پرتوی از نور : گزیده تفسیر نور جلد 10

1- اهمیّت انگیزه و نیّت

پرتوی از نور (10) » اهمیّت انگیزه و نیّت

 فَلَمَّآ أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِینِ * وَنَادَیْنَاهُ أَن یَآ إِبْرَاهِیمُ * قَدْ صَدَّقْتَ الرُّءْیَآ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ

    (سوره صافّات آیات 103 - 105)

 پس چون هر دو (ابراهیم و اسماعیل) تسلیم (فرمان ما) شدند و ابراهیم، گونه ی فرزند را بر خاک نهاد (تا ذبحش کند)، او را ندا دادیم که ای ابراهیم!حقّاً که رؤیایت را تحقق بخشیدی (و امر ما را اطاعت کردی)، همانا ما نیکوکاران را این گونه پاداش می دهیم (و نیّت عمل خیر آنان را به جای عمل قبول می کنیم).

در فرهنگ قرآن ومکتب اهل بیت علیهم السلام به انگیزه ونیّت عمل بهای اصلی داده شده است. تا آنجا که نیّت مؤمن برای انجام کار خیر با ارزش تر از عمل او شمرده شده است. «نیّة المؤمن خیر من عمله»(1) از بسیاری کارهای انجام نشده، به خاطر انگیزه های مثبت ستایش شده و از بسیاری کارهای انجام گرفته، به خاطر انگیزه های منفی انتقاد شده است. اکنون چند نمونه از کارهایی که انجام نگرفته امّا مورد ستایش و

پاداش واقع شده است را ذکر می کنیم:

ص: 10

2- کارهای نیکِ مورد انتقاد

پرتوی از نور (10) » کارهای نیکِ مورد انتقاد

 در قرآن کارهای نیکی مورد انتقاد واقع شده است، از جمله:

 * کارهایی که با نیّت فاسد و همراه با ریا و عجب باشد. «الّذینهم یُراؤن... ویل للمصلّین»(4)

 * کاری خیری که در کنارش یک عمل فاسد انجام گرفته، مانند صدقه ای که در کنارش منّت باشد. «لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ والاذی»(5)

ص: 11

3- سرنوشت امّت های پیشین

پرتوی از نور (10) » سرنوشت امّت های پیشین

 کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ ذُو الْأَوْتَادِ * وَثَمُودُ وَ قَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ لْئَیْکَةِ أُوْلَئِکَ الْأَحْزَابُ * إِن کُلٌّ إِلَّا کَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ عِقَابِ   (سوره ص آیات 12 - 14)

 پیش از این کفّار (مکّه نیز،) قوم نوح و عاد و فرعونِ صاحب قدرت، انبیا را تکذیب کردند. (همان گونه که) قوم ثمود و لوط و اصحاب بیشه (که قوم حضرت شعیب بودند) آنان نیز احزابی بودند (که انبیا را تکذیب کردند). هر یک از این گروهها، رسولان را تکذیب کردند و عذاب الهی در مورد آنان تحقّق یافت.

در این چند آیه به سرنوشت شوم امّت های شش نفر از انبیای قبل از اسلام اشاره شده است تا هم کفّار زمان پیامبر

ص: 12

4- کمالات حضرت داود

پرتوی از نور (10) » کمالات حضرت داود

 إِصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ * إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ یُسَبِّحْنَ بِالْعَشِیِ ّ وَالاِْشْرَاقِ

 (ای پیامبر!) بر آن چه می گویند شکیبا باش و بنده ی ما داود را یاد کن که صاحب قدرت بود، امّا با این حال، همواره روی به سوی درگاه ما داشت. همانا ما کوه ها را رام کردیم تا شامگاهان    و بامدادان، همراه او تسبیح گویند.

 وَالطَّیْرَ مَحْشُورَةً کُلٌّ لَّهُ أَوَّابٌ * وَشَدَدْنَا مُلْکَهُ وَ آتَیْنَاهُ الْحِکْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ (سوره ص آیات 17 - 20)

 و پرندگان را (نیز) گرد آورده (و تسخیر او کردیم) تا همگی به داود رجوع کنند (و در ذکر خدا با او هماهنگ گردند). و فرمانروایی و حکومت او را استوار داشتیم و به او حکمت و    داوری عادلانه و فیصله بخش دادیم.

در این آیات، برای حضرت داود ده کمال مطرح شده است:

 الف) الگوی صبر برای پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله. «و اصبر علی مایقولون واذکر عبدنا داود»

 ب) بندگی خداوند. «عبدنا»

 ج) قدرت داشتن. «انّا سخّرنا الجبال معه»

 د) بازگشت به خدا و انابه های پی در پی. «انه اوّاب»

 ه) تسخیر کوه ها و هم نوایی آنها با او. «یسبّحن معه»

 و) عرضه ی پرندگان بر او. «و الطیر محشورة»

 ز) هم نوایی آنها در انابه با او. «کلّ له اوّاب»

 ح) حاکمیّت و حکومت. «شددنا ملکه»

ص: 14

5- پرندگان در قرآن

پرتوی از نور (10) » پرندگان در قرآن

 در قرآن، در چندین آیه از پرندگان سخن به میان آمده است، از جمله:

 الف) ماجرای حضرت ابراهیم و زنده شدن چهار پرنده. «فخذ اربعة من الطیر»(1) که پرندگان وسیله آشنایی با توحید و معادشناسی قرار می گیرند.

 ب) یکی از معجزات حضرت عیسی ساختن مجسمه ای از یک پرنده بود که با دمیده شدن نَفَس حضرت حیات گرفت. «انّی اخلق لکم من الطین کهیئة الطیر فانفخ فیه فیکون طیراً»(2)

 ج) در این آیه پرندگان هم نوا با داود می شوند. «والطیر محشورة»

 د) هدهد که برای سلیمان خبر آورد و نامه رسانی کرد. «اذهب بکتابی هذا فالقه الیهم»(3)

 ه) پرندگان منطق دارند و انبیا آن را می دانند. «علّمنا منطق الطیر»(4)

 و) پرندگانی که وسیله ی نابودی دشمنان می شوند. «و ارسل علیهم طیراً ابابیل»(5)

 ز) پرندگان، تسبیح و نماز آگاهانه دارند. «کلّ قد علم صلوته و تسبیحه»(21)

21) نور، 41 .

ص: 15

6- اهمّیت قرآن و تدّبر در آن

پرتوی از نور (10) » اهمّیت قرآن و تدّبر در آن

 کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُواْ ءَایَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ(سوره ص آیه 29)

 (این) کتاب مبارکی است که به سوی تو فرو فرستادیم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان پند گیرند.

تدبّر در قرآن از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا:

 * کسی که در آیات قرآن تدبّر نکند سزاوار تحقیر الهی است. «أفلا یتدبّرون القرآن ام علی قلوب اقفالها»(1)

 * عالم ربانی کسی است که سروکارش با تحصیل و تدریس قرآن باشد. «... کونوا ربانیین بما کنتم تعلمون الکتاب و بما کنتم تدرسون»(2)

 * کتاب آسمانی را باید با جدّیت گرفت. «خذ الکتاب بقوّة»(3)

 * کسانی که قرآن را مهجور کردند، در قیامت مورد شکایت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله قرار می گیرند. «و قال الرسول یا ربّ ان قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا»(4)

 * امام سجّادعلیه السلام فرمود: اگر قرآن داشته باشم و تنها باشم احساس غربت نمی کنم. «لو مات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد ان یکون القرآن معی»(5)

 * حضرت علی علیه السلام فرمود: قرآن دریایی است که هیچ کس به قعر آن نمی رسد. «بحراً لا یدرک قعره»(6)

ص: 16

7- روح و ارتباط آن با بدن

پرتوی از نور (10) » روح و ارتباط آن با بدن

أللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَی عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَی   إِلَی   أَجَلٍ مُّسَمّیً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَأَیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ(سوره زمر آیه 42)

 خداوند است که جان ها را به هنگام مرگشان به طور کامل می گیرد، و (جان) آن را که نمرده است در هنگام خواب (می گیرد)، پس آن را که مرگ بر او قطعی شده نگاه می دارد و جان های دیگر را (که مرگش فرا نرسیده) برای مدّتی معین (به جسم آنان) باز می گرداند. بی شک در این (گرفتن و دادن روح هنگام خواب و بیداری)، برای گروهی که فکر  می کنند نشانه هایی بزرگ (از قدرت خدا) وجود دارد.

