بسم الله الرحمن الرحیم

در ادامه ای مبحث ویژگیهای مشترک قرآن و اهلبیت علیهم السلام اینبار به موضوع مبارک اشاره می کنیم .

اما مخاطب ما نوع مردم عامی هستند از این رو بیشتر به بیان مصادیق در قالب داستان پرداخته ایم .

بر همه ی پیروان اهلبیت عصمت و طهارت ثابت است ، همانگونه که قرآن کریم مبارک و دارای برکت است وجود نازنین چهارده معصوم علیهم اسلام نیز مبارک هستند .

از شما دعوت میکنیم بحث را پیگیری بفرمایید :

ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

ص: 11

ص: 12

ص: 13

ص: 14

ص: 15

ص: 16

ص: 17

ص: 18

دو است (یعنی بسیار مبارک و بلندمرتبه بودن)، مثل: «تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ»(1) و مثل: «فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ»(2)

و از جمله «بَرَکت» است، فعلی که باعث پایداری بهره مندی از مال باشد، مثل کسب آن از مَمَرّ حلال و خرج آن، بی اسراف (ولخرجی) و تقتیر (بُخل)”.(3)

ص: 19

ص: 20

البته، گاهی این تعبیر برای دعا نیز به کار رفته است؛ چنانکه در حدیث آمده است:

“ وَ رَأَی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أَبَا أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیَّ یَلْتَقِطُ نُثَارَةَ الْمَائِدَةِ؛ فَقَالَ صلی الله علیه و آله :

«بُورِکَ لَکَ وَ بُورِکَ عَلَیْکَ وَ بُورِکَ فِیکَ!»

فَقَالَ أَبُو أَیُّوبَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لِغَیْرِی؟ قَالَ:

«نَعَمْ؛ مَنْ أَکَلَ مَا أَکَلْتَ فَلَهُ مَا قُلْتُ لَکَ …»

پیغمبر صلی الله علیه و آله ابوایّوب انصاری را دید که خرده های غذا را - که از سفره [بیرون] افتاده- جمع می کند، حضرت فرمود:

«زندگی تو پر برکت باد! (برای تو، بر تو و در (مال) تو، برکت باشد!)»

ابوایّوب گوید: عرضه داشتم: یا رسولَ اللَّه! این دعا برای دیگری هم هست؟

فرمود: «آری، آنچه را تو خوردی (از خُرده های غذا) هر کس بخورد، همین دعا برای او نیز می باشد».(1)

ص: 21

«ای کمیل! برکت در مال و ثروت کسی است که زکات دهد و اهل ایمان را یاری نماید و صِلَه ی رَحِم کند».(1)

ص: 22

در آن هنگام پیرمردی از مهاجرین عرب که لباسهای کهنه ای پوشیده بود و از شدّت ضعف و پیری نمی توانست خویشتن را نگاهداری نماید، به حضور آن حضرت وارد شد؛ پیامبر مهربان اسلام متوجه ی وی گردید و از حال او جویا شد.

پیرمرد گفت: یا محمّد! من گرسنه ام، غذا به من بده؛ برهنه ام، لباس می خواهم؛ تهیدست می باشم، مرا بی نیاز گردان!

پیغمبر خدا فرمود: من چیزی ندارم به تو عطا کنم، ولی در عین حال: «الدّالُّ عَلَی الخَیرِ کَفاعِلِهِ» یعنی «راهنمای به سوی خیر، نظیر عامل به آن خیر می باشد»، برخیز به جانب خانه ی آن کسی برو که خدا و رسول او را دوست دارد، و آنها نیز وی را دوست دارند، آن کسی که خدا را بر خویشتن مقدم می دارد، برو به جانب حجره ی فاطمه.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله به بِلال فرمود: برخیز و این اعرابی را بر در خانه فاطمه ببر. اعرابی با بلال همراه شد، موقعی که بر در خانه فاطمهی اطهر رسید، با صدای بلند گفت:

«السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَهْبِطَ جَبْرَئِیلَ الرُّوحِ الْأَمِین بِالتَّنْزِیلِ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِین!»

«سلام بر شما ای خاندان پیامبر! که محلّ آمد و شُدِ فرشتگان و فرود جبرئیل امین برای نازل کردن قرآن از نزد پروردگار جهانیان هستید!»

فاطمه ی اطهر فرمود: وَ عَلَیکَ السَّلام؛ کیستی؟!

ص: 23

گفت: من پیرمردی از عرب هستم که از راه دور نزد پدر شما آمده ام، ای دختر محمّد! من برهنه ام، گرسنه ام، با من همراهی کن، خدا تو را رحمت کند!

آن موقع، مدَّت سه روز بود که پیغمبر اعظم اسلام صلی الله علیه و آله با علی و فاطمه زهرا علیهما السلام غذا نخورده بودند و رسول خدا از حال علی و زهرا علیهما السلام آگاه بود.

فاطمه ی زهرا علیها السلام آن پوست گوسفندی را که حضرات حَسنَین علیهما السلام روی آن میخوابیدند، برداشت و به اعرابی عطا نمود و به او گفت: بگیر شاید خدای توانا بهتر از این را هم به تو عطا فرماید!

اعرابی گفت: ای دختر محمّد! من از گرسنگی به تو شکایت می کنم، تو یک پوست گوسفند به من عطا می کنی، من این پوست را، با این گرسنگی که دچارم شده ام، برای چه می خواهم!؟

راوی می گوید: وقتی حضرت زهرا علیها السلام این سخن را از اعرابی شنید گردنبند خویشتن را - که فاطمه - دختر حمزة بن عبدالمُطَّلِب - به عنوان هدیه برایش آورده بود، - از گردن خود باز کرد و به اَعرابی عطا نمود و گفت: این گردنبند را بگیر و بفروش، شاید خدایِ مهربان بهتر از این را به تو عطا فرماید!

اَعرابی پس از اینکه آن گردنبند را گرفت، متوجه ی مسجد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شد. پیغمبر خدا در میان اصحاب نشسته بود. اعرابی گفت: یا رسولَ اللَّه! این گردنبند را دخترت - فاطمه – به من عطا کرد و گفت: این گردنبند را بفروش، شاید خدا به تو مرحمتی بفرماید.

ص: 24

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله گریان شد و فرمود: چگونه خدا به تو مرحمتی نفرماید، در صورتی که فاطمه - دختر محمّد - بزرگترین دختران حضرت آدم، این گردنبند را به تو عطا کرده است؟!

عمّار بن یاسر برخاست و گفت: یا رسولَ اللَّه! آیا اجازه می فرمائی من این گردنبند را بخرم؟!

فرمود: بخر؛ اگر ثقلین در خریدن این گردنبند شرکت کنند خدا آنان را به آتش عذاب نخواهد کرد.

عمّار گفت: ای اَعرابی! این گردنبند را چند می فروشی؟

گفت: به یک شکم نان و گوشت و یک بُرد یَمانی که عورت خود را به وسیلهی آن بپوشانم و با آن برای خدا نماز بخوانم و یک دینار که مرا به اَهل و عِیال برساند.

عمّار، سهم غنیمت خیبر را که رسول خدا به وی عطا کرده بود، فروخته و چیزی از برایش نمانده بود؛ گفت: مبلغ بیست دینار و دویست درهم هَجَریّه(1) و یک بُرد یَمانی(2) و شتر راهوار خودم را که تو را به وطن برساند و یک شکم نان گندم و گوشت به تو می دهم.

اعرابی گفت: ای مرد! تو چقدر باسخاوتی!

عمّار آنچه را که وعده داده بود، به وی پرداخت.

ص: 25

وقتی اعرابی متوجه رسول خدا صلی الله علیه و آله شد، آن حضرت به وی فرمود: آیا سیر شدی؟ آیا بدن برهنه ات پوشیده شد؟ گفت: آری! پدر و مادرم به فدای تو، من بی نیاز گردیدم!

رسول خدا صلی الله علیه و آله به اَعرابی فرمود: اکنون نسبت به این عطای فاطمه جبران و تلافی کن!

اعرابی گفت: پروردگارا، تو خدائی هستی ازلی، ما غیر از تو را نمی پرستیم! تو از هر جهت رازق ما می باشی، بار خدایا! به فاطمه ی اطهر عطائی کن که چشمی ندیده باشد و گوشی نشنیده باشد!

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از اینکه آمین گفت، متوجه ی اصحاب خویشتن شد و فرمود: خدا این دعا را در دنیا در حق فاطمه زهرا علیها السلام مستجاب نمود، زیرا من پدر فاطمه هستم که احدی نظیر من نیست؛ علی، شوهر فاطمه می باشد که اگر علی نبود همسر و همانندی ابداً برای فاطمه ی اطهر نبود؛ خدا حسنین را به فاطمه زهرا علیها السلام عطا کرده که نظیر ایشان در عالَم وجود ندارد؛ حَسنَین دو آقای اسباط پیامبران و بزرگ جوانان اهل بهشت هستند؛ آنگاه آن حضرت به مقداد و عمّار و سلمان که در مقابلش بودند گفت: آیا میخواهید بیش از این برای شما بگویم؟

گفتند: آری یا رسولَ اللَّه!

رسول اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: هنگامی که فاطمه اطهر رحلت نماید و دفن شود دو مَلَک در قبر از وی سؤال می کنند و می گویند: پروردگار تو کیست؟ او خواهد گفت: پروردگار من خدا است. به او می گویند: پیغمبر تو کیست؟ می گوید: پدرم. به وی می گویند: ولیِّ تو کیست؟ می گوید: همین علی بن ابیطالب که بر لب قبرم ایستاده است.

ص: 26

رسول خدا صلی الله علیه و آله اضافه کرد و گفت: متوجه باشید تا بیش از این، از فضائل فاطمه برای شما بگویم! خدای مهربان گروهی از ملائکه را مأمور نموده که فاطمه را از جلو، عقب، راست و چپ حفظ نمایند؛ این ملائکه که در زمان حیات فاطمه و نزد قبر او و موقع رحلت وی با او می باشند، صلوات فراوانی به فاطمه و پدر و شوهر و فرزندانش می فرستند.

کسی که مرا پس از فوت زیارت نماید، گویا مرا در زمان حیات زیارت کرده باشد؛ کسی که فاطمه را زیارت کند مانند این است که مرا زیارت کرده باشد؛ کسی که علی بن ابیطالب را زیارت کند مثل اینکه فاطمه را زیارت کرده باشد؛ کسی که حسن و حسین علیهما السلام را زیارت کند گویا علی بن ابیطالب را زیارت کرده باشد؛ کسی که فرزندان حَسنَین علیهما السلام را زیارت کند، نظیر این است که خود ایشان را زیارت کرده باشد.

عمّار گردنبند فاطمه ی زهرا علیها السلام را با مُشک خوشبو نمود و آن را در میان یک بُرد یمانی پیچید، سپس آن را به غلامی که نامش «سهم»(1) بود، داد و به وی گفت: این گردنبند را بگیر و به حضور پیامبر اعظم اسلام صلی الله علیه و آله تقدیم کن، من تو را نیز به آن حضرت هدیه نمودم!

غلام پس از اینکه گردنبند را گرفت و به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد، سخن عمّار را به عرض آن حضرت رسانید؛ پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله به آن غلام گفت: برو به جانب دخترم زهرا؛ من تو را با این گردنبند به وی بخشیدم، هنگامی که غلام با آن گردنبند به حضور فاطمه ی اطهر علیها السلام آمد و سخن پیامبر خدا را برای او شرح داد، آن بانو گردنبند را گرفت و آن غلام را در راه خدا آزاد نمود.

ص: 27

غلام پس از اینکه آزاد شد، خندید؛ حضرت فاطمه علیها السلام فرمود: برای چه می خندی، ای غلام؟!

غلام گفت:

«أَضْحَکَنِی عِظَمُ بَرَکَةِ هَذَا الْعِقْدِ؛ أَشْبَعَ جَائِعاً وَ کَسَا عُرْیَاناً وَ أَغْنَیٰ فَقِیراً وَ أَعْتَقَ عَبْداً وَ رَجَعَ إِلَی رَبِّهِ!»

«بزرگی خیر و برکت این گردنبند مرا خندان کرد؛ زیرا گرسنه ای را سیر کرد، برهنه ای را پوشانید، فقیری را بی نیاز کرد، غلام زرخریدی را آزاد نمود و به دست صاحب خویش بازگشت!»(1)

ص: 28

ص: 29

و بدین ترتیب، دو نشانه بر حقّانیت قرآن در دو جمله گذشته بیان گردیده: یکی وجود نشانه هایی که در کتب پیشین از آن خبر داده شده و دیگر محتوای خود قرآن که هر گونه خیر و برکت و وسیله ی سعادت در آن آمده است. بنابراین، هم از نظر محتوا و هم از نظر اسناد و مدارک تاریخی نشانه های حقّانیت در آن آشکار است.

سپس هدف نزول قرآن را چنین توضیح می دهد که:

«وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُریٰ وَ مَنْ حَوْلَها»

«آن را فرستادیم تا اُمُّ القُریٰ (مکّه) و تمام آنها را که گِرد آن هستند، اِنذار کنی و به مسؤولیتها و وظائفشان آگاه سازی».

و از آنجا که “اِنذار” یعنی “توجه دادن به مسؤولیت ها و ترساندن از ترک وظائف”، مهم ترین برنامه ی قرآن - مخصوصاً در برابر اشخاص سرکش و طغیانگر - است، تنها به این قسمت اشاره شده است.

و در پایان آیه می گوید:

«وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ یُحافِظُونَ»

«کسانی که به روز رستاخیز و حساب و پاداش اعمال ایمان دارند، به این کتاب ایمان خواهند آورد و مراقب نمازهای خود خواهند بود».

در اینجا به دو مطلب باید توجه داشت (تا برکت قرآن بیشتر آشکار شود):

ص: 30

ص: 31

ص: 32

اگر ارتفاع این سرزمین در حال حاضر بلندترین ارتفاع زمینهای دنیا نیست، هیچگونه منافاتی با این سخن ندارد؛ زیرا از آن روز صدها میلیون سال می گذرد و تا کنون وضع نقاط روی زمین به کلی دگرگون شده است؛ بعضی از کوه ها در اعماق اقیانوسها قرار گرفته و بعضی از اعماق اقیانوسها تبدیل به قلّهی کوه شده اند و این از مسلّمات علم زمین شناسی و جغرافیای طبیعی است.

ب) کلمه “اُمّ” همانطور که سابق نیز گفتیم به معنی اصل و اساس و ابتداء و آغاز هر چیزی است. با توجه به آنچه گفته شد، روشن می شود که: اگر به مکّه «اُمّ القُریٰ» می گویند به خاطر اینست که اصل و آغاز پیدایش تمام خشکیهای روی زمین است و بنابراین «وَ مَن حَولَها»(1) تمام مردم روی زمین را شامل می شود.

آیات گذشته پیرامون “جهانی بودن اسلام” نیز این تفسیر را تأیید می کند؛ همچنین نامه های فراوانی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای زمامداران بزرگ دنیا مانند کسریٰ و قیصر نوشت،(2) گواه دیگری بر این موضوع می باشد.

ص: 33

مکّۀ مکرّمه، محلّ آغاز نزول قرآن، مبارک ترین سرزمین جهان:

تصویر شماره (1)

خداوند در قرآن کریم، خانه ی کعبه را اوّلین و برترین خانه ی مبارک، معرّفی می فرماید:

«إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدی لِلْعالَمینَ»(1)

«در حقیقت، نخستین خانه ای که برای [عبادت] مردم، نهاده شده، همان است که در مکّه است و مبارک و برای جهانیان [مایهی] هدایت است».

ص: 34

،(1) که حرف (ب) به (م) تبدیل شده است؛

و همینطور در “لازب” و “لازم” که هر دو به معنی ثابت و لازم است، که گویند: “ضربة لازم و لازب” و آن ضربتی است که پس از بهبودی هنوز جایش باقی و مُلازِم آن عضو است.

خدای تعالی فرماید:

«إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً»(2)

نیز گفته شده: “بکّه” بطن و داخل “مکّه” است و نیز برخی آن را نام مسجدالحرام دانسته اند و همینطور برخی آن را خود کعبه و خانه و آنجایی که طواف می کنند، دانسته اند.

نام “بکّه” از “تَبَاکّ” یعنی ازدحام، مشتق شده است؛ زیرا مردم در طواف ازدحام می کنند و متراکم می شوند.

نیز برخی دیگر، در نامیدن “مکّه” به “بکّه” گفته اند: از این جهت است که در آنجا “تَبُکُّ أعناقَ الجَبابِرَة”، یعنی گردنهای ستمگران ملحد را می کوبد و خُرد می کند.(3)

ص: 35

تحقیقات فلکی نشان داده است که ارکان کعبه درست به سمت چهار جهت اصلی (شمال، جنوب، مشرق و مغرب) قرار گرفته است؛ وی افزود:

این تحقیقات تاکید دارد “حجرالاسود” به سمت شرق، “رکن یمانی” به سمت جنوب، “رکن شامی” به سمت شمال و “رکن مقابل حجرالاسود” نیز به سمت غرب قرار گرفته است.

این استاد امور فلکی با بیان اینکه در واقع، ارکان کعبه ی مشرّفه از بَدو خلقت نشانگر چهار جهت اصلی بوده است، اظهار داشت: کعبه، نشان از یک معجزه ی بزرگ در زمینه ی معمّاری و جغرافیا دارد. علم امروزی به شگفتی هایی درباره ی شهر مبارک مکّه دست یافته است:

این موارد در چند عنوان خلاصه می شود:

ص: 36

“بحث و کاوشم را شروع کردم؛ هدفم غیر از این بود و دنبال چیز دیگری بودم؛ هدف من ساختن وسیله ای بود تا به هر انسانی کمک کند تا جهت قبله را به او نشان دهد، زیرا من در مسافرتهایی که داشتم به این مشکل برخورد می کردم و این مشکل برای هر مسلمانی پیش می آید، به خصوص در شهرهایی که در آن مسجدی نیست که جهت قبله را به ما نشان دهد. به فکر افتادم تا نقشه ی جدیدی برای کره زمین رسم کنم و بر روی آن نقشه جهت های قبله را به دست آورم. ابتدا، مدارهای عمودی (شمالی - جنوبی) و افقی (شرقی - غربی) و سپس پنج قاره را کشیدم. ناگهان چیز عجیبی به ذهنم خطور کرد و حیرت زده شدم و آن این بود که مکّه ی مکرّمه در وسط خشکی های جهان قرارگرفته است.

پرگاری برداشتم و نوک آن را بر روی مکّه ی مکرّمه نهادم و نوک دیگر بر روی آخرین نقطهی خشکی در شرق و اندازه گرفتم؛ یک بار دیگر نوک آن را بر روی مکّه ی مکرّمه نهادم و نوک دیگر را بر روی آخرین نقطه ی خشکی در غرب؛ دیدم اندازه ی هر دو با هم برابر است!

به این نتیجه رسیدم خشکی های جهان به طور مساوی اطراف مکّه ی مکرّمه تقسیم شده اند [و شاید مراد خداوند تعالیٰ از تعبیر «اُمّ القُریٰ وَ مَن حَولَها»(1) که قبلاً بحث شد، همین باشد!] و فهمیدم که مکّه ی مکرّمه مرکز خشکی های جهان است.

نقشه ی جهان قدیم - قبل از کشف قارهی آمریکا و استرالیا - را نیز بیرون آوردم و مطالعاتم را ادامه دادم؛ باز هم متوجه شدم که طبق نقشه ی قدیم نیز مکّه ی مکرَّمه مرکز خشکی های جهان است!

ذکر چهار نکته در این مورد لازم است:

ص: 37

نکته اول: اینکه مکّه ی مکرّمه در مرکز جهان هستی قرار گرفته، به این معنی است که: مکه ی مکرّمه به منزله ی پایتختی برای کره زمین است و هیچ شکی نیست که بهترین و قویترین و پر برکت ترین پایتخت ها پایتختی است که در وسط کشور و حکومت واقع شده باشد. زیرا در این صورت باعث سهولت ارتباط و رفت و آمد می گردد. در قرآن به این حقیقت علمی اشاره شده است. آنجا که می فرماید:

«وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً»(1)

«بی گمان شما را ملّتی وسط قرار دادیم».

اسلام، دینی میانه است؛ در منهج و روش، میانه است؛ در منزلت و جایگاه، میانه است و چنانکه دیدیم در مکان و موقعیت جغرافیائی نیز میانه است.

نکته دوم: رحمت و عدل خداوندی اقتضاء می کرده است که مکّه ی مکرّمه در وسط کره ی زمین قرار گیرد، تا از یک طرف، برکت انتشار نور اسلام برای تمام جهان آسان باشد و از طرفی دیگر، این دین به طور مساوی و به اندازه ی لازم در اختیار دیگران قرار گیرد.

نکته سوم: از آنجایی که برکت نُبُوّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای تمام مردم جهان است:

ص: 38

«ما تو را برای جملگی مردمان فرستاده ایم، تا مژده رسان و بیم دهنده باشی؛ ولیکن اکثر مردم بی خبر هستند!».(1)

حکمت خداوند اقتضا می کرد که مکّه ی مکرّمه، مهد رسالت جهانیان باشد و اینکه مبعث آخِرین پیامبر صلی الله علیه و آله در این نقطه ی جهان - که مرکز خشکیها است - قرار گرفته، خود، اعجازی خداوندی (از حیث دانش جغرافیا) محسوب می گردد.

