سرشناسه:آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، 1255 - 1348 .
عنوان و نام پدیدآور:الذریعه الی تصانیف الشیعه/ آقا بزرگ الطهرانی.
مشخصات نشر:بیروت: دارالاضواء، 1403ق. -= 1983م. -= 1362 -
مشخصات ظاهری:26ج.
وضعیت فهرست نویسی:فاپا
یادداشت:عربی.
مندرجات:ج.1. آب حیات - ازهاق الباطل.-ج.2. الألف ثم ا لسین المهمله - أیو.--ج.3. البائیات - التحیه.--ج.4. التخاطب - ت ی م.--ج.5. الثاءالمثلثه - چ ی ن.--ج.13. باب ما اوله الشین ثم الألف.--ج.14. بقیه ما أوله الشین المعجمه ثم الراء ثم سائرالحروف.--ج.15. مما اوله الصاد المهمله الی آخر ما اوله العین المهمله.--ج.16. الغارات- فیه مافیه.--ج. 18. کشف- لیلی و مجنون..--ج.26. مستدرکات المولف.
موضوع:نویسندگان شیعه -- کتابشناسی
موضوع:Shiite authors -- Bibliography
موضوع:نسخه های خطی عربی -- فهرست ها
موضوع:Manuscripts, Arabic -- Catalogs
موضوع:نسخه های خطی فارسی -- فهرست ها
موضوع:Manuscripts, Persian -- Catalogs
موضوع:کتاب های چاپی -- کتابشناسی
موضوع:Imprints (Publications) -- Bibliography
شناسه افزوده:حسینی، سیداحمد، 1310 -
رده بندی کنگره:Z7835/الف5آ7 1362
رده بندی دیویی:011/882974172
شماره کتابشناسی ملی:3525968
ص: 1
ص: 1
بسم الله الرحمن الرحیم
(م س ت)
لمؤلف کتاب الفوز العظیم فی معرفه أهل النعیم أحال فیه إلی هذا الکتاب و قال: إن فیه تفاصیل ما ورد فی تفسیر آیه النجوی من کتب أهل السنه مثل مدارک التنزیل لعبد الله بن أحمد النسفی المتوفی 701 أو 710، و السیوطی و غیرهما و ملخص ما فی مدارک التنزیل أنه کان لعلی علیه السلام دینار فلما نزلت آیه النجوی صرفه بعشره دراهم فتصدق بدرهم و ناجی النبی صلی الله علیه و آله ثم تصدق بآخر و ناجی حتی نفدت الدراهم و فی کل نجوی سأل النبی مسأله فأجابه النبی، منها ما سأله عن الحق فقال صلی الله علیه و آله الإسلام و القرآن و الولایه إذا انتهت إلیک.
ذکر فیه جمیع المستثنیات من الأحکام الشرعیه للسید أحمد الزنجانی نزیل قم و شرحه المستنبطات.
للسید إبراهیم بن محمد باقر الموسوی القزوینی الحائری صاحب الضوابط المتوفی 1262 ذکرها سیدنا فی التکمله.
للشیخ زین الدین الشهید 966، ذکرها بعض الفضلاء. أقول: قد مر آنفا أن للمحقق الکرکی رساله فی الغیبه بسط فیها القول فی المستثنیات و عد منها سبعه موضع. و مر فی الکاف کشف الریبه عن أحکام الغیبه للشهید الثانی فلعل هذه الرساله استدراک من الشهید لما فاته فی کشف الریبه
فی نقض کتاب المسترشد فی الإمامه، للشیخ أبی جعفر
ص: 1
محمد بن عبد الرحمن بن قبه الشیخ المتکلم الرازی المعاصر للمفید و تلمیذ أبی القاسم الکعبی و المسترشد لأبی القاسم البلخی المتوفی 319 و هو نقض لکتاب الإنصاف فی الإمامه تصنیف الشیخ ابن قبه المذکور، فلما بلغ البلخی کتاب الإنصاف
نقضه ب المسترشد فلما وصل المسترشد إلی ابن قبه نقضه ب المستثبت ثم إن البلخی نقض المستثبت أیضا و لکن حال الأجل بین ابن قبه و نقض هذا الکتاب و لو أمهله لکان ینقضه، ذکر تفاصیله النجاشی فی ابن قبه.
لعباس قلی خان سپهر المؤرخ، فارسی فی جوابات ما سئل عنه فی عشره آلاف بیت. ذکره فی آخر کتاب أحوال السجاد.
فی مناسکه بلغه أردو، لخواجه فیاض الأیوبی الهندی المعاصر، طبع بالهند.
فیما یتعلق بجمیع الأوقات من الأدعیه التی لا وقت لها معینا، للسید أحمد بن حبیب بن أحمد الزوینی النجفی و فیه الدعاء لطاعون العراق فی سنه 1267. موجود فی النجف و هو أکبر من عده الداعی بکثیر و له الرحله إلی مشهد طوس قبل سنه 1234، کما مر.
للقاضی التنوخی أبی علی المحسن بن أبی القاسم علی بن محمد بن أبی الفهم صاحب الفرج بعد الشده المتوفی سنه 384 ینقل عنه المیر محمد أشرف فی فضائل السادات و احتمل بعض أنه المسجاد بتشدید الجیم بدون تاء فلاحظه و فی تذکره النوادر أنه موجود فی المکتبه الحبیبیه و مکتبه شیخ الإسلام و خزانه أیا صوفیه رقم 4263 و نقل عنه حدیث إیثار علی بنفسه فی لیله المبیت و عدم إیثار الملکین المؤاخیین جبرئیل و میکائیل الحیاه للآخر.
فی شرح کتاب الاعتماد للآیات المعتبره فی الاجتهاد هو السفر السادس من التسعه أسفار، المرتب علیها کتاب غایات الإنکار تصنیف الإمام المهدی أحمد بن یحیی بن مرتضی الحسینی الیمنی المتوفی سنه 840.
مختصر من إرشاد المفید رأیته فی النجف
ص: 2
عند السید محمد سبط أخی الحاج سید حسین الکوه کمری دامت برکاته راجعه، فإن علی ظهر النسخه بخط کاتبها أنه تصنیف آیه الله العلامه الحلی لکن لیس فی الکتاب اسمه.
أوله: [الحمد لله العظیم الشأن القوی السلطان ذی النعم و الإحسان و الکرم و الامتنان- إلی قوله: فهذا کتاب مشتمل علی أسماء أئمه الهدی و تاریخ أعمارهم- إلی قوله:
موسوم بالمستجاد من کتاب الإرشاد. باب ذکر الخبر عن أمیر المؤمنین علیه السلام و انتهی جزئه الأول إلی آخر أحوال الأمیر علیه السلام ، و آخره: تم الجزء الأول من کتاب الإرشاد إلی معرفه حجج الله علی العباد. و أول الجزء الثانی باب فی ذکر الإمام بعد أمیر المؤمنین إلی أحوال الحجه المنتظر علیه السلام و فی آخره وافق الفراغ من تعلیقه آخر نهار الاثنین رابع عشری ربیع الأول لسنه اثنین و ثمانین و ستمائه، ثم ذکر الکاتب ما لفظه و حرر ذلک فی حادی عشر صفر ختم بالخیر و الظفر لسنه اثنین و ثمانین و تسعمائه نمقه أقل خدام أهل البیت أبو الخیر محمود بن عیسی بن رفیع الإمامی سعدار کذا و صک خاتمه (أبو الخیر بن عیسی بن رفیع) و کتب قریب الخاتم بلغ مقابله و تصحیحا و علی هوامش النسخه فوائد کثیره و رسائل یظهر منها أن الکاتب لهذه الفوائد فی هذه النسخه کان من الأفاضل الأعلام.
للشیخ الأدیب أبی عبد الله الحسین بن خالویه النحوی ساکن حلب، المتوفی بها سنه سبعین و ثلاثمائه، ذکره النجاشی و عبر عنه السیوطی فی البغیه بکتاب القراءات.
فی اللغه، لأبی عمرو محمد بن عبد الواحد الزاهد الطبری و له فائت المستحسن أیضا ذکرهما فی معجم الأدباء و له أسماء الشعراء کما مر.
لحافظ الدین محمد بن محمد بن نصر البخاری، الذی کان حیا فی 711. و هو فی ترجمه اللغات القرآنیه علی ترتیب السور من الفاتحه ثم البقره إلی سوره الناس، و فیها القواعد الصرفیه و النحویه حسب المناسبه للغه. یوجد منه نسخه فی (أیاصوفیا 4664 مکرر) کتابته 757 علیها إجازه یذکر فیها اسم المؤلف
ص: 3
و نسخه بقم عند السید شهاب الدین التبریزی، کتابتها 926 و نسخا أخری فی إیران فصلها ابنی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی.
فارسی فی اللغه، فی کتب السید محمد مهدی راجه فیض آبادی الماری 6 و هو مطبوع.
عده ابن شهرآشوب من کتبنا المجهول المؤلف فی آخر معالم العلماء.
لمولانا العلامه المیرزا محمد بن رجب علی الطهرانی العسکری نزیل سامراء، ولد بطهران سنه 1281 کتب أولا مصابیح الأنوار فی فهرس أبواب البحار ثم اشتغل باستدراک کل باب و استدرک فی کثیر من أبوابه و استدراک مجلده الأخیر فی الإجازات ثمینه جدا بلغ ست مجلدات کبار و هو مشغول به توفی 28/ ج 1 1371.
لصدر الأفاضل المیرزا لطف علی بن محمد کاظم التبریزی الشیرازی الطهرانی، المتوفی 1350 ألحقها بآخر نسخه الخلاصه التی ملکها و هی بخط شاه مرتضی بن شاه محمود والد المحدث الفیض.
فی أحوال سید الشهداء لمؤلف الدره الشیخ المعاصر الحاج شیخ محمد باقر بن الحاج محمد جعفر بن الکافی البهاری الهمدانی المجاز من شیخنا النوری بالإجازه الموجوده صورتها عندی تاریخها سنه 1302، و قد توفی فی أواخر شعبان سنه ثلاث و ثلاثین و ثلاثمائه و ألف نسخه خطه وقفها ابنه محمد حسن لمکتبه الکاظمیه بالنجف فی صفر 1369 فی أوله فهرس أبوابه و فهرس مآخذه و فرغ من تألیفه فی العشر الأخیر من ذی القعده 1304.
تألیف الکاتب چلبی، لمؤلف هذا الکتاب فإنی عند الفحص عن الکتب کلما کان مؤلفه شیعیا کنت أدرجته فی مسودات الذریعه و کلما کان مؤلفه من أهل السنه کنت أکتبه فی هوامش نسختی من کشف الظنون، و هی موجوده بقلمی، و قد راویته لنعمان الأعظمی الکتبی فقال أنا عازم علی تجدید طبع
ص: 4
کشف الظنون لقله نسخه و أطبع هذا المستدرک فی آخر صفحاته لکنه لم یوفق لطبع الأصل. و قد طبع أخیرا بطهران فی آخر ست المجلدات من: کشف الظنون، إیضاح المکنون، هدیه العارفین ضمن منشورات المکتبه الإسلامیه.
للحاکم أبی عبد الله محمد النیسابوری، المتوفی سنه خمس و أربعمائه، أخرج فیه أحادیث کثیره فی مناقب أهل البیت علیه السلام منها حدیث الطیر المشوی و حدیث من کنت مولاه، و النسخه فی مکتبه عاطف بإسلامبول.
لأبی تراب، قال ابن الندیم: أنه استدرک علی الخلیل فی کتاب العین و قد نقض ما استدرکه جماعه ثم عد من کتبه کتاب الاستدراک علی الخلیل فی المهمل و المستعمل، و مر الاستدراک علی الخلیل فی الألف.
للشیخ صفی الدین بن الشیخ فخر الدین الطریحی النجفی، المتوفی بعد سنه 1100 هو تعلیقات و حواشی علی المجمع طبع فی هامشه.
فی مناقب وصی المختار، للشیخ أبی الحسین یحیی بن الحسن بن الحسین بن علی بن محمد بن البطریق الحلی الأسدی المتوفی سنه 606 أو 600 کما فی کشف الحجب جمع فیه الفضائل و المناقب التی لم یذکرها فی العمده أخرج فیه قریبا من ستمائه حدیث من کتب العامه: الحلیه لأبی نعیم و المغازی لابن إسحاق و الفردوس لابن شیرویه و مناقب الصحابه للسهائی و هذه الکتب غیر ما أخرج عنها العمده و فی الریاض فی غیر موضع کتب المستطرف أیضا بدلا عن المستدرک مرموزا علیه بعلامه الخاء و اللام یعنی أنه بدله فی نسخه، و قال فی البحار عندنا منه نسخه قدیمه نظن إنها بخط مؤلفها و هو مع العمده
کلاهما موجودان فی مکتبه راجه فیض آباد مخطوطا، کما فی فهرسها و عند السماوی نسخه عتیقه بعنوان کتاب مستدرک المختار و لیس مرتبا علی الفصول بخلاف العمده فإنه مرتب علی 36 فصلا.
لشیخنا العلامه النوری: الحاج میرزا حسین بن محمد تقی بن المیرزا علی محمد النوری الطبرسی المتوفی لیله الأربعاء لثلاث بقین من
ص: 5
جمادی الثانیه سنه العشرین بعد الألف و ثلاثمائه الا أنه لم یتم و لم یطبع من بین تصانیفه.
للشیخ عبد الواحد بن الشیخ أحمد آل مظفر النجفی، المولود بها 1310.
للشیخ هادی بن الشیخ عباس بن الشیخ علی بن جعفر کاشف الغطاء، المولود سنه 1289 صاحب کتاب أوجز الأنباء و غیرها، فی ثلاثه أجزاء: الخطب و الأوامر الکتب و الوصایا الحکم و الآداب، طبع أولها فی سنه 1354. أوله: [الحمد لله الذی لا تدرکه المشاعر] توفی سنه 1361
لابن ابن أخیه فی النسب و تالیه فی الفضل و الأدب، المولی محمد المدعو ب هادی بن الشاه مرتضی بن محمد مؤمن. جده المولی محمد مؤمن أخو المحدث الفیض صاحب الوافی جمع فیه ما فاته من الاخبار مقصورا علی خصوص ما فی البحار رتبه علی ترتیب أبواب الوافی و وزعه علی الأبواب المناسبه له ذکر شیخنا العلامه النوری أنه رأی بعض مجلداته بخط مؤلفه.
أقول: رأیت عده من مجلداته منها فی کتب مولانا الحاج شیخ عباس القمی بعضها بخط المصنف فمجلده الأول فی کتاب العقل و العلم و التوحید أوله: [الحمد لله الذی هدانا للدین القویم ] و ذکر فیه أن مولانا محمد باقر المجلسی أید الله فیضه علی مفارق الأصاغر و الأعالی ألف البحار بما لم یسمع الدهر بمثله لکن فیه تکرار ممل و تطویل مخل فلخصته بحذف المکرر و جردته عما هو خارج عن الفن من المستطرفات، و رتبته علی ترتیب کتب الوافی الفیضیه فی أربعه عشر کتابا، و ذکر فهرس هذه الکتب أولها العقل و العلم و التوحید- إلی أن قال: و سمیته بمستدرک الوافی فی ذکر ما شذ فیه من الحکم الربانی.
أقول: الوافی مقصور علی جمع ما فی الکتب الأربعه التی علیها المدار، و البحار مقصور علی جمع ما سوی الکتب الأربعه من الاخبار فملخص ما فی البحار یعبر مستدرک الوافی بعد ترتیبه علی ترتیب الوافی، کما سماه و یصح أن یسمی بملخص البحار سیما بعد أنه صدر الکتاب بمقدمه فی فصلین: أولهما فی ذکر الکتب المأخوذ عنه الأصل یعنی البحار، و الثانی فی اعتبار تلک الکتب علی ما ذکره العلامه
ص: 6
المجلسی فی أول البحار بعین عباراته، لکن المصنف سماه مستدرک الوافی لأنه رتبه علی ترتیب الوافی و کتب کتابا آخرا سماه منتخب البحار و رتبه علی ترتیب البحار لکنه فی اثنی عشر کتابا، کما یأتی بعنوان المنتخب بدأ فیه بذکر أسماء الکتب ثم بیان اعتبارها و الکتاب الأول فی ما یتعلق بالمبدإ و المعاد، و الکتاب الثانی عشر فی الإجازات و هو غیر درر البحار لأخیه محمد بن مرتضی المعروف بنور الدین و بالجمله رأیت من المستدرک مجلدات. أولها هذا المجلد الذی بخط السید علی أکبر بن خلیل الله الحسینی فرغ من کتابته ضحی السبت 23 محرم سنه 1109، و المجلد الثانی کتاب النبوه من آدم إلی السنه التی توفی فیها رسول الله صلی الله علیه و آله ، و المجلد الثالث فی الفتن بعد وفاه النبی صلی الله علیه و آله ، و المجلد الرابع فی الإمامه و هو بخط المؤلف نفسه، کما أن بخطه أیضا مجلد فی الذکر و مجلد آخر فی الدعاء، و هذین المجلدین بحسب الترتیب فی الوافی یعد مجلد و الطهاره و الصلاه الذی هو بخط ولد المصنف التلمیذ عنده أعنی محمد بن محمد هادی بن مرتضی کتبه عن نسخه والده فی سنه 1111 ثم قرأه علی والده المصنف فکتب الوالد الإنهاء عنده بخطه و علی هذه المجلدات فهرس أبوابها و کتب الفهرس عالی جناب مالک الکتاب الحاج محمد أمین فی سنه 1183، کما شهد علیه بعض أحفاد محمد أمین فی آخر المجلد الثانی قائلا إن هذه المجلدات بحار بإسقاط المکررات و البیانات.
لشیخنا العلامه النوری الحاج میرزا حسین بن العلامه المیرزا محمد تقی بن المیرزا علی محمد الطبرسی المتوفی لیله الأربعاء لثلاث بقین من جمادی الآخره سنه عشرین و ثلاثمائه و ألف قدس الله تربته الزکیه، و هو رابع المجامیع الثلاثه الأخیره المعتمده المعول علیها فی هذه الأعصار أعنی الوافی و الوسائل و البحار شکر الله مساعی جامعیها و رفع درجاتهم بعدد کل حرف فیها و هم المحقق الفیض و المحدث الحر و العلامه المجلسی قدس الله أنفاسهم القدوسی، و هو فی ثلاث مجلدات ضخام کبار مشتمل علی زهاء ثلاثه و عشرون ألف حدیث عن الأئمه الأطهار، و قد رتبه علی ترتیب أبواب الوسائل و جعل له فهرستا
ص: 7
مبسوطا کفهرسته و ذیله بخاتمه هی من أنفس الکتب بالاستقلال مغن عن سائر ما کتب فی علم درایه الحدیث و الرجال فیها ما تشتهیه الأنفس و تقر به الأعین فلله در جامعه ثقه الإسلام الصدوق و علم الهدی العلامه و شیخ الطائفه الحقه
الحقیق بأن یدعی فی حقه أنه و إن کان تالی العلامه المجلسی زمانا و عصرا لکنه ملحق به علما و تبحرا و فضلا بل هما کفرسی رهان و رضیعی لبان لیس بینهما أول و ثان و الوجدان شاهد لمن له عینان حیث یری التفاوت بین من انقاد له السلطان و جمع له الأدوات و الأعوان من الفضلاء الأعیان و بین من هو فرد وحید یکب علیه الزمان و لم یهنأ له فی آن، و قد فرغ منه فی یوم ولاده الإمام الهمام أبی محمد العسکری عاشر ربیع الثانی سنه تسعه عشر و ثلاثمائه و ألف، و له فهرست تام و الفوائد المذکوره فی خاتمته: أولها فی أسامی الکتب التی ینقل عنها فیه ثانیها فی بیان اعتبار تلک الکتب و ثالثها فی ذکر طرقه إلی الکتب و فیها أحوال المشایخ إلی عصر الغیبه الصغری و رابعها فیما یتعلق بکتاب الکافی و بیان أصحاب العده و شرح أن الاخبار لیست قطعیه و خامسها فی تصحیح مشیخه الفقیه و سادسها فی شرح مشیخه التهذیبین و سابعها فی أصحاب الإجماع و ثامنها فی توثیق أربعه آلاف رجل من أصحاب الصادق علیه السلام و تاسعها فی التوثیق العمومی لأکثر الرجال و عاشرها فی استدراک الرجال الذین ترک ذکرهم فی خاتمه الوسائل و حادی عشرها فی بیان مراد الأخباریین من عدم حجیه القطع و ثانی عشرها فی فضل العلم و شطر من ترجمه نفسه قدس الله نفسه الزکیه، و قد تم طبعه فی سنه إحدی و عشرین و ثلاثمائه و لکن نقص فی الطبع من فهرسته حیث إن مباشر الطبع عمل جدولا و أدخل الأبواب فی الجداول فکتب فی کل جدول ما یسعه من الکلام و أسقط الباقی و قد أحصی عدد أبواب المجلد الأول 2011 و عدد أحادیثه 8865 و أبواب المجلد الثانی 2052 و أحادیثه 9819، و أبواب الثالث 1363 و أحادیثه 4830 و قرضه السید حسن الصدر فی نهایه الدرایه ص 251 مفصلا.
لناصر الحق أبی محمد الأطروش، الحسن بن علی بن الحسن ابن علی بن عمر الأشرف بن السجاد علیه السلام المتوفی بآمل طبرستان سنه 304، نقل عنه
ص: 8
الشیخ البهائی فی رسالته فی إثبات وجود صاحب الزمان علیه السلام .
فی نقض الإنصاف لابن قبه، نقضه أبو القاسم البلخی نصر بن الصباح. کما مر فی المستثبت 21: 1.
فی الإمامه لمحمد بن جریر بن رستم بن جریر، و فی بعض النسخ ابن یزید الطبری، و لعله من جهه الاشتباه بالعامی المؤرخ فإن فی أجداده یزید، الآملی الطبری الکبیر یکنی أبا جعفر، کما وصفه الفهرست تحرزا عن الصغیر الذی هو صاحب دلائل
الأئمه، و له غیر المسترشد فی الإمامه الإیضاح فی الإمامه أیضا، کما مر. ذکره النجاشی و الفهرست و فی معالم العلماء، و یظهر من أول البحار أنه جزم العلامه المجلسی باتحاد المسترشد مع دلائل الإمامه و الظاهر أنه رأی فی نسخه النجاشی له کتاب المسترشد فی دلائل الإمامه، کما نقله کذلک فی أول البحار مع أن ما رأیت من نسخ النجاشی له کتاب المسترشد فی الإمامه و هذا هو الصحیح و صاحب دلائل الأئمه أو الإمامه هو ابن جریر الإمامی الصغیر المتأخر عن صاحب المسترشد الموصوف بالکبیر بمائه سنه تقریبا، و الکبیر معاصر للکلینی یروی النجاشی المسترشد عنه بواسطتین، ثانیهما الشریف أبی محمد الحسن بن حمزه الطبری المتوفی سنه 358 و هو یروی عن مؤلفه فیکون المؤلف معاصرا للکلینی المتوفی 329 کما یروی النجاشی عن الکلینی أیضا بواسطتین، و أما صاحب دلائل الإمامه فهو معاصر للنجاشی، و یروی عن جماعه من مشایخه: منها ما نقله عن خط الحسین بن عبید الله الغضائری المتوفی 411 فیکون تألیفه بعد هذا التاریخ. نسخه من المسترشد الموقوفه من نماء الحمام فی أراضی الشاه جهان بأصفهان فی عصر الشاه سلیمان، و الوقفیه بخط العلامه المجلسی فی 1095، و صک خاتمه محمد باقر العلوم، موجوده عند السید آقا التستری لکنها ناقصه الآخر، و نسخه أخری من موقوفه السید محمد رضا ابن أبی القاسم بن فتح الله بن نجم الدین الحسینی الکالی الأسترآبادی الطبیب بالحله المتوفی 1346 فی مکتبه الشوشتریه بالنجف، و هی تامه الآخر، و استنسخ الفاضل الشیخ شیر محمد الهمدانی نسخه تامه عن هاتین النسختین ثم استنسخ عن نسخته نسخ أخری موجودات بحمد الله
ص: 9
تعالی. أوله بعد الحمد مختصرا: [قال أبو جعفر محمد بن جریر بن رستم بن یزید الطبری رحمه الله احتج قول من أهل الزیغ و العداوه لله جل ذکره و لرسوله صلوات الله علیه و آله أن الخلافه لا تصلح بعد الرسول ص الا فی أبی بکر بن أبی قحافه بدعواهم أنه کان أفضل الناس بعد رسول الله صلی الله علیه و آله - إلی قوله: باب تثبت الفضل لمن له الفضل- إلی قوله: باب نفی الإمامه عمن لم یصلح لها و إثباتها لمن صلح لها، باب الرد علی من قال لم قعد علی بن أبی طالب علیه السلام عن طلب حقه. باب قصه النار، باب شرح أنت منی بمنزله هارون من موسی، باب الرد علی من قال إسلام علی إسلام الصبیان، باب تثبت الإمامه و إنها مفترضه و تثبت الوصایه] و هکذا إلی آخر الأبواب.
لعنقا، مر فی (19: 295).
أو (کتاب سیبویه) الملقب بالکتاب المستطاب فی علم النحو مبسوطا، للسید علی بن بالیل الحسینی الجزائری الدورقی المتوفی حدود نیف و مائه و ألف، و فرغ منه قبل سنه 1095، و له القلاده فی الحکم المشروح بالإجاده الذی شرحه معاصره
الشیخ فتح الله الکعبی المتوفی 1130، و النسخه موجوده فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین بخط عبد الرضا بن أحمد الجزائری، فرغ منه فی الخمیس الرابع و العشرین من ذی القعده سنه 1095. أوله: [یسأل من بل الصدا بقطر الندی و رفع الاسم العلم فی النداء رفع المبتدئ علی لسان یقرب بالابتداء]. مرتب علی مقدمه فیها سموط، سمط الکلمه سمط الکلام سمط الجمله، و هکذا و ثلاثه أنحاء النحو الأول فی الاسم فیه مقدمه و خمسه کنوز و خاتمه، و الثانی الفعل فیه سبعه سموط و الثالث الحرف.
فی الحمقاء و النوادر ثلاثمائه ورقه، للشیخ العلامه الأخباری أبی عبد الله المرزبانی محمد بن عمران بن موسی الخراسانی صاحب أخبار أبی تمام و غیره المتوفی سنه ثمان و سبعین و ثلاثمائه، ذکره ابن الندیم.
للسید بدر الدین حسن بن السید علی النقیب الشدقمی مؤلف الجواهر النظامشاهیه، کما ذکر فی (5: 275) ترجمه
ص: 10
حفیده ضامن بن شدقم فی تحفه الأزهار و قال: إنه ولد 932، و فرغ من تألیف الجواهر 992 و توفی بالهند فی 998، و لما قام بعض أهل عصره بانتقاده علی مطالب هذا الکتاب ألف ولد المؤلف السید زین الدین علی بن الحسن کتابا سماه زهره المقول فی نسب ثانی فرعی الرسول و جعله تتمیما للمستطابه ورد فیه علی من انتقد علیه و فرغ منه 1013 و الحق به أیضا کتابا سماه نخبه الزهره الثمینه فی نسب أشراف المدینه و فرغ منه 1014، و هذان الکتابان موجودان عند حسین علی محفوظ ببغداد.
أو لطائف الحب هو دیوان الشیخ محمد الجواد بن طاهر الحجامی النجفی المعاصر.
قد مر فی (21: 5) أنه بدل من المستدرک و لعل هذا هو الأصح.
فارسی فی عشره أبواب، للمیرزا محمد حسین بن المیرزا حیدر علی الأسفهی الأصفهانی، المتخلص ب قانع، المولود 1319، طبع له ره آورد فی ترجمه الزیاره الجامعه. أوله: [سبحانک لا أحصی ثناءک أنت کما أثنیت علی نفسک ]. ألفه 1366 رأیته بخطه و هو ابن أخت السید حسن المدرس المتوفی 1356.
للسید حسین بن السید رضا الحسینی البروجردی، المتوفی سنه 1277 طبع مع کتابه نخبه المقال المنظوم 1313.
من الفروع الفقهیه التی لم یتعرض لها أحد، للسید الأجل صدر الدین محمد بن السید صالح بن السید محمد بن السید زین العابدین الموسوی العاملی الأصفهانی، المتوفی بالنجف سنه ثلاث و ستین و مائتین و ألف.
للشیخ الفقیه أبی جعفر محمد بن منصور بن أحمد بن إدریس العجلی الحلی، المتوفی سنه ثمان و تسعین و خمسمائه صاحب السرائر و المستطرفات من أجزائه، قال ابن إدریس فی آخر السرائر باب الزیارات و هو آخر أبواب هذا الکتاب مما استنزعته و استطرفته من کتب المشیخه المصنفین
ص: 11
و الروات المخلصین و ستقف علی أسمائهم- إلی قوله: و مما استطرفته من کتاب فلان و هکذا إلی آخره و السرائر قد طبع فی سنه 1270.
للشیخ فخر الدین بن محمد علی بن أحمد بن طریح النجفی، المتوفی سنه خمس و ثمانین و ألف، کما فی الروضات و فی بعض التراجم المستطرفات فی شرح نهج الهداه فراجعه.
فی قاطیغوریاس، للمعلم الثانی أبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی، المتوفی 339.
الظاهر أنه للشیخ رشید الدین أبی عبد الله محمد بن القاسم الذی کان هو من مشایخ الشیخ بهاء الدین أبی الحسن علی الإربلی المتوفی 692 مؤلف کشف الغمه فی معرفه الأئمه 18: 47 فقد ذکر أنه قرأ هذا الکتاب علی رشید الدین المذکور قال و کانت قراءتی علیه فی شعبان سنه 686 بداری المطله علی دجله بغداد.
أقول: لیس فی کلامه التصریح بأن الشیخ رشید الدین هو المؤلف له و قد کنت ظانا من هذه التسمیه الطویله و المضمون الدعائی أنه کان تألیف السید رضی الدین علی بن طاوس المتوفی 664 مؤلف کتب الأدعیه و الأخلاق التی بأیدینا، و قد رواه الشیخ رشید الدین عن مؤلفه و قرأه الإربلی علیه فی داره المطل علی دجله بغداد فسکنها إلی أن توفی و دفن فیها و کانت تلک الدار التی دفن فیها الإربلی باقیه إلی عصرنا فقد زرت قبره فی بقعه فی وسط الدار أنا و العلامه المیرزا محمد الطهرانی العسکری فی 1345 و کانت تسکنها سفیر الإیرانی ببغداد و لکنها هدمت فلا أثر لها فی الیوم 1389، و الحمد لله ظفرت علی مؤلف هذا الکتاب الذی کان موجودا عند الشیخ إبراهیم الکفعمی ینقل عنه فی الجنه الواقیه و عده من مآخذ البلد الأمین، و کان موجودا عند السید بن طاوس نقل عنه فی المجتنی بعض الأدعیه، و ذکر أنه تألیف خلف بن عبد الملک بن مسعود.
لخلف بن عبد الملک بن مسعود، ینقل عنه
ص: 12
السید رضی الدین علی بن طاوس فی المجتنی بعض الأدعیه، و کذا ینقل عنه الکفعمی فی الجنه الواقیه و عده من مآخذ البلد الأمین أیضا کما مر آنفا.
فی الهیئه للمولی محمد مهدی النراقی، حکاه لباب الألباب عن خط ولده المولی أحمد. مر آنفا.
فی شرح الذریعه فی الأصول، للشیخ الإمام قطب الدین أبی الحسین سعید بن هبه الله الراوندی، المتوفی سنه ثلاث و سبعین و خمسمائه و هو فی ثلاث مجلدات، کما فی فهرس تصانیفه، و رأیت النقل عنه فی بعض المجامیع المتأخره أن الأمه افترقت بعد نصب الحکمین علی أربع فرق
فی شرح ذخیره العباد فی شرح الإرشاد الذی ألفه السبزواری، و المستقصی للسید الأجل الأمیر السید حسین بن الأمیر إبراهیم بن الأمیر معصوم القزوینی، المتوفی سنه 1208 و هو من مشایخ آیه الله بحر العلوم و صاحب معارج الأحکام أیضا، کما یأتی و صرح فی إجازته لبحر العلوم أن مستقصی الاجتهاد شرح تام أیضا مثل المعارج لکن ما ذکر عده مجلداته فلعله تشبیه بالمعارج فی التمامیه لا فی البسط لأن المعارج فی اثنی عشر مجلد، کما فإنی رأیت فی کتب السید محسن القزوینی الحلی مجلده الأول و هو مجلد ضخم کبیر من أول الطهاره إلی أواخر التیمم أوله: [الحمد لله ذی الجود و الإنعام الهادی عباده إلی سرائر الفرائض و الأحکام ] بدء بمقدمه فیها ثلاثه مطالب: 1- فی سبب تألیف الشرح 2- فی رموز الکتاب 3- فی طرق روایته
فی تفاصیل القواعد الفقهیه، للمولی حبیب الله بن علی مدد الساوجی الکاشانی، المتوفی بها سنه 1340، أحال إلیه فی کتابه تسهیل المسالک الذی انتخبه منه و طبع 1374
للشیخ محمد حسن الشریعتمدار بن الشیخ الحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی الشریعتمدار، المتولد فی الحائر سنه تسع و أربعین و مائتین و ألف، و المتوفی بطهران سنه ثمانیه عشر بعد ثلاثمائه
ص: 13
و ألف، خرج منه مجلدات: أولها فی العبادات و هو مع أنه کبیر ختم بأوائل المیاه لأنه ذکر فیه فضائل الفقه و العلم مقدمه و بسط القول فیه و خرج فی أبواب المعاملات من أول المتاجر إلی مبحث کراهه البیع فی المواضع المظلمه أول هذا المجلد: [الحمد لله الذی جعل العقود عهودا لازمه] و خرج من الأطعمه و الأشربه إلی البحث فی الحیوانات المحرمه مثل الکلب فی نصف مجلد و خرج من المواریث إلی مسأله الحبوه أیضا فی نصف مجلد و المجموع تزید علی ثلاثین ألف بیت
شرح مبسوط له فی عده مجلدات، طبع منه حتی الآن خمس مجلدات ألفه السید الفقیه السید محسن بن السید مهدی الحکیم الطباطبائی النجفی، المولود 1306 و المتوفی فی هذه العام 1390
مر فی الکاف بعنوان کتاب المستمسک فراجع
فی الکلام، للشیخ عبد القاهر بن الحاج عبد بن رجب بن مخلص العبادی الحویزی، معاصر الشیخ الحر، کما فی الأمل
للحاج السید أحمد بن عنایه الله المعاصر المولود سنه 1308 الحسینی الزنجانی نزیل قم، مشغول بإتمامه و الأصل له أیضا کما مر، ترجمه فی آیینه دانشوران: 70 و له کتاب أفواه الرجال و خیر الأمور فی الأخلاق و الکلام یجر الکلام و له شرائط الأحکام
المنسوب إلی المولی محمد تقی المجلسی، و إنه اختصره و سمی المختصر ب تشویق السالکین المطبوع فی سنه 1311
فقه کبیر تام مبسوط إلی آخر الفرائض طبع بإیران مرتین أخیرهما سنه 1325 فی مجلدین ضخیمین، للمولی المحقق المولی أحمد بن محمد مهدی بن أبی ذر النراقی الکاشانی، المتوفی سنه أربع و أربعین و مائتین و ألف، المجلد الأول منه فی الطهاره و الصلاه تماما إلی آخر صلاه المسافر أوله [الحمد لله
ص: 14
علی کثیر نواله ] و فرغ منه ببلده کاشان فی یوم الجمعه عاشر شعبان من سنه أربع و ثلاثین و مائتین و ألف، نسخه خط المؤلف عند السید محمد المحیط الطباطبائی بطهران
لمحمد بن جریر بن رستم الطبری من رجال الشیعه، نقل عنه بهذا الوصف و العنوان عز الدین بن أبی الحدید فی شرحه، و الظاهر أنه المسترشد کما مر
عده الکفعمی من مآخذ البلد الأمین الذی ألفه سنه 868، و نقل عنه فی الجنه الواقیه المختصره من مصباحه الکبیر
للمولی الشیخ محمد حسن الشریعتمدار ابن الحاج مولی محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی، و صاحب مستقصی المرام المتوفی 1318 و هو أنساب العرب و طبقاتهم و جمله من وقائعهم لکنه لم یتم، و انتهی إلی ذکر أولاد أبی الفضل العباس بن أمیر المؤمنین علیه السلام
فی الفقه لناصر خسرو، قال فی سوانحه إن معاصریه حسدوا علیه و حکموا بزندقته و أحرقوا کتابه هذا
أشعار مختاره، جمعها الشیخ أبو علی الخازن الرازی أحمد بن محمد بن مسکویه المتوفی 421 ذکره فی معجم الأدباء 5: 10
من فعلات الأمجاد، للقاضی التنوخی أبی علی المحسن بن أبی القاسم علی بن محمد بن أبی الفهم صاحب الفرج بعد الشده المتوفی سنه 384 ینقل عنه المیر محمد أشرف تلمیذ العلامه المجلسی فی فضائل السادات و الظاهر أن اسمه المستجاد
للسید الشریف علی بن أحمد العقیقی العلوی صاحب کتاب الرجال ذکره الشیخ فی الفهرست
للسید الشریف الصدوق، أبی الحسین یحیی بن الحسن بن جعفر بن عبید الله بن الحسین الأصغر بن علی السجاد علیه السلام الراوی عن الرضا علیه السلام ، ذکره النجاشی
ص: 15
لقطب الأقطاب محمد الچشتی یوجد مع أربعین رساله عرفانیه له فی (بنگال: 38/ 13- 1109): 1- تقسیم الأوراد 2- چهار برادران 3- مجالس حسنیه 4- آداب الطالبین 5- رفیق الطلاب 6- سرایت أمهات 7- هدایات المشیخه 8- توحید ثلاثه 9- رساله عرفانیه 10- الفرق بین القولین (بالعربیه) 11- لذات المنتهین 14- المفلس فی أمان الله 15- الجمع بین الدنیا و الآخره 16- مراجین العشاق فی بحر الأشواق 17- تحفه الملوک 18- الحیره فی ذات الله (بالعربیه) 19- الناس باللباس 20- السفر و الإقامه 21- نکات الإخوان 22- نیت 23- إیمان 24- أذکار و مراقبات (بالعربیه) 25- بیان روح 26- جواهر العلوم (بالعربیه) 27- جهاد أصغر 28- فوائد الأصول (بالعربیه) 29- قصه زن گل فروش 30- جهاد أکبر 31- افسانه دیوانه 32- دریای شهادت 33- فضل کسب 34- طلب حلال 35- مساهله در معامله 36- أعجوبه العشق 37- خلوت و جلوت 38- مسجد کعبه و أقصی 39- قرآن شریف 40- علم 41- شرح النهایه
من مثنویات المیرزا إبراهیم الکازرونی المتخلص بنادری، المتوفی حدود 1270 ذکره فی مجمع الفصحاء 2: 498
لأبی محمد الفضل بن شاذان بن الخلیل الأزدی النیسابوری، ذکره النجاشی
لأبی الحسن علی بن بلال بن أبی معاویه المهلبی الأزدی، ذکره النجاشی، و له کتاب المسح علی الرجلین أیضا کما یأتی
للشیخ أبی علی محمد بن أحمد بن الجنید الإسکافی المتوفی کما فی کشف الحجب سنه إحدی و ثمانین و ثلاثمائه، و له کتاب فرض المسح علی الرجلین کما مر
للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی ذکرها فی قصصه، فیمن یجوز غیبته
للشیخ المعاصر صدر الإسلام محمد أمین ابن إمام الجمعه المیرزا یحیی
ص: 16
الخوئی، أخرج من کتبهم کثیرا من الاخبار مع الشرح و البیان، و فرغ منها فی الأربعاء 12 رجب 1336
للشیخ محمد علی الشهیر ب الشیخ علی الحزین المتوفی ببنارس الهند 1181، ذکرت فی فهرس تصانیفه
للشیخ السعید أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان المفید المتوفی 413، و مر القول المبین فی المسح علی الرجلین و بعنوان مسأله فی مسح الرجلین
للسید السعید القاضی نور الله بن شریف المرعشی التستری الشهید 1019، رأیتها فی الرضویه أولها: [الحمد لله الذی رفع أیدی حججنا علی الخصام ]، و آخرها: [و دنو کعبهم عن الوصول إلی ساق المرام ]
للمحقق المیر الداماد أولها: [الحمد لمن مسح جباه الحقائق بأیدی رحمته السابغه] بخط الشیخ علی بن أحمد النباطی العاملی مع جمله من رسائل البهائی، رأیتها فی (مدرسه فاضل خان) بالمشهد المقدس الرضوی
أو وجوب المسح و تعیینه و عدم جواز غسل الرجلین للشیخ عز الدین الحسین بن عبد الصمد الحارثی العاملی المتوفی 984. أولها:
[الحمد لله علی نعمه و أرفاده ]. و فیها الرد علی العامه فی أصولهم و فروعهم و تعییرهم و التشنیع علیهم بترک قول الأئمه علیه السلام ، و النسخه بخط الحاج بابا ابن المیرزا جان القزوینی، کتبها فی 985، رأیتها فی کتب الشیخ علی القمی، و الکاتب من تلامیذ الشیخ البهائی.
لأبی الحسن علی بن بلال، و فی بعض نسخ الفهرست هلال بن أبی معاویه المهلبی الأزدی، کما ذکره النجاشی، و مر له المسح علی الخفین آنفا.
للشریف أبی محمد یحیی بن أبی الحسین العلوی النیسابوری السید المتکلم الفقیه صاحب إبطال القیاس و التوحید کما مر.
ص: 17
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی.
منظومات بلغه أردو، للسید مجاهد حسین الأمروهوی الهندی، الملقب بجوهر، طبع بالهند.
لأبی الفرج المعروف بابن أبی قره و هو محمد بن علی بن محمد بن محمد بن أبی قره العنانی، ینقل عنه السید بن طاوس فی الإقبال و مر له کتاب المزار و کتاب عمل شهر رمضان الذی ینقل عنهما السید أیضا فی الإقبال و یحتمل أنهما من أجزاء کتاب المسره فقد یقول السید من کتاب المسره من کتاب ابن أبی قره.
فی قصص الأنبیاء و الأئمه علیه السلام و بعض الزهاد و السلاطین فی عشرین بابا، لمحمد شفیع علی خان بن خلیل الرحمن خان ساکن لکهنو من ولد إبراهیم الأدهم، کما صرح به فی أوله ألفه سنه 1252. أوله: [لئالی ملالا محبت نثار بارگاه مرسله ]. رأیته عند المولوی ذاکر حسن ساکن لکهنو، و الظاهر أن أواخر النسخه بخط المؤلف.
فی ترجمه المحقق الداماد، و ذکر مبانیه الفلسفیه و عقائده الحکمیه، لمیرزا محمود الشهابی المعاصر مدرس مدرسه سپهسالار الجدیده بطهران ذکره ابن یوسف فی فهرست (2: 69) طبع فهرس تصانیفه فی ظهر رهبر خرد 1353.
فی أخبار الأئمه الطاهرین الوارده فی الآداب و السنن و الأخلاق و الحکم، للشیخ مهدی صحین بن علی الساعدی المعاصر، المولود سنه 1296، رتبه علی مقدمه و خمسه و أربعین فصلا و خاتمه. أوله: [الحمد لله رب ] و فرغ منه سنه 1321، رأیته بخطه.
لپیر جمال الأردستانی، جمال الدین محمد جمالی، العارف السیاح المتوفی 879. المذکور فی (9: 161). أوله: [ای فرزند یک لحظه بنده وار بنشین و خاموش باش تا بزرگی ]. رأیت منه نسختان فی (المجلس 4276)
ص: 18
و (الملک 4/ 5935) کلاهما ضمن کلیاته من القرن التاسع.
رساله فارسیه، للمولی محمد زمان بن کلب علی التبریزی، وصف نفسه بقوله مقیم دیار بی تمیزی و له فرائد الفوائد کما مر، کتبه فی سنه المجاعه. أوله:
زهی بر خطت نرخ غبرا شکسته
قدت سرو را دست بر چوب بسته
حبذا خالقی بی همتا که بدهقانی کرم بی منتهایش تخم وجود این بنا را در صحرای دین که مزرعه آخرت است افشانده ]. فرغ منه فی الخمیس سلخ ذی القعده 1127 فی مدرسه الشیخ لطف الله، و النسخه بقلم محمد قاسم چولدوزی عند العلامه السید مصطفی الصفاتی بقم.
للشیبانی ناظم جواهر مخزون 5: 280.
هو الاخبار المسعودیات نسبه إلی المسعودی صاحب مروج الذهب أحال إلیه فی التنبیه و الأشراف.
فی رد العامه، للسید سجاد حسین البارهوی الهندی المعاصر، بلسان الأردو، طبع کما فی الفهرس الاثنی عشریه اللاهوریه.
للسید المحدث نعمه الله بن عبد الله بن محمد الموسوی الجزائری التستری، المتوفی سنه اثنتی عشره و مائه و ألف، رتبه علی خمسه أبواب و خاتمه. أوله: [الحمد لله الذی جعل الموت سعاده للمؤمن ]. فرغ منه فی تستر یوم الجمعه سابع عشر رجب سنه ثلاث و مائه و ألف، موجود فی خزانه الخوانساری بالنجف و علیه خطوط المؤلف، و رأیته فی خزانه سیدنا أبی محمد الحسن صدر الدین و لما یذکر فی الباب الخامس وظیفه الولاه و العلماء عند عروض هذه العوارض یذیله بفصل فی سائر وظائف الملوک و الأمراء مع الرعایا یعقد خاتمه مبسوطه فی نوادر متفرقه من المواعظ و الحکم و غیرها، و أما بقیه أبوابه فالأول فی الموت و حقیقته، و الثانی فی مبادئ الطاعون، و الثالث فی حکم الفرار عنه و الرابع فی بیان الأجل.
ص: 19
فارسی فی علاج الطاعون، للمیرزا محمد تقی المدعو بحاج بابا الشیرازی، الملقب بملک الأطباء طبع فی حیاته مع بعض رسائل أخری له فی 1283 و توفی بعده بقلیل.
للشیخ السعید زین الدین بن علی بن أحمد العاملی الشهید، کتبه بعد فوت ولده محمد فی رجب سنه أربع و خمسین و تسعمائه، مرتبا علی مقدمه و أبواب و خاتمه، أول الأبواب فی الإعواض عن فوت الولد، و ثانیها فی الصبر، و ثالثها فی الرضا، و رابعها فی البکاء. أوله:
[الحمد لله الذی قضی بالفناء و الزوال علی جمیع عباده ]. طبع بإیران و نسخه خط تلمیذ المصنف المقروء علیه مع خط المصنف بالإجازه للکاتب، موجوده فی کتب مولانا الآخوند المولی محمد حسین القمشه إی النجفی الکبیر، و فی آخره التعزیه المنقوله عن التتمات و المهمات للسید بن طاوس، و مر فی حرف التاء تسلیه الأحزان و تسلیه الفؤاد و تسلیه الحزین و تسلیه القلوب الحزینه.
للسید الأجل عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الحلی الکاظمی، المتوفی سنه اثنین و أربعین و مائتین و ألف، و هو فی ثمانیه آلاف بیت.
فارسی ذکر بعض أحفاده أنه عربی فراجع، لآیه الله دلدار علی بن السید محمد معین النصیرآبادی، المتوفی سنه خمس و ثلاثین و مائتین و ألف، کتبه بعد فوت ولده السید محمد مهدی سنه إحدی و ثلاثین و مائتین و ألف. أوله: [الحمد لله الذی تفرد بالقدم و وسم کل شی ء ما عداه بالفناء و العدم ].
لتائب التبریزی، مر فی (19: 295).
مختصر فی شرح خمسه أحادیث مسلسله بالآباء التی یرویها السید علی خان المدنی عن آبائه عن النبی صلی الله علیه و آله ، للسید صدر الدین علی خان بن نظام الدین أحمد الحسینی المدنی الشیرازی المتوفی سنه 1120، قال فیه
ص: 20
هذه الاخبار الخمسه من مسلسل الحدیث بالآباء بسبعه و عشرین أبا، و قل ما اتفق ذلک فی أخبار الخاصه حتی قال شیخنا الشهید زین الدین فی شرح الدرایه بعد إیراد الحدیث المسلسل المروی عن أبی محمد الحسین بن علی بن أبی طالب البلخی بأربعه عشر أبا، هذا أکثر ما اتفق لنا روایته من الأحادیث المسلسله بالآباء، انتهی.
للشیخ المتقدم أبی محمد جعفر بن أحمد بن علی القمی نزیل الری صاحب المائتین و عشرین تصنیفا، کالعروس، الغایات، و جامع الأحادیث کما مر و هو معاصر الصدوق و یروی عنه تفسیر العسکری علیه السلام کما أن الصدوق أیضا یروی عنه علی ما فی أسانید بعض کتبه ک معانی الاخبار و یظهر من أسانیده فی المسلسلات أنه یروی عن الصاحب الوزیر کافی الکفاه إسماعیل بن عباد الذی کتب له الصدوق عیون الاخبار و المسلسلات موجود، و ینقل عنه العلامه المجلسی فی البحار، کذا شیخنا العلامه النوری فی مستدرک الوسائل و نسخته الآن عند حفیده المیرزا علی آقا بهزادی بن المیرزا محمد بن الحاج النوری،
و علیها إجازه الشیخ مهدی القمی المجاز من الحاج النوری للحفید المذکور، و یوجد أیضا عند مولانا المیرزا محمد الطهرانی بسامراء. أوله: [المسلسل بأشهد بالله و أشهد لله ... قال فی أوله: سألت رحمک الله أن أجمع لک من الاخبار المعروفه بالمسلسلات فأجبتک ]. و نسخه منه علیها تملک العلامه المجلسی بخطه عند السید محمد رضا الطباطبائی التبریزی فی النجف.
أو المجازات إلی مشایخ الإجازات مر بعنوان الثانی.
لصدر الأفاضل لطف علی دانش التبریزی الأصل الشیرازی، المذکور فی (9: 316). کما فی مقدمه طبع الکلم و الحکم له.
للشیخ الأجل أبی القاسم نجم الدین جعفر بن یحیی بن سعید المحقق الحلی، المتوفی سنه ست و سبعین و ستمائه. أوله: [الحمد لله علی ما أباح من النعم و أتاح من القسم ]. مرتب علی ثلاثه مطالب، نسخه منه عند السید شهاب الدین التبریزی بقم. آخر الموجود: [
قال ص/ یا علی
ص: 21
أنت و الأئمه من بعدک
]. إلی آخر الحدیث.
فی شرح قصیده الحبیب عبد الله الحداد، للسید أبی بکر بن علی مصلح الیمانی الذی فرغ من کتابه أنس النفوس سنه 1281 ذکر فی بعض تقریظاته.
فی علم الکلام، للشیخ الأجل محمد بن علی بن إبراهیم بن أبی جمهور الأحسائی صاحب عوالی اللآلی و الحاشیه علیه تسمی ب النور المنجی کما یأتی صرح به فی إجازته الکبیره للشیخ محمد بن صالح الغروی فی سنه 896، و ألفه قبل عوده من مکه إلی العراق فی 894، و قد مر بعنوان مسالک الأفهام للتعبیر به أیضا، و هو موجود فی مکتبه راجه فیض آبادی ماری 3، و لما جمع بینه و بین حاشیته و بین فوائد أخری سمی الجمیع بالمجلی المطبوع
فی الأصول الاعتقادیه فارسی، للسید المعاصر المیرزا محمود الشهیر بالمعلم ابن المیرزا سلطان علی خان بن عبد الوهاب بن المیرزا حسین خان حاکم تستر المتوفی سنه 1225 ابن المیرزا عبد الله بن المیرزا محمد شاه میر بن المیرزا عبد الله بن المیر سید علی الثانی المرعشی التستری ولد فی سنه 1286 بسط فیه القول فی معجزات الأئمه و فی مباحث المعاد و ذکر خصوصیات المحشر، و فرغ منه 1320
فی شرح ألفیه الشهید، للشیخ محمد بن عبد الحسین بن معن البغدادی أصلا و الخوارزمی مولدا و مسکنا، سلک فیه مسلک الاستدلال أوله: [الحمد لله الذی جعل التکلیف وسیله للمکلف إلی تحصیل الثواب و ذریعه له إلی نیل أعلی ما ینتهی إلیه الإخوان من أولی الألباب ]
رساله فی آداب السلوک، للسید الجلیل الحاج سید محمد علی بن الحاج میرزا محمد الحسینی الشاه عبد العظیمی، طبعت فی سنه 1330، و توفی فی شهر رمضان سنه 1334
فارسی فی الأخلاق و المواعظ مرتب علی اثنی عشر مقاما، أیضا للحاج سید محمد علی المذکور، طبع جزئه الأول سنه 1327
ص: 22
کما فی بعض المنقولات، و مر بعنوان مسالک الراشدین أیضا و هما تعبیران عن مسلک السداد الآتی ذکره
فی الفقه، للمولی محمد صالح بن محمد البرغانی المتوفی 1271 قال فی مسلک النجاه الرساله العملیه المختصر الفارسیه: من أراد البسط فلیراجع کتاب مسلک الراشدین و من أراد أبسط منه یراجع غنیمه المعاد فی شرح الإرشاد
فارسی فی ذکر طریق فرق من العرفاء و الدراویش، و ذکر جمله من أحوالهم و تواریخهم عمرا و مدفنا و سلوکا و غیرها، للمیرزا محمد تقی خان المتخلص بحکیم، ذکره فی گنج دانش الذی ألفه 1305
للحاج مولی محمد صالح بن الآغا محمد البرغانی القزوینی الحائری المدفن، المتوفی فجأه فی الحضره الحسینیه، و هو مجلدان، کما فی تکمله سیدنا الحسن صدر الدین، مر بعنوان مسالک الراشدین أیضا رأیت مجلده الأول المنتهی إلی آخر کتاب الجهاد عند حفید المؤلف عبود بن الشیخ حسن الصالحی بکربلاء، و هو شرح مزج یعلم بالخط الأحمر فوق المتن أوله: [الحمد لله الذی جعل أقدام العلماء واضعه علی أجنحه الملائکه الکرام ] فرغ منه فی 1247
أو مسالک العارفین لمحمد بن أسعد البخاری النقش بندی، فارسی فی مناقب و طرق النقش بندیه ذکر فی کشف الظنون 2: 1678 و یوجد منه نسخه فی (المتحف البریطانی) من القرن الثامن راجعه
فی أحوال أسانید من لا یحضره الفقیه، للسید محمد بن هاشم الهندی النجفی المتوفی سنه 1323، رأیت قلیلا من أوله بخطه عند ابنه السید رضا و کأنه لم یتم
للسید الأجل جمال السالکین رضی المله و الدین أبی القاسم علی بن موسی بن طاوس الحسینی الحلی المولود قبل ظهر یوم الخمیس نصف محرم سنه 589 کما صرح بذلک فی أول کتاب کشف المحجه لثمره المهجه
ص: 23
و المتوفی سنه أربع و ستین و ستمائه، و هو السابع من المجلدات العشر للمهمات و التتمات و عبر عنه بمسالک المحتاج فی أول فلاح السائل و غیره
ذکره الشیخ علی بن الشیخ محمد السبط فی کتابه السهام المارقه و نقل عنه السید محمد علی البهبهانی فی کتابه الرد علی الصوفیه و الفلاسفه المذکور، فی (10: 208)
للشیخ العلامه الفقیه الشیخ حسن بن العلامه الشیخ أسد الله بن الحاج شیخ إسماعیل الدزفولی الکاظمی المتوفی بها لیله السبت فی شوال سنه 1298 مجلد کبیر مبسوط أوله: [الحمد لله المتعال فی عز جلاله عن مطارح الأفهام ] فرغ منه فی سادس ربیع الأول سنه 1264 و علیه خط المصنف و علی ظهره تقریظ لطیف مشتمل علی تصدیق اجتهاد المصنف بخط العلامه الأنصاری و خاتمه الشریف
رساله فارسیه مختصره من الطهاره إلی الاعتکاف، للمولی محمد صالح بن محمد البرغانی، المذکور فی مسلک الراشدین 21: 23 و هو أبسط منه
للسید عبد الحسیب بن أحمد بن زین العابدین العلوی العاملی سبط المیر الداماد أحال إلیه فی کتابه صراط الزاهدین
فی مسائل فرعیه بطریق السؤال و الجواب عن السید محمد کاظم الیزدی، جمعها تلمیذه الحاج علی أکبر الخوانساری بخطه ضمن مجموعه من تملکاته
فارسی فی سوانحه إلی آخر حیاته، للحاج میرزا خلیل الکمره إی المعاصر طبع بطهران 1367 فی 712 ص
للشیخ الحمید إسحاق بن أحمد أبی یعقوب السجستانی الإسماعیلی، و هو فی الصبر علی المحنه و المصاب و ما فی ذلک للصابرین من الثواب و إن المحنه التی تخلق الأبدان خیر من المحنه النفسانیه التی تخلق الأدیان
ص: 24
و إن فیها حکمه من الله و إن مجیئها و ذهابها بحرکات فلکیه لا یحترز منها العاقل بعقله و إنها لا یغنی فیها الا الصبر و للمؤلف رساله أخری موسومه ب الواعظ و غیرها کما فی فهرست مجدوع: 55 و 359
للحاج میرزا محمود بن السید علی نقی بن السید جواد أخی السید بحر العلوم الطباطبائی البروجردی، صاحب المواهب و المتوفی سنه 1300 و کأنه مأخوذ من مسکن الفؤاد الشهیدیه و غیره و قد طبع بإیران سنه 1280 أوله: [نحمده علی ما منحنا من المصائب و البلایا] فارسی کتبه باسم الشاه زاده بهمن میرزا ابن السلطان فتح علی شاه فی 1257 مرتبا علی فاتحه ثم ثلث فوائح، أولها ذات عوائد اثنی عشر، ثم خاتمه، و نسخه علیها خط المؤلف و خاتمه عند المشکاه بطهران انتقلت إلی (دانشگاه 620)، و أخری بقلم مهجور الأصفهانی فی 1291 عند السید حسین الشهشهانی
للسید الإمام ناصح الدین أبی البرکات محمد بن إسماعیل الحسینی المشهدی الراوندی الراوی عن تلامیذ الشیخ الطوسی نقل عنه رضی الدین الحسن بن أبی علی الطبرسی فی مکارم الأخلاق، کما حکی عن الریاض
للمولی شمس الدین محمد المشهور بمتقال باف، ترجمه للمسائل الفرعیه التی سمعها عن الشیخ نور الدین علی بن عبد العالی الکرکی، فی مکتبه مدرسه السید الیزدی ضمن مجموعه من رسائله
لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی الجلودی، شیخ جعفر بن قولویه، ذکره النجاشی و هو غیر کتاب ما رواه ابن عباس من رأی الصحابه کما مر، علی ما یظهر من النجاشی
و جحی و أشعب و بهلول و جعیفران و ما رووا لأبی شجاع فارس بن سلیمان الأرجانی المکاتب مع أبی العباس بن نوح شیخ النجاشی
فی عشر مجلدات أو أکثر کل منها أکثر من أربعمائه صفحه رأیت عده منها، ألفه السید محمد
ص: 25
کاظم الکفائی المولود 1345- 1924 م مؤلف کتاب الزهراء أورد فیه کلما روی عنه علیه السلام فی الکتب الأربعه الکافی و الفقیه و التهذیبین، و قد خرج من الطبع الجزء الأول منه من الأصول فی 112 ص فی 1374
أیضا للسید محمد کاظم الکفائی المذکور، خرج منه مجلدین و مشغول بسائر مجلداته فی 1374
لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد الجلودی شیخ جعفر بن قولویه
لیعقوب بن شیبه، قال النجاشی: إنه صاحب حدیث من العامه غیر أنه صنف مسند أمیر المؤمنین، و رواه مع مسانید جماعه من الصحابه
إجازه مبسوطه کتبتها حدود 1350 للعلامه الأمینی التبریزی قبل تألیفه شهداء الفضیله الذی کان سماه قبل طبعه بصرع الحقائق، و قد قرظته 1353 و طبعه 1355.
و توفی الأمینی فی هذا العالم 1390 بطهران و نقل إلی النجف.
لأبی طالب عبید الله بن أبی زید أحمد بن یعقوب بن نصر الأنباری المتوفی بواسط سنه ست و خمسین و ثلاثمائه.
کما عبر به فی مجمع البیان و هو المعروف ب صحیفه الرضا کما مر طبع مستقلا فی بمبئی و فی آخر مسند زید أیضا 1340
إمام الزیدیه الشهید 122، مجموعه أحادیث رواه عن آبائه جمعها عبد العزیز بن إسحاق البقال المتوفی سنه 313، رواه عن زید أبو خالد عمر بن خالد الواسطی، یظهر من جامع التصانیف أنه طبع فی إیطالیا و هو غیر منسکه الآتی الموسوم بمنهاج الحاج، و من شروح هذا المسند المنهاج الحلی و آخر الشروح شرح العلامه القاضی حسین السیاغی و علیه حاشیه السید صارم الدین و السید عماد الدین، و طبع المسند أیضا فی مطبعه المعارف العلمیه بمصر فی 1340
ص: 26
و له مقدمه ذات فصول ثلاثه فی ترجمه زید و فی خصوصیات مسنده الموسوم بالمجموع الفقهی و المجموع الحدیثی لاقتصاره علی الحدیث و فی ذکر بعض کتب أهل البیت، و المقدمه بقلم الشیخ عبد الواسع الواسعی و ذکر إسناده إلی المسند و هو الذی رتبه علی عشره أبواب أولها باب الذکر.
لأبی العباس أحمد بن محمد بن سعید السبیعی الهمدانی المعروف بابن عقده الزیدی الجارودی المتوفی سنه ثلاث و ثلاثین و ثلاثمائه.
طبع فی آخر مسند زید فی مطبعه المعارف العلمیه بمصر سنه 1340. کلها زائده
للحافظ القاضی أبی بکر الجعابی السیاری محمد بن عمر بن محمد بن سالم التمیمی من حفاظ الحدیث و أجلاء أهل العلم شیخ شیخنا أبی عبد الله المفید ولد فی صفر سنه 284 و توفی ببغداد فی رجب سنه خمس و خمسین و ثلاثمائه.
للحافظ عبد الرزاق بن همام بن نافع أبی بکر الصنعانی المتوفی سنه 211، یوجد جزئه الثانی فی مائتین و ست و عشرین ورقه فی مکتبه جامع علی کر العامه، و کذا مجلده الثالث فی مائتین و ثلاث و ستین ورقه رآها الأمینی هناک ترجمه فی مطلع البدور فی علماء الزیدیه.
لقیس بن الربیع أبو محمد الأسدی الکوفی، نقل عنه فی الإصابه 3: 347 فی ترجمه محدوج بن زید الهذلی رقم 7742.
لیعقوب بن شعیب، ذکره النجاشی.
یروی فیه کثیرا عن أبی الحسین محمد بن هارون بن موسی بن أحمد بن إبراهیم بن سعد التلعکبری، و عن أحمد بن الفرج بن منصور عن علی بن بابویه بإسناده، و عن أبی الحسن علی بن هبه الله، عن الشیخ أبی جعفر الصدوق بإسناده، و عن أبی المفضل الشیبانی محمد بن عبد الله بإسناده، و عن الشریف
ص: 27
أبی محمد الحسن العلوی المحمدی النقیب الراوی عن أبی سهل محمود بن عمر بن جعفر بن إسحاق بن محمود العسکری، و عن موسی بن عبد الله الحسنی یروی عنه فی مدینه المعاجز و لعله الآتی.
الذی عده المحدث محمد بن شهرآشوب فی المعالم من الکتب المجهوله المؤلف. استظهر سیدنا أبی محمد صدر الدین أنه کتاب الدلائل لابن جریر الإمامی.
للسید المیر ناصر حسین بن المیر حامد حسین النیسابوری اللکهنوی، کما فی التجلیات.
للحافظ شهردار بن شیرویه بن فنا خسرو الهمدانی الدیلمی، المتوفی 558، و لیس هو من أحفاد عضد الدوله فنا خسرو بن الحسن بن بویه الدیلمی الذی کان تلمیذ الشیخ المفید (م 413) و عمر قبه النجف. و الفردوس فی الاخبار لوالده شیرویه و لما حذف فیه الأسانید، جمعها ولده فی أربع مجلدات، کما فی کشف الظنون.
للإمام المرزبانی أبی عبد الله (عبید الله) محمد بن عمران بن موسی بن سعید بن عبد الله المرزبانی الخراسانی، المتوفی 378 أو 384.
قال الیاقوت فی معجم الأدباء: إن أول من ألف فی أخبار النحویین أبو بکر محمد بن عبد الملک التاریخی، ألف کتابا صغیر الحجم قلیل التراجم فی ثلاث و عشره ترجمه، و ذکر فی أوله: أنه اجتهد أبو العباس محمد بن المؤید الأزدی و أبو العباس أحمد بن یحیی الشیبانی- و مراده ثعلب النحوی الذی أدرک أحد عشر خلیفه، ولد 200 و مات 291 فی خلافه المکتفی بن المعتمد- فی ذکر أخبار النحویین فما وقعا و ما طارا. قال یاقوت: و بعد التاریخی صنف فیه أبو عبد الله محمد بن عمران المرزبانی صنف کتابا حفیلا کبیرا، حشاه بما رووه، فینبغی أن یسمی مسند النحویین وقفت علیه و هو تسعه عشر مجلدا، و نقلت فوائده إلی هذا الکتاب- یعنی معجم الأدباء- ثم ذکر من ألف بعد هؤلاء مرتبا.
أقول: لیس التسمیه بذلک عن المؤلف بل التسمیه لیاقوت، کما صرح به.
ص: 28
للشیخ الأجل أبی جعفر أحمد بن محمد بن عیسی الأشعری القمی، ذکره النجاشی.
لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205، ذکره النجاشی.
فارسی، للسید الحاج میرزا یوسف بن عبد الفتاح بن میرزا عطاء الله الطباطبائی التبریزی، المولود 1167 و المتوفی 1242، یوجد عند السید شهاب الدین التبریزی بقم، ذکر أنه من أجدادی من طرف الأمهات، و ذکر حفیده فی تاریخ أولاد الأطهار ص 90 أنه ألفه بأمر عباس میرزا نائب السلطنه.: أوله: [الحمد لله الذی شرع القصاص و الدیات و الحدود]. مرتبه علی مقدمه و أبواب.
جوابات مسائل من المولی محمد تقی المجلسی، سألها عنه المولی کلب علی البروجردی و غیره، و دونها البروجردی فی 1057، رأیتها عند الشیخ علی أکبر النهاوندی فی مشهد خراسان.
لعماد الدین محمود الشیرازی ابن سراج الدین مسعود بن عماد الدین محمود، طبیب الشاه إسماعیل و الشاه طهماسب الصفوی، الذی ألف چوب چینی 5: 310 فی 954، و هو رساله فارسیه یوجد ضمن کجکول (کشکول) المؤرخه 949 فی (کابل، وزاره الاطلاعات 70/ 217). أوله: [هر چند فکر کردم که معنی که معلوم آن مخدوم نباشد نیافتم ].
أو غلبه حیدری مقتل بلسان أردو، للسید سجاد علی الهندی، طبع منه سبع مجلدات کل مجلد حصه فی لکهنو، و رابع حصصه طبع 1302.
للمعز، من کتب الإسماعیلیه، ذکر فی أیوانف:
62 و ملحق فهرست مجدوع: 343.
دروزی، إسماعیلی، ذکر أیضا فی أیوانف: 600 و ملحق فهرست مجدوع: 343.
ص: 29
فی إثبات حیاه المسیح و الرد علی غلام أحمد القادیانی بلسان الأردو، للسید علی بن السید أبی القاسم الرضوی العمی الحائری اللاهوری المعاصر. مطبوع.
للشیخ جواد البلاغی، طبع بتمامها فی مجله الهدی العماریه فی عده من أعداده سنه 1348.
لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205، ذکره ابن الندیم.
لتائب، مر (19: 295).
لأبی منذر هشام الکلبی، ذکره ابن الندیم و ابن خلکان.
لأبی منذر هشام الکلبی، المتوفی 205، ذکره ابن الندیم و ابن خلکان.
لأبی عبد الله ماجیلویه، محمد بن أبی القاسم عبید الله بن عمران الجنابی البرقی، ذکره النجاشی.
لمیر السید علی العارف الهمدانی (713- 786) المذکور فی (9: 759 و 765)، و هو شرح القصیده العرفانیه الخمریه المیمیه لابن فارض المصری، ینقل عنه فی مجالس المؤمنین. أوله: [حمد أعم و ثنای أتم حضرت ودودی را که صفای مودت ... أما بعد، یقول العبد ... چون طائفه ای از أعیان أولیاء]. نسخه شایعه. أقدم ما اطلعت علیها فی (الرضویه:: 982- 6334) من القرن التاسع و (الملک: 5/ 4056) رأیتها ضمن مجموعه المؤرخه 905 و (المجلس 5/ 3871) کتابتها 975. و الحقوق 975.
فی التاریخ، لأبی الحسن علی بن أبی القاسم زید البیهقی، فرید خراسان، ترجم فیه نفسه و نقل عباراته فی معجم الأدباء عن نسخه خط یده، ولد 493 و الأصح 490 و مات 565 و فیه انتقالاته
ص: 30
إلی 549 و سائر تصانیفه. قال: مشارب التجارب أربع مجلدات. و ذکر القزوینی فی مقدمه تاریخ بیهق له، ص ید: هو ذیل لتاریخ الیمینی من سنه 410- إلی حدود 560 یعنی تمام عصر الغزنویه و السلجوقیه و نصف أول الخوارزمشاهیه، أکثر النقل عنه فی کامل ابن أثیر و طبقات الأطباء لابن أبی أصیبعه و تاریخ جهان گشا للجوینی و تاریخ گزیده لحمد الله المستوفی المتوفی 750، و صرح فی تاریخ بیهق ص 20 أنه من آخر تاریخ الیمینی إلی عصره و صرح فی ص 71 أنه عربی.
فی شرح معالم الأصول. أصغر من الأول فی قرب خمسه عشر ألف بیت، أیضا للحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی. ذکرها ولده الشیخ حسن فی مظاهر الآثار.
متن فی الفقه إلی کتاب الضمان، للحاج میرزا محمد حسین بن المیر محمد علی الشهرستانی الحائری الحسینی، المتوفی 1315، رأیته فی خزانه کتبه” المؤلف”.
أو مشارع الأحکام فی شرح الشرائع، للشیخ المعاصر محمد طاهر بن محسن أخی الشیخ أسد الله الدزفولی، موجود فی خزانه کتبه” المؤلف”، ولد 1230 و توفی فی خمسه عشر و ثلاثمائه و ألف. و کان تلمیذ الحاج الکلباسی و صاحب الجواهر، کما فی التکمله.
فی شرح شرایع الإسلام لبعض تلامیذ صاحب الجواهر، کما صرح فی بعض تقریرات له فی الطهاره، و صرح بتلمذته لصاحب الجواهر فی مسأله التیمم الواجد للماء، رأیت التقریرات عند السید عبد الحسین الحجه بکربلاء، و لعل هذه التقریرات أیضا للشیخ محمد طاهر المذکور آنفا فیتحد مع سابقه. و علی کل فلیس هذا مشارع الأفهام فی تحقیق مدارک الأحکام الذی
نسب إلی نفسه المولی محمد علی الزنجانی البابی المقتول 1265 فی کتابه ریحانه الصدور الذی ألفه قبل ظهور بابیته فی 1259 و أهداه إلی محمد شاه القاجار، و أثبت فیه رأیه بأن شهر رمضان لا یدخله نقص أبدا، فی طی أربعه فصول و خاتمه.
ص: 31
فی التصوف، للشیخ العارف المتکلم المفسر الفقیه عبد الوحید بن نعمه الله الجیلانی الأسترآبادی من القرن الحادی عشر. ذکره فی الریاض، و له سر العالمین و سلوک الملوک و معیارات.
للحاج المولی محمد جعفر الأسترآبادی، مر آنفا بعنوان المشارع.
لأستاذ البشر الأمیر غیاث الدین منصور بن الأمیر صدر الدین الدشتکی الشیرازی، المتوفی ثمان و أربعین و تسعمائه.
قال القاضی فی المجالس: إنی رأیته. أقول: و یظهر من الفهرست الخدیوی أنه موجود فی مکتبه محمد پاشا بإسلامبول و مکتبه السلطان محمد الفاتح و مکتبه سرای همایون و الحمیدیه المعظمه و غیرها، و رأیت منه نسخه عتیقه من زمان المؤلف تقریبا.
للحاج مولی محمد النراقی الملقب بعبد الصاحب بن الحاج مولی أحمد بن المولی مهدی بن أبی ذر الکاشانی (1215- کاشان 1297)، نقح فیه الضوابط الکلیه الشرعیه و أمهات المسائل الفرعیه. أوله: [الحمد لله فیاض عوارف المعارف ]. رتبه علی ثمان و عشرین مشرقا. و طبع فی 1294.
حاشیه المجلد الأول من القوانین و بعض الفصول، للشیخ محمود بن محمد الخوئی التبریزی، المعروف بالأصولی، و فرغ من المقالات التوحیدیه 1306. و قد طبع المشارق بتبریز 1312 و کان فراغه منه فی 1294.
و له التأملیات و رساله فی مقدمه الواجب.
للمولی محمد مهدی بن الحاج محمد إبراهیم الکلباسی الأصفهانی، المتوفی 4 ج 2/ 1278، کتبه قبل عیون الأصول الذی فرغ منه فی 1256 کما صرح به فی أول العیون.
للحکیم المتشرع المولی عبد الرزاق بن علی بن الحسین اللاهیجی القمی، المتوفی سنه إحدی و خمسین و ألف. و هو لم یتم بل انما خرج منه بحث الأمور العامه ثم بعد ذلک ذکر صاحب الریاض کتابه
ص: 32
شوارق الإلهام فی الحکمه بما یدل علی تعددهما.
للشیخ الحافظ رضی الدین رجب بن محمد بن رجب البرسی الحلی، صاحب مشارق الأنوار و هو أخصر من کتابه المذکور کما یأتی، و کتبه بعد المشارق لأنه فرغ من هذا سنه إحدی عشر و ثمانمائه کما ذکره صاحب الریاض و قال رأیته بمازندران و عندنا” صاحب الریاض” منه نسخه. أقول: رأیته عند المولوی حسن یوسف الأخباری بکربلاء. أوله: [الحمد لله المتفرد بالأزل و الأبد، و الصلاه علی أول العدد و خاتم الأمد، الواحد الصادر عن حضره الأحد]. و أورد فی آخره قول الشافعی
إن کان رفضا حب آل محمد صلی الله علیه و آله
فی الخیارات، للسید محمد الساروی المجاور للغری، الملقب ب ثقه الإسلام، من المعاصرین و توفی 1342. ذکره فی آخر أنوار الهدی و یوجه منه نسخه فی (المجلس) کتابتها 1286.
للسید مهدی القزوینی الحلی. کما ذکره شیخنا فی خاتمه المستدرک. و الظاهر أنه مطلع الأنوار.
فی قواعد الجفر، للسید هاشم بن السید مرتضی الطباطبائی الأصفهانی المشهور بالدکنی، المولود فی آکره. و منتخبه الموسوم ب ذخیره القلوب مر أنه موجود.
هو شرح المختصر النافع بعنوان قوله، قوله و یسمی ب جمع الجوامع أیضا. تألیف اورنگ زیب میرزا بن محمد تقی میرزا بن فتح علی شاه القاجار.
أوله: [الحمد لله الذی جعل الحقائق فی عالم اللاهوت مطلع أنوار الدقائق فی عالم الجبروت ]. یوجد عند السید شهاب الدین التبریزی بقم لعلها نسخه خط الشارح، و فی آخرها عده أحادیث بخط الشارح فی 1269، یعبر عن حجه الإسلام الشفتی بالفاضل الرشتی و عن صاحب الجواهر بالشیخ النجفی، و عن الحاج مولی أسد الله البروجردی بأستاذنا الفاضل، و عن السید جعفر الدارابی بالأستاذ الکاشفی، و من أساتیذه الآخوند
ص: 33
ملا حسین رمزه أستاذنا المعاصر و لعله الجابلقی المتوفی 1278. و منهم الحاج مولی علی أخ المولی أسد الله و رمزه شیخنا البروجردی، و الفاضل النوری رمزه للمیرزا محمد تقی والد شیخنا الحاج میرزا حسین النوری، و الفاضل التبریزی للحاج میرزا أحمد، و سیدنا الشارح لصاحب الریاض.
أراجیز فی نیف و ألف بیت فی العقائد و نظم سلسله نسب الناظم المنتهیه إلی الشهید الأول، و نظم حدیث الکساء و حدیث الغدیر، و أحوال الفاطمه و الحسن و الحسین و سائر الأئمه علیه السلام ، للأستاذ محمد صالح شمسه بن مهدی. مرتب علی فصول ثلاثه: ثالثها سلسله نسبه، رابعها حدیث الکساء.
للشیخ الأجل الحافظ البرسی الحلی، رجب بن محمد بن رجب. طبع مکررا، منها فی بمبئی 1318 بعد ما طبع قبله فی 1303. هو أبسط من مشارق الأمان و أقدم علیه، لأنه قال فیه إن بین ولاده المهدی و بین تألیفه خمسمائه و ثمانیه عشر سنه فتکون تألیفه ل مشارق الأنوار سنه 773 لأن ولاده المهدی علیه السلام کانت 255، و قد مر أن تألیف مشارق الأمان سنه
إحدی عشر و ثمانمائه. أوله: [الحمد لله المتفرد بالأزل و الأبد و الصلاه علی أول العدد خاتم الأمد محمد و آله الذین لا یقاس من الحق بهم أحد].
قال العلامه المجلسی: لا اعتماد علی ما تفرد به لاشتماله علی ما یوهم الخبط و الخلط و الارتفاع. و قال الشیخ الحر: إن فیه إفراط و ربما نسب إلی الغلو. و قد مر فی الشروح شرحه. و یأتی منتخبه. و رأیت نسخه منه بخط جلال الدین بن محمد کتبها فی کاشان فی محاق ذی القعده 1008 و لکن بینها و بین المطبوع اختلافات کثیر و زیادات کثیره و اختلافات فی العباره بحیث یعد کتابین. و قد اشتری تلک النسخه الشیخ محمد السماوی بالنجف.
للسید محمد تقی بن السید مؤمن الحسینی، ساکن قزوین و المتوفی 1270. فی مقدمه و ثلاثه أبواب، فی جواب رساله أحد المبلغین الإفرنج، باسم الفتح علی شاه القاجار. فرغ منه بعد عودته من سفر العتبات فی أوائل 1231 فارسی، یوجد فی
ص: 34
(المجلس 2083) کتابتها سنه التألیف 1231، ناقصه من أولها.
. لسعد الدین سعید الفرغانی ابن محمد بن أحمد، المتوفی 691 تلمیذ صدر الدین أبو المعالی محمد إسحاق القونوی و المتوفی 691. و هو شرح قصیده التائیه لابن فارض المصری العرفانیه. بالفارسیه، ألفه باسم نظام الملک پروانه بیگی أبو المعالی معین الدین سلیمان بن علی المقتول 676.
أوله: [ربنا علیک توکلنا و إلیک ... حمد و سپاس بی حد سزای ذات خداییست که سلطان عزت و وحدتش ]. یوجد بطهران (أصغر المهدوی 426) کتابتها رجب 703 و صورتها الفتوغرافیه فی (دانشگاه 2605) و أخری فی (أبو أیوب خالد 177) کتب عن خط المؤلف فی 27 ذی القعده 714 و أخری فی (دانشگاه 3664) من القرن التاسع أو العاشر، کما فی الفهارس.
أرجوزه فی الطبیعی و الإلهی، للشیخ المعاصر محمد بن طاهر بن حبیب الفضلی السماوی من قرب النجف فی خمسمائه بیت.
فی شرح الزیاره السابعه لأمیر المؤمنین علیه السلام التی أولها: السلام علیک یا أبا الأئمه و معدن النبوه، للمیرزا محمد إبراهیم بن الحاج عبد المجید الشیرازی المولد الحائری المسکن و المدفن و المتوفی بها عن عمر طویل فی 1306 کما فی طرائق الحقائق 3: 156. و کان تلمیذ السید کاظم الرشتی. و هو کتاب کبیر فی ست مجلدات، رأیت النسخه بخط یده فی غایه الجوده عند مولانا المیرزا هادی الخراسانی النجفی، مجلده الأول فی المقدمات، مرتب علی مقدمه و إشارات. أوله:
[الحمد لله الذی انحسرت دون سرادقات عز جلاله العقول و الأوهام ]: و فیه بیان الدعاء، و الزیاره و ما یتعلق بهما من الآداب و الأسرار و غیر ذلک من الفوائد. و أول المجلد الثانی: [أحمد حمد الأحمد فوقه لمن أقام بمشیته الملک و الملکوت و أشکره شکر الأشکر] ابتدأ فیه بإشارات فی سند هذه الزیاره و اعتبارها و ما یتعلق به. ثم شرع فی شرح فقرأت الزیاره إلی (یعسوب الدین) و أول المجلد الثالث: [أحمد حمد الأحمد فوقه و لا کلام لمن جل من أن یدرک بما جلاله ] فیه شرح (یعسوب) إلی (وارث) و أول المجلد الرابع
ص: 35
[الحمد لله الملک العلام و مصور صور الأرحام ]. فی شرح (وارث علم النبیین) فقط، و فیه التعرض للبابیه و رد أقوالهم و رد الحاج کریم خان القاجار و دعویته الرکنیه الرابعه.
و أول المجلد الخامس و هی خطبه بلا حرف منقوط [أحمد حمدا عدد الأملاک و هطل الرکام و الرکاک و أمدحه ]. و هو من تمام المجلد الرابع فی غصب الفدک و المیراث، و شرح خطبه صدیقه الطاهره، و ذکر ما جری فی الصدر الأول، و الرد علی أقوال العامه فی ذلک، و فی آخره شرح (الحاکم یوم الدین). و أول السادس [حمدت من کل کل بشر و حیر من نظر فی مهمه] و فیه شرح (شجره التقوی) إلی آخر (النجم اللائح) و إلیه جف القلم و له رجوم الشیاطین مر فی محله.
للمحقق الخوانساری الآقا حسین بن جمال الدین محمد بن الحسین، المولود کما فی جامع الروات فی ذی القعده 1016 و المتوفی فی غره رجب 1098. و هو مطبوع بإیران. قال فی جامع الروات إنه فی غایه البسط و کمال الدقه، مشتمل علی جمیع أخبار الأئمه علیه السلام و أقوال الإمامیه.
أقول: و علیه حواشی لولده الآقا جمال، و حاشیه المیرزا عبد الله أفندی صاحب الریاض و غیرها، و هو لم یتم و لو تم لتم به الفقه و الحدیث، لم یخرج منه الا کتاب الطهاره بغیر أحکام الأموات و الدماء الثلاثه. و کتب ولده الآقا رضی الدین محمد الخوانساری شرح کتاب الصوم من الدروس و طبع فی آخر المشارق.
للشیخ آقا محمد الکبیر بن آقا حسین القمی، المولود 1288 و المتوفی ربیع الأول 1369، ترجم فی آینه دانشوران: 52. طبع جزء منه فی الاستصحاب و التعادل و التراجیح.
أو الشوارق اللامعه فی الکلام کما فی بعض المواضع، للشیخ فخر الدین محمد بن طی من علماء القرن التاسع. راجعه.
فی الفقه. للمیرزا محمد باقر الشریف الحسینی ابن المیرزا محمد تقی الشریف الرضوی القمی.
صاحب نور العیون. و الکتاب فی شرح بدایه الهدایه للشیخ الحر. نسخه الأصل
ص: 36
بخط الشارح، تشمل المجلد الأول فی 12 مشرقا فی المطالب الکلیه من المباحث الأصولیه و الطرق الروائیه للشارح و غیره، و تشمل لشرح مقدمه البداءه، و المجلد الثانی فی شرح کتاب الطهاره و الصلاه و الزکاه و الصوم و الاعتکاف و أوائل الحج. فرغ من تألیف المجلد الأول (غره ربیع الأول 1181 عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان.
تفسیر مختصر لطیف، للشیخ الأجل فخر الدین بن محمد علی بن طریح النجفی، المتوفی خمس و ثمانین و ألف.
أوله: [الحمد لله ] و قد جمع فیه بین المعانی اللغویه و القواعد العربیه و الاخبار، کما صرح به فی خطبته، لکنه ما ذکر اسمه فی أول الکتاب. قال [و بعد، لما کان القرآن العظیم و الکتاب الکریم من أجل النعم علی العباد] نسخه خط المصنف فی خزانه بیت الطریحی بالنجف، علیها خط ولده صفی الدین و خاتمه، و الجزء الأول ینتهی إلی مقدار من سوره آل عمران، علیه تملک الشیخ کمال الدین عبد علی بن عبد الحمید شمسا النجفی فی 1121 و کتب علیه مصرحا بأنه للشیخ فخر الدین، و الشیخ صفی الدین کان حیا فی 1100، و فیها کتب الإجازه للشیخ أبی الحسن الشریف العاملی.
للشیخ معین الدین أبی المکارم سعید بن أبی طالب بن عیسی المتکلم الرازی المعروف بالنجیب، ذکره الشیخ منتجب الدین.
أو المشاغبات لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205. ذکره ابن الندیم و فی بعض النسخ بالغین المعجمه.
فی الحکمه المتعالیه، لصدر المتألهین، صدر الدین محمد بن إبراهیم الشیرازی المتوفی بالبصره مرید الحج سنه خمسین و ألف. أوله: [نحمد الله و نستعین بقوته التی قام بها ملکوت السماوات و الأرض ]. و مر حواشیه و شرحه. رتبه علی فاتحه و قد حقق فیها مفهوم الوجود و کیفیه اتصال الماهیه به، هو فی موقفین و فی کل منها مشاعر و لذا سمی به، قال فیه و لما کان مسأله الوجود أس القواعد الحکمیه و مبنی مسائل الحکمه الإلهیه- إلی قوله: فرأینا أن نبدأ بها الکلام فی هذه الرساله المعموله فی أصول حقائق الإیمان و حقائق الحکمه و العرفان، فنورد فیها أولا مباحث الوجود و إثبات أنه الأصل
ص: 37
الثابت فی کل موجود. طبع بإیران و علیه حواشی و شروح، مثل شرح المیرزا أحمد الأردکانی و حاشیه المولی علی النوری و المولی إسماعیل واحد العین و المیرزا أبو الحسن جلوه.
لبعض المتأخرین عن السید کاظم الرشتی، عناوینه سراج، سراج. حکی عنه ولد المؤلف فی کتابه الذی عناوینه: هدایه، هدایه.
فارسی فی المناقب و المصائب لأربعه عشر المعصومین علیه السلام ، للمولی محمد سمیع بن محمد جعفر المیثمی العراقی الواعظ رسما و تخلصا، المتوفی نیف و ثلاثمائه بعد الألف، و هو نظیر جلاء العیون لکنه أکبر منه. موجود بخط المصنف عند ولده الحاج میرزا محمد شفیع بن محمد سمیع.
للشیخ أبی سعید عبید بن کثیر العامری، ذکره ابن شهرآشوب فی المعالم.
لشاه داعی، مر فی (19: 295).
رساله فارسیه عرفانیه، لأبی الفتح علاء القرشی. یوجد فی (بنگال: الآسیائیه 178- 1314) کما فی فهرسها. راجعه.
هو تألیف السید محمد باقر الحسینی الخلخالی الملقب بفخر الواعظین، المتوفی 1337. نقل عنه فی دانشمندان آذربایجان و ذکر فی ص 294 أن نسخه منه عند السید أبی الفتوح العلوی الخلخالی.
مقتل فارسی مرتب علی ثلاثه مشاهد و خاتمه. أوله بعد رباعیه فارسیه: [آلاف حمد و ستایش و أصناف نیاز و نیایش پادشاهی را سزد که از عبودیت ] نسخه کتابتها 968 کتبت فی کراچی.
للشیخ محمد علی بن أبی طالب الحزین الزاهدی الجیلانی، المتوفی ببنارس الهند 1181. حکاه فی نجوم السماء عن فهرس کتبه.
رساله فی رد الوهابیین، للشیخ محمد علی بن محمد جعفر المعاصر، المتوفی 1354. طبع فی النجف.
ص: 38
للشیخ کاظم الدجیلی المعاصر. ذکره صاحب الأدب العصری.
نقلا عن کتب نادره فی مجلد کبیر، فارسی، للشیخ مهدی شرف الدین التستری المعاصر، و سماها أیضا المشاهدات و المطالعات.
لشاه داعی، مر فی (19: 295).
لعبد الله تابع الحسینی الأوحدی، کتاب خوان صاحب الهندی بن میرزا مهدی، سلک العرفان و الریاضه و سکن إیران ثم اعتکف النجف، و هو رساله عرفانیه بنظم و نثر فارسیه، ألفها فی 1261 و یذکر فیها أستاذه المیر علی نقی الأوحدی بن المیر حیدر الحسینی. أوله: [استعانت جویم از رب کریم ... نامه موسوم را زان شد بدر]. یوجد فی (دانشگاه 1/ 358) ضمن مجموعه.
للسید علی نقی بن أبی الحسن النقوی اللکهنوی و هو ثلاث و خمسون ترجمه فرغ منه 1347
یأتی بعنوان المشیخه
للسید أحمد الروضاتی الأصفهانی، حفید صاحب الروضات، المولود 1347 ذکر فیه تراجم مشایخه و أساتیذه رأیته عنده” المؤلف” فی سفره 1377
فی أصول الدین، للشیخ عبد الله بن المعمار قال فی الریاض لعله ابن المعمار المشهور لا أعلم عصره، لکن عندی” آغا بزرگ” النسخه العتیقه منه و هی ناقصه الآخر، ألفها للشیخ نظام الدین إسحاق علی طراز أنیق رشیق حسنه النهج و الفوائد
لمظفر علی شاه الکرمانی، المذکور فی (9: 1061) و مر له مجمع البحار
للسید محمد مهدی بن الأمیر السید علی صاحب الریاض الطباطبائی الحائری المتوفی 1260، رأیته فی مجموعه فوائد الوحید
ص: 39
و غیرها فی (مکتبه المیرزا علی الشهرستانی) بکربلاء
فی الأسماء مرتبا، ثم الکنی و الألقاب هکذا، و آخره:
[انتهی ما تیسر علی العجال مما یسخ فی هذه المنوال و الحمد لله المتعال فی المبدأ و المال و فی جمیع الأحوال و الحمد لله أولا و آخر و ظاهرا و باطنا] و الظاهر أنه بخط أبی القاسم الحائری کتبه بعد استنساخه لرجال الشیخ عبد اللطیف الجامعی الذی فرغ منه 1284 و بین رجال الجامعی و المشترکات فوائد کثیره کلها بخط أبی القاسم المذکور، قد أکثر فیه النقل عن جامع الرواه للأردبیلی و مشترکات الطریحی و الکاظمی، و ینقل بعض ما استظهره والده العلامه، و یکثر النقل عن المیرزا الرجالی الأسترآبادی و السید التفریشی
أو مشترکات الطریحی و هو باب الثانی عشر من کتاب جامع المقال للشیخ فخر الدین الطریحی، و الذی شرحه تلمیذ الطریحی فی حیاته فی 1079 ثم ألف بعد الشرح کتابه الموسوم ب هدایه المحدثین فی 25 ع 1/ 1085 و یقال للهدایه مشترکات الکاظمی أیضا
فی الرجال، للمولی محمد علی بن أحمد بن کمال الدین حسین الأسترآبادی، المولود 1010 و المتوفی 1094، و هو صهر التقی المجلسی و تلمیذه یعنی الراوی عنه، و یروی عنه المولی محمد التنکابنی المعروف بسراب ذکره سیدنا فی التکمله و فی
الروضات فی ترجمه المولی عنایه الله القهپائی، و ینقل فیه جمله من تحقیقات أستاذه المیرزا سراج الدین محمد قاسم الطباطبائی القهپائی
أو هدایه المحدثین المشهور ب مشترکات الکاظمی، للمولی المحقق محمد أمین بن محمد علی الکاظمی، معاصر المحدث الحر، کتبه بعد ما کتب فی حیاه أستاذه شرحا علی الباب الثانی عشر من جامع المقال الطریحیه، مر ذکره فی مشترکات جامع المقال فرغ منه فی الخامس و العشرین من ربیع الأول سنه خمس و ثمانین و ألف
للمیرزا أبی القاسم بن المیرزا محمد علی النوری
ص: 40
الطهرانی الکلانتری المتوفی 1292 و هی بمضمونها مندرجه فی مطارح الأنظار و ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه کرام: 58
للشیخ محمد باقر النجم آبادی ابن العلامه الفقیه المولی مهدی بن المولی باقر النجم آبادی و هو أخ الشیخ هادی و ابن عم الآقا محمد النجم آبادی فرغ منها 1318 و طبعت فی 1324 و توفی 1343، ترجمناه فی (النقباء: 227)
و هی تقریر بحث السید المجدد المیرزا محمد حسن الشیرازی المتوفی 1312 مطبوعه 1305 و المقرر هو الشیخ فضل الله بن المولی عباس النوری نزیل طهران ابن أخت شیخنا العلامه النوری و صهره علی بنته صلب فی الشهر الحرام رجب 1327 و حمل إلی مقبرته فی الصحن الجدید بقم
لحسن رشدیه، فارسی طبع برشت 1337 ق فی 59 ص
للشیخ محمد حسین ابن الحاج محمد حسن المعروف بالکمپانی الأصفهانی النجفی المتوفی 1361 ترجمناه فی (النقباء ص 560)
للمیرزا محمد صادق التبریزی مطبوعه 1319 و هو صاحب المقالات الغریه المطبوع أیضا فی 1317 و هو ابن المولی المیرزا محمد المعروف ببالامجتهد ابن محمد علی التبریزی و توفی بقم 1351
لشیخنا المولی محمد کاظم الخراسانی المتوفی یوم الثلاثاء 20 ذی الحجه 1329 قبل الاستدلال قدم أمورا سته و بعد إتمام المرام ختمه بأمور ثلاثه أولها: [فائده فی المشتق ] و هی بخطه الشریف أهداها إلی سیدنا المیرزا علی آقا ابن السید المجدد الشیرازی المتوفی 1355
للمیرزا محمود بن المیرزا علی أصغر شیخ الإسلام الطباطبائی التبریزی المتوفی بمکه المکرمه 1310 نسخه خط یده عند السید محمد باقر القاضی التبریزی و لم تذکر فی فهرس تصانیفه علی ظهر إبداء البداء المطبوع فی 1302
ص: 41
فارسیه للسید عنایه الله، کانت موجوده فی (مکتبه الخوانساری)
للحاج میرزا محمود بن شیخ الإسلام الطباطبائی التبریزی المتوفی 1310 موجود بخط المؤلف عند الحاج میرزا باقر القاضی فی تبریز کما ذکر ابنه المیرزا محمد علی
للحاج آقا نور الدین محمد بن السید حسین بن أبی الحسن الحسینی التفریشی الوزوائی القمی، المولود حدود 1279 و المتوفی بها 9 شوال 1342 یوجد عند ولده السید ناصر الدین فی قم، کما حکاه المیرزا محمد علی القاضی
للعلامه الأنصاری، الشیخ مرتضی بن المولی محمد أمین التستری المتوفی 1281 مطبوعه 1305 ذکرها بعض الفضلاء و لیست هی المطبوعه فی تلک السنه من تقریر بحث المجدد الشیرازی کما مر
للشیخ هادی الطهرانی، أکبر من مشتقات تلمیذه المیرزا صادق، عند السید هادی الإشکوری و لعله بخطه
الذی صنفه الحکیم أبو البرکات، مجلد لأبی الحسن علی بن زید البیهقی فرید خراسان، کما فی معجم الأدباء
للشیخ المتقدم علی بن عبد الواحد بن علی بن جعفر النهدی الحمیری، معاصر الشیخ الصدوق، أو قبله، ینقل عنه السید بن طاوس فی الإقبال و احتمل فی الریاض أن یکون له کتاب آخر أیضا فی خصوص عمل شهر رمضان کما یظهر من الإقبال المذکور
للسید الأجل النقیب تاج المله و الدین علی بن محمد بن رمضان المشهور بابن الطقطقی، نقل القاضی نور الله فی مجالس المؤمنین: 207 من طبع حاج إبراهیم فی تبریز و المنقول عنه، انما هو ترجمه الإمام زاده عبد الله بن الحسن بن الحسین الأصغر بن السجاد علیه السلام صاحب البقعه و المزار الشریف فی تستر الذی بناها المستنصر الخلیفه العباسی الذی شید بناء القبه المطهره الکاظمیه ثم بعد النقل
ص: 42
عن المشجر المذکور قال إن السید الفاضل النقیب محمد بن علی الحسینی النسابه ذکر نسب السید عبد الله الإمام زاده المذکور فی کتابه المسمی ب الأصیلی بعین ما ذکر فی المشجر فالصریح من کلام القاضی أن المشجر و الأصیلی کتابان لمؤلفین
فی ذریه السید محمد المعروف بمریخ، للسید عبد الله بن الحسن بن علی بن محفوظ الحسینی العلوی، صاحب ذیل العمده الذی فرغ منه سنه 973، المعروف ب ابن محفوظ النسابه
أو مشجرات آل الرسول فی أنساب العلویین فی مجلدات للسید شهاب الدین بن محمود بن علی الحسینی المرعشی التبریزی المعاصر بقم، ینقل عنه فی سائر تألیفاته، و ذکر أنه أخرج فیه لکل حموله و فصیل شجره خاصه، و قال إن فیه أنساب بنی الحسن و بنی الحسین بالیمن و مصر و بلاد الشام و الحجاز و العراق و إیران و الهند، و ذکر أنه بلغ بیوتات العلویین فی إیران حتی الیوم إلی ما یقرب من أربعمائه بیت صرح بجمیع ذلک و ذکره فی فهرس تصانیفه إلینا
للسید فخر الدین محمد بن علی الطباطبائی المعروف بابن الطقطقی مؤلف تاریخ الفخری فی 701، و توفی 709 أو 702 مشجر کبیر فی ثلاثمائه صفحه تقریبا توجد نسخه منه فی بعلبک و صورتها الفتوغرافیه عند الدکتور حسین علی محفوظ ببغداد و والد المصنف السید تاج الدین علی بن محمد رمضان کان نقیب النقباء و له ثروه عظیمه قتله صاحب الدیوان للسلطان ابقا بن هلاکو و هو مقدم علی السید تاج الدین الآوی الشهید 711 المذکور فی عمده الطالب: 334 طبع الهند و سمی بالأصیل لأنه ألفه بأمر الخواجه أصیل الدین حسن بن الخواجه نصیر الدین الطوسی
للمروزی الآتی ذکره
تصنیف الفقیه زکریا بن أحمد البزاز النیسابوری، للمروزی الآتی ذکره
ص: 43
تصنیف السید أبی طالب الزنجانی الموسوی للمروزی الآتی ذکره
تصنیف أبی الحسن محمد بن أبی القاسم التمیمی الأصفهانی، للمروزی الآتی ذکره
خاصه للمروزی الآتی ذکره
فی النسب کل هذه المشجرات، للسید الأجل النسابه إسماعیل بن الحسین بن محمد بن الحسین بن أحمد بن محمد بن عزیز المروزی الحسینی المولود 572 ذکرها الیاقوت فی معجم الأدباء و قال له مشجر عده کتب منها مشجر کتاب أبی الغنائم إلی آخر ما ذکرناه و قال الیاقوت، قد اجتمعت به فی مرو سنه 614
لأصول الساده الأشراف، للسید محمد بن أحمد بن عمید الدین علی الحسینی النجفی النسابه، فیه أنساب آل عبد مناف و نبذه من نسب الخلفاء العباسیین و الأمویین و یسیر من أصول الأمم المتقدمین، و لم یرتبه علی أبواب فرتبه أحد العلماء علی خمسه عشر بابا من دون تبدیل و لا تغییر لکلام المؤلف عن صورته الأصلیه و نسخته فی (الخدیویه) کما یظهر من فهرسها فی مائه و ثلاثه و أربعین ورقه و علی مواضع منها خط السید محمد بن مرتضی الحسینی، شارح القاموس الموسوم ب تاج العروس الحنفی الزبیدی، و ینقل عنه فی شرح قاموسه أیضا فی ماده زهر و غیرها و رأی السید حسین بن محمد القطب الرفاعی المولود 1913 م تلک النسخه و ألحق بها ما أراد إلحاقه من الأنساب و المشجرات و سماه بحر الأنساب المحیطه و طبعه فی 1355 ق و مما أدخله فیه نسب الشیخ عبد القادر مع أنه لم یکن ثابتا و ذکرنا تفصیل هذا الکتاب فی إحیاء الداثر
الذی ألفه السید إبراهیم بن ناصر بن إبراهیم طباطبا النسابه الأصفهانی، و المشجر هذا ألفه السید محمد مهدی بن حسن خرسان المعاصر، فرغ منه فی 1385
ص: 44
الساده الذین ملکوا علی بلاد طبرستان فی عصر أمیر تیمور و أولاده، من أولهم المیر قوام الدین الشهیر ب میرزا بزرگ دفین آمل طبرستان أیضا للسید ابن محفوظ مؤلف مشجر آل مریخ، کلاهما عند السید شهاب الدین التبریزی بقم انتهت دولت هؤلاء إلی أوائل الصفویه و ینتهی إلی میرزا بزرگ هذا السید الداماد و سلطان العلماء و المیر محمد حسین المعروف بالشهرستانی الحائری
أو مشجره الأنساب المنقول عنه فی عمده الطالب للسید النسابه أحمد بن محمد بن المهنا بن علی بن المهنا الحسینی العبیدلی، من تلامیذ السید جلال الدین أبی القاسم علی بن عبد (الحمید) بن فخار النسابه الذی هو أستاذ السید تاج الدین محمد بن القاسم بن معیه، فالعبیدلی هذا معاصر للسید تاج الدین بن معیه و مشارک معه فی تلمذه علی ابن الفخار، و السید تاج الدین بن معیه کان أستاذ شیخنا الشهید محمد بن مکی و أستاذ السید جمال الدین أحمد بن علی بن الحسین بن علی بن مهنا بن عتبه الأصغر الحسنی صاحب عمده الطالب فصاحب هذا المشجر فی طبقه مشایخ صاحب عمده الطالب و نسخه هذا المشجر عند سیدنا الحسن صدر الدین لکنه مع بعض التصرفات و الزیادات و الإلحاقات و التذییلات، و المذیل هو السید النسابه الحسنی الحسینی الشیرازی عز الدین إسحاق بن إبراهیم بن إسحاق و ذکرت بقیه نسبه فی عنوان مذیل مشجر النسب 20: 259
للسید جعفر بن محمد الأعرجی، المتوفی 1332، رأیته بخطه عند ولده السید هادی، و لعله هو الدر المنتظم أو الأساس أو الریاض
للسید أبی العز عبد العظیم بن الحسن بن علی بن طاهر بن علی بن محمد الرودوادری ابن الحبیب بن القاسم بن محمد البطحائی بن القاسم بن الحسن أمیر المدینه ابن زید بن الحسن المجتبی علیه السلام ، ینقل عنه السید أحمد بن محمد بن المهنا العبیدلی المعاصر للعلامه الحلی فی کتابه تذکره النسب و جعل رمزه (سلم)
للسید المعاصر عبد الله بن أبی القاسم بن علم الهدی البلادی البهبهانی البوشهری طبع
ص: 45
لابن الصوفی علی بن محمد العلوی صاحب المبسوط و المجدی
مر فی حرف التاء بعنوان التشجیر متعددا و فی الألف بعنوان الأنساب و مر التذکره فی الأنساب
نسختان منه تاریخ کتابه إحداهما 1280، کلاهما فی (سپهسالار)
لبعض المتقدمین علی مؤلف عمده الطالب کانت نسخه 1164 فی بیت الساده آل طعمه، نقل عنه الشیخ کاظم الشریف النجفی بخطه فی التاریخ فی هامش نسخه عمده الطالب التی تملکها تلک السنه فی مکتبه الشیخ رضا آل شیخ راضی
مر بعنوان الغصون فی بنی یاسین أو آل یاسین
للإمام أبی علی القطان المروزی الحسن بن علی بن محمد بن إبراهیم بن أحمد القطان الشهید بید الغز بعد قبضهم إیاه فکان یشتمهم و هم یحثون التراب فی فمه حتی مات 548، ترجمه فی البغیه، 224 و ذکر ترویجه لعلوم الأوائل و تستره فی قراءه الحدیث و یظهر من تصنیفه و تستره حسن حاله و عبر عنه فی مقدمه تاریخ بیهق (ص ید) بکتاب الدوحه
للشیخ المحدث أبی الحسن علی بن إبراهیم بن هاشم القمی ذکره النجاشی
لازاد، مر فی (19: 295)
لبعض الأصحاب القریب عصره من العلامه الأنصاری موجود عند السید محمد علی هبه الدین، و یظهر منه أنه له تفسیر آیات الأحکام و کتاب فی درایه الحدیث
فی حکم النبی صلی الله علیه و آله و آدابه و مواعظه و وصایاه و سائر الوصایا و الحکم من حکماء العرب و الإیرانیین فی ثلاثه آلاف ورقه لأبی عبد الله المرزبانی
ص: 46
محمد بن عمران بن موسی الخراسانی البغدادی، المصنف الأخباری، المتوفی 378 ذکره ابن الندیم، و مر له أخبار أبی تمام و غیره
فی المعارف، سلیمانی، إسماعیلی، ذکر فی أیوانف:
524 و ملحق فهرست مجدوع: 343
للکازرونی، مر فی (19: 295)
یذکر فیه البشارات للحجه علیه السلام ، و هو لصاحب ینابیع الموده کما صرح به فی ینابیعه
للمیر الداماد، مر فی (19: 296)
لذهبی الدزفولی، مر فی (19: 296)
لتمنا، مر فی (19: 296)
للحاج شیخ عبد الرحیم بن عبد الحسین الحائری الطهرانی ابن محمد حسین صاحب الفصول (1294- 1367)، منظومه فارسیه فی ذکر الأسرار القرآنیه و الاتحاد، طبع بطهران 1332 ش، و ترجمنا المؤلف فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 1104
فی أصول الدین علی ما هو المأثور، مقتصرا علی أحادیث الأئمه علیه السلام ، و الرد علی أهل الحکمه، للشیخ محمد المقابی بن علی بن عبد النبی بن محمد بن سلیمان البحرانی المقابی، رأیت النقل عنه فی بعض مجامیع الأصحاب و یوجد فی طهران عند السید محمد المشکاه، و لعله بخط المصنف، و مر له شرحه الکبیر علی الوسائل فی عده مجلدات الذی ذکره فی أنوار البدرین، و قال بعد ذکره:
إن الظاهر أن له مصنفات أخری، و یأتی له نخبه الأصول فی أصول الفقه، و هو تلمیذ الشیخ حسین الماحوزی صاحب الحدائق، و نسخه من مشرق الأنوار عند السید آقا التستری بالنجف، أحال فیه کثیرا إلی کتابه الإمامه و هو أیضا موجود عند السید آقا، مرتب علی سته أبواب: الأول فی التوحید، الثانی فی الصفات الثبوتیه و السلبیه و الفعلیه، الثالث فی العدل و فی هذا الباب عند ذکر الحدیث الخامس عشر قال:
ص: 47
قد بینا ضعفه فی کتاب الرجال، الباب الرابع فی النبوه و ما یتعلق بها، الخامس فی الإمامه و قد بسط القول فی هذا الباب بمقدار ثلثی الکتاب و عقد فیه سبعه مباحث، الباب السادس فی المعاد، و فی بعض هوامش النسخه حواشی یحتمل إنها بخطه، منها ما ینقل عن أستاذه و مراده السید عبد الله الجزائری مؤلف أنوار الجلیه
فی حالات الأئمه علیه السلام ، فارسی فی ثلاث مجلدات للشیخ نظر بن الحاج إسماعیل الشریف الکرمانی الحائری الواعظ المعاصر.
مثنوی فارسی فی ثلاثه آلاف بیت، عناوینه:
شرقه، شرقه. لشاه نظر الگیلانی المتخلص ب (نظر)، کتابه النسخه سنه نظمه 955 و لعله بخط ناظمه فی کرمانشاه عند السید مرتضی بن السید جواد النجومی الحسینی الکرمانشاهی فقدت خطبته و بقیت بعض مقدمته المنثوره، ذکر فیها أنه أهدی المثنوی هذا إلی السلطان أحمد و مدحه بقوله:
نام أو نقش دل أهل یقین
زو پر از امن و أمان روی زمین
ذاتی از تاج وری دیده صفات
تاج سلطان بود آن أحمد ذات
و ذکر فهرس المثنوی فی أوله و إنه فی أربعین شرقه، الأولی منها فی بدو الإیجاد علی سبیل الرشاد و الأربعون منها فی المناجاه، و یبحث فی الشرقات الأولی فی عوالم السیر و السلوک و المکاشفات، و فی الشرقات الأواخر فی تأثیرات الکواکب و البروج و الطوالع.
نظمه علی سبک الحدیقه و سیر العباد للحکیم السنائی. و ذکر فی تاریخه:
[تمت هذه الرساله المبارکه الموسومه ب مشرق الأنوار علی غایه السرعه و الاستعجال علی ید ناظمها الجانی شاه نظر بن حسن الجیلانی الشکوری المعروف الملقب بالنقیب ببلده المیمونه الأدرنه .. فی 955 ه].
مر متعددا فی (19: 196).
لأدهم الواعظ الخلخالی المتخلص ب عزلتی.
المذکور فی (9: 717)، رساله) عرفانیه فارسیه. أوله: [و بعد حمد الله سبحانه و تعالی علی تجلیات ذات الأعلی ... چنین گوید ... چون غرض أصلی از إیجاد عالم
ص: 48
و آدم ]. رأیتها بطهران عند الدکتور مفتاح ضمن مجموعه، تاریخ کتابتها 1229 و (سپهسالار 10/ 5838).
فی أصول الدین، مرتب علی مقدمه و ثمانیه أبواب بعدد أبواب الجنه، للسید محمد حسین بن محمد صادق الحسینی الواعظ الأصفهانی، ألفه باسم فتح علی شاه أوله: [حمد و سپاس بی قیاس و ستایش بندگی أساس ]، فرغ منه یوم الاثنین العشرین من شهر رمضان 1237 عند الحاج شیخ محمد سلطان المتکلمین بطهران.
لمحمد تقی صمد علی شاه التبریزی ابن عبد الکریم المولود فی جمعه 28 رجب 1268. کان یسکن طهران إلی 1318، و هو رساله عرفانیه فی السیر و السلوک، ألفه بطلب محمد أمین خان بن لطف علی القزوینی، فی مقدمه و اثنی عشر فصلا و خاتمه. أوله: [الحمد لله الذی نور قلوب العارفین بنور جماله ]. یوجد فی (الرضویه 268- 6947) ضمن مجموعه کتابتها 2 شعبان 1326 کما فی فهرسها.
فی تأویل آیات مشکله و حل أحادیث معضله، مشتمل علی تهذیب الأخلاق و تکمیل النفس، للحاج مولی محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی، صاحب خزانه الخیال و غیره، و تلمیذ المولی شاه محمد الشیرازی نقل فی نجوم السماء فهرس تصانیفه عن کتابه طیف الخیال. و له مجمع البحرین أیضا نظیر مشرق السعدین و مشارق الشمسین (1) المذکور آنفا، و مشرق السعدین موجود فی خزانه السید هبه الدین محمد علی الشهرستانی، و عبر عنه ب مطلع السعدین أیضا. أوله: [أحمد کلمه یبتدئ بها الکلام ] ذکر فیه أنه بعد ما ألف کتابه البسیط المسمی ب مجانس الاخبار و مجالس الأخیار فی سبع مجلدات و عرض بعضها علی بعض الأفاضل الأمراء- ذکر فی الحاشیه أنه النواب مخلص خان- و رأی فیه أمره أن ینتخب منه، فعمد إلی تألیف هذا الکتاب و سماه ب مشرق السعدین لیتبین اسمه عن مسماه و وزعه علی مائه مشارق، یتضمن کل منها تأویل آیه أو توجیه روایه. المشرق الأول فی تأویل آیه سوره الأسری: وَ ما مَنَعَنا أَنْ نُرْسِلَ بِالْآیاتِ إِلَّا أَنْ کَذَّبَ بِهَا
ص: 49
و المشرق المائه فی بیان روایه:
/ من مات و ترک ورقه یکون علیها شی ء من علم الدین تکون تلک الورقه سترا فیما بینه و بین النار و أعطاه الله بکل حرف مدینه أوسع من الدنیا سبع مرات
. فرغ منه فی أول محرم 1105. و مر أنه فرغ من لطائف الظرائف الذی هو آخر المجلدات السبعه 1109 و کان مده اشتغاله بتألیفها سبع سنین، فیظهر أن تألیف مشرق السعدین کان فی أثناء اشتغاله بالکتاب البسیط الکبیر و هو یقرب من خمسه آلاف بیت، یوجد بخط الشیخ أحمد بن الحسن بن علی القطان النجفی فرغ منه 29 ج 1/ 1283، عند الشیخ محمد السماوی عن نسخه کتابتها 1131 صوره خط المؤلف فی أصله و فیه شهاده المقابله و التصحیح له فی 1111.
