خدامیان آرانی، مهدی

تفسیر باران: نگاهی جدید به قرآن مجید، جلد دوم (آل عمران، نساء) / مهدی خدامیان آرانی . قم: وثوق، 1393.

128 ص. (اندیشه سبز/52) 1 - 146 - 107 - 600 - 978 ISBN:

مندرجات:

جلد 1: حمد، بقره جلد 2: آل عمران، نساء جلد 3: مائده تا اعراف جلد 4: انفال تا هود جلد 5: یوسف تا نحل

جلد 6: اِسراء تا طهجلد 7: انبیاء تا فرقان جلد 8: شعراء تا روم جلد 9: لقمان تا فاطر جلد 10: یس تا غافر

جلد 11: فُصّلت تا فتحجلد 12: حجرات تا صفّ جلد 13: جمعه تا مرسلاتجلد 14: جزء 30 قرآن: (نبأ تا ناس).

فهرست نویسی بر اساس اطلاعات فیپا:

کتابنامه: ص. ]373[ - 374

1. قرآن - - تحقیق2. خداشناسی.الف.عنوان.

1393 ت 8 خ 4/4/65 BP

297/15

تفسیر باران، جلد دوم (نگاهی نو به قرآن مجید)

دکتر مهدی خُدّامیان آرانی

ناشر : انتشارات وثوق

مجری طرح: موسسه فرهنگی هنری پژوهشی نشر گستر وثوق

آماده سازی و تنظیم: محمد شکروی

قیمت دوره 14 جلدی: 160 هزار تومان

شمارگان و نوبت چاپ : 3000 نسخه، چاپ اول ، 1393.

شابک : 1 - 146 - 107 - 600 - 978

آدرس انتشارات : قم ; خ، صفاییه ، کوچه 28 (بیگدلی) ، کوچه نهم، پلاک 159

تلفکس : 37735700 - 025همراه : 39 58 252 0912

Email:Vosoogh_m@yahoo.com www.Nashrvosoogh.com

شماره پیامک انتقادات و پیشنهادات : 30004657735700

مراکز پخش:

 تهران: خیابان انقلاب، خیابان فخر رازی، کوچه انوری، پلاک 13، انتشارات هاتف: 66415420

 تبریز: خیابان امام، چهارراه شهید بهشتی، جنب مسجد حاج احمد، مرکز کتاب رسانی صبا، 3357886

 آران و بیدگل: بلوار مطهری، حکمت هفت، پلاک 62، همراه: 09133631172

 کاشان: میدان کمال الملک، نبش پاساژ شیرین، ساختمان شرکت فرش، واحد 6، کلک زرین4464902

 کاشان: میدان امام خمینی، خ اباذر 2، جنب بیمه البرز، پلاک 32، انتشارات قانون مدار، 4456725

 اهواز: خیابان حافظ، بین نادری و سیروس، کتاب اسوه. تلفن: 2923315 - 2216648

ص:2

آل عِمران : آیه 91 - 86…84

آل عِمران : آیه 92 …87

آل عِمران : آیه 95 - 93…88

آل عِمران : آیه 97 - 96…91

آل عِمران : آیه 101 - 98…94

آل عِمران : آیه 102 …96

آل عِمران : آیه 103 …97

آل عِمران : آیه 104 …99

آل عِمران : آیه 108 - 105…100

آل عِمران : آیه 109 …101

آل عِمران : آیه 110 …103

آل عِمران : آیه 112 - 111…108

آل عِمران : آیه 115 - 113…109

آل عِمران : آیه 117 - 116…111

آل عِمران : آیه 120 - 118…113

آل عِمران : آیه 122 - 121…116

آل عِمران : آیه 127 - 123…118

آل عِمران : آیه 129 - 128…121

آل عِمران : آیه 131 - 130…124

آل عِمران : آیه 136 - 132…125

آل عِمران : آیه 138 - 137…127

آل عِمران : آیه 141 - 139…128

آل عِمران : آیه 143 - 142…131

آل عِمران : آیه 144 …131

آل عِمران : آیه 145 …132

آل عِمران : آیه 151 - 146…133

آل عِمران : آیه 153 - 152…135

آل عِمران : آیه 154 …137

آل عِمران : آیه 155 …138

آل عِمران : آیه 158 - 156…139

آل عِمران : آیه 160 - 159…141

آل عِمران : آیه 161 …143

آل عِمران : آیه 163 - 162…144

آل عِمران : آیه 164 …145

آل عِمران : آیه 166 - 165…146

آل عِمران : آیه 168 - 167…147

آل عِمران : آیه 171 - 169…148

آل عِمران : آیه 175 - 172…149

آل عِمران : آیه 178 - 176…152

آل عِمران : آیه 179 …153

آل عِمران : آیه 180 …156

آل عِمران : آیه 182 - 181…158

آل عِمران : آیه 183 …159

آل عِمران : آیه 185 - 184…161

آل عِمران : آیه 186 …161

آل عِمران : آیه 187 …163

آل عِمران : آیه 189 - 188…164

آل عِمران : آیه 194 - 190…166

ص:4

آل عِمران : آیه 195 …170

آل عِمران : آیه 198 - 196…171

آل عِمران : آیه 199 …172

آل عِمران : آیه 200 …173

سوره نِساء

نِساء : آیه 1…177

نِساء : آیه 4 - 2 …181

نِساء : آیه 6 - 5 …184

نِساء : آیه 8 - 7 …185

نِساء : آیه 10 - 9…186

نِساء : آیه 14 - 11…187

نِساء : آیه 16 - 15…191

نِساء : آیه 18 - 17…193

نِساء : آیه 19 …198

نِساء : آیه 21 - 20…200

نِساء : آیه 22 …201

نِساء : آیه 24 - 23…201

نِساء : آیه 25 …209

نِساء : آیه 28 - 26…211

نِساء : آیه 30 - 29…212

نِساء : آیه 31 …214

نِساء : آیه 32 …216

نِساء : آیه 33 …217

نِساء : آیه 34 …218

نِساء : آیه 35 …223

نِساء : آیه 36 …224

نِساء : آیه 39 - 37…227

نِساء : آیه 40 …230

نِساء : آیه 42 - 41…232

نِساء : آیه 43 …233

نِساء : آیه 46 - 44…235

نِساء : آیه 47 …237

نِساء : آیه 48 …238

نِساء : آیه 50 - 49…239

نِساء : آیه 54 - 51…240

نِساء : آیه 57 - 55…242

نِساء : آیه 58 …243

نِساء : آیه 59 …246

نِساء : آیه 61 - 60…251

نِساء : آیه 64 - 62…252

نِساء : آیه 68 - 65…255

نِساء : آیه 70 - 69…257

نِساء : آیه 71 …259

نِساء : آیه 74 - 72…259

نِساء : آیه 76 - 75…260

نِساء : آیه 78 - 77…262

نِساء : آیه 80 - 79…266

ص:5

نِساء : آیه 82 - 81…268

نِساء : آیه 83 …270

نِساء : آیه 85 - 84…271

نِساء : آیه 87 - 86…273

نِساء : آیه 91 - 88…274

نِساء : آیه 93 - 92…276

نِساء : آیه 94 …280

نِساء : آیه 96 - 95…281

نِساء : آیه 99 - 97…284

نِساء : آیه 100 …291

نِساء : آیه 101 …292

نِساء : آیه 104 - 102…295

نِساء : آیه 112 - 105…297

نِساء : آیه 115 - 113…300

نِساء : آیه 116 …302

نِساء : آیه 122 - 117…303

نِساء : آیه 124 - 123…305

نِساء : آیه 126 - 125…306

نِساء : آیه 127 …308

نِساء : آیه 130 - 128…310

نِساء : آیه 133 - 131…313

نِساء : آیه 134 …314

نِساء : آیه 135 …315

نِساء : آیه 136 …317

نِساء : آیه 139 - 137…317

نِساء : آیه 140 …318

نِساء : آیه 141 …319

نِساء : آیه 144 - 142…321

نِساء : آیه 147 - 145…322

نِساء : آیه 149 - 148…323

نِساء : آیه 152 - 150…324

نِساء : آیه 153 …326

نِساء : آیه 155 - 154…328

نِساء : آیه 158 - 156…330

نِساء : آیه 159 …332

نِساء : آیه 161 - 160…334

نِساء : آیه 162 …335

نِساء : آیه 163 …336

نِساء : آیه 169 - 164…339

نِساء : آیه 170 …340

نِساء : آیه 173 - 171…341

نِساء : آیه 175 - 174…350

نِساء : آیه 176 …352

* پیوست های تحقیقی…355

* منابع تحقیق…373

* فهرست کتب نویسنده…375

* بیوگرافی نویسنده…376

ص:6

فهرست راهنما

آشنایی با سوره

1 - این سوره «مدنیّ» است و سوره شماره 3 قرآن می باشد.

2 - «آل عِمران» به معنای «خاندان عِمران» می باشد، در آیه 33 و 35 از «عِمران» یاد شده است.

عِمران، پدر مریم(علیها السلام) بود. در این سوره از مریم و عیسی(علیهما السلام)یاد شده است که این دو از «خاندان عمران» می باشند.

3 - موضوعات مهم این سوره چنین است: جنگ اُحد، فضیلت شهادت، دعوت انسان ها به صبر و پایداری...

ص:10

او شراب خورد و مست شد و در حالت مستی در خیمه اش خوابید، پسران او پدر را در این حالت دیدند...».(1)

این سیمای نوح(علیه السلام)در تورات امروزی است: کسی که شراب می خورد، مست می شود و برهنه می خوابد و پسرانش او را در حال برهنگی می بینند !!

وقت آن است که ببینم تو در قرآن درباره نوح(علیه السلام)چه می گویی، این سخن تو در قرآن است: «درود من بر نوح که بنده مؤمن من است»، «او بنده نیکوکار من است».(2)

اگر توراتی که امروز من آن را می خوانم، همان کتابی است که تو بر موسی(علیه السلام)نازل کرده ای، پس چرا سخن تو در تورات با قرآن تفاوت دارد؟

چگونه می شود تو هم نوح(علیه السلام)را شرابخوار معرّفی کنی و از طرفی دیگر او بنده مؤمن و نیکوکار تو باشد؟ معلوم می شود توراتی که امروز در دسترس است، تحریف شده است !

عجیب است، در تورات شرح وفات موسی(علیه السلام)و چگونگی دفن او نیز بیان شده است، حتماً این مطالب بعد از وفات موسی(علیه السلام)به تورات اضافه شده است.

قرآن، تورات اصلی را تأیید می کند، نه تورات تحریف شده را !

* * *

درباره انجیل هم باید تحقیق کنم، «انجیل» به زبان یونانی به معنای «بشارت» است، در قرآن، همواره از یک انجیل سخن به میان آورده ای، اکنون در میان مسیحیان، انجیل های متعدّدی وجود دارد. وقتی آن انجیل ها را می خوانم، می بینم که در همه آن ها، جریان به دار آویخته شدن عیسی(علیه السلام)و حوادث بعد از آن بیان شده است !! معلوم می شود که این انجیل ها، بعد از عیسی(علیه السلام)نوشته شده اند و هیچ کدام، آن انجیلی نیستند که تو بر عیسی(علیه السلام)نازل کرده ای.

ص:12

* * *

لوط(علیه السلام)یکی از پیامبران توست. داستان او را در انجیلِ تحریف شده، این گونه می خوانم:

وقتی قومِ لوط به عذاب گرفتار شدند، همه از بین رفتند. لوط همراه با دو دخترش برای مدّتی در غار زندگی می کردند.

روزی، دختر اوّل لوط به خواهرش چنین گفت: «همه مردها نابود شده اند، دیگر نسل بشر ادامه پیدا نمی کند، فقط پدر ما مانده است. بیا تا به پدر شراب بدهیم و وقتی او مست شد با او همخواب شویم تا نسلی از پدر خود داشته باشیم».

شب که فرا رسید، دختر اوّل لوط به پدر خود شراب داد، او صبر کرد تا پدر مست شد، در این هنگام، دختر اوّل نزد پدر رفت و با او همبستر شد و لوط به هوش نبود و چیزی متوجّه نشد.

فردا که فرا رسید، دختر اوّل به دختر دوم گفت: «من دیشب با پدر همبستر شدم، امشب هم به او شراب می دهم، تو هم امشب نزد او برو و با او همخواب شو تا نسلی از پدر به وجود آوریم».

شب که فرا رسید، آنان پدر را مست کردند و دختر دوم هم با پدر همخواب شد و لوط چیزی متوجّه نشد. این گونه بود که هر دو دختر لوط از پدر خود حامله شدند».(3)

این پایان سخنی بود که من در انجیلِ تحریف شده خواندم.

من در این سخن فکر می کنم، در اینجا ذکر شده است که همه مردان در عذاب نابود شده بودند و بشر از نسل لوط و دخترانش ادامه پیدا کرده است، یعنی نسل بشر از راه حرام زیاد شده است.

این چهره لوط(علیه السلام)در انجیل است، کسی که دخترانش به او شراب خوراندند و او مست شد و...

ص:13

اکنون وقت آن است که به قرآن مراجعه کنم، در قرآن تو درباره لوط(علیه السلام)چنین سخن می گویی: «لوط در گروه کسانی است که من او را هدایت کردم، پس به روش آن ها اقتدا کن».(4)

آیا کسی که مست می شود و... شایسته پیروی است؟ به راستی چرا دشمنان تو، چهره پیامبران تو را خراب کردند؟ هدف آنان چه بود؟ آنان می خواستند با دین تو بازی کنند.(5)

قرآن کدام انجیل را تأیید می کند؟ انجیلی که در آن این نسبت های ناروا به پیامبران آمده است؟

قرآن، تورات و انجیلی را قبول دارد که تحریف نشده اند، نه تورات و انجیلی که در آن این نسبت های ناروا به پیامبران ذکر شده است !

* * *

قرآن کتابی است که حقّ را از باطل جدا می کند، وقتی ما سخنی را می شنویم و نمی دانیم این سخن درست است یا نه، باید به قرآن مراجعه کنیم، قرآن راهنمای همه ماست و با تدبّر در آن می توان راه درست را تشخیص داد.

آری، تو قرآن را برای نجات ما فرستادی تا ما به واسطه آن از سرگردانی رها شویم، کسانی که به قرآن کفر بورزند و از قبول آن سر باز زنند به عذاب گرفتار خواهند شد و تو خدایی توانا هستی و کافران را به کیفر کردارشان می رسانی.

* * *

کسانی به قرآن کفر ورزیده اند. آری، همه آنچه در جهان هستی وجود دارد، در اختیار توست، تو پروردگار همه جهانیان هستی، تو از همه چیز و همه اتّفاقاتی که روی می دهد، باخبری. هیچ چیز از تو مخفی و پنهان نیست، تو به هر آنچه در آسمان ها و زمین است احاطه و علم داری.

قدرت تو حدّ و اندازه ای ندارد، تو انسان را در رحم مادر هرگونه که بخواهی صورت بندی می کنی، تو خدای یگانه ای و به انجام هر کاری توانایی و کارهای تو از روی حکمت است.

* * *

این آیه، به من می فهماند که خدا جسم نیست و او هرگز مانند ما انسان ها دست ندارد.

من باید فکر کنم، پس منظور از «دست خدا» در آن آیه چیست؟

برای فهم این آیه باید نزد اهل بیت(علیهم السلام)بروم، آنان به من می گویند که منظور از دست خدا، قدرت است، آری، قدرت خدا فوقِ همه قدرت ها می باشد.

اکنون راه فهم قرآن را به من می آموزی، برایم می گویی که آیات قرآن به دو دسته تقسیم می شوند:

* اوّل:

آیات مُحکم; آیاتی که معنای روشن و واضح دارد و نیاز به توضیح اضافی ندارد که بیشتر آیات قرآن این گونه اند.

این آیه را بارها در نماز می خوانیم: (اَلْحَمدُ للّهِ رَبِّ العالَمینَ) ، ستایش از آنِ خدای جهانیان است. معنای این آیه روشن و واضح است.

* دوم:

آیات مُتشابه; آیاتی که می توان دو معنا را از آن برداشت کرد، مثل آیه (یَدُ اللّهِ فَوقَ أَیدیهِم) ، که کلمه «یَد» به معنای «دست» است، در این آیه می توان «دست خدا» را دو معنا کرد:

__ دست خدا (دستی مانند دست انسان ها)

__ قدرت خدا

این آیه، آیه مُتشابه است. برای فهم این آیه، باید به آیات مُحکم رجوع کرد، آیات محکم، مانند پایه و اساس قرآن می باشند. معنای آیاتِ دو پهلوی قرآن با مراجعه به آیات محکم روشن و واضح می شود. وقتی من بفهمم که نباید خدا را به چیزی مثال بزنم و نباید خدا را به انسان شبیه کنم، می فهمم که خدا مانند انسان نیست و او دست ندارد، اگر من «دست خدا» را به معنای «دست واقعی» بگیرم،

ص:16

خدا را شبیه انسان نموده ام، خدا را جسم فرض کرده ام، اکنون می فهمم که این معنا اشتباه است.

کسانی که در اعتقادات قلبی آن ها انحرافی وجود دارد، برای ایجاد شبهه و تردید، به دنبال آیات متشابه می روند، آنان برای فهم این آیات، به آیات محکم مراجعه نمی کنند، هدف آنان از این کار، فتنه جویی و انحراف انسان ها می باشد.

به راستی چرا در قرآن آیات متشابه وجود دارد؟

واژه ها برای جهان مادی و نیازمندی های آن به وجود آمده اند و این واژه ها گویای مفاهیم خارج از این جهان نیست.

وقتی ما می خواهیم بگوییم: خدا همه سخنان را می شنود، به راستی از چه واژه ای استفاده کنیم؟ می گوییم: خدا شنواست.

ما انسان ها با گوش می شنویم، آیا خدا هم با گوش می شنود؟

هرگز !

خدا جسم نیست. خدا شنواست یعنی او به همه صداها علم و آگاهی دارد.

مثال دیگر بزنم: خدا همه چیز را می بیند، همه رفتار و کردار ما را می بیند، آیا معنای آن این است که خدا چشم دارد؟ آیا خدا با چشم خود ما را می بیند؟

خدا بیناست. خدا می بیند، معنای واقعی این جمله چیست؟

منظور از بینایی خدا این است که او به همه رفتار و کردار ما علم دارد، خدا هرگز چشم ندارد، خدا جسم نیست.

معلوم شد که همین دو واژه «شنوا» و «بینا» متشابه هستند، زیرا این دو واژه برای شنوایی و بینایی ما ایجاد شده اند، ما همین دو واژه را درباره خدا به کار می بریم، چاره ای نداریم. پس می گوییم خدا شنوا و بیناست، البتّه نه اینکه چشم و گوش داشته باشد.

حال ممکن است کسی که علم کمتری دارد، بگوید خدا گوش و چشم دارد، در

ص:17

آن صورت، اشکال در فهم خود این فرد است، نه در سخن ما !

آری، واژه ها، ظرفیّت بیان بعضی حقایق را ندارد، برای همین وقتی درباره خدا سخن به میان می آید، باید دقّت کنیم که منظور اصلی چیست.

در قرآن آیات متشابه آمده است و در همین قرآن روش فهم این آیات ذکر شده است. فهم قرآن، قانون و روش دارد، کسی که می خواهد قرآن را بخواند، باید از این قانون و روش پیروی کند. وقتی در قرآن، روش فهمیدن آیات بیان شده باشد، دیگر مشکلی برای جویندگان حقیقت، پیش نمی آید.

* * *

تو اهل بیت(علیهم السلام)را چراغ هدایت برای ما قرار داده ای، آنان قرآن را برای ما تفسیر کرده اند و معنای آیات متشابه را برای ما بیان نموده اند، تو به آنان علم و دانایی داده ای و ما باید به سخنان آنان مراجعه کنیم.

کسانی که پیرو اهل بیت(علیهم السلام)هستند با شنیدن آیات قرآن، هرگز دچار سردرگمی نمی شوند زیرا می دانند که همه آیات قرآن از طرف خداست، زیرا آنان به آسانی، می فهمند کدام آیه، متشابه است و برای فهم آن به آیات محکم مراجعه می کنند.

اکنون از ما می خواهی تا این گونه دعا کنیم و تو را بخوانیم: «خدایا ! ما را به بلایی گرفتار مکن که باعث شود دست از ایمان خود برداریم، خدایا ! رحمتی را بر ما نازل کن تا در ایمان خود ثابت قدم بمانیم که تو بسیار بخشنده ای، خدایا ! تو در روز قیامت همه مردم را زنده خواهی کرد و آنان را در صحرای محشر جمع خواهی کرد، ما به وعده های تو در آن روز، ایمان داریم و به راستی که تو هرگز وعده خود را از یاد نمی بری».

* * *

فِرْعَوْنَ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآَیَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللَّهُ شَدِیدُ الْعِقَابِ (11)

وقتی من در این دنیا به زندگی کافران نگاه می کنم، می بینم که آنان مال و ثروت فراوانی در اختیار دارند، گاهی می شود که ثروت آن ها به چشم من بزرگ جلوه می کند و با خود می گویم: چطور می شود با اینکه تو را قبول ندارند، امّا به آنان ثروت زیادی داده ای !

اکنون تو مرا به یاد روز قیامت می اندازی و می گویی که در روز قیامت این ثروت ها هرگز به کار آن ها نخواهد آمد، آنانی که در زندگی دنیا، تو و روز قیامت را انکار کردند، در روز قیامت به عذاب سختی گرفتار خواهند شد.

آری، روزی می آید که ثروت و دارایی آن ها، به کارشان نمی آید و نمی تواند آن ها را از آتش جهنّم نجاتشان بدهد، نه ثروت های آنان و نه فرزندان آنان !

آن روز آتش دوزخ از درون خود آنان زبانه می کشد، وجود خودشان است که آن ها را آتش می زند.

آری، من باید بدانم که فقط باید به تو دل ببندم. ثروت و فرزند و... نمی تواند مایه نجات من در روز رستاخیز شود، مبادا من با تکیه بر ثروت خود، بر گناه و نافرمانی جرأت کنم.

مرا به یاد فرعونیان می اندازی و از من می خواهی تا از سرنوشت آنان عبرت بگیرم و نافرمانی تو را نکنم. فرعونیان سخن پیامبر تو را دروغ شمردند و او را انکار کردند و به گناه آلوده شدند، تو نیز آنان را به سختی کیفر دادی.

آری، آنچه باعث هلاکت آنان شد گناهان و نافرمانی و کفر آنان بود، کسانی که نشانه ها و آیات تو را باور نمی کنند و آن ها را دروغ می شمارند، باعث گمراهی خود و دیگران هستند و به دلیل گناهانشان، مجازات خواهند شد.

* * *

ص:19

از من می خواهی تا هرگز امداد و یاری تو را فراموش نکنم، در زندگی خود برای حقّ و حقیقت تلاش کنم، اگر امکانات و وسایل کمی در اختیار داشته باشم، هرگز ناامید نشوم، من باید بدانم که اگر در راه تو قدم بردارم، به زودی یاری تو فرا خواهد رسید و پیروزی از آن من خواهد بود.

* * *

دارد برنده تر است.

ای کاش آرزوی من، بزرگتر و بهتر از خودم باشد، وقتی دنیا را آرزو می کنم، ضرر می کنم زیرا من از همه دنیا بهتر هستم !

وقتی اسیر دنیا می شوم بر خودم ظلم کرده ام. خودم را باخته ام و خسران کرده ام.

می خواهی در اینجا برایم بگویی که از عشق به دنیا دوری کنم، تو فریاد بی ارزشی دنیا را سر داده ای تا من راز عظمت خود را بفهمم !

خسارت من از ارزان فروختن خودم مایه می گیرد، من خود را اسیر زندان دنیا کرده ام و در این زندان به دنبال آرامش می گردم.

اکنون اگر به همه ثروت ها و شهرت ها و قدرت ها هم برسم، خودم را ارزان فروخته ام، زیرا می توانستم با سرمایه عمرم، سعادت همیشگی را برای خود بخرم.

افسوس که سرمایه خود را صرف چیزی کردم که به زودی پایان می پذیرد و من می مانم و دو دست خالی که در کفن گذاشته اند و سرازیر قبرم نموده اند. چه شد که سرمایه عمر را دادم و طلا و آجر و سنگ خریدم؟

بر سرم فریاد می زنی که اگر زن، فرزند و مال دنیا، بُتِ من بشوند، ضرر کرده ام زیرا به یک زندگی پست دل خوش کرده ام ! زندگی که در آن فقط عشق به دنیا باشد، یک زندگی پست و حقیر است، امّا من کی این را خواهم فهمید، روزی که مرگ به سراغم آید، آن روز من باید همه ثروت و دارایی خود را بگذارم و از این دنیا بروم، آن وقت می فهمم که حقیقت دنیا، چیزی جز بازی نبوده است و فقط زندگی آخرت است که زندگی واقعی است، زندگی آخرت، هرگز تمام شدنی نیست ! ابدی است.

باید بدانم که دنیا و آنچه در دنیاست را برای آن آفریده ای که من بتوانم با استفاده از آن در مسیر کمال گام بردارم.

ص:22

دنیا نباید بُت شود و مانع راه من شود، باید بدانم که رسیدن به رضایت تو، هدف این زندگی است، من برای جمع کردن مال دنیا به این دنیا نیامده ام، من برای عشق ورزیدن به دنیا آفریده نشده ام، من آمده ام تا رضایت تو را کسب کنم و به سوی بهشت جاودان تو بروم، خوشا به حال کسی که رضایت تو را کسب کند، به راستی سرانجامِ او زیبا خواهد بود، روزی که مرگ او فرا برسد، روز شادی او فرا می رسد، سفر زیبای او به سوی تو آغاز می شود.

* * *

کی بود، مانند دیدن !

تو بهشت را محل زندگی واقعی بندگان خوب قرار داده ای و آنان در آنجاست که معنای زندگی را می فهمند.

تمام نعمت های بهشت یک طرف و رضایت تو، طرف دیگر !

هیچ نعمتی بالاتر از این نیست که تو از بنده ای راضی و خشنود باشی !

کاش من معنای این سخن را می دانستم، تو خودت می گویی که خشنودی تو از همه نعمت های بهشتی بالاتر است !

* * *

* دستور دوم:

اگر بخواهم اهل بهشت باشم، باید در مقابل سختی های این دنیا صبر کنم، اینکه من می توانم گناه کنم امّا از گناهان اجتناب کنم، نیاز به استقامت و صبر دارد، باید در مسیر اطاعت از تو و در برابر گناهان، استقامت به خرج بدهم.

* دستور سوم:

در زندگی باید از دروغ دوری کنم و همواره راستگو باشم، از دورویی و تقلّب و خیانت پرهیز کنم.

* دستور چهارم:

در راه بندگی تو، خاضع و فروتن باشم و همواره سعی کنم در مسیر اطاعت تو باشم. اگر تو مرا به کاری فرمان دادی، با کمال رغبت آن را انجام دهم و هرگز در مقابل دستور و فرمان تو، تکبّر نداشته باشم.

* دستور پنجم:

به فکر دیگران باشم، به فقیران و نیازمندان کمک کنم، تو نعمت های زیادی به من داده ای، باید تا آنجا که می توانم دیگران را از این نعمت ها بهره مند سازم. اگر به من علم و دانشی داده ای، باید آن را در اختیار دیگران قرار دهم، اگر به من دارایی و ثروت دادی، جهت رفع مشکلات دیگران اقدام کنم.

* دستور ششم:

هنگام سحرگاهان که آرامش همه جا را فرا می گیرد، در آن لحظات که مردم در خواب هستند، تو دوست داری من از خواب برخیزم و با تو سخن بگویم، از تو بخواهم که بخشش خود را بر من ارزانی داری.

خوشا به حال کسانی که سحرگاهان برمی خیزند و نماز شب می خوانند و در رکعت آخر نماز خود، دست به قنوت برمی دارند و هفتاد بار «استغفر الله» می گویند. اینان کسانی هستند که تو آنان را دوست داری و رحمت و مهربانی

ص:25

خود را بر آنان نازل می کنی.

به هنگام سحر، صفای معنوی به اوج خود می رسد و من به علّت این آرامش و سکوت، بعد از استراحت شبانه می شکفم و آمادگی بیشتری برای توجّه به تو و مناجات با تو دارم، آری، مناجات سحرگاهی، لذّتی دارد که فقط اهل آن از آن باخبرند. باید تلاش کنم این شش دستور را عملی کنم، این گونه می توانم امید داشته باشم که بهشت جایگاه من شود.

* * *

اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ (19)

تنها دین کامل در نزد تو، فقط اسلام است و حقیقت دین همان تسلیم بودن در مقابل فرمان های توست، یهودیان و مسیحیان با اینکه به حقانیّت اسلام یقین داشتند از پذیرفتن آن سر باز زدند، در کتب آسمانی آنان، بشارت رسالت محمّد(صلی الله علیه وآله)بیان شده بود، آنان نشانه های پیامبری او را می دانستند، امّا از روی حسادت و روحیّه تجاوزگری از قبول حقّ و حقیقت خودداری کردند و میان مردم اختلاف انداختند و در مقابل دین خدا کافر شدند.

آنان که حقّ را شناختند و آن را انکار کردند، به زودی به عذاب سختی گرفتار خواهند شد.

آری، ریشه اختلافات بیشتر به عناد و دشمنی برمی گردد تا به جهل و نادانی ! مسیحیان و یهودیانی که زمان پیامبر زندگی می کردند، حقّ را شناختند و دانستند که محمّد(صلی الله علیه وآله)آخرین فرستاده توست، امّا به علّت حفظ منافع خود، از قبول اسلام سر باز زدند.

این درس بزرگی برای همه ماست، هرگز نباید برای منافع خود با حقیقت دشمنی کنیم که هر کس حقّ و حقیقت را انکار کند، به عذاب سختی گرفتار خواهد شد.

در روز قیامت که مردم را برای حسابرسی برانگیزی، به سرعت به حساب آنان رسیدگی خواهی کرد و آن زمان است که اهل بهشت از اهل جهنّم جدا خواهند شد.

* * *

اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْکَ الْبَلَاغُ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ (20)

اکنون از پیامبر می خواهی تا با یهودیان، مسیحیان و مشرکان این گونه سخن بگوید: «من و پیروانم، تسلیم امر خدا هستیم و دین اسلام را پذیرفته ایم، شما هم اگر می خواهید سعادتمند شوید، در برابر فرمان خدا تسلیم شوید که هدایت و رستگاری شما در این است».

آری، یهودیان و مسیحیان در تورات و انجیل، نشانه های آمدن محمّد(صلی الله علیه وآله)را خوانده بودند و حقّ برای آنان واضح و روشن بود، مشرکان هم معجزه های محمّد(صلی الله علیه وآله)را به چشم دیده بودند، اگر آنان خواستار سعادت ابدی بودند، باید حق را می پذیرفتند و تسلیم می شدند.

نکته جالب این است که مسیحیان و یهودیان خود را طرفدار حقّ می دانستند، اگر آنان راست می گفتند باید اسلام را می پذیرفتند، زیرا می دانستند اسلام حقّ است، امّا عدّه زیادی از آنان به سبب حفظ منافع خود، حق را زیر پا گذاشتند و از قبول اسلام سر باز زدند، اکنون تو از پیامبر می خواهی تا آنان را به حال خود رها کند.

تو خدای یگانه هستی و هیچ چیز از تو پنهان نمی باشد، تو از دل همه بندگان خود باخبری.

* * *

اعمال نیک انسان» است. باید حواسم جمع باشد، مبادا به کارهای نیک خود دلخوش شوم، بعضی از گناهان آنقدر قدرت دارد که می تواند همه اعمال خوب مرا نابود کند، من باید مواظب باشم، مبادا کاری کنم که همه کارهای خوب من از بین برود.

«حبط» واژه ای عربی است، در زمان های قدیم، شتر نقش بزرگی در زندگی مردم عرب داشت، گاهی اوقات، شتر، بیمار می شد و همه اعضای درونی او عفونت می کرد، امّا ظاهر شتر هیچ علامت و نشانی نداشت، این بیماری بعد از مدّتی شتر را می کشت، عرب ها به این بیماری، «حبط» می گفتند، همان بیماری که از درون، شتر را از پا در می آورد.

برخی گناهان هستند که با اعمال نیک من چنین می کنند، این گناهان آرام آرام همه کارهای نیک را از بین می برند و روز قیامت که فرا رسد، در پرونده ام، هیچ عمل خوبی باقی نمانده است.

یکی از آن گناهان، «کفر» است، اگر من سالیان سال، نماز بخوانم، عبادت کنم و به مردم کمک کنم، وقتی به تو که خدای من هستی، کفر بورزم، همین کفر باعث نابودی همه کارهای من می شود.

کسی که پیامبر تو را به قتل می رساند و یا عدالت خواهان را می کُشد، باید بداند همه اعمالِ خوب او، نابود خواهد شد.

در طول تاریخ افرادی بوده اند که به حکومت رسیده اند، امّا عدالت را برقرار نکرده اند و برای این که چند روز بیشتر حکومت کنند، ظلم های زیادی کرده اند، آنان به خیال خود، کارهای خوب زیادی هم انجام دادند، امّا فراموش کردند که اعمال خوبشان، نابود خواهد شد، وقتی آنان خون کسانی که دم از عدالت می زنند را ریختند، دچار «حبط اعمال» شدند.

در روز قیامت عذابی دردناک برای آنان فراهم کرده ای، آتش جهنّم در انتظار

ص:29

آنان است، آن روز هیچ کس آنان را شفاعت و یاری نخواهد کرد، کفر و کشتن پیامبران و ریختن خون عدالت خواهان، سه گناهی است که هرگز بخشیده نخواهد شد. آری، هیچ گناهی مانند کفر و کشتن پیامبران و عدالت خواهان نیست.(7)

در این آیه، نام عدالت خواهان و پیامبران را در کنار هم ذکر می کنی، این نشان می دهد که مقام کسی که با ظلم و ستم مبارزه می کند و در جستجوی عدالت در جامعه است، مانند مقام پیامبران، بالاست و برای همین است که تو قاتلان عدالت خواهان را هرگز نمی بخشی و برای آنان آتش جهنّم را آماده کرده ای.

قرآن تو، زنده است، برای همه زمان ها و مکان هاست، نباید تصوّر کنم که امروز دیگر پیامبری نیست تا کسی بخواهد او را به قتل برساند، حضرت زکریا(علیه السلام)یکی از پیامبران تو بود که به دست ستمکاران زمان خود به شهادت رسید، درست است که ما در آن روزگار نبوده ایم، اگر از اینکه زکریا(علیه السلام)مظلومانه شهید شد، راضی باشیم و این کار را بپسندیم، مانند کسی هستیم که خون او را ریخته است !

سال های زیادی از روز عاشورا و شهادت حسین(علیه السلام)گذشته است، امروز مسلمانانی هستند که عاشورا را جشن می گیرند و از کشته شدن حسین(علیه السلام)شادمانی می کنند، آنان همانند کسانی هستند که خون حسین (علیه السلام) را ریختند، آتش جهنّم در انتظار آن هاست، شاید آنان نماز هم بخوانند و عبادات زیادی انجام دهند، امّا چون راضی به این اقدام یزید و ادامه دهنده راه او هستند، همه کارهای خوب آنان از بین خواهد رفت.

* * *

وَغَرَّهُمْ فِی دِینِهِمْ مَا کَانُوا یَفْتَرُونَ (24) فَکَیْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِیَوْم لَارَیْبَ فِیهِ وَوُفِّیَتْ کُلُّ نَفْس مَا کَسَبَتْوَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ (25)

تو می خواهی به من هشدار بدهی، می خواهی مرا به هوش آوری که مبادا فریب دانشمندان گمراه را بخورم، برای من از دانشمندی یهودی سخن می گویی، نامش «ابن صوریا» بود، چقدر خوب است که من ماجرای او را بدانم: در زمان پیامبر، گروهی از یهودیان در مدینه زندگی می کردند. آنان پیمان نامه ای با پیامبر نوشته بودند و زیر نظر حکومت اسلامی زندگی می کردند. یکی از یهودیان (که دارایِ همسر بود) با زنی شوهردار زنا کرد، این ماجرا فاش شد، بستگان آن مرد شنیده بودند که طبق حکم تورات (کتاب آسمانی یهودیان) آن مرد باید کشته شود.

آنان می خواستند از این حکم فرار کنند، برای همین نزد پیامبر اسلام آمدند تا شاید او برای آن مرد حکم دیگری بیان کند. پیامبر حکم اسلام را برای آنان بیان کرد، وقتی مردی که همسر دارد با زنی شوهردار زنا کند، سزای او مرگ است.

یهودیان از قبول این حکم سر باز زدند، قرار شد ابن صوریا که یکی از علمای بزرگ یهود بود را به مدینه دعوت کنند تا برای آنان حکم تورات را بیان کند. ابن صوریا در منطقه «فدک» زندگی می کرد که تا مدینه حدود دویست کیلومتر فاصله داشت. کسی نمی داند قبل از رسیدن ابن صوریا به مدینه چه مقدار سکّه طلا به ابن صوریا داده شد تا او کاری کند که مرد زناکار کشته نشود و حکم خدا اجرا نشود.

وقتی ابن صوریا به مدینه آمد، یهودیان دور او جمع شدند و قرار شد او تورات را برای آنان بخواند و حکم خدا را در این موضوع بیان کند، او تورات را باز کرد و شروع به خواندن آن کرد و وقتی به آن قسمت از تورات که حکم مرگ را برای زناکاران بیان کرده بود رسید، دست خود را روی آن قسمت گذاشت و از خواندن آن قسمت خودداری کرد، در واقع او از بیان حقیقت خودداری کرد.

ص:31

در این هنگام، عبدالله بن سلام از جا بلند شد، او به تورات آشنایی کامل داشت و به تازگی مسلمان شده بود، او خیانت ابن صوریا را برای همه، آشکار ساخت. آن روز همه فهمیدند که ابن صوریا حقیقت را پنهان کرد و حکم خدا را تغییر داد.(8)

این ماجرایی بود که در مدینه، سالیان دور اتّفاق افتاد و تو برای هشیاری من به آن اشاره می کنی.

درسی که من از این ماجرا می گیرم، همیشگی است، تمام خوبی ها و زیبایی ها در علم و دانش و کسب معرفت است، من برای این که از علم و معرفت بهره ببرم، باید نزد دانشمندان بروم و از علم آنان بهره مند شوم، این دستور توست، اگر دانشمندی عاشق دنیا و ریاست دنیا شد، بزرگترین خطر برای جامعه است، او برای رسیدن به ریاست و ثروت بیشتر ممکن است حقیقت را پنهان کند.

در اینجا سؤالی در ذهنم نقش می بندد، به راستی چگونه شد که ابن صوریا حقیقت را پنهان کرد و چنین کاری کرد؟ چطور جرأت کرد حقیقت را پنهان کند؟ او که به خوبی می دانست سزای این کار، چیزی جز عذاب نیست، پس چگونه شد که دست به چنین کاری زد؟

برایم می گویی: ابن صوریا باور کرده بود که مدّت کوتاهی در آتش جهنّم خواهد بود و بعد از آن او را خواهی بخشید، آری، یهودیان چنین باوری داشتند که عذاب روز قیامت برای آنان بسیار کوتاه است. در واقع، ابن صوریا این گونه خود را فریب داده بود، امّا تو به این گونه افراد هشدار می دهی که در روز قیامت، نتیجه کار خود را خواهند دید، کسانی که حقیقت را مخفی کردند و مانع هدایت بندگان شدند، در آن روز به عذاب سختی گرفتار خواهند شد، آن عذاب سخت، نتیجه همان کاری است که آنان در دنیا انجام داده اند و هرگز به کسی ستم نخواهد شد.

این درس بزرگی است، دانشمندی که با وجود علم به موضوعی خطا می کند با انسان جاهلی که گناه می کند، تفاوت زیادی دارد، انسان جاهل به علّت جهل

ص:32

ممکن است خطایی انجام دهد، امّا کسی که تو به او بهره ای از علم و دانش داده ای، می داند کارش خطاست، او می داند این کار عذاب روز قیامت را در پی دارد، امّا چه کند که فریفته دنیا و دلبستگی های آن شده است. اینجاست که او با خود می گوید من این گناه را انجام می دهم و می دانم خطاست، ولی فعلاً به امکانات مادّی بیشتری می رسم، روز قیامت هم که همیشه در آتش جهنّم نخواهم بود، مدّت کوتاهی در عذاب خواهم بود، امّا سرانجام رحمت خدا شامل من خواهد شد و از آتش رهایی پیدا خواهم کرد.

آری، این گونه است که وقتی کسی فریفته دنیا شد، فهم او از دین می تواند باعث فریبش شود و این بسیار خطرناک است. این داستان عالم یهودی را برایم بیان می کنی تا همه دانشمندان به هوش باشند، اگر کسی از علم و دانش بهره ای برد باید مواظب باشد و هرگز به دنبال فریب مردم نباشد، باید حقیقت را برای همه بیان کند، باید دقّت کند که به دین خود فریفته نشود، مبادا به خیال عفو و بخشش تو، آگاهانه حقایق را پنهان کند و مایه گمراهی بندگان شود.

و چقدر سخن تو با واقعیّت انسان هماهنگ است ! وقتی من این سخن تو را خواندم، توانستم تاریخ را بهتر بفهمم. این درس بزرگی است که تو می خواهی به ما بدهی، انسان موجود عجیبی است، می تواند دین را هم به بازی بگیرد، او می تواند به نام دین، خود و دیگران را فریب دهد، دین تو که مایه سعادت و رستگاری انسان است، امّا عالم دینی می تواند برای رسیدن به دنیا، دین را به گونه ای معنا و تفسیر کند که هم باعث گمراهی خود و هم دیگران شود.

اینجاست که به یاد «عمربن سعد» می افتم، وقتی فرماندار کوفه به او پیشنهاد داد تا به جنگ امام حسین(علیه السلام)برود، او یک روز مهلت خواست تا فکر کند و تصمیم بگیرد.(9)

عمربن سعد به خوبی می دانست جنگ با امام حسین(علیه السلام)چیزی جز آتش جهنّم

ص:33

برای او نخواهد داشت، امّا عشق به ریاست دنیا او را وسوسه کرد، او شیفته حکومت ری شده بود. با خود چنین گفت: «نمی دانم آیا حکومت ری را رها کنم یا به جنگ با حسین بروم؟ می دانم در جنگ با حسین آتش جهنّم در انتظار من است، امّا چه کنم که حکومت ری تمام عشق من است».(10)

سرانجام به این نتیجه رسید که می تواند بعداً توبه کند و خدا توبه کنندگان را دوست دارد. این سخن او در تاریخ ثبت شده است: «من دو سال دیگر توبه می کنم و خداوند مهربان و بخشنده است...».(11)

او تصمیم خود را گرفت، همان راهی که علمای یهود به آن مبتلا شدند، فریفته دین شدن، بلای بزرگی است. این بلا دامن گیر علمایی می شود که به اسم دین می خواهند مردم را فریب بدهند !

آری، عمربن سعد انسانی عادی نبود، در کوفه، به دانشمندی وارسته مشهور بود. او بود که مردم را به جنگ با امام حسین(علیه السلام)تشویق کرد: راه بهشت از کربلا می گذرد ! مردم بشتابید ! اگر می خواهید خدا را از خود راضی کنید. اگر می خواهید از اسلام دفاع کنید برخیزید و با حسین بجنگید. حسین از دین منحرف شده است. او می خواهد در جامعه اسلامی، آشوب به پا کند.(12)

متأسّفانه افراد زیادی با شنیدن این سخنان فریب خوردند، زیرا عمربن سعد را به عنوان دین شناسی وارسته می شناختند، برای همین است که گناه دانشمندان گمراه هرگز بخشیده نمی شود، آنان حقیقت را شناختند ولی فریفته دنیا شدند و با علم و آگاهی، مرتکب جنایات زیادی شدند. کاش کسانی که سخنان عمربن سعد را باور کردند، قرآن را خوب فهمیده بودند، آن ها، بارها قرآن را خوانده بودند، امّا هرگز در پی فهم آن نبودند، اگر پیام های قرآن را می فهمیدند، هرگز فریب عمربن سعد را نمی خوردند، آن ها ماجرای «ابن صوریا» را شنیده بودند، امّا دقّت نکردند که در زمان آن ها چه کسی نقش «ابن صوریا» را بازی می کند و حقیقت را مخفی می کند.

ص:34

عمربن سعد می دانست یزید شایستگی مقام خلافت جامعه اسلامی را ندارد، امّا برای رسیدن به حکومت ری، از خلافت یزید دفاع کرد و امام حسین(علیه السلام)را آشوبگر معرّفی کرد.

* * *

قبر امام حسین(علیه السلام)مانند خورشیدی در تاریخ بشر می درخشد، راه آزادگی و شرافت را نورافشانی می کند، این حسین(علیه السلام)است که بر دل های انسان ها حکومت می کند، این عزّتی است که تو به دوستان خود می دهی، عزّتی که تمام شدنی نیست، من هم باید به دنبال این باشم که عزّت واقعی را از آن خود کنم، یاران حسین(علیه السلام)از دنیا گذشتند و سعادت ابدی را برای خود خریدند، روز قیامت که فرا رسد، روز شکوه آنان فرا می رسد، آنان سرآمد همه انسان های آزاده خواهند بود، عزّت و بزرگی آنان در آن روز این است که همراه امام خود به سوی بهشت بروند.

خلاصه سخن آن که اگر من در جستجوی بزرگی و عزّت هستم، باید به سوی تو بیایم، باید از تو بخواهم که مرا عزیز کنی، من نباید فراموش کنم که همه خوبی ها و نعمت ها از آن توست و تو به هر کاری توانایی، من باید به تو توکّل کنم و تنها به لطف تو تکیه کنم، افسوس که گاهی تو را فراموش می کنم، بندگان تو، همه امیدم می شوند، دل به آنان می بندم، آنان را جای تو می نشانم، فکر می کنم که آنان می توانند مشکل مرا حل کنند، اگر تو نخواهی، هیچ کس نمی تواند به من کمکی بکند، من باید تنها به درِ خانه تو بیایم، از تو کمک و یاری بخواهم.

همه خوبی ها از آن توست ! در تمامی هستی چقدر زیبایی و خوبی می بینم؟ تو سرچشمه همه خوبی ها و زیبایی هایی، هر کس که خوبی هایی را دارد، آن خوبی ها را از خودش ندارد، بلکه تو آن خوبی ها را به او داده ای، تو خدای مهربان، بخشنده و زیبایی، گناهان بندگان خود را می بخشی، تویی که به بندگان خود روزی می دهی، تویی که هرگز کسی را ناامید نمی کنی. وقتی کسی به تو پناه آورد، پناهش می دهی. دل بندگان خود را نمی شکنی. توبه گناهکاران را می پذیری و بر هر کاری توانا هستی.

تو خدایی هستی که شب و روز را آفریده ای، روز را از پی

ص:36

شب و شب را از پی روز پدیدار می کنی، موجودات زنده را از موجودات بی جان زمین می آفرینی و مرگ آنان نیز در دست توست، بهار که می شود، از دل زمین مرده، گیاهان سرسبز بیرون می آوری، پاییز که می شود، همه گیاهان به خزان فرومی روند، مرگ و زندگی در دست توست، انسان را از خاک آفریدی و روزی هم به خاک بازمی گردانی. روی زمین هیچ چیز بی ارزش تر از خاک نیست، این نشانه قدرت توست که از این خاک، موجودی چنین با ارزش آفریدی.

من هر روز، مرگ و زندگی موجودات را با چشم خود می بینم و به قدرت تو پی می برم.

تو خدایی هستی که به هر کس بخواهی، روزی وسیع می دهی. دریای لطفِ تو، بسیار بزرگ است. هر قدر هم به بندگانت از لطف خود ببخشی، هرگز کم نمی شود، لطف و احسان تو نیاز به نگاه داشتن حساب ندارد، زیرا سرمایه تو، محدود نیست که حساب و کتاب بخواهد. آری، قدرت و لطف تو، حد و اندازه ندارد، هیچ کس نمی تواند تصوّر کند که قدرت و لطف تو چقدر زیاد است،به هر کس که بخواهی رزق فراوان و بیشمار می دهی.

اکنون که من این ها را دانستم و از قدرت و لطف تو باخبر شدم، باید به درِ خانه تو بیایم، به لطف تو امید ببندم و از بندگان ناچیز تو دل برکنم، باید فقط تو را بپرستم و فقط از تو یاری بخواهم.

* * *

باید مواظب باشم که از کافران دوست انتخاب نکنم و سرپرستی آنان را نپذیرم.

آری، من باید فقط با دوستان تو دوست باشم و با کسانی که به تو کفر میورزند، طرح دوستی نریزم، باید دقّت کنم که در زندگی خود کافران را یار و یاور خود نگیرم، زیرا اگر این کار را بکنم، نزد تو دیگر هیچ جایگاهی نخواهم داشت.

این درس بزرگ سیاسی و اجتماعی تو برای زندگی یک مسلمان است، مسلمان نباید کافر را دوست و یار و یاور خویش برگزیند، ولایت تو با ولایت کافران جمع شدنی نیست، اگر کسی محبّت و دوستی و ولایت تو را پذیرفت، دیگر با کافران دوست نمی شود، کسی هم که دوستی و ولایت کافران را پذیرفت، تو او را به حال خود رها می کنی،او لحظه به لحظه از تو دور و دورتر می شود و به وادی گمراهی سقوط می کند.

این دستور توست که نباید با کافران دوست شویم، اگر کسی چنین کاری کرد، به خود ضرر زده است و روز به روز از نور ایمان فاصله می گیرد.

همه را از نافرمانی دستوراتت، بیم می دهی و بیان می کنی که سرانجام همه به سوی توست، همه ما در روز قیامت برای حسابرسی زنده خواهیم شد، آن روز خواهیم دید که این نافرمانی چه نتیجه ای برای ما دارد، وقتی من با کافران دوست شوم و ولایت آنان را بپذیرم، کم کم به دین و آیین آن ها علاقه پیدا می کنم و ناخودآگاه به سوی کفر کشیده می شوم، یک وقت به خود می آیم که دیگر کار از کار گذشته است، سرمایه ام که ایمان من است از دستم رفته است و آن روز دیگر پشیمانی سودی ندارد.

به راستی اگر من در میان کافران زندگی کنم، آیا باید با آنان مبارزه کنم؟ اگر بدانم که این مبارزه هیچ فایده ای ندارد، باید چه کنم؟

پاسخ این سؤال، «تقیه» است، تقیه یعنی تغییر شکل مبارزه. در جایی که اگر من با کافران دشمنی کنم، هیچ سودی ندارد و جان و مال و ناموسم در خطر می افتد،

ص:38

وظیفه ام این است که تقیه کنم و به صورت موقّت، از آشکار ساختن حق خودداری کنم و پنهانی به وظیفه خود عمل کنم.

ماجرای عمّارِ یاسر را از یاد نمی برم، دشمنان اسلام در حال شکنجه او بودند که پیامبر به او اجازه داد تا تقیه کند و هرچه دشمنان اسلام می خواهند بر زبان جاری کند تا از مرگ نجات یابد. آری، زمانی باید جان را فدای دین کرد که این جانفشانی فایده ای برای دین داشته باشد، گاهی لازم است که نیروهای انسانی با مراعات تقیه، جان خود را نجات دهند تا بتوانند در فرصت مناسب به مبارزه با کفر برخیزند.(13)

آری، مسلمانان نباید با کافران طرح دوستی بریزند، اگر مسلمانی در میان کافران گرفتار شد و کسی نبود تا به یاری او بیاید، باید به وظیفه اش که تقیه است عمل کند، مسلمان باید به وظیفه اش آشنا باشد، او باید بداند کجا مبارزه کند، کجا تقیه کند، جایی که اصل دین در خطر است و خطر گمراهی مردم در میان است باید مانند امام حسین(علیه السلام)قیام کرد و جان خویش را فدای اسلام کرد، جایی هم که عدم مبارزه باعث بقای اسلام می شود، همچون امام حسن(علیه السلام)باید تقیه کرد و با دشمن مدارا نمود.

* * *

محبّت دوستان تو، یا محبّت دشمنان تو.

محبّت چیزی است که در قلب من است، ممکن است من در جامعه اسلامی زندگی کنم ولی کافران را دوست بدارم، در میان دوستان تو باشم ولی محبّت دشمنان تو را به دل داشته باشم، اینجاست که مرا متوجّه نکته مهمّی می کنی، می گویی که من به آنچه در دل شما می گذرد آگاهم.

آری، تو به آنچه در زمین و آسمان ها می باشد، آگاهی داری و تو بر همه چیز توانا هستی. هیچ چیز از تو پنهان نیست، تو همه چیز را می دانی، از نیّت های دلم از خود من آگاه تری، زیرا تو از خود من به من نزدیک تری.

بار دیگر مرا به یاد روز قیامت می اندازی، روزی که نتیجه اعمال خود را در مقابل چشم خود خواهم دید. آن روز برای گناه کاران روز سختی خواهد بود، آنان می بینند که همه گناهانشان در پرونده اعمالشان ثبت شده است و هیچ عملی هر چند کوچک از قلم نیفتاده است، آنان در آن روز آرزو می کنند که ای کاش بین آنان و اعمالشان فاصله زیادی بود، این نشانه آن است که از اعمال و کردار خود پشیمان هستند، امّا پشیمانی آن روز دیگر سودی ندارد، آرزو می کنند که ای کاش نافرمانی تو را نمی کردند، تو بارها آن ها را از نافرمانی دستورات خودت بیم داده بودی، ولی آنان به سخنان تو گوش ندادند و راه شیطان را برگزیدند، تو خدای مهربانی هستی، چون بندگان خود را دوست داشتی، آنان را از شیطان و وسوسه هایش بیم دادی، افسوس که عدّه ای فریب شیطان را خوردند، آنان از تو روی برتافتند و به راه شیطان رفتند، شیطانی که دشمن قسم خورده انسان است ! (14)

* * *

وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ (32)

خیلی ها می گویند که تو را دوست دارند، آن ها ادّعا می کنند که محبّت تو را به دل دارند، اکنون من از تو می خواهم تا بگویی نشانه محبّت واقعی تو چیست؟ من از کجا بدانم آنانی که ادّعای محبّت تو را دارند، راست می گویند؟

تو برایم سخن می گویی، نشانه محبّت خودت را، پیروی از پیامبرت بیان می کنی، اگر من واقعاً تو را دوست دارم، باید از پیامبر تو اطاعت کنم، به سخن او گوش فرا دهم، اگر از پیامبر تو اطاعت کنم، آن وقت تو هم مرا دوست داری و گناهان مرا می بخشی که تو بخشنده و مهربان هستی. از من می خواهی از تو و پیامبرت اطاعت کنم و سرپیچی از فرمان تو، نشانه ناسپاسی است و تو ناسپاسان را دوست نداری.

آری، تو دوست داری که من از پیامبر تو پیروی کنم، پیامبر هم به همه مسلمانان دستور داد تا دوازده امام بعد از او را دوست بدارند و از آن ها پیروی کنند، روز عید غدیر خم، علی(علیه السلام)را جانشین خود معرّفی نمود و از همه خواست تا از او و یازده امام بعد از او اطاعت کنند. امروز هم مهدی(علیه السلام)، نماینده و حجّت توست، اگر من تو را دوست دارم، باید مهدی(علیه السلام)را دوست داشته باشم.

امروز مهدی(علیه السلام)ولیّ توست، هر کس ولایت او را بپذیرد، در واقع ولایت تو را پذیرفته و هر کس با او دشمنی کند با تو دشمنی کرده است.

هر کس محبّت او را به دل داشته باشد، محبّت تو را در دل دارد، هر کس بغض و کینه او را داشته باشد، بغض تو را دارد. امروز مهدی(علیه السلام) «باب الله» است، هر کس می خواهد به هدایت برسد، باید با او آشنا شود. فقط از راه اوست که می توان به تو رسید. اگر کسی امام زمان خود را نشناسد و با او بیگانه باشد، هرگز به مقصد هدایت نخواهد رسید.(15)

به راستی حقیقت دین چیست؟ شنیده ام که یکی از یاران امام باقر(علیه السلام)نزد آن

ص:41

حضرت آمد، او به دنبال فرصتی بود تا با امام سخنی محرمانه بگوید، وقتی همه رفتند، رو به امام کرد و گفت: گاهی شیطان به سراغ من می آید و وسوسه ام می کند، آن وقت است که من غمگین می شوم، امّا وقتی به یاد شما می افتم، متوجّه می شوم که چقدر شما را دوست دارم و طپش قلب من به عشق شماست، آن وقت است که خوشحال می شوم و همه غم ها از دل من زدوده می شود.

امام باقر(علیه السلام)رو به او کرد و فرمود: «مگر نمی دانی دین چیزی جز محبّت نیست؟».(16)

خدایا ! دوست داشتن تو و دوست داشتن پیامبر و امامان، دین واقعی است، تو را شکر می کنم که محبّت امام زمان(علیه السلام)را در قلب من قرار دادی، خوب می دانم این محبّت، سرمایه ای بسیار ارزشمند است.(17)

ص:42

اسماعیل(علیه السلام)قرار دادی، وقتی «آل ابراهیم» یا خاندان ابراهیم را می شنوم، به یاد پیامبر و خاندان او می افتم، در واقع، «آل محمّد»، از نسل ابراهیم(علیه السلام)هستند، امروز هم امام زمان من، یادگار «آل ابراهیم» است.(18)

سؤال مهم من این است: «عِمران» کیست که تو در اینجا از او و خاندان او به احترام یاد می کنی و می خواهی ماجرای او را تعریف کنی؟

عمران، پدرِ مریم(علیها السلام)است، در واقع او، پدربزرگ عیسی(علیه السلام)است، گفتم که ابراهیم(علیه السلام)، دو پسر به نام های اسحاق(علیه السلام)و اسماعیل(علیه السلام)داشت، بنی اسرائیل از نسل اسحاق(علیه السلام)هستند.

عمران(علیه السلام)هم که در اینجا نامش آمده است، از نسل اسحاق(علیه السلام)پسر ابراهیم(علیه السلام)است، عمران(علیه السلام)را به عنوان پیامبر خود فرستادی تا مردم را هدایت کند.

تو می خواهی به من بگویی که از نسل ابراهیم(علیه السلام)پیامبران زیادی برای هدایت مردم فرستادی، آنان را از نظر پاکی و تقوا و فضیلت، شایسته مقام نبوّت دیدی، تو خدای بینا و شنوا هستی و از کوشش های آنان برای سعادت مردم آگاهی، می دانی چقدر برای نجات مردم از جهل و بُت پرستی تلاش کردند و در روز قیامت به پاس سختی هایی که در راه تو تحمّل کردند، به آنان مقامی بس بزرگ خواهی داد.

* * *

می کردند، همسر زکریا(علیه السلام)، خواهر همسر عمران(علیه السلام)بود، در واقع همسر زکریا و همسر عمران(علیهما السلام)، خواهر بودند.

آن ها با اینکه سالیان سال از ازدواجشان گذشته بود امّا فرزندی نداشتند، دیگر به سنّ پیری رسیده بودند و حسرتِ به دنیا آوردن یک فرزند را داشتند، کسی چه می دانست که چه حکمتی در این امر بود که به این دو پیامبر، فرزندی عنایت نکرده بودی !