نکته چهارم: در قرآن کریم، کلمه سِراج (چراغ) فقط در وصف خورشید و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به کار رفته است. خداوند در وصف خورشید می فرماید:

«و ماه را در میان آسمانها تابان و خورشید را چراغ قرار داده است».(2)

و در وصف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:

«وَ دَاعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرَاجاً مُّنِیراً»(3)

« (تو را فرستادیم) به عنوان دعوت کننده ای به سوی خدا طبق فرمان او و به عنوان چراغی تابان».

با توجه به آنچه گذشت، می فهمیم که چرا خداوند خورشید و پیامبر صلی الله علیه و آله را به سراج تشبیه کرده است. زیرا خورشید مرکز و منبع برکت منظومه شمسی است و

ص: 39

مکّه ی مکرّمه نیز مرکز و منبع برکات زمین. پس همانگونه که خورشید جهان را روشن می کند، پیامبر صلی الله علیه و آله نیز زمین را با پرتو فراگیر رسالتش روشن می سازد.

ص: 40

«وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَ أَمْناً»(1)

«به یاد آورید آنگاه که خانه کعبه را پناهگاه و مأوای امن برای مردم قرار دادیم».

«مَثابةً» یعنی فطرتاً قلبها به آن تعلق دارد. “یَثوبون” به معنای “یَرجِعون” می آید و این جا منظور این است که مردم اشتیاق بازگشت به سوی این خانه (کعبه) را دارند. «و أمناً» که به معنای آرامش می آید بیانگر اینست که انسان در مکّه احساس آرامش و سکون خواهد داشت. پس کسی که به سوی مکّه می رود، به خاطر این جاذبه، سختی های این راه برایش آسان شده و هماهنگ با میدانهای مغناطیسی به سوی مکّه ی مکرّمه کشیده می شود و این مثل شخصی است که در جهت مسیر رودخانه شنا می کند و احساس راحتی و شادابی می کند؛ بر خلاف کسی که در جهت عکس مسیر رودخانه شنا می کند و احساس سختی و زحمت می کند.

نکته دوم: از آنچه گفته شد، شاید یکی از حکمت های طبیعی و جسمانی سخن پیامبر صلی الله علیه و آله درباره ی نماز و رو به قبله شدن، فهمیده شود؛ آنجا که هنگام وقت نماز، می فرمود:

«أَرِحنَا یَا بِلَالُ!»

«ای بلال! اذان بگو و ما را راحت ساز!»(2)

نماز، فشار روحی، نگرانی و اضطراب را کاهش می دهد و آرامش و سکون را جایگزین آن می کند. هر گاه انسان رو به قبله می ایستد، اولاً از لحاظ مادی و جسمانی، جهتش به سوی مرکز جاذبه ی زمین قرار می گیرد و ثانیاً از لحاظ معنوی، روحش با جاذبه شرعی که همان کعبه است، هماهنگ می گردد.

ص: 41

البته شاید کسی بگوید: من به مکّه ی مکرّمه رفتم ولی احساس راحتی و آرامش نکردم؟!

در جواب باید گفت: این احساس روانیِ شخصی است که از دین خدا و اوامر و نواهی دور شده باشد. به عنوان مثال مردم در زمان حَجّاج بن یوسُف - لعنة الله علیه - در مکّه دچار ترس و نگرانی بودند، در حالی که آنها در شهر امن و آرامش به سر می بردند؛ ولی این احساس اضطراب و ناامنی، به سبب ظلم و ستم خلیفه و دوری خود آنها از فطرت الهی بود. پس اگر طبق شریعت اسلام عمل می شد، دیگر هیچ کس از دیگری نمی ترسید و نگرانی نداشت و روشن است که عوارض روحی و روانی، همچون بی دینی و استرس ها، بر روی آثار طبیعی و جسمانی نیز گاهی اثر منفی می گذارند؛ چنانکه شخص مضطرب، در حال اضطراب، طعم لذیذترین غذاها را نیز حسّ نمی کند؛ یا انسان بدبین، بداعتقاد و بیماردل، هر چه خیر و نیکی از کسی ببیند که مورد نفرت اوست، نه تنها لذّت نمی برد، بلکه بر نفرتش می افزاید! پس طبیعی است که دشمن اسلام یا فرد بی دین، حتی امواج طبیعی میدانهای مغناطیسی مکّه ی مکرّمه را در زمان حضور در آنجا، احساس نکند! او از چنین برکتی محروم است.

ص: 42

آن به بعد آن شهر را نقطه شروع زمان فرض کردند و بعد، خطوط طولی زمین را ترسیم کرده و زمین را به 24 قسمت تقسیم نموده و نصف النهار مبدأ را آنجا قرار دادند. این عمل از دو جهت دارای اشکال است:

اولاً: خط طولی شهر گرینویچ به مقدار 5/8 درجه با خط مغناطیسی زمین زاویه دارد.

ثانیاً: شهر گرینویچ، یک شهر نمونه با ویژگیهای خاص نیست که دیگر کشورهای دنیا ساعتشان را طبق آن تنظیم کنند.

شهر نمونه ای که مردم باید زمانشان را طبق آنجا تنظیم کنند، باید خط مغناطیس شمالی آن بر خط شمال حقیقی (جغرافیایی) قرار گرفته باشد و این جز در مورد شهر مکّه صدق نمی کند. بسیاری از دانشمندان و مردم در این زمانه به این مطلب توجه کردهاند، به طوری که شبکه الجزیره و دیگر شبکههای اسلامی ساعتشان را طبق ساعت و زمان مکّه ی مکرّمه تنظیم می کنند. البته ساعت گرینویچ را نیز به خاطر شهرت آن ذکر می کنند. باید دانست که ساعت مکّه ی مکرّمه دقیقترین زمان را در جهان نشان می دهد.

تصویر شماره (2)

ص: 43

ص: 44

تصویر شماره (3)

ص: 45

عربستان سعودی تاکنون بیش از سه میلیارد دلار در زمینه ایستگاه های تولید انرژی خورشیدی، در بندر البولی، در استان مدینه و شهر الجُبَیل در استان الشرقیة سرمایه گذاری کرده است.

رجوع شود به سایت تحلیلی خبری “عصر ایران”: http://www.asriran.com/fa/news/196414

و این است گوشه ای از برکت سرزمین وحی و قرآن، که متاسفانه اکنون در چنگال وهّابیان گرفتار آمده است. به امید روزی که این برکات خداوندی در دستان خلیفه ی بر حقّ خدا، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار گیرد و با ظهور خود، بر برکت هر چیز مبارکی بیفزاید.

ص: 46

و سرچشمه ی انواع خیرات و نیکی ها؛ (پس چون چنین است) به طور کامل از آن پیروی کنید و پرهیزگاری پیشه نمایید (و از مخالفت با آن بپرهیزید)، شاید مشمول رحمت خدا گردید”

و سپس خداوند در آیه ی بعد، تمام راه های فرار و بهانه جوییها را به روی مشرکان بسته، به آنها می گوید:

“ (ما این کتاب آسمانی را با این برکات و امتیازات نازل کردیم) تا نگویید که تنها بر دو طایفه ی پیشین (یهود و نصاریٰ) کتاب آسمانی نازل شده و ما از بحث و بررسی و مطالعه ی آنها غافل بوده ایم (و اگر از فرمان تو سرپیچی کردیم به خاطر این بوده است که فرمان تو در دست دیگران بود و به دست ما نرسید!)”.(1)

ص: 47

مبارکی، جای انکار دارد؟ کتابی که دلائل حقّانیّتش در خودش نهفته و نورانیّتش آشکار است و رهروان راهش سعادتمند و پیروز.

برای اینکه بدانیم تا چه حد این قرآن موجب آگاهی و مایه ی برکت است کافی است حال ساکنان جزیرةالعرب را قبل از نزول قرآن که در توحُّش و جهل و فقر و بدبختی و پراکندگی زندگی می کردند، با وضعشان بعد از نزول قرآن که اُسوه و الگویی برای دیگران شدند در نظر بگیریم؛ همچنین وضع اقوام دیگر را قبل و بعد از ورود قرآن در میان آنها.(1)

ص: 48

تعلیمات قرآن، جاویدان و دستوراتش عمیق و ریشه دار و برنامه هایش حیاتبخش و راهبر انسان در طریق هدف آفرینش است.

“هدف” از نزول این کتاب بزرگ این نبوده که تنها به تلاوت و لقلقه ی زبان قناعت کنند؛ بلکه هدف این بوده که آیاتش سرچشمه ی فکر و اندیشه و مایه ی بیداری وجدانها گردد و آن نیز به نوبه ی خود حرکت و برکتی در مسیر عمل بیافریند.

تعبیر به “مبارک” چنانکه می دانیم به معنی چیزیست که دارای خیر مُستمِرّ و مداوم باشد و این تعبیر در مورد قرآن اشاره به دوام استفاده ی جامعه ی انسانی از تعلیمات آن است و چون این کلمه به صورت مطلق به کار رفته هر گونه خیر و سعادت دنیا و آخرت را شامل می شود. خلاصه هر خیر و برکتی بخواهید در آنست، به شرط اینکه در آن تدبُّر کنید و از آن الهام بگیرید و به حرکت درآیید.(1)

= در تفسیر قمی (ره)، تأویل (تفسیر باطنی) این آیه چنین روایت شده است:

«کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ» امیرالمؤمنین وَ الْأَئِمَّةُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ «وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوْا الْأَلْبابِ» فَهُمْ أَهْلُ الْأَلْبَابِ الثَّاقِبَةِ، قَالَ: وَ کَانَ امیرالمؤمنین (علیه السلام ) یَفْتَخِرُ بِهَا وَ یَقُولُ: «مَا أُعطِیَ أَحَدٌ قَبْلِی وَ لَا بَعْدِی مِثْلَ مَا أُعْطِیتُ».

«این کتابیست مبارک که بر تو نازل کردیم، تا اندیشه کنند در آیات آن» یعنی امیرالمؤمنین و امامان پس از او، که درود خداوند بر همگی ایشان باد؛ «و تا اینکه پند گیرند (بدان)

ص: 49

صاحِبان اندیشه» زیرا که علی و امامان پس از او علیهم السلام صاحِبان اندیشه های تیز، نافذ و درخشانند و همواره امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) به داشتن چنین مَوهِبتی افتخار می کرد و می فرمود: «هرگز به کسی - نه قبل از من و نه بعد از من - مثل آنچه که به من عطا شده، داده نشده است».

از تأویل یا تفسیر باطنی فوق، چنین نتیجه گرفته می شود که فقط اهل بیت عصمت علیهم السلام هستند که قابلیّت ادراک کتاب مبارک الهی و مضامین مبارکه ی آن را دارند.

یک سبب آشکار مبارک بودن کتاب خدا (قرآن کریم) نیز با استفاده از قرائن موجود در آیات فوق، همان ذکر یا تذکّر بودن و به عبارت بهتر: مایه ی هدایت بودن برای همگی بشر است.

ص: 50

«هر کس یک آیه از کتاب خدای عَزَّ وَ جَلَّ را در نمازش در حال ایستاده بخواند، در برابر هر حرفی خداوند صد حسنه برایش بنویسد و اگر در غیر از نماز بخواند، به هر حرفی ده حسنه برایش بنویسد و اگر قرآن را گوش دهد، به هر حرفی یک حسنه برایش بنویسد و اگر قرآن را شبانه ختم کند، فرشتگان تا صبح برای او رحمت فرستند و اگر روز آن را ختم کند، تا شام فرشتگان نگهبان (در روز) بر او رحمت فرستند و یک دعای مستجاب شده، نزد خداوند دارد، (و این دعا یا ختم قرآن) برای او بهتر است از آنچه میان زمین و آسمان است».

راوی گوید: من عرض کردم: این پاداش آن کسی است که همهی قرآن را بخواند و اگر کسی همهی آن را نخواند (چه پاداشی دارد)؟!

حضرت فرمود: «ای برادر اسدی! خداوند، بخشنده و بزرگوار و کریم است؛ هر چه از قرآن که بداند و بخواند، خداوند پاداش را به او می دهد».(1)

امام باقر (علیه السلام ) فرمودند:

«مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ قَائِماً فِی صَلَاتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ مَنْ قَرَأَهُ فِی صَلَاتِهِ جَالِساً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ خَمْسِینَ حَسَنَةً وَ مَنْ قَرَأَهُ فِی غَیْرِ صَلَاتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ»

ص: 51

«هر که قرآن در حال ایستاده در نمازش بخواند، خداوند به هر حرفی از آن صد حسنه برای او بنویسد و هر کس آن را در نمازش نشسته بخواند، خداوند به هر حرفی پنجاه حسنه برایش بنویسد و هر که آن را در غیر از نمازش بخواند، خداوند به هر حرفی، ده حسنه برایش بنویسد».(1)

ص: 52

«هر کس فقط یک حرف از قرآن را گوش کند، اگر چه نخواند، خدا برای او یک حسنه بنویسد و یک گناه از او محو کند و یک درجه برایش بالا برد و هر کس با نگاه و بدون صوت و تلفُّظ آن را بخواند، برایش به هر حرفی؛ حسنهای بنویسد و گناهی از او محو کند و یک درجه او را بالا برد و هر کس یک “حرف ظاهر” از آن را بیاموزد، خدا برایش ده حسنه بنویسد و ده گناه از او محو کند و ده درجه برایش بالا برد … نمی گویم به هر آیه، بلکه به هر حرفی چون «باء»، «تاء»، یا مانند اینها و هر کس یک “حرف ظاهر” آن را در نماز در حال نشسته بخواند، خداوند برای او پنجاه حسنه بنویسد و پنجاه گناه از او محو کند و پنجاه درجه برای او بالا برد و هر کس یک حرف از آن را در حال ایستاده در نمازش بخواند، خدا در برابر یک حرف صد حسنه برایش بنویسد و صد گناه از او محو کند و صد درجه برایش بالا برد و هرکس آن را ختم کند یک دعای اجابت شده (نزد خداوند) دارد، چه تأخیر افتد و چه همان زمان به او بدهند.

راوی گوید: عرض کردم: قربانت گردم همهی قرآن را ختم کند؟!

فرمود: [آری] همهی آن را ختم کند.»(1)

توضیح: علامه مجلسی (ره) گوید:

شاید مقصود از “حرف ظاهر” آن حرفی است که ادغام نشود و یا از حروفی نباشد که در درج کلام (مثل همزه ی وصل و حروف “والی”) ساقط گردد.

ص: 53

«کسی که با نظر کردن به قرآن، آن را قِرائت کند، از چشمش بهره ببرد و به پدر و مادرش تخفیف (در حساب یا عذاب) دهند، اگر چه کافِر بوده باشند!».(1)

ص: 54

«خانه ای که در آن قرآن خوانده شود و ذکر و یاد خدای عَزَّ و جَلَّ در آن بشود، برکتش بسیار گردد و فرشتگان در آن بیایند و شیاطین از آن دور شوند و برای اهل آسمان می درخشد، چنانچه ستارگان برای اهل زمین می درخشند و خانه ای که در آن قرآن خوانده نشود و ذکر خدای عَزَّ و جَلَّ در آن نشود، برکتش کم شود و فرشتگان از آن دور شوند و شیاطین در آن حاضر گردند».(1)

امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:

«إِنَّهُ لَیُعْجِبُنِی أَنْ یَکُونَ فِی الْبَیْتِ مُصْحَفٌ یَطْرُدُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الشَّیَاطِینَ»

«هر آینه من خوش دارم که در هر خانه قرآنی باشد که خدای عَزَّ وَ جَلَّ بدان سبب شیاطین را (از آن خانه) دور کند».(2)

ص: 55

همسایگانش برکت یابند و هر کس دوازده بار بخواند، خداوند برایش دوازده قصر در بهشت بنا کند و نگهبانان بهشت گویند:

برویم قصرهای فلان برادرمان را تماشا کنیم!

و هرکس صد بار بخواند، گناهان بیست و پنج سال او - به جز خونها و مالها (که به ناحق ریخته و یا خورده است) - آمرزیده شود؛ هر کس چهارصد بار بخواند، مزد چهارصد شهید دارد که هر یک از آنها اسبش در راه خدا پی گشته و خونش ریخته شده است و هر کس در یک شبانه روز هزار بار آن را بخواند، نمیرد تا جایگاه خویش را در بهشت ببیند یا به او نشان داده شود».(1)

نیز در حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم:

«مَنْ قَرَأَ “قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ” مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَأْخُذُ مَضْجَعَهُ، غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ خَمْسِینَ سَنَةً»

«هر کس هنگامی که به بستر خواب رود صد بار سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را بخواند، خداوند گناه پنجاه سال او را بیامرزد».(2)

و در حدیثی از امام صادق (علیه السلام )، درباره ی تعقیبات نماز، میخوانیم:

«مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ، فَلَا یَدَعْ أَنْ یَقْرَأَ فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ”؛ فَإِنَّهُ مَنْ قَرَأَهَا جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ غَفَرَ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ وَ مَا وَلَدَا»

ص: 56

«هرکه ایمان به خدا و روز جزا دارد خواندن “قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد” را دنبال هر نماز واجب از دست ندهد، زیرا هر کس آن را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او فراهم کند و او را و پدر و مادرش را و هر که را که از آن دو متولد شده، بیامرزد».(1)

و نیز آن حضرت (علیه السلام ) فرمود:

پیغمبر صلی الله علیه و آله بر جنازه سعد بن مُعاذ نماز خواند و پس از آن فرمود:

«هفتادهزار فرشته که در آنها جبرئیل (علیه السلام ) نیز بود، آمدند و بر جنازه ی سعد نماز خواندند. من به جبرئیل گفتم:

ای جبرئیل! به چه عملی او سزاوار نماز شما (فرشتگان) شد؟

جبرئیل گفت: برای خواندنش“قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد” را (در همه احوال): ایستاده، نشسته، سواره، پیاده و در هنگام رفتن و آمدنش».(2)

ص: 57

«هیچ چیزی از دانش، از من بیگانه نماند، جز آنکه همان را (پیامبر) مبارک صلی الله علیه و آله از پیش به من آموخته بود».(1)

توضیح: روشن است که برکت کتاب آسمانی قرآن کریم، با برکت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، هر دو از ریشه ی مبارک و اصل متبرّک و جامع و فراگیر وحی و الهام الهی است، که سبب نجات بشریّت است.

= سید ابن طاووس (ره)، در مصباح الزّائرین، در یکی از صلوات هایی که بر امام حسین (علیه السلام ) فرستاده می شود، چنین آورده است:

« … الْإِمَامِ الصِّدِّیقِ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الطَّیِّبِ الْمُبَارَک …”

« … امام راستین پاک و پاکیزه و نیکو و مبارک …»(2)

= نیز، در دعائی که سید ابن طاووس (ره) آن را از خطّ “رضی موسوی” نقل نموده، در وصف امام حسن عسکری (علیه السلام ) چنین آمده است:

«.. وَ بِالحَسَن المُبارَکِ مِنَ المُبارَکِینَ … »

ص: 58

«.. و به حقّ حسن (امام عسکری ع) مبارک از نسل مبارکان …».(1)

= نیز، شیخ طوسی (ره) در تعقیبات نماز صبح، دعائی را نقل نموده که در آن آمده است:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الْمُبَارَکِینَ …».(2)

= نیز، در دعا و صلواتی بر اهل بیت علیهم السلام چنین آمده است:

«… وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الَّذِینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً أُولَئِکَ الطَّیِّبُونَ الْمُبَارَکُونَ الطَّاهِرُونَ الْمُطَهَّرُونَ …».

«.. و (درود فرست) بر اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله آنان که تو خود، از ایشان پلیدی را دور کرده ای و پاکشان ساخته ای، پاک ساختنی کامل؛ ایشان پاکیزه و مبارک و پاک و پاک شدهاند».(3)

عبارت دعای فوق را با عبارتی از دعای دیگر، که مشتمل بر صلوات است، تطبیق می دهیم:

ص: 59

«… اللَّهُمَّ اخْصُصْ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ الْمُبَارَکِینَ السَّامِعِینَ الْمُطِیعِینَ لَکَ الَّذِینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ نَوَامِی بَرَکَاتِکَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ».(1)

نتیجه این است که:

لقب “مبارک” برای اهل بیت عصمت علیهم السلام ، توأم با صفات و القابی که ناظر به بحث عصمت و طهارت ایشان از هر رجس و پلیدی است، به کار رفته است.

جالب اینکه، گویا عبارت زیر در دعائی دیگر، نوعی تفسیر و توضیح در همین رابطه است:

«… ثُمَّ أَمَرْتَنَا بِالصَّلَاةِ وَ السَّلَامِ عَلَی مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ حُجَجِکَ عَلَی خَلْقِکَ الْمُبَارَکِینَ الْأَخْیَارِ الْأَئِمَّةِ الْعَادِلِینَ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ الْأَبْرَارِ الَّذِینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً …»(2)

و آیه ی مبارکه ی تطهیر، این است:

«إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً»(3)

«خدا چنین می خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما - خانواده ی نُبُوّت - ببرد و شما را از هر عیب، پاک و منزه گرداند».

ص: 60

“ذیل آیه:

موافق اخبار شیعه و اهل سنّت، راجع به شخص پیغمبر و علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام است و اگر راجع به زنان پیغمبر بود بایستی ضمیر مؤنث – عَنکُنَّ - ذکر شود و به سیاق جُمَل صدر آیه باشد.”(1)

و همین عصمت است که راز مبارک بودن اهل بیت علیهم السلام را آشکار می کند. زیرا، عصمت، سبب هدایت غیر معصومین یعنی عمده ی بشریّت است، که مُلزَم به پیروی از امام معصوم هستند.

