنْ سَفَرٍ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یُجْهَدُ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَطُولُ عُمُرُهُ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ أَشْتَادَ(1) اسْمُ مَلَکٍ خُلِقَ عِنْدَ ظُهُورِ الدِّینِ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ إِلَّا التَّزْوِیجَ.

الدُّعَاءُ فِیهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ أَجْمَعِینَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ رَبَّ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَقُومُ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ تَقُومُ بِهِ الْأَرَضُونَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ کَیْلَ الْبِحَارِ وَ زِنَةَ الْجِبَالِ وَ بِهِ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ بِهِ تُنْشِئُ السَّحَابَ وَ تُرْسِلُ الرِّیَاحَ وَ بِهِ تَرْزُقُ الْعِبَادَ وَ بِهِ

ص: 175


1- 1. قال قدّس سرّه فی کتاب السماء و العالم ج 59 ص 84 من هذه الطبعة: المضبوط عند أکثرهم أشتاد بفتح الهمزة و سکون الشین المعجمة و فتح التاء ثمّ الالف ثمّ الدال المهملة و نقل عن السیّد رکن الدین الآملی أنّه بالسین المهملة.

و تعداد شن ها و ریگ ها را شماره کنی و هر چه بخواهی کنی و به حق آن نام به چیزی بگویی باش، پس می شود، از تو خواهم که فقرم را به بی نیازی خویش برطرف فرمایی و دعایم را مستجاب گردانی و خواسته و آرزویم را به من ببخشی و از جانب خود و با رحمت خویش گشایش مرا در تندرستی مقرر فرمایی و بیم مرا امان بخشی و در شایسته ترین نعمت ها و بزرگ ترین سلامت ها و بهترین روزی و گشایش و آسایش و فراغت زنده ام داری و سپاسگزاری بر نعماتی را که بر می بخشی روزیم گردانی و همیشه و تا زنده ام آن را تمام و کمال و پیوسته بر من ارزانی داری تا آن را به نعمت آخرت متصل گردانی.

خدایا اندازه های دنیا و آخرت و شب و روز و مرگ و زندگی به دست توست و مقدرات پیروزی و شکست و خیر و شر در اختیار توست. خدایا امر دینم را مبارک گردان که ملاک عمل و معیار دنیای من است که زندگیم در آن است و ملاک آخرتم که بازگشتم به سوی آنجاست و در تمام امورم به من برکت بده. خدایا تویی خدایی که معبودی جز تو نیست. وعده ات راستین است و دیدارت حق. از شر زندگی و مرگ به تو پناه می برم و از سختی های دنیا و آخرت به تو پناه می برم و از فتنه دجال به تو پناه می برم و از شک و بدکاری و سستی و بی حالی و ناتوانی به تو پناه می برم و از خساست و زیاده روی به تو پناه می برم.

خدایا در گذشته از من گناهانی سر زده و جنایاتی را بر نفس خود مرتکب شده ام و تو ای پروردگار من، نسبت به من اختیار چیزهایی را داری که من خود اختیار آن را ندارم. پروردگارا! تو مرا آفریدی و به تنهایی کار خلقتم را بر عهده گرفتی و من بدون تو هیچ نبودم و هیچ خیری در هیچ تسلطی وجود ندارد مگر از جانب تو و من هیچ گونه بدی را از خود دفع نکردم، مگر آنچه را تو از من راندی. پروردگارا! آنچه را که من نمی دانستم تو به من آموختی و بر آنچه مالکیت نداشتم و گمان آن را هم نمی کردم، مالکیت دادی و بدانچه امیدش را نداشتم رسانیدی، پروردگارم! و آنچه آرزویم توان رسیدن به آن را نداشت به من ارزانی داشتی ای پروردگارم! پس ستایش بسیار تو راست، ای آمرزنده گناه، مرا بیامرز و چنان خشنودی و رضایتی به دلم ده تا به وسیله آن حوادث ناگوار دنیا بر من آسان گردد.

خدایا! پروردگارا! دری را که در آن گشایش و سلامتی و نیکی باشد، همه را بر من بگشای. خدایا این در را بر من بگشای و مرا به راه آن هدایت کن و راه خروجش را به من نشان ده. خدایا هر یک از بندگانت را که بر من تسلط دادی و بخشی از کارهای مرا به او سپردی، دل ها و زبان ها و چشم ها و گوش های آن ها را از من برگیر و از برابرشان و پشت سرشان و از بالای سر و زیر پاها و از سمت راست و چپشان و از هر سو که خواستی و هرطور و هر جا که خواستی شر آنان را از من دور کن تا از هیچ یک از آنان شری به من نرسد.

ص: 176

أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ أَنْ تَسُدَّ فَقْرِی بِغِنَاکَ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ مُنَایَ وَ أَنْ تَجْعَلَ فَرَجِی مِنْ عِنْدِکَ بِرَحْمَتِکَ فِی عَافِیَةٍ وَ أَنْ تُؤْمِنَ خَوْفِی وَ أَنْ تُحْیِیَنِی فِی أَوْلَی النِّعَمِ وَ أَعْظَمِ الْعَافِیَةِ وَ أَفْضَلِ الرِّزْقِ وَ السَّعَةِ وَ الدَّعَةِ وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا آتَیْتَنِی وَ صِلْ ذَلِکَ لِی تَامّاً أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ ذَلِکَ بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ مِلَاکُ أَمْرِی وَ دُنْیَایَ الَّتِی فِیهَا مَعِیشَتِی وَ آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مُنْقَلَبِی وَ بَارِکْ فِی جَمِیعِ أُمُورِی کُلِّهَا اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ حَقٌّ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَکَارِهِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّکِّ وَ الْفُجُورِ وَ الْکَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْبُخْلِ وَ السَّرَفِ اللَّهُمَّ قَدْ سَبَقَ مِنِّی مَا قَدْ سَبَقَ مِنْ قَدِیمِ مَا کَسَبْتُ وَ جَنَیْتُ بِهِ عَلَی نَفْسِی وَ أَنْتَ یَا رَبِّ تَمْلِکُ مِنِّی مَا لَا أَمْلِکُهُ مِنْهَا خَلَقْتَنِی یَا رَبِّ وَ تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً إِلَّا بِکَ وَ لَیْسَ الْخَیْرُ لِمُلْکٍ إِلَّا مِنْ عِنْدِکَ وَ لَمْ أَصْرِفْ عَنِّی سُوءاً قَطُّ إِلَّا مَا صَرَفْتَهُ عَنِّی وَ أَنْتَ عَلَّمْتَنِی یَا رَبِّ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَلَّکْتَنِی مَا لَمْ أَمْلِکْ وَ لَمْ أَحْتَسِبْ وَ بَلَّغْتَنِی یَا رَبِّ مَا لَمْ أَکُنْ أَرْجُو وَ أَعْطَیْتَنِی یَا رَبِّ مَا قَصُرَ عَنْهُ أَمَلِی فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً یَا غَافِرَ الذَّنْبِ اغْفِرْ لِی وَ أَعْطِنِی فِی قَلْبِی مِنَ الرِّضَا مَا تَهُونُ بِهِ عَلَیَّ بَوَائِقُ الدُّنْیَا اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی یَا رَبِّ الْبَابَ الَّذِی فِیهِ الْفَرَجُ وَ الْعَافِیَةُ وَ الْخَیْرُ کُلُّهُ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی بَابَهُ وَ اهْدِنِی سَبِیلَهُ وَ أَبِنْ لِی مَخْرَجَهُ اللَّهُمَّ وَ کُلُّ مَنْ قَدَّرْتَ لَهُ عَلَیَّ مَقْدُرَةً مِنْ عِبَادِکَ وَ مَلَّکْتَهُ

شَیْئاً مِنْ أُمُورِی فَخُذْ عَنِّی بِقُلُوبِهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ أَسْمَاعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ وَ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ عَنْ أَیْمَانِهِمْ وَ عَنْ شَمَائِلِهِمْ وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنَّی شِئْتَ حَتَّی لَا یَصِلَ إِلَیَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ بِسُوءٍ.

ص: 176

خدایا مرا در محافظت و پناه خود قرار ده که پناه جوینده تو عزیز است و ثنایت والاست. معبودی جز تو نیست. خدایا تو سلامتی هستی و سلامتی از توست. ای باشکوه ارجمند، رهایی از آتش دوزخ را از تو می خواهم و این که مرا در سرای خود، دار السلام جای دهی. خدایا از تو خیر و خوبی همه را می خواهم؛ زود و دیرش را، چه آن ها که می دانسته ام و چه آن ها که نمی دانسته ام و از تو هر خیری را می خواهم؛ چه آن ها که در دعا خواسته ام و چه آن ها که نخواسته ام و به تو پناه آرم از هر چه بدی است؛ چه آن که از آن هراس دارم و چه آن که از آن نهراسم و از تو می خواهم از آنجا که گمان دارم و آنجا که گمان ندارم، روزیم دهی.

خدایا من بنده تو و فرزند بنده و کنیز تو هستم، اختیارم در کف توست و جانم در دست توست. فرمانت درباره من اجرا و حکمت درباره من عادلانه است. از تو می خواهم به حق هر نامی که از آن توست و خود را بدان خوانده ای یا در یکی از کتاب های خویش آن را نازل فرموده ای یا به یکی از مخلوقاتت آن را آموختی یا آن را در علم غیب نزد خود نگاه داشته­ای که درود فرستی بر محمد پیامبر امّی، بنده و فرستاده ات و برگزیده از میان خلقت و بر خاندان پاک و برگزیده او و این که بر محمد و خاندان او رحمت فرستی، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان او علیهم السلام درود و برکت و رحمت فرستادی. حقیقتاً تویی ستوده و بزرگوار و از تو خواهم که قرآن را روشنی سینه­ام گردانی و به وسیله آن کارم را آسان گردانی و سینهام را فراخ کنی و آن را بهار قلبم و رفتن اندوهم و برطرف شدن غم و نگرانیم و روشنی در غذا و نوشیدنیم و روشنی در گوش و دیده ام و مغزم و استخوانم و اعصاب و مو و پوستم و روبرویم و بالای سرم و زیر پایم و از راست و چپم و روشنی در محشر و مایه روشنی هر چیز من گردانی تا این که مرا به بهشت برسانی.

ای نور آسمان ها و زمین! تو آنچنانی که خود را به گفتاری حق توصیف کرده ای [و فرموده ای]: {خدا نور آسمان ها و زمین است. مَثَلِ نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی و آن چراغ در شیشه ای است. آن شیشه گویی اختری درخشان است که از درخت خجسته زیتونی که نه شرقی است و نه غربی، افروخته می شود. نزدیک است که روغنش - هر چند بدان آتشی نرسیده باشد - روشنی بخشد. روشنی بر روی روشنی است. خدا هر که را بخواهد به سوی نور خویش هدایت می کند، و مثلها را خدا برای مردم می زند و خدا به هر چیزی داناست.}(1) خدایا مرا به نور خویش هدایت فرما و در روز قیامت از پیش رویم و پشت سرم و از سمت راست و چپم نوری را برای من قرار ده که به وسیله آن به سوی دار السلام راه یابم، ای باشکوه ارجمند.

ص: 177


1- . نور / 35

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی حِفْظِکَ وَ جِوَارِکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْکَ السَّلَامُ وَ أَسْأَلُکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَنْ تُسْکِنَنِی دَارَکَ دَارَ السَّلَامِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ عَاجِلِهِ وَ آجِلِهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَسْأَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ مَا أَدْعُو وَ مَا لَمْ أَدْعُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ مَا أَحْذَرُ وَ مَا لَمْ أَحْذَرْ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ فِی قَبْضَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ مَاضٍ فِیَّ حُکْمُکَ عَدْلٌ فِیَّ قَضَاؤُکَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ وَ أَنْزَلْتَهُ فِی شَیْ ءٍ مِنْ کُتُبِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ وَ أَنْ تَرْحَمَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ علیهم السلام إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ نُورَ صَدْرِی وَ تُیَسِّرَ بِهِ أَمْرِی وَ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ تَجْعَلَهُ رَبِیعَ قَلْبِی وَ جَلَاءَ حُزْنِی وَ ذَهَابَ هَمِّی وَ نُوراً فِی مَطْعَمِی وَ نُوراً فِی مَشْرَبِی وَ نُوراً فِی سَمْعِی وَ نُوراً فِی بَصَرِی وَ نُوراً فِی مُخِّی وَ عَظْمِی وَ عَصَبِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ أَمَامِی وَ فَوْقِی وَ تَحْتِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی وَ نُوراً فِی حَشْرِی وَ نُوراً فِی کُلِّ شَیْ ءٍ مِنِّی حَتَّی تُبَلِّغَنِی بِهِ الْجَنَّةَ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَنْتَ کَمَا وَصَفْتَ نَفْسَکَ بِقَوْلِکَ الْحَقِّ- اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فِیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ یَکادُ زَیْتُها یُضِی ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلی نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ اللَّهُمَّ اهْدِنِی بِنُورِکَ وَ اجْعَلْ لِی فِی الْقِیَامَةِ نُوراً بَیْنَ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی أَقْتَدِی بِهِ إِلَی دَارِ السَّلَامِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.

ص: 177

خدایا از تو خواهم به جان خودم و خانواده و فرزندان و مالم تندرستی دهی و لباس آمرزش و سلامت بر من بپوشانی. خدایا بخشش و سلامتی در دنیا و آخرت را از تو مسئلت دارم. خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و از روبرو و پشت سر و از راست و چپ و بالا و پایین مرا حفظ گردان و به تو پناه میآورم خدایا! {ای صاحب ملک؛ هر آن کس را که خواهی، فرمانروایی بخشی؛ و از هر که خواهی، فرمانروایی را باز ستانی؛ و هر که را خواهی، عزت بخشی؛ و هر که را خواهی، خوار گردانی؛ همه خوبیها به دست توست، و تو بر هر چیز توانایی.}

{شب را به روز در می آوری، و روز را به شب در می آوری؛ و زنده را از مرده بیرون می آوری، و مرده را از زنده خارج می سازی؛ و هر که را خواهی، بی حساب روزی می دهی.}(1) [ای] بخشاینده و مهربان در دنیا و آخرت که به هر که خواهی از این دو بخشی و از هر که خواهی بازداری، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و بر من رحم فرما و قرضم را ادا کن و گناهم را بیامرز و حاجاتم را برآورده ساز که تو بر همه چیز توانایی.

خدایا از تو خواهم ایمانی راستین و یقینی استوار که تردیدی در آن راه نداشته باشد و رحمتی که بدان به کرامت والای تو در دنیا و آخرت دست یابم که تو بر هر چیز توانایی. بر محمد و خاندان پاک و پاکیزه او درود و رحمت فرست، به لطف و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و هفتم

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای هر کاری خوب است و متولد این روز نیک رو و زیبا باشد و عمرش طولانی و خیرش بسیار و به مردم نزدیک و محبوب آنان باشد.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گوید: روز آسمان، نام فرشته گماشته شده بر پرندگان است، و متولد در این روز، آنچنان است که پیش از این گذشت.

دعای این روز:

خدایا از جانب خود رحمتی می خواهم که قلبم را بدان هدایت کنی و کارم را بدان رو به راه کنی و پراکندگیم را به وسیله آن متمرکز گردانی و دینم را بدان اصلاح فرمایی و [آنچه از من دور است] به وسیله آن نگاه داری و [آنچه با من است] بدان پاک گردانی و مالم را فزونی دهی و کارهایم را بدان رشد دهی و امورم را آسان گردانی و عیبم را بپوشانی و تباهی های احوالم را بدان بهبود گردانی و هرچه را ناخوش دارم به واسطه آن از من باز گردانی و رویم را بدان سفید کنی

ص: 178


1- . آل عمران / 27-26

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ فِی نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَالِی وَ أَنْ تُلْبِسَنِی فِی ذَلِکَ الْمَغْفِرَةَ وَ الْعَافِیَةَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی وَ مِنْ فَوْقِی وَ مِنْ تَحْتِی وَ أَعُوذُ بِکَ اللَّهُمَ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ- [یَا] رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا تُعْطِی مِنْهُمَا مَنْ تَشَاءُ وَ تَمْنَعُ مِنْهُمَا مَنْ تَشَاءُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْنِی وَ اقْضِ دَیْنِی وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی وَ اقْضِ حَوَائِجِی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً صَادِقاً وَ یَقِیناً ثَابِتاً لَیْسَ مَعَهُ شَکٌّ وَ رَحْمَةً أَنَالُ بِهَا شَرَفَ کَرَامَتِکَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم السابع و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ یَکُونُ حَسَناً جَمِیلًا طَوِیلَ الْعُمُرِ کَثِیرَ الْخَیْرِ قَرِیباً إِلَی النَّاسِ مُحَبَّباً إِلَیْهِمْ.

قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ آسْمَانَ اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالطَّیْرِ(1)

وَ الْمَوْلُودُ فِیهِ کَمَا مَرَّ آنِفاً.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِکَ تُهْدِئُ بِهَا قَلْبِی وَ تَجْمَعُ بِهَا أَمْرِی وَ تَلُمُّ بِهَا شَعْثِی وَ تُصْلِحُ بِهَا دِینِی وَ تَحْفَظُ بِهَا غَائِبِی وَ تُزَکِّی بِهَا شَاهِدِی وَ تُکْثِرُ بِهَا مَالِی وَ تُنْمِی بِهَا أَعْمَالِی وَ تُیَسِّرُ بِهَا أَمْرِی وَ تَسْتُرُ بِهَا عَیْبِی وَ تُصْلِحُ بِهَا کُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أَحْوَالِی وَ تَصْرِفُ بِهَا عَنِّی کُلَّ مَا أَکْرَهُ وَ تُبَیِّضُ بِهَا وَجْهِی وَ

ص: 178


1- 1. قال فی البرهان: انه اسم ملک موکل بالممات یقال له: عزرائیل.

و در باقی عمرم مرا از هر بدی حفظ کنی .

خدایا تو آغازی و چیزی پیش از تو نیست و تو پایانی و چیزی پس از تو نیست و تویی آشکار و چیزی فراتر از تو نیست و تویی نهان و چیزی در ورای تو نیست. آشکار شدی و نهان گشتی، نهان گشتی و آشکار شدی، در آفریده­های آشکارت نهان گشتی و بر بینندگان زمینت دقیق گشتی و در عین نزدیکی برتری جستی، معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و دینم را اصلاح گردانی که موجبات حفظ سرنوشت من است و نیز دنیایم را که زندگیم در آن سپری می گردد و هم آخرتم را که بازگشتم به سوی آن است و از تو می خواهم که زندگیم را موجب زیادی هر خیری برایم گردانی و مرگم را نجات از هر شر و بدی قرار دهی.

خداوندا! ستایش تو راست پیش از هر چیز و ستایش تو راست پس از هر چیز. ای فریادرس فریادخواهان، ای گشایش دهنده حال دردمندان، ای اجابت کننده دعای درماندگان، ای برطرف کننده گرفتاری و اندوه من که بی تردید جز تو کسی آن را برطرف نتواند کرد. تو حالم و احتیاج راستینم را به نیکی و احسانت، به خوبی می دانی پس بر محمد و خاندان او درود فرست و حاجاتم را برآور ای مهربان ترین مهربانان. خدایا ستایش همگی تو راست و عزت همه از آن توست و پادشاهی همه از توست و قدرت و جبروت همه خاص توست و همه خوبی ها به دست توست و بازگشت همه امور، آشکار و نهان به سوی توست.

خدایا آن کس را که تو گمراهش کنی هدایت گری نخواهد داشت و کسی را که تو هدایت کنی کسی نتواند گمراهش سازد. آنچه را تو کرم فرمایی کسی جلوگیر نیست و آنچه را تو بازداری کسی نتواند بخشد. آنچه را تو پیش اندازی کسی نتواند به تأخیر اندازد و آنچه را تو پس اندازی، کسی را یارای پیش انداختن آن نیست. آنچه را تو ببندی کسی نتواند آن را باز کند و آنچه را تو بازکنی کسش نتواند ببندد. خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و برکات و بخشش و رحمت و روزی خویش را بر من بگستران. خدایا! بی نیازی را در روز فقر، امنیت را در روز هراس و نعمت جاودان تغییر و زوال ناپذیر را از تو می خواهم .

خدایا، ای پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار ما و پروردگار همه چیز! ای فرود آورنده تورات و انجیل و زبور و قرآن عظیم و پروردگار عرش بزرگ، شکافنده دانه و هسته، پروردگارا! از شر هر صاحب شری و از شر هر جنبنده ای که اختیار هستیش در دست توست به تو پناه آرم، به راستی که پروردگار من بر راه راست است و او بر هر چیز تواناست و بر همه چیز احاطه دارد. خدایا! تویی آغاز و چیزی پیش از تو نیست و تویی انجام و چیزی پس از تو نیست و تویی آشکار و چیزی فراتر از تو نیست و تویی نهان

ص: 179

تَعْصِمُنِی بِهَا مِنْ کُلِّ سُوءٍ بَقِیَّةَ عُمُرِی.

اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَا شَیْ ءَ قَبْلَکَ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَا شَیْ ءَ بَعْدَکَ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَا شَیْ ءَ دُونَکَ ظَهَرْتَ فَبَطَنْتَ وَ بَطَنْتَ وَ ظَهَرْتَ فَبَطَنْتَ لِلظَّاهِرِینَ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَطُفْتَ لِلنَّاظِرِینَ فِی فَطَرَاتِ أَرْضِکَ وَ عَلَوْتَ فِی دُنُوِّکَ فَلَا إِلَهَ غَیْرُکَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُصْلِحَ لِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِی وَ دُنْیَایَ الَّتِی فِیهَا مَعِیشَتِی وَ آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مَآلِی وَ أَنْ تَجْعَلَ الْحَیَاةَ زِیَادَةً لِی فِی کُلِّ خَیْرٍ وَ الْمَوْتَ رَاحَةً لِی مِنْ کُلِّ شَرٍّ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَکَ الْحَمْدُ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ یَا مُفَرِّجَ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ یَا کَاشِفَ کَرْبِی وَ غَمِّی فَإِنَّهُ لَا یَکْشِفُهَا غَیْرُکَ قَدْ تَعْلَمُ حَالِی وَ صِدْقَ حَاجَتِی إِلَی بِرِّکَ وَ إِحْسَانِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْعِزُّ کُلُّهُ وَ لَکَ السُّلْطَانُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْقُدْرَةُ وَ الْجَبَرُوتُ کُلُّهُ وَ بِیَدِکَ الْخَیْرُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ عَلَانِیَتُهُ وَ سِرُّهُ اللَّهُمَّ لَا هَادِیَ لِمَنْ أَضْلَلْتَ وَ لَا مُضِلَّ لِمَنْ هَدَیْتَ وَ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَ لَا مُؤَخِّرَ لِمَا قَدَّمْتَ وَ لَا مُقَدِّمَ لِمَا أَخَّرْتَ وَ لَا بَاسِطَ لِمَا قَبَضْتَ وَ لَا قَابِضَ لِمَا بَسَطْتَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْسُطْ عَلَیَّ بَرَکَاتِکَ وَ فَضْلَکَ وَ رَحْمَتَکَ وَ رِزْقَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْغِنَی یَوْمَ الْفَاقَةِ وَ الْأَمْنَ یَوْمَ الْخَوْفِ وَ النَّعِیمَ الْمُقِیمَ الَّذِی لَا یَحُولُ وَ لَا یَزُولُ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّنَا وَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ مُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ فَالِقَ الْحَبِّ وَ النَّوَی أَعُوذُ بِکَ رَبِّ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذِی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ

ص: 179

و چیزی در ورای تو نیست. بر محمد و خاندان او درود و رحمت بفرست و درباره من چنین و چنان کن...

به نام خدا و به خدا ایمان آورم و به خدا پناه آرم و به خدا تمسک جویم و پناه برم، و به عزت و قدرت خدا از شیطان رانده شده و همسان او از سواره و پیاده نظام او و از شر هر جنبنده ای که همراه او بجنبد. و پناه می برم به کلمات تامه و مبارک خدا که هیچ نیکوکار و بدکاری از آن ها نگذرد و به تمام نام های نیکوی الهی، آن ها که می دانم و آن ها که نمی دانم و از شر آنچه خدا آفریده و خلق کرده و از شر وارد شونده­ در شب و روز، مگر آن که خیر و سلامتی از سوی تو آورد.

خدایا به تو پناه آورم از شر خودم و شر هر چشم بینا و گوش شنوا و زبان گویا و دست یورش برنده و پای رونده، از آنچه در شب و روزم بر جان خود بیم دارم. خدایا! کسی که به من قصد ستم یا زورگویی یا بدی یا زیان ناگواری دارد، جن باشد یا انسان، آشنا باشد یا دور، کوچک باشد یا بزرگ، از تو می خواهم این اندیشه را از سینه او بیرون کنی و دستش را بگیری و گامش را کوتاه کنی و قدرت و حیله گری او را مهار کنی و او را به خشمش واگذاری و آب دهانش را گلوگیرش سازی و زبانش را ساکت و چشمش را کور گردانی و او را به خود سرگرم کنی و میان من و او حائل شوی و به نیرو و قدرت خویش مرا از او نجات دهی که به راستی تو بر همه چیز توانایی .

روز بیست و هشتم

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که این روز برای هر کاری خوب است. حضرت یعقوب علیه السلام در این روز زاده شده است، پس کسی که در این روز زاده شود اندوهگین خواهد بود و دچار غم و اندوه می شود و جسمش به بیماری مبتلا شود.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گفته است: روز رامیاد(1) نام فرشته گماشته بر آسمان ها و گفته شده برای داوری میان مردم، روزی مبارک و خوش یمن است و خواب های این روز همین روز تعبیر می شود.

دعای این روز:

خدایا تو بزرگی و بزرگ تر از همه چیز هستی. خدایا مرا از خیر آنچه به من ارزانی داشتی محروم نگردان و بدانچه بازم داشته ای آزمایشم مکن. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که به بندگانت بخشیده ای؛ از خانواده و دارایی و ایمان و امانت و فرزند سودمند بیزیانی که موجب زیان نباشد.

ص: 180


1- . املای صحیح آن رامیار است. در کتاب آسمان و جهان مثل همین متن نوشته شده است.

فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ أُومِنُ وَ بِاللَّهِ أَعُوذُ وَ بِاللَّهِ أَعْتَصِمُ وَ أَلُوذُ وَ بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ مَنَعَتِهِ أَمْتَنِعُ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ عَدِیلَتِهِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ تَرْجُفُ مَعَهُ وَ أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الْمُبَارَکَاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ وَ بِأَسْمَاءِ اللَّهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ نَاظِرَةٍ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ أُذُنٍ سَامِعَةٍ وَ لِسَانٍ نَاطِقٍ وَ یَدٍ بَاطِشَةٍ وَ قَدَمٍ مَاشِیَةٍ مِمَّا أَخَافُهُ عَلَی نَفْسِی فِی لَیْلِی وَ نَهَارِی اللَّهُمَّ وَ مَنْ أَرَادَنِی

بِبَغْیٍ أَوْ عَنَتٍ أَوْ مَسَاءَةٍ أَوْ شَیْ ءٍ مَکْرُوهٍ مِنْ جِنِّیٍّ أَوْ إِنْسِیٍّ قَرِیبٍ أَمْ بَعِیدٍ صَغِیرٍ أَمْ کَبِیرٍ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُخْرِجَ ذَلِکَ مِنْ صَدْرِهِ وَ أَنْ تُمْسِکَ یَدَهُ وَ أَنْ تُقَصِّرَ قَدَمَهُ وَ تَقْمَعَ بَأْسَهُ وَ دَغَلَهُ وَ تَرُدَّهُ بِغَیْظِهِ وَ تُشْرِقَهُ بِرِیقِهِ وَ أَنْ تُقْحِمَ لِسَانَهُ وَ تُعْمِیَ بَصَرَهُ وَ تَجْعَلَ لَهُ شَاغِلًا مِنْ نَفْسِهِ وَ أَنْ تَحُولَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ وَ تَکْفِیَنِیهِ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم الثامن و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ وَ فِیهِ وُلِدَ یَعْقُوبُ علیه السلام فَمَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مَحْزُوناً وَ تُصِیبُهُ الْغُمُومُ وَ یُبْتَلَی فِی بَدَنِهِ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ رَامْیَادَ(1) اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالسَّمَاوَاتِ وَ قِیلَ بِالْقَضَاءِ بَیْنَ الْخَلْقِ یَوْمٌ مُبَارَکٌ سَعِیدٌ وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَصِحُّ فِی یَوْمِهَا.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ أَنْتَ الْکَبِیرُ الْأَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنِی خَیْرَ مَا أَعْطَیْتَنِی وَ لَا تَفْتِنِّی بِمَا مَنَعْتَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا تُعْطِی عِبَادَکَ مِنَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْإِیمَانِ وَ الْأَمَانَةِ وَ الْوَلَدِ النَّافِعِ غَیْرِ الضَّارِّ وَ لَا الْمُضِرِّ.

ص: 180


1- 1. و أمل الصحیح رامیار. و المضبوط فی کتاب السماء و العالم کما فی المتن.

خدایا من به تو محتاج هستم و از تو هراسانم و به تو پناه میبرم. خدایا نامم را مبدل مساز و پیکرم را دگرگون مکن و امتحانم را بیش از حد دشوار مگردان. خدایا به تو پناه می برم از ثروتی که باعث سرکشی گردد یا هوسی که به نابودیم بکشاند یا کرداری که خوارم گرداند. خدایا گناهانم را بیامرز و توبه ام را بپذیر و دلیلم را آشکار ساز و عیبم را بپوشان و حضرت محمد و خاندان برگزیده او را دوستان من قرار ده که برایم آمرزش خواهند.

خدایا به تو پناه جویم از این که سخن از فرمانبردای تو بگویم ولی غیر از خشنودی ذات تو را بخواهم. خدایا به تو پناه می جویم از این که دیگری در آنچه به من داده ای از من خوشبخت تر باشد. خدایا به تو پناه می جویم از شر شیطان و از شر سلطان و از شر آنچه قلم ها بدان جاری می شوند و از تو کرداری نیک و زندگی ثابت و برقرار و روزی فراوان می خواهم. خدایا گناهان را ثبت کرده ای و بر اسرار آگاهی و میان دل ها حائل گشته ای و قلب ها رو به سوی تو کرده اند و رازها نزد تو آشکار است. فرمان تو به هر چه اراده فرمایی همان است که بدان بگویی: باش؛ پس [بی درنگ] موجود می شود. خدایا به حق رحمتت از تو می خواهم، هر یک از اعضایم را تحت فرمانبرداری خویش درآوری تا بر آن عمل کنم و هیچ گاه آن را از بدنم بیرون نکن. خدایا از تو خواهم تا به مهر و رحمتت معصیت خویش را از تمام اعضایم بیرون آوری تا دست از آن معصیت کشم و پس از آن دیگر هیچ وقت آن را به اعضایم بازنگردانی. خدایا تو آمرزنده ای و آمرزش را دوست داری؛ پس مرا ببخش و بیامرز. خدایا تو از ازل وجود داشتی و چیزی پیش از تو نبود و پس از تو نیز وجود نخواهد داشت و تو زنده پاینده ای، چشم ها به خواب روند و ستارگان فرو روند و ناپدید گردند ولی تو را نه خواب گیرد و نه چرت. بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و حزن و اندوه مرا برطرف گردان و برای هر کاری که نگران آن هستم فرج و گشایشی قرار ده و امید خویش را در قلبم ثابت و استوار گردان تا مرا از امید به خلق و کسی غیر از خودت باز داری و تا آنکه تنها به تو اعتماد کنم.

خدایا مرا در پرده غفلت و فراموشی وامگذار و تدریجاً در دام [غفلت و گناه] مینداز و مرا در زمره بی خبران ثبت مکن. خدایا به تو پناه میبرم از این که سد راه بندگانت شوم و در اجابتت دچار تردید گردم. خدایا من گناهانی دارم که کتابت آن ها را ثبت نموده و علم تو به آن احاطه دارد و دقیقاً از آن آگاهی و من خطاپیشه ای گنهکار هستم و تو پروردگاری آمرزنده و نیکوپیشه. به توبه و بازگشت به سوی تو مشتاق شده ام و در مورد گناهان گذشته ام خواهان گذشت تو هستم، پس از من درگذر و گناهان گذشته ام را بیامرز که تویی توبه پذیر مهربان. خدایا تو از هر کسی به رحم و شفقت نسبت به من سزاوارتری، پس به من رحم کن و در دنیا و آخرت کسی را که به من رحم ندارد بر من مسلط مکن. خدایا چنان نباشد که کارهای پنهانی من که به بزرگواری خود پوشیده ای موجب گرفتاری و امتحان تدریجی من گردد

ص: 181

اللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ مِنْکَ خَائِفٌ وَ بِکَ مُسْتَجِیرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ غِنًی مُطْغٍ أَوْ هَوًی مُرْدٍ أَوْ عَمَلٍ مُخْزٍ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی وَ أَظْهِرْ حُجَّتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ اجْعَلْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَیْنَ أَوْلِیَائِی یَسْتَغْفِرُونَ لِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَقُولَ قَوْلًا هُوَ مِنْ طَاعَتِکَ أُرِیدُ بِهِ سِوَی وَجْهِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَکُونَ غَیْرِی أَسْعَدَ بِمَا آتَیْتَنِی مِنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ وَ مِنْ شَرِّ السُّلْطَانِ وَ مِنْ شَرِّ مَا تَجْرِی بِهِ الْأَقْلَامُ وَ أَسْأَلُکَ عَمَلًا بَارّاً وَ عَیْشاً قَارّاً وَ رِزْقاً دَارّاً اللَّهُمَّ کَتَبْتَ الْآثَامَ وَ اطَّلَعْتَ عَلَی السَّرَائِرِ وَ حُلْتَ بَیْنَ الْقُلُوبِ فَالْقُلُوبُ إِلَیْکَ مُفْضِیَةٌ وَ السِّرُّ عِنْدَکَ عَلَانِیَةٌ وَ إِنَّمَا أَمْرُکَ لِشَیْ ءٍ إِذَا أَرَدْتَهُ أَنْ تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ أَنْ تُدْخِلَ طَاعَتَکَ فِی کُلِّ عُضْوٍ مِنِّی لِأَعْمَلَ بِهَا ثُمَّ لَا تُخْرِجَهَا مِنِّی أَبَداً اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُخْرِجَ مَعْصِیَتَکَ مِنْ کُلِّ أَعْضَائِی بِرَحْمَتِکَ لِأَنْتَهِیَ عَنْهَا ثُمَّ لَا تُعِیدَهَا إِلَیَّ أَبَداً اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی اللَّهُمَّ کُنْتَ وَ لَا شَیْ ءَ قَبْلَکَ بِمَحْسُوسٍ أَوْ یَکُونُ أَخِیراً وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَغُورُ النُّجُومُ وَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ هَمِّی وَ غَمِّی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ کُلِّ أَمْرٍ یُهِمُّنِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ثَبِّتْ رَجَاکَ فِی قَلْبِی لِتَصُدَّنِی عَنْ رَجَاءِ الْمَخْلُوقِینَ وَ رَجَاءِ سِوَاکَ وَ حَتَّی لَا یَکُونَ ثِقَتِی إِلَّا بِکَ.

اللَّهُمَّ لَا تَرُدَّنِی فِی غَمْرَةٍ سَاهِیَةٍ وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِی وَ لَا تَکْتُبْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَصُدَّ عِبَادَکَ وَ أَسْتَرِیبَ إِجَابَتَکَ اللَّهُمَّ إِنَّ لِی ذُنُوباً قَدْ أَحْصَاهَا کِتَابُکَ وَ أَحَاطَ بِهَا عِلْمُکَ وَ لَطُفَ بِهَا خُبْرُکَ وَ أَنَا الْخَاطِئُ الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ الرَّبُّ الْغَفُورُ الْمُحْسِنُ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی التَّوْبَةِ وَ الْإِنَابَةِ وَ أَسْتَقِیلُکَ مِمَّا سَلَفَ مِنِّی مِنْ ذُنُوبِی فَاعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَوْلَی بِرَحْمَتِی مِنْ کُلِّ أَحَدٍ فَارْحَمْنِی وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَنْ لَا یَرْحَمُنِی اللَّهُمَّ وَ لَا تَجْعَلْ مَا سَتَرْتَ عَلَیَّ مِنْ أَفْعَالِ الْعُیُوبِ بِکَرَامَتِکَ اسْتِدْرَاجاً

ص: 181

تا در روز قیامت مرا به آن کارها مؤاخذه کنی و در برابر مردم رسوایم سازی و در هر دو سرا از تمام گناهان من درگذر، ای پروردگار من، که به راستی تویی بسیار آمرزنده مهربان .

خداوندا! اگر من شایسته رسیدن به رحمت تو نیستم، رحمت تو سزاوار آن است که شامل حال من گردد و مرا فرا گیرد؛ چرا که نعمت تو همه چیز را فرا گرفته است و من نیز یکی از این چیزها هستم، پس نعمتت مرا نیز باید دربرگیرد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا اگر هم این نعمتت را مخصوص آن بندگانی گردانده ای که از فرمان­هایت پیروی کرده اند و بدانچه برای آن، آن­ها را آفریده­ای عمل کردند، یقیناً آن ها نیز جز به توفیق تو بدان نعمت دست نمی یافتند و تنها به لطف تو در این امر موفقیت حاصل کرده اند، در صورتی که لطف و رحمت تو پیش از فرمانبرداریت شامل حال آن ها گردیده بود، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا! ای سرور و مولای من و ای معبودم و ای مأمن و پناهگاه من و ای توان و ای جبران کننده [شکست هایم] و ای آفریننده و روزی رسانم، مرا نیز بدانچه مخصوص آنان گرداندی مخصوص گردان و از توفیقی که با آنان عنایت فرمودی به من عنایت فرما و چنانچه به آنان رحم فرموده ای مرا نیز مورد رحم و مهربانی جامعه کامله خویش قرار ده ای مهربان ترین مهربانان! ای آن که او را باز ندارد، شنیدنی از شنیدنی دیگر، ای کسی که زیادی سؤال کنندگان او را به اشتباه نیندازد و ای کسی که پافشاری اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد، طعم خوشایند گذشت و شیرینی یاد و رحمت خویش را به من بچشان.

خدایا به خاطر تمام گناهانی که به درگاهت توبه کردم ولی توبه شکستم و آن را تکرار کردم از تو طلب بخشایش دارم و از تو آمرزش خواهم برای نعمت هایی که به من ارزانی داشتی و من بدان نعمت [به جای فرمانبرداریت] بر نافرمانیت نیرو یافتم. از تو آمرزش خواهم برای هر کاری که برای خشنودی تو اراده کردم ولی اغراض دیگری به غیر از تو بدان مخلوط گشت. از تو آمرزش خواهم به خاطر آنچه نزد تو حرام بوده و هوای نفس به بهانه پذیرفته شدن رخصت توبه، مرا به آن فرا خواند. از تو آمرزش خواهم برای گناهانی که جز تو کسی از آن آگاه نیست و تنها بردباری و گذشت توست که می تواند آن را فرا گیرد و از تو آمرزش خواهم برای هر سوگندی که آن را در محضر تو شکستم ای باشکوه ارجمند! ای که خود را به من شناساندی، به غیر از خودت سرگرمم نساز و مرا جز به خود وامگذار و به لطف خویش مرا از هر مخلوقی بی نیاز گردان ای مهربان ترین مهربانان! و بر محمد و خاندان پاکش درود و رحمت فرست.

روز بیست و نهم

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که این روز برای هر کاری پسندیده است و کسی که در این روز زاده شود بردبار می شود و کسی که در این روز به سفر رود مال بسیاری به دست آورد و کسی که در این روز بیمار شود به زودی بهبود می یابد. در این روز نباید وصیتی نوشته شود.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گوید: روز ماراسفند(1) نام فرشته موکل بر دل ها

ص: 182


1- . مار اسفند و نیز مار اسفندان که نام فرشته مأمور بر آب هاست، همان طور که در البرهان آورده شده و به آن مهر اسفند نیز گفته می شود.

لِتَأْخُذَنِی بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ تَفْضَحَنِی بِذَلِکَ عَلَی رُءُوسِ الْخَلَائِقِ وَ اعْفُ عَنِّی فِی الدَّارَیْنِ کُلِّهَا یَا رَبِّ فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی وَ تَسَعَنِی لِأَنَّهَا وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ إِنْ کُنْتَ خَصَصْتَ بِذَلِکَ عِبَادَکَ الَّذِینَ أَطَاعُوکَ فِیمَا أَمَرْتَهُمْ وَ عَمِلُوا لَکَ فِیمَا خَلَقْتَهُمْ لَهُ فَإِنَّهُمْ لَمْ یَنَالُوا ذَلِکَ إِلَّا بِکَ وَ لَمْ یُوَفِّقْهُمْ لَهُ إِلَّا أَنْتَ کَانَتْ رَحْمَتُکَ لَهُمْ قَبْلَ طَاعَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ فَخُصَّنِی یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ یَا إِلَهِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا حِرْزِی وَ یَا قُوَّتِی وَ یَا جَابِرِی وَ یَا خَالِقِی وَ یَا رَازِقِی بِمَا خَصَصْتَهُمْ بِهِ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَهُمْ لَهُ وَ ارْحَمْنِی کَمَا رَحِمْتَهُمْ رَحْمَةً لَامَّةً تَامَّةً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یَا مَنْ لَا یُغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ وَ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَةَ ذِکْرِکَ وَ رَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِلنِّعَمِ الَّتِی أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ فَقَوِیتُ بِهَا عَلَی مَعْصِیَتِکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ أَمْرٍ أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ فَخَالَطَنِی فِیهِ مَا لَیْسَ لَکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا دَعَانِی إِلَیْهِ الْهَوَی مِنْ قَبُولِ الرُّخَصِ فِیمَا أَتَیْتُهُ مِمَّا هُوَ عِنْدَکَ حَرَامٌ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِلذُّنُوبِ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَسَعُهَا إِلَّا حِلْمُکَ وَ عَفْوُکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ یَمِینٍ حَنِثْتُ فِیهَا عِنْدَکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا مَنْ عَرَّفَنِی نَفْسَهُ لَا تَشْغَلْنِی بِغَیْرِکَ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی سِوَاکَ وَ أَغْنِنِی بِکَ عَنْ کُلِّ مَخْلُوقٍ غَیْرِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

الیوم التاسع و العشرون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ حَلِیماً وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ یُصِیبُ مَالًا کَثِیراً وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ سَرِیعاً وَ لَا تَکْتُبْ فِیهِ وَصِیَّةً.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ مَارْإِسْفَنْدَ(1) اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالْأَفْئِدَةِ

ص: 182


1- 1. ماراسفند و مثله ماراسفندان، و هو اسم ملک موکل علی المیاه کما فی البرهان و یقال فیه: مهر اسفند أیضا.

و خردها و گوش ها و چشم هاست و برای دیدار با برادران و محبوبان و دوستان و برای هر خواسته ای مناسب است و خواب های این روز در همین روز تعبیر می گردد.

دعای این روز:

سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است. هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای والای بزرگوار و درود خدا بر محمد و خاندان پاک او باد. خدایا بر من لباس عافیت بپوشان تا زندگی بر من گوارا گردد و کارم را به آمرزش ختم کن تا با آن آمرزش، گناهان به من زیان نرسانند و از پیشآمدهای ناگوار دنیا و غم و اندوه آخرت رهاییم بخش تا به رحمت خویش مرا در بهشت وارد گردانی که تو حقیقتاً بر همه چیز توانایی. خدایا تو نهان درونم را می دانی پس پوزشم را بپذیر. حاجتم را نیز می دانی پس خواسته ام را برآور. تو به راز دلم آگاهی پس گناهانم را بیامرز.

خدایا تو تویی و من منم، خواسته ها و گناهانم را می دانی، پس تمام حاجاتم را برآور و همه گناهانم را بیامرز. خدایا تویی پروردگار و منم پروریده، تویی پادشاه و منم زیردست، تویی توانا و منم ناتوان، تویی بی نیاز و منم نیازمند، تویی باقی و منم فانی، تویی بخشنده و منم خواهان، تویی آمرزنده و منم گنهکار، تویی آقا و منم بنده و تویی دانا و منم نادان. با نادانی خود نافرمانی تو را کردم و به خاطر تباهی عقلم مرتکب گناهان شدم و به خاطر بدکرداری به دنیا علاقه مند شدم و از یاد تو غافل گشتم و تو مهربان ترین مهربانانی و از خود من نسبت به من مهربان تری و از نفس من به خودم آگاه­تری، مرا بیامرز و به من رحم کن و از آنچه می دانی درگذر که به راستی تویی بزرگوارترین و گرامی ترین.

خدایا روزیم را گسترده و عمرم را طولانی گردان و گناهانم را ببخش ای مهربان، ای عطابخش، ای پاینده. دلم را تنها به یاد خود مشغول گردان و لباس عافیت خویش را به من بپوشان. خدایی جز تو نیست، خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و آنچه بر آن ها سایه افکنده­اند و ای پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه در آن هاست و ای پروردگار دریاها و آنچه در ژرفای آن هاست و ای پروردگار کوه های پابرجا و آنچه پیرامون آن هاست، تو پروردگار همه چیز و صاحب و آفریدگار آن ها و خالق و نگهدار همه چیز هستی و به همه چیز دانایی و بر همه چیز چیره هستی و دانشت بر همه چیز احاطه دارد و روزی دهنده همه چیز هستی، [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی و دعایم را مستجاب گردان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 183

وَ الْعُقُولِ وَ الْأَسْمَاعِ وَ الْأَبْصَارِ یَصْلُحُ لِلِقَاءِ الْإِخْوَانِ وَ الْأَحِبَّاءِ وَ الْأَصْدِقَاءِ وَ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ الْأَحْلَامُ فِیهِ تَصِحُّ فِیهِ لِیَوْمِهَا.

الدُّعَاءُ فِیهِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ أَلْبِسْنِی الْعَافِیَةَ حِینَ تَهْنِئُنِی الْمَعِیشَةُ وَ اخْتِمْ لِی بِالْمَغْفِرَةِ حَتَّی لَا تَضُرَّنِی مَعَهَا الذُّنُوبُ وَ اکْفِنِی نَوَائِبَ الدُّنْیَا وَ هُمُومَ الْآخِرَةِ حَتَّی تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ سِرِّی فَاقْبَلْ مَعْذِرَتِی وَ تَعْلَمُ حَاجَتِی فَأَعْطِنِی مَسْأَلَتِی وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی.

اللَّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَنَا تَعْلَمُ حَوَائِجِی وَ ذُنُوبِی فَاقْضِ لِی جَمِیعَ حَوَائِجِی وَ اغْفِرْ لِی جَمِیعَ ذُنُوبِی اللَّهُمَّ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ وَ أَنْتَ الْمَلِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ الْمَوْلَی وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ عَصَیْتُکَ بِجَهْلِی وَ ارْتَکَبْتُ الذُّنُوبَ لِفَسَادِ عَقْلِی وَ أَهَمَّتْنِی الدُّنْیَا لِسُوءِ عَمَلِی وَ سَهَوْتُ عَنْ ذِکْرِکَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ لِی مِنْ نَفْسِی وَ انْظُرْ لِی مِنْهَا فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَکْرَمُ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ ذُنُوبِی یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا قَیُّومُ فَرِّغْ قَلْبِی لِذِکْرِکَ وَ أَلْبِسْنِی عَافِیَتَکَ فَلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا أَظَلَّتْ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا أَقَلَّتْ وَ رَبَّ الْبِحَارِ وَ مَا فِی قَعْرِهَا وَ رَبَّ الْجِبَالِ الرَّوَاسِی وَ مَا فِی أَقْطَارِهَا أَنْتَ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَالِکُهُ وَ بَارِئُهُ وَ خَالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مُبْقِیهِ وَ الْعَالِمُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْقَاهِرُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْمُحِیطُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ الرَّازِقُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 183

روز سی ام

از امام صادق علیه السلام روایت شده که این روز برای خرید و ازدواج روز خوبی است. کسی که در این روز زاده شود بردبار و پربرکت باشد و تربیتش دشوار و بدخلق شود، روزی به او عطا شود ولی از آن محروم گردد. هر که در این روز بگریزد دستگیرش کنند و کسی که در این روز گمگشته ای داشته باشد او را بیابد و کسی که در این روز قرضی بگیرد به سرعت آن را بازپس دهد.

سلمان رضی الله عنه درباره این روز گوید: روز انیران نام فرشته موکل بر روزگاران و زمانه است. روزی است نیک و مبارک که برای هر کاری که بخواهی مناسب است .

دعای این روز:

خدایا سینه مرا بر دین اسلام بگشا و مرا به نور ایمان گرامی دار و مرا از عذاب آتش حفظ فرما - هفت بار این دعا را می خوانی و حاجتت را می خواهی - [سپس می گویی:] خدایا، پروردگارا، پروردگارا، ای پاکیزه، ای پاکیزه، ای پاکیزه، از تو می خواهم به حق اسم اعظمت - الله - که معبودی جز او نیست و او حق آشکار است. {زنده پاینده ای است که نه خوابی سبک او را فرو می گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست. کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی یابند. فرمانروایی او آسمان ها و زمین را در بر گرفته و نگهداری آن ها بر او دشوار نیست و اوست والایِ بزرگ.}(1) از تو می خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی در میان پیشینیان و بر محمد و خاندان او درود فرستی در بین پسینیان و بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی پیش از هر چیز و بر محمد و خاندان او درود فرستی در شب چون تاریکی اش را فرو پوشد و و بر محمد و خاندان او درود فرستی در روز چون روشنی گیرد و بر محمد و خاندان او درود فرستی در دنیا و آخرت و خواسته مرا در دنیا و آخرت به من ببخشی. ای زنده در آن وقت که زنده ای نبود و ای زنده پیش از هر زنده ای، ای زنده ای که معبودی جز تو نیست، ای زنده و ای پاینده، به مهر و رحمت خویش به فریادم برس و تمام امورم را اصلاح فرما و مرا به قدر چشم بر هم زدنی به خود وامگذار.

سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است، بخشاینده مهربانی که شریکی نداری - این ذکر را چهار مرتبه می گویی - پروردگارا، پروردگارا، پروردگارا، تو بر من مهربانی، ای پروردگارم! از تو می خواهم به حق آنچه عرش تو از بزرگی شکوهت در بر دارد، که با من کنی آنچه را که تو شایسته آنی و نسبت به من انجام ندهی آنچه را من شایسته آن هستم که تو سزاوار تقوی و آمرزش هستی.

ص: 184


1- . بقره / 255
الیوم الثلاثون

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ جَیِّدٌ لِلْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ التَّزْوِیجِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ حَلِیماً مُبَارَکاً وَ تَعْسُرُ تَرْبِیَتُهُ وَ یَسُوءُ خُلُقُهُ وَ یُرْزَقُ رِزْقاً یُمْنَعُ مِنْهُ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ أُخِذَ وَ مَنْ ضَلَّتْ لَهُ ضَالَّةٌ وَجَدَهَا وَ مَنِ اقْتَرَضَ فِیهِ شَیْئاً رَدَّهُ سَرِیعاً.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: رُوزُ أَنِیرَانَ (1) اسْمُ مَلَکٍ مُوَکَّلٍ بِالدُّهُورِ وَ الْأَزْمِنَةِ یَوْمٌ سَعِیدٌ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ تُرِیدُهُ.

الدُّعَاءُ فِیهِ: اللَّهُمَّ اشْرَحْ صَدْرِی لِلْإِسْلَامِ وَ أَکْرِمْنِیَ بِالْإِیمَانِ وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ تَقُولُ ذَلِکَ سَبْعاً وَ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ اللَّهُمَّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینِ الْحَیُّ الْقَیُّومُ- لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَنْ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا حَیُّ حِینَ لَا حَیَّ کَانَ قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ حَیّاً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ فَأَغِثْنِی وَ أَصْلِحْ لِی شَأْنِی کُلَّهُ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ لَا شَرِیکَ لَهُ تَقُولُ ذَلِکَ أَرْبَعاً یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ أَنْتَ لِی رَحِیمٌ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ بِمَا حَمَلَ عَرْشُکَ مِنْ عِزِّ جَلَالِکَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ

ص: 184


1- 1. أنیران بفتح الهمزة و کسر النون ثمّ الیاء الساکنة بعدها راء مهملة مفتوحة و قال فی البرهان: و یقال فیه بالزای المعجمة ایضا.

خدایا ستایشت کنم، ستایش جاودانه و ابدی و تازه و ثنایی نو و مهیا و تنها بر تو توکل کنم و از توی یگانه آمرزش خواهم و گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست، گواهی که عمرم را با آن به پایان برسانم و بدان به دیدار پروردگارم بشتابم و وارد قبرم شوم و در قبرم با آن تنها باشم و در تنهاییم با آن انس گیرم.

خدایا، انجام کارهای نیک و ترک کردار ناپسند و محبت به بیچارگان را از تو می خواهم و این که مرا بیامرزی و به من رحم کنی و اگر نسبت به عده ای اراده عذاب یا فتنه ای را کردی مرا از آن محافظت کنی و مرا از افتادن در دام آن فتنه باز داری و دوستی تو و دوستی هر که تو دوستش داری و دوستی هر آنچه دوستیش سبب نزدیکی به دوستی تو شود را از تو خواستارم. خدایا راه گشایش و خروجی را از گناهان برای من فراهم کن و به سوی هر کار خیری نیز راهی را برایم قرار ده.

خدایا من یکی از آفریدگانت هستم و خلقت بر گردن من حقوقی دارند و گناهانی نیز از من سر زده که تنها تو از آن آگاهی، خدایا خلق خود را از من و حقوقی که بر گردن من دارند راضی گردان و گناهانی را که بین من و توست ببخش. خدایا خیری را در وجود من قرار ده که تو خود آن را دریابی و به راستی که تو چنین نکنی مگر این که آن را در وجود من بیابی. خدایا آنچنان که اراده فرمودی مرا آفریدی، پس مرا چنان کن که خود دوست داری. خدایا ما را ببخش و رحمت کن و از ما درگذر و از ما بپذیر و ما را به بهشت داخل گردان و از آتش دوزخ رهایی بخش و تمام امور ما را اصلاح گردان. خدایا بر محمد و خاندان محمد، پیامبر امّی صلوات فرست به تعداد کسانی که بر او درود فرستاده اند و به تعداد کسانی که درود نفرستاده اند و ما را بیامرز که تویی آمرزنده مهربان.

خدایا ای پروردگار بیت الحرام و رکن و مقام و پروردگار مشعر الحرام و پروردگار حل و حرم، از جانب ما به روح پیامبرت محمد صلی الله علیه و آله سلام برسان. خدایا ای پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و پروردگار فرشتگان و همه مخلوقات، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و برای من چنین و چنان کن .

خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و به آن نامت که زندگان را به آن روزی دهی و حجم دریاها و تعداد ریگ ها را اندازه بگیری و زندگان را بدان بمیرانی و مردگان را زنده کنی و انسان خوار را بدان عزت بخشی و هر چه خواهی کنی و هر چه خواهی بدان حکم فرمایی و بدان به هر چیز بگویی باش، می شود. خدایا از تو خواهم به حق آن نامت که وقتی درخواست کنندگان تو را بدان یاد کنند خواسته شان را به آن ها دهی و وقتی دعاگویان بدان دعایت کنند اجابتشان گردانی و وقتی پناه جویان بدان نام به تو پناه جویند پناهشان دهی و چون درماندگان تو را بدان نام خوانند نجاتشان دهی و چون

ص: 185

اللَّهُمَّ إِنِّی أَحْمَدُکَ حَمْداً أَبَداً جَدِیداً وَ ثَنَاءً طَارِقاً عَتِیداً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ وَحِیداً وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَرِیداً وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ شَهَادَةً أُفْنِی بِهَا عُمُرِی وَ أَلْقَی بِهَا رَبِّی وَ أَدْخُلُ بِهَا قَبْرِی وَ أَخْلُو بِهَا فِی لَحْدِی وَ أُونِسُ بِهَا فِی وَحْدَتِی اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَ تَرْکَ الْمُنْکَرَاتِ وَ حُبَّ الْمَسَاکِینِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی وَ إِذَا أَرَدْتَ بِقَوْمٍ سُوءاً وَ فِتْنَةً أَنْ تَقِیَنِی ذَلِکَ وَ تَرُدَّنِی غَیْرَ مَفْتُونٍ وَ أَسْأَلُکَ حُبَّکَ وَ حُبَّ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ حُبَّ مَا یَقْرُبُ حُبُّهُ إِلَی حُبِّکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی مِنَ الذُّنُوبِ فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ اجْعَلْ لِی إِلَی کُلِّ خَیْرٍ سَبِیلًا اللَّهُمَّ إِنِّی خَلْقٌ مِنْ خَلْقِکَ وَ لِخَلْقِکَ عَلَیَّ حُقُوقٌ وَ لَکَ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ ذُنُوبٌ اللَّهُمَّ فَأَرْضِ عَنِّی خَلْقَکَ مِنْ حُقُوقِهِمْ عَلَیَّ وَ هَبْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی بَیْنِی وَ بَیْنَکَ اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ فِیَّ خَیْراً تَجِدُهُ فَإِنَّکَ لَا تَفْعَلُهُ إِلَّا تَجِدُهُ عِنْدِی اللَّهُمَّ خَلَقْتَنِی کَمَا أَرَدْتَ فَاجْعَلْنِی کَمَا تُحِبُّ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ اعْفُ عَنَّا وَ تَقَبَّلْ مِنَّا وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ وَ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ وَ أَصْلِحْ لَنَا شَأْنَنَا کُلَّهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ عَدَدَ مَنْ صَلَّی عَلَیْهِ وَ عَدَدَ مَنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِ وَ اغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرَامِ بَلِّغْ رُوحَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ عَنَّا السَّلَامَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ وَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَرْزُقُ بِهِ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ کَیْلَ الْبِحَارِ وَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ بِهِ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ بِهِ تُعِزُّ الذَّلِیلَ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ تَحْکُمُ مَا تُرِیدُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا سَأَلَکَ بِهِ السَّائِلُونَ أَعْطَیْتَهُمْ سُؤْلَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الدَّاعُونَ أَجَبْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَجَارَ بِهِ الْمُسْتَجِیرُونَ أَجَرْتَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الْمُضْطَرُّونَ أَنْقَذْتَهُمْ وَ إِذَا

ص: 185

شفاعت خواهان به وسیله آن نام روی شفاعت به تو آرند شفاعتشان را بپذیری و چون فریادخواهان بدان از تو فریادخواهی کنند به فریادشان برسی و گرفتاریشان را برطرف سازی و چون گریختگان بدان نام تو را صدا زنند صدایشان را بشنوی و یاریشان کنی و چون توبه پیشگان بدان نام به درگاهت روی آورند آنان را بپذیری و توبه شان را قبول کنی.

من نیز به حق این نام از تو می خواهم ای سرور و مولا و معبودم، ای زنده پاینده، ای امید و پناهم و ای گنجینه و اندوخته و ذخیره ام و ای توشه دین و دنیا و آخرت و روز بازگشتم، تو را می خوانم به آن اسم اعظم برای گناهی که جز تو کسی آن را نیامرزد و برای گرفتاری و اندوهی که جز تو کسی برطرف نتواند کرد و برای غصه ای که جز تو کسی رفع نتواند کرد و برای گناهانی که با آن ها به نبرد با تو برخاستم و با انجام آن ها در محضر تو بی شرمی کردم و اکنون این منم که خطاکارانه و آلوده در گناه به محضر تو آمده ام و زمین با همه فراخی­اش بر من تنگ آمده و عرصه بر من تنگ گشته و هیچ پناهگاه و نجاتی جز به درگاه خودت ندارم.

اینک این منم که پیش روی توام، با گناه و نداری و نیاز، شب را به صبح کرده و صبح را به شب آورده و آمرزنده ای جز تو برای گناهم نمی یابم و برای شکستگیم جبران کننده ای جز تو نمی بینم و من همان سخن را که بنده ات یونس گفت، هنگامی که در تاریکی ها زندانیش کردی، می گویم، بدان امید که توبه ام را بپذیری و مرا از گناهان رهایی بخشی: معبودی جز تو نیست، منزهی تو و من به راستی از ستمکاران بودم. ای مولای من، به حق اسم بزرگ اعظمت از تو خواهم که دعایم را مستجاب گردانی و خواسته و آرزوی من را به من ببخشی و در گشایش برای من از نزد خودت تعجیل کنی در کامل ترین نعمت و بزرگ ترین سلامتی و فراخ ترین روزی و بهترین آسایش و آنچه را پیوسته بدان عادتم داده ای ای معبود من، و از تو خواهم که سپاس بر آنچه به من ارزانی داشته ای را روزیم گردانی و تا پایان عمرم آن را برایم نگه داری و به وقت مردن از گناهان و اشتباهات و اسراف و بزهکاریم درگذری تا نعمت دنیا به نعمت آخرت متصل گردد.

خدایا کلیدهای شب و روز و آسمان ها و زمین و خورشید و ماه و نیکی و بدی در دست توست، پس در دین و دنیا و آخرتم به من برکت ده و در تمام امور برکتم بخش. خدایا وعده تو حق و دیدارت حق و حتمی است و چاره و گریزی از آن نیست، پس با من چنین و چنان کن.

خدایا تو مسئولیت روزی من و هر جنبنده ای را که اختیارش در دست توست بر عهده گرفته ای، ای بهترین فراخوانده شده و بهترین درخواست شده و بزرگ ترین بخشنده و بهترین مرجع امید! روزی من و خانواده ام را فراخ گردان. خدایا در آنچه از امور حتمی که قضا و قدرت بر آن تعلق می­گیرد و در آنچه از حلال

ص: 186

تَشَفَّعَ بِهِ إِلَیْکَ الْمُتَشَفِّعُونَ شَفَّعْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَصْرَخَکَ الْمُسْتَصْرِخُونَ أَصْرَخْتَهُمْ وَ فَرَّجْتَ عَنْهُمْ وَ إِذَا نَادَاکَ بِهِ الْهَارِبُونَ سَمِعْتَ نِدَاءَهُمْ وَ أَعَنْتَهُمْ وَ إِذَا أَقْبَلَ بِهِ التَّائِبُونَ قَبِلْتَهُمْ وَ قَبِلْتَ تَوْبَتَهُمْ.

فَإِنِّی أَسْأَلُکَ بِهِ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ إِلَهِی یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا رَجَائِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا کَنْزِی وَ یَا ذُخْرِی وَ یَا ذَخِیرَتِی وَ یَا عُدَّتِی لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ مُنْقَلَبِی بِذَلِکَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ أَدْعُوکَ لِذَنْبٍ لَا یَغْفِرُهُ غَیْرُکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ غَیْرُکَ وَ لِهَمٍّ لَا یَقْدِرُ عَلَی إِزَالَتِهِ غَیْرُکَ وَ لِذُنُوبِیَ الَّتِی بَارَزْتُکَ بِهَا وَ قَلَّ مَعَهَا حَیَائِی عِنْدَکَ بِفِعْلِهَا فَهَا أَنَا قَدْ أَتَیْتُکَ خَاطِئاً مُذْنِباً قَدْ ضَاقَتْ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَ ضَاقَ عَلَیَّ الْجَبَلُ وَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی إِلَّا إِلَیْکَ فَهَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ قَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ مُذْنِباً فَقِیراً مُحْتَاجاً- لَا أَجِدُ لِذَنْبِی غَافِراً غَیْرَکَ وَ لَا لِکَسْرِی جَابِراً سِوَاکَ وَ أَنَا أَقُولُ کَمَا قَالَ عَبْدُکَ ذُو النُّونِ حِینَ سَجَنْتَهُ فِی الظُّلُمَاتِ رَجَاءَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ وَ تُنْقِذَنِی مِنَ الذُّنُوبِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَوْلَایَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ أَنْ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ مُنَایَ وَ أَنْ تُعَجِّلَ لِیَ الْفَرَجَ مِنْ عِنْدِکَ فِی أَتَمِّ نِعْمَةٍ وَ أَعْظَمِ عَافِیَةٍ وَ أَوْسَعِ رِزْقٍ وَ أَفْضَلِ دَعَةٍ وَ مَا لَمْ تَزَلْ تُعَوِّدُنِیهِ یَا إِلَهِی وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا آتَیْتَنِی وَ تَجْعَلَ لِی ذَلِکَ بَاقِیاً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ تَعْفُوَ عَنْ ذُنُوبِی وَ خَطَایَایَ وَ إِسْرَافِی وَ إِجْرَامِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ نَعِیمَ الدُّنْیَا بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَالِیدُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ فَبَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ بَارِکِ اللَّهُمَّ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی اللَّهُمَّ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ حَقٌّ لَازِمٌ- لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَحِیدَ عَنْهُ فَافْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا ...- اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَکَفَّلْتَ بِرِزْقِی وَ رِزْقِ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَسْئُولٍ وَ أَوْسَعَ مُعْطٍ وَ أَفْضَلَ مَرْجُوٍّ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ رِزْقِ عِیَالِی اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ بَیْنَ الْحَلَالِ

ص: 186

و حرام خود در فرمان حکیمانه ات در شب قدر تقسیم می­کنی و در قضایی که بازگشت نداشته و تغییر ناپذیر است از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی و نام مرا در زمره حاجیان بیت الله الحرامی که حجشان مقبول، سعیشان مورد سپاس، گناهانشان آمرزیده، کارهای بدشان بخشوده، روزی­شان وسیع گشته، تن هایشان تندرست و از ترس در امان هستند بنویسی و [از تو خواهم] در آنچه حکم و مقدر فرموده ای (این باشد که) بر محمد و خاندان او درود فرستی و عمرم را دراز و زندگیم را طولانی بداری و به روزیم وسعت بخشی و جسمم را به سلامت داری و در هر چه برایم مهم است، از کار دین و دنیا و آخرتم و آینده نزدیک و دورم، به من و به هر کسی که به او توجه دارم و ملزم به انجام کارش هستم، چه آشنای نزدیک باشد و چه دور، سلامت بخشی که تویی بخشنده و رئوف و مهربان .

ای آن که قبل از هر چیز وجود داشته ای، دیدگان به خواب روند و ستارگان تیره گردند و تو زنده و پاینده ای هستی که نه خواب سبک تو را گیرد و نه خواب سنگین و بر همه چیز دقیق و آگاهی.

دعاهای دیگر برای هر روز از ماه

اشاره

الدروع الواقیة: در اینجا روایت دوم را در سی فصل جداگانه ذکر می کنیم که این روایت شبیه روایت اول است و از امام علی علیه السلام روایت شده است و بین این دو روایت موارد اضافی و تفاوت هایی وجود دارد. من بر آن شدم تا برای احتیاط، دعاها را با دو روایت ذکر کنم.

روز اول

سوره فاتحه را بخوان، سپس بگو:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ، تا فرموده اش: فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ. که این ذکر در دعای اول در روایت نخست گذشت.

ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است، آن زنده ای که نمیرد و پاینده ای که تغییر نپذیرد و جاودانی که نابود نگردد و آن پادشاهی که زوال نپذیرد و آن عادلی که غفلت نورزد، آن داوری که بی عدالتی نکند و آن دقیقی که چیزی از او پنهان نماند، آن سخاوتمندی که بخشیدن هیچ چیز ناتوانش نگرداند و آن بخشنده ای که به هر که، هر چه خواهد بخشد. آغازی که چیزی بدان پیشی نگیرد و آشکاری که موجودی فراتر از آن نیست و نهانی که پس از او چیزی نیست، علم او بر همه چیز سیطره یافته و همه چیز را به شماره در آورده است. خداوندا! بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و زبانم را به دعای خویش باز کن و خواسته ام را به واسطه آن برآورده کن و حاجتم را به من ببخش و مرا به آرزویم برسان و مرا بدان از هراسم حفظ فرما و نعمتم را بدان فراوان و دعایم را بدان مستجاب گردان

ص: 187

وَ الْحَرَامِ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی [لَیْلَةِ الْقَدْرِ] وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمُ الْمُوَسَّعَةِ أَرْزَاقُهُمُ الصَّحِیحَةِ أَبْدَانُهُمُ الْآمِنِینَ خَوْفَهُمْ وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ تَمُدَّ فِی حَیَاتِی وَ تَزِیدَ فِی رِزْقِی وَ تُعَافِیَنِی فِی جَسَدِی وَ کُلِّ مَا یُهِمُّنِی مِنْ أَمْرِ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ عاجِلَتِی وَ آجِلَتِی لِی وَ لِمَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ وَ یَلْزَمُنِی شَأْنُهُ مِنْ قَرِیبٍ أَوْ بَعِیدٍ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ رَءُوفٌ رَحِیمٌ یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَنْکَدِرُ النُّجُومُ وَ أَنْتَ حَیٌّ قَیُّومٌ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ وَ أَنْتَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ.

أدعیة أخری لکل یوم من الشهر

اشارة

3- قیه، الدروع الواقیة فیما نذکره من الروایة الثانیة فی ثلاثین فصلا لکل فصل منفرد و هی تقارب الروایة الأولی مرویة عن علی علیه السلام و بین الروایتین زیادات و اختلافات فأحببت نقلها إلی هذا الکتاب احتیاطا و استظهارا لذکر الأدعیة بالروایتین.

الیوم الأول

اقْرَأِ الْفَاتِحَةَ ثُمَّ قُلِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ إِلَی قَوْلِهِ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ وَ قَدْ مَرَّ ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ الْأَوَّلِ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ الْقَائِمِ الَّذِی لَا یَتَغَیَّرُ وَ الدَّائِمِ الَّذِی لَا یَفْنَی وَ الْمَلِکِ الَّذِی لَا یَزُولُ وَ الْعَدْلِ الَّذِی لَا یَغْفُلُ وَ الْحَکَمِ الَّذِی لَا یَحِیفُ وَ اللَّطِیفِ الَّذِی لَا یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ الْوَاسِعِ الَّذِی لَا یُعْجِزُهُ شَیْ ءٌ وَ الْمُعْطِی مَا یَشَاءُ لِمَنْ یَشَاءُ الْأَوَّلِ الَّذِی لَا یُسْبَقُ وَ الظَّاهِرِ الَّذِی لَیْسَ فَوْقَهُ شَیْ ءٌ وَ الْبَاطِنِ الَّذِی لَیْسَ دُونَهُ شَیْ ءٌ- أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً- وَ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَطْلِقْ بِدُعَائِکَ لِسَانِی وَ أَنْجِحْ بِهِ طَلِبَتِی وَ أَعْطِنِی بِهِ حَاجَتِی وَ بَلِّغْنِی بِهِ أَمَلِی وَ قِنِی بِهِ رَهَبِی وَ أَسْبِغْ بِهِ نَعْمَائِی وَ اسْتَجِبْ بِهِ دُعَائِی

ص: 187

و عملم را آن چنان پاک گردان که به سبب آن به ناله و زاری و شکایتم ترحم فرمایی و از تو خواهم که بر من رحم کنی و از من خوشنود شوی و دعایم را پاسخ دهی، آمین ای پروردگار جهانیان! ستایش خدایی را که {ابرهای گرانبار را پدیدار می کند. رعد، به حمد او و فرشتگان از بیمش تسبیح می گویند و صاعقه ها را فرو می فرستد و با آن ها هر که را بخواهد، مورد اصابت قرار می دهد، در حالی که آنان درباره خدا مجادله می کنند، و او سخت کیفر است.}(1) ستایش خدایی را که دعوت حق برای اوست و او حقیقت آشکار است. و آنچه که [مشرکان] جز او می خوانند، آن باطل است و این خداست که والا و بزرگ است. ستایش خدایی را که روح مردم را هنگام مرگشان به تمامی بازمی ستاند... تا آخر دعای اول در روایت نخست.

روز دوم

ستایش خدایی را که این کتاب [آسمانی] را بر بنده خود فرو فرستاد، تا آنجا که گفته است: پا برجای با کرم، پروردگار جهانیان.

ستایش خدای راست که بزرگ ستایش است و بزرگ عرش و بزرگ حکومت و بزرگ سیطره. بردباریش بزرگ است و کرامتش بزرگ، امتحانش بزرگ است و رستگاریش عظیم، احسانش بزرگ است و عزتش عظیم، بزرگ قدرت است و بزرگ جبروت، بزرگ مقام است و بزرگ فرمان. بزرگ است پروردگار جهانیان. بزرگ است خداوندی که والا تر از همه چیز و مهربان تر از همه چیز، داراتر از همه چیز و بهتر از همه چیز است. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است، ستایش خدای بلندمرتبه بزرگ راست، رئوف مهربان، عزتمند فرزانه، آفریدگار دانا، پادشاه پاکیزه، باشکوه بزرگ، بلندمرتبه والای بزرگ منش عظیم الشأن، با جبروت مقتدر، صاحب بهشت و دوزخ، بزرگی و قدرت و فرمانروایی از آن اوست و سخن نیک به سوی او بالا می رود و عمل شایسته بدان رفعت می بخشد و اوست مهربان ترین مهربانان .

روز سوم

ستایش خدای را که پایدار و برقرار، بردبار و بزرگوار، آغاز و انجام، آشکار و نهان، یکتای بی همتا، یگانه بی نیازی است که نه کس را زاده، نه زاییده از کَس است و او را هیچ همتایی نباشد. ستایش خدای را که هدایت گر دادگر است و حق آشکار، صاحب دهش و بخشنده، بزرگ نعمت بخش و کرامت بخش، ستاننده و دهنده، توان مند استوار، صاحب لطف و عطابخش. ستایش خدای را که وارث است و وکیل، گواه است و مراقب، اجابت کننده است و مسلط، نگهدار است و مراقب، جلوگیر است و گشاینده، بخشنده است و امتحان کننده، زنده گرداننده است و میراننده،

ص: 188


1- . رعد / 13-12

وَ زَکِّ بِهِ عَمَلِی تَزْکِیَةً تَرْحَمُ بِهَا تَضَرُّعِی وَ شَکْوَایَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ أَنْ تَرْضَی عَنِّی وَ تَسْتَجِیبَ لِی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ- وَ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَیُصِیبُ بِها مَنْ یَشاءُ وَ هُمْ یُجادِلُونَ فِی اللَّهِ وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِ وَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ وَ مَا یُدْعَی مِنْ دُونِهِ فَهُوَ الْبَاطِلُ وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ الْأَوَّلِ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم الثانی

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلی عَبْدِهِ الْکِتابَ إِلَی قَوْلِهِ الْقَائِمِ الْکَرِیمِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَظِیمِ الْحَمْدِ عَظِیمِ الْعَرْشِ عَظِیمِ الْمُلْکِ عَظِیمِ السُّلْطَانِ عَظِیمِ الْحِلْمِ عَظِیمِ الْکَرَامَةِ عَظِیمِ الْبَلَاءِ عَظِیمِ الْفَوْزِ عَظِیمِ الْفَضْلِ عَظِیمِ الْعِزَّةِ عَظِیمِ الْکِبْرِیَاءِ عَظِیمِ الْجَبَرُوتِ عَظِیمِ الشَّأْنِ عَظِیمِ الْأَمْرِ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ تَبَارَکَ اللَّهُ الَّذِی هُوَ أَعْظَمُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَرْحَمُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَمْلَکُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ خَیْرٌ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ الْخَلَّاقِ الْعَلِیمِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ

الْجَلِیلِ الْکَبِیرِ الْمُتَعَالِ الْمُتَعَظِّمِ الْمُتَکَبِّرِ الْمُتَجَبِّرِ الْجَبَّارِ الْقَهَّارِ مَالِکِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ لَهُ الْکِبْرِیَاءُ وَ لَهُ الْجَبَرُوتُ وَ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثالث

الْحَمْدُ لِلَّهِ الْقَائِمِ الدَّائِمِ الْحَلِیمِ الْکَرِیمِ الْأَوَّلِ الْآخِرِ الظَّاهِرِ الْبَاطِنِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْهَادِی الْعَدْلِ الْحَقِّ الْمُبِینِ ذِی الْفَضْلِ الْکَرِیمِ الْعَظِیمِ الْمُنْعِمِ الْمُکْرِمِ الْقَابِضِ الْبَاسِطِ ذِی الْقُوَّةِ الْمَتِینِ ذِی الْفَضْلِ وَ الْمَنِّ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَارِثِ الْوَکِیلِ الشَّهِیدِ الرَّقِیبِ الْمُجِیبِ الْمُحِیطِ الْحَفِیظِ الرَّقِیبِ الْمَانِعِ الْفَاتِحِ الْمُعْطِی الْمُبْتَلِی الْمُحْیِی الْمُمِیتِ ذِی

ص: 188

باشکوه است و ارجمند، شایسته تقوی است و آمرزش، صاحب درجات [و مراتب] است. فرشتگان و روح به سوی او بالا می روند.

ستایش خدایی را که روزی رسان است و پروردگار و مهربان، صاحب رحمت گسترده و نعمت های فراوان و حجت رسا و الگوهای برتر و نام های نیک. پر قدرت است و شکافنده سپیده صبح و شکافنده دانه و هسته، زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می آورد، کار [آفرینش] را تدبیر می کند. صبح را می شکافد و شب را مایه آرامش {و خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داده است. این اندازه گیریِ آن توانای داناست.}؛(1) {بالابرنده درجات، خداوند عرش، به هر کس از بندگانش که خواهد، آن روح [فرشته] را، به فرمان خویش می فرستد.}(2) کننده هر کار شایسته ای است و پروردگار بندگان و سرزمین ها و بازگشت همه به سوی اوست و او در بالاترین دیدگاه است. از اعمال هر کسی آگاه است. آمرزنده گناه است و توبه پذیر و سخت کیفر. خدایی جز او نیست. بازگشت به سوی اوست. او سخت کیفر و زودشمار و برپادارنده عدالت است. چون به کاری اراده فرماید، فقط می گوید: «[موجود] باش»؛ پس [فوراً موجود] می شود.

دستانش را به خیر گشوده و خیر را هر طور که بخواهد بخشد، سائل خویش را ناامید نگرداند و آرزومند خویش را نکوهش نکند و راه رحمتش محدود نشود و نعمتش شمارش نشود. وعده اش حق است و اوست بهترین داوران و سریعترین حسابرسان و بخشنده ترین سخاوتمندان. کرمش وسیع و انتقامش سخت و داوریش همه عدالت است، شایسته ستایش، و عده اش راست، عطاکننده خیر و داور به حق و راهنماست و هر که را خواهد به راه راست هدایت کند. آمرزشش وسیع و چیزی همانندش نیست. آسمان ها و زمین و {مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کردار کدام یک از شما بهتر است و او نیرومند و آمرزنده است.}(3)

نیکو ستایش است و نیکو آزمایش، شنونده دعاست و داوری عادل. هر چه بخواهد می آفریند و هر چه بخواهد می کند. ستایش و عزت برای اوست و بزرگی و جبروت و عظمت از آن اوست، باران را فرود آورد و به غیب علم دارد و روزی هر که را بخواهد گشایش می دهد، بادها را فرستد و ابرهای گرانبار را پدیدار گرداند و امور را تدبیر کند و دعای درمانده و دعاگو را اجابت فرماید، آنگاه که او را فرا خواند و گرفتاری را برطرف گرداند و به سائل ببخشد و آنچه را او عطا کند جلوگیری ندارد و آنچه را او جلوگیر باشد دیگری نتواند ببخشد. چیزی مانند او نیست و اوست شنوای بینا. نام هایش منزه است و آفرینش و فرمان از آن اوست. بزرگ است خداوند، پروردگار جهانیان و ستایشش پربهاست و رحمتش همه چیز را در بر گرفته و ظاهر و باطن او می بخشد و اوست مهربانترین مهربانان.

ص: 189


1- . انعام / 96
2- . غافر / 15
3- . ملک / 2

الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ أَهْلِ التَّقْوَی وَ أَهْلِ الْمَغْفِرَةِ- ذِی الْمَعارِجِ تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الرَّازِقِ الْبَارِئِ الرَّحِیمِ ذِی الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ وَ النِّعَمِ السَّابِغَةِ وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ وَ الْأَمْثَالِ الْعُلْیَا وَ الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی شَدِیدِ الْقُوَی فَالِقِ الْإِصْبَاحِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی وَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِ وَ یُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَالِقِ الْإِصْبَاحِ جَاعِلِ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ رَفِیعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ فَاعِلُ کُلِّ صَالِحٍ رَبُّ الْعِبَادِ وَ رَبُّ الْبِلَادِ وَ إِلَیْهِ الْمَعَادُ وَ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی- یَعْلَمُ ما تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ غَافِرُ الذَّنْبِ وَ قَابِلُ التَّوْبِ شَدِیدُ الْعِقَابِ- ... لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ شَدِیدُ الْمِحالِ- سَرِیعُ الْحِسابِ الْقَائِمُ بِالْقُسْطِ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ بَاسِطُ الْیَدَیْنِ بِالْخَیْرِ وَاهِبُ الْخَیْرِ کَیْفَ یَشَاءُ- لَا یَخِیبُ سَائِلُهُ وَ لَا یُذَمُّ آمِلُهُ وَ لَا یَضِیقُ رَحْمَتُهُ وَ لَا تُحْصَی نِعْمَتُهُ وَعْدُهُ حَقٌّ وَ هُوَ أَحْکَمُ الْحاکِمِینَ وَ أَسْرَعُ الْحاسِبِینَ وَ أَوْسَعُ الْمُفْضِلِینَ وَاسِعُ الْفَضْلِ شَدِیدُ الْبَطْشِ حُکْمُهُ عَدْلٌ وَ هُوَ لِلْحَمْدِ أَهْلٌ صَادِقُ الْوَعْدِ یُعْطِی الْخَیْرَ وَ یَقْضِی بِالْحَقِ وَ یَهْدِی السَّبِیلَ وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ حَمِیدُ الثَّنَاءِ حَسَنُ الْبَلَاءِ سَمِیعُ الدُّعاءِ عَدْلُ الْقَضَاءِ یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ لَهُ الْحَمْدُ وَ الْعِزَّةُ وَ لَهُ الْکِبْرِیَاءُ وَ لَهُ الْجَبَرُوتُ وَ لَهُ الْعَظَمَةُ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ الْغَیْبَ وَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یُرْسِلُ الرِّیاحَ وَ یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ وَ یُدَبِّرُ الْأَمْرَ وَ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یُجِیبُ الدَّاعِیَ- وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یُعْطِی السَّائِلَ- لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَی وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعَ وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ وَسِعَتْ رَحْمَتُهُ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ هُوَ ظَاهِرُهُ وَ بَاطِنُهُ یَجُودُ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

ص: 189

روز چهارم

خدایا! ستایش خاص توست، دینت آشکار شد و حجتت رسید و پادشاهیت استوار شد و سلطنتت بزرگ، وعده ات راستین است، عرشت فرازمند شد و رسولت را {به هدایت و آیین حق فرستادی تا او را بر تمام ادیان پیروز گردانی، هر چند که مشرکان از این امر ناخوشنود باشند.}(1) خدایا دینت را کامل کردی و نورت را تمام نمودی و با بیم دادن منزه شدی و حجت را بر بندگان تمام کردی و کلماتت با صداقت و عدالت به انجام آمد .

خداوندا! ستایش تو راست، نعمت و بخشش از توست، سختی را برطرف گردانی و آسانی را ارزانی داری و به حق حکم فرمایی و به عدالت داوری کنی و به راه راست هدایت کنی. منزهی تو و به ستایشت مشغولم. خدایی جز تو نیست، تویی پروردگار آسمان ها و زمین ها و هر آن که در آن است و پروردگار عرش بزرگ. خداوندا ستایش مخصوص ذات توست در تورات، ستایش مخصوص ذات توست در انجیل و ستایش مخصوص ذات توست در کتاب های پیشینیان. ستایش مخصوص ذات توست در سبع المثانی و قرآن بزرگ. ستایش مخصوص ذات توست در میان فرشتگان مقرب. ستایش مخصوص ذات توست در میان پیامبران و فرستادگان و ستایش مخصوص ذات توست در میان فرشتگان بزرگوار نویسنده اعمال.

ستایش مخصوص ذات توست و ستایش ثنای توست. آزمایشت نیکو، داوریت عادلانه، زمین در قبضه قدرتت و آسمان ها پیچیده به دست قدرت توست. خداوندا ستایش تو راست، میزانت عادلانه و جایگاهت والا، داوریت از روی برهان و دلیل، گفتارت راستین است و باشکوه و ارجمندی تو. خدایا ستایش تو راست ای فرود آورنده آیات، ای اجابت کننده دعاها، ای برطرف کننده اندوه ها، ای گشایش گر (در خیرات) و ای مالک زندگی و مرگ! خدایا ستایش بزرگ منشانه مخصوص ذات توست، ستایش تنها مخصوص ذات توست، تو را است اطاعت و بندگی همیشگی، تو را است عرش فراگیر، تو را است ستایش همیشگی، ستایش تو را است در عادل بودنت، و تو راست ستایش، آنچنان که میپسندی ستایش و پرستشت کنند و سپاست را به جای آورند. پروردگارا ثنایت پرشکوه است و تویی مهربانترین مهربانان.

خدایا ستایش تو راست در شب چون [سیاهیش همه جا را] فرو پوشد و ستایش تو راست در روز چون روشن شود و ستایش تو راست در دنیا و آخرت. خداوندا! ستایش تو راست، چه بردبار و باشکوهی تو! و ستایش تو را است، چه بخشنده و بزرگواری تو! تو را است ستایش، چه سخاوتمند و ارجمندی تو! و ستایش تو را است بر آنچه بندگان دوست دارند و آنچه از کیفر و بردباری تو ناخوش دارند. ستایش تو راست در هر حالی از امور دنیا و آخرت. ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 190


1- . توبه / 33
الیوم الرابع

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ ظَهَرَ دِینُکَ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُکَ وَ اشْتَدَّ مُلْکُکَ وَ عَظُمَ سُلْطَانُکَ وَ صَدَقَ وَعْدُکَ وَ ارْتَفَعَ عَرْشُکَ وَ أَرْسَلْتَ رَسُولَکَ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ اللَّهُمَّ فَأَکْمَلْتَ دِینَکَ وَ أَتْمَمْتَ نُورَکَ وَ تَقَدَّسْتَ بِالْوَعِیدِ وَ أَخَذْتَ الْحُجَّةَ عَلَی الْعِبَادِ وَ تَمَّتْ کَلِمَاتُکَ صِدْقَا وَ عَدْلًا.

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ النِّعْمَةُ وَ لَکَ الْمَنُّ تَکْشِفُ الْعُسْرَ وَ تُعْطِی الْیُسْرَ وَ تَقْضِی الْحَقَّ وَ تَعْدِلُ بِالْقِسْطِ وَ تَهْدِی السَّبِیلَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی التَّوْرَاةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْإِنْجِیلِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی زُبُرِ الْأَوَّلِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ الْحَمْدُ ثَنَاؤُکَ وَ الْحُسْنُ بَلَاؤُکَ وَ الْعَدْلُ قَضَاؤُکَ وَ الْأَرْضُ فِی قَبْضَتِکَ وَ السَّمَاوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مُقْسِطَ الْمِیزَانِ رَفِیعَ الْمَکَانِ قَاضِیَ الْبُرْهَانِ صَادِقَ الْکَلَامِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مُنْزِلَ الْآیَاتِ مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ کَاشِفَ الْحَوْبَاتِ الْفَتَّاحَ مَالِکَ الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مَاجِداً وَ لَکَ الْحَمْدُ وَاحِداً وَ لَکَ الدِّینُ وَاصِباً وَ لَکَ الْعَرْشُ وَاسِعاً وَ لَکَ الْحَمْدُ دَائِماً وَ لَکَ الْحَمْدُ عَادِلًا وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا تُحِبُّ وَ تُعْبَدُ وَ تُشْکَرُ جَلَّ ثَنَاؤُکَ رَبَّنَا وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مَا أَحْلَمَکَ وَ أَجَلَّکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ مَا أَجْوَدَکَ وَ أَمْجَدَکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ مَا أَفْضَلَکَ وَ أَکْرَمَکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَحَبَّ الْعِبَادُ وَ کَرِهُوا مِنْ عِقَابِکَ وَ حِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ حَالٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 190

روز پنجم

خداوندا ستایش تو راست در شب چون پشت کند و در روز چون آشکار گردد. ستایش تو راست، ستایشی که آغاز آن به شکرگزاریت رسد و انجام آن به خشنودیت. ستایش تو راست در آسمان ها که ستوده ای و در میان بندگانت که مورد پرستشی. خدایا ستایش تو راست در داوری و ستایش تو را است در آسایش و ستایش تو را است در نعمت های آشکارا و ستایش تو راست در نعمت های نهان و ستایش تو راست در نعمات عیان. ستایش تو راست ای پروردگار ستایش و ای صاحب ستایش. ستایش از تو آغاز شده و به تو پایان پذیرد. ستایش خدای راست در اول شب و آخر روز و ستایش خدای راست در پیشینیان و پسینیان. ستایش خدای راست به مقدار آسمان ها و زمین ها و فراتر از اینها هر چه بخواهد تا خوشنود گردد. ستایش خدای راست به شمار آفریدگانش و بیشتر از آن هر اندازه که بخواهد؛ چرا که او هر چیزی را به عدد شماره کرده است و رحمتش همه چیز را فرا گرفته است.

ستایش خدایی را که آسمان ها و زمین و آنچه میان آن دو است را در شش روز آفرید، سپس خود بر عرش مستولی گشت. ستایش خدایی را که آسمان ها را بدون ستون هایی قابل دیدن برافراشت. ستایش خدایی را که روزی ما و آنچه را پروردگارمان وعده داده در آسمان قرار داده است. ستایش خدایی را که آسمان دنیا را به چراغ ستارگان زینت بخشید و آن را ابزار هدف قرار دادن شیاطین قرار داد و ستایش خدایی را که زمین را [بستر ما] قرار داد و انواع گوناگونی از درختان و کشتزارها و میوهها و درختان خرما را برای ما رویاند. ستایش خدایی را که بوستانها و درختان انگوری در زمین نهاد و چشمه هایی را در آن شکافت و رودهایی را در آن روان ساخت. ستایش خدایی را که در زمین کوههایی استوار افکند تا آن را نلرزااند و آن ها را بر زمین میخ کوب کرد .

ستایش خدایی را که دریا را مسخر ساخت تا کشتی ها در آن به فرمانش روان شوند و برای این که از بخشش او روزی بگیریم، و در آن دریا برای ما زیورآلاتی قرار داد تا آن­ها را بپوشیم و گوشتی تازه [که بخوریم] و ستایش خدایی را که چهارپایان را مسخر ما کرد تا از آن ها بخوریم و آنان را مرکب ما قرار داد و از پوستشان برای ما خانه و جامه و فرش و وسایل زندگی فراهم کرد که تا چندی مورد استفاده قرار گیرد.

ستایش خدایی را که در پادشاهی خویش بزرگوار، بر امر خویش توانا، در صنعش ستوده، در علمش دقیق، بر بندگانش مهربان و در عزت، شکوه و هیبت خویش متأثر از جبروت خویش است. ستایش خدایی را که ستایشش در خلق هویداست و بزرگی­اش با عظمت آشکار است و دست رحمتش به خیر گشوده است. ستایش خدایی را که

ص: 191

الیوم الخامس

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذْ أَدْبَرَ وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْلُغُ أَوَّلُهُ شُکْرَکَ وَ عَاقِبَتُهُ رِضْوَانَکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ مَحْمُوداً وَ فِی عِبَادِکَ مَعْبُوداً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْقَضَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الرَّخَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النِّعَمِ الظَّاهِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النِّعَمِ الْبَاطِنَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النِّعَمِ الْمُتَظَاهِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ رَبُّ الْحَمْدِ وَ وَلِیُّ الْحَمْدِ مِنْکَ بَدَأَ الْحَمْدُ وَ إِلَیْکَ یَنْتَهِی الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَوَّلَ اللَّیْلِ وَ آخِرَ النَّهَارِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فِی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مِلْ ءَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ مَا یَشَاءُ بَعْدَ ذَلِکَ حَتَّی یَرْضَی الْحَمْدُ لِلَّهِ عَدَدَ خَلْقِهِ وَ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ مَا تَشَاءُ فَإِنَّهُ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً وَ أَوْسَعَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تُرَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّمَاءِ رِزْقَنَا وَ مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی زَیَّنَ السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِالْمَصَابِیحِ وَ جَعَلَهَا رُجُوماً لِلشَّیاطِینِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْأَرْضَ وَ أَنْبَتَ لَنَا مِنَ الشَّجَرِ وَ الزَّرْعِ وَ الْفَوَاکِهِ وَ النَّخْلِ أَلْوَاناً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ فِی الْأَرْضِ جَنَّاتٍ وَ أَعْنَاباً وَ فَجَّرَ فِیهَا عُیُوناً وَ جَعَلَ فِیهَا أَنْهَاراً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِهَا فَجَعَلَهَا لِلْأَرْضِ أَوْتَاداً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ جَعَلَ لَنَا مِنْهُ حِلْیَةً نَلْبَسُهَا وَ لَحْماً طَرِیًّا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا الْأَنْعَامَ لِنَأْکُلَ مِنْهَا وَ جَعَلَ لَنَا مِنْهَا رُکُوباً وَ جَعَلَ لَنَا مِنْ جُلُودِ الْأَنْعامِ بُیُوتاً وَ لِبَاساً وَ فِرَاشاً وَ مَتاعاً إِلی حِینٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْکَرِیمِ فِی مُلْکِهِ الْقَادِرِ عَلَی أَمْرِهِ الْمَحْمُودِ فِی صُنْعِهِ اللَّطِیفِ بِعِلْمِهِ الرَّءُوفِ بِعِبَادِهِ وَ الْمُسْتَأْثِرِ بِجَبَرُوتِهِ فِی عِزِّ جَلَالِهِ وَ هَیْبَتِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْفَاشِی فِی خَلْقِهِ حَمْدُهُ الظَّاهِرِ بِالْکِبْرِیَاءِ مَجْدُهُ الْبَاسِطِ بِالْخَیْرِ یَدُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَرَدَّی

ص: 191

جامه ستایش پوشیده و لباس فخر بر تن کرده و به عظمت و متانت بزرگی یافته و لباس عظمت پوشیده و به پرتو نور خود از دیدگان آفریدگانش در حجاب شده. ستایش خدایی را که مخالفی در پادشاهی و ستیزه جویی در فرمان و نظیری در آفرینش خویش ندارد. معبودی جز او نیست، نه فرمانش را باز گردانده ای هست و نه حکمش را جلوگیری. نه ضدی دارد و نه همتایی و نه مانندی و نه شبیهی و نه نظیری. کسی که او را بخواهد درمانده اش نتواند کرد و کسی که بگریزد بر او پیشی نجوید و نه کسی در برابر او مقاومت تواند کرد.

بدون وجود اصل و مایه ای مخلوقاتش را آفرید و خلقشان را بی مانند آغاز کرد و بدون یاری گر، بندگان را مقهور خویش ساخت و آسمان را بی ستون برافراشت و زمین را بی پایه در کیهان گسترش داد. ستایش خدای را بر گذشته و آینده و او را ستایش بر آنچه آشکار می­آیند و آنچه نهان و بر آنچه بوده و آنچه خواهد بود. خدایا تو را ستایش به خاطر بردباریت با وجود دانستنت و تو را ستایش بر گذشتت با وجود قدرتت و تو را ستایش بر چشم پوشیت با داشتن عذر [بر عقوبتت] و تو را ستایش بر آنچه می گیری و بر آنچه می بخشی و تو را ستایش بر آنچه آزمایش می کنی و آنچه گرفتار سازی و تو را ستایش بر فرمانت، ستایشی که از تو باز نماند و امتداد یابد تا به بهترین مرتبه خوشنودیت برسد، ای مهربان ترین مهربانان، بر محمد و خاندان پاک او درود و رحمت فرست.

روز ششم

خداوندا ستایش تو را است، ستایشی که به واسطه آن به خشنودی تو دست یابم و شکرت را به جای آورم و سزاوار زیاده فضلت گردم. خداوندا ستایش تو راست به خاطر بردباریت با وجود دانستنت و گذشتت با وجود قدرتت. خدایا تو را ستایش به خاطر نعمت های پی در پی که بر ما ارزانی داشتی. خدایا تو را ستایش به خاطر [نعمت] اسلام و تو را ستایش به خاطر [نزول] قرآن و تو را ستایش برای خانواده و مال و ثروت و تو را ستایش برای تندرستی و تو را ستایش در خوشی و ناخوشی و تو را ستایش در سختی و آسانی و تو را ستایش در هر حال.

خداوندا تو را ستایش، آنچنان که شایسته آنی و آنچنان که سزاوار ذات بزرگوار توست. خدایا تو را ستایش به تعداد موها و کرک ها و تو را ستایش به تعداد درختان و برگ ها و تو را ستایش به شمار سنگریزه ها و کلوخ ها و تو را ستایش به شمار ماسه های انباشته شده و تو را ستایش به تعداد روزهای دنیا و آخرت و تو را ستایش به تعداد ستارگان آسمان.

خداوندا! ما تو را سپاس می گوییم برای آنچه در حقمان انجام داده ای و تو را ستایش کنیم برای هر آنچه اراده کردی تا به

ص: 192

بِالْحَمْدِ وَ تَعَطَّفَ بِالْفَخْرِ وَ تَکَبَّرَ بِالْمَهَابَةِ وَ اسْتَشْعَرَ بِالْجَبَرُوتِ وَ احْتَجَبَ بِشُعَاعِ نُورِهِ عَنْ نَوَاظِرِ خَلْقِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا مُضَادَّ لَهُ فِی مُلْکِهِ وَ لَا مُنَازِعَ لَهُ فِی أَمْرِهِ وَ لَا شِبْهَ لَهُ فِی خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا رَادَّ لِأَمْرِهِ وَ لَا دَافِعَ لِقَضَائِهِ لَیْسَ لَهُ ضِدٌّ وَ لَا نِدٌّ وَ لَا عَدْلٌ وَ لَا شِبْهٌ وَ لَا مِثْلٌ وَ لَا یُعْجِزُهُ مَنْ طَلَبَهُ وَ لَا یَسْبِقُهُ مَنْ هَرَبَ وَ لَا یَمْتَنِعُ مِنْهُ أَحَدٌ خَلَقَ عَلَی غَیْرِ أَصْلٍ وَ ابْتَدَأَهُمْ عَلَی غَیْرِ مِثَالٍ وَ قَهَرَ الْعِبَادَ بِغَیْرِ أَعْوَانٍ وَ رَفَعَ السَّمَاءَ بِغَیْرِ عَمَدٍ وَ بَسَطَ الْأَرْضَ عَلَی الْهَوَاءِ بِغَیْرِ أَرْکَانٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا مَضَی وَ مَا بَقِیَ وَ لَهُ الْحَمْدُ عَلَی مَا یُبْدِی وَ عَلَی مَا یُخْفِی وَ عَلَی مَا کَانَ وَ عَلَی مَا یَکُونُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی صَفْحِکَ بَعْدَ إِعْذَارِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا تَأْخُذُ وَ عَلَی مَا تُعْطِی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا یُبْلَی وَ یُبْتَلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی أَمْرِکَ حَمْداً لَا یَعْجِزُ عَنْکَ وَ لَا یَقْصُرُ دُونَ فَضْلِهِ رِضَاکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

الیوم السادس

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً أَبْلُغُ بِهِ رِضَاکَ وَ أُؤَدِّی بِهِ شُکْرَکَ وَ أَسْتَوْجِبُ بِهِ الْمَزِیدَ مِنْ عِنْدِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی قُدْرَتِکَ بَعْدَ عَفْوِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْعَمْتَ عَلَیْنَا نِعَماً بَعْدَ نِعَمٍ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِالْإِسْلَامِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْقُرْآنِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْمُعَافَاةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ حَالٍ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ کَمَا یَنْبَغِی لِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ الْوَبَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الشَّجَرِ وَ الْوَرَقِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الْحَصَی وَ الْمَدَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ اللَّهُمَّ فَإِنَّا نَشْکُرُکَ عَلَی مَا اصْطَنَعْتَ عِنْدَنَا وَ نَحْمَدُکَ عَلَی کُلِّ أَمْرٍ أَرَدْتَ أَنْ

ص: 192

آن بگویی باش و آن می باشد. ستایش خدایی را که هر که را یادش کند فراموش نکند. ستایش خدایی را که هر که بخواندش ناامید نگرداند. ستایش خدایی را که هر کس بر او توکل کند، او را کفایت می کند و ستایش خدایی را که هر که به او اعتماد کند او را به دیگری واگذار نکند. ستایش خدایی را که نیکی را به نیکی و زیان را به نجات پاداش دهد. ستایش خدایی را که زیان و گرفتاری ما را برطرف سازد. ستایش خدایی را که نفس را آفرید تا زمانی که ستایش از زبان ما قطع گردد. ستایش خدایی را که مایه امید ماست آن زمان که به اعمال خویش بدگمان می شویم .

ستایش خدایی را که از او طلب سلامت می کنم و او مرا به سلامت می­دارد، گرچه به کارهایی دست زده باشم که مایه آزارم گشته است و ستایش خدایی را که از او یاری طلبم و او یاریم کند و ستایش خدایی را که او را بخوانم و اجابتم کند و ستایش خدایی را که از او کمک خواهم و او کمکم کند و ستایش خدایی را که از او خواهم و به من بخشد، هر چند که وقتی از من عاریه ای خواهد بخل ورزم و ستایش خدایی را که هر زمان که بخواهم برای حاجتم او را صدا کنم. ستایش خدایی را که آنچنان بر من بردباری می کند که گویا هیچ گناهی ندارم. ستایش خدایی را که به من محبت می ورزد، با این که از من بی نیاز است. ستایش خدایی را که مرا به مردم واگذار نکند که مرا خوار سازند و ستایش خدایی را که به وسیله پیامبرمان محمد صلی الله علیه و آله بر ما منت نهاد.

ستایش خدایی را که ما را در خشکی و دریا حمل کرد و از خوراکی های پاکیزه روزیمان کرد و ما را بر بسیاری از آفریدگانش تماماً برتری داد و ستایش خدایی را که از هراسمان ایمن داشت و ستایش خدایی را که عیبمان را پوشانید. ستایش خدایی را که گرسنگیمان را برطرف ساخت. ستایش خدایی را که از لغزش ما چشم پوشید. ستایش خدایی را که روزیمان داد. ستایش خدایی را که به ما ایمنی بخشید. ستایش خدایی را که دشمنمان را خوار و ذلیل کرد. ستایش خدایی را که میان دل هامان انس و الفت برقرار کرد. ستایش خدای را که مالک پادشاهی و روان کننده کشتی است. ستایش خدایی را که گستراننده بادها و شکافنده صبح است. ستایش خدایی را که برتری یافته و بر همه چیره گشته است. ستایش خدایی را که نهان است و از درون آگاه. ستایش خدایی را که همه چیز را به شماره درآورده است. ستایش خدایی را که دیدش در همه چیز نفوذ کرده است. ستایش خدایی را که آگاهیش نسبت به همه چیز دقیق است. ستایش خدایی را که برترین شرف و نامهای نیکو از آن اوست. ستایش خدایی را که از فرمانش نجات بخشی نیست. ستایش خدایی را که نه پناه دهنده ای غیر از او هست و نه بازگشتگاهی، بلکه بازگشت و تقرب به سوی اوست. ستایش خدایی را که از چیزی غفلت نورزد و چیزی سرگرمش نسازد. ستایش خدایی را که قصرها از نظر او پنهان نیست و پرده ها چیزی را از او نپوشاند و دریاها چیزی را از او نهفته نسازد و همه چیز به سوی او بازمی گردد.

ستایش خدایی را که وعده اش راستین است و بنده اش را یاری داد و به تنهایی احزاب [باطل] را شکست داد. ستایش

ص: 193

تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَنْسَی مَنْ ذَکَرَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُخَیِّبُ مَنْ دَعَاهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ کَفَاهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنْ وَثِقَ بِهِ لَمْ یَکِلْهُ إِلَی غَیْرِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُجْزِی بِالْإِحْسَانِ إِحْسَاناً وَ بِالضُّرِّ نَجَاةً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَکْشِفُ عَنَّا الضُّرَّ وَ الْکَرْبَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ هُوَ نَفَساً حَتَّی یَنْقَطِعَ الْحَمْدُ مِنَّا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هُوَ رَجَاؤُنَا حِینَ تَسُوءُ ظُنُونُنَا بِأَعْمَالِنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْأَلُهُ الْعَافِیَةَ فَیُعَافِینِی وَ إِنْ کُنْتُ مُتَعَرِّضاً لِمَا یُؤْذِینِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْتَعِینُهُ فَیُعِینُنِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَدْعُوهُ فَیُجِیبُنِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْتَنْصِرُهُ فَیَنْصُرُنِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْأَلُهُ فَیُعْطِینِی وَ إِنْ کُنْتُ بَخِیلًا حِینَ یَسْتَقْرِضُنِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أُنَادِیهِ کُلَّمَا شِئْتُ لِحَاجَتِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَحْلُمُ عَنِّی حَتَّی کَأَنَّنِی لَا ذَنْبَ لِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَحَبَّبَ إِلَیَّ وَ هُوَ غَنِیٌّ عَنِّی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَکِلْنِی إِلَی النَّاسِ فَیُهِینُونِی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنَّ عَلَیْنَا بِنَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی آمَنَ رَوْعَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَتَرَ عَوْرَتَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْبَعَ جُوعَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَقَالَنَا عَثْرَتَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَزَقَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی آمَنَنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَبَّتَ عَدُوَّنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ مَالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ الْحَمْدُ لِلَّهِ نَاشِرِ الرِّیَاحِ فَالِقِ الْإِصْبَاحِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی نَفَذَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ بَصَرُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَطَفَ کُلَّ شَیْ ءٍ خُبْرُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ الشَّرَفُ الْأَعْلَی وَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَیْسَ مِنْ أَمْرِهِ مَنْجَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَیْسَ عَنْهُ مُلْتَحَدٌ وَ لَا عَنْهُ مُنْصَرَفٌ بَلْ إِلَیْهِ الْمَرْجِعُ وَ الْمُزْدَلَفُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَغْفُلُ عَنْ شَیْ ءٍ وَ لَا یُلْهِیهِ شَیْ ءٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا تَسْتُرُ مِنْهُ الْقُصُورُ وَ لَا تُکِنُّ مِنْهُ السُّتُورُ وَ لَا تُوَارِی مِنْهُ الْبُحُورُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ یَصِیرُ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ الْحَمْدُ

ص: 193

خدایی را که مردگان را زنده گرداند و زندگان را بمیراند و او بر همه چیز تواناست. ستایش خدای را که عطایش فراوان، حکمش بدون نقص و نعمتش فروریز است. زمین و آسمان از آن اوست. ستایش خدایی را که از تمام ستودگان به ستایش شایسته تر است و از هر کسی که به ثنا و بزرگی ستوده شود سزاوارتر. ستایش خدایی را که پادشاهیش را پایانی نباشد و پایگاهش متزلزل نگردد و ستایش خدایی را که قدرتش استوار است.

خداوندا ستایش تو راست در شب چون پرده افکند و در روز چون جلوه گری آغازد، و ستایش تو راست در آخرت و دنیا و ستایش تو راست در آسمان های بلند و ستایش تو راست در زمین ها و آنچه در زیر خاک است. خدایا ستایش تو راست، ستایشی روزافزون که تحلیل نیابد و ستایش تو راست، ستایشی که باقی است و فانی نشود و ستایش تو راست، ستایشی که آسمان ها بدان پهلوی خویش را برای تو اندازند و ستایش تو راست، ستایشی همیشگی و ابدی که تویی آن خدایی که زمین و هر که بر روی آن است، تسبیح تو را گوید.

روز هفتم

خداوندا تو را ستایش، ستایشی که نهایتی نداشته باشد و پایان آن منقطع نگردد و انتهای آن از عرش تو کوتاه نیاید. خدایا تو را ستایش، ستایشی که از تو در پرده نماند و جز تو نهایتی نداشته باشد و از بالاترین مراتب خشنودیت کوتاه نیاید. ستایش خدایی را که [راهی را] نپیمایند جز به اجازه او. ستایش خدایی را که حکمی ندهند مگر به علم او. ستایش خدایی را که تنها به فضل او چشم امید دارند و ستایش خدایی را که نسبت به کسی که فرمانبرداریش کند لطف دارد. ستایش خدایی را که بر کسی که نافرمانیش را کند، حجت و برهان دارد و ستایش خدایی را که به هر کسی در میان تمام خلق خود مهر ورزد از روی فضل و رحمت اوست و ستایش خدایی را که هیچ نزدیکی از زیر تسلط او بیرون نرود و هیچ دوری از او دور نگردد و ستایش خدایی را که کتاب خویش را با ستایش آغاز کرد و آن را آخرین دعای اهل بهشت قرار داد و حکم خود را بدان ختم فرمود و ستایش خدایی را که همواره بوده و زوالی نخواهد داشت. ستایش خدایی را که پیش از هر چیز موجود بوده و پیش از او اثری از هیچ چیز وجود ندارد و ستایش خدایی را که آغاز است و پیش از او موجودی نیست و انجام است و پس از او چیزی نیست و او باقی و همیشگی و بی پایان و فناناپذیر است.

ستایش خدایی را که خیال ها از توصیف او ناتوانند، ستایش خدایی را که خردها از درک کنه عظمت او سرگشته و واله گشته تا به ناچار به همان ستایش او از عزت وجود و بخشش خود بازگردند. ستایش خدایی را که هوا را به آسمان مسدود ساخت و زمین را بر آب گستراند و برای خویش نام های نیکو برگزید. ستایش خدایی را که یگانه بی مانند است و بدون هستی بخشیدن داناست و بی مشقت باقی است و آفرینشش

ص: 194

لِلَّهِ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ جَزِیلِ الْعَطَاءِ فَصْلِ الْقَضَاءِ سَابِغِ النَّعْمَاءِ لَهُ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هُوَ أَوْلَی الْمَحْمُودِینَ بِالْحَمْدِ وَ أَوْلَی الْمَمْدُوحِینَ بِالثَّنَاءِ وَ الْمَجْدِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَزُولُ مُلْکُهُ وَ لَا یَتَضَعْضَعُ رُکْنُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا تُرَامُ قُوَّتُهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَرَضِینَ وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَزِیدُ وَ لَا یَبِیدُ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً تَضَعُ لَکَ السَّمَاوَاتُ أَکْتَافَهَا وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً دَائِماً أَبَداً فَأَنْتَ الَّذِی تُسَبِّحُ لَکَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا.

الیوم السابع

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا یَنْفَدُ وَ لَا یَنْقَطِعُ آخِرُهُ وَ لَا یَقْصُرُ دُونَ عَرْشِکَ مُنْتَهَاهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا تَحْجُبُ عَنْکَ وَ لَا یَتَنَاهَی دُونَکَ وَ لَا یَقْصُرُ عَنْ أَفْضَلِ رِضَاکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُقْطَعُ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُقْضَی إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُرْجَی إِلَّا فَضْلُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ الْفَضْلُ عَلَی مَنْ أَطَاعَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ الْحُجَّةُ عَلَی مَنْ عَصَاهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنْ رَحِمَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِهِ کَانَ فَضْلًا مِنْهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَفُوتُهُ الْقَرِیبُ وَ لَا یَبْعُدُ عَنْهُ الْبَعِیدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی افْتَتَحَ بِالْحَمْدِ کِتَابَهُ وَ جَعَلَهُ آخِرَ دَعْوَی أَهْلِ جَنَّتِهِ وَ خَتَمَ بِهِ قَضَاءَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یَزَالُ وَ لَا یَزُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَانَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ کَائِنٌ فَلَا یُوجَدُ لِشَیْ ءٍ مَوْضِعٌ قَبْلَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ فَلَا یَکُونُ کَائِنٌ قَبْلَهُ وَ الْآخِرِ فَلَا شَیْ ءَ بَعْدَهُ وَ هُوَ الْبَاقِی الدَّائِمُ بِغَیْرِ غَایَةٍ وَ لَا فَنَاءٍ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَا یُدْرِکُ الْأَوْهَامُ صِفَتَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ذَهَلَ الْعُقُولُ عَنْ مَبْلَغِ عَظَمَتِهِ حَتَّی یَرْجِعُوا إِلَی مَا امْتَدَحَ بِهِ نَفْسَهُ مِنْ عِزِّهِ وَ جُودِهِ وَ طَوْلِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ وَ دَحَی الْأَرْضَ عَلَی الْمَاءِ وَ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ الْأَسْمَاءَ الْحُسْنَی الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَاحِدِ بِغَیْرِ تَشْبِیهٍ الْعَالِمِ بِغَیْرِ تَکْوِینٍ الْبَاقِی بِغَیْرِ کُلْفَةٍ الْخَالِقِ بِغَیْرِ

ص: 194

بی پایان است. ستایش خدای را که پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ و پروردگار پیامبران و فرستادگان و پروردگار پیشینیان و پسینیان است. یکتای بی نیازی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. همو که به قدرت خویش پادشاهان را زیر فرمانروایی خود درآورده و به عزت خویش اربابان را به بندگی خویش کشانده و به جبروت خویش بر بزرگان سروری کند و فخر و بزرگی را برای خود خواسته و فضل و کرامت و بخشش و عظمت را برای خود قرار داده و مأمن پناه جویان و پناهگاه درماندگان و تکیه گاه مؤمنان و طریق حاجت عبادت پیشگان است.

خداوندا ستایش تو راست، به تمام ستودگی هایت، چه آن ها که دانسته شده و چه آن ها که دانسته نشده و ستایش تو راست، ستایشی که با علمت برابری کند و جبران کرامت زیاده از حدت را کند. خداوندا ستایش تو راست، ستایشی که به واسطه آن موجبات خشنودیت را فراهم کنم و شکرت را به جای آورم و به واسطه آن به عطای زیاده ات سزاوار گردم، خداوندا! تو را ستایش به خاطر بردباریت با وجود علمت و تو را ستایش بر بخشش پس از قدرتت، ای بهترین آمرزندگان، ای مهربان ترین مهربانان.

روز هشتم

خدایا تو را ستایش به تعداد درختان و [کلوخ ها و تو را ستایش به تعداد موها و] کرک­ها و تو را ستایش به تعداد روزهای دنیا و آخرت و تو را ستایش به عدد ستارگان و تو را ستایش به تعداد قطرات باران و تو را ستایش به تعداد قطرات دریا و تو را ستایش به تعداد هر چه آفریده ای و تو را ستایش به اندازه عرشت و تو را ستایش به اندازه کشش کلماتت و تو را ستایش مطابق خشنودی خودت، تو را ستایش به تعداد آنچه دانشت آن را فرا گیرد و تو را ستایش بر هر چه دیدت در آن نفوذ کرده و تو را ستایش در هر چه عظمتت بدان رسیده و تو را ستایش در هر چه رحمتت شامل حال آن گشته است. تو را ستایش به تعداد هر چه گنجینه هایش در دست توست، تو را ستایش به تعداد آنچه کتاب تو بر آن احاطه دارد و تو را ستایش، ستایشی جاودانه که هیچ گاه پایان نپذیرد و خلایق نتوانند آن را به شماره درآورند.

خداوندا! تو را ستایش بر آنچه از دعای دعاگویت مستجاب کرده ای و تو را ستایش بر تمام ستودگی هایت، آشکارا و پنهان آن و اول و آخر آن و هویدا و نهان آن. خدایا تو را ستایش بر آنچه بوده. خداوندا تو راست ستایش بسیار، آنچنان که ای پروردگار ما، نعمت بسیار بر ما ارزانی داشتی. خداوندا ستایش یکسر تو راست و پادشاهی یکسر تو راست و بازگشت تمام امور، چه آشکار و چه پنهان به سوی توست.

خداوندا ستایش تو راست بر امتحان و رفتارت با ما، چه قدیم و چه جدید، به خصوص نسبت به من که

ص: 195

مُنْتَهًی الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ رَبِّ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ رَبِّ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ مَلَکَ الْمُلُوکَ بِقُدْرَتِهِ وَ اسْتَعْبَدَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِهِ وَ سَادَ الْعُظَمَاءَ بِجَبَرُوتِهِ وَ اصْطَنَعَ الْفَخْرَ وَ الِاسْتِکْبَارَ لِنَفْسِهِ وَ جَعَلَ الْفَضْلَ وَ الْکَرَمَ وَ الْجُودَ وَ الْمَجْدَ لَهُ جَارُ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ لَجَأُ الْمُضْطَرِّینَ وَ مُعْتَمَدُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَبِیلُ حَاجَةِ الْعَابِدِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِجَمِیعِ مَحَامِدِکَ کُلِّهَا مَا عُلِمَ مِنْهَا وَ مَا لَمْ یُعْلَمْ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یُوَافِی لِعِلْمِکَ وَ یُکَافِی مَزِیدَ کَرَامَتِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یُبْلَغُ بِهِ رِضَاکَ وَ أُؤَدِّی بِهِ شُکْرَکَ وَ أَسْتَوْجِبُ بِهِ الْمَزِیدَ مِنْ عِنْدِکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثامن

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الشَّجَرِ [وَ الْمَدَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَ] الْوَبَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ النُّجُومِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ قَطْرِ الْمَطَرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ قَطْرِ الْبَحْرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ کُلِّ شَیْ ءٍ خَلَقْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ مِلْ ءَ عَرْشِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ مِدَادَ کَلِمَاتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ رِضَا نَفْسِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ نَفَذَ فِیهِ بَصَرُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ بَلَغَتْهُ عَظَمَتُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ وَسِعَتْهُ رَحْمَتُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ خَزَائِنُهُ

بِیَدِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَحَاطَ بِهِ کِتَابُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً دَائِماً سَرْمَداً لَا یَنْقَضِی أَبَداً وَ لَا تُحْصِی لَهُ الْخَلَائِقُ عَدَداً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا تَسْتَجِیبُ بِهِ لِمَنْ دَعَاکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِکَ کُلِّهَا سِرِّهَا وَ عَلَانِیَتِهَا أَوَّلِهَا وَ آخِرِهَا وَ ظَاهِرِهَا وَ بَاطِنِهَا اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا کَانَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً کَثِیراً کَمَا أَنْعَمْتَ عَلَیْنَا رَبَّنَا کَثِیراً اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْمُلْکُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ عَلَانِیَتُهُ وَ سِرُّهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی بَلَائِکَ وَ صُنْعِکَ عِنْدَنَا قَدِیماً وَ حَدِیثاً وَ عِنْدِی خَاصَّةً

ص: 195

مرا آفریدی و هدایت کردی، پس خوبم آفریدی و خوب هدایتم کردی و به بهترین صورت به من آموختی. ستایش تو راست ای پروردگار من به خاطر امتحان و رفتارت نسبت به من، چه گرفتاری ها که از من برطرف نمودی و چه اندوه ها که از جانم زدودی و چه سختی ها که به دنبالش آسایش آوردی. خداوندا تو را ستایش بر نعمت هایت، چه آن ها که فراموش شده و چه آن ها که در یاد است، چه آن ها که شکرشان به جای آورده شده و چه آن ها که مورد ناسپاسی قرار گرفته، چه آن ها که گذشته و چه آن ها که بر جای مانده است. خداوندا تو را ستایش به شماره آمرزشت و تو را ستایش به عدد گذشتت و تو را ستایش به تعداد فضل و کرمت و تو را ستایش برای اصلاح امور ما و امتحان نیکویت نسبت به ما. خدایا تو را است ستایش و تو سزاوار ستایش و عبادت و سپاسی ای بهترین ستودگان، ای مهربان ترین مهربانان!

روز نهم

خداوندا! تو را ستایش بر هر خیری که بر ما ارزانی داشته ای و تو را ستایش بر هر شری که از ما دفع کردی و تو را ستایش به شماره آنچه آفریدی و خلق فرمودی و پدید آوردی و ایجاد کردی و تو را ستایش به عدد آنچه آزمودی و به تعداد لطفی که روا داشتی و نیازمند و بی نیاز کردی، گرفتی و عطا کردی، میراندی و زندگی بخشیدی و تمام این ها به دست تو و به سوی توست، بزرگی تو و برتری. خوار نگردد آن که تو بر او ولایت کردی و عزت مند نگردد آن که تو دشمنش داشتی. تو امرت را آغاز می کنی و بازگشت به سوی توست. حکم فرمایی و هیچ کس بر تو حکم نکند. تو بی نیازی و دیگران به تو نیازمندند. اجابت می کنم تو را ای پروردگار ما و در خدمتت هستم. ستایش تو راست به شماره آنچه هر وارثی به ارث می برد و این تویی که زمین و هر که در آن است را به ارث می بری و به سوی تو باز می گردند و تو چنانی که خود ثنای خویش گفته ای. سخن هیچ گوینده به ستایش تو نمی رسد.

خداوندا ستایش تو راست، ای صاحب ستایش و نهایت ستایش و شایسته ستایش. تو را است ستایش، ستایشی که تنها سزاوار توست. خداوندا! تو را ستایش در شب چون تاریکیش همه جا را فرو پوشد و در روز چون روشن گردد. تو را ستایش در پایان و در آغاز و تو را ستایش در آسمان های بلند و تو را ستایش در زمین های پست. هر چه جز توست نابود می شود. خداوندا! ستایش تو راست در خوشی و ناخوشی و ستایش تو راست در سختی و آسانی و ستایش تو راست در بلا و آسایش و ستایش تو راست در بخشش و نعمت.

خداوندا! ستایش تو راست، آنچنان که خویش را در ام الکتاب و تورات و انجیل و قرآن عظیم ستایش فرمودی و ستایش تو راست، ستایشی که آغاز آن تمام نشود و انجام آن پایان نپذیرد و ستایش تو را به خاطر اسلام و ستایش تو را به خاطر قرآن و تو را ستایش به [شکرانه نعمت] خانواده و مال و فرزند

ص: 196

خَلَقْتَنِی وَ هَدَیْتَنِی فَأَحْسَنْتَ خَلْقِی وَ أَحْسَنْتَ هِدَایَتِی وَ عَلَّمْتَنِی فَأَحْسَنْتَ تَعْلِیمِی فَلَکَ الْحَمْدُ یَا إِلَهِی عَلَی بَلَائِکَ وَ صُنْعِکَ عِنْدِی فَکَمْ مِنْ کَرْبٍ قَدْ کَشَفْتَهُ وَ کَمْ مِنْ هَمٍّ قَدْ فَرَّجْتَهُ عَنِّی وَ کَمْ مِنْ شِدَّةٍ جَعَلْتَ بَعْدَهَا رَخَاءً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا نُسِیَ مِنْهَا وَ مَا ذُکِرَ وَ مَا شُکِرَ مِنْهَا وَ مَا کُفِرَ وَ مَا مَضَی مِنْهَا وَ مَا بَقِیَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَغْفِرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ عَفْوِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ تَفَضُّلِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِإِصْلَاحِکَ أَمْرَنَا وَ حُسْنِ بَلَائِکَ عِنْدَنَا اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تُحْمَدَ وَ تُعْبَدَ وَ تُشْکَرَ یَا خَیْرَ الْمَحْمُودِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم التاسع

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ خَیْرٍ أَعْطَیْتَنَا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی کُلِّ شَرٍّ صَرَفْتَهُ عَنَّا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَبْلَیْتَ وَ أَوْلَیْتَ وَ أَفْقَرْتَ وَ أَغْنَیْتَ وَ أَخَذْتَ وَ أَعْطَیْتَ وَ أَمَتَّ وَ أَحْیَیْتَ وَ کُلُّ ذَلِکَ لَکَ وَ إِلَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تُبْدِی وَ الْمَعَادُ إِلَیْکَ وَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْکَ وَ تَسْتَغْنِی وَ یُفْتَقَرُ إِلَیْکَ فَلَبَّیْکَ رَبَّنَا وَ سَعْدَیْکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا وَرِثَ وَارِثٌ وَ أَنْتَ تَرِثُ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُونَ وَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ لَا یَبْلُغُ مِدْحَتَکَ قَوْلُ قَائِلٍ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَلِیَّ الْحَمْدِ وَ مُنْتَهَی الْحَمْدِ وَ حَقِیقَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا یَنْبَغِی إِلَّا لَکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْأَرَضِینَ السُّفْلَی وَ کُلُّ شَیْ ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْبَلَاءِ وَ الرَّخَاءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الْآلَاءِ وَ النَّعْمَاءِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا حَمِدْتَ بِهِ نَفْسَکَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ وَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا یَنْفَدُ أَوَّلُهُ وَ لَا یَنْقَطِعُ آخِرُهُ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بِالْإِسْلَامِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْقُرْآنِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ

ص: 196

و تو را ستایش در سلامت و شکرگزاری. خدایا! ستایش تو را است و ستایش از تو آغاز گردد و به تو بازگردد و شریکی برای تو نیست.

خدایا! تو را ستایش بر بردباری پس از علمت و تو را ستایش بر نعماتت بر ما و تو را ستایش بر فضل و کرمت بر ما و تو را ستایش بر نعمت هایت که جز خودت کسی نتواند شمرد. خدایا تو را ستایش، آنچنان که نعمتت بر ما آشکار شده و پنهان نیست و تو را ستایش آنچنان که نعماتت افزون شد و به شماره درنیامد و تو را ستایش چنانچه همه چیز را به شماره درآورده ای و دانشت همه چیز را در بر گرفته و دیدت بر همه چیز نفوذ دارد و تو همه چیز را به شماره درآورده و در کتاب ثبت کرده ای. خدایا تو را است ستایش آنچنان که تو شایسته آنی، خدایی جز تو نیست. نه شب تار و نه آسمان برج دار و نه زمین شکاف دار و نه دریاهای موج دار و نه کوه های قله دار و نه تاریکی های انباشته بر روی هم [چیزی را] از تو نهان دارند.

ای پروردگار من! من خرده ای هستم که توام پرورش دادی، پس تو راست ستایش. پروردگارا! من موجود بی ارزشی هستم که توام کرامت دادی، پس تو را ستایش. پروردگارا! من ذره ای خوار هستم که توام عزت بخشیدی، پس تو را ستایش. منم سائلی که توام عطا کردی، پس تو را ستایش. منم خواهانی که توام خوشنود گرداندی، پس تو را ستایش. من عائله­مندی هستم که توام توانگر کردی، پس تو را ستایش. منم افتاده ای که توام برداشتی، پس تو را ستایش. منم گمراهی که توام هدایت کردی، پس تو را ستایش. منم باربری که تو گرامی­ام داشتی، پس تو را ستایش. من خطاکاری هستم که تواش بخشیدی، پس تو را ستایش. منم مسافری که توام همراه بودی، پس تو را ستایش. من گناهکاری هستم که تو به من رحم کردی، پس تو را ستایش. منم دور از وطنی که توام بازگرداندی، پس تو را ستایش. منم گواهی که توام حفظ کردی، پس تو را ستایش. من گرسنه ای هستم که توام سیر گرداندی، پس تو را ستایش. من برهنه ای هستم که توام پوشاندی، پس تو را ستایش. من آواره ای هستم که توام پناه دادی پس تو را ستایش. منم آن تنهایی که تو پشتیبانی­ام کردی، پس تو را ستایش. منم بی یاوری که توام یاری کردی، پس تو را ستایش. منم اندوهگینی که تو اندوهم را برطرف ساختی، پس تو را ستایش. منم غم زده ای که تو غم از دلم زدودی، پس تو را ستایش. ای معبودم تو را بسیار بسیار ستایش، آنچنان که نعمت های بسیاری بر من ارزانی داشتی.

خداوندا! این نعمت هایی است که مرا بدان مخصوص گرداندی، با آن نعماتت که بر فرزندان آدم مبذول داشتی، آنچه مسخرشان کردی و آنچه از آنان دفع کردی و نعمتشان دادی، پس تو راست ستایش فراوان ای پروردگار جهانیان. خدایا! ذره ای از نعماتی که به من بخشیدی، نه به سبب کار شایسته ای بود که از من سر زده باشد و نه حقی که به واسطه آن سزاوار این نعمت گردم. و چنان نبود که هیچ یک

ص: 197

وَ لَکَ الْحَمْدُ بِالْمُعَافَاةِ وَ الشُّکْرِ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ مِنْکَ بَدَأَ الْحَمْدُ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ الْحَمْدُ لَا شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعْمَتِکَ عَلَیْنَا وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی فَضْلِکَ عَلَیْنَا اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعْمَتِکَ الَّتِی لَا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا ظَهَرَتْ نِعْمَتُکَ وَ لَا یَخْفَی وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا کَثُرَتْ أَیَادِیکَ فَلَا یُحْصَی وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً وَ أَحَطْتَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ أَنْفَذْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ بَصَراً وَ أَحْصَیْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ کِتَاباً اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَا یُوَارِی مِنْکَ لَیْلٌ دَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ فِجَاجٍ وَ لَا بِحَارٌ ذَاتُ أَمْوَاجٍ وَ لَا جِبَالٌ ذَاتُ أَنْتَاجٍ وَ لَا ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ یَا رَبِّ أَنَا الصَّغِیرُ الَّذِی رَبَّیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمُهَانُ الَّذِی أَکْرَمْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ الَّذِی أَعْزَزْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا السَّائِلُ الَّذِی أَعْطَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الرَّاغِبُ الَّذِی أَرْضَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْعَائِلُ الَّذِی أَغْنَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الرَّجِلُ الَّذِی حَمَلْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الضَّالُّ الَّذِی هَدَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْحَامِلُ الَّذِی فَرَشْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْخَاطِئُ الَّذِی عَفَوْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمُسَافِرُ الَّذِی صَحِبْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ الَّذِی رَحِمْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْغَائِبُ الَّذِی أَدَّیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الشَّاهِدُ الَّذِی حَفِظْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْجَائِعُ الَّذِی أَشْبَعْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْعَارِی الَّذِی کَسَوْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الطَّرِیدُ الَّذِی آوَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْوَحِیدُ الَّذِی عَضَدْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمَخْذُولُ الَّذِی نَصَرْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمَهْمُومُ الَّذِی فَرَّجْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ أَنَا الْمَغْمُومُ الَّذِی نَفَّسْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ یَا إِلَهِی کَثِیراً کَثِیراً کَمَا أَنْعَمْتَ عَلَیَّ کَثِیراً.

اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ نِعَمٌ خَصَصْتَنِی بِهَا مَعَ نِعَمِکَ عَلَی بَنِی آدَمَ فِیمَا سَخَّرْتَ لَهُمْ وَ دَفَعْتَ عَنْهُمْ وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ فَلَکَ الْحَمْدُ رَبَّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً اللَّهُمَّ وَ لَمْ تُؤْتِنِی شَیْئاً مِمَّا آتَیْتَنِی لِعَمَلٍ خَلَا مِنِّی وَ لَا لِحَقٍّ أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ وَ لَمْ تَصْرِفْ عَنِّی شَیْئاً

ص: 197

از اندوه های دنیا و بدی ها و دردها و انواع بلاها و اقسام مرض ها و بیماری های آن را که از من دور کردی به خاطر کار نیکی باشد که از من سر زده باشد و من به واسطه آن سزاوار و شایسته آن گردم، ولی تو با رحمت خویش و حجتی بر من [که آن را تمام کردی] این بلاها را از من دفع کردی، ای مهربان ترین مهربانان! ستایش بسیار تو راست، آنچنان که بلاهای بسیاری را از من دفع کردی.

روز دهم

خدایا چه بسیار چیزهایی که من از آن دور و غایب بودم و تو حاضر بودی و سودهای آن را برایم میسر ساختی و شر و بدی را از من دور ساختی و در غیاب من مرا مورد توجه قرار دادی و بی آنکه من باخبر شوم و نیرو و قوتی داشته باشم مرا محافظت کردی و ستایش تو را است بر این الطاف و نعمت و بخشش. خدایا چه بسیار چیزهایی که من از آن غایب بودم و تو آن را عهده دار شدی و رأی مرا در مورد آن محکم ساختی و به من سخن راسخ دادی و به درخواستم توفیق دادی و آن را به کمک خود مقرون ساختی، پس تو را ستایش فراوان ای معبود من! و تو را سپاس ای پروردگار جهانیان!

خداوندا بر محمد آن پیامبر خوشنود، پسندیده، پاک و پاکیزه، مبارک، پرهیزکار، طاهر، پاک زاد، پاک نهاد و وفادار و خاندان پاک و برگزیده او درود فرست، همان طور که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی، که به راستی تویی ستوده و بزرگوار. خداوندا به حق تمام اسباب ستودگیت و به صلوات بر پیامبرت محمد و خاندان او از تو می خواهم که تمام گناهانم را بیامرزی، تازه و کهنه شان را، کوچک و بزرگشان را، چه پنهان و چه آشکار، چه آن ها که دانستم و چه آن ها که ندانستم و آن ها که تو شمرده و حفظ کرده ای و من خود فراموش کرده ام، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان، منزهی تو و به ستایشت مشغولم. معبودی جز تو نیست. از تو طلب آمرزش دارم و به درگاه تو توبه می کنم. تویی معبودم، ای محل هر شکایت و ای منتهای حاجات، تو به مخلوقاتت دستور دعا دادی و اجابت دعایشان را بر عهده گرفتی که تویی نزدیک و اجابت کننده دعا.

خداوندا تسبیحت گویم و به ستایشت مشغولم، چه بزرگ است نامت در میان آسمانیان و چه ستوده است کارت در بین زمینیان و چه آشکار است نیکی ات در خشکی و دریا! خداوندا منزهی تو و به ستایشت مشغولم. معبودی جز تو نیست، از تو درخواست آمرزش دارم و به درگاه تو توبه می کنم که تویی دلسوز و تویی مهربان، تمام شوق و رغبت ها به سوی توست، باران را فرود آوری و روزی ها را اندازه کنی و تویی قسمت کننده زندگی­ها، ای مقدر کننده عمرها، روزی رسان بندگان، سیراب کننده سرزمین ها، برون آورنده میوه ها و صاحب برکات بزرگ. خداوندا تسبیحت گویم و به ستایشت مشغولم، خدایی جز تو نیست. از تو درخواست آمرزش دارم و به درگاه تو توبه می کنم. تویی فریادرس و هر شوق و رغبتی به آستان توست. تویی فرود آورنده باران. آذرخش به ستایش تو تسبیح گوید و

ص: 198

مِنْ هُمُومِ الدُّنْیَا وَ مَکْرُوهَاتِهَا وَ أَوْجَاعِهَا وَ أَنْوَاعِ بَلَائِهَا وَ أَمْرَاضِهَا وَ أَسْقَامِهَا لِشَیْ ءٍ أَکُونُ لَهُ أَهْلًا وَ لِذَلِکَ مُسْتَحِقّاً وَ لَکِنْ صَرَفْتَهُ عَنِّی رَحْمَةً مِنْکَ لِی وَ حُجَّةً لَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً کَمَا صَرَفْتَ عَنِّی مِنَ الْبَلَاءِ کَثِیراً.

الیوم العاشر

إِلَهِی کَمْ مِنْ شَیْ ءٍ غِبْتُ عَنْهُ فَشَهِدْتَهُ فَیَسَّرْتَ لِیَ الْمَنَافِعَ وَ دَفَعْتَ عَنِّی السُّوءَ وَ حَفِظْتَ مَعِی فِیهِ مِنَ الْغِیبَةِ وَ وَقَیْتَنِی فِیهِ بِلَا عِلْمٍ مِنِّی وَ لَا حَوْلٍ وَ لَا قُوَّةٍ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ وَ الْمَنُّ وَ الطَّوْلُ إِلَهِی وَ کَمْ مِنْ شَیْ ءٍ غِبْتُ عَنْهُ فَتَوَلَّیْتَهُ وَ سَدَدْتَ لِی فِیهِ الرَّأْیَ وَ أَعْطَیْتَنِی فِیهِ الْقَوْلَ وَ أَنْجَحْتَ فِیهِ الطَّلِبَةَ وَ قَرَّبْتَ فِیهِ الْمَعُونَةَ فَلَکَ الْحَمْدُ یَا إِلَهِی کَثِیراً وَ لَکَ الشُّکْرُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الرَّضِیِّ الْمَرْضِیِّ الطَّیِّبِ النَّقِیِّ الْمُبَارَکِ التَّقِیِّ الطَّاهِرِ الزَّکِیِّ الْمُطَهَّرِ الْوَفِیِّ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَلَی أَثَرِ مَحَامِدِکَ وَ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَهُ عَلَیَّ وَ حَفِظْتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَنْتَ إِلَهِی مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَی وَ مُنْتَهَی الْحَاجَاتِ وَ أَنْتَ أَمَرْتَ خَلْقَکَ بِالدُّعَاءِ وَ تَکَفَّلْتَ لَهُمْ بِالْإِجَابَةِ إِنَّکَ قَرِیبٌ مُجِیبُ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ مَا أَعْظَمَ اسْمَکَ فِی أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَحْمَدَ اسْمَکَ فِی أَهْلِ الْأَرْضِ وَ أَفْشَی خَیْرَکَ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ وَ إِلَیْکَ الْمُرَغَّبُ تَنْزِلُ الْغَیْثَ وَ تُقَدِّرُ الْأَقْوَاتَ وَ أَنْتَ قَاسِمُ الْمَعَاشِ قَاضِی الْآجَالِ رَازِقُ الْعِبَادِ مُرَوِّی الْبِلَادِ مُخْرِجُ الثَّمَرَاتِ عَظِیمُ الْبَرَکَاتِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ أَنْتَ الْمُغِیثُ وَ إِلَیْکَ الْمُرَغَّبُ مُنْزِلُ الْغَیْثِ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِکَ

ص: 198

فرشتگان نیز از بیم تو و هم عرش اعلی و ستون پایینی و هوا و آنچه میان آن دو و در زیر خاک است و خورشید و ماه و ستارگان و دریاها و روشنی و تاریکی و نور و سایه و تاریکی شب و گرمای آفتاب.

منزهی تو، تویی که کوه ها را به حرکت درآوری و بادها را جریان دهی. منزهی تو، از تو خواهم به نامت که از آن بهراسند حامل عرشت و هر که در آسمان ها و زمین است و هر که در دریاها و هواست و هر که در تاریکی و در اعماق تاریک دریاها و هر چه زیر خاک و در میان شرق و غرب عالم است. منزهی تو و چه بزرگی تو، خدایا منزهی تو و به ستایشت مشغولم. خدایی جز تو نیست، از تو آمرزش خواهم و به درگاهت توبه می کنم. منزهی تو، خدایی جز تو نیست، اجابت دعا و سپاسگزاری در سختی و آسایش را از تو می خواهم.

خدایا! منزهی تو و به ستایشت مشغولم، خدایی جز تو نیست. تو آسمان های بلند را برافراشتی و طبقات آن را استوار ساختی، منزهی تو. به گودی­های زمینهای پست نظر افکندی و کناره های آن متزلزل گشت. منزهی تو، به دریاها و اعماق آن نظر افکندی و پس هر چه در آن ها بود آشکار شد. منزهی تو، بدانچه شرق و غرب جهان بر آن احاطه دارد و به هوای میان آن دو نظر افکندی و تمام آن ها از فروتنی در برابر تو و بزرگی ذات بخشنده تو که کریم ترین ذات هاست، به خشوع و فروتنی افتادند.

منزهی تو، که بود آن که تو را یاری کرد آنگاه که آسمان ها را برافراشتی و بر عرش عظمت خویش مستولی گشتی؟ منزهی تو، کیست آن کس که حاضر بود آنگاه که زمین را گستراندی و آن را کشیدی و سپس آن را پهن کردی و بسترش ساختی؟ کیست آن که شاهد تو بود، آن گاه که کوه ها را برافراشتی و پایه آن را از روی مهری که نسبت به خلق خویش داشتی برای اهل آن محکم کردی، منزهی تو، کیست آن که تو را یاری داد آن گاه که دریاها را شکافتی و زمین را بر آن ها محیط ساختی. منزهی تو، خدایی جز تو نیست و به ستایشت مشغولم. کیست آن کس که به تو زیان برساند و بر تو چیره شود؟ یا از تو سرپیچی کند یا از تقدیر تو رهایی یابد؟ منزهی تو، خدایی جز تو نیست و به ستایشت مشغولم. دیدگان از بیم مجازات تو گریانند و دل ها چون تو را یاد کنند از هراس تو به لرزه افتند. منزهی تو، چه بزرگ است بردباری تو و چه نافذ است حکم تو و نیکوست آفرینش تو. منزهی تو، معبودی جز تو نیست و به ستایش تو مشغولم. کیست که به مدح تو رسد یا یارای توصیف کنه وجود تو را داشته باشد یا به پادشاهی تو دست یابد! منزهی تو، دیدگان در برابر تو متحیر و دل ها از بیم و هراس تو سرشار گشته اند. منزهی تو، خدایا! معبودی جز تو نیست و به ستایش تو مشغولم ای والا! چه اندازه بردباری و چه دادگری و چه مهربانی

ص: 199

وَ الْمَلَائِکَةُ مِنْ خِیفَتِکَ وَ الْعَرْشُ الْأَعْلَی وَ الْعَمُودُ الْأَسْفَلُ وَ الْهَوَاءُ وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْبُحُورُ وَ الضِّیَاءُ وَ الظُّلْمَةُ وَ النُّورُ وَ الْفَیْ ءُ وَ الظِّلُّ وَ الْحَرُورُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ تُسَیِّرُ الْجِبَالَ وَ تُهِبُّ الرِّیَاحَ سُبْحَانَکَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَرْهُوبِ حَامِلِ عَرْشِکَ وَ مَنْ فِی سَمَاوَاتِکَ وَ أَرْضِکَ وَ مَنْ فِی الْبُحُورِ وَ الْهَوَاءِ وَ مَنْ فِی الظُّلْمَةِ وَ مَنْ فِی لُجَجِ الْبُحُورِ وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی وَ مَا بَیْنَ الْخَافِقَیْنِ سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَکَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ إِجَابَةَ الدُّعَاءِ وَ الشُّکْرَ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَطَرْتَ السَّمَاوَاتِ الْعُلَی فَأَوْثَقْتَ أَطْبَاقَهَا سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی غُمَارِ الْأَرَضِینَ السُّفْلَی فَزُلْزِلَتْ أَقْطَارُهَا سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی مَا فِی الْبُحُورِ وَ لُجَجِهَا فَتَمَحَّصَ مَا فِیهَا سُبْحَانَکَ وَ نَظَرْتَ إِلَی مَا أَحَاطَ بِالْخَافِقَیْنِ وَ مَا بَیْنَ ذَلِکَ مِنَ الْهَوَاءِ فَخَضَعَ لَکَ خَاشِعاً وَ لِجَلَالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَکْرَمِ الْوُجُوهِ خَاضِعاً.

سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی أَعَانَکَ حِینَ بَنَیْتَ السَّمَاوَاتِ وَ اسْتَوَیْتَ عَلَی عَرْشِ عَظَمَتِکَ سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی حَضَرَکَ حِینَ بَسَطْتَ الْأَرْضَ فَمَدَدْتَهَا ثُمَّ دَحَوْتَهَا فَجَعَلْتَهَا فِرَاشاً مَنْ ذَا الَّذِی رَآکَ حِینَ نَصَبْتَ الْجِبَالَ فَأَثْبَتَّ أَسَاسَهَا بِأَهْلِهَا رَحْمَةً مِنْکَ لِخَلْقِکَ سُبْحَانَکَ مَنْ ذَا الَّذِی أَعَانَکَ حِینَ فَجَرْتَ الْبُحُورَ وَ أَحَطْتَ بِهَا الْأَرْضَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِحَمْدِکَ مَنْ ذَا الَّذِی یُضَارُّکَ وَ یُغَالِبُکَ أَوْ یَمْتَنِعُ مِنْکَ أَوْ یَنْجُو مِنْ قَدَرِکَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِحَمْدِکَ وَ الْعُیُونُ تَبْکِی لِعِقَابِکَ وَ الْقُلُوبُ تَرْجُفُ إِذَا ذُکِرْتَ مِنْ مَخَافَتِکَ سُبْحَانَکَ مَا أَفْضَلَ حِلْمَکَ وَ أَمْضَی حُکْمَکَ وَ أَحْسَنَ خَلْقَکَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِحَمْدِکَ مَنْ یَبْلُغُ مَدْحَکَ أَوْ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَصِفَ کُنْهَکَ أَوْ یَنَالَ مُلْکَکَ سُبْحَانَکَ حَارَتِ الْأَبْصَارُ دُونَکَ وَ امْتَلَأَتِ الْقُلُوبُ فَرَقاً مِنْکَ وَ وَجَلًا مِنْ مَخَافَتِکَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِحَمْدِکَ مِنْ مَنِیعٍ مَا أَحْلَمَکَ وَ أَعْدَلَکَ وَ أَرْأَفَکَ وَ

ص: 199

و چه مهرورزی و چه شنوایی و چه بینایی! منزهی تو، معبودی جز تو نیست. به رحمت خویش مرا محروم نگردان و عذاب نکن و من از تو درخواست آمرزش دارم. آمین، آمین، ای پروردگار جهانیان.

روز یازدهم

{منزّه است آن [خدایی] که بنده اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی - که پیرامون آن را برکت داده ایم - سیر داد، تا از نشانه های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.}؛(1) او [پاک و] منزّه است و از آنچه ستمگران می گویند والاتر است. {آسمان های هفتگانه و زمین و هر کس که در آن هاست او را تسبیح می گویند و هیچ چیز نیست مگر اینکه با ستایشش، تسبیح او می گوید، ولی شما تسبیح آن ها را درنمی یابید. به راستی که او همواره بردبار [و] آمرزنده است.}(2) منزّه است او؛ چون کاری را اراده کند، همین قدر به آن می گوید: «موجود شو»، پس بی درنگ موجود می شود. {پس بر آنچه می گویند شکیبا باش، و پیش از بر آمدن آفتاب و قبل از فرو شدن آن، با ستایش پروردگارت [او را] تسبیح گوی و برخی از ساعات شب و حوالی روز را به نیایش پرداز، باشد که خشنود گردی.}؛(3) {منزّه است پروردگار تو، پروردگار شکوهمند، از آنچه وصف می کنند. و درود بر فرستادگان. و ستایش، ویژه خدا، پروردگار جهانیان است.}(4)

منزه است خدا، پروردگار عرش بزرگ، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. منزه است خدا و برتر است از آنچه وصف می کنند. او پاک و برتر است از آنچه [با وی] شریک می سازند. منزّه است خدای قهار. منزّه است خدای یکتا که ملکوت هر چیزی در دست اوست، و به سوی اوست که بازگردانیده می شوید. پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ. {آنچه در آسمان ها و زمین است، خدا را به پاکی می ستایند و اوست ارجمند حکیم. فرمانروایی آسمان ها و زمین از آنِ اوست: زنده می کند و می میراند و او بر هر چیزی تواناست. اوست اوّل و آخر و ظاهر و باطن و او به هر چیزی داناست. اوست آن کس که آسمان ها و زمین را در شش هنگام آفرید؛ آنگاه بر عرش استیلا یافت. آنچه در زمین درآید و آنچه از آن برآید و آنچه از آسمان فرود آید و آنچه در آن بالا رود [همه را] می داند. و هر کجا باشید او با شماست، و خدا به هر چه می کنید بیناست. فرمانروایی [مطلق] آسمان ها و زمین از آنِ اوست.

ص: 200


1- . اسرا / 1
2- . اسرا / 44
3- . طه / 130
4- . صافات / 182-180

أَرْحَمَکَ وَ أَسْمَعَکَ وَ أَبْصَرَکَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ لَا تَحْرِمْنِی بِرَحْمَتِکَ وَ لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ آمِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الیوم الحادی عشر

سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوًّا کَبِیراً- تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً سُبْحانَهُ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ- فَاصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضی- سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ- وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ تَعالی عَمَّا یَصِفُونَ- سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْقَاهِرِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْوَاحِدِ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ سُبْحَانَ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ- هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ- لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ

ص: 200

او زنده می­کند و می­میراند و او بر هر چیز قادر است. اوست آغاز و پایان و پیدا و پنهان و او بر هر چیز آگاه است و [جمله] کارها به سوی خدا بازگردانیده می شود. شب را در روز درمی آورد و روز را [نیز] در شب درمی آورد، و او به راز دل ها داناست.}(1)

{آنچه در آسمان ها و در زمین است تسبیح گویِ خدای هستند، و اوست شکست ناپذیر سنجیده کار.}(2)

اوست خدای خالق نوساز صورتگر [که] بهترین نامها [و صفات] از آنِ اوست. هر چه در آسمان ها و هر چه در زمین است خدا را تسبیح می گویند. او راست فرمانروایی و او راست ستایش و او بر هر چیزی تواناست. {و بخشی از شب را در برابر او سجده کن و شب[های] دراز، او را به پاکی بستای.}؛(3)

{پس به ستایش پروردگارت نیایشگر باش و از او آمرزش خواه، که وی همواره توبه پذیر است.}(4)

منزهی تو که نیایشت می کنند {هر بامداد و شامگاه، مردانی که نه تجارت و نه داد و ستدی، آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات، به خود مشغول نمی دارد، و از روزی که دل ها و دیده ها در آن زیرورو می شود می هراسند.}(5) منزه است کسی که آسمان ها از ترس او و ملائکه از هراس او و زمین با بیم و امید او تسبیح گوی اویند و همه از روی کمال فروتنی تسبیحش گویند. منزه است او که به شکوه یگانه است و به یگانگی معروف و به نیکی توصیف شده و به پروردگاری جهانیان چیره و آراستگی و زیبایی پیوسته از آن اوست.

روز دوازدهم

منزه است خدایی که عرش او در آسمان هاست. منزه است کسی که در خشکی و دریا راه رسیدن به او وجود دارد. منزه است کسی که عظمت او در آسمان است. منزه است کسی که نشانه های او در زمین است. منزه است کسی که در گورها حکم و داوری اوست... تا آخر دعا، که در روایت اول ذکر کامل آن گذشت.

روز سیزدهم

منزه است بلند والا مقام! منزه است کسی که مرگ را بر بندگانش حتمی قرار داده، منزه است داور دادگر، منزه است پادشاه مقتدر. تسبیح گویم خدا را و به ستایش او مشغولم، تسبیحی که پس از نابودی [همه چیز] باقی می ماند و در کفه میزان برای پاداش افزون گردد. تسبیحی که شایسته کرامت ذات و عزت شکوه او و پاداش بزرگ اوست. منزه است کسی که همه چیز در برابر قدرت او سر تسلیم فرود آورده است. منزه است کسی که همه چیز در برابر پادشاهی او فروتن گشته است. منزه است کسی که عنان تمام کارها در برابر فرمان او تسلیم گشته است. منزه است کسی که پاکی و قداستش زمین را پر کرده است. منزه است کسی که به نیروی خویش هر اندازه­ای را مقدر ساخته و کسی را یارای رویارویی با قدرت او نیست .

منزه است کسی که اولش بردباری وصف ناپذیر و آخرش دانشی فنا ناپذیر است. منزه است کسی که بدون داشتن اعضا و اندام دانای آگاه است، منزه است کسی که هیچ نهانی در زمین و آسمان از او پنهان نیست، منزه است پروردگار مهربان، منزه است پروردگار یگانه یکتا، منزه است بزرگ بزرگ تر، منزه است مهربانی

ص: 201


1- . حدید / 6-1
2- . حشر / 1
3- . انسان / 26
4- . نصر / 3
5- . نور / 37- 36

الْأُمُورُ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ- سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ- هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا- فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کانَ تَوَّاباً سُبْحَانَکَ أَنْتَ الَّذِی یُسَبِّحُ لَکَ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ- رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ سُبْحَانَ الَّذِی یُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَجَلًا وَ الْمَلَائِکَةُ شَفَقاً وَ الْأَرْضُ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ کُلٌّ یُسَبِّحُونَهُ دَاخِرِینَ سُبْحَانَهُ بِالْجَلَالِ مُنْفَرِداً وَ بِالتَّوْحِیدِ مَعْرُوفاً وَ بِالْمَعْرُوفِ مَوْصُوفاً وَ بِالرُّبُوبِیَّةِ عَلَی الْعَالَمِینَ قَاهِراً فَلَهُ الْبَهْجَةُ وَ الْجَمَالُ أَبَداً.

الیوم الثانی عشر

سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَرْشُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ سَبِیلُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَظَمَتُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ آیَاتُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأَوْلَی.

الیوم الثالث عشر

سُبْحَانَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی سُبْحَانَ مَنْ قَضَی بِالْمَوْتِ عَلَی الْعِبَادِ سُبْحَانَ الْقَاضِی بِالْحَقِّ سُبْحَانَ الْمَلِکِ الْمُقْتَدِرِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ حَمْداً یَبْقَی بَعْدَ الْفَنَاءِ وَ یَنْمِی فِی کِفَّةِ الْمِیزَانِ لِلْجَزَاءِ تَسْبِیحاً کَمَا یَنْبَغِی لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلَالِهِ وَ عَظِیمِ ثَوَابِهِ سُبْحَانَ مَنْ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِقُدْرَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِمُلْکِهِ سُبْحَانَ مَنِ انْقَادَتْ لَهُ الْأُمُورُ بِأَزِمَّتِهَا طَوْعاً لِأَمْرِهِ سُبْحَانَ مَنْ مَلَأَ الْأَرْضَ قُدْسُهُ سُبْحَانَ مَنْ قَدَّرَ بِقُدْرَتِهِ کُلَّ قَدَرٍ وَ لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قُدْرَتَهُ سُبْحَانَ مَنْ أَوَّلُهُ حِلْمٌ لَا یُوصَفُ وَ آخِرُهُ عِلْمٌ لَا یَبِیدُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ عَالِمٌ مُطَّلِعٌ بِغَیْرِ جَوَارِحَ سُبْحَانَ مَنْ لا یَخْفی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ سُبْحَانَ الرَّبِّ الْوَدُودِ سُبْحَانَ الْفَرْدِ الْوَتْرِ سُبْحَانَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ رَحِیمٌ

ص: 201

که شتاب نکند، منزه است پایداری که غفلت نکند، منزه است بخشنده ای که بخل نورزد. تویی آن کس که بزرگیت در آسمان است و قدرتت در زمین و شگفتی هایت در دریاها و نورت در تاریکی ها. معبودی جز تو نیست، به راستی که من از ستمکاران بودم.

