عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَلِیُّ اللَّهِ (1).

**[ترجمه]احتجاج: قاسم بن معاویه گفت: به حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: اینها در حدیث معراج خود نقل می­کنند که وقتی پیامبر اکرم را به معراج بردند، مشاهده کرد که بر عرش نوشته است: «لا اله الّا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، ابوبکر الصدیق.» فرمود: سبحان اللَّه! همه چیز را تغییر دادند، حتّی این حدیث را؟ عرض کردم: آری. فرمود: خداوند وقتی عرش را آفرید، بر پایه های آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه علی امیرالمؤمنین.» وقتی آب را آفرید، در مجرای آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی کرسی را آفرید، بر پایه های آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی لوح را آفرید، در آن نوشت: «لا اله الا اللَّه محمّد، رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» آن گاه که اسرافیل را آفرید، بر پیشانی او نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی جبرئیل را آفرید، بر بال او نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» آن گاه که آسمان ها را آفرید، بر اطراف آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی زمین ها را آفرید، در طبقات آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی کوه ها را آفرید، در سر آن کوه ها نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی خورشید را آفرید، بر آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» وقتی خداوند عزیز ماه را آفرید، بر آن نوشت: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» این همان سیاهی است که در روی ماه می بینید. وقتی یکی از شما «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه» را بر زبان آورد، باید بگوید:

ص: 1

«علی امیرالمؤمنین ولی اللَّه.» - . احتجاج : 83 -

**[ترجمه]

اسْمَکَ مَقْرُوناً بِاسْمِی (1) فِی أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ فَآنَسْتُ بِالنَّظَرِ إِلَیْهِ إِنِّی لَمَّا بَلَغْتُ بَیْتَ الْمَقْدِسِ فِی مِعْرَاجِی إِلَی السَّمَاءِ وَجَدْتُ عَلَی صَخْرَتِهِ (2) لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ أَیَّدْتُهُ بِوَزِیرِهِ وَ نَصَرْتُهُ بِوَزِیرِهِ فَقُلْتُ لِجَبْرَئِیلَ مَنْ وَزِیرِی فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَلَمَّا انْتَهَیْتُ إِلَی سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی وَجَدْتُ مَکْتُوباً عَلَیْهَا إِنِّی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی مُحَمَّدٌ صَفْوَتِی مِنْ خَلْقِی أَیَّدْتُهُ بِوَزِیرِهِ وَ نَصَرْتُهُ بِوَزِیرِهِ فَقُلْتُ لِجَبْرَئِیلَ مَنْ وَزِیرِی فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَلَمَّا جَاوَزْتُ السِّدْرَةَ انْتَهَیْتُ إِلَی عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِینَ جَلَّ جَلَالُهُ فَوَجَدْتُ مَکْتُوباً عَلَی قَوَائِمِهِ أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی مُحَمَّدٌ حَبِیبِی أَیَّدْتُهُ بِوَزِیرِهِ وَ نَصَرْتُهُ بِوَزِیرِهِ فَلَمَّا رَفَعْتُ رَأْسِی وَجَدْتُ عَلَی بُطْنَانِ الْعَرْشِ مَکْتُوباً أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی مُحَمَّدٌ عَبْدِی وَ رَسُولِی أَیَّدْتُهُ بِوَزِیرِهِ وَ نَصَرْتُهُ بِوَزِیرِهِ (3).

**[ترجمه]خصال: در وصیت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السّلام آمده است: یا علی!

ص: 2

من اسم تو را همراه با اسم خود در چهار جا دیدم، دل بستم به تماشای آن؛ وقتی من در شب معراج رسیدم به بیت المقدس، دیدم بر صخره بیت المقدس نوشته است: «لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه، او را کمک کردم و یاری نمودم به وسیله وزیرش.» به جبرئیل گفتم: وزیرم کیست؟ گفت: علی بن ابی طالب. زمانی که به سدرة المتهی رسیدم، دیدم بر روی آن نوشته شده: «إنی أنا اللَّه لا اله الا أنا وحدی، محمد برگزیده من از میان خلق من است که او را به وزیرش تأیید نمودم و یاری کردم.» به جبرئیل گفتم: وزیرم کیست؟ گفت: علی بن ابی طالب. وقتی از سدرة المنتهی گذشتم و به عرش خدا رسیدم ، دیدم بر پایه های آن نوشته است:« انا اللَّه لا اله الا انا وحدی، محمّد حبیبی، او را تأیید کردم و یاری نمودم به وسیله وزیرش.» چون سر بلند کردم، دیدم بر دل عرش نوشته شده است:« أنا اللَّه لا اله الا أنا وحدی، محمّد عبدی و رسولی، او را تأیید و یاری نمودم به وسیله وزیرش.» - . خصال 1 : 97 -

**[ترجمه]

الْوَاقِدِیِّ عَنِ الْهُذَیْلِ عَنْ مَکْحُولٍ عَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ آدَمَ وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ وَ أَسْجَدَ لَهُ مَلَائِکَتَهُ وَ أَسْکَنَهُ جَنَّتَهُ وَ زَوَّجَهُ حَوَّاءَ أَمَتَهُ فَرَفَعَ طَرْفَهُ نَحْوَ الْعَرْشِ فَإِذَا هُوَ بِخَمْسِ سُطُورٍ (1) مَکْتُوبَاتٍ قَالَ آدَمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ یَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِینَ إِذَا تَشَفَّعُوا (2) بِهِمْ إِلَیَّ خَلْقِی شَفَّعْتُهُمْ فَقَالَ آدَمُ یَا رَبِّ بِقَدْرِهِمْ (3) عِنْدَکَ مَا اسْمُهُمْ فَقَالَ أَمَّا الْأَوَّلُ فَأَنَا الْمَحْمُودُ وَ هُوَ مُحَمَّدٌ وَ الثَّانِی فَأَنَا الْعَالِی وَ هَذَا عَلِیٌّ وَ الثَّالِثُ فَأَنَا الْفَاطِرُ وَ هَذِهِ فَاطِمَةُ وَ الرَّابِعُ فَأَنَا الْمُحْسِنُ وَ هَذَا حَسَنٌ (4) وَ الْخَامِسُ فَأَنَا ذُو الْإِحْسَانِ وَ هَذَا الْحُسَیْنُ کُلٌّ یَحْمَدُ اللَّهَ (5) عَزَّ وَ جَلَّ (6).

**[ترجمه]معانی الاخبار، علل الشرائع:

ص: 3

ابن عباس گفت: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به علی بن ابی طالب علیه السّلام فرمود: وقتی خداوند بزرگ آدم را آفرید و از روح در او خود دمید و ملائکه را دستور به سجده او داد و او را ساکن بهشت گردانید و کنیز خود حوا را به ازدواج او در آورد، چشم به جانب عرش انداخت و ناگاه دید پنج خط نوشته شده است. آدم گفت: خدایا این­ها کیانند؟ خداوند فرمود: این­ها کسانی هستند که هر گاه مردم آنها را واسطه و شفیع قرار دهند نزد من، شفاعت ایشان را می پذیرم. آدم گفت: خدایا! تو را سوگند می دهم به منزلت ایشان در نزدت که نام آنها را بفرمایی. فرمود: اول این است که من محمودم و او محمّد. دوم: من عالی هستم و این علی سوم: من فاطرم و این فاطمه و چهارم: من محسن هستم و این حسن. پنجم: من صاحب احسانم و این حسین. همه ستایش خدا را می کنند. - . معانی الاخبار: 21، علل الشرائع: 56 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]امالی طوسی: ابن عباس گفت: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: زمانی که مرا به معراج بردند، دیدم که بر در بهشت نوشته شده: « لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی حبیب الله، حسن و حسین صفوة الله، فاطمه أمة الله. بر کینه توزان آنها باد لعنت خدا.» - . امالی طوسی: 227 -

کشف الغمة: از احادیثی که عزّ محدث آن را از ابن عباس جمع آوری کرده، همین روایت است. - . کشف الغمة: 28 -

ص: 4

**[ترجمه]

**[ترجمه]قصص الأنبیاء: ابو هریره گفت: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: وقتی خداوند آدم را آفرید و از روح خویش در او دمید، آدم توجه به طرف راست عرش کرد و پنج شبح را مشاهده نمود. گفت: خدایا! آیا قبل از من بشری آفریده ای؟ فرمود: نه. - . این روایت معارض روایاتی است که دلالت دارد بر این که خدا قبل از پدرمان آدم نیز آدم آفریده است و حمل آن بر اول آدمی که خدا در زمین خلق نموده، بعید است. حدیث چنان چه ملاحظه می کنید از طریق عامه نقل شده و از طریق ائمه علیهم السّلام نقل نشده است. -

گفت: خدایا! پس اینها که اسم آنها را می بینم کیانند؟ فرمود: این­ها پنج نفر از فرزندان تو هستند که اگر آنها نبودند، تو و بهشت و جهنم و نه عرش و نه کرسی و نه آسمان و نه زمین و نه ملائکه و جنّ و انس را نمی آفریدم. اینها پنج نفرند که از نام خود برای آنها نام جدا کرده ام؛ من محمودم و این محمّد و من اعلی هستم و این علی و من فاطرم و این فاطمه و من صاحب احسانم و این حسن و من محسن هستم و این حسین. بر خود سوگند یاد نموده ام که پیش من نیاید احدی که در دلش به اندازه دانه خردلی محبت آنها باشد، مگر این که او را وارد بهشت خود کنم. و به عزت خود سوگند یاد کرده ام که نیاید احدی پیش من که در دلش به اندازه دانه خردلی بغض یکی از آنها باشد، مگر این که او را داخل جهنم کنم. ای آدم! این ها برگزیده من از خلقند؛ به وسیله آنها نجات می یابد هر که نجات یابد و به وسیله آنها هلاک می شود، هر که هلاک شود.

ص: 5

**[ترجمه]

أَمَا إِنَّ مُحَمَّداً وَرِثَ عِلْمَ مَنْ کَانَ قَبْلَهُ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ عَلَی قَائِمَةِ الْعَرْشِ مَکْتُوبٌ حَمْزَةُ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ وَ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ فِی زَوَایَا الْعَرْشِ مَکْتُوبٌ عَنْ یَمِینِ رَبِّنَا وَ کِلْتَا یَدَیْهِ یَمِینٌ (1)

- عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ فَهَذِهِ حُجَّتُنَا عَلَی مَنْ أَنْکَرَ حَقَّنَا وَ جَحَدَنَا مِیرَاثَنَا وَ مَا مَنَعَنَا مِنَ الْکَلَامِ وَ أَمَامَنَا الْیَقِینُ فَأَیُّ حُجَّةٍ تَکُونُ أَبْلَغَ (2) مِنْ هَذَا (3).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: بکیر هجری از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: اولین وصی و جانشین پیامبر در روی زمین، هبة اللَّه بن آدم بود. هر پیامبری که از دنیا رفت، او را جانشینی بود. تعداد تمام انبیاء صد و بیست و چهار هزار نفر بودند، پنج نفر آنها اولوالعزم هستند: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمّد. و علی بن ابی طالب هبة اللَّه برای محمّد صلّی اللَّه علیه و آله بود او وارث علم اوصیاء بود و علم کسانی که قبل از خودش بودند.

ص: 6

اما حضرت محمّد وارث علم انبیاء و مرسلین پیش از خود بود و بر پایه عرش نوشته است: «حمزه شیر خدا و شیر پیامبر است و سیدالشهداء است.» و در زوایای عرش طرف راست خدا - با این که راست و چپ آن فرقی ندارد - نوشته است: «علی امیرالمؤمنین است.» این است دلیل ما برای کسی که منکر حق ما است و منکر میراث ما است. ما را چیزی مانع از گفتن حقایق نیست، با این که رو به روی ما مرگ قرار دارد، چه دلیلی بالاتر از این است. - . بصائر الدرجات: 34 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]کشف الیقین: عبداللَّه بن سنان از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: وقتی آدم گرفتار خطای خود گردید، متوسل به محمد و اهل بیتش شد. خداوند به او وحی کرد: ای آدم! از کجا از محمّد اطلاع پیدا کردی؟ گفت: موقعی که مرا آفریدی، سرم را بلند کردم و دیدم که بر عرش نوشته است: «محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» - . الیقین فی إمرة امیرالمؤمنین: 55 - 56 -

ص: 7

**[ترجمه]

**[ترجمه]فضائل، الروضه: از کتاب الفردوس می­نویسد که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: وقتی مرا به آسمان عروج دادند و بهشت بر من عرضه گردید، دیدم که بر روی برگ­های بهشت نوشته است:« لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی بن ابی طالب ولی اللَّه، الحسن و الحسین صفوة اللَّه.» - . الروضه: 125، فضائل... -

ص: 8

**[ترجمه]

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ إِنَّ لِلشَّمْسِ وَجْهَیْنِ (1) فَوَجْهٌ یُضِی ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ وَجْهٌ یُضِی ءُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ عَلَی الْوَجْهَیْنِ مِنْهُمَا کِتَابَةٌ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا تِلْکَ الْکِتَابَةُ قُلْنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ الْکِتَابَةُ الَّتِی تَلِی أَهْلَ السَّمَاءِ اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَمَّا الْکِتَابَةُ الَّتِی تَلِی أَهْلَ الْأَرْضِ عَلِیٌّ نُورُ الْأَرَضِینَ (2).

**[ترجمه]مناقب محمد بن احمد شاذان: ابن مسعود گفت:

ص: 9

از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: خورشید دو جانب دارد؛ یک طرف آن برای اهل آسمان ها می­درخشد و یک طرف برای اهل زمین. بر روی هر دو طرف نوشته­ای است. سپس فرمود: می­دانید آن نوشته چیست؟ عرض کردیم: خدا و پیامبرش داناترند. فرمود: نوشته ای که به جانب آسمان ها است این است: «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» و اما طرف زمین نوشته است: «علی نور زمین ها است.» - . ایضاح دفائن النواصب: 32 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]حسن بن سلیمان در کتاب محتضر از ابو هریره، از پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله نقل می کند که فرمود: بر عرش نوشته شده: «لا اله الا اللَّه، وحده لا شریک له، محمّد عبدی و رسولی، أیّدته بعلی بن ابی طالب.» این مطلب همان گفته در قرآن است: «هُوَ الَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ» که منظور علی بن ابی طالب است.

ص: 10

**[ترجمه]

حَوْلَ الْعَرْشِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (1).

**[ترجمه]کتاب معراج از صدوق، از محمد بن مسلم، از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: با خط درخشانی

ص: 11

بر اطراف عرش نوشته است: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی امیرالمؤمنین.» - . محتضر: 139 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]کتاب معراج از صدوق، از جابر انصاری نقل می­کند که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: چه شده گروهی را که مرا سرزنش می­کنند به دوست داشتنم برادرم علی بن ابی طالب؟ قسم به آن کسی که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، او را دوست نداشتم تا این که خدای بزرگ مرا مأمور به محبت او نمود. بعد فرمود: چه شده گروهی را که مرا مورد سرزنش قرار می­دهند که علی بن ابی طالب را مقدم می­دارم؟ به عزت پروردگارم او را مقدم نداشتم تا این که خدای عزیز مرا دستور به مقدم داشتن او داد و او را امیرالمؤمنین و امیر امت و امام آنها قرار داد. ای مردم! وقتی مرا به آسمان هفتم بردند، بر درب هر آسمانی دیدم نوشته شده است: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین.» وقتی به حجب النور رسیدم، دیدم بر هر حجابی نوشته شده: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین.» وقتی به عرش رسیدم، دیدم بر هر یک از ارکان عرش نوشته شده است: «لا اله الا اللَّه، محمّد رسول اللَّه، علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین.» - . محتضر: 146 -

ص: 12

**[ترجمه]

**[ترجمه]خصال: سهیل بن غزوان بصری گفت: از حضرت باقر علیه السّلام شنیدم که می فرمود: زنی از جنیان بنام «عفراء» گاهگاهی خدمت پیامبر اکرم می رسید و از سخنان آن جناب می شنید و آنها را برای جنیان صالح نقل می کرد و آنها به وسیله آن زن اسلام می آوردند. پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله مدتی او را ندید. حالش را از جبرئیل پرسید و او گفت: به دیدن خواهرش رفته که او را در راه خدا دوست می دارد. پیامبر اکرم فرمود: خوشا به حال محبت ورزان در راه خدا! پروردگار بزرگ در بهشت پایه ای از یاقوت قرمز آفریده که بر روی آن هفتاد هزار قصر است و در هر قصری هفتاد هزار غرفه است. خداوند آنها را برای محبت ورزان و دیدارکنندگان خلق کرده است. سپس فرمود: عفراء! چه مشاهده کردی؟ عفراء جواب داد: عجایب زیادی. پرسید: عجیب ترین چیزی که دیدی چه بود؟ در جواب گفت: ابلیس را در دریای سبز روی سنگ سفیدی دیدم که دست به آسمان برداشته بود و می گفت: خدایا! وقتی به سوگند خود وفا کردی و مرا داخل جهنم نمودی، از تو درخواست می کنم به حق محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین که مرا نجات دهی و با آنها محشور نمایی. به او گفتم: ای حارث (ابلیس)! این اسم­ها چیست که خداوند را به وسیله آنها می خوانی؟ گفت این اسم ها را هفت هزار سال قبل از خلقت آدم در ساق عرش نوشته دیدم و فهمیدم که این ها گرامی ترین خلق در نزد خدایند. از خداوند به حق آنها درخواست می کنم. پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: قسم به خدا اگر تمام اهل زمین با همین خدا را سوگند دهند، خواسته آنها را می پذیرد. - . خصال 2 : 171 -

ص: 13

**[ترجمه]

المقبل (1) أی إلی الدنیا فإن الإنسان فی أول العمر مقبل إلیها

و فی روایات العامة هکذا بئس لعمر الله عمل الشیخ المتوسم و الشاب المتلوم.

قال الجزری المتوسم المتحلی بسمة الشیوخ و المتلوم المتعرض للأئمة فی الفعل السیئ (2) و یجوز أن یکون من اللومة و هی الحاجة أی المنتظر لقضائها انتهی.

و فی الخرائج بئس سیرة الشیخ المتأمل و الشاب المؤمل و لا یخفی توجیهه.

**[ترجمه]«المؤمّل» بنا بر اسم مفعول بودن، یعنی جوانی بدی داشتی و مردم از تو امید خیر داشتند و پیری بدی داشتی و تو را فرمانروای خویش گردانیده اند.

ص: 14

و در بصائر «المتأمّل» است، چنان چه خواهد آمد که یا از أمل است و یا به معنی ثبات قدم در کار و نظر در آن. و«الغلام المقبل» یعنی روآورنده به دنیا، زیرا انسان در اول عمر به سوی دنیا رو می آورد. در روایات اهل سنت این گونه آمده: «بئس لعمرو اللّه عمل الشیخ المتوسّم والشاب المتلوّم.» جزری گفته است: «المتوسّم» یعنی آراسته شده به نشانه پیران و «المتلوّم» یعنی متعرض به ائمه در انجام گناه و شاید از «اللومۀ» باشد که حاجت است، یعنی منتظر برآورده شدن حاجتش است. (پایان نقل قول) و در خرائج و جرائح این گونه آمده: «بئس سیرۀ الشیخ المتأمّل و الشابّ المؤمل» که توجیه آن مخفی نیست.

**[ترجمه]

آمَنُوا مَعَهُ فَعَاتَبْتُهُ عَلَی دُعَائِهِ عَلَی قَوْمِهِ حَتَّی بَکَی وَ أَبْکَانِی وَ قَالَ لَا جَرَمَ أَنِّی عَلَی ذَلِکَ مِنَ النَّادِمِینَ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجاهِلِینَ ثُمَّ کُنْتُ مَعَ إِبْرَاهِیمَ حِینَ کَادَهُ قَوْمُهُ فَأَلْقَوْهُ فِی النَّارِ فَجَعَلَهَا اللَّهُ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً ثُمَّ کُنْتُ مَعَ یُوسُفَ حِینَ حَسَدَهُ إِخْوَتُهُ فَأَلْقَوْهُ فِی الْجُبِّ فَبَادَرْتُهُ إِلَی قَعْرِ الْجُبِّ فَوَضَعْتُهُ وَضْعاً رَفِیقاً ثُمَّ کُنْتُ مَعَهُ فِی السِّجْنِ أُؤْنِسُهُ فِیهِ حَتَّی أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْهُ ثُمَّ کُنْتُ مَعَ مُوسَی علیه السلام وَ عَلَّمَنِی سِفْراً مِنَ التَّوْرَاةِ وَ قَالَ إِنْ أَدْرَکْتَ عِیسَی فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ فَلَقِیتُهُ وَ أَقْرَأْتُهُ مِنْ مُوسَی السَّلَامَ وَ عَلَّمَنِی سِفْراً مِنَ الْإِنْجِیلِ وَ قَالَ إِنْ أَدْرَکْتَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ- فَعِیسَی یَا رَسُولَ اللَّهِ یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَ عَلَی عِیسَی رُوحِ اللَّهِ وَ کَلِمَتِهِ وَ جَمِیعِ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ السَّلَامُ وَ عَلَیْکَ یَا هَامُ بِمَا بَلَّغْتَ السَّلَامَ فَارْفَعْ إِلَیْنَا حَوَائِجَکَ قَالَ حَاجَتِی أَنْ یُبْقِیکَ اللَّهُ لِأُمَّتِکَ وَ یُصْلِحَهُمْ لَکَ وَ یَرْزُقَهُمُ الِاسْتِقَامَةَ لِوَصِیِّکَ مِنْ بَعْدِکَ فَإِنَّ الْأُمَمَ السَّالِفَةَ إِنَّمَا هَلَکَتْ بِعِصْیَانِ الْأَوْصِیَاءِ وَ حَاجَتِی یَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْ تُعَلِّمَنِی سُوَراً مِنَ الْقُرْآنِ أُصَلِّی بِهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام یَا عَلِیُّ عَلِّمِ الْهَامَ وَ ارْفُقْ بِهِ فَقَالَ هَامٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ هَذَا الَّذِی ضَمَمْتَنِی إِلَیْهِ فَإِنَّا مَعَاشِرَ الْجِنِّ قَدْ أُمِرْنَا أَنْ لَا نُکَلِّمَ إِلَّا نَبِیّاً أَوْ وَصِیَّ نَبِیٍّ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَا هَامُ مَنْ وَجَدْتُمْ فِی الْکِتَابِ وَصِیَّ آدَمَ قَالَ شَیْثَ بْنَ آدَمَ قَالَ فَمَنْ وَجَدْتُمْ وَصِیَّ نُوحٍ قَالَ سَامَ بْنَ نُوحٍ قَالَ فَمَنْ کَانَ وَصِیَّ هُودٍ قَالَ یُوحَنَّا بْنُ حزان (حنان) (1) ابْنُ عَمِّ هُودٍ قَالَ فَمَنْ کَانَ وَصِیَّ إِبْرَاهِیمَ قَالَ إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ قَالَ فَمَنْ کَانَ وَصِیَّ مُوسَی- قَالَ یُوشَعُ بْنُ نُونٍ قَالَ فَمَنْ کَانَ وَصِیَّ عِیسَی قَالَ شَمْعُونُ بْنُ حَمُّونَ الصَّفَا ابْنُ عَمِّ مَرْیَمَ قَالَ فَمَنْ وَجَدْتُمْ فِی الْکِتَابِ وَصِیَّ مُحَمَّدٍ قَالَ هُوَ فِی التَّوْرَاةِ إِلْیَا

ص: 16

قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله هَذَا إِلْیَا هُوَ عَلِیٌّ وَصِیِّی قَالَ الْهَامُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَهُ اسْمٌ غَیْرُ هَذَا قَالَ نَعَمْ هُوَ حَیْدَرَةُ فَلِمَ تَسْأَلُنِی عَنْ ذَلِکَ قَالَ إِنَّا وَجَدْنَا فِی کِتَابِ الْأَنْبِیَاءِ أَنَّهُ فِی الْإِنْجِیلِ هَیْدَارَا قَالَ هُوَ حَیْدَرَةُ قَالَ فَعَلَّمَهُ عَلِیٌّ سُوَراً مِنَ الْقُرْآنِ فَقَالَ هَامٌ یَا عَلِیُّ یَا وَصِیَّ مُحَمَّدٍ أَکْتَفِی بِمَا عَلَّمْتَنِی مِنَ الْقُرْآنِ قَالَ نَعَمْ یَا هَامُ قَلِیلُ الْقُرْآنِ کَثِیرٌ- (1) ثُمَّ قَامَ هَامٌ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَوَدَّعَهُ فَلَمْ یَعُدْ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله حَتَّی قُبِضَ علیه السلام (2).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: عمر بن یزید از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که روزی پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله نشسته بود که مردی بلند قد مانند یک نخل خرما که شباهت به جنیان و سخن گفتن آنها داشت، وارد شد و سلام کرد. پیامبر اکرم جوابش را داد و گفت: کیستی ای بنده خدا؟ گفت: من هام بن هیم بن لا قیس بن ابلیسم. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به او فرمود: با دو واسطه نسب تو به ابلیس می رسد. گفت: بله یا رسول اللّه! پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: چقدر بر تو گذشته؟ گفت: تمام عمر دنیا به جز کمی از آن. روز کشته شدن هابیل به دست قابیل چند جوانی بودم که کلام را می­فهمیدم و از چنگ زدن به دین باز می­داشتم و دور بیشه­ها می­چرخیدم و به قطع رحم امر می­کردم و غذا را آلوده می­نمودم. پیامبر اکرم به او فرمود: چه بد سیره­ای است روش پیری که مردم از او امید خیر دارند و جوانی که رو به دنیا آورده! گفت: یا رسول اللّه! من توبه کرده ام. فرمود: توبه ات به دست کدام یک از پیامبران بوده؟ گفت: به دست نوح و در کشتی با او بودم و او را به خاطر نفرین قومش سرزنش کردم، تا این که گریه کرد و مرا هم به گریه انداخت. و گفت من ناگزیر بر همین منوال پشیمان بودم و به خدا پناه می­بردم از این که از جاهلان باشم. سپس با هود در مسجدش و با کسانی که ص: 15

همراه او ایمان آوردند بودم و او را به خاطر نفرین قومش سرزنش کردم، تا این که به گریه افتاد و مرا هم به گریه انداخت. و گفت من ناگزیر بر همین منوال پشیمان بودم و به خدا پناه می­بردم از این که از جاهلان باشم. سپس با ابراهیم بودم، زمانی که قومش درباره او اراده بدی کردند و او را در آتش انداختند که خدا آتش را بر او سرد و سلامت قرار داد. سپس با یوسف بودم، زمانی که برادرانش به او حسادت ورزیدند و او را در چاه انداختند و من او را به ته چاه بردم و او را با مدارا گذاردم و در زندان با او بودم و با او مأنوس تا این که خدا او را از زندان خارج نمود. سپس با موسی بودم و بخشی از تورات را به من تعلیم داد و گفت که اگر عیسی را درک کردی، سلام مرا به او برسان و عیسی را ملاقات کردم و سلام موسی را به او رساندم. او نیز بخشی از انجیل را به من آموخت و به من فرمود که اگر محمد صلّی اللّه علیه و آله را درک کردی، سلام مرا به او برسان و او را ملاقات کردم و سلام عیسی را به او رساندم. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: سلام بر عیسی روح خدا و کلمه او و تمام پیامبران الهی و رسل او تا زمانی که آسمان ها و زمین برپاست، و سلام بر تو ای هام به خاطر سلامی که رساندی، حوائجت را بگو! هام گفت: حاجتم این است که خدا شما را برای امتت نگه دارد و آنها را به خاطر تو اصلاح کند و پایداری و استقامت در راه وصی بعد تو به آنها روزی کند، زیرا امت های گذشته به سبب نافرمانی اوصیاء هلاک شدند. خواسته دیگرم این است که سوره هایی از قرآن را به من بیاموزی تا با آنها نماز بخوانم. رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: یا علی! هام را تعلیم ده و با او مدارا کن. هام گفت: یا رسول اللّه! این کیست که مرا همنشین او کردی؟ ما جنیان مأمور شده ایم که جز با پیامبر یا وصی پیامبر صحبت نکنیم. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به او گفت: ای هام! وصی آدم در قرآن کیست؟ گفت: شیث بن آدم. فرمود: وصی نوح کیست؟ گفت: سام بن نوح. فرمود وصی هود کیست؟ گفت: یوحنّا ابن حزان - . در مصدر «یوحنا بن حنان» آمده است. -

پسر عموی هود. فرمود: وصی ابراهیم کیست؟ گفت: اسحاق بن ابراهیم. فرمود: وصی موسی کیست؟ گفت: یوشع بن نون. فرمود: وصی عیسی کیست؟ گفت: شمعون بن حمون الصفا، پسر عموی مریم. فرمود: وصی محمد صلّی اللّه علیه و آله را در قرآن چه کسی یافتید؟ گفت: نام او در تورات الیّا است.

ص: 16

پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: این الیّا است که همان علی است وصی من. هام گفت: یا رسول اللّه! نام دیگری غیر از این دارد؟ فرمود: بله، «حیدرۀ»، آن را از من سؤال نکردی؟ گفت: ما در کتاب انبیاء این گونه یافتیم که نام او در انجیل «هیدارا» است. فرمود: همان حیدره است. علی علیه السّلام سوره هایی از قرآن را به او آموخت. هام گفت: ای علی ای وصیّ محمّد! به آنچه که از قرآن به من آموختی بسنده کنم؟ فرمود: آری ای هام. کمی از قرآن بسیار است. سپس هام از جای حرکت کرد، به طرف پیامبر صلّی اللّه علیه و آله آمد و با او وداع نمود و تا وقتی که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله از دنیا رفت، دیگر خدمت ایشان برنگشت. - . بصائر الدرجات: 28 -

**[ترجمه]

یج، الخرائج و الجرائح سعد عن محمد بن الحسین مثله (1)

**[ترجمه]بصائر الدرجات: سدیر صیرفی گفت: حضرت باقر علیه السّلام در مدینه مرا از پی چیزهایی که لازم داشت، به مکه فرستاد. گفت وقتی به راه کوهستانی در روحاء رسیدم، بر مرکب سواری خود سوار بودم و دیدم شخصی خود را در جامه پیچیده. به او نزدیک شدم و خیال کردم تشنه است. قمقمه آب خود را به او دادم. گفت به آب احتیاج ندارم. نامه ای به دست من داد که مرکب آن هنوز خشک نشده بود. همین که مهر نامه را نگاه کردم، دیدم مهر حضرت باقر علیه السّلام است. گفتم: از خدمت صاحب نامه چه وقت آمده ای؟ گفت: هم اکنون. امام علیه السّلام در نامه دستوراتی به من داده بود. همین که نگاه کردم، کسی را ندیدم. وقتی حضرت باقر علیه السّلام تشریف آورد، عرض کردم: فدایت شوم! شخصی نامه ای از طرف شما برایم آورد، با این که مرکب آن هنوز خشک نشده بود. فرمود: هر وقت کاری فوری داشته باشم، یکی از آنها را (جنیان) می فرستم.

محمّد بن حسین با همین اسناد در آخر روایت نقل می کند که فرمود: «سدیر! ما خدمتکارانی از جن داریم. وقتی کار فوری داریم آنها را می فرستیم.» - . بصائر الدرجات: 27 -

ص: 17

خرائج و جرائح: سعد از محمد بن حسین همین روایت را نقل کرده است. - . خرائج و جرائح ... -

**[ترجمه]

یج، الخرائج و الجرائح سعد عن أحمد بن محمد عن علی بن الحکم مثله (1).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: ثمالی گفت: بین مکه و مدینه در خدمت حضرت صادق علیه السّلام بودم. ناگاه امام متوجه طرف چپ خود شد که سگی سیاه دیده می شد. فرمود: تو را چه شده؟ خدا زشت کند تو را! چقدر عجله کردی؟ یک مرتبه دیدم شبیه پرنده شد. عرض کردم: این چیست فدایت شوم؟ فرمود: این «عثم» پیک جن است. هشام از دنیا رفت و هم اکنون او پرواز می کند و در هر شهر خبر مرگ او را منتشر می­کند. - . بصائر الدرجات: 27 -

ص: 18

خرائج و جرائح: از علی بن الحکم همین روایت را نقل کرده است. - . خرائج و جرائح ... -

**[ترجمه]

**[ترجمه]شاید منظور از «طبقین»، هر قبایی است که از دو لایه تشکیل شده که در میان آن پنبه نباشد و در فارسی به آن «دوتهی» می گویند.

ص: 19

**[ترجمه]

**[ترجمه]«الزط» یعنی جنس سودانی. «أنکره» زمانی گفته می شود که او را نشناسد.

ص: 20

**[ترجمه]

شَخْصَهُ وَ هُوَ یَقُولُ یَا أَبَا جَعْفَرٍ (1) صَاحِبُکَ خَلْفَ الْقَصْرِ عِنْدَ السُّدَّةِ فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ فَالْتَفَتُّ فَلَمْ أَرَ أَحَداً ثُمَّ رَدَّ عَلَیَّ الصَّوْتَ بِاللَّفْظِ الَّذِی کَانَ ثُمَّ فَعَلَ ذَلِکَ ثَلَاثاً فَاقْشَعَرَّ جِلْدِی ثُمَّ انْحَدَرْتُ فِی الْوَادِی حَتَّی أَتَیْتُ قَصْدَ الطَّرِیقِ الَّذِی خَلْفَ الْقَصْرِ وَ لَمْ أَطَأْ فِی الْقَصْرِ ثُمَّ أَتَیْتُ السَّدَّ نَحْوَ السَّمُرَاتِ ثُمَّ انْطَلَقْتُ قَصْدَ الْغَدِیرِ فَوَجَدْتُ خَمْسِینَ حَیَّاتٍ رَوَافِعَ مِنْ عِنْدِ الْغَدِیرِ ثُمَّ اسْتَمَعْتُ فَسَمِعْتُ کَلَاماً وَ مُرَاجَعَةً فَصَفَقْتُ بِنَعْلَیَّ لِیُسْمَعَ وَطْئِی فَسَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ یَتَنَحْنَحُ فَتَنَحْنَحْتُ وَ أَجَبْتُهُ ثُمَّ نَظَرْتُ وَ هَجَمْتُ فَإِذَا حَیَّةٌ مُتَعَلِّقَةٌ بِسَاقِ شَجَرَةٍ فَقَالَ لَا عَتِیٌّ وَ لَا ضَائِرٌ (2) فَرَمَتْ بِنَفْسِهَا ثُمَّ نَهَضَتْ عَلَی مَنْکِبِهِ ثُمَّ أَدْخَلَتْ رَأْسَهَا فِی أُذُنِهِ فَأَکْثَرَتْ مِنَ الصَّفِیرِ فَأَجَابَ بَلَی قَدْ فَصَلْتُ بَیْنَکُمْ وَ لَا یَبْغِی خِلَافَ مَا أَقُولُ إِلَّا ظَالِمٌ وَ مَنْ ظَلَمَ فِی دُنْیَاهُ فَلَهُ عَذَابُ النَّارِ فِی آخِرَتِهِ مَعَ عِقَابٍ شَدِیدٍ أُعَاقِبُهُ إِیَّاهُ وَ آخُذُ (3) مَالًا إِنْ کَانَ لَهُ حَتَّی یَتُوبَ فَقُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَ لَکُمْ عَلَیْهِمْ طَاعَةٌ فَقَالَ نَعَمْ وَ الَّذِی أَکْرَمَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله

ص: 22

بِالنُّبُوَّةِ وَ أَعَزَّ عَلِیّاً علیه السلام بِالْوَصِیَّةِ وَ الْوَلَایَةِ إِنَّهُمْ لَأَطْوَعُ لَنَا مِنْکُمْ یَا مَعْشَرَ الْإِنْسِ وَ قَلِیلٌ ما هُمْ (1).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: ابراهیم جعفری گفت: از ابراهیم بن وهب شنیدم که می گفت: من برای دیدار حضرت ابوالحسن علیه السّلام به جانب «عریض» رفتم. آمدم تا رسیدم به قصر بنی سراة. سپس از دره فرود آمدم. ناگاه صدایی را شنیدم، اما صاحب صدا دیده نمی­شد.

ص: 21

او می­گفت: ابا جعفر! (منظور همین ابراهیم بن وهب است) آقایی را که می خواهی، پشت قصر کنار سدّه است. از جانب من هم به ایشان سلام برسان! اما هر چه تماشا کردم، کسی را ندیدم. باز دو مرتبه همان حرف ها را تکرار کرد تا سه مرتبه. بدنم لرزید و به طرف دره پایین رفتم. تصمیم داشتم راهی را که منتهی به پشت قصر می شود از پیش گیرم، ولی قدم به قصر نگذارم. بعد آمدم به جانب سد پهلوی درخت­های سمرات. بعد به طرف آبگیر رفتم و پنجاه مار را در جلوی آبگیر دیدم که سرهایشان را بالا گرفته بودند. گوش دادم، پس کلامی را شنیدم و دقت کردم. پایم را به زمین زدم تا صدای پایم را بشنوند. صدای حضرت ابوالحسن علیه السّلام را شنیدم که تنحنح می کرد. من هم سرفه ای کردم و جواب دادم. بعد نگاه کردم و حمله کردم. دیدم ماری خود را به تنه درختی چسبانده. امام علیه السّلام فرمود: نترس اینجا چیزی نیست که به تو ضرر برساند. مار خود را انداخت و روی شانه امام علیه السّلام ایستاد و سر در گوش او کرد و چند سوت زد. امام علیه السّلام چنین جواب داد: آری، بین شما جدایی افتاده، بر خلاف گفته من رفتار نخواهد کرد مگر ستمگر. هر که در دنیا ستمگری کند، دچار عذاب آتش می شود و در آخرت با کیفر شدیدی او را عقاب خواهم کرد و مالش را اگر داشت، از او می گیرم تا توبه کند. عرض کردم: آقا، پدر و مادرم فدایتان! آیا این ها اطاعت شما را لازم می شمارند؟ فرمود: آری، قسم به کسی که محمّد را گرامی داشت

ص: 22

به نبوّت و علی را عزت بخشید به وصایت و ولایت، آنها از شما بیشتر مطیع ما هستند. ای انسان ها! ولی آنها به نسبت سایر مخلوقات که مطیع ما هستند، تعدادشان کمتر است. - . بصائر الدرجات: 29 -

**[ترجمه]

یَقُولُونَ جُنَّ جَابِرٌ جُنَّ جَابِرٌ فَلَمَّا کَانَ بَعْدَ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ وَرَدَ کِتَابُ هِشَامِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَلَی یُوسُفَ بْنِ عُثْمَانَ بِأَنِ انْظُرْ رَجُلًا مِنْ جُعْفٍ- یُقَالُ لَهُ جَابِرُ بْنُ یَزِیدَ فَاضْرِبْ عُنُقَهُ وَ ابْعَثْ إِلَیَّ بِرَأْسِهِ فَلَمَّا قَرَأَ الْکِتَابَ الْتَفَتَ إِلَی جُلَسَائِهِ فَقَالَ مَنْ جَابِرُ بْنُ یَزِیدَ فَقَدْ أَتَانِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ یَأْمُرُنِی بِضَرْبِ عُنُقِهِ وَ أَنْ أَبْعَثَ إِلَیْهِ بِرَأْسِهِ فَقَالُوا أَصْلَحَ اللَّهُ الْأَمِیرَ هَذَا رَجُلٌ عَلَّامَةٌ صَاحِبُ حَدِیثٍ وَ وَرَعٍ وَ زُهْدٍ وَ إِنَّهُ جُنَّ وَ خُولِطَ فِی عِلْمِهِ وَ هَا هُوَ ذَا فِی الرَّحْبَةِ یَلْعَبُ مَعَ الصِّبْیَانِ فَکَتَبَ إِلَی هِشَامِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ أَنَّکَ کَتَبْتَ إِلَیَّ فِی هَذَا الرَّجُلِ الْجُعْفِیِّ وَ أَنَّهُ جُنَّ فَکَتَبَ إِلَیْهِ دَعْهُ فَقَالَ فَمَا مَضَتِ الْأَیَّامُ حَتَّی جَاءَ مَنْصُورُ بْنُ جُمْهُورٍ فَقَتَلَ یُوسُفَ بْنَ عُمَرَ (عُثْمَانَ) وَ صَنَعَ مَا صَنَعَ (1).

**[ترجمه]اختصاص: نعمان بن بشیر گفت: من در سفر مکه همراه جابر بن یزید جعفی بودم. وقتی به جانب مدینه رفتیم، جابر خدمت حضرت باقر علیه السّلام رسید و از ایشان خداحافظی کرد. بعد خارج شدیم و رفتیم تا به «أخیرجه» - . نام مکانی در راه مکه است. -

رسیدیم. نماز اولی را که خواندیم، حرکت کردیم و در محمل جای گرفتیم. در همین موقع مردی بلند قد که سخت گندمگون می­نمود آمد که با او نامه ای تر و تازه از حضرت باقر علیه السّلام بود که برای جابر بن یزید جعفی آورده بود. جابر نامه را گرفت و بوسید. بعد پرسید: کی از خدمت مولی مرخص شده ای، قبل از نماز یا بعد از نماز؟ گفت: بعد از نماز، همین الان. جابر نامه را گشود و شروع به خواندن کرد و چهره اش درهم شد. دیگر نه خنده به دهانش آمد و نه تبسم کرد، تا این که شبانه به کوفه رسیدیم. فردا صبح من به احترام او به دیدارش رفتم که دیدم او نیز به سوی من خارج شده و در گردنش چند گردونه داشت و سوار چوبی شده و می گفت «منصور بن جمهور، امیر غیر مأمور است» و از این قبیل حرف ها و در بین کوچه های کوفه می دوید.