أو مجمع النورین و مطلع النیرین لاجتماع الکتاب و السنه فیه، للشیخ البهائی، محمد بن الحسین المتوفی 1030 ذکر فیه آیات الأحکام و تفسیرها و ما یناسبها من الأحادیث الصحاح و الحسان مع التوضیح و البیان، خرج منه کتاب الطهاره فقط إلی أواخر غسل الأموات، کتبه بعد حبل المتین و رتبه کترتیبه علی أربعه مناهج بعد مقدمات، ما ذکر فیه من الاخبار الا ما هو الصحیح باصطلاح المتأخرین و قلیل من الحسان، و فیه نحو أربعمائه حدیث.
أوله: [الحمد لله الذی هدانا بأنوار کتابه المبین و وفقنا لاقتفاء سنه نبینا ص ].
و فرغ منه بقم فی 17 ذی الحجه 1015، و طبع مع حبل المتین بطهران 1321، و نسخه منه بخط المولی محمد طاهر بن حسن علی الکوسازی، فرغ من الکتابه 17 محرم 1102 عند السید علی شبر. و أخری بخط تلمیذ المؤلف فی 1017 و هو السید بهاء الدین علی الحسینی الطوسی، ثم کتب الوقفیه علیها البهائی بخطه للرضویه 1021. و علیه تقریظ السید محمد المدنی المعروف ب ابن جویبر المدنی السائل عن صاحب المعالم، و تقریظ صدر الدین محمد بن محب علی التبریزی، و هما تلمیذ الشیخ البهائی. و نسخه السید محمد التهجدی بقلم إبراهیم بن عبد الجلیل الشیروانی، کتبه فی أردبیل، و فرغ منه فی رجب 1031 و وصف المصنف فیه بقوله: العلامه الواصل إلی أعلی فرادیس الجنان ... فهو صریح فی أن البهائی توفی قبل التاریخ.
ص: 50
أقول: کتب البهائی إجازه بخطه لأحد تلامذه فی رجب 1030، و هی موجوده فی الخزانه الرضویه و توفی بعد تاریخ الإجازه بما یقرب من ثلاثه أشهر، و صرح تلمیذه الشیخ هاشم بأنه توفی فی العشر الوسط من شهر شوال 1030.
للسید محمد بن أبی بکر الشلی العلوی الحسینی التریمی الحضرمی، ینقل عنه السید علوی بن طاهر الحضرمی المعاصر مؤلف القول الفصل فی مکاتیبه إلی السید عبد الرزاق کمونه.
فی العروض، مرتبا علی مقدمه و ثلاثه مسالک و خاتمه، للشیخ عبد علی بن ناصر الحویزی تلمیذ البهائی، و المتوفی بعد 1063، أهداه إلی السید خلف بن عبد المطلب المشعشعی المتوفی 1074. أوله: [الحمد لله مسبب الأسباب و مثبت الأرض بالأوتاد عن الاضطراب ... و بعد، فیقول غبار نعال أهل الفقر عبد علی بن ناصر المعروف بابن رحمه]. و النسخه ضمن مجموعه من الرسائل الست له کلها بخط ابن أخ المصنف الشیخ ناصر بن سعید بن ناصر، فرغ من بعضها 16 ج 1/ 1063 عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان.
بلغه أردو، طبع بالهند.
للفاضل المعاصر محمد صالح بن المیرزا فضل الله المازندرانی الحائری نزیل بارفروش.
متن فی أمهات الأحکام الشرعیه و مهمات المطالب الفرعیه بعبارات جامعه، خرج منه الطهاره و الصلاه، لآیه الله بحر العلوم و یأتی بعنوانه الآخر مشکاه الهدایه أیضا و عنوانه الآخر المصابیح. أوله:
[الحمد لله الذی هدانا إلی شرایع الإسلام و أوضح لنا مهمات مدارک الأفهام ]. ثم إنه غیر الخطبه بدون أن یضرب علیها، بل کتب بخطه فی الحاشیه هکذا: [نحمدک یا من نور معالم الدین بمشکاه الهدایه و الیقین و أظهر مدارک الشرع المبین بتهذیب مسالک المهتدین ]. و بالقرینه سموه مشکاه الهدایه کما یأتی. ألفه بالتماس جماعه من من المؤمنین و طائفه من طلبه علوم الدین، مرتبا علی أربعه أرکان، أولها فی العبادات
ص: 51
و الموجود منه الطهاره و الصلاه، و لذا یقال له منثور الدره أیضا عند الشیخ هادی کاشف الغطاء، و یأتی شرحه الموسوم ب مشکاه المصابیح.
للمولی الفاضل المیرزا محمد بن عبد الوهاب الهمدانی الکاظمی الملقب بإمام الحرمین، المتوفی سنه نیف و ثلاثمائه و ألف، فی مجلدین، أولهما فی الزکاه، فرغ منه 1279 و ماده تاریخه علی ما أنشأه الشیخ جابر بن عبد الحسین الربعی الکاظمی فی قطعه قوله: کتاب تزکی النفس و المال فحواه.
و ثانیهما فی الخمس، و فرغ منه فی 1280 و ماده تاریخه (فرغ) أیضا للشیخ جابر:
إن ابن داود غدا رقیا-
معارج الفضل دراه بلغ-
و أوضح الفقه بمشکاته-
و من کتاب الخمس أرخ فرغ
أول هذه الجزء: [أحسن ما یغتنمه المرء بیده و یکنزه فی یومه لغده و یغوص علیه فی بحر عمره ]، عند الشیخ محمد السماوی بنجف، و فی آخره إجازتی المولی حسین علی التویسرکانی و إجازه صاحب الروضات بخطیهما له فی 1283.
مرتب علی نیرین أولهما فی شرح نبذ من الآیات ابتدأ بآیه الخلق فی سته أیام فی سوره الأعراف، و النیر الثانی فی شرح الأحادیث، و حکی فی شرح الحدیث الرابع و هو حدیث الفرجه فی إثبات الصانع و الرد علی الزندیق المروی فی الکافی عن أبی عبد الله الصادق علیه السلام جمله من التحقیقات عن صاحب کتاب خزائن جواهر القرآن و ینقل فیه عن العلامه المجلسی و السید المحدث الجزائری، و انتهی فیه إلی شرح الحدیث الثامن و الخمسین.
رأیته عند سیدنا الحسن صدر الدین.
لمیرزا عباس قلی خان سپهر الثانی بن میرزا محمد تقی خان سپهر الکاشانی، ترجم نفسه و ذکر مؤلفاته فی آخر المجلد الثانی من الربع الثانی من المشکاه المطبوع 1322، و کان شروعه فی تألیفه بأمر ناصر الدین شاه (1264- 1313) حیث أمره
أن یترجم و یشرح مفصلا کتاب وفیات الأعیان لابن خلکان، فشرع من حرف الألف بترجمه أبی عمران إبراهیم بن یزید النخعی إلی أن وصل فی حرف المیم إلی ترجمه مقاتل بن عطیه البکری فی سبعمائه ترجمه، و فی ذیول
ص: 52
التراجم تراجم کثیره تزید علی ألفین فخرجت فی عده مجلدات فی أزید من مائتی ألف بیت و أهداه إلی خزانه السلطان المذکور، و بدأ فی الربع الثانی فی ترجمه علی بن الحسین زین العابدین، فترجم ما ذکره ابن خلکان ثم شرح جمیع ما یتعلق بأحواله فی مجلدین ضخیمین، أولهما فی 884 ص طبع فی 1321 و الثانی فی سنه 1322 و علیها تقریظات:
أولها فرمان ناصر الدین شاه، ثم تقریظ السید علی أکبر التفریشی، ثم تقریظ الشیخ عبد الرحیم بن محمد علی التستری المتوفی 1313 تاریخه 1309، ثم الحاج فیض الله الدربندی الذی زار العتبات حدود 1312 و توفی بعده برهه، تاریخه 1303 مع الإجازه له و یروی فیها عن شیخه الحاج المولی علی الخلیلی، ثم تقریظ الحاج السید مصطفی الکاشانی تاریخه 1304، ثم الشیخ محمود المعرب إمام مسجد الحاج أبی الحسن المعمار فی 1305، ثم الحاج میرزا أبی الفضل المتوفی أوائل 1316 عن ثلاث و أربعین سنه تاریخه 1314، و مجلد فی أحوال الباقر علیه السلام ، و ذکر هناک أن المشکاه یتم بتواریخ جمیع الأئمه علیه السلام .
مجموعه من الأدعیه مصدر ببعض السور من یاسین و غیرها، بخط السید أحمد بن محمد التبریزی، طبع فی 1328، و فیه نسخه دعاء الصباح المنقوله عن خط أمیر المؤمنین علیه السلام ، نقلها السید قطب الدین محمد الحسینی الشیرازی عن نسخه الأمیر إبراهیم القزوینی فی 1130، ثم نسخه أخری 1159.
للمولی محمد إبراهیم بن علی، رأیت مجلده الأول مرتبا علی مشکاتات سبع، مشکاه السابع منه فی أحوال سید الشهداء علیه السلام مرتبا علی عده مصابیح، عند الشیخ محمد علی بن المولی حسن علی الهمدانی الحائری نزیل سقز، تاریخ کتابته 1292. و له مصباح المصائب الآتی ذکره.
فی تفسیر القرآن، بما ورد فی متون الاخبار، للمولی أبی الحسن الشریف العاملی، مرت بعنوان مرآه الأنوار.
فی الأدعیه، للشیخ تقی الدین إبراهیم بن علی بن الحسن بن محمد بن صالح الکفعمی، صاحب المصباح الذی فرغ منه 895، ذکره
ص: 53
فی الریاض و توفی کما فی کشف الظنون فی ماده نور حدقه فی 905.
فی فضائل القرآن و الدعاء، فارسی للعلامه المجلسی محمد باقر بن محمد تقی المتوفی 1110، ألفه باسم الشاه سلیمان الصفوی، مرتب علی ثلاث تنویرات: أولها فی فضیله القرآن و فیه کواکب، تاسعها فی فضائل سور القرآن من الفاتحه إلی الناس، و التنویر الثانی فی فضل الدعاء و هو لی ثلاثه أنجم، ثالثها فی سبب عدم استجابه الدعاء، و التنویر الثالث فی ذکر بعض الدعوات و الأذکار فی فصول: أولها فی فضل التسبیحات الأربعه. طبع مکررا منها علی الحجر فی إیران 1311 مع لمعات الأنوار، عندی” آغا بزرگ” نسخه کتابتها 1230 بخط السید محمد رفیع بن أبی القاسم الحسینی المشهدی.
فارسی مختصر عین الحیاه المجلسیه، فی ثلاثه آلاف بیت أیضا للعلامه المجلسی، کما صرح به فی الفیض القدسی. طبع بتبریز 1308 و طهران 1311، و بمبئی.
و مرآه الجمال کلاهما من نظم عباس قلی الباکوئی المولود 1208 بالفارسیه. و من دانشمندان آذربایجان: 306 یظهر تعددهما.
للشیخ محمد بن عبد الجبار البحرانی، حکی عنه کذلک فی الدمعه الساکبه حدیث قیام الرضا علیه السلام عند سماع لفظ القائم.
أقول: الشیخ محمد بن عبد الجبار الکبیر کان فی عصر الشیخ کاشف الغطاء، و أما الصغیر و هو ابن أخت الکبیر و تلمیذه فهو محمد بن عبد علی بن عبد الجبار المعاصر للسید کاظم الرشتی الذی توفی 1259، و صاحب التصانیف الکثیره هو الصغیر و أما حدیث القیام فهو مذکور فی مؤجج الأحزان للشیخ عبد الرضا بن محمد الأوالی البحرانی أیضا.
قیل إنه یطلق علی کفایه الأثر، لعلی بن محمد بن علی الخزاز القمی، کما مر.
للشیخ أبی الفضل علی بن الشیخ رضی الدین أبی نصر الحسن بن أبی علی المفسر الطبرسی الملقب ب أمین الإسلام الفضل بن الحسن
ص: 54
بن الفضل الطبرسی، و هو مما ینقل عنه فی البحار، قال: و هو کتاب ظریف مشتمل علی أخبار غریبه.
أقول: یوجد عند المیرزا محمد علی الأردوبادی بالنجف، و یظهر من خطبته أنه ألفه تتمیما لکتاب والده مکارم الأخلاق حیث قال: لما جمع أبی مکارم الأخلاق استحسنه أهل الآفاق فابتدأ بتصنیف کتاب آخر جامع لسائر الأحوال و لمحاسن الأحوال، و اختار فی ذلک المعنی کثیرا من الاخبار المرویه- إلی قوله: و لم یتیسر له إتمامه و أدرکه الأجل ...
ثم سألنی جماعه من المؤمنین أن أؤلف هذا الکتاب، فکتبت ما حضرنی من ذلک و رتبته و بوبته ... و سمیته ب مشکاه الأنوار فی غرر الاخبار. و ذکر فی أوله فهرس الأبواب العشره و الفصول علی التفصیل، تاریخ کتابه النسخه 1115. أوله: [الحمد لله أهل الحمد و ولیه و منتهی الحمد و غایته، نحمده علی ما هدانا]. الباب 1- الإیمان و الإسلام فی خمسه عشر فصلا 2- فی صفات الشیعه، تسعه فصول 3- محاسن الأفعال، سته و عشرین فصلا 4- آداب المعاشره مع الناس، اثنی عشر فصلا 5- مکارم الأخلاق، سبعه فصول 6- عیوب النفس و مجاهدتها، ثمانیه فصول، 7- المصائب و البلایا و ثوابها و ذکر الموت، عشره فصول 8- الخصال المنهی عنها، عشره فصول 9- المواعظ 10- المتفرقات، و فی أکثر فصوله ینقل عن کتاب المحاسن للبرقی، فیه کثیرا من الاخبار الغیر موجوده فیما بأیدینا من نسخ المحاسن و هذا دلیل علی أن المحاسن الموجوده الیوم ناقصه و کان عنده نسخه أکمل منه، و قد ینقل فیه عن روضه الواعظین و عیون الاخبار و مجمع البیان لجده الطبرسی و غیر ذلک. و طبع بمطبعه الحیدریه فی النجف هذه السنه 1370.
فارسی، للمولی علی أصغر بن علی أکبر البروجردی المولود 1231 و المتوفی بعد الثلاثمائه بقلیل کما یظهر من ترجمته فی المآثر و الآثار:
217 ینقل عنه فی کتابه عقائد الشیعه المطبوع 1322 مکررا ما یتعلق بالفرق المختلفه من المسلمین. و هو فی مقامات الأئمه علیه السلام فی خمسه عشر ألف بیت، و ذکره أیضا فی آخر خزانه الأنوار.
ص: 55
فی الاخبار، لأمین الإسلام الشیخ أبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی، نسب إلیه فی کتاب رفع المناواه کذلک، لکنه عین ما مر لحفیده الإمام أمین الإسلام الطبرسی المفسر أبو الفضل علی بن الحسن و هو غلط الناسخ فی تقدیم علی علی الفضل. و رأیت بخط الشیخ زین الدین علی بن الشواء عن خط أستاذه الفاضل المقداد ما لفظه فی کتاب مشکاه الأنوار
عن أبی عبد الله علیه السلام /: إذا کان یوم القیامه یجمع الله الناس فی صعید واحد و وضعت الموازین فیوزن مداد العلماء مع دماء الشهداء فیرجح مداد العلماء علی دماء الشهداء
. و هذا الحدیث بعینه موجود فی النسخه الموجوده من مشکاه الأنوار لحفید الطبرسی.
للمولی محسن صاحب تفسیر مجمع المطالب الذی شرع فیه و هو ابن أربعین سنه فی 1270، أحال فی تفسیره إلی المشکاه عند تعرضه لرد من قال بطهاره دم الإمام و سائر ما یخرج من جوفه و عدم جنابته
دیوان عربی فی المدائح و المراثی، للسید محمد بن فضل الله بن خداداد الموسوی الپهنه کلاهی الساروی الغروی المعاصر، الملقب ب ثقه الإسلام، یزید دیوانه الفارسی، رأیت جمله من قصائده عند الشیخ زین العابدین السرابی المتوفی بالنجف حدود 1356، طبع، و توفی المؤلف 1342
فی توحید القادر المختار و سائر الأصول الخمسه، فی خمسه أجزاء، للسید هادی بن السید حسین البحرانی الموسوی الحسینی، المولود 1302 فی النجف و نزیل المسیب أخیرا نسخه بخطه فی مکتبته” المؤلف”، فرغ منها 1359 و هو والد السید حسین الصائغ، و کان ابن أخت السید علی الصائغ والد السید مهدی و السید رضا النسابه
فی الفرائد القرآنیه، للمولی محمد بن محمد مقیم، رأیته عند المیرزا محمد علی الأردوبادی بنجف، و یحتمل أن یکون المؤلف الشیخ محمد بن محمد مقیم بن الشیخ درویش محمد الأصفهانی الغروی نزیل الحویزه واحد العلماء المجازون من السید عبد الله التستری فی 1168
ص: 56
لنجف علی دانش بن حسن علی التبریزی طبع بأستانبول 1289 فی 102 ص و مر ترجمه المؤلف فی (9: 315)
من کتب المزار، فارسی، مرتب علی مقدمه و سبعه أبواب و خاتمه، و هو للسید إبراهیم بن أبی الحسن الحسنی
للسید المعاصر أبی القاسم بن العلامه السید أحمد الحسینی الکاشانی النجفی، المتوفی بها حدود 1318 مرتب علی خمسه أبواب بعدد الخمسه الطاهره، کل منها ذات فصول کثیره، فی أوله فهرستها مفصلا أوله: [الحمد لله الحمید المحمود المتفرد بوجوب الوجود المتوحد بالأزلیه و الأبود] فرغ منه فی 13 رجب 1305، ثم الحق به بالتماس بعض الإخوان جمله من تواریخ ثامن الأئمه علیه السلام بخراسان و النسخه عند الشیخ علی القمی فی النجف
دیوان فی المراثی للأئمه علیه السلام و فی آخره عده تواریخ و مراثی سائر العلماء المعاصرین، فارسی طبع بطهران فی سنه نظمها 1324 و ناظمه المیرزا محمد حسین بن علی مراد الأنصاری المعاصر
للمیرزا عبد الرحیم بن نصر الله الأنصاری القراچه داغی التبریزی الکلینبزی من قرای قره داغ، المولود حدود 1272 و المتوفی 9 صفر 1334، مرتب علی مقدمات عشره فی آداب الدعاء و ما یتعلق به و عشرین فصلا و خاتمه فی أدعیه بعض الأعمال
و جمله من التعقیبات و الآداب و التوسلات و صلوات الحاجات، کتبه 1328 و طبع و فیه قصائد مدیح فی 1332، و هو مختصر کتابه فرحه الداعی کما فی أوله، لکنه فارسی و الفرحه عربی کما مر
فارسی طبع بالهند
للسید علی بن محمد باقر الموسوی بن علی بن أبی القاسم القودجانی (محله فی خوانسار)، و فرغ منه بقم فی 10/ ع 1/ 1221 أوله: [الحمد لله و الصلاه علی نبیه و آله و بعد فیقول ابن محمد باقر الموسوی السید علی الخوانساری ]، یوجد بطهران (إلهیات: 1/ 806 د)
ص: 57
کتابته 13 صفر 1229، و فی نسخه رأیتها بالنجف عند السید أبی القاسم الموسوی الریاضی، تاریخ فراغ المصنف منه فی 1221 فی مدرسه الجانیخانیه بقم، و له علیها حواشی کثیره منه
للسید المعمر الفقیه الحکیم الحاج میرزا حسین بن الحاج میرزا محسن العلوی السبزواری المتوفی 23 شوال 1352 قرأ المعقول علی الحاج مولی هادی السبزواری المتوفی 1289 عند تلمیذه السید عبد الله البرهان السبزواری
لمحمد قاسم القندهاری، فارسی فی علم القافیه، فی (شراره) واحده و سبع (شمعدان) و له السرقه أوله: [شکر و سپاس و منت و نعت خدای را، پروردگار خلق و خداوند کبریا اما بعد، چنین گوید محمد قاسم قندهاری که این رساله ای است مسمی ] یوجد بطهران (إلهیات 3/ 756 د) ضمن مجموعه کتابتها 1273 کما فی فهرسها
مجلده الأول فی الطهاره تألیف السید أبی القاسم بن عباس بن معصوم الموسوی اللاهیجی، ألفه 21 رمضان 1231 و علیه بخطه بعض الحواشی و فی بعضها صرح بأنه تلمیذ صاحب الریاض رأیته بخطه عند العلامه القائنی بالنجف
فارسی، للسید موسی بن عزیز الله الموسوی الحسینی الجزائری الأصل الخرم آبادی المولد و المسکن، صاحب الفرائد الغرویه الذی صنفه فی 1251 أوله: [حمد و درود بی حد]
فی معرفه أصول الدین، للمولی محمد علی بن محمد البرغانی (البریمانی خ) ذکره فی أول کتابه لسان العارفین المطبوع 1306 و أیضا فی مقدمه کتابه ریاض الکونین و هو فی مجلدات أوله فی التوحید، شرع فی تألیفه قبل 1229، نسخه منه کتابتها 1234
ص: 58
للمولی محمد علی الکرمانشاهی فی مقدمه و خمسه (شعله) و کل (شعله) فی خمسه (أشعه) ألفه باسم ناصر الدین شاه القاجار (1264- 1313) یوجد بطهران عند الدکتور علی أصغر المهدوی رقم 148 بخط المؤلف کتابتها 12 ج 2/ 1283 کما فی فهرسها
لمهدی قلی بن المیرزا مرتضی قلی، فارسی فی الکلام یوجد بهمدان فی مدرسه الدامغانی کما فی نسخه های خطی فارسی: 988
للسید صبغه الله بن جعفر الموسوی طبع بالهند
للحاج مولی محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی تلمیذ المولی شاه محمد الشیرازی، نقله فی نجوم السماء عن فهرسته المذکور فی کتابه طیف الخیال
للسید موسی بن عزیز الله الموسوی الحسینی الجزائری الخرم آبادی مرتب علی مصابیح کل علم فی مصباح رأیت المصباح الثانی منه فی علم الصرف، و هو مرتب علی مقدمه و بابین و خاتمه، عند الشیخ مهدی الکتبی الترک بکربلاء، مجدول لطیف تام أوله: [الحمد لله الذی وفقنا لصرف الهمه نحو المعانی و البیان ]
انتهی الجزء الثالث منه إلی إمامه الأبرص و الأحزم و فرغ مؤلفه غره جمادی الأولی 1241، عند السید عبد الحسین الحجه بکربلاء أقول المؤلف هو الشیخ جواد بن تقی ملا کتاب البیانی النجفی، و شرحه إلی آخر النکاح فی عشر مجلدات، یظهر من بعضها أنه سماه ب الأنوار الغرویه و نسخه أخری من هذا الجزء المنتهی إلی إمامه الأبرص فی کتب السید محمد باقر الحجه، بخط الکاتب أنه المشکاه الغرویه لکن فی بعض أجزائه الآخر سمی ب الشریعه النبویه و المجلد الأول من أول الطهاره إلی وسط الوضوء بعنوان المشکاه الغرویه أوله [الحمد لله
ص: 59
الذی أبدع الأشیاء بلا مثال و أتقن صنعها بغیر تکلف ] یوجد عند الشیخ محمد السماوی و کذا عنده مجلد الصلاه من أول أعداد الفرائض إلی آخر صلاه الجماعه فی مجلد کبیر فرغ منه 1241 و کذا عنده مجلد الحج و الزکاه و الخمس و مجلد آخر من أول المتاجر إلی آخر الخیارات، ثم الدین و الرهن و الحجه و الصلح و المضاربه و الودیعه و العاریه و المزارعه و المساقات و الإجاره و الوکاله و الشفعه و الوصیه
لصاحب المعالم الشیخ جمال الدین أبی منصور الحسن بن زین الدین الشهید الثانی، المتوفی 1011 قال حفیده الشیخ علی بن محمد بن الحسن بن زین الدین فی الدره المنثور إنه کان عندی و ذهب فیما ذهب من کتبی أقول: هو غیر رسالته فی تقلید المیت التی ضیق فیها علی المکلفین المسالک و أوقعهم فی المهالک و لما وقف علیها تلمیذه الشیخ عبد اللطیف الجامعی العاملی کتب رساله فی تقلید المیت و تعرض فیها للبحث مع أستاذه فی المسأله
لصدر الأفاضل لطف علی دانش التبریزی الأصل الشیرازی المذکور فی (9: 316) ذکر فی مقدمه طبع کتابه الکلم و الحکم ص یج
لپیر جمال الأصفهانی، جمال الدین محمد (أحمد) العارف السیاح، المتوفی 879، المذکور فی (9: 161) رساله فارسیه بنظم و نثر عرفانی أوله:
ای گزیده جهان و هر چه دروست
جان عالم تویی و عالم پوست
یوجد فی (المجلس 1132) ضمن کلیاته المؤرخه 1235 کما فی فهرسها
فارسی، لبعض علماء القرن الثالث عشر، فی سیاسه المدن، فی مقدمه و اثنی عشر فصلا الفصل الأول سبب الاجتماع و منافعها 2- أسباب البقاء من الطبیعی و الصناعی 3- المدینه الفاضله و العداله 4- التمدن هی من أهم أسباب البقاء 5- أسباب البقاء و رفع الموانع 6- آداب الحرب 7- رفع المشکلات الداخلیه أوله: [لک الحمد یا ذا الجود و المجد و العلی تعطی من تشاء و تمنع من ] یوجد
ص: 60
بطهران (الملیه 701 ف) کما فی فهرسها
لمشکاه سلطان المتخلص ب هما، علی أکبر بن داود وقایع نگار و هو فی سوانح رحلته إلی العتبات فی 1317 یذکر فیه مشاهداته و حاوی المطالب الجغرافیه و التاریخیه أوله:
به نام خداوند جان و خرد
که بی نام أو خامه برنگذرد
چنین گوید ذره خاکسار علی أکبر مشکاه] یوجد فی (دانشگاه: 3073) بخط علی أصغر الشریف بنان دفتر بن داود، کتابته 1318، کما فی فهرسها
کما سمی فی أوله: فی رد القادری النصرانی، للمولی إسماعیل بن محمد جواد القره باغی النجفی و المتوفی بها، ألفه فی 1295 و طبع فی 138 ص بالنجف 1318 بسعی سید المحققین عبد علی بن نظام العلماء التبریزی مع إرشاد الکافرین و علیها تقاریظ المامقانی و الشرابیانی و الإیروانی و الخراسانی و المازندرانی، و المؤلف مقدم علی المولی إسماعیل القراباغی المتوفی بالنجف 1323 لأنه هاجر إلی النجف فی 1300
فی شرح منثور الدره الموسوم ب مشکاه الهدایه کما یأتی، تألیف آیه الله بحر العلوم کمنظومها، للشیخ الأکبر جعفر بن خضر الجناجی المتوفی سبع و عشرین و مائتین و ألف موجود فی خزانه الشیخ علی بن محمد رضا کاشف الغطاء، و فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی، و هو شرح مزج، مرتب علی أرکان أربعه و عناوینه: هدایه، هدایه أوله: [الحمد لله الذی سن شرایع الإسلام ]
للعلامه الحاج سید محمد بن علی بن أبی الحسن الحسینی الخسروشاهی التبریزی، المتوفی حدود 1312 مر تفصیله بعنوان التعادل و التراجیح، فرغ منه 1269 و طبع 1310، کتبه لابنه السید أحمد و علیه تقریظات
فی تفسیر آیه النور، لمحمد مؤمن بن أبی محمد المیامی البسطامی أوله: [أحمدک یا نور النور، احتجبت دون خلقک فلا یدرک نورک
ص: 61
نور یا نور النور، قد استنار بنورک ] رتبه علی مقدمه و عشره مصابیح، أودع فیها مباحث حکمیه و کلامیه، ألفه باسم الحاج میرزا جواد آقا المجتهد التبریزی المتوفی 1313 و فرغ منه 1299 نسخه خط المؤلف فی تبریز عند المیرزا محمد حسین بن محمد جعفر پیشنماز الخیابانی، نقش خاتمه: المؤمن فی الدارین و أحال فیه إلی کتابه کفایه المؤمنین و نتائج الحکمه
فی المنطق، للشیخ أحمد بن محمد بن یوسف البحرانی المتوفی 1102 ذکره کشف الحجب و الشیخ سلیمان الماحوزی فی رسالته فی أحوال علماء البحرین، و له رساله أخری فی المنطق موسومه ب الرموز الخفیه
للشیخ الفقیه الثقه الجلیل محمد المدعو ب هیکل بن عبد علی بن إسماعیل، ذکر نسبه کذلک بخطه فی تملکه 1094 معبرا عن نفسه بهیکل الدین محمد الحلی الجزائری کما وصفه کذلک عند النقل عنه فی رساله المؤلفه فی ترجمه السید شبر بن محمد بن ثنوان الحویزی ألفه فی عصر ولایه الوالی المولی فرج الله بن السید علی خان بن خلف مدح ولاه المشعشعیین علی الخصوص السید المولی فرج الله خان و هو الذی ولی بعد أخیه السید حیدر المتوفی 1092 إلی أن و فی سنه 1098، فیظهر أن التألیف کان بین التاریخین
لغلام علی شاه الموسوی، فارسی، فی شرح أحوال المشایخ من الصوفیه، فی مقدمه و ثلاثه و ثلاثین مشکاه و خاتمه، فی مجلدین أوله:
[الحمد لله رب العالمین و رب المشارق و المغارب و صل الله علی خیر قال الله تعالی قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی ] یوجد منه (الآصفیه: 41 و 42 تذکره) کتابته 2 ذی قعده 1219 و أخری (الآصفیه 194 تذکره) غیر مؤرخه، کما فی فهرسها
لملا سلیم علی بن محمد المازندرانی الآملی الهندوکلائی نصائح و مواعظ، فی ثلاثین (مشکاه) بعدد أیام رمضان، فرغ منه فی سبعین من عمره فی 13 شعبان 1284 أوله: [حمد بلا انتها خدای را سزاست که محمود است به آلاء خویش ] یوجد فی (سپهسالار: 5554) کتابتها 1287، کما فی فهرسها
ص: 62
للسید محمد الزیدی العلوی الیمانی المکی المجاور لبیت الله، ثم جاور الحائر سنتین و أدرکه المنیه هناک بغته فی 28 من ربیع الأول 1280 و کان حافظا للقرآن عالما بعلومه و قراءاته و حافظا نهج البلاغه أیضا و نسخه من المشکاه بخط تلمیذه الشیخ موسی بن محمد علی الحائری المسکن، فرغ من کتابته 1300، رأیته عند السید محمد أمین بن السید علی بن السید صافی بنجف، و نسخه أخری قرأتها الشیخ موسی بن محمد علی بن الشیخ مراد الحائری یعنی التلمیذ المذکور و قد قرأتها علی مصنفه، موجود عند السید هبه الدین الشهرستانی، و قد طبعت بتبریز علی اثنی عشر مشکاه و خاتمه و کل مشکاه ذات مصابیح
فی المناقب و المصائب، للشیخ محمود بن جعفر بن باقر المیثمی النجفی المدفن المتوفی حدود 1310 صاحب الجوامع و القوامع و اللوامع و هو یقرب من عشرین ألف بیت فی بابین کل منهما فی فصول أوله:
[الحمد لله الذی جعل محمدا مدینه العلوم و علیا بابها] فرغ منه 1280، و فیه أحوال جمیع المعصومین و تواریخهم رأیته بخط المصنف عند حفیده الحاج شیخ جمال بن محمد تقی بن المصنف
فی شرح ألفیه الشهید، کثیر الفروع، للشیخ العلامه الحاج محمد جعفر الأسترآبادی الشریعتمدار المتوفی 1263 ذکره ولده الشیخ علی فی کتابه مبدأ الآمال و قال ولده الآخر الشیخ محمد حسن فی مظاهر الآثار:
إنه فرغ منه فی أسترآباد 1231 بعد أربعه عشر شهرا من شروعه فی قرب خمسه عشر ألف بیت أقول: رأیته فی کتب الشیخ هادی کاشف الغطاء أوله: [الحمد لله رب العالمین ] و هو شرح مزج بخط محمد إسماعیل بن أبی الحسن الخراسانی القائنی، کتبه لنفسه و فرغ منه بطهران عصر یوم الاثنین من شعبان 1243، صرح فی أوله: أنه کتبه بعد شرحه المبسوط علی قواعد العلامه الموسوم ب شوارع الأعلام
لمحمد مقیم اللاریجانی، کما فی فهرس (المتحف
ص: 63
البریطانی رقم 8504 کتابته 1236
فی ثلاث مجلدات، للشیخ محمد حسن بن الحاج مولی علی العلیاری التبریزی، ذکره فیما کتبه إلی من فهرس تصانیفه
فی خمس مجلدات، للعلامه الحاج مولی علی بن عبد الله بن محمد بن محب الله بن محمد جعفر العلیاری التبریزی المتوفی 1327 عن أربع و تسعین سنه، موجود عند ولده الشیخ محمد حسن صاحب المشکاه السابق ذکره
فی إثبات الولایه و نظم بعض معجزات الأئمه علیه السلام و بعض تواریخهم، و تفصیل المعراج و غیر ذلک طبع فی 1321، و هو من نظم الفاضل المتخلص ب أدیب المولی حسن علی بن حسین علی الهمدانی الحائری المسکن المتوفی بها 1327 و ماده تاریخ النظم: علی مشکاه ولایه
فی الطهاره و الصلاه، لآیه الله بحر العلوم، السید محمد مهدی بن المرتضی الطباطبائی البروجردی النجفی، المتوفی 1212 موجود فی خزانه الشیخ علی بن محمد رضا کاشف الغطاء مع شرحه للشیخ الأکبر جعفر کاشف الغطاء و هو الذی کتب علیه الشیخ عبد النبی القزوینی تقریظه اللطیف فی 1197 و ذکر فیه مشایخه لیروی عنه آیه الله بحر العلوم عنهم، و هم: المیر محمد إبراهیم القزوینی و ابنه المیر محمد مهدی و المیر محمد صالح الحسینی القزوینی و الشیخ علی أصغر المشهدی الرضوی کلهم عن العلامه المجلسی و المحقق الخوانساری و المحقق السبزواری قال السید علی بحر العلوم فی حاشیه کتابه البرهان ص 243 ما ملخصه: سمی بالمشکاه لما یظهر من أول الکتاب من براعه الاستهلال و لما کان عناوینه مصباح یعبر عنه ولده السید رضا فی کتبه ب المصابیح و مر ذکره بعنوان المشکاه المقتبس من أنوار أئمه الهداه 21: 51
فی الفقه، للمیر السید محمد بن عبد الصمد الحسینی الشهشهانی المتوفی 1287 و دفن بتخت فولاد بأصفهان، أحال إلیه فی تصانیفه الآخر منها فی أول رسالته العملیه الموسومه ب جامع السعاده
ص: 64
منظومه کلامیه و فی العقائد، للآخوند المولی علی القزوینی الحائری المتوفی قرب 1320، رأیته بخطه عند صهر الناظم و تلمیذه السید حسین بن محمد علی بن نوازش علی الموسوی الهندی الحائری آل خیر الدین أوله:
حمد من خص بذاته القدم
و أبدع العالم من کتم العدم
فها علی یا خیار النائیه
یقول هاؤم اقرءوا کتابیه
و لیس علم فوق علم المعرفه
موضوعه الأعلی فاعلی مشرفه
عناوینه: مشکاه، مشکاه و فرغ من نظمه 1303 کما فی ماده تاریخه:
و بعد ما قدتم مشکاه الهدی
أرخ أنار نور مشکاه هدی
و نسخه مخرومه عند السید آقا التستری مع منظومه الدرر الفرائد
للشیخ جمال الدین علی بن الشیخ سدید الدین محمود بن علی بن الحسین الحمصی الرازی، و قیل إنه تصنیف والده الشیخ سدید الدین المذکور علی ما حکاه فی الریاض
لأبی زکریا الفراء، یحیی بن زیاد بن عبد الله الدیلمی المتوفی 207 قال ابن خلکان: هو کتابان أحدهما أکبر من الآخر
لمکی بن أبی طالب، ینقل عنه المیر محمد أشرف فی فضائل السادات الذی ألفه 1103
أو مراتب معرفت أو معرفت خداوند، للسید المیر علی الهمدانی (713- 786) المذکور فی (9: 759 و 765) رساله عرفانیه فارسیه مع عناوین: ای عزیز، ای عزیز أوله: [ای مشکل حل و حل مشکل، ای عزیز بدان که غرض جمیع حکما و علما از تصانیف و أوضاع أنواع علوم معرفت ] رأیتها فی (الملک 21/ 4250) ضمن مجموعه 28 رساله له أو منسوبه إلیه، بخط أبی ذر بن عبد الله السبزواری، کتبها بمشهد خراسان 907 و أخری أیضا فی (الملک: 3/ 4274) ضمن مجموعه من رسائله من القرن الحادی عشر و یوجد منه نسخا أخری بطهران و قاهره کما فی الفهارس
للحاج الشیخ جواد بن
ص: 65
محرم علی الطارمی الزنجانی، المتوفی 1325، عده من تصانیفه محمد حسن بن قنبر فی أنیس الطلاب
لخلیل بن إبراهیم، معاصر السلطان محمد بن مراد الذی توفی 855، مؤلف مفتاح کنوز أرباب قلم و مصباح رموز أصحاب رقم و هو رساله ریاضیه فارسیه، و لم یسم باسم خاص بل کتب هذا الاسم فی عنوان نسخه (أیاصوفیه: 2731)
یوجد بطهران فی (الملک 5839) ناقصه کتابتها 722، و احتمل ابنی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 5 أنه فی حل مشکلات البلغه المترجم فی اللغه الذی هو من أقدم کتب اللغه العربیه إلی الفارسیه، و المذکور فی کشف الظنون
فارسی، فی دستور اللغه الفارسیه، یوجد قسم منها فی (الملک: 2/ 433) من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها
للسید المحدث الجزائری قال فی کتابه مفتاح اللبیب فی شرح التهذیب فی النحو إنی جمعت فی کتابی الموسوم بمشکلات المسائل المناظرات التی وقعت بین البصریین و الکوفیین فی بعض الألفاظ النحویه
للشیخ الأقدم أبی علی محمد بن أحمد بن الجنید الإسکافی، ذکره النجاشی
للشیخ الإمام قطب الدین أبی الحسین سعید بن هبه الله بن الحسن الراوندی، المتوفی 573
للمولی أحمد بن مهدی ابن أبی ذر النراقی، المتوفی 1244، ذکره فی الروضات بعنوان کتاب فی مشکلات العلوم، و هو غیر مشکلات العلوم الذی لوالده و غیر الخزائن الذی هو فی تتمیم مشکلات والده
یشبه الکشکول البهائیه، للمولی المحقق الحاج مهدی بن أبی ذر النراقی، المتوفی 1209، فارسی ملمع مطبوع، و مر الخزائن الفارسی لولده و إنه بمنزله تتمیم مشکلات العلوم هذا و مر کنز الألغاز
ص: 66
فی مشکلات العلوم
للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی، قال فی قصصه إنه خرج منه إلی الآن أربع مجلدات فی حل مشکلات الآیات و الاخبار و مسائل النحو و المنطق و الصرف و المعانی و البیان و الأصول و المعقول و الألغاز و الأشعار
للحاج المولی محمد جعفر الأسترآبادی اسمه سلک البیان کما مر
فیه الآیات الناسخه و المنسوخه و تأویلاتها أوله: [الحمد لله العدل ذی العظمه و الجبروت و العز و الملکوت ] استکتبه علم الهدی محمد بن محمد بن مرتضی، و کتب بخطه علیه فی أوله و آخره 1071 و فی أواسطه کلام مبسوط فی عالم الذر و مؤلفه من الأصحاب جزما لکن لم أعرف اسمه و عصره، یوجد فی تبریز عند الحاج محمد النخجوانی
نظیر الکشکول البهائیه، کان ملمعا فترجم عربیاته بالفارسیه و طبع فارسیه بإیران، أصله للمولی الحاج بابا بن محمد صالح القزوینی، ألفه فی حیاه البهائی قال فی أمل الآمل: إنه عالم فاضل متکلم و قال سیدنا فی تکمله الأمل: إنه من تلامیذ الشیخ البهائی و خواصه المصاحب له سفرا و حضرا، و لاشتماله علی أحادیث و حکایات لطیفه و مواعظ شافیه و نصائح کافیه استحسنه الشاه سلطان حسین الصفوی، و أمر السید العلامه محمد باقر بن إسماعیل الخاتون آبادی و جماعه من العلماء بترجمته فترجموه بالفارسیه، و طبعت الترجمه فی طهران 1300 بمباشره الفاضل الشیخ مهدی بن الحاج مولا آقا بزرگ الطهرانی المتوفی بمشهد خراسان 1302 و هو ابن المولی محمد علی الناظر لمدرسه الخان المروی بطهران، و انتقلت النظاره إلی الشیخ مهدی هذا بعد وفاه والده و عمیه الشیخ حسن و الشیخ حسین
لأبی الحسن السری، المذکور فی (9: 375) یوجد فی لیدن و فینا، کما مر فی محب و محبوب 20: 142 له
رساله فارسیه فی تهییج الشوق و المحبه لله و الأنس به
ص: 67
للمحقق الفیض الکاشانی، محمد محسن بن مرتضی المتوفی 1091، فی فهرس تصانیفه أنه ثلاثمائه و ستین بیتا، و فیه الرد علی بعض المتقشرین المنکرین لأهل الذوق و هو مرتب علی فصول أولها: در بیان سبب إنشاء أشعار و إشاره بمعانی حقائق و اسرار أوله: [نحمدک اللهم یا منتهی قلوب المشتاقین و نشکرک یا غایه آمال المحبین ] رأیته عند السید عبد الحسین الحجه بکربلاء، و نسخه شایعه أقدم ما اطلعت علیه عند المدرس الرضوی بطهران کتابته 1091، و هو رساله فارسیه فی رد معاندین للصوفیه و شرح اصطلاحاتهم من: زلف، خال، خط، شراب و أکثرها شرح الاصطلاحات المستعمله فی گلشن راز للشبستری طبع بمباشره حسن بهمنیار بطهران فی 1325 ش فی ثلاثه فصول: 1- سبب إنشاء الأشعار و الإشاره إلی المعانی و الحقائق 2- درجات و مراتب الألفاظ 3- سبب التعبیر المعانی بالألفاظ الرائجه
لمضطر الزنوزی، المیر یحیی المذکور فی (9: 1057) و هو نصاب اللغه الفارسیه بالترکیه نظیر نصاب الصبیان فی العربی بالفارسیه، فی تسع قطعات فی بحور مختلفه، طبع بتبریز فی 1308
للغزالی، مر فی (19: 296)
لندائی، مر بعنوان سیف النبوه 19: 214
نسب إلی فرید الدین عطار النیشابوری فی فهرس بنگاله، و أظهر وجود نسختان منه
للشیخ أحمد الأحسائی بن زین الدین بن إبراهیم (1166- 1241) فارسیه من أمالیه المؤرخه یوم الاثنین 29 ذی حجه، أملاها فی بیت آقا زین العابدین فی جواب سؤالات المیرزا یوسف و الشیخ مهدی ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، کرام: 88
و هو المعجم الخاص لمن أخذ عنهم من الشیوخ، و قد أوصل عددهم إلی خمسمائه، و هو لابن الفوطی مؤلف الحوادث الجامعه، المتوفی 723، کذا یظهر من الجزء الرابع من معجمه الموجود، منهم السید غیاث الدین
ص: 68
عبد الکریم بن طاوس، و السید عمید الدین عبد المطلب من آل مختار، و الأمیر فلک الدین محمد المستعصمی المتوفی 710 مؤلف الجوهر الفرید
أو کرسی نامه لمیرزا أبو القاسم راز، بابا ذهبی الشیرازی المتوفی 1286 المذکور فی (9: 346) و هی سلسله مشایخه حتی تصل إلی الشیخ الکرخی و علی بن موسی الرضا علیه السلام و منه إلی النبی صلی الله علیه و آله أوله: [بدان ای صدیق صدیق و سرمست باده تحقیق که سلاک و مجذوبین راه در سلوک فی سبیل الله ] یوجد منه فی (دانشگاه 11/ 3576) ضمن مجموعه المؤرخه 1304 و (المجلس 8/ 3260) کتابته 1307 و (الملک 3/ 5196) کتابته 1340 کما فی فهرست نسخه های خطی: 1315
فیه ذکر طرق المشایخ الذین یروی عنهم، للشیخ أحمد بن إسماعیل الجزائری، صاحب آیات الأحکام، المتوفی 1150 ذکره سیدنا الحسن صدر الدین بعنوان الرساله و المشیخه بفتح المیم و کسر الشین، اسم مکان یعنی موضع المشایخ، و المشیخه بفتح المیم و الیاء و سکون الشین إما جمع کالمشایخ أو اسم جمع
مثل کتاب الحسن بن محبوب الا أنه أصغر منه لأبی محمد الوشاء، جعفر بن بشیر البجلی صاحب المسجد فی بجیله بالکوفه، المتوفی بالأیواء سنه ثمان و مائتین
لأبی علی الحسن بن محبوب السراد البجلی الکوفی، من أصحاب الإجماع واحد الأرکان الأربعه فی عصره و الراوی عن الرضا علیه السلام و عن ستین رجلا من أصحاب الصادق علیه السلام ، و المتوفی سنه أربع و عشرین و مائتین عن خمس و ستین سنه، و قد مر مبوب کتاب مشیخه الحسن بن محبوب متعددا فی (19: 57) و یأتی منتخبه الذی انتخبه الشهید الثانی عنه بخطه فی قرب ألف حدیث و ذکر الشیخ فی الفهرست طریقا خاصا إلی المشیخه
أو سلسله مشایخ نقشبندیان رسالتان، لضیاء الدین خالد بن حسین الکردی الشهرزوری، المتوفی 1242، المذکور فی (9: 183) یوجد
ص: 69
فی (دانشگاه 3 و 10/ 4243) أول أولهما: [الهی به حرمت آن شفیع المذنبین سرچشمه صدق و صفا سید أولاد آدم مصطفی ] و أول الثانی منهما:
[
خداوندا به حق اسم أعظم
بنور سید أولاد آدم
للشیخ الأقدم عباد بن یعقوب الرواجینی، المتوفی 250 قال فی الفهرست بعد ذکر کتبه و طریق روایته إلی قوله: حدثنا عباد بن الحسین بن یعقوب عن مشیخته، فیظهر منه أن له مشیخه کانوا یروون عنه عن تلک المشیخه
أو سلسله مشایخ النقش بندیه و القادریه فارسی، لفضل أحمد بن نیاز أحمد. أوله: [الحمد لله الذی نور قلوب المؤمنین بنور الإیمان ].
یوجد فی (القاهره، دار الکتب 910 زکیه فارسی) ضمن مجموعه، کما فی فهرسها.
أو سلسله نامه خواجگان نقشبند لمحمد بن حسین بن عبد الله بن پیر حسین القزوینی، فرغ منه فی الخمیس آخر ربیع الأول 978.
أوله: [الحمد لله الذی رفع الأولیاء و الأصفیاء فی الدارین مقاما ... اما بعد، بر خاطر أرباب درایت ]. یوجد منه نسختان فی (القاهره، دار الکتب 48 تصوف فارسی طلعت) بخط شیخ سعدی من أولاد روح الله العجدوانی کتبها فی دمشق رجب 1010 و الآخر (دار الکتب 47 تصوف فارسی طلعت) غیر مؤرخه کما فی فهرس ن. طرازی.
أو سلسله مشایخ صوفیان، للسید محمد بن المیر محمد علی بن المیر مظفر علی بن پیر محمد تقی الشاهی المشهدی، یذکر فیه عده سلاسل من الصوفیه.
أوله: [ذکر سلسله سدریه سبزواریه و نوربخشیه همدانیه که شعب سلسله علیه ذهبیه اند]. یوجد فی (دانشگاه 2/ 4689) ضمن مجموعه من القرن الثالث أو الرابع عشر، کما فی فهرسها.
أو سلسله مشایخ لشاه نعمه الله الولی الکرمانی بن میر عبد الله (حلب 730- کرمان 834) المذکور فی (9: 1215). و هو رساله فارسیه فی سلسله مشایخه من شیخه عبد الله الیافعی إلی الأمیر علیه السلام و الرسول صلی الله علیه و آله . یوجد ضمن أکثر کلیاته أقدمها ما رأیتها فی (الملک 20/ 5298) بخط شیخ السلام بن حسین الکاتب کتابتها 860
ص: 70
و یوجد فی (دانشگاه 3/ 2920) بخط محمود بن محمد کتابته 871 و (القاهره، دار الکتب 18 مجامیع فارسی) کتابتها 966 و غیرها. أوله: [الحمد علی نواله و الصلاه ...
چون به مقتضای: الأرواح جنود مجنده فما تعارف منها ائتلف ].
مر بعنوان کنز السالکین 18: 158 و 8: 187.
لصفی علی شاه و مظفر علی شاه، مرا بعنوان کرسی نامه فی (17:
291- 292).
منظومه فارسیه حروفیه، توجد فی (المتحف البریطانی 6379) کتابته 1025.
، للمولی الشریف علی بن الحسن ساکن الروضه الرضویه. أوله: [حامدا مصلیا علی الرسول و آله الذین کل واحد منهم بالمؤمنین رءوف ... لما أجلت النظر فی الأحادیث الإمامیه و رجالها المرضیه، استخرجت أحوال عده طرق للشیخین أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی و محمد بن بابویه القمی فی هذا الکتاب. مثبتا فیه الأسماء علی ترتیب الحروف مکتفیا بکتابه ص، ح، ث، م، ف، ض عن قولی صحیح، حسن، موثق، مجهول، ضعیف- إلی أن قال: أما طریق الشیخ الطوسی ] و آخره: [و ما کان فیه من وصیه أمیر المؤمنین لابنه محمد بن الحنفیه ...] و النسخه فی النجف عند السید آقا نجفی التبریزی و النسخه علی ظهر من لا یحضره الفقیه بخط المولی سلیم بن قربان علی المشهدی الذی کتب بعض خطوطه فی 1110، و أصل نسخه الفقیه التی فی آخرها هذه المشیخه کانت بخط المولی هدایه الله بن المولی عبد الوحید الجیلانی، قرأها علی أستاذه شمس الدین محمد الکشمیری تلمیذ الشیخ البهائی فی 1040 و هو شرح مختصر للمشیخه مع الترتیب فلذا ذکرته أیضا بعنوان شرح المشیخه.
للسید کمال الدین بن حیدر الحسینی الموسوی العاملی، استخرجه من الرجال الکبیر للأسترآبادی، فأنهاهم إلی مائه و أربعه رجال و امرأه واحده، و عین من یروی عن التلعکبری بالمشافهه و السماع أو بالإجازه أو بهما
ص: 71
و فرغ منه نهار الأربعاء رابع عشر جمادی الأولی 1099.
للشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی، المتوفی 460، جعله فی آخر الکتابین و هو فیهما واحدا و وجه الحاجه إلیه أنه (ره) فی الکتابین قد یذکر جمیع السند مثل الکافی کذلک قد یقتصر علی بعضه بحذف الأول کما فی الفقیه فذکر فی المشیخه جمله من الطرق إلی أصحاب الأصول و الکتب الذین صدر الحدیث باسمهم، لکنه لم یستوف الطرق إحاله إلی کتاب فهرسته و سائر فهارس الأصحاب.
لبعض تلامیذه. عد مشایخه و طرقه من السیدین الجلیلین عمید الدین و ضیاء الدین إلی الأئمه علیه السلام فی حاشیه المستجاد من الإرشاد، نسخته عند السید محمد الکوه کمری.
فی ذکر من لقیه من أصحاب الحدیث و عن کل واحد منهم حدیث، کما ذکره النجاشی.
للشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی 381 و لما بنی فی الفقیه علی اختصار الأسانید و حذف أوائلها ذکر فی المشیخه طریقه إلی من روی عنه، و هؤلاء المذکورین فی المشیخه صاروا مخصوصین بالتنقید عند العلماء و امتازوا بمزید البحث و الفحص عن حالهم و ذیله صاحب المعالم و غیره.
لسالک الدین محمد، مر ذکره فی (8: 187 و 18: 158).
رد علی البابیه، للمیرزا إبراهیم بن أبی الفتح الزنجانی، المتوفی 1351، حکاه بعض تلامیذه.
فی النص علی صاحب الزمان علیه السلام ، للشیخ عبد الواحد بن محمد الشهیر بابن عبد الواحد العاملی. فرغ منه یوم الأحد السابع عشر من شهر رمضان 1133، رتبه علی ثلاثه أبواب: 1- فی دلاله الإمامه و الاضطرار إلیها 2- فی النص علیه من آبائه 3- فی ولادته و تسمیته و من رآه علیه السلام . أوله: [الحمد لله المحمود
ص: 72
لنعمه المطاع بقدرته ]. و النسخه عند الشیخ محمد حسن بن محسن بن شریف آل جواهر بالنجف.
لسلیمانی، إسماعیلی. ذکر فی أیوانف: 477 و عنه فی ملحق فهرست مجدوع: 343.
بلسان أردو، فی جواب الاعتراض علی مبحث المتعه، للسید حسن علی وقار بن السید گدا حسین الحسنی الحسینی الجنفوری المعاصر. ذکره فی فهرس مؤلفاته إلینا.
لأفشار، مر فی (19: 296).
للمولی عبد الخالق الیزدی، تلمیذ شریف العلماء و الشیخ أحمد الأحسائی، الواعظ و المدرس فی توحیدخانه الرضویه، و المتوفی سنه ثمان و ستین و مائتین و ألف (1268). ذکره فی مطلع الشمس. و فرغ منه فی 1241 و طبع فی 1303، و یعرف ب مصائب المعصومین و له مناقب المعصومین و بیت الأحزان فی مصائب الخمسه علیه السلام کلها مطبوعات.
. مقتل فارسی، لالله قلی بن شاه میرزا السلماسی. أوله: [الحمد لله الذی نور صدورنا بنور المعرفه]. ألفه باسم نائب السلطنه عباس میرزا بن فتح علی شاه القاجار، رأیت منه نسخه عند السید میر عباس بن علی أکبر الکاشانی الحائری بکربلاء، بخط نظر علی بن قاسم الخوئی، کتابتها 13 ذی الحجه 1252 و فی آخرها کتب ابن المؤلف أنه قبل تهذیب النسخه الأصلیه توفی والده المؤلف فی یوم الجمعه 2 ع 1/ 1231 فتمم النسخه ابن المصنف و هذبها و زاد علیها بعض الزیادات فی تاریخ کتابه النسخه، فکل من نسخ عن الأصل قبل التاریخ المذکور لا بد أن یقابل نسخته مع هذا المهذب التام.
ترجمه عاشر البحار بالأردویه، و هو الجزء الثالث المتعلق بأحوال الحسین علیه السلام و مر الأول منه الموسوم ب مجالس الأبرار و الثانی الموسوم ب محاسن الأبرار و الثلاثه مطبوعات، و هم تألیف المعاصر السید حامد حسین
ص: 73
بن السید حسین الفیض آبادی الجنفوری.
فی ترجمه عاشر البحار بالأردویه، للحکیم السید حسین المتخلص بگریان الزیدی نسبا للکهنوی بن السید محمد صاحب، ذکره السید ذاکر حسین فی تقریظه علی آخر مجالس الحسینیه للمؤلف، صریح بأنه مطبوع.
الفارسی، ینقل عنه فی عده الذاکرین الذی ألفه المیرزا باقر بن زین العابدین الیزدی فی حدود 1280، و ینقل عنه أیضا فی کتابه المأتم الحسینیه فی الروضات العلویه الذی عبر عنه فی آخره ب الروضات فی ماتم الحسینیه لأن عناوینه: روضه، روضه. فما نقل عنه فی هذا الکتاب بعین عبارات الفارسیه لمصائب الأبرار هو ما ذکره المؤلف له نقلا عن کتاب ریاض الجنه للمیرزا محمد حسن الزنوزی أولا ثم قال. و خود این حقیر نیز مکرر از زبان مبارک آن جناب شنیده، فیظهر أن مؤلف مصائب الأبرار هذا من العلماء المعاصرین و المشافهین للزنوزی.
فی المراثی، و هو ثالث أجزاء خزائن الأشعار المطبوع ثانیا فی 1350.
للشیخ عبد الله بن محمد علی الرائنی الکرمانی النجفی المتوفی بالنجف 1327، فارسی منظوم. أولها:
بعد حمد کردگار لا یزال
می کنم بر عقل کل فتح مقال
إلی قرب خمسه عشره ألف بیت. رأیته عند ابنه الشیخ محمد رضا.
بالأردویه، للمولوی إعجاز حسین البداپوری، المتوفی 1350، مؤلف تجوید القرآن و غیره مما ذکر فی ترجمته.
للحاج غلام علی بن الحاج إسماعیل البهاونگری المعاصر، ذکره فی فهرس کتبه الأردویه.
لآقا نجفی الأصفهانی محمد تقی المتوفی 1332، ذکر فی آخر جامع الأنوار له المطبوع فی 1297 و المذکور فی (5: 43).
ص: 74
للشیخ علی أکبر مروج الإسلام بن الحاج غلام علی الکرمانی نزیل مشهد خراسان، مرتبا علی مجالس.
للشیخ عبد الله بن صالح بن جمعه السماهیجی البحرانی المتوفی 1135، مؤلف تحفه الرجال 3: 433، و هو فی خمس مجلدات. و له الصحیفه العلویه.
ترجمه بلسان الأردو لکتاب ماتمکده و قد طبع بالهند، و هو للحاج آقا آخوند المیرزا قاسم علی رضا صاحب.
فارسی کبیر فی المقتل، مستخرج من أصله الموسوم ب هم و غم ألفه المولی حسین بن علی حسین بن عبد العلی فی یزد، ثم لخصه فی کتابه الذی سماه لیالی عشر الموجود نسخته الموقوفه 1253 کما مر فی (18: 390).
فی المراثی، طبعه المیرزا محمد بن محمد رفیع ملک الکتاب بمبئی 1322.
موجود فی الخزانه الرضویه و یکثر النقل عنه المولی نجف علی الزنوزی التبریزی فی کتابه جواهر الاخبار. مر بعنوان مصائب الأئمه 21: 73.
ترجمته بالفارسیه، لمحمد أشرف بن عبد الحسیب تلمیذ المجلسی و مؤلف فضائل السادات المتوفی 1145، حسب طلب أحمد بیگ یوزباشی فی سنه 1070 باسم الشاه عباس الأول (996- 1038). أوله: [بهترین گلی که زیب چمن صفحه و خیابان منظر تواند بود ستایش کریمی است ]. یوجد فی (الرضویه 260 حکمت) کتابته 1243 فی 417 ورق، کما فی فهرسها، حکی فی نجوم السماء عن تذکره الشیخ علی الحزین: أن دیباجه هذه الترجمه للمولی مسیحا الفسوی المجاز من العلامه المجلسی.
أو ناصب النواصب ترجمته بالفارسیه، لمحمد تقی الحسینی، عبر عن نفسه فی آخره بنور الدین الشریف الحسینی، باسم الشاه عباس
ص: 75
الأول (996- 1037) فرغ منه فی رجب 995 (کذا). أوله: [بعد از حمد نامتناهی ذات کامل الصفات ]. یوجد فی (المجلس 2063) کتابته رجب 1076 و سماه الکاتب فی آخره ب ناصب النواصب فی 349 ص، کما فی فهرسها. (أقول) و نعلم أن المتن أهدی إلی الشاه المذکور فی التاریخ المذکور. راجع النسخه.
للقاضی نور الله الشهید بن شریف الحسینی المرعشی التستری المستشهد 1019 بسبب تألیفه إحقاق الحق. و قد نقض فی کتابه هذا نواقض الروافض لمیرزا مخدوم الشریفی، مرتبا علی مقدمات ثمانیه جیاد ثم جنود شداد سته کتبه فی سبعه عشر یوما بلیالیها فی شهر رجب سنه خمس و تسعین و تسعمائه (995) و هی سنه موت المیرزا مخدوم بن المیر عبد الباقی من ذریه المیر سید شریف، کما فی کشف الظنون 2: 617 لکنه غلط لأن ولده المیر أبو الفتح، توفی 976 فبعید أن یکون وفاه میر مخدوم حدود 995، و أهداه إلی الشاه عباس الصفوی (996- 1037) فوقفه الشاه علی الخزانه الرضویه، و هو موجود فی
الخزانه مع ترجمه الفارسی، الذی یسمی باسمه أیضا، و الذی مر ذکره بعنوان الترجمه، و ترجمه أخری لولده. أوله: [نحمدک یا من جعلنا من الفرقه الناجیه الإمامیه الاثنی عشریه و وفقنا لرفض سنن سنها بغاه الأمویه ...
و بعد فهذه مواهب فاخره لشیعه العتره الطاهره و مصائب ناجره للنواصب الفاجره أودعت فیه لحب الحق و ذویه و بغض الباطل و منتحلیه ... سیما مؤلف نواقض الروافض حیث أحدث فی هذه ... المقدمه الأولی فی أحوال مؤلف النواقض و إن جده الشریف کان شیعیا غیر أنه محبا للجاه و المال و لذا أوصی بصلاه المؤمن علیه و الدفن بالکاظمیه و غیر ذلک. الثانیه فی معنی الإیمان و الإسلام، الثالثه فی تعیین الفرقه الناجیه.
الرابعه فی أن بمجرد الصحابه لا یحکم بالإیمان و العداله. الخامسه فی القدح الإجمالی علی أحادیثهم. السادسه فی وجه استدلالنا بأحادیثهم. السابعه فی أن مذهب الإمامیه مذهب أهل البیت. الثامنه فی جواز اللعن علی مستحقه. الجند الأول: فی الآیات الخمس التی استدل بها صاحب النواقض فی فصله الأول. الجند الثانی فی الأحادیث التسعه التی استدل بها علی فضل الصحابه. الجند الثالث فی رد خمسه عشر صنفا من استدلاله علی حقیه خلافتهم. الجند الرابع فی تهافت ما نسبه صاحب النواقض إلی أصحابنا
ص: 76
فی عده طوائف. الموجود منه إلی آخر الطائفه السادسه عشر فی خزانه الحاج علی محمد بالشوشتریه بالنجف، و النسخه التامه موجود فی خزانه المولی محمد علی الخوانساری بالنجف و خزانه آل کاشف الغطاء، و المجلس بطهران و غیرها، و فی خزانه الرضویه.
و ینقل عنه فی الدمعه الساکبه، و کتب بعض علماء العامه فی رد المصائب کتابا فارسیا بأمر الأمیر أشرف الأفغانی المعروف بأعماله حین غلبته علی إیران فی عهد الشاه سلطان حسین، و اتصل کتابه الفارسی إلی الشیخ عبد النبی الطسوجی (1117- 1203) فکتب ردا علیه بالفارسیه علی هامش الکتاب، و هذا الرد المعلق فی الحواشی موجود بخط مؤلفه یعنی الشیخ عبد النبی، و ذکر المیرزا محمد علی القاضی أنه عازم علی تدریجه فی کتاب مستقل.
و کتب الشیخ أبو علی الحائری مؤلف الرجال کتابا فی الرد علی نواقض الروافض للمیر مخدوم و سماه ب العذاب الواصب أو معایب النواصب.
و ترجم شیخنا المیرزا محمد علی المدرس الچهاردهی المتوفی فی 1334 کتاب مصائب النواصب و طبع الترجمه فی 1369.
ترجمته لابن المؤلف، مر ذکره فی (4: 135).
ترجمته إلی الفارسیه، لبعض أصحابنا. یوجد فی (دانشگاه 1/ 2479) ساقط الأول. [... و شاهین خیال که مسافت بال تا بالش از ملکوت معنی تا ناسوت لفظ است ]. ضمن مجموعه ثانیها اثنی عشریه، لمحمد طاهر بن محمد حسین الشیرازی القمی الذی ألفه باسم الشاه سلیمان الصفوی (1077- 1105) و ثالثها ترجمه و شرح الخطبه الشقشقیه و رابعها الفوائد الدینیه فی إبطال التصوف و الفلسفه، أیضا لمحمد طاهر المذکور و رسائل أخری احتمل صاحب الفهرس أن کلها من تألیفاته و من ضمنها ترجمه المصائب غیر أنه نری الرساله الثامنه من المجموعه (مال الناصبی، المذکور 19: 27) و التاسعه منها (الکفارات، المذکور 18: 86) من الرسائل المنسوبه إلی العلامه المجلسی.
فارسی للحاج السید أسد الله بن
ص: 77
السید صدر الدین بن محمد هاشم بن المیر محمد حسین بن المیر محمد رضا بن المیر محمد علی، التنکابنی القزوینی المتوفی بکرمانشاه 1339، ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء 136 تقرب المصائب من ثمانیه عشر ألف بیت و طبع فی 1334.
لکشاجم الرملی، و هو أبو الفتح (أبو الفتوح) محمود أو محمد بن الحسن أو الحسین بن السندی الشاعر الکاتب المنشی المعروف بکشاجم.
و حروفه إشاره إلی أوصافه: فالکاف إلی أنه کاتب، و الشین إلی أنه شاعر، و الألف إلی إلی أنه أدیب، و الجیم إلی أنه منجم، و المیم إلی أنه متکلم، و هو من ولد السندی من باب یخرج الحی من المیت، و له مدائح فی أهل البیت علیه السلام و مراثی للحسین علیه السلام ، و قد عده ابن شهرآشوب فی المعالم من الشعراء المادحین لأهل البیت.
فیما نزل من القرآن فی أهل البیت علیه السلام ، لأبی العباس أحمد بن الحسن الأسفراینی المفسر الضریر من طبقه سعد بن عبد الله الذی توفی سنه إحدی و مائتین. قال النجاشی: و هو کتاب حسن کثیر الفوائد.
فیمن روی عن الأئمه علیه السلام لکل إمام إمام، للشیخ أبی العباس أحمد بن علی بن العباس بن نوح الصیرافی، نزیل البصره، شیخ النجاشی
فی إثبات الإمامه، لحمید الدین أحمد بن عبد الله الکرمانی الإسماعیلی مؤلف معاصم الهدی و غیره فی مقالتین: أحدهما إثبات المقدمات التی یحتاج إلیها فی الإمامه، و ثانیهما فی الإمامه المقاله الأولی فی سبعه مصابیح: المصباح الأول فی صدر الکتاب و البیان عن عله الداعیه إلی تقدیم المقدمات الثانی فی إثبات الصانع، الثالث فی النفس و إنها جوهر حی، الرابع فی إثبات الجزاء و أن داره غیر دار الدنیا، الخامس فی إثبات وجوب الشرائع و الرسوم، السادس فی إثبات وجوب التأویل السابع فی إثبات الرساله و وجوبها، المقاله الثانیه أیضا فی سبع مصابیح، أولها ثانیها فی إثبات وجوب عصمه الإمام، ثالثها فی بطلان اختیار الأمه فی الإمام، رابعها فی فی إثبات النص بالإمامه من الله و اختیار الرسول، خامسها سادسها فی أن الإمامه
ص: 78
بعد مجی ء النص بها إلی جعفر بن محمد لإسماعیل دون إخوته، السابع فی إثبات وجوب صاحب الزمان الحاکم بأمر الله، کما فی فهرست مجدوع: 121 و ذکر فی ملحق مجدوع، وجوده فی المکتبه المحمدیه الهمدانیه
لأحمد بن إبراهیم الحسینی،
لآقا محمد جعفر بن الآقا محمد علی بن الآقا محمد باقر البهبهانی، شرح مزج مجلد منه فی شرح مفاتیح العطایا و المروات، فرغ منه فی شوال أربعه عشر و مائتین و ألف (1214)، رأیته عند السید عبد الحسین الحجه بکربلاء، و شرح مفاتیح القضاء إلی آخر الشهادات فی مجلد فرغ منه سادس محرم الحرام 1215، رأیته فی کتب الحاج میرزا علی الشهرستانی، أهدی المؤلف تلک النسخه إلی ولده الآقا محمد کاظم
فی إبطال مذهب غلام أحمد القادیانی اللاهوری و الرد علیه و علی أتباعه، للشیخ محمد جواد بن حسن البلاغی النجفی المعاصر طبع
فی تفسیر القرآن، للوزیر المغربی أبی القاسم الحسین بن علی بن الحسین و سبط النعمانی (370- 418 أو 428) ذکره ابن شهرآشوب فی باب الکنی من المعالم و ینقل الشیخ الطوسی فی التبیان عنه مکررا
للمولی محمد رضا بن عبد المطلب التبریزی صاحب کتاب الشفاء فی أخبار آل المصطفی الذی فرغ منه 1178 ذکره الشیخ عبد النبی القزوینی فی تتمیم الأمل أقول: قد خرج منه شرح کتاب المطاعم و المشارب فی مجلد أوله: [الحمد لله علی ما أعطانا مفاتیح أبواب شرایع الأحکام و أوضح لنا مسالک الأفهام إلی معرفه الحلال و الحرام ] ذکر فی أوله أن أکثر الفقهاء کتبوا أحکام العبادات مفصلا و لکن لم یکتبوا المعاملات فابتدأ هو بمفاتیح المعاملات من کتاب المطاعم و شرحه شرح مزج و سماه ب المصابیح فی شرح المفاتیح فی متن النسخه لکنه کتب علی ظهرها ما لفظه: فقد وفقنی الله لإتمام تسوید هذا المجلد من کتاب مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الأحکام
ص: 79
محمد بن عبد المطلب المدعو بالرضا مؤلف الکتاب یوم الأحد 16 ع 1/ 1177 و ذلک فی أیام مجاورتی للغری و حک خاتمه الکبیر: محمد بن عبد المطلب المدعو بالرضا و النسخه هی المسوده الأصلیه مشتمله علی تغییرات کثیره خط ید المؤلف عند الشیخ قاسم محیی الدین الجامعی و علی ظهر الورقه الأولی تقریظ الشیخ عبد النبی بن محمد تقی القزوینی نزیل یزد، کتبه علی النسخه أوان مراجعه المؤلف الشارح المذکور من زیاره المشهد الرضوی إلی العراق من طریق یزد فی 22 محرم 1182 أول التقریظ: [الحمد لله خالق الأنوار و کاشف الأسرار] یقرب من خمسین بیتا وصف المؤلف بقوله: العالم المکرم و الفاضل المعظم المحقق المدقق المتبحر المعتمد، مولانا محمد رضا بن من کان لنا صدیقا و فی حصول مرضینا رفیقا، الکامل (لم یقرأ- م) و العالم المتدرب مولانا عبد المطلب رضوان الله علیه، فإنه دام ظله فی أوائل السن و فی أزمنه غضاضه الغصن قد سعی فیه بکل همیه و علی ظهر الورقه کتب المؤلف بخطه وقفیه النسخه علی طلبه النجف فی 1201
فی إثبات الصانع و المعاد الجسمانی، لنظام العلماء المیرزا رفیع الطباطبائی التبریزی المعاصر، المطبوع
فی أصول الدین للشیخ محمد بن الحسین المدعو ب أبو حسین الأحسائی، المتوفی بعد 1316، ذکره السید ناصر بن هاشم الأحسائی
فی الفقه، للسید المجاهد سبط الوحید البهبهانی و صهر آیه الله بحر العلوم، السید محمد بن الأمیر السید علی الطباطبائی البهبهانی الحائری، و هو الذی غیر عنوانه، و عنونه ب المناهل حین کان عنوانه الأول المصابیح کما عبر به فی إجازته للمولی مصطفی التی کتبها السید المصنف بخطه علی ظهر إصلاح العمل، و یأتی أن المناهل طبع بإیران،
فی من روی عن النبی و الأئمه علیه السلام ، للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی 381، و هو خمسه عشر مصباحا و کل مصباح کتاب علی حده، کما یظهر من النجاشی: فالمصباح الأول ذکر من روی
ص: 80
عن النبی صلی الله علیه و آله من الرجال المصباح الثانی ذکر من روی عن النبی صلی الله علیه و آله من النساء الثالث ذکر من روی عن أمیر المؤمنین علیه السلام الرابع ذکر من روی عن فاطمه الزهراء الخامس ذکر من روی عن أبی محمد الحسن بن علی علیه السلام و هکذا لکل إمام مصباح إلی المصباح الخامس عشر ذکر الرجال الذین خرجت إلیهم التوقیعات
فی الفقه بجمیع أبوابه، للحاج السید محمد بن الأمیر معصوم الرضوی المشهدی المعروف بالقصیر، المتوفی 1255، یروی عن آیه الله بحر العلوم و السید صاحب الریاض و الشیخ الأکبر، و قد ذکره فی مطلع الشمس و فردوس التواریخ
فی الفقه، للسید المیرزا محمد مهدی بن الأمیر أبی القاسم الموسوی الشهرستانی الأصفهانی الحائری المتوفی 1216 أوله: [الحمد لله رب العالمین و الصلاه و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین محمد و عترته الطاهرین ] کذا ذکره فی کشف الحجب و لکن ذکر التاریخ غیر ما مر اشتباها
فی الفقه المستنبط علی الوجه الصحیح، أو مصابیح الأحکام کما یأتی، و هو غیر المصابیح المطلق الآتی أیضا، لسیدنا آیه الله بحر العلوم السید محمد مهدی بن مرتضی بن محمد الطباطبائی البروجردی النجفی المتوفی اثنی عشر و مائتین و ألف 1212 مجلد الطهاره موجود فی خزانه الحاج آقا بن السید أسد الله بن حجه الإسلام الأصفهانی، و خزانه السید مهدی بن أحمد آل حیدر الکاظمی، و هو مع مجلد الصلاه و مجلد البیع و النکاح عند السید محمد علی بحر العلوم، و فی أول الطهاره قدم تمهیدا فی حقیقه الفقه و أقسامه و عظم شأنه و مبادیه و کیفیه استنباطه و الاجتهاد فیه، إلی غیر ذلک و مجلداته الثلاثه فی خزانه الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا آل کاشف الغطاء، و قد ینسب تدوینه و تبویبه إلی بعض تلامیذه لما یظهر فیه من تشویش ترتیبه، بل جزم به فی المواهب السنیه قائلا إنه منتظم من الملتقطات بین یدیه بعد وفاته و قال سیدنا الحسن إنه جمعه ولده السید محمد رضا قال صاحب الجواهر فی أثناء الکلام علی الشرط الرابع من الطلاق، ما لفظه: و لکن ظنی أن المصابیح قد جمعت بعد وفاته- ره-
ص: 81
من أوراق و حواش و نحو ذلک، و فیها المنسوخ و غیره، فاشتبه علی الجامع و جعلها مصباحا و فی منتخب التواریخ الفارسی ص 464 ترجمه السید محمد معصوم و إنه تلمیذ البهبهانی و کاشف الغطاء و السید بحر العلوم و إنه صاحب کتاب مصابیح در فقه
فی الطهاره و الصلاه، لآیه الله بحر العلوم، السید مهدی المذکور و هو منثور الدره و اسمه مشکاه الهدایه أو المشکاه المقتبس من أنوار الأئمه الهداه کما مر لکن عبر عنه ب المصابیح ولده السید رضا و تلمیذه السید جواد فی مفتاح الکرامه
للوحید البهبهانی، أکثر التعبیر عنه کذلک فی مفتاح الکرامه و یأتی باسمه مصابیح الظلام و مر بعنوان شرح المفاتیح
أو المصابیح فی الفقه المستنبط علی الوجه الصحیح کما مر بهذا العنوان أیضا هو لآیه الله بحر العلوم السید محمد مهدی بن مرتضی بن محمد الطباطبائی البروجردی رأیت منه مجلدا عند السید حسن بن جعفر بن الحاج میرزا علی نقی الطباطبائی الحائری، و هو من کتاب التجاره إلی الشهادات مقتصرا فیه علی المسائل المهمه، و عناوینه: مصباح، مصباح، مصباح و رأیت المجلد الأول منه فی الطهاره و مهمات المیاه و أحکام الخلوه و المحدث و ما یشرع له الوضوء و الغسل من الغایات و ما یتعلق بأفعال الوضوء و الغسل المندوب و الواجب، استکتبه لنفسه الشیخ قاسم بن الشیخ محمد الدلیزی فی 18 ع 2 1231، ثم اشتراه السید خلیفه الأحسائی فی 1239 و کتب الشیخ قاسم بن محمد بن حمزه الملقب بالدلیزی المنصوری أصلا النجفی مسکنا، و فرغ من الکتابه 5 ج 2/ 1231، بالجمله ما رأیته من المصابیح ثلاث مجلدات: الطهاره، الصلاه، التجاره، الطهاره و الصلاه بخط الشیخ محمد قاسم الدلیزی فی کتب السید خلیفه، و مجلد التجاره لم أذکر کاتبه و المجلد الرابع من المصابیح فی النکاح عنوانه کتاب المناکح و الموالید، و هذا المجلد استکتبه الشیخ أحمد بن صالح بن سالم بن طوق البحرانی و کتب بخطه تملکه علی ظهره 23 صفر 1242 و هو ناقص الآخر و عناوینه: مصباح، مصباح، و علیه حواشی إمضاؤها أحمد لکنها بخط کاتب النسخه،
ص: 82
و اسم الکاتب مذکور فی آخر ما ألحقه بهذا المجلد من کتاب الفراق و الطلاق من کشف اللثام کتب الشیخ أحمد تملکه علیه أیضا بخطه، و علیه بعض الحواشی بإمضاء أحمد لا بخطه، و اسم الکاتب السید مکی بن علی بن هاشم الموسوی الخطی، فرغ منه 3 محرم 1242 و قابله مع الشیخ أحمد بن طوق فی 16 ع 2/ 1242
أو مصباح الأرواح لعامی الشروی (الیزدی) رساله عرفانیه فارسیه فی خمسه و عشرین بابا، و فی الباب الثالث و العشرین: [ای درویش در این أیام که ماه مبارک رمضان 821 است ] أوله: [بسم الله خیر الأسماء بسم الله رب الأرض و السماء اما بعد چون این فقیر عامی شروی مأمور بود که هر چه وارد شود در بیان آورد] یوجد فی (المجلس 1/ 2413 الغیر مفهرسه) فی 157 ص کتابتها 1026 و أخری فی (سپهسالار 1/ 1088) فی 184 ص کتابته 1077 ذکر فی الفهرست بعنوان مصباح الأرواح
لمحمد حسین البسطامی بن محمد إسماعیل، الذی کان حیا فی 1217، و الذی ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، کرام: 379. و هو شرح مشکاه الوری لشریعتمدار الأسترآبادی المذکور فی (21: 63) فی مقدمه و ثمانیه أبواب و خاتمه. أوله:
[حمد له. و العاقبه للمتقین. اما بعد، پس می گوید مراتب اقدام طالبین و خادم علماء]. یوجد فی (المجلس 1/ 3319) فی 98 ص، کما فی فهرسها.
للمولی أحمد بن عبد الله الخوانساری، ساکن دولت آباد ملایر، من المحققین و الفحول، تلمیذ شریف العلماء و الشیخ محمد تقی محشی المعالم و النسخه فی النجف فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری، و هو فی عشرین ألف بیت تقریبا، مرتب علی مقدمه و مقالات و خاتمه. أوله: [الحمد لله الذی زین سماء معالم الفروع بمصباح مشکاه الأصول ]. فرغ من مجلده الأول المنتهی إلی مباحث النهی سنه 1267 بخط المولی عبد الحسین البرسی الخراسانی تلمیذ المصنف کتبه عن خطه سنه 1274 و کتب بخطه علیه حواشی صرح فی بعضها أنه سمعه
ص: 83
من المصنف الأستاذ دام ظله فی 1273 و فی مدرسه سپهسالار نسخه أخری من هذا المجلد الأول شرع الکاتب فیه 1274 و فرغ من تصحیحه بنسخه ابن المصنف فی 1279.
للمولی الحاج محمد جعفر الأسترآبادی الشریعتمدار المتوفی سنه ثلاث و ستین و مائتین و ألف (1263). و هو کبیر فی حدود أربعین ألف بیت فرغ منه 1233، ذکره ولده الشیخ علی فی کتابه مبدأ الآمال و ولده الشیخ محمد حسن فی المظاهر ذکر أنه فی قرب سبعین ألف بیت. رأیت المجلد الثانی منه فی مجلد ضخم من أول الفن الثانی فی الأدله الشرعیه النقلیه اللفظیه، مرتب علی أربعه أبواب: الأول فی الإجماع، ثم الکتاب، ثم السنه، ثم الظنون الخاصه، و الفن الثالث فی الأدله العقلیه فی أربعه أبواب. أولها البراءه و الاحتیاط و التخییر و الاستصحاب، ثم مباحث الاجتهاد ثم التراجیح. و النسخه عند السید محمد الموسوی الجزائری ساکن الأهواز حالیا.
لآقا محمد مهدی بن الحاج محمد إبراهیم الکلباسی الأصفهانی، المتوفی 1278. ذکره سیدنا الحسن فی التکمله و رأیته بخطه الجید فی عده مجلدات عند ابن أخیه المیرزا أبی الهدی الکلباسی فی النجف و یسمی جامع العبائر أیضا کتبه قبل عیون الوصول الذی فرغ منه 1256 کما یظهر منه، ینقل فیه کثیرا عن الإشارات لوالده. و صرح فی عیون الوصول أنه فی ست مجلدات.
فی شرح نتائج الأفکار یأتی بعنوان مصابیح الأنوار.
. ألفه المولی محمد أمین بن عیسی، باسم الشاه طهماسب الصفوی (930- 984) و رتبه علی أربعه عشر فصلا، لکل واحد من المعصومین فصل. أوله: [الحمد لله الموضح لعباده بإرسال الرسل سبیل الرشاد]. فرغ منه صبیحه یوم الخمیس عاشر ذی القعده 979، رأیته بطهران کتابته 1065 و نسخه عند السید محسن العاملی کتابتها 1152، و عند الشیخ عبد الله بن عبد السلام الحر العاملی فی جبع.
للمولی محمد باقر بن زین العابدین بن الحسین بن علی الیزدی الحائری، تلمیذ صاحب الضوابط
ص: 84
و النتائج المذکور. ثم تلمذ علی الحاج میرزا علی نقی بن السید حسن بن السید المجاهد الذی توفی 1289. و من تقریره کتب مقالید الأفهام فی شرح شرایع الإسلام کما یأتی أو مخازن الأحکام 20: 164 کما مر، و صرح شیخه الشیخ أبو تراب الشهیر بمیرزا آقا القزوینی فیما کتب له من الإجازه فی 1279 أن اسم الشرح هذا مصابیح الأنظار و ترجمنا المؤلف فی طبقات أعلام الشیعه، الکرام: 181.
فی جمع جمیع الاخبار بترتیب الفنون و ذکر کل حدیث فی الفن المتعلق به، و کل فن مرتب علی أبواب بحسب الصدور، فالأول باب ما روی عن النبی صلی الله علیه و آله ثم عن أمیر المؤمنین علیه السلام و هکذا إلی آخر الأئمه علیه السلام ، للعلامه الحلی، جمال الدین أبی منصور الحسن بن سدید الدین یوسف بن علی بن مطهر الحلی المتوفی سنه 726.
لنظام العلماء التبریزی، المیرزا محمد رفیع بن علی أصغر بن محمد رفیع الطباطبائی المعاصر. فارسی فی الأخلاق و العقائد و عجائب الخلقه، ألفه فی 1302 و طبع بتبریز فی 1304.
فی تفسیر القرآن، للشیخ عبد الغفور بن محمد بن الحاج محمد طاهر، حفید الحاج علی نقی التاجر الأصفهانی الیزدی، المتوفی 1316 ش حکاه فی تاریخ یزد.
للسید عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الکاظمی، المتوفی سنه اثنین و أربعین و مائتین و ألف (1242) و هو فی سبعه و عشرین ألف بیت فی مجلدین موجودین فی خزانه کتب سبطه السید محمد بن علی بن الحسین بن عبد الله الشبر، و فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین. شرح فیه مائتین و ثلاث و ستین (263) حدیثا بالحل الشافی و التحقیق الکافی. أول المجلد الأول:
[الحمد لله الذی عجزت عن إدراک ذاته العقول و الأوهام ]: و فیه حل مائه و ستین (160) حدیثا، و نسخه من المجلد الأول فی کتب الحاج میرزا علی الشهرستانی، تاریخ کتابتها 1254 و نسخه خط السید الشبر کانت عند الحاج باقر التستری. و أول المجلد الثانی:
ص: 85
[الحمد لله رب العالمین ]. فیه حل مائه و ثلاثه (103) حدیثا طبع فی مجلدین.
فی فهرس أبواب جمیع مجلدات بحار الأنوار للمولی المیرزا محمد بن رجب علی الطهرانی المقیم بسامراء و المربی فی حجر تربیه الحاج میرزا محمد حسن الشیرازی. کتبه تسهیلا للأمر علی نفسه فیما أراده من تصنیف استدراک البحار و هو الآن مشغول به من جمیع مجلداته، و لذا اقتصر فیه علی مجرد عناوین الأبواب. و بعد ما کتبه ظفر بفهرست البحار الذی کتبه العلامه المجلسی قبل تألیف البحار و لذا وقع بینه و بین البحار بعض التغییرات، و لکن هذا الفهرست منطبق علی أبواب البحار علی ما هو المطبوع الموجود فی الحال، و مر فهرست المجلسی بعنوان فهرست بحار الأنوار 16: 377.
فی معاجز النبی المختار صلی الله علیه و آله .
للسید هاشم بن سلیمان بن إسماعیل التوبلی الکتکتانی البحرانی، المتوفی سنه السابعه بعد المائه و الألف (1107)، عده فی الریاض من تصانیفه التی رآها عند ولده بأصفهان، و له مدینه المعاجز فی معجزات الأئمه علیه السلام کما مر فی (20: 253).
رساله فارسیه فی الکیمیاء، أصلها لتنکلو شاه البابلی، یحتمل أن یکون المؤلف تنکلوش أو تینکلوش أو طینقروش تحریف توکروس TEUCROS نسب إلیه رسائل متعدده فارسیه، و المصابیح هذا موجود فی (المجلس 5/ 4 نجم) من القرن الثانی عشر لم یذکر مترجمه، و أما فی نسخه أخری فی (دانشگاه 4/ 4096) کتابته 1269، ذکر أنه ترجمه إبراهیم بن محمد حسن قراگوزلو.
من کتب الإسماعیلیه. ذکره أیوانف: 218 و نقل عنه فی ملحق فهرست مجدوع: 343.
فی المواعظ و الأخلاق، للحاج میرزا أبی عبد الله بن الحاج میرزا أبی القاسم الزنجانی (1262- 1313)، ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 50 یوجد عند ولده الحاج میرزا مهدی.
ص: 86
فی الأصول للحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی، مر بعنوان مصابیح الأصول 20: 84.
فی شرح دعاء کمیل ناقص بعض فقرأته، للسید محمد بن جعفر الحسینی القزوینی، فی مجموعه کلها بخطه عند المولی حسن یوسف بکربلاء.
شرح الدره البحر العلومیه للشیخ علی بن الحسن بن الشیخ علی الخاقانی النجفی، فرغ من مجلده الأول إلی آخر التیمم بخطه.
من کتب الإسماعیلیه. ذکر فی فهرست مجدوع:
279 و أیوانف: 397 نقلا عن المجلد الأول من الأزهار.
من کتب الإسماعیلیه، ذکره أیوانف، و نقل عنه فی ملحق فهرست مجدوع: 343.
فی أسرار الصوم و آدابه، للمولی حبیب الله بن علی مدد الکاشانی، المتوفی 1340. طبع بإیران قبل 1374.
للشیخ عبد الوهاب بن محمد حسین الکاشانی، ألفه باسم عباس میرزا بن فتح علی شاه، فی 1235. فارسی، أوله: [سبحانک اللهم یا من دل علی ذاته بذاته ]. یوجد فی (الرضویه 262 حکمت) بخط المؤلف بالتأریخ المذکور، فی 195 ورق 20 س، کما فی فرسها.
فی تواریخ النبی صلی الله علیه و آله و الأئمه المعصومین علیه السلام و معجزاتهم و حکایات أصحابهم، للمیرزا إبراهیم بن الحاج محمد حسن المشهدی الخراسانی، فرغ منه فی 1250 فارسی، و مؤلفه قلیل الفضل ذکر فی أوله فهرس مقالاته الثلاثین، و ذکر أن فی المقاله الثالثه و العشرین أذکر الرساله الصلاتیه للمیرزا مهدی الشهید الخراسانی و فی المقاله الرابعه و العشرین أذکر الصومیه له لکنه ما ذکرهما فیه، نعم فیه قطعه من السؤالات و الأجوبه نقلها عن مقامع الآقا محمد علی، و کتابه النسخه التی رأیتها بمدرسه الصدر فی 1259
ص: 87
للسید أبی القاسم بن محمد بن حسین الشریفی الذهبی، فارسی مرتب علی مصابیح، أنشأ فی آخره قصیده یستخرج التاریخ من کل واحد من مصاریعه مطابق 1094 أو 1095 یوجد منه فی (دانشگاه: 43) ناقص الأول، یشرع فی ورقه 45 فی
المصباح الثالث فی آیات العصمه الداله علی الخلافه و الإمامه و المصباح الرابع فی أفضلیه الإمام، و المصباح الخامس فی علم الإمام، و المصباح السادس فی وجوب إطاعته، و المصباح السابع فی شجاعه الإمام، و المصباح الثامن فی زهد الإمام، التاسع الآیات الداله علی جوده، العاشر فی عداله الإمام، الحادی عشر فی أحوال المتقدمین علی أمیر المؤمنین، الثانی عشر فی الآیات الداله علی إمامه الإمام الثانی عشر، مر فی 1: 94، أنه طبع فی مجلدین باسم آیات الولایه، ینقل فیه الأشعار الفارسیه و یذکر أشعار نفسه أیضا بالفارسیه مثل قصیدته التی کل مصراع منها تاریخ للتألیف کما ذکر، و یعبر فیه بدلا عن الفصل أو الباب بعناوین خاصه: عباره قدسیه، نور إلهیه، مثال فی تحقیق حال، و هکذا، و کتب نسخه دانشگاه فی 1098 بخط مراد بن ساقی
مع نقل الأقوال و جمع الاخبار من الوافی و الوسائل و البحار، للسید عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الکاظمی، المتوفی سنه اثنین و أربعین و مائتین و ألف (1242) قال تلمیذه الشیخ عبد النبی الکاظمی فی تکمله نقد الرجال إنه فی مجلدات: الأول: فی شرح الدیباجه اثنان و عشرون ألف بیت الثانی: فی الطهاره و الصلاه، ستون ألف بیت الثالث: فی الزکاه و الخمس و الصوم، عشرون ألف بیت الرابع: فی الحج، أربعه عشر ألف بیت الخامس فی النذر و و الحدود و الجنائز، ثلاثون ألف بیت السادس: فی النکاح، خمسه و ثلاثون ألف بیت السابع: فی المعاملات، سبعه و ثلاثون ألف بیت الثامن: فی القضاء و الشهادات إلی آخر الکتاب، خمسه عشر ألف بیت ثم اختصره و سمی المختصر ب المصباح الساطع کما یأتی یوجد خمس مجلدات من شرح المفاتیح المذکور، منها الحج و المزار و الحدود و الدیات و الجنائز و الأطعمه و الأشربه فی خزانه السید محمد علی بن الحسین بن عبد الله الشبر المؤلف، فرغ من الأخیر الشرح عصر الثلاثاء تاسع جمادی الثانیه 1226
ص: 88
و یوجد مجلد کبیر فی الصلاه و الزکاه و الخمس و الصوم إلی آخر الاعتکاف من مصابیح الظلام هذا فی مکتبه التستریه بالنجف، و علی ظهرها تقریظ الشیخ الأکبر جعفر کاشف الغطاء المتوفی 1228 بخطه الشریف أول الکتاب: [الحمد لله الذی جعل ألسنه العلماء مفاتیح أقفال أبواب خزائن جواهر مدینه العلم و الحکم ] و هو غیر مصابیح الکلام الآتی له
فارسی، للشیخ محمد علی بن أبی طالب الزاهدی الحزین الجیلانی، المتوفی ببنارس الهند 1181، ذکره فی فهرس کتبه
عند الشیخ قاسم محیی الدین النجفی، ذکر أنه ألف حدود 1100 و اسم المؤلف السید محمد بن مر باسمه تحریر مسائل مصابیح الظلام 3: 391
ظاهرا للسید محمد بن علی بن أبی الحسن الحسینی الخسروشاهی التبریزی، المتوفی 1312، ذکره المیرزا محمد علی الأردوبادی، و طبع له فی حیاته مشکاه المصابیح
مر بعنوان شرح المفاتیح للأستاد الأکبر الوحید البهبهانی، رأیت نسخه منها کتبت 1195 و نسخه علیها إجازه المصنف بخطه للمولی سعید بن محمد یوسف عند الشیخ هادی کاشف الغطاء و نسخه عند السید محمد باقر الحجه بکربلاء من أوله إلی صلاه یوم الغدیر، و یقال له:
المصابیح کما فی مفتاح الکرامه و هو غیر حاشیته المتفرقه علی المفاتیح و غیر حاشیته علی خصوص دیباجته الذی قال فی آخره بعد الإحاله إلی بعض حواشیه الفقهیه ما لفظه: أسأل الله أن یوفقنی لجمع الجمیع و جعله شرحا لهذا الکتاب، یعنی مفاتیح الشرائع فاستجاب الله دعائه و وفقه لهذا الشرح الذی ذکرناه خصوصیاته بعنوان الشرح
للسید جعفر بن محمد بن جعفر
ص: 89
الأعرجی الکاظمی، المتوفی بپشت کوه 1332، ذکره فی أول کتابه مناهل الضرب فی أنساب العرب و قال فی کتابه نفحه بغداد إن مصابیح الظلم فی جزءین و هو مختصر من کتابنا الدر المنتظم و قد ذکرت فیه مجرد الأنساب و لم أتعرض فیه لأحوال أحد من المعارف عدا خاتم الأنبیاء صلی الله علیه و آله فذکرت أسماء جمیع ما یتعلق به من نسائه و أمرائه و عماله و کتابه و شرطه و حمله رایاته حتی أسماء خاصفی نعله
للشیخ أسد الله بن محمود الگلپایگانی، المولود 1303 قال فی شمس التواریخ إنه ألفه سنه 1326
فی المواریث، للشیخ یوسف بن علی المعروف بالفقیه العاملی، نزیل بیروت، طبع بصیدا 1353 و له حقائق الإیمان مطبوع فی 1343
مر بعنوان اسمه التاریخی ریاض القدس
الفارسی، ترجمه و شرح لثلاث و خمسین روایه نبویه فی المواعظ و نوادر الحکم مع ذکر ما یناسب فی ذلک الحدیث فی ثلاث و خمسین فصلا للواعظ العارف الخواجه أبی سعید الحسن بن الحسین المعروف بالشیعی السبزواری، صاحب بهجه المباهج أوله: [شکر و ثنا و حمد بی منتها خدای را که منزه است از ادراک أوهام ] نسخه شایعه: منها فی مکتبه أمیر المؤمنین بالنجف من القرن التاسع و (دانشگاه 4012) من القرن التاسع أو العاشر و (الرضویه 1/ 7161) کتابته 21 صفر 989 و المولی محمد علی الخوانساری بالنجف کتابته 1089 و غیرها
الفارسی، للمولی محمد حسین بن محمد قلی القراچه داغی الدزماری، فی المواعظ، مرتب علی فصول أوله: [الحمد لله الذی شمس شموس شرقیه شعله الشر من شطر الشجر] فرغ منه فی 12 ذی الحجه 1266، ذکر فی أوله أنه لما رأی مصابیح القلوب للمولی حسن الشیعی السبزواری مختصرا جدا، أضاف إلیه أشیاء کثیره و مطالب جیده حتی صار کتابا کبیرا و سماه باسمه، و النسخه حصلت عند السید شهاب الدین التبریزی بقم
للسید عبد الله الشبر، المذکور فی مصابیح الظلام 20: 88، و هو مجلد کبیر بخط المصنف
ص: 90
الا أجزاء من أوله ذکر فی أوله أن اسمه المصباح الساطع لکن ذکر فی آخر النسخه أن المصباح الساطع غیر هذا بل اسم هذا مصابیح الکلام و ما خرج منه الا هذا المجلد، و هو فی شرح الخطبه فقط راجع المصباح الساطع
للشیخ حسین بن محمد بن أحمد بن إبراهیم العصفوری البحرانی، ابن أخی المحدث البحرانی و المجاز منه فی اللؤلؤه و المتوفی لیله الأحد 21 شوال 1216، موجود عند الشیخ محمد صالح البحرانی و کذا مختصره الموسوم ب أنوار المصابیح کما مر، و مر أیضا بعنوان أنوار اللوامع و إنه کبیر فی مجلدات کثیره و مختصره فی مجلدین، و قال فی أنوار البدرین إن المصابیح فی أربعه عشر مجلدا أوله: [الحمد لله الذی فتح لنا مغلقات أبواب الأحکام بمفاتیح أخبارهم ] و عندنا” آغا بزرگ طهرانی” منه مجلدان بخط تلمیذ المصنف الشیخ مرزوق بن محمد بن عبد الله البحرانی الإصبعی الشویکی، و قد کتب المصابیح بالتماس تلمیذه المذکور، و کتب التلمیذ جمیع المجلدات بخطه أقول: صرح التلمیذ فی أول کتابه الدره البهیه و فی آخره أیضا باسمه مرزوق و کذا أستاذه وصفه فی آخر إجازته للشیخ أحمد الأحسائی بالمرزوق من الله الشیخ مرزوق
فی الفقه، جزئه الأول فی دار الکتب بقاهره کما فی فهرسها ج 1، فی النحل الإسلامیه رقم 90
فی أصول الدین، للوزیر عباس بن مسلم الإیروانی، المدعو بحاج آقاسی، وزیر محمد شاه قاجار، کتبه باسمه، و توفی مجاورا للعتبات فی 1265 أوله: [ستایش سزاوار اله است و حق شناسی حق دلهای آگاه ] یوجد فی مکتبه مدرسه نوربخش ببروجرد
لآقا محمد جعفر بن آقا محمد علی الکرمانشاهی، المتوفی بها 1254 شرح مزج لدیباجه المفاتیح الفیضیه أوله: [الحمد لله الذی شرح صدور العلماء بلمعه دروس قواعد الأحکام ]
ص: 91
بدأ فیه بمقدمه طویله تقرب أصول المعالم أودع فیها فوائد جلیله أصولیه و أدبیه و رجالیه و کلامیه، کان شروعه أول المحرم 1224 أحال فیه إلی شرح والده فتاح المجامیع کما مر 16: 101 یوجد عند السید شهاب الدین التبریزی بقم
لأبی الحسن علی بن أبی سهل حاتم بن أبی حاتم القزوینی، شیخ بعض مشایخ النجاشی و یأتی له مصابیح النور
، للشیخ قاسم بن حسن محیی الدین الجامعی المولود 1314 أوله: [الحمد لله الذی جعل لنا علم العربیه عنوانا لمعرفه کلامه ] تعرض فیه علی ابن الناظم کثیرا، و کأنه شرح لشرح ابن الناظم، خرج إلی آخر بحث الإخبار بالذی و قلیل بعده، و فرغ من الموجود 1328
لأبی الحسن علی بن أبی سهل حاتم بن أبی حاتم القزوینی، شیخ بعض مشایخ النجاشی، و مر له آنفا: مصابیح موازین العدل
للشیخ السعید أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان، المفید، المتوفی 413، أحال إلیه فی موارد من الرساله العددیه الموجوده، قائلا فیها: إن کتابی مصابیح النور مغن عن غیره فی إثبات دخول النقص فی شهر رمضان أقول: و هذا بعد تبدل رأیه و قبله کان علی عدم النقصان، و کتب فیه کتاب لمح البرهان کما مر
فی الکیمیاء، لمؤید الدین الطغرائی، أبی إسماعیل الحسین بن علی بن محمد بن عبد الصمد الأصفهانی الشهید 515، صاحب لامیه العجم نسبه إلیه إیدمر بن علی الجلدکی فی کتابه المصباح فی علم المفتاح بعد عده من أئمه علم الکیمیاء بعد جابر بن حیان الصوفی الطرطوسی
للحر العاملی فی الواجبات و المحرمات المنصوصه، للفقیه الواعظ الحاج المولی محمد حسن بن الحاج محمد معصوم القزوینی الحائری الشیرازی، صاحب ریاض الشهاده و تلمیذ الوحید البهبهانی و المجاز من بحر العلوم، توفی حدود سنه خمس و ثلاثین و مائتین و ألف (1235)، و ذکر حفیده
ص: 92
فی طرائق الحقائق أنه توفی أربعین و مائتین و ألف (1240)، و حمل إلی الحائر بجنب قبر أستاذه الوحید المذکور، و لم یتم شرحه بل خرج منه الطهاره فقط، فرغ منه 1230 أوله: [الحمد لله الذی کرم بنی آدم بأن جعل نفوسهم مستعده لمعرفته ]
لابن همام الشیرازی، الذی فرغ من نظم تفسیره الموسوم ب روضه القلوب فی 904، و هو فی شرح و ترجمه أربعین حدیثا نبویا بالنظم الفارسی یوجد فی طهران (دانشگاه 9/ 2654) ضمن کلیاته المؤرخه 903 (ص 286- 336) کما فی فهرسها
للشیخ الحجه المجاهد الشیخ محمد جواد البلاغی النجفی المتوفی 1352، فی رد القادیانیه، خرج بعضه من الطبع
فی الحکمه، لصاحب زواهر الحکم علی ما یظهر منه فی آخر المقصد الثانی من المقاصد الثلاثه المرتبه علیها مقدمه الکتاب المذکور أقول: ثم رأیت فی الریاض ترجمه المیرزا حسن بن عبد الرزاق بن علی بن الحسین اللاهیجی القمی المتوفی 1121، و عد من تصانیفه کتاب مصابیح الهدی و مفاتیح المنی فی الحکمه، و قال: هو مشتمل علی مقدمه و أربعه أبواب، لکنه ما ذکر من کتبه زواهر الحکم الذی مر أنه أحال فیه إلی المصابیح هذا، کما أنه ما ذکر بعض کتبه الآخر مثل شمع یقین و آینه حکمت الفارسیتان الموجودتان و بعض رسائله الأخری التی هی له قطعا ثم إنی رأیت مصابیح الهدی و مفاتیح المنی فی الحکمه فی کتب الحاج الشیخ عبد الحسین الطهرانی، لم یذکر فی المتن اسم المؤلف، مرتبا علی مقدمه و أربعه أبواب کما ذکره فی الریاض، فی المقدمه مطلبان أولهما فی حقیقه علم الحکمه فی مصابیح و المطلب الثانی فی موضوعه و فنونه، أیضا فی مصابیح، و الباب الأول فی تقاسیم الوجود فی خمسه مفاتیح کل مفتاح ذات مصابیح، المفتاح الأول فی العله و المعلول، و هکذا و الباب الثانی فی الطبیعیات و فیه أربعه مفاتیح و کل مفتاح ذات مصابیح، و المفتاح الثالث منه فی الکون و الفساد و به ینتهی النسخه الموجوده أوله: [یا من دل علی
ص: 93
ذاته بذاته و تنزه عن مشابهه مخلوقاته ] و قال فی الدیباجه ما محصله: إن علم الحکمه فی الأوائل کانت تصان عن غیر اهله و لذا لم یکن فی مسائله خلاف الا نادرا، ثم لما انقضی زمان الأوائل و وقعت مرموزاته بأیدی التلامذه، و نقلت من الیونانیه إلی العربیه علی حسب تفسیر المفسرین و تعبیرهم، اختلطت الحکمه بالکلام و التصوف، و تهاجم علیها الأوهام بالتصرف و التکلف فمن ذلک وقع فیه الخلاف بعد الوفاق و قال فی آخر الباب الأول عند تعرضه لکلام المیر الداماد فی إثباته الحدوث الدهری فی قبال الزمانی و الذاتی، و جمعه بذلک بین قولی أفلاطون و أرسطو قال: إن الدلیل علی أن الحادث مسبوق بمده و ماده بیناه فی مصباح الدرایه فلیطلب منه لم یذکر فی متن النسخه اسم المؤلف و علی ظهر النسخه بخط الکاتب أنه للقاضی سعید القمی، و مر روائع الحکم 11: 259 الذی صرح فیه بأنه ألف قبله کتاب مصابیح الهدی و مفاتیح المنی، و علی ما
ذکره فی الریاض یکون الروائع و المصابیح و الزواهر و مصباح الدرایه کلها لمیرزا حسن اللاهیجی، و لعل المصابیح الذی أحال إلیه فی زواهر الحکم غیر هذا، فیکون هذا المصابیح و الروائع و مصباح الدرایه لمؤلف آخر، و لعله القاضی سعید القمی کما وجد بخط هذا الکاتب ثم إنی رأیت فی تتمیم الأمل للشیخ عبد النبی القزوینی الذی ألفه 1191 صرح فیه عند ترجمه المیرزا حسن اللاهیجی القمی بأن الروائع و الزواهر و شمع یقین و آینه حکمت و جمال الصالحین کلها للمیرزا حسن المذکور فیظهر أن نسبه کاتب المصابیح إلی القاضی سعید غلط، و إن المیرزا حسن کتب أولا مصباح الدرایه و ثم کتب مصباح الهدی ثم بعده روائع الحکم ثم بعده زواهر الحکم
سوری، إسماعیلی، ذکر فی أیوانف: 794 و نقل عنها فی ملحق فهرست مجدوع: 343
لبعض الأصحاب، فی أصول الفقه، مرتبه علی
ص: 94
فوائد أوله: [الحمد لله الذی أوضح مسالک الأفهام بمصابیح البیان، و فتح أبواب مدارک الأحکام بمفاتیح التبیان ] تزید علی ألف بیت، بخط السید نصر الله بن أبی القاسم الحسینی، فرغ من کتابته 1240، مع رساله التجزی للمولی عبد الصمد الهمدانی المذکور فی (3: 457) فی خزانه الشیرازی بسامراء، و نسخه بخط محمد رضا بن زین العابدین بن بهاء الدین محمد بن أحمد محسن العاملی، کتابتها 1230 کتب فی ظهرها أنه تألیف السید محمد مهدی بحر العلوم عند السید آقا التستری
فی الأخلاق، للفاضل فریدون بن محمد قاسم حلال خوار، ألفه باسم فتح علی شاه القاجار أوله: [بهترین رفیقی که جذبه التفاتش گم گشتگان وادی ضلالت را به سر منزل هدایت کشاند] ناقص من آخره قلیلا عند الشیخ مهدی بن محمد شرف الدین التستری
لأبی عبد الله حسین بن علی بن أحمد الزوزنی القاضی، المتوفی 486 ذکر المصادر مرتبا علی الحروف و شرح کل واحد منها بالفارسیه، مرتبا علی قسمین: الأول الثلاثی المجرد، فی سته أبواب و الثانی الثلاثی المزید، و فی کل باب ذکر أولا مصادر
الصحیح و السالم ثم المضاعف و المعلول، کل علی ترتیب التهجی أوله: [الحمد لله علی سوابغ آلائه المتسابقه أفواجا، و سوابغ نعمه المتلائمه أزواجا هذه مصادر ترجمتها] نسخه شایعه أقدم ما اطلعت فی (ترخان والده: 313) بخط محمد بن الحاجی شاه رخ الأشنهی ع 2/ 625 و (حسین چلبی: 1151) بخط محمد بن عمر الکاتب الأرزنجانی 12 صفر 632 کتبه فی بورسه و طهران (الملک 1/ 312) بخط علی بن حسن بن محمد الحافظ، ذی قعده 649 راجع فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 9- 16
فی أصول الفقه، للشیخ سدید الدین محمود بن علی بن الحسن الحمصی الرازی، شیخ منتجب الدین
لإمام العربیه الملقب بالفراء، یحیی بن زیاد الأقطع بفخ، زمن موسی الهادی العباسی، و هو ابن عبد الله بن مروان الدیلمی الکوفی، الإمامی بنص الریاض و ظهور کلام السیوطی من رمیه إلی الاعتزال
ص: 95
توفی بطریق مکه سنه سبع و مائتین (207) و کتابه کبیر ذکره ابن خلکان
للشیخ محمد حرز النجفی ابن علی بن عبد الله بن حمد الله بن محمود حرز الدین، المولود فی النجف 1273 و المتوفی 1365، فی أصول الفقه، فی مجلدین کبیرین بخطه، یبتدأ فی الثانی بأصاله البراءه علی أسلوب جدید فی العبارات و المطالب ذکر فیه أنه شرع فیه حدود 1300 لکن عاقته العوائق و بعد مده تممه، و تاریخ فراغه 2 ع 2/ 1315 و فرغ من أصل البراءه و بعض فروع التقلید فی 1324 رأیته عند حفیده محمد حسین بن علی بن محمد حرز
لمحیی الدین الگلشنی، محمد بن فتح الله بن أبی طالب الأدرنوی، المصری، المتوفی 1014 فی مصادر اللغات الفارسیه و الترکیه و العربیه و بایبلن أوله: [الحمد لله الذی صدر مصدر الأشیاء بلا اشتقاق ] یوجد فی (القاهره، دار الکتب 24 م مجامیع ترکی) فی خمسه أوراق، کما فی فهرسها
و هو المصادر السماعیه، جمعها أبو علی الطبری فی تسعه أبیات، و شرحها الفارسیه توجد فی (سپهسالار 3/ 313 صدر) ضمن مجموعه کتابتها 738
للمیرزا محمد بن عبد النبی بن عبد الصائغ النیسابوری الأکبرآبادی الأخباری، المقتول بکاظمین فی إحدی الربیعین 1232، أحال إلیه فی أول کتابه قبس العجول و کتابه معاول العقول الذی صنفه قبل وفاته بخمس سنین، مرتب علی مصادر و خاتمه، و عده تلمیذه فی الفوائد الشیرازیه من السبعه عشر تصنیفا التی کتبها ردا علی الأصولیین، و المصادر طبع بالنجف أخیرا سنه 1342 مع البرهانیه له فی مجلد قرب من سته آلاف بیت، و فیه خمسه مصادر فیها أربعمائه و سبعون حدیثا. أوله: [الحمد لله الذی ندبنا إلی صراط الرشاد]. و فیه تمام منظومه الشیخ حسین بن محمد آل عیثان البحرانی الأخباری فی رد الاجتهاد. و فی مدرسه سپهسالار نسخه کتابتها 1231 فی حیاه المؤلف.
ص: 96
للسید عبد الزاهر بن السید حسین بن السید جبیر بن السید خفی بن نوح بن ناصر بن ... و ینتهی نسبه إلی محیی الثانی بن محیی بن الحسین ذی الدمعه. المولود 1338، الخطیب الباهر. طبع 1386.
مر بعنوان مدارک نهج البلاغه.
للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی القمی المتوفی 381، نسبه إلیه بهذا العنوان النجاشی فی ترجمته، و الکتاب الموجود و المعروف بهذا العنوان أول أبوابه باب أصناف الإخوان من إخوان الثقه و إخوان المکاثره، و أول أحادیثه
ما أسنده إلی أبی جعفر علیه السلام ، قال/: قام إلی أمیر المؤمنین علیه السلام رجل بالبصره فقال: یا أمیر المؤمنین أخبرنا عن الإخوان ...
و آخر أحادیثه
/: یأتی زمان لیس فیه شی ء أعز من أخ أنیس أو کسب درهم من حلال ...
و الظاهر أن الموجود لیس مصادقه الإخوان بل هو کتاب الإخوان لوالد الصدوق یعنی الشیخ أبو الحسن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه، المتوفی 329. و قد نسب کتاب الإخوان إلیه النجاشی و الفهرست، کلاهما کما مر، و أول روایاته عن محمد بن یحیی العطار الذی هو من مشایخ الکلینی و علی بن بابویه، و فیه الروایه عن علی بن إبراهیم القمی مکررا و بعضها بلفظ حدثنی مع أنه أیضا من مشایخ الکلینی و علی بن بابویه. و فیه أیضا الروایه عن سعد بن عبد الله الأشعری الذی یروی عنه الصدوق بواسطه شیخه محمد بن الحسن بن الولید، و بالجمله لا یروی الصدوق/ عن هؤلاء بلا واسطه، فهذا الموجود هو کتاب الإخوان لوالد الصدوق ینقل عنه فی الدمعه الساکبه. و کان عند شیخنا النوری، و ینقل عنه فی البحار و موجود فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین و غیرها، مثل الحاج میرزا علی الشهرستانی بکربلاء و السید علی الإیروانی فی تبریز.