نیمه شبی عمران(علیه السلام)دست های خود را به سوی آسمان گرفت، اشک در چشمانش حلقه زد، تو را خواند و از تو خواست تا فرزندی به او عنایت کنی. آن شب تو دعای او را مستجاب کردی و برای همین به او وحی کردی: «ای عمران ! من به تو فرزندی عنایت می کنم که معجزات زیادی خواهد داشت، به اذن من بیماران را شفا خواهد داد و مردگان را زنده خواهد کرد، او پیامبری از پیامبران من خواهد بود».

وقتی عمران این سخن تو را شنید، بسیار خوشحال شد، سر به سجده گذاشت و تو را شکر کرد و سپس این ماجرا را به همسرش (که نامش حَنّه بود)، خبر داد، حَنّه بسیار خوشحال شد.

مدّتی گذشت و حَنّه حامله شد، اطرافیان او تعجّب کردند، سال های سال بود که او عقیم بود، آن ها نمی دانستند که تو لطف خاصّی به این خاندان کرده ای. حَنّه نذر کرد تا وقتی پسرش به دنیا آمد، او را خادم بیت المقدس قرار دهد. آن زمان رسم بود که مادران گاهی نذر می کردند که فرزند پسرشان تا آخر عمر در بیت المقدس خدمت کند. آری، حَنّه فکر می کرد فرزندی که تو وعده اش را به آنان داده ای، پسر خواهد بود، زیرا تو به شوهر او وحی کرده بودی که به آنان فرزندی خواهی داد که به مقام پیامبری خواهد رسید. معلوم است که پیامبران تو همیشه از مردان بوده اند. به هر حال، حَنّه بسیار خوشحال بود و روز شماری می کرد تا فرزند او به

ص:45

دنیا بیاید.

روزها گذشت تا اینکه فرزند او به دنیا آمد، امّا فرزند او دختر بود، او رو به آسمان کرد و به تو چنین گفت: «بارخدایا ! فرزند من دختر است، دختر که نمی تواند پیامبر باشد، تو به شوهرم وعده داده بودی به ما فرزندی عنایت کنی که پیامبر باشد و معجزات زیادی داشته باشد»، او نمی دانست چنین مقدّر شده است که این دختر، مادرِ پسری به نام «عیسی» شود، همان عیسی(علیه السلام)که پیامبری بزرگ خواهد شد و معجزات زیادی خواهد داشت. آری، وعده ای را که داده ای به زودی فرا می رسد.

او نام دختر خود را «مریم» گذاشت، به راستی مریم به چه معنا می باشد؟ «مریم» به معنای «عبادت کننده» است. مادر مریم رو به آسمان کرد و چنین گفت: «خدایا ! من نام دخترم را مریم گذاشتم، از تو می خواهم او و نسل او را از وسوسه های شیطان حفظ کنی».

چقدر این زن، دید وسیعی داشت، او فقط برای دخترش دعا نکرد، بلکه برای نسل او هم دعا کرد، او دنیا را برای آن ها نخواست، بلکه از تو خواست تا آنان را از شرّ شیطان، این دشمن قسم خورده انسان، حفظ کنی.

* * *

پدر و مادر مریم او را به بیت المقدس بردند، مریم چند سال در آنجا ماند، او از کودکی مشغول عبادت شد، چند سال گذشت، هنوز مریم به سنّ بلوغ نرسیده بود که عمران(علیه السلام)پدر مریم از دنیا رفت، اکنون دیگر مریم یتیم شده بود.(19)

قرار شد تا یک نفر سرپرستی مریم را به عهده بگیرد، بزرگان زیادی خواهان دست یافتن به این مقام بودند، قرار شد که قرعه کشی کنند، قرعه به نام زکریا(علیه السلام)، شوهر خاله مریم افتاد، زکریا(علیه السلام)نیز از پیامبران بود و تا آن زمان فرزندی نداشت. زکریا(علیه السلام)این مسئولیّت را پذیرفت.

کم کم، مریم بزرگ شد، او در محراب به عبادت می پرداخت، وقتی او در محراب می ایستاد، محراب با نور او روشن می شد.(20)

تو مریم را بسیار دوست داشتی، برای همین فرشتگان خود را می فرستادی تا برای مریم از میوه های بهشتی ببرند. روزی زکریا(علیه السلام)به دیدار مریم(علیها السلام)آمد، در کنار محراب عبادت او ظرفی از انواع میوه ها را دید، متعجّب شد، در آن فصل، این میوه ها هیچ جا پیدا نمی شد، میوه های تازه در غیر فصل آن ها !

زکریا(علیه السلام)از مریم(علیها السلام)پرسید:

__ ای مریم ! این میوه ها را از کجا آورده ای؟

__ این ها از طرف خداست، خدا به هر کس بخواهد، بیشمار روزی می دهد.

* * *

رَبَّکَ کَثِیرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَالاِْبْکَارِ (41)

زکریا(علیه السلام)سرش را به زیر انداخت و با تو سخن گفت، او دیگر پیرمرد شده بود و فرزندی نداشت، زکریا(علیه السلام)با خود گفت کاش من هم فرزندی چون مریم می داشتم که خدای من او را این قدر دوست می داشت.

آری، وقتی زکریا(علیه السلام)از مقام مریم(علیها السلام)آگاهی پیدا کرد و فهمید که انسان می تواند به این اندازه از کمال برسد که فرشتگان برای او طعام بهشتی بیاورند، در حسرت داشتن فرزند سوخت، رو به درگاه تو کرد و چنین گفت: «بارخدایا ! به من فرزندی شایسته عنایت کن که تویی شنوای دعای بندگان».

این خواسته زکریا(علیه السلام)بود، او بارها از این آرزوی خود سخن گفته بود، امّا وقتی فهمید مریم(علیها السلام)نزد تو چه مقامی دارد، از عمق وجودش دعا کرد و برای همین بود که تو دعای او را مستجاب کردی.

زکریا(علیه السلام)در محراب عبادت بود که تو فرشتگانت را نزدش فرستادی تا به او بگویند: «ای زکریا ! خدا تو را به ولادت پسری به نام یحیی بشارت می دهد، بدان که پسر تو همان کسی خواهد بود که عیسی(علیه السلام)را تصدیق خواهد کرد، پسر تو بزرگوار و پارسا خواهد بود و از هوس های سرکش دوری خواهد کرد و پیامبری شایسته خواهد شد».

زکریا(علیه السلام)با خود فکر کرد، همسرش که عقیم و نازا است، پس با تو چنین سخن گفت: «خدای من ! چگونه من صاحب پسری خواهم شد، حال آن که همسرم عقیم است و من هم به سنّ پیری رسیده ام».

صدایی به گوش زکریا(علیه السلام)رسید: «این گونه خداوند هر کاری که بخواهد، انجام می دهد».

بار دیگر زکریا(علیه السلام)به فکر فرو رفت، به راستی آیا این سخن از طرف تو بود؟ آیا اینان که با او سخن گفتند فرشتگان بودند؟ شاید صدای شیطان را شنیده است !

ص:48

زکریا(علیه السلام)چه باید می کرد، شیطان هم می تواند برای فریب مردم، با آنان سخن بگوید، زکریا(علیه السلام)می خواست مطمئن شود که این مژده از طرف توست، برای همین او چنین گفت: «بارخدایا ! برای من نشانه ای قرار بده تا بدانم این بشارت از طرف توست».

تصمیم گرفتی تا زکریا(علیه السلام)را یاری کنی، کاری کنی که او از این شکّ بیرون بیاید، به او وحی کردی: «ای زکریا ! از این لحظه تا سه روز، زبان تو از کار می افتد، این نشانه ای برای توست، تو تا سه روز نمی توانی با مردم سخن بگویی ! تو فقط با رمز و اشاره با مردم سخن خواهی گفت، ای زکریا، خدای خود را فراوان یاد کن و به هنگام صبح و شام، او را تسبیح بگو و او را از همه عیب ها و نقص ها، پاک بدان !».

این نشانه ای برای زکریا(علیه السلام)بود، وقتی نزد مردم آمد، متوجّه شد که قادر به سخن گفتن با آنان نیست. البتّه او قدرت داشت که ذکر تو را بگوید و تو را یاد کند.

زکریا(علیه السلام)منتظر بود تا سه روز تمام شود، اگر زبان او بعد از سه روز به حالت قبل برمی گشت، معلوم می شد که آن مژده از طرف فرشتگان بوده است. وقتی سه روز تمام شد، بار دیگر زکریا(علیه السلام)توانست سخن بگوید، آن زمان یقین کرد که این کار خداست، شیطان هرگز نمی تواند کار این چنینی کند، این گونه بود که زکریا(علیه السلام)سر به سجده شکر گذاشت.(21)

بعد از مدّتی، «یحیی» به دنیا آمد، پدر پسر عزیزش را در آغوش گرفته و می بوسید و می بویید، او نمی دانست چگونه تو را شکر کند، آری، زکریا(علیه السلام)به آرزوی بزرگ خود رسیده بود و اشک شوق بر دیدگانش جاری بود. از او خواسته بودی تا تو را فراوان یاد کند و به هنگام صبح و شام، تو را تسبیح بگوید، زکریا(علیه السلام)از همان روزی که تو به او این سخن را گفتی، تو را بیشتر یاد می کرد.

آری، اگر من هم خواسته های خود را از عمق وجودم از تو بخواهم، آن را برایم

ص:49

اجابت می کنی، کسی که به در خانه تو بیاید، هرگز ناامید نمی شود، تو زکریا(علیه السلام)را در حالی که ناامید از داشتن فرزند شده بود، به آرزویش رساندی، آری، در ناامیدی، بسی امید است، وقتی زکریا(علیه السلام)به آرزویش رسید، تو را فراموش نکرد، از او خواستی تا تو را بیشتر یاد کند، افسوس که وقتی تو مرا به آرزوهایم می رسانی، تو را فراموش می کنم ! هرگز از یاد نمی برم، وقتی که حاجتی داشتم، چقدر دعا می کردم و درِ خانه تو می آمدم، امّا وقتی به خواسته ام رسیدم، دیگر تو را فراموش کردم ! من باید همچون زکریا(علیه السلام)وقتی به آرزویم رسیدم، تو را بیشتر یاد کنم، هر طلوع و غروب آفتاب تو را تسبیح بگویم. این چه رازی است که از من می خواهی تا در بامداد و شامگاه تو را تسبیح گویم؟ نمی دانم، امّا این قدر می دانم در این فرمان تو رازی بزرگ نهفته است.

از من می خواهی تا تو را تسبیح بگویم !

سبحان الله !

به راستی معنای این سخن چیست؟ کاش یکی پیدا می شد «سبحان الله» را برای من معنا می کرد !

«پاک و منزّه است خدا».

فکر می کنم و مطالعه می کنم، به این نتیجه می رسم: تو خدای یکتا هستی و هیچ همتایی نداری، تو هیچ کدام از ویژگی ها و صفات مخلوقات خود را نداری.

من نباید تو را به چیزی تشبیه کنم و همه صفات و ویژگی هایی را که در بین مخلوقات می بینم، باید از تو دور بدانم.

وقتی من به تو فکر می کنم، اوّل باید از عمق وجودم اعتراف کنم که تو بالاتر از هر چیزی هستی که به ذهن من می آید.

اگر برای تو جسم فرض کنم، اگر برای تو، مکان و زمان فرض کنم، این خدایی است که من در ذهن خود ساخته ام.

ص:50

تو خدای یگانه ای، تو بودی که زمان و مکان را آفریدی، تو بالاتر از آن هستی که به زمان یا مکان توصیف شوی. همه ویژگی هایی که من در آفریده ها می بینم، برای تو عیب و نقص حساب می شود، تو از هر عیب و نقصی پاک و منزّه هستی.

تو خدای منی، به هیچ کس ظلم نمی کنی. جاهل نیستی، ناتوان نیستی، هرگز از بین نمی روی.

همه این صفات در «سبحان الله» گنجانده شده است. یک «سبحان الله» می گویم و معنای آن هزار جمله است. با گفتن این جمله، تو را از تمام عیب ها و نقص ها دور می دانم.(22)

* * *

معلوم است که پیامبر تو (محمّد(صلی الله علیه وآله)) در آن زمان نبود تا این ماجرا را به چشم ببیند، تو بودی که این اخبار را به او وحی کردی و داستان مریم را برای او بیان کردی.(23)

وقتی من داستان مریم را می خوانم، به عظمت مقام زن پی می برم، آری، این نگاه تو به زن است، او می تواند انسان برگزیده ای شود، چه مقامی از این بالاتر !

تو مقامی بزرگ به مریم دادی و او را سرآمد همه زنان زمان خود کردی، مریم، سرور همه زنانی است که در زمان او بودند، من دوست دارم بدانم کدام زن سرور زنان تاریخ است.(24)

تو به فاطمه(علیها السلام)مقامی بزرگ تر عنایت کرده ای، او «کوثر» است، تنها دختر پیامبر توست، او را سرور زنان جهانِ هستی قرار دادی، چه کسی می تواند مقام او را شرح بدهد، او پاره تن پیامبر توست.

تو برای مریم میوه های بهشتی فرستادی، وقتی پیامبر تو این ماجرا را شنید، دوست داشت تا فاطمهاو هم مانند مریماز این لطف تو بهره مند شود، از رازِ دل پیامبر خبر داشتی، برای همین، روزی از روزها برای فاطمه(علیها السلام)غذایی از بهشت فرستادی، در خانه فاطمه(علیها السلام)هیچ غذایی یافت نمی شد، اهل آن خانه، شب را با گرسنگی صبح کردند، صبح زود علی(علیه السلام)از خانه بیرون رفت، او می خواست هرطور که هست پولی تهیّه کند و غذایی به خانه ببرد، با خود فکر کرد; خوب است به نخلستان های مدینه بروم، کار کنم و مزدی بگیرم.

علی(علیه السلام)می خواست به نخلستان برود که در میانه راه، پیامبر را دید، او با چند نفر به سوی علی(علیه السلام)می آمدند. علی جلو رفت و سلام کرد، جواب شنید. حُذَیفه، عمّار ، سلمان، ابوذر و مقداد از علاقه مندان علی بودند که پیامبر را همراهی می کردند.

پیامبر رو به علی(علیه السلام)کرد و فرمود: «علی جان ! شنیده ایم که دیروز معامله خوبی کردی و پارچه زربافت را هزار سکّه طلا فروخته ای. آیا نمی خواهی ما را به خانه

ص:52

خود دعوت کنی و به ما غذایی بدهی».

آری، دیروز علی(علیه السلام)به بازار رفته بود و پارچه زربافت خود را (که پیامبر به او داده بود) فروخته بود. همه پول آن را میان فقرا تقسیم کرده بود.

باورش سخت است، علی(علیه السلام)آن همه پول را میان فقرا تقسیم کرده است و هیچ چیز از آن را به خانه خود نبرده بود.

علی(علیه السلام)به فکر فرو رفت، در خانه او هیچ غذایی پیدا نمی شد. او نمی دانست به پیامبر چه بگوید، لبخند زد و گفت: «ای رسول خدا ! قدم به چشم من بنهید، شما صاحب خانه هستید».

علی(علیه السلام)همه را به مهمانی دعوت کرد و پیامبر و پنج یار با وفایش برای ناهار به خانه علی(علیه السلام)رفتند. وقتی به خانه رسیدند، در زدند. حسن(علیه السلام)در را باز کرد، علی(علیه السلام)وارد خانه شد و بعد مهمانان وارد شدند.(25)

علی(علیه السلام)نزد فاطمه(علیها السلام)رفت، کنار فاطمه(علیها السلام)ظرف غذایی را دید، غذایی آماده که بوی خوش آن همه فضا را فرا گرفته بود.

فاطمه(علیها السلام)مثل همیشه به روی علی(علیه السلام)لبخند زد. علی(علیه السلام)هم لبخندی زیبا زد ! به به ! چه غذای خوشمزه ای !

مهمانان منتظر بودند، علی(علیه السلام)ظرف غذا را برداشت و نزد پیامبر بازگشت، سفره را پهن کرد، همه مشغول خوردن غذا شدند. عجب غذای خوشمزه ای ! چقدر هم پرگوشت است !

هر چه مهمانان از این غذا می خوردند از ظرف غذا چیزی کم نشد. همه تعجّب کردند، دیگ غذا به حال اوّل خودش بود، چه رمز و رازی در این غذا بود؟

بعد از صرف غذا، پیامبر از جا بلند شد و نزد فاطمه(علیها السلام)رفت و سؤال کرد: «دخترم ! بگو بدانم این غذا از کجا بود».

فاطمه(علیها السلام)باید جواب سؤال پدر را می داد، فاطمه آیه 37 این سوره را خواند:

ص:53

( هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَآءُ بِغَیْرِ حِسَاب ).

این غذا از طرف خداوند است، او به هر کس که بخواهد روزی بی اندازه می دهد.

آری، تاریخ تکرار شده بود، سال ها پیش، زکریا(علیه السلام)نزد مریم(علیها السلام)آمد و از او سؤال کرد و مریم این پاسخ را داد و آن روز هم فاطمه(علیها السلام)همان سخن را تکرار کرد.

این غذایی بود که فرشتگان از بهشت برای فاطمه(علیها السلام)آورده بودند، اشک در چشم پیامبر حلقه زد، این اشک شوق بود، اشک شادی بود.

آن وقت بود که پیامبر رو به آسمان کرد و چنین با تو سخن گفت: «بارخدایا ! من از تو ممنون هستم، تو همان مقامی را که به مریم(علیها السلام)دادی، به دخترم نیز عطا کردی».(26)

آری، این مقامی است که تو به فاطمه(علیها السلام)دادی تا الگوی همه زنان آزاده دنیا باشد.

* * *

وقتی به میان سالی برسد وحی مرا به مردم ابلاغ می کند، فرزند تو از بندگان خوب من است».(27)

مریم که هنوز ازدواج نکرده بود رو به آسمان کرد و چنین گفت: «بارخدایا ! چگونه ممکن است من فرزندی داشته باشم با آن که هیچ مردی با من تماس نگرفته است؟»

فرشته تو به مریم پاسخ داد: «ای مریم ! بدان که خدا هر چه را شایسته بداند و بخواهد، می آفریند، آری، وقتی خدا به چیزی فرمان دهد، فقط به آن می گوید: به وجود آی ! و آن نیز فوراً، موجود می شود».

مریم آن زمان بود که فهمید تو اراده کرده ای عیسی(علیه السلام)را بدون وجود پدر بیافرینی، جبرئیل را فرستادی و جبرئیل در وجود مریم دمید و بعد از آن بود که مریم به عیسی(علیه السلام)حامله شد، این نشانه قدرت تو بود که عیسی(علیه السلام)را بدون داشتن پدر آفریدی.

عیسی(علیه السلام)به دنیا آمد، مردم از مریم با تعجّب پرسیدند: چگونه مادر شده ای در حالی که هنوز ازدواج نکرده ای، در این هنگام عیسی(علیه السلام)شروع به سخن کرد و به پاکی مادر خویش گواهی داد و به مردم فهماند که او نشانه ای از نشانه های توست و تو او را به پیامبری برگزیده ای.

* * *

وَجِئْتُکُمْ بِآَیَة مِنْ رَبِّکُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِیعُونِ (50) إِنَّ اللَّهَ رَبِّی وَرَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ (51)

تو انجیل را به عیسی(علیه السلام)نازل کردی و از او خواستی تا مردم را به راه راست هدایت کند. بنی اسرائیل پیرو موسی(علیه السلام)بودند و باید به «تورات» که کتاب موسی(علیه السلام)بود عمل می کردند، امّا آنان اسیر هوای نفس شده بودند و از پیروی دستورات تورات سرپیچی کرده بودند.

تو به عیسی(علیه السلام)معجزاتی دادی تا مردم بدانند او فرستاده توست، او را بر انجام اموری قادر ساختی که انسان معمولی هرگز نمی تواند انجام دهد.

از عیسی(علیه السلام)خواستی تا به مردم چنین بگوید: «ای مردم ! من از جانب پروردگار برای شما معجزه ای آورده ام، من از گِل برای شما چیزی شبیه پرنده می سازم، آنگاه در آن می دمم، به اذن خدا آن گِل، پرنده ای می شود. نابینا و مبتلایان به بیماری پیسی را بهبودی می بخشم و مردگان را به اذن خدا زنده می کنم و از آنچه می خورید و در خانه های خود ذخیره می کنید به شما خبر می دهم، این ها برای شما نشانه های نبوّت من است اگر اهل ایمان باشید، توراتِ موسی(علیه السلام)را تأیید می کنم، من آمده ام تا بعضی از آنچه پیش از این بر شما حرام شده بود را بر شما حلال کنم، من از جانب خدا برای شما نشانه ای آورده ام، پس از خدا پروا کنید و مرا اطاعت کنید، خداوند پروردگار من و شماست، او را بپرستید که راه راست این است».

آری، بنی اسرائیل در گذشته مرتکب خطاهای زیادی شده بودند، برای همین پاره ای نعمت ها را بر آنان حرام کرده بودی، مثلاً خوردن گوشت پرندگان برای آنان ممنوع بود.(28)

وقتی عیسی(علیه السلام)را به پیامبری مبعوث کردی، به شکرانه ظهور این پیامبر بزرگ، این ممنوعیّت ها را از آنان برداشتی، از عیسی(علیه السلام)خواستی تا به مردم خبر بدهد که

ص:56

من آمده ام تا بعضی از چیزهایی که بر شما حرام شده بود، حلال کنم.

* * *

این کارهایی که او انجام می دهد، کارهای شیطانی است، سحر و جادو است.

وقتی عیسی(علیه السلام)متوجّه انکار بزرگان یهود شد رو به مردم کرد و گفت: چه کسی مرا در راه خدا یاری می کند؟ حواریّون که دوازده نفر بودند به او گفتند: «ما تو را در راه خدا یاری می کنیم، ما به خدا ایمان آورده ایم، گواه باش که ما تسلیم امر خدای خویش هستیم».

سپس آنان رو به آسمان کردند و با تو چنین سخن گفتند: «بارخدایا ! ما به آنچه تو نازل کردی، ایمان آورده ایم، از پیامبر تو پیروی می کنیم، پس ما را در زمره شاهدان بنویس، آنانی که در روز رستاخیز بر اعمال نیک و بد مردم گواهی و شهادت خواهند داد».

شاگردان و یاران عیسی(علیه السلام)را «حواریّون» می گویند، آنان قلبی پاک و روحی باصفا داشتند و در روشن کردن افکار مردم تلاش می کردند، آنان به دنبال پاکی جسم و جان خود و مردم بودند، برای همین آنان را به این نام می خواندند. (حواریّون یعنی پاکان).

دشمنان عیسی(علیه السلام)برای خاموش کردن دعوت عیسی(علیه السلام)، نقشه های شیطانی کشیدند و برای دستگیری او جایزه زیادی قرار دادند و مقدّمات اعدام او را فراهم کردند، امّا تو نقشه آنان را نقش بر آب کردی و عیسی(علیه السلام)را به بهترین شکل ممکن نجات دادی، آری، نقشه تو از همه این نیرنگ ها و نقشه ها مؤثّرتر بود.

در شبی از شب ها که دشمنان در جستجوی عیسی(علیه السلام)بودند، او وارد خانه ای شد، دشمنان تا نزدیکی آن خانه آمدند، تو به عیسی(علیه السلام)چنین وحی کردی: «ای عیسی ! من تو را برگرفته و به سوی خود بالا می برم و تو را از چنگال افراد بی ایمان و پلید نجات می دهم، من پیروان تو را تا روز قیامت بر کافران برتری خواهم داد. بازگشت همه به سوی من است و آن روز من میان همه داوری خواهم کرد، من کسانی را که تو را انکار کردند، در دنیا و آخرت به عذابی دردناک مبتلا خواهم

ص:58

کرد و آنان هیچ یار و یاوری نخواهند داشت.

ولی کسانی که به تو ایمان آوردند و اعمال نیک انجام دادند، به آنان پاداش نیکو خواهم داد، آری، من پاداش بندگان خوب خود را کامل می دهم و چیزی از پاداش آنان کم نمی کنم، زیرا پاداش ناقص، ظلم به بندگانم است و من هرگز ستمگران را دوست ندارم و هرگز به بندگان خود ستم نمی کنم».

و تو عیسی(علیه السلام)را به آسمان ها بردی و او در آنجاست تا زمانی که بار دیگر به زمین بازگردد، آری، عیسی(علیه السلام)هم اکنون زنده است، او کشته نشد، دشمنان او وقتی به آن خانه آمدند، کسی را که شبیه عیسی(علیه السلام)بود یافتند، تصوّر کردند که او عیسی(علیه السلام)است، او را دستگیر کرده و به صلیب کشیدند، آن ها نمی دانستند که این مرد عیسی(علیه السلام)نیست، تو عیسی(علیه السلام)را از دست دشمنانش نجات دادی و نزد خود بردی.(29)

در انجیلی که امروزه در دست مردم است، سخن از کشته شدن عیسی(علیه السلام)به میان آمده است. در انجیل بیان شده است که دشمنان، عیسی(علیه السلام)را گرفتند و به قتل رساندند و بدن او را دفن کردند، بعد از مدّتی عیسی(علیه السلام)زنده شد و زمانی کوتاه روی زمین زندگی کرد و بعد از آن به آسمان صعود کرد.(30)

امّا تو در قرآن خود سخن از نجات عیسی(علیه السلام)به میان آورده ای، تو عیسی(علیه السلام)را از دست دشمنانش نجات دادی و به آسمان ها بردی.

ماجرای نجات عیسی(علیه السلام)و وفاداری حواریّون و دشمنی یهودیان، نشانه هایی از پیروزی حقّ بر باطل است، در قرآن این ماجرا را بیان می کنی تا همگان در آن فکر کنند و درس بیاموزند.

ص:59

تصمیم گرفتند تا چهل نفر را به مدینه بفرستند تا با پیامبر دیدار کنند.

مسیحیان در مدینه به مسجد پیامبر رفتند، هدایایی را تقدیم پیامبر نمودند، پیامبر به آنان سه روز فرصت داد تا به راحتی بتوانند درباره دین اسلام تحقیق کنند و با آیین اسلام آشنا شوند. آنان نشانه های آخرین پیامبر تو را در کتاب انجیل خوانده بودند و اگر به ندای فطرت خود گوش می دادند می توانستند حقّانیت پیامبر را تشخیص دهند.

در این مدّت آنان در مسجد پیامبر ناقوس زدند و به انجام مراسم خود پرداختند. بعد از گذشت سه روز پیامبر آنان را به حضور طلبید تا سخن آنان را بشنود. اُسقُف که بزرگ مسیحیان بود رو به پیامبر کرد و گفت:

__ ای محمّد ! موسی(علیه السلام)پیامبر خدا بود، نام پدر او چه بود؟

__ عمران.

__ پدرِ یوسف(علیه السلام)که بود؟

__ یعقوب(علیه السلام).

__ پدر تو کیست؟

__ عبد الله.

__ پدر عیسی(علیه السلام)کیست؟

پیامبر در جواب سکوت کرد. جبرئیل نازل شد و این آیه را بر پیامبر نازل کرد.

پیامبر رو به اسقف کرد و آیه 59 سوره آل عمران را برای آنان خواند: «عیسی مانند آدم است که خدا او را از خاک آفرید، سپس به او گفت: موجود باش ! او هم فوری، موجود شد. آنچه درباره عیسی گفته شد، حقیقتی است از جانب خدای تو، پس هرگز تردید مکن».

ص:61

آری، تو عیسی(علیه السلام)را بدون آن که پدر داشته باشد آفریدی، امّا این دلیل نمی شود که مسیحیان بگویند عیسی(علیه السلام)خدا یا پسر خداست، زیرا آدم(علیه السلام)هم بدون پدر آفریده شده است، آدم و عیسی(علیهما السلام)هر دو آفریده تو هستند.

اسقف رو به پیامبر کرد و گفت: «تو می گویی عیسی از خاک آفریده شده است. چنین چیزی هرگز در کتب آسمانی نیامده است».

سپس با صدای بلند گفت: «عیسی همان خداست».(31)

پیامبر در جواب او سکوت کرد، او منتظر وحی بود، بعد از لحظاتی جبرئیل نازل شد و آیه 61 سوره آل عمران را برای پیامبر آورد. پیامبر آن آیه را برای مسیحیان خواند: «به آنان بگو بیایید با یکدیگر مباهله کنیم، ما پسران، زنان و روح و جانمان را می آوریم، شما هم پسران، زنان و روح و جانتان را بیاورید و آنگاه مباهله کنیم و بگوییم: لعنت خدا بر کسی باشد که دروغ می گوید».

اسقف وقتی این آیه را شنید گفت:

__ سخن تو از روی انصاف است. ما با تو مباهله می کنیم تا هر کس که دین او باطل است، عذاب بر او نازل شود. ای محمّد ! وعده ما کی؟

__ فردا، صبح زود.(32)

چرا پیامبر از مسیحیان خواست تا برای «مباهله» آماده شوند؟

به راستی «مباهله» یعنی چه؟

وقتی دو نفر بر سر موضوعی اختلاف دارند و به نتیجه ای نمی رسند، آن ها تصمیم می گیرند که در حقّ یکدیگر نفرین کنند و از خدا بخواهند هر یک از آنان که دروغگوست، با عذاب خدا از بین برود. به این موضوع، مباهله می گویند.(33)

* * *

ص:62

شب که فرا رسید، مسیحیان دور هم جمع شدند و درباره فردا با یکدیگر سخن گفتند، به این نتیجه رسیدند که اگر فردا محمّد با یاران و لشکریانش بیاید، او بر باطل است و پیامبر نیست زیرا در واقع این گونه می خواهد ما را بترساند و مانند پادشاهان عمل کند و در این صورت با او مباهله خواهیم کرد و امّا در یک صورت ما نباید با او مباهله کنیم، اگر محمّد با خانواده خودش برای مباهله بیاید زیرا کسی که خانواده خود را برای مباهله می آورد، به حقّانیّت خود یقین دارد و او همان پیامبری است که در انجیل به آمدن او وعده داده شده است و باید از نفرین او ترسید.

همه می دانیم اگر پیامبری برای مباهله دست به سوی آسمان گیرد، خدا دعای او را مستجاب می کند و دشمن او نابود خواهد شد.(34)

* * *

نزدیک طلوع آفتاب بود، همه منتظر بودند ببینند پیامبر چه کسانی را همراه خود برای مباهله خواهد برد. تو به پیامبر دستور دادی که پسران، زنان و نفس های خود را برای مباهله با مسیحیان ببرد.

همه نگاه می کردند، پیامبر به سوی خانه علی(علیه السلام)رفت، وارد خانه شد، بعد از لحظاتی، پیامبر از خانه بیرون آمد، در حالی که دست حسن(علیه السلام)را در دست گرفته و حسین(علیه السلام)را در آغوش خود گرفته بود، بعد از آن فاطمه و علی(علیهما السلام)آمدند. پنج تن به سوی وعده گاه حرکت می کردند.

مردم هم همراه آنان آمدند، وقتی پیامبر به آنجا رسید با عبای سیاه خود، سایبانی درست کرد.

پیامبر آنجا زیر آن سایه بان نشست، حسن(علیه السلام)را طرف راست خود، حسین(علیه السلام)را

ص:63

سمت چپ خود نشاند، از علی(علیه السلام)خواست تا جلو او بنشیند و فاطمه(علیها السلام)هم پشت سر پدر نشست.

پیامبر رو به علی، فاطمه، حسن و حسین(علیهم السلام)کرد و گفت: «عزیزانم ! هر وقت من بر این مسیحیان نفرین کردم، شما آمین بگویید».(35)

پیامبر دو دست خود را بالای سرش برد، او انگشتان دست خود را به یکدیگر گره زده بود.(36)

پیامبر آماده بود تا مراسم مباهله را آغاز کند. مسیحیان هم آمده بودند، آن ها این منظره را نگاه کردند، بزرگان آن ها جلو آمدند و چنین گفتند:

__ ای محمّد ! اینان چه کسانی هستند که همراه خود برای مباهله آورده ای؟

__ امروز بهترین بندگان خدا را به اینجا آورده ام، خدا هیچ کس را به قدر اینان دوست ندارد.

__ ای محمّد ! چرا یاران خود را به همراه نداری؟ چرا زن و یک مرد و دو بچّه را آورده ای؟

__ خدا به من چنین دستور داده است، با این چهار نفر با شما مباهله می کنم. اینان اهل و خاندان من هستند.

همه فهمیدند که اهلِ بیت پیامبر چه کسانی هستند.(37)

رنگ از چهره مسیحیان پرید، یکی از آنان گفت: «به خدا قسم اگر امروز محمّد بر ما نفرین کند، همه ما نابود خواهیم شد».

آنان نزد پیامبر آمدند و روی زمین نشستند و چنین گفتند: «ای محمّد ! ما از مباهله کردن پشیمان شده ایم، ما می خواهیم با تو پیمان صلح ببندیم».

پیامبر سخن آنان را پذیرفت و تصمیم بر آن شد که پیمان نامه صلح نوشته شود،

ص:64

قرار شد آنان بر دین خود باقی بمانند ولی حکومت پیامبر خود را بپذیرند و سالیانه دو هزار حُلّه (که نوعی پارچه بسیار قیمتی است) پرداخت کنند.(38)

پیامبر به سوی خانه خود حرکت کرد، وقتی پیامبر نزدیکی خانه خود رسید، جبرئیل بر او نازل شد و به او چنین گفت: «ای محمّد ! خدا به تو سلام می رساند و می گوید: موسی از من خواست تا بر قارون عذاب نازل کنم و من این کار را کردم، به عزّت و جلالم سوگند، اگر امروز با علی، فاطمه، حسن و حسین بر مسیحیان نفرین می کردی، عذاب سختی را بر آنان نازل می کردم».

پیامبر دستان خود را به سوی آسمان گرفت و سه مرتبه شکر به جا آورد و سپس به سجده شکر رفت.(39)

* * *

روز مباهله، مانند آفتابی است که در تاریخ طلوع کرد و برای همیشه روشنی بخش حقّ و حقیقت شد.

درست است که آن روز مباهله ای انجام نشد، امّا یک اعتقاد عالی به یادگار ماند که صاحبان آن اهل بیت پیامبر بودند.

ترجمه آیه مباهله را این چنین ذکر می کنم: «ای محمّد ! به آنان بگو بیایید با یکدیگر مباهله کنیم، من پسران، زنان و اَنفُس خود را می آورم، شما هم پسران و زنان و نفْس های خود را بیاورید و آنگاه مباهله کنیم و بگوییم که لعنت خدا بر کسی باشد که دروغ می گوید».

خدا از پیامبر خواست تا سه گروه را همراه خود ببرد:

اوّل: گروه پسران.

دوم: گروه زنان.

ص:65

سوم: گروه اَنْفُس (نَفْس ها)

این یک حقیقت قطعی است که پیامبر آن روز فقط علی، فاطمه، حسن و حسین(علیهم السلام)را برای مباهله برد. در کتب اهل سنّت این مطلب بارها و بارها ذکر شده است و آن ها نمی توانند این حقیقت را انکار کنند.

پیامبر باید این مباهله را انجام دهد، یعنی خدا از پیامبر می خواهد تا با مسیحیان این گونه سخن گوید و آنان را به مباهله دعوت کند، پیامبر به آنان می گوید بیایید این گونه مباهله کنیم، هر کدام از ما این سه گروه را همراه خود بیاوریم و مباهله کنیم.

پس معلوم می شود که پیامبر جزء این سه گروه نیست، زیرا خود پیامبر کسی است که قرار است مباهله را انجام دهد، پیامبر باید «پسران»، «زنان» و «نفوس» را همراه خود به مباهله ببرد، پس این سه گروه غیر از پیامبر می باشند.

اکنون باید آیه را با این 3 گروه تطبیق دهیم:

* اوّل: گروه پسران:

پیامبر، حسن و حسین(علیهما السلام)را همراه خود برد. پس معلوم می شود که حسن و حسین(علیهما السلام)، پسران پیامبر هستند. این که ما عادت داریم حسن و حسین(علیهما السلام)را پسران پیامبر می نامیم، دلیل قرآنی دارد، آری، وقتی در زیارت عاشورا می گویم: «السَّلاَمُ عَلَیکَ یَابنَ رَسُولِ اللهِ: سلام بر تو ای پسر رسول خدا» باید بدانم که سخن من، یک مفهوم قرآنی است و قرآن آن را تأیید می کند.

* دوم: گروه زنان:

پیامبر از گروه زنان، فقط فاطمه(علیها السلام)را همراه خود برد و این نشانه برتری مقام فاطمه(علیها السلام)نسبت به همه زنان است.

ص:66

* سوم: گروه اَنْفُس (نفْس ها)

این قسمت کلیدی ترین قسمت آیه است: أَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ.

برای بیان معنی این قسمت باید مقدّمه ای ذکر کنم:

وقتی نگاه به آسمان می کنی و می گویی: «آن ماه است»، منظور تو مشخّص است، تو ماه آسمان را دیده ای و به آن اشاره می کنی، امّا گاهی به زیبارویی اشاره می کنی و می گویی: «او ماه است»، در اینجا تو از «مجاز» استفاده کرده ای، یعنی کلمه «ماه» را در معنای غیر حقیقی آن به کار برده ای، تو می خواستی زیبایی آن شخص را بیان کنی برای همین از واژه «ماه» استفاده کرده ای.

خدا از پیامبر می خواهد که جان و روح خود را برای مباهله ببرد، این یک مجازی است که خدا استفاده کرده است.

در زبان فارسی وقتی ما کسی را خیلی دوست داریم به او می گوییم: «روح منی ! جان منی».

معلوم است که کلمه «روح» در اینجا یک مجاز است. در واقع ما می خواهیم بگوییم ما آن فرد را خیلی دوست داریم، او پیش ما خیلی عزیز است.

خدا از پیامبر می خواهد تا «نفْس خود» را برای مباهله ببرد. اگر بخواهیم کلمه «نفْس» را به فارسی ترجمه کنیم، باید واژه «روح و جان» را استفاده کنیم.

به راستی پیامبر چه کسی را مانند روح و جان خودش می دانست؟ پیامبر علی(علیه السلام)را بسیار دوست می داشت و او را همچون جان خود می دانست. وقتی او را به سوی طائف فرستاد به مردم آنجا چنین نوشت: «من کسی را که مانند نفْس و جان من است به سوی شما می فرستم».(40)

آری، آیه مباهله ثابت می کند که علی(علیه السلام)، همچون روح و جان پیامبر است.

ص:67

را شریک او قرار ندهیم، هیچ کس را به جای خدا به خدایی نگیریم».

من از این سخن تو یاد می گیرم که وقتی با مسیحیان و یهودیان روبرو می شوم، روی نقاط مشترک بین خود و آنان تأکید کنم و به آنان بگویم که ما می توانیم در توحید و یکتاپرستی با هم متّحد شویم.

این خواسته توست، تو به من یاد می دهی که اگر کسانی حاضر نبودند در تمام اهداف مقدّس با من همکاری کنند، نباید از پا بنشینم، باید در قسمتی از اهداف که با آنان مشترک هستم، با آنان همکاری کنم و این گونه برای رسیدن به اهداف مقدّس خود تلاش کنم.

ما باید یهودیان و مسیحیان را به یکتاپرستی فرا خوانیم، از آن ها بخواهیم تا از هر عقیده ای که با یکتاپرستی منافات دارد، دست بردارند، امّا آیا آنان این سخن ما را می پذیرند؟ اگر آنان سخن ما را قبول نکنند، به ما یاد می دهی تا به آنان چنین بگوییم:

ما تسلیم امر خدا هستیم. خداوند هر پیامبری را که برای هدایت انسان ها فرستاد، از او خواست تا مردم را به یکتاپرستی رهنمون سازد. ما فقط خدای یگانه را می پرستیم و هیچ کس را غیر از خدای یگانه به عنوان خدای خود قبول نداریم، چرا شما مسیحیان، عیسی(علیه السلام)را به مقام خدایی رسانده اید؟ شرط یکتاپرستی این است که هرگز فردی از بشر، مانند عیسی(علیه السلام)مورد پرستش قرار نگیرد. چه شده است که شما یهودیان، «عُزَیر» را فرزند خدا می دانید؟ «عُزَیر» مانند همه پیامبران، بنده خدا بود، خدای یگانه

ص:69

هرگز فرزندی ندارد، اعتقاد به فرزند خدا با یکتاپرستی منافات دارد.

آری، مسلمانان، یکتاپرست واقعی هستند و فقط تو را به عنوان خدای یگانه قبول دارند و سر تسلیم در برابر تو فرود می آورند، مسلمانان، محمّد(صلی الله علیه وآله)را بنده تو و پیامبر تو می دانند، امّا مسیحیان و یهودیان از یکتاپرستی به دور افتاده اند.

تو در این آیه به نکته مهمّی تأکید می کنی و از یهودیان و مسیحیان می خواهی تا دیگران را به جای تو پرستش نکنند !

* * *

اکنون تو به آنان چنین می گویی:

* * *

ای مسیحیان ! ای یهودیان !

چرا درباره ابراهیم(علیه السلام)، گفتگو و نزاع می کنید و هرکدام او را پیرو دین خودتان معرّفی می کنید؟ تورات و انجیل، بعد از ابراهیم(علیه السلام)نازل شده است، چرا فکر نمی کنید؟

چرا درباره چیزی که به آن آگاهی ندارید، مجادله می کنید؟

دین ابراهیم(علیه السلام)بر اساس یکتاپرستی است، شما به گمراهی افتاده اید، بدانید که ابراهیم(علیه السلام)نه یهودی بود و نه مسیحی !

ابراهیم(علیه السلام)حق گرا و یکتاپرست بود و تسلیم امر من بود، او پرده های تقلید و تعصّب را کنار زد و در زمانی که همه مردم بت پرست بودند، هرگز تسلیم بت ها نشد، او بت شکن بود و هرگز به من شرک نورزید، شما هم اگر خود را دنباله رو ابراهیم(علیه السلام)می دانید به سوی یکتاپرستی بشتابید !

آیا می دانید چه کسانی به ابراهیم(علیه السلام)نزدیک تر و پیرو واقعی او هستند؟ کسانی که در زمان او به مکتب و آیین او وفادار بودند، همچنین محمّد(صلی الله علیه وآله)و کسانی که به او ایمان آورده اند، پیرو واقعی ابراهیم(علیه السلام)هستند، آری، مسلمانان هرگز برای من شریکی قرار ندادند و جز من به خدای دیگری ایمان نیاوردند و کسی را هم به عنوان فرزند من انتخاب نکردند، آنان اهل ایمان واقعی هستند، یکتاپرستان واقعی هستند. بدانید من دوست کسانی هستم که به من ایمان آوردند و دشمن کسانی هستم که به من کفر و شرک ورزیدند.(41)

* * *

ص:71

خودشان را فریب می دهند، آنان می گویند که بر حقّ هستند، با سخنان خود می خواهند ما را فریب بدهند، امّا این باعث می شود که خودشان، سخنان باطل خود را باور کنند، آن سخنان خلافِ واقع و دروغ ها در جان آنان اثر می گذارد و آنان بیشتر گمراه می شوند.

تو از یهودیان و مسیحیان خواستی تا به تو ایمان بیاورند و کفر نورزند و حقّ را کتمان نکنند، افسوس که آنان در مقابل بهایی اندک، حقّ و حقیقت را انکار کردند. وقتی که آخرین پیامبر تو، محمّد(صلی الله علیه وآله)، به مدینه آمد، عدّه ای از علمای یهودی و مسیحی با اینکه می دانستند محمّد(صلی الله علیه وآله)پیامبر است، امّا با گرفتن امتیازهای ناچیزی، حقیقت را انکار کردند، آنان کتاب آسمانی خود را تغییر دادند، قسمت هایی از آن را کتمان نمودند. آنان حقّ را به باطل مشتبه می سازند تا حقّ و حقیقت را پنهان کنند.(42)

* * *

بردارند، آنان با هم عهد بستند تا بر همان دین یهود باقی بمانند.(43)

تو از نقشه آنان باخبر بودی، می دانستی که آنان می خواهند این گونه مردم را فریب دهند، آنان می خواستند به مردم این گونه پیام دهند که اگر اسلام چیز خوبی بود، ما به آن دین باقی می ماندیم، با این کار آنان گروهی از مردم دچار شک می شدند، آنان با خود خواهند گفت که اگر محمّد(صلی الله علیه وآله)واقعاً پیامبری است که تورات، وعده آمدنش را داده است، پس چرا علمای یهود از اسلام دست برداشتند؟

تو این آیه را بر پیامبر نازل کردی تا آن را برای مسلمانان بخواند و آنان را از این نقشه آگاه کند، به پیامبرت گفتی تا به مردم چنین بگوید: «زمانی انسان به راه راست هدایت می شود که من او را راهنمایی کنم. یهودیان می گویند که ما پیروِ دین بهتر هستیم و می توانیم این را ثابت کنیم، شما فریب این سخن را نخورید و آن را باور نکنید، شما مسلمانان پیرو بهترین دین هستید. به هر کس که بخواهم لطف خود را عنایت می کنم، من می دانم چه کسی شایستگی مقام نبوّت را دارد، همه کارهای من از روی علم و حکمت است. هر کس را که بخواهم نعمت های خود را به او ارزانی می دارم، بخشش من بی اندازه است».(44)

این سخن تو باعث می شود تا مسلمانان آگاه شوند و فریب دسیسه های علمای یهود را نخورند.

آری، یهودیان انتظار داشتند که آخرین پیامبر تو از میان آنان باشد، آنان آرزو داشتند که پیامبر موعود از «بنی اسرائیل» باشد، آنان تصوّر می کردند که نژاد یهود، نژاد برتر است، امّا نزد تو همه نژادها یکی هستند، تو آخرین پیامبر خود را از قوم دیگری غیر از یهود برگزیدی، پیامبری، به شایستگی است نه به نژاد ! تو محمّد(صلی الله علیه وآله)

ص:74

را شایسته این مقام یافتی و این مقام را به او عنایت کردی. همین طور توفیق ایمان به قرآن و دین اسلام هم به دست توست، ایمان واقعی به تو هم یکی دیگر از نعمت های بی پایان توست.

آری، علمای یهود به محمّد(صلی الله علیه وآله)حسادت ورزیدند، آن ها فراموش کردند که تو مقام پیامبری را به هر کس که بخواهی می دهی، تو هر کس را شایسته بدانی از نعمت هایت به او می دهی، کسی نمی تواند به اراده تو اعتراض کند، باید از این سخن تو درس بگیرم، مبادا نسبت به دیگران حسادت بورزم.

* * *

حقّ می دادند تا در اموال غیر یهودیان تصرّف کنند. این فکر آنان از اصل خیانت بدتر و خطرناک تر بود.

تو در این آیه جواب آنان را می دهی و به همه می گویی که این یهودیان دروغ می گویند، خودشان هم می دانند که دروغ می گویند، در همه کتب آسمانی از مردم خواسته ای در امانت خیانت نکنند و آنان را از خیانت در امانت بیم داده ای.

تو کسانی را دوست داری که از گناهان دوری کنند و به عهد خود وفادار باشند، یهودیانی را که این گونه در امانت خیانت می کنند، هرگز دوست نداری. تو کسانی را دوست داری که از گناه دوری می کنند.

درس مهمّی که من از این ماجرا می گیرم این است: برخی کار خلاف خود را به نام دین توجیه می کنند و به دیگران ظلم می کنند و این کار را خدمت به تو می دانند و خود را دوست تو معرّفی می کنند.

* * *

خوانده بودند که آخرین پیامبر تو در سرزمین حجاز (عربستان) ظهور خواهد کرد. برای همین از شام به حجاز مهاجرت کردند. می خواستند اوّلین کسانی باشند که به پیامبر خاتم ایمان می آورند، آنان با تو عهد و پیمان بستند که وقتی پیامبر موعود ظهور کند، به او ایمان بیاورند و یاریش کنند.

سالها گذشت تا اینکه محمّد(صلی الله علیه وآله)را به پیامبری مبعوث کردی، امّا متأسّفانه نه تنها یهودیان به محمّد(صلی الله علیه وآله)ایمان نیاوردند بلکه به او حسد هم ورزیدند و با او دشمنی کردند.(45)

آنان دست به تحریف تورات زدند، نشانه هایی که تو در تورات برای محمّد(صلی الله علیه وآله)ذکر کرده بودی، تغییر دادند، دین خود را به دنیای خود فروختند. مردم عادی هم که از سواد و علم بهره ای نداشتند، از همین بزرگان و دانشمندان پیروی می کردند، این دانشمندان، مطالبی را به تورات اضافه می کردند و می گفتند این سخنان توست، در حالی که این ها دروغی بیش نبود.

این گونه بود که پیروانشان فریب خوردند. آن علمای یهودی عاشق ریاست و ثروت بودند و برای حفظ این دو، حاضر بودند هر کاری بکنند.

اکنون به آنان هشدار می دهی که در روز قیامت هیچ بهره ای ندارند و در آن روز با آنان سخن نمی گویی و آنان را به فرشتگان عذاب خود می سپاری و به آنان نظر رحمت و مهربانی نداری، گناهانشان را نمی بخشی، آنان را به عذاب دردناکی گرفتار می کنی، زیرا باعث گمراهی عدّه زیادی شدند. آری، سزای کسانی که این گونه باعث فریب دیگران می شوند چیزی جز آتش جهنّم نیست. آتش جهنّم را چقدر ارزان برای خود خریدند ! با تحریف تورات، چند روزی بیشتر ریاست کردند، امّا عذاب همیشگی را از آنِ خود کردند.

ص:77

* * *

این ها انحراف است، پیامبران هرگز مردم را به سوی شرک و کفر رهنمون نشدند، آنان هرگز از مردم نخواستند تا فرشتگان و پیامبران را به عنوان خدا پرستش کنند، چگونه ممکن است که پیامبری بعد از آن که مردم را به یکتاپرستی فرا خواند، از آنان بخواهد به کفر رو آورند؟ (46)

به راستی خواسته پیامبران از مردم چه بود؟ آنان از پیروان خود خواستند تا همواره اهل علم و آگاهی باشند، زیرا ارزش هر کس به مقدار علم و دانشی است که دارد.(47)

* * *

کامل ترین ادیان است ایمان بیاورند و به آنان گفتی: آیا این پیمان مرا قبول می کنید؟ همه آنان پذیرفتند و تو هم شاهد این سخن آنان بودی.

وقتی پیامبران به پیامبری مبعوث شدند، به این وظیفه خود عمل کردند، موسی(علیه السلام)به پیروان خود بشارت ظهور محمّد(صلی الله علیه وآله)را داد و همین طور عیسی(علیه السلام)از ظهور محمّد(صلی الله علیه وآله)سخن گفت، آنان از پیروان خود خواستند تا اگر زمان محمّد(صلی الله علیه وآله)را درک کنند، به او ایمان بیاورند و مسلمان شوند.

این عهد و پیمانی بود که از آنان گرفته بودی، افسوس که وقتی تو محمّد(صلی الله علیه وآله)را به پیامبری مبعوث کردی، گروه زیادی از یهودیان و مسیحیان برای حفظ منافع خود به محمّد(صلی الله علیه وآله)ایمان نیاوردند !

آنان تورات و انجیل را تحریف کردند و بشارت هایی که درباره ظهور محمّد(صلی الله علیه وآله)در این دو کتاب بود تغییر دادند، کسانی که از ایمان آوردن به آخرین پیامبر تو سر باز زدند، گناهکار هستند، آنان به خود ظلم کردند و از سعادت ابدی محروم شدند.

تو در این آیه، از میثاق و پیمانی بزرگ سخن گفتی و از پیامبرانت خواستی تا محمّد(صلی الله علیه وآله)را یاری کنند، امّا سؤالی به ذهنم می رسد، وقتی محمّد(صلی الله علیه وآله)ظهور کرد، پیامبران قبلی از این دنیا رفته بودند، وقتی مرگ به سراغ پیامبران بیاید، پس چگونه می توانند محمّد(صلی الله علیه وآله)را یاری کنند؟ تو می دانستی هیچ کدام از آنان در زمان محمّد(صلی الله علیه وآله)نخواهند بود، پس چرا از آنان خواستی محمّد(صلی الله علیه وآله)را یاری کنند؟

اینجاست که بحث «رجعت» مطرح می شود، من باید «رجعت» را بشناسم تا بتوانم این آیه را بفهمم.

«رجعت»، همان زنده شدنِ دوباره است، تو پیامبران را (قبل از برپا شدن قیامت)

ص:80

زنده خواهی نمود تا دین محمّد(صلی الله علیه وآله)را یاری کنند و در رکاب علی(علیه السلام)شمشیر زنند. من به رجعت ایمان دارم، تو بعضی از مردگان را قبل از قیامت زنده می کنی، همان طور که «عُزَیر» را زنده کردی و در سوره بقره آیه 259 درباره داستان او سخن گفتی.

عُزَیر، یکی از پیامبران بنی اسرائیل بود، روزی گذرش به شهری افتاد که ویران شده بود و استخوان های مردگان زیادی در آنجا افتاده بود.

مدّتی به آن استخوان ها و جمجمه ها نگاه کرد، سؤالی ذهن او را مشغول نمود: در روز قیامت، چگونه این مردگان زنده خواهند شد؟

در این هنگام تو به عزرائیل دستور دادی تا جان او را بگیرد، مرگ عُزَیر فرا رسید.

صد سال گذشت. بعد از گذشت صد سال، دوباره او را زنده کردی و به شهر خود بازگشت، وقتی به شهر خود رسید دید همه چیز تغییر کرده است، آری ! صد سال گذشته بود، همسر او از دنیا رفته بود و...

تو به هر کاری توانا هستی، تو وعده داده ای که بهترین دوستان خود را دوباره به این دنیا باز خواهی گرداند، این وعده توست و تو به وعده های خود عمل می کنی.

روزگار رجعت، روزگار باشکوهی است، آن روز علی(علیه السلام)سرآمدِ بندگان خوب تو خواهد بود، او «امیرمؤمنان» است، آن روز همه پیامبران به یاری او خواهند شتافت، این همان پیمانی است که تو از آنان گرفته ای.

در این آیه سخن «میثاق» و «رجعت» به میان آمد، اکنون من میثاق پیامبران را می دانم، میثاقی که تو قبل از خلقت این دنیا از پیامبرانت گرفتی، با آنان پیمان

ص:81

بستی.

من به رجعت ایمان دارم، روزگاری که بندگان خوب تو بار دیگر زنده می شوند، در آن روز محمّد(صلی الله علیه وآله)و علی(علیه السلام)هم رجعت می کنند، در آن روز محمّد(صلی الله علیه وآله)پرچمی را به دست علی(علیه السلام)می دهد و او را فرمانده می کند، همه پیامبران علی(علیه السلام)را یاری می کنند، آن روز، روز شکست شیطان و یاران اوست.(48)

* * *

می توانید از پذیرش اسلام شانه خالی کنید، امّا بدانید که خودِ شما مسئول این انتخاب هستید، وقتی حقیقت را فهمیدید و به آن آگاهی یافتید، باید آن را قبول کنید، شما روز قیامت سزای این لجاجت خود را خواهید دید، آن روز، روز حسابرسی است و من به همه رفتار و کردار شما آگاهم.

* * *

می آموزد و سال بعد به پایه بالاتر می رود و دروس پایه اوّل را کنار می گذارد، امّا او هرگز احترام به درس و معلّم کلاس اوّل را فراموش نمی کند.

ما به دستور تو اسلام را به عنوان دین خود پذیرفته ایم، زیرا این دین از همه ادیان کامل تر است، آخرین دین آسمانی است. هر کس که امروز دینی غیر از اسلام داشته باشد، هرگز از او نمی پذیری و او در روز قیامت در حسرت و زیان بزرگی خواهد بود.

* * *

وجودی خود را در راه باطل صرف کرده ام و از راه کمال دور شده ام. آن وقت است که من زمینه هدایت خود را از بین می برم و این قانون توست، ستمکاران را به حال خود رها می کنی، آنان در گمراهی خود غوطهور می شوند، این نتیجه کردار و رفتار خود آنان است.

آری، اگر آنان که با وجود دلیل و برهان به تو و آخرین پیامبر ایمان آوردند و مسلمان شدند، منحرف شوند و به سراغ کفر بروند، آنان را به حال خود رها می کنی و آنان را از رحمت خود دور می کنی، فرشتگان و بندگانت آنان را لعن می کنند، روز قیامت هم عذاب دوزخ در انتظارشان است و هرگز از عذاب رهایی نمی یابند.

آنان در روز قیامت دیگر فرصتی برای توبه ندارند، آن روز، روز حسابرسی است، توبه فقط در این دنیا معنا دارد.

در اینجا برای من از سرنوشت کسانی که پس از ایمان، کافر می شوند سخن می گویی و آنان را به سه گروه تقسیم می کنی:

* گروه اوّل:

کسانی که در دنیا، قبل از فرا رسیدن مرگشان، از کفر توبه می کنند و بار دیگر ایمان می آورند، آنان را می بخشی، البتّه توبه آنان باید واقعی باشد و به انجام کارهای نیکو بپردازند، در این صورت گناهشان را می بخشی که تو بخشنده و مهربان هستی.

* گروه دوم:

کسانی که به کفرِ خود پافشاری می کنند و بر گمراهی اصرار میورزند. آنان وقتی در آستانه مرگ قرار گرفتند و فرشتگان عذاب را دیدند، توبه می کنند، امّا این توبه

ص:85

آنان پذیرفته نمی شود، زیرا دیگر فرصت جبران ندارند، تو توبه ای را می پذیری که از روی اختیار و پشیمانی از گناه باشد.

* گروه سوم:

کسانی که هرگز توبه نمی کنند و تا لحظه جان دادن هم بر کفر خود اصرار میورزند، آنان در روز قیامت در عذاب دردناکی گرفتار خواهند شد و هیچ یار و یاوری هم نخواهند داشت. کفر، مانع قبولی اعمال آنان می شود، اگر آنان به قدر کلّ زمین، طلا داشته باشند و همه دارایی خود را ببخشند، این بخشش از آنان قبول نمی شود و آنان را از آتش جهنّم نجات نمی دهد.(49)

ص:86

لباس عروسی تهیّه کند، او دوست داشت تا در شب عروسی، دخترش آن لباس را به تن کند و به خانه شوهر برود.

چند روز گذشت، پیامبر نزد دخترش آمد و پیراهن عروسی را به دخترش هدیه داد، فاطمه(علیها السلام)لبخند رضایتی زد و از پدر تشکّر نمود.

مدّتی گذشت، تا مراسم عروسی چیزی نمانده بود، فاطمه(علیها السلام)در خانه نشسته بود که صدایی به گوشش رسید، فقیری به درِ خانه آمده بود و برای خانواده خود لباسی می طلبید. فاطمه(علیها السلام)به فکر فرو رفت، مراسم عروسی او نزدیک بود، از جا بلند شد و لباس عروسی خود را برداشت و به آن فقیر داد، زیرا او این سخن تو را شنیده بود، بهترین لباس خود را به فقیر بخشید و تصمیم گرفت در شب عروسی همان لباس کهنه را به تن کند، او می خواست به این سخن عمل کند و از بهترین چیزی که دوست دارد، انفاق کند.

هیچ کس از این ماجرا باخبر نشد تا این که شب عروسی فرا رسید، پیامبر منتظر بود تا فاطمه(علیها السلام)لباس نو و زیبای خود را به تن کند و مراسم شروع شود، آن شب قرار بود فاطمه(علیها السلام)را به خانه علی(علیه السلام) ببرند. پیامبر نگاهی به دخترش کرد، دید که فاطمه(علیها السلام)همان لباس وصله دار را به تن کرده است، تعجّب کرد. در این هنگام جبرئیل را با هدیه ای آسمانی نزد پیامبر فرستادی، جبرئیل به پیامبر سلام کرد و گفت: «خدا مرا فرستاده است تا این لباس بهشتی سبز رنگ را برای فاطمه بیاورم».