ص: 23

مردم می گفتند جابر دیوانه شده؛ دیوانه شده! پس از سه روز نامه ای از هشام بن عبدالملک برای یوسف بن عثمان رسید به این مضمون که: «دقت کن مردی از قبیله جعف بنام جابر بن یزید جعفی است؛ گردنش را بزن و سر او را برای من بفرست.» همین که نامه را خواند، رو به اطرافیان خود کرد و پرسید: جابر بن یزید کیست؟ مرا امیرالمؤمنین دستور داده که گردنش را بزنم و سرش را برای او بفرستم. گفتند: امیر به سلامت باد! او مردی بسیار دانشمند و اهل حدیث و با تقوا و زهد است، ولی دیوانه شده و پرت و پلا حرف می زند. الان در میدان با بچه ها بازی می­کند. نامه ای برای هشام بن عبدالملک نوشت که تو راجع به آن مرد جعفی با اینکه او دیوانه شده به من دستور داده ای. هشام نوشت که با او کاری نداشته باش. چند روز گذشت. منصور بن جمهور برآمد و یوسف بن عمر را کشت و آن کارها را کرد. - . اختصاص: 67 - 68 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]اصول کافی: حکیمه دختر موسی گفت: حضرت رضا علیه السّلام را دیدم که بر درب هیزم­خانه ایستاده و آهسته صحبت می­کند و من کسی را نمی دیدم. عرض کردم: آقا! با چه کسی صحبت می­کنید؟ فرمود: این «عامر زهرایی» است، آمده سؤال دارد و اظهار ناراحتی می­کند. عرض کردم: مایلم سخن او را بشنوم. فرمود: اگر صدایش را بشنوی یک سال تب می­کنی. گفتم: مایلم سخنش را بشنوم. فرمود: گوش کن! صدایی شبیه سوت شنیدم و تب مرا فرا گرفت یک سال تب می کردم. - . اصول کافی 1: 395 - 396 -

مؤلف: اخبار این باب در ابواب معجزات ائمه علیهم السّلام خواهد آمد .

ص: 24

**[ترجمه]

حَرْفاً وَ إِنَّهُ جَمَعَ اللَّهُ ذَلِکَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً أَعْطَی اللَّهُ مُحَمَّداً اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ حَجَبَ عَنْهُ حَرْفاً وَاحِداً (1).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: هارون بن جهم از مردی از اصحاب حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که اسمش را فراموش کرده بود گفت: از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: به عیسی بن مریم دو حرف داده شد و با آن دو کار می کرد و به موسی بن عمران چهار حرف و به ابراهیم هشت حرف و به نوح پانزده حرف داده شده بود و به آدم بیست و پنج ص: 25

حرف، و خداوند آنها را جمع کرد برای حضرت محمّد صلّی اللَّه علیه و آله و اهل بیتش صلوات الله علیهم. اسم اعظم هفتاد و سه حرف است، خداوند به حضرت محمّد هفتاد و دو حرف داد و یک حرف را از او پنهان داشت. - . بصائر الدرجات: 57 -

**[ترجمه]

حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَخُسِفَ بِالْأَرْضِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَرِیرِ بِلْقِیسَ ثُمَّ تَنَاوَلَ السَّرِیرَ بِیَدِهِ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضُ کَمَا کَانَ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی اسْتَأْثَرَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ الْمَکْتُوبِ (1).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: عبدالصمد بن بشیر از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرف است. در نزد آصف یک

ص: 26

حرف از آنها بود به همان یک حرف زبان گشود و فاصله بین او و تخت بلقیس فرو رفت .

بعد با دست خود تخت بلقیس را گرفت و سپس زمین سریع تر از یک چشم به هم زدن به حال اول برگشت، ولی در نزد ما هفتاد و دو حرف است و یک حرف اختصاص به خدا دارد که در نزد خود او در علم غیب مکتوب خداست. - . بصائر الدرجات: 57 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]رجال کشی: عمار ساباطی گفت: به حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: فدایت شوم! مایلم به من اسم اعظم را بیاموزی. فرمود: تو طاقت آن را نداری. وقتی من زیاد اصرار کردم، فرمود: همان جا باش! آن گاه از جای حرکت کرد و داخل خانه شد و بعد از مدت کمی مرا صدا زد که داخل شو! من داخل شدم. فرمود: این چیست؟ عرض کردم: فدایت شوم! برایم توضیح دهید. گفت: امام علیه السّلام دست بر روی زمین گذاشت؛ دیدم خانه به دورم می چرخد. چنان ناراحت شدم که نزدیک بود از بین بروم. امام علیه السّلام خندید. عرض کردم: فدایت شوم! کافی است، دیگر نمی خواهم. - . رجال کشی: 164 -

ص: 27

**[ترجمه]

**[ترجمه]کتاب محتضر حسن بن سلیمان به نقل از کتاب سید حسن بن کبش با اسناد خود از شیخ مفید از سلمان نقل می کند که امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: سلمان! افسوس بسیار افسوس برای کسی که ما را درست نشناخته و منکر مقام ما است. فرمود: سلمان! آیا سلیمان برتر است یا حضرت محمّد صلّی اللَّه علیه و آله؟ سلمان جواب داد: حضرت محمّد صلّی اللَّه علیه و آله. فرمود: سلمان! آصف بن برخیا توانست تخت بلقیس را در یک چشم به هم زدن از فارس بیاورد، با این که او دارای مقداری از علم کتاب بود. آیا من نمی توانم چند برابر او انجام دهم، با این که در نزد من علم هزار کتاب است؟ خداوند بر شیث پسر آدم پنجاه صحیفه نازل کرد و بر ادریس سی صحیفه و بر ابراهیم خلیل بیست صحیفه و تورات و انجیل و زبور و فرقان را. عرض کردم: صحیح می فرمایید مولای من! فرمود: سلمان! بدان کسی که در امر ما و علوممان مشکوک باشد، مانند کسی است که در معرفت و حقوق ما شک داشته باشد، با این که خداوند ولایت ما را در چند جا از کتاب خود واجب نموده و توضیح داده که چه چیزها واجب است انجام دهند و این پوشیده نیست. - . محتضر ... -

ص: 28

**[ترجمه]

قَالَ فَسَکَتَ عَنِّی حَتَّی کُنَّا بِالْأَبْطَحِ مِنْ مَکَّةَ وَ رَأَیْنَا النَّاسَ یَضِجُّونَ (1) إِلَی اللَّهِ قَالَ مَا أَکْثَرَ الضَّجِیجَ وَ الْعَجِیجَ وَ أَقَلَّ الْحَجِیجَ وَ الَّذِی بَعَثَ بِالنُّبُوَّةِ مُحَمَّداً وَ عَجَّلَ بِرُوحِهِ إِلَی الْجَنَّةِ مَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ إِلَّا مِنْکَ وَ مِنْ أَصْحَابِکَ خَاصَّةً قَالَ ثُمَّ مَسَحَ یَدَهُ عَلَی وَجْهِی فَنَظَرْتُ فَإِذَا أَکْثَرُ النَّاسِ خَنَازِیرُ وَ حَمِیرٌ وَ قِرَدَةٌ إِلَّا رَجُلٌ بَعْدَ رَجُلٍ (2).

**[ترجمه]خرائج و جرائح: ابا بصیر از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که از آن جناب پرسیدم: فضل و برتری ما بر مخالفین چیست؟ به خدا قسم من می بینم بعضی از مخالفین ما آسوده خاطرتر و دارای زندگی بهتر و حال نیکوتری هستند و طمعشان برای ورود بهشت از ما بیشتر است.

ص: 29

ابو بصیر گفت: امام علیه السّلام جوابی به من نداد تا رسیدم به ابطح مکه. در آنجا مشاهده کردیم که ضجه و ناله به سوی خدا برداشته اند. امام علیه السّلام فرمود: چقدر ناله و فریاد زیاد است و حاجی کم! فرمود: قسم به آن خدایی که محمّد را به نبوت برانگیخت و او را به سوی بهشت برد، خداوند قبول نخواهد کرد مگر فقط از تو و یارانت. ابو بصیر گفت: در این موقع دست بر چشم من مالید و نگاه کردم؛ اکثر مردم به صورت خوک و خر و میمون بودند و تک تک انسان دیده می­شد. - . خرائج و جرائح [در کتاب بحار شماره صفحات ذکر نشده است. مترجم] -

**[ترجمه]

قَالَ فَأَرِنِی قَبْرَهُ فَخَرَجَ وَ تَقَنَّعَ بِرِدَاءِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْمُسْتَجَابِ فَلَمَّا انْتَهَی إِلَی الْقَبْرِ تَکَلَّمَ بِشَفَتَیْهِ ثُمَّ رَکَضَهُ بِرِجْلِهِ فَخَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ یَقُولُ ومیکا بِلِسَانِ الْفُرْسِ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام أَ لَمْ تَمُتْ وَ أَنْتَ رَجُلٌ مِنَ الْعَرَبِ فَقَالَ بَلَی وَ لَکِنَّا مِتْنَا عَلَی سُنَّةِ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ فَانْقَلَبَتْ أَلْسِنَتُنَا (1).

**[ترجمه]مناقب آل ابی طالب: سلمان شلقان گفت: از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: امیرالمؤمنین علیه السّلام در قبیله بنی مخزوم دایی هایی داشت. یکی از جوانان آنها خدمت علی علیه السّلام رسید و گفت: دایی جان! برادر و رفیقی داشتم که از دنیا رفته و خیلی از مردن او ناراحت و اندوهگین شده ام. فرمود: مایلی او را مشاهده کنی؟ عرض کرد: آری.

ص: 30

فرمود: قبر او را به من نشان ده. امام علیه السّلام ردای پیامبر صلّی الله علیه و آله به نام «مستجاب» را بر خود پیچید و از خانه خارج شد. همین که به قبر رسید، لب­هایش به سخنانی حرکت کرد. بعد با پای مبارک خود بر زمین زد. آن جوان در حالی که به زبان فارسی می گفت «ومیکا» از قبر خارج شد. امام علی علیه السّلام به او فرمود: مگر تو وقتی مردی، عرب زبان نبودی؟! عرض کرد: چرا، ولی با سنت و روش فلانی و فلانی از دنیا رفتم و به همین جهت زبانم برگشت. - . مناقب آل ابی طالب 2 : 164 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]این مطلب نیز جایز است و عقل و کتاب و سنت مانع آن نیست و این نظر گروهی از بزرگان شیعه است. ابن اخشید از معتزلیان نیز همین عقیده را دارد، اخباری ها درباره مردمان صالح و پاک هم جایز می دانند. اما بنی نوبخت از امامیه، این مطلب را جایز نمی دانند و در مورد مخالفت با ما امامیه در این باره، موافق معتزلیان هستند. زیدی ها و خوارج منحرف از اسلام نیز با آنها موافق هستند .

(پایان کلام شیخ مفید) شاید منظور مرحوم مفید از معصوم در اینجا، غیر از معنای مصطلح باشد و واقع مطلب این است که درباره ظهور معجزه از غیر ائمه علیهم السّلام، مثل اصحاب و نواب آنها باید گفت که معجزه از ائمه علیهم السّلام است که به دست سفیران جاری می شود تا گواه صدق ایشان باشد. گفتار شیخ مفید هم با این توضیح مخالف نبود، اما نظر نوبختی ها در این مورد بسیار بعید و بیجا است .

ص: 31

**[ترجمه]

مِهْرَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَأَرْعَدَتِ السَّمَاءُ وَ أَبْرَقَتْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ أَمَا إِنَّهُ مَا کَانَ مِنْ هَذَا الرَّعْدِ وَ مِنْ هَذَا الْبَرْقِ فَإِنَّهُ مِنْ أَمْرِ صَاحِبِکُمْ قُلْتُ مَنْ صَاحِبُنَا قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام (1).

**[ترجمه]اختصاص: سماعة

ص: 32

بن مهران گفت: خدمت حضرت صادق علیه السّلام بودم. صدای رعد در آسمان بلند شد و برقی زد. آن جناب فرمود: آنچه از رعد و برق در این ابر مشاهده کردید، از دستور امام شما است. عرض کردم: منظورتان کیست؟ فرمود: امیرالمؤمنین علیه السّلام. - . اختصاص: 327 -

**[ترجمه]

الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام اجْلِسُوا عَلَی الْغَمَامَةِ فَجَلَسْنَا وَ أَخَذْنَا مَوَاضِعَنَا فَأَشَارَ إِلَی السَّحَابَةِ الْأُخْرَی فَهَبَطَتْ وَ هِیَ تَقُولُ کَمَقَالَةِ الْأُولَی وَ جَلَسَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَلَیْهَا مُفْرَدَةً (1) ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلَامٍ وَ أَشَارَ إِلَیْهَا بِالْمَسِیرِ نَحْوَ الْمَغْرِبِ وَ إِذَا بِالرِّیحِ قَدْ دَخَلَتْ تَحْتَ السَّحَابَتَیْنِ فَرَفَعَتْهُمَا رَفْعاً رَفِیقاً فَتَأَمَّلْتُ نَحْوَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ إِذَا بِهِ عَلَی کُرْسِیٍّ وَ النُّورُ یَسْطَعُ مِنْ وَجْهِهِ یَکَادُ یَخْطَفُ الْأَبْصَارَ فَقَالَ الْحَسَنُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ کَانَ مُطَاعاً بِخَاتَمِهِ وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ بِمَا ذَا یُطَاعُ فَقَالَ علیه السلام أَنَا عَیْنُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ أَنَا لِسَانُ اللَّهِ النَّاطِقُ فِی خَلْقِهِ أَنَا نُورُ اللَّهِ الَّذِی لَا یُطْفَأُ أَنَا بَابُ اللَّهِ الَّذِی یُؤْتَی مِنْهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَی عِبَادِهِ ثُمَّ قَالَ أَ تُحِبُّونَ أَنْ أُرِیَکُمْ خَاتَمَ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ قُلْنَا نَعَمْ فَأَدْخَلَ یَدَهُ إِلَی جَیْبِهِ فَأَخْرَجَ خَاتَماً مِنْ ذَهَبٍ فَصُّهُ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ عَلَیْهِ مَکْتُوبٌ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ قَالَ سَلْمَانُ فَتَعَجَّبْنَا مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ مِنْ أَیِّ شَیْ ءٍ تَعْجَبُونَ وَ مَا الْعَجَبُ مِنْ مِثْلِی أَنَا أُرِیکُمُ الْیَوْمَ مَا لَمْ تَرَوْهُ أَبَداً (2) فَقَالَ الْحَسَنُ أُرِیدُ تُرِینِی (3) یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ وَ السَّدَّ الَّذِی بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ فَسَارَتِ الرِّیحُ تَحْتَ السَّحَابَةِ (4) فَسَمِعْنَا لَهَا دَوِیّاً کَدَوِیِّ الرَّعْدِ وَ عَلَتْ فِی الْهَوَاءِ وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَقْدُمُنَا حَتَّی انْتَهَیْنَا إِلَی جَبَلٍ شَامِخٍ فِی الْعُلُوِّ وَ إِذَا شَجَرَةٌ جَافَّةٌ قَدْ تَسَاقَطَتْ أَوْرَاقُهَا وَ جَفَّتْ أَغْصَانُهَا فَقَالَ الْحَسَنُ مَا بَالُ هَذِهِ الشَّجَرَةِ قَدْ یَبِسَتْ فَقَالَ علیه السلام سَلْهَا فَإِنَّهَا تُجِیبُکَ فَقَالَ الْحَسَنُ أَیَّتُهَا الشَّجَرَةُ مَا بَالُکِ قَدْ حَدَثَ بِکِ مَا نَرَاهُ مِنَ الْجَفَافِ فَلَمْ تُجِبْهُ فَقَالَ

ص: 34

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام بِحَقِّی عَلَیْکِ إِلَّا مَا أَجَبْتِیهِ (1) قَالَ الرَّاوِی وَ اللَّهِ لَقَدْ سَمِعْتُهَا وَ هِیَ تَقُولُ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ یَا وَصِیَّ رَسُولِ اللَّهِ وَ خَلِیفَتَهُ ثُمَّ قَالَتْ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام کَانَ یَجِیئُنِی فِی کُلِّ لَیْلَةٍ وَقْتَ السَّحَرِ وَ یُصَلِّی عِنْدِی رَکْعَتَیْنِ وَ یُکْثِرُ مِنَ التَّسْبِیحِ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ دُعَائِهِ جَاءَتْهُ غَمَامَةٌ بَیْضَاءُ یُنْفَخُ مِنْهَا رِیحُ الْمِسْکِ وَ عَلَیْهَا کُرْسِیٌّ فَیَجْلِسُ فَتَسِیرُ بِهِ (2) وَ کُنْتُ أَعِیشُ بِبَرَکَتِهِ فَانْقَطَعَ عَنِّی مُنْذُ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَهَذَا سَبَبُ مَا تَرَاهُ مِنِّی فَقَامَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ مَسَحَ بِکَفِّهِ عَلَیْهَا فَاخْضَرَّتْ وَ عَادَتْ إِلَی حَالِهَا وَ أَمَرَ الرِّیحَ (3) فَسَارَتْ بِنَا وَ إِذَا نَحْنُ بِمَلَکٍ یَدُهُ فِی الْمَغْرِبِ وَ الْأُخْرَی بِالْمَشْرِقِ (4) فَلَمَّا نَظَرَ الْمَلَکُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ وَصِیُّهُ وَ خَلِیفَتُهُ حَقّاً وَ صِدْقاً فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ هَذَا الَّذِی یَدُهُ فِی الْمَغْرِبِ وَ الْأُخْرَی بِالْمَشْرِقِ (5) فَقَالَ علیه السلام هَذَا الْمَلَکُ الَّذِی وَکَّلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِظُلْمَةِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ لَا یَزُولُ (6) إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَمْرَ الدُّنْیَا إِلَیَّ وَ إِنَّ أَعْمَالَ الْخَلْقِ تُعْرَضُ فِی کُلِّ یَوْمٍ عَلَیَّ ثُمَّ تُرْفَعُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ سِرْنَا حَتَّی وَقَفْنَا عَلَی سَدِّ یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ لِلرِّیحِ اهْبِطِی بِنَا مِمَّا یَلِی هَذَا الْجَبَلَ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی جَبَلٍ شَامِخٍ فِی الْعُلُوِّ وَ هُوَ جَبَلُ الْخَضِرِ علیه السلام فَنَظَرْنَا إِلَی السَّدِّ وَ إِذَا ارْتِفَاعُهُ مَدُّ الْبَصَرِ وَ هُوَ أَسْوَدُ

ص: 35

کَقِطْعَةِ لَیْلٍ دَامِسٍ (1) یَخْرُجُ مِنْ أَرْجَائِهِ الدُّخَانُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَا أَبَا مُحَمَّدٍ أَنَا صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ عَلَی هَؤُلَاءِ الْعَبِیدِ قَالَ سَلْمَانُ فَرَأَیْتُ أَصْنَافاً ثَلَاثَةً طُولُ أَحَدِهِمْ (2) مِائَةٌ وَ عِشْرُونَ ذِرَاعاً وَ الثَّانِی طُولُ کُلِّ وَاحِدٍ سَبْعُونَ (3) ذِرَاعاً وَ الثَّالِثُ یَفْرُشُ أَحَدَ أُذُنَیْهِ تَحْتَهُ وَ الْأُخْرَی یَلْتَحِفُ بِهِ ثُمَّ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَمَرَ الرِّیحَ فَسَارَتْ بِنَا إِلَی جَبَلِ قَافٍ فَانْتَهَیْتُ (4) إِلَیْهِ وَ إِذَا هُوَ مِنْ زُمُرُّدَةٍ خَضْرَاءَ وَ عَلَیْهَا (5) مَلَکٌ عَلَی صُورَةِ النَّسْرِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام قَالَ الْمَلَکُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَصِیَّ رَسُولِ اللَّهِ وَ خَلِیفَتَهُ أَ تَأْذَنُ لِی فِی الْکَلَامِ فَرَدَّ عَلَیْهِ السَّلَامَ وَ قَالَ لَهُ إِنْ شِئْتَ تَکَلَّمْ وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْتُکَ عَمَّا تَسْأَلُنِی عَنْهُ فَقَالَ الْمَلَکُ بَلْ تَقُولُ أَنْتَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ تُرِیدُ أَنْ آذَنَ لَکَ أَنْ تَزُورَ الْخَضِرَ علیه السلام قَالَ نَعَمْ فَقَالَ علیه السلام قَدْ أَذِنْتُ لَکَ فَأَسْرَعَ الْمَلَکُ بَعْدَ أَنْ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ثُمَّ تَمَشَّیْنَا (6) عَلَی الْجَبَلِ هُنَیْئَةً فَإِذَا بِالْمَلَکِ قَدْ عَادَ إِلَی مَکَانِهِ بَعْدَ زِیَارَةِ الْخَضِرِ علیه السلام فَقَالَ سَلْمَانُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ رَأَیْتُ الْمَلَکَ مَا زَارَ الْخَضِرَ إِلَّا حِینَ أَخَذَ إِذْنَکَ فَقَالَ علیه السلام وَ الَّذِی (7) رَفَعَ السَّمَاءَ بِغَیْرِ عَمَدٍ لَوْ أَنَّ أَحَدَهُمْ رَامَ أَنْ یَزُولَ مِنْ مَکَانِهِ بِقَدْرِ نَفَسٍ وَاحِدٍ لَمَا زَالَ حَتَّی آذَنَ لَهُ وَ کَذَلِکَ یَصِیرُ حَالُ وَلَدِیَ الْحَسَنِ وَ بَعْدَهُ

ص: 36

الْحُسَیْنُ وَ تِسْعَةٌ (1) مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ فَقُلْنَا مَا اسْمُ الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِقَافٍ فَقَالَ علیه السلام تَرْجَائِیلُ (2) فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ کَیْفَ تَأْتِی کُلَّ لَیْلَةٍ إِلَی هَذَا الْمَوْضِعِ وَ تَعُودُ فَقَالَ کَمَا أَتَیْتُ بِکُمْ وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ إِنِّی لَأَمْلِکُ مِنْ مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَا لَوْ عَلِمْتُمْ بِبَعْضِهِ لَمَا احْتَمَلَهُ جَنَانُکُمْ إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ عَلَی اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ کَانَ عِنْدَ آصَفَ بْنِ بَرْخِیَا حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَخَسَفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْأَرْضَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عَرْشِ بِلْقِیسَ حَتَّی تَنَاوَلَ السَّرِیرَ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضُ کَمَا کَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفِ النَّظَرِ (3) وَ عِنْدَنَا نَحْنُ وَ اللَّهِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَأْثَرَ بِهِ (4) فِی عِلْمِ الْغَیْبِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ عَرَفَنَا مَنْ عَرَفَنَا وَ أَنْکَرَنَا مَنْ أَنْکَرَنَا ثُمَّ قَامَ علیه السلام وَ قُمْنَا فَإِذَا نَحْنُ بِشَابٍّ فِی الْجَبَلِ یُصَلِّی بَیْنَ قَبْرَیْنِ فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ هَذَا الشَّابُّ فَقَالَ علیه السلام صَالِحٌ النَّبِیُّ فَقَالَ علیه السلام وَ هَذَانِ الْقَبْرَانِ لِأُمِّهِ وَ أَبِیهِ وَ إِنَّهُ یَعْبُدُ اللَّهَ بَیْنَهُمَا فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهِ صَالِحٌ لَمْ یَتَمَالَکْ نَفْسَهُ حَتَّی بَکَی وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام ثُمَّ أَعَادَهَا إِلَی صَدْرِهِ وَ هُوَ یَبْکِی فَوَقَفَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عِنْدَهُ حَتَّی فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ فَقُلْنَا لَهُ مَا بُکَاؤُکَ قَالَ صَالِحٌ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام کَانَ یَمُرُّ بِی عِنْدَ کُلِّ غَدَاةٍ فَیَجْلِسُ فَتَزْدَادُ عِبَادَتِی بِنَظَرِی إِلَیْهِ فَقُطِعَ ذَلِکَ (5) مُذْ عَشَرَةِ أَیَّامٍ فَأَقْلَقَنِی ذَلِکَ فَتَعَجَّبْنَا مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ علیه السلام تُرِیدُونَ أَنْ أُرِیَکُمْ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ قُلْنَا نَعَمْ فَقَامَ وَ نَحْنُ مَعَهُ حَتَّی دَخَلَ بُسْتَاناً مَا رَأَیْنَا أَحْسَنَ مِنْهُ وَ فِیهِ مِنْ جَمِیعِ الْفَوَاکِهِ وَ الْأَعْنَابِ وَ أَنْهَارُهُ

ص: 37

تَجْرِی وَ الْأَطْیَارُ یَتَجَاوَبْنَ (1) عَلَی الْأَشْجَارِ فَحِینَ رَأَتْهُ (2) الْأَطْیَارُ أَتَتْ تُرَفْرِفُ حَوْلَهُ حَتَّی تَوَسَّطْنَا الْبُسْتَانَ وَ إِذَا سَرِیرٌ عَلَیْهِ شَابٌّ مُلْقًی عَلَی ظَهْرِهِ وَاضِعٌ یَدَهُ عَلَی صَدْرِهِ فَأَخْرَجَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الْخَاتَمَ مِنْ جَیْبِهِ وَ جَعَلَهُ فِی إِصْبَعِ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ فَنَهَضَ قَائِماً وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ وَصِیَّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ وَ اللَّهِ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَمَسَّکَ بِکَ وَ قَدْ خَابَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْکَ وَ إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَأُعْطِیتُ ذَلِکَ الْمُلْکَ قَالَ سَلْمَانُ فَلَمَّا سَمِعْنَا (3) کَلَامَ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ لَمْ أَتَمَالَکْ نَفْسِی حَتَّی وَقَعْتُ عَلَی أَقْدَامِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أُقَبِّلُهَا وَ حَمِدْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی جَزِیلِ عَطَائِهِ بِهِدَایَتِهِ إِلَی وَلَایَةِ أَهْلِ الْبَیْتِ الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً وَ فَعَلَ (4) أَصْحَابِی کَمَا فَعَلْتُ ثُمَّ سَأَلْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا وَرَاءَ قَافٍ قَالَ علیه السلام وَرَاءَهُ مَا لَا یَصِلُ إِلَیْکُمْ عِلْمُهُ فَقُلْنَا تَعْلَمُ (5) ذَلِکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ علیه السلام عِلْمِی بِمَا وَرَاءَهُ کَعِلْمِی بِحَالِ هَذِهِ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا وَ إِنِّی الْحَفِیظُ الشَّهِیدُ عَلَیْهَا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ کَذَلِکَ الْأَوْصِیَاءُ مِنْ وُلْدِی بَعْدِی ثُمَّ قَالَ علیه السلام إِنِّی لَأَعْرَفُ بِطُرُقِ السَّمَاوَاتِ مِنْ طُرُقِ الْأَرْضِ نَحْنُ الِاسْمُ الْمَخْزُونُ الْمَکْنُونُ نَحْنُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی الَّتِی إِذَا سُئِلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا أَجَابَ نَحْنُ الْأَسْمَاءُ الْمَکْتُوبَةُ عَلَی الْعَرْشِ وَ لِأَجْلِنَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ السَّمَاءَ (6) وَ الْأَرْضَ وَ الْعَرْشَ وَ الْکُرْسِیَّ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ مِنَّا تَعَلَّمَتِ الْمَلَائِکَةُ التَّسْبِیحَ وَ التَّقْدِیسَ وَ التَّوْحِیدَ

ص: 38

وَ التَّهْلِیلَ وَ التَّکْبِیرَ وَ نَحْنُ الْکَلِمَاتُ الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَتابَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَ تُرِیدُونَ أَنْ أُرِیَکُمْ عَجَباً قُلْنَا نَعَمْ قَالَ غُضُّوا أَعْیُنَکُمْ فَفَعَلْنَا ثُمَّ قَالَ افْتَحُوهَا فَفَتَحْنَاهَا فَإِذَا نَحْنُ بِمَدِینَةٍ مَا رَأَیْنَا أَکْبَرَ مِنْهَا الْأَسْوَاقُ فِیهَا قَائِمَةٌ (1) وَ فِیهَا أُنَاسٌ مَا رَأَیْنَا أَعْظَمَ مِنْ خَلْقِهِمْ عَلَی طُولِ النَّخْلِ قُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ بَقِیَّةُ قَوْمِ عَادٍ کُفَّارٌ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَحْبَبْتُ أَنْ أُرِیَکُمْ إِیَّاهُمْ وَ هَذِهِ الْمَدِینَةَ وَ أَهْلَهَا أُرِیدُ أَنْ أُهْلِکَهُمْ وَ هُمْ لَا یَشْعُرُونَ قُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ تُهْلِکُهُمْ (2) بِغَیْرِ حُجَّةٍ قَالَ لَا بَلْ بِحُجَّةٍ عَلَیْهِمْ فَدَنَا (3) مِنْهُمْ وَ تَرَاءَی لَهُمْ فَهَمُّوا أَنْ یَقْتُلُوهُ وَ نَحْنُ نَرَاهُمْ وَ هُمْ یَرَوْنَ (4) ثُمَّ تَبَاعَدَ عَنْهُمْ وَ دَنَا مِنَّا وَ مَسَحَ بِیَدِهِ عَلَی صُدُورِنَا وَ أَبْدَانِنَا وَ تَکَلَّمَ بِکَلِمَاتٍ لَمْ نَفْهَمْهَا وَ عَادَ إِلَیْهِمْ ثَانِیَةً حَتَّی صَارَ بِإِزَائِهِمْ وَ صَعِقَ فِیهِمْ صَعْقَهً قَالَ سَلْمَانُ- لَقَدْ ظَنَنَّا أَنَّ الْأَرْضَ قَدِ انْقَلَبَتْ وَ السَّمَاءَ قَدْ سَقَطَتْ وَ أَنَّ الصَّوَاعِقَ مِنْ فِیهِ قَدْ خَرَجَتْ فَلَمْ یَبْقَ مِنْهُمْ (5) فِی تِلْکَ السَّاعَةِ أَحَدٌ قُلْنَا (6) یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا صَنَعَ اللَّهُ بِهِمْ قَالَ هَلَکُوا وَ صَارُوا کُلُّهُمْ إِلَی النَّارِ قُلْنَا هَذَا مُعْجِزٌ مَا رَأَیْنَا وَ لَا سَمِعْنَا بِمِثْلِهِ فَقَالَ علیه السلام أَ تُرِیدُونَ أَنْ أُرِیَکُمْ أَعْجَبَ مِنْ ذَلِکَ فَقُلْنَا لَا نُطِیقُ بِأَسْرِنَا عَلَی احْتِمَالِ شَیْ ءٍ آخَرَ (7) فَعَلَی مَنْ لَا یَتَوَالاکَ وَ (لَا) یُؤْمِنُ بِفَضْلِکَ وَ عَظِیمِ قَدْرِکَ عَلَی اللَّهِ (8)

ص: 39

عَزَّ وَ جَلَّ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ لَعْنَةُ اللَّاعِنِینَ وَ الْمَلَائِکَةِ (1) وَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ ثُمَّ سَأَلْنَا (2) الرُّجُوعَ إِلَی أَوْطَانِنَا فَقَالَ أَفْعَلُ ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَأَشَارَ (3) إِلَی السَّحَابَتَیْنِ فَدَنَتَا مِنَّا فَقَالَ علیه السلام خُذُوا مَوَاضِعَکُمْ فَجَلَسْنَا عَلَی سَحَابَةٍ (4) وَ جَلَسَ علیه السلام عَلَی الْأُخْرَی وَ أَمَرَ الرِّیحَ فَحَمَلَتْنَا حَتَّی صِرْنَا فِی الْجَوِّ وَ رَأَیْنَا الْأَرْضَ کَالدِّرْهَمِ ثُمَّ حَطَّتْنَا فِی دَارِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِی أَقَلَّ مِنْ طَرْفِ النَّظَرِ (5) وَ کَانَ وُصُولُنَا إِلَی الْمَدِینَةِ وَقْتَ الظُّهْرِ وَ الْمُؤَذِّنُ یُؤَذِّنُ وَ کَانَ خُرُوجُنَا مِنْهَا وَقْتَ عَلَتِ الشَّمْسُ (6) فَقُلْنَا بِاللَّهِ الْعَجَبُ کُنَّا فِی جَبَلِ قَافٍ مَسِیرَةَ خَمْسِ سِنِینَ وَ عُدْنَا فِی خَمْسِ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ (7) فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام لَوْ أَنَّنِی أَرَدْتُ أَنْ أَجُوبَ (8) الدُّنْیَا بِأَسْرِهَا وَ السَّمَاوَاتِ السَّبْعَ وَ أَرْجِعَ فِی أَقَلَّ مِنَ الطَّرْفِ لَفَعَلْتُ بِمَا عِنْدِی (9) مِنِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْتَ وَ اللَّهِ الْآیَةُ الْعُظْمَی وَ الْمُعْجِزُ الْبَاهِرُ بَعْدَ أَخِیکَ وَ ابْنِ عَمِّکَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله (10).

أقول: هذا خبر غریب لم نره فی الأصول التی عندنا و لا نردّها و نردّ علمها إلیهم علیهم السلام.

ص: 40

**[ترجمه]مؤلف: شیخ حسن بن سلیمان در کتاب محتضر می نویسد که بعضی از علمای شیعه، در کتاب «منهج التحقیق إلی سواء الطریق» به اسناد خود از سلمان فارسی نقل کرده اند - . این خبر مرسل است و از کتاب مجهولی روایت شده که فقط آن این خبر را ذکر نموده و در خبر غرابت شدیدی وجود دارد. -

که گفت: من با حسن و حسین علیهما السّلام و محمّد بن حنفیه و محمّد بن ابی بکر و عمار یاسر و مقداد بن اسود کندی رضی الله عنهم بودم. پسرش امام حسن علیه السّلام گفت: یا امیرالمؤمنین! سلیمان بن داود از خدا سلطنتی را خواست که شایسته احدی بعد از او نباشد، و خداوند به او عطا کرد. آیا شما از قدرت سلیمان چیزی داری؟ فرمود: قسم به آن کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، سلیمان بن داود از خدا درخواست سلطنت کرد و به او عنایت نمود، ولی پدرت قدرتی دارد که احدی پس از جدّت پیامبر، نه از پیشینیان و نه آنهایی که خواهند آمد، دارای چنین قدرتی نبوده و نخواهند بود. امام حسن گفت: مایلیم از فضل و مقام خود که خداوند عنایت کرده به ما نشان دهی. فرمود: ان شاء اللَّه انجام می دهم. امیرالمؤمنین علیه السّلام از جای حرکت کرد، وضو گرفت، دو رکعت نماز خواند و مقداری دعا کرد که ما نفهمیدیم. سپس با دست به طرف مغرب اشاره کرد. طولی نکشید که ابری آمد و بر روی خانه قرار گرفت و در طرف دیگر خانه ابری دیگر وجود داشت. امیرالمؤمنین فرمود: ای ابر! با اجازه خدا پایین بیا! ابر پایین آمد، در حالی که می گفت: «اشهد انّ لا اله الّا اللَّه و انّ محمّدا رسول اللَّه و انک خلیفته و وصیه. تو جانشین پیامبر و وصی او هستی و هر کس که در این مورد شک کند، هلاک می شود و هر که چنگ به دامن تو زند، به راه نجات است.» گفت: آن گاه ابر بر زمین گسترده شد، به طوری که به صورت سفره ای گسترده می نمود. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 33

روی ابر بنشینید! نشستیم و هر کدام جای خود را گرفتیم.حضرت به ابر دیگر اشاره کرد. آن ابر نیز پایین آمد و همان سخنان اوّلی را گفت. امیرالمؤمنین علیه السّلام تنها بر روی آن نشست و سخنی گفت و اشاره کرد که به طرف مغرب برود. ناگهان بادی وزید و زیر دو ابر زد و به آهستگی آنها را بلند کرد. من به امیرالمؤمنین علیه السّلام توجه کردم و دیدم روی تختی نشسته و نور از صورتش می درخشد، به طوری که چشم را خیره می کند. امام حسن گفت: یا امیرالمؤمنین! سلیمان بن داود به وسیله انگشتر خود اطاعت می شد، امیر المؤمنین با چه وسیله اطاعت می شود؟ فرمود: عین اللَّه در زمین و زبان گویای خدا در میان مردمم، من نور خاموش نشدنی خدایم، من درب به سوی خدایم و حجت او بر مردم. سپس فرمود: مایلید انگشتر سلیمان را به شما نشان دهم؟ گفتیم: آری. دست خود را در گریبان برد و انگشتری از نقره و از یاقوت قرمز بیرون آورد که بر آن نوشته بود «محمّد و علی.» سلمان گفت: ما از این مطلب در شگفت شدیم. فرمود: از چه تعجب می کنید؟ از مثل من تعجب نیست. من امروز چیزی را به شما نشان می دهم که تاکنون ندیده اید. امام حسن علیه السّلام عرض کرد: مایلم یاجوج و مأجوج و سدّی که بین ما و آنها است را نشانمان دهی. باد که در زیر ابر بود، به حرکت در آمد و صدایی مانند رعد شنیدیم و در هوا بالا رفت. امیرالمؤمنین علیه السّلام جلو ما بود تا به کوه بسیار بلندی رسیدیم. ناگاه درخت خشکی را دیدیم که برگ هایش ریخته بود و شاخه هایش خشک بود. امام حسن گفت: چرا این درخت خشک شده؟ فرمود: از او بپرس او به تو جواب خواهد داد. امام حسن گفت: ای درخت! تو را چه شده که چنین خشک شده ای؟ جواب نداد. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 34

تو را به حق خود سوگند می دهم جواب او را بده! راوی گفت: به خدا قسم شنیدم که درخت می گفت «لبیک لبیک ای وصی پیامبر و جانشین او!» سپس گفت: ای ابا محمد! امیرالمؤمنین هر شب پیش من می آمد و هنگام سحر و دو رکعت نماز می خواند و خدا را زیاد تسبیح می کرد. وقتی از دعا فارغ می شد، ابری سفید می آمد که از آن بوی مشک می وزید و بر روی آن تختی قرار داشت بر آن می نشست. علی علیه السّلام را می برد و من به برکت آن جناب زندگی می کردم. چهل روز است که او از من جدا شده و این مطلب موجب خشکی من شده است. امیرالمؤمنین از جای حرکت کرد و دو رکعت نماز خواند و دست بر آن مالید. درخت سبز شد و به صورت اول برگشت. آن گاه به باد دستور داد و ما را به حرکت درآورد. ناگاه ملکی را دیدیم که دستش در مغرب و دست دیگرش در مشرق بود. همین که آن ملک امیرالمؤمنین را دید گفت: گواهی می دهم به لا اله الا اللَّه وحده لا شریک له و محمّد عبده و رسوله، خداوند او را برای هدایت و دین حق فرستاده تا دینش را بر تمام ادیان پیروز نماید، گرچه مشرکان نپسندند و گواهی می دهم که تو وصی و خلیفه واقعی او هستی. گفتیم: یا امیرالمؤمنین! این کیست که یک دستش در مغرب و دیگری در مشرق است؟ فرمود: این فرشته ای است که مأمور تاریکی شب و روز است پیوسته تا روز قیامت و خداوند امر دنیا را به من سپرده است. اعمال مردم هر روز بر من عرضه می شود بعد به جانب خدا بالا برده می شود. بعد رفتیم تا به سدّ یأجوج و مأجوج رسیدیم. امیرالمؤمنین علیه السّلام به باد فرمود: ما را پایین این کوه پایین بیاور! پس با دست اشاره به کوهی بسیار بلند کرد و آن کوه خضر علیه السّلام بود. سدّ را دیدیم به اندازه یک چشم انداز بلند بود و سیاه رنگ،

ص: 35

همچون شبی خیلی تاریک و از اطراف آن دود بیرون می آمد. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: ای ابا محمّد! من صاحب این امر بر این بندگان هستم. سلمان گفت: من سه دسته را دیدم که طول قامت هر کدام از آنها صد و بیست ذراع بود و دسته دوم هفتاد ذراع و دسته سوم یک گوش خود را زیر خود فرش می کرد و گوش دیگر را روکش و لحاف خود قرار می داد. سپس امیرالمؤمنین علیه السّلام به باد دستور داد به جانب کوه قاف حرکت کند. به آنجا که رسیدیم، دیدیم کوه از زمرد سبز است و بر روی آن فرشته ای است به صورت عقاب. همین که فرشته امیرالمؤمنین علیه السّلام را دید، گفت: السّلام علیک یا وصیّ رسول اللَّه و خلیفته. اجازه می دهی من حرف بزنم؟ امام علیه السّلام جواب سلامش را داد و فرمود: اگر مایلی صحبت کن. در صورتی که بخواهی به تو می گویم که می خواهی چه سؤالی از من بکنی. فرشته گفت: تو بفرما یا امیرالمؤمنین! فرمود: می خواهی به تو اجازه دهم که به دیدن خضر علیه السّلام بروی. گفت: درست است. فرمود: به تو اجازه دادم. فرشته بعد از اینکه گفت «بسم اللَّه الرحمن الرحیم»، با سرعت حرکت کرد. سپس روی کوه مقداری راه رفتیم. چیزی نگذشت که فرشته بعد از زیارت خضر علیه السّلام به مکان خود برگشت. سلمان گفت: ای امیرالمؤمنین! گمان می کنم این فرشته خضر را زیارت نکرده بود تا شما به او اجازه ندادی. فرمود: قسم به آن خدایی که آسمان را بدون ستون برافراشته، اگر یکی از آنها تصمیم داشته باشد به قدر یک نفس کشیدن از جای خود تغییر محل دهد، تا من اجازه ندهم نخواهد رفت. حالِ پسرم حسن نیز چنین خواهد شد و بعد از او

ص: 36

حسین و نه نفر از اولاد حسین که نهمی آنها قائم ایشان است. عرض کردیم: اسم فرشته ای که مأمور قاف است چیست؟ فرمود: ترجائیل. - . در مصدر «برجائیل» آمده است. -