ص: 61

وی مُحدِّث بوده و ده تن از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله را دیدار کرده و نزدیک به 2000 حدیث از آنان و از مردان و زنان دیگر فرا گرفته است. پدرش مسلم از همراهان مُصعَب بن زبیر - جنایتگر معروف و قاتل مختار - و جدّش عبیدالله از مشرکین در جنگ بدر بوده است.

زُهری در خدمت عبدالمَلِک بن مروان و هِشام بن عبدالملک و یزید بن عبدالملک - خلفاء اموی – بوده است. همچنین معلم فرزندان هِشام بن عبدالملک بوده و چهارصد حدیث برای آنان نقل نموده است، که در میان آنها یک حدیث در فضیلت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) و فرزندانش یافت نمی شود؛ زیرا که زُهری بر راه و روش و سیره ی اُمَویین سلوک می نموده و خواهان دینی و مطیع دنیوی آنان بوده است.

آنچه که از کتب تاریخ بر می آید این است که زُهری مردی مُتَلَوِّن(1) و بدون رأی و استقامت بوده که در مواردی هم به خدمت امام سجاد (علیه السلام ) می رسیده و مشکلات خود را بر آن حضرت عرضه می داشته و حضرت نیز پاسخ مثبت به او می داده اند (تا حجّت بر او تمام شود) و او شاهد کَراماتی از آن حضرت نیز بوده است. ولی متأسفانه هیچ یک از اینها باعث تنبّه و بیداری او نگردید و لذا هیچ یک از علماء او را تأیید نکرده و برای او ارزشی قائل نیستند. امام سجاد (علیه السلام ) نیز نامه ای در توبیخ و تنبیه او نوشته اند که در کتب موجود است. زُهری در ماه رمضان سال 124 هجری از دنیا رفت.

ص: 62

او از مصادیق بیبهرگی از برکت قرآن و اهلبیت پیامبر علیهم السلام بود، چون به این سرچشمه ی مبارک دسترسی داشت؛ ولی بدان تبرّک نجُست و محروم ابدی شد.(1)

ص: 63

توضیح: راز مبارک بودن شب قدر، هم نزول دفعی تمام قرآن در آن شب بر قلب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و هم کثرت ثواب عبادت و نماز در آن شب و هم استجابت دعاهای بندگان بسیار در آن شب و هم تقدیر امور بندگان در آن سال است.

ص: 64

آنان که برای نماز به پا ایستاده یا در حال رکوع و سجودند، یا آنکه شب سلامتی و رهایی از ضرر و زیان شیاطین است) که برکت و خیر آن تا آشکار شدن روشنی صبح، دائم و همیشه است».(1)

= سید علی خان مدنی شیرازی مشهور به کبیر (متوفّای 1120 ق) در شرح این عبارت گوید:

“وَ البَرَکَةُ: کَثرَةُ الخَیرِ وَ نَماؤُهُ وَ فیهِ تلمیحٌ إلیٰ قَولِهِ تَعالیٰ: «إنّا أنزَلناهُ فی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ - إلی قوله - فیها یُفرَقُ کُلُّ أمرٍ حَکیمٍ»، فَالبَرَکَةُ ثابِتَةٌ مُتَتابِعَةٌ فی هذِهِ اللَّیلَةِ بِدَوامِ السَّلامِ إلیٰ أن یَطلُعَ الفَجرُ؛ فإنَّ المُبارَکَ ما فیهِ نَماءُ الخَیرِ وَ کَثرَتُهُ”.

“بَرَکَت، عبارتست از کَثرت خیر و رشد و فزونی آن و در این عبارتِ دعا، اشاره ای ملیح است به فرموده ی خداوند تعالیٰ: «إنّا أنزَلناهُ فی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ - تا آنجا که فرموده - فیها یُفرَقُ کُلُّ أمرٍ حَکیمٍ»، پس برکت در این شب، چیزی است ثابت و پی در پی، که با ادامه یافتن سلام تا طلوع فجر، دوام می یابد؛ زیرا که مبارک، آن چیزیست که در آن رشد و فزونی خیر و کثرت و فراوانی آن باشد”.(2)

امام محمد تقی جواد الأئمّة (علیه السلام ) فرمود:

ص: 65

“ای گروه شیعه! با سوره ی «اِنّا اَنزَلناه» (با اهل سنت) مباحثه کنید تا پیروز شوید. به خدا که آن سوره پس از پیغمبر صلی الله علیه و آله ، حجت خدای تبارک و تعالیٰ است بر مردم و آن سوره سَروَر دین شما (بزرگترین دلیل مذهب شما) و نِهایت دانش ما است (زیرا کاشف از شب قدر است و در آن شب، مکنونات علمی بیشتری برای ما هویدا می گردد.)

ای گروه شیعه! با آیات «حم ! وَ الْکِتابِ الْمُبِین ! إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ، إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ»(1) [با اهل سنت] مباحثه کنید، زیرا این آیات مخصوص والیان امر امامت است بعد از پیغمبر صلی الله علیه و آله … ”(2)

ص: 66

[ابن عباس] گفت:

“[آری!] تو از کجا این را می دانی؟! به خدا چشم من کور نشد مگر از سیلی پَرِ فرشته!”

… [حضرت برای او تعریف کردند]:

… گفتی که: علی بن ابیطالب (علیه السلام ) به تو فرموده است:

“شب قدر در هر سالی هست و در آن شب امور سال نازل می شود و آن امور پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله والیانی دارد، تو گفتی: آنها کیانند و او فرمود: من و یازده تن از صُلب من که همه امام و مُحدَّث(1) هستند”.

تو گفتی: “به رأی من! شب قدر نباشد جز با رسول خدا صلی الله علیه و آله ! ”

پس آن فرشته که با علی (علیه السلام ) حدیث می کرد (به إذن خدا) بر تو ظاهر شد و به تو گفت:

“ای عبدالله! دروغ می گوئی! آنچه را علی (علیه السلام ) باز گفته، من به دو چشم خود دیدم، هر چند او به چشم خود ندیده (نزول ملائکه را) ولی با دل خود دریافته و با گوش خود (الهام ایشان) شنیده است! ”

سپس آن فرشته با پر خود به صورت تو سیلی زد و تو کور شدی!

ابن عباس گفت: “ما در هر چه اختلاف داریم حکمش با خداست! ”

من (امام باقر) گفتم:

ص: 67

“آیا حکم خدا موافق حکم کسی است که در یک موضوع دو رأی مختلف دارد؟! ”

جواب گفت: نه!

پس من گفتم: “اینجاست که خود هلاک شدی و دیگران را هم هلاک کردی! ”.(1)

ص: 68

فرمود: اما «حم» محمد صلی الله علیه و آله است و آن در کتابی است که بر هود (علیه السلام ) نازل گشته و از حروفش کاسته شده(1) و اما «کتاب روشن» امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) است و اما «شب مبارک» فاطمه علیها السلام است و اما اینکه فرماید:

«در آن شب هر امر محکمی را فیصل دهند»

یعنی آن فاطمه (علیها السلام) خیر بسیاری زاید و بیرون دهد و آن خیر بسیار، مردی حکیم و مردی حکیم و مردی حکیم است (یعنی امام حسن و امام حسین و زین العابدین علیهم السلام هستند و امامان دیگر هم به اینها عطف میشوند).

مرد نصرانی گفت: اولین و آخرین این مردان را معرفی کن.

فرمود: اوصاف به یکدیگر شباهت دارند (و ممکن نیست شخصی را با بیان اوصافش کاملاً مشخص و ممتاز ساخت) ولی من سومی آن قوم (یعنی امام حسین (علیه السلام )) را برای تو معرفی می کنم که چه کسی از نسل او ظاهر می شود(2) و اوصاف او در کتابهایی که بر شما نازل شده هست، اگر تغییرش نداده و تحریفش نکرده و کفر نورزید؛ ولی از قدیم این کار را کرده اید! … (تا آخِر حدیث، که پس از چندین سؤال و جواب، مرد مسیحی مسلمان می شود …).(3)

ص: 69

= عبداللَّه بن مُسکان از حضرات باقر، صادق و کاظم علیهم السلام روایت کرده که هر سه امام فرموده اند:

خداوند تمام قرآن را در «لیلة القدر» به بَیت المَعمور (مقابل کعبه در آسمان) نازل کرد. سپس در مدت بیست و سه سال بر پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل نمود. خداوند در آن شب، هر کار حقّ و باطلی و آنچه را در آن سال روی می دهد، تقدیر فرموده و بَداء (دگرگونی قضاء و قَدَر) و مشیّت الهی در آن راه دارد، آنچه خواهد مقدَّم می دارد و هر چه خواهد، تأخیر می اندازد، از سرنوشتها، روزی ها، امنیت، صلح، سلامت و غیره.

پیغمبر صلی الله علیه و آله آن را به امیرالمؤمنین (علیه السلام ) تلقین فرمود و آن حضرت هم به ائمه ی طاهرین علیهم السلام از اولاد خود رسانید، تا آنکه نوبت به صاحب الزمان مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) برسد.(1)

ص: 70

«ما فرستادیم قرآن را در شب با برکت»

کدامست این شب؟

حضرت فرمودند:

شب قدر است که در ده روز آخر ماه رمضان هر سال هست و قرآن نازل نشده به بیت المعمور و نه به آسمان اوَّل، مگر در شب قدر؛ و حق سُبحانَه و تعالیٰ دربارهی این شب مبارک فرموده است:

«فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»(1)

«در این شب فصل می شود هر چیزی که با حکمت و اِحکام است»

یعنی مُقدَّر می شود در شب قدر هر چیزی که در سال آینده واقع خواهد شد، تا سال آینده بعدی در همین شب، از نفع و ضرر و یا طاعت و معصیت، یا فرزندی که حق - سبحانَه و تعالیٰ - عطا فرماید، یا عمر یا روزی. پس هر چه در این شب، مقدّر و قضا شود، آن حتم و واجب می گردد که البته واقع شود؛ قطع نظر از اسباب عظیمه که سبب مَشِیّت الهی شود، که به مرتبه[ای] نمی رسد که خِلافش مُحال باشد؛ بلکه خِلافش نادر می شود (یعنی کم رخ می دهد که خداوند، خِلاف آنچه در شب قدر، تقدیر فرموده، مشیَّت بفرماید.)

عرض کردم: چه معنی دارد که:

«لَیلَة القدرِ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ»(2)

ص: 71

«شب قدر بهتر از هزار ماه است»؟

حضرت فرمودند:

«اعمال خوبی که در شب قدر کنند از نماز و زکات و انواع خیرات، بهتر است از عمل در هزار ماهی که شب قدر در آن نباشد».

بعضی گفته اند: مراد اینست که در هزار ماه پادشاهی بنی امیه، به تَشَؤُّم(1) کفر و فسق ایشان، شب قدر را از ایشان برداشتند؛ چنانکه ظاهر عبارت حدیث (امام صادق (علیه السلام )، در ابتدای) صحیفه کامله سجّادیه است (که توضیح آن می آید) و اظهر آنست که … هزار ماه - قطع نظر از شب قدر - مراد است … اما ایام پادشاهی بنی امیه، هزار ماه درست است چنانکه مضبوط است نزد اهل تواریخ (83 سال و چهار ماه، به توضیحی که می آید.)

=نقل کرده اند که در خدمت حضرت سَیّد المُرسَلین صلی الله علیه و آله مذکور شد حکایت شمسون عابد، که عمر بسیار یافت و هشتاد سال کارش جِهاد بود که شب تا صبح به عبادت الهی مشغول بود و روزش جهاد می کرد.

صحابه گفتند: یا رسولَ اللَّه، عمرهای ما کوتاه است و به سبب کوتاهی عمر، از این ثوابهای عظیمه محرومیم!

حق سُبحانَه و تعالیٰ بدین منظور این سوره را فرو فرستاد که اگر چه عمر شما کوتاه است، حق - سبحانَه و تعالیٰ - شما را به سبب مُتابَعَت حضرت سَیّدالمُرسَلین صلی الله علیه و آله

ص: 72

این قِسم شبی کَرامَت فرمود که یک شبش بهترست از عمل نود سال از عمرهای ایشان و آن افضلیَّت انتهائی ندارد و بعضی را دو برابر می دهند و بعضی را هفتاد و یا هفتصد، تا به مرتبه ای که حصر آن نتواند کرد غیر از حقّ سُبحانَه و تعالیٰ.”(1)

ص: 73

ص: 74

علی بن طَیفور بسطامی(1) در مِنهاجُ النَّجاحِ - ترجمه ی مِفتاحِ الفَلاح شیخ بهائی - می نویسد:(2)

“ تَبصِرَۀٌ: رجب ماه ولایت؛ و شعبان، شهر رسول اللَّه و رمضان، شهر اللَّه است و اهل ولایت، در آغاز شهر ولایت، آماده برای ادراک اسرار شهر اللَّه به خصوص لیله ی مبارکه ی قدر می شوند و آن که گفته ایم: رجب شهر ولایت است، در صدور توقیع مبارک از حضرت ولی اللَّه (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و امر آن جناب که: «اُدعُ فی کُلِّ یَومٍ مِن اَیّامِ رَجَبٍ: [اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا یَدْعُوکَ بِهِ وُلَاةُ أَمْرِک … الخ]» توجّه داشته باش!”.

ص: 75

لاجَرَم، از پای تا سر، نور شد

اسم اعظم چون که کس نشناسدش

سَروَری بر کُلِّ اَسما باشدش

تا تو هم از خلق پنهانی، همی

همچو لیل القدر و اسم اعظمی!

ص: 76

“علی بن ابراهیم [قمی (ره)] از پدر خود نقل کرده و او از سلیمان بن داود [مِنقَری] و او از ابی حمزه ثُمالی، از شهر بن حَوشَب، که گفت:

روزی حَجّاج بن یوسُف ثقفی - لَعنةُ اللهِ عَلَیه - در واسط بود و عطا می داد؛ یکی از مُلازِمان او بیامد و گفت: امیر تو را می طلبد! من نزد او رفتم با جامه ی کهنه و اسبی لاغر.

چون حَجّاج مرا بدید گفت: ای شهر! این چه رَثاثَت و خَلاقَت (پوسیدگی و نرمی لباس) است و این اسب چیست که بر او سواری؟!

گفتم: اَیُّهَا المَلِک! نشستن من بر این اسب بر سبیل اتفاق است و من او را نخریده ام! و اما خَلاقَت جامه؛ پس بدان که اینچنین جامه مرا کافی است؛ چه، غرض از آن، سَتر عورت است و به آن حاصل می شود!

مرا گفت: تو جامه ی خز نمی پوشی؛ عیب آن کس می کنی که او را پوشد؟!

گفتم: من خز پوشیدن عادت نکرده ام و لیکن عیب نکنم آن را که خز پوشد!

پس جامه از خز در من پوشید؛ چون خواستم که بیرون آیم گفت: مرا آیتی مشکل شده است!

گفتم: چیست؟

این آیه تلاوت نمود که:

«وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ»(1)

(هیچیک از اهل کتاب نیستند، جز آنکه ایمان می آورند به او قبل از مرگ!

ص: 77

و گفت: بسیار هست که اُسَرای یهود و ترسا را نزد من آرند و من به قتل ایشان امر کنم و ایشان را نزد من گردن می زنند و از ایشان هیچ کلمهی ایمان نمی شنوم!

من گفتم: اَصلَحَ اللَّهُ الاَمیرَ؛(1) معنی آیه بر این وجه نیست که تأویل کردی! بلکه معنی این است که چون عیسی بن مریم (علیه السلام ) قبل از قیامت از آسمان به زمین آید، هیچ اهل ملّتی نباشد، از یهود و نصرانی و غیر آن، مگر که ایمان آرد به او قبل از موت عیسی (علیه السلام ) (که تا آن زمان زنده است) و نماز گذارد در پسِ مَهدی (علیه السلام ).

من چون این بگفتم، گفت: وَیحَک! این را از کجا می گویی و از کجا به تو رسیده؟!

گفتم: حَدَّثَنی بِهِ مُحمّدُ بنُ علی بن الحُسَین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام (امام باقر).

حَجّاج ساعتی نیک سر در پیش افکند و انگشت بر زمین می زد! پس سر بر آورد و گفت:

“ اَخَذتَها مِن عَینٍ صافِیَةٍ! ”

آن را از چشمه ای گوارا و زلال گرفتهای!

کلبی گوید: من وی (شهر بن حَوشَب) را گفتم:

چرا از محمد بن علی (علیه السلام ) روایت کردی و حال آنکه او (حَجّاج) کارِهِ وی و آبای او (یعنی از آن حضرت و پدرانش بدش می آید!) است و کارِه [است] از هر که از ایشان روایت کند!

[شهر] گفت: قصد آن کردم تا وی را در غضب آورم! ”.(2)

ص: 78

چنانکه از حدیث فوق آشکار میشود، اکثریت مسیحیان، هنگام ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و از آسمان به زیر آمدن حضرت عیسی (علیه السلام ) و نماز گزاردن وی پشت سر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ایمان می آورند و این خود از بزرگترین و مبارکترین برکاتی است که از طریق حضرت عیسی (علیه السلام ) برای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مقدّر شده است.

ص: 79

سُلَیم بن قَیس هلالی (ره) از سلمان فارسی (علیه السلام ) نقل می کند که در جمع اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام هجوم به خانه ی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام )، در دفاع از آن حضرت سخنانی گفته و از جمله چنین گفته است:

« … خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران (علیه السلام ) را بر همه جهانیان برگزید، نسلی که از یکدیگرند … آل محمد صلی الله علیه و آله فرزندان نوح (علیه السلام ) و آل ابراهیم (علیه السلام ) از ابراهیم و برگزیده و نسلِ اسماعیل (علیه السلام ) و عترت محمد پیامبر صلی الله علیه و آله هستند. آنان اهل بیت نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد ملائکه اند. آنان همچون آسمان بلند و کوههای پایدار و کعبهی پوشیده و چشمهی زلال و ستارگان هدایت کننده و درخت مبارک هستند که نورش می درخشد و روغن آن مبارک است …”.(1)

ص: 80

عرض کردم: «کَمِشکاةٍ»؛

فرمود: «سینهی محمد صلی الله علیه و آله است».

عرض کردم: «فیها مصباحٌ»؛

فرمود: «در آن مصباح، نور علم است، یعنی پیغمبری».

عرض کردم: «الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ»؛

فرمود: «علم رسول خدا صلی الله علیه و آله است که به سوی دل علی (علیه السلام ) صادر شد».

… عرض کردم:

« … یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ، لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ»؛

فرمود: «امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام ) است که نه یهودیست و نه نَصرانی»

عرض کردم:

«یَکادُ زَیْتُها یُضِیءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ»؛

فرمود: نزدیک باشد که علم از دهان عالِم آل محمد صلی الله علیه و آله بیرون آید، پیش از آنکه به آن نطق کند.

عرض کردم: «نُورٌ عَلی نُورٍ»؛

فرمود: «امام است در پی امام» یعنی امامی که بعد از امام دیگر باشد.(1)

ص: 81

ص: 82

ص: 83

عرض کردم: یا امیرالمؤمنین؛ چه چیز تو را می خنداند؟!

فرمود: تعجّب می کنم از کسی که این آیه را می خواند ولی آن را خوب درک نمی کند!

عرض کردم: کدام آیه، یا امیرالمؤمنین؟!

پس فرمود:

«اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ»: المِشکاةُ محمّدٌ؛ «فِیها مِصْباحٌ»: أنا المصباح؛ «[المِصباحُ] فِی زُجاجَةٍ؛ الزُّجاجةُ»: الحسنُ و الحُسَینُ ؛ «کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ»: و هو علیُّ بنُ الحُسَین ؛ «یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ»: محمدُ بنُ علیٍّ؛(1) «زَیْتُونَةٍ»: جعفرُ بنُ محمّدٍ؛ «لا شَرْقِیَّةٍ»: مُوسَی بنُ جعفرٍ ؛ «وَ لا غَرْبِیَّةٍ»: علیُّ بنُ مُوسَی؛ «یَکادُ زَیْتُها یُضِیءُ»: محمّدُ بنُ علیٍّ؛ «وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ»: علیُّ بنُ محمّدٍ؛ «نُورٌ عَلی نُورٍ»: الحسنُ بنُ علیٍّ، «یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ»: القائمُ المَهدِیُّ (عَجَّلَ اللهُ فرجَه) «وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» (و خدا برای مردم، مَثَلهایی می زند و خداوند بر هر چیزی داناست.)(2)

ص: 84

ص: 85

می گوید، منم!) من خدایم، پروردگار و مالک جهانیان و آفریننده تمام آفریدگان.»(1)

ص: 86

تصویر شماره (4)

ص: 87

.(1)

ص: 88

«همانا خدای متعال، شاخساری [یا: قصری] از یاقوت سرخ دارد، که جز ما و شیعیان ما از آن بهره مند نمیشوند و دیگران از آن محرومند».(1)

تذکّر: در دو تفسیر کَنزُالدَّقائق و نورالثَّقَلَین، ذَیل این آیه ی کریمه از سوره ی فرقان، همین روایت با عبارت «قَصراً مِن یاقوتٍ أحمَرَ» آمده است.

