_ آيا تقليد از مجتهد اعلم واجب است يا نه؟ اگر دسترسى به اعلم پيدا نكرد تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; تقليد از اعلم واجب است و اگر دسترسى ندارد در صورت امكان احتياط نمايد و در صورت عدم امكان، بايد از مجتهد غير اعلم، با رعايت اعلم بودن او از ديگران تقليد نمود.

س7_ آيا لازم است كه مُقلّد، مذهب مجتهد خود را بشناسد و اگر نشناسد و عمل كند آيا اعمالش باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مراد از مذهب، رأى است، لازم نيست رأى او را بشناسد.

س8 _ تقليد كردن از مجتهد بَلَد در حالى كه رساله ندارد جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; رساله شرط جواز تقليد نيست. چنانچه مجتهد اعلم باشد; تقليد صحيح است.

س9 _ بقاى بر تقليد ميت اعلم، جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س10 _ شخص عامى كه قادر به فهميدن احكام شرعيه از ادله آنها نيست تكليفش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بر عامى لازم نيست از ادله، حكم شرعى را بفهمد. بلكه بايد به رساله اعلم رجوع كند; يا از شخصى موثق فتواى مجتهد را ياد بگيرد.

س11 _ هرگاه شخص عامى به احتياط عمل نكند و تقليد هم نكند عمل چنين كسى صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه مطابق با فتواى مجتهد اعلم وقت باشد; صحيح است.

س12_ عدول از مجتهد حَىّ به مجتهد حَىّ ديگر جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت اعلم بودن واجب است و در غير آن صورت، جايز نيست.

س13_ اجتهاد واجب عينى است يا كفايى؟

ج _ باسمه تعالى; واجب كفايى است.

س14_ شناخت

مجتهد توسط يك نفر عادل كافى است يا بايد به وسيله دو نفر عادل او را شناخت؟

ج _ باسمه تعالى; با يك نفر كفايت مى كند.

س15_ در مسايل ضرورى تقليد لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست.

س16 _ آيا تقليد از كسى كه در يكى از ابواب فقه مثل نماز و روزه به درجه اجتهاد رسيده جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; خير جايز نيست.

س17_ آيا وجوب تقليد، يك امر تقليدى است يا اجتهادى؟

ج _ باسمه تعالى; تقليدى نيست; بلكه مرتكز عقلايى است.

س18_ به نظر مبارك حضرتعالى عمل به احتياط بهتر است يا به تقليد؟

ج _ باسمه تعالى; الاحتياط حسن فى كل حال.

س19_ فرق بين حكم و فتوى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حكم در مورد قضيه شخصيه است و اما فتوى در احكام كليه است.

س20_ حكم حاكم تا چه حدّ نافذ است؟

ج _ باسمه تعالى; حكم حاكم به قول مطلق، نافذ است.

س21_ اگر مقُلّد به خطاء مجتهد يا دليل او عالم شود، آيا تقليد كردن از او جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س22_ هر گاه وكيل يا موكّل، وصى با موصى مختلف باشند; در اجتهاد يا تقليد، عمل به كدام يك لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر وكالت و وصيت مقيد نباشد وصى و وكيل بايد به تكليف خود عمل كنند و اگر به آنچه موكل و موصى وظيفه مى داند مقيد است بايد آنگونه باشد.

س23_ اگر مجتهد اجتهاد كرده و مُقلّد هم از او تقليد بكند و بعد معلوم شود كه مجتهد در اجتهاد خطا نموده نه در رأى دادن، عمل مقلد در اين حال چه صورت دارد؟

ج

_ باسمه تعالى; در خصوص نماز اعاده لازم نيست.

(گنگ) س24_ عدالت حسن ظاهرى است يا ملكه؟

ج _ باسمه تعالى; عدالت ملكه نيست، بلكه استقامت عملى در جاده شرع است.

(ت) س25_ اگر مجتهدى در مورد احكام فتوى دهد يا يك نفر عادل از رأى مجتهد خبر دهد و يا خود مكلف به حسب فهم خود از كتاب و غيره يقين كند كه رأى مجتهد اين است و بعد از عمل، خطا ظاهر شود اعاده لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; در خصوص نماز لازم نيست.

س26_ با توجه به اين كه در رساله هاى عمليه قيد شده كه اصول دين تحقيقى است نه تقليدى، كسى كه اصول دين را هنوز تحقيقى نياموخته است آيا مى تواند در فروع دين تقليد كند؟ چرا؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از تحقيق، غور در مسائل كلامى نيست; بلكه مراد اطمينان است حال از هر راهى پيدا شود و بعد از آن بايد در فروع تقليد نمايد.

(ت) س27_ با توجه به اين كه سن دختر براى بلوغ 9 سال و سن پسر را 15 سال مشخص كردند آيا در اين فرصت فردى كه به تكليف مى رسد توانايى تحقيق در اصول دين را دارد يا نه؟ چگونه؟

ج _ باسمه تعالى; توانايى تحقيق به آن معنى كه در مسأله فوق ذكر شد دارد.

س28_ با توجه به اين كه نظرات فقها در ارائه احكام شرعى بعضاً متفاوت مى باشد استنباط مى شود كه برداشتهاى مختلف از متون دينى وجود دارد. لذا يك مقلد از كجا بداند كدام يك از نظرات فقها با نص صريح دين اسلام مطابقت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; وظيفه مقلد، علم به

فتواى كسى است كه تقليد از او جايز است بنابراين علم به موافقت با صريح دين براى او لازم نيست; چون اين امر ممكن نيست.

س29_ با توجه به برداشتهاى متفاوت از دين توسط فقهاى محترم كدام يك از نظرات را مى توان مبناى حكومت اسلامى قرار داد؟

ج _ باسمه تعالى; در اساس مسائلى كه مبناى حكومت اسلامى است; اختلافى نيست.

س30_ با توجه به اين كه اجماع در مسائل فقهى كم رنگ است در سنين پائين يا براى طبقه كم سواد كه امكان تحقيق وجود ندارد شما چه راهكارهايى را براى رسيدن به حقيقت شريعت اسلام پيشنهاد مى كنيد؟

ج _ باسمه تعالى; هيچ راهى را جز متابعت نظر مرجع تقليد وجود ندارد.

(ت) س31_ با توجه به اين كه مبناى اسلام داراى موضوعات متعددى مى باشد، براى حصول علم مقلدين به حقيقت موضوعات فوق، شما چه راهكارى را پيشنهاد مى كنيد؟

ج _ باسمه تعالى; تقليد از عارف.

س32_ آيا از زن مى توان تقليد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; خير تقليد از زن جايز نيست.

س33_ اگر كسى چند سال پيش براى شناختن مجتهد اعلم، از اهل خبره تحقيق كند ولى اعلم بودن يا محتمل اعلم بودن كسى برايش ثابت نشد يا نتوانست بشناسد و از يكى از مجتهدين جامع الشرائط كه مساوى با ديگران در علم بود; تقليد كند ولى اكنون احتمال مى دهد يا اطمينان دارد كه اهل خبره اعلم را شناخته اند; آيا بر چنين كسى تحقيق دوباره از اهل خبره براى شناختن اعلم لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى لازم است چنين كند و يا به وسيله جمع بين فتاواى كسانى كه احتمال اعلم بودن آنان

را مى دهد، احتياط كند.

(ت) س34_ عدول از مجتهدى كه اعلم بودنش ثابت شده نيست به مجتهد ديگر كه او هم اعلم بودنش ثابت نشده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س35_ از نظر شما بقاى بر تقليد ميت جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س36_ با توجه به اين كه جايز ندانسته ايد در فتاوى جواز بقاء بر تقليد مجتهدى كه وفات كرده، دليل آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; پاسخ به اين سؤال احتياج به بحث مفصل دارد. تا اين اواخر در بين فقهاء اسلام كسى قائل به جواز بقاء نبوده است. حتى شيخ انصارى نقل مى كنند كه عموماً مى گفته اند: قول الميت كالميت و عدم بقاء رأى و همان گونه كه اگر مجتهدى مرض نسيان بگيرد بقاء بر تقليد او اجماعاً جايز نيست; اگر هم بميرد و رأيش از بين برود بقاء بر تقليد از او جايز نيست.

س37_ عدول از مجتهدى به مجتهد ديگر كه هر دو مساويند علماً چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س38_ عده اى به بعضى از مراجع حتى مرحوم شده به دلايلى بيهوده اهانت مى نمايند حال سؤال اين است كه شرعاً اين كار جايز است؟ و ضمناً اگر كسى مقلد ايشان بوده و هنوز هم برايشان باقى مانده آيا اين تقليد صحيح است يا بايد از مجتهد زنده تقليد نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; جسارت و اهانت به مراجع مرحوم مانند جسارت و اهانت به بقيه مراجع عظام از محرمات شديده است. در روايت شريفه آمده است: «الراد عليهم كالراد علينا و هو على حد الشرك بالله»، ولى من بقاء بر تقليد ميت

را جايز نمى دانم، فوراً عدول كنيد.

س39_ اگر كسى مقلد مجتهدى هست كه فتوايش اين است كه احتياطاً تسبيحات اربعه را سه بار بايد گفت و شخص مذكور از روى ندانستن مسئله تسبيحات اربعه را تا رحلت مرجع مذكور يك بار گفته و بعد از مرجعى تقليد كرده كه يك مرتبه را واجب مى داند حال نمازهايى كه شخص مزبور خوانده چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است.

س40_ اگر كسى بنا به عللى كه خود حضرت عالى بهتر مى دانيد نتواند در اوّل تكليف، مرجع تقليد براى خودش تعيين كند يا وجوب تقليد را ندانسته و مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام دهد; آيا شما صحت اعمال شخص مذكور را تأييد مى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه اعمال او با فتواى مجتهدى مطابق باشد كه وظيفه اش تقليد از او بوده صحيح است.

س41_ جمعى از مجتهدين حى بقاء بر تقليد ميت را تجويز مى فرمايند باز هم در اين مسأله تقليد شخص معينى واجب است يا بايد از همه آنان تقليد كند؟

ج _ باسمه تعالى; فتوى اعلم ميزان است و بقيه تأثير ندارد.

س42_ شخصى كه تكليف شده و ابتداء مى خواهد بدون در نظر گرفتن اعلم بودن و اورعيت و... از مرجعى تقليد كند، آيا مبنا به گفته ديگران مى تواند تعصباً از مرجعى تقليد نمايد. آيا اين تقليد صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در مرجع اعلم بودن و عدالت شرط است. چنانچه از گفته ديگران، به اين دو امر اطمينان پيدا كند جايز است و الا جايز نيست.

س43_ بعد از بلوغ مقلد آية الله گلپايگانى شدم; ولى رساله

ايشان را بدست نياوردم. در شهر بم تحصيل مى كردم و با قصد ده روز روزه را كامل انجام مى دادم. در سال 77 رساله ايشان را پيدا كردم و عمل كردم در سال 78 مقلد شما شدم تكليف من در اين سال ها كه از شما تقليد نمى كردم چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه اعمالتان مخالف فتواى حقير نباشد صحيح است و اشكالى ندارد.

س44_ مراد از احكام شرعى كه در مورد مجهول المالك و رد مظالم و غيره به او مراجعه شود; چه كسى است؟ آيا اعلم بودن در او شرط است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اعلم بودن شرط نيست اگر مجتهد باشد كافى است.

س45_ شخصى به اسلام يا مراجع تقليد اهانت مى كند وظيفه در مقابل اينها چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حتى المقدور دفاع كنيد. در صورت عدم تمكن، با او ترك مراوده بنمائيد.

س46_ آيا در مرجعيت اعلم بودن شرط است؟ دليل آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بلى شرط است و براى دليل آن بايد به كتب استدلالى رجوع شود.

س47_ وظيفه مقلد در مورد مرجع تقليدش در صورتى كه احراز اعلم بودن مرجع ديگرى نمايد چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بايد به اعلم رجوع كند.

س48_ آيا تقليد از علماى كشورهاى ديگر كه امكان دسترسى به آنها وجود ندارد جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى; اگر بتواند فتواى او را بدست آورد، جايز است.

س49_ اگر مرجع تقليد در حالت بى هوشى باشد آيا مقلدين او مى توانند باقى بر تقليد باشند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مدت بى هوشى كوتاه باشد، بقا بر تقليد او جايز است.

س50_ حاكم شرع چه كسى است؟ آيا هر مجتهدى

مى تواند حاكم شرع باشد؟

ج _ باسمه تعالى; حاكم شرع، مجتهد مطلق جامع الشرايط _ يعنى عادل _ را گويند.

س51_ لطفاً بفرمائيد كه در احتياط واجب حضرت عالى به كداميك از مراجع بايد رجوع كرد؟

ج _ باسمه تعالى; اعلم را از اهل خبره سؤال كنيد. چنانچه آن ها اعلم بودن و عادل بودن شخصى را معين كردند; به او مراجعه كنيد.

س52_ آيا اعلم بودن و اورعيت مرجع نبست به ساير مراجع عظام به گفته خود ايشان ثابت مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اعلم بودن ساير مراجع، به گفته ايشان ثابت مى شود. اما اعلم بودن خودش، اگر از گفته او اطمينان پيدا شود; بلى و گرنه ثابت نمى شود.

س53_ آيا تقليد از ميت را ابتدا جايز مى دانيد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; خير تقليد از ميت مطلقاً جايز نيست.

س54_ آيا تقليد از مرجعى كه فتوايش با فتواى اعلم باشد صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، ولى آن تقليد اعلم هم هست.

س55_ آيا مى شود از مرجعى به مرجع تقليد ديگر عدول كرد و شرايط آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه ثابت شود مرجع ديگر اعلم است و يا خداى نكرده مرجع فعلى، عادل نباشد عدول واجب است.

س56_ نظر مباركتان در مورد شرط بودن اعلميت مرجع چيست و دليل آن كدام است؟

ج _ باسمه تعالى; شرط جواز تقليد اعلم بودن است و دليل آن را هم در كتاب اجتهاد و تقليد نوشته ام.

س57_ فرد نوجوانى در آغاز تكليف است در تكليف آيا رجوع به حى اعلم در بقاء بر ميت لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; بايد به حّى اعلم رجوع نمايد.

اگر آن اعلم اجازه بقاء را داد و آن جوان هم قبل از تكليف در حال تميز، تقليد از آن ميت نموده; مى تواند باقى باشد و اگر تقليد نكرده بقاء معنى ندارد.

س58_ آيا مى شود در بعضى از مسايل از مجتهدى تقليد كرد و در بعضى ديگر از مجتهد ديگرى تقليد نمود؟

ج _ باسمه تعالى; همه ى مسايل را بايد از يك مجتهد تقليد نمود; مگر در جاهائى كه مجتهد احتياط مى نمايد.

بدن، اعم از ناخن و غيره مى رسد.

س64_ در هنگام كشيدن مسح سر، آيا برخورد دست با موهاى خيس جلوى سر كه معمولا در اثر شستن صورت خيس مى شود اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س65_ اگر موقع شستن صورت در وضو اندكى از جلو سر خيس شود و موقع مسح سر اشتباهاً مسح به جاى خيس شده برسد آيا وضو باطل هست يا نه; عمداً چطور؟

ج _ باسمه تعالى; در هردو صورت مضر نيست; ولى با انگشتى كه رطوبت صورت به آن خورده; مسح پا نكند.

س66_ آيا وضوء با حنا و سرمه اى كه براى زن زينت حساب مى شود صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه جسميت داشته باشد و مانع رسيدن آب به بشره باشد; اشكال دارد وگرنه اشكال ندارد و صحيح است.

س67_ مراد از شستن صورت و دست ها در وضو كدام يك از موارد است (الف) رساندن آب به صورت و دست ها همراه با دست كشيدن (ب) رساندن آب به صورت و دست ها بدون كشيدن دست؟

ج _ باسمه تعالى; هردو مجزى است.

س68_ اگر طبيب به مريض بگويد تا چند روز ديگر آب به دستت نرسد تا نتيجه آزمايش معلوم شود آيا وضو گرفتن جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه آزمايش براى طبابت لازم باشد وضو واجب نيست.

س69_ اگر كسى بيش از يك استكان آب ندارد و مى خواهد وضو بگيرد، وقتى با آن، صورت خود را بشويد و از قطرات جمع شده از صورت، بقيه اعضاء را بشويد وضو صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صحيح است.

س70_ آيا در وسعت وقت وضو گرفتن به صورت ترتيبى

يا ارتماسى جايز است و كدام صورت از ديگرى افضل است؟

ج _ باسمه تعالى; هردو جايز است شايد ترتيبى افضل باشد چون بهتر مى توان قيود را رعايت كرد.

س71_ وضو با دمپايى مغصوب صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد.

س72_ يك شخصى براى نيت نماز ظهر و عصر وضو مى گيرد و با آن نماز را مى خواند و بعداً آن وضو باطل نمى شود تا اذان مغرب و عشاء آيا مى تواند با آن وضو كه به نيت ظهر و عصر گرفته است و باطل نشده است نماز مغرب و عشاء را بخواند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند با آن وضو مادامى كه باطل نشده، نماز مغرب و عشاء و بقيه نمازها را بخواند.

س73_ تكرار مسح چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر به حد وسواس نرسد اشكال ندارد.

س74_ نهى شريف (لا تبطلوا أعمالكم) شامل ابطال وضو در اثناء مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; خير در روايات مراد از ابطال بيان شده است حاصل روايات اين است كه انسان بعد از عمل كارى بكند كه اثر آن عمل از بين برود، مانند معاصى كه موجب نابودى اعمال حسنه مى شود.

س75_ در محلى كه ما ساكن هستيم حدود 17 سال پيش مسجدى با كمك مردم محل بنا كردند در مورد آب لوله كشى مسجد آن موقع در تحت نظر شهردارى بود. شهردارى به عنوان كمك هزينه براى كنتر آب با پول اشتراك را رايگان كرده است حالا اين امور آب زير نظر سازمان آب قرار گرفته است و آن را به بخش خصوصى دادند الان براى موضوع وضو و مصرف

اين چه شرايط است؟

ج _ باسمه تعالى; به هر مؤسسه كه داده باشند; چنانچه متصدى آن موسسه خصوصى يا غيرخصوصى اجازه دهد اشكال ندارد.

المرافق قيد مغسول است نه غسل در مازاد، به فقه الصادق مراجعه كنيد.

س81_ اگر كسى مخرج بول و غائط را در خزينه حمام عمومى بشويد آيا غسل او باطل است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; لابد صاحل حمام راضى نيست و با عدم رضايت او، غسل باطل است.

س82_ آيا با غسل هاى مستحبى مى شود اعمال واجب را انجام داد مثل نماز و طواف يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند.

س83_ اگر در وسط غسل بول كنند آيا غسل صحيح است اگر صحيح است با همان غسل مى شود نماز خواند يا بايد وضو گرفت؟

ج _ باسمه تعالى; غسل صحيح است ولى بايد بعد از غسل براى نماز وضو بگيرد.

س84_ خانمى بعد از عروسى كه با شوهر نزديك شده در اثر خجالت بدون غسل نماز و روزه انجام داده حالا اين زن هفتاد سال دارد فعلا نه توان قضاى نماز و روزه را دارد و نه قدرت دادن كفاره، در اين صورت چه كارى بايد انجام دهد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر غسل كردن براى او مشكل بوده و مستلزم عسر و حرج بوده است و با تيمم نماز خوانده و روزه گرفته; نماز و روزه اش صحيح است و قضاى آن ها واجب نيست.

س85_ به دلائلى آب منزل مسكونى شبهه ناك مى باشد به همين علت ايشان علاوه بر منزل در حمام عمومى نيز غسل مى كند. الف: آيا غسل دوم رافع شبه غسل اولى مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى.

س86_ آيا با غسل دوم بدون وضو مى توان نماز خواند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بعد از غسل در منزل، محدث به حدث اصغر

نشود; بلا اشكال مى توان نماز خواند و همچنين اگر محدث شده، ولى شبهه ناك بودن آب منزل به معناى غصبى بودن آن باشد; مى تواند نماز بخواند _ ولى اگر احتياطى است نمى تواند نماز بخواند.

س87_ اگر كسى بر بدنش (پوست بدنش) چربى هست آيا اين مانع براى وضو يا غسل مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; مانع نيست.

س88_ اگر قبل از غسل، بدن را وارسى كند و يقين كند كه مانعى در بدن وجود ندارد ولى پس از غسل بفهمد كه مانع بوده است مانع را بردارد و جاى آنرا بشويد غسل صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صحيح است.

س89_ در اعضاى وضو، تيمم و غسل رنگى وجود دارد ولى شك دارد كه جرم دارد يا نه، آيا لازم است رنگ را پاك كند؟

ج _ باسمه تعالى; بله لازم است.

س90_ اگر در اعضاى وضو، تيمم و غسل رنگى كه جرم دارد باشد و انسان پس از سعى زياد نتوانست آن را از بين ببرد براى وضو، تيمم، غسل و نماز چه وظيفه اى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد به وسيله داروى طبى برطرف كند.

س91_ اگر كسى قبل از بلوغ نشانه هاى بلوغ را در رساله بخواند و به گمان اين كه همه نشانه ها در بلوغ شرط است موقع محتلم شدن غسل نكند بعداً مسئله را بفهمد عبادات وى چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; باطل است و بايد اعاده كند.

س92_ اگر در محلى كه انسان غسل مى كند كسى ديگرى عمل حرامى از قبيل ريش تراشى انجام دهد آيا مضرّ غسل غاسل هست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; مضر نيست.

س93_ شخصى

جنب در تنگى وقت كه وظيفه اش تيمم است غسل كند با آن غسل مى شود نماز خواند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند و غسلش صحيح است هرچند با ترك نماز معصيت نموده است.

س94_ شرائط منى در خانم ها و غسل آنان در چه شرائطى است؟

ج _ باسمه تعالى; علامت منى بودن رطوبتى كه از زن خارج مى شود فقط شهوت است و آن دو امر ديگر معتبر نيست.

س95_ هرگاه از زمينى غصبى آب مباح را بردارد و در جاى مباح وضو يا غسل انجام دهد چه صورت است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر خود آب مباح باشد وضو و غسل صحيح است.

س96_ اگر كسى نمى دانسته جنب است و ميت را غسل داده يا آب به روى ميت موقع غسل دادن ريخته است و بعد از چند روز متوجّه شده است; آيا اشكال بر غسل وارد مى كند و حالا مدتى هم گذشته و اگر كسى عمداً با جنابت ميت را غسل دهد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; هيچ كدام از دو مورد فوق اشكال ندارد.

س97_ اگر كسى جاهل به اين كه در غسل جنابت وضو واجب نيست و وضو گرفت آيا مرتكب گناه شده يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خير گناه نكرده است.

س98_ اگر كسى بعد از جنابت بول نداشت كه استبراء كند و بعد از غسل كردن رطوبت ديد آيا حكم جنابت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه رطوبت مشتبه باشد; حكم جنابت دارد.

خير؟

ج _ باسمه تعالى; در خصوص تيمم به واسطه ضيق وقت، نمى تواند كارهاى مشروط به طهارت را انجام دهد; ولى با تيمم به واسطه نبودن آب يا مضر بودن استعمال آن، انجام همه آن كارها بلامانع و جايز مى باشد.

س100_ در مسئله 823 آمده است تيمم در فضاى غصبى صحيح است پس اگر دستها را در جاى غير غصبى به زمين بزنيم و در زمين غصبى به صورت بكشد تيمم او باطل است؟ آيا اين مسئله صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; عبارت غلط است و تيمم باطل نيست بلكه صحيح است. همان گونه كه در مسأله بعد بيان مى شود.

س101_ آيا تيمم در فضاى غصبى صحيح است چنانچه دست ها را در فضاى مباح بزمين بزند در فضاى غصبى بصورت بكشد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; تيمم صحيح است.

س102_ تيمم كردن روى شن و سيمان و سراميك و آجر جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تيمم بر هر چيزى كه اسم ارض بر آن صدق كند جايز است ولو مانند آجر، كلوخ باشد.

انسان نداند كه خون زير پوست مرده يا گوشت به واسطه كوبيده شدن به آن حالت درآمده، پاك است و چنانچه بداند خون بوده، ولى طورى شود كه ديگر در عرف به آن خون نمى گويند پاك است و اگر به آن خون بگويند نجس است.

س106_ نوك آمپول كه در تزريق، با خون تماس پيدا مى كند آيا نجس است؟

ج _ باسمه تعالى; سر سوزن با تماس با خون در درون رگ نجس نمى شود ولى چنانچه بعد از بيرون آوردن، آغشته بخون باشد; نجس است. به هر حال دوباره استفاده كردن از آن مانعى ندارد.

س107_ اگر بعد از بول و استبراء رطوبتى بى اختيار خارج شود شباهت به بول دارد آيا اين رطوبت نجس است يا پاك، حكم نماز خواندن چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; محكوم به طهارت است و نمازها هم صحيح است.

س108_ رطوبت غليظى كه شبيه منى است بعد از بول مشاهده مى شود آيا بدون شهوت حكم منى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حكم منى ندارد.

س109_ اكثر ماشينهاى لباس شويى هنگام تكميل شدن آب آن كه به وسيله شلنگى به شير آب وصل مى باشند، بطور اتوماتيك آب را قطع مى كنند آيا بدين ترتيب لباس نجسى كه در آن شسته مى شود پاك مى گردد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بعد از زوال عين نجاست، آب متصل به مبدأ، تمام لباس و خود ماشين را فرا گيرد; بعد از فشارى كه خود ماشين مى دهد، پاك مى شود. ولى چنانچه قطراتى از آب نجس به لباس بريزد يا با آن محلى كه نجس شده و آب كشيده نشده است

تماس پيدا كند نجس مى شود.

س110_ معمولا روى زخم، زرد آبه اى مى بندد كه سفت شده و بعضاً اگر كنده شود خون مى آيد؟ لطفاً حكم آن را در مورد نجاست و وضو و غسل بيان فرمائيد؟

ج _ باسمه تعالى; رنگ اگر به نحوى است كه يقين داريد خون مخلوط با چرك شده است; نجس است وگرنه ولو احتمال بدهيد كه خون دارد; محكوم به طهارت است و وضو و غسل هم اشكال ندارد.

س111_ اگر در غذا يا خوراكى الكل استفاده شود آيا آن غذا نجس است؟ در آمد حاصله از فروش آن خوراكى يا غذا چه حكمى دارد؟ در صورت نجس بودن و حرام بودن كسب چه راهى براى جلوگيرى از اسراف وجود دارد؟

ج _ باسمه تعالى; الكل اگر در غذاى مايع ريخته شود و مسكر شود; نجس و حرام است و دور ريختن آن غذا اسراف نيست.

س112_ دليل اين كه الكل صنعتى پاك است چيست و چرا الكل صنعتى مست كننده نيست؟

ج _ باسمه تعالى; الكل، بدون مزج با آب، مست كننده نيست; بلكه كشنده است; بنابراين پاك است.

س113_ در انقلاب خمر به خل زمانى كه خمر بوده اگر ميوه اى مانند خيار يا سير در آن بريزند; آيا بالتبع بعد از انقلاب به خل پاك مى شود؟ يا نجاست باقى است و آن خل هم به خاطر ملاقات نجس مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بالتبع پاك مى شود و خل هم پاك است.

س114_ نظر برخى از فقهاء اين است كه اهل كتاب نجسند و حكم نجاسات بر آن ها جارى است و نظر برخى ديگر همچون مرحوم آية الله العظمى سبزوارى(ره)

بر طهارت آنهاست نظر حضرت عالى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; تا اين اواخر نظرم نجاست اهل كتاب بود ولى فعلا بنا بر طهارت آن ها گذاشتم.

س115_ اگر كسى در درياى شور بدنش زخم شود با آب مذكور پاك مى شود يا در ملاقات با آب دريا، آب نجس مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; با آب دريا پاك مى شود ولى با زخم شدن و خون آمدن بدن نجس مى شود و آب دريا نجس نمى شود.

س116_ اگر پشم لحاف يا تشك نجس شود و هرچه هم در آب جارى بشويند آبش صاف نشود آيا پاك مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست صاف شود. همين قدر كه مضاف نباشد; كافى است.

س117_ اگر به برنج خيس شده فضله موش بيفتد در حالى كه برنج دو يا سه روز است خيس شده يا فضله دو يا سه روز داخل برنج خيس شده بماند به چه صورت برنج مذكور پاك مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بايد برنج را در آب كر يا جارى خيس كنند; تا حدى كه يقين كنند به هرجا كه آب نجس رسيده آب كر هم رسيده است.

س118_ ترشحى كه از توالت به لباس سرايت مى كند چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه با شلنگ باشد و عين نجاست در لباس پيدا نشود پاك است.

س119_ در پاك كردن نجاسات آيا حكم آب جارى و كر يكى است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى يكى است.

س120_ اگر كسى يادش برود كه دستش نجس است و دست نجس را در گوجه فرنگى خرده شده براى تهيه رب فرو كند; آيا امكان پاك شدن گوجه فرنگى مذكور

وجود دارد؟ اگر دارد به چه صورت مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; راهش منحصر است به اين كه گوجه فرنگى خرد شده را در ظرف پاك متصل به كر، مانند اتصال به لوله بريزند و بيرون بياورند در اين صورت پاك است.

س121_ آيا بول بچه شيرخوار پسر نجس است يا نه و فرقى با بول دختر دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; نجس است ولى چند مرتبه آب كشيدن لازم نيست و يك مرتبه كفايت مى كند و اين حكم مختص به پسر است; مشروط به اين كه چيزى غير از شير مادر نخورد و بول دختر حكم بول بزرگسالان را دارد.

س122_ چيزهايى كه قابل فشار نيست مثل چوب، برنج، گندم و... اگر نجس شد تطهيرش چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهر آن ها چه با آب كثير و چه با آب قليل پاك مى شود ولى براى تطهير باطن بايد آن قدر در آب كر يا جارى نگاه داشته شود كه به نفوذ آب به آنچه نجاست در آن نفوذ كرده است; يقين پيدا كند.

س123_ تخم مرغ در آب نجس جوشانده شود حكم به طهارت مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; داخل تخم مرغ نجس نمى شود، و اگر ظاهر را آب بكشند; كافى است.

س124_ ورود اهل كتاب به مساجد براى شركت در مجالس ترحيم چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه دخول آن ها موجب هتك حرمت نباشد و سبب نجاست مسجد هم نشود; حرام نيست و جلوگيرى واجب نمى باشد ولى احوط غير لزومى، جلوگيرى است.

س125_ آيا فضله پرندگان حرام گوشت پاك است يا نجس؟

ج _ باسمه تعالى; نجس نيست.

س126_ در مورد

پاكى و نجسى افراد بفرمائيد. زرتشت، مسيحى، اهل كتاب، سنى؟

ج _ باسمه تعالى; همه ذاتاً پاكند ولى غالباً نجاست عرضى دارند; چون از نجاسات اجتناب نمى كنند.

س127_ اگر ما شك داريم اين خون از خون متخلف در ذبيحه است يا خون ديگرى، در اينجا مى شود تمسك به عام در شبهه مصداقيه به (حرمت عليكم الميته و الدم الخ) كرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خوردن خون مطلقاً حرام است و خون متخلف نجس نيست ولى حرام است. بنابراين آيه مربوط به مسأله نيست و در نجاست در مورد سؤال به قاعده طهارت رجوع مى شود.

س128_ اگر مگسى بر نجاست بنشيند و بعد از آن بر بدن يا لباس مرطوب يا خشك نشست آيا نجس مى شود يا نه و آيا حكم به طهارت لباس يا بدن جارى است، چون استصحاب نجاست اصل مثبت است؟

ج _ باسمه تعالى; موضوع نجاست، سرايت است و با استصحاب اثبات نمى شود بنابراين اگر نداند كه مگس حامل عين نجاست مسرى است; حكم به نجاست نمى شود.

س129_ شخصى كه اهل كتاب نيست و ده كيلو شير هديه كرده; چون دستش با شير تماس داشته قطعاً نجس است آيا مى شود پنير درست كرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پنير را در آب كر بگذارد و آب به تمام اعماق آن نفود كند; پاك مى شود.

س130_ كسى يقين به حدث كرد بعد شك كرد و غفلت نمود و نماز خواند آيا عمل او باطل است؟ اگر يقين به حدث كرد بعد غفلت نمود و نماز خواند بعد از آن ملتفت شد و شك كرد آيا نماز او صحيح است؟

ج

_ باسمه تعالى; در هردو صورت نماز باطل است.

نماز ميت

س131_ تكلم در اثنا نماز ميت حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بنابر احتياط واجب در وسط نماز تكلم نكند.

س132_ كسانى كه خودكشى مى كنند و يا به طريقى خودشان را از بين مى برند آيا نماز ميت دارند و از اموالشان ثلث مى برند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى بايد نماز خوانده شود و چنانچه وصيت نكرده است; حقى به ثلث مال ندارد و اگر وصيت كرده; بايد طبق وصيت عمل شود.

س133_ عوام الناس كه شرايط صلوة ميت و ادعيه آنرا حفظ نيستند و مى دانند كه بايد هركس خودش اعمال صلوة را متحمل بشود ولى چون نمى دانند از امام تبعيت كنند. سؤال اين است در فرض سئوال الزاماً كدام يك از دو نيت ذيل را بكنند؟ (1) به ميت حاضر نماز مى خوانيم (2) به ميت حاضر نماز مى خوانيم اقتداء به پيش نماز حاضر. كدام يك از اين دو صحيح نيست؟

ج _ باسمه تعالى; هردو صحيح است.

س134_ آيا ترتيب در نماز قضاء براى ميت واجب است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; واجب نيست.

س135_ اگر پدر فوت كند و چند پسر داشته باشد براى اقامه نماز ميت بر او آيا از همه پسرانش بايد اجازه گرفت يا از پسر بزرگ كافى است؟

ج _ باسمه تعالى; گرفتن اجازه از يكى از آن ها به شرط بلوغ و عقل كافى است.

غسل ميت

س136_ غسالى را شهردارى در غسالخانه اسكان داده و در مقابل غسل وجهى مى گيرد و اگر پولى داده نشود; غسل نمى دهد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; غسل صحيح است.

س137_ در صورت

نبودن آب تكليف نسبت به غسل ميت چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت عدم امكان غسل، با تيمم دفن شود.

س138_ در صورت عدم امكان غسل با سدر و كافور چه بايد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; يك غسل با آب قراح، كافى است.

س139_ اگر محرم و مماثل براى غسل دادن نباشد تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; غسل ساقط است.

س140_ اجزاء ميت طورى است كه معلوم نيست واجب الغسل است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت مشكوك بودن، با عدم علم به حال سابق، غسل واجب نيست.

س141_ اگر عضوى معلوم نباشد مربوط به زن و يا مرد است چه بايد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عضوى باشد كه غسل آن واجب است بايد دو غسل داده شود يك متصدى مرد و ديگرى زن باشد.

س142_ آيا شخصى با امر نائب عام به جبهه دفاع از ارزش هاى اسلامى و حفظ مملكت خويش عازم مى شود و در آنجا كشته مى شود، شهيد به آن فرد اطلاق مى شود و غسل آن واجب نيست يا غسل واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه مجتهد جامع الشرائط به جبهه رفتن امر كند حكم شهيد دارد.

س143_ ميتى معلوم نيست مرد و يا زن است چه كسى بايد غسل دهد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر از محارمش كسى هست; او از روى لباس غسل دهد وگرنه يك مرتبه مرد و يك مرتبه زن، ميت را از روى لباس غسل دهند كه دو غسل مى شود.

س144_ ميتى را غسل داده و نماز خواندند، بعداً معلوم شد در جنازه خون است بعد از تطهير جنازه تكرار نماز لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; واجب نيست.

س145_

آيا كسى كه غسل ميت مى دهد شرط است شيعه و دوازده امامى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; آرى بايد مسلمان دوازده امامى باشد.

س146_ شخصى كه براى ميت غسل مى دهد دستكش پوشيده بعد از اغسال دستكش بالتبع پاك مى شود، يا تطهير لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه آب كشيده نشود; پاك نمى شود ولى آبى كه روى ميت ريخته شود قهراً به آن دستكش هم ريخته مى شود و در طهارت همان قدر كافى است.

س147_ اگر كسى در اثر تصادف از دنيا برود و موقع غسل دادن خون قطع نشود چه بايد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه ممكن است در آب كر غسل بدهند غسل دادن لازم است و اگر ممكن نيست، و مى شود مقدارى صبر كنند تا خون قطع شود ولو به واسطه لازم است اين كار را انجام دهند. اگر آن هم ممكن نيست; غسل جبيره و الا تيمم بدهند.

س148_ اگر كسى عضو مقطوع انسان با گوشت و استخوان را مس كند آيا غسل مس ميت دارد و اگر فقط استخوان خالى باشد چطور و آيا غسل مس ميت، وضو براى نماز لازم است؟ اگر وضو داشت و مس ميت كرد وضوى او باطل مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; مس عضو مشتمل بر استخوان، غسل دارد; ولى مس استخوان خالى، غسل ندارد و در مورد غسل مس ميت، وضو واجب نيست.

س149_ آيا اگر اسير كافر در دست مسلمانان بميرد غسل ميت دارد (بنابر آن كه تابع مسلمان مى باشد)؟

ج _ باسمه تعالى; براى كافر بالغ اسير، غسل دادن واجب نيست ولى طفل اسير، اگر پدر و مادر و جده و جد

با او نباشند; تابع اوست و حكم مسلمان را دارد.

بياورند. بلكه مادر را غسل مى دعند و دفن مى كنند. چنانچه مادر كافر باشد پشت به قبله دفن مى كنند تا روى بچه به قبله باشد در صورتى كه پدر مسلمان باشد و مادر هم مسلمان باشد; مادر را به همان حال معمولى دفن مى كنند و قهراً بچه پشت به قبله مى شود; اشكالى ندارد.

در اين صورت چه حكمى مترتب است؟

ج _ باسمه تعالى; براى غير نماز در صورتى كه بوى بد نگرفته و اهانت نباشد جايز است. اما براى نماز جايز نيست. به همان قبر مى شود نماز گذارد.

س160_ نبش قبر تا چه مدت بعد از دفن حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; تا موقعى كه اسكلت ميت از بين نرفته است.

مسأله نوشته ام كه در آخر اين كتاب قرار گرفته است.

س166_ آيا ميهمان را بدون رضايت او جايز است براى نماز صبح بيدار كرد در صورتى كه ممكن است ناراحت شود اگر با صاحب منزل شرط كرده باشد آيا مى تواند بيدار كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه تالى فاسد مهمى از بيدار كردن پيدا نشود بيدار نمودن او مطلقاً واجب است اگرچه شرط نكرده باشد.

س167_ آيا ولايت معصومين(عليه السلام) شرط صحت نماز و ساير اعمال است يا شرط قبولى و يا هردو؟

ج _ باسمه تعالى; شرط صحت است.

س168_ ركوع به قصد تعظيم براى ائمه(عليه السلام) جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; تعظيم جايز است، ولى ركوع به قصد ركوع جايز نيست.

س169_ بستن چشم ها در نماز جهت كسب حضور قلب كراهت دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خير.

س170_ بودن اشيايى مانند تسبيح، دستمال، با توجه به كم ارزش بودن در نماز بدون اجازه صاحبش غصب محسوب مى شود يا اصلا ارزش آن مطرح نيست؟

ج _ باسمه تعالى; كم ارزش بودن موجب جواز نمى شود. بلكه ممكن است; سبب شود كه انسان به رضايت صاحبش اطمينان پيدا كند كه در اين صورت غصب نيست.

س171_ پوشاندن دست و صورت براى زن چه حكمى دارد در نماز و غيره؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه زينت نكند و موجب تحريك جوانان نباشد پوشاندن آن ها لازم نيست و فرقى بين نماز و غير نماز نيست.

س172_ اگر كسى جاهل به مسئله بوده و نمازش را بدون سلام دادن تمام مى كرد آيا نمازش صحيح و قاعده لاتعاد او را مى گيرد اگرچه جاهل مقصر بوده است؟

ج _ باسمه

تعالى; قاعده لاتعاد جاهل مقصر را نمى گيرد.

س173_ اين جانب اكنون 50 سال دارم و نمى دانم چه مقدارى نماز آيات از من قضاء شده است تكليف من چه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; مقدارى كه يقين داريد; قضاء كنيد و زايد بر آن لازم نيست. ولى بهتر است قضاء زائد بر متيقن هم بنماييد.

س174_ آيا ترك نماز موجب كفر مى شود و بايد با تارك آن معامله نكرد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز عمود دين است، اگر قبول شود ساير عبادات نيز قبول مى شود و اگر رد شود و يا ترك شود هيچ عمل الهى قبول نمى شود، امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد بعد از شناختن خدا هيچ عملى افضل از نماز نيست در روايت ديگر است كه بين مسلمان و كافر شدن او چيزى غير از ترك نماز نيست و آن آخر وصاياى پيغمبران است. در روز قيامت چنانچه شخصى را براى سؤال حاضر كنند براى سؤال همين كه معلوم شود نماز نخوانده بدون معطلى در جهنم مى اندازند خلاصه در قيامت با تارك نماز معامله كافر مى شود و در دنيا بايد نهى از منكر نمود و تارك نماز اگر به نهى گوش نداد بايد با او ترك مراوده كرد; ولى نجس نيست و ترك نماز هم موجب كفر نمى شود.

س175_ در ظهر عاشورا عزادارى امام حسين(عليه السلام) مقدم است يا نماز ظهر؟

ج _ باسمه تعالى; وجود حضرت سيدالشهدا _ سلام الله عليه _ با آنكه ارزشش از تمام دنيا زيادتر است; خود را فداى دين كرد و براى اقامه نماز و احياء دين از جان خود و ياران با وفايش گذشت.

بنابراين نبايد در نماز كوتاهى كرد و لذا خود حضرت در حال جنگ _ كه اگر من و تمام نويسندگان بخواهيم آن حال را با ارزشش بنويسيم; قادر نيستيم _ جنگ را رها نمود و اقامه نماز نمود لذا نماز مقدم است.

س176_ اگر مكلف در ركعت نماز احتياط محدث شده باشد آيا اعاده يك ركعت واجب است يا بايد نماز را اعاده كند؟

ج _ باسمه تعالى; اعاده همان يك ركعت كافى است.

س177_ تكبير گفتن قبل و بعد از ركوع و سجده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; احتياط واجب آن است كه قبل از سجده ترك نشود ولى بعد از سجده مستحب است.

س178_ به دليل ناراحتى اعصاب، بعضى اوقات حوصله ندارم نمازم را بخوانم در چنين صورتى تكليف بنده چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در هيچ حالى حق نداريد نماز را نخوانيد. حوصله داشتن يا نداشتن فرقى ندارد.

س179_ كسى عمداً نماز عشا را نخواند فرداى آن آيا روزه گرفتن بر او واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; خير، در صورتى كه نخواندن نماز منتسب به خواب بودن باشد، مستحب است فردايش را روزه بگيرد.

س180_ وظيفه كسى كه نه آب براى غسل و وضو و نه خاك براى تيمم دارد در داخل وقت نسبت به نماز چيست؟

ج _ باسمه تعالى; نماز ساقط است. ولى بهتر است كه در وقت بدون طهارت نماز را بخواند و بعد از وقت نيز نماز را با طهارت قضاء كند.

س181_ در تكبيرة الاحرام اعاده لفظ اكبر وجوباً يا احتياطاً لازم باشد با فاصله چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بدون فاصله اشكال ندارد.

س182_ آيا تكرار نماز در صورت عدم حضور قلب از باب

امتثال امر الهى جايز مى باشد يا خير و توجه چگونه حاصل مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; تكرار نماز، در صورت عدم حضور قلب، با فرض اطمينان به صحت آنچه انجام داده است; دليلى بر مشروعيت آن نيست. توجه با مقدارى تفكر در عظمت الهى و ضعف حقارت خود و فقر بنده و امثال ذلك، حاصل مى شود.

س183_ مصافحه كردن بعد از نماز آيا شرعى و مستحسن است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مصافحه مطلقاً شرعى است. خصوصاً كه بعد از نماز مطلوب هم هست.

س184_ آيا در حال نماز واجب مى شود عدول به نماز مستحبى نمود تا اين كه دوباره با توجه كامل نماز را خواند؟

ج _ باسمه تعالى; عدول به نماز مستحب در موارد خاصى جايز است مانند درك جماعت ولى مطلقاً جايز نيست.

س185_ در نماز زن در كنار مرد يا جلوتر بايستد نمازشان چگونه است و اگر شخصى مدتى اين طور نماز خواند آيا باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; نماز هر دو صحيح است و اگر فاصله بين آن ها نباشد مكروه است و نماز باطل نيست.

س186_ شخصى عاجز از ايستادن در حال نماز باشد بايد چه كند؟

ج _ باسمه تعالى; نشسته نماز بخواند.

س187_ اگر كسى ركوع را فراموش كرد و به سجده رفت قبل از رسيدن به مهر يا بعد از آن چكار كند؟

ج _ باسمه تعالى; در هر دو صورت بايد برگردد و ركوع را بجا آورد و دو مرتبه به سجده برود.

س188_ تكليف زن در دعاى بعد از نماز در ماه رجب كه وارد شده جمله (حرم شيبتى على النار) زن كه ريش ندارد بايد چه بگويد؟

ج _ باسمه

تعالى; باب استعاره در كلمات عرب، واسع است و اين هم يكى از موارد آن باب است و مراد از شيبة، شخص است والاّ هم درخواست حرمت خصوص شيبة را نمى كنند و در آن معناى كنائى، فرقى بين زن و مرد نيست.

سجده، چون توانايى انجام از سجده ندارد; تكليف مبدل به ايماء مى شود; اگر صورت به طرف مشرق يا مغرب باشد واجب است چه در دفن و چه در صلوات چنان كه ممكن است با حركت رو به قبله شود و الا حكم صورت اول را دارد.

س192_ اگر كسى سر او به طرف عقب آفريده شده باشد يا بر اثر سكته يا غيره سر او به عقب برگشته اين شخص نماز را به طرف قبله چطور بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; بايد مقاديم بدن رو به قبله باشد و رو به قبله بودن صورت لازم نيست.

