سرشناسه:مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان،1390
عنوان و نام پديدآور:بانك احاديث اهل بيت (ع) جلد 9 - (اقتصادي)/ واحد تحقيقات مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان .
مشخصات نشر:اصفهان:مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان ، 1390.
مشخصات ظاهري:نرم افزار تلفن همراه و رايانه
موضوع : احاديث شيعه
موضوع : اهل بيت (ع)
موضوع : اقتصادي
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : ألا اخبركم بشئ إن أنتم فعلتموه تباعد الشيطان منكم تباعد المشرق من المغرب؟ قالوا: بلي، قال: الصوم يسود وجهه، والصدقة تكسر ظهره ... .
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: آيا شما را از چيزي خبر ندهم كه اگر به آن عمل كنيد شيطان از شما دور شود، چندان كه مشرق از مغرب دور است؟ عرض كردند: چرا. فرمودند: روزه، روي شيطان را سياه مي كند و صدقه، پشت او را مي شكند و دوست داشتن براي خدا و همياري در كار نيك، ريشه او را مي كنَد و استغفار، شاهرگش را مي زند.
«أمالي شيخ صدوق، ص 59»
قال الامام علي - عليه السلام - : مَنْ اقتصَدَ فِي الغِني و الفقر استعدَّ لنوائِب الدَّهر.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: هر كس در توانگري و تهيدستي، ميانه روي را پيشه خود سازد، خود را براي گرفتاري هاي روزگار آماده كرده است.
غررالحكم، ص 332
رسول الله صلى الله عليه و آله و سلّم :
نَفَقَةُ دِرهَمٍ فِي الخِضابِ أفضَلُ مِن نَفَقَةِ دِرهَمٍ في سَبيلِ اللّه ِ ، إنَّ فيهِ أربَعَ عَشرَةَ خَصلَةً : يَطرُدُ الرّيحَ مِنَ الاُذُنَينِ ، ويَجلُو الغِشاءَ عَنِ البَصَرِ . . .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
خرج كردن يك درهم براى خضاب ، برتر از انفاق يك درهم در راه خداست. اين كار ، چهارده فايده دارد: بو را از گوش ها دور مى كند ، پرده [ تاريكى] را از برابر ديده كنار مى زند و آن را جلا مى دهد...
الكافي ، جلد 6 ، صفحه 482 ، حديث 12 ، دانش نامه احاديث پزشكي : 1 / 306
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن قُتِلَ دُونَ مالِهِ فَهُوَ شَهيدٌ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: هر كه در راه (حفظ) مالش كشته شود، شهيد است.
«دعائم الاسلام، ج 1، ص 398»
الإمام الصادق عليه السلام :
يُستَحَبُّ لِلمَريضِ أن يُعطِيَ السّائِلَ بِيَدِهِ ، ويَأمُرَ السّائِلَ أن يَدعُوَ لَهُ .
امام صادق عليه السلام :
مستحب است بيمار به دست خود ، صدقه اى به سائل بدهد و از او بخواهد براى وى ، دعا كند .
الكافي ، جلد 4 ، صفحه 4 ، حديث 9 ، بحارالأنوار ، جلد 81 ، صفحه 209 ، حديث 25 ، دانش نامه احاديث پزشكي : 1 / 174
عَن النبي - صلّي الله عليه و آله - قال: ثلاثةٌ حقٌ علي الله تعالي عونُهم، المجاهدُ في سبيلِ اللهِ و المكاتِبُ الذي يُريدُ الاَداءَ، و الناكحْ الذّي يُريُد العفافَ.
پيامبر اكرم - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: سه گروه بر خداوند متعال حق دارند تا آنها را ياري كند: مجاهد در راه خدا و كسي كه سعي مي كند تا قرض خويش را ادا كند و آنكه مي خواهد ازدواج كند تا دامن خويش را پاك نگهدارد.
«نهج الفصاحه، ح 1219»
قال الامام الباقر - عليه السلام - : اَلزَّكاةُ تَزِيدُ فِي الرِّزقِ.
امام باقر - عليه السلام - فرمودند: پرداخت زكات، بر روزي انسان مي افزايد.
«بحار الانوار، ج 93، ص 14»
قال الله عزّوجلّ:
اي احمد! عبادت ده بخش دارد كه نُه بخش آن، به دست آوردن روزي حلال است.
(ارشادالقلوب1/203)
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله و سلم) :
مَن باتَ كالاًّ مِن طَلَبِ الحَلالِ ؛ باتَ مَغفورا لَهُ ؛
هر كس ، خسته از جست و جوى مال حلال ، روز را به شب آورد ، آمرزيده روز را به شب آورده است .
الأمالي للصدوق : 364 / 452
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اُوصيكُم بِالخَشيَةِ مِنَ اللّه ِ فِي السِّرِّ وَالعَلانِيَةِ . . . وَالاِكتِسابِ فِي الفَقرِ وَالغِنى ؛
شما را سفارش مى كنم كه در پنهان و آشكار از خدا بيم ورزيد . . . و خواه در فقر و خواه در توانگرى ، در پى كسبِ [روزى] باشيد.
بحار الأنوار : 1 / 141 / 30
امام علي(عليه السلام)فرمودند:
لِلمُؤمِنِ ثَلاثُ ساعاتٍ : فَساعَةٌ يُناجي فيها رَبَّهُ ، وساعَةٌ يَرُمُّ مَعاشَهُ ، وساعَةٌ يُخَلّي بَينَ نَفسِهِ وبَينَ لَذَّتِها في ما يَحِلُّ ويَجمُلُ . ولَيسَ لِلعاقِلِ أن يَكونَ شاخِصا إلاّ في ثَلاثٍ : مَرَمَّةٍ لِمَعاشٍ ، أو خُطوَةٍ في مَعادٍ ، أو لَذَّةٍ في غَيرِ مُحَرَّمٍ ؛
مؤمن را سه وقت است: وقتى كه در آن ، با پروردگارش مناجات مى كند ؛ و وقتى كه گذران زندگى اش را سامان مى دهد ؛ و وقتى كه از آن چه حلال و زيبا است ، براى خود لذّت برمى گيرد . و خردمند را سزاوار نيست كه جز در پى سه چيز باشد : سامان دادن معيشت ، گام نهادن براى روز قيامت ، يا لذّت برگرفتن از آن چه حرام نيست .
تحف العقول : 203 ، الأمالي للطوسي : 147 / 240
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
طَلَبُ الكَسبِ فَريضَةٌ بَعدَ الفَريضَةِ ؛
پس از اداى نماز واجب ، روزى جُستن واجب است .
بحار الأنوار : 103 / 17 / 79
امام على عليه السلام :
مَن آتاهُ اللّه مالاً فَلْيَصِلْ بهِ القَرابَةَ ، ولْيُحسِنْ مِنهُ الضِّيافَةَ ؛
هركه خداوند به او ثروتى دهد، بايد با آن به خويشانش رسيدگى كند و مهماندارى نمايد .
نهج البلاغة : الخطبة 142 منتخب ميزان الحكمة : 340
امام صادق(سلام الله عليه):
إنّ الصَّدَقَةَ تَقضي الدَّينَ وتَخلُفُ بالبَركَةِ؛
صدقه، دَين را ادا و بركت را جايگزين مى كند.
الكافي: ج 4، ص 9، ح 1
پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله):
الصَّدَقَةُ تَمنَعُ مِيتَةَ السُّوءِ؛
صدقه، از مردنِ بد و دل خراش جلوگيرى مى كند.
ميزان الحكمه ج 6، ص 219
امام على (عليه السلام) فرمودند:
فَكونوا اَقَلَّ ما يَكونونَ فِى الْباطِنِ اَمْوالاً ، اَحْسَنَ ما يَكونونَ فِى الظّاهِرِ اَحْوالاً فَاِنَّ اللّه َ تَعالى اَدَّبَ عِبادَهُ الْمُؤمِنينَ الْعارِفينَ اَدَبا حَسَنا ، فَقالَ جَلَّ مِن قائِلٍ : يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ اَغْنياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسيماهُمْ لاَ يَسْئَلونَ النَّاسَ اِلْحافا؛
در حالى كه در واقع از كمترين مال برخوردار هستيد، در ظاهر بهترين حال را از خود نشان دهيد ؛ زيرا خداوند متعال ، بندگان با ايمان با معرفتش را اين گونه نيكو ادب نموده كه [در وصف فقيران پارسا] فرموده است : شخص بى خبر آنان را از شدّت خويشتندارى توانگر مى پندارد . ايشان را از نشانه هايشان مى شناسى ، با اصرار (چيزى) از مردم نمى خواهند .
تحف العقول، ص 489
امام على (عليه السلام) فرمودند:
مِن شَرَفِ الهِمَّةِ لُزومِ القِناعَةِ؛
پايبندى به قناعت، از والايى همّت است.
غررالحكم، ج6، ص44، ح9435
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَنِ اقتَصَدَ فِى الغِنى وَ الفَقرِ فَقَدِ استَعَدَّ لِنَوائِبِ الدَّهرِ ؛
هر كه در حال دارايى و نادارى ميانه روى كند ، با ناگوارى هاى روزگار آماده [ى روبه رو شدن] است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث9048
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
لِيَكُن مَركَبُكَ القَصدَ وَ مَطلَبُكَ الرُّشدَ ؛
بايد بر مَركب ميانه روى بنشينى و به سوى مقصد بالندگى ره بسپارى .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث7619
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
خُذِ القَصدَ فِى الاُمُورِ ؛ فَمَن اَخَذَ القَصدَ خَفَّت عَلَيهِ المُؤَنَ ؛
در كارها ميانه روى پيشه كن. كه هر كس ميانه روى كند ، مخارج زندگى بر وى آسان شود .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث5042
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
خَيرُ اَموالِكَ ما وَقى عِرضَكَ ؛
بهترين دارايى تو آن است كه آبرويت را نگه دارد .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث4958
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
ثَمَرَةُ القَناعَةِ الإجمالُ فِى المُكتَسَبِ وَ العُزُوفُ عَنِ الطَّلَبِ ؛
ميوه قناعت ، اعتدال در كسب و كار ، و ناخوش داشتن درخواست است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث4634
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
باكِرُوا فَالبَرَكَةُ فِى المُباكَرَةِ وَ شاوِرُوا فَالنُّجحُ فِى المُشاوَرَةِ ؛
بامداد، در پى كسب وكار باشيد ، كه بركت در كسب و كارِ بامداد است ، و مشورت كنيد كه پيروزى در مشورت است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث4441
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
إذا أرادَ اللّه ُ بِعَبدٍ خَيرا ألهَمَهُ القَناعَةَ و أصلَحَ لَه زَوجَهُ ؛
وقتى خداوند خيرخواه بنده اى باشد، قناعت را در دل او مى اندازد و همسرش را شايسته مى گردانَد .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث4115
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
إنَّ أفضَلَ الخَيرِ صَدَقَةُ السِّرِّ وَ بِرُّ الوالِدَينِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ ؛
برترين خوبى ، صدقه پنهانى و نيكى به پدر و مادر و صله رحم است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث3550
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اِغتَنِم مَنِ استَقرَضَكَ في حالِ غِناكَ لِيَجعَلَ قَضاءَهُ في يَومِ عُسرَتِكَ ؛
كسى را كه در حال بى نيازى ات از تو قرض مى خواهد، غنيمت شمار تا در وقت نيازت جبرانش كند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث2370
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اَلقَناعَةُ أهنَأُ عَيشٍ ؛
قناعت ، گواراترين زندگى است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث933
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن أقرَضَ مَلهوفا فَأحسَنَ طَلِبَتَهُ استَأنَفَ العَمَلَ وأعطاهُ اللّه ُ بِكُلِّ دِرهَمٍ ألفَ قِنطارٍ مِن الجَنّةِ ؛
هركس به اندوهگينى (كه مالش را از دست داده) وام دهد و در پس گرفتن آن مراعات كند ، عمل را از نو شروع كرده است (گناهانش پاك شده) و خداوند به ازاى هر درهم ، هزار قنطار (صد رطل) از (درهم هاى) بهشت به او عطا كند .
ثواب الأعمال : 341 / 1
امام صادق عليه السلام :
على بابِ الجَنّةِ مَكتوبٌ : القَرضُ بثَمانيهَ عَشرَ ، والصَّدَقةُ بعَشرَةٍ ، وذلكَ أنّ القَرضَ لا يكونُ إلاّ في يدِ الُمحتاجِ ، والصَّدَقةُ ربّما وَقَعَت في يَدِ غَيرِ مُحتاجٍ ؛
بر درِ بهشت نوشته است : (ثواب) وام(قرض الحسنه) ، هيجده برابر است و صدقه ، ده برابر . علتش اين است كه وام جز به دست نيازمند ، نمى رسد امّا صدقه ، ممكن است به دست غير محتاج بيفتد .
بحار الأنوار : 103 / 138 / 2
لَأن اُقرِضَ قَرضاأحَبُّ إلَيَّ مِن أن أصِلَ بمِثلِهِ؛
اگر وامى (به كسى) پرداخت كنم، خوشتر دارم از اين كه به همان مقدار صله و بخشش دهم .
ثواب الأعمال : 167 / 4
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن أنظَرَ مُعسِرا أظَلَّهُ اللّه ُ بظِلِّهِ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظلُّهُ ؛
هر كه به تنگدستى مهلت دهد ، خداوند ، در روزى كه هيچ سايه اى جز سايه او نيست ، وى را در پناه سايه خود در آورد .
الكافي : 8 / 9 / 1
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم مي فرمايند:
مَن أقرَضَ مُؤمنا قَرضا يَنتَظِرُ بهِ مَيسورَهُ كانَ مالُهُ في زَكاةٍ ، وكانَ هو في صَلاةٍ مِن المَلائكةِ حتّى يُؤَدِّيَهُ إلَيهِ ؛
هر كس به مؤمنى وامى بدهد و (براى پس گرفتن آن) صبر كند تا دستش باز شود ، مال او زكات محسوب شود و در نماز ، با فرشتگان باشد تا اين كه وامش به او برگردانده شود .
ثواب الأعمال : 166 / 1
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن أرادَ أن تُستَجابَ دَعوَتُهُ وأن تُكشَفَ كُربَتُهُ فَلْيُفَرِّجْ عن مُعسِرٍ ؛
هر كه مى خواهد دعايش مستجاب و اندوهش بر طرف شود ، به تنگدست مهلت دهد.
كنز العمّال : 15398
امام صادق عليه السلام :
مَنِ استُؤجِرَ على عَمَلٍ فَأفسَدَهُ واستَهلَكَهُ ضَمِنَ ، وكانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يُضَمِّنُ الأجيرَ؛
هرگاه كسى براى كارى اجير شود و او آن كار را خراب كند و از بين ببرد ، ضامن است. امير المؤمنين عليه السلام كارگر را ضامن مى دانستند .
مستدرك الوسائل: 14 / 37 / 16039
امام على عليه السلام :
مَن أرادَ البَقاءَ ولا بَقاءَ فَلْيُباكِرِ الغَداءَ ، وَليُجَوِّدِ الحِذاءَ ، وَليُخَفِّفِ الرِّداءَ .
هر كس طالب ماندن است ، كه البته ماندنى در كار نيست ؛ صبح زود صبحانه بخورد ، كفشِ خوب بپوشد، قرض خود را كم كند .
عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 38 / 112
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
تَرْكُ لُقْمَةِ حَرامٍ أحَبُّ إلى اللّه من صلاةِ ألفَي رَكْعَةٍ تَطَوُّعا؛
فرو گذاشتن يك لقمه حرام ، نزد خدا محبوتر است از خواندن دو هزار ركعت نماز مستحبى.
تنبيه الخواطر : 2 / 120
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
أطِبْ كَسبَكَ تُستَجَبْ دَعوَتُكَ ،فإنَّ الرّجلَ يَرفَعُ اللُّقْمَةَ إلى فيهِ (حَراما ) فما تُستَجابُ له دَعوَةٌ أربَعينَ يوما؛
در آمدت را پاك كن تا دعايت مستجاب شود؛ زيرا هرگاه آدمى لقمه [حرام ] به دهان خود ببرد، تا چهل روز دعايى از او پذيرفته نمى شود.
كما في بحار الأنوار : 93 / 358 / 16 .
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند :
مَن استَبطَأ الرِّزقَ فَليُكثِرْمِن التَّكبيرِ ، ومَن كَثُرَ هَمُّهُ وغَمُّهُ فَليُكثِرْ مِن الاستِغفارِ؛
كسى كه در روزى خود تأخير و تنگى بيند، بايد زياد تكبير بگويد و كسى كه اندوهش زياد شود، بسيار استغفار كند.
كنز العمّال : 9325
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الرِّزقُ أسرَعُ إلى مَن يُطعِمُ الطَّعامَ ، مِن السِّكِّينِ في السَّنام؛
روزى كسى كه اطعام مى كند ، س_ري_عتر از فرو رفتن كارد در كوهان شتر ، به سويش مى آيد .
بحار الأنوار : 74/362/71
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
أكثِرُوا مِن الصَّدَقَةِ تُرزَقُوا؛
ص_دق_ه زياد بدهيد، تا خداوند به شما روزى بدهد .
بحار الأنوار : 77 / 176 / 10
امام على عليه السلام :
مُواساةُ الأخِ في اللّه عز و جل تَزِيدُ في الرِّزقِ؛
كمك مالى به برادر دينى، روزى را زياد مى كند.
بحار الأنوار : 74 / 395 / 22
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَنِ اقتَصَدَ أغناهُ اللّه؛
هر كه ميانه روى كند ، خداوند توانگرش گرداند .
تنبيه الخواطر : 1 / 167
پيامبرخدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
العِبادَةُ عَشرَةُ أجزاءٍتِسعَةُ أجزاءٍ في طَلَبِ الحَلالِ؛
عبادت ده جزو دارد ، كه نُه ج_زو آن ط_ل_ب روزى حلال است .
بحار الأنوار : 103 / 9 / 37
پيامبرخدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الكادُّ على عِيالِهِ كالُمجاهِدِ في سبيلِ اللّه؛
كسى كه براى (ه_زي_ن_ه) خانوده اش زحمت بكشد ، مانند مجاهدِ در راه خداست .
بحار الأنوار : 103 / 13 / 59
إنَّ اللّه َ تعالى يُحِبُّ أن يَرى عَبدَهُ تَعِبا في طَلَبِ الحَلالِ؛
خداوند دوست دارد كه بنده اش در راه به دست آوردن روزى حلال خسته ببيند.
كنز العمّال : 9200
پيامبرخدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
طَلبُ الحَلالِ فَريضةٌ على كُلِّ مُسلمٍ ومُسلمةٍ ؛
كسب درآمد حلال ، بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است .
جامع الأخبار : 389 / 1079
پيامبرخدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ ، مَرَّ على الصِّراطِ كالبَرقِ الخاطِفِ ؛
هر كه از دس_ت_رنج خود بخورد ، مانند برقِ جهنده ، از صراط بگذرد .
جامع الأخبار : 390 / 1085
امام صادق عليه السلام :
ما كَثُرَ مالُ رجُلٍ قَطُّ إلاّ عَظُمَتِ الحُجّهُ للّه ِ تعالى علَيهِ ، فإن قَدَرتُم أن تَدفَعوها عَن أنفُسِكُم فافعَلوا ، فقيلَ : بماذا ؟ قالَ : بقَضاءِ حَوائجِ إخوانِكُم مِن أموالِكُم؛
هيچ گاه ثروت مردى زياد نشد ، مگر اين كه حجّت خداوند متعال بر او بزرگ شد . پس ، اگر مى توانيد اين حجّت را از خود دور كنيد ، اين كار را بكنيد . عرض شد : با چه چيز ؟ فرمودند: با برآوردن نيازهاى برادران خود از اموالتان .
أمالي الطوسيّ : 302 / 600
امام على عليه السلام :
المالُ ما أفادَ الرِّجالَ؛
دارايى آن است كه به مردمان سود رساند .
غرر الحكم : 508
امام على عليه السلام :
المالُ يُكرِمُ صاحِبَهُ ما بَذَلَهُ ، ويُهينُهُ ما بَخِلَ بهِ ؛
مال و ثروت ، صاحب خود را تا زمانى كه آن را بذل و بخشش كند، گرامى مى گرداند و هرگاه بخل ورزد خوارش مى سازد .
غرر الحكم : 1838
امام صادق عليه السلام :
إنّما أعطاكُمُ اللّه ُ هذهِ الفُضولَ مِن الأموالِ لتُوَجِّهوها حيثُ وَجَّهَها اللّه ُ عز و جل ، ولَم يُعطِكُموها لِتَكنِزوها؛
در حقيقت خداوند اين مال هاى زيادى را به شما داده است تا آنها را در جهتى كه خداوند عز و جل معلوم كرده است به كار اندازيد . آنها را به شما نداده است كه بيندوزيد .
الفقيه : 2/57/1693
امام على عليه السلام :
أمسِكْ مِن المالِ بقَدرِ ضَرورَتِكَ ، وقَدِّمِ الفَضلَ لِيَومِ حاجَتِكَ؛
از م__ال و داراي_ى ب_ه ان_دازه ضرورت خود نگه دار و مازاد آن را براى روز نيازمنديت پيش فرست .
منتخب ميزان الحكمه : 524
امام رضا عليه السلام :
خَيرُ مالِ المَرءِ ذَخائِرُ الصَّدَقَةِ؛
بهترين مال انسان، اندوخته هاى صدقه است .
تنبيه الخواطر : 2/182
امام على عليه السلام :
أفضَلُ المالِ ما وُقِيَ بهِ العِرضُ ، وقُضِيَت بهِ الحُقوقُ؛
بهترين مال آن مالى است كه به وسيله آن آبرو حفظ و حقوق پرداخته شود .
بحار الأنوار : 78 / 7 / 60
امام على عليه السلام :
إنّ اللّه َ سبحانَهُ فَرَضَ في أموالِ الأغنياءِ أقواتَ الفُقَراءِ ، فما جاعَ فَقيرٌ إلاّ بما مُتِّعَ بهِ غَنيٌّ ، واللّه ُ تعالى سائلُهُم عن ذلكَ؛
خداوند سبحان خوراك تهيدستان را در اموال توانگران قرار داده است. پس ، هيچ تهيدستى گرسنه نماند، مگر به سبب اين كه ثروتمند از حقّ او بهره مند شده است. و خداى بزرگ در اين باره از آنان بازخواست مى كند .
نهج البلاغه: حكمت 328
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند :
التّاجرُ الصَّدوقُ تَحتَ ظِلِّ العَرشِ يَومَ القيامةِ؛
كاسب راستگو در روز قيامت زير سايه عرش است .
كنز العمال : 9218
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند :
التّاجرُ الأمينُ الصَّدوقُ المسلِمُ معَ الشّهداءِ يَومَ القيامةِ؛
كاسب درستكارِ راستگوى مسلمان ، در قيامت با شهيدان است .
كنز العمال : 9216
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) فرمودند:
رَحِمَ اللّه ُ عبدا سَمْحا إذا باعَ ، سَمْحا إذا اشْتَرى، سَمحا إذا قضى ، سَمحا إذا اقْتَضى؛
خدا رحمت كند بنده اى را كه در فروش و خريد و پس دادن وام و پس گرفتن آن آسان گير باشد .
كنز العمّال : 9453
امام صادق عليه السلام :
أيُّما مسلِمٍ أقالَ مسلِما بَيعَ نَدامَةٍ أقالَهُ اللّه ُ عز و جل عَثْرتَهُ يَومَ القيامةِ ؛
هرگاه يكى از دو مسلمان معامله كننده پشيمان شود و تقاضاى فسخ كند و طرف ديگر تقاضاى او را بپذيرد خداوند در روز رستاخيز از لغزشهاى او درگذرد .
وسائل الشّيعه : 12 / 287 / 4
امام صادق عليه السلام :
مَن أرادَ التّجارةَ فلْيَتَفقَّهْ في دِينِهِ لِيَعلمَ بذلكَ ما يَحِلُّ لَهُ مِمّا يَحْرُمُ علَيهِ ، ومَن لَم يَتَفقّهْ في دِينِهِ ثُمّ اتّجَرَ تَورَّطَ الشُّبُهاتِ؛
هر كس بخواهد تجارت كند بايد احكام دين خود را بياموزد تا حلال را از حرام بازشناسند. كسى كه احكام دين خود را نياموزد و تجارت كند در كام شبهات فرو غلتد .
وسائل الشيعة : 12 / 283 / 4
امام على (عليه السلام) مي فرمايند:
يا مَعشَر التُّجّارِ ، الفِقْهَ ثُمَّ المَتْجَرَ ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ؛
اى جماعت بازرگان ! احكام داد و ستد را بياموزيد سپس تجارت كنيد، احكام داد و ستد را بياموزيد سپس تجارت كنيد، احكام داد و ستد را بياموزيد سپس تجارت كنيد.
الكافي : 5 / 150 / 1
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم ) مي فرمايند:
خَيرُ الكَسبِ كَسبُ يَدَيِ العامِلِ إذا نَصَحَ؛
بهترين درآمد، درآم__دِ كارگرى است كه در كارش صداقت داشته باشد .
جامع الأحاديث : 76
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم ) مي فرمايند:
ما أكَلَ أحَدٌ طَعاما قطُّ خَيرا مِن أن يَأكُلَ مِن عَمَلِ يَدِهِ ، وإنّ نَبيَّ اللّه داودَ كانَ يَأكُلُ مِن عَمَلِ يَدِهِ؛
هرگز كسى غذايى بهتر از دسترنج خود، نخورده است. پيامبر خدا، داود، از دسترنج خود، مى خورد.
كنزالعمّال : 9223
امام على (عليه السلام) مي فرمايند:
تَعرَّضوا للتِّجاراتِ ، فإنّ لَكُم فيها غِنىً عمّا في أيْدي النّاسِ، وإنّ اللّه َ عز وجل يُحِبُّ الُمحتَرِفَ الأمينَ؛
به كارهاى تجارى پردازيد كه بازرگانى شما را از مال ديگران بى نياز مى كند . خداوندى عز و جل پيشه ور درستكار را دوست دارد .
وسائل الشيعه : 12 / 4 / 6
امام صادق عليه السلام :
امتَحِنوا شِيعَتَنا عِندَ ثَلاثٍ : عِندَ مَواقيتِ الصَّلاةِ كيفَ مُحافَظَتُهُم علَيها ، وعِندَ أسرارِهِم كيفَ حِفظُهُم لَها عِندَ عَدُوِّنا ، وإلى أموالِهِم كيفَ مُواساتُهُم لإخوانِهِم فيها ؛
شيعيان ما را در سه چيز بيازماييد : در اوقات نمازشان ، كه چگونه بر آنها مواظبت مى كنند ؛ در اسرارشان ، كه چگونه آنها را از دشمنان ما حفظ مى كنند و در اموالشان ، كه چگونه با آن به برادران خود كمك مى كنند .
الخصال : 103 / 62 منتخب ميزان الحكمة : 506
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم فرمودند:
مَن واسَى الفَقيرَ وَأَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذلِكَ المُؤمِنُ حَقّا؛
هر كس به نيازمند كمك مالى كند و با مردم منصفانه رفتار نمايد چنين كسى مؤمن حقيقى است.
خصال، ص 47
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
اَلْعِبادَةُ عَشَرَةَاَجْزاءٍ تِسْعَ_ةٌ مِنْها في طَلَبِ الْحَلالِ؛
عبادت ده جزء است كه نه جزء آن در كار و تلاش براي به دست آوردن روزي حلال است.
مستدرك الوسائل ج??، ص??
امام صادق عليه السلام فرمودند:
كُلُّ ذي صَناعَةٍ مُضطَرًّ اِلي ثَلاثِ خِصالٍ يَحْتلِبُ بِها الْكَسْبَ: و هُوَ اَن يَكُونَ حاذِقاً بِعِلْمٍ مُؤَدّياً لِلْاَمانَةِ فيهِ، مُسْتَميلاً لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ؛
هر اهل فني براي موفقيت در كسب و كار خود (كه كارش بگيرد) به سه مطلب نيازمند است:
تخصص و باهوشي در فن و حرفه مورد نظر،امين باشد و در كار و مال مردم، امانت و درستي را حفظ كندو با كارفرما و صاحب كار، خوش برخورد و خوش قلب باشد.
بحارالانوار، ج75، ح235
امام صادق عليه السلام فرمودند:
مَنْ طَلَبَ التَّجارَةَ اِستَغْنَي عَنِ النّاسِ؛
هركس دنبال تجارت رود از مردم بي نياز مي شود.
وسائل الشيعه، ج17، ص12
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:
طَلَبُ الحَلالِ فَرِيضَةٌ عَلَي كُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ؛
كار كردن براي كسب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.