منزه است عزت مند والا مقام، منزه است باشکوه ارجمند، منزهی تو ای پاک و ای پاکیزه، از تو خواهم به عطابخشیت ای عطابخش! و به قدرتت ای توانمند و به بردباریت ای بردبار و به دانشت ای دانا و به بزرگیت ای بزرگ. سپس سه بار می گویی: ای حق و سه بار ای برانگیزنده و سه بار ای ارث برنده و سه بار ای پاینده و سه بار ای خدا و سه بار ای بخشاینده و سه بار ای مهربان و سه بار ای باشکوه ارجمند و سه بار ای پروردگار ما و سه بار می گویی: «از تو می خواهم به حق معبودی جز تو نیست، ای بزرگ ستایش» و سه بار: «از تو خواهم به ذات بخشنده ات» و سه بار ای بخشنده ای سرور ما و سه بار ای افتخار ما و سه بار ای ذخیره ما و سه بار ای پناه ما و سه بار ای مولای ما و سه بار ای آفریدگار ما و سه بار ای روزی رسان ما و سه بار ای میراننده ما و سه بار ای زندگی بخش ما و سه بار ای برانگیزنده ما و سه بار ای ارث برنده ما و سه بار ای ساز و برگ ما و سه بار ای آرزوی ما و سه بار ای امید ما.

سه بار می گویی: از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای زنده، سه بار: از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای پاینده و سه بار: «از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای خداوند! ای که معبودی جز تو نیست، منزهی تو، معبودی جز تو نیست» و سه بار: «از تو خواهم به حق ذات بخشنده باعزتت ای بزرگوار»، سه بار: «از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای بزرگ»، سه بار: «از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای عطابخش»، سه بار: «از تو خواهم به حق ذات بخشنده ات ای باشکوه ارجمند»، از تو خواهم که بهترین درودهای خویش را که بر هر کدام از پیامبران و فرستادگانت می­فرستی بر محمد بنده و فرستاده و پیامبرت و خاندان پاک و برگزیده او بفرست.

خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان او درود فرستادی که تویی ستوده بزرگوار. خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست، خدایا بر پدرمان آدم و مادرمان حوا درود فرست. خدایا بر تمام پیامبرانت درود فرست. خدایا مرا در دین و دنیا و آخرتم به سلامت دار. به راستی تو بر همه چیز توانایی. خدایا از تو می خواهم از من بپذیری که تویی آمرزنده سپاس پذیر. خدایا از تو خواهم که مرا بیامرزی و به راستی تویی آمرزنده مهربان. خدایا از تو خواهم که به من رحم کنی که تویی بسیار توبه پذیر مهربان.

ص: 202

لَا یَعْجَلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَغْفُلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ جَوَادٌ لَا یَبْخَلُ أَنْتَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَظَمَتُکَ وَ فِی الْأَرْضِ قُدْرَتُکَ وَ فِی الْبِحَارِ عَجَائِبُکَ وَ فِی الظُّلُمَاتِ نُورُکَ- سُبْحانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ سُبْحَانَ ذِی الْعِزِّ الشَّامِخِ سُبْحَانَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ سُبْحَانَکَ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ أَسْأَلُکَ بِمَنِّکَ یَا مَنَّانُ وَ بِقُدْرَتِکَ یَا قَدِیرُ وَ بِحِلْمِکَ یَا حَلِیمُ وَ بِعِلْمِکَ یَا عَلِیمُ وَ بِعَظَمَتِکَ یَا عَظِیمُ ثُمَّ یَقُولُ یَا حَقُّ ثَلَاثاً یَا بَاعِثُ ثَلَاثاً یَا وَارِثُ ثَلَاثاً یَا قَیُّومُ ثَلَاثاً یَا اللَّهُ ثَلَاثاً یَا رَحْمَانُ ثَلَاثاً یَا رَحِیمُ ثَلَاثاً یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ ثَلَاثاً یَا رَبَّنَا ثَلَاثاً أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ ثَلَاثاً یَا کَرِیمُ یَا سَیِّدَنَا ثَلَاثاً یَا فَخْرَنَا ثَلَاثاً یَا ذُخْرَنَا ثَلَاثاً یَا کَهْفَنَا ثَلَاثاً یَا مَوْلَانَا ثَلَاثاً یَا خَالِقَنَا ثَلَاثاً یَا رَازِقَنَا ثَلَاثاً یَا مُمِیتَنَا ثَلَاثاً یَا مُحْیِیَنَا ثَلَاثاً یَا بَاعِثَنَا ثَلَاثاً یَا وَارِثَنَا ثَلَاثاً یَا عُدَّتَنَا ثَلَاثاً یَا أَمَلَنَا ثَلَاثاً یَا رَجَاءَنَا ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا حَیُّ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا قَیُّومُ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا اللَّهُ یَا لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ الْعَزِیزِ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا کَبِیرُ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا مَنَّانُ ثَلَاثاً وَ أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ أَفْضَلَ صَلَاتِکَ عَلَی نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی أَبِینَا آدَمَ وَ أُمِّنَا حَوَّاءَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی أَنْبِیَائِکَ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ وَ عَافِنِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَتَقَبَّلَ مِنِّی فَإِنَّکَ غَفُورٌ شَکُورٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْحَمَنِی فَإِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.

ص: 202

روز چهاردهم

خدایا بر محمد و خاندان او که پیامبری امّی است درود فرست، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی. تو حقیقتاً ستوده و بزرگواری. خدایا من از تو می خواهم در پی تسبیحی که از تو می کنم و درودی که بر پیامبرت می فرستم، تمام گناهانم را، کهنه و تازه، بزرگ و کوچک و آشکار و پنهان و آنچه تو بدان آگاهی و من بی خبرم و گناهانی که تو به شماره درآوردی و من خود فراموش کرده ام ببخشی. ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان! خدایی جز تو نیست. صداها در برابر تو خاضع شده و خواب ها در برابر تو سرگشته شده و دیدگان در برابر تو متحیر مانده اند و قلب ها به تو پیوند خورده. خدایی جز تو نیست، همه چیز در برابر تو خشوع کرده و هر چیزی خود را به تو بازدارد و هر موجودی برای تو افتادگی نشان دهد. معبودی جز تو نیست، مخلوقات همه در قبضه قدرت توست و زمام اختیار تمام آن ها به دست تو و هر که به تو شرک ورزد همو بنده خوار و ناتوان توست.

تویی پروردگاری که همتایی نداری و جاویدی که پایانی نداری و پاینده ای که زوالی نداری و پادشاهی که شریکی نداری. زنده زندگی بخش به مردگان و مراقب کردار هر کس هستی. معبودی جز تو نیست، ای اولی که پیش از خلق خود موجود بوده و آخری که پس از آنان نیز خواهی بود و بر آن ها ظاهر و چیره هستی. توانای بر آنان و نزدیک به ایشان و صاحب و آفریننده و گیرنده جان آنان هستی. رساننده روزی و منتهای آرزو و سرور آنان و محل شکایت آنان تو هستی. حامی و پشتیبان آنان و سودرسانشان تویی. فراتر از تو کسی نیست که میان تو و آنان حائل شود. حرکت و سکون آنان در دست توست. تنها به تو و فضل و احسان تو امیدواریم. و هیچ نیرو و قوتی نیست جز به تو.

معبودی جز تو نیست، تویی نیروی هر ناتوان و پناه هر دل سوخته و اندوهگین و امان هر ترسان و مرجع هر شکایت و برطرف کننده هر بلا. معبودی جز تو نیست. تویی دژ هر فراری و عزت هر انسان خواری و کمک کار هر ستمدیده و هیچ نیرو و قوتی نیست جز به تو، معبودی جز تو نیست. صاحب هر نعمت و صاحب هر نیکی و برطرف کننده هر بدی و منتهای هر شوق و رغبت و برآورنده هر حاجت تو هستی. و هیچ نیرو و قوتی نیست جز به تو، معبودی جز تو نیست. به مخلوق خود مهربان، به بندگان خود مداراپیشه است، در حالی که او از آنان بی نیاز و آنان بدو نیازمندند.

معبودی جز تو نیست. آگاه بر هر امر پنهان و حاضر بر هر راز و بر هر آنچه خواهی دقیق هستی و هر چه اراده فرمایی انجام دهی. ای زنده ای که معبودی جز تو نیست و هیچ نیرو و قوتی نیست

ص: 203

الیوم الرابع عشر

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَلَی أَثَرِ تَسْبِیحِکَ وَ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا کَبِیرَهَا وَ صَغِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَ عَلَیَّ مِنْهَا وَ نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَ ضَلَّتْ فِیکَ الْأَحْلَامُ وَ تَحَیَّرَتْ دُونَکَ الْأَبْصَارُ وَ أَفْضَتْ إِلَیْکَ الْقُلُوبُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ خَاشِعٌ لَکَ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ مُمْتَنِعٌ بِکَ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ ضَارِعٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْخَلْقُ کُلُّهُمْ فِی قَبْضَتِکَ وَ النَّوَاصِی کُلُّهَا بِیَدِکَ وَ کُلُّ مَنْ أَشْرَکَ بِکَ عَبْدٌ دَاخِرٌ لَکَ أَنْتَ الرَّبُّ الَّذِی لَا نِدَّ لَکَ وَ الدَّائِمُ الَّذِی لَا نَفَادَ لَکَ وَ الْقَیُّومُ الَّذِی لَا زَوَالَ لَکَ وَ الْمَلِکُ الَّذِی لَا شَرِیکَ لَکَ الْحَیُّ الْمُحْیِی الْمَوْتَی الْقَائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْأَوَّلُ قَبْلَ خَلْقِکَ وَ الْآخِرُ بَعْدَهُمْ وَ الظَّاهِرُ فَوْقَهُمْ وَ الْقَاهِرُ لَهُمْ وَ الْقَادِرُ مِنْ وَرَائِهِمْ وَ الْقَرِیبُ مِنْهُمْ وَ مَالِکُهُمْ وَ خَالِقُهُمْ وَ قَابِضُ أَرْوَاحِهِمْ وَ رَازِقُهُمْ وَ مُنْتَهَی رَغْبَتِهِمْ وَ مَوْلَاهُمْ وَ مَوْضِعُ شَکْوَاهُمْ وَ الدَّافِعُ عَنْهُمْ وَ النَّافِعُ لَهُمْ لَیْسَ أَحَدٌ فَوْقَکَ یَحُولُ دُونَهُمْ وَ فِی قَبْضَتِکَ مُتَقَلَّبُهُمْ وَ مَثْوَاهُمْ إِیَّاکَ نُؤَمِّلُ وَ فَضْلَکَ نَرْجُو وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قُوَّةُ کُلِّ ضَعِیفٍ وَ مَفْزَعُ کُلِّ مَلْهُوفٍ وَ أَمْنُ کُلِّ خَائِفٍ وَ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَی وَ کَاشِفُ کُلِّ بَلْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ حِصْنُ کُلِّ هَارِبٍ وَ عِزُّ کُلِّ ذَلِیلٍ وَ مَادَّةُ کُلِّ مَظْلُومٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ صَاحِبُ کُلِّ حَسَنَةٍ وَ دَافَعُ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحِیمُ بِخَلْقِهِ اللَّطِیفُ بِعِبَادِهِ عَلَی غِنَاهُ عَنْهُمْ وَ فَقْرِهِمْ إِلَیْهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمُطَّلِعُ عَلَی کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ الْحَاضِرُ عَلَی کُلِّ سَرِیرَةٍ وَ اللَّطِیفُ لِمَا یَشَاءُ وَ الْفَعَّالُ لِمَا یُرِیدُ یَا حَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ

ص: 203

جز به تو، معبودی جز تو نیست. ای دانای به عالم غیب و شهود، بخشاینده مهربان، آفریننده آسمان ها و زمین، باشکوه ارجمند، تویی آمرزنده گناه، توبه پذیر، سخت کیفر و صاحب کرامت. معبودی جز تو نیست و بازگشت همه به سوی توست.

خدایا از تو می خواهم به حق «معبودی جز تو نیست» که بر محمد و خاندان او درود فرستی و تمام خواسته و شوق و آرزو و هر چه خواهم به من ببخشی که این بر تو آسان است و تو بر همه چیز توانایی. چون به چیزی اراده فرمایی، کارت این بس که می گویی: «باش»؛ پس [بی درنگ] موجود می شود.

روز پانزدهم

خداوندا معبودی جز تو نیست. از تو می خواهم به حق اسمت یکتای یگانه بی نیاز برتر که هر چیز را پر کرده است و از تو خواهم به حق اسم یگانه­ات که چیزی با او برابری نکند و از تو می خواهم به حق اسم والا و بلندت و از تو می خواهم به حق اسم بزرگ بزرگ ترت و از تو می خواهم به حق اسم باشکوه شکوهمندترت و از تو می خواهم به حق اسمت که معبودی جز تو نیست. دانای به غیب و شهود، بخشاینده مهربان و از تو خواهم به حق اسمت پاک سلامت بخش و مؤمن [به حقیقت حقّه خود] نگهبان، شکست ناپذیر، جبّار و متکبّر. پاک هستی خدایا و برتری از آنچه شریکت می گردانند. از تو می خواهم به حق اسمت بزرگوار و باعزت و به حق این که معبودی جز تو نیست، تویی خالق نوساز صورتگر. نام های نیکو از آن توست. هر آنچه در آسمان ها و زمین است تسبیح تو را گوید و تویی عزت مند فرزانه.

از تو می خواهم به اسمت گنجینه پنهان، که معبودی جز تو نیست و از تو می خواهم به حق آن نامت که اگر به آن خوانده شوی پاسخ دهی و اگر از تو درخواست شود عطا کنی. از تو می خواهم به حق آن اسمت که هر کس خواسته خود را بدان نام از تو خواست، خواسته­اش را اجابت کردی، بر خود لازم می­دانم و از تو می خواهم به حق آن نامت که از تو درخواست کرد، بدان نام آن بنده ات که دانشی از کتاب نزد او بود و تو تخت [بلقیس] را پیش از آنکه [سلیمان] چشم بر هم زند به نزدش آوردی. پس به حق این نام از تو خواهم و تو را خوانم. خدایا به آن چه که از تو درخواست کرد و تو را بدان خواند و تو دعایش را مستجاب فرمودی که درخواست مرا نیز خدایا پیش از چشم بر هم زدنم مستجاب فرمایی.

خدایا از تو خواهم به حق «معبودی جز تو نیست» که به راستی معبودی جز تو نیست، ای خدا، ای خدا، ای خدا، معبودی جز تو نیست. {زنده و پاینده ای که نه خوابی سبک او را فرو می گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست تا آخر آیه}.(1)

و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به حق کتاب های پیشینیان و آن نام هایت که در آن هاست و به آن دعایی

ص: 204


1- . بقره / 255

إِلَّا بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ- فاطِرُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ أَنْتَ غَافِرُ الذَّنْبِ وَ قَابِلُ التَّوْبِ شَدِیدُ الْعِقَابِ ذُو الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْطِیَنِی جَمِیعَ سُؤْلِی وَ رَغْبَتِی وَ مُنْیَتِی وَ إِرَادَتِی فَإِنَّ ذَلِکَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ إِنَّمَا أَمْرُکَ إِذَا أَرَدْتَ شَیْئاً أَنْ تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ.

الیوم الخامس عشر

اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ الْمُتَعَالِی الَّذِی مَلَأَ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْفَرْدِ الَّذِی لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْجَلِیلِ الْأَجَلِّ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْقُدُّوسِ السَّلَامِ الْمُؤْمِنِ الْمُهَیْمِنِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ الْمُتَکَبِّرِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یُشْرِکُونَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَرِیمِ الْعَزِیزِ وَ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَخْزُونِ الْمَکْنُونِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَوْجَبْتَ لِمَنْ سَأَلَکَ بِهِ مَا سَأَلَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی سَأَلَکَ بِهِ عَبْدُکَ الَّذِی کَانَ عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ فَأَتَیْتَهُ بِالْعَرْشِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْهِ طَرْفُهُ فَأَسْأَلُکَ بِهِ وَ أَدْعُوکَ اللَّهُمَّ فَبِمَا سَأَلَکَ بِهِ وَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ فَاسْتَجِبْ لِیَ اللَّهُمَّ فِیمَا أَسْأَلُکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیَّ طَرْفِی وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ- لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ الْآیَةَ.

وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِزُبُرِ الْأَوَّلِینَ وَ مَا فِیهَا مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ

ص: 204

که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به زبور و آن نام هایت که در آن است و به آن دعایی که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به انجیل و آن نام هایت که در آن است و به آن دعایی که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به تورات و آن نام هایت که در آن است و به آن دعایی که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی.

از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به قرآن عظیم و آن نام هایت که در آن است و به آن دعایی که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست به هر کتابی که به یکی از آفریدگانت در آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه میان آن دو است نازل کردی، از نام هایت و به آن دعایی که هر که بدان بخواندت اجابتش کنی. از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به هر نامی که مخصوص به توست و یکی از آفریدگانت در آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه میان آن دو است تو را بدان خواند.

و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به حق هر نامی که مخصوص توست، آن را برای خویشتن برگزیده ای یا یکی از بندگانت را از آن آگاه ساخته ای یا کسی را مطلع نساختی و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به آنچه بندگان شایسته ات تو را بدان خوانند و تو اجابتشان کنی. به تمام این ها از تو خواهم که بر محمد و خاندان پاک و پاکیزه او او درود فرستی ای پروردگار جهانیان! و این که ای آقای من، دعایم را مستجاب گردانی که به راستی تویی شنوای دعا و به بندگان مهربانی، ای مهربان ترین مهربانان .

روز شانزدهم

خداوندا از تو می خواهم که معبودی جز تو نیست، به حق آن نام هایت که بدان ها تصمیم گرفتی بر [خلقت] آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و هر چه در آن ها خلق فرمودی، به آن نام پناه می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و تو را بدان نام می خوانم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام بر تو توکل می کنم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام از تو یاری می خواهم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام از تو امان جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام یاری می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام به تو نزدیکی می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام نیرو می گیرم. خدایا معبودی جز تو نیست، ای خدا، ای خدا، ای خدا، شریکی نداری، ای بخشنده، ای بخشنده، ای بخشنده، از تو خواهم به کرم و بزرگی و بخشش و لطف و نعمت و رأفت و آمرزش و مهربانی و زیبایی و شکوه و عزت و جبروت و بزرگیت تا بر خویشتن - که مهرورزی را بر آن حتم فرموده ای - در پاسخم گویی:

ص: 205

الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالزَّبُورِ وَ مَا فِیهِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالْإِنْجِیلِ وَ مَا فِیهِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالتَّوْرَاةِ وَ مَا فِیهَا مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ مَا فِیهِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ کِتَابٍ أَنْزَلْتَهُ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُمَا مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ فَأَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ اصْطَفَیْتَهُ لِنَفْسِکَ أَوْ أَطْلَعْتَ عَلَیْهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوْ لَمْ تُطْلِعْهُ عَلَیْهِ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُمْ فَأَنَا أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ کُلِّهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی یَا سَیِّدِی مَا دَعَوْتُکَ بِهِ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ رَءُوفٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم السادس عشر

أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِاسْمِکَ الَّذِی عَزَمْتَ بِهِ عَلَی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا خَلَقْتَ فِیهَا مِنْ شَیْ ءٍ وَ أَسْتَجِیرُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَدْعُوکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أُومِنُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَعِینُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَوَّی بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ أَسْأَلُکَ بِکَرَمِکَ وَ مَجْدِکَ وَ جُودِکَ وَ فَضْلِکَ وَ مَنِّکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ جَمَالِکَ وَ جَلَالِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ جَبَرُوتِکَ وَ عَظَمَتِکَ لَمَّا أَوْجَبْتَ عَلَی نَفْسِکَ الَّتِی کَتَبْتَ عَلَیْهَا الرَّحْمَةَ أَنْ

ص: 205

ای بنده من! آنچه را از من خواستی در سلامت و تندرستی به تو دادم و تا زمانی که تو را زنده دارم، چنین کنم تا وقتی که در سلامتی و خشنودی تو را بمیرانم و در آن حال تو از سپاس گزاران نعمت من باشی.

و به تو پناه می جویم، خدایا معبودی جز تو نیست و به تو پناه می برم، خدایا معبودی جز تو نیست و از تو فریاد خواهم، خدایا معبودی جز تو نیست و به تو توکل کنم، خدایا معبودی جز تو نیست و به تو ایمان آورم، خدایا معبودی جز تو نیست و بدان اسم اعظم به تو نزدیکی و تقرب جویم، خدایا معبودی جز تو نیست و به تو مشتاقم، خدایا معبودی جز تو نیست و تو را خوانم، خدایا معبودی جز تو نیست و به درگاهت زاری می کنم، خدایا معبودی جز تو نیست. به ذات بزرگوارت، ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان. و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان و از تو خواهم ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به هر سوگند که در ام الکتاب مکنون [لوح محفوظ] یا در کتاب های پیشینیان یا زبور یا الواح و یا در تورات و انجیل یا در کتاب و قرآن بزرگ بدان سوگند یاد کردی، ای بخشاینده، ای مهربان! و رو به سوی تو می کنم خدایا، معبودی جز تو نیست، به راستی که خدایی جز تو نیست، به حق پیامبرت محمد، پیامبر رحمت که درودهای با برکتت بر او و خاندان پاک و پاکیزه و برگزیده او باد.

ای محمد، پدر و مادرم به فدایت باد! در این حاجتم به وسیله تو به درگاه خداوند، پروردگارت و پروردگارم روی آورم که معبودی جز او نیست و بخشنده و مهربان است. از تو خواهم به حق آن اسم، خدایا معبودی جز تو نیست، به راستی که خدایی جز تو نیست، ای پدیدآرنده بی نظیر، ای جاوید فناناپذیر، ای زنده، ای زندگی بخش مردگان! تویی که بر اعمال هر کس توانا و مراقبی، ای بخشاینده، ای مهربان! از تو خواهم به حق آن اسم، خدایا معبودی جز تو نیست، به راستی که خدایی جز تو نیست، تویی یگانه و یکتا و بی نیاز و تک و والایی که [عظمتش] آسمان ها و زمین را پر کرده است و به اسم بی همتایت که چیزی با آن برابری نکند، ای بخشاینده، ای مهربان!

از تو خواهم بدان اسم، خدایا معبودی جز تو نیست، به راستی که خدایی جز تو نیست و خدایا! ای پروردگار بشر و پروردگار ابراهیم و پروردگار محمد پسر عبدالله، خاتم پیامبران، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و بر من و پدر و مادرم و خانواده و فرزندانم و تمام برادران با ایمانم ترحم فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان؛ چرا که من به تو و به پیامبران و فرستادگان و بهشت و دوزخ و برانگیختن و رستاخیز و نوید و تهدید و کتاب هایت ایمان دارم و به آنچه [پیامبر] از سوی تو آورده اعتراف می کنم و به قضای تو خوشنودم و گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست، یکتایی

ص: 206

تَقُولَ قَدْ آتَیْتُکَ عَبْدِی مَا سَأَلْتَنِی فِیهِ فِی عَافِیَةٍ وَ أَدَّیْتُهَا لَکَ مَا أَحْیَیْتُکَ حَتَّی أَتَوَفَّاکَ فِی عَافِیَةٍ وَ رِضْوَانٍ وَ أَنْتَ لِنِعْمَتِی مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَلُوذُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَغِیثُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أُومِنُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَدْعُوکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ قَسَمٍ أَقْسَمْتَهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ الْمَکْنُونِ أَوْ فِی زُبُرِ الْأَوَّلِینَ أَوْ فِی الزَّبُورِ أَوْ فِی الْأَلْوَاحِ أَوْ فِی التَّوْرَاةِ أَوْ فِی الْإِنْجِیلِ أَوْ فِی الْکِتَابِ وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ الصَّلَوَاتِ الْمُبَارَکَاتِ یَا مُحَمَّدُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ فِی حَاجَتِی هَذِهِ إِلَی اللَّهِ رَبِّکَ وَ رَبِّی- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا بَارِئُ لَا نِدَّ لَکَ یَا دَائِمُ لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیُّ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی أَنْتَ الْقَادِرُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الْوَتْرُ الْمُتَعَالِ الَّذِی یَمْلَأُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِاسْمِکَ الْفَرْدِ الَّذِی لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَشَرِ وَ رَبَّ إِبْرَاهِیمَ وَ رَبَّ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ تَرْحَمَ وَالِدَیَّ وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ جَمِیعَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ فَإِنِّی أُومِنُ بِکَ وَ بِأَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ جَنَّتِکَ وَ نَارِکَ وَ بَعْثِکَ وَ نُشُورِکَ وَ وَعْدِکَ وَ وَعِیدِکَ وَ کُتُبِکَ وَ أُقِرُّ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِکَ وَ أَرْضَی بِقَضَائِکَ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ

ص: 206

و شریکی نداری، نه ضد و مانندی داری و نه نظیر و همدمی، نه فرزندی داری و نه شبیهی، نه مشابهی داری و نه همنامی. چشم ها تو را درنیابند و تو دیده ها را دریابی و تویی دقیق و آگاه.

گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده توست و درود خداوند بر او و خاندان پاک و طاهر او باد و سلام و رحمت و برکات خداوند بر آنان باد. و از تو می خواهم خدایا، معبودی جز تو نیست و به راستی که خدایی جز تو نیست. ای مهرورز، ای عطابخش، ای باشکوه ارجمند، ای معبود و سرور من، ای زنده، ای پاینده، ای بزرگوار، ای بی نیاز، ای زنده ای که معبودی جز تو نیست، ای بخشاینده، ای مهربان، شریکی نداری، ای معبود و آقای من، تو را از روی حق شناسی ستایش می کنم، پس تمام دعاهایم را مستجاب گردان و از [گرفتار شدن در] آتش به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان! و بر سرورمان محمد و خاندان پاکیزه او درود فرست.

روز هفدهم

معبودی جز تو نیست که برطرف کننده هر اندوه هستی. معبودی جز تو نیست که هر خواری را عزتمند کرده ای. معبودی جز تو نیست که بی نیاز کننده هر نیازمندی. معبودی جز تو نیست که نیروی هر ناتوانی. معبودی جز تو نیست که برطرف کننده هر گرفتاری هستی. معبودی جز تو نیست که صاحب هر نیکی هستی. معبودی جز تو نیست که نهایت هر آرزویی. معبودی جز تو نیست که دانای به هر راز پنهانی. معبودی جز تو نیست که دانای به هر نهانی. معبودی جز تو نیست که بر هر نجوایی گواهی. معبودی نیست جز تویی که رفع کننده هر بلایی. معبودی جز تو نیست که همه چیز در برابر تو خاضع است. معبودی جز تو نیست که همه چیز در برابر تو خوار گشته. معبودی جز تو نیست که همه چیز از تو ترسان است. معبودی جز تو نیست که همه چیز در برابر تو فروتن گشته. معبودی جز تو نیست که همه چیز به تو میل دارد. معبودی جز تو نیست که همه چیز از تو هراسان است. معبودی جز تو نیست که همه چیز به تو پا برجاست. معبودی جز تو نیست که بازگشت همه چیز به سوی توست. معبودی جز تو نیست که یکتایی و شریکی نداری. معبودی یگانه که ستایش و فرمانروایی تو را است. زنده می کنی و می میرانی و تو خود زنده نامیرایی. زمام هر نیکی در دست توست و تو بر همه چیز توانایی.

معبودی جز تو نیست، شریکی نداری، یکتا و بی نیازی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. نه همدمی اختیار کرده و نه فرزندی. معبودی جز تو نیست، تو پابرجا می مانی و همه چیز نابود می شود، جاویدی که زوال ناپذیری. معبودی جز تو نیست، زنده پاینده ای که نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران. عدالت را بر پا داری. معبودی جز تو نیست، شکست ناپذیر و سنجیده کار و دادگری. معبودی جز تو نیست، آفریننده آسمان ها و

ص: 207

لَا شَرِیکَ لَکَ وَ لَا ضِدَّ لَکَ وَ لَا نِدَّ لَکَ وَ لَا نَظِیرَ وَ لَا صَاحِبَةَ لَکَ وَ لَا وَلَدَ لَکَ وَ لَا مِثْلَ لَکَ وَ لَا شِبْهَ وَ لَا سَمِیَّ لَکَ وَ لَا تُدْرِکُکَ الْأَبْصَارُ وَ أَنْتَ تُدْرِکُ الْأَبْصَارَ وَ أَنْتَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا کَرِیمُ یَا غَنِیُّ یَا حَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ- لَا شَرِیکَ لَکَ یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی لَکَ الْحَمْدُ شُکْراً فَاسْتَجِبْ لِی فِی جَمِیعِ مَا أَدْعُوکَ بِهِ وَ ارْحَمْنِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

الیوم السابع عشر

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمُفَرِّجُ کُلَّ مَکْرُوبٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عِزُّ کُلِّ ذَلِیلٍ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ غِنَی کُلِّ فَقِیرٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قُوَّةُ کُلِّ ضَعِیفٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ کُرْبَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ حَسَنَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ کُلِّ خَفِیَّةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ کُلِّ سَرِیرَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ بَلْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ خَاضِعٌ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ دَاخِرٌ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مُشْفِقٌ مِنْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ ضَارِعٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ رَاغِبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ رَاهِبٌ مِنْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ قَائِمٌ بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مَصِیرُهُ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ إِلَهاً وَاحِداً لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْحَمْدُ تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ أَنْتَ حَیٌّ لَا تَمُوتُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تَبْقَی وَ تَفْنَی کُلُّ شَیْ ءٍ الدَّائِمُ الَّذِی لَا زَوَالَ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ قَائِماً بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ الْعَدْلُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بَدِیعُ السَّماواتِ

ص: 207

زمین و پروردگار عرش بزرگ، مهربان و بخشنده، باشکوه ارجمند.

معبودی جز خدای یگانه نیست، بردبار بزرگوار. معبودی جز خدای یگانه نیست، بلند مرتبه بزرگ. منزه است پروردگار آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و هر چه در آن ها و میان آن ها و زیر آن هاست و پروردگار عرش بزرگ و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست. او یکتا و بی همتاست. فرمانروایی و ستایش از آن اوست. زنده می گرداند و می میراند و خود زنده ای است که نمیرد و نیکی در دست اوست و او بر همه چیز تواناست. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد. معبود یکتای بی همتای بی نیازی که نه همدمی اختیار کرده و نه فرزندی و هیچ کس همتای او نیست. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، گواهی که بدان امید راه یافتن به بهشت را دارم. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا آن هنگام که کوه های استوار پابرجا باشند و پس از نابودی آن ها تا ابد [جاوید و یگانه هستی].

گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا زمانی که جان در بدن دارم و پس از بیرون رفتن آن تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، در شادابی و نشاط پیش از بی حالی و بر حال سستی و بی حالی پس از شادمانی و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، بر جوانی پیش از سالخوردگی و بر سالخوردگی پس از جوانی و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، بر حال آسایش پس از گرفتاری و در حال اشتغال پس از فراغت و در هر حال تا همیشه .

گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا زمانی که دستانم در کارند و نیز آن زمان که از کار دست کشند و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا زمانی که گوش ها بشنوند و زمانی که از کار افتند و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا آن زمان که چشم هایم ببینند و زمانی که قادر به دیدن نباشند و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا آن زمان که زبانم در کام بگردد و زمانی که از حرکت باز ایستد و در هر حال تا ابد.

گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، پیش از وارد شدن در گورم و در هر حال تا ابد. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، در شب چون فرو پوشد و در روز چون جلوه گری آغازد. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، در دنیا و آخرت. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، گواهی که آن را برای هراس روز قیامت اندوخته کنم. گواهی می دهم که معبودی

ص: 208

وَ الْأَرْضِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا الدُّخُولَ إِلَی الْجَنَّةِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا دَامَتِ الْجِبَالُ الرَّاسِیَةُ وَ بَعْدَ زَوَالِهَا أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا دَامَتِ الرُّوحُ فِی جَسَدِی وَ بَعْدَ خُرُوجِهَا أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی النَّشَاطِ قَبْلَ الْکَسَلِ وَ عَلَی الْکَسَلِ بَعْدَ النَّشَاطِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی الشَّبَابِ قَبْلَ الْهَرَمِ وَ عَلَی الْهَرَمِ بَعْدَ الشَّبَابِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی الْفَرَاغِ بَعْدَ الشُّغُلِ وَ عَلَی الشُّغُلِ بَعْدَ الْفَرَاغِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا عَمِلَتِ الْیَدَانِ وَ مَا لَمْ تَعْمَلَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا سَمِعَتِ الْأُذُنَانِ وَ مَا لَمْ تَسْمَعَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا بَصُرَتِ الْعَیْنَانِ وَ مَا لَمْ تَبْصُرَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا تَحَرَّکَ اللِّسَانُ وَ مَا لَمْ یَتَحَرَّکْ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ قَبْلَ دُخُولِ قَبْرِی وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَدَّخِرُهَا لِهَوْلِ الْمُطَّلَعِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ

ص: 208

جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، گواهی حق طلبانه و گفتاری مخلصانه.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، آنچنان گواهی که گوش و چشم و گوشت و خون و مو و پوست و مغز و استخوان و اعصابم و هر چه را که پاهایم با خود دارد به آن گواهی دهند. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، آنچنان گواهی که امید دارم زبانم به هنگام خروج جانم بدان گویا شود. تا زمانی که جانم را به تمامی باز ستاند و کردارم را ختم به خیر گرداند. آمین ای پروردگار جهانیان.

روز هجدهم

معبودی جز الله نیست به تعداد خشنودی­اش. معبودی جز الله نیست به تعداد مخلوقاتش. معبودی جز الله نیست به تعداد کلماتش. معبودی جز الله نیست هموزن عرشش. معبودی جز الله نیست به اندازه آسمان ها و زمینش. معبودی نیست جز خداوند ستوده بزرگوار، آمرزنده مهربان، مؤمن [به حقیقت حقّه خود] و مراقب، عزتمند جبار و متکبر. معبودی نیست جز خدای جان ستاننده و جان دهنده، بلندمرتبه وفادار، یکتای یگانه، تک بی نیاز، چیره بر بندگان، مهربان و رحیم. معبودی نیست جز خدای اول، آخر، آشکار، نهان، فریادرس، نزدیک، اجابتگر. معبودی نیست جز خدای آمرزنده، سپاس پذیر، دقیق، آگاه، معبودی نیست جز خدای اول، دانای برتر. معبودی نیست جز خدای خواهان، چیره، نور، بزرگوار. معبودی نیست جز خدای ستوده، روزی رسان، نوساز، پدید آورنده.

معبودی نیست جز خدای بی نیاز، جزا دهنده، والای برتر. معبودی نیست جز خدای آفریننده، کفایت کننده، پایدار، پذیرا. معبودی نیست جز خدای عزت بخش، خوار کننده، بخشنده، سخاوتمند، بزرگوار. معبودی نیست جز خدای برطرف کننده، رفعت بخش، پایین آورنده. معبودی نیست جز خدای برانگیزنده، ارث برنده. معبودی نیست جز خدای پابرجای جاوید، والای وسعت بخش. معبودی نیست جز خدای یاریگر فریادرس برتری بخش، زنده ای که نمیرد. معبودی نیست جز خدای {آفریننده، نوساز، صورتگر،[که] بهترین نام ها از آنِ اوست. آنچه در آسمان ها و زمین است [جمله] تسبیح او می گویند و او شکست ناپذیر حکیم است.}(1)

اوست خدای مقتدر در جاودانگیش که نه چیزی با او برابری می کند، نه توصیف تواندش کرد و نه همتای او باشد و نه شباهتی بدو یابد. هیچ چیز مثل او نیست و اوست شنوای بینا و دقیق آگاه، اجابت کننده دعای درماندگان و خواستارانِ ذات بزرگوارش. خدایا از تو خواهم به کلمات تامه ات و به عزت و قدرت و پادشاهی و اقتدار و جبروتت که بر محمد و خاندان محمد درود و رحمت فرستی و برایم چنین و چنان کنی، به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 209


1- . حشر / 24

إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةَ الْحَقِّ وَ کَلِمَةَ الْإِخْلَاصِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً یَشْهَدُ بِهَا سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ مُخِّی وَ قَصَبِی وَ عَصَبِی وَ مَا یَسْتَقِلُّ بِهِ قَدَمَیَّ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا أَنْ یُطْلِقَ اللَّهُ بِهَا لِسَانِی عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی حَتَّی یَتَوَفَّانِی وَ قَدْ خُتِمَ بِخَیْرٍ عَمَلِی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الیوم الثامن عشر

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ رِضَاهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ کَلِمَاتِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ زِنَةَ عَرْشِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِلْ ءَ سَمَاوَاتِهِ وَ أَرْضِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَمِیدُ الْمَجِیدُ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ- الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الْعَلِیُّ الْوَفِیُّ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ الْقَاهِرُ لِعِبَادِهِ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْمُغِیثُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْغَفُورُ الشَّکُورُ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْأَوَّلُ الْعَالِمُ الْأَعْلَی- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الطَّالِبُ الْغَالِبُ النُّورُ الْجَلِیلُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَمِیدُ الرَّازِقُ الْبَدِیعُ الْمُبْتَدِعُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الصَّمَدُ الدَّیَّانُ الْعَلِیُّ الْأَعْلَی- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْخَالِقُ الْکَافِی الْبَاقِی الْحَافِی- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ الْفَاضِلُ الْجَوَادُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الدَّافِعُ النَّافِعُ الرَّافِعُ الْوَاضِعُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الرَّفِیعُ الْوَاسِعُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْغِیَاثُ الْمُغِیثُ الْمُفْضِلُ الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ هُوَ اللَّهُ الْجَبَّارُ فِی دَیْمُومَتِهِ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ وَ لَا یَصِفُهُ وَ لَا یُوَازِنُهُ وَ لَا یُشْبِهُهُ- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ الْمُجِیبُ دَعْوَةَ الْمُضْطَرِّینَ وَ الطَّالِبِینَ إِلَی وَجْهِهِ الْکَرِیمِ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِکَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ وَ بِعِزَّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ وَ سُلْطَانِکَ وَ جَبَرُوتِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 209

روز نوزدهم

ستایش خدای را بدانچه خداوند خود را به وسیله آن ستایش کرده است، و خدایی جز خدای یگانه نیست بدانچه خود را بدان تهلیل گفته (و از وحدانیت خود یاد کرده)، و تنزیه خدای را بدانچه خود را بدان تنزیه فرموده، و خدا بزرگتر است بدانچه خداوند خود را بدان وسیله به بزرگی توصیف کرده، و ستایش خدای را بدانچه عرش و کرسی خداوند و هر که در زیر آن است او را بدان ستایش گفته اند، و معبودی جز خدای یگانه نیست بدانچه عرش و کرسی خداوند و هر آن که در زیر آن است او را بدان وسیله به یگانگی ستوده، و منزه است خداوند بدانچه عرش و کرسی­اش و هر که در زیر آن است او را بدان تنزیه کرده، و خدا بزرگ تر است بدانچه عرش و کرسی خدا و هر که در زیر آن است او را بدان بزرگ داشته است. ستایش خدای را بدانچه آفریدگان خداوند او را بدان ستایش کرده و ستایش خدای را بدانچه فرشتگان خداوند، او را بدان ستایش کرده اند.

ستایش خدای را بدانچه آسمان ها و زمینش او را بدان ستایش کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه آسمان ها و زمینش او را بدان به بزرگی ستوده اند، و خدایی جز خدای یگانه نیست بدانچه آسمان ها و زمینش او را به وسیله آن به یگانگی ستوده اند، و تنزیه خدای را بدانچه آسمان ها و زمینش او را بدان تنزیه کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه آسمان ها و زمینش او را بدان به بزرگی ستوده اند.

ستایش خدای را بدانچه رعد و برق و بارانش او را بدان ستایش کرده اند، خدا را به یگانگی می ستایم بدانچه رعد و برق و بارانش او را به وسیله آن به یگانگی ستوده اند، و تنزیه خدای را بدانچه رعد و برق و بارانش او را بدان تنزیه کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه رعد و برق و بارانش او را بدان به بزرگی ستوده اند.

ستایش خدای را بدانچه کرسی او و هرچه علم او بدان احاطه دارد او را بدان ستایش کرده اند. خدا را به یگانگی می ستایم بدانچه کرسی او و هرچه علم او بدان احاطه دارد او را به وسیله آن به یگانگی ستوده اند، و تنزیه خدای را بدانچه کرسی او و هرچه علمش بدان احاطه دارد او را بدان تنزیه کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه کرسی او و هرچه علمش بدان احاطه دارد او را بدان به بزرگی ستوده اند.

ستایش خدای را بدانچه دریاهای او و آنچه در آن هاست او را بدان ستایش کرده اند. خدا را به یگانگی می ستایم بدانچه دریاهای او و آنچه در آن هاست او را به وسیله آن به یگانگی ستوده اند، و تنزیه خدای را بدانچه دریاهای او و آنچه در آن هاست او را بدان تنزیه کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه دریاهای او و آنچه در آن هاست او را بدان به بزرگی ستوده اند.

ستایش خدای را تا نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او و ستایشی که برابری نداشته باشد و معبودی جز خدای یگانه نیست تا نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او و تا آنجا که برابری نداشته باشد، و خدا بزرگ تر است تا نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او و تا آنجا که برابری نداشته باشد. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و بر محمد و خاندان او رحمت فرست و به محمد و خاندان او برکت ده، چنانچه درود و رحمت فرستادی و برکت دادی بر ابراهیم و خاندان ابراهیم، به راستی که تویی ستوده بزرگوار.

ص: 210

الیوم التاسع عشر

الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهُ بِهِ نَفْسَهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهُ بِهِ نَفْسَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهُ بِهِ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهُ بِهِ نَفْسَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ عَرْشُهُ وَ کُرْسِیُّهُ وَ مَنْ تَحْتَهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ عَرْشُهُ وَ کُرْسِیُّهُ وَ مَنْ تَحْتَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ عَرْشُهُ وَ کُرْسِیُّهُ وَ مَنْ تَحْتَهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ عَرْشُهُ وَ کُرْسِیُّهُ وَ مَنْ تَحْتَهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ خَلْقُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ مَلَائِکَتُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ بِحَارُهُ وَ مَا فِیهَا وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ بِحَارُهُ وَ مَا فِیهَا وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ بِحَارُهُ وَ مَا فِیهَا وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ بِحَارُهُ وَ مَا فِیهَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ وَ مَا لَا یُعَادِلُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ وَ مَا لَا یُعَادِلُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ وَ مَا لَا یُعَادِلُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

ص: 210

خدایا به دنبال ستایشت و به یگانگی ستودنت و تسبیح و به بزرگی ستودنت و درود بر پیامبرت محمد صلی الله علیه و آله از تو می خواهم تمام گناهان مرا، کوچک و بزرگ، پنهانی و آشکار، آنچه من خود می دانم و آن ها که نمی دانم، آن ها که تو برشمردی و ثبت کردی و من خود فراموش کردم، همه را بیامرزی ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان، آمین ای پروردگار جهانیان.

روز بیستم

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و بر محمد و خاندان او رحمت فرما و به محمد و خاندان او برکت ده، چنانچه درود فرستادی بر ابراهیم، به راستی که تویی ستوده بزرگوار، درودی که ما را به خشنودی تو و به بهشت رساند و از خشم تو و از آتش دوزخ نجات یابیم. خدایا پیامبرمان حضرت محمد صلی الله علیه و آله را در چنان مقام پسندیده ای مبعوث فرما که موجب غبطه پیشینیان و پسینیان گردد. خدایا بر او درود و سلام فرست و او را به بهترین نوع فضیلت مخصوص گردان و به والاترین درجه سروری و جایگاه بزرگواران برسان.

خدایا محمد را به ذکر پسندیده و حوض [کوثر] که محل ورود بهشتیان است مخصوص گردان. خداوندا اساس[وجودی یا رسالت] محمد را شرافت ده و برهان او را بزرگ گردان و ما را از جام او سیراب و بر حوض او وارد گردان و ما را در گروه او محشور کن، در حالی که نه شرمنده و پشیمان باشیم و نه شکی در دل داشته باشیم و نه جزء تغییر دهندگان [احکامت] و نه پیمان شکنان و انکار کنندگان و نه فریفتگان و گمراهان و نه گمراه کنندگان باشیم، بلکه از پاداش تو خشنود و از مجازات تو در امان باشیم و نعمتی باشد از نزد تو که در حقیقت تویی شکست ناپذیر بخشنده.

خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود فرست که رهبر خوبی و پیشوای نیکی است و برکت او را بر تمام شهرها و بندگان و جنبندگان و درختان زیاد گردان. ای مهربان ترین مهربانان! خداوندا از هر کرامتی بهترین کرامت و از هر نعمتی بهترین آن و از هر آسانی بهترین آسانی و از هر عطا و بخششی بهترین آن و از هر قسمتی بهترینش را به محمد صلی الله علیه و آله عطا کن تا این که مقام هیچ کدام از آفریدگانت در پیشگاه تو مقرب تر از مقام او و منزلتش پربهره تر از منزلت او و وسیله اش نزدیکتر از وسیله او به تو و شرافتش در نزد تو بزرگ تر از او و حقش نسبت به تو بیشتر از او و مقام شفاعتش از حضرت محمد والاتر نباشد که درود تو بر او و خاندانش باد. همه این ها را در کنار آسایش و راحتی زندگی و نعمت پابرجا و نهایت فضیلت و سروری، کرامت و امید، آرامش و نهایت کامیابی و بهره مندی از خوشی ها و شادمانی که غیر قابل قیاس با شادمانی های دنیوی باشد.

خداوندا! مقام وسیله و بلندی رتبه و برتری را به محمد عطا کن و درجه او را در علیین قرار ده و محبت او را در دل برگزیدگان بگذار و بزرگواری او را میان مقربان مقرر فرما. ما گواه هستیم که او رسالت تو را تمام و کمال [به خلق] رسانید و برای بندگانت

ص: 211

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَلَی أَثَرِ تَحْمِیدِکَ وَ تَهْلِیلِکَ وَ تَسْبِیحِکَ وَ تَکْبِیرِکَ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَ وَ حَفِظْتَهُ وَ نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الیوم العشرون

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ صَلَاةً تُبْلِغُنَا بِهَا رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ نَنْجُو بِهَا مِنْ سَخَطِکَ وَ النَّارِ اللَّهُمَّ ابْعَثْ نَبِیَّنَا صلی الله علیه و آله مَقَاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ عَلَیْهِ وَ اخْصُصْهُ بِأَفْضَلِ قِسْمِ الْفَضَائِلِ وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ السُّؤْدُدِ وَ مَحَلَّ الْمُکْرَمِینَ اللَّهُمَّ اخْصُصْ مُحَمَّداً بِالذِّکْرِ الْمَحْمُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ اللَّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیَانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ وَ اسْقِنَا کَأْسَهُ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ غَیْرَ خَزَایَا وَ لَا نَادِمِینَ وَ لَا شَاکِّینَ وَ لَا مُبَدِّلِینَ وَ لَا نَاکِثِینَ وَ لَا جَاحِدِینَ وَ لَا مَفْتُونِینَ وَ لَا ضَالِّینَ وَ لَا مُضِلِّینَ قَدْ رَضِینَا الثَّوَابَ وَ أَمِنَّا الْعِقَابَ نُزُلًا مِنْ عِنْدِکَ لَنَا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْوَهَّابُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْخَیْرِ وَ قَائِدِ الْخَیْرِ وَ عَظِّمْ بَرَکَتَهُ عَلَی جَمِیعِ الْبِلَادِ وَ الْعِبَادِ وَ الدَّوَابِّ وَ الشَّجَرِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله مِنْ کُلِّ کَرَامَةٍ أَفْضَلَ تِلْکَ الْکَرَامَةِ وَ مِنْ کُلِّ نِعْمَةٍ أَفْضَلَ تِلْکَ النِّعْمَةِ وَ مِنْ کُلِّ یُسْرٍ أَفْضَلَ ذَلِکَ الْیُسْرِ وَ مِنْ کُلِّ عَطَاءٍ أَفْضَلَ ذَلِکَ الْعَطَاءِ وَ مِنْ کُلِّ قِسْمٍ أَفْضَلَ ذَلِکَ الْقِسْمِ حَتَّی لَا یَکُونَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَقْرَبَ مِنْهُ مَجْلِساً وَ لَا أَحْظَی عِنْدَکَ مِنْهُ مَنْزِلَةً وَ أَقْرَبَ مِنْکَ وَسِیلَةً وَ لَا أَعْظَمَ لَدَیْکَ شَرَفاً وَ لَا أَعْظَمَ عَلَیْکَ حَقّاً وَ لَا شَفَاعَةً مِنْ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فِی بَرْدِ الْعَیْشِ وَ الرَّوْحِ وَ قَرَارِ النِّعْمَةِ وَ مُنْتَهَی الْفَضِیلَةِ وَ سُؤْدُدِ الْکَرَامَةِ وَ رَجَاءِ الطُّمَأْنِینَةِ وَ مُنْتَهَی الشَّهَوَاتِ وَ لَهْوِ اللَّذَّاتِ وَ بَهْجَةٍ لَا یُشْبِهُهَا بَهَجَاتُ الدُّنْیَا اللَّهُمَّ آتِ مُحَمَّداً الْوَسِیلَةَ وَ أَعْطِهِ الرِّفْعَةَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ اجْعَلْ فِی الْعِلِّیِّینَ دَرَجَتَهُ وَ فِی الْمُصْطَفَیْنَ مَحَبَّتَهُ وَ فِی الْمُقَرَّبِینَ کَرَامَتَهُ وَ نَحْنُ نَشْهَدُ لَهُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ رِسَالاتِکَ

ص: 211

خیرخواهی کرد و آیاتت را تلاوت فرمود و حدود تو را اجرا کرد و دستور تو را به انجام رساند و حکم تو را اجرا نمود و به عهدت وفا کرد و در راه تو جهاد فرمود و مخلصانه بندگی و پرستش تو را کرد تا این که مرگش فرا رسید. به فرمان برداری از تو فرمان داد و خود نیز فرمان برداریت کرد و از نافرمانی تو بازداشت و خود را نیز از آن بازداشت. با دوست تو دوستی کرد به همان صورت که تو می خواستی او را دوست بدارد و با دشمنت دشمنی کرد به همان سان که می خواستی با او دشمنی کند. درود و صلواتت بر محمد پیشوای پرهیزکاران و خاتم پیامبران و سرور فرستادگان و رسولت باد ای پروردگار جهانیان!

خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود فرست، در شب چون تاریکی خود را فرو پوشد، و بر محمد و خاندان محمد درود فرست در روز چون روشن شود و در دنیا و آخرت بر او درود فرست و مقام خشنودیت را به او ارزانی دار و پس از خشنودی بر او بیفزای. خدایا چشم پیامبرمان محمد صلی الله علیه و آله را به پیروانش از امت او و همسران و نسل و یاران او روشن کن. همچنین ما و همه اهل بیت او را همگی و خاندان ما و هر کسی که حقی بر گردن ما دارد، چه زنده و چه مرده، در زمره کسانی قرار ده که باعث روشنی چشم او می شوند و چشم همگی ما را به دیدار او روشن کن و بین ما و او جدایی میفکن و ما را خدایا بر حوض او وارد کن و از جام او سیرابمان گردان و ما را در گروه او و زیر پرچم او محشور کن و از همراهی با او محروممان مگردان، به راستی که تو بر همه کار توانا هستی. و سلام و درود بر او و خاندان پاک و برگزیده اش و رحمت و برکات خدا بر آن ها باد.

خدایا، ای پروردگار مرگ و زندگی و ای پروردگار آسمان­ها و زمین و ای پروردگار جهانیان و ای پروردگار ما و پدران پیشین ما! تو یکتا و بی نیازی هستی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. به قدرت خویش بر ملکوت حکم راندی و به عزت خویش اربابان را به بندگی کشاندی و به بخشش خویش بر بزرگان سروری کردی و به نیکی خویش بر اشراف پیشی جستی و به عظمت خویش کوه ها را رام خویش ساختی و افتخار و بزرگی را برای خویش برگزیدی، ستایش و ثنا در نزد تو جای گرفت و جایگاه بزرگی و بخشش مخصوص توست، پس چیزی به درجه تو نرسد و قدرت هیچ کسی با قدرت تو برابری نکند. تویی پناه پناه جویان و ملجأ بی پناهان و تکیه گاه مؤمنان و طریق خواسته حاجت طلبان.

خدایا از تو خواهم که فتنه خواهش ها را از من دور سازی و می خواهم که در هر فتنه گمراه کننده به من رحم کنی و مرا ثابت قدم گردانی. تو مرجع شکایت و درخواست من هستی، هیچ کس مانند تو نیست و توان هیچ کس با تو برابر نیست. تو بزرگ تر و والاتر و گرامی تر و عزیزتر و بخشنده تر و عظیم تر و ارجمندتر و بزرگوارتر و گرامی تر از آن هستی که مخلوقات قادر به توصیف تو باشند. تو آنچنانی که خود وصف کرده ای، ای صاحب روز جزا.

ص: 212

وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ وَ تَلَا آیَاتِکَ وَ أَقَامَ حُدُودَکَ وَ صَدَعَ بِأَمْرِکَ وَ أَنْفَذَ حُکْمَکَ وَ وَفَی بِعَهْدِکَ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ وَ عَبَدَکَ مُخْلِصاً حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ وَ إِنَّهُ صلی الله علیه و آله أَمَرَ بِطَاعَتِکَ وَ ائْتَمَرَ بِهَا وَ نَهَی عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ انْتَهَی عَنْهَا وَ وَالَی وَلِیَّکَ بِالَّذِی تَتَحَبَّبُ أَنْ تُوَالِیَهُ وَ عَادَی عَدُوَّکَ بِالَّذِی تَتَحَبَّبُ أَنْ تُعَادِیَهُ فَصَلَوَاتُکَ عَلَی مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ رَسُولِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ صَلِّ عَلَیْهِ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَعْطِهِ الرِّضَی وَ زِدْهُ بَعْدَ الرِّضَی اللَّهُمَّ أَقِرَّ عَیْنَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله بِمَنْ یَتْبَعُهُ مِنْ أُمَّتِهِ وَ أَزْوَاجِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ أَصْحَابِهِ وَ اجْعَلْنَا وَ أَهْلَ بَیْتِهِ جَمِیعاً وَ أَهْلَ بُیُوتِنَا وَ مَنْ أَوْجَبْتَ حَقَّهُ عَلَیْنَا الْأَحْیَاءَ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتَ مِمَّنْ قَرَّتْ بِهِ عَیْنُهُ اللَّهُمَّ وَ أَقْرِرْ عُیُونَنَا جَمِیعاً بِرُؤْیَتِهِ ثُمَّ لَا تُفَرِّقْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ تَحْتَ لِوَائِهِ وَ لَا تَحْرِمْنَا مُرَافَقَتَهُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ اللَّهُمَّ رَبَّ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ رَبَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ رَبَّنَا وَ رَبَّ آبَائِنَا الْأَوَّلِینَ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ مَلَکْتَ الْمُلُوکَ بِقُدْرَتِکَ وَ اسْتَعْبَدْتَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِکَ وَ سُدْتَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِکَ وَ بَدَرْتَ الْأَشْرَافَ بِخَیْرِکَ وَ هَدَدْتَ الْجِبَالَ بِعَظَمَتِکَ وَ اصْطَفَیْتَ الْفَخْرَ وَ الْکِبْرِیَاءَ لِنَفْسِکَ وَ إِقَامُ الْحَمْدِ وَ الثَّنَاءِ عِنْدَکَ وَ مَحَلُّ الْمَجْدِ وَ الْکَرَمِ لَکَ فَلَا یَبْلُغُ شَیْ ءٌ مَبْلَغَکَ وَ لَا یَقْدِرُ شَیْ ءٌ قُدْرَتَکَ وَ أَنْتَ جَارُ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ لَجَأُ اللَّاجِینَ وَ مُعْتَمَدُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَبِیلُ حَاجَةِ الطَّالِبِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَصْرِفَ عَنِّی فِتْنَةَ الشَّهَوَاتِ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ تُثَبِّتَنِی عِنْدَ کُلِّ فِتْنَةٍ مُضِلَّةٍ أَنْتَ مَوْضِعُ شَکْوَایَ وَ مَسْأَلَتِی لَیْسَ مِثْلَکَ أَحَدٌ وَ لَا یَقْدِرُ قُدْرَتَکَ أَحَدٌ أَنْتَ أَکْبَرُ وَ أَجَلُّ وَ أَکْرَمُ وَ أَعَزُّ وَ أَعْطَی وَ أَعْظَمُ وَ أَشْرَفُ وَ أَمْجَدُ وَ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ تُقَدِّرَ الْخَلَائِقَ کُلَّهُمْ عَلَی صِفَتِکَ أَنْتَ کَمَا وَصَفْتَ نَفْسَکَ یَا مَالِکَ یَوْمِ الدِّینِ.

ص: 212

خدایا به حق هر نامی که دوست داری تو را بدان نام بخوانند و به هر دعایی که یکی از آفریدگانت از پیشینیان و پسینیان تو را بدان دعا خوانده و دعایش را مستجاب کرده ای، از تو می خواهم تمام گناهانم را بیامرزی، کهنه و تازه اش را، کوچک و بزرگش را، نهان و آشکارش را، آن ها را که می دانم و آن ها که نمی دانم و آنچه را که تو بر من شماره و یادداشت کرده ای و من خود فراموشش کرده ام. خدایا مرا بیامرز و به من رحم کن و توبه ام را بپذیر که به راستی تویی توبه پذیر مهربان، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و یکم

خداوندا مرا در زمره کسانی قرار ده که به غیب ایمان می آورند و نماز بر پا می دارند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می کنند و مرا در مسیر هدایت و از هدایت یافتگان قرار ده و کلماتی را به من بیاموز که به آدم علیه السلام آموختی و توبه او را پذیرفتی؛ که تویی توبه پذیر مهربان. خدایا مرا از کسانی قرار ده که نماز به پا می دارند و زکات می دهند و مرا در زمره خاشعان قرار ده که از شکیبایی (روزه) و نماز یاری می جویند و از کسانی که نه بیمی بر آنان است و نه اندوهناک خواهند شد. خدایا مرا از شکیبایانی قرار ده که چون مصیبتی به آنان برسد، می گویند: «ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می گردیم.» خدایا! از جانب خود درود و رحمتی را برای من مقرر فرما و مرا از هدایت یافتگان قرار ده .

خدایا در زندگی دنیا و در آخرت مرا با سخن استوار ثابت گردان و مرا از ستمکاران قرار مده. خداوندا مرا از کسانی قرار ده که {فرشتگان جانشان را - در حالی که پاکند - می ستانند [و به آنان] می گویند: درود بر شما باد، به [پاداش] آنچه انجام می دادید به بهشت درآیید.}(1) خدایا مرا {از کسانی قرار ده که صبر نمودند و بر پروردگارشان توکّل می کنند.}(2) خدایا در این دنیا به من نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن و مرا از عذاب آتش [دور] نگه دار. و مرا از کسانی قرار ده که {پروا داشته اند و کسانی که نیکوکارند.}(3) منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. دعایم را مستجاب گردان و مرا از آتش دوزخ رهایی بخش، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا مرا از فروتنانی قرار ده که چون آیات تو را یاد کنند، {دل هایشان خشیت یابد و [آنان که] بر هر چه برسرشان آید صبر پیشه گانند و برپا دارندگان نمازند و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند.}(4) خداوندا! مرا از {کسانی قرار ده که در نمازشان فروتنند و آنان که از بیهوده روی­گردانند و آنان که زکات می پردازند و کسانی که پاکدامنند، مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانی که به دست آورده اند، که در این صورت بر آنان نکوهشی نیست.}(5) خداوندا! مرا از کسانی قرار ده {که امانت ها و پیمان خود را مراعات می کنند. و آنان که بر شهادت های خود ایستاده اند.

ص: 213


1- . نحل / 32
2- . نحل / 42
3- . نحل / 128
4- . حج / 35
5- . مؤمنون / 6-2

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی بِهِ وَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دَعَاکَ بِهَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ بِهَا أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُهُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَهُ عَلَیَّ مِنْهَا أَنْتَ وَ حَفِظْتَهُ وَ نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الحادی و العشرون

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ وَ اجْعَلْنِی عَلَی هُدًی وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُهْتَدِینَ وَ لَقِّنِّی الْکَلِمَاتِ الَّتِی لَقَّنْتَهَا آدَمَ فَتُبْتَ عَلَیْهِ- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یُقِیمُ الصَّلَاةَ وَ یُؤْتِی الزَّکَاةَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْخَاشِعِینَ الَّذِینَ یَسْتَعِینُونَ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَاةِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّابِرِینَ

الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ وَ اجْعَلْ عَلَیَّ مِنْکَ صَلَوَاتٍ وَ رَحْمَةً وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُهْتَدِینَ اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ اللَّهُمَّ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ- سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجِبْ لِی وَ نَجِّنِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُخْبِتِینَ الَّذِینَ إِذَا ذَکَرُوا آیَاتِکَ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِینَ عَلی ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ إِلَّا عَلی أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ بِشَهاداتِهِمْ قائِمُونَ

ص: 213

و کسانی که بر نمازشان مداومت می ورزند.}(1)...تا آخر دعا که در روایت اول گذشت.

روز بیست و دوم

خدایا مرا از کسانی قرار ده که با ایمان و کارهای شایسته به دیدار تو بشتابند و از آنان که در بالاترین درجات بهشت عدن ساکنشان گرداندی که از زیر [درختان] آن، رودها روان است. خدایا ما را از جمله کسانی قرار ده که تو را یاد کنند و گویند: پروردگار ما! بر ما ببخشای و به ما رحم کن و تو بهترین آمرزندگان و تو مهربانترین مهربانانی. خدایا! ما را از آن بندگانت قرار ده که روی زمین به نرمی گام برمی دارند... تا آخر دعا که ذکر آن در روایت اول گذشت.

روز بیست و سوم

{من [آنجا] زنی را یافتم که بر آن ها سلطنت می کرد و از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت. او و قومش را چنین یافتم که به جای خدا برای خورشید سجده می کنند، و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست] بازداشته بود، در نتیجه [به حق] راه نیافته بودند. [آری، شیطان چنین کرده بود] تا برای خدایی که نهان را در آسمان ها و زمین آشکار می­کند و آنچه را پنهان می دارید و آنچه را آشکار می نمایید می داند، سجده نکنند؛ خدای یکتا که هیچ خدایی جز او نیست، پروردگار عرشِ بزرگ است.}(2)، {پس به [سزای] آنکه دیدار این روزتان را از یاد بردید [عذاب را] بچشید؛ ما [نیز] فراموشتان کردیم، و به [سزای] آنچه انجام می دادید عذاب جاودان را بچشید. تنها کسانی به آیات ما می گروند که چون آن [آیات] را به ایشان یادآوری کنند، سجده کنان به روی درمی افتند، و به ستایش پروردگارشان تسبیح می گویند و آنان بزرگی نمی فروشند. پهلوهایشان از خوابگاه ها جدا می گردد [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند، و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند چه چیز از آنچه روشنی بخش دیدگان است، به [پاداش] آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان شده است.}(3)

خداوندا! مرا از کسانی قرار ده که {به [پاداشِ] آنچه انجام می دادند، در باغ هایی که در آن جایگزین می شوند، پذیرایی می گردند.}(4)، {گفت: «قطعاً او در مطالبه میش تو [اضافه] بر میش های خودش، بر تو ستم کرده و در حقیقت بسیاری از شریکان به همدیگر ستم روا می دارند، مگر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند و این ها بس اندکند؛ و داوود دانست که ما او را آزمایش کرده ایم. پس، از پروردگارش آمرزش خواست و به رو درافتاد و توبه کرد.}(5)

{و از نشانه های او شب و روز و خورشید و ماه است؛ نه برای خورشید سجده کنید و نه برای ماه، و آن خدایی را سجده کنید که آن ها را خلق کرده است اگر تنها او را می پرستید.}(6) خداوندا تو آمرزنده مهربانی و من گنهکار خطاپیشه هستم. خداوندا تو بخشنده ای و من محتاج. تو آفریننده ای و من آفریده، تویی صاحب اختیار و منم بنده. خدایا {عذاب جهنم را از ما بازگردان که

ص: 214


1- . معارج / 34-32
2- . نمل / 26-23
3- . سجده / 17-14
4- . سجده / 19
5- . ص / 24
6- . فصلت / 37

وَ الَّذِینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ یُحافِظُونَ إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم الثانی و العشرون

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَلْقَاکَ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ وَ مِمَّنْ أَسْکَنْتَهُ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی فِی جَنَّاتِ عَدَنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَذْکُرُ وَ یَقُولُ رَبَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الْغافِرِینَ وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنْ عِبَادِکَ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم الثالث و العشرون

إِنِّی وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِکُهُمْ وَ أُوتِیَتْ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِیمٌ- وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ- أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- فَذُوقُوا بِما نَسِیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا إِنَّا نَسِیناکُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ- إِنَّما یُؤْمِنُ بِآیاتِنَا الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ- تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ جَعَلْتَ لَهُمْ جَنَّاتِ الْمَأْوَی نُزُلًا بِما کانُوا یَعْمَلُونَ قالَ لَقَدْ ظَلَمَکَ بِسُؤالِ نَعْجَتِکَ إِلی نِعاجِهِ وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَیَبْغِی بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ قَلِیلٌ ما هُمْ وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راکِعاً وَ أَنابَ- وَ مِنْ آیاتِهِ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ- لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ الْخَاطِئُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ اللَّهُمَ اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَ

ص: 214

عذاب آن سخت و دائمی است و در حقیقت چه بد قرارگاه و جایگاهی است.}(1)، {[پروردگارا] شنیدیم و گردن نهادیم، پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و فرجام به سوی تو است.}(2)،{پروردگارا، بر دانشم بیفزای}(3)،{و روزی که [مردم] برانگیخته می شوند رسوایم مکن.}(4)

{پروردگارا، مرا [در هر کاری] به طرز درست وارد کن و به طرز درست خارج ساز و از جانب خود برای من دلیل و راهنمایی یاری بخش قرار ده.}،(5) {پروردگارا، مرا در جایی پربرکت فرود آور [که] تو نیک ترین مهمان نوازانی.}،(6) {پروردگارا، سینه ام را گشاده گردان و کارم را برای من آسان ساز.}،(7) {پروردگارا، بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند [هیچ گونه] کینه ای مگذار. پروردگارا، راستی که تو رئوف و مهربانی.}،(8) پروردگارا! توبه ما را بپذیر و بر ما رحم کن و ما را هدایت فرما و بیامرز و بهترین دوران عمر ما را آخر آن قرار ده و بهترین اعمال ما را پایان آن گردان و بهترین روزهایمان را روز دیدارت قرار ده و عمرمان را به خوشبختی پایان ده. ای زنده، ای پاینده، به راستی که من به رحمت تو یاری می­طلبم.

خدایا ای زداینده غم و ای برطرف گرداننده اندوه و ای اجابت کننده درخواست درماندگان! تو در دنیا و آخرت بخشاینده و مهربانی! در تمام خواسته هایم آنچنان به من مهربانی کن که مرا از رحم و مهربانی دیگری بی نیاز گردانی. خدایا من توان رسیدن به آرزوهایم و توان برطرف کردن نگرانی­هایم را ندارم مگر به واسطه تو. اختیار امور در دست توست و من محتاج آمرزش توام و تمام مخلوقاتت به تو نیازمندند و هیچ کسی محتاج تر از من نسبت به تو نیست.

خدایا من به نور تو هدایت یافتم و به فضل و بخشش تو بی نیازی جستم و در نعمت تو صبح و شبم را گذراندم. گناهانم پیش روی توست، از تو آمرزش می خواهم و به درگاه تو توبه می کنم. خدایا من شر هر که را از حیله او ترسانم به وسیله تو دفع می کنم و از شر او به تو پناه می برم و از تو علیه وی یاری می گیرم. معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. خدایا من از تو یک زندگی شیرین و مرگی آسان و بازگشتی عاری از رسوایی و خواری مسئلت دارم، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا به تو پناه می برم از این که کسی را خوار کنم یا این که خوار گردم و از این که کسی را گمراه کنم یا این که خود گمراه شوم و از این که ستم کنم یا این که مورد ستم واقع شوم و از این که کسی را به نادانی بکشم یا مرا به نادانی بکشند، یا در مورد من کسی به نادانی کشیده شود. ای صاحب عرش عظیم و نعمت دیرین! بزرگی و برتری. ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و چهارم

خداوندا دینم و تنم را به سلامت دار و به گوش و چشمم سلامتی ده و آن دو را وارثان من قرار بده، ای آغازگری که شریکی نداری، ای جاویدی که پایانی نداری، ای زنده ای

ص: 215


1- . فرقان / 66-65
2- . بقره / 285
3- . طه / 114
4- . شعرا / 87
5- . اسرا / 80
6- . مومنون / 29
7- . طه / 26-25
8- . حشر / 10

عَذابَها کانَ غَراماً- إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً رَبَّنَا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ- رَبِّ زِدْنِی عِلْماً وَ لا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ- رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً- رَبِّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ- رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی- رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ رَبَّنَا وَ تُبْ عَلَیْنَا وَ ارْحَمْنَا وَ اهْدِنَا وَ اغْفِرْ لَنَا وَ اجْعَلْ خَیْرَ أَعْمَارِنَا آخِرَهَا وَ خَیْرَ أَعْمَالِنَا خَوَاتِمَهَا وَ خَیْرَ أَیَّامِنَا یَوْمَ لِقَائِکَ وَ اخْتِمْ لَنَا بِالسَّعَادَةِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ فَإِنِّی بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ یَا فَارِجَ الْهَمِّ وَ یَا کَاشِفَ الْغَمِّ وَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ أَنْتَ رَحْمَانُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمُهُمَا وَ ارْحَمْنِی فِی جَمِیعِ حَوَائِجِی رَحْمَةً تُغْنِینِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ اللَّهُمَّ لَا أَمْلِکُ مَا أَرْجُو وَ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أَحْذَرُ إِلَّا بِکَ وَ الْأَمْرُ بِیَدِکَ وَ أَنَا فَقِیرٌ إِلَی أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ کُلُّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ لَا أَحَدَ أَفْقَرُ مِنِّی إِلَیْکَ اللَّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْتُ وَ فِی نِعْمَتِکَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ ذُنُوبِی بَیْنَ یَدَیْکَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نَحْرِ کُلِّ مَنْ أَخَافُ مَکْرَهُ وَ أَسْتَجِیرُکَ مِنْ شَرِّهِ وَ أَسْتَعِینُکَ عَلَیْهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِیشَةً هَنِیئَةً وَ مَنِیَّةً سَوِیَّةً وَ مَرَدّاً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَذِلَّ أَوْ أُذِلَّ أَوْ أَضِلَّ أَوْ أُضِلَّ أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَجْهَلَ أَوْ أُجْهِلَ أَوْ یُجْهَلَ عَلَیَّ یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ یَا ذَا الْمَنِّ الْقَدِیمِ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الرابع و العشرون

اللَّهُمَّ عَافِنِی فِی دِینِی وَ عَافِنِی فِی جَسَدِی وَ عَافِنِی فِی سَمْعِی وَ عَافِنِی فِی بَصَرِی وَ اجْعَلْهُمَا الْوَارِثَیْنِ مِنِّی یَا بَدِی ءُ لَا نِدَّ لَکَ یَا دَائِمُ لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیُ

ص: 215

که نمیرد، ای زندگی بخش مردگان، تویی ناظر بر کردار هر کس، بر محمد و خاندان او درود فرست و با من چنان کن که خود شایسته آنی. خداوندا ای شکافنده صبح و ای شب را مایه آرامش و ماه و خورشید را [وسیله] حساب قرار دهنده، قرض مرا ادا فرما و از فقر و نداری در پناهم گیر و مرا از گوش و چشمم بهره مند گردان و مرا در راه خویش نیرومند فرما، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا تو مهربان ترین مهربانانی، معبودی جز تو نیست و تو آغازگری هستی که پیش از تو چیزی نیست. تو جاوید فناناپذیر هستی و زنده ای که نمیرد، تویی آفریننده هر چه دیدنی است و هر چه نادیدنی. هر روز تو در کاری هستی، بر محمد و خاندان او درود فرست، و آمرزش من و پدر و مادرم و فرزندان و برادرانم جزء کارهای تو باشد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا تویی که بدون یادگیری همه چیز را می دانی، پس تو را ستایش.

خداست، خداست، خداست پروردگار من، هیچ چیز را شریک او نگردانم {چیزی مانند او نیست و اوست شنوای بینا.}،(1) {چشم ها او را درنمی یابند و اوست که دیدگان را درمی یابد، و او لطیفِ آگاه است.}(2)خدایا از تو می خواهم، که هر چه تو بخواهی انجام می شود و به وسیله پیامبرت، پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله و خاندان پاک و برگزیده او به درگاهت رو می کنم. ای محمد! من به واسطه تو به درگاه خداوند که پروردگار تو و پروردگار من است، روی آورم تا این خواسته مرا برآورده سازد و بر محمد و خاندان پاک و پاکیزه او درود و رحمت فرستد و آنچنان که او شایسته آن است با من کند.

خدایا از تو خواهم به حق نامت که به وسیله آن بر امواج آب راه روند، آنچنان که بر همواری های زمین راه می روند. از تو می خواهم به آن نامت که گام های فرشتگان با شنیدنش به لرزه افتد و از تو می خواهم به آن نامت که موسی علیه السلام از جانب طور ایمن تو را به آن نام خواند و اجابتش کردی و از جانب خویش محبتی را بر دل او افکندی و از تو می خواهم به آن نامت که محمد صلی الله علیه و آله تو را بدان نام خواند و گناهان گذشته و آینده او را آمرزیدی و نعمتت را بر آن حضرت تمام کردی، که بر محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنان کنی که خود شایسته آنی.

خدایا! به عظمت مراتب عزت و سربلندی در عرشت و به حق منتهای رحمت از کتابت و به حق اسم اعظمت و جلال و شکوهت که والاترین است و به حق کلمات تامه ات که نه نیکوکار از آن فراتر رود و نه بدکار، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای باشکوه ارجمند، معبود یگانه یکتا، بی همتای بی نیاز که همواره به عدالت برپاست. معبودی جز تو نیست، تویی شکست ناپذیر سنجیده کار. تویی یکتای بزرگ والا، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و از روی گذشت مرا بی محاسبه به بهشت درآوری و آنچه

ص: 216


1- . شوری / 11
2- . انعام / 103

لَا یَمُوتُ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی أَنْتَ الْقَائِمُ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ اللَّهُمَّ فَالِقَ الْإِصْبَاحِ وَ جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً اقْضِ عَنِّی (1) الدَّیْنَ وَ أَعِذْنِی مِنَ الْفَقْرِ وَ مَتِّعْنِی بِسَمْعِی وَ بَصَرِی وَ قَوِّنِی فِی سَبِیلِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ- لَا إِلَهَ غَیْرُکَ وَ الْبَدِی ءُ لَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ الدَّائِمُ غَیْرُ الْفَانِی وَ الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ خَالِقُ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی کُلَّ یَوْمٍ أَنْتَ فِی شَأْنٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الْمَغْفِرَةُ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ وُلْدِی وَ لِإِخْوَانِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الَّذِی تَعْلَمُ کُلَّ شَیْ ءٍ بِغَیْرِ تَعْلِیمٍ فَلَکَ الْحَمْدُ اللَّهُ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُنْ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اللَّهِ رَبِّکَ وَ رَبِّی فِی قَضَاءِ حَاجَتِی وَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ أَنْ یَفْعَلَ بِی مَا هُوَ أَهْلُهُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یَمْشِی بِهِ عَلَی ظِلَلِ الْمَاءِ کَمَا یَمْشِی بِهِ عَلَی جَدَدِ الْأَرْضِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَهْتَزُّ لَهُ أَقْدَامُ مَلَائِکَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَی علیه السلام مِنْ جَانِبِ الطُّورِ الْأَیْمَنِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَلْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله فَغَفَرْتَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ جَلَالِکَ الْأَعْلَی وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ وَ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً قَائِماً بِالْقِسْطِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ أَنْتَ الْوَتْرُ الْکَبِیرُ الْمُتَعَالِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ عَفْواً بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ

ص: 216


1- 1. اقض عنا، خ ل.

را که تو خود شایسته آنی، از بخشش و لطف و مهربانی و رحم و عطابخشی خود، همان را با من کنی.

خدایا نامم را تغییر مده و جسمم را دگرگون مساز و بلایم را تحمل ناپذیر مگردان، ای بزرگوار، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا به تو پناه می آورم از ثروتی که موجب طغیان و سرکشی گردد ... تا آخر دعا که در روایت نخست گذشت.

روز بیست و پنجم

پناه می برم به کلمات تامه خداوند که نیکوکار و بدکاری را یارای گذر از آن ها نیست، از شر هر چه در زمین آفریده شده و آنچه از آن بیرون آید و آنچه از آسمان فرود آید و آنچه در آن بالا می رود و از شر حوادث وارد شده در شب و روز و از شر هر که در شب خبری آورد، جز آن که خبر خوشی آرد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو ایمانی خواهم که بازگشتی در آن نباشد و نعمتی که پایان نپذیرد و دوستی و همراهی با پیامبرت محمد را که درود خدا بر او و خاندان برگزیده و پاک او باد، در بالاترین درجه بهشت جاوید به همراه پیمبران و شهدا و شایستگان، و نیکو رفیقانی هستند آنان.

خدایا مرا از بیمم در امان دار و عیبم را بپوشان و از لغزشم درگذر، که تویی خدایی یگانه که معبودی جز تو نیست و شریکی نداری، پادشاهی و ستایش از آن توست و تو بر همه چیز توانایی. خدایا! من از تو درخواست می کنم؛ چرا که تویی درخواست شده پسندیده و معبود یگانه، تویی عطابخش و صاحب احسان. ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، ای باشکوه ارجمند، ای دادرس دادخواهان و ای فریادرس فریادخواهان و نهایت آرزوی آرزومندان! تویی برطرف کننده اندوه گرفتاران و زداینده غم غم زدگان و تویی اجابت کننده دعای درماندگان و تویی معبود جهانیان و تویی برطرف گرداننده هر گرفتاری و نهایت هر شوق و رغبت و برآورنده هر حاجت. بر محمد و خاندان او درود فرست و با من چنان کن که خود شایسته آنی.

معبودی جز تو نیست پروردگار من، و تویی سرور من و من بنده تو و فرزند بنده و فرزند کنیز تو ام، زمام اختیار من در دست توست. کار بدی کرده ام و بر خود ستم نموده ام و به گناهانم اعتراف و به خطای خود اقرار می کنم. از تو خواهم بدین دلیل که عطابخشی تو را است ای عطابخش! ای پدید آورنده آسمان ها و زمین! باشکوه و ارجمند! بهترین درودهایی را که بر یکی از بندگانت فرستی، بر محمد، بنده و فرستاده ات و بر خاندان او فرست. از تو می خواهم بدان نیرویی که دریا را بر بنی اسراییل شکافتی، هر ستمگر و حسود و دشمن

ص: 217

بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْجُودِ وَ الْکَرَمِ وَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ التَّفَضُّلِ.

اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی یَا کَرِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ غِنًی مُطْغٍ إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ الَّذِی مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم الخامس و العشرون

أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ طَارِقٍ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا یَرْتَدُّ وَ نَعِیماً لَا یَنْفَدُ وَ مُرَافَقَةَ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الْأَخْیَارِ الطَّیِّبِینَ فِی أَعْلَی جَنَّةِ الْخُلْدِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اللَّهُمَّ آمِنْ رَوْعَتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی فَأَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ لِأَنَّکَ أَنْتَ الْمَسْئُولُ الْمَحْمُودُ الْمُتَوَحِّدُ الْمَعْبُودُ وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْإِحْسَانِ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ أَنْتَ الْمُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ وَ أَنْتَ الْمُرَوِّحُ عَنِ الْمَغْمُومِینَ وَ أَنْتَ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ أَنْتَ إِلَهُ الْعَالَمِینَ وَ أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ کُرْبَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّی وَ أَنْتَ سَیِّدِی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذُنُوبِی وَ أَقْرَرْتُ بِخَطِیئَتِی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْمَنَّ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلَی آلِهِ أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی فَلَقْتَ بِهَا الْبَحْرَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ لَمَّا کَفَیْتَنِی کُلَّ بَاغٍ وَ حَاسِدٍ وَ عَدُوٍّ

ص: 217

و مخالفی را از من کفایت کنی. و از تو خواهم به حق آن نامت که بدان کوه [طور] را کنده و بر فرازشان سایبان آسا، برافراشتی، که مرا از آنچه می هراسم و از آن بیم دارم نجات دهی. خدایا من به وسیله تو شر آنان را دفع می کنم و از شر آنان به تو پناه می برم و به وسیله تو از آنان پناه گیرم و از تو علیه آنان یاری گیرم، [خدا] خدا پروردگار من است و هیچ چیز را شریک او قرار نمی دهم و به غیر از او صاحبی اختیار نمی کنم .

روز بیست و ششم

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و از تو می خواهم ای پروردگار آسمان های هفتگانه ... تا آخر دعا که در روایت نخست ذکر شده است.

روز بیست و هفتم

خدایا از جانب خود رحمتی می خواهم که قلبم را بدان هدایت کنی ... تا آخر دعا که در روایت نخست ذکر شده است.

روز بیست و هشتم

خدایا! به تو پناه می برم از هر چه جز توست. خدایا تو بزرگی و بزرگ تر از همه چیز هستی ... تا آخر دعا که ذکر آن گذشت.

روز بیست و نهم

معبودی نیست جز خدای بردبار بخشنده. معبودی نیست جز خدای بلند مرتبه بزرگ. منزه است پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار زمین های هفتگانه و هر چه در آن ها و میان آن هاست و پروردگار عرش بزرگ. سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای والای بزرگوار.

خدایا بر من لباس عافیت بپوشان تا زندگی بر من شیرین گردد و کارم را به آمرزش ختم کن تا گناهان به من زیان نرسانند و از پیشآمدهای ناگوار دنیا و غم و اندوه آخرت رهاییم بخش تا زمانی که به رحمت خویش مرا در بهشت وارد گردانی که تو حقیقتاً بر همه چیز توانایی. خدایا تو اسرار درونم را می دانی، پس پوزشم را بپذیر. حاجتم را می دانی پس خواسته ام را برآور. تو به راز دلم آگاهی پس گناهانم را بیامرز .

خدایا تو خواسته ام را می دانی و از گناهانم آگاهی، پس تمام حاجاتم را برآور و همه گناهانم را بیامرز.

ص: 218

وَ مُخَالِفٍ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی نَتَقْتَ بِهِ الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ لَمَّا کَفَیْتَنِی مَا أَخَافُهُ مِنْهُمْ وَ أَحْذَرُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نُحُورِهِمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ (1) شَرِّهِمْ وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْهُمْ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَیْهِمْ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً.

الیوم السادس و العشرون

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم السابع و العشرون

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِکَ تَهْدِی بِهَا قَلْبِی إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ فِی الرِّوَایَةِ الْأُولَی.

الیوم الثامن و العشرون

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ هُوَ دُونَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْکَبِیرُ الْأَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ وَ قَدْ مَرَّ ذِکْرُهُ.

الیوم التاسع و العشرون

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ أَلْبِسْنِی الْعَافِیَةَ حَتَّی تَهْنِئَنِی الْمَعِیشَةُ وَ اخْتِمْ لِی بِالْمَغْفِرَةِ حَتَّی لَا تَضُرَّنِی مَعَهَا الذُّنُوبُ وَ اکْفِنِی نَوَائِبَ الدُّنْیَا وَ هُمُومَ الْآخِرَةِ حَتَّی تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ سَرِیرَتِی فَاقْبَلْ مَعْذِرَتِی وَ تَعْلَمُ حَاجَتِی فَأَعْطِنِی مَسْأَلَتِی وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی اللَّهُمَّ أَنْتَ تَعْلَمُ حَاجَتِی-(2) وَ تَعْلَمُ ذُنُوبِی فَاقْضِ لِی جَمِیعَ حَوَائِجِی وَ اغْفِرْ لِی جَمِیعَ ذُنُوبِی.

ص: 218


1- 1. من شرورهم خ ل.
2- 2. انک تعلم حوائجی خ ل.

خدایا تویی پروردگار و منم پروریده، تویی صاحب و منم بنده، تویی باعزت و منم خوار، تویی زنده و منم مرده، تویی توانا و منم ناتوان، تویی بی نیاز و منم نیازمند، تویی باقی و منم فانی، تویی بخشنده و منم خواهان، تویی آمرزنده و منم گنهکار، تویی آقا و منم بنده، تویی معبود و منم پرستشگر و تویی دانا و منم نادان. با نادانی خود نافرمانی تو را کردم و از کم خردی مرتکب گناهان شدم و از روی جهل از یاد تو غافل گشتم و به خاطر نادانی به دنیا متمایل شدم و از روی نادانی فریفته زیور آن گشتم و تو از خود من نسبت به من مهربان تری و بیش از خودم به من آگاهی، پس مرا بیامرز و به من رحم کن و از آنچه می دانی درگذر که به راستی تویی بزرگوارترین و گرامی ترین.

خدایا مرا به درست ترین کارها هدایت فرما و مرا از شر خودم حفظ کن. خدایا روزیم را فراخ گردان و عمرم را طولانی کن و گناهانم را بیامرز و مرا از کسانی گردان که از آن ها برای دین خویش یاری می جویی و دیگری را جایگزین من نکن، ای مهربان، ای عطابخش، ای زنده، ای پاینده. دلم را تنها به یاد خود مشغول گردان. خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و ای پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و پروردگار تمام فرشتگان و پروردگار محمد، خاتم جمله پیامبران و فرستادگان! بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا از خدمتگزاری بندگان خویش بی نیاز گردان و مرا با آسانی و کفایت و قناعت پیشگی و یقین راستین در توکل بر خود، در پرستش خویش موفق گردان.

خدایا از تو خواهم به حق اسم اعظمت که آسمان و زمین و هر که در آن ها و هر چه میان آن هاست، همه بدان پایدار است و مردگان را بدان زنده کنی و زندگان را بدان بمیرانی و شمار عمرها و وزن کوه ها و پیمانه دریاها را بدان برشمری و انسان خوار را بدان عزیز گردانی و عزیز را بدان خوار کنی و هر چه خواهی بدان انجام دهی و بدان به چیزی بگویی باش و می شود و چون خواستاران بدان از تو چیزی بخواهند خواسته شان را بدانها دهی و چون دعاگویان بدان نام به درگاهت دعا کنند اجابتشان گردانی و چون پناه جویان بدان به تو پناه آورند در پناهشان گیری و چون درماندگان تو را بدان خوانند نجاتشان دهی و چون شفاعت خواهان به وسیله آن به درگاهت شفاعت آورند شفاعتشان را بپذیری و چون فریادخواهان بدان از تو فریاد خواهند به فریادشان رسی و چون فراریان بدان نام با تو مناجات کنند صدایشان را بشنوی و یاریشان کنی و چون توبه کنندگان بدان به تو روی کنند توبه شان را بپذیری.

ص: 219

اللَّهُمَّ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ وَ أَنَا الْمَیِّتُ وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ السَّیِّدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْمَعْبُودُ وَ أَنَا الْعَابِدُ وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ عَصَیْتُکَ بِجَهْلِی وَ ارْتَکَبْتُ الذُّنُوبَ بِجَهْلِی وَ سَهَوْتُ عَنْ ذِکْرِکَ بِجَهْلِی وَ رَکَنْتُ إِلَی الدُّنْیَا بِجَهْلِی وَ اغْتَرَرْتُ بِزِینَتِهَا بِجَهْلِی وَ أَنْتَ أَرْحَمُ مِنِّی بِنَفْسِی وَ أَنْتَ أَنْظَرُ مِنِّی لِنَفْسِی فَاغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَکْرَمُ اللَّهُمَّ اهْدِنِی لِأَرْشَدِ الْأُمُورِ وَ قِنِی شَرَّ نَفْسِی اللَّهُمَّ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ فَرِّغْ قَلْبِی لِذِکْرِکَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ أَجْمَعِینَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ أَجْمَعِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَغْنِنِی عَنْ خِدْمَةِ عِبَادِکَ وَ فَرِّغْنِی لِعِبَادَتِکَ بِالْیَسَارِ وَ الْکِفَایَةِ وَ الْقُنُوعِ وَ صِدْقِ الْیَقِینِ فِی التَّوَکُّلِ عَلَیْکَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الَّذِی بِهِ تَقُومُ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ-(1) وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الْآجَالِ وَ وَزْنَ الْجِبَالِ وَ کَیْلَ الْبِحَارِ وَ بِهِ تُعِزُّ الذَّلِیلَ وَ بِهِ تُذِلُّ الْعَزِیزَ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ وَ إِذَا سَأَلَکَ بِهِ السَّائِلُونَ أَعْطَیْتَهُمْ سُؤْلَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الدَّاعُونَ أَجَبْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَجَارَکَ بِهِ الْمُسْتَجِیرُونَ أَجَرْتَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الْمُضْطَرُّونَ أَنْقَذْتَهُمْ وَ إِذَا تَشَفَّعَ بِهِ إِلَیْکَ الْمُتَشَفِّعُونَ شَفَّعْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَصْرَخَکَ بِهِ الْمُسْتَصْرِخُونَ أَصْرَخْتَهُمْ وَ إِذَا نَاجَاکَ بِهِ الْهَارِبُونَ إِلَیْکَ سَمِعْتَ نِدَاءَهُمْ وَ أَعَنْتَهُمْ وَ إِذَا أَقْبَلَ بِهِ إِلَیْکَ التَّائِبُونَ قَبِلْتَ تَوْبَتَهُمْ.

ص: 219


1- 1. السموات و الأرض خ ل.

از تو خواهم ای سرور و مولا و معبود من و تو را خوانم ای امید و پناه و تکیه گاه و مایه افتخار من و ای توشه من برای دین و دنیا و آخرتم، به نام بزرگ تر بزرگ تر بزرگ ترت! و تو را بدان نام می خوانم برای گناهی که جز تو کسی آن را نیامرزد و برای گرفتاری ای که جز تو کسی آن را برطرف نسازد و برای زیانی که جز تو کسی توان برطرف کردن آن را از من ندارد و برای گناهانی که به آن ها مبادرت کردم و به هنگام ارتکاب آن گناهان از تو شرم نکردم و اکنون این منم که گنهکار و خطاپیشه به درگاهت روی کرده ام و زمین با همه وسعت خویش بر من تنگ آمده و راه های چاره را گم کرده ام و فهمیده ام که هیچ پناه گاه و راه نجاتی از تو نیست مگر به سوی خودت.

اکنون این منم که پیش روی توام، با گناه و خطا و نداری و نیاز، شب را به صبح کرده و صبح را به شب کرده ام و آمرزنده ای جز تو برای گناهم نمی یابم و برای شکستگی­ام جبران کننده ای جز تو نمی بینم و برطرف کننده ای برای زیانم جز تو نیست و من همان سخن را که بنده ات یونس گفت، هنگامی که توبه اش را پذیرفتی و او را از اندوه رهانیدی، می گویم، بدان امید که توبه ام را بپذیری و مرا از گناهان رهایی بخشی: ای آقای من! معبودی جز تو نیست، منزهی تو و من به راستی از ستمکاران بودم.

ای سرور و مولای من، من نیز به حق اسم [بزرگ] اعظمت از تو خواهم که دعایم را مستجاب گردانی و خواسته من را به من ببخشی و به رحمت خود و در تندرستی از جانب خودت گشایشی به من ارزانی داری و در کامل ترین نعمت و بزرگ ترین سلامتی و بهترین روزی و گشایش و آسایش و در تمام نعماتی که پیوسته بدان عادتم داده ای، مرا از هراس ایمن داری. ای معبود من [و از تو خواهم] که سپاس را بر آنچه به من ارزانی داشته ای روزیم گردانی و تا پایان عمرم آن را بر من تمام گردانی و به وقت مردن از گناهان و اشتباهات و اسرافم [بر خودم] و بزهکاریم درگذری تا سعادت دنیایم به نعمت آخرتم متصل گردد.

خدایا مقدرات شب و روز و و زمین و خورشید و ماه و نیکی و بدی در دست توست، پس خدایا در دین و دنیا و آخرتم و در تمام

ص: 220

وَ أَنَا أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ یَا إِلَهِی وَ أَدْعُوکَ یَا رَجَائِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا رُکْنِی وَ یَا فَخْرِی وَ یَا عُدَّتِی لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ وَ أَدْعُوکَ بِهِ لِذَنْبٍ لَا یَغْفِرُهُ غَیْرُکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ سِوَاکَ وَ لِضُرٍّ لَا یَقْدِرُ عَلَی إِزَالَتِهِ عَنِّی إِلَّا أَنْتَ وَ لِذُنُوبِیَ الَّتِی بَادَرْتُکَ بِهَا وَ قَلَّ مِنْکَ حَیَائِی عِنْدَ ارْتِکَابِی لَهَا فَهَا أَنَا قَدْ أَتَیْتُکَ مُذْنِباً خَاطِئاً قَدْ ضَاقَتْ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَ ضَلَّتْ (1) عَنِّی الْحِیَلُ وَ عَلِمْتُ أَنْ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ وَ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ قَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ مُذْنِباً خَاطِئاً فَقِیراً مُحْتَاجاً-(2) لَا أَحَدَ لِذَنْبِی غَافِراً غَیْرُکَ وَ لَا لِکَسْرِی جَابِراً سِوَاکَ وَ لَا لِضُرِّی کَاشِفاً إِلَّا أَنْتَ وَ أَنَا أَقُولُ کَمَا قَالَ عَبْدُکَ ذُو النُّونِ حِینَ تُبْتَ عَلَیْهِ وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَمِّ رَجَاءَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ وَ تُنْقِذَنِی مِنَ الذُّنُوبِ یَا سَیِّدِی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ وَ أَنَا(3)

أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ أَنْ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ أَنْ تَجْعَلَ لِیَ (4) الْفَرَجَ مِنْ عِنْدِکَ بِرَحْمَتِکَ فِی عَافِیَةٍ لِی وَ أَنْ تُؤْمِنَ خَوْفِی فِی أَتَمِّ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمِ الْعَافِیَةِ وَ أَفْضَلِ الرِّزْقِ وَ السَّعَةِ وَ الدَّعَةِ وَ مَا لَمْ تَزَلْ تَعُودُنِیهِ یَا إِلَهِی وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا آتَیْتَنِی وَ تَجْعَلَ ذَلِکَ تَامّاً(5)

مَا أَبْقَیْتَنِی وَ تَعْفُوَ عَنْ ذُنُوبِی وَ خَطَایَایَ وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ إِجْرَامِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ لِی سَعَادَةَ الدُّنْیَا بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ اللَّهُمَّ فَبَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ فِی جَمِیعِ

ص: 220


1- 1. و صرفت خ ل.
2- 2. مختلا خ ل محتلا خ ل محیلا خ ل.
3- 3. فأنا خ ل.
4- 4. أن تعجل خ ل.
5- 5. باقیا أبدا خ ل.

امورم به من برکت ده. خدایا معبودی جز تو نیست، وعده تو حق و دیدارت حق است. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و عمرم را به بهترین کردارم ختم فرما تا با خشنودی جانم را بستانی، ای زنده، ای پاینده، ای برطرف گرداننده گرفتاری بزرگ، بر محمد و خاندان او درود فرست و روزی [پاکیزه ات] را بر حسب بخشش و کرم خویش بر من گسترش ده. [خدایا] تو مسئولیت روزی من و هر جنبنده ای را بر عهده گرفته ای، ای بهترین فراخوانده شده و بهترین درخواست شده و وسیع ترین بخشنده و بهترین منبع امید، روزی من و خانواده ام را فراخ گردان.

خدایا در آنچه از دستور حتمی خود حکم و مقرر فرموده ای و در آنچه از فرمان حکیمانه ات در شب قدر تقسیم کنی، از قضایی که بازگشت ندارد و تغییر ناپذیر است، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود و برکت فرستی، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان او درود و برکت و رحمت فرستادی و به راستی تویی ستوده بزرگوار و [از تو خواهم که] نام مرا در زمره حاجیان بیت الله الحرام بنویسی که حجشان مقبول، سعیشان مورد سپاس، گناهانشان آمرزیده، کارهای بدشان بخشوده شده، روزیشان فراخ گشته، تن هایشان سالم و از ترس در امان هستند و [از تو خواهم] در آنچه حکم و مقدر می­کنی، عمرم را طولانی بداری و به روزیم وسعت بخشی. ای کسی که پیش از هر چیز بوده و پس از هر چیز خواهی بود. و ای هستی بخش هر چیز، دیدگان به خواب روند و ستارگان تیره و تار کردند و تو زنده و پاینده ای هستی که معبودی جز تو نیست و نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران .

خدایا از تو خواهم به شکوه و بزرگی و حکمت و بزرگواریت که بر محمد و خاندان او درود فرستی و پدر و مادرم را بیامرزی و آن ها را رحمت کنی چنانچه مرا در کودکی تربیت کردند، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو خواهم بدین روی که تو پادشاهی و بر همه چیز توانا و هر کاری

ص: 221

أُمُورِی اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ (1) حَقٌّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اخْتِمْ لِی أَجَلِی بِأَفْضَلِ عَمَلِی حَتَّی تَتَوَفَّانِی وَ قَدْ رَضِیتَ عَنِّی یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا کَاشِفَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَوْسِعْ (2) عَلَیَّ مِنْ طِیبِ رِزْقِکَ حَسَبَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَکَفَّلْتَ رِزْقِی (3) وَ رِزْقَ کُلِّ دَابَّةٍ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ خَیْرَ مَسْئُولٍ وَ یَا أَوْسَعَ مُعْطٍ وَ أَفْضَلَ مَرْجُوٍّ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ رِزْقِ عِیَالِی اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ(4)

الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُبَارِکَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ الْوَاسِعَةِ أَرْزَاقُهُمْ الصَّحِیحَةِ أَبْدَانُهُمْ الْمُؤْمَنِ خَوْفُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ أَنْ تَزِیدَ فِی رِزْقِی یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا کَائِناً بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَنْکَدِرُ النُّجُومُ وَ أَنْتَ حَیٌّ قَیُّومٌ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ مَجْدِکَ وَ حُکْمِکَ (5) وَ کَرَمِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ تَرْحَمَهُمَا- کَما رَبَّیانِی صَغِیراً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِکٌ وَ أَنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّکَ

ص: 221


1- 1. و قولک جق خ ل.
2- 2. و وسع خ ل.
3- 3. برزقی خ ل.
4- 4. فی القضاء خ ل.
5- 5. و حلمک خ ل.

بخواهی خواهد شد، که مرا و برادران و خواهران با ایمان مرا ببخشی که به راستی تویی رئوف مهربان.

سپاس خدایی را که ما را در میان گرسنگان سیر گرداند و میان برهنگان پوشانید و سپاس خدایی را که ما را در میان انسان های پست گرامی داشت و سپاس خدایی را که ما را در میان ترسناکان امنیت بخشید و سپاس خدایی را که در میان گمراهان هدایتمان کرد. ای امید مؤمنان! امیدم را ناامید مگردان. ای یاور مؤمنان! مرا یاری کن. ای فریادرس فریاد خواهان! به فریادم برس. ای اجابتگر توبه کنندگان! توبه ام را بپذیر که حقیقتاً تویی توبه پذیر مهربان.

بس است مرا پروردگار از پروریدگان، بس است مرا مالک از مملوکان، بس است مرا آفریدگار از آفریدگان، بس است مرا روزی دهنده از روزی گیرندگان، خداوند مرا بس که پروردگار جهانیان است، بس است مرا کسی که همیشه مرا بس است، بس است مرا آن کس که او مرا بس است، خداوند مرا بس است و او نیکو حمایتگری است. خدا مرا بس است که معبودی جز او نیست، بر او توکل کردم و او پروردگار عرش بزرگ است.

معبودی جز خدای یگانه نیست و خدا بزرگ تر است، تکبیری مبارک از آغاز تا پایان روزگار. معبودی جز خدای یگانه نیست، پروردگار و وارث همه چیز. معبودی جز خدای یگانه نیست، معبود معبودان، والا [در] شکوه خود. معبودی جز خدای یگانه نیست که در هر کارش ستوده است. معبودی جز خدای یگانه نیست، بخشاینده و مهربان نسبت به هر چیز. معبودی جز خدای یگانه نیست، زمانی که در جاودانگی فرمانروایی و بقای او زنده ای نیست. معبودی جز خدای یگانه نیست، پاینده ای که چیزی از محدوده دانشش فراتر نرود و بر او گران نیاید.

معبودی جز خدای یگانه نیست، یکتای باقی، اول و آخر همه چیز. معبودی جز خدای یگانه نیست، جاوید فناناپذیری که پادشاهی­اش را پایانی نیست. معبودی جز خدای یگانه نیست، بی نیازی که نه شبیهی دارد و نه مانندی. معبودی نیست جز خدای یگانه نیکو، هیچ چیز همتای او و هیچ چیز به وصفش نزدیک نیست. معبودی نیست جز خدای بزرگی که دل ها به بزرگی­اش راه نیابند. معبودی نیست جز خدای آفریننده و پدیدآورنده بدون نمونه ای که پیش از آن از دیگری سر زده باشد. معبودی نیست جز خدایی که به قداست خود از هر آفتی پاک و پاکیزه است. معبودی نیست جز خدای کفایت کننده که بخشش های با لطف و کرمش را

ص: 222

عَلَی مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُنْ-(1)

أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِإِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ- إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْبَعَنَا فِی الْجَائِعِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَسَانَا فِی الْعَارِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا فِی الْمُهَانِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی آمَنَنَا فِی الْخَائِفِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا فِی الضَّالِّینَ یَا رَجَاءَ الْمُؤْمِنِینَ لَا تُخَیِّبْ رَجَائِی یَا مُعِینَ الْمُؤْمِنِینَ أَعِنِّی یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ أَغِثْنِی یَا مُجِیبَ التَّوَّابِینَ تُبْ عَلَیَ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ حَسْبِیَ الرَّبُّ مِنَ الْمَرْبُوبِینَ حَسْبِیَ الْمَالِکُ مِنَ الْمَمْلُوکِینَ حَسْبِیَ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ حَسْبِیَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِینَ حَسْبِیَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ حَسْبِی مَنْ لَمْ یَزَلْ حَسْبِی حَسْبِی مَنْ هُوَ حَسْبِی حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ- حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ تَکْبِیراً(2) مُبَارَکاً فِیهِ مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلَی آخِرِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وَارِثُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِلَهُ الْآلِهَةِ الرَّفِیعُ فِی جَلَالِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَحْمُودُ فِی کُلِّ فِعَالِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَحْمَانُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ رَاحِمُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِینَ (3) لَا حَیَّ فِی دَیْمُومَةِ مُلْکِهِ وَ بَقَائِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَیُّومُ الَّذِی لَا یَفُوتُ شَیْئاً عَلِمُهُ وَ لَا یَئُودُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْبَاقِی أَوَّلُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الدَّائِمُ بِغَیْرِ فَنَاءٍ وَ لَا زَوَالٍ لِمُلْکِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الصَّمَدُ مِنْ غَیْرِ شَبِیهٍ وَ لَا شَیْ ءَ کَمِثْلِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَارُّ(4) وَ لَا شَیْ ءَ کُفْوُهُ وَ لَا یُدَانِی وَصْفَهُ-(5) لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْکَبِیرُ الَّذِی لَا تَهْتَدِی

الْقُلُوبُ لِعَظَمَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَارِئُ الْمُنْشِئُ بِلَا مِثَالٍ خَلَا مِنْ غَیْرِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الزَّکِیُّ الطَّاهِرُ مِنْ کُلِّ آفَةٍ بِقُدْسِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْکَافِی الْمُوَسِّعُ

ص: 222


1- 1. و أسألک بأنک ما تشاء من امر یکن خ ل.
2- 2. کبیرا مبارکا باقیا خ ل.
3- 3. الحی لاحی خ ل.
4- 4. البارئ المصور خ ل.
5- 5. فلا شی ء کفوه و لا مدانی لوصفه خ ل.

بر مخلوقات خود وسعت بخشد. معبودی نیست جز خدای پاک از هر ستم که بدان راضی نیست و کارهایش بدان مخلوط نگردد. معبودی نیست جز خدای مهرورزی که مهر و رحمت و دانش او همه چیز را فرا گرفته است. معبودی نیست جز خدای عطابخش صاحب احسان که بخششش تمام مخلوقات را شامل شده است. معبودی نیست جز خدای اجر دهنده بر بندگان و همگی از بیم او فروتنانه به پا خاسته اند. معبودی نیست جز خدای آفریدگار هر کس که در آسمان ها و زمین است و بازگشت همه به سوی اوست.

معبودی نیست جز خدای بخشاینده بر هر فریادخواه و گرفتار و فریادرس و پناه او. معبودی نیست جز خدای نیکو که زبان ها را یارای وصف تمام جهات شکوه پادشاهی و عزت او نیست. معبودی نیست جز خدای پدید آورنده موجودات که در آفرینش آن ها به هیچ کمک کاری از مخلوقاتش نیازی ندارد. معبودی نیست جز تو خدایی که دانای به غیب است و نگهداری ذره ای از آن بر او گران نیاید. معبودی نیست جز خدا، اوست بازگرداننده [مخلوقات] پس از نابودی آن ها، آن هنگام که مخلوقات با دعوت او، از هراسش گرد آیند.

معبودی نیست جز خدای بردبار صاحب وقار و سنگینی و چیزی از مخلوقاتش با او برابری نمی کند. معبودی نیست جز خدای پسندیده کرداری که به لطف خویش بر تمام مخلوقاتش عطابخشی کند. معبودی نیست جز خدای شکست ناپذیر نیرومند که بر کار خود مسلط است و چیزی با او برابری نمی کند. معبودی نیست جز خدای چیره و سخت انتقامی که کسی را طاقت انتقامش نیست. معبودی نیست جز خدای والا که در عین رفیع بودن، نزدیک است و نزدیکی او در اوج رفعت اوست. معبودی نیست جز خدای جبار که همه چیز را به قدرت نیروی سلطنتش خوار و زبون ساخته است. معبودی نیست جز خدا، روشنی هر موجود که نورش تاریکی ها را شکافته است. معبودی نیست جز خدای مقدسی که از هر بدی پاک است و چیزی با او برابری نکند.

معبودی نیست جز خدای نزدیک اجابت کننده که از هر چیز نزدیک تر است. معبودی نیست جز خدای بلند مرتبه که مقامش در آسمان شامخ و بلندی رتبه اش فراتر از هر چیزی است. معبودی نیست جز خدای پدیدآورنده پدیده های نو و باز گرداننده آن ها به قدرت خویش پس از نابودی آن­ها. معبودی نیست جز خدای باشکوه بزرگ­تر از هر چیز که اساس کارش بر عدالت و وعده اش راستین است. معبودی نیست جز خدای بزرگ که وهم و پندارها به مقام و بزرگی او نرسند. معبودی نیست جز خدای بخشنده باگذشت و عدالت پیشه ای که عدالتش همه جا را پر کرده است.

معبودی نیست جز خدای بزرگ، صاحب ثنای پرافتخار و عزت و بزرگی که عزتمندی او به خواری بدل نگردد.

ص: 223

لِمَا خَلَقَ مِنْ عَطَایَا فَضْلِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ النَّقِیُّ مِنْ کُلِّ جَوْرٍ فَلَمْ یَرْضَهُ وَ لَمْ یُخَالِطْهُ فِعَالُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَنَّانُ الَّذِی وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَنَّانُ ذُو الْإِحْسَانِ قَدْ عَمَّ الْخَلَائِقَ مَنُّهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَیَّانُ الْعِبَادِ وَ کُلٌ (1)

یَقُومُ خَاضِعاً لِرَهْبَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ خَالِقُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ کُلٌّ إِلَیْهِ مَعَادُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَحْمَانُ کُلِّ صَرِیخٍ وَ مَکْرُوبٍ وَ غِیَاثُهُ وَ مَعَاذُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَارُّ فَلَا تَصِفُ الْأَلْسُنُ کُلَّ جَلَالَةِ مُلْکِهِ وَ عِزِّهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُبْدِئُ الْبَدَایَا لَمْ یَبْغِ فِی إِنْشَائِهَا أَعْوَاناً مِنْ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُ عَلَّامُ الْغُیُوبِ فَلَا یَئُودُهُ شَیْ ءٌ مِنْ حِفْظِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ هُوَ الْمُعِیدُ إِذَا أَفْنَی إِذَا بَرَزَ الْخَلَائِقُ لِدَعْوَتِهِ مِنْ مَخَافَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ ذُو الْأَوْتَادِ-(2)

فَلَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ مِنْ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَحْمُودُ الْفِعَالِ ذُو الْمَنِّ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ بِلُطْفِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْمَنِیعُ الْغَالِبُ عَلَی أَمْرِهِ فَلَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَاهِرُ ذُو الْبَطْشِ الشَّدِیدِ الَّذِی لَا یُطَاقُ انْتِقَامُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُتَعَالِی الْقَرِیبُ فِی عُلُوِّ ارْتِفَاعِهِ دُنُوُّهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْجَبَّارُ الْمُذَلِّلُ کُلَّ شَیْ ءٍ بِقَهْرِ عَزِیزِ سُلْطَانِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نُورُ کُلِّ شَیْ ءٍ الَّذِی فَلَقَ الظُّلُمَاتِ نُورُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقُدُّوسُ الطَّاهِرُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ لَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ الْمُتَدَانِی دُونَ کُلِّ شَیْ ءٍ قُرْبُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَالِی (3)

الشَّامِخُ فِی السَّمَاءِ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ عُلُوُّ ارْتِفَاعِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بَدِیعُ الْبَدَائِعِ وَ مُعِیدُهَا بَعْدَ فَنَائِهَا بِقُدْرَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْجَلِیلُ الْمُتَکَبِّرُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ فَالْعَدْلُ أَمْرُهُ وَ الصِّدْقُ وَعْدُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَجِیدُ فَلَا تَبْلُغُ الْأَوْهَامُ کُلَّ شَأْنِهِ وَ مَجْدِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْکَرِیمُ الْعَفُوُّ وَ الْعَدْلُ الَّذِی مَلَأَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَدْلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَظِیمُ ذُو الثَّنَاءِ الْفَاخِرِ وَ الْعِزِّ وَ الْکِبْرِیَاءِ فَلَا یَذِلُّ عِزُّهُ

ص: 223


1- 1. فکل خ ل.
2- 2. ذو الاناة خ ل.
3- 3. العلی خ ل.

معبودی نیست جز خدای شگفت که زبان ها را یارای ستایش نعمت ها و ثنای او نیست و چنان است که خود ثنای خویش گفته و به وصف خویش پرداخته است. خدای بخشاینده مهربان، حق آشکار، برهان عظیم، دانای سنجیده کار، پروردگار بخشنده، سلامت[بخش و] مؤمن [به حقیقت حقّه خود] نگهبان، عزیز، جبّار [و] بزرگ، خالق نوساز صورتگر، نور ستوده بزرگ، هیچ معبودی جز او نیست. بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است.

روز سی ام

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و سینه مرا بر دین اسلام بگشا ... تا آخر دعا که در پایان روایت نخست ذکر آن گذشت.

این آخرین روایتی است که سید بن طاووس رحمه الله در کتاب «الدروع الواقیة» در بخش دعاهای روزهای ماه ذکر کرده است. اما من در مورد دعاهای روایت شده برای روزهای ماه در کتاب «العدد القویة» می گویم: ما در مقدمه فصل دوم از فصل های اول این کتاب اشاره کردیم که ما تنها به نیمه آخر کتاب «العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة» تألیف شیخ بزرگوار رضی الدین علی بن یوسف بن مطهر حلی برادر علامه ام - که خدا قرین رحمتش گرداند - دست یافتیم و از نصف اول آن اطلاعی نداریم و مواردی که در نیمه آخر آن ذکر شده فقط از دعاهای روز پانزدهم تا آخر ماه است و دعاهای روزهای قبل در این بخش ذکر نشده است و ما نیز در اینجا به ارائه دعاهای روزهایی که ذکر شد اکتفا کردیم، شاید که خداوند به کسانی که بعد از ما می­آیند توفیق دهد تا به نیمه اول این کتاب دست یابند و دعاهای روزهای پیش را نیز به این قسمت ملحق کنند و با این کار بر من منت نهند، و توفیق از خداست.

دعاهایی که پیش از این از کتاب «الدروع الواقیة» تألیف سید ابن طاووس ذکر کردیم شامل بسیاری از اذکار مربوط به دعاهای روزهای گذشته ماه نیز هست و إن شاء الله تعالی همین موارد کفایت کند. ظاهراً برادر علامه ام شیخ رضی الدین علی بیشتر دعاها را از کتاب «دروع» سید ابن طاووس - رحمه الله - که بدان اشاره شد، گرفته است و خدا داناتر است.

خلاصه آن که، آن بزرگوار قدس سره در کتاب «العدد القویة» گفته است:

ص: 224

لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَجِیبُ فَلَا تَنْطِقُ الْأَلْسُنُ بِکُلِّ آلَائِهِ وَ ثَنَائِهِ وَ هُوَ کَمَا أَثْنَی عَلَی نَفْسِهِ وَ وَصَفَهَا بِهِ اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَقُّ الْمُبِینُ الْبُرْهَانُ الْعَظِیمُ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ الرَّبُّ الْکَرِیمُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ النُّورُ الْحَمِیدُ الْکَبِیرُ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

الیوم الثلاثون

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اشْرَحْ لِی صَدْرِی إِلَی آخِرِ الدُّعَاءِ. و قد مر ذکره فی آخر الروایة الأولی.

هذا آخر ما أورده السید بن طاوس رحمه الله فی کتاب الدروع الواقیة من أدعیة أیام الشهر و أما الأدعیة المنقولة لأیام الشهر فی کتاب العدد القویة فأقول نحن قد أشرنا فی الفصل الثانی (1) من فصول أوائل کتابنا هذا فی المقدمة أنا لم نعثر من کتاب العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة تألیف الشیخ الجلیل رضی الدین علی بن یوسف بن المطهر الحلی أخی العلامة رحمه الله إلا علی النصف الآخر منه و لم نقف علی النصف الأول منه و المذکور فی النصف الأخیر منه إنما هو من أدعیة الیوم الخامس عشر من الشهر إلی آخره و لم یذکر فیه أدعیة الأیام التی (2)قبله فلذلک اقتصرنا هنا علی إیراد أدعیة الأیام المذکورة فیه و عسی الله أن یوفق من یأتی بعدنا لأن یعثر علی النصف الأول منه أیضا فیلحق أدعیة الأیام السابقة أیضا هنا و یمن بذلک علینا و الله الموفق.

علی أن ما نقلناه آنفا من الدروع الواقیة للسید بن طاوس یشتمل علی کثیر مما هو متعلق بأدعیة الأیام المتروکة من الشهر أیضا و فیه کفایة إن شاء الله تعالی إذ الظاهر من الشیخ رضی الدین علی أخی العلامة أنه قد أخذ أکثره من کتاب الدروع للسید بن طاوس رحمه الله المشار إلیه و الله یعلم و بالجملة قد قال قدس سره فی کتاب العدد القویة:

ص: 224


1- 1. راجع ج 1 ص 17 و 34 من هذه الطبعة الحدیثة.
2- 2. راجع ج 59 ص 68 أیضا من هذه الطبعة.

روز پانزدهم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز روزی مبارک است و برای هر حاجتی و برای مسافرت و دیگر امور مناسب است. حاجات خود را در این روز بخواهید که برآورده است.

در روایت دیگری آمده که این روز از تمام کارها بر حذر داشته شده و نحس است مگر کسی که بخواهد وام بگیرد یا وام بدهد یا چیزی را که می­خواهد بخرد مشاهده کند. قابیل در این روز زاده شده که نفرین شده است و او کسی است که برادرش را به قتل رساند. پس در این روز از همه چیز کاملاً بر حذر باشید که در این روز خشم و غضب آفریده شده است و هر که در این روز بیمار شود بمیرد .

در روایت دیگری آمده که کسی که در این روز مریض شود به زودی بهبود یابد و هر که در این روز بگریزد در هر جای دور و نامأنوسی هم که باشد او را بیابند و هر که در این روز زاده شود بداخلاق می شود.

در روایت دیگری آمده که هر کس در این روز زاده شود یا لکنت خواهد داشت یا گنگ و یا کندزبان باشد.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرموده است: هر که در این روز زاده شود یا گنگ و یا دارای لکنت خواهد شد.

ایرانیان (فارسی زبانان) گفته اند که این روز، روزی سبک است و در روایت دیگری ذکر شده که این روز، روزی مبارک و مناسب برای هر کار و خواسته ای است و خواب های این روز در عرض سه روز تعبیر می شود. دیدار با قاضیان و دانشمندان و یادگیری و درخواست از رؤسا و نویسندگان در این روز پسندیده است.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: دیمهر روز(1) یکی از نام های باری تعالی است.

مؤلف

ما روایات بسیاری را در ارتباط با ویژگی های روزهای ماه ها از خوش یمنی گرفته تا شومی و فال های نیک آن را در کتاب «آسمان و جهان» عنوان کردیم و نام های ماه ها و روزهای فارسی و معانی آن ها را نیز ذکر کردیم که مطالب بیشتری وجود ندارد، پس این را در نظر داشته باش.

بدان که روزهای مورد نظر در این قسمت عاری از موارد مشابه و خلاصه گویی نیست، بلکه روزهایی هم که پیش از این از کتاب الدروع الواقیة و سایر کتب ذکر شد به همین صورت است و این بدان دلیل است که احتمال دارد مقصود از این روزها، روزهای ماه های فارسی باشد آنچنان که مفهوم و سیاق برخی

ص: 225


1- . مخفف دیبامهر است.
الیوم الخامس عشر

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: أَنَّهُ یَوْمٌ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ السَّفَرِ وَ غَیْرِهِ فَاطْلُبُوا فِیهِ الْحَوَائِجَ فَإِنَّهَا مَقْضِیَّةٌ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَحْذُورٌ نَحْسٌ فِی کُلِّ الْأُمُورِ إِلَّا مَنْ أَرَادَ أَنْ یَسْتَقْرِضَ أَوْ یُقْرِضَ أَوْ یُشَاهِدَ مَا یَشْتَرِی وُلِدَ فِیهِ قَابِیلُ وَ کَانَ مَلْعُوناً وَ هُوَ الَّذِی قَتَلَ أَخَاهُ فَاحْذَرُوا فِیهِ کُلَّ الْحَذَرِ فَفِیهِ الْغَضَبُ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ مَاتَ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ عَاجِلًا وَ مَنْ هَرَبَ ظُفِرَ بِهِ فِی کلِّ مَکَانٍ غَرِیبٍ-(1) وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ سَیِّئَ الْخُلُقِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ أَلْثَغَ أَوْ أَخْرَسَ أَوْ ثَقِیلَ اللِّسَانِ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ أَخْرَسَ أَوْ أَلْثَغَ (2).

و قالت الفرس إنه یوم خفیف و فی روایة أخری أنه یوم مبارک یصلح لکل عمل و حاجة و الأحلام فیه تصح بعد ثلاثة أیام یحمد فیه لقاء القضاة و العلماء و التعلیم و طلب ما عند الرؤساء و الکتاب.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه دیمهر روز(3) اسم من أسماء الله تعالی.

أقول

قد أوردنا نحن کثیرا مما یتعلق بأحوال أیام الشهور من سعدها و نحسها و سوانحها فی کتاب السماء و العالم و ذکرنا أسامی شهور الفرس و أیامها و معانیها أیضا بما لا مزید علیه فتذکر.

و اعلم أن المراد من الأیام فی هذا المقام لا یخلو من اشتباه و إجمال بل و کذا من الأیام المنقولة من کتاب الدروع الواقیة و غیره المذکورة آنفا أیضا و ذلک لاحتمال أن یکون المراد منها أیام شهور الفرس کما یومئ إلیه فحوی بعض

ص: 225


1- 1. قریب خ ل.
2- 2. مرّ معناه فی ص 157 فراجع.
3- 3. مخفف دیبامهر.

روایات و احادیث نیز بدان اشاره دارد. از جمله این سخن او «و ایرانیان گفته اند» و «سلمان گفت» و همینطور تا آخر، پس درنگ کن.(1)

با توجه به آنچه از ظاهر سخن این دانشمندان و از لا به لای برخی از روایات ذکر شده در این مبحث و سایر موارد برمی آید، احتمال هم دارد که منظور از آن، روزهای ماه های عربی باشد، پس این را در نظر داشته باش و خداست که به راه هدایت رهمنون گردد.

سپس آن بزرگوار که خداوند روحش را پاک گرداند گفته است: دعای اول این روز به این صورت است:

خدایا! ای پروردگار این روز جدید و این ماه جدید و پروردگار همه چیز! نام های نیکو و نمونه های والا و بزرگی و نعمات، همه از آن توست. از تو خواهم به حق نامت «به نام خداوند بخشاینده مهربان»، اگر مقدر کرده ای که در این روز بلا یا گرفتاری به من برسد، آن را از من باز گردانی و دور کنی و آنچه روزی در بین بندگانت تقسیم کرده­ای، سهم مرا در این روز از همه پربهره تر و بهره مرا از همه بیشتر کن و مرا از شر بندگانت رهایی بخش تا با وجود تو از هیچ کدام از مخلوقاتت نهراسم، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و نام مرا در زمره سعادت مندان و روحم را با شهیدان و نیکی­ام را در بالاترین درجات بهشتیان قرار دهی و گناهم را بیامرزی و یقینی به من عطا کنی که قلبم با آن ملازم گردانی و مرا از آنچه قسمتم کرده ای خشنود گردانی و در دنیا و آخرت به من نیکی عطا کنی و مرا از عذاب آتش دور نگه داری، ای مهربان ترین مهربانان!

و خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان و درود و سلام فراوان او بر سرورمان محمد و خاندان پاک و پاکیزه او باد. خدایا! ای خدا، ای پروردگار، ای پروردگار، ای بخشاینده، ای مهربان، ای بلند مرتبه، ای بزرگ، ای پادشاه، ای در بر گیرنده، ای پاک، ای سلامت بخش، ای مؤمن [به حقیقت حقه خویش]، ای نگهبان، ای شکست ناپذیر، ای صاحب کبریا،

ص: 226


1- . مؤلف در ج 59 ص 91 گفته است: «و ممکن است گفته شود: از آنجایی که در آغاز آفرینش جهان، اول و آخر ماه فروردین مطابق با یکی از ماه های عربی بوده، خوش یمنی و بد یمنی در روزهای هر دو ماه با هم درآمیخته است، همانطور که گفته شده در آغاز آفرینش جهان خورشید در برج حمل قرار داشت و به هنگام جدایی آن دو، این دو خصوصیت به هر دو ماه سرایت کردند یا این که به یکی از آن دو اختصاص یافتند.

الأخبار و السیاق أیضا و من ذلک قوله و قالت الفرس و قال سلمان إلخ فتأمل (1).

و یحتمل کون المقصود منها أیام الشهور العربیة علی ما یرشد إلی ذلک ظواهر کلام هؤلاء العلماء و مطاوی بعض الروایات المذکورة فی هذا المبحث و غیره أیضا فتدبر و الله الهادی إلی سبیل الرشاد.

ثُمَّ قَالَ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ: اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ هَذَا الشَّهْرِ الْجَدِیدِ وَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی کُلُّهَا وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنَ الْبَلَاءِ وَ الْمَکْرُوهِ أَنْ تَصْرِفَهُ عَنِّی وَ تُبَاعِدَهُ مِنِّی وَ مَا قَسَمْتَ مِنْ رِزْقٍ بَیْنَ عِبَادِکَ فَاجْعَلْ قِسْمِی فِیهِ الْأَوْفَرَ وَ نَصِیبِی فِیهِ الْأَکْثَرَ وَ اکْفِنِی شُرُورَ عِبَادِکَ حَتَّی لَا أَخَافَ مَعَکَ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ أَنْ تُؤْتِیَنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً فَقِنِی عَذَابَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ صَلَاتُهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً اللَّهُمَّ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا مَلِکُ یَا مُحِیطُ یَا قُدُّوسُ یَا سَلَامُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ

ص: 226


1- 1. قال المؤلّف فی ج 59 ص 91: و یمکن أن یقال: لما کان فی بدء خلق العالم شهر فروردین مطابقا علی بعض الشهور العربیة ابتداء و انتهاء سرت السعادة و النحوسة فی أیّام الشهرین معا، کما نقل أن فی أول خلق العالم کان الشمس فی الحمل و عند افتراقهما سرتا فیهما أو اختصتا بأحدهما.

ای آفریننده، ای پدیدآورنده، ای صورتگر، ای آمرزنده، ای سپاس پذیر، ای مهربان، ای مهرورز، ای دلسوز، ای بلند مرتبه، ای بزرگ، ای بردبار، ای بخشنده، ای فرزانه، ای دقیق، ای آگاه، ای شنوا، ای بینا، ای توانا، ای بزرگوار، ای والا، ای بینا، ای یکتا، ای بی همتا.

ای آغاز، ای پایان، ای آشکار، ای نهان، ای گشایشگر، ای سپاس پذیر، ای راستگو، ای نگهدار، ای آفریننده، ای توانا، ای چیره، ای آمرزنده، ای یگانه، ای یکتا، ای بی همتا، ای بی نیاز، ای بلند مرتبه، ای بی نیاز، ای سرشار، ای توانمند، ای صاحب اختیار، ای بخشنده، ای اجابتگر، ای مراقب، ای حسابگر، ای فریادرس، ای زندگی بخش، ای میراننده، ای بزرگوار، ای بازگرداننده، ای ستوده، ای نور، ای هدایتگر، ای آغازگر، ای توفیق دهنده، ای زنده، ای پاینده، ای بخشایشگر، ای توبه پذیر، ای گشایشگر، ای خشنود، ای که کلید هر چیزی در دست اوست، ای آفریننده، ای برتر، ای پاداش دهنده، ای آشکار، ای آفریدگار، ای سرپرست، ای باقی، ای محافظ، ای استوار، ای آقا، ای سریع، ای نو آور، ای رفعت بخش، ای برانگیزنده، ای روزی بخش، ای یکتا، ای باشکوه، ای عهده دار، ای راهنمای سرگشتگان، ای برآورنده خواسته خواهندگان، ای اجابت کننده دعای درماندگان، در هر غم و اندوهی برای من گشایش و راه خروجی قرار ده و از آنجا که گمانم می رود و آنجا که گمانش را نمی کنم، رزقی حلال و پاک روزیم کن.

خدایا ای شکافنده صبح و ای که شب را مایه آرامش و خورشید و ماه را وسیله اندازه گیری قرار دادی. ای کسی که دیدگان او را نتوانند دید و ظن و گمان با او در نیامیزد و توصیف کنندگان وصفش نتوانند کرد و اندیشمندان بر امر او احاطه نکنند. ای نجات بخش غرق شدگان، ای رهایی بخش نابود شدگان، ای نظاره گر هر نجوا. ای نهایت هر شکایت، ای نیکو بخشش، ای احسانگر دیرین، ای نیکوکردار جاوید. ای که به هر نیکی و فضلی مشهوری. ای که خیرش بسیار است. ای که هیچ چیز از او بی نیاز نیست و هیچ چیز را گریزی از او نیست. ای کسی که روزی هر چیز بر عهده اوست و بازگشت همه چیز به سوی او است! دستان نیازمندان به سوی تو بالا رفته و گردن عبادت پیشگان به سوی تو دراز است و دیدگان کوشایان به درگاه تو خیره گشته است. از تو خواهم که ما را در سایه لطف و رحمت خود و امان و پناه و پوشش و شکیبایی خویش قرار دهی.

خدایا از سختی بلا و پیوستگی بدبختی و سرزنش دشمنان به تو پناه آریم. معبودی جز تو نیست، منزهی تو و به راستی که من از ستمکاران بودم. خدایا من بنده تو و فرزند بنده و فرزند کنیز توام، اختیارم به دست توست. تقدیر تو بر من جاری است، داوریت نسبت به من عادلانه است. به حق هر اسمی که خود را بدان نامیدی یا در کتاب خویش نازل فرمودی یا به یکی از آفریدگانت آموختی یا آن را در علم غیب به

ص: 227

یَا خَالِقُ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا غَفُورُ یَا شَکُورُ یَا وَدُودُ یَا رَءُوفُ یَا عَطُوفُ یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا حَلِیمُ یَا کَرِیمُ یَا حَکِیمُ یَا لَطِیفُ یَا خَبِیرُ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ یَا قَدِیرُ یَا کَبِیرُ یَا مُتَعَالِی یَا بَصِیرُ یَا فَرْدُ یَا وَتْرُ یَا أَوَّلُ یَا آخِرُ یَا ظَاهِرُ یَا بَاطِنُ یَا وَاسِعُ یَا شَاکِرُ یَا صَادِقُ یَا حَافِظُ یَا فَاطِرُ یَا قَادِرُ یَا قَاهِرُ یَا غَافِرُ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا فَرْدُ یَا صَمَدُ یَا عَلِیُّ یَا غَنِیُّ یَا مَلِیُّ یَا قَوِیُّ یَا وَلِیُّ یَا جَوَادُ یَا مُجِیبُ یَا رَقِیبُ یَا حَسِیبُ یَا مُغِیثُ یَا مُحْیِی یَا مُمِیتُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا مُعِیدُ یَا حَمِیدُ یَا نُورُ یَا هَادِی یَا مُبْدِئُ یَا مُوَفِّقُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا وَهَّابُ یَا تَوَّابُ یَا فَتَّاحُ یَا مُرْتَاحُ یَا مَنْ بِیَدِهِ کُلُّ مِفْتَاحٍ یَا ذَارِئُ یَا مُتَعَالِی یَا کَافِی یَا بَادِی یَا بَارِئُ یَا وَالِی یَا بَاقِی یَا حَفِیظُ یَا سَدِیدُ یَا سَیِّدُ یَا سَرِیعُ یَا بَدِیعُ یَا رَفِیعُ یَا بَاعِثُ یَا رَازِقُ یَا وَحِیدُ یَا جَلِیلُ یَا کَفِیلُ یَا دَلِیلَ الْمُتَحَیِّرِینَ یَا قَاضِیَ حَوَائِجِ السَّائِلِینَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ اجْعَلْ لِی مِنْ کُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً حَلَالًا طَیِّباً مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ اللَّهُمَّ یَا فَالِقَ الْإِصْبَاحِ وَ یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً یَا مَنْ لَا تَرَاهُ الْعُیُونُ وَ لَا تُخَالِطُهُ الظُّنُونُ وَ لَا یَکْفِیهِ الْوَاصِفُونَ وَ لَا یُحِیطُ بِأَمْرِهِ الْمُتَفَکِّرُونَ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَی یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَی یَا شَاهِدَ کُلِّ نَجْوَی وَ یَا مُنْتَهَی کُلِّ شَکْوَی یَا حَسَنَ الْعَطَایَا یَا قَدِیمَ الْإِحْسَانِ یَا دَائِمَ الْمَعْرُوفِ یَا مَنْ هُوَ بِکُلِّ خَیْرٍ وَ فَضْلٍ مَوْصُوفٌ یَا کَثِیرَ الْخَیْرِ یَا مَنْ لَا غَنَاءَ لِشَیْ ءٍ عَنْهُ وَ لَا بُدَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ مِنْهُ وَ یَا مَنْ رِزْقُ کُلِّ شَیْ ءٍ عَلَیْهِ وَ مَصِیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ إِلَیْکَ ارْتَفَعَتْ أَیْدِی السَّائِلِینَ وَ امْتَدَّتْ أَعْنَاقُ الْعَابِدِینَ وَ شَخَصَتْ أَبْصَارُ الْمُجْتَهِدِینَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَنَا فِی کَنَفِکَ وَ جِوَارِکَ وَ عِیَاذِکَ وَ سَتْرِکَ وَ أَنَاتِکَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ وَ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَیْکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ مَاضٍ فِی قَضَائِکَ عَدْلٌ فِی حُکْمِکَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِی کِتَابِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ

ص: 227

خویش اختصاص دادی، از تو خواهم که قرآن را بهار دلم و روشنی چشمم و مایه رفع اندوهم و برطرف کردن غم و غصه و ناراحتی­ام قرار دهی، به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا به وسیله قرآن به من رحم کن و آن را مقتدا و نوری در مقابلم و مایه هدایت و رحمتم قرار ده. خدایا آنچه را از قرآن فراموش کرده ام یادآوریم کن و آنچه نمی دانم به من بیاموز و تلاوت آن را در برخی از ساعات شب و حوالی روز نصیبم کن و آن را برهان من قرار ده، ای پروردگار جهانیان. خدایا انجام کارهای نیک و ترک کردارهای بد و دوستی بیچارگان را از تو خواهم و چون وقوع فتنه ای را بر مردم اراده کردی، پیش از آن که فریب خورم مرا به نزد خود ببر. ای بخشاینده، ای مهربان، ای شکست ناپذیر، ای دانا.

خدایا از تو می خواهم ثبات قدم در کارها و اراده محکم به همراه هدایت، و از تو خواهم سپاس بر نعمت و حسن عبادت، و از تو خواهم قلبی سالم و زبانی راستگو. و از خیرت بهترین را که می دانی خواهم و از شر آنچه می دانی به تو پناه آرم و از آنچه تو می دانی به درگاهت درخواست آمرزش دارم که تویی دانای رازهای نهان. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا به سلامت دار و از من درگذر و مرا از خشم و عذاب خویش و از عذاب آتش دوزخ پناه ده.

خدایا ای دگرگون کننده دل ها و دیدگان، قلبم را بر دینت ثابت بدار. خدایا از خشم تو به خشنودیت و از مجازاتت به سلامتت و از تو به خودت پناه برم. تو را ثنای بی شمار گویم. تو چنانی که خویش را بدان ثنا گفته ای. خدایا تو آمرزنده ای و آمرزش را دوست داری، پس از من درگذر. خدایا تندرستی و سلامت و عافیت و پاکدامنی و امانت و خوش اخلاقی را از تو مسئلت دارم. خدایا تو را خوانم و روی نیاز به درگاهت آورم و هراسان به درگاهت ناله و زاری کنم و چون گرفتاران در محضرت گریان شوم و چشم امید به یاریت دارم و خالصانه بر تو توکل می کنم.

خدایا قلبم را هدایت فرما و بیمم را ایمنی ده و مرا از فتنه های گمراه کننده در پناه گیر. خدایا من به نتیجه کارم نظر افکندم و به افراد نیکوکار از خانواده خویش رهنمون شدم و آنان را معتمد بر تو نیافتم و بدین سبب از تو می هراسم. تویی تکیه گاه برتر، پس اگر از من درگذری از رستگاران خواهم بود و اگر عذابم دهی از زیان کاران خواهم شد. از شدت سختی ها و عذاب دردناکت به تو پناه می برم، به راستی که تویی شایسته سود رسانی و آمرزش.

پروردگارا! سائل تو بر در تو ایستاده و عمرش سپری گشته و گناهانش باقی مانده و خواسته هایش پابرجاست.

ص: 228

عِنْدَکَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِیعَ قَلْبِی وَ نُورَ صَدْرِی وَ جَلَاءَ حُزْنِی وَ ذَهَابَ غَمِّی وَ حُزْنِی وَ هَمِّی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ ارْحَمْنِی بِالْقُرْآنِ وَ اجْعَلْهُ لِی إِمَاماً وَ نُوراً بَیْنَ یَدَیَّ وَ هُدًی وَ رَحْمَةً اللَّهُمَّ ذَکِّرْنِی مِنْهُ مَا نَسِیتُهُ وَ عَلِّمْنِی مِنْهُ مَا جَهِلْتُ وَ ارْزُقْنِی تِلَاوَتَهُ آنَاءَ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافَ النَّهَارِ وَ اجْعَلْهُ حُجَّةً یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَ تَرْکَ الْمُنْکَرَاتِ وَ حُبَّ الْمَسَاکِینِ وَ إِذَا أَرَدْتَ فِی النَّاسِ فِتْنَةً فَاقْبِضْنِی إِلَیْکَ غَیْرَ مَفْتُونٍ بِرَحْمَتِکَ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا عَزِیزُ یَا عَلِیمُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الثَّبَاتَ فِی الْأَمْرِ وَ الْعَزِیمَةَ بِالرُّشْدِ وَ أَسْأَلُکَ شُکْرَ نِعْمَتِکَ وَ حُسْنَ عِبَادَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ قَلْباً سَلِیماً وَ لِسَاناً صَادِقاً وَ أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِکَ خَیْرَ مَا تَعْلَمُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا تَعْلَمُ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَافِنِی وَ اعْفُ عَنِّی وَ أَجِرْنِی مِنْ سَخَطِکَ وَ النَّارِ وَ مِنْ عَذَابِ نَارِ الْجَحِیمِ اللَّهُمَّ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ بِعَافِیَتِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ وَ بِکَ مِنْکَ لَا أُحْصِی ثَنَاءً عَلَیْکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الصِّحَّةَ وَ السَّلَامَةَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الْعِفَّةَ وَ الْأَمَانَةَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ مُحْتَاجاً وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَرْجُوکَ نَاصِراً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ مُحْتَسِباً اللَّهُمَّ اهْدِ قَلْبِی وَ آمِنْ خَوْفِی وَ أَعِذْنِی مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ اللَّهُمَّ إِنِّی نَظَرْتُ فِی مَحْصُولِ أَمْرِی وَ مَشَیْتُ إِلَی الْمُحْسِنِینَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَلَمْ أَجِدْهُ مُتَعَوِّلًا عَلَیْکَ أَفْزَعُ بِهِ مِنْکَ أَنْتَ الْمُعَوَّلُ الْأَمْثَلُ فَإِنْ تَعْفُ عَنِّی أَکُنْ مِنَ الْفَائِزِینَ وَ إِنْ تُعَذِّبْنِی أَکُنْ مِنَ الْخَاسِرِینَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ حَدِّ الشَّدَائِدِ وَ عَذَابِکَ الْأَلِیمِ إِنَّکَ أَهْلُ النَّفْعِ وَ الْمَغْفِرَةِ.

یَا رَبِّ سَائِلُکَ بِبَابِکَ فَقَدْ ذَهَبَتْ أَیَّامُهُ وَ بَقِیَتْ آثَامُهُ وَ بَقِیَتْ شَهَوَاتُهُ

ص: 228

از تو می خواهد که از او خشنود گردی و او جز تو که را دارد؟؛ چرا که گاهی آقا بنده خویش را می بخشد با این که از او ناخشنود است. خدایا مرا بیامرز و مجازاتم مکن. من در دل به یگانگی تو ایمان دارم و گمان نمی کنم که در مورد من چنین کنی و به خدا سوگند اگر با قومی چنین کرده باشی، ما مدت هاست که به خاطر تو از آن ها کینه به دل داریم. به حق نام های پنهانت و آن زیباییت که در پس پرده ها نهان گشته است، این نفس حریص و این دل بی تاب را بیامرز. کسی که طاقت گرمای خورشید را ندارد چگونه تاب تحمل گرمای آتش دوزخت را خواهد داشت، ای بزرگ، ای مهربان!

خدایا اگر آنچه را می خواهم با من نکنی، پس بر آنچه می خواهی به من شکیبایی ده. خدایا چگونه خوشحال باشم و حال آن که نافرمانی تو را کرده ام و چگونه اندوهگین باشم و حال آن که تو را شناخته ام و چگونه تو را خوانم و حال آن که نافرمانم و چگونه تو را نخوانم و حال آن که تو بخشنده ای. خدایا من اگر لیاقت بخشش تو را ندارم ولی تو شایسته لطف بر من هستی و نیکی بخشنده فقط به مستحقین نمی­رسد. خدایا جان من در برابر توست و توکل نیکوی من بر تو، بر آن سایه افکنده. ای کسی که هیچ نهانی بر او پنهان نیست، آن کارم و گناهم را که بر مردم پوشیده است بر من بیامرز.

خدایا گناهانی را در دنیا بر من پوشیده داشتی که من در قیامت بر پوشیدن آن محتاج تر بودم. خدایا گناهانم را ظاهر نگردان و مرا در انظار جهانیان رسوا مکن. خدایا با بخششت امیدم را به تو فزونی دادم و به سپاسگزاریت عملم را بپذیر و به وقت مرگم نوید دیدارت را به من بده. خدایا دلم روشن است که تو مرا می آمرزی و چگونه دلم را راضی کنم که تو مرا شکنجه کنی با این که تو به لطف خویش گناهانم را می بخشی.

خدایا وقتی ایمان بر یگانگی­ات شهادت دهد و زبانم به تحسینت گویا شود و قرآن مرا به لطف و احسانت رهنمون گردد و محمد، بهترین بنده ات شفاعتم را کند، چگونه به وعده نیکویت دل خوش نکنم. خدایا به بی کسی­ام در دنیا و بر زمین افتادنم به وقت مرگ و تنهاییم در قبر و جایگاهم در برابر خودت رحم کن. خدایا من فرمانبرداریت را دوست دارم؛ هر چند در مورد آن کوتاهی کرده ام و از نافرمانیت بیزارم؛ هر چند مرتکب آن شده ام. خدایا با بخشیدن بهشت به من لطف فرما؛ هر چند که من شایسته آن نباشم و مرا از آتش دوزخ نجات ده؛ هر چند که من مستوجب آن باشم که تو بر کار من توانایی. خدایا دنیا را بزرگترین نگرانی من و نهایت کار من و مصیبتم را در دینم قرار نده و کسی را که بر من رحم نمی کند بر من مسلط نگردان و هیچ نیرو و قوتی نیست جز به خداوند بلند مرتبه بزرگ و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است.

ص: 229

یَسْأَلُکَ أَنْ تَرْضَی عَنْهُ فَمَنْ لَهُ غَیْرُکَ فَقَدْ یَعْفُو السَّیِّدُ عَنْ عَبْدِهِ وَ هُوَ عَنْهُ غَیْرُ رَاضٍ إِلَهِی اغْفِرْ لِی وَ لَا تُعَذِّبْنِی وَ تَوْحِیدُکَ فِی قَلْبِی وَ مَا إِخَالُکَ تَفْعَلُ عَنِّی وَ لَئِنْ فَعَلْتَ مَعَ قَوْمٍ طَالَ مَا أَبْغَضْنَاهُمْ فِیکَ فَبِالْمَکْنُونِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ مَا وَارَتْهُ الْحُجُبُ مِنْ بَهَائِکَ اغْفِرْ لِهَذِهِ النَّفْسِ الْهَلُوعَةِ وَ لِهَذَا الْقَلْبِ الْجَزُوعِ الَّذِی لَا یَصْبِرُ عَلَی حَرِّ الشَّمْسِ فَکَیْفَ بِحَرِّ نَارِکَ یَا عَظِیمُ یَا رَحِیمُ إِلَهِی إِنْ لَمْ تَفْعَلْ بِی مَا أُرِیدُ فَصَبِّرْنِی عَلَی مَا تُرِیدُ إِلَهِی کَیْفَ أَفْرَحُ وَ قَدْ عَصَیْتُکَ وَ کَیْفَ أَحْزَنُ وَ قَدْ عَرَفْتُکَ وَ کَیْفَ أَدْعُوکَ وَ أَنَا عَاصٍ وَ کَیْفَ لَا أَدْعُوکَ وَ أَنْتَ کَرِیمٌ إِلَهِی إِنْ کُنْتُ غَیْرَ مُسْتَأْهِلٍ لِمَعْرُوفِکَ فَأَنْتَ أَهْلُ الْفَضْلِ عَلَیَّ وَ الْکَرِیمُ لَیْسَ یَقَعُ کُلُّ مَعْرُوفٍ عَلَی مَنْ یَسْتَحِقُّ إِلَهِی إِنَّ نَفْسِی قَائِمَةٌ بَیْنَ یَدَیْکَ قَدْ أَظَلَّهَا حُسْنُ تَوَکُّلِی عَلَیْکَ یَا مَنْ لَا تَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ اغْفِرْ لِی مَا خَفِیَ عَلَی النَّاسِ مِنْ عَمَلِی وَ خَطِیئَتِی إِلَهِی سَتَرْتَ عَلَیَّ ذُنُوباً فِی الدُّنْیَا کُنْتُ أَنَا إِلَی سَتْرِهَا فِی الْقِیَامَةِ أَحْوَجَ إِلَهِی لَا تُظْهِرْ خَطِیئَتِی وَ لَا تَفْضَحْنِی عَلَی رُءُوسِ الْأَشْهَادِ مِنَ الْعَالَمِینَ إِلَهِی بِجُودِکَ بَسَطْتُ أَمَلِی فِیکَ وَ بِشُکْرِکَ اقْبَلْ عَمَلِی وَ بَشِّرْنِی بِلِقَائِکَ عِنْدَ اقْتِرَابِ أَجَلِی إِلَهِی نَفْسِی تُبَشِّرُنِی أَنَّکَ تَغْفِرُ لِی وَ کَیْفَ تَطِیبُ نَفْسِی بِأَنَّکَ تُعَذِّبُنِی وَ أَنْتَ تَغْفِرُ لِی بِلُطْفِکَ سَیِّئَاتِی.

إِلَهِی إِذَا شَهِدَ الْإِیمَانُ بِتَوْحِیدِکَ وَ نَطَقَ لِسَانِی بِتَمْجِیدِکَ وَ دَلَّنِی الْقُرْآنُ عَلَی فَوَاضِلِ جُودِکَ وَ شُفِّعَ لِی مُحَمَّدٌ خَیْرُ عِبَادِکَ فَکَیْفَ لَا یَبْتَهِجُ رَجَائِی بِحُسْنِ مَوْعِدِکَ إِلَهِی ارْحَمْ غُرْبَتِی فِی الدُّنْیَا وَ مَصْرَعِی عِنْدَ الْمَوْتِ وَ وَحْدَتِی فِی الْقَبْرِ وَ مَقَامِی بَیْنَ یَدَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أُحِبُّ طَاعَتَکَ وَ إِنْ قَصَّرْتُ عَنْهَا وَ أَکْرَهُ مَعْصِیَتَکَ وَ إِنْ رَکِبْتُهَا اللَّهُمَّ فَتَفَضَّلْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ مِنْ أَهْلِهَا وَ خَلِّصْنِی مِنَ النَّارِ إِنَّکَ بِأَمْرِی قَادِرٌ وَ إِنْ کُنْتُ قَدِ اسْتَوْجَبْتُهَا اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّی وَ لَا مَبْلَغَ عَمَلِی وَ لَا مُصِیبَتِی فِی دِینِی وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ مَنْ لَا یَرْحَمُنِی وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

ص: 229

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

از تو خواهم خدایا، به حق ذکر«معبودی جز تو نیست». از تو خواهم به حق نامت، یکتای بی نیاز یگانه والایی که همه چیز را فرا گرفته است و هیچ چیز در زمین و آسمان با آن برابری نکند و از تو خواهم به حق نام والا و بلند مرتبه­ات، و از تو خواهم به نام بزرگ بزرگ ترت، و از تو خواهم به نام باشکوه شکوهمندترینت و از تو خواهم به نام بخشنده بخشنده ترینت و از تو خواهم به نامت که معبودی جز او نیست و دانای به غیب و آشکار و بخشاینده مهربان است .

و از تو خواهم به نامت که معبودی جز او نیست و پاک است و سلامت بخش و مؤمن [به حقیقت حقه خود] و نگهبان و شکست ناپذیر و جبار و متکبر. منزهی تو خداوندا و بزرگ تری از آنچه شریکت قرار می دهند و از تو خواهم به نامت، بخشنده عزتمند و به حق این که معبودی جز تو نیست، آفریننده، نوساز، صورتگر هستی و نام های نیکو از آن توست و آنچه در آسمان­ها و زمین است تسبیح تو را گوید و تویی شکست ناپذیر سنجیده کار و از تو خواهم به اسمت، ذخیره نهان، که معبودی جز تو نیست.

و از تو خواهم خدایا به آن نامت که چون بدان خوانده شوی اجابت کنی و چو بدان از تو بخواهند ببخشی و از تو خواهم به آن نامت که به وسیله آن هر چه را که هر کسی از تو خواهد، بر خودت واجب گردانی. از تو خواهم به آنچه دوست داری تا خواسته ای را بدان از تو خواهند و از تو خواهم خدایا به آن نامت، بدان نام آن بنده ات که دانشی از کتاب نزد او بود و از تو درخواست کرد، و تو تخت [بلقیس] را پیش از آنکه [سلیمان] چشم بر هم زند به نزدش آوردی. پس به حق این نام از تو خواهم و تو را خوانم. خدایا معبودی جز تو نیست، به آن دعایی که تو را بدان خواند و تو دعایش را مستجاب فرمودی، که دعای مرا نیز مستجاب گردانی. خدایا پیش از آن که چشم بر هم زنم آنچه را از تو خواهم مستجاب گردان، همان طور که تو تخت [بلقیس] را پیش از آنکه [سلیمان] چشم بر هم زند به نزدش آوردی.

از تو خواهم خدایا به این که معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست ای خدا، ای خدا، معبودی جز تو نیست، زنده پاینده، نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران و هر چه در آسمان ها و زمین است از آن توست.

{کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی یابند. کرسیِ فرمانروایی او آسمانها و زمین را در بر گرفته، و نگهداری آنها بر او دشوار نیست، و اوست والایِ بزرگ.}(1)

از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق کتاب های پیشینیان و هر چه از نام هایت در کتاب های آن­ها است و به دعایی که برای دعاگویت مستجاب گردانی و از تو خواهم [بدان] خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق

ص: 230


1- . بقره / 255

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ: أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْوَاحِدِ الصَّمَدِ الْفَرْدِ الْمُتَعَالِی الَّذِی مَلَأَ کُلَّ شَیْ ءٍ الَّذِی لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْجَلِیلِ الْأَجَلِّ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَرِیمِ الْأَکْرَمِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ ... الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ ... الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یُشْرِکُونَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَرِیمِ الْعَزِیزِ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَخْزُونِ الْمَکْنُونِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَوْجَبْتَ بِهِ لِمَنْ سَأَلَکَ مَا سَأَلَکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِمَا تُحِبُّ أَنْ تَسْأَلَ بِهِ مِنْ مَسْأَلَةٍ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ الَّذِی سَأَلَکَ بِهِ عَبْدُکَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ فَأَتَیْتَهُ بِالْعَرْشِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْهِ طَرْفُهُ وَ أَسْأَلُکَ بِهِ وَ أَدْعُوکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِمَا دَعَاکَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ فَاسْتَجِبْ لِیَ اللَّهُمَّ فِیمَا أَسْأَلُکَ فَاسْتَجِبْ لِی قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیَّ طَرْفِی کَمَا أَتَیْتَ بِالْعَرْشِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْهِ طَرْفُهُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ- مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِزُبُرِ الْأَوَّلِینَ وَ مَا فِی زُبُرِ الْأَوَّلِینَ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ

ص: 230

زبور و آنچه از نام هایت در زبور است و آنچه به واسطه آن دعای هر که تو را خواند مستجاب گردانی و از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق تورات و آنچه از نامهایت در آن است و دعایی که به واسطه آن خواسته دعاگویت را مستجاب گردانی و از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق انجیل و آنچه از نامهایت در آن است و دعایی که به واسطه آن خواسته دعاگویت را مستجاب گردانی و از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق قرآن عظیم که بر خاتم پیامبران و سرور فرستادگان و رسولت، محمد صلی الله علیه و آله نازل فرمودی که درود و سلام فراوان خدا بر او و خاندان پاک و پاکیزه اش باد، ای پروردگار جهانیان.

از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق هر کتابی که بر یکی از آفریدگانت در آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه نازل فرمودی و آنچه از نام هایت در آن است و دعایی که به واسطه آن خواسته دعاگویت را مستجاب گردانی، و از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق هر نامی که از آن توست و یکی از آفریدگانت در آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه میان آن هاست تو را بدان نام خوانده و بدان از تو خواهم، خدایا که معبودی جز تو نیست به هر نامی که مخصوص توست و تو آن را برای خود برگزیده ای یا یکی از بندگانت را از آن آگاه ساخته ای یا کسی را مطلع نساخته ای، و از تو خواهم [بدان] ای خدایی که معبودی جز تو نیست، به آنچه بندگان شایسته ات تو را بدان خوانند و تو اجابتشان کنی. به تمام این ها از تو می­خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و این که ای آقای من! دعایم را مستجاب گردانی به آنچه تو را می­خوانم که به راستی تویی شنوای دعا و به بندگان مهربانی.

پروردگارا! ما دستانمان را به سوی تو دراز کرده ایم و این دستان با خواری به پروردگاری تو اقرار می کند و با دل هایی به تو امید د اریم که بر گناهان گذشته اندوهگینند. خدایا مقداری از هراس خویش را به ما قسمت کن تا بین ما و نافرمانیت حائل گردد و از فرمانبرداریت به اندازه ای که ما را به بهشتت برساند، و ما را از گوش ها و چشمانمان بهره مند گردان و مصیبت ما را در دینمان و دنیا را بزرگترین نگرانیمان قرار مده و آن را نهایت دانش ما مگردان و کسی را که بر ما رحم ندارد بر ما مسلط مکن و ما را از هر اندوه و سختی و غصه ای نجات ده، ای مهربان ترین مهربانان.