فی رد الباب الحادی عشر من التحفه الاثنی عشریه. للسید محمد قلی بن محمد حسین الکنتوری النیشابوری، المتوفی سنه ستین و مائتین و ألف، دفن فی مقبره أستاذه السید دلدار علی النصیرآبادی. ذکره ابنه السید إعجاز حسین فی کشف الحجب. أوله: [الحمد لله المتعالی عن إدراک الأوهام المقدس
ص: 97
أن یناله الأفهام ].
من کتب الذی ینقل عنه الشیخ أحمد بن الحسن الحر صاحب الوسائل فی کتابه الدر المسلوک.
فی وفیات الأئمه علیه السلام فی قرب عشره آلاف بیت، للشیخ سلیمان بن عبد الله بن الشیخ حسین آل عصفور البحرانی، المتوفی بعد 1261 فی بلده شیراز.
لجعفر بن قدامه، طبع بمصر.
للخواجه نصیر الدین الطوسی، فی رد المصارعات لمحمد بن عبد الکریم الشهرستانی، الذی فیه ردوده علی الشیخ أبی علی بن سینا، فانتصر الخواجه عن ابن سینا فی هذا الکتاب، ورد جمیع ردود الشهرستانی. أوله: [الحمد لله حمد الشاکرین ] یوجد فی (الرضویه) نسخه کتابتها فی 1021 عن نسخه کتابتها 707 و نسخه بمکتبه عارف حکمه بالمدینه.
للفاضل القندهاری الحاج مولی عبد الله بن نجم الدین القندهاری المشهدی المتوفی 1311، ذکره فی مطلع الشمس.
لأفضل الدین (حمید الدین) أحمد بن أبی حامد الکرمانی. فارسی طبع بطهران بمباشره عباس إقبال الآشتیانی.
ینقل عنه الکفعمی فی مواضع من کتبه، و کذا المقدس الأردبیلی فی زبده البیان. و قال فی الریاض: إن مؤلفه إمامی.
للمازندرانی، یعنی رشید الدین محمد بن علی بن شهرآشوب، ینقل عنه البیاضی فی الصراط المستقیم و أظن أنه محرف مثالب النواصب الذی عده رشید الدین فی المعالم من تصانیفه، و حرف تقیه، کما أنه عبر عنه فی بشارات الشیعه بالصوالب و القواصب. و حکی عنه بعض الأسماء التی یکنی بها عن المخالفین:
ص: 98
العجل و السامری و غیر ذلک.
أو إنصاف نامه. فارسی، لمحمد جلال الدین مسکین. یوجد فی (الآصفیه 425 مواعظ). کما فی فهرسها.
للسید أبی الحسن بن السید هادی الحسینی التنکابنی، المتوفی بعد 1255. أوله: [الحمد لله علی حلمه ] فارسی مرتب علی ثلاثین بابا فی بیان الأشیاء النافعه للمؤمنین. یوجد بنجف فی مدرسه السید البروجردی.
للنواب أحمد حسین مذاق الهندی، ساکن پریانوان، و مؤلف تاریخ أحمدی المطبوع 1339. طبع بالهند.
لابن باقی فی الأدعیه، الذی یکثر النقل عنه السید ابن طاوس موجود فی خزانه الشیخ الحاج عبد الحسین البروجردی بمشهد خراسان. اسمه الاختیار من المصباح مر فی (1: 364).
لأبی السعادات سعد الدین محمد بن مؤید الحموی المتوفی 650، المذکور فی (9: 447). رساله فارسیه. أولها: [بسم الله تیمنا بذکره ... بدان ای عاقل فاضل و ای قابل مقبل که نقطه سه است: یکی أسودیه و یکی بیاضیه و یکی أحمریه]. یوجد فی (أیاصوفیا 2/ 3832) ضمن مجموعه کتابتها 866 (249 ب- 322 ألف).
للأسفراینی، مر (19: 296).
للسید الأجل أبی القاسم جعفر بن الحسین بن قاسم بن محب الله بن قاسم بن المهدی الموسوی الخوانساری من أجداد صاحب الروضات. و هو فی الأدعیه النادره المجربه عند المصنف، جمعها بالتماس بعض بخوانسار، و قال فیه إنه ولد سنه تسعین و ألف (1090). و توفی سنه ثمان و خمسین و مائه و ألف (1158) و قیل فی رثائه بالفارسیه قصیده مطلعها:
میر أبو القاسم اعلم ز جهان رحلت کرد
. ماده تاریخه قوله:
گفت دانای أدب عالم ربانی رفت
للمولی حیدر علی بن المدقق الشیروانی المولی محمد بن
ص: 99
الحسن صهر المولی المجلسی، و هو مختصر مصباح المتهجد. فی الأدعیه و الأعمال.
للکفعمی، یأتی بعنوان شهرته مصباح الکفعمی.
للشیخ الفقیه الحاج میرزا مسیح بن محمد سعید الرازی الطهرانی، المتوفی سنه ثلاث و ستین و مائتین و ألف (1263). رساله فارسیه عملیه کبیره، رتبه علی مقدمه فیما یتعلق بالتقلید و خمسه کتب فی الطهاره و الصلاه و الصوم و الزکاه و الخمس. شرع فیه سنه 1257 کما صرح به فی أواسط المقدمه و فرغ منه سنه 1262 کما صرح به فی البحث فی مستحق الخمس، و طبع بطهران فی تلک السنه المذکوره.
منظوم. أوله:
أحمد ربا حلل النکاحا
و حرم الزنا و السفاحا
و قال فی آخره:
لقد زهی المصباح فی النکاح
نظما بعون فالق الإصباح
لم یذکر فیه اسم الناظم و قال فی أواخره:
حیث نظمت ضمن شهرا شطره
فأشبهت شهب الدراری درره
رأیت النسخه الممزقه من أواسطها عند السید محمد الجزائری الساکن بأهواز أخیرا و الناظم متأخر من صاحب الریاض و المناهل لأنه أشار فیه إلی الکتابین بقوله:
یروی ریاض العلم من مناهله
یروی حدیث الفضل عن وسائله
للحاج میرزا أحمد المتخلص ب منظور، المذکور فی (9: 1111) ذکر فی تصانیفه فی شعرای خوانسار و یأتی له مفتاح الغمه فی تاریخ أب الأئمه.
لعبرت العظیم آبادی، من القرن الثالث عشر.
فارسی، یوجد فی (بنگال، إیشیاتک 507) کما فی فهرسها.
للسید الأدیب مهدی بن داود الحسینی الحلی، المولود فی 1222 و المتوفی 4 محرم 1287. و هو عم السید
ص: 100
حیدر بن سلیمان بن داود الحلی الشاعر المعروف صاحب الدیوان المطبوع، و المتوفی 1304. و هذا الکتاب جلیل فی الأدب ذات فوائد تاریخیه و أحوال بعض العلماء المعاصرین له، کالشیخ مشکور و غیره، و هو کبیر یزید علی عشرین ألف بیت، جمع فیه ما أنشأه هو و ابن أخیه السید حیدر المذکور من النظم و النثر و القصائد و الرسائل فی مدیح العالم الحاج محمد صالح بن الحاج مصطفی بن درویش علی البغدادی کبه. و هو والد مولانا الحاج الشیخ محمد حسن کبه و ذکر لی تاریخ ولاده والده و هو سنه 1201 و توفی سنه سبع و ثمانین و مائتین و ألف (1287).
رتب کتابه هذا علی مقدمه فی فضل الشعراء و استحسان الشعر، و أربعه أبواب:
أولها فی أن مدیح شعراء العصر لا یلیق بشأن الحاج الممدوح، ثم عمد علی قصیده واحده لأشعرهم السید صالح بن السید مهدی القزوینی الحلی و تقریظ الشیخ إبراهیم العاملی علیها و کذا تشطیره لها و بین معایبها و مساویها و تعرض لکثیر من أنواع البدیع و المحسنات الشعریه، و ثانیها فیما أنشأه هو و ابن أخیه فیه من المدیح، و ثالثها فیما أنشأ له من التهنیات، و رابعها فیما أنشأه من الرثاء فیمن انتقل من ذراریه و متعلقیه إلی دار البقاء، و خاتمه الأبواب فیما أنشأته للممدوح من العتاب، و صدر الکتاب باسم الممدوح براعه للاستهلال بقوله: [الحمد لله الذی جعل محمدا صالحا للثناء و اصطفاه من جمیع بنی حواء] و النسخه بخط السید حیدر المذکور فرغ من کتابتها فی رابع عشر جمادی الثانیه سنه 1279 موجود فی خزانه نجله الحاج محمد حسن کبه.
لأوحد الدین الکرمانی، مر فی (19: 297).
لمحمد منعم بن الشیخ معین (منور) الأکبرآبادی، فارسی فی علم الجفر، فی مقدمه و خمسه أبواب، و کل باب فی خمسه فصول و خاتمه. ألفه فی حیاه محمد شاه الهندی، و ذکر فی المقدمه أن اورنگ زیب (1069- 1118) کان یتعلم الجفر عند أبی. أوله: [حمد له ... اما بعد چنین گوید أحقر العباد محمد منعم ... که در زمان حیات میمنت آیات پادشاه غفران پناه ] یوجد منه فی (دانشگاه 7/ 866) ضمن مجموعه المؤرخه 1277، و (دار الکتب المصریه 1 معارف
ص: 101
اسرار فارسی طلعت) کتابته 1314 و فی الثانیه ذکر اسم والد المؤلف شیخ منور.
فی الاستصحاب، أیضا للسید محمد مولانا الآتی ذکره أیضا فی فهرس تصانیفه.
فی الطهاره و الصلاه، للحاج السید محمد مولانا ابن السید عبد الکریم مؤتمن الشریعه ابن محمد بن محمد تقی الموسوی السرابی التبریزی المعاصر، المولود ع 1/ 1294. ذکره فی فهرس تصانیفه.
للمولی شمس الدین محمد بن السعید الحاج علی بن محمد بن شجاع الأنصاری، ذکره سیدنا فی التکمله.
تسع مجلدات فی تمام الفقه، للشیخ جعفر بن أحمد بن سیف البدیری عشیره النجفی مسکنا، ولد حدود 1283 کما ذکره شفاها، و توفی فی 23 شعبان 1369. و انتزع منه رسالته العملیه الموسومه ب التذکره و فرغ من أصله التسع مجلدات فی 1307.
للشیخ علی بن الشریعتمدار الحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی، المتوفی 1315. ذکره فی کتابه غایه الآمال.
طبع سنه 1323. راجعه.
مر بعنوان مصابیح الأنوار 21: 84 (کذا).
فی الأخلاق و یعرف بالعالم الوافد. موجود فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف، و فی الخزانه الرضویه، و عنها استنسخ الحاج شیخ عبد الرحیم بن محمد علی التستری فی المشهد فی 1304 فی مجموعه کلها بخطه عند المیرزا هادی الخراسانی فی النجف، و طبع مع حقائق الفیض سنه 1299.
للشیخ أبی الحسن البکری، أستاذ الشهید، کما ینقل عنه السید محمد القطب فی تصانیفه، منها فی فصل الخطاب نقل عنه حدیث
/ أول ما خلق الله
ص: 102
نور حبیبه محمد
و قال له
/ لولاک لما خلقت الأفلاک
، و حدیث
/ خلقنی و خلق علیا و فاطمه و الحسن و الحسین قبل أن یخلق آدم، و خلق من نور کل واحد منهم سائر الأشیاء و الموجودات
و غیر ذلک مما یشهد موالاته. و له مقتل الأمیر و وفاه فاطمه علیه السلام کلها من مآخذ البحار کما فی أوله و اعتمد هو علی الجمیع مع النسبه إلی أستاذ الشهید.
و یأتی مولد النبی لأبی الحسن البکری، و مر أیضا بعنوان الأنوار 2: 409 و قلنا إنه مقدم علی أستاذ الشهید بکثیر.
للشیخ هاشم بن محمد، رأیته فی النجف فی مجلدین. أوله: [الحمد لله الذی أنشأ جمیع المخلوقات بکنه حکمته و رفع السماوات العالیات بنظم قدرته ... لما من الله علی لما سبقت عنایته إلی أن هدانی للإیمان ... طالبنی عقلی و خاطبنی لبی أن أجمع کتابا یحتوی بعض فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام ... و سمیته بمصباح الأنوار فی فضائل إمام الأبرار]. و ذکر فی أوله فهرس أبوابه السته و الثلاثین بابا، و أما الموجود منها فی المجلد الأول إلی أواخر الباب الحادی و العشرون، و المجلد الثانی یشرع من الباب الرابع و العشرین إلی آخر الأبواب.
و فی مواضع من مجلده الأول یذکر اسمه فیه بقوله: قال المؤلف هاشم بن محمد.
و علی ظهر النسخه کتب أنه للشیخ الطوسی، و لعل هذا منشأ اشتباه من انتسابه إلی الشیخ الطوسی، کما فی مدینه المعاجز و فی کشکول الشیخ أحمد شکر. و انتسخ من هذه النسخه الشیخ شیر محمد الهمدانی، و الشیخ محمد السماوی. و نسخه الأصل عتیقه و المجلدان بخط واحد ثانیهما من وقف بیت الساده آل خرسان بالنجف، یروی فیه کثیرا عن سید الحفاظ أبی منصور شهردار بن شیرویه بن شهردار الدیلمی المتوفی 558، و ذکر أنه کتب إلیه إجازه من همدان، و فیه أخبرنا وجیه الدین أبو الحسن علی بن محمد بن أحمد العلوی الهروی بأصفهان فی سابع عشر ذی الحجه 552، و فیه: أنبأنا الشیخ
سدید الدین شاذان بن جبرئیل عن عماد الدین محمد بن أبی القاسم الطبری، و فیه: روایته عن القاضی أبی طاهر إبراهیم بن الحسن بن محمد بن یحیی الغرای بقراءه الحافظ أبی سعید أحمد بن محمد بن أبی سعید
ص: 103
البغدادی بزواره فی ربیع الأول 514. و فیه: أخبرنی أبو الفتح عبد الملک بن أبی القاسم بن أبی سهل الکروحی الهروی فی ذی حجه 548. و فیه: أخبرنی القاضی أبو طاهر بقراءه الحافظ أبی سعید أحمد بن محمد بن أبی سعید البغدادی فی ع 1/ 514.
ینقل عنه فی البحار و قال فی أوله إنه کثیرا ما یروی فیه عن شاذان بن جبرئیل القمی صاحب إزاحه العله فی القبله الذی ألفه 558. فنسبته إلی الشیخ الطوسی سهو و خطاء کما فی مدینه المعاجز. و ینقل عنه فی أحکام الأموات من البحار مکررا منها فی کیفیه صلاه علی و فاطمه علیه السلام ، و قال هنا إنه لبعض الأصحاب، و لکن صرح فی الأمل بأنه للشیخ هاشم بن محمد. و لعل مستند وجه النسبه إلی الطوسی ما وجد من کتاب تأویل الآیات لتلمیذ الکرکی المتوفی 940 حیث نقل فیه عن المصباح المذکور ناسبا له إلی الطوسی. و ینقل عن مصباح الأنوار کثیرا السید ولی الله بن نعمه الله فی کتابه کنز المطالب الذی ألفه فی 981 من دون ذکر اسم المؤلف.
فی تعریب أنیس التجار الفارسی النراقیه مع إدراج فتاوی السید إسماعیل بن السید صدر الدین العاملی الأصفهانی (1258- 1338) المذکور فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 159. عربه الحاج الشیخ علی بن إبراهیم القمی المتوفی 1371 بأمر أستاذه السید الصدر کما صرح فی آخره. و فرغ من التعریب فی یوم الجمعه 7 رمضان 1325 فی بلده الکاظمیه. رأیته بخطه عند مؤلفه.
. ردا علی الپادری، للسید المجاهد السید محمد بن المیر السید علی الطباطبائی، المتوفی 1242. شرح معنی النبوه و بین الکرامه و المعجزه و فرقهما مع السحر. و رد شبه النصرانی و بشاره الأنبیاء بمحمد صلی الله علیه و آله و کیفیه إعجاز القرآن و غیر ذلک. یوجد عند السید حسن بن جعفر بن علی نقی بن حسن بن المصنف فی کربلاء.
للسید المیرزاجهانی، مؤلف روائح النسمات فی شرح دعاء السمات المذکور فی (11: 355).
فارسی، لشمس الدین بن إبراهیم المتطبب.
ص: 104
أوله: [سپاس بی قیاس خدایی را]. یوجد فی (دار الکتب المصریه 2/ 4655 ص) ضمن مجموعه (ورق 152- 328) غیر مؤرخه کما فی فهرسها.
ترجمه جنه الأمان الواقیه الکفعمیه إلی الفارسیه مع تهذیب و تلخیص و زیاده مقدمه و إلصاق خاتمه، للمولی شرف الدین بن شاه حسین البیرمی اللاری، أهداه إلی المیرزا محمد مستوفی دار المؤمنین رشت مع الإطراء، و ذکر فی أوله فهرس فصوله المنتهیه إلی الأربعین، و استهل فی خطبته بأسماء بعض کتب الدعاء، منها مفتاح الفلاح البهائیه. أوله: [جبه آرایش حمد نامعدودی که مجاهدان معارک عبودیت و عبادت را در مدافعه خطرات جسمانی جبه ایست واقیه ] و صوره تاریخ فراغها: ربیع المولود 114، و الظاهر أنه (1140) و النسخه فی مکتبه مدرسه المولی محمد باقر السبزواری فی مشهد خراسان.
للمولی محمد صالح بن الآقا محمد البرغانی القزوینی المتوفی 1283. أوله: [الحمد لله رب ... أما بعد فیقول الفقیر إلی الله محمد صالح بن محمد هذا ما اصطنعته من تفسیری 1- بحر العرفان و معدن الإیمان 2- مفتاح الجنان فی حل رموز القرآن ] إلی آخر کلامه. و مر بحر العرفان فی سبعه عشر مجلد، و یأتی مفتاح الجنان فی ثمان مجلدات و المصباح هذا فی ثلاث مجلدات و هو نظیر الصافی ممزوج بالقرآن و معلم بالخطوط الأحمر علی القرآن، رأیت المجلد الأول منه المنتهی إلی سوره الحج، فرغ منه 1270، و شرع فی المجلد الثانی من سوره قد أفلح المؤمنون، و فرغ منه فی ذی الحجه 1270 کلاهما عند عبود الشیخ حسن الصالحی بکربلاء.
للشیخ خضر بن شلال مؤلف مصباح الرشاد الآتی ذکره. ذکره أیضا فی إجازته لتلمیذه الشیخ عبد الکریم الکرمانی فی 1247.
فارسی، ذکر بهذا العنوان فی فهرس (الآصفیه 1: 820) أنه موجوده بتلک المکتبه” الآصفیه” برقم 134. راجعه.
ص: 105
لمشتری، مر (19: 297).
لأبی المعالی حسن، ألفه فی 1331.
رأیته بکربلاء.
للمولی عبد الجبار بن زین العابدین الشکوئی.
أوله: [الحمد لله الذی عظم شعائر الإسلام ]. فرغ منه 1321 و فیه تمام أعمال المدینه و المکه المعظمه. طبع فی 1327.
لمحمد جعفر اللاهیجی، تفسیر عرفانی تأویلی.
أوله: [نحمدک اللهم یا عزیز یا وهاب ]. یوجد فی (المجلس: 5480) کتابته 27 محرم 1255.
فی الأدعیه فارسی، للمولی علی بن فضل علی بن عبد الکریم بن أبی القاسم بن محمد الإیروانی، طبع بقطع صغیر. و والد المؤلف فضل علی هو مؤلف حدائق العارفین و غیره.
فی الحکمه، لصاحب مصابیح الهدی 21: 93 فی الحکمه أیضا. أحال إلیه فی المصابیح المذکور کما مر. و ظهر بحمد الله أن المصابیح للمولی حسن بن عبد الرزاق اللاهیجی القمی 1121، فیکون تألیف المصباح هذا قبل کتابه مصابیح الهدی و کتب بعد المصابیح الروائع ثم زواهر الحکم.
فی المنطق، للشیخ المعاصر الشیخ علی بن الشریعتمدار الحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی الطهرانی، المتوفی 1315. ذکره فی کتابه غایه الآمال.
فی التوحید، للسید محمد رضا بن إسماعیل الموسوی الشیرازی الطهرانی، المتوفی نیف و ثلاثمائه. ذکره فی أول کتابه شرح الرضوی و غیره.
فی آداب الذکر و الریاضه، للسید صدر الدین بن محمد باقر بن مهدی الموسوی الدزفولی المرتاض المعروف. فارسی فی ثلاثه فصول
ص: 106
و صرح فی أوائله أنه من تلامیذ الحکیم العارف الجلیل آقا محمد البیدآبادی. أوله:
[الحمد لله الذی جعل الذکر وسیله لنیل قربه و کماله و وعد للمجاهدین المرتاضین هدایه] و النسخه عند السید شهاب الدین التبریزی بقم.
لموفق بن محمد المجدی، ألفه باسم أستاذه قاسم بن منصور المستوفی، فی دستور تعلیم إنشاء المکاتبات و الرسائل علی اختلاف أنواعها فی بابین و کل باب فی خمسه فصول. الباب الأول: در شرائط این صنعت چون صدر نامه ها و عنوانات و مانند آن. الثانی: در نبشته ها بمعانی پراکنده چون اخوانیات و قصه ها و تباشیر و امثله دیوانی و شرعی و محاضر و عهدنامه و مفاخرت. أوله:
[رب عونی. شکر و سپاس مر خداوندی را که آفتاب در طشت فلک حکمت ]. یوجد منه نسخه بطهران (سنا 328) بخط سلیمان بن یوسف بن سنان بن یعقوب الأنقروی الموسوی السلیمانی، کتابته 1 ج 1/ 742 کما فی فهرسها.
للشیخ خصر بن شلال آل خدام العفکاوی النجفی، المتوفی 1255، قرأه تلمیذه الشیخ عبد الکریم الکرمانی کما ذکره فی إجازته له فی 1247.
لرشید الدین الأسفراینی، مر فی (19: 296).
للسید رضی الدین أبی القاسم علی بن موسی بن طاوس الحسینی الحلی، المتوفی سنه أربع و ستین و ستمائه (664).
و هو أول تصانیفه کما یظهر من کتابه کشف المحجه و نسخه شایعه، منها فی مکتبه المولی محمد علی الخوانساری بالنجف. أوله: [الحمد لله المتفرد بدوامه و جلاله ] فی عشرین فصلا، أوله فی مقدمات السفر و آدابه، و الأخیر فی زیاره أولاد الأئمه و المؤمنین، و فی خزانه سیدنا الحسن نسخه مزار مرتبه علی أبواب و لیس فیها باب مقدمات السفر، لکنها مثل المصباح المذکور باختلاف یسیر.
فی جمله من الزیارات المطلقه و المخصوصه و الجامعه و آدابهم، الأخیر فی زیاره أولاد الأئمه علیه السلام ، و أعمال مسجد الکوفه، و هو من جمع
ص: 107
الحاج السید مهدی الیزدی الحائری النجفی، طبع بمبئی 1302.
فی فضائل زیاره خامس آل العباء مطلقا و فی أوقات معینه و بعض آدابها فی الأحادیث المرویه المستخرجه طائفه منها عن کامل الزیاره لابن قولویه و ترجمتها إلی الفارسیه، للسید ولی بن نعمه الله الرضوی الحائری. ألفه باسم الشاه طهماسب
الصفوی (930- 984) و رتبه علی خمسه و عشرین بابا و خاتمه، و الباب الرابع و العشرین فی فضل زیارته لیله الجمعه و ذکر فیه المرسله عن سلیمان الأعمش و قصته مع جاره المنکر للزیاره و الخاتمه فی فضائل التربه، و نسخه منه ناقص الأول و الآخر بخط جید عند السید آقا التستری بالنجف.
نظیر المجالس السنیه المحسنیه، للشیخ مهدی بن الحسن بن إسماعیل آل خضر النجفی المتوفی 1347 کما فی أول کتابه الروضه الخضریه المطبوع 1349.
، للسید عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الکاظمی، المتوفی سنه اثنین و أربعین و مائتین و ألف (1242) و هو مختصر شرحه الکبیر مصابیح الظلام 21: 88 کما مر، و هذا فی ست مجلدات تبلغ مائه ألف بیت، کما ذکره تلمیذه الشیخ عبد النبی فی تکمله النقد و نفسه أیضا فی إجازته للسید محمد تقی فی 1240. و یوجد بعض مجلدات من شرحه فی خزانه الحاج المولی علی محمد النجف آبادی بالتستریه بالنجف. أوله: [الحمد لله الذی هدانا للتفقه فی الدین وفقنا لمتابعه خاتم النبیین ]. لکن المذکور فی آخر هذه النسخه أن اسمه مصابیح الکلام الذی خرج منه هذا المجلد الکبیر فی شرح الدیباجه فقط و التکلم فی المباحث الأصولیه و إن المصباح الساطع شرح آخر غیر هذا، و هذا المجلد کلها بخط المصنف الا أجزاء من أوله، و نسخه أخری من هذا المجلد عند السید علی بن محمد بن علی الشبر، کما یوجد عنده أیضا مجلد من المصباح الساطع الذی هو أخصر من مصباح الظلام و هو من أول الطهاره إلی مبحث التنفل لمن علیه فریضه، فرغ منه 22 ج 2/ 1228، و مر أنه فرغ من مصباح الظلام فی 9 ج 2/ 1226، فیظهر أنه بعد إتمام
ص: 108
مصباح الظلام شرع فی اختصاره ب مصباح الساطع و هما غیر مصابیح الکلام المقصور علی الأصول و شرح الدیباجه الذی ذکرت أوله آنفا. و یوجد ثلاث مجلدات من شرح المفاتیح للسید عبد الله الشبر فی مکتبه راجه فیض آباد، کما فی فهرسها و لا أدری أیها.
فی الأخلاق، مرتبا علی أربعه عشر فصلا.
لشهاب الدانیالی، کتبه فی جهرم. أوله: [الحمد لله الذی رفع غشاوه الغمه عن بصائر] و النسخه فی مجموعه بخط الحاج الشیخ عبد الرحیم التستری، کتبها فی سفر مشهد خراسان 1304 یوجد عند المیرزا هادی الخراسانی بالنجف.
للمولی علی بن محمد باقر التنکابنی، فی الأدعیه و الأحراز و الأعواذ التی سمعها و استجازها من العلماء المجیزین له و المشایخ أو أخذ من کتبهم. أوله: [الحمد لله سمیع الدعاء جزیل العطاء سابغ النعماء و رافع البلاء].
و آخره دعاء صنمی قریش ثم مناجات الخمسه عشره فی مجموعه تاریخ کتابه بعض أجزائه 1223 فی خزانه الحاج علی محمد النجف آبادی بالنجف.
فی معرفه القبله، للحاج السید محمد مولانا بن السید عبد الکریم الموسوی السرابی التبریزی، المعاصر المولود 1294 طبع بإیران 1349. و مر له مصباح الأعلام: 102.
للمولی محمد علی بن محمد البرغانی، مؤلف ریاض الکونین فی أحوال المعاد و مصائب الحسین و غیرها. کلاهما فارسیان، و المصباح فی الأخلاق العرفانی الشیخی. فی مقدمه و أربعه فصول و خاتمه المقدمه فی الإخلاص فی العمل، الفصل الأول مجاهده النفس علی ما روی من آل طاها و یاسین. أوله: [تکرار تحمید و مکررات تمهید خاصه ذات بلا شبهه واحدی ] رأیته بطهران عند الدکتور قاسم زاده کتابته ثلاثاء 2 ع 2/ 1238.
للحاج محمد بن کریم خان الکرمانی الشیخی القاجار (1263- 1324). فارسی فی السلوک فی مقدمه و ثلاث مطالب و خاتمه:
ص: 109
المقدمه فی الکلیات. المطلب الأول فی الشریعه و ما یلزم العمل به، الثانی فی الطریقه و آداب السلوک، الثالث الحقیقه بالإشاره و الإیماء. الخاتمه فی نتائج العمل و ذکر بعض حالات السالکین. طبع فی 1292. رأیت منه نسخه فی مکتبه الشیخ الخلانی ببغداد عبر عن نفسه فی أوله ب (الأثیم محمد بن کریم).
فی معرفه القبله، للحاج السید محمد مولانا بن السید عبد الکریم الموسوی السرابی التبریزی، المعاصر المولود 1294 فارسی عین فیه قبله أکثر البلدان المجاوره، طبع بإیران 1349.
هو اسم للشرح الکبیر لابن میثم (م 679) علی النهج سماه بذلک الشارح لکن لا فی نفس الکتاب بل علی ما یظهر من آخر شرحه الثانی الصغیر الذی لخصه و اختصره من الکبیر فی آخر شوال 681، حیث قال بعد تمامه: و هذا اختیار مصباح السالکین لنهج البلاغه من کلام أمیر المؤمنین علیه السلام فیظهر أن اسم الأصل المصباح و هذا مختار و مختصر منه و نسخه بهذا العنوان فی مکتبه حالت أفندی کما فی فهرسها أوله: [سبحان من حسرت أبصار البصائر من کنه معرفته ]
فی مائه باب فی الأخلاق کلها مرویه عن الصادق علیه السلام أوله: [الحمد لله الذی نور قلوب العارفین ] عده السید فی کشف المحجه و کذا أمان الأخطار من کتب الذی ینبغی حمله فی الأسفار ناسبا له إلی الصادق علیه السلام و ینقل عنه الشیخ إبراهیم الکفعمی و الشهید الثانی بهذه النسبه أیضا و قد بسط القول فی اعتباره شیخنا النوری فی خاتمه المستدرک علی خلاف العلامه المجلسی و المحدث الحر فی عدم اعتمادهما علیه، و الله الأعلم طبع المصباح مع جامع الاخبار مکررا بإیران، و ترجم إلی الفارسیه متعددا منها آداب العارفین کما مر و ضیاء المصباح لإسماعیل بن محمد علی الرضوی، الموجوده نسخته فی (المجلس 1/ 2795) کتابتها ذی الحجه 1117 و علیها شروح منه للملا عبد الرزاق بن الملا میر القاری الگیلانی الرانگوئی من القرن الحادی عشر، الموجوده نسخته فی
ص: 110
(یزد جامع الکبیر 8059) کتابتها ج 1/ 1087 یوجد نسخه من المصباح فی (سپهسالار) بخط المولی محمد علی المشهدی کتبه بنجف 1082 بثلاث وسائط عن نسخه خط الشهید الثانی و نسخه منه بخط المولی عبد الرزاق بن محمد بن سعید المقابی کتابتها 1115، و رأیت نسخه کتب فی حاشیتها نقلا عن خط الشیخ سلیمان الماحوزی، ما سمعه الشیخ سلیمان عن العلامه المجلسی، أنه کان یقول المجلسی إن مؤلف مصباح الشریعه هو شقیق البلخی
للسید عبد الرزاق بن محمد هاشم بن محمد قاسم الموسوی الگیلانی الشیرازی، نزیل دهلی فی عصر السلطان جلال الدین محمد أکبر پادشاه (963- 1014) نسبه إلیه حفیده المعروف ب أکبر شاه فی کتابه سبیکه الذهب المؤلف 1305، و قال إنه بخطه عندی” أکبر شاه”
لنظام علی شاه، مر (19: 297)
فی الأحادیث المرویه عن الأئمه علیه السلام ، مرتبه علی مقدمه فی بعض اصطلاحات علم الدرایه، و ثلاثه و أربعین مجلسا: أوله فی الإیمان و الکفر، الثانیه فی عالم الذر، الثالثه فی خلقه الإنسان و الثانی و الأربعون فی بعض آداب الدعاء، و الثالث و الأربعون فی أوقات الاستجابه و به یتم الکتاب ألفه الشیخ علی بن الحسین بن علی القراچه داغی نزیل کربلاء، فرغ منه هناک 1234، و علیه بعض الحواشی بخطه 1247 فیعلم حیاته فی التاریخ، رأیت النسخه عند بعض الطلبه فی النجف
للسید أبی تراب بن أبی القاسم الموسوی الخوانساری، المتوفی بالنجف 1346، ترجمه فی الجزء الرابع من مجله المرشد البغدادیه ص 271
لم یعرف مؤلفه، ألفه باسم جلال الدین شاه سلطان، فی مقالتین: المقاله الأولی فی خمسین بابا فی مطالب متنوعه منظومه، و المقاله الثانیه فی حل عشرین مسأله ریاضیه أوله: [سپاس بی قیاس و حمد بی حد خالقی را
ص: 111
که چهره جمیل سخن ] یوجد بطهران (أدبیات 3/ 107 د) ضمن مجموعه بخط زین حسینی کتابتها 1 ج 2/ 818، ناقصه من آخرها، کما فی فهرسها
فارسی فی بعض مطالب نجومیه، للشیخ علی بن الحاج مولی محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی الطهرانی، المتوفی 1315، ذکره فی غایه الآمال
مختصر من ترجمه إصلاح العمل للسید المجاهد ترجمه إلی الفارسیه أولا تلمیذه الشیخ الحاج المولی حسن بن محمد علی الیزدی و سماه إکمال الإصلاح مبسوطا کأصله ذات فروع غریبه و مسائل کثیره، ثم اختصر الترجمه و سماه مصباح طریق لأن أصل الإصلاح کان مأخوذ من المصابیح و هو فی خمسه مطالب: الطهاره، الصلاه، الصوم، الزکاه و الخمس طبع بمبئی، و رأیت نسخه خطیه منه فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین، و أخری فی مدرسه البروجردی بالنجف أوله: [الحمد لله الذی أوضح لنا طریق العمل بنصب الأعلام ]
منظومه فارسیه، لسالک الکرمانشاهی، یوجد صورتها الفتوغرافیه بطهران (دانشگاه 2918 فیلم) کما فی فهرسها
فی أصول الدین، للشیخ محمد حسن الدامغانی، من علماء القرن الثالث عشر
فارسی، للشیخ محمد رضا بن عباس المروج الطبسی، طبع بطهران 1341 فی 39 ص
للشیخ عبد العزیز الصحاف ابن عبد الهادی بن علی البغدادی، المولود حدود 1335 مرتب علی ثلاثه فصول:
1- فی المناقب 2- فی المواعظ 3- فی الغزوات التسعه من النبی و ثلاثه بعده، نسخه خطه فرغ منه 1359 عند الشیخ قاسم محیی الدین فی 500 ص
خرج منه ست مجلدات للسید المعروف بالداماد السید علی آقا بن السید محمد بن علی الرضوی التبریزی
ص: 112
المولود 1275 و المتوفی 1336 رأیته عند ولده السید مرتضی فی النجف
للشمس العلماء، السید إمداد إمام الزیدی المستبصر العظیم آبادی مطبوع بلغه أردو
فی أصول الدین و علم الکلام، أرجوزه فی أصول الدین و یلیها الأخلاق، فیما یزید علی ألف و مائتی بیت، للسید محمد باقر الحجه ابن الحاج میرزا أبی القاسم الطباطبائی، المولود فی النجف 8 شعبان 1273 و المتوفی فی 11 رجب 1331 طبع بمباشره السید الحاج میرزا حسن اللواسانی النجفی نزیل الفازیه فی قضاء صیداء و شرحه هو بنفسه و سمی الشرح ب نور الأفهام کما یأتی أوله:
[
یا واهب الحکمه هب لی حکما
و من لدنک رب زدنی علما
رساله عملیه صغری، للشیخ محمد حسن بن الشیخ حسین آل أبی خمسین، المتوفی 1310 مناهزا للتسعین، ذکره فی أنوار البدرین و کبراها تسمی منار العارفین
فارسی فی أعمال السنه، للسید زین العابدین الحسینی، مرتب علی مقدمه و اثنی عشر مطلبا و خاتمه، صنفه فی عصر الشاه صفی الصفوی (1038- 1052) أوله: [حمد و سپاس پروردگاری را که بندگی و پرستش أو]
فارسی فی المسائل الضروریه من أصول الدین و أحکام الصلاه، مرتب علی مطلبین و خاتمه، للمولی الورع عبد الله بن الحسین التستری شیخ المولی محمد تقی المجلسی
للشیخ بهاء الدین محمد بن عز الدین الحسین بن عبد الصمد الحارثی، المتوفی 1030، ینقل عنه الشیخ محمد باقر البیرجندی فی فاکهه الذاکرین
فارسی فی مجمل من أدعیه الأسابیع، للحاج سید مهدی الیزدی الحائری المعاصر، مرتب علی سبعه فصول طبع سنه 1294 و طبع أیضا مع إلحاقات بعض الأدعیه و الزیارات
ص: 113
لکاشف الدزفولی، محمد باقر بن مهدی بن شفیع الموسوی المولود 18 صفر 1174 و المتوفی 15 شعبان 1258 المذکور فی (9: 897) طبع بأهواز مع مقدمه لظهیر الدزفولی فی 1333 ش فی 141 ص
للسید محمد الکلباسی الشیخی بن محمد بن إبراهیم الشریف الحسینی، فارسی فی الکلام فی عده أبواب و کل باب فی عده مصابیح و کل مصباح فی عده نور، فرغ منه فی حدود 1310 أوله: [الحمد لله المحتجب بشعاع نوره عن نواظر خلقه و بعد، چنین گوید] یوجد فی (دانشگاه 1/ 2784) بخط علی محمد الشاهرودی کتابته محرم 1310 کما فی فهرسها
فی أحوالات شیخ مصباح العاشقین، لوجیه الدین محمد بن السید نظام الدین، مرید پیر اختیار، فی أربع مقالات، فی 11 ع 1/ 936: المقاله الأولی فی نسبه و أجداده و أساتذته و سفرته إلی الهند و حیاته و مماته، الثانیه فی أحوال شیوخ السلسله المنتسب إلیها، الثالثه فی الأذکار و الأوراد و الریاضات، الرابعه فی أحوال مردته و أصدقائه أوله: [الحمد لله الذی یسبح له ما فی السماوات و ما فی الأرض و بیده اما بعد، می گوید فقیر حقیر خاکسار آستانه، جناب اقدس ] یوجد فی طهران (دانشگاه 4898) من القرن الحادی أو الثانی عشر، کما فی فهرسها راجعه
لبهاء الدین محمود بن إبراهیم، حفید حمید الدین الناکوری، المتوفی 673، تفسیر فارسی لسوره الضحی یوجد فی پاکستان مکتبه پرفسور شیرانی (رقم 2/ 1439/ 4489) کما فی فهرس دکتر محمد بشیر حسین
رساله عملیه مبسوطه، للسید محمد بن محمد تقی آل بحر العلوم، المتوفی حدود خمسه أو سته و عشرین و ثلاثمائه و ألف و اختصرها بنفسه و سمی المختصر ب الوجیزه
دیوان کبیر فی عشره أجزاء لکل جزء اسم خاص:
1- المواهب الموسویه 2- الخواطر الموسویه 3- النفحات الموسویه، کلها من نظم السید
ص: 114
عبد الهادی الطعان بن السید جواد بن مهدی بن هاشم بن محمد بن السید عطیه الموسوی النجفی، ولد 1325 و ذکر تمام نسبه فی أرجوزه سماها الدره الغراء فی 58 بیتا المذکور فی (8: 103)
و هو للشیخ محمد بن محمد حسین الإشکوری المتوفی حریقا فی رجب 1356 طبع قطعه صغیره من أوائل (لم یقرأ- م) حجیه القطع
منظوم فارسی، لدشتی.
أوله: [الحمد لله الذی هدینا بنور الإسلام ]. یوجد فی (دار الکتب المصریه 4488 س) فی 25 ورق کما فی فهرسها.
فی الفقه من الطهاره و الصلاه و الصوم و القضاء و المتاجر و الغصب و الوصیه. طبع المجلد الأول من الصلاه إلی آخر النیه 1373 بنفقه ولده الحاج میرزا أبی الحسن.
فی المواریث، للشیخ یوسف الفقیه العاملی الحاریصی، عضو مجلس التمیز الشرعی فی بیروت. طبع بإمضاء آیه الله السید أبو الحسن الأصفهانی 1352.
فی شرح شرایع الإسلام لشیخنا الورع الحاج آقا رضا بن المولی الفقیه الآقا محمد هادی الهمدانی، المتوفی صبیحه 28 صفر اثنین و عشرین و ثلاثمائه و ألف 1322 و دفن برواق العسکریین علیه السلام من جانب الرجل. خرج منه إلی البیاض من أول الطهاره إلی آخر الزکاه فی مجلدات علی سبیل شرح المزج، و کنت أحضر بحثه أیام اشتغاله بأبواب الزکاه، و کان یکتب مقدار صفحه فی کل لیله و یملیها علی تلامذته فی مجلس البحث، و أکثرهم الفضلاء، مثل الشیخ علی الهمدانی و الشیخ علی بن باقر الجواهری و الشیخ جعفر بن الشیخ راضی و الحاج شیخ علی القمی و الشیخ أحمد کاشف الغطاء و أخیه الشیخ محمد حسین، و السید محسن العاملی و الشیخ أبو القاسم القمی و الشیخ محمد تقی المقدس الطهرانی و الشیخ عبد الحسین آل شیخ أسد الله الکاظمی و غیرهم. فکانوا ینتقدونه إلی أن یجتمع رأیهم علی شی ء فکان یغیره تاره و لا یغیره أخری، لتمامیته بنظره الشریف
ص: 115
و عدم ورود اعتراضاتهم علیه. أوله: [الحمد لله الذی هدانا إلی معالم الدین و أرشدنا إلی شرایع الإسلام ]. طبع مجلده الکبیر فی الصلاه.
. فارسی فی الأخلاق و المواعظ و العقائد الدینیه و المسائل الشرعیه، مرتب علی مجالس لعلها تبلغ أربعین مجلسا، للشیخ محمد جواد بن عباس الگلپایگانی، تلمیذ شیخنا آیه الله الخراسانی فرغ منه 1318، و طبع 1322.
مقتل فارسی، لحسین بن مؤمن الواعظ العارف الیزدی الکرمانی، من تلامیذ الشیخ أحمد الأحسائی، ذکرناه فی الطبقات الکرام: 431 فی 52 فصلا و فی أول کل فصل یذکر حدیثا ثم یشرحه بالحکایات و التواریخ. أوله:
[فصل أول. روی عن النبی صلی الله علیه و آله خمس من ... أسکنه الجنه]. یوجد بقم فی مکتبه مدرسه الفیضیه، کتابته السبت 15 ج 1/ 1239 و احتمل صاحب الفهرس أنه بخط المؤلف.
فی الفقه، للحاج مولی محمد شریف الشیروانی التبریزی صاحب نور الأنوار و المستنسخ 1258. ذکره فی آخر کتابه صدف المشحون المطبوع 1314. و له مصباح الوصول الذی فرغ منه 1228.
مائه کلمه قصار عرفانیه فارسیه بعناوین: کلمه، کلمه أوله: [الحمد لله الذی نور مصباح القلوب بأنوار حکمته. اما بعد، الهی بعزت آنهایی که رخش همت در ساحت میدان قناعت تاختند] یوجد فی طهران (المجلس 2/ 4079) فی آخر نسخه من دیوان الشیخ محمد علی المؤذن الخراسانی السبزواری المذکور فی (9: 1118) و احتمل فی الفهرست إنها للمؤذن المذکور.
فی جمله من قواعد العلوم الریاضیه بغیر ترتیب للفاضل حیدر قلی خان بن نور محمد خان الکابلی نزیل کرمانشاه.
الموسوم ب جنه الأمان الواقیه مر. نسخه خط مؤمن حسین بن مجد الدین علی البهبهانی، فرغ منه فی الثلاثاء 9 ع 1/ 1063 علیها تملک
ص: 116
فرهاد میرزا القاجار 1304 عند السید حسن الخطیب.
أو مفتاح اللباب فی شرح خلاصه الحساب البهائیه و ترجمته بالفارسیه لبعض الأصحاب، فرغ منه فی 1106. أوله: [حمدی که هیچ عددی إحصای آن نکند و شکری که فکر هیچ محاسبی به منتهای أو نرسد]. عند السید محمد بن نعمه الله الجزائری بأهواز حالیا. و یأتی مفتاح اللباب العربی.
للسید هادی بن السید حسین الصائغ البحرانی، صاحب مشکاه الأنوار بخطه عنده” المؤلف”.
فی الواجب و المندوب من فقه الصلاه، کما ذکر فی أوله. أقول: هو فی فقه الصلاه و مقدماتها و مستحباتها علی وجه الاختصار. للشیخ جمال الدین أبی العباس أحمد بن الشیخ شمس الدین محمد بن فهد الحلی، المتوفی سنه إحدی و أربعین و ثمانمائه (841). أوله: [الحمد لله مانح التوفیق و موضح الطریق ]. مرتب علی ثلاثه أبواب: الأول فی المقدمات و هی إحدی عشره، و الثانی فی أفعال الصلاه و الثالث فی الخلل. نسخه منه عند سیدنا أبی محمد الحسن صدر الدین، و فی الرضویه نسخه کتابتها 904، و نسخه بخط محمد بن مهنا بن فضیع، کتبها و صححها فی ثالث محرم 803، عن نسخته کتب الشیخ عیسی بن درویش بن حسین فی 13 صفر 983.
و نسخه منها فی خزانه الحاج مولی علی محمد النجف آبادی بخط خزعل بن قشعم بن شیخ عماره 1006 نسبه الکاتب إلی الشیخ المحقق الکرکی الشیخ نور الدین علی المتوفی 940 و هذا اشتباه.
فارسی، یوجد فی (الآصفیه 168 صرف) لم یذکر فی الفهرس مؤلفه، تاریخ کتابتها 1248.
فی ترکیب أنموذج النحو الزمخشریه تسهیلا علی المبتدئین، للمولی محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی، نقله نجوم السماء عن فهرسته المذکور فی کتابه طیف الخیال.
ص: 117
فی أعمال السنه، للسید المعاصر الواعظ جمال الدین محمد بن الحسین بن مرتضی الیزدی الحائری الطباطبائی. ذکره فی فهرست کتبه.
فی مناسک حج التمتع، للشیخ خضر بن شلال العفکاوی النجفی، المتوفی 1255، ذکره فی إجازته للشیخ عبد الکریم الکرمانی فی 1247.
الصغیر المختصر من المصباح الکبیر، للشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی، المولود 385 و المتوفی 460. ذکر فیه أنه لما صنف المصباح المتهجد فی عبادات السنه فکر فی أنه ربما استثقل الناظر فیه العمل بجمیعه فرأی أن یختصر ذلک و یقتصر علی ذکر أدعیه مختاره جامعه للأغراض.
أوله: [الحمد لله رب العالمین ]. رأیته بخط الشیخ زین الدین بن بدر بن محمد المقابی البحرانی، فرغ منه 1138 عند الفاضل المیرزا محمد علی الأردوبادی و نسخا غیرها.
الکبیر، فی أعمال السنه، أیضا للشیخ الطوسی المذکور، ذکر فیه ما یتکرر من الأدعیه و ما لا یتکرر، و قدم فصولا فی أقسام العبادات و ما یتوقف منها علی شرط و ما لا یتوقف، و ذکر فی آخره أحکام الزکاه و الأمر بالمعروف.
أوله: [الحمد لله ولی الحمد و مستحقه ]. و المصباح هذا من أجل الکتب فی الأعمال و الأدعیه و قدوتها، و منه اقتبس کثیر من کتب الباب فهو أصلها، کاختیار المصباح لابن باقی و إیضاح المصباح للنیلی و تتمات المصباح فی عشر مجلدات کل منها فی کتاب مستقل، و له عنوان خاص للسید بن طاوس و قبس المصباح للصهرشتی و منهاج الصلاح للعلامه الحلی و مختصر المصباح للمولی حیدر علی، و للسید عبد الله الشبر، و لنظام الدین علی بن محمد کما مر. و ألحق المولی فتح الله بن المولی مسیح الدین رسالته فی أحوال أبنیه الکعبه بآخر کتاب الحج و العمره من المصباح و أدرج فیها تمام مفرحه الأنام الذی کتبه معاصره السید زین العابدین المؤسس لبیت الله الحرام فی 1040، و مختصره الموسوم ب منهاج الصلاح للشیخ عبد ربه الحلی، و نقل السید بن طاوس
ص: 118
فی مصباح الزائر زیاره یوم العاشوراء عن کلا المصباحین. راجع مبحث الدعاء (ج 8 ص 172- 181).
فارسی مرتب علی نیف و خمسین مجلسا من مجالس مواعظ السید المجاهد السید محمد بن المیر سید علی الطباطبائی الحائری المتوفی 1242 کتبه من إملائه و تقریره السید محمد سعید بن عبد الله الموسوی البهبهانی الحائری، و النسخه عند الشیخ مهدی الکتبی الترک بکربلاء، تاریخ کتابتها 1251.
لأدهم العزلتی الخلخالی الواعظ، المذکور فی (9: 717) و هو شرح المشکاه لأبی حامد محمد بن محمد الغزالی أوله: [سپاس با أساس بی ابتدا و ستایش بی انتها أزل تا به أبد خداوندی را] یوجد فی طهران (الملک 2/ 6211) ضمن مجموعه مع سبحات الأنوار و ذکر إلهیه للمؤلف، تاریخ کتابتها 7 شوال 1056، کما فهرست نسخه های خطی فارسی: 1685
خطابه کبیره لبعض الأئمه الزیدیه إلی الولاه یوجد عند السید محمد علی هبه الدین الشهرستانی، یحیل فیه إلی کتابه شرح الرساله الناصحه فیظهر أنه للإمام المنصور بالله عبد الله بن حمزه المتوفی 614
للشیخ محمد بن إبراهیم بن الشیخ علی، فارسی کبیر فی مجلدات، رأیت أوله مرتبا علی مقدمه و اثنی عشر مشکاه و خاتمه أوله: [الحمد لله الذی أسرج مصباح المصائب فی مشکاه ذوی المناقب ] و تاریخ کتابه النسخه 1231 عند السید أحمد المدعو بالسید آقا التستری بالنجف: المشکاه الأول فی أحوال الرسول صلی الله علیه و آله ، و الثانی فی الصدیقه، الثالث فی الأمیر علیه السلام ، الرابع فی الإمام المجتبی علیه السلام ، الخامس فی خروج الحسین علیه السلام من المدینه، السادس فی خروجه من المکه، السابع فی شهاده أصحابه، الثامن فی شهاده بنی هاشم، التاسع فی شهادته، العاشر فی أسر أهل بیته، الحادی عشر فی دخولهم الشام، الثانی عشر فی أحوال باقی الأئمه علیه السلام ، و کل مشکاه فیه خمسه مصابیح و أول مصابیح مشکاه الأخیر فی السجاد
ص: 119
2- موسی الکاظم 3- الرضا 4- الجواد و الهادی 5- العسکری و الحجه علیه السلام ، و فی الخاتمه مثالب الظالمین من أولهم إلی آخرهم هکذا ذکر فهرسه فی أول المجلد الموجود منه و هو إلی تمام أحوال الإمام المجتبی علیه السلام ، یظهر منه أنه کتبه بعد ملاحظه محرق القلوب و له مشکاه الأنوار المرتب علی سبع مشکاتات
للشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی 381، ذکره النجاشی
فی أدعیه الوضوء و آداب الصلاه و أدعیه التعقیبات للشیخ علی أکبر بن المولی عباس الیزدی الحائری
فی تفسیر آیه النور، للسید أبی الحسن محمد بن السید محمد الحسینی الشیروانی أوله: [الحمد لله الذی جعل آیه النور مشکاه لهدایته و مصباحا لمعرفه سره و آیته ] ذکر أنه فرغ منه 1301 و أن اسمه التاریخی قره عین المفسرین و حکی فی آخره بعض خواص آیه النور عن بعض أهل الذکر بعین عباراته الفارسیه، رأیت النسخه فی الرضویه 1365
لمحمد رضا الحسینی المشهدی، أو محمد إسماعیل بن محمد رضا الحسینی المشهدی و هو زایچه ولاده، فی مقدمه و مقالتین أوله:
[حمد و ثناء از حد افزون و شکر و سپاس إخلاص مقرون ] یوجد فی (دانشگاه: 1/ 3057) ضمن مجموعه مع رساله مفتاح المنجمین لمحمد إسماعیل المشهدی و (القاهره، دار الکتب 6 معارف اسرار فارسی)
و لاشتماله علی فصلین فی مهم المسائل الحکمیه فلذا سمی فی آخره بالفصول المهمه، و هو تألیف الشیخ محمد باقر بن محمد سلیم التبریزی، فرغ منه 1289، و معه رساله البداء له أیضا فرغ منه فی التاریخ المذکور
فی التعلیقات علی الشرح الکبیر الموسوم ب ریاض
ص: 120
المسائل لبعض تلامیذ الشارح مجلد بخط المؤلف عند السید شهاب الدین التبریزی بقم
فی المنطق، مرتبا علی مقدمه و خمسه أبواب، للمولی نجف علی بن فضل علی القره باغی، صاحب بهجه العقائد الذی فرغ منه 1263 رأیته عند المیرزا محمد علی الأردوبادی أوله: [نحمدک یا من جلت قدرته و عمت نعمته ]
و بیان أسرار العبادات الشرعیه و الفروع مستنبطا لها عن الکتاب و السنه و من أهل العصمه علیه السلام ، للمولی محمد علی بن محمد البرغانی أوله: [الحمد لله رب العالمین، بارئ المذروءات و جاعل البروات أجمعین ] مشتمل علی خمسه أبواب: أولها الطهاره ثم الصلاه و الصوم و الخمس فرغ منه فی 18 ج 1/ 1262 و عبر عن نفسه بما مر، و فی آخره بقلم کاتب النسخه بقوله: محمد علی بن محمد جعفر بن محمد تقی بن محمد جعفر البرغانی مولدا أقول: هو أخی المولی محمد تقی الشهید و الحاج مولی صالح البرغانیین و النسخه عند الآقا محمد بن الآقا ریحان الله البروجردی بطهران
للشیخ حسن بن محمد بن راشد الحلی، تاریخ بعض خطوط المؤلف 830، ذکره فی الریاض و کتابه النسخه فی 883
فی المنطق، للأدیب المعاصر الآقا محمد (رضا قلی) بن الحاج شیخ حسن الطبرسی الطهرانی السنگلجی طبع فی النجف 1341 و علیه تقریظ السید محمد الفیروزآبادی المتوفی ج 1/ 1345، فی 39 ص و له: دلائل السداد مطبوع
للحاج المولی صادق الصباغ القاسانی الأصفهانی، من أجله تلامیذ الحکیم السبزواری، ترجمه المآثر و الآثار ص 160 و ذکر الشرح له الشیخ محمد علی بن زین العابدین المعلم الحبیب آبادی فی کتابه عراضه الإخوان فی رحلته إلی خراسان
ص: 121
فی أسرار الصلاه و سر الاستغفار بین السجدتین، للشیخ عبد الحسین بن علی الطهرانی، شیخ العراقین، المتوفی 1286 ترجمناه فی طبقات أعلام الشیعه، کرام: 713 مرتب علی مقدمه و فصول و خاتمه، ألفه أوان کونه فی أصفهان فی 1252 و له ثلاثون سنه، نسخه عن خط المؤلف الشیخ غلام حسین بن ملا باقر النوری بأمر الشیخ عبد الکریم الیزدی الحائری القمی المدفن، و طبعه أحمد الفرهومند الکتبی فی طهران 1378 کتبه باسم محمد شاه بن عباس میرزا ابن فتح علی شاه، معبرا عن نفسه بعبد مولاه الحسین أوله:
حمد ایزد واجب آمد از نخست
صفحه هستی ز رنگ ریب شست
کتابته 1251، مبسوط مجدول مذهب فی کتب الشیخ جعفر سلطان العلماء، و یوجد منه فی (دانشگاه 2880) بخط المؤلف کتابته ع 1/ 1274 أوله: [الحمد لله الذی جعل الصلاه عمود الدین و معراج المؤمنین فبعد، یقول عبد مولاه الحسین ] و جاء فی فهرسها أنه ألف بأصفهان فی 1252 فی خمسه مقدمات و عده فصول و خاتمه
فی الأدعیه ینقل عنه فی سفینه أهل البیت المؤلف 1079 بعض أدعیه الصدیقه الطاهره علیه السلام
فارسی فی طبقات الإرث مع جداول، للشیخ محمد رضا بن أحمد الخوانساری، نزیل طهران الشهیر بالمعلم طبع بالنجف 1352 و فی آخره جدول ما یحرم بالرضاع
للحاج السید محمد الشهیر ب مولانا التبریزی مطبوع و له مصباح الأعلام و مصباح السالکین
للحاج مولی محمد شریف بن الرضا الشیروانی التبریزی، صاحب نور الأنوار المستنسخ 1258، ذکر فی آخر صدف المشحون له المطبوع 1314 و رأیته عند السید محمد رضا التبریزی فی النجف
ص: 122
أوله: [الحمد لله الذی علمنا معالم تهذیب تمهید قواعد الأحکام ] مختصر علی ترتیب القوانین عناوینه: مصباح، مصباح فرغ منه 1228، و علیه حواشی منه قلیلا
فارسی فی أصول الدین، للسید محمد جواد بن السید محمد باقر بن محمود دستغیب الحسینی الشیرازی طبع بأمر مؤلفه فی بمبئی 1323
للحاج آقا روح الله بن السید مصطفی الخمینی، المولود 1320 ذکره فی فهرس تصانیفه
رساله فارسیه عملیه فی العبادات، من فتاوی الشیخ محمد طاهر بن الشیخ محسن أخی الشیخ أسد الله صاحب المقابیس الدزفولی، من جمع المولی محمد حسن بن محمد زمان الدزفولی طبع مره 1303 و أخری 1313
فی معرفه الحق و الباطل، للشیخ العارف المتکلم الفقیه المفسر عبد الوحید بن نعمه الله بن یحیی الجیلانی أو الأسترآبادی، ذکره فی الریاض و هو تلمیذ الشیخ البهائی علی ما کتبه بخطه فی آخر اثنی عشریه أستاذه فی 1025.
فی الکلام، لشاه زاده سلطان علی الدرانی اللاهوری طبع فی أربعه أجزاء.
أربعون حدیثا و شرحها فی إثبات الولایه، للسید علی بن محمد بن علی الموسوی البهبهانی، المولود 1303، نزیل أهواز. طبع بإیران، کما طبع ترجمته باسم شاه راه هدایت.
لعز الدین محمود بن علی النطنزی الکاشانی البلخی، المتوفی 735، المذکور فی (9: 718) فی عشره أبواب و کل باب فی عشره فصول، و هو کترجمه ل عوارف المعارف لشهاب الدین عمر السهروردی الذی هو فی ثلاث و ستین بابا فی حالات العرفاء و السیر و السلوک، طبع المصباح بطهران مع مقدمه الأستاذ همائی فی 1323 ش. أول المجلد الأول: [الحمد لله العزیز المتعال ...
اما بعد، این کتاب مستطاب مشتمل است بر پنج باب ]. أول المجلد الثانی: [حمدی که لمعات صدق و نفحات إخلاص آن دیر جان ]. نسخه شایعه، منها (أسعد أفندی 1720)
ص: 123
کتابته ذی الحجه 771، و طهران (خانقاه نعمهاللهی) ضمن مجموعه کتابتها 9 ج 813 و طهران مکتبه (الحقوق 37 ج) بخط أمین الدین محمد الهروی، کتابته ج 2/ 966 و نسخا مؤخره عن هذا. کما فی نسخه های خطی فارسی: 1390.
یعنی الإمام، للسید هادی بن السید حسین الإشکوری النجفی المعاصر.
فارسی، عرفانی، لبابا ولی رام جیو الهندی. یوجد بپاکستان مکتبه پرفسور شیرانی (2086/ 5098) کما فی فهرس دکتر بشیر حسین.
فی الکلام و الإلهیات، یقرب من خمسه آلاف بیت. للشیخ الحاج المولی محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی، المتوفی سنه ثلاث و ستین و مائتین و ألف (1263). و فیه أیضا بعض مباحث الأمور العامه و الجواهر و الأعراض ذکره ولده الشیخ علی فی مبدأ الآمال. و یوجد منضما إلی حیاه الأرواح له فی مکتبه راجه فیض آبادی، و عند الشیخ مهدی شرف الدین التستری. أوله:
[الحمد لله الذی ینتهی إلیه سلسله الممکنات ] تاریخ الکتابه 1244. و فیه بیان أقل الواجب من العقائد الدینیه و الأعمال.
للسید محسن بن السید علی الحسینی الجلالی الحائری، المولود 1330 فی سامراء ثم هاجر النجف 1352. و حضر الدروس و أجیز منهم به، کتبه فی 1357. و له أیضا تعلیقه علی الکفایه و تقریرات أستاذه النائنی و آقا ضیاء العراقی، و المنتخب من الأحادیث.
فی أصول الفقه، للشیخ المیرزا مهدی الأصفهانی المدرس فی المشهد الرضوی، المتوفی ذی الحجه 1065.
للإمام مؤید الدین الطغرائی. ذکره علی بن إیدمر الجلدکی فی أول کتابه المصباح فی علم المفتاح.
شرح الفن الطبیعی من الشفاء للسید الأمیر بهاء الدین محمد المختاری، المتوفی حدود 1050. یوجد المجلد الأول
ص: 124
منه عند السید شهاب الدین التبریزی بقم. (المصفاه آله التصفیه و السفاء ککساء الدواء).
فی المعمیات، للمفتی میر عباس الموسوی اللکهنوی، المتوفی 1306. ذکره فی التجلیات.
فی الأخلاق و عجائب الآفاق و یسمی أیضا بکتاب التفکر أیضا، للشیخ نور الدین بن محمد بن الشاه مرتضی بن محمد مؤمن بن الشاه مرتضی الکاشانی، ابن ابن أخی الفیض، المعروف بنور الدین الأخباری کان تلمیذ العلامه المجلسی. یوجد بخط المؤلف ضمن مجموعه من رسائله کلها بخطه عند السید محمد المشکاه بطهران، فرغ من تألیفه 1110. أوله: [الحمد لله الذی شرح صدورنا بأنوار معرفته ] رتبه علی أربعه فنون و کل فن عده أبواب، و کلها أحد و خمسون بابا فی التفکر و التدبر فی الآفاق و الأنفس علی مشرب أهل التصوف، یقرب من ثمانیه ألف بیت کما قیل، و أما فی کتابه منتخب التصانیف أنه یقرب من أربعه عشر ألف بیت.
لجابر بن حیان الصوفی الکیمیاوی، المتوفی 200. مرتب علی تصحیحات تبلغ تسعین تصحیحا. أوله: [الحمد لله کثیرا أولا و آخرا ... أما بعد، هداک الله إلی التقوی ]. و آخره التصحیح الموفی التسعین و علیه تعلیقات کثیره للمراکشی الراوی له عن جابر، و هو محمد بن میمون المراکشی الحمیری الحسینی و النسخه العتیقه منه موجوده بالکاظمیه عند السید هاشم بن السید محمد علی السبزواری، أحال فی التصحیح العاشر منه إلی کتاب العمالقه فی الآلات، و فی التصحیح الحادی و العشرین إلی کتابه العلم المخزون. و فی آخره ذکرا للمراکشی أنه قال جابر لقد نصحتک فی جمیع ما فسرته لک فی کتابی هذا من جمیع هذه المصححات و تحریت فیه الصواب و قصدت فیه الحق، و نسخه جدیده کتابته 1273 فی (الرضویه).
أقول: و هذا المصححات أحد العشره کتب التی عدها ابن الندیم فی (ص 502) بعنوان کتاب مصححات: 1- مصححات أرسطاطالیس 2- مصححات أرسنجانش 3- مصححات أرکاغاتیس 4- مصححات امورس 5- مصححات ذیمقراطیس 6- مصححات فیثاغورس
ص: 125
8- مصححات حربی 9- مصححاتنا نحن.
من ودائع الإمامه، عند مولانا و إمامنا صاحب الزمان علیه السلام ، کما روی فی عده أحادیث من طرق الأئمه علیه السلام ، منها ما فی بصائر الدرجات و قد حکاه العلامه المجلسی فی أول البحار.
المعروف حسبنا کتاب الله، فی ثلاثه أجزاء، طبعت بالأردویه. للسید محمد سبطین جامع مواعظ حسنا.
فی أصول الفقه و الحدیث و التفسیر و الکلام، للمولی محمد مهدی بن محمد شفیع الأسترآبادی المتوفی سنه تسع و خمسین و مائتین و ألف (1259). فرغ منه 1235. ذکره کشف الحجب و نجوم السماء.
لفانی، مر فی (19: 297).
لمولوی السید عبد الفتاح بن عبد الله الحسینی الگلشن آبادی. طبع ببمبئی فی 1870 م فی 96 ص.
فی دستور اللغه الفارسیه، طبع بنولکشور.
للسید أبی الحسن بن السید منصور علی الشکارپوری الهندی فی اللغه الفارسیه. یوجد فی (الآصفیه 499 لغت) کتابته 1336، کما فی فهرسها.
و یوجد للمؤلف گنجینه مصادر أیضا فی تلک المکتبه (رقم 531 لغت). و یحتمل اتحادهما.
فارسی فی الأخلاق العرفانیه، للسید محمد هاشم بن إبراهیم الموسوی المعروف ب بوشهری، البهبهانی المولد، النجفی المسکن، فرغ منه 15 ذی القعده 1297. أوله: [الحمد لله الحکیم العلیم الحی القدیم الذی من تفضله ]. رتبه علی ثلاثه مقدمات و خمس و عشرین محله و خاتمه: المحله الأولی التوبه 2- الخیانه 3- التدلیس 4- الإنصاف 5- العصیان 6- القسوه 7- مجالس الظلمات 8- مجالس الأنوار 9- اللغو و اللهو 10- الغفله 11- الفحشاء 12- السعاده و الهدایه.
ص: 126
مختصر للسید أبی تراب بن السید أبی القاسم الخوانساری، المتوفی 1346 فی مجموعه من رسائله عند وصیه السید محمد رضا التبریزی، و قال فی ما کتبه من فهرس کتبه إنه التمسه منه الشیخ محمد صالح بن الشیخ أحمد الستری البحرانی الذی توفی بالحائر 1333.
أیضا للسید أبی تراب المذکور ذکرها فی فهرس تصانیفه بخطه.
إسماعیلی، ذکره أیوانف:
89 و عنه فی ملحق فهرست مجدوع: 343.
فی سوانحه صلی الله علیه و آله و بیان حالاته بلسان أردو، للمیرزا أحمد علی الأمرتسری الهندی الواعظ المعاصر. طبع.
فارسی. أوله: [حمد و سپاس خدای را که درر معانی در تحت صور بیانی عیان می کند] فیه بیان و تأویل مراداته فی أشعاره مما یستعمله کثیرا مثل: زلف، خال، می، ساقی، معشوق، باده و أمثالها.
رأیته فی النجف التستریه مع اللطیفه القلبیه بخط عبد الرحیم کتابتها 1272. و مر شرح حافظ 13: 180 شرحا لدیوانه.
مر بعنوان مرآه البلهاء 20: 266.
لمحمد أحسن بن المنشی محمد أحمد البلگرامی الأصل الصفی پوری، المذکور فی (9: 55). و مر له لغت شاه جانی 18: 332.
لوارسته، مر بعنوان اصطلاحات الشعراء 2: 121 و مر شرح أحوال وارسته السیالکوتی فی (9: 1248).
لمولانا نور الدین جعفر البدخشانی. أوله:
[حمد له. صلاه. بدان ... که وجود را من حیث هو هو یعنی مطلق ]. یوجد فی (مدینه، عارف حکمه 14/ 267) ضمن مجموعه من القرن العاشر علیها تملک 1103 و أخری (المجلس 23/ 4868) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرست نسخه های
ص: 127
خطی فارسی: 1034.
أوله: [شکر و سپاس بی قیاس پادشاهی/ را که به دست مشاطه قدرت شعشعه جمال نازکان ]. یوجد منه نسختان فی (دار الکتب المصریه 27 مجامیع فارسی طلعت- و 707 مجامیع طلعت) تاریخ کتابه النسخه الأولی 1235. و قال طرازی فی فهرسه: لم یعلم جامعها و شارحها و لعله حسین الصوفی.
غیر مرتبه، أوله: [حمد له ... قال النبی ... إن الله خلق آدم علی صورته. چون بلبلان سرمست و طاوسان شگرف بوی گل شنیدند در ترنم آمدند] یوجد فی (دانشگاه 9/ 881) ضمن مجموعه تاریخ کتابتها ذی الحجه 1005 نسب فیها إلی شهاب الدین السهروردی و فیها شرح بعض أشعار المولوی البلخی المتوفی 670 و عطار النیشابوری المتوفی 627 و المعلوم أن الشهید الإشراق توفی 587 و عمر السهروردی توفی 632 فلا یحتمل أن یکون تألیفهما.
المنسوبه إلی عبد الرحمن الجامی، یوجد عده نسخ مع اختلاف فی کیفیاتها. راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 1035.
للشیخ فخر الدین العراقی، حسب ما نسب إلیه فی النسخ مع اختلاف فی کیفیاتها، منها نسخه فی طهران (خانقاه شاه نعمهاللهی) ضمن مجموعه کتابتها 823. أوله: [شکر و سپاس موجودی را که أعیان أشیاء را بظهور خویش بنواخت ]. و أخری فی (دار الکتب المصریه 41 مجامیع فارسی طلعت) أولها: [شکر و سپاس پادشاهی را که مشاطه قدرت جمال ].
لدرویش محمد بن علی شاه الطبسی النعمهاللهی الذی ألف جام جهان نمای شاهی فی 839 و أنوار الحقائق فی 835. بنظم و نثر فارسی، یوجد بطهران فی (سنا 6/ 277) ضمن مجموعه و فیها من مؤلفاته: 1- آداب تصوف 2- أنوار الحقائق 3- أنوار العارفین، و هذا بالعربیه 4- جام جهان نمای شاهی 5- المصطلحات 6- جواهر الأسرار 7- خلافه. کما فی فهرسها.
ص: 128
فارسی، لنجیب الدین رضا التبریزی الذهبی، محمد بن محمد المتوفی 1077 أو 1080، المذکور فی (9: 402 و 1177). یوجد بشیراز فی خانقاه أحمدیه (رقم 3/ 56)، کما فی فهرسها.
للشاه نعمه الله ولی الکرمانی (حلب 730- ماهان کرمان 22 رجب 834)، المذکور فی (9: 1215). فی 28 باب لکل حرف بابا طبع ضمن مجموعه رسائله بالطبع الأفست (ص 336- 386) و قبلها فی 1303 فی هامش جنگ. أوله: [سپاس بی قیاس حضرت واجب الوجودی را که خواص أمت مرحومه ] نسخه شایعه، راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 1038.
فارسیه. فی مقدمه و مطلبین: المطلب الأول فی خمسه جهان و سته مراتب و سبعه أطوار، و المطلب الثانی فی شرح ألفاظ حسب ترتیب التهجی، یوجد فی (دانشگاه 326) کتابته 1274، کما فی فهرسها.
فی اثنی عشر فصلا: 1- عشق گویند وجود مطلق گویند 2- أسماء بر دو قسمند 3- وجود را اگر مطلق گویند ذات خواهند 4- باطن و قوه و غیب 5- تجلی بر چند قسم است 6- وجود مطلق و غیب مطلق 7- شئون ذاتی مقتضیات ذات بود 8- أعیان ثابته 9- تجلیات وجود مطلق 10- مرتبه انسانی 11- اقطاب و أوتاد و إبدال 12- رخ و زلف و ابرو و خال و خط. أوله: [سپاس بی قیاس احدی راست که که وجود عالم و آدم از پرتو فیض اقدس بیاراست ]. یوجد فی طهران (المجلس 36/ 1803) ضمن مجموعه کتابتها 1267 کما فی فهرسها.
. أوله [تیمنا بذکره، الحمد لله حمد الشاکرین و الصلاه ... اما بعد این کلمه چند است مختصر در بیان اصطلاحات قوم، در قلم آمد منتخب از کتبی ]. ذکر فی أولها فهرس الکتب المأخوذ عنه. رأیت نسخه منها غیر کامله فی طهران (الملک 13/ 4216) ضمن مجموعه کتابتها 863- 874.
مر فی (2: 122) بعنوان اصطلاحات الصوفیه و مر فی (11: 238) بعنوان رشق الألحاظ.
ص: 129
فی الکلام علی أصول الدین و أرکان الإسلام. أوله:
بدأ باسم الأعظم نطق الحکیم
قال بسم الله الرحمن الرحیم
حامدا لله فاطر ما سواه
الذی منه الهدی فهو الإله
مرتب علی مقدمه و خمسه أصول و هدایه فی ختم الکلام. و آخره: [الحمد لله رب العالمین و الصلاه و السلام علی محمد و آله المعصومین. قد فرغت من تألیفه و تحریره یوم التاسع و العشرین من شهر رمضان المبارک من 1067 سبع و ستین بعد الألف من حضره سید الوصیین إمام المتقین أمیر المؤمنین ... و أنا العبد أقل العالمین أبو الخیر محمد حکیم بن عبد الله الشهیر بعماد الدین ]. رأیته فی کتب السید محسن القزوینی.
للمحقق المحدث الفیض الکاشانی، محمد بن مرتضی المدعو بمحسن، المتوفی 1091، و مختصر من الأصفی الذی هو مختصر الصافی التفاسیر الثلاثه له.
رساله فقهیه فارسیه و المسائل الخلافیه فیه، ألف فی 1179 یوجد فی (پاکستان، لاهور، پرفسور شیرانی، 243/ 3247) بخط شاه ولی بن عبد الرحیم 1180، کما فی فهرسها. راجعه.
مر فی ص 125، فلینتقل إلی هنا.
لمؤلف الکتاب آقا بزرگ الطهرانی، و فیه کلام علی رجال أصحابنا الذین تخصصوا بالتأریخ و علم الرجال، منذ أن کان أولئک الرجال الشیعیون إلی الیوم، حدود ستمائه شخص، کل منهم قد وضع فی الأقل کتابا فی الرجال، و قد صححه ابنه أحمد المنزوی و طبعه فی 1958 م فی 626 ص.
الذی هو فی إثبات التثلیث تألیف بعض علماء النصاری، و هو فی إبطاله و رد مذهب النصاری، للأمیر السید أحمد بن زین العابدین، جد صاحب فضائل السادات و هو المیر محمد أشرف بن عبد الحسیب بن السید أحمد المذکور بن زین العابدین العلوی العاملی. ذکره حفیده فی فضائل السادات مصرحا بأن جده السید أحمد بن زین العابدین هذا هو سبط المحقق الکرکی و صهر المیر الداماد و ابن خالته و تلمیذه المجاز منه و من الشیخ البهائی، و إجازتهما له مذکور فی آخر البحار و فی آخر فضائل السادات أیضا، و عد حفیده الأشرف المذکور فی آخر فضائله مصقل الصفا
ص: 130
من تصانیف جده، و من الکتب التی ینقل عنها فیه. رأیتها عند السید نصر الله التقوی و أیضا عند الحاج شیخ محمد سلطان المتکلمین بطهران. ذکر فی المقدمه اسمه و اسم الشاه صفی (1038- 1052) و ذکر خلسته فی 1030. أوله: [بعد از حمد قیومی که آستان ربوبیتش از سدره المنتهای ساکنان بارگاه ]. و ذکر فیه أنه لما رأی کتاب آیینه حق نما فی التثلیث ألف هذا فی 1032 المطابق لغلب، و قد کتب قبل ذلک کتابه لوامع ربانی فی رد النصاری فی 1030، و صواعق الرحمن فی رد الیهود. و المصقل مرتب علی فصول، و أول کل فصل: یا معشر النصاری ... و ذکر فی فهرس نسخه های خطی فارسی: 989 خمسه نسخ له، أقدمها (الرضویه: 256 حکمت) کتابته 1032.
للمیرزا محمود البروجردی. مر باسم مسلی المصابین 21: 25.
لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205. ذکره ابن الندیم.
شرح مزجی علی کتاب تصریف بکر بن محمد المازنی، للشیخ الأدیب النحوی أبی الفتح عثمان بن الجنی، المتوفی سنه اثنین و تسعین و ثلاثمائه (392) و النسخه موجوده فی مکتبه محمد پاشا بإسلامبول و مکتبه العاطف بها أیضا.
لأبی الولید محمد بن المعلم، 630، فیه الاخبار و الأقوال المذکور فیها العدد، شرع فیه من الاثنین ثم الثلاثه و الأربعه و الخمسه و السته و السبعه و الثمانیه. أوله: [الحمد لله الأول الأحد ... أما بعد ... أطال الله بقاء الحاجب سیف الدوله و عضدها و کهفها و سندها، فإن همتی بعثت علی تألیف کتاب فی تصنیف الأعداد و تألیف الأنداد و جعلته أید الله الحاجب مذکر لدیه إذ هو أبقاه الله معدن الفصاحه و قطب السماحه و وارث ملوک الیمن ... و لیکون فی جمله ما یطالعه الولد الزکی السید السنی الملک السری أسعد الله جده ... و بدأت فیه بباب الاثنین إذ لیس شی ء من الأشیاء لا نظیر له و لا خلق لا شفع له، قد تفرد عز و جل بهذه الصفه] ثم أورد علی نفسه ببعض الوحدات مثل کبش إبراهیم و عصا موسی و ناقه صالح، و بعض ما انسل و لا ینسل کالبغل
ص: 131
و الزرافه و بعض الحشرات لم ینسل و یتناسل کالدود و الهوام، فأجاب عن ذلک بأن هذه أفراد نادره لا یلتفت إلیها ... و باب الاثنین أوسع أبواب العدد، فالخلق کله زوجان ... و فی آخر باب السبعه و الثمانیه مدح الحاجب سیف الدوله و ولده بأبیات، و فی آخره تصویر القبه المثمنه علی قبر ذی القرنین.
للإمام الحافظ عبد الرزاق بن همام بن نافع الحمیری الصنعانی الیمانی المفسر، المتوفی 211، عن خمس و ثمانین سنه الجزء الثالث و الرابع منه فی المکتبه السندیه و نسخه ناقصه فی مکتبه المحمودیه، کما فی تذکره النوادر من المخطوطات العربیه.
بما هو مطبوع، للسید هبه الدین الشهرستانی المعاصر.
للمولی مهدی بن کریم الگلپایگانی، من المتأخرین و المقاربین لعصر المولی صدرا، حیث ذکر فیه أن مراده ببعض المعاصرین هو المیرزا إبراهیم بن المولی صدرا. مرتب علی مقدمه و أبحاث. أوله: [الحمد لله رب ]. نسخه ناقصه الأجزاء عند السید آقا التستری بالنجف.
أحزان المؤمنین فی قصه العفیفه بنت أمیر المؤمنین ع للشیخ محمد بن عیسی بن عبد الحسین، ألفه فی 1108، و أدرجه الشیخ علی بن رمضان فی کتابه المقتل الموجود عند السید آقا التستری بالنجف.
لمحمد حسین بن أسد الله، صغیر الأصفهانی، المذکور فی (9: 607) طبع مکررا منها فی 247 ص.
للشیخ حسین المتخلص ب (روشندل).
لحسین قلی خان أردلان، یوجد بهذا العنوان فی تبریز (الملیه: 2920) بخط محمد علی أرده چی کتابته 1272. کما فی فهرسها.
لناد علی بن قربان علی.
فی بیان کیفیه دخول عسکر الروس التزاریه إلی خراسان
ص: 132
و الفجائع بها یوم السبت العاشر من ربیع الثانی سنه 1330 فی 15 ص، طبع فی التاریخ جاء فیه:
بعد از دو سال شاه خراسان جواب أو
از بمب آسمانی و توپ پروس داد
مر متعددا فی (19: 297- 298).
لأبی الفضل الصابونی، محمد بن أحمد بن إبراهیم بن سلیم الجعفی الکوفی المصری، صاحب الفاخر، ذکره النجاشی.
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی.
یعنی بعض السادات بکشمیر، للسید مهدی بن السید حیدر الکشمیری، ألفه 1308 بعد ما کتب شیخنا العلامه النوری البدر المشعشع و طبع 1311 معه إجازات کثیره له، و کتب فی الباب السیف الصارم و دفع المغالطه.
لأفضل الکرمانی أبو حامد حمید الدین أحمد بن حامد، طبع مع مقدمه عباس إقبال الآشتیانی بطهران و یوجد فی (واتیکان 533 عربی) بخط محمد بن کمال بن طیان، أواسط شعبان 763 فی 24 ورق. و طبع له فی هذا الموضوع العقد العلی.
للسید الشریف المرتضی، علم الهدی.
هو ما اختاره للإضافه إلی کتابه الغرر و الدرر من تأویل بعض الآیات، رأیت فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی نسخته مع شرح البائیه و إنقاذ البشر و فی آخره:
هذا آخر ما وجد مما اختاره لإضافته إلی کتابه الغرر و الدرر، و قد طبع فی آخر الغرر بإیران 1272، عن نسخه فرهاد میرزا القاجار.
للسید العلامه السید محمد مهدی بن الحسن القزوینی الحلی الحسینی، المتوفی راجعا من الحج قریب النجف، سنه ألف و ثلاثمائه، و هو فی علمی المنطق و الکلام، و برز منه الأمور العامه
ص: 133
و بعض من الجواهر و الأعراض، و هو موجود فی خزانه کتبه بالحله، و عند الشیخ عبد الحسین الحلی النجفی، و نسخه خط المؤلف رأیتها عند الشیخ محمد السماوی بالنجف. أوله:
[الحمد لله الذی خلق الإنسان و أنعم علیه بالامتنان و الإحسان ]. مرتب علی فنین:
الفن الأول المنطق و هو مرتب علی مقدمه و رهانین و خاتمه، و فی کل منها عده مضامیر فرغ منه فی 21 رجب 1287.
للشیخ محمود العلوی الطباطبائی، مطبوع کما فی بعض الفهارس. راجعه.
للشیخ أبی الحسن علی بن منصور بن أبی الصلاح المعروف و هو الشیخ تقی الدین بن نجم الحلبی رد فیها علی الشیخ أبی علی الحسن بن طاهر الصوری القائل بالمواسعه. کذا حکی عن شرح الإرشاد للشهید.
للشیخ الفقیه أبی جعفر محمد بن منصور بن أحمد بن إدریس العجلی الحلی المتوفی 598 مر باسمها المختصر 20: 175 موجود بخط تلمیذه جعفر بن أحمد بن الحسین بن قمرویه الحائری کتبها فی حیاه أستاذه المصنف و فرغ منها 588 و عبر عنه الشهید بخلاصه الاستدلال کما مر، و نذکر رسالات فی المواسعه أیضا و ذکرنا الرساله فی الصلاه الحاضره لمن علیه الفائته و نذکر رساله فی وجوب تقدیم الفائته.
یأتی بعنوان المواسعه و المضایقه.
للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی ذکرها فی فهرس کتبه.
لتائب، مر فی (19: 298).
لنظام الدین أحمد بن ملا صدرا الگیلانی، صاحب التألیفات الکثیره الطبیه ألفه حسب طلب الشاه عباس الثانی (1052- 1077) فی مقدمه و ثلاث (مرحله)، بمنزله القلب و الجناحین للجیش و خاتمه. المقدمه فی خلقه الفرس، و الأول فی ذکر محامده و ذمائمه، فی عده فصول، و الثانی فی آداب تربیته
ص: 134
و الثالث فی أمراضه و معالجاته، فرغ منه فی رجب 1067. أوله: [حمد و ستایش مر خدای را که أبلق لیل و نهار چندان که خیابان أزل و أبد]. نسخه شایعه، مرت ذکر بعضها فی (16: 170).
أو مضمار السباق و اللحاق بصوم شهر إطلاق الأرزاق و عتاق الأعناق، و هو فی أدعیه شهر رمضان و أعماله، و المجلد السادس من مجلدات المهمات و التتمات، و السابع منها مسالک المحتاج، و الثامن و التاسع الإقبال بالأعمال، و العاشر کتاب السعادات، و کلها تتمات مصباح المتهجد الطوسیه، للسید الأجل رضی الدین أبی القاسم علی بن موسی بن طاوس الحسینی الحلی (589- 664) و قد عبر عنه السید بمضار السبق و اللحاق بصوم ... فی أول فلاح السائل الذی هو أول تتمات المصباح و هو مطبوع مع مجلدی الإقبال فی مجلد واحد کبیر.
للمولی حیدر بن محمد الخوانساری أستاذ المحقق آقا حسین الخوانساری، ذکره فی الروضات فی ترجمه تلمیذه المذکور.
یوجد منه نسخه عند السید جلال المحدث الأرموی بطهران، ألفه باسم الشاه عباس الماضی (995- 1037) فی 1023، و قال فی تاریخه:
تاریخ رساله را و اسمش ز خرد
پرسیدم أو گفت: مضی ء الأعیان
(1023) و ینقل فیه عن حدائق الیقین فی فضائل إمام المتقین و الآیات النازله فی شأن أمیر المؤمنین علیه السلام علی ما نقله العامه فی کتبهم، الذی هو تألیف أبو طالب الأسترآبادی، یوجد نسخه من الحدائق فی المکتبه التستریه بالنجف کما مر. و نسخه من مضی ء الأعیان کتابته 22 ج 2/ 1264 یوجد بطهران (دانشگاه 2/ 1196) کما فی فهرسها.
لحمید الدین أحمد بن عبد الله الکرمانی الإسماعیلی، راجع أیوانف: 136 و هامش طبعه فهرست مجدوع: 280.
لمحمد علی بن محمد ملک الواعظین الطبری الطهرانی، یشبه تقریرات مجالس وعظه، یوجد بطهران (دانشگاه 2/ 3434)
ص: 135
ضمن مجموعه من القرن الثالث عشر کما فی فهرسها.
فی شرح الإیساغوجی فی المنطق، للعلامه أثیر الدین الأبهری، مفضل عمر المتوفی حدود 660. أوله: [الحمد لله فیاض درر الأذهان فی لجج الأفکار] نسخه کتابتها 842 عند السید محمد مغنی الشیعه الأردبیلی فی النجف، شرح بقال، أقول.
فی أصول الفقه، للشیخ عبد الله بن الشیخ العلامه المامقانی حسن بن عبد الله، و هو ملخص أصول والده الموسوم ب بشری.
فی أصول الفقه من مباحث الألفاظ و الأدله العقلیه، من تقریر بحث العلامه الأنصاری الشیخ مرتضی، کتبه تلمیذه الحاج میرزا أبی القاسم الشهیر بکلانتری بن المیرزا محمد علی النوری، ساکن طهران، المولود سنه ست و ثلاثین و مائتین و ألف (1236). و قد رتب مباحثه و سماه بهذا الاسم و طبعه ولده الفاضل الحاج میرزا أبو الفضل المتوفی 1316.
للمیرزا حسین الشیرازی، ینقل عنه السید المعاصر فی تقویم الشریعه الموسوم ب منهج الشیعه.
فارسی، لفیلسوف الدوله وزیر حفظ الصحه، المیرزا عبد الحسین خان بن المیرزا محمد حسن المجتهد بن المیرزا محمد کریم الزنوزی التبریزی نزیل قم أخیرا، طبع مجلده الأول. و له تاریخ تبریز کما مر، و طبع بعنوان مطرح الأنظار کما یأتی.
فی شرح تهذیب الأصول، کبیر فی ثلاث مجلدات، للشیخ محمد علی بن عباس بن الحسن بن عباس بن محمد علی بن الحسن البلاغی، فی کتب الشیخ جواد البلاغی، فرغ من تألیفه عید الأضحی 1195، و فرغ من کتابه مجلده الأول بخطه فی 1202 و الثانی 1203. و مختصره له أیضا، و المختصر موجود فی خزانه الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا آل کاشف الغطاء، و هو فی مجلدین من أول الاخبار إلی آخر الکتاب.
ص: 136
و الشارح من تلامیذ آیه الله بحر العلوم و معاصر کاشف الغطاء، جده الأخیر محمد لا حسن کما بخط ولد المصنف، و لا علی کما بخط نفسه، بل الشیخ محمد علی الجد هو ابن محمد البلاغی کما فی تنقیح المقال، و للمؤلف فقه استدلالی فی عده مجلدات عباداتها علی ترتیب المختلف و شرح علیه و معاملاتها شرح علی القواعد و الشرائع و مجموعها فی ثمان مجلدات ضخام فی کتب الشیخ جواد البلاغی، من وقف المؤلف لذریته، بعضها فی 1203 و بعضها فی 1212 و بعضها وقف بعد 1227. و سماها مجامع الأقوال.
فارسی فی تواریخ الرسول و الأئمه الأطهار علیه السلام و بعض الأصحاب و أحوال بعض البلاد و بعض الوقائع و الحکایات و السعد و النحس من الأیام للمیرزا محمود بن المیرزا محمد کاظم بن المیرزا محمد علی بن المیرزا فتح علی المازندرانی، طبع 1287 و معه المن و السلوی و عبره الناظرین و ترجمه کشکول البهائی و إبصار المستبصرین.
فی أصول الفقه، لبعض علمائنا المتأخرین، قال الشیخ محمد بن یونس الشویهی فی براهین العقول إنه موجود عندی” الشیخ محمد بن یونس الشویهی” وقت التألیف 1229، و لعله فی شرح تهذیب الوصول للبلاغی الذی هو فی ثلاث مجلدات.
للشیخ صفی الدین بن الشیخ فخر الدین الطریحی، المتوفی بعد 1100، صرح فی أوله باسمه، و علیه حواشی منه کثیره، و هو شرح مزجی، ذهب من أول النسخه الموجوده عند الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا کاشف الغطاء مقدار نصف صفحه. أول الموجود: [و السر و الإعلان و صل علی أفضل المصلین محمد المبعوث إلی الإنس و الجان بالبیان و التبیان ... و بعد فیقول المفتقر إلی رحمه ربه صفی الدین ]. و نسخه تامه عند الشیخ مهدی شرف الدین.
أوله: [الحمد لله الواجب الوجود الکائن و لم یکن معه شی ء موجود، و الباقی و لیس لبقائه حد محدود]. و لکن هذه النسخه ناقصه الآخر و الموجود إلی صفحه من البحث الثالث فی الطریق الموصل إلی معرفه الإمام. و نسخه فی خزانه الشیخ علی کاشف الغطاء بالنجف.
ص: 137
للسید علی نقی بن أبی الحسن اللکهنوی. مراسلات بینه و بین بعض علماء الهند فیما یتعلق بکتابه إقاله العاثر.
لجمله من تلامیذ السید دلدار علی بن محمد معین النصیرآبادی المتوفی 1235، و کان مجازا من آیه الله بحر العلوم و هم: المولوی السید نظام الدین حسین، و المولوی السید أحمد علی و غیرهما، انتصروا فیه أستاذهم المذکور فیما کتبه أساس الأصول و ردوا علی کتاب معاول العقول الذی کتبه المیرزا محمد بن عبد النبی النیسابوری الأخباری فی نقض أساس الأصول المذکور. أوله: [الحمد لله الذی أنار الحق و شید أرکانه و أضاء الصواب و رض بنیانه ] و فیه ثلاثه عناوین، فعنوان صاحب
الأساس قال العلامه الوحید، و عنوان صاحب المعاول قال الطرید الشرید و عنوانهم نحن نقول، موجود فی خزانه العلامه المیر حامد حسین.
فی تشنیع علماء الجمهور بعضهم علی بعض، لسیدنا العلامه أبی محمد الحسن صدر الدین دام ظله.
للشیخ عبد النبی بن علی الکاظمی، تلمیذ السید عبد الله الشبر و صاحب تکمله نقد الرجال یظهر من تکملته فی ترجمه معاویه بن أبی سفیان، أنه مرتب علی مطالب حیث حول مطاعن صاحب الترجمه إلی المطلب الثالث منه و عند ترجمه نفسه و ذکر تصانیفه عبر عنه ب مطاعن الثلاثه.
لحسین عضد الملکی بن غلام علی القزوینی، و هو فی سوانحه و خاطراته، شرع فیه 1305، رأیته فی مجلدین بطهران عند الدکتور قاسم زاده بخط مؤلفه فی 396+ 300 ص.
ذکر فی آخر الصاغانیات للشیخ المفید.
للمحقق الشیخ نور الدین أبی الحسن علی بن الحسین بن عبد العالی الکرکی، المتوفی سنه أربعین و تسعمائه (940)
ص: 138
کما یظهر من کلام ولده الشیخ حسن بن نور الدین علی الکرکی فی کتابه عمده المقال علی ما ذکره فی الریاض و عد الشیخ علی صاحب الدر المنثور فی السهام المارقه من الکتب المؤلفه فی رد الصوفیه کتاب المطاعن و مراده هذا، و ینقل عنه المولی مطهر بن محمد المقدادی فی رسالته فی رد الصوفیه الموسوم ب سلوه الشیعه.
للمیرزا محمد رضا بن المیرزا محمد باقر القزوینی الخویسینی، تلمیذ السید محمد المجاهد، کتبه بأمر أستاذه المذکور و باسم السلطان فتح علی شاه (1212- 1250) و فرغ منه فی 1236. یوجد فی خزانه سیدنا الحسن صدر الدین.
أوله: [الحمد لله الواحد القدیم ]. مرتب علی مقدمه و اثنی عشر حدیقه و اثنی عشر طعنا.
للسید النسابه نجم الدین بدران بن الشریف بن الفتح العلوی الحسینی الموسوی الأصفهانی، یرویه الشیخ منتجب الدین عن شیخه أبی المکارم هبه الله الأصفهانی عن السید المصنف المذکور، فهو من المائه الخامسه.
لشاه تراب علی بن محمد کاظم قلندر الکاکوی، ألفه فی 1257 و طبع فی 1318. و طبع له أیضا بالفارسیه: مقالات صوفیه منتخبه من تذکره الأولیاء للعطار و النفحات للجامی و الرشحات و ترجم فی تذکره علماء الهند:
36 و ذکر ولدیه: شاه حیدر علی و شاه تقی علی.
فی ثلاث مجلدات، للمولی محمد علی بن الحاج حسن الأردکانی المعروف بالنحوی، تلمیذ آیه الله بحر العلوم السید مهدی الطباطبائی موجود عند السید محمد رضا بن الحاج سید إسماعیل الأردکانی بخط مؤلفه.
یأتی بعنوان المطالب المظفریه.
للملا میر القاری الگیلانی الکوکی (الکوکبی) الکاشانی، مؤلف أسرار القرآن و شرح نصاب الصبیان و الذی فرغ من زبده الحقائق فی 1000، و کان حیا إلی 1016، و هو فی بیان أحوال المحبوب و العشاق
ص: 139
و حکایات فیها، ألفه باسم میرزا محمد شفیع وزیر الدوله الصفویه فی گیلان سنه 1003. أوله:
ای غیر ترا بسوی تو راهی نه
در سر حقیقت تو آگاهی نه
... گلدسته کریم شکر و سپاس و شمامه عظائم مدحت بی حد]. یوجد به یزد (جامع الکبیر: 1/ 6315) کتابته 1215 و (دانشگاه 2/ 3546) کتابته 1220، کما فی فهرسهما.
لآیه العلامه الشیخ جمال الدین أبی منصور الحسن بن سدید الدین یوسف بن زین الدین علی بن المطهر الحلی، المتوفی 726.
للشیخ أبی طالب عبد الله (عبید الله) بن أبی زید أحمد بن یعقوب بن نصر الأنباری، المتوفی بواسط، سنه ست و خمسین و ثلاثمائه (356) ذکره فی الفهرست.
فی فقه الصلاه، للسید الأمیر محمد بن أبی طالب الموسوی الحسینی الأسترآبادی الغروی، تلمیذ المحقق الکرکی المصنف للمتن، و قد کتبه فی أواخر حیاه الأستاذ و أوائل جلوس الشاه طهماسب الصفوی (930- 984) و جعله باسم الأمیر الکبیر المؤید سیف الدین مظفر التبکچی الجرجانی، و هو شرح مزجی متوسط، أوله: [الحمد لله الذی فضلنا علی سائر الأمم بأعدل الأدیان و أوضح لنا شرایع الإسلام ... فإنی لما أمعنت نظری و صرفت فکری فی مطالعه المختصر الموسوم بالرساله الجعفریه الموضوعه فی الصلاه و ما یتعلق بها ... من تألیفات المفضل شیخنا و سیدنا شیخ الإسلام و خاتم المجتهدین ... لا زال کاسمه علیا، متعالیا علی کافه العالمین ] و ینتهی إلی صلاه الأعرابی. نسخه کتابتها 972 فی کتب السید محمد باقر الحجه و نسخه بخط عبد الصمد کتابته 937، و أخری کتابتها 955 و أخری 985 و 986 فی بیت الطریحی، و الخزانه الرضویه و فی النجف عند السید جعفر بن السید باقر بحر العلوم بخط عاشور بن حسن کتبه 1083، و خزانه الحاج علی محمد کتابته 1080 بخط الشیخ علی أصغر بن ملک بن الشیخ حسین البصری و غیرها.
ص: 140
من علم الحکمه لابن کمونه، عز الدوله سعد بن منصور بن سعد بن الحسن بن هبه الله بن کمونه، المتوفی سنه ثلاث و ثمانین و ستمائه 683 کما أرخه فی الحوادث الجامعه. أوله بعد الخطبه: هذا کتاب أوردت فیه المهم من المطالب الحکمیه و ما ینتفع به فیه، رتبه علی فصول سبعه، ذات مباحث، و فی سابعها سبعه مباحث سابعها فی التوحید و قال فی آخره: [و تقر هذا المطلب علی هنا (لم یقرأ- المصحح) مما لم أجده فی کلام من تقدم، و قد ختمت الکتاب بمسأله التوحید تفؤلا بأن یختم الله تعالی لنا به ]. و فرغ منه فی شعبان 657 و النسخه بخط المؤلف ضمن مجموعه کلها بخطه عند الشیخ محمد السماوی، و المظنون أنه استعاره من کتب الخزانه الغرویه، و رأیت نسخه مع أمان الأخطار کتابته 1080 عند مجد الدین النصیری فی طهران و نسخه فی الخزانه الرضویه. فهرس فصوله السبعه: 1- المنطق 2- الأمور العامه للموجود و المعدوم 3- فی أحکام الممکن 4- فی أحکام الواجب 5- الأعراض 6- الجواهر 7- المجردات، و هو فی غایه الاختصار یقرب من ألف بیت.
للفیلسوف الشهیر بملا حمزه الجیلانی من أرشد تلامیذ المولی محمد صادق الأرجستانی (الأردستانی) الذی توفی 1134، قال الشیخ عبد النبی فی تتمیم الأمل: إنه حاذی بها الکتاب السادس من طبیعیات الشفاء، قال: و لنا تعلیقه علی الفصل الأول و الثانی منه. أقول: فیظهر إنها مرتبه علی فصول فراجعها و لعله هو الحکمه الصادقیه له المرتب علی ثمانیه و عشرین فصلا کما مر، و نسخه منه فی (الرضویه) و عبر عنه فی فهرسه بقوی النفس کما مر فی القاف.
یشبه الکشکول فی اشتماله علی التراجم و الأخلاق و التواریخ، کبیر فی ثلاث مجلدات، للخطیب السید جواد بن السید علی بن السید محمد الشبر المعاصر موجود بخطه فی مکتبته” المؤلف”.
لملا حسن الخطیب القاری السبزواری، خطیب مسجد گوهرشاد بمشهد خراسان. و هو ترجمه مشارق الأنوار لحافظ رجب البرسی، حسب دستور شاه سلیمان الصفوی (1077- 1105) و فرغ منه فی 18 ذی الحجه 1090،
ص: 141
و حذف من أوله ما بحث فی أسرار الحروف و التصوف و أبقی ما فی مناقب الأئمه علیه السلام ، و فیه تصرفات عن المتن و زیادات أحادیث و عناوین الزیادات: مطلع، مطلع غالبا، و له أبواب البیان ألفه فی 1086 باسم الشاه المذکور. أول المطالع: [إشراقات لوامع حمدی که طبقات أفلاک و ساحات صفحات عرش ادراک نو ظهورش فروغ گیرد]. یوجد منه
نسختان بإیران (إلهیات 169 ج) من القرن الحادی أو الثانی عشر ناقصه، و (دانشگاه 642)، کما فهرسهما، رأیته عند الحاج میرزا علی صدر الذاکرین بطهران، ذکر فیه أنه بعد ما کان خطیبا بمشهد الرضا أربعین سنه أراد زیاره العتبات، فألف هذا الکتاب.
و ذکر فی الریاض الشیخ حسن الخطیب فی ترجمه الشیخ رجب البرسی و ذکر شرحه الطویل الذیل علی المشارق و لم یذکر اسم الشرح، و قال: إنه توفی فی عصر الشاه صفی و هذا ینافی تألیفه فی 1090 لأن الشاه صفی تولی الحکم 1038 و توفی 1052.
للحاج المیرزا أبی الحسن بن الحاج إسماعیل اللاری المعروف بالمحقق الإصطهباناتی المعاصر، المتوفی بذی الحجه 1338، ذکره بعض تلامیذه. أقول: هو فارسی فی المعقول. یظهر من بعض کلماته أنه ممن استفاد من الفیلسوف المیرزا أبی الحسن الجلوه.
فی الشرح و الترجمه إلی الفارسیه لکتاب لآلی الاخبار للتویسرکانی، و الترجمه للسید علی أصغر بن السید حسین بن الحاج المیر السید علی الموسوی التستری الذی کان مراد الشیخ و وصیه کبیر فی أربع مجلدات بخطه.
و هو فی شرح شرایع الإسلام للسید الحجه الحاج سید محمد باقر بن محمد نقی الموسوی الشفتی الجیلانی الأصفهانی، المتوفی سنه ستین و مائتین و ألف (1260) یوم الأحد ثانی ربیع الأول کما ذکره تلمیذه فی الروضات. خرج منه إلی آخر صلاه الأموات فی خمس مجلدات، و علی نسخه الأصل منه تقریظ أستاذه الشیخ الأکبر کاشف الغطاء بخطه.
المجلد الأول فی الطهاره. أوله: [بعد الحمد علی آلائه ] و ذکر فیه تمام نسبه رأیته فی کتب الحاج میرزا علی الشهرستانی. المجلد الثانی: فی أفعال الصلاه. أوله:
ص: 142
[الحمد لله الذی أحکم شرایع الدین بمطالع الأنوار و مسالک الیقین و أتقنها بمدارک الأحکام ]. رأیته عند الشیخ أسد الله بن نعمه إسماعیلیان الدهاقانی الأصفهانی. المجلد الثالث: فی قواطع الصلاه إلی مبحث العداله و اعتبار الذکور فی إمام الجماعه. أوله:
[الحمد لله الذی زین شرایع الدین بمطالع الأنوار و الیقین ]. عند الشیخ أسد الله الدهاقانی المذکور، نسخه ملکها السید محمد جعفر بن السید محمد باقر بن السید أسد الله بن المؤلف، و قد قوبلت مع نسخه خط المؤلف فی 1300. المجلد الرابع: فی العداله و ما یرتبط بها من شروط إمام الجماعه. أوله: [الحمد لله الذی هدینا إلی تنقیح سرائر شرایع الإسلام بوسیله نبیه الذی هو منتهی فضیله الأنام ]. فرغ منه لیله الأضحی سنه تسع و عشرین و مائتین و ألف (1229)، موجود فی مکتبه المولی الخوانساری بالنجف. المجلد الخامس:
فی صلاه العیدین إلی آخر صلاه المیت، أوله: [الحمد لله الذی شرح غیاهب العمی بتبلج شرایع الدین و نور قلوب العلماء بمطالع الأنوار]. و فرغ منه فی عشر الثانی من ذی الحجه سنه ثمان و أربعین و مائتین و ألف (1248). المجلد السادس: فی الصلاه علی الأموات. أوله: [الحمد لله الذی جعل الممات مع کونه هادم للذات وسیله للفوز ...
الفصل الرابع فی الصلاه علی الأموات و فیه أقسام. الأول: من یصلی علیه و هو من کان مظهر للشهادتین ]. کل الست مجلدات کبیرات عند الشیخ أسد الله المذکور. ذکر فی فهرس جامع الکبیر بیزد وجود مطالع الأنوار بمکتبه” جامع الکبیر بیزد” بخط حسن بن أحمد الصغاری کتابته أول محرم 1244.
فی الهیئه، للمولی الریاضی محمد باقر بن المولی زین العابدین الیزدی، و دیباجته للمحقق الخوانساری، و علی ظهره تقریظ للمحقق و فیه ثناء جمیل و مدح جزیل کما فی تتمیم الأمل، و قد مر کتابه عیون الحساب و مما رأیت فی بعض کتب النجوم النقل عنه بعنوان مطلع الأنوار، نقل عنه جداول فی تحقیق قبله جمله من البلدان.
فی الاخبار، للشیخ عبد علی القطیفی ینقل عنه المحدث الحر العاملی فی کتابی الهدایه و ذکر فی أمل الآمل أن له کتاب.
ص: 143
للشیخ الفاضل علی بن عبد النبی الطائی، أکثر النقل عنه الشیخ أحمد بن سلیمان بن علی بن سلیمان بن أبی ظبیه البحرانی فی کتابه عقد اللآلی فی فضائل النبی و الآل، کثیرا من المناقب و المثالب و غیرهما، و رأیت النقل عنه أیضا فی مواضع آخر بعنوان الطائی القطیفی و هو نقل عن الملل و النحل للشهرستانی.
للسید کاظم بن قاسم الحسینی الرشتی الحائری، المولود 1212 و المتوفی بحائر 1259. ذکره بنفسه فی فهرس تصانیفه کما فی نجوم السماء. و هو فی جواب الملا محمد رشید فی شرح بعض عبارات الکلمات المکنونه لفیض الکاشانی، ألفه فی تاسع عشر من عمره.
منظومه فی مدائح خمسه النجباء و مراثی سید الشهداء، نظمها السید نظر حسین بن السید بهادر علی البهیکپوری الهندی قبل زیارته للرضا علیه السلام فی 1315 و عرضها علی أستاذه المیرزا محمد علی الرشتی النجفی، فشرحها بالفارسیه، طبع الشرح و المتن 1319. و هو مرتب علی مطالع سبعه.
فی الحکمه، من کتب الإسماعیلیه، ذکره أیوانف فی فهرسه ص 438 و نقل عنه فی ملحق فهرست مجدوع ص 344.
للشیخ جواد ملا کتاب، عبر به کذلک ولده الشیخ حسین بن جواد، الذی تمم کتاب والده و مر بعنوان الأنوار الغرویه 2: 435، و یأتی بعنوان مطلع الأنوار کما کتب علی بعض مجلداته، و فرغ الشیخ جواد من مجلد الخمس 1247 و من الوصایا 17 ج 2/ 1262، و خرج بعده النکاح إلی نکاح الفضولی و جف قلمه، و جمله من مجلداته بخطه فی مکتبه الشیخ علی کاشف الغطاء.
لمحمد حسن بن علی.
فارسی فی أصول العقائد. أوله: [سبحانک اللهم یا من ... لا یحصی ثنائه ].
ص: 144
یوجد بطهران (المجلس 2084) غیر تامه من القرن الثالث عشر، و احتمل صاحب الفهرس أنه من تألیفات القرن الثانی عشر.
فارسی عرفانی علی مشرب أهل الهند، فی فاتحه و ثلاث مطالع و خاتمه و کل مطلع فی عده کواکب، یوجد بطهران (المجلس 2/ 3456) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر. أوله: [سپاس باد رافع حجب و هادی سبل را آن پادشاه ]. و طهران (الملک 12/ 547) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر. أوله:
[تحف تحایا تقدیس و تمجید و طرف هدایا ... که طوطیان شکرخای ریاض بهشت و طاوسان جلوه نما]. و یوجد بهذا العنوان بمکتبه (حالت أفندی 2/ 92) ضمن مجموعه کتابتها 15 رجب 660. کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1391.
و هو من کتب الأدب، للشیخ الأدیب علاء الدین علی بن المظفر بن إبراهیم بن عمر بن یزید الکندی الدمشقی، صاحب التذکره الکندیه المتوفی سنه ست و عشر و سبعمائه، و النسخه فی مکتبه نور عثمانیه، و فی کشف الظنون أنه لعلاء الدین علی بن عبد الله البهانی الغزی الدمشقی. أوله: [الحمد لله الذی جعل قلوب البلغاء أفلاکا لمطالع البدور]. مرتب علی خمسین بابا کلها متعلقه بتحسین المجالس و المنازل و آلاتها و أسبابها، و ما قیل فیها من المعنی البلیغ. انتهی. و علیه لیس من بابنا.
فی الهیئه القدیمه، للحاج میرزا محمد حسین بن المیر محمد علی المرعشی الشهرستانی الحائری، المتوفی بها فی 1315، رأیته فی خزانه کتبه” المؤلف”.
تعلیقه علی الوقت و القبله من الروضه البهیه للعلامه الشیخ علی بن الشریعتمدار الحاج مولی محمد جعفر الأسترآبادی الطهرانی، المتوفی 1315. ذکره فی کتابه غایه الآمال. و یوجد نسخه منه عند عبود الشیخ حسن الصالحی فی کربلاء. أوله: [الحمد لله الذی حسنه ترعد السماء و سکانها و ترجف الأرض و عمارها]. بدأ فیه بسبع مقدمات ریاضیه، سابعها فی عده فصول
ص: 145
ثم شرع فی شرح المبحثین، شرحا مزجیا، و خرج منه إلی أواخر شرح الوقت و لیس فی النسخه شرح القبله و لا تاریخ الختام.
لقاسم علی القائنی، مؤلف الأسطرلاب و ترجمه و شرح الجبر و المقابله للخواجه الطوسی، رساله القبله، مطلع هیلاج و غیره من الرسائل الفارسیه. ذکر فی مقدمه الأسطرلاب أستاذه محمد حسین بن محمد باقر الیزدی و هو فی تعیین أوقات الصلاه مستخرجا من (صفحه لوح نگار) الذی اخترعه، فی مقدمه و أربعه عشر بابا، و المقدمه فی تعریف صفحه لوح نگار. أوله: [سپاس و ستایش حکیمی را که میل أول چندین هزار مصور گردانید ... اما بعد این رساله ای است مسمی بمطالع الحکم ]. یوجد فی (المجلس 5/ 6266) مع رساله القبله و مطلع هیلاج له، کتابته 1093، کما فی فهرسها.
للحاج میرزا أبی عبد الله بن الحاج میرزا أبی القاسم الموسوی الزنجانی، المولود 1262 و المتوفی 1313. کتبه فی أواخر عمره، کما ذکره ولده الحاج میرزا مهدی.
المنسوب إلی الداعی شهاب الدین أبی الفراس المیانقی اللاذقی، المولود فی قلعه المنیفه الإسماعیلیه من قضاء جبله اللاذقیه سنه 872 و المتوفی بلاذقیه 937 کما کتب علی قبره الموجود فعلا هناک، طبع بهذه النسبه ضمن مجموعه الرسائل الأربعه الإسماعیلیه ببیروت سنه 1953 م مع مقدمه الطبع من الأستاذ عارف تامر و تحقیقه لتواریخ الإسماعیلیه. و أما أیوانف فذکره فی فهرسه برقم 783 و نسبه إلی قیس بن منصور الدادیخی الإسماعیلی من القرن السابع. و طبع البیان لمباحث الإخوان منسوبا إلی أبی منصور الیمانی الشاذلی الإسماعیلی مع مقدمه مصطفی غالب بدمشق 1956 م، و قال فی المقدمه: إنه عین مطالع الشموس الذی نسبه عارف تامر إلی أبی فراس اللاذقی المذکور. راجع الذریعه 20: 83 و ملحق فهرست مجدوع: 305 و فهرست أیوانف: 715.
ص: 146
فارسی، فی الحکمه من المباحث الأفلاک ثم الأخلاق ثم الطب، و یظهر من آخره أنه ألف باسم: ملاذ الأنامی تقی الدین محمد أمیر شاه، و لما کان عناوینه: غوث أول، غوث ثانی، سمی بمطالع الغوثیه. یوجد فی الرضویه:
(249 حکمت). أوله: [بباید دانست که جمهور علماء خلاف کرده اند که آیا وجود بدیهی التصور است یا نه ]. من وقف ابن خاتون العاملی 1067 فی 177 ص.
فارسی، یوجد فی (الرضویه 170 ریاضی) ساقط الأول و الآخر فی 22 ورقه.
رساله فارسیه ریاضیه، فی شبهه المطالع و المغارب لظهیر الدین علی بن ملا مراد التفرشی، و هذا غیر جواب الشبهتین له العربی الموجود فی طهران (أدبیات 44 د) بخطه و تاریخ فراغه محرم 1101 و الذی یعین حیاته فی التاریخ. یوجد المطالع فی طهران (دانشگاه 3/ 3282) بخط ضیاء الدین بن محمد مسیح الحسینی الخورزنی کتابته 20 محرم 1114.
یأتی بعنوانه الأخری النقود و الردود.