جامع الاخبار، ص 389، حديث 1079
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
يا معشر التّجّار إنّ اللَّه باعثكم يوم القيامه فجّارا إلّا من صدق و أدّى الأمانه؛
اى گروه بازرگانان خدا روز رستاخيز بدكار محشورتان مي كند مگر آن كه راست گويد و امانت نگه دارد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
نفقه الرّجل على أهله صدقه؛
خرجى كه مرد براى كسان خود كند، صدقه است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من فقه الرّجل رفقه في معيشته؛
مدارا در معاش از دانش مرد است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من استطاع منكم أن يقي دينه و عرضه بماله فليفعل؛
هر كه از شما تواند دين و آبرو را به مال خود حفظ كند، حفظ كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من أراد أن تستجاب دعوته و أن تكشف كربته فليفرج عن معسر؛
هر كه خواهد دعوتش مستجاب شود و غمش از پيش برخيزد تنگ دستى را گشايش دهد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من أنظر معسرا إلى ميسرته أنظره اللَّه بذنبه إلى توبته؛
هر كه تنگدستى را مهلت دهد تا گشايش يابد خدا گناهش را مهلت دهد تا توبه كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من باع دارا ثمّ لم يجعل ثمنها في مثلها لم يبارك له فيها؛
هر كه خانه اى فروشد و با قيمت آن خانه ديگر نخرد، بركت نيابد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من نفّس عن غريمه أو محا عنه كان في ظلّ العرش يوم القيامه؛
هر كه به قرضدار خويش مهلت دهد يا قرض او را قلم گيرد روز قيامت در سايه عرش باشد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
مناوله المسكين تقي ميته السّوء؛
عطا به مستمندان از مرگ بد جلوگيرى مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من يسّر على معسر يسّر اللَّه عليه في الدّنيا و الآخره؛
هر كه به تنگدستى گشايش دهد خدا در دنيا و آخرت به او گشايش دهد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من أقال نادما بيعه أقاله اللَّه تعالى عثرته؛
هر كه معامله پشيمانى را اقاله كند خدا از گناهانش بگذرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من أنظر معسرا و وضع عنه أظلّه اللَّه تحت ظلّ عرشه يوم لا ظلّ إلّا ظلّه؛
هر كه تنگدستى را مهلت دهد و بار او را سبك كند خداوند روزى كه سايه اى جز سايه او نيست، وى را به سايه عرش خويش در آورد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما نقص مال من صدقه؛
مال از صدقه دادن نقصان نمى پذيرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما أطعمت زوجتك فهو لك صدقه، و ما أطعمت ولدك فهو لك صدقه، و ما أطعمت خادمك فهو لك صدقه، و ما أطعمت نفسك فهو لك صدقه؛
هر چه به همسر خويش بخورانى، صدقه كرده اى و هر چه به فرزند خويش بخورانى، صدقه كرده اى و هر چه به خدمتكار خويش بخورانى، صدقه كرده اى، هر چه بخويش خورانى صدقه كرده اى.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما نقص مال من صدقه و لا عفى رجل عن مظلمه إلّا زاده اللَّه بها عزّا؛
هيچ مالى از صدقه كاهش نگيرد و هيچ كس از مظلمه اى نگذرد مگر خدا در قبال آن عزت وى بيفزايد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لا تستبطئوا الرّزق فإنّه لم يكن عبد ليموت حتّى يبلغه آخر رزق هو له، فاتّقوا اللَّه و أجملوا في الطّلب: أخذ الحلال و ترك الحرام؛
مپنداريد كه روزى تان دير مى رسد كه هيچ بنده اى نميرد تا آخرين بهره روزى او برسد، از خدا بترسيد و در طلب ملايمت كنيد (ملايمت در طلب) گرفتن حلال و رها كردن حرام است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لو أذن اللَّه تعالى في التّجاره لأهل الجنّه لاتّجروا في البزّ و العطر؛
اگر خدا باهل بهشت اجازه تجارت داده بود، تجارت پارچه و عطر مي كردند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لعثره في كسب حلال أفضل عند اللَّه من ضرب بسيف حولا كاملا؛
افتادنى در راه كسب حلال نزد خدا از يك سال شمشير زدن بهتر است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الكاسب من يده خليل اللَّه؛
كسى كه به دست خويش كسب كند، دوست خداست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
طوبى لمن ذلّ في نفسه و حسنت خليقته و أنفق الفضل من ماله و أمسك الفضل من قوله و وسعته السّنّه و لم يعدها إلى البدعه؛
خوشا آن كه در پيش خويش خوار است و خوى او نيك است و فزونى مال خويش ببخشد و فزونى گفتار خويش نگه دارد و پير و سست باشد و از سنت به بدعت نرود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الصّدقات بالغدوات يذهبن بالعاهات؛
صدقه صبحگاه مرض ها را مي برد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الصّدقه على وجهها و اصطناع المعروف و برّ الوالدين و صله الرّحم تحوّل الشّقاء سعاده و تزيد في العمر و تقي مصارع السّوء؛
صدقه به موقع و نيكوكارى و نيكى با پدر و مادر و پيوستگى خويشاوند بدبختى را به خوشبختى مبدل كند و عمر را افزايش دهد و از مرگ هاى بد جلوگيرى كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الصّدقه تمنع ميته السّوء؛
صدقه مانع مرگ بد مى شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الصّدقه على القرابه صدقه وصله؛
صدقه به خويشاوندان هم صدقه است هم پيوستگى خويشاوندان.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الصّدقه تطفى ء الخطيئه كما يطفى ء الماء النّار؛
صدقه گناه را خاموش مى كند چنان كه آب آتش را خاموش مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
صدقه المرء المسلم تزيد في العمر و تمنع ميته السّوء و يذهب اللَّه تعالى بها الفخر و الكبر؛
صدقه مرد مسلمان عمر را فزونى دهد و از مرگ بد جلوگيرى كند و خداى والا به وسيله آن تفاخر و تكبر را ببرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
رحم اللَّه امرءا اكتسب طيّبا و انفق قصدا و قدّم فضلا ليوم فقره و حاجته؛
خدا رحمت كند كسى را كه كسب حلال كند و به اعتدال خرج كند و ما زاد آن را براى روز تنگ دستى و حاجت از پيش فرستد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
درهم الرّجل ينفق في صحّته خير من عتق رقبه عند موته؛
درهمى كه انسان در حال صحت در راه خدا خرج كند بهتر از بنده اى است كه هنگام مرگ آزاد كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
داووا مرضاكم بالصّدقه فإنّها تدفع عنكم الأمراض و الأعراض؛
بيماران خود را به وسيله صدقه علاج كنيد زيرا صدقه امراض و اعراض را از شما دفع مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
خير أبواب البرّ الصّدقه؛
بهترين راه هاى نيكى، صدقه دادن است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
خير الصّدقه ما أبقت غنى و اليد العليا خير من اليد السّفلى و ابداء بمن تعول؛
بهترين صدقه ها آن است كه چيزى پس از آن بجاى ماند، و دست دهنده بهتر از دست گيرنده است و صدقه را از نانخوران خود آغاز كن.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
خياركم أحسنكم قضاء للدّين؛
بهترين شما كسانى هستند كه قرض خود را بهتر ادا كنند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
حوسب رجل ممّن كان قبلكم فلم يوجد له من الخير شي ء إلّا أنّه كان رجلا موسرا و كان يخالط النّاس و كان يأمر غلمانه أن يتجاوزوا عن المعسر فقال اللَّه عزّ و جلّ لملائكته نحن أحقّ بذلك منه تجاوزوا عنه؛
يكى از پيشينيان را به حساب كشيدند و كار نيكى نداشت جز آن كه مرد توانگرى بود و با مردم داد و ستد داشت و به غلامان خود مي گفت از مطالبه واماندگان درگذريد خداوند به فرشتگان گفت ما بگذشت از او سزاوارتريم، از او درگذريد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
حصّنوا أموالكم بالزّكاه و داووا مرضاكم بالصّدقه و أعدّوا للبلاء الدّعاء؛
اموال خود را به وسيله زكات محفوظ داريد و مريضان خود را با صدقه علاج كنيد و براى جلوگيرى از بلا به دعا متوسل شويد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
حرمه مال المسلم كحرمه دمه؛
حرمت مال مسلمان مانند حرمت خون اوست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الجالب إلى سوقنا كالمجاهد في سبيل اللَّه و المحتكر في سوقنا كالملحد في كتاب اللَّه؛
آن كه به بازار ما چيزى وارد مى كند مانند آن كس است كه در راه خدا جهاد مي كند و آن كه در بازار ما احتكار مي كند مانند كسى است كه در كتاب خدا كافر به شمار رفته است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الثّلث و الثّلث كثير إنّك أن تذر ورثتك أغنياء خير من أن تذرهم عالّه يتكفّفون النّاس و إنّك لن تنفق نفقه تبتغي بها وجه اللَّه إلّا أجرت بها حتّى ما تجعل في في أمرأتك؛
ضمن وصيت فقط ثلث مال خود را به ديگران ده و ثلث بسيار است تو اگر وارثان خود را بى نياز واگذارى بهتر از آن است كه فقير و محتاج مردم باشند، تو هيچ خرجى در راه خدا نمي كنى مگر آنكه در مقابل آن پاداش مي يابى حتى غذايى كه به زن خود مي خورانى.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ثلاثه يحبّهم اللَّه عزّ و جلّ: رجل قام من اللّيل يتلوا كتاب اللَّه و رجل تصدّق صدقه بيمينه يخفيها من شماله و رجل كان في سريّه فانهزم أصحابه فاستقبل العدوّ؛
سه كسند كه خدا آنها را دوست مي دارد: كسى كه شب برخيزد و كتاب خدا را بخواند و كسى كه با دست راست خود صدقه دهد و آن را از دست چپ خود مخفى دارد و كسى كه با گروهى به جنگ رود و يارانش بگريزند و او بسوى دشمن رود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ثلاث أقسم عليهنّ: ما نقص مال قطّ من صدقه فتصدّقوا و لا عفا رجل عن مظلمه ظلمها إلّا زاده اللَّه تعالى بها عزّا فاعفوا يزدكم اللَّه عزّا و لا فتح رجل على نفسه باب مسأله يسأل النّاس إلّا فتح اللَّه عليه باب فقر؛
سه چيز است كه در باره آن قسم مي خورم: هيچ وقت مال از صدقه كاهش نگيرد پس صدقه بدهيد و هيچ كس ستمى را كه بر او رفته است نبخشد مگر آنكه خداوند عزت او را بيافزايد پس ببخشيد تا خداوند عزت شما را بيفزايد و هيچ كس در سؤال را بر خود نگشايد و تن به سؤال ندهد مگر آنكه خداوند در فقر را بر او بگشايد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
التّدبير نصف العيش و التّودّد نصف العقل و الهمّ نصف الهرم ؛
تدبير يك نيمه معيشت است و مردم دارى يك نيمه عقل است و غم يك نيمه پيرى .
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
التّاجر الصّدوق لا يحجب من أبواب الجنّه؛
براى تاجر راستگوى بر درهاى بهشت حجابى نيست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
التّاجر الصّدوق الأمين مع النّبيّين و الصّدّيقين و الشّهداء؛
تاجر راستگوى درستكار با پيامبران و صديقان و شهيدان است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
التّاجر الأمين الصّدوق المسلم مع الشّهداء يوم القيامه؛
تاجر درستكار راست گوى مسلمان روز رستاخيز با شهيدان است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
تصدّقوا فسيأتي عليكم زمان يمشى الرّجل بصدقته فيقول الّذي يأتيه بها: لو جئت بها بالأمس لقبلتها فأمّا الآن فلا حاجه لي فيها فلا يجد من يقبلها؛
صدقه بدهيد زيرا زمانى بيايد كه انسان براى صدقه دادن برود و آن كه صدقه را براى او برده اند گويد اگر ديروز آورده بودى قبول مى كردم اما امروز بدان حاجت ندارم و كسى را نيابد كه صدقه او را قبول كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
تصدّقوا فإنّ الصّدقه فكاككم من النّار؛
صدقه بدهيد زيرا صدقه مايه آزادى شما از آتش جهنم است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
باكروا في طلب الرّزق و الحوائج فإنّ الغدوّ بركه و نجاح؛
صبح زود در طلب روزى و حاجتهاى خود برويد، زيرا صبح خيزى مايه بركت و رستگاري است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
باكروا بالصّدقه فإنّ البلاء لا يتخطّى الصّدقه؛
بامداد خود را با صدقه آغاز كنيد زيرا بلا از صدقه نمي گذرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أوّل ما يوضع في ميزان العبد نفقته على أهله؛
نخستين چيزى كه در ترازوى بنده مي گذارند خرجى است كه براى كسان خود كرده است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ ممّا يلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته علما نشره و ولدا صالحا تركه و مصحفا ورّثه أو مسجدا بناه أو بيتا لابن السّبيل بناه أو نهرا أجراه أو صدقه أخرجها من ماله في صحّته و حياته تلحقه من بعد موته؛
از جمله اعمال و نيكي هاى مؤمن كه بعد از مرگ بدو مي رسد دانشى است كه منتشر كرده باشد و فرزند پارسائي است كه به جا گذاشته باشد و قرآنى است كه به ارث گذاشته باشد يا مسجدى كه بنا كرده باشد يا خانه اى كه براى كاروانيان بپا كرده باشد يا نهرى كه به كمك او جريان يافته باشد يا مالى كه در دوران صحت و حيات از مال خويش جدا كرده باشد همه اينها پس از مرگ بدو مي رسد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ صدقه السّرّ تطفي غضب الرّبّ و إنّ صله الرّحم تزيد في العمر و إنّ صنائع المعروف تقي مصارع السّوء؛
صدقه نهان خشم خدا را فرو مي نشاند و نيكى با خويشاوندان عمر را افزون مي كند و كارهاى نيك از مرگهاى بد جلوگيرى مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ اللَّه ليدرء بالصّدقه سبعين ميته من السّوء؛
خداوند به وسيله صدقه هفتاد قسم مرگ بد را دفع مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ اللَّه تعالى يقبل الصّدقه و يأخذها بيمينه فيربّيها لأحدكم كما يربّي أحدكم مهره، حتّى إنّ اللّقمه تصير مثل أحد؛
خداوند صدقه را مي پذيرد و آن را به دست راست خود مي گيرد و براى شما بزرگ مي كند همچنان كه كره اسب خود را بزرگ مي كنيد تا آنجا كه يك لقمه به اندازه كوه احد شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ العبد ليتصدّق بالكسره تربو عند اللَّه حتّى تكون مثل أحد؛
بنده يك پاره نان صدقه مى دهد و پيش خدا بزرگ مى شود تا مثل كوه احد مى شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ الصّدقه لا تزيد المال إلّا كثره؛
صدقه مال را افزون مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ الصّدقه لتطفي عن أهلها حرّ القبور و إنّما يستظلّ المؤمن يوم القيامه في ظلّ صدقته؛
صدقه گرماى قبر صدقه دهندگان را تخفيف مى دهد و مؤمن روز رستاخيز در سايه صدقه خويش قرار مي گيرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ إبليس يبعث أشدّ أصحابه و أقوى أصحابه إلى من يصنع المعروف في ماله؛
شيطان محكم ترين و نيرومند ترين ياران خود را براى گمراهى كسى فرستد كه با دارائى خود كار نيك انجام مي دهد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أنفقي و لا تحصي فيحصى اللَّه عليك و لا توعي فيوعى اللَّه عليك؛
خرج كن و حساب مكن كه خدا بر تو حساب كند و بخل مورز كه خدا بر تو بخل ورزد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أفضل الكسب بيع مبرور و عمل الرّجل بيده؛
بهترين كسب ها معامله اى است كه نادرستى در آن نباشد و كارى است كه مرد با دست خود انجام دهد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أفضل الصّدقه ما كان عن ظهر غنى و اليد العليا خير من اليد السّفلى و ابدأ بمن تعول؛
بهترين صدقه ها اين است كه در حال بي نيازى صورت گيرد و دست دهنده بهتر از دست گيرنده است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أفضل الدّنانير دينار ينفقه الرّجل على عياله؛
بهترين پولها پولى است كه انسان براى نان خوران خود خرج مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أفضل الأعمال الكسب من الحلال؛
بهترين كارها كسب حلال است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اعملوا فكلّ ميسّر لما خلق له؛
كار كنيد زيرا هر كسى آنچه را براى آن ساخته شده به دست مى آورد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اعلم أنّه ليس منكم من أحد إلّا مال وارثه أحبّ إليه من ماله. مالك ما قدّمت و مال وارثك ما أخّرت؛
بدانيد كه همه شما مال وارث خويش را از مال خويش بيشتر دوست داريد. مال تو آن است كه از پيش مي فرستى و مال وارث آن است كه بجا ميگذارى.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أعط السّائل و لو جاءك على فرس و أعط الأجير حقّه قبل أن يجفّ عرقه؛
به گدا چيزى بده و گر چه بر اسب به نزد تو آمد و مزد اجير را پيش از آن كه عرقش خشك شود بپرداز.
نهج الفصاحه
أطيب الكسب عمل الرّجل بيده؛
بهترين كسب ها آن است كه مرد با دست خود كار كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إذا أعطى اللَّه أحدكم خيرا فليبدأ بنفسه و أهل بيته؛
وقتى خدا به يكى از شما چيزى داد در صرف آن از خود و كسان خود آغاز كند.
نهج الفصاحه
امام حسن عسكري(عليه السلام) فرمودند:
پارساترين مردم كسي است كه در كار شبهه ناك، توقف كند.
(تحف العقول/489)
امام سجاد(عليه السلام) مي فرمايند:
هر كه به روزيي كه خدا به او داده بسنده كند از ثروتمند ترين مردم است.
(تحف العقول/282)
قال رَسُولُ اللّهِ - صلي الله عليه وآله - :
اَلصَّدقَةُ بِعَشْر، وَ الْقَرْضُ بِثَمانِيَةَ عَشَرَ، وَ صِلَةُ الرَّحِمِ بِأرْبَعَةَ وَ عِشْرينَ؛
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند:
پاداش و ثواب دادنِ صدقه ده برابر درجه، ودادن قرض الحسنه هيجده درجه، و انجام صله رحم بيست و چهار درجه افزايش خواهد داشت.
مستدرك الوسائل، ج 7، ص 194، ح 8010
قال رَسُولُ اللّهِ - صلي الله عليه وآله - :
مَنْ أنْظَرَ مُعْسِراً، كانَ لَهُ بِكُلِّ يَوْم صَدَقَةٌ؛
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند:
هر كس بدهكار ناتواني را مهلت دهد براي هر روزش ثواب صدقه در راه خدا مي باشد.
بحارالأنوار، ج 100، ص 151، ح 17
قال رَسُولُ اللّهِ - صلي الله عليه وآله - :
بَكِرُّوا بِالصَّدَّقَةِ، فَإنَّ الْبَلاءَ لا يَتَخَطاّها؛
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند:
صبحگاهان حركت و كار خود را با دادن صدقه شروع نمائيد چون كه بلاها و آفت ها را بر طرف مي گرداند.
بحارالانوار، ج 93، ص 177، ح 8
امام رضا (عليه السلام ) مي فرمايند:
من صلي و لم يزك لم تقبل صلوته؛
هر كس نماز بخواند، ولي زكات و ماليات اسلامي نپردازد، نمازش قبول نمي شود.
( بحار الانوار، ج ,96 ص 12 )
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند :
طوبي لمن اسلم وكان عيشه كفافاً وقواه شداداً؛
خوشبخت كسي است كه اسلام را پذيرفته و به قدر معاش خود در آمد دارد وقواي بدنش نيرومند است.
بحار الانوار : 72 / 67
پيامبراكرم صلى الله عليه وآله وسلم مي فرمايند:
طَلَبُ الْحَلالِ فَريضَةٌ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ؛
كسب درآمد حلال، بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است.
جامع الأخبار، ص 389، ح 1079.
پيامبراكرم صلى الله عليه وآله وسلم مي فرمايند:
مَنْ اَكَلَ مِنْ كَدِّ يَدِهِ حَلالاً فُتِحَ لَهُ اَبْوابُ الْجَنَّةِ يَدْخُلَ مِنْ اَيِّها شاءَ؛
هر كس از دسترنج حلال خود روزى بخورَد، درهاى بهشت به روى او باز مى شود تا از هر كدام كه بخواهد، وارد شود.
جامع الأخبار، ص 390، ح 1086 .
پيامبراكرم صلى الله عليه وآله وسلم مي فرمايند:
اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدقَةِ وَ الْبُكورُ مُبارَكٌ يَزيدُ فى جَميعِ النِّعَمِ خُصوصاً فِى الرِّزْقِ وَ حُسْنُ الْخَطِّ مِنْ مَفاتيحِ الرِّزْقِ وَ طيبُ الْكَلامِ يَزيدُ فِى الرِّزْقِ؛
با صدقه دادن روزى را فرود آوريد، سحرخيزى با بركت است و همه نعمت ها، مخصوصاً روزى را زياد مى كند، خط زيبا از درهاي رزق است و خوش زبانى [هم ] روزى را زياد مى كند.
بحارالأنوار، ج 76، ص 318 .
پيامبراكرم صلى الله عليه وآله وسلم مي فرمايند:
اَكْثِروا مِنَ الصَّدَقَةِ تُرزَقُوا؛
صدقه زياد بدهيد، تا خداوند به شما روزى بدهد.
بحارالأنوار، ج 77 ، ص 176، ح 10.
پيامبر صلى الله عليه و آله :
آيا شما را از چيزى خبر ندهم كه اگر به آن عمل كنيد، شيطان از شما دور شود، چندان كه مشرق از مغرب دور است؟ عرض كردند: چرا. فرمودند: روزه روى شيطان را سياه مى كند، صدقه پشت او را مى شكند، دوست داشتن براى خدا و هم يارى در كار نيك، ريشه او را مى كند و استغفار شاهرگش را مى زند.
امالى صدوق، ص 117 .
حضرت رسوا اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
بَكِرُّوا بِالصَّدَّقَهِ، فَإنَّ الْبَلاءَ لا يتَخَطاّها؛
صبحگاهان حركت و كار خود را با دادن صدقه شروع كنيد، چون بلاها و آفت ها را بر طرف مى كند.
بحارالانوار: ج 93، ص 177، ح 8
اِنَّ اللّه َ سُبْحانَهُ فَرَضَ فى أمْوالِ الاَْغْنياءِ اَقْواتَ الْفُقَراءِ فَما جاعَ فَقيرٌ اِلاّ بِما مُتِّعَ بِهِ غَنىٌّ، وَ اللّه ُ تَعالى سائِلُهُمْ عَنْ ذلِكَ؛
خداوند سبحان غذاى فقرا را در اموال ثروتمندان قرار داده است، پس هيچ فقيرى در دنيا گرسنگى نمى كشد مگر اين كه ثروتمندى حق او را نداده باشد و خداوند از اغنيا در اين باره خواهد پرسيد.
نهج البلاغه صبحى صالح، حكمت 328.
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
اَحَبُّ الاَْعْمالِ اِلَى اللّه ِ مَنْ اَطْعَمَ مِنْ جوعٍ اَوْ دَفَعَ عَنْهُ مَغْرَما اَوْ كَشَفَ عَنْهُ كَرْبا؛
محبوب ترين كارها نزد خدا، سير كردن گرسنه يا پرداختن بدهى يا برطرف كردن گرفتارى اوست.
نهج الفصاحه، ح76.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
إذا أرادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يُسْتَجابَ لَهُ فَلْيُطَيِّبْ كَسْبَهُ وَلْيَخْرُجْ مِنْ مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه َ لا يَرْفَعُ إِلَيْهِ دُعاء عَبْدٍ وَ فى بَطْنِهِ حَرامٌ أَوْ عِنْدَهُ مَظْلَمَةٌ لأِحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ؛
هر كس بخواهد دعايش مستجاب شود، بايد كسب خود را حلال كند و حق مردم را بپردازد. دعاى هيچ بنده اى كه مال حرام در شكمش باشد يا حق كسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود.
بحارالأنوار، ج 93، ص 321، ح 31.
امام على عليه السلام مي فرمايند:
مَعاشِرَ النّاسِ، اَلفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ ، وَاللّه ِ لِلرِّبا فى هذِهِ الاُْمَّةِ أخْفى مِنْ دَبيبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا؛
اى مردم! ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد! به خدا قسم كه ربا در ميان اين امت ناپيداتر از حركت مورچه بر روى تخته سنگ است.
بحارالانوار، ج 103، ص 117، ح 16.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
لَوْ اَنَّ رَجُلاً وَرِثَ مِنْ اَبيهِ مالاً وَ قَدْ عَرَفَ اَنَّ فى ذلِكَ الْمالِ رِبا وَلكِنْ قَدِ اخْتَلَطَ فِى التِّجارَةِ بِغَيْرِهِ حَلالٍ كانَ حَلالاً طَيِّبا فَلْيَأْكُلْهُ وَ اِنْ عَرَفَ مِنْهُ شَيْئا إنَّهُ رِبا فَلْيَأْخُذْ رَأْسَ مالِهِ وَلْيَرُدَّ الرِّبا؛
اگر كسى از پدرش مالى به ارث ببرد و بداند كه در آن مال ربا وجود دارد، ولى مال ربوى با مال هاى ديگر مخلوط شده، آن مال براى او حلال و پاكيزه است و مى تواند از آن استفاده كند، و اگر به ربوى بودن مقدار مشخصى از آن يقين دارد بايد اصل مال را براى خود بردارد و مال ربوى را به صاحبش رد نمايد.
كافى، ج 5، ص 145، ح 4.
امام على عليه السلام مي فرمايند:
وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَكَ فى حالِ غِناكَ لِيَجْعَلَ قَضاءَهُ لَكَ فى يَوْمِ عُسْرَتِكَ؛
غنيمت بدان كسى را كه در زمان توانگريت از تو قرض بخواهد تا در روز تنگدستى ات (قيامت) بپردازد.
نهج البلاغه، از نامه 31.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
... فَاِنْ اَعْطاهُ اَكْثَرَ مِمّا اَخَذَهُ مِنْ شَرْطٍ بَيْنَهُما فَهُوَ مُباحٌ لَهُ، وَ لَيْسَ لَهُ عِنْدَ اللّه ِ ثَوابٌ فيما اَقْرَضَهُ؛
اگر قرض گيرنده بدون قرار قبلى، سودى به قرض دهنده بدهد مُباح است، ولى آن قرض دهنده پاداشى از خدا نخواهد گرفت.
بحارالانوار، ج 103، ص 157، ح 1.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
لاَِنْ اُقْرِضَ قَرْضا اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اَصِلَ بِمِثْلِهِ؛
مالى را قرض بدهم، بيشتر دوست دارم تا آن را ببخشم.
بحارالانور، ج 103، ص 139، ح 5 .
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنْ أَرادَ تُسْتَجابُ دَعْوَتُهُ وَأَنْ تُكْشَفَ كُرْبَتُهُ فَلْيُفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ؛
هر كس مى خواهد دعايش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد.
كنزالعمال، ج 6، ص 215، ح 15398.
امام رضا عليه السلام مي فرمايند:
اِعْلَمْ أَنَّ مَنِ اسْتَدانَ دَيْنا وَنَوى قَضاءَهُ، فَهُوَ فى أَمانِ اللّه ِ حَتّى يَقْضيَهُ، فَإنْ لَمْ يَنْوِ قَضاءَهُ فَهُوَ سارِقٌ؛
كسى كه قرض بگيرد در صورتى كه تصميم داشته باشد آن را پس دهد در امان خداست تا آن را اداء كند ولى اگر تصميم نداشته باشد آن را به صاحبش برگرداند، دزد محسوب مى شود.
فقه الرضا، ص 268.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنِ احْتاجَ إِلَيْهِ أَخوهُ الْمُسْلِمُ فى قَرْضٍ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَيْهِ فَلَمْ يَفْعَلْ حَرَّمَ اللّه ُ عَلَيْهِ ريحَ الْجَنَّةِ؛
كسى كه برادر مسلمانش در قرضى به او نياز پيدا كند و او بتواند قرض بدهد و چنين نكند، خداوند بوى بهشت را بر او حرام مى كند.
امالى صدوق، ص 516.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنْ أَقْرَضَ مَلْهوفافَأَحْسَنَ طِلْبَتَهُ اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ وَأَعْطاهُ اللّه ُ بِكُلِّ دِرْهَمٍ أَلْفَ قِنْطارٍ مِنَ الْجَنَّةِ؛
هر كس به گرفتار و درمانده اى قرض بدهد و در پس گرفتن آن خوشرفتارى كند [گناهانش پاك شده] اعمالش را دوباره شروع مى كند و خداوند در برابر هر درهم، هزار قنطار (ثروتى فراوان) در بهشت به او عطا كند.
ثواب الاعمال، ص 289.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
إِنَّ اللّه َ تَعالى مَعَ الدّائِنِ حَتّى يَقْضىَ دَيْنَهُ مالَمْ يَكُنْ دَيْنُهُ فيما يَكْرَهُ اللّه ُ؛
خداوند يار قرض دار است تا قرض خود را بپردازد به شرط آن كه قرض وى بر خلاف رضاى خدا نباشد.
نهج الفصاحه، ح 733.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنْ أَخَذَ أَمْوالَ النّاسِ يُريدُ أَداءَها أَدَّى اللّه ُ عَنْهُ وَمَنْ أَخَذَها يُريدُ إِتْلافَها اَتْلَفَهُ اللّه ُ؛
هر كس اموال مردم را بگيرد و قصد پرداخت آن را داشته باشد خداوند آن را بپردازد (او را يارى مى كند) و هر كس اموال مردم را بگيرد و قصد تلف كردن داشته باشد خداوند آن را تلف كند.
نهج الفصاحه، ح 2979.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَيْتُ عَلى بابِها: اَلصَّدَقَةُ بِعَشَرَةٍ وَالْقَرْضُ بِثَمانيَةَ عَشَرَ فَقُلْتُ يا جَبْرَئيلُ كَيْفَ صارَتِ الصَّدَقَةُ بِعَشَرَةٍ وَالْقَرْضُ بِثَمانيَةَ عَشَرَ؟ قالَ: لأَِنَّ الصَّدَقَةَ تَقَعُ عَلى يَدِ الْغَنىِّ وَالْفَقيرِ وَالْقَرْضُ لايَقَعُ إِلاّ فى يَدِ مَنْ يَحْتاجُ إِلَيْهِ؛
وارد بهشت شدم، ديدم بر در آن نوشته است (ثواب) صدقه ده برابر است و قرض هجده برابر. گفتم: اى جبرئيل چرا صدقه ده برابر و قرض هجده برابر است؟ گفت: زيرا صدقه به دست نيازمند و بى نياز مى رسد اما قرض جز به دست كسى كه به آن نياز دارد، نمى رسد.
كنزالعمال، ج 6، ص 210، ح 15373.
حضرت رسوا اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
صَدَقَهُ السِّرِّ تُطْفِىءُ الْخَطيئَهَ، كَما تُطْفِىءُ الماءُ النّارَ، وَ تَدْفَعُ سَبْعينَ باباً مِنَ الْبَلاءِ؛
صدقه اى كه محرمانه و پنهانى داده شود، سبب پاكى گناهان است، همان طورى كه آب، آتش را خاموش مى كند، همچنين صدقه هفتاد نوع بلا و آفت را بر طرف مى نمايد.
مستدرك الوسائل: ج 7، ص 184، ح 7984
پيامبراكرم صلى الله عليه وآله و سلم مي فرمايند :
اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجْهِها وَاصْطِناعُ الْمَعْروفِ وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ وَصِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَتَزيدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَقى مَصارِ عَ السُّوءِ؛
صدقه بجا، نيكوكارى، نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوش بختى تبديل و عمر را زياد و از پيشامدهاى بد جلوگيرى مى كند.
نهج الفصاحه، ح 1869 .
امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند:
عبادت، هفتاد جزء است و از همه بهتر، كسب روزي حلال است.
الحديث،ص 10.
پيامبر اعظم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
كسي كه از دست رنج مشروع خود زندگي كند، در قيامت با پيامبران محشور مي شود و پاداش مي گيرد.
الحديث، ص 8.
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله :
اَلْبَيِّعانِ بِالخيارِ ما لَمْ يَتَفَرَّقا _ او قال: حَتّى يَتَفَرَّقا _ فَاِنْ صَدَقا وَ بَيَّنا بورِكَ لَهُما فى بَيْعِهِما وَ اِنْ كَ_تَما وَ كَذِبا مُحِقَت بَرَكَةُ بَيْعِهِما؛
خريدار و فروشنده، تا از يكديگر جدا نشده اند، اختيار [فسخ معامله را] دارند. اگر راست بگويند و [عيب را] آشكار بگويند، داد و ستد براى هر دو، بركت خواهد داشت، و اگر [عيب را [بپوشانند و دروغ بگويند بركت دادوستدشان خواهد رفت.
صحيح بخارى، ج 3، ص 10.
امام على عليه السلام :
اَلْبَرَكَةُ فى مالِ مَنْ آتَى الزَّكاةَ وَ واسَى الْمُؤمِنينَ وَ وَصَلَ الاَْقْرَبينَ؛
بركت در مال كسى است كه زكات بپردازد، به مؤمنان مدد و يارى رساند و به خويشاوندان كمك نمايد.
تحف العقول، ص 172.