خير؟

ج _ باسمه تعالى; به نظر حقير اشكال دارد.

س197_ اذان و اقامه در نماز جماعت قسمتى از يك نفر و بقيه از شخصى ديگر چه صورت دارد و كسى كه در آن نماز شركت مى كند آيا اين اذان و اقامه براى او كافيست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اذان از يك نفر و اقامه از شخصى ديگر مانعى ندارد ولى بعضى از آن را كسى و بعضى را ديگرى بگويد; محل اشكال است و كسى كه در آن نماز با اذان از يك شخص و اقامه از ديگرى شركت كند اگر وارد مسجد شود و صفوف به هم نخورده است اذان و اقامه از او ساقط است.

س198_ آيا مى توان به جاى اشهد أنَّ محمداً رسول الله در اذان و اقامه به قصد ورود يا رجاء عبارت اشهد ان خاتم الانبياء محمداً رسول الله يا عبارت أن سيدالانبياء محمداً رسول الله گفت؟

ج _ باسمه تعالى; شهادت به رسالت در هرجا وارد شده است بايد به همان الفاظ متعارف باشد. بعضى از اذكار ديگر در قبل يا بعد از آن مستحب است چنانچه در رساله نقل شده است.

س199_ شهادت ثالثه يعنى به ولايت اميرالمؤمنين در اذان و اقامه و تشهد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در اذان و اقامه شهادت به ولايت اميرالمؤمنين(عليه السلام)مستحب است و از شعائر مذهبى است و در اين عصر نبايد ترك شود.

باسمه تعالى; در مصيبت ائمه(عليه السلام) پوشيدن لباس سياه از مستحبات است و بسيار كار خوبى است. خود من در تمام محرم و صفر سرتا پا سياه مى پوشم و در غير آن مورد هم، اشكال ندارد و نماز هم صحيح است.

س202_ اگر كسى فراموش كرد يا نمى دانست و با لباس غصبى نماز خواند آيا در هر دو صورت نمازش صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صحيح است.

س203_ در مسوله 704 از رساله عمليه آمده است; اگر در بين نماز بفهمد كه لباس او غصبى است بايد در صورتى كه چيز ديگرى عورت او را پوشانده است آن لباس غصبى را خارج كند. در حالى كه در ابتداى شرط عدم غصب فرموده ايد منظور لباس هايى است كه عورت را پوشانده و غير آن اشكالى ندارد. چگونه اين دو مسئله با هم جمع مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; حرمت تكليفى پوشيدن لباس غصبى نيز ساتر عورت، قابل انكار نيست.

س204_ خون بواسيرى كه به بدن و لباس مى رسد براى نماز چه حكم دارد؟

ج _ باسمه تعالى; با خون بواسيرى كه دانه هايش بيرون است مى شود نماز خواند; ولى احتياط واجب آن است كه در صورتى كه دانه هايش بيرون نباشد و خون زايد بر درهم است نماز خوانده نشود.

ساخته اند صاحب زمين رضايت ندارد نماز و سكونت در چنين منزل و مسجد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز خواندن در آن جايز نيست.

س207_ اگر شخصى نمازگزار غصب بودن محل نماز را نمى داند و يا جاهل به مسئله است و به اين صورت نماز بخواند نمازش باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; در جاهل بودن به غصب، نماز صحيح است. ولى در صورت جهل به حكم، چنانچه مقصر باشد; نماز باطل است.

س208_ نماز خواندن در منازل اشخاصى كه خمس و زكات نمى دهند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س209_ در مسافرت هاى بين شهرى كه ماشين ها براى صرف ناهار يا شام نگه مى دارند، نماز خواندن در چنين غذاخورى ها براى كسانى كه آنجا غذا نمى خورند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س210_ بودن عروسك هاى پلاستيكى اعمّ از حيوان و انسان و مجسمه در مكان نمازگزار چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مقابل نمازگزار مكروه است و در اطراف ديگر مانعى ندارد.

س211_ خواندن نماز در خانه كسى كه تارك الصلاة است يا خمس نمى دهد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد. ولى در صورت ممكن بايد ارشاد نمود و نهى از منكر كرد ولو به نماز نخواندن.

س212_ نماز خواندن در اطاقى كه تلويزيون هست چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; خود نماز صحيح است.

س213_ اگر كسى از طرف حاكم شرع اموال يتيم را به سرپرست آن ها اجاره بدهد در اين صورت رفت و آمد در خانه و ملك يتيم يا خانه ملكى كه يتيم در آن سهم دارد و غذا خوردن و نماز خواندن

در آنجا چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; همه جايز است.

س214_ اگر زمين كسى را كه مالكيّت دارد و ملك خودش مى باشد غصب كرده و آنجا مدرسه درست كنند و مدرسه دو شيفته باشد و در فصل زمستان كسانى كه شيفتشان بعد از ظهر مى باشد قبل از ظهر به مدرسه رفته و غروب يا بعد از غروب از مدرسه خارج مى شوند و مجبورند نماز ظهر و عصر را همان مدرسه بخوانند نماز آن ها چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز در ملك غصبى باطل است; مگر آنكه علم به رضايت تقديرى مالك داشته باشد كه در اين صورت صحيح است.

نماز بخواند و به يك ركعت نرسيد آيا نماز او باطل است يا معصيت كرده يا درست است؟

ج _ باسمه تعالى; معصيت كرده; ولى نماز او صحيح است.

نمازهاى خوانده شده اش صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است.

س222_ آيا در قرائت حمد و يا ساير كلمات نماز و قرآن در بين حرف هاى مشابه (ض. ظ. ز. ذ. أ. ع. ص. ث. ه.) از نظر مخارج فرق گذاشتن لازم است يا نه؟ و اگر كسى عالماً و عامداً فرق نگذارد و يا اين كه ياد گرفتن محل و بيان مخارج ممكن نباشد و ياد نگيرد آيا نمازش و قرآنش اشكال دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; واجب است در نماز حروف را رعايت بنمايد چنانچه (ض) به (ز و يا به ذ) تبديل كند، نماز باطل است و در صورتى كه نمى داند; بايد ياد بگيرد و در صورت توانايى بر ياد گرفتن اگر ياد نگرفت نماز او باطل است.

س223_ آيا جايز است در سوره حمد در نماز (مالك يوم الدين) و (ملك يوم الدين) هر دو را قرائت نمود؟

ج _ باسمه تعالى; هر كدام را كه بخواند جايز است، ولى اولى، اوفق به احتياط است و جمع هم مانعى ندارد.

س224_ اگر در جايى كه وقت براى نماز زن كم است شروع به نماز كرد و جلو بود آيا مرد مى تواند پشت سر او شروع به نماز كند؟

ج _ باسمه تعالى; بله مى تواند. در غير اين صورت مكروه است ولى در فرض سؤال، واجب است.

س225_ آيا ادغام در قرائت نماز واجب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اگر حرف مُماثل ساكن دو كلمه واحده جمع شود و يا دو حرف مُماثل متحرك مانند مدّ در آخر كلمه باشد واجب است والا ادغام واجب نيست.

س226_ بلند خواندن قرائت حمد

و سوره در نماز ظهر روز جمعه براى زن و مرد چه حكمى دارد آيا اين حكم در سفر و حضر فرق مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; مقتضاى احتياط اين است كه بلند خوانده شود ولو اگر آهسته خوانده شود در همه موارد صحيح است.

س227_ شخصى در نماز تسبيحات اربعه را چهار بار تكرار كند نمازش اشكال دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; دفعه چهارم را به قصد ذكر مطلق نه جزئيت نماز بگويد اشكال ندارد.

س228_ آيا اگر نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند نخوانيم نماز باطل است؟ آيا اگر حمد و سوره را بلند بخوانيم كافى است؟

ج _ باسمه تعالى; نماز باطل نيست و فقط بايد حمد و سوره بلند خوانده شود.

س229_ اگر حمد و سوره را در نماز فراموش كنيم نماز باطل است يا خير اگر در داخل ركوع بفهميم چه بايد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز باطل نمى شود و بايد بعد از دخول در ركوع نماز را ادامه داد.

_ باسمه تعالى; در صورت شك نبايد بخواند و در صورت علم اجمالى بايد هر دو را بنابر وجوب سوره در نماز بخواند.

س233_ دعا كردن به زبان فارسى در قنوت نمازهاى يوميه و مستحبى چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; احوط ترك آن است.

دارد اگر دارد هر سه سلام بايد باشد؟

ج _ باسمه تعالى; واجب است تشهد متعارف را بخواند و سلام دهد و در سلام فقط بگويد (السلام عليكم).

س243_ سجده بر شيشه جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س244_ اگر سجدتين ركعت آخر را فراموش كنيم و بعد از دادن سلام به خاطر بياوريم چه كنيم؟

ج _ باسمه تعالى; اگر منافى عمدى و سهوى به جا نياورده; بايد دو سجده را به جا آورد و بعد تشهد و سلام دهد. اگر منافى بجا آورده نماز باطل است.

س245_ سجده به مهرى كه شكل گنبد و بارگاه و غيره داشته باشد جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد. مرحوم آية الله بروجردى، در بعضى موارد كه عنوان پرستش غير خدا پيدا مى كرد از آن نهى مى فرمودند.

از تركه خود ميت اجير بگيرند نه از تركه پسر.

س248_ اگر كسى مقدارى از نمازهايش در حال عذر و مقدارى بدون عذر از او فوت شده آيا مى تواند همه آن ها را در حال عذر قضا نمايد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عذر دائمى باشد; مى تواند در حال عذر قضاء نمايد.

س249_ پسر بزرگ اگر لال باشد و پول هم نداشته باشد تا براى قضاى نمازهاى پدر اجير بگيرد آيا وظيفه او ساقط مى شود يا با اشاره نماز قضاى پدرش را بخواند و آيا قضاى نمازهاى پدر هرچند سنّى هم باشد بر پسر شيعه او واجب است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً وظيفه از پسر لال ساقط است و فرقى نيز بين شيعه و سنّى بودن پدر نيست.

س250_ شخصى از سن 15 سالگى شروع به خواندن نماز و گرفتن روزه مى كند حال قبل از 15 سالگى بالغ بوده است ولى دو شرط ديگر بلوغ را نمى دانسته است و فكر مى كرده است شرط بلوغ 15 سال قمرى است و دو شرط ديگر را در سن 19 سالگى ملتفت و متوجه شده است آيا روزه هايش را كه نگرفته است بايد كفاره بدهد؟ (قبل از 15 سالگى منظور است) قضاى روزه و نماز لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه معتقد بوده است كه بالغ نيست; يعنى احتمال نمى داده است كه ممكن است بالغ باشد; كفاره لازم نيست; ولى به هر حال قضاى نماز و روزه لازم است.

س251_ اگر كسى ندانسته گياهى مست و بيهوش كنند را خورده و بعد از تمام شدن وقت بهوش آمده آيا نماز را قضا

كند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه تمام وقت مست و بيهوش بوده; قضا واجب نيست.

س252_ پدر و مادر نماز نمى خوانند و روزه نمى گيرند، آقايان مى فرمايند اگر عمداً هم انجام ندهند بر پسر بزرگ لازم است قضا كند آيا اين حكم موجب سوء استفاده آن ها نمى شود و اگر پسر بزرگ انجام داد آيا آن ها برى الذمه مى شوند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; نماز و روزه قضاء، موجب برائت ذمه مى شود ولى عقاب و تبعات ترك نماز از بين نمى رود.

در آنجا اقامت كنند و بچه هاى آنان بعد از بزرگ شدن به وطن پدر و مادر بروند آيا حكم وطن براى آن ها دارد يا نه؟ (در صورتى كه بچه ها در وطن پدر و مادر متولد نشده اند)؟

ج _ باسمه تعالى; خير وطن آنان نيست.

س257_ اگر كسى در سفر به حكم جاهل باشد يا حكم را فراموش كند و نماز را تمام بخواند، نمازش صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; جاهل به حكم اگر اصل حكم را نمى داند; نمازش صحيح است و اگر حكم را مى داند ولى خصوصيات را نمى داند; مثلا نمى داند كه سفر چهار فرسخ همراه با قصد رجوع موجب قصر مى شود، نمازش صحيح نيست اما اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است; چنانچه در وقت متذكر شود اعاده نماز واجب است و اگر بعد از وقت متذكر شود قضا واجب نيست.

س258_ شخصى است كه منزل او در قم مى باشد و براى تحصيل به تهران مى رود تقريباً يك سال يا بيشتر در همين قم خواهد ماند و همه روزه رفت و آمد دارد نماز و روزه اش در اينجا و تهران چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در قم و تهران چنانچه قصد اقامت ده روز نشود نماز شكسته است و روزه هم نبايد گرفت.

س259_ سربازى در تهران خدمت مى كند و هر هفته پنج شنبه به قم مى آيد و جمعه بر مى گردد حكم نماز و روزه او تا پايان خدمت سربازى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر در تهران ده روز قصد اقامت نكند; مسافر است و نمى تواند روزه بگيرد، همچنين نماز

را بايد شكسته بخواند.

س260_ اينجانب پيمانكار ساختمانى هستم كه كارم در قم و شهرستان ها است و محل زندگيم در قم است. در حال حاضر دو ماه قبل از ماه رمضان در شهرستان ورامين و كاشان و شهريار كار مى كنم كه در هفته دو يا چند روز به كارها سر مى زنم ولى مدت كارم در شهرستان چند ماه يا چند سال طول مى كشد از محضر مبارك جنابعالى در مورد نماز و روزه ام سئوالى داشتم آيا مى توانم نماز و روزه را تمام بگيرم؟

ج _ باسمه تعالى; در قم، نماز تمام است و روزه را بايد بگيريد و در محل كار نماز شكسته است اما روزه، چنانچه بعد از ظهر از قم حركت كرديد روزه آن روز را بگيريد و از آن محل هم اگر صبح حركت كرديد مى توانيد بدون قصد روزه امساك كنيد و به قم كه رسيديد، قبل از ظهر قصد روزه كنيد و اگر بعد از ظهر به قم رسيديد يا قبل از ظهر از قم حركت كرديد نمى توانيد روزه بگيريد.

س261_ زن در مسافرت همراه شوهرش، درباره قصر و اتمام نمازهايش آيا تابع شوهر است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خير تابع نيست. مگر آنكه بداند كه شوهرش قصد اقامه كرده و او هم چون از او جدا نمى شود در اين صورت قهراً قصد اقامه مى كند و نمازش را تمام مى خواند.

س262_ در صورت متابعت اگر در مسافرت به خانه پدر زن برسند آنجا هم متابعت لازم است يا زن نمازش را تمام بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه اعراض نكرده و آنجا متولد شده; بايد

نماز را تمام بخواند.

س263_ در صورت متابعت كه زن جاهل به مسئله، نمازهايش را تمام خوانده; آيا اعاده لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عالم به اصل حكم باشد; بايد نمازها را اعاده كند.

س264_ آيا مسافر مى تواند نماز قضاى فوت شده خود را در سفر بخواند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; مى تواند، ولى بايد قضاى نماز فوت شده در حضر را، اگر در سفر هم مى خواند; تمام بخواند.

س265_ آيا براى طلاب مهاجرى كه از ممالك ديگر براى تحصيل به قم آمده اند، اين شهر حكم وطن را دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مدت اشتغال به تحصيل طولانى باشد مثلا ده سال، حكم وطن را پيدا مى كند و اگر مدت كوتاه است مثلا دو سال در اين صورت حكم وطن را ندارد.

س266_ حائر حسينى در كربلا از كجاست؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از حائر حسينى كه مسافر مختار است نمازش را شكسته يا تمام بخواند عبارت است از تمام حرم كه ابتداى آن رواق هاى اطراف حرم مى باشد.

س267_ نماز دانش آموز يا دانشجويى كه براى تحصيل از شهر خود به شهر ديگرى سفر كرده است و در رفت و آمد مى باشد (هر ده روز يك بار) كامل است يا شكسته؟

ج _ باسمه تعالى; شكسته است. مگر آنكه در محل تحصيل ده روز قصد اقامت نمايد.

س268_ من در تهران زندگى مى كنم و كارم در قزوين است و كرج در بين راه اين دو شهر است اگر موقتاً يك روز به كرج بروم احكام مسافر برقرار است اگر در بين راه به قزوين، يك كارى در كرج

انجام دهم يعنى توقف كنم و بعد به قزوين بروم حكم چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در كرج مانند شهرهاى ديگر شما مسافر هستيد و نمازتان شكسته است. روزه هم نمى توانيد بگيريد; مگر اين كه قصد ده روز را داشته باشيد.

س269_ اگر كسى در عالم مكاشفه خود را در سفر ديد مثلا در حرم امام رضا(عليه السلام) يا صورت حرم را در نزد خود مى بيند يا اين كه خودش آنجا مى رود روزه و نماز او شكسته مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; آنچه مسلم است نماز شكسته نمى شود و روزه را هم بايد بگيرد بلى چنانچه با طى الارض برود مسافر است.

س270_ اگر كسى بيشتر سال يا همه سال هفته اى يك يا دو بار مسافرت نمايد آيا شخص مذكور كثير السفر هست يا نه نماز و روزه اش چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; كثير السفر، ميزان نماز تمام نيست; بلكه ميزان آن است كه شغل سفر باشد، مانند راننده ماشين، هواپيما و امثال اين ها. پس در مورد سؤال نماز قصر است و روزه نمى تواند بگيرد.

س271_ آيا سفر براى شكار لهوى سفر معصيت مى باشد و غير از غنا و استعمال آلات لهو آيا مطلق كارهاى لهوى حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; سفر براى شكار به قصد لهو حرام نيست ولو نماز بايد به واسطه دليل مخصوص تمام خوانده شود هم چنين، كارهاى ديگر لهوى هم حرام نيست; مگر غنا، كه دليل مخصوص بر حرمت دارد.

س272_ روحانى مسجد آماده نماز جماعت است اگر كسى به گفته ديگران در عدالت و سواد و غيره امام شك داشته باشد آيا

مى تواند در همان وقت نمازش را فرادى بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; فرادى خواندن به طورى كه اهانت نباشد اشكال ندارد.

س273_ زمانى كه در مسجد روحانى نيست آيا مى شود به فردى كه ظاهر الصلاح و باتقوى است اقتداء كرد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، بسيار كار خوب و پسنديده اى است.

_ باسمه تعالى; در صورت اطمينان به عدالت لازم نيست.

س281_ اقتداء كردن شيعه به سنى در حالت خارج از تقيه چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; اقتداء صحيح نيست، ولى صورت اقتداء خوب است.

س282_ امام جماعتى كه مقلد مرجعى است كه غسل جمعه را مكفى از جنابت مى داند آيا ديگران كه مجزى نمى دانند اجتهاداً يا تقليداً مى توانند به او اقتداء كنند؟

ج _ باسمه تعالى; در خصوص نمازى كه با غسل جمعه مى خواند خير.

س283_ در مساجدى كه امام جماعت از طرف دولت تعيين مى شود نماز خواندن چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عدالت او را احراز كنيد; اشكال ندارد. ميزان عدالت امام است.

س284_ در نماز جماعتى كه در مسجد اقامه مى شود بعد از نماز شعار مى دهند آيا نماز خواندن در اينگونه مساجد جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شعار خلاف دستورات اسلام باشد شركت نكنيد.

س285_ اقامه نماز فرادى در هنگام تشكيل نماز جماعت چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر تفسيق امام نباشد; اشكال ندارد.

س286_ امامت غير روحانى در نماز جماعت چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س287_ اگر امام جماعتى گناه كبيره انجام داد آيا از امامت ساقط است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى ساقط است.

س288_ آيا عدم رضايت شخص واجد شرائط امامت جماعت در اقتداء كردن به او مى تواند باعث عدم جواز در اقتداء به او شود؟

ج _ باسمه تعالى; خير.

س289_ اگر كسى نماز خودش را با سختى مى خواند و براى قيام و ركوع و سجود با مشكل روبه رو است با اقامه نماز به صورت جماعت آيا مى تواند انجام وظيفه كند

و نمازهاى خودش را با اشاره انجام دهد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه قيام، ركوع و سجود را انجام بدهد هرچند با سختى باشد اشكال ندارد. اگر مشكلات به نحوى است كه مثلا براى ركوع يا سجود، ايماء مى كند و يا عوض قيام، قاعداً نماز مى خواند; جماعت اشكال دارد و جايز نيست.

س290_ شخصى در منزل خود نمازهاى يوميه را با جماعت انجام مى دهد يعنى پدر كه نماز مى خواند همسر و فرزندانش به او اقتدا مى كنند آيا اين شخص و فرزندان او اگر اجير شوند و نمازهاى فوت شده را با اجرت انجام دهند مى توانند با جماعت انجام دهند يا خير با توجه به اين كه شرط نشده كه حتماً فرادى نمازها را به جا آورند؟ و همچنين اگر هر كدام براى شخصى معين اجير باشند مثلا پدر اجير زيد و فرزندش اجير عمرو گرديده آيا مى توانند با جماعت انجام وظيفه نمايند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه نمازى كه پدر مى خواند نماز يوميه خودش باشد يا از طرف كسى كه نماز قضاء مى خواند; مسلماً به عهده او بوده است و نماز احتياطى نباشد; اشكالى ندارد و الا جماعت صحيح نيست.

س291_ اگر در بين يكى از صف هاى نماز جماعت، بچه مميزى كه معلوم نيست نماز او صحيح است وجود داشته باشد نماز جماعت افراد صف مزبور چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س292_ در صلاة جماعت امام در ركعت آخر صلاة ظهر يك سجده به جا نمى آورد در حالى كه يقين دارد كه به جا آورده است و مأمومين هم بنا بر جهل به حكم

چيزى نگفته اند و به عمل امام عمل كرده اند در حالى كه مى دانستند يك سجده انجام نشده و بعداً به اطلاع امام رسانده اند، لطفاً حكم مورد نظر را عنايت فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز امام صحيح است اگر بعد بفهمد بايد قضاى سجده را بعد از نماز به جا آورد. مأمومين نيز اگر به وظيفه خود عمل كنند و سجده به جا آورند; نماز آن ها نيز صحيح است.

س293_ اگر در بين يكى از صف هاى نماز جماعت، فرد نجسى يا فردى كه نيّت فرادى كرده است نماز مى خواند، نماز ساير افراد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بى اشكال است.

س294_ اگر در بين صف هاى نماز جماعت، يك متر يا بيش تر از يك متر فاصله افتاده باشد نماز جماعت چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; نبايد بيش تر از يك متر فاصله باشد.

س295_ آيا در امام جماعت نماز ميت شرايط مسأله 1454 رساله عمليه شما معتبر است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; غير از عدالت، بقيه شرايط معتبر است.

س296_ شخصى دو ركعت اول نماز خويش را به جماعت مى خواند و بعد از اتمام نماز امام جماعت، دو ركعت باقى مانده را فرادى مى خواند آيا ديگران مى توانند به اين شخص اقتدا كنند در حالى كه خودش مباشر به خواندن حمد و سوره نبود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى توانند.

س297_ اگر امام و مأموم در قصر و اتمام اختلاف داشته باشند هر كدام به حسب فتواى مجتهد خود، آيا مى توانند به يكديگر اقتدا كنند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى توانند.

س298_ اگر كسى يك يا چند انگشت دست

او قطع شده جايز است امام جماعت شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است ولى خلاف احتياط است.

س299_ اگر امام جماعت مقدارى از سوره را فراموش كرد و به ركوع رفت اگر مأموم بقيه سوره را بخواند فرادى مى شود يا اگر مأموم هم فراموش كرده ولى سوره ديگرى به عوض آن بخواند فرادى مى شود يا نماز جماعت درست است؟

ج _ باسمه تعالى; جماعت درست است و خواندن بقيه سوره لازم نيست.

س300_ آيا آيه (فاذا قرأت القرآن فاستعذ بالله) از سنن صلاة است و يا از قرائت قرآن مجيد است و اگر مأموم در نماز جماعت به امام اقتداء كند اين مسئله از او ساقط مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً از سنن هردو است به هر تقدير از مأموم ساقط است.

س301_ زمانى كه روحانى مسجد نماز جماعت را اقامه مى كند آيا اگر انسان به گفته ديگران در عدالت يا كم سوادى يا ساير مسائل امام جماعت شك كند مى تواند در آن هنگام نمازش را فرادى بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; شرط صحت جماعت، عدالت امام است و سواد در آن دخيل نيست; ولى بايد عدالت در اقتداء احراز بشود و در فرادى خواندن اگر اهانت نباشد اشكال ندارد.

س302_ آيا اقتدا كردن به امام حاضر بدون شناخت اسم و رؤيت چهره او جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مى داند عادل است اشكال ندارد.

س303_ در موقع برگزارى نماز جماعت در مسجد شخص يا اشخاصى نمازشان را براى تضعيف يا تفسيق امام جماعت فرادى مى خوانند اين عمل چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر امام متجاهر به فسق

نيست حتى اگر بدانند كه فاسق است، جايز نيست.

س304_ آيا گرفتن اجرت براى امام جماعت به عنوان اياب و ذهاب يا حق الزحمة يا به عنوان نفس حضور در موقع معين در مكان نماز، جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى جايز و حلال است ولى نبايد براى امامت پول بگيرد.

س305_ در نماز جماعت كسى اقتدايش باطل بوده و ندانسته و قرائت حمد و سوره را ترك كرده حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; نماز صحيح است.

س306_ در جائى كه چندين مسجد وجود دارد خواندن نماز جماعت در حسينيه چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س307_ مأموم جلوتر از امام به ركوع و يا سجود برود نماز جماعت او باطل مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; باطل نمى شود.

س308_ اگر زودتر از امام از سجده بلند شود و نتواند دوباره برگردد و با امام بلند شود مى تواند تشهد بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند.

س309_ اگر امام جماعت يك وجب در حال نماز جاى نمازش بلندتر از مأموم باشد نماز مأموم باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر بلندى انحدارى نباشد; باطل است. بلندى بايد كمتر از يك وجب باشد.

س310_ در جماعت افرادى با اتصال صفوف آن ها در صورتى كه اذكار آن ها صحيح نيست و غلط دارند وجود دارند، آيا اقتدا با اين صورت جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; مادامى كه به بطلان نماز آن ها يقين نداريد; اشكال ندارد و اقتداء جايز است.

س311_ مسجدى متولى شرعى دارد كه تمام اختيارات مسجد حتى تعيين امام جماعت، به عهده اوست حال كسى بدون اجازه متولى نماز جماعت بخواند حكم نماز امام و مأموم چگونه

است؟

ج _ باسمه تعالى; به نهى متولى، احوط عدم تصدى است ولى با عدم نهى، اشكال ندارد.

هم بخواند.

س318_ آيا امام جمعه علاوه بر شرط هاى امام جماعت شرط ديگرى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; به نظر حقير شروطى دارد.

س319_ آيا مى شود بر امام جمعه اى كه نماز جمعه را مكفى از ظهر مى داند اقتداء كنيم؟

ج _ باسمه تعالى; در غير نماز عصر آن روز مى شود.

س320_ آيا نماز جمعه مكفى از نماز ظهر است يا خير و آيا قبل از ظهر مى توان خطبه ها را شروع كرد؟

ج _ باسمه تعالى; نماز جمعه; بنابر احتياط لزومى مكفى نيست.

س321_ ملاك عدالت در امام جمعه چيست؟ اگر يك گناه از او صادر شود مى توان به او اقتداء كرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اگر يك گناه عمدى باشد; موجب سقوط عدالت مى شود و نمى توان اقتداء كرد.

مى تواند بخواند.

خورد. بنابراين جارى نيست و نماز باطل است. ولى در صورت شك بعد از فراغ جارى است و نماز صحيح است.

س330_ كسى در ميان نماز شك در داشتن وضو كند وظيفه اش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر در اصل وضو گرفتن شك كند; نمازش باطل است و اگر در صحت آن شك كند; هم وضوى او صحيح است و هم نمازش صحيح است.

س331_ اگر انسان در نماز شك كند ستر عورت كرده يا نه يا ستر عورت با چيزهايى كه جايز است انجام داده يا نه چه وظيفه اى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بعد از نماز يا در حال نماز ولو نسبت به اجزاء گذشته شك كند نماز صحيح است. ولى چنانچه در وسط نماز شك كند و حال فعلى او هم معلوم نباشد; نماز باطل است.

يا غير واجب اعتكاف نمود.

س336_ اعتكاف براى زنان چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

نمى گيرد آيا هيئت امناى مسجد مى تواند وسايل و فرش هاى بلا استفاده و اضافى را فروخته، تبديل به احسن كنند و يا وسايل ديگرى كه لازم هست براى مسجد بخرند؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س341_ آيا زينت مساجد و حسينيه ها جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نيست.

س342_ مسجدى متروكه و قديمى هست مى خواهيم تعمير و بزرگش كنيم اجازه مى فرماييد از سهم امام(عليه السلام) خرج شود؟

ج _ باسمه تعالى; اهالى محترم منطقه و ساير آقايان حفظهم الله كه ارتباط با آن منطقه دارند چنانچه از بابت سهم مبارك امام ارواحنافداه، براى مسجد فوق الذكر بپردازند مجازند و مأجور خواهند بود.

س343_ در منطقه ما يك مسجد قديمى هست براى تعمير اين مسجد نياز به كمك مردم است لذا تقاضا مى كنيم مال امام(عليه السلام) را اجازه بفرماييد غير اهالى آن منطقه هم بپردازند؟

ج _ باسمه تعالى; اجازه مى دهم هر مقدار مال لازم باشد از مال امام ارواحنافداه مصرف شود.

س344_ شخصى از يك نفر دو شاخه تيرآهنى خريده براى ساختمان مصرف كرده بعد از يك سال كشف شد از يك غسالخانه خرابه دزديده و دزد هم متوارى است و خانه را هم نمى تواند خراب كند و زندگى كردن در آن خانه مشكل است و ضمناً يك مسجدى در آن روستا احتياج به تعمير دارد آيا مى تواند قيمت آن را براى تعمير مسجد بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه نمى شود از تيرها در آن غسالخانه استفاده نمود مجازيد قيمت آن ها را در مسجد خرج كنيد و زندگى كردن در آن خانه جايز است. در صورتى كه آن غسالخانه لازم است

تجديد بناشود; خود پول را در تعمير غسالخانه و نه مسجد صرف كنيد باز هم تصرف در خانه جايز است.

س345_ اموالى كه در حسينيه و مسجدها وجود دارد و اين اموال به دست يك آدم عادى و غير روحانى مى باشد آيا اين شخص حق تصرف و حق فروش اين اموال را براى خود اين حسينيه و مسجد دارد آيا اين شخص متولى اين اموال هست؟

ج _ باسمه تعالى; حق ندارد مگر با اجازه مجتهد جامع الشرايط.

س346_ اهل كتاب يهودى و يا مسيحى مسجدى ساخته نماز خواندن مسلمان در آن چطور است و آيا احكام مسجد در آن جارى مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است و احكام مسجد هم، مترتب مى شود.

س347_ كتابى را به مسجد و يا شخصى جهت استفاده عموم و شخص اهدا مى نمايد (از هر كتابى چند عدد) آيا مى توان اين كتب را در صورت نياز نبودن به نفع مخارج مسجد فروخت يا با كتب ديگرى كه نياز مى باشد عوض نمود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى. در صورتى مى توان فروخت كه از حيّز انتفاع خارج شده باشد. والا خير.

س348_ بعضى از مساجد پس از اقامه نماز جماعت درش بسته مى شود آيا اشØǙĠشرعى ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; موقوفه تابع كيفيت وقف است. چنانچه وقف به اين نحو است كه در آن مسجد هم نماز جماعت و هم نماز فرادى در تمام وقت خوانده شود جايز نيست.

س349_ زمينى را كه وقف مسجد كردند زمين مورد وقف واقع شده مسجد احتياج به آشپزخانه دارد آيا از آن زمين آشپزخانه وتوالت مى شود درست كرد؟

ج _ باسمه تعالى;

چنانچه زمين به عنوان مسجد بودن وقف نشده باشد و براى مصالح مسجد وقف شده باشد مى شود آن توالت درست نمود والله العالم.

س350_ شخصى رباخوار مسجدى ساخته است نماز و عبادت در آن چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س351_ آيا شرعاً فاضلاب و دستشويى هاى مسجد كه از جاهاى ديگر امكان تخليه و انتقال ندارد براى آن كه اصلا خاك مسجد به عنوان هتك حرمت متنجس نشود و به وسيله لوله هاى پوليكا و آهن از ته زير خاك مسجد به جاى ديگر انتقال داده شود جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است و اشكال ندارد.

س352_ در يك محله مسجدى مى باشد و براى اين مسجد مردم محله پول جمع مى كنند و بعد براى مسجد بلندگو يا ظرف هاى لازم را مى خرند و وقف آن مسجد مى كنند و بعد مردم اختلاف مى كنند آيا حق رجوع به آن اموال خريدارى شده دارند يا نه؟ آيا مى توانند اين اموال را به فروش برسانند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حق رجوع ندارند; مگر آن كه اختلاف شديد باشد و موجب ضرر جامعه شود; در اين صورت با اجازه حاكم شرع فروخته مى شود.

س353_ در جنب مسجد قطعه زمينى بود صاحب آن زمين را به مسجد وقف نموده و بعد از آن فوت كرده و از طرفى مسجد به آشپزخانه و وضوخانه احتياج دارد آيا مى شود از آن زمين كه فعلا بلا مصرف مانده در اين مورد استفاده نمود يا خير لطفاً در اين مورد ما را راهنمايى فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; مى توانيد براى آشپزخانه و وضوخانه همان

مسجد از آن زمين استفاده نماييد و الله العالم.

س354_ شخصى زمينى را براى حسينيه وقف نموده است و زير زمين آن را تا كف كوچه ساخته و سقف نزده است و چون ساختن حسينيه چند دستگى بين مردم ايجاد كرده و موجب آشوب و بلوا مى شود و مردم گفته اند با وجود چهار مسجد ما احتياجى به حسينيه نداريم كه در مساجد بسته شود لذا واقف اجازه ساخت كتابخانه داد ولى باز مردم اقدام نكردند چون نظرشان اين بوده كه آنجا را بفروشند و خرج مسجد جامع كنند.

س355_ 1: الان اين زمين بدون تكليف مانده است و در معرض فساد و خرابى مى باشد آيا واقعاً مى تواند آن را از وقف در بياورد و مال شخصى مجدداً قرار دهد؟

س356_ 2: آيا واقف مى تواند آن را بفروشد يا اجازه فروش دهد تا در تعمير مسجد جامع خرج شود؟

ج _ باسمه تعالى; با اجازه حاكم شرع مى توانند آنجا را بفروشند و خرج تعمير بنمايند. ولى نمى توانند آن را بفروشند و جزء اموال شخصى واقف قرار دهند.

س357_ در سال هاى 1362 و 1363 مسجد جامع روستاى وادقان از نظر استحكام و وسعت دچار مشكل شده بود كه پس از جلسات و بحث هاى زياد بر آن شديم كه چند منزل اطرف مسجد قديم را خريدارى و پس از تخريب مسجد به آن اضافه نماييم در اين ميان بهايى بودن يكى از صاحب خانه ها و اضافه شدن يك كوچه به عرض يك و نيم متر كه مابين مسجد قديم و ساختمان هاى خريدارى شده قرار داشت محل بحث گرديده است و ما با

اطلاع اهالى و رضايت آن ها، آن كوچه، را نيز به مسجد ملحق كرديم. حال پس از گذشت 15 سال كه مسجدى بزرگ و مناسب در شأن مسجد جامع ساخته ايم، عدّه اى كه تعدادشان به تعداد انگشتان دست نمى رسد ايجاد شبهه كرده اند كه اين مسجد خانه بهايى دارد و كوچه عمومى و چون در زمان ساخت مسجد شخصى از بام آن افتاده و مرحوم شده مى گويند نماز در اين مسجد درست نيست، اضافه مى كنيم كه به دليل استفاده از كوچه ميانى مسجد كه كروكى آن را به پيوست محضرتان ارائه مى دهيم كوچه هاى اطراف مسجد را گسترش داده ايم و هيچ مشكلى براى رفت و آمد مردم ايجاد نشده است. در ضمن همان افراد يك مكان به نام مهديه بنا كرده اند كه شديداً در روستا ايجاد اختلاف نموده، به طورى كه برادر با برادر، خواهر با خواهر، زن با شوهر، پسر با پدر با هم اختلاف دارند. خواهشمنديم لطف فرموده حكم اسلامى را نسبت به اين مسجد و نماز و مجالس در آن بذل عنايت نماييد.

ج _ باسمه تعالى; با اين خصوصيات كه نوشته شده است و مسجد، با اين گونه كه ساخته شده است; هيچ اشكالى ندارد. نماز در آن صحيح و تشكيل مجالس مذهبى بى اشكال است و متصديان ساختن مسجد مأجور خواهند بود.

س358_ اگر دو مسجد چسبيده به هم بنا كنند يكى تابستانى و ديگرى زمستانى و مسجد زمستانى به علت كوچك بودن در مواقع ضرورى از جمله ماه محرم جوابگوى مردم نباشد آيا مى توانند از مسجد تابستانى داخل مسجد زمستانى كنند و ديوار

را عقب بكشند؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد.

س359_ اگر مسجدى در مسير خيابان واقع شود چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; قرار دادن مسجد در مسير خيابان جايز نيست. ولى اگر كسى اين كار را كرد; رفتن از آنجا اشكال ندارد و تنجيس آن نيز حرام نيست.

س360_ اگر مسجد درى داشته باشد كه مردم از آن رفت و آمد مى كنند و در مواقعى مثل ماه محرم كه خانم ها نيز مسجد مى روند نياز به درب ديگرى هم باشد آيا مى توانند درب ديگرى از يك طرف مسجد باز كنند تا در مواقع ضرورى از آن استفاده كنند و بعد از رفع نياز از همان درب اول رفت و آمد كنند؟ تغيير جاى درب اول مسجد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س361_ اگر مسجد نياز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد كوچك باشد آيا مى توانند از خود مسجد آبدارخانه را جدا كرده و آشپزخانه را بزرگ كنند به شرطى كه هيچ راهى از بيرون براى درست كردن آبدارخانه و آشپزخانه وجود نداشته باشد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه شرايط مسجد مانند ازاله نجاست، عدم دخول حائض و جنب و... را رعايت بنمايند و مزاحم نمازگزاران نباشد اشكال ندارد.

س362_ اگر مسجدى چند متر بالاتر از زمين واقع شده باشد و زيرزمين هم نداشته باشد آيا مى توانند زير مسجد را مغازه درست كنند و بفروشند يا اجاره دهند و خرج مسجد كنند؟

ج _ باسمه تعالى; با مراعات شرايط مسجد اشكال ندارد.

س363_ اگر مسجد فرش يا لوازم ديگرى زياد داشته باشد آيا در صورت نياز داشتن مساجد ديگر مى توانند به

مستحق بدهند؟

ج _ باسمه تعالى; آن اجناس را بفروشند و در درجه اول خرج خود آن مسجد كنند حتى به امام مسجد و خادم و غيره از آن پول بدهند و بعد از آن در مسجد ديگر مصرف كنند.

س364_ ايجاد شبستان در مسجدى كه شبستان ندارد چه صورت دارد (مخصوصاً طرف قبله)؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد.

خود را جنب يافت و معلوم شد كه قبل از فجر محتلم شده آيا مى تواند روزه بگيرد؟

ج _ باسمه تعالى; روزه آن روز باطل است.

س372_ آيا فاقد الطهورين (جنب و حائض و نفاس) در ماه رمضان روزه اش صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است.

س373_ اگر مكلف به جاى نيّت اداء واجب، نيّت قضا نمايد اين مطلب در ماه رمضان چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; قضا واقع نمى شود; بلكه اداء حساب مى شود.

س374_ اگر كسى پانزده شعبان سفر كند و 18 روز سفر او طول بكشد به قصد اقامت آيا سه روز اوّل ماه رمضان را كه جزو هيجده روز است بايد روزه بگيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى بايد روزه بگيرد.

س375_ افطار روزه استيجارى قبل يا بعد از ظهر چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; افطار قبل از ظهر در صورت عدم تضييق وقت جايز است ولى بعد از ظهر جايز نيست.

س376_ اگر رويت ماه شوال مشكوك باشد روزه گرفتن چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; واجب است روزه بگيرد زيرا امام(عليه السلام) مى فرمايد صم للرؤية و افطر للرؤية.

س377_ آيا اجيرى كه روزه مى گيرد يك ماه را پى در پى بگيرد يا پى در پى نباشد اشكال ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; پى در پى بودن شرط نيست.

س378_ شخصى در شهرى سربازى مى كرد بعد از ترخيص، موعدى را كه براى تحويل كارت پايان خدمت به مشاراليه داده بودند ماه رمضان بود و ايشان براى دريافت كارت به همان شهرى كه خدمت سربازى انجام مى داد در ماه رمضان مجبوراً سفر كرد روزه وى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه

تعالى; بايد افطار كند.

س379_ من ساكن تهرانم شرايط كارى طورى است كه مجبورم اول هر هفته به قزوين بروم و هفته اى يك يا دو بار وسط يا آخر هفته به تهران مى آيم حكم روزه من چيست آيا شرائط روزه مسافر بر من واجب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بنا داريد سال هاى متمادى، در طول هفته چند روز قزوين را محل زندگى قرار دهيد; قزوين وطن دوم شماست. هم در آنجا و هم در تهران، مادامى كه از تهران اعراض ننموده ايد نماز را تمام بخوانيد و روزه هم بگيريد.

آمپولى كه به جاى غذا به كار نمى رود; اشكال ندارد.

س385_ كسى كه به سبب ضعف و يا مريضى منى يا بول از او خارج شود در ماه رمضان چه حكمى دارد و آيا روزه اش باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; چون اختيارى نيست; روزه باطل نمى شود.

س386_ كسى كه جاهل به مسئله در رمضان غسل انجام نداده آيا روزه اش باطل و كفاره هم دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر جاهل مقصر نباشد; كفاره بر او نيست.

س387_ اگر جاهل مقصر يا قاصر غسل را ارتماسى انجام داد آيا در ماه رمضان روزه اش باطل است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; باطل نيست.

س388_ كسانى كه مرض سينه تنگى دارند و دارويى به نام گاز سالبوتامول مصرف مى كنند آيا گاز مذكور مبطل روزه هست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر از راه معده وارد شود روزه را باطل مى كند.

س389_ بعضى مريض ها هستند كه بايد سر ساعت معيّن قرص مصرف نمايند آيا چنين مريض هايى مى توانند بدون غذا و آب خوردن روزه ماه رمضان تنها قرص را سر ساعت ميل نمايند يا براى روزه اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; روزه با خوردن قرص باطل مى شود.

س390_ خانم هايى كه در ماه رمضان براى بعضى كارهاى زنانه به دكتر مراجعه مى كنند و دكتر وسيله اى براى معاينه داخل فرج خانم ها مى كند آيا اين عمل مبطل وضو و روزه هست يا نه؟ اگر دكتر مرد باشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; مبطل روزه نيست.

مصرف مى كنم لذا نمى توانم قضاى روزه هايم را بگيرم تكليف بنده چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مرضى كه روزه را خورده ايد تا سال بعد دوام داشته باشد; قضاء لازم نيست. فقط براى كفاره هر روز، يك چارك گندم يا نان به فقير بدهيد والا آن هم لازم نيست.

س392_ كسى كه موى زهار او درآمده متوجه بلوغ خود نشود و روزه نگيرد آيا كفاره هم لازم است در صورتى كه چند سال تأخير انداخته؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه مقصر نباشد كفاره واجب نيست.

س393_ زنى كه در ماه مبارك رمضان حيض شد بعد از آن قضاى روزه را مى گيرد كفاره هم دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; كفاره ندارد.

س394_ در كفاره روزه اطعام مسكين يكجا اگر مشكل باشد به سيد يا به فقير دو مرتبه اطعام جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، جايز است.

س395_ دخترى كه بالغ شده و جاهل به مسئله هست روزه بر او واجب شده بعد از علم به مسئله آيا كفاره هم دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مقصر نباشد; كفاره بر او نيست.

س396_ نانى كه براى كفاره به فقير مى دهند بايد خشك باشد يا نان خشك را اگر آب بپاشند و نرم كنند و تا كرده به فقير بدهند اشكال ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست خشك باشد. نهايت اين كه اگر نان تازه و تر است يك مقدار زيادتر از يك مد بدهند.

س397_ كفاره روزه اى كه عمداً خورده شده اگر در بين آن 31 روز اول سفر ضرورى پيش آيد مثلا براى ملاقات پدر يا مادر مريضش به بيمارستان برود

و مسافر شده و روزه اش را بخورد آيا بايد از اول بگيرد يا لازم نيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مريض يا حيض باشد; مانع نيست و لازم نيست از اول گرفته شود ولى سفر مانع است و بايد از اول بگيرد.

س398_ اگر زنى به خاطر مريض بودن نتواند روزه بگيرد و تا رمضان سال آينده مرضش خوب نشود آيا كفاره بر خود زن واجب است يا بايد شوهرش كفاره را بپردازد؟

ج _ باسمه تعالى; كفاره غير عمدى با شوهر است.

س399_ اگر كسى به خاطر مريض بودن نتواند ماه مبارك رمضان را روزه بگيرد و چند ماه بعد از ماه رمضان با همان مرض از دنيا برود آيا دادن كفاره بر ورّاث ميت واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست.

س400_ اگر كسى با اين كه جوان يا نوجوان است به خاطر مرضى كه دارد مثلا مرض صرع نمى تواند روزه بگيرد چند سال است كه مرض مذكور ادامه دارد و معلوم نيست خوب بشود يا نه؟ آيا باز چنين شخصى بايد كفاره بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد روزى يك مدّ طعام كفاره بدهد نه كفاره شصت مسكين.

