که در گذشته مورد استفاده بوده اند، دیگر در داروخانه ها موجود نبوده و داروساز نظارتی بر آنها نداشته باشد. از این رو فروش داروهائی که

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1005

به طور مشخص کاربردی ندارند، از نظر حرفه و مسئولیت داروساز جایز نیست، ولی چنین فرآورده های گیاهی هیچ گاه از نظر تولید و فروش متوقف نشده اند، بلکه تجارت آنها به دست افرادی که صلاحیت دخالت در امور داروئی را ندارند، افتاده است.

در خارج از ایران هنگامی که چنین موادی را در معرض فروش قرار می دهند، بر روی برچسب آنها هیچ گونه ادعایی درمورد تأثیر آن بر روی بیماری خاصی نمی نمایند و در صورتی که چنین گردد، این مواد جزو داروها به حساب می آید و تولید و عرضه آنها باید تحت شرایط خاصی باشد. فروشندگان این مواد از توصیه کردن آنها درمورد بیماری خاصی خودداری می نمایند، چون برخلاف قوانین داروئی است. معهذا، اگر شخصی علاقه مند به داشتن اطلاعات اضافی درمورد اثرات درمانی گیاه یا داروی خاصی باشد، او را به کتابها و مقالاتی که در این زمینه وجود دارد، راهنمایی می نمایند. بعضی از این منابع اطلاعاتی درمورد مواد گیاهی یا داروهای طبیعی بوده و ممکن است درباره یک گیاه باشد و ممکن است درمورد طبقه بندی درمانی آنها و کاربرد آنها برای درمان بیماریهای خاص باشد و در چنین موردی قانون اجبار نموده است که اثرات چنین فرآورده ای باید کاملا ثابت شده باشد و این امر سبب می گردد که مردم عادی خود مشاور درمانی و درمان کننده خود شده که از نظر سلامتی افراد یک جامعه ممکن است صحیح نباشد.

حداقل بعضی از داروها، منشاء طبیعی که بدین

طریق به فروش رسیده و مورد استفاده اند دارای اثرات مشخص و مثبتی در معالجه بعضی از ناراحتیها می باشند. و اگر چنین چیزی صحیح است، چرا این امر درمورد تمامی گیاهان داروئی تعمیم داده نمی شود؟ جواب این سؤال در مخارج هنگفتی است که این بررسی ها خواهند داشت. یک کارخانه یا کارگاه تولید داروهای گیاهی برطبق این نظریه باید مخارج هنگفتی سرمایه گذاری کند تا اثرات مثبت و منفی داروهای گیاهی را به طور دقیق و صحیح معلوم نماید. میزان تقریبی این مخارج متناوب بوده، ولی مبلغی در حدود 50 میلیون دلار برای به اتمام رسانیدن یک دارو تخمین زده می شود. از طرف دیگر، به علت اینکه حفظ حقوق افراد ذینفع درمورد گیاهان داروئی نسبتا مشکل است، بنابراین، تمایل زیادی به خرج و سرمایه گذاری در این زمینه نمی باشد. البته باعث تأسف است

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1006

که به خاطر موانع فوق اگر بعضی از گیاهان داروئی قدیم را با روشهای جدید مورد بررسی قرار دهند، امکان دارد که به توان از آنها ترکیب مفید جدیدی که دارای اثرات درمانی مهمی خواهند بود، به دست آورد.

مطلب دیگر که از نظر علمی، حرفه ای و اقتصادی باعث تأسف شده است این است که افراد شیاد با استفاده از گیاهان و فروش آنها به وسیله افراد بی صلاحیت به بیمارانی که به امید بازیافتن سلامتی خود به آنها روی می آورند، نه تنها سبب بهبودی بیمار نمی گردند بلکه ممکن است سبب تشدید ناراحتی و خسارت جبران ناپذیری گردند. از این رو داروساز تحصیل کرده امروزی باید اطلاعات دقیق و صحیحی درباره داروهای گیاهی و ترکیبات و نحوه اثر و کاربرد آنها

داشته تا از گمراه شدن مردم جلوگیری نموده و مانع ضایع شدن، جان و مال مردم گردد و با توجه به نیاز و اعتقاد مردم، سعی در راهنمائی آنها در کاربرد گیاهان داروئی نموده و از به کار بردن اصطلاحاتی نظیر «بی اثر بودن»، «قدیمی و بی مصرف» خودداری کرده و سعی نماید که اطلاعات صحیح و دقیق را در اختیار نیازمندان قرار دهد.