سؤال: هنگام مرگ که روح از بدن جدا می شود کجا می رود؟

 پاسخ: هنگام مرگ، روح به بدنی مثل همین بدن که نامش قالب مثالی است ملحق و در برزخ با آن بدن، کامیاب یا عذاب می شود و در خواب نیز، روح با همان بدن سبک و قالب مثالی رؤیا می بیند و به اطراف می رویم.

جسم انسان در حکم یک اتومبیل و روح در حکم راننده ی آن است؛

ص: 17

8- آیه ای سراسر لطف و مهربانی

پرتوی از نور (10) » آیه ای سراسر لطف و مهربانی

 قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُواْ عَلَی   أَنفُسِهِمْ لَاتَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ    اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ(سوره زمر آیه 53)

 بگو: «ای بندگان من که بر نفس خویش اسراف (و ستم) کرده اید! از رحمت خداوند مأیوس نشوید، همانا خداوند همه ی گناهان را می بخشد، زیرا که او بسیار آمرزنده و مهربان است.

در تمام کلمات این آیه لطف و مهر الهی نهفته است:

 1. پیام بشارت را رسول خدا صریحاً اعلام کند. «قل»

ص: 18

9- انواع جدال و گفتگو و آداب آن

پرتوی از نور (10) » انواع جدال و گفتگو و آداب آن

 مَا یُجَادِلُ فِی  ءَایَاتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَا یَغْرُرْکَ تَقَلُّبُهُمْ فِی الْبِلاَدِ(سوره غافر آیه 4)

 جز کسانی که کفر ورزیدند کسی در آیات خداوند جدال و ستیزه نمی کند پس تحرّک آنان در شهرها تو را نفریبد.

جدال دو نوع است:

 الف) جدال نیکو که سیره ی انبیاست و نوعی گفتگو و تلاش برای ارشاد مردم است. چنانکه کفّار به حضرت نوح می گفتند: تو برای ارشاد ما بسیار جدل و تلاش می کنی. «یا

ص: 19

10- عرش چیست؟

پرتوی از نور (10) » عرش چیست؟

أَلَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَیَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ رَبَّنَا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَّحْمَةً وَعِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُواْ وَاتَّبَعُواْ سَبِیلَکَ وَ قِهِمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ(سوره غافر آیه 7)

 کسانی که عرش (خدا) را حمل می کنند وآنان که اطراف آن هستند، پروردگارشان را با سپاس و ستایش تسبیح کرده (و به پاکی یاد می کنند) و به او ایمان دارند و برای کسانی که ایمان آورده اند (از خداوند) آمرزش می خواهند (ومی گویند:) پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فراگرفته است، پس کسانی را که توبه کرده و راه تو را پیروی کرده اند بیامرز و آنان را از عذاب دوزخ حفظ کن.

در قرآن بیست مرتبه به عرش خدا اشاره شده است. در لغت، «عَرش»، تختِ پایه بلند و «کرسیّ» تخت پایه کوتاه است. وقتی می خوانیم: «وسع کرسیّه السموات و الارض» کرسی او هستی را در بر گرفته، پس عرش او چگونه است؟

ص: 22

11- پیامبران و نصرت الهی

پرتوی از نور (10) » پیامبران و نصرت الهی

 إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ(سوره غافر آیه 51)

ص: 24

12- جلوه های مختلف نصرت الهی

پرتوی از نور (10) » جلوه های مختلف نصرت الهی

نصرت الهی در مورد پیامبران و مؤمنان به صورت های مختلف جلوه می کند:

گاهی با ایجاد الفت و گرایش دل ها «و لیربط علی قلوبکم»(1)، «یثبت اللّه الذّین آمنوا بالقول الثابت فی الحیاة الدنیا»(2)

گاهی با استجابت دعا، «فاستجاب له ربّه»(3)، «رب لا تذر علی الارض من الکافرین دیّارا»(4)

گاهی با معجزه و استدلال، «ارسلنا رسلنا بالبینات»(5)

گاهی با عطای حکومت، «اتینا ال ابراهیم ملکا عظیما»(6)

گاهی با غلبه در جنگ، «و لقد نصرکم اللّه فی مواطن کثیرة»(7)

گاهی با سکینه و آرامش قلب، «فَاَنزل اللّه سکینته علیه و ایدّه بجنود لم تروها»(8)

گاهی با هلاکت دشمن یا انتقام از او، «فَاَغرقناهم»(9)

گاهی با امدادهای غیبی و نزول فرشتگان، «الن یکفیکم ان یمدکم ربّکم بثلاثة الاف من الملائکة منزلین»(10)

گاهی با ایجاد رعب در دل دشمن، «و قذف فی قلوبهم الرعب»(11)

گاهی با گسترش فکر و فرهنگ و پیروان، «لیظهره علی

ص: 27

13- استغفار انبیا

پرتوی از نور (10) » استغفار انبیا

 فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِکَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالْعَشِیِ ّ وَالْإِبْکَارِ (سوره غافر آیه 55)

 پس صبر و شکیبایی پیشه کن که وعده های خداوند حقّ است و برای گناهت استغفار کن و شامگاهان و بامدادان، سپاسگزارانه پروردگارت را تسبیح کن.

در قرآن کریم، آیاتی از استغفار پیامبران سخن می گوید، در این جا برخی از آنها را ذکر می کنیم:

 * استغفار حضرت آدم: «ربّنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا»(4) پروردگارا! ما به خویش ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی از زیانکاران خواهیم بود.

 * استغفار حضرت موسی: «ربّ انی ظلمت نفسی فاغفرلی»(5) پروردگارا! به خود ظلم کردم، پس مرا ببخش.

 * استغفار حضرت سلیمان: «ربّ اغفرلی وهب لی ملکاً»(6) پروردگارا! مرا بیامرز و حکومت بی نظیری به من مرحمت کن.

ص: 28

14- رفتار پیامبرصلی الله علیه وآله با مردم

پرتوی از نور (10) » رفتار پیامبرصلی الله علیه وآله با مردم

 فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَإِمَّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذِی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنَا یُرْجَعُونَ(سوره غافر آیه 77)

 پس (ای پیامبر!) صبر کن که وعده ی خداوند حقّ است. پس هرگاه بخشی از آن چه را به آنان وعده داده ایم به تو نشان دهیم، یا (پیش از آن) تو را از دنیا ببریم (در هر صورت) به سویما باز می گردند (و عذاب را می چشند).

تمام برخوردهای پیامبر با مردم، طبق فرمان خداوند بوده است، نه سلیقه ی شخصی و این برخوردها در موارد گوناگون و با افراد مختلف، متفاوت بوده است. آیاتی را که در این زمینه وجود دارد می توان به دو دسته تقسیم کرد:

 دسته ی اوّل: آیاتی که درباره ی رفتار و برخورد آرام با مردم سخن می گوید.

 دسته ی دوم: آیاتی که در مورد برخوردهای تند با منحرفان و نااهلان نازل شده است.

در این جا از هر دو مورد، آیاتی را به عنوان نمونه ذکر می کنیم:

دسته ی اول: آیات مربوط به برخوردهای آرام و مثبت پیامبر با مردم.

«فاصبر» (آیه ی مورد بحث).

«و اخفض جناحک لمن اتبعک من المؤمنین»(1) بال و پر خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی می کنند، بگستر.

«و صلّ علیهم انّ صلاتک سکن لهم»(2) بر آنان درود فرست (و

ص: 30

15- روش برخورد با مخالفان

پرتوی از نور (10) » روش برخورد با مخالفان

وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ  فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ

    (سوره فصّلت آیه 34)

 و نیکی با بدی یکسان نیست؛ (بدی دیگران را) با شیوه ی بهتر (که نیکی است) دفع کن، که این هنگام آن کس که میان تو و او دشمنی است همچون دوست گرم می شود (و عداوتش نسبت به تو تمام می شود).

مخالفان به چند دسته تقسیم می شوند که باید با هر کدام به نحوی عمل کرد:

 * گاهی افرادی به خاطر جهل و نادانی در برابر حقّ قرار می گیرند و دشمنی می کنند که این آیه دستور محبت و برخورد احسن می دهد.