وقتی پیامبر آن لباس بهشتی را به فاطمه(علیها السلام)داد، لبخندی بر چهره پدر و دختر نقش بست و فاطمه(علیها السلام)به سوی خانه علی(علیه السلام)حرکت کرد.(50)

* * *

ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ (94) قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (95)

خطر دانشمند فاسد از همه بیشتر است، این هشداری است که تو بارها به ما داده ای و در قرآن بارها از علمای یهود سخن گفته ای تا شاید ما بیدار شویم و فریب این گروه را نخوریم. وقتی که علمای یهود دیدند پیروان محمّد(صلی الله علیه وآله)روز به روز بیشتر و بیشتر می شوند، به فکر مقابله افتادند.

آنان نگران آن بودند که یهودیان مدینه دست از دین یهود بردارند و جذب اسلام شوند و خوب می دانستند که چگونه مردم را فریب دهند. علمای یهود سال های سال از ظهور پیامبر موعود سخن گفته بودند، مردم را تشویق به انتظار او کرده بودند، امّا وقتی تو محمّد(صلی الله علیه وآله)را به پیامبری برگزیدی، آنان ریاست و منافع خود را در خطر دیدند، برای مال دنیا تصمیم گرفتند تا با کسی که در انتظارش بودند، مبارزه کنند.

به مریدان خود گفتند: «محمّد خود را پیرو ابراهیم(علیه السلام)می داند، او می گوید که دین من، ادامه دین پیامبران گذشته است، اگر او راست می گوید پس چرا او گوشت شتر می خورد؟ خدا خوردن گوشت شتر را حرام کرده است، این دستور خداست و در تورات هم آمده است. چرا محمّد از دستور خدا سرپیچی می کند؟».

یهودیان ساده لوح که پیرو دانشمندان خود بودند، این سخن را قبول کردند، باور کردند که محمّد(صلی الله علیه وآله)گناه بزرگی انجام داده است و به آیین ابراهیم(علیه السلام)پشت کرده است و دیگر نمی تواند پیامبر موعود تورات باشد.

حقیقت چیز دیگری بود، بیشتر یهودیان از نسل یعقوب(علیه السلام)بودند و خود را پیرو او می دانستند، یعقوب که پیامبر تو بود دچار نوعی بیماری رماتیسم شد، رماتیسم یا «عرق النساء» باعث سفتی و درد و تورّم مَفصل های بدن می شود و حرکت اعضای بدن با سختی انجام می گیرد.

ص:89

یعقوب نذر کرد که اگر او را از این بیماری شفا دهی، دیگر گوشت شتر نخورد. مدّتی گذشت و شفا یافت، برای همین بود که یعقوب تا آخر عمر از خوردن گوشت شتر خودداری کرد.

یهودیان تصوّر کردند که این یک حکم دینی است، آن ها غفلت کردند که اگر یعقوب گوشت شتر نمی خورد، به علّت نذر او بوده است.

تو در این آیه به یهودیان می گویی: همه غذاهای پاک برای شما حلال بود، یعقوب(علیه السلام)بعضی از غذاها را به علّت عمل به نذرش نمی خورد.

تو از علمای یهودی می خواهی تا تورات را بیاورند و حکم تو را از آن بخوانند، هرگز در تورات از حرام بودن گوشت شتر سخن به میان نیامده است.

به راستی چرا آنان به تو دروغ می بندند؟ چرا می گویند که خدا خوردن گوشت شتر را حرام کرده است و این حکم در تورات آمده است؟ کسی که به دروغ حکمی را به دین تو نسبت دهد، ستمکار است و در حقّ خود و دیگران ظلم کرده است، آنان با این کار باعث می شوند مردم از راه راست منحرف شوند.(51)

اکنون از پیامبرت می خواهی تا با علمای یهود چنین سخن بگوید: بدانید که سخن خدا راست است، یعقوب(علیه السلام)به دلیل نذری که کرده بود از خوردن بعضی غذاها پرهیز می کرد، در آیین ابراهیم(علیه السلام)این غذاها حرام نبوده است، شما هم از ابراهیم(علیه السلام)پیروی کنید، او حق گرا بود، شعار توحید و یکتاپرستی سر می داد و از شرک و بُت پرستی بیزار بود.

آری، تو از علمای یهود می خواهی تا مانند ابراهیم(علیه السلام)حق گرا باشند، به تورات مراجعه کنند و ببینند که در آن چیزی درباره حرام بودن گوشت شتر نیامده است. دست از این سخنان باطل بردارند و به اسلام ایمان بیاورند.

علمای یهود که سال های سال در انتظار آمدن محمّد(صلی الله علیه وآله)بودند، در مقابل او ایستادند و سخن دروغ به تو نسبت دادند و باعث گمراهی مردم شدند، من باید از

ص:90

این آیه درس بگیرم، قرآن برای همه زمان ها است، پیام آن همیشگی است.

من منتظر آمدن امام زمان هستم، شنیده ام که وقتی ظهور کند، هفتاد نفر به دشمنی با او برمی خیزند و سخنان دروغ به تو و پیامبر تو نسبت می دهند. آیا کسانی غیر از علمای بی تقوا اقدام به ساختن حدیث دروغ می کنند؟ آنان علمایی هستند که با استفاده از دین به جنگ مهدی(علیه السلام)می روند و می خواهند این گونه نور خدا را خاموش کنند، آنان مقابل مهدی(علیه السلام)می ایستند و به روی مهدی(علیه السلام)و یارانش سلاح می کشند.(52)

گروه دیگری پیدا می شوند که قرآن را برای مردم می خوانند و آیات آن را به گونه ای تفسیر می کنند تا مردم به جنگ مهدی(علیه السلام)بروند.(53)

آنان علمای بی تقوا هستند و برای اینکه بتوانند مردم را به جنگ با مهدی(علیه السلام)بسیج کنند، آیه قرآن می خوانند، آنان با تحریفِ معنای آیات قرآن، می خواهند ثابت کنند که مهدی(علیه السلام)دروغ می گوید !

بارخدایا ! از تو می خواهم به من توفیق دهی تا بتوانم راه درست را تشخیص بدهم، پیرو علمایی باشم که یار و یاور مهدی(علیه السلام)هستند، به من بصیرتی عنایت کن تا بتوانم از کسانی که به اسم تو و به اسم قرآنِ تو با مهدی(علیه السلام)سر جنگ دارند، دوری کنم.

* * *

عرب» می خواندم، یک شب که در خوابگاه بودیم، به اتاق یکی از دوستانم رفتم، یکی از دانشجویان آن اتاق یهودی بود، رو به من کرد و گفت:

__ تو اسلام را آیین ابراهیمی می دانی؟

__ آری، اسلام ادامه آیین های آسمانی است، به تعبیر دیگر، اسلام، نسخه تکامل یافته ادیان ابراهیمی است.

__ اگر چنین است، پس چرا به سوی کعبه نماز می گزاری؟ چرا قبله گاه پیامبران قبل را رها کرده ای؟

__ چطور؟

__ همه پیامبرانی که از نسل ابراهیم(علیه السلام)بودند، به سوی بیت المقدس نماز می خواندند، قبله گاه اسحاق، یعقوب، موسی، عیسی(علیهم السلام)بیت المقدس بوده است، تو اسلام را ادامه ادیان پیامبران می دانی ولی قبله تو به سوی دیگری است، تو به قبله پیامبران قبلی پشت کرده ای.

به فکر فرو رفتم، اگر اسلام، ادامه دهنده خط پیامبران بزرگ است، پس چرا ما به سوی کعبه نماز می خوانیم؟ مگر بیت المقدس، میراث پیامبران نیست؟

آن شب نتوانستم جواب او را بدهم، به او گفتم که باید تحقیق کنم...

به قرآن مراجعه کردم، دیدم که تو جواب این سؤال را داده ای، تو از تاریخ کعبه برایم سخن گفته ای: وقتی آدم(علیه السلام)از بهشت رانده شد، روی کوه «صفا» قرار گرفت، همان کوهی که فقط 130 متر با کعبه فاصله دارد. آدم(علیه السلام)در بالای این کوه سر به سجده گذاشت، گریه کرد و تو توبه او را پذیرفتی و جبرئیل را فرستادی تا او و همسرش را به جایی ببرد که در آنجا کعبه ساخته خواهد شد. جبرئیل در آنجا خانه تو را بنا می کند، آن وقت تو دستور می دهی تا هفتاد هزار فرشته از آسمان نازل شوند و دور کعبه طواف کنند، آدم(علیه السلام)نیز به طواف می پردازد و این گونه است که تو رحمت خود را بر آدم(علیه السلام)نازل می کنی و او را پیامبر خود قرار می دهی. برای

ص:92

این خانه، حُرمت زیادی قرار می دهی و قسم می خوری که هر کس به طواف این خانه بیاید و دور آن طواف کند، گناهانش را می بخشی.(54)

کعبه، کهن ترین معبد یکتاپرستی است، اوّلین عبادتگاه روی زمین است، کعبه، مبارک و مایه هدایت مردم است، آنجا پناهگاه و کانون امن و امان است.

باز برایم سخن می گویی، تو می دانستی که روزی یهودیان به ما ایراد خواهند گرفت که چرا کعبه را قبله خود قرار داده ایم، برای همین به ابراهیم(علیه السلام)مأموریت مهمّی دادی. به او دستور دادی تا همسر و فرزندش، اسماعیل را به مکّه ببرد، از او خواستی تا کعبه را بازسازی کند.

وقتی کار بازسازی کعبه تمام شد، از او خواستی تا بر روی سنگی بایستد و همه مردم را به سوی کعبه فرا خواند.

سنگی که ابراهیم(علیه السلام)بر روی آن ایستاد در نزدیکی کعبه قرار دارد و نام آن «مقام ابراهیم» است. این سنگ همواره در کنار کعبه است تا همه بدانند که کعبه، یادگار ابراهیم(علیه السلام)است، کعبه، میراث اوست.

اکنون می فهمم چرا از ما می خواهی وقتی به مکّه رفتیم، پشت مقام ابراهیم نماز بخوانیم، با این کار، ثابت می کنیم ما پیرو ابراهیم(علیه السلام)هستیم.(55)

تو از ابراهیم خواستی تا کعبه و اطراف آن را از همه آلودگی ها پاک کند، ابراهیم(علیه السلام)با آن مقام والایش، خادم کعبه شد تا آنجا را برای مردم پاکیزه نماید.

اگر من به سوی کعبه نماز می خوانم، برای این است که کعبه سال های سال قبل از بیت المقدس بنا شده است، کعبه یادگار ابراهیم(علیه السلام)و میراث گهربار اوست. اسلام، ادامه دهنده راه ابراهیم(علیه السلام)است.

* * *

بر هر کس که توانایی سفر حجّ دارد، واجب کردی تا یک بار در عمر خود به سفر حجّ برود. توانایی برای این سفر به چه معنا است؟ من باید همه این شرایط

ص:93

را داشته باشم تا سفر حجّ برایم واجب شود:

1_ توانایی جسمی.

2_ باز بودن راه سفر به مکّه.

3_ داشتن پول کافی برای هزینه سفر.

4_ توانایی اداره زندگی بعد از بازگشت از حج.(56)

اگر کسی یکی از شرایط بالا را نداشته باشد، حجّ بر او واجب نیست، البتّه می تواند حجّ مستحبی انجام دهد، امّا این حجّ بر او واجب نیست. بر هیچ کس واجب نیست پول قرض کند تا به این سفر برود.

کسی که حجّ بر او واجب شود و به حجّ نرود، در روز قیامت یهودی یا مسیحی محشور خواهد شد، آری، حج، یکی از واجبات مهم اسلام است.

من باید بدانم که تو نیاز به عبادات و حجّ من نداری، تو از همه بی نیاز هستی، فایده انجام دستورات تو به خود من بازمی گردد، با انجام این سفر، خود را برای سفر قبر و قیامت آماده می کنم.

وقتی به سوی خانه تو می آیم باید لباسِ احرام به تن کنم، لباس احرام لباسی سفید رنگ است که شبیه کفن است، باید ذکر «لبّیک» بگویم، دعوتت را اجابت کنم و به سویت بیایم. در این سفر از دنیا چشم بپوشم و فقط به تو توجّه کنم، این فلسفه این سفرِ زیباست.

* * *

تُتْلَی عَلَیْکُمْ آَیَاتُ اللَّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَی صِرَاط مُسْتَقِیم (101)

در تعجّبم که چرا این قدر درباره علمای فاسد سخن می گویی. هدف تو چیست؟ هر جا انحراف بزرگی روی داده است، نقش آنان در آن انحراف پررنگ بوده است.

آری، کسی می تواند مردم را فریب بدهد که از علم و دانش بهره مند باشد، فرد جاهل فقط به خودش ضرر می زند، امّا عالم فاسد می تواند گروه زیادی را منحرف کند.

وقتی محمّد(صلی الله علیه وآله)به پیامبری مبعوث شد، کارشکنی علمای یهود آغاز شد، تو با آنان چنین سخن گفتی:

«شما می دانید که محمّد(صلی الله علیه وآله)فرستاده من است، پس چرا به او ایمان نمی آورید و با او دشمنی می کنید، آیا فکر می کنید خدا از کردار شما آگاه نیست؟ چرا می خواهید کسانی را که به او ایمان آورده اند، منحرف کنید؟ چرا مردم را از راه سعادت باز می دارید؟».

تو می دانستی که ممکن است گروهی از مسلمانان فریب دسیسه های یهودیان را بخورند، برای همین به آنان چنین گفتی:

هشیار باشید ! دشمنان شما به فکر دسیسه هستند، فریب آنان را نخورید، آن ها تلاش می کنند تا شما را به دامن کفر بکشانند. به سخنان آنان گوش فرا ندهید. آخرین پیامبر خود را برای شما فرستادم تا قرآن را برای شما بخواند، پس هرگز به سوی کفر نروید، من زمینه هدایت شما را فراهم کردم، اگر به سوی گمراهی بروید، به خودتان ظلم کرده اید. بدانید هر کس به من پناه بیاورد و پیرو قرآن و پیامبر من باشد، به راه راست هدایت شده و از همه انحرافات نجات پیدا کرده است. این قرآن و این پیامبر مهربان، شما را به سوی من راهنمایی می کنند و راه

ص:95

سعادت دنیا و آخرت را نشان شما می دهند.

* * *

خدایا ! از تو می خواهم تا مرا با شیوه زندگی واقعی آشنا سازی و مرا به آیین امام زمانم بمیرانی، مردنی که آغاز زندگی دوباره باشد، آرزوی من این است، می خواهم همواره و همیشه در مسیری گام بردارم که امام زمان از من راضی باشد، از تو می خواهم کاری کنی که همواره تسلیم امر او باشم، مبادا فتنه ها مرا فریب دهد و به راهی بروم که نتیجه اش دوری از او باشد.

* * *

به راستی این ریسمان چیست؟

ریسمانی که تو از آن سخن می گویی، قرآن و پیامبر توست.

ما باید همواره به آموزه های قرآن عمل کنیم و هرگز از قرآن جدا نشویم، همچنین باید از پیامبر پیروی کنیم، بعد از پیامبر هم باید از خاندان پاک او اطاعت کرد، علی(علیه السلام)و یازده امام بعد او، حجّت های تو روی زمین هستند.(60)

تو دوست داشتی که بعد از پیامبر، جامعه بر محور ولایت علی(علیه السلام)متّحد شوند و از اختلاف پرهیز کنند، از آنان خواستی تا گذشته خود را به یاد بیاورند، زمانی که همه با هم دشمن و در شرک و بُت پرستی غوطهور بودند و اگر در آن حالت می مردند، به عذاب جهنّم گرفتار می شدند.

تو با نور ایمان، دل های آنان را نسبت به یکدیگر مهربان نمودی و آنان را از همه آسیب ها و خطرها نجات دادی. این مطالب را برای آنان بیان کردی تا به سوی حقیقت هدایت شوند.

می دانستی که هیچ چیز مانند وحدت، باعث سربلندی اسلام نیست، ازاین رو برای آنان محور اتّحاد را مشخّص کردی، خوب می دانستی که اتّحاد بر محور نژاد، زبان و ملّیّت، ثباتی ندارد و زود از هم پاشیده می شود، از آنان خواستی تا بر محور ولایت علی(علیه السلام)که حجّت توست، متّحد شوند.

علی(علیه السلام)، تجسّم همه خوبی ها و زیبایی ها می باشد، تو به علی(علیه السلام)عصمت را بخشیدی و او می تواند جامعه را به سوی سعادت رهنمون باشد. پیامبر در روز عید غدیر او را به عنوان جانشین خود معرّفی کرد و مردم با علی(علیه السلام)پیمان بستند.

این گونه مسیر امامت از غدیر آغاز شد، در هر زمانی، یکی از امامان معصوم عهده دار این مقام بودند، علی(علیه السلام)، حسن(علیه السلام)، حسین(علیه السلام)تا مهدی(علیه السلام).

امروز هم حجّت تو، مهدی(علیه السلام)است و عشق به او، عشق به همه خوبی ها است.

* * *

ص:98

تو برای آنان عذابی دردناک آماده کرده ای، روز قیامت، روزی است که آنان به سزای اعمال خود خواهند رسید، آن روز، ترسی بزرگ آنان را فرا خواهد گرفت، فرشتگان به آنان خواهند گفت: چرا بعد از آن که ایمان آوردید، کافر شدید؟ پس سزای کفر خود را بچشید !

روز قیامت روز شادی اهل ایمان است، فرشتگان به آنان چنین خواهند گفت: به بهشت خدا وارد شوید که برای همیشه در آنجا در مهربانی و رحمت خدا خواهید بود.(61)

این سخنان تو، بیان کننده سنّت ها و قوانین این جهان است و تو این سخنان را به پیامبرت نازل کردی و تو هرگز بر بندگان خود ظلم نمی کنی، هر کس نتیجه اعمال خود را می بیند، کسی که از گناه دوری کرد، از امامی که تو برای او تعیین کرده ای، پیروی کرد و نسبت به جامعه خود دلسوزی داشت و امر به معروف و نهی از منکر نمود، رستگار خواهد شد و روز قیامت، روز شادی او خواهد بود.

از طرف دیگر، کسی که به گناه آلوده شد، از امامی که تو برای او برگزیدی، فاصله گرفت و نسبت به جامعه خود بی تفاوت بود، روی سعادت را نخواهد دید و در آخرت به عذاب گرفتار خواهد شد، این عذاب، نتیجه اعمال خود اوست.

* * *

نمایند، آنان خود را در محدودیّت می بینند و می خواهند این محدودیّت را برطرف کنند.

اکنون به من یادآوری می کنی که همه آنچه در آسمان ها و زمین است، از آن توست، تو مالک همه آن ها هستی، تو چه نیازی به این داری که به دیگران ظلم کنی، تو بی نیاز هستی، به هیچ چیز نیاز نداری، کسی که همه هستی، از آنِ اوست، چگونه ممکن است به حقوق دیگران تجاوز کند؟

حکمفرمایی همه جهان در دست توست، تو به موجودات حیات می دهی، بقا و فنای آنان در دست قدرت توست. تمام امور هستی از آغاز تا پایان به تو بازمی گردد، برای همین است که تو هرگز نیازی به ظلم کردن نداری !

ص:102

کنم...

* * *

یزید در کاخ خود نشسته است و سرمست از این پیروزی است، به دستور او، حسین(علیه السلام) و یارانش در کربلا شهید شدند و به خیال خود توانست فتنه را خاموش کند. یزید هر روز، سرِ حسین(علیه السلام)را پیش رو می گذارد و به شرابخواری و عیش و نوش می پردازد.

یکی از روزها، نماینده کشور روم برای دیدن یزید آمد، او پیام مهمّی را برای یزید آورده بود، نماینده روم وارد کاخ شد. یزید او را به بالای مجلس دعوت کرد، او کنار یزید نشست.

من به آن زمان سفر می کنم، سال 61 هجری...

قصر یزید، زینت شده است، صدای ساز و آواز می آید و رقّاصان می رقصند و می نوازند. گویی مجلس عروسی است ! چه خبر شده که یزید این قدر شاد و خوشحال است؟ ناگهان چشم او به سرِ بریده ای می افتد که روبروی یزید است:

__ این سر کیست که در مقابل توست؟

__ تو چه کار به این کارها داری؟

__ ای یزید ! وقتی به روم برگردم، باید هر آنچه در این سفر دیده ام را برای پادشاه روم گزارش کنم. باید بدانم چه شده که تو این قدر خوشحالی؟

__ این، سرِ حسین، پسر فاطمه(علیها السلام)است.

__ فاطمه کیست؟

__ او دخترِ پیامبر اسلام است.(62)

نماینده روم تعجّب می کند و با عصبانیّت از جای خود برمی خیزد و می گوید: «ای یزید ! وای بر تو ! وای بر دینداری تو !».

یزید با تعجّب به او نگاه می کند. فرستاده روم که مسیحی است، پس او را چه

ص:104

شد؟ (63)

نماینده کشور روم به سخن خود ادامه می دهد: «ای یزید ! بین من و حضرت داوود، ده ها واسطه وجود دارد، امّا مسیحیان خاک پای مرا برای تبرّک برمی دارند و می گویند تو از نسل داوودِ پیامبر(صلی الله علیه وآله)هستی، ولی شما پسر دختر پیامبرتان را می کشید و جشن هم می گیرید؟ شما چه مسلمانانی هستید؟ ای یزید ! پیامبر ما، عیسی(علیه السلام)هرگز ازدواج نکرد و فرزندی از او باقی نماند، امّا وقتی او می خواست به مسافرت برود، سوار بر درازگوشی می شد، ما نعل آن درازگوش را در یک کلیسا نصب کرده ایم، مردم هر سال از راه دور و نزدیک به آن کلیسا می روند و دور آن طواف می کنند و آن نعل را می بوسند، ما مسیحیان این گونه به پیامبر خود احترام می گذاریم و شما پسرِ دختر پیامبرتان را می کشید؟ شما دیگر چه امّتی هستید؟ وای بر شما !».

یزید بسیار ناراحت می شود و با خود فکر می کند که اگر این نماینده به کشور روم بازگردد، آبروی مرا خواهد ریخت. پس فریاد می زند: «این مسیحی را به قتل برسانید»، دستور یزید فوراً اجرا می شود.(64)

* * *

«عبدالله بن سِنان» یکی از یاران امام صادق(علیه السلام)است و در کوفه زندگی می کند، برای سفر حجّ از کوفه آمده است، امروز هم در مدینه است، او اکنون به دیدار امام صادق(علیه السلام)می رود. سلام می کند و جواب می شنود.

او مدّت ها در معنای یک آیه قرآن فکر کرده است و به نتیجه ای نرسیده است و اکنون می خواهد این آیه را برای امام خود بخواند و تفسیر آن را بشنود، عجب ! او همین آیه 110 سوره آل عمران را می خواند:

(کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّة أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ...)

«شما بهترین امّت و گروهی هستید که من شما

ص:105

را برگزیده و انتخاب کرده ام، شما امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به من ایمان راستین دارید».

امام لحظه ای سکوت می کند، سپس در جواب او چنین می گوید: «آیا بهترین امّت، امّتی است که علی، حسن و حسین(علیهم السلام)را به شهادت رساندند؟».

عبدالله بن سِنان به فکر فرو می رود، او به یاد می آورد که امّت اسلامی بعد از رحلت پیامبر، در حقّ خاندان پیامبر ظلم های زیادی کردند، ماجرای غصب حقّ علی(علیه السلام)و آتش زدن خانه او، به شهادت رساندن فاطمه(علیها السلام)که تنها یادگار پیامبر بود تا حادثه دردناک کربلا...

به راستی معنای این آیه چیست؟ بهترین امّت چه کسانی هستند؟

صدای امام به گوش عبدالله بن سِنان می رسد: «بدان که مراد از امّت در این آیه، امامان معصومی هستند که خدا آن ها را برای هدایت مردم انتخاب کرده است».(65)

عبدالله بن سنان لحظه ای به فکر فرو می رود، آیا می توان به دوازده امام معصوم، «امّت» گفت؟ او به یاد می آورد که در قرآن برای ابراهیم(علیه السلام)هم واژه «امّت» به کار رفته است، در سوره «نحل» آیه 120 چنین آمده است: «ابراهیم به تنهایی یک امّت بود...».

* * *

اکنون معنای این آیه را به خوبی می فهمم، تو پیامبر و دوازده امام را به عنوان حجّت و نماینده خود انتخاب کردی، آنان را گل سرسبد جهان هستی قرار دادی، تو به هیچ کس دیگر این مقام و عظمت را ندادی، آنان را به بزمِ مخصوص خود راه دادی و کس دیگری را به آنجا راه نیست.

وقتی آدم(علیه السلام)و حوّا در بهشت زندگی می کردند، روزی پرده از مقابل چشم آن ها برداشتی. آن ها عرش را دیدند، آن روز نورهایی را دیدند که در عرش بود، از تو سؤال کردند: اینان کیستند که این گونه نزد تو مقام دارند؟

ص:106

آن نورها، نور محمّد(صلی الله علیه وآله)و خاندان او بودند، آن روز، نور آنان را خلق کرده بودی، جسم آنان را که هزاران سال بعد از خلقت آدم(علیه السلام)آفریدی، سخن درباره نور آن هاست.

تو آن روز به آدم(علیه السلام)و همسرش چنین گفتی: آن نورهایی که شما در عرش من می بینید، نور بهترین بندگان من می باشد، بدانید که اگر آن ها نبودند، شما را خلق نمی کردم ! آنان خزانه دار علم و دانش من هستند و اسرار من نزد آنان است. هرگز آرزوی مقام آن ها را نکنید که مقام آن ها بس بزرگ و والاست.(66)

* * *

خاندان پیامبر، مؤمنان واقعی اند، آنان همواره مردم را به سوی زیبایی ها فرا خواندند و از زشتی ها باز داشتند و جان خویش را در راه مبارزه با فسادها، ظلم ها و کجروی ها فدا کردند و همه آنان در این راه شهید شدند.

وقتی من به زیارت قبور آن ها می روم، با آنان چنین می گویم: «شما امر به معروف و نهی از منکر نمودید، در راه خدا جهاد نمودید».(67)

زمانی که اکثر مسلمانان در مقابل حکومت های ظالم و ستمگر سکوت کرده بودند و کجروی های آنان را به حساب دین می گذاشتند، این اهل بیت(علیهم السلام)بودند که مقابل آنان ایستادند و مانع نابودی اسلام شدند.

تاریخ آن شب را فراموش نمی کند، آخرین شبی که حسین(علیه السلام)در مدینه بود، او در تاریکی شب کنار قبر پیامبر آمد، دو رکعت نماز خواند و سپس سر به سجده نهاد و اشک ریخت و با خدای خود چنین راز و نیاز کرد: «بارخدایا ! تو می دانی من برای اصلاح امّت جدّم قیام می کنم، برای زنده کردن امر به معروف و نهی از منکر، آماده ام تا جانم را فدا کنم. یزید می خواهد دین تو را نابود کند تا هیچ اثری از آن باقی نماند، می خواهم از دین تو دفاع کنم».(68)

آری، هرکدام از اهل بیت(علیهم السلام)به نوعی، با ستمگران درافتادند و سرانجام جان

ص:107

خویش را فدای اسلام حقیقی نمودند. آنان الگو و سرمشق من هستند، من نیز نباید در مقابل ظلم و ستم سکوت کنم، باید به پا خیزم، باید امر به معروف و نهی از منکر کنم، نباید سر به لاک خود فرو ببرم، باید از آنان یاد بگیرم، جانم را فدای عدالت و زیبایی ها کنم.

* * *

در تورات از آنان خواسته بودی که با ظهور آخرین پیامبرت به او ایمان بیاورند، اگر آنان دست از لجاجت خود بردارند و به تو و قرآن و پیامبر تو ایمان بیاورند، به سعادت و رستگاری می رسند.

* * *

پدران خود را رها نمی کردند، معلوم می شود آنان انسان های شروری هستند».

چند روز می گذرد، تبلیغات کار خودش را می کند، همه دیگر به کسانی که تازه مسلمان شده اند، جور دیگر نگاه می کنند، بعضی از یاران پیامبر هم این حرف ها را باور کرده اند، با خود می گویند چرا این افراد شرور و پست فطرت مسلمان شده اند؟ آیا در میان یهودیان، آدم خوبی پیدا نمی شد که مسلمان شود؟ بی خود نیست که خدا در قرآن از یهودیان بدگویی می کند !

اکنون وقت آن است که از این گروه دفاع کنی، تو این گونه با پیامبرت سخن می گویی:

ای محمّد ! به یارانت بگو که همه یهودیان یکسان نیستند، گروهی از آنان درستکار هستند و در دل شب به نماز می ایستند و سر به سجده می نهند، آنان به من و روز قیامت ایمان دارند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در انجام کارهای نیک می شتابند.

بدانید که آنان افرادی شایسته هستند، ثواب اعمال نیک آن ها هرگز از بین نمی رود و من به حال آنان آگاهم.(69)

* * *

مسلمانان مدینه این سخنان تو را می شنوند، آن ها می فهمند کسانی که به تازگی مسلمان شده اند، انسانی هایی شریف و آزاده بوده اند و هرگز فتنه گر و شرور نبوده اند، تو از آنان تعریف کردی و آنان را از شایستگان خواندی، آری، آنان کسانی بودند که وقتی حقّ را شناختند به آن ایمان آوردند و در راه تو از هیچ چیز نهراسیدند.

این قانون توست، هر کس که واقعاً در جستجوی حقیقت باشد، تو او را یاری می کنی و با حقیقت آشنایش می کنی.

مگر می شود تو بندگان خود را فراموش کنی؟ کسی را که نیمه شب از خواب

ص:110

بیدار می شود و در مقابل تو سر به سجده می گذارد، تو را دوست دارد و این گونه عشق خود را به تو نشان می دهد.

گریه ها و سجده های نیمه شب، نشانه اخلاص و سوز دل است، حال این فرد مسیحی باشد یا یهودی، تو او را به حال خود رها نمی کنی، کمکش می کنی، دستش را می گیری و به سوی حقّ و حقیقت راهنمایی می کنی.

قانون تو این است، تو حقّ را نشان انسان ها می دهی، امّا آنان را مجبور به پذیرش آن نمی کنی، این دنیا، محل امتحان است، انسان خودش باید راهش را انتخاب کند. کسی که یهودی یا مسیحی است و نیمه شب سر به سجده می گذارد، حقیقت اسلام را به او نشان می دهی و او مسلمان می شود.

از طرف دیگر، افرادی هستند که می دانند حقّ با اسلام است، امّا به علّت حفظ ریاست خود، از قبول آن خودداری می کنند، تو با آن ها کاری نداری، آن ها را به حال خود رها می کنی، زیرا آن ها علم و آگاهی دارند، حقّ را شناخته اند و از روی لجاجت حقّ را نمی پذیرند، آن ها راه خود را این گونه انتخاب کرده اند، دنیا و ریاست دنیا را برگزیده اند.

* * *

رهایی بخشند.

آن ها برای مقابله با رشد اسلام، پول های زیادی خرج کردند، امّا همه این کارهای آنان بی فایده بود،، آنان مانند کشاورزی هستند که مزرعه ای را کشت نمود و به محصول مزرعه دل بست، امّا ناگهان طوفانی سهمگین با سرمای سخت، مزرعه را در هم پیچید و همه چیز نابود شد.

همه پول هایی که دشمنان هزینه می کنند، بی فایده است و نتیجه ای نمی دهد، زیرا تو از دین خود دفاع می کنی و دسیسه ها و طرح های آن ها را نقش بر آب می کنی.

آنان زمانی که متوجّه می شوند نتیجه همه نقشه های آن ها، هیچ بوده است، با خود می گویند: «چرا خدا به ما ظلم کرد»، امّا تو هرگز به کسی ظلم نمی کنی، آنان خودشان به خودشان ظلم کرده اند، زیرا با سنّت و قانون تو مبارزه کرده اند.

آنان پول خود را در راه مبارزه با دین تو خرج کردند و سرمایه های خود را بر باد دادند و به اختیار خودشان راهی را برگزیدند که نتیجه اش ظلم به خودشان بود.

* * *

اکنون من به مدینه می روم، اسیران کربلا به مدینه بازگشته اند، همه به استقبال امام سجاد(علیه السلام)می آیند. امام می خواهد برای مردم سخن بگوید. همه مردم ساکت می شوند.

امام رو به مردم می کند و چنین می فرماید: «من خدا را برای سختی ها و بلاهای بزرگ، شکر می کنم و سپاس می گویم».(70)

مردم مدینه تعجّب می کنند، به راستی، این کیست که این چنین سخن می گوید؟ او با چشم خود شهادت پدر، برادران، عموها و... را دیده است، به سفر اسارت رفته است، امّا چرا این گونه شکر می کند؟

امام سجاد(علیه السلام)حجّت توست، تو می دانی راز این شکرگزاری او چیست، این

ص:112

کاروان ابتدا به کربلا رفت و خون های فراوانی را در راه دین نثار کرد. سپس با وجود رنج ها و سختی ها رهسپار شام شد تا اسلام را از مرگ حتمی نجات دهد.

آیا نباید خدا را شکر کرد که اسلام نجات پیدا کرده است؟ دینی که پیامبر برای آن، بسیار خونِ دل خورده بود، بار دیگر زنده شد. خون حسین(علیه السلام)، تا روز قیامت درخت اسلام را آبیاری می کند.

آری، تو به عهد خود وفا کردی، در این آیه گفتی که همه نقشه های دشمنان دین را نقش بر آب می کنی، یزید زحمات زیادی کشید، پول های زیادی خرج کرد، چقدر سکّه های طلا به کوفه فرستاد تا مردم برای کشتن حسین(علیه السلام)بسیج شوند !

یزید به علّت کینه ای که از پیامبر و خاندان او به دل داشت، می خواست دین تو را ریشه کن کند، قصد داشت به عنوان خلیفه مسلمانان، ضربه های هولناکی را به اسلام بزند، امّا آن همه سکّه های طلا هم نتوانست یزید را به هدفش برساند، همه کارهای او بی نتیجه ماند، همانند آن کشاورزی که وقت برداشت محصول خود، نگاه کرد و دید همه زحماتش بر باد رفته است.

با شهادت حسین(علیه السلام)، جهان اسلام با نام حسین(علیه السلام)آشنا شد، کسانی در آن زمان بودند که فریب تبلیغات حکومت بنی امیّه را خورده بودند، سال های سال، حکومت برای آنان از بدی علی، حسن و حسین(علیهما السلام)گفته بود، وقتی کاروان اسیران کربلا را به شام آوردند، مردم با حقیقت آشنا شدند. این گونه بود که جهان اسلام از حسین(علیه السلام)درس آزادگی را آموختند، درس مبارزه با ظلم و ستم !

* * *

قَالُوا آَمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْکُمُ الاَْنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ (119) إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ یَفْرَحُوا بِهَا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (120)

دشمنان اسلام همواره به دنبال ضربه زدن به ما هستند، ما نباید با آنان صمیمی شویم و آنان را محرم اسرار خود بدانیم.

آنان دوست ندارند که ما در آرامش زندگی کنیم، نباید فریب ظاهرشان را بخوریم.

گاهی اوقات، آنان حرفهایی می زنند که نشان می دهد کینه ما را به دل دارند، در قلب های آنان، کینه و دشمنی ما نهفته است، نشانه های دشمنی آنان را برای ما بیان می کنی تا ما بیشتر فکر کنیم.

ما آنان را دوست داریم و به آنان محبّت می کنیم، امّا آن ها ما را دوست ندارند، ما به همه کتب آسمانی که قبل از قرآن نازل کردی، ایمان داریم، امّا آنان به قرآن ما ایمان ندارند.

گروه دیگری هم با نفاق و دورویی با ما برخورد می کنند، آنان وقتی با ما روبرو می شوند، به دروغ می گویند: «به اسلام ایمان آورده ایم»، امّا وقتی با هم خلوت می کنند، خشم خود را بروز می دهند.

آنان از پیشرفت اسلام غصّه می خورند و از شدّت عصبانیّت نمی دانند چه کنند، تو به ما یاد می دهی تا به آنان چنین بگوییم: «از شدّت غصّه دق کنید و بمیرید که خدا از راز دل شما آگاه است».

ما باید دشمنان خود را بشناسیم، آنان کسانی هستند که وقتی خیر و خوشی به ما برسد، ناراحت می شوند، اگر حادثه ناگواری برای ما رخ بدهد، خوشحال می شوند.

ص:114

اکنون به ما وعده ای می دهی، اگر ما در راه تو صبر و استقامت کنیم و پرهیزکاری پیشه کنیم، مکر و حیله آنان به ما هیچ ضرری نخواهد رساند، زیرا تو از همه کارهای آنان آگاهی و با قدرت و لطف خود، ما را از آسیب آن ها حفظ خواهی کرد.

پس از این، برای ما ماجرای «جنگ اُحد» را بیان می کنی.

به راستی هدف تو از ذکر این ماجرا چیست؟

گفتی که اگر ما در راه تو استقامت کنیم و سختی ها را تحمّل کنیم، ما را یاری می کنی. این وعده توست، جنگ «اُحد» نمونه ای زیبا از یاریِ توست...(71)

ص:115

خود به خارج شهر می رود تا محلّ اردوگاه را مشخّص کند. در جنوب مدینه، رشته کوه بزرگی به نام «اُحد» وجود دارد، پیامبر آنجا را به عنوان اردوگاه تعیین می کند.

پیامبر به شهر بازمی گردد و دستور می دهد تا مسلمانان آماده جنگ شوند، سپاه مکّه برای رسیدن به مدینه باید چندین روز راه می آمد و این فرصت خوبی بود تا مسلمانان آمادگی بیشتری پیدا کنند. وقتی زمان مناسب فرا رسید پیامبر دستور داد تا همه به سوی اردوگاه «اُحُد» حرکت کنند، لشکر اسلام حرکت کرد، آن ها حدود هزار نفر بودند که به جنگ پنج هزار نفر می رفتند.

لشکر اسلام به میانه راه رسید که گروهی سیصدنفری، راه خود را جدا کردند و تصمیم گرفتند به مدینه بازگردند. رهبر آنان «ابن اُبَیْ» بود، در واقع، او رئیس منافقان مدینه بود.

او به یاران خود گفت: ما باید در مدینه می ماندیم و آنجا کمین می کردیم، چرا پیامبر به سخن ما گوش نکرد؟ چرا باید خودمان را به کشتن بدهیم ! باید جان خودمان را نجات بدهیم و از میدان جنگ کناره گیری کنیم تا دشمنان بعد از پیروزی، با ما کاری نداشته باشند ! همه کسانی که در این لشکر هستند، به دست اهل مکّه کشته خواهند شد.

او با این سخنان توانست عدّه ای از بستگان و آشنایان خود را از جنگ منصرف کند. به هر حال، حدود 300 نفر از لشکریان اسلام به مدینه بازگشتند، این در واقع خدمتی بود که ابن اُبَیْ به عنوان رئیس منافقان مدینه، به دشمنان اسلام نمود، تاریخ هیچ گاه این خیانت او را فراموش نخواهد کرد.

رفتن سیصد نفر، در دل دو گروه دیگر از مسلمانان شک و تردید ایجاد کرد، آن دو گروه «بنوسَلَمه» و «بنوحارِثه» بودند، در این جنگ، بیشترین یاران پیامبر از این دو گروه بودند.(72)

ص:117

آن لحظه حسّاس تو به یاری آنان آمدی، نزدیک بود که آنان نیز پیامبر را تنها بگذارند، امّا تو به آنان کمک کردی تا آن ها از آن فکر پشیمان شوند. آنان به یاد عهد و پیمانی افتادند که با پیامبر بسته بودند، بر تو توکّل کردند و از تو یاری خواستند و تو آن ها را یاری کردی، آری، تو یار و یاور اهل ایمان هستی.

* * *

بورزند، این شرط مهمّی است، گویا امتحان بزرگی در راه است، اگر مسلمانان بتوانند در این امتحان موفّق شوند، پیروزی آنان حتمی است و امدادهای غیبی به سوی آن ها خواهد آمد، آن وقت آن ها می توانند بر دشمن پیروز شوند، کافران یا نابود خواهند شد یا با ناامیدی و خواری به وطن خود باز خواهند گشت.

این بشارتی است که تو به آنان می دهی تا دل های آنان مطمئن شود، البتّه آنان نباید خیال کنند که فرشتگان باعث پیروزی هستند، تو فقط یاری دهنده واقعی هستی ! اهل ایمان باید همواره به تو توکّل کنند و از تو یاری بخواهند.

* * *

لشکر هفتصد نفری اسلام در دامنه کوه اُحُد مستقر شد، در مقابل، سپاه کفر هم با پنج هزار نیرو آماده نبرد بود، هدف اصلی کافران، قتل پیامبر بود.

پیامبر نگاهی به میدان نمود، خطری که مسلمانان را تهدید می کرد، خطر حمله دشمن از پشت سر بود ! پیامبر پنجاه تیرانداز را در مکان بلندی مستقر نمود و «ابن جُبَیر» را به عنوان فرمانده آنان تعیین نمود و از آنان خواست که تا پیامبر دستور نداده است موقعیّت خود را ترک نکنند.

جنگ آغاز شد و در مرحله اوّل، مسلمانان با نیروی ایمانی که در دل های خود داشتند، توانستند دشمن را شکست بدهند. لشکر کفر از ترس جان خود فرار کرد، میدان جنگ خالی شد و گروهی مشغول جمع کردن غنیمت های جنگی شدند.

آن پنجاه تیرانداز که بالای بلندی بودند با خود گفتند: جنگ که تمام شد، ما نیز برویم غنیمت جمع کنیم، ما هم از این غنیمت های ارزشمند، سهمی داریم.

ابن جُبَیر به آنان گفت که موقعیّت خود را ترک نکنید، مگر فراموش کردید که پیامبر به شما چه فرمود؟ امّا آنان به دستور او گوش نکردند، طمع مالِ دنیا در دل های آن ها موج می زد، آن ها برای جمع کردن غنیمت ها از بالای بلندی پایین

ص:119

آمدند و گروه اندکی در کنار پیامبر ماندند.

در این هنگام، دشمن فرصت را مناسب دید، سپاه خود را بار دیگر، سامان دهی کرد و از پشت به مسلمانان حمله کرد، بیشتر لشکریان اسلام مشغول جمع آوری غنیمت بودند، آن ها یکباره با سپاهیان دشمن روبرو شدند که از جلو و پشت سر هجوم می آوردند، کافران هر کس را که می دیدند از دم شمشیر می گذراندند.

آن امتحان سخت، در اینجا بود، اگر مسلمانان در میدان جنگ می ماندند، فرشتگان به یاری آن ها می آمدند، افسوس که آن ها بر پیمانی که بسته بودند، وفادار نماندند و از میدان فرار کردند !

به آنان وعده داده بودی که اگر استقامت کنند، یاریشان خواهی کرد، تو می خواهی تا این مردم خود را بهتر بشناسند، خیلی ها ادّعای دینداری می کردند و دم از یاری دین تو می زدند، اگر مانند جنگ «بَدر» بدون هیچ شرطی، فرشتگان را می فرستادی، راستگو از دروغگو جدا نمی شد ! روز احد، روزِ امتحان سختی بود.

بسیاری از مسلمانان به دل کوه اُحد پناه بردند تا از دسترس دشمن در امان باشند، ابوبکر و عمر، جزء اوّلین کسانی بودند که از کوه بالا رفتند.

کافران می دانستند که بهترین فرصت را به دست آورده اند، هدف آنان کشتن پیامبر بود، آنان گروه اندکی را که در میدان مانده بودند، مورد حمله های پی درپی قرار دادند، حدود هفتاد نفر از آنان را به شهادت رساندند، دشمن می دانست به پیامبر نزدیک شده است، با خود می گفتند: فقط گروهی کوچک در وسط میدان باقی مانده اند، یکی از آنان حتماً پیامبر است !

دسته های صد نفری به سوی این گروه کوچک حمله کردند، در این میان، حمزه، عموی پیامبر به شهادت رسید. علی(علیه السلام)همچون پروانه دور پیامبر می چرخید و از او دفاع می کرد، سنگی به پیشانی پیامبر اصابت کرد، خون از پیشانی پیامبر جاری

ص:120

شد، سنگ دیگری دندان پیامبر را شکست.

یکی از یاران پیامبر که «مَصعب» نام داشت، به دست یکی از کافران به شهادت رسید، مصعب شباهت زیادی به پیامبر داشت، آن کافر خیال کرد که پیامبر را کشته است، فریاد برآورد: «محمّد کشته شد». این سخن آخرین امیدها را به یأس تبدیل کرد، بقیّه مسلمانان هم به فکر فرار افتادند.

به غیر از علی(علیه السلام)و گروه اندکی، همه فرار کرده بودند، در واقع بیش از ششصد نفر به کوه پناه برده بودند، علی(علیه السلام)همچنان شمشیر می زد، در این میان، شمشیر او شکست، علی(علیه السلام)نگاهی به پیامبر کرد، چگونه با شمشیر شکسته دفاع کند؟

پیامبر شمشیر «ذوالفقار» را به علی(علیه السلام)داد و پس از آن علی(علیه السلام)با آن شمشیر می جنگید، صدایی در فضا طنین انداز شد:

لا فَتی الا علیّ، لا سَیفَ الا ذُوالفِقار.

جوانمردی همچون علی نیست، شمشیری همچون ذوالفقار نیست !

این صدای جبرئیل بود، علی(علیه السلام)همچنان شمشیر می زد، از جان خود گذشته بود. بدنش بیش از هفتاد زخم برداشته بود، امّا باز هم مردانه می جنگید.(73)

پیامبر به سوی شکافی که در کوه اُحُد بود پناه برد، علی(علیه السلام)در دهانه شکاف ایستاد و مانع هجوم دشمن شد.

پیامبر نگاهی به میدان جنگ نمود، هفتاد نفر از یاران در خاک و خون افتاده اند، بقیّه هم فرار کرده اند، این کافران هستند که در میدان جولان می دهند، در این هنگام او رو به آسمان نمود و چنین فرمود: «بارخدایا ! تو وعده فرمودی که فرشتگان را به یاریم بفرستی، بارخدایا ! از تو می خواهم به وعده ات عمل کنی».

در این هنگام فرشتگان از آسمان نازل شدند و سپاه آنان را متفرّق کردند.(74)

* * *

عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ (128) وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الاَْرْضِ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (129)

جنگ به پایان رسیده، پیامبر در فکر است، به راستی چرا اکثریّت این مردم به پیمان خود وفا نکردند، آنان عهد بسته بودند تا از پیامبر همچون جان خویش دفاع کنند، چرا آنان پیامبر خود را در سخت ترین لحظه ها تنها گذاشتند؟

هنوز صدای بعضی از مردم در گوش پیامبر است که به یکدیگر می گفتند: «پیامبر کشته شد، جان خود را نجات دهید» و یکدیگر را به فرار تشویق می کردند، وظیفه آنان این بود که از دین تو دفاع کنند، افسوس که در این امتحان سربلند نشدند ! (75)

کسانی که ادّعای ایمان آن ها از همه بیشتر بود، پیش از همه فرار کردند.

پیامبر نگاهی به کوه اُحُد می کند، می بیند که همه به بالای کوه پناه برده اند و به تماشا نشسته اند که چه اتّفاقی خواهد افتاد، پیامبر از بیوفایی آنان دلش می گیرد و برای لحظه ای می خواهد نفرینشان کند، اکنون با پیامبرت سخن می گویی:

ای محمّد ! تو وظیفه خود را انجام دادی، یا توبه آنان را می پذیرم و یا آنان را به عذاب گرفتار می سازم، بدان که آنان به خودشان ظلم کردند و سرمایه وجودی خویش را نابود کردند، با این کار، از رشد و کمال عقب ماندند.(76)

آنچه در زمین و آسمان ها هست، از آنِ من است، من هیچ نیازی به بندگان خود ندارم، هر کس را که بخواهم و شایسته عفو و بخشش ببینم، می بخشم و هر کس را که بخواهم عذاب می کنم، من خدایی بخشنده و مهربانم.

پیامبر سخن تو را می شنود، دل او آرام می گیرد، تو مهربان و بخشنده هستی و از گناه بندگان خود می گذری، درست است که گروه زیادی از مسلمانان فرار کردند و گناهی بزرگ مرتکب شدند، امّا عفو و بخشش تو بیش از این ها می باشد ! هرکدام از آنان که واقعاً پشیمان شوند و از این عمل خود توبه کنند، آنان را

ص:122

می بخشی، البتّه در میانشان کسانی بودند که دلشان می خواست لشکر اسلام شکست بخورد، آنان منافقانی بودند که در لباس مسلمانی ظاهر شده بودند، تو آنان را نمی بخشی و به عذاب گرفتارشان خواهی کرد.

* * *

آن روز از پیامبر خواستی تا کسانی را که از میدان جنگ فرار کرده بودند، نفرین نکند، این اوج مهربانی تو بود. آن روز فرشتگان را به یاری پیامبر فرستادی، ابوسفیان که مطمئن بود در این جنگ پیروز می شود، دید که همه سپاه فرار می کنند، فهمید که مانند جنگ «بَدر»، نیروی غیبی به یاری مسلمانان آمده است، برای همین دست از جنگ کشید و دستور بازگشت به مکّه را صادر کرد.

مسلمانانِ فراری کم کم از کوه پایین آمدند و نزد پیامبر رفتند. بسیار شرمنده بودند که چرا درست در لحظه ای که پیامبر به یاریشان نیاز داشت او را تنها گذاشتند.

این درس بزرگی برای همه مسلمانان است. شعار دادن کاری ندارد، این که بتوانیم در راه دین از جان خود بگذریم، مهم است، ممکن است من هم دم از یاری امام زمان بزنم و بارها پیمان ببندم که او را یاری کنم، امّا وقتی هنگام امتحان شود، معلوم نیست چه کنم؟ تا زمانی که خطری پیش نیامده است، هنری نیست که من دم از یاری امام زمانم بزنم، امّا وقتی احساس کنم باید به استقبال خطرها بروم، آن وقت اگر ماندم و استقامت کردم، هنر کرده ام ! (77)

* * *

مردم خیال می کنند همین قدر که بگویند ما ایمان آوردیم، به حال خود رها می شوند.

هرگز !

آنان امتحان می شوند تا حقیقت وجودی خود را نشان بدهند، در این امتحان،

ص:123

معلوم می شود که چه کسی راست می گوید و چه کسی دروغ !

این قانون توست، تو به انسان اختیار داده ای تا راه خود را انتخاب کند، وقتی که یک نفر، اسلام را پذیرفت و به تو و قرآن تو ایمان آورد، به مرحله امتحان می رسد، امتحانی سخت که حقیقت او را آشکار سازد.

خیلی وقت ها من خودم هم خودم را نمی شناسم، ادّعای ایمان من همه دنیا را پر می کند، امّا این ها همه ادّعا است، هنگام امتحان، حقیقت معلوم می شود.

اگر من در امتحان سرافکنده شدم، نباید ناامید شوم، تو خدای مهربانی هستی، باز هم به من فرصت می دهی، می خواستی تا من نقطه ضعف خود را بشناسم و آن را اصلاح کنم، امتحان برای این نبود که من بایستم، امتحان برای این بود که بعد از شناسایی نقطه ضعف خود، آن را برطرف کنم و بعد ادامه مسیر دهم. مهم این است که من توبه کنم، به سوی تو بازگردم، از خطایم پشیمان شوم، از تو بخواهم مرا یاری کنی تا بتوانم به سوی کمال بروم.

* * *

عزیزان ما را به خاک و خون کشیدند؟

همه به فکر آسیب های جنگ هستند، بچّه هایی که یتیم شدند، زنانی که بی سرپرست شدند، مادرانی که داغ جوانان خود را دیدند. درست است که شهیدان زنده اند و کنار تو روزی می خورند، امّا هیچ چیز جای خالی آن ها را پر نمی کند.

قرآن را می خوانم، می دانی حادثه جنگ «اُحُد» ذهن مرا به خود مشغول کرده است، اکنون زمان مناسبی است که از جنگ دیگری سخن بگویی، جنگی که در آن هیچ اسلحه ای به کار نمی رود، خونی ریخته نمی شود، امّا آسیب های آن بیشتر از جنگ با اسحله است !

تو از «ربا» سخن می گویی، می دانی عدّه ای از این راه کسب درآمد می کنند، آنان پول خود را به دیگران قرض می دهند،سپس درصد زیادی به عنوان «سود» می گیرند. گاهی آنان بعد از چند سال، چندین برابر سرمایه خود را دریافت می کنند.

تو می دانی «ربا»، خانمان سوز است، خیلی ها نمی دانند که ربا چه بلایی بر سر جامعه می آورد ! من آسیب های حمله دشمن را می بینم، امّا آسیب هایی را که «رباخواری » به جامعه وارد می کند، نمی بینم !

این گونه است که با من سخن می گویی: «ای کسانی که ایمان آورده اید، ربا و سود چند برابر آن را نگیرید، تقوا پیشه کنید و از گناه دوری کنید تا رستگار و سعادتمند شوید، از آتشی پرهیز کنید که برای کافران آماده شده است».

اکنون می فهمم که رباخوری با روح ایمان سازگاری ندارد، هر کس ربا بگیرد، به عذابی که تو برای کافران آماده کرده ای گرفتار خواهد شد.

* * *

تُرْحَمُونَ (132) وَسَارِعُوا إِلَی مَغْفِرَة مِنْ رَبِّکُمْ وَجَنَّة عَرْضُهَا السَّمَوَاتُ وَالاَْرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ (133) الَّذِینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الُْمحْسِنِینَ (134) وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ یُصِرُّوا عَلَی مَا فَعَلُوا وَهُمْ یَعْلَمُونَ (135) أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ (136)

آنانی که در جنگ «اُحُد» از میدان فرار کردند، اکنون پشیمان هستند، هر لحظه ممکن است که آنان ناامید شوند، درست است که آنان به وظیفه خود عمل نکردند و پیامبر را تنها گذاشتند، امّا ناامیدی هم خوب نیست، اکنون از آنان می خواهی تا تصمیم بگیرند که از دستور تو و پیامبر اطاعت کنند تا تو رحمت خود را بر آنان نازل کنی.

از آنان می خواهی تا برای طلب آمرزش بشتابند، اگر بتوانند عفو و بخشش تو را به دست بیاورند، در روز قیامت بهشت در انتظارشان خواهد بود، بهشتی که وسعت آن به قدر آسمان ها و زمین است. آری، آنان باید عهد کنند که دیگر نافرمانی نکنند، تو گناهانشان را می بخشی و روز قیامت در بهشت جاودان منزلشان می دهی.

تو بهشت را برای اهل تقوا آماده کرده ای، اهل تقوا چه کسانی هستند؟ آنان کسانی هستند که هم در توانگری و هم در تنگدستی به دیگران کمک می کنند و خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم می گذرند. آنان نیکوکاران واقعی هستند و تو آن ها را دوست داری.

این سخنان با من هم هست، من نیز باید اهل تقوا شوم، مبادا فکر کنم که اهل تقوا هرگز گناه نمی کنند، این فکر درستی نیست. کسی که گناه نمی کند، معصوم است،

ص:126

تو پیامبران و امامان را معصوم قرار دادی تا بتوانند به وظیفه خود درست عمل کنند.

اهل تقوا با معصوم، تفاوت دارد، معصوم گناه نمی کند، اهل تقوا ممکن است گناه بکند، امّا مهم این است که اهل تقوا اگر گناهی انجام داد، زود از کرده خود، پشیمان می شود و توبه می کند، او به یاد تو می افتد و به درگاه تو رو می کند و از تو طلب بخشش می کند و هرگز آگاهانه بر گناه خود اصرار نمیورزد و آن را تکرار نمی کند، برای همین است که تو گناه او را می بخشی، به راستی جز تو چه کسی می تواند گناهان بندگان را ببخشد؟

تو برای کسانی که توبه می کنند، مغفرت خود را هدیه می کنی و آنان را در بهشتی که زیر درختان آن، نهرها جاری است منزل می دهی، آنان برای همیشه در آنجا خواهند بود. این پاداش برای آنانی که به دستورات تو عمل می کنند، چقدر ارزنده است.(78)

* * *

اینجا سخن از «غفران» است، به بندگانت فرمان دادی که از زشتی ها دوری کنند، امّا شیطان آنان را فریب می دهد و به گناه آلوده می شوند، آنان پشیمان می شوند و به درِ خانه تو می آیند.

این تو هستی که با یک نگاه مهربان، همه گناهان آنان را به خوبی ها تبدیل می کنی، نه تنها آن ها را می بخشی، بلکه همه ضررهایی که آن ها به خود زده اند، را جبران می کنی، چه کسی مهربان تر از توست؟ (79)

* * *

سخن تو با کسانی بود که در جنگ «اُحُد» از میدان فرار کردند، آنان را به عفو و بخشش وعده دادی و آن ها به رحمت تو امیدوار شدند، امّا مبادا فکر کنند که همواره و در همه شرایط، خطاکاران را می بخشی !

وقتی انسان بر گناه و نافرمانی عادت کرد، کم کم به آنجا می رسد که دیگر سخن خدا را دروغ می شمارد، قلبش سیاه می شود و از سعادت دور می شود.

این نتیجه بعضی از گناهان است، گناهانی که اگر کسی آن ها را انجام دهد، ایمان خود را از دست می دهد و کارش به تکذیب سخن تو می رسد، او دیگر سخن تو را دروغ می شمارد !

اکنون از ما می خواهی تا در زمین بگردیم و با زندگی امّت های قبلی آشنا شویم، وقایع تاریخی را بخوانیم و در این زمینه مطالعه کنیم تا از عاقبت کسانی که سخن تو را دروغ شمردند، عبرت بگیریم !

کسانی که سخنان تو را دروغ شمردند، به خود ظلم کردند و نتیجه کارهای خود را دیدند و در همین دنیا به عذاب گرفتار شدند و در روز قیامت هم عذاب سخت تری در انتظارشان است.(80)

این سخن تو با همه انسان هاست: بروید ببیند که چگونه بلاهای آسمانی بر آنان نازل شد و همه با خاک یکسان شدند، به خود بیایید و پند بگیرید.

تو قرآن را برای ما فرستادی و این قرآن، راه سعادت را برای همه بیان می کند، آری، قرآن، هدایت کننده است، امّا فقط اهل تقوا از این هدایت بهره مند می شوند و از آن پند می گیرند. اهل تقوا در سخنان قرآن فکر می کنند و مسیر زندگی خود را در آن می یابند.

* * *

وَتِلْکَ الاَْیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آَمَنُوا وَیَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ (140) وَلُِیمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آَمَنُوا وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ (141)

مسلمانان پیکر شهدا را در کنار کوه اُحُد به خاک می سپارند، آنان اشک می ریزند و از نافرمانی خود پشیمان هستند. با خود فکر می کنند که اگر از میدان جنگ فرار نمی کردند و همه با هم با دشمن مقابله می کردند، اکنون هفتاد نفر به شهادت نمی رسیدند.

پشیمانی خوب است، آنان را به فکر وا می دارد، امّا نباید روحیه خود را از دست بدهند، اکنون با آنان سخن می گویی: ای مؤمنان ! با شکست در یک جنگ، سست و دلسرد نشوید و غمناک نباشید، اگر ایمان داشته باشید و استقامت بورزید، برتری و پیروزی از آنِ شماست، سستی و اندوه شما برای چیست؟ قدری فکر کنید، اگر امروز به شما آسیب رسید، به یاد بیاورید که سال قبل، بر کافران نیز همین آسیب ها رسید !