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب و هر شب، ای برکننده شب از روز که بناگاه شما را در تاریکی فرو می برد و خورشید را به [سوی] قرارگاه ویژه خود روان گرداند. تقدیرِ آن عزیز دانا این است. ای کسی که برای ماه منزل هایی معین کرده ای، تا چون شاخکِ خشکِ خوشه خرما برگردد. ای روشنایی بخش هر نور، ای سر حد نهایی هر اشتیاق و صاحب هر

ص: 231

بِالزَّبُورِ وَ مَا فِی الزَّبُورِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالتَّوْرَاةِ وَ مَا فِی التَّوْرَاةِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِالْإِنْجِیلِ وَ مَا فِی الْإِنْجِیلِ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- بِالْقُرْآنِ الْعَظِیمِ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ عَلَی خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ رَسُولِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ الطَّیِّبِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً- وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ کِتَابٍ أَنْزَلْتَهُ عَلَی أَحَدٍ مِمَّنْ خَلَقْتَ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِی ذَلِکَ مِنْ أَسْمَائِکَ وَ الدُّعَاءِ الَّذِی تُجِیبُ بِهِ مَنْ دَعَاکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّاکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِمَّنْ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ اصْطَفَیْتَ بِهِ لِنَفْسِکَ أَوْ أَطْلَعْتَ عَلَیْهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوْ لَمْ تُطْلِعْهُ عَلَیْهِ وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُمْ فَأَنَا أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ کُلِّهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی یَا سَیِّدِی بِمَا أَدْعُوکَ بِهِ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ بَارٌّ رَحِیمٌ بِالْعِبَادِ رَبَّنَا فَقَدْ مَدَدْنَا إِلَیْکَ أَیْدِیَنَا وَ هِیَ ذَلِیلَةٌ بِالاعْتِرَافِ بِرُبُوبِیَّتِکَ وَ رَجَوْنَاکَ بِقُلُوبٍ لِسَوَالِفِ الذُّنُوبِ مَهْمُومَةٌ اللَّهُمَّ فَاقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طَاعَتِکَ مَا یُبَلِّغُنَا بِهِ جَنَّتَکَ وَ مَتِّعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا وَ لَا الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّنَا وَ لَا تَجْعَلْهَا مَبْلَغَ عِلْمِنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لَا یَرْحَمُنَا وَ نَجِّنَا مِنْ کُلِّ هَمٍّ وَ شِدَّةٍ وَ غَمٍّ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ یَا سَالِخَ اللَّیْلِ مِنَ النَّهَارِ فَإِذَا أَنْتُمْ مُظْلِمُونَ وَ مُجْرِیَ الشَّمْسِ لِمُسْتَقَرِّهَا(1) ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ یَا مُقَدِّرَ الْقَمَرِ مَنازِلَ حَتَّی عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ یَا نُورَ کُلِّ نُورٍ یَا مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ وَلِیَّ کُلِ

ص: 231


1- 1. لمستقر لها خ ل.

نعمتی، ای خدا، ای بخشاینده، ای پاک، ای خدا، ای یگانه، ای خدا، ای یکتا، ای خدا، نام های نیکو و نمونه های والا و آخرت و دنیا از آن توست. [تو] {از نگاه های دزدانه و آنچه در دل ها نهان است}(1) آگاهی. از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و اشتباهم را ببخشی، ای مهربان ترین مهربانان!

روز شانزدهم

سرورمان حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روز بد یمن دائمی و پست است، پس در این روز مسافرت نکن؛ چرا که هر که در این روز سفر کند هلاک گردد و دچار پیشامدی ناگوار شود. پس از فعالیت در این روز بپرهیزید و تا میتوانید از درخواست حاجات پرهیز کنید و در پی خواسته ای نروید. دیدار با سلطان نیز در این روز خوشایند نیست .

در روایتی آمده است: این روز برای تجارت و فروش و شراکت و دریانوردی و برای ساخت و ساز و پی ریزی و برای هر کار خوبی مناسب است.

در روایتی دیگر آمده است: محبت و شهوت در این روز آفریده شد و در این روز مسافرت در دریا و خشکی خوب است. در این روز هر که را خواهی اجیر کن و به هر که خواهی بپرداز. هر که در این روز زاده شود حتما دیوانه و خسیس می شود.

در روایتی دیگر آمده که هر که از صبح تا ظهر این روز متولد شود دیوانه خواهد شد و اگر بعد از ظهر تا پایان روز زاده شود روزگار خوبی خواهد داشت و هر که در این روز بگریزد باز می گردد و هر که گم شود به سلامت باشد و هر که در این روز گمشده دارد بیابد و هر که در این روز بیمار گردد به زودی بهبود یابد.

مولایمان امیر المؤمنین علیه السلام نیز فرموده است: هر که در این روز بیمار گردد بیم مرگ او رود.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سبک است و در روایتی دیگر آمده که این روز، برای هر کاری که بخواهند، از کارها و اهداف و اقدامات، روز خوبی است و متولد این روز کارکن می شود و این روز برای تمام کارهای خوبی که بخواهند، مناسب است.

در روایت دیگری نیز آمده که این روز، روزی شوم است و هر که در آن زاده شود به ناچار دیوانه خواهد بود و هر که سفر کند نابود شود و برای کار نیک مناسب است ولی از فعالیت در این روز باید برحذر بود و خواب های این روز دو روز بعد تعبیر گردد.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گوید: مهر روز نام فرشته گماشته بر رحمت است.

ص: 232


1- . غافر / 19

نِعْمَةٍ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا قُدُّوسُ یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا فَرْدُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْآخِرَةُ وَ الْأُولَی تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی خَطِیئَتِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم السادس عشر

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ رَدِی ءٌ فَلَا تُسَافِرْ فِیهِ فَمَنْ سَافَرَ فِیهِ هَلَکَ وَ یَنَالُهُ مَکْرُوهٌ فَاجْتَنِبُوا فِیهِ الْحَرَکَاتِ وَ اتَّقُوا فِیهِ الْحَوَائِجَ مَا اسْتَطَعْتُمْ فَلَا تَطْلُبُوا فِیهِ حَاجَةً وَ یُکْرَهُ فِیهِ لِقَاءُ السُّلْطَانِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ: یَصْلُحُ لِلتِّجَارَةِ وَ الْبَیْعِ وَ الْمُشَارَکَةِ وَ الْخُرُوجِ إِلَی الْبَحْرِ وَ یَصْلُحُ لِلْأَبْنِیَةِ وَ وَضْعِ الْأَسَاسَاتِ وَ یَصْلُحُ لِعَمَلِ الْخَیْرِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ: خُلِقَتْ فِیهِ الْمَحَبَّةُ وَ الشَّهْوَةُ وَ هُوَ یَوْمُ السَّفَرِ فِیهِ جَیِّدٌ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ اسْتَأْجِرْ فِیهِ مَنْ شِئْتَ وَ ادْفَعْ فِیهِ إِلَی مَنْ شِئْتَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مَجْنُوناً لَا مَحَالَةَ وَ یَکُونُ بَخِیلًا.

وَ فِی رِوَایَةٍ: مَنْ وُلِدَ فِی صَبِیحَتِهِ إِلَی الزَّوَالِ کَانَ مَجْنُوناً وَ إِنْ وُلِدَ بَعْدَ الزَّوَالِ إِلَی آخِرِهِ صَلَحَتْ حَالُهُ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ یَرْجِعُ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ سَلِمَ وَ مَنْ ضَلَّتْ لَهُ ضَالَّةٌ وَجَدَهَا وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرِئَ عَاجِلًا.

قَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ مَرِضَ فِیهِ خِیفَ عَلَیْهِ الْهَلَاکُ.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف و فی روایة أنه یوم جید لکل ما یراد من الأعمال و النیات و التصرفات و المولود فیه یکون عاملا و هو یوم لجمیع ما یطلب فیه من الأمور الجیدة.

و فی روایة أنه یوم نحس من ولد فیه یکون مجنونا لا بد من ذلک و من سافر فیه یهلک و یصلح لعمل الخیر و یتقی فیه الحرکة و الأحلام تصح فیه بعد یومین.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه مهر روز اسم الملک الموکل بالرحمة.

ص: 232

دعای سلامتی در آغاز این روز

پناه می برم به قدرتمند بازدارنده و توانمند برتر و آیات روشن و محکم و نام های والا، کسی که از نجوا و راز و هر چه پنهان است خبر دارد و قدرت و دانشش بر اشیا احاطه دارد و قضا و قدرش به ناچار و بی چون و چرا بر آن ها جاری است. کلماتش تغییر ناپذیر و قضایش بازگشت ناپذیر است و او بر هر چیزی تواناست. خدایا به تو پناه جویم از شومی و بدی این روز، و از پیشامد و زیان آن به آیات و بزرگی­ات متوسل می شوم. به وسیله «هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خداوند بلند مرتبه بزرگ»، هر چه را از آزار و بلا و زیان آن بیم دارم، از خود و خانواده و فرزندانم و هر چه در حیطه اختیار من و در محدوده قدرت من است دفع کردم.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. خدایا به تو صبح کردم و شب کردم و به تو برخاستم و نشستم و به تو زنده می شوم و می میرم و بر تو توکل کنم و به وسیله تو هدایت یابم و به تو ایمان یافته ام و تسلیم و منقاد توام. معبودی جز تو نیست. یکتایی و شریکی نداری. نه ضدی داری و نه همتایی. از مخالف و همتا و از همدم و فرزندان منزهی. دیدگان تو را نبینند و تو آنان را بینی {و او لطیفِ آگاه است.}.(1)

خدایا بهترین صبح و بهترین شام و برترین قضا و والاترین تقدیر و بهترین آنچه را که قلم سرنوشت بر آن جاری شده از تو می­خواهم و از شر صبح و شر شام و شر قضا و قدر و شر آنچه قلم سرنوشت بر آن جاری شده به تو پناه برم. خدایا از فقر و نداری و از خواری و بیم و هراس، تنها به تو پناه آورم. خدایا من و این روز دو تن از آفریدگان تو هستیم، پس مرا تنها به بهترین صورت امتحان کن و جسارت بر محرماتت و نافرمانی­ات و کوچک شمردن حق آنچه را بر من واجب کرده ای به من نشان نده. به تو پناه می برم در این روز از انحراف و لغزش و آزمایش و سختی و جراحت و از دعای ستمدیده و از شر سرنوشتی که گذشته.

خدایا از هر گناه و خطایی که به درگاهت توبه کردم ولی توبه شکستم و آن را دوباره مرتکب شدم،

ص: 233


1- . انعام / 103
الْعُوذَةُ فِی أَوَّلِهِ

(1)

أَعُوذُ بِذِی الْقُدْرَةِ الْمَنِیعَةِ وَ الْقُوَّةِ الرَّفِیعَةِ وَ الْآیَاتِ الْبَیِّنَاتِ الْمُحْکَمَاتِ وَ الْأَسْمَاءِ الْمُتَعَالِیَاتِ الَّذِی یَعْلَمُ النَّجْوَی وَ السِّرَّ وَ مَا یَخْفَی وَ مُحِیطٌ بِالْأَشْیَاءِ قُدْرَةً وَ عِلْماً وَ یَمْضِی فِیهَا قَضَاؤُهُ حُکْماً وَ حَتْماً- لَا تَبْدِیلَ لِکَلِمَاتِهِ وَ لَا رَادَّ لِقَضَائِهِ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَعِیذُکَ مِنْ نَحْسِ هَذَا الْیَوْمِ وَ شَرِّهِ وَ أَسْتَجِیرُ بِآیَاتِکَ وَ کِبْرِیَائِکَ مِنْ مَکْرُوهِهِ وَ ضُرِّهِ دَرَأْتُ عَنْ نَفْسِی مَا أَخَافُ أَذِیَّتَهُ وَ بَلِیَّتَهُ وَ آفَتَهُ وَ عَنْ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَا حَوَتْهُ یَدِی وَ مَلِکَتْهُ حَوْزَتِی بِلَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاء

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ بِکَ أَصْبَحْتُ وَ بِکَ أَمْسَیْتُ وَ بِکَ قُمْتُ وَ قَعَدْتُ وَ بِکَ أَحْیَا وَ بِکَ أَمُوتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ بِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ أَسْلَمْتُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ- لَا ضِدَّ لَکَ وَ لَا نِدَّ لَکَ تَنَزَّهْتَ عَنِ الْأَضْدَادِ وَ الْأَنْدَادِ وَ الصَّاحِبَةِ وَ الْأَوْلَادِ لَا تُدْرِکُکَ الْأَبْصَارُ وَ أَنْتَ تُدْرِکُ الْأَبْصَارَ(2) وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ الصَّبَاحِ وَ خَیْرَ الْمَسَاءِ وَ خَیْرَ الْقَضَاءِ وَ خَیْرَ الْقَدَرِ وَ خَیْرَ مَا جَرَی بِهِ الْقَلَمُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الصَّبَاحِ وَ شَرِّ الْمَسَاءِ وَ شَرِّ الْقَضَاءِ وَ شَرِّ الْقَدَرِ وَ شَرِّ مَا جَرَی بِهِ الْقَلَمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفَقْرِ إِلَّا إِلَیْکَ وَ مِنَ الذُّلِّ إِلَّا لَکَ وَ مِنَ الْخَوْفِ إِلَّا مِنْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی وَ هَذَا الْیَوْمَ خَلْقَانِ مِنْ خَلْقِکَ فَلَا تَبْتَلِنِی فِیهِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ وَ لَا تُرِیَنِّی فِیهِ جُرْأَةً عَلَی مَحَارِمِکَ وَ لَا رُکُوباً لِمَعْصِیَتِکَ وَ لَا اسْتِخْفَافاً بِحَقِّ مَا افْتَرَضْتَهُ عَلَیَّ وَ أَعُوذُ بِکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنَ الزَّیْغِ وَ الزَّلَلِ وَ الْبَلَاءِ وَ الْبَلْوَی وَ مِنَ الْکَلْمِ وَ دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ وَ مِنْ شَرِّ کِتَابٍ قَدْ سَبَقَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ وَ کُلِّ خَطِیئَةٍ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ

ص: 233


1- 1. الدعاء فی أوله خ ل.
2- 2. و أنت خ ل.

از تو طلب بخشایش دارم، و از تو طلب آمرزش کنم برای هر پیمانی که برای تو بستم ولی بدان وفادار نماندم. خدایا از تو آمرزش می­ خواهم برای هر نعمتی که بر من ارزانی داشتی و من بدان نعمت بر نافرمانی­ات نیرو یافتم .

خدایا از تو آمرزش خواهم برای هر کاری که برای خشنودی تو کردم ولی اغراض دیگری به غیر از تو بدان مخلوط گشت. خدایا تویی پروردگار من، معبودی جز تو نیست، بر تو توکل کردم و تویی پروردگار عرش بزرگ. هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خداوند بلند مرتبه بزرگ.

خدایا هر چه تو خواهی خواهد شد و هر چه نخواهی نخواهد شد. می دانم که {خدا بر هر چیزی تواناست(1)و بازگشت [همه] به سوی اوست.}،(2) {و به راستی دانش خداوند هر چیزی را در بر گرفته است.}(3) و هر چه در نزد اوست را به شماره درآورده و علمش بدان احاطه دارد. خدایا به تو پناه آرم از شر نفسم و شر هر جنبنده ای که {مهار هستی اش را در دست داری. به راستی پروردگار من بر راه راست است.}(4) خدایا به تو و نام تو و کلمه تامه ات پناه می برم از شر عذابت و از شر بندگانت و پناه می برم به تو و کلمه تامه ات از شر شیطان رانده شده. خداوندا! از تو خواهم به حق «به نام خداوند بخشاینده مهربان». خدایا از تو خواهم به نام ها و کلمات تامه ات از شر آنچه بخشیده و خواسته می شود و از شر هر حسود و هر چه آشکار می دارد و بروز می دهد و آنچه پنهان می دارد.

خدایا به نام تو و کلمه تامه ات پناه می برم از شر آنچه قلم بر آن جاری شود و از شر آنچه تاریکی شب بر آن بپوشد و روز روشنیش را بر آن بگستراند. گواهی می دهیم که خدایی جز خدای یگانه نیست، {بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است.}(5) خدایا من ناتوانم پس در راه خشنودی خویش نیرومندم گردان و مرا به سوی خیر هدایت کن و اسلام را نهایت خشنودی من قرار ده. خدایا مرا به آنچه خواهم برسان. من ضعیف هستم، مرا در راه خواسته و مقصودم نیرومند گردان و من خوار و زبونم، تو به من عزت بخش و من محتاج و نیازمندم، پس به رحمت خویش مرا بی نیاز گردان، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا سلامت دنیا و آخرت را از تو خواهم و خیر و نیکی و تندرستی و بخشش را در دین و دنیا و آخرتم و در خانواده و اموالم از تو خواهانم. خدایا زشتی ها و عیوبم را بپوشان و مرا از بیم و هراسم امان ده و از لغزش هایم درگذر. خدایا مرا از روبرو و پشت سرم و سمت راست و چپم و از بالا و پایینم محافظت فرما و به تو پناه می برم از این که از زیر پایم غافلگیر شوم.

خدایا ای نور آسمان ها و زمین ها، ای آفریننده آسمان ها و زمین ها، ای باشکوه ارجمند، ای دادرس دادخواهان، ای فریادرس فریادخواهان، ای آخرین خواسته آرزومندان

ص: 234


1- . طلاق / 12
2- . مائده / 18
3- . طلاق / 12
4- . هود / 56
5- . توبه / 129

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ عَقْدٍ عَقَدْتُهُ لَکَ ثُمَّ لَمْ أَفِ لَکَ بِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ تَقَوَّیْتُ بِهَا عَلَی مَعْصِیَتِکَ اللَّهُمَّ وَ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ عَمَلٍ عَمِلْتُهُ لِوَجْهِکَ خَالَطَهُ مَا لَیْسَ لَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ إِنَّکَ مَا شِئْتَ کَانَ وَ مَا لَمْ تَشَأْ لَمْ یَکُنْ أَعْلَمُ- أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ- وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ أَحْصَی وَ أَحَاطَ بِمَا لَدَیْهِ خُبْراً اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ وَ بِاسْمِکَ وَ کَلِمَتِکَ التَّامَّةِ مِنْ شَرِّ عَذَابِکَ وَ مِنْ شَرِّ عِبَادِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ وَ بِکَلِمَتِکَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ مِنْ شَرِّ مَا یُعْطَی وَ مَا یُسْأَلُ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ حَاسِدٍ وَ مَا یُبْدِی وَ مَا یُعْلِنُ وَ مَا یُخْفِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِاسْمِکَ وَ کَلِمَتِکَ التَّامَّةِ مِنْ شَرِّ مَا یَجْرِی بِهِ الْقَلَمُ وَ مِنْ شَرِّ مَا یُظْلِمُ عَلَیْهِ اللَّیْلُ وَ یُضِی ءُ عَلَیْهِ النَّهَارُ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی ضَعِیفٌ فَقَوِّ فِی رِضَاکَ ضَعْفِی وَ خُذْ إِلَی الْخَیْرِ بِنَاصِیَتِی وَ اجْعَلِ الْإِسْلَامَ مُنْتَهَی رِضَایَ اللَّهُمَّ وَ صِلْ إِلَیَّ مَا أُرِیدُهُ إِنِّی ضَعِیفٌ فَقَوِّنِی لَمَّا أُرِیدُهُ وَ أَطْلُبُهُ وَ إِنِّی ذَلِیلٌ فعزنی [فَأَعِزَّنِی] وَ إِنِّی فَقِیرٌ فَأَغْنِنِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَسْأَلُکَ الْخَیْرَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الْعَفْوَ فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ فِی أَهْلِی وَ مَالِی اللَّهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَاتِی وَ آمِنْ رَوْعَاتِی وَ أَقِلَّ عَثَرَاتِی اللَّهُمَّ احْفَظْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی وَ مِنْ فَوْقِی وَ مِنْ تَحْتِی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ أَغْتَالَ مِنْ تَحْتِی اللَّهُمَّ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ یَا غَوْثَ الْمُسْتَغِیثِینَ یَا مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ

ص: 234

و برطرف کننده گرفتاری گرفتاران و زداینده غم اندوهگینان، ای پاسخگوی دعای درماندگان و برطرف کننده ناراحتی و تویی مهربان ترین مهربانان و پروردگار جهانیان. حاجتم را به پیشگاهت عرضه کردم و پاسخ تمام خواسته ها در نزد توست، ای خدا، ای خدا، ای خدا، پروردگارا، پروردگارا، پروردگارا، ای صاحب آمرزش و خشنودی و گذشت، ای گرامی ترین گرامیان، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا از تو خواهم به محمد پیامبرت که درودت بر او باد و به ابراهیم دوستت و موسی هم سخنت، عیسی روح و کلمه ات و به کلام موسی بر کوه و به تورات و نام های بزرگواری که در آن است و به انجیل عیسی و نام های بزرگوار و باعظمتی که در آن است و زبور داود و سخنان نیکویی که در آن است و تو آن را دوست داری و از آن خشنودی و به فرقان و قرآن و ذکر عظیم و نام های بزرگی که در آن است و تو آن را دوست داری و می پسندی و به آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و خاتم پیامبرانت، محمد بن عبدالله و به پسرعمویش که جانشین اوست و به اوصیای هدایتگر هدایت یافته.

از تو خواهم به هر وحیی که الهام کردی یا قضایی که حتمیش ساختی یا درخواست کننده ای که حاجتش را دادی یا ثروتمندی که محتاجش کردی یا نیازمندی که بی نیازش کردی یا گمراهی که هدایتش نمودی و از تو خواهم به حق آن نامت که بر هم سخنت موسی نازل کردی و از تو خواهم به آن نامت که به وسیله آن روزی بندگانت را تقسیم کردی ای پروردگار بندگان. و از تو خواهم به حق آن نامت که بر زمین نهادی و زمین ثبات یافت و از تو خواهم به آن نامت که بر کوه ها نهادی و استوار و برقرار گشت و زمین بدان آرام گرفت و بر آب ها نهادی و جوشیدند و از تو خواهم به حق آن نامت که عرشت بدان مستقر گشت و از تو خواهم به حق آن نامت که بر آسمان ها نهادی و استوار گشت و از تو خواهم به حق آن نامت که بر زمین نهادی و آرام گرفت.

از تو خواهم به حق نامت پاک پاکیزه، یکتای بی نیاز یگانه که از جانب تو از نوری آشکار در کتابت نازل شد و از تو خواهم به حق آن نامت که بر روز نهادی و روشن شد و از تو خواهم به حق آن نامت که بر شب نهادی و تیره شد و به بزرگی و کبریای تو و به نور ذاتت. از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و حفظ قرآن و دانش را روزیم گردانی و آن را با گوشت و خون و گوش و چشمم درآمیزی و به نیرو و قوت خویش جسمم را به وسیله آن به کار گیری؛ به راستی که هیچ نیرو و قوتی نیست

ص: 235

وَ الْمُفَرِّجَ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ وَ الْمُفَرِّجَ عَنِ الْمَهْمُومِینَ وَ مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ کَاشِفَ السُّوءِ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ إِلَهَ الْعَالَمِینَ أَنْزَلْتُ بِکَ حَاجَتِی وَ کُلُّ الْحَوَائِجِ فَمَرْجُوعُهَا(1)

إِلَیْکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ وَلِیَّ الْمَغْفِرَةِ وَ الرِّضْوَانِ وَ التَّجَاوُزِ یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِکَ وَ مُوسَی کَلِیمِکَ وَ عِیسَی رُوحِکَ وَ کَلِمَتِکَ (2)

وَ بِکَلَامِ مُوسَی عَلَی الْجَبَلِ وَ بِالتَّوْرَاةِ وَ مَا فِیهَا مِنَ الْأَسْمَاءِ الْجَلِیلَةِ وَ إِنْجِیلِ عِیسَی وَ مَا فِیهِ مِنَ الْأَسْمَاءِ الْجَلِیلَةِ الْمُعَظَّمَةِ وَ زَبُورِ دَاوُدَ وَ مَا فِیهِ مِنَ الْکَلَامِ الطَّیِّبِ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَرْضَاهُ وَ بِالْفُرْقَانِ وَ بِالْقُرْآنِ وَ الذِّکْرِ الْعَظِیمِ وَ مَا فِیهَا مِنَ الْأَسْمَاءِ الْجَلِیلَةِ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَرْضَاهُ وَ بِآدَمَ وَ نُوحٍ وَ إِبْرَاهِیمَ وَ مُوسَی وَ عِیسَی وَ خَاتَمِ أَنْبِیَائِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ بِابْنِ عَمِّهِ الْوَصِیِّ وَ الْأَوْصِیَاءِ الْهُدَاةِ الْمَهْدِیِّینَ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ وَحْیٍ أَوْحَیْتَهُ أَوْ قَضَاءٍ قَضَیْتَهُ أَوْ سَائِلٍ أَعْطَیْتَهُ أَوْ غَنِیٍّ أَفْقَرْتَهُ أَوْ فَقِیرٍ أَغْنَیْتَهُ أَوْ ضَالٍّ هَدَیْتَهُ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ عَلَی کَلِیمِکَ مُوسَی وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی قَسَمْتَ بِهِ أَرْزَاقَ عِبَادِکَ یَا رَبَّ الْعِبَادِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْأَرْضِ فَاسْتَقَرَّتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَأُرْسِیَتْ وَ قَامَتْ وَ سَکَنَتْ بِهِ الْأَرْضُ وَ عَلَی الْمِیَاهِ فَجَرَتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی اسْتَقَرَّ بِهِ عَرْشُکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاوَاتِ فَاسْتَوَتْ

وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْأَرْضِ فَاسْتَقَرَّتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الْوَتْرِ الْمُنْزَلِ فِی کِتَابِکَ مِنْ لَدُنْکَ مِنَ النُّورِ الْمُبِینِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی النَّهَارِ فَاسْتَنَارَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی اللَّیْلِ فَأَظْلَمَ وَ بِعَظَمَتِکَ وَ کِبْرِیَائِکَ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْزُقَنِی حِفْظَ الْقُرْآنِ وَ الْعِلْمَ وَ تُخَلِّطَهُ بِلَحْمِی وَ دَمِی وَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ تَسْتَعْمِلَ بِهِ جَسَدِی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ فَإِنَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ

ص: 235


1- 1. فمرجعها خ ل.
2- 2. و کلیمک خ.

جز به خدای بلند مرتبه بزرگ، ای بلند مرتبه، ای بزرگوار. هیچ قوتی نیست جز به تو ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و پروردگارا از تو خواهم هر نوع خیر و نیکی را، چه دیر و چه زودش، چه آن ها که می دانم و چه آن ها که نمی دانم و از تو خواهم بهشت را و هر گفتار یا کرداری را که مرا بدان نزدیک کند و از آتش دوزخ و هر گفتار یا کرداری که مرا بدان نزدیک گرداند به تو پناه آورم و از نیکی، آن چیزی را خواهم که بنده و رسولت محمد که درودت بر او باد آن را از تو درخواست کرد و به تو پناه جویم از آنچه بنده و رسولت محمد بن عبدالله صلواتک علیه و آله از آن به تو پناه جست و از تو می خواهم در آنچه بر من مقدر فرموده ای که عاقبتم را به هدایت ختم کنی. به رحمتت ای مهربا ترین مهربانان، ای زنده، ای پاینده، به رحمتت از تو فریاد خواهم و به نیرویت چنگ زدم و کمک گرفتم. هیچ وقت حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن مرا به خود وامگذار که من در برابر آن ناتوانم و تمام امورم را رو به راه گردان، به رحمتت ای مهربا ترین مهربانان و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است .

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به حق آن نامت که بدان اراده کردی بر خلق آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه و هر چه میان آن دو و در آن دو آفریدی و بدان اسم به تو پناه می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست، تو را بدان نام فرا می خوانم، خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام به تو پناه آورم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان اسم ایمان دارم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام فریاد جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام دست به دامن تو می شوم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان اسم یاری جویم.

خدایا معبودی جز تو نیست و به آن نام توکل می کنم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام به تو تقرب می جویم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام نیرو می یابم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام از تو درخواست می کنم. خدایا معبودی جز تو نیست و بدان نام تو را می خوانم. خدایا معبودی جز تو نیست، از تو خواهم آنچه را بدان اسم به درگاهت تو خواندم.

خدایا معبودی جز تو نیست، ای خدا، ای خدا، ای خدا، تو یکتایی و شریکی نداری. از تو خواهم ای بخشنده، ای بخشنده، ای بخشنده. به بخشش و بزرگی و عظمت و سخاوت و لطف و دهش و مهر و عطوفت و آمرزش و زیبایی و شکوه و عزت و سربلندیت، از تو خواهم آنچنان که مهر و

ص: 236

إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ یَا عَلِیُّ یَا کَرِیمُ- لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الصَّلَاةَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ آجِلِهِ وَ عَاجِلِهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ وَ مَا قَرَّبَ إِلَیْهَا مِنْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ النَّارِ وَ مَا قَرَّبَ مِنْهَا مِنْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ وَ أَسْأَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ مَا سَأَلَکَ بِهِ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ مُحَمَّدٌ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ أَسْتَعِیذُکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ- مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَسْأَلُکَ بِمَا قَضَیْتَ لِی مِنْ أَمْرِی أَنْ تَجْعَلَ لِی عَاقِبَتَهُ رُشْداً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ (1)

وَ بِقُوَّتِکَ اعْتَصَمْتُ وَ اعْتَضَدْتُ- لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً فَإِنِّی أَعْجَزُ عَنْهَا وَ أَصْلِحْ لِی شَأْنِی کُلَّهُ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِاسْمِکَ الَّذِی عَزَمْتَ بِهِ عَلَی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا خَلَقْتَ بَیْنَهُمَا وَ فِیهِمَا مِنْ شَیْ ءٍ وَ أَسْتَجِیرُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَدْعُوکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَلْجَأُ إِلَیْکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أُومِنُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَغِیثُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَضَرَّعُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَعِینُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَوَکَّلُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَرَّبُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَوَّی بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَدْعُوکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِمَا دَعْوَتُکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَسْأَلُکَ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ أَسْأَلُکَ بِکَرَمِکَ وَ مَجْدِکَ وَ جَدِّکَ وَ جُودِکَ وَ فَضْلِکَ وَ مَنِّکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ جَمَالِکَ وَ جَلَالِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ عِزِّکَ لَمَّا أَوْجَبْتَ لِی عَلَی نَفْسِکَ الَّتِی کَتَبْتَ

ص: 236


1- 1. استعنت خ ل.

رحمت خویش را بر من حتم فرمودی که به من بفرمایی: ای بنده ام! هر چه از من بخواهی در سلامت به تو ببخشایم و تا زمانی که زنده هستی آن را برایت جاودانه گردانم تا این که در سلامتی جان تو را با خشنودی بازستانم و [از تو خواهم که] مرا در زمره شکرگزاران مبعوث گردانی.

پناه می جویم به آن نام «خدایا معبودی جز تو نیست» و از تو کمک می خواهم، خدایا که معبودی جز تو نیست و بر تو توکل کنم، خدایا که معبودی جز تو نیست و به تو ایمان آورم، خدایا که معبودی جز تو نیست و به تو تقرب جویم، خدایا که معبودی جز تو نیست و به تو مشتاق هستم، خدایا که معبودی جز تو نیست و تو را خوانم خدایا که معبودی جز تو نیست و عاجزانه از تو می خواهم، خدایا که معبودی جز تو نیست. پس دعایم را مستجاب گردان و به حق ذات بخشنده ات به من ببخش، ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده. خدایا از تو خواهم بدان نام که معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. ای بزرگ، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان، و آن را از تو خواهم خدایا که معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست.

خدایا به حق این که معبودی جز تو نیست و به حق هر نامی که در ام الکتاب و کتاب مکنون یا در کتاب های پیشینیان و در صحیفه ها و در زبور و در الواح و تورات و انجیل و در کتاب آشکار کننده و در قرآن بزرگ بدان سوگند یاد کرده است. ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان و از تو خواهم خدایا، معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. و به تو روی آورم به حق پیامبرت، محمد، پیامبر رحمت که سلام و صلوات و برکات بر او باد. ای محمد! پدر و مادرم به فدایت، برای این حاجتم و تمام حاجاتم به وسیله تو به پروردگار تو و خودم روی آورم. معبودی نیست جز او که بخشاینده مهربان است و آن را از تو خواهم خدایا، معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. ای آفریننده بی همتا، ای جاوید فنا ناپذیر، ای زنده، ای زندگی بخش به مردگان، ای که بر اعمال هر کس ناظر و مسلطی، ای بخشاینده، ای مهربان. آن را از تو خواهم، خدایا معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. ای یکتای یگانه بی نیاز، به حق نام فرد بلند مرتبه­ات که تمام آسمان ها و زمین را آکنده ساخته است و به نام بی همتایت که چیزی با آن برابری نمی کند، ای بخشاینده، ای مهربان و آن را از تو خواهم خدایا! معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. خدایا! ای پروردگار بشر و پروردگار ابراهیم و پروردگار محمد بن عبدالله، خاتم پیامبران، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و بر من و پدر و مادر و

ص: 237

عَلَیْهَا الرَّحْمَةَ أَنْ تَقُولَ قَدْ آتَیْتُکَ یَا عَبْدِی مَهْمَا سَأَلْتَنِی فِی عَافِیَةٍ وَ أَدَمْتُهَا لَکَ مَا أَحْیَیْتُکَ حَتَّی أَتَوَفَّاکَ فِی عَافِیَةٍ إِلَی رِضْوَانِی وَ أَنْ تَبْعَثَنِی مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ أَسْتَجِیرُ وَ أَلُوذُ بِذَلِکَ الِاسْمِ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْتَغِیثُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أُومِنُ بِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَدْعُوکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَاسْتَجِبْ لِی وَ آتِنِی بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِذَلِکَ الِاسْمِ-(1) لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَظِیمُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِکُلِّ قَسَمٍ أَقْسَمْتَ بِهِ فِی أُمِّ الْکِتَابِ وَ الْکِتَابِ الْمَکْنُونِ أَوْ فِی زُبُرِ الْأَوَّلِینَ وَ فِی الصُّحُفِ وَ فِی الزَّبُورِ وَ فِی الصُّحُفِ وَ الْأَلْوَاحِ وَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ فِی الْکِتَابِ الْمُبِینِ وَ فِی الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ الصَّلَوَاتُ وَ الْبَرَکَاتُ یَا مُحَمَّدُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ فِی حَاجَتِی هَذِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِی إِلَی رَبِّکَ وَ رَبِّی- لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا بَارِئُ لَا نِدَّ لَکَ یَا دَائِمُ لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیُّ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی الْقَائِمَ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا وَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ بِاسْمِکَ الْوَتْرِ الْمُتَعَالِ الَّذِی یَمْلَأُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ کُلَّهَا وَ بِاسْمِکَ الْفَرْدِ الَّذِی لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَشَرِ وَ رَبَّ إِبْرَاهِیمَ وَ رَبَّ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ وَالِدَیَ

ص: 237


1- 1. اللّهمّ خ ل.

خانواده و فرزندان و برادران مؤمنم رحمت فرستی، ای مهربان ترین مهربانان!

از تو خواهم ای زنده ای که نمیرد، به تو و پیامبران و فرستادگانت و بهشت و آتشت و برانگیختن و رستاخیزت و نوید و هشدارت و به کتابت و کتاب هایت ایمان دارم و به آنچه از جانب تو آورد[ند] اعتراف می کنم و به تقدیرت خشنودم و گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست و تو یگانه ای و شریک و ضد و وزیر و همدم و فرزند و نظیر و شبیه و همنامی نداری و دیدگان تو را نبینند و تو آنان را ببینی و تویی دقیق آگاه و گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده توست. خدایا بر محمد و خاندان پاک او درود فرست و سلام و رحمت و برکات خداوند بر او باد.

خدایا آن را از تو خواهم، معبودی جز تو نیست. به حق نام بزرگت، که هیچ روزی، هیچ سائلی را کوچک یا بزرگ از خواسته اش باز نداری. ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان ترین مهربانان! و از تو خواهم خدایا، معبودی جز تو نیست، به راستی که معبودی جز تو نیست. ای مهربان، ای عطابخش، ای باشکوه ارجمند، معبودا و سرورا! ای زنده، ای پاینده، ای بزرگوار، ای بینیاز، ای زنده، معبودی جز تو نیست، ای بخشاینده، ای مهربان، تو شریکی نداری. معبودا و سرورا! ستایش از روی حق شناسی تو راست. تمام دعاهایم را مستجاب گردان و از آتش دوزخ به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا مرا از بهره مندترین بندگان در هر خیری قرار ده که این صبح تقسیم می کنی، از نوری که به وسیله آن هدایت می کنی یا رحمتی که می گسترانی یا تندرستی که پوشش دهی یا روزی ای که گسترش دهی یا گناهی که بیامرزی یا کار شایسته ای که بدان توفیق دهی یا دشمنی که دفع کنی یا بلایی که باز گردانی یا نحسی که به خوش یمنی مبدل گردانی، ای مهربان ترین مهربانان!

از تو خواهم به حق نامت یکتای یگانه بی همتای بی نیاز تک والا، پروردگار پیامبران و پروردگار ابراهیم و پروردگار محمد. من نیز به تو و پیامبران و فرستادگانت و بهشت و جهنمت و برانگیختن و رستاخیزت و نورت و نوید و هشدارت ایمان دارم. پس ای معبود من، مرا از آنچه ناپسند می داری باز دار و به چیزی که دوست داری رهنمون شو و سرنوشتی نیک در دنیا و آخرت برایم مقدر فرما؛ به راستی که تویی صاحب نیکی و توفیق دهنده به آن و تویی مهربان ترین مهربانان.

دعای آخر این روز

خدایا! ای پروردگار این شب و هر شب و این روز و هر روز، ای که شب را مایه آرامش

ص: 238

وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ أَسْأَلُکَ یَا حَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ أُومِنُ بِکَ وَ بِأَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ جَنَّتِکَ وَ نَارِکَ وَ بَعْثِکَ وَ نُشُورِکَ وَ وَعْدِکَ وَ وَعِیدِکَ وَ بِکِتَابِکَ وَ بِکُتُبِکَ وَ أُقِرُّ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِکَ وَ أَرْضَی بِقَضَائِکَ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ لَا ضِدَّ لَکَ وَ لَا نِدَّ لَکَ وَ لَا وَزِیرَ لَکَ وَ لَا صَاحِبَةَ لَکَ وَ لَا وَلَدَ لَکَ وَ لَا مِثْلَ لَکَ وَ لَا شَبِیهَ لَکَ وَ لَا سَمِیَّ لَکَ وَ لَا تُدْرِکُکَ الْأَبْصَارُ وَ أَنْتَ تُدْرِکُ الْأَبْصَارَ وَ أَنْتَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی لَا یَمْنَعُ سَائِلًا یَوْماً سَأَلَکَ مِنْ صَغِیرٍ أَوْ کَبِیرٍ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَإِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا کَرِیمُ یَا غَنِیُّ یَا حَیُّ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی لَکَ الْحَمْدُ شُکْراً اسْتَجِبْ لِی فِی جَمِیعِ مَا أَدْعُوکَ بِهِ وَ ارْحَمْنِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَفْضَلِ عِبَادِکَ نَصِیباً فِی کُلِّ خَیْرٍ تَقْسِمُهُ فِی هَذِهِ الْغَدَاةِ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا أَوْ عَافِیَةٍ تُجَلِّلُهَا أَوْ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ أَوْ ذَنْبٍ تَغْفِرُهُ أَوْ عَمَلٍ صَالِحٍ تُوَفِّقُ لَهُ أَوْ عَدُوٍّ تَقْمَعُهُ أَوْ بَلَاءٍ تَصْرِفُهُ أَوْ نَحْسٍ تُحَوِّلُهُ إِلَی سَعَادَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الْفَرْدِ الصَّمَدِ الْوَتْرِ الْمُتَعَالِی رَبِّ النَّبِیِّینَ وَ رَبِّ إِبْرَاهِیمَ وَ رَبِّ مُحَمَّدٍ فَإِنِّی أُومِنُ بِکَ وَ بِأَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ جَنَّتِکَ وَ نَارِکَ وَ بَعْثِکَ وَ نُشُورِکَ وَ نُورِکَ وَ وَعْدِکَ وَ وَعِیدِکَ فَاحْبِسْنِی یَا إِلَهِی مِمَّا تَکْرَهُ إِلَی مَا تُحِبُّ وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی فِی الْآخِرَةِ وَ الْأَوْلَی إِنَّکَ وَلِیُّ الْخَیْرِ وَ الْمُوَفِّقُ لَهُ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الْیَوْمِ وَ کُلِّ یَوْمٍ یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً

ص: 238

و شب و روز را دو نشانه قرار دادی. ای که هر چیزی را به روشنی آشکار نموده ای، ای خدا، ای عزتمند، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای بی نیاز، ای خدا، ای یگانه، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نام های نیکو و نمونه های والا و آخرت و دنیا تو را است. همه گناهانم را بیامرز و توبه و پاکدامنی را روزیم گردان و از خطایم درگذر و مرا به خاطر اشتباهم مؤاخذه مکن و در دنیا و آخرت به من نیکی عطا کن و مرا از عذاب آتش حفظ کن، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بد رفتاریم فزونی یافته و اشتباهاتم پی در پی گشته و نفسم به شماره افتاده و تویی آمرزنده هر خطا و بازگرداننده هر بلا، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و گناهان گذشته و آینده و پنهان و آشکار مرا ببخشی که یقیناً تو بر همه چیز توانایی.

روز هفدهم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی برگزیده و برای تمام خواسته ها نیک است و برای خرید و فروش و ازدواج و رفتن به دربار پادشاه و دیگر کارها مناسب است. برای هر خواسته ای خوب است، پس هر چه می خواهی در این روز طلب کن که روز خوبی است و نیرو در این روز خلق شده و در این روز فرشته مرگ آفریده شده و روزی است که حضرت حق در آن به یعقوب علیه السلام برکت داده و برای آبادانی و نهر سازی و درخت کاری روز خوبی است و سفر در این روز ناتمام ماند.

در روایت دیگری هم آمده که این روز، روزی میانه است که در آن باید از درگیری دوری کرد و کسی که در این روز قرض دهد به او باز نگردد و یا با سختی پس داده شود و کسی که در این روز قرضی بگیرد، آن را باز پس ندهد.

ابن معمر در روایت دیگری گفته است: این روز، روزی سنگین است و برای طلب حاجات مناسب نیست، از آن بر حذر باش و به فرزندان و غلامت نیکی کن. هر که در این روز بیمار شود بهبود یابد و خواب این روز دروغ است. هر که در این روز بگریزد پیدا می شود و هر که در این روز متولد شود عمرش طولانی گردد و اوضاعش به سامان و تربیتش درست شود و زندگی خوب و به دور از فقری خواهد داشت.

ایرانیان گفته اند که این روز، روزی سبک است و در روایتی دیگر آمده که روزی است سنگین و برای کار خیر مناسب نیست، در این روز به دنبال خواسته ای نرو. در روایت دیگری هم آمده که روزی خوب است و ازدواج و ختنه کردن و شراکت و تجارت و دیدار برادران و مضاربه در اموال در آن پسندیده است.

ص: 239

وَ جَاعِلَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ آیَتَیْنِ یَا مُفَصِّلَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَفْصِیلًا یَا اللَّهُ یَا عَزِیزُ یَا اللَّهُ یَا وَهَّابُ یَا اللَّهُ یَا صَمَدُ یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْآخِرَةُ وَ الْأَوْلَی اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا وَ ارْزُقْنِی التَّوْبَةَ وَ الْعِصْمَةَ وَ أَقِلْ عَثْرَتِی وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِخَطِیئَتِی وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنَّ إِسَاءَتِی قَدْ کَثُرَتْ وَ خَطَایَایَ قَدْ تَتَابَعَتْ وَ نَفْسِی قَدْ تَقَطَّعَتْ وَ أَنْتَ غَافِرُ کُلِّ خَطِیئَةٍ وَ دَافِعُ کُلِّ بَلِیَّةٍ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا قَدَّمْتُ وَ مَا أَخَّرْتُ وَ مَا أَسْرَرْتُ وَ مَا أَعْلَنْتُ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم السابع عشر

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ صَافٍ مُخْتَارٌ لِجَمِیعِ الْحَوَائِجِ یَصْلُحُ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ التَّزْوِیجِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ فَاطْلُبْ فِیهِ مَا تُرِیدُ فَإِنَّهُ جَیِّدٌ خُلِقَتْ فِیهِ الْقُوَّةُ وَ خُلِقَ فِیهِ مَلَکُ الْمَوْتِ وَ هُوَ الَّذِی بَارَکَ فِیهِ الْحَقُّ عَلَی یَعْقُوبَ علیه السلام جَیِّدٌ صَالِحٌ لِلْعِمَارَةِ وَ فَتْقِ الْأَنْهَارِ وَ غَرْسِ الْأَشْجَارِ وَ السَّفَرُ فِیهِ لَا یَتِمُّ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: هَذَا الْیَوْمُ مُتَوَسِّطٌ یُحْذَرُ فِیهِ الْمُنَازَعَةُ وَ مَنْ أَقْرَضَ فِیهِ شَیْئاً لَمْ یُرَدَّ إِلَیْهِ وَ إِنْ رُدَّ فَیُجْهَدُ وَ مَنِ اسْتَقْرَضَ فِیهِ شَیْئاً لَمْ یَرُدَّهُ.

وَ قَالَ ابْنُ مَعْمَرٍ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: إِنَّهُ یَوْمٌ ثَقِیلٌ لَا یَصْلُحُ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ فَاحْذَرْ فِیهِ وَ أَحْسِنْ إِلَی وُلْدِکَ وَ عَبْدِکَ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یَبْرَأُ وَ الرُّؤْیَا فِیهِ کَاذِبَةٌ وَ الْآبِقُ فِیهِ یُوجَدُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ عَاشَ طَوِیلًا وَ صَلَحَتْ حَالُهُ وَ تَرْبِیَتُهُ وَ یَکُونُ عَیْشُهُ طَیِّباً لَا یَرَی فِیهِ فَقْراً.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف و فی روایة أخری أنه یوم ثقیل غیر صالح لعمل الخیر فلا تلتمس فیه حاجة و فی روایة أخری یوم جید مختار یحمد فیه التزویج و الختانة و الشرکة و التجارة و لقاء الإخوان و المضاربة للأموال.

ص: 239

سلمان فارسی رحمه الله نیز گفته است: سروش روز، نام فرشته گماشته بر نگهبانی جهان یعنی جبرییل علیه السلام است.

دعای اول این روز

خدایا! ای پروردگار این روز جدید و این ماه جدید که سایه اش گسترده است و اگر می خواست، آن را ساکن قرار می داد، آنگاه خورشید را بر آن دلیل گردانید. سپس آن [سایه] را اندک اندک به سوی خود باز گرفت. ای صاحب عطا و بخشش و بزرگی! معبودی جز تو نیست، دانای به غیب و شهودی. ای بخشاینده، ای مهربان، ای خدا، معبودی جز تو نیست. ای پادشاه، ای پاکیزه، ای سلامت بخش، ای مؤمن [به حقیقت حقه خویش]، ای نگهبان، ای شکست ناپذیر، ای جبار، ای متکبر، ای آفریننده، ای پدید آورنده، ای صورتگر، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نام های نیکو و نمونه های والا و آخرت و دنیا تو را است. همه گناهانم را بیامرز ای آمرزنده گناهان! تو پروردگار منی و من بنده تو هستم و به گناه خویش اعتراف می کنم. کار بدی مرتکب شدم و بر خویشتن ستم کردم، مرا ببخش. به راستی که جز تو کسی گناهان را نمی آمرزد، ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشایشگر مهربان - معبودی نیست جز خدای یگانه و او را شریکی نیست. فرمانروایی و ستایش او را است. زنده می کند و می میراند - و می میراند و زنده می کند و او زنده ای است که نمیرد. خیر و نیکی در دست اوست و او بر همه چیز تواناست. خدایا من به وسیله تو گشایش می خواهم و درخواست موفقیت دارم و به تو شب و روزم را سپری می کنم و به تو زنده هستم و می میرم و به درگاه تو توبه می کنم. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا در مقام و منزلت در پیشگاهت از بهترین بندگان و بهره ام را از هر خیری که در این روز تقسیم می کنی بهترین قرار ده، از نوری که آن را مایه هدایت گردانی یا رحمتی که می گسترانی یا روزی ای که پراکنده گردانی یا شری که دفع کنی یا بلایی که دور کنی یا اندوهی که برطرف نمایی.

خدایا من در نعمت و تندرستی­ات صبح کرده ام پس نعمت و تندرستی­ات را بر من تمام کن و سپاست را روزیم گردان. خدایا به نور تو هدایت شدم و از لطفت بی نیاز گشتم و به تو روز و شبم را گذراندم. تو را و فرشتگانت و حاملان عرشت و ساکنین آسمان ها و زمینت و تمام آفریدگانت را شاهد می­گیرم که من گواهی می دهم که تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست، یکتایی و شریکی نداری و این که محمد - صلی الله علیه و آله - بنده و فرستاده توست. خدایا از تو خواهم که پاداشی را که امروز با این گواهی برایم نوشتی در روز قیامت نصیبم گردانی، در حالی که به واسطه آن از من خشنود شده باشی که به راستی تو بر همه چیز توانایی.

ص: 240

و قال سلمان الفارسی رحمه الله سروش روز اسم الملک الموکل بحراسة العالم و هو جبرئیل علیه السلام.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ هَذَا الشَّهْرِ الْجَدِیدِ مَادَّ الظِّلِّ وَ لَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ سَاکِناً ثُمَّ جَعَلَ الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا ثُمَّ قَبَضَهُ إِلَیْهِ قَبْضاً یَسِیراً یَا ذَا الْجُودِ وَ الطَّوْلِ وَ الْکِبْرِیَاءِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَلِکُ یَا قُدُّوسُ یَا سَلَامُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا خَالِقُ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْآخِرَةُ وَ الْأَوْلَی اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ کُلَّهَا یَا غَافِرَ الْخَطَایَا أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ الْمُقِرُّ بِذَنْبِهِ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی بِکَ أَسْتَفْتِحُ وَ بِکَ أَسْتَنْجِحُ وَ بِکَ أُمْسِی وَ بِکَ أُصْبِحُ وَ بِکَ أَحْیَا وَ بِکَ أَمُوتُ وَ إِلَیْکَ التَّوْبَةُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَفْضَلِ عِبَادِکَ مَنْزِلَةً عِنْدَکَ نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تَقْسِمُهُ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا أَوْ رِزْقٍ تَبْسُطُهُ أَوْ شَرٍّ تَدْفَعُهُ أَوْ بَلَاءٍ تَرْفَعُهُ أَوْ هَمٍّ تَکْشِفُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی قَدْ أَصْبَحْتُ فِی نِعْمَتِکَ وَ عَافِیَتِکَ فَتَمِّمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ عَافِیَتَکَ وَ ارْزُقْنِی شُکْرَکَ اللَّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْتُ وَ بِکَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِکَ وَ سُکَّانَ سَمَاوَاتِکَ وَ أَرْضِکَ وَ جَمِیعَ خَلْقِکَ أَنِّی أَشْهَدُ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ اللَّهُمَّ مَا کَتَبْتَ لِی فِی هَذَا النَّهَارِ بِهَذِهِ الشَّهَادَةِ أَسْأَلُکَ أَنْ تَبْلُغَنِی بِهَا فِی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ رَضِیتَ بِهَا عَنِّی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 240

منزهی تو و معبودی جز تو نیست. تویی الله پروردگار جهانیان. منزهی تو خدایی که معبودی جز تو نیست. {فرمانروای پاک سلامت[بخش] ومؤمن [به حقیقت حقّه خود ] و نگهبان}(1) تویی. منزهی تو خدای {خالق نوآفرین}(2)، منزه است خدای مهربان متکبر. منزهی تو خدای صورتگر سنجیده کار. منزهی تو خدای شنوای دانا. منزهی تو خدای یاریگر راستگو. منزهی تو خدای زنده پاینده. منزهی تو خدای دقیق وسعت بخش. منزهی تو خدای بلند مرتبه بزرگ. منزهی تو خدای نوآور یکتا. منزهی تو خدای آمرزنده مهربان. منزهی تو خدای ستوده بزرگوار. منزهی تو خدای سپاس پذیر بردبار.

منزهی تو خدای آغازگر بازگرداننده. منزهی تو خدای آشکار پنهان. منزهی تو خدای اول و آخر. منزهی تو خدای آمرزنده بخشنده. منزهی تو خدای یگانه یکتا. منزهی تو خدا، سرور تکیه گاه و بی نیاز. منزهی تو خدای سپاس پذیر والا. منزهی تو خدای شکست ناپذیر [بزرگ] بزرگوار. منزهی تو خدای فرمانروای حق آشکار. منزهی تو خدای برانگیزنده، ارث برنده. منزهی تو خدای نزدیک اجابتگر.

منزهی تو خدای باقی مهرپیشه. منزهی تو خدای گرد آورنده و گسترش دهنده [روزی بخش و روزی گیرنده]. منزهی تو خدای استوار نعمت بخش. منزهی تو خدای آفریننده روزی رسان. منزهی تو خدای بی نیاز صاحب اختیار. منزهی تو خدای توانمند مقتدر. منزهی تو خدای توبه پذیر بخششگر. منزهی تو خدای آگاه نوآفرین. منزهی تو خدای آفریننده آغاز. منزهی تو خدای زندگی بخش میراننده. منزهی تو خدای مهربان عطابخش. منزهی تو خدای نزدیک گشایشگر. منزهی تو خدای سپاس پذیر بسیار روزی رسان. منزهی تو خدای پاک پاکیزه. منزهی تو خدای والای باقی. منزهی تو خدای پاینده پابرجا.

منزهی تو خدای فرمانروای شکست ناپذیر هدایتگر. منزهی تو خدای توانمند پابرجا. منزهی تو خدای نعمت بخش با لطف و کرم. منزهی تو خدای چیره عطابخش. منزهی تو خدای کفیل بلندمرتبه. منزهی تو خدای آغاز یاریگر. منزهی تو خدای نیکوکار زیبایی بخش. منزهی تو خدای آفریننده راستگو. منزهی تو خدایی که بهترین رحم کنندگان هستی. منزهی تو خدایی که بهترین روزی دهندگانی. منزهی تو خدایی که بهترین جداکنندگانی. منزهی تو خدایی

ص: 241


1- . حشر / 23
2- . حشر / 24

سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْتَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ سُبْحَانَ اللَّهِ الْحَنَّانِ الْمُتَکَبِّرِ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُصَوِّرُ الْحَکِیمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ النَّصِیرُ الصَّادِقُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ اللَّطِیفُ الْوَاسِعُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْبَدِیعُ الْأَحَدُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْغَفُورُ الْوَدُودُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْحَمِیدُ الْمَجِیدُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الشَّکُورُ الْحَلِیمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُبْدِئُ الْمُعِیدُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْغَفُورُ الْغَفَّارُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ السَّیِّدُ السَّنَدُ الصَّمَدُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الشَّکُورُ الْمُتَعَالِ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْعَظِیمُ الْکَرِیمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْبَاقِی الرَّءُوفُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ السَّدِیدُ الْمُنْعِمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْغَنِیُّ الْوَلِیُّ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَادِرُ الْمُقْتَدِرُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ التَّوَّابُ الْوَهَّابُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْخَبِیرُ الْبَارِئُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْفَاطِرُ الْأَوَّلُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَرِیبُ الْفَتَّاحُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الشَّکُورُ الرَّزَّاقُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الطُّهْرُ الطَّاهِرُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الرَّفِیعُ الْبَاقِی سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَیُّومُ الْقَائِمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمَلِکُ الْعَزِیزُ الْهَادِی سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَوِیُّ الْقَائِمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُنْعِمُ الْمُتَفَضِّلُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْغَالِبُ الْمُعْطِی سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْکَفِیلُ الْمُتَعَالِ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْأَوَّلُ النَّصِیرُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُحْسِنُ الْمُجْمِلُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْفَاطِرُ الصَّادِقُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِینَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ خَیْرُ الْفَاصِلِینَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ

ص: 241

که بهترین آمرزندگانی. منزهی تو خدای توانمند مهربان. منزهی تو خدای شکست ناپذیر سنجیده کار.

منزهی تو که {معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم. پس [دعای] او را برآورده کردیم و او را از اندوه رهانیدیم، و مؤمنان را [نیز] چنین نجات می دهیم.}،(1) {خدا ما را بس است و نیکو حمایتگری است.}(2)

به نام خداوند رحمتگر مهربان. {اوست خدایی که جز او معبودی نیست؛ همان فرمانروای پاک سلامت[بخش، و] مؤمن [به حقیقت حقّه خود که] نگهبان، عزیز، جبّار [و] متکبّر [است]. پاک است خدا از آنچه [با او] شریک می گردانند.}،(3) {خالق نوساز صورتگر.}(4)آمرزنده، چیره، بخشنده، روزی بخش، گشایشگر، دانا، بینا، سنجیده کار، دادگر، دقیق، آگاه، بزرگ، عطابخش، بردبار، صورتگر، سپاس پذیر، بزرگوار، نگهدار، فریادرس، باشکوه، حسابگر، نگهبان، اجابتگر، وسعت بخش، مهرپیشه، برانگیزنده، ارث برنده، گواه، حق، وکیل، نیرومند، استوار، سرپرست، ستوده.

خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست. من نیازمندی هستم که امروزم را به صبح کرده ام، ای مولای من و تو در تمام کارها مایه اطمینان و امید من هستی، پس برایم خیر و نیکی را مقدر فرما و هر گونه شری را از من باز گردان. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست. تو دعایم را شنیده ای پس آن را مستجاب گردان و از [گناهانم] آگاهی پس مرا را بیامرز و آنچنان که شایسته آنی با من رفتار کن؛ چرا که تو اهل تقوی و معرفت هستی و من اهل گناه و خطا هستم و تو مولای من و آفریدگار و برانگیزنده و روزی دهنده من هستی. بنده ضعیف به چه کسی روی نیاز آورد جز مولای خود؟ پس بر من نظر رحمت و آمرزش و خشنودی بیفکن که با آن نگاه مرا از غیر خودت بی نیاز کنی و مرا به اندازه چشم بر هم زدنی به خودم و به هیچ یک از مخلوقاتت وامگذار، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان! و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

معبودی جز تو نیست که برطرف گرداننده هر گرفتاری هستی. معبودی جز تو نیست که عزیز گرداننده هر زبونی هستی. معبودی جز تو نیست که همدم هر تنها هستی. معبودی جز تو نیست که بی نیاز کننده هر نیازمند هستی. معبودی جز تو نیست که نیروی هر ناتوان هستی. معبودی جز تو نیست که برطرف کننده هر اندوه هستی. معبودی جز تو نیست که برآورنده هر خواسته هستی. معبودی جز تو نیست که صاحب هر نیکی هستی. معبودی جز تو نیست که نهایت هر آرزو هستی. معبودی جز تو نیست که دور کننده هر بلا و سختی هستی. معبودی جز تو نیست که دانای هر نهانی. معبودی جز تو نیست که در هر

ص: 242


1- . انبیا / 88-87
2- . آل عمران / 173
3- . حشر / 23
4- . حشر / 24

اللَّهُ خَیْرُ الْغَافِرِینَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْقَوِیُّ الرَّحِیمُ سُبْحَانَکَ أَنْتَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ سُبْحَانَکَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ الْغَفَّارُ الْقَهَّارُ الْوَهَّابُ الرَّزَّاقُ الْفَتَّاحُ الْعَلِیمُ الْبَصِیرُ الْحَکِیمُ الْعَدْلُ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ الْعَظِیمُ الْمُعْطِی الْحَلِیمُ الْمُصَوِّرُ الشَّکُورُ الْکَبِیرُ الْحَفِیظُ الْمُغِیثُ الْجَلِیلُ الْحَسِیبُ الرَّقِیبُ الْمُجِیبُ الْوَاسِعُ الْوَدُودُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ الشَّهِیدُ الْحَقُّ الْوَکِیلُ الْقَوِیُّ الْمَتِینُ الْوَلِیُّ الْحَمِیدُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِنِّی فَقِیرٌ أَصْبَحْتُ فِی هَذَا الْیَوْمِ یَا مَوْلَایَ وَ أَنْتَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی فِی الْأُمُورِ کُلِّهَا فَاقْضِ لِی یَا رَبِّ بِخَیْرٍ وَ اصْرِفْ عَنِّی کُلَّ شَرٍّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَدْ سَمِعْتُ فَاسْتَجِبْ وَ قَدْ عَلِمْتُ فَاغْفِرْ لِی وَ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ فَافْعَلْ بِی فَإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ وَ أَنَا فَأَهْلُ الذُّنُوبِ وَ الْخَطَایَا وَ أَنْتَ مَوْلَایَ وَ خَالِقِی وَ بَاعِثِی وَ رَازِقِی وَ إِلَی مَنْ یَرْجِعُ الْعَبْدُ الضَّعِیفُ إِلَّا إِلَی مَوْلَاهُ فَانْظُرْ إِلَیَّ مِنْکَ نَظْرَةَ رَحْمَةٍ وَ مَغْفِرَةٍ وَ رِضْوَانٍ تُغْنِینِی بِتِلْکَ النَّظْرَةِ عَمَّنْ سِوَاکَ وَ لَا تَکِلْنِی یَا رَبِّ إِلَی نَفْسِی وَ لَا إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ طَرْفَةَ عَیْنٍ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمُفَرِّجُ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عِزُّ کُلِّ ذَلِیلٍ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أُنْسُ کُلِّ وَحِیدٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ غِنَی کُلِّ فَقِیرٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قُوَّةُ کُلِّ ضَعِیفٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ کُرْبَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قَاضِی کُلِّ حَاجَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ حَسَنَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ (1)

مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ دَافِعُ کُلِّ بَلِیَّةٍ وَ سَیِّئَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَالِمُ کُلِّ خَفِیَّةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ حَاضِرُ

ص: 242


1- 1. لا إله إلّا اللّه خ ل و هکذا فیما یأتی.

امر پوشیده ای حضور داری. معبودی جز تو نیست که شاهد هر صحبت محرمانه هستی. معبودی جز تو نیست که زداینده هر بلا هستی. معبودی جز تو نیست که همه چیز در برابر تو خاشع است. معبودی جز تو نیست که همه چیز در برابرت فروتن گشته است. معبودی جز تو نیست که همه چیز از تو در هراس است. معبودی جز تو نیست و همه چیز در برابر تو خوار و حقیر گشته. معبودی جز تو نیست و همه چیز مشتاق و شیفته توست. معبودی جز تو نیست، هر چیزی از تو بیمناک و به سوی تو گریزان است. معبودی جز تو نیست و همه چیز به قدرت تو دایر و برقرار است. معبودی جز تو نیست، بازگشت همه چیز به سوی توست. معبودی جز تو نیست، همه چیز به تو محتاج و نیازمند است. معبودی جز تو نیست، همه چیز به سوی تو باز گردد.

معبودی جز تو نیست، یکتایی و شریکی نداری. معبودی یگانه هستی و ستایش و فرمانروایی و بزرگی تو را است. زنده می کنی و می میرانی و خود زنده ای نامیرا هستی. خیر و نیکی در دست توست و تو بر همه چیز توانا هستی. معبودی جز تو نیست، یکتایی و شریکی نداری، یگانه بی نیازی که {نه کس را زاده، نه زاییده از کَس و او را هیچ همتایی نباشد.}(1)و نه همدم و نه فرزندی اختیار کرده است. معبودی جز تو نیست پیش از هر چیز، معبودی جز تو نیست پس از هر چیز، معبودی جز تو نیست که نهایت هر چیز هستی، معبودی جز تو نیست، تو باقی می مانی و همه چیز نابود می گردد. تو جاویدی زوال ناپذیر هستی.

معبودی جز تو نیست، زنده و پاینده ای و نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران. برپادارنده عدالت هستی. معبودی جز تو نیست، شکست ناپذیر و سنجیده کار و دادگری. معبودی جز خدا نیست، منزه است او که آفریننده آسمان ها و زمین و پروردگار عرش بزرگ است. مهربان نعمت بخش، باشکوه ارجمند .

معبودی نیست جز خدای بلند مرتبه بزرگ، معبودی نیست جز خدای بردبار بزرگوار، معبودی نیست جز خدا که پروردگار آسمان ها و زمین هاست و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد. او راست فرمانروایی و او راست ستایش. زنده می کند و می میراند و خود زنده ای نامیراست. هر خیری به دست اوست و او بر همه چیز تواناست و گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، معبودی یکتا و یگانه که نه همدمی اختیار کرده و نه فرزندی و هیچ کس همتای او نیست. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، گواهی که امید دارم به وسیله آن مرا از آتش پناه دهی و گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، گواهی که امید دارم مرا بدان به بهشت وارد گردانی.

گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، تا زمانی که کوه های استوار برقرار هستند و پس از نابودی آن ها تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست، تا زمانی که روح در جسمم باشد و پس از خروج آن از

ص: 243


1- . توحید / 4-3

کُلِّ سَرِیرَةٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کَاشِفُ کُلِّ بَلْوَی- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ خَاشِعٌ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ دَاخِرٌ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مُشْفِقٌ مِنْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ ضَارِعٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ رَاغِبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ رَاهِبٌ مِنْکَ هَارِبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ قَائِمٌ بِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مَصِیرُهُ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ فَقِیرٌ مُفْتَقِرٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ کُلُّ شَیْ ءٍ مُنِیبٌ إِلَیْکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ إِلَهاً وَاحِداً لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْمَجْدُ تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ أَنْتَ حَیٌّ لَا تَمُوتُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مُنْتَهَی کُلِّ شَیْ ءٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تَبْقَی وَ یَفْنَی کُلُّ شَیْ ءٍ الدَّائِمُ لَا زَوَالَ لَکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ قَائِمٌ بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ الْعَدْلُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ سُبْحَانَهُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا أَنْ تُجِیرَنِی مِنَ النَّارِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو أَنْ تُدْخِلَنِی بِهَا الْجَنَّةَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا دَامَتِ الْجِبَالُ الرَّاسِیَةُ وَ بَعْدَ زَوَالِهَا أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مَا دَامَتِ الرُّوحُ فِی جَسَدِی وَ بَعْدَ خُرُوجِهَا مِنْ

ص: 243

جسمم تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد بر شادابی پیش از سستی و بر سستی پس از شادابی و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد بر جوانی پیش از پیری و بر پیری پس از جوانی و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست و او شریکی ندارد، بر آسایش پیش از مشغولیت و بر مشغولیت پس از آسایش و در حال تا همیشه.

و از تو خواهم به نام عظیمت که آن را در قرآن بزرگ نازل فرمودی و به واسطه آن هیچ درخواست کننده ای را از خواسته اش، خواه کوچک و یا بزرگ محروم نگردانی. از تو خواهم ای مهربان، ای عطابخش، ای باشکوه ارجمند، ای زنده، ای بی نیاز. معبودی جز تو نیست، به حق این که معبودی جز تو نیست بر محمد و خاندان او درود فرست و به تن و گوش و چشم و تمام اعضا و جوارحم سلامتی ببخش و سپاسگزاری و یادت را در هر حال و همواره روزیم گردان .

معبودی جز تو نیست تا زمانی که پاهایم راه روند و پس از آن که از کار افتند و در هر حال و همواره. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، تا زمانی که دستانم در کارند و نیز آن زمان که از کار بیفتند و بعد از نابودی آن ها و در هر حال و همواره. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که گوش ها بشنوند و زمانی که از کار افتند و در هر حال و تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که چشم هایم ببینند و زمانی که قادر به دیدن نباشند و در هر حال و تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که زبانم حرکت کند و زمانی که از حرکت باز ایستد و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، یکتاست و همتایی ندارد، تا آن زمان که لب ها و زبانم حرکت کنند و زمانی که از حرکت باز ایستند و در هر حال و تا ابد.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، پیش از وارد شدن در قبر و در هر حال تا ابد. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، پس از ورود در قبرم و در هر حال تا همیشه. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، در شب چون فرو پوشد. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، در روز چون جلوه گری آغازد. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد در آخرت و دنیا.

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، گواهی که آن را برای هراس روز قیامت ذخیره گردانم

ص: 244

جَسَدِی أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی النَّشَاطِ قَبْلَ الْکَسَلِ وَ عَلَی الْکَسَلِ بَعْدَ النَّشَاطِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی الشَّبَابِ قَبْلَ الْهَرَمِ وَ عَلَی الْهَرَمِ بَعْدَ الشَّبَابِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ عَلَی الْفَرَاغِ قَبْلَ الشُّغُلِ وَ عَلَی الشُّغُلِ بَعْدَ الْفَرَاغِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ فِی الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ الَّذِی لَا تَمْنَعُ سَائِلًا بِهِ مَا سَأَلَکَ مِنْ صَغِیرٍ وَ کَبِیرٍ أَسْأَلُکَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا حَیُّ یَا غَنِیُّ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ هَبْ لِیَ الْعَافِیَةَ فِی جَسَدِی وَ فِی سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ فِی جَمِیعِ جَوَارِحِی وَ ارْزُقْنِی شُکْرَکَ وَ ذِکْرَکَ فِی کُلِّ حَالٍ أَبَداً- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَا مَشَتِ الرَّجُلَانِ وَ بَعْدَ مَا لَمْ تَمْشِیَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مَا عَمِلَتِ الْیَدَانِ وَ مَا لَمْ تَعْمَلَا وَ بَعْدَ فَنَائِهِمَا وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا سَمِعَتِ الْأُذُنَانِ وَ بَعْدَ مَا لَا تَسْمَعَانِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا أَبْصَرَتِ الْعَیْنَانِ وَ بَعْدَ مَا لَا تَبْصُرَانِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا تَحَرَّکَ اللِّسَانُ وَ بَعْدَ مَا لَا یَتَحَرَّکُ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مَا تَحَرَّکَتِ الشَّفَتَانِ وَ اللِّسَانُ وَ مَا لَمْ یَتَحَرَّکْ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ قَبْلَ دُخُولِی قَبْرِی وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ بَعْدَ دُخُولِی فِیهِ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ أَبَداً أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَذْخَرُهَا لِهَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ

ص: 244

و گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که بدان امید رهایی از آتش دوزخ را دارم. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که بدان امید ورود به بهشت را دارم. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی حق و خالصانه و گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، گواهی که امید آن دارم که خداوند زبانم را به هنگام خروج روح و جانم بدان گویا کند. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد تا همیشه و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است .

گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست و یکتاست و همتایی ندارد، گواهی که بدان امید گذر از صراط و و رهایی از آتش و ورود به بهشت را دارم. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که امید دارم خداوند زبانم را به هنگام خروج جانم بدان گویا کند. گواهی می دهم که خدایی جز الله نیست، گواهی که امیدوارم پروردگارم بدان مرا در زندگی و پس از مرگم سعادتمندم کند، چه با گستراندن طاعت و چه با آمرزش گناهان یا وسعت در روزی و یا دور کردن بلا و توفیق در کار خیر، تا زمانی که جانم را به تمامی باز ستاند و کردارم را ختم به خیر گرداند. آمین ای پروردگار جهانیان.

دعای آخر این روز

خدایا ای پروردگار این شب و هر شب و ای که روز را مایه زندگی و زمین را چون گهواره و کوه ها را چون میخ هایی قرار دادی. ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای چیره، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای شنوا، ای خدا، ای نزدیک، ای اجابتگر، ای خدا، ای خدا، ای خدا! نام های نیکو و نمونه های والا از آن توست. تویی زنده پاینده و ناظر و مسلط بر کردار هر کس. بد کردم و به خود ستم روا داشتم، پس مرا بیامرز. تو {از نگاه های دزدانه و آنچه در دل ها نهان است}(1) آگاهی، پس مرا با پوشش استوار و بزرگ و زیبای خویش حفظ گردان، ای مهربان ترین مهربانان.

روز هجدهم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی پسندیده و نیک و مبارک و خوش یمن و برای ازدواج و سفر مناسب است. هر کس در این روز به مسافرت رود حاجت روا شود. این روز برای هر کاری که بخواهی و برای درخواست حاجات، خوش یمن است و برای هر خواسته ای از خرید و فروش و کشاورزی مناسب و موجب سودآوری است و تمام حاجاتت را بخواه که برآورده خواهد شد و هر چه خواهی در این روز طلب کن که بدان توفیق خواهی یافت و برای رفتن به نزد پادشاه و قاضیان و کارگزاران حکومتی مناسب است. هر که در این روز با دشمنش مبارزه کند به اذن خدا بر او پیروز گردد و چیره شود و هر که در این روز ازدواج کند

ص: 245


1- . غافر / 19

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةَ الْحَقِّ أَرْجُو بِهَا دُخُولِیَ الْجَنَّةَ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةَ الْحَقِّ وَ کَلِمَةَ الْإِخْلَاصِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو أَنْ یُطْلِقَ اللَّهُ بِهَا لِسَانِی عِنْدَ خُرُوجِ رُوحِی وَ نَفْسِی وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ أَبَداً- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا الْجَوَازَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ وَ الدُّخُولَ إِلَی الْجَنَّةِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا أَنْ یُطْلِقَ اللَّهُ بِهَا لِسَانِی عِنْدَ خُرُوجِ رُوحِی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً أَرْجُو بِهَا أَنْ یُسْعِدَنِی رَبِّی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی مِنْ طَاعَةٍ یَنْشُرُهَا وَ ذُنُوبٍ یَغْفِرُهَا وَ رِزْقٍ یَبْسُطُهُ وَ شَرٍّ یَدْفَعُهُ وَ خَیْرٍ یُوَفِّقُ لِفِعْلِهِ حَتَّی یَتَوَفَّانِی وَ قَدْ خَتَمَ بِخَیْرٍ عَمَلِی آمِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ جَاعِلَ النَّهَارِ مَعَاشاً وَ الْأَرْضِ مِهَاداً وَ الْجِبَالِ أَوْتَاداً یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا قَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا سَامِعُ یَا اللَّهُ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ الْقَائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی أَنْتَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ فَاسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ الْحَصِینِ الْجَزِیلِ الْجَمِیلِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثامن عشر

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ مُبَارَکٌ سَعِیدٌ یَصْلُحُ لِلتَّزْوِیجِ وَ السَّفَرِ فَمَنْ سَافَرَ فِیهِ قُضِیَتْ حَاجَتُهُ مُبَارَکٌ لِکُلِّ مَا تُرِیدُ عَمَلَهُ وَ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ مِنْ بَیْعٍ وَ شِرَاءٍ وَ زَرْعٍ فَإِنَّکَ تَرْبَحُ وَ اسْعَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِکَ فَإِنَّهَا تُقْضَی وَ اطْلُبْ فِیهِ مَا شِئْتَ فَإِنَّکَ تَظْفَرُ وَ یَصْلُحُ لِلدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ الْقُضَاةِ وَ الْعُمَّالِ وَ مَنْ خَاصَمَ فِیهِ عَدُوَّهُ ظَفِرَ بِهِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ غَلَبَهُ وَ مَنْ تَزَوَّجَ

ص: 245

خیر ببیند و هر که در این روز قرض گیرد آن را به صاحبش باز گرداند و هر که در این روز بیمار شود به زودی بهبود می یابد و متولد این روز روزگار خوبی خواهد داشت و زندگیش خوشایند خواهد بود و دچار فقر و نداری نگردد و نمیرد مگر با توبه [به درگاه حق تعالی].

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سبک است و در روایت دیگری آمده که ساخت و ساز در این روز پسند است و خانه و منزل در این روز خریداری شود و حاجات و خواسته های مهم در این روز برآورده شود و برای سفر مناسب است.

سلمان فارسی رحمة الله علیه نیز گفته است: رش روز نام فرشته گماشته بر آتش است.

دعای آغاز این روز

خدایا، ای پروردگار این روز جدید و هر روز و ای که شب را در هوا ذخیره گرداند و نور را در آسمان روان کند و از افتادن آسمان بر زمین جلوگیری کند مگر به اجازه خود و آن دو را نگه می دارد تا از بین نروند. ای خدا، ای ارث برنده، ای خدا، ای برانگیزاننده مردگان از قبرها و تویی زنده پاینده. معبودی جز تو نیست، نام های نیکو و نمونه های والا از آن توست. تو از نجواهای دزدانه و رازها و آنچه در دل ها نهان است، آگاهی و بر همه چیز توانایی، پس مرا بیامرز که به راستی جز تو کسی گناهان را نمی بخشد.

خدایا من در اختیار تو هستم و بر تو توکل و به درگاه تو توبه می کنم و تویی آفریننده آسمان ها و زمین. پیش از موجود شدن هر چیزی از آن آگاهی. مرا بیامرز و به من رحم کن که به راستی جز تو کسی گناهان را نبخشد، ای مهربان ترین مهربانان! دستم به سوی تو بالا رفته و اعضا و جوارحم و آنچه در قلبم پنهان است رو به سوی تو کرده و روحم با تو انس یافته است، پس مرا ناامید و دست خالی بازنگردان و مرا بیامرز و به من رحم کن، ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشایشگر مهربان. و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و فرجام [نیک] برای پرهیزگاران است و درود خدا بر سرورمان محمد و خاندان پاک و مطهر او باد. خدایا تو زنده ای نامیرا هستی و پیروزی شکست ناپذیر و بینایی که دچار تردید نگردد و شنوایی که دچار شک نشود و چیره ای که مغلوب نگردد و نزدیکی که دور نگردد و گواهی که غایب نگردد و معبودی که ضد ندارد و آمرزنده ای که ستم نورزد و بی نیازی که غذا نخورد و پاینده ای که نخوابد و پنهانی که دیده نشود و جباری که سخن نگوید و عظیمی که کسی نتواند آهنگش را کند و عدالت پیشه ای که بی انصافی نکند و بی نیازی که نیازمند نگردد و بزرگی که دست نیافتنی است و بردباری که ستم نکند و بلندمرتبه ای که شکست نخورد و آشنایی که ناآشنا نگردد و وکیلی که کوچک نشود و تنهایی که یاری نخواهد

ص: 246

فِیهِ یَرَی خَیْراً وَ مَنِ اقْتَرَضَ قَرْضاً رَدَّهُ إِلَی مَنِ اقْتَرَضَ مِنْهُ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یُوشِکُ أَنْ یَبْرَأَ وَ الْمَوْلُودُ یَصْلُحُ حَالُهُ وَ یَکُونُ عَیْشُهُ طَیِّباً وَ لَا یَرَی فَقْراً وَ لَا یَمُوتُ إِلَّا عَنْ تَوْبَةٍ.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف و فی روایة أخری تحمد فیه العمارات و الأبنیة و تشتری فیه البیوت و المنازل و تقضی الحوائج و المهمات و یصلح للسفر و قال سلمان الفارسی رحمه الله رش روز اسم الملک الموکل بالنیران.

الدُّعَاءُ فِیهِ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ مُخْزِنَ اللَّیْلِ فِی الْهَوَاءِ وَ مُجْرِیَ النُّورِ فِی السَّمَاءِ وَ مَانِعَ السَّمَاءِ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ حَابِسَهُمَا أَنْ تَزُولَا یَا اللَّهُ یَا وَارِثُ یَا اللَّهُ یَا بَاعِثُ مِنَ الْقُبُورِ وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا تَعْلَمُ خَائِنَةَ النَّجْوَی وَ السِّرَّ وَ مَا یَخْفَی وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ فَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ إِنِّی فِی قَبْضَتِکَ عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ وَ إِلَیْکَ أُنِیبُ وَ أَنْتَ فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ تَعْلَمُ مَا یَکُونُ قَبْلَ أَنْ یَکُونَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِلَیْکَ رُفِعَتْ یَدِی وَ قَصَدَتْ جَوَارِحِی وَ إِضْمَارُ قَلْبِی وَ بِکَ أَنِسَتْ رُوحِی فَلَا تَرُدَّنِی خَائِباً وَ لَا یَدِی صِفْراً وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ حَیٌّ لَا تَمُوتُ وَ غَالِبٌ لَا تُغْلَبُ وَ بَصِیرٌ لَا تَرْتَابُ وَ سَمِیعٌ لَا تَشُکُّ وَ قَهَّارٌ لَا تُقْهَرُ وَ قَرِیبٌ لَا تَبْعُدُ وَ شَاهِدٌ لَا تَغِیبُ وَ إِلَهٌ لَا یُضَادُّ وَ غَافِرٌ لَا تَظْلِمُ وَ صَمَدٌ لَا تَطْعَمُ وَ قَیُّومٌ لَا تَنَامُ وَ مُحْتَجِبٌ لَا تُرَی وَ جَبَّارٌ لَا تَتَکَلَّمُ وَ عَظِیمٌ لَا تُرَامُ وَ عَدْلٌ لَا تَحِیفُ وَ غَنِیٌّ لَا تَفْتَقِرُ وَ کَبِیرٌ لَا تُدْرَکُ وَ حَلِیمٌ لَا تَجُورُ وَ مَنِیعٌ لَا تُقْهَرُ وَ مَعْرُوفٌ لَا تُنْکَرُ وَ وَکِیلٌ لَا تُحَقَّرُ وَ وَتْرٌ لَا تَسْتَنْصِرُ

ص: 246

و یکتایی که مشورت نگیرد و بخششگری که خسته نشود و سریعی که غفلت نورزد و سخاوتمندی که بخل نورزد و عزتمندی که خوار نگردد و دانایی که نادانی نورزد و نگهداری که غافل نشود و اجابتگری که ملول نگردد و جاویدی که فنا نپذیرد و باقی ای که کهنه نگردد و یکتایی که نظیر ندارد و قدرتمندی که بلا منازع است.

ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بخشنده و سخاوتمند جاوید، ای نزدیک، ای اجابتگر، ای بلندمرتبه، ای که جایگاهت والاست، ای سلامت بخش، ای مؤمن [به حقیقت حقه خویش]، ای نگهبان، ای عزیز، ای جبار، ای پاک، ای پاکیزه، ای پیروز، ای آشکار، ای توانا، ای توانمند، ای یاری رس، ای کسی که از هر راه دور با زبان های گوناگون و لهجه های مختلف و برای حاجات بسیار صدایش کنند، ای کسی که هیچ کاری او را از کار دیگر سرگرم و غافل نکند. تویی که گذر زمان تو را دگرگون نکند و مکان ها تو را احاطه نکنند و نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران، آنچه را که از سختی آن می هراسم برایم آسان کن و هر چه را از اندوه آن می ترسم برایم برطرف کن، منزهی تو، معبودی جز تو نیست، باشکوه ارجمند، آفریننده آسمان ها و زمین.

خدایا من از تو خواهم و از هیچ کس غیر از تو نخواهم و به تو مشتاقم و به کسی غیر از تو شوق ندارم. از تو خواهم ای امان بیمناکان و پناه پناه جویان. تویی گشاینده و صاحب نیکی ها. تویی گشاینده به سوی نیکی ها و درگذرنده از لغزش ها، از بین برنده زشتی ها، گرد آورنده امور مختلف و پراکنده و ارتقا دهنده درجات، از تو می­خواهم به حق کامل ترین و بزرگ ترین درخواست هایی که از تو دارم و شایسته بندگان نیست که جز با آن تو را بخوانند. ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان! از تو خواهم ای خدا، ای بخشاینده!

از تو خواهم به حق نام های نیکو و نمونه های والا و نعمت بی شمارت، به بهترین و محبوب ترین و ارجمندترین نام هایت که نزدیک ترین وسیله به تو و ثوابشان از همه بیشتر است و اجابت دعایم را سریع تر می کنند و به نام پنهان و ذخیره شده و باشکوه و شکوه مندترین و بزرگ و بزرگترین که آن را دوست داری و آن را برای کسی که دعایت می کند می پسندی و به خاطر آن دعایش را مستجاب گردانی و سزاوار است بر تو تا هیچ درخواست کننده ای را محروم نگردانی و به هر نامی که از آن توست یا آن را به یکی از آفریدگانت آموختی یا به هیچ یک از خلایقت نیاموختی و به حق هر نامی که مخصوص توست و حاملان عرش و فرشتگان و بندگان برگزیده ات تو را بدان خوانده اند و به حق درخواست کنندگانت بر تو و مشتاقانت و پناه جویان به تو و ملتمسان درگاهت و به حق هر بنده ای که در خشکی یا دریا یا دشت یا کوه بندگی تو را کرده است.

تو را خوانم همانند خواندن کسی که فقرش شدت یافته و گناهش بزرگ است و در معرض نابودی قرار دارد و بنیه اش

ص: 247

وَ فَرْدٌ لَا تَسْتَشِیرُ وَ وَهَّابٌ لَا تَمَلُّ وَ سَرِیعٌ لَا تَذْهَلُ وَ جَوَادٌ لَا تَبْخَلُ وَ عَزِیزٌ لَا تَذِلُّ وَ عَالِمٌ لَا تَجْهَلُ وَ حَافِظٌ لَا تَغْفُلُ وَ مُجِیبٌ لَا تَسْأَمُ وَ دَائِمٌ لَا تَفْنَی وَ بَاقٍ لَا تَبْلَی وَ وَاحِدٌ لَا تُشْبِهُ وَ مُقْتَدِرٌ لَا تُنَازَعُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا دَائِمَ الْجُودِ وَ الْکَرَمِ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ یَا مُتَعَالِ یَا جَلِیلَ الْمَحَلِّ یَا سَلَامُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا طُهْرُ یَا مُطَهِّرُ یَا قَاهِرُ یَا ظَاهِرُ یَا قَادِرُ یَا مُقْتَدِرُ یَا مُعِینُ یَا مَنْ یُنَادَی مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ بِأَلْسِنَةٍ شَتَّی وَ لُغَاتٍ مُخْتَلِفَةٍ وَ حَوَائِجَ کَثِیرَةٍ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ أَنْتَ الَّذِی لَا تُغَیِّرُکَ الْأَزْمِنَةُ وَ لَا تُحِیطُ بِکَ الْأَمْکِنَةُ وَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ یَسِّرْ لِی مِنْ أَمْرِی مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ فَرِّجْ عَنِّی مَا أَخَافُ کَرْبَهُ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ لَا أَسْأَلُ أَحَداً غَیْرَکَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ لَا أَرْغَبُ إِلَی غَیْرِکَ أَسْأَلُکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ وَ جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ أَنْتَ الْفَتَّاحُ ذُو الْخَیْرَاتِ أَنْتَ الْفَتَّاحُ لِلْخَیْرَاتِ مُقِیلُ الْعَثَرَاتِ مَاحِی السَّیِّئَاتِ جَامِعُ الشَّتَاتِ رَافِعُ الدَّرَجَاتِ أَسْأَلُکَ بِأَفْضَلِ الْمَسَائِلِ وَ أَکْمَلِهَا وَ أَعْظَمِهَا الَّتِی لَا یَنْبَغِی لِلْعِبَادِ أَنْ یَسْأَلُوکَ إِلَّا بِهَا یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ أَمْثَالِکَ الْعُلْیَا وَ نِعْمَتِکَ الَّتِی لَا تُحْصَی بِأَکْرَمِ أَسْمَائِکَ عَلَیْکَ وَ أَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ أَشْرَفِهَا عِنْدَکَ مَنْزِلَةً وَ أَقْرَبِهَا مِنْکَ وَسِیلَةً وَ أَجْزَلِهَا ثَوَاباً وَ أَسْرَعِهَا فِیکَ إِجَابَةً وَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْجَلِیلِ الْأَجَلِّ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَرْضَی عَمَّنْ دَعَاکَ بِهِ وَ تَسْتَجِیبُ لَهُ دُعَاءَهُ وَ حَقٌّ عَلَیْکَ أَنْ لَا تَحْرُمَ سَائِلًا وَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوْ لَمْ تُعَلِّمْهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ وَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ دَعَاکَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِکَ وَ مَلَائِکَتُکَ وَ أَصْفِیَاؤُکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ بِحَقِّ السَّائِلِینَ لَکَ عَلَیْکَ الرَّاغِبِینَ إِلَیْکَ الْمُتَعَوِّذِینَ بِکَ الْمُتَضَرِّعِینَ إِلَیْکَ وَ بِحَقِّ کُلِّ عَبْدٍ تَعَبَّدَ لَکَ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ أَوْ سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ.

وَ أَدْعُوکَ دُعَاءَ مَنْ قَدِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ وَ عَظُمَتْ جَرِیرَتُهُ وَ أَشْرَفَ عَلَی الْهَلَکَةِ

ص: 247

ضعیف گشته است و خواندن کسی که به هیچ یک از بندگانت اعتماد نمی کند و برای فقر خویش [فریادرسی] جز تو نیابد و برای گناهش آمرزنده و فریادرسی غیر از تو نمی یابد. از تو به خودت گریخته ام. بی آنکه خودداری کنم یا تکبر ورزم به پرستشت اعتراف می کنم و تنگدست و ندار و فقیر هستم. گواهی می دهم که تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست، مهربان هستی و عطابخش و آفریننده آسمان ها و زمین، باشکوه ارجمند، دانای به غیب و شهود، بخشاینده مهربان.

خدایا تویی ارباب و منم بنده، تویی مولا و منم غلام، تویی عزتمند و منم خوار، تویی بی نیاز کننده و منم نیازمند، تویی زنده و منم مرده، تویی باقی و منم فناپذیر، تویی زندگی بخش و منم میرا، تویی نیکوکار و منم خطاپیشه، تویی آمرزنده و منم گنهکار، تویی بخشاینده و منم رحمت شده و خطاکار، تویی آفریننده و منم آفریده، تویی نیرومند و منم ناتوان، تویی بخشنده و منم محتاج، تویی امنیت بخش و منم ترسان، تویی روزی رسان و منم روزی داده شده، تویی سزاوارترین کسی که به او شکایت بردم و از لطف و بخشش او فریاد خواستم. خدایا! چه بسیار گنهکاری که تو آمرزیده ای و چه بسیار خطاکاری که تو از او درگذشته ای، پس مرا بیامرز و از من درگذر. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و ای بهترین آمرزندگان.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

معبودی جز الله نیست به شماره خشنودیش، معبودی جز الله نیست به تعداد آفریدگانش، معبودی جز الله نیست به تعداد کلماتش، معبودی جز الله نیست هموزن عرشش، معبودی جز الله نیست به اندازه آسمان ها و زمینش، معبودی جز خداوند ستوده بزرگوار نیست، معبودی جز خدای آمرزنده مهربان نیست، معبودی نیست جز خدای مؤمن [به حقیقت حقّه خود] و مراقب و عزت مند جبار و متکبر چیره، معبودی نیست جز خدای گیرنده و گسترش دهنده، بلندمرتبه وفادار، یکتای یگانه تک، بی نیاز، چیره بر بندگان خویش، مهربان و رحیم، معبودی نیست جز خدای اول، آخر، آشکار، نهان، فریادرس، نزدیک، اجابت کننده، خدای آمرزنده، سپاس پذیر.

خداوند دقیق، آگاه، راست گو، آغاز، پایدار، دانای برتر، خداوند خواهان و چیره، خداوند آفریننده، خداوند نور، خداوند نور، خداوند بزرگوار و زیبا، خداوند روزی رسان، خداوند نوساز و پدید آورنده، خداوند بی نیاز پاداش دهنده، خداوند بلندمرتبه والا، خداوند آفریننده کفایت کننده، خداوند باقی و عافیت بخش، خداوند عزت بخش، خوار کننده، شنوا، بینا، توانا و بردبار، خداوند آشکار و نهان،

ص: 248

وَ ضَعُفَ قُوَّتُهُ دُعَاءَ مَنْ لَا یَثِقُ بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَا یَجِدُ لِفَاقَتِهِ سِوَاکَ وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً غَیْرَکَ وَ لَا مُغِیثاً سِوَاکَ هَرَبْتُ مِنْکَ إِلَیْکَ مُعْتَرِفاً غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَکْبِرٍ عَنْ عِبَادَتِکَ بَائِساً فَقِیراً أَشْهَدُ لَکَ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ- الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْمَوْلَی وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ وَ أَنَا الْمَیِّتُ وَ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی وَ أَنْتَ الْمُحْیِی وَ أَنَا الْمُمَاتُ وَ أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَ أَنَا الْمُسِی ءُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ الْخَاطِئُ وَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْآمِنُ وَ أَنَا الْخَائِفُ وَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ وَ أَنْتَ أَحَقُّ مَنْ شَکَوْتُ إِلَیْهِ وَ اسْتَغَثْتُ بِکَرَمِهِ وَ رَجَوْتُکَ إِلَهِی کَمْ مِنْ مُذْنِبٍ قَدْ عَفَوْتَ عَنْهُ وَ کَمْ مِنْ مُسِی ءٍ قَدْ تَجَاوَزْتَ عَنْهُ فَاغْفِرْ لِی وَ تَجَاوَزْ عَنِّی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ رِضَاهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ کَلِمَاتِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ زِنَةَ عَرْشِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِلْ ءَ سَمَاوَاتِهِ وَ أَرْضِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَمِیدُ الْمَجِیدُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ الْقَاهِرُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الْعَلِیُّ الْوَفِیُّ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ الْقَاهِرُ لِعِبَادِهِ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْمُغِیثُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ اللَّهُ الْغَفُورُ الشَّکُورُ اللَّهُ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ الصَّادِقُ الْأَوَّلُ الْقَائِمُ الْعَالِمُ الْأَعْلَی اللَّهُ الطَّالِبُ الْغَالِبُ اللَّهُ الْخَالِقُ اللَّهُ النُّورُ اللَّهُ النُّورُ اللَّهُ الْجَلِیلُ الْجَمِیلُ اللَّهُ الرَّازِقُ اللَّهُ الْبَدِیعُ الْمُبْتَدِعُ اللَّهُ الصَّمَدُ الدَّیَّانُ اللَّهُ الْعَلِیُّ الْأَعْلَی اللَّهُ الْخَالِقُ الْکَافِی اللَّهُ الْبَاقِی الْمُعَافِی اللَّهُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ الْقَدِیرُ الْحَلِیمُ اللَّهُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ

ص: 248

خداوند اول، آخر، راستگو و با فضل و کرم، خداوند نزدیک و اجابتگر، رئوف و مهربان، خداوند سخاوتمند و بخشنده، خداوند برطرف کننده و جلوگیر و سودرسان، خداوند رفعت بخش و خوار کننده، خداوند مهرپیشه عطابخش، خداوند ارث برنده، دیرین، برانگیزنده، خداوند پایدار جاوید، خداوند والای رفعت بخش، خداوند وسعت بخش و با لطف و کرم، خداوند دستگیر و فریادرس .

خداوند زنده ای است که نمیرد، جبار و متکبر است. اوست خدای آفریننده، نوآفرین، صورتگر [که] بهترین نام ها از آنِ اوست. آنچه در آسمان ها و زمین است [جمله] تسبیح او می گویند و او شکست ناپذیر حکیم است. اوست خدای مقتدر و متکبر در جاودانگی­اش و چیزی با او برابری نمی کند و شباهتی بدو ندارد و هموصف او نباشد و چیزی با او هم طراز نیست. هیچ چیز مثل او نیست و اوست شنوای بینا و اوست دقیق آگاه و اوست خدایی که سریع ترین حسابگران است و بخشنده ترین بخشندگان و سخاوتمندترین سخاوتمندان، اجابت کننده دعای درماندگان و خواستاران به درگاه ذات بزرگوارش.

از خدا خواهم به سر حد نهایی کلمه تامه اش و به عزت و قدرت و سلطه و اقتدارش که بر محمد و خاندان محمد درود و رحمت فرستد و ما را در زندگی و مرگمان برکت دهد و سلامت و تندرستی و عافیت را در تنمان و گشایش در روزیمان و امنیت در سراشیبی زندگی را برای ما حتمی کند و همواره ما را در انجام کارهای شایسته توفیق دهد؛ زیرا تنها اوست توفیق دهنده در نیکی ها و بازگرداننده بلاها و بدی ها و اوست مهربان ترین مهربانان!

دعای پایان این روز

خدایا ای پروردگار این شب و هر شب! شب را بر روز و روز را بر شب پیچی، ای بردبار، ای بزرگ، ای پروردگار پروردگاران. معبودی جز تو نیست، ای سرور آقایان، ای خدا! معبودی جز تو نیست. ای کسی که از رگ گردن به من نزدیک تری. ای خدا، بهترین نام ها و برترین نمونه ها و آخرت و دنیا از آن توست. هر چه پنهان می دارم و آشکار می کنم می دانی و هیچ یک از کارهای من بر تو پنهان نیست و تو بر هر چیز توانایی. خدایا من به درگاه تو توبه می کنم، پس توبه ام را بپذیر و از تو درخواست آمرزش دارم، پس مرا بیامرز و از تو طلب مهر و رحمت دارم، پس مرا مورد رحمت خویش قرار ده؛ به راستی که تنها تو گناهان را می آمرزی، ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 249

اللَّهُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الصَّادِقُ الْفَاضِلُ اللَّهُ الْقَرِیبُ الْمُجِیبُ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ اللَّهُ الْجَوَادُ الْکَرِیمُ اللَّهُ الدَّافِعُ الْمَانِعُ النَّافِعُ اللَّهُ الرَّافِعُ الْوَاضِعُ اللَّهُ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ اللَّهُ الْوَارِثُ الْقَدِیمُ الْبَاعِثُ اللَّهُ الْقَائِمُ الدَّائِمُ اللَّهُ الرَّفِیعُ الرَّافِعُ اللَّهُ الْوَاسِعُ الْمُفَضِّلُ اللَّهُ الْغِیَاثُ الْمُغِیثُ اللَّهُ الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ- هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ هُوَ اللَّهُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ فِی دَیْمُومَتِهِ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ وَ لَا یُشْبِهُهُ وَ لَا یُوَاصِفُهُ وَ لَا یُوَازِنُهُ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ وَ هُوَ اللَّهُ أَسْرَعُ الْحاسِبِینَ وَ أَعْطَی الْفَاضِلِینَ وَ أَجْوَدُ الْمُفْضِلِینَ الْمُجِیبُ دَعْوَةَ الْمُضْطَرِّینَ وَ الطَّالِبِینَ إِلَی وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَسْأَلُ اللَّهَ بِمُنْتَهَی کَلِمَتِهِ التَّامَّةِ وَ بِعِزَّتِهِ وَ قُدْرَتِهِ وَ سُلْطَانِهِ وَ جَبَرُوتِهِ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یُبَارِکَ لَنَا فِی مَحْیَانَا وَ مَمَاتِنَا وَ أَنْ یُوجِبَ لَنَا السَّلَامَةَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الْعَافِیَةَ فِی أَجْسَادِنَا وَ السَّعَةَ فِی أَرْزَاقِنَا وَ الْأَمْنَ فِی سَرْبِنَا وَ أَنْ یُوَفِّقَنَا أَبَداً لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ فَإِنَّهُ لَا یُوَفِّقُ الْخَیِّرَ لِلْخَیْرِ إِلَّا هُوَ وَ لَا یَصْرِفُ الْمَحْذُورَ وَ الشَّرَّ إِلَّا هُوَ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ تُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَی النَّهَارِ وَ تُکَوِّرُ النَّهَارَ عَلَی اللَّیْلِ یَا حَلِیمُ یَا کَبِیرُ یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا سَیِّدَ السَّادَةِ یَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْآخِرَةُ وَ الْأُولَی تَعْلَمُ مَا أُخْفِی وَ مَا أُبْدِی وَ مَا یَخْفَی عَلَیْکَ شَیْ ءٌ مِنْ أَمْرِی وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ فَاقْبَلْ تَوْبَتِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَاغْفِرْ لِی وَ أَسْتَرْحِمُکَ فَارْحَمْنِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 249

روز نوزدهم

سرورمان حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی سبک است و برای هر کاری و نیز برای مسافرت مناسب است. هر که در این روز به سفر رود خواسته اش برآورده شود و کارهایش انجام گردد و به هر چه می خواهد می رسد. برای ازدواج و امرار معاش و درخواست حاجات و علم آموزی و خرید برده و چهارپا مناسب است. روزی است خوش یمن و مبارک. حضرت اسحاق بن ابراهیم علیهما السلام در این روز زاده شده و هر که در این روز گم شود یا بگریزد، پس از پانزده روز او را بیابند و هر که در این روز متولد شود، اوضاعش به سامان گردد و انتظار هر خیری برای او می رود.

در روایت دیگری هم آمده است که: این روز روزی سخت و پر شر است. در این روز هیچ یک از کارهای دنیایی را انجام نده و در خانه ات بمان و بسیار از خدای عزوجل و پیامبر صلی الله علیه و آله یاد کن و هر که در این روز بیمار شود نجات یابد. در این روز مسافرت نکن و به هیچ کس چیزی نده و نزد حاکم نرو و هر که را در این روز فرزندی روزی شود، بداخلاق خواهد شد.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام نیز فرموده است: هر که در این روز زاده شود پر روزی و مبارک باشد.

ایرانیان نیز گفته اند: روزی است سنگین و در روایت دیگری گفته شده که در این روز دیدار با پادشاهان و حاکمان برای طلب حاجت و درخواست آنچه در نزد آن ها و در اختیار آن هاست، خوب است و روز مبارکی است.

سلمان فارسی - رحمة الله علیه - گوید: فروردین روز نام فرشته موکل بر جان ها و ستاندن آن هاست.

دعای آغاز این روز

خدایا ای پروردگار این روز جدید و این ماه جدید و هر ماه! از تو خواهم به نام بزرگ آشکارت، بخشنده نعمت بخش، حق آشکار و به نامت که آسمان ها و زمین بدان فروغ و روشنی گرفت و تاریکی بدان پوشیده شد و کار پیشینیان و پسینیان با آن اصلاح شد و به نام والایت که نهفته و نگه داشته شده از دیدگان بینندگان است و چون بدان خوانده شوی اجابت کنی و چون بدان درخواست شوی عطا فرمایی.

از تو خواهم به حق تمام این نام ها و به حق محمد صلی الله علیه و آله که مرا از کسانی قرار دهی که چون سخنی گویند، راست گویند و چون سوگند خورند راست باشد و چون نعمتی به آنان عطا شود سپاس گویند و چون بی چیز گردند صبر پیشه کنند و چون تو را یاد کنند شادمان گردند

ص: 250

الیوم التاسع عشر

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ خَفِیفٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ السَّفَرِ فَمَنْ سَافَرَ فِیهِ قَضَی حَاجَتَهُ وَ قُضِیَتْ أُمُورُهُ وَ کُلُّ مَا یُرِیدُ یَصِلُ إِلَیْهِ صَالِحٌ لِلتَّزْوِیجِ وَ الْمَعَاشِ وَ الْحَوَائِجِ وَ تَعَلُّمِ الْعِلْمِ وَ شِرَاءِ الرَّقِیقِ وَ الْمَاشِیَةِ سَعِیدٌ مُبَارَکٌ وُلِدَ فِیهِ إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ أَوْ هَرَبَ قُدِرَ عَلَیْهِ بَعْدَ خَمْسَ عَشْرَةَ لَیْلَةً وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ کَانَ صَالِحَ الْحَالِ مُتَوَقِّعاً لِکُلِّ خَیْرٍ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ یَوْمٌ شَدِیدٌ کَثِیرٌ شَرُّهُ- لَا تَعْمَلْ فِیهِ عَمَلًا مِنْ أَعْمَالِ الدُّنْیَا وَ الْزَمْ فِیهِ بَیْتَکَ وَ أَکْثِرْ فِیهِ ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذِکْرَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یَنْجُو وَ لَا تُسَافِرْ فِیهِ وَ لَا تَدْفَعْ فِیهِ إِلَی أَحَدٍ شَیْئاً وَ لَا تَدْخُلْ عَلَی سُلْطَانٍ وَ مَنْ رُزِقَ فِیهِ وَلَداً یَکُونُ سَیِّئَ الْخُلُقِ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مَرْزُوقاً مُبَارَکاً.

و قالت الفرس یوم ثقیل.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ یُحْمَدُ فِیهِ لِقَاءُ الْمُلُوکِ وَ السَّلَاطِینِ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ طَلَبِ مَا عِنْدَهُمْ وَ فِی أَیْدِیهِمْ وَ هُوَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ.

وَ قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ: فَرْوَرْدِینَ رُوزُ اسْمُ الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِالْأَرْوَاحِ وَ قَبْضِهَا.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ هَذَا الشَّهْرِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ شَهْرِ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْمُبِینِ الْفَاضِلِ الْمُتَفَضِّلِ الْحَقِّ الْمُبِینِ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ کُسِفَتْ بِهِ الظَّلْمَاءُ(1) وَ صَلَحَ عَلَیْهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ عَنْ أَعْیُنِ النَّاظِرِینَ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ.

أَسْأَلُکَ بِهَذَا کُلِّهِ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صلی الله علیه و آله أَنْ تَجْعَلَنِی مِنَ الَّذِینَ إِذَا حَدَّثُوا صَدَقُوا وَ إِذَا حَلَفُوا بَرُّوا وَ إِذَا أُعْطُوا شَکَرُوا وَ إِذَا أُقِلُّوا صَبَرُوا وَ إِذَا ذَکَرُوکَ اسْتَبْشَرُوا

ص: 250


1- 1. الظلمات خ ل.

و چون کار بدی مرتکب شوند آمرزش خواهند و چون روزی داده شوند از آن احسان کنند و چون خشمگین شوند درگذرند و چون قدرت یابند ستم نورزند {و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ می دهند.}(1) ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و از تو خواهم ای پروردگار من، ای بزرگِ هر بزرگ، ای یاریگر، ای دانا، ای شنوا، ای بینا، ای کسی که نه شریکی داری و نه وزیری، ای آفریدگار خورشید و ماه تابان، ای مصون دارنده هراسانی که به تو پناه جسته، ای که اسیر در زنجیر را آزاد کنی، ای روزی دهنده کودک کوچک، ای اصلاح کننده هر استخوان شکسته، ای سازنده هر شیء ساخته شده، ای همدم هر تنها، ای یار هر ناآشنا، ای نزدیکی که دور نیست، ای گواهی که پنهان نگردد، ای پیروزمندی که شکست نپذیرد، ای درهم شکننده هر زورگوی ستیزه جو، تو را خوانم همچون دعای بینوای نیازمند و دعای درمانده نابینا.

به عظمت درجه های عزت و سربلندی در عرشت و به حق منتهای رحمت از کتابت و به حق هشت نام نیکو که بر نور خورشید نوشته شده است. ای روشنایی نور، ای تدبیر کننده کارها، ای برانگیزاننده هر که در قبرهاست، ای شفابخش دل ها، ای فرود آورنده سوره ها و آیات و نازل کننده کتاب و زبور، ای پدیدآورنده سایه و گرمای آفتاب، ای دانای به راز سینه ها، ای که فرشتگان در صبح و ظهر تسبیح او را گویند.

ای پایدار جاوید، ای رویاننده گیاه، ای زندگی بخش به مردگان، ای پدید آورنده استخوان های پوسیده، ای شنوای صداها، ای اجابتگر دعاها، ای صاحب نیکی ها، ای بالا برنده درجات، ای فرود آورنده برکات، ای آفریننده آسمان ها و زمین، ای باز گرداننده استخوان های پوسیده پس از مرگ، ای که چیزی او را از چیزی دیگر غافل نکند و نگرانی از دست دادن چیزی را ندارد، ای کسی که از حالتی به حالتی دیگر دگرگون نگردد، ای کسی که به تحمل سختی و تغییر مکان نیازی ندارد، ای کسی که با کمترین صدقه و دعا، آنچه را که از تقدیر بد مقدر و حتمی داشته از پهنه آسمان بازگرداند، ای کسی که مکان ها و موقعیت ها و زمان ها بر او احاطه نیابند، ای کسی که روزگار و زمان او را دگرگون نسازند.

ای کسی که در هر چیزی که بخواهد شفا قرار می دهد، ای کسی که بیمار رو به مرگ و زمینگیر را با اندک غذایی از مرگ باز دارد، ای کسی که با کمترین دوا بزرگترین بیماری را برطرف کند، ای که مرتبه­اش بزرگ است،

ص: 251


1- . فرقان / 63

وَ إِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا وَ إِذَا رُزِقُوا أَحْسَنُوا وَ إِذَا غَضِبُوا غَفَرُوا وَ إِذَا قَدَرُوا لَمْ یَظْلِمُوا- وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ یَا کَبِیرَ کُلِّ کَبِیرٍ یَا نَصِیرُ یَا عَلِیمُ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ یَا مَنْ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ لَا وَزِیرَ یَا خَالِقَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ الْمُنِیرِ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِ الْمُسْتَجِیرِ یَا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الْأَسِیرِ یَا رَازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِیرِ یَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْکَسِیرِ یَا صَانِعَ کُلِّ مَصْنُوعٍ یَا مُونِسَ کُلِّ وَحِیدٍ یَا صَاحِبَ کُلِّ غَرِیبٍ یَا قَرِیباً غَیْرَ بَعِیدٍ یَا شَاهِداً لَا یَغِیبُ یَا غَالِباً غَیْرَ مَغْلُوبٍ یَا قَاصِمَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ أَدْعُوکَ دُعَاءَ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ دُعَاءَ الْمُضْطَرِّ الضَّرِیرِ أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِالْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی الثَّمَانِیَةِ الْمَکْتُوبَةِ عَلَی نُورِ الشَّمْسِ یَا نُورَ النُّورِ یَا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یَا شَافِیَ الصُّدُورِ یَا مُنْزِلَ السُّوَرِ وَ الْآیَاتِ وَ مُنْزِلَ الْکِتَابِ وَ الزَّبُورِ یَا جَاعِلَ الظِّلِّ وَ الْحَرُورِ یَا عَالِمَ مَا فِی الصُّدُورِ یَا مَنْ یُسَبِّحُ لَهُ الْمَلَائِکَةُ بِالْإِبْکَارِ وَ الظُّهُورِ یَا دَائِمَ الثَّبَاتِ یَا مُخْرِجَ النَّبَاتِ یَا مُحْیِیَ الْأَمْوَاتِ یَا مُنْشِئَ الْعِظَامِ الدَّارِسَاتِ یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ یَا وَلِیَّ الْحَسَنَاتِ یَا رَافِعَ الدَّرَجَاتِ یَا مُنْزِلَ الْبَرَکَاتِ یَا خَالِقَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاوَاتِ یَا مُعِیدَ الْعِظَامِ الْبَالِیَةِ بَعْدَ الْمَوْتِ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ وَ لَا یَخَافُ الْفَوْتَ یَا مَنْ لَا یَتَغَیَّرُ مِنْ حَالٍ إِلَی حَالٍ یَا مَنْ لَا یَحْتَاجُ إِلَی تَجَشُّمٍ وَ لَا انْتِقَالٍ یَا مَنْ یَرُدُّ بِأَلْطَفِ الصَّدَقَةِ وَ الدُّعَاءِ مِنْ عَنَانِ السَّمَاءِ مَا حَتَمَ وَ أَبْرَمَ مِنْ سُوءِ الْقَضَاءِ یَا مَنْ لَا تُحِیطُ بِهِ الْأَمْکِنَةُ وَ لَا مَوْضِعٌ وَ لَا مَکَانٌ یَا مَنْ لَا یُغَیِّرُهُ دَهْرٌ وَ لَا زَمَانٌ یَا مَنْ یَجْعَلُ الشِّفَاءَ فِیمَا أَرَادَ مِنَ الْأَشْیَاءِ یَا مَنْ یُمْسِکُ رَمَقَ الْمُدْنِفِ الْعَمِیدِ(1)

بِمَا قَلَّ مِنَ الْغِذَاءِ یَا مَنْ یَرُدُّ بِأَدْنَی الدَّوَاءِ مَا عَظُمَ مِنَ الدَّاءِ یَا عَظِیمَ الْخَطَرِ یَا

ص: 251


1- 1. الدنف- ککتف- من لازمه مرضه، و العمید: الموجع المفدح بالمرض.

ای که پیروزیش بزرگ است، ای که ذاتی کهنگی ناپذیر دارد، ای که ملکی فناناپذیر دارد، ای که نوری خاموش نشدنی دارد، ای کسی که عرشش فراتر از هر چیزی است، ای کسی که سیطره اش خشکی و دریا را فرا گرفته است، ای کسی که خشمش در جهنم است، ای کسی که رحمتش در بهشت است، ای کسی که عذابش در قیامت است، ای کسی که در نظرگاه بالاتر است، ای کسی که مخلوقش در جایگاه پایین تر است، ای کسی که به وعده خویش وفا کند.

ای کسی که بر خواسته های خواستاران تملک دارد و از آنچه در دل خاموشان و پنهان کاران وجود دارد آگاه است. ای کسی که وعده اش راست است. ای کسی که نعماتش زیاده است. ای کسی که رحمتش گسترده است. ای فریادرس فریاد خواهان، ای پاسخگوی دعای درماندگان و گشاینده اندوه اندوهناکان. ای پروردگار جان های فناپذیر، ای پروردگار پیکرهای پوسیده، ای بیناترین بینایان، ای شنواترین شنوایان، ای سریع ترین حسابرسان، ای بهترین داوران، ای مهربان ترین مهربانان، ای بهترین آمرزندگان، ای والاترین بزرگواران، ای معبود جهانیان، ای بخشنده هدایا، ای آزادی بخش دربندان، ای پروردگار عزت و بزرگی، ای سزاوار آمرزش، ای کسی که امورش قابل درک نیست، ای کسی که شماره اش را پایانی نباشد، ای کسی که یاریش بی پایان است.

گواهی می دهم و این گواهی مایه ارتقای درجه و توشه من و نشانه فرمانبرداری من است و بدین گواهی آرزوی رستگاری در روز حسرت و پشیمانی را دارم. [گواهی می دهم] که تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست، یگانه ای و شریکی نداری و محمد بنده و فرستاده توست که درود تو بر او و تمام پیامبرانت باد. و [گواهی می دهم] که او رسالت تو را ابلاغ فرمود و آنچه را که از سوی تو بر او واجب شده بود به جا آورد و تا زمان مرگ در راه تو جهاد کرد و این که تویی که همواره می بخشی و روزی می کنی و می دهی و جلوی آن را می گیری و بالا می بری و پست می گردانی و بی نیاز و نیازمند می کنی و خوار می کنی و یاری می دهی و می بخشی و رحم می کنی و می گذری و از آنچه می دانی چشم می پوشی و نه ستم می کنی و نه ظلم روا می داری و تویی که می گیری و می گسترانی و تویی که نگه نمی­داری و محو می کنی و آغاز می کنی و باز می گردانی و زنده می کنی و می میرانی و تو زنده ای که نمی میری.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و از جانب خود مرا هدایت کن و از فضل و کرم خود بر من بگستران و از رحمت خویش بر من پراکنده گردان و از برکت های خویش بر من فرود آور. چه بسیار نیک و زیبا که مرا بدان عادت دادی و بزرگ و فراوان که به من بخشیدی و هر چه را بدان راضی بودی از عیوبم پوشیدی و بیماریم را بدان بهبودی بخشی و از جانب خودت روزیم گسترده کن و به بدنم سلامتی کامل و بصیرتی عمیق در دین و دنیایم عطا کن. پیش از آنکه عمرم به پایان رسد و کارم تمام شود، مرا در درخواست آمرزش از خویش یاری ده و بر مرگ و سختی آن و قبر و وحشت آن و در صراط و لغزش در آن و بر روز قیامت و هراس آن یاریم کن .

ص: 252

کَرِیمَ الظَّفَرِ یَا مَنْ لَهُ وَجْهٌ لَا یَبْلَی یَا مَنْ لَهُ مُلْکٌ لَا یَفْنَی یَا مَنْ لَهُ نُورٌ لَا یُطْفَی یَا مَنْ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ عَرْشُهُ یَا مَنْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ سُلْطَانُهُ یَا مَنْ فِی جَهَنَّمَ سَخَطُهُ یَا مَنْ فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ یَا مَنْ فِی الْقِیَامَةِ عَذَابُهُ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ خَلْقُهُ بِالْمَنْزِلِ الْأَدْنَی یَا مَنْ إِذَا وَعَدَ وَفَی.

یَا مَنْ یَمْلِکُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یَعْلَمُ مَا فِی ضَمِیرِ الصَّامِتِینَ وَ الْمُضْمِرِینَ یَا مَنْ مَوَاعِیدُهُ صَادِقَةٌ یَا مَنْ أَیَادِیهِ فَاضِلَةٌ یَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَةٌ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ الْمُفَرِّجَ عَنِ الْمَهْمُومِینَ یَا رَبَّ الْأَرْوَاحِ الْفَانِیَةِ یَا رَبَّ الْأَجْسَادِ الْبَالِیَةِ یَا أَبْصَرَ الْأَبْصَرِینَ یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ یَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ یَا أَحْکَمَ الْحَاکِمِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ یَا وَهَّابَ الْعَطَایَا یَا مُطْلِقَ الْأُسَارَی یَا رَبَّ الْعِزَّةِ یَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ یَا مَنْ لَا یُدْرَکُ أَمْرُهُ یَا مَنْ لَا یَنْقَطِعُ عَدَدُهُ.

یَا مَنْ لَا یَنْقَطِعُ مَدَدُهُ أَشْهَدُ وَ الشَّهَادَةُ لِی رِفْعَةٌ وَ عُدَّةٌ وَ هِیَ مِنِّی سَمْعٌ وَ طَاعَةٌ أَرْجُو الْمَفَازَةَ یَوْمَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ إِنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ أَجْمَعِینَ وَ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ رِسَالاتِکَ وَ أَدَّی عَنْکَ مَا کَانَ وَاجِباً عَلَیْهِ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ وَ أَنَّکَ تُعْطِی دَائِماً وَ تَرْزُقُ وَ تُعْطِی وَ تَمْنَعُ وَ تَرْفَعُ وَ تَضَعُ وَ تُغْنِی وَ تُفْقِرُ وَ تَخْذُلُ وَ تَنْصُرُ وَ تَعْفُو وَ تَرْحَمُ وَ تَجَاوَزُ وَ تَصْفَحُ عَمَّا تَعْلَمُ وَ لَا تَجُورُ وَ لَا تَظْلِمُ وَ أَنَّکَ تَقْبِضُ وَ تَبْسُطُ وَ تُثْبِتُ وَ تَمْحُو وَ تُبْدِی وَ تُعِیدُ وَ تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ أَنْتَ حَیٌّ لَا تَمُوتُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِکَ وَ أَفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکَاتِکَ فَطَالَ مَا عَوَّدْتَنِی الْحَسَنَ الْجَمِیلَ وَ أَعْطَیْتَنِی الْکَبِیرَ الْجَزِیلَ وَ سَتَرْتَ بِمَا یُرْضِیکَ عَنِّی وَ أُبْرِئَ بِهِ سُقْمِی وَ وُسِّعَ رِزْقِی مِنْ عِنْدِکَ وَ سَلَامَةً شَامِلَةً فِی بَدَنِی وَ بَصِیرَةً نَافِذَةً فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ أَعِنِّی عَلَی اسْتِغْفَارِکَ قَبْلَ أَنْ یَفْنَی الْأَجَلُ وَ یَنْقَطِعَ الْعَمَلُ وَ أَعِنِّی عَلَی الْمَوْتِ وَ کُرْبَتِهِ وَ عَلَی الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِهِ وَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ زَلَّتِهِ وَ عَلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ رَوْعَتِهِ.

ص: 252

پروردگارا! موفقیت در کار به هنگام قطع امید و توانایی در گوش و چشمم را از تو خواهم و مرا در آنچه به من آموخته و فهمانده ای به کار گیر که تویی پروردگار باشکوه و منم بنده خوار و فرق بین ما بسیار است. ای مهرپیشه، ای عطابخش، ای باشکوه ارجمند. خدایا تندرستی زود هنگام و شکیبایی بر امتحان و خروج از دنیا به سوی رحمتت را از تو خواهم. خدایا مرا انتخاب کن و برایم برگزین. خدایا اخلاقم را نیکو گردان. خدایا تو بخشنده ای و عفو و بخشش را دوست داری، پس از من درگذر. خدایا گناهان گذشته و آینده و پنهان و آشکارم را بیامرز. خدایا روحم را پاک فرما و آن را رشد بده و تو بهترین کسی هستی که آن را رشد داده است و تو صاحب اختیار و مولای او هستی. خدایا آن را همچون حضرت موسی علیه السلام [که در نوزادی او را حفظ گرداندی] حفظ گردان. خدایا آرزوها به تو پایان پذیرفته است ای صاحب سلامت. پروردگارا توبه ام را بپذیر و گناهم را بشوی. خدایا از تو یک زندگی درست و یک مرگ پرهیزکارانه و وفاتی به دور از خفت و رسوایی می خواهم؛ چرا که تو سزاوار سود رساندن و آمرزش هستی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و درود خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان پاک و پاکیزه او باد.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

ستایش خدای را بدانچه خداوند خود را به وسیله آن ستایش کرده است و خدایی جز خدای یگانه نیست بدانچه خودش خود را بدان تهلیل گفته، و تنزیه خدای را بدانچه او خود را در عرش خویش و از زیر آن بدان تنزیه فرموده، و ستایش خدای را بدانچه خود خداوند و خلقش خدا را بدان ستایش کرده، و خدا بزرگتر است بدانچه خود خدا و خلقش و عرشش و هر که پایین آن است او را بدان وسیله به توصیف آورده، و تنزیه خدای را بدانچه خلق خدا او را بدان تنزیه گفته است و ستایش خدای را بر نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او، ستایشی که نه پایانی دارد و نه نهایتی و ستایش خدای را بدانچه خلق خداوند او را بدان ستایش گفته اند و خدا بزرگتر است بدانچه خلق خداوند او را بدان وسیله به مقام توصیف آورده، و تنزیه خدای را بدانچه خلقش او را بدان تنزیه نموده و معبودی جز خدا نیست بدانچه خلقش او را بدان تهلیل گفته است.

و ستایش خدای را بدانچه فرشتگان به وسیله آن خداوند را ستایش کرده اند و معبودی جز خدای یگانه نیست بدانچه فرشتگان خداوند را به وسیله آن تهلیل گفته اند و خدا بزرگ تر است بدانچه فرشتگان خداوند را به وسیله آن تکبیر گفته اند. و ستایش خدای را بدانچه آسمان ها و زمینش به وسیله آن خداوند را ستایش کرده اند و ستایش خدای را بدانچه رعد و برق و باران، خداوند را به وسیله آن ستایش کرده اند، و خدا بزرگ تر است بدانچه رعد و برق و باران، خداوند را به وسیله آن تکبیر گفته اند. و ستایش خدای را بدانچه کرسی او و هر چه علم او بدان احاطه یافته خداوند را به وسیله آن ستایش کرده است و خدا بزرگ تر است بدانچه کرسی او و هر چه علم او بدان احاطه یافته، خداوند را به وسیله آن تکبیر گفته است. ستایش خدای را بدانچه دریاها و هر چه در آن است خداوند را به وسیله آن ستایش کرده و خدا بزرگ تر است بدانچه دریاها و هر چه در آن است خداوند را به وسیله آن تکبیر گفته و تنزیه خدای را بدانچه دریاها و هر چه در آن

ص: 253

وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبَّاهُ نَجَاحَ الْعَمَلِ عِنْدَ انْقِطَاعِ الْأَجَلِ وَ قُوَّةً فِی سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ اسْتَعْمِلْنِی فِیمَا عَلَّمْتَنِی وَ فَهَّمْتَنِی فَإِنَّکَ الرَّبُّ الْجَلِیلُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ وَ شَتَّانَ مَا بَیْنَنَا یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تَعْجِیلَ عَافِیَتِکَ وَ الصَّبْرَ عَلَی بَلِیَّتِکَ وَ الْخُرُوجَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَی رَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ خِرْ لِی وَ اخْتَرْ لِیَ اللَّهُمَّ حَسِّنْ خُلُقِی اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی مَا قَدَّمْتُ وَ مَا أَخَّرْتُ وَ مَا أَسْرَرْتُ وَ مَا أَعْلَنْتُ اللَّهُمَّ نَفْسِی نَقِّهَا وَ زَکِّهَا وَ أَنْتَ خَیْرُ مَنْ زَکَّاهَا وَ أَنْتَ وَلِیُّهَا وَ مَوْلَاهَا اللَّهُمَّ وَاقِیَةٌ کَوَاقِیَةِ الْوَلِیدِ(1) اللَّهُمَّ إِلَیْکَ انْتَهَتِ الْأَمَانِیُّ یَا صَاحِبَ الْعَافِیَةِ رَبِّ تَقَبَّلْ تَوْبَتِی وَ اغْسِلْ حَوْبَتِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِیشَةً سَوِیَّةً وَ مِیتَةً تَقِیَّةً وَ مَوْتاً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ فَإِنَّکَ أَهْلُ النَّفْعِ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ نَفْسُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ نَفْسُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ نَفْسُهُ فِی عَرْشِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ نَفْسُهُ وَ خَلْقُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ نَفْسُهُ وَ خَلْقُهُ وَ عَرْشُهُ وَ مَنْ تَحْتَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ اللَّهَ بِهِ خَلْقُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ حَمْداً لَا نَفَادَ لَهُ وَ لَا انْقِضَاءَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ خَلْقُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ خَلْقُهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَ لِلَّهِ بِهِ خَلْقُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ خَلْقُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ مَلَائِکَتُهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَ اللَّهَ بِهِ مَلَائِکَتُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَ اللَّهَ بِهِ مَلَائِکَتُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ اللَّهَ بِهِ سَمَاوَاتُهُ وَ أَرْضُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَهُ بِهِ رَعْدُهُ وَ بَرْقُهُ وَ مَطَرُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَهُ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَهُ بِهِ کُرْسِیُّهُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَا حَمِدَهُ بِهِ بِحَارُهُ بِمَا فِیهَا وَ اللَّهُ أَکْبَرُ بِمَا کَبَّرَهُ بِحَارُهُ بِمَا فِیهَا وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بِمَا سَبَّحَهُ بِحَارُهُ بِمَا

ص: 253


1- 1. الواقیة مصدر کالعاقبة بمعنی الوقایة، و المراد بالولید موسی علیه السلام.

است او را بدان تنزیه گفته اند و معبودی جز خدای یگانه نیست بدانچه دریاها و هر چه در آن است او را بدین وسیله به مقام توصیف درآورده اند.

ستایش خدای را به مقدار نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او، به اندازه ای که پایانی ندارد و معبودی جز خدای یگانه نیست به میزان نهایت دانش و منتهی درجه خشنودی او و به اندازه ای که پایانی ندارد. خداوندا بر سرورمان محمد، پیامبر مکی و اهل بیت پاک او درود فرست. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر محمد و خاندان محمد رحمت فرست و بر محمد و خاندان او برکت فرست چنانچه بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود و رحمت و برکت فرستادی و به راستی تویی ستوده بزرگوار.

خدایا به دنبال اقرار به یگانگی­ات و تعظیمت و تسبیح و ستایش و به بزرگی ستودنت و درود بسیار بر پیامبرت از تو می خواهم تمام گناهان مرا، کوچک و بزرگ، پنهان و آشکار، جدید و قدیم آن، آن ها که تو برشمردی و من در طول زندگیم از آن غافل شدم، آن ها که می دانم و آن ها که نمی دانم و اشتباهاتم، همه را بیامرزی. ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای بخشاینده، ای مهربان، ای مهربان، ای مهربان [از تو خواهم] که برای انجام کارهای شایسته به من توفیق دهی تا این که مرا بر آن ها و در بهترین حالات بمیرانی و تمام آرزوهایم را برآورده گردانی و تا پایان عمرم و تا ابد، فاصله ای میان من و سلامتی و آسایش قرار مدهی و روزیم را تنگ نگردانی. خدایا در پیریم و وقتی مرگم نزدیک شد روزیم را فراخ گردان و در تمام امور برایم خیر مقرر کن و بر محمد و خاندان او صلوات و درود فراوان بفرست.

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب جدید و هر شب و این ماه و هر ماه! بردباریت را برای نادانیم و فضل و بخششت را برای فقرم و آمرزشت را برای اشتباهم می خواهم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و به واسطه آن بر من منت نه و مرا به دل خودم واگذار مکن و مرا به جای نخستم (به عقب) باز نگردان و گامم را دچار لغزش نکن و بر دلم قفل مزن و بر دهانم مهر مزن و عملم را باطل مکن و نعمتت را از من مگیر و دشمن شادم مگردان و شیطان را بر من مسلط مکن که فریبم دهد و مرا دچار لغزش کند و به نابودی بکشد و با رحمت خویش به من لطف فرما، ای مهربان ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان! به راستی که تو بر همه چیز توانایی.

ص: 254

فِیهَا وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِمَا هَلَّلَهُ بِحَارُهُ بِمَا فِیهَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ وَ مَا لَا نَفَادَ لَهُ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ مَبْلَغَ رِضَاهُ وَ مَا لَا نَفَادَ لَهُ اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ رَحِمْتَ وَ بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَلَی أَثَرِ تَهْلِیلِکَ وَ تَمْجِیدِکَ وَ تَسْبِیحِکَ وَ تَحْمِیدِکَ وَ تَکْبِیرِکَ وَ تَکْثِیرِ الصَّلَاةِ عَلَی نَبِیِّکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا مَا أَحْصَیْتَهُ وَ أَنْسَیْتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی أَیَّامَ حَیَاتِی مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَخْطَیْتُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ أَنْ تُوَفِّقَنِی لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ حَتَّی تَتَوَفَّانِی عَلَیْهَا عَلَی أَحْسَنِ الْأَحْوَالِ وَ اسْتَعِدَّنِی فِی جَمِیعِ الْآمَالِ- لَا تُفَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ لَا تُقَتِّرْ عَلَیَّ رِزْقِی وَ اجْعَلْهُ اللَّهُمَّ وَاسِعاً عَلَیَّ عِنْدَ کِبَرِ سِنِّی وَ اقْتِرَابِ أَجَلِی وَ اقْضِ لِی بِالْخِیَرَةِ فِی جَمِیعِ الْأُمُورِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْجَدِیدَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ أَسْأَلُکَ مِنْ حِلْمِکَ لِجَهْلِی وَ مِنْ فَضْلِکَ لِفَاقَتِی وَ مِنْ مَغْفِرَتِکَ لِخَطِیئَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی قَلْبِی وَ لَا تَرُدَّنِی عَلَی عَقِبِی وَ لَا تُزِلَّ قَدَمَیَّ وَ لَا تُقْفِلْ عَلَی قَلْبِی وَ لَا تَخْتِمْ فَمِی وَ لَا تُسْقِطْ عَمَلِی وَ لَا تُزِلْ نِعْمَتَکَ عَنِّی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ الشَّیْطَانَ فَیُغْوِیَنِی وَ یُزِلَّنِی وَ یُهْلِکَنِی وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ خَیْرَ الْغَافِرِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 254

روز بیستم

سرورمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی خوب و مبارک و برای درخواست حاجات و مسافرت مناسب است. هر که در این روز مسافرت کند حاجتش برآورده می گردد و ساخت و ساز و ازدواج و ورود به دربار حاکم و غیره در این روز خوب است.

در روایت دیگری آمده است: حضرت اسحاق علیه السلام در این روز زاده شده است. سرانجام نیکی دارد. این روز برای طلب خواسته ها مناسب است. در این روز حق خویش را بخواه و هر چه خواهی بکار و به هیچ وجه چیزی در این روز نخر.

در روایت دیگری نیز ذکر شده که از خرید برده در این روز پرهیز شود.

در روایت دیگری آمده است که این روز، روزی متوسط است و برای سفر و ساخت و ساز و پایه گذاری و دروی محصول و درختکاری و کاشت انگور و گرفتن چهارپا مناسب است. هر که در این روز بگریزد، دست یافتن به او دشوار گردد. هر که گم شود پنهان گردد و هر که بیمار گردد بیماریش دشوار شود.

در روایتی دیگر آمده است: هر که بیمار شود بمیرد و هر که در این روز زاده شود زندگی سختی خواهد داشت و ناتوان می شود و در روایت دیگری آمده که هر که در این روز زاده شود بردبار و فرهیخته شود.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرموده است: هر که در این روز مسافرت کند به سلامت و موفق بازگردد و خداوند حاجات او را برآورده سازد و او را از تمام پیشامدها محافظت کند.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سبک و مبارک است و در روایتی دیگر گفته شده که این روز، روزی پسندیده است و درخواست روزی و آهنگ نقل و انتقال و کسب و کار و کارهای مورد پسند و آغاز امور خوب است.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: بهرام روز.

دعای آغاز این روز

خدایا! ای پروردگار این روز و هر روز و این ماه و هر ماه! به محبوب ترین و بزرگ ترین و نزدیک ترین وسیله ها به سوی تو از تو درخواست می کنم که پذیرش [توبه] توبه پیشگان و توبه و صداقت پیامبران و نیت و پاداش مجاهدان و سپاس و خیرخواهی برگزیدگان و عمل و عبادت ذاکران و فداکاری و دانش دانشمندان و عبادت و فروتنی فروتنان و حکمت و بصیرت دانایان و هراس و شوق پرهیزکاران و باور و توکل مؤمنان و امید و نیکی هراسناکان نیکوکار را روزیم گردانی.

ص: 255

الیوم العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیهما السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ جَیِّدٌ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ السَّفَرِ فَمَنْ سَافَرَ فِیهِ کَانَتْ حَاجَتُهُ مَقْضِیَّةً وَ الْبِنَاءِ وَ التَّزْوِیجِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ غَیْرِهِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ وُلِدَ فِیهِ إِسْحَاقُ علیه السلام مَحْمُودُ الْعَاقِبَةِ جَیِّدٌ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ طَالِبْ فِیهِ بِحَقِّکَ وَ ازْرَعْ مَا شِئْتَ وَ لَا تَشْتَرِ فِیهِ أَبَداً.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: یُجْتَنَبُ فِیهِ شِرَاءُ الْعَبِیدِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ یَوْمٌ مُتَوَسِّطُ الْحَالِ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ الْبِنَاءِ وَ وَضْعِ الْأَسَاسِ وَ حَصَادِ الزَّرْعِ وَ غَرْسِ الشَّجَرِ وَ الْکَرْمِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ مَنْ هَرَبَ فِیهِ کَانَ بَعِیدَ الدَّرْکِ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ خَفِیَ أَمْرُهُ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ صَعُبَ مَرَضُهُ.

وَ فِی رِوَایَةٍ: مَنْ مَرِضَ مَاتَ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ فِی صُعُوبَةٍ مِنَ الْعَیْشِ وَ یَکُونُ ضَعِیفاً.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ کَانَ حَلِیماً فَاضِلًا.

وَ قَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ سَافَرَ فِیهِ رَجَعَ سَالِماً غَانِماً وَ قَضَی اللَّهُ حَوَائِجَهُ وَ حَصَّنَهُ مِنْ جَمِیعِ الْمَکَارِهِ.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف مبارک و فی روایة أخری أنه یوم محمود یحمد فیه الطلب للمعاش و التوجه بالانتقال و الأشغال و الأعمال الرضیة و الابتداءات للأمور.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه بهرام روز.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرِ أَسْأَلُکَ بِأَحَبِّ وَسَائِلِکَ إِلَیْکَ وَ أَعْظَمِهَا وَ أَقْرَبِهَا مِنْکَ أَنْ تَرْزُقَنِی قَبُولَ التَّوَّابِینَ وَ تَوْبَةَ الْأَنْبِیَاءِ وَ صِدْقَهُمْ وَ نِیَّةَ الْمُجَاهِدِینَ وَ ثَوَابَهُمْ وَ شُکْرَ الْمُصْطَفَیْنَ وَ نُصْحَهُمْ وَ عَمَلَ الذَّاکِرِینَ وَ تَعَبُّدَهُمْ وَ إِیْثَارَ الْعُلَمَاءِ وَ فِقْهَهُمْ وَ تَعَبُّدَ الْخَاشِعِینَ وَ ذُلَّهُمْ وَ حُکْمَ الْعُلَمَاءِ وَ بَصِیرَتَهُمْ وَ خَشْیَةَ الْمُتَّقِینَ وَ رَغْبَتَهُمْ وَ تَصْدِیقَ الْمُؤْمِنِینَ وَ تَوَکُّلَهُمْ وَ رَجَاءَ الْخَائِفِینَ الْمُحْسِنِینَ وَ بِرَّهُمْ

ص: 255

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و به تمام این ها به من لطف کن و مرا از دشمن شاد شدن و دچار شدن به بدبختی و از نگاه یا بازگشت بد برای خود و خانواده و مال و فرزند پناه ده و مرا به خاطر ستمم مؤاخذه نکن و بر دلم مهر نزن و مرا بهتر از کسانی قرار ده که به من می نگرند و به کسانی ملحق کن که بهتر از من باشند. به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. خدایا! ای مهرورز، ای ستوده، ای صاحب عرش بزرگ، ای آغازگر، ای بازگرداننده، ای کسی که هر چه بخواهد انجام دهد! از تو خواهم به نور ذات بزرگوارت که پایه های عرشت را آکنده ساخته است و از تو خواهم به قدرت خودت که به وسیله آن اوضاع آفریدگانت را مقدر کرده ای و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته است. معبودی جز تو نیست ای فریادرس. ای معبود من! اگر تو را نخوانم تا پاسخم دهی [پس کیست که من او را بخوانم و پاسخم دهد؟] خدایا اگر به درگاه تو زاری نکنم تا به من رحم کنی، پس کیست آن کس که من به درگاهش زاری کنم و به من رحم کند؟ خدایا اگر از تو درخواست نکنم تا به من ببخشی، پس کیست آن که از او درخواست کنم و به من بخشد؟ خدایا اگر بر تو توکل نکنم تا تو کفایتم کنی، پس کیست آن کس که بر او توکل کنم و کفایتم کند؟

خدایا از تو خواهم به حق نامت، بزرگ بزرگ تر گرامی تر. خدایا از تو خواهم به حق آن نامت که بدان دریا را بر حضرت موسی علیه السلام شکافتی و او را از غرق شدن نجات دادی. از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا از هر اندوه و غصه و ناراحتی نجات دهی و سلامت را روزیم گردانی و در کارم گشایش و راه خروجی قرار دهی. خدایا به تو پناه برم از شر {آنچه در زمین فرو می رود و آنچه از آن بر می آید و آنچه از آسمان فرو می شود و آنچه در آن بالا می رود.}(1) خدایا من به تمام کلمات تامه ات پناه می برم از شر هر چه آفریدی و خلق کردی و پدید آوردی.

خدایا ای کسی که ذکر را با ذکر حفظ گردانی، مرا حفظ گردان با آنچه ذکر را با آن حفظ کردی و یاریم کن با آنچه رسول اکرم را با آن یاری کردی. خدایا از تو خواهم، ای خداوندی که شنیدن دعایی تو را از شنیدن دیگر دعاها به خود مشغول نمی کند، ای کسی که درخواست ها او را به اشتباه وانمی دارند، ای کسی که پافشاری اصرارکنندگان او را به ستوه نمی آورد، خنکی عفو و گذشتت و شیرینی آمرزشت و بهره مندی از [نعمات] بهشتی و رهایی از آتش دوزخ را به من بچشان. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان! ای صاحب بخشش جاویدی که هیچ کس جز تو آن را به شمار در نیاورد. ای کسی که هیچ کسی او را جز تو حفظ نگرداند، در کارم گشایش و راه خروجی قرار ده.

ص: 256


1- . سبأ / 2

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِذَلِکَ کُلِّهِ وَ أَعِذْنِی مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنْ سُوءِ الْمَنْظَرِ وَ الْمُنْقَلَبِ فِی النَّفْسِ وَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِظُلْمِی وَ لَا تَطْبَعْ عَلَی قَلْبِی وَ اجْعَلْنِی خَیْراً مِمَّنْ یَنْظُرُنِی وَ أَلْحِقْنِی بِمَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ یَا وَدُودُ یَا حَمِیدُ یَا ذَا الْعَرْشِ الْمَجِیدَ یَا مُبْدِئُ یَا مُعِیدُ یَا فَعَّالًا لِمَا یُرِیدُ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الَّذِی مَلَأَ أَرْکَانَ عَرْشِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ الَّتِی قَدَّرْتَ بِهَا أَحْوَالَ خَلْقِکَ وَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مُغِیثُ یَا إِلَهِی إِنْ لَمْ أَدْعُکَ فَتَسْتَجِیبَ لِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَدْعُوهُ فَیَسْتَجِیبَ لِی إِلَهِی إِنْ لَمْ أَتَضَرَّعْ إِلَیْکَ فَتَرْحَمَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَتَضَرَّعُ إِلَیْهِ فَیَرْحَمَنِی إِلَهِی إِنْ لَمْ أَسْأَلْکَ فَتُعْطِیَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَسْأَلُهُ فَیُعْطِیَنِی إِلَهِی إِنْ لَمْ أَتَوَکَّلْ عَلَیْکَ فَتَکْفِیَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَتَوَکَّلُ عَلَیْهِ فَیَکْفِیَنِی إِلَهِی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْأَکْرَمِ إِلَهِی أَسْأَلُکَ بِالاسْمِ الَّذِی فَلَقْتَ بِهِ الْبَحْرَ لِمُوسَی علیه السلام وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَرَقِ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُنْجِیَنِی مِنْ کُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ ضِیقٍ وَ ارْزُقْنِی الْعَافِیَةَ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ کُلِّهَا مِنْ شَرِّ کُلِّ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ.

اللَّهُمَّ یَا حَافِظَ الذِّکْرِ بِالذِّکْرِ احْفَظْنِی بِمَا حَفِظْتَ بِهِ الذِّکْرَ وَ انْصُرْنِی بِمَا نَصَرْتَ بِهِ الرَّسُولَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یَا مَنْ لَا یُغَلِّطُهُ الْمَسَائِلُ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ عَلَیْهِ أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَةَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الدَّائِمِ الَّذِی لَا یُحْصِیهِ أَحَدٌ سِوَاکَ یَا مَنْ لَا یَحْفَظُهُ أَحَدٌ غَیْرُکَ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً.

ص: 256

تنها به خدا متوسل شدم و به خدا پناه جستم و بر خدا توکل کردم و از خدا یاری خواستم. هر چه خدا بخواهد. هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خداوند. خدایا! ای کسی که ذاتی فرسودگی ناپذیر دارد، ای کسی که کرسی از [قدرت] او مملو گشته. ای کسی که چون از او درخواست شود عطا فرماید. ای کسی که فرمود: از من بخواهید تا شما را اجابت کنم. ای سرورم! ای کسی که چون حکمی دهد اجرا کند. ای بزرگ آرزو، ای نیکو بلا، ای معبود زمین و آسمان، قضا و بلا و سرزنش دشمنان را از من دور گردان و مرا از جنة المأوی محروم نگردان.

به آن صاحب نیرو و قدرت و فرمانروایی پناه جستم و بدان عزتمند و با عظمت و والامقام متوسل شدم و بر خدای زنده نامیرا توکل کردم و شر هر که را که به من آزار می رساند به وسیله ذکر «هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای بلندمرتبه بزرگ» دفع کردم. خدایا تویی فرمانروا و تو بر همه چیز توانایی و بر تمام امور آگاه و هر چه تو بخواهی همان می شود، مرا بیامرز و به من رحم کن و توبه ام را بپذیر که تویی توبه پذیر مهربان.

خدایا از جانب تو رحمتی می خواهم که به وسیله آن قلبم را هدایت گردانی و پراکندگی خاطرم را بدان جمع گردانی و آشفتگی­ام را گرد هم آوری و کوری را بدان [از من] دور گردانی و دینم را بدان اصلاح گردانی و دور افتاده ام را بدان حفظ گردانی و حاضرم را بدان رفعت بخشی و عملم را بدان پاک گردانی و رویم را سپید کنی و به وسیله آن هدایتم را به من تفهیم کنی و مرا بدان از هر بدی حفظ گردانی. خدایا از تو می خواهم که ایمانی راستین و یقینی به من کرامت فرمایی که به ناسپاسی منتهی نشود و رحمتی که به وسیله آن به شرافت در آخرت و کرامت تو در دنیا و آخرت دست یابم.

خدایا از تو خواهم نوری را به هنگام ملاقات [با تو] و جایگاه های شهدا و زندگی سعادتمندان و همراهی با پیامبران و شکیبایی بر بلا روزیم گردانی. خدایا دشمنان را از من دفع کن. خدایا خواسته ام را به درگاهت آوردم، هر چند که به سبب ضعف، عملم اندک است و به رحمت تو نیازمندم و از تو خواهم ای مجری امور، ای دادگری که ستم نکند، ای شفابخش سینه ها و هر چه در دریاها جاری است و هیچ کس جز تو مرا از آتش در پناه نگیرد؛ چرا که صاحب من تویی، ای نجات دهنده از عذاب آتش فروزان و از فریاد واهلاکتا و از فتنه قبرها.

خدایا! ای کسی که فهمم از او قاصر و عملم ضعیف است و نیت و توان من بیشتر از خیری نیست که به یکی از بندگانت وعده دادی یا خیری که تو به یکی از بندگانت کرامت فرمایی و من در

ص: 257

اعْتَصَمْتُ بِاللَّهِ وَحْدَهُ وَ اسْتَجَرْتُ بِاللَّهِ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ وَ اسْتَعَنْتُ بِاللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ یَا مَنْ لَهُ وَجْهٌ لَا یَبْلَی یَا مَنِ الْکُرْسِیُّ مِنْهُ مَلْأَی یَا مَنْ إِذَا سُئِلَ أَعْطَی یَا مَنْ قَالَ اسْأَلُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی یَا مَنْ إِذَا قَضَی أَمْضَی یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا حَسَنَ الْبَلَاءِ یَا إِلَهَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ اصْرِفْ عَنِّی الْقَضَاءَ وَ الْبَلَاءَ وَ شَمَاتَةَ الْأَعْدَاءِ وَ لَا تَحْرِمْنِی جَنَّةَ الْمَأْوَی اسْتَجَرْتُ بِذِی الْقُوَّةِ وَ الْقُدْرَةِ وَ الْمَلَکُوتِ وَ اعْتَصَمْتُ بِذِی الْعِزَّةِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ رَمَیْتُ مَنْ یُؤْذِینِی بِلَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ إِنَّکَ مَلِکٌ وَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِالْأُمُورِ خَبِیرٌ فَمَهْمَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُنْ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِکَ تَهْدِی بِهَا قَلْبِی وَ تَجْمَعُ بِهَا شَمْلِی وَ تَلُمُّ بِهَا شَعْثِی وَ تَرُدُّ بِهَا الْعَمَی عَنِّی وَ تُصْلِحُ بِهَا دِینِی وَ تَحْفَظُ بِهَا غَائِبِی وَ تَرْفَعُ بِهَا شَاهِدِی وَ تُزَکِّی بِهَا عَمَلِی وَ تُبَیِّضُ بِهَا وَجْهِی وَ تُلَقِّنُنِی بِهَا رُشْدِی وَ تَعْصِمُنِی بِهَا مِنْ کُلِّ سُوءٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُعْطِیَنِی إِیمَاناً صَادِقاً وَ یَقِیناً لَیْسَ بَعْدَهُ کُفْرٌ وَ رَحْمَةً أَنَالُ بِهَا شَرَفَ الْآخِرَةِ وَ کَرَامَتَکَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ النُّورَ عِنْدَ اللِّقَاءِ وَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ عَیْشَ السُّعَدَاءِ وَ مُرَافَقَةَ الْأَنْبِیَاءِ وَ ارْزُقْنِی الصَّبْرَ عَلَی الْبَلَاءِ اللَّهُمَّ اصْرِفْ عَنِّی الْأَعْدَاءَ اللَّهُمَّ أَنْزَلْتُ بِکَ حَاجَتِی وَ إِنْ قَصُرَ رَأْیِی بِضَعْفِ عَمَلِی وَ افْتَقَرْتُ إِلَی رَحْمَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ یَا مَاضِیَ الْأُمُورِ یَا مَنْ هُوَ عَدْلٌ لَا یَجُورُ یَا شَافِیَ الصُّدُورِ وَ کُلِّ مَا یَجْرِی فِی الْبُحُورِ وَ لَنْ یُجِیرَنِی أَحَدٌ مِنَ النَّارِ غَیْرُکَ لِأَنَّکَ بِی مَالِکٌ یَا شَافِیَ مِنْ عَذَابِ السَّعِیرِ وَ مِنْ دَعْوَةِ الثُّبُورِ وَ مِنْ فِتْنَةِ الْقُبُورِ اللَّهُمَّ مَنْ قَصُرَ عَنْهُ رَأْیِی وَ ضَعُفَ عَمَلِی عَنْهُ وَ لَمْ تَسَعْهُ نِیَّتِی وَ لَا قُوَّتِی مِنْ خَیْرٍ وَعَدْتَهُ أَحَداً مِنْ عِبَادِکَ أَوْ خَیْرٍ أَنْتَ مُعْطِیهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ فَإِنِّی أَرْغَبُ

ص: 257

این خیر به تو مشتاقم و آن را از تو می خواهم ای پروردگار جهانیان. خدایا ما را هدایتگران هدایت یافته و نه گمراهان گمراه کننده گردان و با دشمنانت دشمن و با دوستانت دوست قرار ده تا هر انسانی که تو را دوست داشته باشد دوست بداریم و با هر یک از خلقت که با تو مخالفت کند دشمنی ورزیم.

خدایا این دعای من است و اجابت آن با توست و این تلاش و سخت کوشی و کوشش من است و توکلم بر توست و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای بلند مرتبه بزرگ، صاحب ریسمان محکم و فرمان هدایتگر. امان از روز موعود و خیر در روز جاوید را به همراه مقربان و اهل شهود و رکوع و سجود کنندگان و وفاداران به عهد خود از تو خواهم، به راستی که تویی مهربان مهرورز و تو هر چه بخواهی می کنی.

منزه است آن که جامه عزت بر تن کرده و بدان رسیده است. منزه است کسی که لباس بزرگی پوشیده و به وسیله آن تنزیه یافته است. منزه است کسی که تنزیه تنها سزاوار اوست. منزه است صاحب بخشش و نعمت ها. منزه است صاحب قدرت و عطا. منزه است کسی که همه چیز را به دانش خود به شماره درآورده است. خدایا نوری را برای من در قلبم و نوری را در گوشم و نوری را در چشمم و نوری را در مویم و نوری را در پوستم و نوری را در گوشتم و نوری را در خونم و نوری را در استخوان هایم و نوری را پیش رویم و نوری را از پشت سرم و نوری را در سمت راستم و نوری را در سمت چپم و نوری را در بالای سرم و نوری را در پایین [پایم] قرار ده. خدایا روشنایی وجودم را بیفزای و نوری را به من ببخش و نوری را برای من قرار ده، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت و برکت فرست، چنانچه بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود و رحمت و برکت فرستادی؛ به راستی تویی ستوده بزرگوار، صلواتی که بدان به خشنودی و بهشتت برسیم و به وسیله آن از خشمت و آتش دوزخ رهایی یابیم. خدایا پیامبرمان محمد را در چنان مقامی پسندیده مبعوث فرما که پیشینیان و پسینیان بدان غبطه خورند و درود و سلام خدا بر محمد و خاندان او باد.

خدایا محمد را به بهترین [نوع] فضیلت ها مخصوص گردان و او را به برترین سروری و جایگاه ارجمندان برسان. خدایا محمد را به ذکر پسندیده و حوض [کوثر] که بهشتیان بر آن وارد شوند مخصوص گردان. خدایا مقام محمد را والا و اساس و بنیانش را گرامی و برهانش را بزرگ دار و ما را بر حوض او وارد کن و از جامش سیراب گردان و ما را در گروه او محشور گردان، بی آنکه خوار یا پشیمان باشیم و نه دچار شک و تردید و تغییر گردیم و نه پیمان شکن و شکاک باشیم

ص: 258

إِلَیْکَ فِیهِ وَ أَسْأَلُکَهُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا هَادِینَ مَهْدِیِّینَ غَیْرَ ضَالِّینَ وَ لَا مُضِلِّینَ حَرْباً لِأَعْدَائِکَ سِلْماً لِأَوْلِیَائِکَ نُحِبُّ مَنْ یُحِبُّکَ مِنَ النَّاسِ وَ نُعَادِی مَنْ یُعَادِیکَ مِنْ خَلْقِکَ مِمَّنْ خَالَفَکَ.

اللَّهُمَّ هَذَا الدُّعَاءُ وَ عَلَیْکَ الْإِجَابَةُ وَ هَذَا الْجِدُّ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الْجَهْدُ وَ عَلَیْکَ التُّکْلَانُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ ذَا الْحَبْلِ الشَّدِیدِ وَ الْأَمْرِ الرَّشِیدِ وَ أَسْأَلُکَ الْأَمْنَ یَوْمَ الْوَعِیدِ وَ الْخَیْرَ یَوْمَ الْخُلُودِ وَ مَعَ الْمُقَرَّبِینَ الشُّهُودِ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ وَ الْمُوفِینَ بِالْعُهُودِ إِنَّکَ رَحِیمٌ وَدُودٌ إِنَّکَ تَفْعَلُ مَا تُرِیدُ سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْعِزِّ وَ نَالَ بِهِ سُبْحَانَ الَّذِی لَبِسَ الْمَجْدَ وَ تَکَرَّمَ بِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ ذِی الْفَضْلِ وَ النِّعَمِ سُبْحَانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَ الْکَرَمِ سُبْحَانَ الَّذِی أَحْصَی کُلَّ شَیْ ءٍ بِعِلْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی نُوراً فِی قَلْبِی وَ نُوراً فِی سَمْعِی وَ نُوراً فِی بَصَرِی وَ نُوراً فِی شَعْرِی وَ نُوراً فِی بَشَرِی وَ نُوراً فِی لَحْمِی وَ نُوراً فِی دَمِی وَ نُوراً فِی عِظَامِی وَ نُوراً مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ نُوراً مِنْ خَلْفِی وَ نُوراً عَنْ یَمِینِی وَ نُوراً عَنْ شِمَالِی وَ نُوراً مِنْ فَوْقِی وَ نُوراً مِنْ تَحْتِی اللَّهُمَّ زِدْنِی نُوراً وَ أَعْطِنِی نُوراً وَ اجْعَلْ لِی نُوراً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ خَیْرَ الْغَافِرِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ صَلَاةً نَبْلُغُ بِهَا رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ نَنْجُو بِهَا مِنْ سَخَطِکَ وَ النَّارِ اللَّهُمَّ ابْعَثْ نَبِیَّنَا مُحَمَّداً مَقَاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ وَ سَلَّمَ اللَّهُمَّ وَ اخْصُصْ مُحَمَّداً بِأَفْضَلِ قِسْمِ الْفَضَائِلِ وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ السُّؤْدُدِ وَ مَحَلَّ الْمُکْرَمِینَ اللَّهُمَّ وَ خُصَّ مُحَمَّداً بِالذِّکْرِ الْمَحْمُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ اللَّهُمَّ شَرِّفْ مُحَمَّداً بِمَقَامِهِ وَ شَرِّفْ بُنْیَانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ غَیْرَ خَزَایَا وَ لَا نَادِمِینَ وَ لَا شَاکِّینَ وَ لَا مُبَدِّلِینَ وَ لَا نَاکِثِینَ وَ لَا مُرْتَابِینَ

ص: 258

و نه منکر و فریفته و نه گمراه و گمراه کننده، از پاداشی که از سوی تو بر ما نازل می شود خشنود باشیم و از مجازات تو در امان باشیم؛ به راستی که تویی ارجمند سنجیده کار بخشنده.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست که امام نیکی و پیشوای خیر و فراخوان به سوی نیکی است و برکت او را بر تمام بندگان و شهرها و جانداران و درختان بسیار گردان، برکتی که به تمام بندگان برسد و آنان را کفایت کند. ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از هر کرامتی بهترین آن را و از هر نعمتی بهترین آن و از هر آسانی بهترین آن و از هر عطا و احسانی بهترین آن و از هر قسمتی بهترین آن را به محمد - صلی الله علیه و آله - عطا کن تا این که جایگاه هیچ یک از بندگانت به تو نزدیک تر و مقام و منزلتش در درگاه تو پربهره تر و وسیله اش به تو نزدیک تر و ارزش و شرافتش در محضر تو والاتر و حقش بر تو بیشتر و مقام شفاعتش بالاتر از حضرت محمد نباشد که درود تو بر او و خاندانش باد. همه این ها را در کنار آسایش و شادی زندگی و در سایه راحتی و رحمت و نعمت پابرجا و نهایت فضیلت و شادی کرامت و بزرگواری و امید آرامش و آرزوی لذت و کامیابی و بهره­مندی از خوشی ها و خواسته ها و شادی غیر قابل قیاس با شادمانی های دنیوی [را برای او از تو می خواهم].