= در حدیثی دیگر، فاطمه دختر حضرت رضا (علیه السلام ) از فاطمه و زینب و اُمّ کلثوم دختران حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام ) و آنها از فاطمه دختر حضرت صادق (علیه السلام ) و او از فاطمه دختر حضرت باقر (علیه السلام ) و او از فاطمه دختر حضرت زین العابدین (علیه السلام ) و او از فاطمه و سُکَینه دختران امام حسین (علیه السلام ) و آنها از ام کلثوم دختر حضرت علی (علیه السلام ) از حضرت زهرا علیها السلام دختر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می کنند که فرمود:

از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم:

گاهی که مرا به آسمان بردند، وارد بهشت شدم؛ ناگاه کاخی دیدم از دُرّ سفید و آن کاخ دَری داشت که با دُرّ و یاقوت زینت شده بود؛ بر آن در، پرده ای آویزان بود؛ سرم را بالا کردم دیدم به آن در نوشته است:

«لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه؛ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ؛ عَلِیٌّ وَلِیُّ الْقَوْمِ»

ص: 89

«نیست خدائی جز خدای بزرگ؛ محمّد رسول خداست؛ علی ولی و سرپرست مردم است»

و بر آن پرده نوشته شده بود:

«بَخْ بَخْ! مِنْ مِثْلِ شِیعَةِ عَلِی!»

«به به! از مثل شیعه علی!»

درون کاخ رفتم؛ باز قصری دیدم از عقیق سرخ، که دری از نقره داشت و آن در با زَبَرجَد سبز زینت شده بود و نیز پرده ای داشت؛ سرم را بالا کردم دیدم بر آن در نوشته است:

«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ؛ عَلِیٌّ وَصِیُّ الْمُصْطَفَی»

«محمد رسول خداست؛ علی وصی مصطفی است».

و بر آن پرده نوشته بود:

«بَشِّرْ شِیعَةَ عَلِیٍّ بِطِیبِ الْمَوْلِدِ»

«شیعیان علی (علیه السلام ) را مژده دِه به حلال زاده بودن».

وارد شدم؛ باز کاخی از زمرّد سبز دیدم که زیباتر از او ندیده بودم؛ دری از یاقوت سرخ داشت که با لؤلؤ تزیین شده بود و بر آن در پرده ای بود؛ سرم را بالا کردم دیدم بر آن پرده نوشته است:

«شِیعَةُ عَلِیٍّ هُمُ الْفَائِزُونَ»

ص: 90

«شیعیان علی همان رستگارانند!».

گفتم: ای دوست من، جبرئیل!این کاخ از کیست؟!

گفت: ای محمد! از آن عموزاده و وصیِّ تو علی بن ابیطالب است. تمام مردم، روز قیامت با پای برهنه و بدن عریان به محشر می آیند، مگر شیعیان علی (علیه السلام ) و مردم را آن روز به نام مادرهایشان می خوانند، مگر شیعهی علی را، که به نام پدرانشان خوانده می شوند.

گفتم: ای جبرئیل! این چگونه می شود؟

گفت: «چون آنها علی (علیه السلام ) را دوست دارند ولادتشان پاکست و حلال زاده اند».

ص: 91

بدین ترتیب، می توان گفت:

با توجه به این احادیث شریفه، به این نتیجه می رسیم که اساس خلقت و انعقاد نطفه ی شیعه ی اهل بیت علیهم السلام در این دنیا مبارک و متبرّک است؛ همان گونه که جایگاهی فرخنده و مبارک در آخرت، در انتظار اوست.

ص: 92

او هستند. به خاطر آنها خداوند عذاب را از اهل زمین باز دارد و به وجود ایشان آسمان را نگه دارد از اینکه جز به اذن او بر زمین فرود آید و به سبب آنها کوهها را نگهدارد از اینکه مردم را به اضطراب اندازند و به برکت آنها خلقش را به وسیلهی باران سیراب کند و به واسطهی ایشان گیاه را برویاند. اینان به راستی، اولیای خدا و به درستی، جانشینان من هستند. شماره ی آنها شماره ی ماهها است که 12 می باشد و عددشان به عدد نقیبان موسَی بن عِمران (علیه السلام ) (یعنی همان 12) است”.

سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمود:

«وَ السَّماءِ ذاتِ البُروجِ»(1)

«سوگند به آسمانهایی که دارای برجها است».

آنگاه فرمود: “ای پسر عباس! آیا پنداری که خداوند به آسمان دارای برجها سوگند یاد فرموده و مقصودش همین آسمانها و برجها است؟! ”

عرض کردم: ای رسول خدا! پس مقصودش چیست؟

فرمود: اما آسمان منم و اما برجها امامان پس از منند، که اوّل آنها علی و آخِرشان مهدی است، درود خدا بر تمامی ایشان باد”.(2)

ص: 93

ص: 94

«و هر آینه نازل خواهد شد برکت از آسمان و زمین، تا آن اندازه که درخت حتی در فصل تابستان، باران می خورد، به سبب آنکه خدا اراده می فرماید که پرثمر باشد و نیز از بهر آنکه میوه ی زمستان در تابستان و ثمر تابستان نیز در زمستان خورده شود و این همان فرموده ی خدای تعالی است [که فرمود]:

«اگر مردم قریه ها ایمان آورده و پرهیزگاری پیشه کرده بودند، برکات آسمان و زمین را به رویشان می گشودیم، ولی پیامبران را به دروغگویی نسبت دادند. ما نیز به کیفر کردارشان مؤاخذه شان کردیم.»

ص: 95

یعنی: «مکروه است غِرار (بی اندازه جواب سلام را گفتن)؛ برای اینکه امام صادق (علیه السلام ) [یا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام )] به مردی سلام کرد و او در جواب گفت: “وَ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ مَغْفِرَتُهُ وَ رِضْوَانُهُ”؛ پس آن حضرت فرمود: در باره ی ما فراتر نروید از آنچه فرشتگان به پدر ما - ابراهیم (علیه السلام ) - گفتند که: «رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ».(1)

چنانکه مشاهده می شود، حضرت خود را از نسل و دودمان پاک و مبارک حضرت ابراهیم (علیه السلام ) معرفی فرموده و خِطاب “اهلَ البَیت” را شامل اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز می داند.

= ابن منظور در لسان العرب (10/ 395 - 396) می نویسد:

“قالَ الفَرّاءُ فی قَولِهِ «رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیْکُمْ [أهلَ البَیتِ]» قالَ: البَرَکاتُ السَّعادَةُ؛ قالَ أبو منصورٍ: وَ کَذلِکَ قَولُهُ فِی التَّشهُّدِ: «السَّلامُ عَلَیکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ»، لأَنَّ مَن أسعَدَهُ اللهُ بِما أسعَدَ بهِ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَقَد نالَ السَّعادَةَ المُبارَکَةَ الدّائِمَةَ”.

یعنی: “فَرّاء در تفسیر آیه ی فوق، برکات را سعادت معرّفی کرده است. ابومنصور گفته: همچنین است آنچه در [سلام اول] تشهد آمده: «السَّلامُ عَلَیکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ»، زیرا هر کس (مانند اهل بیت) که خداوند او را سعادت بدهد بدانچه که پیامبر صلی الله علیه و آله را بدان سعادت عطا فرموده، به یقین که به سعادت مبارک و دائمی دست یافته است”.

ص: 96

ص: 97

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ بَارِکْ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا بَارَکْتَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ»

«بارخدایا! درود فرست بر محمّد همانگونه که بر ابراهیم درود فرستادی؛ به راستی که تو ستایش شده و بزرگواری و خیر و برکت پیوسته بفرست بر آل محمّد همانگونه که پیوسته خیر و برکت فرستادی بر آل ابراهیم ؛ به راستی که تو ستایش شده و بزرگواری».(1)

ص: 98

ص: 99

«برای من 300 اسم است، که تصریح به آنها ممکن نیست، تا مبادا گران آید بر قومی که ایمان نمی آورند به فضل خداوند بزرگ بر رسول خود و امیرمؤمنان و امامان هدایت یافته …”

سپس در ذیل آن روایت می کند:

«.. وَ [اسمُهُ] بِلِسَان الْحَبَشَةِ: تبریک …”

«.. و اسم آن حضرت به زبان حبشه، تبریک است …”.

شبیه این روایت را ابن شهرآشوب (ره) نیز نقل کرده است.(1)

ص: 100

«شهادت می دهم که معبودی جز خدای یگانه وجود ندارد و شهادت می دهم که پدرم رسول خدا و برترین پیامبران است و همسرم علی برترین اوصیاء و فرزندانم برترین بازماندگان و سرور مردمان هستند».

و پس از این گفتار به آن بانوان سلام کرد و هر یک را به نامشان خطاب کرد، پس آنان خندان و شادمان گردیدند و تولّد او را به یکدیگر تبریک گفتند و اهل آسمان نیز ولادت او را به یکدیگر تبریک می گفتند و به واسطه ی تولّد فاطمه علیها السلام در آسمان نیز نور خیره کننده ای ظاهر گردید که ملائکه پیش از آن نظیرش را ندیده بودند. پس آن زنان به خدیجه (علیها السلام) گفتند:

«این مولود پاک و مبارک را بگیر؛ که در خود او و نسل او برکت قرار داده شده است!»

خدیجه (علیها السلام) در حالی که خوشحال و مسرور بود، فاطمه را در آغوش گرفت و پستان خود را در دهان او نهاد و شیر در دهان او جاری نمود و این نوزاد از رشد فوق العاده ای برخوردار بود، به طوری که در هر روز به اندازه یک ماه و در هر ماهی به اندازه یک سال رشد می کرد.(1)

ص: 101

«امروز روز ولیمه ی عروسی علی بن ابیطالب می باشد … من شما را گواه می گیرم که فاطمه - دختر محمد را - به علی بن ابیطالب تزویج نمودم، من به این ازدواج راضی هستم».

سپس منادی (خداوند) ندا می کند:

«ای ملائکه ی من! و ای ساکنان بهشت من! به علی فرزند ابوطالب و فاطمه دختر محمد تبریک بگویید، چون من هم به آنها تبریک گفتم(1) آگاه باشید که من بهترین زنان را به ازدواج بهترین مردی که دوستش دارم، درآوردم».

بعد راحیل - یکی از ملائکه ی مُقرَّب - می گوید: خداوندا! غیر از داخل کردن آنان به بهشت، تبریکت بدانها چه گونه است؟

خداوند می فرماید: «ای راحیل! یکی از برکتهای من بر آنان این است که مَحَبّت آنان را با محبت خودم توأم نمودم(2) و آنها را حجّت خودم بر مخلوقاتم قرار دادم.

سوگند به عزّت و جلالم! من از این دو انسان، نسل و دودمانی به وجود می آورم که آنها را خزانه دار علم خود در روی زمین قرار می دهم و آنها را دعوت کننده بر دینم معرفی می نمایم و بعد از پیامبران، وجود آنها را بر خلقم حجت قرار می دهم».(3)

ص: 102

ص: 103

(1)

ص: 104

ابوبکر گفت:

“بَخْ بَخْ لَکَ یَا أبَا الْحَسَن وَ أیْنَ مِثْلُکَ یَا أبَا الْحَسَنِ! ”

“خوشا خوشا تو را (تبریک بر تو) ای ابوالحسن! و مانند تو کجا بوده، ای علی!؟”.(1)

ص: 105

(م 407 ق)؛ حافظ ابن مَردُویَه (م 416 ق)؛ ابواسحاق ثعلبی نیشابوری (م 427 ق)؛ ابوالحسن واحدی نیشابوری (م 468 ق)؛ ابوسعید سِجِستانی (م 477 ق)؛ حافظ ابونُعَیم اصفهانی و ده ها مفسّر و محدّث دیگر که همه از علمای اهل سنَّت هستند و در این جهت با علمای شیعه وحدت نظر دارند.(1)

در بسیاری از این روایات آمده است:

پس از آنکه رسول خدا صلی الله علیه و آله دست علی بن ابی طالب (علیه السلام ) را گرفت و در حضور آن جمع صدهزار نفری به خلافت و امامت معرفی نمود و مردم را به پیروی او فرا خواند و آنگاه این گونه دعا کرد که:

«اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ.”

«بارخدایا! هر کس علی را دوست دارد، دوست بدار و هر که او را دشمن دارد، دشمن بدار. ”

سپس به مسلمانان امر فرمود به میثاق ولایت با علی (علیه السلام ) بیعت کنند و خبر آن روز تاریخی و پیام آسمانی را برای مردم دیار خود بگویند.

از جملهی کسانی که دست بیعت به امیرمؤمنان (علیه السلام ) داد و تبریک گفت، عمر بن خَطّاب بود که چنین گفت:

“ بَخٍ بَخٍ [أو: هَنیئاً لَکَ] یَابنَ اَبی طالبٍ! اَصْبَحْتَ مَوْلای وَ مَوْلیٰ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ! ”

ص: 106

“ تبریک بر تو باد، ای علی بن ابی طالب! اینک تو مولا و سروَر من و مولا و سروَر هر زن و مرد با ایمان شدی! ”.(1)

در روایتی از ابوسعید خُدری از صحابه ی پیامبر صلی الله علیه و آله که اهل سنَّت از او بسیار نقل حدیث کرده اند) چنین آمده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از ابلاغ ولایت علی (علیه السلام ) در غدیر خم فرمودند:

«یَا قَوْمِ! هَنِّئُونِی هَنِّئُونِی! إِنَّ اللَّهَ خَصَّنِی بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّ أَهْلَ بَیْتِی بِالْإِمَامَةِ»

«ای مردم، به من تبریک بگویید، به من تبریک بگویید؛ چرا که خداوند مرا به نُبُوّت (خاتمیّت) اختصاص داد و اهلبیت مرا به امامت».

سپس عمر بن خطّاب، آن گونه تبریک گفت: …(2)

ص: 107

سلام کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله و ما پاسخ سلام را دادیم، آنگاه فرمود:

یا علی! در آن نقطه بنشین.

سپس گروهی از مردم وارد شدند، پیامبر صلی الله علیه و آله به آنها امر کرد که: به او “امارت مؤمنین” را تبریک گویند. آنها به این فرمان عمل کردند و نزدیک نبودند (یعنی به دلهای خود راغب نبودند که چنین کنند!).

آنگاه دسته دسته مردم و از جمله “ابوبکر” و “عمر” وارد شدند و حضرت به آن دو دستور داد:

«سَلِّمَا عَلیٰ عَلِیٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ!»

«به علی تبریک بگویید به سبب اِمارت او بر مؤمنان!»

آن دو پرسیدند: آیا این امارت از سوی خدا و رسول صلی الله علیه و آله به او داده شده است؟! فرمود: بلی.

سپس “طلحه” و “سعد بن مالک” وارد شدند و پس از سلام، پیامبر به آنها فرمود: به علی (علیه السلام ) تبریک بگویید. پرسیدند: دستور خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله است؟ فرمود: آری. گفتند: شنیدیم و اطاعت کردیم.

پس از آن “سلمان فارسی” و “ابوذرّ غِفاری” وارد شدند و بدون چون و چرا، طبق دستور پیامبر صلی الله علیه و آله ، به علی (علیه السلام ) تبریک گفتند.

در این موقع، “خُزَیمَة بن ثابت” و “ابوالهَیثَم بن تَیَِّهان” وارد شدند و بدون چون و چرا تبریک گفتند.

ص: 108

پس از این دو، “عمّار یاسر” و “مِقداد” به همین ترتیب عمل کردند.

آنگاه “عثمان” و “ابوعُبَیده” وارد شدند و پس از سلام و شنیدن جواب، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به آنها فرمود تا مسألهی امارت را به علی (علیه السلام ) تبریک بگویند. پرسیدند: دستور خدا و رسول است؟ فرمود: آری و بعد تبریک گفتند.

سپس فلان و فلان و گروهی از مهاجرین (اهل مکّه) و انصار (اهل مدینه) آمدند و به همان ترتیب قبل، عمل می شد، تا اتاق و اطراف از جمعیّت پر گشت و برخی وارد می شدند و برخی خارج و در آخر به من (بُرَیده) و برادرم فرمود: امارت را به علی تبریک بگوییم، ما هم برخاستیم و تبریک گفتیم و بعد به جای خود باز گشتیم و نشستیم.

در پایان، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رو به جانب مردم کرد و فرمود:

این مسأله را بدانید و بشنوید، که من به شما امر کردم، تا به علی تبریک بگویید و برخی از من پرسیدند: “آیا دستور خداست یا پیامبر؟! ”؛ ولی بدانید که محمد از پیش خود چیزی نمی گوید، بلکه فرمان خدا را اجرا می کند؛ سوگند به خدایی که جانم به دست اوست، اگر کوتاهی و بیعت را نقض کنید، کافر گشته و از رسالت من جدا شده اید، حال هر کس می خواهد ایمان بیاورد و هر کس نمی خواهد کافر شود!

«فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ»(1)

بُرَیده گوید:

هنگامی که از مجلس خارج شدیم، برخی از همان گویندگان تبریک، در حالی که جهّال قریش در اطرافشان جمع شده بودند، به دوستانشان می گفتند: دیدی محمد صلی الله علیه و آله چه

ص: 109

مقامی به پسر عمّ خود داد؟ و اگر می توانست، او را پس از خود پیامبر معرفی می کرد! دوستش گفت: خودت را نگهدار و ناراحت مباش، اگر محمد صلی الله علیه و آله بمیرد، دستوراتش را زیر پا می گذاریم!

حُذَیفه گوید: پس از آن ایّام، بُرَیده مدتی به سفر شام رفت و پس از بازگشت، دید پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رفته و مردم با ابی بکر بیعت کردهاند. لذا به مسجد آمد و در این موقع، ابی بکر بر فراز منبر نشسته بود و عمر در پلّه ای پایینتر قرار داشت. پس، از فاصلهی دور فریاد زد: ای ابابکر! و ای عمر!

گفتند: ای بُرَیده! مگر جنزده شده ای؟!

بریده گفت: من جن زده نشده ام اما تبریک دیروز شما به علی (علیه السلام ) چه شد؟!

ابوبکر گفت: ای بُرَیده! مسائل تغییر می کند و تو در مدینه نبودی! و حاضر، مسائلی را می بیند که غایب نمی بیند! (آلودگی دین به سیاست! و تباهی دیانت به حکومت!)

بریده به آن دو گفت: آیا شما چیزی دیده اید که خدا و رسول ندیده بودند؟ آری این کار شما، وفای دوست توست که دیروز می گفت: اگر محمد از دنیا برود، فرمانش را زیر پا می گذاریم! بدانید، پس از این لحظه، مدینه بر من حرامست و تا بمیرم در آن سکونت نمی کنم!

لذا بریده با اهل و عیالش از مدینه خارج شد و به میان قوم خود - بنی اسلم - رفت و گاهی به مدینه سرکشی می کرد. در زمانی که خلافت به امام علی (علیه السلام ) رسید، به او ملحق شد و به عِراق رفت و پس از شهادت امام (علیه السلام ) به خراسان رفت و در آنجا زندگی کرد تا از دنیا رفت.(1)

ص: 110

ص: 111

در فتح مکّه و سه مورد دیگر، برایم، از این پدر و پسر، بیعت گرفته شد و پدرش (ابوسفیان) دیروز، نخستین کسی بود که به عنوان “امیرالمؤمنین” به من تبریک گفت و مرا به قیام و گرفتن حقّم ترغیب میکرد و هر گاه نزد من می آمد، بیعتش را تجدید می نمود!

عجیب ترین عجایب اینکه: وقتی معاویه دید خداوند حق مرا به من بازگردانده و آن را در جای مناسبش مستقرّ نموده و امیدش به اینکه، چهارمین خلیفه شود، قطع شده و از این امانت الهی محروم گشته، به آن گنهکار (عاصی) فرزند عاص(1) روی آورده و او را به سوی خویش فرا خواند و در طمع حکومت مصر انداخت؛ در نتیجه به ایجاد آشوب در شهرها دست زد و آنها را تاراج کرد، زیرا دریافت که در حکومت من بیش از سهم یک نفر به او داده نمی شود - و اصولاً بر حاکم چنین بخششی حرام است، - لذا به ارضای دوستان و آزار مخالفانش پرداخته و بر ضدّ ما در شهرها به فعالیت روی آورده و بر شرق و غرب و شمال و جنوب بلاد اسلام می تازد، چنانکه گزارشهایش به من می رسد، تا برای خود طَرْفی ببندد و حکومتی دست و پا نماید!».(2)

ص: 112

“وقتی که امام حسین (علیه السلام ) متولد شد جبرئیل با هزار مَلَک نازل شد تا بر پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله تبریک و تهنیت بگویند، در یکی از جزیره های دریا عبور جبرئیل به ملکی افتاد که او را فُطرُس می گفتند. خدای توانا فُطرُس را برای انجام دادن امری از امور فرستاده بود که فُطرُس درباره انجام دادن آن عمل کندی کرده بود، لذا خدای قهّار پر و بال او را شکست و او را از مقام خود محروم کرده، در آن جزیره فرو فرستاده بود؛ مدت (500) سال بود که وی در آنجا بود. فُطرُس قبلاً با جبرئیل دوست بود، لذا به جبرئیل گفت: کجا می روی؟

جبرئیل گفت: در این شب از برای حضرت محمّد صلی الله علیه و آله نوزادی متولّد شده است، خدا مرا با هزار مَلَک فرستاده که به آن حضرت تبریک و تهنیت بگویم.

فُطرُس به جبرئیل گفت: مرا با خود نزد پیغمبر ببر، شاید که آن حضرت از برای من دعا کند؟ جبرئیل او را با خود آورد، جبرئیل پیغام و تبریک الهی را به رسول اللّه صلی الله علیه و آله رسانید. پیغمبر خدا به فُطرُس نظر کرد و فرمود: جبرئیل، این کیست؟

جبرئیل قصّه ی فُطرُس را به عرض آن حضرت رسانید، پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله به فُطرُس توجهی کرد و او را دستور داد که پر و بال خود را به بدن امام حسین (علیه السلام ) بساید! همینکه فُطرُس پر و بال خود را به بدن امام حسین (علیه السلام ) سائید، خدای رؤوف او را به حالت اوّلیه ی خود برگردانید.