با این سخن تو، مسلمانان به فکر فرو می روند، سال قبل، در جنگ بَدر آن ها توانسته بودند هفتاد نفر از کافران را به قتل برسانند و شکست سختی به آنان وارد کنند.

آیا کافران وقتی در جنگ بَدر شکست خوردند، دچار سستی شدند؟

نه. آنان یک سال برنامه ریزی کردند و امسال با نیروی بیشتر به میدان مبارزه آمدند و جنگ اُحُد را پایه ریزی کردند. آنان هرگز روحیه خود را از دست ندادند و در راه باطل از پای ننشستند.

مسلمانان نیز دچار سستی نشوند، مهم این است که از شکست امروز درس بگیرند، خود را برای فردا آماده کنند و به جنگ بُت پرستی و کفر بروند، آری، خون این شهیدان نتیجه خواهد داد و به زودی طومار کفر و بُت پرستی در این

ص:129

سرزمین جمع خواهد شد.

* * *

این قانون مهم توست: شکست و پیروزی گاهی برای یک گروه و گاهی برای گروه دیگر است، آری، زمانی، پیروزی با اهل ایمان است، زمانی دیگر پیروزی با کافران !

این کار از روی حکمت است، تو می خواهی با این کار، صحنه امتحان را پیش بیاوری تا مؤمنان واقعی از دروغگویان جدا شوند.

اگر همیشه مؤمنان پیروز باشند، هرگز مسلمانان حقیقت خود را نمی شناسند.

در جنگ اُحُد کسانی که بر سر پیمان خود با پیامبر، باقی ماندند، از بقیّه جدا شدند، گروه زیادی هم که ادّعای ایمان می کردند فرار کردند. آنان خودشان را شناختند و فهمیدند که چه کاره اند.

اگر همیشه مؤمنان را پیروز کنی، پس چگونه گروهی به مقام شهادت برسند؟ تو می خواهی گروهی از بهترین ها از فیض شهادت بهره ببرند و این مقام بالا را به آنان کَرَم کنی، برای همین صحنه هایی را پیش می آوری تا بندگان خوب خود را گلچین و در بهشت مهمان کنی.

اگر روزی دشمنان، پیروز میدان جنگ شدند، نباید خیال کرد که تو آنان را دوست داری. آنان از رحمت و مهربانی تو بی بهره اند، آنان در حقّ خود و دیگران ظلم و ستم روا داشته اند و تو هرگز ستمکاران را دوست نداری.

با این قانون، اهل ایمان را از بدی ها پاک می کنی، وقتی که اهل ایمان در جنگی شکست می خورند، متحمّل سختی های زیادی می شوند، امّا همه این سختی ها، کفّاره گناهان آنان است. بلاها باعث می شود تا روحشان از گناهان پاک و پاکیزه گردد.

از طرف دیگر، وقتی کافران پیروزی خود را می بینند، فریب شیطان را می خورند

ص:130

و به راه باطل خود اصرار میورزند، آنان فرصت توبه را از دست می دهند و سرانجام به عذاب گرفتار می شوند.

* * *

تو مسلمانان را به یاد لحظه حسّاسی می اندازی، آن لحظه ای که این صدا در میدان جنگ پیچید: «محمّد کشته شد».

ماجرا چه بود؟

یکی از مسلمانان به نام «مصعب» بسیار شبیه پیامبر بود، یکی از کافران او را به شهادت رسانید و فریاد زد: من محمّد را کشتم ! مسلمانان دچار تزلزل بیشتر شدند و با عجله فرار کردند، خیلی از آن ها به بالای کوه پناه بردند، آن ها نگران بودند که نتیجه چه خواهد شد، اگر کافران به تعقیب آن ها بپردازند، چگونه از خود دفاع کنند، بعضی ها با خود گفتند: اکنون که پیامبر کشته شده است، خوب است دست از اسلام برداریم و بت پرست شویم، این گونه می توانیم جان خود را نجات بدهیم !

تو به آنان می گویی: «محمّد پیامبری است مانند پیامبرانی که قبل از این بوده اند، پیامبر همیشه زنده نیست، همه پیامبران قبلی از دنیا رفتند، محمّد هم روزی از میان شما می رود. اگر او بمیرد یا کشته شود، شما از دین خود دست برمی دارید و به کفر رو می آورید؟ اگر همه شما هم از اسلام بازگردید، به من هیچ ضرری نمی رسد. به زودی پاداش کسانی را که در راه من فداکاری کردند، می دهم».

آری، افرادی مانند علی(علیه السلام)که مردانه در میدان مبارزه ایستادند، آنان در واقع با این کار خود، شکر نعمت هایی را به جا آوردند که به آن ها داده بودم.

* * *

شهر مدینه سنگر گرفت و از شهر دفاع کرد، امّا بیشتر مردم می گفتند که باید به خارج از شهر برویم و شجاعانه با دشمن بجنگیم. برای همین لشکر اسلام به منطقه اُحُد رفت و در آنجا آماده مقابله با کافران شد.

وقتی که مسلمانان شکست خوردند، بعضی ها با خود گفتند: کاش ما در مدینه می ماندیم و در آنجا سنگر می گرفتیم، اگر این کار را می کردیم، این همه شهید نمی دادیم !

اکنون تو در جواب آنان می گویی: ماندن شما در شهر باعث نجات از مرگ نمی شد، مرگ هر انسان، سرنوشت مشخّص شده اوست، هیچ کس بدون اذن من نمی میرد، بلکه طول عمر هر کس مشخّص شده است، شما نباید از دشمن بترسید. شما در این جنگ شرکت کرده اید، پاداش و ثواب شما هم به نیّت شما بستگی دارد، هر کس پاداش دنیا را بخواهد، به او از دنیا می دهم، هر کس پاداش آخرت بخواهد، از آن به او می دهم و البتّه به کسانی که شکر نعمت های مرا به جا آورند، جزای نیک خواهم داد.

اکنون می فهمم که مرگ من فقط در دست توست، تا زمانی که تو نخواهی مرگ به سراغم نمی آید، پس نباید از مقابله با دشمن هراسی به دل داشته باشم.

همچنین به من یاد می دهی تا وقتی کار خوبی انجام می دهم، از تو پاداش روز قیامت را بخواهم، زندگی دنیا می گذرد، همه باید روزی از این دنیا دل برکنیم و راهی سفر آخرت شویم. خوشا به حال کسی که به فکر سفر آخرت خود باشد و برای آن روز، زاد و توشه آماده کند.

* * *

وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ (147) فَآَتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الاَْخِرَةِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الُْمحْسِنِینَ (148) یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا الَّذِینَ کَفَرُوا یَرُدُّوکُمْ عَلَی أَعْقَابِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِینَ (149) بَلِ اللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ خَیْرُ النَّاصِرِینَ (150) سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَکُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَی الظَّالِمِینَ (151)

اکنون برای مسلمانان از گذشتگان می گویی تا از آن درس مقاومت و پایداری بگیرند:

قبل از شما، چه بسیار پیامبرانی را برای هدایت مردم فرستادم، آن پیامبران با یاران زیادی به جنگ دشمنان رفتند و در برابر سختی ها سستی نکردند و هرگز تسلیم دشمن نشدند. آنان صبر و استقامت کردند و من صبرکنندگان را دوست دارم و آنان را از رحمت خود بهره مند می کنم.

سخن آنان تنها این بود: «خدایا ! گناهان ما را ببخش و از تندروی ما درگذر، گام های ما را در برابر دشمن استوار کن و ما را بر کافران پیروز گردان».

من هم دعایشان را اجابت کردم، خیر و برکت در این دنیا و ثوابی نیکو در آخرت را به آن ها دادم، زیرا آنان نیکوکار بودند و من نیکوکاران را دوست می دارم.

مبادا از کافران پیروی کنید، اگر به سخن آنان گوش دهید، آنان شما را به کفر برمی گردانند و سرانجام زیانکار خواهید شد، بدانید که کافران دوست شما نیستند، من دوست و پشتیبان شما هستم، من بهترین یاری کننده هستم، به یاری من دل ببندید و از کافران بیزاری بجویید.

به زودی در دل کافران ترس و وحشت می اندازم، زیرا آنان بُت ها را شریک من قرار دادند، جایگاه آنان، آتش جهنّم است و چه بد جایگاهی است !!

ص:134

* * *

تا زمانی که شما با دشمنان پیکار می کردید، من به وعده خود عمل نمودم، شما را یاری کردم، امّا وقتی که دست از پیکار کشیدید و نافرمانی پیامبر را نمودید، من هم شما را به حال خود رها کردم، گروهی از شما به فکر به دست آوردن غنیمت بودید و با هم بر سر غنیمت ها، نزاع می کردید که ناگهان دشمن به شما هجوم آورد و امّا گروه دیگری از شما هدفی جز رضای من نداشتند.

شما دچار وحشت و ترس از دشمنان شدید، می خواستم شما را این گونه امتحان کنم تا ایمان شما را در لحظات سختی بیازمایم، وقتی شما را پشیمان یافتم، از خطای شما گذشتم و بر شما سخت نگرفتم زیرا من بر اهل ایمان، مهربان هستم و به آنان لطف و مهربانی می کنم.

به یاد بیاورید وقتی که از میدان جنگ فرار می کردید و به بالای کوه می رفتید تا نجات یابید، شما از ترس به هیچ کس توجّه نداشتید و به پشت سر خود هم نگاه نمی کردید. پیامبر، شما را به یاری می خواند امّا شما خیال می کردید که پیامبر کشته شده است، او با صدای بلند با شما سخن می گفت تا از میدان فرار نکنید، امّا شما به یاری او نرفتید و او را تنها گذاشتید، شما نافرمانی پیامبر را نمودید. سزای این نافرمانی این بود که غم ها و مصیبت ها یکی پس از دیگری به سوی شما رو آورد.

شما به غمی دیگر مبتلا شدید، دیگر یادتان رفت تا برای غنیمت هایی که از دست دادید، غصّه بخورید یا برای آنچه بر سرتان آمد، اندوهگین شوید.

آیا می دانید آن غم بزرگ چه بود که باعث شد غم های دیگر را فراموش کنید؟

شما بر روی کوه اُحُد ایستاده بودید و به میدان نگاه می کردید، دیدید که دشمن در میدان جولان می دهد، ترس بزرگ به دلتان آمد، با خود گفتید نکند دشمن به دنبال شما بیاید و شما را از دم تیغ بگذراند، اگر دشمن به شهر حمله کند و زن و بچّه ها را اسیر کند، چه کنیم؟

ص:136

شما از فکر غنیمت ها بیرون آمدید، دیگر به فکر کسانی که پیکرشان در میدان جنگ افتاده است، نبودید، شما به غصّه ای بزرگتر مبتلا شدید، به راستی دشمن با شما چه خواهد کرد؟ (82)

* * *

اکنون پیامبر رو به آسمان می کند و با تو چنین سخن می گوید: «بارخدایا ! تو وعده فرمودی که فرشتگان را به یاریم بفرستی، بارخدایا ! از تو می خواهم به وعده ات عمل کنی».(83)

تو دعای پیامبرت را مستجاب می کنی و فرشتگان را به یاری پیامبر می فرستی، ناگهان ابوسفیان دید که همه سپاهش فرار می کنند، فهمید که مانند جنگ «بدر»، امدادهای غیبی به یاری مسلمانان آمده است، برای همین دست از جنگ کشید و سریع دستور داد سپاه به سوی مکّه بازگردد.

* * *

تو آرامش را بر اهل ایمان نازل کردی، آنان به وعده های تو ایمان داشتند، تو وعده دادی که در دل کافران ترسی عجیب بیفکنی تا دیگر جرأت رویارویی با مسلمانان را نداشته باشند. اهل ایمان با همان لباس رزم به خواب رفتند، آنان به لطف تو امیدوار بودند و از دشمن نمی ترسیدند.

از طرف دیگر، گروه سست ایمان، در اندیشه جان خود بودند و نتوانستند بخوابند، آنان از روی نادانی به تو گمان ناروا داشتند. با خود می گفتند: آیا ما نجات پیدا خواهیم کرد؟ آیا امشب جان سالم به در خواهیم برد؟ آن ها فراموش کرده اند که تو همه کاره جهان هستی، شکست و پیروزی در دست توست.

آنان حرف های خود را از پیامبر مخفی می کنند و به یکدیگر می گویند: اگر قرار بود پیروز بشویم، یاران ما کشته نمی شدند.

آنان نمی دانند که مرگ هم در دست توست، آن هفتاد نفری که امروز در میدان جنگ شهید شدند، سرنوشت آن ها، این بود. اگر آنان در خانه های خود در بستر هم آرمیده بودند، مرگ به سراغ آن ها می آمد.

آری، آنچه امروز در جنگ اُحُد پیش آمد، صحنه امتحانی برای همه بود تا افرادی که ایمان واقعی دارند از بقیّه مشخّص شوند، تو از آنچه در دل بندگانت می گذرد، آگاهی.

* * *

اکنون تو می خواهی جواب سؤال آنان را بدهی، علّت این لغزش بزرگ، چیزی جز وسوسه شیطان نبود.

در قلب آنان، به جای محبّت تو، محبّت دنیا منزل کرده بود، آنان به گناهان آلوده شده بودند، آری، اگر انسان از گناه توبه نکند، گناهان قبلی، راه را برای گناهان بعدی هموار می کند و شیطان را بر او مسلّط می کند.

در آن لحظه حسّاس، آنان فریب وسوسه های شیطان را خوردند، کاش آنان، قبل از این که به جنگ بیایند، از گناهان توبه کرده بودند و محبّت دنیا را از دلهای خود زدوده بودند، آن وقت دیگر هیچ گاه اسیر شیطان نمی شدند و در راه دین تو جانفشانی می کردند.

اکنون به آنان مژده می دهی که گناه آنان را بخشیده ای و آنان را عفو کرده ای زیرا تو آمرزنده و مهربان هستی و به بندگانت فرصتِ توبه می دهی تا به سوی تو بازگردند.

* * *

شهید شده اند، کنار ما بودند.

اکنون تو از اهل ایمان می خواهی با آنان هم عقیده نباشند، به راستی عقیده باطل منافقان چیست؟

وقتی یکی از دوستان منافقان، به سفر می رفت و در سفر می مرد، آنان می گفتند: «اگر نزد ما می ماند، به چنگ مرگ نمی افتاد» و اگر یکی از آنان در میدان جنگ، کشته می شد، می گفتند: «اگر به جنگ نرفته بود، کشته نمی شد». آنان همیشه در حسرتی بزرگ هستند، همیشه غصّه می خورند که کاش دوستانشان به سفر نمی رفتند و یا در جنگ شرکت نمی کردند.

اکنون تو با آنان چنین سخن می گویی:

مرگ و زندگی در دست من است، سفر یا شرکت در میدان جنگ، باعث مرگ نیست، بسیارند کسانی که در وطن هستند و مرگ به سراغشان می آید و بسیارند افرادی که به میدان جنگ می روند و جان سالم به در می برند.

سرنوشت کسانی که امروز شهید شدند، این بود، اگر جنگ اُحُد هم پیش نمی آمد و آنان در خانه های خود می ماندند، باز هم امروز مرگشان فرا می رسید، من به همه کردار شما آگاهی دارم، می دانم چه کسی اطاعت مرا می کند و چه کسی راه نافرمانی پیش می گیرد، من پاداش همه بندگان خود را می دهم.

شما چرا از مرگ می ترسید؟ مگر به من ایمان ندارید؟ اگر در راه من کشته شوید، زیان نکرده اید، زیرا به آمرزش و رحمت می رسید و این برای شما از مال و ثروتی که کافران برای خود جمع می کنند بهتر است.

اگر بمیرید یا کشته شوید، به سوی من می آیید، مرگ، پایان زندگی شما نیست بلکه دریچه ای است به سوی دنیای دیگر، دنیایی که رحمت مرا در آنجا می بینید. شما هرگز فانی و نابود نمی شوید، زندگی دیگری می یابید.

* * *

ص:140

پیامبر با تو از راه وحی در ارتباط است، امّا باز هم از او می خواهی تا با دیگران مشورت کند، این، اهمیّتِ مشورت را می رساند، این درس بزرگی برای همه ماست.

اگر ما در کارهای خود مشورت کنیم، از لغزش ها و خطاها در امان خواهیم بود. آری، هیچ کس از مشورت کردن پشیمان نشده است.(84)

تو در این آیه از توکّل هم سخن گفتی، به راستی معنای توکّل چیست؟ بعضی ها معنای توکّل را خوب نفهمیده اند، آنان تصوّر می کنند باید وسایل و اسباب عادی را کنار بگذارند و تنها به تو امیدوار باشند، این درست نیست. توکّل این است که من اقدامات لازم را انجام دهم، وسایل عادی را فراهم کنم و وظیفه خود را درست انجام دهم، بعد از آن به لطف و حمایت تو چشم بدوزم.

* * *

پیامبر خوش اخلاق و مهربان بود، با خوش رویی مردم را به سوی تو فرا می خواند، او همواره لبخند به لب داشت. او اصل را بر «جذب» می گذاشت نه «دفع» ! زبان و ادبیات او پر از مهر و محبّت بود.

خدایا ! من درددل های خویش را به که بگویم؟ بهتر است به تو بگویم !

آن روزها را از یاد نمی برم، وقتی جوانی بودم، سراسر شوق و امید، وقتی می خواستم از تو چیزهای بیشتر بدانم، ناچار بودم نزد کسانی بروم که همیشه اخمو بودند !

آنان به جای مهربانی، بیشتر اخم می کردند، کاش آنان این آیه قرآن را خوانده بودند و پیام آن را فهمیده بودند !

آنان کار را به آنجا رسانده بودند که من فکر می کردم هر کس بیشتر اخم کند و کمتر لبخند بزند، ایمانش قوی تر است و به تو نزدیک تر !

سال ها گذشت تا من فهمیدم که اسلام چیز دیگر است، هیچ چیز به قدر شاد

ص:142

نمودن بندگان پیش تو باارزش نیست.

کاش یک نفر به آنانی که نقش هدایت جامعه را به عهده دارند می گفت که پیامبر، تجسّم مهربانی بود، تو از او چنین خواسته بودی، به او گفتی که مردم را ببخشد و حتّی در حقّ آنانی که از میدان جنگ فرار کرده اند، مهربانی کند.(85)

* * *

«می ترسیم پیامبر به ما چیزی از این غنیمت ها ندهد».

متأسّفانه موقعیّت خود را ترک کردند و به جمع کردن غنیمت مشغول شدند و همین باعث شکست مسلمانان شد.

آری، آنان فکر می کردند که پیامبر حقّ آن ها را نخواهد داد و در تقسیم غنیمت ها خیانت خواهد کرد، اکنون با این سخن از پیامبر خود دفاع می کنی.(86)

* * *

در رتبه بالاتری از بهشت خواهد بود، هر کس کفر و دشمنی او بیشتر باشد، در پست ترین درجه های جهنّم جای خواهد گرفت، تو به ایمان و کفر بندگان خود آگاهی کامل داری.

* * *

آری، تو پیامبر خود را از جنس بشر قرار دادی تا بتواند به خوبی مردم را تربیت کند، اگر پیامبر را از میان فرشتگان برمی انگیختی، نمی توانست به درستی مشکلات و احتیاجات انسان ها را درک کند.

* * *

را بر دشمن پیروز خواهم کرد.

هرگز از یاد نبرید که این شکست شما، مطابق سنّت من بود، این قانون است: هر لشکری که در میدان جنگ سستی کند و از دستور فرماندهی خویش سرپیچی کند، محکوم به شکست خواهد بود، چگونه شما انتظار پیروزی دارید در حالی که هم سستی کردید و هم از پیامبر نافرمانی نمودید؟

* * *

کمک آنان نیاز داشت، از همراهی با او خودداری کردند و با این کار نفاق خود را آشکار ساختند.

آن لحظه ای که از لشکر اسلام جدا شدند، به کفر نزدیک تر از ایمان بودند، آنان می گویند که نمی دانیم جنگ می شود یا نه، امّا به خوبی می دانند که کافران نزدیکی مدینه رسیده اند.

تو از راز دل آنان باخبر بودی و می دانستی هدفشان چیست، آنان خواستند با این کار خود، ضربه ای به دین تو بزنند و به کافران کمک کنند، هنگامی هم که جنگ تمام شد و مسلمانان به شهر بازگشتند، این منافقان به آنان چنین گفتند: «اگر به سخن ما گوش می کردید، هرگز این قدر کشته نمی دادید».

تو از مؤمنان می خواهی تا به آنان چنین جواب بدهند: «شما برای حفظ جان دیگران راه حل می دهید، پس اگر راست می گویید مرگ را از خود دور کنید و آن را برای همیشه به تعویق اندازید».

* * *

هرگز کسانی را که در راه من کشته شدند، مرده نپندارید، شهیدان زنده اند، آنان هرگز نمرده اند، هر کس در راه من کشته شود، زنده است، آنان در جوار رحمت من زندگی می کنند و من به آنان روزی می دهم و به علّت نعمت هایی که به آنان داده ام، خشنودند.

وقتی شهیدان به دوستان خود (که با هم در یک میدان جنگ می کردند و آن ها هنوز در دنیا هستند) فکر می کنند، شاد می شوند. شهیدان می دانند که دوستانِ آن ها نیز به رستگاری خواهند رسید و هیچ ترس و وحشتی نخواهند داشت.

شهیدان همواره از نعمت ها و فضل و رحمت من دلشادند و هرگز اجر و ثواب مؤمنان تباه نمی شود.

* * *

__ کار را نیمه تمام گذاشتیم. ما بهترین موقعیّت را از دست دادیم، اگر محمّد را به حال خود رها کنیم، او روز به روز قوی تر خواهد شد.

__ شما چه پیشنهادی دارید؟

__ باید برگردیم و به مدینه حمله کنیم و آن شهر را غارت کنیم و هرطور شده محمّد را به قتل برسانیم.

سرانجام تصمیم خود را می گیرند و قرار بر این می شود که بار دیگر به مدینه حمله کنند.

پیامبر از این ماجرا باخبر می شود، دستور می دهد تا مسلمانان برای مقابله با آنان آماده شوند، پیامبر می خواهد تا برای مقابله با سپاه کفر به منطقه «حمراء الأسد» برود.

اینجاست که مسلمانان دعوت پیامبر را اجابت می کنند، خیلی از آنان مجروح هستند و نیاز به درمان و استراحت دارند، امّا آنان تصمیم گرفته اند گذشته را جبران کنند و تا پای جان پیامبر را یاری کنند، آنان به سرعت آماده حرکت برای جنگی دوباره با کافران می شوند.

اکنون از آنان تعریف می کنی و می گویی:

مؤمنان واقعی کسانی هستند که وقتی پیامبر آنان را دوباره فرا خواند تا به جنگ دشمن بروند، این دعوت را اجابت کردند با آن که زخمی و مجروح بودند. آنان نیکوکار و پرهیزکارند و من به آنان اجر و پاداشی بزرگ خواهم داد.

عدّه ای به مؤمنان چنین گفتند: «سپاه دشمن برای حمله به شما دور هم آمده اند، از آنان بترسید». مؤمنان نه تنها از این موضوع نترسیدند، بلکه بر ایمانشان افزوده شد و در جواب گفتند: «یاری خداوند برای ما کافی است که بهترین پشتیبان

ص:150

بندگان خود است».

آنان به سوی دشمن رفتند و به سلامت بازگشتند و هیچ بدی و مصیبتی به آنان نرسید، آنان از فرمان من پیروی کردند و من دارای کرم و رحمت فراوان هستم.

این شیطان بود که دوستان خود را از روبرو شدن با کافران می ترساند، شما نباید از کافران بترسید، اگر مؤمن هستید از مخالفت با امر و فرمان من بترسید.

* * *

اکنون می خواهم بدانم ماجرای جنگ «حَمراء الأسد» چه شد؟

پیامبر دستور حرکت سپاه اسلام را داد تا هر چه سریع تر به منطقه «حَمراء الأسد» برسند، مؤمنان با اشتیاق فراوان همراه پیامبر حرکت کردند، پیامبر دستور داد فقط کسانی می توانند همراه او بیایند که دیروز در جنگ احد شرکت کرده اند، یعنی آن سیصد نفری که دیروز از جنگ کناره گیری کردند، اجازه نداشتند در لشکر اسلام باشند.

لشکر اسلام به حرکت خود ادامه می داد، آنان با سرعت تمام به سوی دشمن می رفتند، شخصی به نام «معبد» در بین راه لشکر اسلام را دید، معبد با ابوسفیان سابقه دوستی دیرینه ای داشت. سریع خود را به ابوسفیان رساند و به او گفت:

__ ای ابوسفیان ! محمّد را دیدم که با لشکر خود با سرعت به سوی شما می آید، من هرگز لشکری چنین انبوه ندیده ام !

__ ای معبد ! ما دیروز، کنار کوه احد، عدّه زیادی از آنان را کشتیم و بسیاری را هم مجروح نموده ایم، لشکر محمّد از هم پاشیده شد.

__ من از ماجرای دیروز شما خبر ندارم، امّا این قدر بدان که لشکری انبوه، اکنون به سوی شما می آید.

ص:151

ابوسفیان، بزرگان سپاه را طلبید و ماجرا را گفت، وقتی شنیدند که مسلمانان با عجله به سوی آنان می آیند، در هراس افتادند، آنان خیال کردند که نیروی کمکی تازه نفس به یاری مسلمانان آمده است. برای همین تصمیم گرفتند تا هر چه سریع تر به مکّه بازگردند.

ابوسفیان دستور بازگشت به مکّه را صادر کرد، سپاه کفر با عجله راه مکّه را در پیش گرفت.

آری، تو به مسلمانان وعده داده بودی که در دل کافران ترس و وحشت می اندازی، اکنون به وعده خود عمل نمودی.(87)

لشکر اسلام به «حَمراء الأسد» رسید، امّا از کافران خبری نبود، پیامبر دستور داد تا مسلمانان سه روز در آنجا بمانند، هر چه انتظار کشیدند، خبری از سپاه کفر نشد، بعد از سه روز پیامبر دستور بازگشت به مدینه را دادند.(88)

* * *

می رفت، سیصد نفر از مسلمانان، تنهایش گذاشتند و میانه راه به مدینه بازگشتند.

سیصد نفر یعنی حدود یک سوم سربازان لشکر او !

این غم بزرگی برای پیامبر است، او سال های سال برای هدایت آنان زحمت کشید، آنان را از کفر و بُت پرستی رهایی داد، امّا آنان در این امتحان بزرگ، مردود شدند، آنان با این کار خود، به سپاه کفر خدمت بزرگی نمودند و اگر یاری تو نبود، دشمن، اسلام را نابود کرده بود.

اکنون تو با پیامبرت سخن می گویی:

ای محمّد !

برای چه غمناکی؟ هرگز برای آنانی که در راه کفر شتاب کردند، غصّه نخور ! آنان هرگز نمی توانند به دین من ضرری بزنند، من آنان را به حال خود رها کردم و در حال نفاق یا کفر خواهند مُرد، من اراده کرده ام که آنان در آخرت هیچ بهره ای از ثواب و پاداش نداشته باشند، عذابی سخت در انتظارشان است.

آنان کسانی هستند که کفر را خریدند در عوض ایمان، آنان به من چه ضرری زده اند؟ به خود ضرر زده اند که سعادت همیشگی را از دست دادند و نتیجه این کارشان، آتش جهنّم است.

به آنان مهلت می دهم و تصوّر می کنند که این مهلت، برایشان خوب است و به واسطه آن می توانند از لذّت های دنیا بهره ببرند، امّا این خیال باطلی است، من به آنان مهلت می دهم تا باز هم گناه کنند، به زودی در بدترین عذاب ها گرفتار خواهند شد.

* * *

حَتَّی یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُطْلِعَکُمْ عَلَی الْغَیْبِ وَلَکِنَّ اللَّهَ یَجْتَبِی مِنْ رُسُلِهِ مَنْ یَشَاءُ فَآَمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَکُمْ أَجْرٌ عَظِیمٌ (179)

از آیه 122 تا این آیه از ماجرای جنگ «اُحُد» و حوادث آن، سخن به میان آمد. با خواندن این آیات، درس های بزرگی برای زندگی خود گرفتم. اکنون می خواهم آخرین سخن تو در رابطه با جنگ اُحُد را بخوانم.

در جنگ «بَدر» مسلمانان را یاری نمودی و آنان توانستند کافران را شکست سختی دهند، امّا چرا مسلمانان را در مرحله ای از جنگ اُحُد به حال خود رها کردی؟ چه رازی در کار بود؟ هدف تو چه بود؟

تو به قانون خودت عمل کردی، تو یک قانون و سنّت قطعی داری، می خواستی همه را متوجّه این قانون کنی.

آن قانون چیست؟

تو وقتی پیامبری را می فرستی، او مردم را به سوی تو دعوت می کند، کم کم پیروان آن پیامبر زیاد و زیادتر می شوند، آنان همه ادّعا می کنند که به تو ایمان آورده اند و تسلیم امر تو هستند، امّا کسی چه می داند چه کسی راست می گوید؟

بعضی ها برای دنیا و منافع خود دم از ایمان می زنند، تا زمانی که دین برای آنان منفعت داشته باشد، مؤمن هستند، اگر دینداری برای آنان خطری داشته باشد، بی دین می شوند، آنان همان منافقان هستند.

اینجاست که تو امتحان های سخت پیش می آوری تا منافقان از مؤمنان جدا شوند. این هدف توست، تو می خواهی خوب ها را از بدها جدا کنی ! می خواهی مؤمنان، منافقان را به خوبی بشناسند، مبادا فریب آنان را بخورند.

ص:154

تا قبل از سال سوم هجری، خیلی ها ادّعای ایمان می کردند، هنوز صحنه امتحان پیش نیامده بود، جنگ اُحُد، امتحان بزرگی بود تا همه، حقیقت خود را نشان بدهند، آری، تو مردم را به حال خود رها نمی کنی، آنان را امتحان می کنی تا خوب و بد از هم جدا شوند.

تو می دانستی که منافقان چه کسانی هستند، پیامبرت هم می دانست، تو به پیامبرانت علمِ غیب داده ای.

پیامبر با توجّه به علم غیبی که به او داده بودی، منافقان را می شناخت، امّا مؤمنان که آنان را نمی شناختند، صلاح بر این نیست که تو علم غیب را به همه بدهی تا همه بتوانند منافقان را بشناسند، برای همین صحنه امتحان پیش آوردی تا منافقان به راحتی شناخته شدند.

تو این قانون را بیان کردی، اکنون از ما می خواهی تا به تو و پیامبرانت ایمان بیاوریم و مژده می دهی که اگر ایمان واقعی بیاوریم و پرهیزکار باشیم پاداشی بزرگ خواهیم داشت.

من باید در زندگی به این نکته توجّه کنم، تو بارها و بارها مرا در صحنه های امتحان قرار می دهی.

دیگر از تو نمی خواهم مرا امتحان نکنی، زیرا با خواندن این آیات، فهمیدم که تو همه بندگانت را امتحان می کنی، تنها از تو می خواهم کمک کنی تا در این امتحانات سربلند شوم.

ص:155

مسلمان شدن مریدانشان، همه منافع خود را از دست می دادند و برای اینکه بتوانند ریاست کنند حقیقت را کتمان کردند و نسبت به گفتن حقیقت، بخل ورزیدند. آنان سخنانی را به تورات اضافه کردند و نشانه هایی دروغین برای پیامبر آخرالزّمان بیان کردند تا مردم به محمّد(صلی الله علیه وآله)ایمان نیاورند.(89)

اکنون درباره آنان سخن می گویی: من به شما علم و دانش عنایت کردم و شما را با تورات آشنا نمودم، امّا شما حقیقت را به دیگران نگفتید، شما سخنان دروغ را برای مردم بازگو کردید، شما خیال می کنید که این کارها برای شما خوب است و می توانید چند روز بیشتر، منافع خود را حفظ کنید، امّا بدانید در روز قیامت، آن سخنان دروغی که گفته اید، زنجیر گردن شما خواهد شد، هیچ نیازی به شما ندارم، دین خود را حفظ می کنم، همه آسمان ها و زمین از آن من است و من به همه اعمال و کردار شما آگاهم.

* * *

سخن تو درباره علمای یهود بود که نسبت به علم خود بخل ورزیدند و تو وعده عذابی سخت را به آنان دادی، زنجیری از آتش بر گردن آنان انداخته خواهد شد.

امّا این عذاب فقط مخصوص علمای یهود نیست، هر کس چیزی را بداند و آن را از اهلش کتمان کند، به این سرنوشت گرفتار خواهد شد، آری، این یک قانون است، وقتی که تو نعمتی را به کسی دادی، اگر او نسبت به آن بخل ورزید و آن را از دیگران دریغ کرد، به عذاب گرفتار می شود.

تو زکات را برای ثروتمندان، واجب کرده ای و اگر زکات مال خود را ندهند، عذاب در انتظارشان است.

تو از مسلمانان می خواهی دین را به صورت کامل ببینند، اسلام را خوب بفهمند، اسلام این نیست که فقط نماز بخوانم امّا از جامعه غافل باشم، باید زکات مال خود را بدهم، زکات راهی است برای توزیع عادلانه ثروت در جامعه.

ص:157

* * *

چنین می گویی: سخن تو را ثبت می کنم، همانگونه که گناه پدران شما را نوشته ام، پدران شما پیامبران مرا مظلومانه به قتل رساندند، روز قیامت که فرا رسد به همه شما خواهم گفت: «عذاب سوزان جهنّم را بچشید، این عذاب نتیجه کارهای خودتان است و من هرگز به بندگان خود ستم نمی کنم».(90)

* * *

در زمان های قدیم، قوم یهود (بنی اسرائیل) طشتی مخصوص داشتند، آنان گوسفندی را قربانی می کردند و گوشت آن را در میان آن طشت می گذاشتند، بعد از آن، آتشی از آسمان پدیدار می گشت و آن گوشت ها را می سوزاند. در واقع، علمای یهود از پیامبر اسلام تقاضای چنین معجزه ای کرده اند.

پیامبر وقتی این سخن را می شنود، سکوت می کند، او منتظر می شود تا تو خود جواب آنان را بدهی. در تورات چنین پیمانی برای همه پیامبران ذکر نشده است، آنان این دروغ را از خود بافته اند.

اکنون این آیه را بر پیامبر نازل می کنی: «ای محمّد ! به علمای یهود بگو که پیش از من، پیامبران با معجزات آشکار و با آن قربانی که شما گفتید، آمدند، پس چرا پدرانتان به آنان ایمان نیاوردند و آنان را کشتند؟ اگر راست می گویید چرا به عملِ پدران خود راضی هستید؟ چرا از گناه پدران خود بیزاری نمی جویید؟».

افسوس که علمای یهود حاضر نیستند حقّ را بپذیرند، آنان هرگز به دنبال معجزه نیستند، کسی معجزه می طلبد که حقّ را نداند و در جستجوی آن باشد.

این علمای یهود که می دانند حقّ با پیامبر است، آنان تورات را بارها خوانده اند، نشانه های پیامبر موعود را به خوبی می دانند، آنان همان طور که فرزندان خود را می شناسند، پیامبر موعود را هم می شناسند و یقین دارند که آن پیامبر، کسی جز محمّد(صلی الله علیه وآله)نیست.

آری، حقیقت بر آنان پوشیده نیست که نیاز به دلیل و معجزه ای داشته باشند، حقّ نزد آنان مثل روز روشن و واضح است، مشکل این است که برای منافع خود حاضر نیستند از حقّ اطاعت کنند.(91)

* * *

ص:160

کسانی که به تو و پیامبر ایمان آورده اند، در زندگی سختی های زیادی تحمّل کردند، عدّه ای از شهر خود، مکّه رانده شدند و ناچار به مدینه هجرت کردند.، در مدینه هم در فقر روزگار می گذرانند، از طرف دیگر، آنان همواره از یهودیان زخم زبان و بدگویی دین اسلام را می شنیدند، در جنگ ها عدّه ای از دوستان آن ها شهید شدند و گروه دیگری هم مجروح.

مؤمنان گاهی با خود فکر می کردند: چرا ما به این همه مصیبت و بلا گرفتار می شویم؟

اکنون با آنان سخن می گویی:

ای مؤمنان ! بدانید که شما گرفتار بلاهایی در مال و جان خود می شوید، شما از دشمنان خود (یهودیان و کافران) زخم زبان ها می شنوید و آزارها می بینید، اگر شما استقامت کنید و تقوا پیشه کنید، نشانه عزم استوار شما است.

* * *

در این آیه راز بزرگی را بیان کردی که من از آن غافل بودم: کسی که اهل ایمان است، زندگی او همواره با بلاها آمیخته خواهد بود.

یادم نمی رود سال ها پیش که با قرآن تو آشنا نبودم، وقتی تو بلا، بیماری، یا ضرر مالی را برایم فرستادی، صبر خود را از دست دادم و گفتم: تو دیگر چه خدایی هستی؟ پس مهربانی تو کجاست؟

اکنون فهمیدم که وقتی برای من بلایی می فرستی، این نشانه دوستی توست.

آری، من خیال می کردم به این دنیا آمده ام تا خانه ای بسازم و ماشینی بخرم و سرگرم این چنین کارهایی شوم، دنیا مرا به خود مشغول کرده بود.

کسی که دلباخته دنیاست و از صبح تا شب دنبال دنیا می دود و لحظه ای آرام

ص:162

ندارد را چگونه باید درمان کرد؟

به زودی مرگ سراغ من می آید و من از این دنیایی که برای خود ساخته ام جدا می شوم و در دل تاریکی قبر جا می گیرم.

من باید زودتر از این ها بیدار می شدم !

هر چه تو پیام فرستادی، نفهمیدم و سرگرم دنیای خود شدم، من راه را فراموش کرده بودم. سرانجام تو کاخ آرزوهایم را خراب کردی و ناله من بلند شد که تو کجایی؟

من در فکر ساختن این دنیا بودم و تو در فکر ساختنِ من !

اگر من به اینجا آمده بودم برای این بود که ساخته شوم; امّا خود را فراموش کرده ام و اسیر زرق و برق دنیا شده ام. باید خانه ام را خراب می کردی و بُت آرزویم را می شکستی، شاید من بیدار شوم.

تو با دست های مهربانت، آرزوهای مرا خراب کردی تا من آباد شوم، بت های مرا شکستی تا من بزرگ گردم.

من اسیر دنیا شده بودم، پول، ریاست، قدرت و شهرت دنیا، آرزوی من شده بود. این عشق به خاک و خاکی ها، بیماری بود. باید مرا درمان می کردی. و این گونه بود که تو برایم بلا فرستادی، من باید در این درمان، صبر داشته باشم، وعده داده ای که اگر صبر کنم به من پاداش بزرگی می دهی. اکنون می فهمم که هیچ پاداشی برایم، بهتر از دل بریدن از دنیا نیست. این پاداش کسانی است که در بلا صبر کنند.

* * *

لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَ (187)

هیچ کس به اندازه یهود، پیامبر تو را آزار نداد، آن ها نشانه های پیامبر موعود را در تورات خوانده بودند و می دانستند که محمّد(صلی الله علیه وآله)، آخرین پیامبر توست که تو وعده آمدنش را داده ای، امّا همواره این واقعیّت را از دیگران پنهان می کردند.

اکنون تو با پیامبر چنین سخن می گویی:

ای محمّد ! من به وسیله موسی(علیه السلام)از آنان عهد گرفتم آیات تورات را که درباره توست، برای مردم بیان کنند و هرگز آن را پنهان نکنند، امّا آنان برای منافع خود، به پیمان خود عمل نکردند. آنان تجارت بدی نمودند، عهد و پیمان خود را فروختند و لذّات زودگذر دنیا را خریدند !

* * *

هستیم، ما اهل نماز و روزه هستیم و فقط ما دوستان خداییم.

علمای یهود ادّعا کردند اهل نماز و روزه هستند، در حالی که نماز نمی خواندند و روزه نمی گرفتند، آنان دوست داشتند که این گونه دیگران تمجیدشان کنند.(92)

اکنون این آیه را به پیامبر نازل می کنی:

«ای محمّد ! آنان که از اعمال خود خوشحال هستند و دوست دارند برای کارهایی که انجام نمی دهند، مورد ستایش قرار گیرند، از عذاب من در امان نخواهند بود، برای آنان عذاب دردناکی خواهد بود، آنان باید بدانند که قدرت فرار از حکومت و سلطه مرا ندارند، زیرا حکومت آسمان ها و زمین از آنِ من است و من بر هر کاری توانا هستم».

آری، آن ها امروز از اینکه به دیگران نامه نوشتند و آنان را برای انکار پیامبر تو تشویق کرده اند، خوشحالند، امّا این خوشحالی گذرا است، به زودی مرگِ آنان فرا می رسد و آتش جهنّم در انتظارشان خواهد بود.(93)

ص:165

نشانه هایی از قدرت تو را می یابند.

آنان در همه حال تو را یاد می کنند و در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند، آنان این گونه با تو سخن می گویند و مناجات می کنند:

بارخدایا ! تو جهان هستی را بیهوده، خلق نکردی، آفرینش این جهان از روی حکمت بوده است تا دلیلی برای قدرت و عظمت تو باشد.

بارخدایا ! تو از هر عیب و نقصی به دور هستی، از تو می خواهیم تا ما را از آتش جهنّم در امان بداری.

بارخدایا ! تو هر کس را به سزای اعمالش به آتش جهنّم بیفکنی، او را خوار و رسوا نموده ای و کسانی که معصیت تو را نمودند و به خود ظلم کردند، هیچ یار و یاوری ندارند.

ما شنیدیم که قرآن و پیامبر، ما را به ایمان فرا می خواند که: «به خدای خود ایمان آورید» و ما ایمان آوردیم، اکنون که به تو و قرآن و پیامبر ایمان آورده ایم، از تو می خواهیم که گناهان ما را ببخشی، از بدی های ما چشم بپوشی و ما را در شمار نیکوکاران بمیرانی.

بارخدایا ! پیامبران تو به ما وعده ثواب و پاداش داده اند، این وعده های آنان از طرف تو بود، اکنون از تو می خواهیم تا در روز قیامت، ما را به آن وعده ها برسانی و در آن روز، ما را خوار نگردانی، بی گمان تو در وعده خود، تخلّف نمی کنی.

* * *

مومنان وقتی به آسمان و زمین نگاه می کنند، قدرت تو را می یابند، مناسب می بینم این شش مطلب را بنویسم:

* مطلب اوّل

از گردش زمین به دور خود شب و روز به وجود می آید، از گردش زمین به دور خورشید، چهار فصل (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) ایجاد می شود.

ص:167

زمین در هر ثانیه 30 کیلومتر در مدار خود، دور خورشید را طی می کند. مدار گردش زمین به دور خورشید 940 میلیون کیلومتر است.

زمین این مسافت را در 365 روز و شش ساعت طی می کند. یک سال، در واقع از گردش کامل زمین به دور خورشید پدید می آید.

مطالعاتی به تازگی روی سنگ های منطقه ای در کانادا انجام شد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که عمر آن سنگ ها نزدیک 4 میلیارد سال است. (از زمان خلقت آدم(علیه السلام)تا امروز تقریباً 7 هزار و پانصد سال می گذرد).

* مطلب دوم

ماه در هر ساعت 3659 کیلومتر در مدار خود به دور زمین می چرخد، مدار ماه دو و نیم میلیون کیلومتر می باشد.

وقتی من به آسمان نگاه می کنم ماه و خورشید را در یک اندازه می بینم، امّا می توان 65 میلیون ماه را در خورشید جای داد.(94)

* مطلب سوم

خورشید، مرکز منظومه شمسی است. خورشید با تمامی منظومه شمسی، در کهکشان راه شیری قرار دارد. خورشید در هر ثانیه 225 کیلومتر در ثانیه به دور مرکز کهکشان راه شیری می چرخد.

200 میلیون سال طول می کشد تا خورشید بتواند مدار خود را دور بزند، خورشید تاکنون تقریباً 25 بار این مسیر را طی کرده است.

عمر خورشید حدود 5 میلیارد سال تخمین زده شده است. خورشید در هر ثانیه، چهار میلیون تُن از وزن خود را به انرژی تبدیل می کند. با این وجود خورشید می تواند بیش از 5 میلیارد سال دیگر نورافشانی کند.

* مطلب چهارم

خورشید و منظومه شمسی در کهکشان راه شیری قرار دارند، به تازگی

ص:168

ستاره شناسان اعلام کردند که در کهکشان راه شیری بیش از 100 میلیارد ستاره وجود دارد.

کهکشان راه شیری با همه این ستارگان در حال حرکت در مدار خود است و هر ثانیه 300 کیلومتر در مدار خود طی می کند.

قدیمی ترین ستاره کهکشان راه شیری بیش از 6 هزار میلیارد سال عمر دارد.

* مطلب پنجم

در یک تصویری که با تلسکوپ فضایی «هابل» گرفته شده است، تقریباً ده هزار کهکشان دیده می شود، علم بشر هنوز توانایی کشف آمار دقیق کهکشان ها را ندارد، هزاران هزار کهکشان در جهان وجود دارد.

* مطلب ششم

دورترین کهکشانی که تا الآن کشف شده است، کهکشان «تار عنکبوت» نام دارد، این کهکشان ده میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد و با سرعت هزار کیلومتر در ثانیه در حال حرکت می باشد.

نور می تواند در یک ثانیه هفت بار زمین را (از روی خط استوا) دور بزند، این نور وقتی از ستارگان این کهکشان جدا می شود، ده میلیارد سال طول می کشد تا به زمین برسد.

وقتی من با تلسکوپ های قوی به این کهکشان نگاه می کنم، چه می بینم؟

من به ده میلیارد سال قبل نگاه می کنم ! نور ستارگانی که من می بینم ده میلیارد سال قبل، از ستارگان آن کهکشان جدا شده است و اکنون به زمین رسیده است !

امشب آن ستارگان در چه وضعی هستند؟ آیا کم نور شده اند؟ آیا پرنور شده اند؟

هیچ کس جز تو نمی داند. من باید ده میلیارد سال صبر کنم تا نورِ امشب آن ستارگان به من برسد. شاید امشب آن ستارگان نابود شده اند، امّا من بعد از ده میلیارد سال می توانم این را بفهمم !

ص:169

* * *

در این آیه از من می خواهی تا اهل اندیشه و تفکّر باشم، تو می خواهی من با ارزشِ فکر آشنا شوم، من به سخنان پیامبر و امامان مراجعه می کنم و چنین می خوانم:

1 - یک ساعت تفکّر بهتر از یک شب عبادت است.(95)

2 - یک ساعت تفکّر بهتر از یک سال عبادت است.(96)

2 - یک ساعت تفکّر بهتر از هفتاد سال عبادت است.(97)

گاه من در خلوت خود به این فکر می کنم که مثلاً فردا چه برنامه ای برای خود داشته باشم، این یک اندیشه مثبت است و باعث می شود من از فردای خود، کمال استفاده را ببرم، گاهی اندیشه می کنم که برنامه یک سال آینده من چگونه باشد و به چه اهداف مادی و معنوی در طول یک سال برسم.

گاهی من به عظمت آسمان ها و زمین می اندیشم، به فکر می روم که از کجا آمده ام و به کجا می روم و آینده من در قیامت چگونه است و حکمت آمدن من به این دنیا برای چیست؟ از کجا آمده ام، چرا آمده ام؟ به کجا می روم؟

این اندیشه و تفکّر از هفتاد سال عبادت بالاتر است، زیرا تحوّلی بزرگ ایجاد می کند و باعث می شود تا در زندگی مسیری را برگزینم که مرا به کمال می رساند.

تو دوست داری آن گونه که من برای نماز خواندن و عبادت کردن وقت می گذارم، ساعتی هم با خود خلوت کنم و در نعمت هایی که به ما داده ای، فکر کنم و به این وسیله، دریایی از رحمت و توفیق تو را به سوی خود جذب نمایم.

* * *

سَیِّئَاتِهِمْ وَلاَُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّات تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ (195)

برایم دعای بندگان مؤمن خود را ذکر کردی، من با دعای آنان آشنا شدم و سعی می کنم همواره این دعا و مناجات را بخوانم.

تو دعای آنان را مستجاب می کنی، عمل هیچ کس (از مرد و زن) را بی مزد نمی گذاری، همه انسان ها هم نوع هستند و در نظر تو یکسانند.

مؤمنان زیادی در راه تو از وطن خود هجرت کردند و از خانه های خود رانده شدند، آنان به علّت ایمان به تو، آزار دیدند، با دشمنان تو جنگیدند و کشته شدند.

اکنون سوگند یاد می کنی که گناهانشان را ببخشی و آنان را در بهشت هایی وارد کنی که در آنها نهرها جاریست، این ثواب و پاداشی از جانب توست و به راستی که بهترین پاداش ها، نزد توست که هیچ پاداشی مانند آن نخواهد بود.

* * *

ثروت زیاد و تجارت کافران تو را فریب ندهد و ناراحت نکند، این ها همه بهره اندکی است که به زودی فانی می شود و جایگاه آنان جهنّم است، پس در ثروتی که پس از آن آتش جهنّم باشد، هیچ خیری نیست، جهنّم بد جایگاهی است که کافران، آن را برای خود آماده کرده اند.

امّا برای کسانی که ایمان آوردند و از کفر و نافرمانی من دوری کردند، بهشت هایی است که نهرهای زیادی در آنجا جاری است. آنان در آنجا جاودانه خواهند بود و این پذیرایی من از آنان می باشد، آری، آنچه نزد من است برای نیکوکاران بهتر از ثروت دنیاست، زیرا ثروت دنیا، به زودی نابود می شود، امّا نعمت های آخرت، جاودانه است.

* * *

* * *

هم، دوازده امام را به عنوان رهبران جامعه برگزیدی، به آنان مقام والایی دادی و آنان را معصوم قرار دادی، آنان از هر خطایی دورند. از من می خواهی تا در راه آنان پایدار و استوار باشم، امروز هم مهدی(علیه السلام)، امام زمان من است...(98)

* * *

بارخدایا ! تو فرمان دادی تا امام زمان خویش را یاری کنم، من آمادگی خود را برای یاری مهدی(علیه السلام)اعلام می کنم، من آماده ام و منتظرم تا روزگار ظهور فرا رسد، روزی که تو دین خودت را به دست او زنده خواهی کرد !

من امروز هم به یاری او اندیشه دارم، تلاش می کنم تا نام و یاد او را زنده نگاه دارم.

هر که برای زندگیِ خویش دلیلی می خواهد، این دلیل زندگی من است: من زنده ام و زندگی می کنم تا سرود مهرِ مهدی(علیه السلام)را سر بدهم و محبّت او را بر دل های مردم، پیوند زنم.

سوگند یاد می کنم تا نفس در سینه دارم، عاشقانه از زیبایی آمدن او دم بزنم و دوستان او را یارِ راه بشوم و سرود جان بخش برپایی دولتش را فریاد زنم.(99)

بارخدایا ! من از عشق و محبّت خود به مهدی(علیه السلام)پرده برداشتم، من آمادگی خود را برای یاری او اعلام نمودم، اکنون از تو می خواهم تا مرا یاری کنی تا در این راه ثابت قدم بمانم.

ص:174

آشنایی با سوره

1 - این سوره «مدنیّ» است و سوره شماره چهار قرآن می باشد.

2 - «نساء» به معنای «زنان» می باشد، این سوره را به این نام می خوانند زیرا بسیاری از قوانین مربوط به زنان در این سوره بیان شده است.

3 - موضوعات این سوره چنین است: احکام ازدواج، ارث زنان، طلاق، مهریه، یتیمان...

ص:176

کردند و تو نسل بشر را از آن دو خلق کردی، مردان و زنان زیادی در همه جای زمین به وجود آوردی، از ما می خواهی تا از نافرمانی تو پرهیز کنیم و درباره ارحام و خویشان خود کوتاهی نکنیم و همواره «صله رحم» نماییم که تو بر همه کارهای ما، آگاهی.

* * *

واقیّعت چیست؟ بارها شنیده ام که زن از دنده چپ مرد آفریده شده است، فلانی از دنده چپ بلند شده است.

در تورات امروزی چنین می خوانم: «خدا کاری کرد که آدم(علیه السلام)به خواب رفت، پس یکی از دنده های آدم(علیه السلام)را گرفت و گوشت، جای آن را پر کرد و حواء را از آن دنده آفرید. وقتی آدم(علیه السلام)، حواء را دید گفت: این استخوانی از استخوان هایم و گوشتی از گوشت من است !!».(100)

سراغ انجیل امروزی می روم، در آنجا هم چنین می خوانم: «خدا دید که آدم(علیه السلام)تنهاست، خدا خوش نداشت که آدم(علیه السلام)تنها بماند، برای همین وقتی آدم(علیه السلام)به خواب رفت، دنده او را گرفت و آنجا را از گوشت پر کرد و از آن دنده، حواء را آفرید و او را همسر آدم(علیه السلام) گردانید !».(101)

اکنون داستان آقایِ «حَضْرَمی» را می خوانم. در کوفه زندگی می کرد، روزهای سخت سفر را سپری کرد و خودش را به مدینه رساند و به خانه امام باقر(علیه السلام)رفت تا معارف دین را از آن حضرت بیاموزد.

روزی رو به امام باقر(علیه السلام)کرد و گفت:

__ آقای من ! خدا حواء را چگونه خلق کرد؟

__ تو از مردم درباره این موضوع چه شنیده ای؟

__ آن ها به من گفته اند که خدا حواء را از استخوان دنده آدم(علیه السلام)آفریده است !

__ این سخن دروغ است. خدا آدم(علیه السلام)را از گِل آفرید، سپس حواء را هم از همان

ص:178

گل آفرید.

هیچ فرقی در آفرینش زن و مرد نیست، تو با قدرت خودت هر دو را از گِل آفریدی، این که تو زن را از استخوان دنده مرد آفریده باشی، افسانه ای بیش نیست.(102)

* * *

نام او زراره است، او هم از کوفه به مدینه آمده است و اکنون حضور امام صادق(علیه السلام)است. جمعی از شاگردان امام صادق(علیه السلام)در اینجا دور هم آمده اند، یکی از آنان چنین سؤال می کند:

__ آقای من ! نسل آدم(علیه السلام)چگونه زیاد شد؟

__ آیا در این موضوع مطلبی هم شنیده ای؟

__ آری. بعضی ها می گویند که خدا به آدم(علیه السلام)فرمان داد تا دختران خود را به عقد پسران خود در بیاورد و این گونه با ازدواج خواهر و برادر نسل بشر ادامه یافت.

__ ازدواج خواهر و برادر در همه کتب آسمانی حرام شمرده شده است، این قانون خداست، خدا از روز اوّل خلقت ازدواج خواهر و برادر را حرام نموده است و این حکم تا روز قیامت خواهد بود.

__ آقای من ! اگر دختران و پسران آدم(علیه السلام)ازدواج نکردند، پس نسل بشر چگونه ادامه پیدا کرد؟

__ هابیل و قابیل، دو پسر آدم(علیه السلام)بودند، آن ها هیچ کدام ازدواج نکردند. قابیل برادرش هابیل را به قتل رساند. بعد از کشته شدن هابیل، تا مدّت ها، خدا به آدم(علیه السلام)فرزندی نداد.

__ پس نسل بشر چگونه زیاد شد؟

__ بعد از گذشت زمانی طولانی، خدا به آدم پسری به نام «شیث» داد. بعد از آن، پسر دیگری به نام «یافِث» به او عنایت کرد. نسل انسان ها از راه «شَیث» و «یافِث»

ص:179

ادامه پیدا کرد.

__ چگونه؟

__ وقتی شَیث و یافِث بزرگ شدند، خداوند تصمیم گرفت تا نسل بشر را ادامه دهد. عصر پنج شنبه ای بود، خدا از بهشت حوریه ای به نام «برکت» به زمین فرستاد. از آدم(علیه السلام)خواست تا شیث با «برکت» ازدواج کند.

__ فهمیدم، به قدرت خدا، آن حوریه به شکل زنی در آمد تا بتواند در کنار شیث زندگی کند.

__ بعد از چند ساعت، خدا حوریه دیگری به نام «منزلت» را از بهشت به زمین فرستاد. پسرِ دیگرِ آدم(علیه السلام)، یافِث بود، خدا از آدم(علیه السلام)خواست تا این حوریه را به عقدِ یافِث در آورد. نتیجه این دو ازدواج، دختران و پسرانی بودند که نسل بشر از آنان ادامه یافت.

__ فهمیدم، دخترعموها با پسرعموهای خود ازدواج نمودند و از این طریق، نسل بشر زیاد شد.(103)

* * *

روز قیامت، روز حسابرسی است. این دنیا محل امتحان است و روز قیامت، هنگام جزا و پاداش. در آن روز از همه رفتارهای انسان سؤال خواهد شد، امّا دو سؤال است که از همه مهم تر است و از همه پرسیده خواهد شد.

به راستی آن دو سؤال چیست؟

1 - آیا در دنیا اهل تقوا بودید و از گناهان دوری می کردید؟

2 - آیا «صله ارحام» داشتید؟ (104)

این «صله ارحام» چیست که از آن این گونه سؤال خواهد شد؟

«صله ارحام»، یعنی اینکه من به خویشاوندان و بستگان خود احسان کنم و با آنان ارتباط داشته باشم، تو دوست نداری که انسان ها از یکدیگر بریده باشند و

ص:180

تنها زندگی کنند.

تو می دانی روابط فامیلی و ارتباط صمیمی با خویشان برای سلامت روانی انسان لازم است. هر انسانی نیاز به محبّت دارد، صله ارحام پاسخی به این نیاز است و سبب رشد و کمال بیشتر انسان می شود.

* * *

آن دختر است تا بتواند همه ثروت او را تصرّف کند. اکنون تو دستور می دهی تا هرگز کسی این گونه ازدواج نکند و به یتیمان ظلم نکند.

این سخن توست:

اگر می ترسید که حقوق دختران یتیم را مراعات نکنید، از ازدواج با آنان صرف نظر کنید و با زنان دیگری که ازدواج با آنان برای شما حلال و رواست، ازدواج کنید.

مرد می تواند دو یا سه یا چهار همسر اختیار کند. اگر مرد بیم دارد که نتواند بین زنان خود به عدالت رفتار کند، فقط یک زن بگیرد یا چنانچه کنیزی دارد به آن اکتفا کند، آری، برای مرد، یک زن داشتن بهتر از این است که چند زن بگیرد و در حقّ آنان ظلم و ستم نماید.

مهریّه زنان را به عنوان بدهی قطعی به آنان پرداخت کنید. اگر زنان با رضایت قلبی، بخشی از آن را به شما بخشیدند، آن برای شما حلال و گوارا است.

* * *

مردان می توانند تا چهار زن را به همسری اختیار کنند، البتّه باید میان همسران خود به عدالت رفتار کنند و فرقی نگذارند و حقّ و حقوقی از آنان را ضایع نکنند.

در جامعه معمولاً مردان بیشتر در معرض حوادث قرار دارند و مرگ به سراغ آنان می آید، با مرگشان، زنان بی سرپرست در جامعه باقی می مانند و معمولاً تعداد زنان از مردان بیشتر است و تعدادی از آنان بدون همسر باقی می مانند. با توجّه به این نکته سه راه در پیش روی بشر است:

1 - همه مردان فقط یک همسر داشته باشند و بقیه زنان تا آخر عمر، بدون همسر، باقی بمانند و نیازهای فطری و غریزی خود را سرکوب کنند. این راه، راهی است که با سلامت روحی و روانی جامعه منافات دارد.