خداوندا! مقام وسیله و بالاترین رتبه و وسیله و فضیلت را به محمد عطا کن و درجه او را در علیین و محبت او را در بین برگزیدگان و ذکر او و یاد سرای او را در بین مقربان مقرر فرما. ما گواه هستیم که او رسالت تو را تمام و کمال [به خلق] رسانید و برای بندگانت خیرخواهی کرد و آیاتت را تلاوت کرد و حدود تو را اجرا کرد و دستور تو را به انجام رساند و حکم تو را روشن کرد و به عهدت وفا کرد و در راه تو جهاد فرمود و آنچنان که شایسته ذات تو بود بندگی و پرستش تو را کرد تا این که مرگش فرا رسید و به اطاعت تو فرمان داد و خود نیز بدان عمل کرد و فرمانبرداریت را کرد و از نافرمانی تو بازداشت و خود نیز از نافرمانی خودداری کرد و آنچنان که تو دوست داشتی تا با دوستان تو دوستی کند، با آنان دوستی کرد و آنچنان که تو دوست داشتی تا با دشمن تو دشمنی کند، با او دشمنی کرد. صلواتت بر سرورمان محمد سرور فرستادگان و پیشوای پرهیزکاران و خاتم پیامبران و رسول پروردگار جهانیان باد.

خداوندا بر محمد و خاندان پاک محمد درود فرست. خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست در شب چون تاریکی خود را فرو پوشد. خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود فرست در روز چون روشن شود و در دنیا و آخرت بر او درود فرست و مقام خشنودیت را بر او ارزانی دار و پس از آن به خشنودیت بیفزای .

خدایا چشمان

ص: 259

وَ لَا جَاحِدِینَ وَ لَا مَفْتُونِینَ وَ لَا ضَالِّینَ وَ لَا مُضِلِّینَ قَدْ رَضِینَا الثَّوَابَ وَ أَمِنَّا الْعِقَابَ نُزُلًا مِنْ عِنْدِکَ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ الْوَهَّابُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْخَیْرِ وَ قَائِدِ الْخَیْرِ وَ الدَّاعِی إِلَی الْخَیْرِ وَ عَظِّمْ بَرَکَتَهُ عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادِ وَ الْبِلَادِ وَ الدَّوَابِّ وَ الشَّجَرِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ بَرَکَةً یُوَفَّی عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادِ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً مِنْ کُلِّ کَرَامَةٍ أَفْضَلَ تِلْکَ الْکَرَامَةِ وَ مِنْ کُلِّ نِعْمَةٍ أَفْضَلَ تِلْکَ النِّعْمَةِ وَ مِنْ کُلِّ یُسْرٍ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ الْیُسْرِ وَ مِنْ کُلِّ عَطَاءٍ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ الْعَطَاءِ وَ مِنْ کُلِّ قِسْمٍ أَفْضَلَ ذَلِکَ الْقِسْمِ حَتَّی لَا یَکُونَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَقْرَبَ مِنْهُ مَجْلِساً وَ لَا أَحْظَی عِنْدَکَ مِنْهُ مَنْزِلًا وَ لَا أَقْرَبَ مِنْکَ وَسِیلَةً وَ لَا أَعْظَمَ لَدَیْکَ وَ عِنْدَکَ شَرَفاً وَ لَا أَعْظَمَ عَلَیْکَ حَقّاً وَ لَا شَفَاعَةً مِنْ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ فِی بَرْدِ الْعَیْشِ وَ الْبِشْرِ وَ ظِلِّ الرَّوْحِ وَ قَرَارِ النِّعْمَةِ وَ مُنْتَهَی الْفَضِیلَةِ وَ سُرُورِ الْکَرَامَةِ وَ سُؤْدُدِهَا وَ رَجَاءِ الطُّمَأْنِینَةِ وَ مُنَی اللَّذَّاتِ وَ لَهْوِ الشَّهَوَاتِ وَ بَهْجَةٍ لَا تُشْبِهُ بَهَجَاتِ الدُّنْیَا اللَّهُمَّ آتِ مُحَمَّداً الْوَسِیلَةَ وَ أَعْطِهِ أَعْظَمَ الرِّفْعَةِ وَ الْوَسِیلَةِ وَ الْفَضِیلَةِ وَ اجْعَلْ فِی عِلِّیِّینَ دَرَجَتَهُ وَ فِی الْمُصْطَفَیْنَ مَحَبَّتَهُ وَ فِی الْمُقَرَّبِینَ ذِکْرَهُ وَ ذِکْرَ دَارِهِ فَنَحْنُ نَشْهَدُ أَنَّهُ بَلَّغَ رِسَالاتِکَ وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ وَ تَلَا آیَاتِکَ وَ أَقَامَ حُدُودَکَ وَ صَدَعَ بِأَمْرِکَ وَ بَیَّنَ حُکْمَکَ وَ أَنْفَذَهُ وَ وَفَی بِعَهْدِکَ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ وَ عَبَدَکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ حَتَّی أَتَاهُ الْیَقِینُ وَ أَنَّهُ أَمَرَ بِطَاعَتِکَ وَ عَمِلَ بِهَا وَ ائْتَمَرَ بِهَا وَ نَهَی عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ انْتَهَی عَنْهَا وَ وَالَی أَوْلِیَاءَکَ بِالَّذِی تُحِبُّ أَنْ یُوَالِیَ أَوْلِیَاءَکَ وَ عَادَی عَدُوَّکَ بِالَّذِی تُحِبُّ أَنْ یُعَادِیَ عَدُوَّکَ فَصَلَوَاتُکَ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی اللَّیْلِ إِذَا یَغْشَی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّی وَ صَلِّ عَلَیْهِ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَعْطِهِ الرِّضَا وَ زِدْهُ بَعْدَ الرِّضَا اللَّهُمَّ أَقْرِرْ عَیْنَیْ

ص: 259

پیامبرمان محمد و پیروان او از امتش و همسران و نسل و یاران و خاندان و امتش، همگی را روشن کن. همچنین ما و خاندان ما و کسانی که حقشان بر گردن ماست، چه زنده و چه مرده را در زمره کسانی قرار ده که چشم او به آن­ها روشن می شود و چشم همگی ما را به دیدار او روشن کن و بین ما و او جدایی میفکن.

خدایا ما را بر حوض او وارد کن و از جام او سیرابمان گردان و ما را در گروه او و زیر پرچم او محشور کن و بر دین او بمیران و از پاداش او و همراهی با او محروممان مگردان، به راستی که تو بر همه کار توانا هستی. بر محمد و خاندان پاک و برگزیده او درود فرست و سلام و رحمت و برکات خداوند بر او و خاندان او باد.

خدایا ای پروردگار مرگ و زندگی و ای پروردگار آسمان ها و زمین و ای پروردگار جهانیان و ای پروردگار ما و پدران پیشین ما و ای پروردگار ما و پدران پسین ما! تو یکتا و بی نیازی هستی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. به عزت و قدرت خویش بر پادشاهان حکم راندی و به قدرت و عزت خویش اربابان را به بندگی کشاندی و به بخشش خویش بر بزرگان سروری کردی و به اقتدار خویش اشراف را از هم پراکندی و به عظمت خویش کوه ها را رام ساختی و بزرگی و کبریا و افتخار و کرم را برای خویش برگزیدی و ستایش و ثنا در محضر تو پایدار گشت و بزرگی و بخشش به واسطه تو عظمت یافت.

هیچ چیز به درجه تو دست نیابد و هیچ چیز منزلت تو را نشناخت و قدرت هیچ کسی چیز بر قدرتت غلبه نتواند کرد و هیچ عزتمندی جز خودت به درجه عزت تو نرسد. تویی پناه پناه جویان و ملجأ پناه آورندگان و تکیه گاه مؤمنان و طریق خواسته حاجت طلبان و شایستگان.

خدایا به حق پیامبرمان که پیامبر مهربانی است به تو روی آورم و از تو می خواهم که فتنه خواهش ها را از من دور سازی و می خواهم که به من رحم کنی و در هر فتنه گمراه کننده مرا ثابت قدم گردانی. تو معبود من و مرجع شکایت و درخواست من هستی، هیچ کس مانند تو نیست و توان هیچ کس با تو برابر نیست .

تو بزرگ تر و والاتر و گرامی تر و عزیزتر و برتر و عظیم تر و ارجمندتر و بزرگوارتر و برتر و بردبارتر هستی و مخلوقات قادر به توصیف تو نیستند. تو آنچنانی که خود را بدان وصف کرده ای، ای صاحب روز جزا.

خدایا از تو می خواهم به حق هر نامی که مخصوص توست و دوست داری بدان نام خوانده شوی و به هر دعائی که یکی از آفریدگانت از پیشینیان و پسینیان تو را بدان دعا خوانده و دعایش را مستجاب کرده ای، تمام گناهانم را بیامرزی، کوچک و بزرگش را، کهنه و تازه اش را، نهان و آشکارش را و گناهانی که من از آن آگاهم و آن ها که نمی دانم و آنچه را که تو بر من شماره و ثبت کرده ای و من خود در طول زندگی فراموشش کرده ام. [از تو می خواهم]

ص: 260

نَبِیِّنَا بِمَنْ تَبِعَهُ مِنْ أُمَّتِهِ وَ أَزْوَاجِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ أَصْحَابِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ جَمِیعاً وَ اجْعَلْنَا وَ أَهْلَ بُیُوتِنَا وَ مَنْ أَوْجَبْتَ حَقَّهُ عَلَیْنَا الْأَحْیَاءَ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتَ فِیمَنْ تُقِرُّ بِهِ عَیْنَهُ وَ أَقْرِرْ عُیُونَنَا جَمِیعاً بِرُؤْیَتِهِ وَ لَا تُفَرِّقْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ تَحْتَ لِوَائِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَی مِلَّتِهِ وَ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَ مُرَافَقَتَهُ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ اللَّهُمَّ رَبَّ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ رَبَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ رَبَّنَا وَ رَبَّ آبَائِنَا الْأَوَّلِینَ وَ رَبَّنَا وَ رَبَّ آبَائِنَا الْآخِرِینَ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ مَلَکْتَ الْمُلُوکَ بِعِزَّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ وَ اسْتَعْبَدْتَ الْأَرْبَابَ بِقُدْرَتِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ سُدْتَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِکَ وَ بَدَّدْتَ الْأَشْرَافَ بِتَجَبُّرِکَ وَ هَدَّدْتَ الْجِبَالَ بِعَظَمَتِکَ وَ اصْطَفَیْتَ الْمَجْدَ وَ الْکِبْرِیَاءَ وَ الْفَخْرَ وَ الْکَرَمَ لِنَفْسِکَ وَ أَقَامُ الْحَمْدُ وَ الثَّنَاءُ عِنْدَکَ وَ جَلَّ الْمَجْدُ وَ الْکَرَمُ بِکَ مَا بَلَغَ شَیْ ءٌ مَبْلَغَکَ وَ لَا قَدَرَ شَیْ ءٌ قَدْرَکَ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْ قُدْرَتِکَ غَیْرُکَ وَ لَا یَبْلُغُ عَزِیزَ عِزِّکَ سِوَاکَ أَنْتَ جَارُ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ لَجَأُ اللَّاجِینَ وَ مُعْتَمَدُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَبِیلُ حَاجَةِ الطَّالِبِینَ وَ الصَّالِحِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّنَا نَبِیِّ الرَّحْمَةِ أَنْ تَصْرِفَ عَنِّی فِتْنَةَ الشَّهَوَاتِ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْحَمَنِی وَ ثَبِّتْنِی عِنْدَ کُلِّ فِتْنَةٍ مُضِلَّةٍ أَنْتَ إِلَهِی وَ مَوْضِعُ شَکْوَایَ وَ مَسْأَلَتِی لَیْسَ مِثْلَکَ أَحَدٌ وَ لَا یَقْدِرُ قُدْرَتَکَ أَحَدٌ أَنْتَ أَکْبَرُ وَ أَجَلُّ وَ أَکْرَمُ وَ أَعَزُّ وَ أَعْلَی وَ أَعْظَمُ وَ أَجَلُّ وَ أَمْجَدُ وَ أَفْضَلُ وَ أَحْلَمُ وَ مَا یَقْدِرُ الْخَلَائِقُ عَلَی صِفَتِکَ أَنْتَ کَمَا وَصَفْتَ بِهِ نَفْسَکَ یَا مَالِکَ یَوْمِ الدِّینِ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی بِهِ وَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دَعَاکَ بِهَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ بِهَا أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا أَحْصَیْتَ عَلَیَّ مِنْهَا وَ حَفِظْتَهُ وَ نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی أَیَّامَ حَیَاتِی وَ أَنْ تُصْلِحَ

ص: 260

کار دین و دنیایم را آنچنان اصلاح گردانی که اثر آن بر تمام آرزوها و خواسته ها و درخواست های من به درگاه تو باقی بماند. خدایا مرا بیامرز و به من رحمت کن و توبه ام را بپذیر که به راستی تویی توبه پذیر مهربان. خدایا بر محمد و خاندان پاک و برگزیده و نیک که همگی بری از نفاق و ناپاکی هستند بر او درود و رحمت فرست، ای پروردگار جهانیان.

دعای پایان این روز

خدایا ای پروردگار این شب جدید و هر شب و ای پروردگار این روز جدید و هر روز و پروردگار این ماه و هر ماه، تو به دعا فرمان دادی و اجابت آن را عهده دار شدی، پس دعایم را بشنو و از من بپذیر و نعمت خویش را بر من فروریز و شکیبایی بر گرفتاریت و خشنودی به سرنوشتت و ایمان به وعده ات و رعایت توصیه ات و اتصال بدانچه دستور پیوستن به آن را داده ای و ایمان به خودت و توکل بر تو و چنگ زدن به ریسمانت و توسل به کتابت و شناخت حقت و توان بر عبادتت و نشاط در یادت و عمل به اطاعتت، تا مرا زنده داشته­ای روزیم فرما و وقتی در سرنوشتم چاره ای جز مرگ نبود، مرگم را کشته شدن در راه خویش به دست بدترین خلایقت از کسانی که در امنیت و رزق و روزی هستند قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و یکم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روز نحس دائمی و مخصوص خون ریزی است. در این روز از هر چه می توانید بپرهیزید و به دنبال حاجتی نروید و با هم نزاع نکنید؛ زیرا این روز، روزی بد شوم و مورد نکوهش است. در این روز با حاکمی که از او می ترسی ملاقات نکن. این روز برای دیگر کارها نیز بد است. از منزل خویش بیرون نیا و از هر چه می توانی بر حذر باش و از سوگند راست خودداری کن و از حشرات دوری کن؛ چرا که هر کس در این روز گزیده شود می میرد و در این روز با هیچ کس ارتباطی برقرار نکن؛ زیرا این روز اولین روزی بود که در آن خونریزی رخ داد و حوا در آن حائض شد. هر که در این روز به سفر رود باز نمی گردد و بیم [مردنش] می رود و سود نکند و در این روز، بیمار، بیماریش سخت شود و بهبود نیابد و هر که در این روز زاده شود نیازمند و فقیر می شود.

در روایت دیگری نیز آمده که: هر که در این روز متولد شود فردی شایسته خواهد شد.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی خوب است و در روایت دیگری گفته شده است: این روز مناسب خون ریزی است و هیچ حاجتی در این روز

ص: 261

أَمْرَ دِینِی وَ دُنْیَایَ صَلَاحاً بَاقِیاً عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ رَغَائِبِی إِلَیْکَ وَ حَوَائِجِی وَ مَسَائِلِی لَکَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ الْأَبْرَارِ الْمُبَرَّءِینَ مِنَ النِّفَاقِ أَجْمَعِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْجَدِیدَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ رَبَّ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرِ فَإِنَّکَ أَمَرْتَ بِالدُّعَاءِ وَ تَکَفَّلْتَ بِالْإِجَابَةِ فَاسْمَعْ دُعَائِی وَ تَقَبَّلْ مِنِّی وَ أَسْبِغْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ ارْزُقْنِی صَبْراً عَلَی بَلِیَّتِکَ وَ رِضًا بِقَدَرِکَ وَ تَصْدِیقاً لِوَعْدِکَ وَ حِفْظاً لِوَصِیَّتِکَ وَ وَصْلَ مَا أَمَرْتَ بِهِ أَنْ یُوصَلَ إِیمَاناً بِکَ وَ تَوَکُّلًا عَلَیْکَ وَ اعْتِصَاماً بِحَبْلِکَ وَ تَمَسُّکاً بِکِتَابِکَ وَ مَعْرِفَةً بِحَقِّکَ وَ قُوَّةً عَلَی عِبَادَتِکَ وَ نَشَاطاً لِذِکْرِکَ وَ عَمَلًا بِطَاعَتِکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی فَإِذَا کَانَ مَا لَا بُدَّ مِنْهُ الْمَوْتُ فَاجْعَلْ مَنِیَّتِی قَتْلًا فِی سَبِیلِکَ بِیَدِ شِرَارِ خَلْقِکَ مَعَ أَحَبِّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ مِنَ الْأُمَنَاءِ الْمَرْزُوقِینَ عِنْدَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الحادی و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیهما السلام: إِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ یَصْلُحُ فِیهِ إِرَاقَةُ الدِّمَاءِ فَاتَّقُوا فِیهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ فَلَا تَطْلُبُوا فِیهِ حَاجَةً وَ لَا تَنَازَعُوا فِیهِ فَإِنَّهُ رَدِی ءٌ مَنْحُوسٌ مَذْمُومٌ وَ لَا تَلْقَ فِیهِ سُلْطَاناً تَتَّقِیهِ فَهُوَ یَوْمٌ رَدِی ءٌ لِسَائِرِ الْأُمُورِ وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ بَیْتِکَ وَ تَوَقَّ مَا اسْتَطَعْتَ وَ تَجَنَّبْ فِیهِ الْیَمِینَ الصَّادِقَةَ وَ تَجَنَّبْ فِیهِ الْهَوَامَّ فَإِنَّ مَنْ یُلْسَعْ فِیهِ مَاتَ وَ لَا تُوَاصِلْ فِیهِ أَحَداً فَهُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ أُرِیقَ فِیهِ الدَّمُ وَ حَاضَتْ فِیهِ حَوَّاءُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ لَمْ یَرْجِعْ وَ خِیفَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَرْبَحْ وَ الْمَرِیضُ تَشْتَدُّ عِلَّتُهُ وَ لَمْ یَبْرَأْ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مُحْتَاجاً فَقِیراً.

و فی روایة أخری من ولد فیه یکون صالحا.

قالت الفرس إنه یوم جید و فی روایة أخری یصلح فیه إهراق الدم

ص: 261

درخواست نشود و در این روز از آزار پرهیز کن.

در روایت دیگری گفته شده است: سایر کارها و خون گیری و حجامت و ملاقات با سربازان و فرماندهان و سیاست مداران در این روز ناپسند است.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: رام روز.

دعای سلامتی این روز

پناه می برم به خداوند شنوای دانایی که هیچ چیز مانند او نیست و او بر همه چیز توانا و به همه چیز داناست. پروردگار فرشتگان مقرب، پروردگار پیامبران و فرستادگان و پروردگار تمام مخلوقات. از تو خواهم به حق نام های نیکو و نعمات بزرگ تر و قدرت برتر و کلمات والایت که بدان ها زنده می کنی و می میرانی و آنچه در آسمان ها و زمین و میان آن دوست و آنچه زیر خاک است، از شر این روز و شومی آن و آنچه پس از آن واقع می شود و تمام زیان ها و پیشامدهای غیر منتظره و رویدادهای آن [به تو پناه می برم] دفع کرده و تمام این ها را به علم خداوند و نیرو و قدرت او دفع گردانی و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای بلندمرتبه بزرگ. آن [بلاها] را با عزائم محکمات (قرآن) و نشانه های والا و با نام های مبارک برطرف کردم، به حق زنده پاینده ای که بر کرده هر کس مراقب و بر همه چیز تواناست.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان و درود خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان پاک و طاهر او باد. خدایا بر فرشتگان مقرب و بر تمام پیامبران و فرستادگان درود فرست. خدایا این روزی است که آن را به قدرت خویش آفریدی و با هستی خود آن را هستی بخشیدی، ظاهر آن را سلامت و باطن آن را نیکی و کرامت قرار ده. آنچنان که اراده فرمودی آن را آفریدی و چنانچه پسندیدی در آن [بر مخلوقاتت] لطف و کرم داشتی و در این روز کرامت فرمودی و نعمت و لطف و کرم خویش را [بر بندگان] ارزانی داشتی و در این روز قداست و عزت یافتی و در پرده رفتی و خویش را والا و بزرگ داشتی و بی نیاز گشتی و نیازمند کردی و فرمانروایی نمودی و چیره گشتی. تو ای پروردگار ما از این ها بسی بزرگ تری و والاتر از آنی ای مهرپیشه، ای عطابخش.

به برکت پیامبر خویش محمد بن عبدالله ما را را از شرک و سرکشی و از گناهان و خطاها حفظ کردی، پس بهترین درود و سلام از جانب تو بر او باد. به عزت اسلام ما را کرامت بخشیدی و به دعوت پیامبرمان محمد که درودت بر او باد، دعوتی که ما را از زلزله های زمین حفظ گرداندی و با بقای فرزندان او،

ص: 262

لا یطلب فیه حاجة و یتقی فیه من الأذی.

و فی روایة أخری یکره فیه سائر الأعمال و الفصد و الحجامة و لقاء الأجناد و القواد و الساسة.

قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه رامروز.

الْعُوذَةُ فِی أَوَّلِهِ

أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ رَبِّ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ رَبِّ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ رَبِّ الْخَلَائِقِ أَجْمَعِینَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ آلَائِکَ الْکُبْرَی وَ قُدْرَتِکَ الْعُظْمَی وَ کَلِمَاتِکَ الْعُلْیَا الَّتِی بِهَا تُحْیِی وَ تُمِیتُ وَ تَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ مَا تَحْتَ الثَّرَی مِنْ شَرِّ هَذَا الْیَوْمِ وَ نَحْسِهِ وَ مَا یَلِیهِ وَ جَمِیعِ آفَاتِهِ وَ طَوَارِقِهِ وَ أَحْدَاثِهِ وَ دَفَعْتَ ذَلِکَ کُلَّهُ بِعِلْمِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ وَ بِقُدْرَتِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ صَرَفْتَ ذَلِکَ بِالْعَزَائِمِ الْمُحْکَمَاتِ وَ الْآیَاتِ الْعَالِیَاتِ وَ بِالْأَسْمَاءِ الْمُبَارَکَاتِ بِالْحَیِّ الْقَیُّومِ الْقَائِمِ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ عَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ اللَّهُمَّ وَ هَذَا یَوْمٌ خَلَقْتَهُ بِقُدْرَتِکَ وَ کَوَّنْتَهُ بِکَیْنُونَتِکَ اجْعَلْ ظَاهِرَهُ السَّلَامَةَ وَ بَاطِنَهُ الْخَیْرَ وَ الْکَرَامَةَ خَلَقْتَهُ کَمَا أَرَدْتَ وَ لَطَفْتَ فِیهِ کَمَا أَحْبَبْتَ وَ أَحْسَنْتَ فِیهِ وَ أَنْعَمْتَ وَ مَنَنْتَ فِیهِ وَ أَفْضَلْتَ وَ تَقَدَّسْتَ فِیهِ وَ تَعَزَّزْتَ فِیهِ وَ احْتَجَبْتَ وَ تَعَالَیْتَ وَ تَعَاظَمْتَ وَ أَغْنَیْتَ وَ أَفْقَرْتَ وَ مَلَکْتَ وَ قَهَرْتَ فَتَعَالَیْتَ یَا رَبَّنَا عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً وَ تَعَالَیْتَ عَنْ ذَلِکَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ.

عَصَمْتَنَا بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنَ الشِّرْکِ وَ الطُّغْیَانِ وَ الْمَعَاصِی وَ الْآثَامِ فَعَلَیْهِ مِنْکَ أَفْضَلُ تَحِیَّةٍ وَ سَلَامٍ فَلَقَدْ أَکْرَمْتَنَا بِعِزِّ الْإِسْلَامِ وَ بِدَعْوَةِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ الَّذِی حَفِظَتْنَا مِنْ زَلَازِلِ الْأَرْضِ وَ بَقِیَتِ الدُّنْیَا بِبَقِیَّةِ وُلْدِهِ الْأَئِمَّةِ

ص: 262

امامان پاک و برگزیده دنیا پابرجا ماند.

خدایا این روز را شاهد قرار ده تا در آن به طاعتت عمل کنیم و روزی و بخشش خویش را بر ما آسان گردان و ما را زیر پوشش عیب پوشی و تندرستی و بخشش خویش قرار ده و ما را از کسانی گردان که آن ها را با توفیق و محافظت خویش مقدم داشته و با لطف و بخشش خود ما را بیامرز. خدایا ما را از زشتی ها و عیب­ها حفظ گردان و هر گرفتاری را از ما برطرف گردان و درخواست ما را برای حق قرار ده که تو خود بهترین خواسته ای. خدایا زبان هایمان را به ذکر خویش گویا کن و سپاست را از یاد ما نبر و ما را از پاداشت محروم نگردان. خدایا ما را از تمام دل نگرانی ها و سختی ها حفظ گردان و ما را مورد شماتت هیچ دشمن و حسودی قرار نده که من رو به سوی درگاه تو کرده ام و به تو بسته شده ام و برای تو رکوع و سجود کرده ام و به خاطر نیکی ای که به من کردی و نعمتی که به من بخشیدی سپاسگزارم. ای کسی که پنهان و آشکار مرا می دانی، بر خطای من رحم کن. خدایا رحم کن بر بنده ای که برای تو رام شده و در برابر عظمت تو فروتن گشته است، پس او را از لطف خویش ناامید باز نگردان.

خدایا در این روز به من برکت ده و روزیم را گسترده گردان و گناهم را بیامرز، به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا! امروز روز بیست و یکم از ماه عظیم و ارزشمند و بزرگ توست. به نعمات خویش آن را آفریدی و میل و رغبت را در آن قرار دادی تا پاداش تو را درخواست کنیم و در این روز به یگانگی مخصوص گشتی و به بی نیازی یگانه گشتی و به نام های والا تقدس جستی. گردن ها در این روز در برابر عظمت تو خوار گشته و کارهای دشوار در این روز وامدار قدرت تو شدند و خردمندان در برابر عزت سلطه و سیطره تو سرگشته شدند.

خدایا و ای سرور و مولای من! بدین سبب که عرصه بر من تنگ گشته و در دریای نابودی افتاده ام رو به سوی تو کرده ام؛ زیرا می دانم که تو دعاگو را اجابت کنی و خواسته درخواست کنندگان را می شونی، دستی به سوی تو دراز کرده ام که به خاطر ارتکاب گناهان تنگ و هراسان گشته است. پس ای کسی که پنهان و آشکار مرا می دانی، به ناتوانی و بیچارگی­ام رحم کن و در دنیا و آخرتم مرا در پوشش عفو و بخشش خویش قرار ده و تنها به خودت واگذار کن که تویی آرزو و امید و وسیله من و به تو پناه آورم و تو فریادرس منی و به تو پناه جویم و در رحمتت به روی درخواست کنندگان گشوده است و تویی سپاس پذیر مورد ستایش.

خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و در انجام کارهای شایسته و تجارت سودآور و پیمودن مسیری روشن مرا توفیق ده و آن را بهترین روزی قرار ده که با خیر و برکت به سراغ ما آمده است و مرا مورد نکوهش هیچ دشمن و حسودی قرار نده. تویی یگانه یکتای بی نیاز، سرور و تکیه گاه.

ص: 263

الْأَطْهَارِ الْأَخْیَارِ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ هَذَا الْیَوْمَ شَاهِداً لَنَا نَعْمَلْ فِیهِ بِطَاعَتِکَ وَ سَهِّلْ لَنَا رِزْقَکَ وَ فَضْلَکَ وَ اسْتُرْنَا بِسِتْرِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ امْتِنَانِکَ وَ اجْعَلْنَا مِنَ الَّذِینَ آثَرْتَهُمْ بِتَوْفِیقِکَ وَ رِعَایَتِکَ وَ سَامِحْنَا بِلُطْفِکَ وَ عَفْوِکَ اللَّهُمَّ احْفَظْنَا مِنَ الْقَبَائِحِ وَ الْعُیُوبِ وَ فَرِّجْ عَنَّا کُلَّ مَکْرُوبٍ وَ اجْعَلْ طَلِبَتَنَا لِلْحَقِّ فَأَنْتَ خَیْرُ مَطْلُوبٍ اللَّهُمَّ أَطْلِقْ أَلْسِنَتَنَا بِذِکْرِکَ وَ لَا تُنْسِنَا شُکْرَکَ وَ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَکَ اللَّهُمَّ وَ قِنَا جَمِیعَ الْمَخَاوِفِ وَ الشَّدَائِدِ وَ لَا تُشْمِتْ بِنَا عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً فَإِنِّی لِبَابِکَ قَاصِدٌ وَ عَلَیْکَ عَاقِدٌ وَ لَکَ رَاکِعٌ وَ سَاجِدٌ وَ لِمَا أَوْلَیْتَ وَ أَنْعَمْتَ مِنْ مَعْرُوفِکَ شَاکِرٌ یَا مَنْ یَعْلَمُ سِرِّی وَ عَلَانِیَتِی ارْحَمْ خَطِیئَتِی اللَّهُمَّ ارْحَمْ عَبْداً تَذَلَّلَ لَکَ وَ خَضَعَ لِعَظَمَتِکَ فَلَا تَرُدَّهُ خَائِباً مِنْ لُطْفِکَ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ أَوْسِعْ رِزْقِی وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ هَذَا الْیَوْمُ الْحَادِی وَ الْعِشْرُونَ مِنْ شَهْرِکَ الْعَظِیمِ الْجَلِیلِ الْکَرِیمِ خَلَقْتَهُ بِآلَائِکَ وَ جَعَلْتَ الرَّغْبَةَ فِیهِ طَلَباً لِثَوَابِکَ فَتَوَحَّدْتَ فِیهِ بِالْوَحْدَانِیَّةِ وَ تَفَرَّدْتَ فِیهِ بِالصَّمَدَانِیَّةِ وَ تَقَدَّسْتَ فِیهِ بِالْأَسْمَاءِ الْعُلْیَا ذَلَّتْ فِیهِ لِعَظَمَتِکَ الرِّقَابُ وَ دَانَتْ بِقُدْرَتِکَ فِیهِ الْأُمُورُ الصِّعَابُ وَ تَاهَ فِی عِزِّ سُلْطَانِکَ أُولُو الْأَلْبَابِ إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ قَصَدْتُکَ لِمَا ضَاقَتْ عَلَیَّ الْمَسَالِکُ وَ وَقَعْتُ فِی بَحْرِ الْمَهَالِکَ لِعِلْمِی بِأَنَّکَ تُجِیبُ الدَّاعِیَ وَ تَسْمَعُ سُؤَالَ السَّائِلِینَ بَسَطْتُ إِلَیْکَ کَفّاً هِیَ ضَائِقَةٌ مِمَّا قَدْ جَنَیْتُهُ مِنَ الْخَطَایَا وَجِلَةً فَیَا مَنْ یَعْلَمُ سَرِیرَتِی وَ عَلَانِیَتِی ارْحَمْ ضَعْفِی وَ مَسْکَنَتِی وَ تَغَمَّدْنِی بِعَفْوِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَلَا تَکِلْنِی إِلَّا إِلَیْکَ فَإِنَّکَ رَجَائِی وَ أَمَلِی وَ عُدَّتِی وَ إِلَیْکَ مَفْزَعِی وَ أَنْتَ غِیَاثِی وَ بِکَ مَلَاذِی وَ بَابُکَ لِلطَّالِبِینَ مَفْتُوحٌ وَ أَنْتَ مَشْکُورٌ مَمْدُوحٌ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَفِّقْنِی لِلْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ وَ التِّجَارَةِ الرَّابِحَةِ وَ سُلُوکِ الْمَحَجَّةِ الْوَاضِحَةِ وَ اجْعَلْهُ أَفْضَلَ یَوْمٍ جَاءَ عَلَیْنَا بِالْخَیْرِ وَ الْبَرَکَةِ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً أَنْتَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ السَّیِّدُ السَّنَدُ إِلَهِی

ص: 263

خدایا در روزی که رازها آشکار گردد عیوبم را بپوشان و از آن چه پرهیز می کنم محفوظم دار و نسبت به من عیب پوش و مهرورز باش. خدایا مرا از شایستگان و برگزیدگان و پرهیزکاران و نیکان گردان و به همراه برگزیدگان در بهشت هایت در خانه آرامش ساکنم کن و به ضعف و ناتوانیم رحم کن و جسمم را بر آتش دوزخ حرام کن، ای شکست ناپذیر، ای جبار، ای بردبار، ای آمرزنده! خدایا مرا بیامرز و به من رحم کن و هدایتم فرما و به من روزی ده و به سلامتم دار و [گرفتاریم را] جبران نما.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و این روز، آفرینشی جدید است، پس آن را با طاعتت خویش بر من بگشا و به آمرزش و خشنودی خویش ختم فرما و در این روز کاری نیک روزیم گردان که آن را از من بپذیری و آن را پاک گردان و دوچندانش کن و هر کار زشتی را که در این روز مرتکب شده ام ببخش، به راستی که تویی آمرزنده مهربان، بخشنده بزرگوار و مهرورز.

خدایا من توان آن را ندارم که آنچه را ناپسند می شمارم از خود دور کنم و به سود آنچه بدان امیدوارم تسلطی ندارم و کار به دست دیگری افتاده و من در گرو خویشم و هیچ کسی نیازمندتر از من نیست. خدایا مرا دشمن شاد نکن و مرا نزد دوستم روسیاه نگردان و مصیبتم را در دینم و دنیا را بزرگترین نگرانیم قرار مده و کسی را که نسبت به من رحم ندارد بر من مسلط نکن.

خدای تبارک و تعالی برای من بس است و از خدای عزوجلّ طلب آمرزش دارم. خدای تبارک و تعالی برای دنیایم بس است و خدای توانمند پرقدرت برای من کافی است، در برابر کسی که با من بدی می­کند. خداوند بزرگوار مرا به وقت مرگ کافی است. خدای مهربان به وقت سؤال و جواب در قبر برایم کافی است. خداوند بزرگوار مرا به وقت حساب بس است. خدای دقیق مرا به هنگام سنجش اعمال کافی است. خداوند شکست ناپذیر توانای پاک مرا در صراط بس است. مرا بس است{خداوندی که هیچ معبودی جز او نیست. بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است.}.(1)

خدایا، ای دانای به اسرار نهان، ای ارتقا دهنده درجات، [ای] صاحب عرش، روح [فرشته] را به هر کدام از بندگانت که بخواهی می فرستی، ای آمرزنده گناه، ای توبه پذیر، ای سخت کیفر، ای صاحب بخشش و لطف. معبودی جز تو نیست، فرمانروای بینای بخشنده، ای هدایتگر گمراهان و مهرورز نسبت به گنهکاران و درگذرنده از لغزش های خطاکاران، بر بنده ات رحم کن ای صاحب مقام عظیم و صاحب تمام مسلمانان! مرا از آن زندگان روزی داده شده ای قرار ده که آنان را نعمت دادی، [یعنی] از پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگان. آمین ای پروردگار جهانیان!

ای خداوندی که شنیدن دعایی تو را از شنیدن دیگر دعاها به خود مشغول نمی کند، ای کسی که صداها او را به خطا نیندازد، ای کسی که

ص: 264


1- . توبه / 129

اسْتُرْنِی یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ وَ احْفَظْنِی مِنْهُ مِمَّا أُحَاذِرُ وَ کُنْ لِی سَاتِراً وَ رَاحِماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّالِحِینَ الْأَخْیَارِ الْأَتْقِیَاءِ الْأَبْرَارِ وَ أَسْکِنِّی جِنَانَکَ فِی دَارِ الْقَرَارِ مَعَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ وَ ارْحَمْ ضَعْفِی وَ حَرِّمْ جَسَدِی عَلَی النَّارِ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا حَلِیمُ یَا غَفَّارُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ اهْدِنِی وَ ارْزُقْنِی وَ عَافِنِی وَ اجْبُرْنِی.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ هَذَا الْیَوْمُ خَلْقٌ جَدِیدٌ فَافْتَحْهُ عَلَیَّ بِطَاعَتِکَ وَ اخْتِمْهُ عَلَیَّ بِمَغْفِرَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ حَسَنَةً تَقْبَلُهَا مِنِّی وَ زَکِّهَا وَ ضَاعِفْهَا لِی وَ مَا عَمِلْتُ فِیهِ مِنْ سَیِّئَةٍ فَاغْفِرْهَا لِی إِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ جَوَادٌ کَرِیمٌ وَدُودٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أَکْرَهُ وَ لَا أَمْلِکُ نَفْعَ مَا أَرْجُو وَ أَصْبَحَ الْأَمْرُ بِیَدِ غَیْرِی وَ أَصْبَحْتُ مُرْتَهِناً بِعَمَلِی فَلَا فَقِیرَ أَفْقَرُ مِنِّی اللَّهُمَّ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُشَوِّهْ وَجْهِی عِنْدَ صَدِیقِی وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتِی فِی دِینِی وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّی وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ مَنْ لَا یَرْحَمُنِی حَسْبِیَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَسْبِیَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِدُنْیَایَ وَ حَسْبِیَ اللَّهُ الْقَوِیُّ الشَّدِیدُ لِمَنْ جَازَانِی بِسُوءٍ حَسْبِیَ اللَّهُ الْکَرِیمُ عِنْدَ الْمَوْتِ حَسْبِیَ اللَّهُ الرَّءُوفُ عِنْدَ الْمُسَاءَلَةِ فِی الْقَبْرِ حَسْبِیَ اللَّهُ الْکَرِیمُ عِنْدَ الْحِسَابِ حَسْبِیَ اللَّهُ اللَّطِیفُ عِنْدَ الْمِیزَانِ حَسْبِیَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْقَدِیرُ الْقُدُّوسُ عِنْدَ الصِّرَاطِ- حَسْبِیَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ یَا عَالِمَ الْخَفِیَّاتِ رَفِیعَ الدَّرَجَاتِ ذو [ذَا] الْعَرْشِ تُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِکَ عَلَی مَنْ تَشَاءُ مِنْ عِبَادِکَ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ قَابِلَ التَّوْبِ شَدِیدَ الْعِقَابِ ذَا الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ الْبَصِیرُ الْکَرِیمُ یَا هَادِیَ الْمُضِلِّینَ وَ رَاحِمَ الْمُذْنِبِینَ وَ مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْعَاثِرِینَ ارْحَمْ عَبْدَکَ یَا ذَا الْخَطَرِ الْعَظِیمِ وَ الْمُسْلِمِینَ کُلَّهُمْ أَجْمَعِینَ وَ اجْعَلْنِی مَعَ الْأَحْیَاءِ الْمَرْزُوقِینَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ- مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یَا مَنْ لَا تَشْتَبِهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا یُغَلِّطُهُ

ص: 264

درخواست کنندگان او را به اشتباه وانمی دارند و زبان ها برایش ناهمگون نباشند، ای کسی که پافشاری اصرارکنندگان او را به ستوه نمی آورد، خنکی عفو و گذشتت و شیرینی آمرزشت و راه یابی به بهشت و رهایی از آتش دوزخ را به ما بچشان. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و ای بهترین آمرزندگان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خدایا مرا از کسانی قرار دادی که به غیب ایمان می آورند، و نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می کنند. پس مرا در مسیر هدایت خویش و از هدایت یافتگان قرار ده و کلماتی را به من بیاموز که به حضرت آدم آموختی و توبه اش را پذیرفتی؛ به راستی که تویی توبه پذیر مهربان. خدایا مرا در زمره کسانی آفریدی که نماز را بر پا می کنند و زکات می دهند. پس خدایا مرا از کسانی قرار ده که نماز به پا می دارند و زکات می دهند و مرا از خاشعین در نماز قرار ده که از روزه و نماز یاری می جویند و مرا از کسانی گردان که {نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهناک خواهند شد.}.(1)

خدایا مرا از {شکیبایانی قرار ده که چون مصیبتی به آنان برسد، می گویند: ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می گردیم.}(2) و از جانب خویش درود و رحمتی برای من قرار ده و مرا از هدایت یافتگان گردان. خدایا {در زندگی دنیا و در آخرت با سخن استوار}(3) مرا ثابت گردان و مرا از ستمکاران قرار نده. خدایا مرا از کسانی قرار ده که {صبر نمودند و بر پروردگارشان توکّل می کنند.}(4) خدایا {در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.}(5) و مرا از کسانی قرار ده که {پروا داشته اند و کسانی که آن ها نیکوکارند.}،(6) {منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم.}(7) پس دعایم را مستجاب گردان و مرا از عذاب آتش رهایی بخش، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا مرا از نیکوکارانی قرار ده که {چون [نام] خدا یاد شود، دل هایشان خشیت یابد و [آنان که] بر هر چه بر سرشان آید صبر پیشه گانند و برپا دارندگان نمازند و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند.}(8)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که {در نماز خویش فروتن هستند و و آنان که از بیهوده روی­گردانند و آنان که زکات می پردازند و کسانی که پاکدامنند مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانی که به دست آورده اند، که در این صورت بر آنان نکوهشی نیست.}(9) خدایا مرا از کسانی قرار ده که {امانت ها و پیمان خود را مراعات می کنند. و آنان که بر شهادت های خود ایستاده اند.}،(10){ و آنان که بر نمازهایشان مواظبت می نمایند}(11) خدایا مرا از وارثانی قرار ده که { بهشت را به ارث می برند و در آنجا جاودان می مانند.}(12) و کسانی که از بیم تو در هراسند.

خدایا تو مرا از کسانی قرار داده ای که به آیاتت ایمان دارند { و آنان که به پروردگارشان شرک نمی آورند.}(13)

ص: 265


1- . بقره / 62
2- . بقره / 156-155
3- . ابراهیم / 27
4- . نحل / 42
5- . بقره / 201
6- . نحل / 128
7- . انبیا / 87
8- . حج / 35
9- . مؤمنون / 6-2
10- . معارج / 33-32
11- . مؤمنون / 9
12- . مؤمنون / 11
13- . مؤمنون / 59

السَّائِلُونَ وَ لَا تَخْتَلِفُ عَلَیْهِ اللُّغَاتُ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ أَذِقْنَا بَرْدَ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَةَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ إِنَّکَ جَعَلْتَنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ- وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ فَاجْعَلْنِی عَلَی هُدًی مِنْکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُهْتَدِینَ وَ لَقِّنِّی الْکَلِمَاتِ الَّتِی لَقَّنْتَ آدَمَ وَ تُبْتَ عَلَیْهِ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ خَلَقْتَنِی فِیمَنْ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ اللَّهُمَّ فَاجْعَلْنِی مِمَّنْ یُقِیمُ الصَّلَاةَ وَ یُؤْتِی الزَّکَاةَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْخَاشِعِینَ فِی الصَّلَاةِ الَّذِینَ یَسْتَعِینُونَ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَاةِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّابِرِینَ- الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ وَ اجْعَلْ عَلَیَّ مِنْکَ صَلَاةً وَ رَحْمَةً وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُهْتَدِینَ اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ اللَّهُمَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ- سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجِبْ لِی وَ نَجِّنِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُحْسِنِینَ- الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِینَ عَلی ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ- إِلَّا عَلی أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ بِشَهاداتِهِمْ قائِمُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ عَلی صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْوَارِثِینَ الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ الَّذِینَ هُمْ مِنْ خَشْیَتِکَ مُشْفِقُونَ.

اللَّهُمَّ إِنَّکَ جَعَلْتَنِی مِنَ الَّذِینَ هُمْ بِآیَاتِکَ یُؤْمِنُونَ- وَ الَّذِینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ

ص: 265

خدایا مرا از کسانی قرار ده {که آنچه را دارند [در راه خدا] می دهند، در حالی که دل هایشان ترسان است [و می دانند] که به سوی پروردگارشان بازخواهند گشت.}(1) خدایا مرا از کسانی قرار ده { که در کارهای نیک شتاب می ورزند و در انجام آن ها سبقت می جویند.}(2) خدایا مرا از حزب خویش قرار ده؛ چرا که حزب تو همان پیروزمندان رستگارانند. خدایا مرا از لشکرخویش قرار ده؛ چرا که لشکریان تو حقیقتاً پیروزند. خدایا از شراب سر به مهر خویش به من بنوشان که {مُهر آن، مُشک است و در این [نعمت ها] مشتاقان باید بر یکدیگر پیشی گیرند.}(3) خدایا از {چشمه تسنیم} به من بنوشان، {چشمه ای که مقربان از آن نوشند.}(4) خدایا من به خویش ستم کردم و اگر تو مرا مورد مهر و رحمت و آمرزش خویش قرار ندهی از زیانکاران باشم. خدایا در خواست [از تو] من، آسانی پس از سختی است، خدایا آسانی پس از سختی را برای من آسان کن و پاداشی بی پایان برای من قرار ده.

{پروردگارا، ما شنیدیم که دعوتگری به ایمان فرا می خواند که: به پروردگار خود ایمان آورید، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز، و بدیهای ما را بزدای و ما را در زمره نیکان بمیران. پروردگارا، و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما وعده داده ای به ما عطا کن، و ما را روز رستاخیز رسوا مگردان، زیرا تو وعده ات را خلاف نمی کنی.}(5) خدایا مرتبه و آمرزش و رحمت و روزی نیکویی را برای من قرار ده و آن را بالا ببر. خدایا مرا از کسانی قرار ده که به عهدت وفا کنند و پیمانت را نمی شکنند. و از {آنان که آنچه را خدا به پیوستنش فرمان داده می پیوندند و از پروردگارشان می ترسند و از سختی حساب بیم دارند.}(6) خدایا مرا از کسانی قرار ده {که برای طلب خشنودی [خدا] شکیبایی کردند و نماز برپا داشتند و از آنچه روزیشان دادیم، نهان و آشکارا انفاق کردند، و بدی را با نیکی می زدایند و [از کسانی که] برای آنان فرجام خوش سرای باقی}(7) را قرار دادی. {پروردگارا! در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.}(8)

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب جدید و هر شب و این ماه و هر ماه! برمحمد و خاندان او درود و رحمت فرست و در شب و روزم و صبح و شامم و در مهاجرت و سکونت مراقبم باش و در این شب مرا با غرق شدن و سوختن و خفگی امتحانم نکن و مرا از پیشامدهای غیر منتظره شب و روز رهایی بخش، به غیر از وارد شونده­ای که خبر خوشی بیاورد، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا از بردباریت برای نادانیم و از فضل و کرمت برای فقرم و از وسعت آمرزشت برای اشتباهاتم از تو خواهم، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با این الطافت بر من منت نه و مرا به خودم وامگذار و مرا به جای نخستم باز مگردان و گامم را ملغزان و دلم را غافل مکن و بر دهانم مهر منه و عملم را باطل مگردان و نعمتت را از من نگیر و دشمن شادم مکن و شیطان را بر من مسلط مکن

ص: 266


1- . مؤمنون / 60
2- . مؤمنون / 61
3- . مطففین / 26
4- . مطففین / 28-27
5- . آل عمران / 194-193
6- . رعد / 21
7- . رعد / 22
8- . بقره / 201

اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلی رَبِّهِمْ راجِعُونَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ حِزْبِکَ فَإِنَّ حِزْبَکَ هُمُ الْغالِبُونَ الْمُفْلِحُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ جُنْدِکَ فَإِنَّ جُنْدَکَ هُمُ الْغَالِبُونَ اللَّهُمَّ اسْقِنِی مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ الَّذِی خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ اللَّهُمَّ اسْقِنِی مِنْ تَسْنِیمٍ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ اللَّهُمَّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ إِلَّا تَرْحَمْنِی وَ تَغْفِرْ لِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِینَ اللَّهُمَّ سُؤَالِیَ التَّیْسِیرُ بَعْدَ التَّعْسِیرِ اللَّهُمَّ یَسِّرْ لِیَ الْیَسِیرَ بَعْدَ الْعَسِیرِ وَ اجْعَلْ لِی أَجْراً غَیْرَ مَمْنُونٍ- رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ وَ ارْفَعْ لِی عِنْدَکَ دَرَجَةً وَ مَغْفِرَةً وَ رَحْمَةً وَ رِزْقاً کَرِیماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِکَ- وَ لا یَنْقُضُونَ الْمِیثاقَ وَ مِنَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ- وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ وَ مِمَّنْ جَعَلْتَ لَهُمْ عُقْبَی الدَّارِ- رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْجَدِیدَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَوَلَّنِی فِی لَیْلِی وَ نَهَارِی وَ صَبَاحِی وَ مَسَائِی وَ ظَعْنِی وَ إِقَامَتِی وَ لَا تَبْتَلِنِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ بِغَرَقٍ وَ لَا حَرَقٍ وَ لَا شَرَقٍ وَ نَجِّنِی مِنْ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ حِلْمِکَ لِجَهْلِی وَ مِنْ فَضْلِکَ لِفَاقَتِی وَ مِنْ سَعَةِ مَغْفِرَتِکَ لِخَطَایَایَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی وَ لَا تَرُدَّنِی عَلَی عَقِبِی وَ لَا تَزِلَّ قَدَمَیَّ وَ لَا تُغْفِلْ قَلْبِی وَ لَا تَخْتِمْ عَلَی فَمِی وَ لَا تُسْقِطْ عَمَلِی وَ لَا تُزِلْ عَنِّی نِعْمَتِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّاً وَ لَا تُسَلِّطِ الشَّیْطَانَ عَلَیَ

ص: 266

که هلاکم گرداند و با بهشت و رحمت و امنیت و سلامت و خوشبختی در دنیا و آخرت بر من منت نه، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و دوم

سرورمان حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی برگزیده و خوب است. مکروه و ناپسندی در این روز نیست و برای هر خواسته ای و برای خرید و فروش و شکار و سفر مناسب است و هر که در این روز به مسافرت رود سود کند و با سلامت به سوی خانواده خویش باز گردد. این روز برای درخواست حاجات و کارهای مهم و سایر امور خوب است و صدقه در این روز پذیرفته است و هر که در این روز بر حاکمی وارد شود، حاجتش برآورده شده و به خواسته هایش دست یابد.

در نسخه دیگری ذکر شده: و هر که به دیدار حاکم رود با هراس روبرو شود.

در روایتی دیگر: روزی سبک است و برای هر کاری که انسان بخواهد مناسب است و خواب این روز ویژه است و تجارت در این روز پر برکت است و گریخته در این روز پیدا می شود و اگر با کسی در این روز نزاع کنی، پیروزی از آن توست و ازدواج در این روز خوب است و هر که در این روز زاده شود زندگی خوبی خواهد داشت و پر برکت خواهد بود و هر که در این روز بیمار شود به زودی بهبود می یابد.

ایرانیان گفته اند که این روز، روزی سنگین است و در روایتی دیگر نقل شده که در این روز هر خواسته ای و کارهای مورد خشنودی نیکوست و روزی سبک و مناسب است برای هر خواسته ای که قصد برآورده شدن آن را دارند.

سلمان فارسی - رحمة الله علیه - گفته است: باد روز.

دعای این روز

خدایا! ای پروردگار این روز جدید و هر روز و هر چه در این روز آفریده ای، بر محمد و خاندان او درود فرست و آغاز این روز مرا درستی و میان آن را رستگاری و پایان آن را موفقیت قرار ده و در این روز نیکی را به من الهام کن، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو خواهم گفتار و کردار توبه کنندگان و توبه و راستی پیامبران و سخاوت و پاداش مجاهدان و سپاس و خیرخواهی برگزیدگان و عمل و یقین ذاکران و ایمان و دانش دانشمندان و عبادت و فروتنی فروتنان و بردباری و شکیبایی دانایان و بیم و شوق پرهیزکاران و باور و توکل مؤمنان و امید و نیکی بیمناکان نیکوکار و سلامت همراه با آمرزش و دفع

ص: 267

فَیُهْلِکَنِی وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْأَمْنِ وَ الْعَافِیَةِ وَ السَّعَادَةِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثانی و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مُخْتَارٌ حَسَنٌ مَا فِیهِ مَکْرُوهٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الصَّیْدِ فِیهِ وَ السَّفَرِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ رَبِحَ وَ یَرْجِعُ مُعَافًی إِلَی أَهْلِهِ سَالِماً وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الْمُهِمَّاتِ وَ سَائِرِ الْأَعْمَالِ وَ الصَّدَقَةُ فِیهِ مَقْبُولَةٌ وَ مَنْ دَخَلَ عَلَی سُلْطَانٍ قُضِیَتْ حَاجَتُهُ وَ یَبْلُغُ بِقَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ فِی نُسْخَةٍ أُخْرَی وَ مَنْ قَصَدَ السُّلْطَانَ وَجَدَ مَخَافَةً.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: خَفِیفٌ صَالِحٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ یُلْتَمَسُ فِیهِ وَ الرُّؤْیَا فِیهِ مَخْصُوصَةٌ(1)

وَ التِّجَارَةُ فِیهِ مُبَارَکَةٌ وَ الْآبِقُ فِیهِ یُوجَدُ وَ إِنْ خَاصَمْتَ فِیهِ کَانَتِ الْغَلَبَةُ لَکَ وَ التَّزْوِیجُ فِیهِ جَیِّدٌ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ عَیْشُهُ طَیِّباً وَ یَکُونُ مُبَارَکاً وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یَبْرَأُ سَرِیعاً.

و قالت الفرس إنه یوم ثقیل و فی روایة أخری أنه یحمد فیه کل حاجة و الأعمال المرضیة و هو یوم خفیف یصلح لکل حاجة یراد قضاؤها.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه باد روز.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ کُلِّ شَیْ ءٍ خَلَقْتَ فِیهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ یَوْمِی هَذَا أَوَّلَهُ صَلَاحاً وَ أَوْسَطَهُ فَلَاحاً وَ آخِرَهُ نَجَاحاً وَ لَقِّنِی فِیهِ الْحُسْنَی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَوْلَ التَّوَّابِینَ وَ عَمَلَهُمْ وَ تَوْبَةَ الْأَنْبِیَاءِ وَ صِدْقَهُمْ وَ سَخَاءَ الْمُجَاهِدِینَ وَ ثَوَابَهُمْ وَ شُکْرَ الْمُصْطَفَیْنَ وَ نُصْحَهُمْ وَ عَمَلَ الذَّاکِرِینَ وَ یَقِینَهُمْ وَ إِیمَانَ الْعُلَمَاءِ وَ فِقْهَهُمْ وَ تَعَبُّدَ الْخَاشِعِینَ وَ تَوَاضُعَهُمْ وَ حِلْمَ الْعُلَمَاءِ وَ صَبْرَهُمْ وَ خَشْیَةَ الْمُتَّقِینَ وَ رَغْبَتَهُمْ وَ تَصْدِیقَ الْمُؤْمِنِینَ وَ تَوَکُّلَهُمْ وَ رَجَاءَ الْخَائِفِینَ الْمُحْسِنِینَ وَ بِرَّهُمْ وَ الْعَافِیَةَ بِالْمَغْفِرَةِ وَ صَرْفَ الْمَعَرَّةِ

ص: 267


1- 1. مقصوصة خ.

تمام زیان ها از من، ای مهربان ترین مهربانان، به راستی که تویی سزاوار ترس و سزاوار آمرزش.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. معبودی جز خدای یگانه نیست و شریکی ندارد. او راست فرمانروایی و او راست سپاس، زنده می کند و می میراند، و می میراند و زنده می کند و او زنده ای است نامیرا و خیر و نیکی در دست اوست و او بر همه چیز تواناست. منزه است پروردگار بلندمرتبه و والا و بخشنده من. معبودی جز خدا نیست که سزاوار نعمت ها و بخشش و لطف و پرهیزکاری است و باقی زنده است. معبودی جز او نیست که یگانه یکتاست. کسی را جز او نپرستیم، در حالی که دین خود را برای او خالص گردانیده ایم، هر چند کافران را خوش نیاید.

به نام خدا، به نام کسی که نامش آغازگر است، پروردگار آخرت و دنیاست، نه پایانی دارد و نه نهایتی. آنچه در آسمان های بلند است، از آن اوست. خدای رحمان که بر عرش استیلا یافته است. بزرگ بخشش است و نعماتش کریمانه، بر دشمنان پیروز است و با روزی خویش مهر ورزد و به لطف خویش معروف است. در حکم خویش دادگر است و در فرمانروایی خویش دانا. مهربان ترین مهرورزان است و آگاه ترین آگاهان، داناترین دانایان، آمرزنده ترین آمرزندگان، صاحب اختیار پیامبران، بر هر چه خواهد تواناست. منزه است خدای فرمانروای بزرگ [صاحب عرش بزرگ] که هر چه بخواهد می کند، پروردگار پروردگاران و سرپرست صاحبان و مسبب الاسباب و روزی دهنده روزی ها و آفریدگار سرشت ها و قادر بر سرنوشت و چیره بر شکست خورده و دادگر روز رستاخیز، معبود معبودان و آمرزنده بردبار سپاس پذیر در روز قیامت. اوست اوّل و آخر و ظاهر و باطن و جاوید و روزی دهنده به چهارپایان و صاحب بخشش ها و جلوگیر بلاها و مصیبت ها. بیمار را شفا دهد و خطاکاران را بیامرزد. از گریزندگان درگذرد و شایستگان را دوست دارد و به پشیمانان نیکی کند و خطای گنهکاران را بپوشد و به بیمناکان امان دهد.

منزهی تو، معبودی جز تو نیست و بزرگوار و آمرزنده ای. از اشتباهات درگذری و نقص ها را بپوشی. سپاس پذیر و بردباری و در احکام خویش دانا، و رویاننده کشت­ها و درختان، و دارای جبروت و بی نیاز از خلق هستی و تقسیم کننده روزی ها و دانای به اسرار نهان. تویی که هیچ کس مانند او نیست و تو بر همه چیز توانایی. تویی بزرگ و به آشکار و نهان آگاهی و راز دل ها را می دانی. تویی که از خطاکار و گنهکار می گذری، آن هنگام که در گناهان غرقه گشته است. تویی که هر چه آفریده ای، با رستاخیز به سوی تو باز می گردد، از خطای من بگذر چنانچه فرموده ای: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم» و وعده تو راستین است. مرا از گرفتاری ها نجات بخش، خدایا ای فریادرس در هر گرفتاری. تویی که فرمودی: «مرا بخوانید

ص: 268

کُلِّهَا عَنِّی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَلِیِّ الْأَعْلَی الْوَهَّابِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَهْلُ النِّعَمِ وَ الْکَرَمِ وَ الْفَضْلِ وَ التُّقَی وَ الْبَاقِی الْحَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ- لَا نَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ بِسْمِ اللَّهِ بِسْمِ مَنِ اسْمُهُ الْمُبْدِئُ رَبِّ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی- لَا غَایَةَ لَهُ وَ لَا مُنْتَهَی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَی الرَّحْمَنِ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی عَظِیمِ الْآلَاءِ کَرِیمِ النَّعْمَاءِ قَاهِرِ الْأَعْدَاءِ عَاطِفٍ بِرِزْقِهِ مَعْرُوفٍ بِلُطْفِهِ عَادِلٍ فِی حُکْمِهِ عَلِیمٍ فِی مُلْکِهِ رَحِیمِ الرُّحَمَاءِ بَصِیرِ الْبُصَرَاءِ عَلِیمِ الْعُلَمَاءِ غَفُورِ الْغُفَرَاءِ صَاحِبِ الْأَنْبِیَاءِ قَادِرٍ عَلَی مَا یَشَاءُ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَلِکِ الْمَجِیدِ ذِی الْعَرْشِ الْمَجِیدِ فَعَّالٍ لِمَا یُرِیدُ رَبِّ الْأَرْبَابِ وَ صَاحِبِ الْأَصْحَابِ وَ مُسَبِّبِ الْأَسْبَابِ وَ رَازِقِ الْأَرْزَاقِ وَ خَالِقِ الْأَخْلَاقِ وَ قَادِرِ الْمَقْدُورِ وَ قَاهِرِ الْمَقْهُورِ وَ عَادِلٍ فِی یَوْمِ النُّشُورِ إِلَهِ الْآلِهَةِ یَوْمَ الْوَاقِعَةِ غَفُورٍ حَلِیمٍ شَکُورٍ- هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ الدَّائِمُ رَازِقُ الْبَهَائِمِ صَاحِبُ الْعَطَایَا وَ مَانِعُ الْبَلَایَا یَشْفِی السَّقِیمَ وَ یَغْفِرُ لِلْخَاطِئِینَ وَ یَعْفُو عَنِ الْهَارِبِینَ وَ یُحِبُّ الصَّالِحِینَ وَ یَبَرُّ النَّادِمِینَ وَ یَسْتُرُ عَلَی الْمُذْنِبِینَ وَ یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْکَرِیمُ الْغَفُورُ وَ تَغْفِرُ الْخَطَایَا وَ تَسْتُرُ الْعُیُوبَ شَکُورٌ حَلِیمٌ عَالِمٌ فِی الْحُدُودِ مُنْبِتُ الزُّرُوعِ وَ الْأَشْجَارِ وَ صَاحِبُ الْجَبَرُوتِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلْقِ قَاسِمُ الْأَرْزَاقِ وَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ أَنْتَ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ أَنْتَ الْکَبِیرُ تَعْلَمُ السِّرَّ وَ الْعَلَانِیَةَ وَ تَعْلَمُ مَا فِی الْقُلُوبِ أَنْتَ الَّذِی تَعْفُو عَلَی الْخَاطِئِ وَ الْعَاصِی بَعْدَ أَنْ یَغْرَقَ فِی الذُّنُوبِ أَنْتَ الَّذِی کُلُّ شَیْ ءٍ خَلَقْتَهُ مُنْصَرِفٌ إِلَیْکَ بِالنُّشُورِ اغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی کَمَا قُلْتَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَنْتَ بِوَعْدِکَ صَدُوقٌ نَجِّنِی مِنَ الْکُرُبَاتِ اللَّهُمَّ یَا غِیَاثَ کُلِّ مَکْرُوبٍ أَنْتَ الَّذِی قُلْتَ ادْعُونِی

ص: 268

تا شما را اجابت کنم» و تو در وعده خویش صادق هستی. مرا از تمام آفات و زیان های دنیا و هراس قبر محافظت فرما و در روز موعود که [قطعاً] مشاهده خواهد شد، مرا در ملأ عام رسوا نکن.

ای آقای من، ای آقای من، خدا بزرگ تر است، خدا بزرگ تر است، خدا بزرگ تر است، بزرگی که نه حد و نهایتی دارد و نه نظیری و نه شبیهی و نه ضدی و نه محدوده ای و نه همتایی و نه اصل و فرعی و نه نهایتی و نه مانندی و نه شریکی در فرمانروایی خویش دارد و نه وزیری. از تو خواهم ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، آنچه را که به تو امید بسته ام در زندگی روزیم گردان و با آمرزش خویش به من لطف فرما و گناهم را ببخش؛ به راستی که تو بر هر چه بخواهی توانایی و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای بلند مرتبه بزرگ.

ای پاداش دهنده، ای مهرورز، ای عطابخش، ای باشکوه ارجمند، ای معبود ما و معبود تمام آفریدگان، گواهی می دهم که هر معبودی که در پایین تر از عرش تو تا زمین ها قرار دارد باطل است، غیر از ذات بزرگوار تو. گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست، به فریادم برس ای فریادرس فریادخواهان، به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و این روز ما را روز شادی و نعمت قرار ده که در آن به فضل و نیکی تو امیدوار گشته ام و به انتظار احسان و لطف تو نشسته ام و خیر ذخیره شده ای را که در نزد توست درخواست کرده ام و از شر آنچه می ترسم و از آن برحذر هستم و از شر هر کسی که به من نگاه سویی داشته است به تو متوسل شده ام.

خداوندا! من به تو شاد می شوم و از تو یاری می جویم و به اذن تو سفر آغاز می کنم و به فرمانبرداری رسولت محمد صلی الله علیه و آله افتخار می کنم. خدایا حفظ آیین و اسرار را روزیم کن و مرا به رحمت خویش عزت نفس بخش که تنگدست و فقیر است. ای کسی که از نهان و آشکارم و قلبم آگاه است و چیزهایی از من می داند که من نمی دانم و زشتی های کردارم را می پوشاند و مرا حفظ می­کند و گناهانم را می پوشانی و سرنوشتم را حفظ می کنی و حال آنکه من نه آن ها را شمارش توانم کرد و نه درک، و من بنده و در دست توام و اختیارم در کف توست، بر نعمتت سپاسگزارم و لطف و کرامتت را یاد می کنم. خدایا از تو خواهم به حق نام های پنهانت، که بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا در این روز از سپاسگزاران بر آنچه مرا عهده دار آن کردی و از شکیبایان بر امتحانت و ستایشگران بر عطایت قرار دهی و در صبح و شام این روز مرا در پوشش [رحمت] خویش قرار ده و به خاطر گناهانم رسوایم نکن. منزهی تو، چه بسیار نعمت ها که ارزانی داشتی و نیکی کردی. منزهی تو، چه بسیار بخشش ها و خوبی هایی که روا داشتی؛ پس تو را ستایش تا جایی که از من خوشند گردی و پس از خشنودیت نیز تو را ستایش.

ص: 269

أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَنْتَ بِوَعْدِکَ صَدُوقٌ صَادِقٌ احْفَظْنِی مِنْ جَمِیعِ آفَاتِ الدُّنْیَا وَ هَوْلِ اللُّحُودِ- لَا تَفْضَحْنِی عَلَی رُءُوسِ الْخَلَائِقِ فِی الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ الْمَشْهُودِ یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ کَبِیراً- لَا حَدَّ لَهُ وَ لَا نِدَّ لَهُ وَ لَا شَبِیهَ لَهُ وَ لَا ضِدَّ لَهُ وَ لَا حُدُودَ لَهُ وَ لَا کُفْوَ لَهُ وَ لَا کُنْهَ لَهُ وَ لَا مِثْلَ لَهُ وَ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی مُلْکِهِ وَ لَا وَزِیرَ لَهُ أَسْأَلُکَ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ ارْزُقْنِی فِی حَیَاتِی مَا أَرْجُوهُ مِنْکَ وَ أَکْرِمْنِی بِمَغْفِرَتِکَ وَ اغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی إِنَّکَ عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ یَا دَیَّانُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا إِلَهَنَا وَ إِلَهَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ أَشْهَدُ أَنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ دُونَ عَرْشِکَ إِلَی قَرَارِ الْأَرَضِینَ بَاطِلٌ غَیْرَ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَغِثْنِی یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ یَوْمَنَا هَذَا یَوْمَ سُرُورٍ وَ نِعْمَةٍ أَصْبَحْتُ فِیهِ رَاجِیاً فَضْلَکَ وَ بِرَّکَ مُنْتَظِراً لِإِحْسَانِکَ وَ لُطْفِکَ طَالِباً لِمَا عِنْدَکَ مِنَ الْخَیْرِ الْمَذْخُورِ مُعْتَصِماً بِکَ مِنْ شَرِّ مَا أَخَافُ وَ أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ مَنْ نَظَرَ إِلَیَّ

بِشَرٍّ اللَّهُمَّ إِنِّی بِکَ أَسُرُّ وَ بِکَ أَنْتَصِرُ وَ بِکَ أَنْتَشِرُ وَ بِطَاعَةِ رَسُولِکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله أَفْتَخِرُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حِفْظَ الدِّینِ وَ السَّرِیرَةِ وَ أَعِزَّ نَفْسِی بِرَحْمَتِکَ فَهِیَ مُتَضَیِّقَةٌ فَقِیرَةٌ یَا مَنْ یَعْلَمُ سِرِّی وَ عَلَانِیَتِی وَ قَلْبِی وَ یَعْلَمُ مِنِّی مَا لَا أَعْلَمُ وَ یَسْتُرُ عَلَیَّ قَبَائِحَ فِعْلِی وَ یَحْفَظُنِی وَ تَحْفَظُ خَطَائِی وَ قَدَرِی وَ أَنَا لَا أُحْصِیهَا وَ لَا أُدْرِکُهَا وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ وَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ شَاکِراً لِنِعْمَتِکَ ذَاکِراً لِفَضْلِکَ وَ کَرَمِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْمَکْنُونَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنَ الشَّاکِرِینَ لِمَا أَوْلَیْتَنِیهِ وَ الصَّابِرِینَ عَلَی مَا بَلَیْتَ وَ الْحَامِدِینَ عَلَی مَا أَعْطَیْتَ وَ اسْتُرْنِی فِی صَبَاحِ هَذَا الْیَوْمِ وَ إِذَا أَمْسَیْتُ فَلَا تَفْضَحْنِی فِیمَا جَنَیْتُ سُبْحَانَکَ طَالَ مَا أَنْعَمْتَ وَ أَسْدَیْتَ سُبْحَانَکَ طَالَ مَا بَذَلْتَ وَ أَوْلَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ حَتَّی تَرْضَی وَ لَکَ الْحَمْدُ بَعْدَ الرِّضَا.

ص: 269

خدایا از بدی و از شیطان رانده شده به تو پناه می برم و از فضل و بخششت آگاهم و به تو توسل می جویم و به سخاوت و احسان تو اطمینان دارم و خود را از گناهان به درگاه تو تبرئه می کنم و روبروی تو ایستاده ام و با دلی ترسان و بیمناک به تو التماس می کنم و با چشمی اشک ریز به تو می نگرم، پس ستایش تو راست بر موهبت های والایت و تو را ستایش بر بخشش های گوارایت و تو را ستایش بر جلوگیری­ات از هر سختی و مصیبت و تو را ستایش بر آنچه از پیشگاه متعالیت که بر من ارزانی داشتی. خدایا از تو خواهم ای بهترین مرجع درخواست و امید! از تو خواهم که به روزی ای که به من دادی برکت دهی و بهترین ها را در آنچه برای من باقی گذاشته ای برگزینی و آنچه را بر من ارزانی داشته­ای بر من گوارا کنی و به هنگام ستاندن جان به من رحم کنی و آنچه را به من بخشیدی از من نگیری و مرا از کسانی قرار دهی که عملش را پذیرفته ای و از لغزشش گذشته ای و در هر دو سرا او را به آرزویش رسانده ای.

خدایا اندیشه ام را با ذکرت همراه گردان و ذکر و منزلتم را با انجام کارهای شایسته بالا بر و پنهان و آشکارم را در زمره کارهایی قرار ده که تو را خشنود می گرداند. تویی امید و ذخیره ام؛ پس چون گورها بیرون ریخته شد و پرده ها دریده شد و هر جن رانده ای آشکار شد، اعمال زشتم را بپوشان. سرورم، اینک این منم بنده تو که در برابرت افتاده ام و از گناهانی که مرتکب شده ام پوزش می خواهم و بر نعماتی که ارزانی داشته و به من واگذار کرده ای سپاسگزارم و منتی را که بر من نهاده ای و سلامتی که بخشیده ای می ستایم و بر تقدیر و بلایت شکیبا هستم. ای کسی که دعای فرد دعاگو را چون بخواندت اجابت کند و نعمت های فراوان بر او بخشد. خدایا مرا از کسانی قرار ده که با آمرزش خویش بر آنان منت نهادی و آنان را به موهبت های خویش مخصوص گرداندی و مرا در فرمانبرداری خویش یاری کن و بر آنچه اراده می کنی ثابت قدم گردان و به بخشش و یاری خویش مرا به سخن استوار ثابت گردان.

خدایا وقتی در کفن پیچیده شدم یاور و کمک­کار من باش و وقتی دو فرشته [نکیر و منکر] از من سؤال کردند حجتم را به من تلقین فرما و وقتی در آنجا تنها شدم و من ماندم و عملم و همراهی و همسایگی با کرم ها، در آنجا مونس من باش. خدایا قبرم را خنک گردان و هراسم را ایمنی بخش و نیکی هایم را دو چندان کن و در طول عمرم به من رحم کن و تلخی فقر را به من نچشان و ستایش و سپاست را به من الهام کن و تویی کفایت کننده و ذخیره من، پس ستایش و سپاس تو راست. خدایا توفیق عمل نیکان را به من ده و مرا از دست

ص: 270

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ السُّوءِ وَ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ أَنَا بِفَضْلِکَ عَارِفٌ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ وَ أَنَا بِجُودِکَ وَ إِحْسَانِکَ وَاثِقٌ وَ أَتَنَصَّلُ (1) إِلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ أَنَا بَیْنَ یَدَیْکَ وَاقِفٌ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ بِقَلْبٍ وَجِلٍ خَائِفٍ وَ أَنْظُرُ إِلَی عَظَمَتِکَ بِعَیْنٍ دَمْعُهَا ذَارِفٌ-(2)

فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَوَاهِبِکَ السَّنِیَّةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی عَطَایَاکَ الْهَنِیئَةِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَنْعِکَ مِنْ کُلِّ مِحْنَةٍ وَ بَلِیَّةٍ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا حَبَوْتَنِی بِهِ مِنْ أَیَادِیکَ الْعَلِیَّةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا خَیْرَ مَسْئُولٍ وَ یَا خَیْرَ مَأْمُولٍ أَسْأَلُکَ أَنْ تُبَارِکَ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ تُخَیِّرَ لِی فِیمَا أَبْقَیْتَنِی وَ تَهْنِئَنِی فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ تَرْحَمَنِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی وَ لَا تَسْلُبَنِی مَا أَعْطَیْتَنِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ قَبِلْتَ عَمَلَهُ وَ غَفَرْتَ زَلَلَهُ وَ بَلَّغْتَهُ مِنَ الدَّارَیْنِ أَمَلَهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْ بِذِکْرِکَ فِکْرِی وَ ارْفَعْ ذِکْرِی بِعَمَلِ الصَّالِحَاتِ وَ قَدَرِی وَ اجْعَلْ فِیمَا یُرْضِیکَ سِرِّی وَ جَهْرِی وَ أَنْتَ أَمَلِی وَ ذُخْرِی فَاسْتُرْ قَبَائِحَ عَمَلِی إِذَا بُعْثِرَتِ الْقُبُورُ وَ تَهَتَّکَ السُّتُورُ وَ ظَهَرَ کُلُّ جِنِّیٍّ مَدْحُورٍ إِلَهِی وَ سَیِّدِی هَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ طَرِیحٌ بَیْنَ یَدَیْکَ مُعْتَذِرٌ مِمَّا جَنَیْتُ شَاکِرٌ لِمَا أَنْعَمْتَ وَ أَوْلَیْتَ حَامِدٌ لِمَا مَنَنْتَ وَ عَافَیْتَ صَابِرٌ عَلَی مَا قَضَیْتَ وَ أَبْلَیْتَ یَا مَنْ یُجِیبُ الدَّاعِیَ إِذَا دَعَاهُ وَ یَجُودُ عَلَیْهِ بِسَوَابِغِ نَعْمَائِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ بِمَغْفِرَتِکَ وَ خَصَصْتَهُمْ بِمَوَاهِبِکَ وَ أَعِنِّی عَلَی الْقِیَامِ بِطَاعَتِکَ وَ ثَبِّتْنِی لِمَا تُرِیدُ وَ ثَبِّتْنِی بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ بِجُودِکَ وَ مَعُونَتِکَ اللَّهُمَّ کُنْ لِی عَوْناً وَ مُعِیناً إِذَا أُدْرِجْتُ فِی الْأَکْفَانِ وَ لَقِّنِّی حُجَّتِی إِذَا سَأَلَنِی الْمَلَکَانِ وَ کُنْ لِی مُونِساً إِذَا أَوْحَشَنِی الْمَکَانُ وَ خَلَوْتُ بِعَمَلِی مُصَاحِباً لِلْجِیرَانِ بِالدِّیدَانِ اللَّهُمَّ بَرِّدْ مَضْجَعِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ ضَاعِفْ حَسَنَاتِی وَ ارْحَمْنِی عَلَی طُولِ الدَّهْرِ وَ لَا تُذِقْنِی مَرَارَةَ الْفَقْرِ وَ أَلْهِمْنِی لَکَ الْحَمْدَ وَ الشُّکْرَ وَ أَنْتَ لِی کفو وَ ذُخْرٌ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ الشُّکْرُ اللَّهُمَّ وَفِّقْنِی لِعَمَلِ الْأَبْرَارِ وَ نَجِّنِی مِنَ

ص: 270


1- 1. تنصل إلیه من الجنایة خرج و تبرأ، عدی بالی لتضمنه معنی الاعتذار.
2- 2. ذرف الدمع: سال.

اشرار نجات ده و رهایی از آتش را برای من بنویس، ای گرانقدر، ای آمرزنده، ای پروردگار جهانیان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خداوندا مرا از کسانی قرار ده که آن ها را دیده ای که کارهای شایسته انجام داده اند و از کسانی که در درجات والای بهشت عدن ساکن می گردانی که در زیر درختان آن رودها جاری است. خدایا مرا از کسانی قرار ده که به پاکی می گرایند و می گویند: { پروردگارا، ایمان آوردیم. بر ما ببخشای و به ما رحم کن [که] تو بهترین مهربانان}(1) و آمرزندگان و مهربان ترین مهربانانی. خدایا ما را از آن بندگانت قرار ده {که روی زمین به نرمی گام برمی دارند؛ و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ می دهند. و آنان که در حال سجده یا ایستاده، شب را به روز می آورند.}(2) و از { کسانی که می گویند: «پروردگارا، عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذابش سخت و دایمی است. و در حقیقت، آن بد قرارگاه و جایگاهی است.}،(3) {و کسانی که با خدا معبودی دیگر نمی خوانند و کسی را که خدا [خونش را] حرام کرده است جز به حق نمی کُشند و زنا نمی کنند و هر کس این ها را انجام دهد سزایش را دریافت خواهد کرد. برای او در روز قیامت عذاب دو چندان می شود و پیوسته در آن خوار می ماند.}(4) و از { کسانی که گواهی دروغ نمی دهند؛ و چون بر لغو بگذرند با بزرگواری می گذرند.}(5) و از { کسانی که چون به آیات پروردگارشان تذکر داده شوند، کر و کور روی آن نمی افتند.}(6)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که {می گویند: «پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنیِ چشمان [ما] باشد و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان.}(7) خدایا مرا از کسانی گردان که {به [پاس] آنکه صبر کردند، غرفه[های بهشت را] پاداش خواهند یافت و در آنجا با سلام و درود مواجه خواهند شد. در آنجا، جاودانه خواهند ماند. چه خوش قرارگاه و مقامی!}(8) خدایا مرا از کسانی قرار ده که به لطف خویش آنان را در سرای کرامت ساکن می گردانی و در آنجا نه رنجی بدان ها رسد و نه درماندگی به آن ها دست دهد. خدایا مرا {در باغستان های پر نعمت}،(9) {در میان باغ ها و نهرها، در قرارگاه صدق، نزد پادشاهی توانا}(10) قرار ده. خدایا مرا از خست نفس خود مصون دار و روزی که حساب برپا می شود {بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید و بر مردان و زنان باایمان ببخشای.}(11)

خدایا، {بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند [هیچ گونه] کینه ای مگذار. پروردگارا، راستی که تو رئوف و مهربانی.}(12)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که {از روزی که گزندِ آن فراگیرنده است می ترسند.}(13)

و از کسانی که {به [پاس] دوستیِ [خدا]، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می دهند. ما برای خشنودی خداست که به شما می خورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمی خواهیم. ما از پروردگارمان از روز عبوسی سخت، هراسناکیم.}(14) خدایا

ص: 271


1- . مؤمنون / 109
2- . فرقان / 64-63
3- . فرقان / 66-65
4- . فرقان / 69-68
5- . فرقان / 72
6- . فرقان / 73
7- . فرقان / 74
8- . فرقان / 76-75
9- . واقعه / 12
10- . قمر / 55-54
11- . نوح / 28
12- . حشر / 10
13- . انسان / 7
14- . انسان / 10-8

الْأَشْرَارِ وَ اکْتُبْ لِی بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ یَا عَزِیزُ یَا غَفَّارُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ رَأَیْتُهُ قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ وَ مِمَّنْ تُسْکِنُهُ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی جَنَّاتِ عَدَنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یُزَکَّی وَ یَقُولُ رَبَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ الْغَافِرِینَ وَ أَرْحَمُ

الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِکَ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً- وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً وَ مِنَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً- ... وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً- یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً وَ مِنَ الَّذِینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً وَ مِنَ الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فِیها تَحِیَّةً وَ سَلاماً- خالِدِینَ فِیها حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ تُحِلُّهُمْ دَارَ الْکَرَامَةِ مِنْ فَضْلِکَ- لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا نَصَبٌ وَ لَا یَمَسُّهُمْ فِیهَا لُغُوبٌ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ- فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ اللَّهُمَّ وَ قِنِی شُحَّ نَفْسِی وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ اللَّهُمَ اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً وَ مِمَّنْ یُطْعِمُ الطَّعَامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً- إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً- إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً اللَّهُمَ وَ

ص: 271

چنانچه ما را از آسیب آن روز نگاه داشتی ما را نیز نگاه دار و چنانچه شادابی و شادمانی به آنان ارزانی داشتی به من نیز ارزانی دار و {همان طور که به [پاس] آنکه صبر کردند، بهشت و پرنیان پاداششان دادی. در آن [بهشت] بر تخت ها[ی خویش] تکیه زنند. در آنجا نه آفتابی بینند و نه سرمایی،}(1)

به ما نیز پاداش ده. خدایا مرا از شر روزی حفظ گردان که گزندِ آن فراگیرنده است و شادابی و شادمانی به من ارزانی دار. خدایا از جامی به من بنوشان که آمیزه زنجبیل دارد و به آنان نوشاندی، از چشمه ای که سلسبیل نامیده می شود. خدایا چنانچه به آنان باده ای پاک نوشاندی، به من نیز از آن بنوشان و دستبندهای سیمین، پیرایه من کن چنانچه پیرایه آنان کردی و تلاشی حق شناسانه روزیم کن چنانچه روزی آنان کردی. {پروردگارا، پس از آنکه ما را هدایت کردی، دل هایمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود، رحمتی بر ما ارزانی دار که تو خود بخشایشگری.}(2)

خدایا {مرا از شکیبایان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و آمرزش خواهان در سحرگاهان}(3) قرار ده. {پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر [دوش] ما مگذار؛ همچنان که بر [دوشِ] کسانی که پیش از ما بودند نهادی. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویی؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.}(4)

خدایا از تو می خواهم که عمرم را به کارهای شایسته ختم کنی و آنچه را که در دعایم از تو خواستم به من عطا کنی، ای بزرگ کردار. {اوست کسی که برق را برای بیم و امید به شما می نمایاند و ابرهای گرانبار را پدیدار می کند. رعد، به حمد او، و فرشتگان [جملگی] از بیمش تسبیح می گویند و صاعقه ها را فرو می فرستند و با آنها هر که را بخواهد، مورد اصابت قرار می دهد، در حالی که آنان در باره خدا مجادله می کنند و او سخت کیفر است. دعوت حق برای اوست. و کسانی که [مشرکان] جز او می خوانند، هیچ جوابی به آنان نمی دهند، مگر مانند کسی که دو دستش را به سوی آب بگشاید تا [آب] به دهانش برسد، در حالی که [آب] به [دهان] او نخواهد رسید و دعای کافران جز بر هدر نباشد. و هر که در آسمانها و زمین است - خواه و ناخواه - با سایه هایشان، بامدادان و شامگاهان، برای خدا سجده می کنند.}(5)

خدایا از تو می خواهم به حق این که تو رئوف و مهربان هستی. {آیا به چیزهایی که خدا آفریده است، ننگریسته اند که [چگونه] سایه هایشان از راست و [از جوانب] چپ برمی گردد و برای خدا در حال فروتنی سر بر خاک می سایند؟ و آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین از جنبندگان و فرشتگان است، برای خدا سجده می کنند و تکبّر نمی ورزند. از پروردگارشان که حاکم بر آن هاست می ترسند و آنچه را مأمورند انجام می دهند.}(6) خدایا مرا از کسانی قرار ده که به غیب ایمان می آورند و نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند و به آنچه نازل کرده ای ایمان دارند؛ به راستی که تو آن را قرآنی بر حق نازل فرمودی. {بگو: «[چه] به آن ایمان بیاورید یا نیاورید، بی گمان کسانی که پیش از [نزول] آن دانش یافته اند، چون [این کتاب] بر آنان خوانده شود سجده کنان به روی درمی افتند.» و می گویند:

ص: 272


1- . انسان / 13-12
2- . آل عمران / 8
3- . آل عمران / 17
4- . بقره / 286
5- . رعد / 15-12
6- . نحل / 50-48

قِنِی کَمَا وَقَیْتَهُمْ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقِّنِی کَمَا لَقَّیْتَهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً وَ اجْزِنِی کَمَا جَزَیْتَهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیراً- مُتَّکِئِینَ فِیها عَلَی الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً اللَّهُمَّ قِنِی شَرَّ یَوْمٍ کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً وَ لَقِّنِی نَضْرَةً وَ سُرُوراً اللَّهُمَّ وَ اسْقِنِی کَمَا سَقَیْتَهُمْ- کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا مِنْ عَیْنٍ تُسَمَّی سَلْسَبِیلًا اللَّهُمَّ وَ اسْقِنِی کَمَا سَقَیْتَهُمْ شَراباً طَهُوراً وَ حَلِّنِی کَمَا حَلَّیْتَهُمْ أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ ارْزُقْنِی کَمَا رَزَقْتَهُمْ سَعْیاً مَشْکُوراً- رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ- رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ أَنْ تُعْطِیَنِی الَّذِی سَأَلْتُکَ فِی دُعَائِی یَا کَرِیمَ الْفَعَالِ- هُوَ الَّذِی یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ- وَ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَیُصِیبُ بِها مَنْ یَشاءُ وَ هُمْ یُجادِلُونَ فِی اللَّهِ وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ- لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ- لا یَسْتَجِیبُونَ لَهُمْ بِشَیْ ءٍ إِلَّا کَباسِطِ کَفَّیْهِ إِلَی الْماءِ لِیَبْلُغَ فاهُ وَ ما هُوَ بِبالِغِهِ وَ ما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ- وَ لِلَّهِ یَسْجُدُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ- أَ وَ لَمْ یَرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْ ءٍ یَتَفَیَّؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیَمِینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ- وَ لِلَّهِ یَسْجُدُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِکَةُ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ- یَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أَنْزَلْتَ فَإِنَّکَ أَنْزَلْتَهُ قُرْآناً بِالْحَقِّ- قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً وَ یَقُولُونَ

ص: 272

«منزّه است پروردگار ما، که وعده پروردگار ما قطعاً انجام شدنی است.» و بر روی زمین می افتند و می گریند و بر فروتنی آن ها می افزاید.}(1)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که بر آنان منت نهادی، از پیامبران از نسل حضرت آدم و از کسانی که با نوح برداشتی و از فرزندان ابراهیم و اسراییل (یعقوب). خدایا مرا از کسانی قرار ده که بر آنان منت نهادی از{پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیکو همدمانند.}(2)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که هدایت فرمودی و برگزیدی و از کسانی که {هرگاه آیات [خدای] رحمان بر ایشان خوانده می شود، سجده کنان و گریان به خاک می افتادند.}(3)

خدایا مرا در زمره کسانی قرار ده که صبح و شام و برخی از ساعات شب و حوالی روز را به نیایش پردازند، بی آنکه از یاد تو سستی ورزند. خدایا مرا از کسانی قرار ده که از یاد تو ملول و از عبادت تو دلتنگ نگردند، تو را تسبیح گویند و بر تو سجده کنند.

خدایا مرا از کسانی قرار ده که {خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد می کنند و در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند [که:] پروردگارا، این ها را بیهوده نیافریده ای؛ منزهی تو! پس ما را از عذابِ آتش دوزخ در امان بدار. پروردگارا، هر که را تو در آتش درآوری، یقیناً رسوایش کرده ای و برای ستمکاران یاورانی نیست. پروردگارا، ما شنیدیم که دعوتگری به ایمان فرا می خواند که: {«به پروردگار خود ایمان آورید»، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز، و بدی های ما را بزدای و ما را در زمره نیکان بمیران. پروردگارا و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما وعده داده ای به ما عطا کن و ما را روز رستاخیز رسوا مگردان؛ زیرا تو وعده ات را خلاف نمی کنی.}(4)

خدایا مرا سپاسگزار خویش قرار ده که تو هر چه بخواهی کنی. {آیا ندانستی که خداست که هر کس در آسمان ها و هر کس در زمین است و خورشید و ماه و [تمام] ستارگان و کوه ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم برای او سجده می کنند؟ و بسیاری اند که عذاب بر آنان واجب شده است. و هر که را خدا خوار کند او را گرامی دارنده ای نیست؛ چرا که خدا هر چه بخواهد انجام می دهد.}،(5) {و چون به آنان گفته شود: «[خدای] رحمان را سجده کنید»، می گویند: «رحمان چیست؟ آیا برای چیزی که ما را [بدان] فرمان می دهی سجده کنیم؟» و بر رمیدنشان می افزاید.}(6)

خدایا ای صاحب اختیار شایستگان، از تو خواهم که کارم را به امور شایسته ختم کنی و دعایم را مستجاب گردانی، ای پروردگار عزت! { که آسمان ها و زمین و آنچه را که میان آن دو است، در شش روز آفرید. آنگاه بر عرش استیلا یافت. رحمتگر عام [اوست]. در باره وی از خبره ای بپرس [که می داند].}(7) خدایا ای صاحب اختیار شایستگان، از تو خواهم که کارم را به اعمال شایسته ختم کنی و دعایم را مستجاب گردانی و درخواستم را در مورد خودم و هر که برایم اهمیت دارد به من بدهی، ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 273


1- . اسرا / 109-107
2- . نساء / 69
3- . مریم / 58
4- . آل عمران / 194-191
5- . حج / 18
6- . فرقان / 60
7- . فرقان / 59

سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا- وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْتَ مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْرَائِیلَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ- مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ هَدَیْتَ وَ اجْتَبَیْتَ وَ مِنَ الَّذِینَ إِذا تُتْلی عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یُسَبِّحُونَ لَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ آنَاءَ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافَ النَّهَارِ لا یَفْتُرُونَ مِنْ ذِکْرِکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ لَا یَمَلُّونَ ذِکْرَکَ وَ لَا یَسْأَمُونَ مِنْ عِبَادَتِکَ یُسَبِّحُونَ لَکَ وَ لَکَ یَسْجُدُونَ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَذْکُرُونَکَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ- رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصارٍ- رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ- رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ.

اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی لَکَ شَاکِراً فَإِنَّکَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ- أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ- وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ قالُوا وَ مَا الرَّحْمنُ أَ نَسْجُدُ لِما تَأْمُرُنا وَ زادَهُمْ نُفُوراً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا وَلِیَّ الصَّالِحِینَ أَنْ تَخْتِمَ لِی عَمَلِی بِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی یَا رَبَّ الْعِزَّةِ- الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ الرَّحْمنُ فَسْئَلْ بِهِ خَبِیراً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا وَلِیَّ الصَّالِحِینَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی فِی نَفْسِی وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 273

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب و هر شب و این روز و هر روز، بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا از نکوهش دشمنان و گرفتار شدن به بدبختی و خواری در دنیا و از بازگشت بد برای خودم و خانواده و مال و فرزندانم پناه ده، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا به خاطر ستمم مؤاخذه نفرما و به خاطر نادانیم مجازاتم نکن و به خاطر اشتباهم سنت استدراجت را بر من جاری نفرما و مرا به رو بر زمین نینداز و بر قلبم مهر نزن و به عقب باز نگردان، ای مهربان ترین مهربانان!

روز بیست و سوم

سرورمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی خوش و پسندیده است و یوسف پیامبر راستگو در این روز به دنیا آمده است. این روز برای هر خواسته ای و هر کاری که بخواهند مناسب است، به ویژه برای ازدواج و تمام انواع تجارت و برای رفتن به دربار حاکم و مسافرت. هر که در این روز به مسافرت رود سود کند و به خیر و نیکی رسد. برای دیدار با پادشاهان و بزرگان و امور مهم و سایر کارها خوب است. این روز نیز مانند روز پیش، روزی سبک است و مناسب برای خرید و فروش. خواب در این روز دروغ است و هر که در این روز بگریزد پیدا می شود و گم شدگان بازمی گردند و بیمار بهبود می یابد. نوزاد این روز خوب و خوش نفس و زیبا و دوست داشتنی و در هر حال با تربیت و آسوده خاطر است.

در نسخه دیگری آمده است: که این روز، روزی بدیمن است [نوزاد این روز با کشته شدن از دنیا رود] فرعون در این روز زاده شده است .

مولایمان امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: بنیامین برادر یوسف علیه السلام در این روز زاده شده و هر که در این روز متولد شود روزیمند و پربرکت خواهد بود.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سبک است و ازدواج و نقل مکان و سفر و داد و ستد و دیدار با پادشاهان در این روز خوب است. برای سایر کارها و برآوردن خواسته ها نیز مناسب است.

سلمان فارسی - رحمة الله علیه - گفته است: دیبدین روز، نام فرشته گماشته بر خواب و بیداری و نگهبانی از جان هاست تا زمانی که به تن باز گردند و در روایتی، از نام های خداوند متعال است.

ص: 274

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الْیَوْمِ وَ کُلِّ یَوْمٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیَا وَ سُوءِ الْمُنْقَلَبِ فِی النَّفْسِ وَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِظُلْمِی وَ لَا تُعَاقِبْنِی بِجَهْلِی وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِی بِخَطِیئَتِی وَ لَا تُکِبَّنِی عَلَی وَجْهِی وَ لَا تَطْبَعْ عَلَی قَلْبِی وَ لَا تَرُدَّنِی عَلَی عَقِبِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثالث و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ سَعِیدٌ مُخْتَارٌ وُلِدَ فِیهِ یُوسُفُ النَّبِیُّ الصِّدِّیقُ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ لِکُلِّ مَا یُرِیدُونَهُ وَ خَاصَّةً لِلتَّزْوِیجِ وَ التِّجَارَاتِ کُلِّهَا وَ لِلدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ السَّفَرِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ غَنِمَ وَ أَصَابَ خَیْراً جَیِّدٌ لِلِقَاءِ الْمُلُوکِ وَ الْأَشْرَافِ وَ الْمُهِمَّاتِ وَ سَائِرِ الْأَعْمَالِ وَ هُوَ یَوْمٌ خَفِیفٌ مِثْلُ الَّذِی قَبْلَهُ یَصْلُحُ لِلْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ الرُّؤْیَا فِیهِ کَاذِبَةٌ وَ الْآبِقُ فِیهِ یُوجَدُ وَ الضَّالَّةُ تَرْجِعُ وَ الْمَرِیضُ یَبْرَأُ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ صَالِحاً طَیِّبَ النَّفْسِ حَسَناً مَحْبُوباً حَسَنَ التَّرْبِیَةِ فِی کُلِّ حَالٍ رَخِیَّ الْبَالِ.

وَ فِی نُسْخَةٍ أُخْرَی: إِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مَشُومٌ مَنْ وُلِدَ فِیهِ لَا یَمُوتُ إِلَّا مَقْتُولًا وُلِدَ فِیهِ فِرْعَوْنُ.

وَ قَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: وُلِدَ فِیهِ ابْنُ یَامِینَ أَخُو یُوسُفَ علیه السلام وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ فَیَکُونُ مَرْزُوقاً مُبَارَکاً.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف یحمد فیه التزویج و النقلة و السفر و الأخذ و العطاء و لقاء السلاطین صالح لسائر الأعمال و لقضاء الحوائج. و قال سلمان الفارسی رحمه الله دیبدین (1)

روز اسم الملک الموکل بالنوم و الیقظة و حراسة الأرواح حتی ترجع إلی الأبدان و فی روایة أنه اسم من أسماء الله تعالی.

ص: 274


1- 1. مخفف دیبادین.

دعای اول این روز

بار خدایا! ای پروردگار این روز جدید و هر روز و این ماه و هر ماه، درخواست خیر و دعای خیر و خیر آخرت و خیر قبر و برترین سرنوشت و بهترین پاداش و بهترین عمل و بهترین زندگی و بهترین مرگ و بهترین ورود و بهترین مسکن و بهترین جایگاه و بهترین شکیبایی را از تو خواهم و درجات والا را از تو درخواست می کنم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و بدین لطف بر من منت نه، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بهترین چیزی را که گفته شده و بهترین کاری را که انجام گرفته و بهترین چیزی را که دور مانده و بهترین چیزی را که حضور دارد و بهترین چیزی را که آشکار شده و بهترین آنچه که پنهان شده را از تو خواهم. والاترین درجات بهشت را از تو خواهم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و بدان بر من منت نه. خدایا کلیدهای نیکی و پایان و گردآورنده های آن و آغاز و پایان آن را از تو خواهم و به راستی که تو بر همه چیز توانایی، ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان پاک او باد و سرانجام نیک از آن پرهیزکاران است. خدایا از تو خواهم همچون خواستن کسی که از انتقام تو بیمناک است و از عقوبت و عذابت هراسان گشته و برای فقر خویش رهابخشی جز تو و امنیتی جز در درگاه تو نیافته است و نافرمانی بسیار من مرا به سوی تو کشانده است، هر چند که گناهان مرا سست گرداند و میان من و تو حائل شده؛ چرا که تویی تکیه گاه اعتماد کنندگان و مقصود جویندگان. بخشش ها چیزی از تو نکاهد و درخواست کننده ای از یاد تو نرود. بزرگترین دهش ها و عظیم ترین نعمات از آن توست.

ای کسی که گنجینه هایش کم نگردد و فرمانرواییش نابود نشود و دیدگان او را نبینند و هیچ حرکت و سکونی از چشم او پنهان نیست و همیشه بوده و خواهد بود. هیچ اندازه ای در زمین و آسمان و دریا و هوا از دست تو خارج نیست. مسئولیت روزی ها را بر عهده گرفته ای ای سخاوتمندترین سخاوتمندان و از احاطه شدن با صفات منزهی و از محدود شدن با زبان های گوناگون بزرگتری. حادث نبوده ای تا با دگرگونی از حالتی به حالتی هستی پیدا کنی، بلکه تو آغازی و پایان، قدرتمند چیره، بزرگ دهش، بزرگ ثنا، نعماتت فراوان و عطاهایت عظیم، آفریننده آسمان و زمینی، صاحب فخر و کبریا هستی.

تویی سزاوارترین کسی که گذشته و بخشیده و با آمرزش به ستمکاران و گنهکاران بخشید و هر زبانی بزرگی و ستایش او را گوید. تویی صاحب سختی ها و بازگرداننده آن. بر تو اعتماد می کنند، پس ستایش و بزرگی تو راست؛

ص: 275

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَسْأَلَةٍ وَ خَیْرَ دُعَاءٍ وَ خَیْرَ الْآخِرَةِ وَ خَیْرَ الْقَبْرِ وَ خَیْرَ الْقَدَرِ وَ خَیْرَ الثَّوَابِ وَ خَیْرَ الْعَمَلِ وَ خَیْرَ الْمَحْیَا وَ خَیْرَ الْمَمَاتِ وَ خَیْرَ الْمَقْدَمِ وَ خَیْرَ الْمَسْکَنِ وَ خَیْرَ الْمَأْوَی وَ خَیْرَ الصَّبْرِ وَ أَسْأَلُکَ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا قُبِلَ وَ خَیْرَ مَا عُمِلَ وَ خَیْرَ مَا غَابَ وَ خَیْرَ مَا حَضَرَ وَ خَیْرَ مَا ظَهَرَ وَ خَیْرَ مَا بَطَنَ وَ أَسْأَلُکَ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی مِنَ الْجَنَّةِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مَفَاتِحَ الْخَیْرِ وَ خَوَاتِمَهُ وَ جَوَامِعَهُ وَ أَوَّلَهُ وَ آخِرَهُ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ أَجْمَعِینَ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ وَجِلٍ مِنِ انْتِقَامِکَ فَزِعٍ مِنْ نَقِمَتِکَ وَ عَذَابِکَ لَمْ یَجِدْ لِفَاقَتِهِ مُجِیراً غَیْرَکَ وَ لَا أَمْناً غَیْرَ فِنَائِکَ وَ طُولُ مَعْصِیَتِی لَکَ أَقْدَمَنِی إِلَیْکَ وَ إِنْ تَوَهَّنَنِی الذُّنُوبُ وَ حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ لِأَنَّکَ عِمَادُ الْمُعْتَمِدِینَ وَ رَصَدُ الرَّاصِدِینَ لَا یَنْقُصُکَ الْمَوَاهِبُ وَ لَا یَفُوتُکَ الطَّالِبُ فَلَکَ الْمِنَنُ الْعِظَامُ وَ النِّعَمُ الْجِسَامُ یَا مَنْ لَا یَنْقُصُ خَزَائِنُهُ وَ لَا یَبِیدُ مُلْکُهُ وَ لَا تَرَاهُ الْعُیُونُ وَ لَا یَعْزُبُ عَنْهُ حَرَکَةٌ وَ لَا سُکُونٌ وَ لَمْ یَزَلْ وَ لَا یَزَالُ وَ لَا یَتَوَارَی عَنْکَ مِقْدَارٌ فِی أَرْضٍ وَ لَا سَمَاءٍ وَ لَا بُحُورٍ وَ لَا هَوَاءٍ تَکَفَّلْتَ بِالْأَرْزَاقِ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِینَ وَ تَقَدَّسْتَ عَنْ تَنَاوُلِ الصِّفَاتِ وَ تَعَزَّزْتَ عَنِ الْإِحَاطَةِ بِتَصَارِیفِ اللُّغَاتِ وَ لَمْ تَکُنْ مُسْتَحْدِثاً فَتُوجَدَ مُتَنَقِّلًا مِنْ حَالَةٍ إِلَی حَالَةٍ بَلْ أَنْتَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ ذُو الْقُوَّةِ الْقَاهِرَةِ جَزِیلُ الْعَطَاءِ جَلِیلُ الثَّنَاءِ سَابِغُ النَّعْمَاءِ عَظِیمُ الْآلَاءِ فَاطِرُ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ ذُو الْبَهَاءِ وَ الْکِبْرِیَاءِ أَنْتَ أَحَقُّ مَنْ تَجَاوَزَ وَ عَفَا وَ جَادَ بِالْمَغْفِرَةِ عَمَّنْ ظَلَمَ وَ أَسَاءَ وَ أَخَذَ بِکُلِّ لِسَانٍ یُمَجِّدُ وَ یَحْمَدُ أَنْتَ وَلِیُّ الشَّدَائِدِ وَ دَافِعُهَا عَلَیْکَ یُعْتَمَدُ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ الْمَجْدُ

ص: 275

زیرا تویی فرمانروای یکتا و پروردگار جاویدی که نه دگرگون شود و نه زوال یابد و گذشت زمان در او تغییری ایجاد نمی کند. آفریدگان را به بهترین صورت پدید آورده و با واژه سرنوشت و فرمان تغییر آن­ها را محکم کرد و هیچ حیله گری تو را نفریفته که کافری تو را به وسیله آن به تغییر توصیف کند یا کسی که به تغییر دچار گشته و بدان سرگرم شده تو را به فزونی یا کمی محدود کند و آنچه ابرهای سلطه یافته در دریاهای آنان شکافته رویاهایی است که مشیت تو در آن هاست، همچون زنی که تمام روزش را به اندیشیدن در نشانه های خیالی می گذراند. بود و نبود خلق از آن توست که به نورهای پروردگار نیازمندند و با فروتنی به بندگی اعتراف می کنند .

منزهی تو پروردگارا، چه عظیم است شأن تو و چه والاست جایگاهت و چه عزتمند است سلطه ات، و برهانت برای تأیید چه گویا است و دستورت نافذ و تقدیرت نیکوست. آسمان را بالا بردی و رفعت بخشیدی، قدرت پیروزت باشکوه است و زمین را آماده کردی و بسترش ساختی و آبی ریزان و گیاهی انبوه از آن بیرون آوردی. منزهی تو ای سرورم، گیاهان و آب های آن تو را ستایش گفتند و آنچنان که امر فرمودی بر قرارگاه مشیت تو استوار گشتند.

ای کسی که با جاودانگی یگانه گشته و با مرگ و نابودی بر بندگانش چیره شده است، بر محمد و خاندان او درود فرست و جایگاهم را نیکو گردان، خدایا! به راستی تویی بهترین کسی که در برطرف ساختن زیان ها، نگاه ها به سوی اوست. ای مرجع امید در هر سختی و محل امیدواری در هر آسانی، خواسته و نیازم را به سوی تو آوردم و به درگاه تو زاری می کنم پس مرا ناامید باز نگردان و چون در دعا را بر من گشودی آن را از من نپوشان که من به تو پناه آورده ام، ای خدای من، بر محمد و خاندان او درود فرست و بهترین روزهایم را روز دیدارت قرار ده و خطاهایم را ببخشای که دلتنگم کرده است و از گناهانم درگذر که مرا خوار و ذلیل کرده است. به راستی تویی نزدیک اجابتگر و این کار بر تو سهل و آسان است ای پروردگار من!

بار خدایا تو حقوقی را بر پدران و مادران واجب کردی و آن را عظیم داشتی و تو سزاوارترین کسی هستی که بار [گناهان] را از دوش من پایین آورد و آن ها را سبک گرداند و حقوق بندگانش را به جای آورد و آن را به دوش کشد، پروردگارا! حقوق آن ها که بر گردن من است را از طرف من ادا کن و مرا و برادران باایمان و شایسته مرا بیامرز که تویی مهربان ترین مهربانان و آمرزنده ترین آمرزندگان و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود خداوند بر محمد و خاندان پاک او باد.

ص: 276

لِأَنَّکَ الْمَلِکُ الْأَحَدُ وَ الرَّبُّ السَّرْمَدُ الَّذِی لَا یَحُولُ وَ لَا یَزُولُ وَ لَا یُغَیِّرُهُ مِنَ الدُّهُورِ أَتْقَنْتَ إِنْشَاءَ الْبَرِیَّةِ وَ أَحْکَمْتَهَا بِلَفْظِ التَّقْدِیرِ وَ حُکْمِ التَّغْیِیرِ وَ لَمْ یَحْتَلْ فِیکَ مُحْتَالٌ أَنْ یَصِفَکَ بِهَا الْمُلْحِدُ إِلَی تَبْدِیلٍ أَوْ یَحُدَّکَ بِالزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ شَاغِلٌ فِی اجْتِلَابِ التَّحْوِیلِ وَ مَا فَلَقَ سَحَائِبُ الْإِحَاطَةِ فِی بُحُورِهِمْ أَحْلَامٌ مَشِیَّتُکَ فِیهَا حَلِیلَةٌ تَظَلُّ نَهَارُهُ مُتَفَکِّراً بِآیَاتِ الْأَوْهَامِ وَ لَکَ إِنْفَادُ الْخَلْقِ مُسْتَجِدِینَ بِأَنْوَارِ الرُّبُوبِیَّةِ وَ مُعْتَرِفِینَ خَاضِعِینَ بِالْعُبُودِیَّةِ فَسُبْحَانَکَ یَا رَبِّ مَا أَعْظَمَ شَأْنَکَ وَ أَعْلَی مَکَانَکَ وَ أَعَزَّ سُلْطَانَکَ وَ أَنْطَقَ بِالتَّصْدِیقِ بُرْهَانَکَ وَ أَنْفَذَ أَمْرَکَ وَ أَحْسَنَ تَقْدِیرَکَ سَمَکْتَ السَّمَاءَ فَرَفَعْتَهَا جَلَّتْ قُدْرَتُکَ الْقَاهِرَةُ وَ مَهَّدْتَ الْأَرْضَ فَفَرَشْتَهَا وَ أَخْرَجْتَ مِنْهَا مَاءً ثَجَّاجاً وَ نَبَاتاً رَجْرَاجاً سُبْحَانَکَ یَا سَیِّدِی سَبَّحَ لَکَ نَبَاتُهَا وَ مَاؤُهَا وَ أَقَامَا عَلَی مُسْتَقَرِّ الْمَشِیَّةِ کَمَا أَمَرْتَهُمَا فَیَا مَنِ انْفَرَدَ بِالْبَقَاءِ وَ قَهَرَ عِبَادَهُ بِالْمَوْتِ وَ الْفَنَاءِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَکْرِمِ اللَّهُمَّ مَثْوَایَ فَإِنَّکَ خَیْرُ مَنِ انْتَجَعَ لِکَشْفِ الضُّرِّ یَا مَنْ هُوَ مَأْمُولٌ فِی کُلِّ عُسْرٍ وَ الْمُرْتَجَی لِکُلِّ یُسْرٍ بِکَ أَنْزَلْتُ حَاجَتِی وَ فَاقَتِی وَ إِلَیْکَ أَبْتَهِلُ فَلَا تَرُدَّنِی خَائِباً فِیمَا رَجَوْتُهُ وَ لَا تَحْجُبْ دُعَائِی إِذْ فَتَحْتَهُ لِی فَقَدْ عُذْتُ بِکَ یَا إِلَهِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ خَیْرَ أَیَّامِی یَوْمَ لِقَائِکَ وَ اغْفِرْ لِی خَطَایَایَ فَقَدْ أَوْحَشَتْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ ذُنُوبِی فَقَدْ أَوْبَقَتْنِی فَإِنَّکَ قَرِیبٌ مُجِیبٌ وَ ذَلِکَ عَلَیْکَ یَا رَبِّ سَهْلٌ یَسِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّکَ افْتَرَضْتَ عَلَی الْآباءِ وَ الْأُمَّهَاتِ حُقُوقاً عَظَّمْتَهَا وَ أَنْتَ أَوْلَی مَنْ حَطَّ الْأَوْزَارَ عَنِّی وَ خَفَّفَهَا وَ أَدَّی الْحُقُوقَ عَنْ عَبِیدِهِ وَ احْتَمَلَهَا یَا رَبِّ أَدِّهَا عَنِّی إِلَیْهِمْ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِإِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ الصَّالِحِینَ إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ أَغْفَرُ الْغَافِرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

ص: 276

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

{من [آنجا] زنی را یافتم که بر آن ها سلطنت می کرد و از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت. او و قومش را چنین یافتم که به جای خدا برای خورشید سجده می کنند و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست] بازداشته بود، در نتیجه [به حق] راه نیافته بودند. [آری، شیطان چنین کرده بود] تا برای خدایی که نهان را در آسمان ها و زمین بیرون می آورد و آنچه را پنهان می دارید و آنچه را آشکار می نمایید می داند، سجده نکنند؛ خدای یکتا که هیچ خدایی جز او نیست، پروردگار عرشِ بزرگ است.}،(1) {پس به [سزای] آنکه دیدار این روزتان را از یاد بردید [عذاب را] بچشید؛ ما [نیز] فراموشتان کردیم، و به [سزای] آنچه انجام می دادید، عذاب جاودان را بچشید. تنها کسانی به آیات ما می گروند که چون آن [آیات] را به ایشان یادآوری کنند، سجده کنان به روی درمی افتند و به ستایش پروردگارشان تسبیح می گویند و آنان بزرگی نمی فروشند. پهلوهایشان از خوابگاه ها جدا می گردد [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند، و از آنچه روزیشان داده ایم انفاق می کنند.}(2)

خدایا مرا از کسانی قرار ده که {هیچ کس نمی داند چه چیز از آنچه روشنی بخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان شده است.}(3) خدایا مرا از کسانی قرار ده که {به [پاداشِ] آنچه انجام می دادند، در باغ هایی که در آن جایگزین می شوند، پذیرایی می گردند.}،(4) {[داود] گفت: «قطعاً او در مطالبه میش تو [اضافه] بر میش های خودش، بر تو ستم کرده و در حقیقت بسیاری از شریکان به همدیگر ستم روا می دارند، به استثنای کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، و این ها بس اندکند و داود دانست که ما او را آزمایش کرده ایم. پس، از پروردگارش آمرزش خواست و به رو درافتاد و توبه کرد.}،(5){و از نشانه های [حضورِ] او شب و روز و خورشید و ماه است؛ نه برای خورشید سجده کنید و نه برای ماه و آن خدایی را سجده کنید که آن ها را خلق کرده است، اگر تنها او را می پرستید.}(6)

خداوندا تو آمرزنده مهربانی و من گنهکار خطاپیشه و خوار هستم. خداوندا تو بخشنده ای و من محتاج. خدایا تو باقی هستی و من فناپذیر. خدایا تو بی نیازی و من نیازمند، تو عزتمند هستی و من خوار، تو آفریننده ای و من آفریده، تو روزی رسانی و من روزی داده شده. تویی صاحب اختیار و منم مملوک. خدایا {عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذاب آن سخت و دائمی است و در حقیقت چه بد قرارگاه و جایگاهی است.}،(7) روردگارا {شنیدیم و گردن نهادیم، پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و فرجام به سوی تو است.}،(8){پروردگارا، بر دانشم بیفزای}،(9) {و روزی که [مردم] برانگیخته می شوند رسوایم مکن.}(10)

{پروردگارا، مرا [در هر کاری] به طرز درست وارد کن و به طرز درست خارج ساز و از جانب خود برای من دلیل و راهنمایی یاری بخش قرار ده.}،(11) {پروردگارا، مرا در جایی پربرکت فرود آور [که] تو نیک ترین مهمان نوازانی.}،(12) {پروردگارا، سینه ام را گشاده گردان و کارم را برای من آسان ساز.}،(13) {پروردگارا، بر ما و بر آن برادرانمان که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند [هیچ گونه] کینه ای مگذار. پروردگارا، راستی که تو رئوف و مهربانی.}(14)

ص: 277


1- . نمل / 26-23
2- . سجده / 16-14
3- . سجده / 17
4- . سجده / 19
5- . ص / 24
6- . فصلت / 37
7- . فرقان / 66-65
8- . بقره / 285
9- . طه / 114
10- . شعرا / 87
11- . اسرا / 80
12- . مؤمنون / 29
13- . طه / 26-25
14- . حشر / 10
وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

إِنِّی وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِکُهُمْ وَ أُوتِیَتْ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِیمٌ- وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ- أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ- اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ- فَذُوقُوا بِما نَسِیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا إِنَّا نَسِیناکُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ- إِنَّما یُؤْمِنُ بِآیاتِنَا الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ- تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ لَا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ جَعَلْتَ لَهُمْ جَنَّاتِ الْمَأْوَی- نُزُلًا بِما کانُوا یَعْمَلُونَ- قالَ لَقَدْ ظَلَمَکَ بِسُؤالِ نَعْجَتِکَ إِلی نِعاجِهِ وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَیَبْغِی بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ قَلِیلٌ ما هُمْ وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راکِعاً وَ أَنابَ- وَ مِنْ آیاتِهِ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ- لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ الْخَاطِئُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ اللَّهُمَّ اصْرِفْ عَنِّی عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً- إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً رَبَّنَا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ- رَبِّ زِدْنِی عِلْماً وَ لا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ- رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً- رَبِّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ- رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی- رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ.

ص: 277

بار خدایا توبه ما را بپذیر و به ما رحم کن و هدایتمان فرما و ما را بیامرز و بهترین اعمال ما را آخرین عملمان و برترین کردارمان را پایان آن و بهترین روزهایمان را روز دیدارت قرار ده و فرجاممان را نیک بختی گردان، ای زنده، ای پاینده، به حق مهرورزیت از تو فریاد رسی خواهم .

خدایا ای زداینده غم و ای برطرف گرداننده اندوه و ای اجابت کننده درخواست درماندگان! تو در دنیا و آخرت بخشاینده و مهربانی! در تمام اسباب و کارها و خواسته هایم آنچنان به من مهربانی کن که مرا از رحم و مهربانی دیگری بی نیاز گردانی.

خدایا ای زنده و ای پاینده! به امید رحمت تو فریاد رس می خواهم، پس به فریادم برس که من یارای رسیدن به آرزوها و دفع آنچه از آن بیزارم و هراس دارم را ندارم. اختیار امور در دست توست و من بنده تو و نیازمند آمرزشت هستم. همه مخلوقاتت به تو نیازمند هستند و هیچ کسی نیازمندتر از من نسبت به تو نیست. خدایا من به نور تو هدایت یافتم و به فضل و بخشش تو بی نیازی جستم و در نعمت تو صبح و شبم را گذراندم. گناهانم پیش روی توست، از تو آمرزش می خواهم و به درگاه تو توبه می کنم. خدایا من شر هر که را از او ترسانم، به وسیله تو دفع می کنم و از شر او به تو یاری می جویم و تو را کمک می گیرم و به تو پناه می برم و از تو بر علیه وی یاری می گیرم. معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم.

خدایا من از تو یک زندگی شیرین و جاوید و مرگی درست و بازگشتی عاری از خواری و رسوایی مسئلت دارم، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا به تو پناه می برم از این که کسی را خوار کنم یا این که خوار گردم و از این که کسی را گمراه کنم یا این که خود گمراه شوم و از این که ستم کنم یا این که مورد ستم واقع شوم و از این که نادانی کنم یا دیگری در حقم نادانی کند. ای صاحب عرش عظیم و نعمت دیرین! بزرگی و برتری، ای مهربان ترین مهربانان!

دعای پایان این روز

خداوندا ای پروردگار این شب جدید و هر شب و این ماه و هر ماه و پروردگار تمام خلایق، بر محمد و خاندان او درود فرست و یادم را به واسطه خیر بالا بر و بار گناهم را به واسطه آن بر زمین نه و سینه ام را به وسیله آن فراخ گردان و دلم را بدان پاک گردان و شرمگاهم را بدان از گناه حفظ کن و گناهم را بدان بیامرز. به مهرورزیت درجات والای بهشتت را خواهانم و [از تو خواهم که] در گوش و چشم و دل و جان و جسم و اخلاق و خاندان و مال و خانواده ام به من برکت دهی و دعایم را مستجاب گردان و بر محمد و خاندان او درود فرست و به برکت آن بر من منت بگذار، ای مهربان ترین مهربانان!

ص: 278

رَبَّنَا وَ تُبْ عَلَیْنَا وَ ارْحَمْنَا وَ اهْدِنَا وَ اغْفِرْ لَنَا وَ اجْعَلْ خَیْرَ أَعْمَالِنَا آخِرَهَا وَ خَیْرَ أَعْمَالِنَا خَوَاتِیمَهَا وَ خَیْرَ أَیَّامِنَا یَوْمَ نَلْقَاکَ وَ اخْتِمْ لَنَا بِالسَّعَادَةِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ اللَّهُمَّ یَا فَارِجَ الْهَمِّ یَا کَاشِفَ الْغَمِّ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ أَنْتَ رَحْمَانُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمُهُمَا ارْحَمْنِی فِی جَمِیعِ أَسْبَابِی وَ أُمُورِی وَ حَوَائِجِی رَحْمَةً تُغْنِینِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ اللَّهُمَّ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ فَأَغِثْنِی فَإِنِّی لَا أَمْلِکُ مَا أَرْجُو وَ لَا أَسْتَطِیعُ دَفْعَ مَا أَکْرَهُ وَ أَحْذَرُ وَ الْأَمْرُ بِیَدِکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ فَقِیرٌ إِلَی أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ کُلُّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ لَا أَجِدُ أَفْقَرَ مِنِّی إِلَیْکَ اللَّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْتُ وَ فِی نِعْمَتِکَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ ذُنُوبِی بَیْنَ یَدَیْکَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْرَأُ فِی نُحُورِ کُلِّ مَنْ أَخَافُ وَ أَسْتَنْجِدُکَ مِنْ شَرِّهِ وَ أَسْتَعْدِیکَ عَلَیْهِ وَ أَسْتَجِیرُکَ وَ أَسْتَعِینُکَ عَلَیْهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِیشَةً هَنِیئَةً بَقِیَّةً وَ مِیتَةً سَوِیَّةً وَ مَرَدّاً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَذِلَّ أَوْ أُذِلَّ أَوْ أَضِلَّ أَوْ أُضِلَّ أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَجْهَلَ أَوْ یُجْهَلَ عَلَیَّ یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْمِنَنِ الْقَدِیمِ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْجَدِیدَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ وَ رَبَّ الْخَلَائِقِ کُلِّهِمْ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْفَعْ بِالْخَیْرِ ذِکْرِی وَ ضَعْ بِهِ وِزْرِی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِی وَ حَصِّنْ بِهِ فَرْجِی وَ اغْفِرْ بِهِ ذَنْبِی وَ أَسْأَلُکَ الدَّرَجَاتِ الْعُلَی مِنَ الْجَنَّةِ بِرَحْمَتِکَ وَ أَنْ تُبَارِکَ لِی فِی سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ نَفْسِی وَ رُوحِی وَ جَسَدِی وَ خُلُقِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ أَجِبْ دَعْوَتِی وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ص: 278

روز بیست و چهارم

سرورمان حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: این روز، روز بدیمن دائمی و مورد نکوهش و شوم و نفرین شده است. فرعون لعنة الله علیه در این روز به دنیا آمده و روزی سخت و مشقت بار است، پس در این روز از هر چه می توانید پرهیز کنید. نباید این روز با حاجتی آغاز شود، در این روز تمام اوضاع و کارها ناپسند است و برای هر کاری که بخواهند بدیمن است. هر که در این روز به مسافرت رود، در سفر می میرد.

در روایت دیگری آمده است: هر که در این روز بیمار شود بیماریش به طول انجامد و هر که در این روز زاده شود بیمار خواهد بود تا بمیرد و زندگی سختی خواهد داشت و خیری به دست نیاورد، هر چند که نهایت تلاش خود را برای آن به کار گیرد. در آخر عمر هم یا کشته یا غرق می شود.

در روایت دیگری آمده: روزی است که برای سفر مناسب است و خواب در این روز دروغ است.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: هر که در این روز متولد شود شأن و مرتبه اش بلند گردد، منتها محزون و خوار شود و هر که در این روز بیمار شود بیماریش به طول انجامد.

ایرانیان نقل کرده اند: این روز، روزی سبک و خوب است و در روایت دیگری آمده که روزی بد و نکوهیده است و هیچ حاجتی نباید در این روز خواسته شود. فرعون صاحب [عمارت و] خرگاه ها در این روز متولد شده است.

سلمان فارسی - رحمه الله - گفته است: دین روز، نام فرشته موکل بر تلاش و جنبش و حرکت است. در روایتی دیگر آمده است: نام فرشته موکل بر خواب و بیداری و پاسبانی از جان ها است تا وقتی که به جسم ها باز گردند .

ص: 279

الیوم الرابع و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ مَذْمُومٌ مَشُومٌ مَلْعُونٌ وُلِدَ فِیهِ فِرْعَوْنُ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ هُوَ یَوْمٌ عَسِیرٌ نَکِدٌ فَاتَّقُوا فِیهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ- لَا یَنْبَغِی أَنْ یُبْتَدَأَ فِیهِ بِحَاجَةٍ یُکْرَهُ فِی جَمِیعِ الْأَحْوَالِ وَ الْأَعْمَالِ نَحْسٌ لِکُلِّ أَمْرٍ یُطْلَبُ فِیهِ مَنْ سَافَرَ فِیهِ مَاتَ فِی سَفَرِهِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ طَالَ مَرَضُهُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ سَقِیماً حَتَّی یَمُوتَ نَکِداً فِی عَیْشِهِ وَ لَا یُوَفَّقُ لِخَیْرٍ وَ إِنْ حَرَصَ عَلَیْهِ جُهْدَهُ وَ یُقْتَلُ فِی آخِرِ عُمُرِهِ أَوْ یَغْرَقُ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ جَیِّدٌ لِلسَّفَرِ وَ الرُّؤْیَا فِیهِ کَاذِبَةٌ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ: مَنْ وُلِدَ فِی هَذَا الْیَوْمِ عَلَا أَمْرُهُ إِلَّا أَنَّهُ یَکُونُ حَزِیناً حَقِیراً وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ طَالَ مَرَضُهُ.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف جید و فی روایة أخری أنه ردی ء مذموم لا یطلب فیه حاجة ولد فیه فرعون ذو الأوتاد.

و قال سلمان الفارسی رحمه الله دین روز اسم الملک الموکل بالسعی و الحرکة و فی روایة أخری اسم الملک الموکل بالنوم و الیقظة و حراسة الأرواح حتی ترجع إلی الأبدان.

الْعُوذَةُ فِی أَوَّلِهِ: أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ- الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ- إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ- اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ- صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ- مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ- وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ- وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ- وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ.

ص: 279

ترجمه نشده

دعای این روز

پناه می برم به خدای شنوای دانا از شر شیطان رانده شده. {به نام خدای بخشاینده مهربان. ستایش خدا را که پروردگار جهانیان، [خداوند] رحمتگر مهربان، مالک [و پادشاه] روز جزا [است]. تو را می پرستیم تنها و بس، به جز تو نجوییم یاری ز کس. به راه راست ما را راهبر باش، راه آن هایی که برخوردارشان کرده ای، همانان که نه در خور خشمند و نه گمگشتگان.}(1)

{به نام خداوند بخشاینده مهربان. بگو: پناه می برم به پروردگار سپیده دم، از شرّ آنچه آفریده و از شرّ تاریکی چون فراگیرد و از شرّ دمندگان افسون در گره ها و از شرّ [هر] حسود، آنگاه که حَسَد ورزد.}(2)

{به نام خداوند رحمتگر مهربان. بگو: پناه می برم به پروردگار مردم، پادشاه مردم، معبودِ مردم، از شرّ وسوسه گر نهانی؛ آن کس که در سینه های مردم وسوسه می کند، چه از جنّ و [چه از] انس.}(3)

{به نام خداوند رحمتگر مهربان. بگو: «او خدایی است یکتا، خدای صمد. نه کس را زاده، نه زاییده از کَس، و او را هیچ همتایی نباشد.}(4)

پناه می برم به خدایی که شبیهی ندارد. پروردگاری که پروردگاری جز او نیست و پناه می برم و یاری می جویم از خدایی که آفریدن و دستور از آن او و بازگشت به سوی اوست. به قدرت غالب خداوند و مشیت لازم الاجرای او و به اوامر قاطع و آیات آشکار و کلمات غالب او پناه می برم. آن که زنده می کند و می میراند و به چیزی می گوید باش و باشد، از شر بد یمنی این روز و آنچه بیم از شومی آن می رود. و پناه می برم به خداوند شکست ناپذیر سنجیده کار، پروردگار فرشتگان و پیامبران. پناه می برم به خداوند از شر آن و خیر آن را از خداوند گرانقدر خواهانم و بیم و بلای آن را به قدرت خدا دور می گردانم و از زیان و بدی و پنهان و آشکار آن، تندرستی و سلامت را از خدای عزوجل می خواهم. شر تنها به اراده خداوند دفع می گردد و خیر نیز تنها از جانب خداوند می آید. بر خدا توکل کردم که پروردگار من و پروردگار شماست. {بر خدا، پروردگار خودم و پروردگار شما توکّل کردم. هیچ جنبنده ای نیست مگر اینکه او مهار هستی اش را در دست دارد. به راستی پروردگار من بر راه راست است.}(5)

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان و درود و سلام خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان او باد. خدایا این روز، روز جدیدی است. در این روز خیری جاوید و پایدار به من ببخش و در این روز مرا از هر شر عظیم رهایی بخش و ظاهر آن را کرامت و باطنش را سلامت قرار ده. در این روز مرا از آنچه بیم دارم و می هراسم ایمنی ده و شر آن را از من دفع و خیر آن را روزیم گردان و مرا تحت دعا و مراقبت و حمایت خویش قرار ده و با کفایت و حفظ خویش مرا بی نیاز گردان. به راستی که تویی بزرگوار و بخشاینده و مهربان، به هر که بخواهی می بخشی و به هر که بخواهی عطا می کنی. بزرگی تو، ای شکست ناپذیر جبار و بزرگ پیروز و بردبار آمرزنده و مهربان عیب پوش، عیوب نافرمانت را می پوشی و دعای دعاگویت را مستجاب گردانی و به کسی که می بینی مهر می ورزی و همیشه جاویدی. ای کسی که جز به او امید ندارم و تنها از دیدار او بیم دارم و از کسی جز او نمی خواهم که به من رحم کند.

ص: 280


1- . حمد / 7-1
2- . فلق / 5-1
3- . ناس / 6-1
4- . توحید / 4-1
5- . هود / 56

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ- مَلِکِ النَّاسِ- إِلهِ النَّاسِ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ- مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ- لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِی لَا شَبِیهَ لَهُ الرَّبُ (1) [الَّذِی] لَا رَبَّ غَیْرُهُ وَ أَعُوذُ وَ أَسْتَعِینُ بِاللَّهِ الَّذِی لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ وَ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ أَعُوذُ بِقُدْرَةِ اللَّهِ الْغَالِبَةِ وَ بِمَشِیَّتِهِ النَّافِذَةِ وَ بِأَحْکَامِهِ الْمَاضِیَةِ وَ بِآیَاتِهِ الظَّاهِرَةِ وَ کَلِمَاتِهِ الْقَاهِرَةِ الَّذِی یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ مِنْ شَرِّ نَحْسِ هَذَا الْیَوْمِ وَ مَا یُخَافُ شُومُهُ-(2) وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ رَبِّ الْمَلَائِکَةِ وَ النَّبِیِّینَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ ذَلِکَ وَ أَسْتَجْلِبُ بِاللَّهِ الْعَزِیزِ خَیْرَ ذَلِکَ وَ أَسْتَدْفِعُ بِقُدْرَةِ اللَّهِ مَحْذُورَ ذَلِکَ وَ أَطْلُبُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ السَّلَامَةَ مِنْ ضُرِّهِ وَ شَرِّهِ وَ سِرِّهِ وَ جَهْرِهِ- لَا یُدْفَعُ الشَّرُّ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لَا یَأْتِی بِالْخَیْرِ إِلَّا اللَّهُ- تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکُمْ ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ اللَّهُمَّ هَذَا یَوْمٌ جَدِیدٌ أَعْطِنِی فِیهِ خَیْراً دَائِماً مُقِیماً وَ اکْفِنِی فِیهِ کُلَّ شَرٍّ عَظِیمٍ وَ اجْعَلْ ظَاهِرَهُ کَرَامَةً وَ بَاطِنَهُ سَلَامَةً آمِنِّی فِیهِ مَا أَخَافُهُ وَ أَحْذَرُهُ وَ ادْفَعْ عَنِّی شَرَّهُ وَ ارْزُقْنِی خَیْرَهُ تَوَلَّنِی فِیهِ بِدُعَائِکَ (3)

وَ رِعَایَتِکَ وَ حِیَاطَتِکَ وَ اکْفِنِی بِکِفَایَتِکَ وَ وَقَایَتِکَ فَأَنْتَ الْکَرِیمُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ تُعْطِی مَنْ تَشَاءُ وَ تَهَبُ لِمَنْ تَشَاءُ فَتَعَالَیْتَ مِنْ عَزِیزٍ جَبَّارٍ وَ عَظِیمٍ قَهَّارٍ وَ حَلِیمٍ غَفَّارٍ وَ رَءُوفٍ سَتَّارٍ تَسْتُرُ عَلَی مَنْ عَصَاکَ وَ تُجِیبُ مَنْ دَعَاکَ وَ تَرْحَمُ مَنْ تَرَاهُ وَ لَا تَزَالُ یَا مَنْ لَیْسَ لِی آمِلٌ سِوَاهُ وَ لَا أَفْزَعُ إِلَّا مِنْ لِقَاهُ وَ لَا أَطْلُبُ مَنْ یَرْحَمُنِی إِلَّا إِیَّاهُ.

ص: 280


1- 1. الذی خ ل.
2- 2. و ما أخاف من شومه خ ل.
3- 3. بولائک ظ.

خدایا از تو می خواهم همچون درخواست کسی که به گناه خویش اعتراف می کند و به خاطر فرو رفتن در تبعات گناهش پشیمان است و تو به آمرزش کسی که ستم کرده و اشتباهی مرتکب شده سزاوارتری. گناهان مرا در ورطه های نابودی انداخته و اشتباهات مرا احاطه کرده اند و من نسبت به آن­ها بی تفاوت مانده­ام و تویی مرجع امیدم. تویی تکیه گاه من در سختی و آسانی و تویی پناه هراسان غرق گشته و مهربان تر از هر دلسوزی .

خدایا با امید به سوی تو رو کردم و تویی نهایت خواسته روی کنندگان به درگاهت و به کسی که درخواست مهرورزی کرده، مهربان ترین هستی. از گناه گنهکاران درگذر. معبودا! تویی بی نیازی که نه چیزی را از دست دهی و نه کاری بر تو بزرگ است؛ زیرا تویی باقی و بخشاینده و مهربانی که جامه پروردگاری بر تن کرده و به خداوندگاری یگانه گشته ای و منزه از حدوث هستی و هیچ وصف کننده ای با تعاریف کیفیت، تو را تعریف نتواند کرد و خیالات ماهیتی تو را درک نتواند کرد. پس تو را ستایش به تعداد نعماتت بر مردم. بر محمد و خاندان او درود فرست. بار خدایا خیر در دست توست و تو صاحب اختیار آن و بخشنده آرزوها و نهایت خواسته ها هستی. به محمد و خاندان او - که درودت بر او و آنان باد - به تو تقرب می جویم و به لطف رحمت واسعه ات که همه چیز را فرا گرفته است و من نیز یک چیز هستم، پس رحمتت باید شامل حال من نیز گردد. نجات جان و وجودم را از آتش از تو خواستارم که تو ای پروردگارم، جایگاهم را می بینی و به درونم آگاهی و رازم را می دانی و هیچ چیز از امر من بر تو پنهان نیست و تو از رگ گردن به من نزدیک تری، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و توبه راستین مرا بپذیر، توبه ای که دیگر بعد از آن به آنچه خشم تو را در پی دارد بازنگردم و به من رحم کن و مرا بیامرز، آمرزشی که پس از آن به نافرمانیت بازنگردم، ای بخشنده، ای بلندمرتبه، ای بزرگ.

خدایا تویی که دل های تبهکاران را اصلاح گرداندی و با اصلاح تو نیکو گردیدند. پس صبح و شام بر محمد و خاندان او درود فرست و در آغاز و پایان بر محمد و خاندان او درود فرست. خدایا تو بر شایستگان منت نهادی و با هدایت خویش آنان را از گمراهی هدایت کردی و آنان را اصلاح کردی و از لغزش دور کردی و نعمتت را بدان ها بخشیدی و آنان را از نافرمانی خویش حفظ کردی و آنان را در رده آمرزیدگان جای دادی و در جایگاه رستگاران ارجمند بااطمینان و آرامش قرار دادی و ای مولای من، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنان کنی که با آنان کردی و از تو عملی شایسته خواهم که مرا به تو نزدیک گرداند، ای بهترین مرجع خواهش. به درگاهت زاری می کنم همچون زاری کسی که به لغزش های خود اعتراف می کند و درهای ملحق شوندگان به سوی توست ای توبه پذیر،

ص: 281

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مُعْتَرِفٍ بِذَنْبِهِ وَ نَادِمٍ عَلَی اقْتِرَافِ تَبِعَتِهِ وَ أَنْتَ أَوْلَی بِالْمَغْفِرَةِ عَلَی مَنْ ظَلَمَ وَ أَسَاءَ فَقَدْ أَوْبَقَتْنِی الذُّنُوبُ فِی مَهَاوِی الْهَلَکَةِ وَ أَحَاطَتْ بِیَ الْآثَامُ فَبَقِیتُ غَیْرَ مُسْتَقِلٍّ بِهَا وَ أَنْتَ الْمُرْتَجَی وَ عَلَیْکَ الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ وَ أَنْتَ لَجَأُ الْخَائِفِ الْغَرِیقِ وَ أَرْأَفُ مِنْ کُلِّ شَفِیقٍ إِلَهِی إِلَیْکَ قَصَدْتُ رَاجِیاً وَ أَنْتَ مُنْتَهَی الْقَاصِدِینَ وَ أَرْحَمُ مَنِ اسْتُرْحِمَ تَجَاوَزْ عَنِ الْمُذْنِبِینَ إِلَهِی أَنْتَ الْغَنِیُّ الَّذِی لَا یَفُوتُکَ وَ لَا یَتَعَاظَمُکَ لِأَنَّکَ الْبَاقِی الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الَّذِی تَسَرْبَلْتَ بِالرُّبُوبِیَّةِ وَ تَوَحَّدْتَ بِالْإِلَهِیَّةِ وَ تَنَزَّهْتَ عَنِ الْحُدُوثِیَّةِ فَلَیْسَ یَحُدُّکَ وَاصِفٌ بِحُدُودِ الْکَیْفِیَّةِ وَ لَمْ یَقَعْ عَلَیْکَ الْأَوْهَامُ بِالْمَائِیَّةِ فَلَکَ الْحَمْدُ بِعَدَدِ نَعْمَائِکَ عَلَی الْأَنَامِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ الْخَیْرُ وَ أَنْتَ وَلِیُّهُ وَ مِنَحُ الرَّغَائِبِ وَ غَایَةُ الْمَطَالِبِ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ بِسَعَةِ رَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ أَسْأَلُکَ فِی خَلَاصِ نَفْسِی وَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فَقَدْ تَرَی یَا رَبِّ مَکَانِی وَ تَطَّلِعُ عَلَی ضَمِیرِی وَ تَعْلَمُ سِرِّی وَ لَا یَخْفَی عَلَیْکَ شَیْ ءٌ مِنْ أَمْرِی وَ أَنْتَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُبْ عَلَیَّ تَوْبَةً نَصُوحاً لَا أَعُودُ بَعْدَهَا فِیمَا یُسْخِطُکَ وَ ارْحَمْنِی وَ اغْفِرْ لِی مَغْفِرَةً لَا أَرْجِعُ بَعْدَهَا إِلَی مَعْصِیَتِکَ یَا کَرِیمُ یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الَّذِی أَصْلَحْتَ قُلُوبَ الْمُفْسِدِینَ فَصَلَحَتْ بِصَلَاحِکَ لَهَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَوَّلًا وَ آخِراً اللَّهُمَ (1) وَ أَنْتَ مَنَنْتَ عَلَی الصَّالِحِینَ فَهَدَیْتَهُمْ بِرُشْدِکَ عَنِ الضَّلَالَةِ وَ سَدَدَتْهَمُ وَ نَزَّهْتَهُمْ عَنِ الزَّلَلِ فَمَنَحْتَهُمْ مَنْحَکَ وَ حَصَّنْتَهُمْ عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ أَدْرَجْتَهُمْ فِی دَرَجِ الْمَغْفُورِینَ لَهُمْ وَ إِلَیْهِمْ وَ أَحْلَلْتَهُمْ مَحَلَّ الْفَائِزِینَ الْمُکَرَّمِینَ الْمُطْمَئِنِّینَ وَ أَسْأَلُکَ یَا مَوْلَایَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا فَعَلْتَ بِهِمْ وَ أَسْأَلُکَ عَمَلًا صَالِحاً یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا خَیْرَ مَسْئُولٍ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ تَضَرُّعَ مُقِرٍّ عَلَی نَفْسِهِ بِالْهَفَوَاتِ وَ أَبْوَابِ (2) الْوَاصِلِینَ إِلَیْکَ یَا تَوَّابُ

ص: 281


1- 1. الهی خ ل.
2- 2. و أتوب توبة الواصلین ظ.

پس مرا از عطای بی حد و حصر خویش ناامید باز نگردان، ای بخشنده، بخششی که با آمرزش بر گنهکاران داشته ای و اعمال زشت بندگانت را پوشیده ای دیرینه است. ای باشکوه ای والا، بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا و مؤمنان و پدران و مادران و برادران و خواهران و همسایگان نزدیکم را بیامرز و برکات سلامت بخش و شایسته را بر ما تکرار فرما، به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان! و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خداوندا جسم و تنم را سلامت دار و به گوش و چشمم تندرستی ده و آن دو را وارثان من قرار بده، ای آغازگری که آغازی نداری، ای جاویدی که پایانی نداری، ای زنده ای که نمیرد، ای زندگی بخش مردگان، تویی ناظر بر کردار هر کس، بر محمد پیامبر مکی و اهل بیتش درود فرست و برای من چنین و چنان کن...

خداوندا! ای شکافنده صبح و ای شب را مایه آرامش و ماه و خورشید را [وسیله] حساب قرار دهنده، خدایا قرضم را ادا فرما و از فقر و نداری در پناه گیر و مرا از گوش و چشمم بهره مند گردان و مرا برای خویش و در راه خودت نیرومند گردان، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا، تویی مهربان ترین مهربانان. خدایا تویی که معبودی جز تو نیست، حقی که معبودی جز تو نیست. پدید آوری که چیزی مثل تو نیست. جاویدی که غفلت نورزد، زنده ای که نمیری و آفریننده هر چه دیدنی است و هر چه نادیدنی. هر روز تو در کاری هستی و همه چیز را بدون تعلیم می دانی، پس ستایش تو راست. ای خدا، ای خدا، ای پروردگار من، هیچ چیزی را شریک تو نگردانم. {چیزی مانند او نیست و اوست شنوای بینا.}،(1){چشمها

او را درنمی یابند و اوست که دیدگان را درمی یابد، و او لطیفِ آگاه است.}(2)بر

محمد و خاندان او درود فرست و آمرزش من و پدر و مادرم و برادرانم و هر کسی که نگران او هستم جزء کارهای تو باشد، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا از تو می خواهم بدین روی که تو بزرگوار و توانایی و هر چه بخواهی انجام می شود و به وسیله پیامبرت و خاندان برگزیده، پاک و نیکوی او به درگاهت رو می کنم. ای محمد! من برای این خواسته ام به واسطه تو به درگاه خداوند که پروردگار من و پروردگار توست روی آورم، پس در این حاجت و در سایر حاجات و خواسته هایم شفیع من باش [از خدا خواهم] که بر تو و خاندان پاک و برگزیده تو درود فرستد و با من چنان کند که خود شایسته آن است. خدایا از تو

ص: 282


1- . شوری / 11
2- . انعام / 103

فَلَا تَرُدَّنِی خَائِباً مِنْ جَزِیلِ عَطَائِکَ یَا وَهَّابُ فَقَدِیماً جُدْتَ عَلَی الْمُذْنِبِینَ بِالْمَغْفِرَةِ وَ سَتَرْتَ عَلَی عَبِیدِکَ قَبِیحَاتِ الْأَفْعَالِ یَا جَلِیلُ یَا مُتَعَالِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ وَ الْجِیرَةِ مِنَ الْقَرَابَاتِ وَ أَعِدْ عَلَیْنَا الْبَرَکَاتِ الْعَافِیَاتِ الصَّالِحَاتِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ عَافِنِی فِی دِینِی وَ عَافِنِی فِی بَدَنِی وَ عَافِنِی فِی جَسَدِی وَ عَافِنِی فِی سَمْعِی وَ عَافِنِی فِی بَصَرِی وَ اجْعَلْهُمَا الْوَارِثَیْنِ مِنِّی یَا بَدِی ءُ لَا بَدْءَ لَکَ یَا دَائِمُ لَا نَفَادَ لَکَ یَا حَیّاً لَا تَمُوتُ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَی أَنْتَ الْقَائِمُ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ فَالِقَ الْإِصْبَاحِ وَ جَاعِلَ اللَّیْلِ سَکَناً وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ حُسْبَاناً اللَّهُمَّ اقْضِ عَنِّی الدَّیْنَ وَ أَعِذْنِی مِنَ الْفَقْرِ وَ مَتِّعْنِی بِسَمْعِی وَ بَصَرِی وَ قَوِّنِی فِی نَفْسِی وَ فِی سَبِیلِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ أَنْتَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَقُّ الَّذِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ الْبَدِیعُ-(1) لَیْسَ مِثْلَکَ شَیْ ءٌ الدَّائِمُ غَیْرُ الْغَافِلِ الْحَیُّ الَّذِی لَا تَمُوتُ وَ خَالِقُ مَا یُرَی وَ مَا لَا یُرَی کُلَّ یَوْمٍ أَنْتَ فِی شَأْنٍ وَ عَلِمْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِغَیْرِ تَعْلِیمٍ فَلَکَ الْحَمْدُ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً- لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الْمَغْفِرَةُ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِوُلْدِی وَ إِخْوَانِی وَ مَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ الْجَلِیلُ الْمُقْتَدِرُ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ وَ آلِهِ الْأَخْیَارِ الطَّیِّبِینَ الْأَبْرَارِ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکَ فِی حَاجَتِی هَذِهِ فَکُنْ شَفِیعِی فِیهَا وَ فِی حَوَائِجِی وَ مَطَالِبِی أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِکَ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ وَ أَنْ یَفْعَلَ بِی مَا هُوَ أَهْلُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی

ص: 282


1- 1. البدی ء خ.

خواهم به حق آن نامت که مقادیر به وسیله آن مشخص می شود و به وسیله آن بر امواج آب راه روند، آنچنان که بر زمین همواری راه می روند. از تو می خواهم به آن نامت که گام های فرشتگان با شنیدنش به لرزه افتد و از تو می خواهم به آن نامت که موسی علیه السلام از جانب طور تو را به آن نام خواند و اجابتش کردی و از جانب خویش محبتی را بر دل او افکندی و از تو می خواهم به آن نامت که محمد صلی الله علیه و آله تو را بدان نام خواند و گناهان گذشته و آینده اش را آمرزیدی و نعمت خویش را بر او تمام کردی، که بر محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنان کنی که خود شایسته آنی و برایم چنین و چنان کنی.

خدایا! به عظمت جایگاه هایی از عرشت که عزت و سربلندی بدانجا بسته شده است و به حق جایگاه و منتهای رحمت از کتابت و خدایا به حق اسم اعظمت و جلال و شکوهت که والاترین و مقام و عظمتت که بزرگ ترین است و به حق کلمات تامه ات که نه نیکوکاری از آن فراتر رود و نه بدکاری، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و برایم چنین و چنان کنی. خدایا از تو خواهم ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای باشکوه ارجمند، خدای یگانه یکتای بی نیاز و برپا دارنده عدالت. معبودی جز تو نیست، شکست ناپذیر سنجیده کاری و تویی فرد بزرگ والا؛ [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا بی معطلی و بدون حساب وارد بهشت کنی و با من چنان بخشش و لطف و مهربانی و مهرورزی و نیکویی کنی که خود شایسته آنی. خدایا نامم را تغییر مده و جسمم را دگرگون مساز و امتحانم را سخت مگردان ای بزرگوار!

خدایا به تو پناه می آورم از ثروتی که موجب طغیان و سرکشی گردد و فقری که موجب فراموشی شود و از هوی و هوسی که مرا نابود می­کند و از عملی که موجب خواری و رسوایی شود. صبح کردم و پروردگارم یگانه یکتا و ستوده است. در حالی صبح کردم که هیچ چیزی را شریک او نگردانم و همراه او معبود دیگری را نخوانم و به غیر از او یاور و سرپرستی برنگیرم.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و آنچه را که از سختی آن بیم دارم برایم آسان کن و آنچه را از دشواری آن در هراسم برایم هموار گردان و آنچه را از ناسازگاری آن می ترسم برایم سهل گردان و آنچه را از دچار شدن در تنگنایش می هراسم برایم فراخ گردان و با خشنودی خودت از من، غم و اندوه دنیا و آخرتم را در دنیا و آخرتم برطرف فرما. خدایا توکلی راستین به من مرحمت فرما و در توکل بر خود، به من راستی یقین عطا فرما و دعای من را در شمار دعاهای مستجاب در آور و عملم را در زمره اعمال بالا رفته و مورد پذیرش در درگاهت قرار ده. خدایا آنچه را بر دوشم گذاشته­ای، توانایی آن را به من عطا فرما و مرا در آن یاری گردان و آنچه را در توانم نیست بر من تکلیف مکن. خدا مرا بس است و نیکو حمایتگری است. خدایا یاریم کن و کسی را علیه من یاری مکن و کمکم کن و به کسی بر ضد من کمک نرسان و امور دنیا را به مراد من تدبیر کن نه به زیان من، و مرا در برابر

ص: 283

أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یَمْشِی بِهِ الْمَقَادِیرُ وَ بِهِ یُمْشَی عَلَی ظُلَلِ الْمَاءِ کَمَا یُمْشَی بِهِ عَلَی الْأَرْضِ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَهْتَزُّ بِهِ أَقْدَامُ مَلَائِکَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَی مِنْ جَانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَلْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ وَ أَسْأَلُکَ بِالاسْمِ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُحَمَّدٌ فَغَفَرْتَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ-(1) وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُسْتَقَرِّ الرَّحْمَةِ وَ مُنْتَهَاهَا مِنْ کِتَابِکَ اللَّهُمَّ وَ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ جَلَالِکَ الْأَعْلَی وَ جَدِّکَ الْأَکْرَمِ وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ إِلَهاً وَاحِداً فَرْداً صَمَداً قَائِماً بِالْقِسْطِ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ الْوَتْرُ الْکَبِیرُ الْمُتَعَالِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ عَفْواً بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْجُودِ وَ الْکَرَمِ وَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ التَّفَضُّلِ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی یَا کَرِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ غِنًی یُطْغِینِی وَ فَقْرٍ یُنْسِینِی وَ مِنْ هَوًی یَرُدُّنِی وَ مِنْ عَمَلٍ یُخْزِینِی أَصْبَحْتُ وَ رَبِّیَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ مَحْمُوداً أَصْبَحْتُ لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَهُ إِلَهاً آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَوِّنْ عَلَیَّ مَا أَخَافُ مَشَقَّتَهُ وَ یَسِّرْ لِی مَا أَخَافُ عُسْرَتَهُ وَ سَهِّلْ عَلَیَّ مَا أَخَافُ حُزُونَتَهُ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ مَا أَخَافُ ضِیقَتَهُ وَ فَرِّجْ عَنِّی هُمُومَ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی بِرِضَاکَ عَنِّی اللَّهُمَّ هَبْ لِی صِدْقَ التَّوَکُّلِ وَ هَبْ لِی صِدْقَ الْیَقِینِ فِی التَّوَکُّلِ عَلَیْکَ وَ اجْعَلْ دُعَائِی فِی الْمُسْتَجَابِ مِنَ الدُّعَاءِ وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ اللَّهُمَّ طَوِّقْنِی مَا حَمَّلْتَنِی وَ أَعِنِّی عَلَی مَا حَمَّلْتَنِی وَ لَا تُحَمِّلْنِی مَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ اللَّهُمَّ أَعِنِّی وَ لَا تُعِنْ عَلَیَّ وَ انْصُرْنِی وَ لَا تَنْصُرْ عَلَیَّ وَ امْکُرْ لِی وَ لَا تَمْکُرْ بِی وَ انْصُرْنِی

ص: 283


1- 1. و آل محمّد خ ل.

هر که بر من ستم روا داشته یاری کن و حق مرا از هر که بر من ستم روا می دارد بستان و راه هدایت را بر من آسان گردان.

خدایا من دین و امانت و پایان اعمال خویش و هر نعمتی را که در دنیا و آخرت به من ارزانی داشتی به تو می سپارم و به راستی تویی که سپرده خویش را ضایع نخواهی کرد. خدایا بدان که هیچ کس مرا از تو پناه ندهد و غیر از تو پناهگاهی نخواهم یافت. خدایا بر محمد و خاندان او درود بفرست و هیچ وقت به اندازه چشم بر هم زدنی مرا به حال خویش و به دیگری وامگذار و [نعمت] شایسته ای را که به من عطا فرموده ای از من باز مستان؛ چرا که آنچه را تو بخشیدی کسی بازش نتواند گرفت و آنچه را تو بگیری کسش نتواند بخشید و کوشش هیچ صاحب کوششی در برابر تو سودی ندارد. پروردگارا! در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.

دعای آخر آن

بار خدایا! ای پروردگار این شب جدید و هر شب و این ماه و هر ماه! بر محمد و خاندان او درود فرست و دلم را از نفاق و عملم را از ریاکاری و زبانم را از دروغ و چشمم را از خیانت پاک گردان؛ به راستی که تو از نگاه های دزدانه و آنچه که دل ها نهان می دارند، آگاهی. بر محمد و خاندان او درود فرست و گشایش و آسایش و امنیت و قناعت و پاکدامنی و موفقیت در تمام کارها و بخشش و سلامتی و آمرزش و سپاس و شکیبایی را روزیم گردان، ای مهربان ترین مهربانان. به راستی تو بر همه چیز توانایی.

روز بیست و پنجم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز، روزی نکوهیده و شوم است و روزی است که در آن مصر به نه نوع زیان مبتلا شد، پس حاجتی را در این روز نخواه و خود را حفظ گردان؛ چرا که این روز روزی است که خداوند عزوجل در آن فرعون را به همراه مردم مصر با آفاتی که بلای سخت بود بزد و گرفتاری این روز شدید است و هر که در این روز بگریزد باز می گردد؛ و در این روز نه سوگند راست بخور و نه دروغ، و روز بدی است. هر که در این روز به مسافرت رود سود نکند و هر که بیمار شود به سختی افتد و از مرض خویش بهبود نیابد، پس از این روز بر حذر باش.

در روایت دیگری آمده است: هر که در این روز بیمار شود بهبود نتواند یافت و به مرگ نزدیک تر است تا زندگی و هر که در این روز بیمار شود نجات نیابد. هر که در این روز متولد شود پادشاه و پر روزی و نسبت به مردم سخاوتمند گردد. بیماری سختی بگیرد و از آن جان سالم به در نبرد .