 در آیات دیگر نیز در این باره آمده است:

 1. و هنگامی که نادانان ایشان را (به سخنی ناروا) مخاطب سازند، سخنی مسالمت آمیز یا سلام گویند. «و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما»(3)

 2. و چون بر بیهوده و ناپسند بگذرند، با بزرگواری بگذرند.

ص: 33

16- ریشه حوادث تلخ و شیرین

پرتوی از نور (10) » ریشه حوادث تلخ و شیرین

 مَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَآءَ فَعَلَیْهَا وَمَا رَبُّکَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِیدِ (سوره فصّلت آیه 46)

 هر کس کار شایسته ای انجام دهد، پس به سود خود اوست، و هر کس بدی کند پس بر علیه خویش عمل کرده است، وپروردگار تو به مردم ستم نمی کند.

ریشه ی حوادث تلخ و شیرین را در عملکرد خود جستجو کنید. «مَن عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها» وبه دیگران نسبت ندهید:

به خدا نسبت ندهید. چنانکه قرآن می فرماید: همین که انسان را پروردگارش آزمایش و اکرام نماید، گوید: پروردگارم مرا گرامی داشته و در شرایط دیگر گوید: پروردگارم مرا خوار کرد. «ربّ اکرمن... ربّ اهانن» امّا قرآن پاسخ می دهد: چنین نیست بلکه خواری شما به خاطر آن است که به یتیم و مسکین رسیدگی نکردید. «کلا بل لا تکرمون الیتیم»(1)

به مردم نسبت ندهید. چنانکه در قیامت مستضعفان به مستکبران می گویند: «لولا انتم لکنا مؤمنین»(2) شما مقصّرید، اگر شما نبودید، ما ایمان می آوردیم.

به نیاکان منسوب نسازید. هنگامی که به منحرفان گفته

ص: 36

17- رزق و روزی

پرتوی از نور (10) » رزق و روزی

 لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَآءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ بِکُلِ ّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ (سوره شوری آیه 12)

 کلیدهای آسمان ها و زمین برای اوست، برای هر که بخواهد رزق را توسعه می دهد و یا تنگ می گیرد، همانا او به هر چیز آگاه است (و توسعه و تضییق او بر اساس علم و حکمت است).

«مقالید» جمع «مِقلید» به معنای کلید است. کلید وسیله بستن و باز کردن است و کسی که کلید زمین و آسمان را دارد می تواند رزق را باز کرده یا ببندد.

کلیدهای هستی گاهی عوامل مادی است که واسطه فیض

ص: 38

18- مزد رسالت پیامبر

پرتوی از نور (10) » مزد رسالت پیامبر

 ذَ لِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ قُلْ لَّا  أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَ مَن یَفْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ(سوره شوری آیه 23)

 این (فضل بزرگ) چیزی است که خداوند به بندگانش، آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند بشارت می دهد. (ای پیامبر! به مردم) بگو: من از شما بر این (رسالت خود) هیچ مزدی جز مودّت نزدیکانم را نمی خواهم و هرکس کار نیکی انجام دهد، برای او در نیکویی آن می افزاییم. همانا خداوند    بسیار آمرزنده و قدردان است.

مزد رسالت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله چیست؟ پیامبر اسلام نیز از مردم درخواست مزد مادی نداشت، ولی چندین مرتبه از طرف خداوند با کلمه «قل» مأمور شد تا مزد معنوی را که به نفع خود مردم است، از مردم تقاضا کند. «قل ما سألتکم من أجر فهو لکم»(3)

ص: 40

19- شورا و مشورت

پرتوی از نور (10) » شورا و مشورت

وَالَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلَوَةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَی   بَیْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ (سوره شوری آیه 38)

 و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را بر پا داشته و کارشان با مشورت میانشان انجام می گیرد و از آنچه  روزیشان داده ایم انفاق می کنند.

 طلحه و زبیر به حضرت علی علیه السلام گفتند: ما به شرطی با تو هستیم که در هر کار با ما مشورت کنی، زیرا حساب ما از دیگران جداست، حضرت فرمودند: «نظرتُ فی کتاب اللّه و سنّة رسوله فامضیت ما دلاّنی علیه و اتبعته و لم احتج الی آرائکما فیه ولا رأی غیرکما ولو وقع حکم لیس فی کتاب اللّه بیانه ولا فی السنّة برهانه و احتیج الی المشاورة فیه لشاورتکما فیه»(153) من در کتاب خدا و سنّت رسول او نگاه می کنم هر

چه بود پیروی می کنم

ص: 45

20- آثار و فواید مشورت

پرتوی از نور (10) » آثار و فواید مشورت

 مشورت با دیگران آثار و  فواید بسیاری دارد، از جمله:

 - احتمال خطا را کم می کند.

 - استعدادها را شکوفا می کند.

 - مانع استبداد می شود.

 - مانع حسادت دیگران است. اگر با مشورت کامیاب شدیم چون دیگران رشد ما را در اثر فکر و مشورت خودشان می دانند نسبت به ما حسادت نمی ورزند. فرزندی که رشد می کند هرگز پدرش به او حسادت نمی ورزد، چون رشد او را بازتابی از رشد خود می داند.

 - امداد الهی را به دنبال دارد، در فرهنگ دینی ماست که «یداللّه مع الجماعه»

 - استفاده از آراء دیگران طرح را پخته و جامع می کند. «من شاور الرجال شارک فی عقولها»

 - مشورت نوعی احترام به مردم است، ممکن است در مشورت حرف تازه ای به دست نیاید ولی احترام به شخصیّت مردم است.

 - وسیله شناخت دیگران است.  

 تا مرد سخن نگفته باشد

عیب و هنرش نهفته باشد

 - با مشورت می توان درجه علمی، فکری، تعهّد و برنامه ریزی افراد را شناخت.

سؤال: آیا مشورت پیامبر با مردم جنبه ظاهری داشت؟

پاسخ: هرگز، زیرا اگر مشورت می فرمود و خلاف آن را انجام می داد نه تنها به امّت احترام نگذاشته بود، بلکه به نوعی

ص: 48

21- قانون مماثلت در اسلام

پرتوی از نور (10) » قانون مماثلت در اسلام

 وَجَزآؤُاْ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ(سوره شوری آیه 40)

 و جزای بدی بدیی مانند آن است، پس هر که عفو کند و اصلاح نماید پس  پاداش او بر خداست همانا او ستمکاران را دوست ندارد.

قانون مماثلت در اسلام: از آنجا که قوانین اسلام طبق عقل وفطرت و عدل است، در امور مختلف برابری را با صراحت مطرح کرده است که ما چند نمونه را در اینجا بیان می کنیم:

 * «فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم»(1) هرکس به شما تعدّی و تجاوز کرد، به مانند آن بر او تعدّی کنید.

 * «و لهنّ مثل الّذی علیهنّ بالمعروف»(2)، و برای زنان همانند وظایفی که بر دوش آنها است، حقوق شایسته ای قرار داده شده است.

 * «و من قتله منکم متعمّداً فجزاء مثل ما قتل من النعم»(3)، هر کس از شما به عمد شکاری را در حال احرام بکشد کیفر و کفّاره اش کشتن نظیر آن حیوان از چهار پایان است.

 * «و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به»(4) و هرگاه خواستید مجازات کنید تنها به مقداری که بر شما تعدّی شده کیفر دهید.

 نمونه مماثلت در سنّت های الهی:

ص: 50

22- مقایسه مؤمن و کافر

پرتوی از نور (10) » مقایسه مؤمن و کافر

 أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُواْ السَّیِّئَاتِ أَن نَّجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَوَآءً مَّحْیَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ سَآءَ مَا یَحْکُمُونَ(سوره جاثیه آیه 21)

 آیا کسانی که مرتکب کارهای بد شدند گمان کردند که ما آنان را همچون کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند قرارخواهیم داد و حیات و مرگشان یکسان است؟ چه بد داوری می کنند.

در مقایسه ی میان مؤمن و کافر می بینیم که مؤمن با یاد خدا آرام، به داده خدا راضی، به آینده امیدوار، راهش روشن و مرگ را کوچ کردن به منزلی بزرگتر می داند ولی کافر هر روز به گرد طاغوتی می چرخد و هر لحظه محکوم هوس های خود یا دیگران است، آینده را تاریک و مرگ را فنا می داند.

لذا قرآن برای روشنگری هر چه بیشتر روش مقایسه را

ص: 52

23- سیمای حضرت نوح

پرتوی از نور (10) » سیمای حضرت نوح

     سَلاَمٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ (سوره صافّات آیه 79)

       در میان جهانیان، بر نوح سلام باد.