للشیخ مهدی بن محمد بن جعفر شرف الدین التستری المولود 1318.
لعلی أکبر بن فرج التبریزی، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی تبریز (الملیه 2861) کما فی فهرسها.
للشیبانی ناظم جواهر مخزون المذکور فی (5: 280).
لملا نصر الدین، طبع فی 1299، ذکر فی حیاه الحیوان فی ماده دجن: دجن بن ثابت المعروف بحجا و المعروف بالأحمق، و حکی بعض حکایات جمعه فلعله فی العرب عدیل الملا نصر الدین فی العجم.
للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی، ذکره فی قصصه.
للسید محمد حسین جان بن محمد هادی العلوی العقیلی.
ص: 147
أوله: [بعد از حمد و صلاه]. مرتب علی سبعه عشر بابا. یوجد فی خزانه شیخنا الشریعه الأصفهانی.
فارسی فی الطب، للحکیم المیرزا محمد علی. طبع بالهند.
فارسی فی الطب، لمیرزا سید أحمد بن محمد حسین الشریف التنکابنی، من أطباء بلاط فتح علی شاه (1212- 1250)، ذکره فی مطرح الأنظار: 180. طبع ضمن مجموعه رسائل ثلاثه طبیه بمباشره السید محمد بطهران 1297.
لإمام الحکماء بهاء الدوله علوی خان من أوائل القرن الرابع عشر، طبع بکانپور فی 1910 م علی الحجر فی 248 ص، کما فی فهرس مشار
لسید محمد بن علی بن أبی یزید الإسماعیلی، فی المبدأ و المعاد ثم روایه عملاق الیونانی فی معرفه الرب ثم کلام فی الحجه فی أمر النص ذکره مجدوع فی فهرسه فصل السابع ضمن الکتب الباطنیه المرتبه ص 130
لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی بن أحمد بن عیسی الجلودی، شیخ جعفر بن قولویه، ذکره النجاشی
للمیرزا محمد الأخباری، المقتول، ذکره حفیده المیرزا محمد تقی
لأبی بکر محمد بن الحسن بن درید الأزدی اللغوی صاحب الجمهره المتوفی سنه إحدی و عشرین و ثلاثمائه (321)، و النسخه فی مکتبه العمومیه بدمشق، و عد الکفعمی المطر من مآخذ البلد الأمین
فارسی للمیرزا عبد الحسین خان فیلسوف الدوله ابن العالم میرزا محمد حسن بن میرزا محمد کریم الطبیب الزنوزی التبریزی، مرتب علی ترتیب حرف الهجاء فی ثلاث مجلدات، طبع مجلده الأول بتبریز 1334 فی 375 ص أوله من حرف الألف إلی آخر الذال المعجمه مشتمل علی خمسمائه و عشرین تراجم، آخرها دیو جانس الفیلسوف المشهور أوله: [الحمد لله الذی تحیر فی عجائب ] و المجلد الثانی فی تراجم بقیه القدماء
ص: 148
و الجلد الثالث فی الأطباء المعاصرین ولد سلمه الله فی 1283 و والده المجتهد مؤلف المائتین و کتاب الحج و غیرها (مما ذکرناه فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء 408) المتوفی 1310
للشیخ مفید بن محمد نبی الشیرازی المتخلص بداور صاحب گنج گهر المطبوع 1320 و غیرها، و توفی بعده بقلیل
منظومه فارسیه، للمولی أعظم العباسی الچریاکوتی، یوجد فی (الآصفیه 7/ 47 مجامیع) ضمن مجموعه من رسائله و منظوماته: 1- منظومه باده افراه 2- نظام الصرف 3- نظام النحو 4- لاله زار 5- المثقال 6- المطرز
للسید بهاء الدین بن محمد النائنی المختاری، یوجد عند السید شهاب الدین بقم، و عند السید محمد الجزائری بأهواز بخط محمد حسین بن محمد صادق، فرغ منه 27 ع 1 1125، و عند المیرزا محمد الأردبیلی بنجف أوله:
[الحمد لله الذی خلق الإنسان و علمه البیان و التبیان ] رتبه علی قسمین: اللغز اللفظی المشکل إعرابه، و اللغز المعنوی فمن الأول أن هذه الملیحه الحسناء، یحیل فیه إلی شرحه علی الفوائد الصمدیه فی علم العربیه
للمفتی میر عباس بن علی أکبر الموسوی التستری اللکهنوی المتوفی بها فی 25 رجب 1306 ذکره فی التجلیات
یشبه الکشکول، تألیف السید حسن بن السید محسن الصائغ بن السید هاشم أبی الورد الکاظمی، المولود 1310 و المتوفی بها عصر الجمعه 11 ع 1/ 1359 یوجد عند ابنه السید أحمد بن الحسن بالکاظمیه، مکتوب علیه بخط المؤلف أنه رساله هزلیه انتقادیه تبحث عن أمور مهمه بأسلوب معروف سمیته باسم مهنه والدی الصباغ
لأبی الفضل عبد الرحمن بن أبی نجران الکوفی الراوی عن الرضا علیه السلام
ص: 149
فی منع عن السب و إثبات حقیقه المذهب، للسید مهدی بن حیدر الموسوی الصفوی الکشمیری، المتوفی 21 رمضان 1309 أوله:
[أحمدک اللهم و أسألک أن تصلی علی محمد و أهل بیته ] فارسی مرتب علی مقدمه و ثلاث أبواب و خاتمه، ألفه فی کشمیر و فرغ منه فی 1305
مختصر فی تعیین الفرقه الناجیه بالدلیل العقلی فقط، و هی ثلاثه، عربی، أیضا للسید مهدی المذکور و رد الأدله الثلاثه العامی الملقب بملتانی فکتب السید فی جوابه أیضا الوجیزه یأتی
فارسی فی الطب، للمیر السید أحمد بن محمد حسین الحسینی التنکابنی، طبیب فتح علی شاه (1212- 1250) و محمد شاه القاجار (1250- 1264) و کتبه باسم الأخیر و نقحه ولده المیر سید محمد الحکیم باشی، و طبع بعنوان مطب السؤال کما مر فی 1297 و معه الإسهالیه و برء الساعه الفارسی ترجمه أصله العربی و هو علی ثلاث مقالات و خمسه عشر مطلبا
لرضی الدین محمد بن محمد شفیع الخراسانی المستوفی، المذکور فی (9: 372 و 10: 77) ألفه باسم خلیفه السلطان السید علاء الدین حسین المازندرانی المتوفی 1064 وزیر الشاه عباس الصفوی الثانی (1052- 1077) فی مصرعین المصرع الأول فی العروض و القافیه فی أربعه أرکان و کل رکن فی ثلاثه أحرف، المصرع الثانی فی الصنائع البدیعیه و البدیع أیضا فی أربعه أرکان أوله: [طلای کامل عیار فصاحت سمات که در معادن خواطر خورشید] یوجد فی طهران (سپهسالار 288) بخط محمد شفیع الطباطبائی ابن أخت المؤلف کتابته 1106 و أخری فی (الرضویه 4968) بخط برخوردار بن ولایت الله الجرفادقانی من القرن الثانی عشر و للمؤلف ربیع المنجمین
للحاج میرزا أبی الحسن بن الحاج إسماعیل الإصطهباناتی
ص: 150
اللاری المعروف بالمحقق المولود حدود 1250 و المتوفی 1338، المذکور فی (طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 35 عرفانی ملمع بالفارسیه و العربیه، طبع بشیراز 1317 علی الحجر فی 1301 و طبع للمؤلف: سلسبیل، شرح تشریح الأفلاک
لملا محمد باقر الیزدی بن زین العابدین، مؤلف عیون الحساب و غیره رساله فارسیه فی تعیین سمت القبله، ألفه باسم الشاه صفی الصفوی (1038- 1052)، فی مقدمه و ثلاثین بابا و خاتمه رأیته فی طهران (الملک 1/ 5748) بخط أسد الله المشهور بأمیر بیگ بن مرتضی الحسینی السلامی العریصی کتابته أربعاء 9 شعبان 1076 مع مقدمه آقا حسینا، و یوجد فی (دانشگاه 18/ 1997) ضمن مجموعه کتابتها 1083 أوله: [حمدی فزون از میزان عقول و حواس و سپاس بیرون از مقیاس ]
منتخب منظومات بلغه أردو من نظم الشاعر الشهیر بدبیر و مختار انتخبها خان بهادر المولوی السید خیرات أحمد الرئیس فی گیا من بلاد الهند، و طبع بها
لعفیف نور الگیلانی الهندی، فارسی، فی أحوالات النبی صلی الله علیه و آله من ولادته و وفاته و الخلفاء إلی معاویه، فی إحدی و عشرین فصلا یوجد منه ثلاث نسخ فی (پاکستان، لاهور، پروفسور شیرانی) کما فی فهرسها راجعه أوله: [حمد له صلاه چنین گوید ضعیف ترین بندگان حضرت ربانی عفیف نور کاشانی بدائی ]
فارسی فی التاریخ فی مجلدات، للمولی محمد علی بن محمد حسن الکاشانی، عبر عن نفسه بمحمد علی بن حسن الشهیر بعلی الأردکانی الکاشانی أقول: و هو المجاز عن المولی أحمد النراقی فی 1217، و صاحب الدره البهیه التی نظمها فی 1242، و شرحه الموسوم ب الغره الجلیه فی ثلاث مجلدات، رأیت ثانیها فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی، و کتب مهدی الرئیس هو فی ذکر ملوک إیران من کیومرث إلی هلاکو خان، ثم سائر سلاطین إیران و ما ولاه إلی عصره 1239، و فی آخره ذکر حرب الروس التزاریه و جهاد السید المجاهد فی عصر فتح علی شاه القاجار (1212- 1250)
ص: 151
سنه 1242، و المجلد الثالث یذکر فی أواخره أحوال العلماء و الشعراء المعاصرین له و ما یتعلق بزمانه إلی سنه 1226، حکی الأخیر بعض المطلعین، و أما المجلد الأول فلم أعثر علیه
للمولی حسن علی جدید الإسلام أوله: [حمد و ثنا آن پادشاهی را که پنجه ادراک أوهام بذروه جلال متعالی أو] مرتب علی مقدمه و أربعه أبواب و خاتمه
فی شرح بیست باب فی الأسطرلاب للخواجه نصیر الدین الطوسی، و الشرح لفصیح بن عبد الکریم البسطامی، ألفه باسم نظام الدین الأمیر علی شیر المتوفی 906 مر ذکره بعنوان الشرح فی (13: 131)
للسید العلامه السید محمد مهدی بن الحسن الحسینی القزوینی الحلی المتوفی راجعا عن الحج بقرب النجف فی سنه ألف و ثلاثمائه، برز منه شرح أربعه عشر حدیثا بطوله، موجود فی خزانه کتبه” المؤلف” بالحله، و عبر عنه شیخنا فی حاشیه المستدرک ب مشارق الأنوار و ما ذکرناه هو الأصح
فی الهیئه، مر بعنوان مطالع الأنوار 21: 143
لمیر داماد، مر (19: 298)
للدهلوی، مر (19: 298)
للسید محمد بن علی بن حیدر بن محمد بن نجم الدین الموسوی العاملی المکی، المتوفی بها 1139، ذکره ولده رضی الدین فی إجازته للسید نصر الله المدرس الحائری فی 1155
فی تراجم الساده و الشیعه من الزیدیه و علمائهم إلی 1085، صرح فیه بأنه لا یذکر تراجم أئمه الزیدیه و لا تراجم من اشتهر بالشاعریه (لم یقرأ- مصحح) و هو للقاضی العلامه صفی الدین أحمد بن صالح بن محمد بن أبی الرجال الزیدی ألفه کما فی جمله من مواضعه فی عصر المتوکل
ص: 152
علی الله إسماعیل بن المنصور بالله القاسم بن محمد الحسنی من أئمه الزیدیه الذی ولد 1019، و قام للدعوه بعد ابن أخیه محمد بن الحسن بن منصور فی 1054، و توفی 1087، و الموجود منه عندنا جزءان من حرف الطاء المهمله إلی الغین المعجمه، و منها إلی آخر الحروف فی مجلد کبیر عند السید محمد علی هبه الدین الشهرستانی، و فیه تراجم بعض المتوفین فی 1085 و تاریخ کتابه هذا الجزء 1180 یوم السبت العشرین من جمیدی الثانیه، و قد لخصته بإسقاط القصائد و الأشعار و
بعض القضایا و ما یعد کرامه و مما هو خارج من حد الترجمه و سمیته محصول مطلع البدور فی أیام رمضان 1335 المذکور فی (20: 151) و له تیسیر الأعلام فی خصوص المفسرین منهم، کما مر فی محله و المؤلف هو أخ القاضی جمال الدین أبو محمد علی بن صالح، معاصر ضیاء الدین یوسف مؤلف نسمه السحر فیمن تشیع و شعر الذی مر ذکره فی (9: 743)
لحسین بن معین الدین المیبدی المتوفی 911 (و ما ذکر العاملی فی أعیان الشیعه من وفاته فی 870 لیس بصحیح، لأنه ألف جام گیتی نما فی 897) رساله فارسیه فی المعمی، فی (فاتحه) و ثلاثه (أصل) و (خاتمه) أوله: [سپاس یکی را که جمیع أسماء متقابله خود را در معمای حقیقت إنسان ] یوجد منه بطهران کتابته 15 رمضان 886 کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی:
2198
للشیخ صالح بن عبد الکریم البحرانی، ألفه باسم الأمیر محمد زمان خان فی 23 رمضان 1064، فی مقدمه و اثنی عشر بابا و خاتمه المقدمه فی فضل العقل و ذکر إسناده فی أول الأحادیث بأنه یرویها عن السید نور الدین علی بن علی بن الحسین بن أبی الحسن الموسوی العاملی، و ذکر أنه یروی عن أخویه من طرف أبیه و من طرف أمه و هما الإخوان من طرف الأم أعنی السید محمد و الشیخ حسن صاحبی المدارک و المعالم و شیخه السید نور الدین توفی 1068 و لذا دعا له بقوله حرس الله تعالی أیامه، و النسخه بخط المؤلف ظاهرا
ص: 153
عند المیرزا محمد علی الأردوبادی مع جامع الاخبار و فی أبواب الکتاب ذکر حقیقتها و أسمائها و أحکامها و فی الخاتمه ذکر إنها من الکبائر، و استدل فی جمیعها بالأحادیث الصحیحه المعنعنه
لکمال الدین عبد الرزاق بن جلال الدین إسحاق السمرقندی (816- 887)، و هو تاریخ التیموریه إلی سنه 875 فی دفترین أولها من ولاده السلطان أبو سعید أولجایتو فی 704 إلی وفاه الأمیر تیمور الگورکانی فی 807 و الثانی فی حکومت شاه رخ فی هرات فی 807 إلی حکومت السلطان حسین فی 875، کما فی نسخه طهران (أدبیات) نسخها شایعه، و طبع
بمباشره محمد شفیع اللاهوری بلاهور فی 1365، و ترجم بالاختصار بمباشره کاترمر الفرانسوی إلی الفرانسویه و طبع الترجمه فی 1843 م
للمولی الحاج محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی، صاحب خزانه الخیال و غیره منه مشرق السعدین المذکور فی (21: 49)
أو مطلع شعری کما فی مجمع الفصحاء فارسی، فی تذکره شعراء عصره، لحسین قلی خان الکلهر الکرمانشاهی بن مصطفی قلی خان بن شهباز خان، المتخلص بسلطانی، المولود 1247 و المتوفی 1303، و هو تلمیذ المیرزا حاج محمد الکرمانشاهی المتخلص ب بی دل ترجمه مجمع الفصحاء 2:
152 و فی المآثر و الآثار: 205، و من تصانیفه باغستان و گنج باد آورده و نجاه الثقلین فی مقتل الحسین علیه السلام
فارسی، لوزیر الانطباعات محمد حسن خان الملقب باعتماد السلطنه بن حاجب الدوله علی خان المراغی، فی تاریخ خراسان، فی ثلاث مجلدات، کتبه بعد مسافرته مع ناصر الدین شاه (1264- 1313) إلی مشهد خراسان فی السفر الثانی فی 1300، و جعل هذه المجلدات الثلاثه بمنزله المجلد الثالث من کتابه الکبیر مرآه البلدان لما فیه من ذکر البلدان الواقعه بین طهران و مشهد خراسان:
ص: 154
المجلد الأول فی بیان الأماکن الواقعه بین طهران و المشهد و المنازل بینهما للذاهب منه إلیه من طریق الکوهپایه و القوشان و بیان ما فیها من الأمور التاریخیه المفیده فرغ منه 1301 و طبع فی تلک السنه بطهران فی 277+ 67 ص المجلد الثانی فی بیان ما یتعلق بالمشهد الرضوی و ما فیه من الأبنیه و الآثار و الأمتعه و الثمار و العلماء و الرجال و المشاهد و المساجد و المدارس و غیر ذلک کفهرست کتب الخزانه الرضویه و هذه الفهرست علی ترتیب الموضوعی فی 32 ص فی أربعه قوائم کل قائمه فی 40- 48 سطر یتضمن: القرآن، تفاسیر الخاصه، تفاسیر العامه، الأدعیه و الزیارات، أخبار الخاصه أخبار العامه، فقه الخاصه، فقه العامه، الحکمه و الکلام، المعانی و البیان، المنطق، اللغه، الطب، الرجال، القراءه، المعارف و الأخلاق، النحو و الصرف، الریاضیات، التاریخ، الدواوین، الفرامین، الوقف نامجات، الإجاره نامجات، طبع المجلد الثانی فی 1302 فی
500 ص المجلد الثالث فی بیان الأماکن الواقعه بین خراسان من مشهد الرضا إلی طهران من الطریق المتعارف، فرغ منه سنه 1303 و فی هذا المجلد بعد ما انتهی إلی ده نمک، ذکر تمام سفرنامه أمین السلطان المیرزا علی أصغر خان إلی خار و ورامین فی سنه 1297 بألفاظه، طبع فی 379+ 54 ص
فی التجوید، مر فی (19: 298)
فی فضائل حمزه سید الشهداء و جعفر ذی الجناحین من طریقی العامه و الخاصه، للمولی الحاج شیخ محمد باقر بن الحاج محمد جعفر بن کافی البهاری الهمدانی، توفی فی شعبان 1333، و له: الأبهی، و الدره و مستدرکها و غیر ذلک، و صرح فیه أنه ألفه بعد الدره و مستدرکها، و هو المجاز من شیخنا النوری فی 1302، نسخه خطه وقفها ابنه محمد حسین للمکتبه الکاظمیه فی النجف فی 1369 و فرغ منه 1305
تاریخ فارسی مطبوع، لمحمد زکی، کما فی فهرس مکتبه راجه فیض آبادی
فی رد الصوفیه، فارسی، فیه مباحث کمبحث
ص: 155
البداء و غیرها أوله: [الحمد لله الذی لا إله الا هو الحق المبین نور السماوات و الأرضین ]
منظوم فارسی فی الجغرافیا الابتدائی. للفاضل المیرزا فضل الله بدائع نگار بن ملا داود السودخروی المعروف بالملاباشی، الذی توفی حدود 1325، و توفی الناظم أواخر 1343. و طبع فی 1331 و علی ظهره فهرس کتبه.
فارسی فی أمراض الباطنیه، للمیرزا أبی الحسن خان الدکتور بن عبد الوهاب التفریشی، ألفه باسم ناصر الدین شاه (1264- 1313) و طبع بطهران فی 1300 فی 567 ص.
لحسین الحسینی الطبسی، فارسی، فی ست و أربعین بابا و کل باب فی موضوع، یوجد عند عبد الحسین بیات ضمن مجموعه بخط پیر محمد الکاتب کتابتها 977، کما فی فهرسها.
لغیاث الدین منصور الشیرازی، یوجد فی همدان (مدرسه غرب همدان: 697) ضمن مجموعه من القرن الحادی أو الثانی عشر مع الإشارات المسمی بمقامات العارفین له. کما فی فهرسها. راجعه.
للحکیم المنشی واجد علی خان صاحب الهندی، و هو کتاب نفیس نظیر نفائس الفنون، فی مجلدین أولها فی العلوم و ثانیهما فی الفنون، ألفه سنین 1261- 1262. طبع مکررا بلکهنو فی 1283 فی 150+ 167 ص و کاونپور 1306 و لکهنو 1313، و طبع للمؤلف شفاء الأبدان فی 1897 م، و یوجد منه نسخه خطیه فی پاکستان (انجمن ترقی أردو 3 ق ف 349) کما فی فهرس سرفراز علی الرضوی.
للفاضل المعاصر حیدر قلی خان بن نور محمد خان الکابلی، نزیل کرمانشاه.
فی ترجمه اللغه العربیه إلی الفارسیه فی قسمین:
ص: 156
الأول فی الأسماء علی حسب ترتیب التهجی من أولها و فی کل بترتیب المفتوح و المضموم و المکسور، الثانی فی الأفعال الثلاثی المجرده فی سته أبواب، ثم الثلاثی المزید و الرباعی یوجد فی (المجلس 870) من القرن الثامن سقطت من أولها، و احتمل ابن یوسف فی فهرسه أنه تألیف أحد الأتراک، غیر أن ابنی فی کتابه فرهنگ نامه های عربی بفارسی:
291 نفی هذا الاحتمال و أضاف احتمال کونه زبده اللغه لعلاء الدین علی بن مراد الکاشی المتوفی 624. أول الموجود بعد الدیباجه الساقطه. [... کتاب الألفاظ.
باب المفتوحه، الأبد، کار شگفت و کار پایدار، تقول لأفعل ذلک الأمر أبد الآبدین ].
للشیخ علی أکبر المروج الکرمانی المشهدی المعاصر، مؤلف نفائس اللباب.
فی 23 ألف بیت، للسید عبد الله بن محمد رضا الشبر الحسینی الکاظمی، المتوفی سنه اثنین و أربعین و مائتین و ألف (1242).
لعلاء الدوله السمنانی (659- 736)، المذکور فی (9: 733).
لقاسم علی القائنی، مؤلف ترجمه و شرح الجبر و المقابله للخواجه نصیر، یوجد فی (المجلس 3/ 2377 الغیر المفهرسه) مع القبله و مطلع الحکم له کتابته 1093، المذکور فی (21: 146). و هو فی الأسطرلاب فی مقدمه و عشرین بابا و خاتمه. المقدمه فی تعریف صفحه الأسطرلاب. الباب 1- ارتفاع الشمس 2- استخراج تقویم الشمس 3- معرفه قوس النهار و قوس اللیل ... الباب العشرین فی تعیین ارتفاع الأشیاء و عرض الأنهار علی طریق الزورقی. أوله: [سبحانک اللهم یا فاطر السماوات العظیم
بیا ای آسمان سنج رصد بند
نگاهی کن به چرخ عقل پیوند ...
و آن مسمی بمطلع هیلاج ].
لأبی الفضل الصابونی، محمد بن أحمد بن إبراهیم
ص: 157
بن سلیم الجعفی الکوفی المصری الزیدی، ثم الإمامی، صاحب الفاخر. ذکره النجاشی.
للسید المیرزا عبد الهادی ابن السید المیرزا إسماعیل بن السید رضی بن إسماعیل الحسینی الشیرازی النجفی، المعاصر المولود 1305.
لرفیع المنوجهری التاجر، المعروف ببدیع التبریزی، رساله فارسیه فی المعمی فی خمسه أبواب، ألفه بیزد. أوله: [چنین گوید مؤلف این کتاب ... که در جمله اشعار عراق عجم بعضی از عزیزان ... التماس نمودند نسخه ای در علم معما]. یوجد فی طهران (الملک 3/ 490) ضمن مجموعه بخط محمد بن حسین بن سلام الأبرقوهی، کتابتها 851.
فارسی للخطیب الشیخ ذبیح الله المحلاتی، مؤلف تاریخ سامراء المذکور (3: 255)، و هو یقرب من خمسه آلاف بیت.
فارسی، طبع بإیران منضما إلی تحفه الزائر فی خمسه أبواب و فصول و خاتمه، فی الزیارات و الأدعیه.
أیضا فی الزیارات، فارسی طبع مستقلا فی 1261، و هو للسید جواد بن السید مجتبی الحسینی الموسوی الحائری، المعروف بروضه خوان. أوله: [الحمد لله الذی هو معطی السائلین ].
فی قواعد اللغه الفارسیه. یوجد فی (الآصفیه 175 صرف) کتابته 1248، کما فی فهرسها.
فی المواعظ و الأخلاق، فارسی، للمولی الشهیر بالفقیه أبی لیث الرویانی المازندرانی. أوله: [الحمد لله رب العالمین ]. عناوینه:
موعظه، موعظه، و فی آخره ذکر ثواب التسبیحات الأربعه. و نسخته عند السید شهاب الدین التبریزی بقم.
ص: 158
للشیخ علی أکبر بن عباس بن محمد رضا الیزدی الحائری المعاصر، فارسی فی المواعظ و الأخلاق، مرتب علی أربعه عشر بابا. فرغ منه 1325.
و هو مطلوب الطالبین للشیخ علی أکبر الیزدی مع زیادات بعض الفوائد له أیضا. فرغ منه فی 1336.
لشاه بختیار، عبد المؤمن بن عبد الستار الجنجانی فارسی عرفانی، یوجد فی پاکستان بمکتبه پرفسور شیرانی بلاهور (رقم 744/ 3777) بخط محیی الدین الشریف، کتابته 27 شوال 1102، کما فی فهرسها.
لمحمد بن یوسف، ترجمه حرز الأمانی الشاطبیه بالنظم الفارسی، فرغ من نظمه بخوارزم فی 866. أوله:
ابتدأ کردم بلفظ پاک بسم الله باز
خواستم یاری ز رحمان و رحیم بی نیاز
یوجد بمشهد خراسان عند عبد الحمید المولوی (رقم 2/ 547) بخط یارعلی القاری القزوینی ضمن مجموعه کتابتها 27 رمضان 1103.
لمحمد نبی بن قمر علی السجستانی، فارسی فی التجوید، ألفه حسب طلب ملا أیوب طالب الرشخاری الخوافی، فی مقدمه و ثلاثه أبواب و خاتمه، یوجد بیزد مکتبه جامع الکبیر بخط إسحاق بن الحاجی محمد هادی، کتابته 5 شوال 1210، کما فی فهرسها.
فارسی فی التجوید، فی عشره فصول: 1- أسماء القراء 2- الضوابط فی الحروف 3- النون الساکنه و التنوین 4- بیان لفظ الله 5- الإدغام 6- وقف الروم و الإشمام 7- هاء الکنایه 8- التفخیم فی الراء و الترقیق فیه 9- المد و القصر 10- مخارج الحروف التسعه و العشرین. ینقل فیه عن الشاطبیین. یوجد بطهران (الملک 14/ 4185) بخط من القرن الحادی عشر.
. لرشید الدین وطواط البلخی المتوفی 573 أو 578 المذکور فی (9: 1270)، و هو شرح لمائه کلمه
ص: 159
حکمیه من کلام الأمیر علیه السلام ، شرح کل کلمه أولا بالنثر ثم نظمها فی بیتین، ثم نظمها باسم السلطان شاه أبی القاسم محمود (578- 589) بن خوارزم شاه أتسز بن محمد یمین، طبع مکررا. و ترجمه إلی الألمانیه لفلایشر طبع فی 1937 م. و له أیضا تحفه الصدیق إلی الصدیق من کلام أبی بکر، و أنس اللهفان من کلام عثمان و فصل الخطاب من کلام عمر بن الخطاب. ذکر المحدث القمی فی کنی و الألقاب شعره الظاهر حسن حاله. راجعه. أول المطلوب: [الحمد لله علی ألطاف کرمه و أصناف نعمه ...
حال خلد و جحیم دانستم
بیقین آن چنان که می باید
گر حجاب از میانه بردارند
آن یقین ذره ای نیفزاید
و ذکر کل الأربعه فی کشف الظنون و یوجد من کل واحد نسخا قدیمه و حدیثه.
أقدم نسخ من المطلوب علی ما اطلعت: (أیا صوفیه 4165) کتابته 731 و (حمیدیه 129/ 1447) ضمن مجموعه کتابتها 751- 755 و (أیا صوفیه 52/ 4795) کتابته 843 و (الرضویه 1/ 7136) کتابته 877 راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 1685.
هو الموسوم ب بحر الأنساب الفارسی، کما مر.
للخواجه نصیر الدین الطوسی، محمد بن محمد، علی مشرب الإسماعیلیه، و فی هذا الانتساب تردید، طبع بمباشره أیوانف فی 1332.
لناصر خسرو العلوی الإسماعیلی، المذکور فی (9: 1154). فارسی، ذکره أیوانف فی فهرسه 690، و نقل عنه فی ملحق فهرست مجدوع: 344.
فی أصول العقائد، للسید إسماعیل الحسینی الموسوی یوجد فی مکتبه راجه فیض آبادی ماری 3.
لمیر جمله، و حزین مر 1 فی (19: 299).
ص: 160
فی معرفه الفرقه الناجیه من الشیعه بزعم المصنف و هم المعروفون بالأخباریه، للمیرزا محمد بن عبد النبی بن عبد الصانع النیسابوری الأکبرآبادی، المقتول بالکاظمیه 1232، عد فیه من خصائص الأخباریه تسع و خمسین خصیصه، یوجد بخط تلمیذه محمد إبراهیم بن محمد علی الطبسی فی مجموعه من رسائله عند الشیخ علی أکبر بالمشهد الرضوی.
فی أحکام الطبیعیه للمطهرات الإسلامیه علی طبق المعلومات العصریه، للمهندس المهدی بازرگان ابن الحاج عباس قلی آقا التبریزی، المعاصر طبع بطهران مکررا منه فی 1322 ش و 1333 ش.
رومان تاریخی أدبی فارسی، للمیرزا حیدر علی الأصفهانی المتخلص ب کمالی نزیل طهران، ابن الحاج محمد مهدی، المولود 1288 المذکور فی (9: 921)، طبع بطهران فی 1307 ش و 1317 ش.
للشیخ العلامه محمد حسن الشریعتمدار بن الحاج المولی محمد جعفر الأسترآبادی، المتوفی ثمانیه عشر و ثلاثمائه و ألف (1318). و قد خرج منه خمس مجلدات ضخام کبار، أودع فیها ذخائر الحقائق و المعارف و المناقب و السیر و المصائب. فالمجلد الأول منه مقدمه الکتاب فیها فوائد جلیله متعلقه بفن الحدیث و مباحث الدرایه و القواعد الرجالیه و ترجمه جمله من الصحابه و التابعین و من بعدهم من الخلفاء الأمویین و العباسیین و الرواه و المشایخ الموثقین و العلماء المتقدمین و المتأخرین و أسامی سائر فرق الشیعه غیر الإمامیین، و فی آخره ذکر تواریخ الأئمه الطاهرین و السفراء الممدوحین و المذمومین و غیر ذلک. أوله: [الحمد لله المتجلی لخلقه بخلقه و الظاهر لقلوبهم بحجته ]. و هو مجلد کبیر أکبر من سائر مجلداته، یقرب من أربعین ألف بیت فرغ منه حدود رأس المائه الرابعه بعد الألف، و هو بخطه لم ینتسخ بعد کسائر مجلداته المجلد الثانی منه فی سیر الرسول صلی الله علیه و آله و غزواته، و أحوال الأمیر علیه السلام . أوله:
[الحمد لله الذی بطن خفیات الأمور]، و فرغ منه 1296. المجلد الثالث منه فی
ص: 161
أخبار الفضائل و المناقب و المصائب الوارده علی الأئمه علیه السلام . أوله: [الحمد لله علی عواطف کرمه ]. فرغ منه 1297. المجلد الرابع منه فی الاخبار المتعلقه بأحوال الحسین و أهل بیته علیه السلام ، و حل بعض ألفاظها و معانیها و التکلم فی صحیحها و سقیمها.
أوله: [الحمد لله الذی قدر ما خلق ]. المجلد الخامس و السادس و السابع ما خرجت من قلمه و کان بنائه تکمیل الثمان، و لذا جعل الأخیر ثامن المجلدات و معبرا عنه بالمجلد الثامن منه فی مقتل الحسین علیه السلام و فیه مطالب لا توجد فی غیره من المقاتل و اعتراضات علی الفاضل المعاصر صاحب أسرار الشهاده و فیه بیان معنی الإمام و غیر ذلک. أوله: [الحمد لله الذی فضل مداد العلماء علی دماء الشهداء].
فی فقه الإمامیه، فارسی فی خمس مجلدات للشیخ مسیح بن قاسم الطالقانی نزیل طهران، من تلامیذ العلامه المیرزا محمد حسن الآشتیانی، و المدرس فی مدرسه المروی إلی أن توفی 1339 (إسفند 1299 ش) و دفن بابن بابویه فی ایوان مقبره المیرزا أبی الحسن الجلوه. و له شرح فرائد الأصول فی ست مجلدات کلها عند ولده المیرزا أبی القاسم فی طهران.
و هو فی التفسیر لکنه لم یتم بل خرج من تفسیر الفاتحه و شی ء یسیر بعدها فی اثنی عشر ألف بیت، کما فی الروضات عن بعض ولده، و هو للمولی الحاج محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی الطهرانی المسکن و النجفی المدفن، المتوفی سنه ثلاث و ستین و مائتین و ألف (1263) قال ولده فی مبدأ الآمال: إنه لم یتم، و ینقل عنه المعاصر فی خصائص العظیمه و یوجد منه من أوله إلی آخر سوره الفاتحه فی 1360 بیت تقریبا فی طهران (سپهسالار).
أوله: [الحمد لله رب العالمین ] کتابته 1231.
فی المبدأ و المعاد من العلم بالله و صفاته و الیوم الآخر و منازله، لصدر المتألهین المولی صدر الدین محمد بن إبراهیم الشیرازی. طبع بهامش المبدأ و المعاد له فی 1314.
فارسی عرفانی فی خمسه (مظهر): 1- فی تقسیم
ص: 162
العوالم الکلیه عند العرفاء، 2- فی تقسیم العوالم بطریق الحکماء و المتکلمین، 3- تقسیم العوالم علی مذهب أفلاطون، 4- تقسیمها علی مذهب أرسطاطالیس، 5- فی بیان ثمانیه عشره ألف عالم. أوله: [شبی در کنجی نشسته در به روی أغیار بسته، دیده اعتبار گشوده در إبداع بدائع تأمل می کردم ]. یوجد بطهران (المجلس 24/ 1822) ضمن مجموعه المؤرخه 1236، کما فی فهرسها.
فی العقائد و أصول الدین، للشیخ أسد الله بن محمود الگلپایگانی، ذکر فی شمس التواریخ أنه ألفه 1323 و له یوم التألیف عشرون سنه لأنه ولد 1303.
مطبوع فی تبریز، فارسی فی العقائد و الأصول الخمسه و هو ثالث سبحات الدموع، مرتب علی مظاهر و کل مظهر علی أنوار، من تصنیف الشیخ الفاضل الواعظ الحاج مولی محمد بن مشهدی بابا النخجوانی، المعاصر، فرغ منه فی 1319 و طبع علی الحجر بتبریز.
فارسی فی مناقب الأئمه الأطهار، للشاعر الفاضل الحاج میرزا رضا قلی خان هدایت النوری (1215- 1288)، صاحب مجمع الفصحاء و ریاض العارفین و غیرها. أوله:
این نامه که نعت أحمد مختار است
بر منقبت أئمه أطهار است
در ذات اگر چه نور واحد اسمش
از روی صفت مظاهر الأنوار است
و قال فی تاریخه:
بر هزار و دو صد و شصت و پنج 1265
که پر از در شد این همایون گنج
و هو مرتب علی (نور) فی أحوال النبی صلی الله علیه و آله و اثنی عشر (ظهور) لکل واحد من الأئمه الاثنی عشر، لأنهم مظاهر خیر البشر و (حجاب) بمنزله الخاتمه. و قد طبع فی 1280 بتبریز علی الحجر.
رساله فارسیه عرفانیه، یوجد فی (الآصفیه 1620 تصوف)، کما فی فهرسها.
ص: 163
فی العقائد و الأحکام الدینیه، للسید محمد تقی بن السید أحمد بن محمد الحسینی الأورازانی الطالقانی نزیل طهران، المتوفی بها 13 محرم 1325، عن نیف و ثمانین سنه، مرتب علی مقدمه و ثلاث مقاصد و خاتمه. المقصد الأول فی أصول الدین، و الثانی فی الاجتهاد و التقلید، و الثالث فی الفقه و الأحکام. و خرج منه مجلد الطهاره فی 1290، و مجلد فی الصلاه، و
مجلدان فی القضاء کلها بخط یده عند ولده الفاضل الحاج سید أحمد الطالقانی بطهران، فرغ من القضاء فی النجف سنه 1293 و من شرائط الاجتهاد فی 1290، و علیها إجازه الفاضل الإیروانی و السید محمد القزوینی سنه 1295.
رساله فارسیه مظهره الثالث فی تفسیر الاصطلاحات الفلسفیه یوجد بطهران (دانشگاه 3166) من القرن الثالث عشر، و احتمل صاحب الفهرست أنه لبعض المتأخرین. و جاء فیه: مظهر ثالث از کتاب مظاهر العقول، ثم ذکر الاصطلاحات علی ترتیب الحروف.
فی أصول العقائد، مستنبطا من الحکمه الإلهیه للسید نصر الله بن مرتضی الحسینی الکاشانی. أوله: [نیست سپاسی مگر دلیلی باشد لامع بر پیدایش فیض خاص از فیاض مطلق ]. رأیته فی 1350 عند الحاج صدر الذاکرین التفریشی و تاریخ کتابته 1302. بدء بمقدمه ثم أورد إحدی و عشرین دلیلا فی إحدی و عشرین مظهرا، و انتقل بعده إلی مرتضی الچهاردهی بطهران، کما کتبه إلینا.
. رأیته عند الشیخ محمد حسین الجندقی، و انتقل إلی الشیخ عز الدین الجزائری. أوله: [و بعد حمد الله المتعال فی العز و الجلال الجامع لصفات الکمال و الجمال ]. عناوینه: مظهر، مظهر أنهاها إلی مائتین کلمه بین فرقها المعنوی مع غیرها، مثل إظهار الفرق بین الحمد و الشکر اللغویین ثم العرفیین ثم المخالفین، ثم کلمات أخر کل منها تحت عنوان مظهر. و النسخه بخط جید علی ورق أزرق ضمن مجموعه جامع الدرر المذکوره فی (5: 51) الذی جمعه المولی غلام حسین الدربندی فی 1298، جمع فیه عده رسائل لنفسه و لغیره و ذکر فی فهرس الرسائل: أن المظاهر الغرویه تألیف الفاضل المعاصر الملا علی أکبر الشیروانی.
ص: 164
فارسی فی التجوید، للمولی محمد بن أسد الله بن علی رضا القاری المازندرانی، ألفه باسم ناصر الدین شاه القاجار (1264- 1313). أوله: [الحمد لله الذی نزل الفرقان ]. یوجد فی (الرضویه 40 تجوید) من القرن الثالث عشر، من وقف السید محمد فی 1309.
فی التجوید عربی، أیضا للمولی محمد بن أسد الله المازندرانی، مؤلف مظاهر محمدیه الفارسیه. ذکره السید شهاب الدین التبریزی بقم. أوله: [الحمد لله الذی نزل الفرقان علی أفصح اللغات ]. عناوینه: مظهر، مظهر. یرویه السید شهاب الدین المذکور عن والده السید محمود، و هو عن والده السید علی، و هو عن المؤلف.
فارسی فی التجوید، للسید محمد بن مهدی الحسینی التبریزی الحافظ القاری، المعاصر لمحمد شاه القاجار (1250- 1264)، طبع بطهران 1264 فی 200 ص. و له کشف الآیات المطبوع أیضا. أوله: [الحمد لله الذی نزل القرآن علی أفصح ... أما بعد، خامه تقصیر آثار محمد بن ]. یوجد بطهران (الملیه 233 ف) بخط محمد بن زین العابدین، کتابته صفر 1263 و أخری طهران (حقوق 4/ 181 ج) من القرن الرابع عشر، کما فی فهارسها.
لمیرزا محمد إبراهیم بن محمد إسماعیل الأصفهانی المتخلص بساغر، المتوفی 1302، المذکور فی (9: 415). جاء فی أوله: لما أنه نظم فی سبعه أجزاء سمی بسبع المثانی و حیث إنه مثنوی فی سبعه أبحر سمی بسبعه أبحر أیضا. و هو من المنظومات الحماسیه الدینیه فی ذکر معجزات النبی صلی الله علیه و آله و الأئمه علیه السلام لکل واحد منهم دفتر فی أربعه عشره دفترا: الأول منهم فی معجزات النبی صلی الله علیه و آله فی بحر المتقارب نظمه باسم مظفر میرزا ولیعهد، شرع فیه فی 1289 و فرغ منه فی 1294. أوله: [دفتر أول از چهارده دفتر کتاب مسمی بسبعه أبحر ...
به نامی کزو أنبیاء کبار
نمودند اعجاز خود آشکار
یوجد مجلده الأول بطهران (الملیه 306 ف) کتابته 20 رجب 1294 بخط الناظم
ص: 165
یحتوی الدفتر الأول و الثانی، و رأیت مجلده الثانی فی (الملک 5415) أیضا بخط الناظم کتابته ع 2/ 1294، یشرع فیه من الدفتر الثالث فی أحوال الصدیقه الطاهره، و نسخه عند عبد الحسین بیات فی حدود عشره آلاف بیت، أوله یطابق ما ذکرت. و آخره:
شکر لله که ختم شد ساغر
به خوشی این چهارده دفتر
یا رب این چهارده نیاز مرا
کن قبول از چهارده مولا ...
لخسته، مر (19: 299).
جریده فارسیه سیاسیه، للحاج المیرزا علی آغا الشیرازی، طبع ببوشهر فی مجلدات.
المطبوع فی پطرزبورغ (لنینگراد)، نقل عنه المیرزا محمد القزوینی فی حواشی چهار مقاله ص 217.
لشاه جهانگیر، مر (19: 299).
لمحمد بن مهدی الحسینی القاری، مؤلف مختار القواعد 20: 172 و غیرها. ألفه بتبریز باسم فتح علی شاه القاجار (1212- 1250) و بأمر عباس میرزا ولیعهد فی 25 ع 1/ 1245، فی مقدمه و ثلاثه جداول و خاتمه: الجدول 1- تطبیق السور بالأجزاء، 2- فهرست السور، 3- فهرست الآیات، و الخاتمه فی عدد الکلمات القرآنیه. أوله: [حمد بی حد چون کلمات ربانی منتظمی را سزاست که جواهر لآلی ألفاظ قرآنیه را]. یوجد منه نسختان فی (دانشگاه: 3447 و 846) و احتمل صاحب الفهرست فی النسخه الأولی أنه بخط المؤلف و الثانیه نسخه المهداه إلی البلاط الملکی.
لأبی الفتح اللاهیجی، و أخری لنویدی الشیرازی، و عطار النیشابوری، مر ذکرهم فی (19: 300).
لشاه عظمت الله القادری، فارسی عرفانی. یوجد (بنگاله، آسیائیه 183- 317) کما فی فهرسها. یحتمل أن یکون المؤلف صاحب نزهه الإیمان و نضره الإیقان الفارسیه أیضا الموجوده ب (الآصفیه 1269 کلام) المؤرخه 1229، راجعه.
بلغه أردو، للنواب أحمد حسین مذاق ساکن
ص: 166
پریانوان الهند، ذکره فی تاریخ أحمدی له المطبوع 1339.
ینقل عنه السید کمال الدین حسین بن علی الحسینی الأخلاطی فی کتابه ذخائر الأسماء ناسبا له إلی زید بن علی بن الحسین علیه السلام فی أول کتابه المذکور.
فی المقتل، للشیخ جعفر بالکاظمیه.
لمحمد الرومی المعروف بشعبان زاده، و هو فی شرح لغات مثنوی المعنوی للبلخی بالترکیه. ذکره إسماعیل پاشا، فی ذیل کشف الظنون 2: 502 و یوجد فی المدینه (مکتبه عارف حکمه 112) کتابته 1111، و قال صاحب الفهرست: إنه بخط المؤلف راجعه.
فارسی فیما ظهر من معجزات الأئمه الاثنی عشر فی خصوص عصر المصنف الذی هو نیف و ألف. ذکر کل قضیه بأسانید موثقه عنده، و فیه قضایا نادره و أشعار کثیره لمصنفه. أوله:
أول گره نقطه چه بگشاد قلم
خطی چه ألف کشید أستاذ قلم
لهاشمی، مر (19: 300).
فی أحوال الأئمه الأطهار. فارسی مطبوع، للسید عبد الله بن أبی القاسم الموسوی البلادی البوشهری المعاصر.
للمولی محمد أمین بن عبد الفتاح الطبسی الوقاری، فی بیان سمت القبله و ضبط الساعات علی ما استخرجه من الأسطرلاب فی کتابه گلدسته اندیشه الذی فرغ منه 1083.
مثنوی فارسی، یوجد فی (الآصفیه 242 مثنوی) کما فی فهرسها.
لملا نصر الله بن فتح علی (لطف علی) المتخلص ب شاکر، المذکور فی (9: 493). و هو ترجمه و شرح شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید المدائنی المعتزلی، فی أربع مجلدات، و کل مجلد فی خمسه
ص: 167
أقسام، و مقدمه مستقله. ذکر فی آخره أنه شرع فیه بأمر ناصر الدین شاه (1264- 1313) فی ج 1/ 1278 و اشتغل فیه أربعه عشر سنه و فرغ منه فی 1292، و استکتبه الشاه المذکور طی سنتین و فرغ منه فی 1295. یوجد مجلداته فی (دانشگاه، رقم: 88، 89، 90، 91، 92، 1098، 1099) کما فی فهرسها.
للسید علی أکبر بن مرتضی الطباطبائی الیزدی، المدرس بمدرسه المنصوریه بشیراز، و الذی کان حیا فی 1298.
و هو ترجمه الإتقان فی علوم القرآن للسیوطی (م 911) ترجمه حسب طلب معتمد الدوله فرهاد میرزا حاکم فارس. أوله: [الحمد لله الحنان المنان الذی خلق الإنسان و علمه البیان ]. یوجد مجلده الأول فی (الرضویه 476 تفسیر) کتابته 1298 فی حیاه المؤلف فی 187 ورق، کما فی فهرسها.
فارسی عرفانی، فی بیان أقسام الآیات فی القرآن. یوجد فی بنگاله (الآسیائیه 182- 306) کما فی فهرسها.
فی رد العامه، بلغه أردو، مطبوع.
لشاه قاسم الحسینی الرضوی، من مرده یوسف الثانی، رساله عرفانیه فارسیه فرغ منه فی 1170. أوله: [الحمد لله علی صانع الأحدیه الواحده الواحدیه که از شعور لا تعین در پرده برزخات هر ذرات تابان ]. یوجد بالقاهره (دار الکتب المصریه 4 مجامیع فارسی طلعت)، غیر مؤرخه، کما فی فهرسها.
لعطار التونی، مر فی (19: 300).
مثنوی فی المراثی و غیرها، بلغه أردو. طبع بالهند.
. قطعه من أوله ضمن مجموعه الشیخ المامقانی بنجف.
فی شرح دعاء العرفه الحسینیه، للسید خلف بن عبد المطلب بن حیدر بن محسن بن السید محمد الملقب بالمهدی بن فلاح المشعشعی الموسوی
ص: 168
الحویزی، معاصر الشیخ البهائی (م 1030)، کتبه بالتماس المیرزا محمد الرجالی بعد ما دعیا بها فی الموقف و کان بعد ذهاب بصره و ازدیاد بصیرته. و ینقل شیخنا النوری عنه فی دار السلام و یحکی عن الریاض ترجمه السید خلف و تصانیفه منها مظهر الغرائب الذی قال إنه فی عشره آلاف بیت. و رثاه السید شهاب الدین بقصیده فی دیوانه و أرخ وفاته سنه أربع و سبعین و ألف (1074). موجود فی خزانه الحاج المیرزا محمد حسین الشهرستانی بکربلاء، و رأیته بمشهد الرضا علیه السلام عند الحاج السید محمد بن علی بن أحمد الشهید الحسینی البافقی مجاور المشهد، لکنه مخروم الأول و الآخر، عقد بعد تمام شرح الدعاء خاتمه ذات فوائد، الأولی منها فی بیان بعض أوصاف یذکر بها الحسین علیه السلام مثل سید شباب أهل الجنه و أمثالها مما ذکره فی عناوین کل فقره من فقرأت الدعاء عند شرحها. و أول الموجود عنده شرح قوله: لیس لقضائه رافع، و الظاهر أن نقص آخره قلیل.
فی التجوید، للسید محمد بن مهدی الحسینی المعاصر لمحمد شاه القاجار (1250- 1264)، ذکره فی أول کشف الآیات محمد شاهی و یقال له مظهر محمدیه لأنه کتبه أیضا للسلطان المذکور، و هو فارسی مرتب علی مقدمه و اثنی عشر بابا و خاتمه. أوله: [حمد بی حد و ثنای بی عد متکلمی را سزاست ]، طبع.
فی مولد النبی صلی الله علیه و آله طبع بالهند.
أی کلمات القرآن، أیضا للسید محمد بن مهدی الحسینی التبریزی المذکور، ذکره فی کشف الآیات له، ألفه باسم عباس میرزا و فریدون میرزا، و فرغ منه 1247، یوجد بخطه عند السید محمد الجزائری بأهواز.
مر بعنوان مظهر الفقرات.
للمولی الفقیه الآقا محمد علی الکرمانشاهی ابن الوحید البهبهانی، المتوفی سنه ست عشر و مائتین و ألف (1216). قال فی الروضات: ذهب فیه إلی جواز فسخ
ص: 169
المرأه نکاحها فی صوره امتناع الزوج من الإنفاق و الطلاق و إن کان للفقر و الإملاق.
مر باسمه لواعج الأحزان 18: 357.
لشاه نعمه الله الولی الکرمانی (حلب 730- ماهان کرمان 22 رجب 834). رساله عرفانیه فارسیه. توجد بطهران (دانشگاه 24/ 2831) ضمن مجموعه أربعین رساله له من القرن الثالث أو الرابع عشر، کما فی فهرسها.
فی رد نواقض الروافض الذی ألفه المیر مخدوم الشریفی ردا علی الإمامیه، و هذا الرد کبیر فی ثلاث مجلدات، للشیخ أبو علی صاحب منتهی المقال سماه أولا العذاب الواصب ثم قال: و لاشتماله علی جمله من معایبهم فسماه معایب النواصب و قد مر باسمه الأول فی حرف العین.
لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی 205. ذکره ابن الندیم.
للشیخ أحمد بن محمد بن عطیه الإصبعی البحرانی قال الشیخ یوسف البحرانی فی الکشکول: إنه کتبه لتلمیذه العلامه صلاح الدین بن الشیخ علی بن سلیمان أم الحدیث البحرانی بعد ما هجره التلمیذ و صار الکتاب سببا لرجوعه إلیه. و هو یدل علی ید طولی فی الأدب و بالجمله کتاب جلیل المعنی و قد شرحه السید الشریف علی بن الحسین الکتکانی التوبلی.
أقول: و إن الحق أن الکتاب فوق ما یوصف به، و الشیخ علی بن سلیمان توفی 1064 و توفی بعده بقلیل الشیخ صلاح الدین المذکور شابا، کما ذکره الشیخ سلیمان الماحوزی فی رسالته فی أحوال علماء البحرین، فظهر عصر الشیخ أحمد مصنف
الکتاب، الموجود نسخته و شرحه فی مجموعه کتابتها 1143 عند الشیخ جواد بن الشیخ طاهر الحجامی أوله: [أما بعد حمد الله و إن کلب الزمان و خان الإخوان ]. و مر ذکر شرحه فی الشروح.
للأدیب أبی الحسن علی بن محمد العدوی الشمشاطی
ص: 170
صاحب إبطال النجوم و کان حیا إلی سنه سبع و سبعین و ثلاثمائه. ذکره النجاشی.
فارسی، للحکیم عبد الله الأعلم، صاحب کتاب الفرید الذی فرغ منه سنه ثمان و مائتین و ألف. رتب فیه الأدویه بترتیب الحروف الهجائیه، و رأیته فی خزانه کتب السید المجدد المیرزا محمد حسن الشیرازی بسامراء. و هو بخط ولد المصنف محمد کاظم بن عبد الله.
أو بیان أحوال النفوس للمیرزا أبو جعفر الکافی القائنی الدرخشی بن محتشم بن عمید الملک بن محمد بن نظام الدین بن شهنشاه القهستانی، من القرن الحادی عشر الذی کان حیا فی 1026. رساله فارسیه فی بیان المعاد و السعاده و الشقاوه، فی خمسه عشر فصلا. أوله: [سپاس خداوندی را که إیجاد همه چیزها ازوست و بازگشت و إتمام همه چیزها به دوست ... و بعد، غرض ما از این رساله بیان أحوال نفوس است پس از آنکه از بدن مفارقت کرده باشد]. یوجد (طهران، إلهیات 4/ 834 د) بخط المؤلف کتابته 1026 مع شرح أبیات سبعه له. الذی هو شرح أبیات سبعه للخواجه نصیر الدین الطوسی فی أقسام الموجودات و مراتبها.
للشیخ الرئیس أبی علی سینا. أو فی النفس الناطقه أو المعاد الأصغر أو أحوال النفس فی إثبات بقاء النفس و المعاد و قوی النفس، ألفه بری بعد 403 و قبل 405، فی سته عشر فصلا، ثم أضاف فیه و أدرجه فی کتابه النجاه.
أوله: [الحمد لله أهل کل حمد أن یکون له و رغبه أن تکون إلیه ... و بعد، فهذه عملتها باسم بعض الخلص من الإخوان، مشتمله علی ]. الفصل 1- فی حد النفس علی سبیل الاختصار، 2- فی تعریف القوی النفسانیه، 3- فی الدلاله علی ما
یختلف فیه القوی المدرکه من النفس، 4- فی الدلاله علی کل ما کان من القوی مدرکا للصور ... 5- فی الدلاله علی أن ما کان من القوی مدرکا للصور و هی کلیه فلیس یمکن أن یکون إدراکها بآله جسمانیه ... 6- فی بیان أن النفس کیف و متی تستعین بالبدن ... 16- فی خاتمه الفصول و الدلاله علی مجمل هذه الرساله و التحریم لبذلها. نسخها شایعه.
أو ترجمه رساله المعاد أو الرساله فی النفس أصله
ص: 171
للشیخ الرئیس أبی علی سینا. أوله: [سپاس مر خدای را که هستی همه حقائق از اوست ...
رساله ای است که آن را معاد خوانند و یکی از أهل علم آن را از زبان تازی به پارسی ] یوجد منه نسختان فی (طهران، سپهسالار 23/ 8371) و (المتحف البریطانی 5/ 16659A DD ) کما فی الفهارس.
رساله فی المعاد الجسمانی و النبوه الخاصه، للأمیر نظام الدین أحمد الدشتکی، والد السید علی خان، و هی مجموعه تحقیقاته فی مجالس متعدده من ابتداء 1005 إلی 1011، کتبها بخط حسن إسحاق الشولستانی فی 1106، رأیتها بسامراء فی مکتبه المیرزا الشیرازی.
للشیخ أحمد المراغه إی، من تلامیذ الشیخ مرتضی الأنصاری الذی توفی 1281. ألفه حسب طلب الحاج میرزا جواد آقا المجتهد التبریزی فی 1342. ذکر فیه أن الولی عهد (فتح علی شاه) لما وصل إلیه رساله المعاد لمحمد بن محمد کریم الکرمانی الذی شرح فیه قول الأحسائی فی أن الجسد العنصری لا یعود، أرسلها إلی علماء تبریز یطلب منهم النظر فیه، فأمرنی الحاج المجتهد المذکور بتألیف جوابها، و هو علی طریق قوله، قوله. أوله: [حمد و ثنای نامعدود حضرت واجب الوجودی را سزاست که قدرت أو عام است بجمیع ممکنات ]. یوجد فی (طهران، دانشگاه 2790) بخط المؤلف کتابتها 1342 کما فی فهرسها.
للسید المیرزا محمد باقر بن محمد إبراهیم بن محمد علی بن محمد مهدی الحسینی الرضوی القمی الهمدانی المتوفی 1218، و دفن بدار الحفاظ قم، ذکره النیشابوری فی رجاله.
فارسیه فی ثلاثه آلاف بیت للمیرزا حسن بن علی الجابری المعاصر مؤلف آفتاب درخشنده و تاریخ أصفهان و غیرهما من التصانیف الکثیره.
أو الرساله المعادیه للشیخ حسن بن محمد، من تلامیذ آقا محمد باقر البهبهانی بکربلاء، المشرد بفتنه الوهابیه، ألفه بکرمانشاه فی سفرته إلیها فی 1216، فی مقدمه و خمسه أبواب و خاتمه. ثم سافر إلی أصفهان و ألف فیها أنوار البصائر
ص: 172
الفارسیه أیضا. أوله: [حمد له. چون در أوان ورود این تراب اقدام علما حسن بن محمد]. یوجد فی (النجف مکتبه الأمیر 712).
فارسیه، للشیخ محمد حسن، مرتبه علی مقدمه و أبواب و خاتمه، رأیتها فی کتب الشیخ عبد الرضا آل الشیخ راضی بخط معاصر المصنف و هو إبراهیم بن علی کتبها فی حیاه المؤلف و وصفه: بأعلم العلماء و أفضل الفضلاء قدوه المحققین أسوه المدققین شیخ المشایخ الشیخ محمد حسن أدام الله حیاته لم أعلم عصر مؤلفها
للشیخ محمد حسین ابن الحاج محمد حسن الأصفهانی المعروف بالکمپانی المتوفی 1361 کانت بخطه فی المسوده
أو التوحید فی المعاد لحمید الدین الإسماعیلی کما فی فهرست مجدوع: 278
لآقا علی المدرس، مر باسمه سبیل الرشاد 12: 139
لعزیز الدین بن محمد النسفی النخشبی، من القرن السابع، المذکور فی (9: 718) رساله فارسیه عرفانیه فی بیان قول أهل الوحده فی المعاد، مع عناوین:
فصل، فصل، ای درویش، ای درویش أوله: [در سخن أهل وحدت در بیان معاد إنسان و آنچه بدان تعلق دارد بدان که ] یوجد فی (المجلس 3/ 4949) بخط محمد جواد الطبیب الطهرانی نجم الحکماء، ضمن مجموعه کتابتها 1314
للشیخ علی بن الشیخ أحمد الأحسائی، رأیتها عند السید عبد الکریم آل حیدر ببغداد، و هو الموسوم بعلی نقی مؤلف نهج المحجه المطبوع فی 1370
للشیخ محمد علی، الخوشکه ویجاری، إمام الجمعه برشت، المتوفی فی حدود 1320، فرغ منه یوم عاشوراء 1303، و معه رساله التناسخ و وحده الوجود و منظومه الموسومه ب مرقاه الصعود و مرت بعنوان رساله فی المبدأ و المعاد (19: 52) و هو الصحیح
ص: 173
لمحمد بن محمد کریم خان بن إبراهیم القاجار الکرمانی الشیخی فارسیه، توجد (طهران، المجلس 1/ 3682 الغیر مفهرسه) ضمن مجموعه المؤرخه 1301، کما فی نسخه های خطی فارسی: 990 و هو فی شرح قول الشیخ أحمد الأحسائی: الجسد العنصری لا یعود
لمیرزا محمد المشهدی، من علماء النصف الأخیر من القرن الحادی عشر رساله فارسیه فی بیان حقیقت المعاد و حشر الأجساد و الأرواح و التحقیق فی معنی الإیمان و الکفر، ألفه باسم شاه سلیمان الصفوی (1077- 1105) فی تبصره و
مطلب فیه أربعه أرکان و فصول ثم تکمله، و التکمله أیضا فیها فصول أوله: [زیباترین کلام در هر مرام ذکر ملک علام است که رشحه ای از بحر رحمت أو] ینقل فیها عن شرح حکمه الإشراق للحلی یوجد فی (طهران، المجلس 5673) فی 262 ص و یوجد بتبریز عند السید محمد علی الطباطبائی القاضی، رساله فارسیه فی عقب نسخه من الکافی المؤرخه 1058، رساله فارسیه فی الوجود لمیرزا محمد المشهدی رد فیها قول المولی رجب علی المتوفی 1065 أو 1080 فی رسالته المشهوره فی اشتراک اللفظی و المعنوی فی الوجود الشائعه نسخها، راجع فهرست نسخه های خطی فارسی:
863 و 990
لمؤید الدین الإسماعیلی، کما فی فهرس أیوانف و ملحق فهرست مجدوع: 344
لمصلح الدین اللاری الشیرازی الأنصاری، بخط المولی محمد تقی الگلپایگانی المتوفی بالنجف 1292، رأیتها فی (مکتبه الخوانساری) و مرت بعنوان إثبات المعاد
رساله فارسیه، للسید الأجل محمد مقیم بن جمال الدین حسین الحسینی الأسترآبادی استوفی فیها مباحث المعاد و الجواب عن أهل الإلحاد، کتبها للسلطان قطب شاه أولها: [بهترین کلام در هر مرام ذکر ملک علام است که رشحه از بحر رحمت أو مطفی اشتعال ] کذا فی کشف الحجب أقول: الظاهر من
ص: 174
اتحاد خطبته مع سابقته اتحاد الکتابین و من تقدم عصر السلطان قطب شاه علی الشاه سلیمان یظهر تقدم تألیف الأخیر، و الله أعلم
لمیرزا حسن الموسوی الأصفهانی، فارسی طبع فی 42 ص کما فی فهرس مشار
لحاجیه نصرت خانم بنت السید محمد علی أمین التجار الأصفهانی المذکوره فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء 1: 183 و تألیفاتها المطبوعه ثمانیه تألیفا منها المعاد هذا طبع أولا فی طهران 1326 ش و ثانیا بتبریز 1334 ش فی 248 ص
مر بعنوان حل المعادلات
فارسی، للشیخ محمد علی بن أبی طالب الزاهدی الجیلانی، المولود ببنارس الهند، 1181 ذکره فی فهرس کتبه
شبه کشکول فارسی طبع فی جزءان فی مجلد واحد، ذکر لکل جزء فهرس مطالبه و هو تألیف المیرزا حبیب الله المتخلص ب نیر ابن الحاج الشیخ محمد باقر المتخلص ب واثق المولود بهمدان 1274 ابن المولی حسن علی بن محمد بن میرزا الأصفهانی ذکر ترجمه والده فی (ج 2: 22) و ذکر أن دیوانه فی ألف بیت
أو أوراق الذهب للسید المفتی المیر محمد عباس بن السید علی أکبر التستری
فارسی، فی سته فصول: 1- در بیان میزان 2- در بیان صراط، 3- در بیان حساب، 4- در بیان صحایف اعمال، 5- در شفاعت 6- در معنی نقل حسنات ظالم بدیوان مظلوم و الفصل السادس منه علی طریق السؤال و الجواب أوله: [معادن الأسرار، در بیان میزان و صراط و حسنات و شفاعت و بیان معنی نقل حسنات ظالم ] یوجد فی (طهران، المجلس 3/ 4749) ضمن مجموعه بخط طهماسب قلی کتابتها بسورت الهند فی 1047
فی أصول الفقه أحال فیه إلی ما کتبه فی الوضوء
ص: 175
مفصلا، و فی مسأله التسامح ذکر أربعه عشر اعتراضا و رد الجمیع و اختار الجواز، و نسبه إلی الأستاذ دام ظله و جمله من فضلاء المعاصرین أدام الله وجوههم و علی ظهره بالفارسیه أنه تألیف جناب قبله گاهی، از عاصی شهرستانی است رأیته بکربلاء عند السید عبد الحسین الحجه ثم رأیته فی نسخه أخری و هو معادن التحقیق فی بیان نبذ من المسائل الأصولیه بالتدقیق عناوینه: تحقیق، تحقیق خرج مجلده فی مباحث الألفاظ إلی مبحث دخول الغایه فی المعنی، رأیته بخط المؤلف و هو الأمیر محمد حسین بن الأمیر محمد علی بن الأمیر محمد إسماعیل المرعشی، تزوج بابنه المیرزا مهدی الشهرستانی الموسوی فعرف بالشهرستانی و بقی اللقب فی ذریته حتی الیوم، و کتب علی الورقه الأولی من النسخه بخطه تمام نسبه إلی الحسن بن الحسین الأصغر بن السجاد علیه السلام و کتب الشیخ موسی بن جعفر تقریظا علیه، صورته: لقد أجاد و أفاد و بلغ غایه المقصد و المراد، و قد فاق علی کثیر من الأوائل و الأواخر، و کان مصداق لقول القائل کم ترک الأول للآخر، أسأل الله الله أن ینتفع به و بمؤلفاته الطالبین بمحمد و آله ثم صوره خاتمه: موسی بن جعفر أوله: [الحمد لله الذی جعل علم الأصول وسیله للوصول إلی شرایع الأحکام ] رأیته بمکتبه حفیده الحاج میرزا محمد حسین
و هو غیر کتاب الأوائل و الأواخر المذکور فی (2: 472)، بل هذا الکتاب فی علوم الأوائل و الأواخر یشبه الکشکول للسید محسن بن عبد الکریم الحسینی العاملی نزیل دمشق. ذکره فی فهرس کتبه، و طبع بمطبعه عرفان هذه السنه 1349 جزئه الأول فی 472 ص. و طبع الثانی فی 1350 و الثالث فی ثمانیه أبواب و بقی المجلد الرابع، کما کتبه إلینا بخطه.
فی مکاتیب الأئمه علیه السلام و توقیعاتهم، لولد الفیض الکاشانی، المدعو ب علم الهدی، موجود بأصفهان فی کتب السید محمد الطباطبائی الیزدی و فی کرمانشاه عند حیدر قلی سردار خان الکابلی کما کتبه إلی، و نسخه بخط صدر الدین أبو تراب بن علم الهدی المصنف عند السید الحاج محمد الکاشانی الحائری، و فی آخرها
ص: 176
خط المصنف فی مقدار صفحه فیه شهاده بالقراءه علیه و التصحیح عنده کتبه یوم المبعث 1103. و قد فرغ من أصل الکتاب فی جمیدی الثانیه 1103. أوله: [الحمد لله کتب فی قلوبنا ولاء أهل البیت النبوه]. و أول مکاتیبه کتاب أمیر المؤمنین علیه السلام إلی ابنه الحسن، أوله:
/ من الوالد الفان المقر للزمان ...
نقله عن کتاب الرسائل للکلینی، و نقل فیه عن کتاب الغارات لإبراهیم الثقفی، و کتاب الاختصاص فی اثنی عشر ألف بیت، و نسخه من وقف الشیخ عبد الحسین الطهرانی، قابله المولی محمد شفیع بن محمد مقیم فی سلخ رجب 1109 مع مالکه محمد إبراهیم بن أبی تراب صدر الدین الشیرازی مصرحا بأنه ابن أخت المؤلف، ثم ملکه محمد بن یوسف الکرجی الملقب بالناجی فی 1134 و عند المشکاه بطهران أیضا نسخه علیها خط المؤلف و قد طبع القسم الأول منه فی مکاتیب الأمیر علیه السلام فی 1388.
لابن أبی طی یحیی بن حمیده الحلبی المتوفی 630. کتاب کبیر.
للشیخ یوسف بن أحمد بن إبراهیم بن أحمد بن صالح بن عصفور الدرازی البحرانی، المتوفی فی ع 1/ 1186. أوله: [الحمد لله الذی هدانا بواضح الدلیل إلی سبیل معادن العلم و التأویل ]. ذکره کشف الحجب.
للشیخ حسن بن محمد، فارسی فی المعاد، کتبه حین اجتیازه بکرمانشاه و ملاقاته للعالم المیرزا محمد تقی الصفوی فی مجلس انجر الکلام فیه إلی بعض الشبهات فی المعاد و جوابه فی المجلس عنها مع اغتشاش البال من جهه فتنه الوهابیه بکربلاء و بعد انقضاء المجلس ألف الرساله، مرتبا علی مقدمه و أربعه أبواب و خاتمه، بعدد الشبهات الأربعه، یوجد ضمن مجموعه بخطه فی مکتبه الأمیر بالنجف.
للمولی شاه طاهر بن رضی الدین الإسماعیلی الحسینی الکاشانی، تلمیذ الشیخ شمس الدین محمد الخفری.
لآقا علی المدرس، مر بعنوانه سبیل الرشاد.
مر متعددا بعنوان المعاد.
ص: 177
فیما نقم علیهم، للسید الشریف أبی محمد الأطروش، الحسن بن علی بن الحسن بن عمر بن علی السجاد علیه السلام . ذکره النجاشی.
فی شرح نهج البلاغه، للمولی الإمام قطب الدین أبی الحسین سعید بن هبه الله الراوندی، المتوفی 573. ینقل عنه و عن شرحه الآخر الموسوم ب منهاج البراعه قطب الدین الکیدری أبی الحسن محمد بن الحسین البیهقی فی شرحه الموسوم ب حدائق الحقائق کما ذکره الروضات حاکیا عن نسخه الشرح للکیدری. فما فی المستدرک من عد المعراج فی شروح النهج غلط النسخه.
للسید حسین بن الأمیر إبراهیم بن الأمیر معصوم القزوینی، المتوفی سنه 1208 شیخ سیدنا آیه الله بحر العلوم. و هو کتاب کبیر له مقدمات جیده نافعه رجالیه و غیرها منها أنه أورد فی الفصل الثالث من مقدماته ملخص جامع الرواه للحاج محمد الأردبیلی و مشترکات الکاظمی و الطریحی. و المجلد الأول منه موجود فی (الرضویه) و هو فی العبادات. و تمامه إلی آخر الدیات، موجود فی قزوین عند حفیده السید مصطفی بن مهدی بن الحاج سید جواد بن المصنف، قد فرغ منه فی 1193، و کتبه إجابه لأخیه الأعز السید حسن عند مذاکراته المسالک و مباحثته لطائفه من الإخوان. أوله:
[نحمدک اللهم علی فواضل الإنعام ].
و له خاتمه جلیله، ذکر فی المبحث الخامس منها وجه الاعتماد علی الکتب المنتزع منها و بیان الوثوق علی مؤلفیها. فذکر جمله من الکتب من الأربعه المشهوره و غیرها إلی أن قال. و لنذکر تیمنا بحسن الختام فی هذا المقام نبذه من أحوال أرباب الکتب المنقوله عنها، تیمنا بذکرهم. فذکر جمعا کثیرا من القدماء و المتأخرین من مشایخ والده و مشایخه. فعد من مشایخ والده: الآقا جمال الدین محمد بن الحسین الخوانساری، الشیخ جعفر بن عبد الله الکمره إی القاضی، العلامه المجلسی، المیرزا قوام الدین محمد بن محمد مهدی الحسینی السیفی القزوینی، وجده المیر محمد معصوم بن المیر محمد فصیح بن المیر أولیاء الحسینی التبریزی المولد القزوینی المحتد المتوفی فجأه 1099، و عد
ص: 178
من مشایخ نفسه: والده الأمیر إبراهیم، و السید العالم العارف صاحب الفضائل الماهر فی فنون العلوم العقلیه و النقلیه و الرجال و الاخبار المیر محمد مهدی بن محمد إبراهیم الحسینی. قال: قرأت علیه ما تیسر و ساعد التوفیق من الأصول و الفروع و المعقول و المنقول، و له علی العبد الحقیر حقوق کثیره، فرحمه الله ... (أقول) و هو أخوه الأکبر منه توفی قبل التألیف بلا عقب- و عد من معاصریه الشیخ محمد مهدی الفتونی تلمیذ ابن عمه المولی أبی الحسن الشریف العاملی، و الشیخ یوسف البحرانی، و الشیخ عباس بن الحسن بن عباس البلاغی تلمیذ المولی أبی الحسن الشریف العاملی. و عد من معاصریه أیضا المولی محمد قاسم بن محمد رضا بن المولی محمد السراب و غیر هؤلاء.
و رأیت أیضا المجلد الحادی عشر منه فی کتاب القضاء، و هو شرح حامل المتن.
أوله: [الحمد لله القاضی بالحق الفیاض المطلق ]. و ذکر فی أوله اسمه و اسم والده محمد إبراهیم و هو أزید من عشره آلاف بیت (و نسخه أصل هذا المجلد بخط المؤلف عند السید المشکاه بطهران)، و قد فرغ منه 1192 و إن کان المکتوب من التاریخ غلطا لکن الغلط من الناسخ قطعا. و علیه حواشی کثیره منه کلها متعلقه برجال الأسانید. و فی مسأله أنه إذا لم یعلم الإمام بصلاحیه القاضی للقضاء یجب علیه تعریف نفسه للإمام علیه السلام أورد أخبار علم الإمام علیه السلام مفصلا. ثم اعتذر عن الأصحاب فی ترک تکلمهم فی حقیقه أمر علوم الأئمه بأن الأصحاب کانوا فی أمر الإمامه باحثین مع العامه المنکرین لوجوب العصمه و عمده نظرهم کان فی إثبات العصمه و بإثباتها ما احتاجوا إلی البحث عن حقیقه أمر علومهم و شئونهم. ثم أید کلامه بما حکاه فی البحار عن الشیخ المفید من الواجب فی الإمام العصمه، و أما کیفیه علمهم فلیست شرطا فی إمامتهم. رأیت النسخه بکربلاء عند الشیخ مهدی الرئیس الکتبی، ثم رأیت فی کتب الموقوفه من خزانه شیخ العراقین الشیخ عبد الحسین الطهرانی، ثم رأیت مجلد التاسع و العاشر بقلم الشیخ عبد الرحیم بن المرحوم الشیخ محمد تقی الجیلی الأصل نزیل قزوین فی 14 ذی القعده 1284، عند الشیخ أبی الحسن بن الشیخ علی بن الشیخ محمد شومان العاملی نزیل النجف، محله العماره فوق جبل شرف شاه من أول القسم الرابع فی الأحکام فی اثنی عشر کتابا، أوله کتاب الصید و الذباحه و النظر فیه فی ثلاثه
ص: 179
أمور، أولها فیما یؤکل صیده عن مما قتله الکلب المعلم، و ینتهی المجلد العاشر إلی کتاب اللقطه: کلا المجلدان فی مجلد کبیر، جاء به السید عباس بن السید حسن سنبه الطباطبائی نزیل الحائر الشریف فی مدرسه شریف العلماء المعمره من السید الحکیم.
للشیخ نجم الدین أبی القاسم جعفر بن یحیی بن سعید الهذلی المحقق الحلی، المتوفی 676، فی عشره أبواب. أوله: [أحمد الله علی سابغ نعمته و سائغ عطیته ]. و مر شرحه، و قد طبع بطهران 1310.
للحاج الشیخ عبد الله المامقانی المعاصر. ذکره فی فهرس تصانیفه.
للشیخ محمد طاهر بن الشیخ حسن بن الشیخ شبیر الخاقانی نزیل شیراز، المتوفی بها 1325. طبع بأمر ولده الشیخ جلال الدین سنه 1356.
فی المعارف علی مذاق الصوفیه للشیخ العارف المحقق عبد علی بن ناصر الشهیر ب ابن رحمه الحویزی المتوفی بعد 1063.
أوله: [بسمله. ولی البسط و الفیض و رب السماء و الأرض علام ما فی الصدور ...
و بعد، أقول: و أنا غبار نعال أهل الفقر عبد علی بن ... هذه رساله أوردتها علی مذاق محققی الصوفیه ... سمیتها معارج التحقیق ... و رتبتها علی أحد عشر معراجا، یشتمل کل معراج منها علی مناهج. المعراج الأول فی مباحث الوجود]. و آخره:
[و الذات الإلهیه نهایه وجه واحد تعدد بتعدد المرایا، و ما أحسن قول الشاعر:
فما الوجه الا واحدا غیر أنه
إذا أنت عددت المرایا تعددا
... اللهم اجعلنا من أرباب الشهود و الوجدان و الذوق و العرفان إنک أنت الواحد المنان ]. و النسخه ضمن مجموعه ست رسائل للمؤلف، کلها بخط ابن أخیه الشیخ ناصر بن سعید بن ناصر، فرغ من بعضها 1063، و دعا للمؤلف بفسح الله فی مدته، عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان.
فی الفقه، لأبی محمد علی بن عنایه الله الشهیر ب
ص: 180
بایزید البسطامی الثانی المعاصر للبهائی و الراوی عن المولی عبد الله الشهید ببخارا.
و قد کتب للسید حسین بن حیدر الکرکی أجازه فی سنه الرابعه بعد الألف، ذکره فی تلک الإجازه المسطوره فی البحار. و رأیت فی بعض الکتب وجه الجمع بین العلامات المختلفه (لم یقرأ- المصحح) نقلا عن هذا الکتاب.
مجلده الأول فی خزانه الرضویه أول الموجود منه: الأولی یحرم استعمال الأوانی المتخذه من الذهب و الفضه عده فی فهرس المکتبه من کتب أصول الفقه، و ذکر أنه للعلامه و إنه المعروف بمناهج الیقین فی أصول الدین له تاریخ کتابته 1082 أقول: المناهج فی أصول الدین یأتی و هو غیر هذا، و لم یذکر المعارج فی تصانیف العلامه، مع أن الظاهر أنه فی الفقه لا أصول الفقه فلیراجع إلیه
للسید جعفر الأعرجی، صاحب مناهل الضرب أحال إلیه فی المناهل عند شرحه لحدیث العقل قال: و قد شرحنا جمیع ذلک فی کتابنا معارج السالکین و أحال فیه أیضا إلی کتابه ضیاء العین فی حدیث مقتل الحسین علیه السلام
لعبد الوهاب الدزفولی فی اثنی عشر فصلا:
1- التوحید، 2- النبوه، 3- الولایه، 4- طلب طریق الحق، 5- السلوک، 6- الأخلاق الحمیده، 7- القناعه، 8- الصمت، 9- السخاوه، 10- الإنصاف، 11- المحبه، 12- الحیره و استغناء الحضره الإلهیه أوله: [حمد له، صلاه، آنکه اگر أو نبود گفت و شنود نبود اما بعد چنین گوید عبد الوهاب دزفولی ] یوجد بطهران (الملک 2/ 4927) مع دیوانه کتابته 1319
فی السیر و السلوک و لعله عین معارج العارفین للسید عبد الرحیم بن إبراهیم الحسینی الیزدی الآتی ذکره
فی تفسیر خمسمائه آیه من آیات الأحکام، فی مجلدین، للمولی کمال الدین الحسن بن المولی شمس الدین محمد بن الحسن
ص: 181
الأسترآبادی النجفی، شارح الفصول النصیریه فی 870، فرغ من مجلده الأول السبت 18 ج 1/ 891 (إحدی و تسعین و ثمانمائه) موجود فی الخزانه الرضویه، بخط غیاث الدین محمد بن شاه مرتضی فی 988، کتبه لواقف النسخه و هو الخواجه شیر أحمد بن عمید الملک التونی و کتب علی ظهره الواقف المذکور أن قبر المولی حسن النجفی المؤلف معروف بالتون أوله:
[الحمد لله الذی أدار العالم بهبوب ریاح حکم أحکام الشریعه] و نسخه بخط إسحاق بن محمد فی 1030 فی مدرسه فاضل خان بالمشهد خراسان، و صرح فی أوله: لما من الله علیه بتألیف کتابه عیون التفاسیر سأله من طاعته فرض أن یستخرج منه تفسیر آیات الأحکام علی نهج ما ألفه شیخه بل شیخ العالم المقداد الذی توفی 828 کما أرخه تلمیذ الشیخ حسن بن راشد الحلی و قال شیخنا النوری: إنه أحسن ما ألف فی تفسیر آیات الأحکام و أبسط، یقرب من عشرین ألف بیت و قال فی الریاض إنه ألفه بعد کنز العرفان للشیخ مقداد و لعله من تلامذته، و هو کتاب کبیر فی شرح آیات الأحکام فی مجلدین، استخرجه من تفسیره المعروف عیون التفاسیر و قال: و قد یعرف بکتاب تفسیر اللباب فلا تتوهم التعدد و رأیت المجلدین عند الفاضل الهندی، تاریخ الکتابه 951 و هو علی حذو کنز العرفان لکنه أبسط منه و أفید و یلوح منه میله إلی الصوفیه و والده أیضا من العلماء
للشیخ المفسر الإمام أبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی المتوفی 552
فی السلوک، للسید عبد الرحیم بن إبراهیم الحسینی الیزدی، تلمیذ العلامه الأنصاری، نسبه إلی نفسه فی بعض تصانیفه فی 1298 و مر احتمال اتحاده مع معارج السلوک راجعه
فارسی، للسید أحمد حسین بن رحیم علی الأمروهوی، من أجل تلامیذ المیر عباس اللکهنوی، توفی 1328 ذکره السید علی نقی
فی أصول دین، للمولوی السید علی أکبر بن
ص: 182
سلطان العلماء السید محمد النقوی اللکهنوی، المتوفی 1326 ذکره فی التجلیات
یعنی نظم البراهین فی أصول الدین المرتب علی سبعه أبواب: 5- النبوه، 6- الإمامه، 7- المعاد المتن و الشرح کلاهما للعلامه الحلی، الشیخ جمال الدین أبی منصور الحسن بن سدید الدین یوسف بن زین الدین علی بن المطهر المتوفی 726 نسخه منه فی مکتبه الخدیویه بمصر، و الرضویه بمشهد خراسان، و قد رأیته عند الشیخ محمد السماوی و الشیخ عبد الرضا آل شیخ راضی بنجف، و عند الفاضل الشیخ مصطفی صاحب تنزیه الأنبیاء فی رد النصاری ببغداد أوله:
[الحمد لله علی ما أولینا من التوفیق و هدانا إلی سواء الطریق ] و هو شرح حامل بقال أقول آخره [و اجعل ما کتبناه حجه لنا لا علینا و وفقنا للثبات علی القول الثابت فی حیاه الدنیا و فی الآخره، برحمتک یا أرحم الراحمین ]
فی تاریخ الأنبیاء و إثبات عصمتهم و تأویل المتشابهات من الآیات فیها للحاج مولی محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی، تلمیذ المولی شاه محمد الشیرازی و صاحب خزانه الخیال و طیف الخیال و غیرها و المعارج هو أول مجلدات السبعه من کتابه مجالس الاخبار کما حکاه نجوم السماء عن طیف الخیال و هو مرتب علی مجالس تاسع مجالسه فی أحوال یوسف و تنزیته
لسلطان حسین خاموشیان مؤلف عقبات الآخره الذی مر ذکره فی (15: 286) رساله فارسیه عرفانیه توجد (پاریس، الملیه 706) کتابتها 22 ج 2/ 1206، کما فی الفهارس
فی الصلوات المستحبه و بعض الأدعیه للشیخ نظر علی بن الحاج إسماعیل الشریف الکرمانی الحائری الواعظ المعاصر
المنسوب إلی المولی حسین الواعظ الکاشفی طبع بالهند 1300 و الصحیح أنه للمولی معین، کما یأتی
ص: 183
لمعین الدین محمد مسکین الفراهی، المتوفی 907 أو 909، المذکور فی (9: 1078) فارسی فی مقدمه و أربعه أرکان و خاتمه، ألفه فی 891: المقدمه فی خمسه فصول فی الحمد و النعت الرکن الأول فی ذکر الأنبیاء و شمائل النبی صلی الله علیه و آله فی ثمانیه أبواب الرکن الثانی فی ولادته و حیاته إلی الیوم المبعث فی سبعه أبواب الرکن الثالث فی حیاته من المبعث إلی هجرته، فی خمسه أبواب الرکن الرابع من الهجره إلی یوم وفاته صلی الله علیه و آله ، فی أربعه أبواب، و کل باب فی عده فصول، طبع فی مجلدین بهند 1300 أوله: [ربنا آتنا من لدنک رحمه، و هیئ لنا من أمرک رشدا] ذکره الچلبی بهذا العنوان، و یظهر من المعارج هذا أنه عامی، و یحتمل تقیته بمقتضی بلده و عصره
فی شرح نهج البلاغه، للشیخ أبی الحسن علی بن أبی القاسم زید بن محمد بن حسین بن سلیمان بن فندق البیهقی، فرید خراسان الشهیر ب ابن فندق، المتوفی 565 ترجم فی معجم الأدباء 13: 219 و نقل ترجمته عن مشارب التجارب الذی ألفه 560، ذکر فیه فهرس تصانیفه و منها هذا الشرح، فیظهر أنه ألف قبل تألیف المشارب أورد مقدار من أوله شیخنا فی المستدرک: 492 و ذکر أنه أول شروح النهج، یعنی هو أول من شرحه تاما لأنه حکی فیه أن الإمام أحمد بن محمد الوبری، شرح مشکلاته قبل هذا الشرح و هو ینقله و ینسبه إلیه فی نفس شرحه المعارج یوجد منه نسخه فی مکتبه مدرسه فاضل خان، فرغ منه فی ج 1/ 552 و حدثنی الشیخ محمد صالح آل طعان سنه 1332 أن شرح البیهقی علی النهج، موجود/ فی مکتبتهم” آل طعان” فی البحرین القطیف
للحاج مولی آقا الخوئینی القزوینی (1247- 1307) فی مجلدین کبیرین عند ولده المیرزا حسین.
لشاه غلام معین الدین عبید الله العبیدی الخویشکی القصوری الهندی، فارسی فی أحوالات أولیاء الله و المشایخ بالهند. یوجد فی پاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 6281) کما فی فهرسها.
ص: 184
یکثر النقل عنه المولی نجف علی الزنوزی التبریزی فی جواهر الاخبار، منها أخباره فی فضل زیاره النبی و الأمیر و الحسن و الحسین علیه السلام .
رأیت النقل عن معارج الیقین أیضا فی بعض رسائل أصول الدین، روی عنه فی باب الروح بعض الأحادیث عن النبی صلی الله علیه و آله و عن أبی عبد الله الصادق علیه السلام ، و کذا المجلسی فی بحث المعاد من حق الیقین.
یوجد عند المولی الخیابانی، و قال فی آخر الثالث من الوقائع: إنه یشبه جامع الاخبار و إن مؤلفه محمد بن محمد بن محمد السبزواری، ألفه سنه تسع و سبعین و ستمائه.
و علی هامش نسخه من لا یحضر الموجوده فی مکتبه الأمیر بالنجف نقل عن معارج الیقین الفصل السادس و الثلاثین فی کیف أصبحت، منها: قیل للحسین بن علی علیه السلام : کیف أصبحت یا بن رسول الله، ثم جوابه. ثم أورد الأحادیث المبدو بکیف أصبحت و أجوبتها.
و ینقل عنه ابن إدریس فی مستطرفاته، قال مما استطرفته من کتاب معارج الیقین قال الله تعالی: وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ ، و
قال رسول الله صلی الله علیه و آله /: یکفیکم من الفطنه ذکر الموت، و یکفیکم من التفکر ذکر الآخره، و یکفیکم من العباده الورع، و یکفیکم من الاستغفار ترک الذنوب، و یکفیکم من الدعاء النصیحه، فمن کان فیه من هذه الخصال واحده دخل الجنه مع أول زمره من الأنبیاء
. أقول: إن الشیخ ابن إدریس توفی (598) فالتاریخ الذی ذکره الخیابانی لعله تاریخ کتابه نسخته.
جزء لطیف فی فن من الإمامه للعلامه الکراجکی، أبی الفتح محمد بن علی بن عثمان، المتوفی 449.
لفتح علی خان صبا الکاشانی، المتوفی 1238، المذکور فی (9: 592). مثنوی فارسی. أوله:
به روزی خوش تر از روز جوانی
زمین و آسمان در شادمانی
یوجد بطهران (سلطنتی 7/ 407- 267 ف) ضمن دیوانه المؤرخه 1240 و (الملیه 260-
ص: 185
267 الغیر مفهرسه) أیضا ضمن دیوانه بتلک التاریخ. کما فی الفهارس.
للأمیر إبراهیم بن المیر محمد معصوم الحسینی القزوینی، المتوفی 1145 أو 1149، ذکره تلمیذه الشیخ عبد النبی فی تتمیم الأمل.
لأبی البحر الشیخ جعفر بن محمد بن الحسن بن علی بن ناصر بن عبد الإمام الخطی البحرانی، المتوفی 1028، عارضه بأمر الشیخ البهائی. أوله: [
هی الدار یستسقیک بدمعک الجاری
- فسقیا فخیر الدمع ما کان للدار
فی الکلام، لبرهان الدین. یوجد فی مکتبه راجه فیض آبادی، ماری 3.
لأبی صلاح، فی التوحید و النبوه و الإمامه، علی ما یظهر من منتخبه المنقول عنه فی هامش نسخه کفایه الأثر المکتوبه 1059.
فی النسب، للسید أبی طالب الزنجانی الموسوی، علی ما ذکره یاقوت فی معجم الأدباء فی ترجمه السید النسابه أبی طالب إسماعیل بن الحسین المروزی، قال عند عد تصانیفه. و له مشجر عده کتب، ثم عد منها کتاب المعارف للسید أبی طالب الزنجانی الموسوی، و السید إسماعیل ولد سنه 572.
فی المواعظ، للسید أبی القاسم التبریزی الطباطبائی المعروف بالعلامه، المتوفی بالنجف 1362. یوجد عند ولده السید جلال الدین کما ذکره.
فی التاریخ. لابن عباد. مر باسمه عنوان المعارف.
فارسی عرفانی، لبرهان الدین المحقق الترمذی، المتوفی حدود 638، طبع مع مقدمه فروزانفر بطهران عن نسخه (قونیه 2128) المؤرخه 5 محرم 687.
للخواجه عبد الله الأنصاری، المتوفی (396- 481)، المذکور فی (9: 306). فارسی، یوجد بهذا العنوان، و النسبه فی (مراد ملا 3/ 1796)
ص: 186
ضمن مجموعه المؤرخه 852، کما فی الفهارس.
فارسی، للمولی عبد الله الزنوزی بن خان بابا، المتوفی 1257، والد المولی علی الزنوزی، یوجد بطهران (الملیه 680) بخط محمد باقر الجهرمی کتابته 1339.
لبهاء الدین ولد، محمد بن محمد بن حسین بن أحمد البلخی المتوفی 627، والد العارف المولوی الرومی. و هو مجالسه و کلماته. طبع مع مقدمه بدیع الزمان فروزانفر بطهران 1333 ش. أوله: [حمد له. قال الشیخ ... اهدنا الصراط المستقیم. گفتم ای أحد هر جزء مرا به انعامی به شهر خوشی و راحت رسان ].
ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1393 سبعه نسخا منها، أقدمها (القاهره دار الکتب 2- م فنون متنوعه) کتابتها 928.
لأبی أحمد محمد بن أبی عمیر زیاد بن عیسی الأزدی، المتوفی سنه سبعه عشر و مائتین. ذکره النجاشی.
لأبی جعفر محمد بن علی الشلمغانی المعروف ب ابن أبی العزاقر، الذی حسد علی الحسین بن روح فخرجت فی لعنه التوقیعات، حسب ما نقل فی أحادیث الوکلاء.
للمحدث الفیض محمد بن مرتضی المدعو ب محسن، المتوفی 1091. و هو ملخص کتابه علم الیقین مرتبا علی أربعه مقاصد: 1- العلم بالله، 2- العلم بملائکه الله، 3- العلم بکتبه و رسله، 4- العلم بالیوم الآخر. یوجد فی مکتبه المولی محمد علی الخوانساری بالنجف فی ألف و ستمائه بیت. و مر أنوار الحکمه فی اختصار علم الیقین فی سته آلاف بیت. أوله: [نحمدک اللهم یا مبدئ و یا معید، و الحمد من نعمائک و نشکرک یا فعال لما یرید]، بخط الشیخ لطف الله بن الشیخ نعمه، فرغ من کتابته 1147.
لشاه نعمه الله ولی الکرمانی (حلب 730- ماهان کرمان 834) المذکور فی (9: 1215). رساله عرفانیه فارسیه بعناوین: معرفه، معرفه.
طبع ضمن مجموعه رسائله سنه 1311 ش. أوله: [حمد له، صلاه. قال الله تعالی
ص: 187
سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ ]. توجد منها نسخا منها (طهران، دانشگاه 12/ 2920) ضمن مجموعه رسائله بخط محمود بن محمد، کتابتها بهراه سنه 871 و (طهران، سینا 23/ 372) مع 85 رساله أخری له کتابتها 1066، کما فی الفهارس.
بقال و أقول. فرغ من نسخه کاتبه أحمد بن عثمان بن ... فی عاشر شهر رمضان 736. فراجعه. موجود فی خزانه الحاج محمد حسن کبه البغدادی.
فی الکلام. أوله: [الشارق الأول فی إثبات الصانع.
و فیه لمعات ]. و النسخه ناقصه فی خزانه الحاج مولی علی محمد النجف آبادی بالشوشتریه.
رساله فی المعارف، مرتبه علی مقدمه فی فصلین و مقاصد.
أولها: وجود الإلهی، و الثانی طریق الوصول إلی أصل الأصول، و الثالث فی الجمع و التوحید و مراتبها، و أحال المصنف فی أواخرها إلی شرحه للفصوص، رأیتها عند الشیخ علی القمی و شرح الفصوص لجماعه أکثرهم من الشیعه.
رساله فی المعارف. أولها: [شکر و سپاس بی قیاس سزاوار حضرت دادار آفریدگار]. بخط المیرزا محمد باقر، کتبها للسید المیرزا محمد إمام الجمعه فی ع 2/ 1221 فی موقوفه الساده آل الخرسان فی النجف.
للمولی محمد کاظم بن محمد شفیع الأسترآبادی الهزارجریبی الحائری، تلمیذ الوحید البهبهانی و المدفون فی الصندوق المنصوب فی الرواق الشریف، عده من تصانیف نفسه فی مجموعه من رسائله التی کلها بقلمه و کانت فی مکتبه الشیخ عبد الحسین
الطهرانی، و کان المؤلف ساکن محله النقیب بکربلاء، و قد فرغ من بعض مجلدات کتابه الکبیر الموسوم ب معارف الأنوار فی 1223، و توفی قبل 1238 کما صرح به کاتب المجلد السابع منه فی أحوال الحجه علیه السلام فی ذلک التاریخ و دعا له بقوله رحمه الله، و أما معارف الأئمه فهو مجلد کبیر اشتراه الحاج مولی سمیع القمشه إی فی النجف، و قد أوصی بوقفیه کتبه (164 مجلدا) لطلاب النجف بشرط أن لا یخرج النجف و یقدم تعمیره من متصرفه، و جعل التولیه لصدیقه العلامه الورع الحاج المیرزا
ص: 188
حسن بن الحاج السید عزیز الله الطهرانی الذی توفی شعبان 1328، و هو ابن خالتی و أنا أجریت صیغه الوقفیه و کتبت علی أول النسخه: 8 ج 2/ 1328، و الیوم عند الشیخ محمد تقی بن المرحوم الشیخ محمد علی الخراسانی فی النجف.
للمولی محمد کاظم بن المولی محمد شفیع الهزارجریبی الحائری، تلمیذ الوحید البهبهانی، عده من تصانیفه فی مجموعه من رسائله بخطه فی کتب الشیخ عبد الحسین الطهرانی. و لعله معارف الأنوار الآتی ذکره.
فارسی، للسید محمد هاشم البهبهانی النجفی، صاحب مصر الحقیقه المؤلف 1297. یوجد بمدرسه الصدر بالنجف، و نسخه السید محمد رضا البصیر فی الحسینیه مکتوب علیها رافع الشبهات لأن فیه إبطال کثیر مما هو من المشاهیر عند العوام.
فی نظم معارف الشیعه المأثور عن الأئمه. نظمه مؤلف أصله. أوله:
الحمد لله الذی عرفنا
معارف الحق به شرفنا
إلی قوله:
و اعتصموا بحبل أهل البیت
فإنهم أدری بما فی البیت
إلی قوله:
سمیته معارف الأئمه
و أسأل الله لأن أتممه
و الموجود إلی المقصد الثانی.
للسید مهدی بن السید صالح الحکیم الطباطبائی الشهیر بالتتنچی النجفی، المتوفی 1312، خرج منه مجلد من أول الطهاره إلی فصل الاستحاضه و مقدار من خلل الصلاه و بعض مسائل الجماعه، و النسخه بخطه الشریف عند ولده السید محسن الحکیم. فرغ من جزئه الأول 10 ج 2/ 1297. و استنسخ عن خطه الشیخ محمد علی بن الشیخ محمد بن الشیخ قاسم بن الشیخ محمد شراره فی 1311. و هذه النسخه عند السید محمود بن المؤلف والد السید مجید.
ص: 189
لمؤید الدین بن محمود بن صاعد بن محمد الحاتمی الصوفی، المتوفی 700، تلمیذ صدر الدین محمد القونوی المتوفی 671 أو 673، مؤلف نفحه الروح و تحفه الفتوح الفارسیه، ذکر فی الأخیر (نسخه طهران دانشگاه 2393 من القرن الثامن) عده من تألیفاته: خلاصه الإرشاد، إرشاد الخلاصه إکسیر الکمالات (کل الثلاثه بالفارسیه الدریه) و أذواق ختمین بالعربیه، شرح الفصوص، شرح مواقع النجوم، کتاب الأسماء، رساله علوم أحمدی، و فی ضمنها ذکر معارف أحمدی هذا، کما فی فهرس دانشگاه 9: 993- 995.
فی المجالس الحسینیه، طبع جزئه الأول فی المباحث الإلهیه. و هو للشیخ محمد علی الزهیری النجفی بأهواز.
فی شرح حدیث
/ من عرف نفسه عرف ربه
، للسید أحمد بن زین العابدین العلوی العاملی تلمیذ المحقق الداماد و صهره و المجاز منه سنه 1017. أوله: [الحمد لله الذی جعل الإنسان مظهرا لما فی الأکوان، و الصلاه علی رسوله المبعوث إلی الإنس و الجان ].
فی الحکمه، لمحمد رفیع الشهیر ب پیرزاده.
أوله: [الحمد لله رب العالمین و الصلاه و السلام ... و بعد فیقول الفقیر إلی الله المنیع المشتهر بپیرزاده محمد رفیع، لما وفقنی الله تعالی لخدمه سده السنیه المولی الأعظم و عتبه العلیه العالم المعظم قدوه الحکماء ... إلی قوله بعد سطرین من الألقاب: مولانا رجب علی قدس سره. و أخذت منه فنون الحکمه الحقه الإلهیه و الطبیعیه ... أمرنی بإملاء کتاب یکون أساسا للحکمتین ... فشرعت فی تسویده ]. و هو مرتب علی مقدمه و ثلاث مقالات و خاتمه. و النسخه فی خزانه الحاج علی محمد النجف آبادی فی النجف، و لکن کتب المولی محمد باقر بن إیلدار بخطه فی هامش النسخه: أنه سمع من أستاذه السید العالم الفاضل العادل المیر محمد یوسف الطالقانی الذی کان من أرشد تلامیذ المولی رجب علی التبریزی الأصفهانی أنه کان یقول: إن هذا الکتاب للمولی رجب علی نفسه، و کان کل یوم یکتب مقدار منه و یأتی به فی المجلس الدرس و یقرئه علی تلامیذه، و لما توفی المولی
ص: 190
رجب علی رأیت الکتاب عند الناس مصدر باسم پیرزاده. ثم قال الکاتب ما لفظه: چون واجب بود لهذا مرقوم شد تا خلق بدانند.
أقول: و فی آخر نسخه المشکاه و هی بخط أبی صالح الحسینی المشهدی، کتبها بأصفهان فی مدرسه الفخریه فی شهر رمضان 1098، فإنه عند بلوغ المصنف، إلی قوله فی آخر الکتاب: و لما استوفینا الکلام فی الجزء الأول من المعارف الإلهیه فیجب أن نتکلم فی الجزء الثانی و هو الأعراض ثم الجواهر إن شاء الله، قال الکاتب: تمت الرساله الشریفه، إلی قوله: للمحقق پیرزاده محمد رفیع تلمیذ المولی رجب علی.
للسید محمد هاشم، مر فی ص 189.
فارسی، للمولی محمد کاظم بن محمد شفیع الأسترآبادی الهزارجریبی، تلمیذ الوحید البهبهانی و صاحب الریاض و المدفون فی صندوقهما.
فرغ من جمله من تصانیفه فی حدود العشرین و المائتین و ألف. و هو مجلدات ثمان، ثانی مجلداته فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام و هو فی ثلاث مجلدات: المجلد الأول من الثلاثه مجلدات یقرب من عشرین ألف بیت و هو فی أحوال أمیر المؤمنین علیه السلام و فضائله و معجزاته و سائر ما یتعلق به. رأیته فی خزانه شیخنا المیرزا محمد تقی الشیرازی، ینتهی إلی الباب الثامن و الخمسین (58)، و رأیت المجلد الثانی منه من الباب المذکور، و ینتهی إلی الباب الثالث و الثمانین (83) فی فضائله و أحکامه، و ذکر مائه قضاء من قضایاه، و هذا المجلد عند السید محمد الواعظ الخوانساری الأصفهانی الکاظمی، و عند الشیخ محمد علی الهمدانی الحائری نزیل سنقر أیضا، و ما رأیت حتی الیوم المجلد الثالث من المجلدات الثلاث فی أحوال الأمیر علیه السلام .
و قد ذکر فی کتابه جواهر الاخبار إنی قد ذکرت من معجزات صاحب الزمان علیه السلام ثمانین معجزه فی کتاب معارف الأنوار فلعله أحد مجلداته فیما یتعلق بالحجه علیه السلام . ثم رأیت فی النجف هذا المجلد أیضا، و قد فرغ منه 1223، و یذکر من معاجز الحجه ثلاثه و ثمانین معجزه، و رأیت هذا المجلد عند الحاج شیخ عباس القمی بمشهد خراسان، و هو المجلد السابع من المعارف فی أحوال الحجه علیه السلام و نسخه منه فی کربلاء عند الشیخ محمد العطار، کتبت بعد وفاه المؤلف فی 1238.
ص: 191
و وصفه الکاتب بالهزار جریبی الحائری رحمه الله الساکن فی الحائر فی محله النقیب، فیظهر من الدعاء وفاته قبل التاریخ و نعلم أن فرغ من بعض تصانیفه فی 1232، و أیضا سکونته فی محله النقیب بکربلاء.
للسید محمد حسین بن التقی آل حیدر الکاظمی المعاصر. طبع حدود 1350.
للشیخ عماد الدین الطبری الحسن بن علی بن محمد بن علی بن الحسن المازندرانی، المعاصر للخواجه نصیر الدین الطوسی و المحقق الحلی. و هو صاحب أربعین البهائی و الکامل البهائی و غیرهما. قال فی الروضات و عندنا تلخیص منه لبعض الأفاضل من معاصریه، مر بعنوان تلخیص المعارف.
فی ترقیات الترکیه العثمانیه، و علل الانحطاط فی إیران القاجاریه و طریق إصلاحه، لحسین بن کاظم التبریزی منشی مجله إیرانشهر فی برلین 1340، و طبع هذا أیضا فی برلین 1343 ق، فی 48 ص.
فی تراجم المعروفین من رجال المسلمین من الصحابه و التابعین و أصحاب الأئمه و أعلام علماء الدین من القدماء و المتأخرین و المعاصرین، للشیخ محمد بن علی بن عبد الله بن حمد الله بن محمود حرز الدین المسلمی الکعبی النجفی (1273- 1365). و هو مرتب علی الحروف علی ترتیب المألوف، قد تبعثرت کراریسه لکنه جمعها و رتبها حفید المؤلف الفاضل محمد حسین بن علی بن المؤلف الشیخ محمد حرز الدین.
رساله فی علم الإمام و النبی صلی الله علیه و آله ، للحاج سید عبد الحسین بن السید عبد الله بن رحیم الدزفولی اللاری المعاصر، طبع مکررا، و علیه تقریظات العلماء، منها فی 1313، معه عرفان السلمانی کما مر
فی المأثورات عن الأئمه علیه السلام فی مباحث التوحید و العدل للحاج الشیخ محمد جواد بن الشیخ محسن بن حسین الشهیر بالفاضل المحولاتی
ص: 192
خرج منه تمام التوحید و بعض العدل و توفی والده الشیخ محسن فی 11 ج 2/ 1383
مر بعنوان شرح کلمات بابا طاهر
مختصر فی فصلین، للعارف محمد بن نصر الله اللائمی أوله: [حمد أعم و ثنای أتم حضرت صانع حکیمی را که ] عند الحاج شیخ علی أکبر النهاوندی بمشهد خراسان
من کتب الإسماعیلیه، ذکر فی أیوانف 386 و فهرست مجدوع: 280
لأبی القاسم السید تقی بن حسین الرضوی القمی اللاهوری، طبع بهامش تبصره العوام فی مقالات الأنام بلاهور 1296 ق
للسلطان محمد بن قطب الدین الأصفهانی، من أصحابنا فی القرن الحادی عشر و هی رساله فارسیه فی الاعتقادات، یوجد فی (طهران، المجلس 2085) ساقط الأول، بخط محمد جعفر بن غضنفر، کتابتها فی حیاه المؤلف 1088 کتب بواسطه عن خط المؤلف، و کتب علیها بخط غیر کاتب النسخه معارف قطبیه کما فی فهرسها (6: 72)
لأحمد بن عبد الأحد، المشهور بإمام ربانی الصوفی الفاروقی النقش بندی (971- 1034)، و ذکر إسماعیل پاشا من تألیفاته معارف دینیه و معارف لدنیه فی (2: 504) غیر اننا لم نعثر علی الأول إلی الحال أوله: [الحمد لله و السلام علی عباده هذه علوم إلهامیه و معارف لدنیه معرفت لفظ مبارک الله مرکب است از ألف و لام است ] یوجد بلاهور (پنجاب بهلک لا بریری 6، 297 أحمد) ضمن مجموعه کتابتها 1091 و أخری فی القاهره (دار الکتب 1/ 20 مجامیع فارسی طلعت) ضمن مجموعه کتابتها 1267 کما فی فهرسهما
معجم اللغات العربیه مترجمه إلی الفارسیه، علی ترتیب التهجی أوله: [سپاس و منت پروردگاری را] یوجد فی قم (مدرسه الفیضیه 2/ 1428 (22) کتابته 1114 کما فی فهرسها
ص: 193
فی أصول الدین، للشیخ محمد بن الشیخ مهدی الخالصی الکاظمی، طبع فی بغداد 1341 و طبع ترجمته إلی الفارسیه لحیدر قلی قلم داران بقم فی 1328 ش فی 230 ص
لمعین الدین الکرمانی، سافر من إیران إلی الآستانه، و ألفه باسم السلطان مراد خان الثالث (953- 1003) فی سنه 999 فارسی عرفانی أوله: [حمد و ثنای بی غایت و شکر و سپاس بی نهایت حضرت ملکی را که ملک أو] یوجد بقاهره (دار الکتب 13 تصوف) غیر مؤرخه مع رساله من المؤلف إلی السلطان المذکور کما فی فهرسها
فارسی فی شرح افتراق الأمه و تعیین الناجی منهم، للسید المولوی الحاج سید أبی القاسم بن الحسین النقوی الرضوی الیزدی الحائری الهندی، صاحب لوامع التنزیل طبع
لملا حسین بن علی الواعظ البیهقی السبزواری الکاشفی، المتوفی 910 فی العرفان أوله: [الحمد لله الذی زین سماء شرف السیاده بأضواء آثار محتوی این حدیث شریف معتبر و مضمون این ] یوجد بطهران (إلهیات 183 د) من القرن الثانی عشر، سقطت من آخرها، کما فی فهرسها
لمحمد باقر الواعظ التبریزی، المتخلص بعرفان و هو شرح أربعین حدیثا بنثر مع أبیات من المؤلف، فرغ منه فی 1036 و ذکر التاریخ بآخره:
در آن دم که می شد تمام این کتاب
(شروح حدیث) آورم در حساب
أوله: [صحیح ترین حدیثی که راویان حواس بطریق تواتر از رسول ] یوجد منه نسخه بأصفهان (عمومی 3/ 3282) ضمن مجموعه، بخط درویش فرج بن محمد صفی الأردبیلی، کتابتها 1070، و أخری بطهران (سپهسالار 5281) من القرن
ص: 194
الثانی عشر
أرجوزه فی بیان أحوال جمله من أعیان العلماء من آل محیی الدین الجامعی الهمدانی القحطانی، و تصانیفهم و غیر ذلک للشیخ المعاصر الشیخ قاسم بن حسن بن موسی بن شریف آل محیی الدین الجامعی، یقرب من مائتی بیت أوله:
حمدا لک اللهم بارئ النسم
و موجب الوجود من بعد العدم
فرغ من النظم ع 2/ 1358 و کتب علیه تعلیقاته النافعه الشارحه لمراداته و مفصله تراجمه
للإمام العلامه محمد بن أبی بکر الفارسی أوله: [الحمد لله مبدع أنوار العجائب و مظهر أسرار الغرائب فی مشارق الأرض و المغارب ألفه باسم السلطان شمس الدین یوسف بن الملک المنصور عمرو رتبه علی خمسه عشر بابا: 1- صور أفلاک الشمس، 2- صور أفلاک القمر 3- أفلاک الکواکب الخمسه و بیان تغایرها نسخه منه عند السید أبی القاسم الخوانساری الریاضی علیها تملک 954
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره فی الفهرست و کذا النجاشی
لملک المؤرخین الطهرانی، المولود 1290 و المتوفی 28 ع 1/ 1352، قال الشیخ محمد علی المعلم الحبیب آبادی فی رسالته إلی أنه فی أحوال الرجال و الأعیان فی کل عصر و زمان من العلماء و الشعراء و غیرهم، و أضاف أنه رأی نسخه الأصل عند المؤلف قبل وفاته بأشهر فی حدود أربعمائه ورقه
لأحمد بن محمد بن حسین بن حسن بن دؤل القمی، المتوفی سنه خمسین و ثلاثمائه و یأتی کتاب المعایش أیضا
لأبی الحسین أحمد بن فارس بن زکریا بن محمد بن حبیب الرازی، المتوفی سنه تسعین و ثلاثمائه أو الأقرب 375 ذکره الشیخ
ص: 195
فی الفهرست و هو صاحب المجمل فی اللغه
فارسی، للسید حسین العرب باغی، المعاصر، مطبوع
لحمید الدین الإسماعیلی، أحمد بن عبد الله الکرمانی، مؤلف تنبیه الهادی و المهتدی من أوائل القرن الخامس، و المعروف ب حجه العراقین فی الإمامه، وصف فی فهرست مجدوع:
95 بأنه أباد بها لمبانی کتاب العثمانیه و أنار للمبتغی بالحجج البرهانیه، و أضاف أن الموجود منه النصف الثانی منه، من الفصل الحادی و الثلاثین من الباب الثالث فی ذکر ما اختص به علی و تفرد به من الشرف و الفضل مما لیس فیه لأحد من الصحابه من أبی بکر و غیره حظ البته، إلی الفصل الرابع و الستین منه، ثم الباب الرابع فیما اشترک فیه أبو بکر و علی من الفضائل و کون علی أفضل منه بجمیع سته عشر فصلا ثم الباب الخامس فی ذکر فضائل أبی بکر یجمع أربعه فصول
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی
فارسی، أربعه عشر بابا أوله: [الحمد لله الذی خلق الإنسان و جعله أشرف الموالید چون أشارت شریفه و التماس بعضی أعزه و اخوان به ترتیب و تألیف مختصری در معالجات شرف صدور یافته بود] یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 5012) ضمن مجموعه المؤرخه 1008 الذی یحتمل أن یکون تاریخ التألیف کما فی فهرسها
للحکیم أبی الحسن أحمد بن محمد الطبرسی الطبیب الخاص لرکن الدوله البویهی، نسخه بخط الأمیر بن نفیس بن عوض بن حکیم من أطباء کرمان فی القرن التاسع، عند السید محمد المحیط الطباطبائی بطهران، و النفیس هذا هو مؤلف شرح الأسباب و شرح موجز القانون
مجلد کبیر، مطبوع، و مر قرابادین
ص: 196
و هما للمیر محمد حسین خان العقیلی
شرح رباعیات الطبیه لیوسف الیوسفی، المذکور فی (9: 1321) و الشرح لحکیم عبد العلیم نصر الله خان خورجوی طبع بنولکشور لکهنو فی 286 ص، کما فی فهرس مشار
مرتبا علی اثنین و أربعین بابا فی علاج أمراض البدن من الرأس إلی القدم، للسید أحمد بن علی الحسینی الأردستانی، ألفه للسلطان محمد قطب شاه بن السلطان محمد قلی قطب شاه الذی توفی 1031 أوله: [الحمد لله الذی أبدع العناصر و الأجزاء] و النسخه فی الرضویه وقف 1067
لإبراهیم خلیل بن الحاج میرزا عبد الباقی اعتضاد الأطباء، معلم مدرسه الطب بطهران، فی سنه 1308، حسب طلب صمصام السلطنه و هو ترجمه من الإفرنجیه أوله: [حمد بی حد خداوندی را سزاست که از مشتی خاک و آب سیرت آدمی آفرید] یوجد بطهران (الملیه 870 ف) کتابته 1308 فی 98 ورق کما فی فهرسها
لمحمد طاهر القمی الشیرازی مؤلف مباحثه النفس 19: 40 و غیرها رساله فارسیه عرفانیه أخلاقیه ذکر فیها سبعه عشر مثالا للدنیا أوله: [حمد له ای عزیز من بدان و آگاه باش که تو مسافری و مجموع سفرت از ابتدأ تا انتها شش منزل است ] ذکر فی فهرست نسخه های فارسی: 1687 أربعه نسخ منها، أقدمها (طهران، سنا 6/ 116) ضمن مجموعه من رسائله کتابتها 1070 و من الرسائل مباحثه النفس له
للمحقق الفیض المولی محمد المدعو ب محسن الکاشانی المذکور فی (9: 853)
فی الفروع، للقاضی سعد الدین أبی القاسم عبد العزیز بن نحریر بن عبد العزیز بن البراج، و تلمیذ علم الهدی و شیخ الطائفه، توفی سنه إحدی و ثمانین و أربعمائه ذکره ابن شهرآشوب فی المعالم
ص: 197
للإمام یحیی الإدریسی، مؤلف الوازعه و الشامل و غیرهما، صرح فیه بتقدم أمیر المؤمنین علی سائر الصحابه
مقدمه أصولیه لکتاب معالم الدین للشیخ حسن بن الشهید الثانی، و لما انحازت عنه سمیت ب معالم الأصول و علیه حواشی کثیره مرت فی محله
فارسی، لمیرزا أبی القاسم بن محمد نبی الذهبی الشیرازی، مؤلف آیات الولایه و غیرها من التألیفات العرفانیه طبع بشیراز فی مطبعه أحمدی 1343
فی الفقه، للشیخ جمال الدین أبی منصور الحسن بن زین الدین الشهید الثانی، المتوفی سنه إحدی عشر و ألف، خرج منه بعد مقدمته المتداوله فی الأصول، المذکوره آنفا بعنوان معالم الأصول شطرا من کتاب الطهاره، و لم یتم، بل انتهی إلی أول الوضوء و آداب الخضاب و فرغ من مقدمته فی سلخ لیله الأحد الثانیه من ربیع الثانی 994، کما رآه صاحب الریاض فی نسخه الأصل بخط المصنف أوله: [الحمد لله المتعالی فی عز جلاله عن مطارح الأفهام فلا یحیط بکنهه العارفون ] طبع فقه المعالم بإیران مکررا منها 1322
للشیخ المتقدم أبی طاهر محمد بن الحسن القرسی (البرسی) یروی عنه السید فی اللهوف روایه ضجیج الملائکه لقتل الحسین علیه السلام و حدیث رفرف النصر علی رأس الحسین علیه السلام و غیر ذلک و یروی عنه فی الإقبال أیضا دعاء مسجد صقصقه فی أدعیه کل یوم من رجب مرویا عن الحجه علیه السلام
المعروف بالرساله الوضیئه لحمید الدین الإسماعیلی، فی مقالتین: الأولی فی العباده العلمیه تشتمل سبعه عشر فصلا: 1- فی القول علی قانون عباده الله، و إنها عبادتان: علم و عمل 17- فی وجوب البیعه و أخذ العهد و المیثاق المقاله الثانیه فی العباده العملیه تجمع علی ثمانیه فصول: 1- فی
ص: 198
الشهاده و الطهاره و ما یتبعهما 8- فی ما یلحق العبادتین من الآداب و الوصایا فصل فهرس جمیع فصوله فی فهرست مجدوع: 127- 129
للمولی شمس الدین محمد بن شجاع القطان الأنصاری الحلی، تلمیذ الفاضل المقداد، و قد رتبه علی أربعه أقسام: أولها العبادات أوله: [الحمد لله الذی خلقنی من ولد آدم الذی کرم، و جعلنی من أمه محمد النبی صلی الله علیه و آله ] ذکره کشف الحجب و یظهر من السید مهدی بحر العلوم أنه وجد منه نسخه مقروءه مع نسخه کان علیه خط المصنف و هو محمد بن شجاع الأنصاری و مر کتابه أحکام الإیمان و توجد نسخه المعالم هذا فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی بکربلاء، و فیه بعد الخطبه المذکوره و بعد مدحه للشریعه المطهر:
حملنی ذلک علی تصنیف کتاب یشتمل علی تجرید مسائله بعد تحقیق أصوله و دلائله مرتبا علی أربعه أقسام من الطهاره إلی الدیات و نسخه بخط أحمد بن إسماعیل بن أحمد بن إبراهیم بن علی بن متوج، کتبها عن خط المؤلف فی حیاته و فرغ منه 10 شعبان 832 فی الحضره الغرویه، عند السید محسن العاملی بالشام، کما کتبه إلی، و نسخا مؤخره جدیده فی النجف
فی الفقه للفقیه الأجل أبی زکریا یحیی بن سعید الهذلی الحلی بن عم المحقق و صاحب جامع الشرائع المتوفی سنه تسع و ثمانین و ستمائه نسبه إلیه سبط المحقق الکرکی السید حسین المجتهد فی رساله اللمعه فی عینیه الجمعه و احتمل بعض اتحاده مع کتاب ابن القطان الأنصاری المذکور آنفا
فی معارف النشأه الأولی و الأخری، للسید هاشم بن سلیمان بن إسماعیل بن عبد الجواد الحسینی الکتکانی البحرانی، المتوفی سنه السابعه بعد الألف مرتب علی خمس جمل: الأولی فی معالم الدنیا فی ثلاثه و سبعین بابا، و الثانیه فی معالم أحوال الدنیا إلی الوضع فی القبر فی أربعه و سبعین بابا، الثالثه من الوضع فی القبر إلی قیام الساعه فی ثمانیه و ثلاثین بابا، و الرابعه فی الخروج إلی دخول الجنه أو النار فی مائه و خمسه و أربعین بابا، و الخامسه فی الجنه و النار فی مائه و إحدی
ص: 199
و ثلاثین بابا و له خاتمه ذات أربع فوائد طبع بإیران 1288 أوله: [الحمد لله خالق الموت و الحیاه]
فی أصول الفقه للشیخ محمد بن علی بن إبراهیم بن أبی جمهور الأحسائی ذکره فی إجازته الکبیره للشیخ محمد بن صالح الغروی فی 896
موجود فی الخزانه الرضویه، عده فی فهرسها من کتب أخبار الخاصه
فی الطب، لأستاذ البشر الأمیر غیاث الدین منصور بن الأمیر صدر الدین الدشتکی الشیرازی، المتوفی ثمان و أربعین و تسعمائه (948) و قد لخصه بنفسه و سماه الشافیه کما مر رآهما القاضی، کما صرح به فی المجالس و المعالم موجود بحمد الله فی الرضویه، فیه القواعد النظریه و العملیه و الأغذیه و الأدویه المفرده و المرکبه أوله: [اللهم أرنا معالم الشفاء و زدنا سعاده بالقانون الکامل ] فی آخره نقص، من وقف نادر شاه للرضویه 1145
لشیخنا العلامه النوری، الحاج میرزا حسین بن المیر محمد تقی بن المیرزا علی محمد الطبرسی، المتوفی لیله الأربعاء ثلاث بقین من ج 2/ 1320 أوله: [الحمد لله الذی سهل سبیل عبیده إلی محبته و مرضاته ] فرغ منه بسامراء سنه 1296، و کان ذلک حین عزم المولی الحاج میرزا محمود القزوینی الشهیر بالأمینی المتوفی 1329 علی طبع المجلد السابع عشر و نشره، فکتب شیخنا بعض ما فات العلامه المجلسی فی المواعظ فی أیام قلائل
للحافظ أبی محمد عبد العزیز بن المبارک بن محمود المعروف بابن الأخضری الجنابادی الأصل، المولود ببغداد 534 و المتوفی بها 611 ینقل عنه کرارا السید محسن فی خامس المجالس السنیه و لعله بواسطه کتاب کشف الغمه الذی یکثر النقل عنه و ترجمه فی معجم البلدان فی ماده الجنابذ مصرحا بأنه من مشایخه و کثیر
ص: 200
التعصب لأحمد بن حنبل أقول: و إن کان من الحنابله لکن عد هذا الکتاب من کتب الشیعه لما فیه من الحق و رفض التعصب و ترجم فی الشذرات أیضا
فی فهرست کتب الشیعه و أسماء مصنفین منهم، للشیخ الإمام رشید الدین محمد بن علی بن شهرآشوب السروی المازندرانی، المتوفی ثمان و ثمانین و خمسمائه (588) عن عمر مائه سنه الا عشره أشهر، جعله تتمه لفهرست شیخ الطائفه قال: و قد زدت فیه نحوا من ثلاثمائه مصنف و ذکر فی آخره بعض شعراء أهل البیت و جعلهم أربع طبقات: المجاهرون، و المقتصدون، و المتقون، و المتکلفون و مراده بالمجاهرین أی فی حب أهل البیت، و هکذا و مرت الحاشیه علیه لصاحب المعالم و الشیخ البهائی طبع بإیران هذه السنه 1352
للمحقق الآقا حسین بن جمال الدین الخوانساری، یوجد مع مشارق الشموس له فی (دار الکتب، القاهره) کما فی فهرسها ج 1 من النحل الإسلامیه.