از منابع طبیعی یا معدنی بوده اند و قادر به مصرف این مواد به طور مساوی از هردو منبع می باشند. مسلم است که باقیمانده بعضی از مواد حشره کش در فرآورده ها ممکن است سبب ایجاد بیماری یا ناراحتی گردد، ولی قسمت اعظم این مواد را قبل از استفاده از مواد گیاهی می توان به خوبی از گیاه جدا نمود و امروزه میزان مجاز آنها در فرآورده ها به طور مشخص تعیین گردیده است. از طرف دیگر، افرادی که علاقه مند به خرید چنین محصولاتی هستند، هیچ گونه وسیله و آگاهی جهت تشخیص اینکه محصول مورد نظر آیا حقیقتا به روش مخصوص کشت و برداشت و آماده شده، ندارند و فقط به قول فروشنده دلخوش بوده و بدین وسیله مبلغ زیادی را مجبور به پرداخت می باشند. از این رو ملاحظه می گردد که در حقیقت چنین واژه هائی گمراه کننده اند.

اثرات مفید درمانی معمولا به صورت تغییر مثبت در طرز رفتار، احساس فردی، یا واکنش تحت تأثیر غدد داخلی یا سلسله اعصاب بروز می نماید. دیگر، حالت خوب شدن است بنابراین، اثر مثبت تا اندازه ای ممکن است حاصل

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1008

گردد. اعتماد به مواد گیاهی مصرف شده نیز اثر بسیار مهمی در بهبودی شخص دارد، انتخاب و کاربرد مواد گیاهی نیز اغلب سابقه طولانی خانوادگی و حتی قومی داشته و معمولا افراد و یا دوستان محترم و سرشناس آن را توصیه می نمایند.

کاربرد فرآورده های گیاهی همچنین ممکن است سبب خطراتی گردد که مصرف کننده را باید از آن مطلع نمود. بعضی از فرآورده های گیاهی برای انسان ممکن است خطرناک باشند. این فرآورده ها ممکن است حاوی ترکیبات سرطانزا یا مواد سمی دیگر باشند. کاربرد خودسرانه چنین فرآورده هائی ممکن است سبب به تأخیر افتادن و طولانیتر شدن بیماری گردد و بیمار از استفاده از روش و مواد درمانی صحیح محروم سازد. به علت عدم وجود یک سیستم کنترل و استاندارد دقیق در تهیه و تولید این فراورده ها معمولا کیفیت محصولات موجود در داخل بسته با نوشته روی آن مطابقت نمی نماید. حتی اگر این مواد به طور کمی مشخص گردند، استاندارد نمودن آنها از نظر مواد فعاله اغلب بسیار دشوار است و از این رو نتیجه تجزیه کامل فرآورده های گیاهی که برای مشخص نمودن مقدار مصرف دارو اهمیت زیادی دارد، اغلب در دسترس نیست.

بالاخره، فرآورده های گیاهی اغلب گران قیمت می باشند و مصرف مداوم آنها خرج زیادی را به همراه دارد، بدون اینکه نتیجه مثبت برای مصرف کننده داشته باشد. به هرحال با تمام این دلائل، افراد باهوش

از به کار بردن بیرویه داروهای گیاهی مانند هرماده داروئی دیگر اجتناب می کنند.

در این مبحث، از مواد و فرآورده های گیاهی که در ایران وجود دارند و امروزه و در گذشته در طب سنتی به طور وسیعی مورد استفاده بوده اند، بحث خواهیم کرد. سعی خواهد شد که درمورد هرکدام از این گیاهان آخرین اطلاعات علمی و کاربرد صحیح و میزان بیزیانی و امکان استفاده از آنها را در درمان شناسی به نظر خوانندگان عزیز برسانیم.

مطالبی که در این مبحث ملاحظه خواهید فرمود، سعی شده است عاری از هرگونه تعصبی که برای نشان دادن اثر غیرواقعی یک ماده گیاهی است، باشد و بالاخره، باید اذعان کرد که کاربرد مواد گیاهی در طب سنتی و از نظر تاریخی در گذشته اهمیت داشته و امروزه به علت استفاده از مواد شیمیائی صناعی تا اندازه ای کم شده است.