در قرآن، بارها درباره ی حضرت نوح که الگو و اُسوه ی مقاومت است و تاریخ آن حضرت برای پیامبر اسلام سبب دلگرمی و آرامش بوده، سخن به میان آمده است. این پیامبر الهی ویژگی هایی داشت از جمله:

 الف) اولین پیامبر اولوا العزم است که به عنوان شیخ الانبیا و پدر دوم بشر نامیده شده است.

 ب) تنها پیامبری است که مدّت رسالتش در قرآن مطرح شده است.

 ج) سلام خداوند به نوح ویژگی خاصی دارد و عبارت «فی العالمین» به آن اضافه شده است.

 د) پیامبری است که حتّی فرزند و همسرش با او مخالف بودند و به او ایمان نیاوردند.

25- تعبیر خواب و استقلال روح

پرتوی از نور (10) » تعبیر خواب و استقلال روح

فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یَا بُنَیَّ إِنِّی  أَرَی فِی الْمَنَامِ أَنِّی  أَذْبَحُکَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَی قَالَ یَآ أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَآءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ (سوره صافّات آیه 102)

 پس چون نوجوان در کار و کوشش به پای او رسید، پدر گفت: ای فرزندم! همانا در خواب (چنین) می بینم که تو را ذبح می کنم پس بنگر که چه می بینی و نظرت چیست؟ فرزند گفت: ای پدر! آن چه را مأمور شده ای انجام ده که به زودی اگر خدا بخواهد مرا از صبر کنندگان خواهی یافت.

ص: 57

26- مؤمن تسلیم فرمان خدا

پرتوی از نور (10) » مؤمن تسلیم فرمان خدا

  مؤمن، تسلیم خداست و در برابر دستورات او بهانه نمی گیرد. حضرت اسماعیل پس از آنکه متوجه شد فرمان پدر فرمان خداوند است، بدون چون و چرا تسلیم شد و فرمود: «یا ابت افعل ما تؤمر» در حالی که اسماعیل می توانست به پدر بگوید:

 الف) این خواب است نه بیداری.

 ب) کشتن فرزند حرام است.

 ج) امر، دلالت بر فوریّت نمی کند، صبر کن.

 د) امر ارشادی است نه مولوی، توصیه است نه واجب.

28- عوامل تأثیرگذار

پرتوی از نور (10) » عوامل تأثیرگذار

وَإِنَّ لُوطاً لَّمِنَ الْمُرْسَلِینَ * إِذْ نَجَّیْنَاهُ وَأَهْلَهُ أَجْمَعِینَ * إِلَّا عَجُوزاً فِی الْغَابِرِینَ(سوره صافّات آیات 133 - 135) و همانا لوط یکی از فرستادگان است. آن گاه که او و همه ی خانواده اش را (از قهر خود) نجات دادیم. جز (همسرش) پیرزنی  که در میان باقیماندگان (جزء هلاک شدگان) بود.

روان شناسان غیر مذهبی برای ساخته شدن شخصیّت انسان، عواملی را نام می برند که انسان به طور جبری تحت تأثیر آن ها قرار دارد، از جمله می گویند: «نظام اجتماعی یا اقتصادی، سازنده ی انسان است».

ولی اسلام محور سازندگی را اراده ی خود انسان می داند نه شرایط بیرونی حاکم بر او، چنانکه زن فرعون بر سر سفره ی فرعون می نشست و در کاخ زندگی می کرد لکن ذرّه ای تحت تأثیر قرار نگرفت و بالعکس زن حضرت لوط و حضرت نوح

ص: 59

29- مفهوم عدد در قرآن

پرتوی از نور (10) » مفهوم عدد در قرآن

 وَ أَرْسَلْنَاهُ إِلَی مِاْئَةِ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ * فَآمَنُواْ فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَی حِینٍ (سوره صافّات آیات 147 - 148)

 و یونس را به سوی یکصدهزار نفر یا بیشتر فرستادیم. پس ایمان آوردند و تا مدّتی آنان را کامیاب و بهره مند کردیم.

عدد در قرآن؛ گاهی مورد توجّه خاص است، نظیر آیه ی «ولیالٍ عشر»(1) که مراد ده شب است نه کم تر و نه بیش تر.

گاهی مراد از عدد، کثرت است. نظیر آیه ی: «لو یُعمر الف سنة»(210) بعضی یهودیان علاقه دارند هزار سال عمر کنند که مراد از هزار، کثرت است.

گاهی نیز عدد در قرآن به صورت تقریبی به کار رفته است، نظیر آیه ی مورد بحث که می فرماید: قوم یونس صد هزار یا بیش تر بودند. «مائة الفٍ او یزیدون»

31- قرآن، ذکر الهی

پرتوی از نور (10) » قرآن، ذکر الهی

ص وَالْقُرْءَانِ ذِی الذِّکْرِ * بَلِ الَّذِینَ کَفَرُواْ فِی عِزَّةٍ وَشِقَاقٍ(سوره ص آیات 1 - 2)

 صاد، به قرآن پندآموز سوگند. آری، کسانی که کفر ورزیدند،  در سرکشیِ سخت و مخالفت شدیدی هستند.

قرآن، ذکر است. «ذی الذکر»

ذکر مبارک است. «هذا ذکر مبارک»(1)

برای همه ی جهانیان ذکر است. «ذکر للعالمین»(2)

ذکری در دسترس همگان است. «لقد یسّرنا القرآن للذّکر»(213)

213) قمر، 17 .

ص: 61

32- عزّت مثبت و منفی

پرتوی از نور (10) » عزّت مثبت و منفی

کلمه ی «عزّة» و «عزیز» به معنای نفوذ ناپذیری است. صلابت و نفوذناپذیری، گاهی بجاست، نظیر «ان العزّة للّه و لرسوله...» و گاهی نابجاست که به معنای سرسختی و یکدندگی و لجاجت است.

گاهی سرچشمه عزّت، علم و قدرت و کمالات است، نظیر عزّتی که برای خدا و رسول و مؤمنان گفته می شود، ولی گاهی سرچشمه عزّت، تکبّر و غرور و تعصّب و خودپسندی است، نظیر آیه مورد بحث. «بل الّذین کفروا فی عزّة و شقاق»

34- حکومت نمونه

پرتوی از نور (10) » حکومت نمونه

فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخَآءً حَیْثُ أَصَابَ * وَ الشَّیَاطِینَ کُلَّ بَنَّآءٍ وَغَوَّاصٍ * وَءَاخَرِینَ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفَادِ * هَذَا عَطَآؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسَابٍ * وَإِنَّ لَهُ عِندَنَا لَزُلْفَی وَحُسْنَ مََابٍ (سوره ص آیات 36 - 40)

 پس ما باد را مسخّر او ساختیم که به فرمان او هر کجا می خواهد به نرمی و آرامی حرکت کند. و شیاطین را (مسخّر او ساختیم) هر بنّا و غوّاصی از آنها را. و گروه دیگری از شیاطین که در غل و زنجیر (و تحت سلطه ی او) بودند. (گفتیم:) این بخشش بی حساب ماست، به هر کس می خواهی ببخش یا امساک کن. و برای او نزد ما مقامی شایسته و سرانجامی نیک است.

خداوند در این آیات به الطافی که به حضرت سلیمان داشته اشاره دارد، از جمله: تسخیر باد و بهره گیری از نیروی جنّ و مهار کردن نیروهای مخرّب و تفویض اختیار و مقام قرب الهی و آینده ای درخشان.

این نعمت ها گوشه ای از حکومت نمونه ای است که او درخواست کرده بود.

آری، یک حکومت نمونه باید:

 الف) از نیروهای مخرّب درامان باشد، «مُقرّنین فی الاصفاد»

 ب) مشکل ارتباط سریع و حمل و نقل را حل کند، «سخّرنا له الریح بامره»

 ج) از تخصّص ها استفاده کند، «بنّاء وغوّاص»

ص: 63

35- انبیا و برکات تحمّل سختی

پرتوی از نور (10) » انبیا و برکات تحمّل سختی

وَاذْکُرْ عَبْدَنَآ أَیُّوبَ إِذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِی الشَّیْطَانُ  بِنُصْبٍ وَ عَذَابٍ (سوره ص آیه 41)

 و بنده ی ما ایّوب را یاد کن، آن گاه که پروردگارش را ندا داد که: شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است.