وقتی که فُطرُس حرکت کرد رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود:

ص: 113

«فَاِنَّ اللّهَ قَد شَفَّعَنی فیکَ، فَالزَم أرضَ کَربلاءَ، فَأخبِرنی بِکُلِّ مَن یَأتِی الحُسَینَ (علیه السلام ) زائِراً اِلیٰ یَومِ القِیامَةِ»

«خدا شفاعت مرا درباره تو قبول کرد؛ تو دائماً به زمین کربلا مُوکَّل باش و تا روز قیامت مرا از هر کسی که به زیارت قبر حسین (علیه السلام ) می آید، خبر بده!».

راوی گوید: آن مَلَک است که “آزادشده حسین (علیه السلام ) ” (عَتیقُ الحُسَین (علیه السلام )) نامیده شده است”.(1)

ابن قولَوَیه در کامل الزّیارات این حدیث را از امام صادق (علیه السلام ) روایت نموده و در آخِر آن اضافه می کند که فُطرُس هنگام پرواز کردن، به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کرد:

«یَا رَسُولَ اللَّهِ! أَمَا إِنَّ أُمَّتَکَ سَتَقْتُلُهُ! وَ لَهُ عَلَیَّ مُکَافَاةُ أَنْ لَا یَزُورَهُ زَائِرٌ إِلَّا بَلَّغْتُهُ عَنْهُ وَ لَا یُسَلِّمَ عَلَیْهِ مُسَلِّمٌ إِلَّا بَلَّغْتُهُ سَلَامَهُ وَ لَا یُصَلِّیَ عَلَیْهِ مُصَلٍّ إِلَّا بَلَّغْتُهُ عَلَیْهِ صَلَاتَهُ»

«امّت شما عَنقَریبٍ (به زودی) این مولود را خواهند کشت و در مقابل حقّی که این مولود بر من دارد مُلتزِم هستم هر زائری که او را زیارت کند، زیارتش را به آن حضرت رسانده و هر سلام کننده ای که به حضرتش سلام کند، سلامش را به محضرش ابلاغ نموده و هر کسی که به جَنابَش درود و تهنیت گوید آن را به حضورش عرضه نمایم».

پس برای همینست که خواندن زیارت عاشورا و هر زیارت و سلام و صلوات دیگری، بر امام حسین (علیه السلام )، از دور نیز مستحبّ است؛ زیرا در هر حال، فُطرُس مَلَک، آن را می رساند.

ص: 114

ص: 115

این فرزند حَسَب الأمر پدر به میدان نبرد شتافت و به دشمنان اسلام حمله کرد تا این که به درجه رفیع شهادت نایل گردید.

وقتی زنها برای تسلیت به نزد مادر این جوان می رفتند مادرش به زنها می گفت: اگر آمدید که به من در شهادت فرزندم تبریک و تهنیت بگویید، مرحبا به شما و خوش آمدید و اگر برای غیر تبریک آمدید، برگردید و بروید!(1)

ص: 116

«تبرّک بجوی، به اینکه نان را در سفر و توشه ات با خود حمل کنی!»(1)

ص: 117

«بسمِ اللهِ» أی: أستَعینُ أو أتَبَرَّکُ بِاسمِهِ أو بِذاتِ الواجِبِ المُستَجمِعِ لِجَمیعِ الکَمالاتِ الَّتی هِیَ عَینُ ذاتِهِ …

«بسم الله» یعنی: استعانت و کمک می طلبم و یا تبرّک می جُویم به اسم خدا، یا (به واسطه ی اسم او) به ذات آن خدای واجب الوجود، که در بر دارنده ی جمیع صفات کمال است؛ که آن صفات، عین ذات اوست (و جدا از ذات خدا نیست) …

نیز در جای دیگر (12/248)، در تفسیر این آیه ی کریمه می نویسد:

«بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها»(1)

أی أستَعینُ بهِ أو أتَبَرَّکُ بِاسمِهِ عِندَ جَریِها وَ عِندَ ثَباتِها عَلَی النَّجرِ أوِ الأعَمِّ …

«(و [نوح (علیه السلام )] گفت: در آن کشتی سوار شوید). به نام خداست روان شدنش و لنگر انداختنش»؛

یعنی: استعانت از خدا و یا تبرّک به اسمش می جویم، هنگام جاری شدن کشتی بر آب و هنگام ثابت گشتن آن در لنگرگاه و یا در هر توقفی اعمّ از لنگرگاه …”

ص: 118

مشهورترین اثرش “ کتابُ الاَنوار” است که مکرّر چاپ شده و یکی از آخرین چاپهای آن در بیروت توسط منشورات اعلمی در سال 1999 م صورت گرفته است.

مرحوم علاّمه ی مجلسی، در بِحارالانوار در ضمن حدیث مفصّلی پیرامون تاریخ خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از او چنین روایت کرده است که:

«قالَ أبو الحَسَن البَکریُّ: حَدَّثَنا أشیاخُنا وَ أسلافُنَا الرُّواةُ لِهَذَا الحدیثِ أنَّهُ لَمّا قَدِمَ المُطَّلِبُ وَ شَیبَةُ إلَی الحَرَمِ وَ کانَ بَینَ عَینَیهِ نورُ رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله کانَت قُرَیشٌ تَتَبَرَّکُ بهِ فَإذا أصابَتهُم مُصیبةٌ أو نَزَلَت بِهِم نازِلَةٌ أو دَهِمَهُم طارِقٌ أو نَزَلَ بِهِم قَحطٌ تَوَسَّلُوا بِنُورِ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله فَیَکشِفُ اللهُ عَنهُم ما نَزَلَ بِهِم …”.(1)

«ابوالحسن بَکری گوید: شیوخ و گذشتگان ما که راویان این حدیث هستند، روایت کرده اند که وقتی مُطَّلِب (همراه برادرزاده اش) شَیبَة(2) وارد حرم شد و بین دو چشمان شَیبَة، نور رسول خدا صلی الله علیه و آله می درخشید و قریش به آن نور (که از بین دو چشم عبدالمُطّلب تابان بود) همواره تبرّک می جُستند، پس هرگاه مصیبتی به ایشان می رسید، یا بلائی بر ایشان نازل می شد، یا حادثه ای سخت بر ایشان دشوار می گشت و یا قحطی بدیشان می رسید، متوسّل به همان نور رسول خدا صلی الله علیه و آله (که از پیشانی جدّش تابان بود) می شدند و خدا به برکت آن نور، گرفتاری ایشان رفع می فرمود …”.

ص: 119

حسین بن حَمدان خَصیبی یا حُضَینی، از علماء شیعه (فوت: 334 ق) در کتاب الهِدایة الکُبریٰ، در حدیثی آورده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) بر سر بِساطی از خرما بودند؛ پس علی (علیه السلام ) نصف خرما را می خورد و رسول اکرم صلی الله علیه و آله نصف دیگر را. پس جَبرَئیل (علیه السلام ) در آن حال می گفت:

«یَا رَسُولَ اللَّهِ! لَوَدِدْتُ أَنِّی مِمَّنْ یَأْکُلُ الطَّعَامَ فَأَسْتَشْفِی اللَّهَ وَ أَتَبَرَّکُ بِفَضْلِ سُؤْرِکَ وَ سُؤْرِ امیرالمؤمنین»(1)

«ای رسول خدا! هر آینه دوست می داشتم که من (فرشته) نیز (مثل انسانها) غذا می خوردم، پس در این صورت استشفاء (طلب شِفا) می کردم از خدا و تبرُّک می جُستم به باقیمانده ی سؤر (باقیماندهی غذا) تو و امیرالمؤمنین».

وَ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : «یَا حَبِیبِی! جِبْرِیلُ! فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ فَضَّلَکَ عَلَیْنَا».

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جواب جبرئیل فرمودند:

«ای دوست من! ای جبرئیل! (این سخن را نگو) که به راستی خداوند تو را بر ما فضیلت داده است» (به سبب زندگی تو در عرش اعلیٰ و زندگی ما در دنیا؛ هر چند، مقام پیامبر و علی و بلکه هر کدام از چهارده معصوم (علیهم السلام ) از همه ی ملائکه و خود جبرئیل هم بالاتر است، زیرا ایشان حجّت و خلیفه ی خداوند هستند و ملائکه فقط واسطه هستند و حجّت و خلیفه ی خدا نیستند و هر چند مقام ایشان در عرش بالاست، ولی مقام روحانی و

ص: 120

نفسانی حجّت و خلیفه ی خداوند را ندارند. پس پیامبر صلی الله علیه و آله آن تعبیر را برای تعارف و ادب نسبت به جبرئیل فرموده اند، نه آنکه واقعاً مقام جبرئیل را از خود و علی (علیه السلام ) بالاتر بدانند! و در تعارف و ادب، مَجازگویی برای مدح طرف مقابل جایزست).

فَقَالَ جِبْرِیلُ)عَلَیْهِ السَّلَامُ(:

«وَاللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا فَضْلِی إِلَّا بِکُمَا! إِنَّکُمَا أَحَبُّ خَلْقِهِ إِلَیْهِ وَ أَقْرَبُهُمْ مِنْهُ وَ أَزْلَفُهُمْ لَدَیْهِ».

جبرئیل (علیه السلام ) نیز، خود اعتراف دارد به اینکه هر چه دارد از برکت فضل پیامبر صلی الله علیه و آله و علی (علیه السلام ) است؛ او می گوید:

«به خدا قسم ای رسول خدا! برای من فضیلتی نیست مگر از برکت شما! به راستی که شما دو نفر محبوبترین خلق خدا و نزدیکترین ایشان به او هستید».

ص: 121

جستجوی معنای کلمه ی «نَاشِئَة» در کتب معتبر لغت عرب، به قرینه ی الفاظ و عبارات قبلی و بعدی خود حدیث و نیز به قرینه ی استعمال در موارد مشابه، به این نتیجه رسیدیم که بهتر است این عبارت چنین معنی شود:

« … ما اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به منزله ی «ساعات آغازین و مبنای» گردش ستارگان به دور «قطبِ فلکِ گردان» و نشانه های هدایت در آسمان هستیم …”.

یعنی: همه چیز در عالَم خلقت، به عشق و برکت وجود اهل بیت پیامبر، یا چهارده معصوم (علیهم السلام )، در حرکت، جنب و جوش، سیر و گردش است؛ زیرا ایشان اصل و مبنای خلقت هستند و خدا همه چیز را از نور با برکت وجود ایشان آفریده است.

مرحوم علامه مجلسی نیز در “بیان” ذیل این حدیث، می نویسد:

“إنَّهُم قُطبُ الفَلَکِ؛ إذِ الفَلَکُ یَدُورُ بِبَرَکَتِهِم وَ هُم أعلامُ الفَلَکِ بِهِم یَتَزَیَّنُ وَ یَتَبَرَّکُ وَ یَسعَدُ”.

یعنی: “به راستی که ایشان قطب فلک دَوّارند؛ چه، چرخِ فلک به برکت وجود ایشان می گردد و ایشان نشانه های درخشان فلک هستند، که آسمان به یمن و برکت ایشان زینت یافته و مبارک و سعد (مسعود) گشته است”.(1)

توضیح: سبب اینکه خداوند تعالیٰ جهان آفرینش را به برکت نور اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله آفریده، یکی اینست که: نزد عقلاء، احسان و لطف باید تناسب با شخص مورد لطف و احسان داشته باشد و ما انسانهای خطاکار، هرگز قابل این نبوده و نیستیم که خداوند تعالی خواسته

ص: 122

باشد به افتخار چنین موجودات پر از عیب و نقص و خطا، جهانی با این عظمت و پیچیدگی، با این اندازه نظم دقیق و حیرت آور، بیافریند و پیش روی این چنین موجوداتی بگستراند.

و به تعبیر مرحوم علامه مجلسی در کتاب مِرآة العُقول:

“کَما إذا جاءَ أعرابیٌّ أو کُردیٌّ غیرُ مُستأهِلٍ لِشَیءٍ مِنَ الإکرامِ إلیٰ بابِ سلطانٍ نافذٍ حُکمُهُ فِی الأنامِ، فأمَرَ لَهُ بِبَسطِ المَوائدِ وَ اختَصَّهُ بِأنواعِ العَوائِدِ نَسَبَهُ العُقَلاءُ إلیٰ قِلَّةِ العَقلِ وَ سَخافَةِ الرَّأیِ؛ بِخِلافِ ما إذا أمَرَ بِذلِکَ لِأحَدٍ مِن مُقَرِّبی حَضرَتِهِ وَ اُمَراءِ جُندِهِ أو لِرَسُولِ أحَدٍ مِن سَلاطین عَصرِهِ، فَحَضَرَ هَذَا الأعرابیُّ أوِ الکُردِیُّ تِلکَ المائِدَةَ فَأکَلَ مِنها، یَکونُ مُستَحسَناً، بَل لَو مُنِعَ مِنها یَکُونُ مُستَقبَحاً بِظاهِرِ النَّظَرِ”.(1)

یعنی: “چنانکه هرگاه یک نفر اعرابی (بیابانگرد) یا کُرد، که لایق هیچ گونه اِکرام و تجلیل نیست، به در سرای پادشاهی بیاید که حکم او در میان مردم نافذ و گیراست، پس پادشاه امر کند که برای چنان شخصی، مائدهها (سفره های بزرگ) پهن کنند و هدایا و عطایای گوناگون به او بذل و بخشش کنند، عقلاء چنین پادشاهی را به کمعقلی و سستی اندیشه نسبت میدهند؛ بر خِلاف آنجا که به چنین تشریفاتی امر کند برای یکی از مقرَّبان درگاه خود و امیران لشکرش و یا برای پیک و فرستاده ی یکی از سلاطین همعصرش، پس آنگاه این کُرد یا اَعرابی (بیابان گرد) نیز بر سر آن سفره و تشریفات، حضور یابد و از آن بخورد، که در این فرض، چنین کاری نیکو و مُستحسَن است و بلکه در این فرض، اگر این شخص را از آن بساط منع کنند، بر حَسَب ظاهر، زشت و ناپسند است”.

ص: 123

ص: 124

خوبیهایی را که دوست دارم، به من عطا کن و بدیهایی را که مورد نظر من است همه را از من بگردان و فضل خودت را بر من زیاد کن، به قدری که شایسته ی مقام توست و هیچ حَول و قوّه ای نیست مگر از جانب خداوند علیِّ عظیم».(1)

توضیح: تبرّک جُستن به نظر در اسماء مقدّسه و قرآن کریم، پس از رؤیت هلال ماه نو، می تواند علل و اسباب و حکمت های گوناگون معنوی داشته باشد؛ چنانکه در ادامه ی همین دعا، طلب هر گونه خیر و رفع هر گونه شرّ و برخورداری از فضل بیکران پروردگار، از آثار این تبرّک محسوب شده است. گویا یک وجه آن این باشد که رؤیت هلال، چون آغاز و مبدأ حلول ماه قمری است، بهتر است که این آغاز ماه، توأم با نظر افکندن در چنین چیزهای مبارک و مقدّسی باشد، که خود، سرمنشأ خیرات و برکات بسیاری هستند.

ص: 125

= علامه مجلسی (ره) از جابر بن عبدالله انصاری نقل کرده است:

وقتی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) پس از فتح خیبر به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله بازگشت آن حضرت به او فرمود:

«اگر نبود که عده ای از امتم در باره تو بگویند آنچه مسیحیان درباره ی عیسی بن مریم گفتند، امروز در بارهی تو سخنی می گفتم، که از کنار هیچ گروهی عبور نکنی مگر آنکه خاک زیر پای تو و اضافه آب وضویت را بردارند و به آن شفا طلب کنند!».(1)

توضیح: تبرّک جُستن به ابدان و اعضاء مطهّر معصومین (علیهم السلام ) از حیث عقلانی نیز لازمه ی خلقت خداوندی است. زیرا آفریننده ی جهان، خداوند است و معصومین نیز خلفاء و حجّتهای خدا در زمین هستند. پس معقول و منطقی است که خاک پایشان نیز متبرّک باشد.

ص: 126

روزی سفیر روم که از اشراف و بزرگان آن مملکت بود، به یزید گفت: ای پادشاه عرب! این سر کیست؟

یزید گفت: تو را با آن چه کار؟

سفیر گفت: چون به نزد پادشاه بازگشتم، او از همه چیز پُرسِشم می کند، دوست دارم قصّهی این سر و صاحبش را گزارش دهم تا در شادمانی تو شریک باشد!

یزید: این سر حسین بن علی بن ابیطالب (علیه السلام ) است.

سفیر: مادرش کیست؟

یزید: فاطمه دخت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله .

سفیر: تفو بر تو و دین تو! دین من از دین تو نیکوتر است؛ چه پدرم از اَحفاد (نوادگان) و نسل داوود (علیه السلام ) است و بین من و داوود (علیه السلام ) پدران زیادی فاصله است، ولی نَصاریٰ بزرگم داشته، برای تبرّک از خاکِ قدمم بر می دارند؛ چرا که فقط از احفاد داودم!(1) و شما فرزند دختر پیامبرتان را می کُشید، در حالی که فاصلهی بین او و پیامبرتان فقط یک مادر است؟! این دین شما چه دینی است؟! آنگاه به یزید گفت: ماجرای کلیسای حافر را شنیده ای؟

یزید: بگوی تا بشنوم!

ص: 127

سفیر: … آن شهر در دست مسیحیان است و پادشاهش هم مسیحی است. در آن شهر کلیساهای فراوانی هست و بزرگترین کلیسا، کلیسای حافر می باشد. در محراب آن حُقَّه ای (ظرف کوچک) طلایی آویزان است و در آن جای، سُمی می باشد که می گویند: آن سُمِ خر حضرت عیسی (علیه السلام ) است که بر آن سوار می شد و اطراف حقّه را به طلا و دیبا آراسته اند؛ در هر سال جمعیت انبوه نَصاریٰ به زیارتش رفته، طوافش نموده و آن را بوسیده در بارگاهش، حوائج خود را از خدای تعالی می طلبند، این شأن و رسم آنها به سُمِ خر عیسی است که به زعم آنان، جای سم خری است که پیامبرشان حضرت عیسی (علیه السلام ) بر آن سوار می شد و شما فرزند دخت پیامبرتان را می کشید؟! خدا برکت را در شما و در دین شما قرار ندهاد!

یزید عنید گفت: این نصرانی را بکشید تا در کشورش ما را رسوا نکند!

نصرانی چون این را احساس را کرد گفت: آیا ارادهی کشتنم را داری؟

یزید: آری!

نصرانی: بدان که دیشب پیامبرتان را در خواب دیدم که فرمود: ای نصرانی! تو اهل بهشتی، از سخنش به شگفت درآمدم و اکنون: اَشهَدُ اَن لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ وَ أنّ مُحمّداً رسولُ اللَّهِ!

و آنگاه به سوی رأس حسین (علیه السلام ) جهید و به سینه چسبانید و شروع به بوسیدن آن کرد و همی ببوسیدش تا به شهادت رسید.(1)

ص: 128

ص: 129

مطلب را به امام حسن عسکری (علیه السلام ) خبر دادیم، خندید و فرمود: آنها ملائکه ای هستند که برای تبرّک جُستن به این مولود فرود آمده اند و چون ظهور کند، یاوران وی خواهند بود».(1)

ص: 130

=به یک زن بادیه نشین که پسرش از سفر بر گشته بود، گفتند:

“ بِمَ أبَ ابنُکِ؟ ” قالت: “أبَ بِکَوثَرٍ! ”

یعنی: پسرت با چه چیز برگشت؟ گفت: با فائده ی فزون از حدّ!(1)

=راغب (اصفهانی در مفردات) گوید:

«تَکَوْثَرَ الشَّیءُ»

یعنی «شیء تا آخرین حدّ زیاد شد».

=در قاموس و اَقربُ (الموارد) آمده:

«الْکَوْثَرُ: الکَثیرُ مِن کُلِّ شَیءٍ».

=طبرسی - رَحِمَهُ اللّهُ - فرموده:

“کوثر چیزیست که کَثرَت از شأن آنست و کوثر خیر کثیر است”.

معنی آیات (سوره ی کوثر) چنین است:

«ما به تو کثرت عنایت کردیم ! پس به ِشُکرانه ی این مَوهِبَت، نماز بگزار و قربانی کن ! همانا دشمن تو، او بی دنباله و بیدودمان است!».

این سوره کوتاهترین سورهی قرآن و مشتمل بر سه آیه و ده کلمه است؛ غیر از بسمله و در عین حال معجزه است و آوردن نظیر آن غیر ممکن.

[و به قول آقای عباس کوثری در مقاله ی “کوثر قرآن”: نمونه ی آن را در کار یکی از مزدوران استکبار در کتاب “حُسن الایجاز” حویش مشاهده می نماییم. نویسنده به گمان خود به مقابله با سوره «کوثر» برخاسته است … این کتاب از چاپخانهی انگلیسی - آمریکائی بولاق مصر در سال 1912 منتشر شد و مرحوم آیةالله خوئی در ردّ آن، کتاب «نَفَحاتُ الاِعجاز» را نگاشته است.].(2)

=در المیزان می گوید:

روایات در مکّی و مدنی بودن آن مختلف است و ظاهر آنست که مکّی باشد (به جهت مقابله با مشرکین طعن زننده بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و به قول بعضی دو بار نازل شده (هم در مکّه و هم در مدینه)، جمعاً بَینَ الرِّوایات.

ص: 131

مراد از کوثر چیست؟

=ابن عباس آن را “خیر کثیر” معنی کرده است.

سعید بن جُبَیر گفت: گروهی می گویند:

آن نهری است در بهشت. ابن عباس در جواب گفت: آن نهر هم از جمله خیر کثیر است.