س401_ بنا به اختلافى كه در ديدن ماه (آخر رمضان) شد; مسئله يوم الشك را نمى دانستم. وظيفه من چيست؟ اگر وظيفه كفاره دادن براى روزه هاى نگرفته باشد با توجه به اين كه 30 روز متوالى نمى توانم روزه بگيرم و درآمدى هم ندارم به 60 فقير طعام بدهم چه كنم؟

ج _ باسمه تعالى; كفاره لازم نيست.

حياط بخرد توان پرداخت خمس را ندارد _ در صورت تزاحم كدام مقدم است؟

ج _ باسمه تعالى; پرداخت خمس واجب است قهراً مقدم است ولى مى تواند خمس را دستگردان كند و تدريجاً پرداخت نمايد و خانه را بخرد.

س403_ اگر كسى مدتى از عمر خود را براى مردم سيد معرّفى كرده و بعد از گذشتن سال ها كه معروف به سيد شده پشيمان مى شود و از طرفى اگر سهم سادات گرفته باشد آيا ضامن است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; سهم سادات را گرفته است; در ذمه او مى باشد و ضامن است.

س404_ چند نفر شركتى تأسيس نموده واردات و صادرات دارند جهت تراكم اجناس يك ملكى به منظور انبارى خريده اند آيا مبلغى كه براى اين ملك داده اند خمس واجب است يا مؤنه تحصيل ربح است در نتيجه خمس ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; به هر تقدير خمس آن واجب است چون تحصيل ربح هم خمس دارد.

س405_ كسى كه به خانه احتياج دارد در بين سال از منافع، وسايل ساختمانى خريده ولى اقدام به ساخت خانه ننموده و يا اقدام نموده و در اثناى ساخت حول (سال خمسى) او رسيده آيا به بقيه اجناس خمس لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى لازم است.

س406_ در صورت وجوب خمس استهلاك ابراز و وسايل شركت را مى توان از همين مبلغ كسر و حساب نمود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى توان كسر نمود.

س407_ شركتى هر شش ماه يكبار يا هر سال يكبار سود مى دهد آيا خمس اين سود را بعد از كسر مؤونه سال بدهند كفايت مى كند يا واجب است

هر سال تمامى اساس و اجناس و موجودى شركت را حساب و تخميس نمود؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه خمس اساس و اجناس موجودى شركت را در سال اول داده باشند; خمس ندارد. مگر اين كه اجناس، زياد شده و نسبت به آن ها خمس سود، كافى نيست.

س408_ در مسئله 1797 توضيح المسائل فرموده ايد كسى كه از اول تكليف خمس نداده اگر از منافع، مالى بخرد و قيمت آن بالا رود خمس قيمت فعلى آن را بدهد آيا در اين مسئله مابين آن هايى كه عين آن ها باقى است با ديگر اشياء مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; فرقى نيست.

س409_ شخصى در سالل 54 ملكى خريده تا سال 69 مقدار نامعينى خرج گذاشته و مقدارى هم قيمتش افزايش يافته و به بهاى روز آن را فروخته و از بهاى آن، خانه لازم خريده كه محتاج آن بود. حكمش را بيان فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; اگر در اثناء سال خانه را خريده، بر آن مقدار از پول _ يعنى ماليت _ كه سال، گذشته; خمس تعلق مى گيرد و به زايد خمس تعلق نمى گيرد و الا بايد خمس همه مالى را كه خمس نداده، بدهد.

س410_ زنان سيده و غير سيده كه از نظر مخارج زندگى تحت تكفل ازواجشان هستند، آيا مى شود در مخارج شخصى شان به دسته اول سهم سادات و به دومى زكات داد؟

ج _ باسمه تعالى; نمى شود; چون فقير بر آنان صدق نمى كند.

س411_ آيا مراد از سيد در مسائل خمس سيدى است كه منسوب به رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)باشد يا منسوب به هاشم بن عبدمناف باشد؟

ج _

باسمه تعالى; ميزان، نسبت به هاشم است. ولى در اين زمان، اولاد هاشم فقط از طريق عبدالمطلب است.

س412_ افرادى كه از نسل عباس بن عبدالمطلب مى باشند جايز است خمس بگيرند؟

ج _ باسمه تعالى; اگر نسبت ثابت شود بلى جايز است.

س413_ اگر سادات اهل محل نيازمند باشند آيا مى شود سهم سادات را به مراجع و يا جاى ديگر داد؟ و ثانياً با فرض مزبور مى شود مقدارى به سادات موصوف و مقدارى جاى ديگر داد؟

ج _ باسمه تعالى; بله، هيچ كدام اشكالى ندارد.

س414_ سيدى كه سيادتش اشتهار دارد ولو ما از نحوه شجره اش اطلاع دقيق نداريم اگر احياناً از شخصى در حق او جرمى شنيده شود تأديه سهم سادات به ايشان جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى جايز است همان اشتهار كافى است.

س415_ اگر كسى از پول خمس نداده خانه مسكونى براى خود بخرد خمس دارد يا نه؟ در وسط سال بخرد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; اگر در وسط سال باشد; خمس ندارد و اگر بعد از سال باشد; خمس آن پول را بايد بدهد نه خانه را.

س416_ كسى كه براى رفتن به محل كارش نياز به ماشين شخصى دارد و با نبودن ماشين شخصى به زحمت مى افتد آيا ماشين مذكور خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چون براى آن كار است خمس دارد.

س417_ اگر كسى بدهكار باشد و طلبكارها به او مهلت بدهند آيا مى تواند تدريجاً پول آنها را پرداخت نموده تا پول آنها را تمام نكرده خمس ندهد؟

ج _ باسمه تعالى; با اجازه حاكم بلى.

س418_ اگر كسى خمس يك جنس را از خود آن جنس پرداخت كند و باقيمانده

جنس قيمتش در وسط سال بالا برود آيا دوباره خمس به آن چيز (مثلا سكه طلا) تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى تعلق مى گيرد.

س419_ اگر كسى سال خمس دادنش باشد آيا مى توان مقدارى به او تخفيف داد؟

ج _ باسمه تعالى; تشخيص دادن مورد تخفيف با مجتهد است.

س420_ خمس را كه دستگردانى مى كنند اگر تا سر سال همه خمس را بدهكار نتواند بپردازد آيا به عنوان بدهى باقيمانده خمس را بايد از كل سرمايه كم كرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى بايد كم نمود.

س421_ اگر پدرى به فرزندش حياط مسكونى بذل كند و آن حياط مسكونى زياده از شأن نباشد آيا خمس به حياط تعلق مى گيرد يا نه؟ و اگر تعلق مى گيرد كدام يك از پسر و يا پدر خمس را بايد بپردازد؟ ضمناً اثاث منزل اگر زياده از شأن نباشد اگر با پولى كه خمس آن را نداده خريده باشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; حياط و اثاث البيت خمس به آن تعلق نمى گيرد.

س422_ اگر كسى بدون اجازه مجتهد جامع الشرايط مبلغى از خمس را به بيمارستان يا جاى ديگرى كمك كند آيا ذمه وى در آن باره برى مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه به مجتهد بگويد و او امضاء كند; برى مى شود.

س423_ اگر كسى در تنگى معيشت باشد آيا اجازه مى فرماييد كه سهم مبارك امام به ايشان كمك شود اگر اجازه مى فرماييد چه مقدار مى شود كمك كرد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شخصى است خدمتگذار به دين و يا آن كه قادر بركسب نيست; اجازه مى دهم به

مقدار زندگى عادى، متناسب شأن او به او داده شود.

س424_ اگر كسى ملكى را با قرض بخرد و به علت داشتن قرض مذكور و قرضهاى ديگر موقع سال خمس قيمت زمين مذكور را مطالبه نكند تا اداى قرض حكم وى چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; ملك قرضى خمس ندارد. اگر قرض ها ادا شود و ملك زايد بر مؤونه باشد به آن خمس تعلق مى گيرد.

س425_ خريد زينت آلات زنانه در وسط سال يا با پول خمس نداده اگر وقت زينت كردن زن به آن ها نگذشته باشد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد، چون جزء مؤونه است خمس آن لازم نيست.

س426_ موقع دادن خمس آيا قيمت ابزار كار يا ملك (اعم از زمين، مغازه، ابزار كار) و آذوقه با قيمت آن روز كه مى خواهد خمس بدهد حساب مى شود يا با قيمتى كه خريده است؟

ج _ باسمه تعالى; با قيمت همان روز.

س427_ بچه اى موقع بلوغ از موقع صغير بودنش سرمايه اى جمع كرده مثلا عيدى يا جايزه گرفته اگر با سرمايه مذكور موقع صغيرى كاسبى نكند سرمايه اضافه نشود آيا خمس تعلق مى گيرد و اگر موقع صغيرى كسب كند و سرمايه هم اضافه شود چطور؟

ج _ باسمه تعالى; در هر دو صورت خمس تعلق مى گيرد.

س428_ لوازم خانه از قبيل تلوزيون يخچال و سكه را با سند ازدواج مى دهند اگر لايق به شأن باشد خمس تعلق مى گيرد؟ لايق شأن نباشد چطور؟ (علت خريد اجناس مذكور به علت ارزان بودن قيمت آن است)؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه لايق به شأن يا كمتر باشد خمس ندارد.

س429_ كسى

كه موقع دادن خمس (سر سال خمس) طلبكار است و نمى داند بدهكارها طلبش را مى پردازند يانه در اين صورت خمس طلبش نسبت به آن كسى كه اطمينان دادن طلب را ندارد چيست و نسبت به كسى كه اطمينان دارد طلبش را مى دهد چطور؟ آيا مى تواند طلب را در هر سالى كه دريافت مى كند از درآمد همان سال حساب كند؟

ج _ باسمه تعالى; در هر دو صورت حساب و دستگردان مى كند. و دستگردانى را چنانچه دريافت شد; مى دهد و الا چيزى بر عهده او نيست.

س430_ اگر كسى يك سال ضرر بكند و سرمايه كم شود آيا مى تواند از سود سال بعد جبران سال قبل را كند؟

ج _ باسمه تعالى; خير نمى تواند.

س431_ اگر كسى از اول كارش خمس ندهد و حالا بخواهد خمس بدهد چطور مى شود مال او را مخمس كرد و اگر كسى مدتى خمس بدهد و بعد از مدتى قطع كند دوباره بخواهد خمس بدهد تكليفش در موقعى كه خمس نداده چيست و چطور بايد پول او را مخمس كرد؟

ج _ باسمه تعالى; آن چه موجود دارد; خمس آن گرفته مى شود و زيادى را به هر مقدار احتمال مى دهد دستگردان بنمايد و به حداقل محتمل مصالحه بنمايد.

س432_ نذرى را كه به امام(عليه السلام) يا امامزاده شده يا بعضى ها مبلغى را در نظر گرفته و خود را بيمه امام زمان(عليه السلام) مى كنند آيا چنين پول هايى را مى توان به سيد مستحق داد؟ رد مظالم را چطور؟

ج _ باسمه تعالى; مال نذرى را كه در سؤال ذكر شده است نمى توان به

سيد مستحق داد، ولى رد مظالم را مى توان به سيد داد.

س433_ اگر در وسط سال قناتى كه متعلق به عده اى از كشاورزان مى باشد نياز به تعمير داشته باشد و يكى از شركاء مخارج تعمير را داده و لذا سر سال از نظر سرمايه پيشرفت نكرده وضعيت خمسى او چطور مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مخارج تعمير را مجاناً داده; خمس واجب نيست و اگر به عنوان قرض به بقيه شركا باشد آنچه از سال قبل زيادى است بايد خمسش را بدهد.

س434_ اگر كسى بدهكار باشد و در طول سال مبلغى را براى پرداخت بدهى كنار بگذارد تا جمع كرده به طلبكار بدهد آيا به مبلغ مذكور خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; خير، تعلق نمى گيرد.

س435_ اگر كسى زمين را براى ساختن خانه مسكونى ضرورى بخرد و چون قادر به درست كردن خانه نمى باشد يك سال از خريد آن زمين بگذرد آيا خمس به زمين مذكور تعلق مى گيرد هم چنين مبلغى از پول زمين را گرو نگه مى دارند تا موقع تنظيم سند به فروشنده بپردازند آيا به مبلغ مذكور خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى تعلق مى گيرد.

س436_ بعضى از اجناس مانند نخود كه قيمتشان به طور سرسام آور بالا و پايين مى شود و اشخاصى كه در چنين كارى هستند مثلا يك سال با پولى كه دارند مى توانند 5 تن نخود بخرند و سال ديگر با همان پول 2 تن نخود مى توانند بخرند آيا موقع حساب ساليانه براى دادن خمس مى توانند به نسبت جنس حساب كنند كه سرمايه پايين آمده يا

نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى توانند چون ميزان، ماليت است.

س437_ اگر كسى سر سال خمسى آذوقه زيادى در خانه داشته باشد و خمس آن را پرداخت كند باقيمانده آذوقه كه خمس آن را داده تا سر سال آينده خمسى تمام نشده باشد آيا به آذوقه مذكور دوباره خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; خير، تعلق نمى گيرد.

(ت) س438_ اگر كسى مغازه اى بخرد به اين قصد كه در آن جا كسب كند و قصدش بالا رفتن قيمت مغازه نباشد آيا موقع دادن خمس قيمتى را كه داده براى مغازه حساب مى كنند يا قيمت روز را؟

ج _ باسمه تعالى; ميزان قيمت روز است.

س439_ اگر كسى نمى داند ملكى را كه از پدرش به ارث رسيده خمس آن داده شده يا نه و حالا كه مى خواهد خمس بدهد ملك مذكور در دستش بوده و نفروخته است. آيا خمس به ملك مذكور تعلق مى گيرد و اگر تعلق مى گيرد آيا به قيمت روز مى باشد؟ اگر خمس ملك مزبور داده نشده باشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت ندانستن، خمس واجب نيست.

س440_ آيا براى كليه مجالس وعظ و بيان احكام و تفسير قرآن مى شود سهم امام داد؟

ج _ باسمه تعالى; با نظر مجتهد اشكال ندارد.

س441_ اگر كسى از دنيا برود و بچه هايش صغير باشند ارثى كه به بچه ها رسيده آيا مادر بچه ها كه سرپرست بچه ها مى باشد بايد خمس ارث را بدهد يا واجب نيست و درآمدى كه از ارث به دستشان مى آيد خرج زندگيشان مى شود در مسئله اگر ميت اصلا خمس نمى داده و يا

معلوم نيست خمس مى داده يا نه تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; ميت اگر نمى دانند خمس مى داده يا نه باصالة الصحه بنا را بر آن بگذارند كه خمس داده و اگر مى دانند خمس نداده، بايد خمس بدهند، وارث خمس ندارد.

(ت) س442_ اگر كسى موتور آب را چند سال قبل به قيمت روز خريده است و از آن براى آبيارى زراعتش استفاده مى كند حالا كه مى خواهد خمس بدهد قيمت روزى كه خريده بايد حساب كند يا به قيمت روز؟

ج _ باسمه تعالى; به قيمت روز.

س443_ التزام به دروس و تحصيل مراتب عاليه براى كسى كه استعداد دارد و تأمين هم مى شود وجوب عينى دارد يا نه و گرفتن سهم و شهريه به اذن حاكم شرع چه صورت دارد به عنوان اين كه محصل است؟

ج _ باسمه تعالى; واجب كفايى است و گرفتن شهريه و سهم اشكالى ندارد، چون سهم امام _ ارواحنافداه _ اختصاص به فقير ندارد.

س444_ به شخص فقير براى مخارج خود يا براى خريد جهاز دخترش يا براى اداى قرض يا مداواى مريضى جايز است سهم امام داده شود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى توان پرداخت.

س445_ براى كارهاى عمومى: اصلاح جاده ها، آسفالت خيابان، مخارج روشنايى معابر عمومى و خريد آبسردكن و امثال ذلك كه نفع عمومى دارد آيا سهم امام داده مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; براى مصارف فوق، از وجوه بريه ديگر استفاده شود.

س446_ براى چيزهايى كه در معاش زندگى: مغازه، اثاث، ماشين آلات كه در طول چند سال تهيه مى شود خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; خمس بر مؤونه كسب، لازم است. و

بر مؤونه زندگى لازم نيست.

س447_ اگر كسى ماشينى داشته باشد كه براى رفتن به كار از آن استفاده نمى كند آيا به ماشين مذكور خمس تعلق مى گيرد واگر براى استفاده كند چطور؟

ج _ باسمه تعالى; اگر براى كار نباشد خمس ندارد و اگر براى كار باشد خمس تعلق مى گيرد.

س448_ براى اهل علمى كه مشغول تدريس و يا تحصيل علوم دينى هستند گفته مى شود فقر شرط نيست براى گرفتن سهم امام(عليه السلام) همين كه براى اسلام نفعى داشته جايز است سهم مبارك امام(عليه السلام) داد آيا اين مطلب درست است؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است.

س449_ مى توان مقدارى از سهم امام يا سهم سادات را به فقيرى جهت سرمايه كسب داد يا بايد به مصرف خود برساند؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد به جهت كسب داده شود.

س450_ آيا سهم امام(عليه السلام) را مى شود به تعمير مساجد و خريد اثاث مسجد: كولر، فرش، سماور، و غيره خرج كرد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه لازم باشد و متبرعى نباشد و از زكات هم نتوان صرف نمود; مانعى ندارد، از سهم امام(عليه السلام) خرج كنند.

س451_ آيا براى تعمير حسينيه و مقابر امامزادگان و علما كه در شهر و روستا مى باشند يا براى خريد زمينى يا بناى حسينيه سهم امام جايز است داده شود؟

ج _ باسمه تعالى; خير، جايز نيست.

س452_ آيا به شاخه هاى درخت به عنوان مصرف روزمره براى گرم كردن بخارى و حمام و غيره و تيرهاى چوبى كه در ساختمان مصرف مى شود خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه سال بگذرد و مصرف نكند.

س453_ براى

طعام دادن كه در هيئت هاى مذهبى مرسوم است سهم امام مى شود داد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; خير، مگر با اجازه مجتهد.

س454_ آيا جايز است براى تشويق كسانى كه در مجالس مذهبى و احكام شركت مى كنند به عنوان جايزه نوار مذهبى يا كتب مذهبى و يا قرآن و تفسير از سهم امام(عليه السلام) خريدارى شود و به آنها داده شود؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت تشخيص مجتهد جامع الشرايط در خصوص هر مورد، اشكال ندارد.

س455_ آيا اجازه مى فرماييد از سهمين كه در ذمه قرار مى گيرد در رأس سال از طرف حضرت عالى قبض دريافت نموده در موارد ذيل مصرف شود سادات فقير سيد يتيم باشد يا سيدى كه در سفر مانده باشد يا اهل علمى كه مشغول تحصيل و تدريس علوم دينى است؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است و هر سه مورد از موارد سهم سادات است.

س456_ آيا به سيدى فقير كه مخارج زن و بچه اش را نمى تواند برساند خمس داده مى شود و يا نه و اجازه مى خواهد؟

ج _ باسمه تعالى; سهم سادات اجازه نمى خواهد. و به مورد مذكور مى شود داد.

س457_ كشاورزى كه براى زندگى خود چند رأس گاو و گوسفند و الاغ براى لوازم زندگى نگهدارى مى كند بر اين ها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تعلق نمى گيرد.

س458_ درختى كه در زمين مرطوب خود به خود مى رويد و بعد از چند سال قطع مى شود آيا خمس دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، خمس با شرايط آن تعلق مى گيرد.

س459_ اگر زنى جهيزيه را خودش از

راه كار كردن فراهم كند و ازدواج نكند تا سال بگذرد خمس دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر راه ديگرى در تهيه جهيزيه نباشد; خمس ندارد.

س460_ كسى برابر شأن خود چيزى بخرد و تا يك سال استفاده نكند ولى عاريه به ديگرى داد استفاده نموده خمس دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خمس ندارد.

س461_ دادن سهم سادات به سيد صغيرى كه ولى ندارد جايز است؟ احتياج به اذن حاكم شرع دارد؟

ج _ باسمه تعالى; با اجازه حاكم جايز است.

س462_ اشخاصى كه سر سال (سال خمسى) دارند و چند روز قبل از سر سال منفعتى به دست آورند لازم است همه اموال را حساب نمايند يا مى توانند براى منفعت فعلى سال قرار دهند؟

ج _ باسمه تعالى; بايد همه را حساب نمايند.

س463_ فردى چند قطعه زمين را براى تجارت خريده بعد از مدتى قيمت آن چند برابر شده صاحب زمين نفروخته و بعداً قيمت زمين پايين آمده وقت تخميس قيمت ترقى را هم حساب كند يا قيمت فعلى را حساب نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه در وسط سال تنزل قيمت شده است; لازم نيست ترقى قيمت حساب شود و اگر بعد از سال است; بايد حساب نمايد.

س464_ آيا سهم سادات براى سادات فقير يا سادات يتيمى كه فقير باشد يا سيدى كه در سفر درمانده باشد تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; هر سه مورد، مورد سهم ساداتند.

س465_ آيا به وسايل مستعمل خانه: لباس، كتب، ماشين، وسايل آشپزخانه و خوردنى، صندلى، ميز كه مطابق شأن او باشد براى ساختن خانه در طول چند سال مقدمات بنايى از قبيل: آجر، آهن، و غيره خمس تعلق مى

گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; مؤونه فعلى خمس ندارد ولى به پول و مواردى كه در ضمن چند سال فراهم شده، خمس تعلق مى گيرد.

س466_ اگر كسى سر سال او رسيد و قرض گرفت آيا اين قرض خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; پول قرضى خمس ندارد.

س467_ اگر سييدى صغير يا يتيم يا ابن السبيل از زنا به عمل آمده باشد آيا مى توان از سهم سادات به او داد و ملحق به پدر و مادر است؟

ج _ باسمه تعالى; برحسب احتياط لزومى نمى شود به او خمس داد.

س468_ اگر كسى بعد از سر سال خمس خود و حساب سال فهميد كه مقدارى پول به حساب او در بانك هبه يا واريز شده بود و خبر نداشته، آيا خمس آنها را بايد حساب كرد يا اين كه در حساب سال آينده مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى بايد حساب كرد.

س469_ در مورد وجوهات شرعى سؤال مى كنند كه اگر امكان دادن به خود مجتهد نباشد به چه كسى داده مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; به وكيل مجتهد بدهند. خود جناب عالى مى تونيد آن را بگيريد و برسانيد و سپس قبض گرفته و به صاحبان اموال بدهيد.

س470_ آيا ديه اى كه انسان مى گيرد خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بله خمس دارد.

س471_ در مورد مالياتى كه دولت به زور از مردم مى گيرد خمس و زكات را ساقط مى كند؟

ج _ بسمه تعالى; خير، ماليات مسقط وجوه شرعيه نيست.

س472_ آيا به شهريه طلاب خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; بله، در صورتى كه شرايط ديگر موجود باشد تعلق مى گيرد.

س473_ آيا هديه خمس دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بله خمس دارد.

س474_ جهيزيه ى دخترى كه پدرش به او بخشيده خمس دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه زيادى بر مؤونه نباشد ندارد.

س475_ وسايل زندگى و تحصيل دختر كه به واسطه پدر تأمين مى شود خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; خير ندارد.

س476_ از سهم مبارك امام(عليه السلام) براى فقراء آبرومند محل، بعضى شان براى خريد جهازيه دخترانشان احتياج مبرم دارند با اجازه حضرات آيا مى شود به مصرف رسانيد؟

ج _ باسمه تعالى; به مقدار حاجت متعارف و مناسب مى توان مصرف نمود.

س477_ آيا جايز است براى فرار از خمس دادن قبل از سال خمسى اموال خود را ببخشيد و يا قرض بدهد يا جايز نيست؟

ج _ باسمه تعالى; قرض دادن، موجب خمس ندادن نيست ولى اگر ببخشيد، خمس ندارد.

س478_ آيا مؤمن مى تواند مال ناصبى را پس از دادن خمس آن براى خود بردارد؟

ج _ باسمه تعالى; ناصبى نجس است; اما نمى توان مال او را برداشت.

س479_ خمس به چند چيز تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; همه را با مسايل متعلق به آن در كتاب خمس توضيح المسايل نوشته ام.

س480_ جوانى هستم در سال چهارصد هزار تومان پس انداز دارم و پدرى فقير و خواهرى دم بخت دارم آيا ممكن است وجوه متعلقه را براى خريد جهيزيه خواهر مصرف نمايم و خودم هم مجردم هنوز توان تأهل ندارم و ضمناً سودى را كه بانك مى دهد حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; هر سال خمس آن را حساب كنيد و از طرف من وكيليد با دست راست قبول كنيد و براى جهيزيه خواهرتان و پدر

و مادر خرج كنيد. سود بانك نيز حلال است.

س481_ دختر مجردى كه پدرش مخارج او را مى دهد يا از دوستان هديه به او مى رسد خمس دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه در وسط سال مصرف نكنند و هديه پول باشد نه لباس و اسباب زينت، خمس دارد.

س482_ آيا وجوهات شرعيه را به مرجع تقليد بايد پرداخت كرد يا به حاكم اسلامى بعضى ها بر اين عقيده هستند كه براى تشكيل حكومت اسلامى بهتر است وجوهات را به حاكم اسلامى داد؟

ج _ باسمه تعالى; مى توان به مجتهد جامع الشرايط پرداخت كرد و مرجع خصوصيتى ندارد.

س483_ اگر كسى زنش سيده است و زن كفارات روزه بدهكار است يا مى خواهد چيزى مخصوص به خودش را بخرد شوهر مى تواند از بابت سهم سادات كمك كند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى تواند كمك كند.

س484_ براى پيش نماز مسجدى، از سهم مبارك مى شود داد؟ در صورت توقع و احتياج اجازه مى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; مجازيد به او بپردازيد.

س485_ آيا عشريه اى كه نزد صوفيه مرسوم است دليل روايى و ريشه اسلامى دارد و مكفى از خمس است؟

ج _ باسمه تعالى; دليل روايى و ريشه اسلامى ندارد و مكفى از خمس هم نيست.

س486_ آيا به سيد مخالف و زيدى مذهب و سنى مى شود خمس داد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; احوط اين است كه به غير اثنى عشرى داده نشود.

س487_ اگر كسى مقدارى از اموال خود را تخميس نمايد و به حج مشرف شود و بعد از مراجعت همه اموالش را تخميس نمايد چون تعلق خمس على الاشاعه است آيا تصرف او

در همان مقدار خمس صحيح است يا نه ؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است و اشكال ندارد.

س488_ كسى كه آبرومند و عيالوار و عاجز از كسب و كار است اموالى كه به فقراء اختصاص دارد اگر به وى كفايت ندهد آيا مخارج يا ديون آن را از سهم امام(عليه السلام)پرداخت كردن جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى جايز است.

س489_ جوانى هستم 18 ساله در يك مغازه مشغول به كار هستم اين مغازه مال ورثه است كه پدرم يكى از وراث است و سهم هيچ يك از وراث معلوم نيست و كليه كارهاى مغازه از قبيل نظافت و فروشندگى به عهده من است ولى به اسم برادرم و در اختيار اوست و خريد از بازار، دادن چك، و كارهاى ادارى از قبيل دارائى و شهردارى... به عهده برادرم است و با اين حال كه كار معامله و فروش مغازه با من است آيا حقوقى به من تعلق مى گيرد و سهمى دارم، اگر حقى تعلق گرفت هنوز كه در منزل پدرم هستم خمس آن را بايد بدهم، آيا زمانى كه سهم هر كدام از وراث معلوم شد براى بنده هم حقى و سهمى شامل مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مجانى، كار كرده اى حق نداريد; اگر مجانى نبوده، اجرة المثل، مال شماست. به هر حال هر چه از آن جا بگيريد در صورت زيادى از مؤونه سال به آن خمس تعلق مى گيرد و در صورتى كه شما هم جزء ورثه هستيد حق شما محفوظ است و بايد سهم ببريد و به آن سهم الارث خمس تعلق نمى گيرد.

س490_ شخصى كه

به روش احتياط عمل مى كند آيا مى تواند سهم امام(عليه السلام) را صرف شهريه طلاب كند بدون اين كه زير نظر مرجع تقليد خاصى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند; مگر آن كه از يك مجتهد جامع الشرايط اجازه بگيرد.

س491_ در كتب فقهى مثل وسايل الشيعه و يا عروة الوثقى آمده است كه سهم مبارك امام(عليه السلام) در زمان غيبت وليعصر(عج) بر شيعيان مباح و حلال گرديده است و بعضى نيز احتياط نموده اند و فرموده اند كه سهم امام(عليه السلام) گرفته شده و معمولا به سادات نيز داده مى شود؟ حكم مسئله چيست؟

ج _ باسمه تعالى; سهم امام _ ارواحنافداه _ در زمان غيبت حلال نشده و بايد صرف ترويج دين اسلام گردد و چون اگر به نظر همه منوط باشد باعث هرج و مرج مى شود بايد مانند بقيه امور حسبيه با نظر مجتهد جامع الشرايط باشد و در عروة الوثقى خلاف اين فتوى نيست.

س492_ شخصى سيزده سال پيش براى حج تمتع، ثبت نام كرده و پول داده است و همه آن ها، از درآمد همان سال مى باشد آيا به اين پول ها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; آرى تعلق مى گيرد.

س493_ كسى از در آمد يك سالش زمين و از عايدات سال دومش مصالح و از درآمد سال سومش مخارج ساختمانش را تأمين مى كند، آيا درآمدهاى او، مشمول خمس مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در دو سال اول بايد خمس بدهد و همچنين در سال سوم اگر وسط سال، سكونت اختيار نكند.

س494_ اگر پارچه اى مثلا امسال خريدارى شد مقدارى از آن

استفاده نشد مثلا از پارچه 2 مترى، 1 مترش امسال بريده شد و باقى تا يك سال يا چند سال بعد مورد استفاده قرار نگرفت آيا به باقى اين پارچه خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; تعلق مى گيرد.

س495_ در صورتى كه خود شخص روحانى باشد و خمس را بگيرد و در مواردى به نفع مكتب اهل البيت عليهم السلام مصرف نمايد و به مرجع ندهد آيا جايز است؟ ضمناً آيا سهمين مباركين بايستى حتماً به مرجع داده شود يا خود شخص مى تواند در مواردى خرج كند كه بابت تبليغ مذهب تشيع است؟

ج _ باسمه تعالى; مى تواند با نظر مجتهد جامع الشرايط و اذن او مصرف نمايد و اذن مرجع لازم نيست.

س496_ سيدى اظهار مى كند من بيكار _ مريض تهيدست _ فقير و نيازمندم براى حصول يقين و اطمينان كردن به گفته و استحقاق او شرعاً چه معيار و ملاكى لازم و كافى است؟

ج _ باسمه تعالى; معيار، حصول و اطمينان و يا شهادت شخص موثق است.

س497_ آيا مصرف كردن سهم امام(عليه السلام) براى ساخت مدارس و يا جاهايى كه مورد نياز مى باشد جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت نبودن تبرع و زكات و... جايز است.

س498_ سيدى كه 3 بار عمل جراحى شده از لحاظ جسمانى ناتوان و مريض است كسب و سرمايه اى هم ندارد تا از درآمد آن مخارج روزانه خود و عائله اش را تأمين كند اكنون اين سيد جهت بقاء و امرار معاش و ادامه زندگى خود و افراد تحت تكلفش دست نياز خود را به سوى چه كسانى دراز كند؟

ج _ باسمه تعالى; اشخاصى

كه قدرت مالى دارند، مى توانند احتياجات او را برطرف كنند و رجوع به غير متمكن جايز نيست.

س499_ سيدى كه براى سكونت خود و عائله اش فقط يك باب خانه ناقص و ناتمام دارد آيا داشتن اين خانه شرعاً مى تواند بر غنى و بى نياز بودن اين سيد محسوب شود؟

ج _ باسمه تعالى; شخصى كه خانه او بزرگ باشد و به مقدار زايد بر ضروريات باشد و يا تزئينات زيادى بنمايد; فقير نيست. ولى شخصى مورد سؤال فقير است.

س500_ خداوند متعال خمس و سهم مبارك سادات را به چه كسانى اختصاص داده است؟

ج _ باسمه تعالى; سهم سادات براى رفع حاجت سيد فقيرى مى باشد كه هيچ راهى براى كسب و كار ندارد اما سيدى كه مى تواند كاسبى كند; ولى نمى كند; فقير نيست و نمى شود به او خمس داد; مگر آن كه درس بخواند و يا درس بگويد و يا تبليغ بنمايد كه در اين موارد مى توان به او خمس داد.

س501_ كسى كه پولى در بانك دارد و سال براى اين پول تعيين كرده بعد از گذشت سال خمس اين پول را مى دهد و اين پول به همان مقدار باز تا سال بعد مى ماند آيا باز هم به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; خمس بيش از يك مرتبه واجب نيست.

س502_ حقوق بازنشستگى و پول بيمه اى كه پس از چند سال پرداخت مى شود (بابت تصادف و يا كارافتادگى، موت و...) مشمول خمس مى گردد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مشمول خمس است.

س503_ 1 _ آيا اجازه مى فرماييد از سهمين و رد

مظالم و زكات فطره و اموال مجهول المالك و هر آن چه تصرف در آن منوط به اجازه حاكم شرع مى باشد براى رفع احتياجات زندانيان سياسى و خانواده هاى آنان و كسانى كه به نحوى از انحاء در راه دشوار اصلاحات، گرفتار مصائب گوناگون مى شوند استفاده شود؟

2 _ آيا اجازه مى فرماييد از وجوهات فوق الذكر براى كارهاى فرهنگى در جهت افزايش دانش دينى، سياسى و فرهنگى و حقوقى فردى و اجتماعى مردم به ويژه جوانان با تشخيص صاحب وجه و يا وكيل او استفاده شود؟

ج _ باسمه تعالى; مجازيد نصف سهم امام _ ارواحنا فداه _ و تمام رد مظالم و زكاة فطره و اموال مجهول المالك را به هر دو مورد ذكر شده بپردازيد.

س504_ اگر بخواهيم به روش احتياط عمل كنيم و سهم امام(عليه السلام) را بين چند مرجع تقليد كه شبهه اعلم بودن براى آن ها است تقسيم كنيم آيا جايز مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد، ولى اين احتياط نيست.

س505_ آيا مصرف كردن سهم امام(عليه السلام) براى ساخت منازل مسكونى وقفى براى طلابى كه مسكن ندارند جايز مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; موارد و ازمنه مختلف است و به طور كلى نمى شود فتوى به جواز داد. بنابراين در هر مورد از اين موارد از مجتهد مسلم كسب تكليف شود.

س506_ آيا مى توان سهمين سال خود را در يك امر اقتصادى كه بسيار سودآور و همچنين اشتغال زا مى باشد سرمايه گذارى كرد تا به صورت دائم بر امام(عليه السلام) و سادات درآمد زا باشد؟

ج _ باسمه تعالى; نمى شود مگر با اذن مجتهد در هر مورد.

س507_

شخصى كارمزد دولت بوده و در شهرى غير از وطن خود مشغول به كار مى باشد و در وطن خود منزلش را اجاره داده و در شهر كار منزل اجاره گرفته آيا منزل او كه در وطن است خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، اگر خانه ارث نباشد خمس دارد.

س508_ اگر كسى خمس گوسفندان سرمايه اى را به عدد محاسبه و پرداخت نمود در سال بعد كه گوسفندان به لحاظ وزن و قيمت سوقيه، افزايش پيدا كرده اند، در اين صورت خمس آن ها چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; محاسبه قيمت سوقيه (بازار) معلوم است و زيادى وزن را از اهلش سؤال نموده و حساب مى كنند.

س509_ لباسى كه از خياط گرفته ولى نپوشيده، هكذا ساير لوازم زندگى كه در حال حاضر فرصت يا موقع استفاده اش نرسيده چگونگى خمسش را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه به مقدار متعارف باشد كه عرفاً بگويند به آن احتياج دارد; خمس ندارد.

س510_ كسى كه از ابتدا سال مالى ندارد هر سال به حسابش نرسيده بعد از پانزده سال فوت كرده ششصدهزار تومان ثلث تعيين كرده آيا به آن ثلث خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه يقين دارند كه خمس به اموالش تعلق گرفته است بايد آن را قبل از تقسيم اموال از اصل مال بدهند و اگر يقين ندارند و يا آن كه احتمال مى دهند خود پرداخته است; چيزى واجب نيست.

س511_ شخصى تعدادى كاموا خريده به خاطر تهيه لباس ولى قبل از آن كه لباس را كاملا ببافد يك سال بر آن ها گذشته آيا به اين كامواها خمس تعلق

مى گيرد يا بر لباس بعد از تمام شده آن ها خمس لازم مى شود و آيا در صورت تعلق خمس الآن بايد بپردازد يا بعداً هم مى تواند پرداخت كند حال آن كه كاموا يك قيمت دارد و لباس قيمت ديگرى؟

ج _ باسمه تعالى; اگر سال داريد تنها كاموا را نبايد حساب كنيد. بلكه چنانچه زيادى بر مؤونه هست و از ناحيه ى ديگرى ضرر كرده ايد و در صورتى كه زيادتر نباشد; خمس واجب نيست. اگر سال نداريد در صورتى كه روى هم رفته زيادى، داريد خمس بدهيد و الاّ خمس، واجب نيست. به هر حال در صورتى كه خمس تعلق بگيرد بايد خمسش را الآن بدهيد و آن هم خمس كاموا است و به لباس تعلق نمى گيرد خلاصه آن چه زيادى است، خمس قيمت آن، واجب است.

س512_ اگر كسى بعد از حساب سر سال خود فهميد كه مقدارى پول در بانك به حساب او وارد شده بود و خبر نداشت كه خمس آنها را بايد بدهد يا بايد به خمس حساب سال آينده بگذارد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد حساب كند.

س513_ آيا به سيدى يتيم يا صغير يا ابن سبيل كه از زنا به عمل آمده باشد مى توان سهم سادات و خمس داد؟

ج _ باسمه تعالى; برحسب احتياط لزومى نمى شود به او خمس داد.

س514_ اگر كسى سر سال او رسيده و در همان روز قرض گرفت آيا اين قرض خمس دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; پول قرض خمس ندارد.

س515_ اگر كشاورزى زكات گندم را كه واجب شده بود نداده و آن را تحويل سيلو بدهد و مبلغى كه از

اين راه مى رسد آيا خمس تعلق مى گيرد؟ بر فرض تعلق گرفتن خمس آيا هزينه هايى كه مثل، بذر و تراكتور، و كود و... نمود چگونه حساب كند؟

ج _ باسمه تعالى; خمس تعلق مى گيرد و اين هزينه ها را از مجموع مال كم مى شود.

س516_ كسى كه تا به حال سال خمسى براى خود نداشته، ولى در هر سال يك رأس گوسفد يا بزغاله به سادات مى داده آيا او مى تواند آن ها را به عنوان خمس حساب كند و يا بايد از مرجع تقليد اجازه بگيرد و بعد از اين وظيفه اش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; با اجازه مرجع تقليد مى تواند حساب كند و من اجازه مى دهم.

س517_ كسى زمينى داشته دولت 32 آن را از او گرفته و 21 آن را از صاحب ملك خريدارى نموده آيا زمين مذكور مشمول خمس مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; اگر زمين از ارث نرسيده و قبلا خمس آن داده نشده; بايد الان خمس آن را پرداخت كند.

س518_ وامى را كه شخصى دريافت كرده و قبل از صرف آن در مؤونه سال خمس اش فرا مى رسد آيا مشمول خمس مى گردد يا خير؟ و اگر آن را صرف تهيه كالا (غير مونه) كرده باشد حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مشمول خمس نيست. چون به ازاء آن مديون است و به آن فايده نمى گويند.

س519_ اگر شخصى براى ساختن خانه مسكونى تدريجاً اقدام نمايد سال اول زمين تهيه كند و در سال هاى بعد با خريد مصالح هر ساله بخشى از ساختمان را تكميل نمايد و در سال پنجم مثلا در آن مستقر

گردد آيا پرداخت آنها لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; لازم است. چون تا سال پنجم، جزء مؤونه نبوده است.

س520_ به كداميك از وسايل زير خمس تعلق مى گيرد؟

مقدارى اسكناس و سكه از زمان حكومت قبلى (شاه) و چند سكه خارجى به من سال هاى پيش داده شده؟

ج _ باسمه تعالى; خمس همه آنها را بايد بدهيد.

س521_ صندوقچه اى كه مورد استفاده او قرار مى گيرد و چند نوار خالى كه استفاده نشده است؟

ج _ باسمه تعالى; خمس ندارد.

س522_ يك سرى كتاب ها اعم از درسى و غير درسى؟

ج _ باسمه تعالى; خمس ندارد.

س523_ لوازم التحرير؟

ج _ باسمه تعالى; خمس واجب نيست.

س524_ اگر پارچه اى را به شخصى هديه دهند و بداند كه خمس اين پارچه داده نشده آيا شخصى كه هديه را گرفته بايد خمسش را بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; موظف نيست و به عهده خود هديه دهنده است.

س525_ با توجه به اين كه در رساله هاى عمليه خمس و زكات، ماليات اسلامى به حساب آمده است و از طرفى در حكومت اسلامى وضع قوانين با شرع مطابقت داده مى شود و در قوانين جارى ماليات به عنوان حكومت وضع گرديده است اگر قوانين ما با شرع مطابقت داده شده چرا يك فرد هم بايد ماليات بپردازد و هم خمس و زكات بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; تشريع خمس و زكات توام با بيان مصرف است كه آن مصرف غير از مصرف ماليات است.

س526_ سر سال خمس مكلف رسيده است و مقدارى كوپن مواد اغذيه دارد ولى خريدارى نكرده اما كوپن اعتبار سوقى دارد يعنى ما به ازاى كوپن هاى موجود حدود 50

كيلو برنج و 30 كيلو قند و شكر و 20 كيلو روغن اعتبارش است آيا كوپن هاى موجود و اعتبار آن ها متعلق به خمس مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه در فروش كوپن ها از طرف دولت مجاز باشد دادن خمس به مقدار قيمت آن موقع لازم است.

س527_ زيد خانه مسكونى خود را مى فروشد و با همان پول خانه ديگرى مى خرد آيا خمس در اين ميان تعلق مى گيرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه خريد خانه در وسط سال باشد; خير تعلق نمى گيرد و اگر سال بگذرد و خانه نخريده باشد بايد خمس آن مال را بدهد.

س528_ شخصى مقدارى كتاب براى مطالعه خريده يك سال مى گذرد مى بيند كه بعضى از كتاب هايش را اصلا دست نزده است و استفاده ننموده است آيا در چنين موارد هم خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه كتاب ها زياده از شئون نباشد تعلق نمى گيرد.

س529_ اموال مجهول المالك خمس بر آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خير تعلق نمى گيرد.

س530_ اگر كسى در وسط سال بميرد آيا اموالى كه موجود است خمس يا زكات را بايد حساب كنند قبل از سر رسيد سال خمسى يا زكات؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه زيادى آن سال زايد بر مؤونه حال حياة باشد خمس دارد.

س531_ كسى كه ساختمان و مغازه ندارد و ازدواج هم نكرده به درآمد آن خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه زائد بر مؤونه داشته باشد.

س532_ اگر شخصى بدون تخميس اموال حج انجام داده، بعد از مراجعت از

حج تخميس اموال انجام شده حج اين شخص چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه تصميم به ندادن خمس نداشته باشد اشكال ندارد.

س533_ آيا مازاد بر مؤونه از شهريه با گذشت سال خمس دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، خمس تعلق مى گيرد.

س534_ مقدار طلا و جهيزيه همسرم تقريباً دوازه ميليون تومان مى شود و اگر بفروشيم به نصف قيمت مى خرند و در زندگى ما دخيل است آيا خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با خصوصياتى كه نوشته ايد بعيد است خمس تعلق بگيرد. ولى شما را از طرف خود وكيل مى كنم كه دستگردان نموده و به خودتان ببخشيد.

س535_ آيا به جهيزيه زن در خانه شوهر يك سال استفاده نشده خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; مطلقاً خمس ندارد. مگر اين كه زيادى بر شأن او باشد.

س536_ آيا پدرى كه اهل خمس نبوده زمينى از او به ورثه رسيده خمس دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه زمين را خريده خمس دارد ولى اگر به ارث به او منتقل شده خمس ندارد.

س537_ گاهى بعضى از دوستان و آشنايان هدايايى به ما مى دهند و تخميس اموال نكرده اند تصرف در اين هدايا براى ما چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; براى شما و آنهايى كه نفقه شان به عهده شما است حلال است و چون احتياط مى كنيد به شما اجازه مى دهم.

س538_ زمينى بايرى كه مرتع احشام و حيوانات بود داير و احياء كرده اند آيا خمس تعلق مى گيرد يا خير در صورت تعلق خمس قيمت باير و يا قيمت فعلى كه داير و احياء شده

بپردازند؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت احياء و تملك، خمس به آن تعلق مى گيرد و ميزان، قيمت فعلى است.

س539_ اگر زيدى در وسط سال به رحمت خدا رفت و فصل دروكردن غلات است آيا اين فصل هم از مؤونه محسوب است و آيا خمس تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; خير، جزء مؤونه نيست و خمس تعلق مى گيرد.

س540_ بعد از وفات آيت الله خويى(رحمهم الله) سهم مبارك را از مقلدين آن مرحوم گرفته به آقايان محترم حاضر در قم فرستاده ام اگر اجازه لازم بود گذشته ها را قبول و براى بعد از اين هم اجازه بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; گذشته ها قبول است و بعداً نيز مجازيد.

س541_ توضيح اين كه حضرت عالى اجازه صرف نصف سهم مبارك را به اين جانب داده ايد دعاگو يك ثلث كسر نموده و تفاوت آن را به بيمارستان آقاى خوئى _ ره _ تحويل مى دهم و باز منتظر دستور هستم چون وضع مالى در اين شهر خوب نيست اگر صلاح ديده باشيد مبلغى حواله فرمايد مخصوصاً در ماه رجب الخير يا شعبان المعظم كه موجب فضيليت است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه لازم مى دانيد به بيمارستان بدهيد; مانعى ندارد و الا با وجوه شرعيه ديگر، حتى سهم سادات و مقدارى از سهم مبارك امام _ ارواحنا له الفداه _ براى حقير مى فرستيد همه را صورت بدهيد; قبض رسيد مى دهم كه پول را نگه داريد و به طلاّب بدهيد.