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1009

ممکن

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1010

است باعث مسمومیت شدید گردد و تاکنون موارد متعدد مرگ در اثر مصرف مغز هسته زردآلو گزارش گردیده است. گرچه ممکن است با حرارت دادن امولسین را غیرفعال نمود، ولی از بین بردن کامل آن عملا مقدور نیست و حتی اگر بتوان به طور کامل امولسین را بی اثر نمود مصرف کنندگان آگاهی ندارند که از مصرف ترکیبات امولسین دار دیگر مانند بادام، باید خودداری نمایند. بعلاوه آزمایشاتی که اخیرا بر روی حیوانات کوچک اندام انجام شده، نشان داده است که آمیگدالین به تنهائی بدون اثر آنزیم بتاگلوکزیداز خارجی نیز قادر به مسمومیت با سیانور می باشد.

به علت اینکه اثر درمانی این فراورده مشکوک بوده و احتمال ایجاد خطر آن بسیار زیاد است، کاربرد مغز هسته زردآلو به عنوان یک داروی ضدسرطان باید منع گردد.

آب در آنهاست، بلکه دارای قدرت جذب مواد مختلفی از جمله اسیدهای صفراوی را می باشد. این قابلیت جذب اسیدهای صفراوی به طور مستقیم در جذب و متابولیسم کلسترول اهمیت دارد.

ارزش درمانی سبوس گندم (الیاف موجود در مواد غذائی) کاملا بدیهی است حداقل در درمان بعضی از ناراحتیهای گوارشی مانند یبوست، بواسیر به خوبی روشن است. حتی امروزه در درمان ناراحتیهائی مانند زخم کولون از سبوس استفاده می شود، ولی استفاده از مقدار زیادی سبوس گندم جهت پیشگیری از بیماریهای گوارشی، قلبی و عروقی به نظر صحیح نیست.

امروزه، متخصصین عقیده دارند که سبوس گندم با دیگر منابع حاوی الیاف به مقدار کافی باید در رژیم غذائی وارد گردند. به طوری که 10 گرم از الیاف در روز توصیه شده است که به صورت 2 تا 4 قاشق چایخوری از سبوس گندم تأمین می شود.

دیگر فرآورده های گیاهی مربوط به این خانواده خودداری نمایند.

گیاه بابونه به علت اهمیت و مصرفی که امروزه پیدا کرده، مورد بررسی وسیع علمی از نظر گیاهشناسی، کشاورزی، شیمیائی و فارماکولوژی قرار گرفته است. نتیجه این بررسیها به طور بسیار موثق اثر ضد تورمی بابونه را تأئید می کند و این اثر مربوط به ترکیبات موجود در گیاه (یا در طی آماده کردن) از اسانسهای فرار بخصوص کامازولین و (-)- آلفا بیس آبولول می باشد.

وجود ترکیباتی مانند فلاونوئیدها و کومارین ها در بابونه نیز در اثر ضد اسپاسم آن موثر است. سایر اثرات دارو ممکن است مربوط به مواد فوق و یا دیگر ترکیبات ناشناخته موجود در گیاه باشد.

متاسفانه دمکرده تهیه شده از گل بابونه تنها حاوی 10 تا 15 درصد اسانس فرار موجود در گیاه است و مواد تشکیل دهنده اسانس فرار است که اثر ضد تورمی دارد. عصاره تام گیاه یا فراورده های حاوی اسانس فرار مسلما دارای اثر قویتری می باشد.

علیرغم کم بودن غلظت مواد محلول در چربی در دمکرده حاصل از بابونه صاحبنظران عقیده دارند، در صورتی که دمکرده این گیاه به مدت طولانی مصرف گردد، به علت تجمع دارو اثر مفیدی از آن حاصل می گردد.

نرسیده و ادعاهای اثر درمانی این

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1015

گیاه مشکوک به نظر می رسد.

این رو استفاده از برگ و گل این گیاه به عنوان یک داروی سنتی کار درستی نیست.

ماده موثره تخم کدو را تشکیل می دهد. برای حصول نتیجه مطلوب به عنوان ضد کرم تینا مقدار زیادی از تخم کدو را باید به کار برد. علت آن به خاطر کم بودن مقدار کوکوربیتن موجود در تخم کدو و حتی فقدان آن در تعداد زیادی از نمونه ها است و بدین دلیل گزارشاتی درمورد بی اثر بودن تخم کدو و بر روی کرم تینا داده شده است. تاکنون گزارشی مربوط به اثر سمی و عوارض تانویه در از مصرف این دارو منتشر نشده است.

است و در مجاور آب و هوا به سرعت تجزیه شده و بدل به دی آلیل دی سولفید و دیگر مشتقات دی سولفیدی بودار می گردد.

اخیرا، موفق به جداکردن پروستاگلاندین که در اثر تزریق دارای خاصیت پائین آورنده فشار خون است، از پیاز شده اند و این اولین گزارش درباره وجود پروستاگلاندین در گیاهان عالی است و ممکن است بدین طریق بتوان موفق به درک مکانیسم اثر این دسته از گیاهان داروئی گردید.