=در روایات شیعه و اهل سنت نقل شده که آن نهری است در بهشت و «حوض کوثر» از آن شهرت یافته است؛ رجوع شود به تفسیر البرهان و غیره.

گفته اند: آن حوض رسول خدا صلی الله علیه و آله است.

در بهشت یا در محشر؛ به قولی مراد از آن نبوت و قرآن است؛ به قولی مراد، کثرت یاران و پیروان آن حضرت است و به قولی کثرت نسل و ذُرّیّهی آن جناب می باشد و به قولی شَفاعَت است. از بعضی نقل شده که اقوال را تا بیست و شش قول رسانده است. به عقیده ی طبرسی، مانعی ندارد که کوثر شامل همهی اینها باشد؛ زیرا لفظ به همه احتمال دارد و این اقوال، تفصیل «خیر کثیر» است.

ناگفته نماند: باید از آیه ی «إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ» در مراد از «کوثر» استفاده کرد؛ چون اِعطاء کوثر برای از بین بردن (افتراء و نسبت ناروای) ابتری (به) آن حضرت صلی الله علیه و آله است و مراد از ابتر (بی دنباله)، کسی است که فرزند یا نام نیک پایدار ندارد.

=در مجمع البیان و غیره نقل شده:

چون عبد اللّه پسر آن حضرت صلی الله علیه و آله که از خدیجه بود، از دنیا رفت، عاص بن وائل آن حضرت را دید که از مسجد خارج می شود؛ در همانجا با حضرت مذاکره کرد و چون به مسجد وارد شد، گروهی از صَنادید (بزرگان) قریش که در مسجد بودند به وی گفتند: ای عاص! با که صحبت می کردی؟

گفت: “ذلک الابتر” (با آن بی دنباله).

قریش کسی را که پسر نداشت ابتر می خواندند؛ لذا آن حضرت را نیز ابتر نامیدند.

=در المیزان گوید:

روایات، مُستفیض (بسیار منقول) است در اینکه نزول آیه در جواب کسی است که آن حضرت را ابتر خواند.

ص: 132

ناگفته نماند: عرب بی پسر را ابتر می گفت؛ چرا؟ برای اینکه (وقتی) نسلش منقطع شد دیگر نسلی و در نتیجه نامی و ذکری از او نخواهد ماند؛ پس ماندن نسل توأم با ماندن نام و ذکر شخص است و اگر با ماندن نسل او، نامش نماند، بود و نبود نسل یکسان (و بی اثر) است.

به هر حال، مراد از «کوثر» به قرینه ی آیه ی اخیر، یک کثرت و گسترش فوق العاده است که باید آن را در کثرت نسل، کثرت پیروان، گسترش اسلام، آوازه ی بزرگ آن حضرت و حتی در شفاعت و سیرابی از «حوض کوثر» جستجو کرد.

یعنی: ای پیامبر! این دشمن که می گوید: تو ابتر و بی فرزند و در نتیجه گمنامی؛ بدان: ما پروردگار جهان به تو کوثر داده ایم؛ این موج توحید که تو در صحنه ی جهان ایجاد کرده ای با نام و آوازه ی تو تا ابد در گسترش خواهد بود، هم خودت، بلند آوازه، هم دینت، گسترده، هم پیروانت، نامحدود، هم فرزندانت، بی حدّ و حصر و هم تعلیماتت، عالمگیر خواهد بود و حتی وجود پروسعت و پربرکت، تو شفیع بندگان و ساقی تشنگان از «حوض کوثر» در روز قیامت خواهی بود؛ ولی این دشمن توست که ابتر و بی دودمان و بی نام نیک و منفور است.

این سوره معجزه است و از یک «کوثر» و گسترش عجیبی خبر می دهد. امروز آمار نشان می دهد که تعداد مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد بالغ شده است. قرآن بر پشت بام جهان قدم گذاشته و حتی از رادیوهای دنیای مسیحیّت به گوش می رسد و …

در این میان پای مبارک «فاطمه زهرا علیها السلام» در میان است و در تشکّل و شایع شدن «کوثر» سهم بسزائی دارد. نسل رسول خدا صلی الله علیه و آله به وسیله ی فاطمه علیها السلام در دنیا باقی ماند و گسترش یافت. دامن پاک زهرا علیها السلام فرزندانی تربیت کرد که هر یک به تنهائی «کوثر» هستند. یازده امام که در حکم ظروف «کوثر قرآن»اند و هنوز هم پس از گذشت بیش از چهارده قرن مردم را از کوثر قرآن و اسلام سیراب میکنند، از دامن پاک فاطمه (علیها السلام) به وجود آمده اند.

ص: 133

این فاطمه - این کوثر پر برکت - حلقه ی اتصال مابین رسول خدا صلی الله علیه و آله و امّت اسلامی گردید، انوار درخشان وحی و اولاد بی حدّ و حصر پیامبر عظیم الشأن از وجود زهرای اطهر علیها السلام سرچشمه گرفتند.

بنی امیّه هشتاد سال اولاد فاطمه را کشتند، بنی عباس پانصد سال اولاد فاطمه را کشتند، زیر دیوارها گذاشتند، قتل عام کردند، با وجود همه ی اینها، وقتی در قرن هشتم (هجری قمری) سادات و فرزندان زهرا علیها السلام را سرشماری کردند به بیست هزار نفر رسیدند و در زمان سلطان سلیم عثمانی (قرن شانزدهم هجری قمری)، شماره آنها به نوزده میلیون رسید! آیا این معجزه نیست؟! «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ».(1)

ص: 134

حتی اگر از نسل سادات هم نباشند، باز از طریق مادر، یا یکی از مادران نیاکان خودشان، اولاد حضرت فاطمه ی زهرا علیها السلام هستند و به آن بانوی بزرگوار مَحرَم می باشند. این حقیقت که سبب افتخار ما ایرانیان است، باز هم خود از مصادیق «کوثر» فاطمی است.

ص: 135

گمراه نشوید و از آنان پیشی نگیرید که هلاک می شوید و از آنان عقب نمانید که متفرّق می شوید و به آنان چیزی یاد ندهید (یعنی به آنها انتقاد و پیشنهاد نکنید) که از شما عالم ترند (زیرا معصوم هستند)».

عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! او (آن حجّت) را برایم نام ببر.

فرمود: کسی که پیامبر صلی الله علیه و آله او را در غدیر خم نصب کرد و به آنان خبر داد که او نسبت به آنان صاحب اختیارتر از خودشان است(1) و سپس به آنان دستور داد تا حاضران غائبان را آگاه نمایند.

عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! آن شما هستید؟

فرمود: من اوّل و افضل آنها هستم. سپس پسرم حسن بعد از من نسبت به مؤمنین صاحب اختیارتر از خودشان است. سپس پسرم حسین بعد از او نسبت به مؤمنین صاحب اختیارتر از خودشان است و سپس سایر ائمه جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله هستند تا بر سر «حوض کوثر» یکی پس از دیگری به خدمت او وارد شوند.

آن مرد نزد علی (علیه السلام ) رفت و سر حضرت را بوسید و سپس عرض کرد: برایم روشن کردی و مشکلم را حل کردی و هر مشکلی در قلبم بود، از بین بردی.(2)

ص: 136

مرده ی صدساله یابد از تو جان!

تو مگر کردی گذر بر اصفهان؟

می فزاید از تو جانها را طرب!

تو مگر می آیی از مُلک عرب؟

ت_ازه گ_ردد از تو دردِ اشتیاق!

می رس_ی گویا ز اقلیم عِراق!

تازه گ_ردید از ت_و جان مبتلا!

تو مگر کردی گذر از کربلا؟!

می رسد از تو نوید «لا تَخَف!»

می رسی گویا ز درگاه نجف!

ب_ارگ__اه مرقد سلط_ان ِ دی_ن،

حیدرِ صفدر، امیرالمؤمنین

حوضِ کوثر جرعه ای از جام او

عال_َم و آدم ف_ِدای ن_ام او …

ص: 137

ص: 138

از میرزا حسن - نواده ی مرحوم میرزای حجّت الاسلام شیرازی - شنیدم فرمود:

مکرّر او را امتحان کردم؛ هر آیه ای را که از او می پرسیدم فوراً می گفت از فلان سوره است و عجیب تر آنکه هر سوره ای را می توانست به قهقرا (معکوس) بخواند؛ یعنی از آخِر سوره تا اول آن را می خواند.

و نیز فرمود:

کتاب“تفسیر صافی” در دست داشتم؛ برایش باز کرده، گفتم: این قرآن است و از روی خطّ آن بخوان! کتاب را گرفت؛ چون در آن نظر کرد، گفت: آقا! تمام این صفحه قرآن نیست! و روی آیه ی شریفه دست می گذاشت و می گفت: تنها این سطر قرآن است، یا این نیم سطر، قرآن است و هکذا و مابقی آن قرآن نیست.

گفتم: از کجا می گویی تو که سواد عربی و فارسی نداری؟!

گفت: آقا! کلام خدا نور است، این قسمت نورانیست و قسمت دیگرش تاریکست!

چند نفر دیگر از علمای اَعلام را ملاقات کردم که می فرمودند: همه ی ما او را امتحان کردیم و یقین کردیم امر او خارِق عادت است و از مبدأ فیّاض جَلَّ وَ عَلا به او چنین افاضه شده است.(1)

سالنامه “نور دانش”(2) عکس کربلایی محمد کاظم را چاپ کرده و مقاله ای تحت عنوان “نمونه ای از اشراقات ربانی” نوشته و در آن شهادت عده ای از بزرگان علماء را بر خارق العاده بودن امر او نقل نموده است؛ تا اینکه می نویسد:

“از مجموع دستخط های فوق، مَوهِبَتی بودن حفظ قرآن کربلایی ساروقی به دو دلیل ثابت می شود:

1 – بیسوادی او که عموم همولایتیهای او بر آن شهادت می دهند و احدی خِلاف آن را اظهار ننموده است. نگارنده شخصاً از ساروقی های ساکن تهران تحقیق نمودم و با اینکه موضوع بیسوادی او در جراید کثیرالانتشار چاپ و منتشر شده، مَعَ ذلک (با این وجود) هیچ کس تکذیب نکرده است.

ص: 139

2 - بعضی از خصوصیّات حفظ قرآن او که از عهده ی تحصیل و درس خواندن خارج است، به شرح زیر:

الف - هرگاه یک کلمهی عربی یا غیرعربی بر او خوانده شود، فوراً می گوید که در قرآن هست یا نیست.

ب - اگر یک کلمه ی قرآنی از او پرسیده شود، فوراً می گوید در چه سوره و کدام جزء است.

ج – هر گاه کلمه ای در چند جای قرآن مجید آمده باشد، تمام آن موارد را بدون وقفه می شمارد و دنباله ی هر کدام را می خواند.

د – هر گاه در یک آیه، یک کلمه یا یک حرکت، غلط خوانده شود، یا زیاد و کم کنند، بدون اندیشه متوجه می شود و خبر می دهد.

ه_ - هر گاه چند کلمه از چند سوره به دنبال هم خوانده شود، محلّ هر کلمه را بدون اشتباه بیان می کند.

و - هر آیه یا کلمه ی قرآنی را از هر قرآنی که به او بدهند، آناً نشان می دهد.

ز – هر گاه در یک صفحه عربی یا غیرعربی یک آیه، مطابق سایر کلمات نوشته شود، آیه را تمیز می دهد، که تشخیص آن برای اهل فضل نیز دشوار است!

این خصوصیّات را خوشحافظهترین مردم، نسبت به یک جزوه بیست صفحهای فارسی نمیتواند دارا شود، تا چه رسد به 6666 آیهی قرآنی! ”.

و پس از نقل شهادت چند نفر از علماء، می نویسد:

مَوهِبَت قرآن “کربلایی کاظم” برای مردمی که فکر خود را در چهاردیواری مادیّات محدود کرده و مُنکِر ماورای طبیعت هستند، اِعجابآور بوده و سبب هدایت عدهای از گمراهان گردیده است؛ ولی این امر، با همهی اهمیتش، در نظر اهل توحید، یک شعاع کوچک از اَشِعَّه ی

ص: 140

بیکران افاضات خداوندی و از کوچکترین مظاهر قدرت حق است. نه تنها امور خارقالعاده به وسیله ی انبیاء و سُفَرای حق به کرّات به ظهور رسیده و در تواریخ ثبت و ضبط است، در عصر حاضر نیز کسانی که به علت ارتباط و پیوند با مبدأ تعالیٰ صاحِب کَراماتی هستند، وجود دارند.

نکته ای که در پاپان این مقاله لازمست تذکر دهم اینکه: در نتیجه ی انتشار شرح حال حافظ قرآن - کربلائی کاظم ساروقی- و معرفی او به مردم تهران، از عدهای از متدیّنین بازار شنیدم که: “

چند سال قبل؛ یعنی در زمان “مرحوم حاج آقا یحیی”، مرد کوری به نام “حاجی عَبود” (بسیار عبادتگر) به مسجد “سیدعزیزالله” رفت و آمد داشت، که در عین کوری، حافظ قرآن با خصوصیّات کربلایی ساروقی بود. او نیز محلّ آیه را در عین کوری نشان می داده و برای مردم با قرآن استخاره می کرده است.

میگویند: روزی کتاب لغت فرانسه به قطر قرآن مجید به او دادند، استخاره کند، فوراً آن را پرت کرد و عصبانی شد و گفت: این قرآن نیست! ”.

در مجلسی که حافظ قرآن حضور داشت، جناب آقای “ابنالدّین” - استاد محترم دانشگاه، - خصوصیات “حاجی عبود” را تأیید و اظهار کردند که نامبرده را در قم در حضور مرحوم آیتالله حاج شیخ عبدالکریم حائری ملاقات و آزمایش کردهاند.

اینها از آثار قدرت حق است که گاهی برای ارشاد مردم و اتمام حجت ظاهری است:

«ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»(1)

ص: 141

“آقای سید محمود حمیدی گفت که: در مرض عمومی آنفلوآنزا که بیشتر اهالی شیراز به آن مبتلا شدند.(1) من و اهل خانهام همه مبتلا شدیم و من از شدت مرض بیهوش شدم. در آن حال (بیهوشی)، سید جلیل - مرحوم آقا سید میرزا، امام جماعت مسجد فتح - را دیدم که در مسجد وکیل پس از نماز جماعت به یک نفر فرمود که:

به مردم بگو:

دست راست خود را بر دو شقیقه ی خود گذارید و آیهی شریفهی «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآن ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لا یَزیدُ الظَّالِمینَ إِلاَّ خَساراً»(2) را هفت مرتبه بخوانید و بر هر که بخوانید خدا او را شفا می دهد.

چون به خود آمدم، آیهی شریفه را هفت مرتبه خواندم، فوراً خدا شفا داد؛ برخاستم و دست بر شقیقهی فرزندم گذاردم و خواندم او هم فوراً خوب شد و از بستر برخاست. خلاصه تمام اهل خانه در همان روز خوب شدند و از آن سال تا به حال به هر کس از خانواده ام سردردی عارضش می شود، همین آیه ی شریفه را بر او می خوانم، فوراً شفا می یابد”.

ص: 142

به خدا سوگند! که تا آخر شب که مادرم قرآن و دعا می خواند شمع تمام نشد و از نمازش که فارغ شد، مشغول سحری خوردن شدیم، باز تمام نشد، همینکه صدای اذان صبح بلند گردید رو به خاموشی رفت و تمام شد! و خلاصه، یک بند انگشت شمع، به مقدار نُه ساعت برای ما، به برکت مادرم روشنایی داد.”

ص: 143

را اگر کسی بداند و بر قفل بسته بخواند باز می شود؛ آیا جدّه ی ما حضرت فاطمه علیها السلام کمتر از اوست؟!

پس دست به قفل نهاد و ندا کرد «یا فاطمه!» قفل باز شد.”

ص: 144

حیران شدم که چه کنم؟ این همه راه به امیدی آمدم، به دیوار مسجد نگریستم دیدم می توانم از دیوار بالا بروم بالاخره هر طوری بود از دیوار بالا رفته و داخل مسجد شدم و با فراغت مشغول نماز و دعا شدم به خیال اینکه در مسجد را از داخل بسته اند و باز کردنش آسانست، در داخل مسجد هم کسی نبود، پس از فراغت آمدم در را باز کنم، دیدم قفل محکمی بر در زده اند و به وسیله ی نردبان یا چیز دیگر رفته اند. حیران شدم چه کنم؟ دیوار داخل مسجد هم طوری بود که هیچ نمی شد از آن بالا رفت.

با خود گفتم: عمریست دم از حسین (علیه السلام ) می زنم و امیدوارم که به برکت آن حضرت دَرِ بهشت به رویم باز شود، با اینکه درب بهشت یقیناً مهمتر است و باز شدن این در هم به برکت حضرت ابی عبدالله (علیه السلام ) سهل است، پس با یقین تمام دست به قفل گذاشتم و گفتم:

«یا حسین!»

و آن را کشیدم، فوراً باز گردید، در را باز کردم و از مسجد بیرون آمدم و شکر خدا را به جا آوردم و به قافله هم رسیدم”.

ص: 145

“عده ای از بازرگانان هندو (بت پرست) به حضرت سیدالشهداء (علیه السلام ) معتقد و علاقمندند و برای برکت مالشان با آن حضرت شرکت می کنند؛ یعنی در سال، مقداری از سود خود را در راه آن حضرت صرف می کنند. بعضی از آنها روز عاشورا به وسیله ی شیعیان، شربت و پالوده و بستنی درست کرده و خود به حال عزا ایستاده و به عزاداران می دهند و بعضی آن مبلغی را که راجع به آن حضرت است به شیعیان می دهند تا در مراکز عزاداری صرف نمایند.

یکی از آنان را عادت چنین بود که همراه سینه زنها حرکت می کرد و با آنها به سینه می زد؛ چون مُرد، بنا به مرسوم مذهبی خودشان، بدنش را با آتش سوزانیدند تا تمام بدنش خاکستر شد جز دست راست و قطعه ای از سینه اش که آتش آن دو عضو را نسوزانیده بود. بستگانش آن دو قطعه را آوردند نزد قبرستان شیعیان و گفتند:

این دو عضو متعلق به حسین شماست! ”.

جایی که آتش جهنم - که طَرَف نسبت و قابل مقایسه با آتش دنیا نیست – به وسیله ی حضرت امام حسین (علیه السلام ) برای برخی خاموش و «بَرد و سلام» می گردد، پس نسوزانیدن آتش ضعیف دنیوی به وسیلهی آن بزرگوار جای تعجب ندارد.

و جماعتی از “هنود” (هندوان) هر ساله شبهای عاشورا در آتش می روند و نمی سوزند و این مطلب، مشهور و مسلَّم است”.

ص: 146

“ … حاج غلامحسین مَلِک التُّجّار بوشهری گفت:

در سفری که به حج مُشرَّف شدم، عالم ربانی مرحوم حاج شیخ محمد جواد بیدآبادی هم مشرَّف بودند و در آن سفر عده ای قُطّاع الطّریق (راهزنان) اموال زیادی از حُجّاج بردند و مرض وبا نیز همه را تهدید می کرد و همگی هراسان بودند. مرحوم حاجی بیدآبادی فرمود:

هر کس بخواهد از خطر وبا محفوظ بماند مبلغ 140 تومان یا 1400 تومان - هر کس به مقدار توانائیش - صدقه بدهد و من ضمانت میکنم سلامتی او را.(1)

مرحوم حاج مَلِک گفت:

برای خودم مبلغ 140 تومان را دادم و همچنین عده ای از حُجّاج پرداختند و چون این مبلغ در آن زمان زیاد بود بسیاری ندادند و آن مرحوم وجوه پرداخته شده را بین حُجّاجی که دزد اموالشان را برده و پریشان بودند، تقسیم فرمود.

پس در آن سفر، هر کس مبلغ مزبور را پرداخته بود، از آن مرض محفوظ و به سلامت به وطن خود برگشت و کسانی که ندادند، همه گرفتار و هلاک شدند.

= تأثیر صدقه در حفظ بدن از مرض و جلوگیری از خطر مرگ(2) و نگهداری مال از هر آفتی، از مُسَلَّمیّات و مُجرَّبات است و اخبار متواتره از اهلبیت (علیهم السلام ) در این باره رسیده و مرحوم محدّث نوری بسیاری از این اخبار را در کتاب “کَلِمَة طَیِّبَه” نقل فرموده است.

خلاصه انسان می تواند بدن و جان و بستگان و دارایی خود را به وسیله ی صدقه، بیمه ی الهی کند و اگر رعایت آداب و شرایط صدقه را به تفصیلی که در کتاب مزبور ذکر شده بنماید،

ص: 147

یقین بداند خدای تعالی بهترین حفظکنندگان و داناترین و تواناترین یاریکنندگان است و خُلف وعده نخواهد فرمود.

= در اینجا برای زیادتی بصیرت خواننده عزیز یک روایت از کتاب مزبور نقل می گردد:

محدّث نوری (ره) در کلمه طیبه از تفسیر امام حسن عسکری (علیه السلام ) نقل کرده که:(1)

“حضرت امام صادق (علیه السلام ) به راهی تشریف می بردند و جماعتی در خدمتش بودند، در حالی که اموال خود را همراه آورده بودند. به ایشان خبر دادند که در آن راه دزدان و راهزنانند؛ اموال مردم را می برند. ایشان از ترس لرزان شدند.

حضرت فرمود: شما را چه شده است؟

گفتند: اموالمان با ماست؛ می ترسیم از ما بگیرند. آیا شما آنها را از ما می گیرید؟ شاید رعایت حرمت شما را کنند و چون بدانند این اموال از شماست، صرفنظر نمایند.