للأدیب عبد الرحیم بن علی بن شیث القرشی، من أواخر القرن السادس فی عصر الملک الناصر صلاح الدین و أخیه الملک العادل الأیوبی. طبع فی بیروت 1913. قال فی مقدمه الطبع إن للمصنف ترجمه فی صبح الأعشی فی صناعه الإنشاء لأحمد بن علی المصری المتوفی 821. و حکی عن بعض علماء العراق أنه ولد بمصر و توطن بقدس الشریف، و استظهر من ذکر الآل و الصلاه علی علی و ترک ذکر الأصحاب أنه من الشیعه، و أحتمل أن النسخه خط المصنف.
لزکریا بن حسین الموسوی المازندرانی. و هو شرح مزج سی فصل الفارسیه النصیریه، ألفه فی ثلاث و عشرین من عمره، شرع فیه 9 رجب 1268 و فرغ منه فی أواسط محرم 1269. أوله: [حمد بی حد و احصا قدیری راست که آثار أنوار ثوابت ]. یوجد بطهران (دانشگاه 4032) بخط المؤلف 1269، فی 182 ورق، کما فی فهرسها.
ص: 201
للقاضی نعمان المصری، ذکر فی مقدمه طبع کتابه الهمه. راجع فهرس أیوانف 101.
. ذکر فی أوله بعد الحمد: [فهذه معالم الهدی فی تحقیق البداء أملیته إسعافا لبعض إخوان الدین ] و بدء فیه بذکر کلام العلامه الکراجکی فی کنز الفوائد. و لمصنفه رساله فی معنی العقل و إقباله و إدباره، و فی آخرها قال: لما انتهی إلی هذا المقام لعلینا أن نشیر إلی جمله مما فصلناه فی أعلام الهدی فی تحقیق البداء، فوزع المراد علی مقدمه و فصول و ختام.
أقول: و فصوله أربعه مبسوطه و هذه الرساله مع معالم الهدی فی مجموعه موسومه بسفینه من جمع المولی صفی الدین بن محمد ظهیر دونها 1081، من وقف الحاج عماد علی الخزانه الرضویه.
فی أصول الدین، للسید جعفر النسابه الأعرجی، المتوفی 1332. ذکره فی کتابه نفحه بغداد.
. للشیخ محمد مهدی بن عبد الهادی المازندرانی الحائری، المعاصر، المولود حدود 1300 طبع فی النجف 1356، و طبع مرتان قبله و بعده الکواکب الدری فی أحوال النبی و البتول و الوصی، و طبع بعده التاریخ نور الابصار فی الأئمه التسعه الأبرار فی 1361.
للعلامه المسعودی أبی الحسن علی بن الحسین من ولد عبد الله بن مسعود الصحابی، و صاحب مروج الذهب، المتوفی بمصر سنه ست و أربعین و ثلاثمائه (346). ذکره النجاشی، و هو غیر إثبات الوصیه له المعبر عنه فی النجاشی ب إثبات الإمامه لعلی.
لرزمی، مر فی (19: 301).
أو المتاجر کما مر، فارسی، فتوائی، للوحید البهبهانی المدعو بمحمد باقر، المتوفی 1205. عربها تلمیذه الشیخ أبو علی محمد، کما یأتی
ص: 202
فی المعرب.
فارسی، شامل الضمان و الحواله و غیرهما. للسید حسین بن الأمیر إبراهیم القزوینی بن الأمیر محمد معصوم بن الأمیر فصیح الدین بن الأمیر أولیاء التبریزی الأصل القزوینی المسکن الحسینی النسب، المتوفی 1208. یوجد عند أحفاده بقزوین، منهم السید مصطفی دامت برکاته.
لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دؤل القمی، المتوفی سنه خمسین و ثلاثمائه (350)، ذکره النجاشی.
الفارسی، للآخوند المولی علی القارپوزآبادی الزنجانی المتوفی بها فی 8 محرم 1290. ذکره ولده الشیخ محمد صادق فی آخر معدن الأسرار المطبوع 1333. و قال: هو عجیب مملو من المسائل الغریبه لم یؤلف مثله.
و علی ظهرها ترخیص الرجوع إلیها بخط السید محمد حسین الحسینی و خاتمه المؤرخ 1275، و قابلها الشیخ مهدی بن ملا مقصود علی المازندرانی الکاظمی، رأیتها عند السید عبد الکریم آل حیدر ببغداد.
للمحقق المیرزا أبی القاسم بن محمد حسن القمی المتوفی 1231، طبعت فی آخر الغنائم و فرغ منها فی (21 ذی قعده 1207).
فی أحکام النجوم، لأبی سعید أحمد بن محمد عبد الجلیل السجزی، دون مجموعه من تصانیفه و سماها جامع شاهی و فیها هذا الکتاب.
أوله: [الحمد لله رب العالمین و العاقبه للمتقین و صلی الله علی محمد خاتم النبیین و علی آله أجمعین. إنی لما فرغت من الکتب الثلاثه التی هی کتاب المدخل و کتاب التحصیل فی القوانین و کتاب الدلائل ابتدأت بکتاب سمیته المعانی فی هذا العلم و جمعت فیه فنونا مما وجدت من أصول أقاویل القدماء].
راجع شرح أبیات ...
ص: 203
لإمام أبی الفتح عثمان بن جنی النحوی. ذکره ابن الندیم مع شرحه الآخر الموسوم ب التفسیر و مر کلاهما بعنوان شرح دیوان المتنبی.
للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی 381. ذکر فیه الأحادیث التی ورد فی تفسیر معانی الحروف و الألفاظ. أوله: [الحمد لله رب العالمین و الصلاه علی محمد عبده و رسوله و آله الطاهرین ]. و مر ترتیب معانی الاخبار للشیخ داود الأوالی البحرانی. و طبع معانی الاخبار مع علل الشرائع علی الحجر بإیران 1301 و قبلها
1289. و نسخه خط الشیخ الحر فی (الرضویه) و حکی الشیخ عبد الله السماهیجی فی حاشیه نسخه من معانی الاخبار أن السید بن طاوس ذکر فی الطرائف أن فراغ مصنفه عن نسخه کان فی 331 (إحدی و ثلاثین و ثلاثمائه) و تلک النسخه کتبت لخزانه العالم الشیخ لطف الله بن الحاج علی بن الحاج إسماعیل السماهیجی الأوالی، و علیها حواشی للشیخ عبد الله السماهیجی، رأیتها عند الشیخ أسد الله بن محمد بن عیسی المعروف بالشیخ أسد حیدر، أهداها أخیرا إلی مکتبه أمیر المؤمنین، و هی نسخه نفیسه کلها بخط واحد أحمد بن محمد بن أحمد بن ولید، و فیه جامع الاخبار المرتب الأبواب.
للقاضی محمد سعید بن محمد مفید القمی المعروف بحکیم کوچک، صاحب کلید بهشت فیها القول بالاشتراک اللفظی فی أسماء الله ذکرها السید الحسن صدر الدین.
فارسی، للدکتور پوران شجیعی، فی قواعد اللغه الفارسیه، طبع بشیراز 1335 شمسیه فی 58 ص.
للشیخ المعاصر عبد الکاظم بن محمود الغبان. أوله: [الحمد لله رب العالمین ]. مرتب علی ترتیب الحروف بداء بالألف المفرده ثم المرکبه.
لمیرزا نصر الله المراغی
ص: 204
من القرن الثالث عشر، و هی رساله أدبیه.
مختصر للسید هبه الدین الشهرستانی.
للشیخ المعاصر المیرزا محمد حسین النائنی المتوفی 1355.
لابن الکوفی، علی بن محمد بن عبید بن الزبیر الأسدی، تلمیذ تغلب صاحب الفرائد و القلائد المتوفی ثمان و أربعین و ثلاثمائه (348).
ذکره السیوطی فی البغیه حاکیا عن یاقوت. قال: و کان مولده 254 فیکون عمره أربعا و تسعین سنه. قال ابن الندیم: ابن الکوفی أبو الحسن علی بن محمد بن الزبیر الأسدی الکوفی عالم صحیح الخط روایه، جماعه للکتب، صادق فی الحکایه منفر بحاث و له من الکتب کتاب فی معانی الشعر و اختلاف العلماء، رأیت منه شیئا یسیرا، کتاب القلائد و الفرائد فی اللغه و الشعر. انتهی. هو من مشایخ التلعکبری، ترجمه النجاشی و الشیخ الطوسی فی رجاله.
لأبی یوسف یعقوب بن إسحاق السکیت، الشهید للتشیع بید المتوکل سنه ثلاث و أربعین و مائتین، و له إصلاح المنطق.
أیضا لابن السکیت المذکور.
لأبان بن تغلب بن رباح البکری التابعی، من خواص علی بن الحسین علیه السلام ، المتوفی سنه إحدی و أربعین و مائه (141)، و هو أول من صنف فی هذا الباب. صرح به النجاشی و ابن الندیم.
لإمام الکوفیین فی النحو و أولهم بالتصنیف فیه أستاذ الکسائی و الفراء، الشیخ أبی جعفر محمد بن الحسن أبی ساره الرواسی الکوفی، الراوی عن الباقر و الصادق علیه السلام . و قد نسبه إلیه الزبیدی و عد النجاشی من کتبه إعراب القرآن و لعلهما واحد. ذکره ابن الندیم.
لأبی العباس محمد بن یزید بن عبد الأکبر بن عمیر الثمالی الأزدی البصری، إمام العربیه، الملقب من أستاذه المازنی بالمبرد،
ص: 205
أی المثبت للحق. ولد سنه عشرین و مائتین، و توفی سنه خمس و ثمانین و مائتین (220- 285).
للإمام العربیه الفراء، یحیی بن زیاد بن عبد الله بن مروان الدیلمی الکوفی، المتوفی بطریق مکه فی السنه السابعه بعد المائتین، و قد کتبه لعمر بن بکر صاحب الحسن بن سهل، فی ألف ورقه، و کان یملیه ثمانون قاضیا ما عدا سائر الناس الذین لا یحصون، ذکره ابن الندیم ص 99، و حکی عن تغلب سبب تألیفه و کیفیته مفصلا. طبع و نشر فی ألمانیا، و یوجد بطهران عند السید نصر الله التقوی فی مجلد کبیر بعنوان تفسیر مشکل إعراب القرآن و معانیه بدأ فیه بقوله: [فأول ذلک اجتماع القراء و کتاب المصاحف علی حذف الألف فی بسم الله الرحمن الرحیم فی فواتح الکتب و إثباتهم إیاها فی قوله تعالی فسبح باسم ربک العظیم، و انما حذفوها فی غیره لأنها وقعت فی موضع معروف لا یجهل القاری معناه ] لیس هو تفسیر تمام الآیات بل انما یقول فی أول کل سوره: و من سوره البقره مثلا آیه کذا، أو قوله تعالی کذا إلی آخر سوره البقره ثم من سوره آن عمران آیه کذا إلی آخر القرآن.
رساله فی ... لأبی علی المعروف بسمک، أحمد بن إسماعیل بن عبد الله البجلی القونی القمی، المذکور فی النجاشی و الفهرست، صاحب الرساله إلی ابن العمید و المعاصر للکلینی، ذکر النجاشی: أن له رسائل فی معان مختلفه.
فی علم البیان، فارسی، للفاضل المیرزا فضل الله بن المولی داود السودخروی المشهدی، بدائع نگار، المتوفی 1343، ذکره فی آخر مطلع الشمس.
للمفتی السید محمد عباس الجزائری التستری اللکهنوی، المتوفی 1306 ذکرها فی التجلیات.
للسید الفاضل السید عبد العظیم البروجردی،
ص: 206
تاریخ کتابتها 20/ ع 2/ 1234، استکتبها الشیخ إسماعیل بن علی بن الحسن بن عبد الله الماحوزی، ضمن مجموعه (موقوفه مدرسه السید البروجردی).
منظومتان مرتا فی (19: 301).
أو المنیر فی علم التعبیر. فارسی، لإبراهیم بن إسماعیل البکری، فی فنین: الأول منه فی سبعه عشر فصلا، و الثانی فی مقدمه و سبعه مقالات، ألفه لشمس الدین غیاث الإسلام، فی 21 رمضان 666. یوجد فی (عمچه حسین پاشا 273) بخط المؤلف و التاریخ المذکور و النسخه نصفه الأول فی 233 ورق.
قصه منظومه فارسیه. أولها:
معتمر نام مهتری ز عرب
رفت تا روضه نبی یک شب
توجد بطهران (سپهسالار 2120) کما فی فهرسها.
لأبی أحمد المیرزا محمد بن عبد النبی بن عبد الصانع الأخباری النیسابوری الأکبرآبادی المقتول بکاظمین فی إحدی الربیعین من سنه اثنین و ثلاثین و مائتین و ألف (1232) و هو رد أساس الأصول للسید دلدار علی بن محمد معین النصیرآبادی، و تصد فیه لتکفیر الشیخ الأکبر من عباره جرت له علی خلاف الاصطلاح فی أوائل کشف الغطاء. و قد تصدی للرد علی المیرزا محمد جمله من تلامیذ السید دلدار علی، و کتبوا مطارق الحق و الیقین لکسر معاول الشیاطین. أول المعاول: [الحمد لله و سلم علی عباده الذین اصطفی ]. فرغ منه منتصف یوم الخمیس التاسع من العشر الأول من الشهر العاشر من السنه
السابعه من العشر الثالث من المائه الثالثه من الألف الثانی المطابق علی خمس سنین قبل قتله. یوجد فی خزانه الحاج علی محمد النجف آبادی، و نسخا منه فی المکتبات. عنوان کلام نفسه فیه قال و عنوان کلام السید قوله. أحال فیه إلی کتابه فتح الباب و مصادر الأنوار و مضیئه النور و غیرها.
للشیخ الرئیس أبی علی سینا، مر بعنوانه الآخر العهد 15: 362.
ص: 207
للشیخ أبی جعفر محمد بن جمال الدین أبی منصور الحسن صاحب المعالم ابن الشهید الثانی، توفی سنه ثلاثین و ألف (1030). أوله: [نحمدک یا من بتصحیح أحادیث جوده حکت جمیع العقول ]. کتبه بعد شرح الاستبصار و حاشیه التهذیب و حاشیه الروضه البهیه لإحالته إلی جمیعها فی هذا الشرح، و الموجود منه فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی بکربلاء إلی آخر الاعتکاف، و کتب فی آخره: هذا ما تیسر کتابته فی الجزء الثانی، و یتلوه فی الثالث إن شاء الله ثواب الحج. و لا أدری ببقیته و مر فی استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار أنه فرغ منه 1026، فیظهر أنه کتب المعاهد بعد هذا التاریخ إلی وفاته فی 1030، و لا أدری تممه فی تلک المده أم لا.
لبی بی خانم بنت باقر خان (سرکرده سوار) بأسترآباد، ألفه فی 1313 قبل قتل ناصر الدین شاه (1264- 1313) باسمه، فی مجالس: 1- أطوار شراب خواری 2- کردار أهل قمار 3- چرس و بنگ و وافور و الأسرار 4- عباقره و ألواط. ذکر فی المقدمه أحواله و أن أمها کانت بنت الآخوند الملا محمد کاظم المجتهد المازندرانی الساکن ببارفروش، و أن الکتاب فی جواب تأدیب النسوان حتی أن الرجال ینصرفوا من تأدیب النساء و یتوجهوا إلی تأدیب أنفسهم. أوله:
[نخست از ابتدای آدم، و ثنا و حمد یزدان را که از أضلاع سمت چپ پدید آورد نسوان را]. ذکر فی فهرست نسخه های خطی: 1687 نسختان منها فی طهران (حافظ فرمانفرماییان) بخط علی أکبر الحسینی التفرشی شوال 1313، و (الملک 6297) کتابتها 5 ج 2/ 1314.
لأبی الفضل الصابونی، محمد بن أحمد بن إبراهیم بن سلیم الجعفی الکوفی المصری الزیدی، ثم الإمامی صاحب الفاخر و شیخ جعفر بن قولویه.
للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن
ص: 208
حسین بن موسی بن بابویه القمی المتوفی 381.
قال فیه: إنی قد رأیت أحکام القصر و الإتمام من أعظم ما یحتاج إلیه أکثر الأنام، هذا و مع عظم الحاجه إلیه قد یعز علی السالک سبیله فیرتکب منه ما لا یجوز فیحبط عمله، أحببت أن أفرد له کتابا یعرب عن إیضاح مشکلاته و استفتاح مغلقاته، و رتبه علی مقدمات و مطالب، ذکره فی کشف الحجب قائلا إنی لم أظفر علی اسم مصنفه.
لأنه کالشرح للمختصر النافع یعنی النافع فی مختصر الشرائع، للمحقق الشیخ نجم الدین أبی القاسم جعفر بن الحسن الهذلی الحلی، المتوفی 676. خرج منه العبادات إلی کتاب الحج و بعض التجارات و ذکر فی أوله بعض المباحث الأصولیه، و کتبه باسم الأمیر بهاء الدین محمد بن محمد الجوینی. أوله: [الحمد لله ذی القوه الباهره و السطوه القاهره]. و طبع فی هذه الأواخر طبعا لطیفا علی عکس طبعه السابق، و فی آخر الطبعه الثانیه وقف نامه مشیر السلطنه فی 1318.
فی بیان حقیقه العداله الشرعیه المعتبره. للمولی محمد مهدی بن محمد شفیع الأسترآبادی، المتوفی 1259 ألفه لنجم الدوله مؤمن خان، فرغ منه 1244، ألف باسمه أیضا نجم المؤمن الآتی، و هما فی مجلد من کتب الشیخ عبد الحسین الطهرانی، تاریخ کتابته 1252.
للمولی الفقیه الآقا محمد علی الکرمانشاهی ابن الوحید البهبهانی، المتوفی سنه ست عشر و مائتین و ألف، أحال إلیه فی المقامع له. و ذکر فی الروضات و غیره، و قال الشیخ أبی علی فی منتهی المقال و له کراریس فی الرجال، و لعله عین هذا الکتاب، و الله أعلم و أحال فی مفتاح الجامع أیضا إلی المعترک.
شرح علی مجالی الأنوار للمیرزا محمد الأخباری، و هو
ص: 209
لقب مجالی المجالی 19: 373 المذکور.
للسید عبد الله بن نور الدین بن المحدث الجزائری، المتوفی سنه ثلاث و سبعین و مائه و ألف (1173). ذکر فیه بلاد الرواه و صفاتهم و تاریخ ولادتهم و وفیاتهم. کما صرح بذلک فی بعض مصنفاته.
فی أصول الفقه، للمحقق الکاظمی، السید محسن بن الحسن بن مرتضی الأعرجی الحسینی، المتوفی سنه سبع و عشرین و مائتین و ألف (1227). و هو طویل الذیل بعید الأطراف، و هو أول ما کتبه فی الأصول علی ما یظهر من أول کتابه الوافی فی شرح الوافیه التونیه. و هو موجود بخطه الشریف عند بعض أحفاده بالکاظمیه.
للسید جعفر بن محمد بن جعفر الأعرجی، صاحب مناهل الضرب. ذکره فی کتابه نفحه بغداد الذی ألفه 1311.
للمحدث الفیض الکاشانی، محمد بن المرتضی المدعو بمحسن، المتوفی سنه إحدی و تسعین و ألف (1091) فیه أمهات المسائل مع ذکر الأقوال و الدلائل، و هو کالشرح للمفاتیح علی ما صرح به فیه خرج منه مجلد فی الطهاره و مقدمات الصلاه فی سبعه عشر ألف بیت، فرغ منه فی 1029 قال فی أول المفاتیح أودعت فیه یعنی فی المعتصم أمهات المسائل مع ذکر الأقوال فیها و الدلائل فی أحسن بیان و ترتیب، فلما فرغت من أمهاته و أتممت منه مجلدا اشتغلت بأمر آخر، ثم
رجعت إلیه، فرأیت أن أختصره فی وریقات قلیله و فصول وجیزه و سمیته مفاتیح الشرائع و رتبته کترتیب الکتاب علی اثنی عشر کتابا فی فنین، إلی آخر کلامه، و فرغ من المفاتیح 1042. و نسخه المعتصم فی کتب السید محمد الیزدی بأصفهان، و حکی لی السید رضا بن الحاج السید محمد الزنجانی أن عنده الطهاره و الصلاه من المعتصم.
أو رساله اعتراف أو رساله اعتقاد أو إظهار اعتقاد
ص: 210
لصائن الدین علی بن محمد ترکه الخجندی الأصفهانی، المتوفی 14 ذی الحجه 835. ألفه باسم شاه رخ التیموری فی جواب اعتراضات الأعداء، فی أربعه مباحث و خمسه أصول ثم ثلاث أصول و خاتمه. أوله: [حمد بی عد و سپاس بی قیاس مالک الملکی را که پویندگان جهان ... اما بعد، باعث بر نبشتن این رساله]. یوجد فی (بایزید ولی الدین 24/ 1825) ضمن مجموعه رسائله کتابتها 851 و طهران (المجلس 3 مج غیر مفهرسه) ضمن مجموعه رسائله أیضا، کتابتها 903 و نسخا أخری.
فارسی، مجهول المؤلف و یحتمل أن یکون تألیف عماد الدین حسن بن علی بن محمد بن علی الطبری الآملی المازندرانی، یشبه ترجمه مع اختصار غنیه النزوع إلی علمی الأصول و الفروع للسید عز الدین أبی المکارم حمزه بن علی بن زهره، المذکور فی (16: 69)، فی علمی الأصول و الفروع، فی عده أبواب و کل باب فی عده فصول. الباب الأول فی التوحید، فی فصلین، الثانی فی العداله، فی ثلاث عشر فصول. الثالث فی النبوه، فی ثمان فصول.
الرابع الإمامه، فی أربعه عشر فصول الخامس فی أصول الفقه، فی إحدی عشر فصلا السادس فی الفقه، الرکن الأول منه فی الصلاه فی ثمان و عشرین فصلا، الزکاه فی اثنی عشر فصلا، الصوم خمسه فصول، الحج ثمان عشره فصلا، الجهاد فی فصل واحد، البیوع فی ست و عشرین فصلا، الفرائض فی اثنی عشر فصلا، و النکاح و غیره أربع و عشره فصلا، و الجنایات ثمان فصول، القضاء و ما یتعلق به. یوجد منه نسخه بطهران (المجلس 260 خویی) ساقط الأول، کتابته 935 ذکر فی فهرسها بعنوان فقه فارسی فی 445 ص. و نسخه أخری عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان عرفه مفصلا فی فهرسه (ج 1 ص 33). أوله: [شکر و سپاس خدایی را که آفریننده جهان است، و داننده آشکار و نهانست ]. انتقلت هذه النسخه أیضا إلی مکتبه المجلس بطهران.
للشیخ خلف بن الشیخ حسن بن محمد علی بن حسن سلطان الحائری رأیت مجلده الأول بخطه فرغ منه
ص: 211
سحر الاثنین رابع ربیع الأول 1232 ینتهی إلی آخر الدماء الثلاثه، و فی آخره أنه یتلوه فی الثانی غسل الأموات. و النسخه فی موقوفه مدرسه السید البروجردی. و ألحق الشیخ خلف بآخره صوره وقفیته کتبها والده الشیخ حسن أوان هجرته إلی الکاظمین بعد وقعه سعود و نهبه الحائر.
للشیخ محمد بن محمد صادق، یوجد مجلد کتاب القضاء منه عند السید شهاب الدین بقم. أول هذا المجلد: [الحمد لله الذی هدانا بتوفیقه إلی شرایع الإسلام و أوضح لنا بأنواره مسالک الأفهام ]. یکثر فیه النقل عن صاحب القوانین و معاصریه، و لعله تلمیذ کاشف الغطاء المذکور فی مرآه الأحوال و له الشرائع المحمدیه. و لعله الآتی ذکره.
فقه مبسوط، للمولی المیرزا محمد بن المیرزا محمد علی بن المیرزا محمد بن غلام رضا بن الفاضل المؤید المیرزا محمد الترک آبادی الکاشانی تلمیذ شریف العلماء، و المتوفی 1269، کما أرخه المیرزا محمد رضا إمام الجمعه بمسجد والده. حکاه المولی حبیب الله الکاشانی فی لباب الألقاب عن ولده المذکور، و لعل مراده من الفاضل المؤید، المولی محمد الکاشانی تلمیذ العلامه المجلسی و المحقق السبزواری المذکور فی الکواکب.
فی أصول الفقه، للشیخ الجلیل الشیخ نصار النجفی المعاصر لکاشف الغطاء و أجل تلامیذه و والد الشیخ راضی، توفی حدود 1240.
موجود بخطه عند أحفاده” المؤلف” بالنجف، و هو تلمیذ الشیخ بهاء الدین محمد مهدی بن محمد صالح العاملی الأفتونی، و کتابه فی مباحث الألفاظ.
للسید حسین بن محسن بن مرتضی الحسینی الحائری، المتوفی 1319. و هو والد السید محمد علی هبه الدین الشهرستانی. موجود فی خزانته” المؤلف” بکاظمین.
و هو ألف مسأله فی الفقه، للشیخ عبد الله بن الشیخ عباس التستری البحرانی، المتوفی حدود 1270 عن قرب ثمانین سنه. قال فی
ص: 212
أنوار البدرین: إنه صنفه بعد ذهاب بصره فکان یملیه علی تلامذته فیکتبون إملاءه، و هو فی مقدار تبصره العلامه. و ذکره السید مهدی البحرانی فی إجازته الکبیره و ذکر طریقه إلیه.
لمولوی حسین علی خان، الساکن فی کنتور، المتوفی 1240. فارسی فی الإمامه و مطاعن المخالفین، ألفه باسم النواب معتمد الدوله السید محمد بهادر ضیغم جنگ الوزیر، سنه 1238 (فوائد اثنی عشریه). أوله:
[کلامی که حافظان قانون إسلام را مبدأ إذعان و إقرار بمعاد باشد]. یوجد بطهران (المجلس 2076) کتابته 1248 فی 527 ص.
للحاج مولی مهدی بن أبی ذر النراقی الکاشانی، المتوفی سنه تسع و مائتین و ألف (1209). یکثر النقل منه ولده المولی أحمد فی کتابه المستند. و هو مختصر، نسخته الأصلیه بخطه عند أحفاده” المؤلف” و قد طبع أوله بعین خطه کلیشه فی أول نخبه البیان له.
لعلی رضا بن إبراهیم الیزدی. فقه من الطهاره إلی الاعتکاف، فرغ منه یوم السبت 26 صفر 1247. و یذکر فیه کتابه مدارس الأحکام المذکور فی (20: 239) یوجد بیزد (جامع الکبیر 197) بخط المؤلف کما فی فهرسها.
للعلامه الکراجکی، محمد بن علی بن عثمان المتوفی 449. أوله: [الحمد لله الذی عم خلقه أمتنا]. ألفه للشریف نقیب الطالبیین فی عده فصول. استنسخه الشهید الثانی بخطه و نقل عن خط الشهید السید محمد بن محمد بن الحسن الشهیر بابن
قاسم الحسینی فی مجموعه دونها لنفسه، و فرغ من بعض أجزائها فی ج 1/ 1059. یوجد بطهران عند السید جلال المحدث الأرموی.
للعلامه جمال الدین أبی منصور الحسن بن سدید الدین یوسف الحلی، المتوفی سنه ست و عشرین و سبعمائه (726). ذکره فی الروضات و لکنه تنظر فی صدق النسبه. قال فی الریاض رأیت نسخه من
ص: 213
الخلاصه للعلامه فی ساری مازندران، و علیها بلاغات العلامه بخطه، و فی حاشیته بخط بعض العلماء- و لعله من تلامیذ العلامه- نسبه کتاب المعتمد فی الفقه إلی العلامه.
أقول: لقد أکثر النقل عن کتاب المعتمد فی الفقه للعلامه الشیخ أبو العباس أحمد بن فهد الحلی فی المهذب البارع و فی هامش نسخه القواعد للعلامه المکتوبه 1090 نقل بعض الفروع عن کتاب المعتمد.
للقاضی سعد الدین أبی القاسم عبد العزیز بن نحریر بن عبد العزیز بن البراج القاضی بطرابلس، تلمیذ علم الهدی و شیخ الطائفه.
للشیخ أبی جعفر محمد بن علی بن القاسم المرکب، الفقیه الثقه، یروی عنه الشیخ منتجب بواسطه شیخه السید مصطفی بن المرتضی بن الداعی الحسینی.
فارسی، لحسین علی خان المذکور آنفا ضمن عنوان تألیفه معتمد الشیعه. نقض فیه کتاب إیضاح لطافه المقال الذی کتبه الفاضل الرشید تلمیذ عبد العزیز الدهلوی صاحب التحفه الاثنی عشریه فی الجواب عن رساله سبحان علی خان، التی أثبت فیها لزوم کون أولاد الخلفاء أفضل من أولاد فاطمه علیه السلام عند أهل السنه. ذکره کشف الحجب و قال: هذا الکتاب یعنی المعتمد مرتب علی قسمین: أحدهما فیما یتعلق بالمقام، و الثانی لا یتعلق به.
للشیخ الفقیه الشیخ خضر بن شلال آل خدام العفکاوی المتوفی 1255، المدفون بالنجف فی مقبرته فی رأس عقد السلام، ذکره فی آخر شرحه علی کتاب المیراث من الروضه البهیه، و عد من تصانیفه فی إجازته للشیخ عبد الکریم الکرمانی فی 1247 کتابه باسم معجز الإمامیه.
لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دؤل القمی، المتوفی سنه خمس و ثلاثمائه (305) ذکره النجاشی.
ص: 214
للشیخ عماد الدین الحسن بن علی بن محمد بن علی بن الحسن الطبرسی، صاحب کامل السقیفه. ذکره فی کتابه أسرار الإمامه الذی ألفه 698، قال فیه: و صنف علمائنا کتبا جمه فی معجزاتهم و خاصه ما ذکره عماد الدین الطوسی و السعید بن بابویه و ابن الراوندی و أبو جعفر الطوسی و علم الهدی و أضرابهم، و لی أیضا تألیف فی هذا الباب، انتهی. و لعله مناقب الطاهرین الآتی أنه فرغ منه سنه 673.
للسید الجلیل عبد الله الراوندی، کما نقل عن السید بن طاوس فی کشف المحجه، و إن کتاب المعجزات للقطب الراوندی المعروف ب الخرائج غیر هذا، و إن احتمل صاحب الریاض الاتحاد بدعوی التصحیف فی عباره ابن طاوس عن النساخ، فصحفوا الشیخ بالسید و السعید بعبد الله، و الله أعلم و قال المیرزا کمالا فی مجموعته: إن کتاب المعجزات لهبه الله الراوندی والد قطب الراوندی، فیظهر منه أن فی نسخه کشف المحجه التی کانت عنده کان هبه الله بدلا عن عبد الله مطابقا للنسخه المطبوعه من کشف المحجه فإن فیها کتاب المعجزات لهبه الله الراوندی، و لکن فی آخر کشف المحجه روی حدیثا عن الخرائج و نسبه إلی هبه الله بن سعید الراوندی، و الظاهر مع أن الخرائج لسعید بن هبه الله قطعا أن کل هذه فی تغالط النساخ و أن مراده ب المعجزات هو الخرائج للقطب الراوندی
للشیخ محمد علی بن عبد الأئمه البلداوی، جمع فیه المعجزات و الکرامات التی ظهرت عن المشهدین الکاظمین و العسکریین و عن حضرت السید محمد بن علی الهادی المدفون بقرب بلد فی عصره أو قریبا به، کتبها بعد رجوعه عن زیاره مشهد خراسان 1229، رأیت قطعه من أوائله فی خزانه کتب شیخنا الحاج محمد حسن کبه
للشیخ الإمام عماد الدین أبی جعفر بن محمد بن علی بن حمزه الطوسی المعروف بابن حمزه صاحب الواسطه و الوسیله المتنین المعول علیهما
ص: 215
ذکره الشیخ منتجب الدین
لمعلی بن محمد البصری ذکره السید هاشم فی أول مدینه المعاجز و ما رأیته فی النجاشی و الفهرست
فارسی، للسید نور علی المخاطب به قدرت جنگ بن قادر الدوله بهادر یوجد فی (الآصفیه 181 سیر) کما فی فهرسها
فارسی، من الحماسیات الدینیه یوجد بپاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 2/ 1070/ 4122) کتابتها 1118، کما فی فهرسها
للسید محمد علی هبه الدین الشهرستانی، و ترجمته إلی الفارسیه لعلی رضا الخسروی المعروف بخسروانی طبعت الترجمه فی طهران
فی معجزاته علیه السلام بلغه الگجراتیه، للحاج غلام علی بن الحاج إسماعیل البهاونگری المعاصر ذکره فی فهرسه و طبع فی 400 ص
مثنوی فی معجزات الإمام الصادق علیه السلام بلغه الأردویه مطبوع، کما فی فهرس لاهور
أو السحر و الطلسمات و النیرنجات و الأعاجیب المنسوبه إلی الشیخ أبی علی سینا و الصحیح أنه تألیف عمر بن سهلان الساوی، مؤلف دانش نامه تبصره فی المنطق بالفارسیه، الذی نسب فی بعض النسخ أیضا إلی الشیخ الرئیس و نعلم أن کلاهما تألیف الساوی أوله: [أما بعد، فإن مولانا تاج الدین معین الإسلام ضاعف الله قدره تعرض فی أثناء محاوراته العذبه الألفاظ]
فارسی، ذکر فی ظهرها: إنها للشیخ الرئیس أبی علی سینا أوله: [در دانستن کیفیت معجزات و کرامات چون قوتهای نفس قدس نبوت در قسم نظری و قسم عملی ] یوجد بطهران (الملک 5/ 6135) ضمن مجموعه کتابتها 1299 راجع ما قبله
بلغه أردو، للمولی عابد حسین الأنصاری السهارنپوری
ص: 216
فی أصحاب القاضی أبی علی الصدفی، لابن الأبار صاحب التکمله لکتاب الصله مطبوع کما فی معجم المطبوعات
المذکوره فی بحار الأنوار و الوسائل و مستدرک الوسائل، علی ترتیب الحروف، فیبتدئ بکلمه آدم و یذکر جمیع ما ورد من هذه الماده فی الأحادیث
الأصل الحائری المسکن
فی أنساب الشرفاء، مرتبا علی أسماء البلاد التی کانوا نازلین بها، مثل کتاب منتقله الطالبیه الآتی ذکره، للسید جعفر بن محمد بن جعفر الأعرجی النسابه، المتوفی بپشت کوه فی 1332 أحال إلیه فی کتابه البلد الأمین فی أنساب العتره الأکرمین الموجود فی الکاظمیه
عده الشیخ الکفعمی المتوفی 905 من مآخذ کتابه البلد الأمین کما فی آخره، و الظاهر أنه غیر معجم الأدباء للیاقوت
فی خمس مجلدات مرتبا علی الحروف، لمحمد کاظم بن صادق المولود فی النجف 3 محرم 1318 یذکر الاسم و الضبط و وجه التسمیه و طبائعه و ما ذکر فیه من الأمثال
للشیخ أبی الفرج القنانی محمد بن علی بن یعقوب شیخ أبی العباس النجاشی
فی ذکر الشعراء علی ترتیب حروف المعجم، من الألف إلی الیاء، و هم خمسه آلاف اسم و ذکر لکل واحد أبیاتا یسیره مشهوره و هو فی ألف ورقه، للعلامه المرزبانی أبی عبد الله محمد بن عمران الخراسانی البغدادی، صاحب أخبار أبی تمام المتوفی سنه أربعه و ثمانین و ثلاثمائه (384) ذکره ابن الندیم، و یقال له معجم الشعراء و طبع نصفه الثانی من حرف العین فی مصر 1354 مع مقدمه فی ترجمه المؤلف ذکر فیه ولادته 297 و وفاته 384 و التحقیق من عبد الستار أحمد فراج، و الموجود منه فی هذا الجزء ألف و نیف من الشعراء و حکی عنه فی المرشد
ص: 217
ترجمه عوف بن عبد الله بن الأحمر الأزدی الذی شهد مع علی علیه السلام بصفین، و أورد بعض قصیدته فی رثاء الحسین علیه السلام یوجد قطعه منه فیها أزید من ثلاثین ترجمه بخط ابن أبی جراده فی مکتبه آل مرتضی ببعلبک و هی من مآخذ أعیان الشیعه
عبر عنه بمختصر تاریخ شعراء الشیعه، و هو غیر أخبار الشعراء له، کما ذکرناه عن قول ابن الندیم و یأتی فی هذا الباب المفید
لأبی عمرو الزاهد محمد بن عبد الواحد، المعروف بغلام ثعلب، المتوفی سنه خمس و أربعین و ثلاثمائه و النسخه فی مکتبه حالت أفندی بإسلامبول
فیه خمسمائه شیخ، و یقال له معجم ابن الفوطی للشیخ عبد الرزاق بن أحمد بن محمد بن أحمد الصابونی البغدادی، المعروف بابن الفوطی المولود 642 و المتوفی 723 ذکره کشف الظنون بالعنوانین و له مجمع الآداب فی معجم الأسماء و الألقاب فی خمسین مجلدا و له تلخیصه أیضا، کما مر و استظهر فی مجله العرفان تشیعه کما مر
مر بعنوان تاریخ معجم 3: 287
لشمس الدین محمد بن قیس الرازی، فی فنون: العروض، القوافی، نقد الشعر ألفه بین سنین 614 إلی 630 و طبع فی بیروت بمباشره میرزا محمد خان القزوینی فی 1314 ش أوله: [الحمد لله المنعوت بنعوت الجلال سپاس و ستایش مر خدای را جل جلاله و عم نواله که أرواح ما را] أقدم نسخته بطهران عند ذکاء الملک الفروغی بخط عماد الدین عبد الرحمن بن فقیر فی ج 1/ 775 و 5 رمضان 781 فی بغداد، و الثانیه فی (أیاصوفیا 4282 أو 4272) کتابته 881، و الثالثه بطهران عند المدرس الرضوی و استفاد المدرس هذا فی طبعه المعجم من الثلاثه المذکورات
فی تعیین مشاهد الأئمه و أبنائهم و قبور مشاهیر
ص: 218
العلماء و غیرهم، للسید مهدی بن السید محمد الخوانساری الأصفهانی الکاظمی، المولود بها 1319
للشیخ سلیمان ظاهر العاملی النباطی المعاصر، نشر فی مجله العرفان بصیدا
فارسی فی السیر و السلوک، للمیرزا أبی الفضل بن الآقا محمود الکرمانشاهی الطهرانی، المتوفی بقرب طهران فی 2 ع 1/ 1340
فارسی و عربی ملمع، عرفانی فی السیر و السلوک و المعارف و الأخلاق، لم یذکر فی المقدمه اسم المؤلف غیر أنه یذکر فیه: (قال الجد الصالح) و (و قال الخال المجلسی) فیظهر أنه للمولی الفقیه الآقا محمود بن الآقا محمد علی بن الآقا باقر البهبهانی مقیم طهران، المتوفی بدزاشیب شمیران طهران سنه إحدی و سبعین و مائتین و ألف (1271) أو قبلها بسنتین، کما ذکره الحاج میرزا محمد حسین الشهرستانی فی الموائد أقول: هو الذی یعبر فی تألیفاته عن الملا محمد صالح المازندرانی بالجد و عن المجلسی بالخال و هذا نظیر الکشکول و الغالب فیه الأخلاق العرفانی، لذا سماها فی أوله ب مهیج الأشواق إلی علم الأخلاق، یقرب من خمسه آلاف بیت یوجد عند الآقا أحمد النهاوندی، و عند الحاج آقا أحمد الکرمانشاهی الطهرانی، و عند الحاج الشیخ علی أکبر المروج الخراسانی أوله: [الحمد لله الذی نور قلوب العارفین بأنوار معرفته فهم فی بیداء محبته ] فرغ المصنف من استنساخه فی شوال 1247 و لعله تاریخ الکتابه، ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1432 وجود عشره نسخ منه فی إیران، أقدمها (مجلس 2118) و (ملی 630 ف) کتابه کلاهما 1347، و ذکر فی کلاهما أنهما بخط المؤلف
فی المواعظ و الأخلاق، فارسی مطبوع، مرتب علی مجالس، للآخوند المولی علی القزوینی القارپوزآبادی، نزیل زنجان، المتوفی 1290، صاحب صیغ العقود و أستاذ الحاج میرزا حبیب الله الرشتی فی قزوین، و هو
ص: 219
فی خمس مجلدات فقد الثانی منها فی حیاه المصنف و طبعت البواقی فالأول و الثالث طبعا فی تبریز مرتان، و الرابع و الخامس طبعا بطهران 1333 و فی آخره ترجمه أحوال المؤلف کتبها ولده المولی محمد صادق المصحح للنسخه و المقابل لها مع المولی فتح الله الزنجانی
مثنوی عرفانی فارسی، نظم فی 1261 (مظهر العجائب) یوجد بپاکستان (لاهور پرفسور شیرانی 7/ 1814) بخط الناظم 1261، کما فی فهرسها
فی بیان جواهر الأسرار، للسید محیی الدین بن أبی صالح القاری، طبع بحیدرآباد الهند 1305 فی 228 ص
لآتشی الشیرازی، السید طاهر المذکور (9: 1) ذکره فی دیوانه الموجود فی (دانشگاه: 2412) و قال: إنه فی 2300 بیت، کما فی فهرسها
للحاج مولی صالح البرغانی صرح فی أوله: أنه ألفه بعد فراغه عن تفسیر الوسیط الموسوم ب مفتاح الجنان فی تفسیر القرآن و قد تم هو فی ثمان مجلدات، و فرغ منها فی ج 2/ 1269 ثم ألف معدن الأنوار هذا فی مقدمات تفسیر مفتاح الجنان، و رتبه علی اثنی عشر کنزا و خاتمه أوله: [الحمد لله الکبیر المتعال ذی العز و الجلال ] فرغ منه فی 1270 رأیت هذا المجلد مع بعض مجلدات مفتاح الجنان عند سبطه الحاج میرزا أبو تراب الشهیدی القزوینی بطهران
للسید حسون البراقی، مؤلف تاریخ الکوفه، یوجد بخط المؤلف عند ابن أخته الشیخ جعفر الحکیم النجفی فی الشنافیه، فی 847 ص فرغ منه فی 1307
للحاج مولی محمد صالح بن
ص: 220
الآقا محمد، و أخی الحاج مولی محمد تقی البرغانی القزوینی، المعروف بالشهید الثالث کبیر فی أربعه عشر مجلسا و خاتمه، و ینقل عنه الحاج مولی محمد باقر فی الدمعه الساکبه و هو مع سائر کتبه فی المقتل مثل منبع البکاء و مفتاح البکاء و کنز
البکاء و مجمع المصائب کلها موجوده فی خزانه کتبه” المؤلف” بکربلاء، و توفی المؤلف بالحائر 1283 و دفن فی الرواق الحسینی من طرف الرأس، کما کتب بعض ولده علی ظهر مفتاح البکاء له أوله: [الحمد لله رب ]
لحکیم محمد مهدی بن محمد جعفر، مؤلف مخزن أسرار الأطباء المذکور فی (20: 223) فارسی، ألفه فی 1170 یوجد فی (الآصفیه 282 طب) کتابته 1250 کما فی فهرسها
فی الآداب و الحکم المرویه عن الرسول صلی الله علیه و آله و غیره، للعلامه الکراجکی أبی الفتح محمد بن علی بن عثمان المتوفی سنه تسع و أربعین و أربعمائه (449)، و هو نظیر الخصال الا أنه لم یتجاوز أبواب العشرات، فهو فی عشره أقسام و روایاتها کلها مرسله عن النبی و الأئمه علیه السلام و سائر الأنبیاء و الحکماء و الزهاد أوله: [الحمد لله ولی الکرم و مولی النعم و فائق الأذهان لإظهار الحکم و مطلق الألسن بأنواع الکلم جمعت فیه من جواهر الألفاظ و دررها و عیون المعانی و غررها جعلته فصولا مبوبه فی عشره أقسام، مرتبه علی ترتیب توالی الآحاد و نظم تألیف الأعداد، و قد سلک غیری هذا النمط فاختصروا] ثم شرع فی باب ما جاء فی الواحد، و هکذا إلی العشره نسخه منه عند الشیخ عباس القمی، الذی ترجمه إلی الفارسیه و طبعها، و نسخه بخط الشیخ تاج الدین حسین بن شمس الدین الصاعدی، ضمن مجموعه کلها بخطه کتبها بأصفهان فی 28 ع 1/ 986 علی ظهرها صوره روایه الشریف عز الدین أبی الحرث محمد بن الحسن بن علی العلوی البغدادی، عن فخر الساده ضیاء الدین أبی الفتح محمد بن محمد العلوی الحسینی الحائری المعروف بابن الجعفریه، فی ج 1/ 573 فی الحله السیفیه، و هو یرویه عن أبی الحسن علی بن الحصری الحائری، عن الشیخ الفقیه أبی عبد الله الحسین بن هبه الله الطرابلسی
ص: 221
عن مؤلفه الکراجکی، و هذه النسخه کانت من کتب سیدنا السید أبو تراب الخوانساری رأیتها عند وصیه السید محمد رضا التبریزی و فی خزانه الشیخ أمین آل حاج کاظم الکاظمی نسخه عتیقه احتمل سیدنا الحسن إنها خط الشیخ ابن إدریس الحلی، و فی بعض حواشیها کتب تاریخ لبعض الأغراض 781 و الخط متقدم بکثیر علی هذا التاریخ ظاهرا و ترجمته بالفارسیه تسمی نزهه النواظر و هو مطبوع، کما مر
لملا طرزی، ألفه باسم أبو المظفر نور الدین محمد جهانگیر (1014- 1037)، فی سبعه عشر بابا، فی 1025: 1- درجه شهادت و قدرتی که زندهای معنوی راست، 2- در عشق و محبت که وسیله وصال بمطلوب حقیقی است، 3- بی وفایی و
بی حقیقتی و پاداش آن، 4- در فضیلت دیانت، 5- در وفا و حقیقت پروری، 6- در تهمت و افترا، 7- عدالت، 8- توکل و قناعت 9- فضیلت أکل حلال و صدق مقال، 10- استغنای ایزدی 17- پاداش اندیشه تباه در حق مردم بی گناه أوله: [جهان جهان نیایش جهان داری را سزد که رایات جهانگیری فرمانروایان والاشکوه ] ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی:
1688 نسختین منه: (بادلیان 464) من القرن الحادی أو الثانی عشر، و (البنگال، إیشیاتک 184 813) کتابته 1152
فی خواص الأئمه علیه السلام فی عوالم الخلقه و مراتبهم الکمالیه و صفاتهم الجمالیه و شئونهم و جلالتهم فارسی فی ألفی بیت، للمولی علی أصغر بن علی أکبر البروجردی المولود 1231، کما فی آخر نور الأنوار له المطبوع 1275
فارسی لشمس الدین محمد بن سلیمان دانیال العمری المرشدی، فی عشره أبواب و خاتمه و الخاتمه فی شرح أحوال والده، شرع فیه 869 یوجد فی (چلبی عبد الله 302) فی 108 ورق راجعه
ص: 222
فی شرح هفت بند المولی حسن الکاشی المعاصر للعلامه الحلی، الذی هو فی المدائح طبع بالهند
فی التاریخ، ینقل عنه فی نجوم السماء ترجمه تفضل حسین خان، المتوفی 1215
أو طب اسکندری فارسی، لحکیم یهواه خان بن خواص خان الهندی، فی مقدمه و مبحثین فی تعریف الطب و مبادیها، ثم ثلاث أبواب و کل باب فی عده فصول و هو کتاب جامع لأبواب الطب و تطبیق طب الیونانی و الهندی، طبع فی 1877 م و 1294 بلکهنو و یوجد منه نسخه فی (کپنهاک، الملکیه) کتابته 1068 و (الآصفیه 799 طب) کتابته حدود 1200
لمحمد آقا، أحد تلامذه المدارس الجدیده فی أوائل القرن الرابع عشر بطهران، جاء فی ظهرها ما فحواه دخوله إلی الصف الثانی و شروعه درس المعدن فی 23 رجب 1324. أوله: [تحصیل أجسام عنصری و إشکال مختلفه آنها]. یوجد بطهران (المجلس 2161) بخط المؤلف، کما فی فهرسها.
أصله لجان لیوس شلیمر فلمنکی الطبیب ببلاط ناصر الدین شاه (1264- 1313) و المعلم بدار الفنون طهران حین ذاک، ألفه فی 1271 فی عشرین فصلا للتعلیم بتلک المدرسه. أوله: [ما شاء الله لا قوه الا بالله. علم معدن و شناختن شئون فلزات ]. یوجد بطهران (الملیه 220- 2321) کما فی فهرسها لجواهر الکلام.
لحسین بن نعمت الله الطبیب، رساله فارسیه فی معرفه القیافه و الفراسه. أوله: [حمد و سپاس حکیمی را که وجود عالم بل عالم وجود قطره ای ... اما بعد، بر أرباب دانش و مهارت ]. یوجد فی (الملک 1/ 5841) ضمن مجموعه من القرن الحادی أو الثانی عشر.
و یقال له: مجمع الفوائد أیضا، مجموعه رسائل الحاج میرزا محمد هاشم الچهارسوقی، المتوفی 1318. کما فی المجمع.
ص: 223
فیه مبانی الأصول و الاستصحاب و أرجوزه الأصول الفقهیه و رساله فی فقه الرضا و ترجمه أبی بصیر و حل العسیر و المقالات.
لمحمد شریف بن محمد صادق الخاتون آبادی.
فارسی فی الباه، فی مقدمه و ثلاث فصول و خاتمه. ألفه باسم الشاه سلیمان. یوجد بیزد (جامع الکبیر 5/ 1- 247) سقطت من آخرها، کما فی فهرسها.
لشرف الدین أحمد بن یحیی المنیری الهندی من القرن الثامن. و ذکر وفاته ببنگال 782، و المذکور اسمه شرف الدین یحیی کما مر بهذا الاسم فی (9: 1115). فارسی عرفانی فی مجلدین، من جمع تلمیذه زین بن بدر غزنی، و التلمیذ هذا هو الذی جمع مکاتیب أستاذه أیضا. و هو فی مجلدین: المجلد الأول فی ثلاث و ستین بابا، و الثانی فی ست و أربعین مجلسا، ذکر فی دیباجه المجلد الثانی: أنه اشتغل فیه سنتین من 749 إلی 751. أوله: [باب 1 در ذکر إثبات وجود ... باب شست و سیم در ذکر وعد و وعید و لعنت بر شیطان. باب أول در ذکر إثبات وجود حق تعالی و وحدانیت أو ... ذکری در وجود و هستی حق افتاد بندگی مخدوم فرمود که ]. ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1395 ثلاث نسخ منه.
للشیخ أبی عبد الله محمد بن عبد الملک بن محمد التبان صاحب المسائل التبانیه عن علم الهدی، توفی فی ذی القعده سنه تسعه عشر و أربعمائه (419).
رساله عملیه فارسیه فی الزکاه و الربا و المزارعه و المکاسب المحرمه. للمیرزا علی أکبر بن الحاج میرزا محسن بن عبد الله الأردبیلی المعاصر.
من کتب الإسماعیلیه. راجع أیوانف 467.
فی الأحادیث، للشیخ أبی الصلاح تقی الدین الحلبی، کما استظهره فی الروضات.
ص: 224
لأبی علی سینا، یأتی بعنوان معراج نامه.
رساله فارسیه عرفانیه فی المعراج، لمیرزا أبی القاسم، بابا ذهبی المتخلص ب راز، المذکور فی (9: 346). أوله: [الحمد لله و سلام علی عباده الذین اصطفی ... أما بعد اعلم أیها الأخ ]. یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 3887) ضمن مجموعه کتابتها 1305، کما فی فهرسها.
للشیخ أحمد بن زین الدین الأحسائی المتوفی 1241، و شرحها تلمیذه السید کاظم الرشتی، و الرساله و شرحها موجودان فی (مکتبه الحسینیه) بالنجف.
لمحمد باقر بن محمد جعفر الهمدانی البهاری (1277- 1332) المذکور فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 201 رساله فارسیه فی مبحث المعراج الجسمانی و الروحانی. یوجد بطهران (إلهیات 2/ 486 د) ضمن مجموعه کتابتها 12 ج 1/ 1293، کما فی فهرسها.
أو معراجیه، للسید جعفر بن أبی إسحاق الکشفی الدارابی البروجردی (1189- 1267). ذکر بهذا العنوان فی الفهارس، و له رق منشور فی المعراج الجسمانی یحتمل اتحادهما. یوجد المعراج فی شیراز (خانقاه أحمدیه 248) بهذا العنوان، کما فی الفهارس.
للشیخ الصالح أبی محمد الحسن، ینقل عنه بهذا العنوان الشیخ حسن بن سلیمان الحلی تلمیذ الشهید الأول، و المتوفی بعد 802، فی کتاب المختصر جمله من الأحادیث بإسناد المؤلف إلی الشیخ الصدوق. و قد أوردها العلامه المجلسی فی باب المعراج من سادس البحار.
فارسیه فی ثلاثه آلاف بیت، للمیرزا حسن الجابری الأصفهانی المعاصر، و له رساله المعاد کما مر آنفا.
للمولوی السید حشمت علی خیر الله فوری الهندی، تلمیذ الحاج سید أبو القاسم القمی الحائری اللاهوری المعاصر المتوفی 1353، مطبوع بالأردو.
ص: 225
للمولی علی أکبر بن محمد باقر الإیجی الأصفهانی، الراد علی القادری و الأحسائی و الأخباری، و المتوفی 1232 کما فی الروضات.
لوالد الصدوق الشیخ أبی الحسن علی بن حسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی سنه تسع و عشرین و ثلاثمائه (329)، سنه تناثر النجوم، ذکره النجاشی.
للسید کاظم بن قاسم الرشتی الحائری، تلمیذ الشیخ أحمد الأحسائی، و هی غیر شرحه لرساله أستاذه، رأیتها فی (مکتبه الخوانساری) أولها: [الحمد لله رب ] ادعی فی أولها: إن المعراج الجسمانی الجسدانی حتی بثیابه صلی الله علیه و آله مما أذعن به شیخه الشیخ أحمد و أصر علی ثبوته و رد علی من أنکره، و أن مراده فی عامه کلماته الموهمه للخلاف هذا المعراج لا غیره، و النسخه بخط تلمیذه المیرزا حسن بن أمان الله الدهلوی العظیم آبادی کتبها فی کربلاء فی الثلاثاء (20 شوال 1243).
للسید صدر الدین محمد بن محمد باقر الرضوی القمی شارح الوافیه التونیه و المتوفی فی حدود 1160 بخطه، ذکر فی أولها و آخرها اسمه، و قال أوائلها: [اعلم أنه لا خلاف بیننا معاشر الإمامیه بل من ضروریات مذهبنا المعراج الواحد الجسمانی و هو الذی کان علی البراق، و أشیر إلیه فی سوره الإسراء، و فیه بیان و عرجت بروحه إلی سمائک الوارد فی دعاء الندبه].
و فی آخرها: [و أنا العبد الراجی الملقب بصدر الدین الرضوی ]. و هی فی مجموعه من إفاداته رأیتها بمکتبه الخوانساری.
منظومه فی المنطق، للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی تلمیذ صاحب الضوابط، ذکره فی فهرست کتبه.
للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی، المتوفی إحدی و ثمانین و ثلاثمائه (381). ذکره الشیخ فی الفهرست و ینقل عنه السید
ص: 226
ولی الله بن نعمه الله فی کتابه کنز المطالب الذی ألفه فی 981، و السید هاشم التوبلی الکتکانی البحرانی فی بعض تصانیفه.
أو المعراجیه للسید محمد نوربخش بن محمد (795- 869) المذکور فی (9: 1228). فارسی عرفانی. أوله: [شکر و سپاس مر حضرت قادر مختار است که نقطه ذات شریف سید کائنات ... بعد حمد و صلاه نامتناهی بر قائل ].
أشار فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1396 إلی أربع نسخ منها.
أو معراجیه فارسی عرفانی، أوله [حمد له ... اما بعد، ای طالب طریق یقین، که یکی از برادران دین أزین برادر فقیر مسکین معراج حضرت رسالت ... سؤال نمود]. یوجد فی طهران (دانشگاه 24/ 3654) ضمن مجموعه کتابتها 22- 1224 و احتمل صاحب الفهرس أنه للشیخ محمود الشبستری صاحب گلشن راز و غیرها.
للشیخ محمود عباس العاملی، المتوفی 1353 طبع فی بیروت
بلغه أردو، للسید مظفر حسین بن ضامن حسن بن میر سعادت علی القمی الرضوی اللکهنوی، المولود 1294
لأبی الحکم هشام بن سالم الجوالیقی الثقه الراوی عن أبی عبد الله و أبی الحسن علیه السلام ذکره النجاشی
فی إثبات المعراج الجسمانی، للسید محمد هارون الزنجیفوری المتوفی 1339 بلغه أردو مطبوع
فی وقایع الطف، فارسی فیه ثمانیه عشر مجلسا أوله:
[نحمدک اللهم یا من حصل معراج محمد صلی الله علیه و آله فوق السماوات العلی و صیر معراج إمامنا الحسین علیه السلام تحت سنابک خیول العدی ] نسخه منه عند المرتضی المدرس الچهاردهی بطهران
أو عروجیه قصیده فارسیه، لقاسم
ص: 227
بن أحمد المتخلص بحفظی، من شعراء القرن الحادی عشر، یوجد ضمن دیوانه بطهران (دانشگاه 2388) من القرن الثانی عشر، و فی ضمن الدیوان ترکیب بند فی فتوحات شاه عباس الصفوی (995- 1037) و تاریخ نظم القصیده هذه 1030
فی التدابیر العرفانیه الخرافیه، للسید جواد سیاه پوش بن محمد الزینی، من تلامیذ المیرزا محمد الأخباری المقتول 1233
للسید أصیل الدین عبد الله الدشتکی المتوفی 883، ذکره فی روضات الصفا
شرح لفهرست شیخ الطائفه، لم یتم بل خرج منه حرف الألف و ألباء و التاء فقط، للشیخ سلیمان بن عبد الله بن علی بن الحسن بن أحمد بن یوسف بن عمار البحرانی الأوالی السراوی، صاحب البلغه فی الرجال أیضا، المتوفی فی سابع عشر رجب سنه إحدی و عشرین و مائه و ألف 1121 أوله: [الحمد لله الذی هدینا لدینه الکریم و صراطه المستقیم ] کتبه قبل بلغه المحدثین الذی فرغ منه 1112 رأیت منها نسخا بالعراق و فی طهران عند الإقبال الآشتیانی
فی جمع خطب النبی صلی الله علیه و آله ، للسید محمد سعید بن السید ناصر حسین الموسوی
فی أصول الدین، للسید شبر بن علی بن مشعل الستری البحرانی، من أواخر المائه الثالثه عشر، تلمذ أوائل أمره علی الشیخ عبد الله بن عباس الستری، ذکره فی أنوار البدرین
فارسی فی الکیمیاء، یوجد نسخه منه بطهران (دانشگاه 1/ 1206) بخط علی أکبر درودی القرشی، 1305، کتب فی أولها أنه عثر علی هذه النسخه فی خزانه الرضویه لم یکتب فیه اسم المؤلف و وجد اسم الکتاب فی آخره بخط الکاتب و استنسخه أوله بعد ذکر ما مر: [بدان أرشدک الله إلی سواء السبیل که موضوع علم صناعت کیمیا فلزات ذائبه متطرقه است ]
ص: 228
لمیرزا علی رضا تجلی، المذکور فی (19: 301)
أو چرخیات نظام لنظام الأسترآبادی المعمائی (م 921)، المذکور فی (9: 1201) و هی قصیده فارسیه بقافیه ألف أولها:
[
فضای باختر گردید گلگون از می حمرا
] ذکر عده نسخ منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی و آخره: [
مسمی شد به معراج الخیال این گفته غرا
لوزیر علی عبرتی العظیم آبادی فارسی، فی تذکره الشعراء، ألفه فی 1257 یوجد فی پاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 1495/ 4545) من أواخر القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها
فی الکلام و أصول الدین بالعربیه، و ترجمته بالفارسیه تسمی سراج السالکین الأصل و الترجمه للشیخ علی بن الحسین الکربلائی و له أنوار الهدایه المذکور فی (ج 2: 446) المؤلف فی 1107
لشاعر یتخلص ب (محمود) مثنوی فارسی عرفانی فی 236 بیت، فی سته أبواب: 1- مقام شیطان 2- طریق شریعت 3- بیان راه طریقت 4- راه حقیقت 5- معرفت ذکر 6- قرب حق و جمال ذات مطلق جاء فیه:
بیانی که کردم ز لطف خدا
شد اسمش به معراج سالک ادا
أوله:
خدایا بحمد تو کردم بیان
تو خالق تو رزاق هر دو جهان
رأیته فی (الرضویه 2/ 9188) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر
فارسی، للحاج زین العابدین بن محمد إبراهیمی الکرمانی، طبع بکرمان 1351، کما فی فهرس مشار
فارسی فی الأخلاق، للحاج المولی أحمد بن المولی مهدی بن أبی ذر الکاشانی النراقی، المتوفی سنه أربع و أربعین و مائتین و ألف (1244) مأخوذ من کتاب والده جامع السعادات و مرتب علی ترتیبه، بل هو ترجمه له و طبع بإیران مکررا، و یوجد منها نسخا متعدده بإیران و عراق أقدم ما اطلعت علیها فی (النجف، مکتبه الأمیر 915) کتابتها 1238 و (المشهد،
ص: 229
عبد الحمید المولوی 606) کتابتها 1265 انتقلت الأخیره إلی کلیه الإلهیات بمشهد خراسان
للشیخ العارف المفسر الفقیه عبد الوحید الجیلانی أو الأسترآبادی ذکره فی الریاض أقول: و هو ابن نعمه الله بن یحیی تلمیذ الشیخ البهائی، علی ما صرح به فی آخر الاثنی عشریه الحجیه لأستاذه الذی استنسخها بخطه فی ذی الحجه 1025
فی الهیئه، للمولی مهدی بن أبی ذر النراقی المتوفی 1209 حکاه فی لباب الألقاب عن خط ولد المؤلف المولی أحمد
للشیخ کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی، شارح النهج بثلاثه شروح، المتوفی سنه تسع و سبعین و ستمائه، ذکره الشیخ سلیمان البحرانی فی رساله تاریخ علماء البحرین و السید علی خان المدنی ینقل عنه فی تصانیفه کثیرا
منظوم حماسی علی روی حمله حیدری فی وجوه الشباهه بین معراج الحسین علیه السلام بکربلاء و معراج جده بمکه فی نیف و ألف بیت للشیخ محمد محسن بن الشیخ محمد رفیع الرشتی الأصفهانی المتخلص بعاصی، فرغ من نظمه بعد تألیفه مائه و عشرین کتابا- حسب إظهاره- فی غره ربیع الأول 1267 و عند الشروع فی المقصود دعا لبقاء ناصر الدین شاه رأیته فی مجموعه من رسائله بخط أقل الطلاب عبد الجواد بن المولی لطف علی کتابته 1279 عند السید محمد رضا التبریزی فی النجف
بلغه أردو، طبع بالهند، کما فی فهارسها
فی شرح منهاج الهدایه إلی أحکام الشریعه للحاج محمد إبراهیم الکرباسی، و هو مطبوع و أما الشرح هذا فهو لولده الآقا محمد مهدی بن الحاج محمد إبراهیم رأیت مجلده السادس فی النذر و العهد و الیمین أوله: [الحمد لله الذی أمرنا بإیفاء النذر و الإیمان و العهود] فرغ منه فی 2 محرم 1267 و یظهر
ص: 230
أن الشرح فی حدود اثنی عشر مجلدا، حیث إن العهد الذی ینتهی به هذا الجزء هو آخر الجزء الأول من المنهاج و للسید محمد رضا الکلهری الکاشانی تلمیذ الشارح شرحا علی المعراج مر بعنوان الشرح و یوجد عند السید شهاب الدین التبریزی بقم ثمان مجلدات منه، قال: الظاهر أنه فرغ من تألیفه 1272 أقول: مجلده الأول من أول الطهاره إلی آخر أحکام الحمام، تاریخ کتابته 1262 فی مکتبه الشیخ محمد رضا فرج الله فی النجف، فیظهر أنه ألفه قبل هذا التاریخ و مجلده الثالث فی صلاه الجمعه و العیدین و الآیات إلی آخر الصلوات المستحبه، و مجلده الرابع فی الزکاه و الصوم و الاعتکاف، و فی آخره أنه یتلوه کتاب الحج، و هما بخط السید العالم المدرس فی مدرسه نما ورد کتابتهما فی 1273 بتلک المدرسه أوان اشتغاله و هو الحاج میرزا محمد بدیع بن السید مصطفی بن المیر عبد الحمید الموسوی الدرب الإمامی الأصفهانی، المتوفی 21 شعبان 1318 کما أرخه فی رجال أصفهان ص 30، رآهما السید محمد علی الروضاتی کما کتبه إلینا و مجلده الخامس فی الحج أوله:
[الحمد لله و کفی و الصلاه علی نبیه المصطفی ] و بعده الکفارات للحج و غیره فرغ منه 1269 و کتابته 1271 عند السید علی العلامه النائنی
للمولی محمد جعفر بن محمد صادق. موجود فی خزانه الرضویه، و المظنون أنه لمؤلف دستور دعاء سیفی، المذکور فی (8: 153).
لمحمد معصوم بن محمد تقی الدشت بیاضی، مؤلف أنیس العاشقین و معراج المحبین الموجود فی یزد (جامع کبیر) الذی علیها وقفیه تاریخها 1137، و کتب علی ظهرها فهرست مؤلفاته بخطه: معراج العارفین و إنه ألفه بطوس و تحفه المحبین و إنه ألفه بمدینه و سلم العاشقین ألفه بمکه و فیوضات مدنی، و واردت رضوی.
للمولی محمد علی بن محمد البرغانی المعاصر، المتوفی 1272، ذکره فی أول لسان العارفین له المؤلف 1229 و المطبوع ببمبئی 1306. أقول: فارسی بنظم و نثر عرفانی، ألفه حسب طلب الأحیاء
ص: 231
أوله: [و له الحمد فی السماوات و الأرض، عشیا، حین تظهرون ... اما بعد، چنین گوید محمد علی ]. رأیته بطهران عند الدکتور أحمد قاسم زاده غیر مؤرخه من القرن الثالث عشر.
فی الأدعیه و الأوراد. طبع بطهران 1325.
فی فن العروض، فارسی، للمیرزا غیاث الدین بن جمال الدین، صاحب نامه نامی موجود عند السید محمد علی هبه الدین الشهرستانی و طبع بطهران 1315.
للفیلسوف المولوی مرتضی النونهروی الغازی پوری، المتوفی 1336. مطبوع.
فی المراثی بلغه أردو، مطبوع، للمیرزا نادر علی الملقب ب رعد الهندی.
لفیض الله خان، من القرن الثانی عشر، فی قواعد الصرف و النحو و العروض، فی عده أبواب و فصول، ألفه باسم پیر خواجه محمد میر المتخلص ب درد الدهلوی المتوفی حدود 1199. یوجد بلاهور (پنجاب بهلک لائبریری 470 فیض) کتابته 28 ذی قعده 1234، کما فی فهرسها.
لمیان قلندر شاه جیو، المتوفی 1240، منظوم فارسی فی مدح الرسول صلی الله علیه و آله . أوله:
گشت ما را چون بفضل حق تعالی بخت یار
حلیه پاک نبی کردم بنظم آب دار
یوجد بلاهور (پنجاب بهلک لائبریری 442، 297 جیو) کتابته 19 محرم 1240 کما فی فهرسها. و له أیضا بیان حق شرح منظوم للعقائد النسفیه (عمر بن محمد المتوفی 537). راجعه.
للمولی الشریف العدل أبی الحسن بن محمد طاهر بن عبد الحمید الفتونی النباطی العاملی الأصفهانی الغروی، صاحب مرآه الأنوار
ص: 232
المتوفی أواخر عشر الأربعین بعد المائه و الألف. و النسخه کانت عند الحاج مولی علی محمد النجف آبادی قدس الله سره، کما یظهر من فهرست کتبه.
مجموعه فی المراثی بلسان أردو، مطبوع.
و هو منتخبات من المراثی التی نظمها المیرزا أوج بن المیرزا دبیر اللکهنوی، صاحب السبع المثانی 12: 129.
للشیخ حسین بن محمد بن عبد النبی البحرانی البلادی رساله لطیفه فی الطهاره و الصلاه و الزکاه و الخمس و الصوم، و خاتمه فی الکفارات و الأمر بالمعروف، و النهی عن المنکر، ثم الأصول الخمسه الدینیه علی أساس التحقیق، عند الشیخ حسین القدیحی علیه تصحیح جده الأمی الشیخ أحمد آل طعان و قال فی إجازته للسید عبد العزیز بن أحمد التی کتبها سنه سبع و ستین و مائه و ألف فی وصف کتابه معراج الکمال إنه صغیر الحجم واف بالفوائد مذکور فیه الدلائل.
رأیت نسخه أخری منها فی خزانه الحاج علی محمد النجف آبادی تاریخ کتابتها فی حیاه المصنف 1194 و علیها حواشی منه دام ظله، و علیها بلاغات مع أصلها فی حیاه المصنف، صرح فی أوله بأنه تمحض فی الفتوی و ما اعتقده من الأدله. و کتبه بالتماس من وجب حقه علیه. أوله: [الحمد لله الذی أوضح لنا مسالک شرایع الأحکام و قرر لنا ببیانه دروس قواعد
الإسلام ]. قال فی مسأله فاقد الطهورین الأقوی بقاء القضاء، فکتب حفیده فی الحاشیه علیه: أن سقوط الأداء إجماعی و الخلاف فی سقوط القضاء، ثم اختار البقاء المختار لجده فی المتن. و رمزه م. د. فیظهر اسمه محمد.
فی تحقیق معنی الشیخ و الإرشاد و المرید و الاسترشاد، للمولی شاه محمد الدارابی الإصطهباناتی، المذکور فی (9: 665) ذکره تلمیذه السید محمد القطب الذهبی فی فصل الخطاب و إن نسخه خط المؤلف عندی” السید محمد القطب الذهبی”.
فی السیر و السلوک و الأخلاق، فارسی، للشیخ
ص: 233
المعاصر علی بن شیخ علی نقی البحرانی السرجانی الکرمانی الحائری، طبع مع کتابه نور الدین فی 1321.
منظوم فارسی فی المراثی، طبع بمبئی و إیران 1315. صدر باسم ناصر الدین شاه (1264- 1313)، ثم نظم مراثی الحسین علیه السلام و مصائبه من أول موت معاویه إلی رجوع أهل البیت المدینه، علی ما ورد فی الاخبار و هو من نظم الشیخ علی بن الشیخ العراقین الشیخ عبد الحسین الطهرانی.
فی معجزات المعصومین و ولاداتهم و شهاداتهم.
مثنوی فارسی، لإسماعیل حسین صاحب، المشکاهآبادی الساکن فی لکهنو المتخلص ب منیر. طبع بالهند حدود 1315.
من کتب الدروزی- إسماعیلی. راجع أیوانف 617.
لکاشف الدزفولی، مر بعنوان شرح بیت فی (13: 129).
فی شرح الألفیه و النفلیه الشهیدیه، للشیخ محمد حسن بن الحاج المولی محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی، مقیم طهران توفی سنه 1318. لم یتم و انما خرج منه ما یتعلق بفضل الصلاه و فضل الجماعه و عقاب تارکها و أقسام الصلوات الفریضه و النفلیه و کیفیه الرواتب و غیرها من النوافل. أوله:
[الحمد لله و الصلاه علی رسول الله ].
فی صلاه اللیل و آدابها و أدعیتها، لرستم خان بن صفی قلی خان، من أمراء عصر الشاه سلیمان الصفوی (1077- 1105). رأیتها بمکتبه سردار کابلی بکرمانشاه. أوله: [معراج پایه والای شکرگزاری إقرار بعجز و قصور از گلدسته ازهار محامد نامحدود]. مرتب علی مقدمه فی فضل الدعاء و آدابه و أوقاته ثم سته مناهج: المنهج 1- فی فضل صلاه اللیل 2- الأدعیه للقیام من النوم و بعده 3- فی آداب الرکعات الثمان 4- فی آداب الشفع و الوتر 5- فی آداب نافله الفجر
ص: 234
6- فی فضل لیله الجمعه و آدابها. و خاتمه فی صلاه الحاجات، و بعض أدعیه الجمعات و غیرها. فیظهر منه أن مؤلفه من أهل الاستنباط، کما جاء فیه کثیرا: بقول الأقوی کذا، المشهور کذا، الاحتیاط کذا، لو عمل بهذه الروایه لا بأس به، الأحوط الترک، سزاوار است چنین کنید، و غیرها. یظهر من استنباطاته. و نسخه أخری بخط الشیخ محمد تقی بن محمد صادق الجزائری الشهیر بالعرب فی 1104 فی تستر عند بعض الأصحاب و (دانشگاه 3618) کتابته ع 1/ 1108.
مطبوع بالهند، و هو فی الطهاره و الصلاه، للمفتی المیر السید محمد عباس بن السید علی أکبر التستری، المتوفی بلکهنو 25 رجب 1306.
فی المعراج باللغه الگجراتیه، للحاج غلام علی البهاونگری بن الحاج إسماعیل. ذکره فی فهرسه حین زیارته نجف.
أو إثبات النبوه أو مرشد الکفایه منسوبه إلی الشیخ الرئیس أبو علی سینا، و المطبوع باسم معراج نامه منسوبه إلیه. و جاء فی بعض النسخ أنه ألفه حسب طلب علاء الدوله، فی مقدمه و ثلاث فصول، و بعض النسخ بلا مقدمه و فی فصلین. یوجد بطهران (الملیه) نسخه منه منسوبه إلی شهاب الدین السهروردی و فی نسخه (مراد بخاری) نسب إلی قطب الدین أبو منصور مظفر بن أبو الحسین أردشیر العبادی الواعظ المروزی، المولود 471 أو 491 و المتوفی بخوزستان فی 547، مؤلف الوسیله إلی معرفه الفضیله. أوله: [سپاس خداوند زمین و آسمان را ستایش دهنده جان را ... اما بعد، بهر وقت عزیزی از دوستان ما در معنی معراج ]. طبع مکررا منه باهتمام الدکتور بهمن کریمی برشت 1312 ش و منه باهتمام الدکتور غلام حسین صدیقی بطهران 1330 ش. و نسخه شایعه ذکر منها ثلاثین نسخه فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 846- 848 أقدمها بطهران (سنا 219) کتابته 15 صفر 584.
ص: 235
لأعظم الهندی، منظومه فارسیه، یوجد فی پاکستان (انجمن ترقی أردو 3 ق ف 277) کتابته 1120 مع کتاب دلگشا له أیضا، کما فی فهرسها.
للعطار، مر فی (19: 301).
لعرفی الشیرازی، المذکور فی (9: 712). منظومه فارسیه. یوجد بطهران (دانشگاه 68/ 2098) ضمن جنگ المؤرخه 1083- 1086 کما فی فهرسها.
منظومه لمداح الخوانساری، من شعراء القرن الثالث عشر، کان ینظم بالفارسیه و لهجه الخوانساریه و اللریه. و المنظومه هذه باللهجه اللریه ذکره شعرای خوانسار و أضاف أنه لم یعثر علی نسخته.
أو توحید قوسین للشاه نعمه الله الولی الکرمانی، (730- 834) فارسی عرفانی، یوجد بهذا العنوان فی (بنگال، الآسویه 8/ 71A O 511) ضمن مجموعه من رسائله
لنظیری، مر فی (19: 302).
فی المعراج، للشیخ أبی عزیز محمد بن عبد الله بن محمد الخطی، أوله: [الحمد لله الذی جعل محمد و آله الهداه عله فی إیجاد جمیع الکائنات و عرج به تعظیما لشأنه ]. و تاریخ کتابه النسخه 1194، و فرغ هو من کتابه منیه الطالب فی 1167 کما یأتی.
علی ما ذکره الفیض فی تفسیره الصافی و غیره طبع بغداد ص 16.
للمحدث البحرانی الشیخ یوسف بن أحمد بن إبراهیم الدرازی، المتوفی سنه ست و ثمانین و مائه و ألف (1186). قال فی اللؤلؤه خرج منه قلیل من أوله و لم یتم.
فی فضائل أهل البیت و مصائبهم نظما و نثرا. للسید
ص: 236
فدا علی الهندی المعاصر. طبع بلغه أردو.
للمولی إعجاز حسین البدیوانی، المتوفی 1350 ذکره فی تذکره بی بها ص 62.
لمحمد رضا بن الآخوند محمد باقر المجلسی، المذکور فی (9: 363).
للشیخ محمد علی بن أبی طالب الحزین اللاهیجی الأصفهانی، المتوفی ببنارس الهند 1181. حکاه فی نجوم السماء عن فهرست کتبه.
لجمال الدین الزرندی المدنی، ینقل عنه السید المعاصر فی خامس المجالس السنیه.
لولد العلامه المصنف، و هو الشیخ فخر الدین أبو طالب محمد بن الحسن بن یوسف بن المطهر الحلی، المتوفی 771 و المولود 682. فرغ منه فی سادس ربیع الأول 715 فی بلده سلطانیه، عناوینه: قال دام ظله، أقول. فالشرح فی حیاه والده و هو حامل لتمام المتن. و النسخه بخط السید نعمه الله بن محمد الحسینی، فرغ من الکتابه یوم الأحد غره ذی الحجه 980. أوله: [الحمد لله المنقذ من الحیره بحسن توفیقه المخلص من الضلال بهدایته ] عند السید محمد الکوه کمری فی النجف، فیها نقص من الأول، و عند الحاج شیخ عباس القمی نسخه تامه. أوله: [الحمد لله المنقذ من الحیره و الضلال المرشد إلی سبیل الصواب ]. و هذه النسخه بخط موسی بن جعفر بن عیسی بن الحداد کتابته 3 ج 1/ 768 فهی نسخه عصر الشارح، حفظها الله لنا، ذکر فیها تاریخ فراغ الشرح سادس ربیع الآخر 715.
لأبی منذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه المتوفی 205. ذکره ابن الندیم و ابن خلکان.
الفارسی الذی ألفه السید جواد التبریزی
ص: 237
1371، و استنسخ عن خطه السید حسن القپانچی النجفی لنفسه و فرغ هو فی ج 1/ 1371. رأیته فی مکتبته” السید حسن القپانچی النجفی”.
الفارسیه، تصنیف الوحید البهبهانی (راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 880) لابن أخته و صهره و تلمیذه المیر سید علی بن محمد علی الطباطبائی، المتوفی 1231، ذکره تلمیذه الشیخ أبو علی فی رجاله.
مع المقدمه و الشروح، لیونل جیلز من الإفرنجیه إلی العربیه، للسید الأدیب مصطفی بن السید سعید بن أحمد آل طعمه الموسوی الحائری المولود 1326 و المتوفی سادس شعبان 1382 فی کربلاء بلا عقب، و هو مجلد بقلمه رأیته عند السید سلمان بن السید هادی بن مهدی الموسوی الفائزی الحائری آل طعمه فی کربلاء، مع المعربات الآتیه کلها بخطه.
الفارسی الذی هو تألیف الخواجه نصیر الدین الطوسی المذکور فی (2: 477). عربه الطبیب المیرزا محمد بن المیرزا صادق بن المیرزا باقر بن الحاج میرزا خلیل الرازی النجفی، المولود 1318. و قد فرغ من تبییضه 1369.
. للسید حسون البراقی رأیته بخطه فی مکتبه الشیخ علی کاشف الغطاء فی المجامیع رقم 17. فرغ منه 8 ع 2/ 1317.
للسید مهدی بن السید علی البحرانی النجفی المعاصر
لعباس الخلیلی المعاصر، طبع مع معرب گلستان له.
أصله الإفرنجی لحاول بیرد و ماری بیرد، و التعریب للسید مصطفی آل طعمه المذکور فی معرب أقوال کنفوسیوس فی مجلد کبیر، رأیته عند السید سلیمان آل طعمه المذکور.
ص: 238
للشیخ الحافظ الحسین بن علی البطیطی.
الفارسی، فی أصول الدین و مناقب الأطهار للشیخ علی بن سیف بن منصور النجفی، صاحب کنز الفوائد الذی فرغ منه فی 937 قال صاحب الریاض رأیته بهراه. أقول: و هو موجود فی خزانه شیخنا الحاج محمد حسن کبه. أوله: [و منه التوفیق و بلطفه التحقیق و التدقیق نحمد الله سبحانه حمدا لا عد له، و ثناء لا حد له ]. و لکن ذکر اسم المؤلف فی الخطبه نجف بن سیف و الظاهر أنه غلط الناسخ. و نسخه أخری بخط الشیخ نجم الدین بن عبد الله المتروکی فرغ من الکتابه یوم الأحد رابع جمادی الثانیه سنه ثمان و ثمانین و تسعمائه عند الحاج سید محمد علی السبزواری بالکاظمیه، و مر أن الأصل الفارسی للشیخ حسن بن علی بن محمد بن الحسن الطبرسی.
أصله الإفرنجی للیونل جیلز المذکور و التعریب للسید مصطفی آل طعمه المذکور آنفا، یوجد بقلمه عند السید سلیمان آل طعمه المذکور.
مر بعنوان رساله التنباک.
الفارسی، مر بعنوان جلاء العیون، للسید عبد الله الشبر فی (5: 125).
نظما، للسید أحمد بن علی بن السید صافی، المعاصر المذکور فی (2: 351). طبع بالنجف.
تألیف المولی رجب علی التبریزی، عربه تلمیذه القاضی سعید القمی، و جعله تاسع الرسائل الأربعینیات. ذکر فی مقدمه طبع کلید بهشت ص: کر.
أصله للوحید البهبهانی (21: 202) و المعرب للشیخ أبی علی محمد بن إسماعیل الحائری، صاحب کتاب الرجال المشهور برجال أبو علی، کما ذکرها فی ترجمه الوحید.
ص: 239
الفارسی، للشیخ علی بن محمد الکاشی الملقب بنصیر الدین، المتوفی 755 فی الغری، و شرح المعرب الموسوم ب الشهده لابن العتائقی. مر بعنوان الترجمه. أول المعرب: [الحمد لله فاطر السماوات و مدورها و مبدع الکواکب و منورها]. فی الخزانه الغرویه.
المنسوب إلی آیه الله بحر العلوم، الفارسیه الموجوده نسخها. لأبی المجد آقا رضا الأصفهانی. ذکر أنه رأی نسخه منه بخط السید مهدی القزوینی کتبها فی کرمانشاه و کانت عند ولده السید حسین بن مهدی، و التمس هو تعریبها فعربها له.
لعباس الخلیلی، طبع بعضه فی مجله المقتطف.
الذی هو فارسی، فی جواب المسائل التی سألها الشیخ مهدی شرف الدین، للسید هبه الدین الشهرستانی. عربه الحاج السید مصطفی بن السید أبی القاسم بن أحمد بن الحسین بن عبد الکریم الجزائری التستری النجفی، و فرغ منه 1367.
أصله الإفرنجی تألیف کروذویلسن، و التعریب للسید مصطفی آل طعمه، المذکور فی معرب أقوال 21: 238 بقلمه عند السید سلمان المذکور.
الترکی، المنسوب إلی الأردبیلی، للمولی محمد بن نقی التبریزی، فرغ منه 1308، و طبع 1321. أوله: [الحمد لله الذی دل علی ذاته بذاته ]. فرغ منه عصر یوم الثلثاء رابع عشر جمادی الآخره 1310 و النسخه بخط المؤلف فی النجف. و قال الأردوبادی فی الحدیقه المبهجه إنه للحاج محمد بن علی الخوئی المتوفی 1334. راجعه.
الفارسیه، للسید مصطفی بن السید محمد هادی بن مهدی بن دلدار علی النقوی، المتوفی 1323.
ص: 240
أی معجم المستشرقین مع تعلیقات و زیادات کثیره علی أصله الفارسی، للسید محمد مهدی بن السید حسن آل خرسان الموسوی النجفی، المولود 1347.
للخواجه محمد پارسا بالفارسیه، عربه السید پادشاه الحسینی، جد السید عبد الرحیم بن السید عبد الله بن السید پادشاه المذکور، کما ذکره حفیده المذکور فی کتابه تحفه النجباء فی مناقب أهل العباء.
أقول: یوجد نسخا متعدده من تألیف الخواجه محمد پارسا البخاری الحافظی (756- 832) باسم فصل الخطاب لوصل الأحباب الفارق بین الخطإ و الصواب الذی ألفه باسم قوام الملک نظام الدین أبو یعلی أحمد بن طاهر، عرفانیه فی ثمانیه أبواب فی تطابق عقائد الشریعه و الطریقه. أوله: [الحمد لله الدال لخلقه علی وحدانیته بأعلامه و آیاته ]. فی (نور عثمانیه 2686) کتابته 847 و (القاهره دار الکتب 30 أدب فارسی) کتابته 874 و (طهران، المجلس 1172 طباطبائی) کتابته 891 و نسخا متأخره. کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1299. راجعه.
الفارسی، للمولی رکن الدین الجرجانی.
مر بعنوان الترجمه. أوله: [أما بعد الواجب وجوده الفائض علی سائر القوابل جوده ] نسخه شایعه منها عند الشیخ قاسم محیی الدین بالنجف، و مر ذکره بعنوان الترجمه فی (4: 122). و اسمه الدعامه.
الفارسی لسعدی، نظما بنظم و نثرا بنثر، لنوبخت المعاصر ناظم شاهنامه پهلوی. کان مصمما علی طبعه.
الفارسی المذکور، لعباس الخلیلی المعاصر، طبع فی مطبعه المقتطف.
أصله لارترکی سلیمان، و التعریب للسید مصطفی آل طعمه المذکور فی معرب أقوال 21: 238 رأیته بقلمه
ص: 241
عند السید سلیمان المذکور.
للقاضی نور الله الشهید، الفارسی، للشیخ الأدیب صاحب کنز الأدیب فی کل فن عجیب الشیخ أحمد بن الشیخ درویش علی البغدادی الحائری، المتوفی تسع و عشرین و ثلاثمائه و ألف. انتقل بعد وفاته إلی ولده الذی توفی بعده بقلیل، و ثم حکی السید محمد حسین بن محمد طاهر القزوینی الحائری أنه رآه.
للشیخ موسی بن هادی بن الحجه الشیخ زین العابدین بن إسماعیل بن زین العابدین المرندی النجفی، المولود بها 1350.
المندرجه بتمامه فی رساله أبنیه الکعبه 1: 73 قال فی الریاض یحتمل أن المعرب هو السید الشهید مؤلف أصله الفارسی. أو المولی فتح الله بن مسیح الله الذی أدرج المعرب فی رسالته أبنیه الکعبه أو ثالث غیرهما.
أصله لأسبهبد مرزبان بن رستم، المتوفی 302، باللغه الطبریه، له ترجمتان إلی الفارسیه، أولهما لمحمد بن غازی من القرن السادس و الثانی لسعد الدین الوراوینی. و الترجمه العربیه للقاضی شهاب الدین بن عرب شاه، مؤلف فاکهه الخلفاء. راجعه.
الفارسی الذی هو للوحید البهبهانی، للشیخ أبی علی محمد بن إسماعیل الحائری المتوفی راجعا عن الحج فی النجف سنه خمسه عشر و مائتین و ألف، ذکره فی کتابه منتهی المقال فی ترجمه أستاذه الوحید البهبهانی.
الفارسی الذی هو أوسط الخمسه رسائل فی مناسک الحج کلها تصنیف الفقیه الآقا محمد علی الکرمانشاهی بن الوحید البهبهانی، و المعرب أیضا للشیخ أبی علی محمد الحائری المذکور آنفا. أیضا ذکره فی المنتهی المذکور.
أصله الإفرنجی
ص: 242
تألیف تورث شبردت، و الترجمه للسید مصطفی آل طعمه المذکور فی معرب أقوال 21: 238 أیضا عند السید سلیمان آل طعمه.
الفارسی الذی عمله الحاج شیخ جعفر التستری للمقلدین. موجود فی خزانه المولی علی محمد النجف آبادی بالتستریه بالنجف.
أصله للمولوی البلخی، و المعرب نظما للشیخ محمد حسین القطیفی، الشهیر فی حکمه الإشراق فی عصر نادر شاه الذی جلس الملک 1148.
حکاه الشیخ عبد النبی فی التتمیم.
لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، ذکره ابن الندیم.
لأبی إسحاق إبراهیم بن محمد بن سعید بن هلال بن عاصم بن سعد بن مسعود الثقفی، المتوفی سنه 283. أصله کوفی و انتقل إلی أصفهان لأنه لما عمل کتاب المعرفه و فیه المناقب المشهوره و المثالب فاستعظمه الکوفیون و أشاروا علیه بأن یترکه و لا یخرجه، فقال: أی البلاد أبعد من الشیعه؟ فقالوا: أصفهان فحلف لا أروی هذا الکتاب الا بها، فانتقل إلیها و رواه بها، ثقه منه بصحه ما رواه النجاشی و قریبا منه، قال ابن الندیم فی الفهرست، و حکی السید بن طاوس فی کتاب الیقین عن کتاب المعرفه هذا و قال: إنه أربعه أجزاء ظاهرا إنها کتبت فی حیاه أبی إسحاق المؤلف- إلخ. و نقل عنه ثلاثه عشر حدیثا فی تسمیه علی علیه السلام بأمیر المؤمنین و مع ملاحظه تعدد طرق بعضها یصیر سته عشر و فی کشف المحجه أوصی إلی ابنه بالرجوع إلیه.
للسید أحمد بن علی الحسینی العقیقی، صاحب تاریخ الرجال المتوفی سنه نیف و ثمانین و مائتین، ذکره النجاشی.
لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دؤل القمی، المتوفی سنه 350، ذکره النجاشی.
لأبی سهل إسماعیل بن إسحاق بن أبی سهل النوبختی
ص: 243
الحاضر وفاه العسکری، و الفائز بلقاء الحجه علیه السلام و له إبطال القیاس کما مر.
لأبی محمد إسماعیل بن محمد بن إسماعیل بن هلال المخزومی، الملقب بقنبره، أستاذ علی بن أحمد العقیقی صاحب الرجال ذکره النجاشی و عده ابن الندیم فی قسم المتکلمین من الشیعه، و وصفه بأنه قمی، و قال ابن حجر: قنبر بن محمد بن عبد الله العجمی النحوی کان ینبذ بالتشیع، قرأ بالأزهر و توفی فی شعبان سنه 301 و الظاهر اتحاد الجمیع.
فی معرفه الصحابه، کما فی الفهرست، لأبی سعید عباد بن یعقوب الأسدی الرواجنی الکوفی، المتوفی سنه 250، کما ورخه الذهبی عن ابن حیان فی میزان الاعتدال و روی ابن طاوس فی کتاب الیقین عن هذا الکتاب عده أخبار منها ما رواه الرواجنی عن السری بن عبد الله السلمی، و ما رواه عن أبی عبد الرحمن عبد الله بن عبد الملک بن أبی عبیده بن عبد الله بن مسعود الصحابی، و ما رواه عن محمد بن یحیی التمیمی.
لعبد الله بن محمد البلوی الواعظ، و البلوی نسبه قبیله بمصر، کذا ذکره ابن الندیم.
أو رساله والدیه. للخواجه عبید الله الأحرار بن محمود الچاچی (806- 895). رساله فارسیه فی السلوک، ألفه حسب طلب والدیه.
أوله: [الحمد لله الأحد بذاته و کبریائه ... اما بعد، سبب تألیف این مختصر آن بود]. ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1397 سته نسخ منها، و فی ظهر نسخه (الرضویه 290) کتب: والدیه للجامی.
لعبید بن کثیر بن محمد، أو محمد بن کثیر الکوفی المتوفی فی شهر رمضان سنه 294.
لأبی الحسن علی بن أبی سهل حاتم بن أبی حاتم القزوینی، شیخ أبی عبد الله شاذان، الذی هو من مشایخ النجاشی.
ص: 244
لأبی الحسن علی بن الحسن بن علی بن فضال الفطحی، الثقه، و هو شیخ ابن عقده أحمد بن محمد بن سعید الذی توفی سنه 333.
لأبی الحسن علی بن الحسن بن محمد الطائی الجرمی المعروف بالطاطری. ذکره النجاشی، و هو شیخ مشایخ ابن عقده المذکور.
فی إعجاز القرآن، للسید الشریف المرتضی علم الهدی أبی القاسم علی بن الحسین بن موسی الموسوی المتوفی سنه 436. کذا فی بعض المواضع لکن مر فی الصاد أنه علی المعروف کتاب الصرفه فی وجه إعجاز القرآن، کما صرح به النجاشی و یناسبه لأن مذهب السید- ره- فی وجه الإعجاز هو الصرف و أما اسمه العلمی فهو الموضح کما یأتی.
للمیر سید علی الهمدانی، مر بعنوان مشکل حل 21: 65.
لأبی جعفر محمد بن الحسن بن شمون البغدادی، المعمر 114 سنه، و کان یروی عن ثمانین رجلا من أصحاب أبی عبد الله علیه السلام و توفی سنه 258.
لأبی جعفر الزیات، محمد بن الحسین بن أبی الخطاب الثقه، المتوفی سنه 262. ذکره کسابقیه النجاشی.
لأبی جعفر السکاکی، محمد بن الخلیل البغدادی، السکاکی عامل السکک، و تلمیذ هشام بن الحکم و صاحب کتاب الاستطاعه، ذکره ابن الندیم.
فی فضل النبی و أمیر المؤمنین و الحسن و الحسین علیه السلام للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی سنه 381.
لأبی جعفر الیقطینی محمد بن عیسی بن عبید بن یقطین، و یقال له العبیدی أیضا.
لأبی جعفر مؤمن الطاق، محمد بن علی بن النعمان
ص: 245
بن أبی طریفه البجلی، المتوفی سنه 199.
أو معرفت نامه للشاه نعمه الله الولی الکرمانی، (730- 834)، المذکور فی (9: 1215). رساله فارسیه بنظم و نثر. طبع ضمن مجلد الأول من مجموعه رسائله (ص 89- 102) بمباشره الدکتور نوربخش. أوله [حمد له.
صلاه. قال الله تعالی: سَنُرِیهِمْ آیاتِنا ... خود را بشناس تا شناسی أو را].
لأبی محمد شیخ متکلمی الشیعه هشام بن الحکم الکوفی الواسطی البغدادی الراوی عن الصادق و الکاظم علیه السلام .
للأمیر فیاض بن هدایه الحسینی من علماء عصر الشاه صفی الصفوی.
للشیخ محمد علی الکرمانشاهی، ألفه باسم ناصر الدین شاه (1264- 1313)، فی إحدی و سبعین مجلسا. أوله: [حمد و سپاس خداوندی را سزاست که از عیب و عیوب مبراست ... و بعد، در عهد میمون و قرن همایون ].
یوجد بطهران (الملک 6079) فی 223 ورق.
لأبی علی سینا، أو الأجرام العلویه کما مر فی (1: 273).
فارسی، للشیخ محمد علی بن الشیخ أبی طالب الزاهدی الجیلانی الأصفهانی، المتوفی ببنارس الهند سنه 1181، ذکره فی فهرست کتبه.
للشیخ محمد رضا بن قاسم الغراوی النجفی، ألفه سنه 1330. رتبه علی صنفین: الأول الصحاح و الثانی فی الموثق و الضعاف. ذکرنا له فی الجزء الثانی أصدق المقال الذی. رتبه علی ترتیب أصحاب الأئمه علیه السلام مثل رجال الشیخ، و زاد علیه فوائد أخر، مثل باب من لقی منهم اثنین أو ثلاثه أو أربعه و غیر ذلک، و ألفه بعد معرفه الأحوال.
ص: 246
و تعرض فیها لکثیر من اصطلاحات العامه للمولی الفاضل الدربندی الشهیر بالمولی آغا بن رمضان بن زاهد الشیروانی الدربندی الحائری، المتوفی بطهران 1285، نقل عنها السید الحسن صدر الدین فی نهایه الدرایه فی شرح وجیزه البهائی. و للمولی آغا أیضا طبقات مر فی محله.
لعلی بن عیسی الحرانی، ضمن مجموعه فی التربه الحیدریه عند والد المیرزا محمود الشهابی، ذکره فی مقدمه روانشناسی ص 39. راجعه.
فی خمس مجلدات، بالفارسیه للدکتور غلام رضا خان شیخ، طبع بطهران.
أو النکت فی المنطق أو الفصول الموجزه للشیخ أبی علی سینا، فی إحدی عشر نکت، فی المنطق. أوله: [الحمد لله ... اعلم أن المعرفه بالأشیاء علی وجهین: تصدیق و هو اعتقاد بما یصدق به ]. طبع بطهران بهامش شرح الهدایه الأثیریه. بهذا العنوان فی 1313.
مر بعنوان أصول علم الحدیث فی الألف.
باللغه الگجراتیه، للشیخ محمد حسن بن الشیخ أبی القاسم الکاشانی، نزیل بمبئی، مطبوع. و له ترجمته بلغه أردو و بالفارسیه أیضا و له رساله فی الإمامه أبسط من معرفه الإمام المذکور لکنها لم تطبع بعد. ذکره فی فهرسه.
فارسی لمحمد بن محمود الدهدار، کتبه فی جواب بعض السادات أی (الذریه الطاهره) و أرسله إلیه. أوله: [از عدم نمودار محمد دهدار به جانب خلف ذریه طاهره أیده الله بتوفیقه ...]. بخط الشیخ عبد علی الزنجانی سنه 1350 عندی” صاحب الذریعه”، و صرح فیه بأن الإمام الحقیقی و صاحب سر النبی و مفترض الطاعه هو علی بن أبی طالب ثم أولاده الأحد عشر، و حکی قول الرضا علیه السلام
:/ بشرطها و شروطها
ص: 247
و أنا من شروطها
نقلا عن کشاف العقول الذی لعبد الواحد الآمدی و فصل الخطاب لخواجه محمد پارسا.
دروزی، إسماعیلی، راجع فهرست أیوانف 578.
فارسی فی الطب، لأعلم الممالک المیرزا علی خان بن الشیخ عبد الجلیل الطبیب المعاصر، المولود سنه 1284 صاحب حفظ الصحه المطبوع.
لعزیز النسفی، عزیز الدین بن محمد النخشبی، من القرن السابع، المذکور فی (9: 718). رساله فارسیه عرفانیه مع عناوین: فصل، ای درویش، فرغ منه فی أبرقوه فی رمضان 691. و طبع ضمن مجموعه رسائله (ص 15- 35). أوله: [حمد له ... اما بعد، چنین گوید ... جماعت درویشان از این بیچاره درخواست کردند که می باید در معرفت إنسان رساله].
لمحمد إبراهیم شربت دار، مر فی (2: 233) و لکن وقع خطأ فی اسم المؤلف فی الطبع فوقع شریعتمدار بدل شربت دار. و مر للمؤلف فی (1: 435 و 5: 315) چهل سؤال و معرفه الأعداد. رأیتها عند الشیخ قاسم محیی الدین ضمن مجموعه کتابتها 1287.
بحسب البروج الاثنی عشر، للعلامه المجلسی. أولها: [الحمد لله الذی زین اللیالی و الأیام و الأوقات ]. ذکر فی آخرها: أنه حررها فی ثلاث ساعات من 14 ذی حجه 1097، ضمن مجموعه کتابتها 1128 فی (مکتبه الطهرانی) بسامراء.
لمیرزا محمد الأخباری المقتول، ذکره حفیده میرزا محمد تقی.
فارسی، للشیخ محمد علی بن الشیخ أبی طالب الزاهدی الجیلانی الأصفهانی، المتوفی ببنارس الهند سنه 1181، ذکره
ص: 248
فی فهرست کتبه.
أصله الإفرنجی للسون دوشوز و الترجمه الفارسیه لصنیع السلطنه، إبراهیم بن أحمد. طبع فی مجلدین بطهران 1334 ق علی الحجر، کما فی فهرست مشار: 146.