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله :
باكِروا طَ_لَبَ الرِّزْقِ وَ الْحَوائِجِ فَاِنَّ الغُدُوَّ بَرَكَةٌ وَ نَجاحٌ؛
در پى روزى و نيازها، سحر خيز باشيد؛ چرا كه حركت در آغاز روز، [مايه] بركت و پيروزى است.
المعجم الاوسط، ج 7، ص 194، ح7250
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
كسى كه در مال خود بر تو ايثار كند تو را بر خويش برگزيده (و شايسته نام ايثارگرى است).
(غررالحكم و دررالكلم)
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
آن كه بخشش اموال بر او سهل باشد، اميدها به او رو كنند.
(شرح غررالحكم ، ج 5، ص 229)
امام علي(عليه السلام ) مي فرمايند:
برخى (از اموال خود) را از پيش فرستيد كه به سود شما باشد (و به كارتان آيد) و همه را به جاى نگذاريد كه به زيان شما است.
غررالحكم ، باب آخرت
رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند :
هر كار نيكي صدقه است و هر چه مسلمان بر خويش و كسان خويش خرج كند در قبال آن براي او صدقه اي نويسند ؛ و هر چه مسلمان به وسيله آن آبروي خويش محفوظ دارد در قبال آن برايش صدقه اي نويسند.
نهج الفصاحه ، حديث 2173
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند:
كسى كه غذايش كم شد، هزينه زندگى برايش سبك خواهد شد.
غررالحكم ، باب خوردن
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند:
دور انديش كسى است كه از ولخرجى و تبذير بپرهيزد ، و اسرافكارى را خوش ندارد.
غررالحكم ، باب دور انديشي
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
وَ الصَّدَقَةُ دَوَاءٌ مُنْجِحٌ وَ أَعْمَالُ الْعِبَادِ فِى عَاجِلِهِمْ نُصْبُ أَعْيُنِهِمْ فِى آجَالِهِمْ؛
صدقه دادن دارويى ثمر بخش است ، و كردار بندگان در دنيا ، فردا در پيش روى آنان جلوه گر است.
نهج البلاغه، حكمت 7
رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مي فرمايند:
خيارُكُمْ اَحْسَنُكُمْ قَضاءً لِلدَّيْنِ؛
بهترين شما كسانى هستند كه قرض خود را بهتر ادا كنند.
نهج الفصاحه، ح 1474.
امام على عليه السلام :
اِنَّ اللّه َ عزَّوَجَلَّ يُحِبُّ المُحْتَرِفَ الاَْمينَ؛
خداوند انسان شاغل امين را دوست دارد.
كافى، ج 5، ص 113، ح 1.
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم :
اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الْعَبدَ اَنْ يَكُونَ سَهْلَ الْبَيْعِ وَ سَهْلَ الشِّراءِ وَ سَهْلَ القَضاءِ وَ سَهْلَ الاِقْتِضاءِ؛
خداوند بنده اى را كه در خريد و فروش و قضاوت و پذيرش قضاوت آسان گير باشد دوست دارد.
دعائم الاسلام، ج 1، ص 17 .
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم :
اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الاِْنْفاقَ وَ يُبْغِضُ اْلاِقْتارَ، فَاَنْفِقْ وَ اَطْعِمْ وَ لا تُصَرْصِرْ فَيَعْسِرْ عَلَيْكَ الطَّلَبُ؛
خداوند خرج كردن را دوست دارد و با سخت خرج كردن دشمن است پس انفاق و اطعام كن و به ثروت اندوزى مپرداز كه كسب ثروت تو را به سختى مى اندازد.
بحارالأنوار، ج64، ص 282، ح 43 .
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
مَنْ تَصَدَّقَ فى يَوْمٍ اَو لَيْلَةٍ اِنْ كَانَ يَوْمٌ فَيَوْمٌ وَ اِنْ كانَ لَيْلَةٌ فَلَيْلٌ دَفَعَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُ الْهَمَّ وَ السَّبُعَ وَ ميتَةَ السُّوءِ؛
هر كس در روز و يا شب صدقه بدهد _ اگر روز است روز و اگر شب است، شب _ خداوند از او غم و اندوه، درنده و مرگ بد را دور مى كند.
ثواب الأعمال، ص 140 .
امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:
بهترين مال آن است كه صرف حفظ آبرو شود.
(بحار الانوار ، ج 78 ، ص 352)
امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:
صدقه بده هرچند كم باشد زيرا هر كار كوچكى كه صادقانه براى خدا انجام شود، بزرگ است .
(وسائل الشيعة ، ج 1 ، ص 87)
امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:
كسى كه نعمت دارد بايد كه بر عيالش در هزينه وسعت بخشد.
(تحف العقول ، ص 466)
امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند:
إنَّ القَصدَ يورِثُ الغِنى؛
ميانه روى ، ثروتمندى مى آورد.
الكافي، ج 4 ، ص 53
رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اَلصَّدَقَةُ بِعَشرَةٍ وَ القَرضُ بِثَمانِيَةَ عَشرَ وَ صِلَةُ الْاِخوانِ بِعِشرينَ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ بِاَربَعَةٍ وَ عِشرينَ؛
صدقه دادن، ده حسنه، قرض دادن، هجده حسنه، رابطه با برادران [دينى ]، بيست حسنه و صله رحم، بيست و چهار حسنه دارد.
كافى، ج 4، ص 10، ح 3
پيامبر اعظم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ياِقنَع بِما اُوتيتَهُ يَخِفَّ عَلَيكَ الحِسابُ؛
به آنچه به تو داده شده ، قناعت كن ، تا كار حسابرسى بر تو آسان شود.
اأعلام الدين ، ص 344
پيامبر اكرم صلي الله عليه و اله و سلم مي فرمايند:
اَلصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلاءَ وَ هِىَ اَن_ْجَحُ دَواءٍ وَ تَدْفَعُ الْقَضاءَ وَ قَدْ اُبْرِمَ اِبراما وَ لا يَذْهَبُ بِالاَْدواءِ اِلاَّ الدُّعاءُ وَ الصَّدَقَةُ
صدقه بلا را برطرف مى كند و مؤثرترينِ داروست. همچنين، قضاى حتمى را برمى گرداند و درد و بيمارى ها را چيزى جز دعا و صدقه از بين نمى برد.
بحارالأنوار، ج 93، ص 137، ح 71
حضرت علي(عليه السلام) فرمودند:
اِغتَنِم مَنِ استَقرَضَكَ في حالِ غِناكَ لِيجعَلَ قَضاءَهُ في يومِ عُسرَتِكَ ؛
كسى را كه در حال بي نيازى ات از تو قرض مى خواهد، غنيمت شمار تا در وقت نيازت جبرانش كند .
غررالحكم و دررالكلم، ح 2370
امام على (عليه السلام) فرمودند:
سُوسُوا إِيمَانَكم بِالصَّدَقَةِ وَ حَصِّنُوا أَموَالَكم بِالزَّكاةِ وَ ادفَعُوا أَموَاجَ البَلَاءِ بِالدُّعَاءِ ؛
ايمان خود را با صدقه دادن و اموالتان را با زكات دادن نگاه داريد، و امواج بلا را با دعا از خود برانيد.
(نهج البلاغه، حكمت 146 )
امام علي (عليه السلام) فرمودند:
اَطيبُ العَيشِ القَناعَةُ؛
خوش ترين زندگى، زندگى با قناعت است.
(غررالحكم، ح 2918)
حضرت علي(عليه السلام) فرمودند:
الصَّدَقَةُ دَوَاءٌ مُنجِحٌ وَ أَعمَالُ العِبَادِ فِى عَاجِلِهِم نُصبُ أَعينِهِم فِى آجَالِهِم؛
صدقه دادن دارويى ثمر بخش است ، و كردار بندگان در دنيا ، فردا در پيش روى آنان جلوه گر است.
(كافى، ج 5، ص 125، ح 7 )
امام على (عليه السلام) فرمودند:
اَلبَرَكةُ فى مالِ مَن آتَى الزَّكاةَ وَ واسَى المُؤمِنينَ وَ وَصَلَ الاَقرَبينَ؛
بركت در مال كسى است كه زكات بپردازد، به مؤمنان مدد و يارى رساند و به خويشاوندان كمك نمايد.
(تحف العقول، ص 172)
حضرت علي(عليه السلام) فرمودند:
اَلبَرَكةُ فى مالِ مَن آتَى الزَّكاةَ وَ واسَى المُؤمِنينَ وَ وَصَلَ الاَقرَبينَ؛
بركت در مال كسى است كه زكات بپردازد، به مؤمنان مدد و يارى رساند و به خويشاوندان كمك نمايد.
(تحف العقول، ص 172)
پيامبر اعظم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
اَلصَّدَقَةُ عَلَى القَرابَةِ صَدَقَةٌ وصِلَةٌ؛
صدقه دادن به خويشاوندان، هم صدقه است و هم صله رحم.
(مسند احمد، ج 4 ،ص 17)
امام علي (عليه السلام) فرمودند:
مَنِ اقتَصَرَ عَلى بُلغَةِ الكفافِ فَقَدِ انتَظَ_مَ الرّاحَةَ وَ تَبَوَّاَ خَفضَ الدَّعَةِ
هر كس به اندازه اى كه او را كفايت مى كند، قناعت كند، به آسايش و نظم مى رسد و در آسودگى و رفاه منزل مى گيرد.
(نهج البلاغه، حكمت 371)
پيامبر اعظم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
باكروا طَ_لَبَ الرِّزقِ وَ الحَوائِجِ فَاِنَّ الغُدُوَّ بَرَكةٌ وَ نَجاحٌ
در پى روزى و نيازها، سحر خيز باشيد؛ چرا كه حركت در آغاز روز، [مايه] بركت و پيروزى است.
(المعجم الاوسط، ج 7، ص 194، ح 7250)
رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
إذا أرَدتَ أن يُثرِي اللهُ ما لَكَ فَزَكِّهِ.
هر گاه خواستي كه خداوند دارايي تو را زياد كند، زكات آن را بپرداز.
(بحار الأنوار، ج96، ص23)
رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
مَن أَرادَ تُستَجابُ دَعوَتُهُ وَأَن تُكشَفَ كربَتُهُ فَليفَرِّج عَن مُعسِرٍ
هر كس مى خواهد دعايش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد.
(كنزالعمال، ج 6، ص 215، ح 15398 )
رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
إذا أرَدتَ أن يُثرِي اللهُ ما لَكَ فَزَكِّهِ.
هر گاه خواستي كه خداوند دارايي تو را زياد كند، زكات آن را بپرداز.
(بحار الأنوار، ج96، ص23)
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
القَنَاعَةُ مَالٌ لا يَنفَدُ؛
قناعت مالي است كه تمام شدني نيست.
(جهاد با نفس، ح 299)
رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
مَن أَرادَ تُستَجابُ دَعوَتُهُ وَأَن تُكشَفَ كربَتُهُ فَليفَرِّج عَن مُعسِرٍ؛
هر كس مى خواهد دعايش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد.
(كنزالعمال، ج 6، ص 215، ح 15398 )
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
إذا أرادَ أَحَدُكم أَن يستَجابَ لَهُ فَليطَيب كسبَهُ وَليخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه َ لا يرفَعُ إِلَيهِ دُعاء عَبدٍ وَ فى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَةٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ؛
هر كس بخواهد دعايش مستجاب شود، بايد كسب خود را حلال كند و حق مردم را بپردازد. دعاى هيچ بنده اى كه مال حرام در شكمش باشد يا حق كسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود.
( بحارالأنوار، ج 93، ص 321، ح 31 )
حضرت علي (عليه السلام) فرمودند:
الكريمُ مَن صانَ عِرضَهُ بِمالِهِ وَ اللَّئيمُ مَن صانَ مالَهُ بِعِرضِهِ؛
بزرگوار كسي است كه آبرويش را با مالش حفظ كند و فرومايه كسي است كه مالش را با آبرويش حفظ كند.
(غرر الحكم و درر الكلم: ح 2159)
حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
اَلتّاجِرُ الاَمينُ الصَدوقُ المُسلِم مَعَ الشُّهَداءِ يومَ القيامَة؛
تاجر درستكار راستگوي مسلمان، روز رستاخيز با شهيدان است.
(كنز العمال ، ج 4 ، ص 7 ، ح 9216)
امام رضا (عليه السلام) فرمودند:
أفضَلُ المَالِ مَا وُقِيَ بِهِ العِرضُي
بهترين مال آن است كه آبرو با آن محفوظ ماند.
(بحار الأنوار، ج78، ص352)
امام رضا (عليه السلام) فرمودند:
خَيرُ مالِ المَرءِ ذَخائِرُ الصَّدَقَةِي
بهترين مال انسان، اندوخته هاي صدقه است.
(تنبيه الخواطر، ج2، ص182)
حديث(307)
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايند:
خوشا بر آن كس كه افزونىِ دارايى اش را انفاق كند و از افزون گويى زبانش جلوگيرى كند !
تحف العقول ص30
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:
اَلعِبادَهُ سَبعونَ جُزء، اَفضَلُها جُزءً طَلَبُ الحَلالِ
عبادت هفتاد جزء است و بالاترين و بزرگترين جزء آن كسب حلال است.
(ثواب الاعمال و عقاب الاعمال)
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:
إنَّ الصَّدَقَة َلتُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ
صدقه، خشم پروردگار را فرو مي نشاند.
(كنزالعمال، ح161143 )
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
آن كه ميانه روي كند، تهي دست نخواهد شد.
نهج البلاغه، حكمت 140.
امام حسين(عليه السلام)مي فرمايند:
قناعت مايه ي آسايش تن است.
بحارالانوار، ج78، ص 128.
امام علي (عليه السلام)مي فرمايند:
ميوه ي قناعت، ميانه روي در كسب و كار است و خويشنداري، از دست دراز كردن به سوي مردم.
غررالحكم، ح 4634.
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند:
آن كه ميانه روي كند، تهي دست نخواهد شد.
نهج البلاغه، حكمت 140.
حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند:
مواساة الأخ في الله عزوجل تزيد في الرزق
كمك مالي به برادر ديني، روزي را زياد مي كند.
بحارالانوار، ج74، ص 359.
حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اكثروا من الصدقة ترزقوا.
صدقه زياد بدهيد، تا خداوند به شما روزي دهد.
بحارالانوار، ج77، ص 176.
حضرت امام حسين(عليه السلام) مي فرمايند:
القنوع راحة الابدان.
قناعت مايه ي آسايش تن است.
بحارالانوار، ج78، ص 128.
حضرت امام صادق (عليه السلام) مي فرمايند:
من حسن بره أهل بيته زيد في رزقه.
هر كه با خانواده ي خود نيكوكار باشد، روزيش زياد مي شود.
بحارالانوار، ج76، ص 60.
قال الإمام الباقر - عليه السلام - : عليكم بالصدقة، فبكروا بها، فإنها تسود وجه إبليس.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: بر شما باد به صدقه دادن، صدقه را صبح زود بدهيد، همانا (صدقه) روي ابليس را سياه مي كند.
«تحف العقول، ص 298»
قال الامام الصّادق - عليه السّلام - : إنّما الشَّحيح مَنْ منع حقَّ الله و أنفقَ في غَيرِ حقِّ اللهِ عزّوجل.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: بخيل كسي است كه از پرداخت حق خدا (مانند زكات و خمس) خودداري نموده، در راه غير خدا بذل و بخشش مي كند.
«معاني الاخبار، ص 246»
سُئلَ الامام الحسن - عليه السّلام - عن البُخل، فقال: هو أنْ يَري الرَّجلُ ما أنفقهُ تَلَفاً و ما أمسَكَهُ شرَفا.
از امام حسن - عليه السّلام - در مورد معناي بخل پرسيدند، حضرت فرمودند: بخل آن است كه انسان آنچه را انفاق و خرج مي كند از دست رفته و بيهوده بپندارد و آنچه را كه نگه مي دارد، مايه شرف و بزرگي بداند.
«بحار الانوار، ج 75، ص 113»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : حَسْبُ البَخيلِ مِنْ بُخلِهِ سوء الظنِّ بِرَبِّهِ، مَن أيْقَنَ بالخَلَفِ جادَ بالعطيِّه.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: براي (گنه گار بودن) بخيل همين بس كه به پروردگارش بدگمان است، كسي كه به جايگزيني انفاق و بخشش از طرف خداوند يقين داشته باشد، نيكو بخشش مي كند.
«بحار الانوار، ج 70، ص 307»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : إنْ كانَ الخَلَفُ مِنَ الله عزّوجل حقّاً فَالبُخلُ لِماذا؟
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: اگر جايگزيني انفاق و بخشش از طرف خداوند حق است (كه حق است)، پس بخل ورزيدن براي چه؟
«بحار الانوار، ج 75، ص 190»
قال الامام علي - عليه السّلام - : عَجِبتُ لِلبَخيلِ يَستَعجِلُ الفقرَ الذي مِنهُ هَرَبَ و يَفُوتُهُ الغِنَي الذي إيّاه طَلَبَ فَيَعيشُ في الدّنيا عَيْشَ الفُقراء و يُحاسَبُ في الاخرةِ حِسابَ الأغنياء.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: در شگفتم از براي شخص بخيل كه مي شتابد به سوي تنگدستي و فقري كه از آن گريزان است و مال و ثروتي را كه مي جويد از دست مي دهد، لذا در دنيا مانند فقيران زندگي مي كند و در آخرت مانند توانگران به حسابش رسيدگي مي شود.
«نهج البلاغه، حكمت 121»
قال الامام علي - عليه السّلام - : أبْخَلُ النّاس مَن بَخِلَ علي نَفسِهِ بِمالِهُ و خَلَّفَه لِوارثِهِ.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بخيل ترين مردم كسي است كه با ثروتش بر خود بخل ورزد و آن را براي وارثش بر جاي نهد.
«غررالحكم، ص 103»
قال الامام علي - عليه السّلام - : البخيلُ يَبْخلُ علي نَفسهِ باليَسيرِ مِن دنياهُ و يَسْمَحُ لِوارثهِ بِكلّها.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بخيل جز به مقدار كمي از دارائي خود، بر خودش بخل مي ورزد و (بعد از مدتي) تمام دارائي خود را به وارثش مي بخشد.
«غررالحكم، ص 19»
قال الامام علي - عليه السّلام - : مَنْ بَخَلَ بِمالهُ ذَلَّ و مَنْ بَخَلَ بِدينِهِ جَلَّ.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: كسي كه در مال خود بخل ورزد، خوار و ذليل گردد و آن كسي كه نسبت به دين خود بخل ورزد، عزيز و بزرگوار شود.
«غررالحكم، ص 335»
قال الامام علي - عليه السّلام - : البُخلُ باخراجِ ما أفْترضه الله سُبْحانه من الأموالِ أقْبَحُ البُخل.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بخل ورزيدن نسبت به پرداخت آنچه خداوند سبحان (از اموال) واجب كرده است، زشت ترين نوع بخل است.
«غررالحكم، ص 19»
قال الامام الصادق - عليه السلام - : إنّما الاسرافُ فيما أتلفَ المالَ و أضَرَّ بالبدن.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: اسراف آن است كه مال را از بين ببرد و به بدن زيان برساند.
بحار الانوار، ج 75، ص 303
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن أعطي في غَير حقّ فقد أسرف، و مَنْ منع مِنْ حقّ فقد قتر.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه در غير راه حق هزينه كند، اسراف كرده است و كسي كه از راه حق باز دارد (وخودداري كند)، سخت گيري كرده (و بخل ورزيده) است.
تفسير نورالثقلين، ج 4، ص 31
قال الامام علي - عليه السلام - : أقبحُ البَذلِ السَّرَف.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: زشت ترين بذل و بخشش، اسراف و زياده روي است.
غررالحكم، ص430
قال الامام علي - عليه السلام - : إنَّ إعطاءَ الْمال في غير حقّه تبذيرٌ و إسرافٌ و هو يَرفعُ صاحبَه في الدّنيا و يَضَعَهُ في الآخرة.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: بخشش هاي بي جا (از مال و ثروت) زياده روي و اسراف است و آن مال بخشنده اش را در دنيا رفعت مي دهد و در آخرت به زير مي كشد (خوار و ذليل مي كند).
نهج البلاغه، خطبه 126
قال الله عزّوجلّ:
اي موسي! مرا در هيچ حالتي فراموش نكن و از بسياري مال سرمست نشو.
(كافي8/45)
انَّ اللَّهَ يُبْغِضُ . . . اضاغة الْمَالِ ؛
خداوند، تباه سازي اموال را دشمن مي دارد.
تحف العقول، ص804
امام على عليه السلام :
إعطاءُ المالِ في غَيرِ حَقِّهِ تَبذيرٌ وإسرافٌ .
خرج كردن به ناحقّ مال ، حيف و ميل و اسراف است .
نهج البلاغة : الخطبة 126 منتخب ميزان الحكمة : 270
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَنِ اقتَطَعَ مالَ مؤمنٍ غَصبا بغَيرِ حَقٍّ لَم يَزَلِ اللّه ُ مُعرِضا عَنهُ ، ماقِتا لأِعمالِهِ التي يَعمَلُها مِن البِرِّ والخَيرِ ، لا يُثبِتُها في حَسَناتِهِ حتّى يَتُوبَ ويَرُدَّ المالَ الذي أخَذَهُ إلى صاحِبهِ .
كسى كه مال مسلمانى را به ناحقّ غصب كند ، خداوند پيوسته ازاو رويگردان باشد و از هر كار نيكى كه مى كند در خشم باشد و آنها را درشمار حسناتش ثبت نكند ، تا آن گاه كه توبه كند و مالى را كه گرفته است به صاحبش برگرداند .
مستدرك الوسائل : 17 / 89 / 20823 منتخب ميزان الحكمة : 426
امام صادق(سلام الله عليه):
كَسبُ الحَرامِ يَبينُ في الذُّرِّيَّةِ؛
(اثر) كسب حرام، در نسل آشكار مى شود.
الكافي: ج 5، ص 125، ح 4
امام على (عليه السلام) فرمودند:
اَلكَفُّ عَمّا فى أَيدِى النّاسِ عِفَّةٌ وَكِبَرُ هِمَّةٍ؛
طمع نداشتن به آنچه در نزد مردم است، (نشان) عزت نفس و بلند همتى است.
غررالحكم، ج1، ص365، ح1387
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
اَوْحَى اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى مُوسى عليه السلام يا مُوسى لا تَفْرَحْ بِكَثْرَةِ الْمالِ وَ لا تَدَعْ ذِكْرى عَلى كُلِّ حالٍ فَاِنَّ كَثْرَةَ الْمالِ تُنْسِى الذُّنوبَ وَ اِنَّ تَرْكَ ذِكرى يُقْسِى الْقُلوبَ؛
خداى عزّوجلّ به موسى عليه السلام وحى كرد: اى موسى! به زيادى ثروت شاد مشو و در هيچ حالى مرا فراموش مكن، زيرا با زيادى ثروت گناهان فراموش مى شود و از ياد بردن من قساوت قلب مى آورد.
نهج الفصاحه، ح 2783
امام علي (عليه السلام) فرمودند:
إنَّ اعظَمَ الحَسَرَاتِ يَومَ القيامَةِ حَسرَةُ رَجُل كَسَبَ مالاً في غَيرِ طاعَةِ اللهِ فوَرِثَهُ رَجُلٌ فانفَقَهُ في طاعَةِ اللهِ سُبحانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الجَنّة وَ دَخَلَ الاوَّلُ بِهِ النّارَ.
روز قيامت بزرگترين افسوس،ُ افسوس مردي است كه مالي را به ناروا گردآورده به دوزخ رود و آن مال را براي كسي به ارث گذارد كه در طاعت خداوند سبحان خرجش نموده به بهشت رود.
(نهج البلاغه حكمت 429)
امام باقر (عليه السلام) فرمودند:
و ما مِنْ عَبْدٍ يَبْخَلُ بِنَفَقَةٍ يُنْفِقُها فيما يُرْضِى اللّه َ اِلاَّ ابْتُلىَ بِاَنْ يُنْفِقَ اَضْعافَها فيما اَسْخَطَ اللّه َ؛
هر كس از خرج كردن مالى در راه خداپسندانه بخل ورزد، چند برابر آن را در راه غير خداپسندانه هزينه خواهد كرد.
(نهج الفصاحه، ح 2779)
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
يَسيرُ الرِّياءِ شِركٌ ؛
ريا ، اندكش نيز شرك است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث10976
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَنِ افتَخَرَ بِالتَّبذيرِ احتُقِرَ بِالإ فلاسِ ؛
آن كه به اسراف مى بالد ، با تهى دستى خُرد و خوار مى شود .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث9057
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَن يَكتَسِب مالاً مِن غَيرِ حِلِّهِ يَصرِفهُ في غَيرِ حَقَّهِ ؛
هركس مالى را از حرام به دست آورد ، آن را در راه ناشايست خرج مى كند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث8883
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَن أظهَرَ فَقرَهُ أذَلَّ قَدرَهُ ؛
هر كس نادارى اش را آشكار كند ، ارزش خود را فرو كاسته است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث8555
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَنِ اتَّجَرَ بِغَيرِ عِلمٍ فَقَدِ ارتَطَمَ فِى الرِّبا ؛
هر كس بدون آگاهى از دانش [فقه] به تجارت بپردازد ، در ربا فرو مى رود .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث8401
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
كُن سَمِحا وَ لا تَكُن مُبَذِّرا ؛
بخشنده باش و اسراف كننده مباش .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث7138
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
زِيادَةُ الشُّحِّ تَشينُ الفُتُوَّةَ وَ تُفسِدُ الأُخُوَّةَ ؛
بسيارىِ بخل ، جوان مردى را زشت و برادرى را تباه مى كند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث5508
اَلبُخلُ بِالمَوجُودِ سُوءُ الظَّنِّ بِالمَعبودِ ؛
بخل ورزى به آنچه موجود است، بدگمانى به معبود است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث1258
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
كما لا يَحِلُّ لِغَريمِكَ أن يَمطُلَكَ وهُو مُوسِرٌ ، فكذلكَ لا يَحِلُّ لكَ أن تُعسِرَهُ إذا عَلِمتَ أ نّهُ مُعسِرٌ؛
ه_مچنان ك_ه ب_دهكار ت_و ، اگر توانگر باشد روا نيست در پرداخت بدهيش به تو تعلّل ورزد، بر تو نيز روا نيست كه ، اگر بدانى تنگدست است، او را تحت فشار قرار دهى.
ثواب الأعمال : 167 / 5
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم:
إيّاكم والدَّينَ ، فإنّه هَمٌّ بِالليلِ وذُلٌّ بالنهارِ ؛
از وام گرفتن بپرهيزيد ك_ه آن ان_دوه ش_ب و خوارى روز است .
بحار الأنوار : 103 / 141 / 4
امام على عليه السلام :
كَثرَةُ الدَّينِ تُصَيِّرُ الصادِقَ كاذِباً والمُنجِزَ مُخْلِفاً؛
بدهكارى زياد ، راستگو را دروغگو مى كند و خوش قول را بدقول .
غرر الحكم : 7105
امام صادق عليه السلام :
خَفِّفوا الدَّينَ، فإنّ في خِفَّةِ الدَّينِ زيادَةَ العُمُرِ ؛
كمتر وام بگيريد كه كم قرض داشتن عمر را زياد مى كند .
بحار الأنوار : 103 / 145 / 21
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم در جايي ديگر مي فرمايند:
مَطْلُ الغَنِيِّ ظُلم؛
تعلّل ورزيدن توانگر (در پرداخت بدهى) ظلم است .
مستدرك الوسائل : 13 / 397 / 15713
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
أيُّما رجُلٍ اشْتَرى طَعاما فكَبسَهُ أربَعينَ صَباحا يُريدُ بهِ غَلاءَ المُسلِمينَ ، ثُمَّ باعَهُ فتَصدّقَ بثَمنِهِ لَم يَكُنْ كَفّارَةً لِما صَنَعَ؛
هركس مواد غذايى بخرد و براى اين كه آن را به مسلمانان گران بفروشد چهل روز انبار كند و پس از چهل روز آن را بفروشد و همه درآمد آن را هم صدقه بدهد كفاره گناه او نخواهد شد.
أمالي الطوسيّ : 676 / 1427
امام باقر عليه السلام :
شَرُّ بِقاعِ الأرضِ الأسواقُ ، وهُو مَيدانُ إبليسَ ، يَغدُو بِرايَتِهِ ، ويَضَعُ كُرسِيَّهُ ، ويَبُثُّ ذُرِّيَّتَهُ ، فَبَينَ مُطَفِّفٍ في قَفيزٍ ، أو طائشٍ في ميزانٍ ، أو سارِقٍ في ذِراعٍ ، أو كاذِبٍ في سِلعَتِهِ ، فيقولُ : علَيكُم بِرَجُلٍ ماتَ أبوهُ وأبُوكُم حَيٌّ ، فلا يَزالُ مع أوَّلِ مَن يَدخُلُ وآخِرِ مَن يَرجِعُ؛
بدترين جاهاى زمين بازارهاست ؛ بازار ميدان شيطان است ، اولِ صبح پرچم خود را در آن جا نصب مى كند و تخت خود را مى گذارد و فرزندانش را همه سو مى پراكند : به سوى كسى كه پيمانه را كم مى دهد يا آن كه ترازو را سبك مى گيرد و كسى كه در گز (متر) كردن دزدى مى كند يا كسى كه براى فروش كالايش به دروغ متوسل مى شود . او به فرزندانش مى گويد : بر شما باد به (فريفتن) مردى كه پدرش (حضرت آدم) مرده در حالى كه پدر شما (ابليس) هنوز زنده است . ابليس با اولين كسى كه به بازار مى آيد وارد مى شود و با آخرين نفرى كه بازار را ترك مى كند بر مى گردد .
بحار الأنوار : 84 / 11 / 87
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
العِبادَةُ مَع أكْلِ الحَرامِ كالبِناءِ على الرَّمْلِ - وقيلَ : على الماءِ؛
عبادت كردن با وجود حرام خوارى مانند ساختن بنايى است بر روى شن و به قولى : بر روى آب .
عدّة الداعي : 141
امام باقر عليه السلام :
انَّ الرّجُلَ إذا أصابَ مالاً مِن حَرامٍ لَم يُقْبَلْ مِنهُ حَجُّ ولا عُمْرَةٌ ولا صِلَةُ رَحِمٍ حتّى أنّه يَفْسُدُ فيهِ الفَرْجُ ؛
هرگاه انسان مالى از ح_رام ب_ه دست آورد نه حجّى از او پذيرفته شود، نه عمره اى و نه صله رحمى و حتّى در ازدواج و زناشويى او تأثير سوء مى گذارد.
أمالي الطوسيّ : 680 / 1447
امام على عليه السلام :
إنَّ أعْظَمَ الحَسَراتِ يَومَ القِيامَةِ ، حَسْرَةُ رجُلٍ كَسَبَ مالاً في غَيرِ طاعَةِ اللّه ، فوَرِثَةُ رجُلٌ فأنْفَقَهُ في طاعةِ اللّه سُبحانَهُ ، فدَخَلَ بهِ الجَنّةَ ، ودَخَلَ الأوَّلُ بهِ النّارَ؛
بزرگترين افسوس در روز قيامت ، افسوس مردى است كه مالى را به ناروا گرد آورده و آن را براى كسى بر جاى گذاشته و او آن را در راه طاعت خداى سبحان خرج كرده باشد و بدان سبب به بهشت رود و او به دوزخ .