  تحمّل سختی از سوی انبیا برکاتی دارد، از جمله:

 الف) مردم درباره آنان گرفتار غلوّ نمی شوند.

 ب) آنان مقام ویژه ای در اثر صبر، دریافت می نمایند.

 ج) اگر الگوها و بزرگان نیز سختی ببینند، فقرا و ضعفا و بیماران تحقیر نمی شوند.

 د) مردم، راه برخورد با مشکلات  را از آنان می آموزند.

37- رابطه بین گوینده و گفتار

پرتوی از نور (10) » رابطه بین گوینده و گفتار

 قَالَ فَالْحَقُّ وَالْحَقُّ أَقُولُ * لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنکَ وَمِمَّن تَبِعَکَ مِنْهُمْ أَجْمَعِینَ (سوره ص آیات 84 - 85)

 (خداوند) فرمود: به حقّ سوگند و حقّ می گویم: که جهنّم را از تو و تمام کسانی که از تو پیروی کنند پر خواهم کرد.

رابطه میان گوینده و گفتار چهار نوع است:

 الف) هم گوینده باطل است، هم سخن باطل است.

 ب) گوینده بر باطل است، ولی سخن حقّی می گوید.

 ج) گوینده بر حقّ است ولی حرفش باطل است.

 د) هم گوینده حقّ است و هم کلام او حقّ است.

خداوند، هم خودش حقّ است و هم سخنش حقّ است. «قال فالحقّ و الحقّ اقول»

218) ابراهیم، 22.

ص: 65

38- ابعاد صدق و راستی

پرتوی از نور (10) » ابعاد صدق و راستی

    وَالَّذِی جَآءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ

    (سوره زمر آیه 33)

 و کسی که سخن راست و درست آورد و آن را تصدیق کرد، آنانند همان تقواپیشه گان.

صدق و راستی دارای ابعادی است:

صدق در گفتار: «جاء بالصدق» (آیه ی مورد بحث)

صدق در وعده: «انه کان صادق الوعد»(1)

صدق در عهد: «صدقوا ما عاهدوا اللّه علیه»(2)

صدق در عمل: «اولئک الّذین صدقوا»(3)

و کسی که در همه ی مراحل، صداقت لازم را داشته باشد «صِدّیق» نامیده می شود.

40- احسن بودن و احسن خواهی

پرتوی از نور (10) » احسن بودن و احسن خواهی

 وَاتَّبِعُواْ أَحْسَنَ مَآ أُنزِلَ إِلَیْکُم مِّن رَّبِّکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَکُمُ الْعَذَابُ بَغْتَةً وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ(سوره زمر آیه 55)

 و از بهترینِ آنچه از پروردگارتان به سوی شما نازل شده است پیروی کنید، پیش از آن که عذاب، ناگهانی و در حالی که از آن بی خبرید به سراغ شما آید.

تمام کارهای خداوند به احسن وجه و بهترین شیوه انجام شده است:

 - هر چه را آفریده به بهترین وجه آفریده است. «احسن کلّ شی ء خلقه»(4)، «احسن الخالقین»(5)، «فی احسن تقویم»(6)

 - داستان های او بهترین است. «احسن القصص»(7)

 - حکم او بهترین است. «و من احسن من اللّه حکما»(8)

از ما نیز خواسته است کارمان به نحو احسن باشد:

 - از بهترین سخن پیروی کنیم. «فیتبعون احسنه»(9)

 - بهترین سخن را بگوییم. «یقولوا التی هی احسن»(10)

 - بدی را با بهترین شیوه پاسخ دهیم. «ادفع بالتی هی احسن»(11)

ص: 67

41- اقرارهای مجرمان

پرتوی از نور (10) » اقرارهای مجرمان

 بَلَی قَدْ جَآءَتْکَ ءَایَاتِی فَکَذَّبْتَ بِهَا وَاسْتَکْبَرْتَ وَکُنتَ مِنَ الْکَافِرِینَ (سوره زمر آیه 59)

 آری، آیات من به سراغ تو آمد، امّا آنها را تکذیب کردی و تکبّر ورزیدی و از کافران شدی.

مجرم در قیامت چند سخن دارد:

 1. اقرار به  کوتاهی. «فرطت فی جنب اللّه»

 2. اقرار به مسخره کردن. «لمن الساخرین»

 3. آرزوی هدایت. «لو ان اللّه هدانی»

 4. آرزوی بازگشت به دنیا. «لو انّ لی کَرّة»

43- انواع دستورات الهی

پرتوی از نور (10) » انواع دستورات الهی

      بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَکُن مِّنَ الشَّاکِرِینَ(سوره زمر آیه 66)

    بلکه تنها خدا را پرستش کن و از سپاس گزاران باش.

فرمان های خداوند دو نوع است:

 1. دستور مولوی که خداوند به عنوان مولا صادر می کند و عقل را به اسرار آن راهی نیست، نظیر فرمان طواف در مکّه. «و لیطّوفوا بالبیت العتیق»(237)

 2. دستور ارشادی، که عقل نیز راز و رمز آن را درک می کند و حکم خداوند، ارشاد به حکم عقل است، نظیر جمله «کن من الشاکرین» زیرا تشکّر در برابر ولی نعمت را عقل حکم می کند.

237) حج، 29.

ص: 69

44- علل جاودانگی کیفر و پاداش

پرتوی از نور (10) » علل جاودانگی کیفر و پاداش

 وَ سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ إِلَی الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّی   إِذَا جَآءُوهَا وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ    فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ (سوره زمر آیه 73)

 و کسانی که از پروردگارشان پروا داشتند گروه گروه به سوی بهشت سوق داده شوند تا چون به نزد آن رسند، در حالی که درهای بهشت گشوده شده است و نگهبانان بهشت به آنان گویند: «سلام بر شما پاک و پسندیده بودید، پس داخل شوید در حالی که در آن جاودانه خواهید بود».

سؤال: با آنکه عمر و اعمال نیک و بد انسان در دنیا محدود است، چرا کیفر و پاداش قیامت نامحدود است که قرآن می فرماید: دوزخیان و بهشتیان جاودانه در آتش یا بهشت خواهند بود.

 پاسخ: اولاً جاودانگی در بهشت، از باب لطف خداوند است و منافاتی با عدل ندارد.

 ثانیاً جاودانگی در دوزخ برای همه دوزخیان نیست بلکه بسیاری از مجرمان پس از دیدن کیفر اعمالشان و پاک شدن از گناه، وارد بهشت می شوند.

 ثالثاً مدّت کیفر بستگی به میزان سبکی یا سنگینی جرم دارد، نه زمان انجام جرم. چه بسا کسی که در یک لحظه اقدام به قتل کسی کرده و حتّی موفّق نشده، امّا دادگاه برای او حبس ابد مقرّر می کند. آیا مجازات کبریت زدن به یک بشکه بنزین یا یک کشتی بنزین یکسان است؟

ص: 70

45- عوامل مغفرت در قرآن

پرتوی از نور (10) » عوامل مغفرت در قرآن

 غَافِرِ الذَّنبِ وَقَابِلِ التَّوْبِ شَدِیدِ الْعِقَابِ ذِی الطَّوْلِ لَا  إِلَهَ إِلَّا  هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ   (سوره غافر آیه 3)

 آمرزنده ی گناه، پذیرنده ی توبه، سخت کیفر و صاحب عطای فراوان.هیچ معبودی جز او نیست.

بازگشت (همه) به سوی اوست.

در قرآن عواملی برای مغفرت بیان شده است، از جمله:

 1. ایمان. «آمنّا بربّنا لیغفر لنا»(1)

 2. تقوا. «اِن تتّقوا اللّه... یغفر لکم»(2)

 3. پیروی از انبیا. «فاتّبعونی... یغفر لکم»(3)

 4. عفو و گذشت از مردم. «و لیعفوا.... یغفراللّه لکم»(4)

 5 . قرض الحسنه و وام دادن به مردم. «ان تقرضوا اللّه... یغفر لکم»(5)

 6. جهاد. «تجاهدون فی سبیل اللّه... یغفر لکم»(6)

 7. عبادت. «أنِ اعبدواللّه... یغفر لکم»(7)

 8 . پرهیز از گناهان کبیره. «اِن تجتنبوا کبائر.... نکفّر عنکم سیئاتکم»(8)

 9. دعا و استغفار و انابه خود انسان. «ظلمتُ نفسی... فغفر له»(9)

ص: 71

46- دعای انبیا و فرشتگان

پرتوی از نور (10) » دعای انبیا و فرشتگان

رَبَّنَا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدتَّهُمْ وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَآئِهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ

    (سوره غافر آیه 8)

 پروردگارا! و آنان را با هر کس از پدران و همسران و فرزندانشان که صلاحیّت دارند به باغ های اقامتی که به ایشان    وعده داده ای وارد کن؛ همانا تو همان خدای عزیز و حکیمی.