2 - همه مردان فقط یک همسر داشته باشند ولی راه روابط نامشروع با زنان

ص:182

بی همسر باز باشد. این راه باعث گسترش فحشا در جامعه می شود و آینده این گونه زنان نیز پایمال هوس ها می شود.

3 - مردانی که صلاحیّت مالی و اخلاقی دارند و می توانند بین زنانشان عدالت برقرار کنند، بیش از یک همسر اختیار کنند.

این راه سوم، همان راهی است که قرآن آن را تعیین کرده است تا هم از فساد و فحشا جلوگیری شود و هم با نیازهای فطری و غریزی همسو باشد.

* * *

به راستی منظور از این عدالت چیست؟

عدالت در این آیه، رعایت حقوق همسران و رفاه آنان در وسایل زندگی است و گر نه عدالت و تساوی در محبّت، از اراده و اختیار انسان خارج است، شاید مردی یکی از همسران خود را بیشتر دوست داشته باشد، امّا این محبّت و دوستی، نباید باعث شود که حقوق همسران دیگر خود را مراعات نکند.

مردی که چند همسر دارد، بر او واجب است که هزینه های زندگی همه آن ها را پرداخت نماید و هر شب به ترتیب کنار یکی از آنان باشد، او باید در این زمینه رعایت حقوق همه را نماید و به طور مساوی با آنان ارتباط داشته باشد.

با توجّه به این آیه مشخّص می شود که اگر مردی با داشتن همسر، اقدام به ازدواج دیگری نمود، به همسر اوّل خود خیانت نکرده است، در واقع، مرد ناموسِ زن نیست، ازدواج دوّم مرد، هرگز خیانت به همسرش نیست; این تفکّر از فرهنگ های دیگر به جامعه ما سرایت کرده است. زنی که به قرآن تو ایمان دارد هرگز واژه خیانت را درباره ازدواج شوهرش به کار نمی برد، او می داند تو به مرد اجازه داده ای تا ازدواج مجدد داشته باشد، این اجازه تو، از روی حکمت و مصلحت بوده است، البتّه مرد باید میان همسرانش عدالت را برقرار کند، این حکم توست و تا زمانی که جامعه از حکم تو فاصله بگیرد، دچار آسیب های

ص:183

فراوانی خواهد شد.(105)

* * *

مال یتیم می کشد، از مال او بردارد.

وقتی مال یتیمی را تحویل او می دهید، برای این کار دو شاهد بگیرید تا او نزد آن دو شاهد به دریافت مال خود اقرار کند تا مبادا در آینده، اختلافی پیش بیاید، این گواه گرفتن برای رهایی از اختلافات احتمالی است وگرنه خدای یگانه از همه چیز باخبر است و بر همه چیز گواه و شاهد است.

* * *

وقتی شخصی ثروتمند از دنیا می رود، ثروت او بین فرزندان و همسر و پدر و مادر او تقسیم می شود، در این صورت، سهمی به خویشان دیگر نمی رسد، مثلاً پسرعموها و دخترعموها از آن ارث بهره ای ندارند.

تو دوست داری که مقداری از آن ارث برای آن خویشان در نظر گرفته شود و به عنوان هدیه به آنان داده شود، همچنین مقداری از مالی که به ارث رسیده است بین فقرا و یتیمان تقسیم شود. البتّه این هدیه مالی باید آبرومندانه باشد و با آنان با نیکویی سخن گفته شود.

* * *

فرزندان خود ما را می گیرد، اگر ما امروز به یتیمی ظلم کنیم، در آینده به یتیمانِ خود ما نیز، ظلم خواهد شد.(108)

این یک قانون است، اثر گناه امروز ما، در آینده به فرزندان ما می رسد. اگر من خطایی انجام دهم، خود یا فرزندان و نسل من، حتماً نتیجه آن خطا را می بینیم. اگر خوب دقّت کنم، فرزندانِ ستمکاران در فقر و بدبختی زندگی می کنند، این در اثر ظلم هایی است که پدران آنان در حقّ مردم روا داشته اند. هر کس ظلم و ستمی کند، باید بداند اثر ظلم و ستم او در همین دنیا به خود او یا فرزندان او خواهد رسید.

تو بار دیگر از ما می خواهی تا با یتیمان به عدالت رفتار کنیم و از نتیجه ظلم به یتیمان بترسیم و با آنان با مهربانی سخن بگوییم.

به راستی نتیجه ظلم به یتیمان چیست؟ کسی که در مال یتیمان تصرّف می کند، چه عذابی در انتظارش است؟

آنانی که مال یتیمان را می خورند، بدانند که در واقع، آتش می خورند و به زودی در آتش جهنّم گرفتار می شوند.

آری، آنان که با خوردن مال یتیم، قلب یتیم را می سوزانند، باید منتظر باشند که در روز قیامت آتش سوزانی از درون آن ها شعله می کشد و آنان را به سوی جهنّم روانه می کند.

* * *

أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعًا فَرِیضَةً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیًما حَکِیًما (11) وَلَکُمْ نِصْفُ مَا تَرَکَ أَزْوَاجُکُمْ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ کَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّة یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْن وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْتُمْ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ وَلَدٌ فَإِنْ کَانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الُّثمُنُ مِمَّا تَرَکْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّة تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَیْن وَإِنْ کَانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلَالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ وَاحِد مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ کَانُوا أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَهُمْ شُرَکَاءُ فِی الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّة یُوصَی بِهَا أَوْ دَیْن غَیْرَ مُضَارّ وَصِیَّةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ (12) تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّات تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ (13) وَمَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِینٌ (14)

در اینجا می خواهی قانون ارث را برای ما بیان کنی، تقسیم ارث بین بازماندگان، حقّ طبیعی افراد است، ثروت و دارایی هر کس، نتیجه کوشش های اوست و بعد از مرگ او، راه عادلانه این است که این اموال به نزدیکانش داده شود، زیرا این افراد در واقع ادامه دهنده هستی او به شمار می آیند.

اکنون ارث را دو گروه بیان می کنی: (1) ارث فرزندان و پدر و مادر، (2) ارث همسر.

اما شرح ارث این دو گروه، به این صورت است:

* قانون ارث فرزندان و پدر و مادر:

1 - ارث پسر دو برابر دختر است.

این قانون توست، شاید من فکر کنم که این قانون، عادلانه نیست. امّا اشکال من این است که فقط به این قانون توجّه کرده ام و از قانون مهریّه، قانون نَفَقه غفلت کرده ام.

من باید همه قوانین تو درباره مرد و زن را با هم مورد بررسی قرار دهم.

ص:188

تو بر مرد واجب کرده ای تا به زن مهریّه پرداخت کند و نَفَقه او را پرداخت کند. نفقه یعنی بر مرد واجب است هزینه های زندگی زن را تأمین کند.

در واقع در اسلام، زن از پرداخت هرگونه هزینه ای در زندگی معاف است، برای همین است که تو سهم بیشتری از ارث را برای مرد قرار داده ای زیرا او مسئولیّت بیشتری دارد: باید مهریّه بدهد و هزینه های زن را پرداخت کند، مرد باید مهریّه و نَفَقه پرداخت نماید و زن مهریّه و نفقه را می گیرد. زن می تواند ارث خود را پس انداز کند و حتّی مهریّه ای که از مرد می گیرد را به آن اضافه نماید.(109)

2 - اگر از میّت (کسی که از دنیا رفته است)، تنها یک دختر باقی بماند، نصف اموال به آن دختر می رسد. البتّه اگر آن میت، وارث دیگری (مانند پدر و مادر و همسر) نداشته باشد، نصف دیگر آن اموال هم برای این دختر است.

اگر از میّت بیش از یک دختر باقی بماند، دو سوم اموال به دختران می رسد. البتّه اگر آن میّت، وارث دیگری نداشته باشد، بقیّه اموال هم برای دختران است.

3 - در صورتی که میّت، فرزند یا فرزندانی داشته باشد، به هر کدام از پدر و مادر، یک ششم اموال به ارث می رسد و بقیّه اموال از آن فرزند یا فرزندان است و میان آنان تقسیم می شود.

البتّه اگر میّت، هیچ فرزندی نداشته باشد و فقط پدر و مادر، وارثِ او باشند، سهم پدر و مادر به این صورت است:

__ اگر میّت برادرانی داشته باشد، در این صورت سهم مادر از ارث، یک ششم است و بقیّه اموال (پنج ششم) به پدر می رسد.

__ اگر میّت، برادرانی نداشته باشد، در این صورت به مادر یک سوم اموال به ارث می رسد و بقیّه که دو سوم است به پدر می رسد.

__ اگر آن میّت، همسر داشته باشد، سهم ارث همسر باید از سهم پدر کم شود، در واقع، سهم ارث همسر از سهم پدر کم می شود ولی مادر میّت، همان یک سوم

ص:189

مال را به ارث می برد و چیزی از سهم او کم نمی شود.

* قانون ارث زن و شوهر:

1 - اگر زن فوت کند و آن زن، هیچ فرزندی نداشته باشد، نیمی از اموال آن زن به شوهر او می رسد. اگر آن زن فرزندی یا فرزندانی داشته باشد، یک چهارم اموال زن به شوهر به ارث می رسد.

2 - اگر مرد فوت کند و آن مرد هیچ فرزندی نداشته باشد، یک چهارم اموال آن مرد، به همسرش می رسد و اگر آن مرد فرزندی داشته باشد، یک هشتم اموال به همسرش می رسد.

* قانون ارث برادر و خواهر:

1 - اگر مردی از دنیا برود و فرزند و پدر و مادر نداشته باشد و چند برادر و خواهر مادری داشته باشد، یک سوم اموال به طور مساوی میان آنان تقسیم می شود.

2 - اگر مرد یا زنی از دنیا برود و فرزند و پدر و مادر نداشته باشد و فقط یک خواهر و یک برادر داشته باشد، هرکدام از خواهر و برادر او، یک ششم اموال را به ارث می برند.

* تذکرات

1 - قبل از این که ارث تقسیم شود باید بررسی شود: آیا میّت به مردم بدهکار هست یا نه، آیا وصیّتی نموده است یا نه؟ گاهی می شود شخصی وصیّت می کند که با بخشی از اموال او، کار خیری انجام شود، مسجدی بسازند، مدرسه ای احداث کنند، ابتدا باید بدهی های او پرداخت شود و سپس به وصیّت میّت عمل شود، بعد از آن، اموال میان بازماندگان تقسیم شود.

2 - وصیّت میّت فقط در یک سوم اموال او عمل می شود. اگر میّت وصیّتی کرده باشد که عمل به آن وصیّت باعث شود بیش از یک سوم اموال او خرج شود، باید

ص:190

از وارثان اجازه گرفته شود، اگر آنان اجازه ندادند، فقط به قدر همان یک سوم اموالش برای انجام وصیّت استفاده می شود.

3 - قرآن، سخن توست و قوانین ارث که در اینجا بیان شد، مرزهای دین تو هستند، عبور از آن ها ممنوع است، هر کس حریم آن ها را نگاه دارد، به خود و جامعه خویش خدمت کرده است.

پیامبر به دستور تو این قوانین را بیان کرد، هر کس از تو و پیامبر اطاعت کند، وارد بهشت هایی خواهد شد که از زیر درختانش نهرها جاری است. هر کس نافرمانی تو و پیامبر را بکند و از این قوانین عبور کند، به عذاب جهنّم گرفتار خواهد شد.(110)

* * *

پیدا کند.

مردمی که در روزگار پیامبر زندگی می کردند، به تازگی از عصر جاهلیّت فاصله گرفته بودند، برای همین تو دو قانون موقّت را بیان می کنی و پس از آن که افکار عمومی جامعه آماده شد، قانون اصلی خود را به پیامبر نازل می کنی.

دو قانون موقّت تو این است:

1 - اگر زن شوهرداری زنا کند، در صورتی که چهار نفر به کار ناشایست او گواهی دادند، پس او را در خانه ای حبس کنید تا مرگ او فرا رسد یا این که حکم دیگری بیان شود.

2 - اگر زنی که شوهر ندارد یا مردی که زن ندارد، زنا کند، آن ها را تنبیه کنید، البتّه اگر آنان توبه کردند و درستکار شدند، دیگر نباید متعرّض آن ها شد.(111)

* * *

در این آیه، دو قانون موقّت خود را بیان کردی، مدّتی می گذرد، شرایط جامعه برای بیان حکم و قانون اصلی فراهم می شود، تو آیه دوّم سوره «نور» را بر پیامبر خود نازل می کنی و در آنجا چنین می گویی: «اگر مردی که زن ندارد یا زنی که شوهر ندارد، زنا کند به آنان صد تازیانه بزنید». این قانونی که در سوره نور بیان کرده ای، قانون همیشگی و قطعی اسلام است، البتّه اگر مردی که زن دارد یا زنی که شوهر دارد، زنا کند، حکم آنان، اعدام است. در اجرای این حکم، باید مرد یا زن به همسر خود دسترسی داشته باشند و بتوانند از او بهره جنسی ببرند، پس اگر مردی به مسافرت رفت و در آنجا مرتکب زنا شد، مجازاتش اعدام نیست، همچنین اگر زنی شوهرش به مسافرت رفت و آن زن مرتکب زنا شد، حکمش اعدام نیست.

آری، در جامعه ای که این قانون اجرا شود، فساد و فحشا ریشه کن خواهد شد. آری، کیفر زناکاران، درس عبرتی برای دیگران می شود تا به این گناه بزرگ آلوده

ص:192

نشوند.

عمل به این قانون باعث می شود تا جامعه سالم بماند، حیات یک جامعه به حیات خانواده است، در جامعه ای که زنا رواج پیدا کند، شالوده خانواده ها از هم می پاشد، ارتباط فرزندان با پدر واقعی آن ها مبهم و تاریک می شود، زن به صورت یک کالا در می آید و حرمت او از بین می رود.

در اینجا از مجازات کسی که زنا کند سخن به میان آوردی، امّا هرگز راه توبه را به روی بندگان خود نمی بندی، اگر کسی که شیطان او را فریب داده و اسیر هوای نفس خود شده است و زنا کرده است، توبه کند، تو توبه او را می پذیری و هیچ کس حقّ ندارد آنان را به علّت گناهان گذشته، سرزنش کند، زیرا تو خدایی بخشنده و مهربان هستی.

* * *

همین چند شرط مهم برای توبه بیان می کنی:

1 - توبه کسانی پذیرفته می شود که گناه را از روی جهالت انجام داده باشند.

2 - بعد از انجام گناه، گناهکار باید زود توبه کند و پشیمان شود، گناهکار قبل از اینکه اثرات گناه در روح و جان او ریشه کند، باید توبه کند و به سوی تو بازگردد.

3 - توبه باید قبل از لحظه مرگ باشد، در لحظه مرگ، پرده ها از جلوی چشم انسان کنار می رود و انسان حقایق جهان دیگر و نتیجه اعمال خود را می بیند، در آن لحظه همه گناهکاران پشیمان می شوند و سعی می کنند از آتش جهنّم رهایی یابند، ولی توبه در آن لحظه فایده ای ندارد، مهم این است که انسان به غیب ایمان بیاورد و با درک عقلانی خود به سوی تو بازگردد و از گناهان پشیمان شود. در لحظه مرگ پرده ها کنار رفته و گناهکاری که توبه نکرده است، آتش جهنّم را می بیند، در آن لحظه، توبه قبول نمی شود، همانگونه که فرعون در آستانه مرگ، پشیمان شد زیرا عذاب را جلوی چشم خود دید، امّا توبه او سودی نداشت.

4 - شرط دیگر توبه این است که انسان، با ایمان از دنیا برود، اگر من از گناهانم پشیمان شوم و توبه کنم ولی در آخرین لحظات عمر خود، کافر شوم، توبه گذشته من بی فایده می شود.

شرط سعادت و رستگاری انسان این است که بتواند ایمان به خدا را همراه خود به آن دنیا ببرد، هیچ چیز برای انسان بالاتر از عاقبت به خیری نیست. همه باید دعا کنیم که خدا عاقبت ما را ختم به خیر کند تا با ایمان از دنیا برویم.

* * *

در مسجد «شجره» لباس احرام به تن کرده بودیم، آماده بودیم تا اذان مغرب گفته شود و نماز بخوانیم و به سوی مکّه حرکت کنیم، برای دیدار خانه خدا، شوق زیادی داشتیم.

تا اذان مغرب نیم ساعتی وقت بود، یکی از دانشجویان که چشمانش قرمز شده

ص:194

بود و معلوم بود خیلی گریه کرده است، رو به من کرد و گفت:

__ من امروز ناامید شدم ! خدا هرگز گناه مرا نمی بخشد.

__ چرا این حرف را می زنی؟ خدا خودش وعده داده است گناهکاران را ببخشد، از کجا به این نتیجه رسیده ای که خدا تو را نمی بخشد؟

_ قرآن را خواندم و فهمیدم که توبه من قبول نیست.

__ در کجای قرآن این مطلب نوشته شده است؟

__ سوره نساء آیه 17 در آنجا خدا می گوید: «توبه کسانی پذیرفته می شود که گناه را از روی نادانی و جهالت انجام داده باشند».

__ خوب. تو از این آیه چه فهمیدی؟

__ اگر کسی کاری انجام دهد و نداند آن کار، گناه بوده است، خدا توبه اش را می پذیرد، امّا من که می دانستم آن کارها، گناه است !!

__ خوب !

__ من بارها برای تفریح به کشورهای دیگر رفته ام و گناهان زیادی انجام داده ام. می دانستم آن کارها، گناه است، من جاهل نبودم ! برای همین خدا توبه مرا قبول نمی کند.

* * *

آن روز بود فهمیدم چرا پیامبر از ما خواست تا از قرآن و اهل بیت(علیهم السلام)پیروی کنیم، برای فهم دقیق قرآن نیاز داریم که از سخنان آنان بهره ببریم.

منظور از جهالت در این آیه چیست؟ «خدا توبه کسانی را می پذیرد که گناه را از روی جهالت انجام داده باشند».

جهالت در اینجا به معنای نادانی از حرام بودن گناه نیست، اگر این طور باشد، توبه خیلی ها نباید پذیرفته شود.

این سخن امام صادق(علیه السلام)است: «هر گناهی که بنده از روی آگاهی و علم انجام

ص:195

می دهد، نشانه آن است که او فردی جاهل و نادان است، زیرا با گناه و معصیت، سعادت خود را به خطر انداخته است».(112)

با توجّه به این سخن، می توانیم چنین نتیجه بگیریم: انسانی که گناه می کند، یکی از دو حالت زیر را دارد:

1 - او با گناه کردن می خواهد با خدا و دین دشمنی کند. هدف او، مخالفت با اوامر خداست، او با خدا ستیز دارد.

2 - او هیچ دشمنی با خدا و دین او ندارد، بلکه اسیر هوس می شود و برای ارضای شهوت و هوس های خود گناه می کند. هدف او هرگز مخالفت با خدا نیست.

خداوند گناهی را که از روی طغیان هوس ها باشد، می بخشد، در واقع منظور از جهالت در این آیه، طغیان غرایز و تسلّط هوس های سرکش و چیره شدن آن ها بر نیروی عقل و ایمان است.

من می دانم انجام فلان کار، گناه است، امّا وقتی که هوس ها بر من هجوم می آورند، علم به گناه، بی اثر می گردد، در آن حالت، من اسیر وسوسه شیطان می شوم و هوای نفس بر من غلبه می کند، کاری جاهلانه انجام می دهم، آری، علمی که در برابر هوس ها پایدار نباشد، مانند جهل است !

* * *

نام او محمّدبن مسلم بود، از کوفه به مدینه برای دیدار امام باقر(علیه السلام)آمده بود، امام رو به او کرد و فرمود:

__ ای محمّدبن مسلم ! اگر خدا، توبه بنده خود را قبول کند، همه گناهان او را می بخشد. البتّه آن بنده باید اهل ایمان باشد و به خدای یگانه ایمان داشته باشد.

__ آقای من ! اگر بعد از توبه کردن، دوباره گناه کند، آیا باز هم توبه او قبول می شود؟

ص:196

__ آیا تا به حال دیده ای که بنده مؤمنی از گناهش پشیمان شود و توبه کند و خدا توبه او را نپذیرد؟

__ آقای من ! اگر این کار را تکرار کند، یعنی گناه کند و سپس توبه کند، باز گناه کند و توبه کند... آیا باز هم خدا توبه اش را قبول می کند؟

__ کسی که اهل ایمان است هر بار که توبه کند، خدا او را می بخشد، زیرا خداوند مهربان و توبه پذیر است. ای محمّدبن مسلم ! مواظب باش ! هرگز بندگان خدا را از رحمت خدا ناامید و مأیوس نکن ! (113)

آن روز محمّدبن مسلم درس بزرگ زندگی خود را فرا گرفت، هرگز نباید مردم را از مهربانی خدا ناامید کرد.(114)

ص:197

ازدواج پیمانی مقدّس است، هدف از ازدواج نباید رسیدن به مال و ثروت دنیا باشد. گاهی وقتی زنی ثروت زیادی دارد، مردی با او ازدواج می کند، امّا هدفش رسیدن به ثروت آن زن است، مرد در حقوق زن کوتاهی می کند، چه بسا زن را به حال خود رها می کند و در واقع هر لحظه در انتظار مرگ زن است تا ثروتش را تصاحب کند.

تو این کار را حرام اعلام می کنی و از مردان مسلمان می خواهی این گونه ازدواج نکنند.

* دوم:

گاهی پیش می آید که مردی با زنی ازدواج می کند، پس از گذشت چندین سال مرد تصمیم می گیرد زن را طلاق دهد، همسر خود را در تنگنا قرار می دهد و به او سخت می گیرد تا زن مهریّه خود را ببخشد (و اگر آن را قبلاً گرفته است به مرد بازگرداند).

مرد حق ندارد مهریّه ای را که به همسرش داده است، از او پس بگیرد، مرد نباید برای بازگرفتن مهریّه، همسر خود را اذیّت کند.

البتّه اگر زن مرتکب فحشا شد، در این صورت مرد می تواند او را زیر فشار قرار دهد تا زن مهر خود را حلال کند و مرد او را طلاق دهد، این در واقع نوعی مجازات برای زن شوهرداری است که عمل زشت زنا را انجام داده است.(115)

* * *

اکنون از مردان می خواهی تا همواره با زنان رفتار شایسته و انسانی داشته باشند، ممکن است مردی از همسر خود رضایت کامل نداشته باشد و از او دلگیر باشد، انتظار نداری مرد، فوراً به طلاق و جدایی فکر کند، تو از او می خواهی تا با همسر خود بدرفتاری نکند و تا آنجا که می تواند با همسرش مدارا کند.

آری، مرد باید در رابطه با همسرش، صبر و شکیبایی پیشه کند، چه بسا او چیزی

ص:199

را نمی پسندد، امّا در آن خیر و برکت زیادی است ! این وعده توست، مردی که با بدرفتاری همسرش کنار بیاید، در روز قیامت اجر و پاداش بزرگی خواهد داشت.

* * *

مهریّه متعهّد شده است، بر مرد واجب کردی که اگر با زنی ازدواج نمود، مهریّه آن زن را پرداخت نماید، مهریّه به عنوان یک پشتوانه اقتصادی برای زن محسوب می شود، وقتی طلاقی صورت می گیرد، زن خسارت بیشتری می بیند و شانس او برای ازدواج مجدّد کمتر می شود، مهریّه برای جبران خسارت زن و وسیله ای برای تأمین زندگی آینده اوست، اکنون چرا مرد می خواهد مهریّه همسر را پرداخت نکند؟

* * *

أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِکُمْ وَرَبَائِبُکُمُ اللَّاتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسَائِکُمُ اللَّاتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَکُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلَابِکُمْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَیْنَ الاُْخْتَیْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیًما (23) وَالُْمحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَأُحِلَّ لَکُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِکُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِکُمْ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآَتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیَما تَرَاضَیْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِیضَةِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیًماحَکِیًما (24)

بعد از مبارزه با رسم غلطِ ازدواج با زن پدر، به بیان قوانین ازدواج می پردازی، مرد می تواند به غیر از 14 گروه از زنان، با هر زن دیگری ازدواج کند، در واقع بر مرد جایز است که به خواستگاری هر زنی غیر از این 14 گروه برود و با او ازدواج نماید.

مرد نمی تواند با این زنان ازدواج نماید:

1 - مادر، مادربزرگ، مادرِ مادربزرگ.

2 - دختر، دختر او، نوادگان دختر.

3 - خواهر، دختر او، نوادگان او.

4 - عمه، عمه پدر، عمه مادر.

5 - خاله، خاله پدر، خاله مادر.

6 - دخترِبرادر، دختر او، نوادگان او.

7 - دخترِخواهر، نوادگان او.

8 - مادرِ رِضاعی (مادری که به انسان شیر داده است).

9 - خواهر رِضاعی (دخترِ زنی که به انسان شیر داده است).

* توضیح مهم:

ص:202

اگر زنی پانزده مرتبه یا یک شبانه روز کامل به نوزادی شیر بدهد، به این عمل، «رِضاع» می گویند و این زن، «مادر رِضاعی» آن نوزاد می شود.

در اینجا دو نکته مهم باید دقّت شود:

نکته اوّل:

این نوزاد به این افراد مَحرم است و وقتی این نوزاد بزرگ شد، هرگز نمی تواند با این افراد ازدواج کند:

_ مادرِرضاعی.

_ شوهر مادرِرضاعی

_ مادر و پدرِ مادرِرضاعی

وقتی بزرگ شد نمی تواند با آنان ازدواج کند.

نکته دوم:

وقتی این نوزاد بزرگ شود و ازدواج کند، فرزندان و نوادگان او نیز به این افرادی که در بالا ذکر شد، مَحرَم هستند و ازدواج بین آنان حرام است.

(این توضیح به پایان رسید. سخن درباره زنانی بود که مرد نمی تواند با آنان ازدواج کند، تا اینجا 9 گروه از زنان بیان شد، اکنون گروه های بعدی ذکر می شود).

10 - مادرزن (وقتی که انسان با زنی ازدواج می کند و صیغه عقد خوانده می شود، مادر آن زن، به انسان حرام می شود اگر چه همبستری با آن زن صورت نگیرد).

11 - دخترِزن:

زنی قبلاً شوهر کرده است و اکنون طلاق گرفته است و از شوهر اوّل خود، دختری دارد. اگر مردی با آن زن ازدواج کند و با آن زن همبستر شود، دختر آن زن، بر آن مرد حرام می شود (معمولاً دخترزن با مادر خود زندگی می کند و در خانه آن مرد - شوهر دوم مادر - بزرگ می شود و مانند دختر آن مرد است، البتّه

ص:203

اگر آن دختر زندگی مستقلی هم داشته باشد و اصلاً به خانه آن مرد نیاید، باز هم بر آن مرد حرام است و آن دو نمی توانند ازدواج کنند).

12 - همسرِپسر (عروس).

13 - دو خواهر در یک زمان (اگر انسان با زنی ازدواج کرد که او خواهر دارد، دیگر نمی تواند با خواهر آن ازدواج کند، البتّه اگر آن زن را طلاق بدهد و از او جدا شود، می تواند با خواهر او ازدواج نماید).

14 - زن شوهر دار.

ازدواج با زن شوهردار از هر مذهب و ملّتی که باشد، حرام است، حتّی خواستگاری از زن شوهردار حرام است و گناه بزرگی است.

قوانین ازدواج را در این آیه بیان کردی، اکنون به پیامبرت می گویی که اگر کسی قبل از نازل شدن این آیه با این زنان ازدواج کرده است، مجازات نمی شود، ولی باید سریع از همسر خود جدا شود.

* * *

اگر زن غیر مسلمانی در جنگ اسیر شود، به مجرّد اسارت، رابطه زناشویی او با شوهرش قطع می شود و او باید «عِدّه» نگاه دارد، «عدّه» یعنی سپری شدن زمانی برای این که معلوم شود او باردار است یا نه. عدّه این زنان یک بار عادت زنانگی (پریود) است، اگر معلوم شد که باردار است باید تا زمان زایمان صبر کند.

به هر حال، زن غیر مسلمانی که در جنگ اسیر شده است، بعد از گذشت زمان «عدّه» می تواند به عنوان کنیز به مرد مسلمانی داده شود.

اکنون باید بررسی کرد که فلسفه این قانون چیست؟

درباره زن شوهرداری که کافر است و در جنگ اسیر شده است، چه تصمیمی می توان گرفت؟

این سه کار را می توان درباره او انجام داد:

ص:204

1 - او را به محیط کفر فرستاد که مشخّص است این کار باعث تقویت کفر می شود و بر خلاف اصول تربیتی اسلام است.

2 - در میان مسلمانان باشد و هرگز ازدواج نکند. این راه حل ظالمانه است و مفاسدی را به دنبال دارد.

3 - رابطه او با شوهر سابقش قطع شود و بعد از گذشت زمان «عدّه» اگر مسلمان شد از نو ازدواج نماید، اگر هنوز در کفر خود باقی ماند، به عنوان کنیز به مسلمانی داده شود.

این راه حل سوم، همان چیزی است که اسلام برگزیده است.

* * *

مرد می تواند با هر زن دیگری به غیر از این 14 گروه ازدواج نماید، این قانون توست و هرگز تغییر نمی کند.

اکنون به این نکته اشاره می کنی که ازدواج، پیوندی مقدّس است، نباید هدف از آن، فقط ارضای غریزه جنسی باشد، زن و مرد باید در ازدواج به دنبال هدف عالی تر مثل بقای نسل، داشتن فرزندان صالح و حفظ خود از آلودگی ها باشند.

* * *

تو از ازدواج سخن گفتی و می دانی گاهی به سبب شرایط سخت اقتصادی، ازدواج دائم سخت می شود، برای همین بر اساس علم و حکمت خود، راه ازدواج موقّت را برای آنان می گشایی.

ازدواج دائم، همان ازدواج مرسوم است که مرد و زن پیمان زناشویی می بندند و تا زمانی که از هم طلاق نگرفته اند، با هم زندگی مشترک دارند.

در این ازدواج بر مرد واجب است تا هزینه های زندگی زن (مثل محل سکونت، غذا و پوشاک) را تأمین کند. در بعضی مواقع، امکان ازدواج دائم فراهم نمی شود، اینجاست که بحث ازدواج موقّت مطرح می شود.

ص:205

در ازدواج موقّت، هزینه زندگی زن بر مرد واجب نیست و ازدواج در محدوده زمانی خاص می باشد و شرایط آسان تری برای دوری از گناه فراهم می شود. ازدواج موقّت قوانین مخصوص خودش را دارد که باید رعایت شود:

1 - باید مهریّه زن مشخّص شود و مرد آن را به زن پرداخت نماید. البتّه زن می تواند مهریّه را بعداً به مرد ببخشد.

2 - زمان و مدّت این ازدواج معیّن گردد.

3 - صیغه عقد موقّت که به زبان عربی است، خوانده شود.

4 - وقتی مدّت ازدواج به پایان رسید، زن و مرد به هم نامحرم می شوند و دیگر نیازی به طلاق نیست.

5 - بعد از تمام شدن مدّت ازدواج، در صورتی که همبستری صورت گرفته باشد، زن باید عدّه نگاه دارد، یعنی باید حداقل 45 روز صبر کند و با مرد دیگری ازدواج (چه دائم چه موقّت) نکند. البتّه اگر زن بخواهد قبل از تمام شدن عدّه با همان مرد دوباره ازدواج (دائم یا موقّت)کند، اشکالی ندارد.

6 - زن و مرد می توانند با رضایت خود، مقدار مهریّه را کم یا زیاد کنند، زیرا مهریّه نوعی بدهی است که با رضایت زن و مرد، قابل تغییر است، همچنین زن و مرد می توانند با رضایت یکدیگر، قبل از این که مدّت عقد موقّت تمام شود، مدّت عقد را تمدید نمایند.

7 - در این ازدواج، هیچ کدام از زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند، همان طور که بر مرد لازم نیست هزینه های زندگی زن را پرداخت نماید (نفقه زن بر مرد واجب نیست).

8 - اگر حاصل این ازدواج، فرزندی بود، آن فرزند، فرزندِ قانونی و شرعی این زن و شوهر به شمار می آید و باید مورد حمایت قرار گیرد.

* * *

ص:206

__ استاد ! دوست دارم بدانم در کدام قسمت آیه 24 این سوره، خدا ازدواج موقّت را بیان کرده است ؟

__ آنجا که خدا چنین می گوید: (فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَ_َاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ).

__ معنای این جمله چیست؟

__ خدا می گوید: «مهریّه زنانی را که از آنان بهره برده اید، پرداخت کنید».

__ استاد ! این چه ربطی به ازدواج موقّت دارد؟ ممکن است یک نفر ادّعا کند که این جمله مربوط به ازدواج دائم است.

__ اگر این قسمت آیه درباره ازدواج دائم باشد، معنای آیه غلط می شود.

__ چگونه؟

__ خدا در اینجا می گوید: «مهریّه زنانی را که از آنان بهره جنسی برده اید، پرداخت کنید»، در واقع شرط پرداخت مهریّه، بهره بردن و ارتباط جنسی می باشد. در ازدواج دائم، وقتی که عقد ازدواج خوانده می شود، اگر چه زن و شوهر هرگز همدیگر را بعد از عقد نبینند، مرد باید نصف مهریّه را پرداخت نماید. خدا در اینجا از ازدواجی سخن می گوید که پرداخت مهریّه در آن فقط در صورتی لازم است که بهره جنسی صورت گرفته باشد.

__ استاد ! اکنون فهمیدم. در ازدواج موقّت باید مهریّه قبل از عقد مشخّص شود، اگر بهره جنسی صورت نگیرد، پرداخت مهریّه اصلاً بر مرد واجب نیست، وقتی مهریّه واجب می شود که بهره جنسی صورت بگیرد.

__ باور ما این است که اهل بیت(علیهم السلام)، بهترین مفسّران قرآن می باشند. در سخنان آن ها بارها به این نکته تأکید شده است که این قسمت از آیه، درباره ازدواج موقّت می باشد.

* * *

امروز جامعه بشری بر سر دو راهی «ازدواج دائم» و «فحشا» قرار گرفته است،

ص:207

در بسیاری از کشورها، کسانی که به هر دلیل نمی توانند ازدواج دائم داشته باشند، به سوی فحشا کشیده می شوند.

اسلام کامل ترین دین آسمانی است و در آن، ازدواج موقّت به صورت یک قانون مطرح شده است، این قانون می تواند بشریّت را از بن بست بیرون آورد. اگر با دقّت به قانون ازدواج موقّت بنگریم، امتیازات ویژه آن روشن می شود: این قانون به غرایز طبیعی انسان، به صورت صحیح پاسخ می دهد و از فحشا و زنا جلوگیری می کند و برای کسانی که در مسافرت های طولانی هستند و نمی توانند ازدواج دائم نمایند، کارساز است.

نکته مهم این است که اگر ازدواج موقّت با شرایط خاص آن درست اجرا شود، نه تنها باعث ترویج شهوت رانی نیست، بلکه جلوی فحشا (و بی بند و باری جنسی) را می گیرد.

اگر کسی سؤال کند چه فرقی بین ازدواج موقّت و زنا وجود دارد، باید در جواب او این چنین گفت:

در ازدواج موقّت، مانند ازدواج دائم، زن تا زمانی که مدّت عقد موقّت به پایان نرسیده است فقط در اختیار یک مرد است و حق ندارد با مرد دیگری رابطه داشته باشد، همچنین بعد از پایان مدّت عقد موقّت، باز باید تا 45 روز با مرد دیگری ازدواج نکند و عدّه نگاه دارد تا وضعیّت او از نظر حاملگی مشخّص شود، فرزندی که از این ازدواج به دنیا می آید، فرزند قانونی و شرعی این زن و شوهر است.

* * *

در زمان پیامبر، ازدواج موقّت در میان مسلمانان با مراعات شرایط آن، رواج داشت، بعد از پیامبر، ابوبکر به خلافت رسید، در زمان او هم این امر قانونی بود تا این که عُمَر به خلافت رسید. عُمَر ازدواج موقّت را حرام کرد و اعلام کرد که

ص:208

ازدواج موقّت در زمان پیامبر حلال بود، امّا من آن را حرام می کنم، اگر کسی این کار را انجام دهد، او را به سختی مجازات خواهم کرد.(116)

ما شیعیان بر این باور هستیم که حلال محمّد(صلی الله علیه وآله)تا روز قیامت حلال است، چیزی را که پیامبر حلال اعلام کرده است، هرگز حرام نخواهد شد، امّا اهل سنّت سخن عُمر را پذیرفته اند و به همین علّت، ازدواج موقّت را حرام می دانند.

باید از اهل سنّت سؤال کنیم: «به راستی آیا عُمَر می تواند حلال خدا را حرام کند؟ به چه دلیل شما از سخن او پیروی می کنید؟».

آنان در جواب می گویند: «عُمَر، جانشین پیامبر است و باید از او پیروی کرد، زیرا او از نظر زمانی بعد از پیامبر بوده است و سخن او برای ما حجّت است».

اکنون در جواب به آنان می گوییم: شما اعتقاد دارید که به ترتیب این چهار نفر خلیفه شدند: ابوبکر، عُمَر، عثمان، علی(علیه السلام). شما علی(علیه السلام)را به عنوان خلیفه چهارم پیامبر قبول دارید، اگر عُمَر که خلیفه دوم است، بتواند قانون پیامبر را تغییر دهد، پس علی(علیه السلام)هم می تواند قانون خلیفه دوم را تغییر دهد و ازدواج موقّت را حلال اعلام کند !

علی(علیه السلام)بارها از قانون ازدواج موقّت دفاع کرد، این سخن از اوست: «اگر عُمَر ازدواج موقّت را حرام نمی کرد، به جز تعداد اندکی، کسی دیگر مرتکب زنا نمی شد».

در مکتب شیعه به قانونی بودن ازدواج موقّت تأکید زیادی شده است، امام صادق(علیه السلام)چنین فرمود: «کسی که ازدواج موقّت را حلال نداند، شیعه راستین ما نیست». آری، هیچ کس حقّ ندارد در دین خدا تغییری ایجاد کند و چیزی را که خدا و پیامبر او حلال کرده اند، حرام کند.(117)

* * *

الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ مِنْ فَتَیَاتِکُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِکُمْ بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْض فَانْکِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآَتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَات غَیْرَ مُسَافِحَات وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَان فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَیْنَ بِفَاحِشَة فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَی الُْمحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ الْعَنَتَ مِنْکُمْ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَیْرٌ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (25)

در زمان های گذشته در جامعه زنانی به عنوان کنیز وجود داشتند و اگر کسی نمی توانست با زنان معمولی ازدواج دائم یا موقّت نماید، راه حل دیگری وجود داشت و آن ازدواج با «کنیزان» بود.

ذکر این نکته لازم است که قبل از اسلام، در جنگ ها معمولاً عدّه ای اسیر می شدند و چون امکان نگهداری آنان برای دولت ها فراهم نبود و از طرفی آزادی آنان به نفع دشمن بود، برای همین، اسیرانِ مرد (به عنوان برده) و اسیرانِ زن (به عنوان کنیز) در میان مردم تقسیم می شدند تا غذای خویش را به دست آورند.

اسلام در آن شرایط ظهور کرد که نظام برده داری پذیرفته شده بود و نمی شد به یکباره این نظام غلط را برانداخت، برای همین اسلام یک برنامه منظّم و حساب شده طراحی کرد و در طول چندین قرن، نظام برده داری را به طور کلّی ریشه کن کرد.

اسلام از یک طرف قوانینی در حمایت از بردگان و کنیزان قرار داد و سپس مردم را تشویق به آزاد کردن بردگان نمود و از طرف دیگر تاوان و کفّاره بعضی از گناهان را آزاد کردن بردگان و کنیزان قرار داد.

با توجّه به مطلب بالا، در این آیه، در جامعه ای که کنیزان وجود داشتند، اگر کسی نمی توانست با زنان معمولی ازدواج کند، قانون ازدواج با کنیزان مطرح می شد.

البتّه بعضی از افراد ازدواج با کنیزان را بد می دانستند، در این آیه به این نکته اشاره شده است که شما در انسانیت، مساوی هستید، ازدواج با کنیزان بد نیست،

ص:210

آری، کسی که نمی تواند با زن معمولی ازدواج کند و می ترسد که به گناه و زنا آلوده شود، می تواند این کار را انجام دهد.

ازدواج با کنیز با مراعات چهار شرط زیر جایز است:

1 - کنیز با ایمان باشد و به خدا و پیامبر کفر نورزد.

2 - کنیز زناکار نباشد (چه به صورت آشکار یا به صورت مخفی).

3 - برای کنیز مهریّه مشخّص شود و پرداخت شود.

4 - کنیز به کسی می گویند که مالک دارد، برای ازدواج با کنیز باید از مالک او اجازه گرفته شود.

ازدواج با کنیز در شرایط اضطراری اجازه داده شده است، کسی می تواند این کار را انجام دهد که نمی تواند با زن معمولی ازدواج کند و از طرفی می ترسد که زیر فشار غریزه جنسی به زنا و فحشا رو آورد.

نکته دیگر این که اگر کنیزی زنا کرد، مجازات او نصف مجازات زن معمولی خواهد بود و این به علّت محرومیّت های فرهنگی کنیزان است.(118)

* * *

تو اراده کرده ای تا گناهان بندگانت را ببخشی و آنان را از کارهای زشت دور کنی، امّا کسانی که از هوس ها و شهوت ها پیروی می کنند دوست دارند که مؤمنان را مانند خود به گناه آلوده کنند و از مسیر خوشبختی و کمال دور کنند.

هدف تو از بیان محدودیّت های جنسی این است که انسان ها را از انحراف حفظ کنی و زمینه سعادت آنان را فراهم سازی. آزادی جنسی، سرابی بیش نیست و نتیجه آن چیزی جز نابودی جامعه نیست. جامعه ای که در مسائل جنسی، بی قید و شرط باشد به بیراهه می افتد و آسیب های زیادی به جامعه وارد می شود.

تو بندگان خود را دوست داری و به آنان لطف می کنی، محدودیّت های جنسی که تو در دین قرار داده ای، نشانه لطف تو به انسان است.

تو می دانی انسان موجود ضعیفی است و او اسیر غریزه های خود می شود. این انسان باید راه های قانونی و شرعی برای کنترل طوفان غریزه های خود داشته باشد تا بتواند خود را از انحرافات نجات دهد، برای همین تو در امور جنسی سه راه حل مطرح نمودی: ازدواج دائم، ازدواج موقّت، ازدواج با کنیزان.

تو می خواهی کار را بر مسلمانان آسان کنی، اساس دین اسلام بر آسان گیری در همه قوانین آن است، اسلام، دین سهل و راحت نامیده شده است، می دانی توانایی جسمی و فکری انسان محدود است و اگر قوانین سختی بر انسان تحمیل شود، نمی تواند تحمّل کند و عصیان می کند. برای همین به انسان تخفیف دادی و قوانین را آسان گرفتی.

در واقع می توان نتیجه گرفت تنها دینی که بن بست ندارد اسلام است.

* * *

نَارًا وَکَانَ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا (30)

مرد باید مقداری از مال خود را به عنوان مهریّه به همسرش پرداخت کند، همان طور که هزینه های زندگی زن بر عهده مرد است. صرف اموال برای زندگی زناشویی امری حلال و روا است و باعث تحکیم نظام خانواده می شود.

اکنون که سخن از صرف مال در راه حلال به میان آمد، مناسب می بینی تا درباره صرف مال در راه های بیهوده، چنین سخن بگویی: ای کسانی که ایمان آورده اید، اموال یکدیگر را به باطل و ناحق تصرّف نکنید، هرگز از راه قمار، ربا، رشوه و دزدی، مال دیگران را از آنِ خود نکنید. تصرّف در مال دیگران، فقط از راه تجارتی که دو طرف راضی هستند، جایز است.

آری، تو قمار و ربا و رشوه که سبب تباه شدن مال دیگران می شود را ممنوع می کنی، وقت آن است که بندگان را از قتل انسان بی گناه نهی کنی.

اگر کسی خون بی گناهی را بریزد، نعمت زنده بودن را از او گرفته است، همچنین اگر کسی خودکشی کند، بزرگترین سرمایه خود را تباه کرده است.

این سخن توست: «من همواره با شما مهربان هستم و این از مهربانی من است که قتل، خودکشی و تصرّف در مال دیگران از راه باطل را بر شما حرام کردم، هر کس مال دیگران را از راه باطل تصرّف کند، بی گناهی را به قتل برساند و یا خودکشی کند، به زودی در آتش جهنّم گرفتار خواهد شد و به سختی عذاب خواهد شد، بدانید که عذاب بندگان بر من سهل و آسان است و هیچ چیز نمی تواند مانع عذاب من باشد».

* * *

در زمان پیامبر تعدادی با شجاعت تمام به کافران حمله کردند امّا چون تعدادشان بسیار کم بود، بعد از کمی جنگ کردن و کشتن چند نفر از کافران، خود نیز کشته شدند. مردم آن ها را شهید می دانستند، چون با کافران وارد جنگ شده

ص:213

بودند، آنان با شجاعت کامل در مقابل سپاه کفر، قیام کرده بودند. مردم حسرت آنان را می خوردند و آرزو می کردند در روز قیامت، آن شهیدان شفاعتشان را بکنند.

این باور مردم بود، امّا نظر تو چیز دیگر بود، این آیه را نازل کردی. آری، آنان شهید نبودند بلکه خودکشی کرده بودند و جایگاهشان جهنّم است، زیرا آنان بدون حساب و برنامه ریزی با دشمن درگیر شده بودند.(119)

درست است که شهادت، سعادتی بسیار بزرگ است، امّا مسلمان نباید جان خود را بیهوده به خطر اندازد، جنگ او هم باید با برنامه باشد.

البتّه همه این ها درباره جنگ است نه دفاع ! اگر دشمن به من کاری نداشته باشد و من بدون برنامه ریزی به جنگ نابرابر با او بروم، خودکشی کرده ام، امّا اگر دشمن به خانه و کاشانه ام حمله کرد، درست است که تعداد دشمن ممکن است هزار برابر باشد، اگر من در اینجا دفاع کردم و کشته شدم، شهید محسوب می شوم !

* * *

گناهان به دو دسته تقسیم می شوند:

1 - گناه بزرگ (گناه کبیره)

به هر گناهی که از نظر تو، بزرگ و پر اهمیّت است، گناه بزرگ می گویند، در قرآن برای بعضی از گناهان، وعده آتش جهنّم داده ای، همه آن ها گناه بزرگ اند. مثل قتل، رباخواری، زنا.

2 - گناه کوچک (گناه صغیره)

به گناهانی که در قرآن درباره آنان وعده آتش داده نشده است، گناه کوچک یا صغیره می گویند.

پرهیز از گناهان بزرگ سبب بخشش گناهان کوچک می شود، در واقع دوری از انجام گناهان بزرگ، نوعی حالت تقوا در انسان ایجاد می کند که می تواند آثار گناهان کوچک را بشوید. با این مثال مطلب واضح تر می شود: در علم پزشکی می گویند: اگر انسان از مواد سمّیِ خطرناک پرهیز کند، خود بدن می تواند آثار نامطلوب برخی غذاها را از بین ببرد.

* * *

این فهرست گناهان کبیره است:

1 - شرک و بُت پرستی 2 - ناامیدی از رحمت و مهربانی خدا 3 - ایمن دانستن خود از عذاب خدا 4 - عاق پدر و مادر شدن (نارضایتی پدر و مادر از انسان) 5 - کشتن بی گناه، خودکشی 6 - جادوگری 7 - نسبت دادن زنا به زنان پاک 8 - خوردن مال یتیم 9 - فرار از میدان جنگ 10 - رباخواری 11 - زنا (همجنس بازی و خودارضایی نیز گناه کبیره است) 12 - سوگند دروغ 13 - خیانت در امانت های مردم 14 - ندادن زکات واجب 15 - گواهی ناحق

ص:215

دادن، کتمان شهادت، (کتمان شهادت یعنی: در جایی که باید شهادت بدهم، از این کار، خودداری کنم) 16 - شرابخواری 17 - ترک عمدی نماز 18 - ترک عمدی هر عملی که خدا واجب کرده است 19 - قطع ارتباط با خویشان (صله ارحام نکردن). 20 - اصرار بر گناهان صغیره 21 - غیبت کردن مؤمنان.(120)

* * *

جوانی که از نعمت دنیا چیزی ندارد و هنوز ازدواج نکرده است، وقتی به زندگی رفیق خود نگاه می کند، دلش می گیرد و پیش خود می گوید: کاش می شد که زندگی رفیقم، مال من بود ! آن ماشین، آن خانه، آن همسر، از آنِ من بود !!

این یک آرزوست، «آرزو بر جوانان عیب نیست»، من بارها این را شنیده ام، امّا تو در این آیه می گویی: بعضی آرزوها عیب است !

من نباید آرزو کنم که همان ماشین، همان خانه دوستم مال من باشد، این آرزوی غلطی است.

من باید چنین بگویم: خدایا ! ماشینی مانند ماشین دوستم، خانه ای مانند خانه دوستم به من بده ! باید از تو بخواهم تا از فضل و احسانت مرا به آرزویم برسانی. باید آرزوی فضل تو را داشته باشم ! (121)

* * *

خویشاوندی نداشته باشد، ارث او به هم پیمان او می رسد.

* * *

1 - زنان شایسته

آنان زنانی هستند که فرمانبردار، فروتن، رازدار و حافظ اموال، آبرو و ناموس شوهر در غیاب او هستند و به وظیفه خود در زندگی زناشویی عمل می کنند و همواره عفّت خود را حفظ می کنند.

مردی که همسر او زنی شایسته است، باید شکرگزار این نعمت باشد.

2 - زنان عصیانگر:

آنان زنانی هستند که بنای طغیان و سرکشی دارند و به وظیفه خود در زندگی زناشویی عمل نمی کنند.

مردی که همسر او عصیانگر است، چه باید بکند؟ این مرد باید ابتدا با همسرش سخن بگوید و او را موعظه کند، اگر موعظه کارگر نشد، مدّتی با زن قهر کند و او را در بستر راه ندهد. در مرحله آخر می تواند او را بزند. (درباره این جمله، در چند سطر بعد، توضیح می دهم).

اگر زن دست از سرکشی برداشت، نباید به او ظلم شود، مرد باید او را ببخشد و سرزنش و توبیخ نکند.

* * *

«زنان را بزنید !».

این جمله ای است که در آیه 34 این سوره آمده است.

منظور از این سخن چیست؟

آیا مرد می تواند همسر خود را بزند؟

در اینجا هفت نکته را باید بنویسم:

* نکته اوّل

ص:219

من بر این باور هستم که بهترین مفسّران قرآن، اهل بیت(علیهم السلام)می باشند، ما باید معنای آیات قرآن را از آنان بیاموزیم.

یک روز امام باقر(علیه السلام)این جمله قرآن را خواندند و سپس گفتند: «منظور از این جمله، زدن زنان با چوبِ سواک است».(122)

چوبِ سواک چیست؟

در آن روزگار، مردم برای مسواک زدن از چوبی استفاده می کردند که بسیار نرم بود و ضخامت زیادی نداشت. به آن چوب «اَراک» می گفتند.

من از همه کسانی که می گویند: «قرآن از تنبیه بدنی زن دفاع کرده است، تقاضا می کنم یک بار به مکّه یا مدینه بروند و در آنجا چوب «اراک» را ببینند، همان چوبی که بعضی عرب ها با آن، دندان های خود را مسواک می زنند.

این چوب اگر خشک شود، هرگز برای مسواک زدن مفید نیست، وقتی می توان با این چوب، مسواک زد که این چوب نرم باشد.

اگر این چوب، ضخیم باشد، باز هم نمی توان با آن مسواک زد، اگر قطر آن بیشتر از اندازه یک خودکار بشود، دیگر مسواک خوبی نیست !

باید دقّت کرد که سخن امام باقر(علیه السلام)این مطلب را می رساند که مرد حقّ ندارد با دستش به همسرش بزند. فقط با چوب سِواک !

* نکته دوم

گیاه «اراک» در بیابان های عربستان می روید، عرب ها به بیابان ها می روند و ساقه های نازک آن را می چینند و به شهر می آورند.

وقتی من به مدینه می روم، کنار درهای مسجد مرکزی شهر، افرادی را می بینم که آن چوب ها را می فروشند. آنان ساقه های این گیاه را به اندازه یک خودکار برش

ص:220

می دهند و آن را برای فروش، عرضه می کنند.

چوب مسواکی که امام باقر(علیه السلام)از آن سخن می گوید، این چوب است: «چوبی نرم و نازک که به اندازه یک خودکار است !».

* نکته سوم

چقدر سخن امام باقر(علیه السلام)عجیب است !!

آن حضرت نمی گوید: «منظور، زدن زنان با چوب اَراک است»، بلکه ایشان می گوید: «منظور، زدن زنان با چوب سواک است».

چه فرقی بین چوب اَراک و چوب سِواک است؟ چوب اَراک وقتی به درخت وصل است، گاهی ارتفاع آن به یک متر می رسد، امّا وقتی این چوب را برای مسواک برش می دهند، اندازه آن بیشتر از یک خودکار نمی شود.

وقتی این چوب برش زده شد و به اندازه یک خودکار شد به آن، «چوب سِواک» می گویند. فقط با این چوب می توان زنان نافرمان را زد !

از طرف دیگر، اگر چوب اَراک نرم نباشد، هرگز نمی توان با آن مسواک زد.

* نکته چهارم

یک بار با گروهی از دانشجویان به مدینه رفته بودم. وقتی به یکی از فروشندگان چوب اَراک رسیدیم، آن چوب را نشان آنان دادم، یکی از آنان به شوخی گفت: «این چوب که از نخِ سیگار نرم تر است !».

* نکته پنجم

آن کسانی که می گویند: «قرآن از کتک زدن مردان به زنان دفاع کرده است»، کاش این سخن امام باقر(علیه السلام)را هم می خواندند !

آیا زدن زن با چنین چوبی، خشونت است؟

ص:221

وقتی یک زن در وظایف شوهرداری خود کوتاهی می کند، اسلام به شوهر اجازه می دهد تا این گونه نارضایتی خود را به او اعلام کند.

این خشونت نیست، این یک روش برای اعلام نارضایتی است.

این تنبیه بدنی نیست !

* نکته ششم

من کار ندارم که دیگران درباره این آیه چه می گویند، من پیرو سخن امام باقر(علیه السلام)هستم، من معتقد هستم که برای فهم قرآن باید به اهل بیت(علیهم السلام)مراجعه کرد و از آنان تفسیر قرآن را فراگرفت.

این طبیعت مرد است که غریزه شهوت در او بسیار فعّال تر از زن می باشد، وقتی مردی نیاز جنسی دارد و همسر او به خواسته شوهرش تمکین نمی کند، اسلام به آن مرد، اجازه می دهد تا با آن چوبی که ویژگی های آن گفته شد به همسرش بزند.

تأکید می کنم این خشونت نیست، یک نوع اعلام نارضایتی است، یک هشدار به آن زن است تا شاید آن زن، شرایط شوهرش را درک کند، اگر زن از لجاجت خود دست برنداشت، آن وقت دیگر نوبت به جدایی و طلاق می رسد و آنان باید به دادگاه مراجعه کنند.

* نکته هفتم

امروزه دیگر مسواک زدن با چوب «اَراک» بسیار کم شده است، من خیلی فکر کردم. سؤال من این بود: «اگر امروز مردی بخواهد خشم خود به همسرِ نافرمان خود را نشان بدهد، از چه چیزی باید استفاده کند؟».

خیلی فکر کردم، در آخر به این نتیجه رسیدم: شاید مرد بتواند از چیزی استفاده کند که نرم باشد و به اندازه خودکار باشد.

ص:222

شاید بتوان گفت که بهترین گزینه، استفاده از قاشق پلاستیکی باشد !

قاشقِ یک بار مصرف !!

آری، اگر مرد به گونه ای به همسرش ضربه بزند که بدن همسرش کبود بشود، باید «دیه» بدهد (یعنی این شوهر خطا کرده است و باید مبلغی به همسرش بدهد).

* * *

شده ایم !

جای تأسّف است عدّه ای از مسلمانان که ادّعای دینداری می کنند، به خلوت خویش رفته اند و نسبت به جامعه بی تفاوت شده اند، تصوّر می کنند هر چه با مردم سردتر باشند، تنور عرفانشان گرم تر خواهد شد !!

از ما می خواهی به گروه های زیر احسان کنیم:

1 - پدر و مادر

2 - خویشاوندان (صله رحم)

3 - یتیمان و کودکان بی سرپرست

4 - فقیران و نیازمندان

5 - همسایگان (مخصوصاً همسایگانی که خویشاوند ما هستند).

6 - دوستِ همنشین (که شامل همسر و دوستان و آشنایان و همسفران و شاگردان و همکاران می گردد).(123)

7 - درراه ماندگان (کسانی که در سفر نیاز به کمک دارند).

8 - بردگان (در زمانی که برده داری رسم بود و اسلام با دستورات خود، کم کم آن را ریشه کن نمود).

* * *

می دانی گاهی من دچار تکبّر و خودپسندی می شوم، خودم را از دیگران بالاتر می بینم و این باعث غفلت من از اطرافیانم می شود، اکنون به من هشدار می دهی و چنین می گویی: «من افراد متکبّر و خودپسند را دوست نمی دارم».

آری، باید فروتن باشم، از خودپرستی و خودپسندی دست بردارم، به بندگان تو احترام بگذارم، به کسانی که از آن ها یاد کرده ای، نیکی کنم، از حال خویشاوندان خود باخبر باشم و به آنان نیکی کنم، به یتیمان و نیازمندان کمک کنم، حقّ همسایه خود را رعایت کنم، نباید به دنبال آزار و اذیّت همسایگان خود باشم...

ص:225

این چیزی است که از من می خواهی، راه رسیدن به تو به خلوت خزیدن و به معنویّت پرداختن نیست، راه رسیدن به تو، نیکی به بندگان توست ! راه بهشت از میان جامعه می گذرد.

* * *

از من خواستی تا به پدر و مادر خود نیکی و احسان کنم، تو بعد از «توحید»، از نیکی به آنان سخن گفتی، دوست دارم در این باره بیشتر بدانم...

جوانی وارد مسجد می شود و به پیامبر می گوید:

__ من می خواهم به جهاد بروم، امّا پدر و مادرم پیر شده اند و از رفتن من ناراحت می شوند، زیرا آن ها به من انس گرفته اند.

__ ای جوان ! کنار پدر و مادر خود بمان ! به خدا قسم، اگر یک شب، کنار پدر و مادر خود بمانی و آن ها با تو انس بگیرند از یک سال جهاد در راه خدا بالاتر است.(124)

اکنون من به فکر فرو می روم، چقدر از دین واقعی، فاصله گرفته ام، چقدر افرادی را می شناسم که باخدا و اهل نماز و بندگی اند و قصدشان خشنودی خداوند است، امّا پدر و مادر خود را به آسایشگاه برده اند و آن ها در تنهایی و بی کسی مرده اند.

این سخن پیامبر است که یک روز جهاد در راه خدا را بالاتر از چهل سال عبادت می داند، حال اگر یک شب در کنار پدر و مادر خود باشم، بهتر از این است که 142 قرن عبادت کرده باشم ! (125)

به کجا می رویم !؟ دین را چگونه فهمیده ایم؟ دم از عرفان می زنیم، به دنبال معنویّت هستیم، امّا از پدر و مادر خود غافل شده ایم ! چه کسی این سخن را می شنود: برای رسیدن به معنویّت، هیچ راهی نزدیک تر از نیکی و احسان به پدر و مادر نیست.