نهج البلاغه: حكمت429
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم:
لا يَحْتَكِرُ إلاّ الخَوّانونَ؛
جز خيانتكاران احتكار نمى كنند.
كنز العمّال : 9738
امام على عليه السلام مي فرمايند :
مِن طَبائعِ الأغْمارِ إتْعابُ النُّفوسِ في الاحْتِكارِ؛
به رنج افكندن خود براى احتكار از خصلتهاى ابلهان است .
غرر الحكم : 9349
امام على عليه السلام مي فرمايند :
الاحْتِكارُ شِيمَةُ الفُجّارِ ؛
احتكار خوى نابكاران است .
غرر الحكم: 607
امام على عليه السلام:
فيما كَتَبَهُ للأشتَرِ حينَ وَلاّهُ مِصرَ: واعْلَمْ مَع ذلكَ أنّ في كثيرٍ مِنهُم التُجّار وذَوِي الصَناعاتِ ضِيقا فاحِشا ، وشُحّا قَبيحا ، واحْتِكارا للمَنافِعِ ، وتَحَكُّما في البِياعاتِ ، وذلكَ بابُ مَضَرَّةٍ للعامَّةِ ، وعَيْبٌ على الوُلاةِ ، فامْنَعْ مِن الاحْتِكارِ ؛ فإنَّ رسولَ اللّه صلى الله عليه و آله و سلّم مَنعَ مِنهُ؛
- در فرمان زمامدارى مصر به مالك اشتر- : با اين همه ، بدان كه بسيارى از آنان - تجّار و صاحبان صنعت - در داد و ستد بيش از اندازه سختگيرند و بخل ورزى ناپسندى دارند و به منظور سود بيشتر كالا را احتكار مى كنند و به دلخواه نرخ گران مى بندند و اين كار براى توده مردم زيانبار و براى حكمرانان عيب و ننگ است . بنابراين ، از احتكار جلوگيرى كن ؛ زيرا كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلّم از آن منع فرموده است .
نهج البلاغه: الكتاب 53 و منتخب ميزان الحكمة : 160
امام على عليه السلام :
كُلُّ حُكْرَةٍ تَضُرُّ بالنّاسِ وتُغْلي السِّعْرَ علَيهِم فلا خَيرَ فيها ؛
هر احتكارى كه به مردم زيان رساند و نرخها را بالا برد خير و بركتى در آن نيست .
مستدرك الوسائل : 13 / 274 / 15337
پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند:
مَن جَمعَ طَعاما يَتَربّصُ بهِ الغَلاءَ أربَعينَ يَوما فقد بَرِئَ من اللّه وبَرِئَ اللّه ُ مِنهُ؛
هركس خوراكى را به اميد گران شدن چهل روز انبار كند از خداوند برى شده و خدا نيز از او برى و بيزار است.
بحار الأنوار : 62 / 292
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) مي فرمايند :
الُمحْتَكِرُ مَلْعونٌ ؛
محتكر از رحمت خدا به دور است .
بحار الأنوار : 62 / 292
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الُمحتَكِرُ في سُوقِنا كالمُلْحِدِ في كِتابِ اللّه ؛
كسى كه در بازار ما دست به احتكار زند به منزله كسى است كه كتاب خدا را انكار كند .
كنز العمّال: 9717
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
يُحْشَ_رُ الحَكّارونَ وقَتَلَهُ الأنْفُ_سِ إلى جَهَنّمَ في دَرَجةٍ ؛
محتكران و آدم كشان در جهنّم هم رديف و هم درجه اند .
كنز العمّال :9739
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم:
مَن باعَ عَيبا لَم يُبَيِّنْهُ لَم يَزَلْ في مَقتِ اللّه ، ولَم تَزَلِ المَلائكةُ تَلعَنُهُ ؛
هركس كالاى معيوبى را بفروشد، بدون آن كه عيبش را به خريدار گفته باشد، همواره در خشم خدا باشد و فرشتگان پيوسته نفرينش كنند.
كنز العمّال : 9501
امام على عليه السلام :
مَن يَكسِبْ مالاً مِن غَيرِ حَقِّهِ يَصرِفْهُ في غَيرِ أجرِهِ؛
هر كس مالى را به ناحقّ كسب كند، آن را در راهى خرج كند كه اجرى نداشته باشد .
تحف العقول : 94
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن لَم يُبالِ مِن أينَ اكتَسَبَ المالَ لَم يُبالِ اللّه ُ مِن أينَ أدخَلَهُ النّارَ؛
هركس باكى نداشته باشد كه از كجا كسب مال كند، خداوند باكى نداشته باشد كه از كجا به دوزخش بَرَد .
بحار الأنوار : 103 / 13 / 63
امام صادق عليه السلام :
لا خَيرَ فيمَن لا يُحِبُّ جَمعَ المالِ مِن حَلالٍ ، يَكُفُّ بهِ وَجهَهُ ويَقضي بهِ دَينَهُ ويَصِلُ بهِ رَحِمَهُ؛
خيرى نيست در كسى كه دوست نداشته باشد از راه حلال مال گرد آورد ، تا به وسيله آن آبرويش را نگه دارد و بدهكاريش را بپردازد و صله رحم به جا آورد .
الكافي : 5 / 72 / 5
امام على عليه السلام:
حُبُّ المالِ يُوهِنُ الدِّينَ ، ويُفسِدُ اليَقينَ ؛
مال دوستى، دين را سست و يقين را تباه مى كند.
غرر الحكم : 4876
امام على عليه السلام :
لا وِزرَ أعظَمُ مِن وِزرِ غَنيٍّ مَنَعَ الُمحتاجَ ؛
گناهى، ب_زرگتر از گ_ناه ثروتمندى نيست كه نيازمند را از حقّش محروم كرده باشد .
غررالحكم : 10738
امام على (عليه السلام) مي فرمايند:
مَنِ اتَّجَرَ بغَيرِ فِقهٍ فَقَدِ ارتَطَمَ في الرِّبا؛
آن ك_ه ب_دون دانستن احكام دي_ن ، تجارت و كسب كند ، به ورطه ربا درافتد.
نهج البلاغه، حكمت 447
امام صادق (عليه السلام):
لَمّا سَألَهُ هِشامُ بنُ الحَكَمِ عن عِلَّةِ تَحريمِ الرِّبا: إنّهُ لَو كانَ الرِّبا حلالاً لَتَرَكَ الناسُ التِّجاراتِ وما يَحتاجونَ إلَيهِ فحَرَّمَ اللّه ُ الرِّبا لتَفِرَّ الناسُ عنِ الحرامِ إلى التِّجاراتِ وإلى البَيعِ والشِّراءِ فَيَتَّصِلَ ذلكَ بَينَهُم في القَرضِ؛
در پاسخ به پرسش هشام ابن حكم از علّت تحريم ربا: اگر ربا حلال بود، مردم كار تجارت و كسب مايحتاج خود را رها مى كردند. پس خداوند ربا را حرام فرمود، تا مردم از حرامخوارى دست كشيده، به تجارت و خريد و فروش روى آورند و زيادى مال را به يكديگر قرض دهند.
بحار الأنوار : 24/119/103
امام صادق عليه السلام :
دِرهَمُ ربا أعظَمُ عِندَاللّه مِن سَبعينَ زَنيةً بِذاتِ مَحرمٍ في بيتِ اللّه الح_رام؛
يك درهم ربا ، نزد خداوند سنگين تر است از هفتاد بار زنا كردن با محارم در (كعبه) خانه محترم خدا .
نور الثقلين: 1 / 295 / 1177
امام صادق عليه السلام :
آكِلُ الرِّبا لا يَخرُجُ مِنَ الدنيا حتّى يَتَخَبَّطَهُ الشيطانُ ؛
ربا خوار از دنيا نرود، تا آن كه شيطان ديوانه اش كند .
تفسير العياشي : 1 / 152 / 503
امام باقر عليه السلام :
أخبَثُ المَكاسِبِ ، كَسبُ الرِّبا؛
پليدترين كسب ها ، رباست .
الكافي : 5 / 147 / 12
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
أتَيتُ ليلةَ اُسرِيَ بِي على قَومٍ بُطونُهُم كالبيوتِ فيها الحَيّاتُ تُرى مِن خارجِ بُطونِهِم ، فقلتُ : مَن هؤلاءِ يا جَبرئيلُ ؟ قالَ : هؤلاءِ أكَلَهُ الرِّبا؛
شبى كه به معراج رفتم ، بر مردمى گذشتم كه شكمهايشان چون خانه اى بود و در آنها مارهايى وجود داشت كه از بيرون شكمهايشان ديده مى شد. پرسيدم : اى جبرئيل! اينها كيستند ؟ گفت : اينان ربا خوارانند .
كنز العمّال : 31857
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنّ اللّه َ عز و جل لَعَنَ آكِلَ الرِّبا ومُوكِلَهُ وكاتِبَهُ وشاهِدَيهِ؛
خداوند عز و جل ربا خوار و ربادهنده و كاتب و گواهان آن را لعنت كرده است .
أمالي الصدوق : 346 / 1
امام صادق عليه السلام :
مَنِ اهتَمَّ لِرِزقِهِ كُتِبَ علَيهِ خَطِيئَةٌ ؛
هر كه در غم روزى خود باشد ، برايش يك گناه محسوب شود .
أمالي الطوسيّ : 300 / 593
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
لا تَهتَمَّ لِرِزقِ غَدٍ فإنّ كُلَّ غَدٍ يَأتِي بِرِزقِهِ؛
غم روزى فردا را مخور ؛ زيرا هر فردايى روزى خود را مى آورد .
بحار الأنوار : 77 / 67 / 6
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم:
ألا وإنّ الرُّوحَ الأمينَ نَفَثَ في رُوعِي أ نّهُ لَن تَمُوتَ نفسٌ حتّى تَستَكمِلَ رِزقَها، فاتَّقُوا اللّه َ وأجمِلُوا في الطَّلَبِ ، ولا يَحمِلْ أحَدَكُم استِبطاءُ شَيءٍ مِنَ الرِّزقِ أن يَطلُبَهُ بغَيرِ حِلِّهِ ، فإنّهُ لا يُدرَكُ ما عِندَ اللّه إلاّ بطاعَتِهِ؛
همانا جبرئيل در دلم چنين افكند كه هيچ كس نميرد تا روزيش را به طور كامل دريافت كند ، پس از خدا پروا كنيد و در طلب روزى ميانه روى كنيد و دير رسيدن روزى شمارا وادار نكند كه آن را از راه غير حلال بجوييد ؛ زيرا آنچه نزد خداست جز با طاعت او به دست نمى آيد .
الكافي : 2 / 74 / 2
امام باقر عليه السلام:
لأبي النُّعمانِ: لا تَستَأكِلْ بِنا الناسَ ، فلا يَزيدَكَ اللّه ُ بذلكَ إلاّ فَقرا؛
- به ابو نعمان- : ما را وسيله سركيسه كردن مردم قرار مده ؛ زيرا با اين كار ، خداوند بر فقر تو مى افزايد .
بحار الأنوار : 78 / 184 / 11
امام صادق عليه السلام :
كَثرَةُ السُحتِ يَمحَقُ الرِّزقَ؛
حرامخوارىِ زياد ، روزى را از بين مى برد .
تحف العقول : 372
امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:
إذا كُ_نتَ ف_ي تِج_ارَتِكَ وحَضَرَتِ الصّلاةُ فلا يَشغَلْكَ عنها مَتْجَرُكَ ، فإنَّ اللّه َوَصفَ قَوما ومدَحَهُم فقالَ : رِجالٌ لا تُلهيهم ... وك_انَ هؤلاءِ القَ_ومُ يَتَّجِ_رونَ ، فإذا حَضَرَتِ الصّلاةُ تَرَكوا تِجارَتَهُم وقاموا إلى صَلاتِهِم ، وكانوا أعظَمَ أجْرا مِمَّن لا يَتَّجِرُ فيُصَلّي؛
هرگاه در حال كسب و كار بودى و وقت نماز رسيد كسب تو را از نماز باز ندارد؛ زيرا خداوند مردمى را چنين توصيف كرده و ستوده است : مردانى كه هيچ تجارت ... اين مردم كاسب بودند امّا چون گاه نماز مى رسيد دست از كسب و كار مى شستند و به نماز بر مى خاستند . مزد و پاداش اينان بيش از كسانى بود كه كاسبى نمى كردند و نماز مى خواندند .
بحار الأنوار : 103 / 100 / 40
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايند :
إنَ اللّه َ تباركَ وتعالى لَيُبْغِضُ المُنَفِّق سِلْعتَهُ بالأيْمانِ ؛
خداوند تبارك و تعالى از كسى كه با قسم و سوگند خوردن كالاى خود را به فروش رساند، نفرت دارد .
أمالي الصدوق : 390 / 6
امير المؤمنين علي (عليه السلام) مي فرمايند :
يا مَعاشرَ السَّماسِرَةِ ، أقِلّوا الأيْمانَ ، فإنّها مَنفَقَةٌ للسِّلْعَ_ةِ ، مَمْحَقَةٌ للرِّبْحِ؛
اى جماعت دلاّل ! كمتر سوگند خوريد كه اين كار كالا را به فروش مى رساند و سود (حقيقى) را مى برد .
الكافي : 5 / 162 / 2
كان عليٌّ عليه السلام يَجيء إلى السُّوقِ فيقومُ مَقاما له ، فيقولُ : السّلامُ عليكم أهلَ السُّوقِ ، اتَّقوا اللّه َ في الحَلْفِ ، فإنّ الحَلفَ يُزجي السِّلْعَةَ ويَمْحَقُ البَرَكةَ ، التّاجرُ فاجرٌ إلاّ مَن أخذَ الحقَّ وأعْطاهُ ؛
امام على(عليه السلام) به بازار مى آمد و در جايگاه خود مى ايستادند و مى فرمودند : درود بر شما اى بازاريان ، از خدا بترسيد و سوگند مخوريد ؛ زيرا سوگند خوردن كالا را رونق مى دهد و بركت را مى برد . تاجر نابكار است مگر آن كه به حق بستاند و بدهد .
كنز العمال : 10043
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) فرمودند:
يا عليُّ ، لا تُماكِسْ في أربَعةِ أشياءَ : في شِراءِ الاُضْحِيّةِ ، والكفَنِ ، والنَّسَمةِ ، والكَرْيِ إلى مَكّةَ ؛
اى على ! در چهار چيز چانه نزن: در خريد قربانى ، كفن ، بَرده و كرايه سفر به مكه .
الخصال : 245 / 103
امام على عليه السلام:
التاجر الجبان مَحروم ، والتاجر الجسور مَرزُوق؛
بازرگانِ ترسو از روزى محروم مى ماند و بازرگانِ بى باك روزى دارد .
منتخب ميزان الحكمة : 90
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنَّ أطيَبَ الكَسبِ كَسبُ التُّجّارِ الذينَ إذا حَدَّثُوا لم يَكذِبُوا ، وإذا ائتُمِنُوا لم يَخُونُوا ، وإذا وَعَدُوا لم يُخلِفُوا ، وإذا اشتَرَوا لم يَذُمُّوا ، وإذا باعُوا لم يُطرُوا ، وإذا كانَ علَيهِم لم يَمطُلُوا ، وإذا كانَ لَهُم لَم يُعَسِرُوا ؛
ه_مانا پاكيزه ترين شغل ، شغل ب_ازرگانانى است كه چون سخنى گويند دروغ نگويند و هر گاه امانتى به آنها سپرده شود، خيانت نكنند و هر گاه وعده دهند ، خلف وعده نكنند و وقتى چيزى مى خرند، از آن نكوهش نكنند و وقتى چيزى مى فروشند، تعريف و تبليغ نكنند و هر گاه بدهكارند (در پرداخت بدهى خود)، تعلل نورزند و هر گاه طلبكار باشند (براى گرفتن طلب خود)، فشار نياورند .
كنزالعمّال : (9340 و 9341)
قلتُ لأبي عبدِ اللّه عليه السلام : الرّجُلُ يَتّجِرُ ، فإنْ هُو آجَرَ نَفسَهُ اُعطِيَ ما يُصِيبُ في تجارتِهِ ، فقالَ : لا يُؤاجِرْ نفسَهُ ، ولكنْ يَسترزِقُ اللّه َ عز و جل ويَتَّجِرُ ، فإنّهُ إذا آجَرَ نفسَهُ حَظَرَ على نفسِهِ الرِّزْقَ،
عمار ساباطى :
به ابو عبداللّه (امام صادق عليه السلام) عرض كردم : انسان مى تواند تجارت كند با اين حال اگر خودش را اجير (ديگرى) سازد ، به اندازه اى كه خودش تجارت كند به او داده مى شود . فرمودند : اجير نشود ، بلكه از خداوند بزرگ روزى طلبد و دست به تجارت زند ؛ زيرا اگر مزدورى كند ، مانع روزى خود شده است .
الكافي : 5 / 90 / 3 و ص 273/1
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن باعَ واشْتَرى فلْيَجْتَنِبْ خَمسَ خِصالٍ ، وإلاّ فلا يَبيعَنَّ ولا يَشْتَرِيَنَّ : الرِّبا ، والحَلْفَ ، وكِتْمانَ العَيبِ ، والحمدَ إذا باعَ ، والذَّمَّ إذا اشْتَرى؛
كسى كه خريد و فروش مى كند بايد از پنج كار دورى ورزد و گرنه نبايد خريد و فروش كند : ربا ، سوگند ، پوشاندن عيب كالا ، تعريف و تبليغ در موقع فروش و بدگويى از كالا در موقع خريد آن .
بحار الأنوار : 103 / 95 / 18
قال الصادق - عليه السلام -:
جبنوا مساجدكم البيع و الشراء ؛
مساجدتان را بازارى براى خريد و فروش قرار ندهيد.
(وسائل الشيعه ، ج 3، ص 507).
قال رسول الله - صلى الله عليه و آله -:
من اكل لمقة حرام لم تقبل له صلوة اربعين ليلة و لم يستجب له دعوة اربعين صباحا ؛
كسي كه لقمه حرام بخورد، نماز چهل شب او قبول نمى شود، ودعاى چهل روز او به اجابت نمى رسد.
(دارالسلام ، نورى ، ج 4 ص 213)
عن النبى - عليه السلام -:
ان الله ملكا ينادى على بيت المقدس كل ليلة : من اكل حراما ما لم يقبل الله منه صرفا و لاعدلا و الصرف ، النافلة و العدل ، الفريضة ؛
همانا براى خداوند (از جانب ايشان ) فرشته اى كه هر شب بر بيت المقدس پيام مى دهد، آن كسى كه حرامى (اندك مال حرامى ) بخورد، خداوند از او نه صرفى و نه عدلى را قبول خواهد كرد.صرف نماز نافله است و عدل ، نماز واجب .
(بحارالانوار، ج 103، ص 16)
امام صادق عليه السلام فرمودند:
تَرْكُ التِجارَة ينْقَصُ الْعَقْلَ؛
رها كردن كسب و كار، عقل را كم مي كند.
وسائل الشيعه، ج17، ص14
امام صادق عليه السلام فرمودند:
لاتَكسل عَن مَعِيشَتك فَتَكون كَلّاً عَلى غَيركدر؛
معاش دنيوى خود تنبلى مكن كه سربار ديگران باشى.
فروع كافى، ج 5، ص 86
امام محمد باقر (عليه السلام)فرمودند:
پليدترين كسبها ، كسب رباست .
بحارالانوار ، دار احياء الترا العربى ، ج 5 ، ص 147
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أليمين الكاذبه منفقه للسّلعه ممحقه للكسب؛
قسم دروغ، كالا را تلف كند و كسب را از ميان ببرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
المعك طَرَفُ مِنَ الظُّلْمِ ؛
تأخير پرداخت دين، شمه اى از ظلم است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من احتكر على المسلمين طعامهم ضربه اللَّه بالجذام؛
هر كه خوراك مسلمانان را احتكار كند خدا به خوره مبتلايش كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من اشترى سرقه و هو يعلم أنّها سرقه فقد شرك في عارها و إثمها؛
هر كه مال دزدى را بخرد و بداند كه دزدي است در ننگ و گناه آن شريك است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من تمنّى على أمّتي الملاء ليله واحده أحبط اللَّه عمله أربعين سنه؛
هر كه براى امت من يك شب آرزوى گرانى كند خدا چهل سال عبادت او را باطل كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من باع عيبا لم يبيّنه لم يزل في مقت اللَّه و لم تزل الملائكه تلعنه؛
هر كه چيز معيوبى فروشد و نگويد پيوسته در دشمنى خدا باشد و فرشتگان پيوسته او را لعنت كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من أصاب مالا من مهاوش أذهبه اللَّه في نهابر؛
هر كه مال از حرام به دست آرد در حوادث سخت از دست بدهد.
نهج الفصاحه
ما من قوم يظهر فيهم الرّبا إلّا أخذوا بالسّنه و ما من قوم يظهر فيهم الرّشا إلّا أخذوا بالرّعب؛
هر گروهى كه ربا ميانشان رواج گيرد به قحط مبتلا شوند و هر گروهى رشوه ميانشان رواج گيرد به ترس دچار شوند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما من عبد يبيع قالدا إلّا سلّط اللَّه عليه تالفا؛
هر بنده كه چيز فاسد فروشد، خدا تلف كننده اى را بر او مسلط كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما أحد أكثر من الرّبا إلّا كان عاقبه أمره إلى قلّه؛
هر كه ربا فراوان خورد سر انجام او به فقر انجامد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لا يحلّ الصّدقه لغنىّ و لا لذي مرّه قويّ؛
صدقه گرفتن بر غنى روا نيست و نيز براى آن كه طبعى نيرومند دارد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لا يحتكر إلّا خاطئ؛
جز خطاكار احتكار نمى كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ليس منّا من غشّ مسلما أو ضرّه أو ما كره؛
هر كه با مسلمانى تقلب كند يا به او ضرر رساند يا با وى حيله كند از ما نيست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لعن اللَّه الرّبا و آكله و كاتبه و شاهده و هم يعلمون؛
خدا ربا و رباخوار را با نويسنده و شاهد معامله ربا اگر واقفند لعنت كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الرّاشي و المرتشي في النّار؛
رشوه دهنده و گيرنده در آتشند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
درهم ربا يأكله الرّجل- و هو يعلم- أشدّ عند اللَّه من ستّه و ثلاثين زنيه؛
يك درهم ربا كه انسان دانسته گيرد در نظر خدا بدتر از سى و شش زناست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
خمسه من مصائب الدّنيا فوت الحبيب و ذهاب المال و شماته الأعداء و ترك العلم و امرأه سوء؛
پنج چيز از مصائب دنياست: مرگ دوست و تلف شدن مال و سرزنش دشمنان و ترك دانش و زن بد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الحلف منفقه للسّلعه ممحقه للبركه؛
قسم در معامله جنس را تمام و بركت را نابود مي كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الحريص الّذي يطلب المكسبه من غير حلّها؛
حريص آن است كه سود به نامشروع جويد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
حرّمت التّجاره في الخمر؛
تجارت شراب حرام است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الجالب مرزوق و المحتكر ملعون؛
واردكننده روزى مي خورد و محتكر لعنت مي برد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الجالب إلى سوقنا كالمجاهد في سبيل اللَّه و المحتكر في سوقنا كالملحد في كتاب اللَّه؛
آن كه به بازار ما چيزى وارد مى كند مانند آن كس است كه در راه خدا جهاد مي كند و آن كه در بازار ما احتكار مي كند مانند كسى است كه در كتاب خدا كافر به شمار رفته است.
نهج الفصاحه
ثلاثه لا ينظر اللَّه إليهم غدا: شيخ زان و رجل اتّخذ الإيمان بضاعه يحلف من كلّ حقّ و باطل و فقير مختال يزهو؛
سه كسند كه روز رستاخيز خدا به سوى آنها نمي نگرد: پير زنا كار و مردى كه قسم را سرمايه خود قرار داده در حق و باطل قسم مي خورد و فقير متكبر و مغرور.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
بئس العبد المحتكر: إن أرخص اللَّه تعالى الأسعار حزن و إن أغلاها اللَّه فرح؛
چه بد است محتكر اگر خدا قيمت ها را ارزان كند غمگين شود و اگر گران كند خوشحال گردد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الآخذ و المعطي سواء في الرّبا؛
آن كه ربا مى دهد و آن كه مى گيرد در گناه برابرند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أيّما رجل تزوّج امرأه فنوى أن لا يعطيها من صداقها شيئا مات يوم يموت و هو زان و أيّما رجل اشترى من رجل بيعا فنوى أن لا يعطيه من ثمنه شيئا مات يوم يموت و هو خائن و الخائن في النّار؛
هر كه زنى گيرد و در خاطر داشته باشد كه مهر او را نپردازد هنگام مرگ چون زناكاران بميرد و هر كس چيزى از مردى بخرد و در خاطر داشته باشد كه قيمت آن را نپردازد هنگام مرگ چون خائنان بميرد و خائن در آتش است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أيّما رجل تديّن دينا و هو مجمع أن لا يوفيه إيّاه لقي اللَّه سارقا؛
هر كس قرضى بگيرد و در خاطر داشته باشد كه آن را نپردازد مانند دزدان محشور شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إيّاكم و الدّين فإنّه هم باللّيل و مذلّه بالنّهار؛
از قرض بپرهيزيد كه غم شب و ذلت روز است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ اللَّه تعالى مع الدّائن حتّى يقضي دينه ما لم يكن دينه فيما يكره اللَّه؛
خداوند يار قرض دار است تا قرض خود را بپردازد به شرط آن كه قرض وى بر خلاف رضاى خداوند نباشد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ أعظم الذّنوب عنه اللَّه أن يلقاه بها عبد- بعد الكبائر الّتي نهى اللَّه عنها- أن يموت الرّجل و عليه دين لا يدع له قضاء؛
بعد از گناهان بزرگ كه خداوند از آن نهى كرده بزرگتر از همه گناهان آن است كه مردى بميرد و قرضى داشته باشد و محلى براى پرداخت آن نگذارد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ أطيب الكسب كسب التّجّار الّذين إذا حدّثوا لم يكذبوا و إذا ائتمنوا لم يخونوا و إذا وعدوا لم يخلفوا و إذا كان عليهم دين لم يمطلوا و إذا كان لهم لم يعسروا و إذا باعوا لم يطروا و إذا اشتروا لم يذمّوا؛
بهترين كسب ها كسب تجارى است كه به هنگام سخن دروغ نگويند و در امانت خيانت نكنند و به وعده وفا كنند و در پرداخت قرض خود تعلل نكنند و در مطالبه سخت گيرى نكنند و به هنگام فروش در ستايش جنس خود مبالغه نكنند و به هنگام خريد از جنس ديگران بد نگويند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أقلّ من الدّين تعش حرّا؛
قرض كمتر گير تا آزاد باشى.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أعظم الظّلم ذراع من الأرض ينتقصه المرء من حقّ أخيه ليست حصاه أخذها إلّا طوّقها يوم القيامه؛
بزرگترين ستمها آن است كه مردى يك ذراع زمين از حق برادر خويش بگيرد، هر ريگى كه بدين طريق در تصرف او در آيد روز رستاخيز در گردن او طوقى مى شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أربعه يبغضهم اللَّه تعالى: البيّاع الحلّاف و الفقير المختال و الشّيخ الزّاني و الإمام الجائر؛
چهار كس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقير متكبر و پير زنا كار و پيشواى ستمگر.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إذا حجّ الرّجل بمال من غير حلّه فقال لبّيك اللّهمّ لبّيك قال اللَّه لا لبّيك و لا سعديك هذا مردود عليك؛
وقتى كسى با مالى كه حلال نيست به حج رود هنگامى كه گويد لبيك خدا يا لبيك، خدا گويد نه لبيك و نه سعديك اين ها به تو باز مي گردد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
احتكار الطّعام بمكّه إلحاد؛
احتكار خوردني ها در مكه كفر است.
نهج الفصاحه
امام محمد باقر (ع) مي فرمايند:
پليدترين كسبها ، كسب رباست .
بحارالانوار ، دار احياء التراث العربي ، ج 5 ، ص 147
قالَ الاْمامُ علي - عليه السلام - :
إيّاكُمْ وَ الدَّيْن، فَإنَّهُ هَمٌّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهارِ ؛
امام علي - عليه السلام - فرمودند:
از گرفتن نسيه و قرض، خود را برهانيد، چون كه سبب غم و اندوه شبانه و ذلّت و خواري در روز خواهد گشت.
وسائل الشّيعة، ج 18، ص 316، ح 23750
پيامبر خدا _ صلّي الله عليه و آله و سلّم _ مي فرمايند :
ملعون ملعون من عبد الدّينار و الدّرهم؛
از رحمت خدا به دور است، كسي كه بندگي دينار و درهم كند.
الخصال: 129
امام باقر عليه السلام مي فرمايند :
و ما مِنْ عَبْدٍ يَبْخَلُ بِنَفَقَةٍ يُنْفِقُها فيما يُرْضِى اللّه َ اِلاَّ ابْتُلىَ بِاَنْ يُنْفِقَ اَضْعافَها فيما اَسْخَطَ اللّه َ؛
هر كس از خرج كردن مالى در راه خداپسندانه بخل ورزد، چند برابر آن را در راه غير خداپسندانه هزينه خواهد كرد.
بحارالأنوار، ج 78، ص 173، ح 12 .
امام صادق عليه السلام مي فرمايند :
اَوْحَى اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى مُوسى عليه السلام يا مُوسى لا تَفْرَحْ بِكَثْرَةِ الْمالِ وَ لا تَدَعْ ذِكْرى عَلى كُلِّ حالٍ فَاِنَّ كَثْرَةَ الْمالِ تُنْسِى الذُّنوبَ وَ اِنَّ تَرْكَ ذِكرى يُقْسِى الْقُلوبَ ؛
خداى عزّوجلّ به موسى عليه السلام وحى كرد: اى موسى! به زيادى ثروت شاد مشو و در هيچ حالى مرا فراموش مكن، زيرا با زيادى ثروت گناهان فراموش مى شود و از ياد بردن من قساوت قلب مى آورد.
كافى، ج 4، ص 497، ح 7.
رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
هر گاه امت من ربا خورند ، زلزله رُخ دهد.
( كنز العمال : ج 14 ص 280 ح 38731 )
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
آن كس كه بدون آگاهى (از احكام شرعى تجارت و) داد و ستد كند ، در ربا غوطه ور شود.
(غررالحكم ، باب تجارت)
امام علي (عليه السلام)مي فرمايند:
اسراف نشانه و سرآغاز فقر و نيازمندى است.
(غررالحكم ، باب تبذير و اسراف)
امام علي (عليه السلام)مي فرمايند:
ولخرجى و اسراف قرين و همراه ورشكسته اى است.