تحقیقات جدید (1984) نشان داده است که یکی از ترکیبات کم کننده قند خون موجود در پیاز دی فنیل آمین می باشد.

مسلما بررسی های علمی دقیقتر لازم است تا بتوان به درستی درباره خواص متعدد درمانی که به این گیاهان نسبت می دهند، اظهارنظر قطعی نمود و البته جداکردن پروستاگلاندین از پیاز این نظریه را تقویت نموده و ارزش و اهمیت درمانی این دو گیاه طبی را به خوبی نشان می دهد.

بررسیهای انجام شده توسط مولف کتاب حاضر نشان داده است که عصاره آبکی سیر قادر به از بین بردن خاصیت سرطانزائی سلولهای

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1019

فعال سرطانی می باشد.

KH. Zarrin and Y: Aynehchi

Destruction of Carcinogenisity of Tumor Cells Treated With extract of Garlic( Allium sativum )and Allicin. J. Tumor Res 4, 15- 55) 9691 (

جوشانده تخم پیاز با شکر و روغن را به عنوان مسهل در تبهای حصبه ای به کار می برند.

و بی اشتهائی به کار می رود. ژانسیان اعلاء که عبارت از ژانسیان زرد و قهوه ای یا نارنجی است حاوی 02 ر 0 ژانسیوپیکرین که یک گلوکوزید تلخ مزه است، می باشد. در اثر خشک شدن تدریجی ریشه ها به علت هیدرولیز ژانسیوپیکرین به وسیله آنزیمهای گیاه رنگ قرمز قهوه ای حاصل شده و این محصول از نظر داروئی ارزش کمتری دارد.

و فراورده های حاصل از این گیاه به فراوانی در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است، به طوری که آمار نشان داده در آمریکا در حدود 5 تا 6 میلیون نفر از این گیاه استفاده می کنند.

از نظر فارماکولوژی، جینسینگ را به عنوان یک ماده تطبیق دهنده می شناسند، چون مطالعات انجام شده بر روی حیوانات نشان داده است که این دارو سبب می شود که بدن خود را در برابر فشارهای روحی تطبیق دهد و سبب تنظیم و تصحیح فعالیتهای غدد فوق کلیوی و تیروئید گردد. اگر چنین اثراتی درست باشد، باید بسیار دقیق باشد و به نظر می رسد که مسئول آن گلوکزیدهای پاناکسوسید موجود در ریشه های گیاه است. جینسینگ همچنین به فراوانی به عنوان یک عامل ضد ناتوانیهای جنسی نیز مصرف شده است.

این دارو را به صورت پودر، عصاره و چای تا حد 15 گرم از ریشه در روز به کار می برند، ولی مقدار مصرف متوسط آن 3 گرم است.

به علت گرانی قیمت جینسینگ و فراورده های حاصل از آن و عدم وجود یک سیستم کنترل مواد موثره موجود در آن، مطالعات انجام شده نشان داده است که مقدار گلوکزیدهای پاناکسوسید موجود در انواع فراورده ها جینسینگ بسیار متغیر است و در حقیقت 60 درصد نمونه های آزمایش شده را می توان «بی ارزش» و 25 درصد آنها به کلی فاقد جینسینگ بوده اند.

شاید موضوعی که ممکن است بیشتر سبب ناراحتی گردد این است که بررسی های اولیه انجام شده نشان داده است که مصرف غیرصحیح جینسینگ سبب ایجاد اختلالاتی در افرادی که آن را مصرف می نمایند،

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1021

شده است. مصرف مدت طولانی این دارو سبب افزایش فشار خون،

تحریکات عصبی و بیخوابی در تعدادی افراد و در گروه دیگر اثرات عکس یعنی کاهش فشار خون، خمودگی بوده است. این نتایج متضاد ممکن است به علت مصرف فراورده هائی که حاوی مقادیر متفاوتی از گلوکزیدهای فعال هستند، باشد.

به طور کلی، عوارضی که در اثر مصرف بیرویه جینسینگ حاصل می گردد، به نظر می رسد که تقلیدی از حالت مسمومیت با کورتیکو- استروئیدها باشد و مکانیزم اثر آن مشابه استروئیدها از طریق غدد فوق کلیه یا غده هیپوفیز می باشد. گرچه اثرات این دارو هرگز به طور کامل منفی نبوده و همچنین کاملا قابل پیش بینی نمی باشد، از این رو، از مصرف طولانی مقدار زیاد دارو باید اجتناب کرد. بعلاوه، در مطالعات انجام شده هیچ گونه دلیلی برای اثر تقویتی دارو در مواد ناتوانیهای جنسی یافت نشده است.