فارسیه توجد عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان، ضمن مجموعه کتابتها 928 أولها: [این رساله ای است مشتمل بر معرفت بدن و حفظ صحت و شناختن تدبیر علاج و شرح آنچه مؤثر است در تعدیل مزاج ]
للشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی، المتوفی سنه 381، ذکره النجاشی
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش السلمی السمرقندی ذکره الشیخ فی الفهرست
أوله بعد الخطبه و الصلاه علی محمد و آله أجمعین: [این مختصری است در معرفت تحویل سالهای موالید و أحکام آن منتخب از کلام حکیم فاضل مدقق و کامل محقق أبو معشر جعفر بن محمد البلخی، و این مختصر مشتمل است بر نه مقاله] یقرب من 5000 بیت بقلم: أفقر عباد الله أحمد بن علی فتح الله فرغ من الکتابه 2/ ع 2/ 1016، و النسخه من کتب السید محمد المشکاه، و مر فی (1: 301) أحکام القرانات لأبی معشر، الذی عبر عنه ابن الندیم بالقرانات و کذا مر فی (3: 487) تحویل سنی الموالید لأبی سعید أحمد بن محمد السنجری الذی کان عند السید بن طاوس
للشریف أبی القاسم علی بن أحمد الکوفی العلوی، المتوفی بکرمی من نواحی شیراز سنه 352
للمیرزا أحمد بن محمد المشهدی، ذکر أنه بعد ما کتب المعضلات فی معرفه التقویم: ألف هذا الکتاب ببیان واضح یعرفه العوام
ص: 249
مرتبا علی عده فصول أوله: [أحمد من حقه التقدیم الذی خلق الإنسان فی أحسن تقویم ] و فرغ من تألیفه سنه 1132 و تاریخ کتابه النسخه الموجوده عند السید جلال المحدث بطهران سنه 1281
لأحمد بن محمد مهدی الشریف الأصفهانی الخاتون آبادی، الذی کان حیا فی 1126 له رسالتان فی هذا الموضوع أحدها بالفارسیه فی ثمانیه فصول، انتخبها من العربی الذی فرغ منه فی کربلاء أولها: [الحمد لله الذی جعل الشمس ضیاء و القمر و بعد، چنین گوید أحمد بن که این مختصری است مفید در معرفت تقویم و منتخبی است از رساله] یوجد بطهران (حقوق 2/ 60 د) ضمن مجموعه کتابتها 1123 و أخری بطهران (أدبیات 1/ 76 د) کما فی الفهارس
لأحمد بن محمد مهدی، المذکور فی عشره فصول أوله: [هذا کتاب معرفه التقویم فی علم النجوم بسمله نحمدک یا خالق الشمس و القمر و بعد، فیقول أحمد بن هذه رساله وجیزه و عجاله عزیزه فی معرفه التقویم فی مشهد مولانا أبی عبد الله الحسین ] یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 2571) ضمن مجموعه کتابتها 1303 کما فی فهرسها
لإسحاق بن یوسف الگیلانی الطبیب، فارسی فی ثلاثه أبواب و خاتمه أوله: [حمد بی حد و درود بی عد احدی را می سزد که صفائح صحایف أفلاک اما بعد، این رساله ای است در دانستن تقویم خالی از تطویل ] رأیته عند السید محمد الجزائری، یوجد منه نسختان فی طهران (دانشگاه 75/ 2905) ضمن مجموعه من القرن الحادی أو الثانی عشر و طهران (حقوق 2/ 111 ج) ضمن مجموعه کتابتها 1222 کما فی الفهارس
لنجم الدین إسکندر الحسینی الآملی من القرن الحادی عشر فی الهند فارسی، فی اثنی عشر مرآه یوجد بطهران (أدبیات 3/ 277 جوادی) ضمن مجموعه من مؤلفاته من القرن الحادی عشر علی هذا الترتیب 1- گوهرشناسی
ص: 250
2- مرآه الکرامه المذکوره فی (20: 283) 3- معرفت تقویم (هذا) 4- مرآه التقی المذکوره فی (20: 267) 5- مرآه الشروط، التی فاتنا ذکرها، فی آداب الدعاء و للمؤلف تألیفات أخر راجع (20: 426)
لمحمد إسماعیل الطهرانی، من القرن الثالث عشر و هو فی مقدمه و ثلاثه أبواب و خاتمه، فرغ منه فی 1283 أوله: [حمد له و الصلاه و السلام علی خیر خلقه اما بعد، این مختصری است که این أقل محمد إسماعیل طهرانی در معرفت ] رأیته بطهران (الملک 6234) بخط المؤلف بتلک التاریخ و علیه صک خاتم: عبده إسماعیل بن حسین، یحتمل أن یکون من المؤلف
فارسیه للشیخ إسماعیل بن علی نقی الأرومی التبریزی المعاصر المولود فی 1295 مطبوعه
وجیزه للشیخ البهائی، عند شیخ الإسلام الزنجانی، کما کتبه إلینا
منتخبه من رساله إسحاق بن یوسف الطبیب الگیلانی، مرتبه علی ثلاثین فصلا أولها: [الحمد لله رب بدان که در این رساله کار به دانستن حساب ابجد است ] و آخرها: [و ما بدین قدر اقتصار کردیم پس اگر کسی زیادتر از آن خواهد به کتب این علم بأید نگاه کرد تا معلوم شود] رأیته عند السید جلال الدین المحدث بطهران
مرتبه علی ثلاثه و ثلاثین بابا أولها: [الحمد لله رب خیر خلقه محمد و آله أجمعین، اما بعد، خواستیم تا چند کلمه در معرفت تقویم یاد کنیم تا چون مبتدی آن را یاد کرد در شناختن آن بیگانه نباشد، الباب الأول در رقوم أیام چون تقویم به دست گیرد در صفحه دست راست نگاه کند] رأیتها فی مجموعه عند الشیخ عبد الله الکتبی بالکاظمیه تاریخها 1023
ص: 251
فی الرضویه أولها: [بعد الخطبه چنین گوید مؤلف این رساله که حکماء سلف فلک را به دوازده قسم کرده اند و هر قسمی را برجی خوانند از این برجها شش برج ]
لبعض الأصحاب أولها: [بدان أیدک الله تعالی و أسعدک فی الدارین که تقویم در لغت راست داشتن و قسمت کردن است و در اصطلاح منجمین قوس است از منطقه البروج میان أول حمل و مواضع کواکب بر توالی بروج و حرکت کوکب ] رأیته عند الشیخ قاسم محیی الدین
فارسیه، مرتبه علی مقدمه و عشرین فصلا و خاتمه، ذکر مؤلفها: أنه ألفها بالتماس بعض شباب الساده الحسینیه فی عصر السلطان محمد کریم خان زند فی 1182 أولها: [أعداد شکر و سپاس و ثنای بی قیاس بر آن پادشاهی سزا است که این قبه فلک دوار] و هی مختصره تقرب من خمسمائه بیت تاریخها 29 ذی قعده 1268، عند السید محمد الجزائری بأهواز
للمولی حسن بن الحسین الشهدی (کذا) أوله:
[الحمد لله الذی خلق الإنسان فی أحسن تقویم ] عند السید محمد علی السبزواری فی مجموعه مع المعینیه للخواجه، تاریخ کتابتها 1040 یأتی عند ذکر المعینیه
لمحمد حسین صبوری التبریزی الصراف، بیاع الجواهر راجع (9: 597) من القرن الحادی عشر ألفه لپیر بداق خان پرناک و باسم الشاه عباس الصفوی، فی أربعه فصول: 1- در آنچه پیش از شروع تقویم دانستن آن لازم است 2- معرفت خصوصیات صفحه دست راست 3- احوالاتی که قمر یا کواکب سته را عارض می شود 4- اختیارات أوله: [حمد و ثنای معبودی را سزاست که جمله مخلوقات را از برای إنسان اما بعد، بر کافه أنام جمهور خواص ] یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 4785) ضمن مجموعه من القرن الحادی أو الثانی عشر، علیها خاتم صک 1168، کما فی فهرسها
لمحمد حسین بن عبد الکریم التبریزی، فارسی
ص: 252
فی مقدمه و مقالتین: المقدمه فی معرفه التقویم المقاله الأولی فی معرفه أیام الأسبوع و تواریخ المشهوره و تقویم الکواکب و غیرها فی ثمان فصول المقاله الثانیه فی صفات منسوبات البروج و مقدار زمانها، فی ثلاثه فصول و الخاتمه فی الاختیارات أوله:
[حمد له چنین گوید محمد حسین بن که این رساله مسوده ای است در معرفت تقاویم لغوی و اصطلاحی کواکب و سائر أوضاع ] یوجد بطهران (دانشگاه 4112) بخط غلام رضا حیران، من القرن الثالث أو الرابع عشر، کما فی فهرسها
لسعد بن محمد بن الصفار، یوجد ضمن مجموعه فی التربه الحیدریه عند والد المیرزا محمود الشهابی الشیخ عبد السلام، ذکره فی مقدمه روانشناسی ص 39
لقطب الدین عبد الحی الزاهدی، کما فی فهرس دار الکتب و یحتمل أن یکون المؤلف عبد الحی اللاری بن عز الدین الزاهدی الکبیری الحسینی، الذی کان حیا فی 1027، مؤلف حل المسائل باسم الشاه عباس الصفوی (995- 1037) یوجد فی (دار الکتب 4349 س) مع حل و عقد للاری کما فی فهرسها
لنظام الدین عبد القادر بن حسن الرویانی، تلمیذ الملا علی القوشجی، من القرن التاسع، و المتوفی احتمالا فی 925 مؤلف زیج ملخص میرزایی و تحفه نظامیه و غیرهما و هو فی مقدمه و بابین: المقدمه فی علامات التقویم الباب الأول فی علامات الحروف الجمل، فی أربعه فصول الباب الثانی فی علامات حروف الجمل فی الکواکب، فی فصلین و الخاتمه فی ما هو مدار الأحکام فیها، فی سبعه فصول أوله: [الحمد لله العلی و الصلاه اما بعد، این مختصری است در معرفت تقویم مشتمل بر بنده عبد القادر] نسخه شایعه، ذکر إحدی عشر نسخه منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 368
للسید علی بن محمد بن نور الدین بن المحدث الجزائری التستری، المتوفی حدود 1200 ذکرها سیدنا فی التکمله
ص: 253
عن تحفه العالم و لکن لم یصرح صاحب التحفه بأن الرساله، للسید علی بل ذکر أنه قراء عده کتب و منها رساله معرفه التقویم عند السید علی المذکور، و قال علی استخراجاته المعول فی تلک البلاد یعنی تستر و ما والاها فالظاهر أن الرساله من تألیفه
للشیخ محمد علی الزاهدی الجیلانی، المتوفی سنه 1181، و هو فارسی، کما یظهر من فهرست کتبه، و مر له معرفه الباری و ما یتعلق به
لقاسم علی کما فی فهرس سپهسالار، و یحتمل أن یکون المؤلف المولی قاسم علی القائنی مؤلف ترجمه و شرح الجبر و المقابله للخواجه نصیر الدین الطوسی، الموجوده نسختها فی طهران (دانشگاه 2/ 1319) ضمن مجموعه المؤرخه 1081، و مؤلف الأسطرلاب الفارسیه أیضا الموجوده بطهران (سپهسالار 1/ 699) ضمن مجموعه المؤرخه 1083، الذی یذکر فی الدیباجه اسمه و تلمذه علی المولی محمد حسین بن محمد باقر الیزدی و للقائنی هذا رساله فی القبله و رساله فی مطلع هیلاج أیضا و أستاذه الیزدی هو الذی ألف میزان الصنائع فی الأسطرلاب بالفارسیه حین سفره إلی مشهد خراسان فی 1072
للمولی قطب الدین بن سلطان محمد القائنی، فی ضمن مجموعه فی خزانه الشیخ علی بن محمد رضا کاشف الغطاء و نسخه أخری فی خزانه الحاج علی محمد النجف آبادی، فارسی مرتب علی مقدمه و عشرین بابا أوله:
[الحمد لله الذی خلق الفلک الدوار و الکواکب السیار و الصلاه و السلام علی محمد و آله الأبرار] المقدمه فی حساب الجمل الباب الأول فی أرقام أیام الأسبوع
أو تقویم لطفی أو تقویم شرعی للطف بن حسین فی مقدمه و مقاله و خاتمه أوله:
بتقویم شرعی چو بردیم دست
تقاویم عرفی رسومش شکست
غنی و حسیب است تاریخ أو
چنین گفته ز روز أ لست
شکر و سپاس مبدع حکیمی را که تقویم شرع قویمش و أحکام متین رأیته
ص: 254
بطهران (دکتر مفتاح) کتابته 1269
رأیتها منضمه شرح الخلاصه الفارسی المذکور فی الشروح أنه للشیخ محمد الساوجی و لعل الرساله له أیضا
لمحمود سراج فی ثلاثه أقسام: 1- فی معرفه البروج 2- فی أرقام جداول التقاویم 3- فیما یکتب فی باقی الصفحات أوله: [بعد از حمد و سپاس بی قیاس خداوند بعد، چنین گوید محمد سراج که این رساله مختصری است در معرفت تقویم مشتمل بر سه قسمت ] یوجد بطهران (دانشگاه 2/ 2523) ضمن مجموعه کتابتها 1271 و (المجلس 3/ 6083) ضمن مجموعه من القرن التاسع أو العاشر، ناقصه کما فی فهرسهما
لنصر الدین الطوسی، مر بعنوانه المشهور سی فصل
مر متعددا فی هذا الباب فی (4: 395- 403)
إسماعیلی، راجع فهرس أیوانف (13) 205 و فهرست مجدوع: 130
فارسی فی أحواله من انعقاده إلی الولاده، لمسیح السلطنه الطهرانی، بخط المؤلف عند الشیخ میرزا محمد الطهرانی
أو جواهرنامه لزین بن حاجی، فی معرفه الجواهر و أوصافها، ألفه باسم أبو المظفر شاه رخ بهادر خان، فی اثنی عشر فصول، و نقل فیه عن الخواجه نصیر الدین الطوسی المتوفی 672: 1- معرفه الألماس 2- الیاقوت و خواصها 3- اللعل و خواصها 4- الزمرد 5- المروارید 6- الفیروزج 7- البادزهر 8- العنبر 9- اللاجورد 12- الیشم أوله: [شکر و سپاس و ستایش مر دهنده عقل و بخشنده حواس ] راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 409
أو جواهرنامه لمبارک القزوینی، تلمیذ المیر صدر الدین محمد الدشتکی، ألفه للسلطان سلیم، فی مقدمه و معدنین و خاتمتین أوله:
[حمد پاکی را سزد که گوهر پنهان جان إنسان را از خلاصه گوهر] یوجد بطهران
ص: 255
(سپهسالار 1/ 2869) ضمن مجموعه کتابتها 1279 کما فی فهرسها
مر متعددا فی هذا الموضوع فی (5: 282)
للأمیر الزاهد، سیف الدوله، و هشوذان بن دشمن زیاد بن مردافکن الدیلمی، ذکره الشیخ منتجب الدین
أو مخارج الصوت مر بعنوان أسباب حدوث الحروف 2: 11
لإحیاء الملک، الدکتور علی أمیر حکمت، طبع مجلده الأول بطهران 1355 علی الحجر فی 228
أصله لکزاویه الفرانسوی، و الترجمه الفارسیه لمهدی میرزا بن اعتضاد الملک طبع بطهران 1329 علی الحجر فی 202 ص
لعلی بن حسام یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (بنگال، الآسویه 3/ 67) کما فی فهرسها راجعه
مجلد لأبی الحسن علی بن زید البیهقی (معجم الأدباء)
لعبد القادر بن حسن الرویانی، مؤلف معرفت تقویم 21: 253 و غیرها و هو فی ثمانیه عشر أبواب، الأول منه ألقاب الربع و الثامنه عشر فی معرفه السمت من الارتفاع أوله: [این مختصری است در معرفت ربع مشتمل بر هیجده باب ] ذکر ثلاثه نسخ منه فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 173
لعطاء الله القادری المعاصر لبرهان الدین نظام شاه بن نظام (999- 1003) فی مقدمه و عشرین بابا أوله: [حمد متوافر و ثنای متکاثر شایسته معبودی است که عبادتش إحسان و غفران ] یوجد منه ثلاث نسخ فی (الآصفیه 72 و 136 و 16) کما فی فهرسها
ص: 256
لأبی یحیی القرزی، أحمد بن داود الجرجانی، کان سنیا فتشیع (لغت نامه ص 936) و هو اشتباه منه لأنه الفزاری الشهید المصلوب المشهور، ترجمه الشیخ فی الفهرست و ذکر تصانیفه الکثیره، و قال فی آخره: ذکره الکشی فی کتابه فی معرفه الرجال و ترجمه النجاشی بعنوان أبی یحیی الجرجانی و نقل تصانیفه عن الکشی
للسید تاج الدین محمد بن القاسم بن معیه الدیباجی الحلی النسابه المتوفی سنه 776، تلمیذ العلامه و أستاذ السید جمال الدین أحمد النسابه صاحب عمده الطالب قال فی العمده إنه فی مجلدین ضخمین
للشیخ أسد الله ایزد گشسب
فارسی، للدکتور أعلم الدوله خلیل الثقفی المعاصر مطبوع
من کتب الإسماعیلیه ذکر فی ملحق فهرست مجدوع: 344 نقلا عن فهرس أیوانف 396
ترجمه من الإفرنجیه إلی الفارسیه، لصدیق الحکماء السید رضا طبع علی الحجر فی 1319 ق فی 144 ص
للمولی محمد جعفر الکرباسی مؤلف الطباشیر فی 1151 کما مر فی حرف الطاء فارسی أوله بعد الخطبه: [از کیفیت سلوک راه حق پرسیده بودند، و بدان أیدک الله بروح منه، چنان که سفر صوری را مبدئی و منتهائی و مسافتی و سببی و زاد و راحله و رفیقی ]
للشیخ محمود الچشتی. ذکر بهذا العنوان و النسبه فی القسم الفارسی من مکتبه (انجمن ترقی أردو 2 ق 13). راجعه. و هو فی شرح حدیث
/ من عرف نفسه عرف ربه
. طبع بلکهنو 1315 ق علی الحجر فی 104 ص.
مر متعددا بعنوان القبله فی (17: 37- 47).
المنسوبه إلی الشیخ أبی علی سینا، فارسی فی
ص: 257
ثلاثه أبواب. أوله: [حمد له. اما بعد، بدان که این مختصری است از علوم مخزون و معرفت زهرها، و این را مبوب به سه باب گردانیده ]. یوجد بطهران (دهخدا 2/ 153) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.
فارسی فی بیان أنواع السم و آثارها، لفیلسوف الدوله المیرزا عبد الحسین خان بن المیرزا محمد حسن المجتهد بن المیرزا عبد الکریم الطبیب الزنوزی التبریزی، و قد طبع بإیران 1313 ق علی قطع صغیر حجریا.
أو رساله السمیه لعماد الدین محمود بن سراج الدین مسعود الطبیب الشیرازی، الذی ألف چوب چینی 5، 310 فی 954 رساله فارسیه ألفها حسب طلب مرتضی قلی خان حاکم مشهد خراسان. أوله: [حمد- له. صلاه. اما بعد، بدان که حاکم مشهد مقدس مزکی مرتضی قلی خان ]. یوجد بطهران (المجلس 2/ 6290) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها.
لثناء الله پانی پتی. ذکر بهذا العنوان و النسبه فی القسم الفارسی من مکتبه (انجمن ترقی أردو 2 ق ف 19).
أو معرفت نفس للشاه نعمت الله الولی الکرمانی المذکور فی (9: 1215). بنظم و نثر فارسی عرفانی. و هو غیر معرفت 21: 187 له. أوله: [الحمد لله الذی جعل قلوب الأولیاء مطالع أقمار الأنوار ... معلوم فرما که علم أبدان بعلم أدیان مقدم است بر معرفت ]. ذکر نسختان منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1399.
بلغه أردو، للنواب أحمد حسین مذاق الهندی، ساکن پیر بانوان، ذکره فی تاریخ أحمدی المطبوع 1339.
ظاهرا و باطنا علی جملتها، لمحمد بن طاهر بن إبراهیم الإسماعیلی، المتوفی 7 شوال 584. و هو نصف الأول من کتابه مجموع التربیه. کما فی فهرست مجدوع: 129- 130.
لأبی عبد الله الحاکم النیسابوری، الحافظ
ص: 258
محمد بن عبد الله، قال فی کشف الظنون أوله: [الحمد لله ذی المن و الإحسان و القدره] و هو خمسه أجزاء فی خمسین نوعا من أنواع الحدیث ثم تبعه ابن الصلاح و زاد علیه خمسه عشر نوعا، انتهی. و قد مر فی حرف الألف أصول علم الحدیث الذی نسبه إلیه صاحب الریاض بعد ترجمته فی القسم الأول من الریاض المختص بذکر علماء الشیعه، ثم ذکره فی الألقاب و الکنی أیضا و لعله متحد مع معرفه علوم الحدیث الذی ذکره فی کشف الظنون. و هو أول من صنف فی علم درایه الحدیث لم نظفر لأحد قبله تصنیف فی الباب، توفی بنیسابور سنه 405 و عد فی تذکره النوادر المخطوطه سبعه نسخ منه فی المکتبات الشهیره.
لشرف الدین الآملی. ذکر بهذا العنوان و النسبه فی القسم الفارسی من (بنگال، الآسویه 10/ 5 1073).
للشیخ أبی عبد الله الصفوانی، محمد بن أحمد بن عبد الله بن قضاعه بن صفوان بن مهران الجمال، تلمیذ ثقه الإسلام الکلینی و عدیل النعمانی.
من أحکام النجوم، لأبی سعید أحمد بن محمد بن عبد الجلیل السنجری، صاحب جامع شاهی الموجود فی الرضویه و المشتمل علی اثنا عشر کتابا من تصنیفه و منها هذا الکتاب، و هو آخر تلک الکتب و فی آخره نقص.
ذکر وفاته فی هدیه العارفین سنه 477 و هذا غیر صحیح، و من المعلوم أنه کان حیا فی سنین 358- 360.
و أما جامع شاهی فهو مجموعه تسعه و عشرین کتابا و الموجود منه فی نسخه المتحف البریطانی خمسه عشر کتابا. یوجد له تألیفا فی (المجلس 174) ذکر فی فهرسها بعنوان رسائل أحکام النجوم فی إحدی و عشر رساله یحتمل أن یکون الجامع هذا:
1- رساله الأفلاک لبطلمیوس 2- تحصیل القوانین لاستنباط الأحکام 3- الزیجات فی استخراج الهیلاج 4- منتخب کتاب الموالید 5- جوامع کتاب تحویل سنی الموالید 6- کتاب المزاجات 7- کتاب الأسعار 8- کتاب الاختیارات 9- منتخب من کتاب
ص: 259
الألوف 10- کتاب المعانی فی أحکام النجوم 11- کتاب الدلائل. و ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 156 ثلاث نسخ فارسیه بعنوان جامع شاهی.
لأبی إسحاق إبراهیم الثقفی، المتوفی سنه 283 و هو غیر کتاب المعرفه فی المناقب و المثالب له أیضا علی ما یظهر من عد النجاشی له فی قباله کما مر فی محله.
مر متعددا بعنوان القبله فی (17: 37- 46).
للمیرزا عبد الرزاق بن المولی محمد محسن البغائری الخراسانی، المولود بأصفهان سنه 1286 و نزل إلی طهران مع والدیه 1296 و اکتسب فیها العلوم حتی برع فیها و عمل کره أرضیه أهداها إلی ناصر الدین شاه فلقبه بسرتیپ فی 1312، عمده تلمذه علی المولی علی محمد المنجم الأصفهانی المولود سنه 1215 و المتوفی 1293، فصل ترجمه نفسه فی أول معرفه القبله المطبوع 1371 و توفی 1372.
للشیخ محمد حسن بن الشیخ أبی القاسم الکاشانی نزیل بمبئی، فارسی و له ترجمه باللغه الگجراتیه، و هو کبیر مشتمل علی جمیع ما یتعلق بالقرآن من بیان إعجازه و لزوم تعلیمه و حفظه و فضل قراءته و تجویده و ترتیله و معرفه تفسیره و العلوم اللازمه للمفسر، یقرب من أربعین بابا، و مر لهذا المؤلف معرفه الإمام.
لشاه میران جی شمس العشاق شاه برهان آفتاب المهتاب، الهندی، ذکر ثلاث نسخ منه فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1399 و یوجد للمؤلف فی (المتحف البریطانی 7/ 11310) إرشاد الطالبین أیضا فارسیه.
فارسی، للشیخ محمد علی الزاهدی المدعو بحزین، السابق ذکره عند معرفه التقویم له. ذکره فی فهرس کتبه.
لشاه برهان الدین، فارسی عرفانی. أوله:
[حمد له. بدان أسعدک الله تعالی فی الدارین که رساله ای است معرفه المحبوب از تصنیف
ص: 260
شاه برهان الدین ... در بیان شریعت و طریقت و حقیقت ]. یوجد بطهران (دانشگاه 7/ 4672) ضمن مجموعه کتابتها 1128، کما فی فهرسها.
و ذکر جماعه منهم ممن صرح علماء الرجال بأنهم شیخ إجازه، للمحقق المیرزا أبی القاسم بن الحسن الجیلانی المتوفی 1231، ذکرها صاحب مفتاح الکرامه فی إجازته لآغا محمد علی بن الآغا محمد باقر الهزارجریبی.
لملا محمد حسن بن محمد باقر، فی کیفیه استخراج المعادن بطرز الحدیث. فرغ منه فی 1298. یوجد فی (دار الکتب 1 طبیعیات فارسیه) بخط المؤلف، کما فی فهرسها.
لذؤیب بن موسی الوادعی الإسماعیلی، کما فی فهرست مجدوع: 130.
للشیخ جمال الدین أبی العباس أحمد بن شمس الدین محمد بن فهد الحلی، المتوفی 841، کتبه فی ضبط ساعات اللیل لیحافظ علی أدعیتها و صلاتها. أوله: [الحمد لله القدیم الدیموم الحی القیوم جاعل الأفلاک للعالم کالرقوم و مزینها بالنجوم ].
لأبی النضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیش السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی و الشیخ فی الفهرست عن ابن الندیم.
لأبی القاسم البلخی نصر بن صباح، من أهل المائه الثالثه و المناقض مع أبی جعفر محمد بن عبد الرحمن بن قبه الرازی، یکثر النقل عنه الکشی فی رجاله و هو من مشایخ العیاشی، کما ذکره النجاشی.
هو اسم کتاب رجال الکشی کما صرح به الشیخ ابن شهرآشوب فی معالم العلماء و قد مر بعنوان رجال الکشی لتعبیر النجاشی و الشیخ به، و حکی الشیخ فی الفهرست عنه بعنوان کتاب معرفه الرجال و الکشی هو أبو عمر محمد بن عمر بن عبد العزیز تلمیذ العیاشی محمد بن مسعود و شیخ
ص: 261
جعفر بن قولویه و هارون بن موسی التلعکبری و کان فی طبقه الکلینی لا نعلم بوجود أصل الکتاب لکن الاختیار منه لشیخ الطائفه موجود مطبوع یعرف برجال الکشی.
للشاه نعمه الله، مر بعنوان معارف 21: 187.
لمحمد طاهر بن معز الدین محمد الموسوی الطبیب. أوله: [حمد له ... اما بعد، بر أرباب دانش مخفی نماند که چون دانستن أحوال نبض بسیار مشکل است لهذا ... محمد طاهر بن معز الدین محمد طبیب این رساله را از کتب عربی و فارسی تألیف نمود]. یوجد بطهران (دانشگاه 3048) ضمن مجموعه من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها.
فارسی. أوله: [فصل در بیان بعضی از حالات نبض، بدان که نبض حرکت شرائین را خوانند]. یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 2830) بخط عبد الصمد بن حسین بن محمد الشوشتری، کتبها فی مدرسه جده بأصفهان فی 1279 و احتمل صاحب الفهرس أنه المؤلف هو الکاتب نفسه.
أو النبضیه أو رگ شناسی أو دانش رگ لأبی علی سینا المتوفی 428. ألفه لعضد الدین علاء الدوله أبو جعفر کاکویه فی أصفهان بعد 412، فی تسعه فصول، طبع بمباشره السید المشکاه فی 1317 ش و 1330 ش.
أوله: [سپاس مر آفریدگار را و ستایش مر أو را، و درود بر پیغامبر ... فرمان خداوند ملک عادل ].
فارسی لبدر الملوک بامداد طبع بطهران.
للشیخ الرئیس، یأتی بعنوان النفس متعددا.
أولها: [الحمد لله المحمود فی کل فعاله ]. للمولی محمد صالح بن محمد سعید الخلخالی، صاحب المقالات العشره و تلمیذ المولی محمد صادق الأرجستانی المتوفی 1134 یظهر منه أنه خلاصه لکتابه المقالات العشر من وقف الحاج عماد الفهرسی للرضویه.
ص: 262
و قواها و التمیز بینها و معرفه کمالها و نقصها، فارسیه فی عده فصول، الموجود منها سته بخط العارف محمد باقر الأصفهانی فرغ منه فی حیدرآباد الهند فی غره رجب 1056 فی بیاض عند المیرزا محمود الکلباسی فی المشهد الرضوی.
فارسی للشیخ محمد علی الزاهدی الحزین ذکر فی فهرس کتبه، و مر له معرفه التقویم، و معرفه الأجسام و تناهیها و غیرهما و رأیتها فی مکتبه الخوانساری، و مر له تجرید النفس 3: 356.
للمولی نظر علی بن محمد محسن الجیلانی، المتوفی بین 1206 و 1217. أولها: [الحمد لله الذی خلقنا فی أحسن تقویم ]. مرتبه علی مقدمه و فصول، تنتهی إلی تسعه عشر، فرغ منها فی صفر 1206 و کتبها تلمیذه المولی محمد محسن المازندرانی عن خط أستاذه المؤلف بعد وفاته فی 1217 و له منهاج الصلاح یأتی فی محله. رأیتها عند الشیخ صادق الکتبی فی النجف ضمن مجموعه.
فارسی فی المواعظ و الأخلاق و السیر و السلوک، ذکر فیه أن أصول الرذائل و المهلکات ثلاثه، فیذکرها فی ثلاثه فصول: 1- فی عدم معرفه النفس فإن الجهل بأحوال النفس من أعظم أسباب الهلاک و الضلال 2- حب الدنیا و أمتعتها و متابعه شهواتها 3- متابعه تسویلات النفس الأماره بالسوء و الاغترار بمکائدها، و بعد الفصول یذکر نتائج کل واحد من هذه الأصول الثلاثه فی ثلاثه فصول أخری، ثم یذکر فصلا مبسوطا فی النصیحه و الإرشاد إلی طرق السعاده فی المعاد، و النسخه بخط الشیخ عبد علی الزنجانی فی 1350، ناقص من أوله قلیلا و الموجود منه یقرب من ألفی بیت. فی آخره: [تمت الرساله المسماه بمعرفه النفس للمحقق الحکیم و المولی المحمود المدقق الحکیم الآخوند قدس سرهما].
إسماعیلی، کما فی ملحق فهرست مجدوع:
344 نقلا عن فهرس أیوانف: 183.
ص: 263
إسماعیلی. راجع تلک المنبعین.
للشریف أبی القاسم علی بن أحمد العلوی الکوفی، صاحب الاستغاثه أو البدع المحدثه المتوفی سنه 352.
إسماعیلی، کما فی ملحق فهرست مجدوع: 344 نقلا عن أیوانف.
لأبی محمد الفضل بن شاذان بن الخلیل النیسابوری، من أصحاب الرضا علیه السلام و صاحب 180 تصنیفا.
رساله فارسیه، للمیرزا محمد تقی ملک الأطباء الشیرازی، ألفها سنه 1278، و طبعت مع الرساله الوبائیه الصغری و الکبری له فی 1283.
لتاج العلماء السید علی محمد بن محمد النقوی اللکهنوی المتوفی 1312، ذکره السید علی نقی فی المشاهیر.
مراسلات شعریه بین فحول الشعراء المعاصرین و هم خمسه من أعاظم العلماء و السادات: السید بحر العلوم الطباطبائی النجفی المتوفی سنه 1212، و السید محمد الزینی ابن أحمد بن زین الحسینی الحسنی البغدادی المتوفی سنه 1216، و السید صادق الفحام و الشیخ محمد رضا النحوی و الشیخ محمد بن یوسف آل محیی الدین، سماها بهذا الاسم السید بحر العلوم، و أخرجها الشیخ محمد بن الشیخ طاهر فی الطلیعه فی شعراء الشیعه.
الموسوم بفلاح الدارین مر فی الفاء.
لأحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن بن دؤل القمی، المتوفی سنه 350، و صاحب التصانیف المائه، کما ذکره النجاشی.
للسید محمود معز الدین الحسینی الخراسانی نزیل النجف، أخلاق عربی، طبع فی النجف سنه 1387 و هو مجاز فی الروایه عنی.
ص: 264
نسخه من الصحیفه السجادیه کانت فی العراق و کانت مقابله بسائر النسخ من نسخه ابن أشناس و نسخه ابن السکون و ابن إدریس و الشیخ الشهید و الشهید الثانی و غیرهم، و کانت مصححه فی الغایه، و لذا سمیت بالمعصومه لعصمتها عن الغلط، کما ذکره میرزا عبد الله فی الصحیفه الثالثه.
نسخه أخری من الصحیفه السجادیه کانت لشیخنا النوری صححها بالنسخ الصحیحه و قابلها بتمامها أربع مرات، و مره خامسه إلی الدعاء الرابع عشر، ثم ظفر بعد ذلک بنسخه مقروءه علی الشیخ البهائی و علیها خطه و شهادته و نسخه أخری مقروءه علی المجلسی الثانی و علیها إجازته، فطابق نسخته المذکوره بهاتین النسختین و عین مواضع الاختلاف بینها صریحا، و کتب التفاصیل بخطه علی نسخته، و قال ینبغی أن تعرض علیها سائر النسخ و تسمی بالمعصومه، و هذه النسخه من موقوفه السید محمد الخامنئی فی مکتبه الحسینیه الشوشتریه بالنجف.
لأبی عبد الله الجهمی، أحمد بن محمد بن أبی الجهم حذیفه العدوی، ذکره ابن الندیم و هو صاحب کتاب الانتصار فی رد الشعوبیه.
فارسی، لعلی بن طیفور البسطامی، مؤلف أنوار التحقیق المذکور فی (2: 421) و المذکور فی (9: 306) و هو فی أحوال السلمان الفارسی مع المواعظ. یوجد فی (بنگال، الآسویه 1/ 1 1150) کتابته 1089 کما فی فهرسها.
لأبی طالب محمد بن الحسین بن زید، حدث عنه أبو الحسن أحمد بن علی المعروف بابن البغدادی و مولده بسور، الأخی أبی جعفر محمد الطبری فی 395 حکایه عبد الله بن عمر مع السجاد فی قصه الحوت الذی حبس یونس فی بطنه حکاه فی مدینه المعاجز عن کتاب ابن جریر المذکور بإسناده.
فی إشکالات العلوم الحکمیه و الفقهیه و غیرهما للسید الأمیر نظام الدین عبد الحی بن عبد الوهاب بن علی الحسینی، من آل
ص: 265
أبی علی أحمد الأشرقی بالقاف الجرجانی معاصر الشاه طهماسب، و القاضی بهراه سنه فوت الشاه إسماعیل و هی سنه 930، و قد فرغ منه سنه 959. عن الریاض. راجعه.
للسید عبد الله بن السید نور الدین بن السید المحدث الجزائری توفی 1173 ذکرت فی فهرس تصانیفه.
للمولی عبد الغفار بن محمد بن یحیی الجیلانی من علماء عصر الشاه عباس الماضی فی ریاض العلماء أنه رآه بخط المؤلف عند أحفاده” المؤلف” فی رشت.
للمیرزا أحمد بن محمد المشهدی ألفه قبل معرفه التقویم السابق ذکره و المؤلف 1132.
فی ثلاث مجلدات، للحاج مولی أحمد بن الحسن الیزدی المشهدی، الواعظ المتوفی حدود 1310، و قال الشیخ علی أکبر النهاوندی: رأیت إحدی مجلداته و هو نظیر الفوائد الکشکولیه، عناوینه: المعضله، المعضله.
لمیر إسماعیل خان أبجدی، ملک الشعراء، المتوفی 1192. مثنوی فی وقایع حرب عالمگیر الأول (1119- 1124) مع أخیه أعظم شاه. و قال فی تاریخ نظمه:
ز تاریخ و نامش نمودم عیان
(معظم) شد این نامه خوش تر بدان
أوله:
به نام خداوند کون و مکان
نگارنده صورت انس و جان
یوجد فی (دانشگاه پنجاب 289PIVI 1477)، کما فی فهرسها.
للمولی أفضل الدین ترکه، قاضی عسکر الشاه طهماسب المتوفی 984، ذکرت فی ترجمته فی تتمیم الأمل للقزوینی و غیره.
للمولی عبد الغفار بن محمد بن یحیی الجیلانی تلمیذ المیر الداماد، من علماء عصر الشاه عباس الماضی (996- 1038) فی
ص: 266
الریاض: رأیتها بخطه عند أحفاده” المؤلف” برشت.
قصائد فی مدیح سعد زغلول پاشا رئیس الوزراء بمصر، نظمها شاعر العرب الشیخ عبد المحسن بن الحاج محمد الکاظمی نزیل مصر، و المتوفی 1354 طبع 1342، کان الشاعر تلمیذ السید جمال الدین الأسدآبادی المعروف بالأفغانی، أستاذ الشیخ محمد عبده، و قد عرفه الشاعر حق المعرفه و مدحه بقصائده، کما ذکره خیر الدین الزرکلی فی مقدمه طبعه.
فارسی، فی العقائد و الفقه. یوجد فی (بنگال، الآسویه 2/ 64A O 726)، کما فی فهرسها.
أو رساله رشدیه للتعلیمات الابتدائیه، طبع بإیران 1297، للآخوند أحمد حسین زاده ألفه 1291.
لمنطق الملک حسن التفرشی، طبع بطهران علی الحجر 1324 ش، کما فی فهرس مشار: 1462.
أو پرده نسوان فی حجاب النساء بلغه أردو، للسید راحت حسین الرضوی الکوپال پوری، المولود 1297، ألفه 1351. مطبوع بالهند.
لپیر جمال الأردستانی، المذکور فی (9: 161). أوله:
ای رفیق ره و حریف مدام
و ای طلبکار رند دردآشام
یوجد بطهران (المجلس 1132) ضمن کلیاته المؤرخه 1235، کما فی فهرسها.
فارسی فی بیان الطول و العرض و بعض خصوصیات جمله من مشاهیر البلدان، مرتبا علی الحروف و فیه کلیات طبیه و خصوصیات أخلاقیه و بعض من المعجزات النبویه، و جمله من الأدعیه و غیر ذلک، لأمین الدین خان بن أبی المکارم أمیر خان الحسینی الهروی، طبع فی الهند 1287 و فی 1327 أیضا مطابق 1909 م. یوجد منه نسخه فی (أکسفورد، بادلیان 4/ 378 أوزلی) ضمن مجموعه تاریخ کتابتها 1067، کما فی الفهارس.
ص: 267
للسید عبد الرزاق الحسنی البغدادی المعاصر، طبع 1341.
فی وقایع الأیام بلغه أردو، للسید ممتاز حسین النقوی الحسینی الواسطی الأمروهوی، المتوفی 1345، طبع فی 560 ص.
لتأثیر التبریزی، مر فی (19: 303).
لأبی مخنف، نقل عنه فی عده مواضع من الإصابه.
لأبی المنذر هشام بن محمد بن السائب الکلبی النسابه، المتوفی سنه 205. ذکره النجاشی و ابن الندیم، و هو موجود الآن، کان فی خزانه شیخنا النوری و انتقل إلی سبطه الآقا ضیاء الدین النوری فی طهران.
لنعیم الله بهرائچی، المتوفی 1218. فارسی فی أحوالات المیرزا مظهر جان جانان المتوفی 1195. طبع بلاهور، کما فی الفهارس.
للشیخ أحمد بن سلیمان البحرانی. أولها:
[أول ما ینطق به اللسان آخر دعوی ساکنی الجنان ]. ألفها بترغیب شیخه و شیخ أهل عصره شهاب الدین أحمد بن موسی المکی، و بدأ بمقدمه فی تعریف المعمی و فرغ من تألیفها 26 ج 1/ 1033، رأیتها فی مجموعه السماوی بالنجف.
نظما و نثرا، للمولی محمد المتخلص بأهلی الشیرازی المتوفی 942 ذکرها فی آخر السحر الحلال له.
فارسیه لشهاب بن نظام الخفری. أولها:
[بعد از تنصیص تحمید و تسمیه و تخصیص محامد و اثنیه ]. کتابتها 982، رأیتها فی (مکتبه الخوانساری).
للمولی محمد طالب، المقرب عند السلطان بابر شاه، و استشهد فی محاربه السلطان مع عبید الله خان فی 918. قال فی حبیب السیر:
ص: 268
هو فی غایه الدقه و اللطافه و من معمیاته باسم یحیی قوله:
چو روی خوب تو دیدم برفت از دل من
محبت همه اشیا بغیر وجه حسن
للقاضی شمس الدین عبد الله بن جلال الدین أبی سعید بن شمس الدین عبد الله بن جلال الدین محمود الإمامی الهروی، المتوفی بها 898 ذکرها فی روضه الصفا ج 7.
لعلی أکبر التفرشی، من معاصری الشاه سلیمان المتوفی 1105 و الشاه سلطان حسین المتوفی 1135. علی ترتیب الحروف من أیاز إلی یادگار، و کل حرف فی باب، ألفه باسم علی جاه المیرزا محمد باقر حکیم باشی فی 1105. أوله:
نتوان گفتن صفات حق تسهیلی است
کی حمد خداوند جهان تذییلی است
ذکر ثلاث نسخ منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 2200.
رساله فی المعمی، لنعمه الله الطبیب. أوله:
فاتحه هر سخن دلگشا
برکه شود فتح به نام خدا
یوجد فی (طوپقپوسرای 666)، کما فی فهرسها.
للسید محمد هاشم الأصفهانی المتخلص ب آصف. الذی یعبر عن نفسه بسید الفلاسفه رستم الحکماء، مؤلف تاریخ رستم التواریخ المطبوع.
ألفه سبعه سنین قبل ظهور الموعود حسب تفاؤله فی محرم 1254. و ذکر فیه ثلاثین کتابا من تألیفاته. یوجد بطهران (دانشگاه 4641) بخط المؤلف، کما فی فهرسها.
للسید علی أکبر بن عبد الحسین بن حجه الإسلام السید محمد صادق الطباطبائی. فارسی نظمه فی 1311. یوجد بطهران (إلهیات 5/ 124 ج) بخط الناظم، کما فی فهرسها.
ص: 269
فارسی، منظوم. لاختیار خان الگجراتی. أوله:
[
وی عارض خویش را ز من زود
]. یوجد فی (دار الکتب 27 م مجامیع ترکی) کما فی فهرسها.
لملا جمشید الکاتب المعمائی، مؤلف مخازن الجواهر الفارسیه فی المعمی، التی فیها ماده تاریخ فی اسم طهماسب یطابق 944. الموجوده نسختها بطهران (دانشگاه 4495) بخط المؤلف و التی فاتنا ذکرها فی محلها.
و المعمیات هذه مجموعه رباعیات و أقسام آخر من النظم، و منها قصیده فی 36 بیت باسم (شه زاده سلطان محمد بن طهماسب). یوجد منه نسختان فی (دانشگاه) و (دار الکتب)، کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 2199.
لجوهری الکرمانی، یوجد بهذا النسبه فی طهران (دانشگاه 2/ 4515) ضمن مجموعه کتابتها 981.
لمولانا جنوبی (ب) أوله: [
دوری از زلفت نمی خواهد دلم ای سرو ناز
] ذکر بهذا العنوان و النسبه فی القسم الفارسی من فهرس (دار الکتب 27 م مجامیع ترکی) و ذکرنا فی 9: 207 جنونی (ن) البخاری البدخشی من القرن الحادی عشر و نقلنا هناک عن النصرآبادی أن له رساله مستقله فی المعمی، و قصائد مصنوعه، فیحتمل تصحیف فی الاسم
لمیر حسین المعمائی، مؤلف دستور معما المذکور فی (8: 168) و له غیرها رسائل و قطعات فی المعمی منها نود و نه نام خدا
للسلطان حسین میرزا بایقرا (842- 911)، لخصها عبد الغفار بن حسن بن محمود القریمی من شرح السروری علی الملا جامی یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (دار الکتب 339 مجامیع طلعت) کما فی فهرسها
لمیر حیدر الکاشانی یوجد فی دار الکتب 27 م مجامیع ترکی) کما فی فهرسها
لصادق الرکنی، حکیم رکنی النیشابوری المذکور
ص: 270
فی (9: 384)، و هو تلمیذ المیر حسین المعمائی المتوفی 904 و هذا غیر دستور معما الموجوده فی طهران (إلهیات 1/ 144 ج) التی فاتنا ذکره و هو منظوم فارسی یوجد فی (المجلس 7/ 5923) ضمن مجموعه المؤرخه 1106 و (دار الکتب 27 مجامیع ترکی) کما فی فهرسهما
بنظم فارسی و ترکی، لعبد الکریم چلبی الورداری أوله: [
و یردک آرام جانمزه باده
] یوجد فی (دار الکتب 27 مجامیع ترکی) کما فی فهرسها راجعه
لعبد المؤمن، موجود فی مکتبه السلطان عثمان الثالث هو المعمی بأسماء النبی صلی الله علیه و آله التسعه و التسعین، لکل اسم بیت فارسی، و موجود ضمن مجموعه معمیات: جامی، فیضی قدسی، و تسعه و تسعین أسماء الحسنی نظم المیر حسین النیسابوری فی مکتبه مدرسه السید البروجردی بعنوان عبد المؤمن ترکستان محمد الشاعر المتخلص ب أشکی، و سماه سد إسکندر، نظمه فی 915
لملا علی شغال، من القرن الحادی عشر راجع (9: 529) یوجد فی طهران (دانشسرای عالی 4/ 12) ضمن مجموعه المؤرخه 1079
للمیر علی شیر الوزیر المتخلص بنوائی المتوفی سنه 906، موجود فی مکتبه السلطان عثمان الثالث
للسید محمد مهدی بن محمد جعفر الموسوی ذکره فی آخر کتابه خلاصه الاخبار الذی ألفه سنه 1250
لملا عنایه الله المستوفی منظوم فارسی أوله: [علی:
حد چشمم نیست تا منزل شود آن ماه را
] یوجد بطهران (أدبیات 2/ 127 د) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر
لملا غیاث المستوفی یوجد بطهران (المجلس 23/ 6324) ضمن مجموعه کتابتها 1097- 1098، کما فی فهرسها
ص: 271
لملا فخری، باسم الخواجه حبیب الله الساوجی أوله:
[
به نام آنکه کرد از خاک پیدا-
معمای وجود آدمی را
] یوجد بطهران (إلهیات 3/ 144 ج) ضمن مجموعه من القرن الثانی عشر، کما فی فهرسها
لملا عنایت الفکری الهروی المشهدی، المتوفی 973 یوجد بطهران (دانشسرای عالی 2/ 12 قریب) ضمن مجموعه کتابتها 1079 کما فی فهرسها
لقاسم الکاهی الأکبرآبادی الماوراءالنهری الکابلی، نجم الدین محمد المعروف بملا قاسم، لقی عبد الرحمن الجامی فی ثمانیه عشر من عمره و توفی فی عمر طویل فی مائه و عشر سنین فی أکبرآباد فی 988 و نسبت إلیه الشطحیات و اتهم بالزندقه طبع له رساله فی المعمیات فی مجله أریانتال، و یوجد معمیاته بطهران فی (أدبیات 4/ 74 جوادی) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها
لکمال البدخشی، کمال الدین محمد، تلمیذ المیر حسین المعمائی المتوفی 904 المذکور فی (9: 127) له ضابطه حل معما فاتنا ذکره، و یوجد بطهران (المجلس 882) من القرن التاسع و یوجد نسخه من معمیاته بعنوان منتخب معما کمال بدخشی فی (الرضویه 1/ 937 أدبیات) ضمن مجموعه کتابتها 1010، کما فی فهرسها
لملا محتشم یوجد فی طهران (دانشسرای عالی 5/ 12 قریب) کما فی فهرسها و یحتمل أن یکون المیرزا مقیم محتشم القائنی من القرن الحادی عشر المذکور فی (9: 971) و نقلنا هناک قول النصرآبادی فی فضله و ربطه بالشعر و اللغه و المعمی
لملا محمد بن نصر الله الرضائی الشیرازی یوجد بطهران (دانشسرای عالی 3/ 12) ضمن مجموعه المؤرخه 1079
للشیخ محمد القندهاری یوجد بطهران (المجلس 10/ 2421 الغیر مفهرسه) ضمن مجموعه من القرن الثالث عشر
ص: 272
لمولانا قطب الدین محمد الجشوی ذکر بهذا العنوان فی فهرس (دانشگاه پنجاب 40piVi 2030) و إنه ضمن مجموعه کتابتها 821- 822
من نظم نادری السمرقندی، ذکر بهذا العنوان و النسبه فی القسم الفارسی من (دار الکتب 27 مجامیع ترکی) أوله: [
عاشق نیافت کام و شد رسوا نیز
] و یحتمل أن یکون الناظم نادری الذی سافر إلی هند فی عهد همایون پادشاه و الذی توفی 966 المذکور فی (9: 1149)
لنصر الله الشیرازی أوله: [
تا منور شد دل از نام اله
] یوجد فی (دار الکتب) نسختان منه، و احتمل أنه ملا حمید الدین نصر الله بن عبد الحمید من القرن السادس و السابع راجع (9: 1194)
لنصیرا الهمدانی، المتوفی 1030، المذکور فی (9: 1290) یوجد بطهران (المجلس 8/ 5923) ضمن مجموعه کتابتها 1106 أوله: [
در نسبت مؤلفه چون سی و دو فتاد
] و یوجد فی (دانشگاه 3/ 3404) رساله فارسیه فی حل معمیات شرف الدین علی الیزدی و نصیرا الهمدانی هذا، تألیف إبراهیم شربت دار الأصفهانی الذی کان حیا فی 1128 و من القرائن أنه حل لهذه المعمیات
لوقاری یوجد فی أراک (عبد الحسین بیات 158) ضمن جنگ المؤرخه 1078- 1084 و یحتمل أن یکون محمد الوقاری الیزدی الذی کان حیا فی 1098 المذکور فی (9: 1277) مؤلف گلدسته اندیشه 18:
211
نظم للمولی الرومی، للمولی الواعظ حسین بن علی الکاشفی البیهقی النیسابوری المتوفی سنه 910 ذکره کشف الظنون راجع لب لباب معنوی 18: 290
للبردعی، مر فی (19: 303)
ص: 273
للمولی محمد تقی بن حسین علی الهروی الحائری، المتوفی 1299، بدأ بمقدمات و فرغ منها یوم الأربعاء (5 ع 2- 1249)، ضمن مجموعه رأیتها عند السید نصر الله التقوی
للسید حسن بن العلامه السید دلدار علی، المتوفی 11 شوال 1260، ذکرت فی فهرس تصانیفه
للمیرزا أبی المعالی ابن الحاج محمد إبراهیم الکلباسی، المتوفی 1315، و هی کبیره استنسخها المولی محمد حسین الکاخکی بخطه
لأبی إسحاق محمد بن عبد الله النیریزی، فرغ منها فی 877، و هی فارسیه فی مجموعه 57 رساله، کلها بخط الحاج محمود بن محمد النیریزی المجاز من المیر صدر الدین الدشتکی فی 903 و کتابتها لهذه الرساله فی 908، رأیتها عند السید نصر الله التقوی بطهران
أولها: [اعلم أن اللفظ المفرد ینقسم إلی تام و ناقص ] کتب الحاج محمود المذکور علیها أنی أظن هذه الرساله لأستاذنا المحقق یعنی به المیر صدر الدین محمد بن منصور الدشتکی الشهید 12 شهر الصیام 903، رأیته فی مجموعه الحاج محمود فی مکتبه التقوی المذکور
للمیرزا أبی الحسن بن عبد الحسین المشکینی، المتوفی بالنجف 27 ج 2/ 1358 مختصره فرغ منها فی 21 ع 2/ 1356
للسید حیدر بن السید إسماعیل الصدر المتوفی 1356، عند ولدیه السید إسماعیل و السید محمد باقر
رساله فی بیان استنادهما إلی أی موصوف للمولی حسین بن صدر الدین الطولی المدعو بالفالی الآستارائی صاحب حدیقه الأنوار المذکور فی (6: 381) یوجد نسخته عند السید محمد صادق ضیائی ابن أبی عبد الله الزنجانی أوله: [الحمد لله الذی قدس الأرواح لبعدها عن منبع الفیض ] فی سبعه أوراق فی مقدمه و مقصد و خاتمه، بعضها عربی و بعضها بالفارسیه و علیها
ص: 274
حاشیه منه قدس سره بالفارسیه و العربیه، و تاریخ الخط 17 ذی حجه 1050 بید محمد شریف بن حامد الجیلانی، و یظهر وفاه المؤلف قبل التاریخ
للشیخ الرئیس، مر بعنوان کیفیه الزیاره 18: 192
للشیخ سلیمان بن عبد الله الماحوزی، المتوفی 1121 أحال إلیها فی جوابات بعض مسائله ضمن مجموعه منها، رأیتها فی (مکتبه السید خلیفه)
للشیخ الرئیس، مر بعنوان سر القدر 12: 169 أوله:
[ما معنی قول الصوفیه، من عرف سر القدر فقد ألحد] فقال فی جوابه: [إن هذه المسأله فیها أدنی غموضه و هی من المسائل التی ] جاء فی بعض النسخ: أن السائل للمسأله أبو سعید أبی الخیر
فارسیه للسید عبد العظیم الخلخالی عماد العلماء، طبعت بإیران
للمولی زین الدین، مر بعنوان العجاله فی رد مؤلف الرساله 15: 222
للفاضل المقداد السیوری. أولها:
[الحمد لله رب العالمین ]. ضمن مجموعه کلها بخط الشیخ علی کاشف الغطاء فی مکتبته” الشیخ علی کاشف الغطاء”.
أولها: [حمد و ثنای بی منتها و حد و شکر و سپاس بی اندازه ]. مرتبه علی مقدمه و ثلاثه فصول و خاتمه و فی الفصل الثالث ذکر
الحدیث النبوی/: یا علی ما عرف الله الا أنا و أنت و ما عرفنی الا الله و أنت و ما عرفک الا الله و أنا
، ضمن مجموعه عند المیرزا جعفر سلطان القرائی التبریزی، لم یعلم مؤلفها.
ص: 275
للشیخ سلیمان بن عبد الله الماحوزی، المتوفی 1121، عند السید جعفر بحر العلوم فی النجف.
لأبی الحسن علی بن إبراهیم بن هاشم القمی، ذکرها النجاشی.
حاشیه علیه، طویله لکنها غیر مدونه للسید شهاب الدین بن محمود بن علی الحسینی التبریزی، ذکره فی فهرس تصانیفه المرسل إلینا.
للشیخ عبد علی بن ناصر المعروف بابن رحمه البحرانی، ساکن البصره، المتوفی بعد سنه 1063. ذکره فی السلافه و فی تاریخه غلط، کما سنذکره، و توجد نسخه ناقصه من أولها ورقتان عند السید محمد علی الروضاتی بأصفهان فی 118 ص ضمن مجموعه محتویه علی سته کتب من تصانیف هذا المؤلف کلها بخط ابن أخیه الشیخ ناصر بن سعید بن ناصر، فرغ من کتابتها 16 ج 1/ 1063 داعیا لعمه المؤلف بقوله: فسح الله فی مدته فیظهر حیاته فی التاریخ، و قد فرغ المؤلف المعبر عن نفسه بقوله: غبار نعال أهل الفقر عبد علی بن ناصر الشهیر بابن رحمه فی 28 ع 1/ 1062، و ألحق المؤلف بآخره بدیعیته المختصره المشتمله علی أنواع من البدیع فی ثمانیه و عشرین بیتا. أولها:
قلبی و طرفک منصوب و مکسور
کلاهما مطلق منا و مأثور
و آخرها قوله:
لا ینفع المرء تدبیر یهذبه
الا إذا عضد التدبیر تقدیر
للشیخ أبی الفتح محمد بن علی بن عثمان الکراجکی، المتوفی سنه 449، ذکر فیه ما یستحقه طبقات الوراث و طریق استخراج سهامهم من دون کسر، و هو فی ستین ورقه، صنفه بطرابلس لبعض الإخوان، کما فی فهرس کتبه.
ص: 276
للشیخ معین الدین أبی الحسن سالم بن بدران بن سالم بن علی المصری المازنی، أستاذ المحقق الطوسی، و له کتاب التحریر فی الفقه أیضا، ینقل عنه المحقق الطوسی فی فرائضه کما مر، و توفی قبل سنه 661 بشهاده تلمیذه زین الدین محمد بن القاسم البرزهی، حیث دعا له فی التاریخ ب: نور الله مضجعه.
للشیخ کمال الدین عبد الرحمن بن محمد بن إبراهیم بن العتائقی الحلی، من المائه الثامنه، عده الشیخ محمد بن یونس الشویهی فی براهین العقول المؤلف 1229 من الکتب المنطقیه الموجوده عنده وقت تألیف البراهین.
لفضل بن شاذان النیسابوری، الراوی عن الرضا و الجواد علیه السلام ، ذکره النجاشی، و مر له معرفه الهدی و الضلال.
للسید علی شاه بن السید صفدر شاه بن السید صالح الرضوی القمی الکشمیری، نزیل لکهنو، المتوفی سنه 1269 فی نور غائب، عند حفیده السید محمد باقر بن السید أبی الحسن بن المصنف و فی آخر إسداء الرغاب ذکر أنه لم یتم.
لأبی النضر محمد السلمی السمرقندی، ذکره النجاشی و عده الشیخ مما صنفه من روایات العامه، و مر له معرفه الناقلین 21: 261.
للمولوی غلام الحسنین الپانی پتی الهندی المعاصر، مطبوع بالأردویه.
فی علم الأدب، للمفتی میر عباس بن علی أکبر الموسوی التستری اللکهنوی، المتوفی سنه 1306. ذکره فی التجلیات.
للمحقق الخواجه نصیر الدین محمد الطوسی، المتوفی 672. فی العروض و القوافی، فی مقدمه ذات فصول ثلاثه و فنین: أولهما فی العروض
ص: 277
و الثانی فی القوافی. أوله: [الحمد لله حمد الشاکرین و الصلاه ... و بعد، این مختصری است در علم عروض و قوافی شعر]. طبع 1320 بمباشره عبد الغفار نجم الدوله و نسخها الخطیه شایعه، أقدم ما اطلعت علیها فی (أحمد ثالث 1646) بخط ابن متویه یوسف کتابتها ج 2/ 702، و أخری طهران (أدبیات 1/ 138 د) ضمن مجموعه کتابتها 716 و (طوپقپوسرای 1646A ) کتابتها 720، کما فی فهارسها.
فارسی للمولی علم الهدی محمد بن الفیض الکاشانی ألفه سنه 1096 فی کتب السید محمد المشکاه بطهران.
مختصر تعدیل المیزان فی المنطق، لسید الحکماء منصور بن المیر صدر الدین محمد الشیرازی الدشتکی المتوفی 948، قال فی المجالس: هو مما رأیته، و مر له معرفه الجواهر 5: 282.
یعنی وجیزه المجلسی الثانی فی الرجال، للحاج مولی محمد إسماعیل الموصوف بالمجتهد المحقق المدقق، الناظم للعقیده الوحیده فی سنه 1245 ذکره مع سائر تصانیفه فی حاشیه آخر هذه المنظومه.
و مفتاح أبو إسحاقی أو معیار اللغه لشمس الدین محمد بن فخر الدین سعید الأصفهانی، المعروف بشمس فخری، ألفه باسم السلطان جمال الدین شیخ أبو إسحاق إینجو الذی جلس الملک 744 و قتل بعد أربعه عشر سنه، الذی قال حافظ فی حقه:
راستی خاتم فیروزه بو اسحاقی
خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود
الذی ألف باسمه نفائس الفنون و لغات الفرس لمحمود بن عبد الرحمن الأصفهانی و غیرهما من التألیفات الکثیره.
و أما المعیار فی أربعه فنون: 1- العروض، 2- القافیه، 3- بدائع الصنائع، 4- اللغه الفارسیه. ألفه بعد معیار نصرتی الآتی ذکره، و بعد نظمه قصیدته المصنوعه مخزن البحور و مجمع الصنائع الذی نظمه فی 732. ألفه بین
ص: 278
سنین 744- 745. طبع الفن الرابع منه بمباشره کارل زالمن المستشرق الروسی فی 1303 ق- 1887 م، ثم طبع هذا الفن بإیران بمباشره الدکتور صادق کیا فی 1337 ش. و کان قد طبع هذا الفن قبل هذا التاریخ بإیران فی 1273 باختصار فی الشواهد. أوله: [حمد و سپاس مقدوری که خیمه کبود أفلاک ]. و أول الفن الرابع: [بدان أسعدک الله و أصلحک که هر چند تفاوت در السنه]. و جمیع ما استشهد به فیها من الأشعار فهو من إنشاء نفسه و موشح باسم الشیخ أبی إسحاق أو لقبه، نسخه الخطیه شایعه.
فارسی، فی السیر و السلوک، فی أربعه عشر معیارا و خاتمه، استشهد فیه بالأحادیث و آیات القرآنیه. و ذکر فی أولها تألیفه باسم جهاد الأکبر. و نعلم بهذا الاسم تألیفان: أحدهما تألیف عبد الوحید الگیلانی الذی کان حیا فی 1025 المذکور فی (5: 295)، و ثانیهما تألیف الخواجه محمد الچشتی بن الشیخ محمد بن أحمد العارف الهندی، الموجوده نسختها فی (بنگال، الآسویه 23). أوله: [حمد ... و بعد، این ملحقاتیست بر کتاب جهاد أکبر که بعد از إتمام کتاب بخاطر قاصرم رسید]. یوجد بطهران (دانشگاه 19/ 1030) ضمن مجموعه المؤرخه 1091.
للسید إمداد إمام الزیدی المستبصر العظیم آبادی مطبوع بالأردویه.
لمحمد حسن الحسینی، افتخار بن محمد بن عبد الله الچلبی الرومی. فی سفرته إلی أحمدآباد الهند. ذکر فی القسم الفارسی من فهرس (مکتبه پرفسور شیرانی، لاهور 1343/ 4394). راجعه.
للفیض الکاشانی، محمد بن مرتضی المتوفی 1091 فی مقصدین: أولهما اختیارات الأوقات علی ما ورد من الأئمه علیه السلام فی أربعه فصول، و ثانیهما فی اختیارات الساعات المعتبره من الأصحاب فی ثلاثه فصول. أوله: [دم بدم و نفس بنفس هزاران سپاس و ستایش مر خدای را که پروردگار جهانیان است ]. فرغ
ص: 279
منه فی 1026. ذکر فی فهرس کتبه أنه فی ثلاثمائه و خمسین بیتا. رأیته عند السید آقا التستری، کتابته 1092.
أو رساله عشق و عقل للشیخ نجم الدین الرازی، أبو بکر عبد الله بن محمد بن شاهاور، المولود بری و المتوفی ببغداد 654، المذکور فی (9: 1174)، مؤلف مرصاد العباد، و هو فی بیان کمال العشق و أن لا مضاده له مع العقل. طبع بطهران فی 1345 ش. أوله: [حمد و ثنا و آفرین بی منتها آفریدگاری را که بتدبیر حکمت أزلی ]. یوجد منه نسخه بطهران (المجلس 4/ 598) کتابته 704 و (المتحف البریطانی 963) کتابته 772 و نسخا مؤخره عن هذا.
فی أسرار الصلاه، للشیخ عبد الوحید بن نعمه الله بن یحیی الجیلانی أو الأسترآبادی ذکره فی الریاض و هو تلمیذ الشیخ البهائی علی ما صرح به فی آخر الاثنا عشریه الحجیه لأستاذه و قد استنسخه فی ذی الحجه سنه 1025، و له أسرار الزکاه و غیرها.
فی رد القادیانی بالأردویه، مطبوع، لمؤلف القول الجید فی رد الملحد کما مر.
یوجد بطهران (سپهسالار 2/ 1526) ضمن جنگ کما فی فهرسها.
عده الشیخ علی صاحب الدر المنثور فی کتابه السهام المارقه من کتب الأصحاب المؤلفه فی رد الصوفیه و المبتدعه حسب قوله.
المنسوب إلی أبی علی سینا (370- 428).
رساله فارسیه فی جر الأثقال، فی خمسه أبواب: 1- المحور، 2- المخل، 3- البکره 4- اللولب، 5- الأسفین. طبع بالهند، ثم بطهران بمباشره السید جلال الدین الهمائی فی 1331 ش. أوله: [الحمد لله الذی رفع مقادیر أهل ... بعد از حمد
ص: 280
پروردگار ... چنین گوید]. و فی هذه النسبه تردید.
هو الفن الرابع من التسعه فنون من البحر الزخار تصنیف الإمام المهدی أحمد بن یحیی بن المرتضی بن أحمد بن المرتضی بن مفضل بن حجاج الحسنی إمام الزیدیه، المتوفی سنه 840 و شرحه له أیضا سماه منهاج الوصول إلی تحقیق معیار العقول کما یأتی.
لملا أدهم العزلتی الخلخالی، المذکور فی (9: 717). فی محاسبه و مخاطبه النفس و المواعظ العرفانیه مستنده بالآیات و الاخبار و المکاشفات. مشحونه بأشعار من السحابی و المولوی و المیر علی شیر النوائی. أوله:
[... أما بعد، حمد الله سبحانه و تعالی و الصلاه ... برای صواب اقتضای أو الألباب مخفی و مستور نماند]. یوجد بطهران (دهخدا 1/ 287) ضمن مجموعه من القرن الحادی عشر و أخری (سپهسالار 11/ 5838) کما فی فهرسهما.
فی محاسن الحصان بالنظم الفارسی، یوجد فی (بنگال، الآسویه 138 800) کما فی فهرسها.
للمولوی السید إعجاز حسن الأمروهوی، المتوفی سنه 1340، و ترجمته بلغه أردو للسید نسیم حسن کما مر.
فی شرح معضلات باب الخیار، للمولی محمد تقی بن حسین علی بن رضا بن إسماعیل الهروی الأصفهانی الحائری، المتوفی بها 1299. مرتب علی مقدمه و أبواب، و ینقل فیه عن العلامه الأنصاری و هو مما لم یذکره فی کتابه نهایه الآمال فکأنه ألفه بعده مثل جمله أخری من تصانیفه، کما أنه لم یصرح بتمام نسبه المذکور هنا فی نهایه الآمال و رأیت النسخه عند الآقا نجفی فی النجف.
للشیخ إسماعیل التائب التبریزی نزیل المشهد و مؤلف البلاغ المبین فی رد النصاری. ذکره فی فهرس کتبه.
ص: 281
للسید المعاصر محمد علی هبه الدین بن الحسین الحسینی المشهور بالشهرستانی، فی مائتی بیت، کتبه للسید محمد الطبیب الهندی سنه 1336.
للشیخ محمد علی الزاهدی، المتخلص فی شعره بحزین، و هو فارسی، کما فی فهرس کتبه، و مر له معرفه النفس و تجردها.
فی المناظرات، للسید غضنفر علی البجنوردی الهندی، مطبوع بلغه أردو.
کبیر فی مجلدین مطبوع سنه 1311، للفاضل المیرزا محمد علی بن محمد صادق الشیرازی، کتبه بأمر أستاذه الحاج کریم خان الکرمانی، قال الکرمانی فی أول تذکرته فی النحو إنی أرشدت بعض الأصحاب بتألیف کتاب فی اللغه و سمیته بمعیار اللغه لم یسبقه أحد بمثله.
راجع معیار جمالی 21: 278.
للقاضی أشرف الدین صاعد بن محمد بن صاعد البریدی الآبی، من المائه الخامسه، و له کتاب الإعراب کما مر.
فارسی فی علم المیزان، للمولوی المیرزا أحمد حسین بن المولوی المیرزا محمد باقر بن المولوی المیرزا أحمد علی الهندی، ألفه فی حیدرآباد و صدره باسم سلطانها تعمیه. بقوله:
بی ساخته نام نامی شاه
ظاهر بشود چه نور از ماه
و فرغ منه 1037 و کتابته 1038، و علیه تقریظ المیر ناصر حسین بخطه و خاتمه، و کذا تقریظ السید علی محمد بن السید محمد بن السید دلدار علی، و تقریظ السید محمد المتخلص بحاذق بخطه الجید و إنشائه الفارسی العالی، رأیته فی النجف.
لشمس فخری الأصفهانی، مؤلف معیار جمالی المذکور فی (21: 278) و هو فی العروض و القافیه، ألفه فی لرستان فی أوائل من
ص: 282
عمره فی 713. و بعده نظم مخزن البحور فی 732 ثم ألف معیار جمالی سنین 744- 745.
بلغه أردو، من الکتب الکلامیه المطبوعه، کما فی بعض الفهارس.
فی شرح المثنوی المعنوی.
طبع بالهند، و هو تألیف افتخار علی بن الحکیم وزیر علی الفیروزآبادی و إظهار الهدی تألیف بعض أهل السته کتبه فی الرد علی أنوار الهدی الذی ألفه الشیخ أحمد الدیوبندی.
للسید القاضی إمام الدین، فارسی فی سوانح الخواجه معین الدین الچشتی، کما فی فهرس مکتبه (انجمن ترقی أردو 1 ق ف 222) و نسختان فی (الآصفیه 131 و 174 تذاکر) کما فی فهرسهما.
فی ذکر حکایات مبکیه، للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی، المتوفی حدود 1310، قال فی قصصه: إنه فی خمسه آلاف بیت.
فارسی فی أحکام التجاره، مرتبا علی أبواب و کل منها علی فصول، للمولی محمد باقر بن محمد سلیم القراچه داغی الأسکوئی، طبع فی حیاه المصنف فی سنه 1271.
فی تعلیم لسان الفرس بلغه أردو، للسید حفاظت حسین البهیکپوری الهندی المعاصر، فی مجلدین کتبه لأبناء المدارس بالهند.
یعنی القرآن المجید، وجیز لطیف معین التالی و القاری لفهم ما یقرئه، للمولی نور الدین محمد بن شاه مرتضی بن محمد مؤمن بن مرتضی الشهیر بنور الدین الأخباری ابن ابن أخی المحقق الفیض، و تلمیذ عم والده یعنی الفیض، کما صرح فی أول هذا التفسیر، و أیضا تلمیذ المجلسی الثانی، و صاحب درر البحار ذکره شیخنا فی الفیض القدسی و هو متضمن لجمیع القرآن مزجا نظیر الصافی و غیره. أوله: [الحمد لله الذی جعل القرآن
ص: 283
وسیله لنا إلی أشرف منازل الکرامه و سلما لعرج به إلی محل السلامه]. بدأ بمقدمه فی ضوابط مهمه، و ختم التفسیر بأدعیه التلاوه، و جعل الحروف الأربع من اسمه- أی المیم و العین و الیاء و النون- رموزا فی الکتاب للتسهیل، فکتب بعد ما نقله من ألفاظ الأئمه (م) و بعد ما استفاده عن کلامهم علیه السلام و بعد ما نقله عن تفسیر العسکری بعینه أو بمعناه (ی) و بعد ما هو بیان لکلام المعصوم أو بیان للآیه (ن) و قال فی أوله:
[خطر بخاطری الفاتر أن أکتب تفسیرا معینا للقاری فی وضوحه ...] و أحال الکتب المأخوذه منها إلی الصافی تفسیر عم أبیه الفیض، و فرغ منه فی شهر رمضان سنه 1090 رأیته عند المیرزا هادی الخراسانی بکربلاء إلی أواسط سوره الشعراء، و نسخه عند السید شهاب الدین بخط محمد صالح بن محمد حسین سنه 1214، و تامه موجود فی الخزانه الرضویه و عند الشیخ أبی طالب التربتی بالمشهد، و عند الحاج سید نصر الله الأخوی بطهران، و نسخته کتب عن نسخه خط المصنف فی ربیع الثانی 1106 بخط محمد تقی بن أبی الحسن.
فارسی فی الطب، لا یعلم مؤلفه، فی مکتبه راجه.
فی فقه العبادات، مختصر نظیر مرشد العوام الفارسی الا أن هذا عربی کتبه لانتفاع الأعراب، و کل هما رسالتان عملیتان، للمیرزا أبی القاسم بن الحسن الجیلانی القمی المتوفی سنه 1231 و معین الخواص موجود فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف إلی آخر الزکاه و الخمس، و نسخه فی مدرسه سپهسالار بخط حیدر علی بن المولی حسین سنه 1229، و أخری بمکتبه الحسینیه فی النجف کتابتها 1227
منظومه فارسیه فی الرمل أوله:
شکر جبار کردگار جهان
خالق خلق و راحم و رحمان
یوجد بطهران (دانشگاه 2/ 3529) کتابته 1277، کما فی فهرسها، و یوجد/ بهذا المطلع خلاصه الرمل کما فی فهرست نسخه های خطی: 1799
ص: 284
بلغه أردو، مطبوع فی الهند
للسید أحمد بن محمد الحسینی، الذی کان حیا فی صفر 1238 فی مقدمه و مقالتین، ألفه لمحمد ولی میرزا القاجار یوجد بیزد (جامع الکبیر) بخط المؤلف بتاریخ المذکور
فارسی، للسید جعفر المعروف بأبی علی خان الموسوی البنارسی الدهلوی، نقض فیه رجوم الشیاطین الذی کتبه بعض العامه جوابا عن الباب التاسع من النزهه الاثنی عشریه للدهلوی قدس سره أوله: [الحمد لله الذی أید کلام أولیائه و کسر ظهور أعدائه ]
فی أصول الفقه، للمولی عبد الخالق الیزدی المشهدی تلمیذ شریف العلماء و الشیخ أحمد الأحسائی، توفی سنه 1268، و کان واعظا و مدرسا بالتوحیدخانه الرضویه ذکره فی مطلع الشمس
فارسی فی ما یلزم الطلاب العمل به لأجل الحافظه و التوفیق و سائر آداب التعلیم أوله: [ابتدای کلام به نام خداوندی سزاست که ابتدای هر چیز از أو است ] مرتب علی مقدمه فیها ثلاث فوائد و أبواب خمسه و خاتمه، نسخه منه بخط محمد تقی بن أبی الحسن سنه 1259، ذکر فیها أنه للمولی عبد الخالق بن عبد الرحیم الیزدی المشهدی صاحب مصائب المعصومین و غیره الذی توفی 1268، و نسخه أخری من هذا الکتاب بعینه مع اختلاف یسیر فی خطبته و بعض کلمات آخره، ذکر فی خطبته أنه للسید أحمد بن محمد الحسینی، و النسخه ضمن مجموعه رسائل عربیه کلها بخط هذا السید، کتبها من سنه 1291 إلی سنه 1296 عند السید هادی الإشکوری
رساله فارسیه عملیه فی العبادات غیر الحج، للمولی محمد تقی بن الحاج محمد حسین الکاشانی مقیم طهران، المتوفی حدود 1317، قد طبع بطهران علی الحجر
فقه استدلالی مستخرجه من الاخبار، للحاج السید
ص: 285
عبد الأعلی بن السید علی رضا بن السید عبد العلی الموسوی السبزواری، المولود 1329 فی مجلدات: 1- الطهاره، 2- الصلاه، 3- الصوم إلی آخر الحج، 4- المعاملات إلی الصلح، یشبه لشرح العروه الوثقی بلغت الفروع التی ذکر أدلتها من الاخبار إلی اثنی عشر ألف فرعا إلی هذه السنه (1372)
للشیخ شمس الدین محمد بن زین الدین علی بن حسام الدین إبراهیم بن الحسین بن إبراهیم بن أبی جمهور الأحسائی، صاحب عوالی اللآلی الذی کان حیا سنه 897 کما یظهر من إجازاته، و فرغ من تبییض درر اللآلی سنه 901 و یأتی شرحه للمعین الموسوم ب معین المعین ذکره فی الریاض و غیره بعنوان شرح الباب الحادی عشر و ذکر قبله معین المعین أیضا و قال سیدنا فی التکمله إنه للشیخ شمس الدین علی بن محمد بن جمهور و إن نسبته إلی صاحب العوالی اشتباه أقول: لکن صرح صاحب العوالی فی إجازته للشیخ محمد بن صالح الغروی و هی الکبیره الأولی التی کتبها له علی ظهر المجلی بعد قراءته علیه فی 896 و عد فیها تصانیفه فذکر أولا معین الفکر فی شرح الباب الحادی عشر ثم ذکر معین المعین فی أصول الدین، و ذکر بعدهما مفتاح الفکر لفتح الباب الحادی عشر و یوجد نسخه من شرح معین الفکر الحامل لتمام المتن فی کتب الحاج میرزا باقر القاضی فی تبریز، و مر فی الشین و لعله معین المعین ذکر فی أول معین الفکر مسأله وجوب المعرفه و إن أحسن
کتاب فی تحصیل هذه الغایه الباب الحادی عشر الموجز، ثم قال: فأشار إلی بعض الإخوان أن أجمع له مما عثرت علیه من فوائده- إلی قوله: و سمیته بمعین الفکر، و عین فی الشرح اسم بعض الإخوان و هو الشیخ الفاضل و الشاب الکامل الورع التقی الصالح حسین بن خمیس بن الدجل و نسخته فی طهران عند السید محمد المشکاه
فی اللغات العربیه و الترکیه، للسید مظاهر حسن الأمروهوی مدرس تاج المدارس بأمروهه، فی 675 ص
ص: 286
فی أصول الفقه، دوره تامه فی مجلد، للمولی عبد الخالق الیزدی المشهدی المتوفی بها سنه 1268، صاحب بیت الأحزان و مصائب المعصومین المطبوعین، موجود عند الحاج شیخ حبیب الله بن الشیخ محمد حسین حکیم باشی المشهدی الترشیزی ابن ابن أخت المصنف، و مر له معین الطلاب
و معه الخلل إلی آخر کراهه الصلاه فی بیت النیران ینقل عنه فی الریاض و القوانین أوله: [استحقاق جزیل العطایا و الجود و الأمن من عقاب یوم الموعود بحمد واجب الوجود الذی علمنا معالم الدین ] عند السید محمد الحجه الکوه کمری فی النجف
و کأنه شرح معین الفکر أیضا لابن أبی جمهور المذکور، و هو کتاب مبسوط ذکرناه بعنوان شرح معین الفکر
للشیخ یاسین بن صلاح الدین بن علی بن ناصر بن علی البلادی البحرانی، قال فی إجازته للسید نصر الله الشهید التی کتبها سنه 1145: إن فیه ما لم یهتد أحد إلی منهاجه، و لعله المراد بکتاب الرجال الذی نسبه إلیه شیخنا النوری، و قال المعاصر فی أنوار البدرین إن کتاب رجاله شرح لمشیخه الصدوق یقرب من شرح التقی المجلسی أقول: نسخه منه عند الشیخ حسین القدیحی ابن مؤلف أنوار البدرین أوله: [الحمد لله المطلع علی السرائر] و هو مرتب علی مقدمات و مطلبین، المقدمات أربعه عشر فی الدرایه، و المطلب الأول و الثانی فی رجال من لا یحضره الفقیه بخط تاریخ عصر الثلاثاء 13 ج 1/ 1275، کتبه محمد بن عبد الله بن محمد بن عبد النبی بن مال الله آل الماحوزی البحرانی
للسید أحمد بن السید باقر البهبهانی الکربلائی نزیل طهران، طبع سنه 1310 فارسی مجدول فی الفرائض، قیل إنه للسید محمد الشهشهانی فغیر الاسم، یوجد عند السید نصر الله التقوی بطهران المیراث المجدول بهذه الکیفیه لکنه عربی، و هو تصنیف المولی محمد تقی الهروی الحائری المتوفی بها
ص: 287
سنه 1299، تاریخ فراغه من التألیف سنه 1266، و معه رساله فی تحقیق معنی الألف و اللام للهروی المذکور، ألفها 5 ع 2/ 1249، و نسخه أخری للهروی عند السید حسین الشهشهانی یأتی بعنوان المیراث لجمیع الوراث
للشیخ درویش علی بن الحسین بن علی بن محمد الحائری البغدادی، مشتمل علی أصول الدین و بعض الفروع و المواعظ و العجائب، فی عشرین ألف بیت تقریبا، مرتب علی أبواب، أولها فی أصول العقائد فی خمسه مقاصد، موجود عند عبد الکریم العطار فی الکاظمیه مع کتاب کنز الأدیب فی کل فن عجیب الذی هو لولده الشیخ أحمد بن درویش علی کما مر، و یکثر ولده النقل عنه فی کنز الأدیب قال فیه فی ترجمه والده: إنه ولد ببغداد سنه 1220 و توفی بالحائر سنه 1277، و أحال فی معین الواعظین إلی کتابه الأجوبه الحائریه أوله:
[الحمد لله الذی نور قلوب الصالحین العارفین ] و استخرج من معین الواعظین مقالات سماها تنبیه الغافلین کما مر
أولها: [حمدک یا من تجلیت بذاتک فی کل شی ء] و آخرها: [و أما معیته تعالی و إحاطته العلمیه و الحکمیه فهو أظهر من أن یخفی ] و هی خمسمائه بیت، حکی فیها عن صاحب فصل الخطاب ما نقله عن الغزالی، و حکی عنه أیضا ما نقله عن بعض العرفاء بالفارسیه و منه یظهر أن فصل الخطاب فارسی، و ینقل عن العلامه الشیرازی فی شرح الإشراق و عن العلامه الدوانی فی شرح القدیم للتجرید مکتوب علی نسخه منها: أنه لصدر الدین و وصفه بزبده المتقدمین و المتأخرین، و المراد هو المولی صدر الشیرازی صاحب الأسفار
فی الهیئه، فارسی، للمحقق الطوسی، مر له معیار الأشعار أیضا و شرح المعینیه فارسیا أیضا کما مر فی الشروح، و المعینیه ألفه لشاه زاده معین الدوله أبو الشمس بن عبد الرحیم، رأیته عند السید محمد علی هبه الدین الحائری، و فی آخره شرحه صرح به بأنه شرح لبعض مشکلاته، و کتب الشرح أیضا
ص: 288
کأصله برسم خزانه الشاه زاده معین الدین عبد الرحیم بن أبی منصور خلد الله ملکه و هو مرتب علی أربع مقالات ذات أبواب، أولها فی مقدمات الهیئه فی بابین، و الثانیه فی هیئه العلویات و الأجرام العلویه فی أربعه مقالات و الثالثه فی هیئه السفلیات و الأرض فی اثنی عشر بابا، الرابعه فی أبعاد الأجرام فی سته أبواب أوله: [سپاس و ستایش حضرت ذو الجلالی را که ] یوجد منه نسخه بخط المولی مؤمن بن الحافظ محمد العبد العظیمی فی سنه 1040، و معه رساله فی تشخیص الصبح الصادق للخواجه نصیر الدین و نسخه عند السید محمد علی السبزواری، معها رساله معرفه التقویم للحسن بن الحسین الشهیدی، و نسخه الرضویه کتبت فی حیاه الخواجه بخط محمد بن علی الخوافی فی سنه 665، و نسخه المشکاه قریبه لعصر المؤلف
لأبان بن عثمان الأحمر البصری الکوفی، من خواص الصادق علیه السلام ، توفی بعد سنه 140، و کتابه یجمع المبتدا و المغازی و الوفاه و الرده کما ذکره النجاشی، و هو أول من صنف فی هذه الأبواب، و أول من کتب فی خصوص مغازی النبی هو محمد بن إسحاق المتوفی سنه 151
لأبی إسحاق إبراهیم بن محمد الثقفی (م 283) عد من تصانیفه فی النجاشی و فهرس الشیخ، و مر له معرفه فضل الأفضل
لأبی جعفر أحمد بن محمد بن خالد بن عبد الرحمن البرقی القمی، عن برق رود قم، المتوفی سنه 274، ذکره کسابقیه النجاشی
لأبی أحمد عبد العزیز بن یحیی الجلودی، شیخ جعفر بن قولویه، و عبر عنه النجاشی ب الألویه و الرایات
لأبی الحسن علی بن إبراهیم بن هاشم القمی المحدث المفسر، شیخ ثقه الإسلام الکلینی
لأبی زید عماره بن زید الهمدانی الخیوانی، ذکره النجاشی و قال: لا یعرف من أمره غیر هذا
لأبی مخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سالم
ص: 289
الأزدی، الراوی عن الصادق علیه السلام و یروی عنه هشام الکلبی الذی توفی سنه 205، و مر له کتاب المعمرین 21: 268
لأبی أحمد محمد بن أبی عمیر زیاد بن عیسی البغدادی، الذی لا یروی الا عن ثقه و مراسیله کمسانیده، المتوفی سنه 217
لأبی عبد الله محمد بن عمر ب واقد الواقدی، المولود فی أول سنه 130 و المتوفی ببغداد عشیه یوم الاثنین حادی عشر ذی الحجه سنه 207 و طبع علی الحروف فی کلکته سنه 1855 المسیحیه نمره آخر صحیفته 439 و معه تتمته لأبی المعتمر سلیمان بن طرخان التمیمی، و معه ملحوظات باللغه الإنجلیزیه، و طبع فی مصر بمطبعه محمد شاهین سنه 1278 هو طبع بعنوان فتوح الإسلام فی القاهره بمطبعه المحروسه سنه 1309، و طبع جزء منه فی فتح جزیره ما بین النهرین فی غوتنغن سنه 1867 مسیحیه
لأبی عبد الله محمد بن عمران بن موسی بن سعید بن عبد الله المرزبانی الخراسانی البغدادی، المتوفی سنه 378 صاحب أخبار أبی تمام قال ابن الندیم: أنه نحو ثلاثمائه ورقه
لأبی البختری وهب بن وهب بن عبد الله بن زمعه بن الأسود بن المطلب بن أسد بن عبد العزی الراوی عن الصادق علیه السلام و ربیبه، کما عبر به ابن شهرآشوب، و النجاشی قال: و له کتاب الألویه و الرایات و المراد واحد، کما لا یخفی و مر بهذا العنوان أیضا
لأبی القاسم هارون بن مسلم بن سعدان الکاتب الأنباری السرمن رائی، لقی أبا محمد و أبا الحسن العسکریین علیه السلام ، ذکره النجاشی
فی خصوص مغازی النبی صلی الله علیه و آله ، لأبی بکر أو أبی عبد الله محمد بن إسحاق بن یسار المدنی المولد، و کان والده مولی فاطمه بنت عتبه المتوفی هو فی 151، و هو أول من جمع مغازی النبی علیه السلام و اختصه بالتصنیف، و هو من أصحاب الصادق علیه السلام ، و والده إسحاق کان من أصحاب السجاد و الباقر علیه السلام ، و کان هو من سبی
ص: 290
عین النمر، و هو أول سبی دخل المدینه فی سنه 12 من الهجره فاشتراه قیس بن محرمه أو فاطمه بنت عتبه فرزقه الله ولده محمدا بالمدینه، و هو موجود فی مکتبه محمد پاشا، کما فی فهرسته، و قال المولی محمد سعید الجنفوری- علی ما حکاه فی نجوم السماء عن خطه فی سنه 1143- إن الکتاب موجود عندی” المولی محمد سعید الجنفوری” بفضله و منه و هو منه منه و فضل علی العبد الضعیف أقل العبید محمد المدعو بسعید، و عبر عن الکتاب بکتاب سیره النبی علیه السلام و فی ابن الندیم عبر عنه بکتاب السیره و المبتدا و المغازی قال: رواه عنه إبراهیم بن سعد النفیلی، و اسم النفیلی محمد بن عبد الله بن نمیر و توفی سنه 234 بحران، و یکنی أبا عبد الرحمن، و فی تذکره النوادر أنه فی مکتبه کوپریلی رقم 1140 و مر فی ج 12 ص 281 بعنوان سیره النبی صلی الله علیه و آله
للشیخ یعقوب صرفی الکشمیری، المتوفی 1003، فی أحوالاته صلی الله علیه و آله ، بنظم فارسی، فرغ منه فی 1000 یوجد فی (لاهور، پرفسور شیرانی 1080/ 4132) کتابته 1238، کما فی فهرسها
للسید الشریف أبی القاسم زید بن إسحاق الجعفری تلمیذ الشیخ أبی محمد الحسن بن الحسین بن بابویه المدعو بحسکا، مخفف حسن کیا، جد الشیخ منتجب الدین، و کان زید شیخ والد منتجب الدین، و هو عبید الله بن أبی محمد الحسن المذکور أقول: فی کتب المولی محمد علی الخوانساری نسخه من المغازی أکثر فیه النقل عن البکری بعنوان قال البکری و قد یقول قال الراوی أو قال صاحب الحدیث فراجعه
للشیخ الرئیس أبی علی الحسین بن عبد الله بن سینا المتوفی سنه 428، نقل بعضا منه المیرزا أبو الفضل بن محمد علی الطبیب فی مجموعه کتبها بخطه فی سنه 1185، فی کتب المولی محمد علی الخوانساری
للمیرزا محمد بن سلیمان التنکابنی، تلمیذ صاحب الضوابط ذکرها فی تصانیفه
ص: 291
رساله فارسیه جاء فیه: کنت فی ملازمه القاضی نظام و یطرح مغالطات المولی محمود (البخاری) و یباحث، و یطرح حین الشرح مغالطات أخر فأراد منی أن أجمع المغالطات فی رساله أوله: [سپاس بی قیاس مصوری را که مصدق بر جمیع أشیاء است ] یوجد بطهران (سپهسالار 2/ 6685) کما فی فهرسها
للسید المیرزا علی الشهرستانی الحائری
لأبی طالب الشریف الحسینی المتطبب، المتوفی لآستانه الرضا علیه السلام ألفه حسب طلب أحد الکبار، فی مقدمه و عشرین مقاله و خاتمه و جمع فیه تجاربه الطبیه طول أربعین سنه من طبابته، ذکر فیه أنه کان فی شبابه یعالج کریم خان الزند بطهران أوله: [الحمد لله الذی خلق العقاقیر دواء و بعد، بر صفحه صحیفه عرض می نگارد] یوجد بطهران (دانشگاه 5359) من القرن الثانی عشر و للمؤلف فی هذه الموضوع جامع التجارب فاتنا ذکره
للمولی محمود بن نعمه الله البخاری أوله [حمدا للحکیم الکاشف لأسرار الحقائق ] مرتب علی مقدمه فی تعریف المغالطه و حقیقتها و مقصدین: أولهما فی ما لا یختص بعلم خاص، و ثانیهما فی ما یختص ببعض العلوم، فی مجموعه بخط المیرزا أبی الفضل المذکور آنفا فی 1185 فی کتب الخوانساری، و نسخه أخری فی موقوفه مدرسه السید البروجردی بالنجف
أوله: [الحمد لله الذی خلق الأشیاء و الصلاه علی نبیه المعصوم من الغلط و الخطإ و آله و أولاده الأصفیاء ما دامت الأرض و السماء].
رتبه علی مقدمه و بابین و تکمله، و خدم به رکن الدوله السلطانیه خان أحمد میرزا، فی موقوفه مدرسه السید البروجردی بالنجف.
لسعید بن محمد الصفاری، فی خطبته:
[الصلاه علی محمد و آله الطاهرین ]. تنتهی إلی ثلاثین اعتراضا و جواباتها، ضمن مجموعه من موقوفه مدرسه السید البروجردی بالنجف.
ص: 292
للمعلم الثانی أبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی، المتوفی سنه 339.
للمولی مهدی بن محمد شفیع الأسترآبادی، حکی المفتی المیر عباس فی الظل الممدود أنه کتب إلی المصنف فی ج 2 سنه 1249، و طلب منه المغانم، فکتب المصنف إلیه فی الجواب أنه طویل عریض و هو بعد فی المسوده یرید التبییض.
- بالنون- فی شرح معالم الأصول للمیرزا أحمد بن محمد باقر بن جلال الدین بن المیرزا مسیح بن صاحب الروضات الروضاتی المولود 1347، مجلد کبیر، کما کتبه إلینا و قد زار العتبات و النجف فی المبعث سنه 1377.
منظومه فی الخمس فی ألف بیت، للمولی محمد حسن النائنی صاحب گوهر شب چراغ کما مر فی (18: 249) ذکره فی آخره.
فی أصول الفقه، للشیخ عبد الحسین بن علی بن الحسین بن أحمد بن محمد شفیع بن میرزا رفیعا المحلاتی الأصفهانی، المولود حدود 1274 و المتوفی یوم الجمعه 22 ذی الحجه 1323. قال المعلم الحبیب آبادی: إنه رآه و قد ذکر فی دیباجته أن له الحواشی علی ربع الفرائد تقرب من 30000 بیت مر بعنوان الحواشی علی الرسائل فی (7: 98) و له تسلیت نامه کتبها للشیخ عبده بن عبد العزیز النجدی الذی سماه بعد استبصاره بالشیخ إبراهیم، استنسخها السید أحمد الروضاتی 1372 عن أصله المؤلف 1321، و کتب جمیع ما استخرجه المعلم من کتابه مغتنم الدرر مما یتعلق بترجمه مؤلفه من فهرس تصانیفه و تاریخ شروعه 1314 و فراغه من الجزء الأخیر الموجود 1321 و بلوغه قرب ستین ألف بیت مع أنه لم یتم بعد.
فی ثلاثه أجزاء: الآیات، الاخبار المتفرقات. مجلد کبیر عند المیرزا حبیب الله (نیر الهمدانی فی أصفهان، و هو فی مجلد
ص: 293
واحد فی 667 ص.
للمولی حسن بن محمد علی الیزدی الحائری، فقه مبسوط، المجلد الأول منه مع ضخمه من أول کتاب الطهاره إلی آخر الوضوء. أوله: [الحمد لله علی هدایته إلی شرایع الإسلام و إرشاده إلی معالم الدین ]. و النسخه بخط المؤلف فرغ منه ثامن رجب 1242، رأیته فی النجف فی الهرج و هو وقف فی مکتبه الحسینیه، و فی أوله تقریظ أستاذه المولی أحمد النراقی الذی توفی سنه 1245.
للشهرستانی. مر فی (21: 292).
أنساب مشجر، ألف حسب أمر شاه رخ التیموری (807- 850) فی سنه 830. یوجد فی (پاریس 67) و (أحمد ثالث 2935) کما فی الفهارس.
فارسی فی التجوید، للمیرزا رضا بن المیرزا محمد القزوینی الأصل الخوئینی المسکن القاری المقری، و لعله صاحب التحفه الجعفریه
فارسی طبع بالهند فی 62 ص.
للحاج ملا أحمد الیزدی بن حسن. منظومه فارسیه. مطبوع.
لمحمد عابد. شرح المثنوی المعنوی للبلخی، شرع فیه سنه 1100. أوله: [حمد مطلق مر ذات جامعی را که أعیان خارجی و هستی تفاصیل شئون ]. یوجد فی (المتحف البریطانی 69) کتابته 1100 ق و (دانشگاه پنجاب 9PIVI 2966) کتابته 1234 کما فی فهرسهما.
فارسی فی رد الصوفیه مطبوع، للشیخ علی الگنابادی المتوفی 1332. فرغ من طبعه قبل تألیف عنوان البراهین و أسقط فیه بعض المطالب خوفا عن الوقوع فی المهلکه. و بعد ارتفاع الخوف ألحق بآخر عنوان البراهین بعض ما أسقطه عن المغنی فی الطبع بعنوان رد الصوفیه.
ص: 294
کتبه بعض فضلاء أصفهان فی النجف، و هو ابن نیف و عشرین سنه، بعد رجوعه عن الحج فی نفقه النوابه حلیله السلطان محمد شاه بن العباس میرزا بن فتح علی شاه، کتبه باسم السلطان ناصر الدین شاه و بأمر (الشیخ العالم الفاضل الکامل حاوی الفروع و الأصول جامع المعقول و المنقول بدیع الزمان معجزه همدان فرد الدهر غره العصر الشیخ محمد إسماعیل) الذی کتب هو تقریظا بدیعا بلیغا مبسوطا علی الکتاب، و هو مرتب علی مقدمه فی تعریف النحو و موضوعه و فائدته و ثلاثه أبواب و خاتمه، و فی الباب الأول غره و کریاس و قباله و سفینه ذات أحد عشر شراعا فی بحر الجواهر و حدیقه ذات أنهار ثلاث کل منها ذات شعب و نخیل و روضه ذات عیون، و کذلک الباب الثانی و الثالث فی کتب المولی محمد علی الخوانساری، و نسخه ناقصه عند السید محمد الموسوی الجزائری الأهوازی.
مر فی (21: 292) فلینقل إلی هنا.
للسید حسین بن هبه الله بن محمد بن عبد الحی الکاشانی الرضوی، المذکور فی طبقات أعلام الشیعه، النقباء: 668، مؤلف بهجه التنزیل المذکور فی (3: 161) و التنزیل و المائده العرشیه و البیان فی شرح الکافی و غیرها. و کان حیا بالنجف إلی 1352.
فقه استدلالی مبسوط، للمولی حسن الملقب بالغنی الخراسانی، ینقل فیه عن أستاذه صاحب الریاض بدام ظله، کما فی مجلد کتاب الوصایا، الموجود عند الشیخ أبی القاسم (الخوئی أو أفجوی- المصحح) بکربلاء.
للشیخ محمد حسین بن الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا آل کاشف الغطاء، اختار فیه و التقط الزبده من الأغانی و أسقط منه الأغانی و المکررات و الأسانید من مجموع العشرین جزءا المطبوع فی عشر مجلدات فصار فذلکه للآغانی لطالبیه. أوله: [بعد الحمد و الصلاه و التسلیم ]. و کتب له فهرسا لمطالبه، و فرغ منه أواخر العشر الثالث من المائه الرابعه. عشره مجلد ضخم رأیته بخطه.
ص: 295
لأبی الحسن أحمد بن فارس بن زکریا القزوینی الرازی المتوفی بالمحمدیه سنه 375، و النسخه فی مکتبه حالت أفندی بإسلامبول.
أی موجز القانون فی الطب تصنیف علاء الدین بن النفیس، أول الشرح: [الحمد لله الذی أبدع بقدرته جواهر عقلیه مجرده]، و فرغ الشارح 745. رأیته عند عبد الحسین الحجه بکربلاء، و فی الرضویه نسختان منه فی آخر إحداهما: [هذا آخر شرح الموجز السدیدی ]. و فی کشف الظنون ذکر من شراح الموجز السدیدی الکازرونی، و إنه جمع فیه متن موجز القانون و شروحه و قال بعد ذلک و من شروحه المغنی و ذکر أوله کما هنا و قال و هو شرح ممزوج ذکر فیه من شرح القطب الشیرازی. و کأنه ما اطلع علی أن مؤلفه هو السدیدی.
فی عشر مجلدات، للشیخ الإمام قطب الدین أبی الحسین سعید بن هبه الله بن الحسن الراوندی، المتوفی 573 و هو غیر نهیه النهایه و غیر شرح ما یجوز و ما لا یجوز من النهایه و غیر شرح مشکلات النهایه و إن کان الجمیع له، کما مر فی الشروح.
للشیخ تقی الدین منصور بن فلاح بن محمد بن سلیمان الیمنی، کبیر فی أربعه أجزاء، الجزء الأول إلی باب الاستثناء، الثانی من الاستثناء إلی جمع التکثیر، و الثالث منه إلی باب الإمامه، و الرابع من الإماله إلی آخر المباحث المشترکه، فرغ من تألیفه فی المحرم 672، و فی أوله فهرس مطالبه مفصلا، نسخه منه بقلم: أقل الطلبه أسد الله بن محمد صادق البروجردی کتابته 5 ج 2/ 1289، فی کربلاء عند السید میر عباس
حاشیه علی الکفایه فی الأصول للمیرزا أحمد بن المیرزا علی أصغر بن الحاج شیخ حسین بن الحاج مولی صالح البرغانی القزوینی
ص: 296
تلمیذ آیه الله الخراسانی، و رجع إلی قزوین بعد سنه 1336
لآذر بیگدلی، الحاج لطف علی، المذکور فی (9: 3) منظوم فارسی، یوجد ضمن دیوانه فی طهران (الملک 4887) کتابته 1222
للحاجی بهرام سقا، البخاری، المذکور فی (9: 454) یوجد ضمن دیوانه فی (بنگال، الآسویه 3/ 57)، کما فی فهرسها
لمشرقی الشیرازی، معاصر المشرقی المشهدی، الذی نظم شمس المشرقین فی 1010، و المذکور (9: 1048) یوجد بطهران (دانشگاه 9/ 3069) ضمن کلیاته من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسها
للمولی محمد بن الحاج محمد الأسترآبادی أوله: [الحمد لله الذی دل بتصرفه فی الخلق و تصریفه بتصحیحه و إعلاله و نقصه و تضعیفه ] و له شرح عوامل المولی محسن الذی فرغ منه 1120، و کلاهما فی خزانه کتب السید المیرزا الشیرازی بسامراء
و إمامه الاثنا عشر، للسید جعفر بن محمد محسن الحسینی أوله: [نحمدک اللهم یا من جعلنا من الذین آمنوا الذین یخرجهم من الظلمات إلی النور] مرتب علی مقدمه و مقصدین و خاتمه کلها ذوات فصول و أبواب، و فرغ منه یوم الجمعه السادس و العشرین من جمادی الثانیه سنه 1114، عند الحاج شیخ عباس القمی، و له شرح تهذیب المنطق عنده أیضا
مختصر یشبه کتاب واجب الاعتقاد للشیخ محمد جعفر الشریعتمدار الأسترآبادی، المتوفی سنه 1263 ذکره فی الروضات
فارسی، للشیخ علی الگنابادی ابن الحاج یوسف نزیل المشهد خراسان، مجلد فی 120، و فی آخره رد منظوم فی 15 ص نظمه المؤلف المعاصر مر فی (21: 294)
ص: 297
للحاج محمد جعفر بن سیف الدین الشریعتمدار الأسترآبادی الطهرانی، و قد شرحه ابنه الشیخ علی و سماه المدنیه کما ذکره فی غایه الآمال و مر له المغنیه فی أصول الدین 21: 297
للمولوی أبو الصفا الحاج میرزا أحمد علی صاحب الأمرتسری الهندی المعاصر، و هو بلسان الأردو مطبوع و الشوائظ رد علی رمی الجمرات السابق ذکره، و هو تألیف میر صاحب قطب شاه العامی
عده الشیخ إبراهیم الکفعمی، من مآخذ کتابه البلد الأمین الذی ألفه 868
فی الاستخاره و الاستشاره، عده الکفعمی أیضا من مآخذ البلد الأمین
للسید محمد بن مهدی الحسینی المعاصر للسلطان محمد شاه القاجار، ذکره فی أول کشف الآیات له، و یأتی مفاتیح الغیب متعددا
فی أصناف الجماع، للأمیر عز الملک محمد بن عبید الله الحرانی، عبر به (لک) و قال: إنه فی ألف و مائتی ورقه، و عبر عنه فی کتاب مرآه الجنان بکتاب أنواع الجماع أربعه مجلدات، کما مر
للنواب أحمد حسین مذاق الهندی ساکن پیر بانوان، ذکر فی تاریخ أحمدی له
للإمام المرزوقی الشیخ أبی علی أحمد بن محمد بن الحسن الأصفهانی، المتوفی فی ذی الحجه سنه 421، و النسخه فی مکتبه لعله لی بإسلامبول
للأمیر الفاضل غازی بن أحمد بن أبی منصور السامانی، تلمیذ الشیخ الطوسی المتوفی بالکوفه، ذکره منتجب الدین
ص: 298
هو شرح علی الأقفال فی النحو أیضا، و هما للسید محمد مهدی بن الحسن الحسینی القزوینی الحلی المتوفی راجعا عن الحج بقرب النجف فی سنه 1300 موجود بخزانه کتبه” المؤلف” بالحله
للشیخ محمد جواد بن المولی أبی القاسم الأصفهانی و هو فهرس أبواب بحار الأنوار طبق طبعه المعروف بالکمپانی فرغ منه فی 1340 و طبع علی الحجر بطهران فی 1352 فی 223 ص
الموسوم بزبده البیان للسید محمد سعید بن سراج الدین قاسم بن الأمیر محمد الطباطبائی القهپائی، نسبته إلی قهپایه معرب کوه پایه، المولود سنه 1012 و المتوفی سنه 1092، کما فی جامع الروات و هو شرح بعنوان: قوله، قوله موجود عند الشیخ محمد صالح بن الشیخ أحمد بن صالح آل طعان البحرانی، و نسخه عصر المؤلف تاریخ کتابتها 1074 فی مکتبه الحاج میرزا باقر القاضی التبریزی
لسدید السلطنه المیرزا محمد علی خان بن حاج أحمد خان میر پنجه یوجد بطهران (الملیه 799 ف)، و کتابته 1314 أوله: [یا من ینال و یفوز ذاکر أسمائه و قائل صفاته ] طبع المفتاح الثانی من مفاتیحه الأربعه فی طهران 1315 فی تاریخ بحرین و ذکر فی فهرس مشار بعنوان مفتاح الأدب
فارسی، لعبد الرحمن بن محمد بن أحمد البسطامی ألفه فی 828 یوجد فی پاریس (2/ 2067)، کما فی الفهارس
ینقل عنه نور الدین فتح الله الأبهری فی شرح رساله الرمل المنسوبه متنها إلی الخواجه الطوسی
أوله: أما معرفه طرق الأعمال و مادته الأعمال فهی حروف عملک من السؤال ] نسخه کتابتها 1318 فی ألفی و خمسمائه بیت فی مکتبه السید عبد الحسین خازن الحرم الحسینی
ص: 299
أصلها منسوبه إلی تنکلو شاه البابلی، الذی مر ذکره فی مصابیح أنوار سبعه 21: 86 و الترجمه الفارسیه لمحمد إبراهیم بن محمد حسن قراگوزلو، فی سبعه مفتاح یوجد ضمن مجموعه رسائله فی طهران (دانشگاه 4/ 4096) تاریخ کتابتها 1269: 1- کنوز سبعه، 2- أنوار، 3- مصابیح أنوار سبعه (المذکوره)، 4- مفاتیح أسرار سبعه (هذا الکتاب)، 5- أسرار سبعه، 6- عمل لوح بلور، 7- عمل کمر زر، 8- عمل طوق ذهب، 9- مفتاح کنز المواقیت 10- مفتاح کنز اللآلی، 11- کنز اللآلی، 12- کنز الیواقیت، 13- گنج گهر 14- گهر گنج، 15- مفاتیح کنوز سبعه و یوجد نسخه أخری منه فی (المجلس 6/ 4 نجم) لم یذکر فی الفهرس اسم المترجم، و یحتمل أن یکون الترجمه لشخص آخر
للسید المجاهد محمد بن الأمیر سید علی صاحب الریاض بن محمد علی الطباطبائی، الحائری المتوفی بقزوین فی 26 صفر 1242 عن نیف و ستین سنه، کتبه أیام اشتغاله بأصفهان، و لیس فیه مسأله مقدمه الواجب و اجتماع الأمر و النهی، و مسأله الضد و حجیه الظن و بعض مباحث الألفاظ، نعم له حجیه الظن کتبه مستقلا، کما یأتی بعنوان المقلاد عن قریب،
أول المفاتیح [بعد الحمد و الصلاه باب مفاتیح اللغات قال الله تبارک و تعالی ] و قد طبع بإیران فی 1270 بتصحیح محمد حسن بن علی القمی، و فی 1296 أیضا یقرب من أربعین ألف بیت، و قد فرغ منه 1226، و فی آخر نسخه فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی أنه فرغ منه عصر الجمعه 26 صفر 1229، و لعل الثانی الفراغ من التبییض فلا تغافی و مزاره بکربلاء فی سوق بین الحرمین مشهور، و نسخه خط یده الشریف فی کربلاء فی مجلدین: أولهما من بحث دلاله اللفظ إلی آخر النسخ، و ثانیهما إلی آخر الاجتهاد و التقلید، موجودان عند حفیده السید حسن بن السید جعفر بن علی نقی بن الحسن ابن المصنف- ره- و نسخه بخط غیره فی کتب السید محمد باقر الحجه، و علیها تملک 1246
ص: 300
فی شرح گلشن راز لشمس الدین محمد المتخلص ب أسیری اللاهیجی النور بخشی، المجاز من السید محمد نوربخش، المذکور فی (9: 76) أشرنا إلی بعض شروح گلشن راز فی (13: 268- 271) شرع اللاهیجی بهذا الشرح فی یوم الاثنین 19 ذی الحجه سنه 877 و قد طبع مکررا منها فی بمبئی سنه 1301 أوله: [باسمک الأعظم الشامل فیضه المقدس لکل موجود ای محمود بهر شأنی و ای معبود بهر مکانی ] نسخه الخطیه شایعه، أقدم ما اطلعت علیها فی قاهره (دار الکتب 7 م تصوف فارسی) کتابته 885 و طهران (المجلس 1117) کتابته 900، و أخری عند السلطان القرائی بطهران کتابته 901
ینقل عنه فی نوامیس العرفان فضل الصلوات علی النبی و الآل
لمحمود بن محمد العلوی الفاطمی الحافظ التبریزی، الذی ألف خزائن القرآن باسم ناصر الدین شاه القاجار (1264- 1313) و الذی فرغ منه فی 1293 أما المفاتیح فهو فی التجوید فی مقدمه و اثنی عشر بابا و خاتمه أوله: [الحمد لله الذی أنزل علی عبد الکتاب لکل شی ء بر قلوب صافیه أرباب ] یوجد بطهران (المجلس 820) علیها خط المؤلف المؤرخه 1297 کما فی فهرسها
باللغه الأردویه، ترجمه عن المفاتیح الفارسی، أصله للمحدث القمی، و الترجمه هذه للشیخ أختر عباس بن الصدیق محمد الپاکستانی نزیل النجف، مطبوع، و له ترجمه أصول الکافی و الرد علی التحفه الاثنا عشریه باللغه الأردویه
للمعاصر الحاج شیخ عباس بن محمد رضا القمی نزیل المشهد الرضوی، فی الأعمال و الأدعیه و الزیارات، طبع سنه 1346 و بعدها مکررا
رساله عملیه بالأردویه من فتوی الحاج شیخ
ص: 301
زین العابدین المازندرانی الحائری، جمعها الحاج غلام علی بن الحاج إسماعیل فی 1308 و طبع فی 1316 مع إمضاء المیر مصطفی المدعو ب میر آقا صاحب و السید علی نقی الرضوی الحائری
لمحمد باقر الجابری الأنصاری النائنی، شرع فیه 1076، کما فی فهرس دانشگاه 8: 464
فی المنطق، لأبی علی سینا و هو فی ثمان (مرتبه) و عده فصول أوله: [الحمد لله العلی شأنه، الجلی برهانه و بعد، فلیعلم أن المعنی بالنطق ترکیب الحروف علی هیئه مخصوصه للدلاله علی الأشیاء الموجوده فی النفس ]
للشیخ إسماعیل بن علی نقی المعاصر المولود 1295 ذکره فی فهرس کتبه
لعبد الغفور بن الحاج طاهر الیزدی، ألفه فی عصر حکومه جلال الدوله بیزد فی 1309 فارسی أوله: [الحمد لله الذی جعل العلماء مصابیح الظلام و زین سماء وجوههم بنجوم الآیات و الأحکام ] یوجد بیزد (جامع الکبیر 638- 9455) بخط محمد حسن بن الحاج محمد باقر، 10 ذی الحجه 1312، فی 584 ص، کما فی فهرسها
فیما یتعلق بفقه الصلاه و لواحقها، فارسی فی 250 بیتا للمحقق المحدث الفیض المولی محسن بن الشاه مرتضی الکاشانی المتوفی سنه 1091
فارسی فی قواعد علم الحروف و التسخیرات و الهندسه و الأعداد و الأدعیه و الختومات أوله: [حمد و سپاس ما فوق حوصله و قیاس سزاوار آستان جلال کبریای کریمی است که ] یظهر منه أنه ألفه سنه 1085 و المؤلف من تلامیذ محمود دهدار الفارسی الشیرازی، کما استظهره ابن یوسف فی فهرس مکتبه مدرسه سپهسالار و ذکر أنه یوجد فیها نسخته
فی الکیمیاء، لفخر الکتاب
ص: 302
مؤید الدین أبی إسماعیل الحسین بن علی بن محمد بن عبد الصمد الأصفهانی المنشی المعروف بالطغرائی صاحب لامیه العجم المتوفی سنه 515، ذکره الصفدی فی شرحه علی لامیته و کذا فی کشف الظنون و قال: إنه جمعه من شرح الرموز و بیان مقاله کل حکیم أقول: مفاتیح الرحمه موجود عند السید شهاب الدین أوله: [اللهم إنا نسألک أن بخیر فقرنا بکفایتک ] و عنوان جزئه الثانی مصابیح الحکم و طبع بعنوان مفاتیح الصنعه
لأبی العباس القمی فی مکتبه المجلس أوله: [اعلم یا أخی وفقنا الله بتوفیقه أن الحکماء مجتمعون علی ماده الحجر المکرم ]
للمولی حسین بن علی الواعظ البیهقی المتوفی حدود 910 و هو خامس الرسائل السبعه الکاشفیه فی النجوم
للمولی محسن الفیض و هو فی مجلدین أحدهما فی فن العبادات و السیاسات، و الآخر فی فنی العادات و المعاملات، کل مجلد مشتمل علی سته کتب و خاتمه، و فی کل کتاب مقدمه و أبواب، و فی کل باب مفاتیح و فرغ منه عام 1042 و اتفق أن ماده تاریخه اثنان أربعون ألف یعنی هذه الکلمات الثلاثه موجود فی خزانه الشیخ علی کاشف الغطاء و خزانه شیخنا المیرزا
محمد تقی أوله: [الحمد لله الذی هدینا لدین الإسلام و سن لنا شرایع الأحکام ] و علیه حواشی و شروح کثیره مر کل فی محله، و یظهر من أوله أنه کتبه بعد معتصم الشیعه، و هذا مختصر منه، کما مر فی المعتصم و مرتب علی ترتیبه، و رأیت مجلدا منه بخط جید فی الغایه علیها حواشی کثیره لولد المصنف علم الهدی رمزها عهد، و قد کتب ولد علم الهدی الشیخ نصیر الدین سلیمان بخطه الجید تصدیقه بأن الحواشی لوالده، و إنه قابل النسخه مع نسخه خط والده، و تاریخ خط نصیر الدین سنه 1123 و هذه النسخه رأیتها عند صدر الإسلام الخوئی، و نسخه أخری عند السید عبد الکریم آل حیدر فی بغداد، علیها حواشی کثیره، رمزها منه دام فیضه، فهی نسخه عصر المصنف مع حواشیه، و نسخه بقلم الله قلی بن پیغمبر قلی 1227، و مر للفیض أیضا مفاتیح الخیر
ص: 303
فارسی فی الطب، لمحمد کاظم بن محمد صائب الخوانساری المعاصر، فرغ منه یوم السبت من شهر رجب من سنه 1333
بمتون الاخبار، للشیخ إسماعیل التبریزی، ذکره فی فهرس کتبه، و مر له مفاتیح الحساب
فارسی لفخر الکتاب مؤید الدین أبو إسماعیل حسین بن علی الطغرائی الأصفهانی، طبع بمبئی فی 1315 علی الحجر
من منشئات قطب الدین أبو یزید عبد الله بن محیی الدین الأنصاری الجهرمی الکوشکناری السعدی، العارف الذی نسب إلی التسنن، أستاذ العلامه الدوانی، و هو قسم من منشئاته الکثیره سمی فی بعض النسخ بهذا العنوان الخاص، و فی بعض النسخ من دون عنوان ضمن المکاتیب له
للفخر الرازی، یوجد فی موقوفه ثقه الإسلام بتبریز، من القرن السابع، کما فی فهرسها
تفسیر کبیر مجلده الثانی من سوره النساء إلی آخر سوره الکهف من وقف فاضل خان لمدرسته بالمشهد الرضوی و انتقل إلی مدرسه النواب یذکر الآیه و یقول: فی هذه الآیه مسائل: الأولی الثانیه الثالثه و هکذا فی أکثر الآیات و فاضل خان کان إلی 1087
فارسی فی 1500 بیت، للمجلسی المولی محمد باقر بن محمد تقی الأصفهانی، المتوفی سنه 1110، نسخه خطه الشریف عند السید محمد رضا التبریزی فی النجف، مرتب علی فاتحه و ثمانیه مفاتیح و خاتمه أوله: [الحمد لله الذی لا یعلم خیر عباده سواه و من استخاره هداه ] فرغ منه فی شهر رمضان سنه 1104، کتبه فی لیالی منه، و نسخه فی (المجلس 5900) کتابتها 1114 و (دار الکتب 6 تصوف فارسی) کتابته 1113 و هو مطبوع فی 1306 و مر مفاتح الغیب أیضا فی الاستخاره، و مر فتح الأبواب و کتاب الاستخاره و رساله فی الاستخاره متعدده و إرشاد المستبصر و غیرها
ص: 304
فی علم الأئمه علیه السلام بخمسه أشیاء) للمیرزا محمد تقی بن المولی محمد المامقانی المتوفی 1312 ذکر فی آتشکده له المطبوع ثانیا 1346، و له علم الساعه فی علمهم علیه السلام أیضا و طبع مفاتیح الغیب له بتبریز علی الحجر و نسخه خطیه منه فی طهران (إلهیات 770 د) کتابته 17 ع 1/ 1284، جاء فی فهرسها أنه بخط المؤلف
فی علم الحروف و الأسرار للعارف عبد الرحیم الخلوتی بن شمس الدین الأقطابی أوله: [الحمد لله الذی أدرج فی النقطه المکنی عنها بالسواد الأعظم ] رأیته ضمن مجموعه عند الشیخ صالح الجزائری راجعه
لصدر المتألهین صدر الدین محمد بن إبراهیم الشیرازی المتوفی سنه 1050، و هو کتاب کبیر جعله کالمقدمه لتفسیره الکبیر تقرب من 20000 بیت، و مرتب علی 20 مفتاحا کل مفتاح ذات فواتح أوله: [الحمد لله الذی أنزل علی عبده الکتاب ] موجود فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف، و قد طبع مع شرحه علی أصول الکافی فی مجلد کبیر مرتب علی المفاتیح، کما مر المفتاح الأول منها فی معانی ألفاظ المفرده من کتاب الله تعالی أخذ جمیعه من معانی الاخبار للشیخ
الصدوق فی اثنی عشر فاتحه، المفتاح الثانی فی الأعراض الرحمانیه فی الکتاب المبین، فیه ثمانیه فاتحه، المفتاح الثالث فی مزیه العلم و شرفه فیه مشاهد ثمانیه
للشیخ الحسین بن محمد بن أحمد بن إبراهیم العصفوری الدرازی البحرانی ابن أخی الشیخ یوسف و المجاز منه فی اللؤلؤه و المتوفی سنه 1216 ذکره فی أنوار البدرین
لمحمود الپسیخانی النقطوی، المعروف ب محمود عجم، المتوفی 831 أوله: [أستعین بنفسک الذی لا إله إله، الحمد لله الذی أنشأ کل نفس من سنیه نفسه سؤال که مقرر شد که جمله فضل و کمال عجم بر عرب و جمله شرافت و بلاغت ] ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1401 سته
ص: 305
نسخ منه، أقدمها فی طهران (المجلس 2087) کتابتها 987
فارسی فی العرفان أوله: [الحمد لله هدینا لدینه إلی قوله: علی محمد و آله و إمام المرتضی و أبنائه و سلم تسلیما] و آخره: [تم کتاب مفاتیح الغیوب در بیان صور نفوس نقطویه و إشارات علویه و عبارات عبریه و کنایات أحمدیه و مراتب نفسیه فی تاریخ 820] و تاریخ الکتابه 1000، و النسخه عند الشیخ مهدی بن الشیخ محمد بن ملا جعفر شرف الدین التستری، راجع ما قبله
للشیخ محمد حرز النجفی المولود فی 1273 و المتوفی 1365، مجلد کبیر بخطه فی کتبه” المؤلف”
لمحمد معصوم بن شیخ کبیر الأنصاری الهراتی فی الأدعیه، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی (الآصفیه 293 دعا) کتابته 1333
یعنی الدره البحر العلومیه مجلده الأول فی الطهاره رأیته فی کتب السید محمد الیزدی فی النجف، اشتراه الشیخ جعفر محبوبه، و هو للسید صبغه الله بن السید جعفر الموسوی الدارابی المشهور ب کشفی أوله: [الحمد لله الذی هو خالق النور و الظلام و الباسط جوده بالفضل و الإنعام الذی بعد فلا یری ] و سماه فی دیباجه الکتاب ب مفتاح المفاتیح، لکنه کتب علی ظهر النسخه المذکوره (فی دار السلطنه لکهنو فی رجب 1270) و ذکر اسمه و نسبه و أن اسم الکتاب مفاتیح الکلام و قد أهداه إلی السلطان بإشاره سلطان العلماء السید محمد بن السید دلدار علی، و صوره المکتوب هکذا: [هذا کتاب مفاتیح الکلام فی شرح درر النظام تصنیف أقل العلماء و السادات النجفی العلوی صبغه الله بن جعفر الموسوی فی سفر هندوستان فی بیت السلطنه لکهنو حسب إرشاد القبله و الکعبه الملقب بسلطان العلماء جناب مولوی سید محمد دام إقباله فی رجب 1270] و ذکر بعض أن مجلد الصلاه منه أیضا موجود عند الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا، ثم إنی رأیته عند الشیخ هادی کاشف الغطاء و کتب بخطه علی ظهره اسمه و اسم الکتاب و إهداء إلی السید باقر منصف الدوله بن السید محمد سلطان العلماء أیضا فی سنه 1270
ص: 306
للسید قوام الدین حسین، ذو الفقار الشیروانی، المذکور فی (9: 339) و تتبعوه عده من الشعراء، کما مر فی (20: 230)
لحاتم بن إبراهیم الإسماعیلی، یأتی ذکره فی (21: 309) عند ذکر مفاتیح النعمه له
فی المراثی و أسرار الشهاده فی خمسه أبواب و خاتمه لنظام العلماء المیرزا رفیع الطباطبائی التبریزی، و هو مطبوع فی 1298
لنظام العلماء الحاج السید رفیع بن علی أصغر فارسی طبع بتبریز فی 1289
أصلها منسوبه إلی تنکلو شاه البابلی، و الترجمه الفارسیه لمحمد إبراهیم قراگوزلو یوجد من ترجمته نسختان بطهران ضمن مجموعتان المذکورتان تحت عنوان مفاتیح أسرار سبعه 21: 300
بالفارسیه مطبوع بإیران و أصل الینابیع من تألیف الشیخ سلیمان بن إبراهیم القندوزی البلخی الحنفی، کان من مشایخ الصوفیه النقش بندیه، و طبع کتابه کرارا فی إسلامبول و بیروت و الهند و المشهد و طهران، و أخیرا فی النجف، و هو فی مناقب أهل البیت و مناقب الأئمه علیه السلام
للمولوی السید إعجاز حسن (حسین ظ) الأمروهوی المعاصر صهر المفتی میر عباس و تلمیذه، ذکره فی التجلیات و هو فی إثبات خلافت علی ابن أبی طالب علیه السلام بلغه أردو مطبوع
فارسی، لمحمود بن محمد دهدار المتخلص بعیانی، مرتب علی مقدمه و اثنی عشر فصلا و خاتمه، و فیه أشیاء مفیده من قواعد علم التکسیر و ضوابط جفر الجامع أوله: [الحمد لله الذی أنزل علی عبده الکتاب لیکون للعالمین بشیرا و نذیرا بعد الصلاه علی النبی و آله
ص: 307
و عترته سیما صاحب سره و أخیه أمیر المؤمنین علیه السلام صلوات دائمه إلی یوم الجزاء] الفصل الأول فی قاعده کتابه الجفر الجامع و تقسیمها، الثانی عشر فی اختیارات الأعمال و حکمیات و عزیمات، و فیه خابیه الشمسی و خافیه القمری و أسرار أعداد الوفقی و کیفیه الحروف و النقطه و خواصها إلی غیر ذلک، نسخه نفیسه تامه عند سیدنا المهدی بن السید إسماعیل الصدر بالکاظمیه و نسخه أخری کانت فی کتب خزانه الحاج مولی علی محمد النجف آبادی فی النجف لکنها سرقت و هی بعد بالنجف، کما حکی و علامته إمحاء الوقفیه التی علیها، و نسخه عند المیرزا عبد الرزاق الواعظ الهمدانی، و فی مجلدین 3 بمکتبه السید عبد الحسین خازن الحضره الحسینیه بکربلاء
لمحمد أکبر أفشار بن نصر الله میرزا بن شاه رخ شاه بن رضا قلی میرزا بن نادر شاه أفشار. ألفه لنواب أحمد میرزا القاجار، و هو زایجته المولود فی لیله جمعه 6 شوال 1218. أوله: [... اما بعد بر ضمیر منیر أصحاب فضیلت و بصیرت مبین و مبرهن است ]. یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 3140) کما فی فهرسها. و للمؤلف ترجمه أسرار النجوم المنسوبه إلی أرسطو.