فرمود: شما چه می دانید؟ شاید ایشان جز من کسی را اراده نکنند و به این کار تمام اموالتان تلف شود!

عرض کردند: آیا آنها را در زمین دفن کنیم؟

فرمود: این بیشتر سبب تلف آنهاست، شاید کسی بر آن وارد شود و آنها را بیابد و برُباید و یا اینکه شما محل پنهان کردن اموال را پیدا نکنید.

ص: 148

عرض کردند: پس چه کنیم؟

فرمود: آنها را به کسی بسپارید که حفظش کند و آفات را از آن برگرداند و آن را زیاد کند و هر یک را بزرگتر از دنیا و آنچه در اوست گرداند، پس ردّ کند آنها را به شما در حال نهایت احتیاجتان به آن.

عرض کردند: آن شخص کیست؟

فرمود: پروردگار عالَم!

عرض کردند: چگونه اموال خود را به او بسپاریم؟

فرمود: آنها را صدقه دهید بر ضعفاء و مساکین.

گفتند: اینجا فقیر و بیچاره نیست.

فرمود: نیّت کنید ثلث آن را صدقه دهید، تا خداوند باقی را از آنچه می ترسید حفظ فرماید.

گفتند: عزم کردیم.

فرمود: پس در امان خدا بروید.

پس رفتند. چون دزدان پیدا شدند، همه ترسیدند.

حضرت فرمود: چگونه می ترسید و حال آنکه شما در امان خدا هستید؟

ص: 149

دزدها پیش آمدند، پیاده شدند و دست آن حضرت را بوسیدند و گفتند: دوش در خواب حضرت رسول صلی الله علیه و آله را دیدیم و به ما امر فرمود که خود را به جناب شما عرضه دهیم. پس ما در محضرت هستیم و همراه شما می آییم تا شما و این جماعت را از شرّ دشمنان و دزدان دیگر حفظ کنیم.

حضرت فرمود: ما را به شما حاجتی نیست؛ زیرا کسی که شما را از ما دفع کرده آنها را نیز دفع می کند.

پس به سلامت رفتند و چون به مقصد رسیدند، ثلث اموال خود را صدقه دادند؛ پس تجارت ایشان برکت کرد و هر درهم ایشان ده درهم سود کرد.

آنگاه گفتند: چقدر برکت حضرت صادق (علیه السلام ) بزرگ بود.

حضرت فرمود: برکت خدا را در معامله با او شناختید؛ پس مداومت کنید به معامله با خداوند”.

= و از عجایب صدقه در راه خدا این است که: نه تنها صدقه سبب کم شدن مال نمی گردد، بلکه سبب برکت و فزونی آن گردیده و چندین برابر نصیب صدقه دهنده میشود و شواهد این موضوع بسیار است. به کتاب مزبور مراجعه شود”.

ص: 150

“جناب حاج مرادخان حسن شاهی ارسنجانی نقل کرده اند:

در سالی که بیشتر نواحی فارس به آفت ملخ مبتلا شده بود، به قوام المُلک (یا: قوام السّلطنه، نخست وزیر دوره ی پهلوی اوّل و دوّم) خبر دادند که مزرعه های شما در نواحی فسا تمام به واسطه ی ملخ از بین رفته است.

قوام گفت: باید خودم ببینم، پس به اتفاق ایشان و مرحوم بَنان المُلک و چند نفر دیگر از شیراز حرکت کردیم و چون به مزرعه های قوام رسیدیم، دیدیم تماماً خوراک ملخ گردیده، طوری که یک خوشه سالم ندیدیم! همینطور که میرفتیم و تماشا می کردیم، به قطعه زمینی رسیدیم که تقریباً وسط مزرعه بود؛ دیدیم محصول آن سالم مانده و حتی یک خوشه اش هم دست نخورده است؛ در حالی که محصول زمینهای چهار طرف آن به کلّی از بین رفته بود. قوام پرسید: اینجا چه کسی بذر پاشیده و متعلق به کیست؟

گفتند: فلان شخصی که در بازار فسا، پاره دوزی میکند.

گفت: می خواهم او را ببینم!

قوام از او پرسید: آیا فلان مزرعه، بذرش از توست و تو کاشته ای؟

گفت: بلی!

قوام پرسید: چه شده که ملخ همهی زراعتها را خورده جز مال تو را؟

گفت: اوّلاً من مال کسی را نخورده ام تا ملخ مال مرا بخورد؛ دیگر آنکه من همیشه زکات آن را سر خرمن خارج می کنم و به مُستحِقّین می رسانم و مابقی را به خانه ام می برم.

ص: 151

قَوام المُلک او را آفرین گفت و از حالش سخت در شگفت شد! ”.

ص: 152

نذر کردم که اگر خداوند مرا یاری فرمود و نجاتم داد که به وطن خود بروم، از همان راه به کربلا مُشرَّف شوم؛ پس به بهانه ای، قدری از آنها دور شدم و چون شب بود و خواب بودند مرا ندیدند؛ پس سرعت کردم تا به محلی رسیدم که یقین کردم از شرّ آنها در امانم، شکر خدای را به جا آورده و از همانجا به قصد کربلا آمده ام.

مرحوم ضیاءالتّجار گفت: من عازم سامرا بودم، گفتم: بیا با هم برویم و بعد با هم کربلا مُشرَّف می شویم؛ هرچه اصرار کردم نپذیرفت و گفت: هرچه زودتر باید به نذرم وفا کنم.

مقداری پول جلوش گرفتم و گفتم هر چه می خواهی بردار!

هیچ برنداشت و چون زیاد اصرار کردم سه ریال ایرانی برداشت و رفت و دیگر او را ندیدم.

هنگامی که به نجف اشرف مُشرَّف شدم، روزی در صحن مقدس از سمت بالای سر عبور کردم، جمعی را دیدم که دور یک نفر جمعند. چون جمعیت را عقب زده نزدیک رفتم، دیدم همان کربلایی محمد قمشه ای، همسفر منست و با پارچه ای گردن خود را به شُبّاک (پنجره ی مُشبَّک) رُواق مطهر بسته و گریه می کند و یک نفر تهرانی به او می گفت: هر چه می خواهی به تو می دهم!

و نقداً صد تومان حاضر شد به او بدهد؛ قبول نکرد.

نزدیکش شدم و گفتم: رفیق! از حضرت امیر (علیه السلام ) چه می خواهی؟ برخیز همراه من به منزل برویم و هر چه لازم داشته باشی به تو می دهم! قبول نکرد و گفت:

به این بزرگوار حاجتی دارم که جز او دیگری بر آن توانا نیست و تا نگیرم از اینجا بیرون نمی روم!

ص: 153

چون در اصرار خود فایده ندیدم او را رها کرده، رفتم. روز دیگر او را در صحن مقدس دیدم، خندان و شادان، گفت: دیدی حاجتم را گرفتم! پس دست در بغل نمود و حواله ای بیرون آورد و گفت: از حضرت گرفتم. پس نقش آن را دیدم طوری است که پشت و رو، پایین و بالای آن مساوی است و از هر طرف خوانده می شود.

از او پرسیدم که: حواله ی چیست و بر عهده کیست؟

گفت: پس از وصول آن، به تو خبر می دهم. آدرس مرا در تهران گرفت و رفت.

پس از چند سال، روزی در تهران وارد مغازه ام شد؛ پس از شناسایی او گله کردم و گفتم:

مگر قول ندادی مرا به آن حواله ای که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام ) به تو عنایت فرمودند، خبر دهی.

گفت: من چند مرتبه به تهران آمدم و تو به شیراز رفته بودی و الحال آمده ام تو را خبر دهم که حاجت من از آن حضرت، رزق حلالی بود که تا آخر عمرم راحت باشم و آن حضرت حواله ای به یکی از سادات محترم فرمود که قطعه زمین معینی را با بذر زراعت آن، به من دهد.

آن سید هم اطاعت کرد؛ از آن سال تا کنون از زراعت آن زمین در کمال خوشی، معیشت من می گذرد و راحت هستم”.

ص: 154

نیز شهید دستغیب (ره) در همان کتاب، حکایت105، با عنوان “سرگذشتی عجیب” می نویسد:

جناب آقای سید حسن برقعی واعظ، ساکن قم می نویسند:

“شخصی به نام “مشهدی محمد جهانگیر” به شغل فرش فروشی و گلیم فروشی به عنوان دوره گرد اشتغال دارد و اکثراً به کاشان می رود و سالهاست او را می شناسم، ولی اتفاق نیفتاده بود که با هم همسفر شویم و در جلسه ای بنشینیم؛ اما کاملاً او را می شناسم، مرد راستگویی است و به صحَّت عمل معروف است. با اینکه خیلی کمسرمایه است و چند روز قبل هم به منزل او رفتم، زندگیش خیلی متوسط است، ولی بیش از صدهزار تومان جنس اگر بخواهد اکثر تجّار به او خواهند داد؛ ولی خودش به اندازهی قدرت مالی جنس می برد.

در هر حال، چندی قبل در سفری که به کاشان می رفتم پهلوی ایشان نشستم؛ در ضمن مطالب و بحث در معجزات ائمه اطهار (علیهم السلام ) گفت:

“آقای برقعی! باید دل بشکند تا انسان حاجت بگیرد! ”

پس شرح حال خود را به طور اجمال بیان کرد و گفت: “وقت دیگری، مفصّل، تمام شرح زندگی خود را بیان می کنم که کتابی خواهد شد؛ ولی به طور اجمال، وضع من خیلی خوب بود و شاید روزی صد تومان یا بیشتر از فرش فروشی و دوره گردی استفاده داشتم، ولی انسان وقتی ثروتمند شد، گناه می کند؛ گاهی آلوده به گناه می شدم؛ تا اینکه ستاره ی اقبال من شروع به افول کرد، سرمایه ام را از دست دادم و مقدار زیادی متجاوز از صد هزار تومان بدهکار شدم و در مقابل، حتی یک تومان نداشتم.

ص: 155

چند ماه از منزل بیرون نمی آمدم؛ شبها گاهی که خسته می شدم با لباس مُبدَّل بیرون می آمدم و خیلی با احتیاط در کوچه می رفتم. یک شب یکی از طلبکارها که از بیرون آمدن من از منزل خبر داشت، پاسبانی را آورده و در تاریکی نگهداشته بود؛ وقتی که آمدم بروم مرا دستگیر کردند. در شهربانی گفتم:

“مرا زندان ببرید! یک شبه پول شما وصول نمیشود، من ده شاهی ندارم! ولی قول می دهم که اگر خدای عَزَّوجَل تمکّنی داد، دین خود را ادا کنم”.

پس مرا رها کردند. یکی دیگر از طلبکارها آمده بود درب منزل، همسرم با بچه کوچک دو ساله رفته بود پشت در، چنان با لگد به در زد که به شکم همسر و بچه رسیده، بچه پس از چند ساعت مرد و همسرم مریض شد و حتی الآن هم مریضست؛ با اینکه متجاوز از بیست سال از این ماجرا می گذرد!

هر چه در منزل داشتیم، همسرم برد، فروخت؛ حتی گاهی برای تهیه نان، استکان و نعلبکی را می فروختیم و نانی می خریدم و می خوردیم!

تا اینکه تصمیم گرفتم از ایران خارج شوم و به عَتَبات بروم؛ شاید کاری تهیه کنم و از شرّ طلبکارها محفوظ باشم و ضمناً توسلی به ائمه اطهار (علیهم السلام ) پیدا کنم. از راه خرمشهر از مرز خارج شدم، فقط یک خورجین کوچک که اثاثیهی مختصری در آن بود و حتی خوراکی نداشتم، همراهم بود؛ وقتی به خاک عراق رسیدم، تنها بودم و راه را بلد نبودم؛ در میان نخلستان ندانسته به راه افتادم، نمی دانستم کجا می روم و این راه به کجا منتهی می شود! نه کسی بود

ص: 156

راه را از او بپرسم و نه غذا داشتم، بخورم. از گرسنگی و خستگی راه، بی طاقت شدم؛ حتی خرماهایی که از درخت روی زمین ریخته بود نمیخوردم؛ چون خیال می کردم، حرام است.

خلاصه، شب شد؛ میان نخلستان تاریک، تنها نشستم. خورجین خود را روی زمین گذاشتم؛ بی اختیار گریه ام گرفت؛ بلند بلند گریه می کردم. ناگهان دیدم آقایی که خیلی نورانی بودند، رسیدند؛ یک چفیه بدون عِقال روی سرشان بود.(1) با زبان فارسی فرمودند:

“چرا ناراحتی؟ غصه نخور، الآن تو را می رسانم! ”.

گفتم: “راه را بلد نیستم! ”

فرمود: “من تو را راهنمایی می کنم، خورجین خود را بردار همراه من بیا! ”.

چند قدمی رفتم - شاید ده قدم نبود - دیدم جاده شوسه و اتومبیل رو است.

فرمودند: “همینجا بایست؛ الان یک ماشین می آید و تو را می برد”.

تا چراغ ماشین از دور پیدا شد آن آقا رفتند؛ وقتی ماشین به من رسید، خودش توقف کرده و مرا سوار کرد؛ به یک جایی رسیدیم؛ راننده مرا سوار ماشین دیگر کرد و کرایه هم از من مطالبه ننمود! تا کربلا پست به پست مرا تحویل می دادند و نمی گفتند: کرایه بده!

ولی در کربلا هم کاری پیدا نکردم، وضعم بد بود، آمدم در حرم مطهر سَیّدالشّهداء (علیه السلام ) گفتم: آقا آمده ام کار مرا درست کنید! خیلی گریه کردم؛ از حرم مطهر بیرون آمدم

ص: 157

(روز اربعین بود). دوباره همان آقایی را که در میان نخلستان دیده بودم، دیدم. سلام کردم. جواب دادند و ده دینار به من مرحمت کردند، فرمودند: “این ده دینار را بگیر! ”

گفتم: آقا کم است!

فرمود: “کم نیست! اگر کم بود باز به شما می دهم! ”

گفتم: آقا آدرس شما کجاست؟

فرمود: “ما همین جاها هستیم”.

مشهدی محمد می گفت: پول عجیبی بود، بوی عِطری می داد! عجیب که هر چه می خریدم چند برابر استفاده می کردم! مقدار زیادی سود بردم و هر وقت چند هزار تومان به دست می آوردم، می آمدم ایران بین طلبکارها تقسیم می کردم و دوباره برمی گشتم و تمام این درآمدها از همان ده دینار بود!

یک سال دیگر، در روز بیست و هشتم صفر - روز شهادت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و امام حسن مجتبی (علیه السلام ) - همان آقا را در حرم مطهر امیرالمؤمنین (علیه السلام ) دیدم؛ گفتم: “آقا یک مقدار دیگر هم به من کمک کنید! ”

پنج دینار دیگر هم مرحمت کردند؛ ولی دیگر آن آقا را ندیدم.

یک روز در نجف می رفتم؛ یکی از کسبه بازار مرا صدا زد، جلو رفتم؛ گفت: می آیی درب حجرهی من؟ گفتم آری. گفت: ضامن داری؟ گفتم دو نفر. گفت: کیستند؟

گفتم: یکی خدای عَزَّوجَل و دیگری امیرالمؤمنین (علیه السلام )!

ص: 158

پس قبول کرد و گاهی هزار دینار در اختیار من می گذاشت و می رفتم بغداد جنس می خریدم و برمی گشتم و در سود تجارت شریک بودم، تمام قرضهای خود را دادم. ولی چون خانواده ام در قم بودند، ناچار شدم به قم برگردم.

در حرم مطهر سیدالشهداء (علیه السلام ) فقط دعا کردم، قرضهایم اَداء شود و به قدر کَفاف داشته باشم و زیادتر از آن نخواستم؛ چون آثار بد ثروت را دیده بودم.”

ص: 159

[القصه، آقا سید حسین ورشوچی، نقل میکند]“روزی دختری وارد مغازه اش می شود و می گوید:

“من یهودیّه ام و پدر ندارم؛ 120 تومان دارم و می خواهم شوهر کنم و شنیده ام تو شخص درستکاری هستی؛ این مبلغ را بگیر و معادل آن، اجناسی را که در این ورق نوشته شده، جهت جهیزیه ام بده”.

قبول کردم و آنچه داشتم دادم؛ بقیه را از مغازه های دیگر تدارک کردم و قیمت مجموع 150 تومان شد. دختر گفت: جز آنچه دادم، ندارم. گفتم: من هم نمیخواهم. دختر سر بالا کرد و به من دعا کرد و رفت، پس اجناس را در گاری گذاردم و چون کرایه را نداشت، بدهد از خودم دادم و به خانه اش رفت.

روزی با خود گفتم که به رفیقم “حاج علی آقا علاقه بند” که از ثروتمندان تهران بود، حالم را بگویم و مقداری پول بگیرم. صبح زود به شمیران رفتم و دو من سیب به عنوان هدیه خریدم؛ در امامزاده قاسم (علیه السلام ) درب باغ او را زدم؛ باغبان آمد، سیب را دادم و گفتم: به حاجی بگویید حسین ورشوچی است.

چون گرفت و رفت به خود آمدم و خود را ملامت کردم که:

“چرا رو به خانه ی مخلوق آوردی و به امید غیر خدا حرکت کردی؟! ”.

فوراً پشیمان شده و فرار کردم و به صحرا رفتم و در خاکها به سجده و گریه مشغول شدم و مرتّباً توبه و از پروردگار خود طلب آمرزش می نمودم.

ص: 160

چون خواستم به شهر برگردم، از راهی که احتمال نمی رفت گماشتگان حاجی مرا ببینند، برگشتم و چون می دانستم دنبال من خواهد فرستاد، تا نزدیک ظهر به مغازه نرفتم. وقتی که مطمئن شدم که دیگر کسی از گماشتگان حاجی را نمی بینم، به مغازه آمدم.

شاگردان گفتند: تا کنون چند مرتبه گماشتگان حاجی علی آقا آمدند و تو نبودی.

بلافاصله نوکر او آمد و گفت: شما که صبح آمدید چرا برگشتید؟! الحال حاجی منتظر شماست!

گفتم اشتباه شده است، رفت؛ پسر حاجی آمد و گفت: پدرم منتظر شماست!

گفتم: من با ایشان کاری ندارم! بالاخره رفت؛ پس از ساعتی دیدم خود حاجی با عصا و حال مرض آمد و گفت چرا صبح برگشتی؟! حتماً کاری داشتی! بگو ببینم حاجت تو چیست؟!

من سخت مُنکِر شدم و گفتم: اشتباه شده است!

خلاصه حاجی با قهر و غیظ برگشت؛ چند روز بعد هنگام ظهر در خانه نان و انگور می خوردم؛ یکی از تجّار که با من رفاقت داشت، وارد خانه شد و گفت: جنسی دارم که به کار تو می خورد و مدّتیست انبار منزل را اشغال کرده و آن “خشت لعاب ورشو” است. گفتم: نمی خواهم!

اما بالأخره به من فروخت، به همان مبلغی که خریده بود، از قرار خشتی هفده تومان نسیه.

طرف عصر تمام آنها را که از هزار متجاوز بود آورد، انبار مغازه ام پر شد. فردا یک خشت را برای نمونه به کارخانه ورشوسازی بردم؛ گفتند از کجا آورده ای؟ مدّتیست این جنس نایاب

ص: 161

شده! بالاخره خشتی پنجاه تومان خریدند و من تمام بدهی خود را پرداختم و سرمایه را نو کردم و شکر خدای را به جا آوردم”.

شهید دستغیب (ره) پس از نقل این داستان می گوید:

“این داستان و نظایر آن، بما می فهماند که: شخص موحّد، هنگام گرفتاری، به غیر خدا باید امیدی نداشته باشد و بداند که اگر از غیر او برید و به او چسبید، به بهترین وجهی کارش را درست خواهد فرمود.

کار خود گر به خدا بازگذاری، حافظ!

ای بسا عیش که با بخت خداداده کنی”

ص: 162

حرم مطهر می مانیم و اگر مُقدَّر ما مرگ باشد، همانجا می میریم. مقداری از شب که گذشت چهار نفر بزرگوار وارد حرم مطهر شدند؛ یکی از آنها نزدیک من آمد، اسم خودم و پدرم و جدم و پدر جدم را برد، تعجب کردم؛ پس مقداری پول سکه ی نقره در دست من گذارد و رفت و چون شماره اش کردم، مبلغ چهار تومان بود. دو ماه در عِراق ماندیم و از آن پول خرج می کردیم و پس از مراجعت به وطن، تا دو ماه از آن خرج می کردیم؛ ناگاه مفقود شد!”

ص: 163

به ایشان عرض کردم، فرمودند:

من که کم و زیاد نمیکنم؛ دست زیر دشک می کنم، هر چه آمد، برای هر کس، می دهم!

و حقیر از چند نفر که متوجه شده بودند شنیدم: تا موقعی که پول ایشان که به عنوان مایه کیسه، مرحمت می کردند، نگاه می داشتند از برکت پول ایشان، بی پول نمی شده اند! ”.

ص: 164

“آن را شماره نکن و به کسی هم خبر مده و از آن هر چه خواهی خرج کن! ”

پس ایشان رفتند و من آمدم بازار و از آن پول نان و خورش گرفته به منزل بردم تا چند روز از آن پول نان و خورش می گرفتم؛ با خود گفتم: حال که این پول تمام نمی شود و هر وقت دست در جیب میکنم پول موجود است، خوبست بر عِیال توسعه دهم!

پس در آن روز گوشت خریدم؛ عیالم گفت: معلوم می شود برایت فرج شده!

گفتم: بلی! گفت: پس مقداری پارچه برای لباس ما تدارک کن.