ص:226

وقتی پدر و مادر از دنیا رفتند، باز هم باید به آنان نیکی کرد، بر سر خاکشان رفت، کار خیر کرد و ثواب آن را به آن ها هدیه کرد.

* * *

کسی که بخل دارد، دچار حرص و طمع بیشتر می شود، او در زندگی هرگز آرامش نخواهد داشت، اگر او به فکر درمان خود نباشد، سرانجام کارش به کفران نعمت خواهد رسید. کفران نعمت هم گناه بزرگی است که عذاب تو را به دنبال خواهد داشت.

بخیل کیست؟ چرا من فکر می کنم که بخیل بودن فقط در امور مالی است؟ ممکن است من ثروت و پول نداشته باشم، امّا بخیل باشم !

وقتی به من علم و دانش داده ای، این سرمایه من است، اگر دیگران (دوست، همسایه، فامیل) را از آن بهره مند نسازم، بخیل هستم و تو مرا دوست نداری. آری، بخیل کسی است که حاضر نیست از سرمایه ها و نعمت هایی که به او داده ای، به دیگران ببخشد.

* بیماری دوم: ریا

ریا آن است که انسان کاری را برای خودنمایی انجام دهد، مثلاً اگر به دیگران کمک می کند، به دنبال تعریف و تمجید مردم است.

این سخن توست: «کسانی که برای ریا و خودنمایی به دیگران کمک می کنند را دوست ندارم، آنان در واقع به من و روز قیامت ایمان ندارند، آنان دوستان شیطان هستند، هر کس شیطان دوست او باشد، هرگز رستگار نخواهد شد، شیطان همنشین بسیار بدی است. چه می شد اگر آنان به من و روز قیامت ایمان واقعی می آوردند و به دور از خودنمایی، در راه من انفاق می کردند؟ من به همه گفتار و کردار بندگان خود آگاهم».

آری، کسی که ریاکار است، به تو ایمان واقعی ندارد، او به پاداش روز قیامت ایمان ندارد، برای همین است که به تعریف و تمجید مردم چشم می دوزد.

* * *

نام او مَعاذبن جَبَل است، یکی از یاران پیامبر است، او اکنون نزد پیامبر نشسته

ص:228

است. پیامبر نگاهی به آسمان می کند و سپس رو به معاذ می کند و می گوید:

ای معاذ ! فرشتگانی که مأمور ثبت کردار بندگان هستند، وقتی اعمال نیک بنده ای از بندگان را نزد خدا می برند، همه آن ها خوشحال هستند زیرا می بینند که این بنده چه اعمال نیکی انجام داده، او همواره مشغول عبادت بوده و کارهای خوب زیادی انجام داده است.

فرشتگان آسمان ها وقتی زیبایی پرونده اعمال این شخص را می بینند بسیار خوشحال می شوند و همه آن ها جمع می شوند تا این پرونده را نزد خدا ببرند.

اکنون فرشتگان نزد خدا ایستاده اند، آن ها به خدا می گویند که این بنده تو کارهای خوبی انجام داده است.

خداوند به آن ها می گوید: «ای فرشتگان ! شما مأمور نوشتن اعمال بنده من بودید و همه کارهای او را ثبت کردید امّا من از قلب او آگاهی دارم، او این کارها را برای من انجام نداده است، قصد او از همه این کارها، ریا و خودنمایی بوده است، برای همین لعنت من بر او باد».

همه فرشتگان که این سخن خدا را می شنوند، چنین می گویند: «اکنون که قصد او ریا و خودنمایی بوده است پس لعنت ما هم بر او باد».

مَعاذ به فکر فرو می رود، چرا خدا ریاکار را لعنت می کند؟ وقتی جامعه ای دچار آفت ریا می شود، خطر بزرگی معنویّت را تهدید می کند. در آن جامعه، دین و معنویّت ابزار دنیاپرستی می شود، ریاکاران، دزدانِ راه معنویّت می شوند.(126)

ریاکاران برای رسیدن به ریاست چند روزه دنیا و دستیابی به پست و مقام، با نام دین، دکّان باز می کنند و جوانان را فریب می دهند. جوانانی که با عشق مقدّسی، سرمایه جوانی خود را به پای این شیّادان می ریزند و بعد از گذشت مدّتی که می فهمند سر آن ها کلاه رفته است از دین و معنویّت بیزار می شوند.

آری، سزای کسی که ریا کند چیزی جز آتش نیست. ریاکار به اسم دین، دنیا را

ص:229

می خواهد، جامعه ای که دینداران آن ریاکارند، در آتشِ نفرت از دین، خواهد سوخت.

ریاکار شاید بتواند مردم را فریب بدهد، امّا هرگز نمی تواند تو را فریب دهد، تو او را لعنت می کنی و در روز قیامت، آتش جهنّم در انتظار اوست.

* * *

از من خواستی زندگی خود را بر محور «توحید» و «احسان»، برنامه ریزی کنم و به پدر و مادر، خویشاوندان، همسایگان و دوستان خود نیکی کنم و به نیازمندان یاری رسانم.

مرا از «بخل» و «ریا» پرهیز دادی، این دو خصلت می توانند مانع سعادت و رستگاری شوند.

بارخدایا ! اکنون از تو می خواهم تا توفیق بندگی و اطاعت خود و نیکی به مردم را به من کَرَم کنی و مرا از «بخل» و «ریا» دور کنی.

* * *

2 - تو کار نیک را چند برابر پاداش می دهی، شاید کار نیکی که من انجام می دهم، بسیار کوچک باشد، امّا تو پاداش بزرگی می دهی. این نهایت لطف و مهربانی توست.

خوشا به حال کسانی که زندگی آنان رنگ و بوی تو را دارد ! در همه کارها رضایت تو را در نظر می آورند، آنان هرگز به فکر تعریف دیگران نیستند، آنان فقط برای تو نیکی می کنند، اگر به دوست یا همسایه کمکی کنند، انتظار هیچ پاداشی از آنان ندارند، زیرا می دانند پاداش مردم، کوچک است ! آن ها به دنبال پاداشی هستند که تو به آنان وعده داده ای، پاداشی بس بزرگ ! بهشتی که وسعت آن به اندازه زمین و آسمان هاست و هر کس وارد آن شود، برای همیشه در آن خواهد بود.

من به چه فکر می کنم، به بهشت، به روز قیامت !

چرا پاداش بزرگ تو را فقط بهشت می دانم؟

چرا به زندگی دوستان تو نگاه نمی کنم؟ کسانی که به سخن تو گوش فرا دادند، بر محور بندگی تو و احسان به دیگران زندگی کردند، از بخل و ریا دوری کردند، به چه آرامشی رسیدند !

آیا ارزش این آرامش از بهشت کمتر است؟

امروز می بینم بسیاری از مردم در اضطراب اند، هدف آنان ثروت بیشتر یا پست و مقام بالاتر است، همه با هم در رقابت هستند، لحظه ای آرام و قرار ندارند، گمشده ای دارند و آن را در ثروت بیشتر جستجو می کنند، این زندگی اهلِ دنیاست. آنان هرگز به آرامش نخواهند رسید، این قانون توست، کسی که دنبال دنیاست، روی آرامش را نخواهد دید.

امّا دوستان تو چگونه زندگی می کنند؟

تو آرامشی بس بزرگ به قلب آنان نازل می کنی، هیچ کس نمی فهمد آنان چه

ص:231

لذّتی از زندگی خود می برند، آرامشی که گمشده همه مردم است، در قلب آنان است، این پاداش بزرگی است.

* * *

گیرند، آری، آنان نمی توانند هیچ سخنی را از خدا پنهان کنند.

* * *

من می خواهم بدانم آن کسانی که بر کردار و رفتار مردم هر زمان شاهد و گواهند، چه کسانی هستند؟

آنان، دوازده امامی هستند که تو آنان را جانشین پیامبر قرار داده ای، آنان شاهد و گواه مردم هستند و پیامبر هم بر همه آنان گواه است.

امروز هم مهدی(علیه السلام)، امام زمان من است، تو او را شاهد و ناظر بر اعمال ما قرار داده ای، او به اذن تو از آنچه ما انجام می دهیم، باخبر است.

به راستی آیا تو نیازی به گواهی آنان داری؟

هرگز ! تو به همه چیز آگاهی داری، امّا این مطلب فواید تربیتی دارد، وقتی من بدانم که امام زمان شاهد اعمال من است، خود را در حضور او حس می کنم و این برای رعایت تقوا بهتر است.(127)

* * *

نباید در حال مستی به نماز بایستیم، کسی که از شراب مست شده است، هوش و حواس ندارد، او نمی داند چه بر زبان جاری می کند.

البتّه در سخنان اهل بیت(علیهم السلام)از «مستیِ خواب» هم سخن به میان آمده است، من نباید در حال چُرت نماز بخوانم، اگر من نیاز به خواب دارم، بهتر است بخوابم و بعداً نماز بخوانم. کسی که مستِ خواب است، نمی فهمد در نماز چه می گوید، نمازی می تواند مایه کمال روح من شود که من در آن، توجّه و حضور قلب دارم، عبادت بی توجّه، کم ارزش یا بی ارزش است.(128)

وقتی می خواهم نماز بخوانم، باید وضو گرفته باشم، همچنین نباید در حالت جنابت باشم، این قانون توست، کسی که جُنب شده است باید حتماً غسل کند، با غسل، روح او آمادگی ارتباط با تو را پیدا می کند، همچنین کسی که جنب است نباید برای نماز به مسجد برود، البتّه او می تواند به صورت رهگذر از مسجد عبور کند.

اگر کسی که مریض باشد و نتواند وضو بگیرد یا غسل کند، یا در سفر باشد و آب در دسترس او نباشد باید بر خاک پاک تیمّم کند، تیمّم این است که دو دست خود را بر خاک بزند و صورت و روی دست های خود را مسح کند، آری، تو دین اسلام را دین سهل و آسان قرار داده ای و هرگز بر بندگان سخت نمی گیری.(129)

ص:234

یهودیان واژه ها را تحریف می کردند، تو از مسلمانان خواسته بودی تا وقتی قرآن را می شنوند چنین بگویند: «شنیدیم و اطاعت می کنیم». یهودیان وقتی این سخن را شنیدند چنین گفتند: «شنیدیم و نافرمانی کردیم !».

وقتی محمّد(صلی الله علیه وآله)برای مردم سخن می گفت، جمعیّت زیادی دور او جمع می شدند، صدا به همه نمی رسید، آنان فریاد می زدند: «راعِنا».

منظور از این واژه چه بود؟

«راعِنا» یعنی مراعات حال ما را بنما، اندکی صبر کن تا ما سخنانت را بهتر درک کنیم و فرصت پرسش کردن داشته باشیم.

یهودیان از این موضوع باخبر شدند و از آن سوءاستفاده کردند. کلمه «راعِنا» در زبان عربی به معنای «به ما مهلت بده» است، امّا در زبان عبری که زبان یهودیان است به معنای «ما را احمق کن» می باشد.

یهودیان می خواستند بگویند که مسلمانان از پیامبر خود می خواهند تا آنان را احمق نماید، آنان این گونه واژه ها را از معنای اصلی خود تحریف می کردند و مسلمانان را مسخره می کردند و می خندیدند، از مسلمانان خواستی تا دیگر از واژه «راعِنا» استفاده نکنند، بلکه به جای آن بگویند: «انظُرنا».

واژه «انظُرنا» به معنای: «به ما مهلت بده» است، دیگر این واژه در زبان یهودیان معنای بدی ندارد تا آنان سوءاستفاده کنند.

اگر یهودیان اسلام را می پذیرفتند، برای آنان بهتر بود و می توانستند به سعادت جاودانه برسند.

کاش آنان وقتی سخن محمّد(صلی الله علیه وآله)را شنیدند چنین می گفتند: «ما سخن تو را شنیدیم و اطاعت کردیم».

کاش آن ها به جای کلمه «راعِنا» از کلمه «اُنظُرنا» استفاده می کردند ! کاش از دشمنی با اسلام دست برمی داشتند.

ص:236

امّا تو می دانی بیشتر یهودیان بر کفر خود باقی خواهند ماند و فقط گروه کمی از آنان ایمان خواهند آورد، تو آنان را به علّت کفرشان، لعنت می کنی.(130)

* * *

* * *

آیه گفتی که من گناه شرک و بُت پرستی را نمی بخشم؟

ملاک این بخشش تو، لحظه جان دادن است، اگر کسی با کفر و بُت پرستی از این دنیا برود، تو دیگر او را نمی بخشی، او تا وقتی که در این دنیا هست، فرصتِ توبه دارد و می تواند به سوی تو بازگردد، امّا وقتی که مرگ به سراغ او آمد و او با کفر از دنیا رفت، دیگر تو هرگز او را نمی بخشی.

3 - ممکن است من با خود بگویم: «اکنون که خدا همه گناهان به غیر از شرک را می بخشد، پس من می توانم گناه کنم و بعداً توبه کنم»، امّا باید خوب در این آیه دقّت کنم، تو چنین گفتی: «گناهان دیگر را برای هر کس که بخواهم می بخشم».

این هشداری برای من است تا فریب نخورم و به امید عفوِ تو، گناه نکنم و خود را به هلاکت نیندازم. بعضی از گناهان باعث می شود که من عاقبت به خیر نشوم و در لحظه آخر عمر، ایمان خود را از دست بدهم و با کفر از دنیا بروم، اگر کسی با کفر از دنیا رفت، دیگر گناه او بخشیده نمی شود.

* * *

به دور می دارد.

این خودستایی ها بی ارزش است، هیچ کس نباید خودستایی کند، من هر کس را که بخواهم و او را شایسته ببینم، از زشتی ها پاک می کنم.

من به تقوا و پرهیزکاری بندگان دانا هستم و در عذاب بندگان خود ستمی نمی کنم، روز قیامت که این یهودیان را به عذاب گرفتار سازم، ظلم و ستم نخواهد بود، هر چه آنان در آن روز ببینند، نتیجه اعمال خودشان است. آنان چگونه جرأت کرده اند که این دروغ ها را به من نسبت دهند؟ همین گناه آشکار برای مجازات آنان کافی است.

* * *

آنان سجده کنند، یهودیان در مقابل آن بُت ها سجده نمودند.

بعد از آن ابوسفیان رو به کَعْب نمود و گفت:

__ شما که اهل کتاب آسمانی هستید، بگویید بدانم آیا دین ما بهتر است یا دین محمّد؟

__ به خدا قسم، دین شما بهتر از دین محمّد است.(133)

اکنون تو این آیه را نازل می کنی: آیا دیدی که یهودیان چگونه به دو بُت بزرگ ایمان آوردند و به بُت پرستان گفتند که بُت پرستی بهتر از دین اسلام است، من آنان را لعنت می کنم و هر کس که من او را لعنت کنم، هیچ یار و یاوری نخواهد یافت، آیا یهودیان خیال کردند که نصیب و سهمی از حکومت دنیا دارند که بخواهند چنین قضاوت کنند؟ اگر من به آنان سهمی از حکومت می دادم، از شدّت بخلی که دارند، به مردم هیچ خیری نمی رساندند. من می دانم آنان این سخنان را به انگیزه حسادت می گویند، آنان گفتند که بت پرستی بهتر از اسلام است، این به دلیل حسادتی است که در دل دارند، حسادت از اینکه فضل من تنها شاملِ محمّد(صلی الله علیه وآله)و آل اوست و آنان بهره ای از این فضل ندارند.

من به آل ابراهیم(علیه السلام)کتاب، حکمت، دانایی و پادشاهی دادم، برای مثال به موسی(علیه السلام)کتاب تورات، به داوود(علیه السلام)کتاب زبور، به عیسی(علیه السلام)کتاب انجیل را دادم، به یوسف و داوود و سلیمان(علیه السلام)پادشاهی بزرگی دادم، همه آنان از نسل ابراهیم(علیه السلام)بودند، چرا آنان تنها به محمّد(صلی الله علیه وآله)حسد میورزند و به موسی و عیسی و داوود و سلیمان(علیهم السلام)حسد نمی برند؟ چرا آنان فراموش کرده اند که محمّد(صلی الله علیه وآله)هم از نسل ابراهیم(علیه السلام)است؟

* * *

این سخنان، درسی برای انسان ها در همه زمان هاست، هشداری درباره علمای بی تقوا ! علمایی که حقّ را می شناسند، امّا به علّت حسد از پذیرش آن سر باز

ص:241

می زنند و باعث گمراهی دیگران می شوند. خطر علمای بی تقوا از همه کس بیشتر است. آنان دم از خدا می زنند و مردم را گمراه می کنند، من نباید هرگز سخن کَعب (آن عالم بزرگ یهود) را فراموش کنم، وقتی او رو به ابوسفیان کرد و گفت: «به خدا قسم، بُت پرستی بهتر از دین محمّد است» ! او به خدا قسم خورد و به نام خدا با حقّ و حقیقت مخالفت کرد، علّت این کار او حسادتی بود که در قلبش ریشه دوانده بود.

این درس بزرگی است، عالمان بی تقوا، به نام دین مردم را فریب می دهند و این بزرگ ترین خطر برای بشر است، برای همین بارها و بارها در قرآن از علمای بی تقوا سخن به میان آمده است، علمای بی دین، گرفتار حسد می شوند، آن ها نمی توانند تحمّل کنند که کسی غیر از آنان، مقام و جایگاهی یافته است. این چه رازی است که حسادت را بیشتر در میان عالمان بی تقوا می توان یافت؟

* * *

برای آنان آتش جهنّم کفایت می کند، به زودی آنان در آتش دردناکی قرار می گیرند که هرگاه پوست بدنشان بسوزد، پوست دیگری جایگزین آن می گردد تا عذاب را بچشند و همیشه گرفتار آن باشند، تو خدای توانا هستی و کارهای تو از روی حکمت است و به هیچ کس ظلم نمی کنی و این عذاب، نتیجه اعمال خود آنان است و چیزی جز عدالت نیست.

* گروه دوم:

کسانی که در جستجوی حقّ بودند و وقتی آن را شناختند، آن را پذیرفتند، اهل ایمان شدند و عمل صالح انجام دادند.

تو آنان را در باغ هایی از بهشت جای می دهی که نهرها از زیر درختان آن جاری است، مؤمنان برای همیشه در بهشت می مانند، در آنجا همسرانی پاک برای آن ها خواهد بود و آنان را در سایه رحمت ابدی خودت مهمان می کنی.

* * *

چرا او در امانت خیانت کرد؟ چرا بر خلاف واقع قضاوت کرد؟ آیا ریاست چند روزه دنیا، ارزش این سخن را داشت؟

او با این کار خود، باعث شد «جنگ اَحزاب» روی دهد، (نام دیگر این جنگ، جنگ خَندق است).

آری، او کاری کرد که سپاه ده هزار نفری جمع شوند و به سوی مدینه حرکت کنند تا اسلام را از بین ببرند.

اکنون از ما می خواهی تا از این ماجرا درس بگیریم، اگر کَعب در امانت خیانت نمی کرد و این گونه قضاوت نمی کرد، هرگز جنگ احزاب پیش نمی آمد.

از ما می خواهی اگر امانتی را به ما سپردند، خیانت نکنیم، اگر قرار شد در چیزی قضاوت کنیم، به حقّ قضاوت نماییم که تو به همه رفتار و کردار ما آگاه هستی...

* * *

تاجر بزرگ شهر «مرو» هستم و دختری دارم که از زیبایی و کمال چیزی کم ندارد. جوانان زیادی به خواستگاری او می آیند، نمی دانم دخترم را به چه کسی بدهم.

دو ماه قبل باغی خریده ام، جوانی به نام «مبارک» باغبان آنجاست. وارد باغ که می شوم، نگاهم به درختان انگور می افتد، از مبارک می خواهم تا خوشه انگوری برایم بیاورد و او خوشه انگوری می آورد امّا انگور ترش است.

از مبارک می خواهم خوشه ای دیگر بیاورد و او خوشه دیگری می آورد; امّا این هم ترش است. تعجّب می کنم، چرا مبارک انگورهای ترش می آورد؟ رو به او می کنم و می گویم:

__ مگر نمی دانی کدام انگور شیرین است؟

__ آقا ! من تا به حال از انگور این باغ نخورده ام. نمی دانم کدام شیرین است و کدام ترش !

ص:244

__ تو در باغ انگور هستی و انگور نخورده ای؟

__ شما به من گفتید که به این درختان رسیدگی کن، آن ها را آبیاری کن، به من نگفتید که انگور بخورم ! این باغ امانت در دست من است، چگونه می توانستم در امانت خیانت کنم !

باور نمی کنم که در این روزگار، جوانی به این پاکی پیدا شود. بهتر است با او درباره دخترم مشورت کنم.

__ اگر دختری داشته باشی که خواستگاران زیاد داشته باشد تو دخترت را به چه کسی می دهی؟

__ مردمِ امروز به دنبال ثروت هستند و می خواهند دامادشان ثروتمند باشد; امّا در زمان پیامبر، مردم به دنبال دین بودند، به کسی دختر می دادند که دیندار باشد. اکنون اختیار با خودت است. یا دین را انتخاب کن یا ثروت را.

آری، فقط در سایه ایمان یک جوان است که دخترم می تواند به آرامش برسد. به راستی اگر ملاک پیامبر برای ازدواج، دین و ایمان است چه کسی بهتر از مبارک؟ من فکر می کنم...

سرانجام تصمیم خود را می گیرم تا دخترم را به مبارک بدهم. اگر چه او کارگرِ ساده ای است; امّا دیندار خوبی است.

او را از تصمیم خود آگاه می کنم، او می گوید:

__ آقا ! من کجا، دختر شما کجا؟ من کارگری ساده هستم، از مالِ دنیا چیزی ندارم و شما ثروتمندترین مرد این شهر هستید.

__ مگر زمان پیامبر، مردم به کسی دختر نمی دادند که دین داشته باشد؟ اگر ملاک ازدواج، دین است چه کسی بهتر از تو؟ می دانم از دخترم به خوبی نگهداری خواهی کرد زیرا تو بهترین امانت داری هستی که تا به حال دیده ام.(134)

* * *

ص:245

وقتی کسی امانتی را نزد من می گذارد، شاید او، آدم خوبی نباشد، من می توانم امانت او را قبول نکنم; اگر قبول امانت کردم، نباید در امانت خیانت کنم.

«شِمر» در حادثه عاشورا نقش بسیار کلیدی داشت، او کسی بود که برنامه جنگ کربلا را حتمی نمود، در روز عاشورا هیچ کس جرأت نکرد امام حسین(علیه السلام)را شهید کند; امّا او با سنگدلی تمام این کار را کرد.(135)

این سخن امام صادق(علیه السلام)است: «اگر قاتل امام حسین(علیه السلام)هم چیزی را نزد شما به امانت بگذارد در امانت او خیانت نکنید».(136)

نکته دیگر این که امانت فقط پول یا چیز قیمتی نیست، امانت معنای وسیعی دارد، هرگونه سرمایه مادّی و معنوی می تواند امانتی در دست من باشد. مقام ها، مسئولیّت ها و ... امانت هایی هستند که به دست افراد جامعه سپرده می شوند.

اگر من عالم هستم، علم امانتی است که به من سپرده شده است، نباید به سبب مصلحت خودم، حقیقت را پنهان کنم. فرزندان هم امانت هایی هستند که به دست پدر و مادر سپرده شده اند و نباید در حقّ آنان کوتاهی کرد.

وقتی دوستی به من اعتماد می کند و سخنی را به صورت محرمانه به من می گوید، این سخن او هم امانت است، حقّ ندارم سخن او را به دیگران بگویم و برای او درد سر درست کنم.(137)

* * *

است، تو می خواهی برای جامعه اسلامی، برنامه ریزی کنی، پیامبر که همیشه زنده نخواهد بود، وقتی او از دنیا برود، چه کسی جانشین او خواهد بود؟ رهبری این جامعه با که خواهد بود؟

تو از پیامبر خواسته ای تا بارها از جانشینی علی(علیه السلام)سخن بگوید تا مردم آمادگی برای اطاعت از او را پیدا کنند.

خوب می دانی عدّه ای از روی حسادت، حاضر نیستند از علی(علیه السلام)اطاعت کنند، آنان می گویند چرا پیامبر، داماد خود را جانشین خود قرار داده است؟

تو این مردم را خوب می شناسی، می دانی رسوم جاهلی هنوز در وجودشان ریشه دارد، آنان همیشه ریاست پیران را قبول می کردند و برای آن ها قابل تحمّل نیست که کسی بر آن ها حکومت کند که سنّ او از آن ها کمتر است !

علی(علیه السلام)کمتر از سی سال عمر دارد، درست است که او همه خوبی ها و کمال ها را دارد ، امّا برای این مردم هیچ چیز مانند یک مشت ریشِ سفید نمی شود ، برای آن ها ارزش ریش سفید از همه خوبی ها بیشتر است .(138)

به راستی حسادت ریش سفیدان با این جامعه چه خواهد کرد؟

* * *

تو علی(علیه السلام)و فرزندان پاک او را به عنوان امام برگزیدی، به آنان مقام عصمت دادی، آنان از هر گونه خطایی به دور هستند و برای همین شایستگی رهبری جامعه را دارند و مردم باید از آنان اطاعت کنند.

اکنون با مردم سخن می گویی: «ای اهل ایمان ! از من و پیامبر و صاحبان امر (جانشینان پیامبر) اطاعت کنید، هرگاه درباره چیزی اختلاف پیدا کردید، اگر واقعاً به من و روز قیامت ایمان دارید، باید برای حلّ مشکل به قرآنِ من و پیامبر مراجعه کنید، این کار برای شما بهتر است و عاقبت و پایانش نیکوتر است».

* * *

ص:247

اسم او جابر بود، در مدینه زندگی می کرد، عاشق و شیدای پیامبر بود، وقتی آیه ای از قرآن نازل می شد، سعی می کرد آن را حفظ کند و به یاد بسپارد.

وقتی که این آیه نازل شد، او به پیامبر رو کرد و گفت:

__ ای پیامبر ! خدا در این آیه از ما خواسته است تا از خدا و پیامبر و صاحبان امر اطاعت کنیم.

__ آری.

__ منظور از «صاحبان امر» چه کسانی هستند؟

__ ای جابر ! آنان جانشینان من هستند که بعد از من امام و رهبر جامعه خواهند بود.

__ آنان را برایم نام می بری؟

__ دوازده امام و جانشین من اینان هستند: علی، حسن، حسین، علی بن الحسین (سجاد)، محمّدبن علیکه به «باقر» خوانده خواهد شد. ای جابر ! تو «باقر» را می بینی، سلام مرا به او برسان !

__ خدایا ! شکر که به من آنقدر عمر می دهی تا امام باقر(علیه السلام)را ببینم، امامان بعدی چه کسانی هستند؟

__ جعفربن محمّد(صادق)، موسی بن جعفر(کاظم)، علی بن موسی(رضا)، محمّدبن علی(جواد)، علی بن محمّد(هادی)، حسن بن علی(عسکری). آخرین امام کسی است که همنام من است، او حجّت خدا بر روی زمین است، او ذخیره پیغمبران است. روزی فرا خواهد رسید که او بر شرق و غرب دنیا حکومت می کند.

__ همان که یک بار از او به «مهدی» یاد کردی ! فهمیدم، اسم اصلی او، «محمّد» است، لقب او «مهدی» است، یعنی «هدایت شده».

__ او همان کسی است که از دیده ها پنهان می شود، آن روز، خیلی ها دچار شک و

ص:248

تردید می شوند، فقط کسانی که ایمان واقعی داشته باشند، در اعتقاد خود شک نخواهند کرد و به امامت او باقی خواهند ماند.

__ زمانی که او از دیده ها پنهان خواهد شد، آیا مردم از او بهره خواهند برد؟

__ ای جابر ! وقتی ابر روی خورشید را می پوشاند، هنوز هم می توان از نور خورشید استفاده کرد، روشنایی روز از خورشید است. مردم آن زمان از امام غایب بهره می برند همان طور که از خورشید پشت ابر بهره می برند.(139)

* * *

روز غدیر خم، پیامبر از مردم برای علی(علیه السلام)بیعت گرفت، او آن روز دست علی(علیه السلام)را در دست گرفت با صدای بلند فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلیٌّ مَوْلاهُ; هر کس من مولای او هستم این علی، مولای اوست». سپس پیامبر چنین دعا کرد: «خدایا ! هر کس علی را دوست دارد تو او را دوست بدار ویاری کن و هر کس با علی دشمنی کند با او دشمن باش و او را ذلیل کن ».(140)

بعد از آن همه با علی(علیه السلام)بیعت کردند که همواره از او اطاعت کنند و در راه دین خدا او را یاری کنند.

آیا آنان بر سر این پیمان خود باقی ماندند؟

وقتی پیامبر از دنیا رفت، در شهر مدینه، حوادث جانسوزی روی داد، فقط هفت روز از رحلت پیامبر گذشته بود، که گروهی به سوی خانه علی(علیه السلام)حملهور شدند، سردسته آنان، عُمَر بود. عُمَر به سوی خانه علی(علیه السلام)به راه افتاد، وقتی نزدیک خانه علی(علیه السلام)رسید، فاطمه(علیها السلام)آنان را دید، سریع درِ خانه را بست.

عُمَر جلو آمد، درِ خانه را زد و گفت: «ای علی ! در را باز کن و از خانه خارج شو و با خلیفه پیامبر بیعت کن ، به خدا قسم ، اگر این کار را نکنی، خونِ تو را می ریزیم و خانه ات را به آتش می کشیم...» .(141)

فاطمه(علیها السلام)گفت: «ای عُمَر ! آیا می خواهی این خانه را آتش بزنی ؟». عمر پاسخ

ص:249

داد: «به خدا قسم ، این کار را می کنم ، زیرا این کار برای حفظ اسلام بهتر است».(142)

ریشه این کار همان حسادتی بود که آنان به علی(علیه السلام)داشتند، این حسادت چه کرد و چگونه مسیر تاریخ را تغییر داد، راه سعادت جامعه را منحرف کرد.

این چه معمّایی است، چرا کسانی که می خواهند دین را نابود کنند، از تو سخن می گویند؟

یک زمان، کَعب، آن دانشمند یهودی به اسم خدا، با پیامبر خدا دشمنی کرد و به ابوسفیان گفت: «به خدا قسم ! بُت پرستی بهتر از دین محمّد است». عُمر هم در آن حادثه چنین گفت: «ای فاطمه ! آتش زدن خانه تو برای حفظ اسلام بهتر است» !

چه کسی پاسخ این معمّا را می دهد؟

اکنون می فهمم که چرا این قدر در قرآن از علمای بی تقوا سخن گفتی، هیچ خطری برای دین بالاتر از خطر علمای منحرف نیست !

و این قصّه ادامه دارد، وقتی مهدی(علیه السلام)ظهور کند، باز علمای منحرفی پیدا خواهند شد که با او به اسم دین مبارزه کنند.(143)

آنان قرآن را برای مردم می خوانند و آیات آن را به گونه ای تفسیر می کنند تا مردم به جنگ مهدی(علیه السلام)بروند.

ص:250

اگر او به قرآن و پیامبر ایمان دارد، چرا می خواهد برای قضاوت و داوری نزد عالم یهودی برود؟ مگر او نمی داند علمای یهود حقّ را انکار کرده اند و با پیامبر دشمن هستند؟ آنان طاغوت این روزگار هستند، آیا مسلمان برای قضاوت نزد طاغوت می رود؟

تو به همه فرمان داده ای که به طاغوت، کفر بورزند، امّا کسی که طاغوت را برای داوری انتخاب می کند، منافق است، او فریب شیطان را خورده و شیطان هم می خواهد او را کاملاً گمراه کند.

آری، نشانه منافقان این است که به طاغوت مراجعه می کنند، اگر کسی به آنان بگوید که به سوی پیامبر و قرآن بازگردید، نمی پذیرند. در واقع مراجعه منافقان به طاغوت، یک اشتباه زودگذر نیست، آنان به این کار خود اصرار دارند و این نشان دهنده روح نفاق و ضعف ایمان آن هاست.

من باید از این ماجرا درس بگیرم، اگر می خواهم مؤمن واقعی باشم، باید در همه مسائل زندگی، پیرو دستورات دین باشم.

امروز سخنان پیامبر و امامان معصوم به ما رسیده است، راه و رسم زندگی من باید برگرفته از سخنان آنان باشد، اگر با کسی اختلاف پیدا کردم، باید به دادگاهی مراجعه کنم که می دانم بر اساس سخنان و حکم آنان قضاوت می کنند. نمی شود دم از دین بزنم، امّا روش زندگی خود را از کسانی بگیرم که تو را نمی شناسند و از دین فاصله دارند.

* * *

أَنْفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیًما (64)

وقتی منافقان به طاغوت مراجعه کردند، آبرویشان در میان مؤمنان رفت، مؤمنان آنان را سرزنش کردند که چرا به طاغوت مراجعه کردید، برای همین منافقان نزد پیامبر آمدند و قسم خوردند که نیّت ما چیزی جز نیکویی و همکاری نبوده است !

آری، آنان کار اشتباه خود را توجیه می کردند و می خواستند با سخنان زیبای خود مردم را فریب دهند. این سخن آنان بود: «در هر اختلافی، یک طرف ناراضی است، هرگز صلاح نبود در اختلافی که با یهودیان داشتیم، برای قضاوت نزد پیامبر بیاییم، زیرا ما می ترسیدیم که اگر پیامبر حقّ را به ما بدهد، یهودیان کینه و دشمنی پیامبر را به دل بگیرند. برای همین بود که ما نزد علمای یهود رفتیم. نیّت ما خیر بود».

امّا تو می دانی این سخن دروغ است، تو از راز دلشان باخبری. اکنون از پیامبر می خواهی تا رسوایشان نکند و آن ها را نصیحت کند و با سخنی رسا نتایج اعمالشان را به آنان گوشزد کند.

تو پیامبران را برای هدایت انسان ها فرستادی و از مردم خواستی تا از آنان اطاعت کنند. کسی که از پیامبر پیروی نمی کند، به خود ظلم کرده است و از سعادت محروم شده است.

نکته مهم این است که راه جبران، برای همه باز است، منافقان هم می توانند توبه کنند. وقت آن است که آنان پشیمان شوند و به جبران گذشته بپردازند و به سوی تو بازگردند.

اگر آنان نزد پیامبر بیایند و پیامبر را واسطه قرار دهند تا برای آنان آمرزش بخواهد، تو خطایشان را می بخشی که تو توبه پذیر و مهربان هستی.

ص:253

* * *

در مدینه بودم، شهر آرزوها، شهر خوب ترین خوب ها !

در حرم پیامبر نشسته بودم، آنجا دیگر لازم نبود به اشک هایم التماس کنم که جاری شوند، من مهمان پیامبر بودم.

می خواستم با پیامبر سخن بگویم، امّا نمی دانستم چه بگویم؟

با خود گفتم، خوب است زیارت نامه بخوانم، کتاب دعا را باز کردم تا زیارت پیامبر را بخوانم:

سلام بر تو ای فرستاده خدا !

سلام بر تو ای آخرین فرستاده خدا !

خدا را ستایش می کنم که مرا به واسطه تو از شرک و گمراهی نجات داد.

بارخدایا ! تو در قرآن چنین سخن گفتی: اگر آنانی که به خود ظلم کردند، نزد پیامبر بیایند، توبه کنند و پیامبر برای آنان طلب آمرزش کند، توبه آنان را می پذیرم. بارخدایا ! من به اینجا آمدم، به زیارت پیامبر تو. من پشیمانم و از گناهانم توبه می کنم.

ای پیامبر ! از تو می خواهم برایم طلب آمرزش کنی، به سوی تو رو کرده ام تا در درگاه خدا مرا شفاعت کنی.(145)

* * *

درست است که این آیه، درباره منافقان نازل شده است، «شأن نزول» درباره منافقان است، امّا این آیه فقط مخصوص منافقان نیست بلکه برای همه گناهکاران است، مؤمنی که اسیر وسوسه های شیطان شده است، می تواند پیامبر را شفیع خود قرار دهد.

آری، قرآن برای همه زمان هاست، روح پیامبر هم زنده است و سخن ما را می شنود. خدا به او علم زیادی داده است، او به اذن خدا، سخن همه مسلمانان را

ص:254

می شنود، در هر زمان و مکانی که باشند، او پیامبر همه است، همه مؤمنان را دوست دارد.

اکنون من در خانه خود هستم، مشغول نوشتن. نیمه شب است، من از شهر مدینه دور هستم، خیلی دور ! امّا می دانم پیامبر مهربانی ها همین جا هم سخن مرا می شنود، پس بار دیگر با او سخن می گویم، دلم برای حرف زدن با او تنگ شده است.

آقای من ! تو را دوست دارم، بار دیگر پشیمان هستم، گناه کرده ام، فریب شیطان را خورده ام، به تو پناه آورده ام...

* * *

در این هنگام آن طرف دیگر دعوا که اهل مدینه بود ناراحت می شود و می گوید: ای محمّد ! تو حقّ را به زبیر دادی، چون او پسر عمّه تو بود !

پیامبر از شنیدن این سخن بسیار ناراحت می شود، رنگ چهره اش از ناراحتی دگرگون می شود و تو با پیامبر این گونه سخن می گویی:

ای محمّد ! مؤمنان کسانی هستند که در اختلافات خود، تو را به قضاوت می طلبند و از حکمی که تو می کنی، در دل خود احساس ناراحتی و تردید نمی کنند و کاملاً سر تسلیم فرود می آورند، اگر به آنان دستورات سخت می دادم (مثلاً می خواستم که تن به کشتن بدهند یا از وطن خود برای جهاد بیرون روند)، تعداد کمی به آن دستورات عمل می کردند، اگر آنان به سخنان تو گوش فرا می دادند، به سود آن ها بود و پاداش بزرگی به آنان می دادم و به راه راست هدایتشان می کردم.(146)

* * *

تو سه نشانه مهم برای اهل ایمان ذکر می کنی:

1 - در تمام اختلافات (بزرگ یا کوچک) برای داوری به پیامبر مراجعه می کنند و نزد طاغوت ها و داوران باطل گرا نمی روند.

2 - هیچ گاه در برابر قضاوت و فرمان پیامبر اعتراض نمی کنند و به داوری او بدبین نمی شوند.

3 - در مقام عمل، حکم پیامبر را دقیقاً اجرا می کنند و کاملاً تسلیم سخن او می باشند.

این آیه، دلیل آن است که تو به پیامبر مقام عصمت عنایت کرده ای و او را از هرگونه خطا و اشتباهی دور نموده ای، برای همین است که از مردم می خواهی تا تسلیم سخن او باشند.

پیامبر به امر تو، علی(علیه السلام)را جانشین خود قرار داد و از مردم خواست تا از علی(علیه السلام)

ص:256

پیروی کنند و تسلیم او باشند. بعد از پیامبر فقط مؤمنان واقعی به این سخن پیامبر گوش فرا دادند، عدّه زیادی هم از مسیر صحیح خارج شدند و کسانی دیگر را به عنوان خلیفه خود برگزیدند.

* * *

یارم در بالاترین مقام و جایگاه بهشتی منزل خواهد نمود، اگر دلم برای او تنگ شود و بخواهم او را ببینم چه کنم؟

این غصّه ای است که مدّت ها است به دل دارم و امروز تصمیم دارم آن را به پیامبر بگویم.

به مسجد می روم، می بینم یاران آن حضرت گرداگرد ایشان حلقه زده اند. من نیز از فرصت استفاده می کنم و درددل خود را به پیامبر می گویم: ای رسول خدا ! روز قیامت وقتی شما در بالاترین جایگاه قرار بگیرید، من چگونه دوری شما را تحمّل کنم؟

پیامبر با شنیدن سؤالم به فکر فرو می رود و جوابم را نمی دهد.

بعد از مدّتی، جبرئیل این دو آیه را برای پیامبر نازل می کند: «کسی که از خدا و پیامبر اطاعت کند، در روز قیامت، همنشین پیامبران، صدّیقان، شهدا و نیکوکاران خواهد بود و آنان دوستان بسیار خوبی هستند، این همنشینی، فضل و احسانی از طرف من است.من می دانم کدام یک از بندگانم از من و پیامبرم اطاعت می کنند، آنان بندگان خوبم هستند و به آنان چنین پاداش می دهم».

اکنون، پیامبر مرا صدا می زند و این آیه را برایم می خواند و بشارت می دهد که در روز قیامت در کنارش خواهم بود.(147)

* * *

تو بندگان خوب خود را به همنشینی با این چهار گروه وعده دادی:

الف. پیامبران: کسانی که خدا آنان را برای هدایت انسان ها فرستاد که گل سرسبد پیامبران، محمّد(صلی الله علیه وآله)است.

ب. صدّیقان: کسانی که سراسر وجودشان راستی و درستی است، آنان با عمل و کردار، راستگویی خویش را به اثبات می رسانند. بعد از مقام نبوّت، هیچ مقامی بالاتر از مقام صدّیقان نیست. منظور از صدّیقان، فاطمه و علی و یازده امام بعد از

ص:258

او(علیهم السلام)می باشند.

ج. شهدا: کسانی که در راه دین خدا جان خود را فدا کردند.

د. نیکوکاران: بندگان خوب خدا که به قرآن و سخن پیامبر عمل کردند، آنان بعد از پیامبر ولایت علی(علیه السلام)و فرزندان او را پذیرفتند، منظور از نیکوکاران، شیعیان علی(علیه السلام)می باشند.(148)

* * *

بِالاَْخِرَةِ وَمَنْ یُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیُقْتَلْ أَوْ یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیًما (74)

اکنون از نشانه دیگر منافقان سخن می گویی تا ما آنان را خوب بشناسیم، وقتی زمان جهاد فرا برسد، منافقان در جهاد سستی می کنند و در میدان جنگ حاضر نمی شوند.

اگر در جبهه جنگ، بلا و سختی به مسلمانان برسد، منافقان می گویند: «این نعمت خدا بود که ما همراه آنان نبودیم و از بلا نجات پیدا کردیم».

اگر سپاه اسلام در جنگ پیروز شوند و به غنیمت ها دست پیدا کنند می گویند: «ای کاش ! ما با آن ها در جنگ حاضر می شدیم و به مال و غنیمیت می رسیدیم».

چرا بعد از جنگ، آنان به غنیمت ها فکر می کنند؟ آن ها شرط دوستی را انجام ندادند ولی می گویند که دوستانِ مسلمانان هستند ! آن ها در لحظات سخت، مسلمانان را تنها گذاشتند.

* * *

شهر مکّه را فتح خواهد کرد و همه بُت ها را خواهد شکست.

پیامبر به همراه گروهی از مسلمانان مکّه به مدینه آمدند، پیامبر در مدینه به تبلیغ دین اسلام پرداخت، در این میان جمعی از مسلمانان هنوز در مکّه زندگی می کردند، بُت پرستان نمی گذاشتند آنان به مدینه هجرت کنند و پیوسته در پی آزار و اذیّتشان بودند، در واقع فکر نمی کردند که مدینه به پایگاهی برای تبلیغ دین اسلام مبدّل شود.

بعد از مدّتی، آن ها متوجّه شدند مدینه تبدیل به خطر بزرگی برای آنان شده است، برای همین تصمیم گرفتند تا مانع هجرت مسلمانانی شوند که در مکّه زندگی می کردند.

مسلمانانی که در شهر مکّه گرفتار شده بودند چنین دعا می کردند: «بارخدایا ! ما را از این شهر که مردم آن ستمگرند رهایی بخش و از سوی خود برای ما سرپرست و یاوری معیّن نما تا یاریمان نماید».

تو دعای آنان را شنیدی و از پیامبرت خواستی تا برای یاری آنان اقدام کند، امّا عدّه ای از مسلمانان از جنگ با بُت پرستان هراس داشتند، تو به آنان می گویی که چرا در راه تو و برای نجات برادران و خواهران خود اقدام نمی کنند؟

کسانی که برای یاریِ مظلومان به جهاد بروند و در راه تو جهاد کنند، به آنان پاداش می دهی.

سخن تو این است: نگاه کنید ببینید که اهل باطل چگونه در راه باطل حاضرند بجنگند و کشته شوند، آنان یاران شیطان هستند، از آنان نترسید که مکر و حیله شیطان بسیار سست و ضعیف است و شما پیروز این میدان خواهید بود.

* * *

مسلمان واقعی کیست؟ آیا نماز خواندن و روزه گرفتن و به خلوت خود رفتن دین است؟ کسی که از حال مسلمانان دیگر خبر ندارد و در بی خبری است،

ص:261

چگونه ادّعای مسلمانی می کند؟

در این آیه با همه مسلمانان تاریخ سخن می گویی، من باید بدانم اگر در جایی از جهان، مسلمانی مورد ظلم و ستم واقع شد، باید به فکر او باشم و به اندازه ای که می توانم باید یاریش کنم.

این وظیفه من است که به ندای مظلومیّت او پاسخ بدهم و برای نجاتش بکوشم، این وظیفه، مرز نمی شناسد، آن مسلمان مظلوم، هموطن من باشد یا در کشور دیگری زندگی کند، باید در اندیشه یاری او باشم. این معنای اسلام واقعی است، نه به کنج عزلت رفتن و ذکر گفتن و بی خیال دنیا شدن !

* * *

روزی از روزها ابن عَوف و چند نفر از دوستانش، نزد پیامبر آمدند و گفتند:

__ ای پیامبر ! به ما اجازه بده تا با این بُت پرستان بجنگیم و آنان را به سزای اعمالشان برسانیم.

__ فعلاً خدا به من دستور جهاد نداده است، ما باید صبر پیشه کنیم، شما نماز را به پا دارید و زکات را پرداخت نمایید.

آن روز ابن عَوف و دوستانش آرزو داشتند تا با بُت پرستان بجنگند، آنان آرمانی بزرگ داشتند و عشق شهادت در دل هایشان موج می زد.

زمان گذشت، پیامبر به مدینه آمد، کم کم تعداد مسلمانان زیاد و زیادتر شد تا این که شرایط برای جهاد و مبارزه با بُت پرستی فراهم شد. آن وقت بود که دستور جهاد را بر پیامبرت نازل کردی و پیامبر از مسلمانان خواست تا برای جنگ با بُت پرستان آماده شوند.

مسلمانان مطمئن بودند که ابن عَوف و دوستانش هم برای جهاد آماده می شوند، آنان هنوز شوق و اشتیاق ابن عَوف را به یاد داشتند که چگونه برای جهاد لحظه شماری می کرد، افسوس که ابن عَوف خیلی عوض شده بود، او نزد پیامبر آمد و چنین گفت: «ای پیامبر ! چرا خدا جهاد را بر ما واجب کرده است؟ الآن وقت مناسبی برای جهاد با بُت پرستان نیست، ما نیاز به فرصت داریم».

این سخنان ابن عَوف همه را متعجّب کرد، چگونه او این قدر عوض شده است؟ زمانی او اشتیاق جهاد داشت و می خواست در راه خدا به جنگ دشمنان برود، اکنون چه شده است که زبان به اعتراض گشوده است، چرا او این قدر از دشمنان می ترسد؟

به پیامبر دستور می دهی تا در جواب ابن عَوف چنین بگوید: «ناز و نعمت این دنیا، بسیار بی ارزش است، سرای آخرت برای کسی که پرهیزکاری پیشه کند، بهتر است، زیرا نعمت های آنجا دائمی و همیشگی است، من به بندگان خود ستم

ص:263

نمی کنم، پاداش کسانی که در راه من جهاد می کنند را می دهم، به جنگ کافران بروید، از کشته شدن در راه من نترسید و بدانید هر کجا باشید مرگ به سراغ شما می آید، اگر در دژهای محکم هم باشید، مرگ شما را در می یابد».(149)

* * *

این آیه برای من درس بزرگی است، نکند من هم از کسانی باشم که از آرمان های بزرگ سخن می گوید، امّا وقت عمل، همه چیز را فراموش می کند. آری، آنان زود احساسی و داغ می شوند و زود هم سرد و بی خیال !! آنان بیشتر اهل شعارند !

امروز امام زمان من غایب است، من دم از یاری او می زنم، همیشه دعا می کنم که خدا توفیق جان فشانی در رکابش را به من بدهد، هر کجا می روم از یاری او سخن می گویم، امّا معلوم نیست وقت عمل چه کنم؟

من باید تلاش کنم محبّت و شیفتگی به دنیا را از دل خود بیرون کنم، عشق به دنیاست که مانع می شود که نتوانم وقت عمل، امام زمان خویش را یاری کنم. باید به حقیقت دنیا فکر کنم.

مرگ، دیر یا زود می آید، لحظه مرگ هر انسانی قبلاً مشخّص شده است، فرار از مرگ، بیهوده است، فرق نمی کند من در میدان جنگ باشم یا در بستر آرمیده باشم، مرگ من سر آن ساعت و لحظه خودش می آید، آیا عاقلانه است از یاری حقّ و حقیقت دست بردارم؟

باید فکر کنم، به یاری حقّ بروم، سعادت همیشگی را از آنِ خود کنم، بهشت را برای خود بخرم.

همین امروز هم باید امام زمانم را یاری کنم، از هیچ دسیسه ای نترسم، در روزگار غیبت، تا رمق در بدن دارم، محبّت او را بر دل های مردم، پیوند زنم و یاران او را یار راه شوم و در راه او قدم بردارم.

ص:264

* * *

سخن از کسانی بود که وقتی پیامبر آنان را به جهاد فرا خواند، آنان از رفتن به جهاد خودداری کردند و فرمان پیامبر را اطاعت نکردند.

آنان در مدینه می ماندند و پیامبر همراه با لشکر اسلام به جنگ کافران می رفت، اگر لشکر اسلام در جنگ پیروز می شد، آنان می گفتند که این پیروزی از طرف خدا بود، اگر مسلمانان دچار مصیبت و شکست می شدند، می گفتند که این شکست به دلیل مدیریّت بد پیامبر است !

اکنون تو به آنان می گویی که پیروزی و شکست از طرف من است، هر چه صلاح بدانم، آن را انجام می دهم، همه چیز در این دنیا از ناحیه قدرت من است، چرا شما نمی خواهید حقیقت را بفهمید؟».

آری، تو خدای یگانه ای و این جهان را آفریدی و قوانینی ثابت را قرار دادی، اگر مسلمانان از فرمانده خود اطاعت کنند و با نیروی ایمان به تو به جنگ سپاه کفر بروند، آنان را یاری خواهی کرد و پیروز خواهند شد.

اگر مسلمانان از دستور فرمانده خود سرپیچی کنند و از مرگ بترسند و هنگام خطر از میدان جنگ فرار کنند، آنان را به حال خود رها می کنی و شکست نصیبشان می شود.

ماجراهای جنگ بَدر و اُحد این حقیقت را روشن می کند، در جنگ بدر، مسلمانان با این که تعداد کمی بودند، با نیروی ایمان به جنگ سپاه کفر رفتند، آنان از دشمن نترسیدند و در میدان جنگ رشادت نشان دادند، تو هم یاریشان کردی، پس می توان گفت که تو آنان را پیروز کردی.

در جنگ اُحد چه شد؟ گروهی از مسلمانان، دستور پیامبر را اطاعت نکردند، به جای آن که سنگر خود را حفظ کنند به سوی غنیمت ها دویدند و به جمع کردن مال دنیا پرداختند، وقتی که لشکر کفر از پشت سر به آنان حمله کردند، فرار

ص:265

کردند، آنان پیامبر خود را تنها گذاشتند و به فکر نجات جان خود بودند.

تو آنان را به حال خود رها کردی و شکست خوردند، پس می توان گفت که تو آنان را شکست دادی، نتیجه کارشان را به خودشان بازگرداندی، نتیجه اطاعت نکردن از فرمانده و فرار از میدان جنگ، شکست است، منافقان که شکست را به سوء مدیریّت پیامبر نسبت می دهند، در اشتباه بزرگی هستند.(150)

* * *

داشته ای. هزاران نعمت، مرا در برگرفته اند، چه نعمتی بالاتر از سلامتی و امنیّت !

از طرف دیگر، گاهی در زندگی، به سختی ها و بلاهایی مبتلا می شوم، سختی هایی مثل قحطی، گرسنگی و...

این بلاها نتیجه اعمال و رفتار خود من است، هر گناهی که انجام می دهم، در زندگی همین دنیا اثر می گذارد، بعضی گناهان سبب گرفتاری هایی مانند فقر است و برکت را از زندگی می برد.(151)

فقر، فقط نداشتن پول نیست، گاهی من پول دارم امّا آرمان بزرگ خویش را فراموش می کنم، این فقری بزرگ است و زندگی من، بی معنا و بی برکت می شود، باید بدانم این گناهان خود من است که برکت زندگی مرا می گیرند.

در دعای کمیل این گونه می خوانیم: «خدایا ! ببخش آن گناهانی که باعث می شود نعمت های تو از من گرفته شود. ببخش آن گناهانی که بلا را بر من نازل می کند...».(152)

* * *

دانشجویی بود که او را بسیار دوست می داشتم، یک روز سر کلاس رو به من کرد و گفت:

__ استاد ! قرآن چرا این گونه است؟ در آیه ای، سخنی می گوید، آیه بعد، آن را نقض می کند؟

__ چطور؟

__ «سَیّئه» به معنای «گناه» می باشد. قرآن در آیه 78 سوره «نساء» می گوید «سیّئه» از طرف خداست، سپس در آیه 79 همان سوره می گوید که «سیّئه» از طرف بندگان است. وقتی من گناه می کنم، این گناه از طرف خداست؟ آیا من مجبور به گناه هستم؟ من نفهمیدم که وقتی گناه می کنم خودم مقصّرم یا خدا؟ چرا قرآن می گوید «سیّئه» از طرف خداست؟

ص:267

__ تو باید قرآن را با دقّت بخوانی تا منظور این دو آیه را بفهمی.

__ استاد ! این که دیگر فکر نمی خواهد. در یک آیه، قرآن، «سیّئه» را از طرف خدا می داند، در آیه بعد آن را از طرف انسان می داند.

__ «سیّئه» یا همان «گناه» را انسان انجام می دهد. آری، من هستم که گناه می کنم، این گناه از طرف من است، امّا این خداست که نتیجه این گناه را برایم می فرستد. وقتی خدا به من نعمتی داد، اگر ناسپاسی کنم و کفران نعمت کنم، این گناهی است که من انجام داده ام، آیا می دانی نتیجه این گناه چیست؟

__ نتیجه کفران نعمت، این است که نعمت از انسان گرفته می شود.

__ خوب. چه کسی این نعمت را از من می گیرد؟

__ خدا.

__ من کفران نعمت کردم، پس گناه کفران نعمت، از طرف من است، امّا این خداست که نتیجه آن را بازمی گرداند.

__ استاد ! الآن فهمیدم ! خدا این جهان را آفریده است و در آن قوانینی ثابت، وضع کرده است، این قانون خداست: «هر کس کفران نعمت کند، نعمت از او گرفته می شود». حالا هر کس خودش به اختیار خودش، گناه کفران نعمت انجام دهد، طبق این قانون، خدا نعمت را از او می گیرد.

__ آفرین ! پس «سیّئه» به دو معنا آمده است: معنای اوّل: «سیّئه» به معنای انجام گناه که در آیه 79 آمده است، این انسان است که به اختیار خود گناه می کند. معنای دوم: سیّئه به معنای نتیجه گناهان که در آیه 78 آمده است، این خداست که نتیجه و اثرات گناه را به انسان نشان می دهد. در واقع منظور از «سیّئه» در آیه 78، بلاها، سختی ها و مصیبت ها می باشد که نتیجه گناه است.

* * *

مِنْهُمْ غَیْرَ الَّذِی تَقُولُ وَاللَّهُ یَکْتُبُ مَا یُبَیِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ وَکَفَی بِاللَّهِ وَکِیلًا (81) أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا (82)

در آیه قبل از مردم خواستی تا به سخن پیامبر گوش فرا دهند، سخنان او مایه سعادت انسان هاست، تو پیامبر را برای هدایت آنان فرستادی، افسوس که عدّه ای از مسلمانان به پیامبر ایمان واقعی نیاورده اند، آنان به ظاهر مسلمانند، امّا قلب هایشان از نور ایمان خالی است.

وقتی پیامبر دستوری را صادر می کند، آنان شعار می دهند: «گوش به فرمان تو هستیم»، امّا شب هنگام ، دور هم جمع می شوند و مطالبی بر خلاف گفتارشان بر زبان می آورند، آنان برای نابودی اسلام نقشه می کشند، امّا تو همه سخنان آنان را ثبت می کنی، تو بر همه اعمال و گفتار آنان آگاهی، به پیامبرت می گویی: «از این منافقان دوری کن و بر من توکّل کن که من تو را از شرّ منافقان حفظ می کنم، حمایت و یاری من تو را کفایت می کند».

اکنون یک سؤال به ذهن من می رسد: چرا عدّه ای از کسانی که کنار پیامبر بودند، این گونه رفتار می کردند؟ چرا رفتاری منافقانه داشتند؟ ریشه نفاق در چیست؟

خوب که فکر می کنم می فهمم عدم ایمان به قرآن و پیامبری محمّد(صلی الله علیه وآله)ریشه نفاق است.

آری، آنان هنوز باور نکرده اند که قرآن، کلام توست و تو آن را به محمّد(صلی الله علیه وآله)نازل کرده ای، آنان در پیامبری او شک دارند، برای همین از آنان می خواهی تا در قرآن اندیشه کنند تا رسالت محمّد(صلی الله علیه وآله)برایشان آشکار شود، این سخن توست: «چرا در قرآن نمی اندیشید؟ اگر قرآن سخن من نبود، در آن اختلاف زیادی می یافتید».

آری، قرآن سخن توست، سخن تو از اختلاف و نادرستی به دور است، اگر محمّد(صلی الله علیه وآله)قرآن را از پیش خود گفته بود، در آن، اختلاف زیادی پیدا می شد، زیرا

ص:269

سخن بشر خالی از اختلاف و تناقض نیست، روحیّات، افکار و سخنان بشر در طول عمرش تغییر می کند، به همین دلیل است که نوشته های یک نویسنده در طول عمرش هرگز یکسان نیست.

تو قرآن را در طول 23 سال بر محمّد(صلی الله علیه وآله)نازل کردی، محمّد(صلی الله علیه وآله)در طول این سال ها، در جنگ، صلح، مهاجرت و موقعیّت های دیگر بوده است، محمّد(صلی الله علیه وآله)درس نخوانده بود و نمی توانست کتابی بخواند. در قرآن بحث های عقیدتی، تاریخی، اخلاقی و حقوقی آمده است و در آن هیچ تضاد و تناقضی نیست، این نشانه آن است که قرآن از طرف توست.

تدبّر و اندیشه در قرآن زمینه برطرف شدن نفاق و ضعف ایمان است، هر کس قرآن را بخواند و در معنای آیات اندیشه کند، دلش صفا می یابد و نور ایمان بر قلبش می تابد، آری، قرآن شفای دل هاست.

* * *

کنند.

اکنون تو از مسلمانان می خواهی تا اگر خبری را شنیدند به پیامبر و کسانی که قدرت تشخیص درست و نادرست بودن آن خبر را دارند، اطّلاع دهند.

این دستور از روی مهربانی و لطف است، نشانه محبّت تو به مسلمانان است، تو دوست نداری که جامعه دچار وحشت شود، این شیطان است که می خواهد در دل مؤمنان ترس افکند تا دشمن به راحتی بتواند حمله کند.