س542_ كسى پنجاه سال قبل وصيت كرده مبلغى معينى از بابت زكوة و خمس بدهند ورثه عمل نكرده است چه مبلغى بايد بدهند؟

ج _ باسمه تعالى;

همان مبلغى كه وصيت كرده است.

س543_ مبلغى است ناچيز و مورد مصرف او معلوم نشده حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مجازيد اين مبلغ را به سيد فقير بدهيد يا از طرف حقير قبول كنيد و به هر مصرف كه مى توانيد; برسانيد.

س544_ قبلا مقدارى از سهم مبارك امام(عليه السلام) اجازه فرموده بوديد و در مصرفش مجاز بودم اجازه مى فرماييد براى فقراى غير اهل علم و يا دختران بى بضاعت كه ازدواج كرده اند و يا در حال ازدواج براى خريد جهاز مصرف شود؟

ج _ باسمه تعالى; شما در همه اين تصرفات، مطلقاً مجاز هستيد.

س545_ كسانى كه كشاورز هستند براى فرار از زكات، خرما يا كشمش را كه هنوز خشك نشده زود مى فروشند و اگر در آن حال، تخمين بزنند خشك باشند با حد نصاب مى رسد آيا كار آنان جايز است يا نه و زكات ساقط مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; فروش اجناس، قبل از تعلق زكات; موجب عدم تعلق زكات مى شود.

س546_ آيا صدقه را اعم از واجب و مستحب به قصد خود و يا عوض ميتى مى دهد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

س547_ آيا مخارج كشاورزى جزء مؤونه است و يا بعد از خارج كردن مصارف بايد زكات را بدهيم؟

ج _ باسمه تعالى; مخارج كشاورزى به نسبت زكات آن كم مى شود. مثلا اگر يكى از غلات اربعه به حد نصاب برسد و مخارج آن به مقدارى باشد كه اگر از آن خارج شود; بقيه از نصاب كمتر مى شود لازم است از مابقى داده شود. نهايتاً نسبت زكات كمتر از بيست يك و يا ده يك

داده مى شود.

س548_ پرداخت مظالم به خود مستحق چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

س549_ شخصى مى تواند زكات و يا زكات فطره خود را به اولاد خود كه در مدارس دولتى درس مى خواند بدهند؟

ج _ باسمه تعالى; در زايد نفقه واجبه بلى.

س550_ كاه گندم موقع دادن زكات چطور حساب مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; قيمت كاه را از مخارج كم مى كنند.

س551_ رفتن به منازل اشخاصى كه خمس و زكات نمى دهند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

آيا زائر در مكه و مدينه نماز را كامل بخواند يا شكسته؟

ج _ باسمه تعالى; مختار است به هر نحو بخواند مجزى و صحيح است.

س556_ اگر زائر در مكه و مدينه با آن ها نماز جماعت بخواند آيا اعاده لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى اعاده لازم است.

س557_ آيا زائر مى تواند از ناحيه خودش در كنار عمره و حج عمره مستحبى هم به جا آورد؟

ج _ باسمه تعالى; به جا نياوردن بهتر است.

س558_ افراد براى تشرف به مكه معظمه قبلا بايد پول به حساب سازمان حج و زيارت واريز نمايند و برحسب قرعه كشى در سال هاى بعد مشرف مى شوند، پرداخت خمس وجوه واريز شده به حساب مذكور در كدام يك از حالات زير واجب است؟

الف: حج واجب و در همان سال اول مشرف مى شود.

ب: حج واجب و در سال هاى بعد مشرف مى شود.

ج: حج و يا عمره مستحبى است و در همان سال اول مشرف مى شود.

د: حج يا عمره مستحبى است و در سال هاى بعد مشرف مى گردد.

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه در وسط سال خمس به حج واجب يا مستحب و يا عمره مشرف شود; خمس وجوه واريز شده واجب نيست و اگر بعد از سال اول باشد در جميع فروض، خمس واجب است و چنانچه نوبت حج يا عمره خود را در سال هاى بعد بفروشد خمس قيمت دريافتى واجب است و اين در صورتى است كه شرايط ديگر خمس _ كه يكى از آن ها زيادى بر مونه سال است _ موجود باشد. خلاصه حكم ارباح مكاسب را دارد.

س559_ راجع به

قربانى كردن چون چندين سال است كه زائر خودش نمى تواند در ذبح قربانى شركت بنمايد و مديران گروه اعلام مى دارند از طرف زائران بايد به قصابان نيابت بدهند تا قربانى بكند آيا اشكال دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه نائب شيعه و مورد اطيمنان است اشكال ندارد.

س560_ فيشى كه مردم براى رفتن حج مى گيرند سازمان حج در حين صدرو فيش شرط مى كند كه هركس فيش را بفروشد بايد به خود سازمان حج بفروشد فروش به ديگرى مجاز نيست. آيا چنين شرط سائق در صورتى كه علقه و ربطى در بين صاحب فيش و سازمان نمانده؟

ج _ باسمه تعالى; چنين شرطى واجب الوفاء نيست. چون شرط ضمن عقد، لازم الوفاء است.

س561_ حجاج در دهم ذى حجه در مكه قربانى مى كنند آيا مى توانند اين قربانى را در وطن خود انجام دهند؟

ج _ باسمه تعالى; خير نمى توانند.

س562_ كسى كه به حج رفته و نماز طواف را از ياد برده و به وطن خود برگشت چه تكليفى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مخير است بين آنكه نائب بگيرد تا در مكه به جاى آورده شود و يا اين كه در همان محلى كه يادش آمده به جا آورد و يا خودش برگردد و در مقام به جا آورد.

س563_ آيا نماز طواف بر زن هم واجب است و اگر واجب است و به جا نياورد شوهرش بر او حرام مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، واجب است و در خصوص طواف نساء، شوهر حلال نمى شود مگر بعد از نماز.

س564_ آيا حجاج بايد حتماً در احرام لباس سفيد بپوشند؟

ج _ باسمه

تعالى; خير، لازم نيست; ولى بهتر است در لباس سياه نباشد.

س565_ شخصى غسل جنابت را فراموش كرده پس از انجام حج تمتع و مراجعت به وطن به يادش مى آيد. نظر مبارك نسبت به اعمال اين شخص چيست مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه براى احرام يا دخول حرم غسل نموده، صحيح است و اگر هيچ غسلى انجام نداده، طواف و نماز آن باطل است و بايد در صورت امكان برگردد و خودش انجام دهد و الا نائب بگيرد و انجام دهد.

س566_ زنى نود ساله ام، هفتاد و پنج سال قبل ازدواج نموده و صداق من در آن زمان مبلغ سيصد و پنجاه تومان نقره كه پول رايج آن وقت بوده بر ذمه شوهرم مى باشد، 15 سال بعد از ازدواج پدرم فوت نموده و مقدار 10 هكتار زمين به من ارث رسيده و قريب 10 سال است شوهرم فوت نموده و بعد از وفات ايشان پسرم از دنيا رفته و حدود چهار ميليون تومان پول نقد و ارزش زمين از پسرم به ارث برده ام و مدتى است به علت كهولت سن ناتوان گشته و راه رفتن برايم مشكل است آيا با اين كيفيت، من مستطيع هستيم يا خير؟ در صورت استطاعت مالى آيا استطاعت بدنى هم شرط است و من مى توانم جهت اعمال حج نائب بگيرم يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با خصوصياتى كه نوشته ايد در صورتى كه قدرت انجام حج نداشته باشيد نائب گرفتن بر شما واجب است و اگر تمكن داريد جايز نيست.

س567_ شخصى با همسر و فرزند شيرخوارش براى اعمال حج و عمره عازم مكه مكرمه شده لذا

در طواف خانه كعبه اجباراً شوهر و همسر فرزند را با خود به طواف مى برند بعد از اتمام طواف متوجه مى گردند كودك جايش را خيس كرده البته رطوبت نجاست با بدن و لباس طواف كننده تماس پيدا نكرده اين طواف چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; طواف صحيح است و اشكال ندارد.

س568_ كسى جهت رفتن به حج به بانك پول واريز مى نمايد و قبل از درآمدن نام او، فوت مى نمايد آيا حج نيابى بر آن ميت لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حج نيابى بر آن ميت لازم نيست.

س569_ اگر كسى در حال احرام به علت شدت تابش آفتاب يا باد و باران شديد مضطر شده و سوار ماشين سقف دار بشود آيا كفاره تظليل دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى كفاره تظليل دارد.

س570_ آيا نماز طواف را مى شود به جماعت خواند؟

ج _ باسمه تعالى; نمى شود.

س571_ اگر كسى مديون است و طلبكار، دين را طلب مى كند و متمكن از اداء دين هست ولى دين را اداء نمى كند براى حج به مكه تمتع مى رود آيا حجش صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; ادا نكردن دين خلاف شرع است و واجب است آن را اداء كند; ولى حج او صحيح است.

س572_ اگر كسى عمداً در حج قربانى نكشد حج وى چه صورت دارد؟ اشتباهاً نكشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; تا آخر ذى الحجه وقت باقى است و اگر عمداً از روز سيزدهم تأخير بيندازد; معصيت كرده و اگر تا آن وقت هم ذبح نكرد; سال ديگر بايد ذبح كند.

س573_ اگر كسى مستطيع باشد لكن فقرائى هم در

محل سكونتش زندگى مى كنند آيا شخص مستطيع مى تواند پول حج واجب را به فقراء بدهد و به حج نرود و اگر كسى براى تهيه جهيزيه فقير پول حج را بدهد مسئله چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند; بايد حج برود.

س574_ ثلث قربانى كه در منى بايد به فقرا برسد و در منى ممكن نيست و قبل از رفتن به مكه نسبت به سهم فقير از فقير اجازه گرفته مى شود آيا بعد از برگشتن از مكه بايد پول ثلث را به فقير داد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست از فقرا اجازه بگيرد ولى اگر اين كار را كرد و در آنجا وكالتاً از فقير قبض كرد و به ثلث قيمت معامله كرد بايد پس از برگشتن يا قبل از آن پول را به همان فقير بدهد.

(ت) س575_ اگر كسى را براى حج اجير گرفته اند براى سال معين بعد از آن خود او استطاعت مالى پيدا كرده آيا حج آن سال را بايد از ناحيه اجير كننده برود يا از خود نايب و بايد از طرف خود حج را انجام دهد؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض سئوال بايد از طرف خودش به مكه رود.

س576_ اگر زن استطاعت مالى پيدا كرده لكن محرم همراه ندارد كه با او برود آيا حج از او ساقط مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ساقط نمى شود.

س577_ اگر كسى نائب از حج براى ميتى بود و خودش در همان سال مستطيع شد اما اجاره مطلق بود و اين نائب مى تواند فقط يك سال برود آيا حج خود يا حج نيابتى را انجام

بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض سئوال، اجاره باطل مى شود و بايد از طرف خودش حج را انجام دهد.

س578_ آيا شخص مستطيع مى تواند مال خود را به اولاد خود هبه كند به حدى كه از استطاعت بيفتد در صورت جهل حكم مسئله چه مى شود و اگر بعداً متوجه شد آيا مى تواند مال هبه را پس بگيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در قبل از تمكن رفتن به حج و خروج به سوى آن و قبل از ماه حج هبه جايز است و در بقيه صور جايز نيست در مورد عدم جواز مى تواند مال هبه شده را پس بگيرد.

س579_ آيا كسى كه استطاعت مالى پيدا كرده لكن قبل از موسم حج در موارد مستحبى مال را مصرف نموده است چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر قبل از مال شوال مصرف كند و بعد از آن تمكن مالى براى سفر حج نداشته باشد; حج برايش واجب نيست والا واجب است.

س580_ شخصى به وسيله فيش بانكى پدرش براى نيابت از ايشان به حج مى رود و در ميقات خودش مستطيع مى شود در صورتى كه بدون اين فيش نمى دانست برود حج نيابتى مقدم است يا خودش؟

ج _ باسمه تعالى; بايد حج نيابتى را انجام دهد.

س581_ كسى براى حج واجب نام نويسى كرده و بعد مرده است، وراث براى رفتن به مكه اختلاف دارند آيا پسر بزرگ اولويت دارد يا نه اگر پسر بزرگ ادعا كند پدرم به من واگذار كرده و مدرك نداشته باشد چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; خير اولويت ندارد.

س582_ شخصى براى رفتن زيارت عتبات قرض مى كند بعد

از اداء قرض حج واجب مى شود يا نه و حال آنكه مخارج زيارت برابر مخارج حج يا زياده شده باشد؟

ج _ باسمه تعالى; مخارج زيارت كم باشد يا زياد، فرق نمى كند. چنانچه بعد از اداء دين استطاعت دارد; حج واجب مى شود و نمى تواند به زيارت برود و اگر قبل از استطاعت رفته است; مجزى از حج نيست.

س583_ آيا مى شود طواف را چه واجب چه مستحب براى اداى حاجت مؤمن قطع كرد؟

ج _ باسمه تعالى; در طواف مستحب مطلقاً جايز است و باقيمانده را بعد از قضاى حاجت مؤمن تمام مى كند و قطع طواف واجب، قبل از شوط چهار جايز نيست و اگر قطع كند بايد از اول اعاده كند; ولى بعد از چهار شوط جايز است.

س584_ شخصى چند سال قبل براى حج ثبت نام كرده و امسال نوبتش شده فعلا پول رفت و آمد و واريزى به سازمان حج و ساير مخارج را ندارد و قبلا مستطيع بوده آيا واجب است به حج برود؟ يا مى تواند فيش را بفروشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه قبلا از هر جهت استطاعت داشته، به هر نحو كه ممكن است بايد به حج برود و اگر استطاعت نداشته، واجب نيست و مى تواند فيش را بفروشد و اگر قبلا فقط استطاعت مالى داشته است، چون فعلا استطاعت ندارد; حج واجب نيست و مى تواند فيش را بفروشد.

س585_ كسى مستطيع است ولى به حج نرود و وصيت هم براى حج نكند اين شخص كافر مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; كسى در دنيا با ترك واجب كافر نمى شود و بايد براى حج،

ولو وصيت نكرده باشد; نائب بگيرند و با عدم وصيت حج ميقاتى كافى است و حج بلدى لازم نيست.

س586_ آيا نماز طواف را مى شود به جماعت خواند؟

ج _ باسمه تعالى; نمى شود.

(ت) س587_ اگر كسى مستطيع باشد ولى پول حجش را به يك نفر مستحق بدهد كه نياز مبرم دارد آيا ذمه برى هست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; برى نيست بلكه بايد به حج برود.

س588_ حاجى براى اعمال حج عمره در خصوص سعى صفا و مروه را كه بايد هفت بار بپيمايد اشتباهاً چهارده مرتبه پيموده به تصور اين كه رفت و برگشت را يك مرتبه حساب مى كرده حكم چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حج و عمره صحيح است.

س589_ آيا خنثى مشكل براى مناسك حج و همچنين بالنسبة به حجاب اعمال مرد و يا زن را انجام بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر علامات ظاهره مثل ريش، جماع، حيض، پستان و حمل و... مشاكل باشد; تكليف روشن است والا سه علامت براى تشخيص مرد بودن يا زن بودن در اخبار ذكر شده كه بايد به آن ها رجوع كرد.

س590_ يك زن مشرف به حجة الاسلام شده است ده روز اول را حيض و ده روز دوم را محتلم و ده روز سوم را استحاضه ديده است از نظر احكام شرعى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چون ده روز اول حيض بوده است حج مبدل به افراد مى شود و بعد از پاك شدن عمره مفرده به جا مى آورد و محتلم، اگر آب ندارد; غسل واجب نيست بلكه تيمم مى كند.

س591_ اگر كسى كه به حج مى رود در منا قربانى كند قربانى

معونة الظالمين بالظلم نمى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بايد قربانى كند; معونة الظالم نيست.

تمامى موارد فوق (كه عرف حاكم بر جامعه نيز مويد آن است) على رغم نص صريح وكالت و ميل موكل، مدعى است آخرين قسمت آن را انجام داده است بدين ترتيب كه فقط صيغه شرعى طلاق را (بدون انجام مراحل قبلى) انجام داده است و اقدام به جارى نمودن آن كرده است يعنى عدول از چارچوب تعيين شده در وكالت با عنايت به توضيحات فوق آيا شرعاً وى همسر اين جناب مى باشد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با خصوصياتى كه نوشته ايد طلاق جارى شده بدون رعايت مراتب ذكر شده مى باشد و صحيح نيست; چون مورد وكالت نبوده است و او همسر شما است.

س594_ اگر در عقد وكالت شرط كند بلاعزل باشد با اين كه ماهيت وكالت از عقود جايزه است، اين شرط نافذ مى شود يا نه و آيا موكل حق تخلف شرط را دارد و آيا عزل نافذ خواهد بود يا نه و آيا عبارت «وكالت بلاعزل دارم» و عبارت «وكالت دادم شرط عدم عزل» فرق مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; عقد وكالت به مقتضاى اخبار خاصه از طرف موكل خاصه جايز است والا مقتضاى عمومات لزوم عقود، عدم جواز است، چون اگر عدم عزل را شرط كند اخبار خاصه آنجا را نمى گيرد; بنابراين وكالت لازم مى شود. ولى چنانچه شرط نتيجه نمايد و بگويد به شرط عدم الانعزال، شرطى است خلاف كتاب و سنت و باطل است و هم چنين است اگر بگويد وكالت بلاعزل دادم در صورتى كه بلاعزل به عنوان شرط نباشد.

س595_ اگر عقد وكالت مطلق بود; به چه مقدار از زمان انصراف دارد آيا مدام العمر

خواهد بود به خصوص اگر قيد بلاعزل را ذكر كرده باشد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مادام عمر الموكل او الوكيل.

س596_ آيا زن مى تواند در عقد نكاح شرط كند هر وقت شوهر بداخلاقى كرد و قابل تحمل نبود وكالت داشته باشد براى طلاق خود آيا اين شرط و وكالت صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است.

الاتباع است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عدالت قاضى ثابت باشد و قاضى بتواند با علم خود اجراء حد نمايد; چنين اظهارى موجب سقوط از عدالت نيست. بلى، چنانچه علم نداشته باشد يا علم او مجوز اجراى حد نباشد; اظهار در جرايد موجب سقوط عدالت مى شود و حكم او لازم الاتباع نيست.

س601_ در صورت خيانت و عدم صلاحيت ولى قهرى به خاطر عدم پرداخت نفقه و خيانت در اموال صغار و... آيا ولى قهرى قابل عزل مى باشد يا نه؟ و در صورت قابل بودن آيا مى توان مادر صغار را جانشين او كرد؟ يا به عنوان قيم انتخاب گردد و اين در صورتى است كه قانون مدنى در اين گونه موارد ضم امين را در نظر گرفته و اين در حالى است كه در بحث حضانت در صورت انحطاط اخلاقى و عدم صلاحيت ولى قهرى قانون اجازه گرفتن حضانت را از وى داد؟

ج _ باسمه تعالى; ولايت ولى قهرى قابل عزل نيست ولى چون جواز تصرفاتش، مقيد است به عدم المفسده، لذا تصرفات خائنانه او ممضى نيست. بنابراين بر حاكم شرع است كه ضم امين نموده و تصرفات با نظر او باشد. اگر آن هم نشد حاكم او را از تصرفات منع مى نمايد و اجازه مى دهد كس ديگر متصدى شود. در اين دو مورد، مادر با تعيين حاكم متصدى مى شود و نقض به حق حضانت نمى شود چون آن حق است و قابل سقوط و لذا با عدم صلاحيت مى توان حق حضانت را از او گرفت.

س602_ فردى كه داراى سه فرزند صغير و كبير و 51 سال سن

مى باشد و سه بار نزد قاضى صادر كننده حكم اقرار به زناى محصنه كرده باشد:

1_ آيا قاضى صادر كننده حكم مى تواند به اعتبار اقرار چهارم متهم نزد حاكم ديگر كه دخالتى در صدور حكم ندارد وى را به حد شرعى زناى محصنه محكوم نمايد يا خير؟

2_ چنانچه اقرار متهم ناشى از رعب و وحشت انجام شده باشد آيا معتبر و نافذ خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; اولا: سه بار اقرار كافى نيست بايد چهار بار باشد. ثانياً: بايد اقرار متهم ناشى از رعب و وحشت نباشد. ثالثاً: اقرار متهم بايد نزد حاكم باشد و چون نزد حاكم سه اقرار بيشتر نكرده است حاكم نمى تواند حد زناى محصنه اجرا كند.

س603_ چاه عميق كشاورزى مربوط به روستاى 200 خانوارى كه در سال 71 وسائل و تجهيزات برقى آن به سرقت رفته در نتيجه صدها هكتار باغات و زراعات چندين ساله اهالى اين روستا به آتش بى آبى سوخته و خسارات جبران ناپذيرى به مسلمين وارد گرديده و موجب كوچ جمعى به شهرها شده، نماينده اهالى عليه سارقين و حاميان او شكايت و پيگيرى كرده ولى تاكنون رسيدگى نشده و سارقين و قاضى آزاد كننده، مجازات نشده حال طبق مدارك پيوست كه ملاحظه مى فرماييد مجموعاً حدود 2 ميليون تومان ماليات براى چاه به سرقت رفته راكد غير فعال آمده، اهالى و صاحبان چاه و باغات و زراعات سوخته مى گويند ما قدرت به پرداخت اين ماليات ناحق را نداريم در اصل 171 قانون اساسى نيز آمده، در اين صورت مقصر طبق موازين اسلامى ضامن است در غير اين صورت خسارت به وسيله دولت جبران

مى شود و در قانون مجازات اسلامى ماده 597 آمده به تأديه خسارات وارده محكوم خواهد شد، به هرحال آيا دادن اين مبلغ مذكور براى اهالى خسارات ديده لازم است يا خير؟ و گرفتن اين مبلغ براى مطالبه كنندگان نيز جايز و مشروع است يا خير؟ خلاصه آيا قاضى متخلف هم ضامن خسارات است يا خير؟ حكم چيست؟

ج _ باسمه تعالى; به طورى كه راجع به آن قريه نوشته شده و با توجه به اصل 171 اهالى ضامن نيستند و دولت بايد جبران كند قاضى نيز كار خلافى انجام داده است و مقصر است. ولى وجهى بر ضمان او نمى دانم و ظاهراً مطالبه از اهالى بلا وجه است.

س604_ در مواردى كه متداعيين غير شيعه يا غير مسلمان بوده و در باب يكى از احوال شخصيه (ارث، وصيت، نكاح و طلاق) با يكديگر اختلاف داشته و به دادگاه اسلامى مراجعه كنند، آيا دادگاه مزبور صلاحيت و يا الزام به رسيدگى دارد يا خير؟ و در صورت رسيدگى، مبناى حكم قاضى، احكام اسلامى خواهد بود يا مذهب يكى از اصحاب دعوى؟ در صورت اخير اگر اصحاب دعوى داراى اديان يا مذاهب مختلف باشند ملاك حكم قاضى، مذهب كدام يك از آنان خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهر آيه كريمه (فان جائوك فاحكم بينهم او اعرض عنهم و ان تعرض عنهم فلن يضروك شيئا و ان حكمت فاحكم بينهم بالقسط) و صريح خبر ابى بصير عن الامام الباقر(عليه السلام)ان الحاكم اذا اتاه اهل التوارة و اهل الانجيل يتحاكمون اليه كان ذلك اليه ان شاء حكم فيهم و ان شاء تركهم (وسائل باب 27 من ابواب كيفية الحكم)

و روايات ديگر قاضى مخير است بين آنكه بر طبق احكام اسلامى حكم نمايد يا به قضات خودشان ارجاع دهد كه بر طبق مذاهب خودشان حكم كنند.

س605_ آيا حديث (و اختلاف امتى رحمة) صحيح است يا خير، تفسير اين حديث چيست؟

ج _ باسمه تعالى; روايتى معتبر در (وسائل كتاب قضاء باب 11 من ابواب صفات القاضى ج _ 10) هست كه امام صادق(عليه السلام)_ آن را به اين نحو معنى مى فرمايد: (انما اراد اختلافهم من البلدان لا الاختلاف فى دين الله) يعنى مراد پيغمبر از اين عبارت اين است كه از شهرها كوچ كنند و به مركز علم رفته، احكام الهى را ياد بگيرند.

س606_ شرايط قضاوت در اسلام چيست؟ آيا دانشجويانى كه پس از اتمام دوران تحصيل دانشگاهى با مدرك كارشناسى حقوق در آزمون قضات شركت نموده و بر مسند قضاوت مى نشينند و بعضاً مى توان گفت عده كثيرى از آن ها شرايط قضاوت را دارا نيستند حال معظم له آيا قضاوت اين گونه افراد را جايز مى دانيد؟ در صورت اشكال راه حل شرعى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; قاضى بايد مجتهد و عادل باشد. كسى كه واجد شرايط نيست نمى تواند قضاوت كند و راه حل شرعى آن اين است كه وقتى مقدمات انجام گرفت هنگام حكم به يك مجتهد رجوع كند و او حكم كند.

س607_ آيا قضات محاكم با توجه به پيشرفت هاى علمى پزشكى قانونى مى توانند به استناد نظرات آنان از باب يكى از طرق اثبات صدور حكم نمايد يا خير.

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه علم پيدا كنند، مى توانند.

س608_ آيا در منصب قضا غير مجتهد مى تواند

قرار بگيرد.

ج _ باسمه تعالى; خير، نمى تواند.

كه براى صورت حساب آب به منازل توسط اداره آب فرستاده مى شود نوشته (استفاده از پمپ ممنوع است). با توجه به اين كه در صورت استفاده از پمپ آب پول را تمام و كمال پرداخت مى نماييم; لطفاً بفرماييد آيا غسل و وضوى ما درست و صحيح است و به تبع آن نماز و روزه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه قانون به مضمون ذكر شده در سئوال از طرف كسانى كه آب در اختيار آن ها است جعل شده است تخلف جايز نيست.

س612_ آيا همسايه حق دارد در مرز مشترك زمين زراعى يا مسكونى در روستا بدون فاصله درخت كارى كند; در صورتى كه درخت با شاخه هايش مزاحم كشت و زرع يا رشد درخت همسايه شود؟

ج _ باسمه تعالى; حق ندارد.

س613_ آيا خوردن ميوه هاى درختان سر راه عمومى جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر درخت ميوه در معرض عمومى باشد و كسانى كه از آنجا عبور مى كنند براى خوردن همان جا از درخت بچينند; اشكال ندارد و جايز است.

س614_ در صورت عدم تمكين همسر عقدى نسبت به رفتن به منزل شوهر، اگر شوهر او را به اجبار به همراه خود ببرد آيا اين عمل آدم ربايى محسوب مى شود؟ در صورت صدق عنوان، آيا آدم ربايى مشمول احكام سرقت است يا حكم ديگرى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حق شوهر است و آدم ربايى نيست و آدم ربايى حكم سرقت ندارد.

س615_ شخصى در كنار ساختمان شخصى ديگر، باغ درست كرده درخت هاى آن باغ شاخه انداخته به عمارت مزبور و خسارت وارد كرده است آيا جلو درخت ها را مى شود گرفت و

خساراتى كه وارد كرده مى شود گرفت يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جلوى شاخه ها را مى توان گرفت و خسارات وارده را هم مى شود گرفت.

س616_ لطفاً فتواى خود را در مورد درخت ميوه اى كه شاخه هاى آن از ديوار باغ بيرون آمده و رضايت صاحب درخت محرز نيست كه آيا مى توان از ميوه ها چيد يا از ميوه هاى ريخته شده روى زمين برداشت مرقوم بفرماييد. ضمناً حكم درخت هاى ميوه اى كه شاخه هاى آن ها بر سر شارع عموم و يا خصوص قرار دارد و عام و خاص عبور مى كنند; نسبت به چيدن ميوه ها از درخت و يا برداشتن ميوه ها از روى زمين كه توسط باد و امثال آن ريخته شده، چيست؟ آيا شخص عابر مى تواند ميوه ريخته شده را بردارد يا از درخت بچيند با اين كه رضايت صاحب درخت معلوم نيست؟

ج _ باسمه تعالى; كسى چه از شارع عام چه از شارع خاص عبود كند جايز است از ميوه هاى شاخه هاى باغى كه از ديوار آن بيرون آمده بچيند و بخورد ولو با كراهت مالك. البته با لحاظ شرايطى:

1_ عبور به آن محل براى چيدن ميوه و خوردن آن نباشد بلكه براى مقصد ديگرى باشد و راه منحصر باشد يا راه ديگر هم باشد مهم نيست ولى آن راه را اختيار كند براى خوردن ميوه و الا اگر فقط براى خوردن ميوه برود خوردن جايز نيست مگر با احراز رضايت صاحب ملك.

2_ چيزى از ميوه ها را برندارد. مثلا ببرد در خانه بخورد.

3_ از ميوه شاخه داخل باغ نباشد والله العالم.

س617_ حق

التأليف چه حكمى دارد و آيا مى توان بدون اجازه مؤلّف كتاب را چاپ كرد؟

ج _ باسمه تعالى; حق التأليف ثابت است و چاپ كردن كتاب بدون نظر مؤلف آن جايز نيست.

س618_ اگر كسى بميرد و دختر صغيره اى داشته باشد; با اين كه نمى توان قبل از تمام شدن هفت سال دختر، او را از مادرش جدا كرد; اگر زن بعد از عده وفات بخواهد شوهر بكند آيا مى تواند دختر صغيره را تحويل جد پدرى دختر بدهد و اگر جد پدرى نداشته باشد تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى تواند از حق نگهدارى بچه صرف نظر كند به ديگرى واگذار كند.

س619_ رد مظالم با مجهول المالك چه فرقى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مظالم آن است كه مالى از باب تعدى به ديگران بر ذمه شخص مى آيد و اما مجهول المالك آن چيزى است كه مالكش معلوم نيست.

س620_ صحبت كردن در جايى كه كسى خواب است مزاحمت مى شود در صورت حرمت، از باب ايذاء مى باشد يا تصرف در حق و غصب حق خواب و تصرف در حق در اين مورد موضوع پيدا مى كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تصرف محرّم و يا غصب نيست و مزاحمت با خواب كسى، فى نفسه حرام نيست. مگر آن كه عنوان ايذاء و اضرار بر آن منطبق شود كه در آن صورت جايز نيست.

س621_ آيا حبس كردن شخص آزاد و حرّ حرمتش از باب ايذاء است يا تصرف در حدود؟ آيا ضامن مدت حبس مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ضامن نيست. ولى سلب كردن آزادى كسى حتى بدون ايذاء او، حرام

است.

س622_ چشمه آبى است در روستايى كه مردم آن روستا براى زندگى خود و باغات و مسجد و حمام و مدرسه استفاده مى كنند بعضى ها از روستا كوچ كرده و سهم آب خود را فروخته اند و چون چند سالى است كه خشك سالى است آب كم است براى حمام بعضى ها آب نمى دهند آيا رضايت آن ها شرط است يا خير و بدون رضايت آن ها از آب مى شود براى حمام استفاده كرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; نظر به اين كه سال هاى متمادى، آب اين آبادى منحصر به اين آب بوده و همه از حمام استفاده مى كرده اند _ اگر چه صاحب بعضى از باغات صغير يا مجنون بوده يا راضى نبوده، _ معلوم مى شود; معاملات واقع بر آب به اين شرط ضمنى بوده است كه به حمام داده شود. بنابراين اشكال ندارد و آن ها هم بايد آب بدهند و چه خوب است كسانى كه مالك هستند توجه نمايند كه اين گونه آب دادن به حمام در پيش خدا ارزش بسيارى دارد و خير دنيا و آخرت در آن است. فكر مى كنم اگر برادران مسلمان به ارزش اين عمل توجه كنند بدون ترديد در آب دادن از ديگران پيشى مى گيرند خداوند به همه آنان توفيق خدمت به مردم و رفع مشكلات آنان را بدهد.

س623_ اگر چنانچه شهيدى ضمانت كسى را كرده باشد بايد رفع ضمان از او شود تا در قيامت گرفتار نشود يا آنكه براى شهيد ديگر رفع ضمان شده است؟

ج _ باسمه تعالى; شهادت، رافع ضمان نيست. چنانچه پول دارد; بايد رفع

ضمان بشود والا در آن دنيا خداوند تبارك و تعالى به نحوى تلافى مى نمايد. روايتى است كه امام(عليه السلام)مى فرمايد: شهيدى براى سه درهم كه به يك يهودى بدهكار بوده است را مى شود در كنار درب بهشت نگاه داشت به هرحال براى سعادت ابدى شهادت، به تنهايى با فرض تمام گناهان انجام داده، كافى نيست.

س624_ اگر پول بليط قطار و امثال آن را ندهد آيا فعل حرام انجام داده و ضامن است؟ در صورت ضمان رفع ضمان چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; مسلماً ضامن است. چون متعلق به دولت است و رفع ضمان آن، دادن پول به متصديان امر است.

س625_ همسايه اى در مرز مشترك مزروعى همسايه اش درختكارى مى كند كه ساقه و شاخه هاى درخت او در فضاى زمين همسايه سايه افكنده و مانع از رشد زراعت مى شود آيا همسايه ديگر مى تواند مانع و جلوگيرى نمايد؟ مثلا شاخه هاى درخت را بِبُرد يا خير. فاصله درخت با مرز چه مقدار لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شاخه هاى درخت در فضاى ملك اين شخص باشد مى تواند ممانعت كند و چنانچه او شاخه را برنگرداند خودش مى تواند آن را برگرداند و چنانچه نتوانست برگرداند; مى تواند شاخه را قطع كند البته احتياطاً از حاكم شرع اجازه بگيرد و فاصله بين درخت و مرز، لازم نيست فقط بايد ريشه و شاخه درخت در ملك غير نرود.

س626_ اگر كسى پدر و مادرش بميرند و جده پدرى و جده مادرى داشته باشند و عمو و دايى نيز داشته باشند كفالت طفل با چه كسى است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پدر و

مادر بميرند; حضانت با خاله است. اگر نبود يا قبول نكرد; با جد است. اگر نبود با وصى والا با حاكم شرع و اگر آن هم نبود به حسب مراتب ارث با ارحام است.

س627_ اگر كسى خودش را بيمه كند بعد تصادف كند و بميرد و با مردن شخص مذكور آيا پولى كه بيمه به وارث شخص مذكور مى پردازد حلال است يا نه؟ (ميت در حال حيات هر سال مبلغى بلاعوض به عنوان حق بيمه به اداره بيمه پرداخت كرده است).

ج _ باسمه تعالى; حلال است.

س628_ كارخانه اى كه سهميه از دولت جهت مصرف در موارد توليدى دارد و اين سهميه جهت مصرف در مواد تركيبى توليدات كارخانه است. آيا مى تواند اين سهميه و يا مقدارى از اين سهميه، يا اضافى سهميه را به صورت آزاد به فروش برساند؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س629_ لطفاً يك پندى در مورد دوستى و دوستدارى بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; امام سجاد(عليه السلام)در رساله حقوق چنين مى فرمايد _ و اما حق الصاحب فان تصحبه بالتفضيل و الانصاف و تكرمه كما يكرمك و لا تدعه سبق الى مكرمة فان سبق كافأته و توده كما يودك و تزجره عما يهم به من معصية الله و كن عليه رحمة. ترجمه: حقوق رفيق اين است كه اگر با او رفاقت مى كنى; با احترام و انصاف با او رفتار كن; او را محترم بشمار همان طوى كه دوست دارى او تو را محترم بشمارد; از صميم قلب به هم علاقه مند باشيد و او را از كارهاى معصيت باز دار و براى وى رحمت باش.

امام(عليه السلام)مى فرمايد: و اطلب مواخاة

الاتقياء ولو فى ظلمات الارض و ان افنيت عمرك فى طلبهم... با پرهيزكاران دوست باش اگرچه در تاريكى زمين براى پيدا كردنشان تلاش كنى و يا همه عمر خود را در اين راه از دست بدهى. دوستى با آنان بزرگ ترين نعمت خداوند بر توست.

كه نظام دادرسى ويژه اى را براى افراد كمتر از 18 سال اعمال نمايد و در آن سيستم عمدتاً از نظام جايگزينى استفاده مى شود به نظر شما با توجه به وسعت اختيارات قضات در تعزيرات آيا مى توان نظام دادرسى ويژه اى براى آنان ترتيب داد تا در مواردى تعزيرى از يك نظام جايگزينى كه در ترميم شخصيت آسيب ديده آن ها مؤثر است استفاده نمود مثلا: به توبيخ شفاهى اكتفا نمود يا متهم را به يك مؤسسه تخصصى با مربيان اجتماعى كه براى اين منظور هستند فرستاد يا به يك مؤسسه پزشكى تربيتى بر اساس توصيه يك پزشك واجد شرائط براى انجام تربيت صحيح فرستاد يا صرفاً به جريمه نقدى اكتفا كرد يا به كار اجبارى بدون حقوق به نفع مؤسسات و انجمن هاى حقوقى عمومى زير نظر قاضى محكوم كرد و يا به هر شيوه جديدى كه در ساختار شخصيتى آنان نقش مؤثرى داشته باشد و حالت بازدارندگى خود را نيز حفظ كند حكم كرد؟

ج _ باسمه تعالى; در جرائمى كه شارع مقدس جريمه خاصى تعيين نموده; نمى شود تصرف كرد; در موارد ديگر _ كه فقهاء فتوا به تعزيرات داده اند و در روايات گاهى به تعزيرات و گاهى به تأديب تعبير شده است _ منوط به نظر مجتهد است.

س633_ اگر شخصى به عينه ببيند كه كسى شراب مى خورد آيا مى تواند حد شرعى جارى كند اگر اين كار را انجام ندهد آيا معصيت نموده است؟

ج _ باسمه تعالى; اجراى حد بايد با نظر مجتهد جامع الشرايط باشد و كسى نمى تواند اجراى حد نمايد زيرا حاكم بايد شرايط را

رعايت بكند.

نيست; فروشنده ضامن است و بايد تمام آن ها را بپردازد و چنانچه قيمت زمين بدون عملى، ترقى نموده و يا اين كه خريدار عالم بوده كه زمين مال فروشنده نيست نمى تواند قيمت روز را بگيرد. فقط همان مبلغى كه چهل سال قبل داده; بايد بگيرد.

س640_ خريد و فروش برخى از روزنامه ها و مجلاتى كه با استفاده از آزادى موجود در جمهورى اسلامى برخى از احكام اسلام را زير سؤال برده و يا به مقدسات انقلاب اسلامى جسارت كرده و يا بى بند و بارى و فساد را ترويج مى نمايند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; روزنامه اى كه برخى از احكام اسلام را زير سؤال ببرد و يا فساد و بى بند بارى را ترويج نمايد و يا به حضرات معصومين(عليهم السلام)جسارت نمايد; نشريه مضله است و ترويج و خريد آن جايز نيست.

س641_ اگر فروشنده جنس را به صورت نقد به خريدار بفروشد و خريدار هم در اثر سهل انگارى پول فروشنده را ندهد و تا مدت ده پانزده سال پول فروشنده را نگه دارد و در اين مدت قيمت جنس چند برابر شود آيا فروشنده مى تواند خود جنس را از خريدار مطالبه كند؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض سؤال، خيار فسخ دارد. مى تواند فسخ كند و خود جنس را تحويل بگيرد.

س642_ زيد زمينى به عمرو با متر معينى فروخته است و پول آن را گرفته بعد از متراژ كردن معلوم شد كه زمين كمتر از مقدار فروخته شده است و زيد به عده اى بدهكار است خودش از نظر دين خيلى متدين نيست ولى خانواده اش اهل نماز

روزه مى باشند آيا زيادى را كه زيد گرفته مى تواند از سهم امام حساب كند؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند.

س643_ خريد و فروش با افرادى كه كسبشان حلال مخلوط به حرام است; چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س644_ اگر شركتى وسايل نقليه يا جنس ديگرى را به اين شرط بفروشد كه مقدارى از پول آن را اول بگيرد و باقى را موقع تحويل دادن جنس، آيا معامله به اين صورت صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صحيح است.

س645_ تعويض زينت آلات زنانه طلا كه در قبال آن فروشنده بابت مرغوبيت پول مى گيرد و هكذا در انگشترهايى كه ركابشان نقره اى است موقع تعويض زيادى كه مى گيرند چه صورت دارد؟ و نيز استفاده از طلاجات و انگشترهاى نقره اى آيا در اين صورت جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س646_ فروش گوسفند و گاو و مرغ به صورت زنده چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س647_ قولنامه بدون التزام در ضمن عقد لازم، آيا لازم الوفاء است؟

ج _ باسمه تعالى; لازم الوفاء نيست.

س648_ اگر مسلمان پيش كافرى جهت خريد خوك سرمايه گذارى كند كه به كفار بفروشد يا مو بكارد و انگور آن را جهت تهيه شراب بفروشد آيا اين معامله حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; معامله جايز است.

س649_ فروشندگان طلا، بدهى خود را مدتى بعد از خريد طلا (مثلا يك ماه) پس مى دهند و با توجه به نوسانات زياد در قيمت طلا، امكان معاملات مدت دار نيز وجود ندارد. بنابراين ناچارند طلب يا بدهى خود را برحسب طلا محاسبه كنند. علاوه بر اين عيارهاى

مختلف طلا قيمت هاى مختلف دارند; مثلا يك كيلو طلاى خالص، تقريباً برابر قيمت يك و نيم كيلو طلاى 16 عيار است و با توجه به مطلبى كه به عرض رسيد مبنى بر اين كه به ناچار، طلب و بدهى را برحسب طلا محاسبه مى كنند; آيا مى توان مقدارى طلا با عيار بالاتر را با مقدارى بيش تر از طلا با عيار كمتر معاوضه كرد؟ چاره كار چيست؟

ج _ باسمه تعالى; براى فرار از ابتلاء به ربا بهترين راه اين است كه دو معامله كنند يكى اين كه، طلا را با پول بخرند و طلاى خود را با پول مقايسه بكنند كه زياد و كم آن، هيچ اشكالى پيدا نمى كند.

س650_ كسى كه ساكن شهر قم مى باشد و در آذربايجان درختان زيادى دارد و فردى در آنجا ساكن است; چند اصله درخت از او خريده و پول آن ها را داده درخت ها را بريده و برده، ولى فروشنده از قيمت معمولى آگاهى نداشته; اما خريدار سابقه خريد و فروش را داشته و حالا همين شغل را داراست. پس از تحقيق متوجه شده كه قيمت درختان بالاتر از دو برابر آن مى باشد. آيا فروشنده مى تواند از خريدار مطالبه قيمت عادلانه كند؟

ج _ باسمه تعالى; آن گونه كه نوشته ايد فروشنده، خيار غبن دارد و در صورتى كه در حين معامله، خيار غبن را ساقط نكرده باشد مى تواند معامله را بهم بزند و از خريدار بخواهد چنانچه مايل است معامله جديدى با قيمت عادلانه بنمايد.

س651_ خريدن برگه هاى ارمغان بهزيستى و هماى رحمت كه اكثر افراد به قصد خالص و قربت

خريدارى نمى نمايند آيا جايز است و آيا فرقى با بليط هاى سابق بخت آزمايى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست و فرقى با بليط بخت آزمايى ندارد.

س652_ شخصى سكته شديد مغزى مى نمايد و در مشاعر و حواس اختلال پيش مى آيد به طورى كه عملا سفيه شرعى و محجور مى گردد و اين شخص 500 هزار تومان پول داشته. همسر و يكى از فرزندان او تصميم مى گيرند خانه اى با همان پول خريدارى كنند و سند رسمى آن را به نام يكى از فرزندان ديگر ثبت كنند تا اين فرزندى كه در سن ازدواج بوده در آن سكونت نمايد. با توجه به اين كه اين شخص محجور، ولىّ خاص ندارد و همسر و فرزندان او نيز از طرف حاكم شرع يا به حكم قانون قيم او نيستند. و از طرف ديگر، از همسر و فرزندى كه تصميم بر خريد خانه گرفتند، و فرزندى كه سند رسمى به نام او شده، هيچ كدام قصد تملك و خريد خانه براى خود نداشته و قصد قرض گرفتن پول را نيز داشته اند و مبهم گذاشته اند; و چه بسا اين انديشه بر اين معامله حاكم بوده كه اين منزل مثل منزلى كه قبلا شخص محجور _ قبل از حجر و سكته مغزى _ خانه اى را براى خود خريده و سند آن را به نام يكى از فرزندان به طور صورى، كرده بود. يعنى شرعاً و واقعاً پدر مالك بود و چه بسا اين تصور و انصراف، بر اين معامله حاكم بود و عقد مبنى بر آن بود كه اين خانه هم مثل خانه قبلى

است يعنى عملا و واقعاً مال پدر است و صورتاً به نام فرزند; با اين تفاوت كه خانه قبلى را پدر در زمان رشد، خودش خريده و به نام يكى از فرزندانش كرده بود و خانه فعلى را همسر و يكى از فرزندان با پول پدر اقدام به اين كار نموده اند. اكنون كه پدر محجور فوت كرده و حجرش متصل به فوت بوده و فرزندان صغير و كبير دارد خانه مال كيست؟ مال پدر و نتيجتاً مال همه ورثه يا مال همسر و فرزندى كه تصميم به خريد منزل گرفته اند؟ يا مال فرزندى كه سند به نام اوست يا مال...؟

ج _ باسمه تعالى; معامله باطل است و بعد از فوت آن شخص ورثه كه مالك پول مى شوند; مى توانند آن معامله را تنفيذ نمايند اجازه نمايند و مى توانند آن را رد كنند. به هرحال مال، يعنى آن وجه، متعلق به همه ورثه است و چنانچه معامله رد شود، بايد اجاره آن خانه در مدت استفاده از آن را به مالك بدهند.