گفتیم: یا امیرالمؤمنین! شما هر شب چگونه به اینجا می آیی و برمی گردی؟ فرمود: همین طور که شما را آوردم. قسم به آن کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، من از ملکوت آسمان ها و زمین آن قدر در اختیارم هست که اگر شما مقداری از آن مطلع شوید، تاب تحملش را ندارید. اسم اعظم خدا هفتاد و دو حرف است. در نزد آصف بن برخیا یک حرف بود و همان یک حرف را به زبان آورد و خداوند فاصله بین او و تخت بلقیس را فرو برد، به طوری که تخت را برداشت. بعد زمین سریع تر از یک چشم به هم زدن به صورت اولی برگشت. به خداوند سوگند در نزد ما هفتاد و دو حرف است. یک حرف دیگر هست که خداوند به خود اختصاص داده و در علم غیب است. و لا حول و لا قوة الّا باللَّه العلی العظیم. هر که ما را شناخت، شناخت و هر که منکر ما شد، منکر شد. سپس از جای حرکت کرد و ما هم حرکت کردیم. ناگاه جوانی را دیدیم که بین دو قبر مشغول نماز خواندن است. گفتیم: یا امیرالمؤمنین! این جوان کیست؟ فرمود: صالح پیامبر است. فرمود: این دو قبر متعلق به مادر و پدر اوست و او خدا را بین این دو قبر پرستش می کند. همین که چشم صالح به علی علیه السّلام افتاد، از گریه نتوانست خودداری کند و با دست به امیرالمؤمنین علیه السّلام اشاره کرد. سپس در حال گریه، دست خود را به طرف سینه اش برگرداند. امیرالمؤمنین علیه السّلام جلوی او ایستاد تا از نماز فارغ شد. گفتیم: چرا گریه کردی؟ صالح گفت: امیرالمؤمنین علیه السّلام هر روز صبح می آمد و می نشست و عبادت من با تماشای رخسار ایشان افزایش می یافت. مدت ده روز است که این دیدار من قطع شده و به همین جهت ناراحت شده ام. ما از این جریان تعجب کردیم. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: مایلید به شما سلیمان بن داود را نشان بدهم؟ گفتیم: آری. از جای حرکت کرد و ما در خدمت آن جناب بودیم تا وارد بستانی شدیم که نیکوتر از آن ندیده بودیم. در آن باغ انواع میوه ها و انگور و نهرهای

ص: 37

جاری وجود داشت و پرندگان روی درخت ها به نغمه سرایی مشغول بودند. همین که پرنده ها آن جناب را مشاهده کردند، آمدند و اطراف ایشان پر زدند تا بالاخره به وسط باغ رسیدیم. ناگهان تختی را دیدیم که بر آن جوانی به پشت خوابیده و دست خود را روی سینه اش گذاشته بود. امیرالمؤمنین علیه السّلام انگشتر را از گریبان خارج نمود و آن را در انگشت سلیمان کرد. او از جای حرکت کرد و ایستاد و گفت: السّلام علیک یا امیرالمؤمنین و وصی پیامبر خدا! به خدا قسم تو صدیق اکبر و فاروق اعظمی. هر که چنگ به دامن تو زد رستگار شد و هر که از تو کناره گرفت، ناامید و زیانکار گردید. من از خداوند به حق شما اهل بیت درخواست نمودم و خداوند این قدرت را به من داد. سلمان گفت: من سخن سلیمان بن داود را که شنیدم نتوانستم خود را نگه دارم و خود را بر روی پاهای امیرالمؤمنین علیه السّلام انداختم و شروع به بوسه نمودم و خدای را سپاسگزاری کردم بر این نعمت بزرگی که نصیب من نموده به هدایت یافتن به ولایت اهل بیت که خداوند آنها را از آلودگی پاک و پاکیزه نموده. بقیه دوستان من نیز کار مرا انجام دادند. بعد من از امیرالمؤمنین علیه السّلام پرسیدم: پشت قاف چیست؟ فرمود: پشت قاف چیزهایی است که علم شما به آن نمی رسد. عرض کردیم: شما اطلاع دارید؟ فرمود: علم من نسبت به پشت قاف، مانند اطلاع من است از این دنیا و آنچه در آن است. من نگهبان و گواه بر آن هستم پس از پیامبر همچنین اوصیای بعد از من از فرزندانم. سپس فرمود: من به راه های آسمان ها آشناتر از راه های زمین هستم؛ ما اسم مخزون مکنون هستیم؛ ما اسماء حسنی هستیم که وقتی خدا را به آن اسم ها بخوانند، جواب خواهد داد؛ ما اسم های نوشته شده بر عرش هستیم؛ به واسطه ما خدا آسمان ها و زمین و عرش و کرسی و بهشت و جهنم را آفرید و ملائکه تسبیح و تقدیس و توحید

ص: 38

و تهلیل و تکبیر را از ما آموختند؛ ما همان کلماتی هستیم که آدم از خدا دریافت کرد و خداوند توبه اش را پذیرفت. سپس فرمود: می خواهید چیز شگفت انگیزی را به شما نشان دهم؟ گفتیم: بله. فرمود: چشم خود را ببندید! همین کار را کردیم. فرمود: باز کنید! پس باز کردیم؛ ناگاه خود را در شهری دیدیم که از آن بزرگ تر ندیده بودیم. بازارها در آن بر پا بود و در آنجا مردمی بودند که بزرگ تر از آنها ندیده بودیم، با قدی به طول درخت خرما. گفتیم: یا امیرالمؤمنین! اینها کیانند؟ فرمود: باقیمانده قوم عاد هستند که کافرند و ایمان به خدای عزیز نیاورده اند. خواستم آنها را به شما نشان دهم. این شهر و اهل آن را می خواهم هلاک کنم، در حالی که اطلاع ندارند. عرض کردیم: بدون دلیل آنها را می کشی؟ فرمود: نه، با دلیل. بعد نزدیک ایشان رفت و خود را بایشان نشان داد. پس قصد کشتن آن جناب را کردند. ما آنها را می بینیم و آنها ما را نمی بینند. سپس از آنها فاصله گرفت و به ما نزدیک شد و با دست بر روی سینه و بدن های ما کشید و سخنانی فرمود که ما نفهمیدیم. باز برای مرتبه دوم به طرف آنها رفت تا مقابل ایشان رسید و فریادی کشید. سلمان گفت که خیال کردیم زمین زیر و رو شد و آسمان فرو ریخت و تمام صاعقه ها از دهان ایشان خارج شد و در آن لحظه، یک نفر از آنها باقی نماند. عرض کردم: یا امیرالمؤمنین! خدا با آنها چه کرد؟ فرمود: هلاک شدند و به طرف آتش جهنم رهسپار گردیدند. عرض کردیم: این معجزه ای است که مانند آن را ندیده و نشنیده ایم. فرمود: می­خواهید عجیب تر از ایشان را به شما نشان دهم؟ عرض کردیم: دیگر هیچ کدام طاقت تحمل بیشتر از این را نداریم. لعنت خدا و لعنت لعنت کنندگان و ملائکه و تمام مردم تا روز قیامت بر کسی باد که تو را دوست ندارد و به فضل و جلال عظیم تو در نزد خدا ایمان نیاورده.

ص: 39

سپس درخواست کردیم ما را به وطنمان برگرداند. فرمود: این کار را ان شاء اللَّه انجام می دهم. پس اشاره به دو ابر کرد و آنها به ما نزدیک شدند. فرمود: بروید جای خود را بگیرید. ما روی یک ابر نشستیم و امیرالمؤمنین علیه السّلام روی ابر دیگری. بعد به باد دستور داد و ما را حرکت داد تا میان فضا رسیدیم و زمین را مانند یک درهم دیدیم. بعد ما را به فاصله کمتر از یک چشم به هم زدن، در خانه امیرالمؤمنین علیه السّلام گذاشت. موقع اذان ظهر که مؤذن اذان می گفت به مدینه رسیدیم. موقع برآمدن آفتاب از مدینه خارج شده بودیم. گفتیم: واقعا شگفت انگیز است! در کوه قاف بودیم که پنج سال راه است و برگشتیم در مدت پنج ساعت از روز. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: اگر من بخواهم تمام دنیا و آسمان های هفتگانه را بگردم و برگردم در فاصله کمتر از یک چشم به هم زدن با اسم اعظمی که دارم می توانم. عرض کردیم: به خدا قسم شما آیت عظمای پروردگار و معجزه حیرت انگیز هستی پس از برادر و پسر عمویت پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله. - . محتضر: 71 - 76 -

مؤلف: این خبر بعید به نظر می رسد و در کتاب های اصولی که نزد ماست آن را ندیدیم و رد هم نمی کنیم و علم آن را به خود ائمه علیهم السّلام واگذار می کنیم .

ص: 40

**[ترجمه]

عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ مَدِینَةً (1) خَلْفَ الْبَحْرِ سَعَتُهَا مَسِیرَةُ أَرْبَعِینَ یَوْماً لِلشَّمْسِ (2) فِیهَا قَوْمٌ لَمْ یَعْصُوا اللَّهَ قَطُّ وَ لَا یَعْرِفُونَ إِبْلِیسَ وَ لَا یَعْلَمُونَ خَلْقَ إِبْلِیسَ نَلْقَاهُمْ فِی کُلِّ حِینٍ فَیَسْأَلُونَّا عَمَّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ وَ یَسْأَلُونَّا الدُّعَاءَ فَنُعْلِمُهُمْ وَ یَسْأَلُونَّا عَنْ قَائِمِنَا مَتَی یَظْهَرُ وَ فِیهِمْ عِبَادَةٌ وَ اجْتِهَادٌ شَدِیدٌ- وَ لِمَدِینَتِهِمْ أَبْوَابٌ مَا بَیْنَ الْمِصْرَاعِ إِلَی الْمِصْرَاعِ مِائَةُ فَرْسَخٍ لَهُمْ تَقْدِیسٌ وَ اجْتِهَادٌ شَدِیدٌ لَوْ رَأَیْتُمُوهُمْ لَاحْتَقَرْتُمْ (3) عَمَلَکُمْ یُصَلِّی الرَّجُلُ مِنْهُمْ شَهْراً لَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنْ سُجُودِهِ طَعَامُهُمُ التَّسْبِیحُ وَ لِبَاسُهُمُ الْوَرَقُ (4) وَ وُجُوهُهُمْ مُشْرِقَةٌ بِالنُّورِ إِذَا رَأَوْا مِنَّا وَاحِداً لَحَسُوهُ (5) وَ اجْتَمَعُوا إِلَیْهِ وَ أَخَذُوا مِنْ أَثَرِهِ مِنَ الْأَرْضِ یَتَبَرَّکُونَ بِهِ لَهُمْ دَوِیٌّ إِذَا صَلُّوا أَشَدَّ مِنْ دَوِیِّ الرِّیحِ الْعَاصِفِ فِیهِمْ جَمَاعَةٌ لَمْ یَضَعُوا السِّلَاحَ مُنْذُ کَانُوا یَنْتَظِرُونَ قَائِمَنَا یَدْعُونَ (6) أَنْ یُرِیَهُمْ إِیَّاهُ وَ عُمُرُ أَحَدِهِمْ أَلْفُ سَنَةٍ إِذَا رَأَیْتَهُمْ رَأَیْتَ الْخُشُوعَ وَ الِاسْتِکَانَةَ وَ طَلَبَ مَا یُقَرِّبُهُمْ إِلَیْهِ (7) إِذَا احْتَبَسْنَا ظَنُّوا أَنَّ ذَلِکَ مِنْ سَخَطٍ یَتَعَاهَدُونَ السَّاعَةَ الَّتِی نَأْتِیهِمْ فِیهَا لَا یَسْأَمُونَ وَ لَا یَفْتُرُونَ یَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ کَمَا عَلَّمْنَاهُمْ وَ إِنَّ فِیمَا نَعْلَمُهُمْ مَا لَوْ تُلِیَ عَلَی النَّاسِ

ص: 42

لَکَفَرُوا بِهِ وَ لَأَنْکَرُوهُ یَسْأَلُونَنَا عَنِ الشَّیْ ءِ إِذَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ (1) فَإِذَا أَخْبَرْنَاهُمْ بِهِ انْشَرَحَتْ صُدُورُهُمْ لِمَا یَسْمَعُونَ (2) مِنَّا وَ سَأَلُوا اللَّهَ طُولَ الْبَقَاءِ وَ أَنْ لَا یَفْقِدُونَا وَ یَعْلَمُونَ أَنَّ الْمِنَّةَ مِنَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ فِیمَا نُعَلِّمُهُمْ عَظِیمَةٌ وَ لَهُمْ خَرْجَةٌ مَعَ الْإِمَامِ إِذَا قَامَ یَسْبِقُونَ فِیهَا أَصْحَابَ السِّلَاحِ مِنْهُمْ وَ یَدْعُونَ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَهُمْ مِمَّنْ یَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِهِ (3) فِیهِمْ کُهُولٌ وَ شُبَّانٌ إِذَا رَأَی شَابٌّ مِنْهُمُ الْکَهْلَ جَلَسَ بَیْنَ یَدَیْهِ جِلْسَةَ الْعَبْدِ لَا یَقُومُ حَتَّی یَأْمُرَهُ لَهُمْ طَرِیقٌ هُمْ أَعْلَمُ بِهِ مِنَ الْخَلْقِ إِلَی حَیْثُ یُرِیدُ الْإِمَامُ فَإِذَا أَمَرَهُمُ الْإِمَامُ بِأَمْرٍ قَامُوا عَلَیْهِ (4) أَبَداً حَتَّی یَکُونَ هُوَ الَّذِی یَأْمُرُهُمْ بِغَیْرِهِ لَوْ أَنَّهُمْ وَرَدُوا عَلَی مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ مِنَ الْخَلْقِ لَأَفْنَوْهُمْ فِی سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ لَا یَخْتَلُّ الْحَدِیدُ فِیهِمْ (5) وَ لَهُمْ سُیُوفٌ مِنْ حَدِیدٍ غَیْرِ هَذَا الْحَدِیدِ لَوْ ضَرَبَ أَحَدُهُمْ بِسَیْفِهِ جَبَلًا لَقَدَّهُ حَتَّی یَفْصِلَهُ یَغْزُو بِهِمُ الْإِمَامُ الْهِنْدَ وَ الدَّیْلَمَ وَ الْکُرْکَ (6) وَ التُّرْکَ وَ الرُّومَ وَ بَرْبَرَ وَ مَا بَیْنَ جَابَرْسَا إِلَی جَابَلْقَا وَ هُمَا مَدِینَتَانِ وَاحِدَةٌ بِالْمَشْرِقِ وَ أُخْرَی بِالْمَغْرِبِ لَا یَأْتُونَ عَلَی أَهْلِ دِینٍ إِلَّا دَعَوْهُمْ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی الْإِسْلَامِ (7) وَ إِلَی الْإِقْرَارِ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ مَنْ لَمْ یُقِرَّ بِالْإِسْلَامِ وَ لَمْ یُسْلِمْ قَتَلُوهُ حَتَّی لَا یَبْقَی بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَا دُونَ الْجَبَلِ أَحَدٌ إِلَّا أَقَرَّ (8).

ص: 43

**[ترجمه]بصائر الدرجات: هشام جوالیقی از حضرت صادق

ص: 41

علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خدا را شهری - . بنا بر فرض ثبوت حدیث، این شهر در عالم دیگری غیر از زمین است، و الا لازم می آید که قطعه ای از زمین وسیع تر از تمام آن باشد به اندازه چهل برابر. و شاید صحیح آن باشد که در کتاب بصائر آمده که کلمه «شمس» را ندارد، پس وسعت شهر، مسیر چهل روز برای شخص پیاده است، بنابراین شاید منظور از این شهر، شهر روحانی باشد به قرینه عبارت «طعامهم التسبیح.» -

است پشت دریا که وسعت آن به اندازه مسیر چهل روز خورشید است. - . در مصدر «خورشید» نیامده است. -

در آنجا گروهی هستند که هرگز خدا را معصیت نکرده اند و شیطان را نمی شناسند و نمی­دانند که خدا ابلیس را آفریده. ما در هر روز آنها را ملاقات می کنیم و آنها نیازهای خود را از ما سؤال می کنند، از ما تقاضای دعا می کنند و به آنها می آموزیم و می پرسند قائم ما کی ظهور خواهد کرد. آنها دارای عبادت و کوشش شدیدی هستند. شهر آنها را درب هایی است که بین هر لنگه درب تا لنگه دیگر صد فرسخ است. آنها دارای تقدیس و کوشش زیادی هستند. اگر آنها را مشاهده کنید، عمل خویش را حقیر خواهید شمرد. یک مرد از آنها یک ماه در سجده است که سر برنمی­دارد. غذای آنها تسبیح و لباس ایشان برگ است. - . در نسخه دیگری «لباسهم الورع» آمده است. در کتاب محتضر نیز این گونه آمده است. -

پوست چهره های آنها می­درخشد. وقتی یکی از ما را مشاهده می کنند، اطرافش را می گیرند و از رد پای او برای برکت برمی­دارند. هنگام نماز صدایی دارند شدیدتر از صدای باد تند. در میان آنها گروهی هستند که از ابتدا تا حال هنوز سلاح را به زمین نگذاشته اند و انتظار قائم ما را دارند. دعا می کنند که او را مشاهده نمایند و هر کدام هزار سال عمر می کنند. وقتی آنها را مشاهده کنی، مجسمه ای از خشوع و تواضع و درخواست نزدیکی به خدا خواهی دید. وقتی ما دیرتر پیش آنها برویم، خیال می کنند این تأخیر از خشم و ناراحتی بوده و پیوسته انتظار آن ساعتی را دارند که ما بیاییم. نه کسل می شوند و نه خسته. کتاب خدا را همان طور که به آنها آموخته ایم می خوانند. در بین آنچه ما به ایشان آموخته ایم، چیزهایی است که اگر بر مردم خوانده شود،

ص: 42

آن را انکار می کنند و نخواهند پذیرفت. وقتی چیزی از قرآن به آن عرضه شود که آن را نمی­فهمند، از ما می­پرسند و برای آنها که توضیح می دهیم، از شنیدن توضیح ما شرح صدر پیدا می کنند. تقاضای طول زندگی می کنند که ما را از دست ندهند. می­دانند منتی که از جانب خدا بر آنهاست درباره تعلیمی که به آنها می­دهیم، بزرگ است. آنها با امام قیام خواهند کرد و وقتی ظهور کند، اسلحه داران ایشان جلوتر خواهند بود. دعا می کنند که خداوند آنها را از کسانی قرار دهد که دین خدا را یاری می کنند. در میان ایشان پیر و جوان وجود دارد و وقتی جوانی پیرمردی را مشاهده می کند، مانند بنده ای در مقابل او می نشیند و از جای حرکت نمی­کند تا به او دستور دهد. آنها خود به طریقی با امام ارتباط دارند که خواسته امام را از همه مردم بهتر می­دانند. وقتی امام به آنها دستوری دهد، پیوسته آن کار را انجام می دهند تا خود امام ایشان را به کار دیگری مأمور نماید. اگر آنها به جمعیتی که بین مشرق و مغرب را فرا گرفته باشند، حمله کنند، در فاصله یک ساعت همه را از بین می برند. آهن در آنها اثر نمی گذارد و دارای شمشیرهایی از آهن هستند غیر از این آهن­ها. اگر مردی از ایشان با شمشیر به کوهی بزند، آن را دو نیم می­کند. امام با همراهی آنها با هند و دیلم کرد و ترک و روم و بربر و مابین جابرسا و جابلقا که دو شهر هستند یکی در مشرق و دیگری در مغرب، جنگ خواهد کرد. به اهل هر دین که برخورد کنند، آنها را دعوت به خدا و دین اسلام و اقرار به محمّد صلّی اللَّه علیه و آله می کنند و هر کس اقرار به اسلام نکند و نپذیرد، او را می کشند تا هر که در شرق و غرب و تمام دنیا هست اقرار آورد. - . بصائر الدرجات: 144 - 145 -

ص: 43

**[ترجمه]

فِیهِمَا وَ لَا بَیْنَهُمَا ابْنُ نَبِیٍّ غَیْرِی وَ غَیْرُ أَخِی وَ أَنَا الْحُجَّةُ عَلَیْهِمْ (1).

خص، منتخب البصائر سلمة بن الخطاب عن سلیمان بن سماعة و عبد الله بن محمد عن عبد الله بن القاسم مثله (2)

- أقول رواه الحسن بن سلیمان من الأربعین لسعد الإربلی عن سعد بن عبد الله عن سلمة مثله (3).

**[ترجمه]بصائر الدرجات: ابو سعید گفت: حسن بن علی علیهما السّلام فرمود: خدا را دو شهر است، یکی در مشرق و دیگری در مغرب. بر هر کدام دروازه­ای آهنین است و در هر دروازه­ای هفتاد هزار درب از طلا است که داخل می شود از هر دری، هفتاد هزار زبان آدمیان و هر زبانی بر خلاف دیگری است و زبانی در آن نیست مگر این که من آن را می­دانم و

ص: 44

نه در آن دو و نه بین آن دو فرزند پیامبری غیر از من و برادرم نیست و من حجت بر ایشانم. - . بصائر الدرجات: 145 -

منتخب البصائر: از عبدالله بن قاسم همین روایت را نقل کرده است. - . مختصر البصائر: 11 -

مؤلف: حسن بن سلیمان از کتاب اربعین سعد اربلی از سعد بن عبدالله از سلمه همین روایت را نقل کرده است. - . مختصر البصائر: 104 -

**[ترجمه]

الثَّانِی فِی کُلِّ وَقْتٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ قَدْ وُکِّلَ بِهِمْ مَلَائِکَةٌ مَتَی لَمْ یَلْعَنُوهُمَا عُذِّبُوا (1).

**[ترجمه]منتخب البصائر، بصائر الدرجات: جابر از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که شنیدم که می فرمود به جز این خورشید، چهل خورشید است که فاصله هر خورشید تا خورشید دیگر چهل سال است. در آنها گروه زیادی هستند که نمی دانند خداوند آدم را آفریده یا نه. و به جز این ماه شما، چهل ماه است که فاصله هر ماه تا ماه دیگر چهل روز راه است. در آنها گروه زیادی هستند که نمی دانند خداوند آدم را آفریده یا نه. به آنها الهام شده - همان طور که به زنبور عسل الهام گردیده - لعنت بر اوّلی و

ص: 45

دوّمی در هر وقت. ملائکه هایی مأمورند که هر وقت آنها را لعنت نکردند، ایشان را عذاب کنند. - . مختصر البصائر: 12، بصائر الدرجات: 145 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]اختصاص: علی بن حسان از عموی خود عبدالرحمن نقل کرد که گفت: خدمت حضرت صادق علیه السّلام بودم که مردی از اهالی یمن وارد شد و سلام کرد. امام علیه السّلام به او جواب داد و سپس به او فرمود: آیا در شهر شما دانشمندان هستند؟ جواب داد: آری. فرمود: علم عالم شما چقدر است؟ جواب داد: عالم ما از حرکت و صدای پرندگان و اوضاع ستارگان در یک ساعت، به اندازه یک ماه برای یک سوار تندرو اطلاع می دهد. حضرت صادق علیه السّلام فرمود: عالم مدینه از عالم شما داناتر است. پرسید: علم عالم مدینه چقدر است؟ فرمود: عالم مدینه بدون این که توجه به صدا و حرکت پرندگان داشته باشد، در یک چشم به هم زدن به قدر حرکت خورشید در دوازده برج و دوازده بیابان و دوازده دریا و دوازده عالم اطلاع دارد. مرد یمانی گفت: فدایت شوم! خیال نمی­کنم کسی این قدر اطلاع داشته باشد و نمی دانم این­ها چیست؟ این را گفت و خارج شد. - . اختصاص: 319 -

ص: 46

**[ترجمه]

**[ترجمه]از کتاب بصائر سعد بن عبداللَّه، از فلفله، از حضرت باقر علیه السّلام نقل می کند که فرمود: خداوند کوهی محیط بر دنیا آفریده از زبرجد سبز و سبزی آسمان نیز از سبزی همین کوه است، و گروهی را در پشت آن کوه آفریده که هیچ یک از چیزهایی که بر مردم واجب نموده از قبیل نماز و زکات، بر آنها واجب نکرده و همه آنها دو نفر از این امت را لعنت می کنند. و نام آن دو را برد. - . مختصر البصائر: 11 - 12، محتضر: 160 -

ص: 47

**[ترجمه]

**[ترجمه]ظاهر دعایی که از ام داود، از حضرت صادق علیه السّلام نقل شده در نیمه رجب که می فرماید «اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و ارحم محمّدا و آل محمّد و بارک علی محمّد و آل محمّد، کما صلّیت و رحمت و بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم انّک حمید مجید اللّهم صلّ علی الاوصیاء و السّعداء و الشّهداء و أئمة الهدی اللّهم صلّ علی الابدال و الاوتاد و السیّاح و العباد و المخلصین و الزهاد و اهل الجد و الاجتهاد» تا آخر دعا، حاکی است که ابدال با ائمه علیهم السّلام فرق دارند، ولی صراحت ندارد و ممکن است حمل بر تأکید شود، و ممکن است منظور از ابدال در دعا، خواص اصحاب ائمه علیهم السّلام باشند، ظاهر خبر ادعای صوفیه اهل سنت را نفی می کند، چنان چه مخفی نیست بر متتبع آشنای به مقاصد ائمه علیهم السّلام .

ص: 48

**[ترجمه]

**[ترجمه]تفسیر عیاشی: سلیمان بن هارون گفت: به امام علیه السّلام گفتم: بعضی از عجلی­ها می گویند که شمشیر پیامبر اکرم پیش عبداللَّه بن حسن است. فرمود: به خدا قسم آن را ندیده و نه پدرش با یک چشمش، مگر این که پدرش در نزد حضرت حسین علیه السّلام دیده باشد. صاحب این امر محفوظ است و برای او نگهداری می شود، به طرف راست و چپ نرو، به خدا قسم مطلب واضح است. به خدا قسم اگر اهل آسمان و زمین اجتماع کنند بر تغییر مقام امامت و قرار دادن آن را از محلی که خدا قرار داده به دیگری، قدرت نخواهند داشت؛ اگر همه مردم کافر شوند به طوری که احدی باقی نماند، خداوند گروهی را خواهد آورد که معتقد به امامت باشند. مگر این آیه را نشنیده ای که خداوند می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ.» - . مائده / 54 -

{ای کسانی که ایمان آورده اید، هر کس از شما از دین خود برگردد به زودی خدا گروهی [دیگر] را می آورد که آنان را دوست می دارد و آنان [نیز] او را دوست دارند [اینان] با مؤمنان فروتن [و] بر کافران سرفرازند}؟ و تا آخر آیه را خواند. و در آیه دیگر می فرماید: «فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ.» - . انعام / 89 -

{و اگر اینان [= مشرکان] بدان کفر ورزند بی گمان گروهی [دیگر] را بر آن گماریم که بدان کافر نباشند.} سپس فرمود: افرادی که در این آیه مورد نظرند، همان کسانی هستند که در آن آیه از ایشان یاد شده است. - . تفسیر عیاشی 1 : 326 -

ص: 49

**[ترجمه]

**[ترجمه]ظاهر خبر دلالت می­کند که ائمه علیهم السّلام در سایر مزایا با پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله شریک هستند، به جز مواردی که آنها را استثناء نموده است .

ص: 50

**[ترجمه]

نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ نَظَرَ إِلَی اللَّهِ (1).

**[ترجمه]قرب الاسناد: بزنطی گفت: حضرت رضا علیه السّلام به من نوشت که حضرت باقر علیه السّلام فرموده است هر که مایل است بین او و خدا حجابی نباشد تا به خدا نظر کند و خدا به او توجه نماید، باید دوست بدارد آل محمّد را و از دشمنان آنها بیزاری جوید و پیرو ائمه از آل محمّد باشد. وقتی چنین بود،

ص: 51

توجه به خدا نموده و خدا نیز متوجه اوست. - . قرب الاسناد: 153 -

**[ترجمه]

عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهما السلام قَالَ: مَنْ جَالَسَ لَنَا عَائِباً أَوْ مَدَحَ لَنَا قَالِیاً أَوْ وَاصَلَ لَنَا قَاطِعاً أَوْ قَطَعَ لَنَا وَاصِلًا أَوْ وَالَی لَنَا عَدُوّاً أَوْ عَادَی لَنَا وَلِیّاً فَقَدْ کَفَرَ بِالَّذِی أَنْزَلَ السَّبْعَ الْمَثَانِیَ وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ (1).

**[ترجمه]امالی صدوق:

ص: 52

هشام بن سالم از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: هر کس با عیبجوی ما بنشیند یا از دشمن و کینه توز ما تعریف کند و با کسی که از ما قطع نموده همبستگی داشته باشد یا از کسی که با ما پیوسته است قطع نماید یا دشمن ما را دوست بدارد یا دوست ما را دشمن بدارد، کافر شده است به خدایی که سبع مثانی و قرآن کریم را نازل کرده است. - . امالی صدوق: 34 - 35 -

**[ترجمه]

أَخَذَ الْمِیثَاقَ لِمُحِبِّینَا بِمَوَدَّتِنَا وَ کَتَبَ فِی الذِّکْرِ اسْمَ مُبْغِضِنَا نَحْنُ النُّجَبَاءُ وَ أَفْرَاطُنَا أَفْرَاطُ الْأَنْبِیَاءِ (1).

**[ترجمه]مجالس مفید، امالی طوسی: حبیش بن معتمر گفت: خدمت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب رسیدم و گفتم: السلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمة اللَّه و برکاته! شب را چگونه گذراندی؟ فرمود: شب کردم در حالی که دوست دارم دوستان خودمان را و دشمنم با دشمنان خودمان و دوست ما شب کرد در حالی که مورد حسرت است از رحمتی که خدا به او عنایت کرده و انتظار آن را می کشد. اما دشمن ما شب کرد در حالی که جایگاهی بر کنار گودالی پر از آتش ساخته که این کناره او را به آتش جهنم می اندازد. گویا درهای رحمت برای اهل آن باز شده. گوارا باد رحمت برای اهل آن! مرگ بر اهل جهنم و سزاوار آتشند. یا حبیش! هر کس دوست دارد بفهمد دوست یا دشمن ما است، دل خود را آزمایش کند؛ اگر دوست ما را دوست داشته باشد، دشمن ما نیست و اگر دشمن بدارد دوستی از ما را، دوستدار ما نیست.

ص: 53

خداوند پیمان گرفته از دوستانمان بر محبت و دوستی ما و در ذکر، نام دشمن ما را نوشته است. ما نجیبانیم و فرزندان ما فرزندان انبیاء هستند. - . مجالس مفید: 197 -

**[ترجمه]

وَ لَوْ أَنَّهُ أَبُوکَ أَوْ وُلْدُکَ (1).

**[ترجمه]تفسیر امام حسن عسکری، معانی الاخبار، عیون اخبار الرضا، علل الشرائع: امام حسن عسکری علیه السّلام از آباء گرام خود نقل کرد که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله به یکی از اصحاب خود فرمود: ای بنده خدا! دوست بدار برای خدا و دشمن بدار برای خدا و محبت داشته باش در راه خدا و دشمنی کنی در راه خدا. هرگز به ولایت خدا نخواهی رسید مگر به همین کار، و شخص طعم ایمان را نخواهد چشید، اگرچه نماز و روزه زیاد داشته باشد، مگر چنین باشد. اکنون مدار دوستی بین مردم، بیشتر در مسائل دنیوی است. بر اساس آن محبت می ورزید و بر پایه آن با هم دشمنی می کنید. اما این مطلب آنها را از خدا بی نیاز نمی کند. عرض کرد: به چه وسیله بدانم دوستی و دشمنی من در راه خدا است؟ و دوست خدا کیست تا او را دوست بدارم؟ و دشمن خدا کیست تا او را دشمن بدارم؟ پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله اشاره به علی علیه السّلام کرد و فرمود: این را می بینی؟ عرض کرد: آری. فرمود: دوست او دوست خدا است؛ او را دوست بدار و دشمن او دشمن خدا است؛ او را دشمن بدار. فرمود: دوست علی را دوست بدار، گرچه قاتل پدر و فرزندت باشد و دشمن بدار دشمن او را،

ص: 54

اگر چه پدر یا فرزندت باشد. - . تفسیر امام حسن عسکری: 18، معانی الاخبار: 113، عیون اخبار الرضا: 161، علل الشرائع: 58 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]«فیما ولینا به» یعنی بر ما مستولی شد و به سبب آن به ما نزدیک شد، یا این که مجهول است از باب تفعیل، یعنی در آنچه که خدا ما را به وسیله آن والی قرار داده است.

ص: 55

**[ترجمه]

قَالُوا صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ إِنَّ لِرَمَضَانَ فَضْلًا وَ لَیْسَ بِرَمَضَانَ قَالُوا فَالْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ قَالَ إِنَّ لِلْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَضْلًا وَ لَیْسَ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ قَالُوا فَالْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ قَالَ إِنَّ لِلْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَضْلًا وَ لَیْسَ بِالْجِهَادِ قَالُوا فَاللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ (1) فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّ أَوْثَقَ عُرَی الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ وَ تَوَالِی وَلِیِّ اللَّهِ وَ تَعَادِی عَدُوِّ اللَّهِ (2).

**[ترجمه]محاسن: عمر بن مدرک ابی علی طایی گفت: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: کدام یک از دستاویزهای ایمان محکم تر است؟ عرض کردند: خدا و پیامبرش بهتر می­دانند. فرمود: جواب بدهید! عرض کردند: نماز. فرمود: نماز با اهمیت است، ولی آن نیست. گفتند: زکات. فرمود: زکات نیز اهمیت زیاد دارد، ولی محکم ترین آنها نیست.

ص: 56

گفتند: روزه ماه رمضان. فرمود: روزه ماه رمضان دارای اهمیت است، ولی آن نیست. گفتند: حج و عمره. جواب داد: حج و عمره اهمیت دارد، ولی آن نیست. گفتند: پس جهاد در راه خدا. فرمود: جهاد در راه خدا دارای اهمیت است، ولی آن نیست. عرض کردند: پس خدا و پیامبر می­دانند. امام توضیح داد: پیامبر اکرم. فرمود: محکم ترین دستاویز ایمان، حب در راه خدا و دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خدا و دوستی با دوست خدا و دشمنی با دشمن خدا است. - . محاسن: 165 -

**[ترجمه]

وَ مَنْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ فَقَالَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ثُمَّ انْتَهَی الْأَمْرُ إِلَیْنَا ثُمَّ ابْنِی جَعْفَرٌ وَ أَوْمَأَ إِلَی جَعْفَرٍ وَ هُوَ جَالِسٌ فَمَنْ وَالَی هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَالَی أَوْلِیَاءَ اللَّهِ وَ کَانَ مَعَ الصَّادِقِینَ کَمَا أَمَرَهُ اللَّهُ قُلْتُ وَ مَنْ أَعْدَاءُ اللَّهِ أَصْلَحَکَ اللَّهُ قَالَ الْأَوْثَانُ الْأَرْبَعَةُ قَالَ قُلْتُ مَنْ هُمْ قَالَ أَبُو الْفَصِیلِ وَ رُمَعُ وَ نَعْثَلٌ وَ مُعَاوِیَةُ وَ مَنْ دَانَ دِینَهُمْ فَمَنْ عَادَی هَؤُلَاءِ فَقَدْ عَادَی أَعْدَاءَ اللَّهِ (1).

**[ترجمه]تفسیر عیاشی: ابو حمزه ثمالی گفت: حضرت باقر علیه السّلام فرمود: ای ابا حمزه! خدا را کسی پرستیده که او را بشناسد؛ کسی که خدا را نشناخته باشد، گویا دیگری را پرستیده است و این چنین گمراه می شود. عرض کردم: شناخت خدا چیست؟ فرمود: تصدیق کند خدا و پیامبرش محمّد مصطفی را درباره ولایت علی و پیروی از او و ائمه بعد از آن جناب و بیزاری از دشمنان آنها. شناخت خداوند این طوری است. گفت: عرض کردم: خدا خیرت دهد، چکار کنم ایمان واقعی را تکمیل نمایم؟ فرمود: دوست داشتن دوستان خدا و دشمنی با دشمنان او و با صادقان باشی، آن طور که خدا دستور داده است. عرض کردم:

ص: 57

اولیای خدا کیانند؟ فرمود: محمّد رسول اللَّه و علی و حسن و حسین و علی بن الحسین، سپس منتهی به ما شد، بعد پسرم جعفر (در این موقع به فرزندش جعفر اشاره کرد که نشسته بود). پس هر کس که آنها را دوست داشته باشد، اولیاء خدا را دوست دارد و با صادقان است، همان طور که خدا امر کرده است. گفتم: دشمنان خدا کیانند، خدا خیرت دهد؟ فرمود: بت های چهارگانه. گفتم: آن چهار بت کیانند؟ فرمود: ابوالفصیل و رمع و نعثل و معاویه و هر کس که پیرو آنها باشد. هر که دشمن این ها باشد، دشمنی با دشمنان خدا کرده است. - . تفسیر عیاشی 2 : 116 -

**[ترجمه]

فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ (1) لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ الْآیَةَ (2).

**[ترجمه]از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده است که فرمود: کمال دین با ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما است.

سپس صفوانی می­نویسد: باید توجه داشت که ولایت تکمیل نمی شود و همچنین محبت و مودت خاندان نبوّت خالص نیست، مگر با بیزاری از دشمنانشان، چه خویشاوند او باشد یا غیر خویشاوند.

ص: 58

مبادا دلسوزی در این مورد موجب ضعف برائت و بیزاری شود، زیرا خداوند در این آیه می فرماید: «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ.» - . مجادله / 22 -

{قومی را نیابی که به خدا و روز بازپسین ایمان داشته باشند [و] کسانی را که با خدا و رسولش مخالفت کرده اند هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند دوست بدارند} تا آخر آیه. - . سرائر: 488 -

**[ترجمه]

مِنْ بُغْضِنَا وَ عَدَاوَتِنَا فَإِنَّهُ مَنْ أَحَبَّ أَعْدَاءَنَا فَقَدْ عَادَانَا وَ نَحْنُ مِنْهُ بِرَاءٌ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ بَرِی ءٌ (1).

**[ترجمه]تفسیر امام حسن عسکری: درباره آیه «وَ مَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُوا کَمَثَلِ الَّذِی یَنْعِقُ بِما لا یَسْمَعُ إِلَّا دُعاءً وَ نِداءً صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَعْقِلُونَ.» - . بقره / 171 - {و مثل [دعوت کننده] کافران چون مثل کسی است که حیوانی را که جز صدا و ندایی [مبهم چیزی] نمی شنود بانگ می زند [آری] کرند لالند کورند [و] درنمی یابند} امام علیه السّلام فرمود خداوند می فرماید مثل کسانی که کفر ورزیدند در پرستیدن بت ها و پیروی از دشمنان خدا و فاصله گرفتن از محمّد و علی علیهما السّلام، مانند کسی است که سر و صدایی بکند که شنیده نشود، چه می گوید «الا دعاء و نداء» فقط سر و صدا است تا به فریاد آن فریاد کننده برسند و کمک به کمک خواه بنمایند. «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ»، کر و لنگ و کور از هدایت اند در پیروی از دشمنان خدا و دشمنان اولیای خدا که آنها را به نام بهترین خلائق خدا نامیده اند و به لقب بهترین ائمه که خداوند آنها را برای برقراری دین قرار داده ملقب کرده اند. «فَهُمْ لا یَعْقِلُونَ» آنها دستور خدا را نمی فهمند. حضرت علی بن حسین علیهما السّلام فرمود: این مربوط به بت پرستان است، و درباره دشمنان اهل بیت پیامبر و پیروان ستمگر آنها، به زودی رهسپار جهنم می شوند. سپس پیامبر اکرم فرمود: «نعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم»، هر که به خدا پناه برد از شیطان، او را پناه می دهد. به خدا پناه می بریم از وسوسه ها و دمیدن ها و لعاب دهان انداختن او. می دانید این ها چیست؟ اما وسوسه های او عبارت است از چیزهایی که در قلب شما راجع به کینه ما اهل بیت ابقا می نماید. گفتند: ما چگونه با شما دشمنی می ورزیم بعد از این که مقام و منزلت شما را در نزد خدا شناخته ایم؟ فرمود: به این طور که دشمنی کنید با دوستان ما و دوست بدارید دشمنان ما را به خدا پناه برید از دوست داشتن دشمنانمان و دشمنی دوستانمان پناه به خدا ببرید

ص: 59

از کینه و دشمنی با ما. هر که دشمنان ما را دوست بدارد، ما را دشمن داشته و ما از او بیزاریم، خدا نیز از او بیزار است. - . تفسیر امام حسن عسکری: 243 - 244 -

**[ترجمه]

یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ (1) وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ (2) وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ (3) وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ (4) وَ الظُّلْمُ هُوَ وَضْعُ الشَّیْ ءِ فِی غَیْرِ مَوْضِعِهِ فَمَنِ ادَّعَی الْإِمَامَةَ وَ لَیْسَ بِإِمَامٍ فَهُوَ الظَّالِمُ الْمَلْعُونُ وَ مَنْ وَضَعَ الْإِمَامَةَ فِی غَیْرِ أَهْلِهَا فَهُوَ ظَالِمٌ مَلْعُونٌ.

وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَنْ جَحَدَ عَلِیّاً إِمَامَتَهُ مِنْ بَعْدِی فَإِنَّمَا جَحَدَ نُبُوَّتِی وَ مَنْ جَحَدَ نُبُوَّتِی فَقَدْ جَحَدَ رُبُوبِیَّتَهُ (5) وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ یَا عَلِیُّ أَنْتَ الْمَظْلُومُ بَعْدِی مَنْ ظَلَمَکَ فَقَدْ ظَلَمَنِی وَ مَنْ أَنْصَفَکَ فَقَدْ أَنْصَفَنِی وَ مَنْ جَحَدَکَ فَقَدْ جَحَدَنِی وَ مَنْ وَالاکَ فَقَدْ وَالانِی وَ مَنْ عَادَاکَ فَقَدْ عَادَانِی وَ مَنْ أَطَاعَکَ فَقَدْ أَطَاعَنِی وَ مَنْ عَصَاکَ فَقَدْ عَصَانِی وَ اعْتِقَادُنَا فِیمَنْ جَحَدَ إِمَامَةَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ علیهم السلام بِمَنْزِلَةِ (6) مَنْ جَحَدَ نُبُوَّةَ الْأَنْبِیَاءِ علیهم السلام وَ اعْتِقَادُنَا فِیمَنْ أَقَرَّ بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْکَرَ وَاحِداً مِنَ بَعْدِهِ مِنَ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام أَنَّهُ بِمَنْزِلَةِ مَنْ آمَنَ بِجَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ ثُمَّ أَنْکَرَ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله (7).

وَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام الْمُنْکِرُ لآِخِرِنَا کَالْمُنْکِرِ لِأَوَّلِنَا.

ص: 61

وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ (1) طَاعَتُهُمْ طَاعَتِی وَ مَعْصِیَتُهُمْ مَعْصِیَتِی مَنْ أَنْکَرَ وَاحِداً مِنْهُمْ فَقَدْ أَنْکَرَنِی.

وَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام مَنْ شَکَّ فِی کُفْرِ أَعْدَائِنَا وَ الظَّالِمِینَ لَنَا فَهُوَ کَافِرٌ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام مَا زِلْتُ مَظْلُوماً مُنْذُ وَلَدَتْنِی أُمِّی حَتَّی إِنَّ عَقِیلًا کَانَ یُصِیبُهُ رَمَدٌ (2) فَقَالَ لَا تَذُرُّونِّی حَتَّی تَذُرُّوا عَلِیّاً فَیَذُرُّونِّی وَ مَا بِی رَمَدٌ وَ اعْتِقَادُنَا فِیمَنْ قَاتَلَ عَلِیّاً علیه السلام کَقَوْلِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مَنْ قَاتَلَ عَلِیّاً فَقَدْ قَاتَلَنِی وَ قَوْلِهِ مَنْ حَارَبَ عَلِیّاً فَقَدْ حَارَبَنِی وَ مَنْ حَارَبَنِی فَقَدْ حَارَبَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَوْلِهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ علیهم السلام أَنَا حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَهُمْ (3) وَ سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَهُمْ وَ أَمَّا فَاطِمَةُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا فَاعْتِقُادُنَا أَنَّهَا سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَغْضَبُ لِغَضَبِهَا وَ یَرْضَی لِرِضَاهَا (4) وَ أَنَّهَا خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیَا سَاخِطَةً عَلَی ظَالِمِهَا وَ غَاصِبِهَا وَ مَانِعِی إِرْثِهَا (5) وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ غَاظَهَا فَقَدْ غَاظَنِی وَ مَنْ سَرَّهَا فَقَدْ سَرَّنِی (6)

ص: 62

وَ قَالَ صلی الله علیه و آله فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی وَ هِیَ رُوحِیَ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیَّ یَسُوؤُنِی مَا سَاءَهَا وَ یَسُرُّنِی مَا سَرَّهَا وَ اعْتِقَادُنَا فِی الْبَرَاءَةِ أَنَّهَا وَاجِبَةٌ مِنَ الْأَوْثَانِ الْأَرْبَعَةِ وَ الْإِنَاثِ الْأَرْبَعِ وَ مِنْ جَمِیعِ أَشْیَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ وَ أَنَّهُمْ شَرُّ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (1) وَ لَا یَتِمُّ الْإِقْرَارُ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِالْأَئِمَّةِ علیهم السلام إِلَّا بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِمْ (2).

**[ترجمه]اعتقادات صدوق: اعتقاد ما درباره ظالمان این است که آنها مورد لعنت خدایند و بیزاری از آنها واجب است. خداوند می فرماید: «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَری عَلَی اللَّهِ کَذِباً أُولئِکَ یُعْرَضُونَ عَلی رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذِینَ کَذَبُوا عَلی رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ * الَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ» - . هود / 18 - 19 -

{و چه کسی ستمکارتر از آن کس است که بر خدا دروغ بندد آنان بر پروردگارشان دروغ عرضه می شوند و گواهان خواهند گفت اینان بودند که بر پروردگارشان دروغ بستند، هان لعنت خدا بر ستمگران باد همانان که [مردم را] از راه خدا باز می دارند و آن را کج می شمارند و خود آخرت را باور ندارند.} ابن عباس در تفسیر این آیه می گوید: «سبیل اللَّه» در این آیه علی بن ابی طالب است - . ظاهرا کلام پیامبر صلّی الله علیه و آله تا این جاست و ما بعد آن، کلام مصنف است. -

امام در قرآن دو نوع است: 1) امام هدایت 2) امام گمراهی. خداوند در قرآن می فرماید «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا» - . سجده / 24 -

{و چون شکیبایی کردند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می کردند.} و در مورد امامان گمراهی می فرماید: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ لا یُنْصَرُونَ * وَ أَتْبَعْناهُمْ فِی هذِهِ الدُّنْیا لَعْنَةً وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِینَ» - . قصص / 41 - 42 -

{و آنان را پیشوایانی که به سوی آتش می خوانند گردانیدیم و روز رستاخیز یاری نخواهند شد و در این دنیا لعنتی بدرقه [نام] آنان کردیم و روز قیامت [نیز] ایشان از [جمله] زشت رویانند.} چون این آیه نازل شد: «وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً» - . انفال / 25 - {و از فتنه ای که تنها به ستمکاران شما نمی رسد بترسید} پیامبر اکرم فرمود: هر کس علی علیه السّلام را مورد ستم قرار دهد که جانشین من بعد از مرگم هست، مثل کسی است که منکر پیامبری من و پیامبران قبل از من است. - . ظاهرا این کلام و ما بعد آن، کلام مصنف است. - هر که دوست بدارد ظالمی را، او خود ظالم است. خداوند می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَی الْإِیمانِ وَ مَنْ

ص: 60

یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ» - . توبه / 23 -

{ای کسانی که ایمان آورده اید اگر پدرانتان و برادرانتان کفر را بر ایمان ترجیح دهند [آنان را] به دوستی مگیرید و هر کس از میان شما آنان را به دوستی گیرد آنان همان ستمکارانند.} و در این آیه می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ» - . ممتحنه / 13 - {ای کسانی که ایمان آورده اید مردمی را که خدا بر آنان خشم رانده به دوستی مگیرید} و در این آیه می فرماید: «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ» و در این آیه می فرماید: «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ» - . هود / 113 - {و به کسانی که ستم کرده اند متمایل مشوید که آتش [دوزخ] به شما می رسد.} ظلم عبارت است از قرار دادن چیزی در غیر محل خودش. پس کسی که ادعای امامت کند با این که امام نباشد، او ظالم و ملعون است و هر که امامت را به کسی نسبت دهد که شایسته آن نیست، او نیز ظالم و ملعون است. پیامبر اکرم فرمود: هر کس منکر امامت علی بعد از من بشود، منکر نبوت من شده و هر که نبوّت مرا منکر شود، منکر ربوبیت خدا شده است. پیامبر اکرم به علی علیه السّلام فرمود: یا علی! تو پس از من مظلوم خواهی بود. هر که به تو ستم روا دارد، به من ستم روا داشته و هر که حق تو را مراعات کند، حق مرا مراعات نموده و هر که منکر تو شود، منکر من شده. هر کس تو را دوست داشته باشد، مرا دوست داشته و کسی که دشمن تو باشد، دشمن من شده و هر که پیرو تو باشد، پیروی از من نموده و کسی که با تو مخالفت کند، با من مخالفت نموده. اعتقاد ما این است که منکر امامت علی بن ابی طالب و امامان پس از او، مانند کسی است که منکر نبوّت انبیاء باشد. و اعتقاد ما درباره کسی که اقرار به امیرالمؤمنین داشته باشد، ولی منکر یکی از ائمه پس از او باشد، مانند کسی است که ایمان به تمام انبیاء داشته باشد، ولی منکر نبوّت پیامبر ما باشد. حضرت صادق علیه السّلام فرمود: کسی که آخرین نفر ما را منکر شود، مثل کسی است که منکر اوّلی ما باشد.

ص: 61

پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: ائمه علیهم السّلام بعد از من دوازده نفرند که اولی آنها امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب و آخری آنها قائم است. اطاعت از آنها اطاعت از من و مخالفت با آنها مخالفت با من است و هر کس منکر یکی از آنها باشد، منکر من شده. حضرت صادق علیه السّلام فرمود: هر کس شک در کفر دشمنان و ظالمان به ما داشته باشد، او کافر است. امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام فرمود: من پیوسته از زمان تولد مظلوم بوده ام، به طوری که گاهی عقیل به درد چشم مبتلا می­شد و می­گفت: من نمی­گذارم دوا به چشم من بکنید، مگر این که اول به چشم علی بنمایید، با این که من مبتلا به درد چشم نبودم. اعتقاد ما درباره کسی که با علی علیه السّلام جنگ کند، مانند فرمایش پیامبر است که فرموده: هر که با علی جنگ کند، با من جنگیده استت. و فرمایش دیگر پیامبر که: هر کس با علی جنگ کند، با من جنگ کرده و هر کس با من بجنگد، با خدا جنگ کرده است. و فرمایش دیگر پیامبر به علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السّلام که: من جنگ دارم با کسی که با آنها جنگ کند و در حال صلح هستم با کسی که با آنها مسالمت نماید. اما درباره حضرت فاطمه علیها السّلام معتقد هستیم که بهترین زنان جهان است از گذشتگان و آیندگان. خداوند به واسطه خشم او خشمگین می شود و با خشنودی او خشنود می گردد. - . در نسخه دیگری بعد از این عبارت، عبارت «زیرا خدا فاطمه و دوستدارانش را از آتش جهنم بریده است» آمده است. -

فاطمه علیها السّلام از دنیا رفت در حالی که بر ستمگران خود و غاصبین حقش و کسانی که مانع ارث او شدند خشم داشت. پیامبر اکرم فرموده: فاطمه پاره تن من است هر که او را بیازارد، مرا آزرده و هر که او را به خشم آورد، مرا خشمگین نموده و هر که او را مسرور نماید، مرا مسرور کرده است.

ص: 62

و فرموده: فاطمه پاره تن من و او روح من است که در کالبد من است، مرا ناراحت می­کند هر چه او را ناراحت کند و مرا مسرور می نماید هر چه او را مسرور کند. اعتقاد ما در مورد بیزاری از دشمنان آنها این است که برائت واجب است از آن چهار بت و چهار زن و از تمام پیروان و یاران آنها، و اعتقاد داریم که آنها بدترین خلق خدایند. اقرار به خدا و پیامبر و ائمه تکمیل نمی­شود، مگر با بیزاری از دشمنان آنها. - . اعتقادات صدوق: 111 - 114 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]کنز جامع الفوائد: سلیمان اعمش از حضرت صادق، از آباء گرام خویش علیهم السّلام، از حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل کرد که پیامبر اکرم به من فرمود: یا علی! تو امیرالمؤمنین و امام متقینی. یا علی! تو سرور اوصیا و وارث علم پیامبران و بهترین صدیقان و با برترین سابقان هستی. یا علی! تو همسر بهترین زنان جهان و جانشین بهترین پیغمبرانی. یا علی! تو رهبر مؤمنین و حجت بعد از من برای مردم هستی. کسی که تو را دوست داشته باشد، بهشت برای او واجب است و کسی که با تو دشمن باشد، سزاوار آتش است. یا علی! قسم به کسی که مرا مبعوث به نبوّت نموده و از تمام جهانیان مرا برگزیده، اگر کسی خدا را هزار سال عبادت کند، از او پذیرفته نمی­شود مگر با ولایت تو و ولایت ائمه از فرزندانت. و ولایت تو پذیرفته نمی­شود مگر با بیزاری از دشمنانت و دشمنان امامان از فرزندانت. این خبر را جبرئیل برایم آورد، هر که مایل است ایمان آورد و هر که می­خواهد کافر شود. - . کنز جامع الفوائد: 185 -

ص: 63

**[ترجمه]

اللَّهِ الْقَاتِلُ غَیْرَ قَاتِلِهِ وَ الضَّارِبُ غَیْرَ ضَارِبِهِ وَ مَنْ أَحْدَثَ حَدَثاً أَوْ آوَی مُحْدِثاً فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنْهُ صَرْفاً وَ لَا عَدْلًا وَ مَنْ تَوَلَّی إِلَی غَیْرِ مَوَالِیهِ فَقَدْ کَفَرَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله (1).

**[ترجمه]قرب الاسناد: ابن علوان از حضرت صادق، از پدر خویش علیهما السّلام نقل کرد که در غلاف شمشیر پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله نوشته ای مهر شده را یافتند و آن را گشودند. در آن نوشته شده بود: «با جرأت ترین شخص بر خدا کسی است

ص: 64

که بکشد غیر قاتل خود را و زننده غیر ضارب خود. و هر که بدعتی بگذارد و یا پناه دهد به وجود آورنده بدعت را، بر او باد لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم. خداوند از او توبه و فدیه ای نمی پذیرد. هر کس دوست بدارد غیر موالیان خود را، کافر شده است به آنچه که بر محمّد صلّی اللَّه علیه و آله نازل شده است.» - . قرب الاسناد: 50 -

**[ترجمه]

الحادث المنکر الذی لیس بمعتاد و لا معروف فی السنة و المحدث یروی بکسر الدال و فتحها علی الفاعل و المفعول فمعنی الکسر من نصر جانیا و آواه و أجاره من خصمه و حال بینه و بین أن یقتص منه و الفتح هو الأمر المبتدع نفسه و یکون معنی الإیواء فیه الرضا به و الصبر علیه فإنه إذا رضی بالبدعة و أقر فاعلها و لم ینکرها علیه فقد آواه انتهی.

أقول: ظاهر أنه علیه السلام أراد ما علم أنهم یبتدعونه فی المدینة من غصب الخلافة و ما لحقه من سائر البدع التی عم شومها الإسلام.

فَمَا رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ (1)، بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَحْدَثَ فِی الْمَدِینَةِ حَدَثاً أَوْ آوَی مُحْدِثاً قُلْتُ وَ مَا ذَلِکَ الْحَدَثُ قَالَ الْقَتْلُ (2).

لعله خص به تقیة لاشتهار هذا التفسیر بینهم.

وَ رَوَی الصَّدُوقُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْمُخَالِفِینَ إِلَی أُمَیَّةَ بْنِ یَزِیدَ الْقُرَشِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَحْدَثَ حَدَثاً أَوْ آوَی مُحْدِثاً فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ وَ لَا یُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَ لَا عَدْلٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْحَدَثُ قَالَ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ مَثَّلَ مُثْلَةً بِغَیْرِ قَوَدٍ أَوِ ابْتَدَعَ بِدْعَةً بِغَیْرِ سُنَّةٍ أَوِ انْتَهَبَ نُهْبَةً ذَاتَ (3) شَرَفٍ قَالَ فَقِیلَ مَا الْعَدْلُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْفِدْیَةُ قَالَ فَقِیلَ فَمَا الصَّرْفُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ التَّوْبَةُ (4)

ص: 66

**[ترجمه]شاید منظور از «ذؤابه»، آن چیزی است که به قبضه شمشیر آویزان است. و «عتو» یعنی تکبر و تجبر و مراد از «بغیر قاتله»، یعنی کسی قصد کشتن او را ندارد یا کشتن غیر قاتل مقتول توسط ولی دم مقتول، پس اسناد مجازی است و در دومی هم احتمالی که در بالا گفته شد می آید و اسناد حقیقی است. و «یعنی اهل الدین» منظورش این است که «ولاء» در این جا «ولاء العتق» نیست، بلکه «ولاء الإمامة» است، چنان چه در کلام پیامبر صلّی الله علیه و آله این گونه است: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه.» و در خبر ابن نباته خواهد آمد که «مولی» و «أب» و «اجیر» تفسیر به امیرالمؤمنین علیه السّلام شده است.

جزری در حدیث مدینه گفته است: «من أحدث حدثا او آوی محدثا»،

ص: 65

«الامر الحادث» یعنی منکری که عادت نشده و در سنت معروف نیست و «المحدِث» با کسره دال اسم فاعل است، به معنی کسی که جنایتکاری را یاری دهد و او را پناه دهد و او را در برابر دشمنش در پناه خود بگیرد و مانع قصاص او شود. «المحدَث» با فتحه دال اسم مفعول است، یعنی امری که بدعت گذاشته شده و معنای پناه در آن، یعنی رضایت به آن و صبر بر آن، زیرا زمانی که راضی به بدعت شد و فاعل آن اقرار کرد و انکار ننمود، همانا او را پناه داده است.

مؤلف: ظاهر این است که منظور امام همان بدعتی است که در مدینه مشهور بوده یعنی غصب خلافت و ملحقات آن از بدعت­های دیگر که به پیکر اسلام ضربه وارد کرده است. در این صورت خبر «حضرت صادق فرمود: پیامبر لعنت کرد کسی را که حدثی به وجود آورد یا محدثی را پناه دهد. گفتم: منظور از حدث چیست؟ فرمود: کشتن.» - . معانی الاخبار: 264 - 265 -

شاید این که امام حدث اختصاص به کشتن داده، از روی تقیه بوده، چون بین خودشان تفسیر آن معلوم بوده است. و صدوق نیز به اسناد خود از مخالفین، از امیة بن یزید قرشی نقل کرده که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هر کس بدعتی گذارد یا پناه دهد بدعت گذاری را، بر او لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم باد و از او توبه و انفاقی روز قیامت نمی پذیرند. عرض کردند: یا رسول اللَّه! بدعت چیست؟ فرمود: هر کس شخصی را بدون جهت بکشد یا گوش و بینی بی جهت ببرد یا بدعتی در دین بگذارد یا هتک حرمتی بنماید. عرض کردند: عدل چیست؟ فرمود: فدیه. عرض کردند: صرف چیست؟ فرمود: توبه. - . معانی الاخبار: 264 - 265 -

ص: 66

**[ترجمه]

حَامِلِ فِقْهٍ إِلَی مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ ثَلَاثٌ لَا یُغِلُّ عَلَیْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَ النَّصِیحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ وَ اللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِمْ فَإِنَّ دَعْوَتَهُمْ مُحِیطَةٌ مِنْ وَرَائِهِمْ الْمُسْلِمُونَ إِخْوَةٌ تَتَکَافَأُ دِمَاؤُهُمْ یَسْعَی بِذِمَّتِهِمْ أَدْنَاهُمْ هُمْ (1) یَدٌ عَلَی مَنْ سِوَاهُمْ (2).

ل، الخصال أبی عن سعد عن البرقی مثله (3)

أقول: قد مضی الخبر بسند آخر مع شرحه فی باب فضل کتابة الحدیث فی المجلد الأول.

**[ترجمه]خصال: ابن ابی یعفور از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله در اجتماع مردم در حجة الوداع در منی در مسجد خیف سخنرانی کرد و پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود: خداوند شاد و خرم کند بنده ای را که سخن مرا بشنود، آن را حفظ نماید و سپس آن را به کسانی برساند که نشنیده اند. بسا از حاملین فقه که فقیه نیستند و بسا

ص: 67

از حاملین فقه که محتاج است به کسی که از او فقیه تر است. سه چیز است که دشوار و ناگوار نیست بر مرد مسلمان: اخلاص عمل برای خدا؛ خیرخواهی برای ائمه دین؛ پیروی از اجتماع ایشان. همانا دعوت مسلمانان افراد پشت سرشان را نیز در بر می­گیرد. مسلمانان با یکدیگر برادرند؛ خون آنها با هم برابر است؛ در راه تعهدات اسلامی آنها حتّی کوچک ترین مسلمان نیز سعی و کوشش دارد؛ آنها به صورت یک دست متحد بر مخالفین می تازند. - . خصال 1 : 72 - 73 -

خصال: این حدیث از برقی نیز نقل شده است. - . خصال 1 : 72 - 73 -

مؤلف: این خبر با سند دیگری با شرح آن در «باب ارزش نوشتن حدیث» گذشت.

**[ترجمه]

مَنْ لَمْ یَسْمَعْهَا فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَیْرُ فَقِیهٍ (1) وَ رُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَی مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ ثَلَاثٌ لَا یُغِلُّ عَلَیْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَ النَّصِیحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ وَ اللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِمْ فَإِنَّ دَعْوَتَهُمْ مُحِیطَةٌ مِنْ وَرَائِهِمْ أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ (2) بِهِ لَنْ تَضِلُّوا وَ لَنْ تَزِلُّوا کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی فَإِنَّهُ قَدْ نَبَّأَنِیَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ أَنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ کَإِصْبَعَیَّ هَاتَیْنِ وَ جَمَعَ بَیْنَ سَبَّابَتَیْهِ وَ لَا أَقُولُ کَهَاتَیْنِ وَ جَمَعَ بَیْنَ سَبَّابَتِهِ وَ الْوُسْطَی فَتَفْضُلَ هَذِهِ عَلَی هَذِهِ (3).

**[ترجمه]تفسیر علی بن ابراهیم قمی: درباره آیه «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ» - . نصر / 1 -

{چون یاری خدا و پیروزی فرا رسد} گفته است این آیه در منی در حجة الوداع نازل شد. زمانی که «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ» نازل شد، پیامبر اکرم فرمود: به من اطلاع داده اند از مردنم. پس به جانب خیف آمد و مردم اجتماع کردند. سپس فرمود: خداوند شاد و خرم کند مرد مسلمانی را که سخن مرا بشنود و آن را حفظ نماید و به کسی که نشنیده برساند. ص: 68

بسا حاملان فقه که فقیه به شمار نمی­روند و بسا فقیهان که احتیاج دارند به کسی که از او فقیه تر است. سه چیز است که بر مرد مسلمان دشوار و ناگوار نیست: اخلاص عمل برای خدا، خیرخواهی برای ائمه مسلمانان، و هماهنگی در اجتماع آنها. همانا دعوت مسلمانان افراد پشت سرشان را نیز در بر می­گیرد. مردم! من میان شما چیزی نهاده ام که اگر به آن چنگ زنید، گمراه نخواهید شد و نه لغزش شما را فرا می­گیرد؛ کتاب خدا و عترت اهل بیت من. خداوند لطیف و خبیر به من اطلاع داده که این دو از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در حوض پیش من آیند، مانند این دو انگشتم (و دو انگشت سبابه خود را به هم نزدیک کرد.) من نمی­گویم مانند این دو انگشتم (و بین انگشت نشان و انگشت میانه را جمع کرد) که موجب برتری یکی بر دیگری باشد. - . تفسیر علی بن ابراهیم قمی: 742 -

**[ترجمه]

ثُمَّ عَرَضَهُ عَلَیْهِ وَ رَکِبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ جِئْتُ أَنَا وَ سُفْیَانُ فَلَمَّا کُنَّا فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَالَ لِی کَمَا أَنْتَ حَتَّی أَنْظُرَ فِی هَذَا الْحَدِیثِ فَقُلْتُ لَهُ قَدْ وَ اللَّهِ أَلْزَمَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام رَقَبَتَکَ شَیْئاً لَا یَذْهَبُ مِنْ رَقَبَتِکَ أَبَداً فَقَالَ وَ أَیُّ شَیْ ءٍ ذَلِکَ فَقُلْتُ لَهُ ثَلَاثٌ لَا یُغِلُّ عَلَیْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ قَدْ عَرَفْنَاهُ وَ النَّصِیحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ مَنْ هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّةُ الَّذِینَ یَجِبُ عَلَیْنَا نَصِیحَتُهُمْ مُعَاوِیَةُ بْنُ أَبِی سُفْیَانَ وَ یَزِیدُ بْنُ مُعَاوِیَةَ وَ مَرْوَانُ بْنُ الْحَکَمِ وَ کُلُّ مَنْ لَا تَجُوزُ شَهَادَتُهُ عِنْدَنَا وَ لَا تَجُوزُ الصَّلَاةُ خَلْفَهُمْ وَ قَوْلُهُ وَ اللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِمْ فَأَیُّ الْجَمَاعَةِ مُرْجِئٌ یَقُولُ مَنْ لَمْ یُصَلِّ وَ لَمْ یَصُمْ وَ لَمْ یَغْتَسِلْ مِنْ جَنَابَةٍ وَ هَدَمَ الْکَعْبَةَ وَ نَکَحَ أُمَّهُ فَهُوَ عَلَی إِیمَانِ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ أَوْ قَدَرِیٌّ یَقُولُ لَا یَکُونُ مَا شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَکُونُ مَا شَاءَ إِبْلِیسُ أَوْ حَرُورِیٌّ یَبْرَأُ (1) مِنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ شَهِدَ عَلَیْهِ بِالْکُفْرِ أَوْ جَهْمِیٌّ یَقُولُ إِنَّمَا هِیَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ وَحْدَهُ لَیْسَ الْإِیمَانُ شَیْ ءٌ غَیْرَهَا قَالَ وَیْحَکَ وَ أَیَّ شَیْ ءٍ یَقُولُونَ فَقُلْتُ یَقُولُونَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ اللَّهِ الْإِمَامُ الَّذِی یَجِبُ عَلَیْنَا نَصِیحَتُهُ وَ لُزُومُ جَمَاعَتِهِمْ أَهْلُ بَیْتِهِ قَالَ فَأَخَذَ الْکِتَابَ فَخَرَقَهُ ثُمَّ قَالَ لَا تُخْبِرْ بِهَا (2) أَحَداً (3).

**[ترجمه]اصول کافی: حکم بن مسکین از مردی از قریش، از اهالی مکه گفت: سفیان ثوری به من گفت: مرا پیش حضرت صادق علیه السّلام ببر. ما با هم خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدیم و آن موقعی بود که آقا سوار بر مرکب خویش شده بود. سفیان گفت: مایلم حدیث خطبه پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را در مسجد خیف برایم نقل کنی. فرمود: اجازه بده حالا اکنون که سوار شده ام بروم از پی کارم. وقتی برگشتم خواهم گفت. سفیان گفت: تو را به خویشاوندی ات با پیامبر اکرم قسم می دهم که برایم نقل کنی. امام علیه السّلام پیاده شد. سفیان عرض کرد: دستور بفرمایید قلم و دوات بیاورند تا بنویسم. پس قلم و دوات خواستند و سپس فرمود: بنویس:

«بسم اللَّه الرحمن الرحیم. خطبه رسول خدا صلّی الله علیه و آله در مسجد خیف: خداوند شاد و خرم کند شخصی را که سخنم را بشنود و آن را حفظ کند و برساند به کسی که نشنیده. ای مردم! کسانی که حضور دارند به غایبان برسانند. بسا از حاملان فقه که فقیه نیستند و بسا از فقیهان که محتاج فقیه تر از خود هستند. سه چیز است که دشوار و ناگوار نیست بر مرد مسلمان: اخلاص عمل برای خدا؛ خیرخواهی برای ائمه دین؛ پیروی از اجتماع ایشان. همانا دعوت مسلمانان افراد پشت سرشان را نیز در بر می­گیرد. مؤمنان با یکدیگر برادرند؛ خون آنها با هم برابر است؛ آنها به صورت یک دست متحد بر مخالفین می تازند. در راه انجام تعهدات اسلامی مسلمانان حتی کوچک­ترین مسلمان نیز سعی دارد.»

همه را سفیان نوشت.

ص: 69

بعد به امام عرضه داشت. امام سوار شد و من و سفیان برگشتیم. در بین راه سفیان به من گفت: بایست تا من در این حدیث خوب دقت کنم. به او گفتم: به خدا قسم چنان تعهدی را حضرت صادق بر گردن تو بار کرد که هرگز راه فرار از آن را نداری. گفت: چه تعهدی؟ گفتم: همین که فرمود سه چیز بر شخص مسلمان دشوار و ناگوار نیست: اخلاص عمل برای خدا که واضح است، اما خیرخواهی برای امامان مسلمین. این امامان کیانند که لازم است ما خیرخواه آنها باشیم؟ آیا معاویة بن ابی سفیان و یزید بن معاویه است و مروان بن حکم؟ و کدام یک از این اشخاص که شهادت آنها نزد ما پذیرفته نیست و نماز خواندن پشت سر آنها صحیح نیست؟ و این فرمایش دیگرش که فرمود: هماهنگی با آنها. این هماهنگی با کدام جمعیت است؟ آیا مراد هماهنگی با مرجئه است که می گوید اگر کسی نماز نخواند و روزه نگیرد و غسل جنابت هم نکند و کعبه را ویران نماید و با مادر خود همبستر شود، باز دارای ایمان جبرئیل و میکائیل است؟ یا هماهنگی با قدری ها است که معتقدند خداوند مشیت و اراده ای ندارد و این شیطان است که هر چه بخواهد می­کند؟ یا منظور حروری است که از علی بن ابی طالب علیه السّلام بیزار است و به کفر آن جناب شهادت می­دهد؟ یا منظور هماهنگی با جهمی ها است که معتقدند دین فقط شناخت خدا است ایمان غیر از این نیست؟ گفت: وای بر تو! این ها چه می گویند؟ گفتم: می گویند که علی بن ابی طالب همان امامی است که اطاعت او واجب و ما باید خیرخواه او باشیم و هماهنگ با آن جناب و اهل بیت ایشان باشیم. در این موقع سفیان نوشته خود را با دست پاره پاره کرد و گفت: مبادا این جریان را به کسی بگویی! - . اصول کافی 1 : 403 - 404 -

**[ترجمه]

أی هذه کما أنت أی توقف و أصله الزم ما أنت فیه فالکاف زائدة و ما موصولة منصوبة المحل بالإغراء.

و المرجئة قوم یکتفون بالإیمان و یقولون لا مدخل للأعمال فی الإیمان و لا تتفاوت مراتب الإیمان و لا تضر معه معصیة و هم فرق شتی لهم مذاهب شنیعة مذکورة فی الملل و النحل.

و المراد بالقدریة هنا التفویضیة الذین قالوا إنه لیس لله سبحانه و قضائه و قدره مدخل فی أعمال العباد قال بعضهم إنه لا یقدر الله تعالی علی التصرف فی أعمالهم فهم عزلوا الرب تعالی عن ملکه و قالوا لا یکون ما شاء الله فنفوا أن یکون لله تعالی مشیة و إرادة و تدبیر و تصرف فی أفعال العباد و أثبتوا ذلک لإبلیس.

و الحروریة الخوارج أو فرقة منهم منسوبة إلی حروراء بالمد و القصر و فتح الحاء فیهما و هی قریة کانت قریبة من الکوفة کان أول اجتماعهم و تحکیمهم فیها.

و قال فی المغرب رجل جهم الوجه عبوس و به سمی جهم بن صفوان المنسوب إلیه الجهمیة و هی فرقة شایعته (1) علی مذهبه و هی القول بأن الجنة و النار تفنیان و أن الإیمان هو المعرفة فقط دون الإقرار و دون سائر الطاعات و أنه لا فعل لأحد علی الحقیقة إلا لله و أن العباد فیما ینسب إلیهم من الأفعال کالشجر تحرکها الریح فالإنسان لا یقدر علی شی ء إنما هو مجبر فی أفعاله لا قدرة له و لا إرادة و لا اختیار انتهی.

و فی الملل و النحل نسب إلیه القول بأن من أتی بالمعرفة ثم جحد بلسانه لم یکفر بجحده و قال الإیمان لا یتبعض أی لا ینقسم إلی عقد و قول و عمل و لا یتفاضل أهله فیه فإیمان الأنبیاء و إیمان الأمة علی نمط واحد إذ المعارف لا تتفاضل انتهی.

ص: 71

و أی شی ء یقولون أی الأئمة علیهم السلام أو شیعتهم أو الأعم و لا یخفی أن الثوری اللعین الذی هو رئیس الصوفیة و إمامهم بخرقه الکتاب أظهر کفره و وغل فی الشرک قلبه و خالف النبی صلی الله علیه و آله فی جمیع الخصال الثلاث.

**[ترجمه]«لمّا» با تشدید حرف استثناء است به معنی «إلّا». گفته می شود «أنشدک اللّه إلّا فعلت» یعنی نمی خواهم مگر کارت را، این را ابن هشام گفته است. یا این که معنا این است که می خواهم در تمام احوال جز در زمان کار. عبارت «من لی» با فتحه و بدون تشدید استفهام است و با ضمه و تشدید فعل امر است، یعنی تفضل کن. و در بعضی نسخه ها با راء آمده است. «خطبۀ» خبر برای مبتدای محذوف است،

ص: 70

یعنی «هذه». عبارت «کما أنت» یعنی صبر کن و اصل آن این است یعنی در آن چیزی که هستی، بمان. پس «کاف» زائد است و «ما» موصوله و محلا منصوب است بنا بر اغراء. مرجئه گروهی هستند که معتقدند فقط ایمان لازم است و عمل در ایمان اثر نمی­گذارد و مراتب ایمان با هم فرق ندارد و هیچ گناهی به ایمان ضرر نمی­رساند و به چند دسته تقسیم می شوند و عقاید بسیار ناپسندی دارند که در ملل و نحل نقل شده است. منظور از قدریه در این جا تفویضیه هستند؛ کسانی که معتقدند خداوند در کار بندگان دیگر هیچ دخالتی ندارد. بعضی از آنها گفته­اند که خدا قادر بر تصرف در اعمال آنها نیست و آنها خدا را از ملکش عزل کردند و گفته اند که خواسته خدا محقق نمی شود و مشیت و اراده و تدبیر و تصرف در اعمال بندگان را از خدا نفی کرده اند و آن را برای شیطان اثبات کرده اند. منظور از حروریه، خوارج است یا گروهی از آنها که نسبت به «حروراء» دارند که دهی است نزدیک کوفه و ابتدا در این ده جمع شدند. در المغرب گفته است: «رجل جهم الوجه» یعنی عبوس و جهم بن صفوان به همین نام، نامیده شده است و جهمیه منسوب به اویند و این جهمیه گروهی هستند که پیرو مذهب او هستند که معتقدند که بهشت و جهنم از بین می رود و ایمان عبارت از معرفت است، فقط نه اقرار و سایر طاعات و هیچ کس کاری را انجام نمی دهد و این خدا است که همه کارها را می کند و نسبت فعل به مردم، مثل نسبت حرکت است به درخت که در حقیقت باد آن را حرکت می دهد، انسان نیز در کارهایش مجبور است و قدرتی از خود ندارد و نه اراده و نه اختیار دارد. (پایان نقل قول) در ملل و نحل می­نویسد: جهم معتقد است که هر کس معرفت داشته باشد، اگرچه به زبان منکر شود با این انکار کافر نیست و ایمان را مرکب از عقیده و گفتار و عمل نمی داند و هیچ کس در ایمان از دیگری بالاتر نیست و ایمان انبیاء و مردم یکی است، زیرا معارف بر یکدیگر برتری ندارند.

ص: 71

عبارت «أی شیء یقولون»، یعنی ائمه علیهم السّلام یا شیعیان آنها یا اعم. سفیان ثوری ملعون همان رئیس صوفیه است و با همین پاره کردن نوشته معلوم می شود که کافر است و در دل مشرک است و در هر سه مورد با فرمایش پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله مخالفت کرد.

**[ترجمه]

یقال رجل أجذم و مجذوم إذا تهافتت أطرافه من الجذام و هو الداء المعروف.

قال الجوهری لا یقال للمجذوم أجذم و قال ابن الأنباری ردا علی ابن قتیبة لو کان العقاب لا یقع إلا بالجارحة التی باشرت المعصیة لما عوقب الزانی بالجلد و الرجم فی الدنیا و بالنار فی الآخرة قال ابن الأنباری معنی الحدیث أنه لقی الله و هو أجذم الحجة لا لسان له یتکلم و لا حجة فی یده و قول علی علیه السلام لیست له ید أی لا حجة له.

و قیل معناه لقیه منقطع السبب یدل علیه قوله القرآن سبب بید الله و سبب بأیدیکم فمن نسیه فقد قطع سببه و قال الخطابی معنی الحدیث ما ذهب إلیه ابن الأعرابی و هو أن من نسی القرآن لقی الله خالی الید من الخیر صفرها من الثواب فکنی بالید عما تحویه و تشتمل علیه من الخیر.

قلت و فی تخصیص علی علیه السلام بذکر الید معنی لیس فی حدیث نسیان القرآن لأن البیعة تباشرها الید من بین الأعضاء و هو أن یضع البائع یده فی ید الإمام عند عقد البیعة و أخذها علیه.

**[ترجمه]«قید» با کسره یعنی قدر و اندازه واز باب تشبیه معقول به محسوس است. «النکث» یعنی نقض پیمان و «صفقۀ الإبهام» کنایه از بیعت است. در نهایه گفته است: هر کس قرآن را بیاموزد سپس آن را فراموش کند، روز قیامت خدا را ملاقات می کند در حالی که دستش بریده شده است. «اجذم» از «جذم» است به معنی قطع و حدیث علی علیه السّلام نیز از همین باب است: «من نکث بیعته لقی اللّه و هو أجذم لیست له ید.» قتیبی گفته است: «الاجذم» در اینجا یعنی کسی که همه اعضای او از بین رفته است و دست سزاوارتر به عقوبت از سایر اعضا نیست.

ص: 72

گفته می­شود «رجل أجذم و مجذوم» زمانی که اعضای بدنش به خاطر جذام از بین رفته باشد که همان بیماری معروف است. جوهری گفته است: به مجذوم اجذم گفته نمی شود و ابن انباری در رد بر ابن قتیبه گفته است که اگر عقاب فقط برای عضوی باشد که مباشر معصیت بوده، زناکار با شلاق و سنگسار شدن در این دنیا و با آتش درآن دنیا عقاب نمی­شد، و گفته است: معنای روایت این است که خدا را ملاقات می کند در حالی که حجتی ندارد، نه زبانی دارد که صحبت کند و نه حجت و دلیلی در دستش. و «عبارت لیست له ید» در روایت علی علیه السّلام، به این معناست که حجتی ندارد. و گفته شده که معنا این است که خدا را بدون سبب ملاقات می کند و شاهد آن این روایت است که: «قرآن سببی است در دست خدا و سببی است در دست شما. هر کس آن را فراموش کند، سبب خود را قطع کرده است.» و خطابی گفته است: معنای حدیث همان است که ابن اعرابی گفته است که هر کس قرآن را فراموش کند، خدا را با دستی خالی از خیر و ثواب ملاقات می کند. علی علیه السّلام در روایت، «اجذم» را به دست اختصاص داد و معنایی در آن است که در روایت فراموشی قرآن نیست، زیرا بیعت به وسیله دست از میان اعضای بدن انجام می شود و بیعت این است که بایع باید دست خود را هنگام بیعت کردن در دست امام قرار دهد .

**[ترجمه]

آمنوا فی الموضعین الأئمة علیهم السلام و سنورد الأخبار المتواترة من طریق الخاصة و العامة فی ذلک فثبت وجوب موالاتهم و حبهم و نصرتهم و الاعتقاد بإمامتهم صلوات الله علیهم و أما الآیة الثانیة فسیأتی فی الأخبار المستفیضة أنهم علیهم السلام هم المقصودون من الذریة فی دعاء إبراهیم علیه السلام و أنه علیه السلام دعا لشیعتهم بأن تهوی قلوبهم إلی أئمتهم.

وَ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام فِیمَا رَوَاهُ الْعَیَّاشِیُّ أَنَّهُ قَالَ: لَمْ یَعْنِ النَّاسَ کُلَّهُمْ أَنْتُمْ أُولَئِکَ وَ نُظَرَاؤُکُمْ إِنَّمَا مَثَلُکُمْ فِی النَّاسِ مَثَلُ الشَّعْرَةِ الْبَیْضَاءِ فِی الثَّوْرِ الْأَسْوَدِ (1).

وَ فِی الْکَافِی، عَنْهُ علیه السلام وَ لَمْ یَعْنِ الْبَیْتَ فَیَقُولَ إِلَیْهِ فَنَحْنُ وَ اللَّهِ دَعْوَةُ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام (2).

وَ فِی الْإِحْتِجَاجِ، عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ الْأَفْئِدَةُ مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْنَا وَ ذَلِکَ دَعْوَةُ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام حَیْثُ قَالَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ

وَ فِی الْبَصَائِرِ، عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام وَ جَعَلَ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْنَا.

وَ رَوَی عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام أَنَّهُ تَعَالَی عَنَی بِقَوْلِهِ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ ثَمَرَاتِ الْقُلُوبِ (3) أَیْ حُبِّهِمْ إِلَی النَّاسِ لِیَأْتُوا إِلَیْهِمْ-.

وَ سَیَأْتِی الْأَخْبَارُ فِی ذَلِکَ کُلِّهِ.

**[ترجمه]مؤلف: در جلد نهم تأویل آیه اولی خواهد آمد و این که منظور از «الَّذِینَ ص: 73

آمَنُوا» در هر دو آیه، ائمه علیهم السّلام هستند و به زودی اخبار متواتر از طریق شیعه و سنی در این مورد خواهیم آورد. وجوب دوست داشتن و محبت آنها و یاری ایشان و اعتقاد به امامتشان ثابت شد، اما آیه دوم در اخبار زیاد مورد اعتماد خواهد آمد که مقصود از «ذریه» در دعای ابراهیم علیه السّلام آنهایند. ابراهیم علیه السّلام برای شیعیان آنها دعا کرد که دل هایشان متمایل به امامانشان گردد و از حضرت باقر علیه السّلام در روایت عیاشی نقل شده که فرمود: ابراهیم در دعای خود همه مردم را در نظر نگرفته بود، بلکه شما و هم عقیده های شما مورد نظر ابراهیم هستید. مثل شما در میان مردم، مانند موی سفیدی است بر پیکر گاوی سیاه. - . تفسیر عیاشی 2 : 233 -

و در کافی از امام باقر علیه السّلام نقل می­کند که فرمود: ابراهیم خانه کعبه را مورد نظر نگرفته، وگرنه باید می­گفت دل های مردم را متوجه آن بکن. به خدا قسم مقصود از دعای ابراهیم ما هستیم. - . روضه کافی: 311 - 312 -

و در احتجاج از امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل می کند که دل های مردم را متمایل به ما بگردان و این دعای ابراهیم است، آنجا که گفت: دل های مردم را متمایل به آنها بگردان. و در بصائر از حضرت صادق علیه السّلام نقل می­کند که فرمود: دل های مردم را متمایل به ما گردانید. علی بن ابراهیم از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند از این آیه «وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ» منظور از «ثمرات»، ثمرات دل­ها است، یعنی حب ایشان به مردم که موجب توجه مردم به آنها شود. اخبار در این مورد به طور کلی خواهد آمد.