ص: 284

عَلَی مَنْ بَغَی عَلَیَّ وَ اقْضِ لِی عَلَی کُلِّ مَنْ یَبْغِی عَلَیَّ وَ یَسِّرِ الْهُدَی لِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ أَمَانَتِی وَ خَوَاتِیمَ عَمَلِی وَ خَوَاتِیمَ أَعْمَالِی وَ جَمِیعَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَأَنْتَ السَّیِّدُ لَا تَضِیعُ وَدَائِعُکَ اللَّهُمَّ وَ أَعْلَمُ أَنَّهُ لَنْ یُجِیرَنِی مِنْکَ أَحَدٌ وَ لَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِکَ مُلْتَحَداً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً فَمَا سِوَاهَا وَ لَا تَنْزِعْ مِنِّی صَالِحاً أَعْطَیْتَنِیهِ فَإِنَّهُ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَ لَا یَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْکَ الْجَدُّ اللَّهُمَ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ الْجَدِیدَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنَ النِّفَاقِ وَ عَمَلِی مِنَ الرِّیَاءِ وَ لِسَانِی مِنَ الْکَذِبِ وَ عَیْنِی مِنَ الْخِیَانَةِ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنِی السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ وَ الْأَمْنَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الْعِصْمَةَ وَ التَّوْفِیقَ فِی جَمِیعِ أُمُورِی وَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ الشُّکْرَ وَ الصَّبْرَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم الخامس و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مَذْمُومٌ نَحْسٌ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَصَابَ مِصْرُ فِیهِ تِسْعَةَ ضُرُوبٍ مِنَ الْآفَاتِ فَلَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ احْفَظْ فِیهِ نَفْسَکَ فَإِنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی ضَرَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ أَهْلَ مِصْرَ بِالْآفَاتِ-(1)

مَعَ فِرْعَوْنَ وَ هُوَ شَدِیدُ الْبَلَاءِ وَ الْآبِقُ فِیهِ یَرْجِعُ وَ لَا تَحْلِفْ فِیهِ صَادِقاً وَ لَا کَاذِباً وَ هُوَ یَوْمُ سَوْءٍ مَنْ سَافَرَ فِیهِ لَا یَرْبَحُ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ أُجْهِدَ وَ لَمْ یُفِقْ مِنْ مَرَضِهِ فَاتَّقِهِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ مَرِضَ فِیهِ لَا یَکَادُ یَبْرَأُ وَ هُوَ إِلَی الْمَوْتِ أَقْرَبُ مِنَ الْحَیَاةِ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ لَا یَنْجُو وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ کَانَ مَلِکاً مَرْزُوقاً سَخِیّاً(2) مِنَ النَّاسِ تُصِیبُهُ عِلَّةٌ شَدِیدَةٌ وَ لَا یَسْلَمُ مِنْهَا.

ص: 284


1- 1. بالآیات خ ل.
2- 2. نجیبا خ ل.

در روایتی دیگر آمده است: هر که در این روز متولد شود فقیه و دانشمند گردد.

در روایت دیگری نیز گفته شده است: این روز برای خرید و فروش و ساخت و ساز و کشاورزی خوب و برای برآوردن حاجات مناسب است و هر که در این روز متولد شود، دروغگو و سخن چین و بی خیر گردد.

حضرت امیر المؤمنین نیز فرموده اند: در این روز به خدای متعال پناه جویید.

ایرانیان نیز گفته اند: این روز روزی سنگین و بد و ناپسند است و مردم مصر در این روز به هفت نوع بلا دچار شدند و روزی نحس است که در آن به دعا و نماز و کار خیر بپرداز. سلمان فارسی رحمة الله علیه هم گفته است: ارد روز، نام فرشته موکل بر جن و شیاطین است.

دعای سلامتی در این روز

پناه می برم به خدای زنده پاینده ای که نه خوابی سبک او را فرو می گیرد و نه خوابی گران، از شر هر چه خلق و آفریده شده است {و از شرّ تاریکی چون فراگیرد و از شرّ دمندگان افسون در گره ها و از شرّ [هر] حسود، آنگاه که حَسَد ورزد.}(1) به نام خداوند بخشنده مهربان. پناه می برم به خداوند، پروردگار اشیا و مقدر کننده آن ها و آفریننده اجسام و صورتگر آن ها و پدیدآور و گرداننده اشیا و پناه می برم به کلمات والا و نام های نیکو و اراده های بزرگ و به پروردگار زمین و آسمان و زنده کننده مردگان و میراننده زندگان از شر و شومی و زیان این روز. به قدرت خداوند آن را از خود دفع کردم و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خداوند بلندمرتبه بزرگ.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و صلوات او بر سرورمان محمد پیامبر و تمام خاندان او باد و سرانجام [نیک] از آن پرهیزکاران است. خدایا در این روز جدید از تو خواهم، همچون خواستن کسی که از توقف خود در عرصه قیامت بیمناک و از عرضه اعمال هراسان و از خسارت و گرفتاری های روز رستاخیز ترسان است و کسی که دچار فریب گشته و از خطای خود پشیمان است و در روز قیامت مورد بازخواست و حساب قرار خواهد گرفت و به پاداش و کیفر دچار گشته است، کسی که نه مکانی او را از تو پنهان تواند ساخت و نه گریزی از تو جز به سوی درگاهت دارد، که از کار زشت خود برای عذر خواهی به تو رو آورد، در حالی که بدان اقرار دارد و اندوه ها او را احاطه کرده و گستره ستارگان بر او تنگ گشته و به مرگ یقین دارد و پیش از فوت به توبه

ص: 285


1- . فلق / 5-3

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ فَقِیهاً عَالِماً.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: أَنَّهُ یَوْمٌ جَیِّدٌ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الْبِنَاءِ وَ الزَّرْعِ وَ یَصْلُحُ لِقَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ کَانَ کَذَّاباً نَمَّاماً لَا خَیْرَ فِیهِ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: اسْتَعِیذُوا فِیهِ بِاللَّهِ تَعَالَی.

و قالت الفرس إنه یوم ثقیل ردی ء مکروه أصیب فیه أهل مصر بسبع ضربات من البلاء و هو یوم نحس تفرغ فیه للدعاء و الصلاة و عمل الخیر و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه أرد روز اسم الملک الموکل بالجن و الشیاطین.

الْعُوذَةُ فِی أَوَّلِهِ

أَعُوذُ بِاللَّهِ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الَّذِی لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ- وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ- وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَعُوذُ بِاللَّهِ رَبِّ الْأَشْیَاءِ وَ مُقَدِّرِهَا وَ خَالِقِ الْأَجْسَامِ وَ مُصَوِّرِهَا وَ مُنْشِئِ الْأَشْیَاءِ وَ مُدَبِّرِهَا وَ أَعُوذُ بِالْکَلِمَاتِ الْعُلْیَا وَ الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی وَ الْعَزَائِمِ الْکُبْرَی وَ بِرَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ وَ مُحْیِی الْمَوْتَی وَ مُمِیتِ الْأَحْیَاءِ مِنْ شَرِّ هَذَا الْیَوْمِ وَ شُومِهِ وَ شَرِّهِ وَ ضُرِّهِ صَرَفْتُ ذَلِکَ عَنِّی بِقُدْرَةِ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَوَاتُهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ سُؤَالَ الْخَائِفِ مِنْ وَقْفَةِ الْمَوْقِفِ الْوَجِلِ مِنَ الْعَرْضِ الْمُشْفِقِ مِنَ الْخُسْرَانِ وَ بَوَائِقِ الْقِیَامَةِ الْمَأْخُوذِ عَلَی الْغِرَّةِ النَّادِمِ عَلَی خَطِیئَتِهِ الْمَسْئُولِ الْمُحَاسَبِ الْمُثَابِ الْمُعَاقَبِ الَّذِی لَا یُکِنُّهُ مِنْکَ مَکَانٌ وَ لَا یَجِدُ مَفَرّاً مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ مُتَنَصِّلٍ (1) مِنْکَ مِنْ سُوءِ عَمَلِهِ مُقِرٍّ بِهِ قَدْ أَحَاطَتْ بِهِ الْهُمُومُ وَ ضَاقَتْ عَلَیْهِ رَحَائِبُ النُّجُومِ مُوقِنٍ بِالْمَوْتِ

ص: 285


1- 1. أی معتذر.

دست زده است، توبه ای که به وسیله آن بر او منت نهاده ای و از وی درگذشته ای.

تویی خدای من و مایه امید من هنگامی که درهای امید به رویم تنگ شد و پناهگاهم تویی؛ آنگاه که جایگاهی برای پناه نیافتم، ای سرور من که به عزت و بلندی مقام یگانه ای و به یگانگی و جاودانگی یکتائی و تویی وصف شده به یگانگی و یکتا به ستایش. نه مکانی از تو پنهان است و نه زمان از تو دور بماند. به قدرت خویش میان فرقه ها الفت دادی و به قدرتت از سنگ های سخت آب های شور و شیرین روان ساختی و از ابرهای فشرده بارانی فراوان فرو ریختی و در آسمان چراغی قرار دادی و ماه و ستارگان را برج ها مقرر داشتی، بی آنکه در آفرینش مبتکرانه خویش دچار خستگی گردی. تویی معبود هر چیز و آفریدگار آن و مسلط بر هر آفریده و روزی ده آن. عزیز آن کسی است که تو عزتش دهی و خوار کسی است که تواش خوار سازی و توانگر آن کسی است که تو بی نیازش کنی و فقیر آن است که تو فقیرش سازی. تویی صاحب اختیار و مولای من و مدارای من با توست و تو مولای منی. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با من کن آنچه را خود شایسته آنی و با فضل خویش به من بازگرد و مرا از کسانی قرار نده که عمرشان طولانی و نادانی­شان بسیار گشته و سهل انگاری بر او چیره گشته تا آنجا که با روزگار سازش کرده و دست به کارهای حرام و گناهان زده است.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و ای آقای من، مرا بنده ای گردان که به توبه پناه آورده که براستی پناهگاه گنهکاران است و به وسیله جود و کرم وسیعت مرا از آفریدگان بی نیاز گردان و به اشرار جهانیان محتاجم مکن و در روز رستاخیز، گذشتت را به من عطا فرما. ای که نام های نیکو و نمونه های والا از آن او است و ای جبار آسمان ها و زمین ها، با شوق و امید آهنگ درگاه تو کردم، مرا به خاطر اعمال بدم ناامید باز مگردان و از جوایز شایانت روزیم فرما و مرا دست خالی و ناامید باز مگردان، ای برطرف کننده گرفتاری. به راستی که تو بخشنده و پر فضل و بخششی، ای مهر ورز به بندگان و ای که در کمینگاه آنانی، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و جایگاه و بازگشتم را نیکو گردان؛ و خدایا پاداش مرا فراوان کن و عیوبم را بپوشان و به فضل خود مرا از عذاب دردناک برهان که تو بخشنده و پر بخششی. اکنون اعمال بد و خوب من، مرا میان پاداش و کیفر انداخته و من امید آن را دارم که به لطف و کرم تو خود را بپوشانم و با آمرزش و بخشش تو گریزگاهی به آمرزش گناهان بیابم،، ای آمرزنده گناهان! از لغزش هایم چشم بپوش ای عیب پوش؛ که من پروردگار و رهایی بخشی از عذاب به غیر از تو ندارم، پس مرا ناامید باز مگردان ای برطرف کننده گرفتاری ها و درگذرنده لغزش ها، با برآوردن خواسته ام دلشادم گردان و به آمرزشی از جانب خویش مخصوصم گردان که بلایی با آن همراه نگردد و آزاری بدان نزدیک نشود و هدایت و جاودانگی و ارمغان و محبت خویش را به من الهام کن و مرا از نافرمانی های هلاکت بارت دور ساز، که تو به راستی سزاوار ترس

ص: 286

مُبَادِرٍ بِالتَّوْبَةِ قَبْلَ الْفَوْتِ الَّتِی مَنَنْتَ بِهَا عَلَیْهِ وَ عَفَوْتَ عَنْهُ.

فَأَنْتَ إِلَهِی وَ رَجَائِی إِذَا ضَاقَ عَنِّی الرَّجَاءُ وَ فِنَائِی إِذَا لَمْ أَجِدْ فِنَاءً أَلْجَأُ إِلَیْهِ فَتَوَحَّدْتَ یَا سَیِّدِی بِالْعِزِّ وَ الْعَلَاءِ وَ تَفَرَّدْتَ بِالْوَحْدَانِیَّةِ وَ الْبَقَاءِ وَ أَنْتَ الْمَنْعُوتُ الْفَرْدُ وَ الْمُنْفَرِدُ بِالْحَمْدِ- لَا یَتَوَارَی مِنْکَ مَکَانٌ وَ لَا یَعْزِلُ زَمَانٌ أَلَّفْتَ بِقُدْرَتِکَ الْفِرَقَ وَ فَجَّرْتَ بِقُدْرَتِکَ الْمَاءَ مِنَ الصُّمِّ الصِّلَابِ الصَّیَاخِیدِ عَذْباً وَ أُجَاجاً وَ أَنْزَلْتَ مِنَ الْمُعْصِراتِ ماءً ثَجَّاجاً وَ جَعَلْتَ فِی السَّمَاءِ سِرَاجاً وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ أَبْرَاجاً مِنْ غَیْرِ أَنْ تُمَارِسَ فِیمَا ابْتَدَعْتَ لُغُوباً أَنْتَ إِلَهُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ خَالِقُهُ وَ جَبَّارُ کُلِّ مَخْلُوقٍ وَ رَازِقُهُ وَ الْعَزِیزُ مَنْ أَعْزَزْتَ وَ الذَّلِیلُ مَنْ أَذْلَلْتَ وَ الْغَنِیُّ مَنْ أَغْنَیْتَ وَ الْفَقِیرُ مَنْ أَفْقَرْتَ وَ أَنْتَ وَلِیِّی وَ مَوْلَایَ عَلَیْکَ رِفْقِی وَ أَنْتَ مَوْلَایَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ عُدْ عَلَیَّ بِفَضْلِکَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِمَّنْ زِیدَ عُمُرُهُ وَ جَهْلُهُ وَ اسْتَوْلَی عَلَیْهِ التَّسْوِیفُ حَتَّی سَالَمَ الْأَیَّامَ وَ اعْتَنَقَ الْمَحَارِمَ وَ الْآثَامَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی سَیِّدِی عَبْداً أَفْزَعُ إِلَی التَّوْبَةِ فَإِنَّهَا مَفْزَعُ الْمُذْنِبِینَ وَ أَغْنِنِی بِجُودِکَ الْوَاسِعِ عَنِ الْمَخْلُوقِینَ وَ لَا تُحْوِجْنِی إِلَی أَشْرَارِ الْعَالَمِینَ وَ هَبْنِی مِنْکَ عَفْوَکَ فِی مَوْقِفِ یَوْمِ الدِّینِ یَا مَنْ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ یَا جَبَّارَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ إِلَیْکَ قَصَدْتُ رَاغِباً رَاجِیاً فَلَا تَرُدَّنِی خَائِباً مِنْ سَیِّئِ عَمَلِی وَ ارْزُقْنِی مِنْ سَنِیِّ مَوَاهِبِکَ وَ لَا تَرُدَّنِی صِفْرَ الْیَدَیْنِ خَائِباً یَا کَاشِفَ الْکُرْبَةِ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ یَا رَءُوفاً بِالْعِبَادِ وَ مَنْ هُوَ لَهُمْ بِالْمِرْصَادِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَکْرِمْ مَثْوَایَ وَ مَآبِی وَ أَجْزِلِ اللَّهُمَّ ثَوَابِی وَ اسْتُرْ عُیُوبِی وَ أَنْقِذْنِی بِفَضْلِکَ مِنَ الْعَذَابِ الْأَلِیمِ إِنَّکَ کَرِیمٌ وَهَّابٌ فَقَدْ أَلْقَتْنِی سَیِّئَاتِی بَیْنَ ثَوَابٍ وَ عِقَابٍ وَ قَدْ رَجَوْتُ أَنْ أَکُونَ بِلُطْفِکَ وَ جُودِکَ مُتَغَمِّداً بِجُودِکَ وَ الْمَفَرَّ لِغُفْرَانِ الذُّنُوبِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ الْعَفْوِ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ اصْفَحْ عَنْ زَلَلِی یَا سَاتِرَ الْعُیُوبِ فَلَیْسَ لِی رَبٌّ وَ لَا مُجِیرٌ أَحَدٌ غَیْرَکَ وَ لَا تَرُدَّنِی مِنْکَ بِالْخَیْبَةِ یَا کَاشِفَ الْکُرْبَةِ یَا مُقِیلَ الْعَثْرَةِ سُرَّنِی بِنَجَاحِ طَلِبَتِی وَ اخْصُصْنِی مِنْکَ بِمَغْفِرَةٍ لَا یُقَارِنُهَا بَلَاءٌ وَ لَا یُدَانِیهَا أَذًی وَ أَلْهِمْنِی هُدَاکَ وَ بَقَاکَ وَ تُحْفَتَکَ وَ مَحَبَّتَکَ وَ جَنِّبْنِی مُوبِقَاتِ مَعْصِیَتِکَ إِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ

ص: 286

و آمرزشی. بار خدایا، آنچه را از حقوق والدین، پدران و مادران و برادران و خواهران بر من واجب کرده ای، به لطف خویش، آن ها را از طرف خود به عهده گیر. ای مهربان ترین مهربانان و ای سزاوار ترس و سزاوار آمرزش.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

پناه می برم به کلمات تامه خداوند که نیکوکار و بدکار را یارای گذر از آن ها نیست، از شر هر چه در زمین آفریده شده و آنچه از آن بیرون آید و از شر آنچه از آسمان فرود آید و آنچه در آن بالا می رود و از شر حوادث وارد شونده در شب و روز، جز آن که در سلامتی و از جانب تو خبر خوشی آورد، ای بخشاینده! خدایا از تو ایمانی خواهم که بازگشتی در آن نباشد و نعمتی که پایان نپذیرد و دوستی و همراهی با پیامبرت محمد صلی الله علیه و آله و همراهی با خاندان پاک و برگزیده او - که درود تو بر او و آنان باد - در بالاترین درجه بهشت جاوید به همراه پیامبران و راستگویان و شهدا و شایستگان، و چه نیکو رفیقانی هستند آنان.

خدایا مرا از بیم و هراس هایم در امان دار و زشتی و عیوبم را بپوشان و از لغزش و خطاهایم درگذر، که تویی خدایی که معبودی جز تو نیست و یکتایی و شریکی نداری، پادشاهی و ستایش از آن توست و تو بر همه چیز توانایی. خدایا! من از تو درخواست می کنم و تویی درخواست شده پسندیده و معبود یکتا و تویی عطابخش و صاحب احسان، پدید آورنده آسمان ها و زمین، باشکوه و ارجمند [از تو خواهم] که تمام گناهانم را ببخشی: کوچک و بزرگ، آنچه را از روی عمد یا از روی خطا انجام داده ام، آنچه را که تو ثبت کرده و خود از یاد برده ام و آنچه من فراموش کرده ام و تو آن را ثبت فرموده ای؛ که تویی بسیار آمرزنده و تویی جبار و تویی بخشاینده و تویی مهرورز و تویی مهربان ترین مهربانان. خدایا از تو خواهم به این که معبودی جز تو نیست که معبود من و معبود همه چیز هستی و ای معبود یگانه من! معبودی جز تو نیست و ای معبود هر چیز، یگانه پیروز، [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و با من چنان کنی که خود شایسته آنی، از خواسته هایی که من بدان نیازمندم و تو از آن آگاه، و برایم چنین و چنان کنی...

خدایا این ها را به من ببخشای و آنچه را که تو به یکی از آفریدگانت وعده دادی، یا خیری که به یکی از آفریدگانت می بخشی و فکر من از آن قاصر است و خواسته من بدان نرسیده و نیت من به ذره ای از آن نرسد و من در این خواسته به تو مشتاق هستم، آن را به من ببخش و از تو خواهم ای پروردگارم، ای مهربان ترین مهربانان، ای پروردگار جهانیان!

ص: 287

الْمَغْفِرَةِ اللَّهُمَّ وَ مَا افْتَرَضْتَ عَلَیَّ مِنْ حُقُوقِ الْوَالِدَیْنِ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ فَاحْتَمِلْهُ بِجُودِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا أَهْلَ التَّقْوَی وَ أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ مِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ وَ بَرَأَ فِی الْأَرْضِ- وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ مِنْ شَرِّ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ طَارِقٍ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ فِی عَافِیَةٍ بِخَیْرٍ مِنْکَ یَا رَحْمَانُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا یَرْتَدُّ وَ نَعِیماً لَا یَنْفَدُ وَ مُرَافَقَةَ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ وَ مُرَافَقَةَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ فِی أَعْلَی جَنَّةِ الْخُلْدِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً- اللَّهُمَّ آمِنْ رَوْعَتِی وَ رَوْعَاتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ عَوْرَاتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ عَثَرَاتِی فَإِنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْمُلْکُ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَنْتَ الْمَسْئُولُ الْمَحْمُودُ الْمَعْبُودُ الْمُتَوَحِّدُ وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْإِحْسَانِ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ- ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ عَمْدَهَا وَ خَطَأَهَا مَا حَفِظْتَهُ عَلَیَّ وَ أُنْسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی وَ مَا نَسِیتُهُ مِنْ نَفْسِی وَ حَفِظْتَهُ أَنْتَ عَلَیَّ فَإِنَّکَ أَنْتَ الْغَفَّارُ وَ أَنْتَ الْجَبَّارُ وَ أَنْتَ

الرَّحْمَنُ وَ أَنْتَ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِلَهِی وَ إِلَهُ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا إِلَهِیَ الْوَاحِدُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ إِلَهَ کُلِّ شَیْ ءٍ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِمَّا أَنَا إِلَیْهِ فَقِیرٌ وَ أَنْتَ بِهِ عَالِمٌ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ وَ أَعْطِنِی ذَلِکَ وَ مَا قَصُرَ عَنْهُ رَأْیِی وَ لَمْ تَبْلُغْهُ مَسْأَلَتِی وَ لَمْ تَنَلْهُ نِیَّتِی مِنْ شَیْ ءٍ وَعَدْتَهُ أَحَداً مِنْ عِبَادِکَ أَوْ خَیْرٍ أَنْتَ مُعْطِیهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ فَإِنِّی أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِیهِ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

ص: 287

خدایا از تو خواهم به نامت، گنجینه پنهان و مبارک که پاک و پاکیزه و بی همتا و یگانه و تک و یکتا و بی نیاز و بزرگ و بلندمرتبه است و کسی که نور آسمان ها و زمین است و از تو خواهم بدان نام که خود را بدان خواندی و فرمودی: الله نور آسمان ها و زمین است، پس ای نور آسمان ها و زمین! من نیز همچنان که تو گفتی می گویم و همچنان که تو بر خویش نام نهادی تو را می نامم: ای نور آسمان ها و زمین! از تو می خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و تمام گناهانم را بیامرزی، همگی را چه بزرگ و چه کوچک، چه آنان که من خود فراموش کرده ام و تو آن را ثبت فرموده ای و چه عمدی باشد و چه از روی خطا، که به راستی تویی بسیار توبه پذیر مهربان و از تو خواهم که برایم چنین و چنان کنی...

خدایا ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، باشکوه و ارجمند، ای دادرس دادخواهان و ای فریادرس فریادخواهان و ای نهایت خواسته آرزومندان. تویی برطرف کننده سختی گرفتاران! تویی شادی بخش اندوهگینان و اجابت کننده خواسته درماندگان و تویی معبود جهانیان و مهربان ترین مهربانان! خدایا ای برطرف کننده هر اندوه و ای صاحب هر نعمت و نهایت هر آرزو و مرجع هر خواسته، پدید آورنده آسمان ها و زمین، باشکوه و ارجمند، دادرس دادخواهان و فریادرس گرفتاران و نهایت خواسته و شادی بخش اندوهگینان و اجابت کننده خواسته درماندگان، معبود جهانیان و مهربان ترین مهربانان! بر محمد و خاندان او درود فرست و برای من چنین و چنان کن...

معبودی جز تو نیست. تو پروردگار و آقای من هستی و من بنده و فرزند بنده و کنیز تو ام، زمام اختیار من در دست توست. گناهی مرتکب شدم و بر خود ستم کردم و به خطای خود اقرار و به گناهانم اعتراف کردم. از تو خواهم به حق این که بخشش مخصوص توست ای عطابخش! ای پدید آورنده آسمان ها و زمین! ای باشکوه ارجمند! تا بهترین درودهایی را که بر یکی از بندگانت فرستادی، بر محمد، بنده و پیامبر و فرستاده ات و خاندان محمد فرستی. از تو می خواهم به عزت و قدرتی که بدان دریا را بر بنی اسراییل شکافتی، که هر ستمگر و دشمن و حسود و مخالفی را از من کفایت کنی و به عزتی که کوه [طور] را بر فرازشان سایبان آسا، برافراشتی، که این ها را از من کفایت کنی.

خدایا من از تو خواهم و به وسیله تو آنان را دفع می کنم و از شر آنان به تو پناه می برم و به تو از آنان پناه جویم و از تو

ص: 288

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْمُبَارَکِ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْفَرْدِ الْوَتْرِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الْکَبِیرِ الْمُتَعَالِ الَّذِی هُوَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنَا أَسْأَلُکَ بِمَا سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنَا أَقُولُ کَمَا قُلْتَ وَ أُسَمِّیکَ بِمَا سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ مَا نَسِیتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی وَ حَفِظْتَهُ أَنْتَ عَمْدَهَا وَ خَطَأَهَا إِنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا یَا اللَّهُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ أَنْتَ الْمُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ وَ أَنْتَ الْمُرَوِّحُ عَنِ الْمَغْمُومِینَ وَ أَنْتَ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ أَنْتَ إِلَهُ الْعَالَمِینَ وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ یَا کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ وَ یَا وَلِیَّ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ مُنْتَهَی کُلِّ رَغْبَةٍ وَ مَوْضِعَ کُلِّ حَاجَةٍ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ غِیَاثَ الْمَکْرُوبِینَ وَ مُنْتَهَی حَاجَةِ الرَّاغِبِینَ وَ الْمُفَرِّجَ عَنِ الْمَغْمُومِینَ وَ مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّی وَ سَیِّدِی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ أَقْرَرْتُ بِخَطِیئَتِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذَنْبِی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْمَنَّ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ صَلَوَاتِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِالْعِزِّ وَ الْقُدْرَةِ الَّتِی فَلَقْتَ بِهَا الْبَحْرَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ لَمَّا کَفَیْتَنِی کُلَّ بَاغٍ وَ عَدُوٍّ وَ حَاسِدٍ وَ مُخَالِفٍ وَ بِالْعِزِّ الَّذِی نَتَقْتَ بِهِ الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ لَمَّا کَفَیْتَنِی.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَدْرَأُ بِکَ فِی نُحُورِهِمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شُرُورِهِمْ وَ أَسْتَجِیرُ

ص: 288

علیه آنان یاری گیرم. خدایا، خدایا، ای پروردگار من، هیچ چیز را شریک تو قرار نمی دهم که تویی تویی پروردگار من و هیچ چیز را شریک تو قرار نمی دهم و به غیر از تو صاحبی اختیار نمی کنم.

دعای پایان این روز

خدایا ای پروردگار این شب و هر شب و این ماه و هر ماه! از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و مرا در تمام امورم به بهترین نحو به سلامت داری و از خواری دنیا و عذاب آخرت به تو پناه می برم. خدایا من عمل به نیکی ها و پرهیز از زشتی ها و آمرزش گناهان و عشق به بیچارگان را از تو خواهم و [از تو خواهم] که وقتی عده ای نیت بدی نسبت به من داشتند، بی آنکه فریب خورم مرا از آنان رهایی بخشی. خدایا ذره ای از هر خیری را که علمت بدان احاطه یافته از تو می خواهم. خدایا تو پروردگار من و مورد اعتماد و نهایت خواسته منی و از خواسته ام آگاهی، پس درخواست و حاجاتم را برآورده فرما. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آبرویم را مریز و زشتیم را آشکار مکن و از لغزشم درگذر و قرضم را ادا فرما و دشمن خاندان محمد - که درود خدا بر آنان باد - را از جن و انس خوار گردان و در نابودی آنان تعجیل فرما، ای مهربان ترین مهربانان! به راستی که تو بر همه چیز توانایی.

روز بیست و ششم

امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: این روز برای شمشیر مناسب است. در چنین روزی حضرت موسی علیه السلام عصای خویش را بر دریا زد و دریا گشوده شد. این روز برای هر خواسته ای مناسب است به غیر از ازدواج و مسافرت، از این امور دوری کنید که هر کس در این روز ازدواج کند ازدواجش نادرست درآید و از همسر جدا شود و هر که در این روز به مسافرت رود به صلاح او نخواهد بود، پس باید صدقه دهد.

در روایت دیگری آمده است: روزی است مناسب برای سفر و هر کاری که بخواهند، به غیر از ازدواج؛ زیرا کسی که در این روز ازدواج کند از همسرش جدا شود، همان طور که دریا برای موسی علیه السلام شکافت و زندگی آنان پر مشقت می شود. اگر در این روز از مسافرت بازگشتی، بر خانواده ات وارد نشو. نقل مکان در این روز خوب است و هر که در این روز زاده شود کم شانس می گردد و در دریا غرق می شود، چنانچه فرعون در این روز غرق شد .

در روایت دیگری نیز آمده: هر که در این روز متولد شود عمرش طولانی گردد.

در روایتی دیگر: هر که در این روز متولد شود

ص: 289

بِکَ مِنْهُمْ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَیْهِمْ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً أَنْتَ أَنْتَ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِکَ وَلِیّاً.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرِ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَافِنِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی کُلِّهَا بِأَفْضَلِ عَافِیَتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیَا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَمَلًا بِالْحَسَنَاتِ وَ عِصْمَةً عَنِ السَّیِّئَاتِ وَ مَغْفِرَةً لِلذُّنُوبِ وَ حُبّاً لِلْمَسَاکِینِ وَ إِذَا أَرَادَنِی قَوْمٌ بِسُوءٍ فَنَجِّنِی مِنْهُمْ غَیْرَ مَفْتُونٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی وَ ثِقَتِی وَ مُنْتَهَی طَلِبَتِی وَ الْعَالِمُ بِحَاجَتِی فَاقْضِ لِی سُؤْلِی وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَالِ مَنْ وَالاهُمْ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُمْ وَ أَغْنِنَا بِالْحَلَالِ عَنِ الْحَرَامِ وَ بِفَضْلِکَ عَنْ سُؤَالِ الْخَلْقِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَهْتِکْ سِتْرِی وَ لَا تُبْدِ عَوْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنِی وَ أَخْزِ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ عَجِّلْ هَلَاکَهُمْ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم السادس و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ صَالِحٌ مُبَارَکٌ لِلسَّیْفِ ضَرَبَ مُوسَی علیه السلام فِیهِ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ مَا خَلَا التَّزْوِیجَ وَ السَّفَرَ فَاجْتَنِبُوا فِیهِ ذَلِکَ فَإِنَّهُ مَنْ تَزَوَّجَ فِیهِ لَمْ یَتِمَّ تَزْوِیجُهُ وَ یُفَارِقُ أَهْلَهُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ وَ لَمْ یَصْلُحْ لَهُ ذَلِکَ فَلْیَتَصَدَّقْ.

وَ فِیهِ رِوَایَةٌ أُخْرَی: یَوْمٌ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ لِکُلِّ أَمْرٍ یُرَادُ إِلَّا التَّزْوِیجَ فَإِنَّهُ مَنْ تَزَوَّجَ فِیهِ فُرِّقَ بَیْنَهُمَا کَمَا انْفَرَقَ الْبَحْرُ لِمُوسَی علیه السلام وَ کَانَ عَیْشُهُمَا نَکِداً وَ لَا تَدْخُلْ إِذَا وَرَدْتَ مِنْ سَفَرِکَ إِلَی أَهْلِکَ وَ النُّقْلَةُ فِیهِ جَیِّدَةٌ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ قَلِیلَ الْحَظِّ وَ یَغْرَقُ کَمَا غَرِقَ فِرْعَوْنُ فِی الْیَمِّ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ طَالَ عُمُرُهُ، وَ فِیهِ رِوَایَةٌ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ

ص: 289

دیوانه و حسود گردد و هر کس در این روز بیمار شود به سختی افتد.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی خوب و برگزیده و مبارک است و هر که در این روز ازدواج کند نادرست درآید و جدایی افتد.

سلمان رحمة الله علیه گفته است: اشتاد روز، نام فرشته ای است که به هنگام پیدا شدن دین آفریده شد.

دعای آغاز این روز

بار خدایا، ای پروردگار این روز جدید و این ماه جدید، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مصیبت مرا در دینم قرار مده و بهترین چیزی را که به من عطا فرموده ای از من مگیر و دینم را درست کن که باعث حفظ عمل من است و دنیایم را نیز رو به راه گردان که گذران زندگی من در آن است و آخرتم را نیز اصلاح گردان که بازگشتم به سوی آن است. خدایا سلامتی را در جسمم و روشنایی را در چشمم و یقین را در قلبم و خیرخواهی را در سینه ام و یادت را شب و روز بر زبانم قرار ده و روزی پاک و بی پایان و نه منع شده ای را از جانب خویش بر من ارزانی دار. و مقاومت در برابر فتنه های گمراه کننده را تا آن حد که شایسته من است، روزیم کن. خدایا من یک زندگی پرهیزکارانه و مرگی راست و درست و به دور از خواری و رسوایی از تو می خواهم. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در این روز مرا از بهترین بندگان شایسته خویش قرار ده [در بهره بردن] از نوری که به وسیله آن هدایت می کنی یا رحمتی که می گسترانی یا روزی که از سوی خویش گسترده می گردانی یا زیانی که آن را برطرف می فرمایی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان پاک او باد که از میان تمام خلق برگزیده شده و از حریم الهی دفاع می کنند و به عزت خداوند عزت یافته اند. خدایا از تو خواهم ای خدا، ای پروردگارم، ای پروردگارم، ای بزرگ، ای کسی که از اشتباهات آگاهی و بلاها را دور می گردانی و نهان ها را می دانی و بخشش ها را فرو می ریزی. ای کسی که درخواست [توبه] آدم را برای ارتکاب گناهان و نافرمانی مردم پاسخ داد. در طول شب و روز گناهان را می پوشاند؛ زیرا غیر از خدا، رهایی بخش و حمایتگری که بدو پناه آرند وجود ندارد و برای برطرف ساختن گرفتاری های خویش به جز تو به هیچ کسی امید نمی بندند. ای باشکوه، تویی کسی که نعمتت خلایق را فرا گرفته و وسعت رحمتت آنان را فرو پوشانده

ص: 290

یَکُونُ مَجْنُوناً بَخِیلًا وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ أُجْهِدَ.

و قالت الفرس إنه یوم جید مختار مبارک و من تزوج فیه لا یتم أمره و یفارق أهله.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه أشتاد روز اسم الملک الذی خلق عند ظهور الدین.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ هَذَا الشَّهْرِ الْجَدِیدِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتِی فِی دِینِی وَ لَا تَسْلُبْنِی صَالِحَ مَا أَعْطَیْتَنِی فَأَصْلِحْ لِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِی وَ أَصْلِحْ لِی دُنْیَایَ الَّتِی فِیهَا مَعِیشَتِی وَ أَصْلِحْ لِی آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مُنْقَلَبِی اللَّهُمَّ اجْعَلِ الصِّحَّةَ فِی جِسْمِی وَ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ النَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَی لِسَانِی وَ رِزْقاً مِنْکَ طَیِّباً غَیْرَ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی مَنْعَ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ مَا أَحْرَانِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَیْشَ تُقًی وَ مِیتَةً سَوِیَّةً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَفْضَلِ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ نُورٍ تَهْدِی بِهِ أَوْ رَحْمَةٍ تَنْشُرُهَا أَوْ رِزْقٍ عِنْدَکَ تَبْسُطُهُ أَوْ ضُرٍّ تَکْشِفُهُ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ أَجْمَعِینَ الْمُخْتَارِینَ مِنْ جَمِیعِ الْخَلْقِ الذَّابِّینَ عَنْ حَرَمِ اللَّهِ الْمُعْتَزِّینَ بِعِزِّ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ الْکَبِیرُ یَا مَنْ یَعْلَمُ الْخَطَایَا وَ یَصْرِفُ الْبَلَایَا وَ یَعْلَمُ الْخَفَایَا وَ یُجْزِلُ الْعَطَایَا یَا مَنْ أَجَابَ سُؤَالَ آدَمَ عَلَی اقْتِرَافِهِ بِالْآثَامِ وَ مَعَاصِی الْأَنَامِ وَ سَاتِرٌ عَلَی الْمَعَاصِی ذَیْلَ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ إِذْ لَمْ یَجِدْ مَعَ اللَّهِ مُجِیراً وَ لَا مُدِیلًا یَفْزَعُ إِلَیْهِ وَ لَا یَرْتَجِی لِکَشْفِ مَا بِهِ أَحَداً سِوَاکَ یَا جَلِیلُ أَنْتَ الَّذِی عَمَّ الْخَلَائِقَ نِعْمَتُکَ وَ غَمَرَتْهُمْ سَعَةُ رَحْمَتِکَ وَ شَمِلَتْهُمْ سَوَابِغُ

ص: 290

و آمرزش همه جانبه ات آنان را فرا گرفته است. ای نیکو بازگشت یکتای پربخشش که از هر که نافرمانیت را کند، با عذابی دردناک انتقام می گیری.

معبودا، با اعتراف به بدی در حق خویش به درگاهت رو کرده ام؛ زیرا راه نجاتی نیافتم که برای آمرزش گناهانی که مرتکب شده ام بدان پناه برم. ای برطرف کننده گرفتاری ایوب و اندوه یعقوب، کسی جز تو نیافته ام که بدو پناه برم. ای زنده، ای پاینده، معبود من! این تو بودی که مرا تحت پوشش خداوندگاری خویش جای دادی و تو نیکو پوششی و در انظار عموم از من سؤال می کنی و حال آن که از گناهانی که مرتکب شده ام آگاهی، ای آقا و مولای من! ای بهترین کسی که برای برآوردن آرزوها از او درخواست می شود و برترین کسی که برای برطرف ساختن سختی ها به تو امید می رود، پروردگارا چهره ها [در برابرت] خاضع گشته اند و تو از اسرار پنهان من آگاهی. اگر من لیاقت نداشتم و با شکستن حرمت ها بر خود زیاده روی کرده ام و لغزش هایی را که مرتکب شده ام به فراموش سپرده ام و به واسطه آن ها مستحق مجازات گشته ام، تو هم با بخشش خویش بر اسراف کاران لطف داری. صبح و شبم را با تمنا بر یکی از درهای بخششت می گذرانم و از این که روی درخواست به کسی جز تو آورم خودداری کرده ام، و پس زدن درخواست کننده ای دلسوخته و ستمدیده، جزء صفات نیکوی تو نیست، پس مرا از لطف و بخشش و نعماتت بازمگردان ای مهربان ترین مهربانان. حقوق کسانی را که بر من واجب کرده ای از پدران و مادران و برادران و خواهران، مسئولیت آن را از دوش من خالی کن. خدایا، به بخشش و آمرزشت ای بزرگوار ای عظیم .

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: اگر به طور اتفاق این روز با روز جمعه مقارن شود، باید چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بگیری و به هنگام ظهر این دعا را بخوانی و اگر مقارن نشود، این دعا باید اول روز خوانده شود.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و نیازمندیم را با بخشش خویش برطرف فرما و با لطف و رحمت خویش ستمم را فرو پوش و دلم را برای یاد خویش فارغ کن. بار خدایا، ای پروردگار آسمان های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار تمام فرشتگان و روح و پروردگار محمد خاتم پیامبران و پروردگار پیامبران و فرستادگان و پروردگار تمام مخلوقات.

خدایا از تو خواهم به آن نامت که آسمان ها و زمین ها بدان پابرجا هستند و

ص: 291

مَغْفِرَتِکَ یَا کَرِیمَ الْمَآبِ الْوَاحِدَ الْوَهَّابَ الْمُنْتَقِمَ مِمَّنْ عَصَاکَ بِأَلِیمِ الْعَذَابِ أَتَیْتُکَ یَا إِلَهِی مُقِرّاً بِالْإِسَاءَةِ عَلَی نَفْسِی إِذْ لَمْ أَجِدْ مَنْجًی-(1) أَلْتَجِئُ إِلَیْهِ فِی اغْتِفَارِ مَا اکْتَسَبْتُ مِنَ الذُّنُوبِ یَا کَاشِفَ ضُرِّ أَیُّوبَ وَ هَمِّ یَعْقُوبَ وَ لَمْ أَجِدْ مَنْ أَلْتَجِئُ إِلَیْهِ سِوَاکَ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ إِلَهِی أَنْتَ أَقَمْتَنِی مَقَامَ إِلَهِیَّتِکَ وَ أَنْتَ جَمِیلُ السَّتْرِ وَ تَسْأَلُنِی عَلَی رُءُوسِ الْأَشْهَادِ وَ قَدْ عَلِمْتَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ مَا اکْتَسَبْتُ مِنَ الذُّنُوبِ یَا خَیْرَ مَنِ اسْتُدْعِیَ لِکَشْفِ الرَّغَائِبِ وَ أَنْجَحَ مَأْمُولٍ لِکَشْفِ اللَّوَازِبِ لَکَ یَا رَبَّاهْ عَنَتِ الْوُجُوهُ وَ قَدْ عَلِمْتَ مِنِّی مَخْبِیَّاتِ السَّرَائِرِ فَإِنْ کُنْتُ غَیْرَ مُسْتَأْهِلٍ وَ کُنْتُ مُسْرِفاً عَلَی نَفْسِی بِانْتِهَاکِ الْحُرُمَاتِ نَاسِیاً لِمَا اجْتَرَمْتُ مِنَ الْهَفَوَاتِ الْمُسْتَحِقَّ بِهَا الْعُقُوبَاتِ وَ أَنْتَ لَطِیفٌ بِجُودِکَ عَلَی الْمُسْرِفِینَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ عَلَی بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ مِنَحِکَ سَائِلًا وَ عَنِ التَّعَرُّضِ لِسُؤَالِ غَیْرِکَ بِالْمَسْأَلَةِ عَادِلًا وَ لَیْسَ مِنْ جَمِیلِ (2)

صِفَاتِکَ رَدُّ سَائِلٍ مَلْهُوفٍ فَلَا تَرُدَّنِی مِنْ کَرَمِکَ وَ نِعَمِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ مَا افْتَرَضْتَ عَلَیَّ مِنْ حُقُوقِ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ فَاحْمِلْهُ اللَّهُمَّ عَنِّی بِجُودِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ یَا کَرِیمُ یَا عَظِیمُ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

قَالَ مَوْلَانَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنِ اتَّفَقَ أَنْ یَکُونَ هَذَا الْیَوْمُ الْجُمُعَةَ فَلْتَصُمِ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ وَ لْیَقُلْ هَذَا الدُّعَاءَ مَعَ الزَّوَالِ وَ إِنْ لَمْ یَتَّفِقْ فَلْیَدْعُ أَوَّلَ النَّهَارِ بِهِ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سُدَّ فَقْرِی بِجُودِکَ وَ تَغَمَّدْ ظُلْمِی بِفَضْلِکَ وَ عَفْوِکَ وَ فَرِّغْ قَلْبِی لِذِکْرِکَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ أَجْمَعِینَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ رَبَّ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ رَبَّ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَقُومُ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ تَقُومُ بِهِ الْأَرَضُونَ

ص: 291


1- 1. لجأ خ ل.
2- 2. فی الکمبانیّ من جمیع، و ما فی الصلب هو الظاهر.

به وسیله آن به زندگان روزی بخشی و پیمانه دریاها و وزن کوه ها را بدان نام به شماره درآوری و به آن، زندگان را بمیرانی و مردگان را زنده گردانی و ابرها را بدان پدید آری و بادها را بفرستی و زندگان را بدان روزی دهی و تعداد ماسه­ها را بدان شماره کنی و هر چه بخواهی کنی، و بدان نام به چیزی بگویی باش، پس می شود. از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و دعایم را مستجاب گردانی و خواسته و آرزویم را به من ببخشی و برای من از جانب خود گشایشی مقرر فرمایی و با رحمت خویش و در سلامتی در گشایشم تعجیل کنی و بیم مرا آرامش بخشی و در کامل ترین نعمت ها و بزرگ ترین سلامت ها و بهترین روزی و گشایش و آسایش و در آنچه پیوسته بر من تکرار می کنی زنده ام داری و سپاسگزاری بر آنچه به من بخشیده و بر آنچه بدان امتحانم کرده ای را روزیم گردانی و همیشه و تا زنده ام، آن را تمام و کمال و پیوسته بر من ارزانی داری و ادامه دهی تا آن را به نعمت آخرت متصل گردانی.

خدایا، اندازه های دنیا و آخرت به دست توست و مقدرات پیروزی و شکست و مقادیر بی نیازی و فقر و میزان خیر و شر در اختیار توست. خدایا امر دینم را مبارک گردان که ملاک عمل و معیار دنیای من است که زندگیم در آن سپری می شود و ملاک آخرتم که بازگشتم به سوی آنجاست. خدایا در تمام امورم به من برکت بده. خدایا، ای که معبودی جز تو نیست، یگانه ای و شریکی نداری. وعده ات راستین است و دیدارت حق و قیامت حق و بهشت و جهنم حق است. به تو پناه می برم از آتش دوزخ و به تو پناه می برم از عذاب قبر و به تو پناه می برم از شر زندگی و مرگ و به تو پناه می برم از سختی های دنیا و آخرت و به تو پناه می برم از فتنه دجال، و از شک و بدکاری و سستی و بی حالی و فخرفروشی به تو پناه می برم و از خساست و زیاده روی و پیری و فقر به تو پناه می برم. از سختی های دنیا و آخرت به تو پناه می برم.

خدایا در گذشته از من گناهانی سر زده و جنایاتی را بر نفس خود مرتکب شده ام و پایم لغزیده و دستم گناهی مرتکب شده و جنایاتی بر نفس خویش کرده ام و تو از آن آگاه بوده ای و علم تو نسبت به من بهتر از علم من به خودم است و تو ای پروردگار من، نسبت به من اختیار چیزهایی را داری که من خود اختیار آن را ندارم. از جمله این که! مرا آفریدی پروردگارا و به تنهایی کار خلقتم را بر عهده گرفتی و من هیچ نبودم و نیستم مگر به تو و به هیچ خیری امیدی ندارم مگر از جانب تو و من هرگز توان آن را ندارم که هیچ گونه بدی را از خود دفع کنم، مگر آنچه را تو از من برانی.

ص: 292

وَ بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ کَیْلَ الْبُحُورِ وَ زِنَةَ الْجِبَالِ وَ بِهِ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ بِهِ تُنْشِئُ السَّحَابَ وَ بِهِ تُرْسِلُ الرِّیَاحَ وَ بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ أَنْ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ مُنَایَ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِیَ الْفَرَجَ مِنْ عِنْدِکَ وَ تُعَجِّلَ فَرَجِی مِنْ عِنْدِکَ بِرَحْمَتِکَ فِی عَافِیَةٍ وَ أَنْ تُؤْمِنَ خَوْفِی وَ أَنْ تُحْیِیَنِی فِی أَتَمِّ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمِ الْعَافِیَةِ وَ أَفْضَلِ الرِّزْقِ وَ السَّعَةِ وَ الدَّعَةِ وَ مَا لَمْ تَزَلْ تَعُودُنِیهِ یَا إِلَهِی وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا آتَیْتَنِی وَ أَبْلَیْتَنِی وَ تَجْعَلَ ذَلِکَ تَامّاً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ صِلْ ذَلِکَ تَامّاً أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ ذَلِکَ لِی بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ.

اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلَانِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْغِنَی وَ الْفَقْرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ مِلَاکُ أَمْرِی وَ دُنْیَایَ الَّتِی فِیهَا مَعِیشَتِی وَ آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مُنْقَلَبِی اللَّهُمَّ وَ بَارِکْ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ حَقٌّ وَ السَّاعَةُ حَقٌّ وَ الْجَنَّةُ حَقٌّ وَ النَّارُ حَقٌّ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارِ جَهَنَّمَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَکَارِهِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّکِّ وَ الْفُجُورِ وَ الْکَسَلِ وَ الْفَخْرِ-(1) وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْبُخْلِ وَ السَّرَفِ وَ الْهَرَمِ وَ الْفَقْرِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَکَارِهِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ قَدْ سَبَقَ مِنِّی مَا قَدْ سَبَقَ مِنْ قَدِیمِ مَا اکْتَسَبْتُ وَ جَنَیْتُ بِهِ عَلَی نَفْسِی وَ مِنْ زَلَلٍ قَدَمِی وَ مَا کَسَبَتْ یَدَایَ وَ مِمَّا جَنَیْتُ عَلَی نَفْسِی وَ قَدْ عَلِمْتَهُ وَ عِلْمُکَ بِی أَفْضَلُ مِنْ عِلْمِی بِنَفْسِی وَ أَنْتَ یَا رَبِّ تَمْلِکُ مِنِّی مَا لَا أَمْلِکُ مِنْ نَفْسِی مِنْهَا مَا خَلَقْتَنِی یَا رَبِّ وَ تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً وَ لَسْتُ شَیْئاً إِلَّا بِکَ وَ لَسْتُ أَرْجُو الْخَیْرَ إِلَّا مِنْ عِنْدِکَ وَ لَمْ أَصْرِفْ عَنْ نَفْسِی سُوءاً قَطُّ إِلَّا مَا صَرَفْتَهُ عَنِّی عَلَّمْتَنِی یَا

ص: 292


1- 1. و العجز خ ل.

پروردگارا! آنچه را که من نمی دانستم، تو به من آموختی و آنچه را نداشتم و گمان آن را هم نمی بردم، روزیم کردی و بدانچه امیدش را نداشتم رسانیدی پروردگارم، و آنچه آرزویم از آن کوتاه بود، به من ارزانی داشتی ای پروردگارم! پس ستایش بسیار تو راست، ای آمرزنده گناه، مرا بیامرز و چنان خشنودی و رضایتی به دلم ده تا به وسیله آن حوادث ناگوار دنیا بر من آسان گردد.

خدایا! پروردگارا! امروز در امنیت را بر من بگشای، دری که گشایش و سلامتی و نیکی، همه در آن است. خدایا این در را بر من بگشای و برایم فراهم کن و مرا به راه آن هدایت کن و به من نشان ده و راه خروجش را به من نشان ده. خدایا به هر یک از آفریدگان و بندگانت که بر من قدرتش دادی یا او را بر اندکی از کارهای من مسلط کردی، دل­ها و زبان ها و گوش ها و چشم های آن ها را از من برگیر و از روبرو و از پشت سرشان و از بالای سر و زیر پاها و از سمت راست و چپشان و از هر سو که خواهی و هرطور و هر جا که خواهی، شر آنان را از من دور کن تا از هیچ یک از آنان شری به من نرسد.

خدایا مرا در محافظت و پوشش و همسایگی خود قرار ده که همسایه تو عزیز است و ثنایت والاست. معبودی غیر از تو نیست و معبودی جز تو نیست. خدایا تو سلامتی هستی و سلامتی از توست. ای باشکوه ارجمند، رهایی از آتش دوزخ را از تو می خواهم و این که مرا در سرای خود، دار السلام جای دهی. خدایا هر چه خیر و خوبی است، چه زود و چه دیرش و چه آن ها که می دانم و چه آن ها که نمی دانم را از تو می خواهم و به تو پناه آرم از هر چه بدی است؛ زود و دیرش را، چه آنکه می دانم و چه آنکه نمی دانم و از تو خواهم - خدایا - از هر چه خیر است؛ چه آن ها که در دعا خواسته ام و چه آن ها که نخواسته ام. خدایا بهترین چیزی را که آرزو دارم از تو می خواهم و به تو پناه آرم از شر آنچه بیمش را دارم و شر آنچه از آن نهراسم و از تو می خواهم که از آنجا که گمان دارم و آنجا که گمان ندارم، روزیم دهی.

خدایا من بنده تو و فرزند بنده و کنیز تو هستم، اختیارم در کف توست. فرمانت درباره من اجرا و حکمت درباره من عادلانه است. به حق هر نامی که از آن توست و خود را بدان خوانده ای یا در یکی از کتاب های خویش آن را نازل فرموده ای یا به یکی از آفریدگانت آن را آموختی یا آن را در علم غیب نزد خود نگاه داشته و مخصوص خود کرده ای، از تو می خواهم که درود فرستی بر محمد پیامبر مکی، بنده و فرستاده ات و برگزیده از میان خلقت و بر خاندان پاک و برگزیده او و این که بر محمد و خاندان محمد رحمت فرستی و بر محمد و خاندان محمد برکت دهی، آنچنان که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود و برکت و رحمت فرستادی. حقیقتاً تویی ستوده و بزرگوار. و از تو

ص: 293

رَبِّ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ رَزَقْتَنِی یَا رَبِّ مَا لَمْ أَمْلِکْ وَ لَمْ أَحْتَسِبْ وَ بَلَّغْتَنِی یَا رَبِّ مَا لَمْ أَکُنْ أَرْجُو وَ أَعْطَیْتَنِی یَا رَبِّ مَا قَصُرَ عَنْهُ أَمَلِی فَلَکَ الْحَمْدُ کَثِیراً یَا غَافِرَ الذَّنْبِ اغْفِرْ لِی وَ أَعْطِنِی فِی قَلْبِی مِنَ الرِّضَا مَا یَهُونُ عَلَیَّ بِهِ بَوَائِقُ الدُّنْیَا-(1) اللَّهُمَّ افْتَحْ لِیَ الْیَوْمَ یَا رَبِّ بَابَ الْأَمْنِ الْبَابَ الَّذِی فِیهِ الْفَرَجُ وَ الْعَافِیَةُ وَ الْخَیْرُ کُلُّهُ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی بَابَهُ وَ هِیَ لِی وَ اهْدِنِی سَبِیلَهُ وَ أَبِنْ لِی وَ لَیِّنْ لِی مَخْرَجَهُ اللَّهُمَّ فَکُلُّ مَنْ قَدَّرْتَ لَهُ عَلَیَّ مَقْدُرَةً مِنْ خَلْقِکَ وَ مِنْ عِبَادِکَ أَوْ مَلَّکْتَهُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِی فَخُذْ عَنِّی بِقَلْبِهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ أَسْمَاعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ وَ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ عَنْ أَیْمَانِهِمْ وَ عَنْ شَمَائِلِهِمْ وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنَّی شِئْتَ حَتَّی لَا یَصِلَ إِلَیَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ بِسُوءٍ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی فِی حِفْظِکَ وَ سَتْرِکَ وَ جِوَارِکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْکَ السَّلَامُ أَسْأَلُکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَنْ تُسْکِنَنِی دَارَکَ دَارَ السَّلَامِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ عَاجِلِهِ وَ آجِلِهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ عَاجِلِهِ وَ آجِلِهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ مَا أَدَعُ وَ مَا لَمْ أَدَعْ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا أَرْجُو وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ وَ شَرِّ مَا لَا أَحْذَرُ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَرْزُقَنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ.

اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ وَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ مَاضٍ فِیَّ حُکْمُکَ عَدْلٌ فِیَّ قَضَاؤُکَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِی شَیْ ءٍ مِنْ کُتُبِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ وَ أَنْ تَرَحَّمَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ تُبَارِکَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ

ص: 293


1- 1. ما هوّن علی به خ ل.

خواهم که قرآن را روشنی دلم گردانی و به وسیله آن کارم را آسان گردانی و آن را بهار قلبم و گشایش اندوهم و برطرف شدن غمم گردان و سینهام را فراخ کن و آن را نوری در دیده و گوش و مغز و استخوان و اعصاب و مو و پوستم و نوری در برابرم و بالای سرم و زیر [پایم] و نوری در راست و چپم و نوری در غذا و نوشیدنیم و نوری در مرگم و نوری در زندگیم و نوری در قبرم و روشنی در محشر و مایه روشنی هر چیز من گردانی تا این که مرا به وسیله آن به بهشت برسانی.

ای نور آسمان ها و زمین! {مَثَلِ نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی و آن چراغ در شیشه ای است. آن شیشه گویی اختری درخشان است که از درخت خجسته زیتونی که نه شرقی است و نه غربی، افروخته می شود. نزدیک است که روغنش - هر چند بدان آتشی نرسیده باشد - روشنی بخشد. روشنی بر روی روشنی است. خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت می کند و این مثل ها را خدا برای مردم می زند و خدا به هر چیزی داناست.}(1)

خدایا مرا به نور خویش هدایت فرما و در روز قیامت از پیش رویم و پشت سرم و از سمت راست و چپم، نوری را برای من قرار ده که به وسیله آن به سوی سرایت دار السلام راه یابم، ای باشکوه ارجمند. خدایا بخشش و سلامتی در دنیا و آخرت را از تو مسئلت دارم. خدایا بخشش و سلامتی را در هر چه به من عطا فرموده ای از تو خواستارم. خدایا بخشش و تندرستی را از تو خواهم برای خانواده و مال و فرزندانم و هر چه دوست داری تا در آن لباس آمرزش و سلامت بر من بپوشانی.

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود و رحمت فرست و از لغزشم درگذر و از هراسم ایمنی ده و از روبرو و پشت سر و از راست و چپ و از بالا و پایین مرا حفظ گردان و به تو پناه آرم از این که از روبرو و پشت سر و از راست و چپ و از بالا و پایین به ناگاه غافلگیر شوم و به تو پناه میآورم {خدایا! ای صاحب ملک، ای که فرمان فرمایی؛ هر آن کس را که خواهی، فرمانروایی بخشی؛ و از هر که خواهی، فرمانروایی را باز ستانی؛ و هر که را خواهی، عزت بخشی؛ و هر که را خواهی، خوار گردانی؛ همه خوبی ها به دست توست و تو بر هر چیز توانایی. شب را به روز در می آوری و روز را به شب در می آوری؛ و زنده را از مرده بیرون می آوری و مرده را از زنده خارج می سازی؛ و هر که را خواهی، بی حساب روزی می دهی.}(2)

[ای] بخشاینده و مهربان در دنیا و آخرت، تویی بخشاینده و مهربان دنیا و آخرت، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و گناهم را ببخش و قرضم را ادا کن و گناهم را بیامرز و تمام حاجاتم را برآورده ساز که

ص: 294


1- . نور / 35
2- . آل عمران / 27-26

تَجْعَلَ الْقُرْآنَ نُورَ صَدْرِی وَ تُیَسِّرَ بِهِ أَمْرِی وَ رَبِیعَ قَلْبِی وَ جَلَاءَ حُزْنِی وَ ذَهَابَ هَمِّی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ اجْعَلْهُ نُوراً فِی بَصَرِی وَ نُوراً فِی سَمْعِی وَ نُوراً فِی مُخِّی وَ نُوراً فِی عِظَامِی وَ نُوراً فِی عَصَبِی وَ نُوراً فِی شَعْرِی وَ نُوراً فِی بَشَرِی وَ نُوراً أَمَامِی وَ نُوراً فَوْقِی وَ نُوراً تَحْتِی وَ نُوراً عَنْ یَمِینِی وَ نُوراً عَنْ شِمَالِی وَ نُوراً فِی مَطْعَمِی وَ نُوراً فِی مَشْرَبِی وَ نُوراً فِی مَمَاتِی وَ نُوراً فِی مَحْیَایَ وَ نُوراً فِی قَبْرِی وَ نُوراً فِی مَحْشَرِی وَ نُوراً فِی کُلِّ شَیْ ءٍ مِنِّی حَتَّی تُبَلِّغَنِی بِهِ الْجَنَّةَ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فِیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ- لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ یَکادُ زَیْتُها یُضِی ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلی نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ اللَّهُمَّ اهْدِنِی بِنُورِکَ وَ اجْعَلْ لِی فِی الْقِیَامَةِ نُوراً مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی أَهْتَدِی بِهِ إِلَی دَارِکَ دَارِ السَّلَامِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ أَعْطَیْتَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ کُلِّ شَیْ ءٍ أَحْبَبْتَ أَنْ تُلْبِسَنِی فِیهِ الْعَافِیَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ احْفَظْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی وَ مِنْ فَوْقِی وَ مِنْ تَحْتِی وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَغْتَالَ مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ أَوْ مِنْ خَلْفِی أَوْ عَنْ یَمِینِی أَوْ عَنْ شِمَالِی أَوْ مِنْ فَوْقِی أَوْ مِنْ تَحْتِی وَ أَعُوذُ بِکَ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا أَنْتَ رَحْمَانُ الدُّنْیَا مَعَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمُهُمَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنِی وَ اقْضِ لِی جَمِیعَ حَوَائِجِی

ص: 294

تو حقیقتاً بر همه چیز توانایی. آن را از تو خواهم به این که تو مالکی و این که تو بر همه چیز توانایی و هر چه تو بخواهی می شود.

بار خدایا، از تو خواهم ایمانی راستین و یقینی استوار که نه تردیدی بعد از آن باشد و نه کفری، و فروتنی ای که غروری با آن نباشد، و رحمتی که بدان به مقام والا در دنیا و آخرت دست یابم، که تو بی تردید بر هر چیز توانایی. بر محمد و خاندان پاک و پاکیزه او درود و رحمت فرست.

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب و هر شب و این ماه و هر ماه، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا از نداری و هر بار سنگین و سوء نیت بداندیشان برای خودم و خانواده و مال و فرزندم و از عذاب قبر و بازگشت به سوی آتش دوزخ پناه ده، ای صاحب نیکی بی پایان و جاوید، ای صاحب نعمت هایی که به شماره در نیایند، بر محمد و خاندان او درود فرست و به خاطر دست به دامن شدن به یکی از بندگانت و یا همکاری با آن ها در قسمتی از کارهای مشترکشان و همدستی در یکی از حالاتشان در دنیا و آخرت، نعمتت و عادت زیبایت را در مورد من هرگز و تا زنده ام قطع مکن و مرا به خاطر گناهان گذشته ام مؤاخذه مکن که به راستی تو بر همه چیز توانایی .

روز بیست و هفتم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده است: این روز روزی مبارک و برگزیده و خوب است و برای درخواست حاجات و خرید و فروش و ورود بر سلطان و ساخت و ساز و کشاورزی و مبارزه و دیدار با قاضیان و مسافرت و شروع کارها و اسباب و ازدواج مناسب است. روزی خوش یمن و خوب است و شب قدر در این روز قرار دارد، پس هر چه می خواهی در این روز درخواست کن. برای سایر امور روز سبکی است. در این روز به تجارت برو و حق خویش را بگیر و دشمنت را تعقیب کن و ازدواج کن و بر سلطان وارد شو و هر که را می خواهی ببین. خون گرفتن در این روز مکروه است و هر که در این روز بیمار گردد بمیرد و متولد این روز زیبا و نیک رو باشد و عمرش طولانی و روزی مند و به مردم نزدیک و محبوب آنان باشد. در روایت دیگری هم گفته شده که دغل و پر روزی گردد.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: یعقوب علیه السلام در این روز زاده شده است. هر که در این روز زاده شود، نزد کسانش پرروزی

ص: 295

إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ أَسْأَلُکَ ذَلِکَ بِأَنَّکَ مَالِکٌ وَ أَنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً صَادِقاً وَ یَقِیناً ثَابِتاً لَیْسَ بَعْدَهُ شَکٌّ وَ لَا مَعَهُ کُفْرٌ وَ تَوَاضُعاً لَیْسَ مَعَهُ کِبْرٌ وَ رَحْمَةً أَنَالُ بِهَا شَرَفَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی مِنَ الْفَقْرِ وَ الْوَقْرِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی النَّفْسِ وَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ الْمَرْجِعِ إِلَی النَّارِ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً یَا ذَا النِّعَمِ الَّتِی لَا تُحْصَی عَدَداً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَقْطَعْ مَعْرُوفَکَ وَ لَا عَادَتَکَ الْجَمِیلَةَ عِنْدِی أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی بِالتَّضَرُّعِ إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَا بِالدُّخُولِ مَعَهُمْ فِی شَیْ ءٍ مِنْ أُمُورِهِمُ الْمُشَارَکَةِ فِی حَالٍ مِنْ أَحْوَالِهِمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِذُنُوبٍ قَدَّمْتُهَا إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم السابع و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مُبَارَکٌ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ یَصْلُحُ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ الْبِنَاءِ وَ الزَّرْعِ وَ الْخُصُومَةِ وَ لِقَاءِ الْقُضَاةِ وَ السَّفَرِ وَ الِابْتِدَاءَاتِ وَ الْأَسْبَابِ (1)

وَ التَّزْوِیجِ وَ هُوَ یَوْمٌ سَعِیدٌ جَیِّدٌ وَ فِیهِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ فَاطْلُبْ مَا شِئْتَ خَفِیفٌ لِسَائِرِ الْأَحْوَالِ وَ اتَّجِرْ فِیهِ وَ طَالِبْ بِحَقِّکَ وَ اطْلُبْ عَدُوَّکَ وَ تَزَوَّجْ وَ ادْخُلْ عَلَی السُّلْطَانِ وَ أَلْقِ فِیهِ مَنْ شِئْتَ وَ یُکْرَهُ فِیهِ إِخْرَاجُ الدَّمِ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ مَاتَ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ جَمِیلًا حَسَناً طَوِیلَ الْعُمُرِ کَثِیرَ الرِّزْقِ قَرِیباً إِلَی النَّاسِ مُحَبَّباً إِلَیْهِمْ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی یَکُونُ غَشُوماً مَرْزُوقاً.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: وُلِدَ فِیهِ یَعْقُوبُ علیه السلام مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مَرْزُوقاً

ص: 295


1- 1. الاساسات.

و محبوب گردد، ولی پر غم و غصه باشد و قوه بیناییش را از دست دهد.

ایرانیان گفته اند که این روز، روزی خوب و برای خواسته ها و تسهیل کارها و و اقدامات و دیدار با تاجران و سفر پسندیده است و هر که در این روز به مسافرت رود کارش نیکو شود و هر که در این روز زاده شود پرروزی و محبوب مردم و عمرش طولانی باشد.

سلمان فارسی رحمة الله علیه درباره این روز گوید: آسمان روز، نام فرشته گماشته بر پرندگان و در روایت دیگری، آسمان هاست.

مؤلف

آنچه در سخن حضرت ذکر شده و فرموده «لیلة القدر در آن روز است» شاید از باب تقیه باشد؛ زیرا این که شب قدر در شب بیست و هفتم ماه رمضان قرار دارد اعتقاد اهل سنت است و بررسی لیلة القدر در باب های روزه گذشت و در باب اعمال شب های قدر نیز ذکر خواهد شد که در مورد آنچه گفتیم به شما توضیح می دهد.

صاحب عُدَد گفته است:

دعای آغاز آن چنین است

خدایا، ای پروردگار این روز جدید و این ماه جدید و پروردگار هر روز، تویی آغاز بی پایان و پایان بی بازگشت، نگاه های دزدانه و آنچه را که دل ها نهان می دارند و آنچه درون پوشیده دارد، می دانی. تو پروردگار منی و من بنده خاضع و بیچاره و فروتن تو هستم که به درگاهت پناه آورده ام. کار بدی مرتکب شدم و به خویشتن ستم کرده ام، پس مرا ببخش؛ زیرا به راستی تنها تویی که گناهان را می بخشی، ای مهربان ترین مهربانان.

خدایا به تو پناه می برم از فتنه های گمراه کننده و گناه و ستم ناحق و از این که چیزی را شریک تو گردانم که هیچ دلیل و برهانی را برای او نازل نکرده­ای و از این که دروغ و بهتانی را به تو نسبت دهم. خدایا از تو خواهم سلامتی و دوام سلامتی کامل و فراگیر را برای تمام خانواده و دارایی و هر نعمتی. از خدا بخشش و سلامتی در دنیا و آخرت می خواهم.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

{به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است. [خداوند] رحمتگر مهربان، مالک [و پادشاه] روز جزا [است]. تو را می پرستیم تنها و بس، به جز تو نجوییم یاری ز کس. به راه راست ما را راهبر باش، راه آ ن هایی که برخوردارشان کرده ای، همانان که نه درخور خشمند و نه گمگشتگان.}(1) و درود خدا بر سرورمان محمد پیامبر و خاندان پاک و پاکیزه او و نسل او همگی باد.

ص: 296


1- . فاتحه / 7-1

مَحْبُوباً عِنْدَ أَهْلِهِ لَکِنَّهُ تَکْثُرُ أَحْزَانُهُ وَ یَفْسُدُ بَصَرُهُ.

و قالت الفرس إنه یوم جید یحمد للحوائج و تسهیل الأمور و الآمال و التصرفات و لقاء التجار و السفر و المسافر یحمد فیه أمره و من ولد فیه یکون مرزوقا محببا إلی الناس طویل عمره.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه آسمان روز اسم الملک الموکل بالطیر و فی روایة أخری بالسماوات.

أقول

ما وقع فی قوله علیه السلام و فیه لیلة القدر لعله محمول علی التقیة لأن کون لیلة القدر اللیلة السابعة و العشرون من شهر رمضان إنما هو مذهب العامة و قد سبق تحقیق لیلة القدر فی أبواب الصیام و سیأتی أیضا فی باب أعمال لیالی القدر ما یرشدک إلی ما قلناه.

ثُمَّ قَالَ صَاحِبُ الْعُدَدِ

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ هَذَا الشَّهْرِ الْجَدِیدِ وَ رَبَّ کُلِّ یَوْمٍ أَنْتَ الْأَوَّلُ بِلَا نَفَادٍ وَ الْآخِرُ بِلَا أَعْوَادٍ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ مَا یَسَّرَ الضَّمِیرُ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُکَ الْخَاضِعُ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الْمُسْتَجِیرُ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ الْإِثْمِ وَ الْبَغْیِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ أُشْرِکَ بِکَ مَا لَمْ تَنْزِلْ بِهِ سُلْطَاناً وَ أَنْ أَقُولَ عَلَیْکَ کَذِباً وَ بُهْتَاناً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ وَ دَوَامَ الْعَافِیَةِ التَّامَّةِ الْمُحِیطَةِ بِجَمِیعِ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ کُلِّ نِعْمَةٍ أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ- الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ- اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ ذُرِّیَّتِهِ أَجْمَعِینَ.

ص: 296

خدایا از تو خواهم همچون خواستن کسی که جز تو مرجعی برای درخواست نیافته است و بر تو تکیه می کنم همچون تکیه کسی که تکیه گاهی جز تو نیافته است؛ چرا که تو اول آغازی هستی که آغاز را آغاز نمودی و به لطف خویش آن را پدید آوردی و تشکیلش را آغاز کردی و در برابر سنت تو فروتن گشت و آنچنان که با تدبیر استوار اراده کردی، آن را ساختی و تو بزرگ تر و سنجیده کارتر و گرامی تر از آن هستی که خردها به میزان دانش و به وصف تو احاطه یابند. تویی پایداری که اصرار پافشاران در تو تأثیر ندارد، بلکه تو به شیء می گویی باش و می شود. فرمانت اجرا و وعده ات حتمی است. نه چیزی از تو مخفی می ماند و نه چیزی را از دست می دهی و همه چیز به سوی تو باز می گردد و تویی ناظر بر من.

ای خدای من! تویی کسی که بر پادشاهان حکم راندی و عزیزان در برابر هیبت تو فروتن گشته و اولیا در برابر تو فرمانبردار و خاضع گشته اند و با خداوندگاری خویش، مقام بزرگی و منزلت را فرا گرفته ای و تو دانای به عالم غیب هستی. خدایا اگر گناهانی مرتکب شده ام و به دلیل ارتکاب این گناهان، میان من و تو فاصله افتاده، تو سزاوار آن هستی که با رحمت واسعه خویش بر من ببخشی و مرا از مجازات دردناک خویش رهایی بخشی. خدایا من از تو خواهم همچون خواستن فردی مصرّ که از دعای پروردگار خویش خسته نمی شود و به درگاهت زاری می کنم همچون غرق شده ای که برای نجات خویش به تو امید بسته است و تویی مهرورز مهربان. معبودا! بر تمام خلایق حکم راندی و آن ها را با انواع و رنگ های گوناگون آفریدی تا یکدیگر را باز شناسند. بسیار بزرگ تر و والاتری از آنچه ستمکاران می گویند، همان طور که اراده فرمودی و از گرفتن وزیر برتری جستی و والاتر از آن بودی که با شریکی مشورت کنی و از گرفتن فرزندان منزهی و از تماس با زنان تقدس یافتی. نه دیدگان تو را توانند دید و نه خیال ها تو را تجسم کنند. نه شبیهی داری و نه همانندی و نه برابری، و تویی بی همتای یگانه یکتا، آغاز و پایان، پایدار یکتا، جاوید بی نیازی که نه زاده و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست. ای کسی که بزرگان در برابر عظمت او خوار گشته و زبان افراد بلیغ از رسیدن به ذات او قاصر شده و کسی که سران رؤسا در برابر هیبت او خوار و زبون شده و اشیا با تدبیر او استوار گشته و گفتار دانشمندان از رسیدن به صفات او ناتوان شده است. تویی کسی که در عین بلند مرتبگی نزدیک است و در عین نزدیکی والا. تو امید من هستی. پس از اعتراف به یگانگی­ات، اشیا را بر من مسلط ساختی. پس ای نهایت خواسته خواستاران و فریادرس فریادخواهان و مهربانترین مهربانان، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا از

ص: 297

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مَنْ لَمْ یَجِدْ لِسُؤَالِهِ مَسْئُولًا غَیْرَکَ وَ أَعْتَمِدُ عَلَیْکَ اعْتِمَادَ مَنْ لَمْ یَجِدْ لِاعْتِمَادِهِ مُعْتَمَداً سِوَاکَ لِأَنَّکَ الْأَوَّلُ الْأَوْلَی الَّذِی ابْتَدَأْتَ الِابْتِدَاءَ وَ کَوَّنْتَهُ بَادِیاً بِلُطْفِکَ فَاسْتَکَانَ عَلَی سُنَّتِکَ وَ أَنْشَأْتَهَا کَمَا أَرَدْتَ بِإِحْکَامِ التَّدْبِیرِ وَ أَنْتَ أَجَلُّ وَ أَحْکَمُ وَ أَعَزُّ مِنْ أَنْ تُحِیطَ الْعُقُولُ بِمَبْلَغِ عِلْمِکَ وَ وَصْفِکَ أَنْتَ الْقَائِمُ الَّذِی لَا یُلِحُّکَ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ عَلَیْکَ فَإِنَّمَا أَنْتَ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ أَمْرُکَ مَاضٍ وَ وَعْدُکَ حَتْمٌ- لَا یَعْزُبُ عَنْکَ شَیْ ءٌ وَ لَا یَفُوتُکَ شَیْ ءٌ وَ إِلَیْکَ تُرَدُّ کُلُّ شَیْ ءٍ وَ أَنْتَ الرَّقِیبُ عَلَیَّ.

إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی مَلَکْتَ الْمُلُوکَ فَتَوَاضَعَتْ لِهَیْبَتِکَ الْأَعِزَّاءُ وَ دَانَ لَکَ بِالطَّاعَةِ الْأَوْلِیَاءُ وَ احْتَوَیْتَ بِإِلَهِیَّتِکَ عَلَی الْمَجْدِ وَ السَّنَاءِ وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ إِلَهِی إِنْ کُنْتُ اقْتَرَفْتُ ذُنُوباً حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بِاقْتِرَانِی إِیَّاهَا فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَیَّ بِسَعَةِ رَحْمَتِکَ وَ تُنْقِذَنِی مِنْ أَلِیمِ عُقُوبَتِکَ إِلَهِی إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مُلِحٍّ لَا یَمَلُّ دُعَاءَ رَبِّهِ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ تَضَرُّعَ غَرِیقٍ رَجَاکَ لِکَشْفِ مَا بِهِ وَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ إِلَهِی مَلَکْتَ الْخَلَائِقَ کُلَّهُمْ وَ فَطَرْتَهُمْ أَجْنَاساً مُخْتَلِفَاتٍ أَلْوَانُهُمْ حَتَّی یَقَعَ هُنَاکَ مَعْرِفَتُهُمْ لِبَعْضِهِمْ بَعْضاً تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً کَمَا شِئْتَ فَتَعَالَیْتَ عَنِ اتِّخَاذِ وَزِیرٍ وَ تَعَزَّزْتَ عَنْ مُؤَامَرَةِ شَرِیکٍ وَ تَنَزَّهْتَ عَنِ اتِّخَاذِ الْأَبْنَاءِ وَ تَقَدَّسْتَ عَنْ مُلَامَسَةِ النِّسَاءِ فَلَیْسَتِ الْأَبْصَارُ بِمُدْرِکَةٍ لَکَ وَ لَا الْأَوْهَامُ وَاقِعَةً عَلَیْکَ فَلَیْسَ لَکَ شَبِیهٌ وَ لَا نِدُّ وَ لَا عَدِیلٌ وَ أَنْتَ الْفَرْدُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الْقَائِمُ الْأَحَدُ الدَّائِمُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ.

یَا مَنْ ذَلَّتْ لِعَظَمَتِهِ الْعُظَمَاءُ وَ مَنْ کَلَّتْ عَنْ بُلُوغِ ذَاتِهِ أَلْسُنُ الْبُلَغَاءِ وَ مَنْ تَضَعْضَعَتْ لِهَیْبَتِهِ رُءُوسُ الرُّؤَسَاءِ وَ قَدِ اسْتَحْکَمَتْ بِتَدْبِیرِهِ الْأَشْیَاءُ وَ اسْتَعْجَمَتْ عَنْ بُلُوغِ صِفَاتِهِ عِبَارَةُ الْعُلَمَاءِ أَنْتَ الَّذِی فِی عُلُوِّهِ دَانٍ وَ فِی دُنُوِّهِ عَالٍ أَنْتَ أَمَلِی سَلَّطْتَ الْأَشْیَاءَ عَلَیَّ بَعْدَ إِقْرَارِی لَکَ بِالتَّوْحِیدِ فَیَا غَایَةَ الطَّالِبِینَ وَ أَمَانَ الْخَائِفِینَ وَ غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِی مِنَ

ص: 297

رستگاران گردان و تو - ای مهرورز، ای مهربان - حق واجبی را که برای پدران و مادران و برادران و خواهران بر من ملزم داشتی، از جانب من آن را به آن ها بده و مرا در انجام واجبات و دستورهای خویش موفق گردان. به راستی که تو بر همه چیز توانایی. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خدایا از جانب تو رحمتی می خواهم که قلبم را بدان هدایت کنی و کارم را بدان رو به راه گردانی و پراکندگی­ام را به وسیله آن متمرکز گردانی و دینم را بدان اصلاح کنی و غائبم را به وسیله آن نگاه داری و حاضرم را بدان کامل گردانی و مالم را فزونی دهی و عمرم را بدان پرثمر کنی و امورم را آسان گردانی و عیبم را بپوشانی و تباهی های احوالم را بدان بهبود گردانی و هرچه را ناخوش دارم به واسطه آن از من باز گردانی و رویم را بدان سفید گردانی و در باقی عمرم مرا از هر بدی حفظ کنی و آن رحمت را در عمرم و رزقم فزونی دهی و به واسطه آن هر چه را دوست دارم به من ببخشی و هر چه را ناخوش دارم از من باز گردانی.

خدایا تو آغازی و چیزی پیش از تو نیست و تو پایانی و چیزی پس از تو نیست. آشکار شدی پس نهان گشتی و نهان گشتی پس آشکار شدی. در عین نزدیکی برتری جستی و تسلط یافتی و در عین برتریت نزدیک شدی. معبودی جز تو نیست، از تو می خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و دینم را اصلاح گردانی که آن اساس کار من است و نیز دنیایم را که زندگی­ام در آن سپری می گردد و آخرتم را که بازگشتم به سوی آن است و از تو می خواهم که زندگی­ام را زیاد شدن هر خیری برایم قرار دهی و مرگم را نجات از هر شر و بدی قرار دهی.

خداوندا! ستایش تو راست پیش از هر چیز و ستایش تو راست پس از هر چیز. ای فریادرس فریادخواهان، ای گشایش دهنده گرفتاری دردمندان، ای اجابت کننده دعای درماندگان، ای برطرف کننده گرفتاری بزرگ، ای مهربان ترین مهربانان! گرفتاری و اندوهم را برطرف فرما که بی تردید جز تو کسی آن را برطرف نتواند کرد. تو حالم و احتیاج راستینم را به نیکی و احسانت به خوبی می دانی، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و حاجاتم را برآور، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا ستایش همگی تو راست و پادشاهی همه از توست و عزت همه از آن توست و چیرگی همه مخصوص توست و قدرت و جبروت و افتخار همه خاص توست و همه خوبی ها به دست توست و بازگشت همه امور، آشکار و نهان به سوی توست.

خدایا آن کس را که تو گمراهش کنی هدایت گری نخواهد داشت و کسی را که تو هدایت کنی کسی نتواند گمراهش سازد.

ص: 298

الْفَائِزِینَ وَ أَنْتَ یَا رَءُوفُ یَا رَحِیمُ وَ مَا أَلْزَمْتَنِیهِ مِنْ فَرْضِ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ فَاحْمِلْ ذَلِکَ عَنِّی لَهُمْ وَ وَفِّقْنِی لِلْقِیَامِ بِأَدَاءِ فَرَائِضِکَ وَ أَوَامِرِکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِکَ تَهْدِی بِهَا قَلْبِی وَ تَجْمَعُ بِهَا أَمْرِی وَ تَلُمُّ بِهَا شَعْثِی وَ تُصْلِحُ بِهَا دِینِی وَ تَحْفَظُ بِهَا غَائِبِی وَ تُوَفِّی بِهَا شَهَادَتِی وَ تُکْثِرُ بِهَا مَالِی وَ تُثْمِرُ بِهَا عُمُرِی وَ تُیَسِّرُ بِهَا أَمْرِی وَ تَسْتُرُ بِهَا عَیْبِی وَ تُصْلِحُ بِهَا کُلَّ فَاسِدٍ مِنْ حَالِی وَ تَصْرِفُ بِهَا عَنِّی کُلَّ مَا أَکْرَهُ وَ تُبَیِّضُ بِهَا وَجْهِی وَ تَعْصِمُنِی بِهَا مِنْ کُلِّ سُوءٍ بَقِیَّةَ عُمُرِی وَ تَزِیدُهَا فِی رِزْقِی وَ عُمُرِی وَ تُعْطِینِی بِهَا کُلَّ مَا أُحِبُّ وَ تَصْرِفُ بِهَا عَنِّی کُلَّ مَا أَکْرَهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَا شَیْ ءَ قَبْلَکَ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَا شَیْ ءَ بَعْدَکَ ظَهَرْتَ فَبَطَنْتَ وَ بَطَنْتَ فَظَهَرْتَ عَلَوْتَ فِی دُنُوِّکَ فَقَدَرْتَ وَ دَنَوْتَ فِی عُلُوِّکَ فَلَا إِلَهَ غَیْرُکَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُصْلِحَ لِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِی وَ تُصْلِحَ لِی دُنْیَایَ الَّتِی فِیهَا مَعِیشَتِی وَ أَنْ تُصْلِحَ لِی آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مَآبِی وَ مُنْقَلَبِی وَ أَنْ تَجْعَلَ الْحَیَاةَ زِیَادَةً لِی فِی کُلِّ خَیْرٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ الْمَوْتَ رَاحَةً لِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَکَ الْحَمْدُ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ مُفَرِّجَ کُرُبَاتِ الْمَکْرُوبِینَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ یَا کَاشِفَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اکْشِفْ کَرْبِی وَ غَمِّی فَإِنَّهُ لَا یَکْشِفُهَا غَیْرُکَ عَنِّی قَدْ تَعْلَمُ حَالِی وَ صِدْقَ حَاجَتِی إِلَی بِرِّکَ وَ إِحْسَانِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِهِمَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْمُلْکُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْعِزُّ کُلُّهُ وَ لَکَ السُّلْطَانُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْقُدْرَةُ کُلُّهَا وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْفَخْرُ کُلُّهُ وَ بِیَدِکَ الْخَیْرُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ عَلَانِیَتُهُ وَ سِرُّهُ اللَّهُمَّ لَا هَادِیَ لِمَنْ أَضْلَلْتَ وَ لَا مُضِلَّ لِمَنْ هَدَیْتَ

ص: 298

آنچه را تو کرم فرمایی چیزی جلوگیر نیست و آنچه را تو بازداری کسی نتواند بخشد. آنچه را تو پیش اندازی کسش نتواند به تأخیر اندازد و آنچه را تو پس اندازی، کسی را یارای پیش انداختن آن نیست. آنچه را تو ببندی کسش نتواند باز کند و آنچه را تو بازکنی کسش نتواند ببندد. خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و برکات و بخشش و رحمت و روزی خویش را بر من بگستران.

خدایا! بی نیازی را در روز فقر و نداری، و امنیت را در روز هراس از تو خواهم و نعمت جاودان تغییر و زوال ناپذیر را از تو می خواهم. خدایا، ای پروردگار آسمان های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار عرش بزرگ، پروردگار ما و پروردگار همه چیز، ای فرود آورنده تورات و انجیل و قرآن عظیم، شکافنده دانه و هسته، از شر هر شروری و از شر هر جنبنده ای که اختیار هستی­اش در دست توست، به تو پناه آرم، به راستی که تو بر هر چیز توانایی و بر همه چیز احاطه داری و بر راه مستقیم هستی.

خدایا! تویی آغاز و چیزی پیش از تو نیست و تویی انجام و چیزی پس از تو نیست و تویی آشکار و چیزی فراتر از تو نیست و تویی نهان و چیزی در ورای تو نیست. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با من چنان کن که خود شایسته آنی و درباره من چنین و چنان کن...

به نام خدا و به خدا ایمان آورم و به خدا پناه آرم و به خدا پناه جویم و به خدا متمسک گردم و به عزت و نگهداری خدا از شیطان رانده شده و از عمل و سلطه و فریب او و از سواره و پیاده نظام او و از شر هر جنبنده ای که همراه او بجنبد، به تو پناه می برم. پناه می جویم به کلمات تامه خدا که هیچ نیکوکار و بدکاری از آن ها تجاوز نکند و به تمام نام های نیکوی الهی، آن ها که می دانم و آن ها که نمی دانم و از شر آنچه خدا آفریده و گسترده و بیرون آورده و از شر کوبنده های شب و روز، مگر آن که خیر و سلامتی از سوی تو آورد، ای بخشاینده.

خدایا به تو پناه آورم از شر نفسم و شر هر چشم بینا و گوش شنوا و زبان گویا و دست یورش برنده و پای رونده و از آنچه پنهان داشته ای و من در شب و روزم از آن بر جان خود بیم دارم. خدایا! کسی که به من قصد ستم یا زورگویی یا بدی یا امری ناگوار یا شر یا دشمنی یا مخالفت دارد، جن باشد یا انسان، آشنا باشد یا دور، کوچک باشد یا بزرگ، از تو می خواهم سینه او را تنگ گردانی و دستش را بگیری و گامش را کوتاه گردانی و قدرت و حیله گری او را مهار کنی و زبانش را فرو بری و چشمش را کور گردانی و سرکوبش کنی و او را به

ص: 299

وَ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَ لَا مُؤَخِّرَ لِمَا قَدَّمْتَ وَ لَا مُقَدِّمَ لِمَا أَخَّرْتَ وَ لَا بَاسِطَ لِمَا قَبَضْتَ وَ لَا قَابِضَ لِمَا بَسَطْتَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْسُطْ عَلَیَّ بَرَکَاتِکَ وَ فَضْلَکَ وَ رَحْمَتَکَ وَ رِزْقَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْغِنَی یَوْمَ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَةِ وَ أَسْأَلُکَ الْأَمْنَ یَوْمَ الْخَوْفِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ النَّعِیمَ الْمُقِیمَ الَّذِی لَا یَحُولُ وَ لَا یَزُولُ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ رَبَّنَا وَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ مُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ فَالِقَ الْحَبِّ وَ النَّوَی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ

کُلِّ ذِی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ وَ إِنَّکَ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ أُومِنُ وَ بِاللَّهِ أَعُوذُ وَ بِاللَّهِ أَلُوذُ وَ بِاللَّهِ أَعْتَصِمُ وَ بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ مَنَعَتِهِ أَمْتَنِعُ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ عَمَلِهِ وَ مِنْ غَلَبَتِهِ وَ حِیلَتِهِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ تَرْجُفُ مَعَهُ أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ وَ بِأَسْمَاءِ اللَّهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ مِنْکَ بِخَیْرٍ فِی عَافِیَةٍ یَا رَحْمَانُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ نَاظِرَةٍ وَ أُذُنٍ سَامِعَةٍ وَ لِسَانٍ نَاطِقٍ وَ یَدٍ بَاطِشَةٍ وَ قَدَمٍ مَاشِیَةٍ وَ مَا أَخْفَیْتَهُ مِمَّا أَخَافُهُ فِی نَفْسِی فِی لَیْلِی وَ نَهَارِی اللَّهُمَّ وَ مَنْ أَرَادَنِی بِبَغْیٍ أَوْ عَنَتٍ أَوْ مَسَاءَةٍ أَوْ شَیْ ءٍ مَکْرُوهٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ خِلَافٍ مِنْ جِنٍّ أَوْ إِنْسٍ قَرِیبٍ أَوْ بَعِیدٍ وَ صَغِیرٍ أَوْ کَبِیرٍ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُحَرِّجَ صَدْرَهُ وَ أَنْ تُمْسِکَ یَدَهُ وَ تُقَصِّرَ قَدَمَهُ وَ تَقْمَعَ بَأْسَهُ وَ دَغَلَهُ وَ تُقْحِمَ (1) لِسَانَهُ وَ تُعْمِیَ بَصَرَهُ وَ تَقْمَعَ رَأْسَهُ وَ تَرُدَّهُ

ص: 299


1- 1. و تفحم خ ل.

خشمش واگذاری و آب دهانش را گلوگیرش سازی و میان من و او حائل شوی و او را به خود سرگرم کنی و در خشمش بمیرانی و به نیرو و قدرت خویش مرا از او نجات دهی که به راستی تو بر همه چیز توانایی.

دعای پایان این روز

خدایا، ای پروردگار این شب و این روز و پروردگار هر شب و هر روز. تویی که آسان را پس از دشوار آوری و تویی که آسایش را پس از سختی و رحمت را پس از ناامیدی و سلامتی و راحتی و گشایش را از جانب خویش آوری. تو شریکی نداری. خدایا آسانی را از تو خواهم و از سختی به تو پناه آورم و تو را خوانم بدان دعایی که بنده ات یونس صاحب ماهی تو را بدان خواند چون [از میان قوم خود] بیرون رفت، در حالتی که بر ایشان خشمناک بود، پس یقین پیدا کرد که رزق او را بر او تنگ نگیری {تا در [دل] تاریکی ها ندا درداد که: معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم.}(1) پس [دعای] او را برآورده کردی و او را از اندوه رهانیدی، [دعای] مرا نیز مستجاب فرما و از اندوه برهان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان، به راستی تو بر همه چیز توانایی .

روز بیست و هشتم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: این روز، روزی مبارک است که یعقوب علیه السلام در این روز زاده شد. برای سفر و تمام خواسته ها و هر کاری و ساختن و خرید و فروش و ورود به سلطان مناسب است. در این روز با دشمنانت مبارزه کن که بر آنان پیروز گردی و ازدواج کن.

در روایت دیگری آمده است: در این روز خون نگیر؛ زیرا بد است و هر که در این روز بیمار گردد بمیرد و هر که بگریزد باز گردد و هر که در این روز متولد شود نیکو و زیبا و پرروزی و و نسبت به مردم و خانواده اش با محبت و در طول عمر غمگین باشد و به او غم و اندوه برسد و جسمش بیمار گردد و در پایان عمر خویش تندرستی یابد و عمری طولانی کند و چشمش آسیب بیند.

مولایمان امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: هر که در این روز زاده شود زیبا و خوش شانس و پر برکت و مبارک باشد و هر که در این روز چیزی بخواهد کارش انجام شود و سرانجامی نیک خواهد داشت.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سنگین و شوم است و در روایتی دیگر آمده که برآوردن حاجات در این روز پسندیده و گذران امور و کارهای مهم و برطرف کردن نیازها و دیدار با فرماندهان و دربانان و سربازان مبارک است. روزی مبارک و خوش یمن است و خواب ها در همان روز تعبیر می­شود.

ص: 300


1- . یونس / 87

بِغَیْظِهِ وَ تُشْرِقَهُ بِرِیقِهِ وَ تَحُولَ بَیْنَهُ وَ بَیْنِی وَ تَجْعَلَ لَهُ شُغُلًا شَاغِلًا مِنْ نَفْسِهِ وَ تُمِیتَهُ بِغَیْظِهِ وَ تَکْفِیَنِیهِ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ هَذَا الْیَوْمِ وَ رَبَّ کُلِّ لَیْلَةٍ وَ کُلِّ یَوْمٍ أَنْتَ تَأْتِی بِالْیَسِیرِ بَعْدَ الْعَسِیرِ-(1)

وَ أَنْتَ تَأْتِی بِالرَّخَاءِ بَعْدَ الشِّدَّةِ وَ تَأْتِی بِالرَّحْمَةِ بَعْدَ الْقُنُوطِ وَ الْعَافِیَةُ وَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ مِنْ عِنْدِکَ أَنْتَ لَا شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْیُسْرَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعُسْرِ وَ أَدْعُوکَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ عَبْدُکَ ذُو النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ تَقْدِرَ عَلَیْهِ- فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَمِّ اسْتَجِبْ لِی وَ نَجِّنِی مِنَ الْغَمِّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم الثامن و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ سَعِیدٌ مُبَارَکٌ وُلِدَ فِیهِ یَعْقُوبُ علیه السلام یَصْلُحُ لِلسَّفَرِ وَ جَمِیعِ الْحَوَائِجِ وَ کُلِّ أَمْرٍ وَ الْعِمَارَةِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ قَاتِلْ فِیهِ أَعْدَاءَکَ فَإِنَّکَ تَظْفَرُ بِهِمْ وَ التَّزْوِیجِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: لَا تُخْرِجْ فِیهِ الدَّمَ فَإِنَّهُ رَدِی ءٌ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یَمُوتُ وَ مَنْ أَبِقَ فِیهِ یَرْجِعُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ حَسَناً جَمِیلًا مَرْزُوقاً مَحْبُوباً مُحَبَّباً إِلَی النَّاسِ وَ إِلَی أَهْلِهِ مَشْغُوفاً مَحْزُوناً طُولَ عُمُرِهِ وَ یُصِیبُهُ الْغُمُومُ وَ یُبْتَلَی فِی بَدَنِهِ وَ یُعَافَی فِی آخِرِ عُمُرِهِ وَ یُعَمَّرُ طَوِیلًا وَ یُبْتَلَی فِی بَصَرِهِ.

وَ قَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ صَبِیحَ الْوَجْهِ مَسْعُودَ الْجَدِّ مُبَارَکاً مَیْمُوناً وَ مَنْ طَلَبَ فِیهِ شَیْئاً تَمَّ لَهُ وَ کَانَتْ عَاقِبَتُهُ مَحْمُودَةً.

و قالت الفرس إنه یوم ثقیل منحوس و فی روایة أخری یحمد فیه قضاء الحوائج و یبارک فیها و قضاء الأمور و المهمات و رفع الضرورات و لقاء القواد و الحجاب و الأجناد و هو یوم مبارک سعید و الأحلام فیه تصح من یومها.

ص: 300


1- 1. بالیسر بعد العسر.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: راهیاد روز، نام فرشته موکل بر داوری بین خلق است و روایت شده که نام فرشته موکل بر آسمان هاست.

دعای اول روز

خدایا ای پروردگار این روز جدید و هر روز و پروردگار این ماه و هر ماه، بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا دیگر بار در بلایی که از آن نجاتم داده ای گرفتار مکن و مورد شماتت هیچ دشمن و حسودی قرار مده و تا زنده ام، هیچ وقت و به قدر چشم بر هم زدنی مرا به خود وامگذار. ستمم به قدرت تو پناه آورده و گناهم به آمرزش تو پناه جسته و فقرم دست به دامن بی نیازی تو شده و بیمم به امان تو پناه آورده و چهره فرسوده و فناپذیرم به ذات جاوید و باقی تو پناه جسته که نه فنا پذیرد و نه فرسودگی. ای که قبل از هر چیز موجود بوده ای و بعد از هر چیزی نیز موجود خواهی بود. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا از شر هر چه خلق نمودی و آفریدی و پدید آوردی و هر چه تو آفریدگار آن هستی در پناه گیر و از مکر و حیله مکرانگیزان و حسادت حسودان باز دار، ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود خدا بر سرورمان محمد و جملگی خاندان او باد. خدایا از تو خواهم همچون خواستن فردی گنهکار که به کرده خویش اعتراف می کند و گناهان و نافرمانی ها او را به ورطه نابودی کشانده و به تو مشتاق گشته است. از این گناهان رهایی بخشی جز تو نیافته و هیچ کس جز تو ندارم و فریادرسی مهرورزتر از تو و تکیه گاهی ندارم که بشود بر او تکیه کرد و تویی که نعمت ها و بخشش و کرم خویش را باز گرداندی، پیش از آن که استحقاق آن را پیدا کنم و با فضل و کرم خویش آن را درخور نالایقانش ساختی. نه جلوگیری به تو زیان رساند و نه بخششی تو را [از بخششی دیگر] باز دارد و نه درخواستی وسعتت را دور گرداند، بلکه از روی بخشش و لطف، به بندگانت بسیار روزی دادی و روزی همگی خلایقت را مقدر ساختی. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با من چنان کن - پروردگارا - که خود شایسته آنی و آنچه را که من شایسته آن هستم با من مکن که تو سزاوار بخشش و آمرزش هستی.

خدایا بیان از رسیدن به مدح تو قاصر گشته و زبان از بیان ستودگیهایت عاجز است و اگرچه گناهان مرا احاطه کرده بود، چون آهنگ تو را کردم به من لطف فرمودی و تویی مهربان ترین مهربانان و پرنعمت ترین روزی بخشان

ص: 301

و قال سلمان الفارسی رحمه الله راهیاد(1) روز اسم الملک الموکل بالقضاء بین الخلق و روی اسم الملک الموکل بالسماوات.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ رَبَّ هَذَا الشَّهْرِ وَ کُلِّ شَهْرٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُعِدْنِی فِی سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِی مِنْهُ وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً أَبَداً وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی أَصْبَحَ ظُلْمِی مُسْتَجِیراً بِقُوَّتِکَ وَ أَصْبَحَ ذَنْبِی مُسْتَجِیراً بِمَغْفِرَتِکَ وَ أَصْبَحَ فَقْرِی مُسْتَجِیراً بِغِنَاکَ وَ أَصْبَحَ خَوْفِی مُسْتَجِیراً بِأَمْنِکَ وَ أَصْبَحَ وَجْهِیَ الْبَالِی الْفَانِی مُسْتَجِیراً بِوَجْهِکَ الدَّائِمِ الْبَاقِی الَّذِی لَا یَفْنَی وَ لَا یَبْلَی یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ کَائِناً بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی مِنْ شَرِّ کُلِّ مَا خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ مَا أَنْتَ خَالِقُهُ وَ اصْرِفْ عَنِّی مَکْرَ الْمَاکِرِینَ وَ حَسَدَ الْحَاسِدِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مُعْتَرِفٍ مُذْنِبٍ أَوْبَقَتْهُ ذُنُوبُهُ وَ مَعَاصِیهِ وَ أَصْبَی إِلَیْکَ فَلَیْسَ لِی مِنْهُ مُجِیرٌ سِوَاکَ وَ لَا أَحَدٌ غَیْرَکَ وَ لَا مُغِیثٌ أَرْأَفَ مِنْکَ وَ لَا مُعْتَمَدٌ یُعْتَمَدُ عَلَیْهِ غَیْرُکَ وَ أَنْتَ الَّذِی عُدْتَ بِالنِّعَمِ وَ الْکَرَمِ وَ التَّکَرُّمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا وَ آهِلُهَا بِتَطَوُّلِکَ عَلَی غَیْرِ مُسْتَأْهِلِهَا وَ لَا یَضُرُّکَ مَنْعٌ وَ لَا حَالَکَ عَطَاءٌ وَ لَا أَبْعَدَ سَعَتَکَ سُؤَالٌ بَلْ أَدْرَرْتَ أَرْزَاقَ عِبَادِکَ وَ قَدَّرْتَ أَرْزَاقَ الْخَلَائِقِ جَمِیعِهِمْ تَطَوُّلًا مِنْکَ عَلَیْهِمْ وَ تَفَضُّلًا فَصَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی یَا رَبِّ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ الْعَفْوِ وَ الْمَغْفِرَةِ اللَّهُمَّ کَلَّتِ الْعِبَارَةُ عَنْ بُلُوغِ مَدْحِکَ وَ هَفَا اللِّسَانُ عَنْ نَشْرِ مَحَامِدِکَ وَ تَفَضَّلْتَ عَلَیَّ بِقَصْدِی إِلَیْکَ وَ إِنْ أَحَاطَتْ بِیَ الذُّنُوبُ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ أَنْعَمُ الرَّازِقِینَ

ص: 301


1- 1. قد مرّ أنّه رامیاد روز.

و بهترین آفرینندگان و بخشنده ترین سخاوتمندان، آغاز و انجام و ظاهر و باطن، و تو بزرگوارتر و گرامی تر از آنی که کسی را که به تو امید بسته و آرزومند توست [ناامید] بازگردانی و تو را ستایش ای سزاوار ستایش.

خدایا از تو خواهم به آن نامی که امور و اندازه ها را به وسیله آن مقدر فرمایی و به عزت پس از تدبیرت، که بر محمد و خاندان او درود فرستی و میان من و آنچه مرا از تو دور می سازد فاصله اندازی. ای مهربان، ای عطابخش، مرا در زمره کسانی که دوست داری دریاب و بخشش و آمرزش خویش را بر من واجب گردان که به خاطر آن و با مهر و خشنودی و بخشش خویش - خدایا - کسی را که دنباله رو پرتگاه های نابودی است در بهشت خویش ساکن گرداندی و من بنده توام، پس مرا نجات ده و مرا در مسیر فرمانبرداری خویش قرار ده و از سرکشی و نافرمانیت بازم دار که صداها با زبان های مختلف به سوی تو بلند شده و برای پاک کردن گناهان و پوشاندن عیب ها به تو امید بسته اند. خدایا سلامت و اتمام سلامت را از تو خواستارم. خدایا از تو هدایت خواهم پس هدایتم فرما و به تو چنگ می زنم پس نگاهم دار که به راستی تویی سزاوار ترس و سزاوار آمرزش. و شر هر صاحب شری را از من باز گردان و خیری برایم فراهم آور که جز تو کسی اختیار آن را ندارد و [ادای] حقوق واجبه پدران و مادران و برادران و خواهران را که بر گردن من است، تو بر عهده گیر. ای صاحب برکت ها و آرزوها و نیازها، مرا و مردان و زنان با ایمان را بیامرز که به راستی تو صاحب نیکی ها هستی و به کسی که تو را بخواند نزدیکی و هر که تو را بخواند و صدا زند اجابتش کنی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و سلام و صلوات بر محمد پسر عبدالله، خاتم پیامبران، به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خدایا تو بزرگی و بزرگ تر از همه چیز هستی. خدایا به تو پناه آرم از کسی که بین من و تو فاصله کند. خدایا مرا از خیر آنچه به من ارزانی داشتی محروم نگردان و بدانچه بازم داشته ای شیفته مدار. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که به بندگانت می بخشی؛ از خانواده و دارایی و ایمان و امانت و فرزند سودمندی که نه گمراه شود و نه کسی را گمراه کند و فرزند بیزیانی که موجب زیان نباشد. خدایا من به تو محتاج هستم و از تو هراسانم و به تو پناه میبرم. خدایا نامم را مبدل مساز و پیکرم را دگرگون مکن و بلایم را بیش از حد دشوار مگردان. خدایا به تو پناه می برم از ثروتی که باعث سرکشی گردد یا هوسی که به نابودیم بکشاند یا کرداری که خوارم گرداند. خدایا گناهانم را بیامرز و توبه ام را بپذیر و دلیلم را آشکار ساز و عیبم را بپوشان و از خلافم درگذر و محمد و خاندان برگزیده او و پیامبران

ص: 302

وَ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ وَ أَجْوَدُ الْأَجْوَدَیْنِ- الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ أَنْتَ أَجَلُّ وَ أَعَزُّ مِنْ أَنْ تَرُدَّ مَنْ أَمَّلَکَ (1) وَ رَجَاکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ یَا أَهْلَ الْحَمْدِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالاسْمِ الَّذِی تَقْضِی بِهِ الْأُمُورَ وَ الْمَقَادِیرَ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی تَلِی التَّدْبِیرَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَحُولَ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَا یُبَعِّدُنِی مِنْکَ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ أَدْرِکْنِی فِیمَنْ أَحْبَبْتَ وَ أَوْجِبْ لِی عَفْوَکَ وَ غُفْرَانَکَ وَ أَسْکَنْتَ لَهُ جَنَّتَکَ بِرَأْفَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ وَ امْتِنَانِکَ إِلَهِی مَنْ یُتَابِعِ الْمَهَالِکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ فَأَنْقِذْنِی وَ إِلَی طَاعَتِکَ فَخُذْ بِی وَ عَنْ طُغْیَانِکَ وَ مَعَاصِیکَ فَرُدَّنِی فَقَدْ عَجَّتِ الْأَصْوَاتُ إِلَیْکَ بِصُنُوفِ اللُّغَاتِ یَرْتَجِی مَحْوَ الذُّنُوبِ وَ سَتْرَ الْعُیُوبِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ وَ أَسْأَلُکَ تَمَامَ الْعَافِیَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَهْدِیکَ فَاهْدِنِی وَ أَعْتَصِمُ بِکَ فَاعْصِمْنِی إِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ وَ اصْرِفْ عَنِّی شَرَّ کُلِّ ذِی شَرٍّ وَ اجْلِبْ لِی خَیْراً لَا یَمْلِکُهُ سِوَاکَ وَ احْمِلْ عَنِّی مَغْرَمَاتِ الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ یَا وَلِیَّ الْبَرَکَاتِ وَ الرَّغَائِبِ وَ الْحَاجَاتِ اغْفِرْ لِی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ إِنَّکَ وَلِیُّ الْحَسَنَاتِ قَرِیبٌ مِمَّنْ دَعَاکَ مُجِیبٌ لِمَنْ سَأَلَکَ وَ نَادَاکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ أَنْتَ الْکَبِیرُ الْأَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِمَّنْ یَحُولُ دُونَکَ اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنِی خَیْرَ مَا أَعْطَیْتَنِی وَ لَا تَفْتِنِّی بِمَا مَنَعْتَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا تُعْطِی عِبَادَکَ مِنَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْإِیمَانِ وَ الْأَمَانَةِ وَ الْوَلَدِ النَّافِعِ غَیْرِ الضَّالِّ وَ لَا الْمُضِلِّ وَ غَیْرَ الضَّارِّ وَ لَا الْمُضِرِّ اللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَ إِنِّی مِنْکَ خَائِفٌ وَ بِکَ مُسْتَجِیرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلِ اسْمِی وَ لَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَ لَا تُجْهِدْ بَلَائِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ غِنًی مُطْغٍ أَوْ هَوًی مُرْدٍ أَوْ عَمَلٍ مُخْزٍ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی وَ أَظْهِرْ حُجَّتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ اغْفِرْ جُرْمِی وَ اجْعَلْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَیْنَ أَوْلِیَائِی وَ الْأَنْبِیَاءَ

ص: 302


1- 1. من سألک خ ل.

برگزیده را دوستان من قرار ده که برایم آمرزش خواهند.

خدایا به تو پناه جویم از این که سخنی بگویم که ظاهر آن فرمانبردای تو باشد، ولی پنهانی یا آشکارا بدان تظاهر کنم، یا به وسیله آن غیر از خشنودی ذات تو را بخواهم. خدایا به تو پناه می جویم از این که دیگری به آنچه به من داده ای خوشبخت تر از من باشد. خدایا به تو پناه می جویم از شر شیطان و از شر سلطان و از شر آنچه قلم ها بدان جاری می شوند. خدایا از تو کرداری نیک و زندگی برقرار و روزی فراوان می خواهم. خدایا گناهان را ثبت کرده ای و بر اسرار آگاهی و میان ما و دل ها حائل گشته ای و قلب ها رو به سوی تو کرده و خالص گشته اند و راز نزد تو آشکار است. فرمان تو به هر چه اراده فرمایی همان است که بدان بگویی: باش؛ پس [بی درنگ] موجود می شود.

خدایا به حق رحمتت از تو می خواهم که هر یک از اعضایم را تحت فرمانبرداری خویش درآوری تا بر اساس آن عمل کنم و هیچ گاه اعضایم را از اطاعت خود بیرون نکن. خدایا از تو خواهم تا به مهر و رحمتت معصیت خویش را از تمام اعضایم بیرون آوری تا دست از آن معصیت کشم و پس از آن دیگر هیچ وقت آن را به پیکرم بازنگردانی. خدایا تو درگذرنده ای و گذشت را دوست داری؛ پس از من درگذر. خدایا تو زمانی بودی که چیز محسوسی وجود نداشت و آخر هم خواهی بود. تو زنده پاینده ای، چشم ها به خواب اندر شوند و ستارگان فرو روند و ناپدید گردند ولی تو را نه خواب گیرد و نه چرت. بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و حزن و اندوه مرا برطرف گردان. خدایا در هر کاری که نگران آن هستم، فرج و گشایشی برایم قرار ده و امید خویش را در قلبم ثابت و استوار گردان تا بدان مرا از امید به خلق و غیر خودت بی نیاز کنی و تا آنکه تنها به تو اعتماد کنم.

خدایا مرا در غفلت و فراموشی وامگذار و مرا در زمره بی خبران ثبت مکن. خدایا به تو پناه میبرم از این که بندگانت را گمراه کنم و در اجابتت دچار تردید گردم. خدایا من گناهانی دارم که کتابت آن ها را برشمرده و علم تو به آن احاطه دارد و دید من بدان نفوذ یافته و دقیقاً از آن آگاهی و فرشتگانت آن را ثبت کرده اند و من خطاپیشه گنهکاری هستم و تو پروردگار آمرزنده و نیکوپیشه ای. با توبه و بازگشت به سوی تو مشتاق شده ام و در مورد گناهان گذشته ام خواهان گذشت تو هستم، پس مرا بیامرز و از گناهان گذشته ام درگذر که تویی توبه پذیر مهربان. خدایا در دنیا و آخرت کسی را که به من رحم و مروت ندارد و کسی را که تو از او به رحم و شفقت نسبت به من سزاوارتری بر من مسلط مکن. خدایا چنان نباشد که کارهای پنهانی و عیوب و زشتی های مرا که به بزرگواری خود پوشیده ای، مجازات آن ها را از روی مکر خویش و برای امتحان تدریجی به تأخیر اندازی تا در روز قیامت مرا به آن کارها مؤاخذه کنی و در ملأ عام رسوایم سازی. در هر دو سرا از گناهان من درگذر، ای پروردگار من! که به راستی تویی بسیار آمرزنده مهربان.

ص: 303

الْمُصْطَفَیْنَ یَسْتَغْفِرُونَ لِی.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَقُولَ قَوْلًا هُوَ مِنْ طَاعَتِکَ أُرَائِی بِهِ سِرّاً أَوْ جِهَاراً أَوْ أُرِیدُ بِهِ سِوَی وَجْهِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَکُونَ غَیْرِی أَسْعَدَ بِمَا آتَیْتَنِی بِهِ مِنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ وَ شَرِّ السُّلْطَانِ وَ مَا تَجْرِی بِهِ الْأَقْلَامُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَمَلًا بَارّاً وَ عَیْشاً قَارّاً وَ رِزْقاً دَارّاً اللَّهُمَّ کَتَبْتَ الْآثَامَ وَ اطَّلَعْتَ عَلَی السَّرَائِرِ وَ حُلْتَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ الْقُلُوبِ فَالْقُلُوبُ إِلَیْکَ مَفْضِیَّةٌ مَصْفِیَّةٌ وَ السِّرُّ عِنْدَکَ عَلَانِیَةٌ وَ إِنَّمَا أَمْرُکَ إِذَا أَرَدْتَ شَیْئاً أَنْ تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ أَنْ تُدْخِلَ طَاعَتَکَ فِی کُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضَائِی لِأَعْمَلَ بِهَا ثُمَّ لَا تُخْرِجَهَا مِنِّی أَبَداً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ أَنْ تُخْرِجَ مَعْصِیَتَکَ مِنْ کُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضَائِی بِرَحْمَتِکَ لِأَنْتَهِیَ عَنْهَا ثُمَّ لَا تُعِیدَهَا إِلَیَّ أَبَداً اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی اللَّهُمَّ کُنْتَ إِذْ لَا شَیْ ءَ مَحْسُوساً وَ تَکُونُ أَخِیراً أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَغُورُ النُّجُومُ وَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی غَمِّی وَ هَمِّی اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی کُلِّ أَمْرٍ یُهِمُّنِی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ثَبِّتْ رَجَاکَ فِی قَلْبِی یَصُدَّنِی حَتَّی تُغْنِیَنِی بِهِ عَنْ رَجَاءِ الْمَخْلُوقِینَ وَ رَجَاءِ مَنْ سِوَاکَ وَ حَتَّی لَا یَکُونَ ثِقَتِی إِلَّا بِکَ اللَّهُمَّ لَا تَرُدَّنِی فِی غَمْرَةٍ سَاهِیَةٍ وَ لَا تَکْتُبْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أُضِلَّ عِبَادَکَ وَ أَسْتَرِیبَ إِجَابَتَکَ اللَّهُمَّ إِنَّ لِی ذُنُوباً قَدْ أَحْصَاهَا کِتَابُکَ وَ أَحَاطَ بِهَا عِلْمُکَ وَ نَفَّذَهَا بَصَرِی وَ لَطُفَ بِهَا خُبْرُکَ وَ کَتَبَتْهَا مَلَائِکَتُکَ أَنَا الْخَاطِئُ الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ الرَّبُّ الْغَفُورُ الْمُحْسِنُ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی التَّوْبَةِ وَ الْإِنَابَةِ وَ أَسْتَقِیلُکَ فِیمَا سَلَفَ مِنِّی فَاغْفِرْ لِی وَ اعْفُ عَنِّی مَا سَلَفَ- إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ اللَّهُمَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَنْ لَمْ یَخْلُقْنِی وَ مَنْ لَا یَرْحَمْنِی وَ مَنْ أَنْتَ أَوْلَی بِرَحْمَتِی مِنْهُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَجْعَلْ مَا سَتَرْتَ عَلَیَّ مِنْ فِعْلِ الْعُیُوبِ وَ الْعَوْرَاتِ وَ أَخَّرْتَ مِنْ تِلْکَ الْعُقُوبَاتِ مَکْراً مِنْکَ وَ اسْتِدْرَاجاً لِتَأْخُذَنِی بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ تَفْضَحَنِی بِذَلِکَ عَلَی رُءُوسِ الْخَلَائِقِ وَ اعْفُ عَنِّی فِی الدَّارَیْنِ کِلْتَیْهِمَا یَا رَبِّ فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.

ص: 303

خداوندا! اگر من شایسته رسیدن به رحمت تو نیستم، رحمت تو سزاوار آن است که شامل حال من گردد و مرا فرا گیرد؛ چرا که رحمت تو همه چیز را فرا گرفته است و من نیز یکی از این چیزها هستم، پس رحمتت باید مرا دربرگیرد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا اگر هم این رحمتت را مخصوص آن بندگانی گردانده ای که از فرامینت پیروی کرده اند و بر اساس خلقت و آفرینش خود عمل کرده اند، یقیناً آن ها نیز جز به تو و توفیقی که تو به آن ها ارزانی داشته ای بدان دست نیابند، در صورتی که لطف و رحمت تو پیش از فرمانبرداریت شامل حال آن ها گردیده است، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا! ای سرور و مولای من و ای معبودم و ای مأمن و پناهگاه من و ای ذخیره و ای توان من و ای جبران کننده [شکست هایم] و ای آفریننده و روزی رسانم و ای گنجینه من، مرا نیز بدانچه مخصوص آنان گرداندی مخصوص گردان و از توفیقی که به آنان عنایت فرمودی به من عنایت فرما و چنانچه به آنان رحم فرموده ای، مرا نیز مورد رحم و مهربانی جامعه کامله فراگیر خویش قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان! ای آن که او را سرگرم نکند شنیدن دعایی از دعایی دیگر، ای کسی که زیادی درخواست کنندگان او را به اشتباه نیندازد و ای کسی که پافشاری اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد، مزه خوشایند گذشت و شیرینی آمرزش و درخواست یاد و رحمت خویش را به من بچشان .

خدایا به خاطر تمام گناهانی که به درگاهت توبه کردم ولی توبه شکستم از تو طلب بخشایش دارم، و از تو آمرزش خواهم به خاطر قولی که به تو دادم سپس آن را زیر پا گذاشتم، و از تو آمرزش خواهم برای هر کاری که به آن خشنودی تو را اراده کردم ولی اغراض دیگری به غیر از تو بدان مخلوط گشت. و از تو آمرزش خواهم برای نعمت هایی که به من ارزانی داشتی و من بدان نعمت [به جای فرمانبرداریت] بر نافرمانیت نیرو یافتم. از تو آمرزش خواهم به خاطر آنچه نزد تو حرام بوده و من آن را انجام دادم و تو آن را ثبت کردی و هوای نفس به بهانه پذیرفته شدن اجازه، مرا به آن فرا خواند. از تو آمرزش خواهم برای گناهانی که جز تو کسی از آن آگاه نیست و تنها بردباری و گذشت توست که می تواند آن را فرا گیرد، و از تو آمرزش خواهم برای هر سوگندی که در گذشته یاد کردم و آن را در محضر تو شکستم ای باشکوه ارجمند!

ای که خود را به من شناساندی، به غیر از خودت سرگرمم نساز و هر چه را از آن جز توست، از چشم ما بینداز و مرا به غیر خودت وامگذار و مرا از هر مخلوقی بی نیاز گردان، ای مهربان ترین مهربانان!

دعای پایان روز

خدایا ای پروردگار این روز و هر روز و این شب و هر شب، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و دینم را اصلاح گردان که موجب پاکی عملم است و دنیایم را اصلاح گردان که زندگی­ام را در آن می گذرانم و آخرتم را اصلاح فرما که بازگشتم به سوی آن است و زندگی­ام را برای هر کار خیری طولانی گردان و مرگم را راحتی از هر بدی قرار ده. خدایا ای روزی رسان فقیران و ای مهرورز نسبت به بیچارگان و ای اجابتگر دعای درماندگان و ای صاحب نیروی استوار و ای پروردگار جهانیان و معبود پیامبران، مرا در رحمت خویش داخل گردان و از فضل و بخشش خویش روزیم فرما. ای کسی که تمام بندگانش را کفایت می کند ولی هیچ

ص: 304

اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی لِأَنَّهَا وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ إِنْ کُنْتَ خَصَصْتَ بِذَلِکَ عِبَاداً أَطَاعُوکَ فِیمَا أَمَرْتَهُمْ بِهِ وَ عَمِلُوا فِیمَا خَلَقْتَهُمْ لَهُ فَإِنَّهُمْ لَنْ یَنَالُوا ذَلِکَ إِلَّا بِکَ وَ لَا یُوَفِّقُهُمْ إِلَّا أَنْتَ کَانَتْ رَحْمَتُکَ إِیَّاهُمْ قَبْلَ طَاعَتِهِمْ لَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ فَخُصَّنِی یَا سَیِّدِی وَ یَا مَوْلَایَ وَ یَا إِلَهِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا حِرْزِی وَ یَا ذُخْرِی وَ یَا قُوَّتِی وَ یَا جَابِرِی وَ یَا خَالِقِی وَ یَا رَازِقِی وَ یَا کَنْزِی بِمَا خَصَصْتَهُمْ بِهِ وَ وَفِّقْنِی لِمَا وَفَّقْتَهُمْ لَهُ وَ ارْحَمْنِی کَمَا رَحِمْتَهُمْ رَحْمَةً لَامَّةً تَامَّةً عَامَّةً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یَا مَنْ لَا یُغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَةَ مَغْفِرَتِکَ وَ طَلَبَ ذِکْرِکَ وَ رَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا وَعَدْتُکَ مِنْ نَفْسِی ثُمَّ أَخْلَفْتُکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ أَمْرٍ أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ فَخَالَطَنِی فِیهِ مَا لَیْسَ لَکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِلنِّعَمِ الَّتِی أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ فَتَقَوَّیْتُ بِهَا عَلَی مَعْصِیَتِکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا دَعَانِی إِلَیْهِ الْهَوَی مِنْ قَبُولِ الرُّخَصِ فِیمَا أَتَیْتُهُ وَ أَثْبَتَّهُ عَلَیَّ مِمَّا هُوَ عِنْدَکَ حَرَامٌ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِلذُّنُوبِ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَسَعُهَا إِلَّا حِلْمُکَ وَ عَفْوُکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ یَمِینٍ سَبَقَتْ مِنِّی حَنِثْتُ فِیهَا عِنْدَکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا مَنْ عَرَّفَنِی نَفْسَهُ لَا تَشْغَلْنِی بِغَیْرِکَ وَ أَسْقِطْ عَنَّا مَا کَانَ لِغَیْرِکَ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی سِوَاکَ وَ أَغْنِنِی عَنْ کُلِّ مَخْلُوقٍ غَیْرِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَصْلِحْ لِی دِینِیَ الَّذِی هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِی وَ أَصْلِحْ لِی دُنْیَایَ الَّتِی مِنْهَا مَعِیشَتِی وَ أَصْلِحْ لِی آخِرَتِیَ الَّتِی إِلَیْهَا مُنْقَلَبِی وَ اجْعَلِ الْحَیَاةَ زِیَادَةً لِی مِنْ کُلِّ خَیْرٍ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ اللَّهُمَّ یَا رَازِقَ الْمُقِلِّینَ وَ یَا رَاحِمَ الْمَسَاکِینِ وَ یَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ یَا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَ وَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ إِلَهَ النَّبِیِّینَ أَدْخِلْنِی فِی رَحْمَتِکَ وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا مَنْ یَکْفِی مِنْ خَلْقِهِ کُلِّهِمْ أَجْمَعِینَ وَ لَا

ص: 304

کس او را کفایت نکند، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در امر دنیا و آخرت مرا کفایت کن و شر آن دو را از من دفع گردان و حاجاتم را برآورده کن و به من رحم کن که به راستی تو بر هر چیز توانایی .

روز بیست و نهم

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: این روز روزی برگزیده و برای هر حاجتی و نیز برای خون گرفتن مناسب است. برای سایر امور و خواسته ها و کارها، روزی خوش یمن است. در این روز خداوند تعالی بر زمین مقدس خویش برکت بخشید و برای مهاجرت و خرید برده و چهارپا و دیدار با برادران و دوستان و کار نیک و حرکت مناسب، و قرض و پیش خرید و قسم در آن مکروه است و هر که در این روز به مسافرت رود مال بسیاری به دست آورد، به جز نویسنده که او را ناپسند آید و خواب این روز راست است، ولی آن را تعریف نکنند مگر یک روز بعد و هر که در این روز بیمار گردد بمیرد و هر که بگریزد پیدا شود. در این روز کسی را قسم نده و از کسی چیزی نگیر و به دیدار سلطان برو و هیچ آزاد و برده ای را در این روز نزن. هر که را در این روز گمگشته­ایی داشته باشد آنان را بیابد.

در روایتی آمده که هر که در این روز بیمار گردد بهبود یابد و هر که در این روز متولد شود شایسته و بردبار گردد و در روایتی دیگر گفته شده که این روز، روز متوسطی است، نه پسندیده و نه نکوهیده، در این روز از انتقال و جابجایی پرهیز می شود.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی خوب و نیک است و مهاجرت و سفر و حرکت در این روز خوب است و متولد این روز شجاع خواهد شد و برای هر خواسته ای و دیدار با برادران و دوستان و فرزندان(1) و کار خیر خوب است و خواب های این روز در همان روز تعبیر می شود.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: مار اسفند روز، نام فرشته گماشته بر وقت ها و زمان ها و خردها و گوش ها و چشم هاست و در روایت دیگری، گماشته بر دل ها.

دعای آغاز این روز خدایا ای پروردگار این روز جدید و هر روز و پروردگار این شب و هر شب، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و دینم را اصلاح فرما که به برکت آن تو را ملاقات کنم. تویی پروردگار من، معبودی جز تو نیست، اندازه های شب و روز در دست توست و اندازه های خورشید و ماه و بی نیازی

ص: 305


1- . همینطور است در کتاب آسمان و جهان ج 59 ص 88 به نقل از منبع.

یَکْفِی مِنْهُ أَحَدٌ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی أَمْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ اصْرِفْ عَنِّی شَرَّهُمَا وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی وَ ارْحَمْنِی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

الیوم التاسع و العشرون

قَالَ مَوْلَانَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مُخْتَارٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ وَ إِخْرَاجِ الدَّمِ وَ هُوَ یَوْمٌ سَعِیدٌ لِسَائِرِ الْأُمُورِ وَ الْحَوَائِجِ وَ الْأَعْمَالِ فِیهِ بَارَکَ اللَّهُ تَعَالَی عَلَی الْأَرْضِ الْمُقَدَّسَةِ وَ یَصْلُحُ لِلنُّقْلَةِ وَ شِرَاءِ الْعَبِیدِ وَ الْبَهَائِمِ وَ لِقَاءِ الْإِخْوَانِ وَ الْأَصْدِقَاءِ وَ فِعْلِ الْبِرِّ وَ الْحَرَکَةِ وَ یُکْرَهُ فِیهِ الدَّیْنُ وَ السَّلَفُ وَ الْأَیْمَانُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ یُصِیبُ مَالًا کَثِیراً إِلَّا مَنْ کَانَ کَاتِباً فَإِنَّهُ یُکْرَهُ لَهُ ذَلِکَ وَ الرُّؤْیَا فِیهِ صَادِقَةٌ وَ لَا یَقُصَّهَا إِلَّا بَعْدَ یَوْمٍ وَ الْمَرِیضُ فِیهِ یَمُوتُ وَ الْآبِقُ فِیهِ یُوجَدُ وَ لَا تَسْتَحْلِفْ فِیهِ أَحَداً وَ لَا تَأْخُذْ فِیهِ مِنْ أَحَدٍ

وَ ادْخُلْ فِیهِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ لَا تَضْرِبْ فِیهِ حُرّاً وَ لَا عَبْداً وَ مَنْ ضَلَّتْ لَهُ ضَالَّةٌ وَجَدَهَا وَ فِی رِوَایَةٍ مَنْ مَرِضَ فِیهِ یَبْرَأُ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ صَالِحاً حَلِیماً وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی إِنَّهُ مُتَوَسِّطٌ لَا مَحْمُودٌ وَ لَا مَذْمُومٌ تُجْتَنَبُ فِیهِ الْحَرَکَةُ.

و قالت الفرس إنه یوم جید صالح یحمد فیه النقلة و السفر و الحرکة و المولود فیه یکون شجاعا و هو صالح لکل حاجة و لقاء الإخوان و الأصدقاء و الأولاد(1) و فعل الخیر و الأحلام فیه تصح فی یومها.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه مار إسفند روز اسم الملک الموکل بالأوقات و الأزمان و العقول و الأسماع و الأبصار و فی روایة أخری الموکل بالأفئدة.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَصْلِحْ لِی دِینِیَ الَّذِی أَلْقَاکَ بِهِ أَنْتَ رَبِّی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْغِنَی

ص: 305


1- 1. و الاوداء، کذا فی کتاب السماء و العالم ج 59 ص 88 نقلا من المصدر.

و فقر در اختیار توست و مقادیر عزت و خواری به دست توست، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در دین و دنیا و آخرتم و در جسمم و خانواده و مالم به من برکت ده و در تمام آنچه روزیم کردی و نعمتم دادی، برکتم ده. خدایا شر بدکاران عرب و عجم را از من دفع کن و روزی فراخی نصیبم گردان و از آتش رهایی بخش. خدایا هر کدام از مخلوقاتت که سوء نیتی نسبت به من دارد، به واسطه تو شر او را از خود دفع می کنم، پس از روبرو و راست و چپ و از بالا و پایینش او را بگیر و نگذار که هیچ وقت از او بدی به من رسد، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا مرا از هر نوع بدی حفظ گردان و از هر گرفتاری رهایی ده و ستمگر بی رحم را بر من مسلط نفرما که به راستی تو بر هر چیز توانایی، ای مهربان ترین مهربانان!

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و سلام و صلوات بر بهترین پیامبران، محمد پیامبر و خاندان پاک و پاکیزه او باد و ستایش خدای را که به نیروی خویش شب و روز را آفرید و به قدرت خویش بین آن ها جدایی افکند و برای هر کدام از آن ها مرزی مشخص و زمانی معین و مشخص قرار داد و هر کدام از آن ها را در یکدیگر وارد کند تا آن را برای وقت غذا و پرورش بندگان اندازه گیری کند. و شب را برای آنان آفرید تا در آن از حرکات خسته کننده و از سختی رنج کشیدن آرام گیرند و آن را همچون لباسی قرار داد تا آسایش و خواب آن را بر تن کنند تا بدین ترتیب با استراحت، خستگی خود را بر طرف کنند و نیرو یابند و بدان به خوشی و لذت و خواسته خود دست یابند و روز را برای آن ها روشن آفرید تا از فضل او [روزی] بجویند و در طلب روزی او برآیند و در جستجوی آن چیزی در زمین او رها شوند که به وسیله آن به روزی زودهنگام دنیا و نعمت دیرهنگام آخرتشان دست یابند و امور آن ها را با تمام این ها اصلاح می گرداند و گزارش های مربوط به آن ها را رسیدگی می کند و می بیند که آن ها به وقت فرمانبرداری او و جایگاه های واجبات و موقعیت های احکام او چگونه هستند {تا کسانی را که بد کرده اند، به [سزای] آنچه انجام داده اند کیفر دهد و آنان را که نیکی کرده اند، به نیکی پاداش دهد.}(1)

ص: 306


1- . نجم / 31

وَ الْفَقْرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْعِزِّ وَ الذُّلِّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ فِی جَسَدِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ بَارِکْ لِی فِی جَمِیعِ مَا رَزَقْتَنِی وَ أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ اللَّهُمَّ ادْرَأْ عَنِّی فَسَقَةَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً وَاسِعاً وَ فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ مِنْ خَلْقِکَ فَإِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نَحْرِهِ فَخُذْ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یَصِلَ إِلَیَّ بِسُوءٍ أَبَداً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اسْتُرْنِی مِنْ کُلِ (1) سُوءٍ وَ حُطَّنِی مِنْ کُلِّ بَلِیَّةٍ وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیَّ جَبَّاراً لَا یَرْحَمُنِی- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَی أَفْضَلِ النَّبِیِّینَ- مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ بِقُوَّتِهِ وَ مَیَّزَ بَیْنَهُمَا بِقُدْرَتِهِ وَ جَعَلَ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا حَدّاً مَحْدُوداً وَ أَمَداً مَوْقُوتاً مَمْدُوداً یُولِجُ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا فِی صَاحِبِهِ وَ یُولِجُ صَاحِبُهُ فِیهِ بِتَقْدِیرٍ مِنْهُ لِلْعِبَادِ فِیمَا یَغْذُوهُمْ بِهِ وَ یُنْشِئُهُمْ عَلَیْهِ وَ خَلَقَ لَهُمُ اللَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ مِنْ حَرَکَاتِ التَّعَبِ وَ بَهَضَاتِ النَّصَبِ وَ جَعَلَهُ لِبَاساً لِیَلْبَسُوا مِنْ رَاحَتِهِ وَ مَنَامِهِ فَیَکُونَ ذَلِکَ لَهُمْ جَمَاماً(2)

وَ قُوَّةً وَ لِیَنَالُوا بِهِ لَذَّةً وَ شَهْوَةً وَ خَلَقَ لَهُمُ النَّهَارَ مُبْصِراً لِیَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لِیَتَسَبَّبُوا إِلَی رِزْقِهِ وَ یَسْرَحُوا فِی أَرْضِهِ طَلَباً لِمَا فِیهِ نَیْلُ الْعَاجِلِ مِنْ (3)

دُنْیَاهُمْ وَ دَرَکُ الْآجِلِ فِی أُخْرَاهُمْ بِکُلِّ ذَلِکَ یُصْلِحُ شَأْنَهُمْ وَ یَبْلُو أَخْبَارَهُمْ وَ یَنْظُرُ کَیْفَ هُمْ فِی أَوْقَاتِ طَاعَتِهِ وَ مَنَازِلِ فُرُوضِهِ وَ مَوَاقِعِ أَحْکَامِهِ- لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی.

ص: 306


1- 1. بکل سوء خ ل.
2- 2. الجمام: الاستراحة لرفع التعب و الکسل.
3- 3. فی دنیاهم خ ل.

خدایا تو را ستایش به خاطر این که سپیده صبح را بر ما شکافتی و ما را از روشنایی روز آن بهره مند ساختی و ما را به راه های به دست آوردن مواد خوراکی آگاه کردی و در آن ما را از حوادث زیان بار حفظ کردی و ما و جملگی اشیا در حالی صبح کردیم که همه موجودات عالم از آسمان و زمین و هر آنچه در هر یک از آن دو پراکنده است، از ساکن و متحرک آن، و مقیم و مسافر آن و هر چه در هوا بالا رود و در خاک پنهان است، همه از آن توست. ما صبح کردیم در حالی که در قبضه توییم و ملک و سلطنت تو ما را احاطه کرده و خواست و مشیتت ما را در برگرفته و از روی فرمان تو دخل و تصرف می کنیم و در عرصه تدبیر و چاره اندیشی تو در گردشیم. از امور جز آنچه مقدر فرموده ای و از خیر جز آنچه بخشیده ای، از آن ما نیست و این روزی تازه و جدید و بر ما گواهی آماده است؛ اگر نیکی کنیم با ستایش ما را وداع گوید و اگر بدی کنیم با نکوهش از ما جدا می شود.

خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مصاحبت نیکوی با او را به ما روزی کن و ما را از همراهی بد با او با ارتکاب اعمال زشت و انجام گناهان کوچک یا بزرگ محفوظ بدار و در این روز حسنات ما را فراوان گردان و ما را از گناهان پاک ساز و برای ما آنچه در میان این روز جا دارد، از ستایش و سپاسگزاری و پاداش و ذخیره آخرت و فضل و احسان، پر ساز.

خداوندا زحمت ما را بر فرشتگان کاتب اعمال آسان نما و برگه های نامه اعمال ما را از حسناتمان پر ساز و ما را با اعمال زشتمان به نزد آنان خوار مساز. خداوندا در هر ساعتی از ساعات این روز بهره ای از عبادتت و نصیبی از سپاسگزاریت و گواه راستینی از فرشتگانت برای ما قرار ده .

خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را از پیش رو و پشت سر و راست و چپ و از تمام اطرافمان محافظت فرما، آنچنان حفظی که نگهدارنده از معصیت تو و راهنمای به فرمانبرداری تو و به کاربرنده محبت تو باشد.

خداوندا بر محمد و خاندان او درود فرست و این روز را برترین روزی که سراغ داریم و مبارک ترین همدمی که با او همراهی کنیم و بهترین وقتی که در آن ماندگاریم قرار ده و ما را در میان خلق خود از خرسندترین افرادی که شب و روز بر آنان می گذرد، از سپاسگزارترین کسانی که از نعمت های خود به آنان بخشیده ای و قیام کننده ترین افراد به دستوراتی که مقرر کرده ای و خوددارترین آنان از آنچه که نهی فرموده و ترسانده ای قرار ده.

خداوندا تو را گواه می گیرم - و تو از نظر گواه بودن کافی هستی - و آسمان ها و زمین و جملگی فرشتگان و پیامبران و فرستادگانت و تمام مخلوقاتت را که در آن ها اسکان داده ای، در این روز و

ص: 307

اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا فَلَقْتَ لَنَا مِنَ الْإِصْبَاحِ وَ مَتَّعْتَنَا بِهِ مِنْ ضَوْءِ النَّهَارِ وَ بَصَّرْتَنَا بِهِ مِنْ مَطَالِبِ الْأَقْوَاتِ وَ وَقَیْتَنَا فِیهِ مِنْ طَوَارِقِ الْآفَاتِ أَصْبَحْنَا وَ أَصْبَحَتِ الْأَشْیَاءُ کُلُّهَا لَکَ بِجُمْلَتِهَا سَمَاؤُهَا وَ أَرْضُهَا وَ مَا بَثَّ فِی کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا سَاکِنُهُ وَ مُتَحَرِّکُهُ وَ مُقِیمُهُ وَ شَاخِصُهُ وَ مَا عَلَا فِی الْهَوَاءِ وَ بَطَنَ فِی الثَّرَی أَصْبَحْنَا اللَّهُمَّ فِی قَبْضَتِکَ (1) یَحْوِینَا مُلْکُکَ وَ سُلْطَانُکَ وَ تَضُمُّنَا مَشِیَّتُکَ وَ نَتَصَرَّفُ عَنْ أَمْرِکَ وَ نَتَقَلَّبُ فِی تَدْبِیرِکَ لَیْسَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ إِلَّا مَا قَضَیْتَ وَ لَا مِنَ الْخَیْرِ إِلَّا مَا أَعْطَیْتَ وَ هَذَا یَوْمٌ حَادِثٌ جَدِیدٌ وَ هُوَ عَلَیْنَا شَاهِدٌ عَتِیدٌ إِنْ أَحْسَنَّا وَدَّعَنَا بِحَمْدٍ وَ إِنْ أَسَأْنَا فَارَقَنَا بِذَمٍّ.

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنَا حُسْنَ مُصَاحَبَتِهِ وَ اعْصِمْنَا مِنْ سُوءِ مُفَارَقَتِهِ بِارْتِکَابِ جَرِیرَةٍ أَوِ اقْتِرَافِ کَبِیرَةٍ أَوْ صَغِیرَةٍ وَ أَجْزِلْ لَنَا فِیهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ أَخْلِنَا فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ امْلَأْ لَنَا مَا بَیْنَ طَرَفَیْهِ حَمْداً وَ شُکْراً وَ أَجْراً وَ ذُخْراً وَ فَضْلًا وَ إِحْسَاناً اللَّهُمَّ یَسِّرْ عَلَی الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ مَئُونَتَنَا وَ امْلَأْ لَنَا مِنْ حَسَنَاتِنَا صَحَائِفَنَا وَ لَا تُخْزِنَا عِنْدَهُمْ بِسُوءِ أَعْمَالِنَا اللَّهُمَّ اجْعَلْ لَنَا فِی کُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِهِ حَظّاً مِنْ عِبَادَتِکَ وَ نَصِیباً مِنْ شُکْرِکَ وَ شَاهِدَ صِدْقٍ مِنْ مَلَائِکَتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنَا مِنْ بَیْنِ أَیْدِینَا وَ مِنْ خَلْفِنَا وَ عَنْ أَیْمَانِنَا وَ عَنْ شَمَائِلِنَا وَ مِنْ جَمِیعِ نَوَاحِینَا حِفْظاً عَاصِماً مِنْ مَعْصِیَتِکَ هَادِیاً إِلَی طَاعَتِکَ مُسْتَعْمِلًا لِمَحَبَّتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْهُ أَفْضَلَ یَوْمٍ عَهِدْنَاهُ وَ أَیْمَنَ صَاحِبٍ صَحِبْنَاهُ وَ خَیْرَ وَقْتٍ ظَلِلْنَا فِیهِ وَ اجْعَلْنَا أَرْضَی مَنْ مَرَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ مِنْ جُمْلَةِ(2) خَلْقِکَ وَ أَشْکَرَ لِمَا أَبْلَیْتَ مِنْ نِعَمِکَ وَ أَقْوَمَ بِمَا شَرَعْتَ مِنْ شَرَائِعِکَ وَ أَوْبَقَهُ عَمَّا حَذَّرْتَ مِنْ نَهْیِکَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً وَ أُشْهِدُ سَمَاوَاتِکَ وَ أَرْضَکَ وَ جَمِیعَ مَنْ أَسْکَنْتَهُمَا مِنْ مَلَائِکَتِکَ وَ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ جَمِیعِ خَلْقِکَ إِنَّنِی أَشْهَدُ فِی یَوْمِی

ص: 307


1- 1. فی قبضتک و ملکک یحوینا سلطانک خ ل.
2- 2. جمیع خ ل.

هر روز گواه می گیرم که تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست، یکتایی و شریک و همتا و ضد و همدم و فرزند و وزیری نداری و برپا دارنده به عدل، عادل در داوری، دلسوز نسبت به بندگان، مهربان نسبت به خلق هستی و گواهی می دهیم که محمد صلی الله علیه و آله بنده و فرستاده و برگزیده از میان آفریدگان توست، بار رسالت خود را به دوش او نهادی و آن را ادا نمود و او را به خیر خواهی امتش دستور دادی و او نیز برای آنان خیرخواهی نمود. پس بهترین آن درودی را که بر هر کدام از آفریدگانت فرستاده ای بر محمد و خاندان او فرست و از جانب ما برترین و بیشترین و گرامی ترین و گسترده ترین و زیباترین پاداشی را که به هر کدام از پیامبرانت از سوی امت خود داده ای به او ببخش، که تویی مهربان و بخشنده عطاهای گران و آمرزنده گناهان بزرگ و تویی بزرگوار تر از هر بزرگوار. ای باشکوه ارجمند، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

معبودی نیست جز خدای بردبار بخشنده. معبودی نیست جز خدای بلند مرتبه بزرگ. منزه است پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار زمین های هفتگانه و هر چه در آن ها و میان آن هاست و پروردگار عرش بزرگ. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است و هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خدای والای بزرگوار. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و بر من لباس عافیت بپوشان تا زندگی بر من شیرین گردد و کارم را به خیر و آمرزش ختم کن تا گناهان به من زیان نرسانند و از پیشآمدهای ناگوار دنیا و غم و اندوه آخرت رهاییم بخش تا زمانی که به رحمت خویش مرا در بهشت وارد گردانی که تو حقیقتاً بر همه چیز توانایی.

خدایا تو نهان درونم را می دانی پس پوزشم را بپذیر. حاجتم را نیز می دانی پس خواسته ام را برآور. تو به راز دلم آگاهی پس گناهانم را بیامرز. خدایا تویی پروردگار و منم پروریده، تویی صاحب و منم زیردست، تویی باعزت و منم خوار، تویی زنده و منم مرده، مرا برای مرگ آفریدی؛ و تویی توانا و منم ناتوان، تویی بی نیاز و منم نیازمند، تویی باقی و منم فانی، تویی بخشنده و منم خواهان، تویی آمرزنده و منم گنهکار، تویی سرور و آقا و منم بنده و تویی دانا و منم نادان. با نادانی خود نافرمانی تو را کردم و از کم خردی مرتکب گناهان شدم و به خاطر نادانی، دنیا مرا سرگرم خود ساخته و از روی نادانی فریفته زیور آن گشتم و از یاد

ص: 308

هَذَا وَ فِی کُلِّ یَوْمٍ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ لَا نِدَّ لَکَ وَ لَا ضِدَّ لَکَ وَ لَا صَاحِبَةَ لَکَ وَ لَا وَلَدَ لَکَ وَ لَا وَزِیرَ لَکَ وَ إِنَّکَ قَائِمٌ بِالْقِسْطِ عَادِلٌ فِی الْحُکْمِ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ رَحِیمٌ بِالْخَلْقِ وَ نَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ خِیَرَتُکَ مِنْ خَلْقِکَ حَمَلْتَهُ رِسَالاتِکَ فَأَدَّاهَا وَ أَمَرْتَهُ بِالنُّصْحِ لِأُمَّتِهِ فَنَصَحَ لَهَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَنِلْهُ (1)

عَنَّا أَفْضَلَ وَ أَجْزَلَ وَ أَکْرَمَ وَ أَنْمَی وَ أَجْمَلَ مَا أَنَلْتَهُ (2)

أَحَداً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ عَنْ أُمَّتِهِ إِنَّکَ أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بِالْجَزِیلِ الْغَافِرُ لِلْعَظِیمِ وَ أَنْتَ أَکْرَمُ مِنْ کُلِّ کَرِیمٍ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَلْبِسْنِی الْعَافِیَةَ حَتَّی تَهْنِئَنِی الْمَعِیشَةُ وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ وَ بِالْمَغْفِرَةِ حَتَّی لَا یَضُرَّنِی مَعَهَا الذُّنُوبُ وَ اکْفِنِی بِهِمْ نَوَائِبَ الدُّنْیَا وَ هُمُومَ الْآخِرَةِ حَتَّی تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ أَنْتَ تَعْلَمُ سَرِیرَتِی فَاقْبَلْ مَعْذِرَتِی وَ تَعْلَمُ حَاجَتِی فَأَعْطِنِی مَسْأَلَتِی وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی اللَّهُمَّ وَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْعَبْدُ الْمَرْبُوبُ وَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ وَ أَنْتَ الْحَیُّ وَ أَنَا الْمَیِّتُ خَلَقْتَنِی لِلْمَوْتِ وَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ وَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ وَ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی وَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ أَنْتَ السَّیِّدُ الْمَوْلَی وَ أَنَا الْعَبْدُ وَ أَنْتَ الْعَالِمُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ عَصَیْتُکَ بِجَهْلِی وَ ارْتَکَبْتُ الذُّنُوبَ بِجَهْلِی لِفَسَادِ عَقْلِی وَ أَلْهَتْنِی الدُّنْیَا لِسُوءِ عَمَلِی وَ اغْتَرَرْتُ بِزِینَتِهَا بِجَهْلِی

ص: 308


1- 1. و أبله خ.
2- 2. أبلیته خ ل.

تو غافل شدم و تو مهربان ترین مهربانانی و از خود من نسبت به من مهربان تری و بیش از خودم به من نظر و لطف داری، پس مرا از نفس خودم مراقبت کن و مرا بیامرز و به من رحم کن و از آنچه می دانی درگذر.

خدایا روزیم را فراخ گردان و عمرم را طولانی کن و گناهانم را بیامرز و مرا از کسانی قرار ده که از آن ها برای دین خویش یاری می جویی و دیگری را جایگزین من نکن، ای مهربان، ای عطابخش، ای زنده، ای پاینده. دلم را تنها به یاد خود مشغول گردان و لباس عافیتت را بر من بپوشان. معبودی جز تو نیست، خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و هر چه بر آن سایه افکنده اند و آنچه در آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه بر خود دارند و پروردگار دریاها و آنچه در ژرفنای آن هاست و پروردگار کوه های استوار و آنچه در اطراف آن هاست. تویی پروردگار هر چیز و وارث آن و آفریدگار هر چیز و فانی کننده آن و دانای به هر چیز و چیره بر هر چیز که دانشت همه چیز را فرا گرفته است و روزی رسان به هر چیز. از تو خواهم به قدرتت بر همه چیز که بر محمد و خاندان او درود فرستی و دعایم را مستجاب گردانی. به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!

خداوندا! ای پروردگار آسمان های هفتگانه و آنچه در آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار جملگی فرشتگان و پروردگار محمد، خاتم جمله پیامبران و فرستادگان! بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا از خدمتگزاری بندگان خویش بی نیاز گردان و در شب و روز مرا تنها به عبادت خویش مشغول کن و کفایت و قناعت پیشگی و یقین راستین را در توکل بر خود روزیم گردان.

خدایا از تو خواهم به حق اسمت که آسمان های هفتگانه و هر چه در آن ها و هر چه میان آن هاست، همه بدان استوار است و زندگان را بدان روزی دهی و وزن کوه ها و پیمانه دریاها و شماره شن ها را بدان برشمری و مردگان را بدان زنده کنی و زندگان را بدان بمیرانی و انسان خوار را بدان عزیز گردانی و عزیز را بدان خوار کنی و هر چه خواهی بدان انجام دهی و بدان به چیزی بگویی باش و می شود و چون خواستاری بدان از تو چیزی خواهد، خواسته اش را بدو دهی؛ از تو خواهم به حق اسم اعظم اعظمت که چون خواستاران بدان از تو چیزی بخواهند خواسته شان را بدانها دهی و چون دعاگویان بدان نام به درگاهت دعا کنند اجابتشان گردانی و چون پناه جویان بدان به تو پناه آورند در پناهشان گیری و چون درماندگان تو را بدان خوانند نجاتشان دهی و چون شفاعت کنندگان به وسیله آن به درگاهت شفاعت آورند شفاعتشان را بپذیری و چون فریادخواهان بدان از تو فریاد خواهند به فریادشان رسی و چون فراریان بدان نام تو را صدا کنند صدایشان را بشنوی و یاریشان کنی و چون توبه کنندگان بدان به درگاهت روی کنند توبه شان را بپذیری.

ص: 309

وَ سَهَوْتُ عَنْ ذِکْرِکَ فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ أَنْتَ أَرْحَمُ لِی مِنْ نَفْسِی وَ أَرْحَمُ بِی مِنِّی بِنَفْسِی وَ أَنْتَ أَنْظَرُ لِی مِنِّی لِنَفْسِی فَانْظُرْ لِی مِنْهَا فَاغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ اللَّهُمَّ وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ فَرِّغْ قَلْبِی لِذِکْرِکَ وَ أَلْبِسْنِی عَافِیَتَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا أَظَلَّتْ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا أَقَلَّتْ وَ رَبَّ الْبِحَارِ وَ مَا فِی قَعْرِهَا وَ رَبَّ الْجِبَالِ الرَّوَاسِی وَ مَا فِی أَقْطَارِهَا أَنْتَ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وَارِثُهُ وَ خَالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مُفْنِیهِ وَ الْعَالِمُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْقَاهِرُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْمُحِیطُ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ الرَّازِقُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ أَجْمَعِینَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ أَجْمَعِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَغْنِنِی عَنْ خِدْمَةِ عِبَادِکَ وَ فَرِّغْنِی لِعِبَادَتِکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ ارْزُقْنِی الْکِفَایَةَ وَ الْقُنُوعَ وَ صِدْقَ الْیَقِینِ فِی التَّوَکُّلِ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَقُومُ بِهِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ وَزْنَ الْجِبَالِ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ کَیْلَ الْبِحَارِ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ بِهِ أَمَتَّ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ بِهِ تُعِزُّ الذَّلِیلَ وَ بِهِ تُذِلُّ الْعَزِیزَ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ وَ إِذَا سَأَلَکَ بِهِ سَائِلٌ أَعْطَیْتَهُ سُؤْلَهُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا سَأَلَکَ بِهِ السَّائِلُونَ أَعْطَیْتَهُمْ سُؤْلَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الدَّاعُونَ أَجَبْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَجَارَ بِکَ الْمُسْتَجِیرُونَ أَجَرْتَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الْمُضْطَرُّونَ أَنْقَذْتَهُمْ وَ إِذَا تَشَفَّعَ بِهِ الْمُسْتَشْفِعُونَ شَفَّعْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَصْرَخَکَ بِهِ الْمُسْتَصْرِخُونَ أَصْرَخْتَهُمْ وَ إِذَا نَادَاکَ بِهِ الْهَارِبُونَ إِلَیْکَ سَمِعْتَ نِدَاءَهُمْ وَ أَغَثْتَهُمْ وَ إِذَا أَقْبَلَ بِهِ التَّائِبُونَ إِلَیْکَ قَبِلْتَ تَوْبَتَهُمْ.

ص: 309

من نیز از تو خواهم ای سرور و مولا و معبود من و ای نیرو و امید و پناه و تکیه گاه و مایه افتخار من و ای توشه من برای دین و دنیا و آخرتم، به نام بزرگ ترت و تو را بدان نام می خوانم برای گناهی که جز تو کسی آن را نیامرزد و برای گرفتاری ای که جز تو کسی آن را برطرف نسازد و برای زیانی که جز تو کسی توان برطرف کردن آن را از من ندارد و برای گناهانی که به واسطه آن ها به مبارزه با تو برخواستم و به هنگام ارتکاب آن گناهان، کمتر از تو شرم کردم و اکنون این منم که با گناه و خطا و نداری و نیاز به درگاهت روی آورده ام، در حالی که زمین با همه وسعت خویش بر من تنگ آمده و آمرزنده ای جز تو برای گناهم نمی یابم و برای گرفتاریم جبران کننده ای جز تو نمی بینم و برطرف کننده ای برای زیانم جز تو نیست.

من نیز همان سخن را که بنده ات یونس صاحب ماهی گفت، هنگامی که توبه اش را پذیرفتی و او را از اندوه رهانیدی، می گویم، بدان امید که توبه ام را بپذیری و مرا از گناهان رهایی بخشی: ای آقای من! معبودی جز تو نیست، منزهی تو و من به راستی از ستمکاران بودم. ای سرور و مولای من، من نیز به حق اسم بزرگ اعظمت از تو خواهم که دعایم را مستجاب گردانی و خواسته من را به من ببخشی و به رحمت خود و در تندرستی از جانب خودت گشایشی زود هنگام به من ارزانی داری و در کامل ترین نعمت و بزرگ ترین سلامتی و بهترین روزی و گشایش و آسایش و در تمام نعماتی که پیوسته بدان عادتم داده ای، مرا از هراس ایمن داری ای معبود من! [و از تو خواهم] که سپاس را بر آنچه به من ارزانی داشته ای روزیم گردانی و تا پایان عمرم آن را بر من تمام گردانی و به وقت مردن از گناهان و اشتباهات و اسرافم [بر خودم] و بزهکاریم درگذری تا سعادت دنیایم را به نعمت آخرتم متصل گردانی.

خدایا مقدرات شب و روز و و زمین و اندازه های خورشید و ماه و نیکی و بدی در دست توست، پس خدایا! در دنیا و آخرتم و در تمام امورم - خدایا - به من برکت ده. خدایا معبودی جز تو نیست، وعده تو حق و دیدارت حق است. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و روزی پاکیزه ات را بر حسب بخشش و کرم خویش بر من فراخ گردان.