س653_ فرزندى كه در آن منزل سكونت كرده و سند به نام اوست مخارجى در آن منزل نموده است، اكنون اگر قرار باشد مخارج به او داده شود، بايد همان مبلغى كه آن زمان خرج نموده به او داده شود؟ يا با قدرت خريد و نرخ امروز محاسبه شود؟ يا نسبت سنجى شود و به نسبت مقدار خرج و ارزش خانه، محاسبه و به همان نسبت پرداخت شود؟ يا آنكه راه ديگرى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه ما بازاء مبلغ چيزى به همان نسبت نيست مبلغى كه خرج نموده، بايد به

او داده شود و الا به مقدار نرخ روز محاسبه شود.

س654_ شخصى به موجب دو فقره مبايعه نامه عادى، دو قطعه زمين با حدود و مشخصات معينى از شخصى ديگرى به بيع شرعى ابتياع نموده و ثمن المعامله را نيز به بايع تسليم داشته است; در فرض كه مبيع مشخص و عقد البيع واجد جامع شرائط عامه تكليف و حائز جميع اركان و عناصر اساسى صحت بوده و مبايعه نامه همچنان در يد خريدار موجود باشد و متبايعين قيمت آن را، قبل از انعقاد عقد بيع در خارج بر مبناى وجه نقد و چند تخته فرش و غيره تعيين نموده باشند و ديدگاه شرع انور لازم الاتباع اولا عقد و معامله منعقد، محكوم به صحت است يا باطل است ثانياً ثمن المعامله با وصفى كه فوقاً معروض افتاد معلوم است يا مبهم و مجهول و نامعلوم ثالثاً بايع در مفروض مسئله به امضاء بيع و اقباض و تسليم مبيع است يا مجاز در فتح و انفتاح معامله مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه چند تخته فرش از جهت عدد و از حيث جنس و زرع معلوم باشد و غيره هم، چنين باشد; معامله صحيح و لازم است و هيچ كدام خيار فسخ هم ندارند و اگر معلوم نباشد معامله غررى و باطل است و احتياج به فسخ هم نيست.

س655_ پدرى عمارت خود را فروخته به پسرانش و در عقدنامه آن شرط كرده كه مادام العمر خيار فسخ معامله با خودم باشد بعد از دو سال فسخ نكرده فوت نموده، آيا معامله صحيح است يا باطل است؟ در صورتى كه عده اى از مراجع اسلامى كلمه

مادام العمر را مدت معين مى دانند نه مدت مجهوله تا باطل گردد مثل آيت الله خوئى و... ولى فعلا نظر و فتواى شما لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; همان گونه كه مرحوم آيت الله العظمى خوئى مرقوم داشته اند و حقير هم در منهاج و غيره نوشته ام شرط مادام العمر صحيح است و آن شرط مجهول و باطل نيست.

س656_ حدود دو سال به خريد و فروش فرش ماشينى از يك كارخانه در كاشان مشغول بوده و بعد از مدتى متوجه شدم; از طرف خريدارانم كه تقلب در كسب و تجارت از طرف فروشنده فرش هاى خريدارى شد مى باشد و خيلى مغبون شده ام، رضايت خريدارانم را جلب نمودم و در مقام شكايت از كارخانه برآمدم و با دستور مقام رياست بازرسى و نظارت كاشان از نمونه فرش ها توسط آزمايشگاه كه مؤسسه اى است دولتى، آزمايش به عمل آمد و در نظريه كتبى چنين آمده: 1_ فرش ها به جاى درجه 1، درجه 2 مى باشد كه در فاكتور درجه 1 فروخته شده است.

2_ به جاى صددرصد خالص، مخلوط از چند نوع ديگر است.

3_ به جاى 500 شانه مشخص شده 470 شانه است.

و شكايت ديگر عدم صدور فاكتور و گران فروشى بوده و دادگاه بر اساس شكايت اين جانب كه خواستار تفاوت قيمت و ضرر كه وارد شده، بر اين اساس طرف مقابل به 6 ماه زندان (قابل خريد) و حدود 3 ميليون تومان در حق جريمه دولتى محكوم شده اند ولى درباره زيان و تفاوت قيمت (خيار عيب) را اعلام نموده اند در حالى كه شكايت اصل و جريمه دولتى فرع

مى باشد حكم را بيان كنيد؟

ج _ باسمه تعالى; شما حق درخواست مابه التفاوت، مابين آنچه مورد معامله است و آنچه به شما تحويل داده شده است را داريد و عدم تمكن از رد معيب، موجب سقوط ارش نمى شود. همچنين مرور زمان هم تأثير ندارد.

س657_ اگر كسى جنسى را بخرد به شرط آن كه در زمان معينى پول جنس را داده و آن را تحويل بگيرد اگر آن شخص، (خريدار) هنگام معامله به اندازه خريد جنس پول نداشته باشد اما بداند كه قبل از موعد تحويل گرفتن جنس، مى تواند جنسى را كه هنوز تحويل نگرفته و پولش را نداده، بفروشد; آيا اين معامله صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; بله در صورتى صحيح است، كه جنسى را كه خريده، در خارج معين باشد يعنى كلى در ذمه نباشد.

س658_ اگر كسى جنسى را كه هنوز نخريده، است اما تهيه كردن آن ساده است; بفروشد جايز است به عبارت ديگر آيا مى توان جنسى را به شرط آنكه در موعدى معين تحويل دهد، بفروشد و بعد از فروش جنس تا قبل از فرا رسيدن موعد آن را خريده و به خريدار بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; چنين جنسى را با پول در ذمه خريدن جايز نيست از اين معامله به بيع كالى بكالى تعبير مى كنند. بلى اگر با پول نقد بخرد اشكال ندارد.

س659_ در يك معامله، شخص فروشنده اى، 3 فروند كشتى را طبق شروط معين كه همانا تحويل ثمن به واسطه خريدار در ضمن مراحلى در عرض چند ماه عقد قراردادى را مى بندد; ولى مشترى پس از تحويل گرفتن كشتى ها به هيچ يك

از شروط فيمابين ملتزم نمى گردد و همه چك هاى او به علت نبودن وجه در حساب برگشت مى شود ولى پس از گذشت اين مدت مشترى بار ديگر از بايع خواستار تمديد مدت طبق شروط گذشته مى گردد كه باز در اين مدت ثانيه كليه چك هاى مشترى برگشت مى خورد و هيچ وجهى را بايع از مشترى قبض نمى نمايد. از آن مرجع عالى قدر استدعا داريم فتواى خود را نسبت به اين عقد مرقوم فرماييد و ثانياً در صورت بطلان اين عقد، اگر مالك توانست به اثبات برساند كه مشترى در ضمن اين مدت كشتى ها را مورد بهره بردارى و انتفاع قرار داده باشد آيا بايد مشترى به بايع اجرة الامثال اين كشتى ها را بدهد؟ يا اين كه بايد اجرتى را كه در ضمن اين ايام از اين كشتى ها به دست آورده كه اجرة المسمى است به مالك مسترد نمايد؟ و ثالثاً در صورت فروختن مشترى يكى از اين كشتى ها را به شخص ثالثى آيا اين عقد از جمله عقود فضوليه خواهد بود كه احتياج به اجازه مالك خواهد داشت; تا ثمن در صورت اجازه مالك از طرف مشترى به مالك باز پس داده شود و يا اين كه عقدى را كه مشترى با شخص ثالث بسته است رأساً باطل خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; بايع كشتى ها در مورد سؤال خيار فسخ دارد و مى تواند معامله را فسخ كند و در صورت فسخ، مى تواند اجرة المثل كشتى ها را بگيرد نه اجرة المسمى را، و چون مشترى در صورت خيار بايع مى توانسته كشتى ها

را به ثالثى بفروشد بنابراين عقد صحيح است ولى ثمن را بايد به مالك اول بدهد.

س660_ شخصى به نام مسلم گوسفند مشرف به موت را به نصف قيمت از آقاى جلال خريد و پولش را پرداخت و يك چاقو گرفته به راننده مورد اطمينان خود داد و گفت وقتى از روستاى بالا برگشتى گوسفند را با ماشين خود بياور و اگر مرد سرش را بريده; بياور. گوسفند پيش فروشنده ماند تا راننده بعد از مدت 2 الى 3 ساعت برگشت. ديد حيوان مرده است سرش را بريد; ولى حركت نكرد و ميت شد. حالا مشترى مى گويد تلف، به جهت خيار حيوان از مال بايع است و بايع مى گويد اگر تو نخريده بودى، من خودم حيوان را سر مى بريدم تلف از جيب مشترى است تلف از كدام است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مى دانسته، حيوان در حال مردن است و خريده است اقدام به خريد، با شرط ضمنى سقوط خيار حيوان است; بنابراين قهراً از مال مشترى است.

س661_ در شرع مقدس اسلام استعمال طلا براى مرد حرام است پس حكم ساخت و فروش آن مثل انگشتر و غيره كه مورد استفاده مردان است چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مختص به مرد باشد و منفعت ديگرى نداشته باشد جايز نيست.

س662_ قيمت بسيارى از اجناس مانند طلا، نقره، پلاستيك و غيره در بازار ايران تابع قيمت بورس هاى بين المللى (ممالك كفر) مى باشد، يعنى با كاهش يا افزايش قيمت بورس، پس از مدت كوتاهى قيمت اين گونه اجناس نيز در ايران تغيير مى نمايد. حال اگر شخصى زودتر از بقيه متوجه تغيير قيمت بورس

جهانى گردد و يقين نسبى پيدا كند كه تا مدتى كوتاه قيمت ايران نيز تغيير پيدا مى كند و مبادرت به خريد يا فروش اين گونه اجناس كند آيا اقسام اين معاملات مغبون كردن محسوب مى گردد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اين گونه معاملات صحيح است و غبن هم صدق نمى كند.

س663_ اگر صاحب مالى اعلان كند هركس اين مال را ببرد و تجارت كند نصف ربح و سود آن براى او مى شود آيا اين نحوه گفتن، جعاله مى شود و بعد از عمل، مضاربه مى باشد؟ اگر عامل، خسارت يا ضرر ببيند بر ذمّه او چيزى مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; جعاله است و بعد از عمل، مضاربه نمى شود اگر ضرر يا خسارت ببيند بر او چيزى نيست.

س664_ فردى مبلغى را به شخصى مى دهد و او را وكيل مطلق مى كند كه با آن پول، تجارت كند و از منفعت آن مقدارى به عنوان حق الزّحمه بردارد و مقدارى هم به صاحب پول بدهد آيا اين كار صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; عمل فوق توكيل است. در تجارت و جعاله و هردو صحيح است در صورتى كه حدود آنچه معين مى كند معلوم باشد و اشكال ندارد والاّ جعاله باطل است; ولى عامل، استحقاق اجرة المثل دارد و آن را مى تواند با آنچه او تعيين مى كنند مصالحه كند.

س665_ معامله مربوط به ساختمانى به علت خيار براى احدى از متبايعان فسخ و يا بر اساس تراضى آنان اقاله مى شود. بايع طى چك وعده دار ثمن مأخوذه را به مشترى رد مى نمايد و مشترى

در وعده مقرره جهت وصول وجه چك به بانك محال عليه مراجعه نموده كه طبق گواهى نامه بانكى، چك به علت انسداد حساب و يا فقدان موجودى غير قابل وصول اعلام مى شود حال در فرض مسئله، مورد استفتاء از محضر حضرت عالى آن است كه:

اولا با وصف فوق بايع مى تواند ادعا نمايد كه ثمن را به مشترى رد نموده است يا خير به عبارت اخرى قبض ثمن آن گونه كه در شرع انور مقرر است تحقق يافته است يا نه؟

ثانياً چنانچه جواب مسئله منفى باشد مشترى شرعاً حق دارد مبيع (ساختمان مورد فسخ يا اقاله) را مجدداً تملك و تصرف و تصاحب نمايد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; قبض تحقق نيافته است چون مانند حواله است و تا وصول نشود چيزى نيست و چنين حقى هم ندارد.

س666_ خانه اى بوده شش دانگ، به مساحت 2930 متر مربع، در سال 1368 مورد معامله واقع شده به قيمت هر متر مربع شش هزار ريال و حال بوده مشترى مقدارى از ثمن را، كه مبلغ يك ميليون تومان بوده; پرداخت كرده و مقدارى را كه حدود هفتصد هزار تومان بوده به عنوان گروى نگاه داشته تا سند تنظيم شود فروشنده هم موضوع را قبول نموده ملك مورد معامله را بايع به تصرف مشترى درآورده است. خريدار هم در آن ملك تصرفات مالكانه كرده و خانه را خراب كرده است و مجدداً ساختمان نموده است. چون اين خانه از نظر قانونى مشكل داشته تنظيم انتقال سند به تأخير افتاده و خريدار پس از رفت و آمد و دوندگى زياد پس از ده سال توانسته مشكل قانونى آن

را برطرف نمايد الحال فروشندگان ادعاى فسخ معامله را مى كنند مدعى هستند به قيمت فعلى بايد بخرى آيا حق دارند يا خير؟ تكليف شرعى در اين مورد چه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه تأخير ثمن در ضمن معامله شرط شده باشد يا بعد از معامله، اجازه تأخير در اداء را داده باشند; حق فسخ ندارند و معامله اوّلى باقى است و كافى است همان قيمت آن موقع را بدهد و اگر نه در ضمن معامله و نه بعد از آن صحبت نشده باشد; قهراً خيار فسخ دارند آن هم به مقدارى كه در مقابل هفتصد هزار تومان است و در مقابل يك ميليون تومان باز هم حق فسخ ندارند.

س667_ فروشنده و خريدار، شغلى ضايعاتى دارند خريدار از همان شخص، قدرى جنسى به مبلغ هر كيلويى هزار تومان مى خرد. و فروشنده به خيال اين كه اين جنسى كه مى فروشد داخل اين پنج درصد (5%) جنس مرغوب دارد. ولى مشترى بعد از معامله جنسى كه خريده، آزمايش مى كند; مى بيند داخل اين جنس چهل درصد (40%) جنس مرغوب وجود دارد فلذا در بازار مى برد هر كيلويى به قيمت چهار هزار تومان مى فروشد. آيا اين معامله صحيح است و منفعتى كه خريدار برده است بر او حلال است يا خير لطفاً جواب مسئله را روشن فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; معلوم نيست اين معامله صحيح باشد و اگر هم صحيح باشد; خيار غبن بر بايع ثابت است مى تواند آن را فسخ كند.

س668_ در خصوص زمين هايى كه در اختيار محلى ها مى باشد و مورد ابتلاء است و از طرف مالكين

اظهار عدم رضايت دارند و در عين حال، خانه مسكونى شده وظيفه افراد در خصوص عبادات چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; آن گونه كه معلوم است; زمين، مال شخص معينى است و در اجاره محلى ها نيست و عدواناً تصرف نموده اند بنابراين عبادات ديگران با عدم رضايت مالكين، جايز نيست.

س669_ در سال 68 ساختمانى به موجب مبايعه نامه عادى به شخصى فروخته شده و ثمن معامله نيز وصول گرديده است. فروشنده متعهد مى شود پس از رفع موانع قانونى ساختمان مورد معامله را رسماً به خريدار انتقال دهد. در سال 1372 كه موانع مرتفع شده است فروشنده به جاى انجام تعهد خود داير بر انتقال رسمى مجدداً همان ساختمان را به وسيله بيع نامه شخص ديگرى مى فروشد. چون فروشنده با اعتراض خريدار اول، مواجه مى شود پس از چندى بدون اطلاع و موافقت و رضايت خريدار اول دو قطعه چك به شخص ثالثى تسليم مى نمايد كه با وصول وجوه چك ها يكى از دو خريداران را به فسخ معامله راضى نمايد. پس از مراجعه شخص ثالث به بانك به علت مسدود بودن حساب، به دريافت وجوه چك ها موفق نمى شود و چك ها را عيناً به خود فروشنده مسترد مى نمايد. حال مورد سئوال آن است كه:

1_ از نظر شرع مقدس اسلام معامله اى كه فروشنده با شخص دوم انجام داده است صحيح است؟

2_ ساختمان مورد معامله كه به تصرف خريدار اول نيز داده شده شرعاً ملك كدام يك از خريداران است خريدار اول يا خريدار دوم؟

3_ با توجه به مراتب معروضه معامله خريدار اول شرعاً فسخ است يا كماكان بقوت

و اعتبار شرعى خود باقيست؟

ج _ باسمه تعالى; معامله فسخ نيست; ولى خريدار اول به واسطه خيار شرط مى تواند معامله را فسخ كند و مى تواند معامله را باقى بگذارد و مورد معامله را در اختيار بگيرد و بايع را مجبور كند كه به تعهد خود عمل نمايد و مورد معامله را رسماً به خريدار انتقال دهد.

س670_ الف) شركت از يكسو با خريداران كالا مواجه است و از سوى ديگر با فروشندگان، به خريداران كالا كارتى ارائه مى كند كه به آنان امكان خريد توأم با تخفيف از فروشگاه هاى خاصى را مى دهد و در قبال اين كارت كه براى مدت شش ماه اعتبار دارد مبلغ نود هزار تومان دريافت مى كند; در قبال فروشندگان نيز متعهد مى شود كه تخفيف داده شده به خريداران صاحب كارت را پرداخت نمايد.

ب) شركت با ارسال سه برگه بازاريابى براى خريداران كارت تخفيف اين امكان را فراهم مى كند كه خود اقدام به بازاريابى و فروش اين كارت ها بكنند. از اين رو هر متقاضى مى تواند مبلغ لازم براى خريد يك كارت را پرداخت كند.31 از مبلغ مزبور به حساب شركت واريز شده و 31 ديگر به خود فروشنده تعلق گرفته و 31 آخر به فردى تعلق مى گيرد كه فروشنده اوليه كارت به فروشنده فعلى بوده است كه اصطلاحاً سرگروه نام دارد. اگر فروشنده فعلى در فروش سه برگه بازاريابى كه به او تحويل شده تا دو ماه موفق نشود اين برگه ها از اعتبار ساقط مى شوند. نكته: كارت هاى تخفيف ارائه شده محدوديت در ميزان خريد ندارند.

ج _ باسمه تعالى; هيچ كدام

از دو قرارداد مخالف با موازين شرعيه نيست و معامله اى است عقلائى و به مقتضاى آيه كريمه صحيح و لازم الوفاء است.

س671_ زنبور عسل فرارى صاحبش مجهول باشد حكمش را بفرماييد.

ج _ باسمه تعالى; در صورت يأس از پيدا شدن صاحبش، قيمت آن را با اجازه حاكم شرع صدقه بدهند.

س672_ تفاوت فوق العاده قيمت ها راجع به بدهى هاى سابق نقدى چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت ترقى قيمت اجناس، همان نقد سابق ميزان است، ولى اگر پول تنزل كرده، احتياط به مصالحه بهترين راه است و ترقى و تنزل پول در مقايسه با طلا ظاهر مى شود.

س673_ 1. آيا جايز است كالايى كه مالك آن كافر يا مشرك است و اكنون در يد مسلمان است تملك كرد؟ (كالا براى حمل از جايى به جايى ديگر در اختيار شخص مسلمان قرار گرفته است)

2. آيا جايز است كالاى فوق را فروخت و در صورت مراجعه آن شخص كافر يا مشرك، نسبت به اداى دين به صورت وجه نقد معادل همان مبلغ فروخته شده اقدام كرد؟

3. چنانچه در صورت تحقق بند فوق، و يا پس از فروش كالا و تا قبل از مراجعه شخص كافر يا مشرك، با آن تجارتى صورت گيرد، كه منتج به سود باشد، آيا تملك سود حاصله مباح است؟

4. اساساً تكليف كالايى به شرح فوق، در صورت عدم مراجعه و اقدام توسط مالك موصوف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; تملك، بدون اجازه مسلمانى كه مال تحت يد اوست در صورتى كه آن مسلمان از طرف مالك وكالت دارد جايز نيست. چون مال كافر كه ذمى است مانند مال مسلمان محترم است.

البته در صورتى كه آن كافر شناخته شده باشد و الا حكم مال مجهول المالك دارد. و چنانچه به وجه شرعى تملك نمود; مى تواند بفروشد و پول مالك را برحسب قرارداد، بايد بپردازد و چنانچه تملك صحيح باشد; قهراً سود، هم مال او است و مالك اصلى، اگر مجهول است; مادامى كه مراجعه نكرده است; مال با اجازه حاكم شرع بايد به مصرف شرعى برسد و اگر مراجعه كرد بايد به خود او برگردد.

س674_ چنانچه عقد بيع منعقد فيما بين متبايعين، بر اثر جعل خيار فسخ و يا بر اساس تراضى اقاله شود و بايع، ثمن مأخوذ را كه نقداً قبض نموده، طى چك به مشترى مسترد نمايد و با مراجعه مشترى به بانك محال عليه به علت مسدود بودن حساب بايع، موفق به دريافت ثمن نشود آيا در چنين فرضى، مشترى شرعاً مى تواند به علت عدم توفيق در وصول ثمن، ملك مورد فسخ و يا اقاله را همچنان در تصرف خود باقى نگه بدارد يا آنكه على رغم عدم دريافت ثمن موظف به رفع يد از ملك و تحويل آن به بايع خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بايع جاحد و به عبارت ديگر منكر دين است يا اهمال مى كند يا قصد اذيت دارد; قانون تقاص در مقام، جارى است. يعنى ملك را مى تواند نگاه دارد و اگر نتوانست وجه را بگيرد به هر نحو كه مى تواند همان ملك را به قيمت روز بردارد البته تمام اين امور مشروط است به مراجعه وى به طرقى كه بتواند از آن طرق استيفاء حق كند و ممكن نشود.

س675_ بنده از طرف

اعضاى خانواده، خواهران و برادران و برادر زادگان كه در يك مغازه، به صورت كتابفروشى در خيابان ارم قم مالك هستيم; اخيراً طرح حرم مطهر ملك را از ما خريدارى كرده و حق كسب، كه در حدود پنجاه سال قبل بدون فسخ وجهى و پيش پرداختى اجاره كرده و اجاره اوليه حدود سى تومان و در سال هاى قبل چهل بود و در اين اواخر چهار هزار تومان شده بود و در عرض اين پنجاه سال يك ميليون تومان اجاره پرداخته، حال طرح توسعه حرم مطهر مبلغ پنجاه و سه ميليون تومان پرداخت كرده، كه در عرف هنگام نقل و انتقال مغازه براى جلب رضايت مالك حدود ده تا سى درصد از اين مبلغ به مالك تعلق مى گيرد. حال مستأجر از اين امر تخطى كرده و حاضر نيست مبلغ فوق را به مالك پرداخت كند آيا به نظر حضرت عالى اين مقدار از اين پول به مالك تعلق مى گيرد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مستأجر سرقفلى نداشته باشد و حق اجاره دادن به او نداده باشيد، و معاملات به اين نحو مرسوم است كه مشترى قطع نظر از ثمن، مبلغى را براى تخليه ملك مى دهد و در قرارداد كلى چنين است كه مبلغ 15 درصد يا بيشتر به مالك بايد داده شود; مستأجر حق تخطى ندارد و شما بايد آن مبلغ را از او بگيريد. البته در مقدار آن مبلغ، بايد مصالحه و تراضى طرفين باشد.

س676_ خريدارى ارز و پول خارجى و... به قيمت بالاتر از قيمت مصوب دولت جايز است؟ و آيا مشمول قانون ربا مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى;

ربا نيست و اشكال ندارد.

س677_ شخصى مبلغى پول به مغازه دارى مى دهد تا با آن پول معامله كند و به سودش مشترك باشد ولى صاحب مغازه مى گويد چون محاسبه دخل و خرج اين پول برايم مشكل است لذا من با رضايت خودم، ماهيانه فلان مقدار به تو مى دهم آيا اين عمل شرعى است؟ و الا چه راه شرعى پيشنهاد مى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مضاربه شرعى باشد و مصالحه كنند كه هر ماه به مقدار معينى به صاحب پول بدهد اشكال ندارد.

س678_ چنانچه كسى وجهى به ربا بدهد به عنوان معامله، و زيادى را در قلب ببخشد اما اظهار نكند معامله صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه معامله ربوى باشد; باطل است. ولى اگر قلباً مى بخشد به اعتبار رضاى به تصرف جايز است.

س679_ خريد و فروش چك به مبلغ كمتر از مبلغ مندرج در چك چه صورت دارد؟ (چك براى دو ماه ديگر باشد)

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

آيا همان مبلغ را ادا نمايد يا بيش تر؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پول بى ارزش شده ظاهراً بايد قيمت و ماليت آن زمان را بدهد. مع ذلك ميزان، مقدار طلا است; بنابراين احتياط لزومى مصالحه شود.

س682_ طلبه اى جهت خريد منزل مسكونى مبلغى را قرض مى گيرد قرض دهنده پس از مدتى به طلبه مى گويد ذمّه تو برى است چون قرض شما را نزد مرجع تقليدم به عنوان سهم امام حساب كردم الآن بعد از وفات آن مرجع تقليد در نجف اشرف، وى براى مطالبه قرض خويش به طلبه مراجعه و اظهار مى دارد كه آن پول به عنوان قرض بوده و در آن زمان ادعاى دروغ كرده ام كه آن را از سهم امام حساب كردم چون مرجع تقليد بنده قبول نكرده است اين در حالى است كه مقروض، فقير است حكم آن را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه به آنچه نوشته ايد اقرار كرده است شما بدهكار نيستيد.

س683_ شخصى بدهكار است و فردى ضامن بدهكار شده و يك فقره چك يا سفته به طلبكار داده است. حالا زمان آن چك يا سفته رسيده و شخص بدهكار حضور ندارد. آيا طلبكار مى تواند طلب خود را از ضامن يعنى صاحب چك مطالبه كند يا بايد تا آمدن بدهكار صبر كند؟

ج _ باسمه تعالى; بله مى تواند مطالبه نمايد.

س684_ شخصى اجناسى خريده به ثمن در ذمه به عبارت ديگر قيمت اجناس قرض است و فروشنده مدرك اجرايى مى خواهد مثل چك. خريدار چك ندارد و از كس ديگر گرفته و صاحب چك ضامن نشده است بلكه خريدار گفته خودم به

موقع مى پردازم. وقتى زمان چك رسيده بدهكار مالى ندارد بدهد و يا غايب است طلبكار از چه كسى مطالبه كند؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض سؤال نمى شود دين را از كسى كه چك داده مطالبه نمود. چنانچه بدهكار مى تواند; بايد بپردازد و اگر نمى تواند در صورتى كه طلبكار، مدعى ضمان صاحب چك نباشد بايد مهلت داده شود والاّ بايد رعايت موازين باب قضاء بشود.

س685_ در تاريخ 27/12/1375 فردى بابت تضمين دريافت مطالبات خود از شريكش در مؤسسه اى خصوصى اقدام به اخذ يك وثيقه عينى (سند منزل مسكونى شريك مديون) همراه با وكالت نامه ثبتى از مالكين منزل (شريك و زوجه اش) مى نمايد. مقرر بوده كه اين تضمين جهت اداى ديون توسط شريك عند المطالبه باشد. قريب چند ماه بعد دائن اقدام به تنظيم مبايعه صورى بر ملك مشاراليه فى الصدر مى نمايد كه مالكين (شريك و زوجه اش) بايعين ملك و خود دائن مشترى در اين مبايعه بوده اند. توجيه دائن از اين عمل خوف از فوت مديون و عدم نفوذ و بى اعتبارى وكالتنامه مذكور بوده است كه مديون و زوجه او ابداً رضايت و قصد فروش و اعطاى وكالت واقعى نداشته اند. بلكه صرفاً جهت تضمين ديون دائن و با خواست او به امضاى ظاهرى اين عقد اقدام كرده است. اكنون دائن بدون اطلاع قبلى اقدام به ثبت ملك مذكور به نام دختر خويش نموده و منزل (وثيقه) را تملك واقعى نموده است. بعلاوه از حذف و قلم گرفتن ديونى كه اين ملك وثيقه آن بوده خوددارى مى نمايد.

اولا: با نظر به خالى بودن عقود مذكوره (بيع

و وكالت) از عناصر قصد و رضا و يا علم به صورى بودن آن ها آيا عقود مذكوره صحيح و نافذ هستند يا خير؟

ثانياً: با نظر به عدم مطالبه قبلى دائن از مديون حق تملك وثيقه توسط دائن وجود دارد يا خير؟ با علم به اين كه دين مذكور نقدى نبوده و بين طرفين پرداخت عند المطالبه مقرر بوده است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه دائن معترف است به اين كه وكالتنامه صورى بوده وكالت صحيح نيست و بيع نيز نافذ نيست و اگر معترف نيست و مدعى است وكالت صحيح بوده و شرط شده است مورد وكالت قبل از مطالبه دين معامله نشود معامله باطل است و نافذ نيست. ولى اگر ادعاى وكالت واقعى مطلق داشته باشد; بايد محاكمه شود و قاضى شرع با رعايت موازين قضاء حكم كند. به هر حال در فرض سؤال معامله مذكور باطل است.

س686_ كسى مبلغى را از چهل، پنجاه سال قبل بدهكار بوده و طلبكار و ورثه او را نمى شناسد چه مقدار وجه بايد پرداخت نمايد آيا مى شود به فقراى مسلمين بدهد. (مبلغ مختصر بوده است)؟

ج _ باسمه تعالى; قدر متيقن را بايد به فقير بدهد و نسبت به مازاد با اجازه مجتهد مصالحه نموده و به فقير بدهد.

س687_ اگر واحد پول دولت از ارزش بيفتد بدهكار عين پول را كه قبلا به اعتبار او معامله انجام گرفته بدهكار آن است يا قيمت و معادل روز آن را بپردازد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد قيمت آن را بدهد.

س688_ اگر واحد پول دولت ارزشش كم شود بدهكار همان مبلغ را بدهد يا نسبت به ارزش پول امروزى بايد بدهد؟

ج

_ باسمه تعالى; روايتى دلالت دارد بر اين كه همان عين داده شود كافى است و قيمت به ذمه نمى آيد و جمعى از فقهاء هم به آن فتوى داده اند و فتوى همان است.

س689_ بنده قدرى پول به فرزند خودم مى دهم و سود مى گيرم اين حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حلال است.

س690_ صد هزار تومان به يك نفر داديم بعد از دو ماه صد و بيست هزار تومان مى گيرم چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شرط بكنيد حرام است و اگر خودش بدهد حلال است.

س691_ در قرض شرط مى كند در صورت تأخير در اداى قرض در أجل معين فلان مبلغ ديركرد ماهيانه بدهد آيا گرفتن اين مبلغ به عنوان ديركرد و غرامت صحيح است و يا ربا محسوب مى شود و آيا از باب (قاعده نفى ضرر) تأمين ضرر صدق مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; اخذ زياده به ازاء تاجيل دين مسأله اى طويل الذيل است و روايتى نيز دارد و به نظر حقير تمام اقسام آن حرام است و قاعده نفى الضرر نافى حكم است نه مثبت آن فضلا از اثبات صحت عقد به آن.

خبر لا ربا بين مسلم و الذمى جواز پرداخت ربا به كفار است ولكن چون اصحاب _ رضوان الله تعالى عليهم _ ادعاى اجماع بر عدم جواز ربا دادن به كفار نموده اند; لذا من احتياط مى نمايم.

س694_ جوائز بانكى به حساب قرض الحسنه آيا جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه شرط نشود جايز است و اشكالى ندارد.

س695_ سپردن پول به بانك تحت عنوان مضاربه و گرفتن سود براى آن چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; با رعايت موازين باب مضاربه اشكال ندارد.

س696_ آيا وام گرفتن از بانك هاى دولتى با توجه به اين كه مبلغى اضافه از اصل وام تحت عنوان كارمزد دريافت مى نمايند جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س697_ بعضى بانك ها اگر اشخاص پولى در آن بانك بگذارند بعد از مدتى به اندازه پول شخص وام مى دهد يعنى هم پول خود شخص پرداخت كننده را داده و هم به اندازه پولش وام مى دهد و به صورت قسطى مى گيرد لكن بانك زيادتر از پولى كه داده مى گيرد اگر كسى نياز به مسكن يا سرمايه داشته باشد آيا مى تواند چنين وامى بگيرد؟

ج _ باسمه تعالى; گرفتن وام با بهره از بانك چنانچه تحت عنوان مضاربه با رعايت شرايط باشد اشكال ندارد و اگر قرض باشد چنانچه به بانك بگويد زيادتر را به عنوان ربح نمى دهم بلكه مزد كارگر مى بخشم اشكال ندارد و به هر تقدير تصرف در وامى كه گرفته است جايز است.

س698_ اگر كسى پولى به عنوان وام از بانك بردارد و بانك هم زيادى از او مى گيرد

آيا با پول مذكور معامله صحيح است اگر جنس بخرد يا ملك بخرد و بفروشد اشكال ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س699_ در رابطه با رهن مرسوم است مبلغى را از پيش مى گيرند و اجاره كمتر دريافت مى كنند صحيح است يا خير در صورت اشكال راه شرعى اش چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پول را قرض بدهد و در مقابل خانه را رهن بگيرد و شرط كند اجاره كمترى گرفته شود ربا است و جايز نيست. ولى چنانچه كمتر اجاره بگيرد و در ضمن اجاره رهن را در مقابل پول شرط كند اشكالى ندارد.

س700_ خريد سهام بانك ها و مؤسسات اعتبارى پولى كه در بعضى موارد مرتكب ربا مى شوند چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; رباى محرم در بيع مشروط به مكيل و موزون بودن است و چون سهام بانك ها و مؤسسات اعتبارى پولى مكيل و موزون نيست از اين جهت اشكال ندارد و چون دولت و ساير عناوين اعتباريه ديگر را مالك مى دانم از جهت عدم مالكيت بايع، در مورد سؤال محذورى متوجه نمى شود و وجه ديگرى هم براى فساد معامله ذكر شده در ذهن خطور نمى كند. بنابر اين تمام آن معاملات شرعى است.

س701_ بانك براى تهيه ماشين آلات و مواد اوليه وامى به صورت زير در اختيار صاحب كارگاه قرار مى دهد. جنس مورد نياز را بايد صاحب كارگاه انتخاب نمايد و فروشنده را به بانك معرفى كند، بانك با خريد نقدى جنس مذكور از فروشنده، آن را به صورت اقساط به صاحب كارگاه به زياده مى فروشد. سؤال اين است كه اگر شخص نياز به

جنس مذكور ندارد و فقط براى گرفتن پول از بانك فاكتورى صورى از فروشنده به بانك ارائه مى دهد و پولى را كه بانك به فروشنده بابت فاكتور مى پردازد از او مى گيرد. 1_ در صورتى كه مسؤولين بانك علم به صورى بودن فاكتور داشته باشند پرداخت وجه چه صورتى دارد؟ 2_ در صورتى كه مسؤولين بانك علم به صورى بودن فاكتور نداشته باشند چه صورتى دارد؟ 3_ دادن فاكتور صورى توسط فروشنده و دريافت وجهى در مقابل آن جهت دريافت وام چگونه است؟ 4_ دريافت اين گونه وام صورى و پرداخت زياده در مقابل آن ربا محسوب مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; سؤال غير منظم است. چون در مورد سؤال، اگر معامله حقيقى باشد; وامى در كار نيست. يا هر دو بيع است و يا يكى بيع است و ديگرى جعاله يا بيع است و مصالحه، بنابر اين وام به معناى قرض در كار نيست. به هر حال با صورى بودن فاكتور رئيس بانك اختيار واگذارى پول را ندارد و همه معاملات باطل است ولى ربا نيست.

س702_ در وام هاى جعاله كه قانوناً بانك موظف است مورد قرارداد را انجام دهد، بانك فقط پول در اختيار جاعل قرار مى دهد و از او مى خواهد كه به وكالت از طرف بانك كار خود را انجام دهد و بعداً علاوه بر پول دريافتى مبلغى به عنوان حق الجعاله به بانك بپردازد كه در حقيقت جاعل شخصاً مورد جعاله را با پول بانك به انجام رسانده و حق الجعاله را بانك دريافت مى دارد. بفرماييد اين گونه قرارداد صورت شرعى دارد يا خير؟

ج

_ باسمه تعالى; اشكال ندارد. چون كار جاعل به عنوان وكالت از طرف بانك است و تعدد اعتبارى در معاملات، كه امور اعتبارى است; بى اشكال است.

س703_ امناء مسجد و هيئت ها پولى را جمع مى كنند براى مصارف هيئت و مسجد و اضافه اش را در بانك به حسابى كه به همين منظور باز شده مى سپارند بانك طبق روال بانكى سود يا بهره مى دهد آيا اين سودى كه بانك داده است جزء پول هيئت و مسجد محسوب است و يا مجهول المالك است و بايد به فقراء داده شود؟

ج _ باسمه تعالى; بهره اى كه بانك داده است مجهول المالك نيست بلكه ملك همان كسى است كه اصل مال، ملك او است و بايد به همان مصرف برسد.

س704_ استخدام در بانك هايى كه بعضاً كار ربوى دارند، براى كار ربوى و غير ربوى، چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه استخدام به نحو اطلاق باشد اشكال ندارد، ولى چنانچه مقيد كند به استخدام براى كار حرام، اجاره باطل است و اگر استخدام براى كار حرام و كار جايز باشد به مقدار مقابل حرام، باطل است.

س705_ خريدارى ارز و پول خارجى و... از بانك به قيمت بالاتر از قيمت مصوب دولت آيا جايز است؟ و آيا مشمول قانون ربا مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ربا نيست و اشكال ندارد.

س706_ سودى كه از بانك هاى جمهورى اسلامى به دست مى آيد حلال است يا حرام؟

ج _ باسمه تعالى; حلال است.

س707_ اگر شخصى به عنوان مضاربه به بانك دولتى پول واريز مى كند يا به عنوان اوراق مشاركت حساب باز مى كند و

سود مى گيرد آيا جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه موازين مضاربه رعايت بشود اشكال ندارد. دو راه ديگر هم به نظر حقير جايز است:

1: صاحب پول، پولش را به بانك اباحه كند ولو اين كه بانك آن را تملك كند و به ديگرى بدهد و در عوض مبلغى اضافى به صاحب پول بپردازد. اين نوع معامله را اباحه بعوض مى نامند.

2: صاحب پول، پول را به شكل امانت و وديعه در بانك بگذارد و اجازه دهد در آن تصرف كند; نهايت اين كه اذن در تصرف ناقل، مجانى نيست بلكه در مقابل عوض است در اين صورت مبلغ اضافى از باب شرط ضمنى يا صريح، حلال مى باشد.

س708_ اخيراً متعارف شده مبلغى را به عنوان سپرده كوتاه مدت يا دراز مدت به بانك مى سپارند در عوض، بانك سودى براى هر كدام معين مى نمايد و براى صاحب حساب پرداخت مى نمايد آيا گرفتن اين سود جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س709_ بانك ها براى فرار از ربا مسائلى از قبيل حق الزحمه حقوق و غيره را مطرح مى كنند آيا وام مزبور حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى حلال است.

س710_ سپرده هاى بانكى براى كسانى كه نمى توانند كسب كنند و يا كاسب مورد اطمينانى پيدا نمى كنند پول به وى بدهند كسب كند و درآمد پول را به صاحبش بدهند آيا جايز است پول را به بانك بگذارند و هر ماه سود آن را بگيرند و خرج كنند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى توانند و اشكال ندارد.

س711_ گرفتن جوائز بانك ها در دو صورت (افتتاح

حساب مشروط به شركت در قرعه كشى، و بدون شرط) چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت عدم شرط گرفتن جايزه بلا اشكال و حلال است اما در صورت شرط، چنانچه افتتاح حساب به عنوان قرض باشد گرفتن آن جايز نيست ولى چنانچه به عنوان اباحه به عوض يا به عنوان وديعه اى باشد كه در مسئله قبل به آن اشاره شد; حلال است و اشكال ندارد.

س712_ گذاشتن پول در بانك هاى خارجى و دريافت سود آن ها چه صورتى دارد؟ با فرض جواز دريافت سود از بانك هاى خارجى، از آنجا كه پس انداز در بانك هاى خارجى موجب تقويت كفار و سلطه اقتصادى آنان و تضعيف اقتصاد كشورهاى اسلامى مى گردد حكم مسأله چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; از نظر ما گذاشتن پول در بانك هاى داخلى و دريافت سود، اشكال ندارد; چه رسد به بانك هاى خارجى كه اخذ ربا از كفار جايز است، اما تقويت كفار و سلطه اقتصادى آن ها. اولا: با وضع فعلى آن ها در اين زمان عرفاً تقويت نيست و يا در حكم عدم است ثانياً: نفس پول گذاشتن در بانك و دريافت سود باعث تقويت نيست بلكه اگر چيزى باشد، كمك و اعانت به تقويت است و اين گونه اعانه به اثم، حرام نيست.

س713_ تشكيل حساب هاى سپرده كوتاه مدت و بلند مدت، در بانك هاى ايران چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه صاحب پول به بانك قرض بدهد و سودى بگيرد حرام و ربا است و نيز اگر پول خود را در عوض به مبلغ زيادتر به بانك بفروشد. اشكال دارد ولى از

دو راه مى توان اين كار را تصحيح نمود.

1_ صاحب پول، پولش را به بانك اباحه كند ولو اين كه بانك آن را تملك كند و به ديگرى بدهد و در عوض، مبلغ اضافى به صاحب پول بپردازد كه اين نوع معامله را اباحه به عوض مى گويند و ظاهراً هم اشكالى ندارد.

2_ صاحب پول، پول را به شكل امانت و وديعه در بانك بگذارد و اجازه دهد در آن تصرف نمايد; نهايت اذن در تصرف ناقل، مجانى نيست بلكه در مقابل عوض است در اين صورت مبلغ اضافى از باب شرط ضمنى يا صريح، حلال مى شود.

س714_ افتتاح حساب قرض الحسنه در بانك ها مشروط به شركت در قرعه كشى، و بدون شرط چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بدون شرط اشكال ندارد و با شرط جايز نيست.

س715_ در وام مسكن، بانك نيمى از خانه مشترى را به مبلغى مى خرد و بعد از پايان كار سهم خود را به صورت اقساط و به مبلغى زيادتر به او مى فروشد. و بعضاً انتقال به صورت رسمى در دفاتر هم انجام مى گيرد. لكن در مواردى ديده شده كه مشترى متوجه اين خريد و فروش نشده يا قصد جدى در معامله نداشته، بفرماييد در اين صورت پرداخت زيادى به بانك جايز است يا خير؟ و تصرف مشترى در پول دريافتى چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شرايط صحت خريد و فروش رعايت شود هيچ اشكالى ندارد و قصد جدى بودن به معناى داعى بر انشاء خريد و فروش جدى _ كه انتقال خانه باشد _ از شرايط صحت معامله نيست.

س716_ با توجه به اين

كه بانك هاى جمهورى اسلامى قانوناً موظف هستند كه تحت يكى از عناوين عقود اسلامى پول در اختيار متقاضيان قرار دهند، چنانچه قرارداد به جهتى باطل باشد تكليف گيرنده و كارمند بانك را تعيين فرماييد كه آيا كارمند و رؤساى بانك مجاز به پرداخت وام غير مشروع هستند يا خير؟ و گيرنده حق تصرف در پول دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه قرارداد باطل باشد كارمند و رئيس بانك مجاز به پرداخت وام نيستند مگر آن كه رضاى مافوق را به پول دادن احراز بنمايند و اما گيرنده چنانچه مى داند پول دهنده، هر مقامى كه باشد; راضى به تصرف او هست; جايز است و به نظر من، هميشه احراز رضايت مى شود والاّ جايز نيست همچنين زيادى كه مى دهيد اشكال ندارد.

س717_ بانك ها وامى تحت عنوان مضاربه در اختيار مشتريان مى گذارند بدين ترتيب كه مثلا يك ميليون تومان براى خريد يكصد تخته فرش در اختيار مشترى قرار مى دهند و در همان مجلس محاسبه مى كنند كه سود مشترى از فروش اين فرش ها چه قدر است. سپس براى دريافت اصل و سود مورد نظر بانك قسط بندى مى كنند و بانك هيچ گونه مسؤوليتى را نسبت به ضررهاى احتمالى اين معامله به عهده نمى گيرد و فقط خود را موظف به دريافت اصل سود تضمين شده مى داند. بفرماييد: اولا اين نوع مضاربه صورت شرعى دارد يا خير؟ ثانياً اگر مشترى پول را در مورد ديگرى مصرف نمايد و فقط متعهد به پرداخت وام و زياده گردد چگونه است؟ ثالثاً تكليف مسؤولين بانك در صورت علم به صورى بودن قرارداد

و عدم علم را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; اين گونه معامله در بين تجار بازار هم شايع است و راه مشروعيت آن به اين نحو ممكن است كه رئيس بانك، معامله مضاربه را با رعايت تمام شرايط از جمله مشاع بودن حصه پول دهنده و توجه ضرر به او انجام دهد و بعد آن ربح مشاع را به مقدارى كه تعيين مى كنند، مصالحه كند و در ضمن آن شرط كنند كه اگر ضررى متوجه شود; گيرنده پول آن را به نحو شرط فعل جبران كند، نه به نحو شرط حكم كه شرط، فاسد مى شود و پول دهنده اجازه دهد كه استفاده ديگرى هم بتواند از آن پول بكند.

س718_ دريافت ديركرد توسط صندوق قرض الحسنه چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س719_ آيا انواع وام گرفتن از بانك ها حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; قرض با ربح و ربا حرام است.

س720_ باز كردن حساب پس انداز به عنوان گرفتن جايزه چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است و ربحى كه مى دهد حلال است.

س721_ من از بانك مبلغ يك ميليون تومان مى خواهم وام مضاربه اى بگيرم بانك اين پول را به مدت شش ماه در اختيار من مى گذارد يعنى در طى اين شش ماه كه پول را من تحويل گرفته ام چيزى از من در هر ماه نمى گيرد بعد از شش ماه پول را با صدوچهل هزار تومان سود از من مى خواهد اين بهره پول و گرفتن اين پول از نظر شرعى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; قرضى كه از بانك مى گيريد و پس مى

دهيد حرام است; معامله مضاربه اى در صورتى كه شرايط رعايت شود حلال و جايز است.

س722_ با توجه به اين كه دولت تركيه لائيك مى باشد مى توانيم سرمايه خود را در بانك هاى آن كشور گذاشته و سود دريافت نماييم؟

ج _ باسمه تعالى; سود بانك حلال است چه دولت مسلمان باشد يا لائيك ولى چنانچه دولت لائيك باشد; هيچ شبهه اى در حليت سود نيست.