(غررالحكم ، باب تبذير و اسراف)
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند :
از خلق و خوى افراد نادان و بى تجربه است كه خود يا ديگران را براى احتكار به رنج و تعب وادارند.
باب احتكار
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند :
احتكار شيوه و طريقه بدكاران و گنه كاران است.
باب احتكار
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند :
احتكار كننده از نعمت خود محروم و بى بهره خواهد ماند.
باب احتكار
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند :
احتكار به حرمان و بى بهره ماندن (محتكر) انجامد.
باب احتكار
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند :
احتكار پستى آورد.
باب احتكار
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند:
كسى كه از كسب خود حرامى به دست آورد ، براى خود گناهانى را ذخيره كرده است.
غرر الحكم ، باب حرام
رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
سه كس اند كه در روز قيامت خدا به سوي آنها نمي نگرد و پاكشان نمي كند و عذابي دردناك دارند : پير زناكار و فقير متكبّر ، و شخصي كه خدا را سرمايه خود كرده ، چيزي نخرد مگر با قسم و چيزي نخرد نفروشد مگر با قسم.
نهج الفصاحه ، حديث 1240
أتَيْتُ لَيْلَةً اُسْرِىَ بى عَلى قَوْمٍ بُطونُهُم كَالْبُيوتِ فيهَا الْحَيّاتُ تُرى مِنْ خارِجِ بُطونِهِمْ فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ يا جَبْرَئيلُ؟ قالَ: هؤُلاءِ أَكَلَةُ الرِّبا؛
شبى كه به معراج رفتم برمردمى گذشتم كه شكم هايشان چون خانه اى بود و در آنها مارهايى وجود داشت كه از بيرون شكمهايشان ديده مى شد. پرسيدم: اى جبرئيل اينها كيستند؟ گفت: اينان رباخوارانند.
كنزالعمال، ج 4، ص 107، ح 9766.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنْ أَكَلَ الرِّبا مَلأََ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ بَطْنَهُ مِنْ نارِ جَهَنَّمَ بِقَدْرِ ما أَكَلَ ، وَإِنِ اكْتَسَ_بَ مِنْهُ مالاً لايَقْبَلُ اللّه ُ تَعالى مِنْهُ شَيْ_ئا مِنْ عَمَلِهِ ، وَلَمْ يَزَلْ فى لَعْنَةِ اللّه ِ وَالْمَلائِكَةِ ما كانَ عِنْدَهُ مِنْهُ قيراطٌ (واحِدٌ)؛
هر كس ربا بخورد خداوند عزوجل به اندازه ربايى كه خورده شكمش را از آتش دوزخ پر كند و اگر از طريق ربا مالى به دست آورد، خداى تعالى هيچ عمل او را نپذيرد و تا زمانى كه قيراطى (كمترين مقدار) از مال ربا نزدش باشد، پيوسته خداوند و فرشتگانش او را نفرين كنند.
ثواب الاعمال، ص 285.
امام رضا عليه السلام مي فرمايند:
اِعْلَمْ _يَرْحَمُكَ اللّه ُ _ اَنَ الرِّباحَرامٌ سُحتٌ،مِنَ الكَبائِرِ وَ مِمّا قَدْ وَعَدَ اللّه ُ عَلَيْهِ النّارَ فَنَعوذُ بِاللّه ِ مِنْها، وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلى لِسانِ كُلِّ نَبىٍّ وَفى كُلِّ كِتابٍ؛
خدايت رحمت كند! بدان كه ربا حرام و از گناهان كبيره است و خداوند بر آن وعده آتش داده است پس پناه مى بريم به خدا از آتش. ربا را همه پيامبران و همه كتاب هاى آسمانى حرام كرده اند.
فقه الرضا، ح 256.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
اِنَّ اَخْوَفَ ما اَخافُ عَلى اُمَّتى مِنْ بَعْدى هذِهِ الْمَكاسِبُ المُحَرَّمَةُ وَ الشَّهْوَةُ الخَفيَّةُ وَ الرِّبا؛
آنچه بيش از هر چيز بر امتم بعد از خود مى ترسم، درآمدهاى حرام، هواپرستى پنهان و رباست.
بحارالانوار، ج 103، ص 54، ح 26.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
اَلرِّبا وَ اِنْ كَثُرَ فَاِنَّ عاقِبَتَهُ تَصيرُ اِلى قُلٍّ؛
سود ربا گرچه بسيار باشد ولى سرانجام به كمى (و بى بركتى) مى گرايد.
كنزالعمال، ج 4، ص 105، ح 9758 .
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
دِرْهَمُ رِبا أَعْظَمُ عِنْدَ اللّه ِ مِنْ سَبْعينَ زِنْيَةً بِذاتِ مَحْرَمٍ فى بَيْتِ اللّه ِ الْحَرامِ؛
يك درهم ربا نزد خداوند سنگين تر است از هفتاد بار زنا كردن با محارم در خانه خدا.
نورالثقلين، ج 1، ص 295، ح 1177.
امام على عليه السلام مي فرمايند:
اَلدَّيْنُ رِقٌّ فَلا تَبْذُلْ رِقَّكَ لِمَنْ لا يَعْرِفُ حَقَّكَ؛
بدهى (نوعى) بندگى است، پس زمام اختيار خود را به كسى كه حق تو را نمى شناسد مسپار (كنايه از اين است كه از هر كس قرض نگير).
1 شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد،ج20،ص306،ح503 .
امام على عليه السلام مي فرمايند:
اِيّاكُمْ وَ الدَّيْنَ فَاِنَّهُ مَذَلَّةٌ بِالنَّهارِ، وَ مَهَمَّةٌ بِاللَّيلِ وَ قَضاءٌ فِى الدُّنْيا وَ قَضاءٌ فِى الآْخِرَةِ؛
زير بار بدهى نرويد زيرا بدهكارى خوارى روز و اندوه شب است و در دنيا و آخرت باز پرداختى دارد.
كافى، ج 5، ص 95، ح 11.
امام على عليه السلام مي فرمايند:
بِئْسَ القِلادَةُ لِلخَيِّرِ العَفيفِ قِلادَةُ الدَّيْنِ؛
چه بد گردنبندى است گردنبند بدهكارى بر گردن نيكوكارِ خويشتندار.
دستور معالم الحكم، ص 21.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
كَمالايَحِلُ لِغَريمِكَ أَنْ يَمْطُلَكَ وَهُوَمُؤْسِرٌفَكَذلِكَ لايَحِلُّ لَكَ أَنْ تَعْسِرَهُ إِذا عَلِمْتَ أَنَّهُ مُعْسِرٌ؛
همان طور كه براى آن كسى كه از تو قرض گرفته جايز نيست كه اداء آن را به تأخير بيندازد، پس براى تو هم جايز نخواهد بود كه با اين كه مى دانى او تنگدست است از او مطالبه كنى.
ثواب الاعمال، ص 138.
امام على عليه السلام مي فرمايند:
تِسْعَةُ اَشْياءَ قَبيحةٌ وَ هِىَ مِنْ تِسْعَةِ اَن_ْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَيْرِهِمْ: ضيقُ الذَّرْعِ مِنَ الْ_مُلوكِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنياءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْكُهولِ وَ الْقَطيعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْكِذْبُ مِنَ الْ_قُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّيشُ مِن ذَوِى السُّلْطانِ؛
نُه چيز زشت است، اما از نه گروه زشت تر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حركات بچگانه از ميانسالان؛ جدايى حاكمان از مردم؛ دروغ از قاضيان؛ بيمارى كهنه از پزشكان؛ بدزبانى از زنان و سختگيرى و ستمگرى از سلاطين.
دعائم الإسلام، ج 1، ص 83
امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:
خسيس بودن آبروى انسان را از بين مى برد.
(بحار الانوار ، ج 78 ، ص 357)
امام حسن عسگري(عليه السلام) مي فرمايند:
ما تَرَكَ الحَقَّ عَزيزٌ إلّا ذَلَّ ولا أخَذَ بِهِ ذَليلٌ إلّا عَزَّ؛
هيچ عزّتمندى حق را ترك نكند ، مگر آن كه خوار شود ، و هيچ خوارى به حق نگرايد ، مگر آن كه عزّت يابد.
تحف العقول، ص 484
رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اِنَّ اَخوَفَ ما اَخافُ عَلى اُمَّتى مِن بَعدى هذِهِ المَكاسِبُ المُحَرَّمَةُ وَ الشَّهوَةُ الخَفيةُ وَ الرِّبا؛
آنچه بيش از هر چيز بر امتم بعد از خود مى ترسم، درآمدهاى حرام، هواپرستى پنهان و رباست.
بحارالانوار، ج 103، ص 54، ح 26
پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
العِبَادَةُ مَعَ أكلِ الحَرََامِ كَالبِنَاءِ عَليَ الرَّمل؛
عبادت همراه با لقم? حرام، همچون ساختماني است كه بر ماسه بنا شده باشد.
بحار الأنوار، ج 84، ص 258
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اياكُمْ وَ الْحَلْفَ فَاِنَّهُ ينْفِقُ السِّلْعَةَ وَ يمْحَقُ الْبَرَكَةَ؛
از قسم خوردن بپرهيزيد، چرا كه كالا را تلف مى كند و بركت را از بين مى برد.
كافى، ج 5، ص 162، ح 4
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
لَيسَ مِنّا مَن غَشَّ مُسلِما اَو ضَرَّهُ اَو ماكرَهُ؛
از ما نيست كسى كه با مسلمانى تقلّب كند، يا به او ضرر رساند و يا با وى حيله نمايد.
(نهج الفصاحه، ح 2414)
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
اِذا اَرادَ اللّه ُ بِقَومٍ هَلكا ظَهَرَ فيهِمُ الرِّبا؛
هنگامى كه خداوند بخواهد ملتى را نابود كند، رباخوارى در ميان آنان رواج مى يابد.
(وسائل الشيعه، ج 18، ص 123، ح 17)
امام على (عليه السلام) فرمودند:
كثرَةُ الدَّين تُصَيرُ الصّادِقَ كاذِبا وَ المُنجِزَ مُخلِفا؛
بدهى بسيار، راستگو را دروغگو و خوش قول را بدقول مى گرداند.
(غررالحكم، ج 4، ص 592، ح 7105 )
پيامبر اعظم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
اَلبِطالَةُ تُقِسي القَلبَ؛
بيكارى ، دل را سخت مي كند.
(مسند الشهاب، ج 1، ص 188 )
امام حسن عسكري(عليه السلام) مي فرمايند:
اعتدال و صرفه جويي در مصرف مال، اندازه اي دارد كه اگر از آن بيش تر شود، بخل است.
بحارالانوار، ج17، ص 218.
قال الامام علي - عليه السلام - : لاتُحَقِّرُوا ضُعَفَا إخْوَانِكُمْ، فَإِنَّهُ مَنْ اِحْتَقَرَ مُؤمِناً لم يَجْمَعِ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بَيْنَهُمَا في الْجَنَّةِ إِلا أَنْ يَتُوبَ.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: برادران خود را كه دچار ضعف (مالي) هستند خوار و حقير نشماريد كه هر كس مومني را خوار شمارد خدا در ميان آنها در بهشت جمع نخواهد كرد مگر آنكه توبه كند.
«الخصال، ص 614، ح 10»
قال الامام علي - عليه السّلام - : الصّبرُ جنَّةٌ من الفاقَةِ.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: صبرو بردباري سپري در برابر فقر و تنگدستي است.
«بحار الانوار، ج 77، ص 240»
قال الامام علي - عليه السلام - : إظهَارُ الحِرصِ يُورِثُ الفَقرَ.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: حرص زدن موجب فقر مي شود.
«بحار الانوار، ج 73، ص 162»
قال الامام الصّادق - عليه السّلام - : الغناءُ يُورِثُ الفقر.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: غناء و آوازه خواني موجب فقر و تنگدستي مي گردد.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 213»
قال الامام علي - عليه السّلام - : عَجِبتُ لِلبَخيلِ يَستَعجِلُ الفقرَ الذي مِنهُ هَرَبَ و يَفُوتُهُ الغِنَي الذي إيّاه طَلَبَ فَيَعيشُ في الدّنيا عَيْشَ الفُقراء و يُحاسَبُ في الاخرةِ حِسابَ الأغنياء.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: در شگفتم از براي شخص بخيل كه مي شتابد به سوي تنگدستي و فقري كه از آن گريزان است و مال و ثروتي را كه مي جويد از دست مي دهد، لذا در دنيا مانند فقيران زندگي مي كند و در آخرت مانند توانگران به حسابش رسيدگي مي شود.
«نهج البلاغه، حكمت 121»
قال الامام علي - عليه السّلام - : البُخلُ جِلبابُ المَسكَنَةِ.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بخل، جامة فقر و تهيدستي است.
«غررالحكم، ص 19»
قال الامام علي - عليه السلام - : مَنْ أسرف في طَلبِ الدّنيا ماتَ فَقيراً.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: هر كس بيش از حد در طلب دنيا برآيد، فقير ازدنيا مي رود.
غررالحكم، ص 329
قال الامام علي - عليه السلام - : التّبذيرُ عنوانُ الفاقَة.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: زياده روي، مقدمه فقر و تنگدستي است.
غررالحكم، ص 21
قال الامام الصادق - عليه السلام - : أَيُّمَا رَجُل دَعَا عَلَي وَلَدِهِ أَورَثَهُ الفَقرَ.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: هر مردي كه فرزند خود را نفرين كند، مبتلا به فقر مي شود.
«بحار الأنوار، ج 104، ص 99»
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اُوصيكُم بِالخَشيَةِ مِنَ اللّه ِ فِي السِّرِّ وَالعَلانِيَةِ . . . وَالاِكتِسابِ فِي الفَقرِ وَالغِنى ؛
شما را سفارش مى كنم كه در پنهان و آشكار از خدا بيم ورزيد . . . و خواه در فقر و خواه در توانگرى ، در پى كسبِ [روزى] باشيد.
بحار الأنوار : 1 / 141 / 30
امام على (عليه السلام) فرمودند :
تَركُ التَّقديرِ فِي المَعيشَةِ يورِثُ الفَقرَ؛
اندازه نگه نداشتن در گذران زندگى ، فقر به بار مى آورد .
بحار الأنوار : 71 / 347 / 13 .
امام علي(عليه السلام ) فرمودند:
لا فَقرَ مَعَ حُسنِ تَدبير؛
با برنامه ريزى صحيح ، فقر پديد نمى آيد .
غرر الحكم : 10920 .
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
لا فَقرَ مَعَ حُسنِ ِ تَدبيرٍ؛
با برنامه ريزى صحيح ، فقر پديد نمى آيد .
غرر الحكم : 10920 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) :
شَرَفُ الدُّنيا الغِنى ، وشَرَفُ الآخِرَةِ التَّقوى ؛
مايه بزرگوارى دنيا ، توانگرى است ؛ و مايه بزرگوارى آخرت ، تقوا .
كنز العمّال : 3 / 92 / 5650 .
امام على عليه السلام :
اعتِيادُ الكِذبِ يُورِثُ الفَقرَ .
اعتياد به دروغگويى ، فقر مى آورد .
بحار الأنوار : 72 / 261 / 36
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
إذا رَأَيتُمُ الرَّجُلَ ألَمَّ اللّه ُ بِهِ الفَقرَ وَالمَرَضَ ؛ فَإِنَّ اللّه تَعالى يُريدُ أن يُصافِيَهُ .
چون كسى را ديديد كه خداوند ، او را به نادارى و بيمارى در ميان گرفته ، [بدانيد كه] خداوند متعال ، اراده كرده است كه او را پاك كند .
الفردوس ، جلد 1 ، صفحه 261 ، حديث 1015 عن ، كنز العمّال ، جلد 6 ، صفحه 472 ، حديث 16602
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
يا أبا ذَرٍّ ، إيّاكَ والسؤالَ فإنّهُ ذُلٌّ حاضرٌ ، وفَقرٌ تَتَعَجَّلُهُ ، وفيهِ حِسابٌ طَويلٌ يَومَ القِيامَةِ .
اى ابوذر !زنهار از درخواست و گدايى ، كه در دنيا مايه خوارى و فقر است و در روز قيامت حسابش طولانى است .
الفقيه : 4 / 375 / 5762 منتخب ميزان الحكمة : 262
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
ما مِن عبدٍ فَتَحَ على نَفسِهِ بابا مِن المَسألَةِ إلاّ فَتَحَ اللّه علَيهِ سَبعينَ بابا مِنَ الفَقرِ .
هيچ بنده اى درى از نياز خواهى را به روى خود نگشود ، مگر آن كه خداوند هفتاد دَرِ فقر را به روى او گشود .
جامع الأخبار : 379 / 1061 منتخب ميزان الحكمة : 262
امام باقر (عليه السلام) فرمودند:
اَلبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ يَنفيانِ الفَقرَ وَ يَزيدانِ فِى العُمرِ وَ يَدفَعانِ عَن صاحِبِهِما سَبعينَ ميتَةَ سوءٍ ؛
كار خير و صدقه، فقر را مى بَرند، بر عمر مى افزايند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى كنند.
ثواب الاعمال، ص 141
امام باقر (عليه السلام) فرمودند:
كَنسُ البُيوتِ يَنفِى الفَقرَ؛
جارو كردن اتاق ها فقر را از بين مى برد.
وسايل الشيعه، ج 3 ، ص 571، ح 2
امام موسى كاظم (عليه السلام) فرمودند:
اَداءُ الاَمانَةِ وَالصِّدْقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخيانَةُ وَالْكَذِبُ يَجْلِبانِ الفَقْرَ وَ النِّفاقَ؛
اداى امانت و راستگويى روزى را زياد مى كند و خيانت و دروغگويى باعث فقر و نفاق مى شود.
بحارالأنوار، ج 78، ص 327
امام حسين (عليه السلام) فرمودند:
اِتَّخِذُوا عِنْدَ الْفُقَراءِ اَيادى فَاِنَّ لَهُمْ دَوْلَةٌ يَوْمَ الْقيامَةِ؛
[با نيكى و كمك به نيازمندان] نزد آنان جايگاهى براى خود بيابيد، كه آنان روز قيامت مقام و منزلتى دارند.
كافى، ج 2، ص 103، ح 2
امام على (عليه السلام) فرمودند:
اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلى اَئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ يُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ كَيْلا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقيرِ فَقْرُهُ؛
خداوند عزوجل بر پيشوايان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقير را، فقرش برآشفته نكند.
نهج البلاغه، خطبه 209
امام على (عليه السلام) فرمودند:
لا غِنَي كالعَقلِ، و لا فَقرَ كالجَهلِ، و لا ميراثَ كالاَدَب و لا ظَهيرَ كالمُشاوَرَه؛
هيچ ثروتي چون عقل و هيچ فقري چون جهل و هيچ ميراثي چون ادب و هيچ پشتيباني چون مشورت نخواهد بود.
تحف العقول، ص89
امام على (عليه السلام) فرمودند:
اَلعَفافُ زِينَهُ الفَقرِ، وَ الشُّكرُ زِينَهُ الغِنَي.
خويشتن داري، زينت فقر است و سپاس گزاري زينت غنا و توانگري.
تحف العقول، ص75
امام على (عليه السلام) فرمودند:
نَظِّفوا بُيوتَكُم مِن حَوكِ العَنكَبوتِ، فَاِنَّ تَركَهُ فِى البَيتِ يورِثُ الفَقرَ؛
خانه هاى خود را از تار عنكبوت پاك كنيد، زيرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى آورد.
وسائل الشيعه، ج 3، ص 575، ح 2
امام على (عليه السلام) فرمودند:
اَلمانَةُ تَجُرُّ الرِّزقَ، وَالخيانَةُ تَجُرُّ الفَقرَ؛
امانتدارى روزى مى آورد و خيانت در امانت فقر.
بحارالأنوار، ج78، ص60، ح138
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند:
اَلوُضوءُ قَبلَ الطَّعامِ يَنفِى الفَقرَ، وَ بَعدَهُ يَنفِى الهَمَّ وَ يُصَحِّحُ البَصَرَ؛
شستن دست قبل از غذا، فقر را و پس از غذا، غم و اندوه را برطرف مى كند و به چشم سلامتىمى بخشد.
مكارم الاخلاق، ص 139
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند:
لا فقرَ اَشدُّ مِنَ الجَهلِ ، لا مالَ اَعودُ مِن العَقلِ؛
هيچ تهيدستي سخت تر از ناداني و هيچ مالي سودمندتر از عقل نيست.
اصول كافي،ج1،ص30
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند:
اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاَْغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛
عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.
نهج الفصاحه، ح 2006
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند:
اُمِرْتُ اَن آخُذَ الصَّدَقَةَ مِن اَغْنياءِكُم فَاَرُدَّها فى فُقَراءِكُم؛
من مأمورم كه صدقه (و زكات) را از ثروتمندانتان بگيرم و به فقرايتان بدهم.
مستدرك الوسائل، ج 7، ص 105
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند:
مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه ُ وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه ُ وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه ُ وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه ُ؛
هر كس ميانه روى كند، خداوند بى نيازش سازد و هر كس ريخت و پاش نمايد، خداوند نادارش كند، هر كس فروتنى پيشه كند، خداوند بلندش نمايد و هر كس بزرگى كند، خداوند خُردش نمايد.
كافى، ج 4 ، ص 95، ح 1
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
قُلْتُ لاَِبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام : اُطْعِمُ سائِلاً لا اَعْرِفُهُ مُسْلِما؟ فَقالَ: نَعَمْ اَعْطِ مَنْ لا تَعْرِفُهُ بِوِلايَةٍ وَ لا عَداوَةٍ لِلْحَقِّ اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ: «و قولوا لِلنّاسِ حُسْنا» و لا تُطْعِمْ مَنْ نَصَبَ لِشَىْ ءٍ مِنَ الْحَقِّ اَوْ دَعا اِلى شَىْ ءٍ مِنَ الْباطِلِ؛
آيا به فقيرى كه نمى دانم مسلمان است غذا بدهم؟ حضرت فرمود: آرى، به كسى كه نمى دانى دوست است يا دشمن حق، غذا بده؛ زيرا خداوند مى فرمايد: «با مردم به نيكى سخن بگوييد» ولى به كسى كه با حق دشمنى مى كند و يا به باطلى دعوت مى كند غذا مده.
كافى، ج 4، ص 13
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
قُلتُ لاَِبى عَبدِ اللّه ِ عليه السلام: اُطعِمُ سائِلاً لا اَعرِفُهُ مُسلِما؟ فَقالَ: نَعَم اَعطِ مَن لا تَعرِفُهُ بِوِلايَةٍ وَ لا عَداوَةٍ لِلحَقِّ اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ: و قولوا لِلنّاسِ حُسنا» و لا تُطعِم مَن نَصَبَ لِشَىْ ءٍ مِنَ الحَقِّ اَو دَعا اِلى شَىْ ءٍ مِنَ الباطِلِ؛
آيا به فقيرى كه نمى دانم مسلمان است غذا بدهم؟ حضرت فرمود: آرى، به كسى كه نمى دانى دوست است يا دشمن حق، غذا بده؛ زيرا خداوند مى فرمايد: با مردم به نيكى سخن بگوييد» ولى به كسى كه با حق دشمنى مى كند و يا به باطلى دعوت مى كند غذا مده.
كافى، ج 4، ص 13
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
إِنَّ السَّرَفَ يورِثُ الفَقرَ وَإِنَّ القَصدَ يورِثُ الغِنى؛
اسراف باعث فقر و ميانه روى موجب بى نيازى مى شود .
وسائل الشيعه، ج15، ص258، ح8
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمىِّ اَمانٌ مِنَ الصُّداعِ وَ بَراءَةٌ مِنَ الفَقرِ وَ طَهورٌ لِلرَّأسِ مِنَ الحَزاز؛
شستن سر با خطمى، مايه ايمنى از سر درد، بركنار ماندن از فقر و پاكيزگى سر از شوره است.
ثواب الاعمال، ص 19
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجميلَ وَ يَكرَهُ البُؤسَ وَ التَّباؤسَ فَاِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَنعَمَ عَلى عَبدٍ نِعمَةً اَحَبَّ اَن يَرى عَلَيهِ اَث_َرَها. قيلَ: وَ كَيفَ ذلِكَ؟ قالَ: يُنَظِّفُ ثَوبَهُ وَ يُطَيِّبُ ريحَهُ وَ يُجَصِّصُ دارَهُ وَ يَكنِسُ أفنيَتَهُ حَتّى اِنَّ السِّراجَ قَبلَ مَغيبِ الشَّمسِ يَنفِى الفَقرَ وَ يَزيدُ فِى الرِّزقِ؛
امام صادق عليه السلام : خداوند زيبايى و خودآرايى را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بيزار است. هرگاه خداوند به بنده اى نعمتى بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببيند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تميز بپوشد، خود را خوشبو كند، خانه اش را گچكارى كند، جلوى در حياط خود را جاروكند، حتى روشن كردن چراغ قبل از غروب خورشيد فقر را مى برد و روزى را زياد مى كند.
امالى طوسى، ص 275، ح 526
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
اِغسِلُوا اَيديَكُم قَبلَ الطَّعامِ وَ بَعدَهُ فَاِنَّهُ يَنفِى الفَقرَ وَ يَزيدُ فِى العُمُرِ؛
دست هايتان را قبل و بعد از غذا خوردن بشوييد، كه فقر را مى بَرَد و بر عمر مى افزايد.
محاسن ، ج 2، ص 202، ح 1594
امام سجاد(عليه السلام) فرمودند:
طلبُ الحوائج الى النّاس مذلةٌ للحياة و مذهبةٌ للحياء واستخفافٌ بالوقار وهو الفقرُ الحاضرُ و قلةُ طلب الحوائج الى الناس هو الغنىُ الحاضرُ ؛
دست حاجت بسوي مردم دراز كردن ، باعث خواري انسان در زندگي مي شود و حياء و شرم را از بين مي برد، وقار و سنگينى انسان را پايين مي آورد و همين خود نيز فقر نقد است. يعنى فقر منحصر به نداشتن پول نيست . فقر يعنى نيازنداشتن پول نياز و فقر است. اظهار اين نيازها هم عين فقر است به هر نسبت كه انسان كمتر دست حاجت پيش مردم دراز كند، به نوعى ، به غنا و بى نيازى نقد نائل شده است.
تحف العقول ص 286
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَن قَبَضَ يَدَهُ مَخافَةَ الفَقرِ فَقَد تَعَجَّلَ الفَقرَ ؛
هر كس از ترس فقر ، دست از بخشش فرو بندد ، به سوى فقر شتافته است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث7877
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
ألا وَ إنَّ مِنَ البَلاءِ الفاقَةَ وَأشَدُّ مِنَ الفاقَةِ مَرَضُ البَدَنِ وَأشَدُّ مِن مَرَضِ البَدَنِ مَرَضُ القَلبِ ؛
آگاه باشيد كه تنگ دستى از جمله بلاهاست و بدتر از آن، بيمارى جسم است و بدتر از آن، بيمارى دل .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث2775
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اَلغِنى وَالفَقرُ يَكشِفانِ جَواهِرَ الرِّجالِ وَ أوصافَها ؛
توانگرى و نادارى، گوهرها و ويژگى هاى مردان را آشكار مى كند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث1154
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
اللّهُمّ إنّي أعوذُ بكَ مِن الكُفرِ والفَقرِ ، فقالَ رجُلٌ : أيَعدِلانِ ؟ قالَ : نَعَم؛
بار خدايا ! من از كفر و فقر به تو پناه مى برم. مردى عرض كرد: آيا اين دو با هم برابرند ؟ فرمودند: آرى .
كنز العمّال : 16687
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
لولا رَحمَهُ ربِّي علَى فُقَراءِاُمَّتِي كادَ الفَقرُ يَكونُ كُفرا؛
اگر رحمت پروردگار من به فقراى امّت من نبود ، نزديك بود كه فقر به كفر بينجامد.
جامع الأخبار : 300 / 817
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الفَقرُ سَوادُ الوَجهِ في الدّارَينِ ؛
فقر ، (مايه) سيه رويى در هر دو جهان است .
عوالي اللآلي : 1 / 40 / 41
الفَقرُ أشَدُّ مِن القَتلِ ؛
فقر بدتر و سخت تر از كشته شدن است .
جامع الأخبار : 299 / 816
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
ما مِن عبدٍ فَتَحَ على نَفسِهِ بابا مِن المَسألَةِ إلاّ فَتَحَ اللّه ُ علَيهِ سَبعينَ بابا مِنَ الفَقرِ؛
هيچ بنده اى درى از نياز خواهى را به روى خود نگشود، مگر آن كه خداوند هفتاد دَرِ فقر را به روى او گشود.
جامع الأخبار : 379 / 1061
امام على عليه السلام :
ضَرَرُ الفَقرِ أحمَدُ مِن أشَرِ الغِنى؛
زيان فقر، پسنديده تر از سرمستى توانگرى است .
غرر الحكم : 5904
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الفَقرُ خَيرٌ مِن الغِنى ، إلاّ مَن حَمَلَ في مَغرَمٍ وأعطى في نائبَةٍ؛
فقر بهتر ازتوانگرى است ، مگر (در مورد) كسى كه غرامت و تاوانى را (از سوى تنگدستى) بپردازد يا در گرفتاريها به ديگران كمك كند .
بحار الأنوار : 72 / 56 / 86
امام صادق عليه السلام :
في مُناجاةِ موسى عليه السلام :يا موسى ، إذا رَأيتَ الفَقرَ مُقبِلاً فَقُل : مَرحَبا بشِعارِ الصالِحينَ ، وإذا رأيتَ الغِنى مُقبِلاً فَقُل : ذَنبٌ عُجِّلَت عُقوبَتُهُ ؛
در نجواهاى خداوند م_تعال با موسى عليه السلام آمده است : اى موسى ! هرگاه ديدى كه فقر روى آورده است ، بگو : خوش آمدى ، اى بالاپوش صالحان ! و هرگاه ديدى كه ثروت و توانگرى روى آورده است ، بگو : (اين به خاطر) گناهى است كه كيفرش به سوى من شتافته است .
الكافي : 2 / 263 / 12
امام صادق عليه السلام :
غِنىً يَحجُزُكَ عنِ الظُّلمِ خَيرٌ مِن فَقرٍ يَحمِلُكَ علَى الإثم؛
ثروتى كه تو را از س_ت_م باز دارد ، بهتر از فقرى است كه تو را به گناه كشاند.
الفقيه : 3 / 166 / 3614
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَنِ استَذَلَّ مؤمِنا أو مؤمِنَةً أو حَقَّرَهُ لِفَقرِهِ أو قِلَّةِ ذاتِ يَدِهِ ، شَهَرَهُ اللّه ُ تعالى يومَ القِيامَةِ ثُمّ يَفضَحُهُ؛
هر كس مرد يا زن مؤمنى را به سبب تهيدستى يا اندك بودن مال و داراييش خوار شمارد يا تحقير كند، خداوند متعال در روز قيامت او را (بدين كار زشتش) شهره و سپس رسوايش سازد.