گلوکزیدهای مقوی قلب و آلکالوئید می باشد.

این دارو حاوی تعدادی ساپونین بوده که آگلیکون آنها از دسته اسیدهای تری ترپنی می باشند و بعلاوه، حاوی مقدار قابل ملاحظه ای گلوکزیدهای فلاونی است. به نظر می رسد که عامل موثر این دارو گلوکزیدهای فلاونی موجود در آن باشند. به علت اهمیت این دارو از نظر خاصیت کم کنندگی فشارخون و کاربرد آن در پیشگیری آنژین صدری توصیه می شود که مصرف آن تحت نظر پزشک صورت گیرد.

بودند که جمع کنندگان رازک خیلی سریعتر از دیگر افراد در آنها حالت خستگی ظاهر می شود و از این رو این دارو را به عنوان یک داروی مسکن به کار برده اند. ماده موثره ای که مسؤل این خاصیت است، به نظر می رسد که ترکیبات تلخ اسیدی مانند هومولون و لوپولون یا ترکیبات تغییریافته آنها باشد، اما اثر این مواد متغیر بوده و تحت تاثیر نور و هوا ممکن است فرق کند. همچنین خاصیت مسکن بودن رازک در انواع گوناگون آن نیز ممکن است به مقدار زیاد تفاوت نماید.

علیرغم نبودن دلائل علمی کافی دائر بر اثر تسکین رازک بر روی سیستم اعصاب مرکزی در انسان، عصاره رازک به فراوانی برای این منظور به کار می رود. همچنین رازک را به عنوان یک گیاه روان گردان «قانونی» به کار می برند، چون رازک از نظر خانواده گیاهی بسیار نزدیک به حشیش است و معتقدند که مصرف آن به صورت سیگار سبب ایجاد حالت افوریا می گردد. البته باید توجه داشت مصرف رازک بدین منظور به مدت طولانی سبب ایجاد عوارض نامطلوبی مانند گیجی، مسمومیت و یرقان می گردد.

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1024

رود. به طور کلی، جعفری در طب جدید امروزه کاربردی ندارد.

سوپ، مربا و غیره مصرف شود، قیمت ویتامین ث این فراورده در حدود 25 برابر قیمت ویتامین ث صناعی خواهد بود. چون اغلب فرضیات فوق ممکن است صحیح نباشد و چون از نظر جذب و متابولیسم ویتامین ث طبیعی و صناعی فرقی با یکدیگر ندارند، از این رو میوه گل سرخ نمی تواند به عنوان یک منبع اقتصادی برای ویتامین ث محسوب شود و در قرصهای ویتامین ث که محتوی میوه گل سرخ و ویتامین ث صناعی است، اغلب ذکری از میزان ویتامین ث طبیعی نمی شود و در اکثر موارد مقدار ویتامین ث طبیعی نیز بسیار ناچیز است.

گلبرگهای گل سرخ کمی قابض بوده و از این رو آن را به عنوان قابض و رنگ کننده و جهت تهیه اسانس گل سرخ و گلاب به کار می برند.

این گیاه به خاطر یافتن ترکیبات روان گردان در آن انجام گردیده است. تعدادی از افراد نیز آنرا به عنوان یک داروی روان گردان به کار برده اند، ولی تجربیات نشان داده است که گیاه فاقد این اثر بوده و مصرف آن توصیه نمی شود.

تمام مواردی که از بابونه استفاده می شود، می توان به جای آن از بومادران استفاده کرد، ولی باید توجه داشت که افرادی که نسبت به گیاهان خانواده کمپوزیته حساسیت دارند، از این نظر، باید در مصرف این گیاه احتیاط نمایند. بوی قوی این گیاه عامل بسیار موثری در فرار دادن مگس و حشرات مزاحم می باشد.

کاردی، اثر اینو- تروپیک منفی بر روی عضله قلب و انقباض عروق پوستی و عضلات می باشد.

ال. د 50 فوراتوکسین در صورت تزریق داخل صفاقی در موش برابر 05 ر 0 57 ر 0 میلیگرم برای هرکیلو وزن حیوان است. این پیتیدها فاقد اثر آنتی بیوتیکی بر علیه میکروبها و باکتریها می باشند، و اثر آنها از راه خوراکی در انسان بررسی نشده است.