مبلغى به عنوان سود كاركرد به او بدهد چه صورت دارد آيا ربا محسوب مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با رعايت شرايط مضاربه حلال است ولى بدون آن ربا و حرام است.

س729_ شخصى (رباخوار) با پول ربوى كه از ديگران مى گيرد خانه اى تهيه مى كند (خريدن يا ساختن). نماز خواندن در آن خانه چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بى اشكال است.

س730_ رباخوارى يك حركت شومى است كه توسط برخى از ثروتمندان بدان دامن زده مى شود مستدعى است ما را در اين خصوص راهنمايى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; رباخوارى از محرمات الهيه است. تكليف، در برابر آن مانند تكليف شما در برابر ساير محرمات الهيه است.

س731_ اگر كسى از بانك دول غير اسلامى مثل ژاپن ربا بگيرد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

س732_ ربا بين فرزند و مادر چه حكمى دارد؟ (بين جد و جده و نوه چطور؟)

ج _ باسمه تعالى; ربا بين فرزند و مادر و همينطور جده حرام است ولى بين نوه و جد، مثل پدر و پسر حلال است.

س733_ شخصى با پول ربا فروشگاه لبنياتى باز كرده است، آيا خريد از اين فروشگاه حرام است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س734_ زنى هستم كه هيچ كس را ندارم همسرم وفات نموده است از كميته امداد امام خمينى(ره) خرجى خود را مى گيرم آن خرجى كفايت زندگانى من را نمى كند. چون زندگانيم را به دشوارى مى گذرانم 1000000 تومان به كسى داده ام بابت آن پول سودى مى گيرم آيا آن سود حرام است يا نه، و اگر كسى را به

مهمانى دعوت كنم خوردن آن غذا براى او حرام است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پول را به عنوان قرض داده ايد و در موقع قرض دادن شرط كرده ايد كه به شما سود بدهد اين ربا است و حرام است و اگر شرط نكنيد و خودش سود بدهد يا به عنوان قرض نباشد; اشكال ندارد. به هر حال بر مهمان حرام نيست در منزل شما چيزى بخورد.

س735_ كسى به قصد بهره و سود پولى به بانك بگذارد ولى شرط نمى كند آيا حرام و ربا است؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نيست ولو شرط كند.

س736_ كسى از بانك ربا مى گيرد با پول هاى حلال ديگر مخلوط شده و خانه خريدارى مى كند نماز در آن خانه چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه خانه را با آن پول مشخص شده نخرد; يعنى ثمن كلى باشد و از پول شخص آن را اداء بنمايد تصرفات جايز است.

س737_ شركت بيمه ايران با نظارت دولت اداره مى شود اظهار مى كند اگر مبلغ صدهزار تومان سرمايه گذارى شركت نمايند ماهى مبلغ سه هزار تومان سود مى دهد آيا گرفتن آن جايز است اگر غير از مضاربه راه ديگرى هست بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; مسائل بيمه در آخر كتاب مفصلا نوشته ام به آن رجوع شود.

س738_ كسى مبلغى پول به حساب شركتى ريخته بعداز دو سال ماشين تحويل بگيرد و در طول سال دوباره پول مى ريزد شركت موقع تحويل ماشين از قيمت روز كمتر حساب مى كند آيا اين ربا حساب مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد، زيرا رباى محرم نيست.

يكصدهزار تومان به مدت يكسال بدون اجاره رهن مى كنند جايز است يا خير چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه پولى كه براى آن رهن مى كند به عنوان قرض است و در ضمن قرض شرط استفاده مجانى از آن خانه نكند; اشكالى ندارد بلكه اگر شرط هم بكند اشكال ندارد ولى خلاف احتياط است.

س740_ براى فرار از ارتكاب به ربا و طرز صحيح از رهن خانه و منازل كه امروزه متداول شده است در بنگاه هاى معاملاتى طريق استفاده صحيح چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اول پول را به عنوان قرض داده و خانه را رهن بگيرند. بعداً همان خانه را اجاره كنند و يا اين كه اول خانه را به مبلغى اجاره كنند و شرط كنند كه فلان مبلغ قرض داده شود و در مقابل خانه رهن باشد.

س741_ اجاره اى كه با اموال يتيم تعلق مى گيرد (مال يتيم را تا بلوغ اجاره مى دهند) چطور مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه صلاح يتيم باشد حاكم شرع يا ولى او اشكال ندارد اجاره بدهد.

س742_ آيا پول پيشى كه بابت منزل از مستأجر گرفته مى شود اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مال الاجارة باشد كه جلو گرفته مى شود با رضاى طرفين بى اشكال است همچنين اگر منزل را اجاره دهد به مبلغى در ضمن آن شرط شود كه مبلغى را به عنوان قرض بدهد; بى اشكال است. بلكه اگر قرض بدهد و در ضمن آن شرط كند خانه را ارزانتر از اجرة المثل بدهد نيز اشكال ندارد.

س743_ چندين سال پيش مغازه اى را به شخصى اجاره داده ام كه آن زمان سرقفلى

معمول نبوده و نداده است. هم اكنون با انقضاء مدت اجاره نياز مبرمى به مغازه ام دارم موضوع را با مستأجر در ميان گذاشته ايشان از تحويل دادن مغازه خوددارى مى نمايد و اظهار مى دارد مبلغ هنگفتى بايد بدهيد تا مغازه را تخليه كنم. لذا خواهشمندم نظر مبارك را در مورد سؤال ذيل مرقوم فرماييد.

1_ آيا مستأجر پس از انتقضاء مدت اجاره بايد مغازه را تخليه كند يا خير؟

2_ در صورتى كه مستأجر باقرار خودش «در اجاره نامه» هيچ گونه سرقفلى نداده، شرعاً حقى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه مستأجر به مالك سرقفلى نداده; حق ندارد براى تحويل دادن مغازه وجهى مطالبه نمايد و بايد پس از انقضاء مدت اجاره، با درخواست مالك، آن را بدون گرفتن وجهى تخليه نمايد.

س744_ اين جانب مستأجر ملكى بوده ام كه در طول مدت اجاره به علت وقوع آفات ارضى و سماوى و اين كه به علت اين آفات امكان انتفاع بنده از عين مستأجر متصور نبوده به دادگاه مراجعه و پس از اخذ نظريه كارشناسى دادگاه حكم بر فسخ اجاره صادر و اين حكم قطعى شده است از آن جايى كه اين جانب در طول اين مدت متحمل مخارج زيادى از جمله غرس درختان، آبيارى باغات و سمپاشى و جابه جايى چاه و تلمبه و غيره بر روى ملك انجام داده ام خواهشمند است فتوى مبارك را صادر فرمايند. كه مطابه اين مخارج از طرف بنده از موجر شرعى مى باشد يا خير؟ و دادگاه شرعاً مى تواند اين تقاضاى من را مورد پذيرش و صدور حكم پس از تعيين كارشناس نمايد يا

خير؟

ج _ باسمه تعالى; در مورد سؤال آن چه بر له شما ثابت است انفساخ اجاره است. ولى وجهى بر مطالبه شما از مؤجر _ كه مخارج را بدهد _ نمى دانم.

س745_ واگذارى ملك تجارى به واقف (وقف كننده) موقوفه حق سرقفلى را براى خود محفوظ نگه داشته و واقف با لحاظ همين شرط آن را وقف نموده و مستأجر با اطلاع و پذيرش اين كه حق سرقفلى نخواهد داشت و در ازاى آن وجهى هم نپرداخته است آيا شرعاً حق ادعاى سرقفلى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه حق سرقفلى به مستأجر مطلقاً نداده باشد مستأجر حق ندارد.

س746_ متمنى است نظر مبارك خود را در خصوص حق سرقفلى مشاغلى مثل پزشكى و... كه كسب و كار صرفاً متوقف و قائم بر شخص مى باشد مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; مشاغل سرقفلى ندارند.

س747_ حق سرقفلى (كسب و پيشه) كاسبى كه نوعاً متوقف بر محل كسب است و مستلزم تبليغات اگر چنانچه موجر ملكى پس از اجاره و واداشتن مستأجر بر صرف هزينه هاى معمول پشيمان شده و در صدد فسخ برآيد آيا ضمان شرعى بر تأديه هزينه هاى انجام شده دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه صرف هزينه به امر موجر باشد در امر به عوض ظهور داشته باشد بلى ضامن است والا ضامن نيست; مگر آن كه شرط كرده باشد كه مصارفى كه مى كند به ازاء ماندن در آن محل تا مدت مديدى باشد در اين صورت تا هزينه را نپردازد نمى تواند آن را فسخ كند همچنين فسخ هم بايد با رعايت رضايت طرف باشد.

س748_ ملاك

بر تعين اجرت المثل محل هايى كه نوعاً محل شبهه از لحاظ حدود اختيارات تفويضى متوليان امر وقف در صورت علقه صغار سادات و امثالهم بوده باشد چيست و آيا مى تواند مبرى ذمه بوده باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در ضمن رعايت عرف و مصالحه، با نظر حاكم شرع عمل شود.

س749_ يك قطعه زمين زراعى به مدت 99 سال اجاره داده شده است در صورتى كه ملك فوق الذكر وقف اولاد ذكور مى باشد و موجر و مستأجر هر دو در قيد حيات نيستند و زمين مورد نظر در اختيار برادر مستأجر مى باشد آيا اجاره مذكور باطل مى باشد يا خير در صورت باطل نبودن اجاره درآمد حاصله چگونه تقسيم مى شود در ضمن مؤجر داراى پنج فرزند پسر نيز مى باشد كه در قيد حيات هستند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه طبقه اولى اجاره بدهند; به موت موجر اجاره باطل مى شود، ولى اگر متولى با رعايت مصلحت طبقات بعد اجاره بدهد، يا حاكم شرع اذن دهد، در اين دو مورد اجاره باطل نيست و درآمد حاصله به همان گونه كه تقسيم شده است بايد تقسيم شود.

س750_ ملك خودم را از اول بهار به يك نفر اجاره داده ام، موقع اجاره فقط جاى خالى بود. چمن و يونجه آن موقع رشد نكرده بود. فعلا آن مستأجر از داده اجاره عدول كرده و مى گويد به خاطر نباريدن باران چيزى نيست آيا شرعاً مى تواند بعد از سه ماه اجاره نامه را فسخ كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه اجاره زمين براى استفاده از چمن و يونجه آن باشد و مستأجر

هم در انجام وظيفه كوتاهى ننموده است در فرض سؤال مى تواند فسخ كند، و اگر خود زمين را اجاره نموده و نظر به چمن و يونجه نداشته است; حق فسخ ندارد.

س751_ اگر در وسط سال اجاره منزل، منزل خراب شد و قابل استفاده نبود بعد از فسخ اجاره اگر نصف سال اجاره هر ماه معين بود همان را مى دهد، و اگر سالى مقدارى مى داد بالنسبه حساب كند يا به نحو ديگر؟

ج _ باسمه تعالى; بايد بالنسبه حساب شود.

س752_ اگر كسى بگويد خانه اى براى من بساز اين مقدار به تو مى دهم آيا اين جعاله است يا اجاره مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; جعاله يا امر به عمل است كه عقد مستقلى است.

س753_ در عصر فعلى معمول است اشخاص ساختمان خود را به كمتر از قيمت حقيقى اجاره مى دهند و ضمن عقد اجاره با مستأجر شرط مى كنند كه مثلا يك ميليون تومان به موجر به عنوان قرض بدهند آيا وجه الاجاره كه به جهت شرط قرض كمتر از قيمت حقيقى پرداخت مى شود، نفع و ربا محسوب مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ربا نيست و اشكال ندارد.

س754_ در رابطه با رهن منزل مرسوم است وجه پولى را پيش مى گيرد و بابت اجاره مبلغ كمترى را مى گيرد آيا صحيح است در صورت اشكال راه حل شرعى را بيان كنيد؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است و اشكال ندارد.

س755_ اگر مستأجر مال الاجاره را نداد و يا كمتر از مقرر بدهد موجر حق فسخ دارد و همين طور در شرايطى تخلف كند چطور؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مى تواند

اجاره را فسخ كند.

س756_ آيا اخذ به شفعة در مورد سرقفلى صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح نيست.

صادر نكرده است. شخص ضامن مالى به جز اين خودرو ندارد و مستأجر هم مى باشد و تاكسى هم وسيله عمومى و تأمين معاش ضامن خانواده وى است. بذل محبت شود نظر مبارك را اعلام فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه امرار معاش خود و خانواده اش منحصر به آن خودرو است و يا اين كه بدون آن نمى تواند امرار معاش كند; خودرو مذكور از مستثنيات دين است و بايد آزاد شود.

س759_ طلبه اى بنا به مشكلاتى نمى تواند درس دينى را ادامه دهد آيا شهريه اى كه تاكنون گرفته است لازم است پس بدهد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; پس دادن شهريه لازم نيست.

س760_ اگر از چاه عميقى اضافه بر ميزان مقرر بهره بردارى آب نمايم كه به ديگران ضرر داشته باشد مسئله چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه مردم روستا از ادامه بهره بردارى متضرر بشوند و در مضيقه قرار گيرند و شما هم از ادامه ندادن ضرر نمى كنيد جايز نيست و الا چنانچه شما احتياج داريد و يا آن ها هم احتياج مبرم ندارند جايز است.

س761_ اگر كسى ربوده شده و جانش در خطر مرگ باشد و براى گريز از آن راهى جز مقاتله نداشته باشد (مثل اين كه با ممانعت مسلحانه رباينده مواجه شده باشد) تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مقاتله بلاكلام جايز است و چنانچه جنايتى واقع شود ضامن نيست.

س762_ اگر كسى جهت زمينه سازى بر ارتكاب جرمى، با خوراندن مسكرات و يا آنچه موجب زوال عقل مى شود سبب بروز جنايتى بر غير شود آيا ضامن است يا خير؟ اگر در اين

خصوص خودش قربانى شود آيا خونش هدر است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه با خوراندن مسكرات اختيار از شارب سلب شود و بدون اختيار يا التفات جنايت از او صادر شود ضامن است و خونش هدر.

س763_ آيا مكر بر امر حرامى مثل لواط و زنا خونش هدر است يا نه؟ خصوصاً اگر راهى جز كشتن نداشته باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شخصى كه مكرَه به لواط يا زنا مى شود براى دفاع از خود مكرِه را بكشد و بدون كشتن راهى نداشته باشد، خونش هدر است.

س764_ اينجانب در اثر مشاجره لفظى كسى را هل دادم و او به زمين خورد، دستش شكست بدون اين كه كوچكترين عمدى براى شكستن دست وى داشته باشم. آيا از مصاديق شبه عمد است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه اين عمل به حسب عادت موجب شكستن دست مى شود مانند آن كه از ارتفاعى او را هل دهيد شبه عمد است والا اگر قصد شكستن دست را نداشته ايد و عمل فى نفسه موجب آن نمى شود و تصادفاً چنين شده است; خطاء است. به هر تقدير ضامن ديه هستيد.

س765_ با توجه به اين كه فروش اموال مسروقه در قانون جرم تلقى شده است و از طرفى صدور فاكتور فروشى، به ويژه در مورد اجناس معمولى متعارف نيست آيا در اين گونه موارد خريدار اموال مسروقه را مى توان محكوم نمود؟

ج _ باسمه تعالى; اگر دزدى بودن اموال را مى دانسته و مى توان او را محكوم نمود.

س766_ آيا شروع به سرقت جرم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; تجرّى و جرم است.

س767_ خواهر زاده بنده در خصوص

يكى از مشتريان ما اطلاعاتى خواسته و بنده چون كه قبلا و در حال مراجعه خواهرزاده ام با مشترى مورد نظر معامله داشتم و هيچ گونه موردى از وى نديده بودم به ايشان گفتم ما به مشترى مورد نظر جنس داده ايم شما هم بدهيد چيزى نمى شود پس از مدت چهار يا پنج ماه مشترى مورد نظر وضع مالى خوبى نداشته و چك هايش مسترد مى گردد و خواهر زاده بنده با مستند قرار دادن گفته هاى من چك هاى مشترى مورد نظر را به من داده و در واقع طلب خود را از من مطالبه مى نمايد لذا خواهشمند است در اين خصوص رأى شرعى را اعلام فرماييد كه آيا با گفته بنده من بدهكار مى شوم؟

ج _ باسمه تعالى; توثيق مزبور، موجب ضمان نمى شود و خواهرزاده شما نمى تواند وجهى از شما مطالبه بنمايد.

س768_ شخصى مبلغى را كه حدوداً يك هزار تومان مى باشد از فردى به صورت قرض الحسنه گرفته است كه در مدت يك ماه به وى پرداخت نمايد ولى متأسفانه بدقولى كرده و بعد از مدت ده سال همان مبلغ را به شخص طلبكار مى دهد ولى اين شخص از دريافت پول ممانعت مىورزد و مى گويد مبلغ هزار تومانى را كه به تو داده ام در زمان خود مبلغى هنگفت بوده و ارزش آن بيش از اين ها بوده و بايد به ارزش نسبى آن روز مبلغ را پرداخت نمايى. لطفاً بفرماييد آيا شخص بدهكار همان مبلغ را بدهد يا بايد به مقدار ارزش پول كه در آن زمان بوده پرداخت نمايد در اين خصوص چه حكمى

دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بعيد نيست كه مقدار ماليت را ضامن باشد. مثلا يك هزار تومان در آن زمان هر چند مثقال طلا مى دادند حالا قيمت آن مقدار طلا را بايد بدهد. چون فتوى جزمى نيست; مصالحه بشود.

س769_ شخصى كه ديون بسيار به اشخاص متفرقه داشته به محكمه تحويل مى شود رئيس محكمه شخص مديون را در اختيار سرباز مأمور مراقب قرار مى دهد كه مديون با مراجعه به طلبكاران خود رضايت آنان را جلب نمايد و مقرر داشته باشد براى انجام اين امر مديون به مدت 8 ساعت تحت الحفظ سرباز مأمور مراقب قرار گيرد مديون از ارفاق قانون سوء استفاده مى نمايد و متوارى مى شود حال سؤال آن است چنانچه رئيس محكمه به حكم وظيفه مقرر در قانون مصوب موظف بوده كه مديون را در مرجع انتظامى تحت الحفظ نگه بدارد نه آن كه تحويل سرباز وظيفه نمايد كه در خيابان تحت الحفظ قرار گيرد و مديون نيز متوارى شود رئيس محكمه در قبال غفلت و تسامح و تساهل خود ضامن دين دائنين خواهد بود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه ضمان رئيس محكمه بر طبق قانون باشد; قهراً در موقع استخدام چنين تعهدى نموده است و به مقتضاى قاعده ضامن است.

س770_ من به يك نفر خيرات و نيكى مى كنيم بعداً ديدم اين بنده خدا هر چه كردم دروغ مى گويد آيا براى اعمال خير من پاداشى هست؟ و آيا او ضامن است؟

ج _ باسمه تعالى; شما اجر مى بريد; ولى او ضامن نيست.

تلف شود آيا مى تواند از ربح حاصله، سرمايه تلف شده را جبران كند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند.

س772_ هر گاه مالك و عامل در مقدار رأس المال و يا مقدار ربح حاصله اختلاف داشته باشند قول كدام يك مقدم است؟

ج _ باسمه تعالى; در نزاع درباره ى مقدار رأس المال، قول عامل مقدم است چون قهراً منكر زيادى است. مالك بايد آن را اثبات كند و همچنين در مقدار ربح، قول عامل مقدم است; چون امين است.

س773_ آيا جايز است عامل مخارج خود را در سفرر و حضر از مال المضاربه صرف نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; نفقه سفر از رأس المال است و نفقه حضر به عهده خودش است.

س774_ آيا مضاربه از عقود لازمه است يا از عقود جايزه كه بتوان بعداً فسح كرد؟

ج _ باسمه تعالى; از عقود جايزه است.

س775_ كسى كه به قصد مضاربه به يك نفر يا به بنگاه پول مى دهد و طرف مقابل هم با همان عنوان قبول مى كند اما كيفيت عملش مشكوك يا غير معلوم است حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; به حكم اصالة الصحة، محكوم به صحت است.

س776_ شخصى مبلغى پول به مغازه دارى مى دهد تا با آن پول معامله كند و به سودش مشترك باشد ولى صاحب مغازه مى گويد چون محاسبه دخل و خرج اين پول برايم مشكل است لذا من با رضايت خودم ماهيانه فلان مقدار به تو مى دهم آيا اين عمل شرعى است؟ و الا چه پيشنهاد مى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مضاربه شرعى باشد و مصالحه كنند كه سهم صاحب پول را به مقدار معينى هر

ماه بدهد اشكال ندارد.

همان دليل، تجارت عن تراض نيز مى باشد.

س781_ طرفين در ضمن عقد بيع شرط مى كند هر گاه مبيع و يا ثمن مال كس ديگرى باشد; آن مبلغ قيد شده را به طرف ديگر به عنوان غرامت بدهند، آيا اين شرط واجب الوفاء است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; معلوم نيست شرط مذكور لازم الوفاء باشد، زيرا در صورت تبيين اين كه، احدالعوضين مال غير متبايعين است; قهراً معامله باطل مى شود. بنابر اين شرط در ضمن معامله نيست و شرط ابتدائى لازم الوفاء نمى باشد.

س782_ اگر در مواردى كه شرط لازم الوفاء باشد و مشروط عليه، استنكاف از پرداخت دارد آيا مشروط له حق فسخ معامله را دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت عدم امكان اجبار مشروط عليه به عمل به شرط، خيار فسخ معامله بلا كلام ثابت است، و با امكان اجبار، محل كلام است. نظر حقير اين است كه خيار ثابت است و مشروط له بين اجبار به عمل به شرط و فسخ معامله مخير است.

س783_ در تأخير خريدار، ثمن را از وقت مقرر، آيا فروشنده حق فسخ دارد يا خير در صورت تصرف خريدار در مثمن، مصرف آب و برق و شوفاژ به عهده كدام است؟

ج _ باسمه تعالى; در مورد سؤال، بايع، خيار تأخير ثمن دارد، مى تواند معامله را فسخ كند و آبونمان آب و برق و گازوئيل مشترك شوفاژ را، در صورت استفاده ضامن است.

س784_ اگر كسى يك كيلو قند را به صد هزار تومان بخرد و يا مصالحه نمايند به شرط اين كه فروشنده پانصدهزار تومان قرض شش ماهه بدهد آيا اين فروش به

شرط صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

س785_ اگر شخصى جنسى را نقداً بخرد بعد از مدتى به خود صاحب جنس به مبلغ زيادتر بفروشد و اگر همين موضوع در ضمن عقد بيع، شرط شود آيا لازم الوفاء است و در صورت عدم فروش خريدار آيا صاحب اول جنس، خيار فسخ دارد و در اين گونه معاملات ثمن و مثمن بايد موجود باشد و قبض و اقباض لازم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; فروش چيزى كه نقداً خريده است به مبلغى زيادتر، اگر در بيع اول شرط نكنند صحيح است و با شرط باطل است و در فرض صحت، چنانچه قبض نشده باشد معامله صحيح است ولى مكروه است.

س786_ اگر سرمايه دارى جنسى را در بازار به قصد ورشكستگى ديگرى، ارزان بفروشد و در نتيجه جمع مال نموده و احتكار نمايد اين طور معامله چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; كار خوبى نيست ولى احتكار نيست.

س787_ در قانون مدنى شركت ها و تجارتخانه ها آمده است: اگر كارگرى را اخراج كنند بايد مبلغى نقداً به او بدهند اگر در اول استخدام به كار، با گارگر اين شرط نشده باشد گرفتن اين وجه چه صورت دارد اگر كارفرما طيب نفس ندارد تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چون قرارداد كلى مملكت است; پس در حين استخدام، اين شرط ضمنى مبنى عليه العقد است و اين حكم ذكر است. بنابراين اگر با طيب نفس هم ندهد گرفتن جايز است.

س788_ مقاطعه كارى، متعهد شده است كه ساختمانى را طى شش ماه در برابر اجرت معينى بسازد بعد از گذشت چند روز از انعقاد قرارداد، قيمت مصالح ساختمانى

و اجرت كارگر به ميزان فاحشى ترقى مى كند آيا در اين صورت مقاطعه كار مزبور موظف به وفاى به قرارداد با قيمت تعيين شده مى باشد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چون به حسب ظاهر حال متعاملين، قرارداد به شرط ضمنى عدم ترقى مصالح ساختمانى در مدت معينى مشروط است بنابر اين مقاطعه كار حق فسخ را دارد.

س789_ بعضى از تجار به دليل سود زياد كشمش را به واسطه به كارخانه شرابسازى مى فروشند. فروش ما باغداران به اين تجار كشمش چه حكمى دارد؟ و حرام است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد و گناه درست كردن شراب به گردن آنهاست.

س790_ ريسمان فروشى تمامى امكانات لازم را در اختيار بافنده مى گذارد. به صورت نسيه هم مدت و زمان پرداخت را نيز معين مى كند و شرط كنند اگر قالى به فروش نرفت و در زمان تأخير شد; با هم مصالحه نمايند، پولى كه بافنده فرش مى گيرد به عنوان مضاربه قرار دهند ولى ريسمان فروش سهم خود را با او مصالحه به مبلغ معينى نمايد كه هر ماه آن مبلغ را بگيرد و در ضمن بين خودشان چند شرط كنند 1 _ بافنده قالى مورد نظر را به ديگرى نفروشد 2 _ كمتر از قيمت بازار به ريسمان فروش بفروشد. 3 _ تحت عنوان حق كميسيون درصد معينى را در كل مبلغ فروخته شده ريسمان فروش ببرد آيا اين معامله صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مطالب ذكر شده در فوق، مطابق فتواى اين جانب نوشته شده است و عمل بر طبق آنها مجزى است.

س791_ ما بين زيد و بكر بيعى

به اين صورت واقع شده كه زيد، عبارت بيع را به بكر نوشته; داد ولى زباناً چيزى نگفت و تمام آن چه كه در بيع لازم است به بكر نوشته ولى زيد حالا منكر بيع است مى گويد نفروخته ام به خاطر مصلحتى اين بيع را نوشته ام آيا اين بيع درست است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه با آن نوشته، قصد بيع كرده باشد و طرف هم با گرفتن، قبول نموده; بيع صحيح است و الاّ مجرد نوشته، كافى نيست.

س792_ متعاملين در ضمن قرارداد بيع شرط نموده اند اگر يكى از طرفين معامله پشيمان شود مبلغى به طرف ديگر بلاعوض بپردازند آيا اين شرط مفسد قرار داد بين متعاملين است و اثر دارد يا نه و اگر خريدار مبيع را به ديگرى بفروشد صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; قرارداد مذكور چون شرط در ضمن عقد است و خلاف كتاب و سنت نيست صحيح و لازم است و عقد صحيح است.

س793_ زيد فرشى را به صورت امانت نزد عمرو گذاشته كه بفروشد. قيمت فرش را گران گفته، عمرو قبول نمى كرده; ولى قول داده فرش را ببرد حالا در بردن فرش تسامح مى كند. در اين بين اثاث داخل مغازه عمرو با همان فرش زيد به سرقت مى رود و در صورت عدم تفريط آيا عمرو و ضامن فرش زيد است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت عدم تفريط در حفظ امانت، عمرو كه صاحب مغازه است ضامن نيست.

حيض قبل از آفتاب بوده تا نماز نخواند و اگر بعد از آفتاب بوده نماز را قضاء كند؟

ج _ باسمه تعالى; بايد قضاء كند.

س795_ آيا زن حائض براى تمرين و تعليم ديگران مى تواند نماز بخواند؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س796_ اگر زن به مقدار خواندن چهار ركعت نماز ظهر عادت شود يا از عادت به مقدار خواندن نماز چهارركعتى در آخر وقت پاك شود و مى توانست نماز بخواند آيا واجب است نماز ظهر را در صورت اول و نماز عصر را در صورت دوم قضا نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، در صورت اول فقط نماز ظهر و در صورت دوم نماز عصر را بايد قضا نمايد.

س797_ مطلقه اى كه تخمدان او را بيرون آورده اند اگر در ايام عادت خون ببيند حيض است؟ آيا عدّه لازم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اگر با علائم حيض خون ببيند حيض است و عده هم دارد; چون در حكم به حيض شرعاً قيد نشده است كه دم از رحم خارج شود.

س798_ زنى كه حملش را از بغل با عمل جراحى بيرون مى آورند اگر از محل متعارف خون ببيند خون نفاس است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً صدق نفاس نمى كند چون شرط است كه خون بعد از ولادت باشد. چنانچه خون قبل از ولادت خارج شود حكم به نفاس نمى شود.

س799_ اگر زنى صاحب عدديه و وقتيه بود ولى بعد از عادت خود، خونى را ببيند به صفات حيض و بيش از سه روز باشد آيا حكم حيض را دارد يا استحاضه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه بعد از ده روز باشد;

استحاضه است و اگر قبل از ده روز قطع شود; حيض است.

س800_ شخصى به مدت يك ماه يا دو ماه در مسافرت مى باشد و موقعى كه از مسافرت مراجعه مى كند همسرش حايض مى باشد آيا استمتاع جايز است يا خير؟ اين شخص از چه راه غريزه جنسى خود را ارضاء كند؟

ج _ باسمه تعالى; استمتاعات به غير جماع جايز است و از آن طريق غريزه را ارضاء كند.

س801_ زنانى كه موقع عادت ماهيانه ايشان مى باشد شرط ورودشان به حرم هاى مطهر امامان عليهم السلام و امام زاده ها چه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; رفتن به حرم امام زاده ها اشكال ندارد و اما حرم امامان مقتضاى احتياط لزومى آن است كه در حرم توقف نكنند ولى مرور مانعى ندارد.

س802_ خانمى كه در ايام حيض آمپول هايى جهت تأخير افتادن حيض تزريق مى كنند تا روزه ماه رمضان را بگيرند لكن بعد از تزريق آمپول باز لكّه هاى مزبور اين لكه ها را مى بيند. حكم چه خونى را دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه علامت حيض دارد حيض است و الا استحاضه.

س803_ كسانى كه براى گرفتن روزه يا اعمال حج قرص مى خورند تا عادت ماهيانه ايشان به تأخير بيفتد ولى باز هم بعد از خوردن قرص خون مرتّب خارج مى شود خون مذكور چه بوده و وظيفه زن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه در ايام عادت خون ببيند يا شرايط خون حيض داشته باشد; آن زن به حائض بودن محكوم است و قرص خوردن تأثير ندارد.

س804_ اگر زن دارو بخورد و در غير ايام عادت خون ببيند حكم استحاضه دارد

يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى.

موجب خيار فسخ نمى شود; هفت عيب است كه موجب فسخ مى شود جنون، جرس، قرن، افضاء و عمى و در غير اين ها تدليس موجب خيار نمى شود.

س809_ اگر كسى زنى را عقد كند بعد از آن معلوم شود، عيب و نقصى داشته مانند كچل بودن، فلج بودن دست، مصنوعى بودن يكى از چشم هايش و... در اين صورت آيا مهر او مهر المثل است، يا مهر المسمى تعيين مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; با مهر المسمى حساب مى شود.

س810_ زنى با مردى ازدواج كرد و سپس طلاق گرفت و بعد از تمام شدن عده، با مرد ديگرى ازدواج نمود و از شوهر دوم دخترى به دنيا آورد آيا شوهر اول اين زن مى تواند با دختر شوهر دومش ازدواج كند، يا اين كه دختر نسبت به او حكم ربيبه را دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حكم ربيبه را دارد و نمى تواند ازدواج كند.

س811_ شخصى قبل از فوت يك دانگ منزل را، براى همسر خود، اقرار به خريد و فروش كرده و همچنين يك ميليون و نيم به خانواده اين شخص حق ديد دادند و حق مهر همسر او نيز به همان مقدار است آيا پرداخت مهر متوفى لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حق مهر لازم است، مهر مانند ديون ديگر است كه بر ارث مقدم است اول بايد مهر را بدهند اگر چيزى باقى ماند به ورثه بدهند.

س812_ زن و شوهر اختلاف دارند كه غيرقابل حل است و زوجه در اذيت كامل است و مدت 14 سال است كه هر روز در جنگ و جدال هستند زوجه تقاضاى طلاق خلع مى

كند و مى گويد به هيچ وجه قدرت تحمل اخلاق بد اين مرد را ندارد و به هيچ صراطى مستقيم نيست ولى زوج حاضر به طلاق نيست و هيچ شرطى را قبول نمى كند و زير بار وظيفه شرعى و عرفى نمى رود و مى گويد بايد با همين وضع موجود و اخلاق كثيف با من زندگى كنى زوجه مى گويد ديگر قادر نيستم و در خود توان زندگى با اخلاق او را ندارم و براى من عسر و حرج كامل وجود دارد و براى درخواست طلاق به دادگاه مراجعه كرده است و زوج از روى لجاجت و اذيت مى گويد من طلاق نمى دهم لطفاً نظر مبارك و حكم شرعى را به طور واضح مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه نفقه نمى دهد و اگر حاكم شرع نتواند او را مجبور به نفقه دادن بنمايد حاكم شرع مى تواند بدون رضايت زوج او را طلاق دهد. در غير اين مورد، با فرض ايذاء و ظلم و تعدى مى تواند او را تعزير كند و بر زوجه هم زندگى با او چون توأم با عسر و حرج است واجب نيست و حاكم شرع در اين فرض هم مى تواند او را طلاق دهد.

س813_ خانمى بالغه، عاقله، رشيده كه 19 سال سن دارد مى خواهد با آقايى ازدواج نمايد با توجه با اين كه زوجين از مقلدين آن بزرگوار مى باشند آيا اذن پدر زوجه را شرط مى دانيد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه دختر بالغه و رشيده باشد يعنى صلاح و فساد را تشخيص بدهد و زوج هم مناسب او

باشد اذن پدر زوجه را، شرط نمى دانم خصوصاً اگر پدر غايب باشد.

س814_ چنانچه دخترى باشد رشيده، بالغه و باكره و نياز به شوهر و ازدواج داشته باشد ولى به علل اقتصادى و فرهنگى نتواند ازدواج كند و در معرض گناه هاى كبيره باشد و از طرفى پسر هم با همين شرايط نتواند ازدواج كند و در معرض گناه نيز قرار دارد و پدر دختر زنده و حاضر باشد ولى حرج وجود داشته باشد تا بتوانند از پدر دختر اجازه بگيرند با اين تفاسير آيا چنين پسر و دخترى مى توانند با هم ازدواج موقت انجام دهند مشروط بر اين كه باكرده بودن دختر چه از جهت جسمى و چه از جهت عرفى حفظ شود و آبروى طرفين محفوظ بماند؟

ج _ باسمه تعالى; با رعايت شرط مذكور مجازند. بلكه بدون آن هم مجازند.

س815_ دخترى در حدود شش سال است در خانه شوهر زندگى مى كند و شوهر قبلا از هر جهت مريض بوده ولى پدر و مادر دختر نمى دانسته اند حالا دختر آمده خانه پدر و مادر، و مى گويد شوهرش مريض است اگر دختر بخواهد براى اين كه شوهر قبل از عقد مريض بوده است و او نمى دانسته است طلاق بگيرد مهريه به دختر تعلق مى گيرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مرد مريض به معنى عنين باشد و نتوانسته است از اول عقد با دختر نزديكى كند و دختر هم نمى دانسته كه مريض است; دختر حق فسخ دارد و مى تواند عقد را به هم بزند و احتياج به طلاق نيست و مرد هم بايد نصف مهر را بدهد.

س816_

دخترها به سن 25 سال و 30 سال رسيده اند و تن به اوامر پدر هم نمى دهند و پنج سال است كه از هم جدا هستند و با عيال ناشزه من زندگى مى كنند و يكى از دخترها هم مشغول كار است آيا واجب النفقه من هستند يا نه آيا از حيث مسكن مسئوليّت آن ها به عهده من است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; آنكه مشغول كار است; نفقه او واجب نيست و آن ديگرى در صورتى كه مى تواند كار كند و يا به شوهر مناسب برود تا خرج او را بدهد و كار نمى كند و شوهر نمى رود; نفقه او هم واجب نيست و نيز اگر پدر فقير است; نفقه فرزند بر او واجب نيست و در اين موارد، مسكن هم به عهده ى پدر نيست، البته چنانچه پدر غنى باشد و پسر يا دختر فقير باشند و توانايى كار كردن ندارند و براى دختر شوهر مناسبى پيدا نشود; نفقه آن ها واجب است.

س817_ چه نوع زن هايى ذاتاً بر مرد حرام مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; آن ها را در توضيح المسايل ص 411 به بعد مفصلا نوشته ام; مراجعه شود.

س818_ با فرض اين كه اگر دوشيزه اى به سن قانونى رشد نرسيده باشد آيا شكايت و ادعاى اظهار اين دوشيزه مى تواند مستند رأى قاضى قرار گيرد و آيا والدين اين دوشيزه مى توانند به وكالت از او و حسب اظهار آن ها طرح دعوى نمايند؟

ج _ باسمه تعالى; ادعاى او در خصوص دعاوى كه منتهى به تصرف مال شود; مسموع نيست و در غير آن ها مسموع

است كه بايد براى اثبات آن بينه اقامه كند. به هر تقدير، مجرد دعوى نمى تواند مستند قاضى قرار گيرد.

س819_ اگر چنانچه منافى عفت به صورت مشهود انجام نشود تحقيق پيرامون آن چگونه است؟ آيا مى شود در اين گونه موارد تحقيق نمود؟

ج _ باسمه تعالى; خير، نمى شود. حتى خود او هم نمى تواند اظهار بنمايد.

س820_ دخترى كه ازدواج مى كند آيا بعد از عقد، اختيارش دست پدر است يا با شوهرش؟ در دوران نامزدى كه دختر در خانه پدرش مى باشد مسئله چگونه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; دختر، بعد از اجراى عقد چه در خانه پدر باشد يا خانه شوهر، بايد از شوهر اطاعت كند. البته شوهر هم نبايد زايد بر موازين شرعى به زن تحميل كند.

س821_ دختر جوانى كه تازه ازدواج كرده آيا لازم است كه بدنش را بپوشاند يا نه؟ اين مسئله در رابطه با بيرون از خانه و در كوچه چگونه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; دختر بعد از بلوغ چه شوهر كرده باشد يا نكرده باشد; بايد بدن را از نامحرم در خانه يا كوچه و بازار بپوشاند.

س822_ آيا دختر جوانى كه ازدواج كرده مى تواند آرايش ساده اى كرده و به اصطلاح عاميانه دخترانه آرايش كند و بيرون از خانه و به كوچه برود؟

ج _ باسمه تعالى; زن بايد تزيينى كه موجب تهييج جوانان مى شود; انجام ندهد. ولى برعكس، بايد براى شوهر خود تزيين بنمايد و نسبت به زنان ديگر مختار است تزيين بنمايد يا نه.

س823_ زنى دختر شيرخواره دارد هم زمان، پسر بيگانه شير داده آيا برادر اين پسر مى تواند با اين دختر يا

با خواهر اين دختر ازدواج نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند.

س824_ اخيراً مرسوم شده مهريه چند سال قبل (مثلا پنجاه سال قبل) را كه يك مبلغ كمتر مى باشد به نرخ روز حساب كرده و يك تومان را چند هزار تومان محاسبه مى نمايند آيا شرعاً صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; به اين گونه كه مرسوم شده است من قبول ندارم. ولى بايد به يك مقدارى مصالحه كنند مثلا طلا را ميزان بگيرند و اگر بر فرض پنجاه تومان بوده است; حساب كنند چند مثقال طلا مى شود، به همان حساب طلا يا معادل آن را بدهند.

س825_ دختر باكره اى به دليل علاقه پسرى بالغ و وعده ازدواج آن پسر، از راه نامشروع ازاله بكارت و سپس حامله گرديده و در زمانى كه داراى حمل سه ماهه بوده با حضور والد آن دو صيغه عقد ازدواج دائم جارى گرديده و مهريه زن به دليل اضطرابش ف˜נمهر السنه تعيين گرديده و مرد بلافاصله با تولد نوزاد براى او شناسنامه اخذ نموده و اكنون كه نوزاد پسر به سن چهار سالگى رسيده پدرش به واسطه اعتياد به مواد مخدر ترك انفاق كرده و، زوجه اش در عسر و حرج است و متقاضى طلاق مى باشد.

1_ آيا عقد ازدواج بين آن دو، در زمانى كه داراى حمل سه ماهه بوده است صحيح بوده يا خير؟

2_ با توجه به اين كه زن داراى تحصيلات دانشگاهى است، اضطراراً با مهر السنه به عقد ازدواج دائم رضايت داده است و اكنون كه عسر و حرج وى ثابت گرديده آيا مستحق مهر المثل مى باشد يا خير؟

3_ نفقه طفل

نوزاد بر عهده چه كسى بوده و مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; عقد ازدواج با مهر السنة صحيح است و اعتياد و عسر و حرج بعدى در آن تأثير ندارد، نفقه بچه با پدر است و اگر زن متقاضى طلاق است; چنانچه مرد طلاق دهد; بايد همان مهر السنة را بدهد و اگر طلاق ندهد چنانچه نفقه زن را بدهد يا مالى داشته باشد كه حاكم شرع از آن مال نفقه زن را بدهد; مشكل حل مى شود و الا حاكم شرع ولاية او را طلاق مى دهد ولى مهر، همان مهر السنة است و چنانچه مرد نتواند نفقه بچه را بدهد و پدر او هم نتواند، نفقه به عهده مادر است.

س826_ متعلقه اينجانب كه مدتى متعه بوده است بعد از شكايت ايشان به عقد دائم بنده درآمده اما هم اكنون كه مدت چهار روز است كه از عقد دائم مى گذرد هر وقت به خانه او مى روم او را پيدا مى كنم و او هم مرا تمكين نمى كند. خواهشمند است حكم مسئله را از بابت نفقه و ساير احكام بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه با تقاضاى شما تمكين نكند و با نهى شما از منزل بيرون برود; ناشزه است و نفقه ناشزه مادامى كه در حال نشوز است و به تمكين برنگردد واجب نيست.

س827_ اگر مردى در عقد نكاح به زن وكالت بدهد در طلاق دادن خود و مدت وكالت را تعيين نكند و يا تصريح كند مادام الحياة آيا اين وكالت صحيح است؟ و عدم ذكر مدت وكالت ضرر به صحت وكالت مى زند يا نه؟

ج _ باسمه

تعالى; توكيل زن در طلاق خودش، بين فقهاء محل خلاف است ولى به نظر حقير جايز است و توكيل در مدت معين يا مادام الحياة فرق ندارد و در جميع موارد صحيح است.

س828_ معظم له چه سنى را براى ازدواج جوانان پيشنهاد مى نماييد، براى طلاب علوم دينى چطور؟

ج _ باسمه تعالى; سن مخصوص ندارد. غيربالغ را بايد ولى عقد كند يا اجازه دهد; اما بالغ رشيد، مى تواند خود را عقد كند و اجازه شخص خاصى لازم نيست، بين طلاب و غيره هم فرقى نيست.

س829_ اگر زن قبول زوجيت كند به شرط آنكه وكيل باشد در تطليق خود و شرط كند مرد حق عزل او را از وكالت نداشته باشد و چنين شرطى هم نافذ باشد آيا مرد پس از چند سال مى تواند بگويد من وكالت به زن داده ام و لذا به شرط عمل كردم و اگر عزل كند تخلف شرط نشده است؟ يعنى ادعا كند همين چند سال مشمول وكالت بلاعزل بوده آيا حق چنين ادعايى را دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه ظاهر عقد شرط، وكالت بلاعزل مادام العمر باشد مرد هيچ ادعايى نمى تواند بكند و وكالت به شرط عدم عزل لازم است و قابل تخلف نيست.

س830_ ازدواج با فرقه ضاله بهائيت چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س831_ اخيراً شايع شده كه دختر و پسر مى توانند صيغه خواهر و برادرى با هم بخوانند و در نتيجه مثل خواهر و برادر به يكديگر محرم گردند آيا چنين صيغه اى در شرع داريم؟

ج _ باسمه تعالى; صيغه خواهر و برادرى بى اساس است و در شرع مقدس

اسلام چنين صيغه اى مشروع نشده است. خداوند اسلام را از شر بدعت گذاران در دين حفظ بنمايد.

س832_ ازدواج دائم يا موقت با اهل كتاب، حكمش چيست آيا در اين دو مورد نيز اذن ولى شرط است؟

ج _ باسمه تعالى; ازدواج با اهل كتاب به گرفتن دختر از آن ها جايز است و اذن ولى هم شرط نيست.

س833_ ما را در زندگى زناشوئى مان نصيحت بفرماييد تا اين كه تا آخر عمر آويزه گوش قرار دهيم؟

ج _ باسمه تعالى; هر دو موازين شرعى را رعايت بنماييد زن را شوهر اطاعت كند و مرد هم زايد بر موازين شرعى بر زن تحميل نكند; زن براى شوهر تزيين كند و با نامحرمان شوخى بى جا نكند، خصوصاً اگر شوهر ناراحت شود; در اين صورت لذت زناشويى را خواهيد چشيد.

س834_ زن و شوهرى بعد از 20 سال زندگى مشترك و مرد بعد از جلب اعتماد همسرش كليه وسايل زندگى و خانه مسكونى را كه 2 سال پيش به نام زن كرده و هيچ گونه وجهى از همسرش دريافت ننموده و زن با تحريك خانواده اش 2 فرزند را مدت يك و نيم سال پيش رها كرده و به خانه پدرش رفته است و شوهرش هم عدم رضايتش را از اين عمل زشت زنش، اعلام نموده است نظرتان را در مورد وسايل زندگى و منزل مسكونى و همچنين نماز و روزه زن كه مرد هيچ گونه رضايتى ندارد بيان نموده و آيا زن مى تواند به زور طلاق بگيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در مورد سؤال، زن عمل خلاف شرع انجام داده و در تمام ساعات اين مدت

مرتكب خلاف شرع شده است و چنانچه سفر كند; بايد نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد و نفقه او هم ساقط است و خانواده اش نيز عمل خلاف شرع انجام مى دهند. ولى اين ها تأثيرى در خانه و وسايل زندگى كه مرد به او بخشيده است ندارد; چون بخشش (هبه) به زوجه لازم است و زن نمى تواند به زور طلاق بگيرد.