بحار الأنوار : 72 / 44 / 52
امام على عليه السلام :
لاتُحَقِّروا ضُعفاءَ إخوانِكُم ؛ فإنّهُ مَنِ احتَقَرَ مُؤمِنا لم يَجمَعِ اللّه ُ عز و جل بينهما في الجنّةِ إلاّ أن يتوبَ؛
برادران تهيدست خود را تحقير نكنيد؛ زيرا هر كس مؤمنى را حقير شمارد، خداوند عز و جل ميان آن دو در بهشت جمع نكند، مگر اين كه توبه نمايد.
الخصال : 614 / 10
امام رضا عليه السلام :
مَن لَقِيَ فقيرا مُسلِما فَسَلَّمَ علَيهِ خِلافَ سَلامِهِ علَى الغَنيِّ ، لَقِيَ اللّه َ عز و جل يَومَ القِيامَةِ وهُو علَيهِ غَضبانُ؛
هر كس ب__ا مسلمانى فقير رو به رو شود و به او سلامى متفاوت با سلامى كند كه به ثروتمند مى كند، روز قيامت خداوند عز و جل را ديدار كند در حالى كه خدا از او در خشم است .
أمالي الصدوق : 359 / 5
امام صادق عليه السلام :
إنّ اللّه َ جلَّ ثناؤهُ لَيَعتَذِرُ إلى عَبدِهِ المؤمنِ الُمحْوِجِ في الدنيا كما يَعتَذِرُ الأخُ إلى أخيهِ ، فيَقولُ : وعِزَّتي وجَلالي ، ما أحوَجتُكَ في الدنيا مِن هَوانٍ كانَ بِكَ عَلَيَّ ، فارفَعْ هذا السَّجْفَ فانظُرْ إلى ما عَوَّضتُكَ مِن الدنيا . قالَ : فَيَرفَعُ فيَقولُ : ما ضَرَّني ما مَنَعتَني مع ما عَوَّضتَني؟!؛
(در روز ق_ي_امت) خ_داوندج_لّ ثناؤه، همچنان كه برادرى از برادرش پوزش مى خواهد ، از بنده مؤمن نيازمند خود در دنيا، عذر مى خواهد و مى فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند كه من تو را در دنيا از سر خواريت نزد من، محتاج نكردم. اكنون اين سرپوش را بردار و ببين به جاى دنيا به تو چه داده ام. او سرپوش را بردارد و گويد: با اين عوضى كه به من دادى مرا چه زيان اگر آنچه را در دنيا از من گرفتى.
الكافي : 2 / 264 / 18
امام على عليه السلام :
العَفافُ زينَةُ الفَقرِ؛
خويشتندارى (و مناعت طبع) زيور فقر است .
نهج البلاغه: حكمت 68
امام صادق عليه السلام :
أشَدُّ شيءٍ مَؤونةً إخفاءُ الفاقَةِ ؛
دشوارترين و پر زحمت ترين كارها، پوشيده داشتن فقراست.
بحار الأنوار : 78 / 249 / 87
امام صادق عليه السلام :
الَيمينُ الصَّبرُ الكاذِبَةُ تُورِثُ العَقِبَ الفَقْرَ ؛
سوگند اجبارى دروغ براى بازماندگان فقر به بار مى آورد .
بحار الأنوار : 104 / 209 / 19
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الحَجّ يَنْفيالفَقرَ؛
حجّ، فقر و تهيدستى را از بين مى برد.
تحف العقول : 7
امام صادق عليه السلام :
مَن حَجَّ ثَلاثَ حِجَجٍ لَم يُصِبْهُ فَقرٌ أبَدا؛
هر كس سه بار حجّ به جا آورد ، هرگز به فقر گرفتار نيايد .
الخصال : 117 / 101
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
ما رأيتُ شَيئا أسْرَعَ غِنىً ولا أنْفى للفَقرِ مِن إدْمانِ حَجِّ هذا البَيتِ؛
نديده ام كه چيزى همانند مداومت بر زيارت اين خانه(خانه خدا) چنان سريع توانگرى آورد و فقر را بزدايد .
أمالي الطوسيّ : 694 / 1478
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
صِلَةُ الرَّحِمِ تَزيدُ فيالعُمرِ ، وتَنفي الفَقرَ؛
صله رحم، عمر را زي__اد مى كند و فقر را از بين مى برد .
بحار الأنوار : 74 / 103 / 61
امام على عليه السلام :
داوُوا الفَقرَ بالصَّدقَةِ والبَذلِ؛
فقر را باصدقه و بخشش ، درمان كنيد .
غرر الحكم : 5156
امام باقر عليه السلام :
البِرُّ وصَدقَةُ السِّرِّيَنفِيانِ الفَقرَ؛
نيكى كردن و صدقه نهانى، فقر را از بين مى برند.
بحار الأنوار : 74 / 81 / 83
امام صادق عليه السلام :
ضَمِنتُ لِمَنِ اقتَصَدَأن لا يَفتَقِرَ؛
من براى كسى كه ميانه روى (و صرفه جويى) كند ، ضمانت مى كنم كه فقير نشود .
الخصال : 9 / 32
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَنِ اقتَصَدَ أغناهُ اللّه؛
هر كه ميانه روى كند ، خداوند توانگرش گرداند .
تنبيه الخواطر : 1 / 167
امام باقر عليه السلام :
كَنسُ البُيوتِ يَنفي الفَقرَ؛
جارو كردن اتاق ها فقر را از بين مى برد .
وسائل الشيعه : 3/ 571 / 2
امام على عليه السلام :
كَثرَةُ المالِ تُفسِدُ القُلوبَ وتُنشِئُ الذُّنوبَ ؛
فراوانى مال و ثروت، دل ها را تباه مى كند و گناهان را پديد مى آورد .
غرر الحكم : 7109
امام صادق عليه السلام :
فيما ناجَى اللّه ُ عز و جل بهِ موسى عليه السلام : ... لا تَغبِطْ أحَدا بكَثرَةِ المالِ ؛ فإنَّ مَعَ كَثرَةِ المالِ تَكثُرُ الذُّنوبُ لِواجِبِ الحُقوقِ؛
از جمله نجواهاى خداوند متعال با موسى عليه السلام اين بود : به ثروت زياد هيچ كس غبطه مخور ؛ زيرا ثروت زياد مايه گناهان زياد مى شود . چون حقوقى بر آن واجب مى گردد .
الكافي : 2 / 135 / 21
امام صادق عليه السلام :
طَلَبتُ فَراغَ القلبِ فوَجَدتُهُ في قِلَّةِ المالِ ؛
آسايش دل را جستجو كردم و آن را در كمى مال و ثروت يافتم .
مستدرك الوسائل : 12 / 174 / 13810
امام رضا عليه السلام :
لايَجتَمِعُ المالُ إلاّ بخِصالٍ خَمسٍ: بِبُخلٍ شَديدٍ ، وأمَلٍ طَويلٍ ، وحِرصٍ غالِبٍ ، وقَطيعَةِ الرَّحِمِ ، وإيثارِ الدُّنيا علَى الآخِرَةِ؛
مال و ثروت جمع نشود ، مگر با داشتن پنج خصلت : بخل شديد ، آرزوى دراز ، حرص چيره (بر جان) ، رسيدگى نكردن به خويشان و ترجيح دنيا بر آخرت .
الخصال : 282 / 29
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن كَسَبَ مالاً مِن غيرِ حِلِّهِ أفقَرَهُ اللّه ُ؛
هر كس مالى را به ناروا كسب كند، خداوند او را فقير گرداند .
أمالي الطوسيّ : 182 / 306
امام باقر عليه السلام :
إنَّ أهلَ التَّقوى هُمُ الأغنياءُ ، أغناهُمُ القَليلُ مِن الدنيا فَمَؤونَتُهُم يَسِيرَةٌ ؛
به راستى ك_ه پ_رهيزگاران، همان ت_وانگرانند، اندكى از دنيا آنان را بى نياز كرده و از اين رو، مخارجشان سبك و اندك است.
تحف العقول: 287
امام على عليه السلام :
مَن أصبَحَ والآخِرَهُ هَمُّهُ استَغنى بغَيرِ مالٍ ، واستَأنَسَ بغَيرِ أهلٍ، وعَزَّ بغَيرِ عَشيرَةٍ؛
هر كه روز خود را آغاز كند در حالى كه آخرت همّ و غم او باشد، با وجود نادارى، توانگر باشد و با وجود بى كسى، تنها نباشد وبدون داشتن ايل و تبار، نيرومند باشد.
أمالي الطوسيّ : 580 / 1198
امام صادق عليه السلام:
مَن رُزِقَ ثلاثا نالَ ثلاثا وهُو الغِنَى الأكبَرُ: القَناعَةُ بما اُعطِيَ، واليَأسُ مِمّا في أيدِي الناسِ، وتَركُ الفُضولِ؛
ه_ر كه س_ه چيز روزي_ش شود، به سه چيز دست يابد و اين بزرگترين توانگرى است: قانع بودن به آنچه عطايش شده است، چشم اميد بركندن از آنچه مردم دارند و ترك زياديها (و فزونخواهى).
تحف العقول : 318
الغِنَى الأكبَرُ اليَأسُ عَمّا في أيدِي الناسِ .
بزرگترين توانگرى چشم نداشتن به آنچه در دست مردم است.
نهج البلاغه : حكمت 342
امام على عليه السلام :
مَنِ استَغنى باللّه افتَقَرَ الناسُ إلَيهِ ؛
هر كه به خدا توانگر شود ، مردم به او نيازمند گردند .
كشف الغمّه : 3 / 137
امام صادق(عليه السلام):
من قَنِعَ بما رَزَقَهُ اللّه ُ فهُو مِن أغنَى الناسِ .
هر كه به آنچه خداوند روزيش كرده است قانع باشد، توانگرترين مردم است .
الكافي : 2 / 139 / 9
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم):
مَن أرادَ أن يَكونَ أغنَى الناسِ فَلْيَكُنْ بما في يَدِ اللّه أوثَقَ مِنهُ بما في يَدِ غَيرِهِ؛
هر كه مى خواهد توانگرترين مردم باشد، بايدبه آنچه در دست خداست اطمينان بيشترى داشته باشد، تا به آنچه در دست جز اوست .
الكافي : 2 / 139 / 8
امام هادى عليه السلام :
الغِنى قِلَّةُ تَمَنِّيكَ والرِّضا بما يَكفِيكَ . الفَقرُ شَرَهُ النّفسِ وشِدَّةُ القُنُوطِ؛
توانگرى، آن است كه آرزو كم داشته باشى و به آنچه تو را بسنده مى كند خرسند باشى و فقر ، عبارت است از سيرى ناپذيرى نفس و نوميدى شديد .
الدّرة الباهرة : 41 منتخب ميزان الحكمه: 434
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
نِعمَ العَونُ على تَقوَى اللّه الغِنى؛
ت_وانگرى ، چه ن_يكو ي_اورى اس_ت براى پرهيزگارى از خدا .
مستدرك الوسائل : 13 / 15 / 14598
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنَّ الشَّيطانَ قالَ : لن يَنجُوَ مِنّي الغَنِيُّ مِن إحدى ثلاثٍ : إمّا أن اُزَيِّنَهُ في عَينِهِ فَيَمنَعَهُ مِن حَقِّهِ ، وإمّا أن اُسَهِّلَ علَيهِ سبيلَهُ فَيُنفِقَهُ في غيرِ حَقِّهِ ، وإمّا أن اُحَبِّبَهُ إلَيهِ فَيَكسِبَهُ بغيرِ حَقِّهِ؛
شيطان گفت : آدم توانگر از چنگ من خلاصى ندارد و او را به يكى از اين سه چيز گرفتار مى كنم : يا مال و ثروت را در نظر او مى آرايم كه در نتيجه، از پرداخت حقوق مالى خويش، خوددارى مى ورزد يا راههاى مصرف آن را برايش آسان مى كنم كه در نتيجه ، آنها را به ناحقّ خرج مى كند و يا مال و ثروت را محبوب او مى گردانم كه در نتيجه، آن را از راههاى ناروا به دست مى آورد.
كنز العمّال : 16677
پيامبرخدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) در جايي ديگر مي فرمايند :
ما قَلَّ وكَفى خَيرٌ مِمّا كَثُرَ وألهى؛
روزى اندك و بسنده ، بهتر است از روزى بسيار و بازدارنده (از ياد خدا) .
أمالي الصدوق : 395 / 1
امام على عليه السلام :
اعتِيادُ الكِذبِ يُورِثُ الفَقرَ؛
اعتياد به دروغگويى ، فقر مى آورد .
بحار الأنوار : 72 / 261 / 36
امام باقر عليه السلام:
لأبي النُّعمانِ: لا تَستَأكِلْ بِنا الناسَ ، فلا يَزيدَكَ اللّه ُ بذلكَ إلاّ فَقرا؛
- به ابو نعمان- : ما را وسيله سركيسه كردن مردم قرار مده ؛ زيرا با اين كار ، خداوند بر فقر تو مى افزايد .
بحار الأنوار : 78 / 184 / 11
امام صادق عليه السلام:
عن آبائهِ عليهم السلام: مَن لم يَسألِ اللّه َ مِن فَضلِهِ افتَقَرَ؛
- از پدران بزرگوارش- : هر كه از فضل خدا نطلبد، فقير شود .
بحار الأنوار : 76 /316 /6
امام صادق عليه السلام :
أيُّما رَجُلٍ دَعا على ولَدِهِ أورَثَهُ الفَقرَ؛
هر مردى كه فرزند خود را نفرين كند ، فقر برايش به ارث گذارد .
بحار الأنوار : 104 / 99 / 77
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن تَفاقَرَ افتَقَرَ؛
كسى كه دم از نادارى زند ، نادار شود .
بحار الأنوار : 76 / 316 / 6
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
الأمانَةُ تَجلِبُ الغَناءَ ، والخِيانَةُ تَجلِبُ الفَقرَ؛
امانتدارى، ت_وان_گ_رى مى آورد و خيانت (در امانت) به فقر مى كشاند .
بحار الأنوار : 75 / 114 / 6
قال الصادق - عليه السلام -:
الوضوء قبل الطعام و بعده يذهبان الفقر؛
وضو پيش از غذا و بعد از غذا، فقر را از بين مى برد.
(وسائل الشيعه ، ج 1، ص 256)
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من سأل من غير فقر فكأنّما يأكل الخمر؛
هر كه فقير نباشد و سؤال كند گوئى شراب خورده است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من استعفّ أعفّه اللَّه و من استغنى أغناه اللَّه؛
هر كه عفت جويد خدايش عفت دهد و هر كه غنا طلبد خدايش غنى كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من تفاقر افتقر؛
هر كه فقيرى كند، فقير شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما أملق تاجر صدوق؛
تاجر راست گو فقير نشود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما أخشى عليكم الفقر و لكنّي أخشى عليكم التّكاثر و ما أخشى عليكم الخطاء، و لكنّي أخشى عليكم التّعمّد؛
از فقر بر شما بيم ناك نيستم بلكه بيم دارم به كثرت اموال تفاخر كنيد، از خطا بر شما بيم ناك نيستم بلكه از تعمد بيم دارم.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما أحد أكثر من الرّبا إلّا كان عاقبه أمره إلى قلّه؛
هر كه ربا فراوان خورد سر انجام او به فقر انجامد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما فتح رجل على نفسه باب مسأله إلّا فتح اللَّه عليه باب فقر؛
هيچ كس درى از سؤال بروى خود نگشايد مگر خدا درى از فقر به روى او بگشايد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ما ينتظر أحدكم من الدّنيا إلّا غنى مطغيا أو فقرا منسيا أو مرضا مفسدا أو هرما مفنّدا أو موتا مجهزا؛
از دنيا چه انتظار داريد، جز غنائى كه طغيان آرد يا فقرى كه نسيان آرد يا مرضى كه فساد آرد يا پيريى كه زبونى آرد يا مرگى كه به سرعت از پا درآرد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لا ندم من استشار و لا افتقر من اقتصد؛
هر كه مشورت كند پشيمان نشود و هر كه ميانه روى كند فقير نگردد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لا فاقه لعبد يقرأ القرآن و لا غنى له بعده؛
بنده اى كه قرآن خواند فقير نشود و او را بالاتر از قرآن بى نيازى اى نيست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ليبشر فقراء المؤمنين بالفراغ يوم القيامه قبل الأغنياء بمقدار خمسمائه عام هؤلاء في الجنّه ينعمون و هؤلاء يحاسبون؛
مؤمنان فقير را بشارت كه روز قيامت به اندازه پانصد سال زودتر از اغنيا فارغ شوند آنان در بهشت متنعمند و اينان حساب پس مى دهند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
لو تعلمون ما لكم عند اللَّه لأحببتم أن تزدادوا فاقه و حاجه؛
(اى فقيران) اگر بدانيد پيش خدا چه ها داريد دوست خواهيد داشت فقر و حاجت شما بيشتر شود.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
كاد الفقر أن يكون كفرا؛
بيم آن است كه فقر به كفر انجامد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الفقر شين عند النّاس و زين عند اللَّه يوم القيامه؛
فقر پيش مردم زبونى است و روز قيامت پيش خدا زينت است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الفقر أمانه فمن كتمه كان عباده؛
فقر امانتى است و هر كه آن را پوشيده دارد، عبادتى باشد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
غسل الإناء و طهاره الفناء يورثان الغنى؛
شستن ظرفها و پاكيزگى حياط، مايه غناست.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الزّنا يورث الفقر؛
زنا مايه فقر است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
الخيانه تجرّ الفقر؛
خيانت مايه فقر است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
خير النّاس مؤمن فقير يعطي جهده؛
بهترين مردم مؤمن فقيرى است كه به قدر توانائى خود انفاق كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ثلاث أقسم عليهنّ: ما نقص مال قطّ من صدقه فتصدّقوا و لا عفا رجل عن مظلمه ظلمها إلّا زاده اللَّه تعالى بها عزّا فاعفوا يزدكم اللَّه عزّا و لا فتح رجل على نفسه باب مسأله يسأل النّاس إلّا فتح اللَّه عليه باب فقر؛
سه چيز است كه در باره آن قسم مي خورم: هيچ وقت مال از صدقه كاهش نگيرد پس صدقه بدهيد و هيچ كس ستمى را كه بر او رفته است نبخشد مگر آنكه خداوند عزت او را بيافزايد پس ببخشيد تا خداوند عزت شما را بيفزايد و هيچ كس در سؤال را بر خود نگشايد و تن به سؤال ندهد مگر آنكه خداوند در فقر را بر او بگشايد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
تحفه المؤمن في الدّنيا الفقر؛
ارمغان مؤمن در اين جهان فقر است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ اللَّه يحبّ إذا أنعم على عبده أن يرى أثر نعمته عليه و يبغض البؤس و التّباؤس؛
خدا دوست دارد كه وقتى به كسى نعمت داد اثر نعمتش بر او آشكار ديده شود و از فقر و اظهار فقر بيزار است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اللّهمّ إنّي أعوذ بك من الفقر و القلّه و الذّلّه و أعوذ بك من أن أظلم أو أظلم؛
خدايا از فقر و تنگدستى و ذلت به تو پناه مي برم و از ستم كشى و ستمگرى به تو پناه مى برم.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
اللّهمّ أحيني مسكينا و توفّني مسكينا و احشرني في زمره المساكين و إنّ أشقي الأشقياء من اجتمع عليه فقر الدّنيا و عذاب الآخره؛
خدايا مرا در زندگى فقير دار و فقير بميران و در صف فقيران محشور ساز، بدبخت تر از همه بدبختان كسى است كه فقر دنيا و عذاب آخرت را با هم داشته باشد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أكبر أمّتي الّذين لم يعطوا فيبطروا و لم يقتر عليهم فيسألوا؛
بزرگترين افراد امت من آنها هستند كه نه چندان توانگرند كه خود را گم كنند و نه چندان فقيرند كه دست به سؤال گشايند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
ارحموا عزيزا ذلّ و غنيّا افتقر و عالما ضاع بين جهّال؛
بر سه كس رحم كنيد، عزيزى كه خوار شده و ثروتمندى كه فقير گشته و دانشمندى كه ميان جاهلان گمنام مانده.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
أربعه يبغضهم اللَّه تعالى: البيّاع الحلّاف و الفقير المختال و الشّيخ الزّاني و الإمام الجائر؛
چهار كس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقير متكبر و پير زنا كار و پيشواى ستمگر.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إذا رأيتم العبد ألّم اللَّه به الفقر و المرض فإنّ اللَّه يريد أن يصافيه؛
وقتى ديديد خداوند فقر و مرض را بر بنده اى فرود آورد، مي خواهد او را تصفيه كند.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إذا أراد اللَّه بعبد خيرا جعل غناه في نفسه و تقاه في قلبه و إذا أراد بعبد شرّا جعل فقره بين عينيه؛
وقتى خدا براى كسى نيكى خواهد ثروتش را در روحش و تقوايش را در قلبش قرار ميدهد و وقتى براى كسى بدى خواهد فقر را پيش چشم او جاى مي دهد.
نهج الفصاحه
امام هادي (عليه السلام) مي فرمايند:
الفقر شره النفس و شدة القنوط؛
فقر آزمندي نفس است و نااميدي بسيار .
بحار الانوار ، ج 78 ، ص 368
قالَ الاْمامُ الْحُسَيْن - عليه السلام - :
أَهْلَكَ النّاسَ إثْنانِ: خَوْفُ الْفَقْرِ، وَ طَلَبُ الْفَخْرِ ؛
امام حسين - عليه السلام - فرمودند:
دو چيز مردم را هلاك و بيچاره گردانده است: يكي ترس از اين كه مبادا در آينده فقير و نيازمند ديگران گردند. و ديگري فخر كردن _ در مسائل مختلف _ و مباهات بر ديگران است.
بحارالأنوار، ج 75، ص 54، ح 96
امام علي (عليه السلام)مي فرمايند:
كسى كه به تبذير افتخار كند به افلاس و ندارى دچار شده و حقير گردد.
(غررالحكم ، باب تبذير و اسراف)
امام علي (عليه السلام)مي فرمايند:
اسراف نشانه و سرآغاز فقر و نيازمندى است.
(غررالحكم ، باب تبذير و اسراف)
حضرت محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
هر كه ميانه روي كند خدا بي نيازش كند و هر كه اسراف كند خدا فقيرش كند و هر كه فروتني كند خدايش بردارد و هر كه بزرگي فروشد خدايش در هم شكند.
(نهج الفصاحه ، ح 2939)
رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
هر كه ميانه روي كند فقير نشود.
(نهج الفصاحه ، ح 2601)
امام علي(عليه السلام) مي فرمايند:
آزمند همواره فقير است هر چند تمام دنيا را مالك شود.
(شرح غررالحكم ، ج 2، ص 39)
رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
زنا مايه فقر است.
نهج الفصاحه ، حديث 1711
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مي فرمايند :
مَنْ فَتَحَ بابَ مَسْأَلَةٍ فَتَحَ اللّه ُ لَهُ بابَ فَقْرٍ فِى الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ مَنْ فَتَحَ بابَ عَطيَّةٍ ابْتِغاءً لِوَجْهِ اللّه ِ اَعْطاهُ اللّه ُ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ؛
هر كس درِ درخواستى از مردم را به روى خود باز كند، خداوند براى او درِ فقرى را در دنيا و آخرت باز مى كند و هر كس درِ بخششى را براى مردم به خاطر خدا باز كند، خداوند او را خير دنيا و آخرت عطا مى فرمايد.
كنزالعمال، ح 16745.
امام موسى كاظم عليه السلام مي فرمايند:
اَداءُ الاَمانَةِ وَالصِّدْقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخيانَةُ وَالْكَذِبُ يَجْلِبانِ الفَقْرَ وَ النِّفاقَ؛
اداى امانت و راستگويى روزى را زياد مى كند و خيانت و دروغگويى باعث فقر و نفاق مى شود.
بحارالأنوار، ج 78، ص 327.
امام صادق عليه السلام :
اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الْجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ يُبْغِضُ البُؤْسَ وَ التَّباؤُسَ؛
خداوند زيبايى و آراستگى را دوست دارد و با فقر و تظاهر به فقر دشمن است.
كافى، ج 6، ص 440، ح 14.
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
ان أشقي الاشقياء من اجتمع عليه فقر الدنيا وعذاب الاخرة
بدبختترين بدبختان كسي است كه فقر دنيا و عذاب آخرت را با هم دارد .
(كنز العمال، ج 6، ص 470، ح 16593)
پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
ان أشقي الاشقياء من اجتمع عليه فقر الدنيا وعذاب الاخرة؛
بدبخت ترين بدبختان كسي است كه فقر دنيا و عذاب آخرت را با هم دارد .
(كنز العمال، ج 6، ص 470، ح 16593)
امام موسي كاظم (عليه السلام) فرمودند:
من ولههُ الفقرُ ابطرهُ الغنى؛
آن كه نَدارى حيرانش كند، توانگرى سرمستش مى سازد.
(بحارالانوار،ج??ص???)
امام علي عليه السلام فرمودند:
اَلْعَفافُ زِينَهُ الْفَقْرِ، وَ الْشُّكْرُ زِينَهُ الْغِنَي.
خويشتن داري، زينت فقر است و سپاس گزاري زينت غنا و توانگري.
(تحف العقول ص 75)
حضرت امام محمد باقر(عليه السلام) مي فرمايند:
نيكوكاري و صدقه دادن پنهاني فقر را از بين مي برد، عمر را زياد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع مي كند.
ميزان الحكمه، ج1، ص 475.
امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند:
من ضمانت مي كنم كه هر كه ميانه روي پيشه كند، فقير نشود.
حضال شيخ صدوق، ص9.
حضرت امام محمد باقر(عليه السلام) مي فرمايند:
نيكوكاري و صدقه دادن پنهاني فقر را از بين مي برد، عمر را زياد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع مي كند.
ميزان الحكمه، ج1، ص 475.
امام باقر عليه السلام :
اَ لْبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ يَنْفيانِ الْفَقْرَ وَ يَزيدانِ فِى الْعُمْرِ وَ يَدْفَعانِ عَنْ صاحِبِهِما سَبعينَ ميتَةَ سوءٍ ؛
كار خير و صدقه، فقر را مى بَرند، بر عمر مى افزايند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى كنند.
ثواب الاعمال ، ص 141 .
امام صادق عليه السلام :
اِغْسِلُوا اَيْديَكُمْ قَبْلَ الطَّعامِ وَ بَعْدَهُ فَاِنَّهُ يَنْفِى الْفَقْرَ وَ يَزيدُ فِى الْعُمُرِ؛
دست هايتان را قبل و بعد از غذا خوردن بشوييد، كه فقر را مى بَرَد و بر عمر مى افزايد.
محاسن ، ج 2، ص 202، ح 1594 .
امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند:
ضمنت لمن اقتصد ان لا يفتقر؛
من ضمانت مي كنم كه هر كه ميانه روي پيشه كند، فقير نشود.
حضال شيخ صدوق، ص9.
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند:
آن كه ميانه روي كند، تهي دست نخواهد شد.
نهج البلاغه، حكمت 140.
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند :
خَلَقَ اللّه ُ عز و جل التَّوانِيَ والكَسَلَ ، فَزَوَّجَهُما فَوُلِدَ بَينَهُمَا الفاقَةُ؛
خداوند سستى و تنبلى را آفريد و ميان آن دو را پيوند داد ؛ پس از آن دو ، فقر زاده شد .
الفردوس : 2 / 188 / 2940
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله وسلم) :
ما أكَلَ العَبدُ طَعاما أحَبَّ إلَى اللّه ِ مِن كَدِّ يَدِهِ ، ومَن باتَ كالاًّ مِن عَمَلِهِ باتَ مَغفورا لَهُ ؛
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله وسلم) فرمودند :
هيچ بنده اى خوراكى نخورده است كه نزد خدا دوست داشتنى تر از حاصل دسترنج وى باشد؛ و هر كه خسته از كار خويش روز را به شب رسانَد، آمرزيده روز را به شب رسانده است .
كنز العمّال : 4 / 9 / 9228 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله و سلم) :
سَبعَةٌ تَحتَ ظِلِّ العَرشِ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ . . .رَجُلٌ خَرَجَ ضارِبا فِيالأَرضِ يَطلُبُ مِن فَضلِ اللّه ِ عز و جل؛ يَكُفُّ بِهِ نَفسَهُ، ويَعودُ بِهِ عَلى عِيالِهِ؛
روزى كه هيچ سايه اى جز سايه عرش نباشد ، هفت تن زير سايه آنند . [يكى از ايشان] كسى است كه در زمين گام مى زند تا از فضل خدا [روزى ] بجويد و از آن ، نياز خود را برطرف كند و با آن ، به سوى خانواده اش بازگردد .
دعائم الإسلام : 2 / 15 / 8 ، عوالي اللآلي : 3 / 194 / 9 وليس فيهما «سبعة» .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله و سلم) :
مَن أمسى كالاًّ مِن عَمَلِ يَدَيهِ ؛ أمسى مَغفورا لَهُ ؛
هر كس ، خسته از كارِ خود ، روز را به پايان ببرد ، آمرزيده روزش را به پايان برده است .
كنز العمّال : 4 / 7 / 9214 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله و سلم) :
إنَّ اللّه َ تَعالى يُحِبُّ أن يَرى عَبدَهُ تَعِبا في طَلَبِ الحَلالِ؛
هر آينه خداى _ تعالى _ دوست مى دارد كه بنده اش را بيند كه در طلبِ روزى رنج مى بَرَد .
كنز العمّال : 4 / 4 / 9200
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
غُدوَةُ أحَدِكُم في سَبيلِ اللّه ِ بِأَعظَمَ مِن غُدوَتِهِ يَطلُبُ لِوُلدِهِ وعِيالِهِ ما يُصلِحُهُم ؛
بامدادان برون شدنِ يكى از شما [براى جهاد] در راه خدا ، ارجمندتر از بامدادان برون شدنش براى سامان بخشيدن به زندگى فرزندان و خانواده اش نيست .
دعائم الإسلام : 2 / 15 / 9 ، عوالي اللآلي : 3 / 194 / 6 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
السّاعي عَلى والِدَيهِ لِيَكُفَّهُما أو يُغنِيَهُما عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، ومَن سَعى عَلى زَوجٍ أو وَلَدٍ لِيَكُفَّهُم ويُغنِيَهُم عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، وَالسّاعي عَلى نَفسِهِ لِيُغنِيَها ويَكُفَّها عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، وَالسّاعي مُكاثَرَةً في سَبيلِ الشَّيطانِ ؛
آن كه بكوشد تا پدر و مادرش را تأمين كند يا آنان را از مردم بى نياز سازد ، [كارش] در راه خدا است ؛ و آن كس كه بكوشد تا همسر يا فرزندانش را كفاف بخشد و از مردم بى نياز كند ، [نيز] در راه خدا است ؛ و آن كه تلاش مى كند تا خودش را بى نياز كند و از مردم مستغنى سازد ، [نيز] در راه خدا است ؛ و آن كه تلاش مى كند تا بر دارايى خود بيفزايد ، در راه شيطان است .