خدایا تو مسئولیت روزی من و هر جنبنده ای را بر عهده گرفته ای، ای بهترین فراخوانده شده و بهترین درخواست شده. ای وسیع ترین بخشنده و بهترین منبع امید، روزی من و خانواده ام را فراخ گردان. خدایا در آنچه از دستور حتمی خود حکم و مقرر فرموده ای و در آنچه از فرمان حکیمانه ات در شب قدر تقسیم کنی، از قضایی که بازگشت ندارد و تغییر ناپذیر است، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت و برکت فرستی آنچنان که بر ابراهیم و خاندان او درود و برکت و رحمت فرستادی که به راستی تویی ستوده بزرگوار و [از تو خواهم که] نام مرا در زمره حاجیان بیت الله الحرام بنویسی

ص: 310

فَأَنَا أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی وَ یَا مَوْلَایَ وَ یَا إِلَهِی وَ یَا قُوَّتِی وَ یَا رَجَائِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا رُکْنِی وَ یَا فَخْرِی وَ یَا عُدَّتِی لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ أَدْعُوکَ بِهِ لِذَنْبٍ لَا یَغْفِرُهُ غَیْرُکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ سِوَاکَ وَ لِضُرٍّ لَا یَقْدِرُ عَلَی إِزَالَتِهِ عَنِّی إِلَّا أَنْتَ وَ لِذُنُوبِیَ الَّتِی بَارَزْتُکَ بِهَا وَ قَلَّ مِنْهَا حَیَائِی عِنْدَ ارْتِکَابِی لَهَا مِنْهَا أَنَا قَدْ أَتَیْتُکَ مُذْنِباً خَاطِئاً قَدْ ضَاقَتْ عَلَیَّ الْأَرْضُ فَقِیراً مُحْتَاجاً- لَا أَجِدُ لِذَنْبِی غَافِراً غَیْرَکَ وَ لَا لِکَرْبِی جَابِراً سِوَاکَ وَ لَا لِضُرِّی کَاشِفاً إِلَّا أَنْتَ وَ أَنَا أَقُولُ کَمَا قَالَ عَبْدُکَ ذُو النُّونِ حِینَ تُبْتَ عَلَیْهِ وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَمِّ رَجَاءَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ وَ تُنْقِذَنِی مِنَ الذُّنُوبِ یَا سَیِّدِی لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَأَنَا أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ أَنْ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ أَنْ تُعَجِّلَ لِیَ الْفَرَجَ مِنْ عِنْدِکَ بِرَحْمَتِکَ فِی عَافِیَةٍ وَ أَنْ تُؤْمِنَ خَوْفِی فِی أَتَمِّ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمِ الْعَافِیَةِ وَ أَفْضَلِ الرِّزْقِ وَ السَّعَةِ وَ الدَّعَةِ وَ مَا لَمْ تَزَلْ تَعُودُنِیهِ یَا إِلَهِی وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا تُؤْتِیَنِی وَ تَجْعَلَ ذَلِکَ تَامّاً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ تَعْفُوَ عَنْ ذُنُوبِی وَ خَطَایَایَ وَ إِسْرَافِی وَ إِجْرَامِی وَ إِذَا تَوَفَّیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ لِی سَعَادَةَ الدُّنْیَا بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ اللَّهُمَّ فَبَارِکْ لِی فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی اللَّهُمَّ وَ بَارِکْ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ حَقٌّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ مِنْ طِیبِ رِزْقِکَ حَسَبَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَکَفَّلْتَ بِرِزْقِی وَ رِزْقِ کُلِّ دَابَّةٍ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ یَا خَیْرَ مَسْئُولٍ یَا أَوْسَعَ مُعْطٍ وَ أَفْضَلَ مَرْجُوٍّ وَسِّعْ لِی فِی رِزْقِی وَ رِزْقِ عِیَالِی اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا یُفْرَقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْحَمَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُبَارِکَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ

ص: 310

که حجشان مقبول، سعیشان مورد سپاس، گناهانشان آمرزیده، کارهای بدشان بخشوده شده، روزیشان فراخ گشته، تن هایشان تندرست و از ترس در امان هستند و [از تو خواهم] در آنچه حکم و مقدر فرموده ای، عمرم را طولانی بداری و به روزیم وسعت بخشی.

ای کسی که پیش از هر چیز بوده و ای هستی بخش هر چیز و ای که پس از هر چیز خواهی بود. دیدگان به خواب روند و ستارگان تیره و تار کردند و تو زنده و پاینده ای هستی که نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی سنگین.

خدایا از تو خواهم به شکوه ذاتت و بردباری و بزرگواری و کرمت که بر محمد و خاندان او درود فرستی و پدر و مادرم را بیامرزی و رحمتی گسترده بر آنان بفرستی، به راستی که تو مهربان ترین مهربانانی! خدایا از تو خواهم بدین روی که تو پادشاهی و از تو خواهم بدین روی که تو بر همه چیز توانایی و از تو خواهم بدین روی که هر کاری بخواهی خواهد شد، که مرا و برادران با ایمان مرا ببخشی که به راستی تویی رئوف مهربان.

سپاس خدایی را که ما را در میان گرسنگان سیر گرداند و میان برهنگان پوشانید و سپاس خدایی را که ما را در میان بی مأوایان پناه داد و سپاس خدایی را که ما را در میان خوارشدگان گرامی داشت و سپاس خدایی را که ما را در میان هراسناکان امنیت بخشید و سپاس خدایی را که در میان گمراهان هدایتمان کرد. ای پناه مؤمنان! امیدم را ناامید مگردان. ای فریادرس فریاد خواهان! به فریادم برس. ای یاور مؤمنان! مرا یاری کن. ای اجابتگر توبه کنندگان! توبه ام را بپذیر که حقیقتاً تویی توبه پذیر مهربان.

بس است مرا پروردگار از بندگان. بس است مرا مالک از مملوکان. بس است مرا آفریدگار از آفریدگان. بس است مرا زنده ای که نمیرد. بس است مرا روزی رسان از روزی گیرندگان. بس است مرا کسی که همیشه مرا بس است. خداوند مرا بس است و او نیکو حمایتگری است. معبودی جز خدای یگانه نیست و خدا بزرگ تر است. معبودی جز خدای یگانه نیست و خدا بزرگ تر است، بزرگ و مبارک از آغاز تا پایان روزگار.

معبودی جز خدای یگانه نیست، پروردگار و مهرورز به همه چیز. معبودی جز خدای یگانه نیست که در جاودانگی بقای او، زنده ای با او نیست، پاینده ای که چیزی از دستش نرود و بر او گران نیاید. معبودی جز خدای یگانه نیست که بعد از هر چیز باقی و آخر همه چیز است، جاویدی که پادشاهی­اش را نابودی و زوالی نیست. بی نیازی که نه شبیهی دارد و نه مانندی. معبودی نیست جز خدای یگانه، هیچ چیز همتای او و هیچ چیز به وصفش نزدیک نیست. بزرگی که دل ها به عمق بزرگی­اش راه نیابند. معبودی نیست جز خدای آفریننده و پدیدآورنده بدون نمونه ای که پیش از آن از دیگری سر زده باشد. به قداست خود از هر آفتی پاک است. معبودی نیست جز خدایی که با لطف و کرمش بخشش های خویش را بر مخلوقات خود وسعت بخشد. خدای پاک از هر ستمی که بدان راضی نیست و کارهایش بدان مخلوط نگردد.

ص: 311

حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمُ الْوَاسِعَةِ أَرْزَاقُهُمُ الصَّحِیحَةِ أَبْدَانُهُمُ الْمُؤْمَنِ خَوْفُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ أَنْ تَزِیدَ فِی رِزْقِی یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا کَائِناً بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَنْکَدِرُ النُّجُومُ وَ أَنْتَ حَیٌّ قَیُّومٌ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلَالِ وَجْهِکَ وَ حِلْمِکَ وَ مَجْدِکَ وَ کَرَمِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ تَرْحَمَهُمَا رَحْمَةً وَاسِعَةً إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِکٌ وَ أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ لِإِخْوَانِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّکَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْبَعَنَا فِی الْجَائِعِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَسَانَا فِی الْعَارِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی آوَانَا فِی الْغَانِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا فِی الْمُهَابِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی آمَنَنَا فِی الْخَائِفِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا فِی الضَّالِّینَ یَا جَارَ الْمُؤْمِنِینَ لَا تُخَیِّبْ رَجَائِی یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ أَغِثْنِی یَا مُعِینَ الْمُؤْمِنِینَ أَعِنِّی یَا مُجِیبَ التَّوَّابِینَ تُبْ عَلَیَ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ حَسْبِیَ الرَّبُّ مِنَ الْعِبَادِ حَسْبِیَ الْمَالِکُ مِنَ الْمَمْلُوکِینَ حَسْبِیَ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ حَسْبِیَ الْحَیُّ الَّذِی لَا یَمُوتُ حَسْبِیَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِینَ حَسْبِیَ الَّذِی لَمْ یَزَلْ حَسْبِی مُذْ قَطُّ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ کَبِیراً مُبَارَکاً فِیهِ مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلَی آخِرِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ رَاحِمُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الَّذِی لَا حَیَّ مَعَهُ فِی دَیْمُومَةِ بَقَائِهِ قَیُّومٌ لَا یَفُوتُ شَیْ ءٌ عَلَیْهِ وَ لَا یَئُودُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَاقِی بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرُهُ دَائِمٌ بِغَیْرِ فَنَاءٍ وَ لَا زَوَالٍ لِمُلْکِهِ الصَّمَدُ فِی غَیْرِ شِبْهٍ فَلَا شَیْ ءَ کَمِثْلِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَا شَیْ ءَ کُفْوُهُ وَ لَا مُدَانِیَ لِوَصْفِهِ کَبِیرٌ لَا تَهْتَدِی الْقُلُوبُ لِکُنْهِ عَظَمَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْبَارِئُ الْمُنْشِئُ بِلَا مِثَالٍ خَلَا مِنْ غَیْرِهِ الطَّاهِرُ مِنْ کُلِّ آفَةٍ بِقُدْسِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُوَسِّعُ فِی عَطَایَا خَلْقِهِ مِنْ فَضْلِهِ الْبَرِی ءُ مِنْ کُلِّ جَوْرٍ لَمْ یَرْضَهُ وَ لَمْ یُخَالِطْ فِعَالَهُ

ص: 311

معبودی نیست جز خدایی که مهر و رحمت او همه چیز را فرا گرفته است. عطابخش صاحب احسان که بخششش تمام مخلوقات را شامل شده است.

معبودی نیست جز خدای اجر دهنده به بندگان و همگی از عظمت او فروتنانه به پا خاسته اند. آفریننده هر که در آسمان ها و زمین است و بازگشت همگی به سوی اوست. معبودی نیست جز خدای مهربان بر هر فریادخواه و گرفتار و فریادرس و پناه او. پروردگارا! زبان ها را یارای وصف تمام جهات شکوه پادشاهی و عزت تو نیست. معبودی نیست جز خدای پدید آورنده موجودات که در آفرینش آن ها از هیچ کمک کاری از مخلوقاتش کمک نخواست و دانای به غیب است و نگهداری ذره ای از آن از دست او نرود. معبودی نیست جز خدای بازگرداننده هر چه آغاز کرده، آن هنگام که مخلوقات با دعوت او از هراسش گرد آیند.

معبودی نیست جز خدای شکست ناپذیر والای چیره در امر خود و چیزی با او برابری نمی کند. معبودی نیست جز خدای ستوده کردار و صاحب بخشش بر تمام آفریدگانش. معبودی نیست جز خدای سخت انتقامی که کسی را طاقت انتقامش نیست. معبودی نیست جز خدایی که در بلندی مقام والاست و فراتر از هر چیزی است. معبودی نیست جز خدای جبار که همه چیز را به قدرت عزت و سیطره اش خوار و زبون ساخته است. معبودی نیست جز خدا روشنی و مایه هدایت هر موجود. معبودی نیست جز خدای مقدس و آشکار بر هر چیز که چیزی با او برابری نکند. معبودی نیست جز خدای شکست ناپذیر اجابتگر نزدیک که معبودی نیست جز خدای بلند مرتبه که مقامش در آسمان شامخ و بلندی رتبه اش فراتر از هر چیزی است. معبودی نیست جز خدای پدیدآورنده مخلوقات و بازگرداننده آن ها به قدرت خویش پس از نابودیشان. معبودی نیست جز خدای باشکوه بزرگ برای هر چیز که اساس کارش بر عدالت و وعده اش راستین است. معبودی نیست جز خدای ستوده که وهم و پندارها به جملگی ثنا و بزرگی او نرسند. معبودی نیست جز خدای بخشنده باگذشتی که گذشتش همه جا را فرا گرفته است. معبودی نیست جز خدای عزتمند بزرگواری که عزتمندی او به خواری بدل نگردد. معبودی نیست جز خدای شگفتی که زبان ها را یارای توصیف نعمت ها و ثنای او نیست و او چنان است که خود ثنای خویش گفته و به وصف خویش پرداخته است. خدای بخشاینده مهربان، حق آشکار، برهان عظیم، خدای دانای سنجیده کار، خداوند، پروردگار بخشنده، خداوند سلامت[بخش و] مؤمن [به حقیقت حقّه خود] نگهبان، عزیز، جبّار [و] متکبّر، خداوند صورتگر تک، نور است و روشنایی از اوست. خداوند ستوده بزرگ، هیچ معبودی جز او نیست. بر او توکل کردم و او پروردگار عرش بزرگ است.

ص: 312

لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الَّذِی وَسِعَتْ رَحِمَتُهُ الْمَنَّانُ ذُو الْإِحْسَانِ قَدْ عَمَّ الْخَلَائِقَ مَنُّهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَیَّانُ الْعِبَادِ وَ کُلٌّ یَقُومُ خَاضِعاً مِنْ هَیْبَتِهِ خَالِقُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ کُلٌّ إِلَیْهِ مَعَادُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَحِیمُ کُلِّ صَارِخٍ وَ مَکْرُوبٍ وَ غِیَاثُهُ وَ مُعَاذُهُ یَا رَبِّ فَلَا تَصِفُ الْأَلْسُنُ کُلَّ جَلَالِ مُلْکِکَ وَ عِزِّکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بَدِیعُ الْبَرَایَا لَمْ یَبْغِ فِی إِنْشَائِهَا عَوْناً مِنْ خَلْقِهِ وَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ فَلَا یَفُوتُ شَیْئاً حِفْظُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُعِیدُ مَا بَدَا إِذَا بَرَزَ الْخَلَائِقُ لِدَعْوَتِهِ مِنْ مَخَافَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْمَنِیعُ الْغَالِبُ فِی أَمْرِهِ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَمِیدُ الْفِعَالِ ذُو الْمَنِّ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ذُو الْبَطْشِ الشَّدِیدِ الَّذِی لَا یُطَاقُ انْتِقَامُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَالِی فِی ارْتِفَاعِ مَکَانِهِ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ فَوْقَهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْجَبَّارُ الْمُذِلُّ کُلَّ شَیْ ءٍ بِقَهْرِ عِزِّهِ وَ سُلْطَانِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نُورُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُدَاهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْقُدُّوسُ الظَّاهِرُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْمُجِیبُ الْمُتَدَانِی دُونَ کُلِّ شَیْ ءٍ قُرْبُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الشَّامِخُ فِی السَّمَاءِ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ ارْتِفَاعُ عُلُوِّهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمُبْدِئُ الْبَرَایَا وَ مُعِیدُهَا بَعْدَ فَنَائِهَا بِقُدْرَتِهِ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْجَلِیلُ الْمُتَکَبِّرُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ فَالْعَدْلُ أَمْرُهُ وَ الصِّدْقُ وَعْدُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَحْمُودُ الَّذِی لَا یَبْلُغُ الْأَوْهَامُ کُلَّ ثَنَائِهِ وَ مَجْدِهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْکَرِیمُ الْعَفُوُّ الَّذِی وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَفْوُهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَزِیزُ الْکَرِیمُ فَلَا یُذِلُّ عِزُّهُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَجِیبُ فَلَا یَنْطِقُ الْأَلْسُنُ بِکُلِّ آلَائِهِ وَ ثَنَائِهِ وَ هُوَ کَمَا أَثْنَی عَلَی نَفْسِهِ وَ وَصَفَهَا بِهِ اللَّهُ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَقُّ الْمُبِینُ الْبُرْهَانُ الْعَظِیمُ اللَّهُ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ اللَّهُ الرَّبُّ الْکَرِیمُ اللَّهُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ اللَّهُ الْمُصَوِّرُ الْوَتْرُ النُّورُ وَ مِنْهُ النُّورُ اللَّهُ الْحَمِیدُ الْکَبِیرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

ص: 312

دعای پایان آن

خدایا، ای پروردگار این شب و هر شب، از تو خواهم به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته است و همه چیز وامدار آن است، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و گناهانی را که روزی ها را قطع می کنند بیامرز و از گناهانی که موجب هتک حرمت ها می شوند درگذر و گناهانی را که موجب پیروزی دشمنان می شود بیامرز و گناهانی را که امید را قطع می کنند بیامرز و گناهانی را که خواری زودهنگام به بار می آورند و گناهانی را که موجب پرده دری می گردند بیامرز. رحمتت بر خشمت پیشی گرفته و دانشت بر همه جا نفوذ کرده و برهانت رسیده و چون سائلت از تو چیزی بخواهد ناامید بازنگردد. خدایا تویی مرجع هر شکایت و گواه بر هر نجوا و فریاد هر فریادخواه و اجابتگر دعای درماندگان، بر محمد و خاندان او درود فرست و با من چنان کن که خود شایسته آنی، ای مهربان ترین مهربانان!

روز سی ام

مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: این روز، روزی برگزیده و خوب و برای هر کار و خرید و فروش و کشاورزی و کاشت درخت و ساخت و ساز و ازدواج و مسافرت و حجامت مناسب است.

در روایتی دیگر آمده است: در این روز به مسافرت نرو و دست به کار دیگری هم نزن مگر به معامله. در این روز کمتر جابجا شو و مسافرت در این روز بد است و هر که در این روز متولد شود بردبار و پربرکت خواهد بود و تربیتش دشوار است و بداخلاق می گردد. رزقی روزیش شود که مال دیگری باشد و بهره ای از آن نبرد.

در روایتی دیگر آمده است: هر که در این روز زاده شود از هر امری که او را آزار می دهد نجات می یابد و متولد این روز مبارک و شایسته گردد و به جایگاه والایی رسد و شأن و مقامش رفیع گردد. اسماعیل بن ابراهیم علیه السلام در این روز زاده شده و خداوند در این روز خرد را آفرید و آن را در سرهای هر کدام از بندگانش که آنان را دوست داشت جای داد. هر که در این روز بگریزد دستگیر شود و هر که در این روز گم شده داشته باشد بیابد و هر که در این روز قرضی بگیرد به سرعت آن را پس دهد و هر که در این روز بیمار گردد به زودی بهبود یابد.

مولا امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: هر که در این روز متولد شود بردبار و مبارک و راستگو و امانت دار باشد و جایگاه و مقامش والا گردد و هر که در این روز چیزی را گم کند، به اجازه خدای بزرگ آن را بیابد.

ایرانیان گفته اند: این روز، روزی سبک است و سایر کارها و اقدامات در این روز پسندیده است و

ص: 313

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ دَانَ لَهَا کُلُّ شَیْ ءٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الْقِسَمَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْدَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْعَنَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاءَ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ وَ نَفَذَ عِلْمُکَ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُکَ وَ لَمْ تُخَیَّبْ سَائِلُکَ إِذَا سَأَلَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوَی وَ شَاهِدُ کُلِّ نَجْوَی وَ غَوْثُ کُلِّ مُسْتَغِیثٍ وَ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

الیوم الثلاثون

قَالَ مَوْلَانَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّهُ یَوْمٌ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الزَّرْعِ وَ الْغَرْسِ وَ الْبِنَاءِ وَ التَّزْوِیجِ وَ السَّفَرِ وَ إِخْرَاجِ الدَّمِ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: لَا تُسَافِرْ فِیهِ وَ لَا تَتَعَرَّضْ لِغَیْرِهِ إِلَّا الْمُعَامَلَةَ وَ قَلِّلْ فِیهِ الْحَرَکَةَ وَ السَّفَرُ فِیهِ رَدِی ءٌ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ حَلِیماً مُبَارَکاً وَ یَعْسِرُ تَرْبِیَتُهُ وَ یسی ء [یَسُوءُ] خُلُقُهُ وَ یُرْزَقُ رِزْقاً یَکُونُ لِغَیْرِهِ وَ یُمْنَعُ مِنَ التَّمَتُّعِ بِشَیْ ءٍ مِنْهُ.

وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی: مَنْ وُلِدَ فِیهِ کُفِیَ کُلَّ أَمْرٍ یُؤْذِیهِ وَ یَکُونُ الْمَوْلُودُ فِیهِ مُبَارَکاً صَالِحاً یَرْتَفِعُ أَمْرُهُ وَ یَعْلُو شَأْنُهُ وُلِدَ فِیهِ إِسْمَاعِیلُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام وَ فِیهِ خَلَقَ اللَّهُ الْعَقْلَ وَ أَسْکَنَهُ رُءُوسَ مَنْ أَحَبَّ مِنْ عِبَادِهِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ أُخِذَ وَ مَنْ ضَلَّتْ عَنْهُ ضَالَّةٌ وَجَدَهَا وَ مَنِ اقْتَرَضَ فِیهِ شَیْئاً رَدَّهُ سَرِیعاً وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرَأَ سَرِیعاً.

وَ قَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ حَلِیماً مُبَارَکاً صَادِقاً أَمِیناً یَعْلُو شَأْنُهُ وَ مَنْ ضَاعَ لَهُ شَیْ ءٌ یَجِدُهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

و قالت الفرس إنه یوم خفیف یحمد فیه سائر الأعمال و التصرفات و یصلح

ص: 313

برای نوشیدن داروهای ملین خوب است.

سلمان فارسی رحمة الله علیه گفته است: انیران روز، نام فرشته گماشته بر روزگار و زمانه است .

دعای آغاز این روز

خدایا، ای پروردگار این روز جدید و هر روز و معبود هر که در آسمان های هفتگانه و معبود هر که در زمین های هفتگانه است، معبودی جز تو در این ها نیست و تویی معبود جبرییل و میکاییل و اسرافیل، معبود هر چیز و پروردگار هر چیز. رحمت و دانش تو بر هر چیز احاطه دارد. از تو خواهم به نام های نیکو و نمونه های والایت و به کلمات تامه و مستجاب و مبارکت و به هر نامی که مخصوص توست در تورات و انجیل و زبور و فرقان و در مثانی و صحیفه های پیشین و به هر چه کتابت آن را بر شمرده و بدانچه تو به شمارش آن داناتری و بدانچه به آن سوگند یاد کردی، بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا از شیطان رانده شده و از دوستان او و از ترغیب و تشویق آنان و خیالات شیطانی و شرورشان و از تحریک و زیان آنان و از شر هر جنبنده ای که تو زمام اختیارش را در دست داری حفظ گردان. به راستی که تو بر همه چیز توانایی و به راه راستی، ای مهربان ترین مهربانان.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود خدا بر محمد خاتم پیامبران و سرور فرستادگان و جلودار کسانی که با گرفتن وضو سر و روی خود را نورانی کرده و پیشوای پرهیزکاران و بهترین فرزند آدم و عروج کننده به آسمان که مورد خطاب پروردگارش در آسمان قرار گرفت، آن هنگام که نزدیک و نزدیکتر شد تا [فاصله اش] از پروردگارش به قدرِ [طول] دو [انتهای] کمان یا نزدیکتر رسید. خدایا بر فرشتگان مقرب خود و بر تمام فرستادگانت و بر همه کسانی که از آنان پیروی کرده اند و به تو ایمان آورده اند تا روز رستاخیز درود فرست. خدایا با تو صبح کردم و با تو حرکت کردم و به تو ایمان آوردم و برای تو اسلام آوردم و به تو مبارزه کردم و بر تو توکل نمودم و به درگاه تو توبه کردم، و صبح کردم بر سرشت اسلام و واژه اخلاص و سنت پیامبرمان محمد بن عبدالله و آیین پدرمان ابراهیمِ یکتاپرست که تسلیم خواست تو بود و از مشرکان نبود. خدایا ستایش تو راست، ستایشی جاوید که نه قطع گردد و نه پایان پذیرد و ستایش خدایی

ص: 314

لشرب الأدویة المسهلة.

و قال سلمان الفارسی رحمة الله علیه أنیران روز اسم الملک الموکل بالدهور و الأزمنة.

الدُّعَاءُ فِی أَوَّلِهِ

اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ وَ کُلِّ یَوْمٍ وَ إِلَهَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ إِلَهَ مَنْ فِی الْأَرَضِینَ السَّبْعِ- لَا إِلَهَ فِیهِنَّ غَیْرُکَ وَ أَنْتَ إِلَهُ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ إِلَهُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ رَبُّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی وَ أَمْثَالِکَ الْعُلْیَا وَ بِکَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ الْمُسْتَجَابَاتِ الْمُبَارَکَاتِ وَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ وَ بِالْمَثَانِی وَ الصُّحُفِ الْأُولَی وَ بِمَا أَحْصَاهُ کِتَابُکَ وَ بِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِإِحْصَائِهِ وَ بِمَا آلَیْتَ بِهِ عَلَی نَفْسِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَحْفَظَنِی مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ أَوْلِیَائِهِ وَ مِنْ هَمْزِهِمْ وَ خَیْلِهِمْ وَ شُرُورِهِمْ وَ اسْتِفْزَازِهِمْ وَ آفَاتِهِمْ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ خَیْرِ وُلْدِ آدَمَ وَ الْمُرْتَقَی بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ الْمُخَاطَبِ لِرَبِّهِ فِی السَّمَاءِ حِینَ دَنَا فَتَدَلَّی فَکَانَ مِنْ رَبِّهِ کَقَابِ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ عَلَی جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی جَمِیعِ مَنْ تَابَعَهُمْ وَ آمَنَ بِکَ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ اللَّهُمَّ بِکَ أَصْبَحْتُ وَ بِکَ انْتَشَرْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ بِکَ خَاصَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْکَ أَنَبْتُ أَصْبَحْتُ عَلَی فِطْرَةِ الْإِسْلَامِ وَ کَلِمَةِ الْإِخْلَاصِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ مِلَّةِ أَبِینَا إِبْرَاهِیمَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً دَائِماً لَا یَنْقَطِعُ وَ لَا یَنْفَدُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ

ص: 314

را که نه بخشش او را جلوگیری است و نه عطای او را مانعی و نه ساخته هیچ سازنده ای همچون ساخته اوست و او بخشنده وسعت بخش است. انواع پدیده های نو را آفرید و به حکمت خویش ساخته های خویش را به خوبی و با مهارت ساخت. نه لشکرها از او پنهان است و نه امانت ها را تباه می گرداند و به هر سازنده ای کفایت کند و به هر محرومی روزی می دهد و به هر انسان زبونی رحم کند. سودها و کتاب کامل و جامع را با نوری فروزان فرود آورد، آن که شنونده دعاها و بالا برنده کردارهای بزرگ منشانه و سرکوبگر ستمکاران است و معبودی جز او نیست و چیزی پس از او نیست. هیچ چیز مانند او نیست و او شنوای بینا و دقیق و آگاه و بر همه چیز تواناست.

خدایا من به تو اشتیاق دارم و برایت گواهی می دهم و اعتراف می کنم که تویی پروردگار من و بازگشتم به سوی توست. پیش از آنکه چیزی درخور یادکرد باشم، با نعمات خویش مرا آغاز کردی و مرا آفریدی و حال آنکه من از خاک بودم و مرا در صلب­ها اسکان دادی و از حوادث اضطراب آور روزگار و گذر ایام در امان بودم و همواره در روزگاران قدیم گذشته و قرون سپری شده، از پشتی به پشتی و به رحمی در حال انتقال بودم و به لطف و احسان خویش مرا در حکومت سردمداران کفر که عهدت را شکستند و پیامبرانت را تکذیب کردند بیرون نیاوردی، بلکه از روی مهرورزی و محبت خویش بر من، مرا در مسیر هدایتی خارج کردی که سابق بر این برایم هموار گرداندی و به خاطر محبتی که نسبت به من داشتی، با آفرینش نیکو و نعمت فراوانت از قبل مرا بر اساس آن آفریدی.

مرا از منی ای که [در رحم] ریخته می شود آفریدی، سپس در تاریکی های سه گانه بین رحم و پوست و خونی [مشیمه، رحم و شکم] آفریدی که نه آفرینشم را پرآوازه کرد و نه ذره ای از کارم را به من واگذاشتی، سپس تمام و کمال و درست مرا به دنیا آوردی و در گهواره هنگامی که کودکی خردسال بودم مرا حفظ فرمودی و شیری گوارا را از میان غذاها روزیم ساختی و دل های دایه ها را نسبت به من نرم کردی و مادران مهربان را عهده دارم گرداندی و مرا از بلاهای کوبنده روزگار حفظ فرمودی و از زیاده و کمبود به سلامت داشتی، بزرگی ای پروردگار ما، ای مهربان ترین مهربانان .

تا این که وقتی شروع به صحبت کردم نعمتت را بر من تمام کردی و هر سال بیشتر تربیتم کردی تا این که سرشتم را کامل نمودی و نیرویم را متعادل ساختی و حجتت را بر من واجب کردی، به این صورت که شناختت را به من الهام کردی و با شگفتی های رحمت خویش مرا به حیرت وا داشتی و با آنچه در زمره آفریدگان تازه خویش در آسمان و زمینت خلق کردی، مرا [از خواب غفلت] بیدار کردی و سپاس و یاد خویش را به من یادآوری فرمودی و فرمانبرداری و پرستش خویش را بر من واجب کردی و آنچه را که فرستادگانت آورده بودند به من فهماندی و با یاری و لطف خویش، با تمام این نعمات بر من منت نهادی.

ص: 315

الَّذِی لَیْسَ لِفَضْلِهِ دَافِعٌ وَ لَا لِعَطَائِهِ مَانِعٌ وَ لَا کَصُنْعِهِ صُنْعُ صَانِعٍ وَ هُوَ الْجَوَادُ الْوَاسِعُ فَطَرَ أَجْنَاسَ الْبَدَائِعِ وَ أَتْقَنَ بِحِکْمَتِهِ الصَّنَائِعَ- لَا یَخْفَی عَلَیْهِ الطَّلَائِعُ وَ لَا یَضِیعُ عِنْدَهُ الْوَدَائِعُ وَ الْمُجْزِی لِکُلِّ صَانِعٍ وَ الرَّازِقُ لِکُلِّ مَانِعٍ وَ رَاحِمُ کُلِّ ضَارِعٍ مُنْزِلُ الْمَنَافِعِ وَ الْکِتَابِ الْجَامِعِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ الَّذِی هُوَ لِلدَّعَوَاتِ سَامِعٌ وَ لِلْمَکْرُمَاتِ رَافِعٌ وَ لِلْجَبَابِرَةِ قَامِعٌ لَا إِلَهَ غَیْرُهُ وَ لَا شَیْ ءَ بَعْدَهُ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ أَشْهَدُ لَکَ مُقِرّاً بِأَنَّکَ رَبِّی وَ إِلَیْکَ مَرَدِّی ابْتَدَأْتَنِی بِنِعْمَتِکَ قَبْلَ أَنْ أَکُونَ شَیْئاً مَذْکُوراً خَلَقْتَنِی وَ أَنَا مِنَ التُّرَابِ وَ أَسْکَنْتَنِی وَ أَنَا مِنَ الْأَصْلَابِ آمِناً لِرَیْبِ الْمَنُونِ وَ اخْتِلَافِ الدَّهْرِ فَلَمْ

أَزَلْ ظَاعِناً مِنْ صُلْبٍ إِلَی صُلْبٍ إِلَی رَحِمٍ فِی تَقَادُمِ الْأَیَّامِ الْمَاضِیَةِ وَ الْقُرُونِ الْخَالِیَةِ لَمْ تُخْرِجْنِی بِلُطْفِکَ لِی وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ فِی دَوْلَةِ أَئِمَّةِ الْکُفْرِ الَّذِینَ نَقَضُوا عَهْدَکَ وَ کَذَّبُوا رُسُلَکَ لَکِنَّکَ أَخْرَجْتَنِی رَأْفَةً مِنْکَ وَ تَحَنُّناً عَلَیَّ لِلَّذِی سَبَقَ لِی مِنَ الْهُدَی الَّذِی یَسَّرْتَنِی وَ عَلَیْهِ أَنْشَأْتَنِی مِنْ قَبْلِ ذَلِکَ رَأْفَةً بِی بِجَمِیلِ صُنْعِکَ وَ سَوَابِغِ نِعْمَتِکَ-(1)

ابْتَدَعْتَ خَلْقِی مِنْ مَنِیٍّ یُمْنَی ثُمَّ أَسْکَنْتَنِی فِی ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ بَیْنَ لَحْمٍ وَ جِلْدٍ وَ دَمٍ لَمْ تُشَهِّرْنِی بِخَلْقِی وَ لَمْ تَجْعَلْ لِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِی ثُمَّ أَخْرَجْتَنِی إِلَی الدُّنْیَا تَامّاً سَوِیّاً وَ حَفِظْتَنِی فِی الْمَهْدِ طِفْلًا صَبِیّاً وَ رَزَقْتَنِی مِنَ الْغِذَاءِ لَبَناً مَرِیئاً وَ عَطَفْتَ عَلَیَّ قُلُوبَ الْحَوَاضِنِ وَ کَفَّلْتَنِی بِالْأُمَّهَاتِ الرَّحَائِمِ وَ کَلَأْتَنِی مِنْ طَوَارِقِ الْحَدَثَانِ وَ سَلَّمْتَنِی مِنَ الزِّیَادَةِ وَ النُّقْصَانِ فَتَعَالَیْتَ رَبَّنَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

حَتَّی إِذَا اسْتَهْلَلْتُ بِالْکَلَامِ أَتْمَمْتَ عَلَیَّ بِالْإِنْعَامِ وَ رَبَّیْتَنِی مُتَزَایِداً فِی کُلِّ عَامٍ حَتَّی إِذَا أَکْمَلْتَ فِطْرَتِی وَ اعْتَدَلَتْ قُوَّتِی أَوْجَبْتَ عَلَیَّ حُجَّتَکَ بِأَنْ أَلْهَمْتَنِی مَعْرِفَتَکَ وَ رَوَّعْتَنِی بِعَجَائِبِ رَحْمَتِکَ وَ أَیْقَظْتَنِی بِمَا ذَرَأْتَ فِی سَمَائِکَ وَ أَرْضِکَ فِی بَدَائِعِ خَلْقِکَ وَ نَبَّهْتَنِی لِشُکْرِکَ وَ ذِکْرِکَ وَ أَوْجَبْتَ طَاعَتَکَ وَ عِبَادَتَکَ وَ فَهَّمْتَنِی مَا جَاءَتْ بِهِ رُسُلُکَ وَ مَنَنْتَ عَلَیَّ بِجَمِیعِ ذَلِکَ بِعَوْنِکَ وَ لُطْفِکَ.

ص: 315


1- 1. نعمک خ ل.

سپس - پروردگارا - مرا در گرمای زمین آفریدی و به نعمتی کمتر از این راضی نشدی - معبودا - مگر این که مرا زنده گردانی و به بخشش بزرگ و احسان دیرینه خود از انواع روزی و اقسام زینت روزیم کنی تا این که تمام نعمت ها را بر من کامل گردانی و نادانی و جسارت من بر تو مانع از آن نشد که مرا بدانچه به تو نزدیکم کند راهنمایی­ام کنی و بدانچه موجب تقرب به درگاهت شود توفیقم دهی. اگر تو را خواندم اجابتم کردی و اگر از تو خواستم به من بخشیدی و اگر فرمانبرداریت کردم مرا سپاس گفتی و اگر سپاست را به جای آوردم بر من افزودی و اگر نافرمانیت کردم بر من پوشاندی، همه این کارها را برای کامل کردن نعمات و احسانت بود.

پس منزهی تو منزهی تو، ای آفریننده، ای ستوده و بزرگوار. نام هایت مقدس و نعماتت بزرگ است، کدام یک از نعماتت را به شماره درآورم یا آن ها را نام ببرم یا بر کدام بخششت سپاس به جای آورم ای مولا و معبود من، در صورتی که بیشتر از آن است که شمارندگان آن را بشمارند یا دانش حفظ کنندگان بدان رسد ای پروردگار من! سپس غم و اندوه و زیان و ناخوشی را که از من دور کردی، بیشتر از سلامت و خوشی ای است که بر من نمایان شده است.

و من گواهی می دهم - معبودا - بر حقیقت ایمان و یقین معرفتم و توحید خالصانه و آشکارم و باطن پنهان نهادم و پیوست های مجراهای نور چشمم و خطوط صفحه پیشانیم و آنچه لبانم بر آن جمع شود و حرکات تلفظ زبانم و آزادگیری های پرده صماخ گوشم و محل روییدن دندان هایم و مایه گوارایی خوردن و نوشیدنم و بارگیری مغز سرم و رسایی رگ­های گردنم و آنچه درون قفسه سینه ام و با رگ­های قلبم و آویزه پرده دلم و پاره های گوشه و کنار جگرم و آنچه خمیدگی های دنده هایم و برآمدگی­های مفاصلم و سر انگشتانم و انقباض خمیدگی های عضلات بدنم و گوشتم و خونم و مویم و پوستم و عصبم و ساقم و استخوان هایم و مغزم و رگ هایم و تمام اعضای بیرونی و درونیم و آنچه در دوران شیر خوارگیم بر من روییده و آنچه زمین از من در خواب و بیداریم و بی حرکتی و جنبشم و حرکات رکوع و سجودم بر خود داشته، که اگر در تمام روزگار و دوران های تاریخ بکوشم و تلاش کنم، به فرض این که عمر کنم، تا ذره ای از سپاس یکی از این نعمت هایت را به جای آورم باز هم نخواهم توانست، مگر به منت تو که به واسطه آن سپاس جدید دیگر

ص: 316

ثُمَّ إِذْ خَلَقْتَنِی یَا رَبِّ فِی حُرِّ الثَّرَی لَمْ تَرْضَ لِی یَا إِلَهِی بِنِعْمَةٍ دُونَ أَنْ أَحْیَیْتَنِی وَ رَزَقْتَنِی مِنْ أَنْوَاعِ الْمَعَاشِ وَ صُنُوفِ الرِّیَاشِ بِمَنِّکَ الْعَظِیمِ وَ إِحْسَانِکَ الْقَدِیمِ إِلَیَّ حَتَّی أَتْمَمْتَ عَلَیَّ جَمِیعَ النِّعَمِ لَمْ یَمْنَعْکَ جَهْلِی وَ جُرْأَتِی عَلَیْکَ أَنْ دَلَلْتَنِی إِلَی مَا یُقَرِّبُنِی مِنْکَ وَ وَفَّقْتَنِی لِمَا یُزْلِفُنِی لَدَیْکَ إِنْ دَعَوْتُکَ أَجَبْتَنِی وَ إِنْ سَأَلْتُکَ أَعْطَیْتَنِی وَ إنْ أَطَعْتُکَ شَکَرْتَنِی وَ إِنْ شَکَرْتُکَ زِدْتَنِی وَ إِنْ عَصَیْتُکَ سَتَرْتَنِی کُلُّ ذَلِکَ إِکْمَالًا لِنِعَمِکَ عَلَیَّ وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ فَسُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ مِنْ مُبْدِئٍ حَمِیدٍ(1)

مَجِیدٍ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ عَظُمَتْ آلَاؤُکَ فَأَیُّ نِعَمِکَ یَا مَوْلَایَ وَ یَا إِلَهِی أُحْصِی عَدَدَهَا أَوْ ذِکْرَهَا أَمْ أَیُّ عَطَائِکَ أَقُومُ بِهَا شُکْراً وَ هِیَ یَا رَبِّ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ یُحْصِیَ الْعَادُّونَ أَوْ یَبْلُغَ عِلْماً بِهَا الْحَافِظُونَ ثُمَّ مَا فَرَّقْتَ وَ ذَرَأْتَ عَنِّی مِنَ الْهَمِّ وَ الْغَمِّ وَ الضُّرِّ-(2)

وَ الضَّرَّاءِ أَکْثَرُ ما [مِمَّا] ظَهَرَ لِی مِنَ الْعَافِیَةِ وَ السَّرَّاءِ وَ أَنَا أُشْهِدُکَ یَا إِلَهِی بِحَقِیقَةِ إِیمَانِی وَ عَقْدِ عَزَمَاتِ مَعْرِفَتِی وَ خَالِصِ صَرِیحِ تَوْحِیدِی وَ بَاطِنِ مَکْنُونِ ضَمِیرِی وَ عَلَائِقِ مَجَارِی نُورِ بَصَرِی وَ أَسَارِیرِ صَفْحَةِ جَبِینِی وَ مَا ضُمَّتْ عَلَیْهِ شَفَتَایَ وَ حَرَکَاتُ لَفْظِ لِسَانِی وَ مَسَارِبِ صِمَاخِ سَمْعِی وَ مَنَابِتِ أَضْرَاسِی وَ مَسَاغِ مَطْعَمِی وَ مَشْرَبِی وَ حِمَالَةِ أُمِّ رَأْسِی وَ بُلُوغِ حَبَائِلِ عُنُقِی وَ مَا اشْتَمَلَ عَلَیْهِ تَامُورُ صَدْرِی وَ حَمَلَ حَبَائِلُ وَتِینِی وَ نِیَاطِ حِجَابِ قَلْبِی وَ أَفْلَاذِ حَوَاشِی کَبِدِی وَ مَا حَوَاهُ شَرَاسِیفُ أَضْلَاعِی وَ حِقَافِ مَفَاصِلِی وَ أَطْرَافِ أَنَامِلِی وَ قَبْضِ شَرَاسِیفِ عَوَامِلِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ عَصَبِی وَ قَصَبِی وَ عِظَامِی وَ مُخِّی وَ عُرُوقِی وَ جَمِیعِ جَوَارِحِی وَ جَوَانِحِی وَ مَا انْتَسَجَ عَلَی ذَلِکَ أَیَّامَ رَضَاعِی وَ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنِّی فِی نَوْمِی وَ یَقَظَتِی وَ سُکُونِی وَ حَرَکَاتِی وَ حَرَکَاتِ رُکُوعِی وَ سُجُودِی لَوْ حَاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَی الْأَعْمَارِ وَ الْأَحْقَافِ لَوْ عُمِّرْتُهَا أَنْ أُؤَدِّیَ بَعْضَ شُکْرِ وَاحِدَةٍ مِنْ أَنْعُمِکَ فَمَا اسْتَطَعْتُ ذَلِکَ إِلَّا بِمَنِّکَ الْمُوجَبِ بِهِ عَلَیَّ شُکْراً آنِفاً جَدِیداً أَوْ

ص: 316


1- 1. سید خ ل.
2- 2. و الشر خ ل.

یا ستایشی تازه و حاضر بر من لازم گشته است.

آری! اگر من و شمارندگان از میان مردمت حریص باشیم که گوشه ای از نعمت بخشی گذشته و آینده تو را به شماره درآوریم، نه شمار آن را توانیم و نه آمار دوران آن را. دور باد! چگونه این کار ممکن است و حال آنکه تو در کتاب راستین و بیان درستت از آن خبر داده ای و اگر نعمت[های] خدا را شماره کنید، آن را نمی توانید بشمارید. خدایا کتاب تو و خبرت راست است و پیامبران و فرستادگانت آنچه را از وحی خویش بر آنان نازل فرمودی ابلاغ کردند و برای آنان و ما از دینت تشریع کردی.

اما ای خدای من، با کوشش و تلاش و سعیم و تمام توان و وسعم از روی ایمان و یقین می گویم: ستایش خدای را که نه فرزندی برگرفته که از او ارث برند و نه در جهانداری خود شریکی دارد که در آنچه آفریده با او مخالفت کند و نه سرپرستی از روی خواری دارد که در آنچه سازد او را کمک رساند. منزه است. اگر در آن دو (آسمان و زمین) معبودانی جز خدا بود، یقیناً تباه می شدند. منزه است خدای یگانه یکتا و زنده بی نیاز، نه زاده و نه زاده شده و هیچ کس همتای او نیست. ستایش خدای راست، ستایشی که با ستایش فرشتگان مقرب و پیامبران فرستاده او برابری می کند و درود خدا بر سرورمان محمد و خاندان پاک و پاکیزه او باد .

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و از تو خواهم ثبات قدم در کار و یاری برای هدایت و از تو خواهم سپاس بر نعمتت و پرستش درستت را و از تو خواهم دلی فروتن و سالم و زبانی راستگو و از تو خواهم از انواع خیر، آنچه را ما می دانیم و آنچه را ما نمی دانیم و از تو خواهم آنچه را که تو می دانی که به راستی تو بر همه چیز توانایی و تو دانای به نهان و غیبی و عیب پوش و برطرف کننده زیان ایوب و اندوه یعقوب هستی.

خدایا مرا از مکر خویش ایمن نکن و عیبم را آشکار مکن و رحمتت را از من باز نگردان و خشمت را بر من فرود نیاور. خدایا مرا از راست گفتاران، نیکان، برگزیدگان و پرهیزکاران قرار ده. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان. خدایا چنان کن که من از تو بهراسم تا جایی که گویی تو را می بینم و با تقوایت مرا سعادتمند کن و مرا به نیت خویش نگون بخت نگردان و در مقدرات خویش برایم خیر مقدر کن و در روزیت بر من برکت ده تا تأخیر آنچه را برایم به پیش انداخته ای و پیش انداختن آنچه را به تأخیر انداخته ای، دوست نداشته باشم. خدایا بی نیازیم را در نفسم و یقین را در قلبم و بصیرت را در دینم و روشنی را در چشمم قرار ده و مرا از اعضایم بهره مند گردان و گوش و چشمم را وارثان من قرار ده و مرا بر ضد کسی که بر من ستم روا داشته یاری کن. خدایا گرفتاریم را برطرف فرما و عیبم را بپوش و خطایم را بیامرز و شیطانم را دور کن و گرویم را آزاد کن. بار

ص: 317

ثَنَاءً طَارِقاً عَتِیداً.

أَجَلْ وَ لَوْ حَرَصْتُ أَنَا وَ الْعَادُّونَ مِنْ أَنَامِکَ أَنْ نُحْصِیَ شَیْئاً مِنْ إِنْعَامِکَ سَالِفَةً وَ آنِفَةً مَا حَصَرْنَاهُ عَدَداً وَ لَا أَحْصَیْنَاهُ أَبَداً هَیْهَاتَ أَنَّی ذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمُخْبِرُ فِی کِتَابِکَ الصَّادِقِ وَ النَّبَإِ الصَّادِقِ- وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها صَدَقَ کِتَابُکَ اللَّهُمَّ وَ نَبَؤُکَ وَ بَلَّغَتْ أَنْبِیَاؤُکَ وَ رُسُلُکَ مَا أَنْزَلْتَ عَلَیْهِمْ مِنْ وَحْیِکَ وَ شَرَعْتَ لَهُمْ وَ لَنَا مِنْ دِینِکَ.

غَیْرَ أَنِّی یَا إِلَهِی بِجَدِّی وَ اجْتِهَادِی وَ جُهْدِی وَ مَبْلَغِ طَاقَتِی وَ وُسْعِی أَقُولُ مُؤْمِناً مُوقِناً الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً فَیَکُونَ مَوْرُوثاً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی مُلْکِهِ فَیُضَادَّهُ فِیمَا ابْتَدَعَ وَ لَا وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ فَیُرْفِدَهُ فِیمَا صَنَعَ سُبْحَانَهُ لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا سُبْحَانَ اللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الْحَیِّ الصَّمَدِ- لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْداً یَعْدِلُ حَمْدَ مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ الثَّبَاتَ فِی الْأَمْرِ وَ الْمَعُونَةَ عَلَی الرُّشْدِ وَ أَسْأَلُکَ شُکْرَ نِعْمَتِکَ وَ حُسْنَ عِبَادَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ قَلْباً خَاشِعاً سَلِیماً وَ لِسَاناً صَادِقاً وَ أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا نَعْلَمُ وَ مِنْ خَیْرِ مَا لَا نَعْلَمُهُ وَ أَسْأَلُکَ مَا تَعْلَمُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ إِنَّکَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ وَ سَاتِرُ الْعُیُوبِ وَ کَاشِفُ الضُّرِّ عَنْ أَیُّوبَ وَ هَمِّ یَعْقُوبَ اللَّهُمَّ لَا تُؤْمِنِّی مَکْرَکَ وَ لَا تَکْشِفْ عَنِّی سِتْرَکَ وَ لَا تَصْرِفْ عَنِّی رَحْمَتَکَ وَ لَا تَحُلَّ بِی غَضَبَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الصَّادِقِینَ الْأَبْرَارِ الْأَخْیَارِ الْمُتَّقِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَخْشَاکَ حَتَّی کَأَنِّی أَرَاکَ وَ أَسْعِدْنِی بِتَقْوَاکَ وَ لَا تُشْقِنِی بِقَصْدِکَ وَ خِرْ لِی فِی قُدْرَتِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی رِزْقِکَ حَتَّی لَا أُحِبَّ تَأْخِیرَ مَا قَدَّمْتَ وَ لَا تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ غِنَایَ فِی نَفْسِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلَاصَ فِی عَمَلِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی وَ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ مَتِّعْنِی بِجَوَارِحِی وَ اجْعَلْ سَمْعِی وَ بَصَرِیَ الْوَارِثَیْنِ مِنِّی وَ انْصُرْنِی عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی اللَّهُمَّ اکْشِفْ کُرْبَتِی وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ اغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی وَ اخْسَأْ شَیْطَانِی وَ فُکَّ رِهَانِی وَ اجْعَلْ لِی

ص: 317

خدایا، درجه والا را در آخرت برایم قرار ده.

خدایا تو را ستایش، آنچنان که مرا آفریدی و شنوا و بینایم گردانیدی و تو را ستایش، آنچنان که مرا آفریدی و با مهرورزی خود نسبت به من، مرا انسانی درست گرداندی، با آنکه از آفریدن من بی نیاز بودی. پروردگارا! همان طور که مرا پدید آوردی، آفرینشم را معتدل نمودی. پروردگارا! همان طور که مرا پدید آوردی، نقشم را نیکو کشیدی. پروردگارا به خاطر نیکی ای که به من کردی و درباره خودم و سلامتی­ام، پروردگارا برای این که توانایم کردی و رفعتم بخشیدی، پروردگارا به خاطر نعمتی که به من ارزانی داشتی و هدایتم کردی، پروردگارا به خاطر این که پناهم دادی و از هر خیری به من بخشیدی، پروردگارا از این که غذایم دادی و سیرابم کردی، پروردگارا از این که بی نیازم گرداندی و عزتم بخشیدی، پروردگارا از این که از پوشش حلال خویش بر من پوشیدی و بخشش و روزی کافی خویش را برایم هموار کردی، بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا در پیشامدهای ناگوار روزگار و گردش روزها و شب ها یاریم فرما و مرا از هول و هراس دنیا و گرفتاری های آخرت نجات ده و از شر کردار ستمکاران در روی زمین رهایی بخش.

خدایا، از شر هر چه در مورد خودم و دینم می ترسم و از آن برحذر هستم کفایتم کن و مرا در مسافرت و در وطن از زیان ها حفظ کن و در نبودنم در خانه، جانشینم در نگهداری از خاندان و مالم باش و در هر چه روزیم کرده ای برکت ده. پروردگارا در پیش خودم خوارم کن ولی در مقابل چشمان مردم بزرگم نما و از شر جن و انس به سلامتم دار و به سبب گناهانم رسوایم نکن و به خاطر باطنم خوارم نساز و برکات و بخششی را که به من ارزانی داشته ای از من نگیر و مرا به غیر خود وامگذار.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و با خشنودی از آنچه رخ می دهد و از من سر می زند و با مشتاقانه ترین حال برای بودن در برابرت، جانم را بستان. خدایا مرا مورد نکوهش هیچ دشمن و حسودی قرار نده. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آنچنان که آدم را برگزیدی و توبه او را پذیرفتی، توبه ما را بپذیر. و همان طور که بنده ات نوح را از غرق شدن نجات دادی و او را در کشتی های نجات حمل کردی، ما را نیز نجات ده. و آنچنان که هود را از باد سترون عذاب

رهایی بخشیدی ما را نیز رهایی ده. و چنانچه بدی و زشتکاری را از یوسف بازداشتی، از ما نیز بازدار. و چنانچه زیان و بلا را از ایوب برطرف کردی، زیان و بلای ما را از ما برطرف کن. و همان طور که یونس را از شکم ماهی نجات دادی و او را از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون آوردی و دعای او را مستجاب فرمودی و از اندوه رهانیدی، ما را نیز برهان. و همان طور که خواسته موسی و هارون را به آنان بخشیدی، درخواست ما را نیز عطا فرما. و چنانچه عیسی بن مریم را با روح القدس تأیید کردی، ما را نیز به آنچه تو دوست داری و بدان راضی هستی تأیید فرما. و چنانچه گناهان گذشته و آینده پیامبرمان محمد را - که درودت بر او باد - آمرزیدی، گناهان ما را نیز بیامرز. و آنچنان که بنده و فرستاده خویش

ص: 318

یَا إِلَهِی الدَّرَجَةَ الْعُلْیَا فِی الْآخِرَةِ.

اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا خَلَقْتَنِی فَجَعَلْتَنِی سَمِیعاً بَصِیراً وَ لَکَ الْحَمْدُ کَمَا خَلَقْتَنِی فَجَعَلْتَنِی بَشَراً سَوِیّاً رَحْمَةً لِی وَ کُنْتَ عَنْ خَلْقِی غَنِیّاً رَبِّ کَمَا بَدَأْتَنِی فَعَدَلْتَ فِطْرَتِی یَا رَبِّ کَمَا أَنْشَأْتَنِی فَأَحْسَنْتَ صُورَتِی رَبِّ بِمَا أَحْسَنْتَ لِی وَ فِی نَفْسِی وَ عَافِیَتِی یَا رَبِّ بِمَا أَقْدَرْتَنِی وَ رَفَعْتَنِی رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَیَّ فَهَدَیْتَنِی رَبِّ بِمَا آوَیْتَنِی وَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ أَوْلَیْتَنِی رَبِّ بِمَا أَطْعَمْتَنِی وَ أَسْقَیْتَنِی رَبِّ بِمَا أَغْنَیْتَنِی وَ أَعْزَزْتَنِی رَبِّ بِمَا أَلْبَسْتَنِی مِنْ سَتْرِکَ الْحَلَالِ وَ یَسَّرْتَ لِی مِنْ فَضْلِکَ وَ رِزْقِکَ الْکَافِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّی عَلَی بَوَائِقِ الدَّهْرِ وَ صُرُوفِ الْأَیَّامِ وَ اللَّیَالِی وَ نَجِّنِی مِنْ أَهْوَالِ الدُّنْیَا وَ کَرْبِ الْآخِرَةِ وَ اکْفِنِی شَرَّ مَا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ فِی الْأَرْضِ اللَّهُمَّ اکْفِنِی شَرَّ مَا أَخَافُ وَ أَحْذَرُ فِی نَفْسِی وَ دِینِی وَ احْرُسْنِی مِنَ الْآفَاتِ فِی سَفَرِی وَ فِی حَضَرِی وَ احْفَظْنِی فِی غَیْبَتِی وَ فِی أَهْلِی وَ مَالِی فَاخْلُفْنِی وَ فِیمَا رَزَقْتَنِی فَبَارِکْ لِی یَا رَبِّ وَ فِی نَفْسِی فَذَلِّلْنِی وَ فِی أَعْیُنِ النَّاسِ فَعَظِّمْنِی وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فَسَلِّمْنِی وَ بِذُنُوبِی فَلَا تَفْضَحْنِی وَ بِسَرِیرَتِی فَلَا تُخْزِنِی وَ لِمَا أَعْطَیْتَنِی مِنْ بَرَکَاتِکَ وَ مَعْرُوفِکَ فَلَا تَسْلُبْنِی وَ إِلَی غَیْرِکَ فَلَا تَکِلْنِی- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْبِضْنِی أَرْضَی بِمَا یَکُونُ وَ أَکُونُ عَنِّی وَ أَطْوَعَ مَا أَکُونُ بَیْنَ یَدَیْکَ اللَّهُمَّ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کَمَا اجْتَبَیْتَ آدَمَ وَ تُبْتَ عَلَیْهِ فَتُبْ عَلَیْنَا وَ کَمَا نَجَّیْتَ مِنَ الْغَرَقِ عَبْدَکَ نُوحاً وَ حَمَلْتَهُ فِی سُفُنِ النَّجَاةِ فَنَجِّنَا وَ کَمَا نَجَّیْتَ هُوداً مِنَ الرِّیحِ الْعَقِیمِ فَنَجِّنَا وَ کَمَا صَرَفْتَ عَنْ یُوسُفَ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ فَاصْرِفْ عَنَّا وَ کَمَا کَشَفْتَ عَنْ أَیُّوبَ الضُّرَّ وَ الْبَلْوَی فَاکْشِفْ عَنَّا ضُرَّنَا وَ بَلْوَانَا وَ کَمَا نَجَّیْتَ یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ وَ أَخْرَجْتَهُ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَ اسْتَجَبْتَ لَهُ دَعْوَتَهُ وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَمِّ فَنَجِّنَا وَ کَمَا أَعْطَیْتَ مُوسَی وَ هَارُونَ سُؤْلَهُمَا فَأْتِنَا سُؤْلَنَا وَ کَمَا أَیَّدْتَ عِیسَی بْنَ مَرْیَمَ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَأَیِّدْنَا بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی وَ کَمَا غَفَرْتَ لِنَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ کَمَا أَیَّدْتَ عَبْدَکَ وَ رَسُولَکَ

ص: 318

و خاتم فرستادگانت محمد بن عبدالله را به وسیله علی بن ابی طالب و دو فرزندش، حسن و حسین تأیید فرمودی، ما را نیز از جانب خویش به خیر و نیکی تأیید فرما و عاقبتمان را به هر چه می خواهی و اراده می کنی ختم فرما. گناهانمان را بیامرز؛ زیرا به راستی تنها تویی که گناهان را می آمرزی.

خدایا گناهان گذشته و آینده و پنهان و آشکار و زیاده روی ما و هر چه را که تو بدان از ما داناتری را بیامرز که تو مقدم دارنده و متأخر دارنده­ای! معبودی جز تو نیست. ما را بیامرز، آمرزشی که خشمی بعد از آن نباشد و خدایا در دنیا به ما نیکی و در آخرت نیکی کن و خشنودی و بهشت خویش را به ما عطا فرما و ما را از عذاب آتش حفظ فرما. به مهرورزیت ای مهربان ترین مهربانان. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و با ترک همیشگی معصیت ها، تا زنده ایم به ما مرحمت فرما. به من رحم کن از اینکه خودم را برای چیزی به زحمت اندازم که برایم اهمیت و فایده ای ندارد. خوش بینی در چیزهایی که تو را از من راضی می سازد، روزی ام فرما.

خدایا ای آفریننده آسمان ها و زمین، ای باشکوه ارجمند و ای عزتمند پایدار، از تو خواهم خدایا به شکوهت و به نور ذاتت که حفظ کتابت را به قلبم الهام کنی، آنچنان که آن را به من آموختی و این سعادت را روزیم کن که از آنچه خشنودت نمی سازد دوری کنم. خدایا تویی آفریننده آسمان ها و زمین، باشکوه ارجمند و صاحب عزتی که پایدار است. از تو خواهم ای خدا ای خدا ای خدا ای بخشاینده ای مهربان و از تو خواهم به شکوهت و نور ذاتت که با کتاب خویش دیده ام را نورانی گردانی و زبانم را به کتابت گویا کنی و سینه ام را بگشایی و به وسیله آن اندوه را از دلم برطرف گردانی و آلودگی بدنم را بدان بشویی؛ به راستی که هیچ کس جز تو مرا از خلق بی نیاز نگرداند و هیچ کس به غیر از تو آن را به من نبخشد. هیچ نیرو و قوتی نیست جز به خداوند بلندمرتبه بزرگ.

خواندن این دعا نیز در این روز مستحب است

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و سینه مرا بر دین اسلام بگشا و مرا به نور ایمان زینت بخش و خشنود گردان و لباس پرهیزکاری بر من بپوپشان و مرا از عذاب آتش حفظ فرما.

هفت بار این دعا را می خوانی و حاجتت را از خدای عزوجلّ می خواهی سپس می گویی:

خدایا، پروردگارا، تو همو هستی پروردگارا! ای پاکیزه، ای پاکیزه، ای پاکیزه، از تو می خواهم به حق اسم اعظمت - الله - که معبودی جز او نیست و او حق آشکار است. زنده پاینده ای که نه خوابی سبک تو را فرا می گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آنِ توست. {کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه در

ص: 319

وَ خَاتَمَ رُسُلِکَ مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ- بِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ وَلَدَیْهِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ فَأَیِّدْنَا مِنْ عِنْدِکَ بِالْخَیْرِ وَ اخْتِمْ لَنَا بِمَا تَشَاءُ وَ تُرِیدُ اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا مَا قَدَّمْنَا وَ مَا أَخَّرْنَا وَ مَا أَسْرَرْنَا وَ مَا أَعْلَنَّا وَ مَا أَسْرَفْنَا وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَ أَنْتَ الْمُؤَخِّرُ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ اغْفِرْ لَنَا مَغْفِرَةً لَا سَخَطَ بَعْدَهَا وَ آتِنا اللَّهُمَ فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ قِنا عَذابَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْنَا بِتَرْکِ الْمَعَاصِی أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی ارْحَمْنِی أَنْ أَتَکَلَّفَ مَا لَا یَعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ بِجَلَالِکَ وَ نُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُلْهِمَ قَلْبِی حِفْظَ کِتَابِکَ کَمَا عَلَّمْتَنِی وَ ارْزُقْنِی أَنْ أَبْعُدَ عَنِ الْأَشْیَاءِ الَّتِی لَا تُرْضِیکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ نُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُنَوِّرَ بِکِتَابِکَ بَصَرِی وَ أَنْ تُطْلِقَ لِسَانِی بِکِتَابِکَ وَ أَنْ تَشْرَحَ لِی صَدْرِی وَ أَنْ تُفَرِّجَ بِهِ غَمِّی عَنْ قَلْبِی وَ أَنْ تَغْسِلَ بِهِ دَرَنِی عَنْ بَدَنِی فَإِنَّهُ لَا یُغْنِینِی عَنِ الْخَلْقِ غَیْرُکَ وَ لَا یُؤْتِیهِ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی فِیهِ أَیْضاً بِهَذَا الدُّعَاءِ

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اشْرَحْ صَدْرِی لِلْإِسْلَامِ وَ زَیِّنِّی وَ رَضِّنِی بِالْإِیمَانِ وَ أَلْبِسْنِی التَّقْوَی وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ تَقُولُ ذَلِکَ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ تَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَتَکَ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ یَا رَبِّ أَنْتَ هُوَ یَا رَبِّ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ یَا قُدُّوسُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ- الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ- مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ

ص: 319

پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی یابند. کرسیِ او آسمان ها و زمین را در بر گرفته و نگهداری آن ها بر او دشوار نیست و اوست والایِ بزرگ.}(1) از تو می خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی در میان پیشینیان، و بر محمد و خاندان او درود فرستی در بین پسینیان، و بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی پیش از هر چیز، و بر محمد و خاندان او درود فرستی پس از هر چیز و به تعداد هر چیز، و بر محمد و خاندان او درود فرستی در شب چون تاریکی اش را فرو پوشد، و بر محمد و خاندان او درود فرستی در روز چون روشنی گیرد، و بر محمد و خاندان او درود فرستی در دنیا و آخرت و تمام آنچه را برای آخرت و دنیا از تو می خواهم به من ببخشی. ای زنده در آن وقت که زنده ای نبود، و ای زنده پیش از هر زنده ای و پیش از هر چیز و پیش از هر کس، و ای زنده پس از هر زنده ای، معبودی جز تو نیست، ای پاینده، به مهر و رحمتت از تو فریاد خواهم، بر محمد و خاندان او درود فرست و به فریادم برس و تمام امور و اسبابم را اصلاح فرما و مرا به قدر چشم بر هم زدنی به خود وامگذار. سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است و شریکی ندارد .

- این ذکر را چهار مرتبه می گویی - پروردگارا، تو برای من هستی و نسبت به من مهربانی، ای پروردگارم، تکیه گاه و همراه من باش. پروردگارا از تو می خواهم به حق آنچه عرش تو از بزرگی و شکوهت حمل کرده، که با من آن کنی که تو شایسته آنی و نه آنچه را من شایسته آن هستم که تو سزاوار تقوی و آمرزش هستی. خدایا ستایشت کنم، ستایشی ستوده و تنها بر تو توکل کنم و از توی یگانه آمرزش خواهم و گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست، گواهی که عمرم را با آن به پایان برسانم و بدان به دیدار پروردگارم بشتابم و بدان وارد قبرم شوم و در تنهایی­ام با آن خلوت کنم.

خدایا به همراه چیزهایی که از تو خواستم، انجام کارهای نیک و ترک کردار ناپسند و محبت به بیچارگان را از تو می خواهم و این که مرا بیامرزی و به من رحم کنی و اگر نسبت به عده ای اراده عذاب یا فتنه ای را کردی، پیش از آن که فریفته شوم مرا از آن محافظت کنی. و عشق تو و عشق به هر که دوستت دارد و عشق به هر که تو دوستش داری و محبت به هر آنچه محبتش سبب نزدیکی به عشق تو شود و عشقی که مرا به عشق و محبت تو نزدیک می کند را از تو خواستارم. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و راه گشایشی را از گناهان برای من فراهم کن و به سوی هر کار خیری، راهی برایم قرار ده.

خدایا من یکی از آفریدگانت هستم و برخی از بندگانت بر گردن من حقوقی دارند و گناهانی از من، بین من و توست. خدایا خیری را در وجود من قرار ده که تو خود آن را دریابی و به راستی که اگر تو آن را در وجود من قرار ندهی، آن را در من نیابی. خدایا خلق خود را از من و حقوقی که بر گردن من دارند راضی گردان و گناهانی را که بین من و توست ببخش. خدایا آنچنان که اراده فرمودی مرا آفریدی، پس مرا چنان گردان که خود دوست داری. خدایا ما را ببخش و رحمت کن و از ما درگذر و

ص: 320


1- بقره / 255

ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ بِعَدَدِ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرَةِ وَ الْأُولَی وَ أَنْ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی فِی جَمِیعِ مَا أَدْعُوکَ بِهِ لِلْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا یَا حَیُّ حِینَ لَا حَیَّ یَا حَیُّ قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ وَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ یَا حَیُّ بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغِیثُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَغِثْنِی وَ أَصْلِحْ لِی شَأْنِی کُلَّهُ وَ أَسْبَابِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ تَقُولُ ذَلِکَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ یَا رَبِّ أَنْتَ لِی وَ بِی رَحِیمٌ یَا رَبِّ فَکُنْ لِی رُکْناً مَعِی أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ بِمَا حَمَلَ عَرْشُکَ مِنْ عِزِّ جَلَالِکَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ لَا مَا أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَنْتَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَحْمَدُکَ حَمْداً حَمِیداً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ وَحِیداً وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَرِیداً وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ شَهَادَةً أُفْنِی بِهَا عُمُرِی وَ أَلْقَی بِهَا رَبِّی وَ أَدْخُلُ بِهَا قَبْرِی وَ أَخْلُو بِهَا فِی وَحْدَتِی اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ مَعَ مَا سَأَلْتُکَ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَ تَرْکَ الْمُنْکَرَاتِ وَ حُبَّ الْمَسَاکِینِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی وَ إِذَا أَرَدْتَ بِقَوْمٍ سُوءاً أَوْ فِتْنَةً أَنْ تَقِیَنِی ذَلِکَ وَ أَنَا غَیْرُ مَفْتُونٍ وَ أَسْأَلُکَ حُبَّکَ وَ حُبَّ مَنْ یُحِبُّکَ وَ حُبَّ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ حُبَّ مَا یُقَرِّبُنِی حُبُّهُ إِلَی حُبِّکَ وَ حُبّاً یَقْرُبُ مِنْ حُبِّکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنَ الذُّنُوبِ فَرَجاً وَ اجْعَلْ لِی إِلَی کُلِّ خَیْرٍ سَبِیلًا اللَّهُمَّ إِنِّی خَلْقٌ مِنْ خَلْقِکَ وَ لِخَلْقٍ مِنْ خَلْقِکَ قِبَلِی حُقُوقٌ وَ لِی فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ ذُنُوبٌ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْ فِیَّ خَیْراً تَجِدُهُ فَإِنَّکَ إِنْ لَا تَجْعَلْهُ لَا تَجِدْهُ اللَّهُمَّ فَأَرْضِ عَنِّی خَلْقَکَ مِنْ حُقُوقِهِمْ عَلَیَّ وَ هَبْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی بَیْنِی وَ بَیْنَکَ اللَّهُمَّ خَلَقْتَنِی کَمَا أَرَدْتَ فَاجْعَلْنِی کَمَا تُحِبُّ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ اعْفُ عَنَّا وَ ارْضَ

ص: 320

از ما خشنود باش و از ما بپذیر و ما را به بهشت داخل گردان و از آتش دوزخ رهایی بخش و تمام نیات و امور ما را اصلاح گردان.

خدایا بر محمد و خاندان محمد، پیامبر مکی پاک مبارک، پیامبر رحمت صلوات فرست همان طور که به ما دستور فرمودی تا بر او درود فرستیم. خدایا بر محمد و خاندان محمد، پیامبر مکی درود فرست به تعداد کسانی که بر او درود فرستاده اند و به تعداد کسانی که بر او درود می فرستند و به تعداد کسانی که درود نفرستاده اند، و ما را بیامرز که تویی آمرزنده مهربان. خدایا ای پروردگار بیت الحرام و رکن و مقام و پروردگار مشعر الحرام و پروردگار حل و احرام، از جانب ما بر روح محمد سلام برسان و سلام و درود و رحمت و برکات خداوند بر او و بر اهل بیت نیک و برگزیده و منتخب او باد. هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به خداوند بلندمرتبه بزرگ و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و درود و صلوات خدا بر محمد و خاندان او باد.

خدایا ای پروردگار سبع المثانی و قرآن بزرگ و پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و پروردگار فرشتگان و همگی مخلوقات، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و برای من چنین و چنان کن... خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و هر که در آن هاست و به آن نامت که زندگان را به آن روزی دهی و پیمانه دریاها و تعداد ماسه ها را بدان به شماره درآوری و زندگان را بدان بمیرانی و مردگان را زنده کنی و انسان خوار را بدان عزت بخشی و انسان عزتمند را بدان خوار کنی و هر چه خواهی بدان کنی و هر چه خواهی حکم فرمایی و بدان به چیز بگویی باش و می باشد.

خدایا از تو خواهم به حق نام بزرگت که وقتی درخواست کنندگان از تو بدان درخواست کنند، خواسته شان را به آن ها دهی و وقتی دعاگویان بدان دعایت کنند، اجابتشان گردانی و وقتی پناه جویان بدان نام به تو پناه جویند، پناهشان دهی و چون درماندگان تو را بدان نام خوانند، نجاتشان دهی و چون شفاعت خواهان به وسیله آن نام روی شفاعت به تو آرند، شفاعتشان را بپذیری و چون فریادخواهان بدان از تو فریادخواهی کنند، به فریادشان برسی و گرفتاریشان را برطرف سازی و چون گریختگان بدان نام تو را صدا زنند، صدایشان را بشنوی و یاریشان کنی و چون توبه پیشگان بدان نام به درگاهت روی آورند، آنان را بپذیری و توبه شان را قبول کنی. من نیز به حق این نام از تو می خواهم ای سرور و مولا و معبودم، ای زنده پاینده، ای امید و پناهم و ای گنجینه و اندوخته و ذخیره ام و ای توشه دین و دنیا و بازگشتگاهم، تو را می خوانم به آن اسم اعظم برای گناهی که جز تو کسی آن را نیامرزد و برای گرفتاری و اندوهی که جز تو کسی برطرف نتواند کرد و برای غصه ای که جز تو کسی رفع نتواند کرد و برای گناهانی که با آن ها به مخالفت با تو برخاستم و با انجام آن ها در محضر تو بی شرمی کردم و اکنون این منم که خطاکارانه و آلوده به گناه به محضر تو آمده ام و زمین با همه فراخی­اش بر من

ص: 321

عَنَّا وَ تَقَبَّلْ مِنَّا وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ وَ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ وَ أَصْلِحْ لَنَا نِیَّاتِنَا وَ شَأْنَنَا کُلَّهُ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الطِّیِّبِ الْمُبَارَکِ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ کَمَا أَمَرْتَنَا أَنْ نُصَلِّیَ عَلَیْهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ عَدَدَ مَنْ صَلَّی عَلَیْهِ وَ عَدَدَ مَنْ یُصَلِّی عَلَیْهِ وَ عَدَدَ مَنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِ وَ اغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرَامِ وَ رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ الْحِلِّ وَ الْإِحْرَامِ أَبْلِغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ مِنَّا السَّلَامَ وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ رَحْمَتُهُ وَ بَرَکَاتُهُ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَبْرَارِ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ اللَّهُمَّ رَبَّ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْمَلَائِکَةِ وَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ کَیْلَ الْبِحَارِ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ بِهِ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَی وَ بِهِ تُعِزُّ الذَّلِیلَ وَ بِهِ تُذِلُّ الْعَزِیزَ وَ بِهِ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ وَ تَحْکُمُ مَا تُرِیدُ وَ بِهِ تَقُولُ لِلشَّیْ ءِ کُنْ فَیَکُونُ اللَّهُمَّ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی إِذَا سَأَلَکَ بِهِ السَّائِلُونَ أَعْطَیْتَهُمْ سُؤْلَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الدَّاعُونَ أَجَبْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَجَارَکَ بِهِ الْمُسْتَجِیرُونَ أَجَرْتَهُمْ وَ إِذَا دَعَاکَ بِهِ الْمُضْطَرُّونَ أَنْقَذْتَهُمْ وَ إِذَا شَفَعَ بِهِ إِلَیْکَ الْمُسْتَشْفِعُونَ شَفَّعْتَهُمْ وَ إِذَا اسْتَصْرَخَکَ بِهِ الْمُسْتَصْرِخُونَ أَصْرَخْتَهُمْ وَ فَرَّجْتَ عَنْهُمْ وَ إِذَا نَادَاکَ بِهِ الْهَارِبُونَ إِلَیْکَ سَمِعْتَ نِدَاءَهُمْ وَ أَغَثْتَهُمْ وَ إِذَا أَقْبَلَ بِهِ التَّائِبُونَ قَبِلْتَهُمْ وَ قَبِلْتَ تَوْبَتَهُمْ فَإِنِّی أَسْأَلُکَ بِهِ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ إِلَهِی یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا رَجَائِی وَ یَا کَهْفِی وَ یَا کَنْزِی وَ یَا ذُخْرِی وَ ذَخِیرَتِی وَ یَا عُدَّتِی لِدِینِی وَ دُنْیَایَ وَ مُنْقَلَبِی بِذَلِکَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ أَدْعُوکَ لِذَنْبٍ لَا یَغْفِرُهُ غَیْرُکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ غَیْرُکَ وَ لِهَمٍّ لَا یَقْدِرُ عَلَی إِزَالَتِهِ غَیْرُکَ وَ لِذُنُوبِیَ الَّتِی بَارَزْتُکَ بِهَا وَ قَلَّ مَعَهَا حَیَائِی عِنْدَکَ بِفِعْلِهَا فَهَا أَنَا قَدْ أَتَیْتُکَ خَاطِئاً مُذْنِباً قَدْ

ص: 321

تنگ شده و عرصه بر من تنگ گشته و هیچ پناهگاهی جز به درگاهت ندارم. اینک این منم که پیش روی توام، با گناه و خطا و نداری و نیاز، شب را صبح کرده و صبح را شب کرده ام و آمرزنده ای جز تو برای گناهم نمی یابم و برای شکستگی­ام جبران کننده ای جز تو نمی بینم و برای زیانم برطرف کننده ای جز تو نیابم و من همان سخن را که بنده ات یونس گفت، هنگامی که در تاریکی ها زندانی­اش کردی، می گویم، بدان امید که توبه ام را بپذیری و مرا از اندوه گناهان رهایی بخشی: معبودی جز تو نیست، منزهی تو و من به راستی از ستمکاران بودم.

ای سرور و مولای من، به حق نامت از تو خواهم که دعایم را مستجاب گردانی و خواسته و آرزوی من را به من ببخشی و از جانب خودت گشایشی زودهنگام به من ارزانی داری، به همراه کامل ترین نعمت و بزرگ ترین سلامتی و فراخ ترین روزی و بهترین آسایش که پیوسته بدان عادتم داده ای. خدایا از تو خواهم که سپاس را بر آنچه به من ارزانی داشته ای روزیم گردانی و تا پایان عمرم آن را برایم نگه داری و به وقت مردن از گناهان و اشتباهات و زیارهروی و بزهکاریم درگذری تا نعمت دنیایم را به نعمت آخرت متصل گردانی. خدایا مقدرات شب و روز و آسمان ها و زمین و خورشید و ماه و بدی و نیکی در دست توست، پس در دین و دنیا و آخرتم به من برکت ده و در تمام امورم - خدایا - برکتم بخش. خدایا وعده تو حق و دیدارت حق و حتمی است و چاره و گریزی از آن نیست، پس با من چنین و چنان کن...

خدایا تو مسئولیت روزی من و هر جنبنده ای را که اختیارش در دست توست بر عهده گرفته ای، ای بهترین فراخوانده شده و بهترین درخواست شده و وسیع ترین بخشنده و بهترین منبع امید! روزی من و خانواده ام را فراخ گردان. خدایا در آنچه از دستور حتمی خود حکم و مقرر فرموده ای و در آنچه در فرمان حکیمانه ات در شب قدر از حلال و حرام خود تقسیم می کنی و از قضایی که بازگشت ندارد و تغییر ناپذیر است، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی و نام مرا در زمره حاجیان بیت الله الحرام بنویسی که حجشان مقبول، سعیشان مورد سپاس، گناهشان آمرزیده، کارهای بدشان بخشوده شده، روزشان وسیع گشته، تن هایشان تندرست و از ترس در امان هستند.

[از تو خواهم] در آنچه حکم و مقدر فرموده ای، بر محمد و خاندان او درود فرستی و عمرم را دراز

ص: 322

ضَاقَتْ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَ ضَاقَ عَلَیَّ الْجَبَلُ وَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی إِلَّا إِلَیْکَ فَهَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ قَدْ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ مُذْنِباً خَاطِئاً فَقِیراً مُحْتَاجاً- لَا أَجِدُ لِذَنْبِی غَافِراً غَیْرَکَ وَ لَا لِکَسْرِی جَابِراً سِوَاکَ وَ لَا لِضُرِّی کَاشِفاً غَیْرَکَ أَقُولُ کَمَا قَالَ یُونُسُ حِینَ سَجَنْتَهُ فِی الظُّلُمَاتِ رَجَاءَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ وَ تُنْجِیَنِی مِنْ غَمِّ الذُّنُوبِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ وَ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ بِاسْمِکَ أَنْ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ مُنَایَ وَ أَنْ تُعَجِّلَ لِیَ الْفَرَجَ مِنْ عِنْدِکَ فِی أَتَمِّ نِعْمَةٍ وَ أَعْظَمِ عَافِیَةٍ وَ أَوْسَعِ رِزْقٍ وَ أَفْضَلِ دَعَةٍ مَا لَمْ تَزَلْ تُعَوِّدُنِیهِ اللَّهُمَ (1)

وَ تَرْزُقَنِی الشُّکْرَ عَلَی مَا آتَیْتَنِی وَ تَجْعَلَ ذَلِکَ بَاقِیاً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ تَعْفُوَ عَنْ ذُنُوبِی وَ خَطَائِی وَ إِسْرَافِی وَ اجْتِرَامِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی حَتَّی تَصِلَ (2) نَعِیمَ الدُّنْیَا بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ الشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فَبَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ بَارِکِ اللَّهُمَّ فِی جَمِیعِ أُمُورِی اللَّهُمَّ وَعْدُکَ حَقٌّ وَ لِقَاؤُکَ حَقٌّ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَحِیدَ عَنْهُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَکَفَّلْتَ بِرِزْقِی وَ رِزْقِ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَسْئُولٍ وَ أَوْسَعَ مُعْطٍ وَ أَفْضَلَ مَرْجُوٍّ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ رِزْقِ عِیَالِی اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأُمُورِ الْمَحْتُومَةِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ بِهِ بَیْنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذَنْبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ الْمُوَسَّعَةِ أَرْزَاقُهُمْ الصَّحِیحَةِ أَبْدَانُهُمْ الْآمِنِینَ (3) خَوْفَهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی.

ص: 322


1- 1. الهی خ ل.
2- 2. توصل خ ل.
3- 3. المأمون خوفهم، الآمنین من خوفهم ظ.

و زندگیم را طولانی بداری و روزیم را زیاد کنی و در جسمم و در هر چه برایم مهم است، از کار دین و دنیا و آخرتم و آینده نزدیک و دورم، به من و به هر کسی که به او توجه دارم و ملزم به انجام کارش هستم، چه آشنای نزدیک باشد و چه دور، سلامت بخشی که تویی سخاوتمند بخشنده و رئوف مهربان. ای آن که قبل از هر چیز وجود داشته ای، دیدگان به خواب روند و ستارگان تیره گردند و تو زنده و پاینده ای هستی که نه خوابی سبک تو را گیرد و نه خوابی گران و تو بر همه چیز دقیق و آگاهی.

دعای پایان روز

خدایا، از تو درخواست می کنم ای پروردگار این شب و هر شب، ای بلندمرتبه، ای بزرگ، ای بخشنده، ای آمرزنده، ای مهربان، ای شنوا، ای دانا، ای زنده، ای پاینده! از تو خواهم به حق نام های نیکویت که چون بدان خوانده شوی اجابت فرمایی و چون بدان درخواست شوی ارزانی داری. ای عزتمندی که خوار نگردد، ای استوار و والایی که کسی نمی تواند آهنگ تو را بنماید، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و مرا را از آتش رهایی بخشی و به رحمت خویش در بهشت خویش وارد گردانی و از فتنه های گمراه کننده و از شیطان رانده شده در پناه گیری. خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا و والدینم را بیامرز و آنان را رحمت کن، چنانچه در کودکی مرا تربیت کردند و از جانب من خیری را پاداش آنان گردان. در محضر خدای بلندمرتبه بزرگ که نه اماناتش تباه گردد و نه خواهانش ناامید گردد، دین و جان و پایان عملم و فرزندان و خاندان و مال و خانواده و نزدیکانم را به امانت می گذارم. خدایا در آغاز و پایان بر محمد و خاندان او درود فرست و پنهان و آشکارا به آنان برکت ده و مرا در سایه لطف خویش حفظ فرما و در حفظ و عزت و پناه و توجه خویش قرار ده و گناهم را بپوشان و مرا مراقبت فرما و کارم را اصلاح گردان و هدایتم فرما و توبه ام را بپذیر و نجاتم ده و مرا حفظ گردان و به دیگری وامگذار و نعمت و پوششت را از من نگیر. عزیز است آن که به تو پناه ­جوید و باشکوه است ستایشت و معبودی جز تو نیست. نام هایت مقدس است و منزهی تو منزهی، چه عظیم است شأنت و محکم است برهانت، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا مرا در زمره کسانی هدایت فرما که هدایتشان کرده ای و در زمره کسانی سرپرستیم کن که سرپرستیشان کرده ای و در آنچه به من بخشیده ای برکت ده و مرا از شر آنچه مقدر فرموده ای حفظ گردان که به راستی تو حکم می کنی و کسی بر تو حکم نکند، ای مهربان ترین مهربانان! به راستی که تو بر همه چیز توانایی.

ص: 323

وَ تَمُدَّ فِی أَجَلِی وَ تَزِیدَ فِی رِزْقِی وَ تُعَافِیَنِی فِی جَسَدِی وَ کُلِّ مَا یُهِمُّنِی مِنْ أَمْرِ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ عَاجِلِی وَ آجِلِی لِی-(1)

وَ لِمَنْ یَعْنِینِی أَمْرُهُ وَ یَلْزَمُنِی شَأْنُهُ مِنْ قَرِیبٍ أَوْ بَعِیدٍ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ رَءُوفٌ رَحِیمٌ یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ تَنَامُ الْعُیُونُ وَ تَنْکَدِرُ النُّجُومُ وَ أَنْتَ حَیٌّ قَیُّومٌ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ وَ أَنْتَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ.

الدُّعَاءُ فِی آخِرِه

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا رَبَّ هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ کُلِّ لَیْلَةٍ یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا کَرِیمُ یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ یَا سَمِیعُ یَا عَلِیمُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَی الَّتِی إِذَا دُعِیتَ بِهَا أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهَا أَعْطَیْتَ یَا عَزِیزاً لَا تَسْتَذِلُّ یَا مَنِیعاً لَا تُرَامُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ تُعِیذَنِی مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً وَ اجْزِهِمَا عَنِّی خَیْراً أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ الْعَلِیَّ الْأَعْلَی الَّذِی لَا یَضِیعُ وَدَائِعُهُ وَ لَا یَخِیبُ سَائِلُهُ دِینِی وَ نَفْسِی وَ خَوَاتِیمُ عَمَلِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ أَهْلُ بَیْتِی وَ قَرَابَاتِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَوَّلًا وَ آخِراً وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بَاطِناً وَ ظَاهِراً وَ احْفَظْنِی فِی کَنَفِکَ وَ اجْعَلْنِی فِی حِفْظِکَ وَ فِی عِزِّکَ وَ فِی جِوَارِکَ وَ فِی عِنَایَتِکَ وَ اسْتُرْ عَلَیَّ وَ حُطْنِی وَ أَصْلِحْ لِی شَأْنِی وَ اهْدِنِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ اکْفِنِی وَ اعْصِمْنِی وَ تَوَلَّنِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی غَیْرِکَ وَ لَا تُزِلْ عَنِّی نِعْمَتَکَ وَ لَا سَتْرَکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُکَ وَ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَکَ وَ أَعَزَّ بُرْهَانَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیمَنْ هَدَیْتَ وَ تَوَلَّنِی فِیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِکْ لِی فِیمَا أَعْطَیْتَ وَ قِنِی شَرَّ مَا قَضَیْتَ إِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَی عَلَیْکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

ص: 323


1- 1. لی خ ل.

مؤلف

این آخرین دعایی است که از بین مواردی که ذکرشان در این جا مناسب بود، از نیمه پایانی کتاب «العدد القویة» به این بخش ملحق کردیم و خداست هدایتگر به دار السلام. باید در نظر داشت که آنچه او در «العدد القویة» آورده است، به آنچه سید بن طاووس رحمة الله علیه در کتاب «الدروع الواقیة» نقل کرده نزدیک است که پیش از این نقل کردیم. به نظر می­رسد که او - که خدا از او راضی باشد - این دعا را از کتاب «الدروع الواقیة» که بدان اشاره شد گرفته است، به همراه روایات و احادیث و دعاهای دیگر و نیز مواردی از این قبیل، برای فایده بیشتر که در اینجا ذکر کردیم، هر چند که شامل موارد تکراری هم بود.

سپس بدان که ...(1)

ص: 324


1- . در نسخه اصل بدون نوشته آمده است.
أقول

هذا آخر ما ألحقناه من النصف الأخیر من کتاب العدد القویة مما یناسب ذکره فی هذا المقام و الله الهادی إلی دار السلام و لیعلم أن ما أورده فی العدد القویة متقارب مما نقله السید بن طاوس رحمة الله علیه فی الدروع الواقیة و قد نقلناه أیضا سابقا و الظاهر أنه رضی الله عنه قد أخذه من کتاب الدروع الواقیة المشار إلیه مع ضم أشیاء کثیرة أخری من الأخبار و الآثار و الأدعیة و نحوها أیضا و لمزید فوائده ذکرناه هنا و إن کان یشتمل علی تکرارها.

ثم اعلم أن.(1)

ص: 324


1- 1. بیاض فی الأصل.

باب های اعمال ماه رمضان و دعاها و نمازها و غیره و دیگر مطالب مربوط به آن

مؤلف

مباحث مربوط به غسل های ماه مبارک رمضان را در کتاب طهارت و بسیاری از مباحث نمازهای آن را در کتاب نماز ذکر کرده ایم.

باب اول : پژوهش در این که ماه رمضان در اول سال است.

روایات

مؤلف

برخی از موارد مناسب با این باب را در کتاب آسمان و جهان، در باب های سال ها و ماه ها عنوان کردیم، پس این را در نظر داشته باش.(1)

باب دوم : دعا به هنگام دخول ماه رمضان و سایر اعمال و آداب آن و موارد مربوط به آن

روایات

مؤلف

پاره ای از دعاهای این ماه را در باب های اعمال ماه رمضان از کتاب «روزه» و نیز دیگر کتاب ها آوردیم، پس این را در نظر داشته باش و بدان که اعمال کلی اول هر ماه در اولین باب همین جلد گذشت، پس فراموش نکن.

ص: 325


1- . ر.ک: ج 58، سه حدیث را از کتاب های «الإقبال»، «الفقیه»، «الکافی» و «التهذیب» روایت کرده و پس از آن توضیح مفیدی را در مورد آن داده است که به آن مراجعه کنید. همچنین در ج 96 در حدیثی به نقل از کتاب «العیون» ج2 ص 117 و «علل الشرایع»» ج1 ص 257 نوشته صدوق نیز آن را روایت کرده است. به اسناد او از فضل بن شاذان روایت شده که امام رضا علیه السلام فرمود: اگر بگویند: برای چه روزه مخصوص ماه رمضان قرار داده شده و نه ماه های دیگر؟ گفته شود: زیرا ماه رمضان ماهی است که خداوند تعالی قرآن را در آن نازل فرمود و در این ماه بین حق و باطل جدایی افکند، چنانچه خدای عزوجلّ فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ»، { ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی ] که مردم را راهبر، و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت، و [میزان] تشخیص حق از باطل است.} در این ماه به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خبر داده شد و لیلة القدری که بهتر از هزار ماه [حکومت امویان] است در این ماه قرار دارد و در این شب هر گونه کاری به نحوی استوار فیصله می یابد. این شب، نخستین شب سال است و همه رویدادهای یک سال از خیر و شر یا زیان و سود یا روزی یا عمر در این شب مقدر می گردد؛ بدین روی این شب لیلة القدر نامیده شده است. در ج 97 ص 11 به نقل از «امالی صدوق» ص 38 به شرح زیر آن را روایت کرده است: از عمرو شامی روایت شده است که امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ»، {در حقیقت، شماره ماه ها نزد خدا، از روزی که آسمان ها و زمین را آفریده، در کتاب [علمِ] خدا، دوازده ماه است.} اولین ماه، ماه خدای عزوجلّ است؛ یعنی ماه رمضان و قلب ماه رمضان شب قدر است و قرآن در اولین شب ماه رمضان نازل شد، پس با قرآن به استقبال ماه رمضان برو. مولف: این حدیث را در الکافی ج 4 ص 65 می بینی. شیخ هم در «التهذیب» ج 1 ص 406 آن را روایت کرده است. کلینی در الکافی ج 4 ص 160 و صدوق نیز در «الخصال» ج2 ص 102 به نقل از رفاعه از امام صادق علیه السلام روایت کرده اند که فرمود: شب قدر اول و آخر سال است. شیخ در التهذیب ج 1 ص 446 به اسناد خود از هشام بن سالم از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: اگر ماه رمضان کامل باشد سال کامل است، فرمود: و آغاز سال، ماه رمضان است.

أبواب أعمال شهر رمضان من الأدعیة و الصلوات و غیرها و سائر ما یتعلق به

أقول

قد أوردنا مباحث أغسال شهر رمضان فی کتاب الطهارة و کثیر من مباحث صلواته فی کتاب الصلاة.

باب 1 تحقیق القول فی کون شهر رمضان هو أول السنة

الأخبار

أقول

قد أوردنا بعض ما یناسب هذا الباب فی کتاب السماء و العالم فی أبواب السنین و الشهور فتذکر(1).

باب 2 الدعاء عند دخول شهر رمضان و سائر أعماله و آدابه و ما یناسب ذلک

الأخبار

أقول

قد أوردنا شطرا من أدعیته فی أبواب أعمال شهر رمضان من کتاب الصیام و غیره أیضا فتذکر و اعلم أنه قد مضت أعمال مطلق أول کل شهر فی أول باب هذا الجزء فلا تغفل.

ص: 325


1- 1. راجع ج 58 ص 392- 394 روی من کتاب الاقبال و الفقیه و الکافی و التهذیب ثلاثة أحادیث و بعدها بیان مفید فی ذلک راجعه، و روی أیضا فی ج 96 ص 370 فی حدیث نقلا عن العیون ج 2 ص 117 و علل الشرائع ج 1 ص 257 للصدوق. بإسناده عن الفضل بن شاذان، عن الرضا علیه السلام أنّه قال: فان قال: فلم جعل الصوم فی شهر رمضان خاصّة دون سائر الشهور؟ قیل لان شهر رمضان هو الشهر الذی أنزل اللّه تعالی فیه القرآن، و فیه فرق بین الحق و الباطل، کما قال اللّه عزّ و جلّ:« شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ» و فیه نبئ محمد صلی الله علیه و آله و فیه لیلة القدر التی هی خیر من ألف شهر، و فیها یفرق کل أمر حکیم، و هی رأس السنة یقدر فیها ما یکون فی السنة من خیر أو شر أو مضرة او منفعة أو رزق أو أجل، و لذلک سمیت لیلة القدر. و روی فی ج 97 ص 11 عن أمالی الصدوق ص 38 و لفظه: أحمد بن علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن جده، عن ابن المغیرة، عن عمرو الشامیّ عن الصادق علیه السلام قال: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ» فغرة الشهور شهر اللّه عزّ و جلّ و هو شهر رمضان، و قلب شهر رمضان لیلة القدر، و نزل القرآن فی أول لیلة من شهر رمضان فاستقبل الشهر بالقرآن. أقول: و تراه فی الکافی ج 4 ص 65، و رواه الشیخ فی التهذیب ج 1 ص 406 و روی الکلینی فی الکافی ج 4 ص 160 و الصدوق فی الخصال ج 2 ص 102 عن محمّد ابن یحیی، عن محمّد بن الحسین، عن ابن فضال عن أبی جمیلة، عن رفاعة، عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: لیلة القدر هی أول السنة و هی آخرها. و روی الشیخ فی التهذیب ج 1 ص 446 بإسناده عن أحمد بن محمّد، عن البرقی عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال: إذا سلم شهر رمضان سلمت السنة، قال: و رأس السنة شهر رمضان.

روایت1.

اقبال الاعمال(1): به اسناد خود به ابو محمد هارون بن موسی تلعکبری به اسناد او به امام صادق علیه السلام روایت کردیم که حضرت فرمود: چون ماه رمضان وارد شد می گویی: خدایا این ماه رمضان مبارک است که در آن قرآن را نازل فرمودی و آن را راهبر مردم، و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل گرداندی. این ماه فرا رسیده است، پس ما را در آن به سلامت دار و آن را به ما واگذار کن و در آسانی و سلامتی از جانب خویش آن را از ما تحویل بگیر. خدایا از تو خواهم که در این ماه مرا بیامرزی و مرا رحمت فرمایی و جانم را از آتش برهانی

ص: 326


1- . الإقبال : 57-47
«1»

قل، [إقبال الأعمال](1) رَوَیْنَا بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: تَقُولُ عِنْدَ حُضُورِ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الْمُبَارَکِ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ جَعَلْتَهُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ فَسَلِّمْنَا فِیهِ وَ سَلِّمْهُ لَنَا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ أَنْ تَغْفِرَ لِی فِی شَهْرِی هَذَا وَ تَرْحَمَنِی فِیهِ وَ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ

ص: 326


1- 1. الإقبال: 47- 57.

و در آن بهترین چیزی را که به یکی از آفریدگانت بخشیده ای و بهترین آنچه را می بخشی به من ارزانی داری و آن را آخرین ماه رمضانی قرار مده که از زمانی که مرا در زمین خویش ساکن کردی تا به امروز آن را برای تو روزه گرفته ام. آن را کامل ترین نعمت و فراگیرترین تندرستی و فراخ ترین و فراوان ترین و گواراترین روزی برای من قرار ده.

خدایا من به تو و به ذات بزرگوارت و به فرمانروایی عظیمت پناه می برم از این که خورشید از این روزم غروب کند یا باقی این روز سپری شود یا در این شبم سپیده بدمد یا این ماه به پایان رسد و با این وجود از جانب من در حق تو مسئولیت یا گناه یا اشتباهی باشد که به سبب آن تو می خواهی با من روبرو شوی یا بدان مؤاخذه ام کنی یا به خاطر آن مرا در دنیا و آخرت در مقام خواری قرار دهی یا در روزی که ملاقاتت می کنم مرا بدان عذاب دهی، ای مهربان ترین مهربانان. خدایا من تو را خوانم برای اندوهی که جز تو کسی آن را برطرف نسازد و برای رحمتی که آن رحمت جز به وسیله تو دست یافتنی نیست و برای گرفتاری ای که جز تو کسی آن را رفع نسازد و برای آرزویی که تنها به قدرت تو می توان بدان دست یافت و برای خواسته ای که جز به وسیله تو برآورده نمی شود. خدایا همان طور که طبق عادتت بود، از خواسته خود بر من اراده کردی و با یاد خود به من مهر ورزیدی، پس ای سرورم، پاسخ دعاهایم و نجات از آنچه از آن به تو پناه بردم نیز جزء کارهای تو باشد.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و از گنجینه های رحمت خویش، در رحمتی را بر من بگشا که پس از آن هیچ وقت مرا در دنیا و آخرت عذاب نکنی و از لطف و بخشش گسترده خود روزی ای فراخ و حلال و پاک روزیم کنی و بعد از آن مرا هرگز به هیچ کس جز خود نیازمند مکنی و به برکت آن، سپاسگزاریم را از خودت و فقر و نیازم را به خودت فزونی دهی تا از غیر از تو بی نیاز و خویشتن دار باشم.

خدایا به تو پناه می برم از این که پاداش نیکی­ات از سوی من بدی باشد. خدایا به تو پناه می برم از این که کردارم را بین خود و مردم اصلاح گردانم، اما بین خودم و تو فاسد گردانم. خدایا به تو پناه می برم از این که درونم میان من و تو حائل شود یا این که مخالف فرمانبرداری تو باشد. خدایا به تو پناه می برم از این که یکی از امور را بر فرمانبرداریت ترجیح دهم. خدایا به تو پناه می برم از این که اندکی یا بسیاری از طاعتم را برای جلب خشنودی کسی جز تو به جای آورم یا این که کاری آمیخته با ریا انجام دهم. خدایا به تو پناه می برم از هوسی که هر که مرتکب آن شود، نابودش کند. خدایا به تو پناه می برم از این که ذره ای از سپاسگزاریت را بر آنچه نعمتم بخشیدی برای دیگری قرار دهم و به وسیله آن در پی جلب خشنودی خلقت برآیم.

خدایا به تو پناه می برم از این که به یکی از حدودت تجاوز کنم و به وسیله آن خود را برای مردم بپیرایم و بر دنیا تکیه کنم. خدایا از مجازات تو به گذشتت پناه می برم و از خشم تو به خشنودیت و

ص: 327

وَ تُعْطِیَنِی فِیهِ خَیْرَ مَا أَعْطَیْتَ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ وَ خَیْرَ مَا أَنْتَ مُعْطِیهِ وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانٍ صُمْتُهُ لَکَ مُنْذُ أَسْکَنْتَنِی أَرْضَکَ إِلَی یَوْمِی هَذَا اجْعَلْهُ عَلَیَّ أَتَمَّهُ نِعْمَةً وَ أَعَمَّهُ عَافِیَةً وَ أَوْسَعَهُ رِزْقاً وَ أَجْزَلَهُ وَ أَهْنَأَهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ وَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ مُلْکِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تَغْرُبَ الشَّمْسُ مِنْ یَوْمِی هَذَا أَوْ یَنْقَضِیَ بَقِیَّةُ هَذَا الْیَوْمِ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ أَوْ یَخْرُجَ هَذَا الشَّهْرُ وَ لَکَ قِبَلِی مَعَهُ تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تُقَابِلَنِی بِذَلِکَ أَوْ تُؤَاخِذَنِی بِهِ أَوْ تَقِفَنِی بِهِ مَوْقِفَ خِزْیٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ أَوْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یَوْمَ أَلْقَاکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ لِهَمٍّ لَا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِرَحْمَةٍ لَا تُنَالُ إِلَّا بِکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ إِلَّا أَنْتَ وَ لِرَغْبَةٍ لَا تُبْلَغُ إِلَّا بِکَ وَ لِحَاجَةٍ لَا تُقْضَی دُونَکَ اللَّهُمَّ فَکَمَا کَانَ مِنْ شَأْنِکَ مَا أَرَدْتَنِی بِهِ مِنْ مَسْأَلَتِکَ وَ رَحِمْتَنِی بِهِ مِنْ ذِکْرِکَ فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ سَیِّدِیَ الْإِجَابَةُ لِی فِیمَا دَعَوْتُکَ وَ النَّجَاةُ لِی فِیمَا قَدْ فَزِعْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْتَحْ لِی مِنْ خَزَائِنِ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً- لَا تُعَذِّبُنِی بَعْدَهَا أَبَداً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَیِّباً- لَا تُفْقِرُنِی بَعْدَهُ إِلَی أَحَدٍ سِوَاکَ أَبَداً تَزِیدُنِی بِذَلِکَ لَکَ شُکْراً وَ إِلَیْکَ فَاقَةً وَ فَقْراً وَ بِکَ عَمَّنْ سِوَاکَ غِنًی وَ تَعَفُّفاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَکُونَ جَزَاءُ إِحْسَانِکَ الْإِسَاءَةَ مِنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أُصْلِحَ عَمَلِی فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَ النَّاسِ وَ أُفْسِدَهُ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ تُحَوِّلَ سَرِیرَتِی بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَوْ تَکُونَ مُخَالِفَةً لِطَاعَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَکُونَ شَیْ ءٌ مِنَ الْأَشْیَاءِ آثَرَ عِنْدِی مِنْ طَاعَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَعْمَلَ مِنْ طَاعَتِکَ قَلِیلًا أَوْ کَثِیراً أُرِیدُ بِهِ أَحَداً غَیْرَکَ أَوْ أَعْمَلَ عَمَلًا یُخَالِطُهُ رِئَاءٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَوًی یُرْدِی مَنْ یَرْکَبُهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَجْعَلَ شَیْئاً مِنْ شُکْرِی فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ لِغَیْرِکَ أَطْلُبُ بِهِ رِضَا خَلْقِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَتَعَدَّی حَدّاً مِنْ حُدُودِکَ أَتَزَیَّنُ بِذَلِکَ لِلنَّاسِ وَ أَرْکَنُ بِهِ إِلَی الدُّنْیَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ وَ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ

ص: 327

از نافرمانیت به فرمانبرداریت و از تو به خودت پناه می برم. ستایش ذاتت بزرگ باد. حتی اگر دوست داشته باشم هم نمی توانم ستایشم را بر تو به شماره درآورم و تو چنانی که خود را آنگونه ستایش کرده ای. منزهی تو و به ستایشت مشغولم. خدایا از تو درخواست آمرزش دارم و از ستم های بسیاری که بر بندگانت روا داشته ام به درگاهت توبه می کنم. پس هر کدام از بندگانت، مرد یا زن، که از سوی من مورد ستم واقع شده و من در مال یا جسم یا آبرویش به او ستم روا داشته ام و من نمی توانم آن را جبران کنم یا از او حلالیت بگیرم، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و خودت با هر چه خواهی و هر طور که مشیتت بر آن است او را از من راضی گردان و آن را بر من ببخش. ای آقای من تو را با عذاب من چه کار و حال آنکه رحمتت همه چیز را فرا گرفته است و برای تو چیزی نیست که با رحمت خویش گرامی­ام داری و با عذابت خوارم نگردانی و چیزی از تو نمی کاهد پرودگارا که آنچنان که از تو خواستم با من کنی که تو همه چیز داری.

خدایا از تو آمرزش خواهم از هر گناهی که به سویت توبه کردم و دوباره آن را تکرار کردم، به درگاهت توبه می کنم برای واجباتی که ترک کردم و حق تو را به جای نیاوردم، از نماز و زکات و روزه و جهاد و حج و عمره یا کامل کردن وضو یا غسل جنابت و عبادت شبانه و ذکر بسیار و کفاره قسم و تکرار معصیت و اعراض از هر چیزی که در واجبات یا سنت کوتاهی کردم؛ از تو آمرزش خواهم و به سوی تو توبه می کنم از آن و از گناهان کبیره ای که مرتکب شدم و نافرمانی هایی که کردم و گناهانی که انجام دادم و زشتی هایی که بدان ها دست زدم و هوس هایی که در آن ها فرو افتادم و اشتباهاتی که بدان ها دست زدم، چه آن ها که از روی عمد و یا اشتباه مرتکب شدم و چه پنهان و آشکارشان، من به درگاه تو توبه می کنم از همه این ها و از خونریزی و نافرمانی پدر و مادر و قطع رحم و گریز از جنگ و بدنام کردن زنان شوهردار و خوردن اموال یتیم از روی ستم و شهادت دروغ و کتمان شهادت و از این که پیمان تو را در مورد خودم به بهایی اندک فروختم و به خاطر رباخواری و خیانت و حرام خواری و جادوگری و پیشگویی و فال بینی و شرک و ریاکاری و دزدی و شراب خواری و کم فروشی و ستیزه جویی و نفاق و پیمان شکنی و افترا و خیانت و حیله گری و عدم تعهد بر آنچه بر گردنم بود و بر سوگند و غیبت و سخن چینی و بهتان و گوشه و کنایه و دادن لقب های زشت و آزار همسایه و ورود بی اجازه به خانه ای و فخرفروشی و غرور و شرک ورزیدن به خدا و پافشاری و خود بزرگ بینی و متکبرانه

ص: 328

وَ أَعُوذُ بِطَاعَتِکَ مِنْ مَعْصِیَتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْکَ جَلَّ ثَنَاءُ وَجْهِکَ- لَا أُحْصِی الثَّنَاءَ عَلَیْکَ وَ لَوْ حَرَصْتُ وَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَی نَفْسِکَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْ مَظَالِمَ کَثِیرَةٍ لِعِبَادِکَ عِنْدِی فَأَیُّمَا عَبْدٍ مِنْ عِبَادِکَ أَوْ أَمَةٍ مِنْ إِمَائِکَ کَانَتْ لَهُ قِبَلِی مَظْلِمَةٌ ظَلَمْتُهُ إِیَّاهَا فِی مَالِهِ أَوْ بَدَنِهِ أَوْ عِرْضِهِ لَا أَسْتَطِیعُ أَدَاءَ ذَلِکَ إِلَیْهِ وَ لَا تَحَلُّلَهَا مِنْهُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَرْضِهِ أَنْتَ عَنِّی بِمَا شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ هَبْهَا لِی وَ مَا تَصْنَعُ یَا سَیِّدِی بِعَذَابِی وَ قَدْ وَسِعَتْ رَحْمَتُکَ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ مَا عَلَیْکَ یَا رَبِّ أَنْ تُکْرِمَنِی بِرَحْمَتِکَ وَ لَا تُهِینَنِی بِعَذَابِکَ وَ لَا یَنْقُصُکَ یَا رَبِّ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا سَأَلْتُکَ فَأَنْتَ وَاجِدٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ مِمَّا ضَیَّعْتُ مِنْ فَرَائِضِکَ وَ أَدَاءِ حَقِّکَ مِنَ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْجِهَادِ وَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَوْ إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ وَ الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ قِیَامِ اللَّیْلِ وَ کَثْرَةِ الذِّکْرِ وَ کَفَّارَةِ الْیَمِینِ وَ الِاسْتِرْجَاعِ فِی الْمَعْصِیَةِ وَ الصُّدُودِ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ(1)

قَصَّرْتُ فِیهِ مِنْ فَرِیضَةٍ أَوْ سُنَّةٍ فَإِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ مِمَّا رَکِبْتُ مِنَ الْکَبَائِرِ وَ أَتَیْتُ مِنَ الْمَعَاصِی وَ عَمِلْتُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ اجْتَرَحْتُ مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ أَصَبْتُ مِنَ الشَّهَوَاتِ وَ بَاشَرْتُ مِنَ الْخَطَایَا مِمَّا عَمِلْتُهُ مِنْ ذَلِکَ عَمْداً أَوْ خَطَأً سِرّاً أَوْ عَلَانِیَةً فَإِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ مِنْ سَفْکِ الدَّمِ وَ عُقُوقِ الْوَالِدَیْنِ وَ قَطِیعَةِ الرَّحِمِ وَ الْفِرَارِ مِنَ الزَّحْفِ وَ قَذْفِ الْمُحْصَنَاتِ وَ أَکْلِ أَمْوَالِ الْیَتَامَی ظُلْماً وَ شَهَادَةِ الزُّورِ وَ کِتْمَانِ الشَّهَادَةِ وَ أَنْ أَشْتَرِیَ بِعَهْدِکَ فِی نَفْسِی ثَمَناً قَلِیلًا وَ أَکْلِ الرِّبَا وَ الْغُلُولِ وَ السُّحْتِ وَ السِّحْرِ وَ الِاکْتِهَانِ وَ الطِّیَرَةِ وَ الشِّرْکِ وَ الرِّیَاءِ وَ السَّرِقَةِ وَ شُرْبِ الْخَمْرِ وَ نَقْصِ الْمِکْیَالِ وَ بَخْسِ الْمِیزَانِ وَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ نَقْضِ الْعَهْدِ وَ الْفِرْیَةِ وَ الْخِیَانَةِ وَ الْغَدْرِ وَ إِخْفَارِ الذِّمَّةِ وَ الْحَلْفِ وَ الْغِیبَةِ وَ النَّمِیمَةِ وَ الْبُهْتَانِ وَ الْهَمْزِ وَ اللَّمْزِ وَ التَّنَابُزِ بِالْأَلْقَابِ وَ أَذَی الْجَارِ وَ دُخُولِ بَیْتٍ بِغَیْرِ إِذْنٍ وَ الْفَخْرِ وَ الْکِبْرِ وَ الْإِشْرَاکِ وَ الْإِصْرَارِ وَ الِاسْتِکْبَارِ وَ الْمَشْیِ

ص: 328


1- 1. و الاسترجاع فی المصیبة، و الصدود من کل شر و من کل شی ء إلخ ظ.

بر زمین گام برداشتن و ستم در دادگری و ستم در خشم و امتناع و تعصب و پشتیبانی ستمگر و یاری برای گناه و دشمنی و کمی خاندان و مال و فرزند و بدگمانی و پیروی از هوای نفس و شهوترانی و فراخواندن به منکر و بازداشتن از معروف و فساد در زمین و انکار حق و دادن رشوه به ناحق به حاکمان و مکر و فریب و خساست و سخن در مورد آنچه نمی دانستم و خوردن مردار و خون و گوشت خوک و آنچه [هنگام سر بریدن] نام غیر خدا بر آن برده شده و حسادت و تجاوز و تشویق و فراخوانی برای کار زشت و آرزوی آنچه خداوند بخشیده (از روی استحقاق کسی) و خود بزرگ بینی و منت بر بخشش و ارتکاب ستم و انکار حق و باطل و ذلیل کردن یتیم و تشر زدن به سائل و عدم وفاداری به سوگند و هر سوگند دروغین و زشت و ستم به یکی از خلقت در اموال و پوست و مو و آبرویشان و آنچه چشمم دیده و گوشم شنیده و زبانم گفته و دستم به سوی آن دراز شده و پایم به سوی آن حرکت کرده و پوستم با آن تماس یافته و نفسم به آن سخن گفته­ام، از آنچه معصیت توست و از هر قسم دروغی و از هر زشتی و دروغ و خطایی که در تاریکی شب و روشنایی روز در جمع یا در تنهایی مرتکب شدم، از کارهایی که دانستم و آن ها که ندانستم، به یاد آوردم یا به یاد نداشتم، شنیدم یا نشنیدم و در آن کار به اندازه چشم بر هم زدنی نافرمانی تو را کردم ای پروردگارم، و در سایر کارهای حلال یا حرام که در آن تجاوز کرده ام یا در آن کوتاهی کرده ام از آن روز که آفریدی­ام تا امروز که در این جایگاه نشسته ام، من از آن گناهان به درگاه تو توبه می کنم و تو ای بزرگوار، توبه پذیر و مهربانی.

خدایا ای صاحب عطا و بخشش و ستودگی های بی شمار، بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و توبه ام را بپذیر و به خاطر زیادی گناهانم و زیاده روی بر خودم آن را رد نفرما که دوباره به گناهی بازگردم که از آن به سوی تو توبه کرده ام و ای عزتمند، آن را توبه ای بااخلاص و ثابت و راستین و مقبول در پیشگاه تو و پذیرفته شده و بالا رفته به درگاهت و در گنجینه هایت قرار ده که آن را برای اولیای خود ذخیره فرمودی، آنگاه که توبه شان را پذیرفتی و بدان از آنان راضی گشتی. خدایا این جان، جان بنده توست و از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و آن را از گناهان حفظ داری و از لغزش بازداری و از زشتی ها محافظت کنی و آن را در دژی استوار و بلند قرار دهی که نه گناهی و نه خطایی بدان رسد و نه عیبی و نه نافرمانی ای آن را تباه سازد تا این که در روز قیامت تو را ملاقات کنم و تو از من راضی باشی و من آنچنان شادمان باشم که غبطه فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و تمام آفریدگانت را برانگیزد و مرا پذیرفته باشی و مرا توبه پیشه ای پاک

ص: 329

فِی الْأَرْضِ مَرَحاً وَ الْجَوْرِ فِی الْحُکْمِ وَ الِاعْتِدَاءِ فِی الْغَضَبِ وَ رُکُوبِ الْحَمِیَّةِ وَ تَعَضُّدِ الظَّالِمِ وَ عَوْنٍ عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ قِلَّةِ الْعَدَدِ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ رُکُوبِ الظَّنِّ وَ اتِّبَاعِ الْهَوَی وَ الْعَمَلِ بِالشَّهْوَةِ وَ الْأَمْرِ بِالْمُنْکَرِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ وَ جُحُودِ الْحَقِّ وَ الْإِدْلَاءِ إِلَی الْحُکَّامِ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ الْمَکْرِ وَ الْخَدِیعَةِ وَ الْبُخْلِ وَ قَوْلٍ فِیمَا لَا أَعْلَمُ وَ أَکْلِ الْمَیْتَةِ وَ الدَّمِ وَ لَحْمِ الْخِنْزِیرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْحَسَدِ وَ الْبَغْیِ وَ الدُّعَاءِ إِلَی الْفَاحِشَةِ وَ التَّمَنِّی بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ وَ الْإِعْجَابِ بِالنَّفْسِ وَ الْمَنِّ بِالْعَطِیَّةِ وَ الِارْتِکَابِ إِلَی الظُّلْمِ وَ جُحُودِ الْفُرْقَانِ وَ قَهْرِ الْیَتِیمِ وَ انْتِهَارِ السَّائِلِ وَ الْحِنْثِ فِی الْأَیْمَانِ وَ کُلِّ یَمِینٍ کَاذِبَةٍ فَاجِرَةٍ وَ ظُلْمِ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فِی أَمْوَالِهِمْ وَ أَشْعَارِهِمْ وَ أَبْشَارِهِمْ وَ أَعْرَاضِهِمْ وَ مَا رَآهُ بَصَرِی وَ سَمِعَهُ سَمْعِی وَ نَطَقَ بِهِ لِسَانِی وَ بَسَطْتُ إِلَیْهِ یَدِی وَ نَقَلْتُ إِلَیْهِ قَدَمِی وَ بَاشَرَهُ جِلْدِی وَ حَدَّثَتْ بِهِ نَفْسِی مِمَّا هُوَ لَکَ مَعْصِیَةٌ وَ کُلِّ یَمِینٍ زُورٍ وَ مِنْ کُلِّ فَاحِشَةٍ وَ ذَنْبٍ وَ خَطِیئَةٍ عَمِلْتُهَا فِی سَوَادِ اللَّیْلِ وَ بَیَاضِ النَّهَارِ فِی مَلَاءٍ أَوْ خَلَاءٍ مِمَّا عَلِمْتُهُ أَوْ لَمْ أَعْلَمْهُ ذَکَرْتُهُ أَوْ لَمْ أَذْکُرْهُ سَمِعْتُهُ أَوْ لَمْ أَسْمَعْهُ عَصَیْتُکَ فِیهِ رَبِّی طَرْفَةَ عَیْنٍ وَ فِیمَا سِوَاهَا مِنْ حِلٍّ أَوْ حَرَامٍ تَعَدَّیْتُ فِیهِ أَوْ قَصَّرْتُ عَنْهُ مُنْذُ یَوْمَ خَلَقَنِی إِلَی یَوْمَ جَلَسْتُ مَجْلِسِی هَذَا فَإِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ أَنْتَ یَا کَرِیمُ تَوَّابٌ رَحِیمٌ.

اللَّهُمَّ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ وَ الْمَحَامِدِ الَّتِی لَا تُحْصَی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی وَ لَا تَرُدَّهَا لِکَثْرَةِ ذُنُوبِی وَ مَا أَسْرَفْتُ عَلَی نَفْسِی حَتَّی أَرْجِعَ فِی ذَنْبٍ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ فَاجْعَلْهَا یَا عَزِیزُ تَوْبَةً نَصُوحاً صَادِقَةً مَبْرُورَةً لَدَیْکَ مَقْبُولَةً مَرْفُوعَةً عِنْدَکَ فِی خَزَائِنِکَ الَّتِی ذَخَرْتَهَا لِأَوْلِیَائِکَ حِینَ قَبِلْتَهَا مِنْهُمْ وَ رَضِیتَ بِهَا عَنْهُمْ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ النَّفْسَ نَفْسُ عَبْدِکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُحْصِنَهَا مِنَ الذُّنُوبِ وَ تَمْنَعَهَا مِنَ الْخَطَایَا وَ تُحْرِزَهَا مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ تَجْعَلَهَا فِی حِصْنٍ حَصِینٍ مَنِیعٍ لَا یَصِلُ إِلَیْهَا ذَنْبٌ وَ لَا خَطِیئَةٌ وَ لَا یُفْسِدُهَا عَیْبٌ وَ لَا مَعْصِیَةٌ حَتَّی أَلْقَاکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَنَا مَسْرُورٌ تَغْبِطُنِی مَلَائِکَتُکَ وَ أَنْبِیَاؤُکَ وَ رُسُلُکَ وَ جَمِیعُ خَلْقِکَ وَ قَدْ قَبِلْتَنِی وَ جَعَلْتَنِی تَائِباً طَاهِراً

ص: 329

و طاهر و از راستگویان گردانیده باشی .

خدایا من گناهانم را به تو اعتراف می کنم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و گناهانم را گناهانی گردان که بر هیچ یک از آفریدگانت برملا نسازی، ای آمرزنده گناهان، ای مهربان ترین مهربانان! منزهی تو خدایا و به ستایشت مشغولم. گناهی مرتکب شدم و بر خود ستم کردم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا بیامرز که به راستی تویی آمرزنده مهربان. خدایا اگر جزء بخشش و نعمت و لطفتت و در دانش و تقدیرت این باشد که توبه را روزی­­ام گردانی، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و در باقی عمرم مرا حفظ فرما و در تلاش و کوشش و شتافتن به سوی آنچه تو می پسندی و از آن خشنود می شوی و در فعالیت و خوشحالی و تندرستی، مرا نیک یاری فرما تا در پرستش و فرمانبرداریت که برازنده توست به خشنودیت دست یابم و به رحمت خویش، آنچه را که حدود دینت را بر آن به پا دارم روزی­ام گردانی تا در آن به سنت پیامبرت - که درودت بر او و خاندانش باد - عمل کنم و این کار را با تمام مردان و زنان با ایمان در شرق و غرب زمین انجام ده.

خدایا تو بر اندک سپاس می گویی و بسیار را می آمرزی و تویی آمرزنده مهربان.

این دعا را سه مرتبه می خوانی و سپس می گویی:

خدایا روزیم گردان هر چه را که به وسیله آن آتش خشم هر نادان را بر من فرو می نشانی و شعله سخن هر گوینده ای را برای من خاموش می کند و هدایت از هر گونه گمراهی و بی نیازی

از هر گونه نیاز و توان بر هر ناتوانی و عزت در برابر هر خواری و شرافت از هر پستی و فرومایگی و جان سالم به در بردن از هر بلا را بر من ببخش. خدایا عملی روزیم گردان که در هر یقینی را بر من بگشاید و یقینی که در هر گونه شک و شبهه را بر من ببندد و دعایی که راه اجابت را بر من بگشاید و هراسی که به وسیله آن هر گونه رحمتی را بر من فراهم می گردانی و پاکدامنی ای که بین من و گناهان فاصله کند. به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!

به درگاه پروردگارت زاری می کنی و می گویی: ای کسی که مرا از معصیت باز داشت و من نافرمانی­اش را کردم، ولی او به هنگام ارتکاب معصیتش پرده ام را ندرید. ای کسی که لباس عافیت بر من پوشاند، ولی من نافرمانی­اش کردم و او به هنگام ارتکاب آن، سلامتش را از من نگرفت. ای کسی که نعمت هایش را بر من فراوان کرد و من نافرمانی­اش کردم ولی او نعمتش را از من نگرفت. ای کسی که برایم خیرخواهی کرد، ولی من خیرخواهی­اش را رها کردم و او به هنگام ترک خیرخواهی­اش سنت استدراجش را بر من جاری نساخت. ای کسی که از روی دلسوزی و مهرورزی بر من توصیه های بسیار و بی شماری به من کرد، ولی من توصیه اش را ترک کردم. ای کسی که زشتی­ام را

ص: 330

زَاکِیاً عِنْدَکَ مِنَ الصَّادِقِینَ.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْتَرِفُ لَکَ بِذُنُوبِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْهَا ذُنُوباً لَا تُظْهِرُهَا لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ یَا غَفَّارَ الذُّنُوبِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ مِنْ عَطَائِکَ وَ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ فِی عِلْمِکَ وَ قَضَائِکَ أَنْ تَرْزُقَنِی التَّوْبَةَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْصِمْنِی بَقِیَّةَ عُمُرِی وَ أَحْسِنْ مَعُونَتِی فِی الْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ الْمُسَارَعَةِ إِلَی مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی وَ النَّشَاطِ وَ الْفَرَحِ وَ الصِّحَّةِ حَتَّی أَبْلُغَ فِی عِبَادَتِکَ وَ طَاعَتِکَ الَّتِی یَحِقُّ لَکَ عَلَی رِضَاکَ وَ أَنْ تَرْزُقَنِی بِرَحْمَتِکَ مَا أُقِیمُ بِهِ حُدُودَ دِینِکَ وَ حَتَّی أَعْمَلَ فِی ذَلِکَ بِسُنَنِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ ذَلِکَ بِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَشْکُرُ الْیَسِیرَ وَ تَغْفِرُ الْکَثِیرَ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ تَقُولُهَا ثَلَاثاً ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ اقْسِمْ لِی کُلَّ مَا تُطْفِئُ بِهِ عَنِّی نَائِرَةَ کُلِّ جَاهِلٍ وَ تَخْمُدُ عَنِّی شُعْلَةَ کُلِّ قَائِلٍ وَ أَعْطِنِی هُدًی مِنْ کُلِّ ضَلَالَةٍ وَ غِنًی مِنْ کُلِّ فَقْرٍ وَ قُوَّةً مِنْ کُلِّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً مِنْ کُلِّ ذُلٍّ وَ رِفْعَةً مِنْ کُلِّ ضَعَةٍ وَ أَمْناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ وَ عَافِیَةً مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی عَمَلًا یَفْتَحُ لِی بَابَ کُلِّ یَقِینٍ وَ یَقِیناً یَسُدُّ عَنِّی بَابَ کُلِّ شُبْهَةٍ وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَةَ وَ خَوْفاً تُیَسِّرُ لِی بِهِ کُلَّ رَحْمَةٍ وَ عِصْمَةً تَحُولُ بَیْنِی وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

وَ تَتَضَرَّعُ إِلَی رَبِّکَ وَ تَقُولُ یَا مَنْ نَهَانِی عَنِ الْمَعْصِیَةِ فَعَصَیْتُهُ فَلَمْ یَهْتِکْ سِتْرِی عِنْدَ مَعْصِیَتِهِ یَا مَنْ أَلْبَسَنِی عَافِیَتَهُ فَعَصَیْتُهُ فَلَمْ یَسْلُبْنِی عِنْدَ ذَلِکَ عَافِیَتَهُ یَا مَنْ أَکْرَمَنِی وَ أَسْبَغَ عَلَیَّ نِعَمَهُ فَعَصَیْتُهُ فَلَمْ یُزِلْ عَنِّی نِعْمَتَهُ یَا مَنْ نَصَحَ لِی فَتَرَکْتُ نَصِیحَتَهُ فَلَمْ یَسْتَدْرِجْنِی عِنْدَ تَرْکِی نَصِیحَتَهُ یَا مَنْ أَوْصَانِی بِوَصَایَا کَثِیرَةٍ- لَا تُحْصَی إِشْفَاقاً مِنْهُ عَلَیَّ وَ رَحْمَةً مِنْهُ لِی فَتَرَکْتُ وَصِیَّتَهُ یَا مَنْ

ص: 330

پوشانید و محاسنم را آشکار ساخت، تا جایی که گویی من همیشه به طاعت او عمل می کرده ام. ای کسی که من با خشمگین کردن او، بندگانش را خشنود کردم، ولی او مرا به آن ها وامگذاشت و از روزی گسترده خویش روزیم گرداند. ای کسی که مرا به بهشت خویش فرا خواند و من آتش را برگزیدم، ولی این کار او را از آن باز نداشت که در توبه اش را بر من بگشاید.

ای کسی که از لغزش های بزرگ من درگذشت و مرا به دعا امر فرمود و اجابت آن را برای من تضمین کرد. ای کسی که من نافرمانی او را می کنم و او گناهم را می پوشد و اگر به خاطر ارتکاب معصیتش سرزنش شوم او را خوش نیاید. ای کسی که خلق خویش را از هتک حرمت من باز داشت و حال آنکه من خود پیوسته حرمت او را می شکنم. ای آنکه هر چه به من بخشید را در معصیتش تباه ساختم ولی بخشش را از من قطع نکرد. ای کسی که از حمایت او بر بر نافرمانی ها نیرو یافتم، ولی او خوارم نکرد و مرا از دایره حمایت خویش بیرون نکرد. ای کسی که با خطاها به نبرد با او برخاستم ولی به هنگام جسارت من بر مبارزه با او، قدرت خویش را بر من نمایان نکرد. ای کسی که به من مهلت داد تا جایی که از خوشی ها و لذاتم بی نیاز شدم، سپس آمرزشش را در ازای ترک آن به من وعده داد. ای کسی که به هنگام نافرمانی او را خوانم و او اجابتم فرماید و به قدرت خویش حاجتم را برآورد. ای کسی که شب و روز نافرمانی­اش را کردم و حال آنکه او فرشتگان خویش را مأمور طلب آمرزش برای من کرده بود. ای کسی که در جوانی و پیری نافرمانی­اش کردم و او نسبت به من تأمل و درنگ می کرد و در رحمتش را بر من می گشود.

ای کسی که عمل اندک من را سپاس گوید و از کرامت خویش بسیاری از گناهانم را فراموش کند. ای که به قدرت خویش مرا رهایی بخشید و به لطف خویش نجاتم داد. ای کسی که به من فرصت داد تا این که با محبتش همراه گشتم. ای کسی که با وجود بدی های بسیارم و ترک واجبش، اجابت خویش را بر من لازم گرداند. ای کسی که ستم و گناه و جسارت ما را می آمرزد و خود در قضاوت خود بر ما ستم روا ندارد. ای کسی که ما بر یکدیگر ستم کنیم ولی او با وجود علم خویش ما را مؤاخذه نمی کند و مهلت می دهد تا این که ستمدیده دلیل و برهان خود را ارائه دهد. ای کسی که بنده اش به او شرک ورزد و حال آنکه او بنده اش را آفریده و بر او سخت نیست که جرمش را بیامرزد. ای کسی که با توحید خویش بر من منت نهاده و گناهانم را برشمرده و امید دارم که با خواست خویش آن را بیامرزد. ای کسی که عذرخواهی­ام را پذیرفت و به معصیت خویش هشدار داد و من پس از قبول عذرم و هشدار دادنش به من، دوباره به گناه برگشتم. ای کسی که می داند که نیکی های من در برابر کوچکترین نعماتش ارزشی ندارد. ای کسی که عمرم را در نافرمانی او تباه کردم ولی او در توبه خویش را بر من نبست. ای وای بر من چه کم بود شرم و حیای من و چه منزه است این پروردگار و چه عظیم است هیبتش و ای وای بر من! چه گنگ است زبانم پس از عذرخواهی و چه عذری دارم و حال آنکه حجتش بر من آشکار گشته است. اینک این منم که جرمم را افشا و گناهم را به پیشگاه پروردگارم اعتراف می کنم تا بر من رحم کند و مرا در پوشش آمرزش خویش قرار دهد. ای

ص: 331

کَتَمَ سَیِّئَتِی وَ أَظْهَرَ مَحَاسِنِی حَتَّی کَأَنِّی لَمْ أَزَلْ أَعْمَلُ بِطَاعَتِهِ یَا مَنْ أَرْضَیْتُ عِبَادَهُ بِسَخَطِهِ فَلَمْ یَکِلْنِی إِلَیْهِمْ وَ رَزَقَنِی مِنْ سَعَتِهِ یَا مَنْ دَعَانِی إِلَی جَنَّتِهِ فَاخْتَرْتُ النَّارَ فَلَمْ یَمْنَعْهُ ذَلِکَ أَنْ فَتَحَ لِی بَابَ تَوْبَتِهِ یَا مَنْ أَقَالَنِی عَظِیمَ الْعَثَرَاتِ وَ أَمَرَنِی بِالدُّعَاءِ وَ ضَمِنَ لِی إِجَابَتَهُ یَا مَنْ أَعْصِیهِ فَیَسْتُرُ عَلَیَّ وَ یَغْضَبُ لِی إِنْ عَیَّرْتُ بِمَعْصِیَتِهِ یَا مَنْ نَهَی خَلْقَهُ عَنِ انْتِهَاکِ مَحَارِمِی وَ أَنَا مُقِیمٌ عَلَی انْتِهَاکِ مَحَارِمِهِ یَا مَنْ أَفْنَیْتُ مَا أَعْطَانِی فِی مَعْصِیَتِهِ فَلَمْ یَحْبِسْ عَنِّی عَطِیَّتَهُ یَا مَنْ قَوِیتُ عَلَی الْمَعَاصِی بِکِفَایَتِهِ فَلَمْ یَخْذُلْنِی وَ لَمْ یُخْرِجْنِی مِنْ کِفَایَتِهِ یَا مَنْ بَارَزْتُهُ بِالْخَطَایَا فَلَمْ یُمَثِّلْ بِی عِنْدَ جُرْأَتِی عَلَی مُبَارَزَتِهِ یَا مَنْ أَمْهَلَنِی حَتَّی اسْتَغْنَیْتُ مِنْ لَذَّاتِی ثُمَّ وَعَدَنِی عَلَی تَرْکِهَا مَغْفِرَتَهُ یَا مَنْ أَدْعُوهُ وَ أَنَا عَلَی مَعْصِیَتِهِ فَیُجِیبُنِی وَ یَقْضِی حَاجَتِی بِقُدْرَتِهِ یَا مَنْ عَصَیْتُهُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ قَدْ وَکَّلَ بِالاسْتِغْفَارِ لِی مَلَائِکَتَهُ یَا مَنْ عَصَیْتُهُ فِی الشَّبَابِ وَ الْمَشِیبِ وَ هُوَ یَتَأَنَّی بِی وَ یَفْتَحُ لِی بَابَ رَحْمَتِهِ.

یَا مَنْ یَشْکُرُ الْیَسِیرَ مِنْ عَمَلِی وَ یَنْسَی الْکَثِیرَ مِنْ کَرَامَتِهِ یَا مَنْ خَلَّصَنِی بِقُدْرَتِهِ وَ نَجَّانِی بِلُطْفِهِ یَا مَنِ اسْتَدْرَجَنِی حَتَّی جَانَبْتُ مَحَبَّتَهُ یَا مَنْ فَرَضَ الْکَثِیرَ لِی مِنْ إِجَابَتِهِ عَلَی طُولِ إِسَاءَتِی وَ تَضْیِیعِی فَرِیضَتَهُ-(1) یَا مَنْ یَغْفِرُ ظُلْمَنَا وَ حُوبَنَا وَ جُرْأَتَنَا وَ هُوَ لَا یَجُورُ عَلَیْنَا فِی قَضِیَّتِهِ یَا مَنْ نَتَظَالَمُ فَلَا یُؤَاخِذْنَا بِعِلْمِهِ وَ یُمْهِلُ حَتَّی یُحْضِرَ الْمَظْلُومُ بَیِّنَتَهُ یَا مَنْ یُشْرِکُ بِهِ عَبْدُهُ وَ هُوَ خَلَقَهُ فَلَا یَتَعَاظَمُهُ أَنْ یَغْفِرَ لَهُ جَرِیرَتَهُ یَا مَنْ مَنَّ عَلَیَّ بِتَوْحِیدِهِ وَ أَحْصَی عَلَیَّ الذُّنُوبَ وَ أَرْجُو أَنْ یَغْفِرَهَا لِی بِمَشِیَّتِهِ یَا مَنْ أَعْذَرَ وَ أَنْذَرَ ثُمَّ عُدْتُ بَعْدَ الْإِعْذَارِ وَ الْإِنْذَارِ فِی مَعْصِیَتِهِ یَا مَنْ یَعْلَمُ أَنَّ حَسَنَاتِی لَا تَکُونُ ثَمَناً لِأَصْغَرِ نِعَمِهِ یَا مَنْ أَفْنَیْتُ عُمُرِی فِی مَعْصِیَتِهِ فَلَمْ یُغْلِقْ عَنِّی بَابَ تَوْبَتِهِ یَا وَیْلِی مَا أَقَلَّ حَیَائِی وَ یَا سُبْحَانَ هَذَا الرَّبِّ مَا أَعْظَمَ هَیْبَتَهُ وَ یَا وَیْلِی مَا أَقْطَعَ لِسَانِی بَعْدَ(2) الْإِعْذَارِ وَ مَا عُذْرِی وَ قَدْ ظَهَرَتْ عَلَیَّ حُجَّتُهُ.

هَا أَنَا ذَا بَائِحٌ بِجُرْمِی مُقِرٌّ بِذَنْبِی لِرَبِّی لِیَرْحَمَنَی وَ یَتَغَمَّدَنِی بِمَغْفِرَتِهِ یَا

ص: 331


1- 1. فرائضه خ ل.
2- 2. عند خ ل.

کسی که زمین ها و آسمان ها جملگی در اختیار او هستند. ای کسی که من سزاوار مجازات او هستم. اینک این منم که به گناه خویش اعتراف می کنم. ای کسی که به رحمت خویش همه چیز را فرا گرفته است، اینک این منم، بنده درمانده و خطاکارت. خطایش را بیامرز، ای کسی که در زندگی و مرگم مرا رهایی می بخشد. ای کسی که در تاریکی و تنهایی قبر توشه من است. ای کسی که برای عذاب و فشار قبر، ابزار و مایه اطمینان و امید من است. ای کسی که فریادرس و محل پناه من است. ای توشه من برای حساب و دقت آن. ای کسی که گذشتش بزرگ و بخششش کریمانه و عقوبتش سخت است. خدایا مرا در روز قیامت خوار نگردان که تویی توشه من برای میزان و سبکی آن. اکنون این منم که جرم خویش را آشکار و به گناهم اقرار و به خطایم اعتراف می کنم. ای معبود و آفریدگار و مولای من، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و عاقبتم را به شهادت و رحمت ختم فرما. خدایا من از تو خواهم به حق هر نامی که مخصوص توست و به سبب آن چون خوانده شدی، اجابت دعا بر تو لازم می شود و از تو خواهم به حق هر صاحب حقی بر تو و به حق تو بر تمام کسانی که فروتر از تو هستند که بر محمد بنده و رسولت و خاندان محمد، بندگان ارجمند و فرخنده او درود فرستی و هر که قصد مرا کند گوش و چشم او را از روبرو و پشت سر بگیر و به نیرو و قوت خویش او را از من بازدار. به راستی که تو بر همه چیز توانایی.

خدایا ما به تو میل داریم در حکومتی گرانقدر که به وسیله آن اسلام و اهل آن را عزیز و نفاق و اهل آن را خوار گردانی و در آن حکومت ما را از فراخوانان به طاعتت و هدایتگران به راهت قرار دهی و به واسطه آن کرامت دنیا و آخرت را روزیمان گردانی، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا ما از نبود پیامبرمان و بسیاری دشمنمان و کمی تعدادمان و و شدت و سختی فتنه ها و پشت کردن زمانه بر ما به تو شکایت می کنیم، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را پروردگارا، با گشایشی زودهنگام از جانب خویش و یاری عزتمند و سیطره حقی که آن را آشکار سازی و رحمتی از جانب خویش که ما را تحت پوشش آن قرار دهی و سلامتی که بر ما بپوشی یاری فرما، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا من کار نیکی انجام نمی دهم مگر آنکه به من عطا کنی و کار زشتی نیز انجام نمی دهم، مگر پس از آنکه شیطان رانده شده آن را برایم زینت بخشیده باشد. خدایا بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و بخشش خویش را بر من تکرار کن و بیماریم را با داروی خویش مداوا فرما، به راستی که بیماری من گناهان زشت هستند و داروی تو وعده گذشت و شیرینی رحمت توست. خدایا آبرویم را نریز و عیوبم را آشکار مکن و هراسم را ایمنی بخش و از لغزشم درگذر و در گرفتاریم گشایش فرما و دین و

ص: 332

مَنِ الْأَرَضُونَ وَ السَّمَاوَاتُ جَمِیعاً فِی قَبْضَتِهِ یَا مَنِ اسْتَحْقَقْتُ عُقُوبَتَهُ هَا أَنَا ذَا مُقِرٌّ بِذَنْبِی یَا مَنْ وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ بِرَحْمَتِهِ هَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ الْحَسِیرُ الْخَاطِئُ اغْفِرْ لَهُ خَطِیئَتَهُ یَا مَنْ یُجِیرُنِی فِی مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی یَا مَنْ هُوَ عُدَّتِی لِظُلْمَةِ الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِهِ یَا مَنْ هُوَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی وَ عُدَّتِی لِعَذَابِ الْقَبْرِ وَ ضَغْطَتِهِ یَا مَنْ هُوَ غِیَاثِی وَ مَفْزَعِی وَ عُدَّتِی لِلْحِسَابِ وَ دِقَّتِهِ یَا مَنْ عَظُمَ عَفْوُهُ وَ کَرُمَ صَفْحُهُ وَ اشْتَدَّتْ نَقِمَتُهُ إِلَهِی لَا تَخْذُلْنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَإِنَّکَ عُدَّتِی لِلْمِیزَانِ وَ خِفَّتِهِ هَا أَنَا ذَا بَائِحٌ بِجُرْمِی مُقِرٌّ بِذَنْبِی مُعْتَرِفٌ بِخَطِیئَتِی إِلَهِی وَ خَالِقِی وَ مَوْلَایَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اخْتِمْ لِی بِالشَّهَادَةِ وَ الرَّحْمَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ یَحِقُّ عَلَیْکَ فِیهِ إِجَابَةُ الدُّعَاءِ إِذَا دُعِیتَ بِهِ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ کُلِّ ذِی حَقٍّ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّکَ عَلَی جَمِیعِ مَنْ دُونَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَبِیدِکَ النُّجَبَاءِ الْمَیَامِینِ وَ مَنْ أَرَادَنِی فَخُذْ بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ امْنَعْهُ عَنِّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ عَلَی طَاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ إِلَی سَبِیلِکَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا کَرَامَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ غَیْبَةَ نَبِیِّنَا وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا وَ شِدَّةَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الزَّمَانِ عَلَیْنَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنَّا عَلَی ذَلِکَ یَا رَبِّ بِفَتْحٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ وَ نَصْرٍ تُعِزُّهُ وَ سُلْطَانِ حَقٍّ تُظْهِرُهُ وَ رَحْمَةٍ مِنْکَ تُجَلِّلُنَاهَا وَ عَافِیَتِکَ فَأَلْبِسْنَاهَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی لَمْ أَعْمَلِ الْحَسَنَةَ حَتَّی أَعْطَیْتَنِیهَا وَ لَمْ أَعْمَلِ السَّیِّئَةَ إِلَّا بَعْدَ أَنْ زَیَّنَهَا لِیَ الشَّیْطَانُ الرَّجِیمُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عُدْ عَلَیَّ بِعَطَائِکَ وَ دَاوِ دَائِی بِدَوَائِکَ فَإِنَّ دَائِیَ الذُّنُوبُ الْقَبِیحَةُ وَ دَوَاءَکَ وَعْدُ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَةُ رَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ لَا تَهْتِکْ سِتْرِی وَ لَا تُبْدِ عَوْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ نَفِّسْ کُرْبَتِی

ص: 332

امانت مرا از طرف من به جا آور و دشمن خویش و خاندان محمد و دشمن من و مؤمنان را از جن و انس در شرق و غرب زمین خوار گردان.

خدایا حاجتم را حاجتم را حاجتم را دریاب که اگر آن را به من بخشی، آنچه از من بازداشته ای به من زیان نرساند و اگر آن را از من باز داری، آنچه که به من بخشیده ای به من سودی نرساند. آن حاجت، رهاییم از آتش دوزخ است، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و از من راضی باش و از من راضی باش و از من راضی باش ....و آنقدر تکرار کن تا نفس قطع شود.

خدایا با حاجتم به سوی تو رو کرده ام و بیچارگیم را نزد تو آورده ام، پس بگذار رحمتت مرا فرا گیرد، ای بخشنده بهشت، ای آمرزش بخش. هیچ نیرو و قوتی جز به تو نیست. تو را کجا جویم ای آن که در هر مکان موجود هستی؟ یک بار در بیابان ها و دیگر بار در برهوت، شاید که تو صدایم را بشنوی؛ که حقیقتاً جنایتم عظیم گشته و با وجود بی قراری قلبم و دست نیافتنی بودن خواسته ام و بیم و هراس بسیارم، کمتر شرم کرده ام. پروردگارا کدامین هراس خویش را به یاد آورم و کدام را فراموش کنم که اگر جز مرگ هراسی نبود، همان کافی بود. چگونه در حالی که آنچه بعد از مرگ ماست، بزرگتر و عظیم تر است، ای سنگینی [بار گناهان] و نابودی من و گذشته بد و کم توجهی­ام به خودم! تا کی و تا چه زمانی بارها و بارها به تو عرض کنم که حق مؤاخذه و سرزنش از آن توست سپس صداقت و وفایی از من بر این گفتار نیابی!

از تو خواهم به حق کسی که در تاریکی ها همدم او بودی و به حق کسانی که به روزه داری روز و رنج و سختی شب راضی نشدند تا این که سرشان بر سر نیزه ها رفت و محاسن خود را با خون رنگین کردند و چهره ها را بر خاک مالیدند، مگر این که تو از هر که ستم روا داشته و بدی کرده، گذشتی. به فریادم برس خدایا پروردگارا! به تو پناه برم از هوسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که همچون سگان بر من عوعو کند و از دنیایی که خود را برای من آراسته و از نفسی که بسیار به بدی فرمان می دهد، مگر این که پروردگارم به من رحم کند. ای سرورم، اگر بر کسی مثل من رحم کرده ای پس بر من رحم کن و اگر سرورم از همچون منی پذیرفته ای، از من نیز بپذیر. ای کسی که توبه ساحران را پذیرفتی پس توبه مرا نیز بپذیر. ای کسی که صبح و شام با نعمات خویش مرا طعام می دهد، می بینی که من تنها و بی کسم و چشمم به تو دوخته شده و کارم را به گردن گرفته­ام و تمام خلق و پدر و مادرم و هر که برای او سعی و تلاش کرده ام از من بیزاری جسته اند.

خدای من! و کیست که مرا بپذیرد و صدایم را بشنود و چه کسی تنهایی­ام را به انس و الفت بدل می کند و چه کسی زبانم را گویا می کند آن هنگام که به تنهایی در خاک ناپدید گردم و پس از آن از من سؤالی کنی، از چیزی که تو خود به آن داناتر از منی، پس اگر بگویم چنین کرده ام،

ص: 333

وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنِی وَ أَمَانَتِی وَ أَخْزِ عَدُوَّکَ وَ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَدُوِّی وَ عَدُوَّ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا اللَّهُمَّ حَاجَتِی حَاجَتِی حَاجَتِیَ الَّتِی إِنْ أَعْطَیْتَنِیهَا لَمْ یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی وَ هِیَ فَکَاکُ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْضَ عَنِّی وَ ارْضَ عَنِّی وَ ارْضَ عَنِّی حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ اللَّهُمَّ إِلَیْکَ (1)

تَعَمَّدْتُ بِحَاجَتِی وَ بِکَ أَنْزَلْتُ مَسْکَنَتِی فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا وَهَّابَ الْجَنَّةِ یَا وَهَّابَ الْمَغْفِرَةِ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ أَیْنَ أَطْلُبُکَ یَا مَوْجُوداً فِی کُلِّ مَکَانٍ فِی الْفَیَافِی مَرَّةً وَ فِی الْقِفَارِ أُخْرَی لَعَلَّکَ تَسْمَعُ مِنِّی النِّدَاءَ فَقَدْ عَظُمَ جُرْمِی وَ قَلَّ حَیَائِی مَعَ تَقَلْقُلِ قَلْبِی وَ بُعْدِ مَطْلَبِی وَ کَثْرَةِ أَهْوَالِی رَبِّ أَیَّ أَهْوَالِی أَتَذَکَّرُ وَ أَیَّهَا أَنْسَی فَلَوْ لَمْ یَکُنْ إِلَّا الْمَوْتَ لَکَفَی فَکَیْفَ وَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ أَعْظَمُ وَ أَدْهَی یَا ثَقَلِی وَ دَمَارِی وَ سُوءَ سَلَفِی وَ قِلَّةَ نَظَرِی لِنَفْسِی حَتَّی مَتَی وَ إِلَی مَتَی أَقُولُ لَکَ الْعُتْبَی مَرَّةً بَعْدَ أُخْرَی ثُمَّ لَا تَجِدُ عِنْدِی صِدْقاً وَ لَا وَفَاءً أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الَّذِی کُنْتَ لَهُ أَنِیساً فِی الظُّلُمَاتِ وَ بِحَقِّ الَّذِی لَمْ یَرْضَوْا بِصِیَامِ النَّهَارِ وَ بِمُکَابَدَةِ اللَّیْلِ حَتَّی مَضَوْا عَلَی الْأَسِنَّةِ قَدَماً فَخَضَبُوا اللِّحَی بِالدِّمَاءِ وَ رَمَّلُوا الْوُجُوهَ بِالثَّرَی إِلَّا عَفَوْتَ عَمَّنْ ظَلَمَ وَ أَسَاءَ یَا غَوْثَاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَوًی قَدْ غَلَبَنِی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیَا قَدْ تَزَیَّنَتْ لِی وَ مِنْ نَفْسٍ أَمَّارَةٍ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی فَإِنْ کُنْتَ سَیِّدِی قَدْ رَحِمْتَ مِثْلِی فَارْحَمْنِی وَ إِنْ کُنْتَ سَیِّدِی قَدْ قَبِلْتَ مِثْلِی فَاقْبَلْنِی یَا مَنْ قَبِلَ السَّحَرَةَ فَاقْبَلْنِی یَا مَنْ یُغَذِّینِی بِالنِّعَمِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً قَدْ تَرَانِی فَرِیداً وَحِیداً شَاخِصاً بَصَرِی مُقَلِّداً عَمَلِی قَدْ تَبَرَّأَ جَمِیعُ الْخَلْقِ مِنِّی نَعَمْ وَ أَبِی وَ أُمِّی وَ مَنْ کَانَ لَهُ کَدِّی وَ سَعْیِی إِلَهِی وَ مَنْ (2)

یَقْبَلُنِی وَ یَسْمَعُ نِدَائِی وَ مَنْ یُونِسُ وَحْشَتِی وَ مَنْ یَنْطِقُ لِسَانِی إِذَا غُیِّبْتُ فِی الثَّرَی وَحْدِی ثُمَّ سَأَلْتَنِی بِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَإِنْ قُلْتُ قَدْ فَعَلْتُ

ص: 333


1- 1. ایاک خ ل.
2- 2. فمن یقبلنی خ ل.

در این صورت از عذابت به کجا بگریزم؟ و اگر بگویم آن را انجام نداده ام، تو می گویی: آیا من تو را نظاره نمی کردم و نمی دیدم؟ خدایا ای نیکوبخشش، جز تو که را دارم؟ اگر از دیگری بخواهم به من نمی بخشد و اگر جز تو را بخوانم پاسخم نمی دهد.

پروردگارا! خشنودی تو را پیش از دیدارت می خواهم. پروردگارا! خشنودیت را پیش از نزول آتش عذاب می خواهم. پروردگارا! خشنودیت را پیش از آن می خواهم که دستانم به گردنم زنجیر شود. پروردگارا! خشنودیت را می خواهم پیش از آنکه فریاد زنم ولی پاسخی نشنوم. ای سزاوارترین کسی که گذشت و چشم پوشید، به عزتت قسم که از تو قطع امید نمی کنم؛ هر چند که جنایتم سنگین و شرم و حیایم اندک است. مرضی گریبانگیر دلم گشته که دارویی ندارد. ای کسی که پناه جویان به کسی مانند او پناه نبرده اند. ای کسی که روی آورندگان با کسی بزرگوارتر از او روبرو نگشتند و ای کسی که بارها برای کسی مانند او بسته نمی شود، بر محمد و خاندان او درود فرست و دلم را با مقام والای خویش مشغول گردان و محبت خویش را به سوی آن روانه کن تا تو را در حالی ببینم که از رگ هایم خون جاری است. ای یکتا، ای سخاوت مندترین نعمت بخشان، بزرگ منش والا! بر محمد و خاندان او درود فرست و جانم را از آتش رهایی بخش، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا سپاسم اندک بود ای سرورم، پس محرومم نکردی و خطایم بزرگ بود ای آقای من، پس رسوایم ننمودی و مرا به هنگام انجام گناهان دیده ای ای آقای من، ولی مرا [از نعمتت] محروم نکردی و آبرویم را نریختی. ای سرورم! مرا به فرمانبرداری امر فرمودی، ولی من آنچه را بدان فرمانم دادی بودی ترک کردم. ای سرورم! اگر تو مرا بی نیاز نگردانی، پس کدام فقیری از من نیازمندتر است؟ اگر به من رحم نکنی، کدام نگون بختی از من نگون بخت تر است؟ چه نیکو پروردگار و نیکو مولایی هستی تو ای آقای من و چه بد بنده ای مرا یافتی ای آقای من. ای پروردگارم!

اکنون این منم در برابر تو و به گناهانم اعتراف و به بدکرداری و ستمم بر خود اقرار می کنم. من که باشم ای پروردگارم که تو قصد عذابم را داشته باشی؟ یا چه کسی از تو بازخواست می­کند، اگر تو به من رحم کنی؟ خدایا از تو خواهم آنچه را از دنیا که به وسیله آن زبانم را نگه دارم و عورتم را حفظ کنم و به وسیله آن امانتم را به جای آورم و بدان صله رحم کنم و برای آخرتم تجارت کنم و به هنگام حج و عمره یاور من باشد؛ که به راستی هیچ نیرو و قوتی نیست مگر به وسیله تو. ای بزرگوار! به عزتت سوگند که من به تو اصرار ورزم و از تو درخواست کنم و به سوی تو عجز و لابه کنم و با وجود گناهانی که مرتکب گشته ام، دست نیاز به سوی تو دراز می کنم. ای سرورم! به که پناه برم و به که مأوی جویم؟ هر کسی که برای خواسته ای روی کرده و سودی از او درخواست کرده ام، مرا به تو رهنمون می شود و به سوی تو راهنماییم می کند و به آنچه نزد توست تشویقم می کند. پس از تو میخواهم به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین و علی

ص: 334

فَأَیْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَذَابِکَ وَ إِنْ قُلْتُ لَمْ أَفْعَلْ قُلْتَ أَ لَمْ أَکُنْ أُشَاهِدُکَ وَ أَرَاکَ یَا اللَّهُ یَا کَرِیمُ الْعَفْوِ مَنْ لِی غَیْرُکَ إِنْ سَأَلْتُ غَیْرَکَ لَمْ یُعْطِنِی وَ إِنْ دَعَوْتُ غَیْرَکَ لَمْ یُجِبْنِی رِضَاکَ یَا رَبِّ قَبْلَ لِقَائِکَ رِضَاکَ یَا رَبِّ قَبْلَ نُزُولِ النِّیرَانِ رِضَاکَ یَا رَبِّ قَبْلَ أَنْ تَغُلَّ الْأَیْدِی إِلَی الْأَعْنَاقِ رِضَاکَ یَا رَبِّ قَبْلَ أَنْ أُنَادِیَ فَلَا أُجَابَ النِّدَاءَ یَا أَحَقَّ مَنْ تَجَاوَزَ وَ عَفَا وَ عِزَّتِکَ لَا أَقْطَعُ مِنْکَ الرَّجَاءَ وَ إِنْ عَظُمَ جُرْمِی وَ قَلَّ حَیَائِی فَقَدْ لَزِقَ بِالْقَلْبِ دَاءٌ لَیْسَ لَهُ دَوَاءٌ یَا مَنْ لَمْ یَلُذِ اللَّائِذُونَ بِمِثْلِهِ یَا مَنْ لَمْ یَتَعَرَّضِ الْمُتَعَرِّضُونَ لِأَکْرَمَ مِنْهُ وَ یَا مَنْ لَمْ یُشَدَّ الرِّحَالُ إِلَی مِثْلِهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اشْغَلْ قَلْبِی بِعَظِیمِ شَأْنِکَ وَ أَرْسِلْ مَحَبَّتَکَ إِلَیْهِ حَتَّی أَلْقَاکَ وَ أَوْدَاجِی تَشْخُبُ دَماً یَا وَاحِدُ یَا أَجْوَدَ الْمُنْعِمِینَ الْمُتَکَبِّرَ الْمُتَعَالِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْکُکْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِلَهِی قَلَّ شُکْرِی سَیِّدِی فَلَمْ تَحْرِمْنِی وَ عَظُمَتْ خَطِیئَتِی سَیِّدِی فَلَمْ تَفْضَحْنِی وَ رَأَیْتَنِی عَلَی الْمَعَاصِی سَیِّدِی فَلَمْ تَمْنَعْنِی وَ لَمْ تَهْتِکْ سِتْرِی وَ أَمَرْتَنِی سَیِّدِی بِالطَّاعَةِ فَضَیَّعْتُ مَا بِهِ أَمَرْتَنِی فَأَیُّ فَقِیرٍ أَفْقَرُ مِنِّی سَیِّدِی إِنْ لَمْ تُغْنِنِی فَأَیُّ شَقِیٍّ أَشْقَی مِنِّی إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی فَنِعْمَ الرَّبُّ أَنْتَ یَا سَیِّدِی وَ نِعْمَ الْمَوْلَی وَ بِئْسَ الْعَبْدُ أَنَا یَا سَیِّدِی وَجَدْتَنِی أَیْ رَبَّاهْ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ مُعْتَرِفٌ بِذُنُوبِی مُقِرٌّ بِالْإِسَاءَةِ وَ الظُّلْمِ عَلَی نَفْسِی مَنْ أَنَا یَا رَبِّ فَتَقْصِدُ لِعَذَابِی أَمْ مَنْ یَدْخُلُ فِی مُسَاءَلَتِکَ إِنْ أَنْتَ رَحِمْتَنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَسُدُّ بِهِ لِسَانِی وَ أُحْصِنُ بِهِ فَرْجِی وَ أُؤَدِّی بِهِ عَنِّی أَمَانَتِی وَ أَصِلُ بِهِ رَحِمِی وَ أَتَّجِرُ بِهِ لِآخِرَتِی وَ یَکُونُ لِی عَوْناً عَلَی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَإِنَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِکَ وَ عِزَّتِکَ یَا کَرِیمُ لَأُلِحَّنَّ عَلَیْکَ وَ لَأَطْلُبَنَّ إِلَیْکَ وَ لَأَتَضَرَّعَنَّ إِلَیْکَ وَ لَأَبْسُطَنَّهَا إِلَیْکَ مَعَ مَا اقْتَرَفْنَا مِنَ الْآثَامِ یَا سَیِّدِی فَبِمَنْ أَعُوذُ وَ بِمَنْ أَلُوذُ کُلُّ مَنْ أَتَیْتُهُ فِی حَاجَةٍ وَ سَأَلْتُهُ فَائِدَةً فَإِلَیْکَ یُرْشِدُنِی وَ عَلَیْکَ یَدُلُّنِی وَ فِیمَا عِنْدَکَ یُرَغِّبُنِی فَأَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِ

ص: 334

بن حسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و حجت که برپادارنده حق است، که صلواتت - پروردگارا! - بر جملگی آنان باد و به حق منزلتی که آنان در پیشگاه تو دارند که به راستی آن ها در نزد تو مقامی رفیع دارند. [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان او درود فرستی و برایم چنین و چنان کنی... و حاجات خود را برای دنیا و آخرت درخواست کن که اگر خدا بخواهد برآورده خواهد شد .