انبیا و فرشتگان دعاهای خود را با «ربّنا» و «ربّ» آغاز می کردند:

 - دعای حضرت آدم: «ربّنا ظلمنا انفسنا»(2)

 - دعای حضرت نوح: «ربّ اغفرلی ولوالدی»(3)

 - دعای حضرت ابراهیم: «ربّ اجعل هذا بلداً آمنا»(4)

 - دعای حضرت یوسف: «ربّ قد آتیتنی من الملک»(5)

 - دعای حضرت موسی: «ربّ بما أنعمت علیّ من خیر فقیر»(6)

 - دعای حضرت سلیمان: «ربّ أوزعنی أن اشکر نعمتک»(7)

 - دعای حضرت عیسی: «ربّنا أنزل علینا مائدة»(8)

 - دعای رسول اکرم صلی الله علیه وآله: «ربّ أعوذ بک من همزات الشیاطین»(9)

 - دعای مؤمنان: «ربّنا ما خلقت هذا باطلا فقنا عذاب النار»(10)

ص: 72

47- دوزخیان و آرزوی بازگشت

پرتوی از نور (10) » دوزخیان و آرزوی بازگشت

 قَالُواْ رَبَّنَآ أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَأَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلْ إِلَی خُرُوجٍ مِّن سَبِیلٍ(سوره غافر آیه 11)

 کفّار گویند: «پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی. اینک به گناهان خود اعتراف کردیم؛ پس آیا برای بیرونرفتن (از دوزخ) راهی هست؟»

آرزوی جانسوز دوزخیان برای بازگشت به دنیا بارها در قرآن مطرح شده است:

گاهی می گویند: آیا راه بازگشتی وجود دارد؟ گاهی آرزو می کنند کاش به دنیا باز می گشتند و نیکوکار می شدند و گاهی عاجزانه می گویند: پروردگارا! ما را به دنیا بازگردان تا عمل صالح انجام دهیم. آیات ذیل، این حقایق را بیان می کند:

«هل الی مردّ من سبیل»(1) آیا راهی برای بازگشت هست؟

«لو انّ لی کرّةً فاکون من المحسنین»(2) ای کاش عمری دیگر بود تا از نیکوکاران می شدم.

«ربّنا اخرجنا منها فان عدنا فانا ظالمون»(3) پروردگارا! ما را از اینجا خارج کن، اگر دوباره بازگشتیم ستمکاریم.

 «ربّ ارجعون لعلّی اعمل صالحاً»(4) پروردگارا! مرا بازگردان تا عمل نیک انجام دهم.

«فارجعنا نعمل صالحا»(261) ما را بازگردان تا کار نیک انجام دهیم.

261) سجده، 12.

ص: 73

48- قضاوت عادلانه

پرتوی از نور (10) » قضاوت عادلانه

 یَوْمَ هُم بَارِزُونَ لَا یَخْفَی عَلَی اللَّهِ مِنْهُمْ شَیْ ءٌ لِّمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ(سوره غافر آیه 16)

 روزی که مردم ظاهر و آشکارند و هیچ چیز از آنان بر خداوند پنهان نیست. (در آن روز ندا آید:) امروز حکومت برای کیست؟(و پاسخ آید:)برای خداوند یکتای قهّار.

بروز و ظهور مردم در قیامت و حضور آنان در پیشگاه الهی به صورتی که هیچ نقطه ی ابهامی برای قضاوت عادلانه باقی نگذارد، به خاطر اموری است:

 الف) هموار شدن زمین و حذف کوه ها. «قاعاً صَفصفا»(1)

 ب) خروج همه از قبرها. «و اذ القبور بعثرت»(2)، «و أخرجت الارض اثقالها»(3)

 ج) گشوده شدن نامه ی اعمال. «و اذا الصّحف نُشرت»(4)

 د) تجسم اعمال. «ینظر المرء ما قَدّمت یداه»(5)

 ه) کشف مسایل مخفی. «بدالهم ما کانوا یخفون من قبل»(6)

 و) گواهی اعضای بدن. «تشهد أرجلهم»(7)

50- علّت سریع الحساب بودن خداوند

پرتوی از نور (10) » علّت سریع الحساب بودن خداوند

 طولانی شدن دوره ی دادرسی در دنیا یا به خاطر انکار مجرم و پوشاندن جرم است، که در قیامت، زمین و زمان و اعضای بدن و فرشتگان و نامه های اعمال همه گواهند و جایی برای انکار و مخفی نمودن جرم نیست.

 یا به خاطر دفاع مجرم از خود است، که آن روز همه به خلاف های خود اعتراف دارند و دفاعی ندارند.

 یا به خاطر احضار افراد و پرونده هاست، که همه حاضرند و پرونده ها باز است.

 یا به خاطر تأمل قاضی و تجدید نظر است، که چیزی بر خداوند پوشیده نیست.

 یا به خاطر ظرفیّت نداشتن زندان هاست که در آن روز، جهنّم پر نمی شود.

 یا به خاطر کارشکنی هایی است که طرفداران مجرم در دادگاه دارند که در آن جا شفیع و یاوری وجود ندارد.

ص: 75

51- آداب دعا

پرتوی از نور (10) » آداب دعا

 وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی  أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ (سوره غافر آیه 60)

 و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانید تا برای شما اجابت کنم. همانا کسانی که از عبادت من سر باز زده و تکبّر می ورزند به زودی با سرافکندگی به جهنّم وارد می شوند».

آداب و شرایط دعا:

 1. دعا همراه ایمان و عمل صالح باشد. «یستجیب الذّین آمنوا و عملوا الصالحات»(1)

 2. با اخلاص باشد. «فادعوا اللّه مخلصین له الدین»(2)

 3. با تضرّع و مخفیانه باشد. «ادعوا ربّکم تضرعاً و خُفیة»(3)

 4. با بیم و امید باشد. «و ادعوه خوفاً و طمعاً»(4)

 5. در ساعاتی خاص باشد. «یدعون ربّهم بالغداة و العشی»(5)

 6. دعا کننده از اسمای الهی بهره بگیرد. «و للّه الاسماء الحسنی فادعوه بها»(6)

53- وسایل آرامش در قرآن

پرتوی از نور (10) » وسایل آرامش در قرآن

 أللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الَّیْلَ لِتَسْکُنُواْ فِیهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِراً إِنَّ اللَّهَ    لَذُو فَضْلٍ عَلَی النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَشْکُرُونَ (سوره غافر آیه 61)

 خداوند کسی است که شب را برای شما قرار داد تا در آن آرام گیرید و روز را روشنی بخش ساخت؛ همانا خداوند نسبت به مردم لطفِ بسیار دارد ولی بیشتر مردم شکرگزاری نمی کنند.

در قرآن چند چیز وسیله ی آرامش معرّفی شده است که نمونه هایی از آن را می آوریم:

ص: 77

54- اسلام و تفریح

پرتوی از نور (10) » اسلام و تفریح

 ذَلِکُم بِمَا کُنتُمْ تَفْرَحُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِ ّ وَبِمَا کُنتُمْ  تَمْرَحُونَ (سوره غافر آیه 75)

 این (عذاب) به خاطر آن است که در زمین به ناحقّ شادی  می کردید و در ناز و سرمستی به سر می بردید.

اسلام دین فطرت است و با شادی که خواسته ی فطری و غریزی انسان است، مخالفتی ندارد، آن چه مورد انتقاد است شادی های نابجاست که در قرآن مواردی از آن بیان شده است، از جمله:

ص: 78

55- مراحل علم

پرتوی از نور (10) » مراحل علم

 فَلَمَّا جَآءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَرِحُواْ بِمَا عِندَهُم مِّنَ الْعِلْمِ وَ حَاقَ بِهِم مَّا کَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِءُونَ (سوره غافر آیه 83)

 پس چون پیامبرانشان همراه با معجزات به سراغشان آمدند به آن مقدار علمی که نزدشان بود خوشحال شدند (و حاضر نشدند منطق انبیا را بپذیرند) و آن چه (از قهر الهی) که به تمسخر می گرفتند، آنان را فرا گرفت.