كنز العمّال : 4 / 10 / 9237 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
مَن سَعى عَلى نَفسِهِ لِيُعِزَّها ويُغنِيَها عَنِ النّاسِ فَهُوَ شَهيدٌ ؛
هر كس بكوشد تا خود را عزيز و از مردم بى نياز دارد، [هم رتبه] شهيد است .
كنز العمّال : 4 / 607 / 11760
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
إنَّ عيسَى بنَ مَريَمَ قالَ : خُلِقَ النَّهارُ لِتُؤَدِّيَ فيهِ الصَّلاةَ المَفروضَةَ الَّتي عَنها تُسأَلُ وبِها تُحاسَبُ ، وبِرَّ والِدَيكَ ، وأن تَضرِبَ فِي الأَرضِ تَبتَغِي المَعيشَةَ ؛ مَعيشَةَ يَومِكَ ؛
هر آينه عيسى بن مريم عليه السلام فرمود: «روز آفريده شد تا در آن نماز واجب را ادا كنى كه از آن بازخواست و با آن حسابرسى خواهى شد ؛ و تا به پدر و مادرت نيكى كنى ؛ و تا در زمين گام زنى و در پى گذران زندگى روزانه خود برآيى» .
بحار الأنوار: 58/208 /38.
امام على (عليه السلام) فرمودند :
مَن تَوَرَّطَ فِي الاُمورِ غَيرَ ناظِرٍ فِي العَواقِبِ فَقَد تَعَرَّضَ لِمُفظِعاتِ النَّوائِبِ ، وَالتَّدبيرُ قَبلَ العَمَلِ يُؤمِنُكَ مِنَ النَّدَمِ ؛
هر كه بدون عاقبت انديشى ، در كارها فرو رود ، خود را به بلاهاى سختِ رسواكننده دچار كند . و برنامه ريزى پيش از هر كار ، از پشيمانى ايمنت خواهد ساخت .
الكافي : 8 / 19 / 4
امام على (عليه السلام) فرمودند :
يُستَدَلُّ عَلَى الإِدبارِ بِأَربَعٍ : سوءِ التَّدبيرِ وقُبحِ التَّبذيرِ ، وقِلَّةِ الاِعتِبارِ ، وكَثرَةِ الاِعتِذارِ ؛
نشانه هاى بخت برگشتگى چهار چيزند : بدىِ برنامه ريزى ، زشتىِ ريخت و پاش ، اندكىِ عبرت گيرى ، و فراوانىِ عذرخواهى .
غرر الحكم : 10958 .
الإمام الرضا عليه السلام : إنَّ رَجُلاً أتى جَعفَرا _ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ _ شَبيها بِالمُستَنصِحِ لَهُ ، فَقالَ لَهُ : يا أبا عَبدِ اللّه ِ ، كَيفَ صِرتَ اتَّخَذتَ الأَموالَ قِطَعا مُتَفَرِّقَةً ؛ ولَو كانَت في مَوضِعٍ ( واحِدٍ ) كانَت أيسَرَ لِمَؤونَتِها وأعظَمَ لِمَنفَعَتِها !؟ فَقالَ أبو عَبدِ اللّه ِ عليه السلام : اِتَّخَذتُها مُتَفَرِّقَةً ؛ فَإِن أصابَ هذَا المالَ شَيءٌ سَلِمَ هذَا المالُ ، وَالصُّرَّةُ تُجمَعُ بِهذا كُلِّهِ ؛
امام رضا عليه السلام : مردى نزد امام صادق عليه السلام آمد و چنان كه مى خواهد پندش دهد ، به وى گفت: «اى ابوعبداللّه ! چرا دارايى هايت را بخش بخش كرده اى ، حال آن كه اگر يكجا بود ، هم كم هزينه تر بود و هم پر سودتر؟» امام صادق عليه السلام فرمود: «آن را پراكنده ساختم ؛ زيرا اگر آن يك را آسيبى رسد ، اين يك از آن آسيب دور مى مانَد و بدين سان ، مجموعه مال حفظ مى شود» .
الكافي : 5 / 91 / 1
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
ما أخافُ عَلى اُمَّتِي الفَقرَ ، ولكِن أخافُ عَلَيهِم سوءَ التَّدبيرِ؛
بر امّت خويش ، نه از فقر ، كه از برنامه ريزى نادرست بيم دارم .
عوالي اللآلي : 4 / 39 / 134 .
امام علي(عليه السلام ) فرمودند:
حُسنُ التَّدبيرِ يُنمي قَليلَ المالِ ، وسوءُ التَّدبيرِ يُفني كَثيرَهُ ؛
برنامه ريزى درست ، مالِ كم را افزايش مى بخشد ؛ و برنامه ريزى نادرست ، مال بسيار را نابود مى كند .
غرر الحكم : 4833 .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
مَن أحسَنَ تَدبيرَ مَعيشَتِهِ رَزَقَهُ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى؛
هر كس براى گذرانِ زندگانى خويش به درستى برنامه ريزى كند ، خداى _ تبارك و تعالى _ روزى اش مى بخشد .
كنز العمّال : 7 / 188 / 18614 نقلاً عن ابن النجّار وكلاهما عن أبي السليل عن أبيه .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
مِن فِقهِ الرَّجُلِ أن يُصلِحَ مَعيشَتَهُ ، ولَيسَ مِن حُبِّ الدُّنيا طَلَبُ ما يُصلِحُكَ ؛
نشان ژرف انديشى هر فرد اين است كه گذران زندگى اش را به سامان آورد . اين كه در جست و جوى سامان زندگى ات باشى ، دنيادوستى شمرده نمى شود .
شُعب الإيمان : 5 / 254 / 6563 عن ابن عمر ، كنز العمّال : 3 / 50 / 5439 عن أبي الدرداء .
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله وسلم) :
إنَّ مِن عَقلِ الرَّجُلِ استِصلاحَ مَعيشَتِهِ ؛
همانا نشانه عاقل بودن انسان آن است كه گذرانِ زندگى اش سامان بخشد .
الفردوس : 1 / 214 / 815 عن أبي الدرداء .
امام علي(عليه السلام ) فرمودند:
صَلاحُ العَيشِ التَّدبيرُ؛
سامان بخشِ گذرانِ زندگى ، برنامه ريزى است .
غرر الحكم : 5794 .
امام علي(عليه السلام ) فرمودند:
التَّدبيرُ نِصفُ المَعونَةِ؛
برنامه ريزى ، نيمِ دستمايه [ى زندگى] است .
غرر الحكم : 566 .
امام علي(عليه السلام ) فرمودند:
قِوامُ العَيشِ حُسنُ التَّقديرِ ، ومِلاكُهُ حُسنُ التَّدبيرِ؛
مايه پايدارى زندگى ، خوب سنجيدن است و پايه آن ، برنامه ريزى است .
غرر الحكم : 6807 .
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
حُسنُ التَّدبيرِ وتَجَنُّبُ التَّبذيرِ مِن حُسنِ السِّياسَةِ ؛
نشانه سياستِ درست ، برنامه ريزى صحيح و پرهيز از ريخت و پاش است .
غرر الحكم : 4821 .
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
القَليلُ مَعَ التَّدبيرِ أبقى مِنَ الكَثيرِ مَعَ التَّبذيرِ؛
مال اندك با برنامه ريزى، پايدارتر از مال فراوانى است كه ريخت و پاش شود .
غرر الحكم : 1948 .
پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:
لَيسَ الجِهادُ أن يَضرِبَ بِسَيفِهِ في سَبيلِ اللّه ِ ؛ إنَّمَا الجِهادُ مَن عالَ والِدَيهِ وعالَ وَلَدَهُ ، فَهُوَ في جِهادٍ . ومَن عالَ نَفسَهُ يَكُفُّها عَنِ النّاسِ فَهُوَ في جِهادٍ ؛
جهاد [فقط] آن نيست كه [كسى] در راه خدا شمشير زند ؛ هر آينه جهاد ، آن [نيز ]است كه فرد ، پدر و مادر و فرزندانش را سرپرستى كند ؛ پس چنين كسى در حال جهاد است . و [نيز] آن كس كه خود را تأمين مى سازد تا از مردم بى نياز باشد ، او هم در حال جهاد است .
كنز العمّال : 16 / 469 / 45494 .
امام سجاد(عليه السلام) :
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ احْجُبْنى عَنِ السَّرَفِ وَالْاِزْدِيادِ، وَ قَوِّمْنى بِالْبَذْلِ وَ الْاِقْتِصادِ، وَ عَلِّمْنى حُسْنَ التَّقْديرِ، وَ اقْبِضْنى بِلُطْفِكَ عَنِ التَّبْذيرِ؛
بارخدايا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا از ولخرجي و زياده روي دوركن و با بخشش و ميانه روي، برپا و استوارم دار و اندازه نگه داشتن نكو را به من بياموز و به لطف خويش از ريخت و پاش، بازم دار.
صحيفه سجاديه ، دعاي 30 .
پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند :
مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه ؛
هر كس ميانه روى كند، خداوند بى نيازش سازد و هر كس ريخت و پاش نمايد، خداوند نادارش كند، هر كس فروتنى پيشه كند، خداوند بلندش نمايد و هر كس بزرگى كند، خداوند خُردش نمايد.
كافى، ج 4 ، ص 95، ح 1
امام رضا(عليه السلام) فرمودند:
انَّ الَّذِي يَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ يَكُفُّ بِهِ عِيَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ؛
آن كه با كار و كوشش، در جست و جوي مواهب زندگي براي تأمين خانواده خويش است، پاداشي بزرگ تر از مجاهدان راه خدا دارد.
تحف العقول، ص808
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
جاهدوا المشركين بأموالكم و أنفسكم و ألسنتكم؛
با اموال و جانها و مال هاى خود با مشركان جهاد كنيد.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
التّوده و الإقتصاد و السّمت الحسن جزء من أربعه و عشرين جزء من النّبوّه؛
تأنى و صرفه جوئى و نيكنامى يك جزء از بيست و چهار جزء پيامبرى است.
نهج الفصاحه
پيامبراكرم(صلّي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
إنّ قليل العمل مع العلم كثير و كثير العمل مع الجهل قليل؛
كار اندك كه با بصيرت و دانش انجام گيرد بسيار است و كار بسيار كه با نادانى صورت پذيرد اندك است.
نهج الفصاحه
امام علي (عليه السلام) فرمودند:
اَفضَلُ النّاسِ عَقلاً اَحسَنُهُم تَقديرا لِمَعاشِهِ وَ اَشَدُّهُمُ اهتِماما بِاِصلاحِ مَعادِهِ؛
عاقل ترين مردم كسى است كه بهتر بتواند امور زندگى اش را برنامه ريزى كند و براى اصلاح آخرتش بيشتر همت نمايد.
( غررالحكم، ح 3340. )
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند :
مَن سَعى عَلى عِيالِهِ في طَلَبِ الحَلالِ فَهُوَ في سَبيلِ اللّه ِ؛
هركس در جست و جوى حلال، براى گذران زندگى خانواده اش بكوشد،[تلاشِ] او در راه خدا است.
كنز العمّال : 4 / 12 / 9252 .
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنْ ارادَ ان تُستَجابُ دعَوَتُهُ و اَن تكشِفَ كُرْبَتُه فَليُفَرّج عَن مُعسرٍ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه مايل است خداوند دعايش را مستجاب نموده و غم و اندوهش را بزدايد، پس بايد تلاش كند كه غم و اندوه انسان تنگدست را برطرف نمايد.
«كنز العمال، ح 15398»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : رايتُ ليلةً اُسري بي علي بابِ الجَنّةِ مكتوباً الصّدَقَةُ بعَشْرِِ امثالِها و القرضُ بثمانيةَ عشرٍ. فقلتُ: يا جبرئيل ... .
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: شبي كه به معراج برده شدم ديدم كه روي درب بهشت اين چنين نوشته بود: صدقه ده برابر پاداش دارد و قرض هيجده برابر. به جبرئيل گفتم: چرا قرض برتر از صدقه است؟ گفت: چون قرض گيرنده فقط به خاطر نيازش قرض مي گيرد ولي سائل تقاضاي كمك مي كند، اگر چه بي نياز باشد.
«كنز العمّال، ح 15374»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنْ اقرَضَ مومناً قرضاً ينتظِرُ بِهِ مَيْسورَهُ كانَ مالَهُ في زكاةٍ و كانَ هو في صلاةٍ منَ الملائكة ِ حتّي يودّيهُ اليه.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: هر كس به مومني قرض بدهد و منتظر بماند تا قرض گيرنده فراخي يابد، آن مال ثواب زكات خواهد داشت و قرض دهنده مورد درود فرشتگان مي باشد تا اين كه قرضش ادا شود.
«بحار الانوار، ج 103، ص 139»
قال النبي - صلي الله عليه و آله - : مَنْ يُمطِلُ عَلي ذي حَقٍّ حقَّهُ و هُوَ يقدِرُ علي اداءِ حقِّهِ فَعَليهِ كلَّ يَومٍ خطيئَة ُ عَشّارٍ.
پيامبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه قادر به پرداخت حق ديگران است، اگر طلبكار را معطل كند، در مقابل هر روز تاخير، گناه شخص باج گير در نامه علمش ثبت خواهد شد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 146»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن يَسَّرَ عَلي مؤمِنٍ و هُوَ مُعْسِرٌ، يَسَّرهُ الله عليه حوائجهُ في الدّنيا و الاخرَة.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه با انسان تنگدست مؤمن مدارا نمايد (در گرفتن قرض خود به او مهلت داده و يا آن را ببخشد)، خداوند در برآوردن حوائج دنيا و آخرتِ او مدارا خواهد كرد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 152»
عن النبي - صلي الله عليه و آله - : كَما لا يَحلُّ لِغَريمك ان يُمطِلَكَ وَ هُوَ مُؤسِرٌ، فكذلِكَ لا يَحِلُّ لَكَ ان تُعسِرَهُ اذا علِمْتَ أَنَّهُ معسِرٌ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: همان طور كه براي كسي كه از تو قرض گرفته و توانگر است (توان پرداخت قرضش را دارد)، جايز نيست كه اداء آن را به تاخير اندازد، براي تو هم جايز نخواهد بود كه با اينكه مي داني او تنگدست است، از او مطالبه قرضت را بكني.
«بحار الانوار، ج 103، ص 139»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنْ ارادَ ان يُظلّهُ اللهُ في ظلِّ عَرْشِهِ يومَ لا ظِلَّ اِلاّ ظلُّهُ فلينظُر مُغسِراً او لِيَدَعْ لَهُ عن حَقّهِ.
پيامبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه مايل است (در روز قيامت) زير سايه خدا باشد، روزي كه هيچ سايه اي جز سايه خدا نيست، پس به انسان تنگدستِ بدهكار مهلت دهد يا اينكه به نفع او از حقّش بگذرد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 150»
من وصايا امير المومنين - عليه السّلام - لابنه الحسن - عليه السّلام - : وَ اغْتَنِم مَنِ اسْتَقَرضَكَ في حالِ غناك لِيَجْعَلَ قضَاءَهُ لك في يوم عُسْرَتِكَ.
امام علي - عليه السّلام - در وصيت به فرزندشان امام حسن - عليه السّلام - فرمودند: اگر كسي در حال بي نيازي ات از تو قرض خواست، آن را غنيمت بشمار تا اينكه در روز تنگدستي و احتياج، او نيز قرض تو را جبران نمايد.
«نهج البلاغه، نامه 31»
قال الامام الرّضا - عليه السّلام - : انّ اجرَ القَرض ثمانيةَ عَشَرَ ضِعفاً من اجرِ الصّدقه لانّ القرضَ يصلُ الي مَنْ لا يَضع نفسَهُ للصَّدَقَه لأخذِ الصّدقه.
امام رضا - عليه السّلام - فرمودند: پاداش قرض دادن هيجده برابر اجر صدقه است، زيرا قرض به كسي مي رسد كه خود را براي گرفتن صدقه، ضايع (و كوچك) نمي كند.
«بحار الانوار، ج 103، ص 140»
قال الامام الباقر - عليه السّلام - : كلُّ ذَنبٍ يكفُرُهُ القتلُ في سبيلِ الله الاّ الدَّين لا كَفّارةَ لَه الاّ اداءُهُ او يَقضي صاحِبَهُ، او يَعفُوَ الذّي لَهُ الحقّ.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: هر گناهي با شهادت در راه خدا بخشيده و پاك مي شود، مگر قرض كه كفّاره اي ندارد جز اينكه توسط شخص بدهكار يا شخص ديگري پرداخت شود و يا اينكه طلب كار گذشت نمايد.
«وسائل الشيعه، ج 13، ص 83»
قال الامام علي بن الحسين - عليه السّلام - : طَلَبُ الحوائج اِلَي النّاسِ مَذَلَّةٌ لِلْحياة و مذهبةٌ لِلْحَياءِ و استخفافٌ بِالوَقارِ وَ هو الفقر الْحاضِر ... .
امام سجاد - عليه السّلام - فرمودند: دست نياز به سوي مردم دراز كردن، سبب ذلّت و خواري در زندگي خواهد بود و نيز موجب از بين رفتن حياء و خوار و ناچيز شدن شخصيت و وقار خواهد گشت به طوري كه هميشه احساس نياز و تنگدستي نمايد و هر چه كمتر به مردم رو بيندازد و درخواست كمك كند، بيشتر احساس بي نيازي و خود كفائي خواهد داشت.
«بحار الانوار، ج 75، ص 136»
قال الامام الباقر - عليه السّلام - : اربعٌ من كنُوزِ البرّ: كتمانُ الحاجَة وَ كِتمانُ الصّدقَة و كتمانُ الوَجَع و كتمان المُصيبةِ.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: چهار چيز از گنج هاي خير و نيكي است: پوشاندن حاجت و نياز خود از ديگران، دادن صدقه و كمك به افراد به صورت مخفيانه، كتمان رنج و ناراحتي ها و تحمل مصيبت.
«بحار الانوار، ج 75، ص 175»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : «مَنْ اقرَضَ قَرْضاً فَضَرَبَ لَهُ اجَلاً فَلَمْ يُؤتَ بِهِ عندَ ذلِكَ الاجَلِ، فاِنَّ لَهُ من الثّوابِ ... .
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: هر گاه انسان به شخصي قرض دهد و براي باز پرداخت آن زمان مشخص نمايد، چنانچه در موعد مقرر مال او پرداخت نشود، يك دينار صدقه، به ازاي هر روز در نامه عملش ثبت خواهد شد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 139»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : اِنّ اللهَ عزوجلًَّ يُحِبُّ انظارَ المُعْسِر وَ مَنْ كانَ عزيمُهُ معسِراً فَعليه ان ينظُرَهُ الي مَيْسَرةِ.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: خداوند متعال مهلت دادن به تنگدست را دوست دارد و كسي كه بدهكارش تنگدست است، بايد به او مهلت دهد تا توانمند گردد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 153»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : ... فان اعطاهُ اكثَرَ ممّا اخذَهُ من غير شرطٍ بينهما فهو مباحٌ له، و ليسَ لَهُ عندَ اللهِ ثوابٌ فيما اقرَضَه.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: اگر قرض گيرنده بدون قرار قبلي، سودي به صاحب مال بدهد مباح است، ولي آن قرض دهنده پاداشي از خدا نخواهد گرفت.
«بحار الانوار، ج 103، ص 157»
قالَ ابي موسي: قلت لابي عبدالله - عليه السّلام - : جُعِلْتُ فداك يستقرِضُ الرجُلُّ و يحُجُ؟ قالَ: نَعَم، قلتُ: ... .
ابو موسي مي گويد: به امام صادق - عليه السّلام - عرض كردم، فدايت شوم، آيا شخصي مي تواند قرض بگيرد و فريضه حج را با آن انجام دهد؟ فرمودند: آري. عرض كردم: آيا مي تواند براي ازدواج قرض بگيرد؟ فرمودند: آري، قرض كند و ازدواج نمايد و شب و روز منتظر روزي خدا باشد.
«وسائل الشيعه، ج 13، ص 82»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : ما من مُومنٍ اقرَضَ مومناً يلتمسُ به وجه الله الاّحسب الله له أجرَه بحساب الصّدقة حتي يرجع اليه ماله.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: هيچ مومني نيست كه به خاطر خدا به مؤمن ديگر قرض دهد، جز آنكه خداوند هر روز ثواب صدقه دادن آنرا به حساب وي ثبت كند تا زماني كه آن مال به او باز گردد.
«الكافي، ج 4، ص 34»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : لِأَنْ اُقرِضَ قرضاً أَحَبُّ اِليَّ من انْ أصِلَ بمثلِهِ.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: قرض دادن مال را بيشتر دوست دارم تا آن كه آن را ببخشم.
بحار الانوار، ج 103، ص 139
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : عَلي بابِ الجنّةِ مكتوبٌ: القرضُ بثمانيةَ عَشْرٍ و الصَّدَقَةُ بِعشرَةٍ.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: بر روي درب بهشت اين گونه نوشته شده است: قرض دادن هيجده برابر پاداش دارد و صدقه ده برابر.
«بحار الانوار، ج 103، ص 138»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : الصّدقةُ بعشرَةٍ و القرضُ بثمانيةَ عشر و صِلَةُ الاخوان بعشرين و صلةُ الرّحم باربعةٍ و عشرين.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: پاداش صدقه ده برابر، پاداش قرض هيجده برابر، پاداش پيوند و ارتباط با برادران ديني بيست برابر و پاداش صلة رحم و پيوند با خويشاوندان، بيست و چهار برابر مي باشد.
«الكافي، ج 4، ص 10»
عن رسول الله - صلي الله عليه و آله - : ... وَ مَنْ اَقرَضَ اخاهُ المومِنَ بكلِّ درهمٍ أقرضَهُ وزنَ جبلِ اُحُدٍ و جَبَلِ رضوانٍ و طُورِ سيناءَ حسناتٍ ... .
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه به برادر مومن خود قرض بدهد، در برابر هر درهمي كه قرض داده هم وزن كوه اُحد، رضوان و طور سينا، حسنات خواهد داشت و اگر براي باز پس گيري آن مدارا كند، از پلِ صراط همچون برق جهنده، بدون حساب و عذاب خواهد گذشت.
«ثواب الاعمال، ص 414»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنِ احتاجَ اليه اخوهُ المُسلِم في قرضٍ و هُوَ يَقدِرُ عليه فلَمْ يفعَل حرّم الله عليه ريحَ الجنةِ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه برادر مسلمانش به او براي قرض احتياج داشته باشد و او با وجود اين كه قادر به پرداخت اين قرض است، از دادن آن امتناع كند، خداوند بوي بهشت را بر او حرام خواهد كرد.
«بحار الانوار، ج 103، ص 138»
قال رسولِ الله - صلي الله عليه و آله - : مَطَلُ الغنيِّ ظلمٌ.
پيامبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: تاخير در پرداخت قرض توسط انسان توانمند و غني، ظلم است.
«وسائل الشيعه، ج 13، ص 90»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : لا تِجارَةَ كَالْعَمَلِ الصّالِحِ وَ لا رِبْحَ كَالثَّوابِ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: هيچ تجارتي همانند عمل صالح و هيچ سودي مانند پاداش الهي نيست.
«ميزان الحكمه، ج1، ص522»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : اِذا طُفِّفَتِ الْمَكاييلُ اَخَذَهُمُ اللهُ بِالسِّنِينَ وَ الْقَحْطِ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: وقتي پيمانه ها را كاهش دهند خداوند ايشان را گرفتار قحط و كمبود سازد.
«بحارالانوار، ج103، ص107»
قال الامام عليٌّ _ عليه السلام _ : اَلْاَحْتِكارُ شَيْمَةُ الْاَشْرارِ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: احتكار راه و رسم اشرار است.
«ميزان الحكمه، ج2، ص286»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : اَنَّهُ دَخَلَ السُّوقَ فَقالَ: يا مَعْشَرَ اللَّحّامِينَ مَنْ نَفَخَ مِنْكُمْ فِي اللَّحْمِ فَلَيْسَ مِنّا.
امام علي _ عليه السلام _ (هنگامي كه داخل بازار شد) فرمودند: هان اي گوشت فروشان هر كدامتان كه در گوشت بِدَمَد (و آن را چاق نشان دهد) از ما (مسلمانان) نيست.
«بحارالانوار، ج103، ص102»
عَنْ اَمِيرِالْمُؤمِنينَ _ عليه السلام _ : نَهي رَسُولُ اللهِ عَنْ بَيْعِ الْمُضْطَرِّينَ.
اميرالمؤمنين _ عليه السلام _ فرمودند: رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ از خريد اموال اشخاصي كه ناچار به فروش شده اند منع فرموده است.
«ميزان الحكمه، ج1، ص521»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : تَعَرّضُوا لِلتّجاراتِ فَاِنَّ لَكُمْ فيها غِنيً عَمَّا فِي اَيْدِي النّاسِ وَ اَنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ الْمُحْتَرِفَ الْاَمِينَ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: دست به انواع بازرگاني بزنيد كه تجارت ها عامل بي نيازي شما از اموال مردم است و براستي خداوند شخص صاحب حرفه درست كار را دوست دارد.
«ميزان الحكمه، ج1، ص520»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : اِذا طافَ فِي الْاَسْواقِ وَ وَعَظَهُمْ، يا مَعْشَرَ التُّجّار قَدِّمُوا الْاِسْتِخارَةَ وَ تَبَرَّكُوا بِالسُّهُولَةِ وَ اقْتَرِبُوا مِنَ الْمُتَتابِعينِ وَ تَزَيَّنُوا بِالْحِلْمِ وَ تَنازَهَوْا عَنِ الْيَمينِ وَ جانِبُوا الْكِذْبَ وَ ... .
امام علي _ عليه السلام _ وقتي در بازار مي گشت و موعظه مي فرمود چنين مي گفت: هان اي گروه بازرگانان در آغاز از خدا خير بخواهيد و با سهل گيري بركت بجوئيد و به خريداران نزديك شويد (اخلاقاً و مكاناً) و به حلم و بردباري آراسته باشيد و از سوگند باز ايستيد و از دروغ دوري گزينيد و از ستمگري كناره بگيريد و حق مظلومين را بپردازيد و به ربا نزديك نشويد و پيمانه و ترازو را كامل كنيد و از اموال مردم كم نگذاريد و در زمين فساد نكنيد.
«بحارالانوار، ج78، ص54»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : يا مَعْشَرَ التُّجّارِ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: اي بازرگانان، اوّل فقاهت (شناخت دين و احكام معاملات)، سپس تجارت، اول فقاهت سپس تجارت، اول فقاهت سپس تجارت.
«ميزان الحكمه، ج1، ص520»
عَنِ الامام الصّادِقِ _ عليه السلام _ : اَلْمُسْلِمُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ اِلّا ما خالَفَ كتابَ اللهِ.
امام صادق _ عليه السلام _ فرمودند: مسلمانان به شروط خود وفا دارند مگر شرطي كه برخلاف كتاب خدا (قرآن) باشد.
«بحارالانوار، ج103، ص137»
قال الامام الصّادِقُ _ عليه السلام _ : اِنَّ اللهَ لَيُبْغِضُ الْمُنْفِقَ سَلْعَتَهُ بِالْأيمانَ.
امام صادق _ عليه السلام _ فرمودند: همانا كسي كه با كمك قسم كالاي خود را بفروشد، مورد خشم خداست.
«بحارالانوار، ج103، ص99»
قال الامام الصّادِقُ _ عليه السلام _ : ثَلاثَةٌ يُدْخِلُهُمُ اللهُ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ، اِمامٌ عادِلٌ وَ تاجِرٌ صَدوقٌ و شَيْخٌ اَفْني عُمْرَهُ فِي طاعَةِ اللهِ.
امام صادق _ عليه السلام _ فرمودند: خداوند سه كس را بدون حساب وارد بهشت مي نمايد: پيشواي عادل، بازرگان راستگو، پيري كه عُمر خود را در اطاعت خدا گذرانيده باشد.
«ميزان الحكمه، ج1، ص528»
قال الامام الصّادِقُ _ عليه السلام _ : التِّجارَةُ تَزِيدُ فِي الْعَقْلِ.
امام صادق _ عليه السلام _ فرمودند: تجارت مايه افزوني خرد است.
«ميزان الحكمه، ج1، ص518»
قال الامام الصّادِقُ _ عليه السلام _ : اَرْبَعَةٌ يَنْظُرُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ، مَنْ اَقالَ نادِماً اَوْ اَغاثَ لَهْفانَ اَوْ عَتَقَ نَسِمَةً اَوْ زَوَّجَ عَزَباً.
امام صادق _ عليه السلام _ فرمودند: در روز قيامت چهار كس مورد رحمت خداوند متعال قرار مي گيرند: كسي كه معامله شخص نادمي را فسخ نمايد، آن كه اندوه زده اي را فرياد رسي كند، كسي كه برده اي را آزاد سازد و يا كسي كه زن يا مرد مجردي را همسر دهد.
«وسائل الشيعة، ج12، ص4»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اِذا اشْتَرَيْتَ بَيْعاً فَلا تَبِعْهُ حَتّي تَقْبِضَهُ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: وقتي چيزي خريدي پيش از آن كه او را تحويل بگيري، نفروش.
«كنزالعمال، ج4، ص15»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : مَنْ تَمَنّا عَلي اُمَّتِي الْغَلآءَ لَيْلَةً واحِدَةً اَحْبَطَ اللهُ عَمَلَهُ اَرْبَعينَ سَنَةً.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: هر كس يك شب در آرزوي گراني براي امت من باشد خداوند اعمال چهل سال او را تباه خواهد كرد.
«كنزالعمال، ج4، ص98»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : لا يَبعْ بَعْضُكُمْ عَلي بَيْعِ اَخيهِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: هيچ يك از شما بر عليه معامله برادر ديني اش، معامله نكند.
«كنزالعمال، ج4، ص69»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : يا صَاحِبَ الطَّعامِ، اَسْفَلُ هذا مِثْلَ اَعْلاهُ؟ مَنْ غَشَّ الْمُسْلِمينَ، فَلَيْسَ مِنْهُمْ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: اي فروشنده طعام، آيا زير اين كالا همانند روي آن است؟ هر كس به مسلمانان خيانت كند، مسلمان نيست.
«كنزالعمال، ج4، ص60»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلْمُسْلِمُ اَخُو الْمُسْلِمِ وَ لايَحِلُّ لِمُسْلِمٍ باعَ مِنْ اَخِيهِ بَيْعاً فِيهِ عَيْبٌ اِلّا بَيِّنَهُ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: مسلمان با مسلمان برادر است و جايز نيست به برادرش چيز معيوبي را بفروشد مگر آن كه به او اعلام نمايد.
«كنزالعمال، ج4، ص59»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلْمَغْبُونُ لا مَحْمُودٌ وَ لا مَأجُورٌ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: كسي كه مغبون مي شود نه نزد خلق پسنديده است و نه نزد خدا داراي پاداش است.
« بحارالانوار، ج103، ص94»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلنّاجِشُ خائِنٌ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: كسي كه قيمت جنسي را بالا مي برد بدون آن كه قصد خريد داشته باشد، خائن است.