بازار رفتم و از بزّازی مقدار پارچه ای که خواسته بودند، گرفتم و دست در جیب کرده و مقداری وجه بیرون آورده جلوش گذاردم و گفتم: آنچه قیمت پارچه ها می شود، بردار و اگر کسری دارد تا بدهم.

پس پولها را شمرد؛ مطابق با طلب او بود.

بیش از یک سال، حال من چنین بود که همه روزه به مقدار لازم از آن پول خرج می کردم و به کسی هم اطلاع ندادم؛ تا اینکه روزی لباس را برای شستن بیرون آوردم و غفلت کردم از اینکه پول را از جیب خارج کنم و از خانه بیرون رفتم، پس موقع شستن لباس، یکی از فرزندانم دست در جیب کرد و آن پول را بیرون آورد و آن را به مصرف مخارج همان روز رساندند و تمام شد! ”

مرحوم شهید آیتالله دستغیب، پس از نقل این حکایت می گوید:

ص: 165

“ناگفته نماند که برکت یافتن چیزی و کم نشدن آن به مصرف کردنش، به قدرت الهی امریست ممکن، بلکه واقع و برای آن شواهد بسیاری است که در کتابها ثبت گردیده و چون نقل آنها در اینجا مُنافی وضع این کتاب است، به دو کتاب “کلمه طیّبه” و “دارالسّلام” از مرحوم حاج میرزا حسین محدّث نوری، مراجعه شود”.

ص: 166

ص: 167

نمایم، از این قبیل تکلیف دیگر نفرمایید!

پس بحرالعلوم سکوت کرد و از آن تکلیف درگذشت.

و در زمانی که سید شفتی در نزد آقا سید علی طباطبائی صاحِب “ریاض المسائل” در کربلای مُعَلّیٰ درس می خواند، به نحوی فقر داشت که نعلین پایش پاشنه نداشته و پاشنه ی آن هم از کهنگی و کَثرَت استعمال در رفته بود و برای معاش یومیه یکسر معطّل و فاقد و عادِم (ندار) بود و آقا سیدعلی - صاحب ریاض - شخصی را قرار داده بود که هر روز دو قرص نان - یکی در وقت ناهار و یکی در وقت شام - به جهت حجتالاسلام می بُرد و زمانی که در اصفهان وارد شد، جز یک مِندیل که سفره ی نان خوری باشد و کتاب “مَدارک الاحکام” چیزی دیگر نداشت!

و میان مرحوم والد ماجد بزرگوارم - میرزا سلیمان تُنکابنی - با سید شفتی مُصادَقه و مُؤاخات بوده و والد نیز در آن زمان نهایتِ فقر و فاقه داشت. والد می فرمود که: شبی حجت الاسلام از من وعده خواست، به منزل او رفتم … سفره ی نان خود را حاضر ساخت و در آن از پاره های نان خشک که از مال چند روز مانده، موجود بود. پس من و او از آن قطعات نان خشک، آن شب را تعشّی(1) کردیم .

در آخِر ایام فقر و فاقه اش، روزی قلیل تنخواهی (پول نقدی) گیرش آمد؛ به بازار رفته که برای خود و عیال، قوتی تحصیل نماید. چون به بازار داخل شد، با خود خیال کرد چیزی که ارزانتر باشد گرفته، تا خود و عیال با آن سدّ جُوع نمایند؛ لهذا، از قصّاب، جگربند(2) گوسفند گرفت و روانه ی خانه ی خود شد. چون

ص: 168

در اَثناء (میان) طریق رسید، خرابه ای به نظرش آمد؛ نگاه کرد دید که سگی گرگین، ضعیف و نحیف و لاغر، خوابیده و بچه های او (توله ها) دورش جمع و همه در نهایت نَقاهَت(1) و ضعف هستند و در پستان مادرشان شیر نمانده و آنها همه مُطالبه ی شیر از مادر دارند و همه به فریاد اشتغال دارند!

سید شفتی را بر آن سگ و بچّگان او رحم آمد و گرسنگی آنها را بر گرسنگی خود و عیال مقدّم داشته، آن جگربند را نزد آنها انداخته؛ به یکبار آن حیوانات هجوم آوردند و آن جگربند را خوردند و سید ایستاده و نگاه می کرد!

پس بعد از انجام کار جگربند، آن سگ گرگین، روی به آسمان کرده، گویا دعا می کرد! (و بنا به نقلی، اشکی نیز از گوشه ی چشم سگ مادر، فروغلتید).

بلی! آنجناب از سُلاله ی همان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) بود که اسیر و فقیر و صغیر را بر خود و عیال خود ترجیح می داد و به گرسنگی شب را به روز آوردند، تا اینکه خلاّق منّان، سوره ی “هَل اَتیٰ” در حقّ ایشان، از آسمان به پیغمبر آخِرالزّمان صلی الله علیه و آله و در مدح ایشان فرو فرستاد:

«وَ یؤثِرُونَ عَلی أنفُسِهِم و لَو کانَ بِهِم خَصاصَةٌ»(2)

و دیگران را بر خود ترجیح می دهند، هر چند خود دارای احتیاج باشند.

مُجمَلاً، از حجت الاسلام سید شفتی نقل نمودند که آن جناب می فرمود که: بعد از آن رفتار من با آن سگ گرگین، بی فاصله، دولت دنیا به من اقبال نمود.

ص: 169

و امّا دولت و ثروت حجّة الاسلام، بعد از انجام (پایان) فقر و فاقه … گویا از اِحصاء گذشته و حضرت آفریدگار، قدرت خود را در آن بزرگوار آشکار ساخته، که مایه ی اعتبار جمیع انظار و عبرت ارباب اعتبار گردید و یکی از خوانین شَفتِ گیلان، تنخواهی جزاف(1) نزد آن جناب فرستاد، که قدر معینی از آن آن جناب باشد و مادامَ الحیاتِ مالِکش آن را به معامله داده؛ آنچه منافع است، مال جناب سید باشد و اصل آن تنخواه را بعد از وفات، در مصارف معیَّنه مصرف نماید و سید آن مال را به معامله و تجارت داد، تا اینکه در اندک زمانی، رنج بسیار (در تجارت) نمود … پس شترخانه و قاطرخانه داشت و محوّطه ی خانه اش خانه ی مرحوم آقا محمّد بیدآبادی بود که از صاحِبان باطن و معروف به دانستن علم کیمیا بود و خانه اش … بیوت(2) بسیار داشت و قُرا و ضِیاع و عِقار(3) بی اندازه داشته. و فقط در شهر اصفهان، گویا چهارصد کاروانسرا و زیاده از دو هزار باب از دکاکین از مال خود داشته و یکی از قُرای او در اصفهان “کَروَند” بود که نهصد خروار برنج، مُقرَّری آنجا بود؛ قطع نظر از گندم و جو و حبوبات دیگر و یک باب آسیاب در نجف آباد داشت که مستمِرّاً روزی یک تومان اجاره ی او بود و هکذا و املاکی که در بروجرد داشت، مَداخل آن هر سالی تقریباً شش هزار تومان بود و املاکی که در یزد داشت، سالی دو هزار تومان بود و دهاتی که در شیراز داشت، سالی چندهزار تومان، مداخل آنها بود. مُجمَلاً، سالی هفده هزار تومان مالیات

ص: 170

دیوانی دهات آن جناب در اصفهان بود که به دیوان می رسید و … فتحعلی شاه، به سید گفت که: ما از مالیات دهات شما می گذریم … سید فرمود که:

“من راضی به آن نمی شوم که مالیات دهات مرا سرشکن بکنید و مردمان دیگر بدهند و این ظلم است و من بدان راضی نخواهم بود؛ بلکه خودم مالیات دهات خودم را می دهم! ”.

و از بلاد ایران و غیر ایران، وجوه بِر را نقل می کردند به اصفهان و به نزد سید می بردند و او فوراً به فقراء میداد …

مُجمَلاً، دولت و ثروت سید شفتی را در میان علمای امامیّه، از متقدّمین و متأخِّرین کسی نداشته، به جز عَلَمُ الهُدیٰ سید مرتضیٰ (متوفّای 436 ق) که او هم ثروتش بسیار بود؛ ولی به اعتقاد این فقیر - تنکابنی، مؤلف کتاب قصص العلماء - ثروت علم الهدی نیز به حدّ ثروت حجة الاسلام شفتی نبود!

… و آن سالی که حجت الاسلام به مکّه مشرَّف می شد، کتابخانه ی آن جناب را حساب نمودند؛ به قیمت، پنجاه هزار تومان کتاب داشت … از کاغذ تِرمه و جدول طلا و … و تا آخِر عمر، کتاب می خرید … گویند که سید میفرمود که: همه ی کتب در نزد من است!(1)

ص: 171

مرحوم سید محمدباقر شفتی )حجت الاسلام(از آنان نبود که چون خداوند، مال بسیار به ایشان ارزانی فرماید، تکبّر و بُخل و خِسّت در ایشان پدید آید. او عالمی خَیر و سخاوتمند بود.

تُنکابنی در همان بخش از کتاب خود، می نویسد:

“ … ملا علی اکبر خوانساری گفت که: روزی در کتابخانه ی حجةالاسلام وارد شدم، در حالتی که از زر سرخ و سفید، از بابت مال امام (علیه السلام ) آنقدر در پیشِ روی او ریخته بود که آن جناب، از آن طرف که نشسته، نزدیک به آن بود که پیدا نباشد! پس … فقراء و سادات مسکین را خبر کرده، به نحو جمعیت حاضر شدند. سید به هر کس یک چنگ مشت از آن می داد! … آن تنخواه تمام شد! پس من بر سَبیل سُرور و تعجب عرض کردم که:

شما را در اموال امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زیاد تجرّی است!

آن جناب فرمود که:

بلی! پسر در مال پدر، زیاده از این، تصرّفات می نماید! ”.(1)

= “.. و در روز عید غدیر، تجّار اصفهان، هر کسی به فراخور خود، از صد و دویست و کمتر و بیشتر، خدمت آن جناب می دادند که به فقراء بذل کند.

از قضا، در یک روز عید غدیر، به مسجد رفته و بر منبر برآمد و در اطراف او کیسه های تنخواه گذاشتند، از زر سرخ و سفید و از پول سیاه و ده شاهی و هزار دینار. حکم کرد که فقراء یک یک بیایند و از در دیگر بیرون روند و به هر یک، یک مشت از زر می داد،

ص: 172

تا چه مقدار (در مشت او) برآید! به قدر یک ساعت تقریباً آن تنخواه به فقرا بذل نمود و حساب نمودند، هیجده هزار تومان شد … بلکه رؤساء و اَعیان (بزرگان) و تجّار و شاهزادگان را نیز به رسم قرض دادن به ایشان رعایت می کرد!

ص: 173

.. و (سید شفتی) دو باب دکان از مال خود داشت: یکی نانوایی و یکی قصابی که هر دو را برای فقراء قرار داده بود و این دو باب دکان، به فقرا بَرات (حواله) می کرد از نان و گوشت و گویا یک هزار نفر، بلکه دوهزار خانواده، در نان و گوشت، از آن بزرگوار موظَّف(1) بودند.

… شخصی حکایت داشت که:

وقتی به فقر گرفتار بودم و چند وقت بود که غذا گیرم نیامد. پس شبی از کوچه ای عبور می کردم، دیدم حجت الاسلام از آن کوچه عبور می کند. چون به من رسید (بی آنکه حرفی بزنم و سؤالی بکنم) یک مشت زر سرخ به من داد و گذشت.

و در سال طاعون، در رشت، اموال بِلاوارث و مالک بسیار جمع کرده بودند - که تصرّف در آنها در حیطه ی اختیار و تشخیص فقیه جامع الشّرائط است. - فتحعلی شاه به دیدن سید شفتی رفت و گفت که: “پادشاه - یعنی خودم - صاحب عیال و بسیار فقیر شده است؛ شما از آن اموال که در رشت جمع شده، به ما بَرات (حواله) کرده باشید”. سید مبلغ بیست هزار تومان به شاه برات کرد.. و هر ساله برای فقرای مدینه تنخواهی می داد.(2)

ص: 174

“ … وقتی، سلطان محمدشاه و مُلازِمانش با نَقّاره به در ِسَرای آن جناب آمد. سید برای استقبال سلطان خواست تا به درِ سَرای آید؛ در میان، صدای نقاره به گوشش رسید؛ دستها را به آسمان برداشت و عرض کرد:

“خداوندا، ذلّت اولاد زهرا علیها السلام را بیش از این مخواه! ”

پس به خانه بازگشت … در همان چند روز، دار ِ دنیا را بِدرود گفت و به محاسبه ی حضرت معبود شتافت … سید وضو ساخته، نوافل ظهر و نماز ظهر را ایستاده به جای آورد، پس بی طاقت شد؛ در بالای جانماز، یک حَب از تربت حضرت امام حسین (علیه السلام ) تناول نمود و فِی الف_َور، طایر روحش به آشیان قدس پرواز نمود.

حاجی کلباسی را که از عیادت آن جناب باز میگشت و هنوز به خانه نرسیده بود، خبر دادند که سید به نزد اجداد اشراف اطهارش شتافت. حاجی از این خبر وحشت اثر، بیهوش گردیده، پس از آنکه به هوش آمد، به خانه ی سید شفتی آمد و بر او گریه و زاری نمود … و در جَنب مسجد او جایی ساخته بود و در آنجا حَسَب الوصیة او را دفن نمودند.

رَضِیَ اللهُ عَنهُ وَ ألحَقَهُ بآبائِهِ المَعصُومینَ المُکرَّمینَ”.(1)

«وَ صَلَّی اللهُ عَلیٰ مُحَمّدٍ وَ آلِهِ المَعصُومینَ»

آثار ما به صفحه ی گیتی، نشان ماست

از بعد ما، نگاه به آثار ما کنید

ص: 175

ص: 176

پاسخ

2 - اهمیت و برکت نماز

تفسیر الفاظ آیه

قرآن کریم، مبارک ترین تنزیل الهی و کتاب آسمانی

تفسیر

برکت تذکّر به قرآن کریم

تفسیر

برکت تدبّر و اندیشه در قرآن کریم

تفسیر

برکت ثواب مُضاعَف قِرائت قرآن کریم

برکت قِرائتِ هر حرف مبارک از قرآن کریم

برکت قرآن برای چشم خواننده و برای پدر و مادرش

قرآن، سبب برکت خانه ها و طرد کننده ی شیاطین از آنها

برکت قِرائت سوره ی «قُل هُوَ اللهُ اَحَدٌ»

اهل بیت پیامبر (علیهم السلام )، قرآن ناطق مبارک

آیات قرآن کریم، هر یک خزانه ای پر برکت هستند

محرومیت زُهری - راوی این حدیث - از برکت قرآن و اهلبیت (علیهم السلام )

اهمیت جغرافیائی مکّه ی مکرّمه، نسبت به جهان هستی و انسانها

تحقیقات استاد مرکز ملی تحقیقات خورشید و فضای مصر (مسلم شلتوت)

1 - مکّه ی مکرّمه مرکز کره زمین است

ص: 177

2 - مکّه ی مکرّمه مرکز جاذبه زمین است

3 - مکّه ی مکرّمه و ساعت جهانی

سایر برکات طبیعی منطقه جغرافیایی سرزمین وحی

1 - برکت کویرهای داغ و سوزان عربستان

2 - عربستان تا سال دیگر بزرگترین صادرکننده انرژی خورشیدی!

لیلةالقدر، نقطه ی عطف یا کانون تقاطع دو برکت قرآن و اهلبیت (علیهم السلام )

شب قدر، شبی مبارک، برای اهل بیتی مبارک

تلفیق این آیه ی کریمه با سوره ی مبارکه ی قدر، در صحیفه ی سجّادیه

کور شدن ابن عبّاس به خاطر انکار نزول ملائکه در شب قدر بر امامان (علیهم السلام )

سؤال مرد مسیحی از امام کاظم (علیه السلام )

برکت اهل بیت علیهم السلام مقارن با بی برکتی بنی امیه

بخشی از متن حدیث امام صادق (علیه السلام ) در ابتدای صحیفه ی سجادیه

توضیح مرحوم فیض الإسلام ره

ماه رَمَضان، شَهرُ اللهِ المُبارَک، ماه قدر و قرآن، ماه امیر مؤمنان (علیه السلام ) است

اختفاء و غَیبَت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چون اختفاء

ص: 178

لیلة القدر، مبارک و با برکت است

برکت عیسی مسیح (علیه السلام )، برکت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است

آیه ی مبارکه ی «نور»، آیهای مبارک در شأن اهل بیت (علیهم السلام )

«شجره ی مبارکه» علی (علیه السلام ) و امامان پس از او (علیهم السلام ) از نسل ابراهیم (علیه السلام ) هستند

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) «شجره ی مبارکه» است

فاطمه زهرا علیها السلام نیز از «شجره ی مبارکه» است

مقایسه با روایات دیگر

تأویلی دیگر از «آیه ی نور»، در شأن دوازده امام (علیهم السلام )

بقعه ی مبارکه

تطبیق «بُقعَة مبارکه» با کربلاء مقدّسه

اهل بیت علیهم السلام، جلال و کَرامت الهی و مُتبارِک هستند

قصرهای مبارک بهشتی، برکتی اُخرَوی برای شیعیان علی (علیه السلام )

بیان علاّمه مجلسی (ره)

دوازده برج، نماد دوازده امام (علیهم السلام ) و برکت وجودی هستند

بَرَکَت در رَجعَت اهل بیت (علیهم السلام )

رحمت و برکات خداوند بر اهلبیت (علیهم السلام )

برخی دیگر از مشتقّات «برکت» معانی آنها

صلوات بر اهل بیت (علیهم السلام ) با همین لفظ

دعای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای امت خود، به همین لفظ

تبریک (مبارک گویی و شادباش)

ص: 179

«تبریک» از نامهای حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) است

تبریک ملائکه به مناسبت ولادت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام

تبریک ملائکه به مناسبت ازدواج حضرت علی (علیه السلام ) و حضرت فاطمه علیها السلام

تبریک جبرئیل (علیه السلام ) به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام )

تبریک ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) توسّط ابوبکر

تبریکِ ولایتِ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) توسّط عمر بن خطّاب

سرانجام تبریک مردم به ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام )

تبریک گویی ریاکارانه ی ابوسفیان و معاویه به حضرت علی (علیه السلام )

تبریک تولّد امام حسین (علیه السلام ) توسّط ملائک و تبرّک جُستن فُطرُس به بدن او

پاسخ ما به اشکال مترجم بر این حدیث

در شهادت فرزندم به من تبریک بگویید

تبرّک جُستن

تعبیر «تبرّک» در احادیث و روایات

1 - تبرّک به نان و احترام آن

2 - تبرّک به آسانگیری در معاملات

3 - تبرّک جُستن به اسم خدا (بسم الله)

4 - تبرّک قریش به نور پیامبر صلی الله علیه و آله در پیشانی جدّ گرامیش عبدالمُطَّلِب (علیه السلام )

5 - تبرّک جُستن جَبرَئیل (علیه السلام ) به سؤر (باقیمانده ی غذا) پیامبر صلی الله علیه و آله و علی (علیه السلام )

6 - تبرّک فلک و ستارگان آسمان، به وجود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان (علیهم السلام )

ص: 180

7 - تبرّک به اسماء ائمّه ی (علیهم السلام ) و قرآن، در وقت رؤیت هلال ماه نو

8 - تبرّک به خاک پای امیرالمؤمنین (علیه السلام )

9 - تبرّک جُستن اهل کتاب به خاک پای اولاد انبیاء (علیهم السلام )

10 - تبرّک به تربت پاک سیدالشّهداء (علیه السلام )

11 - تبرّک جستن ملائکه به بدن مبارک امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

«کوثر» خیر مبارک و بسیار

سوره ی مبارکه ی «کوثر» نماد و مظهر برکت اهل بیت علیهم السلام

تفسیر سوره ی مبارکه ی کوثر

«کوثر» پر برکت فاطمی، در ایران

مردم شیعه ی ایران (سادات و غیر سادات) همگی به حضرت زهرا علیها السلام مَحرَمند

«کوثر» قدمگاه مبارک پیامبر و دوازده امام پس از او (علیه السلام )

«نسیم خوشبو و مبارک کوثر»، شعری از شیخ بهاء الدّین عاملی (شیخ بهائی)

حکایات

حکایتی در تبرّک و نورانیت خطوط و کلمات مبارک قرآن کریم

تبرّک به قرآن کریم و طلب شِفا

نورافشانی شمع به برکت نور قرآن کریم

باز شدن قفل به برکت اسم مبارک فاطمه ی زهرا علیها السلام

باز شدن قفل به برکت اسم مبارک امام حسین (علیه السلام )

تبرّک جُستن هندوها به شرکت در عزاداری امام حسین (علیه السلام )

ص: 181

نجات از وبا به برکت صدقه و مبارکی عدد اهلبیت (علیهم السلام )

زکات، موجب برکت مال و دارایی

حکایاتی در برکت رزق حلال و دوام یافتن آن

سرگذشت عجیب و پول اندک، ولی پر برکت

برکت خداوند، پاداش احسان به بنده اش

رسیدن پول و دوام آن.

برکت پول، مایه کیسه.

فرج بعد از شدّت...

سید شَفتی (ره) و حکایاتی در برکت ثروت حلال و خدادادی او

حکایت سید شَفتی (ره)

سخاوت سید شفتی (ره)، از دیگر آثار برکت مال حلال

برکت در مال سید شفتی، هنگام ساختن مسجد سید اصفهان

مرگ با عزّت، ثمره ی حیات پر برکت سید شفتی