این دستور سبب می شود تا مسلمانان فریب شیطان را نخورند، اگر این دستور تو نبود، عدّه زیادی از روی نادانی شایعه پراکنی می کردند و همه باور می کردند که دشمن تا نزدیکی مدینه آمده است و دیگر نمی توان کاری کرد !

آری، قبل از نقل یک خبر، باید از درست یا نادرست بودن آن مطمئن شد، مخصوصاً خبرهایی که درباره اسرار نظامی مثل حمله دشمن و... می باشد، باید این خبرها را به رهبران جامعه عرضه نمود تا بعد از جمع آوری اخبار و ارزیابی و تشخیص آن، به قدر مصلحت به اطّلاع جامعه رسانده شود تا مبادا جامعه دچار ترس و وحشت شود.

شایعه سازی و شایعه پراکنی از بلاهای بزرگ جامعه است که روح تفاهم و همکاری را در میان مردم از بین می برد و اعتماد عمومی را نابود می کند و فکر و وقت مردم را مشغول می کند، مسلمانان باید به هوش باشند و هرگز در دام شایعه پراکنی گرفتار نشوند.

* * *

مُقِیتًا (85)

در آیه 75 این سوره، از مسلمانان خواستی که همراه پیامبر به جهاد با کافران بروند و او را تنها نگذارند، منافقان را سرزنش کردی که چرا دلبسته دنیا شدند و از یاری دین تو دست برداشتند، به همه گفتی که اطاعت از پیامبر، اطاعت از توست، از مسلمانان خواستی تا اسرار نظامی را فاش نسازند و شایعه پراکنی نکنند.

آیا مردم به این سخنان گوش فرا خواهند داد؟ آیا به یاری پیامبر خواهند شتافت؟ آیا پیامبر باید منتظر یاری مسلمانان بماند؟ وظیفه او چیست؟

اکنون با پیامبر این گونه سخن می گویی:

ای محمّد ! در راه من پیکارکن، تو فقط مسئول وظیفه خودت هستی !

مؤمنان را بر این کار ترغیب و تشویق کن !

امیدوار باش اگر تنها هم به پیکار با دشمنان بروی، من تو را از شرّ آنان حفظ می کنم، زیرا قدرت من فوق همه قدرت ها است و اگر کسی را عذاب کنم، عذاب دردناکی خواهد بود، من دشمنان را به عذاب گرفتار می سازم.

ای محمّد ! از تو خواستم تا مؤمنان را به جهاد فرا خوانی، بدان هر کس دیگری را به کار خوبی فرا خواند، خودش نیز از آن بهره خواهد برد، هر کس هم دیگری را به کاری بد تشویق کند، در آن بدی، سهیم خواهد بود، من بر همه اعمال و رفتار بندگان خویش آگاهم و بر همه چیز توانا هستم.(153)

* * *

این دستور عجیبی است : «ای محمّد ! حتّی اگر تنهای تنها بودی، با دشمن پیکار کن، راه خود را ادامه بده...».

این سخن چه پیامی برای امروزِ من دارد؟

اگر بدانم راه من حقّ است، دیگر نباید از این که کسی مرا یاری نمی کند، در هراس باشم، باید آنقدر قاطع و مصمّم باشم که حتّی اگر همه با من دشمن شدند،

ص:272

دست از هدف مقدّس خویش برندارم. این رمز موفقیّت است.

باید به راه خود عشق بورزم، به آرمان خود ایمان داشته باشم و تا پای جان در راه تحقّق آرمانم تلاش کنم، به استقبال مرگ بروم، خطرها را به جان بخرم، اگر تنها هم هستم، به جنگ مشکلات بروم، هرگز ناامید نشوم و تسلیم دشمن نگردم. بدانم که اگر از آرمان و هدف خود دست بردارم، دیگر زندگی برایم معنا نخواهد داشت، زندگیِ کسی که هدف خود را از دست داده است، مردگی است، زندگی نیست !

* * *

سلام ندادن، گناه است، حواسم را جمع می کنم، به حقوق دیگران تجاوز نمی کنم، این بزرگترین وظیفه من است.

اگر من به دیگران ظلمی کنم، روز قیامت در پیشگاه عدل تو باید پاسخ دهم، تو شاهد و حسابرس همه اعمال هستی، آری، خدایی جز تو نیست، در روز قیامت که هیچ شکی در آن نیست، همه را زنده خواهی کرد، هیچ کس از تو راستگوتر نیست، تو به همه وعده های خود وفا خواهی کرد.

* * *

آمدند و به پیامبر گفتند که ما هم مسلمان شده ایم، پیامبر آنان را پذیرفت و آنان مدّتی در مدینه زندگی کردند. چندی بعد، آنان از مدینه به مکّه بازگشتند و به بُت پرستی روی آوردند، آنان به یاری بُت پرستان پرداختند و برای آنان کارهای اقتصادی مثل تجارت انجام دادند.(154)

تو به پیامبر دستور دادی تا با آن گروه به پیکار بپردازد، مسلمانان وقتی این دستور را شنیدند، دچار اختلاف شدند، عدّه ای می گفتند که نباید بجنگیم، زیرا ممکن است آنان بار دیگر از بُت پرستی دست بردارند.

اکنون این گونه با مسلمانان سخن می گویی:

چرا درباره منافقان دچار اختلاف شده اید؟ آنان منافقانی هستند که از شهر مدینه بیرون رفته اند و پشتیبان بُت پرستان شده اند، چگونه می خواهید کسانی را هدایت کنید که من آنان را به حال خود رها کرده ام؟ هر کس را من در گمراهی رها کنم، هیچ راهی برای هدایت نمی یابد.

آنان دوست دارند شما هم دست از ایمان خود بردارید و کفر پیشه کنید تا همانند آنان شوید، هرگز آنان را دوستان خود نگیرید.

* * *

عدّه ای از منافقان هستند که در مدینه زندگی می کنند، درست است که قلب آنان از نور ایمان خالی است، امّا در ظاهر نماز می خوانند و از بُت پرستی دوری می جویند، از پیامبر می خواهی تا آنان را به حال خود رها کند و با آنان وارد جنگ نشود و رسوایشان نسازد.

امّا گروهی از منافقان که به اردوگاه بُت پرستان بازگشته اند، حسابشان فرق می کند، آنان به یاری بُت پرستان شتافته اند و در مقابل بُت ها سجده می کنند، از پیامبر می خواهی همراه با مسلمانان به جنگ آنان برود.

قانون تو این است: «با منافقانی که در خارج مدینه هستند جنگ کنید، مگر آن که

ص:275

آنان توبه کنند».

توبه آنان چیست؟ باید به مدینه بار دیگر مهاجرت کنند و دست از عقیده باطل خود بردارند.

باید با منافقانی که توبه نمی کنند و از اذیّت و آزار مسلمانان هم پروایی ندارند و اهل صلح هم نیستند، جنگ کرد، وعده می دهی که مسلمانان بر منافقان تسلّط پیدا کنند و بر آنان پیروز شوند.

* * *

سخن از پیکار با دشمنان به میان آمد، اکنون تو از مسلمانان می خواهی با دو گروه وارد جنگ نشوند:

* گروه اوّل:

کسانی که با هم پیمانان شما، ارتباط دارند و با آنان پیمان دوستی بسته اند. عهد و پیمان آنقدر اهمیّت دارد که اگر کسی با مسلمانان پیمان ببندد، مسلمانان باید حرمت او را نگاه دارند و با او وارد جنگ نشوند.

* گروه دوم:

کسانی که در شرایط خاص هستند و تقاضای صلح دارند. آنان نه توانایی همکاری با مسلمانان را دارند و نه می توانند با کافران برخورد کنند. مسلمانان باید با این گروه هم جنگ نکنند.

آری، اگر کافری اعلام بی طرفی یا صلح و دوستی کرد، نباید با او جنگ نمود.

* * *

وَإِنْ کَانَ مِنْ قَوْم بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِیثَاقٌ فَدِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلَی أَهْلِهِ وَتَحْرِیرُ رَقَبَة مُؤْمِنَة فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیًما حَکِیًما (92) وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیًما (93)

در جبهه جنگ ممکن است مسلمانی، به اشتباه مسلمانی دیگر را به قتل برساند، مثلاً در تاریکی شب یک نفر عبور کند، مسلمانی خیال کند او دشمن است و او را به قتل برساند. در اینجا چه باید کرد؟ حکم تو چیست؟

ماجرایی در مدینه روی می دهد، تو این آیه را نازل می کنی و حکم «قتل غیر عمد» را بیان می کنی.

ماجرا چه بود؟

«عَیّاش» یکی از یاران پیامبر و اهل مکّه بود و به مدینه هجرت کرده بود، او روزهای سختی را پشت سر گذاشته بود، بُت پرستانِ مکّه بارها او را به جُرم مسلمان شدن، شکنجه کرده بودند.

روزی عَیّاش به سوی مرکز شهر می رفت، ناگهان چشمش به مردی از اهل مکّه افتاد، عَیّاش بسیار متعجّب شد، آن مرد در اینجا چه می کند؟ او به چه منظور به مدینه آمده است؟ نکند نقشه ای دارد؟ عَیّاش به خوبی آن مرد را می شناخت، آن مرد، بارها عَیّاش را شکنجه کرده بود و از کافران بود، عَیّاش شمشیر کشید و او را به قتل رساند.

عَیّاش فکر می کرد یک کافر را کشته است، افسوس که نمی دانست آن مرد، توبه کرده و مسلمان شده است و خانه و زندگی خود را در مکّه رها کرده است و تصمیم گرفته است تا نزد پیامبر برود و اسلام خود را به او اعلام کند.(155)

وقتی واقعیّت معلوم شد، همه از هم سؤال کردند که آیا عیّاش، قاتل است؟ آیا

ص:277

باید او را قصاص کرد؟

* * *

هیچ مؤمنی حقّ ندارد مؤمن دیگری را به قتل برساند مگر اینکه این کار را از روی اشتباه و خطا انجام دهد.

قاتلی که از روی اشتباه، کسی را به قتل رسانده است، باید خون بها به خانواده مقتول پرداخت کند، (مقتول به کسی می گویند که به قتل رسیده است).

در پرداخت خون بها باید شرایط خانواده مقتول را در نظر گرفت که سه حالت است:

* اوّل:

خانواده مقتول، مسلمان باشند، در این صورت، قاتل باید یک برده مسلمان آزاد کند، همچنین خون بها را به خانواده مقتول بدهد مگراین که آن خانواده با رضایت کامل، از خون بها درگذرند.

* دوم:

خانواده مقتول، از دشمنان اسلام باشند، در این صورت، قاتل باید یک برده مسلمان آزاد کند و پرداخت خون بها به خانواده مقتول لازم نیست چون این کار باعث تقویت اقتصادی دشمنان اسلام می شود.

* سوم:

خانواده مقتول با مسلمانان هم پیمان باشند، در این صورت، قاتل باید یک برده مسلمان آزاد کند و به جهت احترام به پیماِن مسلمانان، خون بها را به خانواده مقتول بدهد.

* * *

ص:278

کسی که دسترسی به آزاد کردن برده ندارد، بر او واجب است که دو ماه (پشت سر هم) روزه بگیرد. این کار برای جبران خسارت اخلاقی و معنوی قاتل است.

در آن روزگار، برده داری در جامعه امری عادی بود، اسلام، آرام آرام با وضع قوانین، نظام برده داری را از بین برد و بعد از گذشت مدّتی همه برده ها آزاد شدند.

مقدارِ خون بها در قتل غیر عمدی چقدر است؟

در سخنان پیامبر، مقدار آن، هزار مثقال طلا یا مثلاً 100 شتر بیان شده است که می توان در هر زمان پول آن را محاسبه کرد و پرداخت نمود.(156)

این حکم قتل «غیر عمد» است، اگر کسی به عمد، دیگری را به قتل برساند (قتل عمد)، خانواده مقتول می توانند قاتل را قصاص کنند و یا خون بها بگیرند و یا او را ببخشند. اجرای قانون قصاص مانع می شود که قتل و جنایت در جامعه زیاد شود، تو خواسته ای تا از جان انسان دفاع کنی، قصاص، یک برخورد و انتقام شخصی نیست، بلکه تأمین کننده امنیّت اجتماعی است. اگر در جامعه، متجاوز قصاص نشود، عدالت و امنیّت از بین می رود.

آیا کسی که مسلمانی را از روی عمد به قتل می رساند گناهش بخشیده می شود؟ یعنی وقتی قانون درباره او اجرا شد، مثلاً خانواده مقتول، او را بخشیدند، یا خون بها گرفتند یا تصمیم گرفتند او را قصاص کنند، آیا راهی برای توبه قاتل وجود دارد؟

قاتل به چه انگیزه ای دست به این کار زده است؟ اینجا دو حالت وجود دارد:

* اوّل:

قاتل از روی عصبانیّت کسی را می کشد، مثلاً بر سر پول و ... با مقتول درگیر

ص:279

می شود و به عمد او را می کشد امّا قبول دارد که کشتن مؤمن گناه بزرگی است، او در حالت عصبانیّت این گناه بزرگ را انجام داده است، بعد از اجرای حکم، توبه اش پذیرفته می شود، حکم او یکی از این سه است: دادن خون بها، عفو خانواده مقتول، قصاص.

قاتل باید از کار خود پشیمان شود و به درگاه خدا توبه نماید. اگر خانواده مقتول او را بخشیدند، باید دو ماه پشت سر هم روزه بگیرد یا 60 فقیر را غذا دهد یا یک بنده هم آزاد کند، این کار، کفّاره آن گناه بزرگ اوست.

* دوم:

قاتل، مؤمنی را (به سبب ایمان آن مؤمن) به قتل برساند. در واقع، قاتل، هیچ انگیزه ای جز بغض و کینه نسبت به دینِ مؤمن ندارد، در این صورت توبه او قبول نمی شود.

آری، کسی که مسلمانی را به علّت مسلمان بودنش بکشد، هرگز توبه اش قبول نمی شود. اگر کسی اعتقاد داشته باشد که کشتن مسلمان، جایز است و مسلمانی را بکشد، توبه اش پذیرفته نمی شود !

منظور تو این است: «هر کس مؤمنی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است که جاودانه در آن می ماند و من بر او غضب می کنم و او را از رحمت خود دور می کنم و عذابی بس بزرگ در انتظارش خواهد بود».(157)

* * *

إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا (94)

اگر به جهاد می روم باید بدانم که هدف از جهاد، توسعه طلبی و به دست آوردن غنیمت نیست، مرا به جهاد فرا می خوانی تا انسان ها از قید بندگی زر و زور رها شوند، اگر دشمن تقاضای صلح یا ادّعای ایمان کرد، باید سخنش را بپذیرم.

ما مأمور به ظاهر افراد هستیم، نه باطن آنان ! همین که کسی به زبان گفت: «اشهد أنْ لا اله الا الله و اشهد انَّ محمّداً رسولُ الله»، باید سخنش را بپذیرم و از جنگ با او دست بردارم. آری، کسی که تا لحظاتی پیش، بت پرست بود، امّا در میدان جنگ، مسلمان شد، جان و مالش در امان است.

این سخن توست:

ای مؤمنان ! وقتی برای پیکار با کافران سفر می کنید، به افراد ناشناس برمی خورید، باید درباره آنان تحقیق کنید. به طمع غنیمت، به کسی که اظهار اسلام می کند، نگویید: «تو مسلمان نیستی !». بدانید که غنیمت های فراوانی نزد من است، من به شما پاداش های بزرگ خواهم داد، بر شما منّت نهادم و شما را به اسلام و ایمان رهنمون ساختم، اگر لطف من نبود، شما هم بهره ای از اسلام نداشتید. به شکرانه این نعمت، در جهاد با دشمنان، تحقیق کنید، مبادا کسی که ادّعای اسلام می کند را به قتل برسانید، بدانید که من به همه رفتارهای شما آگاهم.

* * *

دَرَجَات مِنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیًما (96)

از پیامبر خواستی تا برای نابود کردن بُت پرستی به جنگ کافران برود. پیامبر بارها به جنگ کافران رفت و این جنگ ها در دو مرحله انجام شد:

* مرحله اوّل:

وقتی تعداد سربازان اسلام کم بود و سپاه کفر زیادتر از مسلمانان بودند (مثل جنگ بَدر در سال دوم هجری و جنگ اُحد در سال سوم).

در این شرایط، بر همه مسلمانانی که توانایی داشتند واجب بود به جهاد بروند.

اگر کسی بدون عذر (مانند بیماری و کهولت سن)، از شرکت در جنگ خودداری می کرد، گناه بزرگی مرتکب شده بود. در جنگ اُحد گروهی از منافقان از لشکر اسلام جدا شدند و با این کار، باعث تقویت سپاه کفر شدند.

* مرحله دوم:

وقتی که اسلام قدرت گرفته بود و پیامبر نیروی کافی برای جنگ با کافران داشت (مثل جنگ تَبوک در سال نهم هجری).

در این شرایط، جهاد بر همه واجب نیست، همین که تعدادی از مسلمانان به جهاد رفتند، وجوب جهاد از بقیّه برداشته می شود و به اصطلاح به آن «واجب کفایی» می گویند، یعنی اگر عدّه ای از مسلمانان به جهاد رفتند، کفایت می کند و بر بقیّه واجب نیست.

اکنون در این آیه می خواهی درباره جهاد در مرحله دوم سخن بگویی، درست است که تعداد مسلمانان بسیار زیاد شده است و برای همین، جهاد بر همه واجب نیست، امّا کسانی که به یاری پیامبر بروند، اجر بزرگی در انتظار آنان است.

ص:282

آری، کسانی که (بدون داشتن عذری مانند بیماری) به جهاد نرفتند با جهادگران مساوی نیستند !

تو کسانی را که با مال و جان خود جهاد می کنند بر کسانی که ترکِ جهاد کردند، برتری می دهی.

تو به همه وعده پاداش داده ای، امّا به جهادگران مقام های بالاتر می دهی، به آنان پاداشی بس بزرگ عنایت می کنی، آمرزش و رحمت خود را نصیب آنان می کنی و لغزش های آنان را نادیده می گیری که تو خداوند بخشنده و مهربانی.

* * *

به کسانی که با مال و جان در راه تو جهاد می کنند، وعده پاداشی بزرگ می دهی، جهاد فقط این نیست که من سلاح در دست بگیرم و به جنگ دشمن بروم، گاهی دشمن حمله فرهنگی می کند، او اعتقادات و باورهای جامعه را مورد هجوم خود قرار می دهد. اگر من به دین خود عشق میورزم باید به فکر جهاد فرهنگی باشم.

اگر من می توانم با قلم و بیان به مقابله با دشمن بپردازم، وظیفه دارم این کار را انجام دهم، اگر این هنر را ندارم، با ثروت خویش از اسلام دفاع نمایم و هزینه کارهای فرهنگی را پرداخت نمایم.

اگر همه ما فقط به فکر خود باشیم و برای دفاع از دین کاری نکنیم، جبهه فرهنگی اسلام ضعیف می شود، آنوقت بی دینی و بی اعتقادی در جامعه رشد می کند و فرهنگ دشمن رواج پیدا می کند.(158)

ص:283

رهایی یابم و راهی سرزمین و جایگاهی دیگر شوم، در راه تو، از تاریکی ها بگریزم و به سوی روشنایی بروم.

آری، عشق به زیبایی ها و خوبی ها بالاتر از عشق به وطن است، زندگی معنوی مهمتر از زندگی مادی است. نباید به دلیل عشق به وطن، تن به ذلّت بدهم و اسیر تاریکی ها شوم، وطن دوستی تا جایی نیکوست که ماندن در وطن، به عقاید و اهداف عالی ضربه وارد نکند.

پیامبر تو چقدر زیبا سخن گفت: «اگر کسی به سبب حفظ دین خود مهاجرت کند، در بهشت همنشین ابراهیم(علیه السلام)خواهد بود».(159)

چرا همنشینی با ابراهیم(علیه السلام)؟

ابراهیم(علیه السلام)کسی بود که در راه یکتاپرستی بارها مهاجرت کرد، وطن او بابل (شهری در عراق) بود، او به فلسطین، مصر، مکّه و... مهاجرت نمود.

* * *

اگر کسی حقانیّت اسلام را فهمید، باید مسلمان شود و اگر در وطن نمی تواند دین خود را حفظ کند، در صورتی که توانایی دارد، وظیفه دارد مهاجرت کند، اکنون این سؤال مطرح است: اگر او مهاجرت نکرد، چه سرنوشتی در انتظار اوست؟

آنان به خود ظلم کردند، در وطن ماندند و در محیط کفر و بُت پرستی، خود را از کمال و سعادت محروم ساختند. فرشتگان در هنگام مرگ با آنان چنین می گویند:

__ شما چگونه زندگی کردید؟

__ در وطن خود زیر ظلم و ستم بودیم و توانایی مقابله با ظالمان را نداشتیم.

__ زمین خدا که پهناور و وسیع بود، چرا مهاجرت نکردید؟ چرا از وطن خود به جای دیگر نرفتید؟

اینجاست که دیگر نمی توانند به فرشتگان جوابی دهند، جایگاه آنان آتش جهنّم

ص:285

است و به راستی جهنّم چه بد جایگاهی است. آنان توانایی مهاجرت داشتند، ولی مهاجرت نکردند و در سرزمین کفر و بُت پرستی ماندند و به عذاب گرفتار آمدند.

* * *

هر کس که نتواند در وطن خود دین خود را حفظ کند، باید مهاجرت کند، اگر مهاجرت نکرد، به آتش جهنّم گرفتار خواهد شد، البتّه اگر امکان مهاجرت برای او وجود داشته باشد، به همین علّت، کسانی که گرفتار ظلم و ستم شده اند و «مُستضعف» هستند و توانایی مهاجرت ندارند، به عذاب تو گرفتار نمی شوند.

مردان و زنان و کودکانی که ناتوان هستند، در انتظار بخشش تو خواهند بود، آنان کسانی هستند که گرفتار محیط کفر شده اند و هیچ چاره ای ندارند و راهی برای نجات هم نمی یابند، در روز قیامت، آنان را می بخشی زیرا تو خدای بخشنده و مهربانی هستی.

* * *

«مُستضعف» کیست که تو او را عذاب نمی کنی و باید به عفو و بخشش تو امیدوار باشد؟

«مُستضعف» به کسی می گویند که خودش توانایی دارد، امّا بدون آن که خودش بخواهد، به ضعف و ناتوانی رسیده است. کسی که بدنش سالم است، می تواند مهاجرت کند، پول و ثروت هم برای مهاجرت دارد، امّا ظالمان به او اجازه مهاجرت نمی دهند و توانایی آن را هم ندارد که با ستمکاران مقابله کند.

آری، کسی که بر اثر ناتوانی جسمی و یا ضعف مالی یا محدودیّت هایی که محیط به او وارد کرده است، نمی تواند مهاجرت کند و در سرزمین کفر می ماند، تو مهاجرت را بر او واجب نکرده ای، زیرا او توانایی و راهی برای مهاجرت ندارد، نه می تواند با شرایط محیطی خود مقابله کند و نه راهی برای برای رسیدن به محیط حقّ می یابد، برای همین او معذور است.

ص:286

* * *

هر کس غیر از اسلام، دین دیگری را برگزیند، در روز قیامت راهی به بهشت نخواهد داشت. اسلام کامل ترین دین توست و باعث سعادت دنیا و آخرت انسان ها می شود.

اکنون سؤالی به ذهن من می رسد: آیا همه کسانی که اسلام را نمی پذیرند و کافر می مانند، به عذاب جهنّم گرفتار خواهند شد؟

کسی که پیام اسلام را بشنود و آن را درک کند، سپس از قبول آن خودداری کند، روز قیامت عذاب خواهد شد و به بهشت نخواهد رفت، امّا کسی که به سبب ضعف فکری نتواند حقّ را تشخیص بدهد یا اصلاً پیام اسلام به او نرسد، عذاب نمی شود چون او «مُستضعف فکری» است.

چند گروه را می توان «مستضعف فکری» نامید:

1 - کسانی که در کودکی از دنیا می روند و پدر و مادر آنها، کافر هستند.(160)

2 - دیوانه.

3 - کسی که از نظر فهم و درک مانند کودکان است و نمی تواند معنای کفر و ایمان را بفهمد. قدرت تشخیص او کم است و حتّی در امور دنیایی (مثل خرید و فروش) هم نیاز به کمک دیگران دارد،او مانند کر و لالی است که اصلاً حقّ و حقیقت را درک نکند.

4 - کسی که راه حقّ را نشناخته است و هیچ چیزی از آن به گوشش نرسیده است، او نه کافر است و نه مسلمان. زمینه ایمان آوردن برای او فراهم نشده است، درست است که چنین کسی مسلمان نیست، امّا نمی توان به او «کافر» هم گفت، کافر کسی است که حقّ را بشناسد و آن را قبول نکند، کسی که اصلاً چیزی از حقّ نشنیده است، کافر نیست.

هیچ کس نمی داند که تو «مستضعف فکری» را عذاب می کنی یا به بهشت وارد

ص:287

می کنی، در روز قیامت، برای اوزمینه امتحان فراهم می کنی و به او حقِ انتخاب می دهی. او به اختیار خود، ایمان یا کفر را می پذیرد، اگر ایمان را انتخاب نمود به بهشت می رود و گر نه جهنّم جای اوست.(161)

* * *

در قرآن واژه «مستضعف» در سه آیه ذکر شده است و در هر کدام از این آیه ها، این واژه به گروهی اشاره دارد، من باید دقّت زیادی بنمایم تا بدانم که در هر آیه از چه کسانی سخن گفته است.

در اینجا، این سه آیه را ذکر می کنم و درباره آن، توضیح می دهم:

* آیه اوّل: مستضعفِ مؤمن

سوره قصص، آیه 5

مستضعفِ مؤمن کسی است که در بالاترین رتبه ایمان است، امّا به او ظلم و ستم می شود و کسی به او یاری نمی کند. او در میان دشمنانش تنها می ماند و مظلومانه شهید می شود.

خدا در آیه 5 سوره قصص می گوید: «من اراده می کنم تا بر کسانی که مستضعف شده اند، منّت بنهم و آنان را پیشوایان مردم قرار دهم و وارث زمین کنم». منظور از آنان، اهل بیت(علیهم السلام) می باشند که دشمنان، حقّ آنان را غصب می کنند، امّا سرانجام خداوند به آنان حکومت زمین را می دهد.

من فکر می کنم واژه «مظلوم» به خوبی «مستضعف مؤمن» را معنا کند.

* آیه دوم: مستضعفِ کافر

سوره سَبأ، آیه 32

مستضعفِ کافر کسی است که سخن حقّ به او رسیده است، حقّ را شناخته است و آن را انکار کرده است، او به اختیار خود به سخن رهبران کافر خود گوش کرده است و گمراه شده است. او در روز قیامت به عذاب جهنّم گرفتار می شود.

ص:288

من فکر می کنم واژه «پیرو گمراه» به خوبی می تواند «مستضعف کافر» را معنا کند.

* آیه سوم: مستضعف فکری

سوره نساء، آیه 97

مستضعف فکری کسی است که به سبب ضعف فکری نتواند حقّ را تشخیص بدهد، مثل انسانی که دیوانه است یا کودکی که در همان سن کودکی از دنیا برود. چنین کسی که اصلاً پیام اسلام به او نرسیده است، مستضعف فکری است، درواقع او نه کافر است و نه مسلمان. زمینه ایمان آوردن برای او فراهم نشده است.

کافر کسی است که حقّ را بشناسد و آن را قبول نکند، کسی که اصلاً چیزی از حقّ نشنیده است، کافر نیست ! این نکته بسیار مهم است: مستضعف فکری، اصلاً کافر نیست.

هیچ کس نمی داند که سرنوشت «مستضعف فکری» در روز قیامت چه خواهد شد، خدا در روز قیامت، برای آنان زمینه امتحان فراهم می کند و به او حقِ انتخاب می دهد. او به اختیار خود، ایمان یا کفر را می پذیرد، اگر ایمان را انتخاب نمود به بهشت می رود و گر نه جهنّم جای اوست.

* * *

تو از پیامبر خود خواستی تا علی(علیه السلام)را به عنوان جانشین خود معرّفی کند، مردم در روز عید غدیر با علی(علیه السلام)بیعت کردند، امّا گروه زیادی از آنان بعد از پیامبر، بر پیمان خود باقی نماندند و علی(علیه السلام)را تنها گذاشتند و برای خود خلیفه دیگری برگزیدند و باعث گمراهی خود و جامعه شدند.

ولایت علی(علیه السلام)و یازده امام بعد از او، یکی از مهمترین اصول اسلام است، روزی پیامبر رو به علی(علیه السلام)کرد و چنین فرمود: «ای علی ! اگر کسی به اندازه نوح(علیه السلام)عمر

ص:289

کند و ثروت زیادی داشته باشد و همه را در راه خدا انفاق کند، هزار حجّ با پای پیاده به جا آورد و سپس در کنار خانه خدا مظلومانه کشته شود، امّا ولایت تو را نداشته باشد، هرگز وارد بهشت نخواهد شد».(162)

همه این سخن ها برای کسی است که حقّ به او برسد و آن را قبول نکند، همه کسانی که در روز عید غدیر همراه پیامبر بودند و بعداً از قبول ولایت علی(علیه السلام)سر باز زدند، رستگار نیستند، چون آنان حقّ را از زبان پیامبر شنیدند و دیدند که او دست علی(علیه السلام)را بالا آورد و فرمود: «هر کس من مولای او هستم، این علی مولای اوست».

گروهی که اصلاً نمی دانند حقّ با علی(علیه السلام)است و هیچ زمینه تحقیق برایشان وجود ندارد، آنان از اختلافات بین علی(علیه السلام)و خلفای دیگر باخبر نیستند، آنان چیزی از مکتب تشیّع نشنیده اند، برای همین تو آنان را عذاب نمی کنی زیرا آن ها اصلاً حقّ را نشنیده اند تا بخواهند آن را قبول یا انکار کنند.

کسی که به وظایف خود عمل می کرده است و اصلاً چیزی از اختلاف شیعه و سنّی نشنیده است و از طرف دیگر بغض و کینه اهل بیت(علیهم السلام)را به دل نداشته است، «مُستضعف فکری» است.

نکته مهم این است که اگر کسی از اختلاف شیعه و سنّی باخبر شود، وظیفه دارد تحقیق کند، او دیگر «مستضعف فکری» نیست.

حق و حقیقت، یک چیز بیشتر نیست، راه مستقیم، یک راه بیشتر نیست، تو فقط اسلامِ همراه با ولایت اهل بیت(علیهم السلام)را راه سعادت معرّفی کرده ای و هر کس راه دیگری برود، در انحراف است، اگر کسی مسیحی بمیرد و در مدتّ زندگی خود، از اسلام اصلاً چیزی نشنیده باشد، عذاب نمی شود، اگر کسی مسلمان باشد و از ولایت اهل بیت(علیهم السلام)هرگز سخنی نشنیده باشد، او هم عذاب نمی شود. این همان معنای عدالت توست، تو هرگز به بندگان ظلم نمی کنی.(163)

ص:290

* * *

با خود فکر کرد چگونه از مکّه به مدینه بروم؟

فرزندانش را صدا زد، از آن ها خواست تا او را بر روی تختی قرار دهند و با پای پیاده به سوی مدینه حرکت کنند، آری، او آنقدر سالخورده بود که نمی توانست سوار بر شتر یا اسب شود.

فرزندانش او را بسیار دوست می داشتند، تختی را آماده کردند و پدر را بر روی تخت خواباندند و به سوی مدینه مهاجرت کردند.

این صحنه برای مردم مکّه بسیار سؤال برانگیز بود، به راستی چه شده است که این پیرمرد همه هستی خود را در این شهر رها می کند و با این حال، به مدینه هجرت می کند؟ این هجرت برای چیست؟ چرا او دل از وطن کنده است؟

شش کیلومتر که از شهر دور شدند، به منطقه «تَنعیم» رسیدند، پیرمرد حالش بد شد، فرزندانش او را به زمین گذاشتند. پیرمرد نگاهی به دست راست خود کرد و گفت: «خدایا ! این به جای دست پیامبر»، بعد دو دست خود را به هم زد و گفت: «خدایا ! من با پیامبرت بیعت می کنم»، بعد از این جمله، پیرمرد از دنیا رفت.

وقتی این خبر به بُت پرستان رسید، آنان خوشحال شدند و گفتند: «او به آرزوی خود نرسید».

تو این آیه را نازل کردی و به همه خبر دادی که پاداش آن پیرمرد با توست.(164)

همین طور به کسانی که مهاجرت می کنند تا کسب علم و دانش نمایند یا تبلیغ دین کنند، اجر و پاداش بزرگی می دهی.

* * *

سخن از مهاجرت به میان آمد، یک مهاجر وقتی از وطن خود بیرون می رود، چگونه باید نماز بخواند؟ مسافر در سفر هم باید نماز را به پا دارد، نماز معراج مؤمن است، انسان در حال سفر هم باید به یاد تو باشد، اینجاست که حکم نماز مسافر را بیان می کنی.

از مسلمانان می خواهی وقتی به سفر می روند، اگر از کافران می ترسند، نماز خود را شکسته بخوانند، سپس هشدار می دهی از کید کافران غافل نباشند که آنان دشمنان اسلام هستند. این قانون توست: مسافر باید نمازهای چهار رکعتی (ظهر، عصر و عشاء) را دو رکعت بخواند.

* * *

سر کلاس بودم، دانشجویی سؤال کرد:

__ استاد ! چرا در فقه، حکمی آمده است که با قرآن سازگاری ندارد؟ چرا ما شیعیان بر خلاف قرآن، حکم می کنیم؟

__ منظور تو کدام حکم است؟

__ در آیه 101 سوره «نسا»، سفری که با ترس و خوف همراه باشد، بیان شده است، امّا در فقه شیعه آمده است که در سفر معمولی (که خطری در آن نیست)، باید نماز را شکسته خواند. این حکم با قرآن سازگاری ندارد. خوشا به حال اهل سنّت که نماز را فقط در شرایط ترس، شکسته می خوانند !! کاش فقه ما هم با قرآن، مخالفت نداشت !

__ آیا می شود به من بگویی که تو از آن آیه چه می فهمی؟

__ استاد ! من این را می فهمم: «وقتی به سفر می روید، اگر از کافران می ترسید، نماز را شکسته بخوانید»، پس اگر در سفر، ترسی نباشد، نماز شکسته نیست.

__ دقّت کن ! جمله «اگر از کافران بترسید» «قیدِ غالبی» است.

__ استاد ! منظور شما از «قیدِ غالبی» چیست؟

ص:293

__ یک مثال می زنم تا منظورم روشن شود: اگر تو دچار چاقی شوی و به پزشک مراجعه کنی، به تو می گوید: «اگر ورزش کنی، اگر فوتبال بازی کنی، بیماری تو خوب می شود». بگو بدانم از این جمله چه می فهمی؟

__ وقتی ورزشِ فوتبال بروم، خوب می شوم.

__ اگر تو ورزش به غیر از فوتبال انجام دهی، بیماری چاقی تو خوب نمی شود؟

__ استاد ! منظور پزشک این نیست ! ورزش، چاقی زیاد را برطرف می کند، چه فوتبال باشد، چه شنا، چه پیاده روی !

__ سخن پزشک این بود: «اگر ورزش کنی، اگر فوتبال بازی کنی، بیماری تو خوب می شود». من از این سخن این معنا را می فهمم: «اگر فوتبال نروی، خوب نمی شوی».

__ استاد ! این مطلب درست نیست.

__ پس جمله پزشک را این طور معنا می کنم: تو باید ورزش کنی تا خوب شوی، البتّه بیشتر جوانان، فوتبال را برای ورزش انتخاب می کنند، سخن پزشک که گفت: «اگر فوتبال بروی»، «قیدِ غالبی» است: غالبِ جوانان (بیشتر جوانان) وقتی می خواهند از چاقی نجات پیدا کنند، فوتبال را انتخاب می کنند.

__ استاد ! پزشک می خواهد به من بگوید که ورزش مهم است، اگر فوتبال هم نرفتم، اشکال ندارد.

__ خدا در قرآن می گوید: وقتی به سفر می روید، اگر از کافران می ترسید، نماز را شکسته بخوانید. در آن روزگار، بیشتر سفرها با ترس و خطر همراه بود، این جمله «اگر از کافران می ترسید»، «قیدِ غالبی» است، یعنی در آن زمان، بیشترِ سفرها (غالبِ سفرها) با ترس همراه بوده است.

__ استاد ! اگر این جمله «اگر از کافران می ترسید» را قیدِ غالبی بگیریم، پس منظور خدا این می شود: وقتی سفر می روید، نماز را شکسته بخوانید که بیشتر

ص:294

سفرهای شما با ترس همراه است. ممکن است سفری هم با ترس همراه نباشد، مهم این است که در سفر نماز شکسته خوانده شود.

__ ما شیعه هستیم، باور داریم که هیچ کس مانند اهل بیت(علیهم السلام)قرآن را برای ما تفسیر نمی کنند، ما به عصمت آنان ایمان داریم، آنان در سخنان خود، معنای این آیه را برای ما بیان کرده اند. آنان بیان کننده فهمِ دقیق قرآن هستند. آن ها در سخنان خود بارها تأکید کرده اند که در همه سفرها نماز را باید شکسته خواند، چه سفر با ترس همراه باشد، چه با ترس همراه نباشد.

__ استاد ! شما می خواهی بگویی که حکم شکسته بودن نماز مسافر در سخنان اهل بیت(علیهم السلام)آمده است، آنان که بهترین مفسّران قرآن هستند. پیامبر بارها فرمود که من در میان شما، قرآن و اهل بیت خود را به یادگار می گذارم، این وظیفه ماست که برای فهم قرآن، به سخنان اهل بیت(علیهم السلام)مراجعه کنیم.

__ در پایان نکته دیگری را باید بگویم، در ترجمه این آیه چنین می خوانیم: «وقتی به سفر می روید، اگر از کافران می ترسید، باکی نیست که نماز را شکسته بخوانید»، منظور از «باکی نیست» چیست؟ در روایات اهل بیت(علیهم السلام)آمده است که این حکم واجب است، یعنی اگر کسی در سفر نمازش را شکسته نخواند، نمازش باطل است. سخنان اهل بیت(علیهم السلام)بیان کننده منظور خداوند از این سخن است.(165)

* * *

لِلْکَافِرِینَ عَذَابًا مُهِینًا (102) فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَی جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ کَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَوْقُوتًا (103) وَلَا تَهِنُوا فِی ابْتِغَاءِ الْقَوْمِ إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَمَاتَأْلَمُونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ مَا لَا یَرْجُونَ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیًما حَکِیًما (104)

سخن از نماز مسافر به میان آمد، اکنون می خواهی درباره نماز در میدان جنگ سخن بگویی. نماز آنقدر مهم است که در هیچ شرایطی، تعطیل نمی شود، با نماز و یاد توست که قلب انسان، زنده می ماند.

اینجا به ده نکته اشاره می کنی:

1 - نماز چهار رکعتی به دو رکعت تبدیل می شود.

2 - سربازان به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اوّل در میدان جنگ می مانند، گروه دوم برای نماز می آیند.

3 - اوّلین گروه، رکعت اوّل نماز خود را با جماعت می خوانند، بعد از پایان رکعت اوّل، امام جماعت مقداری صبر می کند، نمازگزاران سریع رکعت دوم نماز را خودشان می خوانند، سلام می دهند و به میدان بازمی گردند.

4 - گروه دوم برای خواندن نماز می آیند، آنان در رکعت دوم به امام جماعت می رسند. رکعت اوّل نماز خود را با امام جماعت می خوانند، سپس رکعت دوم را خودشان می خوانند.

5 - نمازگزاران باید در حال نماز، سلاح خود را همراه داشته باشند، البتّه اگر کسی بیمار بود یا در هنگام نماز، باران بارید، آن ها می توانند سلاح خود را زمین بگذارند. سربازان اسلام در یک دست خود سلاح دارند و دست دیگر را برای دعا بالا می گیرند.

6 - در هنگام نماز، مسلمانان باید علاوه بر حفظ جان خویش، مراقب مهمّات و

ص:296

وسایل خود باشند، مبادا دشمن از فرصت استفاده کند و آن ها را به غارت برد.

7 - یاد خدا مخصوص نماز نیست، پس از نماز هم باید به یاد او بود، مسلمانی که به میدان جنگ رفته است، در همه حال خدا را یاد می کند: وقتی در برابر دشمن ایستاده است، وقتی برای تیراندازی نشسته است، وقتی که مجروح شده است و روی زمین، خوابیده است. او هرگز خدا را از یاد نمی برد.

8 - وقتی خطر برطرف شد، نماز به صورت کامل خوانده می شود.

9 - خدا برای نماز وقت معیّنی، قرار داده است، بر همه واجب است که نماز را در وقت خودش بخوانند.

10 - سربازان نباید در مقابل دشمن سستی کنند، درست است که جستجوی دشمن و مقابله با آنان سختی دارد، امّا او می داند دشمن هم برای نابودی اسلام سختی زیادی تحمّل می کند، دشمن هرگز از پا نمی نشیند، پس چرا مسلمان سستی کند؟ مسلمان به یاری خدا امید دارد، می داند خدا همه کارهای او را می بیند و در روز قیامت به او پاداش خواهد داد امّا دشمن امیدی ندارد.

* * *

احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا (112)

اسم او «بشیر» بود، شعر هم می گفت، هنرمندی قوی بود، افسوس که هنر خویش را در مسیر صحیح خرج نمی کرد !

او ایمان واقعی نداشت، منافق بود و گاهی هم در شعرهای خود، از مسلمانان به بدی یاد می کرد. شب ها شعر می گفت، شعرهایی در نکوهش مسلمانان ! صبح که می شد این شعرها را برای مردم می خواند و وانمود می کرد که این شعر را بُت پرستان سروده اند، به هیچ کس نمی گفت که این شعرها را خودش ساخته است !

بشیر از ایمان بهره ای نبرده بود، یک شب به فکر دزدی افتاد، نزدیک خانه او، پیرمردی زندگی می کرد که مقدار زیادی خرما و گندم در خانه ذخیره کرده بود. او به همراه دو برادر خود، نیمه شب به خانه پیرمرد رفتند و همه آذوقه و شمشیر قیمتی پیرمرد را دزدیدند.

صبح که شد، پیرمرد متوجّه شد همه دارایی اش را دزد برده است، پیرمرد با خود فکر کرد چه کند، از پسرعمویش کمک گرفت تا بتواند دزد را پیدا کند. پسرعمویِ پیرمرد با زیرکی فهمید که این دزدی کار بشیر بوده است و این مطلب را برای پیامبر نقل کرد.

این خبر به گوش بشیر رسید. فهمید که الآن آبرویش می رود، برای همین دو کار انجام داد:

اوّل: به یکی از مسلمانان تهمت دزدی زد و گفت این دزدی توسط «بُرَید» انجام شده است. بُرَید یکی از کسانی بود که در جنگ بَدر در راه پیامبر جانفشانی کرده بود.

دوم: یک نفر را که به خوبی می توانست سخن بگوید، وکیل خود نمود تا نزد پیامبر برود و از او و برادرانش تعریف کند.

ص:298

هدف بشیر این بود که خود و برادرانش را از مجازات دزدی برهاند، وکیل او نزد پیامبر آمد و از خوبی بشیر و دو برادرش سخن ها گفت. بعد از آن بشیر و دو برادرش نزد پیامبر آمدند و شهادت دادند که «بُرَید» این دزدی را انجام داده است.

اکنون پیامبر باید به علم ظاهری خود عمل می کرد، سه نفر شهادت داده اند که بُرَید دزدی کرده است، به راستی پیامبر چگونه حکم خواهد کرد؟ آیا دستور خواهد داد دست او را قطع کنند؟

بُرَید که بی گناه بود، بسیار اندوهناک شد، با خدای خویش سخن گفت و درد دل کرد، بعد از مدّتی، این آیات را نازل کردی. این سخن تو با پیامبر است:

«ای محمّد ! من این قرآن را به حقّ بر تو نازل کردم تا همان طور که من به تو در قرآن یاد دادم و نشان دادم، بین مردم داوری کنی، پس هرگز در داوری، طرفدار خیانتکاران مباش ! از من طلب مغفرت نما که من بخشنده و مهربانم ! از کسانی که به خود خیانت می کنند، دفاع نکن، بدان که من افراد خائن و گناهکار را دوست ندارم».

آری، تو مقام عصمت را به پیامبر داده ای و او را از هرگونه خطا دور کرده ای، منافقان می خواستند که پیامبر را فریب بدهند ولی هرگز موفّق نشدند، تو پیامبر خود را یاری می کنی و نمی گذاری خطایی انجام دهد.

اینجا تو با پیامبر سخن می گویی، امّا هدف تو سخن گفتن با مسلمانان است، از مسلمانان می خواهی تا آنان طرفدار خیانتکاران نباشند و به لطف و مهربانی تو امید داشته باشند و از تو طلب بخشش نمایند.

* * *

اکنون درباره بشیر و برادرانش سخن می گویی:

«آنان می خواهند اعمال زشت خود را پنهان دارند، امّا هیچ چیز از من پنهان نمی ماند. شب ها که آنان دور هم جمع می شوند و می خواهند چاره ای بیندیشند،

ص:299

من از آنان خبر دارم، آنان کارهایی می کنند که مورد رضایت من نیست، من از همه کارهای آنان باخبرم».

آری، بشیر و برادرانش، وکیلی آوردند تا از آنان دفاع کند، وکیل بسیار سخنور بود و از آن ها دفاع کرد.

سخن تو این گونه ادامه پیدا می کند:

«آنان امروز توانستند وکیلی بیاورند تا از آنان طرفداری کند، امّا آیا در روز قیامت هم کسی را خواهند یافت که از آنان دفاع کند؟ هرگز آن روز، روزی است که من به کردار و رفتار بندگان خود رسیدگی می کنم. هر کس در این دنیا گناه کند به خود ظلم کرده است و اگر طلب بخشش نماید و توبه کند، مرا آمرزنده و مهربان خواهد یافت، از رفتار شما باخبر هستم، به هیچ کس ظلم نمی کنم، هر کس گناهی کند سپس بی گناهی را متّهم سازد، مرتکب گناه بزرگ و آشکاری شده است، فراموش نکنید، تهمت و بهتان، گناه بزرگی است».(166)

* * *

تا تعریفشان را کند و به مسلمانی تهمت دزدی زدند. اکنون با پیامبر این چنین سخن می گویی:

«ای محمّد ! اگر فضل و رحمت من نبود، آنان تصمیم داشتند تا تو را از حق دور کنند، ولی فقط خودشان را گمراه می کنند و هیچ ضرر و زیانی به تو نمی توانند برسانند، کتاب و حکمت بر تو نازل کردم و به تو دانشی آموختم که قبلاً آن را نمی دانستی، فضل من بر تو بسیار بود که تو را برای پیامبری برگزیدم».

آری، بشیر دوست داشت که پیامبر بر خلاف واقع داوری کند، آنان با یکدیگر پنهانی سخن می گفتند، در میان جمعیّت درِگوشی حرف می زدند و نقشه می کشیدند. می خواستند آبروی پیامبر را در میان مردم ببرند و به همه بگویند که پیامبر بر خلاف واقع حکم داده است.

در واقع، موضوع سخنشان، دزدی نبود، آنان از این موضوع بهانه ای ساخته بودند تا رسالت پیامبر را زیر سؤال ببرند. می خواستند بگویند که چطور شده است پیامبر از آسمان ها خبر می دهد، ولی ما می توانیم فریبش دهیم و دیگری را به عنوان دزد معرّفی کنیم !

تو بار دیگر با پیامبرت سخن می گویی:

«ای محمّد ! بدان که در سخنان شبانه و جلسات محرمانه منافقان هیچ خیری نیست، در صورتی سخنی می تواند خیر باشد که شخص با سخن خود به کارهایی چون کمک به نیازمندان، اصلاح و سازش بین مردم توصیه کند، هر کس برای رضای من، این کار نیکو را انجام دهد، به او پاداش بزرگی خواهم داد، کسانی که حقیقت را فهمیدند و با پیامبر مخالفت میورزند، راهی غیر از راه اهل ایمان پیش می گیرند، آنان را به همان راهی که برگزیده اند وامی گذارم و در روز قیامت آتش جهنّم جایگاهشان خواهد بود».

وقتی مسلمانان این آیات را شنیدند، فهمیدند که بشیر، خیانتکار و منافق است و

ص:301

سرنوشت بدی در انتظار اوست، از طرف دیگر، بُرَید بی گناه است و به او تهمت زده اند. مسلمانان یقین کردند که بشیر به زودی سزای این کار خود را می بیند. آری، بشیر وقتی فهمید که واقعیّت آشکار شده است به مکّه گریخت، او به کافران و بُت پرستان پناه برد و دست از مسلمانی برداشت و با کفر از دنیا رفت و جایگاه او هم آتش دوزخ خواهد بود.(167)

* * *

وقتی من در حضور دیگران هستم، نباید پنهانی و درِگوشی با دوستانم سخن بگویم. این یک کار شیطانی است و باعث رنجش دیگران می شود.

البتّه در سه مورد از من می خواهی تا پنهانی سخن بگویم:

اوّل: اگر بخواهم برای فقیری کمک مادّی جمع نمایم، در این صورت نباید نام فقیر را آشکارا بگویم.

دوم: اگر می خواهم «امر به معروف» کنم، باید مواظب باشم که به صورت آشکارا این کار را انجام ندهم، زیرا شخص مورد نظر، در برابر جمعیّت شرمنده می شود.

سوم: اگر بخواهم بین دو نفر صلح و آشتی ایجاد کنم، می توانم با دو طرف، پنهانی سخن بگویم.

در این سه مورد من می توانم حتّی اگر در میان جمعیّت باشم، پنهانی با دیگران سخن بگویم.

* * *

مدینه فرار کرد و بُت پرستی را برگزید. به راستی چرا او به بُت پرستی روی آورد؟ گناه بُت پرستی و شرک گناه بزرگی است !

این سخن توست: «من فقط شرک و بُت پرستی را نمی بخشم، امّا گناهان دیگر را برای هر کس که بخواهم، می بخشم، چه گناهی بزرگ باشد چه کوچک».

آری، کسی که به پرستش بُت مشغول شده است، از بخشش تو دور است، او بُت را به عنوان مولایِ خود پذیرفته است و دیگر نباید انتظار لطف و رحمت را داشته باشد.

* * *

دراز سرگرم خواهم نمود، به آنان دستور خواهم داد تا به اعمال خرافی (خرافات) روی بیاورند و دین تو را تغییر دهند».(168)

آری، کسانی که شیطان را به عنوان سرپرست خود برگزینند، زیان کرده اند، شیطان وعده آرزوهای بیهوده می دهد، امّا همه وعده های شیطان چیزی جز فریب نیست. کسانی که از شیطان پیروی می کنند، در آتش جهنّم جای خواهند گرفت و هیچ راه فراری نخواهند داشت.

امّا سرنوشت کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح و نیکو انجام دادند، چیست؟

تو آنان را در باغ های بهشت وارد می کنی، باغ هایی که نهرها از زیر درختان آن جاری است. آنان برای همیشه در بهشت خواهند بود، این وعده حقّی است که به آنان داده ای. هیچ کس راستگوتر از تو نیست و تو به وعده های خود عمل می کنی.

* * *

یکی از برنامه های شیطان این است که خرافات را در میان مردم رواج می دهد، در میان بُت پرستان رسم بود که تعدادی گوسفند یا شتر خود را برای بت های خود قرار می دادند، آنان گوش گوسفند یا شتر را می بریدند تا معلوم باشد که این حیوانات از آنِ بُت ها می باشند. این کار، یکی از برنامه های شیطان برای گمراه کردن انسان ها بود.

آری، شیطان است که در جامعه، کارهای خرافی را رواج می دهد، خرافه یک پندار موهوم است که ریشه در علم و دین واقعی ندارد. باید دقّت کنم که ذهنم درگیر خرافات نشود.

خرافات، میراث شیطان است، در هتل های بعضی کشورها، اتاقی به شماره 13 وجود ندارد، آسانسورها از طبقه 12 به طبقه 14 می روند، مردم از برنامه ریزی در روز سیزدهم هر ماه خودداری می کنند. به راستی روز 13 چه تفاوتی با روزهای

ص:304

دیگر دارد؟ همه روزها، روزهای خداست، چرا یک روز از میان این همه روز، بدشانسی بیاورد؟

* * *

دلخواه یهودیان نیست، هر کس گناهی مرتکب شود، کیفر آن را خواهد دید و کسی جز خدا را یار و یاور نخواهد یافت. هر کس هم کار نیکو و صالح انجام دهد، خواه مرد باشد، خواه زن، به شرطِ ایمان، به بهشت می رود و ذرّه ای به او ظلم نخواهد شد».

آری، همه در برابر قانون عدل تو یکسانند، ارزش وجودی انسان و پاداش او، تنها به ایمان و عمل او بستگی دارد. همه نژادها، رنگ ها، ملّت ها، طبقه ها و جنس زن و مرد در بهره گیری از لطف تو و رسیدن به کمال و سعادت برابر هستند و می توانند با ایمان و کار شایسته وارد بهشت شوند.

کار نیک هر چند کم باشد، اگر با ایمان همراه باشد، نزد تو ارزش دارد و آن را در نظر می گیری و روز قیامت آن را حساب می کنی تا به کسی ظلم نشود.

* * *

آیین خالص ابراهیم(علیه السلام)گردد، ابراهیم(علیه السلام)را به دوستی خود برگزیدم، من به چیزی نیاز ندارم، اینکه ابراهیم(علیه السلام)را به دوستی خود برگزیدم، از روی نیاز نبود، هر چه در آسمان ها و زمین است، از آن من است و من به همه چیز دانایی کامل دارم».

اکنون همه می فهمند بهترین دیندار کسی است که این سه ویژگی را دارد:

1 - با تمام وجود، تسلیم فرمان توست.

2 - نیکوکار است.

3 - پیرو آیین ابراهیم(علیه السلام)است.

آری، یهودی اگر می خواهد بهترین دیندار باشد، باید تسلیم حقیقت گردد و به آخرین پیامبر تو ایمان آورد، نیکوکار شود و پیرو آیین ابراهیم(علیه السلام)گردد.

مسلمان اگر می خواهد بهترین دیندار باشد، باید عمل نیکو انجام دهد، درست است که ایمان به تو و آخرین پیامبر دارد، امّا ایمان به تنهایی رهگشا نیست، ایمان باید با عمل نیکو همراه باشد، رمز سعادت، ایمان و عمل صالح است، مسلمانی که این گونه باشد، در واقع پیرو دین ابراهیم(علیه السلام)است، زیرا اسلام، ادامه همان راهی است که ابراهیم(علیه السلام)مردم را به آن فرا می خواند.

* * *

لقب ابراهیم(علیه السلام)«خلیل الله» است. «خلیل» به چه معنا است؟ وقتی من کسی را به عنوان دوست انتخاب کنم و آنقدر با او صمیمی شوم که اسرار خود را به او بگویم، او خلیلِ من است.

تو ابراهیم را به عنوان خلیل خود انتخاب کردی و او را از اسرار خود آگاه نمودی، به راستی آیا مقامی برای یک انسان از این بالاتر وجود دارد؟

من می خواهم بدانم چگونه شد که ابراهیم(علیه السلام)به این مقام رسید.

باید به سخنان اهل بیت(علیهم السلام)مراجعه کنم و ببینم آیا جواب سؤال خود را می یابم.

وقتی بیشتر مطالعه می کنم، متوجّه می شوم که ابراهیم(علیه السلام)به علّت این ویژگی ها به

ص:307

این مقام رسید:

1 - او بر روی خاک زیاد سجده می کرد.

2 - در دل شب ها، نماز شب می خواند.

3 - به گرسنگان غذا می داد.

4 - هرگز فقیر و نیازمندی را ناامید نمی کرد.

5 - از کسی غیر از خدا، چیزی درخواست نمی کرد.

6 - نور محمّد(صلی الله علیه وآله)را در عرش خدا دید، برای همین بسیار بر محمّد و آل محمّد(علیهم السلام)درود و صلوات می فرستاد: اللهم صل علی محمّد و آل محمّد(علیهم السلام).

من هم باید تلاش کنم تا آنجا که می توانم این صفات زیبا را در خود ایجاد کنم، باشد که ذرّه ای از محبّت و دوستی خدا را به دست آورم.(169)

* * *

سهمی از ارث بدهند، صدای اعتراضشان بلند شد، آنان مسلمان بودند، امّا تسلیم امر تو نبودند.

آنان با خود فکر کردند که اگر نزد پیامبر بروند و از او بخواهند، شاید این قانون تغییر کند، نزد پیامبر آمدند و از قانون ارث زنان سؤال کردند. پیامبر در پاسخ چه باید بگوید؟

اکنون تو این آیه را نازل می کنی:

ای محمّد ! از تو درباره ارث زنان سؤال می کنند و می خواهند بدانند حکم من در این باره چیست، به آنان چنین بگو:

* * *

خدا در این آیات که برای شما خواندم، درباره این موضوع، حکم می دهد. دستور خدا را درباره این سه گروه اطاعت کنید:

اول: زنان.

دوم: دختران یتیم (عدّه ای برای به دست آوردن ثروتشان می خواهند با آنان ازدواج کنند).

سوم: پسران یتیمی که ناتوان هستند.

از شما می خواهم با یتیمان به عدالت رفتار کنید، بدانید هر کار نیکی که انجام دهید، من از آن باخبرم و به شما پاداش می دهم.

* * *

به راستی چرا بار دیگر به ارث زنان و رعایت حقوق یتیمان تأکید می کنی؟ تو می دانی گروهی از مردان همواره تلاش می کنند تا حقّ آنان را ضایع کنند، تو از حقوق زنان و یتیمان دفاع می کنی و از مسلمانان می خواهی تا رسم های جاهلی را کنار بگذارند و تسلیم فرمان تو باشند.

* * *

ص:309

* * *

در جامعه معمولاً مردان بیشتر در معرض حوادث مرگبار قرار دارند و با مرگشان، زنان بی سرپرست در جامعه باقی می مانند و معمولاً تعداد زنان از مردان بیشتر است، این قانون توست، در آیه 3 سوره «نساء» اجازه دادی که مرد تا چهار همسر اختیار کند، البتّه مرد باید میان همسران خود به عدالت رفتار کند و فرقی نگذارد و حقّ و حقوقی از آنان را ضایع نکند.

آری، رعایت حقوق همسران و رفاه آنان در وسایل زندگی است و گر نه عدالت و تساوی در محبّت، از اراده و اختیار انسان خارج است، شاید مردی یکی از همسران خود را بیشتر دوست داشته باشد، امّا این محبّت و دوستی، نباید باعث شود که حقوق همسران دیگر خود را مراعات نکند.

در اینجا با مردان این گونه سخن می گویی:

شما نمی توانید میان همسرانتان از نظر محبّت قلبی، عدالت برقرار کنید، هر چند کوشش زیادی هم نمایید، پس حدّاقل تمام توجّه خود را معطوف به یکی از همسرانتان نکنید و دیگری را سرگردان رها نکنید. اگر نیکویی و سازش کنید و پرهیزکار باشید بدانید که گناهانتان را می بخشم و با شما مهربانم !

* * *

ممکن است مردی، دو همسر داشته باشد و به یکی از آن ها علاقه بیشتری داشته باشد، امّا این علاقه نباید باعث شود به همسر دیگرش، توجّهی نکند و حقوق او را ضایع کند. بر آن مرد واجب است که هر شب به ترتیب کنار یکی از آنان باشد، او باید در این زمینه رعایت حقوق هر دو را نماید و به طور مساوی با آنان ارتباط داشته باشد.