سپس می گویی:

خدایا! ای پروردگار ما و پروردگار هر چیز. ای فرود آورنده تورات و انجیل و زبور و قرآن عظیم. ای شکافنده دانه و هسته! به تو پناه آرم از شر هر جنبنده ای که زمام اختیارش در دست توست. تویی آغاز و هیچ چیز پیش از تو نیست و تویی انجام و هیچ چیز پس از تو نیست و تویی آشکار و هیچ چیز در ورای تو نیست. بر محمد و خاندان او درود فرست و قرض مرا به جای آور و مرا از نداری بی نیاز گردان. ای بهترین کسی که پرستش شده و ای سپاس پذیرترین کسی که ستایش شده و ای بردبارترین کسی که چیره گشته و ای گرامی ترین کسی که مسلط شده و ای شنواترین کسی که او را صدا زنند و ای نزدیک ترین کسی که با او نجوا کنند و ای ایمن ترین کسی که به او پناه جسته شده و ای مهربان ترین کسی که از او یاری خواسته شده و ای بزرگوارترین کسی که از او درخواست شده و ای سخاوتمندترین کسی که عطا فرماید و ای مهربان ترین کسی که از او درخواست رحمت شده است، بر محمد و خاندان او درود فرست و بر بیچارگی من رحم کن و با بخشش و کرم خویش، با بهشت بر من منت گذار و به لطف خویش مرا از آتش دوزخ رهایی بخش.

خدایا من در محبوب ترین چیزها در نزد تو فرمانبرداریت کردم و آن توحید است و در ناپسندترین چیزها در نزد تو نافرمانی­ات نکردم و آن شرک است. پس بر محمد و خاندان او درود فرست و امر دشمنم را از من کفایت کن. خدایا تو دشمنی داری که از هیچ نابکاری در حق من کوتاهی نمی ورزد. به نقص هایم آگاه است و بر فریب من شدیداً حریص. او و طایفه اش از آنجا که من نمی بینم، مرا می بینند. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و جان و مال و خانواده و فرزندان ما و هرچه درهای خانه ما را به روی آن بسته ای و آنچه در محدوده اسرار ما قرار گرفته را از شر شیاطین جن و انس پناه ده. خدایا چنان که بهشت را بر او حرام فرموده ای، تسلط بر من را بر او حرام فرما و میان من و او دوری افکن، همچنان که بین آسمان و زمین فاصله افکندی و دورتر از آن .

خدایا به تو پناه می برم از شیطان رانده شده و از پلیدی و دوز و کلک و عیب جویی و بدگویی و دمیدن و نیرنگ و فریبکاری و جادوگری و وسوسه و فتنه گری و تبهکاری او. خدایا به تو پناه

ص: 335

بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الْحُجَّةِ الْقَائِمِ بِالْحَقِّ صَلَوَاتُکَ یَا رَبِّ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ بِالشَّأْنِ الَّذِی لَهُمْ عِنْدَکَ فَإِنَّ لَهُمْ عِنْدَکَ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ تَسْأَلَ حَوَائِجَکَ لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّهَا تُقْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ مُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ فَالِقَ الْحَبِّ وَ النَّوَی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اقْضِ عَنِّی الدَّیْنَ وَ أَغْنِنِی مِنَ الْفَقْرِ یَا خَیْرَ مَنْ عَبَدَ وَ یَا أَشْکَرَ مَنْ حُمِدَ وَ یَا أَحْلَمَ مَنْ قَهَرَ وَ یَا أَکْرَمَ مَنْ قَدَرَ وَ یَا أَسْمَعَ مَنْ نُودِیَ وَ یَا أَقْرَبَ مَنْ نُوجِیَ وَ یَا آمَنَ مَنِ اسْتُجِیرَ وَ یَا أَرْأَفَ مَنِ اسْتُغِیثَ وَ یَا أَکْرَمَ مَنْ سُئِلَ وَ یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ قِلَّةَ حِیلَتِی وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ طَوْلًا مِنْکَ وَ فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ تَفَضُّلًا اللَّهُمَّ إِنِّی أَطَعْتُکَ فِی أَحَبِّ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ وَ هُوَ التَّوْحِیدُ وَ لَمْ أَعْصِکَ فِی أَکْرَهِ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ وَ هُوَ الشِّرْکُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنِی أَمْرَ عَدُوِّی اللَّهُمَّ إِنَّ لَکَ عَدُوّاً لَا یَأْلُونِی خَبَالًا بَصِیراً بِعُیُوبِی حَرِیصاً عَلَی غَوَایَتِی یَرَانِی هُوَ وَ قَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لَا أَرَاهُمْ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْ مِنْ شَرِّ شَیَاطِینِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَنْفُسَنَا وَ أَمْوَالَنَا وَ أَهَالِیَنَا وَ أَوْلَادَنَا وَ مَا أَغْلَقْتَ عَلَیْهِ أَبْوَابَنَا وَ مَا أَحَاطَتْ بِهِ عَوْرَاتُنَا اللَّهُمَّ وَ حَرِّمْنِی عَلَیْهِ کَمَا حَرَّمْتَ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ وَ بَاعِدْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ کَمَا بَاعَدْتَ بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ أَبْعَدَ مِنْ ذَلِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ رِجْسِهِ وَ نَصْبِهِ وَ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ وَ نَفْخِهِ وَ کَیْدِهِ وَ مَکْرِهِ وَ سِحْرِهِ وَ نَزْعِهِ وَ فِتْنَتِهِ وَ غَوَائِلِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ

ص: 335

آورم از این ها در دنیا و آخرت و در زندگی و مرگ. ای کسی که خود را بدان نام نامیده که حکم فرموده، حاجت کسی که او را بخواند برآورده است. تو را بدان نام خوانم؛ چرا که شفیعی محکم تر از آن در نزد تو ندارم. [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرستی و برایم چنین و چنان کنی... و حاجتت را می خواهی که اگر خدا بخواهد برآورده است.

سپس می گویی:

خدایا اگر مرا وارد بهشت کنی ستوده ای و اگر عذابم کنی ستوده ای. ای کسی که در خصلت های خویش ستوده است، بر محمد و خاندان او درود فرست و هر چه می خواهی با من کن که تویی ستوده. خدیا آیا مرا عذاب می دهی و حال آنکه من گونه ام را برای تو خاک آلود کرده ام؟ آیا مرا شکنجه می دهی و حال آنکه عشق تو در دل من است؟ اگر تو این کار را با من کنی، مرا با مردمانی برابر کرده ای که در راه تو بسیار با آنان دشمنی کرده ام. خدایا از تو خواهم به حق هر اسمی که مخصوص توست و به خاطر آن، اجابت دعایی که به درگاهت کرده اند به عهده توست و از تو خواهم به حق هر صاحب حقی بر تو و به حق تو بر تمام کسان غیر از تو که بر محمد، بنده و فرستاده ات و خاندان پاک او درود فرستی و هر که نسبت به من یا یکی از برادرانم نیت سویی داشته باشد، گوش و چشم او را و از روبرو و پشت سرش بگیر و به نیرو و قوت خویش او را از من باز دار.

خدایا هر کاری که در ذهنم نیست و یا از آن آگاهم ولی آن را بر زبان نیاورده ام و سؤال من بدان نرسید، تو از من بدان داناتری، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آن را برای من اصلاح و آسان فرما، ای پروردگار جهانیان. {پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر [دوش] ما مگذار؛ همچنان که بر [دوشِ] کسانی که پیش از ما بودند نهادی .

پروردگارا و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویی؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.}(1)

پروردگارا چه می شود اگر هر که را که من در مورد او مسئولیتی بر گردن دارم از من خوشند گردانی و به رحمت خویش مرا در بهشتت وارد کنی و گناهانم را بیامرزی؛ به راستی که آمرزش تو مخصوص خطاکاران است و من نیز از آنانم، پس از خطایم درگذر ای پروردگار جهانیان. خدایا تو در برابر گنهکاران بردباری می کنی و از اشتباه خطاکاران درمی گذری و من بنده خطاکار و گنهکار و درمانده و بدبخت توام که گناهانم مرا به هراس واداشته و اشتباهاتم مرا به وادی نابودی کشانده است و من بازدارنده و آمرزنده ای جز تو برای آن ها نیافته ام، ای باشکوه ارجمند.

ص: 336


1- . بقره / 286

مِنْهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ فِی الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ یَا مُسَمِّیَ نَفْسِهِ بِالاسْمِ الَّذِی قَضَی أَنَّ حَاجَةَ مَنْ یَدْعُوهُ بِهِ مَقْضِیَّةٌ أَسْأَلُکَ بِهِ إِذْ لَا شَفِیعَ لِی عِنْدَکَ أَوْثَقُ مِنْهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ فَإِنَّهَا تُقْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنْ أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ فَأَنْتَ مَحْمُودٌ وَ إِنْ عَذَّبْتَنِی فَأَنْتَ مَحْمُودٌ یَا مَنْ هُوَ مَحْمُودٌ فِی کُلِّ خِصَالِهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا تَشَاءُ فَأَنْتَ مَحْمُودٌ إِلَهِی أَ تُرَاکَ مُعَذِّبِی وَ قَدْ عَفَّرْتُ لَکَ فِی التُّرَابِ خَدِّی أَ تُرَاکَ مُعَذِّبِی وَ حُبُّکَ فِی قَلْبِی أَمَا إِنَّکَ إِنْ فَعَلْتَ ذَلِکَ بِی جَمَعْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَ قَوْمٍ طَالَ مَا عَادَیْتُهُمْ فِیکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ یَحِقُّ عَلَیْکَ فِیهِ الْإِجَابَةُ لِلدُّعَاءِ إِذَا دُعِیتَ بِهِ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ کُلِّ ذِی حَقٍّ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّکَ عَلَی جَمِیعِ مَنْ هُوَ دُونَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ مَنْ أَرَادَنِی أَوْ أَرَادَ أَحَداً مِنْ إِخْوَانِی بِسُوءٍ فَخُذْ بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ امْنَعْنِی مِنْهُ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی مِنْ أَمْرِی أَوْ حَضَرَنِی وَ لَمْ یَنْطِقْ لَهُ لِسَانِی وَ لَمْ تَبْلُغْهُ مَسْأَلَتِی أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَصْلِحْهُ لِی وَ سَهِّلْهُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ- رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ- مَا ذَا عَلَیْکَ یَا رَبِّ لَوْ أَرْضَیْتَ عَنِّی کُلَّ مَنْ لَهُ قِبَلِی تَبِعَةٌ وَ أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ غَفَرْتَ لِی ذُنُوبِی فَإِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِلْخَاطِئِینَ وَ أَنَا مِنْهُمْ فَاغْفِرْ لِی خَطَائِی یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَحْلُمُ عَنِ الْمُذْنِبِینَ وَ تَعْفُو عَنِ الْخَاطِئِینَ وَ أَنَا عَبْدُکَ الْخَاطِی الْمُذْنِبُ الْحَسِیرُ الشَّقِیُّ الَّذِی قَدْ أَفْزَعَتْنِی ذُنُوبِی وَ أَوْبَقَتْنِی خَطَایَایَ وَ لَمْ أَجِدْ لَهَا سَادّاً وَ لَا غَافِراً غَیْرَکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.

ص: 336

معبودا! دنیا مرا به بندگی و خدمتگزاری کشانده و من در میان طبقات آن حیران گشته ام. پس ای کسی که [نیکی] اندک را به شمار آورده و بر آن سپاس گفته و از [گناه] بسیار درگذشته و پس از پوشیدنش آن را آمرزیده است، اندکم را در فرمانبرداریت بسیار گردان و آن را بپذیر و از [گناهان] بسیار من در نافرمانی­ات درگذر و آن را بیامرز؛ به راستی که تنها بزرگ، گناه بزرگ را می آمرزد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا بر نماز شب و روزه داری روز یاری فرما و از پارسایی آنقدر روزیم فرما که مرا از نافرمانی­ات بازدارد و عبادتم را در طول زندگیم مخصوص خویش گردان و مرا در طول عمرم برای عملی به کار گیر که با انجام آن از من راضی باشی و از دنیا پرهیزکاری را توشه ام گردان و مرا در دیدار خود، جانشین تمام دنیا قرار ده و باقی عمرم را جبران آنچه از عمرم گذشته قرار بده.

یقین دارم که تو در جایگاه گذشت و مهربانی، مهربان ترین مهربانانی و به وقت عقوبت و مجازات سخت کیفرترینی و در جایگاه بزرگی و عظمت پرجبروت ترینی. پس ستایشم را بشنو ای شنوا و دعایم را اجابت فرما ای مهربان و از لغزشم درگذر ای آمرزنده. معبودا! چه گرفتاری هایی که تو برطرف کرده ای و غفلت و نادانی که زدوده ای و لغزشی که از آن درگذشته ای و رحمتی که گسترانده ای و زنجیره بلایی که آن را گشوده ای. {ستایش خدایی را که ما را بدین [راه] هدایت نمود و اگر خدا ما را رهبری نمی کرد ما خود هدایت نمی یافتیم.}(1)

خدایا من تو را گواه می گیرم و تو به عنوان گواه برایم کافی هستی. پس برایم گواهی ده که من گواهی می دهم که تو خدایی هستی که معبودی جز تو نیست و تو پروردگار منی و این که محمد، فرستاده و پیامبر توست و دینی که برای او تشریع کردی دین من است و این که کتابی که بر او نازل فرمودی کتاب من است و این که علی بن ابی طالب امام من است و امامان از خاندان محمد که درود تو بر آنان باد امامان من هستند. خدایا تو را گواه می گیرم و تو به عنوان گواه برایم کافی هستی. پس برایم گواهی ده که تویی خدای نعمت بخش بر من و نه غیر از تو. ستایش تو راست، به نعمت تو کارهای شایسته انجام می گیرد. معبودی جز تو نیست و خدا بزرگ تر است و منزه است خداوند و به ستایش او مشغولم و والا و بزرگ است خدا و هیچ نیرو و قوتی نیست، مگر به خداوند بلندمرتبه بزرگ و هیچ پناهگاه و محل نجاتی از خدا جز به سوی او نیست، به تعداد جفت و طاق و به شمار کلمات پاک و مبارک پروردگارم. خداوند راست گفت و فرستادگان [سخن او را] ابلاغ کردند و ما گواه بر آن بودیم.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و روشنایی را در چشمم و خیرخواهی را در دلم

ص: 337


1- . اعراف / 43

إِلَهِی اسْتَعْبَدَتْنِی الدُّنْیَا وَ اسْتَخْدَمَتْنِی فَصِرْتُ حَیْرَانَ بَیْنَ أَطْبَاقِهَا فَیَا مَنْ أَحْصَی الْقَلِیلَ فَشَکَرَهُ وَ تَجَاوَزَ عَنِ الْکَثِیرِ فَغَفَرَهُ بَعْدَ أَنْ سَتَرَهُ ضَاعِفْ لِیَ الْقَلِیلَ فِی طَاعَتِکَ وَ تَقَبَّلْهُ وَ تَجَاوَزْ عَنِ الْکَثِیرِ فِی مَعْصِیَتِکَ فَاغْفِرْهُ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّی عَلَی صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ صِیَامِ النَّهَارِ وَ ارْزُقْنِی مِنَ الْوَرَعِ مَا یَحْجُزُنِی عَنْ مَعَاصِیکَ وَ اجْعَلْ عِبَادَتِی لَکَ أَیَّامَ حَیَاتِی وَ اسْتَعْمِلْنِی أَیَّامَ عُمُرِی بِعَمَلٍ تَرْضَی بِهِ عَنِّی وَ زَوِّدْنِی مِنَ الدُّنْیَا التَّقْوَی وَ اجْعَلْ لِی فِی لِقَائِکَ خَلَفاً مِنْ جَمِیعِ الدُّنْیَا وَ اجْعَلْ مَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی دَرَکاً لِمَا مَضَی مِنْ أَجَلِی أَیْقَنْتُ أَنَّکَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ فِی مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَشَدُّ الْمُعَاقِبِینَ فِی مَوْضِعِ النَّکَالِ وَ النَّقِمَةِ وَ أَعْظَمُ الْمُتَجَبِّرِینَ فِی مَوْضِعِ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ فَاسْمَعْ یَا سَمِیعُ مِدْحَتِی وَ أَجِبْ یَا رَحِیمُ دَعْوَتِی وَ أَقِلْ یَا غَفُورُ عَثْرَتِی فَکَمْ یَا إِلَهِی مِنْ کُرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَهَا وَ غَمْرَةٍ قَدْ کَشَفْتَهَا وَ عَثْرَةٍ قَدْ أَقَلْتَهَا وَ رَحْمَةٍ قَدْ نَشَرْتَهَا وَ حَلْقَةِ بَلَاءٍ قَدْ فَکَکْتَهَا- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ اللَّهُمَّ وَ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً فَاشْهَدْ لِی بِأَنِّی أَشْهَدُ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُکَ نَبِیِّی وَ أَنَّ الدِّینَ الَّذِی شَرَعْتَ لَهُ دِینِی وَ أَنَّ الْکِتَابَ الَّذِی أَنْزَلْتَ عَلَیْهِ کِتَابِی وَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ إِمَامِی وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ أَئِمَّتِی اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ کَفَی بِکَ شَهِیداً فَاشْهَدْ لِی بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُنْعِمُ عَلَیَّ لَا غَیْرُکَ لَکَ الْحَمْدُ بِنِعْمَتِکَ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ وَ تَبَارَکَ اللَّهُ وَ تَعَالَی وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَی مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَیْهِ عَدَدَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ وَ عَدَدَ کَلِمَاتِ رَبِّیَ الطَّیِّبَاتِ الْمُبَارَکَاتِ صَدَقَ اللَّهُ وَ بَلَّغَ الْمُرْسَلُونَ وَ نَحْنُ عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ النَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی

ص: 337

و یاد شبانه روزیت را بر زبانم قرار ده و از روزی حلال و بی پایان خویش روزیم گردان که نه ­آلوده به منت است و نه ممنوع. خدایا بهترین زندگی را از تو خواهم، زندگی ای که به برکت آن بر تمام نیازهایم قادر گردم و با همین زندگی، به آخرت دست یابم، بی آنکه مرا در آن رفاه زده کنی که بدبخت گردم و از روزی حلال خویش بر من بگستران و از بخشش و عطایت نعمتی فراوان و بخششی بی پایان ارزانیم دار و نه با زیادی این خوشی مرا از سپاسگزاری بر نعمتت غافل کن که شگفتی های خوشی آن مرا مشغول کند و زیبایی های زیور آن مرا بفریبد و نه چنان باشد که با کاستن آن، رنج آن باعث نقص در کارم شود و اندوه آن سینه ام را پر کند، بلکه آنچنان به من عطا فرما که مرا از بدترین مردمانت بی نیاز گرداند و کفایتی که به وسیله آن به خشنودیت دست یابم، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا به تو پناه آورم از شر دنیا و از شر اهل آن و از شر هر چه در آن است. دنیا را برای من زندان نگردان و جدایی از آن را مایه اندوه من قرار نده و مرا از فنته های آن نجات ده و عملم را در آن مقبول و تلاشم را مورد سپاس قرار ده تا این که به آن، به سرای آخرت و منزل های برگزیدگان نائل گردم.

خدایا به تو پناه آورم از آغاز آن و زمین لرزه آن و از حمله­های سلطنت دنیا و از شر شیاطین آن و تجاوز متجاوزان آن بر من، پس بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا با آرامش حفظ فرما و زره محکم خویش را به من بپوشان و مرا در پوشش مصون دارنده خویش مستور گردان و اوضاعم را رو به راه فرما و در خانواده و فرزندان و مالم به من برکت ده. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و دل و جسمم را پاکیزه گردان و عملم را رشد ده و تلاشم را بپذیر و آنچه را که در نزد توست برای من بهترین گردان.

ای آقای من! من گرسنه محبت توام و از آن سیر نگردم. من تشنه محبت توام و از آن سیراب نگردم. چه مشتاقم برای دیدار کسی که مرا می بیند و من او را نمی بینم. ای محبوبِ هر که به او عشق ورزد. ای روشنی چشمِ هر که به او پناه آورد و از دیگری به سوی او بریده شود. تو تنهایی و بی کسی­ام را در بین انسان ها می بینی، پس بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و مرا بیامرز و تنهاییم را الفت بخش و به بی کسی و غربتم رحم کن. خدایا، بی آنکه تو را از خواسته هایم آگاه گردانم، تو به آن ها آگاهی و دست رحمتت را به سوی آن ها گشوده ای و تنگ نمی گیری، پس بر محمد و خاندان او درود و رحمت فرست و در امر دنیا و آخرتم با من کن آنچه را که تو بدان آگاه تر از منی. خدایا گناه بنده ات بزرگ است، پس تو باید به نیکی از من درگذری، ای سزاوار تقوی و آمرزش.

ص: 338

وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَی لِسَانِی وَ مِنْ طِیبِ رِزْقِکَ الْحَلَالِ غَیْرِ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ الْمَعِیشَةِ مَعِیشَةً أَقْوَی بِهَا عَلَی جَمِیعِ حَاجَاتِی وَ أَتَوَصَّلُ بِهَا فِی الْحَیَاةِ إِلَی آخِرَتِی مِنْ غَیْرِ أَنْ تُتْرِفَنِی فِیهَا فَأَشْقَی وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ حَلَالِ رِزْقِکَ وَ أَفِضْ عَلَیَّ مِنْ سَیْبِ فَضْلِکَ نِعْمَةً مِنْکَ سَابِغَةً وَ عَطَاءً غَیْرَ مَمْنُونٍ وَ لَا تَشْغَلْنِی فِیهَا عَنْ شُکْرِ نِعْمَتِکَ عَلَیَّ بِإِکْثَارٍ مِنْهَا فَتُلْهِیَنِی عَجَائِبُ بَهْجَتِهِ وَ تَفْتِنَنِی زَهَرَاتُ زِینَتِهِ وَ لَا بِإِقْلَالٍ مِنْهَا فَیَقْصُرَ بِعَمَلِی کَدُّهُ وَ یَمْلَأَ صَدْرِی هَمُّهُ بَلْ أَعْطِنِی مِنْ ذَلِکَ غِنًی مِنْ شِرَارِ خَلْقِکَ وَ بَلَاغاً أَنَالُ بِهِ رِضْوَانَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ أَهْلِهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا عَلَیَّ سِجْناً وَ لَا تَجْعَلْ فِرَاقَهَا لِی حَزَناً أَجِرْنِی مِنْ فِتَنِهَا وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِیهَا مَقْبُولًا وَ سَعْیِی فِیهَا مَشْکُوراً حَتَّی أَصِلَ بِذَلِکَ إِلَی دَارِ الْحَیَوَانِ وَ مَسَاکِنِ الْأَخْیَارِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَزْلِهَا وَ زِلْزَالِهَا وَ سَطَوَاتِ سُلْطَانِهَا وَ مِنْ شَرِّ شَیَاطِینِهَا وَ بَغْیِ مَنْ بَغَی عَلَیَّ فِیهَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْصِمْنِی بِالسَّکِینَةِ وَ أَلْبِسْنِی دِرْعَکَ الْحَصِینَةَ وَ أَجِنَّنِی فِی سِتْرِکَ الْوَاقِی وَ أَصْلِحْ لِی حَالِی وَ بَارِکْ لِی فِی أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَالِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ طَهِّرْ قَلْبِی وَ جَسَدِی وَ زَکِّ عَمَلِی وَ اقْبَلْ سَعْیِی وَ اجْعَلْ مَا عِنْدَکَ خَیْراً لِی سَیِّدِی أَنَا مِنْ حُبِّکَ جَائِعٌ لَا أَشْبَعُ أَنَا مِنْ حُبِّکَ ظَمْآنُ لَا أَرْوَی وَا شَوْقَاهْ إِلَی مَنْ یَرَانِی وَ لَا أَرَاهُ یَا حَبِیبَ مَنْ تَحَبَّبَ إِلَیْهِ یَا قُرَّةَ عَیْنِ مَنْ لَاذَ بِهِ وَ انْقَطَعَ إِلَیْهِ قَدْ تَرَی وَحْدَتِی مِنَ الْآدَمِیِّینَ وَ وَحْشَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ آنِسْ وَحْشَتِی وَ ارْحَمْ وَحْدَتِی وَ غُرْبَتِی اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَالِمٌ بِحَوَائِجِی غَیْرُ مُعَلَّمٍ وَاسِعٌ لَهَا غَیْرُ مُتَکَلِّفٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی اللَّهُمَّ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یَا أَهْلَ التَّقْوَی وَ أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ.

ص: 338

خدایا عفو تو از گناه من و گذشتت از اشتباهم و چشم پوشیت از ستمم و پوشیدن کردار زشتم و بردباریت در برابر جنایت بسیارم، آن هنگام که از روی خطا یا به عمد آن را مرتکب شدم، مرا به طمع انداخت تا آنچه را که شایستگی آن را ندارم از تو بخواهم، تویی که از روی رحمت خویش مرا روزی دادی و از قدرت خویش به من نشان دادی و اجابتت را به من شناساندی و من در امنیت تو را می خواندم و با الفت و آشنایی و نه ترسان و بیمناک و با اعتماد بر تو، آنچه را که می خواستم از تو درخواست می کردم. پس اگر خواسته ام دیر برآورده می شد، با نادانیم تو را نکوهش می کردم. شاید آنچه برایم به تأخیر انداخته بودی به سبب علم تو به سرانجام امور برای من بهتر بود، من هیچ مولای بزرگواری را ندیده ام که به بنده ای پست شکیباتر باشد از آنچه تو در حق من روا داشتی. پروردگارا! تو مرا می خوانی و من به تو پشت می کنم و به من محبت می­کنی و من با تو دشمنی می کنم و با من دوستی می کنی و من نمی پذیرم، گویی که لطف و بخشش تو بر من واجب است و این کار تو را از مهرورزی و نیکی نسبت به من و بخشش از روی سخاوت و لطفت باز نمی دارد، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و به بنده نادانت رحم کن و با لطف و نیکی خویش بر او سخاوت کن، که به راستی تویی سخاوتمند بخشنده. [ای سخاوتمند، ای بخشنده!]

سپس می گویی:

به نام خداوند بخشاینده مهربان. به نام خدا، به نام خدا، به نام دانای به غیب، به نام آن که در یگانگی او شک و تردیدی نیست، به نام آن که چیزی از دست نمی­دهد و جز به سوی او شوقی وجود ندارد. به نام معلوم نا محدود و مشهور غیر قابل وصف، به نام آن که میراند و زنده کند، به نام آن که آخرت و دنیا از آن اوست، به نام گرانقدر گرامی ترین، به نام باشکوه باشکوه ترین، به نام ستوده نامحدودی که ستایش در خوشی و ناخوشی سزاوار اوست. به نام آن که در سختی و آسانی یاد می شود. به نام مراقب جبار. به نام مهربان عطابخش. به نام آن که بدون گرامی داشتن گرامی است و به نام آن که بدون قدرت بخشی قدرتمند است. به نام آن که همواره بوده و خواهد بود. به نام خدایی که معبودی جز او نیست و زنده و پاینده ای است که نه خوابی سبک او را گیرد و نه خوابی گران.

سپس می گویی: خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا پیش از مرگ اصلاح فرما و به هنگام مرگ به من رحم کن و بعد از مرگ مرا بیامرز. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و به رحمت خویش بار سنگین گناهانمان را از دوش ما بردار و کردار ناپسند ما را به سوی توبه

ص: 339

اللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی وَ تَجَاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمِی وَ سِتْرَکَ عَلَی قَبِیحِ عَمَلِی وَ حِلْمَکَ عَنْ کَثِیرِ جُرْمِی عِنْدَ مَا کَانَ مِنْ خَطَئِی وَ عَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ الَّذِی رَزَقْتَنِی مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَرَیْتَنِی مِنْ قُدْرَتِکَ وَ عَرَّفْتَنِی مِنْ إِجَابَتِکَ فَصِرْتُ أَدْعُوکَ آمِناً وَ أَسْأَلُکَ مُسْتَأْنِساً لَا خَائِفاً وَ لَا وَجِلًا مُدِلًّا عَلَیْکَ فِیمَا قَصَدْتُ فِیهِ إِلَیْکَ فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی عَتَبْتُ عَلَیْکَ بِجَهْلِی وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ فَلَمْ أَرَ مَولًا کَرِیماً أَصْبَرَ عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْکَ عَلَیَّ یَا رَبِّ إِنَّکَ تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْکَ وَ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ وَ تَتَوَدَّدُ إِلَیَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْکَ کَأَنَّ لِیَ التَّطَوُّلَ عَلَیْکَ وَ لَمْ یَمْنَعْکَ ذَلِکَ مِنَ الرَّحْمَةِ بِی وَ الْإِحْسَانِ إِلَیَّ وَ التَّفَضُّلِ عَلَیَّ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْحَمْ عَبْدَکَ الْجَاهِلَ وَ جُدْ(1) عَلَیْهِ بِفَضْلِ إِحْسَانِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ أَیْ جَوَادُ أَیْ کَرِیمُ.

ثُمَّ تَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ بِسْمِ اللَّهِ بِسْمِ عَالِمِ الْغَیْبِ بِسْمِ مَنْ لَیْسَ فِی وَحْدَانِیَّتِهِ شَکٌّ وَ لَا رَیْبٌ بِسْمِ مَنْ لَا فَوْتَ عَلَیْهِ (2)

وَ لَا رَغْبَةَ إِلَّا إِلَیْهِ بِسْمِ الْمَعْلُومِ غَیْرِ الْمَحْدُودِ وَ الْمَعْرُوفِ غَیْرِ الْمَوْصُوفِ بِسْمِ مَنْ أَمَاتَ وَ أَحْیَا بِسْمِ مَنْ لَهُ الْآخِرَةُ وَ الْأَوْلَی بِسْمِ الْعَزِیزِ الْأَعَزِّ بِسْمِ الْجَلِیلِ الْأَجَلِّ بِسْمِ الْمَحْمُودِ غَیْرِ الْمَحْدُودِ الْمُسْتَحِقِّ لَهُ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ بِسْمِ الْمَذْکُورِ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ بِسْمِ الْمُهَیْمِنِ الْجَبَّارِ بِسْمِ الْحَنَّانِ وَ الْمَنَّانِ بِسْمِ الْعَزِیزِ مِنْ غَیْرِ تَعَزُّزٍ وَ الْقَدِیرِ مِنْ غَیْرِ تَقَدُّرٍ بِسْمِ مَنْ لَمْ یَزَلْ وَ لَا یَزُولُ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الَّذِی لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ.

ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَصْلِحْنِی قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْحَمْنِی عِنْدَ الْمَوْتِ وَ اغْفِرْ لِی بَعْدَ الْمَوْتِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ احْطُطْ عَنَّا أَوْزَارَنَا بِالرَّحْمَةِ

ص: 339


1- 1. عد خ ل.
2- 2. قوة علیه خ، فوق علیه خ.

بازگردان. خدایا گناهانم بسیار گشته و فراتر از توصیف شده است، ولی این گناهان در برابر گذشت تو ذره ای بیش نیست، پس بر محمد و خاندان او درود فرست و از من درگذر. خدایا! اگر قرار است مرا امتحان کنی، پس به من شکیبایی ده و سلامتی برای من محبوب تر است. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و گمانم را نسبت به خودت نیک گردان و آن را محقق فرما و مرا از کردارم آگاه گردان و به اندازه امیدم، از گذشت خویش به من ارزانی دار و به خاطر بدکرداریم مرا کیفر مده که هلاکم می­کنی، چرا که بزرگواری تو بزرگ تر از مجازات کسی است که گناه و کوتاهی کرده و دشمنی ورزیده و با پناه به بخشش تو به سوی تو آمده و از تو به سوی خودت گریخته و به وعده ای که در مورد چشم پوشی و گذشت از کسی که به تو حسن ظن دارد داده ای، پناه جسته. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا بیامرز در حالی که پوستم سرد است و روحم در گردش و زبانم گویا و نامه ها پراکنده و قلم ها جاری و توبه پذیرفته و عجز و لابه امیدوارانه است. پیش از آنکه به هنگام پایان یافتن عمر قادر به طلب آمرزش از تو نباشم و کاری از دستم برنیاید. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و سرپرستیمان را بر عهده گیر و ما را به دیگری وامگذار. از خدا آمرزش خواهم، آمرزشی که هیچ کس اندازه آن را نداند و نهایت آن را نبیند جز خدا که از او درخواست آمرزش کرده ام و هیچ کس جز او نه ماورای آن را داند و نه ورای ماورای آن را و مقصود از آن را. خدایا از تو آمرزش خواهم برای هر چه از سوی خویش به تو قول دادم و سپس آن را زیر پا گذاشتم، و از تو آمرزش خواهم برای آنچه از آن به درگاهت توبه کردم و باز توبه شکستم، و از تو آمرزش خواهم برای هر خیری که آن را برای خشنودی ذات تو قصد کردم، ولی با نیتی آمیخته شد که برای رضای تو نبود، و از تو آمرزش خواهم برای هر نعمتی که به من بخشیدی و من به وسیله آن بر نافرمانی تو نیرو یافتم.(1)

دعای دیگری از امام صادق علیه السلام روایت شده و فرموده اند: وقتی ماه رمضان فرا می رسید، رسول خدا صلی الله علیه و سلم این دعا را می­خواند:

خدایا ماه رمضان فرا رسیده است. خدایا! ای پروردگار ماه رمضانی که قرآن را در آن نازل فرمودی و آن را [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل قرار دادی. خدایا در ماه رمضان بر ما برکت بخش و ما را بر روزه و نماز آن یاری فرما و آن را از ما بپذیر.(2)

روایت2.

اقبال الاعمال:(3) دعاهای ورود ماه رمضان: این دعا به چند طریق روایت شده

ص: 340


1- . کتاب الاقبال : 57-47
2- . کتاب الاقبال : 58
3- . الإقبال : 45

وَ ارْجِعْ بِمُسِیئِنَا إِلَی التَّوْبَةِ اللَّهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِی قَدْ کَثُرَتْ وَ جَلَّتْ عَنِ الصِّفَةِ وَ إِنَّهَا صَغِیرَةٌ فِی جَنْبِ عَفْوِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْفُ عَنِّی اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ ابْتَلَیْتَنِی فَصَبِّرْنِی وَ الْعَافِیَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ حَسِّنْ ظَنِّی بِکَ وَ حَقِّقْهُ وَ بَصِّرْنِی فِعْلِی وَ أَعْطِنِی مِنْ عَفْوِکَ بِمِقْدَارِ أَمَلِی وَ لَا تُجَازِنِی بِسُوءِ عَمَلِی فَتُهْلِکَنِی فَإِنَّ کَرَمَکَ یَجِلُّ عَنْ مُجَازَاةِ مَنْ أَذْنَبَ وَ قَصَّرَ وَ عَانَدَ وَ أَتَاکَ عَائِذاً بِفَضْلِکَ هَارِباً مِنْکَ إِلَیْکَ مُسْتَجِیراً(1)

بِمَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَحْسَنَ بِکَ ظَنّاً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ الْجِلْدُ بَارِدٌ(2)

وَ النَّفْسُ دَائِرَةٌ وَ اللِّسَانُ مُنْطَلِقٌ وَ الصُّحُفُ مُنْتَشِرَةٌ(3)

وَ الْأَقْلَامُ جَارِیَةٌ وَ التَّوْبَةُ مَقْبُولَةٌ وَ التَّضَرُّعُ مَرْجُوٌّ قَبْلَ أَنْ لَا أَقْدِرَ عَلَی اسْتِغْفَارِکَ حِینَ یَفْنَی الْأَجَلُ وَ یَنْقَطِعُ الْعَمَلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَوَلَّنَا وَ لَا تُوَلِّنَا غَیْرَکَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ اسْتِغْفَاراً لَا یَقْدِرُ قَدْرَهُ وَ لَا یَنْظُرُ أَمَدَهُ إِلَّا اللَّهُ الْمُسْتَغْفَرُ بِهِ وَ لَا یَدْرِی مَا وَرَاءَهُ وَ لَا وَرَاءَ مَا وَرَاءَهُ وَ الْمُرَادُ بِهِ أَحَدٌ سِوَاهُ اللَّهُمَّ إِنِّی

أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا وَعَدْتُکَ مِنْ نَفْسِی ثُمَّ أَخْلَفْتُکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ خَیْرٍ أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ ثُمَّ خَالَطَنِی فِیهِ مَا لَیْسَ لَکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ ثُمَّ قَوِیتُ بِهَا عَلَی مَعْصِیَتِکَ (4).

دُعَاءٌ آخَرُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ یَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنَّهُ قَدْ دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ جَعَلْتَهُ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ اللَّهُمَّ فَبَارِکْ لَنَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ وَ صَلَاتِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا(5).

«2»

قل، [إقبال الأعمال](6) أَدْعِیَةُ دُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ رُوِیَتْ هَذَا الدُّعَاءُ بِعِدَّةِ طُرُقٍ وَ إِنَّمَا أَذْکُرُ

ص: 340


1- 1. مستنجزا خ ل.
2- 2. بارک خ.
3- 3. منشرة خ ل.
4- 4. کتاب الاقبال 47- 57.
5- 5. کتاب الاقبال 58.
6- 6. الإقبال: 45.

که من روایت ابن بابویه را از کتاب «من لا یحضره الفقیه»(1) ذکر می کنم که چنین گفته است:

از عبد صالح امام موسی بن جعفر علیه السلام روایت شده که فرمود: این دعا را در ماه رمضان در استقبال ورود سال بخوان و فرمود که هر کس این دعا را به قصد قربت و از روی اخلاص بخواند، در آن سال هیچ فتنه و زیانی در دین و دنیا و جسمش به او نرسد و خداوند او را از شر حوادثی که در آن سال رخ می دهد حفظ فرماید:

خدایا از تو خواهم به آن نامت که همه چیز در برابر آن فروتن و مطیع گشته و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته است و به عزتت که بدان همه چیز را مقهور خویش ساختی و به بزرگیت که همه چیز در برابر آن تواضع کرده است و به نیرویت که همه چیز در برابر آن خاضع گشته و به سلطه و قدرتت که بر همه چیز سیطره یافته و به دانشت که همه چیز را فرا گرفته است. ای نور، ای قدوس، ای آغاز پیش از هر چیز و ای باقی پس از هر چیز. ای خدا، ای بخشاینده، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آن گناهانی را که موجب تغییر نعمت هاست بر من بیامرز و آن گناهانی را که موجب نزول کیفرهاست بیامرز و آن گناهانی را که موجب قطع امید می گردد بیامرز و آن گناهانی را که موجب پیروزی دشمنان می شود بیامرز و آن گناهانی را که باعث رد شدن دعا می شود بیامرز و آن گناهان را که موجب فرود آمدن بلا می شود بیامرز و آن گناهانی را که مانع از باران آسمان می شود بیامرز و آن گناهانی را که پرده ها را می درند بیامرز و آن گناهانی را که موجب تعجیل در نابودی می شوند بیامرز و آن گناهانی را که پشیمانی به بار می آورند بیامرز و آن گناهانی را که پرده عصمت می درند بیامرز و زره بازدارنده ات را که هیچ گاه آسیب نبیند، بر من بپوشان و مرا در روزهای باقیمانده این سال از شر هر چه در شب و روز از آن می هراسم به سلامت دار.

خدایا ای پروردگار آسمان های هفتگانه و ای پروردگار زمین های هفتگانه و هرچه درون آن ها و میان آن هاست و ای پروردگار عرش بزرگ و پروردگار سبع المثانی و قرآن عظیم و ای پروردگار اسرافیل و میکاییل و جبرییل و ای پروردگار محمد خاتم پیامبران و سرور فرستادگان! از تو خواهم به حق خودت و به حق آن نامی که خویشتن را بدان نامیدی، ای بزرگ! تو آن کسی هستی که نعمت عظیم می بخشی و هر بلایی را برطرف می فرمایی و هر عطیه فراوانی را می بخشی و حسنات اندک را به بسیار مبدل فرمایی و هر چه بخواهی انجام دهی، ای توانا، ای خدا، ای بخشاینده! بر محمد و خاندان محمد درود و رحمت فرست و در آینده این سال، مرا در پرده حفظ خویش بپوشان و چهره ام را به نور خویش نورانی فرما و با محبت خویش به من محبت کن و مرا به خشنودی خویش و به بخشش های گرانقدر و عطای بسیارت برسان، از

ص: 341


1- . الفقیه 2 : 63. همین روایت را در التهذیب ج 1 ص280 و چاپ قدیم الکافی ج 1 ص 182 و چاپ حروفی ج 4 ص 72 می بینید.

مِنْهَا لَفْظَ ابْنِ بَابَوَیْهِ مِنْ کِتَابِ مَنْ لَا یَحْضُرُهُ الْفَقِیهُ (1)

فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ وَ رُوِیَ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ علیهما السلام قَالَ: ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ مُسْتَقْبَلَ دُخُولِ السَّنَةِ وَ ذَکَرَ أَنَّ مَنْ دَعَا بِهِ مُحْتَسِباً مُخْلِصاً لَمْ تُصِبْهُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ فِتْنَةٌ وَ لَا آفَةٌ فِی دِینِهِ وَ دُنْیَاهُ وَ بَدَنِهِ وَ وَقَاهُ اللَّهُ شَرَّ مَا یَأْتِی بِهِ فِی تِلْکَ السَّنَةِ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَانَ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ وَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی قَهَرْتَ بِهَا کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعَظَمَتِکَ الَّتِی تَوَاضَعَ لَهَا کُلُّ شَیْ ءٍ وَ بِقُوَّتِکَ الَّتِی خَضَعَ لَهَا کُلُّ شَیْ ءٍ وَ بِجَبَرُوتِکَ الَّتِی غَلَبَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعِلْمِکَ الَّذِی أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ یَا نُورُ یَا قُدُّوسُ یَا أَوَّلَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یَا بَاقِیَ بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْدَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ وَ أَلْبِسْنِی دِرْعَکَ الْحَصِینَةَ الَّتِی لَا تُرَامُ وَ عَافِنِی مِنْ شَرِّ مَا أَخَافُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فِی مُسْتَقْبَلِ سَنَتِی هَذِهِ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ إِسْرَافِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ جَبْرَئِیلَ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ أَسْأَلُکَ بِکَ وَ بِمَا تَسَمَّیْتَ بِهِ یَا عَظِیمُ أَنْتَ الَّذِی تَمُنُّ بِالْعَظِیمِ وَ تَدْفَعُ کُلَّ مَحْذُورٍ وَ تُعْطِی کُلَّ جَزِیلٍ وَ تُضَاعِفُ مِنَ الْحَسَنَاتِ الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ وَ تَفْعَلُ مَا تَشَاءُ یَا قَدِیرُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَلْبِسْنِی فِی مُسْتَقْبَلِ سَنَتِی هَذِهِ سِتْرَکَ وَ أَضِئْ وَجْهِی بِنُورِکَ وَ أَحِبَّنِی بِمَحَبَّتِکَ وَ بَلِّغْ بِی رِضْوَانَکَ وَ شَرِیفَ کَرَائِمِکَ وَ جَزِیلَ عَطَائِکَ مِنْ

ص: 341


1- 1. الفقیه ج 2 ص 63، و تراه فی التهذیب ج 1 ص 280 و فی الکافی الطبعة القدیمة ج 1 ص 182. و ج 4 ص 72 ط الحروفیة.

بهترین آنچه در نزد توست و از بهترین نعماتی که به یکی از خلقت بخشیده ای، برابر و مساوی کسی که هیچ کس در دنیا و آخرت در نزد تو با او برابری نمی کند. با وجود آن، لباس عافیتت را بر من بپوشان.

ای مرجع هر شکایت و ای ناظر بر هر نجوا و ای دانا به هر نهان و ای دفع کننده هر بلایی که خواستت بر آن تعلق بگیرد. ای نیکو گذشت، ای که به خوبی از خطاها در می گذری، مرا بر آیین و فطرت ابراهیم و بر دین و سنت محمد صلی الله علیه و آله و بر بهترین وفات بمیران، در حالی که دوستدار دوستان تو و دشمن دشمنان تو باشم. خدایا در این سال از هر عمل یا کردار یا سخنی که مرا از تو دور می کند بازم دار و به سوی هر عمل یا کردار یا سخنی که مرا به درگاهت نزدیک می کند جلب فرما، ای مهربان ترین مهربانان! و مرا از هر کار یا کردار یا سخنی که از من سر می زند و از سرانجام بد آن و خشم تو بر خویش می ترسم، بازدار؛ زیرا بیم آن دارم که تو روی بزرگوارت را از من بازگردانی و به واسطه ارتکابش مستوجب آن گردم که بهره ام در نزد تو کاستی یابد. ای مهربان، ای رحیم.

خدایا مرا در آینده این سال در حفظ و پناه و کنف حمایت خویش و در پوشش سلامتت قرار ده و کرامت خویش را به من ببخش. عزتمند است پناهنده تو و بزرگ است ستایشت و معبودی جز تو نیست. خدایا مرا پیرو شایستگان از دوستان دوران گذشته ات قرار ده و به آنان ملحق فرما و مرا مطیع کسانی از ایشان فرما که سخنی راستین درباره تو گفته اند. ای معبود من! به تو پناه می برم از این که خطا و ستمکاری و زیاده رویم بر خویشتن و پیروی از هواس نفسم و سرگرم شدن به شهواتم چنان مرا فرا گیرد که بین من و رحمت و خشنودی تو دوری افکند و در نتیجه در نظر لطف تو فراموش شوم و در معرض خشم و انتقام تو قرار بگیرم. خدایا مرا بر هر کار شایسته ای که به وسیله آن از من خشنود می گردی، موفق گردان و مرا به سوی خود نزدیک فرما.

خدایا، همان طور که پیامبرت محمد صلی الله علیه و آله را از بیم دشمنش رهانیدی و اندوهش را زدودی و گرفتاریش را برطرف نمودی و وعده خویش را بر او تحقق بخشیدی و به پیمان خویش با او وفا کردی، خدایا پس مرا نیز از هراس این سال و از زیان ها و بیماری ها و فتنه ها و آشوب ها و اندوه ها و تنگی معاش آن نجات ده و به رحمت خویش و با تمام کردن نعمت جاودانه خویش بر من، مرا تا پایان عمرم به اوج سلامتی برسان. همچون کسی که بدی و ستم کرده و به تضرع درآمده و به گناهان خویش اعتراف کرده، از تو مسئلت دارم که آن گناهان گذشته ام را که حافظانت آن را برشمرده و بزرگوارترین فرشتگانت آن را احصا کرده اند، بیامرزی و در باقی عمرم مرا از گناهان حفظ فرمایی، ای خدای من، ای خدا، ای بخشاینده، بر محمد و خاندان محمد درود فرست

ص: 342

خَیْرِ مَا عِنْدَکَ وَ مِنْ خَیْرِ مَا أَنْتَ مُعْطِیهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ سِوَی مَنْ لَا یَعْدِلُهُ عِنْدَکَ أَحَدٌ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَلْبِسْنِی مَعَ ذَلِکَ عَافِیَتَکَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَی وَ یَا شَاهِدَ کُلِّ نَجْوَی وَ یَا عَالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ یَا دَافِعَ مَا تَشَاءُ مِنْ بَلِیَّةٍ یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ تَوَفَّنِی عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ فِطْرَتِهِ وَ عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی خَیْرِ الْوَفَاةِ فَتَوَفَّنِی مُوَالِیاً لِأَوْلِیَائِکَ مُعَادِیاً لِأَعْدَائِکَ اللَّهُمَّ وَ امْنَعْنِی مِنْ کُلِّ عَمَلٍ أَوْ فِعْلٍ أَوْ قَوْلٍ یُبَاعِدُنِی مِنْکَ وَ اجْلِبْنِی إِلَی کُلِّ عَمَلٍ أَوْ فِعْلٍ أَوْ قَوْلٍ یُقَرِّبُنِی مِنْکَ فِی هَذِهِ السَّنَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ امْنَعْنِی مِنْ کُلِّ عَمَلٍ أَوْ فِعْلِ أَوْ قَوْلٍ یَکُونُ مِنِّی أَخَافُ سُوءَ عَاقِبَتِهِ وَ أَخَافُ مَقْتَکَ إِیَّایَ عَلَیْهِ حِذَارَ أَنْ تَصْرِفَ وَجْهَکَ الْکَرِیمَ عَنِّی فَأَسْتَوْجِبَ بِهِ نَقْصاً مِنْ حَظٍّ لِی عِنْدَکَ یَا رَءُوفُ یَا رَحِیمُ- اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی مُسْتَقْبَلِ هَذِهِ السَّنَةِ فِی حِفْظِکَ وَ جِوَارِکَ وَ کَنَفِکَ وَ جَلِّلْنِی عَافِیَتَکَ وَ هَبْ لِی کَرَامَتَکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی تَابِعاً لِصَالِحِی مَنْ مَضَی مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ أَلْحِقْنِی بِهِمْ وَ اجْعَلْنِی مُسْلِماً لِمَنْ قَالَ بِالصِّدْقِ عَلَیْکَ مِنْهُمْ وَ أَعُوذُ بِکَ یَا إِلَهِی أَنْ تُحِیطَ بِی خَطِیئَتِی وَ ظُلْمِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ اتِّبَاعِی لِهَوَایَ وَ اسْتِعْمَالَ شَهَوَاتِی وَ اشْتِغَالِی بِشَهَوَاتِی فَیَحُولَ ذَلِکَ بَیْنِی وَ بَیْنَ رَحْمَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ فَأَکُونَ مَنْسِیّاً عِنْدَکَ مُتَعَرِّضاً لِسَخَطِکَ وَ نَقِمَتِکَ اللَّهُمَّ وَفِّقْنِی لِکُلِّ عَمَلٍ صَالِحٍ تَرْضَی بِهِ عَنِّی وَ قَرِّبْنِی إِلَیْکَ زُلْفَی. اللَّهُمَّ کَمَا کَفَیْتَ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله هَوْلَ عَدُوِّهِ وَ فَرَّجْتَ هَمَّهُ وَ کَشَفْتَ کَرْبَهُ وَ صَدَقْتَهُ وَعْدَکَ وَ أَنْجَزْتَ لَهُ عَهْدَکَ اللَّهُمَّ فَبِذَلِکَ فَاکْفِنِی هَوْلَ هَذِهِ السَّنَةِ وَ آفَاتَهَا وَ أَسْقَامَهَا وَ فِتْنَتَهَا وَ شُرُورَهَا وَ أَحْزَانَهَا وَ ضِیقَ الْمَعَاشِ فِیهَا وَ بَلِّغْنِی بِرَحْمَتِکَ کَمَالَ الْعَافِیَةِ بِتَمَامِ دَوَامِ النِّعْمَةِ عِنْدِی إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی أَسْأَلُکَ سُؤَالَ مَنْ أَسَاءَ وَ ظَلَمَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا مَضَی مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی حَصَرَتْهَا حَفَظَتُکَ وَ أَحْصَتْهَا کِرَامُ مَلَائِکَتِکَ عَلَیَّ وَ أَنْ تَعْصِمَنِیَ اللَّهُمَّ مِنَ الذُّنُوبِ فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ

ص: 342

و تمام آنچه را از تو خواسته و به سوی تو آرزو کرده ام، به من ارزانی داری؛ چرا که تو خود مرا به دعا امر فرمودی و اجابت آن را تضمین کردی، ای مهربان ترین مهربانان!

دعایی دیگر(1):

آن را در کتابی یافتیم که گفته شده خط رضی موسوی رحمه الله است که حاوی دعاهایی است، در آن می گوید: و به هنگام دخول ماه رمضان می گوید:

خدایا! این ماه رمضان است که قرآن را در آن نازل فرمودی که مردم را راهبر و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است. این ماه فرا رسیده است، پروردگارا! در این ماه از شیطان رانده شده به تو پناه می برم و از مکر و حیله گری و فریبکاری و لشکریان و سواره نظام و پیاده نظام و ریسمان ها و وسوسه های او و از گمراهی پس از هدایت و از کفر بعد از ایمان و از نفاق و دورویی و جنایت ها و {از شرّ وسوسه گر نهانی؛ آن کس که در سینه های مردم وسوسه می کند، چه از جنّ و [چه از] انس.}(2) خدایا روزه داری و عبادت شبانه آن و عمل به طاعت تو و رسولت و اولی الامر را که درودت بر او و آنان باد و آنچه را که مرا به تو نزدیک و از نافرمانی­ات دور می سازد، روزیم فرما و توبه و بازگشت و اجابت را روزیم گردان و مرا از غیبت و سستی و شکست در پناه گیر و دعایم را مستجاب فرما و تن و عقلم را در آن سالم نگه دار و وقتم را در آن برای طاعت خویش و هر چه به تو نزدیکم می کند آزاد کن، ای بزگوار، ای بخشنده، ای بزرگوار، بر محمد و خاندان محمد - که بر او و آنان سلام باد - درود فرست و با ما نیز چنین کن، ای مهربان ترین مهربانان!

روایت3.

اقبال الاعمال(3): از آن جمله موردی است که با اسناد خویش به محمد بن یعقوب کلینی و ابو جعفر بن بابویه(4) - که خدایشان رحمت کند - به اسناد آنان به امام جعفر صادق از پدرانش علیهم السلام روایت کردیم که آن بزرگواران از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل فرموده اند: نباید امتم سحری را رها کند هر چند به مقدار یک خرمای خشک شده.

از همان کتاب با اسنادمان به ابو جعفر بن بابویه در کتاب «من لا یحضره الفقیه» آمده است که از امیر المؤمنین علیه السلام به نقل از پیامبر روایت شده که فرمود: خدای تبارک و تعالی و

ص: 343


1- . الاقبال : 46
2- . ناس / 6-4
3- . الاقبال : 82
4- . الکافی 4 : 95، الفقیه 2 : 86

آتِنِی کُلَّ مَا سَأَلْتُکَ وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیْکَ فَإِنَّکَ أَمَرْتَنِی بِالدُّعَاءِ وَ تَکَفَّلْتَ بِالْإِجَابَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

دُعَاءٌ آخَرُ(1)

وَجَدْنَاهُ فِی کِتَابٍ ذُکِرَ أَنَّهُ خَطُّ الرَّضِیِّ الْمُوسَوِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِیهِ أَدْعِیَةٌ یَقُولُ فِیهِ: وَ یَقُولُ عِنْدَ دُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ- هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ یَا رَبِّ أَعُوذُ بِکَ فِیهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ مِنْ مَکْرِهِ وَ حِیَلِهِ وَ خِدَاعِهِ وَ جُنُودِهِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ حَبَائِلِهِ وَ وَسَاوِسِهِ وَ مِنَ الضَّلَالِ بَعْدَ الْهُدَی وَ مِنَ الْکُفْرِ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَ مِنَ النِّفَاقِ وَ الرِّیَاءِ وَ الْجِنَایَاتِ وَ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ- الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ اللَّهُمَّ وَ ارْزُقْنِی صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ وَ الْعَمَلَ فِیهِ بِطَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ وَ أُولِی الْأَمْرِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ مَا قَرَّبَ مِنْکَ وَ جَنِّبْنِی مَعَاصِیَکَ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ التَّوْبَةَ وَ الْإِنَابَةَ وَ الْإِجَابَةَ وَ أَعِذْنِی فِیهِ مِنَ الْغِیبَةِ وَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَلِ وَ اسْتَجِبْ لِی فِیهِ الدُّعَاءَ وَ أَصِحَّ لِی فِیهِ جِسْمِی وَ عَقْدِی-(2) وَ فَرِّغْنِی فِیهِ لِطَاعَتِکَ وَ مَا قَرَّبَ مِنْکَ یَا کَرِیمُ یَا جَوَادُ یَا کَرِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ کَذَلِکَ فَافْعَلْ بِنَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

«3»

قل، [إقبال الأعمال](3)

فصل فیما نذکره من فضل السحور فی شهر رمضان

فَمِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ وَ إِلَی أَبِی جَعْفَرِ بْنِ بَابَوَیْهِ (4) رَحِمَهُمَا اللَّهُ بِإِسْنَادِهِمَا إِلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَا تَدَعْ أُمَّتِیَ السَّحُورَ وَ لَوْ عَلَی حَشَفَةِ تَمْرَةٍ.

وَ مِنْ ذَلِکَ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی جَعْفَرِ بْنِ بَابَوَیْهِ فِی کِتَابِ مَنْ لَا یَحْضُرُهُ الْفَقِیهُ قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ

ص: 343


1- 1. الإقبال: 46.
2- 2. و عقلی ظ.
3- 3. الإقبال: 82 و کان المناسب نقل ما یأتی بعد ذلک فی الباب الخامس راجعه.
4- 4. الکافی ج 4 ص 95، الفقیه ج 2 ص 86.

فرشتگانش بر استغفار کنندگان و سحرخیزان پیوسته درود می فرستند، پس هر کدام از شما باید سحری بخورد، هر چند به مقدار یک جرعه آب و بهترین سحری سویق - حلیم - و خرما است و خوردن و نوشیدن در سحر مجاز است تا زمانی که از دمیدن سپیده یقین پیدا کنی.(1)

از آن جمله روایتی است که علی بن فضّال در کتاب «الصیام» با اسناد خویش به عمرو بن جُمیع از امام صادق علیه السلام از پدرشان به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: سحری بخورید هر چند به مقدار چند جرعه آب، آگاه باش که درود خدا بر سحرخیزان باد.

فصل: روایاتی که در مورد فضیلت سحری در ماه رمضان ذکر می کنیم .

فصل: ذکر روایات مربوط به دعاها و اعمال از آداب سحری.

از آن جمله روایتی است که با اسناد خویش به یحیی صنعانی از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم که فرموده اند: هیچ مؤمنی نیست که روزه بگیرد و در شب قدر، به وقت سحر و افطار سوره « إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» را بخواند، مگر این که مابین این دو وقت به مانند کسی باشد که در راه خدا به خون غلطیده است.

و اما آداب سحری:

از آن جمله این است که با خداوند جل جلاله در حالتی باشی که به واسطه آن دریابی که او می خواهد تو سحری بخوری و این که با چه چیزی و به چه مقدار سحری بخوری، که این از بزرگترین نیک بختی های توست؛ چرا که خداوند جل جلاله به رحمت خویش، تو را از رفتار شهوانی و طبیعی­ات به تدبیر خودش (جلّ جلاله) در اراده تو گرایش داده است. مورد دیگر آن است که تو به این حالت شناختی نداشته باشی و آن را باور نکنی تا این که آن را از باب لطف و فضل خداوند طلب کنی، پس آنچنان سحری نخور که تو را از انجام تمام وظایف سحرگاهان و از ظرافت طاعات، هنگام برآمدن روز، سنگین و تنبل کند.

فصل

: ذکر موارد مربوط به نیت روزه با سحری.

مؤلف:

اما نیت روزه در سحر این است که مقصود او اجرای فرمان خداوند جل جلاله با خوردن سحری باشد و سپاس بر آنچه که او را با تدبیر خود شایسته این عبادت قرار داده و این که با آن غذا بر امر دشوار روزه نیرو بگیرد و خداوند جل جلاله را عبادت کند، که او سزاوار عبادات است.

فصل

: در ذکر موارد مربوط به نیت.

در اولین شب ماه رمضان برای روزه تمام ماه یا

ص: 344


1- . الفقیه 2 : 87

مَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی الْمُسْتَغْفِرِینَ وَ الْمُتَسَحِّرِینَ بِالْأَسْحَارِ فَلْیَتَسَحَّرْ أَحَدُکُمْ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ وَ أَفْضَلُ السَّحُورِ السَّوِیقُ وَ التَّمْرُ وَ مُطْلَقٌ لَکَ الطَّعَامُ وَ الشَّرَابُ إِلَی أَنْ تَسْتَیْقِنَ الطُّلُوعَ (1).

وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ فَضَّالٍ فِی کِتَابِ الصِّیَامِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: تَسَحَّرُوا وَ لَوْ بِجُرَعِ الْمَاءِ أَلَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَی الْمُتَسَحِّرِینَ.

فصل فیما نذکره مما یقرأ و یعمل من آداب السحور

فَمِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی یَحْیَی الصَّنْعَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ صَامَ فَقَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ عِنْدَ سَحُورِهِ وَ عِنْدَ إِفْطَارِهِ إِلَّا کَانَ فِیمَا بَیْنَهُمَا کَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ.

و أما آداب السحور.

فمنها أن یکون لک حال مع الله جل جلاله تعرف بها أنه یرید أنک تتسحر و بما ذا تتسحر و مقدار ما تتسحر به فذلک یکون من أعظم سعادتک حیث نقلک الله جل جلاله برحمته عن معاملة شهوتک و طبیعتک إلی تدبیره جل جلاله فی إرادتک.

و منها أن لا یکون لک معرفة بهذه الحال و لا تصدق بها حتی تطلبها من باب الکرم و الإفضال فلا تتسحر سحورا یثقلک عن تمام وظائف الأسحار و عن لطائف الطاعات فی إقبال النهار.

فصل فیما نذکره من قصد الصیام بالسحور.

أقول

فأما قصد الصیام فی السحور فإن یکون مراده بذلک امتثال أمر الله جل جلاله بسحوره و شکرا له علی ما جعله أهلا له من تدبیره و أن یتقوی بذلک الطعام علی مهام الصیام و أن یعبد الله جل جلاله فإنه أهل للعبادات.

فصل فیما نذکره من النیة

أول لیلة من شهر رمضان لصوم الشهر کله أو

ص: 344


1- 1. الفقیه ج 2 ص 87.

تعریف تجدید نیت برای هر شب.

مؤلف

من در بعضی از روایات دیدم که نیت در اولین شبِ ماه رمضان می باشد و چون روزه در روز است، مقتضای آمادگی برای روزه آن است که نیت قبل از آغاز روز باشد تا در اول روزه قرار بگیری و پیش از آنکه مشغولیت های غفلت زا و رفتارهای بد پنهانی بین نیت و دخول در روزه فاصله ایجاد کند؛ و قصد برای نیت روزه این باشد که با روزه واجب خویش، پرستش خدای جل جلاله را به جای آوری؛ به این دلیل که او سزاوار پرستش است و بر این باور باشی که این روزه از بزرگ ترین منت ها بر توست؛ چرا که خداوند تو را سزاوار این سعادت قرار داده است؛ خواه قصد کرده باشی که یک نیت برای روزه کل ماه کنی یا این که برای روزه هر روز تجدید نیت کنی تا بیشتر به فضیلت آن دست یابی و اگر برایت میسر شد که برای آن نیت کنی که از هر چه انسان را از یاد خدا مشغول می کند روزه بداری، آن روزه ای است که مخلصان در مورد چنین روزه ای بر یکدیگر پیشی می گیرند.

مؤلف

بدان که کسانی که به روزه وارد می شوند بر چند قسم و نوع هستند: عده ای تنها با ترک خوردن و آشامیدن در روز و ترک آنچه در ظاهر روایات موجب افطار می شود روزه می گیرند، ولی هیچ کدام از اعضا و جوارحشان از عادات بد و رسوایی های آن ها روزه نیست. با این شرایط، روزه این ها روزه اهل سستی است.

گروهی روزه می گیرند و برخی از اعضای خویش را در برابر صاحب روز جزا از رفتار بد حفظ می کنند، در آن روز این افراد بین روزه به خاطر آنچه حفظ کرده اند و افطار برای آنچه تباه کرده اند مردد می مانند.

عده ای هم با نوافل و دعاهای اضافه ای که به مقتضای عادت انجام می دهند وارد ماه صیام می شوند، روزه آن ها به خاطر ضعف نیات بیمارگونه است و وضعیت اعمالشان به قدر سستی آن هاست.

عده ای هم در ماه رمضان وارد سرای ضیافت خدای جل جلاله می شوند، در حالی که دل ها غافل و اراده ها سست و تن ها سنگین است. حال آن ها همچون حال کسی است که هدایایی را برای به عرضه پیشگاه پادشاهی آورده است و از بردن آن ها نزد او ناراحت است؛ زیرا نقص هایی در آن­ها است که مانع از پذیرش و توجه به آن­ها می شود.

عده ای هم وارد ماه رمضان می شوند و آنچه را که مربوط به حفظ اعضاست اصلاح نموده اند، ولی دل خود را از دل مشغولیاتی که انسان را از کار شایسته غافل می کند، حفظ نکرده­اند. آن ها همچون کارگزاری هستند که به محضر پادشاه وارد شده در حالی که حال رعیت خویش را با زبان اصلاح نموده ولی در اصلاح خود کوتاهی کرده است. او مسئول آن است که

ص: 345

تعریف تجدید النیة لکل لیلة.

أقول إننی وجدت فی بعض الأخبار أن النیة تکون أوائل [أول] لیلة من شهر رمضان و إذ کان الصوم نهارا فإن مقتضی الاستظهار أن تکون النیة قبل ابتداء النهار لیکون فی وجه الصوم و قبل أن یدخل بین النیة و بین الدخول فی الصوم شواغل الغفلة و سوء معاملات الأسرار و یکون القصد بنیة الصوم أنک تعبد الله جل جلاله بصومک واجبا لأنه أهل للعبادة و تعتقد أنه من أعظم المنة علیک حیث جعلک الله أهلا لهذه السعادة سواء قصدت بالنیة الواحدة صوم الشهر کله أو جددت کل یوم نیة لصوم ذلک الیوم لیکون أبلغ فی الظفر بفضله و إن تهیأ أن تکون نیتک أن تصوم عن کل ما شغل عن الله فذلک الصوم الذی تنافس المخلصون فی مثله.

أقول

و اعلم أن الداخلین فی الصیام علی عدة أصناف و أقسام.

فصنف دخلوا فی الصوم بمجرد ترک الأکل و الشرب بالنهار و ما یقتضی الإفطار فی ظاهر الأخبار و ما صامت جارحة من جوارحه عن سوء آدابهم و فضائحهم فهؤلاء یکون صومهم علی قدر هذه الحال صوم أهل الإهمال.

و صنف دخلوا فی الصوم و حفظوا بعض جوارحهم من سوء الآداب علی مالک یوم الحساب فکانوا فی ذلک النهار مترددین بین الصوم بما حفظوه و الإفطار بما ضیعوه.

و صنف دخلوا فی الصوم بزیادة النوافل و الدعوات التی یعملونها بمقتضی العادات و هی سقیمة لسقم النیات فحال أعمالهم علی قدر إهمالهم.

و صنف دخلوا دار ضیافة الله جل جلاله فی شهر الصیام و القلوب غافلة و الهمم متکاسلة و الجوارح متثاقلة فحالهم کحال من حمل هدایا إلی ملک لیعرض علیها و هو کاره لحملها إلیه و فیه عیوب تمنع من قبولها و الإقبال علیه.

و صنف دخلوا فی الصوم و أصلحوا ما یتعلق بالجوارح و لکن لم یحفظوا القلب من الخطرات الشاغلة من العمل الصالح فهم کعامل دخل علی سلطانه و قد أصلح رعیته بلسانه و أهمل ما یتعلق بإصلاح شأنه فهو مسئول عن تقدیم

ص: 345

اصلاح رعیت خود را بر اصلاح خود مقدم داشته است و چگونه امر مقدمی را به تأخیر انداخته و امر مؤخری را به پیش انداخته و با خدا که از اراده او آگاه بوده، خطر کرده است.

و عده ای با پاکی عقل و قلب وارد ماه رمضان شوند در حالی که علام الغیوب را مراقب خود می­دانند و هر چه را که از آن ها خواسته تا حفظ کنند، حفظ می کنند و حال آن ها همچون حال بنده ای است که به خشنودی مولای خود نایل گشته است .

عده ای که با حفظ عقل و دل و اعضا از گناهان و عیوب و زشتی ها برای خدای عز و جل قانع نگشته اند، بلکه خود را با عمل برتر و شایسته ای که خدا بدان ها توفیق داده مشغول کرده­اند. این ها صاحبان تجارتی سودآور و خواسته های برآورده شده هستند.

مؤلف

گاهی اوقات در نیات روزه داران اندیشه هایی وارد می شود که بعضی از آن ها روزه را تباه و برخی آن را ناقص و برخی آن را به دروازه قبول نزدیک و برخی شرافتی را که در آرزوی آن است کامل میکنند. آن ها نیز چند دسته اند: عده ای از آنان کسانی هستند که با روزه داری در پی پاداش هستند و اگر پاداش نبود نه روزه می گرفتند و نه به وسیله آن با رب الارباب معامله ای می کردند، که این افراد جزء بندگان بدی به شمار می روند که از نعمت بخشی پیشین مولای خویش و از احسانی که برای آن ها حاضر کرده، روی گردانده اند، گویی که آن ها فقط بنده پاداشِ مورد نظر هستند و در حقیقت بنده علام الغیوب نیستند، در حالی که عقل حکم می کرد که ابزارهایی را که در دست داشتند، به کار بگیرند تا صلاحیت خدمتگزاری صاحب نعمت های عظیم را پیدا کنند.

عده ای با روزه داری در پی نجات از مجازات هستند و اگر تهدید و هشدار از آتش و هول و هراس روز حساب نبود، روزه نمی گرفتند. این گروه از بنده های پستی هستند که با کرامت و بخشش مطیع نگشته اند و ارباب خویش را سزاوار خدمت نیافته اند و با او معامله و نرخ گذاری می­کنند؛ اگر از بیم و هراس عذاب او آگاه نبودند، بر در مقدس او نمی ایستادند. آن ها گویی در حقیقت بندگان خودشان هستند و می خواهند خودشان را از خطر مجازات رهایی بخشند.

عده ای از ترس کفاره و تاوان هایی که باید در ازای خوردن روزه بدهند روزه می گیرند و اگر این ها نبود، مولای خویش را شایسته فرمانبرداری و محل پرستش خویش نمی یافتند. این افراد در معرض برگشت روزه­هایشان به خودشان هستند و خواسته خدا و رسول خویش را رها کرده اند.

عده ای هم از روی عادت و نه عبادت روزه می گیرند. آن ها همچون کسانی هستند که مقصود از روزه خود را فراموش کرده اند و از خواسته مولای خویش و از سایه سار مقدس او بیرون آمده اند. حال آن ها همچون حال انسان فراموشکار و مشغولی است که از درگاه قبول و از ترک گناه روی گردان شده است.

ص: 346

إصلاح الرعیة علی إصلاح ذاته و کیف أخر مقدما و قدم مؤخرا و خاطر مع المطلع علی إرادته.

و صنف دخلوا فی الصیام بطهارة العقول و القلوب علی أقدام المراقبة لعلام الغیوب حافظین ما استحفظهم إیاه فحالهم حال عبد تشرف برضا مولاه.

و صنف ما قنعوا لله جل جلاله بحفظ العقول و القلوب و الجوارح عن الذنوب و العیوب و القبائح حتی شغلوها بما وفقهم له من عمل راجح صالح فهؤلاء أصحاب التجارة المربحة و المطالب المنجحة.

أقول

و قد یدخل فی نیات أهل الصیام أخطار بعضها یفسد حال الصیام و بعضها ینقصه عن التمام و بعضها یدنیه من باب القبول و بعضها یکمل له الشرف المأمول و هم أصناف صنف منهم الذین یقصدون بالصوم طلب الثواب و لولاه ما صاموا و لا عاملوا به رب الأرباب فهؤلاء معدودون من عبید سوء الذین أعرضوا عما سبق لمولاهم من الإنعام علیهم و عما حضر من إحسانه إلیهم و کأنهم إنما یعبدون الثواب المطلوب و لیسوا فی الحقیقة عابدین لعلام الغیوب و قد کان العقل قاضیا أن یبذلوا ما یقدرون علیه من الوسائل حتی یصلحوا للخدمة لمالک النعم الجلائل و صنف قصدوا بالصوم السلامة من العقاب و لو لا التهدید و الوعید بالنار و أهوال یوم الحساب ما صاموا فهؤلاء من لئام العبید حیث لم ینقادوا بالکرامة و لا رأوا موالیهم أهلا للخدمة فیسلکون معه سبل الاستقامة و لو لم یعرفوا أهوال عذابه ما وقفوا علی مقدس بابه فکأنهم فی الحقیقة عابدون لذاتهم لیخلصوها من خطر عقوباتهم.

و صنف صاموا خوفا من الکفارات و ما یقتضیه الإفطار من الغرامات و لو لا ذلک ما رأوا مولاهم أهلا للطاعات و لا محلا للعبادات فهؤلاء متعرضون لرد صومهم علیهم و مفارقون فی ذلک مراد الله و مراد المرسل إلیهم.

و صنف صاموا عادة لا عبادة و هم کالساهین فی صومهم عما یراد الصوم لأجله و خارجون عن مراد مولاهم و مقدس ظله فحالهم کحال الساهی و اللاهی و المعرض عن القبول و التناهی.

ص: 346

گروهی از روی ترس از مسلمانان و بیم از عیبجویی مردم به خاطر ترک روزه، روزه می گیرند. این کار یا به علت تردید یا انکار یا راحت طلبی در خدمتگزاری به معبود است. این ها در باطن همچون مردگان و در ظاهر همچون زندگانند. اینان چون ناشنوایانی هستند که صدای فرا خواننده و صاحب نعمت های فراوان را نمی شنوند و همچون کورانی هستند که نمی بینند جانشان در دست مولایشان است و خوار و اسیر او هستند. چیزی نمانده که همچون چهارپایان، بلکه از آنان بدتر گردند؛ زیرا چهار پایان قدر کسی را که به مصالح آن ها و به اسبابی که احتیاج دارند می پردازد، می دانند.

گروهی روزه می دارند؛ زیرا آن ها شنیده اند که روزه در آیین محمدی صلی الله علیه و آله واجب است، در نتیجه روزه آن ها فقط با این نیت است، بی آنکه از علل واجب شدن آن آگاه باشند و نه از منتی که خداوند جل جلاله بر آنان نهاده و سعادت دنیا و روز حساب را به آنان ارزانی داشته است، آگاهند و بعید نیست که در معرض نکوهش قرار گیرند.

گروهی روزه می گیرند و همان طور که گفتیم هدفشان از روزه این است که عبادت خدا را به جای آورند زیرا که او سزاوار عبادت است و حال آنان حال سعادتمندان است.

گروهی هم روزه می گیرند و بر این باورند که روزه داری و ثبات قدمشان منتی است از جانب خداوند جل جلاله و از گرامیداشت آن­ها توسط خداوند و رسیدن به خواسته خود که در فرمانبرداری خدا نهفته است آگاهند. اینان کسانی هستند که به کمال عنایت و شکوه سعادتمندی دست یابند.

مؤلف

بدان که روزه داران با گذشت ساعات و در حرکت و سکون های مختلف باید مواظب رفتار خود باشند؛ آنان توجه دارند که در برابر خدا هستند و او از آنان آگاه است و آنچه آنان را به این مواظبت ملزم می کند، روی کردن آنان به سوی او و حق شناسی احسان اوست. حال آنان در درجات به اندازه تداوم مراقبت های آن هاست و آنان بین توجه بی وقفه و مکاشفه شکوه خداوندی به وسیله آن توجه، و چنگ زدن به دامن اهمال و سستی و برخاستن از لغزش خویش، با چنگ زدن به دست رحمت و لطف او در نوسانند. هیچ کس جزییات اندازه مراقبت ها و رسیدنشان به حالات کمال را نمی داند، مگر آن که از خواسته ها و میل و رغبت های مختلف آنان آگاه باشد. پس به روح خویش رحم کن ای بنده ناتوان که تهدید و ترساندن او را فرا گرفته و گرامیداشت و تکریم و بزرگداشت به او عرضه شده است.

فصل

:(1) ذکر روایات مربوط به فضیلت خلوت با زنان در اولین شب ماه رمضان، برای کسی که در توانش باشد و نیت آن.

ص: 347


1- . کتاب الاقبال : 84

و صنف صاموا خوفا من أهل الإسلام و جزعا من العار بترک الصیام إما للشک أو الجحود أو طلب الراحة فی خدمة المعبود فهؤلاء أموات المعنی أحیاء الصورة و کالصم الذین لا یسمعون داعی صاحب النعم الکثیرة و کالعمیان الذین لا یرون أن نفوسهم بید مولاهم ذلیلة مأسورة و قد قاربوا أن یکونوا کالدواب بل زادوا علیها لأنها تعرف من یقوم بمصالحها و بما یحتاج إلیه من الأسباب.

و صنف صاموا لأجل أنهم سمعوا أن الصوم واجب فی الشریعة المحمدیة صلی الله علیه و آله فکان صومهم بمجرد هذه النیة من غیر معرفة بسبب الإیجاب و لا ما علیهم لله جل جلاله من المنة فی تعریضهم لسعادة الدنیا و یوم الحساب فلا یستبعد أن یکونوا متعرضین للعتاب.

و صنف صاموا و قصدوا بصومهم أن یعبدوا الله کما قدمناه لأنه أهل للعبادة فحالهم حال أهل السعادة.

و صنف صاموا معتقدین أن المنة لله جل جلاله علیهم فی صیامهم و ثبوت أقدامهم عارفین بما فی طاعته من إکرامهم و بلوغ مرامهم فهؤلاء أهل الظفر بکمال العنایات و جلال السعادات.

أقول

و اعلم أن لأهل الصیام مراقبة مع استمرار الساعات و اختلاف الحرکات و السکنات فی أنهم ذاکرون أنهم بین یدی الله و أنه مطلع علیهم و ما یلزمهم لذلک من إقبالهم علیه و معرفة حق إحسانه إلیهم فحالهم فی الدرجات علی قدر استمرار المراقبات فهم بین متصل الإقبال مکاشف بذلک الجلال و بین متعثر بأذیال الإهمال و ناهز من تعثره بإمساک ید الرحمة له و الإفضال و لا یعلم تفصیل مقدار مراقباتهم و تکمیل حالاتهم إلا المطلع علی اختلاف إراداتهم فارحم روحک أیها العبد الضعیف الذی قد أحاط به التهدید و التخویف و عرض علیه التعظیم و التبجیل و التشریف.

فصل (1) فیما نذکره من فضل الخلوة بالنساء لمن قدر علی ذلک أول لیلة من شهر رمضان و نیة ذلک

ص: 347


1- 1. کتاب الاقبال: 84.

بدان که خلوت با زنان در اول ماه رمضان از جمله عبادات است، پس به پیروی از طبع خویش آن را از عبادت خدا به عبادت شهوات بدل نکن و خلوت با زنان در آن شب تو را از مقام و منزلت نیک بختی غافل نکند و اگر سستی اراده تو را ناتوان ساخت، از خداوند یاری بجوی که بر نیرومند کردن ناتوان و سزاوار کردن تو برای مقام تکریم تواناست.

از جمله روایت ها در این مورد، روایتی است که با اسناد خود به ابن بابویه رحمه الله از کتاب «من لا یحضره الفقیه» نقل کرده ایم که این چنین گفته است: امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند: برای مرد مستحب است که در اولین شب ماه رمضان نزد همسرش رود.(1)

مؤلف

شاید مقصود صاحب الآداب از این حالت و اختصاص توجه به زنان پیش از وارد شدن به ماه رمضان این است که ذهن انسان در آغاز ماه رمضان آماده اخلاص و مقام اختصاص شده و از وسوسه های شیطان پاک باشد و شاید به این دلیل است که این کار در صدر اسلام حرام بوده و از بنده خواسته می شود که به حلال شدن آن اعتراف کرده و حرام بودن آن را نسخ کند؛ یا شاید مقصود از آن، احیای سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله، با ازدواج در اولین شب ماه رمضان باشد و ممکن است وجوهی غیر از این موارد ذکر شود، ولی شاید مواردی که ذکر کردیم به ذهن­ها نزدیک تر باشد.

فصل

: در ذکر اذکاری که هر شب از ماه رمضان را به آن ختم می کنند.

بدان که صحبت هر مهمان با صاحب مهمانی­اش و هر پناه جوینده ای با پناه دهنده اش و سخن او با در نظر گرفتن علت پناهجویی­اش می­باشد و همان طور که پیشتر بدان اشاره شد، وقتی انسان در ماه رمضان پناه دهنده و حمایتگری گرفته است، بهتر است که هر شب به هنگام پایان کارش با رضایت قلبی نزد پناه دهنده و میزبانش رود و عملش را بر او عرضه کند و به همراه حمایتگر و پناه دهنده و میزبانش و با هر که برای او عزیز است و با هر وسیله ای رو به سوی خدا کند تا به حمایتگر برساند که او رو به سوی خدای متعال دارد، آن هم با هر وسیله ممکنی که متولی کمال بخشیدن به کاستی عمل او گردد و بین او و خداوند جل جلاله واسطه شود تا عمل از باب قبول اهل اخلاص و امان، به خدا تسلیم شود.

مؤلف

از آداب هر شب این است که بنده در هر دعای مقبولی آغاز کند و در هر عمل مورد سپاسی آن را به پایان برساند، با یاد کسی که معتقد است که او نایب خداوند در میان بندگان و شهرهای اوست،

ص: 348


1- . الفقیه 2 : 112، الکافی 4 : 180

اعلم أن الخلوة بالنساء فی أول شهر الصیام من جملة العبادات فلا تخرجها بطاعة الطبع عن العبادة إلی عبادة الشهوات و لا تشغلک الخلوة بالنساء تلک اللیلة عن مقامات السعادات و إن قصرت بک ضعف الإرادات فاستعن بالله القادر علی تقویة الضعیف و تأهیلک لمقام التشریف.

فَمِنَ الرِّوَایَةِ فِی ذَلِکَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ بَابَوَیْهِ رَحِمَهُ اللَّهُ مِنْ کِتَابِ مَنْ لَا یَحْضُرُهُ الْفَقِیهُ فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: یُسْتَحَبُّ لِلرَّجُلِ أَنْ یَأْتِیَ أَهْلَهُ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ (1).

أقول

و لعل مراد صاحب الآداب من هذه الحال و تخصیص الإلمام بالنساء قبل الدخول فی الصیام لیکون خاطر الإنسان فی ابتداء شهر رمضان موفرا علی الإخلاص و مقام الاختصاص و طاهرا من وساوس الشیطان و لعل ذلک لأجل أنه کان محرما فی صدر الإسلام فیراد من العبد إظهار تحلیله و نسخ تحریمه أو لعل المراد إحیاء سنة رسول الله صلی الله علیه و آله بالنکاح فی أول لیلة من شهر الصیام و یمکن ذکر وجوه غیر هذه الأقسام لکن هذا الذی ذکرناه ربما کان أقرب إلی الأفهام.

فصل فیما نذکره مما یختم به کل لیلة من شهر رمضان

اعلم أن حدیث کل ضیف مع صاحب ضیافته و کل مستخفر بخفیره فحدیثه مع المقصود بخفارته و إذا کان الإنسان فی شهر رمضان قد اتخذ خفیرا و حامیا کما تقدم التنبیه علیه فینبغی کل لیلة عند فراغ عمله أن یقصد بقلبه خفیره و مضیفه و یعرض عمله علیه و یتوجه إلی الله جل جلاله بالحامی و الخفیر و المضیف و بکل من یعز علیه و بکل وسیلة إلیه فی أن یبلغ الحامی أنه متوجه بالله جل جلاله و بکل وسیلة إلیه فی أن یکون هو المتولی لتکمیل عمله من النقصان و الوسیط بینه و بین الله جل جلاله فی تسلیم العمل إلیه من باب قبول أهل الإخلاص و الأمان.

أقول

و من وظائف کل لیلة أن یبدأ العبد فی کل دعاء مبرور و یختم فی کل عمل مشکور بذکر من یعتقد أنه نائب الله جل جلاله فی عباده و بلاده

ص: 348


1- 1. الفقیه ج 2 ص 112: الکافی ج 4 ص 180.

که در حقیقت او مسئول تأمین نیازهای او از غذا و نوشیدنی و سایر خواسته های این روزه دار و دیگر اسبابی است که متعلق به نایب رب الارباب است و این روزه دار بدانچه شایسته آن است برای او دعا کند و اعتقاد داشته باشد که نعمت از آن خداوند جل جلاله و نایب او است. چگونه او را سزاوار آن کرده اند و او را به منزلت و جایگاه او ارتقا بخشیده اند.

از روایت ها برای دعا که متعلق به آن بزرگوار است - که درود خدا بر او باد- و بدان اشاره کردیم، دعایی است که گروهی از یاران ما آن را ذکر کرده اند و ما از میان آن ها دعایی را که ابن ابی قره در کتاب خود ذکر کرده، برگزیدیم که با اسناد خود به یکی از صالحین علیهم السلام آورده که فرموده است: در شب بیست و سوم ماه رمضان در حالت ایستاده و نشسته و در هر حال و در تمام ماه و هر طور که می توانی و هر وقت که در طول عمرت این ماه بر تو فرا رسید، این دعا را تکرار کن و بعد از بزرگداشت خدای تعالی و صلوات بر پیامبر و خاندان او علیهم السلام بگو: خدایا، در این لحظه و در تمام لحظات سرپرست و و نگاهدار و راهبر و یاری گر و راهنما و دیده­بان ولیّ ات حضرت محمد بن حسن مهدی، برپادارنده فرمان خویش - که بهترین درود و سلام تو بر او و بر پدرانش باد - باش، تا در حالی که همه از او فرمانبری می نمایند، او را ساکن زمین گردانیده و مدّت زمان طولانی و مفید در آن بهره مند سازی و او و نسل او را در زمره پیشوایان و وارثان قرار دهی. خدایا او را یاری کن و پیروزش گردان و پیروزی را از جانب خویش در اختیار او قرار ده و پیروزی را از آن او و گشایش را بر جهت او قرار ده و امر را به سوی دیگری هدایت نکن. خدایا دینت و سنت پیامبرت را به وسیله او آشکار گردان تا از هراس احدی، ذره ای از حق پوشیده نماند. خدایا من دولتی کریمه را از تو خواهم که به وسیله آن اسلام و مسلمانان را عزتمند و نفاق و منافقان را خوار گردانی و ما را در آن از فرا خوانندگان به طاعت خویش و هدایتگران به راه خویش قرار دهی و در این دنیا به ما نیکی و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار. و خیر دنیا و آخرت را برای ما فراهم کن و تمام آنچه را که در این دو سرا دوست می داری برایمان برآورده فرما و به رحمت و بخشش خود و در سلامتی، آمین ای پروردگار جهانیان، و از بخشش و از دست لبریز خویش بر ما بیفزای، که هر بخشنده ای که ببخشد از دارایی او کم شود، ولی بخشش تو به ملکت می افزاید.(1)

ص: 349


1- . کتاب الاقبال : 86

فإنه القیم بما یحتاج إلیه هذا الصائم من طعامه و شرابه و غیر ذلک من مراده من سائر الأسباب التی هی متعلقة بالنائب عن رب الأرباب و أن یدعو له هذا الصائم بما یلیق أن یدعی به لمثله و یعتقد أن المنة لله جل حلاله و لنائبه کیف أهلاه لذلک و رفعاه فی منزلته و محله.

فَمِنَ الرِّوَایَةِ فِی الدُّعَاءِ لِمَنْ أَشَرْنَا إِلَیْهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ مَا ذَکَرَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا وَ قَدِ اخْتَرْنَا مَا ذَکَرَهُ ابْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عَلِیِّ بْنِ حَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّالِحِینَ علیهم السلام قَالَ: وَ کَرِّرْ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ الشَّهْرِ کُلِّهِ وَ کَیْفَ أَمْکَنَکَ وَ مَتَی حَضَرَکَ فِی دَهْرِکَ تَقُولُ بَعْدَ تَمْجِیدِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ علیهم السلام اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْقَائِمِ بِأَمْرِکَ- مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْمَهْدِیِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی آبَائِهِ أَفْضَلُ الصَّلَاةِ وَ السَّلَامِ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً وَ دَلِیلًا وَ مُؤَیِّداً حَتَّی تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِیهَا طُولًا وَ عَرْضاً وَ تَجْعَلَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ مِنَ الْأَئِمَّةِ الْوَارِثِینَ اللَّهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ وَ اجْعَلِ النَّصْرَ مِنْکَ عَلَی یَدِهِ وَ اجْعَلِ النَّصْرَ لَهُ وَ الْفَتْحَ عَلَی وَجْهِهِ وَ لَا تُوَجِّهِ الْأَمْرَ إِلَی غَیْرِهِ اللَّهُمَّ أَظْهِرْ بِهِ دِینَکَ وَ سُنَّةَ نَبِیِّکَ حَتَّی لَا یَسْتَخْفِیَ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْحَقِّ مَخَافَةَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَی طَاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ إِلَی سَبِیلِکَ وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ وَ اجْمَعْ لَنَا خَیْرَ الدَّارَیْنِ وَ اقْضِ عَنَّا جَمِیعَ مَا تُحِبُّ فِیهِمَا وَ اجْعَلْ لَنَا فِی ذَلِکَ الْخِیَرَةَ بِرَحْمَتِکَ وَ مَنِّکَ فِی عَافِیَةٍ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ زِدْنَا مِنْ فَضْلِکَ وَ یَدِکَ الْمَلْأَی فَإِنَّ کُلَّ مُعْطٍ یَنْقُصُ مِنْ مِلْکِهِ وَ عَطَاؤُکَ یَزِیدُ فِی مِلْکِکَ (1).

ص: 349


1- 1. کتاب الاقبال: 86.

باب پنجم: در ذکر نحوه عمل روزه دار در روز که شامل چند فصل است.

فصل : در ذکر روایتی در مورد غسل در اولین روز ماه مبارک.

ما آن را با اسناد خویش از امام جعفر صادق از پدرش از پدرانش از امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده ایم که فرموده اند: هر که اولین روز سال با آب جاری غسل کند و سی مشت بر سر خویش بریزد، این غسل درمان آن سال اوست و اول هر سال هم اولین روز ماه رمضان است.

از کتاب جعفر بن سلیمان از امام صادق علیه السلام نیز روایت کرده ام که هر کسی یک مشت گلاب به صورتش بزند، آن روز از خواری و نداری در امان بماند و هر که گلاب را بر سرش بگذارد، آن سال از سرسام - برسام - ایمن گردد، پس آنچه را که به شما توصیه می کنیم رها نکنید.

مولف:

شاید حکمتی که در این روایت است، برای کسانی که در آن درنگ می کنند، دور از ذهن باشد و چنین گویند که چگونه سی مشت آب، دوام سلامتی و رفع خطرات بیماری ها را در طول سال تضمین می کند؟ بدان که هر مسلمانی بر این باور است که خداوند جل جلاله به ازای هر نیکی، جاودانگی و سلامت همیشگی و کمال نعمت را در سرای باقی می بخشد، آیا احتمال ندارد که بعضی از آن بخشش را در سرای فانی نیز به این بنده ای که سر خود را شسته عطا کند که آن، سلامتی و شفاست.

فصل

: در ذکر موارد مربوط به روزه اخلاص و حالت اختصاص از طریق عبرت­پذیری.

بدان که اصل اعمال که جریان کارها بر اساس آن می چرخد، لازم است که دور از شایبه ها و کاستی ها باشد و از آنجا که معیار روزه ماه رمضان نیز برای علام الغیوب رفتار عقل ها و دل هاست، می بایست خواص و خالصان پیشگاه حضرت جل جلاله نیز به روزه عقل و قلب از هر چه انسان را از پروردگار غافل می کند، توجه داشته باشند.

اگر به خاطر زیادی دل مشغولی ها و غفلت ها ادامه این مراقبت در دیگر اوقات دشوار باشد، انسان حداقل باید از خداوند جل جلاله بخواهد که برای این حال به او توانایی دهد و او را به خصوصیات اهل کمال برساند و از عقب ماندن از درجات پیشتازان بهراسد،

ص: 350

الباب الخامس فیما نذکره من سیاقة عمل الصائم فی نهاره و فیه فصول

فصل فیما نذکره فی أول یوم من الشهر من الروایة بالغسل فیه

وَ هُوَ مَا رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَی سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَنَّهُ قَالَ: مَنِ اغْتَسَلَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنَ السَّنَةِ فِی مَاءٍ جَارٍ وَ صَبَّ عَلَی رَأْسِهِ ثَلَاثِینَ غُرْفَةً کَانَ دَوَاءً لِسَنَتِهِ وَ إِنَّ أَوَّلَ کُلِّ سَنَةٍ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.

وَ رَوَیْتُ مِنْ کِتَابِ جَعْفَرِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّ مَنْ ضَرَبَ وَجْهَهُ بِکَفِّ مَاءِ وَرْدٍ أَمِنَ ذَلِکَ الْیَوْمَ مِنَ الْمَذَلَّةِ وَ الْفَقْرِ وَ مَنْ وَضَعَ عَلَی رَأْسِهِ مِنْ مَاءِ وَرْدٍ أَمِنَ تِلْکَ السَّنَةَ مِنَ السِّرْسَامِ الْبِرْسَامِ فَلَا تَدَعُوا مَا نُوصِیکُمْ بِهِ.

أقول

لعل خاطر بعض من یقف علی هذه الروایة یستبعد ما تضمنته من العنایة و یقول کیف یقتضی ثلاثون غرفة من الماء استمرار العافیة طول سنته و زوال أخطار الأدواء فاعلم أن کل مسلم فإنه یعتقد أن الله جل جلاله یعطی علی الحسنة الواحدة فی دار البقاء من الخلود و دوام العافیة و کمال النعماء ما یحتمل أن یقدم لهذا العبد المغتسل فی دار الفناء بعض ذلک العطاء و هو ما ذکره من العافیة و الشفاء.

فصل فیما نذکره من صوم الإخلاص و حال أهل الاختصاص من طریق الاعتبار

اعلم أن أصل الأعمال و الذی علیه مدار الأفعال ینبغی أن یکون هو محل التنزیه عن الشوائب و النقصان و لما کان صوم شهر رمضان مداره علی معاملة العقول و القلوب لعلام الغیوب وجب أن یکون اهتمام خاصته جل جلاله و خالصته بصیام العقل و القلب عن کل ما یشغل عن الرب.

فإن تعذر استمرار هذه المراقبة فی سائر الأوقات لکثرة الشواغل و الغفلات فلا أقل أن یکون الإنسان طالبا من الله جل جلاله أن یقویه علی هذه الحال و یبلغه صفات أهل الکمال و أن یکون خائفا من التخلف عن درجات أهل السباق

ص: 350

با علم به این که امکان ملحق شدن به آنان را دارد؛ زیرا او دریافته است که آن گروه از مردم که مانند او بودند، به سیاست بزرگ پیامبری رستگار شدند و به اوج منزلت والا رسیدند. در میان این افراد، غلامانی بودند که جلوی درها به اولیای خداوند جل جلاله خدمت می کردند و در تمام زمینه­ها همنشین و همراه و ملازم آنان نبودند. پس چه چیزی اقتضا می کند، کسانی که بعد از آنان آمده اند به کمتر از آن و به معامله زیان آور راضی شوند، در حالی که کمترین مراتب مقصود از آن این است که خداوند جل جلاله و رسولش صلوات الله علیه را به منزله یک دوست قرار دهد که دوست دارد به او نزدیک شود و از او شرم می کند و از روی گرداندن هم برحذر است. پس چون بنده بگوید: من توان دست یافتن به این توفیق را ندارم و حال آنکه او با وجود یار و همراه توان آن را دارد و او خود می داند که رضایت به کم و زیان، کافی نبوده تا با خدای عزوجل و رسول او صلی الله علیه و آله با بهتان و دروغ و دشمنی دیدار کند.

فصل

: ذکر ویژگیهای کمال روزه از طریق روایات.

این حدیث از گروهی از بزرگان منسوب به جماعتی از علمای پیشین روایت شده و من روایت محمد بن یعقوب کلینی را ذکر می کنم که خدا از او و جملگی آنان راضی باشد.(1) او در کتاب روزه از کتاب کافی به اسناد خود به محمد بن مسلم روایت کرده است که امام صادق علیه السلام فرموده اند: چون روزه گرفتی، باید گوش و چشم و مو و پوستت نیز روزه باشد. حضرت چندین عضو دیگر را نیز برشمردند و فرمودند: نباید روزی که روزه می گیری مانند روزی باشد که می خوری.

با اسناد محمد بن یعقوب در کتابش به جراح مداینی از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: روزه تنها نخوردن و نیاشامیدن نیست. سپس فرمود: حضرت مریم گفت: {من برای [خدای] رحمان روزه نذر کرده ام.}(2) یعنی روزه سکوت، پس چون روزه گرفتید زبان خویش را حفظ کنید و چشمانتان را فرو نهید و با هم نزاع نکنید و به یکدیگر حسادت نورزید. فرمود: و رسول خدا صلی الله علیه و آله شنید که زنی روزه دار کنیز خود را دشنام می دهد، پس حضرت صلی الله علیه و آله فرمود طعامی بیاورند و به آن زن فرمود: بخور! آن زن گفت: من روزه ام، حضرت فرمود: روزه هستی در حالی که کنیز خود را دشنام داده ای؟ روزه فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست.

گوید: و امام صادق علیه السلام فرمود: چون روزه گرفتی، باید گوش و چشمت نیز از حرام

ص: 351


1- . ر.ک: ج 4 ص 87، باب ادب روزه دار.
2- . مریم / 26

مع علمه بإمکان اللحاق فإنه قد عرف أن جماعة کانوا مثله من الرعیة ففازوا للسیاسة العظیمة النبویة و بلغوا غایات من المقام العالیات و فیهم من کان غلاما یخدم أولیاء الله جل جلاله فی الأبواب و ما کان جلیسا و لا ندیما لهم و لا ملازما فی جمیع الأسباب فما الذی یقتضی أن یرضی من جاء بعدهم بالدون و بصفقة المغبون و أقل مراتب المراد منه أن یجری الله جل جلاله و رسوله صلوات علیه مجری صدیق یحب القرب منه و یستحی منه و هو حاذر من الإعراض فإذا قال العبد ما أقدر علی هذا التوفیق و هو یقدر علیه مع الصدیق فهو یعلم من نفسه ما کفاه الرضا بالنقصان و الخسران حتی صار یتلقی الله جل جلاله و رسوله صلی الله علیه و آله بالبهتان و الکذب و العدوان.

فصل فیما نذکره من صفات کمال الصوم من طریق الأخبار

رَوَیْتُ ذَلِکَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنَ الشُّیُوخِ الْمُعْتَبَرِینَ إِلَی جَمَاعَةٍ مِنَ الْعُلَمَاءِ الْمَاضِینَ وَ أَنَا أَذْکُرُ لَفْظَ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ عَنْهُمْ أَجْمَعِینَ (1) فَقَالَ بِإِسْنَادِهِ فِی کِتَابِ الصَّوْمِ مِنْ کِتَابِ الْکَافِی إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا وَ قَالَ لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ.

وَ بِإِسْنَادِ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ فِی کِتَابِهِ إِلَی جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ الصِّیَامَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ ثُمَّ قَالَ قَالَتْ مَرْیَمُ إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً أَیْ صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ وَ لَا تَنَازَعُوا وَ لَا تَحَاسَدُوا قَالَ وَ سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله امْرَأَةً تَسُبُّ جَارِیَةً لَهَا وَ هِیَ صَائِمَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِطَعَامٍ فَقَالَ کُلِی فَقَالَتْ إِنِّی صَائِمَةٌ فَقَالَ کَیْفَ تَکُونِینَ صَائِمَةً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِیَتَکِ إِنَّ الصَّوْمَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ.

قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ مِنَ الْحَرَامِ

ص: 351


1- 1. راجع ج 4 ص 87 باب أدب الصائم.

و زشتی محفوظ باشد و جدال و آزار خدمتکار را رها کن و تو باید بردباری روزه را داشته باشی و روز روزه داریت را مانند روزی که روزه نمی گیری قرار نده .

در یکی از کتاب های اصل یارانمان دیدم که گفته بود: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: دروغ و نگاه های پی در پی و ستم، چه کم و چه زیادش، روزه را باطل می کند.

از کتاب علی بن عبد الواحد نهدی رحمه الله از محمد بن عجلان روایت شده که شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود: روزه فقط به امساک از خوردن و آشامیدن نیست که انسان تنها نخورد و نیاشامد، بلکه چون روزه گرفتی باید گوش و چشم و زبان و شکم و عورتت هم روزه باشد و دست و عورت خویش را حفظ گردان و بیشتر سکوت کن مگر برای خیر و نیکی و با خدمتگزار خویش مدارا کن.

باز از کتاب نهدی از امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آسان­ترین چیزی که خدا بر روزه دار به هنگام روزه داری واجب کرده، ترک خوردن و آشامیدن است.

مؤلف

به سخن پیامبر صلی الله علیه و آله بنگر که آسان ترین واجبات روزه، ترک خوردنی و آشامیدنی است و حال آنکه تو مهمترینش را ترک آن دانستی و از راه علام الغیوب دور گشتی.

روایات در این باب زیاد است و برای خردمندان شایسته است که همان طور که دریافته اند روزه اعضا و حفظ آن ها از زشتی ها از جمله امور مهم است، اعضای خود را همچون مسئولی مهربان بر رعیتش نگهداری کنند و آن ها را از هر چه باطلش می کند و از پذیرش عبادتش بیرون می کند حفظ گردانند؛ در غیر این صورت هر که به شرایط کمال روزه آگاه باشد و به کوتاهی خود راضی شود، باید بداند که روزه اش را کوچک شمرده و خود را در معرض مجازات اعمال خویش قرار داده است و باید در ذهن داشته باشد که بیماری غفلت و گناهان در گرد اعمال او می چرخد و می کوشد که بین او و صاحب اقبال او فاصله کند و در بسیاری اوقات روزه است، ولی دلش با جنایت های نادانی و غفلت روزه شکسته، و زبانش با غیبت یا با یاری بر ستمی یا ارتکاب گناه عمدی و با آنچه سزاوار مراقبت نیست روزه شکسته است، و چشمش با نگاه به آنچه برایش حلال نبوده یا با غفلت از مراعات نعمت بخشی که احسانش به او پیوسته است، افطار کرده، و گوشش با شنیدن آنچه گوش دادن به آن جایز نیست و دستش نیز با استفاده در آنچه برای آن خلق نشده و پایش

ص: 352

وَ الْقَبِیحِ وَ دَعِ الْمِرَاءَ وَ أَذَی الْخَادِمِ وَ لْیَکُنْ عَلَیْکَ وَقَارُ الصِّیَامِ وَ لَا تَجْعَلْ یَوْمَ صَوْمِکَ یَوْمَ فِطْرِکَ.

وَ رَأَیْتُ فِی أَصْلٍ مِنْ کُتُبِ أَصْحَابِنَا قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ: إِنَّ الْکَذِبَةَ لَیُفْطِرُ الصِّیَامَ وَ النَّظْرَةَ بَعْدَ النَّظْرَةِ وَ الظُّلْمَ کُلَّهُ قَلِیلَهُ وَ کَثِیرَهُ.

وَ مِنْ کِتَابِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: لَیْسَ الصِّیَامُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ أَنْ لَا یَأْکُلَ الْإِنْسَانُ وَ لَا یَشْرَبَ فَقَطْ وَ لَکِنْ إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ لِسَانُکَ وَ بَطْنُکَ وَ فَرْجُکَ وَ احْفَظْ یَدَکَ وَ فَرْجَکَ وَ أَکْثِرِ السُّکُوتَ إِلَّا مِنْ خَیْرٍ وَ ارْفُقْ بِخَادِمِکَ.

وَ مِنْ کِتَابِ النَّهْدِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَیْسَرُ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَی الصَّائِمِ فِی صِیَامِهِ تَرْکُ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ.

أقول

فانظر قول النبی صلی الله علیه و آله إن أیسر واجبات الصوم ترک المطعوم و المشروب و رأیت أهمه ترک ذلک ففارقت سبیل علام الغیوب.

أقول

و الأخبار کثیرة فی هذا الباب فینبغی لذوی الألباب حیث قد عرفوا أن صوم الجوارح و صونها عن السیئات من جملة المهمات أن یراعوا جوارحهم مراعاة الراعی الشفیق علی رعیته و أن یحفظوها من کل ما یفطرها و یخرجها من قبول عبادته و إلا فلیعلم کل من کان عارفا بشروط کمال الصیام و رضی لنفسه بالإهمال أنه مستخف بصومه و مخاطر بما یتعقب فیه من الأعمال

و لیکن علی خاطره أن سقم الغفلة و الذنوب یطوف حول أعماله و یحاول أن یحول بینه و بین مالک إقباله فیمسی فی صیامه فی کثیر من الأوقات و قلبه قد أفطر فی الجنایات الجهالات و الغفلات و لسانه قد أفطر بالکلام بالغیبة أو بمعونة علی ظلم أو تعمد إثم و بما لا یلیق بالمراقبات و عینه قد أفطرت بالنظر إلی ما لا یحل علیه أو بالغفلة عن مراعاة المنعم الذی یتواصل إحسانه إلیه و سمعه قد أفطر بسماع ما لا یجوز الإصغاء إلیه و یده قد أفطرت باستعمالها فیما لم یخلق لأجله و قدمه

ص: 352

با رفتن به جایی که مانع از نزدیک شدن او به آقای خود و جای گرفتن در زیر سایهسار حمایت او می شود، روزه شکسته است. با این وجود، او شکستن روزه اعضا و تباه ساختن منافع خود و شهرتش را به رسوایی نزد خداوند جل جلاله و خواص او نمی بیند، پس بنده باید از مولای خود بترسد از این که او را به شغلی بگمارد و او آن کار را انجام دهد و سود آن شغل در دنیا و آخرت به بنده باز گردد ولی او در بیشتر شغلی که انجام داده به مولایش خیانت کند و آقایش ناظر کارهای او باشد و او هم بداند که از کار او و از تلاش های نادرست او خبر دارد.(1)

فصل

: موارد مربوط به نماز در طول ماه برای حفظ جان از حوادث انسانی و نماز اولین روز ماه رمضان برای حفظ جان از بلای زمانه در کل سال.

بدان که ما در کتاب عمل ماه، دو رکعت نماز را در اول هر ماه ذکر کردیم(2) که در رکعت اول یک حمد و سی بار «قل هو الله أحد» و در رکعت دوم یک حمد و سی «إنا أنزلناه» خوانده می شود و به همراه این نماز مقداری صدقه هم داده می شود، که این نماز بلاهای تمام ماه را دفع می کند و ما اکنون بار دیگر آن را ذکر می کنیم؛ چرا که اول سال در دفع امور هراس­آمیز با نماز و دعا، برای احتیاط، سزاوارتر است.

از وشاء روایت کرده ایم که گفت: وقتی ماه جدیدی فرا می رسید امام محمد باقر علیه السلام اولین روز آن دو رکعت نماز می خواند که برای هر روز ماه تا آخر آن در رکعت اول سوره توحید و در رکعت دوم سوره قدر را می خواند و هر چه در توان داشت صدقه می داد و بدین وسیله سلامت تمام آن ماه را می خرید.

از آن جمله است دو رکعت دیگر که خطرهای تمام سال را تا سال بعد در همان زمان دفع می کند که آن را محمد بن قره در کتاب خود در عمل اولین روز ماه رمضان به نقل از امام موسی کاظم علیه السلام نقل کرده است که فرمود: هر که به هنگام دخول ماه رمضان دو رکعت مستحبی بخواند که در رکعت اول فاتحه و سوره «إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً» و در رکعت دوم هر چه دوست داشته باشد بخواند،

ص: 353


1- . کتاب الاقبال : 87-86
2- . ر.ک: همین جلد ص 133، آن را از «الدروع الواقیة» از امام جواد علیه السلام نقل کرده است.

قد أفطرت بالسعی بما لا یقربه إلی مولاه و الدخول تحت ظله و هو مع هذا لا یری إفطار جوارحه و تلف مصالحه و اشتهاره عند الله جل جلاله و عند خاصته بفضائحه فلیحذر عبد عن مولاه أن ینفذه فی شغل لیقضیه و نفعه عائد علی العبد فی دنیاه و أخراه فیخون فی أکثر الشغل الذی نفذ فیه و سیده ینظر إلیه و هو یعلم أنه مطلع علیه و علی سوء مساعیه (1)

فصل فیما نذکره من صلاة للسلامة فی الشهر من حوادث الإنسان و صلاة أول یوم من شهر رمضان للحفظ فی السنة کلها من محذور الأزمان

اعلم أنا قدمنا فی کتاب عمل الشهر صلاة رکعتین فی أول کل شهر(2) یقرأ فی الأولی منهما الحمد مرة و قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثلاثین مرة و فی الثانیة الحمد مرة و إِنَّا أَنْزَلْناهُ ثلاثین مرة و یتصدق معها بشی ء من الصدقات فتکون دافعة لما فی الشهر جمیعه من المحذورات و نحن الآن ذاکرون لها مرة أخری لأن أول السنة أحق بالاستظهار فی دفع المخوفات بالصلوات و الدعوات.

رَوَیْنَاهَا بِإِسْنَادِنَا إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ یُصَلِّی أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ لِکُلِّ یَوْمٍ إِلَی آخِرِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ یَتَصَدَّقُ بِمَا یَتَسَهَّلُ فَیَشْتَرِی بِهِ سَلَامَةَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ.

و من ذلک رکعتان أخریان تدفع عن العبد أخطار السنة کلها إلی مثل ذلک الأوان. رَوَاهَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ فِی عَمَلِ أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عَنِ الْعَالِمِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی عِنْدَ دُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ تَطَوُّعاً قَرَأَ فِی أُولَاهَا أُمَّ الْکِتَابِ وَ إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً وَ فِی الْأُخْرَی مَا أَحَبَّ دَفَعَ

ص: 353


1- 1. کتاب الاقبال: 86- 87.
2- 2. راجع هذا الجزء ص 133، نقله عن الدروع الواقیة مرسلا عن الامام الجواد علیه السلام.

خداوند بلای آن سال را از او دفع گرداند و تا سال بعدی همان موقع همواره در پناه و حفظ خدای تعالی باشد.

فصل

: موارد مربوط به دعای مخصوص اولین روز ماه رمضان.

از شیخ مفید روایت کرده ایم که گفته است: چون سپیده اولین روز ماه رمضان دمید، دعا کن و بگو: «خدایا ماه رمضان فرا رسیده و روزه آن را بر ما واجب فرمودی و قرآن را در آن نازل کردی که مردم را راهبر و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است. خدایا ما را بر روزه آن یاری فرما و آن را از ما بپذیر و آن را از ما تحویل بگیر و در آسانی و سلامتی آن را به ما واگذار کن که به راستی تو بر همه چیز توانایی.(1)

مؤلف

من دعاهایی را یافتم که در اولین روز رمضان ذکر شده است، به این خاطر که در این روایت گفته شده که این ماه در اول سال قرار دارد، پس آن را در دعاهای اولین شب ذکر کردم؛ زیرا این زمان، زمان ورود ماه و اول سال است و اگر خواستی، برای احتیاط در انجام اعمال نیک، هم اولین شب آن دعا را بخوان و هم اولین روز.

فصل

: ذکر موارد مربوط به دعاها و تسبیح و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله که هر روز در ماه رمضان تکرار می شود.

بدان که ما پس از اشاره به برخی از امور این ماه با ذکر دعای مشهور آغاز می کنیم. و بهتر بود که با ستایش و بزرگداشت خداوند با تنزیه و سپس تکریم پیامبر و امامان علیه و علیهم السلام آغاز گردد، ولی دعا را در «مصباح کبیر» پیش از تنزیه حق تعالی و صلوات بر آن بزرگواران یافتیم، پس نظرمان این شد که این ترتیب، اقتضای روایت است، پس آن را اعمال کردیم.

مؤلف

این دعا در هر روز از ماه خوانده می شود که به این صورت است: «اگر نزول فرشتگان و روح را در

ص: 354


1- . همین روایت را در چاپ حروفی الکافی ج 2 ص 74 و چاپ سنگی آن ج 1 ص 83 می بینی.

اللَّهُ تَعَالَی عَنْهُ السُّوءَ فِی سَنَتِهِ وَ لَمْ یَزَلْ فِی حِرْزِ اللَّهِ تَعَالَی إِلَی مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ.

فصل فیما نذکره من الدعاء أول یوم من شهر رمضان خاصة

فَمِنْ ذَلِکَ مَا رَوَیْتُهُ عَنْ وَالِدِی قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ وَ نَوَّرَ ضَرِیحَهُ فِیمَا قَرَأْتُهُ عَلَیْهِ مِنْ کِتَابِ الْمُقْنِعَةِ بِرِوَایَتِهِ عَنْ شَیْخِهِ الْفَقِیهِ حُسَیْنِ بْنِ رَطْبَةَ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ خَالِ وَالِدِیَ السَّعِیدِ أَبِی عَلِیٍّ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ وَالِدِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الطُّوسِیِّ جَدِّ وَالِدِی مِنْ قِبَلِ أُمِّهِ عَنِ الشَّیْخِ الْمُفِیدِ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ تَغَمَّدَهُمُ اللَّهُ تَعَالَی جَمِیعاً بِالرِّضْوَانِ وَ أَخْبَرَنِی وَالِدِی أَیْضاً قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ عَنْ شَیْخِهِ الْفَقِیهِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ سَعِیدِ بْنِ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الصَّمَدِ النَّیْسَابُورِیِّ عَنِ الدُّورْیَسْتِیِّ عَنِ الْمُفِیدِ أَیْضاً بِجَمِیعِ مَا تَضَمَّنَهُ کِتَابُ الْمُقْنِعَةِ قَالَ: إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَادْعُ وَ قُلِ اللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ وَ أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ اللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ(1).

أقول

و وجدت أدعیة ذکرت فی أول یوم منه و هی لدخول الشهر فی روایتها أنه أول السنة فذکرتها فی أدعیة أول لیلة لأنها وقت دخول الشهر و أول السنة و إن شئت فادع بها أول لیلة منه و أول یوم منه استظهارا للأفعال الحسنة.

فصل فیما نذکره من الأدعیة و التسبیح و الصلاة علی النبی صلی الله علیه و آله المتکررة کل یوم من شهر رمضان

اعلم أننا نبدأ بذکر الدعاء المشهور بعد أن ننبه علی بعض ما فیه من الأمور و قد کان ینبغی البداءة بمدح الله و تعظیمه بالتسبیح ثم بتعظیم النبی و الأئمة علیه و علیهم السلام لکن وجدنا الدعاء فی المصباح الکبیر قبل التسبیح و الصلاة علیهم فجوزنا أن تکون الروایة اقتضت ذلک الترتیب فعملنا علیه.

فنقول إن هذا الدعاء فی کل یوم من الشهر یأتی فیه إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی

ص: 354


1- 1. و تراه فی الکافی ج 4 ص 74 ط الحروفیة ج 1 ص 83 ط الحجریة.

این شب مقدر فرموده ای» آنچه [از ظاهر اعتقاد امامیه دریافتم این است که آن شبی که فرشتگان و روح در آن نازل می شوند](1)

شب قدر است که یکی از سه شب است، شب نوزدهم یا بیست و یکم و یا شب بیست و سوم. و احدی از امامیه را نشناختم که به امکان بودن شب قدر در هر شبی از ماه و به ویژه در شب های زوج؛ مثل شب دوم و چهارم و ششم و امثال آن معتقد باشد. عمل مخالفین (اهل تسنن) نشان می­دهد که معتقدند، شب قدر در یکی از شب های فرد است و ما سخن طوسی رحمه الله را عنوان کردیم که این شب بدون اختلاف در ده شب فرد آخر قرار دارد.

مؤلف

بهتر بود در صورت امکان، ظاهر دعا تفسیر شود به این صورت که یا گفته شود: شاید مقصود در ذکر لفظ «إن کنت قضیت فی هذه اللیلة إنزال الملائکة و الروح فیها» غیر از شب قدر باشد و با امری که به هر شبی اختصاص دارد، یا شاید در ظاهر بیان این لفظ در هر شب، ممکن است مقصود نزول ملائکه و روح در هر شب، آن باشد که فرشتگان در هر شبی به مکانی خاص از عروج گاه های عوالم روحانی نازل می گردند و شاید منظور اظهار آن بزرگوار علیه السلام که این دعا از او روایت شده، این مطلب باشد که او شب قدر را به علت تقیه و برای منافع دینی یا سایر تفسیرهای پسندیده مشخص نمی کند و پیش از این گفتیم که آن بزرگواران علیهم السلام به شب قدر آگاهند و روایات و تفسیرها در این مورد کافی هستند.(2)

مؤلف

اگر مقصود از این جمله، نزول فرشتگان و روح به طور خاص در شب قدر باشد، نباید کسی که معتقد است شب قدر یکی از سه شبی است که ذکر کردیم، در هر روز از این ماه این دعا را بخواند، بلکه باید دعایی را در این مضمون بخواند: «خدایا اگر برای من مقدر فرموده ای که من تا شب قدر باقی بمانم، پس برایم چنین و چنان کن» و ادامه دعایی را که ذکر شد بخواند و «اگر مقدر فرموده ای که من باقی نمانم، پس مرا تا شب قدر نگهدار و در آن شب چنین و چنان را روزیم گردان» و همین دعایی را که ذکر شد در دعای روز هجدهم و روز بیستم و بیست و دوم بخواند؛

ص: 355


1- . ما بین دو کروشه در نسخه کمپانی افتاده است.
2- . سید بن طاووس این روایت را در ص 66-63 کتاب الإقبال ذکر کرده است. مراجعه کنید به باب لیلة القدر از اول همین جزء.

هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا و الظاهر فیمن عرفت اعتقاده فیها من الإمامیة أن اللیلة التی تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها(1) لیلة القدر و أنها إحدی الثلاث لیال إما لیلة تسع عشرة منه أو لیلة إحدی و عشرین أو لیلة ثلاث و عشرین و ما عرفت أن أحدا من أصحابنا یعتقد جواز أن تکون لیلة القدر فی کل لیلة من الشهر و خاصة اللیالی المزدوجات مثل اللیلة الثانیة و الرابعة و السادسة و أمثالها و وجدت عمل المخالفین أیضا علی أن لیلة القدر فی بعض اللیالی المفردات و قد قدمنا قول الطوسی رحمه الله أنها فی المفردات العشر الأواخر بلا خلاف.

أقول

فینبغی تأویل ظاهر الدعاء إن کان یمکن إما بأن یقال لعل المراد من إطلاق اللفظ إن کنت قضیت فی هذه اللیلة إنزال الملائکة و الروح فیها غیر لیلة القدر بأمر یختص کل لیلة أو لعل المراد بنزول الملائکة و الروح فیها فی ظاهر إطلاق هذا اللفظ فی کل لیلة أن یکون نزول الملائکة فی کل لیلة إلی موضع خاص من معارج الملإ الأعلی و لعل المراد إظهار من یروی عنه علیه السلام هذا الدعاء إظهار أنه ما یعرف لیلة القدر تقیة و لمصالح دینیة أو لغیر ذلک من التأویلات المرضیة و قد تقدم ذکرنا أنهم عارفون علیهم السلام ب لیلة القدر و روایات و تأویلات کافیة فی هذه الأمور(2).

أقول

و إن کان المراد بهذا إنزال الملائکة و الروح فیها لیلة القدر خاصة فینبغی لمن یعتقد أن لیلة القدر إحدی الثلاث لیال التی ذکرناها أن لا یقول فی کل یوم من الشهر هذا اللفظ بل یقول ما معناه اللهم إن کنت قضیت أننی أبقی إلی لیلة القدر فافعل بی کذا و کذا من الدعاء المذکور و إن کنت قضیت أننی لا أبقی فأبقنی إلی لیلة القدر و ارزقنی فیها کذا و کذا و أن یطلق اللفظ المذکور فی الدعاء یوم ثامن عشر و یوم عشرین منه و یوم اثنین و عشرین

ص: 355


1- 1. ما بین العلامتین ساقط عن الکمبانیّ.
2- 2. ذکره السیّد ابن طاوس فی ص 63- 66، من کتاب الاقبال، راجع باب لیلة القدر اول هذا الجزء.

زیرا جایز است که هر کدام از این سه شب پیش رو شب قدر باشند و در این صورت، دعا مطابق عقیده و مناسب با اراده­اش می­باشد .

مؤلف

اگر کسی که این دعا را می خواند از جمله افرادی باشد که به جواز بودن شب قدر در هر شب فرد این ماه یا در شب های فرد نیمه دوم یا دهه پایانی(1) معتقد هستند، می­باید در زمان هایی که معتقد است شب قدر در آن هاست، به همین الفاظی که می گوید: «و إن قضیت فی هذه اللیلة تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا» بسنده کند تا بین اعتقادش و لفظ دعایش بی آنکه بخواهد تناقضی رخ ندهد.

مؤلف

این دعا و بسیاری از دعاهای ماه رمضان شامل درخواست حج نیز هستند، پس نباید جز کسی که آن را می خواهد، دعای حج را بخواند و اما کسی که به هیچ وجه حج نمی خواهد - هر چند که در توانش باشد - دعای او به سبب درخواست چیزی که قصد آن را ندارد و نمی خواهد که برآورده شود، اشتباه است و او به مانند تمسخر کننده ای است که به درخواست گذشت از خداوند نیاز دارد. بلکه وی باید چنین بگوید: خدایا آنچه را که از نعمت بخشی و گرامیداشت، روزی حاجیان خانه محترم خویش می کنی، روزیم گردان.

مؤلف

شنیده ام که کسی این دعا را با اینکه مربوط به شب قدر است، از اولین روز ماه تا آخرین روز آن می خواند و در آخرین روز که روز سی ام است می گوید: «و اگر در این شب نزول فرشتگان و روح را مقدر فرموده ای» و در این روز یقیناً یک شب از ماه رمضان باقی مانده و حتی او در شرف شب عید قرار دارد و باور ندارد که

ص: 356


1- . سید در ص 66 کتاب الاقبال گفته است: از جمله موارد اختلاف نظر درباره شب قدر آن چیزی است که محمد بن ابوبکر مدینی در جزء سوم کتاب «دستور المذکرین و منشور المتعبدین» ذکر کرده و در آن از انس از نبی اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده است که فرموده اند: شب قدر را در اولین شب ماه رمضان یا نهم یا چهاردهم یا بیست و یکم یا آخرین شب آن جستجو کنید. در روایتی از ابوذر به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ذکر شده که شب قدر در دهه اول این ماه قرار دارد. در روایتی از آن بزرگوار آمده است که این شب در شب هفدهم است و در روایتی از ابو هریره از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که شب و روز بیست و یکم، شب و روز بیستم و شب و روز بیست و سوم است و در روایتی از بلال از نبی اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که این شب، شب بیست و چهارم است و در روایت مدینی از ابو سعید خدری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده که این شب در دهه آخر قرار دارد، به آن مراجعه کنید.

لتجویز أن تکون کل لیلة من هذه الثلاث اللیالی المستقبلة لیلة القدر لیکون الدعاء موافقا لعقیدته و مناسبا لإرادته.

أقول

و إن کان الداعی بهذا الدعاء ممن یعتقد جواز أن یکون لیلة القدر کل لیلة مفردة من الشهر أو فی المفردات من النصف الآخر أو من العشر الأواخر(1) فینبغی أن یقتصر فی هذه الألفاظ التی یقول فیها و إن قضیت فی هذه اللیلة تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا علی الأوقات التی یعتقد جواز لیلة القدر فیها لئلا یکون فی دعائه مناقضا بین اعتقاده و بین لفظه بغیر مراده.

أقول

و کذا قد تضمن هذا الدعاء و کثیر من أدعیة شهر رمضان طلب الحج فلا ینبغی أن یذکر الدعاء بالحج إلا من یریده و أما من لا یرید الحج أصلا و لو تمکن منه فإن طلبه لما لا یریده و لا یرید أن یوفق له یکون دعاؤه غلطا منه و کالمستهزئ الذی یحتاج إلی طلب العفو عنه بل یقول اللهم ارزقنی ما ترزق حجاج بیتک الحرام من الإنعام و الإکرام.

أقول

و قد سمعت من یدعو بهذا الدعاء علی إطلاقه فی لیلة القدر فی أول یوم من الشهر إلی آخر یوم منه و یقول فی آخر یوم و هو یوم الثلاثین وَ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ فِیهَا و ما بقی بین یدیه علی الیقین لیلة واحدة من شهر رمضان بل هو مستقبل لیلة العید و ما یعتقد أن

ص: 356


1- 1. قال السیّد فی ص 66 من کتاب الاقبال: من الاختلاف فی لیلة القدر ما ذکره محمّد بن أبی بکر المدینی فی الجزء الثالث من کتاب دستور المذکرین و منشور المتعبدین روی فیه عن أنس عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله قال: التمسوا لیلة القدر فی أول لیلة من شهر رمضان أو فی تسع أو فی أربع عشرة أو فی احدی و عشرین أو فی آخر لیلة منه، و فی روایة عن أبی ذر عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله أنها فی العشر الأول منه، و فی روایة عنه علیه السلام أنّها فی لیلة سبع عشرة، و فی روایة عن أبی هریرة عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله أنها لیلة احدی و عشرین و یومها و لیلة اثنین و عشرین و یومها و لیلة ثلاث و عشرین و یومها و فی روایة عن بلال عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله أنها لیلة أربع و عشرین و فی روایة المدینی عن أبی سعید الخدریّ عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله أنها فی العشر الأواخر، راجعه.

شب عید جزء شب هایی باشد که فرشتگان و روح در آن فرود می آیند، بلکه این الفاظ را با غفلت از مقصود و منظور آن ها می خواند و زبان حال عقلش مثل کسی است که از آن تعجب کرده و ایمان ندارد که خداوند جل جلاله به خاطر کوچک شمردن خداوند در دادن نسبت محال به او و همراه شدن با خداوند جل جلاله با سستی و اهمال، از او روی گردانیده است.

مؤلف

چه بسا شخص در این ماه در دعاها چیزهایی را از خدا طلب می­کند که دعا کنندگان قبل از او طلب می­کردند، ولی در حقیقت او آنچه را آن­ها طالب بودند و اراده می­کردند، نمی­خواهد؛ مثل این دعا: «و مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را بر آن وارد کردی، وارد گردان.» از جمله امور خیری که خداوند جل جلاله آنان را در آن وارد کرد، امتحان با شهادت و زندان ها و آسیب و اسارت همسران و کشته شدن فرزندان و تحمل بسیاری از اذیت و آزار مردم است و تو ای دعا کننده! هیچ وقت نمی خواهی که به چیزی از این امور خیر امتحان گردی و از جمله امور خیری که آنان را در آن وارد گرداند امامت بود و تو می دانی که خود را سزاوار درخواست چنین خیری نمی بینی، پس دعای تو در این امور باید مشروط به مواردی باشد که با حال تو مناسبت دارند و با دل و زبان خویش ظاهر معانی لفظ مذکور را نمی­خواهی، مانند این که در دعا کشته شدن در راه خشنودی های الهی را بخواهی، در حالی که تو مطلقاً نمی خواهی به این خواسته دست یابی. پس باید خواسته تو از او این باشد که به تو ببخشد آنچه را که به کسی بخشیده که در این راه شریف به شهادت رسیده و از اهل توانایی و شناخت آن تشرف است؛ هر چند که مبارز و جهادگر در راه خدا نبوده، بلکه به لطف خداوند مالک دقیق.

و مانند آن که در دعا از خدا بخواهد که روزی او را قوت روزانه اش قرار دهد و مقصودش آن مقداری باشد که رمقش را حفظ کند یا او و خانواده اش را سیر کند، ولی به اجابت این اندازه راضی نمی شود و اگر خداوند جل جلاله اجابتش کند، بسیاری از آنچه را که در اختیارش است از او پس می­گیرد، پس نیت تو در چنین دعاهایی باید مطابق با مقتضای حالت در نیت های درست باشد و بر حذر باش از این که در دعاها از روی غفلت، دعا را به تمسخر و بازی بگیری!.(1)

ص: 357


1- . کتاب الاقبال : 89

لیلة العید فیما تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها و إنما یتلو هذه الألفاظ بالغفلة من المراد بها و القصد لها و لسان حال عقله کالمتعجب منه و لا یؤمن أن یکون الله جل جلاله معرضا عنه لتهوینه بالله جل جلاله فی خطابه بالمحال و مجالسته لله جل جلاله بالإهمال.

أقول

و ربما یطلب فی هذا الشهر فی الدعوات ما کان الداعون قبله یطلبونه و هو لا یطلب حقیقة ما کانوا یطلبونه و یریدونه مثل قوله و أدخلنی فی کل خیر أدخلت فیه محمدا و آل محمد و قد کان من جملة الخیر الذی أدخلهم الله جل جلاله فیه الامتحان بالقتل و الحبوس و الاصطلام و سبی الحرم و قتل الأولاد و احتمال کثیر من أذی الأنام و أنت أیها الداعی لا ترید أن تبتلی بشی ء منه أصلا و من جملة الخیر الذی أدخلهم فیه الإمامة و أنت تعلم أنک لا تری نفسک لطلب ذلک أهلا فلیکن دعاؤک فی هذه الأمور مشروطا بما یناسب حالک و لا تطلب بقلبک و لفظک ظاهر معانی اللفظ المذکور مثل أن تطلب فی الدعاء القتل فی سبیل المراضی الإلهیة و أنت ما ترید نجاح هذا المطلوب بالکلیة فلیکن مطلوبک منه أن یعطیک ما یعطی من قتل فی ذلک السبیل الشریف من أهل القوة و المعرفة بذلک التشریف و إن لم یکن محاربا فی الله و لا مجاهدا بل بفضل الله المالک اللطیف.

و مثل أن یطلب فی الدعاء أن یجعل رزقه قوت یوم بیوم و یعنی ما یمسک رمقه أو یشبعه و عیاله و هو لا یرضی بإجابته إلی هذا المقدار و لو أجابه الله جل جلاله کان قد استعاد منه کثیرا مما فی یدیه من زیادة الیسار فلیکن قصدک فی أمثال هذه الدعوات موافقا لما یقتضیه حالک من صواب الإرادات و احذر أن تکون لاعبا و مستهزئا و غافلا فی الدعوات (1).

ص: 357


1- 1. کتاب الاقبال: 89، و سیأتی فی الباب الخامس ذکر هذا الدعاء الذی بحث عنه السیّد قده بأن فیها« ان کنت قضیت فی هذه اللیلة تنزل الملائکة و الروح» فلا تغفل لکن الدعاء فی کتاب الاقبال فی ذیل هذا الفصل.

باب سوم : نوافل ماه رمضان و سایر نمازها و دعاها و اعمال مربوط به آن و موارد مناسب با آن

روایات

مؤلف

بسیاری از روایات مربوط به این باب در کتاب نماز و در باب های روزه و باب های دعا و نیز سایر قسمت ها گذشته است. اگر خدای متعال بخواهد، بخشی از مطالب مربوط به این باب، به ویژه دعاهای آن نیز در باب اعمال شب های قدر و دیگر موارد ذکر خواهد شد.

روایت1.

اقبال الاعمال(1): فصل: در ذکر ترتیب نافله ماه رمضان بین نماز مغرب و عشا و دعاهای آن در هر شب که نافله آن بیست رکعت می شود.(2)

بدان که ما برخی از دعاهایی را که روایت کردیم، ذکر می کنیم و هر کدام را در فصلی جداگانه مطرح می کنیم و با هم ذکر نمی کنیم؛ تا بر حسب توفیقی که برای سعادت خویش حاصل می کنی عمل کنی و اگر به انجام همه آن ها تشرف یافتی مشخص می شود که خداوند جل جلاله به سبب افتخاری که برای خدمتگزاری به او و فرمانبرداری نصیب تو شده از تو راضی است و اگر عذر موجه و محظوری روشن داشته باشی، دعاهای مختصر را بخوان.

روایت4.

دعائم الإسلام: از امام باقر علیه السلام روایت شده است که آن حضرت وارد مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله شدند و دیدند که

ص: 380


1- . کتاب الإقبال : 32-25
2- . نافله بیست شب از ماه، در هر شب بیست رکعت است و در ده شب باقی مانده، هر شب سی رکعت است.

باب 3 نوافل شهر رمضان و سائر الصلوات و الأدعیة و الأفعال المتعلقة بها و ما یناسب ذلک

الأخبار

أقول

قد مر کثیر من الأخبار المتعلقة بهذا الباب فی کتاب الصلاة و فی أبواب الصیام و فی أبواب الدعاء و غیرها أیضا و سیأتی أیضا فی باب أعمال لیالی القدر و غیره شطر من المطالب المتعلقة بهذا الباب و لا سیما أدعیتها إن شاء الله تعالی.

«1»

قل، إقبال الأعمال (1)

فیما نذکره من ترتیب نافلة شهر رمضان بین العشاءین و أدعیتها فی کل لیلة یکون نافلتها عشرین رکعة-(2) اعلم أننا نذکر من الأدعیة بعض ما رویناه و نفرد کل فصل وحده و لا نشرکه بسواه بحیث یکون عملک بحسب توفیقک لسعادتک و إن شرفت بالعمل بالجمیع فقد ظهر لک أن الله جل جلاله قد ارتضاک لتشریفک بخدمتک له و طاعتک و إن کان لک عذر صالح و مانع واضح فاعمل بالأدعیة المختصرات.

أقول

فأخصر ما وجدته من الدعوات بین رکعات نافلة شهر رمضان و لعلها لمن یکون له عذر عن أکثر منها من الأدعیة فی بعض الأزمان أو تکون مضافة إلی غیرها من الدعاء لقوله فی الحدیث و لیکن مما تدعو به فَذَکَرَ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی رَجَاءِ بْنِ یَحْیَی بْنِ سَامَانَ قَالَ: خَرَجَ إِلَیْنَا مِنْ دَارِ سَیِّدِنَا أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ صَاحِبِ الْعَسْکَرِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِینَ وَ مِائَتَیْنِ فَذَکَرَ الرِّسَالَةَ الْمُقْنِعَةَ بِأَسْرِهَا قَالَ وَ لْیَکُنْ مِمَّا یَدْعُو بِهِ بَیْنَ کُلِّ رَکْعَتَیْنِ مِنْ نَوَافِلِ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی فِی طَاعَتِکَ وَ تُوَسِّعَ

ص: 358


1- 1. کتاب الاقبال: 25- 32.
2- 2. عشرون لیلة من الشهر نافلتها فی کل لیلة عشرون رکعة، و فی العشر البواقی کل لیلة ثلاثون رکعة.

ابن هشام در حال ایراد خطبه نماز جمعه ماه رمضان است و می گوید: این ماهی است که خداوند روزه آن را واجب فرمود و رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز آن را سنت فرمود. که امام باقر عیه السلام فرمودند: ابن هشام دروغ گفت، نماز رسول خدا در ماه رمضان نبود مگر مانند نمازش در سایر اوقات .

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: روزه ماه رمضان واجب است و نماز به جماعت در شب آن بدعت است و رسول خدا صلی الله علیه و آله در شب های آن نمازش را به جماعت نخوانده و اگر نیک بود آن را ترک نمی فرمود. حضرت در بعضی از شب های ماه رمضان به تنهایی نماز می خواند که عده ای هم پشت سر او به نماز ایستادند و وقتی به حضور آن ها پی برد به خانه خویش رفت. این کار را سه شب انجام داد و پس از این سه شب چون صبح کرد، بر بالای منبر رفت و پس از حمد و ستایش خداوند فرمود: ای مردم! نافله شب را نه در ماه رمضان و نه در سایر ماه ها به جماعت نخوانید، که این بدعت است و نماز چاشت نخوانید که آن بدعت است و هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی راهش به سوی آتش است، سپس از منبر پایین آمد در حالی که می فرمود: اندکی در سنت بهتر است از بسیاری در بدعت. نماز نافله در شب های ماه رمضان نه در زمان رسول خدا به جماعت خوانده می شد و نه در دوران ابوبکر و نه در روزهای آغازین حکومت عمر، تا این که عمر آن را پایه ریزی کرد و مردم از او پیروی کردند.(1)

روایت5.

اربعین الشهید:(2) از حارث روایت شده است که از امام علی علیه السلام درباره فضیلت ماه رمضان و فضیلت نماز در آن سؤال کرد، حضرت در پاسخ فرمود:

هر که در اولین شب ماه رمضان چهار رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک بار حمد و پانزده بار قل هو الله أحد بخواند، خداوند تعالی برابر پاداش راستگویان و

ص: 381


1- . دعائم الإسلام 1 : 213 با اندکی تفاوت.
2- . الأربعین : 210

لِی فِی رِزْقِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

أقول

و ها نحن نبدأ بین کل رکعتین بدعوات متفرقات ننقلها من خط جدی أبی جعفر الطوسی أمده الله تعالی بالرحمات و العنایات.

فَمِنْهَا فِی تَهْذِیبِ الْأَحْکَامِ وَ غَیْرِهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: إِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ وَ نَوَافِلَهَا فَصَلِّ الثَّمَانِیَ رَکَعَاتٍ الَّتِی بَعْدَ الْمَغْرِبِ فَإِذَا صَلَّیْتَ رَکْعَتَیْنِ فَسَبِّحْ تَسْبِیحَ الزَّهْرَاءِ علیها السلام بَعْدَ کُلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ قُلِ- اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.

فإن أحببت زیادة السعادات فادع بعد هاتین الرکعتین بالدعاء المطول من کتاب محمد بن أبی قرة فی عمل شهر رمضان: فَقُلِ اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هَذَا شَهْرُ الصِّیَامِ وَ هَذَا شَهْرُ الْقِیَامِ وَ هَذَا شَهْرُ الْإِنَابَةِ وَ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الرَّحْمَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْمَغْفِرَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّی عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَ سَلِّمْهُ لِی وَ تَسَلَّمْهُ مِنِّی وَ سَلِّمْنِی فِیهِ وَ أَعِنِّی فِیهِ بِأَفْضَلِ عَوْنِکَ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِطَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ فَرِّغْنِی فِیهِ لِعِبَادَتِکَ وَ دُعَائِکَ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِکَ وَ أَعْظِمْ لِی فِیهِ الْبَرَکَةَ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ الْعَافِیَةَ وَ أَصِحَّ فِیهِ بَدَنِی وَ أَوْسِعْ فِیهِ رِزْقِی وَ اکْفِنِی فِیهِ مَا أَهَمَّنِی وَ اسْتَجِبْ فِیهِ دُعَائِی وَ بَلِّغْنِی فِیهِ رَجَائِی- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَذْهِبْ عَنِّی فِیهِ النُّعَاسَ وَ الْکَسَلَ وَ السَّأْمَةَ وَ الْفَتْرَةَ وَ الْقَسْوَةَ وَ الْغَفْلَةَ وَ الْغِرَّةَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ الْعِلَلَ وَ الْأَسْقَامَ وَ الْأَوْجَاعَ وَ الْأَشْغَالَ وَ الْهُمُومَ وَ الْأَحْزَانَ وَ الْأَعْرَاضَ وَ الْأَمْرَاضَ وَ الْخَطَایَا

ص: 359

شهدا را به او ببخشد و تمام گناهان او را بیامرزد و در روز قیامت از رستگاران باشد.

و هر که در شب دوم ماه رمضان چهار رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و بیست مرتبه إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ بخواند، خداوند تمام گناهان او را بیامرزد و روزی او را فراخ گرداند و بدی آن سال را از او کفایت فرماید.

هر که در شب سوم ماه رمضان ده رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و پنجاه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، هاتفی از سوی خداوند عزوجلّ ندا دهد که آگاه باشید که فلان پسر فلان از جانب خدا از آتش دوزخ آزاد گشته و درهای آسمان ها به روی او گشوده شده است. و هر که آن شب برخیزد و آن را احیا دارد، خداوند گناهان او را بیامرزد.

و هر که در شب چهارم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و بیست إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ بخواند، خداوند در آن شب عمل او را به مانند عمل هفت تن از پیامبران که رسالات پروردگار خویش را ابلاغ کرده اند، بالا می برد.

و هر که در شب پنجم دو رکعت نماز بگزارد با صد قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ، در هر رکعت پنجاه مرتبه و چون از نماز فارغ شد صد مرتبه بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات فرستد، در روز قیامت بر در بهشت با من رقابت کند.

و هر که در شب ششم ماه رمضان چهار رکعت نماز بخواند: در هر رکعت یک حمد و تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ بخواند، گویی که با شب قدر مصادف شده است.

هر کس در شب هفتم ماه مبارک رمضان چهار رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و سیزده إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ بخواند، خداوند در بهشت عدن دو قصر زرین برای او بنا نهد و تا ماه رمضان بعدی در امان خدای تعالی باشد.

هر کس در شب هشتم ماه رمضان دو رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک مرتبه حمد و یازده مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند و هزار تسبیح بگوید، درهای هشتگانه بهشت بر او گشوده میشود و از هر کدام که بخواهد وارد آن شود.

هر کس در شب نهم ماه رمضان بین نماز مغرب و عشا شش رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک مرتبه حمد و هفت مرتبه آیة الکرسی بخواند و پنجاه مرتبه بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات بفرستد،

ص: 382

وَ الذُّنُوبَ وَ اصْرِفْ عَنِّی فِیهِ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ وَ الْجُهْدَ وَ الْبَلَاءَ وَ التَّعَبَ وَ الْعَنَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی فِیهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ وَ نَفْثِهِ وَ نَفْخِهِ وَ بَغْیِهِ وَ وَسْوَسَتِهِ وَ تَثْبِیطِهِ وَ مَکْرِهِ وَ حَبَائِلِهِ وَ خُدَعِهِ وَ أَمَانِیِّهِ وَ غُرُورِهِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ شُرَکَائِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ إِخْوَانِهِ وَ أَشْیَاعِهِ وَ أَتْبَاعِهِ وَ أَوْلِیَائِهِ وَ جَمِیعِ مَکَایِدِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ قِیَامَهُ وَ صِیَامَهُ وَ بُلُوغَ الْأَمَلِ فِیهِ وَ فِی قِیَامِهِ وَ اسْتِکْمَالِ مَا یُرْضِیکَ عَنِّی صَبْراً وَ احْتِسَاباً وَ یَقِیناً وَ إِیمَاناً ثُمَّ تَقَبَّلْ ذَلِکَ مِنِّی بِالْأَضْعَافِ الْکَثِیرَةِ وَ الْأَجْرِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ الصِّحَّةَ وَ الْفَرَاغَ وَ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ وَ الْجِدَّ وَ الِاجْتِهَادَ وَ التَّوْبَةَ وَ الْقُرْبَةَ وَ النَّشَاطَ وَ الْإِنَابَةَ وَ الرَّغْبَةَ وَ الرَّهْبَةَ وَ الرِّقَّةَ وَ الْخُشُوعَ وَ التَّضَرُّعَ وَ صِدْقَ النِّیَّةِ وَ الْوَجَلَ مِنْکَ وَ الرَّجَاءَ لَکَ وَ التَّوَکُّلَ عَلَیْکَ وَ الثِّقَةَ بِکَ وَ الْوَرَعَ عَنْ مَحَارِمِکَ مَعَ صَالِحِ الْقَوْلِ وَ مَقْبُولِ السَّعْیِ وَ مَرْفُوعِ الْعَمَلِ وَ مُسْتَجَابِ الدَّعْوَةِ وَ لَا تَحُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ بِعَرَضٍ وَ لَا مَرَضٍ وَ لَا سَقَمٍ وَ لَا غَفْلَةٍ وَ لَا نِسْیَانٍ بَلْ بِالتَّعَهُّدِ وَ التَّحَفُّظِ لَکَ وَ فِیکَ وَ الرِّعَایَةِ لِحَقِّکَ وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تَقْسِمُهُ لِعِبَادِکَ الصَّالِحِینَ وَ أَعْطِنِی فِیهِ أَفْضَلَ مَا تُعْطِی أَوْلِیَاءَکَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْهُدَی وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ الْخَیْرِ وَ التَّحَنُّنِ وَ الْإِجَابَةِ وَ الْعَوْنِ وَ الْغُنْمِ وَ الْعُمُرِ وَ الْعَافِیَةِ وَ الْمُعَافَاةِ الدَّائِمَةِ وَ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ اصْرِفْ عَنِّی شَرَّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ دُعَائِی إِلَیْکَ فِیهِ وَاصِلًا وَ خَیْرَکَ إِلَیَّ فِیهِ نَازِلًا وَ عَمَلِی فِیهِ مَقْبُولًا وَ سَعْیِی فِیهِ مَشْکُوراً وَ ذَنْبِی فِیهِ مَغْفُوراً حَتَّی یَکُونَ نَصِیبِی فِیهِ الْأَکْثَرَ وَ حَظِّی فِیهِ الْأَوْفَرَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ عَلَی أَفْضَلِ حَالٍ تُحِبُّ أَنْ یَکُونَ عَلَیْهَا أَحَدٌ مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ أَرْضَاهَا لَکَ ثُمَّ اجْعَلْهَا لِی خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ ارْزُقْنِی

ص: 360

فرشتگان عمل او را مانند عمل راستگویان و شایستگان بالا می برند.

و هر که در شب دهم ماه رمضان بیست رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و سی قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، خداوند تعالی روزی او را فراخ گرداند و از رستگاران گردد .

هر که در شب یازدهم ماه رمضان دو رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و بیست إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ بخواند، در آن روز گناهی در پی اش نباشد؛ هر چند که شیطان تمام تلاشش را کند.

هر که در شب دوازدهم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و سی إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ بخواند، خداوند تعالی ثواب شاکران را به او عطا فرماید و در روز قیامت از رستگاران باشد.

هر که در شب سیزدهم ماه رمضان چهار رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک فاتحه و بیست و پنج قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، در روز قیامت همچون آذرخشی رباینده و سریع از صراط عبور کند.

هر که در شب چهاردهم ماه رمضان شش رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک مرتبه حمد و سی مرتبه زلزال بخواند، خداوند سختی مرگ و نکیر و منکر را بر او آسان کند.

هر کس در شب نیمه رمضان صد رکعت نماز بگزارد، در هر رکعت یک حمد و ده قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند و همچنین چهار رکعت نیز بخواند که در دو رکعت اول صد قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و در دو رکعت دوم پنجاه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، خداوند گناه او را سریع تر از یک چشم بر هم زدن بیامرزد؛ هر چند که به تعداد کف دریا و شن های بیابان عالج و تعداد ستارگان آسمان و برگ درختان باشد، به علاوه پاداش بیشتری که در نزد خداوند دارد.

هر که در شب شانزدهم ماه رمضان دوازده رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و دوازده أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ بخواند، از قبر خویش شاداب بیرون آید و گواهی لا اله الا الله را سر داده تا این که وارد عرصه قیامت شود و دستور داده می شود که او را بدون حساب به بهشت برند.

ص: 383

فِیهَا أَفْضَلَ مَا رَزَقْتَ أَحَداً مِمَّنْ بَلَّغْتَهُ إِیَّاهَا وَ أَکْرَمْتَهُ بِهَا وَ اجْعَلْنِی فِیهَا مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ وَ سُعَدَاءِ خَلْقِکَ الَّذِینَ أَغْنَیْتَهُمْ وَ أَوْسَعْتَ عَلَیْهِمْ فِی الرِّزْقِ وَ صُنْتَهُمْ مِنْ بَیْنِ خَلْقِکَ وَ لَمْ تَبْتَلِهِمْ وَ مِمَّنْ مَنَنْتَ عَلَیْهِ بِرَحْمَتِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ رَأْفَتِکَ وَ تَحَنُّنِکَ وَ إِجَابَتِکَ وَ رِضَاکَ وَ مَحَبَّتِکَ وَ عَفْوِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ طَوْلِکَ وَ قُدْرَتِکَ- لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ رَبَ الْفَجْرِ وَ لَیالٍ عَشْرٍ وَ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ مَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْبَاطِ وَ رَبَّ مُوسَی وَ عِیسَی وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ انْصُرْهُمْ وَ انْتَصِرْ بِهِمْ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِ رَسُولِکَ وَ آلِ رَسُولِکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ أَتْبَاعِهِمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّهِمْ عَلَیْکَ وَ بِحَقِّکَ الْعَظِیمِ عَلَیْهِمْ لَمَّا نَظَرْتَ إِلَیَّ نَظْرَةً مِنْکَ رَحِیمَةً تَرْضَی بِهَا عَنِّی رِضًی لَا تَسْخَطُ عَلَیَّ بَعْدَهُ أَبَداً وَ أَعْطِنِی جَمِیعَ سُؤْلِی وَ رَغْبَتِی وَ أُمْنِیَّتِی وَ إِرَادَتِی وَ اصْرِفْ عَنِّی جَمِیعَ مَا أَکْرَهُ وَ أَحْذَرُ وَ أَخَافُ عَلَی نَفْسِی وَ مَا لَا أَخَافُ وَ عَنْ أَهْلِی وَ مَالِی وَ ذُرِّیَّتِی.

إِلَهِی إِلَیْکَ فَرَرْتُ مِنْ ذُنُوبِی فَآوِنِی تَائِباً فَتُبْ عَلَیَّ مُسْتَغْفِراً فَاغْفِرْ لِی مُتَعَوِّذاً فَأَعِذْنِی مُسْتَجِیراً فَأَجِرْنِی مُسْتَسْلِماً فَلَا تَخْذُلْنِی رَاهِباً فَآمِنِّی رَاغِباً فَشَفِّعْنِی سَائِلًا فَأَعْطِنِی مُصَدِّقاً فَتَصَدَّقْ عَلَیَّ مُتَضَرِّعاً إِلَیْکَ فَلَا تُخَیِّبْنِی یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ عَظُمَتْ ذُنُوبِی وَ جَلَّتْ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ وَ عَلَی وَالِدَیَّ وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ أَهْلِ حُزَانَتِی وَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ رِزْقِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ سَکِینَتِکَ وَ مَحَبَّتِکَ وَ تَحَنُّنِکَ وَ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ الْهَنِی ءِ الْمَرِی ءِ مَا تَجْعَلُهُ صَلَاحاً لِدُنْیَانَا وَ آخِرَتِنَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ وَ مَا کَانَتْ لِی إِلَیْکَ مِنْ حَاجَةٍ أَنَا فِی طَلَبِهَا وَ الْتِمَاسِهَا شَرَعْتُ فِیهَا أَوْ لَمْ أَشْرَعْ سَأَلْتُکَهَا أَوْ لَمْ أَسْأَلْکَهَا نَطَقْتُ أَنَا بِهَا أَوْ لَمْ أَنْطِقْ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهَا مِنِّی فَأَسْأَلُکَ بِحَقِّ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ إِلَّا تَوَلَّیْتَ قَضَاءَهَا السَّاعَةَ السَّاعَةَ وَ قَضَاءَ جَمِیعِ حَوَائِجِی کُلِّهَا

ص: 361

هر که شب هفدهم ماه رمضان دو رکعت نماز بگزارد که در رکعت اول بعد از فاتحة الکتاب هر چه خواست بخواند و در رکعت دوم صد بار قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند و صد مرتبه لا إله إلا الله بگوید، خداوند ثواب یک میلیون حج و یک میلیون عمره و هزار غزوه را برایش بنویسد .

و هر که شب هجدهم ماه رمضان چهار رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت بعد از حمد بیست و پنج بار إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ بخواند، از دنیا بیرون نرود تا این که فرشته مرگ به او بشارت دهد که خداوند از او خشنود است و خشمناک نیست.

و هر که شب نوزدهم ماه رمضان پنجاه رکعت نماز بگزارد: در هر رکعت یک حمد و پنجاه بار إِذَا زُلْزِلَتْ بخواند، خداوند را در روز قیامت دیدار کند به مانند کسی که صد بار حج و صد بار عمره به جا آورده و خداوند سایر اعمال او را از او بپذیرد.

هر که در شب بیستم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد و هر سوره ای که می خواهد در آن بخواند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.

هر که در شب بیست و یکم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد، هفت آسمان بر او گشوده می شود و دعایش مستجاب گردد [به علاوه پاداش بیشتری که نزد خداوند است].

هر که در شب بیست و دوم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد، هشت در بهشت بر او گشوده می شود تا از هر در که بخواهد وارد شود.

هر که در شب بیست و سوم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد، درهای آسمان های هفتگانه بر او گشوده شود و دعایش مستجاب شود.

هر که در شب بیست و چهارم این ماه هشت رکعت نماز بگزارد و هر سوره ای که بخواهد در آن بخواند، ثوابی همچون ثواب کسی که حج و عمره به جای آورده نصیبش گردد.