س835_ آيا اذن پدر يا جد پدرى در ازدواج و عقد دختر واجب و الزام است يا نه، و حتى اگر دختر رشيده باشد و مصلحت خود را بهتر از پدر بداند و در صورت عدم رضايت پدر و جد پدرى عقد باطل است يا نه نظر حضرت عالى مورد نياز است؟

ج _ باسمه تعالى; اذن پدر، شرط صحت نكاح نيست. در مورد سؤال، دختر مى تواند بدون اجازه پدر ازدواج نمايد.

س836_ ازدواج شيعه با اهل حق چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; زن گرفتن از آن ها جايز است.

س837_ آيا براى حلال شدن زن و شوهرهاى آن منطقه در صورتى كه شرعى نباشد راهى وجود دارد؟

ج _ باسمه تعالى; راه شرعى بدون خواسته آنان نيست و با خواسته خودشان صيغه خوانده شود.

س838_ بنده بچه اى شيرخواره دارم كه توسط مادرزن بنده به او شير داده شده است لطفاً حكم همسر من با حقير را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; همسرتان، به شما حرام مى شود.

س839_ حكم اولاد آن ها از جهت طهارت مولد چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حلال زاده اند.

س840_ جوانى با دخترى ازدواج نموده ولى قبل از دخول همين دختر فوت كرده نهايت آن جوان به هر وسيله ممكن پس

از فوت دختر با آن مقاربت نموده لذا در بين وراث راجع به مهريه اختلاف به وجود آمده خواهشمند است نظر مبارك را بيان كنيد به مهريه آن كه آيا نصف است يا تمامى آن؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست بيش تر از نصف مهريه بدهد.

س841_ اگر مردى براى هم صحبتى خودش با دخترى نامحرم كه هر دوى آن ها مجرد هم هستند رابطه دوستانه برقرار سازد و هدفش فقط صحبت كردن و درد دل باشد و قصد لذت هم با آن دختر نداشته باشد حكم آن چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; با اطمينان به اين كه مبتلا به معصيت نشود; اشكال ندارد.

س842_ دخترى به مدت سه سال عقد شده است و در اين مدت نامزد اين دختر ارتباطش را قطع كرده و هيچ كمك خرجى و كمك مالى نداشته است آيا در موقع طلاق كه از طرف مرد صورت بگيرد نفقه تعلق مى گيرد براى اين مدت سه سال، در ضمن قطع رابطه صددرصد نبوده است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چنانچه دختر، حاضر به زندگى بوده و شوهر او امتناع كرده و دختر تمكين هم مى نموده است نفقه او را مرد بايد بدهد. يعنى نفقه تمام مدت را بايد بپردازد.

س843_ آيا نفقه زوجه حاملى كه زوجش فوت كرده و يا در عده وفات است از مال زوج پرداخت مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; از مال زوج نيست; بلكه از مال ولد است.

س844_ در صورتى كه زوج از پرداخت نفقه امتناع كند و يا براى مدت طولانى غائب شود و يا اين كه به درجه اى از سفاهت برسد كه تصرف او

در اموال و دارايى خود غير عقلايى باشد، يا اين كه مجنون شود، تكليف نفقه زوجه چه مى شود و مسئول پرداخت آن كيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مرد از پرداخت نفقه امتناع كند; چنانچه مالى دارد حاكم شرع بايد از مال او پرداخت نمايد و اگر ندارد و راهى هم نيست بر مجبور كردن او بانفاق، حاكم شرع مى تواند زن را طلاق دهد.

س845_ آيا نفقه به محض ايجاد علقه زوجيت واجب مى شود يا شرايط ديگرى را قائليد و آيا وسائل تنظيف و آرايش و مخارج مداوا ولو در بيمارى صعب العلاج، هزينه زايمان، هزينه تجهيز و غيره را نيز جزة نفقه مى دانيد يا خير؟ به طور كلى نفقه چيست؟

ج _ باسمه تعالى; نفقه به مجرد عقد، واجب مشروط به تمكين است و تمام ما يحتاج اليه المرئة در معاش و زندگى مناسب با مقام او، حتى مهمانى دادن و سفرهاى تابستانى رفتن و امثال اين ها و هزينه زايمان جزء نفقه واجب است.

س846_ به نظر جناب عالى ضابطه اصلى در اجزاء نفقه چيست؟ آيا نفقه ملاك خاصى دارد يا يك مسئله عرفى است؟

ج _ باسمه تعالى; با آنچه در مسأله قبل اشاره شد; معلوم شد كه ملاك نفقه يك مسأله عرفى است و ملاك خاصى ندارد.

س847_ ميزان نفقه باتوجه به وضعيت زن تعيين مى شود يا رعايت حال شوهر معيار و ملاك است و آيا زن مالك نفقه مى شود يا فقط حق انتفاع دارد؟

ج _ باسمه تعالى; با وضعيت زن تعيين مى شود و زن مالك نفقه مى شود. در غير مسكن و خادم، حتى در لباس هم زن مالك

مى شود و لذا لباس زن، جزء ما ترك محسوب نمى شود.

س848_ شما در رساله فرموده ايد كه دختر اگر به حد بلوغ رسيده باشد و رشيده باشد و مصلحت خود را تشخيص دهد باكره باشد يا نباشد عقد موقت باشد يا دائم احتياج به اجازه پدر و جد پدرى ندارد لذا تقاضا دارم مرقوم نماييد منظور از بلوغ و رشيده سن تكليف است يا چيز ديگر؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از بلوغ سن تكليف است _ كه 9 سال تمام است _ و مراد از رشيده، اين است كه صلاح و فساد را تشخيص دهد كه بعيد است دختر در اوائل سن بلوغ بتواند آن را تشخيص دهد; ولى در سنين بالا امكان دارد.

س849_ بيان فرماييد آيا جايز است زوجه بدون اجازه زوج در موارد زير از خانه خارج شود (خواه عقد دائم باشد يا موقت)

ج _ باسمه تعالى; در عقد موقت، خروج از منزل در صورتى كه مزاحم با آنچه حق زوج است نباشد هيچ اشكال ندارد و اما در عقد دائم كه چند سئوال نموديد به اين شرح:

س850_ 1_ خروج از منزل براى كسب معارف اعتقادى به مقدار لازم و ضرورى و همچنين براى فراگيرى وظايف شرعى.

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س851_ 2_ خروج از منزل براى معالجه بيمارى چنانچه امكان درمان در منزل نباشد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س852_ 3_ خروج از منزل براى فرار از ضررهاى جانى و مالى؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س853_ خروج براى انجام واجبات عينى كه موقوف بر خروج از منزل است مانند سفر به حج و نجات نفس محترمه؟

ج _ باسمه تعالى; اين

گونه خروج ها، متوقف بر اجازه شوهر نيست.

س854_ 5 _ چنانچه ماندن در منزل توأم با عسر و حرج غيرقابل تحمل باشد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س855_ 6_ چنانچه در ضمن عقد نكاح انتخاب مسكن و اشتغال به مشاغل ادارى به زوجه محول شده باشد و به عنوان شرط در ضمن عقد براى خود سلب محدوديت كرده باشد؟

ج _ باسمه تعالى; زوج حق جلوگيرى ندارد.

س856_ 7_ خروج براى تأمين معاش چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد يا از انفاق سرپيچى كند؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س857_ 8 _ خروج از منزل براى تظلم و دادخواهى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بى اشكال است.

س858_ آيا پسر شيرخوار با مادر همسر محرم است يا خير؟( يه جوريه سوال انگار ناقصه)

ج _ باسمه تعالى; محرم نمى شود.

س859_ آيا پسر با دختر زوجه اش كه در واقع دختر خوانده او مى شود محرم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، محرم است.

س860_ آيا در صورت فوت زوجه براى پسر شيرخوار محرميت ها باقى است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، باقى است.

س861_ ازدواجى واقعى شده، بعد از مدتى مشخص شده كه خانم ناراحتى هورمونى دارد و از ناحيه بدن به پايين پوست بدنش به مانند مردان است و موهاى او بيش از حد مردان مى باشد عروسى هم انجام نشده است و مرد از خانه زده شده و معترض است كه چرا به من نگفته اى آيا عقد منعقد است يا نه؟ آيا مهريه به اين زن تعلق مى گيرد يا نه؟ آيا نفقه به اين خانم تعلق مى گيرد يا نه؟ بذل محبت شود تكليف شرعى

را روشن نماييد.

ج _ باسمه تعالى; چون عيبى كه نوشته ايد از عيوبى نيست كه موجب فسخ مى شود بنابراين نمى توانيد فسخ كنيد و عقد صحيح است ولى مى توانيد طلاق دهيد و چون قبل از دخول طلاق مى دهيد نصف مهريه را بايد پرداخت كنيد. اما اگر زن در اختيار شما بوده است نفقه او واجب است.

س862_ آيا زنى كه در عده وفات است مى تواند از خانه خارج شود؟

ج _ باسمه تعالى; بله، مى تواند; ولى مكروه است و زينت كردن جايز نيست.

س863_ رقص زوج براى زوجه و بالعكس چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است بلكه در بعضى موارد مستحسن است.

س864_ اگر كسى زنى را گرفت و بعد از عقد معلوم شد كه زن كچل است يا يك چشم مصنوعى دارد يا عقيم است آيا مهر المثل دارد يا مهر المسمى؟

ج _ باسمه تعالى; مهر المسمى.

س865_ اگر مرد يا زن هر دو را جادو كنند تا راضى بشوند و رضايت براى ازدواج حاصل مى شود؟ آيا عقدى كه واقع مى شود عقد مكروه حساب مى شود چون اگر جادو نبود رضايت هم نبود؟

ج _ باسمه تعالى; خير عقد مكروه نيست و عقد صحيح است.

س866_ با توجه به اين كه هر زن بعد از طلاق مى بايد عده نگاه دارد ولى سؤال به اين صورت شده است كه زنى بعد از طلاق از همسرش، بعد از 47 روز با شوهر دوم ازدواج مى كند در حالى كه مسئله را نمى دانسته است و الآن چهار فرزند دارد و مطلب را، الآن به شوهرش گفته و شوهرش هم مسئله را نمى دانسته

است، تكليف آن ها چه خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه در 47 روز بعد از پاكى كه در آن طلاق داده شده; دو مرتبه حيض ببيند و پاك شود; حيض سوم كه ديد; عده تمام مى شود و عقد دوم صحيح است و هيچ اشكالى ندارد; اگر در آن مدت 3 بار حيض نشده; قهراً در عده بوده و ازدواج دوم باطل است و آن زن بر شوهر دوم حرام ابدى است و چون جاهل بوده اند بچه ها حلال زاده اند و ملحق به پدر و مادرشان مى باشند.

س867_ شرائطى كه در سند ازدواج نوشته شده منجمله اگر شوهر بدون جهت زن را طلاق داد بايد نصف دارايى خود را كه بعد از ازدواج به دست آورده به زن بدهد و امثال اين شرايط وجود دارد و زوجين از روى حياء و يا اكراه امضاء نمايند كه قصد جدى نداشته باشند آيا صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شرط را در ضمن عقد بنمايد و اكراهى، هم نباشد; بايد عمل كنند و الا صحيح نيست.

س868_ اگر كسى با دخترى ازدواج كند به شرط باكره بودن به مهر المسمى و اگر باكره نبود به مهر كمترى كه خود شوهر معين مى كند به دليل (المؤمنون عند شروطهم) اين شرط صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مهر بايد معين باشد و مهر با ترديد باطل است و عقد صحيح است ولى مهر المثل به عهده مرد است.

س869_ آيا به نظر جناب عالى فرد شيعه مى تواند با سنى و يا كافر ازدواج كند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ازدواج با سنى اشكال

ندارد. زن كافر گرفتن هم جايز است; ولى دادن زن مسلمان به مرد كافر جايز نيست.

س870_ حق هم خوابگى زن دائمى در چه شبى ثابت و در چه شبى ساقط است؟

ج _ باسمه تعالى; هم خوابى هيچ وقت لازم نيست و به معناى بيتوته در نزد او، واجب است و آن حد ندارد و قابل اسقاط است.

س871_ اگر زوج به شرط باكره بودن زوجه به مهر المسمى عقد را خواند و اگر باكره نباشد به مهر كمتر از مهر المسمى باشد اين شرط چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح نيست; ولى شرط بكارت اشكال ندارد و اگر خلاف آن ثابت شود; عقد صحيح است ولى مهر ثيّب ثابت مى شود.

س872_ كسى در سال 1368 فوت نموده آيا مى شود بعد از چند سال به او وكالت بدهند پيش روحانى ديگرى صيغه عقد دختر باكره را بدون اجازه پدر و جد پدرى به وكالت انجام دهند و پايين ورقه را امضاء نمايد و اين دختر را به 2 مرتبه صيغه بخوانند صيغه عقدى در تهران بدون شرط و شروط و صيغة عقدى در قم با شرائط مندرج در عقد نامه هاى جديد عاقد دومى هم فوت كرده؟

ج _ باسمه تعالى; نمى توان به مرده وكالت داد يك دختر هم براى دو نفر عقد نمى شود.

س873_ آيا ربيبه مرد براى ازدواج او اذن مرد لازم است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در ربيبه اذن لازم نيست.

س874_ اگر بچه اى قبل از بلوغ با زنى جماع كند و مهر المثل بدهد آيا غسل كند صحيح است يا بايد بعد از بلوغ غسل كند؟

ج _ باسمه تعالى; بايد

بعد از بلوغ غسل نمايد.

س875_ دختر باكره بودن بدون اجازه پدر از راه متعه با كسى محرم شده به شرط حفظ بكارت و احتياج به اين محرميت داشته آن جوان در غياب پدر دختر، مخفيانه به منزل دختر آمده و از خوردنى و آشاميدنى استفاده كرده آمدن جوان جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; عقد صحيح است و چنانچه خانه مال پدر است در ورود به خانه و خوردن چيزى بايد رضايت پدر احراز شود.

س876_ اجراء عقد دائم يا منقطع مثلا از فردا الخ چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; صحيح است و اتصال مدت، به عقد لازم نيست.

س877_ اگر زن و شوهر در ضمن عقد شرط كنند كه مرد همسر ديگرى اختيار نكند و يا اين زن را طلاق ندهد اگر تخلف شرط نمود فلان مبلغ به طرف مقابل بپردازد اين چه حكمى دارد؟ خلاف سنت و كتاب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; مسأله را در فقه الصادق مفصلا نوشته ام و روايتى كه توهم شده دال بر بطلان شرط مى باشد مربوط به اين مسئله نيست و ماحصل تحقيق حقير اين است كه اگر شرط فعل يا ترك، كند; شرط صحيح و لازم است و اگر شرط كند كه حق طلاق يا ازدواج ديگر نداشته باشد شرطى است باطل و خلاف كتاب و سنت مى باشد.

س878_ مراسم ازدواج و عقد و عروسى در اسلام چگونه بايد برقرار باشد كه ممدوح و مطابق با شرع مقدس باشد؟

ج _ باسمه تعالى; بدون ساز و آواز و اختلاط زن و مرد باشد و مجلس را ساده برقرار كنند.

س879_ با توجه به اين كه سنگين

بودن مهريه باعث ناموفق بودن ازدواج و به فساد كشيدن دختران و پسران شده آيا شرع مقدس اسلام در اين باره دستور تعيين مهريه را صادر نكرده است تا جلوگيرى از فساد بشود؟

ج _ باسمه تعالى; شارع مقدس، مهر السنة را تعيين فرموده و هرچه كمتر باشد، بهتر است.

س880_ آيا خواندن عقد دختر باكره بدون اذن پدر و جد پدرى براى دو نفر در يك روز صحيح است و كدام يكى اثر دارد و يا هر دو باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه دختر اذن داده باشد عقد اول صحيح است.

س881_ اگر دخترى با جوانى ازدواج نمايد كه معتاد به ترياك و سيگار و مشروبات الكلى باشد چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; ازدواج نمودن با چنين شخصى كه مى دانسته چنين است كاشف از عدم رشد است.

س882_ خانم بنده حرف مرا قبول نمى كند و بدون اجازه من به بيرون مى رود آيا نماز واجب و مستحب ايشان مقبول مى شود در حالى كه حرف شوهر خود را قبول نمى كند؟

ج _ باسمه تعالى; قبول نكردن حرف شوهر و بيرون رفتن بدون اجازه او حرام و معصيت است، ولى نمازش صحيح است.

س883_ دختر باكره را مى شود با اذن خودش بدون اطلاع پدر متعه كرد يا نه؟ و به عبارت ديگر آيا در متعه هم مثل عقد دائم اذن پدر شرط نيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه رشيده باشد; اذن پدر در ازدواج دائم و متعه شرط نيست و رضايت خودش كافى است.

س884_ اگر كسى به هيچ نحو قادر به ازدواج نباشد يعنى هميشه در امور زندگيش با شكست مواجه بوده و حتى قادر به

سبك ترين نوع ازدواج نباشد و ازدواج نكردن اختلالاتى در بدنش به وجود آورد كه چه بسا منجر به افتادن در حرام باشد آيا مى تواند به وسيله خوردن دارو با عمل جراحى رجوليت خود را از بين ببرد؟

ج _ باسمه تعالى; به كلى از بين بردن آن اشكال دارد ولى به صورت موقت مى تواند از قندهائى كه كافور در آنهاست بخورد تا مدتى راحت شود كه در آن صورت اشكال ندارد.

س885_ جهيزيه اى كه پدر به فرزند مى دهد آيا مالك او مى شود يا فقط جواز تصرف در آن ها را دارد؟

ج _ باسمه تعالى; شايد بلاد، مختلف باشد در اين اقطار، ظاهراً كه تمليك است.

س886_ در پرونده اختلاف زن و شوهر قاضى تحقيق از زوج پرسيده اقدام به ازدواج كرده ايد؟ زوج گفته بلى اقدام كرده ام زوج منكر ازدواج مجدد هست و مى گويد كلمه اقدام به ازدواج را هم جهت ترغيب و تشويق همسرم گفته ام كه به خانه برگردد. آيا از نظر شرعى جمله اقدام به ازدواج، اقرار به ازدواج مى باشد يا نه؟ و حكم ازدواج مجدد به كلمه اقدام به ازدواج جارى مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه جمله اقدام به ازدواج كرده ام; مجرد از قرائن باشد; اقرار به ازدواج نيست و نمى شود آثار شرعى و قانونى ازدواج را به آن مترتب نمود.

س887_ در چه مواردى نفقه ساقط مى شود منظور از تمكين، تمكين خاص است يا انجام وظائف زوجيت از قبيل حسن معاشرت، معاضدت با يكديگر در تشييد مبانى خانواده، احترام نظر شوهر و... را نيز شامل مى شود و آيا

مواردى كه با وجود رابطه زوجيت نزديكى با زوجه حرام است نيز نفقه واجب مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در موردى كه زن از استمتاع با عدم مانع عقلى و يا شرعى تمكين ننمايد نفقه ساقط مى شود و اين به شرطى است كه تمكين واجب باشد. پس اگر زن از وطى دبر ولو جايز باشد تمكين نكند; نفقه ساقط نمى شود و نيز انجام ندادن وظايف غير زناشويى موجب سقوط نفقه نمى شود و به طريق اولى، اگر در موردى كه نزديكى با زوجه حرام است; زن تمكين ننمود; نفقه ساقط نمى شود.

س888_ شخصى دو يا سه سال پيش قبل از فوت خانه مسكونى خود را طى نامه اى به نسبت يكدانگ براى همسر، دو دانگ براى يك دختر و سه دانگ براى پسر خود، اقرار به فروش و دريافت وجه كرده است. نامبرده پس از مرگ نزديك يك ميليون تومان وجه نقد داشته كه از اين مبلغ حدود ششصد هزار تومان آن را بدهكار بوده است. همچنين مبلغ يك و نيم ميليون تومان ديه فوت به اين خانواده داده شده است و مهر همسر متوفى نيز يك ميليون و نيم تومان بوده است آيا پرداخت مهر همسر متوفى لازم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، لازم است. مهر مانند ديون ديگر بر ارث مقدم است اول بايد مهر را بدهند اگر چيزى باقى ماند به ورثه بدهند.

س889_ شخصى 4 زن دارد اولى يائسه است و اولاد ندارد، دومى دو اولاد دارد، سومى حامله است و چهارمى نامعلوم است اموال اين شخص چطور بايد تقسيم گردد؟ مهريه عيال هاى او چگونه

است؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه هر چهار زن عقد دائم باشند يك هشتم اموال مخصوص آن ها است و بقيه اموال براى حمل سهم دو پسر را كنار بگذارند تا اگر زنده متولد شد به او بدهند و اگر نه، آن مقدار هم بين وراث تقسيم مى شود. بقيه اموال مال اولاد است للذكر مثل حظ الاثنين.

س890_ آيا دختر رضاعى كه با شرائط مربوطه از سينه زنى شير مى خورد به شوهر زن محرم مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، به همان شوهرى محرم است; كه از همسر او شير به رضيع داده شده است.

س891_ اخيراً مرسوم است كه با اعمال جراحى كوچك لوله هاى جنسى مرد يا زن را مى بندند و به صورت موقت عقيم مى شوند و بعداً در صورت خواستن، لوله ها را باز مى كنند آيا جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با رضايت زن و شوهر مانعى ندارد.

س892_ زن و شوهرى كه داراى قرابت فاميلى بوده اند پس از مدت چندين سال زندگانى داراى فرزند نشده اند لذا پسر شيرخوارى را به فرزندى قبول كرده اند و مادرشوهر را بر او عقد كردند چند سؤال پيش مى آيد؟

س 1_ آيا اگر اين پسر را كه به عقد و نكاح مادرشوهر درآورند اين فرزند به همسر اين شوهر كه در واقع عروس خوانده اين پسر خواهد شد محرم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً محرم نمى شود.

س 2_ آيا اين پسر شيرخوار با مادر همسر محرم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; محرم نمى شود.

س 3_ آيا اين پسر با دختر زوجه اش كه

در واقع دختر خوانده او مى شود محرم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، محرم است.

س 4_ آيا در صورت فوت زوجه پسر شيرخوار محرميت ها باقى است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، باقى است.

س893_ آيا جايز است داستان عقد و ازدواج حضرت قاسم بن حسن در واقعه كربلا را نقل كنيم و آيا اين جريان صحت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بسيار بعيد است و بنده سند معتبرى براى آن نديدم.

س894_ اگر كسى زنش بميرد و با زن ديگرى ازدواج كند آيا داماد و نوه هاى زن اول به زن دوم محرم هستند يا نه؟ همچنين زن انسان به ناپدرى هم محرم است يا نه؟ اولادش چطور؟

ج _ باسمه تعالى; داماد به او محرم نيست; ولى نوه ها محرم اند و زن به ناپدرى محرم نيست; ولى اولاد محرم اند.

س895_ اولاد خواهر و برادر هرچه پايين روند آيا به انسان محرم هستند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى محرم اند.

س896_ اگر كسى زنش بميرد و مادر زنش هم با مرد ديگرى ازدواج كند و شخص مذكور نيز زن ديگرى اختيار كند آيا باز هم مادرزن محرم است يا نه در صورت طلاق دادن زن چطور و همچنين اگر پسر كسى بميرد و عروس آن شخص با شخص ديگرى ازدواج كند يا پسرش زنش را كه عروس شخص مزبور مى باشد طلاق بدهد و عروس با شخص ديگرى ازدواج بكند يا نكند آيا باز هم عروس به پدرشوهر قبلى محرم هست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در هر دو مورد در جميع صور محرم اند.

س897_ وطى دبر چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بدون

رضايت زن جايز نيست و با رضايت او، مكروه است همچنين در حال حيض، كراهت شديد دارد. امام معصوم(عليه السلام) در اين باره مى فرمايد: كار خوبى نيست و ما چنين عملى را انجام نخواهيم داد.

س898_ اگر بين جملات عقد ازدواج عاقد حرف بزند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; به مقدارى كه به اتصال ضرر نرساند اشكال ندارد.

س899_ اگر پدر و پسر با دو خواهر ازدواج كنند يا پدر قبلا و پسر بعداً ازدواج بكنند آيا چنين ازدواجى بلامانع است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; به هر نحو كه ازدواج انجام شود، بلامانع است.

س900_ بنابر عقيده بعضى دختر قبل از 13 سالگى بالغ نمى شود آيا دليلى بر اين مطلب وجود دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حرفى است غيرصحيح، يك روايت بر آن دلالت دارد; ولى چند روايت معتبر برخلاف آن وجود دارد.

س901_ آيا زن در عده وفات حق نفقه دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه حامله نباشد، نفقه ندارد و اگر حامله باشد از مال بچه اش به او نفقه مى دهند.

س902_ چنانچه مهريه زنى را سفر حج قرار بدهند و قبل از رفتن به حج زن فوت نمايد آيا ورثه حق مطالبه را دارند يا نه؟ بر فرض ثبوت حق چند سؤال مى شود.

ج _ باسمه تعالى; لابد قيمت سفر حج كه مهر قرار داده شده است معلوم است و اگر خانم فوت شده باشد در استيفاء حق كوتاهى نكرده است و قهراً ضامن قيمت مهريه كه مالكيت دارد مرد مى باشد و آن دين مثل ساير اموال به ورثه مى رسد و اگر قيمت آن معلوم نباشد; مشهور بين

فقهاء آن است كه مهريه به مهرالمثل مبدل مى شود و باز همين حكم جارى است.

س1_ در صورت مطالبه ورثه، نحوه تقسيم سفر حج بين ورثه چطور خواهد شد اگر شوهر راضى به پرداخت به قيمت نشد؟

ج _ باسمه تعالى; شوهر بايد قيمت آن را بدهد و رضايت او شرط نيست.

س2_ در صورت اختلاف نظر فقهاء در مسئله فوق چه بايد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد نظر مرجع تقليد شوهر رعايت بشود و احتياطاً مصالحه هم بشود و چنانچه مصالحه نشد و تزاحم حقوق پيش آمد به قاعده عدل و انصاف مراجعه شود.

س3_ در صورت لزوم پرداخت، قيمت روز و يا قيمت زمان قرار مهريه محاسبه مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت اختلاف قيمت، فقهاء فرموده اند مهرالمثل ميزان است. بنابر اين مهرالمثل همان زمان عقد ميزان است.

س4_ در فرض مذكور اگر شوهر مهريه خانم را در بودن خودش به سفر حج قرار بدهد اكنون موضوع منتفى شده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شوهر كوتاهى نموده، ضامن قيمت آن در هنگام موت است.

س5_ در مسئله فوق اگر مرد فوت كند چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حكم ساير ديون را دارد.

س903_ آقايى بچه دار نمى شده است و حالا يك دختر بچه 40 روزه گرفته اند اين دختر از طريق شيردادن به فاميل شوهر اين خانم محرم شده ولى به فاميل دختر (يعنى مادرخوانده) محرم نيست اگر اين دختر بچه را صيغه پدر اين مادر خوانده شود آيا به دايى هايش محرم مى شود (يعنى به برادرهاى اين مادر خوانده) يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، محرم مى شود.

س904_ آيا پسرى كه

قصد ازدواج دارد اما شرايط ازدواج از نظر مالى يا خانوادگى، هنوز مهيا برايش نيست; مى تواند به دخترى كه مورد نظرش است نظرش را جهت ازدواج با او اعلام بدارد و نيز در اين مدت كه شرايط ازدواج برايش مقدور نيست جهت آشنايى بيشتر با او رابطه پنهانى برقرار نمايد؟

ج _ باسمه تعالى; اعلام نظر ازدواج به او، هيچ اشكالى ندارد ولى روابط پنهانى به معنى استمتاع و... جايز نيست; مگر آن كه دختر بالغه و رشيده باشد كه در آن صورت با عقد موقت، بى اشكال است.

س905_ پسرى كه به قصد ازدواج به خواستگارى دخترى رفته است آيا مى تواند از نظر شرع مقدس اسلام به بدن دختر بدون واسطه نگاه بكند تا اگر عيب و ايرادى نداشت يا پسنديد با او ازدواج نمايد؟ در صورت جايز بودن با ذكر حدود نگاه را بيان نماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در فرضى كه بناى ازدواج دارد مى تواند به تمام بدن او عاريا (بدون هيچ پوششى) نگاه كند و مدرك آن روايات است.

س906_ اگر با زنى عقد كند كه در داخل بدن، مريضى داشته و ايشان نمى دانست و بعد از ازدواج فهميد آيا مداواى زن به عهده مرد است؟

ج _ باسمه تعالى; خير، به عهده مرد نيست.

س907_ جهازيه اى كه دختر به خانه شوهر مى برد از شوهر قبض رسيد گرفتن لزومى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; لزومى ندارد.

س908_ بدهى زن مانند كفاره روزه و كفاره حج و عمره بر شوهر واجب است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; واجب نيست.

س909_ در غير موارد نشوز موارد لزوم اطاعت از شوهر را بيان

فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; زن نبايد بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود يا مسافرت كند براى زناشويى بايد فرمان شوهر را اطاعت كند همچنين بدون اذن او نذر ننمايد و هكذا...

س910_ اگر مهريه 1000 عدد سكه بهار آزادى باشد طرف قدرت پرداخت نخواهد داشت مى گويند كه مهريه چه كسى گرفته و چه كسى داده آيا عقد صحيح است؟ و آيا دختر مستطيع مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; عقد صحيح است و دختر خانم در صورتى كه بتواند مهر را به مقدار سفر حج از شوهر بگيرد مستطيع مى شود و اگر شوهر قدرت ندارد; زن در تأخير حج معذور است.

س911_ زنى در حال حيض به عقد مردى در مى آيد و با آن حال با شوهر همبستر مى شود و زن به شوهر نگفته آيا در عقد اشكالى پيش مى آيد و كفاره براى زن هست يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; عقد صحيح است و حكم كفاره در رساله توضيح المسائل توضيح داده شده است. به هر حال بر زن كفاره نيست.

باقى مانده لازم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست. ولى چنانچه مدت را ببخشد; بهتر است.

س914_ با توجه به اين كه روز به روز فاصله بين بلوغ جنسى و سن ازدواج رو به افزايش است و به دلايل و مشكلات متعدد، جوانان از ازدواج خوددارى مى نمايند اين مسئله باعث شده روابط نامشروع دختران و پسران از مشكلات اصلى جامعه و جوانان به حساب آيد و اين عمل علاوه بر حرمت شرعى گاهاً آثار و تبعات اجتماعى و روانى نيز به دنبال دارد آيا دعوت دختران و پسرانى كه داراى روابط نامشروع هستند و بر ادامه آن اصرار مى ورزند با حفظ ميزان رابطه، به ازدواج غير دائم با اذن و يا بدون اذن ولى صحيح است؟ آيا اين عمل خروج از حرام به حلال است كه در برخى روايات به آن اشاره شده است؟

ج _ باسمه تعالى; در مورد سؤال عقد موقت حتى بدون اذن ولى، صحيح است. ولى بايد شرايط رعايت شود مثلا اگر دو نفر ازدواج نمودند و دخول انجام شده، پس از جدايى بايد دختر عده نگه دارد و پس از انقضاى عده با جوان ديگرى ازدواج كند و نيز بر دختر لازم است آبروى خود و فاميلش را ملاحظه كند. با تمام اين ملاحظات عملى بسيار خوب و مستحسن است.

س915_ متعه فى نفسها مباح است يا مستحب؟

ج _ باسمه تعالى; مستحب است.

س916_ آيا اجازه ولى را در عقد موقت دختران بالغ شرط مى دانيد؟

ج _ باسمه تعالى; اجازه ولى در عقد موقت و دائم دختران بالغ و رشيد شرط نيست و عقد بدون اذن ولى صحيح است.

س917_ در

مورد صيغه لطفاً بفرماييد با چه كسانى مى توان صيغه موقت را جارى كرد؟

ج _ باسمه تعالى; صيغه نمودن دخترى كه مى توان با او عقد دائم اجراء نمود جايز است و شرط مخصوصى ندارد. ولى بعد از يك مرتبه صيغه شدن با مقاربت، بايد براى مرتبه بعد عده نگه دارد. بنابراين در يك شب يك دختر در صورتى كه دخول شود نمى تواند با دو پسر صيغه شود و چنانچه دخول در كار نباشد و فقط استمتاعات ديگر باشد; عده ندارد والله العالم.

س918_ در خصوص ازدواج مجدد با زنى كه عقد موقت بوده و هنوز عده او تمام نشده آيا با شوهر قبلى مى تواند ازدواج كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند ازدواج نمايد.

س919_ خواهشمندم بيان فرماييد در چه موارد شرط جزايى، صحيح و موجب صحت فعل مشروط مى شود و در چه مواردى باطل است؟

ج _ باسمه تعالى; هر شرطى كه خلاف كتاب و سنت نباشد و در ضمن عقد باشد; صحيح است و در شرط جزايى و غيره فرقى ندارد.

س920_ آيا مى توان دختر بالغ يا نابالغ را به عقد موقت پسر نابالغ در آورد؟

ج _ باسمه تعالى; پدر در صورتى كه مصلحتى در صيغه باشد مى تواند ولى غير او نمى تواند; مگر در صورتى كه ضرورت شديدى باشد همچنين در صورت آشنا نبودن پدر حاكم شرع مى تواند.

س921_ بعضى از مراجع ازدواج موقت با اهل كتاب را جايز مى دانند به نظر شما آيا جايز است يا نه؟ اگر زن مشرك باشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; ازدواج موقت و دائمِ مرد با زنِ اهل كتاب مانعى ندارد

ولى با مشرك جايز نيست.

زنا

س922_ اگر دوشيزه (باكره) به خانه مردى كه فاقد شرايط احصان باشد برود و چندين ساعت در آن جا بماند و به قرار طرفين وطى به دبر صورت گرفته باشد آيا صرف ادعاى دختر كه همچنان دوشيزه است به اين كه وطى به عنف بوده (احتمالا به دليل وجود مسايل خانوادگى و اجتماعى) بدون اين كه وطى به عنف توسط پزشك تأييد شده باشد يا شاهدى بر اين مدعا وجود داشته باشد و يا مرد اقرار شرعى وطى به عنف نموده باشد آيا ادعاى چنين دوشيزه زناى به عنف را اثبات مى نمايد يا خير، و آيا علم قاضى در اين مورد بدون ادله شرعيه مى تواند زناى به عنف را كه موجب قتل زانى است اثبات كند؟

ج _ باسمه تعالى; ادعاى عنف و اكراه، با احتمال درست گفتن موجب سقوط حد از آن دوشيزه مى شود ولى اثبات آن درحق مرد احتياج به دليل دارد، اگر مرد اقرار نكند حد زناى با عنف بر او اجرا نمى شود; ولى با علم قاضى زناى به عنف ثابت مى شود.

س923_ اگر در مسئله فوق تعداد دوشيزگان كه به آن ها وطى صورت گرفته بيش از يك نفر يا بيست نفر باشد و وطى به طور جداگانه و در زمان هاى متفاوت صورت گرفته باشد آيا تعدد دوشيزگان در حكم زناى به عنف به شرح مسئله اول تأثيرى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تأثير ندارد مگر آن كه بعد از وطى اجراى حد شود و در مرتبه چهارم او را مى كشند. البته اين حكم مربوط به عنف نيست. در عنف

بين يك دوشيزه و بيست نفر فرقى نيست.

س924_ چنانچه مرد از دوشيزگان فوق، قبل از يا بعد از زنا در فرض تحقق، عكس بدون حجاب ولى با لباس نسبتاً پوشيده و يا مواردى ندرتاً نيمه عريان تهيه كند كه (حسب الاظهار) استفاده از عكس ها رضايت دوشيزگان را مى رساند آيا صرف احتمال استفاده از اين عكس ها، به ضرر حيثيت اجتماعى آن ها مى تواند دليلى بر اكراهى بودن وطى هاى احتمالى قبل و يا بعد از گرفتن عكس ها باشد؟

ج _ باسمه تعالى; اكراهى بودن با اين امور اثبات نمى شود; ولى براى سقوط حد نسبت به دوشيزگان ادعاى آنها با احتمال اكراه كافى است. بنابر اين حد قتل بر زانى نيست و بر دوشيزه ها نيز مطلقاً حد اجراء نمى شود.

س925_ اگر اعمال فوق را دو نقر با اين تعداد از دوشيزگان منفرداً يا مجتمعاً در حضور هم يا عدم حضور و در زمان هاى متفاوت انجام داده باشند. آيا مورد فساد روى زمين تلقى مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; در شرع مراد از فساد فى الأرض غير از اين امور است، در اين مورد فساد در روى زمين تلقى نمى شود.

س926_ تحقق زناى به عنف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; عنف به معناى اكراه است، و در تحقق آن امور زير معتبر است:

1_ شخصى او را مجبور به زنا بنمايد، يعنى چنانچه براى رضايت خاطر او كه عاشق او است تن به زنا دهد، اكراه صدق نمى كند.

2 _ آن كه بايد شخصى كه اكراه مى كند; او را از نظر مالى يا جانى يا حيثيتى بترساند و در صورت

عدم تسليم به او خسارت بزند و اگر وعده پولى يا مقامى بدهد بر اين عمل، اكراه صدق نمى كند.

3 _ ضرورى كه با آن او را مى ترساند مورد حق او نباشد مثلا از آن دوشيزه پول طلب دارد و بگويد اگر حاضر به زنا نشوى آن پول را مطالبه مى نمايم.

4 _ آن كه عنف، به خود عمل باشد.

س927_ آيا در زناى به محارم فقط حد كشتن است؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه زناى به محارم نسبى مانند مادر، خواهر، عمه و خاله و مانند آن ها باشد حد آن كشتن است و اگر محرمات رضاعى باشند حد آن كشتن نيست و اگر محرمات سببى باشد در خصوص مادرزن حد آن كشتن است و در غير اين مورد مانند دختر زن حد او كشتن نيست.

س928_ انكار بعد از اقرار چگونه است و در چه مواردى در مورد زنا مسموع است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر اقرار به زناى موجب كشتن بنمايد و بعد انكار كند; حد ساقط مى شود ولى اگر اقرار به چيزى كند كه حد آن تازيانه زدن است; حد ساقط نمى شود.

س929_ در زناى به عنف بيش تر جنبه حق الله بودن مطرح است يا حق الناس بودن آن، چنانچه در فرض زناى به عنف شاكيان گذشت نمايند آيا باز اشد مجازات را بايد اعمال نمود و يا اين گذشت مى تواند موجب تخفيف مجازات در جرايم باشد؟

ج _ باسمه تعالى; حق الله است و با گذشت آنان تخفيف محقق نمى شود.

س930_ كسى با زنى زنا كرده است بعداً با دختر مزنى بها ازدواج كرده و داراى اولاد

مى باشد احكام اولاد در صورت جهل به حكم و موضوع و در صورت علم به موضوع و حكم چيست؟

ج _ باسمه تعالى; عقد در جميع صور صحيح است و اولاد حلال زاده اند.

س931_ بنده شوهرى داشتم كه به علت اعتياد در زندان به سر مى برد خودم را به عقد و صيغه مرد ديگرى درآوردم و با او نزديكى كردم با اين حال كه مى دانستم اين كار حرام است، بعد از اين كه از شوهرم طلاق گرفتم با آن شخص كه نزديكى كردم رسماً عقد نمودم آيا اين عقد صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مردى در وقت شوهر داشت زنى او را صيغه كند و مى دانسته كه اين زن شوهر دارد اين زن بر او حرام ابدى است و راهى براى ادامه زندگى زناشويى نيست. بلى، چنانچه نمى دانسته; عقد دومى كه رسمى است و بعد از عده بوده است; صحيح است.

س932_ فقهاء مى فرمايند زنا با زن شوهردار موجب حرمت ابدى است آيا اگر فرزند به دنيا بيايد حلال زاده است و ارث و محرميت مى آورد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; حرام ابدى مى شود و چنانچه بداند كه زنا با زن شوهردار موجب حرمت مى شود در اين صورت بچه حرام زاده است و ارث نمى برد و اگر بداند و به خيال خودشان عقد بعد از جدا شدن از شوهر اول، موجب حليت مى شود بچه حلال زاده است و ارث مى برد. در غير اين دو صورت ارث نمى برد و حرام زاده است.

س933_ آيا زنا حق الله است و يا حق الناس محسوب مى باشد

لطفاً بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از حق الله تكاليف شرعى محض است اما حق الناس تكليفى است كه براى رعايت حال ديگران، چه مالى يا عرضى جعل مى شود. بنابر اين زنا حق الله است و اگر اكراه باشد كه زنى را مجبور كند و بدون رضايت او باشد; حق الناس نيز مى باشد.

س934_ اگر كسى دسترسى به زنش نداشت (دورى محل و...) و زنا كرد آيا محصن است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; خير محصن نيست.

س935_ اشخاص به علت قطع نخاع و يا علل ديگر قادر به نزديكى با همسر نيستند زوجه مرتكب زنا شود محصنه است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; محصنه نيست.

چند سال است كه اتفاق افتاده آيا بايد عده بگيرم يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه يائسه نشده ايد; بايد عده نگه داريد.

و فرقى نيست بين آن كه نامحرم باشد يا نباشد. اما در غير نماز بايد خانم ها از نامحرم بالغ بدن و موى خود را بپوشانند ولى پوشاندن صورت و دست ها تا مچ لازم نيست.

س948_ حد گفت و گوى مجاز نامحرمان را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; حد گفت و گوى نامحرمان عبارت است از آنچه منجر به فساد و خلاف شرع نشود و قبل از آن مطلقاً جايز است.

س949_ آيا ديده شدن كف پا در حالت سجده اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; ديده شدن كف پا در حالت سجده اشكال ندارد.

س950_ گفت و گوى دانشجويان دختر و پسر در مورد مسائل درسى و رفع اشكال آن چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است و اشكال ندارد.

س951_ گفت و گوى تلفنى با نامحرم در چه مواردى جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; در همه موارد.

س952_ يكى از مشكلات تحصيل براى دختران در كشورهاى غير اسلامى حضور با حجاب اسلامى در كلاس درس مى باشد به خصوص در بعضى از دروس عملى همچون تربيت بدنى كه گذراندن دوره آن براى تمامى محصلين لازم مى باشد بايد با لباس ورزشى و بدون رعايت حجاب و در جمع هم كلاسى هاى مرد صورت گيرد باتوجه به ضرورى بودن تحصيل براى دختر مذكور به خصوص در جهت امرار معاش و با علم به اين كه هيچ گونه فساد از اين بى حجابى حاصل نمى شود ممكن است كه بدون حجاب اسلامى در كلاس هاى درس حاضر شود؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض سؤال، عدم رعايت حجاب اسلامى، جايز نيست.

س953_ نظر حضرت عالى درباره نگاه كردن طلبه ها به

تلويزيون چيست؟

ج _ باسمه تعالى; نگاه كردن به زنان مسلمان بى حجاب يا بد حجاب در تلويزيون حرام است، هم چنين گوش دادن به موسيقى و آلات لهوى كه نواخته مى شود حرام است، اما بقيه اش اشكال ندارد و فرقى بين طلبه و غير طلبه نيست.

س954_ نظر حضرت عالى درباره سينه زدن به صورت لخت (برهنه) چيست و براى طلبه ها چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; سينه زدن به هر نحو خوب است و اشكال ندارد. ولى خانم ها نمى توانند به بدن لخت طلبه و غير طلبه نگاه كنند.

س955_ پوشيدن لباس آستين كوتاه براى مردان چگونه است؟ و آيا نسبت به افراد جوان و مسن تفاوتى هست؟

ج _ باسمه تعالى; پوشيدن لباس آستين كوتاه براى مردان جوان و مسن جايز است و نگاه كردن زن ها به دستان لخت مردان تا ذراع، اگر به قصد ريبه نباشد; اشكال ندارد.

س956_ پوشيدن لباس زنانه توسط مردان و بالعكس، در مجامع عمومى و نيز در موارد خاصى مثل تعزيه و نمايش چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; پوشيدن لباس زنانه توسط مرد و بالعكس، در مجامع عمومى و غير آن ها مطلقاً جايز است خصوصاً، در مورد تعزيه و شبيه.

س957_ نظر شما درباره پوشيدن لباس هايى كه عكس هاى مبتذل و يا علامات غربى دارند چيست آيا پوشيدن اين گونه لباس ها اشكالى ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; پوشيدن لباس فى نفسه، حرام نيست ولى در صورتى جايز نيست كه عنوانى ثانوى بر آن مترتب شود كه حرام باشد مانند اشاعه فحشاء، تقويت كفر و بى دينى.

س958_ امروز يك حركت خزنده اى عليه چادر كه يك

حجاب ملى و سنتى است آغاز گرديده است، خواهشمند است نظر مبارك را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; كسانى كه اين حركت را ايجاد كرده اند يا تأييد مى كنند يقيناً نظر اصلاحى ندارند و اين گونه حركات مقدمه مخالفت با حجاب شرعى است كه نظيرش را در زمان رضاخان ديده ايم. خداوند شر اين افراد را از سر مسلمانان رفع نمايد.

س959_ اخيراً در ميان برخى از جوانان مدل مو و لباس هايى از آن ها مد شده است كه از كشورهاى اروپايى و بلاد بيگانه ارائه مى گردد نظر به اين كه پوشيدن اين لباس ها و خود اين گونه آرايش كردن، عرفاً از مصاديق تشبه به كفار است، آيا شرعاً حرام است يا حلال؟

ج _ باسمه تعالى; با وضع زمان ما كه كفار و مسلمانان، در لباس مانند يكديگرند اين گونه تشبه اشكال ندارد; ولى فى نفسه كار خوبى نيست.

س960_ آيا پوشيدن مانتو كه امروز مد شده حجاب اسلامى حساب مى شود يا چادر لازم است كه تمام بدن پوشيده شود؟

ج _ باسمه تعالى; مانتو چنانچه گشاد باشد و تمام بدن را بپوشاند تا پستى و بلندى بدن پيدا نشود; كافى است.