قرآن برای علم سه مرحله بیان کرده است:

 الف) علم مفید که سبب رشد معنوی انسان باشد، همان گونه که موسی به خضرعلیهما السلام گفت: آیا اجازه می دهی من همسفر تو

ص: 79

56- موضع گیری کفار در برابر رسول خدا

پرتوی از نور (10) » موضع گیری کفار در برابر رسول خدا

 وَقَالُواْ قُلُوبُنَا فِی  أَکِنَّةٍ مِّمَّا تَدْعُونَآ إِلَیْهِ وَفِیءَاذَانِنَا وَقْرٌ وَ مِن بَیْنِنَا وَبَیْنِکَ حِجَابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنَا عَامِلُونَ

    (سوره فصّلت آیه 5)

 و گفتند: «دل های ما از آن چه ما را به سوی آن دعوت می کنی در پوشش و پرده است و در گوش های ما سنگینی است، و میان ما و تو حجابی است، پس تو (کار خود را) انجام ده، ما نیز (کار خود را) انجام می دهیم.»

کفّار در برابر پیامبر و قرآن، پنج موضع گیری سخت داشتند:

 الف) اعراض و دوری کردن. «فاعرض اکثرهم» (در آیه ی قبل)

 ب) آماده نبودن قلبی برای پذیرش حقّ. «قلوبنا فی اکنة»

 ج) گوش ندادن به پیام ها. «فی آذاننا وقر»

 د) اعلام وجود مانع. (یعنی حجاب خودبینی و دنیاپرستی و...) «بیننا و بینک حجاب»

 ه) پافشاری بر راه خود. «فاعمل اننا عاملون»

287) بقره، 102.

ص: 80

57- ابزارهای وسوسه شیطان

پرتوی از نور (10) » ابزارهای وسوسه شیطان

وَ إِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (سوره فصّلت آیه 36)

 و اگر انگیزه و وسوسه ای از طرف شیطان تو را تحریک کند (که بدی را با بدی جواب دهید) پس به خداوند پناه ببر که او خود شنوای آگاه است.

وسوسه ی شیطان «نزغ»، راه ها و ابزارها و انواعی دارد:

 - گاهی از طریق ترساندن، «الشیطان یعدکم الفقر»(1)

 - گاهی از طریق زیبا جلوه دادن، «زیّن لهم الشیطان اعمالهم»(2)

 - گاهی از طریق وعده های تو خالی، «یعدهم و یمنیهم»(3)

 - گاهی از طریق دشمنی و کینه است. «یوقع بینکم العداوة و البغضاء»(291)

59- مراحل خداشناسی

پرتوی از نور (10) » مراحل خداشناسی

سَنُرِیهِمْ ءَایَاتِنَا فِی الْأَفَاقِ وَفِی  أَنفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلَی کُلِ ّ شَیْ ءٍ شَهِیدٌ

    (سوره فصّلت آیه 53)

 ما در آینده نزدیکی آیات خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنان نشان خواهیم داد، تا برایشان روشن شود که قطعاً او حقّ است، آیا کافی نیست که پروردگارت بر هر چیزی گواه است؟

مراحل خداشناسی در این آیه آمده است: گاهی از آثار پی به مؤثّر می بریم. «آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم» و گاهی خودش

ص: 82

60- سیمای حق

پرتوی از نور (10) » سیمای حق

 یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقَّ أَلَا  إِنَّ الَّذِینَ یُمَارُونَ فِی السَّاعَةِ    لَفِی ضَلاَلٍ بَعِیدٍ (سوره شوری آیه 18)

 کسانی که ایمان به قیامت ندارند (نسبت به وقوع آن) شتاب می ورزند، ولی کسانی که به آن ایمان دارند از آن می ترسند و می دانند که قیامت حقّ است، بدانید محقّقا کسانی که درباره قیامت به جدال می پردازند در گمراهی دوری هستند.

 حقّ، صفتی است که در قرآن برای امور مختلفی آمده است:

 - خداوند. «ذلک بان اللّه هوالحقّ»(2)

ص: 83

61- علل مهم تر بودن آخرت

پرتوی از نور (10) » علل مهم تر بودن آخرت

 مَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْأَخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَالَهُ فِی الْأَخِرَةِ مِن نَّصِیبٍ(سوره شوری آیه 20)

 آن که کشت آخرت بخواهد برای او در کشتش می افزاییم و آن که کشت دنیا بخواهد از آن به او می دهیم و در آخرت هیچ  نصیبی ندارد.

 آخرت از دنیا مهم تر است، زیرا:

 1. برای آخرت خواهان توسعه و رشد است. «نزد له فی حرثه»

 2. آخرت خواهان از دنیا بهره کمی می برند ولی دنیاخواهان هیچ بهره ای از آخرت ندارند. «ما له فی الاخرة من نصیب»

 3. آخرت خواهان به همه اهداف خود می رسند. «نزد له فی حرثه» در خالی که دنیاخواهان تنها به گوشه ای از اهداف خود می رسند. «نؤته منها»

302) اعراف، 8 .

ص: 84

62- گناهان کبیره

پرتوی از نور (10) » گناهان کبیره

 وَالَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَآئِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُواْ هُمْ یَغْفِرُونَ(سوره شوری آیه 37)

 و کسانی که از گناهان کبیره و زشتی ها پرهیز می کنند و چونخشم و غضب کنند، می بخشند.

  گناهان کبیره کدام است؟

امام خمینی قدس سره در تحریر الوسیله در شرایط امام جماعت می فرماید: امام جماعت باید از گناهان کبیره پرهیز کند و آن: هر گناهی است که در قرآن وعده عذاب بر آن داده شده، یا شدیداً با آن برخورد شده، یا دلیلی داشته باشیم که هم وزن یا بدتر از گناهان کبیره شناخته شده، یا عقل آن را کبیره بداند، یا در افکار عمومی مؤمنان کبیره شمرده شود، یا دلیل خاصّی بر کبیره بودن آن داشته باشیم.

سپس نمونه هایی را می شمرد از جمله: یأس از رحمت خدا، نسبت دروغ به خدا و رسول، قتل، نسبت ناروا به زن شوهردار، فرار از جنگ، عاق والدین، قطع رحم، سِحر، زنا، لواط، خوردن مال یتیم، کتمان حقّ، گواهی باطل، پیمان شکنی، شراب خوری، تجاوز در وصیّت، رباخواری، قمار، کم فروشی، خوردن گوشت مردار و خوک، کمک به ظالم و تکیه بر او، اسراف و تبذیر، حبس حقوق مردم، دروغ، تکبّر، خیانت، غیبت، سخن چینی، سبک

شمردن حج، ترک نماز، منع زکات، اصرار بر گناهان صغیره، سرگرمی به لهو و لعب.

ص: 85

63- معنی گمراه کردن الهی

پرتوی از نور (10) » معنی گمراه کردن الهی

وَمَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَالَهُ مِن وَلِیٍّ مِّن بَعْدِهِ وَتَرَی الظَّالِمِینَ لَمَّا  رَأَوُاْ الْعَذَابَ یَقُولُونَ هَلْ إِلَی مَرَدٍّ مِّن سَبِیلٍ

    (سوره شوری آیه 44)

 و هر که را خدا گمراه کند (و به گمراهی خویش واگذارد) پس بعد از آن برای او هیچ یاوری نیست و ستمگران را هنگامی که عذاب الهی را دیدند مشاهده می کنی که می گویند: آیا راهی برای  بازگشت (به دنیا) وجود ندارد؟

اگر چه در آیاتی از قرآن، گمراهی گمراهان به خداوند نسبت داده شده، لکن آیات دیگر این نسبت را تفسیر می کند و می فرماید:

 - «یضلّ اللّه مَن هو مسرف مرتاب»(1)، خداوند، اهل طغیان و اسراف را گمراه می کند.

 - «و ما یضلّ به الاّ الفاسقین»(2)، خداوند، فاسقان را گمراه می کند.

 - «و یضلّ اللّه الظالمین»(3)، خداوند، ظالمان را گمراه می کند.

 - «یضلّ اللّه الکافرین»(306) خداوند، کافران را گمراه می کند.