هر که در شب بیست و پنجم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد و در آن یک حمد و ده قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، خداوند ثواب عبادت پیشگان را برای او بنویسد.

هر که در شب بیست و ششم ماه رمضان هشت رکعت نماز بگزارد که در هر رکعت یک حمد و صد قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، هفت آسمان به روی او گشوده می شود، به علاوه پاداش بیشتری که نزد خداوند دارد .

هر کس در شب بیست و هفتم ماه رمضان چهار رکعت نماز با فاتحه و یک تَبَارَکَ الَّذِی

ص: 384

صَغِیرِهَا وَ کَبِیرِهَا- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

وَ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ بِعِزَّتِکَ الَّتِی أَنْتَ أَهْلُهَا وَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی أَنْتَ أَهْلُهَا أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا وَ مَنْ أَرَادَنِی بِخَیْرٍ فَأَرِدْهُ بِخَیْرٍ وَ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ بِسُوءٍ فِی نَحْرِهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهِ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَیْهِ اللَّهُمَّ احْفَظْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی وَ اجْعَلْنِی فِی حِفْظِکَ وَ فِی جِوَارِکَ وَ کَنَفِکَ عَزَّ جَارُکَ سَیِّدِی وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ ثم تصلی رکعتین.

و تقول بعدهما مَا نَقَلْنَاهُ عَنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَکَ فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعِزَّتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِقُدْرَتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِمَلَکَتِهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ لَا یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً.

فإن قویت علی طلب زیادات العنایات فقل دعاء هاتین الرکعتین مِمَّا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ: یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَی السَّائِلِینَ وَ یَا مُنْتَهَی رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ وَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ یَا جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ وَ یَا خَیْرَ مَنْ رُفِعَتْ إِلَیْهِ أَیْدِی السَّائِلِینَ وَ مُدَّتْ إِلَیْهِ أَعْنَاقُ الطَّالِبِینَ أَنْتَ مَوْلَایَ وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ أَحَقُّ مَنْ سَأَلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ وَ لَمْ یَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَکَ کَرَماً وَ جُوداً أَنْتَ غَایَتِی فِی رَغْبَتِی وَ کَالِئِی فِی وَحْدَتِی وَ حَافِظِی فِی غُرْبَتِی وَ ثِقَتِی فِی طَلِبَتِی وَ مُنْجِحِی فِی حَاجَتِی وَ مُجِیبِی فِی دَعْوَتِی وَ مُصْرِخِی فِی وَرْطَتِی

ص: 362

بِیَدِهِ الْمُلْکُ بخواند و اگر تبارک را حفظ نبود بیست و پنج بار قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، خداوند او و پدر و مادرش را بیامرزد.

هر کس در شب بیست و هشتم ماه رمضان شش رکعت نماز با فاتحه و ده آیة الکرسی و ده إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ و ده قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند و بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات فرستد، خداوند او را بیامرزد.

هر کس در شب بیست و نهم ماه رمضان دو رکعت نماز با فاتحه و بیست قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند، از رحمت شدگان باشد و نامه اعمالش در علیین بالا رود.

هر کس در شب سی ام ماه رمضان دوازده رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت یک فاتحة الکتاب و بیست قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ بخواند و صد مرتبه بر پیامبر صلی الله علیه و آله درود فرستد، خداوند عاقبت او را به رحمت ختم فرماید.

ص: 385

وَ مَلْجَئِی عِنْدَ انْقِطَاعِ حِیلَتِی.

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعِزَّنِی وَ تَنْصُرَنِی وَ تَرْفَعَنِی وَ لَا تَضَعَنِی وَ عَلَی طَاعَتِکَ فَقَوِّنِی وَ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فَثَبِّتْنِی وَ قَرِّبْنِی إِلَیْکَ وَ أَدْنِنِی وَ أَحِبَّنِی وَ اسْتَصْفِنِی وَ اسْتَخْلِصْنِی وَ أَمْتِعْنِی وَ اصْطَنِعْنِی وَ زَکِّنِی وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ فَإِنَّهُ لَا یَمْلِکُهَا غَیْرُکَ وَ اجْعَلْ غِنَایَ فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ مَا لَیْسَ لِی بِحَقٍّ فَلَا تُذْهِبْ إِلَیْهِ نَفْسِی وَ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِکَ فَآتِنِی وَ لَا تَحْرِمْنِی وَ لَا تُذِلَّنِی وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی وَ خَیْرَ السَّرَائِرِ فَاجْعَلْ سَرِیرَتِی وَ خَیْرَ الْمُعَادِ فَاجْعَلْ مُعَادِی وَ نَظْرَةً مِنْ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ فَأَنِلْنِی وَ مِنْ ثِیَابِ الْجَنَّةِ فَأَلْبِسْنِی وَ مِنْ حُورِ الْعِینِ فَزَوِّجْنِی وَ تَوَلَّنِی یَا سَیِّدِی وَ لَا تُوَلِّنِی غَیْرَکَ وَ اعْفُ عَنِّی کُلَّ مَا سَلَفَ مِنِّی وَ اعْصِمْنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی وَ اسْتُرْ عَلَیَّ وَ عَلَی وَالِدَیَّ وَ قَرَابَتِی وَ مَنْ کَانَ مِنِّی بِسَبِیلٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَإِنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ بِیَدِکَ وَ أَنْتَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ وَ لَا تُخَیِّبْنِی یَا سَیِّدِی وَ لَا تَرُدَّ یَدِی إِلَی نَحْرِی حَتَّی تَفْعَلَ ذَلِکَ بِی وَ تَسْتَجِیبَ لِی مَا سَأَلْتُکَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْتَ رَبُّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ افْتَرَضْتَ فِیهِ عَلَی عِبَادِکَ الصِّیَامَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِنَا هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ اغْفِرْ لِی تِلْکَ الْأُمُورَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یَا رَحْمَانُ یَا عَلَّامُ ثم تصلی رکعتین.

و تقول بعدهما مَا نَقَلْنَاهُ عَنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ مِمَّا رَوَاهُ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا دَعَاکَ بِهِ عِبَادُکَ الَّذِینَ اصْطَفَیْتَهُمْ لِنَفْسِکَ الْمَأْمُونُونَ عَلَی سِرِّکَ الْمُحْتَجِبُونَ بِغَیْبِکَ الْمُسْتَسِرُّونَ بِدِینِکَ الْمُعْلِنُونَ بِهِ الْوَاصِفُونَ لِعَظَمَتِکَ الْمُنَزَّهُونَ عَنْ مَعَاصِیکَ الدَّاعُونَ إِلَی سَبِیلِکَ السَّابِقُونَ فِی عِلْمِکَ الْفَائِزُونَ بِکَرَامَتِکَ أَدْعُوکَ عَلَی مَوَاضِعِ حُدُودِکَ وَ کَمَالِ طَاعَتِکَ وَ بِمَا یَدْعُوکَ بِهِ وُلَاةُ أَمْرِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لَا تَفْعَلَ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.

ص: 363

ناشر دیجیتالی : مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان

مؤلف

خلاصه ترین دعاهایی که بین رکعت های نافله ماه رمضان یافتم ذکر می کنم، شاید این دعاها برای کسانی باشد که گاهی اوقات از خواندن دعاهای بیشتر از این معذورند، یا شاید هم طبق گفته او در حدیث: «و از جمله دعاهایی که می­خوانی این باشد:»، به دیگر دعاها اضافه شده اند .

از رجاء بن یحیی بن سامان روایت شده که گفته است: در سال دویست و پنجاه و پنج، از منزل سرورمان ابو محمد حسن بن علی عسکری علیه السلام برای ما خارج شد و تمام رساله مقنعه را ذکر کرد. گفت: بین هر دو رکعت از نوافل ماه رمضان، باید این دعا نیز خوانده شود:

خدایا در آنچه از دستور حتمی خود حکم و مقرر فرموده ای و در آنچه از فرمان حکیمانه ات در شب قدر تقسیم می کنی، از تو خواهم که مرا در زمره حاجیان خانه محترم خویش گردانی که حجشان مقبول، سعیشان مورد سپاس و گناهانشان آمرزیده است و از تو خواهم که عمرم را در طاعت خویش طولانی گردانی و به

ص: 358

ثم تقول ما ذکره محمد بن أبی قرة فی کتابه: عقیب هاتین الرکعتین اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی قَهَرَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِجَبَرُوتِکَ الَّتِی غَلَبَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِقُدْرَتِکَ الَّتِی لَا یَقُومُ لَهَا شَیْ ءٌ وَ بِعَظَمَتِکَ الَّتِی مَلَأَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِعِلْمِکَ الَّذِی أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَضَاءَ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ یَا أَقْدَمَ قَدِیمٍ فِی الْعِزِّ وَ الْجَبَرُوتِ وَ یَا رَحِیمَ کُلِّ مُسْتَرْحِمٍ وَ یَا رَاحَةَ کُلِّ مَحْزُونٍ وَ مُفَرِّجَ کُلِّ مَلْهُوفٍ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی دَعَاکَ بِهَا حَمَلَةُ عَرْشِکَ وَ مَنْ حَوْلَ عَرْشِکَ وَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی دَعَاکَ بِهَا جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْضَی عَنِّی رِضًا لَا تَسْخَطُ عَلَیَّ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً وَ أَنْ تَمُدَّ لِی فِی عُمُرِی وَ أَنْ تُوَسِّعَ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ أَنْ تَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ أَنْ تُبَلِّغَنِی أَمَلِی وَ تُقَوِّیَنِی عَلَی طَاعَتِکَ وَ عِبَادَتِکَ وَ تُلْهِمَنِی شُکْرَکَ فَقَدْ ضَعُفَ عَنْ نَعْمَائِکَ شُکْرِی وَ قَلَّ عَلَی بَلْوَاکَ صَبْرِی وَ ضَعُفَ عَنْ أَدَاءِ حَقِّکَ عَمَلِی وَ أَنَا مَنْ قَدْ عَرَفْتَ سَیِّدِی الضَّعِیفُ عَنْ أَدَاءِ حَقِّکَ الْمُقَصِّرُ فِی عِبَادَتِکَ الرَّاکِبُ لِمَعْصِیَتِکَ فَإِنْ تُعَذِّبْنِی فَأَهْلُ ذَلِکَ أَنَا وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّی فَأَهْلُ الْعَفْوِ أَنْتَ إِلَهِی إِلَهِی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ عَظُمَ عَلَیْهَا إِسْرَافِی وَ طَالَ لِمَعَاصِیکَ انْهِمَاکِی وَ تَکَاثَفَتْ ذُنُوبِی وَ تَظَاهَرَتْ سَیِّئَاتِی وَ طَالَ بِکَ اغْتِرَارِی وَ دَامَ لِشَهَوَاتِی اتِّبَاعِی إِلَهِی إِلَهِی غَرَّتْنِی الدُّنْیَا بِغُرُورِهَا فَاغْتَرَرْتُ وَ دَعَتْنِی إِلَی الْغَیِّ بِشَهَوَاتِهَا فَأَجَبْتُ وَ صَرَفَتْنِی عَنْ رُشْدِی فَانْصَرَفْتُ إِلَی الْهُلْکِ بِقَلِیلِ حَلَاوَتِهَا وَ تَزَیَّنَتْ لِی لِأَرْکَنَ إِلَیْهَا فَرَکِنْتُ إِلَهِی إِلَهِی قَدِ اقْتَرَفْتُ ذُنُوباً عِظَاماً مُوبِقَاتٍ وَ جَنَیْتُ عَلَی نَفْسِی بِالذُّنُوبِ الْمُهْلِکَاتِ وَ تَتَابَعَتْ مِنِّی السَّیِّئَاتُ وَ قَلَّتْ مِنِّی الْحَسَنَاتُ وَ رَکِبْتُ مِنَ الْأُمُورِ عَظِیماً وَ أَخْطَأْتُ خَطَاءً جَسِیماً وَ أَسَأْتُ إِلَی نَفْسِی حَدِیثاً وَ قَدِیماً وَ کُنْتُ فِی مَعَاصِیکَ سَاهِیاً لَاهِیاً وَ عَنْ طَاعَتِکَ نَوَّاماً نَاسِیاً فَقَدْ طَالَ عَنْ ذِکْرِکَ سَهْوِی وَ قَدْ أَسْرَعْتُ إِلَی مَا کَرِهْتَ بِجَمِیعِ جَوَارِحِی.

إِلَهِی قَدْ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ فَلَمْ أَشْکُرْ وَ بَصَّرْتَنِی فَلَمْ أَبْصُرْ وَ أَرَیْتَنِی الْعِبَرَ فَلَمْ أَعْتَبِرْ وَ أَقَلْتَنِی الْعَثَرَاتِ فَلَمْ أَقْصُرْ وَ سَتَرْتَ مِنِّی الْعَوْرَاتِ فَلَمْ أَسْتَتِرْ وَ ابْتَلَیْتَنِی

ص: 364

روزیم وسعت بخشی، ای مهربان ترین مهربانان!

مؤلف

اینک ما با دعاهای متفرقه ای در بین هر دو رکعت آغاز می کنیم و آن را از خط جدم ابو جعفر طوسی که خداوند رحمت و عنایتش را بر او مستدام بدارد، نقل می­کنیم.

از جمله این دعاها در«تهذیب الأحکام» و سایر کتب به نقل از امام صادق علیه السلام آن است که چون نماز مغرب و نوافل آن را خواندی، هشت رکعت نماز بعد از مغرب را بخوان. چون دو رکعت از آن را خواندی، بعد از هر دو رکعت تسبیح حضرت زهرا علیها سلام را بخوان و بگو:

خدایا تو آغازی و چیزی پیش از تو نیست و تو انجامی و چیزی پس از تو نیست. تو آشکاری و چیزی فراتر از تو نیست و تو نهانی و چیزی فرو تر از تو نیست و تویی شکست ناپذیر سنجیده کار. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را در آن وارد کردی وارد گردان و مرا از هر بدی ای که محمد و خاندان محمد را از آن بیرون کردی بیرون گردان و سلام و رحمت و برکات خداوند بر او و آنان باد.

اگر دوست داشته باشی که به سعادت بیشتری نائل شوی، پس از این دو رکعت، دعای مطول را از کتاب محمد بن ابی قره در عمل ماه رمضان بخوان و بگو:

خدایا این ماه رمضان است و این ماه روزه داری و ماه عبادت شبانه و ماه بازگشت و توبه و ماه رحمت است و این ماه آمرزش است و این ماه رستگاری و نیل به بهشت است و این ماه رهایی از آتش است و این ماه رمضان است که در آن قرآن را نازل فرمودی. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا بر روزه و قیام آن یاری فرما و و آن را به من واگذار کن و از من تحویل بگیر و مرا در آن به سلامت دار و با بهترین یاری خود مرا بر آن یاری فرما و مرا بر طاعت خودت و طاعت رسولت که بر او و خاندانش درود باد، توفیق ده و مرا برای عبادت و دعای خویش و تلاوت کتابت فارغ فرما و برکتت را بر من عظیم فرما و سلامتی روزیم گردان و تنم را در این ماه به سلامت دار و روزیم را فراخ کن و مرا از هر چه برایم مهم است کفایت کن و دعایم را در این ماه مستجاب فرما و مرا به آرزویم برسان.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و چرت و کسالت و خستگی و سستی و سنگدلی و غفلت و غرور را از من برطرف فرما. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در این ماه مرا از بیماری و مرض و درد و مشغولیت و غم و اندوه و عوارض و امراض و اشتباهات

ص: 359

فَلَمْ أَصْبِرْ وَ عَصَمْتَنِی فَلَمْ أَعْتَصِمْ وَ دَعَوْتَنِی إِلَی النَّجَاةِ فَلَمْ أُجِبْ وَ حَذَّرْتَنِی الْمَهَالِکَ فَلَمْ أَحْذَرْ.

إِلَهِی إِلَهِی خَلَقْتَنِی سَمِیعاً فَطَالَ لِمَا کَرِهْتَ سَمَاعِی وَ أَنْطَقْتَنِی فَکَثُرَ فِی مَعَاصِیکَ مَنْطِقِی وَ بَصَّرْتَنِی فَعَمِیَ عَنِ الرُّشْدِ بَصَرِی وَ جَعَلْتَنِی سَمِیعاً بَصِیراً فَکَثُرَ فِیمَا یُرْدِینِی سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ جَعَلْتَنِی قَبُوضاً بَسُوطاً فَدَامَ فِیمَا نَهَیْتَنِی عَنْهُ قَبْضِی وَ بَسْطِی وَ جَعَلْتَنِی سَاعِیاً مُتَقَلِّباً فَطَالَ فِیمَا یُرْدِینِی سَعْیِی وَ تَقَلُّبِی وَ غَلَبَتْ عَلَیَّ شَهَوَاتِی وَ عَصَیْتُکَ بِجَمِیعِ جَوَارِحِی فَقَدِ اشْتَدَّتْ إِلَیْکَ فَاقَتِی وَ عَظُمَتْ إِلَیْکَ حَاجَتِی وَ اشْتَدَّ إِلَیْکَ فَقْرِی فَبِأَیِّ وَجْهٍ أَشْکُو إِلَیْکَ أَمْرِی وَ بِأَیِّ لِسَانٍ أَسْأَلُکَ حَوَائِجِی وَ بِأَیِّ یَدٍ أَرْفَعُ إِلَیْکَ رَغْبَتِی وَ بِأَیَّةِ نَفْسٍ أُنْزِلُ إِلَیْکَ فَاقَتِی وَ بِأَیِّ عَمَلٍ أَبُثُّ إِلَیْکَ حُزْنِی وَ فَقْرِی أَ بِوَجْهِیَ الَّذِی قَلَّ حَیَاؤُهُ مِنْکَ یَا سَیِّدِی أَمْ بِقَلْبِیَ الَّذِی قَلَّ اکْتِرَاثُهُ مِنْکَ یَا مَوْلَایَ أَمْ بِلِسَانِیَ النَّاطِقِ کَثِیراً بِمَا کَرِهْتَ یَا رَبِّ أَمْ بِبَدَنِیَ السَّاکِنِ فِیهِ حُبُّ مَعَاصِیکَ یَا إِلَهِی أَمْ بِعَمَلِیَ الْمُخَالِفِ لِمَحَبَّتِکَ یَا خَالِقِی أَمْ بِنَفْسِیَ التَّارِکَةِ لِطَاعَتِکَ یَا رَازِقِی فَأَنَا الْهَالِکُ إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی وَ أَنَا الْهَالِکُ إِنْ کُنْتَ غَضِبْتَ عَلَیَّ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی مِنْ ذُنُوبِی وَ خَطِیئَتِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی فَبِمَنْ أَسْتَغِیثُ فَیُغِیثَنِی إِنْ لَمْ تُغِثْنِی یَا سَیِّدِی وَ إِلَی مَنْ أَشْکُو فَیَرْحَمَنِی إِنْ کُنْتَ أَعْرَضْتَ عَنِّی یَا سَیِّدِی وَ مَنْ أَدْعُو فَیَشْفَعَ لِی إِنْ صَرَفْتَ وَجْهَکَ الْکَرِیمَ عَنِّی یَا سَیِّدِی وَ إِلَی مَنْ أَتَضَرَّعُ فَیُجِیبَنِی إِنْ کُنْتَ سَخِطْتَ عَلَیَّ فَلَمْ تُجِبْنِی یَا سَیِّدِی وَ مَنْ أَسْأَلُ فَیُعْطِیَنِی إِنْ لَمْ تُعْطِنِی وَ مَنَعْتَنِی یَا سَیِّدِی وَ بِمَنْ أَسْتَجِیرُ فَیُجِیرَنِی إِنْ خَذَلْتَنِی یَا سَیِّدِی وَ لَمْ تُجِرْنِی وَ بِمَنْ أَعْتَصِمُ فَیَعْصِمَنِی یَا سَیِّدِی إِنْ لَمْ تَعْصِمْنِی وَ عَلَی مَنْ أَتَوَکَّلُ فَیَحْفَظَنِی وَ یَکْفِیَنِی إِنْ خَذَلْتَنِی یَا سَیِّدِی وَ بِمَنْ أَسْتَشْفِعُ فَیَشْفَعَ لِی إِنْ کُنْتَ أَبْغَضْتَنِی یَا سَیِّدِی وَ إِلَی مَنْ أَلْتَجِئُ وَ إِلَی أَیْنَ أَفِرُّ إِنْ کُنْتَ قَدْ غَضِبْتَ عَلَیَّ یَا سَیِّدِی إِلَهِی إِلَهِی لَیْسَ إِلَّا إِلَیْکَ مِنْکَ فِرَارِی وَ لَیْسَ إِلَّا بِکَ مِنْکَ مَنْجَایَ وَ إِلَیْکَ مَلْجَئِی وَ لَیْسَ إِلَّا بِکَ اعْتِصَامِی وَ لَیْسَ إِلَّا عَلَیْکَ تَوَکُّلِی وَ مِنْکَ رَجَائِی وَ لَیْسَ إِلَّا رَحْمَتُکَ وَ عَفْوُکَ یَسْتَنْقِذُنِی وَ لَیْسَ إِلَّا رَأْفَتُکَ وَ مَغْفِرَتُکَ تُنْجِینِی أَنْتَ یَا سَیِّدِی

ص: 365

و گناهان دور کن و بدی و زشتی و سختی و بلا و خستگی رنج را از من باز گردان که به راستی تویی شنونده دعا. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در این ماه مرا از شیطان رانده شده و از عیبجویی و خرده گیری و دمیدن و فوت کردن و تجاوز و وسوسه و بازداشتن و مکر و ریسمان ها و حیله گری و آرزوها و غرور و سواره نظام و پیاده نظام و شریکان و یاوران و برادران و همراهان و پیروان و دوستان و تمام حقه بازی های او در پناه گیر.

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و عبادت و روزه و رسیدن به آرزویم را در آن ماه و در عبادتش روزیم گردان و هر چه را که تو را از من راضی می گرداند، از شکیبایی و قصد قربت و یقین و ایمان برایم کامل گردان، سپس آن را با ثوابی چندین برابر و پاداشی عظیم از من بپذیر. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و سلامتی و آسایش و حج و عمره و تلاش و کوشش و توبه و قربت و شادابی و بازگشت به تو و اشتیاق و هراس و دلسوزی و فروتنی و درخواست حاجت و راستی نیت و بیم از خود و امیدواری به تو و توکل و اعتماد بر تو و پارسایی از محارمت را به همراه سخن شایسته و تلاش مقبول و عمل اوج گیرنده و دعای مستجاب روزیم فرما و بین من و گوشه ای از این نعمات با درد و مرض و بیماری و غفلت و فراموشی فاصله نکن، بلکه با پایبندی و پرهیز و خویشتنداری برای تو و در راه تو و مراعات حق تو و وفای به پیمان و وعده ات، ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بهترین آنچه را که به بندگان شایسته ات قسمت می کنی در این ماه به من قسمت فرما و بهترین نعمتی را که به دوستان با ایمان خود می بخشی، از هدایت و رحمت و آمرزش و نیکی و مهربانی و اجابت و یاری و غنیمت و عمر و سلامتی و تندرستی همیشگی و رهایی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و خیر دنیا و آخرت را به من ارزانی دار و شر دنیا و آخرت را از من باز دار، به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و دعایم را به خویش واصل و خیرت را بر من نازل و عملم را در آن مقبول و تلاشم را در آن مورد سپاس و گناهم را در آن آمرزیده گردان تا بهره من در آن بیشتر و شانس من در آن کامل تر گردد. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و توفیق شب قدر را در این ماه در بهترین و رضایتمندانهترین حالتی که دوست داری یکی از دوستانت بر آن حالت باشد نصیبم گردان، سپس آن شب را برای من بهتر از هزار ماه قرار ده

ص: 360

أَمَانِی مِمَّا أَخَافُ وَ مِمَّا لَا أَخَافُ بِرَحْمَتِکَ فَآمِنِّی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی رَجَائِی مِمَّا أَحْذَرُ وَ مِمَّا لَا أَحْذَرُ بِمَغْفِرَتِکَ فَنَجِّنِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی مُسْتَغَاثِی مِمَّا تَوَرَّطْتُ فِیهِ مِنْ ذُنُوبِی فَأَغِثْنِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی مُشْتَکَایَ مِمَّا تَضَرَّعْتُ إِلَیْکَ فَارْحَمْنِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی مُسْتَجَارِی مِنْ عَذَابِکَ الْأَلِیمِ فَبِعِزَّتِکَ فَأَجِرْنِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی کَهْفِی وَ نَاصِرِی وَ رَازِقِی فَلَا تُضَیِّعْنِی وَ أَنْتَ یَا سَیِّدِی الْحَافِظُ لِی وَ الذَّابُّ عَنِّی وَ الرَّحِیمُ بِی فَلَا تَبْتَلِنِی سَیِّدِی فَمِنْکَ أَطْلُبُ حَاجَتِی فَأَعْطِنِی سَیِّدِی وَ إِیَّاکَ أَسْأَلُ رِزْقاً وَاسِعاً فَلَا تَحْرِمْنِی سَیِّدِی وَ بِکَ أَسْتَهْدِی فَاهْدِنِی وَ لَا تُضِلَّنِی سَیِّدِی وَ مِنْکَ أَسْتَقِیلُ فَأَقِلْنِی عَثْرَتِی سَیِّدِی وَ إِیَّاکَ أَسْتَغْفِرُ فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ غِنَاکَ لِی بِرَحْمَتِکَ فَأَغْنِنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ رَحْمَتَکَ لِی بِمَنِّکَ فَارْحَمْنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ عَطَایَاکَ بِفَضْلِکَ فَأَعْطِنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ إِجَارَتَکَ لِی بِفَضْلِکَ فَأَجِرْنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ عَفْوَکَ عَنِّی بِحِلْمِکَ فَاعْفُ عَنِّی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ تَجَاوُزَکَ عَنِّی بِرَحْمَتِکَ فَتَجَاوَزْ عَنِّی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ تَخْلِیصَکَ إِیَّایَ مِنَ النَّارِ فَخَلِّصْنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ إِدْخَالَکَ إِیَّایَ الْجَنَّةَ بِجُودِکَ فَأَدْخِلْنِی سَیِّدِی وَ قَدْ رَجَوْتُ إِعْطَاءَکَ أَمَلِی وَ رَغْبَتِی وَ طَلِبَتِی فِی أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی بِکَرَمِکَ وَ جُودِکَ فَلَا تُخَیِّبْنِی إِلَهِی إِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلَ ذَلِکَ مِنْکَ فَإِنَّکَ أَهْلُهُ وَ أَنْتَ لَا تُخَیِّبْ مَنْ دَعَاکَ وَ لَا تُضَیِّعْ مَنْ وَثِقَ بِکَ وَ لَا تَخْذُلْ مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْکَ فَلَا تَجْعَلْنِی أُخَیِّبُ مَنْ سَأَلَکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ لَا تَجْعَلْنِی أُخْسِرُ مَنْ سَأَلَکَ فِی هَذَا الشَّهْرِ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالْإِجَابَةِ وَ الْقَبُولِ وَ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَ اجْمَعْ لِی خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ عُیُوبِی وَ إِسَاءَتِی وَ ظُلْمِی وَ تَفْرِیطِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ احْبِسْنِی عَنْ کُلِّ ذَنْبٍ یَحْبِسُ عَنِّی الرِّزْقَ أَوْ یَحْجُبُ دُعَائِی عَنْکَ أَوْ یَرُدُّ مَسْأَلَتِی دُونَکَ أَوْ یُقَصِّرُنِی عَنْ بُلُوغِ أَمَلِی أَوْ یَعْرِضُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی فَقَدِ اشْتَدَّتْ بِکَ ثِقَتِی یَا سَیِّدِی وَ اشْتَدَّ لَکَ دُعَائِی وَ انْطَلَقَ بِدُعَائِکَ لِسَانِی فَاشْرَحْ لِمَسْأَلَتِکَ صَدْرِی لِمَا رَحِمْتَنِی وَ وَعَدْتَنِی عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ الصَّادِقِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ فِی کِتَابِکَ فَلَا تَحْرِمْنِی یَا سَیِّدِی لِقِلَّةِ شُکْرِی وَ لَا تُضَیِّعْنِی یَا سَیِّدِی لِقِلَّةِ صَبْرِی وَ أَعْطِنِی یَا سَیِّدِی لِفَاقَتِی وَ فَقْرِی.

ص: 366

و بهترین چیزی را روزیم گردان که به یکی از کسانی روزی کردی که او را بدان شب رساندی و بدان کرامتش بخشیدی و مرا را در آن شب از رهاشدگان و آزاد شدگانت از آتش و از آن بندگان سعادتمند خویش قرار ده که بی نیازشان کردی و روزیشان را فراخ گرداندی و آنان را در بین خلق خویش حفظ کردی و دچار بلا نساختی و از کسانی که با رحمت و آمرزش و مهربانی و ترحم و اجابت و خشنودی و محبت و گذشت و سلامتی و بخشش و قدرت خویش بر آنان منت نهادی. معبودی جز تو نیست. به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!

خدایا، ای پروردگار سپیده دم و شب های دهگانه و ای پروردگار ماه رمضان و آنچه در این شب از قرآن نازل فرمودی و ای پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل و ای پروردگار ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و ای پروردگار موسی و عیسی و پروردگار محمد خاتم پیامبران، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آنان را امامانی قرار ده که {به حقّ هدایت می کنند و به حقّ داوری می نمایند.}(1) و آنان را یاری فرما و پیروزشان گردان و مرا از یاوران رسولت و خاندان رسولت - که بر او و آنان درود باد - و از پیروان آنان در دنیا و آخرت قرار ده و از تو خواهم به حق آنان بر تو و به حق عظیم تو بر آنان که نظر لطف و رحمت بر من افکنده که به برکت آن از من خشنود گردی، خشنودی ای که پس از آن هیچ وقت بر من خشم نگیری و تمام خواسته ها و اشتیاق و آرزوها و اراده ام را به من ببخش و تمام آنچه را که از آن بیزارم و در هراسم و بر جانم می ترسم و آنچه نمی هراسم،از خانواده و مال و نسلم دور گردان.

خدایا از گناهانم به سوی تو گریخته ام، پس پناهم ده. مرا که توبه کرده ام توبه ام بپذیر و از تو درخواست آمرزش دارم پس مرا بیامرز، و به تو پناه آورده ام پس پناهم ده و به تو مأوی جسته ام پس در پناهم گیر، و فرمانبردار تو شده ام پس خوارم نکن، و بیمناکم پس امانم ده، و به تو مشتاقم پس شفاعتم کن، و از تو درخواست می کنم پس به من ببخش، و تو را تصدیق می کنم پس از من درگذر و به درگاهت تضرّع می­کنم، پس ناامیدم نکن. ای نزدیک، ای اجابتگر، گناهانم عظیم و بزرگ گشته است، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با من چنان کن که خود شایسته آنی و آنچنان که من سزاوار آنم با من رفتار نکن.

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و از روزی و رحمت و آرامش و محبت و ترحم و روزی فراخ و گوارا و شیرین خود بر من و پدر و مادرم و خانواده ام و بستگانی که از اندوه ایشان ناراحت می شوم و برادران با ایمانم فرود آور، آنچنان که صلاح دنیا و آخرت ما در آن باشد، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا هر خواسته ای که به درگاهت داشتم و خواستار برآورده شدن آن بودم، به آن پرداخته بودم یا نپرداخته بودم، آن را از تو خواسته بودم یا نخواسته بودم، آن را بر زبان آورده بودم یا نیاورده بودم و تو از من بدان آگاه تر بودی، از تو می خواهم به حق پیامبرت محمد و خاندانش، که مسئولیت برآوردن آن و تمام حاجاتم را،

ص: 361


1- . اعراف / 181

فَارْحَمْنِی یَا سَیِّدِی لِذُلِّی وَ ضَعْفِی وَ تَمِّمْ یَا سَیِّدِی إِحْسَانَکَ لِی وَ نِعَمَکَ عَلَیَّ وَ أَعْطِنِی یَا سَیِّدِیَ الْکَثِیرَ مِنْ خَزَائِنِکَ وَ أَدْخِلْنِی یَا سَیِّدِیَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَسْکِنِّی یَا سَیِّدِی الْأَرْضَ بِخَشْیَتِکَ وَ ادْفَعْ عَنِّی یَا سَیِّدِی بِذِمَّتِکَ وَ ارْزُقْنِی یَا سَیِّدِی وُدَّکَ وَ مَحَبَّتَکَ وَ مَوَدَّتَکَ وَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْمُعَافَاةَ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ ارْزُقْنِی الْغِنَی وَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلَاتِی وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا وَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی فَصَلِّ عَلَی خَیْرِ خَلْقِکَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْأَلْ حَوَائِجَکَ ثم تصلی رکعتین.

و تقول مَا نَقَلْنَاهُ مِنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ مِمَّا رَوَاهُ عَنْ مَوْلَانَا الصَّادِقِ علیه السلام: یَا ذَا الْمَنِّ لَا مَنَّ عَلَیْکَ یَا ذَا الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ ظَهْرَ اللَّاجِینَ وَ مَأْمَنَ الْخَائِفِینَ وَ جَارَ الْمُسْتَجِیرِینَ إِنْ کَانَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ عِنْدَکَ أَنِّی شَقِیٌّ أَوْ مَحْرُومٌ أَوْ مُقْتَرٌ عَلَیَّ رِزْقِی فَامْحُ مِنْ أُمِّ الْکِتَابِ شَقَایَ وَ حِرْمَانِی وَ إِقْتَارَ رِزْقِی وَ اکْتُبْنِی عِنْدَکَ سَعِیداً مُوَفَّقاً لِلْخَیْرِ مُوَسَّعاً عَلَیَّ رِزْقُکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنَزَلِ عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ (1) وَ قُلْتَ وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ادْعُ بِمَا بَدَا لَکَ.

ثم تقول ما ذکره محمد بن أبی قرة فی کتابه عمل شهر رمضان عقیب هاتین الرکعتین إِلَهِی إِلَهِی أَوْجَلَتْنِی ذُنُوبِی وَ ارْتُهِنْتُ بِعَمَلِی وَ ابْتُلِیتُ بِخَطِیئَتِی فَیَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی مِمَّا خِفْتُ عَلَی نَفْسِی مِمَّا ارْتَکَبْتُ بِجَوَارِحِی وَ الْوَیْلُ وَ الْعَوْلُ لِی أَمْ کَیْفَ أَمِنْتُ عُقُوبَةَ رَبِّی فِیمَا اجْتَرَأْتُ بِهِ عَلَی خَالِقِی فَیَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی عَصَیْتَ رَبِّی بِجَمِیعِ جَوَارِحِی وَ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی أَسْرَفْتُ عَلَی نَفْسِی وَ أَثْقَلْتُ ظَهْرِی بِجَرِیرَتِی وَ یَا وَیْلِی بَغَضَتْ نَفْسِی إِلَی خَالِقِی بِعَظِیمِ ذُنُوبِی وَ یَا وَیْلِی صِرْتُ کَأَنِّی

ص: 367


1- 1. الرعد: 39.

کوچک و بزرگش را در همین ساعت، همین ساعت بر عهده بگیری که به راستی تو بر همه چیز توانایی.

خدایا از تو خواهم به عزتت که تو سزاوار آن هستی و به رحمتت که تو شایسته آن هستی، بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و تمام گناهانم را، کهنه و تازه اش را بیامرزی و هر که نسبت به من اراده خیری کند، بر او خیری را اراده فرما و هر که نیت سویی نسبت به من داشته باشد، نسبت به او امر سویی را اراده فرما و به تو پناه می برم از شر او و بر ضد او از تو یاری می جویم. خدایا مرا از روبرو و پشت سر و از راست و چپم حفظ فرما و مرا در حفظ و پناه و کنف حمایت خویش قرار ده که همسایه ات عزتمند و ثنایت بزرگ است، ای آقای من و معبودی جز تو نیست.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و پس از آن، دعایی را که از خط جدم ابو جعفر طوسی با اسنادش به امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی:

ستایش مخصوص خداوند است که بلند مرتبه است و همه موجودات مقهور و مسخّر اراده اوست و ستایش خدایی را که بر همه چیز به فرمانروایی قادر است و ستایش خدایی را که خود پنهان است و از همه چیز آگاه و ستایش مخصوص خداوندی است که مردگان را زنده می سازد و زندگان را می میراند و اوست که بر هر چیزی توانا و قادر است. ستایش خدایی را که همه چیز در برابر عظمت او فروتن گشته و ستایش خدایی را که همه چیز در برابر عزت او خوار شده و ستایش خدایی را که همه چیز تسلیم قدرت اوست و ستایش خدایی را که همه چیز در برابر مالکیت او خاضع گشته و ستایش خدایی را که هر چه خواهد انجام دهد و دیگری هر چه بخواهد نتواند کرد. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا در هر امر نیکی که محمد و خاندان محمد را در آن وارد کردی وارد فرما و مرا از هر بدی ای که محمد و خاندان محمد را از آن بیرون کردی بیرون فرما، درود و رحمت و برکات و سلام بسیار خداوند بر او و آنان باد.

اگر توان درخواست عنایت های بیشتر را داشتی، پس از این دو رکعت، دعایی را که محمد بن ابی قره در کتابش، عمل ماه رمضان گفته است بخوان: ای محل [تمام] شکایات درخواست کنندگان و ای نهایت خواسته آرزومندان و ای فریادرس فریادخواهان و ای پناهگاه پناه جویان و ای بهترین کسی که دستان محتاجان به سوی او بلند شده و گردن­های خواهندگان به سوی او کشیده شده است. تو مولای منی و من بنده توام و سزاوارترین کسی که بنده از او درخواست می کند پروردگار اوست و بندگان از هیچ کسی بخشنده تر و سخاوتمندتر از تو درخواستی نکرده اند. تویی نهایت اشتیاق من و نگهدار من در تنهایی­ام و حافظ من در بی کسی­ام و مایه اطمینان من در خواسته ام و برآورنده حاجتم و اجابتگر دعایم و فریادرسم در گرفتاری­ام

ص: 362

لَا عَقْلَ لِی بَلْ لَیْسَ لِی عَقْلٌ یَنْفَعُنِی وَ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی أَ مَا تَفَکَّرْتُ فِیمَا اکْتَسَبْتُ وَ خِفْتُ مِمَّا عَمِلَتْ یَدِی وَ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی عَمِیتُ عَنِ النَّظَرِ فِی أَمْرِی وَ عَنِ التَّفَکُّرِ فِی ظُلْمِی وَ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی إِنْ کَانَ عِقَابِی مَذْخُوراً لِی إِلَی آخِرَتِی وَ یَا وَیْلِی وَ یَا عَوْلِی إِنْ أُتِیَ بِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَغْلُولَةً یَدِی إِلَی عُنُقِی وَ یَا وَیْلِی وَ یَا عَوْلِی إِنْ بَدَّدَتِ النَّارُ جَسَدِی وَ عَرَکَتْ مَفَاصِلِی وَ یَا وَیْلِی إِنْ فُعِلَ بِی مَا أَسْتَوْجِبُهُ بِذُنُوبِی وَ یَا وَیْلِی إِنْ لَمْ یَرْحَمْنِی سَیِّدِی وَ یَعْفُ عَنِّی إِلَهِی وَ یَا وَیْلِی لَوْ عَلِمَتِ الْأَرْضُ بِذُنُوبِی لَسَاخَتْ بِی وَ یَا وَیْلِی لَوْ عَلِمَتِ الْبِحَارُ بِذُنُوبِی لَغَرَقَتْنِی وَ یَا وَیْلِی لَوْ عَلِمَتِ الْجِبَالُ بِذُنُوبِی لَدَهْدَهَتْنِی وَ یَا وَیْلِی مِنْ فِعْلِیَ الْقَبِیحِ وَ عَمَلِیَ الْخَبِیثِ وَ فَضَائِحِ جَرِیرَتِی وَ یَا وَیْلِی لَوْ ذَکَرْتُ لِلْأَرْضِ ذُنُوبِی لَابْتَلَعَتْنِی وَ یَا وَیْلِی لَیْتَ الَّذِی کَانَ خِفْتُ نَزَلَ بِی وَ لَمْ أُسْخِطْ إِلَهِی وَ یَا وَیْلِی إِنِّی لَمُفْتَضَحٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِعَظِیمِ ذُنُوبِی وَ یَا وَیْلِی إِنِ اسْوَدَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی الْمَوْقِفِ وَجْهِی وَ یَا وَیْلِی إِنْ قُصِفَ عَلَی رُءُوسِ الْخَلَائِقِ ظَهْرِی وَ یَا وَیْلِی إِنْ قُویِسْتُ أَوْ حُوسِبْتُ أَوْ جُوزِیتُ بِعَمَلِی وَ یَا وَیْلِی وَ الْعَوْلَ لِی إِنْ لَمْ یَرْحَمْنِی رَبِّی یَا مَوْلَایَ قَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِکَ لِمَا أَخَّرْتَ مِنْ عِقَابِی یَا مَوْلَایَ فَاعْفُ عَنِّی وَ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ أَصْلِحْنِی یَا مَوْلَایَ وَ تَقَبَّلْ مِنِّی صَوْمِی وَ صَلَاتِی وَ اسْتَجِبْ لِی دُعَائِی یَا مَوْلَایَ وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِی وَ تَلْوِیذِی وَ بُؤْسِی وَ مَسْکَنَتِی یَا مَوْلَایَ وَ لَا تُخَیِّبْنِی وَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِی وَ لَا تَضْرِبْ بِدُعَائِی وَجْهِی وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا وَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی.

فإذا فرغت من الدعاء سجدت و قلت فی سجودک مَا نَقَلْنَاهُ مِنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ: اللَّهُمَّ أَغْنِنِی بِالْعِلْمِ وَ زَیِّنِّی بِالْحِلْمِ وَ کَرِّمْنِی بِالتَّقْوَی وَ جَمِّلْنِی بِالْعَافِیَةِ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ مِنَ النَّارِ فَإِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ فَقُلْ: یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ بِاسْمِکَ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

ص: 368

و پناهگاهم به هنگام بیچارگی­ام.

از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و گرامی­ام داری و یاری­ام فرمایی و منزلتم را بالا بری و مرا خوار نگردانی. بر فرمانبرداریت نیرویم ده و بر سخن استوار ثابتم دار و مرا به خودت نزدیک کن و دوستم داشته باش و مرا پاک و خالص گردان و مرا برخوردار کن و پرورشم ده و تربیتم کن و از نعمت و رحمت خویش روزیم گردان که به راستی کسی جز تو بر آن مالکیت ندارد و مرا با نعمتی که روزیم کرده ای بی نیاز گردان و نفسم را به سوی آنچه سزاوار آن نیستم برنگردان و از رحمت خویش مرا دو بهره عطا فرما و مرا محروم و خوار ندار و دیگری را جایگزین من نکن و بهترین خصلت­ها را خصلت باطنی من قرار بده و بازگشتم را بهترین بازگشت ها قرار ده و مرا به نگاهی از ذات بزرگوار خویش توفیق ده و از جامه های بهشتی بپوشانم و از حوریان بهشتی به همسریم برگزین و مرا به عهده خود گیر ای آقای من و به دیگری واگذارم نکن و از تمام گناهان گذشته ام درگذر و در باقی عمرم مرا حفظ گردان و مرا و پدر و مادرم و نزدیکانم و هر که را که در دنیا و آخرت به من بستگی دارد، در پوشش خویش قرار ده، که به راستی تمام این ها در دست توست و تو بزرگ آمرزشی. ای آقای من، مرا ناامید مکن و دستم را به گردنم باز نگردان تا زمانی که این کار را برای من انجام دهی و خواسته ام را مستجاب فرمایی و بر محمد، بنده و فرستاده ات و بر خاندان محمد درود فرست. تویی پروردگار ماه رمضانی که قرآن را در آن نازل فرمودی و روزه را در آن ماه بر بندگانت واجب کردی، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و حج خانه محترم خویش را در این سال و در هر سال روزیم گردان و گناهان بزرگم را بیامرز که به راستی جز تو کسی آن ها را نیامرزد، ای بخشاینده، ای بسیار دانا.

سپس دو رکعت می خوانی و بعد از آن دعایی را که از خط جدم ابو جعفر طوسی رحمه الله از امام صادق علیه السلام نقل کردیم، می خوانی:

خدایا از تو خواهم به مفاهیم تمام دعاهای آن بندگانت که آنان را برای خود برگزیدی و امانتدار راز تواند و در پرده غیبت پنهان گشته اند و دین تو را پنهانی و آشکارا اعلام دارند و عظمتت را به توصیف درآورده و از نافرمانی­ات بری هستند و به راهت فرا خوانند و در دانشت پیشتاز و به کرامتت نائل گشته اند. تو را خوانم در جایگاه های حدودت و در کمال طاعتت و بدانچه صاحبان امرت بدان تو را می خوانند که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و با من چنان کنی که تو خود شایسته آنی و کاری را که من سزاوار آن هستم با من نکنی.

ص: 363

یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَبُّ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی بِهِ وَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دَعَاکَ بِهَا أَحَدٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَصْرِفَ قَلْبِی إِلَی خَشْیَتِکَ وَ رَهْبَتِکَ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنَ الْمُخْلَصِینَ وَ تُقَوِّیَ أَرْکَانِی کُلَّهَا لِعِبَادَتِکَ وَ تَشْرَحَ صَدْرِی لِلْخَیْرِ وَ التُّقَی وَ تُطْلِقَ لِسَانِی لِتِلَاوَةِ کِتَابِکَ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ ثم صل العشاء الآخرة و ما یتعقبها.

فصل

فصل (1)

فیما نذکره من ترتیب نافلة شهر رمضان بعد العشاء الآخرة و أدعیتها فی کل لیلة یکون نافلتها عشرین رکعة أیضا ثم تصلی رکعتین و تقول بعدهما ما نقلناه من خط جدی أبی جعفر الطوسی رحمه الله فیما رواه عن الصادق علیه السلام.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ وَ جَلَالِکَ وَ جَمَالِکَ وَ عَظَمَتِکَ وَ نُورِکَ وَ سَعَةِ رَحْمَتِکَ وَ بِأَسْمَائِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ وَ مَشِیَّتِکَ وَ نَفَاذِ أَمْرِکَ وَ مُنْتَهَی رِضَاکَ وَ شَرَفِکَ وَ کَرَمِکَ وَ دَوَامِ عِزِّکَ وَ سُلْطَانِکَ وَ فَخْرِکَ وَ عُلُوِّ شَأْنِکَ وَ قَدِیمِ مَنِّکَ وَ عَجِیبِ آیَاتِکَ وَ فَضْلِکَ وَ جُودِکَ وَ عُمُومِ رِزْقِکَ وَ عَطَائِکَ وَ خَیْرِکَ وَ إِحْسَانِکَ وَ تَفَضُّلِکَ وَ امْتِنَانِکَ وَ شَأْنِکَ وَ جَبَرُوتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِجَمِیعِ مَسَائِلِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تُنْجِیَنِی مِنَ النَّارِ وَ تَمُنَّ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلَالِ الطَّیِّبِ وَ تَدْرَأَ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ تَمْنَعَ لِسَانِی مِنَ الْکَذِبِ وَ قَلْبِی مِنَ الْحَسَدِ وَ عَیْنِی مِنَ الْخِیَانَةِ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ تَرْزُقَنِی فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ وَ تَغُضَّ بَصَرِی وَ تُحْصِنَ فَرْجِی وَ تُوَسِّعَ رِزْقِی وَ تَعْصِمَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ:

ص: 369


1- 1. کتاب الاقبال: 33- 42.

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در کتابش ذکر کرده را بعد از این دو رکعت می خوانی:

خدایا از تو خواهم به رحمتت که همه چیز را احاطه کرده و به عزتت که بر همه چیز چیره گشته و به جبروتت که بر همه چیز غالب شده و به قدرتت که هیچ چیز نمی تواند جلوی آن را بگیرد و به بزرگی­ات که همه چیز را فرا گرفته است و به دانشت که بر همه چیز احاطه یافته و به روشنی ذاتت که همه چیز بدان روشن گشته است. ای دیرینه ترین دیرینه در عزت و جبروت و ای مهربان نسبت به هر که از تو طلب مهر کند و ای آرامش بخش هر اندوهگین و برطرف کننده اندوه هر دل سوخته، از تو خواهم به آن نام هایت که حاملان عرشت و هر که در گرد عرشت به سر می برد تو را بدان ها خواند و به آن نام هایت که جبرییل و میکاییل و اسرافیل تو را بدان خوانده اند که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و آنچنان از من خشنود گردی که پس از آن هیچ وقت بر من خشم نگیری و عمرم را طولانی داری و روزیم را فراخ گردانی و تنم را به سلامت داری و مرا به آرزویم برسانی و مرا بر طاعت و عبادت خویش نیرو دهی و سپاست را بر من الهام فرمایی که سپاس من در برابر نعماتت ناتوان گشته و شکیبایی­ام بر امتحانت اندک شده و عملم از برآوردن حقت ناتوان گشته است و ای آقای من! من کسی هستم که می دانی از ادای حقت ناتوانم و در عبادتت کوتاهی کرده و بر مرکب نافرمانی­ات سوار گشته ام، که اگر مرا عذاب دهی من سزاوار آنم و اگر از من بگذری تو شایسته گذشت هستی.

خدایا خدایا! بر خویشتن ستم کرده و بسیار بر آن زیاده روی کرده و تلاشم برای نافرمانی هایت بسیار گشته و گناهانم انباشته شده و زشتی هایم آشکار گشته و غفلتم از تو طولانی شده و پیرویم از شهواتم پیوسته گشته است. خدایا، خدایا، دنیا مرا با مکر و حیله خویش بفریفت و من فریب خوردم و با خواسته های خویش مرا به گمراهی فرا خواند و من پاسخش دادم و مرا از هدایتم بازداشت و من با اندک شیرینی آن به سوی نابودی روانه گشتم و برای من خود را آراست تا بر او توجه کنم و من بر او توجه کردم. خدایا، خدایا، گناهان بزرگ و نابودگری مرتکب شدم و با گناهان ویرانگر بر خویشتن جنایت کردم و پی در پی زشتی ها را مرتکب شدم و کمتر نیکی از من سر زد و گناهان عظیمی مرتکب شدم و اشتباه بزرگی کردم و در جدید و قدیم به خود بدی کردم و به هنگام نافرمانی­ات فراموشکار و سرگرم و غافل و به وقت فرمانبرداریت خواب آلود و فراموشکار بودم. فراموشی یادت برایم به درازا کشید و با تمام اعضایم به سوی آنچه ناپسند می داشتی شتافتم.

خدایا تو بر من نعمت داده ای و من ناسپاسی کردم و بینایی­ام بخشیدی، ولی من بصیرت نیافتم و عبرت ها را به من نشان دادی و من پند نگرفتم و از لغزش هایم چشم پوشیدی و من کوتاه نیامدم و زشتی هایم را پوشاندی و من نپوشاندم و مرا امتحان کردی و من

ص: 364

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیلٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِجَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَلَالِکَ بِأَجَلِّهِ وَ کُلُّ جَلَالِکَ جَلِیلٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِأَعْظَمِهَا وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظِیمَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ نُورِکَ بِأَنْوَرِهِ وَ کُلُّ نُورِکَ نَیِّرٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِأَوْسَعِهَا وَ کُلُّ رَحْمَتِکَ وَاسِعَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَمَالِکَ بِأَکْمَلِهِ وَ کُلُّ کَمَالِکَ کَامِلٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِکَمَالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ کَلِمَاتِکَ بِأَتَمِّهَا وَ کُلُّ کَلِمَاتِکَ تَامَّةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِکَلِمَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ أَسْمَائِکَ بِأَکْبَرِهَا وَ کُلُّ أَسْمَائِکَ کَبِیرَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِزَّتِکَ بِأَعَزِّهَا وَ کُلُّ عِزَّتِکَ عَزِیزَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَشِیَّتِکَ بِأَمْضَاهَا وَ کُلُّ مَشِیَّتِکَ مَاضِیَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِمَشِیَّتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی اسْتَطَلْتَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ کُلُّ قُدْرَتِکَ مُسْتَطِیلَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عِلْمِکَ بِأَنْفَذِهِ وَ کُلُّ عِلْمِکَ نَافِذٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِعِلْمِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ قَوْلِکَ بِأَرْضَاهُ وَ کُلُّ قَوْلِکَ رَضِیٌّ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِقَوْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَسَائِلِکَ بِأَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ کُلُّ مَسَائِلِکَ إِلَیْکَ حَبِیبَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِمَسَائِلِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ شَرَفِکَ بِأَشْرَفِهِ وَ کُلُّ شَرَفِکَ شَرِیفٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِشَرَفِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ سُلْطَانِکَ بِأَدْوَمِهِ وَ کُلُّ سُلْطَانِکَ دَائِمٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِسُلْطَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مُلْکِکَ بِأَفْخَرِهِ وَ کُلُّ مُلْکِکَ فَاخِرٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِمُلْکِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ مَنِّکَ بِأَقْدَمِهِ وَ کُلُّ مَنِّکَ قَدِیمٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِمَنِّکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ آیَاتِکَ بِأَعْجَبِهَا وَ کُلُّ آیَاتِکَ عَجِیبَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِآیَاتِکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ بِأَفْضَلِهِ وَ کُلُّ فَضْلِکَ فَاضِلٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ بِأَعَمِّهِ

ص: 370

شکیبایی نکردم و مرا [از گناهان] حفظ فرمودی و من خود را حفظ نکردم و مرا به نجات فرا خواندی و اجابتت نکردم. مرا از پرتگاه های نابودی بر حذر داشتی و من از آن پرهیز نکردم.

خدایا، خدایا، مرا شنوا آفریدی و بسیار چیزها که ناپسند می داشتی را گوش دادم و گویایم فرمودی و من بسیاری از گناهانت را با زبان مرتکب شدم و بینایم نمودی و دیده ام از هدایت کور گشت و مرا شنوا و بینا گرداندی و چه بسیار چیزها که گوش و چشمم مرا در آن به هلاکت رساند و مرا گیرنده و دهنده قرار دادی و داد و ستد من در آنچه مرا از آن بازداشتی، ادامه یافت و مرا کوشا و پرتحرک گرداندی و بسیار چیزها که تلاش و حرکتم مرا در آن به نابودی کشاند و شهواتم بر من چیره گشت و با تمام اعضایم نافرمانی­ات کردم. نیازم به تو شدید و احتیاجم به تو بسیار و فقرم به تو افزون گشته است، پس با چه رویی به تو شکایت برم و با چه زبانی حاجاتم را از تو بخواهم و با چه دستی آرزویم را به سوی تو بالا برم و با چه نفسی احتیاجم را به پیشگاهت آورم و با چه عملی اندوه و نیازم را برایت شرح گویم؟ ای آقای من! آیا با همان رویم که از تو کمتر شرم کرد؟ یا با آن دلم که کمتر به تو توجه کرد ای سرور من؟ یا با زبانم که بسیاری از چیزهایی را که ناپسند می داشتی گفته است، ای پروردگارم؟ یا با جسمم که عشق به گناهان در آن سکنی گزیده ای معبود من؟ یا با عملم که بر خلاف محبت تو بود ای آفریدگار من؟ یا با نفسم که فرمانبرداریت را ترک گفته است، ای روزی رسان من؟ که اگر به من رحم نفرمایی من نابود هستم و اگر بر من خشم بگیری من تباه می گردم.

ای وای و ای داد بر من از گناهان و اشتباهات و زیاده روی­ام بر نفسم! ای سرور من اگر تو به فریادم نرسی، از که فریاد خواهم تا به فریادم رسد؟ ای آقای من! اگر تو از من روی گردانی، من به که شکایت برم تا به من رحم کند؟ ای آقای من! اگر تو روی بخشنده ات را از من برگردانی، من چه کسی را فرا خوانم تا شفاعتم کند؟ ای سرورم! اگر تو بر من خشم بگیری و پاسخم را ندهی، من دست به دامن چه کسی شوم تا پاسخم دهد؟ ای آقای من! اگر تو به من نبخشی و از من بازداری، از که بخواهم تا بر من ببخشد؟ ای آقای من! اگر تو مرا تنها بگذاری و پناهم ندهی، از که پناه خواهم تا نجاتم دهد؟ ای سرورم! اگر تو حفظم نگردانی به چه کسی چنگ زنم تا حفظم گرداند؟ ای آقای من! اگر مرا تنها بگذاری، من بر که توکل کنم تا مرا محفوظ بدارد و نجاتم دهد؟ ای سرور من! اگر تو بر من غضب کنی من از که شفاعت خواهم تا شفاعتم کند؟ ای آقای من! اگر تو بر من خشم گیری، من به که پناه برم و به کجا بگریزم؟

خدایا، خدایا، گریز من از تو تنها به سوی توست و رهایی­ام از تو تنها به سوی توست و پناهم به سوی توست و توسلم تنها به توست و توکلم تنها بر توست و امیدم تنها به توست و تنها رحمت و گذشت تو مرا نجات می دهد و تنها مهربانی و آمرزش توست که مرا رهایی می بخشد. تو ای آقای من!

ص: 365

وَ کُلُّ رِزْقِکَ عَامٌّ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِرِزْقِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَطَایَاکَ بِأَهْنَئِهَا وَ کُلُّ عَطَایَاکَ هَنِیئَةٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِعَطَایَاکَ کُلِّهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِکَ بِأَعْجَلِهِ وَ کُلُّ خَیْرِکَ عَاجِلٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِخَیْرِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ إِحْسَانِکَ بِأَحْسَنِهِ وَ کُلُّ إِحْسَانِکَ حَسَنٌ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِإِحْسَانِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا أَنْتَ فِیهِ مِنَ الشُّئُونِ وَ الْجَبَرُوتِ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ شَأْنٍ وَحْدَهُ وَ بِکُلِّ جَبَرُوتٍ وَحْدَهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا تُجِیبُنِی بِهِ حِینَ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْزُقَنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ تَخْتِمَ لِی بِخَیْرٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُجْتَبَی وَ أَمِینِکَ الْمُصَفَّی وَ رَسُولِکَ الْمُصْطَفَی وَ نَجِیبِکَ دُونَ خَلْقِکَ وَ نَجِیِّکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ نَبِیِّکَ بِالصِّدْقِ وَ حَبِیبِکَ الْمُفَضَّلِ عَلَی رُسُلِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنَ الْعَالَمِینَ النَّذِیرِ الْبَشِیرِ السِّرَاجِ الْمُنِیرِ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَبْرَارِ الْمُطَهَّرِینَ الْأَخْیَارِ وَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ حَجَبْتَهُمْ عَنْ خَلْقِکَ وَ عَلَی أَنْبِیَائِکَ الَّذِینَ یُنْبِئُونَ بِالصِّدْقِ عَنْکَ وَ عَلَی رُسُلِکَ الَّذِینَ خَصَصْتَهُمْ بِوَحْیِکَ وَ فَضَّلْتَهُمْ عَلَی الْعَالَمِینَ بِرِسَالاتِکَ وَ عَلَی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ أَدْخَلْتَهُمْ فِی رَحْمَتِکَ وَ عَلَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ مَالِکٍ خَازِنِ النَّارِ وَ رِضْوَانَ خَازِنِ الْجَنَّةِ وَ رُوحِ الْقُدُسِ وَ الرُّوحِ الْأَمِینِ وَ حَمَلَةِ عَرْشِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ عَلَی مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ وَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ الْحَافِظَیْنِ عَلَیَّ وَ عَلَی الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ بِالصَّلَاةِ الَّتِی تُحِبُّ أَنْ یُصَلِّیَ بِهَا عَلَیْهِمْ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ صَلَاةً کَثِیرَةً طَیِّبَةً مُبَارَکَةً زَاکِیَةً طَاهِرَةً نَامِیَةً کَرِیمَةً فَاضِلَةً تُبِینُ بِهَا فَضَائِلَهُمْ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.

اللَّهُمَّ وَ أَعْطِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله وَ أَهْلَ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الْوَسِیلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْکَبِیرَةَ وَ أَجْزِهِ مِنْ کُلِّ زُلْفَةٍ زُلْفَةً وَ مَعَ کُلِّ کَرَامَةٍ کَرَامَةً وَ مَعَ کُلِّ وَسِیلَةٍ وَسِیلَةً وَ مَعَ کُلِّ فَضِیلَةٍ فَضِیلَةً وَ مَعَ کُلِّ شَرَفٍ شَرَفاً حَتَّی لَا تُعْطِیَ مَلَکاً مُقَرَّباً وَ لَا نَبِیّاً مُرْسَلًا إِلَّا دُونَ مَا تُعْطِی مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.

ص: 371

امان من هستی از هر چه می ترسم و هر چه نمی ترسم، پس به رحمت خویش مرا ایمنی بخش و تو ای آقای من! امید من هستی از هر چه از آن بیم دارم و هر چه بیمش ندارم، پس به آمرزش خویش نجاتم ده. و تو ای سرور من! یاری رس من هستی از گناهانی که در آن فرو رفته ام، پس مرا یاری فرما. و تو ای سرورم، مرجع شکایت من هستی از آنچه به سوی تو روی زاری آورده ام، پس به من رحم کن. و تو ای سرور من! پناهگاه من از عذاب دردناک خویش هستی، پس به عزت خویش پناهم ده. و تو ای آقای من! پناه و یاور و روزی رسان من هستی، پس مرا هیچ و نابود نگردان. ای سرور من، تو نگهدار و حمایتگر منی و نسبت به من مهربانی، پس مرا گرفتار بلا نکن ای آقای من. حاجتم را از تو می خواهم پس به من ببخش ای سرورم، از تو روزی فراخ می خواهم پس محرومم نساز ای آقای من و از تو هدایت می جویم، پس هدایتم فرما و گمراهم نکن ای آقای من. از تو گذشت می خواهم، پس از لغزشم درگذر ای سرورم، از تو آمرزش خواهم، پس گناهانم را بیامرز ای آقای من، به بی نیازی­ات امید بسته ام پس به رحمت خویش بی نیازم فرما ای آقای من و به رحمتت امیدوارم پس به منت خویش به من رحم کن ای سرورم و به بخشش هایت امید بسته ام پس به نعمت بخشی خویش به من عطا فرما ای آقای من. به پناه دهی­ات چشم امید بسته ام پس به فضل خویش پناهم ده ای آقای من و به گذشتت امیدوارم، پس به بردباری خویش از من درگذر ای آقای من. به چشم پوشی­ات امید بسته ام، پس به مهربانی خویش از گناهانم چشم بپوش ای سرورم. به نجات بخشی­ات از آتش دوزخ امید بسته ام، پس مرا نجات ده ای آقای من. به داخل کردنم به بهشت امید بسته ام، پس به بخشش خویش مرا داخل گردان ای آقای من. به برآوردن امید و آرزو و خواسته ام در کار دنیا و آخرتم امیدوارم، پس به لطف و سخاوت خویش ناامیدم نگردان.

خدایا اگر من سزاوار دریافت این نعمت از تو نیستم، تو شایسته این مقام هستی و کسی را که تو را بخواند ناامید نمی کنی و به هر که بر تو اعتماد کند بی توجهی نمی کنی و هر که را که بر تو توکل کند خوار نگردانی، پس مرا ناامیدترین کسی که در این شب از تو درخواست کرده نگردانم و زیانکارترین کسی که در این ماه از تو خواسته، قرارم مده و با اجابت و پذیرش و رهایی از آتش و رسیدن به بهشت بر من منت بگذار و خیر دنیا و آخرت را برایم گردآور و از گناهان و نقایص و بدی و ستم و زیاده روی­ام بر خودم درگذر و مرا از هر گناهی که از روزی تو محرومم می کند یا مانع از پذیرش دعایم از سوی تو می شود یا موجب رد درخواستم می گردد یا مرا از رسیدن به امیدم ناتوان می کند یا روی بخشنده ات را از من می گرداند، باز دار که اطمینانم به تو محکم و درخواستم از تو بسیار و زبانم به دعایت گشوده شده است ای آقای من! پس به خاطر لطفی که به من کردی و به زبان پیامبر راستگویت - که بر او و خاندانش درود باد - و در کتاب خویش به من وعده دادی، سینه ام را برای درخواستت گشاده دار و به خاطر سپاس اندکم محرومم نکن ای آقای من! و به خاطر کم صبری­ام از من نگیر ای سرورم و به خاطر احتیاج و نداری­ام به من عطا فرما.

پس ای آقای من! به خواری و ناتوانی

ص: 366

اللَّهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً أَدْنَی الْمُرْسَلِینَ مِنْکَ مَجْلِساً وَ أَفْسَحَهُمْ فِی الْجَنَّةِ مَنْزِلًا وَ أَقْرَبَهُمْ وَسِیلَةً وَ أَبْیَنَهُمْ فَضِیلَةً وَ اجْعَلْهُ أَوَّلَ شَافِعٍ وَ مُشَفَّعٍ وَ أَوَّلَ قَائِلٍ وَ أَنْجَحَ سَائِلٍ وَ ابْعَثْهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِی یَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْمَعَ صَوْتِی وَ تُجِیبَ دَعْوَتِی وَ تُنْجِحَ طَلِبَتِی وَ تَقْضِیَ حَاجَتِی وَ تَقْبَلَ تَوْبَتِی وَ تُنْجِزَ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ تُقِیلَنِی عَثْرَتِی وَ تَغْفِرَ ذَنْبِی وَ تَتَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ تَصْفَحَ عَنْ ظُلْمِی وَ تَعْفُوَ عَنْ جُرْمِی وَ تُقْبِلَ عَلَیَّ وَ لَا تُعْرِضَ عَنِّی

وَ تَرْحَمَنِی وَ لَا تُعَذِّبَنِی وَ تُعَافِیَنِی وَ لَا تَبْتَلِیَنِی وَ تَرْزُقَنِی مِنْ أَطْیَبِ الرِّزْقِ وَ أَوْسَعِهِ وَ لَا تَحْرِمَنِی وَ تَقْضِیَ عَنِّی دَیْنِی وَ تُقِرَّ عَیْنِی وَ تَضَعَ عَنِّی وِزْرِی وَ لَا تُحَمِّلَنِی مَا لَا طَاقَةَ لِی بِهِ یَا سَیِّدِی وَ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ تَجْعَلَنِی وَ أَهْلَ بَیْتِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ إِخْوَانِی مَعَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ قَرِیبٌ مُجِیبٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجْعَلَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ زُوَّارِ قَبْرِ نَبِیِّکَ علیه السلام فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ تَخْتِمَ لِی بِخَیْرٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْمَعَ لِی فِی مَقْعَدِی هَذَا مَا أُؤَمِّلُهُ فِی هَذَا الشَّهْرِ لِلدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالزِّیَادَةِ مِنْ فَضْلِکَ مِمَّا لَا یَخْطُرُ بِبَالِی وَ لَا أَرْجُوهُ مِمَّا تُصْلِحُ بِهِ أَمْرَ دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ تَجْعَلَ ذَلِکَ کُلَّهُ فِی عَافِیَةٍ وَ تَصْرِفَ عَنِّی أَنْوَاعَ الْبَلَاءِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ تَسْأَلَ حَوَائِجَکَ.

ثم تصلی رکعتین و تقول ما نقلناه من خط جدی أبی جعفر الطوسی رحمه الله مما رواه عن الصادق علیه السلام.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ حُسْنَ الظَّنِّ بِکَ وَ الصِّدْقَ فِی التَّوَکُّلِ عَلَیْکَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَبْتَلِیَنِی بِبَلِیَّةٍ تَحْمِلُنِی ضَرُورَتُهَا عَلَی التَّعَوُّذِ بِشَیْ ءٍ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ

ص: 372

من رحم کن و احسان و نعماتت را بر من کامل کن ای آقای من! و از گنجینه های خویش بسیار به من ببخش ای آقای من! و به رحمت خویش مرا در بهشت وارد فرما ای آقای من! و به بیم خویش مرا در زمین ساکن گردان ای آقای من! و با تعهد خویش [قرضم را] از دوش من برگیر و دوستی و محبت و مهربانی خویش و راحتی به هنگام مرگ و گذشت به وقت حساب را روزی­ام فرما و بی نیازی و گذشت و سلامتی و خوش اخلاقی و امانت داری را روزی­ام گردان و روزه و نمازم را بپذیر و دعایم را مستجاب گردان و در این سال و همیشه تا زنده ام، حج و عمره را روزی­ام فرما، بر بهترین خلقت محمد و خاندان محمد درود فرست... و حاجت هایت را بخواه

سپس دو رکعت نماز می گزاری و آنچه را که از دست خط جدم ابو جعفر طوسی به روایت از مولایمان امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم می خوانی:

ای صاحب نعمتی که منتی بر تو نیست، ای بخششگری که معبودی جز تو نیست، ای پشتیبان پناه آورندگان و مأمن بیمناکان و پناه پناهجویان! اگر در ام الکتاب چنین مقدر فرموده ای که من شقاوتمند یا محروم یا تنگ روزی باشم، پس شقاوت و محرومیت و تنگی روزیم را از ام الکتاب محو گردان و مرا در پیشگاه خویش سعادتمند و توفیق یافته بر خیر و فراخ روزی بنویس؛ چرا که تو در کتاب خویش که بر زبان پیامبر و فرستاده ات - که درودت بر او و خاندان او باد - نازل کرده ای فرمودی: «یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ.»،(1) {خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می کند و اصل کتاب نزد اوست.} و فرموده ای: {رحمتم همه چیز را فرا گرفته است.}(2) من هم یک چیز هستم، پس باید رحمتت مرا فرا گیرد، ای مهربان ترین مهربانان! بر محمد و خاندان او درود فرست... و هر چه به خاطرت رسد از خدای خود بخواه.

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در کتابش «عمل شهر رمضان» در تعقیب این دو رکعت ذکر کرده است، می خوانی:

خدایا خدایا! گناهان مرا به هراس افکنده و به کارم گرفتار و به اشتباهم دچار گشته ام. پس ای وای و ای داد بر من از آنچه بر خویش ترسیدم و از اعمالی که با اعضای خویش مرتکب شدم و ای وای و بیداد بر من! چگونه در کارهایی که به وسیله آن ها به آفریدگارم جسارت کردم، از عقوبت پروردگارم احساس امنیت کرده ام؟ ای وای و داد بر من، با تمام اعضایم نافرمانی پروردگارم را کردم و ای وای و بیداد بر من که بر نفس خویش زیاده روی کردم و بار گناه را در پشتم سنگین کردم و ای وای من، با گناهان بزرگم با آفریدگارم دشمنی کردم و ای وای بر من! چنان شدم که گویی

ص: 367


1- . رعد / 39
2- . اعراف / 156

تُدْخِلَنِی فِی حَالٍ کُنْتُ أَکُونُ فِیهَا فِی عُسْرٍ وَ یُسْرٍ أَظُنُّ أَنَّ مَعَاصِیَکَ أَنْجَحُ لِی مِنْ طَاعَتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَقُولَ قَوْلًا حَقّاً مِنْ طَاعَتِکَ أَلْتَمِسُ بِهِ سِوَاکَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَجْعَلَنِی عِظَةً لِغَیْرِی وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَکُونَ أَحَدٌ أَسْعَدَ بِمَا آتَیْتَنِی بِهِ مِنِّی وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَتَکَلَّفَ طَلَبَ مَا لَمْ تَقْسِمْ لِی وَ مَا قَسَمْتَ لِی مِنْ قِسْمٍ أَوْ رَزَقْتَنِی مِنْ رِزْقٍ فَأْتِنِی بِهِ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ حَلَالًا طَیِّباً وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ زَحْزَحَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَوْ بَاعَدَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ أَوْ نَقَصَ بِهِ حَظِّی عِنْدَکَ أَوْ صَرَفَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ عَنِّی وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَحُولَ خَطِیئَتِی أَوْ ظُلْمِی أَوْ جُرْمِی أَوْ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ اتِّبَاعُ هَوَایَ وَ اسْتِعْجَالُ شَهْوَتِی دُونَ مَغْفِرَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ وَ ثَوَابِکَ وَ نَائِلِکَ وَ بَرَکَاتِکَ وَ مَوْعُودِکَ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ عَلَی نَفْسِکَ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ بِبَهَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِجَمَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِعَظَمَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِنُورِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِرَحْمَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِکَمَالِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِکَلِمَاتِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِأَسْمَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِسُلْطَانِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِعُلُوِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِآیَاتِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِمَشِیَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِعَلَمِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِشَرَفِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِمُلْکِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلٍ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِکَرَمِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَ أَسْأَلُکَ بِرِفْعَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَمُدَّ لِی فِی عُمُرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ تُصِحَّ لِی جِسْمِی

ص: 373

عقلی نداشتم، بلکه عقلی نداشتم که به من سود برساند و ای وای و داد بر من! آیا در کردارم نیندیشیدم و از کرده ام نترسیدم؟ ای وای و داد بر من! از نظارت بر کارم و تفکر بر ستمم کور گشتم. ای وای و داد بر من! اگر مجازاتم برای آخرتم ذخیره شده باشد و ای وای و داد بر من اگر در روز قیامت مرا بیاورند در حالی که دستم را به گردنم بسته اند و ای وای و داد بر من اگر آتش جسمم را بر باد دهد و مفاصلم را خرد کند و ای وای بر من اگر با من کاری کنند که به خاطر گناهانم شایسته آن هستم و ای وای بر من اگر آقای من به من رحم نکند و معبودم از من درنگذرد و ای وای بر من! اگر زمین از گناهانم آگاه گردد، مرا در خود فرو برد و ای وای بر من اگر دریاها از گناهانم آگاه گردند، بی تردید مرا در خود غرق خواهند ساخت و ای وای بر من! اگر کوه ها به گناهانم پی برند، یقیناً مرا سنگباران گردانند و ای وای بر من از کار زشتم و کردار پلیدم و از گناهان رسواکننده ام و ای وای بر من! اگر گناهانم را برای زمین بگویم یقیناً مرا فرو می بلعد. ای وای بر من، ای کاش آنچه از آن می ترسیدم بر من فرود می آمد و موجب خشم معبودم نمی­شدم. ای معبود من! ای وای بر من! یقیناً من در روز قیامت به خاطر گناهان عظیمم رسوا هستم و ای وای بر من! اگر در روز قیامت در محشر روسیاه گردم و ای وای بر من اگر در انظار مردم پشتم شکسته شود و ای وای بر من اگر با کردارم سنجیده شوم یا محاسبه گردم یا مجازات شوم و ای وای و مصیبت بر من اگر پروردگارم به من رحم نکند.

ای مولای من! من به تو گمان نیک دارم؛ بدین روی که عقوبتم را به تأخیر انداخته ای. ای مولای من! از من درگذر و مرا بیامرز و توبه ام را بپذیر و اصلاحم گردان. ای مولای من! روزه و نمازم را از من بپذیر و دعایم را مستجاب فرما ای مولای من و به عجز و لابه و پناه جویی و بی چیزی و بیچارگی­ام رحم کن ای مولای من! و مرا ناامید نگردان و امیدم را قطع نکن و خواسته ام را به صورتم نزن و بر محمد و خاندان محمد درود فرست و امسال و همیشه تا زنده ام، حج و عمره را روزی­ام فرما.

چون از دعا فراغت یافتی سجده می کنی و در سجده دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی رحمة الله علیه نقل می کنیم، می خوانی:

خدایا مرا با دانش بی نیاز فرما و با بردباری بپیرای و با پرهیزکاری کرامت بخش و با سلامتی زیبا کن. ای صاحب سلامتی، مرا از آتش در امان دار، در امان دار.

چون سر بلند کردی بگو:

ای خدا، ای خدا، ای خدا! از تو خواهم به این که معبودی جز تو نیست، به نامت، به نام خداوند بخشاینده مهربان،

ص: 368

وَ تَبْلُغَ بِی أَمَلِی اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتُ عِنْدَکَ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ وَ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ.

ثم تصلی رکعتین و تقول ما نقلناه من خط جدی أبی جعفر الطوسی ره فیما رواه عن الصادق علیه السلام.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَزَائِمِ مَغْفِرَتِکَ وَ بِوَاجِبِ رَحْمَتِکَ السَّلَامَةَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ وَ الْغَنِیمَةَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ اللَّهُمَّ دَعَاکَ الدَّاعُونَ وَ دَعَوْتُکَ وَ سَأَلَکَ السَّائِلُونَ وَ سَأَلْتُکَ وَ طَلَبَ إِلَیْکَ الطَّالِبُونَ وَ طَلَبْتُ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَ الرَّجَاءُ وَ إِلَیْکَ مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ وَ الدُّعَاءِ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ النَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَی لِسَانِی وَ رِزْقاً وَاسِعاً غَیْرَ مَمْنُوعٍ وَ لَا مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی وَ بَارِکْ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ اجْعَلْ غِنَایَ فِی نَفْسِی وَ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ: یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وَارِثَهُ یَا اللَّهُ إِلَهَ الْآلِهَةِ الرَّفِیعَ جَلَالُهُ یَا اللَّهُ الْمَعْبُودَ الْمَحْمُودَ فِی کُلِّ فِعَالِهِ یَا اللَّهُ الرَّحْمَنَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الرَّءُوفَ بِهِ وَ رَحِیمَهُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ فَلَا یَفُوتُهُ شَیْ ءٌ وَ لَا یَئُودُهُ یَا اللَّهُ الْوَاحِدَ الْأَحَدَ أَنْتَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرَهُ یَا اللَّهُ الدَّائِمَ بِلَا زَوَالٍ وَ لَا یَفْنَی مُلْکُهُ یَا اللَّهُ الصَّمَدَ فِی غَیْرِ شِبْهٍ وَ لَا شَیْ ءَ کَمِثْلِهِ یَا اللَّهُ الْبَادِئَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ فَلَا شَیْ ءَ یَکُونُ کُفْوَهُ یَا اللَّهُ الْکَبِیرَ الَّذِی لَا یَهْتَدِی الْقُلُوبُ لِکُنْهِ عَظَمَتِهِ یَا اللَّهُ الْبَدِی ءَ الْبَدِیعَ الْمُنْشِئَ الْخَالِقَ لِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلَی غَیْرِ مِثَالٍ امْتَثَلْتَهُ یَا اللَّهُ الزَّاکِیَ الطَّاهِرَ مِنْ کُلِّ آفَةٍ بِقُدْسِهِ یَا اللَّهُ الْکَافِیَ الرَّازِقَ لِکُلِّ مَا خَلَقَ مِنْ عَطَایَا فَضْلِهِ یَا اللَّهُ النَّقِیَّ مِنْ کُلِّ جَوْرٍ لَمْ یَرْضَهُ وَ لَمْ یُخَالِطْهُ فِعَالُهُ یَا اللَّهُ الْمَنَّانَ ذو [ذَا] الْإِحْسَانِ وَ الْجُودِ قَدْ عَمَّ الْخَلَائِقَ مَنُّهُ یَا اللَّهُ الْحَنَّانَ الَّذِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَتُهُ یَا اللَّهُ الَّذِی خَضَعَ الْعِبَادُ کُلُّهُمْ رَهْبَةً مِنْهُ یَا اللَّهُ الْخَالِقَ لِمَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ

ص: 374

ای بخشاینده، ای خداوند، ای پروردگار، ای نزدیک، ای اجابتگر، ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، ای باشکوه ارجمند، ای مهربان، ای عطابخش، ای زنده، ای پاینده! به حق هر نامی که مخصوص توست و تو دوست داری تا بدان نام خوانده شوی و به هر دعایی که یکی از پیشینیان و پسینیان تو را بدان خواند و تو مستجابش گرداندی، از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و قلبم را به بیم و هراس از خودت متوجه گردانی و مرا از مخلصان قرار دهی و تمام ارکانم را برای عبادت خویش تقویت گردانی و سینه ام را برای نیکی و پارسایی گشاده کنی و زبانم را برای تلاوت کتابت گویا گردانی، ای صاحب اختیار مؤمنان!

و بر محمد و خاندان محمد درود فرست و هر چه دوست داشتی از خدا بخواه، سپس نماز عشا و تعقیبات آن را بخوان.

فصل

:(1) ذکر ترتیب نافله ماه رمضان پس از نماز عشا و دعاهای آن در هر شب که نافله آن هم بیست رکعتی است.

سپس دو رکعت نماز می خوانی و بعد از اتمام، دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی به روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی:

خدایا از تو می خواهم به زیبایی و شکوه و جمال و بزرگی و روشنایی و فراخی رحمتت و به نام هایت و به عزت و قدرت و اراده ات و به نفوذ فرمانت و به حد نهایت خشنودیت و بزرگواری و بخششت و جاودانگی عزت و فرمانروایی­ات و فخر و برتری مقامت و بخشش دیرینت و نشانه های شگفتت و لطف و سخاوت و روزی فراگیرت و بخشش و نیکی و احسان و فضل و نعمت بخشی و منزلت و جبروتت و از تو خواهم به تمام مسائلت که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و مرا از آتش نجات دهی و بهشت را به من ارزانی داری و روزی حلال و پاکت را بر من فراخ گردانی و شر بدکاران عرب و غیر عرب را از من دفع کنی و زبانم را از دروغ و دلم را از حسادت و چشمم را از خیانت باز داری که تو {نگاه های دزدانه و آنچه را که دل ها نهان می دارند}،(2)

می دانی. و در این سال و هر سال حج و عمره را روزی­ام فرمایی و چشمم را فروپوشی و پاکدامنم گردانی و روزی­ام را فراخ و مرا از هر بدی حفظ فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان!

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در تعقیب این دو رکعت روایت کرده است، می خوانی:

ص: 369


1- . کتاب الاقبال : 42-33
2- . غافر / 19

وَ کُلٌّ إِلَیْهِ مَعَادُهُ یَا اللَّهُ الرَّحْمَنَ بِکُلِّ مُسْتَصْرِخٍ وَ مَکْرُوبٍ وَ مُغِیثَهُ یَا اللَّهُ لَا تَصِفُ الْأَلْسُنُ کُنْهَ جَلَالِهِ وَ عِزِّهِ یَا اللَّهُ الْمُبْدِئَ الْأَشْیَاءَ لَمْ یَسْتَعِنْ فِی إِنْشَائِهَا بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ یَا اللَّهُ الْعَلَّامَ الْغُیُوبِ الَّذِی لَا یَئُودُهُ شَیْ ءٌ مِنْ خَلْقِهِ یَا اللَّهُ الْمُعِیدَ الْبَاعِثَ الْوَارِثَ لِجَمِیعِ خَلَائِقِهِ یَا اللَّهُ الْحَکِیمَ ذو [ذَا] الْآلَاءِ فَلَا شَیْ ءَ یَعْدِلُهُ مِنْ خَلْقِهِ یَا اللَّهُ الْفَعَّالَ لِمَا یُرِیدُ الْعَوَّادَ بِفَضْلِهِ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ- یَا اللَّهُ الْعَزِیزَ الْمَنِیعَ الْغَالِبَ عَلَی خَلْقِهِ فَلَا شَیْ ءَ یَفُوتُهُ یَا اللَّهُ الْعَزِیزَ ذو [ذَا] الْبَطْشِ الشَّدِیدِ الَّذِی لَا یُطَاقُ انْتِقَامُهُ یَا اللَّهُ الْقَرِیبَ فِی ارْتِفَاعِهِ الْعَالِیَ فِی دُنُوِّهِ الَّذِی ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِهِ یَا اللَّهُ نُورَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُدَاهُ الَّذِی فَلَقَ الظُّلُمَاتِ نُورُهُ یَا اللَّهُ الْقُدُّوسَ الطَّاهِرَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَلَا شَیْ ءَ یُعَادِلُهُ یَا اللَّهُ الْقَرِیبَ الْمُجِیبَ الْعَالِیَ الْمُتَدَانِیَ دُونَ کُلِّ شَیْ ءٍ قُرْبُهُ یَا اللَّهُ الشَّامِخَ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ عُلُوُّهُ وَ ارْتِفَاعُهُ یَا اللَّهُ الْمُبْدِئَ الْأَشْیَاءِ وَ مُعِیدَهَا وَ لَا تَبْلُغُ الْأَقَاوِیلُ شَأْنَهُ یَا اللَّهُ الْمَاجِدَ الْکَرِیمَ الْعَفُوَّ الَّذِی وَسِعَ کُلَّ شَیْ ءٍ عَدْلُهُ یَا اللَّهُ الْعَظِیمَ ذو [ذَا] الْعِزَّةِ وَ الْکِبْرِیَاءِ فَلَا یَذِلُّ اسْتِکْبَارُهُ یَا اللَّهُ ذو [ذَا] السُّلْطَانِ الْفَاخِرِ الَّذِی لَا یُطِیقُ الْأَلْسُنُ وَصْفَ آلَائِهِ وَ ثَنَائِهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنْ أَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمُ الْمَغْفُورَةِ ذُنُوبُهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی وَ تُوَسِّعَ فِی رِزْقِی وَ أَنْ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ زِیَارَةَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله فِی عَامِی هَذَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ. وَ تَسْأَلُ حَوَائِجَکَ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ مَا نَقَلْنَاهُ مِنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ ره فِیمَا رَوَاهُ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّغْنِی لِمَا خَلَقْتَنِی لَهُ وَ لَا تَشْغَلْنِی بِمَا قَدْ تَکَفَّلْتَ لِی بِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیمَاناً لَا یَرْتَدُّ وَ نَعِیماً لَا یَنْفَدُ وَ مُرَافَقَةَ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی أَعْلَی جَنَّةِ الْخُلْدِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رِزْقَ یَوْمٍ بِیَوْمٍ لَا قَلِیلًا

ص: 375

خدایا از تو می خواهم از درخشندگی­ات، به درخشنده ترین آن و همه درخشش تو روشنی بخش است. خدایا از تو خواهم به تمام مراتب درخشندگی­ات. خدایا از تو خواهم از زیبایی­ات به زیباترین آن و تمام زیبایی تو زیباست. خدایا از تو خواهم به تمام مراتب زیبایی­ات. خدایا از تو خواهم از شکوهت به باشکوه ترین آن، در صورتی که همه مراتب شکوهت پرشکوه است. خدایا از تو خواهم به تمام مراتب شکوهت. خدایا از تو خواهم از عظمتت به عظیم ترین آن و تمام مراتب بزرگی تو بزرگ است. خدایا از تو خواهم به حق جملگی بزرگی­ات. خدایا از تو خواهم از نورت، به حق نورانی ترین آن و تمام مراتب نورت تابنده است. خدایا از تو خواهم به حق تمام نورانیتت. خدایا از تو خواهم از رحمتت به وسیع ترینش و تمام مراتب رحمتت فراخ است. خدایا از تو خواهم به تمام مراتب رحمتت. خدایا از تو خواهم از کمالت به کامل ترین آن و تمام کمالت کامل است. خدایا از تو خواهم به تمام مراتب کمالت. خدایا از تو خواهم از کلماتت به کامل ترین آن و تمام کلماتت تامه است. خدایا از تو خواهم به تمام کلماتت. خدایا از تو خواهم از نام هایت، به بزرگ ترین آن و تمام نام هایت بزرگ است. خدایا از تو خواهم به تمام نام هایت. خدایا از تو خواهم از عزتت، به عزیزترینش و همه عزت تو عزیز است. خدایا از تو خواهم به حق تمام مراتب عزتت. خدایا از تو خواهم به حق جاری ترین مراتب خواست و مشیتت و تمام خواست تو جاری است. خدایا از تو خواهم به حق تمام مراتب مشیتت. خدایا از تو خواهم به قدرتی که بدان بر همه چیز احاطه کرده ای و همه توانایی تو فراگیر است. خدایا از تو خواهم به تمام توانایی­ات. خدایا از تو خواهم از دانش نافذترت و همه دانش تو نافذ است. خدایا از تو خواهم به حق همه مراتب دانشت. خدایا از تو خواهم از گفته ات به پسندیده ترین آن و همه گفتارت پسندیده است. خدایا از تو خواهم به حق تمام گفتارت. خدایا از تو خواهم از خواسته­هایت به محبوب ترین آن و همه خواسته هایت دوست داشتنی است. خدایا از تو خواهم به حق تمام خواسته هایت. خدایا از تو خواهم از شرافتت به شریف ترین آن و همه شرافت تو شریف است. خدایا از تو خواهم به حق همه شرافتت. خدایا از تو خواهم از فرمانروایی­ات به ابدی­ترین آن و همه فرمانروایی­ات ابدی است. خدایا از تو خواهم به حق همه فرمانروایی­ات. خدایا از تو خواهم از مفتخرترین فرمانروایی­ات و همه فرمانروایی­ات گرانمایه است. خدایا از تو خواهم به حق تمام فرمانروایی­ات. خدایا از تو خواهم از منتت، به قدیم ترین آن و همه منت تو دیرینه است. خدایا از تو خواهم به همه منتت. خدایا از تو خواهم از آیاتت به شگفت­ترین آن و همه آیاتت شگفت است. خدایا از تو خواهم به جملگی آیاتت. خدایا از تو خواهم از فضلت به برترین آن و همه فضلت برترین است. خدایا از تو خواهم به حق تمام مراتب فضلت. خدایا از تو خواهم از فراگیرترین روزیت و روزیت

ص: 370

فَأَشْقَی وَ لَا کَثِیراً فَأَطْغَی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ مَا تَرْزُقُنِی بِهِ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا وَ تُقَوِّینِی بِهِ عَلَی الصَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ فَإِنَّکَ أَنْتَ رَبِّی وَ رَجَائِی وَ عِصْمَتِی لَیْسَ لِی مُعْتَصَمٌ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا رَجَائِی غَیْرَکَ وَ لَا مَنْجَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آتِنِی فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنِی بِرَحْمَتِکَ عَذَابَ النَّارِ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ: اللَّهُمَّ إِنِّی بِکَ وَ مِنْکَ أَطْلُبُ حَاجَتِی وَ مَنْ طَلَبَ حَاجَتَهُ إِلَی أَحَدٍ فَإِنِّی لَا أَطْلُبُ حَاجَتِی إِلَّا مِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی فِی عَامِی هَذَا إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ سَبِیلًا حَجَّةً مَبْرُورَةً مُتَقَبَّلَةً زَاکِیَةً خَالِصَةً لَکَ تُقِرُّ بِهَا عَیْنِی وَ تَرْفَعُ بِهَا دَرَجَتِی وَ تُکَفِّرُ بِهَا سَیِّئَاتِی وَ تَرْزُقُنِی أَنْ أَغُضَّ بَصَرِی وَ أَنْ أَحْفَظَ فَرْجِی عَنْ جَمِیعِ مَحَارِمِکَ وَ مَعَاصِیکَ حَتَّی لَا یَکُونَ شَیْ ءٌ آثَرَ عِنْدِی مِنْ طَاعَتِکَ وَ خَشْیَتِکَ وَ الْعَمَلِ بِمَا أَحْبَبْتَ وَ التَّرْکِ لِمَا کَرِهْتَ وَ نَهَیْتَ عَنْهُ وَ اجْعَلْ ذَلِکَ فِی یُسْرٍ وَ یَسَارٍ وَ عَافِیَةٍ فِی دِینِی وَ جَسَدِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِ بَیْتِی وَ إِخْوَانِی وَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ خَوَّلْتَنِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلًا فِی سَبِیلِکَ مَعَ أَوْلِیَائِکَ تَحْتَ رَایَةِ نَبِیِّکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَقْتُلَ بِی أَعْدَاءَکَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِهَوَانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ وَ لَا تُهِنِّی بِکَرَامَةِ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ اجْعَلْ لِی مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا حَسْبِیَ اللَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.

ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ مَا نَقَلْنَاهُ مِنْ خَطِّ أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ ره فِیمَا رَوَاهُ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام: اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ لَکَ الْمُلْکُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ عَلَانِیَتُهُ وَ سِرُّهُ وَ أَنْتَ مُنْتَهَی الشَّأْنِ کُلِّهِ وَ بِیَدِکَ الْخَیْرُ کُلُّهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ رَضِّنِی بِقَضَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی قَدَرِکَ حَتَّی لَا أُحِبَّ تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ وَ لَا تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ اللَّهُمَّ وَ

ص: 376

همه فراگیر است. خدایا از تو خواهم به حق تمام روزیت. خدایا از تو خواهم به گواراترین بخشش هایت و همه بخشش های تو گواراست. خدایا از تو خواهم به حق تمام بخشش هایت. خدایا از تو خواهم از زودهنگام ترین نیکی­ات و همه نیکی­ات زودهنگام است. خدایا از تو خواهم به حق تمام نیکی­ات. خدایا از تو خواهم از بهترین احسانت و همه احسان تو نیکوست. خدایا از تو خواهم به حق تمام مراتب احسانت.

خدایا از تو خواهم بدان مقام و بزرگ منشی که تو در آنی. خدایا از تو خواهم به هر شأن به تنهایی و به هر بزرگواری به تنهایی. خدایا از تو خواهم به آنچه مرا پاسخ دهی هنگامی که از تو خواهم، ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای باشکوه ارجمند! [از تو خواهم] که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و حج خانه محترم خویش و زیارت قبر پیامبرت صلی الله علیه و آله را امسال و هر سال روزیم فرمایی و عاقبتم را به خیر ختم فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو خواهم که درود فرستی بر محمد، بنده برگزیده و امین پاک و فرستاده منتخب و برگزیده آفرینشت از میان بندگانت که به او ندا دادی و پیامبر راستین و دوستت که او را بر فرستادگانت برتری دادی و از بین جهانیان برگزیدی، آن هشدار دهنده و بشارت دهنده و آن چراغ فروزان، و بر خاندان پاک و مطهر و برگزیده او و بر آن فرشتگانت که آن ها را برای خویش برگزیدی و از بندگانت پنهان داشتی و بر پیامبرانت که به راستی از تو خبر می دادند و بر فرستادگانت که آنان را به وحی خویش مخصوص گرداندی و با رسالت های خویش بر جهانیان برتریشان دادی و بر بندگان شایسته ات که آنان را در رحمت خویش وارد فرمودی و بر جبرییل و میکاییل و اسرافیل و فرشته مرگ و مالک، خزانه دار دوزخ و رضوان، خزانه دار بهشت و روح القدس و روح الامین و حاملان مقرب عرشت و بر منکر و نکیر و بر دو فرشته ای که حافظان من هستند و بر فرشتگان بزرگوار نویسنده اعمال بندگان درودی فرست که دوست داری اهل آسمان ها و زمین ها بدان بر آنان درود فرستند، درودی بسیار و پاک و مبارک و پاکیزه و طاهر و زیاد و شریف و برجسته که به وسیله آن فضیلت های آن بزرگواران را بر پیشینیان و پسینیان نمایانگر سازی.

خدایا به محمد و اهل بیت پاک او مقام وسیله و جایگاه بلندمرتبگی و برتری و درجه والا را عطا کن و با هر نزدیکی، نزدیکی دیگری و با هر کرامت کرامتی دیگر و با هر وسیله وسیله ای دیگر و با هر فضیلت فضیلتی دیگر و با هر مقام بلند، مقام بلند دیگری به او پاداش ده تا این که به هیچ فرشته مقرب و پیامبر فرستاده ای چیزی در روز قیامت نبخشی مگر کمتر از آنچه به محمد و خاندان او می بخشی.

ص: 371

أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ ارْزُقْنِی بَرَکَتَکَ وَ اسْتَعْمِلْنِی فِی طَاعَتِکَ وَ تَوَفَّنِی عِنْدَ انْقِضَاءِ أَجَلِی عَلَی سَبِیلِکَ وَ لَا تُوَلِّ أَمْرِی غَیْرَکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ: اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یَا رَحْمَانُ یَا عَلَّامُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِی لِذِکْرِکَ وَ اجْعَلْنِی أُصَدِّقُ بِکِتَابِکَ وَ أُومِنُ بِوَعْدِکَ وَ أُوفِی بِعَهْدِکَ وَ ارْزُقْنِی مِنْ خَشْیَتِکَ مَا أَهْرُبُ بِهِ مِنْکَ إِلَیْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ ارْحَمْنِی رَحْمَةً تَسَعُنِی وَ عَافِنِی عَافِیَةً تُجَلِّلُنِی وَ ارْزُقْنِی رِزْقاً یُغْنِینِی وَ فَرِّجْ عَنِّی فَرَجاً یَعُمُّنِی یَا أَجْوَدَ مَنْ سُئِلَ وَ یَا أَکْرَمَ مَنْ دُعِیَ وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ وَ یَا أَرْأَفَ مَنْ عَفَا وَ یَا خَیْرَ مَنِ اعْتَمَدَ أَدْعُوکَ لِهَمٍّ لَا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ سِوَاکَ وَ لِغَمٍّ لَا یُنَفِّسُهُ إِلَّا أَنْتَ وَ لِرَحْمَةٍ لَا تُنَالُ إِلَّا مِنْکَ وَ لِحَاجَةٍ لَا تُقْضَی إِلَّا بِکَ اللَّهُمَّ فَکَمَا کَانَ مِنْ شَأْنِکَ مَا أَذِنْتَ لِی فِیهِ مِنْ مَسْأَلَتِکَ وَ رَحِمْتَنِی بِهِ مِنْ ذِکْرِکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی السَّاعَةَ السَّاعَةَ وَ تُخَلِّصُنِی مِنْ کُلِّ مَا أَخَافُ عَلَی نَفْسِی فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُدْرِکْنِی مِنْکَ بِرَحْمَةٍ تُخَلِّصُنِی بِهَا لَمْ أَجِدْ أَحَداً غَیْرَکَ یُخَلِّصُنِی وَ مَنْ لِی سِوَاکَ أَنْتَ أَنْتَ أَنْتَ لِی یَا مَوْلَایَ الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالْمَعْصِیَةِ وَ أَنَا الَّذِی لَمْ أُرَاقِبْکَ قَبْلَ مَعْصِیَتِی وَ لَمْ أُوثِرْکَ عَلَی شَهْوَتِی فَلَا یَمْنَعْکَ مِنْ إِجَابَتِی شَرُّ عَمَلِی وَ قَبِیحُ فِعْلِی وَ عَظِیمُ جُرْمِی بَلْ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِمَغْفِرَتِکَ وَ تَجَاوَزْ عَنِّی بِعَفْوِکَ وَ اسْتَجِبْ لِی دُعَائِی وَ عَرِّفْنِی الْإِجَابَةَ فِی جَمِیعِ ذَلِکَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ سَیِّدِی التَّسْدِیدَ فِی أَمْرِی وَ النُّجْحَ فِی طَلِبَتِی وَ الصَّلَاحَ لِنَفْسِی وَ الْفَلَاحَ لِدِینِی وَ السَّعَةَ فِی رِزْقِی وَ أَرْزَاقِ عِیَالِی وَ الْإِفْضَالَ عَلَیَّ وَ الْقُنُوعَ بِمَا قَسَمْتَ لِی.

اللَّهُمَّ اقْسِمْ لِیَ الْکَثِیرَ مِنْ فَضْلِکَ وَ أَجْرِ الْخَیْرَ عَلَی یَدَیَّ وَ رَضِّنِی بِمَا قَضَیْتِ

ص: 377

خدایا جایگاه محمد را نزدیک ترین فرستادگان به خویش و منزلش را فراخترین منزل در بهشت و مقام وسیله اش را از همه آنان نزدیک تر و فضیلت او را از همه روشن تر گردان و او را اولین شفاعتگر و شفاعت شده و اولین گوینده و پیروزترین درخواست کننده قرار ده و او را در جایگاهی پسندیده محشور فرما که پیشینیان و پسینیان بدان غبطه ورزند. ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو می خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و صدایم را بشنوی و دعایم را مستجاب گردانی و خواسته ام را برآوری و حاجتم را برآورده سازی و توبه ام را بپذیری و به وعده خویش در مورد من عمل کنی و از لغزشم درگذری و گناهم را بیامرزی و از خطایم درگذری و از ستمم چشم بپوشی و بر جرمم گذشت کنی و به من رو کنی و از من روی نگردانی و به من رحم کنی و مجازاتم نکنی و از من درگذری و گرفتارم نسازی و از پاک ترین و فراخ ترین روزی خویش نصیبم گردانی و محرومم نسازی و قرضم را ادا فرمایی و چشمم را روشن کنی و بارم را از دوشم برگیری و آنچه را که توانش را ندارم بر من تحمیل نکنی ای سرورم! و مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را در آن وارد کردی، وارد گردانی و از هر بدی ای که محمد و خاندان محمد را از آن خارج فرمودی، خارج گردانی و من و خانواده و نسلم و برادرانم را در دنیا و آخرت با آنان قرار دهی.

خدایا، چنانچه به من امر فرموده ای، تو را می خوانم، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و چنانچه وعده ام داده ای دعایم را مستجاب فرما که تویی شنوای دعا و نزدیک و اجابتگر. خدایا از تو می خواهم ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای باشکوه ارجمند، که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و در این سال و هر سال مرا از حاجیان خانه محترم خویش و زائران قبر پیامبرت علیه السلام قرار دهی و عاقبتم را ختم به خیر فرمایی، ای مهربان ترین مهربانان! خدایا از تو خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و در این جایگاهم، هر آرزویی را که در این ماه درباره دین و دنیایم دارم برایم گردآوری و با نعمت بیشتر خود بر من منت فرما، از جایی که فکرم بدان خطور نمی کند و بدان امید ندارم و از چیزی که کار دین و دنیایم را بدان اصلاح می فرمایی و [از تو می خواهم] تمام این ها را در سلامت قرار دهی و انواع بلا را از من دور بداری، ای مهربان ترین مهربانان....

و حاجاتت را می خواهی.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی رحمه الله به روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی:

خدایا گمان نیک را بر تو و صداقت را در توکل بر تو از تو می خواهم و به تو پناه می برم از این که با چیزی امتحانم کنی که ضرورت آن مرا وادار کند که به ذره ای از گناهانت پناه برم و به تو پناه می برم از این که

ص: 372

عَلَیَّ وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی وَ قَوِّنِی عَلَی صِیَامِ شَهْرِی وَ قِیَامِهِ- إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ-.

وَ اسْأَلْ حَوَائِجَکَ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ تَقُولُ مَا نَقَلْنَاهُ مِنْ خَطِّ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِیمَا رَوَاهُ (1)

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ وَ کَانَ یُسَمِّیهِ الدُّعَاءَ الْجَامِعَ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ بِجَمِیعِ رُسُلِ اللَّهِ وَ بِجَمِیعِ مَا أَنْزَلْتَ بِهِ جَمِیعَ رُسُلِ اللَّهِ وَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لِقَاءَهُ حَقٌّ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ بَلَّغَ الْمُرْسَلُونَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ کُلَّمَا سَبَّحَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُسَبَّحَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کُلَّمَا حَمِدَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُحْمَدَ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ کُلَّمَا هَلَّلَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُهَلَّلَ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ کُلَّمَا کَبَّرَ اللَّهَ شَیْ ءٌ وَ کَمَا یُحِبُّ اللَّهُ أَنْ یُکَبَّرَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مَفَاتِیحَ الْخَیْرِ وَ خَوَاتِیمَهُ وَ سَوَابِغَهُ وَ فَوَائِدَهُ وَ بَرَکَاتِهِ مِمَّا بَلَغَ عِلْمَهُ عِلْمِی وَ مَا قَصُرَ عَنْ إِحْصَائِهِ حِفْظِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْهَجْ لِی أَسْبَابَ مَعْرِفَتِهِ وَ افْتَحْ لِی أَبْوَابَهُ وَ غَشِّنِی بَرَکَاتِ رَحْمَتِکَ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِعِصْمَةٍ عَنِ الْإِزَالَةِ عَنْ دِینِکَ وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنَ الشَّکِّ وَ لَا تَشْغَلْ قَلْبِی بِدُنْیَایَ وَ عَاجِلِ مَعَاشِی عَنْ آجِلِ ثَوَابِ آخِرَتِی وَ اشْغَلْ قَلْبِی بِحِفْظِ مَا لَا تَقْبَلُ مِنِّی جَهْلَهُ وَ دَلِّلْ لِکُلِّ خَیْرٍ لِسَانِی وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنَ الرِّیَاءِ وَ السُّمْعَةِ وَ لَا تُجْرِهِ فِی مَفَاصِلِی وَ اجْعَلْ عَمَلِی خَالِصاً لَکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ وَ أَنْوَاعِ الْفَوَاحِشِ کُلِّهَا ظَاهِرِهَا وَ بَاطِنِهَا وَ غَفَلَاتِهَا وَ جَمِیعِ مَا یُرِیدُنِی بِهِ الشَّیْطَانُ الرَّجِیمُ وَ مَا یُرِیدُنِی بِهِ السُّلْطَانُ الْعَنِیدُ مِمَّا أَحَطْتَ بِعِلْمِهِ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَی صَرْفِهِ عَنِّی اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ طَوَارِقِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ زَوَابِعِهِمْ وَ بَوَائِقِهِمْ وَ مَکَایِدِهِمْ وَ مَشَاهِدِ الْفَسَقَةِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ أَنْ أُسْتَزَلَّ عَنْ دِینِی فَتَفْسُدَ عَلَیَّ آخِرَتِی وَ أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ مِنْهُمْ ضَرَراً

ص: 378


1- 1. فی المصدر: عن الصادق علیه السلام.

مرا به حالتی دچار کنی که در آن حالت در سختی و آسانی گمان کنم که نافرمانی های تو مرا بیشتر به موفقیت می رساند تا فرمانبرداریت و به تو پناه می برم از این که سخن حقی را از روی فرمانبرداری تو بگویم و به واسطه آن در پی دیگری باشم، و به تو پناه برم از این که مرا مایه عبرت دیگری قرار دهی، و به تو پناه می برم از این که کسی با آنچه به من بخشیده ای سعادتمندتر از من باشد، و به تو پناه می برم از این که برای درخواست چیزی که به من قسمت نکرده ای به رنج افتم و آنچه را قسمت یا روزی­ام کرده ای، در آسانی و سلامتی، حلال و پاک به من ارزانی دار، و به تو پناه می برم از هر چه بین من و تو فاصله کرده یا ما را از هم دور ساخته یا از بهره ام نزد تو کاسته یا روی بزرگوارت را از من باز گردانده است، و به تو پناه می برم از این که خطا یا ستم یا گناه یا زیاده روی­ام بر نفسم و پیروی از هوای نفسم و شتابم در شهوت رانی مانع از آمرزش و خشنودی و پاداش و بخشش و برکات و ثواب نیک و زیبایت که خود وعده داده ای شود.

سپس دعای محمد بن ابی قره را در تعقیب این دو رکعت می خوانی:

خدایا از تو خواهم به ذکر «معبودی جز تو نیست» و به درخشش «معبودی جز تو نیست»، ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به شکوه ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به زیبایی ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست»، و از تو خواهم به عظمت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به نورانیت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به رحمت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به کمال ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به کلمات ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به نام های ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به عزت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به قدرت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به سیطره ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به والایی ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به آیات ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به مشیت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به دانش ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به شرف ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به مالکیت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به فضیلت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به کرامت ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» و از تو خواهم به بلندی ذکر «معبودی جز تو نیست» ای که «معبودی جز تو نیست» که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و عمرم را دراز و روزی­ام را فراخ گردانی و تنم را به سلامت داری

ص: 373

عَلَیَّ فِی مَعَاشِی أَوْ تَعَرَّضَ بَلَاءٌ یُصِیبُنِی مِنْهُمْ لَا قُوَّةَ لِی وَ لَا صَبْرَ لِی عَلَی احْتِمَالِهِ فَلَا تَبْتَلِنِی یَا إِلَهِی بِمُقَاسَاتِهِ فَیَمْنَعَنِی ذَلِکَ مِنْ ذِکْرِکَ وَ یَشْغَلَنِی عَنْ عِبَادَتِکَ أَنْتَ الْعَاصِمُ الْمَانِعُ وَ الدَّافِعُ الْوَاقِی مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ الرَّفَاهِیَةَ فِی مَعِیشَتِی مَا أَبْقَیْتَنِی مَعِیشَةً أَقْوَی بِهَا عَلَی طَاعَتِکَ وَ أَبْلُغُ بِهَا رِضْوَانَکَ وَ أَصِیرُ بِهَا بِمَنِّکَ إِلَی دَارِ الْحَیَوَانِ وَ لَا تَرْزُقْنِی رِزْقاً یُطْغِینِی وَ لَا تَبْتَلِنِی بِفَقْرٍ أَشْقَی بِهِ مُضَیِّقاً عَلَیَّ أَعْطِنِی حَظّاً وَافِراً فِی آخِرَتِی وَ مَعَاشاً وَاسِعاً هَنِیئاً مَرِیئاً فِی دُنْیَایَ وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْیَا عَلَیَّ سِجْناً وَ لَا تَجْعَلْ فِرَاقَهَا عَلَیَّ حُزْناً أَجِرْنِی مِنْ فِتْنَتِهَا سَلِیماً وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِیهَا مَقْبُولًا وَ سَعْیِی فِیهَا مَشْکُوراً اللَّهُمَّ مَنْ أَرَادَنِی بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ وَ مَنْ کَادَنِی فِیهَا فَکِدْهُ وَ اصْرِفْ عَنِّی هَمَّ مَنْ أَدْخَلَ عَلَیَّ هَمَّهُ وَ امْکُرْ بِمَنْ مَکَرَ بِی فَإِنَّکَ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ وَ افْقَأْ عَنِّی عُیُونَ الْکَفَرَةِ الْفَجَرَةِ الطُّغَاةِ الْحَسَدَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ- وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْکَ سَکِینَةً وَ أَلْبِسْنِی دِرْعَکَ الْحَصِینَةَ وَ احْفَظْنِی بِسِتْرِکَ الْوَاقِی وَ جَلِّلْنِی عَافِیَتَکَ النَّافِعَةَ وَ صَدِّقْ قَوْلِی وَ فِعَالِی وَ بَارِکْ لِی فِی أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَالِی وَ مَا قَدَّمْتُ وَ مَا أَخَّرْتُ وَ مَا أَغْفَلْتُ وَ مَا تَعَمَّدْتُ وَ مَا تَوَانَیْتُ وَ مَا أَعْلَنْتُ وَ مَا أَسْرَرْتُ فَاغْفِرْ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ.

ثُمَّ تَقُولُ مَا ذَکَرَهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ عَقِیبَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ الْمِسْکِینِ الْمُسْتَکِینِ وَ أَبْتَغِی إِلَیْکَ ابْتِغَاءَ الْبَائِسِ الْفَقِیرِ وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیْکَ تَضَرُّعَ الْمَظْلُومِ الضَّرِیرِ وَ أَبْتَهِلُ إِلَیْکَ ابْتِهَالَ الْمُذْنِبِ الذَّلِیلِ الضَّعِیفِ وَ أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ مَنْ خَضَعَتْ لَکَ نَفْسُهُ وَ ذَلَّتْ لَکَ رَقَبَتُهُ وَ رَغِمَ لَکَ أَنْفُهُ وَ عُفِّرَ لَکَ وَجْهُهُ وَ سَقَطَتْ لَکَ نَاصِیَتُهُ وَ هَمَلَتْ لَکَ دُمُوعُهُ وَ اضْمَحَلَّتْ عَنْهُ حِیلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ عَنْهُ حُجَّتُهُ وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ وَ اشْتَدَّتْ حَسْرَتُهُ وَ عَظُمَتْ نَدَامَتُهُ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمِ الْمُضْطَرَّ إِلَیْکَ الْمُحْتَاجَ إِلَی رَحْمَتِکَ بِحَقِّکَ الْعَظِیمِ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ أَعْطِنِی فِی مَجْلِسِی هَذَا فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ

ص: 379

و به آرزویم برسانی. خدایا اگر در پیشگاهت از شقاوتمندان بودم، نامم را از بین شقاوتمندان محو فرما و در بین سعادتمندانم بنویس که تو خود فرموده ای: { خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می کند و اصل کتاب نزد اوست.}(1)...

و حاجتت را می خواهی.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی رحمه الله به روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی:

خدایا به آمرزش لازم و به رحمت واجبت، سلامت از هر گناه و غنیمت یافتن از هر نیکی و رسیدن به بهشت و نجات از آتش را از تو خواهم. خدایا دعاگویان تو را خوانده اند و من نیز خوانده ام، حاجت خواهان از تو خواسته اند و من نیز از تو خواسته ام و خواستاران از تو درخواست نموده اند و من نیز به درگاهت درخواست کرده ام. خدایا مایه اطمینان و آروزی من تویی و منتهای خواسته و دعا در سختی و آسانی به سوی درگاه توست. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و یقین را در دلم و روشنایی را در دیده ام و خیرخواهی را در سینه ام و یادت را در شب و روز بر زبانم قرار ده و روزی فراخ و غیر ممنوع و بی پایان و نه محظور روزیم فرما و در روزی ای که بر من ارزانی داشته ای برکت ده و بی نیازی­ام را نزد خودم و خواسته ام را در نزد خودت قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان! سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در تعقیب این دو رکعت در کتابش ذکر کرده است، می خوانی:

ای که معبودی جز تو نیست. ای پروردگار و وارث هر چیز، ای خدا، ای معبود خدایان که شکوهش والاست. ای خدا، ای معبود ستوده در تمام کارهایش، ای خدا، ای بخشنده نسبت به همه چیز و مهرورز و مهربان به آن، ای خدا، ای پاینده ای که نه چیزی از دست او رود و نه بر او دشوار آید، ای خدای یگانه یکتا، تو پیش از هر چیز و پایان هر چیزی. ای خدای جاوید بی زوال که فرمانروایی­اش فنا ناپذیر است. ای خدای بی نیاز و بی مانند که هیچ چیز مانند او نیست. ای خدای آغازگر همه چیز و هیچ چیز همتای او نیست. ای خدای بزرگی که دل ها به کنه عظمت او راه نیابند. ای خدای آغازگر نوآفرین ایجاد کننده و آفریدگار همه چیز بدون نمونه ای که در ساخت موجودات از آن الهام گرفته باشی. ای خدایی که با قداست خویش از هر آفتی پاک و طاهر است. ای خدایی که به هر چه آفریده، از بخشش و لطف خویش پاداش و روزی دهد. ای خدای پاک از هر ستمی که بدان راضی نیست و کارهایش با آن درنیامیزد. ای خدای نعمت بخش صاحب احسان و کرم که بخششش تمام خلایق را فرا گرفته است. ای خدای مهربانی که مهربانی­اش به همه چیز رسیده است. ای خدایی که تمام بندگان از بیمش در برابر او خاضع گشته اند. ای خدای آفریننده هر که در آسمان ها و زمین است و

ص: 374


1- . رعد / 39

الْحَلَالِ الْمُوَسَّعِ الْمُفَضَّلِ وَ أَعْطِنِی مِنْ خَزَائِنِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی أَهْلِی وَ مَالِی وَ جَمِیعِ مَا رَزَقْتَنِی وَ ارْزُقْنِی الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ فِی عَامِی هَذَا فِی أَسْبَغِ النَّفَقَةِ وَ أَوْسَعِ السَّعَةِ وَ اجْعَلْ ذَلِکَ مَقْبُولًا مَبْرُوراً خَالِصاً لِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ اکْفِنِی مَئُونَةَ أَهْلِی وَ نَفْسِی وَ عِیَالِی وَ غُرَمَائِی وَ تِجَارَتِی وَ جَمِیعِ مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ مَئُونَةَ خَلْقِکَ أَجْمَعِینَ وَ اکْفِنِی شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ شَرَّ الصَّوَاعِقِ وَ الْبَرْدِ وَ شَرَّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّکَ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ افْعَلْ بِی ذَلِکَ بِرَحْمَتِکَ وَ هَبْ لِی حَقَّکَ وَ تَغَمَّدْ ذُنُوبِی بِمَغْفِرَتِکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلْ حَوَائِجَکَ ثُمَّ اسْجُدْ وَ قُلْ مَا کُنَّا قَدَّمْنَاهُ وَ إِنَّمَا کَرَّرْنَاهُ لِعُذْرٍ اقْتَضَاهُ- اللَّهُمَّ أَغْنِنِی بِالْعِلْمِ وَ زَیِّنِّی بِالْحِلْمِ وَ کَرِّمْنِی بِالتَّقْوَی وَ جَمِّلْنِی بِالْعَافِیَةِ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ مِنَ النَّارِ ثُمَّ ارْفَعْ رَأْسَکَ وَ قُلْ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ یَا اللَّهُ یَا رَبُّ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ تُحِبُّ أَنْ تُدْعَی بِهِ وَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دَعَاکَ بِهَا أَحَدٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ- وَ أَنْ تَصْرِفَ قَلْبِی إِلَی خَشْیَتِکَ وَ رَهْبَتِکَ وَ تَجْعَلَنِی مِنَ الْمُخْلَصِینَ وَ تُقَوِّیَ أَرْکَانِی کُلَّهَا لِعِبَادَتِکَ وَ تَشْرَحَ صَدْرِی لِلْخَیْرِ وَ التُّقَی وَ تُطْلِقَ لِسَانِی لِتِلَاوَةِ کِتَابِکَ یَا وَلِیَّ الْمُؤْمِنِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ تَسْأَلُ حَوَائِجَکَ.

و اعلم أننی ترکت ذکر صلوات فی لیالی شهر رمضان التی ما وثقت بطرقها و رواتها و صرفت عن إثباتها(1).

«4»

دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام: أَنَّهُ دَخَلَ مَسْجِدَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله

ص: 380


1- 1. کتاب الاقبال: 33- 42.

بازگشت همه به سوی اوست. ای خدای بخشنده بر هر فریادخواه و گرفتار و فریادرس او. ای خدایی که زبان ها کنه شکوه و عزت او را توصیف نتوانند کرد. ای خدای آغازگر اشیا که در ایجاد آن ها از احدی از خلقش یاری نجسته است. ای خدای دانای به عالم غیب که ذره ای از آفرینش آن بر او دشوار نیاید. ای خدای بازگرداننده، برانگیزنده و ارث برنده تمام مخلوقاتش. ای خدای سنجیده کار صاحب نعمت که هیچ یک از آفریدگانش با او برابری نمی کند. ای خدایی که هر چه بخواهد می کند و لطف خویش را بر تمام خلقش از سر می گیرد.

ای خدای شکست ناپذیر والای چیره بر خلقش که چیزی از دست او نمی رود. ای خدای شکست ناپذیر و سخت کیفری که کسی تاب انتقامش را ندارد .

ای خدایی که در عین بلندی نزدیک و در عین نزدیکی والاست، کسی که همه چیز در برابر عظمت او خوار گشته است. ای خدایی که روشنی و هدایت هر چیز است که نورش تاریکی ها را شکافته است.

ای خدای قدوس پاک از هر چیز که هیچ چیز با او برابری نمی کند. ای خدای نزدیک اجابتگر و والای نزدیک که از همه چیز نزدیک تر است. ای خدای والا مقام که بلندی و رفعتش فراتر از همه چیز است. ای خدای آغازگر و بازگرداننده اشیا که گفته ها به پای منزلت او نرسند. ای خداوند بزرگ بزرگوار باگذشتی که عدالتش همه چیز را فرا گرفته است. ای خدای بزرگ عزتمند و صاحب کبریا که بزرگی­اش به خواری بدل نگردد. ای خدای صاحب سلطه باشکوهی که زبان ها را یارای وصف نعمات و ستایش او نیست. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در آنچه از دستور حتمی خود حکم و مقرر فرموده ای و در آنچه از فرمان حکیمانه ات در شب قدر تقسیم کنی و در قضایی که بازگشت ندارد و تغییرناپذیر است، از تو خواهم که نام مرا در زمره حاجیان بیت الله الحرام بنویسی که حجشان مقبول، کارهای بدشان بخشوده شده، گناهانشان آمرزیده، سعیشان مورد سپاس است و [از تو خواهم] در آنچه حکم و مقدر می فرمایی، عمرم را طولانی و روزی­ام را فراخ گردانی و امانتم را ادا فرمایی. خدایا امسال حج خانه محترم خویش و زیارت قبر پیامبرت صلی الله علیه و آله را در آسانی از سوی خویش و سلامتی روزی­ام گردانی... و حاجاتت را می خواهی.

سپس دو رکعت می گزاری و دعایی را که از دست خط جدم ابو جعفر طوسی رحمة الله علیه به روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی:

خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا برای آنچه خلقم کرده ای فارغ کن و از آنچه مرا مسئول آن کرده ای غافل نگردان. خدایا از تو ایمانی می خواهم که باز نگردد و نعمتی که پایان نپذیرد و همراهی با پیامبرت در بالاترین مراتب بهشت جاودان که درودت بر او و خاندان او باد. خدایا روزیم را روز به روز از تو می خواهم، نه آنقدر اندک که موجب

ص: 375

وَ ابْنُ هِشَامٍ یَخْطُبُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هُوَ یَقُولُ هَذَا شَهْرٌ فَرَضَ اللَّهُ صِیَامَهُ وَ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قِیَامَهُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ کَذَبَ ابْنُ هِشَامٍ مَا کَانَتْ صَلَاةُ رَسُولِ اللَّهِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَّا کَصَلَاتِهِ فِی غَیْرِهِ.

وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَرِیضَةٌ وَ الْقِیَامُ فِی جَمَاعَةٍ فِی لَیْلَتِهِ بِدْعَةٌ وَ مَا صَلَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی لَیَالِیهِ بِجَمَاعَةٍ وَ لَوْ کَانَ خَیْراً مَا تَرَکَهُ وَ قَدْ صَلَّی فِی بَعْضِ لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَحْدَهُ فَقَامَ قَوْمٌ خَلْفَهُ فَلَمَّا أَحَسَّ بِهِمْ دَخَلَ بَیْتَهُ فَعَلَ ذَلِکَ ثَلَاثَ لَیَالٍ فَلَمَّا أَصْبَحَ بَعْدَ ثَلَاثٍ صَعِدَ الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ لَا تُصَلُّوا النَّافِلَةَ لَیْلًا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا فِی غَیْرِهِ فِی جَمَاعَةٍ فَإِنَّهَا بِدْعَةٌ وَ لَا تُصَلُّوا ضُحًی فَإِنَّهَا بِدْعَةٌ وَ کُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ وَ کُلُّ ضَلَالَةٍ سَبِیلُهَا إِلَی النَّارِ ثُمَّ نَزَلَ وَ هُوَ یَقُولُ قَلِیلٌ فِی سُنَّةٍ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ فِی بِدْعَةٍ وَ إِنَّ الصَّلَاةَ نَافِلَةً فِی جَمَاعَةٍ فِی لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ تَکُنْ فِی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَا فِی أَیَّامِ أَبِی بَکْرٍ وَ لَا فِی صَدْرٍ مِنْ أَیَّامِ عُمَرَ حَتَّی أَحْدَثَ ذَلِکَ عُمَرُ فَاتَّبَعَهُ النَّاسُ (1).

«5»

أَرْبَعِینُ الشَّهِیدِ(2)،

عَنِ السَّیِّدِ عَمِیدِ الدِّینِ عَنْ وَالِدِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ فَخَّارِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ فَضْلِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الرَّاوَنْدِیِّ عَنْ ذِی الْفَقَارِ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ النَّجَاشِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ هَارُونَ وَ کَتَبَهُ لِی بِخَطِّهِ وَ مِنْهُ کَتَبْتُهُ قَالَ أَخْبَرَنِی أَبِی عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی عَنْ شَرِیکٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام: أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَنْ فَضْلِ الصَّلَاةِ فِیهِ فَقَالَ: مَنْ صَلَّی أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَی ثَوَابَ الصِّدِّیقِینَ

ص: 381


1- 1. دعائم الإسلام ج 1 ص 213 بتفاوت.
2- 2. الأربعین: 210.

بدبختی­ام گردد و نه آنقدر بسیار که موجب سرکشی­ام شود. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و از فضل خویش در این سال روزی­ام فرما، آنچه را که به برکت آن حج و عمره را روزی­ام می گردانی و به وسیله آن مرا بر روزه و نماز توانمند می سازی، که تویی پروردگار من و مایه امید و نگهدار من. نگهدار و امیدی جز تو و راه نجاتی از تو جز به سوی تو ندارم، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و در دنیا به من نیکی و در آخرت نیز نیکی عطا فرما و به رحمت خویش مرا از عذاب آتش حفظ فرما.

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در کتابش در پی این دو رکعت ذکر کرده است، می خوانی:

خدایا من حاجتم را به وسیله تو و از تو می خواهم. اگر کسی حاجتش را از دیگری بخواهد، من تنها آن را از تو می خواهم که یکتایی و شریکی نداری و از تو خواهم به فضل و رحمت و خشنودیت که بر محمد و اهل بیت او درود فرستی و در این سال، برای من راهی را به سوی خانه محترم خویش قرار دهی و حجی مقبول و پذیرفته و پاک که برای تو خالص گشته روزی­ام گردانی و چشمم را به وسیله آن روشن گردانی و درجه ام را به آن ارتقا دهی و زشتی هایم را بدان فرو پوشی و فروبستن چشم و پاکدامنی از تمام محرمات و نافرمانی هایت را روزیم فرمایی تا این که هیچ چیز را بر فرمانبرداری و هراس از تو و عمل به آنچه دوست داری و ترک هر چه ناپسند می داری و از آن باز داشته ای ترجیح ندهم و آن را در دین و جسم و مال و فرزندان و خانواده و برادرانم و هر چه به وسیله آن بر من نعمت بخشیده ای و عطا فرموده ای، در آسانی و رفاه و دارایی و سلامتی قرار دهی. و از تو می خواهم که مرگم را شهادت در راهت، به همراه دوستانت و در زیر پرچم پیامبرت قرار دهی و از تو می خواهم تا دشمنان خود و دشمنان رسولت را به وسیله من به قتل برسانی و از تو خواهم که با خوار کردن هر کدام از بندگانت که بخواهی مرا گرامی داری و با گرامی داشتن هیچ یک از دوستانت مرا خوار نگردانی و راهی را به سوی رسولت برای من قرار دهی. خداوند مرا بس است، هر چه خدا بخواهد، بر خدا توکل کردم و هیچ نیرو و قوتی نیست، مگر به خداوند.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی رحمة الله علیه به روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده ایم، می خوانی: خدایا ستایش همه تو راست و فرمانروایی همه تو راست و تمام امور، آشکار و پنهانش به سوی تو باز می گردد و تویی نهایت هر امر و اسباب نیکی همه در دست توست. خدایا از تو خواهم از نیکی همه را و به تو پناه می برم از شر همه اش. خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا به تقدیر خویش راضی گردان و در تقدیر خویش به من برکت ده تا پیش انداختن آنچه را که به تأخیر انداخته ای و تأخیر انداختن آنچه را که پیش انداخته ای نخواهم. خدایا

ص: 376

وَ الشُّهَدَاءِ وَ غَفَرَ لَهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْفَائِزِینَ.

وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الثَّانِیَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ عِشْرِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ وَ وَسَّعَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ وَ کَفَی سُوءَ سَنَتِهِ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الثَّالِثَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عَشْرَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ خَمْسِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ نَادَاهُ مُنَادٍ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَلَا إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ عَتِیقُ اللَّهِ مِنَ النَّارِ وَ فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ السَّمَاوَاتِ وَ مَنْ قَامَ تِلْکَ اللَّیْلَةَ فَأَحْیَاهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الرَّابِعَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ عِشْرِینَ مَرَّةً وَ رَفَعَ اللَّهُ عَمَلَهُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ کَعَمَلِ سَبْعَةِ أَنْبِیَاءَ مِمَّنْ بَلَّغَ رِسَالاتِ رَبِّهِ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الْخَامِسَةِ رَکْعَتَیْنِ بِمِائَةِ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسِینَ مَرَّةً فِی کُلِّ رَکْعَةٍ وَ إِذَا فَرَغَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِائَةَ مَرَّةٍ زَاحَمَنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی بَابِ الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ السَّادِسَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ فَکَأَنَّمَا صَادَفَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ السَّابِعَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ مَرَّةً بَنَی اللَّهُ لَهُ فِی جَنَّةِ عَدْنٍ قَصْرَیْ ذَهَبٍ وَ کَانَ فِی أَمَانِ اللَّهِ تَعَالَی إِلَی شَهْرِ رَمَضَانٍ مِثْلِهِ وَ مَنْ صَلَّی اللَّیْلَةَ الثَّامِنَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ سَبَّحَ أَلْفَ تَسْبِیحَةٍ فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجِنَانِ الثَّمَانِیَةُ یَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ التَّاسِعَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ سِتَّ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله خَمْسِینَ

ص: 382

از فضل خویش بر من بگستران و برکت خویش را روزی­ام گردان و مرا در طاعت خویش به کار گیر و به هنگام پایان عمرم مرا در راه خود بمیران و کارم را به دیگری وامگذار و پس از آنکه هدایتم کردی، دلم را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود، رحمتی بر من ارزانی دار که تو خود بخشایشگری.

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در کتابش در تعقیب این دو رکعت گفته، می خوانی:

بار خدایا ای پروردگار ماه رمضان، که قرآن را در آن نازل فرمودی و در آن روزه را بر بندگانت واجب کردی، بر محمد و خاندان او درود فرست و حج خانه محترم خویش را در این سال و هر سال روزیم گردان و گناهان بزرگم را بیامرز؛ به راستی که جز تو کسی آن را نبخشد. ای بخشاینده، ای بسیار دانا! خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و گوش جانم را بر ذکرت بگشا و چنان کن که کتابت را تصدیق کنم و به وعده ات ایمان پیدا کنم و به عهدت وفا کنم و از بیم خویش آنقدر روزی­ام کن که به وسیله آن از تو به سوی تو بگریزم.

خدایا بر محمد و اهل بیت او درود فرست و به من مهر ورز، مهری که مرا فرا گیرد و مرا به سلامت دار، سلامتی که مرا بدان بپوشانی و روزی ای به من عطا فرما که مرا بی نیاز گرداند و گشایشی به من ده که مرا فراگیرد. ای سخاوتمندترین کسی که از او درخواست شده و ای بزگوارترین کسی که خوانده شده و ای مهربان ترین کسی که از او درخواست مهرورزی شده و ای رئوف ترین کسی که گذشت کرده و ای بهترین کسی که بر او تکیه شده است. تو را خوانم برای اندوهی که جز تو کسی آن را برندارد و برای گرفتاری ای که جز تو کسی آن را برطرف نسازد و برای غصه ای که جز تو کسی آن را از میان برندارد و برای رحمتی که جز از جانب تو بدان دست نیابند و برای خواسته ای که جز به وسیله تو برآورده نمی شود. خدایا، چنانچه عادتت بر این بود که برای درخواست از خود به من اجازه دهی و با یاد خویش به من مهر ورزی، پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و همین الآن الآن در کارم گشایش ده و مرا از هر آنچه بر جان خویش بیم دارم رهایی بخش؛ به راستی که اگر تو از جانب خویش رحمتی به من نرسانی که به وسیله آن نجاتم بخشی، غیر از تو هم کسی را نخواهم یافت که مرا نجات دهد و من جز تو که را دارم؟ تو تو تو ای مولای من! نسبت به من بسیار به آمرزش عادت داری و من بسیار به معصیت و منم کسی که پیش از معصیتم از تو نترسیدم و تو را بر شهوتم ترجیح ندادم، ولی عمل بدم و کردار زشتم و جرم عظیمم تو را از اجابت من باز ندارد، بلکه با رحمت خویش به من لطف فرما و با آمرزش خویش بر من منت نه و با گذشت خویش از من درگذر و دعایم را مستجاب فرما و به رحمت خویش اجابت تمام این ها را به من بشناسان. سرورم! از تو خواهم: راستی در کارم و موفقیت در خواسته ام و درستی نفسم و رستگاری در دینم و گشایش در روزی­ام و روزی خانواده ام و نعمت بخشی بر من و قناعت بر آنچه قسمتم کرده ای.

خدایا از فضل خویش بسیار قسمتم فرما و خیر را در دستانم جاری کن و مرا از

ص: 377

مَرَّةً صَعِدَتِ الْمَلَائِکَةُ بِعَمَلِهِ کَعَمَلِ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الْعَاشِرَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِشْرِینَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَسَّعَ اللَّهُ تَعَالَی عَلَیْهِ رِزْقَهُ وَ کَانَ مِنَ الْفَائِزِینَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ إِحْدَی عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ عِشْرِینَ مَرَّةً لَمْ یَتْبَعْهُ ذَنْبٌ ذَلِکَ الْیَوْمَ وَ إِنْ جَهَدَ إِبْلِیسُ جَهْدَهُ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَمَانَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ثَلَاثِینَ مَرَّةً أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَی ثَوَابَ الشَّاکِرِینَ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْفَائِزِینَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ أَرْبَعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ سِتَّ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِذَا زُلْزِلَتْ ثَلَاثِینَ مَرَّةً هَوَّنَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ مُنْکَراً وَ نَکِیراً وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْهُ مِائَةَ رَکْعَةٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ صَلَّی أَیْضاً أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ مِنَ الْأُولَیَیْنِ مِائَةَ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ الثِّنْتَیْنِ الْأُخْرَیَیْنِ خَمْسِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذَنْبَهُ وَ لَوْ کَانَ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ وَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ عَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ وَرَقِ الشَّجَرِ فِی أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ الْعَیْنِ مَعَ مَا لَهُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْمَزِیدِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ سِتَّ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ رَیَّانُ یُنَادِی بِشَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَتَّی یَرِدَ الْقِیَامَةَ فَیُؤْمَرَ بِهِ إِلَی الْجَنَّةِ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

ص: 383

آنچه برایم مقدر فرموده ای خشنود گردان و عاقبتم را به هر چه خوب و نیکوست مقدّر فرما و مرا برای روزه داری و عبادت این ماه نیرو ده. به راستی که تو بر همه چیز توانایی. ای مهربان ترین مهربانان! و درود خدا بر بهترین آفریده اش محمد و خاندان محمد باد...

و حاجات خویش را از خدا بخواه.

سپس دو رکعت نماز می گزاری و دعایی را که از دست نوشت جدم ابو جعفر طوسی رحمه الله به روایت از امام محمد باقر علیه السلام(1) نقل کرده ایم و آن را دعای جامع می نامید، می خوانی: به نام خداوند بخشاینده مهربان. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست، او یگانه است و شریکی ندارد و گواهی می دهم که محمد، بنده و رسول اوست، به خدا و تمام فرستادگان خدا و به تمام آنچه بر جملگی فرستادگان خداوند نازل فرموده ای، ایمان پیدا کرده ام و این که وعده خداوند حق است و دیدارش حق و خداوند راست گفته و فرستادگان ابلاغ کرده اند. و ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و منزه است خدا، هر بار که چیزی خداوند را تنزیه گوید و همان طور که خدا دوست می دارد که تنزیه شود و ستایش خدای را، هر بار که چیزی خدا را ستایش کند و همان طور که خدا دوست دارد ستایش شود و معبودی جز خدا نیست، هر بار که چیزی خدا را به یگانگی بستاید و همان گونه که خداوند دوست دارد به یگانگی ستوده شود و خدا بزرگتر است، هر بار که چیزی خداوند را به بزرگی بستاید و همان گونه که خداوند دوست دارد به بزرگی ستایش شود. خدایا کلیدهای نیکی و سرانجام و فراخی و سودها و برکات آن را از تو خواهم، از آنچه دانشم بدان رسیده و آنچه ذهنم از شمردن آن ناتوان شده است. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و اسباب شناخت او را بر من روشن کن و درهای آن را بر من بگشا و مرا در پوشش برکات رحمت خویش قرار ده و با جلوگیری از جدایی از دینت بر من منت فرما و دلم را از تردید پاک فرما و دلم را به جای پاداش دیر هنگام آخرتم، سرگرم دنیا و زندگی زودهنگامم نساز و دلم را به حفظ آنچه نادانی­ام را در مورد آن نمی پذیری مشغول کن و زبانم را به سوی هر خیری راهنمایی کن و دلم را از ریاکاری و بلندآوازگی پاک کن و آن را در مفاصلم جاری نساز و کردارم را برای خودت خالص گردان.

خدایا به تو پناه برم از بدی و همه انواع زشتی ها، آشکار و نهان آن و غفلت های آن و تمام اموری که شیطان رانده شده به وسیله آن قصد مرا کند و هر کاری که تو به آن علم داری و پادشاه ستیزه جو در مورد من می­خواهد و تو به بازگرداندن آن از من توانایی. خدایا به تو پناه آورم از شب آزاران جن و انس و رئیسان جنیان و شرور و حیله گری های آنان و محل حضور بدکاران جن و انس و از این که از آیینم به خطا روم و به آن آخرتم تباه گردد و از این

ص: 378


1- . در منبع آمده است: از امام صادق علیه السلام.

وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ سَبْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی مَا تَیَسَّرَ بَعْدَ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ فِی الثَّانِیَةِ مِائَةَ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ أَعْطَاهُ اللَّهُ ثَوَابَ أَلْفِ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ أَلْفِ أَلْفِ عُمْرَةٍ وَ أَلْفِ غَزْوَةٍ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بَعْدَ الْحَمْدِ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً لَمْ یَخْرُجْ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی یُبَشِّرَهُ مَلَکُ الْمَوْتِ بِأَنَّ اللَّهَ رَاضٍ عَنْهُ غَیْرُ غَضْبَانَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ تِسْعَ عَشْرَةَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ خَمْسِینَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً- وَ إِذَا زُلْزِلَتْ خَمْسِینَ مَرَّةً لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَمَنْ حَجَّ مِائَةَ حَجَّةٍ وَ اعْتَمَرَ مِائَةَ عُمْرَةٍ وَ قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ سَائِرَ عَمَلِهِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِیهَا مَا شَاءَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ فُتِّحَتْ لَهُ سَبْعُ سَمَاوَاتٍ وَ اسْتُجِیبَ لَهُ الدُّعَاءُ [مَعَ مَا لَهُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْمَزِیدِ] وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ اثْنَتَیْنِ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ فُتِّحَتْ لَهُ ثَمَانِیَةُ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ یَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ اسْتُجِیبَ دُعَاؤُهُ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِیهَا مَا یَشَاءُ کَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ کَمَنْ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ خَمْسٍ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِیهَا الْحَمْدَ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ الْعَابِدِینَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ سِتٍّ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ بِالْحَمْدِ وَ مِائَةَ مَرَّةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فُتِّحَتْ لَهُ سَبْعُ سَمَاوَاتٍ مَعَ مَا لَهُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْمَزِیدِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْهُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ- بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ تَبَارَکَ الَّذِی

ص: 384

که در زندگی­ام از اینان به من زیانی یا بلایی رسد که مرا گرفتار آنان سازد و توان و صبری بر تحمل آن نداشته باشم، پس ای معبود من! مرا با تحمل آن امتحان نکن که مرا از یاد تو باز دارد و از عبادتت غافل کند. تویی حافظ بازدارنده و دفع کننده و نگهدار در برابر تمام این ها.

خدایا از تو خواهم رفاه را در زندگی­ام، تا وقتی که زنده ام می­داری، زندگی ای که به وسیله آن بر طاعت تو نیرو گیرم و بدان به خشنودی تو نائل گردم و به وسیله آن و به بخشش تو به سرای زندگی حقیقی بروم و روزی ای را که مرا به سرکشی وا می دارد روزی­ام نگردان و به فقری که بدان بدبخت و تنگ دست شوم، دچارم نکن. بهره ای فراوان در آخرتم و زندگی فراخ و گوارا و خوشایند در دنیایم به من عطا فرما و دنیا را زندان من قرار نده و جدایی از آن را مایه اندوه من نگردان. مرا با سلامت از فتنه آن پناه ده و عملم را در آن پذیرفته و تلاشم را در آن مورد سپاس قرار ده. خدایا، هر که نسبت به من نیت سویی دارد، تو به او اراده سوء کن و هر که قصد نیرنگ نسبت به من دارد، با او نیرنگ کن و نگرانی هر که را که نگرانی­اش در وجودم رخنه کرده از من دور کن و مکر هر که را نسبت به من مکری کرده به خودش باز گردان، که تویی بهترین مکرانگیزان. و چشمان ناسپاسان و بدکاران و سرکشان و حسودان را درآور. خدایا بر محمد و خاندان او درود فرست و از جانب خویش آرامشی بر جانم فرود آور و زره محکم خویش را بر من بپوشان و با پوشش نگهدار خویش مرا حفظ کن و مرا زیر پوشش سلامتی سودمند خویش قرار ده و گفتار و کردارم را تأیید کن و به من خانواده و فرزندان و مالم برکت ده و آنچه از پیش فرستاده ام و آنچه به تأخیر انداخته ام و آنچه از آن غفلت کرده و آنچه قصدش را کرده و آنچه در آن کوتاهی نموده و آنچه آشکار کرده و آنچه نهان نموده ام. مرا بیامرز ای مهربان ترین مهربانان! و بر محمد و خاندان پاک و طاهر او درود فرست، چنانچه تو شایسته آنی ای صاحب اختیار مؤمنان!

سپس دعایی را که محمد بن ابی قره در تعقیب این دو رکعت در کتابش ذکر کرده است، می خوانی: خدایا از تو خواهم، همچون خواستن بیچاره ای ناتوان و از تو طلب می کنم، همچون طلبیدن بینوایی بی چیز و روی زاری به درگاهت آورم، همچون زاری ستمدیده ای نابینا و دعا و زاری می کنم، همچون دعا و زاری گنهکاری خوار و ناتوان و از تو درخواست می کنم، همچون درخواست کسی که جانش در برابر تو خاضع گشته و گردنش در برابر تو خوار شده و بینی­اش در برابر تو تسلیم شده و چهره اش برای تو خاک آلود گشته و پیشانی­اش برای تو بر زمین افتاده و اشک هایش برای تو روان شده و راه چاره بر او بسته شده و دلیل و برهانی بر گناه خویش ندارد و توانش به تحلیل رفته و حسرتش شدت یافته و پشیمانی­اش عظیم گشته است. پس بر محمد و خاندان محمد درود فرست و به درمانده ای که نیازمند رحمت توست رحم کن. به حق عظیمت ای عظیم، ای عظیم، ای عظیم. بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا و پدر و مادرم و تمام مردان و زنان با ایمان را بیامرز و در این جایگاهم برات رهایی از آتش را بر من ارزانی دار و

ص: 379

بِیَدِهِ الْمُلْکُ مَرَّةً فَإِنْ لَمْ یَحْفَظْ تَبَارَکَ فَبِخَمْسٍ وَ عِشْرِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ ثَمَانِیَ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ سِتَّ رَکَعَاتٍ- بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ وَ عَشْرَ مَرَّاتٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ رَکْعَتَیْنِ- بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ عِشْرِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ کَانَ مِنَ الْمَرْحُومِینَ وَ رُفِعَ کِتَابُهُ فِی عِلِّیِّینَ وَ مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الثَّلَاثِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ عِشْرِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِائَةَ مَرَّةٍ خَتَمَ اللَّهُ لَهُ بِالرَّحْمَةِ.

ص: 385

روزی حلال و وسیع و پر از لطفت را بر من فراخ گردان و از گنجینه های خویش بر من عطا فرما و بر من و خانواده و مالم و بر تمام آنچه روزی­ام گردانده ای برکت ده و امسال حج و عمره را در فراوان ترین بخشش و فراخ ترین ثروت روزی­ام فرما و آن را پذیرفته و مقبول و خالص برای ذات بزرگوار خود قرار ده. ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بزرگوار، رزق و روزی خانواده و زن و فرزندانم و بدهکارانم و تجارتم و تمام آنچه از سختی آن می ترسم و روزی جملگی خلقت را کفایت فرما و مرا از شر بدکاران عرب و عجم و از شر آذرخش ها و سرما و شر هر جنبنده ای که اختیارش در کف توست نجات ده که تو بر مسیر درستی. ای بزرگوار، ای بزرگوار، ای بزرگوار، این ها را به رحمت خویش برای من انجام ده و حق خویش را بر من ببخش و به آمرزش خویش گناهانم را بپوش و پس از آنکه هدایتم کردی دلم را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود، رحمتی بر من ارزانی دار {که تو خود بخشایشگری.}(1) و بر محمد و خاندان محمد درود فرست... و حاجاتت را بخواه .

سپس به سجده برو و آنچه را که ذکر کرده بودیم و تنها بنا بر اقتضای عذری آن را تکرار کردهایم بخوان:

خدایا مرا با دانش بی نیاز فرما و با بردباری بپیرای و با پرهیزکاری کرامت بخش و با سلامتی زیبا کن. ای صاحب سلامتی، مرا از آتش در امان دار، در امان دار. سپس سر بلند کن و بگو:

ای خدا، ای خدا، ای خدا! به این که معبودی جز تو نیست، از تو خواهم به نامت: به نام خداوند بخشاینده مهربان، ای خداوند، ای پروردگار، ای نزدیک، ای اجابتگر، ای پدید آورنده آسمان ها و زمین، ای باشکوه ارجمند، ای مهربان، ای عطابخش، ای زنده، ای پاینده! به حق هر نامی که مخصوص توست و تو دوست داری تا بدان نام خوانده شوی و به هر دعایی که یکی از پیشینیان و پسینیان تو را بدان خوانده و تو مستجابش گردانده ای، از تو خواهم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و قلبم را به بیم و هراس از خودت متوجه گردانی و مرا از مخلصان قرار دهی و تمام ارکانم را برای عبادت خویش تقویت گردانی و سینه ام را برای نیکی و پارسایی گشاده کنی و زبانم را برای تلاوت کتابت گویا گردانی، ای صاحب اختیار مؤمنان! بر محمد و خاندان محمد درود فرست و برایم چنین و چنان کن... و حاجت هایت را از خدا بخواه.

بدان من نمازهای مربوط به شب های ماه رمضان را که به طریق روایت و راویان آن اطمینان نداشتم ذکر نکردم و از اثبات آن­ها صرف نظر کردم.(2)

کلمة المصحّح الأولی

ص: 389


1- . آل عمران / 8
2- . کتاب الاقبال : 42-33

تصویر

صورة فتوغرافیة من نسخة الأصل بخطّ المؤلّف العلّامة المجلسیّ -ره- إلّا أربعة أسطر من ذیل الصفحة تراها فی الصفحة 7-9 من هذا الجزء

ص: 386

کلمة المصحّح [الثانیة]

ص: 390

تصویر

صورة فتوغرافیة من نسخة الأصل، بخطّ المؤلّف العلّامة المجلسیّ -ره- ینطبق مع الصفحة 125 من هذا الجزء

ص: 387

فهرس ما فی هذا الجزء من الأبواب

ص: 391

تصویر

صورة فتوغرافیة من نسخة الأصل، بخطّ المؤلّف العلّامة المجلسیّ -ره- ینطبق مع الصفحة 128 من هذا الجزء

ص: 388

ص: 392

کلمة المصحّح الأولی

بسمه تعالی

إلی هنا انتهی الجزء الثانی من المجلّد العشرین من کتاب بحار الأنوار و هو الجزء الرابع و التسعون حسب تجزئتنا یحتوی علی ثلاثة عشر بابا من أبواب الصوم و باب واحد فی کتاب الاعتکاف و أربعة أبواب من کتاب أعمال السنین و الشهور و الأیّام و یلیه فی الجزء الثامن و التسعین باقی أبواب السنة بحول اللّه و قوّته.

و لقد بذلنا جهدنا فی تصحیحه و مقابلته فخرج بعون اللّه و مشیئته نقیّا من الأغلاط إلّا نزراً زهیداً زاغ عنه البصر و کلّ عنه النظر لا یکاد یخفی علی القراء الکرام و من اللّه نسأل العصمة و الإعتصام.

السیّد إبراهیم المیانجی محمّد الباقر البهبودی

ص: 389

رموز الکتاب

ص: 393

کلمة المصحّح [الثانیة]

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

الحمد للّه و الصلاة و السلام علی رسول اللّه و علی آله أمناء اللّه.

و بعد: فقد تفضّل اللّه علینا و له الفضل و المنّ حیث اختارنا لخدمة الدین و أهله و قیّضنا لتصحیح هذه الموسوعة الکبری و هی الباحثة عن المعارف الإسلامیّة الدائرة بین المسلمین و هی بحق بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار علیهم الصلاة و السلام.

و هذا الجزء الذی نخرجه إلی القرّاء الکرام، ثانی أجزاء المجلّد العشرین (تتمة کتاب الصوم، کتاب الإعتکاف و شطر من کتاب أعمال السنین و الشهور و الأیّام) و قد قابلناه علی نسخة الکمبانیّ و هکذا علی نصّ المصادر أو علی الأخبار الأخر المشابهة للنصّ فسددنا بحول اللّه و قوته ما کان فیها من خلل تصحیف.

و قد قابلناه أیضا من أوّل هذا الجزء إلی آخر کتاب الإعتکاف علی نسخة الأصل التی هی بخطّ ید المؤلّف العلّامة رضوان اللّه علیه و و تری فی الصفحات التالیة صورا فتوغرافیّة منها و النسخة مخزونة محفوظة عند الفاضل البحّاث الوجیه المؤفّق المیرزا فخر الدین النصیریّ الأمینیّ المحترم وفّقه اللّه لحفظ کتب السلف عن الضیاع و التلف فی مکتبته الشخصیّة تفضّل سماحته علینا بایداع النسخة عندنا أمانة خدمة للدین و أهله جزاه اللّه عنّا خیر جزاء المحسنین

محمد الباقر البهبودیّ

ص: 390

فهرس ما فی هذا الجزء من الأبواب

عناوین المطالب/ رقم الصفحة

«53»

باب لیلة القدر و فضلها و فضل اللیالی التی تحتملها 25- 1

«54»

باب وداع شهر رمضان و کیفیته 26- 25

«55»

باب فضائل شهر رجب و صیامه و أحکامه و فضل بعض لیالیه و أیّامه 55- 26

«56»

باب فضائل شهر شعبان و صیامه و فضل أوّل یوم منه 84- 55

«57»

باب فضل لیلة النصف من شعبان و أعمالها 90- 84

«58»

باب الصدقة و الاستغفار و الدعاء فی شعبان زائدا علی ما مرّ و سیجی ء إن شاء اللّه فی باب أعمال شهر شعبان من أبواب أعمال السنة 91- 90

«59»

باب صوم الثلاثة الأیّام فی کل شهر و أیّام البیض و صوم الأنبیاء علیهم السلام 109- 92

«60»

باب فضل یوم الغدیر و صومه 119- 110

«61»

باب فضل صیام سائر الأیّام 120

«62»

باب صوم عشر ذی الحجة و الدعاء فیه 122- 120

«63»

باب صوم یوم دحو الأرض 122

«64»

باب صوم یوم الجمعة و یوم عرفة 124- 123

«65»

باب ثواب من أفطر لإجابة دعوة أخیه المؤمن 127- 125

ص: 391

أبواب الاعتکاف

«66»

باب فضل الاعتکاف و خاصة فی شهر رمضان و أحکامه 130- 128

أبواب أعمال السنین و الشهور و الأیّام و ما یناسب ذلک من المطالب و المقاصد الشریفة

أبواب ما یتعلق بالشهور العربیة من الأعمال و ما یرتبط بذلک

«67»

باب أعمال أیّام مطلق الشهر و لیالیه و أدعیتهما 324- 133

أبواب أعمال شهر رمضان من الأدعیة و الصلوات و غیرها و سائر ما یتعلق به

«68»

باب تحقیق القول فی کون شهر رمضان هو أوّل السنة 325

«69»

باب الدعاء عند دخول شهر رمضان و سائر أعماله و آدابه و ما یناسب ذلک 357- 325

«70»

باب نوافل شهر رمضان و سائر الصلوات و الأدعیة و الأفعال المتعلّقة بها و ما یناسب ذلک 385- 358

ص: 392

رموز الکتاب

ب: لقرب الإسناد.

بشا: لبشارة المصطفی.

تم: لفلاح السائل.

ثو: لثواب الأعمال.

ج: للإحتجاج.

جا: لمجالس المفید.

جش: لفهرست النجاشیّ.

جع: لجامع الأخبار.

جم: لجمال الأسبوع.

جُنة: للجُنة.

حة: لفرحة الغریّ.

ختص: لکتاب الإختصاص.

خص: لمنتخب البصائر.

د: للعَدَد.

سر: للسرائر.

سن: للمحاسن.

شا: للإرشاد.

شف: لکشف الیقین.

شی: لتفسیر العیاشیّ

ص: لقصص الأنبیاء.

صا: للإستبصار.

صبا: لمصباح الزائر.

صح: لصحیفة الرضا علیه السلام .

ضا: لفقه الرضا علیه السلام .

ضوء: لضوء الشهاب.

ضه: لروضة الواعظین.

ط: للصراط المستقیم.

طا: لأمان الأخطار.

طب: لطبّ الأئمة.

ع: لعلل الشرائع.

عا: لدعائم الإسلام.

عد: للعقائد.

عدة: للعُدة.

عم: لإعلام الوری.

عین: للعیون و المحاسن.

غر: للغرر و الدرر.

غط: لغیبة الشیخ.

غو: لغوالی اللئالی.

ف: لتحف العقول.

فتح: لفتح الأبواب.

فر: لتفسیر فرات بن إبراهیم.

فس: لتفسیر علیّ بن إبراهیم.

فض: لکتاب الروضة.

ق: للکتاب العتیق الغرویّ

قب: لمناقب ابن شهر آشوب.

قبس: لقبس المصباح.

قضا: لقضاء الحقوق.

قل: لإقبال الأعمال.

قیة: للدُروع.

ک: لإکمال الدین.

کا: للکافی.

کش: لرجال الکشیّ.

کشف: لکشف الغمّة.

کف: لمصباح الکفعمیّ.

کنز: لکنز جامع الفوائد و تأویل الآیات الظاهرة معا.

ل: للخصال.

لد: للبلد الأمین.

لی: لأمالی الصدوق.

م: لتفسیر الإمام العسکریّ علیه السلام .

ما: لأمالی الطوسیّ.

محص: للتمحیص.

مد: للعُمدة.

مص: لمصباح الشریعة.

مصبا: للمصباحین.

مع: لمعانی الأخبار.

مکا: لمکارم الأخلاق.

مل: لکامل الزیارة.

منها: للمنهاج.

مهج: لمهج الدعوات.

ن: لعیون أخبار الرضا علیه السلام .

نبه: لتنبیه الخاطر.

نجم: لکتاب النجوم.

نص: للکفایة.

نهج: لنهج البلاغة.

نی: لغیبة النعمانیّ.

هد: للهدایة.

یب: للتهذیب.

یج: للخرائج.

ید: للتوحید.

یر: لبصائر الدرجات.

یف: للطرائف.

یل: للفضائل.

ین: لکتابی الحسین بن سعید او لکتابه و النوادر.

یه: لمن لا یحضره الفقیه.

ص: 393

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109