فارسی فی الأدعیه من أعمال السنه و الأحراز و الأعواذ، للمحقق السبزواری المولی محمد باقر بن محمد مؤمن الشریف السبزواری الأصفهانی المسکن الخراسانی صاحب الذخیره و الکفایه المتوفی سنه 1090 ألفه للشاه عباس الصفوی (1052- 1077) مرتبا علی مقدمه و سبعه و عشرین بابا. أوله:
[حمد و ستایش معبودی را زیبنده و سزاست که بمفاتیح أجابت انابت بند از کار بسته بندگان گشاید]. رأیته عند سیدنا الحسن بخط جید مذهب مجدول، کتبه فضل الله بن محمد مؤمن السبزواری، و فرغ من الکتابه فی الخمیس 17 شعبان 1056 و الظاهر أن الکاتب أخو المصنف، و النسخه هی المهداه إلی السلطان الشاه عباس الثانی و هی فی 1050 صفحه.
لمحمد محسن الرشتی الأصفهانی، المتخلص بعاصی المذکور (9: 1004).
ص: 308
اسم آخر للجنه الواقیه، کما یظهر من کلام مترجم الجنه، قال المترجم عند ترجمه الجنه ما لفظه: [گفته است مؤلف این کتاب که موسوم است بمفاتیح النجاه].
فارسی، لشرف برشبوری الذی ذکره الچلبی بعنوان شرف البرسوی، و ذکر وفاته 636. أوله: [الحمد لله الذی هو الحق المبین، الباطل کل ما سواه ... اما بعد، می گوید و باز می نماید شرف ...] ذکر فی المقدمه: أن فی شهور سنه 636 عثرت علی برهان الکفایه بخط مصنفه أبو الحسن علی شرف البکری، فألفت هذا الکتاب علی سیاقه. ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 353 أربعه نسخ له.
و یقال له مفاتیح الکنوز لسیدنا و مولانا حاتم بن إبراهیم، کما فی فهرست مجدوع: 271 و قال أیوانف فی فهرسه 219: إن مفاتیح الکنوز هو غیر مفاتیح النعمه هذه، و الظاهر إنها مفقوده الأثر. و یوجد من مفاتیح النعمه نسخه فی مکتبه
المحمدیه الهمدانیه، کما فی آخر الصلحیون و الحرکه الفاطمیه لحسین الهمدانی. أما مفاتیح النعمه حسب قول مجدوع متحدا مع مفاتیح الکنوز و النسخه الموجوده عنده أوله مقطوع و یشرع فی الموجود جوابا لمسائل وردت علی المؤلف من بعض الإخوان، من بیان دور الکشف فی ابتدائه و تزایده یوما بیوم و کیف یکون انتهاؤه، ثم الجواب عن اعتقاد قوم من أهل المقاله یرون بأن مولانا المهدی من ولد مولانا الحسن، و الرد علیهم فی ذلک. ثم معنی
قول الصادق علیه السلام /: تمام أمرنا فی ثلاثه منا و أربعه من غیرنا
. ثم ذکر مجدوع فهرس الفصول فی نسخته من مفاتیح النعمه.
فی العقائد، للقاضی نعمان المصری، کما فی مقدمه طبع کتابه الهمه.
فی الحکمه الإلهیه المحتویه علی علم الحروف علی نهج غریب، للحکیم المتأله الخواجه صائن الدین علی بن محمد بن محمد ترکه الأصفهانی
ص: 309
فرغ منه سنه 823 قاله صاحب الریاض و ذکر خصوصیات النسخه و قال آل ترکه أهل بیت معروفون بالتشیع فی أصفهان، و ظن أنه سبط أفضل الدین محمد ترکه أو ولده انتهی ملخصه.
أقول: المفاحص فی علم الحروف موجود من وقف الحاج عماد للخزانه الرضویه أوله: [الحمد لله الذی أعد عدید عباده لفهم کمال مراده بإنزال أعداد بینات الکتاب ] و ذکر فی أوله مقدمه سبب تألیفه، إلی قوله: إلی أن لفظنی لطائف التوفیقات الربانیه و التأییدات الصمدانیه فی رفقه أخصهم أخی فی الله شرف الدین علی الیزدی إلی الولایه و الهدایه- إلخ. و رتبه علی أربع صحائف، أولها فی الوجه الإحصائی من الحروف، الصحیفه الثانیه فی الوجه الکتابی من الحروف و صورته الرقمیه، الثالثه فی الوجه الکلامی و صورته اللفظیه، الرابعه فی الحروف نفسها أی الماده التی لها هذه الصور الثلاث. و کتب فی آخره: أنه راجع إلیه ثانیا و استلحق به بعض شوارد الحقائق مع جناب الأخ متعنی الله بطول بقائه و میامن إفاداته شرفا للمله و الدین علی الیزدی، فی جمع من الخلان و طائفه من الطلاب و الولدان فی سنه 828 و تاریخ کتابه النسخه المذکوره سنه 1204.
لمیرزا أبی القاسم الشریفی الذهبی المتوفی 1286، المذکور فی (9: 346). ذکره فی فهرس کتبه. و هو تذکره الأولیاء المدفونون فی شیراز، نظما فارسیا. یوجد فی طهران (دانشگاه 4164). و ذکر صاحب الفهرس فهرست 77 شخصا من المترجمین فیه. أوله: [هذه تذکره سمیتها بمفاخر الأخیار فی مناقب الأبرار، تشتمل علی شطرین الأولی فی مفاخر الأخیار ...
سرآغاز نامه وجودست عشق
مهین کلک خلاق بوده است عشق
فی الأدعیه لبعض الأطباء، موجود عند المیرزا محمد علی الأردوبادی فی النجف، قال: إن المؤلف کان فی عصر ناصر الدین شاه (1264- 1313).
للشیخ الجلیل أبی منصور أحمد بن علی بن
ص: 310
أبی طالب الطبرسی صاحب کتاب الاحتجاج من المائه الخامسه و هو شیخ ابن شهرآشوب ذکره فی معالم العلماء.
فقه استدلالی مبسوط، فی أربعه أقسام، علی ترتیب الشرائع، للشیخ محمد إبراهیم بن الحاج عبد المجید الشیرازی الحائری، رأیت مجلده الأول المنتهی إلی منزوحات البئر عند الشیخ حسین بن الشیخ علی الحلی النجفی، و علیه تقریظ العالمین الآخرین السید علی و السید حسین آل بحر العلوم. أوله: [الحمد لله علی تمام النعمه و إکمال الدین بنصب الحجج المرضیین و إیصال الطالبین إلی منتهی المطلب و نهایه الیقین ]. ینقل فیه عن الجواهر. و المؤلف أرسل مسائل إلی السید کاظم الرشتی فکتب جوابه و سماه ب المسائل الشیرازیه.
لعبد الحمید بن هبه الله، ینقل عنه فی نامه دانشوران ج 1 ص 530
للأمیر منشی، ینقل عنه فی الریاض بعنوان رساله مفاخر قم و نقل عنه فی ترجمه أفضل الدین الحسن بن وفادار القمی إمام اللغه، بما لفظه: إن حسن بن وفادار من مشایخ بلده قم، و کان أدیبا، و لم یکن فی زمانه مثله فی الاطلاع علی اللغه، و قد کان من أساتیذ علم اللغه، إلی قوله: انتهی الظاهر فی أن المنقول هو عین ألفاظ الکتاب لا ترجمته
لشیخ النحاه الملقب بالفراء یحیی بن زیاد الدیلمی الکوفی، المتوفی بطریق مکه سنه 207 ذکره ابن خلکان
لأبی یحیی الجرجانی أحمد بن محمد بن داود من أجل أصحاب الحدیث، و قد ذکره النجاشی فی باب الکنی
الموسوم ب أعجب العجب
ص: 311
الموسوم ب السحر الحلال
کل هذه الأربعه، للسید محسن الأمین العاملی المعاصر نزیل الشام
و مناظرتهما و غلبه الطبیب، للمولی محمد مؤمن بن الحاج محمد قاسم الجزائری الشیرازی المولود 1074، جزء لطیف فی الغایه، رأیته فی مجموعه عند الحاج سید نصر الله الأخوی بطهران
لحاتم بن إبراهیم الإسماعیلی، المذکور آنفا فی مفاتیح النعمه 21: 309 ذکر فی فهرست مجدوع: 84
للسید غلام حسنین الکنتوری اللکهنوی، المتوفی حدود سنه 1339، ذکره السید علی نقی
نسبه أرکین إلی أبی علی سینا، و قال القنواتی: إنه هو إثبات المفارقات لأبی نصر الفارابی، الذی مر ذکره فی (1: 100) أوله:
[المفارقات علی أربع مراتب ]
للشیخ إسماعیل بن الحسن بن محمد علی آل عبد الجبار، المتوفی ببوشهر 1328، و ذیلها بمسأله الجبر و التفویض لکنها خالیه عن التحقیق، رأیتها بخطه
للمولی المعاصر الشیخ محمد باقر بن محمد جعفر البهاری الهمدانی، المتوفی 1333، موجوده فی خزانه کتبه” المؤلف” بهمدان
من کتب الإسماعیلیه، کما فی فهرس أیوانف 156
التی بین المولی صدر الدین محمد بن إسحاق القونوی المتوفی سنه 672 أو 673، و المحقق الخواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی المتوفی سنه 672، و هی مسائل کثیره منها: أن وجود الواجب زائد علیه أم لا؟ و منها أن الماهیات الممکنه مجعوله أم لا؟ و هی وجودیه أو عدمیه؟
ص: 312
و الواحد یصدر عنه الا الواحد أم لا؟ و ما حقیقه النفس الإنسانیه؟ إلی غیر ذلک أول المسائل: [الحمد لله المنعم علی الصفوه من عباده بمزید الاجتباء، الباذل لهم جزیل المنح و سوابغ النعماء] و أول جوابات المحقق الطوسی عن هذه المسائل:
[الحمد لله الذی نصب فی کل زمان هادیا للخلق إلی الطریق القویم ] و النسخه موجوده فی خزانه کشف الحجب و غیرها، و رأیت نسخه من المفاوضات فی مجموعه من کتب الشیخ عبد الحسین الطهرانی لکل من الأسئله و الأجوبه دیباجه فارسیه، و عنوان المسائل: المسأله الأولی، المسأله الثانیه أول الأسئله: [ما زال سمعی من طیب ذکرک مادری گوش أیام و لیالی باستماع مآثر و معالی مجلس عالی خواجه معظم ] و أول الأجوبه: [أتانی کتابک ما أراه مشابها خطاب عالی مولای أعظم هادی الأمم کاشف الظلم برسید] نسخه الخطیه شایعه أقدم ما اطلعت علیه فی طهران (دانشگاه 9/ 1022) ضمن مجموعه المؤرخه 762
للشیخ جبر النجفی بخطه فی خزانه السید حسن الصدر، و هو من تلامیذ الشیخ راضی، و توفی قریبا من 1300
للحسن بن مهدی، کما ذکره ابن شهرآشوب فی معالمه و الظاهر أنه فی الاخبار و أن مؤلفه هو الشیخ أبو علی الحسن بن مهدی، الذی ینقل عن کتابه الشیخ شرف الدین النجفی فی تأویل الآیات بعض الأحادیث، و قد رواه الحسن بن مهدی عن الحسن بن عبد الرحیم التمار عن صاحب کتاب الواحده الحسن بن محمد بن جمهور العمی البصری، کذا استظهره صاحب الریاض
فی الأصول، للشیخ الثقه أبی بکر أحمد بن الحسین بن أحمد الخزاعی النیسابوری نزیل الری، و والد المفید عبد الرحمن، و تلمیذ السیدین و شیخ الطائفه
فی الجفر، لمحمد منعم الجفار، مرتب علی مقدمه و خمسه أبواب و فی کل باب خمسه فصول أوله: [الحمد لله رب العالمین و الصلاه
ص: 313
علی رسوله محمد و آله أجمعین ]
فی الحساب، کما فی کشف الظنون و یأتی بعنوان مفتاح الحساب
فی شرح الباب الحادی عشر من مختصر المصباح، للمیر أبی الفتح بن المیر مخدوم الخادم الحسینی العربشاهی، ألفه باسم الشاه طهماسب (930- 984) أوله: [فاتحه کل باب عظیم فهذا مفتاح للباب الملحق بمختصر المصباح، بل مصباح یغنیک نوره عن الصباح، کمشکاه فیها مصباح، نور علی نور، یشرح الصدور و یجری مجری أصله فی الظهور] بخط السید حیدر بن الأمیر حسن الحسینی سنه 1062
فی صور البروج و تأثیراتها فی الأحکام، لأبی موسی جابر بن حیان الصوفی، قاله الحکیم المجریطی المتوفی سنه 395 فی آخر المقاله الثانیه من کتابه غایه الحکیم: و جابر بن حیان من تلامیذ الصادق علیه السلام . کما فی ابن خلکان.
فهرس أبواب بحار الأنوار جمعه الفاضل الشیخ جواد بن أبی القاسم الأصفهانی الروضهخوان نزیل طهران، طبع بها 1352.
فی شرح فاتحه الکتاب. للشاه نعمت الله الولی الکرمانی، المذکور فی (9: 1215). أوله: [الحمد لله الذی نور قلوب أولیائه بأنوار]. یوجد فی (دار الکتب 1/ 18 مجامیع فارسی طلعت) ضمن مجموعه المؤرخه 966، کما فی فهرسها.
للسید محمد بن عبد الکریم جد بحر العلوم الطباطبائی البروجردی، شرح مزجی لم یتم، و النسخه بخط المصنف و خاتم سبطه و حفیده آیه الله بحر العلوم و أولاده، موجود عند السید جعفر بن السید باقر آل بحر العلوم فی النجف. أوله: [الحمد لله الذی من علینا بسوابغ النعم و نور قلوبنا بمعرفه الشرائع و الحکم ]. و مجلد فی صلاه الجماعه عند الحاج آقا حسین
البروجردی. أوله بعد الحمد و الصلاه: [القول فی الجماعه أی الاجتماع فی الصلاه علی الوجه المعهود. قال الله فی سوره البقره: وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ
ص: 314
وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ . قیل: لا شک أن الأمر فی الأولین للوجوب ...].
فی أصول الفقه، للحاج مولی أحمد بن الحاج مولی مهدی الکاشانی النراقی المتوفی سنه 1245. أوله: [الحمد لله رب ]. موجود فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف، و خزانه شیخنا الشریعه. مرتب علی أبواب ثلاثه: 1- فی أدله الأحکام، 2- فی ما نحتاج إلیه فی استخراج الأحکام 3- فی علاج التعارض، و لکل باب مقدمه و خاتمه، و فرغ منه لیله الخمیس 18 ع 1/ 1228، و نسخه عند المیرزا محمد الطهرانی، بخط السید محمد بن السید محمد علی التنکابنی 1228، و نسخه کتابتها 1249 عند السید شهاب الدین بقم.
فی حجیه الظن، مرتب علی مقدمه و ثلاثه أبواب و خاتمه، للسید محمد المجاهد، ألفه سنه 1228 و سببه عدم وجود مسأله حجیه الظن فی المفاتیح فکتبه هنا مستقلا، کما فی فهرس الرضویه. أقول: و یأتی المقلاد فی حجیه الظن للمجاهد و هو مطبوع. فراجع.
شرح للأخلاق الناصری، مرتب علی قسمین:
أولهما فی تفسیر لغاته، و ثانیهما فی تفسیر آیاته و أحادیثه، و أقوال الخلفاء و الحکماء و المتکلمین و الشعراء الذی أورده المصنف فی الکتاب، لعبد الرحمن بن عبد الکریم العباسی البرهانپوری. أوله: [حمد حکیمی را که أکثر أماثل عالم و فواضل بنی آدم ] کتبه باسم السلطان محمد عالم أکبر شاه فی 1085 فی التاسع عشر من جلوسه، و لعله من العامه لکنه شرح لکتاب الخاصه و تبع له ذکر فیه أنه عثر علی نسخه من أخلاق ناصری الذی کان علیه خط المؤلف الطوسی و کان عنده حین التألیف. نسخه عند الشیخ عبد الله الکتبی بالکاظمیه، و أخری عند السید ذاکر حسین اللکهنوی.
و نسخه منه فی (پاکستان، انجمن ترقی أردو 3 ق ف 340) جاء فی فهرسها: أنه بخط المؤلف، و نسخه أخری منه فی (الآصفیه 92 أخلاق) کتابته 1128. أوله:
[بر ضمایر أرباب بصائر پوشیده نماند که بنده خادم درویشان ].
فی الأدبیات، للمیرزا فضل الله بن المولی داود
ص: 315
السودخروی المشهدی المتوفی سنه 1343، ذکره فی آخر مطلع الشموس 21:
156.
لفیلسوف الدوله المیرزا عبد الحسین خان بن المیرزا محمد حسن المجتهد بن المیرزا عبد الکریم الطبیب الزنوزی التبریزی و معاضده نظام الحکماء السید حسین خان الکاشانی المتوفی 1345، فی الأدویه المفرده و المرکبه الیونانیه و الإفرنجیه، طبع بطهران 1309 فی 527 ص. و له معرفه السموم و مطارح الأنظار، کما مر.
فارسی، یوجد فی (المتحف البریطانی 12192) کما فی بعض الفهارس.
فی علم الزیج، لغیاث الدین جمشید بن مسعود بن محمود الکاشانی، ذکره فی فهرس مخطوطات الموصل ص 120.
فارسی فی الجفر، لمحمود بن محمد دهدار، طبع فی بمبئی 1326، مغلوطا فی 31 ص. أوله: [تبارک الذی کتب کتاب الکائنات ] و رأیت منه نسخه منقحه کتابتها 1 ع 2/ 1050.
فارسی فی الکیمیاء، من الرسائل المنسوبه إلی تنکلو شاه البابلی، الذی مر ذکره فی مصابیح أنوار سبعه 21: 86.
لعبد الرحیم بن محمد یونس الدماوندی، مرتبا علی 37 مفتاحا کلها فی العرفان، فارسی فی 112 ورقه فی مکتبه المجلس و ینقل عنه کبودرآهنگی فی مرآه الحق المؤلف 1236، و نسخه منه عند السید حسین الشهشهانی فی طهران. أوله: [الحمد لله الذی نجانا من العلوم الرسمیه بنبیه و سقانا کأس المحبه من ید خلیفته و أذاب قلوبنا بتجلیاته، حتی بلغنا إلی الکشف و المعاینه بولیه و ألهمنا أسرار کتابه و أطلعنا علی إشارات سند]. المفتاح الأول فی إثبات الصانع، الثانی فی المبدأ و المعاد من کلام العالم الربانی محمد صادق الأردکانی و المفتاح التاسع فی شرح حدیث الکمیل، فی سؤاله عن الحقیقه، و نقل فیه کلام
ص: 316
المولی عبد الرزاق الکاشی و اسمه تاریخ فراغه المنطبق علی 1149.
یظهر منه أنه کان تلمیذ الأردکانی الذی توفی 1134، یعبر عن نفسه ب [الفقیر إلی الله و خاک روبه آستانه مرشدم سید الشهداء]. و یظهر منه أنه کان مجاور الحائر الحسینیه، و ذکر أنه ألفه بعد الاستخاره بما نصها: و کله نقص علیک- إلی قوله: وَ جاءَکَ فِی هذِهِ الْحَقُّ وَ مَوْعِظَهٌ وَ ذِکْری لِلْمُؤْمِنِینَ ... و قال: [إن هذا الکتاب تذکره للعارف و تبصره و مرشد للسالک الصادق و هو من فیوضات سید الشهداء فلذا سمی باسمه المطابق ]. لما مر. ترجمه السید عبد الله الجزائری فی الإجازه الکبیره بعنوان المولی عبد الرحیم الأصفهانی مجاور سید الشهداء و ذکر أنه توفی عشر السنین، یعنی بعد سنه 1150.
لمحمد تقی الحائری، فی مقدمه ذات فصول، ثم ثلاثه أبواب و خاتمه. المقدمه فی الأمور اللازم قبل الشروع الباب الأول فی بیان البسمله و وجه الابتداء به، فی أربعه مقاصد. أوله: [جمال حمدی که قابل تجلی در مرایای تمام أنفس و آفاق باشد، سزاوار حضرت احدیت است که جمیع ذرات وجود]. یوجد بطهران (دانشگاه 3816) یحتمل أنه بخط المؤلف، کما فی فهرسها.
للمولی أحمد النراقی، نقله فی لباب الألقاب عن خط مؤلفه و ذکر له أیضا شرح مفتاح الأصول هذا و لکن المؤلف نفسه عبر عنه فی آخر کتابه الرسائل و المسائل بمفتاح الأحکام کما مر (21: 315) و لسبطه المیرزا أبی تراب بن أحمد النطنزی المتوفی 1262 حاشیه علیه.
لمیرزا أبی القاسم السحاب المعاصر، ذکر فی مقدمه فرهنگ خاورشناسان، أنه فی ست مجلدات فی رجال الإسلام و سابعها فرهنگ خاورشناسان و أحال إلیه فی هامش ترجمه تاریخ القرآن له. یظهر منه أنه فی تراجم الأعلام.
ص: 317
أصله منسوبه إلی تنکلو شاه البابلی، الذی مر ذکره فی مصابیح أنوار سبعه 21: 86 یوجد منه نسختین بطهران. کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 642.
من حکایات الهندیه المترجمه إلی الفارسیه، للسید مظفر بن السید هاشم الحسینی، من کتاب عهد أکبر پادشاه الهندی (963- 1014). أوله: [حمد بی قیاس پادشاهی که وجود أعیان را از مخزن غیب کنت کنزا]. یوجد معه نسخه خطیه فی (لاهور، بهلک لائبریری ج 821، 873 سنگه) کتابته 1110 فی 57 ورق، کما فی فهرسها.
للشیخ محمد حسن الأصفهانی بن الشیخ محمد رفیع الرشتی یوجد منه المجلد الثالث فی قم (المدرسه الفیضیه 1835- 421) فی مجالس من تواریخ و أخبار و فی نهایه کل مجلس مقتل الشهداء، و فرغ منه 26 شعبان 1280.
أوله: [حمد له ... و بعد، عرضه می دارد بنده خاکسار فانی ]. کما فی فهرسها.
أصله لگیوم آمبورژه طبیب الأسنان لناصر الدین شاه (1264- 1313). و الترجمه الفارسیه لعلی بن رضا نامه نگار، ترجمه حسب طلب الشاه المذکور، و هو فی طب الأسنان فی 22 فصلا. أوله: [الحمد لولیه و الصلاه علی نبیه محمد و آله. چون
در این مهد جاوید مهد تاج و تخت ]. یوجد منه نسختان بطهران (الملیه 871 ف) کتابته 1294 و (الملیه 857 ف) کما فی فهرسها.
للخواجه محمود جوان خواجه جهان، محمود بن محمد گاوان الگیلانی المتوفی 887 أو 886. أوله: [هو الأول و الآخر و الظاهر و الباطن و هو بکل شی ء علیم. حمد خداوند سرایم نخست ]. ذکر بهذا العنوان فی فهرس (دار الکتب 175 م أدب فارسی) و (لاهور، پرفسور شیرانی 682/ 3704).
و مر قواعد الإنشاء له فی (17: 180) و یحتمل اتحادهما. و یأتی له مناظر الإنشاء فی هذا الموضوع.
لمیرزا محمد الأخباری
ص: 318
المقتول 1232، ذکره بعض أحفاده المیرزا محمد تقی.
فارسی لبعض الأخباریین، معترضا فیه علی کثیر من فتاوی الأصولیین فی رسائلهم مثل إصلاح العمل للسید محمد المجاهد و غیره، عند المولوی حسن یوسف الکشمیری بکربلاء.
للسید عبد الکریم بن محمد جواد بن السید عبد الله سبط المحدث الجزائری التستری الموسوی تلمیذ بحر العلوم و المجاز منه المتوفی حدود 1215، کما مر فی ج 1 ص 255، فارسی یقرب من مائتی بیت، عند حفیده السید أحمد بن الحسین بن محمد بن الحسین بن عبد الکریم.
للسید لطف الله بن معز الدین محمد الحسینی التونی فی المشهد الرضوی عند الشیخ حسین المقدس المشهدی، و حکی عنه المعاصر فی نفائس اللباب.
فی تاریخ البابیه، مختصر کالفهرس لباب الأبواب فی بیان مبدئهم و شرح عقائدهم. للمیرزا مهدی خان الدکتور بن المیرزا محمد تقی بن محمد جعفر الأمیر الملقب بزعیم الدوله، صاحب جریده الحکمه نزیل المصر القاهره و المتوفی سنه 1333 طبع بها سنه 1321، ابتدأ بذکر أنواع الدیانات السبعه:
(المسلمون، النصاری، الیهود، المجوس، البودیه، البرهمنیه، الشفتیه) و اتفاقهم علی المعهود، و البشاره بإتیان آت موعود مکمل للدین الا المسلمین الذین کملت دینهم بالنبی الختمی، فینتظرون من آله من یزیل الانحراف عنه، ثم ذکر بشارات المهدی علیه السلام من کتب العامه کالدر المنظوم لکمال الدین بن طلحه الشافعی، حکی عنه خطبه الأمیر علیه السلام ، ثم بشارات الأئمه به من طرق الشیعه، ثم کلمات العرفاء و الصوفیه و عقائدهم فی المهدی، ثم یذکر جمعا ممن یدعی المهدویه البالغ قرب 50 رجلا من المتمهدین سادسهم المیرزا علی محمد بن المیرزا رضا الشیرازی، 7- الشیخ محمد علی بن الشیخ محمد السنوسی المتوفی 1858 م، فابنه محمد یدعی البابیه، 8- المیرزا
ص: 319
غلام أحمد القادیانی من بلد پنجاب یدعی المسیحیه، و عمره سبعون فی سنه 1321، 9- محمد أحمد المهدی السودانی. و بدو المیرزا علی محمد فی الباب العاشر، و بما أنه کان عربیا ترجمه إلی الفارسیه الحاج شیخ حسن الفرید الگلپایگانی، و طبع مع الفارسیه ترجمه المؤلف بقلم الحاج میرزا عباس قلی الچرندابی.
فی الکلام، للشیخ الأجل أبی القاسم زید بن محمد بن أبی علی البیهقی، من ولد خزیمه بن ثابت الصحابی ذی الشهادتین، و هو والد أبی الحسن فرید خراسان، و شارح النهج عده فی شرح الخطبه الأولی من النهج من تصانیف والده أبی القاسم المذکور المتوفی 517.
فی شرح باء البسمله، یأتی بعنوان مفتاح السعاده.
شرح للباب الحادی عشر کما ذکره فی أوله و فی الریاض، و لکن فی الفهرس الرضویه مفتاح اللباب کما یأتی، قال فی أوله: [فهذا مفتاح الباب ].
فی صنائع الشعر، للوحید التبریزی نزیل قم من المعاصرین للأنصاری، و المعارضین لمولانا حیرتی الذی توفی 961، و له مثنوی شهرانگیز ذکره دانشمندان آذربایجان ص 394، و مر بدائع الصنائع لوحید التبریزی (ج 3 ص 64) و فی تحفه سامی بعنوان وحیدی القمی ذکر وفاته 942، و ذکر بعض أبیات شهرانگیز. أوله: [شکر و سپاس خداوند متکلم را که إنسان را تشریف نطق بخشید، تا از دیگران ممتاز گشت ]. یوجد فی (دار الکتب 5/ 34 مجامیع فارسی طلعت) کتابته 1154، و طهران (دکتر مفتاح 5/ 277) ضمن مجموعه کتابتها 1282.
تصنیف الشیخ الحر للمولی محمد جعفر بن سلیمان الفراهی، هو شرحه الکبیر ألفه قبل شرحه الفارسی المختصر منه الموسوم ب کشف الهدایه الذی مر أنه ألفه 1127 صرح به فی أول کشف الهدایه.
ص: 320
فیما یتعلق بها، للحاج میرزا محمود بن شیخ الإسلام المیرزا علی أصغر الطباطبائی التبریزی، المتوفی بمکه بالوباء سنه 1310، ذکر فی فهرس کتبه، فارسی ألفه فی سنه 1370.
نظم فارسی فی المراثی، للشاعر الأدیب الشیرازی المتخلص بترکی.
للمولی صالح البرغانی، فارسی ملمع مرتب علی مجالس، ألفه بکربلاء 1270، و توفی بها 1273، نسخه بخط الشیخ جعفر بن الشیخ رفیع اللاهیجی الحائری، کتبها 1271 مع کتابه کنز الواعظین فی موقوفه مدرسه السید البروجردی.
للسید محمد طاهر بن محمد باقر الموسوی، مقتل فارسی أخرجه من مضامین مقتل أبی مخنف، مرتب علی مقدمه و عشرین فصلا فی سنه 1322 و طبع فیها و له ترجمه اللهوف أیضا.
فارسی فی مجلد فی مقتل الشهداء، للحاج مولی محمد صالح بن الآغا محمد البرغانی القزوینی، المتوفی بالحائر سنه 1283، و دفن بطرف الرأس من الرواق و أخی الحاج مولی محمد تقی المعروف بالشهید الثالث البرغانی القزوینی. موجود فی کربلاء فی مجلد و له کنز البکاء و معدن البکاء و منبع البکاء و مجمع المصائب و الجمیع موجود فی کربلاء و المفتاح عند السید محمد علی بن السید محمد کلید دار العباس علیه السلام ، و ینقل عنه فی نفائس اللباب عن نسخه سبط المصنف السید محمد المدعو ببحر العلوم فی المشهد الرضوی و نسخه عند الشیخ محمد آقا الطهرانی فی النجف. أوله: [الحمد لله الذی جعلنا من أمه المخرج من الشجره الطیبه العود المعتدله العمود ...] ذکر فی أوله أنه کتبه بعد تفسیره مفتاح الجنان الذی فی الثقل الأکبر و هذا فی الأصغر، مرتبا علی مقدمه فی ثلاثه فصول و 14 مجلسا و خاتمه فی 14 فصلا، وقفه ولده الشیخ محمد رضا بعد وفاه والده سنه 1292، و کان فراغه من تألیفه فی الحائر فی سنه 1270.
ص: 321
فی فضائل أهل البیت علیه السلام فی مجلد بلغه أردو مطبوع، للمولوی السید أکبر مهدی الجرولی الهندی.
فی النحو، للسید مرتضی بن علی رضا الحسنی المدرس الیزدی، المتوفی 1333، فرغ منه سنه 1292، مرتب علی أربعه مقاصد و خاتمه، و النسخه بخط السید أحمد بن محمد الحسینی سنه 1296، ضمن مجموعه عند السید هادی الإشکوری.
شبه الکشکول ملمع منثور و منظوم، خرج منه مجلدان، ألفه السید محمد رضا بهشتی نژاد الحسینی بن السید شهاب الدین السید صدر الدین الأصفهانی اللبنانی المولود 1347. مهیا للطبع.
فی الطب، ألف باسم ناصر الدین شاه (1264- 1313)، فارسی رأیت نسخه مخطوطه منه مع مخطوط أمراض الأطفال الذی مر فی (2: 348) و لعلهما لمؤلف واحد فی مکتبه الحسینیه الشوشتریه.
شرح فارسی لبیست باب تألیف الخواجه نصیر الدین الطوسی، و الشارح هو شمس المعالی محمد کیا الجرجانی ألفه سنه 817. علامه المتن و الشرح: م، ش. أوله: [حمد بی حد و ثناء بی عد حضرت واجب الوجودی را]. فی الرضویه وقف 1067 و (المجلس 6030) من القرن الحادی عشر، کما فی فهرسهما.
للسید أحمد بن علی أصغر الموسوی الشیرازی، فارسی، طبع بطهران فی 1329 ش فی 18 ص.
للشیخ نصیر الدین عبد الجلیل بن أبی الحسین بن أبی الفضل القزوینی صاحب البراهین و بعض مثالب النواصب و غیرهما ذکره منتجب الدین، و کان حیا بعد سنه 556، و له أیضا مفتاح الراحات کما یأتی و احتمل بعض اتحادهما.
فارسی، لشیرعلی بن محمد قاسم، یوجد بهذا
ص: 322
العنوان و النسبه فی پاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 669/ 1/ 3690)، من القرن الرابع عشر، کما فی فهرسها.
للحافظ محمد شریف بن عبد الله بالی زاده، طبع فی بمبئی 1209 علی الحجر، کما فی فهرس مشار للکتب الفارسیه.
للسید حسین بن الحسن المعصومی اللاری الکرمانشاهی، مر بعنوان کشف الآیات.
للوزیر رشید الدین فضل الله الهمدانی الشهید 718، موجود مع تسعه رسائل أخری فی المجموعه الکبیره الرشیدیه، کما مر بعنوان المجموعه فی (20: 85) و صرح فی بعض رسائله أنه أدرج فی مفتاح التفاسیر رساله إبطال النسخ و إثبات الحشر و فی دانشمندان آذربایجان ص 110، أنه قرظ علیه مائه رجل من العلماء.
للشیخ برهان الدین أبی الحرث محمد بن أبی الخیر علی بن أبی سلیمان ظفر الحمدانی المفسر الواعظ، ذکره منتجب الدین.
فارسی، فی تواریخ الهند من الملوک و العلماء و الأبنیه المعروفه. طبع بالهند.
ینقل عنه فی نجوم السماء ترجمه تفضل حسین الکشمیری المتوفی سنه 1215 و یحتمل اتحاده مع ما مر
فی تواریخ الصفویه، للسید جمال الدین محمد بن الحسین الطباطبائی الیزدی الحائری الواعظ المعاصر، ذکره فی فهرست کتبه، و توفی حدود سنه 1313
و اسمه أحسن التکسیر، تألیف السید غلام حسین الهندی، باللغه الأردویه، طبع بالهند سنه 1306
باللغه الهندیه، طبع بالهند بأمر الشیخ غلام رسول
ص: 323
للسید محسن الأمین مؤلف أعیان الشیعه مجلد کبیر مطبوع
فی الأدعیه و الأعمال المتعلقه بالأیام و الشهور و الزیارات و بعض الأوراد و الختومات، و قد طبع مرارا عدیده، و لا یعرف جامعه الا أنه أورد فیه بعض ما لم یظهر مستنده بل بعض ما لیس له مستند قطعا، و قد تعرض له شیخنا النوری فی اللؤلؤ و المرجان و نسخه مختلفه بالزیاده و النقصان من مباشری طبعه، و قال السید یحیی إمام الجماعه بمشهد الرضا علیه السلام أن مؤلفه هو الشیخ أسد الله الطهرانی الحائری المتوفی بمشهد الرضا سنه 1333، و کان من أصحاب العلامه الأنصاری معمرا بالغا للعمر الطبیعی المائه و العشرین، و فی الرضویه أنه البروجردی المعروف بالصدوق من أهل المنبر
الفارسی المرتب علی روضات، بعض روضاته فی أحوال القیامه و ما قبلها و ما بعدها، للمولی محمد شفیع بن محمد صالح أوله: [الحمد لله الجواد الکریم خامه سیه نامه محمد شفیع بن محمد صالح ] رأیت النسخه بخط السید حسن الموسوی، کتبها سنه 1261، و الروضه الملحقه فی أحوال القیامه سماه مجمع المعارف کما مر و یوجد بطهران (سپهسالار 6575) کتابته 19 ع 2/ 1230
رساله عملیه بلغه أردو، من فتاوی المیر آغا السید مصطفی بن السید هادی بن السید مهدی بن السید دلدار علی، المتوفی سنه 1323
فی الفروع العبادیه باللغه الگجراتیه، للحاج غلام علی بن الحاج إسماعیل البهاونگری المعاصر، ذکره فی فهرست
لمحمد بن مجیر بن وجیه الدین، فی الأدعیه و الأذکار العرفانیه، فی 25 بابا یوجد بطهران (المجلس 2805) کتابته ج 2/ 961 أوله: [حمد بی حد و ثنای بی عدد مر خالقی اما بعد، می گوید محمد مجیر و بصیر]
ص: 324
و فی (پاکستان، لاهور پرفسور شیرانی 2334/ 5655) کتابته 1086، و (الآصفیه 125 أدعیه) من القرن الثانی عشر، کما فی فهارسها
للحاج المولی صالح البرغانی المتوفی بالحائر سنه 1283، کما أرخه بعض ولده فی ظهر مفتاح البکاء له و المفتاح هذا هو التفسیر الوسیط له و تفسیره الکبیر یسمی بحر العرفان فی 17 مجلدا کما مر و الوسیط هذا کمل فی 9 مجلدات 8 منها فی تفسیر القرآن، و بعد الفراغ من التفسیر فی ج 2- 1269 شرع فی مجلد و جعله المجلد الأول فی مقدمات هذا التفسیر لکنه سماه بالخصوص معدن الأنوار و مشکاه الأسرار و فرغ منه سنه 1270 کما مر، و أکثر تلک المجلدات کأکثر مجلدات بحر العرفان، رأیتها موجودا عند سبط المؤلف الحاج میرزا أبی تراب الشهیدی بطهران
الموسوم بمفتاح النجاح أیضا یأتی بعنوان الثانی
للسید عبد الکریم بن محمد جواد بن السید عبد الله سبط المحدث الجزائری الموسوی التستری، المتوفی بالنجف، من تلامیذ آیه الله بحر العلوم و المجازین منه، توفی سنه 1215، فارسی مرتب علی مقدمه فی أصول الدین و خمسه أبواب فی العبادات، و خاتمه فی ترخیص العمل بما فی الکتاب یقرب من 600 بیت أوله: [الحمد لله رب ] و مر تحفه الغریه فی فتح أبواب الجنه المأخوذ من مفتاح الجنه تألیف السید عبد الکریم
فی المناقب و المصائب، فارسی مطبوع بإیران سنه 1308 أوله: [یا من دل بذاته علی ذاته ] مرتب علی مقدمه و 55 مجلسا و خاتمه، و قد کتبه بعد جمره الفؤاد و الاثنی عشریه و طبع أیضا فی سنه 1321، و قد ألفه سنه 1285، و المؤالف هو الحاج مولی محمد الشهیر بالمقدس الزنجانی، و قد عبر عن نفسه بالحاج المولی محمد بن محمد، و اسم أحد تألیفاته أنوار الخمسه طبع بعد وفاته 1312 أوله: [الحمد لله الذی خلق العالم بأنوار
ص: 325
الخمسه و جعلنا من المتمسکین بأذیال الخمسه] مرتب علی مقدسه و 25 مجلسا و خاتمه و ذکر فی أوله أن مفتاح الجنه فی المناقب و المصائب، و ذکرها أربعه أربعه، فأراد أن یجمع المناقب و المصائب: خمسه، خمسه، تسمی هذا الکتاب بأنوار الخمسه
فی الأدعیه و الأوراد للسیده مصطفی بیگم بنت السید باقر حسین الهندی، و له أسیران کربلاء
مقدمه ل حدیقه الحقیقه لسنائی الغزنوی مع شرح بعض لغاته، و الآیات و الأحادیث الوارده فیه، فرغ منه فی 1020 أوله:
[پس از حمد و ثناء حضرت باری تعالی اما بعد، این مقدمه ای است در بیان لغات و بعضی آیات و أحادیثی که ] یوجد بطهران (المجلس 2349) ضمن مجموعه المؤرخه 1050 من الحدیقه و أخری (المجلس 2/ 4785) مع الحدیقه المؤرخه 1074
حروفی ترکی، کما فی ملحق فهرست مجدوع 345 نقلا عن أیوانف 908
للمیرزا غیاث الدین جمشید بن مسعود بن محمود الکاشانی الشیعی، مذکور فی کشف الظنون و موجود فی مکتبه الحمیدیه و مکتبه لعله لی بإسلامبول و غیرها، و مطبوع بإیران فی سنه 1306 صلی فی خطبته (علی النبی و آله و أولاده الهادین إلی سبیل النجاه و الرشاد) و فرغ منه سنه 829، مرتب علی مقدمه و خمس مقالات فی أوله فهرس کتبه، باسم السلطان ألغ بیگ گورکان بعد ما کتب له الزیج المعروف باسمه و جمله من رسائله الأخری المذکوره فی أول هذا الکتاب أوله: [الحمد لله الذی توحد بإبداع الآحاد] و انتخب منه للمبتدءین رساله سماها تلخیص المفتاح کما مر، و شرحه یسمی تنویر المصباح فی شرح تلخیص المفتاح
لمحمد باقر الجابری الأنصاری النائنی فارسی
ص: 326
فی الکلام، فی مقدمه و أربعه أبواب و خاتمه، مشحونه بأشعار من المؤلف، یوجد بطهران (دانشگاه 1863) علیها حواشی (منه أیده الله) و مر للمؤلف مفاتیح الحدائق و مصابیح الدقائق الذی شرع فیه سنه 1076
فارسی، لاعتماد الحکماء الشیخ علی بن محمد طبع بطهران فی 1305 علی الحجر فی 134 ص
فی الکیمیاء و علم الصنعه فی 1500 بیت الکتابیه لأبی عبد الله محمد بن أمیل بن عبد الله بن أمیل بن محمد التمیمی أوله بعد البسمله:
[و ما بکم من نعمه فمن الله، ثم إذا مسکم الضر فإلیه تجأرون و اتقوا الله یعلمکم الله الحمد لله الأول الذی لا أول قبله، و الآخر الذی لا آخر بعده و صلی الله علی جمیع أنبیائه و أهل طاعته و أولیائه ] و هو مرتب علی ثلاث مقالات: 1- العناصر 2- المعادن، 3- النبات و الحیوان، نسخه منه فی الرضویه، کما ذکر الحاج عماد الفهرسی فی المجلد الأول من فهرس الخزانه من کتب الحکمه، و قال: إنی مع الفحص لم اطلع علی مؤلفه لکنی رأیت اسم المؤلف کما ذکرت فی نسخه مؤرخه 1293 فی کتب السید أبو الحسن بن السید محمد الرضوی و علی هامش بعض صفحات النسخه بخط الجید ثناء و تقریظا لمؤلف الکتاب، و نسخه السید عبد الحسین الخازن للحرم الشریف الحسینی بخط النسخ الجید الجدید بغیر تاریخ، قال فی آخر مقاله الثالثه: [تم جمیع الدیوان المسمی بمفتاح الحکمه المتضمن ما شرطناه ] و ذکر فی أوائله سؤالات أستاذه (بلیناس الحکیم) و جواباته له قال فی خطبته: [و صلی الله علی محمد و جمیع أنبیائه و أهل طاعته و أولیائه، أما بعد، هذا کتاب أذکر فیه إن شاء الله ترکیب الأجرام العلویه و السفلیه و تألیف الطبائع و هذا الکتاب ینقسم علی ثلاث مقالات: المقاله الأولی فی ترکیب العناصر العلویه و الطبائع المعتدله، المقاله الثانیه فی ترکیب المعدن و اختلاط الأجساد، المقاله الثالثه فی ترکیب النبات و الحیوان
من کتب الحروفیه
ص: 327
للحاج محمد علی الفانی الشیروانی من القرن الثالث عشر، الذی مر ذکره فی تألیفه کیمیاء الشفاء فی (18: 201) أیضا فی الکیمیاء، فی اثنی عشر فصلا و خاتمه أوله: [حمد بی حد و ثنای بی عد، مر حکیمی را سزد که به حکمت بالغه خویش نوع إنسان را مظهر اما بعد، چنین گوید] یوجد بطهران (الملک 2/ 4535) کتابته 1248
لحاج زین العطار بن حسین الأنصاری، المتوفی 806 الذی مر ذکره فی اختیارات بدیعی 1: 368 هو فی الطب، و نسخه یختلف بالترتیب، منه فی ثلاث رسائل، فرغ منه فی ذی القعده 767: 1- فی الأدویه المفرده، 2- الأبدال، 3- فی المرکبات فی 12 بابا، و فی بعض النسخ الرساله الثالثه فی 16 بابا ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 599 سبعه عشره نسخه منه فی مکتبات العالم
فی شرح دره النظمیه فی التجوید فرغ منه سنه 1245 أوله: [ای نام نامیت شده مفتاح هر کلام ] یوجد بطهران (دانشگاه 5/ 4545) ضمن مجموعه من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها
لمیرزا محمد الأخباری المقتول، ذکره حفیده میرزا محمد تقی
مفرده و مرکبه أولا و وسطا و آخرا، للمیرزا لطف علی الملقب بصدر الأفاضل بن محمد کاظم أمین السفراء التبریزی المولود بشیراز فی 1268 و نزل طهران إلی أن توفی بها فی 1350، و دفن بابن بابویه، کتبها فی قطعه کبیره بخطه الجید، و فرغ منه فی 1297، رأیت القطعه عند ولده الفاضل المدعو ب مجد الدین، و کان یقول إن رساله إحیاء الخط المذکور فی (ج 1 ص 308) مأخوذ من هذه القطعه و له إیضاح الأدب المذکور فی ج 2 ص 492
فارسی، لرضا علی خان بن حاجی شاه محمد حسین
ص: 328
بن شاه عبد الرسول بن شاه ملا علی القادری الچشتی، ألفه فی 1249 باسم النواب عظیم خان بهادر، و دیباجته لمیر نوازش علی حسین صاحب تلمیذ المؤلف، کما فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1917
أصله لشلیمر فلمنکی الهلندی، المعلم بدار الفنون القدیمه و الترجمه الفارسیه لمیرزا تقی بن محمد هاشم الکاشانی الأنصاری الطبیب، المولود فی 1256، فی 9 بیان، ترجمه باسم ناصر الدین شاه (1264- 1313) و فرغ منه فی شوال 1277 أوله: [چون در عهد أعلی حضرت قدر قدرت سلیمان حشمت ] یوجد بطهران (سپهسالار 7379) ضمن مجموعه المؤرخه 1277، کما فی فهرسها
فارسی، فی المنطق، فی مقدمه و عده أبواب کما فی فهرست نسخه های خطی: 1708
فی شرح رساله الطیر السینائیه خرج منه شرح دیباجته التی عناوینها ویلکم إخوان الحقیقه للشیخ المتکلم الحکیم کمال الدین علی بن سلیمان البحرانی معاصر المحقق الطوسی، و أستاذ کمال الدین میثم البحرانی شارح النهج، کما صرح به الشیخ عبد الله السماهیجی فی إجازته للشیخ ناصر الجارودی و غیره أیضا و فی کشف الحجب نسبه إلی الشیخ حسین بن علی بن سلیمان المذکور الذی یروی العلامه الحلی عنه عن والده حاکیا له عن العلامه فی إجازه بنی زهره فراجعها فإنی لم أجد ذکر الکتاب فیها نعم صرح بروایته عن الحسین عن والده، و النسخه فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف و المکتوب علیه أنه للعالم الربانی جمال المله و الدین علی بن سلیمان البحرانی أوله: [الحمد لله واهب العقل و ناشر الفضل و باسط العدل ] و هو شرح بقال أقول، و نسخه فی النجف استنسخ عنها السماوی بخط شهاب البحرانی، تاریخ کتابتها 737 و المنتسخ عند السید حسین بن أبی القاسم الطبیب التبریزی النجفی
فارسی فی الصلاه و سوابقها و لواحقها و فضلها و أقسامها و ما یتدارک خللها و فوائتها، للمحقق المولی محسن الفیض الکاشانی المتوفی سنه 1091
ص: 329
کما فی فهرس کتبه، و یوجد فی (بنگال، الآسویه 5/ 5 659) و طهران (سپهسالار 7/ 6398) بخط من القرن الحادی عشر کما فی فهرسهما
فی معرفه النبض و ما یدل علیه، للطبیب الماهر المیرزا أبی الحسن بن عبد الوهاب التفریشی، ألفه باسم علی قلی میرزا اعتضاد السلطنه وزیر العلوم و رئیس دار الفنون أوله: [مفتاح معرفت و فلاح حمد خداوندی است جل شأنه ] و النسخه عند السید حسین الشهشهانی، کما کتبه إلینا من طهران
للشیخ نصیر الدین عبد الجلیل بن أبی الحسین بن أبی الفضل القزوینی صاحب بعض مثالب النواصب المعروف بنقض الفضائح حکی فی الریاض تصریح المصنف به فی کتابه نقض الفضائح المذکور و احتمل بعض اتحاده مع مفتاح التذکیر الذی ذکره معاصره الشیخ منتجب الدین کما مر
للمیرزا محمد بن محمد رفیع الملقب ب ملک الکتاب الشیرازی، فارسی مطبوع فی بمبئی، سنه تألیفه یعنی 1315 المطابق لاسم السلطان الذی أهداه إلیه و هو مظفر الدین، مرتب علی مفتاحین فی رسوم الخادم و المخدوم و آدابهما، و خاتمه فی آداب المعاشره مع سائر الناس
و یقال له الجامع البهادری أیضا کما مر تفصیله قال فی خطبته: [و چون به استعانت این کتاب بی ضم رساله و کتابی دیگر، تنقیح همگی مراتب به رصد کواکب و وضع زیج جدید بأحسن وجوه ممکن است، از این حیث آن را مفتاح الرصد می توان خواند، و لیکن از آنجایی که در حقیقت سبب فأعلی و غائی این تألیف دار سامی ممدوح است، بدین لحاظ بجامح بهادری موسوم ساختن مستحسن باشد] و قد مر أوله و تاریخه و فهرس أبوابه بعنوان الجامع البهادری
فی أدعیه التعقیبات و غیرها المحتاج إلیها غالبا، فارسی، من جمع السید الحاج میرزا محمد علی الرضوی المشهدی قائم مقام التولیه ألفه سنه 1333، و طبعه سنه 1335
ص: 330
فارسی فی الکیمیاء، لحسن زاهد الکرمانی الکیمیاوی المهاجر من إیران إلی الهند سنه 723، و اتصل هناک بسلطانها السلطان محمد بن تغلق شاه، و ألف له هذا الکتاب فی سنه 726، و أدرج فیه ثلث المطالب التی تعرض لها جابر الکیمیاوی فی کتبه الأربعمائه، و ذکر أن فیه جمیع ما فی مائه و ثلاث و ثلاثین کتابا من کتب جابر و هی ثلث الأربعمائه، ثم کتب بعد ذلک له کتاب مقلاد الکنوز الموجود الآتی ذکره، و قد صرح بجمیع ما ذکرناه فی أوله و یظهر من تعظیمه فی الصلاه و السلام علی الطاهرین و الطیبین من آل النبی ص تشیعه و یوجد بطهران (دانشگاه 3778) ذکر فی الفهرس أنه ألف فی 1285 و هذا غلط، و أیضا بطهران (سنا 2/ 152) مع المقلاد المذکور
فارسی فی علم الجفر طبع فی بمبئی علی الحجر
لحسن بن زاهد غریب الکرمانی المذکور آنفا، جاء بهذا العنوان فی فهارس إیران، و الصحیح مقلاد الکنوز غیر المفتاح یأتی فی محله
طبع باسم مفتاح الملک محمود بن یوسف المازندرانی سنه 1320 بطهران فی 119 ص و کأنها شرح ل رموز یوسفی فی دستور التلغرافات تألیف میرزا یوسف خان مستشار الدوله یوجد نسخه منه فی (المجلس 2827) کما فی فهرسها
فهرس لروضات الجنات کبیر فی الغایه و کأنه مختصر من الروضات ألفه المیرزا عطاء الله بن مؤلف الروضات المولود (28 ع 1/ 1266) و المتوفی (6 ج 1/ 1335) استنسخ المیرزا أحمد الروضاتی، نسخه بخطه عن نسخه خط المؤلف
شرح علی ریاض المسائل للسید إسماعیل بن نجف المرندی، المتوفی سنه 1318، فی مجلدین، انتهی أولهما إلی مبحث
ص: 331
تطهیر النجاسات، فرغ منه فی شعبان سنه 1284، عند أحفاده” المؤلف” بتبریز
فی الرمل، للسید حسین بن هبه الله الرضوی الکاشی ذکره فی إجازته للسید شهاب الدین سنه 1355
فی الأدعیه فارسی، طبع بإیران 1295، للحاج شیخ محمد تقی ابن محمد باقر الأصفهانی، الشهیر بالآقا نجفی المتوفی أوائل شعبان 1331 و فیه الأذکار و الأوراد و الأعمال و خواص الأدعیه و الآیات و السور و غیرها، و فی أوله إجازه والده لقراءه تلک الأدعیه
فی شرح باء البسمله، للشیخ عبد الوحید بن نعمه الله بن یحیی الجیلانی، أو الأسترآبادی، ذکره فی الریاض أقول: هو فی الریاض مفتاح باب السعاده و عبد الوحید هذا تلمیذ الشیخ البهائی، کما صرح به فی آخر اثنی عشریه الحجیه لأستاذه، و قد استنسخها فی ذی الحجه سنه 1025 بخطه الشریف مع نسبه کما مر
فی الأدعیه و الأذکار أوله: [الحمد لله الذی بیده التوفیق و التأیید الهادی إلی سبیل الرشاد و التسدید] لم یعلم مؤلفه لکن تاریخ کتابه النسخه التی عند السید جلال المحدث 1074، و فی ظهر النسخه دعاء سرخ باد نامه أوله: [بسم الله و بالله و الله أکبر]
لمحمد بن إبراهیم بن محمد الإیجی الذی فرغ منه أواسط محرم 785 یوجد ترجمتها إلی الترکیه فی (دار الکتب 17 اجتماع ترکی طلعت) فی 297 ورقه أول الترجمه: [بسم الله الرحمن الرحیم هست کلید در گنج رحیم ] کما فی فهرسها لقسم الفارسی 1: 95
رساله فارسیه، فی أصول العقائد و الفروع الدینیه إلی آخر التیمم، للمولی محمد علی بن أحمد المحلاتی الشیرازی طبع فی سنه 1272، مرتب علی مقدمه و منهجین: أحدهما فی الأصول و الثانی فی الفروع، و توفی سنه 1284، و ماده تاریخه: لمحلات الجنان ارتحلا
ص: 332
و طبع بطهران 1282
فی المهم من أدعیه الأعمال و الآداب و الزیارات، لسیدنا أبی محمد الحسن صدر الدین بن السید هادی بن السید محمد علی، أخی السید صدر الدین الموسوی الکاظمی
فی حفظ الصحه قبل المراجعه إلی الطبیب، للسید علی بن محمد علی الحسینی المیبدی نزیل کرمانشاه، المتوفی بها 1313، فارسی ألفه 1303، رأیته عند ولده” المؤلف” السید محمد
فی الکیمیاء، فیه شرح بعض أبیات شذور الذهب نسخه منه فی الرضویه مع الریاض الأکبر لجابر بن حیان الکیمیاوی
حاشیه علی مختلف الشیعه للأمیر فیض الله بن عبد القاهر الحسینی التفریشی، تلمیذ المقدس الأردبیلی الذی توفی سنه 993 و توفی السید کما فی مطلع الشمس سنه 1025، و مر کتابه الأنوار القمریه فی شرح الاثنا عشریه، و فی بعض النسخ منهاج الشریعه
حاشیه علی إلهیات الشفاء للسید أحمد بن زین العابدین العلوی العاملی، تلمیذ المحقق الداماد الأمیر محمد باقر الحسینی و المجاز منه سنه 1017 أوله: [الحمد لمن رفع سرادقات اللاهوت عن سمات القوه و النقصان و زین سمات الملکوت بکواکب المعرفه و العرفان ] و اتفق أن تاریخ ختامه (مفتاح کل إلهیات) أو آخره: [ثم أوصیکم أیها الشاربون لرحیق التحقیق عن کأس
الختام بما أوصی الشیخ فی کتابه الإشارات فالله بینی و بینک و کفی بالله وکیلا و الحمد لله ] و طبع فی حاشیه الشفاء و نسخه خط المؤلف کانت للمرحوم المیرزا طاهر التنکابنی تلمیذ الجلوه، و هی الیوم فی مکتبه المجلس
لمحمد حسین بن محمد جعفر البهبهانی، فی مطلبین:
1- تدبیر صیانه المسافرین، فی فصلین، 2- معالجه الأمراض و اللداغات أوله:
[حمد له اما بعد، چنین گوید گم گشته دیار سرگردانی، و مبتلای برنج ندانی
ص: 333
الواثق بالله ابن محمد جعفر محمد حسین بهبهانی، که غرض از این وجیزه آن است که ] راجع مفتاح الشفاء رقم 5343 یوجد بطهران (المجلس 6043) من القرن الثالث عشر، فی 376 ص، کما فی فهرسها
فارسی فی الأدویه و الأدعیه للأمراض و ما یناسبهما للمولی فیض الله عصاره التستری المترجم فی تذکره تستر للسید عبد الله التستری المعاصر د لصاحب الریاض ذکر أنه کانت نسخه منه عنده” السید عبد الله التستری”، و قد کتبه باسم الفتح علی خان أقول: یوجد فی کتب السید جلال الدین المحدث، و هو ترجمه لطب الأئمه و مرتب علی مقدمه و خمسه أبواب و خاتمه، و بعد فراغه عنه ترجم بأمر النواب فتح علی خان أیضا الرساله المذهبه یعنی طب الرضا علیه السلام فی فصلین، و یوجد نسخه من مفتاح الشفاء هذا بخط السید حسن بن محمد طاهر الحسینی، فرغ من کتابته فی (12 ع 1/ 1088) و ألحق إلیه بخطه أیضا ترجمه طب الرضا لکنها ناقصه الآخر کلاهما فی مجلد عند الشیخ مهدی شرف الدین، و قد ذکرتهما بعنوان الترجمه فی ج 4 ص 103 و ص 114، و مؤلفهما المولی فیض الله المذکور، کما فی تذکره تستر
فارسی فی الطب، للمیرزا محمد کاظم بن محمد صائب الخوانساری، موجود فی خزانه کتب المولی محمد علی الخوانساری بالنجف، مرتب علی مطلبین: أولهما فی تدبیر المسافرین، و الثانی فی علاج بعض الأمراض، تاریخ کتابه نسخه منه فی سنه 1244، و نسخه أخری جدیده استخرجه من الکتب المعتبره للقدماء و المعاصرین و ما أخذه من آبائه و أجداده، و فیه
ترجمه اثنا عشر رجلا من علماء الأصول و اثنی عشر من الأخباریین أوله: [وجیزه را مسمی بمفتاح الشفاء نمودیم، و مرتب شد بر دو مطلب ] راجع مفتاح الشفاء لمحمد حسین البهبهانی
للسید محمد مرتضی الحسینی الجونفوری، توفی حدود 1333
فی صلاه الجمعه، للمولی نظام الدین المجاور للنجف، و المهاجر إلی أصفهان فی عصر الشاه سلیمان الصفوی أوله:
ص: 334
جمعه مفتاح صباح نعیم
لمعه مصباح صلاح قویم
حمد بی ابتدا خدای یکتایی را سزاست که ممالک قلوب جماعت أهل کمال مختصر جمع فیه الأقوال و رجح فعل الجمعه لکونها من الشعائر و تسبب الاجتماع و الائتلاف، ألفه باسم الشاه سلیمان الصفوی، بعد وفوده إلیه مهاجرا عن النجف و قاصدا لزیاره مشهد خراسان، و فرغ منه أوائل ذی الحجه 1081، و له چشمه خورشید المذکور فی (5: 307)
تألیف الفیض، للسید نور الدین المحدث الجزائری، مجلده الأول بخط المؤلف عند السید جعفر بن السید محمد علی المروج التستری، و فی ظهره کتب المولی علی بن علی النجار تلمیذ الشارح الإطراء له و شرح ولده السید عبد الله اسمه التحفه السنیه
فارسی، لعبد الله خان معلم مدرسه السراجیه طبع بمشهد خراسان 1341 فی 151 ص
لوحید التبریزی، الذی مر ذکره فی مفتاح البدائع 21: 320 فی العروض، فی ثلاثه و عشرین فصلا أوله: [سپاس و ثنای بی حد مر صانعی را جل جلاله و عم نواله که فصحا و بلغای عالم ] یوجد بطهران (إلهیات 3/ 116 ب) مع جمع مختصر، أعمال القوافی، قواعد المعمی له و عده رسائل من الآخرین، کما فی فهرسها
لصدر الأفاضل لطف علی دانش التبریزی الأصل الشیرازی، المذکور فی (9: 316) ذکر فی مقدمه طبع کتابه الکلم و الحکم ضمن فهرست 152 تألیف له
لصلاح الدین المعروف بلادن علاء الدین السهروردی فارسی، فی السیر و السلوک یوجد بپاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 575/ 6/ 3598) من القرن الثالث عشر، راجعه
ص: 335
للشیخ حسن بن محمد علی الیزدی، تلمیذ السید محمد المجاهد و هو ترجمه و انتخاب من إصلاح العمل و المصابیح لأستاذه فی ثلاث مقاصد: الطهاره، الصلاه، الصوم راجع مصباح الطریق له
للحاج میرزا أبی المکارم بن الحاج میرزا أبی القاسم الموسوی الزنجانی، المولود سنه 1255، و المتوفی سنه 1330، عند ولده المیرزا أبی القاسم فی 3000 بیت
لعبد الفتاح بن محمد نعمان، فارسی، تذکره الأولیاء العارفین یوجد فی (پاکستان، لاهور، پرفسور شیرانی 1613) کتابته 1301، و احتمل صاحب الفهرس أنه بخط المؤلف
للمولی محمد طاهر الشیرازی القمی، أحال إلیه فی کتابه عطیه ربانی
للمولوی محمد نذیر العرشی الهندی، و هو شرح فارسی المثنوی المعنوی للبلخی، طبع فی عده مجلدات
فارسی مقدمه للتفسیر الذی یؤلف بعده کما ذکره مؤلفه، و هو الشیخ غلام رضا بن الحاج إبراهیم الیزدی نزیل مشهد خراسان ولد بها 1295، و هاجر إلی النجف 1319، و رجع منها 1324، و تزوج فی یزد 1325 و شرع فیها بتألیفه فی 1361، و طبعه 1365
فارسی، لعبد الوهاب بن محمد علی المنجم القوچانی، فرغ منه سنه 1320 یوجد بطهران (إلهیات 2/ 110 ج) بخط المؤلف، کتابته 1327، کما فی فهرسها
و هو منتخب شرحه جامع الدرر فی شرح الباب الحادی عشر، للشیخ نجم الدین خضر بن شمس الدین محمد بن علی الرازی الحبلرودی، نسبه دون المقربل النجفی المسکن و المستقر من علماء أوائل عصر الصفویه بل قبلها، و هو مختصر و منتخب من شرحه الکبیر الموسوم بجامع الدرر و علیه حواشی
ص: 336
کثیره إمضاؤها، س ح ن د أوله: [الحمد لله الواحد القدیم، الاعتصام بفیض جوده العمیم، الذی خلق الخلائق و ألهم الحقائق ] شرح مزج موجود فی خزانه الشیخ علی بن الشیخ محمد رضا آل کاشف الغطاء بالنجف، و قد فرغ من کتابه توضیح الأنوار 839، و من جامع الأصول 834، و نسخه منه مخروم الأول و الآخر فی خزانه الحاج مولی علی محمد النجف آبادی، و نسخه عند السید عبد الحسین الحجه بکربلاء تامه قال فی آخره: [و لقد تم هذا الانتخاب بعون الملک الوهاب ضحوه یوم الخمیس الثانی عشر من شهر رجب المرجب سنه 836 هجریه فی حرم مولانا أمیر المؤمنین علیه السلام ] و تاریخ کتابته سنه 971، و نسخه أخری فی کتب السید محمد الیزدی بأصفهان، و الشیخ محمد السماوی، و الحاج عماد الطهرانی، و فی خزانه الرضویه، و أخری عند الشیخ عبد علی بن الشیخ حسین القدیحی
فی تاریخ أب الأئمه، للحاج میرزا أحمد المتخلص بمنظور، مؤلف مصباح الأئمه فی تاریخ أم الأئمه
فی استخراج الضمیر بمسائل الزایچه، للسید أبی القاسم بن محمد رضا الطباطبائی التبریزی، و له لسان الغیب أیضا فی بعض الاستخراجات و لعلهما واحد عند السید محمد الجزائری
الموسوم بأحدیه الغیب فی العرفان، للمولی صدر الشیرازی، طبع مع التمهید فی شرح قواعد التوحید فی آخر هوامشه فی سنه 1315 بمباشره الشیخ أحمد الشیرازی
فی استخراج الجواب من کتاب الله بقاعده أشار إلیها محیی الدین بن العربی فی بعض کتبه، یشبه الفال، ألفه السید مهدی الغریفی المتوفی 1343 لبعض شیوخ العرب قرب النجف، مختصر مرتب علی أربعه أرکان
فی الأدعیه و الأوراد و الأعمال فی ثمانیه عشر بابا، للنواب الفتح علی خان بهادر، ألفه سنه 1339، و طبع 1340 بلغه أردو
ص: 337
أو فتح نامه لأمیر خسرو الدهلوی، المذکور فی (9: 293) مثنوی فی حدود 800 بیت، نظمه فی 690، و طبع ضمن دیوانه غره الکمال أوله:
سخن بر نام شاهی کردم آغاز
که بر شاهان در دولت کند باز
فی شرح فتوح الغیب المتن لعبد القادر الگیلانی، و الشرح لعبد الحق المحدث الدهلوی العامی أوله: [حمد له، همه ستایش ها ثابت است مر خدایی را عز و جل ] ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی 1405 أربع نسخا منه، و هذا خارج من الموضوع
لجلال بن محمد بن محمد بن عبید الله القائنی، فی مقدمه و خمسه فصول، فی العقائد و الفروع و الأخلاق أوله: [الحمد لله علی نواله اما بعد، چنین گوید بنده ضعیف که این رساله ای است در بیان آنچه فرض و واجب بر مکلفان ] یوجد بطهران (دانشگاه 37/ 2920) ضمن مجموعه المؤرخه 843- 898 (ص 334- 337) کما فی فهرسها
فی تتمیم نظم حدیث الکساء، للشیخ فرح بن الحسن القطیفی، المولود 1321 تممه من ورود الحسین علیه السلام إلی آخره، و أوله من نظم الشیخ عبد علی بن الحاج محمد علی الماحوزی المتوفی حدود سنه 1337
فی الاستخارات، للأمیر محمد حسین بن الأمیر محمد صالح الخاتون آبادی، سبط المجلسی الثانی، المتوفی سنه 1151
فی الأخلاق و المقتل نظیر اللهوف فارسی مطبوع، للحاج شیخ محمد باقر بن المولی محمد حسن القائنی البیرجندی المعاصر ذکره فی آخر کتابه نور المعرفه
فی اللغه الفارسیه، حسب ترتیب التهجی من أول اللغات، کل حرف فی باب، ثم الاصطلاحات، و هذا القسم علی ترتیب التهجی من آخر الکلمات، یوجد بطهران (المجلس 4678)، کما فی فهرسها
ص: 338
لپیر جمال الأردستانی، المذکور فی (9: 161) أوله: [اعلم یا أخی أن الأنبیاء و الأولیاء ای عزیز محمود غزنوی ] ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1405 نسختان منه فی إیران
للشیخ محمد بن علی بن إبراهیم بن أبی جمهور الأحسائی، ذکره فی إجازته الکبیره للشیخ محمد بن صالح الغروی سنه 896، و ذکر قبله معین الفکر فی شرح الباب الحادی عشر و کذا معین المعین فی أصول الدین فلا تظن الاتحاد و هذه الإجازه مرت ذکرها فی ج 1 ص 241
فی شرح دعاء الصباح، لمحمد إسماعیل بن حسین بن محمد رضا بن علاء الدین محمد المازندرانی الخواجوئی الأصفهانی أوله: [نحمدک اللهم یا من أذهب اللیل مظلما بقدرته، و جاء بالنهار مبصرا برحمته و نصلی علی أشرف ] یوجد بطهران (إلهیات 1/ 811 د) ضمن کشکول المؤرخ 1222- 1227 کما فی فهرسها
فقه فارسی، علی طریق السؤال و الجواب یوجد مجلده الأول فی مباحث العقود، و یشرع من المتاجر، و یختم فی الوقف أوله:
[حمد بی حد و ثنای بی عد نثار بارگاه یگانه بی همتایی که عقول و أوهام در ادراک ذات ] کتابته رجب 1277، و قال صاحب الفهرس: إنه تألیف محمد مهدی الموسوی الکاشانی
اسم لدعاء الصباح المنسوب إلی أمیر المؤمنین علیه السلام کما صرح به الحاج مولی هادی السبزواری فی شرحه للدعاء، و قد مر مع سائر شروحه
فی الأعمال و الأدعیه اللابدیه فی الیوم و اللیله، للشیخ بهاء الدین محمد بن الشیخ عز الدین الحسین بن عبد الصمد الحارثی الجبعی العاملی الأصفهانی، المتوفی سنه 1030، مرتب علی أبواب سته بحسب تقسیم أعمال الیوم و اللیله بما یعمل بین الطلوعین، و ما یعمل من طلوع الشمس إلی الزوال، و منه
ص: 339
إلی الغروب، و منه إلی وقت النوم، و منه إلی انتصاف اللیل، و منه إلی طلوع الفجر، و فیه شرح بعض الألفاظ و تبیین ما یحتاج إلی البیان أوله: [الحمد لله الذی دلنا علی جاده النجاه و هدانا إلی ما یوجب ] و طبع مکررا و ترجمته أیضا مطبوعه و فرغ من تصنیفه فی بلده گنجه فی نیف و عشرین من صفر سنه 1015، و النسخه المکتوبه فی هذه السنه فی الخزانه الرضویه، کاتبها زین العابدین، و نسخه مع الترجمه قد کتب الترجمه بین السطور بالحمره فی مکتبه أمیر المؤمنین علیه السلام ، ذکر المترجم اسمه فی الدیباجه بعنوان المیر حسین الکرمانی، و عند تفسیر البهائی السوره الفاتحه فی آخر الکتاب ذکر حدیث غشوه الإمام الصادق علیه السلام عند تلاوته، و استحسن قول العارف الشبستری:
روا باشد أنا الله از درختی
چرا نبود روا از نیک بختی
فأجیب فی هامش النسخه بأن إیجاد الله الکلام فی الشجر لا فساد له، و أما إیجاده فی البشر فهو محض الفساد، تعالی شأنه عن ذلک
لمیرزا محمود خان
فارسی، لمحمد بن ثابت النیشابوری فی الکیمیاء، فی سبعه عشر فصلا یوجد فی (أکسفورد، بادلیان 10/ 2749) ضمن مجموعه المؤرخه 1100، کما فی الفهارس
للحاج مولی محمد شریف بن الرضا الشیروانی التبریزی صاحب مصابیح الوصول الذی ألفه 1228 و نور الأنوار الذی استنسخ سنه 1258، ذکر فی آخر کتابه الصدف المشحون المطبوع 1314 الذی مر ذکره فی (ج 15 ص 29)
لجوهر أفندی، یوجد بهذا العنوان و النسبه فی المدینه (عارف حکمه 323) فی الفارسی منها راجعه
فهرس لأحادیث المودعه فی الکافی و الفقیه و التهذیب و الاستبصار ألفه السید محمود بن السید مهدی الموسوی
ص: 340
الأصفهانی نزیل النجف، فی عده مجلدات، رتبها علی أبواب حروف الهجاء أی من الهمزه و ألباء إلی آخر الیاء، و شرع من حرف الهمزه بعدها الألف ثم الهمزه بعدها ألباء، و بعد تمام حرف ألباء شرع فی حرف التاء، و بدأ بحرف التاء بعدها الألف ثم بعدها ألباء، ثم التاء إلی آخر حرف التاء بعدها الیاء، ثم شرع فی حرف الثاء المثلثه إلی آخر الیاء
للسید محمد الجواد بن محمد بن محمد الحسینی العاملی النجفی المسکن و المدفن، المتولد بشقری حدود نیف و مائه و خمسین و ألف، و المتوفی بالنجف، أواخر سنه 1226، تلمیذ الشیخ الأکبر الشیخ جعفر بل المعاصر و الراوی عن الوحید البهبهانی و بحر العلوم و المیرزا القمی و صاحب الریاض و هو کتاب جلیل، و لنعم ما قیل فیه:
لله آیه معجز ظهرت له
فغدت لکل کرامه مفتاحا
فالجواهر بمفتاح کرامته استخرجت و الهدایه بمصباح رعایته استضاءت بل سائر الکتب المبسوطه فی الأحکام التقطت من أرقام صحائفه الکرام، و لله الحمد علی طبعه و نشره فی هذه الأعوام بأحسن طبع فی طی عشر مجلدات ضخام، خرجت منها سبعه و ألحقها فی الطبع مجلد الأمانات و هو الثامن و الباقی تحت الطبع، فرغ من مجلده الأول فی الطهاره فی العام الأول من المائه الثالثه بعد الألف مع أنه کتبه بعد المواریث و کتب بعدهما الصلاه و الزکاه و ما کتب من العبادات غیرها، ثم کتب المعاملات مرتبا إلی أواخر الوصایا فجف قلمه، نعم أسقط فی هذا البین السبق و الرمایه و کتب فی هذا البین القصاص و الدیات و أکثر القضاء و عدد أبیاته یزید علی 300000 بیت فرغ من الإقرار فی ذی القعده سنه 1226، و فرغ من الهبه فی ج 1 سنه 1226 فی النجف حین مجی ء الوهابیه إلی العراق، قال: و أنا فی عشر السبعین و ما برز منه بعد الإقرار الا الوصایا و رأیت النکاح و أوائل الطلاق فی موقوفه الشیخ عبد الحسین الطهرانی فی کربلاء، و هو لیس داخلا فی المجلدات الثمان الخارجه من الطبع، و کتب أولا حواشی علی تجاره القواعد حین قراءته علی بحر العلوم و حواشی علی الدین و الرهن منه
ص: 341
للسید المیر محمد هاشم بن المیر عبد الله الموسوی الخوئی نزیل تبریز، المتوفی بها 1358، و حمل إلی قم، طبع منه مجلد الزکاه و الخمس و الصوم، و أما الطهاره و الصلاه و التجاره بخطه عند ولده القائم مقامه المیر محمد جعفر
أصلها منسوبه إلی تنکلو شاه البابلی، الذی مر ذکره فی مصابیح أنوار سبعه 21: 86 و الترجمه الفارسیه لمحمد إبراهیم القره گوزلو یوجد بطهران ضمن مجموعه رسائل کیمیاویه من المؤلف، مر ذکر المجموعه فی عنوان مفاتیح أسرار سبعه 21: 300 و نسخه أیضا بطهران (مجلس 11/ 4 نجم) من القرن الثانی عشر، لم یعلم مترجمها
أیضا من الکتب الکیمیاویه الفارسیه المنسوبه إلی تنکلو شاه البابلی ذکر ثلاثه نسخ، منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 643 ترجمتان منها فی طهران (أصغر مهدوی 3/ 343) من القرن الحادی أو الثانی عشر، و طهران (المجلس 11/ 4 نجم) من القرن الثانی عشر لم یذکر مترجمهما و الثالث منها ضمن مجموعه رسائله ترجمه محمد إبراهیم قراگوزلو المذکور ضمن مفاتیح أسرار سبعه 21: 300
دیوان، للسید المعاصر الملقب فی شعره بالخائف الموسوی الدزفولی، جمع فیه جمله من أشعار معاصریه من شعراء دزفول و غیرهم مع شعر نفسه أوله:
ای همه ذرات از تو واله و شیدا
کون و مکان را زبان بحمد تو گویا
أورد فیه کثیرا من شعر الحاج السید أحمد اللاهیجی الملقب فی شعره ببدر و فیه أشعار فخر العلماء الحاج مولی محمد رشید الملقب فی شعره بالضیائی الدزفولی
ص: 342
و فیه أشعار الأدیب الملقب بمخفی، و قد خمس هو جمله منها، و فیه جمله من أشعار آقا محمد صادق الدزفولی الملقب فی شعره بصادق، و فیه أشعار کوکب الدزفولی و أشعار شاکر الدزفولی و أشعار مولانا شریعتمدار جدی الدزفولی و أشعار نثار و أشعار مدهوش و أشعار الشیخ محمد جواد وامق الدزفولی، منها رثاؤه للحاج میرزا حبیب الله الرشتی و مدیح السید محمد باقر الحجه الطباطبائی بکربلاء، و قد خمسه الخائف الدزفولی جامع هذا الدیوان و فیه أشعار مولانا غافل الذی له دیوان مدائح المعصومین، و قد قرظه مولانا کوکب، و فیه أشعار عاشق، و فی آخره قصیده مصنوعه مستخرج من کل بیتین منها أو أزید بیت تام بروی آخر و هو ممتاز عن البیتین بکتابته بالحمره
لأمیر الشعراء الحاج میرزا رضا قلی بن محمد هادی النوری، المتخلص بهدایت، ذکره فی أول مظاهر الأنوار الذی ألفه سنه 1265، و هو شرح لأشعار الخاقانی الشیروانی، کما ذکره فی آخر ریاض العارفین له، و فی ترجمه الخاقانی المجمع ج 1 ص 200 توجد نسخه منه فی مکتبه أمیر المؤمنین علیه السلام تاریخ کتابتها 1271
تعلیقه علی الشوارق و التجرید و ما یتعلق به من الشروح و الحواشی، للمولی الآقا محمد علی بن الآغا محمد باقر الهزارجریبی الأصفهانی النجفی، المتوفی بقمشه سنه 1245، ذکر فی الروضات و کذا ولده فی آخر مجمع العرائس
فی المقتل، فارسی، للسید نظام العلماء المیرزا رفیع الدین التبریزی الطباطبائی المعاصر طبع بإیران، و توفی 1326
لخیر الدین خلیل بن إبراهیم، من معاصری السلطان محمد بن مراد (المتوفی 855) فی مقدمه و عشره فصول و خاتمه، فی الحساب أوله: [شکر و سپاس سزاوار حضرتی است که ذات أو از صفات إمکان ] و ذکر فی کشف الظنون 2: 1770 باسمین أحدها لخیر الدین و الأخری لخلیل بن إبراهیم و للمؤلف مشکل گشا أیضا
ص: 343
فی الریاضیات راجعه نسخها شایعه
للشیخ شهاب الدین أحمد بن هلال العارف، سمی به لأن فی خطبته: [الصلاه علی محمد و آله مفتاح کنوز الأسماء و الذخائر] و هو فی تفسیر آیه الکرسی، کما مر فی (4: 329) نسخه منه بخط السید تاج الدین محمد بن حمزه بن زهره الحسینی الفوعی فی 892 عند السید محمد رضا التبریزی فی النجف، علیها تملک العلامه المجلسی و معه شرحه لبیت من قصیده البرده لیس فی أول الشرح ذکر الصحب، بل الآل فقط
فی الکیمیاء، للمعاصر المعمر الشیخ موسی بن محمد علی بن الشیخ مراد الخراسانی الحائری
أو مفاتیح الکنوز فی الرموز فی الرمل، أصله للمولی الحاجی حسن الطبسی، ألفه فی 735 یوجد منه تحریرا مع مقدمه جاء فیه: أن الشاه طهماسب الصفوی (930- 984) طلب من محمد بن جلال (و فی بعض النسخ جمال) بن عبد الله الحسینی (الحسنی) البلیانی فی 968، أن یرسل له کتابا فی الرمل، فأجابه البلیانی بهذا التألیف التی کان ساقط المقدمه، فألف له مقدمه و أرسله إلی الشاه الصفوی و فی مقدمه نسخه (الملک 1/ 3347) أنه تألیف حسن بن عمر بن حاجی الطبسی و هو فی ضابطتین: الأولی فی معرفه علم الرمل فی سته أبواب و الثانی فی الأحکام أیضا فی سته أبواب، و کل باب فی عده فصول أما أول نسخه من تحریر البلیانی (من نسخه الملیه 301): [افتتاح کلام بتقدیم حمد واجب الإکرام پادشاهی است که هر یک از آحاد کائنات بعد از حمد علیم ستار، و نعت سید أبرار أبو المظفر شاه طهماسب ] غیر مؤرخه من القرن الحادی عشر و نسخه (الملک 1/ 3347) کتابته 24 ذی حجه 1108، جاء فی المقدمه: أنه تألیف حسن بن عمر بن حاجی الطبسی أوله: [حمد له بدان که شریف ترین چیزی که باری عز و جل درباره بنده خویش ارزانی می فرماید علم است ] و نسختان منه فی (دار الکتب
ص: 344
2/ 7 معارف أسرار فارسی- و 2 وفق فارسی) تاریخ کتابه الثانیه 4 صفر 1028 و جاء فی الفهرس باسم مفاتیح الکنوز فی الرموز تألیف محمد بن جمال بن عبد الله الحسنی البلیانی، و أولها تطابق نسخه (الملیه 301): [افتتاح کلام بتقدیم حمد] و نسخه منه فی (المجلس 2/ 2782) من القرن الثانی عشر، أولها تطابق (الملیه و دار الکتب) و جاء فی المقدمه: أنه تألیف خواجه حسن الطبسی، ألفه فی 735 و المقدمه لمحمد بن جلال بن عبد الله الحسینی، و إنشاء الدیباجه للشاه المذکور فی 968
للمیرزا محمد علی بن الحاج محمد کاظم الدربندی الشهیر بکاظم بک مدرس الخط العربی فی بعض مدارس بطرسبورغ، و هو فارسی فی کشف الآیات القرآنیه، کتبه باسم السلطان ناصر الدین بن محمد شاه بن العباس میرزا بن الفتح علی شاه القاجار، و طبع فی بطرسبورغ سنه 1276، و ماده التاریخ (تم فهرستنا) کتبه بعد نجوم القرآن، المعروف عند علماء الهند.
لأبی الحسن علی بن مهدی الحسینی. فارسی، فی ثلاث مقالات. یوجد فی (أکسفورد، بودلیان 13/ 95 أوزلی) ضمن مجموعه المؤرخه 1042- 1043 کما فی فهرسها.
تألیف خواجه عالم أویس عرف بآدم، فارسی فی شرح اللغات المشکله فی گلستان سعدی، فرغ منه فی 10 محرم 900، یوجد فی پاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 6216) غیر مؤرخه. کما فی فهرسها.
فی شرح الباب الحادی عشر، للمیر أبی الفتح بن المیر مخدوم الحسینی الشریفی العربشاهی، حفید الشریف الجرجانی المتوفی حدود 976، و النسخه بخطه فی الرضویه، ألفه 955. أوله: [فاتحه کل کتاب عظیم و دیباجه کل کتاب کریم بحمدک یا من دل علی ذاته بذاته ]. و نسخه فی (یزد، سریزدی 6) بخط معز الدین بن إسماعیل الحسینی، کتابتها جمعه رجب 983 فی مدرسه الغازانیه بتبریز، ذکر فی فهرسها بعنوان شرح الباب، حکی عن الریاض
ص: 345
أنه سماه مفتاح الباب. قال فی أوله: [فهذا مفتاح الباب الملحق ...].
فی النحو، للسید المحدث نعمه الله بن عبد الله الحسینی الموسوی الجزائری، المتوفی سنه 1112، ذکر فی آخر الأنوار النعمانیه أنه کتبه أوائل اشتغاله، مر أن المتن البهائی و شرح السید موجود أوله: [الحمد لله الذی نحی قلوبنا نحو الجاده القویمه و ألهمنا الهدایه نحو الطریقه المستقیمه]. ذکر فی آخره: أنه ألفه و هو ابن خمسه عشر سنه و هو شرح مزج فرغ من نقله من السواد إلی البیاض فی سابع عاشوراء سنه 1064 فی المدرسه المنصوریه بشیراز، و علیه حواشی منه کثیره فیظهر أنه نظر فیه کرارا و أدرج فیه أسماء بعض تصانیفه المتأخره عن هذا التاریخ، فإنه ولد سنه 1050، و فرغ من هذا الشرح سنه 1064 و یحیل فیه
إلی مقامات العارفین و لعله غیر مقامات النجاه الذی ألفه بعد سنین، و النسخه عند السید آقا، ترجع مقدار منها إلی عصر المصنف و تممها السید آقا عن نسخه أخری و علیها حواشی المولی نعمه الله بن أحمد المعاصر للسید الجزائری، عبر عن الجزائری فی الحاشیه بالمصنف سلمه الله، فیظهر أنه کتب الحاشیه فی حیاه المؤلف، و فیها الاعتراض علی المتن.
للآقا فتح علی الزنجانی النجفی نزیل شریعه الکوفه، و المتوفی فی 1388. أوله: [الحمد لله الذی شرح صدورنا لتشریح المطالب الحریه بالصیانه و الکتمان ...] ذکر أنه لما تعلم الخلاصه فی طهران کتب هذا الشرح بالتماس بعض، و فرغ منه (17 صفر 1293) رأیته عند السید محمد بن نعمه الله بن محمد جعفر بن عبد الصمد الجزائری، و طبع ثانیا سنه 1325 و علیه حواشی السید إسماعیل الصدر، مر مصباح اللباب الفارسی.
فی التجوید، للحاج شیخ علی بن أبی طالب القمی المعاصر، کما کتبه فی فهرس کتبه بخطه و ذکر أنه کراریس لم یجلد.
للمیرزا محمد حسین خان مصباح السلطنه ابن مسعود الأنصاری، المتوفی قبل سنه 1312، المطبوع فیها
ص: 346
المفتاح و غیره من تصانیفه.
لمحمد بن حسام الدین، المعروف بخواجه بهیکه، الهندی. فارسی. یوجد فی (الآصفیه 565 لغه) کتابته 1250.
کما فی فهرسها.
فی اللغات العربیه المترجمه إلی الفارسیه، حسب ترتیب التهجی. أوله: [سپاس و منت پروردگاری را]. یوجد بقم (مدرسه الفیضیه 2/ 1428 (22) ضمن مجموعه المؤرخه 1114، کما فی فهرسها.
لمحمد جعفر بن میرزا محمد اللنجانی الأصفهانی المبارکه إی، تابع فیه نصاب الصبیان للفراهی، فرغ منه أولا فی 27 ع 2/ 1247 ثم بعد خمسه و عشرین سنه کملها و فرغ من الثانیه 19 شوال 1272. أوله: [الحمد لله الذی أرسل کل رسول علی قومه بلسان الذی یتکلمون به ...
ای که از گرد گذرگاه تو ای سرو خرام
خار گل دامان آن پرعطر شد هر صبح و شام
یوجد منها نسختان بطهران (دهخدا 120) کتابتها 1247 و (المجلس 872) کتابتها 19 شوال 1272، کما فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 251.
للآقا محمد علی الکرمانشاهی بن الوحید البهبهانی المتوفی سنه 1216، موجود فی الخزانه الرضویه. قال الشیخ أبو علی فی رجاله: إنه لم یتم و قال فی الروضات عندی منه شرح الدیباجه مع جمله من المقدمات و فیه أنه شرح قبل ذلک قدرا من أبواب المطاعم انتهی، و علی أی حال فهو غیر تام، کما صرح به بعض المطلعین، و قال السید عبد اللطیف فی تحفه العالم إن شرحه علی المفاتیح مبسوط و هو فی غایه التنقیح، و فی فن العبادات و الأخلاق له بسط عظیم، و ذکر أنه کان ملازما لدرسه قرب سبعه أشهر فی کرمانشاه، قلت ما ذکره فی تنقیح الفنین و البسط العظیم، موجود فی هذا المجلد الذی هو شرح الدیباجه الموجود عند الشیخ هادی کاشف الغطاء و السید محمد باقر الحجه بکربلاء و غیرهما. أوله:
ص: 347
[حمدا علی نواله مصلیا علی أحمده و آله ]. أحال فیه إلی کتابه معترک المقال و کتابه سنه الهدایه و غیرهما، و ذکر فی أوله أن أمر بشرح المجلد الثانی، ثم إنه لما رأی فی الدیباجه غرر الفوائد الشریفه فقدم شرحها، ثم إن سهل الله یرجع إلی شرح المجلد الأول، قال و رسمته بعد الاختتام بختام الکلام لشرح مفاتیح شرایع الأحکام، و الظاهر أن ختام الکلام اسم لشرح نفس (المفاتیح) الذی أمر بشروع المجلد الثانی منه أولا، ثم بتسهیل الله یکتب شرح المجلد الأول منه و یحتمل أن الختام اسم آخر لشرح الدیباجه و کأنه عدل عن اسمه الأول و هو مفتاح المجامع أو فتاح المجامع کما فی هذه النسخه و لو کان الختام اسم شرح سائر المفاتیح فالموجود منه شرح مفاتیح الفرائض إلی آخر الحبوه ملحقا بشرح الدیباجه بخط واحد فی المجلد الموجود عند الشیخ هادی، و أما شرح مفاتیح المطاعم فما ظفرت به إلی یومنا، و أما شرح الدیباجه الموسوم بمفتاح المجامع کما فی أوله، فقد فرغ منه فی سنه 1189 و ماده تاریخه: خمد الشروح، أو دمخ الشروح، أو خدم الشروح، أو مدخ الشروح و ذکر فی
الحاشیه وجه مناسبه کل منها و لخص ولده آقا محمد جعفر شرح مفاتیح الفرائض لوالده فی مجلد، و هو أحد مجلدات کتابه المصابیح فی شرح المفاتیح، کما مر.
لموسی بن علی بن أبی القاسم بن عیسی الحسنی الحسینی الفراهانی. و هو ترجمه ینابیع المحبه لسلمان بن إبراهیم خواجه کلان بن محمد بابا خواجه الصوفی البلخی القندوزی القسطنطنی (1220- 1294)، فی فضائل النبی و الآل صلی الله علیه و آله ، فی مقدمه و مائه باب، فرغ من الترجمه 1305، و طبع بهامش الینابیع فی 1312 ق. یوجد فی (الرضویه 721 أخبار 2154) من وقف 1306، و طهران (دانشگاه 5233) بخط المؤلف، کتابته 1 ع 1/ 1305.
کما فی فهرسهما.
فی شرح مخزن الأسرار للنظامی. للاهوری.
فارسی، للمولی جمال الدین بن علی الخوانساری، ألفه فی رابع رجب 1285، و ذکر فی آخره:
ص: 348
أنه لم یر شرحا له قبل شرحه.
فارسی فی الأخلاق و المواعظ، للمولی محمد جواد الگلپایگانی، مطبوع کما قیل. و أقول، اسمه مصباح الفلاح کما مر.
للسید محمد مولانا التبریزی المعاصر، مؤلف مصباح الأعلام. أقول: قد ظفرت له بسبعه شروح غیر هذا، و النسخه عند الحاج شیخ علی أکبر النهاوندی، کتابتها 1286 بخط أبی القاسم بن الحسین الخوانساری.
أو العشقیه أو خیالات العشاق. للقاضی حمید الدین الناکوری الچشتی البخاری، محمد بن عطاء المتوفی 643، المذکور فی (9: 267). أوله: [الحمد لله لا إله الا هو. درود بی حد بر آن ظهور که شهود ذات و مقصود صفات است ... بعد از درود نامعدود کلمه ای چند از الهامات نه از عقلیات از جوش نه از گوش ]. نسخه شایعه و بعناوین مختلفه المذکوره و غیرها. راجع فهرست نسخه های خطی فارسی: 1284.
لأبی جعفر محمد بن أیوب الحاسب المازندرانی الذی ألف رسالته فی الاستخراج فی 354. ذکره البیهقی فی تتمه صوان الحکمه:
83 بمثابه المتوفین، فعلی هذا لا یصح تاریخ فوته فی 632 المذکور فی فهرس أیاصوفیا، فیمکن أن یکون التاریخ سنه کتابه النسخه الموجوده بها (رقم 2763). أوله:
[چنین گوید ... که چون ما به پرداختن از رساله شمارنامه ].
للسید عبد الفتاح الگجراتی، و هو شرح المثنوی المعنوی للبلخی، ألفه بعد 1284. یوجد فی (الآصفیه 1563 تصوف) و (بنگال الآسویه 149 منظومات 581) کما فی فهرسهما.
لحیدر قلی القاجار بن نصر الله پریشان النهاوندی المتوفی 1318، و هو ترجمه قسم من مفاتیح الغیب 21: 337 للملا صدرا الشیرازی، ترجمه حسب طلب مخبر الدوله علی قلی خان هدایت، طبع بطهران علی الحجر. أوله: [این
ص: 349
همایون نامه مفتاح المفاتیح که بامر ... مخبر الدوله العلیه وزیر علوم ترجمتی است از برخی زبده و عمده از مفاتیح ]. یوجد بطهران (الحقوق 80 ب) بخط المؤلف کتابته 1312 ق، کما فی فهرسها.
لمحمد رفیع بن محمد شفیع الزبیبی القزوینی.
ترجمه اللغات العربیه إلی الفارسیه مأخوذه من قاموس المحیط و مجمع البحرین و مجمع البیان و کنز اللغات و المهذب و النهایه و غیرها. فرغ منه فی 1128. أوله: [دیباجه کلام لغت خوانی ]. یوجد بطهران (المجلس 2195) مع إصلاحات من المؤلف فی 507 ص، کما فی فهرسها.
شرح علی الدره الغرویه البحر العلومیه، للمولی صبغه الله الکاظمی، کذا ذکره فی کشف الحجب و لکن علی ظهره سماه مفاتیح الکلام.
أقول: هو السید صبغه الله النجفی المولد بن السید جعفر الدارابی الکشفی المشهور و شرح الدره موجود سماه فی الدیباجه مفتاح المفاتیح و مر بعنوان مفاتیح الکلام 21: 306.
لعبد القادر بن حسن الرویانی، فی سبعه عشر فصلا، فی شرح مشکلات المفاتیح فی الرمل. أوله: [حمد بلا إحصاء فردی را که خلقان را زوج آفریده ]. یوجد بطهران (سپهسالار 2/ 1088) کتابته 1076 کما فی فهرسها.
فی الأدعیه، للشیخ إسماعیل بن علی نقی التبریزی المعاصر، المولود 1295، ذکره فی فهرس کتبه.
فی علم الأصول، شرح علیه فی سبع مجلدات، للحاج سید حسن بن السید أحمد الکاشانی نزیل مشهد الرضا علیه السلام و المتوفی بها سنه 1342، عند تلمیذه العالم السید یحیی بن السید محمد المعروف بهندی فی المشهد بخراسان.
لمحمد إسماعیل الحسینی المشهدی، ألفه
ص: 350
باسم محمد علی میرزا القاجار فی 1231. فی مقدمه و مفتاحین و خاتمه. المفتاح الأول فی ثلاثه أصول، و الثانی فی ثلاثه أنواع، و الخاتمه فی الأدوار و القرانات و أحکامها.
أوله: [أجناس حمد از تعریف بیرون خالقی را سزاست که بی ذکر اسمش ]. یوجد منه فی طهران (دانشگاه 2/ 3057) بخط المؤلف، کتابته 1231 و (دانشگاه 2/ 3140) کتابته 1236، کما فی فهرسها.
فارسی فی استخراج تقاویم الکواکب السبعه السیاره، للأمیر أویس بن أمیر جان التبریزی، رتبه علی خمس مقالات، و فی کل مقاله عده فصول. أوله: [تَبارَکَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّماءِ بُرُوجاً، وَ جَعَلَ فِیها سِراجاً وَ قَمَراً مُنِیراً ...] ذکر فی آخر الفصل الثامن من المقاله الخامسه ما یظهر منه سنه تألیفه، و لفظه: [و ما مواضع تسییرات و انتهاءات و فردارات در تاریخ 444 ملکی را موافق سنه 928 هجری بود در این جدول وضع کردیم ...] ثم کتب الجدول، و قال فی الفصل الثانی عشر من المقاله الخامسه عند ذکر الأیام المشهورات فی السنه العاشور و الغدیر فی الثامن عشر من ذی الحجه، إلی قوله: [و در بیست و پنجم رجب تصدق أمیر المؤمنین علیه السلام و علی أولاده الطیبین الطاهرین المعصومین ما جاء القلب رابع الغفر و ما جاء التشرین بعد العشر و ما کان الترادف بین النصر و الظفر ...] و النسخه بخط المولی عباس علی بن نجف قلی التبریزی النجفی المسکن کتبها بالغری فی سنه 1278.