مصرف دمکرده برگ کشمش کولی را در بیماریهای متعددی از جمله حالات تشویش و نگرانی و سرطان به کار می برند.

کتب طبی انتزاعی (فارسی) (مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران)، ج 6، ص: 1065

.

[6] ( 6)-Triticum aestivum L .

[7] ( 7)-Arctium lappa L .

[8] ( 8)-Nepeta Cataria L .

[9] ( 9)-Matricaria Chamomilla L .

[10] ( 10)-Anthemis nobilis L .

[11] ( 11)-Angelica archangelica L .

[12] ( 12)-Chichorium intybus L .

[13] ( 13)-Tussilago farfara L .

[14] ( 14)-Symphytium officinale L .

[15] ( 15)-Cucutbita pepo L .

[16] ( 16)-Trigonella foenum graceum L .

[17] ( 17)-Allium sativum L .

[18] ( 18)-A .cepa L .

[19] ( 19)-Gentiana lutea

[20] ( 20)-Parax quinquefolius L .

[21] ( 21)-Glycyrrhiza glabra L .

[22] ( 22)-Gataegus monogyna Jcuqain

[23] ( 23)-Humulus lupulus L .

[24] ( 24)-Marubium vulgar L .

[25] ( 25)-Hyssopus officinale L .

[26] ( 26)-Tilia

[27] ( 27)-Levisticum officinale Koch

[28] ( 28)-Calendula officinalis L .

[29] ( 29)-Origanum vulgare L

[30] ( 30)-Petroselinum Crispum (Miller )

[31] ( 31)-Passiflora incarnata L .

[32] ( 32)-Hedeoma pulegioides L

[33] ( 33)-Phytolacca aMericana L .

[34] ( 34)-Rosa Canina L

[35] ( 35)-Smilax febrifuga kunth

[36] ( 36)-S .ar istolochiaefolia miller

[37] ( 37)-S .regalii et morton

[38] ( 38)-Polygala senegal L .

[39] ( 39)-Tamarindus indica L .

[40] ( 40)-Artemisia dracunculus L .

[41] ( 41)-Curcuna longa L

[42] ( 42)-Valeriana officinalis L .

[43] ( 43)-Valepotriates

[44] ( 44)-Lactuca virosa L

[45] ( 45)-Artemisia absinthum

[46] ( 46)-Achillea millifolium L .

[47] ( 47)-Pousimystalia Yohimbe (K .Schumann )

[48] ( 48)-Abrus Precatorius L .

[49] ( 49)-Acanthophyllum Squarrosum Poiss .

[50] ( 50)-Acorus Calamus L .

[51] ( 51)-Adansonia digitata Juss .

[52] ( 52)-Adiantum Cappillus -Veneris L .

[53] ( 53)-Alhagi camelorum Fisch .

[54] ( 54)-Allium akaka Gmel

[55] ( 55)-Aloe perryi Baker

[56] ( 56)-Althaea lavateraefolia D .C

.

[57] ( 57)-Allyssum Campester L .

[58] ( 58)-Amaranthus paniculatus L .

[59] ( 59)-Amomum subulantum Roxb .

[60] ( 60)-Elettaria cardanum Maton

[61] ( 61)-Anacyclus pyrethrum DC .

[62] ( 62)-Coculus indicus

[63] ( 63)-Apium graveolens

[64] ( 64)-Aristolochia longa L .

[65] ( 65)-A .rotunda L .

[66] ( 66)-Artenisia maritima

[67] ( 67)-Asarum eropaeum L .

[68] ( 68)-Asparagus officinalis L .

[69] ( 69)-Launaea acanthodes Boiss .

[70] ( 70)-Astragalus gummifera Labill .

[71] ( 71)-Astragalus hamosus L .

[72] ( 72)-Bambusa arundinaceae

[73] ( 73)-Boswellia carterii Bird

[74] ( 74)-Brassica nigra L .

[75] ( 75)-Butea frondosa Roxb

[76] ( 76)-Caeslpina bounducella Roxb

[77] ( 77)-Calamintha greveolens Benth

[78] ( 78)-Capparis spinosa L .

[79] ( 79)-Capsicum frutisences L .

[80] ( 80)-Carthamus tinctorius L .

[81] ( 81)-Carum bulocastanum Koch

[82] ( 82)-Carum copticum Benth .

[83] ( 83)-Cassia absus L .

[84] ( 84)-C .fistula L .

[85] ( 85)-Celosia argentea L .

[86] ( 86)-Chaerophyllum sp .

[87] ( 87)-Plantago major L .

[88] ( 88)-Cordia Myxa

[89] ( 89)-Pyrus cydonia L .