**[ترجمه]

بَعْدَ مَوْتِهِ وَ أَنَّ الشَّقِیَّ کُلَّ الشَّقِیِّ حَقَّ الشَّقِیِّ مَنْ أَبْغَضَ عَلِیّاً فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ (1).

**[ترجمه]امالی صدوق: امام صادق از پدرش، از علی بن الحسین، از فاطمه صغری، از حسین بن علی، از مادرش فاطمه زهرا علیهم السّلام نقل کرد که فرمود: پیامبر اکرم در شب عرفه پیش ما آمد و فرمود: خداوند عزیز مباهات و افتخار کرد به تمام شما و شما را آمرزید به طور عموم و علی را خصوصا مورد عنایت قرار داد. من پیامبر خدایم به سوی شما، بی آنکه حمایت از خویشاوندانم کنم. اینک جبرئیل به من خبر می دهد که سعادتمند به تمام معنی و سعادتمند و سعید واقعی کسی است که علی را در زمان حیاتش و

ص: 74

بعد از درگذشت او دوست داشته باشد. و شقی شقاوتمند کامل و واقعی کسی است که با علی علیه السّلام در حیات و بعد از درگذشتش دشمنی ورزد. - . امالی صدوق: 109 - 110 -

**[ترجمه]

قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَا یُؤْمِنُ عَبْدٌ حَتَّی أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ أَهْلِی أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ أَهْلِهِ وَ عِتْرَتِی أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ عِتْرَتِهِ وَ ذَاتِی أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ ذَاتِهِ قَالَ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ یَا بَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ مَا تَزَالُ تَجِی ءُ بِالْحَدِیثِ یُحْیِی اللَّهُ بِهِ الْقُلُوبَ (1).

**[ترجمه]امالی صدوق: محمّد بن عبدالرحمن بن ابی لیلی از پدر خود نقل کرد که ص: 75

گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: ایمان ندارد شخص، مگر مرا از خود، خانواده مرا از خانواده خود، عترت مرا از عترت خود و ذات مرا از ذات خود بیشتر دوست داشته باشد. و گفت: یکی از مردم گفت: ای عبدالرحمن! پیوسته برای ما احادیثی را نقل می­کنی که باعث زنده شدن دل­ها می شود. - . امالی صدوق: 201 -

**[ترجمه]

وَ الْإِیمَانِ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ شَمْسٌ وَ غَرَبَتْ (1) وَ مَنْ أَبْغَضَهُ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ مَاتَ مَوْتَةً جَاهِلِیَّةً وَ حُوسِبَ بِمَا عَمِلَ (2).

**[ترجمه]علل الشرائع، امالی صدوق: زید بن ثابت - . روایت در علل الشرائع تا «و قربت» آمده است و ذیل آن روایت دیگری با سند دیگری از زید بن ثابت آمده است. اما نسخه امالی صدوق فعلا در دست من نیست، زیرا الان من زندانم و بسیاری از مصادر نزد من نیست. -

گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هر کس علی را در زمان حیات و بعد از فوتش دوست داشته باشد، خداوند برای او مقرر می­دارد امن

ص: 76

و ایمان را به مقدار فاصله طلوع خورشید و غروب آن، و هر کس او را در حیات و بعد از مرگش دشمن بدارد، به مرگ جاهلیت مرده است و به واسطه اعمالی که انجام داده، مورد محاسبه قرار می­گیرد. - . علل الشرائع: 59 ، امالی صدوق: 347 - 348 -

**[ترجمه]

الْأَرْضِ مُعِینٌ (1) لِأَهْلِ بَیْتِی وَ الْقَاضِی لَهُمْ حَوَائِجَهُمْ عِنْدَ مَا اضْطُرُّوا إِلَیْهِ وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ بِقَلْبِهِ وَ لِسَانِهِ وَ الدَّافِعُ عَنْهُمْ بِیَدِهِ (2).

**[ترجمه]عیون اخبار الرضا، خصال: داود بن سلیمان از حضرت رضا، از آباء گرامش علیهم السّلام نقل می­کند که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: چهار دسته هستند که روز قیامت من از آنها شفاعت می­کنم، گرچه با گناه تمام اهل زمین بیایند:

ص: 77

کمک کننده به اهل بیتم؛ برآورنده نیازهای آنها هنگام اضطرار ایشان به آن؛ دوست دار ایشان با دل و زبان؛ دفاع کننده از آنها با دستش. - . عیون اخبار الرضا: 143، خصال 1 : 91 -

**[ترجمه]

أَهْلِ بَیْتِهِ وَ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ بِالرَّحْمَةِ وَ یُتَوَّجُ مِنْ تِیجَانِ الْجَنَّةِ وَ الْعَاشِرَةُ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ فَطُوبَی لِمُحِبِّی أَهْلِ بَیْتِی (1).

**[ترجمه]خصال: ابو سعید خدری گفت: پیامبر اکرم فرمود: هر کس خدا به او حبّ ائمه از اهل بیت من را روزی نماید، به خیر دنیا و آخرت رسیده و نباید شکی داشته باشد در این که بهشتی است. همانا در محبت اهل بیت من بیست امتیاز است، ده امتیاز آن در دنیا است و ده امتیاز در آخرت. اما در دنیا: زهد و اشتیاق به عمل، ورع در دین، علاقه به عبادت، توبه قبل از مرگ، آمادگی و شوق برای شب زنده داری جهت عبادت، قطع امید از آنچه در دست مردم است، حفظ دستور خدا و نهی او، بغض دنیا و سخاوت. و اما در آخرت: نامه عملش گشوده نمی­شود، برای حساب اعمال ترازو نمی نهند، نامه عملش را به دست راستش می­دهند، به او برات آزادی از آتش جهنم خواهند داد، چهره اش سفید می شود، از زیورهای بهشت می­پوشد، درباره صد نفر از فامیل خود می­تواند شفاعت کند،

ص: 78

خداوند با دیده رحمت به او توجه می­کند، از تاج­های بهشت بر سر می­گذارد و بدون حساب وارد بهشت می شود. خوشا به حال دوستداران اهل بیت من! - . خصال 2 : 99 -

**[ترجمه]

عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ شَیْخِ بْنِ (1) مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَلِیِّ بْنِ (2) عُمَرَ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ قَالَ: دَخَلْنَا عَلَی مَسْرُوقٍ الْأَجْدَعِ فَإِذَا عِنْدَهُ ضَیْفٌ لَهُ لَا نَعْرِفُهُ وَ هُمَا یَطْعَمَانِ مِنْ طَعَامٍ لَهُمَا فَقَالَ الضَّیْفُ کُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِخَیْبَرَ (3) فَلَمَّا قَالَهَا عَرَفْنَا أَنَّهُ کَانَتْ لَهُ صُحْبَةٌ مَعَ (4) النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ جَاءَتْ صَفِیَّةُ بِنْتُ حُیَیِّ بْنِ أَخْطَبَ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی لَسْتُ کَأَحَدِ نِسَائِکَ قَتَلْتَ الْأَبَ وَ الْأَخَ وَ الْعَمَّ فَإِنْ حَدَثَ بِکَ حَدَثٌ فَإِلَی مَنْ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی هَذَا وَ أَشَارَ إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُحَدِّثُکُمْ بِمَا حَدَّثَنِی بِهِ الْحَارِثُ الْأَعْوَرُ قَالَ قُلْنَا بَلَی قَالَ دَخَلْتُ عَلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام فَقَالَ مَا جَاءَ بِکَ یَا أَعْوَرُ قَالَ قُلْتُ حُبُّکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ اللَّهَ (5) قُلْتُ اللَّهَ فَنَاشَدَنِی ثَلَاثاً ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ مِمَّنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ إِلَّا وَ هُوَ یَجِدُ مَوَدَّتَنَا (6) عَلَی قَلْبِهِ فَهُوَ یُحِبُّنَا وَ لَیْسَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ مِمَّنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْهِ إِلَّا وَ هُوَ یَجِدُ بُغْضَنَا عَلَی قَلْبِهِ فَهُوَ یُبْغِضُنَا (7) فَأَصْبَحَ مُحِبُّنَا یَنْتَظِرُ الرَّحْمَةَ فَکَأَنَّ أَبْوَابَ الرَّحْمَةِ قَدْ فُتِحَتْ لَهُ وَ أَصْبَحَ مُبْغِضُنَا عَلی شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ فَهَنِیئاً لِأَهْلِ الرَّحْمَةِ رَحْمَتُهُمْ وَ تَعْساً لِأَهْلِ النَّارِ مَثْوَاهُمْ (8).

ص: 80

بشا، بشارة المصطفی الحسن بن الحسین بن بابویه عن شیخ الطائفة عن المفید مثله (1)

- کشف، کشف الغمة من کفایة الطالب بإسناده عن السبیعی مثله (2)

**[ترجمه]مجالس مفید، امالی طوسی:

ص: 79

ابو اسحاق سبیعی گفت: رفتیم پیش مسروق اجدع و میهمانی داشت که او را نمی شناختیم. آنها مشغول غذا خوردن بودند. شخص میهمان گفت: من در خیبر با پیامبر اکرم بودم. همین که این حرف را زد، فهمیدیم که از اصحاب پیامبر بوده. گفت: صفیه دختر حی بن اخطب خدمت پیامبر اکرم آمد و گفت: یا رسول اللَّه! من مثل سایر زنان تو نیستم و پدر و برادر و عمویم را کشتی. اگر برای شما پیشامدی بکند، مرا به که می سپاری؟ پیامبر اکرم فرمود: به این! و به علی بن ابی طالب اشاره کرد. سپس گفت: مایل نیستید برای شما حدیثی را که حارث بن اعور برایم نقل کرده بگویم؟ گفتیم چرا. گفت: خدمت علی بن ابی طالب رسیدم. فرمود: برای چه آمده ای اعور؟ عرض کردم: محبت تو یا امیرالمؤمنین! فرمود: تو را به خدا؟ گفتم: به خدا سوگند. سه مرتبه مرا قسم داد و سپس فرمود: بنده ای از بندگان خدا نیست که دلش را به ایمان خداوند آزمایش کرده باشد، مگر این که محبت ما را در قلب خود می یابد و او ما را دوست می­دارد، و بنده ای نیست از بندگان خدا که مورد خشم خدا قرار گرفته باشد، مگر این که او بغض ما را در قلب خود می یابد و ما را دشمن می دارد. محب و دوستدار ما منتظر رحمت است. گویا درهای رحمت به روی او گشوده شده و دشمن ما در کنار گودالی از آتش جهنم است. گوارا باد اهل رحمت را رحمتشان و مرگ بر دوزخیان باد در جایگاهشان! - . مجالس مفید : 158 - 159، امالی طوسی : 20 - 21 -

ص: 80

بشارة المصطفی: از مفید همین روایت را نقل کرده است. - . بشارة المصطفی : 57 - 58 -

کشف الغمة: از کفایة الطالب به اسناد خود از سبیعی همین روایت را نقل کرده است. - . کشف الغمة: 40 -

**[ترجمه]

رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ (1) قَالَ فَانْتَقَضَ عَلِیٌّ علیه السلام انْتِقَاضَ الْعُصْفُورِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مَا شَأْنُکَ (2) تَجْزَعُ فَقَالَ وَ مَا لِی لَا أَجْزَعُ وَ اللَّهُ یَقُولُ إِنَّهُ یَجْعَلُنَا خُلَفَاءَ الْأَرْضِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لَا تَجْزَعْ وَ اللَّهِ لَا یُحِبُّکَ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُکَ إِلَّا مُنَافِقٌ (3).

**[ترجمه]مجالس مفید، امالی طوسی: عمران بن حصین گفت: من و عمر بن خطاب خدمت پیامبر اکرم نشسته بودیم و علی علیه السّلام نیز پهلویش نشسته بود.

ص: 81

پیامبر این آیه را خواند: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ» - . نمل / 62 -

{یا [کیست] آن کس که درمانده را چون وی را بخواند اجابت می کند و گرفتاری را برطرف می گرداند و شما را جانشینان این زمین قرار می دهد آیا معبودی با خداست چه کم پند می پذیرید.} امیرالمؤمنین علیه السّلام چون گنجشکی به لرزه افتاد. پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: تو را چه شد که ناراحت شدی؟ - . گویا ناراحتی امیرالمؤمنین به خاطر علم او به اختلاف مردم در حکومتش و شدت سختی های آن بعد از دشمنی مردم با اوست. - عرض کرد: چگونه ناراحت نشوم که خداوند می فرماید: ما را خلیفه زمین قرار می دهد؟ پیامبر اکرم فرمود: ناراحت نشو! به خدا سوگند تو را دوست نمی دارد، مگر مؤمن و دشمنی با تو نمی کند، مگر منافق. - . مجالس مفید: 181، امالی طوسی: 47 -

**[ترجمه]

وَ مُحِبِّی لِلَّهِ مُحِبٌّ وَ مُبْغِضُکَ لِی مُبْغِضٌ وَ مُبْغِضِی لِلَّهِ تَعَالَی مُبْغِضٌ (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: زاذان گفت: از سلمان شنیدم که می گفت: من پیوسته علی را دوست می دارم. پیامبر اکرم را دیدم که بر ران علی می زد و می فرمود: دوستدار تو دوستدار من است

ص: 82

و دوستدار من، دوست خداست و دشمن تو، دشمن من است و دشمن من، دشمن خداست. - . امالی طوسی: 82 - 83 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]امالی طوسی: صالح بن میثم تمار گفت: در کتاب میثم دیدم که نوشته بود: شبی در خدمت امیرالمؤمنین علیه السّلام بودم. به ما فرمود: هیچ بنده ای نیست که خداوند قلبش را به ایمان امتحان کرده باشد، مگر این که محبت ما را در قلب خود می یابد، و هیچ بنده ای نیست که مورد خشم خدا قرار گرفته باشد، مگر این که بغض و دشمنی ما را در دل خود می یابد. ما با شادمانی دوست خود شاد می­شویم و دشمنی دشمن خود را می­شناسیم؛ محب و دوست ما به واسطه محبت ما مورد رشک قرار می­گیرد، به سبب رحمت خدا که هر روز منتظر آن است. دشمن ما پایش بر کنار گودالی از آتش قرار دارد این کناره او را سرازیر آتش جهنم نموده. درهای رحمت بر روی اصحاب رحمت گشوده شده است. گوارا باد برای اهل رحمت رحمتشان و مرگ باد بر دوزخیان در قرارگاهشان! هر بنده ای که در محبت ما کوتاهی نداشته باشد، به واسطه خیر و صلاحی است که خداوند در قلبش قرار داده. هرگز ما را دوست نمی دارد کسی که دشمن ما را دوست داشته باشد. چنین چیزی در یک قلب جمع نخواهد شد. خداوند برای یک فرد دو قلب قرار نداده که با یکی گروهی را دوست داشته باشد و با قلب دیگر دشمن آنها را. و کسی که ما را دوست داشته باشد، او محبت ما را خالص می کند، همان طوری که طلا را خالص می نماید و غش در آن نیست. ما نجیبانیم و اولاد ما، اولاد انبیاء هستند. و من وصی اوصیاء هستم و من حزب اللَّه و حزب پیامبرش هستم و گروه ستمکار، حزب شیطانند. هر کس مایل است حال خود را در محبت ما بداند، قلب خویش را آزمایش نماید؛ اگر در دل خود محبت کسانی را که علیه ما تحریک می کنند یافت، باید بداند که خداوند و جبرئیل و میکائیل دشمن اویند و خداوند دشمن کافران است. - . امالی طوسی: 92 -

ص: 83

**[ترجمه]

لِلدُّنْیَا فَإِنَّ الدُّنْیَا لَتَسَعُ الْبَرَّ وَ الْفَاجِرَ (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: بشر بن غالب از حسین بن علی علیهما السّلام نقل کرد که فرمود: هر که ما را در راه خدا دوست داشته باشد، ما و او وارد می شویم بر پیامبرمان به این صورت. (و دو انگشت خود را به هم نزدیک کرد.)

ص: 84

اما کسی که ما را برای دنیا دوست داشته باشد، مسلم است که دنیا شامل نیکوکار و تبهکار می شود. - . امالی طوسی : 159 -

**[ترجمه]

مَنْ أَحْبَبْتَ (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: انس بن مالک گفت: مردی از پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله راجع به روز قیامت پرسید. فرمود: چه آماده کردی برای قیامت؟ عرض کرد: علاقه به خدا و پیامبر. فرمود: تو با همان کسانی هستی

ص: 85

که آنها را دوست می­داری. - . امالی طوسی : 197 -

**[ترجمه]

وَ أَحِبُّونِی لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَحِبُّوا قَرَابَتِی لِی (1).

**[ترجمه]علل الشرائع: سلیمان بن عبداللَّه هاشمی گفت: از محمّد بن علی علیهما السّلام شنیدم که می­فرمود: پیامبر اکرم در حالی که مردم خدمت آن جناب اجتماع کرده بودند، به آنها فرمود: خدا را به واسطه نعمت­هایی که به شما عنایت کرده دوست بدارید،

ص: 86

و مرا برای خدا و خویشاوندانم را به واسطه من دوست بدارید. - . علل الشرائع: 200 -

**[ترجمه]

فَیَقُولُ الْمَلَکُ لِصَاحِبِهِ اکْتُبْ هَیْبَ (1) آلِ مُحَمَّدٍ فِی فُلَانٍ الْیَوْمَ (2).

**[ترجمه]معانی الاخبار: ثعلبه از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شخصی از منزل خود خارج می شود برای کاری که دارد. و برمی­گردد با این که سخنی از خدا بر زبان نیاورده، اما نامه عملش پر از حسنه می­گردد. گفت: عرض کردم: چگونه چنین می شود فدایت شوم؟ فرمود: به گروهی می گذرد که حرف ما اهل بیت را می زنند. تا او را مشاهده می کنند، می گویند حرف نزنید که این شخص دوستدار آنها است!

ص: 87

ملک موکّل بر او به ملک دیگر می گوید: بنویس که در فلان روز حمایت کرد از آل محمّد. - .

معانی الاخبار: 56 - 57 -

**[ترجمه]

وَ قَالَ علیه السلام مَنْ أَحَبَّنَا بِقَلْبِهِ وَ أَعَانَنَا بِلِسَانِهِ وَ قَاتَلَ مَعَنَا أَعْدَاءَنَا بِیَدِهِ فَهُمْ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا وَ مَنْ أَحَبَّنَا بِقَلْبِهِ وَ أَعَانَنَا بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یُقَاتِلْ مَعَنَا أَعْدَاءَنَا فَهُوَ أَسْفَلُ مِنْ ذَلِکَ بِدَرَجَةٍ وَ مَنْ أَحَبَّنَا بِقَلْبِهِ وَ لَمْ یُعِنَّا بِلِسَانِهِ وَ لَا بِیَدِهِ فَهُوَ فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا بِقَلْبِهِ وَ أَعَانَ عَلَیْنَا بِلِسَانِهِ وَ یَدِهِ فَهُوَ مَعَ عَدُوِّنَا فِی النَّارِ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا بِقَلْبِهِ وَ لَمْ یُعِنْ عَلَیْنَا بِلِسَانِهِ وَ لَا بِیَدِهِ فَهُوَ فِی النَّارِ قَالَ علیه السلام أَنَا یَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَالُ یَعْسُوبُ الظَّلَمَةِ وَ اللَّهِ لَا یُحِبُّنِی إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُنِی إِلَّا مُنَافِقٌ (1).

**[ترجمه]خصال: از جمله احادیث اربعمائة (چهارصدتا) امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: هر که به ما چنگ زند، به هدف می رسد و هر که از غیر راه ما برود، غرق می شود. برای محبین و دوستان ما فوج هایی از رحمت خدا است و برای دشمنان ما نیز فوج هایی از خشم خدا.

ص: 88

و فرمود: هر که ما را با دل دوست داشته باشد و با زبان کمک کند و به کمک ما با دشمنانمان با دست خود بجنگد، با ما خواهد بود در درجه ما. و هر که با دل ما را دوست داشته باشد و به زبان کمک کند، ولی به همراه ما با دشمنانمان نجنگد، او یک درجه کمتر از اولی است. و هر که ما را با دل دوست بدارد، ولی نه با زبان و نه با دست کمک نکند، او در بهشت است و هر که ما را با دل دشمن بدارد و با زبان و دست بر ضرر ما کار کند، او با دشمن ما در جهنم است. و هر که با دل دشمن بدارد و بر ضرر ما به وسیله دست و زبان کمک نکند، در جهنم است. فرمود: من پیشوای مؤمنانم و مال پیشوای ستمکاران. به خدا سوگند دوست نمی­دارد مرا مگر مؤمن و دشمن نمی دارد مرا مگر منافق. - . خصال 2 : 164 - 165 و 168 -

**[ترجمه]

آخر الأولاد فإن العاقبة تکون بمعنی الولد و آخر کل شی ء کما ذکره الفیروزآبادی فیکون المراد انتظار الفرج بظهور القائم علیه السلام.

**[ترجمه]شاید مراد از عاقبت، حکومت او و فرزندانش در رجعت - . و یا اعم از رجعت و حکومت آنها در دنیا قبل از رجعت است یا منظور ظهور حقانیت او و تمایل مردم به اوست. -

یا در قیامت است. چنان چه خداوند فرموده است «وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ» - . قصص / 83 -

{و فرجم [نیک] برای پرهیزکاران است.} و شاید منظور از عاقبت در اینجا، فرزند یا

ص: 89

آخرین فرزند است، زیرا عاقبت به معنی فرزند و آخر هر چیزی است، چنان چه فیروز آبادی گفته است، پس منظور انتظار فرج به ظهور قائم است.

**[ترجمه]

عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ (1) عَلِیٍّ علیهما السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْزَمُوا مَوَدَّتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَإِنَّهُ مَنْ لَقِیَ اللَّهَ وَ هُوَ یَوَدُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ دَخَلَ الْجَنَّةَ بِشَفَاعَتِنَا وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا یَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا (2).

**[ترجمه]محاسن: ابن ابی لیلی

ص: 90

از حسین بن علی علیهما السّلام نقل کرد که پیامبر اکرم فرمود: در راه محبت اهل بیت پایدار باشید، زیرا هر که با مودت ما اهل بیت به ملاقات خدا برود، به شفاعت ما داخل بهشت می شود. قسم به آن کسی که جانم در دست اوست، هیچ کس بهره مند از عمل خود نمی شود، مگر با شناخت حق ما. - . محاسن: 61 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]محاسن: محمّد بن علی از فضیل نقل کرد که به حضرت ابوالحسن علیه السّلام عرض کردم: چه چیز از واجبات بیشتر موجب تقرب به خدا می شود؟ فرمود: بهترین چیزی که موجب تقرب بندگان به خدا می شود، اطاعت خدا و پیامبر و دوستی خدا و پیامبر و اولی الامر است. حضرت باقر علیه السّلام می فرمود: دوست داشتن ما ایمان است و دشمنی با ما کفر. - . محاسن: 150 -

ص: 91

**[ترجمه]

دِینِی وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِی وَ أَنَا أَفْضَلُ مِنْهُ وَ فَضْلِی مِنْ فَضْلِهِ وَ فَضْلُهُ مِنْ فَضْلِی وَ یُصَدِّقُ (1) قَوْلِی قَوْلُ (2) رَبِّی ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (3)

**[ترجمه]محاسن: جابر از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که پیامبر اکرم فرمود: رحمت و آسایش و غلبه و رستگاری و پیروزی و برکت و آمرزش و سلامتی و تندرستی و بی نیازی از مردم و بشارت و شادمانی و خشنودی و نزدیکی به خدا و خویشاوندی با ائمه و یاری و ظفر و تمکین قدرت و سرور و محبت از جانب خداوند تبارک و تعالی، به کسی اختصاص دارد که علی بن ابی طالب را دوست بدارد، او را ولی امر بداند، از او پیروی کند، به مقامش اقرار نماید و جانشینانش را پس از او، ولی امر خود بداند، و بر من لازم است که آنها را مشمول شفاعت خود کنم و بر خداوند لازم است که دعای مرا درباره آنها مستجاب نماید. ایشان پیروان من هستند و هر که پیرو من باشد، از من است. درباره من و جانشینانم پس از من مثل ابراهیم جاری است، زیرا من از ابراهیم و ابراهیم علیه السّلام از من است؛ دین او

ص: 92

دین من و سنت او سنت من است، و من از او برترم و فضل من از فضل اوست و فضل او از فضل من است. سخن مرا سخن پروردگارم تصدیق می نماید: «ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» - . آل عمران / 34 - {فرزندانی که بعضی از آنان از [نسل] بعضی دیگرند و خداوند شنوای داناست.} - . محاسن: 152 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]محاسن: ابو حمزه ثمالی گفت: علی بن الحسین علیهما السّلام فرمود: پیامبر اکرم فرموده: در بهشت سه درجه است و در جهنم نیز سه نوع بدبختی است. بالاترین درجه بهشت مخصوص کسی است که ما را با دل دوست داشته و با زبان و دست یاری کرده باشد. و در درجه دوم کسانی هستند که ما را به دل دوست داشته و با زبان یاری کرده باشند. و در درجه سوم کسانی هستند که به دل ما را دوست داشته باشد. و در پایین ترین عذابگاه جهنم، کسانی هستند که ما را به دل دشمن داشته و با زبان و دست علیه ما کار کردند. و در درجه خفیف تر از آن کسانی هستند که ما را به دل دشمن داشته و با زبان علیه ما کار کردند. در درجه سوم کسانی هستند که فقط با دل ما را دشمن داشته اند. - . محاسن: 153 -

ص: 93

**[ترجمه]

فِی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ وَ مَا کَانَ فِی الدُّنْیَا لَیْسَ بِشَیْ ءٍ ثُمَّ نَفَضَ یَدَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ هَذِهِ الْمُرْجِئَةَ وَ هَذِهِ الْقَدَرِیَّةَ وَ هَذِهِ الْخَوَارِجَ لَیْسَ مِنْهُمْ أَحَدٌ إِلَّا یَرَی أَنَّهُ عَلَی الْحَقِّ وَ إِنَّکُمْ إِنَّمَا أَحْبَبْتُمُونَا فِی اللَّهِ ثُمَّ تَلَا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ (1)

**[ترجمه]تفسیر عیاشی: بشیر دهان از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: شما شناختید در میان منکرین زیاد و علاقه پیدا کردید در میان دشمنان فراوان. - . تلاش برای رفع ابهام از این سطر به جایی نرسید. شاید افتادگی ای در متن حدیث باشد. (مترجم) -

گاهی علاقه به خدا در راه خدا و پیامبر است و گاهی علاقه در راه دنیا است.

ص: 94

آنچه در راه خدا و پیامبر باشد، پاداش آن بر خدا است و آنچه در راه دنیا باشد، چیزی نیست. و دست خود را به علامت بی ارزش بودن تکان داد. سپس فرمود: این مرجئه و قدری­ها و خوارج، همه مدعی هستند که خودشان بر حق می­باشند، ولی شما ما را در راه خدا دوست می­دارید. سپس این آیات را خواند: «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» - . نساء / 59 - {خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید.} «وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» - . حشر / 7 - {آنچه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگیرید و از آنچه شما را باز داشت بازایستید.} «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ» - . نساء / 80 - {هر کس از پیامبر فرمان برد در حقیقت خدا را فرمان برده است.} «إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ» - . تفسیر عیاشی 1 : 167 - {بگو: «اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد.}

**[ترجمه]

**[ترجمه]عبارت «إنا نسمّی» یعنی فرزندانمان را و جواب این است که نام نهادن فرزندان به نام ائمه علیهم السّلام، از حبّ و دوستی سرچشمه می­گیرد.

ص: 95

**[ترجمه]

**[ترجمه]«المنابذة» یعنی محاربه.

ص: 96

**[ترجمه]

حَسَنَاتُ رَجُلٍ مِنْ أُمَّتِی قَالُوا وَ مَنْ هُوَ یَا رَسُولَ اللَّهِ لِنُحِبَّهُ وَ نُعَظِّمَهُ وَ نَتَقَرَّبَ إِلَی اللَّهِ بِمُوَالاتِهِ قَالَ ذَلِکَ الرَّجُلُ رَجُلٌ کَانَ قَاعِداً مَعَ أَصْحَابٍ لَهُ فَمَرَّ بِهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی مُغَطَّی الرَّأْسِ لَمْ یَعْرِفْهُ فَلَمَّا جَاوَزَهُ الْتَفَتَ خَلْفَهُ فَعَرَفَهُ فَوَثَبَ إِلَیْهِ قَائِماً حَافِیاً حَاسِراً وَ أَخَذَ بِیَدِهِ فَقَبَّلَهَا وَ قَبَّلَ رَأْسَهُ وَ صَدْرَهُ وَ مَا بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ قَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا شَقِیقَ رَسُولِ اللَّهِ لَحْمُکَ لَحْمُهُ وَ دَمُکَ دَمُهُ وَ عِلْمُکَ مِنْ عِلْمِهِ وَ حِلْمُکَ مِنْ حِلْمِهِ وَ عَقْلُکَ مِنْ عَقْلِهِ أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یُسْعِدَنِی بِمَحَبَّتِکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَأَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَذَا الْفِعْلِ وَ هَذَا الْقَوْلِ مِنَ الثَّوَابِ مَا لَوْ کُتِبَ تَفْصِیلُهُ فِی (1) صَحَائِفِهِ لَمْ یُطِقْ (2) حَمْلَهَا جَمِیعُ هَؤُلَاءِ الْمَلَائِکَةِ الطَّائِفُونَ بِالْعَرْشِ وَ الْأَمْلَاکُ الْحَامِلُونَ لَهُ (3) فَقَالَ أَصْحَابُهُ لَمَّا رَجَعَ إِلَیْهِمْ أَنْتَ فِی جَلَالَتِکَ وَ مَوْضِعِکَ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ مَحَلِّکَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله تَفْعَلُ بِهَذَا مَا نَرَی فَقَالَ لَهُمْ یَا أَیُّهَا الْجَاهِلُونَ وَ هَلْ یُثَابُ فِی الْإِسْلَامِ إِلَّا بِحُبِّ مُحَمَّدٍ وَ حُبِّ هَذَا فَأَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَذَا الْقَوْلِ بِمِثْلِ مَا (4) کَانَ أَوْجَبَ لَهُ بِذَلِکَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ أَیْضاً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ لَقَدْ صَدَقَ فِی مَقَالَتِهِ لِأَنَّ رَجُلًا لَوْ عَمَّرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِثْلَ عُمُرِ الدُّنْیَا مِائَةَ أَلْفِ مَرَّةٍ وَ رَزَقَهُ مِثْلَ أَمْوَالِهَا مِائَةَ أَلْفِ مَرَّةٍ فَأَنْفَقَ أَمْوَالَهُ کُلَّهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ أَفْنَی عُمُرَهُ فِی صِیَامِ نَهَارِهِ وَ قِیَامِ لَیْلِهِ لَا یُفْطِرُ شَیْئاً مِنْهُ وَ لَا یَسْأَمُ ثُمَّ لَقِیَ اللَّهَ تَعَالَی مُنْطَوِیاً عَلَی بُغْضِ مُحَمَّدٍ أَوْ بُغْضِ ذَلِکَ الرَّجُلِ الَّذِی قَامَ إِلَیْهِ هَذَا الرَّجُلُ مُکْرِماً إِلَّا أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مَنْخِرِهِ فِی نَارِ جَهَنَّمَ وَ لَرَدَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْمَالَهُ عَلَیْهِ وَ أَحْبَطَهَا قَالَ فَقَالُوا وَ مَنْ هَذَانِ الرَّجُلَانِ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَّا

ص: 98

الْفَاعِلُ مَا فَعَلَ فَذَلِکَ الْمُقْبِلُ الْمُغَطِّی رَأْسَهُ فَهُوَ هَذَا فَبَادَرُوا إِلَیْهِ یَنْظُرُونَ (1) فَإِذَا هُوَ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ الْأَوْسِیُّ الْأَنْصَارِیُّ وَ أَمَّا الْمَقُولُ لَهُ هَذَا الْقَوْلُ فَهَذَا الْآخَرُ الْمُقْبِلُ الْمُغَطِّی رَأْسَهُ فَنَظَرُوا فَإِذَا هُوَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام ثُمَّ قَالَ مَا أَکْثَرَ مَنْ یَسْعَدُ بِحُبِّ هَذَیْنِ وَ مَا کَثُرَ مَنْ یَشْقَی مِمَّنْ یَنْتَحِلُ حُبَّ أَحَدِهِمَا وَ بُغْضَ الْآخَرِ إِنَّهُمَا جَمِیعاً یَکُونَانِ خَصْماً لَهُ وَ مَنْ کَانَا لَهُ خَصْماً کَانَ مُحَمَّدٌ لَهُ (2) خَصْماً وَ مَنْ کَانَ مُحَمَّدٌ لَهُ خَصْماً کَانَ اللَّهُ لَهُ خَصْماً وَ فُلِجَ عَلَیْهِ (3) وَ أُوْجِبَ عَلَیْهِ عَذَابُهُ (4) ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّمَا یَعْرِفُ الْفَضْلَ لِأَهْلِ الْفَضْلِ أَهْلُ الْفَضْلِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِسَعْدٍ أَبْشِرْ فَإِنَّ اللَّهَ یَخْتِمُ لَکَ بِالشَّهَادَةِ وَ یُهْلِکُ بِکَ أُمَّةً مِنَ الْکَفَرَةِ وَ یَهْتَزُّ عَرْشُ الرَّحْمَنِ لِمَوْتِکَ وَ یَدْخُلُ بِشَفَاعَتِکَ الْجَنَّةَ مِثْلُ عَدَدِ شُعُورِ حَیَوَانَاتِ بَنِی کَلْبٍ (5) قَالَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِراشاً تَفْتَرِشُونَهَا لِمَنَامِکُمْ وَ مَقِیلِکُمْ وَ السَّماءَ بِناءً سَقْفاً مَحْفُوظاً أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ بِقُدْرَتِهِ یَجْرِی (6) فِیهَا شَمْسُهَا وَ قَمَرُهَا وَ کَوَاکِبُهَا مُسَخَّرَةً لِمَنَافِعِ عِبَادِ اللَّهِ وَ إِمَائِهِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَا تَعْجَبُوا لِحِفْظِهِ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَحْفَظُ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ قَالُوا وَ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ قَالَ ثَوَابُ (7) طَاعَاتِ الْمُحِبِّینَ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً یَعْنِی الْمَطَرَ یَنْزِلُ مَعَ کُلِّ قَطْرَةٍ مَلَکٌ یَضَعُهَا

ص: 99

فِی مَوْضِعِهَا الَّذِی یَأْمُرُهُ بِهِ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَعَجِبُوا مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَ وَ تَسْتَکْثِرُونَ عَدَدَ هَؤُلَاءِ إِنَّ عَدَدَ الْمَلَائِکَةِ الْمُسْتَغْفِرِینَ لِمُحِبِّی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام أَکْثَرُ مِنْ عَدَدِ هَؤُلَاءِ وَ إِنَّ عَدَدَ الْمَلَائِکَةِ اللَّاعِنِینَ لِمُبْغِضِیهِ أَکْثَرُ مِنْ عَدَدِ هَؤُلَاءِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَکُمْ (1) أَ لَا تَرَوْنَ کَثْرَةَ عَدَدِ هَذِهِ الْأَوْرَاقِ وَ الْحُبُوبِ وَ الْحَشَائِشِ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَکْثَرَ عَدَدَهَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَکْثَرُ مِنْهَا عَدَداً مَلَائِکَةٌ یَبْتَذِلُونَ لِآلِ مُحَمَّدٍ فِی خِدْمَتِهِمْ أَ تَدْرُونَ فِیمَا یَبْتَذِلُونَ لَهُمْ یَبْتَذِلُونَ فِی حَمْلِ أَطْبَاقِ النُّورِ عَلَیْهَا التُّحَفُ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِمْ فَوْقَهَا مَنَادِیلُ النُّورِ وَ یَخْدُمُونَهُمْ فِی حَمْلِ مَا یَحْمِلُ آلُ مُحَمَّدٍ مِنْهَا إِلَی شِیعَتِهِمْ وَ مُحِبِّیهِمْ وَ إِنَّ طَبَقاً مِنْ ذَلِکَ الْأَطْبَاقِ یَشْتَمِلُ مِنَ الْخَیْرَاتِ عَلَی مَا لَا یَفِی بِأَقَلِّ جُزْءٍ مِنْهُ جَمِیعُ أَمْوَالِ الدُّنْیَا (2).

**[ترجمه]تفسیر امام حسن عسکری: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: وقتی خداوند عرش را آفرید، برای آن سیصد و شصت هزار رکن قرار داد و در جلوی هر رکنی، سیصد و شصت هزار فرشته قرار داد. اگر خداوند به کوچک­ترین آنها دستور دهد، تمام آسمان­های هفتگانه و زمین های هفتگانه را می بلعد و تمام آن میان دهانش چون ریگی است در بیابان وسیعی. خداوند به آنها فرمود: ای بندگانم! عرش مرا بردارید! پس به یکدیگر کمک کردند، اما نه قدرت حمل آن را داشتند و نه قدرت حرکت دادنش را. خداوند با هر ملکی، ملک دیگری آفرید. اما باز قدرت تکان دادنش را نداشتند. پس خدا با هر کدام ده ملک آفرید؛ باز قدرت حرکت دادن آن را نداشتند. در مقابل هر کدام به تعداد تمام آنها آفرید؛ باز قدرت حرکت دادن آن را نداشتند. خداوند به همه آنها فرمود: رهایش کنید تا خودم به قدرت خویش آن را نگه دارم. رهایش کردند و خداوند به قدرت خویش آن را نگه داشت. سپس به هشت ملک از آنها فرمود: شما بردارید! گفتند: ما با این همه ملک قدرت حمل آن را نداشتیم، چگونه آن را تنها و بدون آنها حمل کنیم ؟ فرمود: چون من خدایی هستم که دور را نزدیک و مشکل را آسان و آسان را مشکل و ساده را سخت می­کنم؛ هر چه بخواهم انجام می­دهم و هر چه بخواهم حکم می­کنم. به شما کلماتی می آموزم که وقتی آن کلمات را بگویید، برای شما سبک می شود. عرض کردند: آن کلمات چیست؟ فرمود: بگویید: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم و لا حول و لا قوة الا باللَّه العلی العظیم و صلّی اللَّه علی محمّد و آله الطیبین.» این کلمات را گفتند و آن را حمل کردند و بر شانه های ایشان سبک آمد، چون مویی که بر شانه مردی چابک و قوی بروید. خداوند به سایر ملک ها فرمود: کنار بروید تا این هشت ملک عرش مرا بردارند. شما اطراف عرش طواف کنید و مرا تسبیح و تمجید و تقدیس نمایید. من خدایی هستم که قادرم بر آنچه شما دیدید و بر هر چیزی توانایم. اصحاب پیامبر عرض کردند: چقدر شگفت انگیز است کار این ملائکه حامل عرش از نظر زیادی و قدرت و بزرگی خلقت ایشان. پیامبر اکرم فرمود: این ها با آن قدرتی که دارند، نمی توانند نوشته هایی را بردارند که در آن

ص: 97

حسنات یک مرد از امت من نوشته شده باشد. عرض کردند: آن شخص کیست یا رسول اللَّه تا او را دوست داشته باشیم و احترام کنیم و با دوستی او به خدا تقرب جوییم؟ فرمود: آن مرد همان کسی است که با دوستان خود نشسته بود. یکی از اهل بیت من از کنار او رد شد و چون سر خود را پوشیده بود او را نشناخت. وقتی رد شد، به پشت سر توجه کرد و او را شناخت. پس از جای حرکت کرد، سر و پای برهنه و دست او را گرفت و بوسید و سر و سینه و پیشانیش را بوسه داد و گفت: پدرم و مادرم فدایت ای محبوب پیامبر اسلام! گوشت تو گوشت او، خونت خون او، علمت علم او، حلم تو حلم او و عقل تو از عقل اوست. از خدا درخواست دارم که مرا به محبت شما اهل بیت سعادتمند کند. خداوند به واسطه این کار و این حرف، آن قدر ثواب برای او نوشت که اگر تفصیل آن را در نوشته هایی بنویسند، تمام این ملائکه که اطراف عرش می گردند، با ملائکه ای که حامل عرشند، نمی توانند آن را حمل کنند. وقتی برگشت، دوستان آن مرد گفتند: تو با این مقام و سابقه ای که در اسلام داری و ارزشی که در نزد پیامبر دارا می باشی، نسبت به این شخص چنان کردی؟ به آنها گفت: ای نادانان! آیا در اسلام جز به وسیله حب محمّد و علاقه به این شخص، به کسی ثواب می دهند؟ خداوند پاداش این حرف او را آن مقدار داد که به واسطه حرف قبل و کارش داده بود. پیامبر اکرم فرمود: حرفی که زده بود درست بود، چون اگر خداوند مردی را به اندازه صد هزار برابر عمر دنیا عمر دهد و به او روزی شود به اندازه صد هزار برابر اموالش و آن را در راه خدا انفاق نماید و تمام عمر خود را در روزه گرفتن روزها و شب زنده داری نه روزی را افطار کند و نه خسته شود، بعد با دشمنی محمّد یا دشمنی آن مردی که این شخص پیش پای او به احترام حرکت کرد به پیشگاه پروردگار رود، خداوند او را با صورت در آتش جهنم می اندازد و تمام اعمالش را به او رد می کند و از میان می برد. گفت: عرض کردند: آن دو مرد کیانند یا رسول اللَّه؟ رسول خدا فرمود:

ص: 98

اما آن کسی که این کار را کرد، همین کس است که سر را پوشیده و می آید. مردم متوجه شدند تا نگاهش کنند که دیدند سعد بن معاذ اوسی انصاری است، اما آن دیگری که این شخص آن حرف را درباره اش زد، همان شخص دیگر است که سر را پوشانده و می آید. پس دیدند علی بن ابی طالب علیه السّلام است. سپس فرمود: چقدر جمعیت زیادی هستند که به واسطه محبت این دو نفر سعادتمند می­شوند و چقدر زیادند آنها که شقاوت آنها را فرا می گیرد، چون یکی از این دو را دوست دارند و با دیگری دشمنند، این دو با هم دشمن اویند و هر کس که این دو با او دشمن باشند، محمّد صلّی اللَّه علیه و آله با او دشمن است و هر کس محمّد با او دشمن باشد، خدا با او دشمن است و بر او پیروز می شود و عذاب خود را بر او واجب می نماید. سپس پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: ای بندگان خدا! فضل را برای اهل فضل می­شناسند. آن گاه پیامبر اکرم به سعد فرمود: بشارت باد تو را که خداوند عاقبت تو را به شهادت ختم می­نماید و به واسطه تو گروهی از کافران را هلاک می­کند و عرش خدا از مرگ تو به لرزه می افتد و به واسطه شفاعت تو، به تعداد موی های پیکر حیوانات قبیله بنی کلب داخل بهشت می­شوند. فرمود: این است فرموده خدا «جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِراشاً»، فرش می­کنید آن را برای خواب و بیداری تان «وَ السَّماءَ بِناءً» {همان [خدایی] که زمین را برای شما فرشی [گسترده] و آسمان را بنایی [افراشته] قرار داد} آسمان را سقفی محفوظ قرار داد به قدرت خود تا بر زمین فرو نریزد، حرکت می­کند در آن خورشید و ماهش و ستارگان مسخرش برای منافع بندگان مرد و زنش. سپس فرمود: تعجب نکنید از حفظ نمودن خدا آسمان را از فرو ریختن بر زمین. خداوند از این بزرگ­تر را حفظ می­کند. عرض کردند: بزرگ­تر از آن چیست؟ فرمود: ثواب اطاعت دوستداران محمّد و آلش. سپس فرمود: «وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً» {و از آسمان آبی فرود آورد} منظور فرو فرستادن باران است و با هر قطره ای ملکی پایین می آید

ص: 99

که آن را در جایی که خداوند به او دستور داده قرار می­دهد. مردم از این حرف تعجب کردند. پیامبر اکرم فرمود: شما تعداد آنها را زیاد می­شمارید؟ تعداد ملائکه ای که برای محبان علی بن ابی طالب استغفار می­کنند، بیشتر از آن است و تعداد ملائکه­ای که لعنت می کنند دشمنان علی را بیشتر از آن است. سپس خداوند می­فرماید: «فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَکُمْ» - . بقره / 22 - {و بدان از میوه ها رزقی برای شما بیرون آورد.} مگر نمی بینید تعداد زیاد برگ ها و دانه و خاشاک را؟ گفتند: چرا یا رسول اللَّه، چقدر زیادند! پیامبر اکرم فرمود: از آنها بیشتر تعداد ملائکه ای است که برای آل محمّد تحفه می آورند. می­دانید چه می آورند؟ طبق هایی از نور که بر آنها تحفه هایی از جانب پروردگار است که بالای آنها حوله هایی از نور است و خدمت می­کنند در مورد حمل آن مقدار از این تحفه ها که آل محمّد صلّی اللَّه علیه و آله برای شیعیان و دوستان خود می­فرستند. یکی از این طبق ها آن قدر پر برکت است که تمام اموال دنیا نمی­تواند برابری با کم­ترین جزء آن خیرات را بنماید. - . تفسیر امام حسن عسکری: 56 تا 58 -

**[ترجمه]

مَنْ یُبْغِضُکَ أَوْ یُبْغِضُ أَحَداً مِمَّنْ تُحِبُّهُ فَإِنْ قُبِلَ هَذَا مِنِّی فَقَدْ سَعِدْتُ وَ إِنْ أُرِیدَ مِنِّی عَمَلٌ غَیْرُهُ (1) فَمَا أَعْلَمُ لِی عَمَلًا أَعْتَمِدُهُ وَ أَعْتَدُّ بِهِ غَیْرَ هَذَا أُحِبُّکُمْ جَمِیعاً أَنْتَ وَ أَصْحَابَکَ وَ إِنْ کُنْتُ لَا أُطِیقُهُمْ فِی أَعْمَالِهِمْ فَقَالَ صلی الله علیه و آله أَبْشِرْ فَإِنَّ الْمَرْءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ مَنْ أَحَبَّهُ یَا ثَوْبَانُ لَوْ کَانَ عَلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ مِلْ ءُ مَا بَیْنَ الثَّرَی إِلَی الْعَرْشِ لَانْحَسَرَتْ وَ زَالَتْ عَنْکَ بِهَذِهِ الْمُوَالاةِ أَسْرَعَ مِنِ انْحِدَارِ الظِّلِّ عَنِ الصَّخْرَةِ الْمَلْسَاءِ الْمُسْتَوِیَةِ إِذَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ مِنِ انْحِسَارِ الشَّمْسِ إِذَا غَابَتْ عَنْهَا الشَّمْسُ (2).