لخواجگی رضوی، المنجم الشیرازی و یحتمل أن یکون المؤلف محمد بن أحمد الخواجکی الگلپایگانی الرشتی، من معاصری قطب شاه و نظام شاه، الذی ترک التسنن و تشیع مؤلف ختم الغرائب و شرح الفصول الذی فرغ منه فی 953، و فرغ من شرح الباب الحادی عشر فی 952 و التمهیدات فی 953 و هو فی ربع المجیب الآفاقی فی مائه فصول، فرغ منه فی علیکره أوله:
[حمدی چون رحمت ایزدی بی پایان ] یوجد نسخه منه فی (مکتبه الأمیر) بخط محمد علی الفسائی، کتابته 13 ع 1/ 1134، و طهران (أدبیات 1/ 85 جوادی) کتابته صفر 1244 کما فی فهرسهما
ص: 351
أو رساله در تصحیح زیج ألغ بیک لغیاث الدین منصور فی اثنی عشر فصلا و خاتمه، الفصل 1- فی تصحیح أواسط الکواکب 2- تصحیح تعدیل الکواکب، 3- تصحیح تعدیل الثانی و اختلاف کواکب السنه، 4- تصحیح تعدیل الثانی للشمس، 5- تعدیل حصص عروض الکواکب، 6- تصحیح عرض القمر، 7- تصحیح عروض الکواکب، 8- تصحیح جدول الخسوف، 9- تصحیح نصف النهار، 10- تصحیح جدول الساعات و نصف النهار، 11- تصحیح مزاجات
القمر، 12- تصحیح اتصالات الکواکب السنه، و الخاتمه فی تصحیح باقی الجداول الغیر المذکوره و المذکوره فی زیج المیرزائی (و منظوره من الأخیر زیج ملخص میرزایی لعبد القادر الرویانی اللاهیجی، الموجوده نسخها) فرغ منه فی غره ع 1/ 1042 و علی هذا فالمؤلف غیر الدشتکی المتوفی 948 أو 949 أوله: [حمد و سپاس مالک الملکی را که مصباح و جعلنا سراجا] یوجد منه نسختان بطهران (دانشگاه 2/ 2674) کتابته 1047 و (دانشگاه 2/ 2294) کتابته 1197، و فی آخر کلاهما تاریخ الفراغ علی ما ذکرت
فارسی، فی زایچه حسام السلطنه القاجار، فی دیباجه مفصله و مقدمه و أربع مقالات و خاتمه یوجد بمشهد خراسان عند عبد الحمید المولوی بخط من القرن الثالث عشر و المحتمل انتقلت النسخه مع باقی الکتب إلی دانشگاه مشهد
للحاج المولی محمد رضا کوثر علی شاه بن محمد أمین الهمدانی، المتوفی 1247 المذکور فی (9: 923) و طبقات أعلام الشیعه، الکرام:
549 فارسی، فی النبوه الخاصه، و الرد علی النصاری و الفادری (هنری مارتین) فی مقدمه و خمسه مفاتیح، ألفه باسم فتح علی شاه (1212- 1250) و عباس میرزا ولیعهد، و الدیباجه لمیرزا أبی القاسم القائم مقام الفراهانی، أنشأه فی 1232 و فهرست الکتاب لولد المصنف المیرزا محمد علی، و طبع بطهران فی 1340 ق و طبع الدیباجه ضمن منشئات الفراهانی المذکور فی 1294 أوله: [ (الدیباجه): الحمد لمن
ص: 352
یقصر اللسان عن حمده اما بعد، بر ضمیر منیر أرباب یقین (المتن): حمد له و بعد، چنین گوید بنده شرمنده علم و عمل ]
للمیرزا محمد بن عبد النبی النیسابوری الأخباری، المقتول بالکاظمیه سنه 1232، ذکره تلمیذه المولی فتح علی نزیل شیراز فی الفوائد الشیرازیه الذی ألفه سنه 1240
لأسد الله بن إبراهیم الشیرازی، فقه فارسی، فی الحدود و القصاص و الدیات، کل فی مقاصد و فصول أوله: [الحمد لله الذی لا یدرک حقیقته العارفون و لا یحیط صمدیته العالمون ] یوجد منه نسخه فی (الملیه 815 ف) کتابته 1262، و أخری أیضا (الملیه 139 ف) من القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها
منظوم فارسی مطبوع فی فروع الدین، للسید أحمد بن السید محمد جعفر التستری
لشیخ الإسلام أبو نصر أحمد، ژنده پیل الجامی، (نامق 440- 526 أو 536)، المذکور فی (9: 188، 413) شرع فیه فی آخر شعبان 522، و ختمه فی سبعه أبواب و فصلین الباب الأول فی التوحید و الإیمان، الثانی فی السنه و الجماعه، الثالث فی التوحید و الاستقامه، الرابع الاستقامه فی الطاعات الخامس فی المباح بالحجه، السادس فی التسلیم و الرضا، السابع فی أحوال الصدیقین و الأبدال و أرباب الحقیقه طبع بطهران فی 1347 ش بمباشره الدکتور علی الفاضل أوله: [حمد له و العاقبه للمتقین این کتاب را در آخر شعبان سنه 522 شیخ الإسلام قدوه الأبدال آغاز کرد] ذکر فی فهرست نسخه های خطی فارسی:
1406 خمسه نسخ منها
لمحمد صادق بن الحاج میرزا أسد الله، فارسی فی حفظ الصحه أوله: [خدایی را پرستش و بندگی سزد که پدیدآرنده موجودات است ] یوجد بطهران (المجلس 3135) کتابته حدود 1318 کما فی فهرسها
ص: 353
فی الفقه مجرد الفتوی من غیر استدلال، مجلد کبیر فی الطهاره و الصلاه و أوائل الصوم، للشیخ محمد حرز النجفی مؤلف کتاب المسائل السابق ذکره، نسخه المسوده الأصلیه بخط المؤلف، فرغ منه 1332، و نسخه أخری مبیضه منه من دون تاریخ رأیتهما فی مکتبته” المؤلف”
للسید صدر الدین محمد الدزفولی الکرمانشاهی المتخلص بکاشف (18 صفر 1174- 15 شعبان 1258)، المذکور فی (9: 897) ألفه حسب طلب الأحباء، فی أصول الاعتقادات و الأخلاق و العرفان، فی مقدمه و خمسه أبواب و خاتمه المقدمه فی بیان طریق الحق، الباب الأول فی التوحید و العدل، الثانی النبوه و الإمامه، الثالث المعاد، الرابع فیما یلزم ترکه علی سالکی الطریق، الخامس فیما یلزم العمل به لسالکی الطریق، فی عده فصول یوجد بطهران (الحقوق 231 ج) من القرن الثالث عشر، و (سپهسالار 1341) أوله: [مفتاح نجات و مصباح حیات حمد و ستایش واجب الوجود]
من کتب الکلام العربی فی مکتبه راجه فیض آبادی الماری 3، کما فی فهرسها
فارسی فی آداب الدعاء و شرائطه و أوقاته و أمکنته و شرائط الداعی و غیر ذلک، للشیخ أبی محمد محمد علی بن محمد شفیع المشهدی، صرح باسمه و نسبه و کنیته فی أوله، و هو المجاز عن المجلسی الثانی فی (1098) و الشیخ الحر العاملی و له الجامع الأردبیلیه فی رد الصوفیه و بعض الآداب الشرعیه، نسخه خط المؤلف فی مکتبتی” آغا بزرگ الطهرانی” مستخرجه من کتب الأحادیث، ألفه فی کابل بعد عودته عن الحج فی 1098 و اتصاله هناک بأمیر الهند و خراسان و بدخشان لیستشفی عن ألم رجله الذی عرضه فی المحرم من تلک السنه، و رتبه علی مقدمه و فائده و فصول و خاتمه أوله: [الحمد لله المتفضل المنان المتطول الحنان ] و المؤلف مجاز من الشیخ الحر، و من العلامه المجلسی (1098) کما ذکرته فی الکواکب المنتشره و النسخه ضمن مجموعه عندی” آغا بزرگ الطهرانی”
ص: 354
فارسی أوله: [الحمد لله الذی لا یخیب من دعاه و لا یرد من ناداه ] للآقا محمود بن الآقا محمد علی بن الوحید البهبهانی المتوفی بدزآشوب شمیران فی ناحیه طهران سنه 1269، و فرغ من تألیفه سنه 1260، فی کتب الحاج میرزا علی الشهرستانی بکربلاء، و أخری فی (المجلس 1/ 3254) بخط نجف علی الأنجدانی، کتابته 1245 کتبه فی مدرسه أم السلطان بطهران
للمیرزا محمد بن رستم معتمد خان الحارثی البدخشی، ألفه للسلطان أبی النصر قطب الدین محمد شاه بهادر الغازی، و فرغ منه 7 محرم سنه 1126، و المنتخبات منه فی قطف الزهر للأردوبادی، منها حدیث الغدیر أوردها بطرق عدیده، و قال: هو حدیث مشهور کثیر الطرق جدا
الموسوم بمفتاح الجنان أیضا، للمولی محمد جعفر بن المولی محمد تقی المجلسی، کتبه للشاه سلیمان الصفوی المتوفی سنه 1106، فارسی مرتب علی مقدمه فی مقدمه الصلاه و ثلاثه أبواب فی صلاه الیومیه و تعقیباتها و سائر الصلوات و الأدعیه و الأحراز و خاتمه ذات فوائد، طبع فی بمبئی بمباشره المیرزا محمد ملک الکتاب سنه 1318 أقول: و لم یعهد للمولی محمد تقی المجلسی الا ثلاثه أولاد: المولی عزیز الله المتوفی سنه 1074، و المولی عبد الله المتوفی سنه 1084، و المولی محمد باقر المتوفی سنه 1110 حتی أن شیخنا النوری مع شده فحصه عن أحوال المجلسی ما أورد فی الفیض القدسی الا هؤلاء و الله أعلم نعم للمولی محمد باقر المجلسی ولد اسمه المیرزا جعفر من أم ولد له
فی ترجمه عده الداعی بالفارسیه و ضم بعض الأدعیه، للمولی علی بن الحسن الزواری تلمیذ المحقق الکرکی، و أستاذ المولی فتح الله المفسر الکاشانی، موجود فی الخزانه الرضویه، کما یظهر من فهرستها أوله:
[ستایش و سپاس بی قیاس حضرت قاضی الحاجاتی را روا است ] نسختان تاریخ کتابه
ص: 355
إحداهما 1055، و نسخه بغیر تاریخ فی مکتبه الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام فی النجف قال فی الریاض رأیته ببلده هراه، و ینقل عنه فی سفینه أهل البیت المؤلف 1079
یعنی إصلاح العمل الذی، للسید المجاهد و المفتاح لتلمیذه الشیخ علی بن الشیخ أبی علی محمد بن إسماعیل الحائری لخصه بأمر أستاذه المصنف المجاهد فی حیاته، و تاریخ کتابه النسخه من موقوفه آل خرسان سنه 1234 أوله: [الحمد لله الذی هدانا سبیل الخیر و الفلاح ] ذکر فیه أنه اقتصر علی الفتوی و الاحتیاطات النافعه، و عبر عن نفسه بعلی بن أبی محمد السینائی لأن والده أبا علی صاحب رجال أبی علی المعروف کان من أحفاد أبی علی سینا
فی مناسک الحج، للسید حسین الکوه کمری، جمعه تلمیذه المعروف بالمولی محمد مؤمن الخراسانی المعروف بمسأله گو فی 1289، و طبع 1291 مع السؤال و الجواب توفی حدود 1311، و اسمه الأصلی المولی غلام حسین، و له تصانیف أخر منها رساله فی الأخلاق و المواعظ، و منها مجلد من إملاءات مواعظ الحاج شیخ جعفر التستری کلها بخطه وقفها المولی محمد حسین القمشه إی الصغیر حسب وصیته فی سنه 1313، رأیتهما عند القمشه إی، و کان یقرأ علیهما فی مجلس تعزیته فی الخمیس و الجمعه
فی علم النجوم، للمیرزا عبد الوهاب خان الکرمانشاهی، مرتب علی 60 فصلا، فرغ منه 1290، موجود فی کرمانشاه
لعلی محمد بن محمد صالح النیشابوری، فی مقدمه و اثنی عشر مفتاح و خاتمه، ألفه باسم محمد ولی میرزا بن فتح علی شاه، و فرغ منه فی خمیس 14 ع 2/ 1231، و هو ترجمه من کتب الأحکام النجومیه أوله: [افتتاح کتاب و آغاز خطاب ]، رأیته بطهران عند (الدکتور مفتاح 3 مج) ضمن مجموعه کتابتها 1231
للمولی محمد مهدی بن الحاج محمد إبراهیم الکلباسی، المتوفی سنه 1292، حکاه ابن أخیه المیرزا أبی الهدی و استنسخه لنفسه
ص: 356
فارسی، إسماعیلی کما فی فهرس أیوانف 754
للحاج السید إسماعیل بن صدر الدین، المعروف بصدر الأصفهانی فارسی، طبع بمبئی علی الحجر
فارسی، لعلی أکبر بن عباس الیزدی الحائری طبع بالنجف 1344
للمولی فضل علی بن شاهوردی معاصر الشاه سلیمان أحال إلیه فی کتابه تبصره الأعیاد
فارسی، لمحمود بن عثمان، فی شرح أحوال أمین الدین محمد بن زین الدین علی بن ضیاء الدین مسعود البلیانی، انتخبها من الجواهر الأمینیه للشیخ الإسلام، حسب طلب الأصدقاء، فی خمسه عشر بابا یوجد فی (أسعد أفندی: 1640) فی 288 ورق کما فی الفهارس
بلغه أردو، من فتاوی السید ناصر حسین، جمعه السید شبیر حسین بن السید محمد مجتبی الجنفوری، و طبع فی لکهنو
فارسی فی أصول الدین و الفروع، من فتاوی السید إسماعیل الصدر الأصفهانی، إلی کتاب النذر و العهد و الیمین، لبعض تلامیذه الیزدیین المعاصر المیرزا محمود بن سلطان علی خان المرعشی التستری النجفی، و طبع بالهند ترجمته بلسان الأردو، و طبع مختصره أیضا فی 1320
لمیرزا محمد الأخباری، ذکره حفیده المیرزا محمد تقی
منظومه فی الاستصحاب قرب ألفی بیت، للمولی محمد حسن النائنی صاحب گوهر شب چراغ المطبوع سنه 1328 ذکره فی آخره
لأبی محمد الطبری المعروف بالمرعش جد الساده المرعشیه، السید حسن بن حمزه بن عبد الله الحسینی المتوفی سنه 358، قال
ص: 357
النجاشی: کان من أجلاء الطائفه و فقهائها قدم بغداد و لقیه شیوخنا سنه 356، ثم ذکر تاریخ وفاته کما ذکرناه
رساله فارسیه، للشیخ محمد تقی بن أبی طالب الیزدی الأردکانی، المتوفی 1284، المذکور فی (طبقات أعلام الشیعه- کرام: 206) و المذکور حاله فی (5: 269) ألفه حسب طلب الحاج میرزا آقاسی أوله:
[بعد الحمد و الصلاه عرض می کند نیازمند عفو و تأیید سبحانی محمد تقی ] یوجد بطهران (الملیه 786 ف) کتابته 1263 فی 160 ورق
مقتل فارسی، ألفه الحاج محمد علی المجتهد الساروی (نسبه إلی ساری القریب من بارفروش مازندران) لم یذکر المؤلف اسمه فی الکتاب و انما ذکر کذلک فی الوقفیه المکتوبه علی ظهر النسخه، فإنه وقفها مشهدی جانی بن المرحوم المیرزا محمد زاغ الساروی مع زوجته حلیمه بنت المرحوم المولی یعقوب الساروی فی 15 شعبان سنه 1259، و جعل التولیه لولدهما بعد بلوغه، و للعالی جناب المولی محمد یوسف أخ حلیمه المذکوره من زمان الوقف إلی حین بلوغ الولد، و کانت النسخه بقلم حسین بن میرزا ولی پهنه کلاهی من توابع ساری، فرغ من کتابتها 1258 أول النسخه: [ثناء و ستایش خاص حکیمی است که ساقی حکمتش مجلسیان بزم مصائب را سرمست باده تسلیم و رضا گردانید، و دردی کشان خمخانه نوائب را از اضطراب بمقام انس و شکیبایی کشانید و آن را مسمی گردانید بمفجعه و مرتب ساخت بر یک مقدمه و 25 مجلس ] ذکر فی المقدمه بعض أسرار الشهاده و مصالحها، و دفع بعض ما ذکر من الاعتراضات الواهیه، و بدأ فی المجالس بتواریخ النبی صلی الله علیه و آله و بعض مصائبه و ما لحقه من الأذی من المشرکین فی مکه المعظمه، و من المنافقین فی المدینه المنوره إلی أن ارتحل إلی دار البقاء، و بعده ذکر بعض تواریخ الصدیقه الطاهره و مصائبها و إیذائها إلی أن دفنت سرا، و بعده ذکر بعض أحوال الحسن المجتبی، و بعده ذکر مصائب سید الشهداء مفصلا، و السجاد مختصرا، و الإمام الکاظم ثم الرضا علیه السلام و بشهادته ختم الکتاب، و کل مجلس منه مبدو بعد البسمله بخطبه عربیه
ص: 358
و لکن کانت النسخه أکثر من الأغلاط فیها لجهله باللغه العربیه النسخه عند الشیخ أسد الله القزوینی فی مدرسه القزوینیه، ذکر فی أوله: أن المقاتل الفارسیه کلها مشتمل علی نقائص حتی أن الفاضل المعاصر جناب المرحوم المولی مهدی النراقی مع شده اهتمامه فی تهذیب کتابه محرق القلوب المنتشر نسخه بین الناس لم یخل من جمله مما لا یجوز قراءتها، و لذا ألف هذا
الکتاب المنزه عن تلک النقائص و هو فی غایه المتانه و لذا لم یذکر مصائب سائر الاثنی عشر لعدم ثبوت قتلهم و قاتلهم، بالجمله المؤلف من العلماء الورعین و اسم والده محمد رضا، کما صرح به صاحب الروضات الذی أکثر النقل فیه عن کتاب توضیح الاشتباه تألیف هذا المصنف المذکور فی ج 4 ص 490، و قال فی وصفه: لم أر مثله فی معناه، و الظاهر أنه کان من تلامیذ الوحید البهبهانی، و قد ذکرناه فی مصفی المقال ص 280
لمحمد رفیع مر فی (21: 350) فلینتقل إلی هنا
مقتل عربی و فارسی، مرتب علی 48 مجلسا، للفاضل الشیخ علی أکبر بن المولی عباس الیزدی الحائری، فرغ منه سنه 1311
المتن لأحمد بن علی بن مسعود، فی التصریف، شرح مزج أوله: [الحمد لله الذی صرف أفکار قلوبنا إلی صراط مستقیم و نورها بنور الهدایه إلی الدین القویم و علی آله و أصحابه معادن الإحسان ] بخط محمود بن محمد خان، کتبه فی تبریز سنه 1107، عند الشیخ عز الدین الجزائری و نسخه عند السید حسین الشهشهانی، بقلم إسماعیل بن محمد علی، فرغ منه فی سنه 1227 و (الآصفیه 154 صرف) کتابته 1280 کما فی فهرسها
فی ترجمه أربعین حدیثا مستخرجه من البحار، فی فضل زیاره الأئمه علیه السلام لبعض الأصحاب، ذکر أنه بعد الرجوع عن حج بیت الله الحرام فی خدمه الحاجیه النوابه أم نائب السلطنه عباس میرزا المولود 1203، و علی شاه ظل السلطان المولود 1210، و التی کانت بنت فتح علی خان و زوجه السلطان فتح علی شاه المتوفی 1250، فتوجهت لزیاره النجف و للاستعجال لم تنو القیام عشره أیام، فبقی هذا المؤلف فی النجف إلی تمام العشره نیابه عنها، و ألف ترجمه الأربعین لرفع
ص: 359
الهم و الغم التی عرضها من عدم توفیق الإقامه عشره، و فرغ منه عند الشباک الواقع طرف الرأس الشریف قرب الغروب (10 ج 2/ 1241) بقلم أحمد بن عبد الکریم الزهانی القائنی الخراسانی، و لعله المؤلف و النسخه عند الشیخ محمد رضا بن الشیخ زین العابدین بن شمس الدین
فی تاریخ سلاطین الفرس و إیران، لشفیع علی خان بن خلیل الرحمن خان الاثنی عشری اللکهنوی، موجود عند السید محمد علی السبزواری بالکاظمیه. أوله: [حمد وافر و ثنای متکاثر آن خدایی را است که ]. ابتدأ من کیومرث و انتهی إلی أنوشیروان، و ألفه باسم السلطان محمد علی شاه پادشاه غازی فی سنه 1255، و کتابه النسخه فی سنه 1256.
للمیرزا فتح الله بن المیرزا رضا الحسینی المرعشی الشوشتری، المتخلص بکیمیائی، المتوفی 1293 أو 1288، مؤلف خزانه العلم 7: 157 و غیرها. و هو فی طب النساء، فی أربعه مراحل، فرغ منه فی 1254: المرحله الأولی فی حل المربوط، الثانیه فی الإعانه علی الحمل و فیه أقسام، الثالثه فی المحافظه علی الجنین و منع السقط، و الإعانه علی الولاده، فی خمسه مقام، المرحله الرابعه فی حفاظه الطفل، فی خمسه مطالب و کل فی أبواب.
أوله: [فتح مهمات بحمد قاضی الحاجات و حل مشکلات بصلوات ... و بعد، فتح الباب این مقاله و عمده أسباب این مختصر]. یوجد بأصفهان عند السید محمد علی الروضاتی بخط المیرزا عنایه الله البقراطی ابن المیرزا محمد کاظم حکیم باشی، کتابته 4 رمضان 1324، کما فی فهرس السید المذکور.
منظوم فارسی فی المدائح و المراثی للشاعر المتخلص برجائی. مطبوع فی بمبئی، و هو الحاج سید محمد محسن الشیرازی و له دیوان رجائی، کما مر.
فی القصص و الحکایات فارسیا للحاج شیخ علی أکبر النهاوندی نزیل المشهد، طبع بطهران علی الحجر.
ص: 360
منظومه فی العوامل المائه، للسید قطب الدین محمد الحسینی الشیرازی، صاحب المرجان و الیاقوت الذی مر أنه نظمه فی 1130 و نظم مفرح القلوب للمیرزا أبی الحسن خان و علیه حواشی و شروح و بیانات من الناظم. أوله:
حمدا لمن إلیه طیب الکلم
یصعد مرفوعا بعامل علم
إلی قوله فی الآل:
و هم أئمتی علی الیقین
و معدن العلم و قطب الدین
و النسخه مع نظم اللآلی لهذا الناظم أیضا عند السید المیرزا هادی الخراسانی الحائری، کتابتها 1231.
لمفتی الملک، تاج المعالی (تاج الدین) محمد بن معین الدین المالکی، فارسی ترجمه من الهندیه، باسم ملک الشرق و الغرب نصیر الدین مقطع شیخ بهاء الدین ندیم الله، فیه أربعه حکایات عرفانیه أخلاقیه هندیه.
توجد نسختان منه فی (بنگال الآسویه 54) کتابته 1098 و أخری (408) غیر مؤرخه، کما فی فهرسها، راجعه.
أو المرح القوامیه نظم القانونچه تألیف محمود بن محمد بن عمر الچغمینی الخوارزمی، المختصر من القانون لأبی علی سینا، فی الطب. للمیرزا قوام الدین محمد بن محمد مهدی الحسینی السیفی القزوینی. ینقل عنه الفاضل فی نفائس اللباب. و هو فی عشر مقالات: 1- فی الأمور الطبیعیه، فی خمسه فصول، 2- فی التشریح، سبعه فصول، 3- فی أحوال البدن، خمسه فصول، 4- فی النبض، سته فصول، 5- تدبیر الأصحاء، عشره فصول، 6- فی أمراض الرأس، ثلاثه عشر فصلا، 7- أمراض الصدر، ثمانیه عشر فصلا، 8- أمراض سائر الأعضاء، تسعه فصول، 9- فی الأمراض الظاهر فی البدن، ثمانیه فصول، 10- درجه قوی الأغذیه ثلاثه عشر فصلا. أوله:
ص: 361
الحمد لله الحکیم الشافی
و حافظ الأنام بالألطاف
ثم الصلاه منتهی الرضوان
علی طبیب عله العصیان
محمد خلاصه الوجود
قانون علم طاعه المعبود
و آله حاوی قوی الیقین
أئمه بهم قوام الدین
... و بعد،
فاحفظ نظمی القانونچه
نظما مفرحا رفیع الدرجه
فی عام سته و ألف و مائه
بوطنی قزوین عونا للفئه
و قال فی فهرسته المرتب علی عشره مقالات فی عدد أبیاته:
أبیاتها غراء بالتبیان
مع مائتین الألف و الاثنان
یوجد بطهران فی (الملک). و مشهد خراسان عند الحاج الشیخ علی أکبر المروج، کتابه الثانیه 1260.
ترجمه و شرح القانونچه للچغمینی المذکور، لمحمد أکبر المعروف بشاه محمد أرزانی، فی خمسه مقالات، و کل مقاله فی عده فصول، مر ذکره فی قانونچه 17: 20. طبع مکررا. یذکر فی المقدمه أنه ألفه بعد طب الأکبر و حدود الأمراض و أغراضه و فی آخره یذکر تألیفه طب أکبری شرع فیه أواخر دولت عالمگیر الهندی (1069- 1118) و فرغ منه فی أوائل دولت محمد فرخ سیر (1124- 1131). أوله: [حمد له. و الصلاه و السلام علی سید المرسلین و علی آله و أصحابه أجمعین ]. نسخه الخطیه شایعه، أقدم ما اطلعت (طهران، پزشکی 298) کتابته 1159 و (الآصفیه 805 طب) کتابته 1164، کما فی فهرسهما.
رسالتان إحداهما فارسیه و الأخری عربیه، کلتاهما للسید الشهید زین العابدین مؤسس بیت الله الحرام ابن نور الدین بن مراد بن علی بن المرتضی الکاشانی المکی موطنا و مدفنا، کلاهما موجودتان فی خزانه المولی محمد علی الخوانساری بالنجف، العربیه ناقصه من أولها و الفارسیه تامه، کما یأتی بخط المولی محمد الخراسانی، کتبها بمکه المعظمه سنه 1247، لجناب القدوسی انتساب الحاج عبد الله بن المرحوم ملا محمد هادی (؟) القزوینی
ص: 362
و ینقل عنه شیخنا النوری فی دار السلام و غیره ملخص کیفیت هدم البیت، و تأسیس السید له و فراغه عنه فی السابع و العشرین من شهر رمضان سنه 1040، و حکی عن الریاض أن السید کان من أجل تلامیذ المولی محمد أمین الأسترآبادی، و استشهد فی مکه للتشیع، و دفن مع أستاذه و المیرزا محمد الرجالی و الشیخ محمد السبط و غیرهم من العلماء، و ألف المولی فتح الله بن المولی مسیح المعاصر للسید رساله فی أحوال أبنیه الکعبه و أورد فیها هذه الرساله بتمامها، ثم ألحق رسالته بآخر بحث الحج و العمره من کتاب المصباح الکبیر لشیخ الطائفه أقول: و رأیت المفرحه الفارسیه أیضا فی کربلاء عند الشیخ محمد علی القمی أوله: [الحمد لله رب ] ذکر فیه نسبه کما مر، و رتبه علی ثلاثه فصول و خاتمه:
الأول فی ذکر سبب هدم بعض جوانب الکعبه بالسیل فی الأربعاء
فارسی أدبی، لعطاء الله الشیرازی، یوجد بپاکستان (انجمن ترقی أردو 3 ق ف 31) کتابته 1268، کما فی فهرسها لسرفراز علی
لحکیم شاه أبو محمد الطبیب الشیرازی، ألفه لشاه عباس الصفوی، یوجد بطهران (دانشگاه 1/ 2596) ضمن مجموعه المؤرخه 1086، کما فی فهرسها
لعماد الدین محمود الشیرازی بن سراج الدین مسعود، الذی ألف چوب چینی 5: 310 فی 954 ینقل فیه من القانون لأبی علی سینا و الأدویه القلبیه لابن تلمیذ، و شرف الدین حسن الطبیب الشیرازی و غیرهم یوجد فی (طهران، دانشگاه) مؤرخه 996 یحتمل أن یکون تاریخ التألیف و أخری أیضا (دانشگاه 51/ 1035) ضمن مجموعه المؤرخه 1101 کما فی فهرسها أوله: [الحمد لله المحمود فی کل فعاله بدان که از کمال کمی مردمی فاضل در این جزو زمان که در آنیم ]
أو مفرجه الفؤاد فارسی لأمان میرزا بن فتح علی شاه القاجار (1212- 1250) فی أحوال و فضائل الأمیر علیه السلام ، ألفه باسم محمد شاه
ص: 363
القاجار، فی 1264 أوله: [الحمد لله الذی ذکره زیب لسان الذاکرین و فکره أنیس ] یوجد بطهران (الملیه 807 ف) کتابته 26 صفر 1264 کما فی فهرسها
و یقال له مفردات القرآن أو مفردات ألفاظ القرآن للراغب الأصفهانی الحسین بن محمد بن فضل بن محمد المتوفی 565، صاحب المحاضرات و ذکرنا هناک استظهار کونه شیعیا فراجع، فسر فیه کلمات القرآن علی ترتیب کتب اللغه علی الحروف الهجائیه، نسخه منه ناقصه إلی کلمه صیصیه فی (الرضویه) و کتابته قبل سنه 920 و طبع بمصر فی مطبعه المیمینه سنه 1324 أوله:
[الحمد لله رب العالمین و صلواته علی نبیه محمد و آله أجمعین ]
فی فنی المعمی و العروض، للأمیر علی شیر الجغتائی المتوفی سنه 906، ذکر فی ترجمته
فی الطب، للنواب الحکیم معتمد الملوک السید علوی خان المتوفی 926، ینقل عنه فی مخزن الأدویه المؤلف فی سنه 1185، و له خلاصه التجارب أیضا فی الطب
للسید ربیع بن محمد الحسینی المختاری المدعو محمد صالح، ألفه سنه 1131، یوجد عند السید شهاب الدین بخط جده السید علی
أو مفردات صحت أو مفردات نامی لمیر معصوم المتخلص بنامی ابن السید صفائی البهکری (البکری) (944- 1019) المذکور فی (9: 1166)، و مؤلف تاریخ سند فی 26 بابا، اختاره من اختیارات بدیعی و غیرها: الباب 1 إلی 22 کل باب فی أمراض أحد الأعضاء، الباب 23- فی الحمیات، 24- علاج أمراض الظاهره، 25- فی الدغ، 26- فوائد متفرقه و کل باب فی عده فصول أوله: [
حمد خداوند را کش بدر کبریا
هست برابر بهم شاه فقیر و گدا
بر رأی عاقبت آرای أرباب نظر] یوجد بطهران (پزشکی 2/ 297) من القرن الحادی أو الثانی عشر، و طهران (المجلس 3408) من القرن الثالث عشر سمی فی دیباجه نسخه الأخیره ب مفردات صحت و أبوابه
ص: 364
و فصول له کما ذکرت
فارسی فی الطب، مطبوع للحکیم ناصر علی الهندی
فارسی، فی مقالتین: 1- المفردات، فی خمسه أبواب: الحبوب، اللحم و السمک و اللبن، الفواکه، البقولات، المفردات من کل جنس، 2- المرکبات، فی خمسه أبواب أیضا: الأشربه و المطبوخات المعاجین، الأقراص، الحقنه، الأدهان و المراهم و أدویه العین أوله: [الحمد لله الذی خلق لکل داء دواء و بعد، بنابر التماس من یجب علی إسعافه، کلمه ای چند در بیان بعضی مفردات و مرکبات بر دو مقاله از کتب معتمد] یوجد بطهران (دانشگاه 2/ 5012) ضمن مجموعه المؤرخه 1008، کما فی فهرسها
فارسی، فی عده فصول أوله: [رساله مفید فی علم الطب بقول حکما اما بعد، بدان که خدای تعالی این جهان بیافرید بر دوازده رکن و چهار طبع ] یوجد بپاریس (الملیه 3/ 343) کتابته 1033 کما فی فهرسها
لحکیم شرف الدین طالب السهاوری، ساکن حیدرکژه اخترنگر و هو قاموس اللغات الهندیه مترجمه إلی الفارسیه یوجد فی پاکستان (لاهور، پرفسور شیرانی 368/ 3372) کتابته 1260، ساقط الأول، کما فی فهرسها
فی الأدویه المفرده، للشیخ کمال الدین بن العتائقی، مرت بعنوان الرساله المفرده فی (ج 11 ص 225).
أحد البدور القراء السبعه (69- 155) للمولی طاهر بن عرب بن إبراهیم الأصفهانی، مؤلف الدر الفرید 8:
68 و غیرها فی التجوید، و هو غیر طاهر بن مؤمن الأصفهانی، رأیته بکربلاء عند بعض الکتبیین.
ص: 365
لمحمد صادق القاری بن محمد قاسم الخومه، مؤلف عده رسائل فارسیه فی التجوید، منها مفرده حمزه التی فرغ منها فی 1096.
و هی فی قراءه ابن عامر علی روایت القتیل و البزی. أوله: [حمد له. و بعد، غرض از عرض این أبواب محتویه بر أصول بسمع قبول أرباب عقول ]. یوجد فی (الرضویه 1/ 10467) الغیر مفهرسه، بتاریخ محرم 1096، مع عده رسائل من المؤلف، تاریخ بعضها 1100: 1- قراءات ابن کثیر، 2- مفرده نافع، 3- مفرده الکسائی، 4- قراءات هفت قاری، 5- مفرده ابن عامر (هذا) 6- مفرده أبی عمر، 7- مفرده حمزه.
أیضا لطاهر القاری الأصفهانی المذکور، فی التجوید علی روایه ابن عامر، فی عده فصول و أبواب، ألفه حسب طلب الأحباب.
أوله: [الحمد لله الذی جعل القرآن العظیم ... و بعد، چنین گوید]. رأیتها بطهران (الملک 1/ 5417) ضمن مجموعه کتابتها 988.
لجمال الدین حسین، حلیم پیری، حسب ما جاء فی عنوان النسخه، و یظهر من النسخه حیاه المؤلف فی 958. أوله: [و ما توفیقی الا بالله ... الحمد لله الذی فضلنا علی کثیر من عباده ... اما بعد، بدان که این مختصری است ]. یوجد فی طهران (دانشگاه 3/ 3869) کتابته 958. کما فی فهرسها.
فارسی، فی قراءه ابن کثیر علی روایه بزی و قتیل استخرجه من حرز الأمانی و التیسیر لأبی عمرو، علی ترتیب سور القرآن، و فیه یشیر إلی أبیه کأنه من القراء. یوجد فی (الرضویه 81 تجوید 6610 ع) کتابته صفر 1082. أوله: [ذکر قراءه عبد الله بن کثیر الملکی، از طریق شاطبی ].
لمحمد صادق القاری، مؤلف مفرده ابن عامر 21: 366. فی أصول قراءات أبی عمرو البصری، علی روایه الدوری و السوسی من طریق الشاطبی، فی عده فصول. أوله: [حمد له ... بعد، این چند بابی است
ص: 366
از أصول قراءات أبو عمرو العلاء البصری، از طریق شاطبی ... ابن محمد قاسم الحومه محمد صادق القاری ]. توجد فی (الرضویه 8/ 10467) بتاریخ 1100 مع مفرده ابن عامر المذکوره.
لمحمد صادق القاری المذکور آنفا. فی أصول قراءات حمزه، ألفه فی مدرسه محرمیه، حسب طلب الأحباب و بعض تلامیذه، فی 1096 أوله: [حمد له ... بعد، این رساله ای است وجیزه، در أصول قراءات حمزه که أقل خلیفه ... محمد صادق ]. یوجد فی (الرضویه 6/ 10467) بتاریخ صفر 1100 مع الرسائل الآخر للمؤلف.
لطاهر القاری الأصفهانی، المذکور آنفا فی (مفرده أبی عمرو 21: 365). فی قراءه حمزه علی ترتیب القصیده الشاطبیه. فی أبواب و عناوین:
مسأله، مسأله. أوله: [حمد له. و صلاته و سلامه علی سید المرسلین ... اما بعد چنین گوید شیخ ما]. رأیته فی طهران (الملک 1/ 5417) ضمن مجموعه کتابتها 988 کتبت فی مکه، و أخری بطهران (دکتر مفتاح 2 مج) مع منهل العطشان له.
للشیخ مهذب الدین أحمد بن عبد الرضا، قال فی آخر کلیاته فی الطب الذی ألفه سنه 1082: و قد أکملنا الأمر فی کتابنا الموسوم بالمفرده الطبیه.
لعماد الدین علی بن علی الفارسی الأسترآبادی، من القرن العاشر، مؤلف تحفه شاهی 3: 371 و غیرها من الرسائل فی التجوید.
و هی فی قراءه عاصم علی طریق الشاطبی، فی مقدمه و ثلاثه أبواب و خاتمه، ألفها باسم أحد ملوک الصفویه. أوله: [حمد بی حد و سپاس بی قیاس مر آفریننده را سزد].
ذکر ثلاث نسخ منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 101. أقدمها نسخه (الرضویه 16 تجوید) کتابتها 1145.
لإمام بن أحمد بن الإمام الکجائی، مؤلف
ص: 367
مجمع القواعد 20: 41. و هو رساله فارسیه علی ترتیب السور القرآنیه. أوله:
[الحمد لله الذی جعل القرآن یهدی للتی هی أقوم ]. یوجد بطهران (دانشگاه 4/ 5371) ضمن مجموعه کتابتها 1019، کما فی فهرسها.
لمحمد صادق القاری، مؤلف مفرده ابن عامر 21: 366 و غیرها. فی قراءه الکسائی علی روایه أبی عمرو و أبی الحارث، فی عده أبواب. أوله: [حمد له ... بعد، این چند بابی است در ذکر أصول قراءات کسائی خالی از إکثار و نارسایی ]. توجد فی (الرضویه 3/ 10467) بتاریخ 1096.
لمحمد صادق المذکور. فی قراءات النافع علی روایه ورش و قالون، فی عده أبواب، ألفه حسب طلب الأحباب، أوله: [حمد له ...
اما بعد، این چند بابی است در بیان أصول قراءات نافع که أقل عباد الله الباری محمد صادق ].
توجد فی (الرضویه 2/ 10467) بتاریخ محرم 1100 مع عده رسائل أخر له.
لطاهر القاری الأصفهانی، مؤلف مفرده أبی عمر 21: 366 و غیرها من الرسائل الفارسیه فی التجوید فی الإفراد علی طریق نافع عبد الرحمن بن أبی نعیم بروایه موسی المدنی فی عده أبواب و فصول و تنبیهات أوله: [حمد له و الصلاه و السلام الأتمان الأکملان اما بعد، چنین گوید] رأیتها بطهران (الملک 3/ 5417) کتابته 12 شوال 988
لحسن بن إدریس الإسماعیلی و فیه الرد علی الحائر العمی محمد بن الفهد المکرمی فی تألیفه المجرده کما فی فهرست مجدوع: 98 و ذکره أیوانف فی 306
فارسی، لملک الأطباء آقا بابا الشیرازی طبع بطهران فی 1285 علی الحجر، ضمن مجموعه رسائل طبیه
فی الأدعیه و الأعمال، للشیخ حسین بن مؤلف أنوار البدرین ابن أخت الستری کتبه إلی بخطه
ص: 368
للشیخ محمد صالح بن الشیخ أحمد بن صالح آل طعان الستری البحرانی القطیفی المتوفی بالحائر سنه 1333 أوله:
[الحمد لله مجیب الداعین ] فرغ منه (28 ج 2/ 1325) یزید علی ألفی بیت رأیت النسخه عند ابن أخته المعاصر الشیخ حسین بن الشیخ علی بن الحسن آل الشیخ سلیمان البلادی
لشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی، المتوفی سنه 460 أوله بعد الخطبه المختصره: [سألت أیها الشیخ الفاضل أطال الله بقاک و أدام تأییدک إملاء کلام فی صحه إمامه أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب صلوات الله علیه من جهه النصوص المرویه فی ذلک، إلی قوله: و إن أردف ذلک بالکلام فی صحه إمامه الاثنی عشر من جهه النظر، إلی قوله: باب الدلاله علی إمامه أمیر المؤمنین ] و النسخه حصلت بید شیخنا النوری فی ظهر کتاب النهایه للشیخ الطوسی بخط أبی المحاسن فانتسخ منها نسخ منها بخط المیرزا محمد الطهرانی و نسخه فی مکتبه راجه فیض آبادی
موجود فی خزانه السید عبد الصمد التستری، ینسب إلی عبد الله بن عباس
للشیخ محمد علی الحزین، ذکره فی فهرست کتبه و إلی هذا الخبر أشار المولی الرومی بقوله:
گفت پیغمبر به آواز بلند
با توکل زانوی اشتر ببند
فی نحو 300 ورقه، کما ذکره ابن الندیم فی الفهرست للإمام المرزبانی مخترع علم البیان و أول من أسسه و دونه، الشیخ أبو عبد الله محمد بن عمران بن موسی بن سعید بن عبد الله الخراسانی أصلا، و البغدادی منشأ و مدفنا، المتوفی سنه 378 و له کتاب ما نزل من القرآن فی علی و مر له کتاب أخبار أبی تمام و غیره من کتبه الکثیره التی ذکر الجمیع ابن الندیم فی فهرست فوز العلوم و مر شرح المفصل فی الشین
ص: 369
تفسیر فارسی، ترجمه و شرحا ل مجمع البیان لعلوم القرآن لأبی علی الطبرسی (470- 548) ألفه آقا محمد الشهیر بملا آقا الطهرانی الأصل المولود 1225، رأیت منه مجلد من أول سوره یاسین إلی آخر سوره الناس، قال فی آخره: [چون این أحقر آقا محمد الشهیر بملا آقا الطهرانی الأصل المولود بها 1225 و ساکن ساوجبلاغ در ثلث أخیر عمر میل کردم کتاب مجمع البیان را ترجمه نمایم، و در سال 1294 ده جزو أول را ترجمه نمودم سپس از سوره یس تا آخر قرآن را شرح کردم و امیدوارم بتوانم باقی را شرح و ترجمه کنم شهر جمادی الثانیه 1294] و یوجد مجلده الأول بخط المؤلف کتابته 1294، یشرع من الفاتحه إلی سوره المائده، و مجلده الثانی منه أیضا بخط المؤلف یتبع المجلد الأول و یختم فی آیه 6- 11 من سوره مریم، و المجلد الثالث منه من أول سوره یاسین إلی آخر الناس، کل الثلاث المجلدات بخط المؤلف فی طهران (دانشگاه 39 و 40 و 41) کما فی فهرسها
لصاحب الهیئه و الإسلام، السید محمد علی هبه الدین الحائری المعاصر، أحسن ترتیبا من الهیئه و فی ثلاثه أضعافه تقریبا
للشیخ عبد السلام بن محمد الحر عم الشیخ المحدث الحر العاملی
للسید علی محمد بن السید محمد بن السید دلدار علی اللکهنوی، ذکرها المفتی میر محمد عباس فی إجازته له
للمیرزا حیدر علی بن المیرزا عزیز الله المجلسی المتوفی 1214، فرغ منها 1205 ضمن مجموعه مع رساله هدایه العالمین تألیف والده، عند المیرزا فخر الدین بن المیرزا مجد الدین النصیری بطهران
للشیخ محمد حسن البحرانی و للشیخ عبد النبی القزوینی صاحب التکمله
للشیخ محمد بن أحمد بن إبراهیم الدرازی
ص: 370
البحرانی أخ صاحب الحدائق ضمن مجموعه فیها 14 رساله من تألیفاته
رساله فارسیه عرفانیه فی تأویل المفلس فی أمان الله، لقطب الأقطاب محمد الچشتی، یوجد ضمن مجموعه 41 رساله من تألیفاته فی (بنگال، الآسویه 13- 1109)، کما فی فهرسها
أی الجفر، للسید حسین مؤلف بهجه التنزیل المذکور فی (3: 161)
للمیرزا أبی القاسم بن المیرزا محمد علی النوری الطهرانی الکلانتری، و لعلها فی طی تقریراته المطبوع الموسوم ب مطارح الأنظار
للشیخ محمد تقی بن أبی طالب ابن أخت المولی محمد إسماعیل العقدائی الیزدی، فرغ منها یوم الجمعه قریب الزوال 22 شعبان 1228 أقول: هو عم الفاضل الأردکانی، ترجمته فی طبقات الأعلام، الکرام: 206
لأبی عبد الله المرزبانی صاحب المفصل السابق ذکره المتوفی سنه 373، قال ابن الندیم فی الفهرست: [إن المفید هذا فی أکثر من 5000 ورقه، مرتب علی فصول: الأول فی أخبار المقلین من شعراء الجاهلیه و الإسلام و من غلبت علیه کنیته، أو اشتهر بکنیه أبیه، أو عرف بأمه، أو نسب إلی جده، أو عزی إلی موالیه الثانی فیما روی من نعوت الشعراء و عیوبهم فی أجسامهم و صورهم کالعور و العمیان و العمش و البرص و غیر ذلک، عضوا عضوا من الرأس إلی القدم، الثالث فی مذاهب الشعراء و دیاناتهم، کالشیعه و الخوارج و الیهود و النصاری، الرابع فی ذکر من ترک الشعر فی الجاهلیه تکبرا و فی الإسلام
تدینا، و ترک المدائح ترفعا و الهجاء تکرما، و الغزل تعففا، و من أنفذ شعره فی معنی واحد کالسید إسماعیل بن محمد الحمیری و العباس بن أحنف ] انتهی کلام ابن الندیم
رساله فارسیه فی الطب أوله: [رساله المفید فی علم
ص: 371
الطب بقول حکما أما بعد، بدان که خدای تعالی این جهان بیافرید بر دوازده رکن و چهار طبع ] یوجد فی (پاریس، الملیه 3/ 343) ضمن مجموعه کتابتها 1033 کما فی الفهارس و أما عنوان المفردات و المرکبات لهذه الرساله فی ص 365 رقم 5476 غلط طبعی، فلیصحح
للمولی حسن بن شجاع بن محمد بن حسن التونی، یوجد فی طهران و هو غیر المفید فی شرح القصیده أی الشاطبیه المذکور فی کشف الظنون ج 1 ص 430 أوله: [الحمد لله و الصلاه علی محمد و آله أجمعین ] مرتب علی سبعه أبواب و التزم فی أوله أن یذکر ما سمعه من أستاذیه الماهرین فی هذا الفن و لم یذکر اسمهما نسخه منه مع مجموعه تجویدیه، کتابتها 880، عند السید محمد الجزائری الشوشتری، و نسخه ضمن مجموعه تسع رسائل، کلها بقلم السید محمد تقی بن الحسین الطبری الحسینی الأسترآبادی تلمیذ الشیخ البهائی و المیر الداماد، و صاحب التصانیف، و المترجم فی أمل الآمل و هی نسخه نفیسه من آثاره الباقیه، و قد فرغ من کتابه بعض تلک الرسائل سنه 1022
لمحمد بن زکریا المتطبب الرازی، المتوفی سنه 311، کتاب جلیل مفید کاسمه فیه خواص الأدویه و المعالجات و طب الجوارح و معرفه السمومات فی الطعام أو الشراب أو اللباس بالنظر و المس و الطعم و الذوق و علاج سموم الحیات و العقارب و دفع الحشرات المؤذیات، و فیه علم الفراسه و علم البیطره و علم الفلاحه و غرس البقول و الریاحین و اصطیاد حیوانات البر و البحر، و فی کثیر من مطالبه نقش صوره الحیوان أو الشجر أو النباتات، و النسخه الجیده النفیسه فی (الرضویه) فی 83 ورقه، و فیها 50 شکلا و صوره مرصعا مذهبا من وقف نادر شاه فی سنه 1145
رساله فارسیه، فی تسعه فصول: 1- النون الساکنه أو التنوین 9- الوقوف فی ثلاث أنواعه أوله: [الحمد لله الذی رب العالمین و الصلاه اما بعد، قراء سبعه را در أصل قرائت اتفاق می بود] یوجد بطهران (الملک 1/ 2518) من القرن الثالث عشر، و (الرضویه 68 تجوید)
فارسی، لمحمد فخر الدین، یوجد فی
ص: 372
(پاکستان، انجمن ترقی أردو 4 ق ف 182) فی 28 ص، کما فی فهرسها
رساله فارسیه فی العبادات، للقاضی قطب الدین بن غیاث الدین محمد أوله: [حمد له و العاقبه للمتقین بدان ایمان إقرار کردن است ] یوجد فی (دار الکتب 8 مجامیع فارسی) کتابته 9 صفر 1133 و أخری (دار الکتب 17/ مجامیع فارسی طلعت) کتابته 1243، کما فی فهرسها راجعه
لمحمد سعد الله المرادآبادی فارسی طبع بالهند فی 1267، کما فی الفهارس
فی مسح الرجلین و غسل الیدین و ترک التکتف و الجمع بین الصلاتین، طبع بالهند
لأبی محمد عماره بن أبی الحسین علی بن زید بن نجم الدین الحکمی الیمنی، نزیل مصر، ذکره فی نسمه السحر ممن تشیع و شعر استشهد للتشیع سنه 569، و له تاریخ وزراء مصر و هذا من تواریخ الیمن
تألیف علی بن محمد الإسماعیلی فی شرح القصیده العینیه لأبی علی سینا:
هبطت إلیک من المحل الأرفع
ورقاء ذات تعزز و تمنع
و للمؤلف جلاء العقول و زبده المحصول کما فی فهرست مجدوع: 201
للشیخ محمد بن محمد البصروی، تلمیذ السید المرتضی و المجاز عنه، یرویه عنه الفاضل الفقیه شریف المعروف بابن الشریف أکمل البحرانی و هو یروی عن محمد بن محمد البصروی هذا الکتاب کذا فی أمل الآمل قال: و ینقل أقوال البصروی فی کتب الاستدلال، کما فی فقه المعالم و کذا قال فی المقاییس أیضا و نقل عنه نزهه الناظر فی الجمع بین الأشیاء و النظائر و مر إجازه السید المرتضی للبصروی، و قد قرأ الشیخ محمد بن جعفر المشهدی فی رمضان سنه 573 کتاب المفید فی التکلیف علی شاذان بن جبرئیل بن إسماعیل القمی، و هو قرأه
ص: 373
علی والده جبرئیل الذی رواه عن مؤلفه البصروی
لأبی الحسن، المعروف بالشافعی، محمد بن إبراهیم بن یوسف الکاتب شیخ ابن عبدون أحمد بن عبد الواحد شیخ النجاشی
للشیخ داود بن عمر الأنطاکی الطبیب الضریر، نزیل القاهره، المتوفی بمکه سنه 1005، و هو مختصر مرتب علی خمسه عشر بابا أوله: [بعد حمد الله علی ما أولی من فضله ] و النسخه موجوده فی المکتبه الخدیویه بقلم عادی، کما فی فهرستها، و ذکر أوصافه أیضا فی اکتفاء القنوع و قال إنه لم یطبع
لبعض الأطباء الماهرین، کما یظهر من کتابه الفارسی فی الطب الذی ألفه لولده بعد سنه 1051 التی کان فیها مشغولا فی دار الشفاء بقزوین، أحال فی الطب الفارسی المذکور إلی کتابه الموسوم بالمفید بالعربیه فی الطب و اسم المؤلف علی أفضل بن محمد أمین القزوینی المتخلص بقاطع، کما فصلته فی (15:
136)
فارسی فی الأخلاق طبع فی 1310 ش بمباشره السید نصر الله التقوی، منسوبه إلی أفضل الدین الکاشانی المعروف ب بابا أفضل، مؤلف جاودان نامه 5: 77 و غیرها أوله: [حمد له سپاس و ستایش خدای را که مخترع جسم و مبدع روح است ] ذکر أربعه نسخ منه فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1689
بالأردویه طبع بلکهنو فی مطبعه نولکشور
لشاه محمد، فارسی طبع بنولکشور علی الحجر، کما فی الفهارس
فی قواعد النحو و الصرف الفارسی، للمولوی محمد الزاهدی بن شیخ الزمان الهانسوی، طبع فی مطبعه گلشن محمدی، و فی آخره أنه لمنشی محمد صاحب بن شیخ الله بخش
ص: 374
بلسان الأردو مطبوع
لمحمد عبد الله البلگرامی فی قواعد اللغه، طبع بلکهنو فی 1874 م علی الحجر، کما فی الفهارس
لإسماعیل بن صحاف باشی، أحد المترجمین بدار الترجمه الناصریه، فارسی فیه مشاهداته من الأبنیه التاریخیه و المزارات فی الهند أوله:
[بسمه تبارک و تعالی سلاطین قدیم هندوستان را عادت بر این بود که مقابر خود را در زمان حیات بنا می کردند] یوجد بطهران (الملیه 251 ف) من أوائل القرن الثالث عشر، و ألصق فیه 17 صوره فتوغرافیه من الأبنیه
عناوینه: مقباس، مقباس للسید علی بن محمد الغریفی البحرانی، المتوفی بالنجف، صرح فی أوله أنه من تقریرات بحث أستاذه آیه الله الخراسانی، قد جعله حاشیه علی الرسائل للعلامه الأنصاری من أوله إلی آخر التعادل و الترجیح، ثم الحق به مباحث الألفاظ، و النسخه بخط یده فرغ منه سنه 1295 و هو یحتاج إلی التهذیب
للشیخ أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان المفید، المتوفی سنه 413
للشیخ أسد الله ابن المولی إسماعیل الدزفولی الکاظمی، المتوفی سنه 1237 و هو کتاب جلیل لطیف مشتمل علی اصطلاحات خاصه، خرج منه من أول الطهاره إلی الرضاع من کتاب النکاح، و فی أول الکتاب فوائد رجالیه و تراجم کثیر من المتقدمین و قد طبع بإیران مکررا منه فی سنه 1322 أوله: [نحمدک یا من أبلج بمقابس أنوار هدایته شرایع الإسلام ]
تألیف لقمانجی ابن حبیب الله الإسماعیلی، راجع فهرست مجدوع: 117 و أیوانف 326
طبع
ص: 375
بإیران و مر بعنوان المحاکمات (20: 133)
للحاج میرزا أبی طالب بن الحاج میرزا أبی القاسم الموسوی الزنجانی، المتوفی سنه 1329، ذکره صهره و ابن أخیه الحاج میرزا مهدی بن الحاج میرزا أبی عبد الله، و کذا فی آخر إیضاح السبل المطبوع له فی 1308
لأبی العباس أحمد بن عبید الله بن محمد بن عماد الثقفی الکاتب المعروف بحمار العزیر، ترجمه الخطیب فی (4: 352) من تاریخ بغداد و ذکر أنه کان یتشیع و توفی سنه 314، و له مصنفات فی مقاتل الطالبیین و غیر ذلک، و ترجمه ابن الندیم فی ص 212 بعنوان ابن عماد الثقفی، و لذا ذکرناه عند ذکر تصانیفه بعنوان ابن عماد، و ذکر أنه توفی سنه 319 و ذکر تمام تصانیفه و منها کتاب المبیضه فی مقاتل الطالبیین کما ذکرناه فی (19: 57)
لأبی الفرج الأصفهانی، علی بن الحسین بن محمد بن أحمد بن الهیثم بن عبد الرحمن بن مروان الأموی الزیدی، صاحب الأغانی المتوفی ببغداد سنه ست أو سبع و خمسین و ثلاثمائه، ذکر فیه شهدائهم إلی أواخر المقتدر الذی مات سنه 320، ابتدأ فیه بجعفر الطیار أول الشهداء من آل أبی طالب، و اختتم بإسحاق بن عباس المعروف بالمهلوس الشهید بأرمن، و ذکر بعده جمعا ممن حکی له قتلهم و تبرأ من خطائه، و فرغ منه فی جمادی الأولی سنه 313، و یظهر من مواضع منه أنه شیعی زیدی المذهب، و الذهبی فی میزان الاعتدال و الیافعی فی مرآه الجنان أظهرا التعجب من کونه مروانیا شیعیا، و لوزیر العلوم علی قلی میرزا الملقب باعتضاد السلطنه، تعلیقات فارسیه مفیده علیه، و قد طبع سنه 1307 فی إیران أوله:
[الحمد لله و الثناء علیه یفتتح کل کلام و یبتدأ کل مقال کنفا لآلائه ] و حکی فی ظهر الکتاب ترجمه المؤلف عن تاریخ مدینه العلم للإمام الحافظ أبی بکر الحسین بن علی بن ثابت الخطیب أقول: هو الخطیب البغدادی، و تاریخه هو تاریخ مدینه السلام المشهور
ص: 376
ب تاریخ بغداد و هو أبو بکر أحمد بن علی بن ثابت، و بالجمله قال صاحب التاریخ حدثنی التنوخی عن أبیه، قال و من الرواه المتشیعین الذین شاهدناهم أبو الفرج علی بن الحسین الأصفهانی، ثم ذکر من تصانیفه الأغانی، الألحانات، الدیارات، آداب الغرباء، القیان، الغلمان، المغنین و غیر ذلک، و النسخه المطبوعه عنها کانت روایه الشریف أبی عبد الله محمد بن علی بن الحسن بن علی بن الحسین بن عبد الرحمن العلوی الحسنی الشجری صاحب کتاب التعازی و هو یرویه قراءه علی شیخیه: أحدهما الشیخ أبی إسحاق إبراهیم بن أحمد بن محمد المعدل الطبری الذی قرأ الشریف الرضی علیه القرآن، و الثانی الشیخ أبی
محمد عبد الله بن الحسین بن محمد بن یعقوب الفارسی الذی أدرکه الشیخ النجاشی و لم یسمع منه، و هما رویا الکتاب عن مصنفه أبی الفرج المذکور، و طبع أیضا فی هامش منتخب الطریحی سنه 1311 فی بمبئی، و طبع أیضا بمصر و فی النجف، أخیرا
للسید الشریف العلوی أبی عبد الله محمد بن علی بن حمزه بن الحسن بن عبید الله بن العباس بن أمیر المؤمنین علیه السلام ، روی عن العسکریین کذا فی النجاشی، و روی الکتاب عنه ابن أخیه الشریف أبو یعلی حمزه بن القاسم بن علی بن حمزه المحدث الجلیل المدفون قرب الحله السیفیه، و کفی فی جلاله المؤلف أن فی داره حصلت أم الحجه المنتظر بعد وفاه الإمام أبی محمد الحسن العسکری علیه السلام کما صرح به النجاشی.
للإمام المسعودی، أحال إلیه فی کتابه التنبیه و الأشراف.
تأتی مع غیرها فی حرف المیم بعنوان میزان المقادیر.
للشیخ محمد بن الشیخ علی حرز النجفی المولود 1273، و المتوفی 1365 فی کراریس، رأیتها بخطه فی مکتبته” المؤلف”.
ص: 377
إسماعیلی، کما فی ملحق فهرست مجدوع:
345 نقلا عن أیوانف: 146.
لأبی ریحان البیرونی، ألفه للسلطان مسعود بن محمود بن سبکتکین (م 422)، حکاه معجم الأدباء (17: 184) عن کتاب محمد بن المحمود النیسابوری.
للسید الإمام ضیاء الدین أبی الرضا فضل الله بن علی بن هبه الله بن علی بن عبد الله الراوندی الحسینی، شیخ رشید الدین محمد بن علی بن شهرآشوب، و تلمیذ الشیخ أبی علی بن شیخ الطائفه الطوسی و کان حیا إلی سنه 548، ذکره فی الدرجات الرفیعه و الریاض.
للمولی المعاصر الحاج شیخ محمد باقر بن الحاج محمد جعفر البهاری الهمدانی، المتوفی سنه 1333، موجود فی خزانه کتبه” المؤلف” بهمدان، و هو غیر کتابه العلائم لاهتداء الهوائم و غیر شرح علائم الظهور و الجمیع موجود فی خزانته.
للشیخ فخر الدین أحمد بن الشیخ عبد الله بن المتوج البحرانی، تلمیذ أبی العباس أحمد بن فهد الحلی، و معاصر فاضل المقداد و صاحب الوسیله فی شرح القواعد و النهایه. فی تفسیر آیات الأحکام و احتمل المحدث البحرانی فی اللؤلؤه أن یکون المقاصد لوالده یعنی الشیخ عبد الله، و حکی صاحب الریاض عن تحفه الإخوان للمولی محمد سعید المرندی الجزم بأنه للشیخ عبد الله والد فخر الدین.
لعبدان، إسماعیلی، راجع أیوانف: 8.
لیارعلی الشیرازی، مؤلف اللمحات فی شرح اللمعات المذکور فی (18: 339). و أشار المؤلف فی شرح لمعه 28 من شرحه المذکور إلی تألیفه المقاصد هذا بقوله: [و تفصیل بحث را از کتاب مقاصد که در أول دخول در طریقه أهل تصوف بجمع آن اعتنا رفته بود طلب بأید کردن ].
ص: 378
و ذکرنا هناک أن فراغه من الشرح أواسط ج 1/ 812، فیکون تألیف المقاصد هذا قبل التاریخ، و کان وفاته ب أرزنجان بین 812 و 816. و یأتی له المقاصد الناجیه و احتمال اتحادهما.
فرغ مؤلفه من مسودته فی السبت (خامس محرم سنه 1310) ثم فرغ تبییضه فی (الجمعه 9 ع 1/ 1312) بقلم مؤلفه إبراهیم بن الحسین رأی الشیخ حسن المصطفوی النسخه عند الدکتور علی الزمردیان ذکره فی مقدمه طبع جامع الاخبار.
فی أصول الفقه فارسی، لمحمد بن الحسن الطهرانی السنگلجی المعاصر، مطبوع مثل کتابه دلائل السداد.
مزجا للسید مرتضی بن السید رضی الموسوی القریب العصر جدا. أوله: [الحمد لله الذی هدانا إلی صوب الصواب ...]، خرج منه الموجود عند السید آقا التستری إلی آخر أبواب الکسور الباب الثالث فی استخراج المجهولات بالأربعه المتناسبه.
فارسی فی الطب مطبوع، للحکیم أوراد حسین الهندی.
للشاعر المیرزا حیرت الهندی طبع بالهند.
راجع (9: 275).
للسید إسماعیل بن السید علی مدد القائنی، ذکره المولی المعاصر البیرجندی فی بغیه الطالب.
لعماد الدین محمود بن أحمد بن حسن الفاریابی، الذی کان حیا فی 597، ألفه باسم أبی المظفر إبراهیم بن جلال الدین ألب قتلغ السلجوقی، من القرن الخامس. أوله: [سپاس و ستایش
ص: 379
مر خداوند را که یاقوت قوت ناطقه در أطراف لسان إنسان ودیعت أو نهاد]. و هو فی قصص الأنبیاء بالفارسیه، من آدم إلی الخاتم، و فیه حالات الأمیر علیه السلام أیضا. و الخاتمه فی أحوال العباسیین، یوجد بطهران (سپهسالار 1557) کتابته 28 رجب 1009.
للشیخ أبی علی الفارسی الحسن بن أحمد بن عبد الغفار المتوفی سنه 377. أوله: [الحمد لله الواحد الفرد الصمد الذی لم یلد و لم یولد ...]. رتبه علی قسمین و جعل کل قسم مشتملا علی مقالات. یوجد ضمن مجموعه فی مکتبه قوله، کما فی فهرسها (2: 282).
للسید أحمد بن السید کاظم بن السید قاسم الرشتی الحائری، المقتول علی باب السدره فی الصحن الحسینی 1295. أوله: [الحمد لله الذی قدر السالکین لخفضهم الکامل و نصبهم أعلاما للدین لکسر شوکه الباطل ...]. رأیت النسخه بخطه النسخ الجید فرغ منه فی عصر الجمعه (2 ع 1/ 1276) فی مکتبه السید سلمان هادی آل طعمه فی کربلاء، و قد یعبر عنه بشواهد الغیب کما ذکره السید راضی القزوینی و فی بعض التقریظات الکثیره: الحاج محمد علی کمونه، الحاج جواد بدفت، الشیخ موسی الأصغر، الشیخ قاسم الهر البصیر المتوفی 1270، الشیخ إسحاق المؤمن، الشیخ یوسف بریطم، الشیخ عباس الزیوری الزورانی، الشیخ جابر الکاظمی، السید راضی القزوینی البغدادی، عبد الباقی العمری الموصلی، الشیخ محمد بن الشیخ فلیح المقتول معه، أخوه السید حسن بن کاظم، المیرزا محبط جعفر الصادق الهر. و استهل العمری بقوله:
نحو علی طریقه مرضیه
مقاصد النحو بها مطویه
و استهل الشیخ قاسم الهر بقوله: [مقاصد مولانا العلیم ابن کاظم ].
لضیاء الله، فارسی فی السیر و السلوک. یوجد فی پاکستان (لاهور پرفسور شیرانی 254/ 3259) کما فی فهرسها.
فی الأصول و الکلام، للسید رکن الدین أبی محمد الحسن بن محمد بن شرف شاه العلوی الحسینی الأسترآبادی، المتوفی سنه 715 أو 717
ص: 380
تلمیذ المحقق الطوسی، و شارح الکافیه، و النسخه فی مکتبه فی داخل سرای الهمایونی بالآستانه، و مکتبه أیاصوفیه.
بلسان الأردو مطبوع.
فی الأدعیه و الزیارات، فارسی ألف قبل سنه 1229، للحاج سید محمد باقر بن محمد الموسوی الشیرازی المعروف بمولی باشی صاحب لوامع الأنوار فی شرح الصحیفه المعبر عنه ب لوامع العرشیه أیضا و المؤلف 1229، قال فی اللمعه الأولی منه عند التعرض لآداب الدعاء و الداعی: [و بسطنا الکلام فیها فی کتابنا مقاصد الصالحین فی الدعاء ...]. نسخه منه فی مکتبه أمیر المؤمنین علیه السلام کتابتها فی حیاه المؤلف بقلم السید إسماعیل بن إبراهیم الحسینی، فرغ من الکتابه 1237، و فی أوله فهرس من المؤلف و فهرس من الکاتب مع تعیین أرقام الصفحات.
فی الفکر و الذکر و الشکر و التوکل و التوحید، للشیخ العارف المتکلم المفسر الفقیه عبد الوحید بن نعمه الله بن یحیی الجیلانی أو الأسترآبادی، کما فی الریاض و هو تلمیذ الشیخ البهائی علی ما صرح به فی آخر ما کتبه بخطه من الاثنی عشریه الحجیه لأستاذه فی ذی الحجه سنه 1025.
کتاب کبیر فی الحکمه و الکلام، للشیخ علی نقی بن أبی العلاء محمد هاشم الکمره إی الشیرازی الأصفهانی، شیخ الإسلام بأصفهان، المتوفی سنه 1060، مرتبا علی مقاصد، رأیت المقصد التاسع منه فی حدوث العالم، أفرده المصنف عن أصله فی المشهد الرضوی و جعله رساله مستقله، عند الشیخ هادی بن الشیخ عباس آل کاشف الغطاء
تعلیقات علی قوانین الأصول القمیه للحاج مولی حسین علی بن نوروز علی التویسرکانی المتوفی سنه 1286، و دفن بتخت فولاد، و کان تلمیذ الشیخ محمد تقی صاحب حاشیه المعالم ذکر فی الروضات: أنه فی مجلدین
للسید عبد الله
ص: 381
بن نور الدین بن المحدث السید نعمه الله الجزائری التستری، توفی سنه 1173، و هو جواب ثلاثین مسأله أکثرها فی الفقه، سألها عنه الشیخ علی الحویزی، کما ذکره نفسه فی إجازته الکبیره، موجود فی مکتبه سیدنا الشیرازی بسامراء أوله:
[الحمد لله الذی رفع منار العلم و سهل سبیله و فرض علی کل مسلم و مسلمه طلبه و تحصیله ] و أول مسائله السؤال عن قدر الواجب من المعرفه، و فرغ منه فی الخمیس (28 ج 2/ 1149) و ما فی نسخه الحاج میرزا باقر القاضی التبریزی إنها سنه 1153 فهو تاریخ الکتابه، و الشیخ علی هذا ابن الشیخ محمد بن الشیخ عبد الله ابن المولی محمد و وصفه المجیب ب [المولی الجلیل و العالم النبیل الموفق المسدد و المکرم المؤید الممجد صاحب المحامد و المآثر و حائز المناقب و المفاخر]
للمولی محمد تقی بن حسین علی الهروی الأصفهانی الحائری، المتوفی سنه 1299، ذکره تلمیذه فی نتیجه المقال و صرح به نفسه فی نهایه الآمال
للمیر السید علی المدرسی صاحب إلهام الحجه ذکر فی ترجمته
للشیخ زین الدین بن علی بن أحمد الشامی العاملی، الشهید الثانی، المستشهد سنه 966 و هو شرح مزج أوله: [الحمد لله الذی شرع فرائض الصلاه] فرغ منه 9 ع 1 سنه 950، و قد طبع بإیران سنه 1312
للشیخ المیرزا عبد الحسین بن أحمد الأمینی التبریزی المولود 20 صفر سنه 1320، المجلد الأول فیه أربع مطالب: المطلب الأول فی شرح (أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ - سوره المؤمن آیه 12) و فیه ذکر المراحل الست للموت و الحیاه المذکوره أربعه منها فی الآیه الأول موت النطفه [کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ] الثانی حیاه ولوج الروح، الثالث موت نزع الروح، الرابع حیاه القبر و سؤاله، الخامس موت عالم البرزخ، السادس حیاه المحشر و الموت
ص: 382
الأول فی الآیه موت النزع، و الثانی موت البرزخ و الحیاه الأولی ولوج الروح و الثانیه المحشر و ما ذکر فیها موت النطفه و حیاه القبر و ذلک تفسیر الموته الأولی فی الآیات الآخر بموت النزع و الحیاه فی الجمیع بروز الآثار الوجودیه و من قتل فی سبیل الله و الجهاد الأصغر أو الأکبر و لیس میتا بل أحیاء، المطلب الثانی فی شرح وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنی و فیه تحقیقات عرفانیه أیضا، المطلب الثالث فی إثبات عالم الذر المذکور فی [أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ ، الآیه] و بیان أن اختلافات مراتب البشر کلها من ذلک العالم الآیات: الأعراف: [وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ ، و أحادیثه 27] 2 البقره: [صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ ، الآیه] 3 آل عمران: [وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً] 4 آل عمران: [وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ ] 5 الأنعام:
[وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا] 6 الأنعام: [وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصارَهُمْ کَما لَمْ یُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّهٍ] 7 الأعراف: [تِلْکَ الْقُری نَقُصُّ عَلَیْکَ ... بِما کَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ ] 8 یونس:
/ [لِیُؤْمِنُوا بِما کَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ ] 9 آل عمران: [وَ لا یَنْقُضُونَ الْمِیثاقَ ] 10 الحج:
[مُضْغَهٍ مُخَلَّقَهٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَهٍ] 11- الروم: [فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ] 12 الأحزاب:
[وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ مِیثاقَهُمْ ] 13 الزخرف: [إِنْ کانَ لِلرَّحْمنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعابِدِینَ ] التغابن: [هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ فَمِنْکُمْ کافِرٌ] الجن: [وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَهِ] 16- النجم: [هذا نَذِیرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولی ] 17 الواقعه: [السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ] 18 الإنسان: [یُوفُونَ بِالنَّذْرِ] 19 الأنعام: [یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ - إلی- لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ ] أحادیث الجمیع ستون، و قال الحر فی الفصول المهمه: إنها تزید علی ألف حدیث و لکن ذکر هنا 150، و صحح سند أربعین منها ثم نقل کلمات العلماء ثم الأشعار، المطلب الرابع تفسیر: [وَ کُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَهً]
أو لغه الأعراب فی ترجمه اللغات العربیه إلی الفارسیه، علی ترتیب التهجی لأول اللغات، فی حدود عشره آلاف بیت، و ذکره فی دیباجته باسمه الأول، و فی آخره ذکره باسمه الثانی أوله: [الحمد لله الذی بعث بالحق نبیا، و أنزل قرآنا عربیا أما بعد، قال الفقیر لما رأیت القرآن ]
ص: 383
یوجد بطهران (دانشگاه 193) بخط علی أکبر الیزدی ابن الآخوند ملا حسین، ضمن مجموعه کتابتها 1288، و احتمل ابنی فی فرهنگ نامه های عربی بفارسی: 292 أن الکاتب هو المؤلف للکتاب
فارسی فی ثلاثه أبواب: خاص الخاص، الخاص، العام أوله: [سپاس و حمد بی حد و شکر بی عد مر فرد را سبحانه و تعالی و آفریدگار هشتصد هزار عالم ] یوجد فی (پاریس، الملیه 1/ 2067)، کما فی الفهارس
فی علم الکلام و یقال له القواعد أیضا کما مر، للشیخ کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی، المتوفی سنه 679، کما فی ثالث کشکول البهائی، و النسخه فی مکتبه المولی محمد علی الخوانساری بالنجف و رأیت نسخه منها عند السید أبی القاسم الخوانساری فی النجف أوله: [الحمد لله الولی الحمید ذی العرش المجید الفعال لما یرید] کتبه للسلطان عز الدین أبی المظفر عبد العزیز بن جعفر، و رتب تلک المقاصد علی عده قواعد: الأولی فی المقدمات و فیها أرکان، الرکن الأول و فیه أبحاث، البحث الأول حصول صوره الشی ء فی العقل، إما أن یتجرد عن الحکم و یسمی ذلک الحصول معرفه و صورا إلی آخر الأبحاث، ثم القواعد و المقاصد التی سادستها فی المعاد، و ثامنتها فی الإمامه، و فرغ منه سنه 676، و علیه حواشی رمزها: م ح، و ینقل فی بعض تلک الحواشی عن کتاب غایه النظر للشیخ میثم البحرانی
فی المعارف، فارسی ملمع عرفانی، ألفه السید مهدی بن محمد تقی الطباطبائی، و اسمه یطابق 1328، و لعله تاریخ شروعه، و المکتوب فی آخره: أنه أتمه فی شعبان 1330، و علیه تقریظ السید أحمد بن محمد باقر الموسوی الدرب إمامی الأصفهانی (6 ع 1/ 1331) و ذلک فی حیاه مؤلفه و لما استحسن الکتاب الفاضل الکتبی أحمد الفرهومند الطهرانی أقدم علی طبعه فخرج من الطبع (30 محرم 1378) و أحتمل أن المقرظ ابن صاحب الروضات الذی ترجمناه فی النقباء ص 91
ص: 384
ملخص مرادات صاحب معالم الأصول و مختاراته فی المسائل الأصولیه مع ذکر الخلافات و الإشاره إلی بعض أدله مختاره، للسید زین العابدین بن أبی القاسم الطباطبائی الطهرانی، ذکر فیه أنه کتبه فی أقل من أربعین ساعه، رأیت منه نسختان بخط المصنف عند ابن أخته المیرزا محمد الطهرانی
للحاج میرزا أبی القاسم بن المیرزا کاظم الموسوی الزنجانی، المتوفی سنه 1292، عند أحفاده بزنجان
للمولی محمد علی بن محمد حسن الآرانی الشهیر ب علی الآرانی الکاشانی، المجاز من أستاذه المولی أحمد النراقی فی (1217) یوجد عند السید محمد الموسوی الجزائری أوله:
[الحمد لله الذی أهلنا للعروج فی معراج منهاج أصول الشرع المبین ]، و له تلخیصه الموسوم ب مناهل الشوارد فی تلخیص المقاصد الموجود عند الشیخ عز الدین الجزائری، و قد فرغ من التلخیص 1224 شرع فی المقاصد فی (ع 2/ 1217) و فرغ من مجلده الأول المنتهی إلی آخر المفاهیم فی (2 شعبان 1221) و فرغ من استنساخه عن خط المؤلف کاتب النسخه السید محمد تقی بن السید علی فی ذی القعده 1221 و کتب فهرس مطالبه مفصلا فی أزید من 500 بیت، و فرغ منه فی (ج 2/ 1224) و أحال فیه إلی جمله من تصانیفه الآخر منها الفوائد الصادقیه فی المنطق و الجواهر السنیه فی شرح العوامل المحسنیه فی النحو، و ینابیع الأصول فی شرح عین الأصول تألیف أستاذه النراقی، و العمده الإلهیه فی شرح الزبده البهائیه، و فصل الخطاب و العجاله الحائریه فی الامتیاز بین المشترک و المنقول و المرتجل و الحقیقه و المجاز الموجود نسخته مع المقاصد
لعلی یار الفارسی الصوفی بالفارسیه یوجد ترجمته إلی الترکیه لصاری عبد الله، عبد الله بن السید محمد بن عبدی المتوفی 1071 فی (دار الکتب 450 مجامیع طلعت) ضمن مجموعه (ورق 150- 225) کما فی فهرسها و مر ذکر مؤلف الأصل آنفا فی ذکر کتابه مقاصد 21: 378 و یحتمل
ص: 385
اتحاد التألیفین راجعه
رساله فارسیه عملیه فی الطهاره و الصلاه إلی آخر المسافر، مرتبا علی مقاصد، للشیخ محسن بن محمد بن خنفر النجفی، المتوفی بها سنه 1271 أوله: [الحمد لله رب ] عند المیرزا محمد علی الأردوبادی
فی النحو، للعلامه الشیخ جمال الدین أبی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الحلی المتوفی سنه 726، جمع فیه بین الجزولیه و الکافیه مع ذکر أمثله ما یحتاج إلی الأمثله، ذکره فی الخلاصه
للنواب عنایه الدوله المتخلص ب أوج، ابن نواب مدار الدوله السید علی نقی خان بهادر، طبع و علیه تقریظ السید سرافراز حسین
فی وقوف القرآن، کما ذکره طیفور فی کتاب وقوفه الموسوم ب سجاوندی
لابن درید اللغوی صاحب الجمهره و المقصوره المشهوره، الشیخ أبی بکر محمد بن الحسن درید المتوفی سنه 321
ینقل عنه المولی عبد المطلب فی مجمع الدعوات و ینقل فی المقال عن عده الداعی و المصباح و أنیس العابدین و الظاهر أنه کتاب المقال فی ما ورد من المراسم و الأعمال للمولی الحاج علی أصغر بن محمد یوسف القزوینی تلمیذ المولی الخلیل بن غازی القزوینی، المتوفی سنه 1089 و یعبر عنه بالمقالات أیضا لأنه مرتب علی خمس مقالات، و اسمه الحقیقی سفینه النجاه کما مر تفصیله بهذا العنوان
للشیخ محمد بن علی الأوالی، ذکر فیه الصحابه و التابعین و المشایخ المصنفین من الأصولیین و الأخباریین، ثم استخرج منه کتابه مختصر المقال کما مر
ص: 386
لبایزید البسطامی، فارسی، و عنوانه من مقالات أبو یزید البسطامی یوجد ضمن مجموعه فی (الحمیدیه 60/ 1447)، کتابتها 751- 755 و یحتمل أن یکون المنسوب إلیه هو طیفور بن عیسی المتوفی 234 أو 261 أو 262 المذکور فی (9: 125)
للشیخ صفی الدین إسحاق بن أمین الدین جبرئیل الأردبیلی، جد السلاطین الصفویه، المتوفی 12 محرم سنه 730، ینقل عنه المیر محمد أشرف فی فضائل السادات
للشیخ محمد تقی البجنوردی (غربی مشهد خراسان) ولد فیها 1306، و ذکر فیها ترجمه بعض العلماء، و سرد نسبه فیها بقوله: محمد تقی بن محمد حسین بن محمد علی بن محمد صادق بن محمد بن إسماعیل المهاجر إلی خراسان من بلاد البحرین، و ذکر فیها ولاده معاصره الشیخ محمد علی بن محمد رضا بن الشیخ محمد علی بن محمد صادق المذکور، و قال: إنه یعرف بحاج آقا کوچک احتراما لاسم جده، و قد ولد المؤلف فی قوچان من بلاد خراسان 1306، و توفی بها فی (11 رمضان 1345) و هاجر إلی النجف أوائل عمره، و اشتغل عند المولی محمد حسین القمشه إی الکبیر و السید أبی الحسن الأصفهانی و الشیخ علی بن قاسم القوچانی، و أجیز منهم فی (1333) و لما توفی أستاذه القوچانی بتلک السنه تزوج بزوجته کریمه السید محمد بن إبراهیم اللواسانی، و أخذها معه إلی قوچان، و کان یقیم بالوظائف إلی أن توفی بها و دفن فی مزار الإمام زاده إبراهیم سلطان و خلف من الذکور ابنه الفاضل الشیخ عبد الرضا الذی کان یوم وفاه والده ابن أربعه أشهر
لشمس الدین التبریزی، محمد بن علی بن ملک داد (م 645) (راجع 9: 539) فارسی فی عده فصول، ذکر خمسه نسخ منها فی فهرست نسخه های خطی فارسی: 1408
مکتوب فارسی من الشاه طهماسب (930- 984) أرسله إلی خواندگار روم، فی خمسه فصول أولها فی طغیان أولاد تکلو، و الثانی
ص: 387
فی باب غازی خان، هکذا فی الحوادث الجاریه بین الروم و إیران أوله: [این پنج فصل حکایت و روایتی است در باب مجاری حالات و پیش آمدن وقایع و سوانح مهمات ] یوجد بطهران (الملک 67/ 6323) کتابته ع 2/ 1010 ضمن مجموعه مکاتیب و منشئات و فرامین
للخواجه عبد الله الأنصاری، فارسی، فی المواعظ و مباحثه النفس فی ثلاث مقالات، رتبه علی بن طیفور البسطامی، و مر فی (2: 421) بعنوان (أنوار التحقیق) غیر أن فی نسخها الخطیه اختلافات
للفاضل القندهاری، الحاج مولی عبد الله بن نجم الدین القندهاری المشهدی، کان حیا إلی سنه نیف و ثلاثمائه و ألف، ذکره فی مطلع الشمس
لأبی عیسی الوراق محمد بن هارون، عبر به الشریف المرتضی فی الشافی و غیره و النجاشی عبر عنه ب اختلاف الشیعه و المقالات کما مر (1: 361)، قال ابن شهرآشوب فی باب الکنی من المعالم:
إن الوراق مطعون فیه، و إن المرتضی فی الشافی قال رموه المعتزله مثل ما رموا به ابن الراوندی
التی حکاها الشریف المرتضی علم الهدی عن شیخه أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان المفید المتوفی سنه 413، کان فی خزانه شیخنا الشریعه فی مجموعه و هو غیر المقالات للشیخ المفید المشهور ب أوائل المقالات کما مر
لأبی نصر فتح الله خان بن محمد کاظم خان بن محمد حسین خان الشیبانی الکاشانی نزیل کاشان، و المتوفی بها فی 1308 عن 68 سنه و دفن بخانقاه له قرب دروازه قزوین فی طهران، ذکر فیه سوانحه و أحواله نثرا و کثیرا من أشعاره، و قد أورد منه فی مجمع الفصحاء بعض القصائد و القطعات فی 21 صفحه و له جواهر مخزون و فتح و ظفر الذی نظمه فی 1302، و ذکر أولاده الأفاضل
ص: 388
فی (المجمع 2: 224
للمحقق الفیض و یسمی قره العیون کما مر
فارسی فی الأخلاق، لآقا میرزا أحمد بن میرزا حسن الآشتیانی الطهرانی، فرغ منه 1354 ق و طبع 1316 ش
98 مقاله بدیعه بلیغه مختصره، لبعض الأصحاب أنشأها فی بیت الله الحرام، رأیته عند الآقا سید ناصر الطهرانی
لأبی سعید أبی الخیر، (357- 14 شعبان 440) المذکور فی (9: 41) فارسی، یوجد فی (أیاصوفیا 6/ 4819)، کما فی الفهارس
فی رد المسیحیین و الطعن علی العهدین، و الجواب عن قضیه زید و زینب، فارسی فی 7000 بیت، و مختصره المقاله الجوابیه فی 3000 بیت، کلاهما لمیرزا عبد الرزاق الهمدانی المعاصر المولود سنه 1291 کما ذکره فی فهرس تصانیفه
للآقا ضیاء الدین بن المولی محمد العراقی النجفی، المتوفی لیله الاثنین (28 ذی القعده 1361) طبع بإیران
للمولی علی الخوینی، من أجل تلامیذ الشیخ الأنصاری، طبعت فی آخر مشارق الأصول، متفرقه و قد اشتری جمله مما کتبه المولی علی الخوئی بخط المیرزا حسین الأبرقوهی، و حملها إلی أبرقوه، فلیراجع هناک کذا أخبر به بعض الثقات الأعلام
فارسی، للشیخ محمد علی الزاهدی، الحزین اللاهیجی کما فی فهرس کتبه
فارسی، لمتین السلطنه عبد الحمید بن اعتضاد الأطباء عبد الباقی الثقفی، طبع مجلده الأول بطهران فی 1334
لمیرزا علی رضا تبیان الملک الرضائی التبریزی، المولود 1278، ابن داود وقایع نگار فی أصول الدفاتر
ص: 389
الحکومیه، فی بابین: 1- الحساب 2- السیاق، ألفه فی 1315 و طبع فی تبریز 1323 مع مقدمه لأخیه علی أکبر مشکاه السلطان أوله: [بهترین مقالی که سیاق سخن را زینت افزاید] و یوجد منه نسخه خطیه فی طهران (دانشگاه 2626) کتابته 1327
مثنوی فارسی فی التوحید و المعارف فی عشرین مقاله، آخرها فی النصیحه و الموعظه، لمیرزا محمود بن محمد الخوئی التبریزی صاحب مشارق الأصول فرغ منه 7 شوال 1306 أوله:
حمد بی حد شکر بی پایان من
بر خداوند قدیم ذو المنن
و آخره:
هر چه گفتم طبق شرع است
مقتضای قول هر پیغمبر است
و النسخه عند السید شهاب الدین بقم
لجالینوس، فی الخزانه الغرویه، نسخه عتیقه یشبه الخط الکوفی مکتوب علیها إنها عورضت بنسخه محمد بن یوسف الوراق
مجموعه مقالات السید جمال الدین الأسدآبادی المعروف بالأفغانی طبع بمباشره لطف الله الأسدآبادی بطهران 1312 ش فی 311 ص کما فی فهرس مشار
لجهان گیر پادشاه (1014- 1037)، فارسی، و فیه شرح حالاته و سوانحه، یوجد بطهران (فرهاد معتمد 15)، کما فی فهرسها و یحتمل اتحاده مع تزوک جهانگیری المعروف ب جهانگیرنامه أیضا
فی الطب، لسید علی أکبر بن سلطان العلماء السید محمد النقوی اللکهنوی، المتوفی سنه 1326 ذکره فی التجلیات
لمحمد وارث علی خان الهندی یوجد فی (پاکستان، انجمن ترقی أردو 33 (4) ف 36)، کما فی فهرسها
فارسی، اجتماعی، فی عده مقالات و فصول و فیه الدفاع عن الدستور أوله: [مقالات حکیم مقاله ثانیه، در بیان معانی بعضی از ألفاظ مستعمله در این صحیفه است، و إشاره به پاره ای از مباحث شریفه و این مقاله
ص: 390
نیز محتوی بر فصولی چند و اصولی سودمند بود] یوجد فی (المجلس 6082 الغیر مفهرسه) کتابته 9 رجب 1328
للسید عبد الحجه البلاغی النائنی، طبع بطهران 1369 فی 293 ص
فی مناظره العشق و العقل، ملمع من الفارسیه و العربیه، ألف باسم السلطان محمد بن مراد العثمانی، یوجد فی (دار الکتب 146 أدب فارسی طلعت) کتابته 19 ع 1/ 1299 و احتمل صاحب الفهرس أن السلطان هو أبو الفتح محمد الثانی العثمانی (855- 886)
فی الهندسه التی لا تحتاج إلی الفرجار، هو من المبتکرات للسید أبی القاسم بن محمود الموسوی الخوانساری، فرغ من تبییضه و تنقیحه فی 1352 تاریخه (علم غریب)
1- فی وجود الباری، 2- فی صفاته، 3- فی أفعاله، 4- فی أحوال الأجسام، 5- فی أفعالها، 6- فی النفوس، للمحقق الطوسی نصیر الدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی المتوفی 672، طبعت فی أوربا سنه 1824 م و نسخه منه فی خزانه شیخنا الشریعه
للحاج میرزا محمد آقا ابن الحاج میرزا محمد حسین المعروف بالشیخ آقا الطباطبائی التبریزی، المولود سنه 1284 و المتوفی سنه 1330
لأبی نصر فتح الله الشیبانی الکاشانی، یوجد بتبریز (الملیه 2954) کما فی فهرسها
لأستاذ البشر الأمیر غیاث الدین منصور بن الأمیر صدر الدین محمد الدشتکی الشیرازی، المتوفی سنه 948، قال القاضی فی المجالس: إنی رأیته
للمولی محمد طاهر الشیرازی القمی، کما فی ظهر نسخه من حق الیقین له
ص: 391
فارسی، فی اصطلاحات العرفاء، طبع فی هامش أشعه اللمعات لعبد الرحمن الجامی فی 1329
فی السیاسه الإسلامیه، للسید عبد الله بن أبی القاسم الموسوی البلادی البوشهری، و هو فارسی أوله: [الحمد لله رب العالمین سبحان من خلق الإنسان علمه البیان ]
للسید محمد حسین بن المیرزا علی أصغر بن المیرزا محمد تقی القاضی الطباطبائی التبریزی، المتوفی بها 1293، تلمیذ صاحب الجواهر و المجاز منه، مباحث علمیه متفرقه جمعها ولد المصنف بعده من مسوداته، موجود عند حفیده السید محمد حسین بن محمد بن المصنف
و هو مختصر معراج السعاده للملا أحمد النراقی، ألفه الشیخ عباس القمی بن محمد رضا، طبع بطهران و تبریز
للمیرزا محمد صادق بن محمد بن محمد علی التبریزی المعاصر، فی مقدمه و مقالات ذات فصول، انتهی المقاله الأولی إلی مبحث الأوامر، و قد طبع بتبریز سنه 1317
للحاج بکتاش الولی الخراسانی، فارسی فی آداب الطریقه البکتاشیه، و عناوینه: ذکر، ذکر أوله: [حمد له أما بعد، هذه مقالات غیبیه و کلمات عینیه صدرت من اعلم أن الوصول إلی الله تعالی ثلاثه أنواع ذکر، درویش بأید که از صفات خود فانی شود] یوجد فی (دانشگاه 1/ 3451) من القرن الرابع عشر
من الخوارج و المعتزله و الشیعه، للعلامه المسعودی أبی الحسن علی بن الحسین بن علی الهذلی، من ولد عبد الله بن مسعود الصحابی، المتوفی سنه 346، ذکره النجاشی و صرح به نفسه فی أول کتابه مروج الذهب و أحال إلیه فی کتابه التنبیه و الأشراف
ص: 392
للسید الأمیر محمود بن فتح الله الحسینی الکاظمی النجفی، تلمیذ الفاضل الجواد، الذی هو تلمیذ البهائی، کما ذکر فی ترجمته، و مر باسمه تفریج الکربه عن المنتقم لهم فی الرجعه 4: 230
للمولی علی أصغر بن محمد یوسف القزوینی تلمیذ المولی خلیل القزوینی حکی عن الریاض أنه علی خمسه مقالات یعبر عنه بالمقالات لترتیبه مر باسمه سفینه النجاه 12: 199
للمیرزا محمد خان القزوینی المولود بطهران، عشرون مقاله (بیست مقاله) طبعه المیرزا إبراهیم پورداود الرشتی فی بمبئی.
الأصولیه أو الفقهیه أو الرجالیه، للسید الحاج میرزا محمد هاشم بن زین العابدین الموسوی الخوانساری الأصفهانی، المتوفی بالنجف سنه 1318، طبع فی مجموعه رسائله الموسومه ب معدن الفوائد قبل وفاته بسنه فیه أربع عشره مقاله، ذکر فهرسها علی ظهره.
للشیخ محمد علی بن زین العابدین الحبیب آبادی الأصفهانی المولود سنه 1308.
فارسیه منتخبه من روضه المنجمین للحکیم شه مردان بن أبی الخیر الرازی المستوفی، الذی ألف نزهت نامه علائی بعد سنه 477. یوجد المنتخب بعنوان المذکور فی (المتحف البریطانی: 5/ 23568A DD ) ضمن مجموعه کتابتها 889.
فارسی فی الأخلاق، طبع سنه 1315 بإقدام صدیق الکتاب محمد بن موسی التبریزی، مشتمل علی أربعین مقاله و خاتمه، فی حدیث الأربعین عن النبی صلی الله علیه و آله ، و فرغ منه فی رمضان سنه 1309، مصنفه السید رفیع الدین نظام العلماء التبریزی الطباطبائی المتوفی سنه 1326، و فی آخره فهرس تصانیفه و فی المجالس النظامیه ذکر نسبه و إنه ابن المیرزا علی أصغر بن المیرزا رفیع بن المیرزا أبو طالب بن المیرزا سلیم نائب الصداره.
ص: 393
للحکیم المنجم الماهر أبی ریحان محمد بن أحمد البیرونی الخوارزمی، المتوفی بعد سنه 430، و مر الآراء و الدیانات للفارابی فی حرف الألف.
لشیخ الطائفه سعد بن عبد الله بن أبی خلف الأشعری القمی، المتوفی سنه 299 أو بعدها بسنتین، و فی الفهرست مقالات الإمامیه و عبر ب المقالات أیضا المجلسی الثانی عند ذکره لماخذ البحار و لکن عبر عنه النجاشی ب الفرق و مر بعنوانه مع غیره من کتب الفرق، نسخه منه عند سلطان علی السلطانی البهبهانی وکیل المجلس فی طهران، و أخری عند السید محمد المحیط.
لنجیب الدین رضا الذهبی التبریزی الأصفهانی، المتوفی 1077 أو 1080. فارسی عرفانی، ألفه باسم الشاه سلیمان الصفوی (1077- 1105). أوله: [باب أول در صفت خاک، و این هفت فصل است. فصل أول، بعد از این بتوفیق ... از نقطه خاک ابتدأ می کنیم ]. یوجد بطهران (أدبیات 157 ج) بخط من القرن الثالث عشر، فی 33 ورق، کما فی فهرسها.
فارسی فی النبوه الخاصه، للحاج سید أبی الحسن الطالقانی المعاصر نزیل طهران، طبع سنه 1349.
طبع بإیران.
فارسی فی المعارف، للفاضل المعاصر الشیخ أحمد بن الحاج الشیخ محمد بن عبد الله المعروف بعرب الترشیزی الکاشمری المظفرآبادی، من نواحی ترشیز خراسان، المولود حدود 1307، و هاجر إلی النجف 1323 عند والده” المؤلف” الذی توفی بها سنه 1327 و حج 1330، و صاهر الشیخ إسماعیل المحلاتی، و تلمذ علیه و علی المیرزا النائنی و السید الأصفهانی و أجیز من الثانی، و کان شریک البحث مع السید جمال الدین الگلپایگانی، و رجع إلی إیران 1341 إلی 1379- هذه السنه- و قد بعث إلی ترجمته و تصانیفه و الفهرس المفصل لمندرجات کتابه هذا الذی خرج منه فی هذا التاریخ ثلاث مجلدات کبار.
ص: 394
لأن فیها دفع مقالات المسیحیه و الجواب عن قصه زید و زینب فارسی فی 3000 بیت، للمیرزا عبد الرزاق بن المیرزا علی رضا بن المیرزا عبد الحسین الأصفهانی المولد الحائری المنشا الهمدانی المسکن، الشهیر بالواعظ اختصره من المقالات الإسلامیه 21: 389.
لدهرام داس الهندی، فارسی فی النجوم ألفه فی 1056. أوله: [مقاله دیگر در حساب منجمین. در دانستن نامهای بروج.
بدان که حکمای متقدمین و منجمان پیشین هم فلکها را نه فلک می گویند].
یوجد فی (لاهور، پنجاب بهلک لائبریری 520 دهر) من أواخر القرن الثالث عشر، کما فی فهرسها. راجعه.
فی تاریخ البهائیه ترجمه محمد حسین بیچاره، مطبوع أخیرا ذکره جامع التصانیف للزرکلی.
للسید جمال الدین أبی الفضائل أحمد بن موسی بن طاوس الحسنی الحسینی الحلی، المتوفی سنه 673، کان عند شیخنا النوری نسخه منه بخط تلمیذ المصنف الشیخ تقی الدین الحسن بن علی بن داود الحلی صاحب الرجال، و قد قرأه علی شیخه المصنف فی الروضه الغرویه، و انتقلت النسخه إلی سبط النوری الآقا ضیاء الدین.
لم یتعرض لها الفقهاء و هی فی أن الأمه المتزوجه لمولاها الذی جعل مهرها عتقها هل هی سائبه لا ولاء لها الا الله أو أن عتقها عتق متبرع و یبقی لمولاها ولاء العتق و تجری أحکام الولاء من المیراث و غیره لزوجها الذی أعتقها، و هی مختصره، ألفها الشیخ موسی بن الشیخ حسن بن أبی المحامد جمال الدین الشیخ أحمد المحسنی الهجری، و النسخه بخطه ضمن مجموعه عند الشیخ حسین القدیحی، قال فی آخره: [و کتب محرر الکلمات خادم العلماء بل تراب نعل ...
العبد المسی ء الراجی ... رحمه ربه الغنی موسی بن العالم الأوحد المؤمن المحقق الشیخ حسن- إلی قوله: الهجری فی (23 ع 2/ 1278)]. و مر له فی ج 3 من
ص: 395
الذریعه الباکوره مع بعض أحواله و اختار فی المسأله ثبوت الولاء لأنه عتق متبرع به من غیر ملزم شرعی و لا سبب قهری فیشمله إطلاق الولاء لمن أعتق. قال: [الأظهر الأقرب فی نظر الفقیر هو أن هذا العتق متبرع به لیس له ملزم شرعی و لا سبب قهری ].
للمعلم الثانی أبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی المتوفی سنه 339. أولها: [المفارقات أربع مراتب مختلفه الحقائق ...]. یوجد فی خزانه سیدنا الشیرازی بسامراء.
و حجیه الشهره، للوحید البهبهانی، من أجزاء شرحه لدیباجه المفاتیح ذکره فی فهرس تصانیفه.
فی الأخیرتین و ذکر أدلته من الروایات، لسیدنا أبی محمد الحسن بن السید هادی صدر الدین العاملی الکاظمی.
للحکیم أبی ریحان محمد بن أحمد البیرونی الخوارزمی، المتوفی بعد سنه 430.
و رجع إلی الحق، للسید الأمیر محمد حسین بن الأمیر محمد صالح الخاتون آبادی، المتوفی سنه 1151، ینقل عنها فی الروضات تشیع عبد الرحمن الجامی فی ترجمته.
کما ذکره الشیخ عبد النبی القزوینی فی تتمیم الأمل.
للوحید البهبهانی الآقا باقر المتوفی سنه 1206 رد فیها علی صاحب الذخیره و هی مختصره طبعت مع مشارق الأصول سنه 1312.
و رءوس العقائد و حد العلم المعتبر فیها لعامه الناس و معرفه من یرجع إلیه فی الفروع، و فیه بیان شرح [
/ من عرف نفسه فقد عرف ربه
]، فارسیه للمولی الورع عبد الله بن الحسین التستری المتوفی سنه 1021، و تاریخ النسخه سنه 1025، و هی عند سیدنا الصدر. أوله: [بأید دانست عمل
ص: 396
چند است جهت پروردگار ...]. و هی بخط الشیخ عبد الوحید بن نعمه الله الدیلمی تلمیذ الشیخ البهائی کتبه سنه 1025.
تمام مباحثه فی 20000 بیت، للشیخ الآقا ضیاء الدین العراقی النجفی من تلامیذ شیخنا الخراسانی.
من دون إقامه البراهین و الأقیسه المقرره فی علم المیزان، للشیخ سلیمان بن عبد الله الماحوزی المتوفی سنه 1121 استشهد فیها بکلام الخواجه نصیر الدین فی رسالته الوجیزه فی تفصیل العقیده و کلامه فی أوصاف الأشراف أن أول مراتب الإیمان التقلید، و ذکر أنه تبعه الفاضل المقداد فی الأنوار الجلالیه و ابن أبی الجمهور فی شرح الألفیه، رأیتها منضمه إلی آخر کتاب الدروس عند الحاج السید أبی القاسم الأصفهانی فی النجف، و مرت رساله فی کفایه النظر علی انفراده لابن زهره و الشافیه فی رد من أنکره.
للشیخ عابد بن داود الکشمیری المولد الطوسی الموطن أوله: [قال قائل لما نظرت نفسی أنی ما کنت بل خلقت و لم أخلق نفسی و ما خلقنی من هو مثلی ] فرغ منه أواخر ذی القعده سنه 1130، ضمن مجموعه من کتب السید الخامنئی التبریزی، بخط عبد الحسین بن عبد الرحمن البغدادی 1137
للشیخ بهاء الدین محمد بن الحسین بن عبد الصمد الحارثی، فی مجموعه من کتب الخوانساری
للمولی المقدس أحمد بن محمد الأردبیلی، المتوفی بالنجف فی صفر سنه 993، و لتلامیذه ردود علیه، منها رد السید محمد صاحب المدارک و رد الخواجه أفضل الدین محمد
ص: 397
الترکه، و مناقشه المیر فیض الله بن عبد القاهر التفریشی، و جواب صاحب المعالم کلها بخط الشیخ شرف الدین علی بن جمال الدین المازندرانی فی مجموعه عند الشیخ هادی کاشف الغطاء
فارسی لبعض المهندسین الجدیدین، و هو المیرزا علی خان مؤلف حساب علی خان، استخرج من کتاب فیزیک له، و فیه بیان ذره بین و دور بین المستحدثان، طبع مع تحریر المناظر و بعض الأکرات فی إیران سنه 1304
للخواجه نصیر الدین مختصره، مبنیه علی ثلاثه مقدمات، تقرب من مائه بیت، بخط الشیخ محمد السماوی عن نسخه عتیقه
کما فی عباره التجرید، للمولی حمزه الجیلانی أرشد تلامیذ المولی محمد صادق الأرجستانی الذی توفی سنه 1134، نسخه منها علی ظهر الشوارق کتابتها 1226، یوجد عند الشیخ مرتضی الچهاردهی بطهران
للمحقق الداماد، فی مجموعه من تصانیفه بخط تلمیذه میر عادل بن مراد الأردستانی سنه 1020، عند مجد الدین النصیری بن صدر الأفاضل میرزا لطف علی الشیرازی نزیل طهران
فی عده حجج الموجود منها إلی الحجه العاشره موجود ضمن مجموعه من تصانیف الشیخ ابن سینا، کلها بخط شهاب البحرانی فی 737، عند السید حسین الطبیب التبریزی فی النجف
للمعلم الثانی أبی نصر محمد بن أحمد بن طرخان الفارابی المتوفی سنه 339، طبع مع جمله من مقالاته فی سنه 1325، و مر له مقاله فی إثبات المفارقات و یأتی مقاله فی العقل
ص: 398
و قد قال المحقق الطوسی: إنه ینبغی إدراجها فی المسائل دون المصادرات، للسید أبی القاسم الخوانساری الموسوی الریاضی المعاصر، ذکر کلام الطوسی و القطب الشیرازی و أثبت أن المصادره ببراهین متقنه و أشار إلی بدیهیه (بلا یفرر) مأخوذه من کلام القطب
لابن الهیثم و هو أبو علی محمد بن حسین بن حسن بن سهل بن هیثم المتوفی سنه 430، نسختها فی الرضویه کتبت فی سنه 1058
أولها: [إن سأل سائل عن وجه ترتیب التسبیحات الأربع ثم عن وجه مخالفه ترتیب التسبیح فی وقت النوم و فی تعقیب الصلاه] للسید صدر الدین محمد بن محمد باقر الرضوی القمی شارح الوافیه التونیه، و المتوفی حدود 1160 فی مجموعه من فوائده و مقالاته فی کتب المولی محمد علی الخوانساری فی مائه بیت
للمولی جلال الدوانی أوله: [اعلم أن قولهم ] و آخره: [مما یحتاج إلی لطف قریحه] فی مجموعه من رسائل الدوانی بمدرسه فاضل خان
للمحقق المیر الداماد، مختصره أحال التفصیل إلی ما ذکره فی الرواشح السماویه و النسخه فی مجموعه من کتب الخوانساری، و للداماد أیضا مقاله فی قل هو الله أحد
فی تغییر الأسلوب بین الآیه: [لَوْ کانَ فِیهِما آلِهَهٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا] و آیه: [لَوْ کانَ مَعَهُ آلِهَهٌ کَما یَقُولُونَ إِذاً لَابْتَغَوْا إِلی ذِی الْعَرْشِ سَبِیلًا] حکم بالفساد بمجرد وجود الشریک فی الأولی و بالشریک المتمکن من المنازعه و الغلبه و القهر فی الثانیه أیضا فی مجموعه الخوانساری للسید صدر الدین القمی المذکور فی خمسین بیتا، فرغ منه سحر بعض لیالی شهر رمضان سنه 1148
للشیخ نور الدین علی بن الحسین بن عبد العالی الکرکی، المتوفی سنه 940، فی مجموعه من کتب الخوانساری
ص: 399
للحکیم المنجم الماهر أبی ریحان البیرونی
أولها: [الحمد لله حمدا بغیر نهایه] مرتب علی عشره فصول، فی ضمن مجموعه من تصانیف الشیخ أبی علی سینا، کلها بخط شهاب البحرانی فی 737، عند السید حسین الطبیب التبریزی فی النجف
و جواز خلو الزمان من المجتهد الحی، للشیخ محمد بن جابر النجفی ذکرت فی الرساله
و أن شیئا واحدا لا یکون جوهرا و عرضا فی آن واحد، لابن سینا یوجد فی کتب شیخ الإسلام الزنجانی
للشهید الثانی الشیخ زین الدین بن علی بن أحمد العاملی المستشهد سنه 966، طبعت مع رسالته فی صلاه الجمعه و له أیضا مقاله فی قبله الشامات
فارسیه فی مجموعه بعد الوجیزه و میزان المقادیر الذین للمجلسی الثانی، و بعد المقاله رساله فی الدیات الفارسیه له ظاهرا، و المقاله أیضا له علی الظاهر، بخط: [أقل الخلیفه محمد باقر بن الحاج عباس کتبها بأمر السید النجیب العالم العامل الفاضل الکامل مجتهد الزمانی المیر محمد طاهر الحسینی ساکن شیراز، و المتولی لمدرسه محمد صالح بیک ] یظهر جمیع ذلک من مواضع من هذه المجموعه، و هی من کتب المولی محمد علی الخوانساری
للمحقق الکرکی الشیخ علی بن عبد العالی، أملاه علی بعض تلامیذه، و کتبه التلمیذ بخطه فی مجموعه عند السید محمد باقر الیزدی
ص: 400
للشیخ أحمد رضا الباحث المشهور، أدرجها منشئ مجله العرفان، و طبعت أیضا مستقله بمطبعه العرفان
لأرشمیدس، مختصره فی ثلاثه أوراق، فی مجموعه فیها البصائر من کتب المدرسه الفاضلیه
دروزی، کما فی ملحق فهرست مجدوع: 345 نقلا عن أیوانف 633
لبعض الأصحاب، کتبه بخطه فی مجموعه بالتماس صاحب المجموعه و هو السید المیر معین الدین أشرف بن السید شریف الشریفی الجرجانی الشیرازی، فی عصر الجمعه 10 محرم 978، و المجموعه فی موقوفه الحاج مولی نوروز علی البسطامی بمشهد الرضا علیه السلام
و إنه یستمد الزائر من برکات المزور، للشیخ أبی علی الحسین بن عبد الله بن سینا، المتوفی 427، کتبه فی جواب سؤال العارف أبی سعید أبی الخیر، فی مجموعه علمیه بخط المولی علی بن محمد أمین القاری الساروی فی سنه 1100، عند السید هادی بن السید حسین الإشکوری، و مر جواب شبهه أبی سعید أبی الخیر من أن الشکل الأول دوری لابن سینا
للشیخ البهائی، مختصره قرب 40 بیتا، مع بعض مقالات آخر، عند السید جعفر بن باقر بحر العلوم فی النجف و نسخه بخط الشیخ شمس الدین محمد بن نصیر الخمامی عن خط أستاذه [جامع المعقول و المنقول المولی عبد الحکیم ] الذی کتبه عن خط البهائی و الخمامی کتبه حدود سنه 1042، و النسخه عند الشیخ مشکور، و له أیضا مقاله فیما لا تتم به الصلاه
للسید أبی القاسم جعفر بن الحسین بن قاسم بن محب الله الخوانساری، المتوفی سنه 1158، ذکرها حفیده فی الروضات
ص: 401
لمحمد بن زکریا الرازی الطبیب المتوفی سنه 311، یوجد فی الرضویه منضمه إلی فصول البقراط، وجیزه فی أربعه أوراق وقف سنه 1166
لبعض تلامیذ المولی رفیع الجیلانی المدرس بالمشهد الرضوی، ذکر فی آخرها أن الأخباری و الأصولی اصطلاح جدید، و حکی عن شیخه المذکور أن من کان له ملکه استنباط المدلول من الدلیل فهو عالم و الا فهو جاهل مغرور، فی مجموعه علیها تملک السید محمد شریف بن فلاح، المتوفی قبل سنه 1191 ثم بحر العلوم ثم ابنه” بحر العلوم”
للسید ماجد بن هاشم بن علی بن مرتضی الحسینی الجد حفصی، المتوفی سنه 1022، اختار الحقیقیه بمتصل و المجازیه بمنفصل أولها: [اختلف الأصولیون فی العام المخصص أ حقیقه أم مجاز] موجود منضمه إلی رسالته فی مقدمه الواجب فی مکتبه سیدنا الشیرازی بسامراء
للمعلم الثانی أبی نصر الفارابی، و النسخه فی مکتبه راغب پاشا بإسلامبول، و مکتبه السید الشیرازی بسامراء، أولها: [اسم العقل یقال علی أشیاء کثیره] و طبع فی جمله من مقالاته فی 1325، مر له مقاله فی بیان أغراض الحکیم 21: 398
لأحمد بن محمد بن مسکویه الرازی [الحزن ألم نفسانی یعرض لفقد محبوب أو فوت مطلوب ] طبع ضمن مجموعه فی بیروت سنه 1911 م بمباشره الیسوعیین
مختصره للمحقق المیر محمد باقر الداماد، فی مجموعه کتب المولی محمد علی الخوانساری، و مر رسائل متعدده بعنوان العلم إلهی و العلم الباری فی (15: 317- 320)
للمولی محمد شریف القشمیری، کتبه من تقریر أستاذه السید الشاه تقی الدین محمد النسابه الشیرازی، المتوفی سنه 1019،
ص: 402
فی مجموعه عند الشیخ هادی کشف الغطاء
للحاج مولی محمد علی الجوشانی بخط ولده الشیخ حسن، تاریخه سنه 1231 أولها: [کل کمال ممکن بالإمکان العام یجب للواجب ] موجود فی خزانه السید الشیرازی بسامراء
) للسید عبد الکاظم النجفی، قال بعد الحمد: [فقد سألنی بعض الإخوان أن أوضح له غیبه صاحب الزمان بتحریر هذه الرساله] و النسخه فی ظهر کنز العرفان فی خزانه شیخنا الشیرازی
فی النجوم، للشیخ محمد بن عبد الجلیل السنجری، من الفضلاء فی علم النجوم، قال السید بن طاوس فی الباب الخامس من فرج المهموم: [وصلنا هذا الکتاب مع کتابه الزیجات و کتاب ولده الشیخ أبی سعید محمد بن محمد السنجری الموسوم ب تحویل سنی الموالید]
للسید محمود الحسینی الخفری، تلمیذ الحاج کریم خان، ذکرنا تفصیله فی ترجمته فی الکرام
للشیخ علی بن فضل بن هیکل الحلی، تلمیذ أبی العباس أحمد بن فهد الحلی، و النسخه بخطه عند الصدر
مختصره فی 25 بیتا، للشهید الثانی، یوجد عند المیرزا محمد الطهرانی، و له أیضا مقاله فی الحث علی صلاه الجماعه
للشیخ محمد بن الشیخ قاسم بن الشیخ محمد بن جواد الکاظمی، کتبه فی ظهر نسخه من الکافی فی الجمعه الأولی من (ج 2/ 1095) و تلک النسخه بخط السید نعمه الله بن حمزه العمیدی الحسینی النجفی، فرغ منها سنه 996، و هی نسخه جیده خطأ و کاغذا، و علیها حواشی لمحمد إبراهیم بن القاسم، و بلاغات بخط العلماء فی خزانه السید مهدی آل حیدر الکاظمی
ص: 403
للمحقق الداماد یوجد ضمن مجموعه من تصانیفه، کما ذکرنا عند ذکر مقالته الأخری، فی مثل أمیر المؤمنین 21: 398
مبسوطه تقرب من 1000 بیت، للحسن بن الحسن بن الهیثم، کما علی النسخه العتیقه أولها: [کل معنی یبحث عن حقیقه فإنما یبحث بالنحو المجانس لنوعه، إلی قوله: أما الهاله فیکون أبدا علی شکل دائره ما لم یعرض لها عارض یفسدها، و أما القوس فیکون أبدا علی شکل قطعه من دائره] نسخه بخط الشیخ محمد السماوی معها کتاب التفهیم فی صناعه التنجیم لأبی ریحان البیرونی
فارسی فی الرد علی ما کتبه بعض النصاری و سماه مقاله فی الإسلام، للشیخ محمد علی بن علی أصغر الطهرانی الدولت آبادی الروضهخوان المعاصر، و جعل فی خاتمته کتابه دستور حکومت فی ترجمه عهد مالک الأشتر.
للشیخ البهائی المتوفی 1031، یوجد عند السید جعفر بن باقر بحر العلوم فی النجف، و له أیضا مقاله فی سجدات القرآن.
و هو تسعه أشیاء، للفارابی، طبع مع جمله من مقالاته فی 1325، کما ذکرنا عند ذکر مقالته الأخری فی العقل 21: 402.
لأرشمیدس، فی مجموعه مع مقالته فی الخفه و الثقل فی المدرسه الفاضلیه.
للشیخ ابن سینا، فی مجموعه بخط السید بهاء الدین محمد الموسوی، عند السید آقا التستری فی النجف.
ص: 404
شرحا لقول العلامه فی الإرشاد:
[و إذا ذکرت المضطربه أول الحیض ...]. أول المقاله: [منک الإمداد و الإرشاد ...] و المقاله للشیخ سلیمان الماحوزی المتوفی 1121، ضمن مجموعه من رسائل الماحوزی، کلها بخط تلمیذه الشیخ محمد بن سعید بن محمد المقابی، فرغ من کتابه بعضها سنه 1144. و المجموعه فی کتب السید خلیفه.
أیضا للشیخ ابن سینا، یقرب من ستین بیتا، مخروم أوله و أواسطه فی تلک المجموعه التی عند السید آقا بذلک الخط کما أشرنا فی ذیل مقاله الشیخ فی المسهلات.
. للخواجه نصیر الدین الطوسی، کتبها فی جواب [علامه العصر نجم الدین ]. فی مجموعه عند الشیخ هادی کاشف الغطاء.
) للحافظ أبی مسعود أحمد بن الفرات بن خالد بن مسعود الرازی الشهید، نزیل أصفهان، و المتوفی بها سنه 285 کما فی الشذرات و ترجمه طبقات الحفاظ 2: 124 دخل أصفهان حاجا و لما رأی أهلها مجدا فی سب الأمیر علی المنابر رجح هدایتهم علی الحج فبقی فیها أربع سنوات کل یوم یجلس فی الجامع العتیق برنگ رزان و یحضره الناس و یملی علیهم کل یوم أربع منقبه عن النبی فی حق صحابی لم یصرح باسمه بعد المده ألح علیه الناس بالکشف عن اسمه فأنشأ هذه المقاله: [إنه أول من آمن و هاجر الهجرتین و صلی القبلتین و ضرب بالسیفین ]. رأیت النسخه ضمن مجموعه فیها قطعه من الاختصاص و قطعه من الخرائج من کتب السید محمد خلیفه. أول سنده: [أخبرنا الشیخ الرشید محمد بن أبی عبد الله المدنی ثم الأصفهانی أجازه، قال: حدثنی الصدر الإمام صدر الدین عبد الصمد، قال: حدثنی والدی الصدر السعید صدر الدین أبو شجاع محمد بن عبد اللطیف الخجندی، قال: حدثنی الإمام فضل الله محمود الدینوری، قال:
ص: 405
حدثنی أبو عبد الله الحسین بن محمد بن أبی منصور القزوینی، قال: حدثنی عبد الرحمن بن سعید بن الصمد الأصفهانی الشهرستانی، قال: حدثنی الإمام الحافظ قال: کنت فی صحبه الإمام الشهید أبی مسعود أحمد بن الفرات الرازی: خرجنا لطلب الحج فلما وصلنا أصفهان فرأینا أهلها مظهرین سب أمیر المؤمنین علیه السلام علی المنابر، فقال أصحابی رأیت الاشتغال بهدایه هؤلاء أهم من الحج، فأقام أربع سنوات ] إلی آخر ما أشرنا إلیه.
. للمحقق الکرکی، و مر فی (4: 390- 393) رسائل فی هذا الموضوع.
لأفضل الحکماء بابا أفضل الدین الکاشانی.
أولها: [لحن آوازها بود بهم برآورده از نغمه های مختلف ...]. یوجد ضمن مجموعه فی مکتبه السید الشیرازی، و یأتی فی حرف الموسیقی رسائل متعمده فی هذه الموضوع.
أیضا لبابا أفضل أولها: [بدان که نخست لفظی که معنی وی بر همه معانی عام بود لفظ چیز ...].
فی مجموعه فی مکتبه السید الشیرازی بسامراء.
و إنها لیست بمزاج البدن و لا کائنه عن مزاج البدن فی 11 فصلا، لابن کمونه سعد بن منصور بن سعد، رأیته بخطه منضما إلی اللمعه الجوینیه فی مجلد فی الخزانه الغرویه. و یأتی رسائل متعدده بعنوان النفس فی محلها.
للمولی محمد فاضل بن محمد مهدی المشهدی، المجاز من الشیخ الحر و المجلسی الثانی. أوله:
[هذا تحقیق خبر و توجیه أثر یتعلق بالرضاع، عن أبی جعفر الثانی فی الکتب الثلاثه عن امرأه أرضعت لی صبیا فهل لی أن أتزوج بنت زوجها ...]. بخط السید
ص: 406
محمد تقی بن محمد صادق الموسوی، عن خط المؤلف سنه 1090، و کتب عن خط السید المذکور الشیخ محمد فاضل بن جعفر سنه 1148 عند الأردوبادی.
فی جمیع الأحکام و رجوع العوام إلی نقله الأحادیث عن سید الأنام فی الأصول و الفروع من غیر اشتراط تحصیل الدلیل، لقوله تعالی: [فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ”، وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ ] و
قوله صلی الله علیه و آله :
/ [تارک فیکم الثقلین
] للشیخ عبد علی بخط الشیخ شبیب آل الشیخ راضی سنه 1213.
للشیخ عز الدین الحسین بن عبد الصمد الحارثی، المتوفی سنه 984، منضمه إلی مقاله السید ماجد فی العام المخصص، أولها: [یجب بیان الحق فی أحکام الشرعیه علی کل من علم به مجتهدا کان أو غیره ...]. و فی آخرها عدم جواز التورع عن مال الیتیم المعرض للتلف بل یجب حفظه.
و قد اختار أکثر الفقهاء استحبابها، للسید الأمیر معز الدین محمد بن أبی الحسن الموسوی صاحب ذخیره یوم الجزاء الذی فرغ منه 1032، و المقاله الملحقه بالذخیری بخط مؤلفه، قال فیها: [و قد استدلت علی وجوبها فی کتبنا الاستدلالیه و فی رساله علی حده، سمیتها بعیون اللآلی ]. و ذکر إنها 34 أمرا ثمان فی القیام و واحد فی القراءه و عشره فی الرکوع و اثنی عشر فی السجود و ثلاث فی التشهد.
فی سوره الملک، للشیخ البهائی، تعرض فیه لکلام البیضاوی، عند السید جعفر بحر العلوم فی النجف، و لعله جزء حاشیته علی البیضاوی.
للشیخ قاسم بن الشیخ حسن محیی الدین الجامعی صاحب الشعر المقبول جواب عن المکتوب الأدبی، للشیخ محمد طاها بن الشیخ نصر الله الحویزی النجفی. أوله: [حمدک اللهم علی هبتک ...]. توفی الشیخ نصر الله سنه 1346.
ص: 407
للسید هادی بن السید حسین الصائغ البحرانی المولود 1302 بخطه عنده” المؤلف”.
فارسی نظیر گفتار خوش یارقلی طبع سنه 1336.
للشیخ عبد الرضا بن الشیخ عبد الحسین بن الشیخ محمد بن الشیخ علی بن الشیخ الأکبر کاشف الغطاء النجفی، طبع بلسان الأردو و الإنگلیزی، کما فی آخر الأنوار الحسینیه.
للحکیم محمد ولی، کتبه قبل سنه 1272، و فی هذا التاریخ کتب شرح البحرانیه المذکور فی الشرح، موجود فی کتب الحاج شیخ عبد الحسین الطهرانی.
ص: 408