[90] ( 90)-Chrozophora verbascifolia Juss .

[91] ( 91)-Cinnamomum cassia Blume

[92] ( 92)-Citrullus Colocynthis Scfrd

[93] ( 93)-Citrullus Vulgaris Schrad

[94] ( 94)-Colchicum luteum Baker

[95] ( 95)-Commiphora molmol Engl

[96] ( 96)-C .mukul Engl

[97] ( 97)-C .opobalsamum

[98] ( 98)-Xyobalsamum

[99] ( 99)-Conium maculatum L .

[100] ( 100)-Captis teeta wall

[101] ( 101)-Corchorus olitorus L .

[102] ( 102)-Coriandrum sativum L .

[103] ( 103)-Cotoneaster nummularia Fisch

[104] ( 104)-Crataegus orientalis Bieb

[105] ( 105)-Croton tiglium L .

[106] ( 106)-Cuminum Cyminum L .

[107] ( 107)-Cupressus sempervirens L .

[108] ( 108)-Curcuma aromatica Salisb

[109] ( 109)-C .domestica

Vol

[110] ( 110)-C .longa Trim

[111] ( 111)-C .Zedoaria

[112] ( 112)-C .Zerumbt Roxb

[113] ( 113)-Cuscuta planifolia Ten

[114] ( 114)-Cymbopogon Schoenthus Spreng

[115] ( 115)-Cynara Scolymus L .

[116] ( 116)-Cyperus rotunda L .

[117] ( 117)-Datura stramonium L .

[118] ( 118)-Dacus carota L .

[119] جمعی از نویسندگان، کتب طبی انتزاعی (فارسی)، 8جلد، چاپ: اول.

[120] ( 119)-Delphinum Zalil Ait of Hemsl

[121] ( 120)-Dorema ammoniacum Don

[122] ( 121)-Doronicum Pardalianches L .

[123] ( 122)-D .scorpioides Lam

[124] ( 123)-D .Falconeri

[125] ( 124)-Dracarna cinnabari Balf

[126] ( 125)-Larinus maculatus Flad

[127] ( 126)-Echium amoenum Fisch May .,

[128] ( 127)-Borago officinalis L .

[129] ( 128)-Eletteria cardamum Motton

[130] ( 129)-Embelia ribes Burn .

[131] ( 130)-Entada gigas L .

[132] ( 131)-Eremorus aucherianus Boiss

[133] ( 132)-Erysium erpandum L .

[134] ( 133)-Sisymbrium Sofia

[135] ( 134)-S ,irio

[136] ( 135)-Eugenia aromatica Baill

[137] ( 136)-Ferula galbaniflua Boiss

[138] ( 137)-Ferula Persica Willd

[139] ( 138)-F .sumbul Hook f .

[140] ( 139)-Foeniculum Vulgar Mill

[141] ( 140)-Fritillaria imperialis

[142] ( 141)-Fumaria parviflora Lam .

[143] ( 142)-Glossostemon bruguieri Desf .

[144] ( 143)-Helicters isora L .

[145] ( 144)-Hbiscus Cannabinus L .

[146] ( 145)-Hallarrhena antidysentercia wall

[147] ( 146)-Hyocyamus muticus

[148] ( 147)-reticulatus L .

[149] ( 148)-Illicium verum Hook .f .

[150] ( 149)-Indigofera roxburghii

[151] ( 150)-I .tinctoria L .

[152] ( 151)-Inula helenium L .

[153] ( 152)-Ipomea hederaceae Jacq .

[154] ( 153)-I .turpethum R .Br .

[155] ( 154)-Iris spuria Pall

[156] ( 155)-Jateorhiza columba Miers

[157] ( 156)-Jnuiperus excelesa Bieb .

[158] ( 157)-Lactica sativa L .

[159] ( 158)-Lallemantia iberica F M

[160] ( 159)-L .royleana Benth

[161] ( 160)-Languas officinarum Burkill

[162] ( 161)-Lavandula dentata L .

[163] ( 162)-Lawsonia alba L .

[164] ( 163)-Lecanora esculnta Eversuns

[165] ( 164)-Lepidium draba L .

[166] ( 165)-Lepidium sativum L .

[167] ( 166)-Viscum album

[168] ( 167)-Luffa acutangula Roxb

[169] ( 168)-Malva sylvestris L

[170] ( 169)-Mentha sylvestris L .

[171] ( 170)-Morus nigra L .

[172] ( 171)-Myrtus Communis L .