**[ترجمه]تفسیر امام حسن عسکری: ثوبان غلام پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله از جای حرکت کرده گفت: پدر و مادرم فدایت یا رسول اللَّه! کی قیامت بر پا می شود؟ پیامبر اکرم فرمود: چه چیز برای قیامت آماده کرده ای که می پرسی؟ گفت: یا رسول اللَّه! من عمل زیادی آماده نکرده ام، جز این که خدا و پیامبرش را دوست می دارم. پیامبر اکرم فرمود: چقدر پیامبر را دوست می داری؟ گفت: قسم به آن کسی که تو را به حق به پیامبری مبعوث نموده، در دل من آن قدر محبت شما جای گرفته که اگر مرا با شمشیرها قطعه قطعه کنند و با ارّه­ها ببرند و با قیچی­هایی ریز ریز کنند و با آتش بسوزانند و با آسیاب سنگ نرم کنند، برایم بهتر و ساده تر است از این که در دل خود غلّ و غشی یا کینه ای نسبت به شما یا یکی از اهل بیتت و اصحابت بیابم. و محبوب ترین شخص نزد من بعد از شما، کسی است که او را بیشتر دوست می داری. و دشمن ترین شخص نزد من، کسی است که تو را دوست نداشته باشد و دشمن تو یا یکی از اصحابت باشد. عرض کرد: این بود مقدار علاقه من به شما و علاقه ام به دوستانت و دشمنی

ص: 100

با دشمنان شما یا کسی که با یکی از دوستان شما دشمن باشد. اگر این مقدار از من قبول شود، سعادتمند هستم. اگر عمل دیگری غیر از این از من خواسته باشید، چیزی که آماده کرده باشم و بتوان بر آن اعتماد داشت ندارم. همه شما را دوست می دارم با اصحابت، گرچه عمل آنها را ندارم. فرمود: به تو بشارت می دهم که همانا در روز قیامت، شخص با کسی که او را دوست می دارد محشور می شود. ای ثوبان! اگر به مقدار فاصله بین زمین تا عرش گناه داشته باشی، با این موالاتی که داری، تمام آنها از بین می رود، با سرعتی زیادتر از رفتن سایه از روی سنگ صاف هنگامی که آفتاب بر آن بتابد و مانند رفتن نور خورشید از روی همین سنگ وقتی خورشید غروب کند. - . تفسیر امام حسن عسکری... -

**[ترجمه]

وَ نَصَرَنَا بِلِسَانِهِ فَهُوَ دُونَ ذَلِکَ بِدَرَجَةٍ وَ مَنْ أَحَبَّنَا بِقَلْبِهِ وَ کَفَّ بِیَدِهِ وَ لِسَانِهِ فَهُوَ فِی الْجَنَّةِ (1).

**[ترجمه]مجالس مفید: ابن ابی المقدام از پدر خود، از حسن بن علی علیهما السّلام نقل کرد که فرمود: هر که ما را با دل دوست داشته باشد و با دست و زبان یاری کند، با ما خواهد بود در غرفه ای که ما در آن هستیم، و هر که ما را به دل دوست داشته باشد

ص: 101

و با زبان یاری کند، او یک درجه پایین تر خواهد بود، و هر که با دل دوست داشته باشد اما دست و زبان خود را نگه دارد، او اهل بهشت است. - . مجالس مفید: 20 - 21 -

**[ترجمه]

الزَّکَاةَ وَ تَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَحُجُّ الْبَیْتَ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ تَأْخُذُ عَلَی هَذَا أَجْراً فَقَالَ لَا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی قَالَ قُرْبَایَ أَوْ قُرْبَاکَ قَالَ بَلْ قُرْبَایَ قَالَ هَلُمَّ یَدَکَ حَتَّی أُبَایِعَکَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ یَوَدُّکَ وَ لَا یَوَدُّ قُرْبَاکَ (1).

**[ترجمه]مجالس مفید: عبداللَّه بن مسعود گفت: در یکی از سفرها خدمت پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله بودیم که ناگاه مردی عرب با صدای بلند گفت: یا محمّد! پیامبر اکرم فرمود: چه می­خواهی؟ گفت: شخصی گروهی را دوست می­دارد، اما عمل آنها را انجام نمی­دهد. پیامبر اکرم فرمود: این شخص با کسانی است که آنها را دوست می­دارد. گفت: یا محمّد! اسلام را بر من عرضه بدار. فرمود: گواهی به «لا اله الا اللَّه» و رسالت من، انجام نماز، پرداخت

ص: 102

زکات، روزه ماه رمضان و حج خانه خدا. گفت: یا محمّد! آیا برای این راهنمایی از من پاداشی هم می­گیری؟ فرمود: نه، جز دوستی با خویشاوندان. عرض کرد: خویشاوندان خودم یا خویشاوندان شما؟ فرمود: خویشاوندان من. گفت: دست خود را بده تا با تو بیعت کنم. خیر و خوبی نیست در کسی که تو را دوست داشته باشد، ولی خویشاوندانت را دوست نداشته باشد. - . مجالس مفید: 89 - 90 -

**[ترجمه]

أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ لَنَا خَادِمَةً لَا تَعْرِفُ مَا نَحْنُ عَلَیْهِ فَإِنْ أَذْنَبَتْ ذَنْباً وَ أَرَادَتْ أَنْ تَحْلِفَ بِیَمِینٍ قَالَتْ لَا وَ حَقِّ الَّذِی إِذَا ذَکَرْتُمُوهُ بَکَیْتُمْ قَالَ فَقَالَ رَحِمَکُمُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ (1).

**[ترجمه]رجال کشی: علی بن عقبه از

ص: 103

پدر خود نقل کرد که به حضرت صادق علیه السّلام گفتم: من یک کنیز و کارگر زنی دارم که از اعتقاد ما اطلاع ندارد و وقتی کار بدی می­کند و می خواهد قسم بخورد، می­گوید: «نه به حق آن کسی که وقتی نامش را می برید، گریه می­کنید!» امام علیه السّلام فرمود: خداوند شما را رحمت کند به پاداش محبتی که به اهل بیت دارید. - . رجال کشی: 220 -

**[ترجمه]

صَغْوُهُ وَ انْقِطَاعُهُ إِلَی عَلِیٍّ وَ أَهْلِ هَذَا الْبَیْتِ قَالَ: قُلْتُ یَا نَبِیَّ اللَّهِ إِنِّی أُحِبُّ أَقْوَاماً مَا أَبْلَغُ أَعْمَالَهُمْ قَالَ فَقَالَ یَا أَبَا ذَرٍّ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ وَ لَهُ مَا اکْتَسَبَ قُلْتُ فَإِنِّی أُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّهِ قَالَ فَإِنَّکَ مَعَ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی مَلَإٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ رِجَالٌ مِنْهُمْ فَإِنَّا نُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَمْ یَذْکُرُوا أَهْلَ بَیْتِهِ فَغَضِبَ وَ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَحِبُّوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَا یَغْذُوکُمْ بِهِ مِنْ نِعَمِهِ وَ أَحِبُّونِی بِحُبِّ رَبِّی وَ أَحِبُّوا أَهْلَ بَیْتِی بِحُبِّی فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا صَفَنَ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ صَائِماً وَ رَاکِعاً وَ سَاجِداً ثُمَّ لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ غَیْرَ مُحِبٍّ لِأَهْلِ بَیْتِی لَمْ یَنْفَعْهُ ذَلِکَ قَالُوا وَ مَنْ أَهْلُ بَیْتُکِ (1) یَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْ أَیُّ أَهْلِ بَیْتِکَ هَؤُلَاءِ قَالَ صلی الله علیه و آله مَنْ أَجَابَ مِنْهُمْ دَعْوَتِی وَ اسْتَقْبَلَ قِبْلَتِی وَ مَنْ خَلَقَهُ اللَّهُ مِنِّی وَ مِنْ لَحْمِی وَ دَمِی فَقَالُوا نَحْنُ نُحِبُّ اللَّهَ (2) وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَقَالَ بَخٍ بَخٍ فَأَنْتُمْ إِذاً مِنْهُمْ (3) أَنْتُمْ إِذاً مِنْهُمْ وَ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ وَ لَهُ مَا اکْتَسَبَ (4).

ما، الأمالی للشیخ الطوسی جماعة عن أبی المفضل عن عمر بن إسحاق بن أبی حماد عن محمد بن المغیرة الحرانی عن أبی قتادة عبد الله بن واقد عن شداد بن سعید عن عیینة (5) بن عبد الرحمن عن واقع (6) بن سحبان عن عبد الله بن الصامت مثله (7)

**[ترجمه]کشف الغمة: از عبدالله بن صامت برادرزاده ابوذر نقل می کند

ص: 104

که ابوذر که پیوسته به علی و اهل بیت عشق می­ورزید و ملازم او بود، گفت: به پیامبر اکرم عرض کردم: گروهی را دوست دارم که به پای عمل آنها نمی­رسم. فرمود: ای ابوذر! شخص با کسی است که او را دوست می­دارد و هر چه کسب کند، نصیب او می گردد .

گفتم: من خدا و پیامبر و اهل بیت پیامبرش را دوست می­دارم. فرمود: تو با آن کسانی که دوست می­داری هستی. گروهی از مردان گفتند: ما خدا و پیامبرش را دوست داریم، و اهل بیتش را ذکر نکردند. پیامبر خشمگین شد و فرمود: ای مردم! دوست بدارید خدا را، چون شما را از نعمت های خود تغذیه می­کند و مرا دوست بدارید برای دوستی خدا و دوست بدارید خانواده مرا به واسطه محبت من. سوگند به حق خدایی که جانم در دست اوست، اگر کسی بین رکن و مقام در حال روزه و رکوع و سجود پیوسته باشد، سپس بدون محبت اهل بیتم خدا را ملاقات کند، این اعمال او را سودی نمی بخشد. عرض کردند: اهل بیت شما کیانند؟ یا پرسیدند: کدام یک از اهل بیتت چنین امتیازی را دارند؟ فرمود: هر کس دعوت مرا اجابت نماید و قبله مرا بپذیرد و کسی که خداوند او را از من و از گوشت و خونم آفریده است. گفتند: ما دوست می­داریم خدا و پیامبرش و اهل بیت پیامبرش را. فرمود: بسیار خوب، به به! شما همآنها هستید و از ایشان به شمار می­روید. انسان با کسی محشور می شود که او را دوست می­دارد و از هر چه که انجام می­دهد، بهره مند می شود. - . کشف الغمة: 124 -

امالی طوسی: از عبدالله بن صامت همین روایت را نقل کرده است. - . امالی طوسی: 45 -

**[ترجمه]

الرجل أی صف قدمیه.

**[ترجمه]فیروز آبادی گفته است: «صَغوه» و «صِغوه معک» یعنی تمایل او. و «صفن

ص: 105

الرجل» یعنی روی دو پایش بایستد.

**[ترجمه]

**[ترجمه]بشارة المصطفی: حسین بن مصعب گفت: از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم که می­فرمود: هر که ما را دوست بدارد و محب ما را هم دوست بدارد، نه برای هدف مادی که به او برسد و دشمن باشد با دشمن ما نه برای کینه ای که با او دارد، روز قیامت که وارد محشر شود، اگرچه به اندازه ریگ­های انبوه و کف دریا گناه داشته باشد، خدا او را می آمرزد. - . بشارة المصطفی: 108 -

ص: 106

**[ترجمه]

الْحَسَنَ علیه السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ وَ لَا خَوْفَ عَلَیْهِ فَلْیَتَوَالَ ابْنَکَ الْحُسَیْنَ علیه السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ مَحَا اللَّهُ ذُنُوبَهُ عَنْهُ فَلْیُوَالِ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیهما السلام فَإِنَّهُ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ قَرِیرُ الْعَیْنِ فَلْیَتَوَالَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَاقِرَ علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یُعْطِیَهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَلْیَتَوَالَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ طَاهِراً مُطَهَّراً فَلْیَتَوَالَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ الْکَاظِمَ علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ ضَاحِکٌ فَلْیَتَوَالَ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ رُفِعَتْ دَرَجَاتُهُ وَ بُدِّلَتْ سَیِّئَاتُهُ حَسَنَاتٍ فَلْیَتَوَالَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْجَوَادَ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یُحَاسِبَهُ حِساباً یَسِیراً وَ یُدْخِلَهُ جَنَّاتِ عَدْنٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ فَلْیَتَوَالَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ الْهَادِیَ علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ مِنَ الْفَائِزِینَ فَلْیَتَوَالَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیَّ علیهما السلام وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ کَمُلَ إِیمَانُهُ وَ حَسُنَ إِسْلَامُهُ فَلْیَتَوَالَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ الْمُنْتَظَرِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ هَؤُلَاءِ أَئِمَّةُ الْهُدَی وَ أَعْلَامُ التُّقَی مَنْ أَحَبَّهُمْ وَ تَوَالاهُمْ کُنْتُ ضَامِناً لَهُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّةَ (1).

**[ترجمه]کتاب صفوة الاخبار: از ابراهیم بن محمّد نوفلی، از پدرش که خادم حضرت رضا علیه السّلام بود نقل می­کند که حضرت موسی بن جعفر، از آباء گرام خود، از امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات اللَّه علیهم نقل کرد که فرمود: برادر و دوستم پیامبر اکرم فرمود: هر کس مایل است خدا را در حالی ملاقات نماید که به او توجه داشته باشد و از او روی نگرداند، باید تو را دوست داشته باشد یا علی! و هر که دوست دارد خدا را در حالی ملاقات کند که از او راضی باشد، باید دوست بدارد فرزندت ص: 107

حسن را. و هر که می­خواهد خدا را در حالی ملاقات نماید که ترسی نداشته باشد، باید دوست داشته باشد فرزندت حسین را. و هر که بخواهد خدا را در حالی ملاقات نماید که خدا گناهانش را از بین برده باشد، باید علی بن حسین را دوست بدارد، زیرا او از کسانی است که خداوند درباره آنها فرموده است: «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ» - . فتح / 29 -

{علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهره هایشان است.} و هر که دوست دارد خدا را با چشم روشن ملاقات کند، باید دوست داشته باشد محمّد بن علی حضرت باقر را. و هر که مایل است خدا را در حالی ملاقات نماید که نامه عملش را به دست راستش بدهند، دوست بدارد جعفر بن محمّد علیه السّلام را. و هر که دوست دارد خدا را ملاقات پاک و پاکیزه کند، باید دوست بدارد موسی بن جعفر علیهما السّلام را. و هر که مایل است خدا را شاد و خندان ملاقات کند، دوست بدارد علی بن موسی الرضا علیهما السّلام را. و هر که دوست دارد خدا را با درجات بلند و در حالی ملاقات کند که گناهانش تبدیل به حسنه شده باشد، باید دوست بدارد محمّد بن علی حضرت جواد را. و هر که مایل است خدا را ملاقات نماید و از او به سادگی حساب بکشند و داخل بهشت عدنی شود که عرض آن به اندازه آسمان ها و زمین است که آماده پذیرایی برای پرهیزگاران است، باید دوست بدارد علی بن محمّد حضرت هادی علیهما السّلام را. و هر که می­خواهد خدا را در حالی ملاقات کند که از رستگاران باشد، باید دوست بدارد حسن بن علی حضرت عسکری را. و هر که مایل است خدا را ملاقات کند با ایمان کامل و اسلام نیکو، باید دوست بدارد حجة بن الحسن امام منتظر صلوات اللَّه علیه را. اینهایند پیشوایان هدایت و راهنمای تقوا. هر که آنها را دوست بدارد، من از جانب خدا بهشت را برای او ضامن می­شوم. - . صفوة الاخبار خطی است و نسخه آن به دست ما نرسید. -

**[ترجمه]

وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدِّیقٌ کَمْ مَرَّةً قَدْ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیهما السلام لِقَنْبَرٍ یَا قَنْبَرُ أَبْشِرْ وَ بَشِّرْ وَ اسْتَبْشِرْ وَ اللَّهِ لَقَدْ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ هُوَ سَاخِطٌ عَلَی جَمِیعِ أُمَّتِهِ إِلَّا الشِّیعَةَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ شرف (1) (شَرَفاً) وَ إِنَّ شَرَفَ الدِّینِ الشِّیعَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ عُرْوَةً وَ إِنَّ عُرْوَةَ الدِّینِ الشِّیعَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ إمام (إِمَاماً) وَ إِمَامُ الْأَرْضِ أَرْضٌ یَسْکُنُ فِیهِ الشِّیعَةُ (2) أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ سَیِّداً وَ سَیِّدُ الْمَجَالِسِ مَجَالِسُ الشِّیعَةِ أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ شَهْوَةً وَ شَهْوَةُ الدُّنْیَا سُکْنَی شِیعَتِنَا فِیهَا وَ اللَّهِ لَوْ لَا مَا فِی الْأَرْضِ مِنْکُمْ مَا اسْتَکْمَلَ أَهْلُ خِلَافِکُمْ طَیِّبَاتِ مَالِهِمْ وَ مَا لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصِیبٍ کُلُّ نَاصِبٍ وَ إِنْ تَعَبَّدَ مَنْسُوبٌ إِلَی هَذِهِ الْآیَةِ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلی ناراً حامِیَةً تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ (3) وَ مَنْ دَعَا مِنْ مُخَالِفٍ لَکُمْ فَإِجَابَةُ دُعَائِهِ لَکُمْ (4) وَ مَنْ طَلَبَ مِنْکُمْ إِلَی اللَّهِ حَاجَةً فَلَهُ مِائَةٌ (5) وَ مَنْ سَأَلَ مَسْأَلَةً فَلَهُ مِائَةٌ (6) وَ مَنْ دَعَا بِدَعْوَةٍ فَلَهُ مِائَةٌ (7) وَ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ حَسَنَةً فَلَا یُحْصَی تَضَاعُفُهَا وَ مَنْ أَسَاءَ مِنْکُمْ سَیِّئَةً فَمُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله حَجِیجُهُ یَعْنِی یُحَاجُّ عَنْهُ مِنْ تَبِعَتِهَا (8) وَ اللَّهِ إِنَّ صَائِمَکُمْ لَیَرْعَی فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ تَدْعُو لَهُ الْمَلَائِکَةُ بِالْعَوْنِ حَتَّی یُفْطِرَ (9) وَ إِنَّ حَاجَّکُمْ وَ مُعْتَمِرَکُمْ لَخَاصُّ اللَّهِ وَ إِنَّکُمْ جَمِیعاً لَأَهْلُ دَعْوَةِ اللَّهِ وَ أَهْلُ

ص: 109

إِجَابَتِهِ وَ أَهْلُ وَلَایَتِهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْکُمْ وَ لَا حُزْنٌ کُلُّکُمْ فِی الْجَنَّةِ فَتَنَافَسُوا فِی فَضَائِلِ الدَّرَجَاتِ وَ اللَّهِ مَا مِنْ أَحَدٍ أَقْرَبَ مِنْ عَرْشِ اللَّهِ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ شِیعَتِنَا مَا أَحْسَنَ صُنْعَ اللَّهِ إِلَیْکُمْ وَ اللَّهِ لَوْ لَا أَنْ تُفْتَنُوا فَیَشْمَتَ بِکُمْ عَدُوُّکُمْ وَ یَعْلَمَ النَّاسُ ذَلِکَ لَسَلَّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَلَائِکَةُ قُبُلًا وَ قَدْ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَخْرُجُ أَهْلُ وَلَایَتِنَا مِنْ قُبُورِهِمْ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُشْرِقَةً وُجُوهُهُمْ قَرَّتْ أَعْیُنُهُمْ قَدْ أُعْطُوا الْأَمَانَ یَخَافُ النَّاسُ وَ لَا یَخَافُونَ وَ یَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُونَ وَ اللَّهِ مَا مِنْ عَبْدٍ مِنْکُمْ یَقُومُ إِلَی صَلَاتِهِ إِلَّا وَ قَدِ اکْتَنَفَتْهُ الْمَلَائِکَةُ مِنْ خَلْفِهِ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ وَ یَدْعُونَ لَهُ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ صَلَاتِهِ أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ جوهر (جَوْهَراً) وَ جَوْهَرُ وُلْدِ آدَمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ سَلَامُهُ نَحْنُ (1) وَ شِیعَتُنَا.

قَالَ سَعْدَانُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ زَادَ فِی الْحَدِیثِ عَیْثَمُ بْنُ أَسْلَمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ اللَّهِ لَوْلَاکُمْ (2) مَا زُخْرِفَتِ الْجَنَّةُ وَ اللَّهِ لَوْلَاکُمْ مَا خُلِقَتِ الْحُورُ (3) وَ اللَّهِ لَوْلَاکُمْ مَا نَزَلَتْ قَطْرَةٌ وَ اللَّهِ لَوْلَاکُمْ مَا نَبَتَتْ حَبَّةٌ وَ اللَّهِ لَوْلَاکُمْ مَا قَرَّتْ عَیْنٌ وَ اللَّهِ لَا لَلَّهُ أَشَدُّ حُبّاً لَکُمْ مِنِّی فَأَعِینُونَا عَلَی ذَلِکَ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ (4).

**[ترجمه]تفسیر فرات: جعفر بن احمد از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: من با پدرم روزی به جانب مسجد پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله رفتیم و دیدیم که گروهی از اصحاب، بین منبر و قبر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله نشسته اند. پدرم بر آنها سلام کرد و سپس فرمود: توجه داشته باشید که به خدا قسم من دوست دارم بوی شما و ارواحتان را، مرا بر این محبت با پارسایی و کوشش کمک کنید. هر کسی پیرو شخصی باشد، باید پیرو عمل او باشد. شما شیعه آل محمّد و پاسدار خدا و یاران خدا و شما سبقت گیران از گذشتگان و سبقت گیران از آیندگان هستید در دنیا و سبقت گیران هستید در آخرت به سوی بهشت. ما بهشت را از جانب خدا و پیامبر و اهل بیت آن جناب برای شما تضمین کرده ایم. شما طیبین هستید و زنان شما طیبانند. هر زن و

ص: 108

مرد مؤمنی صدیق است. چند مرتبه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام به قنبر فرمود: قنبر! مژده باد تو را و مژده بده به دیگران و خوشحال باش! به خدا قسم پیامبر اکرم از دنیا رفت در حالی که بر تمام امتش خشم داشت به جز شیعه. برای هر چیزی شرفی است و شرف دین اسلام شیعه است. باید بدانی که هر چیزی را دستاویزی است و دستاویز دین اسلام شیعه است. هر چیزی را امامی است و امام زمین، زمینی است که شیعه در آن ساکن است. هر چیزی سروری دارد و سرور مجالس، مجالس شیعه است. برای هر چیز لذتی است و لذت دنیا، سکونت شیعیان ما در آن است. به خدا قسم اگر شما در زمین نباشید، مخالفان شما از خوبی­های زندگی خود بهره نمی برند و در آخرت نصیبی ندارند. هر دشمن ناصب اگرچه پارسا باشد، مشمول این آیه است: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ * عامِلَةٌ ناصِبَةٌ * تَصْلی ناراً حامِیَةً * تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ» - . غاشیه / 2 - 5 -

{در آن روز چهره هایی زبونند که تلاش کرده رنج [بیهوده] برده اند [ناچار] در آتشی سوزان درآیند از چشمه ای داغ نوشانیده شوند.} هر یک از مخالفین شما دعایی بکند، اجابت دعای او برای شما است و هر کدام از شما حاجتی از خدا بخواهد، صد برابر می شود و هر که درخواستی کند، صد برابر و هر که دعایی کند، به او صد برابر می­دهند. هر کدام از شما عمل نیکی انجام دهد ،چندان برابر شدن آن شمرده نمی­شود و هر کدام از شما خطایی کند، محمّد صلّی اللَّه علیه و آله از جانب او بازخواست خدا را جوابگو است. - . عبارت «یعنی یحاج عنه» شاید از مصنف تفسیر یا یکی از راویان است. -

به خدا قسم روزه دار شما در باغ های بهشت می­خرامد و ملائکه برای او دعا می­کنند که خدا کمکش کند تا وقتی که افطار نماید. حاجی شما و عمره گزارتان از شخصیت های برجسته در نزد خدایند و همه شما از درخواست کنندگان پیشگاه خدایید

ص: 109

و جواب گیران از جانب او و اهل علاقه و ولایت با خدایید. هیچ ترس و اندوهی برای شما نیست، همه شما در بهشتید. سعی کنید در احراز درجات عالی. قسم به خدا که در روز قیامت، کسی از شیعیان ما نزدیک­تر به عرش خدا نیست. چقدر خدا به شما لطف خواهد کرد! به خدا قسم اگر نه این بود که فریفته می­شدید، آن گاه دشمنان بر شما خرده می­گرفتند و مردم این جریان را متوجه می­شدند، ملائکه رو در روی شما به شما سلام می­کردند. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرموده است که دوستان ما روز قیامت، از قبرهایشان خارج می­شوند، با صورت های درخشان و خوشحال. به آنها امان داده شده، مردم ترسان و محزونند، ولی ایشان نمی ترسند و حزنی ندارند. به خدا قسم هر کدام از شما که برای نماز می ایستد، ملائکه اطراف او را از پشت سر می­گیرند بر او درود می­فرستند و برایش دعا می­کنند تا از نماز فارغ شود. بدانید که هر چیزی جوهر و حقیقتی دارد و گوهر گرانبهای فرزندان آدم، ما و شیعیانمان هستیم. سعدان بن مسلم گفت: در حدیث عیثم بن اسلم از معاویة بن عمار، از حضرت صادق علیه السّلام این قسمت را اضافه نقل کرده است: به خدا قسم اگر شما نبودید، بهشت زینت نمی­شد؛ به خدا قسم اگر شما نبودید، حوریه خلق نمی­شد؛ به خدا سوگند اگر شما نبودید، قطره ای نازل نمی­گشت؛ به خدا قسم اگر شما نبودید، دانه ای نمی­رویید؛ به خدا سوگند اگر شما نبودید، هیچ خوشحالی وجود نداشت؛ به خدا قسم خداوند شما را بیشتر دوست می­دارد از دوست داشتن من شما را. اینک با ورع و کوشش و عمل به اطاعت خدا، ما را بر این موقعیت کمک کنید. - . تفسیر فرات: 208 - 209 -

**[ترجمه]

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ أَمَرَ اللَّهُ مَالِکاً أَنْ یُسَعِّرَ النِّیرَانَ السَّبْعَ وَ أَمَرَ رِضْوَانَ أَنْ یُزَخْرِفَ الْجِنَانَ الثَّمَانَ وَ یَقُولُ یَا مِیکَائِیلُ مُدَّ (1) الصِّرَاطَ عَلَی مَتْنِ جَهَنَّمَ وَ یَقُولُ یَا جَبْرَئِیلُ انْصِبْ مِیزَانَ الْعَدْلِ تَحْتَ الْعَرْشِ وَ یَقُولُ یَا مُحَمَّدُ قَرِّبْ أُمَّتَکَ لِلْحِسَابِ ثُمَّ یَأْمُرُ اللَّهُ تَعَالَی أَنْ یُعْقَدَ عَلَی الصِّرَاطِ سَبْعُ قَنَاطِرَ طُولُ کُلِّ قَنْطَرَةٍ سَبْعَةَ عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ وَ عَلَی کُلِّ قَنْطَرَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَسْأَلُونَ هَذِهِ الْأُمَّةَ نِسَاءَهُمْ وَ رِجَالَهُمْ عَلَی الْقَنْطَرَةِ الْأُولَی عَنْ وَلَایَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ حُبِّ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام فَمَنْ أَتَی بِهِ جَازَ الْقَنْطَرَةَ الْأُولَی کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ مَنْ لَا یُحِبُّ أَهْلَ بَیْتِهِ سَقَطَ عَلَی أُمِّ رَأْسِهِ فِی قَعْرِ جَهَنَّمَ وَ لَوْ کَانَ مَعَهُ مِنْ أَعْمَالِ الْبِرِّ عَمَلُ سَبْعِینَ صِدِّیقاً (2).

**[ترجمه]کنز جامع الفوائد: ابن عباس گفت:

ص: 110

پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: روز قیامت خداوند به مالک دستور می­دهد که جهنم هفتگانه را بیافروزد و به رضوان امر می کند تا بهشت هشت گانه را بیاراید و به میکائیل دستور می­دهد که صراط را بر روی جهنم بکشد و به جبرئیل می فرماید که ترازوی عدل را در زیر عرش برقرار نماید. و می­فرماید: ای محمّد! امتت را برای حساب بیاور! بعد خدا دستور می­دهد که بر صراط هفت پل قرار دهند که طول هر پل، هفده هزار فرسخ است و بر روی هر پل، هفتاد هزار ملک از مرد و زن این امت بازخواست می کنند. به پل اولی که می­رسند، از ولایت علی بن ابی طالب و حب اهل بیت محمّد پرسیده می شوند. هر کس ولایت و حب او درست باشد، از پل اوّلی چون برق جهنده می گذرد و هر که اهل بیت پیامبر را دوست نداشته باشد، با سر در قعر جهنم می افتد، اگرچه اعمال نیکوی او برابر با هفتاد صدیق باشد. - . کنز جامع الفوائد: 276 - 277 نسخه رضویه -

**[ترجمه]

حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَی السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَکْتُوباً بَیْنَ عَیْنَیْهِ آیِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ یَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ (1).

**[ترجمه]صاحب کشاف و ثعلبی در تفسیر این آیه: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً» - . شوری / 23 -

{بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم} تا آخر آیه به اسناد خود تا جریر بن عبداللَّه بجلی نقل می­کند که پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هر که با حب آل محمّد بمیرد، شهید مرده؛ و هر که با حب آل محمّد بمیرد، آمرزیده مرده. بدانید هر که با حب آل محمّد بمیرد، با توبه مرده؛ و هر که با حب آل محمّد بمیرد، مؤمن مرده با ایمان کامل. هر که با حب آل محمّد بمیرد، ملک الموت او را بشارت به بهشت می­دهد و بعد از ملک الموت، منکر و نکیر. بدانید که هر کس با حب آل محمّد بمیرد، چنان روانه بهشت می شود مثل عروسی که به حجله داماد می رود. بدانید هر که با حب آل محمّد بمیرد، ملائکه رحمت به دستور خدا در قبر به زیارت او می آیند. بدانید هر کس با حب آل محمّد بمیرد،

ص: 111

بر سنت و جماعت بوده. و هر که بر بغض آل محمّد بمیرد، روز قیامت می آید، در حالی که بر پیشانی او نوشته شده: «مایوس از رحمت خدا است.» بدانید هر که با بغض آل محمّد بمیرد، بوی بهشت را نمی شنود. - . طرائف ... -

**[ترجمه]

الذُّنُوبَ عَنْ مُحِبِّیهِ کَمَا تُسَاقِطُ الرِّیحُ الْعَاصِفُ الْهَشِیمَ مِنَ الْوَرَقِ عَنِ الشَّجَرِ سَمِعْتُ نَبِیَّکُمْ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَهُ ذَلِکَ قَالُوا مَنْ هُوَ یَا أَبَا ذَرٍّ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ الْمُقْبِلُ إِلَیْکُمْ ابْنُ عَمِّ نَبِیِّکُمْ سَمِعْتُهُ (1) یَقُولُ- عَلِیٌّ بَابُ عِلْمِی وَ مُبِینٌ لِأُمَّتِی مَا أُرْسِلْتُ بِهِ مِنْ بَعْدِی حُبُّهُ إِیمَانٌ وَ بُغْضُهُ نِفَاقٌ وَ النَّظَرُ إِلَیْهِ بِرَأْفَةٍ وَ مَوَدَّةٍ عِبَادَةٌ وَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی فِی أُمَّتِی مَثَلُ سَفِینَةِ نُوحٍ مَنْ رَکِبَهَا نَجَا وَ مَنْ رَغِبَ عَنْهَا هَلَکَ وَ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ ثُمَّ قَالَ یَا بَا ذَرٍّ مَنْ عَمِلَ لآِخِرَتِهِ کَفَاهُ اللَّهُ أَمْرَ دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ مَنْ أَحْسَنَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ کَفَاهُ اللَّهُ الَّذِی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عِبَادِهِ وَ مَنْ أَحْسَنَ سَرِیرَتَهُ أَحْسَنَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ إِنَّ لُقْمَانَ الْحَکِیمَ قَالَ لِابْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ مَنَ ذَا الَّذِی ابْتَغَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمْ یَجِدْهُ وَ مَنْ ذَا الَّذِی لَجَأَ إِلَی اللَّهِ فَلَمْ یُدَافِعْ عَنْهُ أَمْ مَنْ ذَا الَّذِی تَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ فَلَمْ یَکْفِهِ ثُمَّ مَضَی یَعْنِی عَلِیّاً علیه السلام فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ الَّذِی نَفْسُ أَبِی ذَرٍّ بِیَدِهِ مَا مِنْ أُمَّةٍ ائْتَمَّتْ أَوْ قَالَ اتَّبَعَتْ رَجُلًا وَ فِیهِمْ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ بِاللَّهِ وَ دِینِهِ مِنْهُ إِلَّا ذَهَبَ أَمْرُهُمْ سَفَالًا (2).

**[ترجمه]کنز جامع الفوائد: سهل بن سعد گفت: ابوذر با گروهی از اصحاب پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله نشسته بود. من نیز از آن جمله بودم. علی بن ابی طالب علیه السّلام آمد. ابوذر چشم به آن جناب دوخت و بعد برگشت و رو به جمعیت کرد گفت: چه کسی می­تواند معرفی کند مردی را که محبت او گناهان محبانش را چنان می­زداید

ص: 112

که بادی شدید و سخت برگ را از درخت می­ریزاند؟ من از پیامبر اکرم شنیدم که درباره او چنین می­فرمود. پرسیدند: او کیست؟ فرمود: همین مردی که به جانب شما می آید؛ پسر عموی پیامبرتان. شنیدم که پیامبر می­فرمود: علی باب علم من و روشنگر تمام چیزهایی است که من از جانب پروردگار برای امت آورده ام پس از من. حب علی، ایمان و دشمنی با او، نفاق است. تماشای او با مهربانی و علاقه عبادت است. از پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله شنیدم که می­فرمود: مثل اهل بیت من در امتم، مانند کشتی نوح است؛ هر که سوار آن شد، نجات یافت و هر که فاصله گرفت، غرق شد. و مانند باب حطه در بنی اسرائیل است. سپس فرمود: یا ابوذر! هر که عمل برای آخرت خود کند، خداوند امور دنیا و آخرتش را کفایت خواهد کرد و هر که بین خود و خدا به نیکی پردازد، خداوند آنچه را که بین او و بندگان است برایش درست می­کند. و هر که باطنش را اصلاح نماید، خداوند ظاهر او را نیکو می­نماید. لقمان حکیم به فرزندش در حالی که او را پند می­داد گفت: پسرم! چه کسی جویای خدا شد و او را نیافت؟ و چه کسی به خدا پناه برد و خدا از او دفاع نکرد؟ و چه کس به خدا توکل کرد و خداوند کار او را کفایت ننمود؟ سپس علی علیه السّلام رد شد. ابوذر جمعیت را مخاطب قرار داد و گفت: قسم به آن کس که جان ابوذر در اختیار اوست، هیچ امتی نیست که پیشوا قرار داد (یا گفت) پیروی کرد از شخصی و حال این که در میان آنها داناتر از آن شخص به خدا و دین وجود دارد مگر این که کار آنها تباه شده است. - . کنز جامع الفوائد: 214 - 215 -

**[ترجمه]

بَعْدِهِ وَ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّی لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ وَ أَطْبَاقَهَا مِنْ أَعْدَائِهِ وَ لَأَمْلَأَنَّ الْجَنَّةَ مِنْ أَوْلِیَائِهِ وَ شِیعَتِهِ (1).

**[ترجمه]مناقب ابن شاذان استاد کراجکی: به اسناد خود از ابن عباس گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: یا علی! جبرئیل مرا خبر داد به امری درباره تو که موجب روشنی چشم و شادی قلبم شد. به من گفت: یا محمّد! خداوند به من فرمود که محمّد را از جانب من سلام برسان و به او اعلام کن که علی پیشوای هدایت و چراغ تاریکی و حجت بر اهل دنیا است. او صدیق اکبر و فاروق اعظم است. من به عزت خود سوگند خورده ام که داخل جهنم نکنم کسی که او را دوست داشته باشد و تسلیم او و اوصیای بعد از او باشد، و داخل بهشت نمی­کنم کسی را که ولایت او را رها نماید و تسلیم او و اوصیای پس از او نشود.