در آن روزگار، مردان وقتی همسر دیگری می گرفتند، به همسر اوّل خود کاملاً بی توجّه می شدند، در واقع همسر اوّلشان، بلاتکلیف و سرگردان بود، نه مانند

ص:311

زنان شوهردار از حقوق طبیعی خود بهره مند بود و نه مثل زن بی شوهر بود که بتواند با مرد دیگری ازدواج کند. گاهی می شد که آن زن، سالیان سال، بلاتکلیف می ماند.

تو در این آیه از مردان می خواهی تا هرگز با همسران خود چنین رفتار نکنند که این ظلمی بزرگ است، مرد دو راه دارد: یا به حقوق همسر خود احترام می گذارد یا او را طلاق می دهد.

* * *

البتّه اگر مرد و زنی صلح و آشتی نکردند و با طلاق از یکدیگر جدا شدند، اندوهگین نشوند که هر کدام از آنان را از فضل و رحمت خود بهره مند می سازی، تو بخشنده و مهربان هستی و از روی حکمت به بندگان خود مهربانی می کنی.

آری، در اسلام طلاق به عنوان آخرین راه حل مشکلات زندگی زناشویی، پذیرفته شده است، امّا در انجیل که فعلاً در دسترس مسیحیان است آمده است که مرد فقط در صورتی می تواند همسرش را طلاق دهد که زن به فحشا رو آورده باشد. در واقع در مسیحیّت طلاق به دلیل عدم تفاهم فکری و عاطفی زن و شوهر و یا هر دلیل عاقلانه دیگری ممنوع است، همچنین اگر کسی با زنی که از شوهرش طلاق گرفته است ازدواج نماید، زناکار است.(170)

این مطلب نشانه آن است که اسلام، کاملترین دین می باشد و برای همه شرایط انسان برنامه دارد و انسان را در تنگنا قرار نمی دهد.

ص:312

آن ها، کافی است.

تو نعمت های فراوان به ما دادی، ما باید از این نعمت ها در راه صحیح استفاده کنیم و گرنه ممکن است این فرصت ها و نعمت ها را از ما بگیری، آری، امکانات و موقعیّت های ما همیشگی نیست، بلکه به اراده تو بستگی دارد.

ما نباید مغرور شویم، باید خود را بنده تو بدانیم، تو می توانی ما را نابود کنی و قوم دیگری را جایگزین ما گردانی، تو بر هر کاری توانا هستی.

* * *

دعایش را مستجاب می کنی و او را از خیر دنیا و آخرت بهره مند می کنی.

* * *

از من می خواهی تا همواره در راه به پا داشتن عدالت اجتماعی بکوشم، اینکه من به گوشه خانه و خلوت خود بروم و به نماز و طاعت مشغول شوم، دینداری واقعی نیست، باید به گونه ای دیگر زندگی کنم، نماز بخوانم، عبادت تو را بنمایم و به جامعه نیز فکر کنم، با ظلم و ستم مبارزه کنم. همواره و در همه جا به فکر برپایی عدالت باشم، این خواسته تو از من است و معنای زندگی واقعی است، این بهره ای است که من از زندگی دنیا می توانم داشته باشم، آرمان عدالت خواهی بزرگترین سرمایه این زندگی دنیایی است.اگر در دنیا سیاهی ها و تاریکی ها به چشم می آید، زیبایی عدالت خواهی بندگان، این دنیا را بسیار زیبا می کند و به زندگی معنا می دهد.

* * *

اگر میان دو نفر اختلافی به وجود آید و نیاز است که من شهادت بدهم، باید در برابر عدل، هیچ ملاحظه ای نداشته باشم، اگر گواهی دادن به زیان من یا پدر و مادر یا نزدیکانم هم باشد، نباید از هوس خود پیروی کنم و حقّ را زیر پا بگذارم.

اگر شهادت دادن من، به زیان شخص ثروتمندی است، نباید ثروت او باعث شود که حقّ را نادیده بگیرم. اگر شهادت من به زیان شخص فقیری است نباید برای دلسوزی، حقیقت را کتمان کنم.

من فقط باید به فکر حقّ و حقیقت باشم، نباید به بهانه یاری کردن به دیگران، از حق گویی چشم بپوشم، تو از بندگان خود حمایت می کنی، تو خیر و سعادت دنیا و آخرت بندگان خود را بهتر از همه کس می دانی. مهم این است که عدالت را زیر پا نگذارم و در شهادت دادن، تو را در نظر بگیرم و فقط حقیقت را بگویم. نباید از هوس خویش پیروی کنم، خلاف واقع سخن بگویم یا شهادت خویش را کتمان کنم که تو بر همه اعمال من آگاهی.

* * *

ص:316

آنان دیگر نمی توانند راه صحیح را تشخیص بدهند و در آن حرکت کنند، گناهشان بخشیدنی نیست، زیرا سبب بی ثباتی جامعه هم می شوند.

در این آیه از کسانی سخن می گویی که ابتدا ایمان آوردند، سپس کافر شدند، دیگر بار ایمان آوردند و باز کافر شدند و آنگاه بر کفر خود افزودند، تو آنان را نمی بخشی و به بهشت رهنمون نمی کنی، جایگاه آنان آتش جهنّم خواهد بود.

آنان همان منافقانی هستند که در جامعه اسلامی هستند و به ظاهر ادّعای مسلمانی می کنند ولی قلبشان از نور ایمان خالی است، آنان همواره در شک و تردیدند و سرانجام به کفر بازمی گردند. اکنون از پیامبر می خواهی تا به آنان خبر دهد که عذابی دردناک در پیش خواهند داشت.

نشانه منافقان این است که به جای دوستی با اهل ایمان، با کافران دوست می شوند. به راستی هدف آنان از این دوستی چیست؟ آیا به دنبال عزّت و آبرو هستند؟

آنان عزّت و آبرو را نزد کافران و دشمنان می جویند، افسوس که نمی دانند همه عزّت ها از آنِ توست، تو هر کس را که بخواهی عزّت دنیا و آخرت می دهی. عزّت واقعی فقط نزد توست.

* * *

شب ها که هوا تاریک می شد نزد یهودیان می رفتند.

یهودیانی که در مدینه زندگی می کردند و می دانستند محمّد(صلی الله علیه وآله)، همان پیامبری است که وعده آمدن او در تورات بیان شده است، امّا برای منافع خود از پذیرش اسلام خودداری می کردند، آنان به آخرین پیامبر تو کفر ورزیده بودند.

در این جلساتی که منافقان و یهودیان تشکیل داده بودند، قرآن خوانده می شد و آن را استهزا و مسخره می کردند. اکنون هشدار می دهی که منافقان را در روز قیامت با یهودیان در جهنّم کنار هم قرار خواهی داد.

آری، این دستور توست: اگر در جلسه ای بودم که قرآن را مسخره می کردند، باید یکی از دو کار را انجام دهم:

1 - محور سخن را تغییر دهم و از ادامه آن سخنان کفرآمیز جلوگیری کنم.

2 - جلسه را ترک کنم.

اگر بی تفاوت نشستم و به آن سخنان گوش کردم، در گناه آنان شریک هستم، سکوت من، تأیید سخن آنان است. نباید در مقابل سخنان کفرآمیز بی تفاوت باشم، من مسلمان هستم، مسلمان باید غیرت دینی داشته باشد.

* * *

کافران می شد به آنان می گفتند: «ما شما را از اسرار مسلمانان آگاه کردیم و شما را از آسیب آنان حفظ نمودیم، پس سهم ما را هم بدهید».

آری، منافقان هم رفیقِ قافله بودند و هم شریک دزد ! افرادی فرصت طلب و دو رو بودند و از هر اتّفاقی سوءاستفاده می کردند.

تو در روز قیامت میان مؤمنان و منافقان داوری می کنی و حقّ را از باطل جدا می سازی.

* * *

منافقان در انتظار بودند که آیا مسلمانان پیروز می شوند یا کافران. در جنگ اُحد، در مرحله ای از جنگ، مسلمانان شکست خوردند، منافقان آن روز با خود می گفتند که خوب شد در لشکر مسلمانان نبودیم ! اگر مسلمانان بر حقّ بودند، شکست نمی خوردند !

پیروزی مسلمانان در میدان جنگ، به روحیّه شهادت طلبی، شجاعت و اطاعت از دستور فرمانده و... بستگی دارد، هر کدام از این ها اگر نباشد، مسلمانان از کافران شکست می خورند، امّا شکست مسلمانان دلیل بر باطل بودن اسلام نیست ! تو وعده ندادی که در هر جنگی، مسلمانان پیروز شوند. منافقان باید این را بدانند، پیروزی در جنگ در سایه قدرت، صبر و استقامت، شهادت طلبی، شجاعت و... ممکن است.

تو پیروزی حتمی در میدان جنگ را به مسلمانان وعده ندادی، امّا پیروزی در زمینه دیگری را به آنان بشارت می دهی !

پیروزی مسلمانان هنگام بحث های علمی و بیان دلایل، قطعی است، این وعده توست. مسلمانان هرگز در این زمینه شکست نخواهند خورد.

آری، کافران هیچ وقت در زمینه آوردن استدلال و برهان برای برتری دین خود، بر مسلمانان غلبه پیدا نمی کنند، دلیل های کافران، همیشه ضعیف است و آنان در

ص:320

این موضوع، همیشه شکست می خورند.

کافران نمی توانند برای اثبات حقّانیّت آیین خود، دلیل قانع کننده ای بیاورند، ممکن است به علّت قدرت بیشتر و امکانات جنگی بهتر بر مسلمانان پیروز شوند امّا هرگز نمی توانند دلیل محکم و منطقی برای اثبات برتری دین خود بیاورند.

هر انسان عاقل و باانصافی که در جستجوی حقیقت است، به راحتی می تواند حقّانیّت اسلام را متوجّه شود. کافی است او دلیل هایی را (که کافران برای دین خود می آورند) بشنود. سپس استدلال های مسلمانان برای حقانیّت اسلام را بشنود، (دلایلی که مسلمانان دانشمند و آگاه عرضه می کنند)، در این هنگام قطعاً او حقّ را به مسلمانان خواهد داد، مسلمانان همیشه پیروز میدان بیان دلیل خواهند بود، این وعده توست.(171)

* * *

منافقان با کسالت و بی حالی به نماز می ایستند و در حضور مردم، ریا می کنند، جز اندکی تو را یاد نمی کنند.

آنان در برابر دو گروه مؤمنان و کافران، دو دل و سرگردانند، نه با مؤمنان هستند و نه با کافران. آنان را به حال خود رها کردی و هر کس را که تو به حال خود رها کنی، راهی برای نجات و سعادت او نخواهد بود.

منافقان، همواره کافران را به دوستی برمی گزینند و آنان را تکیه گاه خود قرار می دهند، تو از مؤمنان می خواهی هرگز کافران را دوست و تکیه گاه خود قرار ندهند. هر کس کافران را سرپرست خود قرار دهد، دلیلی آشکار بر عذاب خود پدید آورده است و او را در روز قیامت عذاب خواهی کرد.

آری، هرگونه دوستی و رابطه ای که باعث سلطه کافران بر مسلمانان شود، حرام و ممنوع است، فرق نمی کند این رابطه سیاسی، اقتصادی یا نظامی باشد. البتّه روابطی که موجب تسلّط کافران بر جامعه اسلامی نشود، مانعی ندارد.

* * *

جبران و اصلاح کند و به تو پناه آورد و اعتقاد خود را برای تو خالص کند، توبه اش پذیرفته می شود و نباید احساس تنهایی کند، زیرا بعد از توبه در شمار مؤمنان به حساب می آید و تو به مؤمنان پاداشی بس بزرگ عنایت می کنی.

آری، تو توبه بندگان خطاکار را می پذیری و رحمت خود را بر آنان نازل می کنی و دیگر توبه کننده را عذاب نمی کنی، تو از عذابِ بندگان خود سودی نمی بری و ضرری را هم از خود دور نمی کنی، اگر بندگان، سپاسگزار و مؤمن باشند، هرگز آنان را عذاب نمی کنی، تو خدایی هستی که از کردار بندگان خود باخبری و بندگان خوبت را پاداش نیکو می دهی.

* * *

مؤمنان مشخّص است، تو هرگز دوست نداری تا مؤمنان، عیب های یکدیگر را برملا کنند، از آنان می خواهی تا پرده دری نکنند و عیب های یکدیگر را فاش نسازند.

در جامعه ای که به این دستور عمل شود، پیوندهای اجتماعی قوی تر و اعتماد عمومی برقرار می شود، آری، هر انسانی، معمولاً نقطه ضعف پنهانی دارد. اگر قرار باشد همه پرده دری کنند، کم کم پیوندهای اجتماعی و اعتماد عمومی از بین می رود.

البتّه اگر کسی مظلوم واقع شود و در حقّ او ستم شده باشد، می تواند برای دفاع از خود در برابر ظلم، شکایت کند و یا آشکارا از ستمگران مذمّت و انتقاد نماید و تا رفع ستم از پای ننشیند، در راه مبارزه با ستم، فریاد برآوردن جایز است و باید آنان مورد سرزنش و مذمّت قرار گیرند تا مجبور شوند دست از ظلم و ستم بردارند.

اگر من در جایی گناهی کنم که هیچ کس نباشد، باید بدانم تو از عمل من باخبر بودی، اگر کار خوبی انجام دهم، آن کار به صورت پنهانی باشد یا آشکار، باز هم تو از آن خبر داری.

اگر کسی که در حقّ من ظلم کرده است نزد من آمد و عذر خواست و من او را بخشیدم، تو این کار پسندیده مرا می بینی که تو بخشنده هستی و خطای بندگانت را می بخشی و بر هر کاری توانا هستی.

* * *

بَیْنَ أَحَد مِنْهُمْ أُولَئِکَ سَوْفَ یُؤْتِیهِمْ أُجُورَهُمْ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیًما (152)

نبوّت، جریانی به هم پیوسته است، پیامبران، معلّمان کلاس های مختلف بشر هستند، تو از ما می خواهی تا به همه پیامبران ایمان داشته باشیم و به همه ادیان آسمانیِ قلمرو تاریخی خود احترام بگذاریم.

قبول نداشتن بعضی از پیامبران، ریشه در هوس، تعصّب جاهلانه و تنگ نظری ها دارد و نشانه کفرورزی است، ایمان این نیست که هر چه مطابق میل من است را قبول کنم و آنچه مخالف میل و خواسته من است را رد کنم، این کار من هواپرستی است نه خداپرستی !

کسانی که به تو و پیامبرانت کفر میورزند، می خواهند میان تو و پیامبرانت جدایی بیندازند و رخنه در دین ایجاد کنند، آنان می گویند: به برخی از پیامبران ایمان آوردیم و به برخی دیگر کافریم ! آنان می خواهند بین ایمان و کفر، راهی پیدا کنند که مطابق با هوسشان باشد. کافران واقعی آنان هستند و تو برایشان عذابی توهین آمیز فراهم کردی.

کسانی که به تو و همه پیامبران ایمان آورده اند و میان آنان فرقی نمی گذارند، مؤمنان واقعی هستند، تو به آنان پاداش خواهی داد.(172)

ص:325

این یهودیان از موسی درخواست بزرگ تر از این کردند و گفتند: «ای موسی ! خدا را به ما نشان بده تا او را با چشم ببینیم» و سرانجام به سبب این جهل و سرکشی صاعقه ای آنان را فرا گرفت. یهودیان همان کسانی هستند که بعد از آشکار شدن حق، گوساله پرست شدند، با همه این ها، من از گناهانشان گذشتم و به موسی قدرت برتری ویژه ای دادم.

* * *

هدف تو از فرستادن کتب آسمانی، هدایت انسان ها می باشد، تو خدای یگانه هستی، هر چه صلاح بدانی، انجام می دهی، گاهی نزول یک مرتبه تورات را برای هدایت مردم بهتر می دانی، گاهی نزول تدریجی و آیه به آیه قرآن را بهتر می بینی، هدف این است که مردم از آیات این کتاب ها بهره ببرند و به سعادت برسند.

قرآن را کم کم و آیه به آیه نازل نمودی تا پیامبر در موقعیّت های مختلف، آیات آن را برای مردم بخواند. این تصمیمی بود که تو آن را از روی حکمت و مصلحت گرفته بودی.

تو می دانستی که یهودیان در تقاضای خود، به دنبال بهانه جویی بودند، اکنون به پیامبر خود دلداری می دهی که اگر یهودیان به تو ایمان نیاوردند، ناراحت نباشد، زیرا آنان همواره در برابر پیامبران، لجاجت می کردند و بهانه جو بودند.

آنان از موسی(علیه السلام)خواستند که تو را نشان آنان بدهد، در حالی که تو جسم نیستی تا با چشم بتوان تو را دید، آنان به موسی(علیه السلام)گفتند: ای موسی ! ما به تو ایمان نمی آوریم، مگراینکه خدا را آشکارا ببینیم !

موسی(علیه السلام)با آنان سخن گفت که خدا را نمی توان با چشم دید، خدا جسم نیست. او وقتی اصرار مردم را دید به دستور تو هفتاد نفر از بزرگانشان را انتخاب نمود و

ص:327

به وعده گاهی که معیّن کرده بودی برد، آنان همان خواسته خود را تکرار کردند، در این هنگام صاعقه ای از آسمان نازل کردی، نور آن صاعقه، آنقدر زیاد بود که همگی جان باختند. کسانی که تاب دیدن صاعقه را (که مخلوق تو بود) نداشتند، چگونه می توانستند نور عظمتت را ببینند؟

امّا ماجرای گوساله پرستی یهودیان هم گناه بزرگی بود، وقتی موسی(علیه السلام)به کوه طور رفت، مردی به نام سامری دسیسه کرد و یهودیان را دعوت به پرستش گوساله ای از طلا کرد، آنان فریب سامری را خوردند و عدّه زیادی گوساله پرست شدند.

* * *

تو از آنان پیمان گرفتی که دست از لجاجت ها و دشمنی ها بردارند و با خشوع و خضوع وارد شهر بیت المقدس شوند.

پدران آنان در فلسطین زندگی می کردند، وقتی یوسف(علیه السلام)در مصر به مقام و جایگاهی رسید، آنان به مصر هجرت کردند و بعد از مدّتی آنان اسیر ظلم و ستم فرعونیان شدند، تو برای آنان موسی(علیه السلام)را فرستادی و موسی(علیه السلام)آنان را از ظلم و ستم فرعونیان نجات داد و به فلسطین بازشان گرداند سپس از آنان خواستی تا وقتی به دروازه های بیت المقدس رسیدند، سجده کنند و با فروتنی و تواضع وارد شهر شوند.

به آنان فرمان دادی تا شنبه را روز تعطیلی خود قرار دهند و این روز به کسب و کار نپردازند و از آنان عهد و پیمانی محکم گرفتی که به تورات عمل کنند.

آن ها طبق دستور، روزهای شنبه ماهیگیری نمی کردند، مدّتی گذشت، طمع مال دنیا در دل هایشان زیادتر شد، برای همین کنار ساحل حوضچه هایی ساختند، روزهای شنبه صبر می کردند تا ماهی ها وارد حوضچه ها شوند، سپس، راه حوضچه ها را می بستند و روز یکشنبه به صید ماهی اقدام می کردند و سرانجام آنان را به عذاب کیفر کردی.

تو آنان را به دلیل آن که پیمان خود را شکستند و پیامبران تو را کشتند، از رحمت خود دور کردی و لعنتشان کردی. آنان با ریشخند به پیامبران گفتند که ما سخنان شما را نمی فهمیم ! دل های ما آمادگی فهم سخنانتان را ندارد. چنین مطلبی درست نبود بلکه سخن حقّ را می فهمیدند، امّا آن را انکار می کردند و کفر میورزیدند، به همین دلیل، نور عقل و فطرت را در قلبشان خاموش کردی و در نتیجه به جز تعداد اندکی، ایمان نیاوردند.

ص:329

* * *

تو به همه انسان ها، نور عقل و فطرت داده ای تا بتوانند راه سعادت را پیدا نمایند، امّا این یهودیان راه کفر و لجاجت را در پیش گرفتند، پیامبران تو را به قتل رساندند، نتیجه کار آنان، این بود که نور عقل و فطرت در دل هایشان خاموش شد. این قانون توست: هر کس لجاجت به خرج بدهد و بهانه جویی کند و معصیت تو را انجام دهد، نور فطرت از او گرفته می شود. یهودیان کفر و لجاجت ورزیدند، تو هم نتیجه کارشان را دادی، در واقع می توان گفت که تو نور فطرت را از آنان گرفتی، دیگر بیشترشان ایمان نمی آورند و در کفر و لجاجت باقی خواهند ماند.

* * *

مریم از یک نجّار، حامله شده است. یکی از روزها که عیسی(علیه السلام)از مقابل گروهی از یهودیان عبور می کرد به یکدیگر گفتند: پسر «آن زن زناکار آمد».(174)

تو در قرآن از پاکدامنی مریم(علیها السلام)سخن گفتی تا همه بدانند عیسی(علیه السلام)، نشانه ای از قدرت توست.

2 - ادّعای قتل عیسی(علیه السلام)

عدّه ای از یهودیان با عیسی(علیه السلام)دشمن بودند، وقتی آنان دیدند روز به روز پیروان او زیادتر می شوند، تصمیم گرفتند تا هر طور شده است مانع کار او شوند، آنان افرادی را وسوسه کردند تا عیسی(علیه السلام)را به قتل برسانند.

شبی که عدّه ای از یهودیان در جستجوی عیسی(علیه السلام)بودند، او وارد خانه ای شد، دشمنان تا نزدیکی آن خانه آمدند، به عیسی(علیه السلام)چنین وحی کردی: «ای عیسی ! من تو را برگرفته و به سوی خود بالا می برم و تو را از چنگال افراد بی ایمان و پلید نجات می دهم». عیسی(علیه السلام)به آسمان ها رفت و در آنجاست تا زمانی که بار دیگر به زمین بازگردد، آری، عیسی(علیه السلام)هم اکنون زنده است و کشته نشده است.

یهودیان وقتی به آن خانه آمدند، کسی را که شبیه عیسی(علیه السلام)بود، یافتند، تصوّر کردند که عیسی(علیه السلام)است، او را دستگیر کرده و به صلیب کشیدند و در همه جا اعلام کردند ما عیسی را به قتل رساندیم، امّا این طور نبود، امر بر آنان مشتبه شده بود، آن ها نمی دانستند که آن مرد عیسی(علیه السلام)نیست، این گونه عیسی(علیه السلام)را از دست دشمنانش نجات دادی و به آسمان بردی، عیسی(علیه السلام)قطعاً کشته نشد، کسانی که می گویند او کشته شد، در شک و تردید هستند و هیچ علمی به آن ندارند و از شک و گمان خود پیروی می کنند، عیسی(علیه السلام)را به آسمان ها بردی و بر هر کاری توانا هستی و همه کارهای تو از روی حکمت است.(175)

ص:331

* * *

این وعده توست که عاقبت این جهان، از آنِ اهل ایمان است، روزی فرا خواهد رسید که در سراسر جهان، حکومت عدل برقرار شود و زمین از کفر پاک گردد، روزی که مهدی(علیه السلام)ظهور کند، چه روز باشکوهی خواهد بود !

مهدی(علیه السلام)از مکّه ظهور می کند و سپس به مدینه می رود و بعد از آن راه کوفه را در پیش می گیرد، در آن روز کوفه، پایتخت جهان خواهد بود.

سپس مهدی(علیه السلام)تصمیم می گیرد به فلسطین برود، زیرا آنجا حوادث مهمّی روی خواهد داد و مهدی(علیه السلام)باید آنجا باشد.

مهدی(علیه السلام)به سوی فلسطین می رود و وارد بیت المقدس می شود و چند روز در آن شهر اقامت می کند تا روز جمعه فرا رسد.

آن جمعه بسیار سرنوشت ساز است، در آن روز، عدّه زیادی از مسیحیان در این شهر جمع خواهند شد، گویا قرار است اتّفاق مهمّی روی بدهد.

روز جمعه فرا می رسد. چه اجتماع باشکوهی ! همه منتظر هستند و به آسمان نگاه می کنند، ابر سفیدی آشکار می شود، آن جوان کیست که بر فراز آن ابر قرار گرفته است؟ دو فرشته در کنارش ایستاده اند.(178)

آن ابر به سوی زمین می آید. شوری در میان مسیحیان بر پا می شود. آن جوان، عیسی(علیه السلام)است ، ابر سفید به زمین می آید و عیسی(علیه السلام)پیاده می شود. مسیحیان که از شادی در پوست خود نمی گنجند به طرفش می روند و می گویند که ما یاران و انصار تو هستیم.

عیسی(علیه السلام)می گوید: «شما یاران من نیستید».(179)

همه تعجّب می کنند. عیسی(علیه السلام)، بدون توجّه به آنان، حرکت می کند.

مهدی(علیه السلام)در محراب «مسجد الأقصی» ایستاده است و همه یارانش پشت سر او

ص:333

به صف نشسته اند و منتظرند تا وقت نماز شود.

عیسی(علیه السلام)به سوی محراب می رود ، به مهدی(علیه السلام)نزدیک می شود و سلام می کند و دست می دهد.

مهدی(علیه السلام)به عیسی(علیه السلام)رو کرده و می گوید: «ای عیسی ! جلو بایست و امّامِ جماعت باش».(180)

عیسی(علیه السلام)در جواب می گوید: «من به زمین آمده ام تا وزیر شما باشم، نیامده ام تا فرمانده باشم، من نماز خود را پشت سر شما می خوانم».(181)

نماز بر پا می شود، پیروان عیسی(علیه السلام)با تعجّب نگاه می کنند. عیسی(علیه السلام)در صف نماز مسلمانان حاضر شده و با آنان نماز می خواند.

اینجاست که بسیاری از آن ها مسلمان شده و به جمع یاران مهدی(علیه السلام)می پیوندند.

این وعده توست، مسیحیان و یهودیان در آن روز از عیسی(علیه السلام)پیروی می کنند و هرگز نافرمانی سخن او را نمی کنند، وقتی عیسی(علیه السلام)از آنان می خواهد با مهدی(علیه السلام)بیعت کنند، سخنش را اطاعت می کنند، این معنای ایمان واقعی به عیسی(علیه السلام)است، عیسی(علیه السلام)در روز قیامت، بر اعمال و رفتار پیروان خود شهادت خواهد داد.

* * *

محدودیّت را برای آنان قرار دادی.

چهار گناه آنان، این بود:

1 - آنان ظلم و ستم می کردند.

2 - آنان مردم را از راه تو باز می داشتند.(حقایق را تحریف می کردند و زمینه انحراف مردم را فراهم می کردند).

3 - در تورات از آنان خواسته بودی تا هرگز رباخواری نکنند، امّا به این دستور عمل نکردند، رباخواری، اعلام جنگ با توست.

4 - تصرّف در اموال دیگران باید با اجازه آنان باشد و در محدوده معامله قانونی و شرعی باشد، امّا آنان بدون هیچ گونه معامله و اجازه ای به اموال دیگران دست درازی می کردند.

برای آنان محدودیّت هایی قرار دادی و بعضی خوراکی های حلال را بر آنان حرام کردی، البتّه این محدودیّت ها برای این دنیای آنان بود، نتیجه گناهانشان، هرگز به این محدودیّت ها خلاصه نمی شود، تو برای آنان عذاب دردناکی را آماده کرده ای، آتش جهنّم در انتظار آنان است.

هدف تو از ذکر ماجرای یهود این است که من از این گناهان دوری کنم و از ماجرای آنان درس بگیرم.

* * *

در قرآن، بارها یهودیان را نکوهش کردی، این سرزنش ها، جنبه نژادی ندارد، تو فقط می خواهی یهودیان منحرف را سرزنش کنی اگر کسی یهودی بود و وقتی به واقعیّت، علم پیدا کرد به علم خود عمل کند و ایمان آورد، تو پاداش بزرگی به او می دهی.

در تورات، بشارت ظهور محمّد(صلی الله علیه وآله)را ذکر کردی و از یهودیان خواستی تا وقتی محمّد(صلی الله علیه وآله)به پیامبری رسید، به او ایمان بیاورند.

اکنون از مسلمانان می خواهی اگر شخصی یهودی با دیدن نشانه های پیامبری محمّد(صلی الله علیه وآله)مسلمان شد، پذیرایش باشند و با دیده احترام به او نگاه کنند.

اکنون تو به یهودیانی که در علم، پایدار و راسخ هستند و مؤمنانی که به تو و قرآن و کتاب های آسمانی و روز قیامت ایمان می آورند و نماز می خوانند و زکات می دهند، وعده پاداشی بس بزرگ می دهی !

آری، خیلی ها می دانستند که محمّد(صلی الله علیه وآله)همان پیامبر موعود است، امّا برای حفظ منافع خود، به این علم خود عمل نکردند و حقّ را انکار کردند، در اینجا از اهل علم و دانشی سخن می گویی که وقتی به چیزی علم پیدا کردند، در راه عمل به علم خود پایدار و استوار می مانند، هر چند این کار باعث شود که ریاست و ثروتشان از دست برود. خوشا به حال دانشمندانی که مصالح فردی خود را فدایِ علم کردند ! خوشا به حال کسانی که علم را فدای مصلحت فردی خود نکردند و از حقّ طرفداری کردند. تو به آنان پاداشی بس بزرگ خواهی داد.

* * *

سخن در این بود که یهودیان از محمّد(صلی الله علیه وآله)خواستند تا برایشان مانند تورات، قرآن را به صورت کتابی یکپارچه بیاورد، آیات 153 تا 163 سوره «نساء» را بر پیامبر نازل کردی. این جواب پیامبر به آنان بود:

ای یهودیان ! شما پیرو پدران خود هستید که از موسی درخواست بزرگتری نمودند، آنان از موسی خواستند تا خدا را به آنان دهد. شما به دنبال حقیقت نیستید، مانند پدران خود بهانه جویی می کنید، پدران شما که موسی برایشان تورات را یکجا آورد، چرا گوساله پرست شدند؟ چرا پیامبران خدا را کشتند؟ چرا به مریم(علیها السلام)تهمت ناروا زدند؟ چرا ادّعای کشتن عیسی را نمودند؟

وقتی یهودیان این آیات را شنیدند، سکوت کردند، الآن معلوم شد که آنان از نسل کسانی هستند که پیامبران را کشته اند و بارها نافرمانی تو را نموده اند.

آنان به کارهای پدران خود خشنود هستند، پس در همه آن کارها شریک هستند.

یهودیان به فکر فرو رفتند، اکنون چه جوابی به محمّد(صلی الله علیه وآله)بدهند، آبرویشان رفت، همه گناهانی که پدرانشان کرده بودند، برملا شد، همه فهمیدند که آنان قومی بهانه جو هستند، ستیزه جویی با حقّ و حقیقت را از پدران خود به ارث برده اند.

کاش آنان قدری فکر می کردند، از گناه پدران خود بیزاری می جستند و راه سعادت را برمی گزیدند.

آنان که نشانه های پیامبر موعود را در محمّد(صلی الله علیه وآله)یافته بودند، آیا به او ایمان خواهند آورد؟

* * *

یهودیان به فکر فرو رفتند، دو نفر از آنان رو به بقیّه کردند و گفتند:

__ ما می توانیم جواب این سخنان محمّد را بدهیم؟

__ چگونه؟

__ محمّد در سخنانش به این اشاره کرد که پدران ما پیامبران را کشته اند، بهترین

ص:337

راه حل این است که پیامبری همه کسانی که بعد از موسی(علیه السلام)آمدند را انکار کنیم.

__ آفرین بر شما ! با این کار، ثابت می کنیم که پدران ما، پیامبران را نکشته اند.

__ ما با این سخن، بار دیگر ادّعای محمّد را انکار می کنیم و به همه می فهمانیم که او را به عنوان پیامبر قبول نداریم.

همه سخن این دو نفر را می پذیرند، قرار می شود که آنان نزد محمّد(صلی الله علیه وآله)بروند و با او سخن بگویند.

وقتی آن دو نفر حضور پیامبر می رسند، چنین می گویند: «ای محمّد ! خدا هیچ کس را بعد از موسی به پیامبری نفرستاده است».(182)

پیامبر سکوت می کند و تو این آیه را نازل می کنی:

ای محمّد ! ما بر تو وحی نازل کردیم همانگونه که بر نوح و پیامبران بعد از او وحی نازل نمودیم، ما بر ابراهیم، اسماعیل، یعقوب و اسباط (پیامبرانی از نسل یعقوب بودند) عیسی، ایّوب، هارون، سلیمان و داوود وحی نازل کردیم و کتاب «زبور» را به داوود دادیم.

* * *

وحی، جریانی است که در طول تاریخِ بشر تا زمان محمّد(صلی الله علیه وآله)ادامه داشته است، در هر زمانی، پیامبرانی را برای هدایت مردم فرستادی و به آنان وحی نازل نمودی. در اینجا تعدادی از پیامبران خود را نام می بری. این پیامبران را می توان در سه گروه قرار داد:

1 - پیامبرانی که قبل از زمان موسی(علیه السلام)بوده اند: به این ترتیب (از جهت زمان) به پیامبری رسیدند: نوح، ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، ایوب(علیهم السلام).

2 - پیامبری که در زمان موسی(علیه السلام)به او وحی نمودی: هارون، برادرِ موسی(علیه السلام).

3 - پیامبرانی که بعد از موسی(علیه السلام)به پیامبری رسیده اند: آنان به این ترتیب (از جهت زمان) به پیامبری رسیدند: أسباط (کسانی که از نسل یعقوب بودند و بعد از

ص:338

مرگ موسی(علیه السلام)به پیامبری رسیدند)، داوود، سلیمان، یونس، عیسی(علیهم السلام).

نکته بسیار مهم این است که یهودیان به پیامبر گفتند: «بعد از موسی، خدا هیچ کس را به پیامبری نفرستاده است»، امّا همان یهودیان به «زبور» که کتاب آسمانی داوود(علیه السلام)است ایمان داشتند.

آنان می گفتند ما پیامبریِ کسانی که بعد از موسی(علیه السلام)آمده اند را قبول نداریم، پس چرا به پیامبری داوود ایمان دارند؟ داوود(علیه السلام)بیش از پنج قرن، بعد از موسی(علیه السلام)به دنیا آمده است. این یک تناقض آشکار است !

* * *

کسی نبود ما را راهنمایی کند، پس از آمدن پیامبران، هیچ بهانه ای باقی نمی ماند. با این کار بر همه، اتمام حجّت نمودم، آری، من بر هر کاری توانا هستم و همه کارهای من از روی حکمت است.

ای محمّد ! اگر یهودیان پیامبری تو را انکار کردند، اهمیّتی ندارد، من خود گواه قرآنی هستم که از روی علم به تو نازل کردم، من به علم خویش تو را شایسته این مقام بزرگ یافتم. فرشتگان هم بر پیامبری تو گواهی می دهند، گرچه گواهی من به تنهایی کفایت می کند !

یهودیان پیامبری تو را انکار کردند و کفر ورزیدند و دیگران را از رسیدن به راه من بازداشتند. آنان به گمراهی افتاده اند و از راه نجات دور شدند، کافرانی هستند که به دیگران ظلم کردند و نگذاشتند مردم به سوی تو بیایند و هدایت شوند، هرگز آنان را نمی بخشم و به حال خود رهایشان می کنم و آنان را جز به سوی جهنّم رهنمون نمی شوم و در عذاب جهنّم همیشه خواهند بود، آری، انتقام از ستمکاران برای من، آسان است.

* * *

فهمیدند محمّد(صلی الله علیه وآله)همان پیامبر موعود است.

اکنون با آنان سخن می گویی: «پیامبری که وعده آمدن او را داده بودم، به سوی شما آمده است و دین و آیین حقّ را برای هدایت شما آورده است، خیر شما در این است که به او ایمان بیاورید، اگر هم کافر شوید و ایمان نیاورید، بدانید که از ایمان و بندگی شما بی نیازم، آنچه در آسمان ها و زمین است، از آنِ من است و به ایمان و کفر شما آگاهم و همه کارهای من از روی حکمت است».

این سخن تو، دعوت جهانی اسلام است و در همه زمان ها، همه مردم را به ایمان به قرآن و محمّد(صلی الله علیه وآله)فرا می خواند، تو مردم را به اسلام دعوت می کنی امّا این دعوت، از روی نیاز به بندگی و عبادت و ایمان مردم نیست، تو نیازی به ایمان انسان ها نداری و از کفر آنان نیز زیان نمی کنی، ایمانِ مردم به نفع خودشان است. کسانی که به آخرین پیامبر تو ایمان می آورند، نباید بر تو منّت گذارند بلکه تو بر آنان منّت نهادی و به ایمان و رستگاری هدایتشان نمودی.

* * *

روی سخن تا اینجا بیشتر با یهودیان بود که چگونه دچار انحراف شده بودند، گناهان بزرگشان را برشمردی: تهمت زدن به مریم(علیها السلام)، ادّعای قتل عیسی(علیه السلام)، ظلم و ستم، پنهان کردن حقایق، رباخواری، مال مردم خوردن، انکار نبوّت پیامبران و...

اکنون سخن خود را با مسیحیان آغاز می کنی، از انحراف بزرگشان سخن می گویی، البتّه این ها همه درس هایی برای ما مسلمانان است، از انحراف مسیحیان سخن می گویی تا مبادا ما نیز به این انحراف مبتلا شویم.

به راستی انحراف بزرگ مسیحیان چیست؟

غُلوّ و زیاده گویی !

خطری که مسلمانان را هم تهدید می کند و باید نسبت به آن حسّاس بود.

اکنون تو از مسیحیان می خواهی در دین خود غُلوّ و زیاده گویی نکنند و درباره تو جز حقیقت نگویند.

عیسی(علیه السلام) پسر مریم(علیها السلام) بود، عیسی(علیه السلام)پیامبر تو بود، تو با قدرت خودت او را بدون پدر خلق کردی.

عیسی(علیه السلام)، روحی شایسته از طرف تو بود که تو او را آفریدی، از مسیحیان می خواهی تا به تو و پیامبرانت ایمان بیاورند و عیسی(علیه السلام)را پیامبر تو بدانند نه خدایِ پسر !

آنان معتقد به سه خدا هستند: «خدایِ پدر»، «خدایِ پسر» «خدایِ روح القُدُس». منظور از روح القُدُس، فرشته ای به نام جبرئیل می باشد.

آنان عیسی را پسرِ تو می دانند، از آنان می خواهی تا از اعتقاد به «خدایِ سه گانه» بپرهیزند و از سه گانه پرستی به سوی یکتاپرستی بیایند.

ص:342

اگر از این اعتقاد دست بردارند به سود خودشان است، از این که فرزندی داشته باشی، منزّه و پاکی !

تو هرگز نیازی به فرزند نداری، همه آنچه در آسمان ها و زمین است از آن توست و بر هر کاری توانایی.

عیسی(علیه السلام)هرگز از بندگی تو سرپیچی نکرد، فرشتگان مقرّب هم همین طور، همه بندگی و عبادت تو را می کنند، پس چگونه است که عدّه ای عیسی(علیه السلام)را خدا می دانند و جبرئیل (روح القدس) را که یکی از فرشتگان مقرّب توست، خدا می دانند؟

هر کس که تکبّر ورزد و از عبادت و بندگی سرپیچی کند، باید بداند روز قیامت زنده خواهد شد و به سزای نافرمانی خود خواهد رسید.

تو به کسانی که ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، پاداش کاملی خواهی داد و از بخشش و فضل خود به آنان پاداش بیشتر هم می دهی. روز قیامت کسانی را که از بندگی تو سرپیچی کردند و تکبّر ورزیدند، به عذابی دردناک مبتلا خواهی کرد و آنان در آن روز، در برابر این عذاب، هیچ یار و یاوری نخواهند یافت.

* * *

غُلوّ نشانه تعصّب بیجا درباره پیشوایان دینی است و یکی از علّت های انحراف در ادیان آسمانی بوده است، بعضی دوست دارند که رهبران دینی خود را بزرگتر از آنچه هستند، جلوه دهند تا بر عظمت خود بیفزایند، از سوی دیگر، گاهی بعضی افراد عقاید غُلوّآمیز را نشانه ایمان و عشق به رهبران خود می پندارند.

غُلوّ، اصل اساسی دین که همان توحید و یکتاپرستی است را تهدید می کند و به همین جهت است که تو به غُلوّکنندگان سخت گرفته ای و آنان را سرزنش

ص:343

نموده ای.

* * *

در کتاب انجیل، هیچ نشانه ای از سه گانه پرستی یا اعتقاد به «سه خدایی» وجود ندارد. این انحراف و بدعت بزرگی بود که سه قرن بعد از میلاد عیسی(علیه السلام)در میان مسیحیان شکل گرفت.

در سال 325 میلادی، 318 نفر از روحانیون مسیحی در «نیقیّه» شورایی را تشکیل دادند، نیقیّه همان شهر «اِزنیق» است که در ترکیه واقع است. در آن شورا درباره اعتقادات گفتگو شد و اعتقادات مشخّصی مورد قبول واقع شد و بعداً آن اعتقادات به «عهدنامه نیقیّه» مشهور شد.

این قسمتی از متن آن عهدنامه است: «عیسی، پسرِ خداست و از او متولّد شده است، او یگانه پسرِ خداست. عیسی، خدایی از خدا و نوری است از نور. او خدایِ حقیقی از خدای حقیقی است. او برای نجات و رستگاری ما از آسمان نازل شد، جسم گرفت و انسان شد، رنج و عذاب کشید».(183)

این گونه بود که بعد از شورای «نیقیّه»، مسیحیان، عیسی(علیه السلام)را به عنوان یکی از سه خدا پذیرفتند.

آن ها گفتند خدا هم یکی و هم سه تا می باشد: پدر، پسر، روح القدس. هر سه خدا هستند و در عین حال، خدا یکی است.

وقتی من با دقّت در این مطلب فکر می کنم می بینم که این اعتقاد، خلاف حکم عقل است، آخر چگونه می شود خدا هم یکی باشد و هم سه تا؟

برخی مسیحیان در جواب این سؤال چنین گفته اند: «این مسئله ای است که باید به آن ایمان آورد، فراتر از فهم عقل است». آنان با این سخن می خواهند راه دین

ص:344

را از راه عقل جدا کنند.

* * *

همه منتظر بودند ببینند که امام رضا(علیه السلام)با رهبر مسیحیان چگونه سخن خواهد گفت. امام به او رو کرد و گفت:

__ ای مسیحی ! من می دانم عیسی(علیه السلام)انسان وارسته و خوبی بود، فقط او یک عیب بزرگ داشت.

__ چه عیبی؟

__ ای مسیحی ! من شنیده ام که عیسی(علیه السلام)کم نماز می خواند و کم روزه می گرفت !

__ من فکر می کردم شما دانشمندی بزرگ هستید، امّا این سخن را که از شما شنیدم، فهمیدم شما از علم و دانش، بهره زیادی ندارید.

__ برای چه؟

__ چرا شما می گویی عیسی(علیه السلام)کم نماز می خواند؟ مگر نشنیده ای که او همه روزها، روزه می گرفت و تمام شب را بیدار می ماند و نماز می خواند؟

__ ای مسیحی ! من سؤالی دارم.

__ بپرس !

__ الآن گفتی که عیسی(علیه السلام)شب ها نماز می خواند، روزها روزه می گرفت، به راستی برای چه کسی روزه می گرفت و نماز می خواند؟ او چه کسی را عبادت می کرد؟

رهبر مسیحیان سکوت کرد و هیچ جوابی نداد، جوابی نداشت که بدهد، اگر بگوید برای خدا نماز می خواند و عبادت می کرد، پس دیگر چگونه می شود عیسی، خدا باشد. اگر عیسی، خداست، پس برای چه نماز می خواند و روزه می گرفت؟ برای چه بندگی خود را با نماز و روزه نشان می داد؟ وقتی کسی هر

ص:345

روز روزه می گیرد و هر شب تا صبح نماز می خواند، می خواهد بندگی خود را نشان بدهد، به راستی اگر عیسی خداست، پس چرا بندگی می کرد؟ (184)

* * *

عیسی، روح خدا می باشد. لقب او «روح الله» بود.

به راستی معنای این سخن چیست؟

آیا خدا روح دارد و روح خود را در عیسی دمیده است؟

خدا یکی است، او از اجزای مختلفی تشکیل نشده است، وقتی به خودم نگاه می کنم، می بینم که از سر و دست و پا تشکیل شده ام، امّا خدا هیچ اجزایی ندارد، خدا جسم ندارد، روح هم ندارد، حقیقت خدا، یگانه است.

اگر خدا روح می داشت به روح خود نیاز می داشت، خدا بی نیاز از همه چیز است. اگر بگویی خدا روح دارد، او را نیازمند فرض کرده ای و هرگز این چنین نیست.

به راستی معنای این که عیسی روح الله است چیست؟

خدا عیسی را در رحم مادرش آفرید، بعد از آن «روحِ عیسی» را خلق نمود، خدا این «روح» را بر دیگر مخلوقات خود برتری داد، خدا هرگز روح ندارد. او روحی را برای عیسی(علیه السلام)خلق کرد و بعداً در جسم عیسی قرار داد.

خدا در قرآن، از کعبه چگونه یاد می کند؟

او به ابراهیم(علیه السلام)می گوید: «خانه ام را برای طواف کنندگان آماده کن». معنای «خانه خدا» چیست؟ یعنی خانه ای که خدا آن را به عنوان خانه خود انتخاب کرده است.

همین طور، وقتی خدا «روح عیسی» را خلق کرد، این روح را برگزید، زیرا این روح خیلی باشکوه بود و خدا از آن این گونه تعبیر کرد.

ص:346

اکنون من می فهمم که معنای «روح خدا» چیست، خیلی چیزها را می توان به خدا نسبت داد، مثل خانه خدا، دوست خدا. معلوم است که خانه خدا، غیر از خداست.

خانه خدا را حضرت ابراهیم به دستور خدا ساخته است، خانه خدا ربطی به حقیقت و ذات خدا ندارد. حالا معنای «روح خدا» را بهتر می فهمم: روحی که خدا آن را آفریده است، روحی که خدا آن را خیلی دوست می دارد.

* * *

به راستی چگونه ممکن است خدا در قالب یک انسان آشکار شود و نیاز به جسم، مکان، غذا و لباس و... پیدا کند؟

خدای مسیحیان فرزند دارد، هم یکی است و هم سه تا !

امّا خدایی که من او را می پرستم: خدایی است که هیچ فرزندی ندارد !

معنای این سخن چیست؟

انسان می تواند فرزند داشته باشد، اگر خوب فکر کنی می بینی انسانی که فرزند دارد، روزی از دنیا می رود و فرزندش جای او را می گیرد. این یک قانون است. هر چیزی که فرزند داشته باشد، محکوم به فناست، خدای من فرزند ندارد، یعنی او هرگز پایانی ندارد.

آری ! من خدایی را می پرستم که مثل و همانندی ندارد و پایانی هم ندارد، او همیشه بوده و خواهد بود.

خدایی را می پرستم که هیچ کس نمی تواند ذات او را وصف کند، بزرگی فقط سزاوار اوست و همه چیز غیر او کوچک و حقیر است. چشم ها از دیدن او درمانده اند و ذهن ها از درک وصف او عاجزند! (185)

ص:347

* * *

سخن از غُلوّ به میان آمد، متأسّفانه گروهی از مسلمانان نیز دچار این انحراف شدند، بعضی افراد اعتقادات باطلی نسبت به امامان شیعه پیدا نمودند و سخنان کفرآمیز بر زبان جاری کردند، اهل بیت(علیهم السلام)در مقابلشان به سختی موضع گرفتند و آنان را لعن و نفرین کردند.

در سال 138 هجری، گروهی به رهبری «ابوالخَطّاب» در کوفه اعتقاد پیدا کردند که خدا به تمثال و چهره امام صادق(علیه السلام)بر روی زمین نازل شده است و امام صادق(علیه السلام)خداست.(186)

ابوالخَطّاب یکی از کسانی است که مدّتی به مدینه می رفت و از امام صادق(علیه السلام)حدیث می شنید. او در کوفه این آیین تازه را درست کرد و در مسجد کوفه به تبلیغ آن پرداخت.

این سخن اوست که در تاریخ به یادگار مانده است: «ای یاران من ! بدانید که خدای ما، امام صادق است !! من از طرف او، پیامبر شده ام ! خدا به من دستور داد تا دین را بر شما آسان کنم. او بارهای گران و زنجیرهای سنگین را از دوش شما برداشته است. دیگر لازم نیست که نماز بخوانید و روزه بگیرید».(187)

جوانان زیادی فریب سخنان ابوالخطّاب را خورده بودند. این همان غُلُوّ بود که اهل بیت(علیهم السلام)انسان ها را از آن نهی کرده بودند.

«مُصادِف» یکی از شیعیان بود، از کوفه به مدینه رفت ، وقتی به مدینه رسید ماجرا را برای امام صادق(علیه السلام)بیان کرد. امام در مقابل عظمت و بزرگی خدا سر به سجده گذاشت و شروع به گریه کرد و فرمود: «من بنده ضعیف و ذلیل خدا هستم».

ص:348

پس از مدّتی امام سر از سجده برداشت، اشک از صورت او جاری شده بود. مُصادِف پشیمان شد که چرا این ماجرا را به امام گفته است، او به امام گفت:

__ آقای من ! در این ماجرا شما مقصّر نیستید، چرا این گونه گریه می کنید؟

__ عدّه ای از پیروان عیسی(علیه السلام)هم در حقّ او غُلوّ کردند، اگر عیسی(علیه السلام)در مقابل آن ها سکوت می کرد خدا او را عذاب می کرد.(188)

امام برای شیعیان خود درباره ابوالخَطّاب سخن گفت، این خلاصه سخنان امام است: «خدا ابوالخَطّاب و پیروان او را لعنت کند، من بنده ای از بندگان خدا هستم، او مرا آفریده است، اگر معصیتش را کنم، مرا عذاب می کند. آنان از مشرکان بدتر هستند، آنان عظمت خدا را کوچک کردند، خدایا ! تو خود گواهی که من از آنان بیزارم».(189)

امام با این سخنان رسالت مهم خود را انجام داد، در آن روز، خطر بزرگی شیعه را تهدید می کرد، اگر غُلوّ در میان شیعیان رشد می کرد، این مکتب نابود می شد.

* * *

به راستی معنای غُلوّ چیست؟ کاش من قانون و ملاکی می داشتم و با آن می توانستم غُلوّ را تشخیص بدهم، بعد از ماجرای ابوالخَطّاب وقتی فضیلتی از اهل بیت(علیهم السلام)را نقل می کنم، عدّه ای به من می گویند: مواظب باش غُلوّ نکنی !

من شنیده ام که ابوحَنیفه حدیث غدیر را نقل نمی کرد و می گفت: «حدیث غدیر، غُلوّ است».

امام صادق(علیه السلام)به ما معیار غُلوّ را داده است، او در حدیث خود چنین فرموده: «ما را بنده خدا بدانید، ما را مخلوق خدا بدانید. برای ما خدایی قرار بدهید که به سوی او بازمی گردیم، اگر این نکات را مراعات کنید، دیگر می توانید در خوبی و

ص:349

کمالِ ما هر چه خواستید، بگویید، بدانید که خدا به ما بیش از آن چیزی که شما تصوّر کنید، خوبی و کمال داده است».(190)

من به این سخن امام فکر می کنم، غُلوّ این است که کسی مانند ابوالخَطّاب، اهل بیت(علیهم السلام)را خدا بداند، اگر ما آن ها را بنده خدا و مخلوق خدا دانستیم، دیگر می توانیم سایر سخن ها را درباره مقام آن ها باور کنیم، البتّه به شرط آن که آن سخنان صحیح و با دلیل و مدرک باشند.

آری ! وقتی ما می گوییم اهل بیت(علیهم السلام)علم و دانش زیادی دارند، معنای آن این است که خدا این علم را به آن ها داده است، اگر می گوییم همه فرشتگان خدمتگزار آن ها می باشند، معنای آن این است که خدا این مقام را به آن ها داده است.

هر خوبی و زیبایی که در جهان هستی می توانی تصوّر کنی، برای اهل بیت(علیهم السلام)هست، ولی همه این خوبی ها را خدا به آن ها داده است، آن ها هر چه دارند از خدا دارند، هر لحظه به لطف و عنایت خدا محتاج هستند. آری ! خدا مقامی بس بزرگ به آنان داده است هیچ کس نمی تواند به مقام آنان برسد. آنان بندگان برگزیده خدایند.

* * *

نشان دادی، اکنون همه را به اسلام دعوت می کنی و چنین می گویی: ای «مردم ! برای شما از طرف من دلیلی آشکار آمد و من نور روشنی را برای شما فرستادم، آنانی را که به من ایمان آورند، مهربانی و لطف خود را بر آنان ارزانی می دارم و به راه راست هدایتشان می کنم».

در اینجا از دو چیز سخن گفتی: «دلیل آشکار» و «نور روشن».

اکنون می خواهم بدانم منظور تو از این دو چیز چیست؟

* * *

اسم او «عبدالله صیرفی» بود، اهل کوفه بود، فرصتی پیش آمده بود تا به مدینه برود و از امام صادق(علیه السلام)حدیث بشنود، او می دانست باید از این فرصت کمال استفاده را نماید، حکومت بنی امیّه درگیر جنگ داخلی شده است، از هر طرف بنی عبّاس دست به شورش زده اند، برای همین به راحتی می توان حضور امام صادق(علیه السلام)رفت و از او علم و دانش آموخت، شاید این فرصت دیگر تکرار نشود، حکومت های ستمگر همواره امامان شیعه را در تنگنا قرار می دادند و مانع می شدند تا مردم به راحتی بتوانند از آنان استفاده کنند.

عبدالله صیرفی به قرآن علاقه زیادی داشت و دوست داشت تا قرآن را با توجّه به سخنان امام صادق(علیه السلام)بفهمد، برای همین روزی از امام صادق(علیه السلام)درباره این آیه سؤال کرد. می خواست بداند منظور از «دلیل آشکار» و «نور روشن» در این آیه چیست.

امام رو به او کرد و فرمود: «منظور از دلیل آشکار، محمّد(صلی الله علیه وآله)است و منظور از نور روشن، علی(علیه السلام)است».

وقتی عبدالله صیرفی فهمید که تو در این آیه، مردم را به نبوّت و امامت دعوت

ص:351

کرده ای. همان طور که آنان باید به پیامبری محمّد(صلی الله علیه وآله)ایمان بیاورند، همانگونه باید ولایت علی(علیه السلام)را هم بپذیرند. امامت و ولایت، ادامه راه پیامبران است.

امامت ، چیزی بالاتر از یک حکومت ظاهری است ، امامت ، مقامی آسمانی است که تو آن را به هر کس که بخواهی عنایت می کنی.

تو انسان ها را بدون امام رها نمی کنی، برای جانشینی بعد از پیامبر، برنامه داری. دوازده امام را از گناه و زشتی ها پاک گردانیدی و به آنان مقام عصمت دادی و وظیفه هدایت مردم را به دوش آنان نهادی و از مردم خواستی تا از آنان پیروی کنند.

* * *

امروز مهدی(علیه السلام)، امام و حجّت توست، او مایه روشنی دل هاست، او همان «نور روشن» است. از من خواسته ای تا ولایتش را بپذیرم و پیرو او باشم. او نماینده تو روی زمین است.(191)

راه مهدی(علیه السلام)راه روشنی است و در آن هیچ ابهامی نیست، با پیمودن آن، می توانم به رستگاری برسم.(192)

مهدی(علیه السلام)، نورِ تو در آسمان ها و زمین است و مایه هدایتِ همگان است، رهبری است که همه را به سوی تو راهنمایی می کند، اگر هدایتِ او نباشد، هیچ کس نمی تواند به سعادت برسد.

هرکه می خواهد به سوی تو بیاید، باید به سوی مهدی(علیه السلام)رو کند، فقط از راه او می توان به تو رسید. هر کس با او بیگانه باشد، هرگز به مقصد نمی رسد.(193)

* * *

لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَکَ وَهُوَ یَرِثُهَا إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهَا وَلَدٌ فَإِنْ کَانَتَا اثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَکَ وَإِنْ کَانُوا إِخْوَةً رِجَالًا وَنِسَاءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الاُْنْثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْء عَلِیمٌ (176)

یکی از یاران پیامبر در بستر بیماری افتاده بود و فکر می کرد که تا چند روز دیگر از دنیا می رود، پیامبر به عیادتش رفت و کنار بسترش نشست.

او وقتی پیامبر را کنار خود دید، شروع به گریه کرد و گفت: ای پیامبر ! مرگ من نزدیک است. هیچ برادر و فرزندی هم ندارم، من فقط چند خواهر دارم ! می دانی قبل از اسلام، به خواهر ارث نمی رسید. وقتی از دنیا رفتم، آیا از مال من به خواهرانم چیزی خواهد رسید؟

آری، او نگران خواهرانش بود، او می دانست مردان قبیله اش به اموال او چشم دوخته اند و منتظرند تا هر چه زودتر او بمیرد و اموالش را به ارث ببرند.

به راستی حکم اسلام در این باره چیست؟ اگر کسی از دنیا برود و مردی نباشد که از او ارث ببرد، آیا اموالش به خواهرانش می رسد؟

* * *

جبرئیل نازل شد و این آیه بر پیامبر نازل کرد، در این آیه چند قانون بیان شده است:

1 - اگر مردی از دنیا برود و فرزندی نداشته باشد و یک خواهر داشته باشد، نصف اموال آن مرد به خواهر می رسد، اگر آن مرد، هیچ وارث دیگری نداشته باشد، نصف دیگر اموال هم به آن خواهر می رسد.

2 - اگر زنی از دنیا برود و فرزندی نداشته باشد و یک برادر داشته باشد، تمام

ص:353

ارث به برادرش می رسد.

3 - اگر کسی (مرد یا زن) از دنیا برود و تنها دو خواهر از او به یادگار بماند، دو سوم اموال به آن دو خواهر می رسد. اگر وارثان دیگری باشند، یک سوم دیگر اموال به آن ها می رسد، چنانچه وارث دیگری نباشد، آن یک سوم هم برای آن دو خواهر می شود.

4 - اگر کسی (مرد یا زن) از دنیا برود، فرزندی نداشته باشد و چند برادر و چند خواهر داشته باشد، تمام اموال بین برادران و خواهران تقسیم می شود به طوری که سهم هر برادر، دو برابرِ سهم یک خواهر بشود.(194)

این قانون هایی است که تو برای ما بیان کردی، فهم این قوانین و عمل به آن، سبب هدایت و سعادت جامعه بشری می شود.

* * *

این سوره را با بحث خانواده و حقوق زنان آغاز کردی، در اوّلین آیه گفتی که تو زن را همنوع مرد آفریدی و سپس از همه خواستی تا حقوق زنان را پایمال نکنند و ارث آنان را بدهند. در آخرین آیه باز از حقوق زنان سخن می گویی و قانون ارث را بیان می کنی و تأکید می کنی که ارث زنان پرداخت شود، آغاز سوره با حقوق زنان، پایان سوره هم همین موضوع !

برای همین است که نام این سوره «نساء» است، «نساء» یعنی «زنان»، در این سوره بیش از همه سوره ها از حقوق زنان سخن گفتی، تو بر رعایت حقوق زنان تأکید زیادی داری و می خواهی این موضوع در ذهن همه، نقش ببندد و از آن غافل نشوند.

ص:354