به عبارت دیگر گمراهیِ ابتدایی نداریم، ولی گمراهیِ کیفری داریم که خداوند به کیفر اسراف و کفر و فسق افرادی، آنان را به وادی گمراهی می کشاند.

306) غافر، 74.

ص: 86

64- راه های نزول وحی

پرتوی از نور (10) » راه های نزول وحی

 وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیاً أَوْ مِن وَرَآیِ حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ مَا یَشَآءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکِیمٌ(سوره شوری آیه 51)

 و هیچ بشری را نسزد که خداوند با او سخن گوید مگر از طریق وحی (که بر قلب او نازل می شود) یا از پس پرده و حجاب یا آنکه فرستاده ای (به نام فرشته) فرستد، پس به اذن او هر چه بخواهد وحی کند. همانا او والا مرتبه و با حکمت است.

نزول وحی بر پیامبران سه راه دارد:

 الف) القای مستقیم به قلب پیامبر.

 ب) شنیدن از ورای حجاب مثل درخت.

 ج) از طریق فرشته ی حامل وحی (جبرئیل).

66- مراحل تسلّط شیطان

پرتوی از نور (10) » مراحل تسلّط شیطان

 وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ * وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ (سوره زخرف آیات 36 - 37)

 و هر که از یاد خدای رحمن روی گردان شود شیطانی بر او می گماریم که همراه و دمساز وی گردد. و آنها (شیاطین) مردم را از راه (حقّ) بازمی دارند ولی گمان می کنند که هدایت یافته اند.

سیاست شیطان گام به گام است: «خطوات»(1)

 - مرحله اول القای وسوسه است. «وسوس الیه»(2)

 - در مرحله دوم تماس می گیرد. «مسّهم طائف»(3)

 - مرحله سوم در قلب نفوذ کرده و جای می گیرد. «فی صدور الناس»(4)

 - مرحله چهارم در روح می ماند. «فهو له قرین»(5)

 - مرحله پنجم انسان را عضو حزب خود قرار می دهد. «حزب الشیطان»(6)

 - مرحله ششم سرپرست انسان می شود. «و من یتّخد الشیطان ولیّاً»(7)

ص: 88

67- آثار اعراض از یاد خدا

پرتوی از نور (10) » آثار اعراض از یاد خدا

  آثار اعراض از یاد خدا به این قرار است:

 1. باز ماندن از راه خیر. «لیصدونهم عن السبیل»

 2. انحراف فکری که خیال می کند هدایت یافته است. «یحسبون انهم مهتدون»

 3. دیگر موعظه پذیر نیست. «و اذا ذکروا لا یذکرون»(3)

 4. توبه نمی کند چون خود را کج نمی داند.

 5 . زندگی نکبت بار دارد. «و مَن أعرض عن ذکری فانّ له مَعیشةً ضَنکا»(4)

 6. کسی که در دنیا از دیدن حقّ کور است، «یعش» در آخرت نیز کور محشور می شود. «من کان فی هذه اعمی فهو فی الاخرة اعمی»(318)

318) اسراء، 72.

ص: 89

68- زنان قرآنی

پرتوی از نور (10) » زنان قرآنی

 وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ(سوره زخرف آیه 57)

 و همین که (از سوی بت پرستان) درباره عیسی بن مریم مثالی زده شد (که اگر معبودان غیر خدا هیزم دوزخند پس عیسی نیز که معبود است دوزخی است) ناگهان قوم تو در پی آن فریاد  تمسخر بر داشتند.

تنها نامی که از زنان در قرآن آمده، نام مریم است. باقی زنان با نام بیان نشده اند، همچون:

 - مادر موسی «امّ موسی»(1)،

 - خواهر موسی «اخته»(2)،

 - همسر عمران «امرأة عمران»(3)،

 - همسر فرعون «امرأة فرعون»(4)،

 - همسر عزیز مصر «امرأة العزیز»(5)،

 - همسر لوط «امرأة لوط»(6)،

 - همسر ابولهب «امرأته حمّالة الحطب»(7)،

 - همسران پیامبر اسلام «نساء النّبی»(8)،

 - همسر نوح «امرأة نوح»(9)

 - خانمی که بافندگی می کرد. «التی نقضت غزلها»(328)

328) نحل، 99.

ص: 90

69- دلایل بعثت انبیا

پرتوی از نور (10) » دلایل بعثت انبیا

 وَلَمَّا جَآءَ عِیسَی بِالْبَیِّنَاتِ قَالَ قَدْ جِئْتُکُم بِالْحِکْمَةِ وَلِأُبَیِّنَ لَکُم بَعْضَ الَّذِی تَخْتَلِفُونَ فِیهِ فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُونِ

    (سوره زخرف آیه 63)

 و چون عیسی همراه با دلایل روشن (و معجزات) آمد، گفت: همانا من برای شما حکمت آورده ام (و آمده ام) تا بعضی از آنچه در آن اختلاف می کنید برای شما بیان کنم. پس از خداوند پروا و مرا اطاعت کنید.

از دلایل بعثت انبیا می توان موارد زیر را نام برد:

 الف) بینش دادن به مردم «حکمت»

 ب) روشنگری در مسائل اختلافی «لاُبیّن»

 ج) دعوت به تقوی «واتّقوا اللّه»

 د) معرّفی الگوی حقّ «و اطیعون»

71- ویژگی های نعمت های بهشتی

پرتوی از نور (10) » ویژگی های نعمت های بهشتی

 اُدْخُلُواْ الْجَنَّةَ أَنتُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ تُحْبَرُونَ * یُطَافُ عَلَیْهِم بِصِحَافٍ مِّن ذَهَبٍ وَأَکْوَابٍ وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ  الْأَعْیُنُ وَأَنتُمْ فِیهَا خَالِدُونَ(سوره زخرف آیات 70 - 71)

 شما و همسران تان در حالی که شادمانید به بهشت داخل شوید. ظرف ها و جام هایی از طلا بر آنان چرخانده می شود و آنچه را که نفس میل داشته باشد و چشم (از دیدنش) لذّت ببرد در بهشت موجود است و شما در آنجا جاودانه هستید.

نعمت های بهشتی اقسام مزایا را دارا هستند:

 - همه ی سلیقه ها و چشم ها را اشباع می کند. «تشتهیه الانفس و تلذّ الاعین»

ص: 92

72- قرآن کتابی مبارک

پرتوی از نور (10) » قرآن کتابی مبارک

    إِنَّآ أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ (سوره دخان آیه 3)

 ما قرآن را در شبی مبارک و فرخنده نازل کردیم، ما همواره  انذار کننده بودیم.

 قرآن از همه جهت مبارک است:

 الف) از جهت نازل کننده. «تبارک الّذی نزل الفرقان»(1)

 ب) خود قرآن مبارک است. «کتاب انزلناه الیک مبارک»(2)

 ج) از جهت مکان نزول. «ببکة مبارکا»(3)

 د) از جهت زمان نزول. «فی لیلة مبارکة»

74- هواپرستی

پرتوی از نور (10) » هواپرستی

 أَفَرَءَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَی عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَی سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَی بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَن یَهْدِیهِ  مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ(سوره جاثیه آیه 23)

 پس آیا دیدی کسی را که هوای خویش را معبود خود قرار داده و خداوند او را با وجود آگاهیش به بیراهه گذاشت و بر گوش و قلبش مهر زد و بر چشمش پرده ای نهاد. پس بعد از خدا کیست که او را هدایت کند، پس آیا پند نمی گیرید؟

هوی پرستی ابزار شناخت را از کار می اندازد، نه چشم حقیقت را می بیند و نه گوش حقّ را می شنود و نه دل درک صحیح دارد.

ص: 94

75- کتاب و پرونده های قیامت

پرتوی از نور (10) » کتاب و پرونده های قیامت

 وَتَرَی کُلَّ أُمَّةٍ جَاثِیَةً کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَی   إِلَی کِتَابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ(سوره جاثیه آیه 28)

 (در روز رستاخیز) هر امّتی را به زانو در آمده می بینی، در حالی که هر امتی به سوی کتابش (برای دادرسی) فراخوانده شده است. امروز آنچه را عمل می کردید دریافت خواهید کرد.

قرآن کریم برای انسان در قیامت سه نوع کتاب و پرونده عمل معرّفی کرده است:(7)

 الف) برای هر فرد کتابی است که کارهای شخصی او در آن

ص: 95