ص: 113

حقیقت کلام من این است که می­گویم؛ جهنم و طبقات آن را پر خواهم کرد از دشمنان او و بهشت را پر از دوستان و شیعیانش می­کنم. - . ایضاح دفائن النواصب: 20 -

**[ترجمه]

مِنْهُ حَسَنَاتِهِ وَ تَجَاوَزَ عَنْ سَیِّئَاتِهِ وَ کَانَ فِی الْجَنَّةِ رَفِیقَ حَمْزَةَ سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً أَثْبَتَ اللَّهُ الْحِکْمَةَ فِی قَلْبِهِ وَ أَجْرَی عَلَی لِسَانِهِ الصَّوَابَ وَ فَتَحَ اللَّهُ (1) لَهُ أَبْوَابَ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً سُمِّیَ أَسِیرَ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ وَ بَاهَی اللَّهُ بِهِ مَلَائِکَتَهُ (2) وَ حَمَلَةَ عَرْشِهِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً نَادَاهُ مَلَکٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أَنْ یَا عَبْدَ اللَّهِ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ الذُّنُوبَ کُلَّهَا أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً وَضَعَ اللَّهُ عَلَی رَأْسِهِ تَاجَ الْکَرَامَةِ وَ أَلْبَسَهُ حُلَّةَ الْعِزَّةِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً مَرَّ عَلَی الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ لَمْ یَرَ صُعُوبَةً أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةً مِنَ النِّفَاقِ وَ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ وَ أَمَاناً مِنَ الْعَذَابِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً لَا یُنْشَرُ لَهُ دِیوَانٌ وَ لَا یُنْصَبُ لَهُ مِیزَانٌ وَ قِیلَ لَهُ ادْخُلِ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً أَمِنَ مِنَ الْحِسَابِ وَ الْمِیزَانِ وَ الصِّرَاطِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صَافَحَتْهُ الْمَلَائِکَةُ وَ زَارَتْهُ أَرْوَاحُ الْأَنْبِیَاءِ وَ قَضَی اللَّهُ لَهُ کُلَّ حَاجَةٍ کَانَتْ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ کَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَی الْإِیمَانِ وَ کُنْتُ أَنَا کَفِیلَهُ بِالْجَنَّةِ (3).

**[ترجمه]به اسناد قبلی از پسر عمر نقل می­کند که گفت: ما از پیامبر اکرم راجع به علی بن ابی طالب علیه السّلام سؤال کردیم. آن جناب خشمگین شد و فرمود: چه شده گروهی را که صحبت از کسی می­کنند که برای او منزلتی است نزد خدا مانند منزلت من و مقامی مانند مقام من، به جز نبوتم؟ آگاه باشید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، مرا دوست داشته و هر که مرا دوست داشته باشد، خدا از او خشنود است و هر که خدا از او خشنود باشد، او را پاداش بهشت می­دهد. آگاه باشید که هر کس علی را دوست داشته باشد، ملائکه برای او استغفار می­کنند و درب های بهشت برای او باز می شود که از هر درب که خواست وارد شود، بدون حساب. آگاه باشید که هر کس علی را دوست داشته باشد، خداوند نامه عملش را به دست راستش می­دهد و حساب او را مانند انبیاء می­کشد. بدانید هر کسی که علی را دوست داشته باشد، از دنیا خارج نمی­شود مگر این که از کوثر می آشامد و از درخت طوبی میل می­کند و مقام خود را در بهشت می بیند. بدانید که هر کس علی را دوست داشته باشد، خداوند سکرات مرگ را بر او آسان می­کند و قبرش را باغی از باغ­های بهشت قرار می­دهد. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، خداوند به او در بهشت در مقابل هر رگی که در بدن دارد، حوریه ای عنایت خواهد کرد و او را درباره هشتاد نفر از خانواده اش شفیع قرار می­دهد و به مقدار موی های بدنش به او باغ در بهشت می­دهد. بدانید که هر کس علی را بشناسد و او را دوست بدارد، خداوند ملک الموت را پیش او می فرستد، همان طوری که به سوی انبیاء می­فرستد و وحشت نکیر و منکر را از او برطرف می­نماید و قبرش را نورانی می­گرداند و آن را به اندازه مسیر هفتاد سال وسعت می­دهد و صورتش را در قیامت سفید می­کند. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، خدا او را در سایه عرش خود با صدیقین و شهدا و صالحین قرار می­دهد و او را از وحشت بزرگ­تر و وحشت­های روز قیامت در امان می­دارد. بدانید که هر کس علی را دوست داشته باشد، خداوند حسنات او را قبول می­کند ص: 114

و از گناهانش می­گذرد و در بهشت، رفیق حمزه سید الشهداء خواهد بود. بدانید که هر کس علی را دوست داشته باشد، خداوند حکمت را در دلش قرار می­دهد و بر زبان او واقعیت را جاری می­کند و درهای رحمت را به رویش می­گشاید. بدانید که هر کس علی را دوست بدارد، در زمین مطیع خدا نامیده می شود و خدا بر ملائکه و حاملین عرش به واسطه او مباهات می­کند. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، فرشته ای از زیر عرش او را صدا می­زند: ای بنده خدا! کار خود را از سر بگیر. خداوند تمام گناهانت را آمرزیده! بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، روز قیامت خواهد آمد، در حالی که صورتش چون ماه تمام می­درخشد. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، خداوند بر سر او تاج کرامت و بر پیکرش لباس عزت می پوشاند. آگاه باشید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، مانند برق جهنده از صراط رد می شود و هیچ مشکلی را نخواهد دید. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، برای او برات آزادی از جهنم و آزادی از نفاق و عبور از صراط و امان از عذاب می­نویسند. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، نامه عملش باز نمی­شود و برایش ترازوی حساب نمی­گذارند و به او گفته می شود داخل بهشت بشو بدون حساب. بدانید که هر کسی علی را دوست داشته باشد، از حساب و میزان و صراط در امان است. بدانید که هر کسی با محبت آل محمّد صلّی اللَّه علیه و آله بمیرد، ملائکه به او دست می­دهند و ارواح انبیاء به دیدار او می آیند و هر حاجتی که در نزد خدا داشته باشد، خداوند برایش برآورده می­کند. بدانید که هر کس با دشمنی آل محمّد بمیرد، کافر از دنیا می­رود. بدانید که هر کسی با دوستی آل محمّد بمیرد، بر ایمان مرده و من کفیل او خواهم بود به بهشت. - . ایضاح دفائن النواصب: 24 - 26 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]با همان اسناد از ابن عباس نقل می­کند که پیامبر اکرم فرمود: هر که با علی مصافحه کند و دست دهد، مثل این است که با من مصافحه نموده و هر که با من مصافحه کند، مثل این است که با ارکان عرش مصافحه نموده و هر که با او معانقه کند، مثل این است که با من معانقه کرده و هر که با من معانقه کند، مثل این است که با تمام انبیاء معانقه کرده. هر که با علی دست دهد، با علاقه و محبت خداوند گناهانش را می آمرزد و بدون حساب وارد بهشت می شود. - . ایضاح دفائن النواصب: 27 -

ص: 115

**[ترجمه]

ذُرِّیَّتَهَا وَ شِیعَتَهَا (1).

**[ترجمه]سلمان فارسی گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: ای سلمان! هر که فاطمه را دوست بدارد، او در بهشت با من خواهد بود و هر که دشمن بدارد در جهنم. سلمان! دوستی فاطمه در صد جایگاه سود می­بخشد که ساده ترین این جایگاه ها، مرگ و قبر و میزان و محشر و صراط و محاسبه است. هر که دخترم فاطمه از او راضی باشد، من از او راضی ام و هر که من از او راضی باشم، خدا از او راضی است و هر که فاطمه بر او خشم بگیرد، من بر او خشم می­گیرم و هر کس را که من بر او خشم بگیرم، خدا بر او خشمگین است. سلمان! وای بر کسی که او را ستم نماید و ستم بر ذریه و شیعیانش کند!

ص: 116

- . ایضاح دفائن النواصب: 39 در این کتاب این گونه آمده است: «وای بر کسی که او را ستم نماید و به شوهرش امیرالمؤمنین علی علیه السّلام ظلم کند. وای بر کسی که بر ذریه و شیعیانش ستم کند». -

**[ترجمه]

بْنُ مَالِکٍ فَقَالَ لِی أَ لَا أُبَشِّرُکَ تَفْرَحُ (1) بِهِ فَقُلْتُ بَلَی فَقَالَ کُنْتُ وَاقِفاً بَیْنَ یَدَیِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فِی مَسْجِدِ الْمَدِینَةِ وَ هُوَ قَاعِدٌ فِی الرَّوْضَةِ فَقَالَ لِی أَسْرِعْ وَ أْتِنِی بِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَذَهَبْتُ فَإِذَا عَلِیٌّ (2) وَ فَاطِمَةُ علیهما السلام فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَدْعُوکَ فَجَاءَ عَلِیٌّ علیه السلام فَقَالَ یَا عَلِیُّ سَلِّمْ عَلَی جَبْرَئِیلَ فَقَالَ عَلِیٌّ علیه السلام السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا جَبْرَئِیلُ فَرَدَّ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ السَّلَامَ فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله جَبْرَئِیلُ یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ طُوبَی لَکَ وَ لِشِیعَتِکَ وَ مُحِبِّیکَ وَ الْوَیْلُ ثُمَّ الْوَیْلُ لِمُبْغِضِیکَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَی مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَیْنَ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ فَیُزَخُّ (3) بِکُمَا إِلَی السَّمَاءِ حَتَّی تُوقَفَا (4) بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ فَیَقُولُ لِنَبِیِّهِ علیه السلام أَوْرِدْ عَلِیّاً الْحَوْضَ وَ هَذَا کَأْسٌ أَعْطِهِ حَتَّی یَسْقِیَ مُحِبِّیهِ وَ شِیعَتَهُ وَ لَا یَسْقِی أَحَداً مِنْ مُبْغِضِیهِ وَ یَأْمُرُ لِمُحِبِّیهِ أَنْ یُحَاسَبُوا حِسَاباً یَسِیراً وَ یُؤْمَرُ بِهِمْ إِلَی الْجَنَّةِ (5).

**[ترجمه]ایوب سجستانی گفت: من مشغول طواف بودم که انس

ص: 117

بن مالک با من رو به رو شد و گفت: تو را مژده ای ندهم که خوشحال شوی؟ گفتم چرا. گفت در مسجد مدینه خدمت پیامبر اکرم بودم. او در صحن مسجد نشسته بود به من فرمود: برو و علی بن ابی طالب را بیاور. رفتم علی و فاطمه علیهما السّلام را دیدم. به او گفتم که پیامبر اکرم شما را صدا می­زند. علی علیه السّلام آمد و پیامبر فرمود: یا علی! به جبرئیل سلام کن. علی علیه السّلام گفت: السلام علیک یا جبرئیل! جبرئیل جواب سلامش را داد. پیامبر اکرم فرمود: جبرئیل می­گوید که خداوند به تو سلام می­رساند و می­گوید: خوشا به حال تو و شیعیان و محبینت؛ وای وای بر دشمنانت! وقتی روز قیامت شد یک منادی از دل عرش فریاد می­زند: کجا هستند محمّد و علی؟ شما را به آسمان می­برند تا در پیشگاه پروردگار می­ایستید. به پیامبر می فرماید علی را ببر بر لب حوض و این جامی است به او بده تا دوستان و شیعیان خود را سیراب کند. مبادا به دشمنان خود بدهد و امر می­کند از دوستان علی حساب ساده و آسانی بکشند و آنها را روانه بهشت می­کند. - . ایضاح دفائن النواصب: 47 - 48 -

**[ترجمه]

حَدَّثَنِی جَبْرَئِیلُ عَنْ رَبِّ الْعِزَّةِ جَلَّ جَلَالُهُ أَنَّهُ قَالَ مَنْ عَلِمَ (1) أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدِی وَ رَسُولِی وَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالبٍ خَلِیفَتِی وَ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ حُجَجِی أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِی وَ نَجَّیْتُهُ مِنَ النَّارِ بِعَفْوِی وَ أَبَحْتُ لَهُ جِوَارِی وَ أَوْجَبْتُ لَهُ کَرَامَتِی وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْهِ نِعْمَتِی وَ جَعَلْتُهُ مِنْ خَاصَّتِی وَ خَالِصَتِی إِنْ نَادَانِی لَبَّیْتُهُ وَ إِنْ دَعَانِی أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ إِنْ سَکَتَ ابْتَدَأْتُهُ وَ إِنْ أَسَاءَ رَحِمْتُهُ وَ إِنْ فَرَّ مِنِّی دَعَوْتُهُ وَ إِنْ رَجَعَ إِلَیَّ قَبِلْتُهُ وَ إِنْ قَرَعَ بَابِی فَتَحْتُهُ وَ مَنْ لَمْ یَشْهَدْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی أَوْ شَهِدَ بِذَلِکَ وَ لَمْ یَشْهَدْ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدِی وَ رَسُولِی أَوْ شَهِدَ بِذَلِکَ وَ لَمْ یَشْهَدْ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ خَلِیفَتِی أَوْ شَهِدَ بِذَلِکَ وَ لَمْ یَشْهَدْ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ حُجَجِی فَقَدْ جَحَدَ نِعْمَتِی وَ صَغَّرَ عَظَمَتِی وَ کَفَرَ بِآیَاتِی وَ کُتُبِی وَ رُسُلِی إِنْ قَصَدَنِی حَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِی حَرَمْتُهُ وَ إِنْ نَادَانِی لَمْ أَسْمَعْ نِدَاءَهُ وَ إِنْ دَعَانِی لَمْ أَسْتَجِبْ (2) دُعَاءَهُ وَ إِنْ رَجَانِی خَیَّبْتُهُ وَ ذَلِکَ جَزَاؤُهُ مِنِّی (3) وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ فَقَامَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنِ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ قَالَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ ثُمَّ سَیِّدُ الْعَابِدِینَ فِی زَمَانِهِ (4) عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ثُمَّ الْبَاقِرُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ وَ سَتُدْرِکُهُ یَا جَابِرُ فَإِذَا أَدْرَکْتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْکَاظِمُ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ الرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی ثُمَّ التَّقِیُّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ النَّقِیُّ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الزَّکِیُّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ ابْنُهُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ مَهْدِیُّ أُمَّتِی الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً هَؤُلَاءِ یَا جَابِرُ خُلَفَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ أَوْلَادِی وَ عِتْرَتِی مَنْ أَطَاعَهُمْ فَقَدْ أَطَاعَنِی

ص: 119

وَ مَنْ عَصَاهُمْ فَقَدْ عَصَانِی وَ مَنْ أَنْکَرَهُمْ أَوْ أَنْکَرَ وَاحِداً مِنْهُمْ فَقَدْ أَنْکَرَنِی وَ بِهِمْ یُمْسِکُ اللَّهُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِهِمْ یَحْفَظُ اللَّهُ الْأَرْضَ أَنْ تَمِیدَ بِأَهْلِهَا (1).

**[ترجمه]با همان اسناد از حضرت صادق علیه السّلام، از آباء گرامش نقل می کند که فرمود: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود:

ص: 118

جبرئیل مرا از جانب پروردگار عزیز خبر داد که فرمود: هر کس بداند خدایی جز من نیست و محمّد بنده و پیامبر من و علی بن ابی طالب خلیفه من و ائمه از فرزندان او حجت های منند؛ او را به رحمت خود داخل بهشت می­کنم و با عفوم از آتش نجات می­دهم، همسایگی خود را به او می­بخشم و مستوجب لطف خویش می­گردانم، نعمتم را بر او تکمیل می­کنم و او را از برجسته ها و شخصیت­های مخصوص خود می گردانم. اگر مرا بخواند جوابش را می­دهم و اگر درخواستی بکند، به او عنایت می نمایم. اگر ساکت باشد، پیش از سؤال به او می دهم و اگر خطا کند، می بخشم و اگر از من فرار نماید، صدایش می­زنم. اگر برگردد، او را می پذیرم. اگر درب خانه مرا بکوبد، برایش می گشایم. و هر که گواهی به یکتایی من ندهد یا گواهی بدهد و گواهی به بندگی و رسالت پیامبرم ندهد یا این را قبول داشته باشد، اما گواهی به خلافت علی بن ابی طالب ندهد یا این گواهی را بدهد و گواهی به این که ائمه از فرزندان او حجت منند ندهد، نعمت مرا منکر و عظمت مرا تحقیر و به آیات و کتاب ها و پیامبران من کافر شده. اگر به جانب من آید راهش نمی دهم؛ اگر تقاضا کند، تقاضایش را بر نمی آورم؛ اگر مرا بخواند، به حرفش گوش نمی دهم؛ اگر دعا کند، دعایش را مستجاب نمی­کنم؛ اگر به من امیدی داشته باشد، ناامیدش می­کنم. این است کیفر او از جانب من؛ من هرگز به بندگان ستم روا نمی دارم. جابر بن عبداللَّه انصاری از جای حرکت کرد و گفت: یا رسول اللَّه! ائمه از فرزندان علی بن ابی طالب کیانند؟ فرمود: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت، بعد از او سرور عبادت کنندگان در زمان خود علی بن حسین، سپس باقر، محمّد بن علی که در آینده او را خواهی دید و اگر او را دیدی، سلام مرا به او برسان. پس از او صادق: جعفر بن محمّد. آن گاه کاظم: موسی بن جعفر. بعد رضا: علی بن موسی. سپس تقی: محمّد بن علی بعد نقی: علی بن محمّد بعد زکی: حسن بن علی. سپس پسری قائم به حق مهدی امت من که زمین را پر از قسط و عدل می­کند، همان طوری که پر از ظلم و جور شده باشد. جابر! این ها خلفا و اوصیا و اولاد و عترت من هستند. هر که از آنها اطاعت کند، مرا اطاعت کرده

ص: 119

و هر که با آنها مخالفت کند، معصیت مرا نموده و هر کس ایشان را انکار کند یا منکر یک نفر از آنها باشد، منکر من است. به واسطه آنها خدا آسمان را که بر زمین نگه می­دارد تا نیفتد مگر با اجازه خودش و به وسیله آنها خداوند نگه می­دارد که زمین اهلش را نلرزاند. - . ایضاح دفائن النواصب: 53 - 55 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]حضرت جواد از آباء گرام خود، از حضرت باقر از فاطمه دختر حسین علیه السّلام، از پدرش و عمویش حسن بن علی، از امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیهم نقل کرد که پیامبر فرمود: وقتی مرا داخل بهشت کردند، دیدم درختی زیور و زینت هایی دارد و پایین درخت، مرکب های سفید و سیاهند و در وسط آن حورالعین هستند و در بالای درخت، رضوان است. به جبرئیل گفتم: این درخت از کیست؟ گفت: متعلق به پسر عمویت امیرالمؤمنین است. وقتی خداوند دستور دهد تا مردم داخل بهشت شوند، شیعیان علی بن ابی طالب را می آورند تا به این درخت می­رسند. آن گاه لباس­های زینتی و حله های بهشتی را می­پوشند و سوار بر مرکب­های سیاه و سفید بهشتی می­گردند و منادی فریاد می­زند: این­ها شیعیان علی بن ابی طالب هستند که در دنیا بر آزار و اذیت صبر کردند و امروز به آنها این کرامت بخشیده شده! - . ایضاح دفائن النواصب: 56 - 57 -

ص: 120

**[ترجمه]

مُبْغِضَنَا بَنَی بُنْیَاناً فَأَسَّسَ بُنْیَانَهُ عَلَی شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَکَأَنَّمَا بُنْیَانُهُ قَدْ انْهَارَ (1).

**[ترجمه]حبیش بن معتمر گفت: خدمت علی علیه السّلام رسیدم. او در صحن مسجد تکیه کرده بود. عرض کردم: سلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمة اللَّه و برکاته. حال شما چطور است؟ آن جناب سر بلند کرد و جواب مرا داد. بعد فرمود: هم اکنون در حالی هستم که دوست دارم دوستدار خود را و صبر می­کنم بر دشمنی دشمنانم. دوستان ما منتظر آسایش و فرج در هر شب و روز هستند و

ص: 121

دشمنان ما بنیانی را بر کنار گودالی سراشیب بنا نهاده اند که هر آن انتظار سرازیر شدن آنها است.

**[ترجمه]

وَ لَا یُجَوِّعَهُ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یَخْذُلَهُ وَ یُعِزَّهُ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یُمِیتَهُ غَرْقاً وَ لَا حَرْقاً وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یَقَعَ عَلَی شَیْ ءٍ وَ لَا یَقَعَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَقِیَهُ مَکْرَ الْمَاکِرِینَ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یُعِیذَهُ مِنْ سَطَوَاتِ الْجَبَّارِینَ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یُجْعَلَ مَعَنَا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یُسَلِّطَ عَلَیْهِ مِنَ الْأَدْوَاءِ مَا یَشِینُ خِلْقَتَهُ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یُمِیتَهُ عَلَی کَبِیرَةٍ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یُنْسِیَهُ مَقَامَهُ فِی الْمَعَاصِی حَتَّی یُحْدِثَ تَوْبَةً وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یَحْجُبَ عِلْمَهُ وَ یُعَرِّفَهُ بِحُجَّتِهِ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یُعَزِّبَ فِی قَلْبِهِ الْبَاطِلَ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَحْشُرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ نُورُهُ یَسْعَی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یُوَفِّقَهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ لَا یُسَلِّطَ عَلَیْهِ عَدُوَّهُ فَیُذِلَّهُ وَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَخْتِمَ لَهُ بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ یَجْعَلَهُ مَعَنَا فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَی هَذِهِ شَرَائِطُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمُؤْمِنِینَ.

**[ترجمه]جابر جعفی از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: مؤمن نزد خدا بیست امتیاز دارد که خداوند برایش وفا خواهد کرد: که نفریبد او را، گمراهش نکند، او را عریان نکند،

ص: 122

گرسنه اش نکند، او را خوار نگرداند، و عزیزش کند، این که خدا او را به غرق یا سوختن نکشد، این که بر روی چیزی نیفتد و چیزی بر روی او نیفتد، این که او را از حیله حیله گران نگه دارد و نیز از ستم ستمگران، این که خداوند او را با ما قرار دهد در دنیا و آخرت، این که خداوند بر او مسلط نکند بیماری هایی را که شکل او را بد و زشت می­کند. و این که او را بر گناه کبیره نمیراند و این که خداوند جلوی فراموشی او از گناهان را می گیرد تا تجدید توبه نماید، و او را از دانش خود مانع نشود، و او را عارف به حجت خود نماید، و این که باطل را از دلش بیرون کند، و این که خداوند او را روز قیامت محشور نماید در حالی که نورش پیشاپیش می درخشد، و او را موفق بر هر کار نیک کند، و دشمنش را بر او مسلط نکند تا خوار و ذلیلش نماید، و عاقبت او را به امن و ایمان ختم کند، و او را با ما در رفیق اعلی قرار دهد. این است تعهد خدا برای مؤمنین.

**[ترجمه]

یُرِیدُ أَنَّکُمْ وَفَیْتُمْ بِمَا أَخَذَ عَلَیْکُمْ مِیثَاقَهُ مِنْ وَلَایَتِنَا وَ أَنَّکُمْ لَمْ تَسْتَبْدِلُوا بِنَا غَیْرَنَا وَ قَالَ الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ (1) وَ اللَّهِ مَا عَنَی بِهَذَا غَیْرَکُمْ فَهَلْ سَرَرْتُکَ یَا بَا مُحَمَّدٍ فَقُلْتُ زِدْنِی (2) قَالَ لَقَدْ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ حَیْثُ یَقُولُ إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ (3) وَ اللَّهِ مَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا غَیْرَکُمْ هَلْ سَرَرْتُکَ فَقُلْتُ نَعَمْ زِدْنِی قَالَ وَ قَدْ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِقَوْلِهِ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ (4) فَرَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی هَذَا الْمَوْضِعِ النَّبِیُّونَ وَ نَحْنُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَدَاءُ وَ أَنْتُمُ الصَّالِحُونَ وَ أَنْتُمْ وَ اللَّهِ شِیعَتُنَا فَهَلْ سَرَرْتُکَ فَقُلْتُ نَعَمْ زِدْنِی فَقَالَ لَقَدِ اسْتَثْنَاکُمُ اللَّهُ تَعَالَی عَلَی الشَّیْطَانِ فَقَالَ إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ (5) وَ اللَّهِ مَا عَنَی بِهَذَا غَیْرَکُمْ فَهَلْ سَرَرْتُکَ فَقُلْتُ نَعَمْ زِدْنِی فَقَالَ قَالَ اللَّهُ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً (6) وَ اللَّهِ مَا عَنَی بِهَذَا غَیْرَکُمْ هَلْ سَرَرْتُکَ یَا بَا مُحَمَّدٍ قُلْتُ زِدْنِی (7) فَقَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ مَا اسْتَثْنَی اللَّهُ تَعَالَی بِهِ لِأَحَدٍ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ لَا أَتْبَاعِهِمْ مَا خَلَا شِیعَتَنَا فَقَالَ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ (8) وَ هُمْ شِیعَتُنَا یَا بَا مُحَمَّدٍ هَلْ سَرَرْتُکَ قُلْتُ زِدْنِی (9) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ

ص: 124

قَالَ لَقَدْ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ حَیْثُ قَالَ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ (1) فَنَحْنُ الَّذِینَ نَعْلَمُ وَ أَعْدَاؤُنَا الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ وَ شِیعَتُنَا هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ قُلْتُ زِدْنِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ مَا یُحْصَی تَضَاعُفُ ثَوَابِکُمْ یَا بَا مُحَمَّدٍ مَا مِنْ آیَةٍ (2) تَعُودُ إِلَی الْجَنَّةِ وَ تَذْکُرُ أَهْلَهَا بِخَیْرٍ إِلَّا وَ هِیَ فِینَا وَ فِیکُمْ مَا مِنْ آیَةٍ تَسُوقُ إِلَی النَّارِ إِلَّا وَ هِیَ فِی عَدُوِّنَا وَ مَنْ خَالَفَنَا وَ اللَّهِ مَا عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ وَ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام غَیْرُنَا وَ غَیْرُکُمْ وَ إِنَّ سَائِرَ النَّاسِ مِنْکُمْ بِرَاءٌ یَا بَا مُحَمَّدٍ هَلْ سَرَرْتُکَ قُلْتُ نَعَمْ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَ جُعِلْتُ فِدَاکَ ثُمَّ انْصَرَفْتُ فَرِحاً.

**[ترجمه]از کتاب فرج الکرب، از ابو بصیر نقل کرده که گفت: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: ای ابا محمّد! مردم به دسته های مختلف متفرق شدند. شما دل بستید به اهل بیت پیامبرتان و آنچه خدا می­خواست، خواستید و آن کس را که خدا دوست می­دارد، شما دوست دارید و کسی را که خدا انتخاب نموده، شما انتخاب نمودید. بشارت باد شما را، شاد باشید! به خدا قسم شما آمرزیده هستید و حسنات شما را قبول می­کنند و از گناهان شما می گذرند. آیا موجب شادی تو شدم؟ عرض کردم: آری. فرمود: ای ابا محمّد! گناهان از پشت شیعیان ما می­ریزد، چنان چه برگ ها به وسیله باد از درخت می ریزد. این است معنی آیه «وَ تَرَی الْمَلائِکَةَ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ» - . زمر / 75 -

{و فرشتگان را می بینی که پیرامون عرش به ستایش پروردگار خود تسبیح می گویند.} «وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» - . غافر / 7، ظاهرا امام علیه السّلام این آیه را از اولش ذکر کرده و به آن استشهاد نموده و راوی یا ناسخ ها از قلم انداخته اند. آیه این طور است «الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا.» -

{و برای کسانی که گرویده اند طلب آمرزش می کنند.} فرمود: ای ابا محمّد! به خدا قسم که خداوند در این آیه، جز شما را اراده نکرده است. آیا تو را مسرور کردم؟ گفتم: آری، اضافه بفرمایید. فرمود: خداوند شما را در کتاب کریمش ذکر کرده: «رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ» - . احزاب / 23 -

ص: 123

{مردانی اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند.} منظور این است که شما وفا کرده اید به پیمانی که در مورد ولایت ما از شما گرفته شده و دیگری را به جای ما نگرفتید و فرموده است: «الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ» - . زخرف / 67 -

{در آن روز یاران جز پرهیزگاران بعضی شان دشمن بعضی دیگرند.} به خدا قسم از متقین جز شما را اراده نکرده. آیا تو را مسرور کردم؟ عرض کردم: آری، اضافه بفرمایید. فرمود: خداوند در این آیه شما را ذکر کرده است: «إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ» - . حجر / 47 -

{برادرانه بر تخت هایی رو به روی یکدیگر نشسته اند.} به خدا قسم جز شما را اراده نکرده. آیا شادت کردم؟ عرض کردم: آری، ولی بیشتر بفرمایید. فرمود: در این آیه خداوند از شما یاد کرده: «فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ» - . نساء / 69 -

{در زمره کسانی خواهند بود که خدا ایشان را گرامی داشته [یعنی] با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند.} پیامبر اکرم در این آیه نبیین است، ما صدیقین و شهداء هستیم و شما صالحین هستید. به خدا قسم شما شیعیان ما هستید. آیا مسرورت کردم؟ گفتم: آری، اضافه بفرمایید. فرمود: خداوند شما را از تسلط شیطان استثناء کرده و فرموده: «إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ» - . حجر / 42 -

{در حقیقت تو را بر بندگان من تسلطی نیست.} به خدا قسم جز شما را در این آیه اراده نکرده. آیا مسرورت کردم؟ گفتم: آری، اضافه بفرمایید. فرمود: خداوند می فرماید: «یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً» - . زمر / 53 - {ای بندگان من که بر خویشتن زیاده روی روا داشته اید از رحمت خدا نومید مشوید در حقیقت خدا همه گناهان را می آمرزد.} به خدا قسم جز شما را اراده نکرده. آیا مسرورت کردم ای ابا محمّد؟ گفتم: آری، بیشتر بفرمایید. فرمود: ای ابا محمّد! خداوند هیچ یک از پیامبران و پیروان آنها را استثناء نفرموده، جز شیعیان ما را که فرموده است: «یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ * إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ» - . دخان / 41 - 42 -

{همان روزی که هیچ دوستی از هیچ دوستی نمی تواند حمایتی کند و آنان یاری نمی شوند مگر کسی را که خدا رحمت کرده است.} آنها که مورد رحمت خدا قرار می­گیرند، شیعیان ما هستند. آیا تو را مسرور کردم؟ عرض کردم: آری، اضافه بفرمایید یا ابن رسول اللَّه!

ص: 124

فرمود: خداوند شما را در کتاب خود در این آیه یاد کرده است: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ» - . زمر / 9 -

{آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند یکسانند تنها خردمندانند که پندپذیرند.} ما کسانی هستیم که می­دانیم و دشمنان ما آنهایند که نمی دانند و شیعیان ما اولوالالباب هستند. عرض کردم: بیشتر بفرمایید یابن رسول الله! فرمود: یا ابا محمّد! چند برابر شدن ثواب اعمال شما از حدّ شماره بیرون است. ای ابا محمّد! هر آیه ای که معنی آن برگشت به بهشت می­کند و اهل بهشت را به نیکی یاد می­کند، درباره ما و شما است و هر آیه ای که اشاره به جهنم دارد، درباره دشمن ما و مخالف ما است. به خدا قسم بر دین محمّد و ملّت ابراهیم جز ما و شما نیست و سایر مردم از شما بیزارند. ای ابا محمّد! آیا تو را مسرور کردم؟ گفتم: آری یابن رسول اللَّه، فدایت شوم! بعد با شادی و خوشحالی از خدمت امام مرخص شدم.

**[ترجمه]

مَالِ الْیَتِیمِ وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَةِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ وَ الرِّبَا وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ قَالَ مَا مِنَّا أَحَدٌ أَصَابَ مِنْ هَذَا شَیْئاً فَقَالَ فَأَنْتُمْ إِذاً نَاجُونَ فَاجْعَلُوا أَمْرَکُمْ هَذَا لِلَّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنَّاسِ فَإِنَّهُ مَا کَانَ لِلنَّاسِ فَهُوَ لِلنَّاسِ وَ مَا کَانَ لِلَّهِ فَهُوَ لَهُ فَلَا تُخَاصِمُوا النَّاسَ بِدِینِکُمْ فَإِنَّ الْخُصُومَةَ مَمْرَضَةٌ لِلْقَلْبِ إِنَّ اللَّهَ قَالَ لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّکَ لا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ (1) وَ قَالَ أَ فَأَنْتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّی یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ (2).

**[ترجمه]میسر گفت: من و علقمه پسر حضرمی و ابو حسان عجلی و عبداللَّه بن عجلان منتظر حضرت باقر علیه السّلام بودیم. ایشان خارج شد و فرمود: خوش آمدید، شاد باشید! به خدا قسم من بوی شما و ارواح شما را دوست می دارم، شما بر دین خدا هستید. علقمه گفت: هر کس بر دین خدا باشد، شما برای او گواهی بهشت می­دهید؟ امام علیه السّلام مختصری توقف کرد و سپس فرمود: خود را بیازمایید؛ اگر مرتکب کبائر نباشید، من گواهی می­دهم. عرض کردیم: کبائر چیست؟ فرمود: شرک به خدای بزرگ، خوردن

ص: 125

مال یتیم، نسبت ناشایست دادن به زنان شوهردار، نافرمانی پدر و مادر، آدم کشی، ربا و فرار از جنگ. گفت: هیچ یک از ما فاعل یکی از این ها نبوده. فرمود: در این صورت نجات می یابید. این ولایت خود را برای خدا قرار دهید، مبادا برای مردم باشد، زیرا هر چه برای مردم باشد، به مردم بر می­گردد و هر چه برای خدا باشد، ارتباط به خدا پیدا می­کند. راجع به دین خود با مردم به نزاع نپردازید، زیرا خصومت دل را بیمار می­کند. خداوند به پیامبرش می فرماید: «إِنَّکَ لا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ» - . قصص / 56 - {در حقیقت تو هر که را دوست داری نمی توانی راهنمایی کنی.} و فرموده «أَ فَأَنْتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّی یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ» - . یونس / 99 -

{پس آیا تو مردم را ناگزیر می کنی که بگروند.}

**[ترجمه]

وَ لَیْسَ فِی رَقَبَتِهِ بَیْعَةٌ لِإِمَامٍ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَ لَا یُعْذَرُ النَّاسُ حَتَّی یَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ فَمَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ لَمْ یَضُرَّهُ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ فَکَانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ قَالَ ثُمَّ مَکَثَ هُنَیْئَةً ثُمَّ قَالَ لَا بَلْ کَمَنْ قَاتَلَ مَعَهُ ثُمَّ قَالَ لَا بَلْ وَ اللَّهِ کَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله.

**[ترجمه]ابو بصیر از امام علیه السّلام راجع به این آیه «وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً» - . بقره / 269 - {و به هر کس حکمت داده شود، به یقین، خیری فراوان داده شده است} سؤال کرد که منظورش چیست. فرمود: منظور از «حکمت»، معرفت امام است و اجتناب از کبائر. هر کس بمیرد

ص: 126

و بر گردن او تعهد امامی نباشد، به نوع جاهلیت مرده. بهانه ای از مردم نمی پذیرند در راه شناسایی امامشان؛ هر که با عرفان امام خویش بمیرد، او را زیانی نخواهد رسید که ظهور پیش افتد یا تأخیر شود. او مثل کسی است که با قائم در خیمه اش بوده. راوی گفت: ایشان مختصری مکث کرد و سپس فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در رکابش به جنگ پردازد. سپس فرمود: نه به خدا، مانند کسی است که در سپاه پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله به شهادت رسیده باشد.

**[ترجمه]

فِی الْأَرْضِ وَ أَطْرَقَ طَوِیلًا ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ قَصِیرَةٌ مِنْ طَوِیلَةٍ مَنْ أَحَبَّنَا لَمْ یُحِبَّنَا لِقَرَابَةٍ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ وَ لَا لِمَعْرُوفٍ أَسْدَیْنَاه إِلَیْهِ إِنَّمَا أَحَبَّنَا لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ جَاءَ مَعَنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَهَاتَیْنِ (1) وَ قَرَنَ بَیْنَ سَبَّابَتَیْهِ (2).

**[ترجمه]امام صادق علیه السّلام فرمود: گروهی خدمت امام حسین علیه السّلام رسیدند و گفتند: یابن رسول الله! یاران ما نزد معاویه رفتند و ما نزد شما آمدیم. فرمود: پس به شما پاداشی می­دهم بیش از آنچه معاویه به آنها می­دهد. گفتند: فدایت شویم! ما به خاطر دینمان خدمت شما آمده­ایم. گفت: سرش را پایین انداخت و در حال فکر کردن انگشتش را در زمین فرو کرد

ص: 127

و مدت طولانی سکوت نمود. سپس سرش را بالا آورد و فرمود: کمی از مطلبی زیاد؛ هر کس ما را دوست بدارد، نه به خاطر خویشاوندی بین ما و او و نه به خاطر نیکی که به او کرده­ایم، بلکه ما را به خاطر خدا و پیامبرش دوست بدارد، در روز قیامت با ما می­آید مانند این دو! و دو انگشت سبابه را به هم نزدیک کرد. - . اعلام الدین، نسخه خطی به ما نرسیده است. -

**[ترجمه]

الصَّوْمَ وَ وَضَعْتُهُ عَنِ الْمَرِیضِ وَ الْمُسَافِرِ وَ فَرَضْتُ الْحَجَّ وَ وَضَعْتُهُ عَنِ الْمُقِلِّ الْمُدْقِعِ (1) وَ فَرَضْتُ الزَّکَاةَ وَ وَضَعْتُهَا عَمَّنْ لَا یَمْلِکُ النِّصَابَ وَ جَعَلْتُ حُبَّ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ لَیْسَ فِیهِ رُخْصَةٌ الثَّالِثَةُ (2) أَنَّهُ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ کِتَاباً وَ لَا خَلَقَ خَلْقاً إِلَّا جَعَلَ لَهُ سَیِّداً فَالْقُرْآنُ سَیِّدُ الْکُتُبِ الْمُنْزَلَةِ وَ جَبْرَئِیلُ سَیِّدُ الْمَلَائِکَةِ أَوْ قَالَ إِسْرَافِیلُ وَ أَنَا سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ وَ عَلِیٌّ سَیِّدُ الْأَوْصِیَاءِ وَ لِکُلِّ أَمْرٍ سَیِّدٌ (3) وَ حُبِّی وَ حُبُّ عَلِیٍّ سَیِّدُ مَا تَقَرَّبَ بِهِ الْمُتَقَرِّبُونَ مِنْ طَاعَةِ رَبِّهِمْ الرَّابِعَةُ (4) أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَلْقَی فِی رُوعِی أَنَّ حُبَّهُ (5) شَجَرَةُ طُوبَی الَّتِی غَرَسَهَا اللَّهُ تَعَالَی بِیَدِهِ الْخَامِسَةُ أَنَّ جَبْرَئِیلَ علیه السلام قَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نُصِبَ لَکَ (6) مِنْبَرٌ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ وَ النَّبِیُّونَ کُلُّهُمْ عَنْ یَسَارِ الْعَرْشِ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ (7) وَ نُصِبَ لِعَلِیٍّ علیه السلام کُرْسِیٌّ إِلَی جَانِبِکَ (8) إِکْرَاماً لَهُ فَمَنْ هَذِهِ خَصَائِصُهُ یَجِبُ عَلَیْکُمْ أَنْ تُحِبُّوهُ فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ سَمْعاً وَ طَاعَةً (9).

**[ترجمه]کتاب محتضر حسن بن سلیمان از الاربعین سعد اربلی: سند را می رساند به سلمان فارسی رضی اللَّه عنه که گفت: در نزد پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله بودیم که مرد عربی از بنی عامر وارد شد، سلام کرده و گفت: یا رسول اللَّه! از طرف شما پیکی آمد و ما را دعوت به اسلام کرد و ما مسلمان شدیم. بعد ما را به نماز و روزه و جهاد دعوت کرد. دیدیم کار خوبی است. بعد ما را از زنا و دزدی و غیبت و کار زشت نهی کردی، ما هم این کارها ترک کردیم. پیک شما به ما گفت که بر ما واجب است داماد شما علی بن ابی طالب علیه السّلام را دوست بداریم سرّ این چیست با این که ما آن را عبادت نمی دانیم؟ پیامبر اکرم فرمود: به واسطه پنج امتیاز: اول این که من در روز بدر پس از تمام شدن جنگ نشسته بودم که جبرئیل نازل شده گفت: خداوند سلامت می­رساند و می­گوید: من مباهات کردم امروز به واسطه علی بر ملائکه، آن موقعی که در بین صفوف جنگ در نبرد بود و «اللَّه اکبر» می گفت، ملائکه با او تکبیر می­گفتند. قسم به عزت و جلالم حب او را ارزانی می دارم به کسی که دوست او باشد و بغضش را به کسی که با او دشمن باشد. دوم این که من روز جنگ احد نشسته بودم. کار تجهیز عمویم حمزه تمام شده بود که جبرئیل بر من نازل شد و گفت: یا محمّد! خداوند می فرماید نماز را واجب کردم و آن را از مریض برداشتم و روزه را واجب نمودم،

ص: 128

اما از مریض و مسافر برداشتم و حج را واجب نمودم، اما از ناتوان فقیر برداشتم و زکات را واجب نمودم، اما از کسی که مالک نصاب نباشد برداشتم، ولی دوستی علی بن ابی طالب را برایش راه فراری نگذاشتم. سوم این که خداوند هیچ کتابی را نفرستاده و هیچ خلقی را نیافریده جز این که برایش سروری قرار داده؛ قرآن سرور کتاب­های نازل شده است و جبرئیل سرور ملائکه (یا فرمود اسرافیل) و من سرور انبیاء هستم و علی سرور اوصیاء، هر چیزی سروری دارد. دوستی من و دوستی علی، بهترین طاعتی است که بنده مطیع می­تواند به وسیله آن به خدا تقرب جوید. چهارم این که خداوند در دلم انداخت که حبّ علی درخت طوبی است که خداوند در بهشت آن را به دست خویش کاشته است. پنجم این که جبرئیل گفت: روز قیامت برای تو منبری در طرف راست عرش نصب می شود و تمام پیامبران در طرف چپ عرش و جلوی آن هستند - . در مصدر این گونه آمده است: «تمام پیامبران در طرف چپ آن هستند.» -

و برای علی یک تخت قرار داده می شود در کنار تو - . در مصدر این گونه آمده است: «در کنار من.» - به جهت احترام او. کسی که دارای چنین امتیازهایی باشد، واجب است او را دوست بدارید. مردی اعرابی گفت: به دیده می پذیرم و اطاعت می­کنم. - . محتضر: 101 - 102 -

**[ترجمه]

أَبِی شَیْبَةَ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ یَحْیَی عَنْ عُمَرَ بْنِ ثَابِتٍ (1) عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ ضَمْرَةَ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: اکْتَنَفْنَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَوْماً فِی مَسْجِدِ الْمَدِینَةِ فَذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا الْجَنَّةَ فَقَالَ (2) أَبُو دُجَانَةَ یَا رَسُولَ اللَّهِ سَمِعْتُکَ (3) تَقُولُ الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَی النَّبِیِّینَ وَ سَائِرِ الْأُمَمِ حَتَّی تَدْخُلَهَا فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا دُجَانَةَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِوَاءً مِنْ نُورٍ وَ عَمُوداً مِنْ نُورٍ خَلَقَهُمَا قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ (4) بِأَلْفَیْ سَنَةٍ مَکْتُوبٌ عَلَی ذَلِکَ اللِّوَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ آلُ مُحَمَّدٍ خَیْرُ الْبَرِّیَّةِ صَاحِبُ اللِّوَاءِ عَلِیٌّ إِمَامُ الْقَوْمِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا بِکَ وَ شَرَّفَنَا فَقَالَ (5) لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أَ مَا عَلِمْتَ (6) أَنَّهُ مَنْ أَحَبَّنَا وَ انْتَحَلَ مَحَبَّتَنَا أَسْکَنَهُ اللَّهُ مَعَنَا وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ (7).