«بحارالانوار، ج103، ص81»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : لَعَنَ اللهُ الْخَمْرَ وَ عاصَرِها وَ غارِسَها وَ شارِبَها وَ ساقِيَها وَ بايِعها وَ مُشْتَريها وَ اكِلَ ثَمَنِها وَ حامِلَها وَ الْمحْمُولَ اِلَيْهِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: خداوند لعن كرده است مشروب و فشارنده آن و كارنده درخت آن و نوشنده و ساقي آن و فروشنده و خريدار و مصرف كننده بهاي آن و حامل آن و كسي كه به سوي او مي برند.
«بحارالانوار، ج103، ص44»
نهي رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَنْ يَدْخُلَ الرَّجُلُ فِي سَوْمِ اَخِيهِ الْمُسْلِمِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ نهي فرمودند: از اين كه كسي در معامله برادر مسلمان خود داخل شود.
«وسائل الشيعة، ج12، ص338»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلبَيَّعانِ بِالخِيارِ حَتَّي يَفْتَرِقا.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: مشتري و فروشنده تا از هم جدا نشده اند اختيار فسخ (معامله را) دارند.
«وسائل الشيعة، ج12، ص245»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلْجالِبُ مَرْزُوقٌ وَ الْمُحْتَكِرُ مَلْعُونٌ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: تهيه كننده (نيازمندي هاي مردم، از لطف و رحمت الهي) بهره مند مي گردد و احتكار كننده ملعون است.
«وسائل الشيعة، ج 12، ص313»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَيُّما رَجُلٍ اشْتَري طَعاماً فَكَسَبَهُ اَرْبَعِينَ صَباحاً، يُرِيدُ بِهِ غَلاءَ الْمُسْلِمِينَ ثُمَّ باعَهُ فَتَصَدَّقَ بِثَمَنِهِ، لَمْ يَكُنْ كَفّارَةً لِما صَنَعَ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: هر كس طعامي (غذايي) بخرد و چهل روز براي ايجاد گراني نگهدارد، سپس بفروشد و قيمت آن را در راه خدا صدقه بدهد كفّاره احتكار خود را نداده است.
«بحارالانوار، ج103، ص98»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : غَبْنُ الْمُسْتَرْسِلِ رِباً.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: مغبون ساختن (متضرر كردن) كسي كه كار را به انصاف خود انسان سپرده، در حكم ربا است.
«بحارالانوار، ج103، ص104»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اِنَّ اللهَ غافِرُ كُلِّ ذَنْبٍ اِلّا مَنْ جَحَدَ مَهْراً اَوِ اغْتَصَبَ اَجِيراً اجَرَهُ اَوْ باعَ رَجُلاً حُرّاً.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: خداوند تمام گناهان را مي آمرزد، مگر كسي كه مهر زني را انكار كند يا مزد كارگري را غصب كند و يا شخص آزادي را بفروشد.
«بحارالانوار، ج103، ص129»
عَنِ النَّبِيِّ _ صلي الله عليه و آله _ : شَرُّ الْكَسْبِ كَسْبُ الرِّبا.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: بدترين درآمدها، درآمدي است كه از راه ربا بدست آيد.
«بحارالانوار، ج103، ص115»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : يا مَعْشَرَ التُّجّارِ، اِنَّ التُّجّارَ يُبْعَثُونَ فُجّاراً اِلّا مَنِ اتَّقَي اللهَ وَ بَرَّ و صَدَقَ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: هان اي بازرگان! همانا بازرگانان در قيامت گنه كار برانگيخته مي شوند مگر كسي كه تقواي الهي پيشه كرده و نيكويي كند و راستگو باشد.
«ميزان الحكمه، ج1، ص527»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : يا وَ زّانُ، زِنْ وَ ارْجَحْ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: اي توزين گر! وزن كن و اندكي بيافزاي.
«ميزان الحكمه، ج1، ص523»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : اَلتّاجِرُ الْاَمينُ الصَّدوقُ الْمُسْلِم مَعَ الشُّهَداءِ يَوْمَ الْقِيامَةِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: بازرگان امين، راستگو و مسلمان، روز قيامت با شهيدان محشور خواهد بود.
«ميزان الحكمه، ج1، ص528»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : التاجر الصَّدُوقُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيامَةِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: بازرگان راستگو روز قيامت در زير سايه ي عرش است.
«ميزان الحكمه، ج1، ص528»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : منْ اَقالَ نادِماً اَقالَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: هر كس معامله شخص پشيمان را فسخ كند، خداوند روز قيامت از گناهان او بگذرد.
«ميزان الحكمه، ج1، ص523»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : مَنْ باعَ و اشْتَري فَلْيَجْتَنِبْ خَمْسَ خِصالٍ وَ الاّ فَلا يَبِيعَنَّ وَ لا يَشْتَريَنَّ : الرِّبا، وَ الْحلْفَ وَ كِتْمانَ العيب وَ الْحَمْدَ اِذا باعَ والذَّمَّ اِذَا اشْتَري.
رسول اكرم _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: فروشنده و خريدار بايد از پنج خصلت دوري گزينند و الا از خريد و فروش خودداري كنند: 1. رباخواري 2. سوگند خوردن 3. نهان داشتن عيب ها، 4. ستايش كالا هنگام فروش 5. نكوهش كالا هنگام خريد.
«بحارالانوار، ج103، ص95»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : التّاجِرُ الْجَبانُ مَحْرُومٌ وَ التّاجِرُ الْجَسُورُ مَرْزُوقٌ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: بازرگان ترسو محروم است و بازرگان شجاع بهر ه مند.
«وسائل الشيعة، ج12، ص323»
قال الامام علي - عليه السّلام - : معاشر الناس الفقهَ ثم المَتجَر و اللهِ لَلربا في هذه الاُمّة اَخفي من دَبيب النَّمل علي الصّفا.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: اي مردم! ابتدا فقه و احكام ديني (را فرا گيريد) و سپس تجارت كنيد، به خدا قسم ربا در ميان اين امت، پنهان تر از حركت آرام مورچه بر روي سنگ صاف است.
«بحارالانوار، ج 103، ص 117»
قال الامام علي - عليه السّلام - : غَضُّ الطَّرْفِ عن محارم الله اَفضلُ العبادة.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بالاترين عبادت، چشم پوشي از حرام هاي خداوند است.
«جامع الاحاديث الشيعة، ج 13، ص 323»
قال الامام علي - عليه السّلام - : الكريم مَن تجنَّبَ المحارم و تنزَّهَ عن العيوب.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بخشنده، كسي است كه از حرام هاي الهي دوري كرده و از عيوب، مبرّا و پاك باشد.
«غرر الحكم، ص 56»
قال الامام علي - عليه السّلام - : بئسَ الطعامُ الحرام.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: بد خوراكي است، مال حرام!
«غرر الحكم، ص 170»
قال الامام علي - عليه السّلام - : الحَرامُ سُحتٌ.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: مال حرام، پليد و مايه ننگ است.
«غرر الحكم، ص 27»
قال الامام علي - عليه السّلام - : ليس بِوَليٍّ لَنا مَن اَكل مالَ مؤمنٍ حراماً.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: وليّ و دوست دار ما نيست، كسي كه مال مؤمني را به حرام و ناحق بخورد.
«بحارالانوار، ج 104، ص 296»
قال الامام العسكري - عليه السّلام - : لا خيرَ في شئٍ اَصلُه حرام و لا يحلُّ استعمالُه.
امام حسن عسكري - عليه السّلام - فرمودند: مالي كه اصل و بنيانش از حرام باشد، خيري در آن نيست و استفاده از آن حلال نمي باشد.
«الكافي، ج 5، ص 125»
قال الامام الكاظم - عليه السّلام - : اِنّ الحرامَ لا يَنمِي و اِن نَمي لا يُبارَك له فيه و ما اَنفقه لم يُؤجَر عليه و ما خلَّفه كان زاده اِلي النار.
امام كاظم - عليه السّلام - فرمودند: مال حرام رشد و نمو نمي كند و اگر ظاهراً زياد شود بركتي در آن نيست و از آن هر چه انفاق و بخشش نمايد، اجر و پاداشي نگيرد و هر چه بعد از خود بر جاي نهد، زاد و توشه اش به سوي آتش دوزخ گردد.
«الكافي، ج 5، ص 125»
قال الامام الباقر - عليه السّلام - : اِنّ الرجل اذا اَصابَ مالاً مِن حرامٍ لم يُقبل منه حجٌّ و لا عمرةٌ و لا صلةُ رَحِم حتي اَنّه يَفسُدُ فيه الفرج.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: اگر مردي از راه حرام مالي به دست آورد، حج و عمره و صله رحم از آن مال پذيرفته نمي شود و حتي باعث فساد و تباهي ناموس مي گردد.
«بحارالانوار، ج 99، ص 125»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : اِذا اكتسبَ الرجُلُ مالاً مِن غير حِلِّه ثمّ حجَّ فَلَبَّيَ نُودِيَ: لا لبَّيك و لا سَعدَيك ... .
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: كسي كه از غير راه حلال مالي به دست آورد و با آن حج به جا آورد، هنگام انجام اعمال حج وقتي مي گويد: لبّيك، به او پاسخ داده مي شود: لا لبّيك و لاسعديك، اما اگر از راه حلال به دست آورده باشد نداء داده مي شود: لبّيك و سعديك.
«الكافي، ج 5، ص 124»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : كسبُ الحرام يَبينُ في الذُّريّة.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: (اثر) كسب حرام در ذريه و فرزندان آشكار مي گردد.
«الكافي، ج 5، ص 125»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : ... و اَحاطوا بالحسين مِن كل جانب ... حتي قال لهم: ... فقد مُلِئَت بطونُكم مِنَ الحرام و طُبع علي قلوبكم.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: (در روز عاشورا هنگامي كه) لشگر عمر سعد، امام حسين - عليه السّلام - را از هر طرف احاطه كردند و دور وي حلقه زدند، حضرت از آنها خواست كه ساكت شوند (تا آنها را موعظه نمايد)، اما ساكت نشدند و به سخنش گوش فرا ندادند، حضرت خطاب به آنها فرمودند: ... شكم هايتان از حرام پر شده و بر دل هايتان مُهر خورده است.
«بحارالانوار، ج 45، ص 8»
قال الامام الباقر - عليه السّلام - : يقول الله تعالي: يابنَ آدم اِجتنبْ ما حرَّمتُ عليك تكنْ من اَورعِ الناس.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: خداي بزرگ مي فرمايد: اي فرزند آدم! از آنچه بر تو حرام كرده ام دوري كن تا از پارساترين مردم باشي.
«تحف العقول، ص 340»
قال الامام الرضا - عليه السّلام - : لا وَرَعَ اَنفعُ من تجنُّبِ محارم الله.
امام رضا - عليه السّلام - فرمودند: هيچ پارسايي سودمندتر از اجتناب از حرام هاي الهي نيست.
«بحارالانوار، ج 72، ص 348»
25. قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : العبادةُ مع أكل الحرام كناقلِ الماءِ في المنخلِ.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: عبادت كردن همراه با خوردن مال حرام، مانند انتقال آب با آبكش است.
«بحارالانوار، ج 103، ص 12»
قال الامام الباقر - عليه السّلام - : اخبثُ المكاسبِ الربا.
امام باقر - عليه السّلام - فرمودند: پست ترين كسب ها، ربا است.
«وسائل الشيعه، ج 12، ص 423»
قال الامام الرضا - عليه السّلام - : انّ الربا حرامٌ سُحتٌ من الكبائر و ممّا قد وعد اللهُ عليه النارَ فنعوذُ بالله منها و هو محرَّمٌ علي لسان كلِّ نبيّ و في كل كتاب.
امام رضا - عليه السّلام - فرمودند: ربا خواري، حرام، پليد، از گناهان كبيره و از جمله چيزهايي است كه خداوند بر آن وعده آتش داده است، پناه مي بريم به خدا از آن، ربا خواري بر زبان همه پيامبران و در همه كتاب هاي (آسماني) حرام شده است.
«فقه الرضا - عليه السّلام -، ص 256»
قال الامام الصادق - عليه السّلام - : انَّ النبي - صلّي الله عليه و آله - نَهي عَن اَكل الرِبا ... و قال: انَّ اللهَ لَعَنَ آكلَ الربا و مُؤَكِّلَه و كاتبَه و شاهدَيه.
امام صادق - عليه السّلام - فرمودند: پيامبر اكرم - صلّي الله عليه و آله - از ربا خواري نهي كرد و فرمودند: خداوند، ربا خوار، ربا دهنده، نويسنده (سند ربا) و دو شاهد آن را لعنت كرده است.
«وسائل الشيعه، ج 12، ص 430»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : يأتي علي الناس زمانٌ لا يَبقي احدٌ الاّ اكَلَ الرِبا، فان لَم يأكُلْه اصابَهُ من غُباره.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: زماني بر مردم فرا مي رسد كه احدي باقي نمي ماند مگر اين كه ربا خوار مي شود و اگر كسي هم ربا نخورد، از گرد و غبار آن به او مي رسد.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 333»
قال رسول الله _ صلي الله عليه و آله _ : العبادَةُ سبعونَ جزءً و افضَلُها جزءً طَلبُ الحلالِ.
رسول خدا _ صلي الله عليه و آله _ فرمودند: عبادت داراي هفتاد جزء است و برترين آنها به دست آوردن روزي حلال است.
«بحار الانوار، ج 103، ص 7»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : ... تُحشَرُ عشرةُ اصنافٍ من اُمتي اشتاتاً قد ميَّزهم الله تعالي من المسلمين ... و بعضُهم مُنكَّسون ارجُلُهم من فوق و وجُوهُهم من تحت ثمَّ يَسحبونَ عليها ... .
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: ... روز قيامت ده گروه از امت من به صورت پراكنده محشور مي شوند كه خداي بزرگ آنها را از ساير مسلمانان متمايز و جدا كرده است ... بعضي از آنها در حالي كه پاهايشان به سمت بالا و صورت هايشان رو به پايين است بر روي صورت كشيده مي شوند ... آن نگون ساران، همان ربا خواران هستند.
«تفسير مجمع البيان، ج 5، ص 423»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : لا يقبلُ اللهُ صلاةَ خمسةِ نفر: ... و آكلُ الربا.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: خداوند، نماز پنج نفر را قبول نمي كند: بنده اي كه از صاحب خود فرار كند، زني كه شوهرش از وي راضي نباشد، شراب خوار، عاق والدين و ربا خوار.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 332»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : اذا أكَلَتْ اُمتي الربا كانت الزلزلةُ و الخسف.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هرگاه امت من ربا خوار شوند گرفتار زلزله و فرو رفتن در زمين مي گردند.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 333»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : اِذا ظَهَرَ الزَّني و الرّبا في قريةٍ اُذِنَ في هلاكها.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هرگاه زنا و ربا خواري، در سرزميني رواج يابد، در نابودي اهلش اذن داده شود.
« مستدرك الوسائل، ج 13، ص 332»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : مَن اَكَلَ الربا مَلَأَ اللهُ عزّوجلّ مِن نارِ جهنَمٍ بقدرِ ما اَكلَ و اِن اِكتسبَ منه مالاً لا يَقبلُ منه شيئاً منْ عمله و لم يَزَل في لعنةِ الله و الملائكةِ ما كان عندَهُ قيراطٌ واحدٌ.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هر كس ربا بخورد، خداي بزرگ و بلند مرتبه، شكمش را به اندازه ربايي كه خورده از آتش دوزخ پر كند و اگر از طريق ربا مالي به دست آورد، خداوند چيزي از اعمالش را نپذيرد و تا زماني كه قيراطي (يك بيست و چهارم دينار) از مال ربا نزدش باشد، پيوسته در لعنت و نفرين خدا و فرشتگان خواهد بود.
«بحارالانوار، ج 71، ص 364»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : شَرُّ الكسبِ كسبُ الرّبا.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: بدترين در آمدها، به دست آوردن ربا است.
«بحارالانوار، ج 103، ص 115»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : انَّ اَخوفَ ما اخافُ علي اُمّتي مِن بعدي هذه المكاسبُ الحرام و الشهوةُ الخفيةُ و الرِّبا.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: چيزهايي كه از آن بيشترين ترس را نسبت به امتم پس از خودم دارم، در آمدهاي حرام، شهوت پنهان و ربا خواري است.
«الكافي، ج 5، ص 124»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : ازهدُ الناس مَنِ اجتنب الحرام.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: زاهدترين مردم، كسي است كه از حرام دوري كند.
«بحارالانوار، ج 71، ص 112»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : لَردُّ دانقٍ مِن حرامٍ يَعدِلُ عندالله سبعين اَلف حجّةٍ مبرورة.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: برگرداندن يك ششمِ (درهم) از مال حرام (به صاحبش)، نزد خدا برابر است با هفتاد هزار حج قبول شده.
«بحارالانوار، ج 103، ص 12»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : تركُ دانِقِ حرامٍ احبُّ الي الله تعالي من مِأة حجّةٍ من مالٍ حلال.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: دوري كردن از يك ششمِ (درهم) مال حرام، دوست داشتني تر است نزد خداي متعال، از صد حج كه از مال حلال بجاي آورده شود.
«تنبيه الخواطر، ص 360»
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: دوري كردن از يك لقمه مال حرام، محبوب تر است نزد خدا، از دو هزار ركعت نماز مستحبي.
«تنبيه الخواطر، ص 360»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : اِنّ قوماً يجيئون يومَ القيامة و لهم مِنَ الحسنات اَمثالُ الجبال فيجعلها الله هباءً منثوراً ثمّ يُؤمَر بهم الي النار ... .
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: گروهي روز قيامت وارد صحراي محشر مي شوند در حالي كه حسنات و كارهاي نيكي به بزرگي كوه ها دارند، خداوند حسنات ايشان را همچون ذرات غبار در هوا پراكنده مي سازد، سپس فرمان مي دهد آنها را به آتش دوزخ اندازند. سلمان عرض كرد: يا رسول الله! آنها را براي ما توصيف نما. فرمودند: آنها كساني هستند كه روزه مي گرفتند، نماز مي خواندند و شب زنده داري مي كردند، اما هنگامي كه به حرامي دست مي يافتند بر آن هجوم مي بردند.
«مستدرك الوسائل، ج 11، ص 63»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : لا يَدخُلُ الجنةَ مَن نَبَتَ لحمهُ مِنَ السُّحت، النارُ اَولي به.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه گوشتش از مال حرام برويد، وارد بهشت نمي گردد، آتش به او سزاوارتر است.
«تنبيه الخواطر، ص 49»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : مَن اَصابَ مالاً مِن مأثَمٍ فوَصَلَ به رَحِماً اَو تصدَّق به اَو اَنفقه في سبيل الله جمع الله له ذلك جميعاً ثمّ قَذَفَه في النار.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هر كس مالي از (راه) گناه به دست آورد و با آن صله رحم كند يا صدقه دهد يا در راه خدا انفاق نمايد، خداوند همه آنها را جمع كرده، در آتش اندازد.
«محجة البيضاء، ج 3، ص 205»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : العبادةُ معَ أكل الحرامِ كالبِناءِ علي الرَّملِ.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: عبادت كردن همراه با خوردن مال حرام، مانند ساختن بنايي بر روي شن است.
«بحارالانوار، ج 103، ص 12»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : مَنِ اكتسب مالاً حراماً لم يَقبَل اللهُ منه صدقةً و لا عتقاً و لا حجّاً و لا اعتماراً.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه مال حرامي به دست آورد خداوند از او صدقه دادن، برده آزاد كردن و حج و عمره اش را قبول نمي كند.
«بحارالانوار، ج 103، ص 17»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : مَن اَكَلَ لقمةَ حرامٍ لم تُقبَل صلاةً اربعين ليلةً و لم تُستجَب له دعوة اَربعين صباحاً و كلُّ لحمٍ ينبته الحرام فالنّار أولي به.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هر كسي لقمه حرامي بخورد تا چهل شبانه روز نمازش قبول و دعايش مستجاب نمي شود و هر گوشتي كه با لقمه حرام در بدن رويد، آتش به آن سزاوارتر است.
«بحارالانوار، ج 66، ص 314»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : اذا وَقَعَتِ اللقمةُ مِن حرامٍ في جَوفِ العبد لَعَنَه كلُّ مَلَكٍ في السماوات و الارض.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: هنگامي كه لقمه اي حرام در شكم بنده اي قرار گيرد، تمام فرشتگان آسمان ها و زمين او را لعنت مي كنند.
«بحار الانوار، ج 103، ص 16»
قال رسول الله - صلّي الله عليه و آله - : اِنّ الله عزّوجلّ حرَّم الجنةَ جسداً غُذِيَ بحرام.
رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمودند: خداي بزرگ و بلند مرتبه بهشت را بر بدني كه با مال حرام تغذيه شود، حرام كرده است.
«تنبيه الخواطر، ص 49»
قال الامام علي - عليه السّلام - : مَنِ اتَّجر بغير علمٍ فلا بدَّ له من اَكلِ الربا و لا بدَّ لِآكِلِ الربا من النار.
امام علي - عليه السّلام - فرمودند: كسي كه بدون آگاهي (از احكام ديني) به تجارت بپردازد، ناگزير به ربا كشيده مي شود و براي ربا خوار چاره اي جز آتش جهنم نيست.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 332»
قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِيّاكَ وَ الضَّجَرَ وَ الْكَسَلَ، اِنَّهُما مِفْتاحُ كُلِّ سُوءٍ؛ اِنَّهُ مَنْ كَسَلَ لَمْ يُؤَدِّ حَقّاً وَ مَنْ ضَجِرَ لَمْ يَصْبِرْ عَلي حَقٍّ.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: از افراط در كار و تلاش بيش از حدّ بپرهيز و نيز از سستي و مسامحه كاري اجتناب نما، كه اين دو كليد تمام بدي ها و بدبختي ها است، زيرا افراد مسامحه كار حق كار را ادا نمي كنند و (كار را آن طور كه بايد انجام نمي دهند) و افراد زياده رو، در مرز حقّ، توقّف نمي نمايند و از حد آن تجاوز مي كنند.
«وسائل الشيعه، ج 4، ص 105»
عَنْ اَبي عَبْدِاللهِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - قالَ: ما فَعَلَ عُمَرُ بْنُ مُسْلِمٍ؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ اَقْبَلَ عَلَي الْعِبادَةِ وَ تَرَكَ التِّجارَةَ. فَقالَ وَيْحَهُ، اَما عَلِمَ اَنَّ تارِكَ الطَّلَبِ لا يُسْتَجابُ لَهُ دَعَواتٌ.
(علي بن عبدالعزيز مي گويد) امام صادق - عليه السلام - به من فرمودند: عمر بن مسلم چه كرد؟ عرض كردم: فدايتان شوم او به عبادت خدا روي آورده و تجارت را ترك گفته است. حضرت از عمل او اظهار تأسّف كرد و فرمودند: مگر نمي داند كه هركس كار خود را در طلب معاش ترك نمايد، دعاي مستجابي در پيشگاه الهي نخواهد داشت.
«لَئالي الاخبار، ص 133»
قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : قالَ كُلُّ ذي صَناعَةٍ مُضْطَرٌّ اِلي ... .
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: هر صاحب حرفه و صنعتي ناچار بايد داراي سه خصلت باشد تا بتواند به وسيله آن تحصيل درآمد كند. اوّل آن كه در رشته علمي خويش مهارت داشته باشد، ديگر آن كه با درستكاري و امانت رفتار كند، سوم آن كه با كارفرمايان حسن برخورد داشته باشد و نسبت به آنان ابراز تمايل نمايد.
«بحار الانوار، ج 17، ص 182»
قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : كُنُوزُ اللهِ فِي اَرْضِه وَ ما فِي الْاَعْمالِ شَيْءٌ اَحَبُّ اِلَي اللهِ مِنَ الزِّراعَةِ وَ ما بَعَثَ اللهُ نَبيّاً اِلّا زارِعاً اِلّا اِدْريسَ - عَلَيْهِ السَّلامُ - فَاِنَّهُ كانَ خَيّاطاً.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: گنج هاي الهي در زمين نهفته است و هيچ كاري نزد خداوند محبوب تر از زراعت نيست و خدا مبعوث نكرد پيامبري را مگر اينكه كشاورز بود جز ادريس - عليه السلام - كه كارش دوزندگي بود.
«وسائل الشيعه، ج 4، ص 103»
قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : ازْرَعُوا وَ اغْرِسُوا وَاللهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَحَلَّ وَ لا اَطْيَبَ مِنْهُ.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: زراعت كنيد و درخت بكاريد به خدا قسم هيچ عملي مباح تر و پاكيزه تر از آن نيست.
«بحار الانوار، ج 23، ص 20»
قال الامام الكاظم - عَلَيْهِ السَّلامُ - : جاءَ رَجُلٌ اِلَي النَّبيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - فَقالَ يا رَسُولَ اللهِ ما حَقُّ ابْني هذا؟ قالَ: تُحْسِنُ اسْمَهُ وَ اَدَبَهُ وَضَعْهُ مَوْضِعاً حَسَناً.
امام كاظم - عليه السلام - فرمودند: مردي شرفياب محضر رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - شد، عرض كرد بچه ام بر من چه حقّي دارد؟ حضرت در جواب فرمودند: او را به اسم خوبي نام گذاري كن، سپس بدرستي و خوبي تربيتش نما و سر انجام او را به كار خوبي بگمار.
«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»
قالَ الامام الكاظم - عَلَيْهِ السَّلامُ - : مَنْ طَلَبَ هذا الرِّزْقَ عَنْ حِلِّه لِيَعُودَ بِهِ عَلي نَفْسِهِ وَ عَيالِهِ كانَ كَالْمُجاهِدِ في سَبيلِ اللهِ.
امام كاظم - عليه السلام - فرمودند: كسي كه از پي روزي حلال برود تا خود و خانواده خود را منتفع سازد، اجر او در پيشگاه الهي مانند اجر مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند.
«قرب الاسناد، ص 146»
قال الامام علي - عليه السلام - : مَنْ وَجَدَ ماءً و تُراباً ثُمَّ افْتَقَرَ فَابْعَدَهُ اللهُ.
امام علي - عليه السلام - فرمودند: كسي كه آب و خاك در اختيار دارد و با فقر و گدائي مي گذراند، خداوند او را از رحمت خود دور ساخته است.
«بحار الانوار، ج 23، ص 19»
عَنْ الامام عَلي - عَلَيْهِ السَّلامُ - : ... فَقَوْلُهُ تَعَالَي هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيها فَأَعْلَمَنَا سُبْحَانَهُ أَنَّهُ قَدْ أَمَرَهُمْ بِالْعِمَارَة ... .
امام علي - عليه السلام - در تفسير آيه (هُوَ اَنْشَاَكُمْ مِنَ الْاَرضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فيها) فرمودند: بدان كه خداوند به مردم امر كرده است زمين را با كشاورزي آباد سازند تا به اين وسيله خوراكشان از غلّات و حبوبات و ميوه ها و ساير روئيدني ها تأمين گردد و در آسايش زندگي كنند.
«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 426»
قال الامام عَلي _ عليه السلام _ : تَعَرّضُوا لِلتّجاراتِ فَاِنَّ لَكُمْ فيها غِنيً عَمَّا فِي اَيْدِي النّاسِ وَ اَنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ الْمُحْتَرِفَ الْاَمِينَ.
امام علي _ عليه السلام _ فرمودند: دست به انواع بازرگاني بزنيد كه تجارت ها عامل بي نيازي شما از اموال مردم است و براستي خداوند شخص صاحب حرفه درست كار و امين را دوست دارد.
«ميزان الحكمه، ج 1، ص 520»
قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِعْمَلُوا فَكُلٌّ مُيَسَّرٌ لِما خُلِقَ لَهُ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كار و كوشش نمائيد، (ولي متوجّه باشيد) هر كس براي كاري كه آفريده شده كه مي تواند آن را انجام دهد، (يعني هر كسي لايق كاري در حد توان خودش است).
«بحارالانوار، ج 5، ص 157»
سئل عن النبي - صلي الله عليه و آله - : اَيُّ كَسْبِ الرَّجُلِ اَطْيَبُ. قالَ: عَمَلُ الرَّجُلِ بِيَدِهِ.
از رسول خدا - صلي الله عليه و آله - پرسيدند: پاك ترين كسب ها كدام است؟ حضرت فرمودند: محصول دسترنج.
«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 417»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنْ اَكَلَ مِنْ كَدِّ يَدِهِ يكون يَوْمَ الْقيمةِ فِي عِدادِ الْاَنْبياءِ وَ يَأخُذُ ثَوابَ الْاَنْبياءِ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: كسي كه از دسترنج مشروع خود زندگي كند در قيامت با پيامبران محشور و مانند آنان ثواب مي برد.
«مستدرك الوسائل، ج 13، ص 24»
قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : طَلَبُ الْحَلالِ فَريضَةٌ عَلي كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: بدست آوردن مال حلال (براي تأمين زندگي و گذران معاش) بر هر مرد و زن مسلماني واجب است.
«بحار الانوار، ج 23، ص 6»
قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : يا عّليُّ حقَّ الْوَلَدِ عَلي والِدِه اَنْ يُحسِنَ اسْمَهُ وَ اَدَبَهُ وَ يَضَعَهُ مَوْضِعاً صالِحاً.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - (به امام علي - عليه السلام -) فرمودند: يا علي حق فرزند بر پدرش اين است كه براي او اسم خوب انتخاب كند، خوب تربيتش نمايد و در كار شايسته اي مستقرّش سازد.
«بحار الانوار، ج 17، ص 18»
قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : طُوبي لِعَبْدٍ طابَ كَسْبُهُ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: خوشا به حال كسي كه كسبش پاك و طيب باشد.
«تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 59»
قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اَلْعِبادَةُ سَبْعُونَ جُزْءً اَفْضَلُها طَلَبُ الْحَلالِ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمودند: عبادت هفتاد جزء است كه برترين آنها كسب روزي حلال است.
«الكافي، ج 5، ص 78»
قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : اَلْكادُّ عَلي عَيالِهِ كَالْمُجاهِدِ فِي سَبيلِ اللهِ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمودند: اجر كسي كه براي زندگي خود و عائله اش زحمت مي كشد، مانند اجر مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند.
«مستدرك الوسائل، ج13، ص 55»
قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : لِيَكُنْ طَلَبُكَ الْمَعيشَةَ فَوْقَ كَسْبِ الْمُضيعِ وَ دُونَ طَلَبِ الْحَريصِ الرّاضي بِدُنْياهُ الْمُطْمَئِن اِلَيْها.
امام صادق - عليه السلام - فرمودند: تلاش تو در راه كسب معاش بايد بيشتر از عمل مسامحه گر (كه بر اثر سستي حق كار را ضايع كرده است) و كمتر از كار حريص باشد (كه به زياده روي و افراط گرائيده است)، حريص و فرومايه اي كه به دنياي خويش دلگرم و مسرور است و به آن اطمينان پيدا كرده.
«مجموعه ورام، ج 1، ص 13»