[173] ( 172)-Nigella sativa Sibth

[174] ( 173)-Nynphaea alba L .

[175] ( 174)-Ocimum basilicum L .

[176] ( 175)-O .canum Sims

[177] ( 176)-Olea europea L .

[178] ( 177)-Orchis latifolia L .

[179] ( 178)-Peganum harmala L .

[180] ( 179)-Anethum graveolens Benth Hook

[181] ( 180)-Phyllanthus embelica L .

[182] ( 181)-Physalis alkakengi L .

[183] ( 182)-Pimpinella anisum L .

[184] ( 183)-Piper cubeba L

[185] ( 184)-Pistacia terebenthus L .

[186] ( 185)-Plantago Major L .

[187] ( 186)-P .ovata Forsk

[188] ( 187)-Polypodium vulgare L .

[189] ( 188)-Polypodium vulgare L

( 189)-Polyporus officin lis Fries

[190] ( 190)-Prosopis stephaniana Kunth

[191] ( 191)-Punica granatum L .

[192] ( 192)-Pyrus cydonia L .

[193] ( 193)-Quercus infectoria olivier

[194] ( 194)-cynipis gallae Tinctoria

[195] ( 195)-Quercus Persica Jaub spach

[196] ( 196)-Raphnus sativa L .

[197] ( 197)-Rheum palmatum L .

[198] ( 198)-R .ribes L .

[199] ( 199)-Rhus Coriaria L .

[200] ( 200)-Ricinus communis L .

[201] ( 201)-Rosa faetida L .

[202] ( 202)-Rubia tinctoria

[203] ( 203)-R .Cordifolia L .

[204] ( 204)-Ruta graveolens .

[205] ( 205)-Salix fragilis L .

[206] ( 206)-Salvia macrosiphon Boiss .

[207] ( 207)-Santalum album L .

[208] ( 208)-Saussurea lappa C .B .Clarke

[209] ( 209)-Semecarpus anacardium

L .

[210] ( 210)-Sesymbrium sofia L .

[211] ( 211)-Smilax china L .

[212] ( 212)-S .glabra Roxb .

[213] ( 213)-Solanum nigra L .

[214] ( 214)-S .melongana L .

[215] ( 215)-Spinacia oleraceae L .

[216] ( 216)-Stochys germanica L .

[217] ( 217)-S .lavandulaefolia Vahl

[218] ( 218)-Strychnos ignaii Berg

[219] ( 219)-S .Nux Vomica

[220] ( 220)-Taxus baccata L .

[221] ( 221)-Abies Webbiana

[222] ( 222)-Terminalia bellerica Roxb .

[223] ( 223)-Terminalia chebula Retz .

[224] ( 224)-Teucrium Polium L .

[225] ( 225)-Thymus serpyllum L .

[226] ( 226)-Tilia rubra DC .

[227] ( 227)-Trachydium lehmanni Benth .

[228] ( 228)-Trachylobium harnemannianum Hayen .

[229] ( 229)-Trebulus Terrestris L .

[230] ( 230)-Veratrum album L .

[231] ( 231)-Verbescum thapsis L .

[232] ( 232)-Viola odorata

[233] ( 233)-Vetivera zizanioides Stopf

[234] ( 234)-Withania somnifera Dunal

[235] ( 235)-Zanthoxylum rhetsa DC .

[236] ( 236)-Zataria multiflora Boiss .

[237] ( 237)-Zizyyhora tenuior L .

[238] ( 238)-Ziziphus vulgaris L .

[239] ( 239)-Antimonium sulfate

[240] ( 240)-Armenian earth

[241] ( 241)-Arsenic trisulphide

[242] ( 242)-Calcium sulfate

[243] ( 243)-Copper oxide

[244] ( 244)-Edible clay

[245] ( 245)-Lead Carbonate

[246] ( 246)-Lead oxide

[247] ( 247)-Potasium nitrate

[248] ( 248)-Russian clay

[249] ( 249)-Sigillated earth

[250] ( 250)-Sodium corbonate

[251] ( 251)-Nummulites sp .

[252] ( 252)-Corellium rubrum Lam

[253] ( 253)-Cidaris

[254] ( 254)-Cypraea moneta

[255] ( 255)-Bombyx fortunatus

[256] ( 256)-Tortoise egg

[257] ( 257)-Milk curds

[258] ( 258)-Camels flesh

[259] ( 259)-Bezoar stone

[260] ( 260)-Sheeps stomach

[261] ( 261)-Mummy

[262] جمعی از نویسندگان، کتب طبی انتزاعی (فارسی)، 8جلد، چاپ: اول.