**[ترجمه]ص: 129

جابر بن عبداللَّه گفت: روزی در مسجد مدینه اطراف پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را گرفته بودیم و یکی از اصحاب صحبت از بهشت کرد. ابو دجانه گفت: یا رسول اللَّه! از شما شنیدم که می فرمودی بهشت حرام است بر پیامبران و سایر امت تا وقتی شما داخل شوی. فرمود: ابو دجانه! مگر نمی­دانی خداوند پرچمی از نور و ستونی از نور دارد که آن دو را دو هزار سال قبل از آفرینش آسمان ها آفریده و بر روی آن پرچم نوشته است «لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه آل محمّد خیر البریه، صاحب پرچم علی علیه السّلام که پیشوای مردم است.» ابو دجانه گفت: خدا را ستایش می­کنیم که ما را به وسیله تو هدایت نمود و مفتخر فرمود. پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: آیا نمی­دانی هر کس که ما را دوست داشته باشد و محبت ما را پذیرفته باشد، خداوند او را با ما ساکن می­کند؟ و این آیه را خواند: «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ» - . قمر / 55 -

{در قرارگاه صدق نزد پادشاهی توانایند.} - . محتضر: 97 - 98 -

**[ترجمه]

أَنْتَ یَا عَلِیُّ وَ شِیعَتُکَ وَ مِیعَادُکَ وَ مِیعَادُهُمُ الْحَوْضُ غُرّاً مُحَجَّلِینَ مُکَحَّلِینَ مُتَوَّجِینَ قَالَ یَعْقُوبُ فَحَدَّثْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام بِهَذَا فَقَالَ هَکَذَا هُوَ عِنْدَنَا فِی کِتَابِ عَلِیٍّ علیه السلام (1) ثُمَّ قَالَ وَ رَوَی مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ فِی کِتَابِهِ نَحْوَ خَمْسَةٍ وَ عِشْرِینَ حَدِیثاً فِی تَفْسِیرِ هَذِهِ الْآیَةِ مِثْلُ مَا ذَکَرَهُ فِی هَذَا الْحَدِیثِ أَنَّ خَیْرَ الْبَرِیَّةِ هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ شِیعَتُهُ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ هُمْ عَدُوُّهُ وَ شِیعَتُهُمْ (2).

**[ترجمه]یعقوب بن میثم در نوشته های پدر خود چنین دید که علی بن ابی طالب علیه السّلام گفت: از پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله شنیدم که می فرمود: خداوند فرموده «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» - . بیّنه / 7 - {در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده اند آنانند که بهترین آفریدگانند.} در این موقع روی به جانب علی علیه السّلام کرد و فرمود: آری،

ص: 130

تو یا علی و شیعیانت هستید. وعده گاه تو و آنها حوض کوثر است، با چهره های درخشان، چشم­هایی سرمه کشیده و تاج بر سر. یعقوب گفت: من حدیث را برای حضرت باقر علیه السّلام نقل کردم. فرمود: در نوشته های حضرت علی علیه السّلام همین طور نوشته شده است. - . محتضر: 126، صاحب کنز همین را در صفحه 400 نقل کرده است. -

سپس گفت: و محمّد بن عباس در کتاب خود حدود بیست و پنج حدیث در تفسیر این آیه نقل می­کند، شبیه آنچه در همین حدیث نقل شده بود: بهترین مردم امیرالمؤمنین و شیعیان اویند و تفسیر «الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ»، - . بیّنه / 1 - دشمنان علی و پیروان آنهایند. - . محتضر: 126، صاحب کنز همین را در صفحه 400 نقل کرده است. -

**[ترجمه]

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ لِرَجُلٍ مِنَ الشِّیعَةِ أَنْتُمُ الطَّیِّبُونَ وَ نِسَاؤُکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدِّیقٌ وَ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ شِیعَتُنَا أَقْرَبُ الْخَلْقِ مِنْ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بَعْدَنَا وَ مَا مِنْ شِیعَتِنَا أَحَدٌ یَقُومُ إِلَی الصَّلَاةِ إِلَّا اکْتَنَفَتْهُ فِیهَا عَدَدَ مَنْ خَالَفَهُ (1) مِنَ الْمَلَائِکَةِ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ جَمَاعَةً حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ إِنَّ الصَّائِمَ مِنْکُمْ لَیَرْتَعُ فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ تَدْعُو لَهُ الْمَلَائِکَةُ حَتَّی یُفْطِرَ (2).

**[ترجمه]از آنچه که از کتاب سید حسن بن کبش روایت کرده که سند را به ابو حمزه می رساند که از

ص: 131

حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شنیدم به مردی از شیعیان می فرمود: شما مردان پاک و طیب هستید و زنانتان طیبات هستند و هر مؤمنی صدیق است. و شنیدم که می­فرمود: شیعیان ما نزدیک­ترین خلق خدا هستند به عرش خدا در روز قیامت بعد از ما. هر یک از شیعیان ما که به نماز می ایستد، به تعداد مخالفین عقیده او ملائکه اطرافش را می گیرند و دسته جمعی بر او درود می فرستند تا از نماز فارغ شود، و روزه دار شما در باغ های بهشت می خرامد و ملائکه برایش دعا می کنند تا افطار کند. - . محتضر: 156 -

**[ترجمه]

أَبِی یَعْفُورٍ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ طَلْحَةَ فَقَالَ علیه السلام ابْتِدَاءً مِنْهُ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ سِتُّ خِصَالٍ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ قَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ مَا هِیَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ یُحِبُّ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ وَ یَکْرَهُ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یَکْرَهُ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ عَلَیْهِ وَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ فَبَکَی ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ قَالَ کَیْفَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِذَا کَانَ مِنْهُ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ فَهَمُّهُ هَمُّهُ وَ فَرَّحَهُ فَرَحُهُ (1) إِنْ هُوَ فَرِحَ حَزَنَهُ لِحُزْنِهِ إِنْ هُوَ حَزَنَ فَإِنْ کَانَ عِنْدَهُ مَا یُفَرِّجُ عَنْهُ فَرَّجَ عَنْهُ وَ إِلَّا دَعَا لَهُ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام ثَلَاثٌ لَکُمْ وَ ثَلَاثٌ لَنَا أَنْ تَعْرِفُوا فَضْلَنَا وَ أَنْ تَطَئُوا أَعْقَابَنَا وَ تَنْتَظِرُوا عَاقِبَتَنَا فَمَنْ کَانَ هَکَذَا کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَأَمَّا الَّذِی بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَسْتَضِی ءُ بِنُورِهِمْ مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُمْ وَ أَمَّا الَّذِی عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَلَوْ أَنَّهُمْ یَرَاهُمْ مِنْ دُونِهِمْ لَمْ یَهْنَئْهُ الْعَیْشُ مِمَّا یَرَی مِنْ فَضْلِهِمْ فَقَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ مَا لَهُمْ لَا یَرَوْنَهُمْ وَ هُمْ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِنَّهُمْ مَحْجُوبُونَ بِنُورِ اللَّهِ أَ مَا بَلَغَکَ حَدِیثُ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ خَلْقاً عَنْ یَمِینِ اللَّهِ وَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وُجُوهُهُمْ أَبْیَضُ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الضَّاحِیَةِ (2) فَیَسْأَلُ السَّائِلُ مَنْ هَؤُلَاءِ فَیُقَالُ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ تَحَابُّوا فِی اللَّهِ (3).

**[ترجمه]عیسی بن ابی منصور گفت: من و ابن ابی یعفور

ص: 132

و عبداللَّه بن طلحه در خدمت حضرت صادق علیه السّلام بودیم. امام علیه السّلام بدون سؤال قبلی فرمود: ای پسر ابی یعفور! هر که دارای شش امتیاز باشد، در پیش خدا در طرف راست او قرار خواهد گرفت. ابن ابی یعفور گفت: فدایت شوم! آن­ امتیازها چیست؟ فرمود: مرد مسلمان برای برادر خود بخواهد آنچه برای عزیزترین فرد خانواده خود می خواهد؛ ناپسند شمارد برای برادر خود آنچه برای عزیزترین فرد خانواده خود ناپسند می­شمارد؛ و در راه ولایت خیرخواه او باشد. ابن ابی یعفور گریه کرد و گفت: چگونه خیرخواه او باشد در ولایت؟ فرمود: ای ابن ابی یعفور! اگر با او آن قدر همبستگی داشته باشد، اندوه او اندوه این است و شادی او شادی این، در صورتی که دوستش شاد شود و محزون می شود به واسطه حزن او. اگر بتواند گره از کارش بگشاید می­گشاید، وگرنه دعا برایش می­کند. سپس حضرت صادق علیه السّلام فرمود: سه چیز را باید شما انجام دهید و سه چیز را ما: شما فضل و مقام ما را بشناسید؛ در مورد فرزندان ما نیز مراعات کنید؛ و انتظار عاقبت ما را داشته باشید. هر کسی چنین باشد، رو به روی خدا و طرف راست او خواهد بود و کسی که در رو به روی خدا باشد، از نورش کسانی که پایین از او باشند استفاده خواهند کرد. و اما آن کس که در طرف راست خداست، دیگران اگر او را ببینند که در چه ناز و نعمتی است، به واسطه فضل و مقامی که از آنها می بینند، زندگی برای آنها خوش نمی­گذرد. ابن ابی یعفور گفت: چرا آنها را نبیند با این که طرف راست خدا هستند؟ فرمود: آنها پوشیده در نور خدایند. مگر این حدیث پیامبر اکرم را نشنیده ای که فرمود: خداوند را خلقی است در طرف راست و در مقابلش که صورتشان از برف سفیدتر و از خورشید تابان درخشان تر است. سؤال می­کنند این­ها کیانند؟ گفته می شود: این­ها کسانی هستند که دوستی آنها در راه خدا بود. - . محتضر ... -

**[ترجمه]

أَعْرَابِیٌّ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ لِلْجَنَّةِ مِنْ ثَمَنٍ قَالَ نَعَمْ قَالَ مَا ثَمَنُهَا قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَقُولُهَا الْعَبْدُ مُخْلِصاً بِهَا قَالَ وَ مَا إِخْلَاصُهَا قَالَ الْعَمَلُ بِمَا بُعِثْتُ بِهِ فِی حَقِّهِ وَ حُبُّ أَهْلِ بَیْتِی قَالَ فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی وَ إِنَّ حُبَّ أَهْلِ الْبَیْتِ لَمِنْ حَقِّهَا قَالَ إِنَّ حُبَّهُمْ لَأَعْظَمُ حَقِّهَا (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: معتب غلام حضرت صادق علیه السّلام از آن جناب از پدرش نقل کرد که

ص: 133

مردی اعرابی خدمت پیامبر اکرم رسید و عرض کرد: یا رسول اللَّه! آیا بهشت بهایی دارد؟ فرمود آری. پرسید: بهای بهشت چیست؟ فرمود: با اخلاص بگوید «لا اله الا اللَّه.» عرض کرد: با اخلاص گفتن آن یعنی چه؟ فرمود: عمل به آنچه مرا به آن برانگیخته اند در حق آن و دوستی اهل بیتم. عرض کرد: پدر و مادرم فدایت باد! آیا دوستی اهل بیت شما نیز از حقوق «لا اله الا اللَّه» است؟ فرمود: دوستی اهل بیت من از بزرگ­ترین حق این جمله است. - . مجالس مفید: 21 -

**[ترجمه]

حُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: ابو برده اسلمی - . ظاهرا ابو برزه منظور است. - گفت: از پیامبر اکرم شنیدم که می فرمود: قدم برنمی دارد بنده در روز قیامت، مگر این که از چهار چیز از او بازخواست می کنند: از بدن و پیکرش که در چه راه آن را فرسوده کرده؛ از عمرش که در چه راه فانی کرده؛ از مالش که از چه راه به دست آورده و در چه راه خرج کرده؛

ص: 134

و از حبّ ما اهل بیت. - . امالی طوسی: 25 - 26 -

**[ترجمه]

أُمَّتِی فِی الطِّینِ وَ عَلَّمَنِی أَسْمَاءَ أُمَّتِی کَمَا عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَا سَدِیرُ مَتَی حَدَّثَکَ بِهَذَا عَنْ أَبِی قُلْتُ الْیَوْمَ السَّابِعَ مُنْذُ سَمِعْنَاهُ مِنْهُ یَرْوِیهِ عَنْ أَبِیکَ فَقَالَ قَدْ کُنْتُ أَرَی أَنَّ هَذَا الْحَدِیثَ لَا یَخْرُجُ عَنْ أَبِی إِلَی أَحَدٍ (1).

**[ترجمه]امالی طوسی: حنان بن سدیر گفت: من و پدرم به مردی از اولاد ابولهب گذشتیم که عبداللَّه بن ابراهیم نام داشت. مرا صدا زد و گفت: ابوالفضل! این مرد برای تو از حضرت باقر علیه السّلام (اسم مرد حدیث گو را که سدیف نام داشت و در آخر حدیث نقل کرده، ولی اینجا نگفته) حدیث می­کند. ما نزدیک آنها شدیم و سلام کردیم. به او گفت که حدیث را برایش نقل کن. او چنین نقل کرد: حضرت باقر علیه السّلام که از اولاد پیامبر شخصی را نظیر او ندیده بودم، فرمود: جابر بن عبداللَّه انصاری گفت: پیامبر اکرم تشریف آورد و بر منبر رفت، مهاجر و انصار با سلاح اجتماع کردند. فرمود: مردم! هر که ما اهل بیت را دشمن بدارد، خداوند او را یهودی محشور می­کند. جابر گفت: من حرکت کردم و گفتم: یا رسول اللَّه! گرچه شهادت به «لا اله الا اللَّه» و رسالت شما بدهد؟ فرمود آری. این شهادت موجب حفظ خون او و ندادن جزیه با کمال خواری می شود. سپس فرمود: مردم! هر که ما خانواده را دشمن بدارد، روز قیامت یهودی محشور می شود و اگر دجال را درک کند، به او ایمان می آورد و اگر درک نکند، در زمان دجال از قبر خارج می شود تا به دجال ایمان آورد. خداوند عزیز امت مرا به صورت گِل برایم نشان داد و اسامی آنها را به من آموخت، همان طوری که به آدم اسماء را آموخت و صاحب پرچم ها از جلوی من رد شدند و برای علی و شیعیانش استغفار کردم. حنان گفت: پدرم به من گفت که این حدیث را بنویس و من نوشتم. فردا به جانب مدینه رفتیم. وارد مدینه شدیم و خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدیم. من گفتم: فدایت شوم! مردی از اهالی مکه به نام سدیف از پدرتان حدیثی نقل کرد. فرمود: حدیث را حفظ داری؟ گفتم: آن را نوشته ام. فرمود: به من بده. تقدیم کردم و همین که رسید به این جمله که پیامبر اکرم فرمود

ص: 135

«امت مرا به صورت گِل برایم نشان داد و اسامی آنها را به من آموخت، همان طور که به آدم تمام اسماء را آموخت»، حضرت صادق علیه السّلام فرمود: ای سدیر! چه وقت این حدیث را آن مرد از پدرم برای تو نقل کرد؟ گفتم: امروز هفت روز است که از پدرتان نقل کرده. فرمود: من گمان داشتم این حدیث از پدرم به هیچ کس نقل نشده است. - . امالی طوسی: 53 - 54 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]به اسناد صدوق از صباح بن سیابه، از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: شخص شما را دوست می­دارد، اما از عقیده شما اطلاعی ندارد، با همین حبّ خداوند او را وارد بهشت می­کند؛ و شخص با شما دشمن است و نمی­داند عقیده شما چیست، به واسطه همین دشمنی با شما، خدا او را به جهنم می برد؛ و مرد نامه عملش پر از ثواب می شود، بدون این که عملی انجام داده باشد. عرض کردم: چگونه چنین چیزی ممکن است؟ فرمود: از کنار گروهی رد می شود که بدگویی از ما می کنند. همین که چشمشان به او می افتد، به یکدیگر می­گویند: این مرد از شیعیان آنها است! و مردی از شیعیان ما از کنار آنها رد می شود، او را هدف قرار می دهند و به او بد می­گویند. خداوند به واسطه این مطلب، آن قدر برای او ثواب می­نویسد که نامه عملش پر می شود، بدون عملی. - . فضائل شیعه: 38 - 39 -

ص: 136

**[ترجمه]

عَلَیْهِ عِنْدَ الْمَوْتِ فَیَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ طَاهِراً مِنَ الذُّنُوبِ آمِنَةً رَوْعَتُهُ بِمُحَمَّدٍ وَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمَا (1) ثُمَّ یَکُونُ أَمَامَهُ أَحَدُ الْأَمْرَیْنِ رَحْمَةُ اللَّهِ الْوَاسِعَةُ الَّتِی هِیَ أَوْسَعُ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ جَمِیعاً أَوْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ وَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیهما (2) فَعِنْدَهَا تُصِیبُهُ رَحْمَةُ اللَّهِ الْوَاسِعَةُ الَّتِی کَانَ أَحَقَّ بِهَا وَ أَهْلَهَا وَ لَهُ إِحْسَانُهَا وَ فَضْلُهَا (3).

**[ترجمه]کنز جامع الفوائد: یونس شحام گفت: به حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام گفتم: بعضی از دوستان شما گناهکارند، شراب می­خورند و گناهان زشتی مرتکب می­شوند که ما از آن بیزاریم. فرمود: از کارش بیزار باشید، ولی از خوبی او بیزار نباشید و عملش را دشمن بدارید. گفتم: می­توانیم به او بگوییم فاسق فاجر؟ فرمود نه. فاسق فاجر، کافر و منکر ما و دوستان ماست. خدا امتناع دارد از این که دوست ما فاسق و فاجر باشد، گرچه آن کارها را انجام دهد، بلکه بگویید فاسق العمل و فاجر العمل است، اما مؤمن النفس است و بدکار است و پیکر و روان پاک دارد. به خدا قسم نه، دوست ما خارج نمی­شود از دنیا مگر این که خدا و پیامبر و ما از او راضی هستیم. خداوند او را با همان گناهی که دارد، با چهره ای درخشان محشور می­کند، عیب هایش پوشیده و دلش آسوده است و ترس و اندوهی ندارد. و این جریان چنین است که از دنیا خارج نمی­شود، مگر این که از آلودگی های گناه پاک می شود یا به مصیبتی در مال یا جان یا فرزند یا بیماری، و کمترین کاری که خداوند نسبت به دوست ما انجام می دهد، خواب وحشتناکی است که خدا به او نشان می دهد و اندوهگین از این خواب می­شود. همین کفاره گناهش می شود یا ترس و وحشتی که از طرف دولت باطل بر او وارد می شود یا بر او سخت گرفته می شود

ص: 137

هنگام مرگ. بعد پاک از گناه و با دلی آسوده، به واسطه محمّد و امیرالمؤمنین صلّی اللَّه علیهما و آلهما به ملاقات خدا می­رود، بعد در پیش روی خود با یکی از دو امر رو به رو می شود: رحمت واسعه خدا که وسیع تر از تمام مردم جهان است یا شفاعت محمّد و امیرالمؤمنین علیهما السّلام، بعد مشمول رحمت واسعه خدا می شود که شایسته آن و اهل آن است و از احسان و فضل آن بهره مند می شود. - . کنز جامع الفوائد: 304 - 305 -

**[ترجمه]

هَذَا الْأَمْرِ شَهِیدٌ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ إِنْ مَاتَ عَلَی فِرَاشِهِ قَالَ وَ إِنْ مَاتَ عَلَی فِرَاشِهِ فَإِنَّهُ حَیٌّ یُرْزَقُ (1).

**[ترجمه]ابو بصیر گفت حضرت صادق علیه السّلام به من فرمود: - . این حدیث صدری دارد که مصنف آن را مختصر کرده یا این که از نسخه او افتاده است و آن صدر این است: «ابو بصیر به امام صادق علیه السّلام گفت: فدایت شوم! آیا کسی که ولایت را رد کند، مانند کسی است که شما را رد کرده باشد؟ امام علیه السّلام فرمود: ای ابا محمد! هر کس این امر را رد کند، مانند کسی است که پیامبر و خدا را رد کرده است.» -

ای ابا محمّد! کسی که با ولایت ما بمیرد شهید است.

ص: 138

گفتم: فدایت شوم! گرچه در رختخواب از دنیا رود؟ فرمود: گرچه در رختخواب از دنیا رود، او زنده است و به او روزی داده می شود. - . کنز جامع الفوائد: 333 -

**[ترجمه]

مِنْ جَلَالِ اللَّهِ وَ عُنُقُهَا مِنْ بَهَاءِ اللَّهِ وَ سَنَامُهَا مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ وَ ذَنَبُهَا مِنْ قُدْسِ اللَّهِ وَ قَوَائِمُهَا مِنْ مَجْدِ اللَّهِ إِنْ مَشَتْ (1) سَبَّحَتْ وَ إِنْ رَغَتْ قَدَّسَتْ عَلَیْهَا هَوْدَجٌ مِنْ نُورٍ فِیهِ جَارِیَةٌ إِنْسِیَّةٌ حُورِیَّةٌ عَزِیزَةٌ جُمِعَتْ فَخُلِقَتْ وَ صُنِعَتْ وَ مُثِّلَتْ مِنْ ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ فَأَوَّلُهَا مِنْ مِسْکٍ أَذْفَرَ وَ أَوْسَطُهَا مِنَ الْعَنْبَرِ الْأَشْهَبِ وَ آخِرُهَا مِنَ الزَّعْفَرَانِ الْأَحْمَرِ عُجِنَتْ بِمَاءِ الْحَیَوَانِ لَوْ تَفَلَتْ تَفْلَةً فِی سَبْعَةِ أَبْحُرٍ مَالِحَةٍ لَعَذُبَتْ وَ لَوْ أَخْرَجَتْ ظُفُرَ خِنْصِرِهَا إِلَی دَارِ الدُّنْیَا یَغْشَی الشَّمْسَ (2) وَ الْقَمَرَ جَبْرَئِیلُ عَنْ یَمِینِهَا وَ مِیکَائِیلُ عَنْ شِمَالِهَا وَ عَلِیٌّ أَمَامَهَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَرَاءَهَا وَ اللَّهُ یَکْلَؤُهَا وَ یَحْفَظُهَا فَیَجُوزُونَ فِی عَرْصَةِ الْقِیَامَةِ فَإِذاً النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ مَعَاشِرَ الْخَلَائِقِ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ وَ نَکِّسُوا رُءُوسَکُمْ هَذِهِ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکُمْ زَوْجَةُ عَلِیٍّ إِمَامِکُمْ أُمِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (3) فَتَجُوزُ الصِّرَاطَ وَ عَلَیْهَا رَیْطَتَانِ بَیْضَاوَانِ (4) فَإِذَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ وَ نَظَرَتْ إِلَی مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَهَا مِنَ الْکَرَامَةِ قَرَأَتْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَکُورٌ الَّذِی أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا یَمَسُّنا فِیها نَصَبٌ وَ لا یَمَسُّنا فِیها لُغُوبٌ (5) قَالَ فَیُوحِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهَا یَا فَاطِمَةُ سَلِینِی أُعْطِکِ وَ تَمَنَّیْ عَلَیَّ أُرْضِکِ فَتَقُولُ إِلَهِی أَنْتَ الْمُنَی وَ فَوْقَ الْمُنَی أَسْأَلُکَ أَنْ لَا تُعَذِّبَ مُحِبِّی وَ مُحِبِّی عِتْرَتِی (6) بِالنَّارِ فَیُوحِی اللَّهُ إِلَیْهَا یَا فَاطِمَةُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ ارْتِفَاعِ مَکَانِی لَقَدْ آلَیْتُ عَلَی

ص: 140

نَفْسِی مِنْ قَبْلِ أَنْ أَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِأَلْفَیْ عَامٍ أَنْ لَا أُعَذِّبَ مُحِبِّیکِ وَ مُحِبِّی عِتْرَتِکِ بِالنَّارِ (1).

**[ترجمه]کنز جامع الفوائد: ابوذر رحمة اللَّه علیه گفت: سلمان و بلال را مشاهده کردم که خدمت پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله می آیند. سلمان خود را بر پاهای پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله انداخت و شروع به بوسیدن آنها کرد. پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله او را از این کار منع کرد و به او فرمود: سلمان! نسبت به من آن کاری که ایرانیان نسبت به پادشاهان خود می­کنند نکن! من بنده ای از بندگان خدایم، مانند بندگان غذا می­خورم و مانند آنها می نشینم. سلمان گفت: مولای من! شما را به خدا سوگند می دهم مرا از مقام فاطمه علیها السّلام در روز قیامت اطلاع دهید. پیامبر اکرم با چهره ای خندان و شاد توجه نمود و فرمود: قسم به کسی که جانم در دست اوست، فاطمه دختری است که از صحرای قیامت می گذرد و سوار بر شتری است که سر او از خشیت خدا و چشمانش از نور خدا است و افسارش

ص: 139

از جلال خدا است و گردنش از بهاء اللَّه و کوهانش از رضوان اللَّه و دم او از قدس اللَّه و پاهایش از مجد الله است. اگر راه رود، تسبیح می­کند و اگر سرعت بگیرد، تقدیس می­کند. بر روی آن هودجی از نور است که در آن هودج دختری از نسل انسان، ولی حوریه ای بس ارجمند است که آفرینش او از سه چیز جمع و ساخته شده: اول آن مشک ناب، وسطش عنبر خاکستری و آخر آن زعفران قرمز است که به آب حیات آمیخته شده. اگر آب دهان در هفت دریای شور بیندازد شیرین می شود و اگر ناخن انگشت کوچک خود را به طرف دنیا خارج کند، خورشید و ماه را می­پوشاند. جبرئیل طرف راست و میکائیل طرف چپ، علی علیه السّلام جلو و حسن و حسین پشت سرش خداوند او را نگه می­دارد و حفظ می­کند و از صحرای قیامت رد می شود. در این موقع ندایی از جانب خدا بلند می شود که: مردم! چشم بپوشید و سر به زیر اندازید! این دختر پیغمبر شما است و همسر علی امامتان، مادر حسن و حسین. از صراط رد می شود و بر او دو چادر سفید است. وقتی وارد بهشت شود و نگاه می­کند به آنچه خداوند برایش آماده کرده از جاه و جلال، این آیه را می­خواند: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَکُورٌ * الَّذِی أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا یَمَسُّنا فِیها نَصَبٌ وَ لا یَمَسُّنا فِیها لُغُوبٌ» - . فاطر / 34 - 35 -

{سپاس خدایی را که اندوه را از ما بزدود به راستی پروردگار ما آمرزنده [و] حق شناس است همان [خدایی] که ما را به فضل خویش در سرای ابدی جای داد در اینجا رنجی به ما نمی رسد و در اینجا درماندگی به ما دست نمی دهد.} خداوند به او وحی می­کند: ای فاطمه! از من بخواه تا به تو عطا کنم و از من درخواست کن تا خشنودت کنم. او می­گوید: الهی! تو آرزوی من و بالاتر از آرزوی منی. از تو درخواست می­کنم که دوست من و دوست عترتم را با آتش عذاب نکنی. خداوند به او وحی می­کند: ای فاطمه! به عزت و جلال و مقام ارجمندم

ص: 140

که دو هزار سال قبل از آفرینش آسمان ها و زمین، به ذات خود سوگند خورده ام که عذاب نکنم دوستان تو را و دوستان عترت تو را با آتش. - . کنز جامع الفوائد: 253 - 254 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]از مناقب ابن مغازلی، به اسناد خود از انس نقل می­کند که گفت: پیامبر اکرم فرمود: روز قیامت صراط را بر کنار جهنم نصب می­کنند و از روی آن رد نمی شود، مگر کسی که با خود نوشته ولایت علی بن ابی طالب را داشته باشد. - . العمده: 193 -

ص: 141

**[ترجمه]

آلِهِ قَالَ: أَحِبُّوا اللَّهَ لِمَا یَغْذُوکُمْ بِهِ مِنْ نِعَمِهِ وَ لِمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ أَحِبُّونِی لِحُبِّ اللَّهِ تَعَالَی وَ أَحِبُّوا أَهْلَ بَیْتِی لِحُبِّی (1).

**[ترجمه]با اسناد به سنن ابی داود، از ابن عباس نقل می کند که گفت: پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله

ص: 142

فرمود: خدا را دوست بدارید به واسطه نعمت­هایی که به شما عنایت کرده و چون شایسته دوست داشتن است، و مرا دوست بدارید برای دوستی خدا و اهل بیتم را دوست بدارید به واسطه دوستی من. - . العمده: 208 -

**[ترجمه]

الکلام مخرج الموعظة و النصیحة و الحث علی الطاعات فکأنه أراد من أحبنا فلیعد لفقره یوم القیامة ما یجبره من الثواب و القرب إلی الله تعالی و الزلف عنده.

قال أبو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبة وجه الحدیث خلاف ما قاله أبو عبیدة و لم یرد إلا الفقر فی الدنیا و معنی الخبر أن من أحبنا فلیصبر علی التقلل من الدنیا و التقنع منها و لیأخذ نفسه بالکف عن أحوال الدنیا و أعراضها و شبه الصبر علی الفقر بالتجفاف و الجلباب لأنه یستر الفقر کما یستر الجلباب و التجفاف البدن.

قال و یشهد بصحة هذا التأویل

مَا رُوِیَ عَنْهُ علیه السلام مِنْ أَنَّهُ رَأَی قَوْماً عَلَی بَابِهِ فَقَالَ یَا قَنْبَرُ مَنْ هَؤُلَاءِ فَقَالَ لَهُ قَنْبَرُ هَؤُلَاءِ شِیعَتُکَ فَقَالَ مَا لِی لَا أَرَی فِیهِمْ سِیمَاءَ الشِّیعَةِ قَالَ وَ مَا سِیمَاءُ الشِّیعَةِ قَالَ خُمْصُ الْبُطُونِ مِنَ الطَّوَی یُبْسُ الشِّفَاهِ مِنَ الظَّمَاءِ عُمْشُ الْعُیُونِ (1) مِنَ الْبُکَاءِ.

هذا کله قول ابن قتیبة فالوجهان جمیعا فی الخبر حسنان و إن کان الوجه الذی ذکره ابن قتیبة أحسن و أنصع (2).

و یمکن أن یکون فی الخبر وجه ثالث یشهد بصحته اللغة و هو أن أحد وجوه معنی لفظة الفقر أن یحز أنف البعیر حتی یخلص إلی العظم أو قریب منه ثم یلوی علیه حبل یذلل به الصعب یقال فقره یفقره فقرا إذا فعل به ذلک و بعیر مفقور و به فقرة و کل شی ء حززته و أثرت فیه فقد فقرته تفقیرا و منه سمیت الفاقرة و قیل سیف مفقر فیحتمل القول علی أنه یکون علیه السلام أراد من أحبنا فلیلزم نفسه و لیخطمها و لیقدها إلی الطاعات و لیصرفها عما تمیل طباعها إلیه من الشهوات و لیذللها علی الصبر علی ما کره منها و مشقة ما أرید منها کما یفعل ذلک بالبعیر الصعب و هذا وجه الثالث فی الخبر لم یذکر (3).

ص: 144

**[ترجمه]به اسناد خود از ام سلمه نقل می کند که گفت: شنیدم که پیامبر اکرم می فرمود: علی و شیعیانش در روز قیامت رستگارند. - . نسخه المستدرک خطی است و به دست من نرسیده است. -

مؤلف: اخبار زیادی در فضل حب اهل بیت علیهم السّلام در «باب فضائل شیعه» از ابواب ایمان و کفر خواهد آمد.

فایده: سید مرتضی در کتاب غرر و درر می نویسد: ابو عبید قاسم بن سلام در کتاب «غریب الحدیث» از امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل می­کند که فرمود: هر کس ما اهل بیت را دوست داشته باشد، باید برای فقر تن پوشی یا پوستین آماده کند. ابو عبید می­گوید: بعضی این خبر را چنین توجیه کرده اند که هر کسی ما اهل بیت را دوست بدارد، آماده فقر و تنگدستی در دنیا باشد، ولی این درست نیست، زیرا ما در میان دوستان علی علیه السّلام اشخاصی را می بینیم مانند سایر مردم که هم ثروتمند هستند و هم فقیر و بین آنها در این مورد فرقی نیست. بلکه صحیح این است که منظورش فقر در قیامت است - . در حدیث 33 حدیثی از امام صادق علیه السّلام گذشت که این معنی را تأیید می­کند و قبلا به معنی دیگری اشاره کردیم که منظور چیزهایی است که بر شیعه از جانب مخالفینشان وارد می­شود که عبارت از تنگدستی و بستن درهای منافع و اخراج ایشان از امور اجتماعی است و لزوم صبر و ثبات در راه حق. -

ص: 143

و این سخن را می فرماید تا پند و اندرز دهد و دوستان را وادار به عمل و اطاعت خدا کند. مثل این که منظورش این است که هر کس ما را دوست بدارد، باید برای روز قیامت و تنگدستی آن روز چیزهایی از ثواب و قرب به خدا و نزدیکی به خدا را آماده کند که جبران آن تنگدستی را نماید.

ابو محمّد عبداللَّه بن مسلم بن قتیبه می­گوید: ظاهر حدیث بر خلاف توجیه ابو عبیده است و منظورش فقط فقر دنیوی است و معنی حدیث این است که هر کس ما را دوست می دارد، باید صبر کند بر تنگدستی دنیا و قناعت ورزد و خودداری نماید از ظواهر فریبنده زندگی. و شکیبایی بر فقر را به پوستین و تن پوش تشبیه کرده است، زیرا صبر روی فقر را می پوشاند، چنان چه پوستین و تن پوش بدن را می پوشاند.

می­گوید: دلیل صحت این توجیه آن است که امام علیه السّلام گروهی را دید که بر در خانه هستند. به قنبر فرمود: این­ها کیانند؟ قنبر در جواب گفت: این­ها شیعیان شمایند. فرمود: چرا چهره آنها به شیعه شباهت ندارد؟ قنبر پرسید: چهره شیعه چگونه است؟ فرمود: شکم ها خالی است از گرسنگی، لب ها خشک است از تشنگی و چشم ها اشک آلود است از گریه. تمام این توضیحات که ذکر شد، گفتار ابن قتیبه است و هر دو وجه در خبر خوب است، گرچه توجیهی که ابن قتیبه نموده بهتر و سازگارتر است. ممکن است در توجیه خبر وجه سومی را نیز گفت که لغت شاهد و گواه آن است، و در لغت یک معنی فقر این است که بینی شتر را سوراخ می کنند و از آن ریسمانی می گذرانند تا شتر چموش رام شود و چنین شتری را «مفقور» می گویند و هر چیزی را که سوراخ کنی و در آن اثری بگذاری، با لفظ «فقرته تفقیرا» گفته می شود، از همین قبیل است «فاقره» و شمشیر را «مفقر» هم گفته اند.

احتمال دارد که منظور امام این باشد هر کس ما را دوست بدارد، باید مواظب نفس خود باشد، آن را در اختیار بگیرد و لجام سرکشی بر او بزند و به طرف بندگی و اطاعت، نفس خود را بکشد و از شهوت ها خودداری نماید و او را بر صبر و شکیبایی بر چیزهایی که میل ندارد و با مشقت آنها را می خواهد، وادارد. چنان چه همین کار را در مورد شتر چموش می­کنند. این وجه سومی است در مورد خبر که ذکر نکرده است. - . غرر و درر 1: 17 - 18 -

ص: 144

**[ترجمه]

الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام (1) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَی أَوَّلِ النِّعَمِ قِیلَ وَ مَا أَوَّلُ النِّعَمِ قَالَ طِیبُ الْوِلَادَةِ وَ لَا یُحِبُّنَا إِلَّا مَنْ طَابَتْ (2) وِلَادَتُهُ (3).

سن، المحاسن ابن یزید و عبد الرحمن معا عن عبد الله مثله (4).

**[ترجمه]علل الشرائع، معانی الاخبار، امالی صدوق: حسین بن زید از

ص: 145

حضرت صادق علیه السّلام، از آباء گرامش، از پیامبر اکرم نقل کرد که فرمود: هر که ما اهل بیت را دوست بدارد، خدا را سپاسگزاری کند بر اولین نعمت. یکی پرسید: اولین نعمت چیست؟ فرمود: پاکی ولادت. ما را دوست نمی­دارد مگر کسی که ولادت پاک داشته باشد. - . علل الشرائع: 58 ، معانی الاخبار: 51 ، امالی صدوق: 284 -

محاسن: ابن یزید و عبدالرحمن هر دو از امام صادق علیه السّلام همین روایت را نقل کرده اند. - . محاسن: 138 -

**[ترجمه]

الصَّادِقَ علیه السلام یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ مَنْ وَجَدَ بَرْدَ حُبِّنَا عَلَی قَلْبِهِ فَلْیُکْثِرِ الدُّعَاءَ لِأُمِّهِ فَإِنَّهَا لَمْ تَخُنْ أَبَاهُ (1).

بشا، بشارة المصطفی ع، علل الشرائع مع، معانی الأخبار ماجیلویه عن عمه عن محمد بن علی الکوفی عن محمد بن سنان عن المفضل مثله (2).

**[ترجمه]امالی صدوق: مفضل گفت:

ص: 146

از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم که به اصحاب خود می­فرمود: هر کس لذت محبت ما را در قلب خود می یابد، مادر خود را دعا کند، زیرا او به پدرش خیانت نکرده است. - . امالی صدوق ... -

بشارة المصطفی، علل الشرائع، معانی الاخبار: از محمد بن سنان، از مفضل همین روایت را نقل کرده اند. - . بشارة المصطفی: 11، علل الشرائع: 58 ، معانی الاخبار: 51 -

**[ترجمه]

**[ترجمه]خصال: علی بن اسباط با یک واسطه از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند به هر چه شیعیان ما را مبتلا کند، به چهار چیز مبتلا نخواهد کرد: بی شعوری و تمیز ندادن، یا به گدایی، یا لواط دادن، یا چشم سبز و آبی باشد. - . خصال 1 : 107 -

ص: 147

**[ترجمه]

اللَّعِینُ إِبْلِیسُ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام فَعَدَوْتُ خَلْفَهُ حَتَّی لَحِقْتُهُ وَ صَرَعْتُهُ إِلَی الْأَرْضِ وَ جَلَسْتُ عَلَی صَدْرِهِ وَ وَضَعْتُ یَدِی فِی حَلْقِهِ لِأَخْنُقَهُ فَقَالَ لِی لَا تَفْعَلْ یَا أَبَا الْحَسَنِ فَإِنِّی مِنَ الْمُنْظَرِینَ إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ وَ اللَّهِ یَا عَلِیُّ إِنِّی لَأُحِبُّکَ جِدّاً وَ مَا أَبْغَضَکَ أَحَدٌ إِلَّا شَرِکْتُ أَبَاهُ فِی أُمِّهِ فَصَارَ وَلَدَ زِناً فَضَحِکْتُ وَ خَلَّیْتُ سَبِیلَهُ (1).

**[ترجمه]عیون اخبار الرضا: حضرت رضا علیه السّلام از آباء گرامش نقل کرد که علی بن ابی طالب علیه السّلام فرمود: من جلوی کعبه نشسته بودم. پیرمردی آمد که از شدت پیری خمیده شده و ابروهایش روی چشم ها را گرفته بود و در دست عصایی داشت و بر سر کلاهی قرمز و بر تن لباسی پشمینه و به حضرت رسول صلّی اللَّه علیه و آله نزدیک شد. پیامبر اکرم پشت به خانه کعبه داده بود. پیرمرد گفت: یا رسول اللَّه! دعا کن خدا مرا بیامرزد. فرمود: پیرمرد! سعی تو نا امید شد و اعمال تو بیهوده است. همین که پیرمرد رد شد، پیامبر اکرم فرمود: یا ابا الحسن! این را می­شناسی؟ عرض کردم نه. فرمود:

ص: 148

او شیطان لعین است. دویدم تا به او رسیدم و به زمین زدمش و روی سینه او نشستم. دست خود را بر گلویش فشار دادم تا او را خفه کنم. گفت: این کار را نکن یا ابا الحسن! مرا تا روز قیامت مهلت داده اند. یا علی! به خدا قسم که من جدا تو را دوست می­دارم و هیچ کس با تو دشمنی نمی­کند مگر این که من شریک پدرش می­شوم در تولید او از مادرش، و به همین جهت حرامزاده می گردد. خندیدم و رهایش کردم. - . عیون اخبار الرضا: 229 -

**[ترجمه]