س961_ زنى موى سرش بيرون و معلوم باشد آيا مى توان به اين مقدار موى زن نگاه كرد؟ مخصوصاً هنگامى كه فاميل باشد؟

ج _ باسمه تعالى; خير نمى شود، فاميل و غير فاميل فرق ندارد.

س962_ آيا پوشيدن صورت و دست هاى زنان واجب است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; نپوشاندن صورت و دست تا مچ در صورتى كه مهيج نباشد جايز است.

س963_ سوار شدن زن بر موتور يا دوچرخه كه مهيج شهوت

ديگران بشود چه صورت دارد آيا اين افعال از علائم ظهور است؟

ج _ باسمه تعالى; زن مسلمان چنين كارى با فرض اين كه مهيج شهوت باشد; نمى كند و نبايد بكند و انشاءالله تعالى ظهور آن بزرگوار نزديك باشد.

(ت) س964_ آيا پوشيدن مانتو اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; خير.

س965_ در مورد حجاب خانم ها وجه و كفين را توضيح دهيد؟

ج _ باسمه تعالى; خانمى كه خيلى زيبا نباشد و زينت هم نكند و لباس مناسب بپوشد اگر گردى صورت را نپوشاند و از مچ دست تا انگشتان را نپوشاند; اشكال ندارد.

س966_ اگر خانمى به خاطر شوهرش مجبور شد در خارج از ايران زندگى كند حجاب او به غير از چادر چگونه بايد باشد؟

ج _ باسمه تعالى; كافى است لباسى باشد كه تمام بدن را بپوشاند و گشاد باشد تا پستى و بلندى بدن معلوم نباشد و رنگ آن هم جلب توجه نكند ولى زن مسلمان چنانچه هويت اسلامى خود را حفظ كند و با چادر به مجامع برود; خيلى بهتر است و هيچ محذورى ندارد.

س967_ در عوض چادر مشكى كه مى گويند براى خانم ها مكروه است لباس هاى متنوع جايگزين چادر مشكى باشد، آيا چنين حرفى صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چادر مشكى براى خانم ها مكروه نيست; بلكه مستحسن است. ولى پوشش جديد در صورتى كه مهيج جوان ها نباشد اشكال ندارد. هدف اصلى مستور بودن زن است به هر كيفيت كه باشد.

س968_ مردان و زنان نامحرم در يك ماشين از روستا به شهر رفت و آمد دارند در اثر كثرت جمعيت بدن آن ها به همديگر مى خورد غير از

آن هم راه ديگرى براى رفت و آمد ندارند و بعضى ها كار ضرورى در شهر دارند آيا رفت و آمد با اين حال جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه قصد لذت نباشد و بدن ها هم عريان نباشد; اشكالى ندارد.

س969_ اگر زوج با زوجه در ضمن نكاح شرط كند كه پوشيه داشته باشد; لكن زوجه مقلد كسى است كه ستر وجه را واجب نمى داند آيا شرط مقدم و لازم الوفاء است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى در صورتى كه ذكر شده باشد بايد پوشيه بزند.

س970_ آيا مخالطت زن ها با مردان و حرف زدن با آن ها حرام است؟ پس چرا امام حسين(عليه السلام) زن ها را همراه خود بردند؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نيست بلكه مقدس ترين و عالى مقام ترين زن عالم، حضرت زهرا(س) آن خطبه دشمن شكن را در مسجد خواند و خطبه حضرت زينب(س) در كوفه و شام بنى اميه را نابود كرد.

س971_ حجاب چه تعريفى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حجاب عبارت است از پوشاندن سر و بدن با لباس و چادر از نامحرم به گونه اى كه پستى و بلندى بدن نمايان نباشد و البته بدون زينت و كارهاى مهيج باشد.

س972_ برخى از مادران دختران خود را كه به حد بلوغ نرسيده اند با سر و پاى برهنه در خيابان ها و مجالس در حضور نامحرمان مى آورند وظيفه والدين چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه موجب هيجان و تحريك جوانان و يا ترويج بى بند و بارى و فساد شود حرام است.

س973_ حدود حجاب اسلامى براى بانوان چه مقدار است و چه مقدار بايد خود

را مستور و بدن را بپوشاند؟

ج _ باسمه تعالى; حد حجاب اسلامى، مستور بودن بدن و موى زن است و بقيه خصوصيات در رساله عمليه آمده است.

س974_ آيا حجاب از ضروريات دين است و حكم كسانى كه به آن بى اعتنائى كنند چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، از ضروريات دين است و بى اعتنائى يعنى حجاب شرعى را رعايت ننمودن، موجب فسق است.

نظر به اين كه پوشيدن اين لباس ها خود اين گونه آرايش كردن، عرفاً از مصاديق تشبه به كفار است، آيا شرعاً حرام است يا حلال؟

ج _ باسمه تعالى; با وضع زمان كه كفار و مسلمانان در لباس مانند يكديگرند; اين گونه تشبه اشكال ندارد ولى فى نفسه كار خوبى نيست.

س978_ استفاده از كراوات در محافل و مجالس داخل كشور و خارج از كشور چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; استفاده از كراوات فى نفسه جايز است ولى چنانچه مجتهد عادلى به مصالح و عناوين ثانويه نهى كند بايد متابعت نمايند.

س979_ پوشيدن لباس و آرايش به نحوى كه شبيه يكى از گروه هاى منحرف غير مسلمان باشد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; تشبه در لباس به گروه منحرف بى اشكال است مگر در صورتى كه پوشيدن لباس سبب تقويت آنان و تضعيف مسلمانان گردد كه فرضى است بسيار بعيد به هر حال حكم الله جواز است.

س980_ تشبث به كفار يعنى چه؟ آيا بارى معروف فوتبال از موارد آن مى باشد كه در سنن مؤمنين سابق نبوده است؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از تشبث را نفهميدم; شايد اشتباه لفظى باشد و مراد تشبه باشد به هر حال شامل لعب به فوتبال نمى شود.

باسمه تعالى; ريش تراشيدن حرام است و اجرت آن نيز حرام است.

س984_ نظر مبارك را در مورد كوتاه كردن ريش با ماشين يا وسيله ديگرى به نحوى كه مثل تراشيدن باشد مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; ماشين كردن صورت و كوتاه كردن مثل تراشيدن حرام است; ولى كوتاه كردن تا حدى كه صدق ريش بكند جايز است.

س985_ اگر در بعضى موارد كه انسان به خاطر اذيت و آزار دشمنان دين و مذهب، از باب تقيه ريش را بتراشد جايز مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه واقعاً در مضيقه قرار گرفته باشد و خطراتى متوجه او شود; مانعى ندارد. ولى مجرد استهزاء و امثال آن، مجوز تراشيدن ريش نمى شود.

س986_ كسانى هستند كه ريش را تمام نمى گذارند و قسمتى از آن را با ماشين يا تيغ مى تراشند آيا مقدار تراشيده شده فعل حرام است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، حرام است.

س987_ تراشيدن موى سر و صورت ديگرى با تيغ ديه دارد يا خير؟ و فرقى بين زن و مرد مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در تراشيدن لحيه مرد با زور و به عنوان جنايت، در صورتى كه ريش بعد از آن نرويد; ديه ثابت است و اگر برويد ثلث ديه است و مقدار ديه تراشيدن سر مرد منوط به نظر حاكم شرع است و اما تراشيدن سر زن، چنانچه نرويد ديه كامل ثابت است و اگر برويد مهر المثل ديه آن است و تراشيدن لحيه زن چيز منصوصى ندارد.

س988_ اگر عده اى از پزشكان حاذق و متخصصين با توجه به تحقيقات همه جانبه اعلام كنند كه زدن ريش با تيغ يا

ماشين از نظر بهداشتى مضر نيست بلكه مفيد است آيا در اين صورت وجهى براى جواز پيدا مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; خير، به مقتضاى اطلاق و عموم ادله جايز نيست.

س989_ مى گويند سبيل به اندازه اى بلند باشد كه داخل دهن شود حرام است اين مطلب صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه شعار انتماء به فرقه باطله نباشد; اشكال ندارد و حرام نيست، ولى بلا اشكال، مطلقاً مرجوح است.

س990_ اگر براى تراشيدن ريش ناچار باشد و در ضرر و عسر و حرج واقع شود جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اين ها بهانه است; ريش تراشيدن حرام است. ولى چنانچه واقعاً دكتر تشخيص دهد كه ريش براى فردى ضرر معتنابه دارد; به مقدار ضرورت مى توان تراشيد.

غصب

س991_ شخصى خانه اى داشته، با شناختى كه از او دارم غصبى بوده; آن را فروخته و هم زمان با دو نفر به صورت مشاع خانه اى قديمى خريدارى كرده و خراب نموده و يك آپارتمان چهار طبقه اى ساخته اند. سپس سه واحد آن را به مشترى فروخته اند و يك واحد باقيمانده آن، هم اكنون در تصرف شخصى فرد مذكور مى باشد. حالا يك واحد از آن آپارتمان را از آن سه نفر كه قبلا خريده اند قولنامه نموده ام كه بخرم. آيا اين آپارتمان از نظر مالكيت براى من اشكال شرعى دارد يا نه و نماز خواندن در آن چطور؟

ج _ باسمه تعالى; چون نمى دانيد كه چهار طبقه آن خانه را با عين آن پول خريده است; اشكال ندارد و نمازتان در آن محل صحيح است.

س992_ اگر زراعت و

باغات با آب غصبى مشروب شود محصول او چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; كار حرام است و غاصب ضامن قيمت است ولى محصولات و ميوه اشكال ندارد.

س993_ در كتاب غصب مسأله 2545 توضيح المسائل آمده كسى كه خانه را غصب كرده اگر چه استفاده هم نكند بايد اجاره بپردازد; در اين صورت اگر لباس و غيره غصب شود برگرداندن آن كافى است يا بايد اجاره بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه آن لباس براى اجاره مثل لباس عروس معين شده باشد، ظاهراً بايد اجاره بدهد.

س994_ چنانچه رد عين غصب مستلزم تخريب و ضرر باشد مثلا لابلاى سقف عين موجود است رد آن هم واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; الغاصب يؤخذ باشدّ الأحوال، بلى، واجب است.

از مقدار متعارف و به حال آن حيوان مضر باشد; جايز نيست.

3_ چنانچه مالك از نفقه دادن امتناع بنمايد حاكم شرع او را به بيع يا نفقه يا ذبح مجبور مى نمايد، البته اگر قابل تذكيه باشد و اگر قبول نكرد خود حاكم متصدى آن خواهد شد.

4_ اذيت حيوان و كتك زدن زياد و حمل بارى كه قادر به حمل آن نيست و به صورت سوارى كتك زدن جايز نيست.

5 _ كشتن حيوانى كه ماكول اللحم نيست و قابل تذكيه نيست; چنانچه اذيت مى كند و نمى شود اذيت آن حيوان را رفع نمود جايز است و الا جايز نيست.

س997_ خوردن ماهى اوزون برون چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; خوردن ماهى فلس دار جايز است و خوردن ماهى بدون فلس جايز نيست.

س998_ كبوتر بازى چه حكمى دارد و اگر بر اثر كبوتر بازى خانه كسى را ديد بزنند آيا مى توان با كبوترباز برخورد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; كبوتر بازى حرام نيست. ولى ديد زدن به منزل ديگران جايز نيست و بايد برخورد شود.

س999_ آيا حشر براى حيوانات مى باشد اگر كسى به حيوانى ظلم كرد و يا حيوانى ظالم بود كيفر داده مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حشر حيوانات از واضحات و بديهيات است و آيات متعدد مانند «اذا الوحوش حشرت» يا «مامن دابة فى الأرض و لا طائر يطير بجناحيه الا امم امثالكم ثم الى ربهم يحشرون» و روايات مستفيضه دلالت بر آن دارد كيفر هم مى بينند ولى عاقبت چه مى شوند آيا معدوم مى شوند يا آنكه مانند انسان متنعم يا معذب دائمى هستند; روشن نيست.

س1000_ آيا خوردن

خرچنگ شرعاً حلال است يا حرام؟

ج _ باسمه تعالى; نخورند. چون هر حيوانى كه چنگال دارد خوردن آن حرام است.

س1001_ گوشت كلاغ از نوع زاغ كه اكثراً داخل شهرها مى باشند حرام است؟ گوشت پرنده كلاغ سياه كه در مزارع مى باشد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در نظر من گوشت تمام كلاغ ها حلال است و مكروه.

به من عنايت فرمايد، در ماه محرم الحرام به هيئت عزادارى به عنوان احسان، شام بدهم يك سال بعد طبقه دوم خانه ام را ساختم ولى آن طورى كه بايد بزرگ نيست آيا بايد به هيئت عزادارى شام بدهم يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست. چون بر آنچه نذر كرده ايد; تحقق نيافته است.

(ت) س1006_ نذر كردن براى توپ بازى شرعى است يا خلاف شرع و در توپ بازى رجحان شرعى يا عرفى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; توپ بازى چنانچه هيچ عنوان ثانوى راجح شرعى بر آن منطبق نباشد خلاف شرع نيست و خود توپ بازى راجح شرعى نيست پس نذر آن نيز لازم الوفاء نيست.

س1007_ شخصى در حال حيات، نذر شرعى نموده است كه اگر حاجت او برآورده شود در حق يكى از چهارده معصوم(عليه السلام) عمل خيرى انجام دهد نذرش مستجاب شده ولى قبل از اداى نذر از دنيا رفته. وارث از نذر او و اجابت آن مطلع بوده اند آيا از مال عمومى او اداى نذر لازم مى باشد يا بايستى مال معينى را تعيين مى كرد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد از مال او قبل از تقسيم بين ورثه، نذر را عمل نمايند.

س1008_ روى عقيده عاميانه در عاشوراى حسينى براى قضاى حاجتى نذر مى كنند اگر فلان حاجتم برآورده شد شمع روشن مى كنم آيا به حساب شعار حسينى محسوب مى شود و رجحان دارد يا خير، لازم العمل است يا نه، در مسجد و حسينيه شمع روشن نماييم يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; شمع روشن كردن فى نفسه راجح است; ولى برق ارجح است. بنابر اين نذر منعقد

است و بايد به نذر عمل شود ولو در گوشه مسجد روشن نمايند.

س1009_ كسى درختى را نذر حضرت ابوالفضل(عليه السلام) كرده و در صورت امكان مقيد كرده به كربلا بفرستد، حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; به كربلا بفرستيد تا در خيرات براى آن حضرت، مصرف شود.

س1010_ كسى نذر مى كند كه هفت ماشين بار بزنم پنجاه تومان مى دهم و چهارده ماشين بار مى زند، مى گويد اگر پول به دستم رسيد، مى دهم، پول مى رسد ولى سهل انگارى مى كند، يكسال است كه عمل نمى كند آيا كفاره دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه به آن گونه كه نذر كرده، عمل نكند; كفاره لازم مى شود و كفاره آن مانند كفاره افطار شهر رمضان _ عتق رقبه يا روزه دو ماه پياپى يا اطعام شصت مسكين _ است.

س1011_ شخصى با شريك خود مشغول كسب مى شوند در بين معامله مبلغ زيادى از سرمايه را كه غير قابل وصول (در توقيف) بوده است يكى از شركا مى گويد به احتمال 90% اين وجه وصول نمى شود و بنابر اين نصف كل مبلغ نذر آقا امام حسين(عليه السلام) و آقا ابوالفضل العباس(عليه السلام) نمودم كه اگر وصول شود عده اى را به زيارت كربلا ببرم و شريك هم اين پيشنهاد و نذر را مى پذيرد كه در صورت وصول نذر كننده به نذرش عمل كند. پس از مدت كمى نذر مستجاب مى شود آيا شريك مى تواند از انجام اين نذر توسط شريك جلوگيرى كند؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند جلوگيرى كند; چون پذيرش پيشنهاد، اجازه نذرى است كه شريك كرده است.

س1012_ اگر انسان

عهد كند كه كار واجبى را يا مستحبى را به جا آورد يا كار حرام يا مكروهى را ترك كند عهد يا قسم او صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صحيح است.

س1013_ اگر كسى پدر يا مادرش نذر او را حل كنند آيا ذمه نذر كننده برى مى شود، بعد از مرگ فرزند چطور؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مطلقاً برى مى شود.

س1014_ اگر كسى نذر كرده هر سال ماه محرم قربانى بكشد و به مسجد معينى بدهد لكن حالا احساس مى كند متوليان مسجد گوشت هاى خوب را به مردم نمى دهند حالا نذر كننده مى تواند گوشت قربانى را به فقرا تقسيم كند؟

ج _ باسمه تعالى; تا حد امكان بايد به مسجد بدهد; اگر ممكن نشد به فقرا بدهند.

س1015_ كسى گوسفند و يا گوسفندان را بدون ذكر نام خدا نذر كرده در كربلاى معلى بكشد فعلا كه رفتن ممكن نيست و نگهدارى حيوانات به سبب كهولت سن آن ها در خطر است فلذا فروخته است محل مصرف آن ها را بيان كنيد كه به غير سادات نيز مى توان داد يا نه و در شهر خود مصرف كردنش چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مصرف آن مطلق وجوه بِرّ مى باشد و در مصرف سيادت شرط نيست.

هاى بعدى، تصريح نموده و به ديگران تحريم كرده باشد در اين صورت كسانى كه در اين ملك تصرف كرده و به نام خود اسناد درست كرده و مورد معامله قرار مى دهند آيا جواز شرعى بر آن مى توانند پيدا كنند و آيا با تقسيم اراضى كه در رژيم گذشته، صورت گرفته، اين موقوفه در حال وقف باقيست يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; با اين خصوصيات وقف مذكور صحيح است و قابل ابطال و تبديل نمى باشد و اگر ظالمى در برهه اى از زمان، مانع از عمل به وقف شده است; اين دليل باطل شدن وقف نمى شود و بعد از رفع ظلم باز بايد به آن عمل نمود.

س1017_ مجتمع تجارى است كه به صورت مشاع در ميان دو نفر مى باشد ولى يكى دو دانگ، و ديگرى چهار دانگ آن را مالك هستند صاحب چهار دانگ تصميم به وقف دارد ولى نمى دانند با وجود شريك، وقف صورت مى گيرد، آيا بدون رضايت شريك، چنين وقفى صورت شرعى پيدا مى كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; وقف مشاع صحيح است و متوقف بر اجازه شريك نيست.

س1018_ امام جماعت يكى از مساجد محل كه فرد باتقوا و باسواد و مورد احترام مردم بود و مدت بيست سال در آن جا اقامه نماز جماعت مى كرد، ايشان وصيت نموده كه در حياط همان مسجد دفنش كنند و بر طبق وصيت عمل شده است آيا مسئله صورت شرعى دارد و چنين عمل برخلاف حكم وقف نمى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه صحن مسجد به عنوان مسجد بودن وقف نباشد و براى مصالح اهل مسجد وقف

گرديده باشد; اين وصيت هيچ اشكالى ندارد و بايد به آن عمل شود ولى اگر حياط داخل عنوان مسجد، وقف شود; دفن در آنجا جايز نمى باشد و وصيت ايشان غير نافذ است ولى چون او، مردى با تقوى و اهل علم بوده است بدون ترديد از موضوع آگاهى داشته و لذا چنين وصيت كرده است. در اين صورت وصيتش لازم الوفاء است و بودن قبر ايشان در صحن مسجد بلا اشكال است.

س1019_ شخصى با امكانات خود مسجدى ساخته و در وقف آن گفته، كه بايد امام جماعت فقط از سادات باشد و در غير اين صورت من راضى نيستم آيا امام جماعت غير سادات مى تواند در اين مسجد اقامه نماز كند؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند، چون عمل به وقف بايد بر طبق شرايط وقف انجام شود.

س1020_ كسى تمام مايملك خود را به فردى مصالحه صحيحه صريحه شرعيه نمود خيار و قرارداد براى عده اى از معتمدين مدت دو عام كامل، مع تعين الاستقلال كه از هريك از معظم اليهم استدعاى فسخ نموده اعيان به ملكيت مصالح مسترد شود شارطا على زمة المصطلح آن كه هرگاه براى مصالح فوت در رسد باذن فرد معينى كه احد من ذوى الخياراست اقدام به امور مفصله الذيل نمايد... منطقه يا دهى با دو رشته قنات جاريه سيل باكل متعلقات آن و يك قطعه باغ بزرگ كه چهار جريب است، به حدوهامش، و كل يكدرب دكان واقع در قرب دروازه عراق معروف به دروازه خرابه، محدود به حدوهامش، وقف نمايد بر محال مفصله بتوليت امام راتب مسجد كه متولى اعيان مرقومه همه ساله منافع آن را بعد

از وضع مخارج لازمه، جهت تعزيه صديقه طاهره و... و صرف نمايند حال چند مسأله بايد بيان شود.

س1021_ مسئله اول: نمى دانيم و شك داريم اصحاب خيار مصالحه را فسخ كرده اند يا نه حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بايد بنا گذارده شود بر اين كه فسخ نكرده اند.

س1022_ مسئله دوم: شك داريم مصطلح اموال مزبور طبق الشرط وقف نموده است يا نه؟ حكمش چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر شرط به نحو شرط، نتيجه باشد; به خودى خود وقف مى شود والا مقتضى اصل تحقق وقف است به علاوه حاكم او را مجبور به وقف مى كند و اگر اجبار ممكن نباشد; خود حاكم شرع وقف مى كند.

س1023_ مسئله سوم: نمى دانيم مصطلح قبل از مصالح فوت كرده يا بعد از او؟ حكم مسئله مع هذا الشك چيست؟

ج _ باسمه تعالى; فوت مصطلح مانع از وقف نيست.

س1024_ مسئله چهارم: لو سلم كه مصطلح قبل از مصالح فوت كرده باشد عمل به اين شرط بر عهده ورثه خواهد بود يا حكم ديگر دارد؟

ج _ باسمه تعالى; شرط از حقوق است و چنانچه كسانى كه خيار داشته اند مصالحه را فسخ ننموده باشند به ورثه منتقل مى شود.

س1025_ مسئله پنجم: مع فرض وقف، نمى دانم مصطلح، توليت موقوفه را با همان متولى منصوص در شرط قرار داده است يا براى ديگرى قرار داده؟

ج _ باسمه تعالى; توليت با همان متولى منصوص مى باشد.

س1026_ مسئله ششم: آيا مصطلح حق دارد توليت را با ديگرى قرار دهد و يا خود به خود همان فرد منصوص متولى خواهد شد ولو مصطلح آن را قرار ندهد و تعين نكند؟

ج _ باسمه

تعالى; حق ندارد.

س1027_ مسئله هفتم: حكم تخلف از شرط در مسئله مزبور چيست آيا منجر به بطلان مصالحه مى شود و اموال ارث وارث مالك اول مى شود يا مصطلح مرتكب عمل حرام شده و صلح به صحت و قوّت خود باقى خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; عمل به شرط، واجب است و چنانچه عمل نشود اولا حاكم اجبار مى كند و در صورت عدم عمل، خود حاكم به شرط عمل مى كند.

س1028_ مسئله هشتم: در فرض سؤال و مورد ابتلاء، وارثين منكر وقف هستند و سند مالكيت براى رقبات مزبور دارند حكم مسئله با فرض انكار وارثين و باتوجه به وجود متن مصحح و تأييد شده صلحنامه ياد شده چيست؟

ج _ باسمه تعالى; با وجود سند قطعى، انكار ورثه بى اثر است. بلى، اگر سند قطعى نباشد; داخل در مورد دعواى بر ميت مى شود.

س1029_ مسئله نهم: در فرض مزبور و مشكوك موجود آيا امام راتب (متولى منصوص) شرعاً وظيفه دارد تصدى و مباشرت اداره موقوفه مفروضه، و تحقيق درباره كشف حقيقت را بكند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت علم بلى والا خير.

س1030_ مسئله دهم: در فرض مزبور اداره اوقاف و دادگاه جمهورى اسلامى حكم به وقفيت ملك مزبور داده است، آيا همين اندازه موجب تكليف شرعى براى تصدى موقوفه مفروضه مى شود يا بايد علم و يقين به وقفيت حاصل شود تا تصدى بر متولى واجب شود؟

ج _ باسمه تعالى; ميزان، علم وجدانى يا حكم حاكم شرع است.

س1031_ ما سه برادر هستيم كه اموالى در هندوستان از جمله كتابخانه به عنوان وقف بر ذريه به ما به ارث رسيده است و

چون اين اموال در معرض تلف شدن قرار گرفته و موجب نزاع گرديده است تصميم گرفته ايم آن اموال را تقسيم نماييم. آيا فردى از ورثه به جهت اين كه از نظر سنى بزرگ تر است و يا داراى قدرتى مى باشد كه بقيه عاجز از مقابله با او هستند، مى تواند بدون اجازه ديگر وارثان در اموال تصرف نمايد، و يا بيش از سهميه خود تصاحب كند؟ سؤال ديگر اين كه اين اموال چگونه بايستى تقسيم شود؟

ج _ باسمه تعالى; ذريه بايد منفعت موقوفه را به آن گونه كه وقف شده است تقسيم نمايند كه آن هم متوقف بر تقسيم عين موقوفه است كه در مورد سؤال كتابخانه است و به هر كدام هرچه برسد بايد عين را حفظ كنند و از آن انتفاع ببرند و فرقى بين كوچك و بزرگ نيست، مگر آن كه واقف در وقف، سهم بيش ترى براى بزرگ تر قرار دهد يا اختيار بيش ترى به او بدهد والا بايد تقسيم به طور مساوى باشد والله العالم.

س1032_ در سال 914 هجرى قمرى قريه سوهان طالقان وقف شده بر سيد علاءالدين اين قاضى امير نجم الدين محمود الطالقانى و نسل از اولاد ذكور سادات نسلا بعد نسل الى أن يتناسلو و أن يتعاقفوا اصل وقفنامه وجود دارد _ اجاره نامه ها وجود دارد در خصوص عمل به وقف اكنون بعضى ها تشكيك مى كنند در صحت وقف كه ممكن است در آن زمان واقف مشروعيت مالى نداشته باشد و از راه زور و سرنيزه غصب كرده باشد سپس وقف كرده و امثال اين گونه ايرادات نظر معظم له در مورد

صحت شرعى اين گونه موقوفات چيست؟

ج _ باسمه تعالى; وقف موقوفه مذكور با خصوصياتى كه نوشته ايد صحيح است و هيچ اشكال ندارد و احتمالات ذكر شده، قابل اعتنا نيست.

س1033_ مدرسه اى كه مقدارى از زمين آن از قبرستان ساخته شده آيا نماز خواندن و زندگى كردن در همچو مدرسه چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد، من اجازه مى دهم; تصرف نماييد.

س1034_ بخش صوفيان از توابع شبستر با وسعت تقريبى هشتصد كيلومتر مربع با پنجاه هزار نفر جمعيت مورد ادعاى وقفيت بوده و از زمان طرح وقفيت مورد اعتراض اهل محل قرار گرفته و تنها مستمسك مدعيان وقف كپى وقف نامه است كه اصل آن هم ارائه نشده و سند مالكيت قبل از وقف هم ندارد (بر اساس قاعده لاوقف الافى ملك) و از طرف ديگر علاوه بر اين كه اهالى ذو اليد هستند و سند مالكيت بر بيوتات و باغات مزارع خود، بيش از پنجاه سال قبل از تاريخ وقف ادعائى هم در دست دارند و حتى با همان منوال خريد و فروش مى نمايند بدون مراجعه به كسى و بدون ذكر عرصه و اعيان آيا با وجود مدارك مردم و اماره يد و نبودن سند مالكيت قبل از وقف واقف يا واقفين آيا با ادعاى آن ها وقفيت ثابت مى گردد يا خير.

ج _ باسمه تعالى; با خصوصياتى كه مرقوم شده است; ادعاى وقف بودن مسموع نيست و برحسب قواعد شرعى، معامله ملكيت، بايد در موردى كه يدى بر آن هست انجام شود.

س1035_ شخص خيّرى زمينى را براى ساختن حسينيه داده و ساختمان را به نام حسينيه ساختند بعد دو دستگى

و اختلاف بين آن ها به وجود آمده دسته اى حسينيه ديگر احداث كردند و حسينيه اولى را مى خواهند تعمير نمايند. افراد حسينيه جديد مانع اين كار هستند و آنان زمين حسينيه كه وقف بر حسينيه كرده است اصرار دارند كه حسينيه تعمير شود و مورد استفاده قرار بگيرد آيا ورثه مى توانند تبديل به مدرسه بنمايند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; الوقوف على حسب ما يوقفها اهلها. ورثه هيچ گونه حقى ندارند و تصرف آن ها برخلاف وقف است و جايز نيست.

س1036_ زمينى كه براى مسجد وقف شده در زير مسجد و يا پشت بام مسجد انبارى و دستشويى و تفريحگاهى براى نوجوانان درست مى كنند اين نوع تصرفات چه صورت دارد و شرعاً صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اين گونه تصرفات در صورتى كه منافى انتفاع به منافع آن چيزهايى كه در وقف است نباشد مانعى ندارد; ولى مكروه است. چون چنين كارهايى در روايات كثيره محمولة على الكراهة نهى شده است، امّا خصوص انبارى، براى مصالح مسجد كراهت ندارد.

س1037_ اگر انسانى مالى را قرض كند و با آن مال بنائى كند بعد معلوم شود آن مال وقف بوده آيا به همان مقدار كه او داده، ضمان و اثر وضعى تصرف در مال وقف از بين مى رود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چون جاهل غير مقصر بوده و ضمان آن بر قرض دهنده است.

س1038_ براى تعمير مسجد كمك مالى از طرف مردم جمع آورى شده تا مسجد محل را تعمير نمايند و يك نفر مانع اين كار شده، بعضى مى گويند بدون اجازه او تعمير ممكن نيست حكم مسئله را

بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; بعد از آن كه پول را فى سبيل الله داده اند; اذن او لازم نيست.

س1039_ چنانچه در وقف آمده باشد: موقوفه مذكور بين محصلين و مدرسين تقسيم شود چگونه توزيع شود؟

ج _ باسمه تعالى; به نحوى كه معمول است كه لابد به مدرسين سهم بيش ترى داده مى شود و در تعيين مقدار آن نظر متولى و اگر متولى نيست; نظر حاكم شرع، متبع است.

س1040_ در مدرسه وقفى براى زياد نبودن مصرف برق متولى از آن جلوگيرى مى كند برنامه اى مقرر مى كند كه باعث محدوديت روشن كردن برق مى شود آيا اطاعت از عمل او واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، اگر چنين نباشد در نظم مدرسه اختلال پيش مى آيد.

س1041_ شخصى قطعه زمينى براى حسينيه داده و كمك مالى هم به همين منظور جمع آورى شده است حالا مى خواهند اين حسينيه را تبديل به مسجد كنند آيا صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه وقف محقق شده است، نمى شود چون الوقوف على حسب ما يوقفها اهلها والا مانعى ندارد.

س1042_ عده اى از مؤمنين پولى به نام حسينيه جمع نموده اند و زمينى را خريده اند و بعداً به نام مسجد ساختمان كرده اند آيا حكم مسجد به آن باراست و دخول جنب و حائض جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; به هر حال اقامه نماز و مجالس در آنجا جايز است و چنانچه زمين را براى حسينيه خريده اند به همان معامله وقف محقق مى شود و اگر بعد بدون تعقل و ملاحظه آن را به نام مسجد نموده اند اين مكان حكم

مسجد كه جنب و حائض داخل نشوند ندارد.

س1043_ شخصى زمينى را براى قبرستان اهل همان روستا وقف كرده و اهالى ده به شهر كوچ كرده اند آيا زمين موقوفه به واقف بر مى گردد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بايد در مطلق وجوه خير مصرف شود و به صاحبش بر نمى گردد.

س1044_ در موقوفات اختصاصى مثل مسجد و مدارس و حسينيه تصرفات آب و غيره چه صورت دارد و اگر مأذون از متولى باشد صحيح است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; هر تصرفى با اذن متولى جايز مى شود; چون اذن او محمول بر صحت است.

س1045_ به طورى كه مستحضر هستيد ملك خانقاه ها مانند ساير اماكن مذهبى از مردمان خير و مولى دوست وقف شده و به وسيله افراد خيّر ساخته شده و توليت آن را به شيخ وقت سپرده اند و مشايخ ديگر مى تواند او را عزل نمايد و در صورت عزل توليت او وجه شرعى دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه موقوفه به عنوانى وقف شده باشد كه آن وقف واجد شرايط صحت باشد و آن عنوان زمانى منطبق بر شخصى بوده است و موقوفه دست او بوده و آن شخص فوت كند يا عنوان به صورت غير اختيارى از او سلب شود; مانند اين كه نسيان عارض او شود و لياقت آن مقام را نداشته باشد يا كسانى كه چنين لياقتى داشته باشند آن عنوان را از او سلب كنند كه بقاء يا ارتفاع آن عنوان به دست آن ها باشد; بايد از آن شخص گرفته شود و به كسى كه بعد از او، آن عنوان را پيدا مى

كند بدهند. چنانچه آن عنوان بر كسى منطبق نشود; اختيار آن وقف با مجتهد جامع الشرايط است.

س1046_ اين جانب با يكى از دوستان حدوداً سى سال قبل بيست دقيقه آب براى آب انبار روستايى وقف كرده ايم اخيراً لوله كشى بهداشتى شده و قهراً آب انبار خراب شده و اين آب بلا استفاده مانده است چون آب انبار و مسجد مورد استفاده عموم بوده است آيا مى شود اين آب را بارى درختان گردو و غيره كه مال همه است استفاده كرد؟

ج _ باسمه تعالى; چون آب وقف مسجد شده است و قيد شده است كه زيادى آن به حمام و آب انبار ديگر داده شود بنابر اين اول براى مسجد لوله كشى بشود و در صورت زياد آمدن براى حمام و آب انبارهاى ديگر صرف شود.

س1047_ اگر در وقف يادآور شود بر مسلمين و متصوفه وقف صحيح باشد ساختن مسجد در اين زمين چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; متصوفه فرق مختلف دارند. بعضى از اين ها بيّن الفسادند و وقف بر آن ها صحيح نيست بنابر اين آن مال بر ملك واقف باقى است و با اجازه او يا ورثه او همه نوع تصرف مى توان كرد. در صورت معلوم نبودن، حكم مجهول المالك دارد.

س1048_ در ضرر زدن به اشياء موقوفه اگر با متولى مصالحه شود چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1049_ ضرر بر اجزاء وقف هم ضمان دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى.

س1050_ ميهمان گرفتن بر طلبه در موقوفه چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مقدار متعارف مانعى ندارد.

س1051_ دادن وجه موقوفه به خادم به عنوان اين كه از لوازم وقف است

چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه مصرف معينى نشده باشد كه بر او تطبيق ننمايد، اشكال ندارد.

س1052_ باغ انگورى است كه وقف سيدالشهداء(عليه السلام) است و درآمدى ندارد و مخارج آبيارى و آباد كردن آن بيش تر از عايدات آن است آيا مى شود فروخت و تبديل به احسن كرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض مسئله، تبديل نمودن به ملكى كه آن هم به همين مصرف برسد مانعى ندارد و اگر امكان نداشته باشد در مطلق وجود خير صرف شود.

س1053_ اگر احياناً واقف شرايطى را براى موضوع موقوفه عنوان نمايد مراعات شرايط در جهت اعمال انتفاعات مشروعه الزامى است يا نه؟ و آيا مطابقت شرايط مطروحه با ملاكات عرفى متداول لازم است يا نه؟ يعنى آيا ملاكات معمول عرفى مى تواند موجباتى را براى ضيق و سعه در جهت انتفاع مشروطه من باب ورود و حكومت داشته باشد؟ يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; آنچه واقف شرط مى كند در صورتى كه مخالف شرع نباشد لازم است و ملاكات عرفى موجب ضيق آن نخواهد شد.

س1054_ احتراماً با ابلاغ سلام و تحيات فراوان خاطر عالى را مستحضر مى دارند اين جانبان حسين ربانى به شماره شناسنامه 416 متولد 1321 معروف به محمدحسين ربانى و محمدصادق ربانى به شماره شناسنامه 43200 متولد 1331 دو برادر متوليان نيم دانگ موقوفه از شش دانگ على آباد آقا مجيب انار رفسنجان به موجب رأى بدوى شعبه چهار دادگاه رفسنجان و ابرام ديوان عالى كشور طبق رأى دادنامه 16/22/1599 مبنى بر اين كه هر ساله درآمد موقوفه نيم دانگ مذكور را از قديم الايام صرف آشپزى و

اطعام حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) در ايام عاشورا و ديگر ايام دو ماهه محرم و صفر مى شده است سينه به سينه از پدران نيز نقل شده و جريان داشته و با آمدن طاغوت اول رضاخان قلدر و سوزاندن وقف نامه ها در اداره اوقاف رفسنجان و خارج شدن موقوفه از مسير اصلى خود با تصرف دولت غاصب وقت بودجه آن به مصرف غير از آش و برنج مى رسيده به همان علت كه وقف نامه مدون در دست نبوده است هم اكنون كه مجدداً به سيره طبخ آش و پلو درآمده و در محلات يزد به مصرف مى رسد به موجب رأى دادگاه و استشهاديه محلى متولى براى آن معيين گرديده است متمنى است اگر اجازه فرماييد:

اولا: وقف نامه اى بر اساس استشهاديه محلى و قول پدران و پيشينيانمان صادر شود تا تكليف شرعى و عرفى هر يك از متوليان غير از مقررات ادارى و ناظر يا ناظرين روشن گردد.

ثانياً: نظر به اين كه اطعام يك وعده يا يك روز كفاف و كارايى زيادى در كمك به محرومين ندارد با توجه به اين كه بودجه آن استفاده بيش تر و شايسته تر از قبيل قرض الحسنه و دستگيرى آبرومندان يا ازدواج جوانان كم درآمد و امور عام المنفعه ديگر را مى توان نمود.

خواهشمند است حضرت عالى نظر مبارك شرعى و اجتماعى خود را حاكم بر مقدرات قانونى مرقوم فرماييد تا از سرگردانى خارج و امور موقوفه حضرت اباعبدالله الحسين(عليه السلام) به نحو احسن انجام پذيرد كه مزيد تشكر است.

ج _ باسمه تعالى; چنانچه استشهاديه محلى و قول ريش سفيدان معارضى نداشته باشد مجازيد وقف نامه

اى تهيه نماييد كه بر طبق آن عمل شود و تغيير دادن مصرف، با فرض اين كه همه مى گويند: در وقف سابق مصرف تعيين شده بوده است مورد ندارد. ولى چنانچه در سابق در وقفنامه اصلى، وجوه بر امور عام المنفعة بوده است و آن مصارف به لحاظ انطباق آن عنوان، عام بوده است مى توانيد در مواردى كه ذكر شده است; مصرف نماييد.

وصيت

س1055_ در جواز رفت و آمد وصى در خانه يتيم آيا نفس عدم مفسده كافى است يا مصلحت لازم است و آيا اذن قيم لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; رفت و آمد; بايد با اذن ولى يتيم باشد. رعايت مصلحت و يا عدم مفسده به متصرف مربوط نيست بلكه ولى بايد مراعات كند.

س1056_ آيا در قبرستان عمومى تصرفات شخصى جايز است مثلا گوشه از قبرستان را براى خود و فاميل و بستگان خود حفاظت نمايد و وصيت كند مانع از دفن كردن اموات ديگران بشوند؟

ج _ باسمه تعالى; تصرفات به اين وسعت كه نوشته ايد جايز نيست اما اگر شخصى قبرى درست كند و به ازاء آن، از كسانى كه ميت را در آنجا دفن مى كنند پولى بگيرد; مانعى ندارد. به هر حال در صورتى كه جاى ديگر نباشد نمى تواند مانع از دفن در آنجا شود و وصيت نافذ نيست.

س1057_ شخصى وصيت كرده در صورت امكان ولو در آينده جنازه مرابه قم انتقال دهيد حال بعد از چهل سال جهت انتقال به قم نبش قبر جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى جايز است.

س1058_ حدود هفت سال است كه حقوقم را در زندگى پدر و مادر صرف كرده

با اين كه مجرد بودم و خانه مسكونى پدر را در روستا به كمك مالى و همكارى بنده ساختيم و پس از هفت سال چون معلم بودم به شهر منتقل شدم پدرم در وصيت نامه خود خانه و زمين محدود به آن را به من وصيت كرده است ورثه همه مايملك پدر را اعم از منقول و غير منقول غصب كرده اند و پدرم هيچ وقت از وصيت خود اعراض نكرده و به من چيزى نگفته آيا اين وصيت پدر نافذ است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; آن خانه و زمين به ضميمه ساير مواردى كه وصيت كرده است; اگر غير از واجبات زايد بر ثلث نباشد و ندانيد پدر از وصيت برگشته است مال شما است و مانند ساير اموالتان مى باشد و در صورت قدرت، به هر طريق ممكن مى توانيد بگيرد.

س1059_ شخصى وصيت كرده كه بعد از فوت مرا در قبر پدر و مادر دفن كنيد در صورتى كه پدر و مادر چهل سال قبل فوت شده اند آيا اين وصيت لازم الاجراء است و نبش قبر و دفن مرد در قبر زن و برعكس جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س1060_ بنده وصى پدرم هستم براى انجام وصيتنامه از وراث پدرم امضاء گرفته و رضايت داده اند به جز يك دختر اكنون دو نفر از فرزندان كه برادر همان دختر هستند اعتراض بر توافق نامه و امضاى خودشان نموده و مانع از عمل به وصيت شده اند وظيفه بنده در اين باره چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حق اعتراض ندارند در صورت قدرت ولو با زور به وصيت عمل كنيد.

س1061_

شخصى وصيت كرده يك سال نماز و روزه و مبلغ سى هزار تومان كفاره و پنجاه هزار تومان خمس و براى مخارج بعد از فوت چيزى تعيين نكرده است اين وصيت نافذ است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; وصيت مزبور صحيح و نافذ است و وصيت به مخارج و مصارف لازم نيست، چه رسد به آنكه مانع از نفوذ وصيت شود و وصيت ذكر شده نافذ است ولو زيادتر از ثلث باشد.

س1062_ شخصى وصيت كرده يك ثلث از اموال او را به مصرف معينى برسانند ولى سفارش او عملى نشده و فقط يكى از وراث نسبت به سهم خود ثلث را افراز و خرج كرده آيا مى تواند در كل مال تصرفاتى انجام دهد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند تصرف كند.

س1063_ اگر شخصى وصيت كند و يكى از فرزندان خود را از ارث محروم نمايد بعد از فوت او اين وصيت قابل عمل است و آيا آن فرزند هم مثل ديگر ورثه ها ارث مى برد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; وصيت مذكور نافذ نيست و پسر ارث مى برد.

س1064_ شخصى فرزند ارشد خود را با در نظر گرفتن فرزندان صغارش قيم و هم وصى قرار داده حالا زنش مخالفت مى كند مى گويد بايد خودم قيم باشم و تمام امورات فرزندان صغار در دست من باشد آيا مخالفت زن مى تواند مانع قيم بودن فرزند ارشد موصى شود؟ ضمناً وقت صيانت هم گذشته يعنى فرزند كوچكش كه دختر است نه ساله است.

ج _ باسمه تعالى; با تعيين وصى و قيم از طرف پدر، مادر نمى تواند مانع قيم بودن او شود.

س1065_

كسى وصيت كند تمام اموالش را به فلانى، فلانى مثلا بدهند آيا اين وصيت كلا باطل است يا به مقدار ثلث نافذ است؟

ج _ باسمه تعالى; به مقدار ثلث نافذ است و در مازاد متوقف بر اجازه ورثه است. اگر اجازه دهند نافذ است والاّ نافذ نيست.

س1066_ كسى مقدار معينى از مال خود را وصيت كرده به موصى له بدهند ولى بعد از فوتش ارتقاء قيمت پيدا كرده و زيادتر شده آيا اضافه را بايد به موصى له بدهند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مال معينى مثل خانه را وصيت كرده است و آن مال ترقى كرده است و زايد بر ثلث نيست همان را بايد بدهند و اگر زايد بر ثلث است; زيادى متوقف بر اجازه ورثه است.

س1067_ كسى براى ثلث ماترك وصيت كرده و قبل از مردن ثلث را معين كرد بعد از مردن فقط همين ثلث را داشته باشد آيا وصيت در ثلث اين ثلث نافذ و يا همه اين ثلث مال موصى است؟

ج _ باسمه تعالى; ميزان، ثلث ماترك است. بنابر اين وصيت فوق الذكر در ثلث ثلث نافذ است.

س1068_ طبق وصيت پدرم كه در وصيت نامه آمده است مرا در قم دفن كنيد قبرى خريدارى كردم وليكن دوستان و فاميل به دليل حوادث و دورى راه و هزينه بيش تر مانع از انتقال جنازه پدرم شدند در بهشت زهراى تهران مدفون شد و حالا بعد از 14 روز متوجه اشتباهات خود شده ام تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه جنازه متعفن و متلاشى نشده باشد به وصيت عمل كنيد و جنازه را بيرون آورده; به قم منتقل

نماييد.

س1069_ كسى كه ملك يا مال خود را به شرط عمر به كسى مى دهد آيا زياده از ثلث هم باشد مى تواند چنين اقدام بكند؟

ج _ باسمه تعالى; زياده از ثلث بر كارى كه در زمان حيات خود مى كند اشكال ندارد ولى (به شرط عمر) نفهميدم يعنى چه.

س1070_ اگر كسى وصيت بكند كه بعد از عمل به وصاياى موصى بقيه ثلث را در مخارج مسجد معين خرج بكنند و موقع وصيت موصى متولى مسجد مذكور افراد لايق بودند و حالا كه مى خواهند به وصيت عمل كنند متوليان مسجد افرادى نالايق مى باشند كه تقويت آن ها به هيچ نحو جايز نيست و زوجه متوفى راهى براى امرار معاش ندارد آيا مى توانند به جاى مسجد مذكور پول را به زوجه متوفى بدهند يا بايد به مساجد ديگر پرداخت كنند؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت امكان، خرج همان مسجد بكنند ولو به تشكيل مجلس و روضه خوانى باشد با عدم امكان (البته منظور از عدم امكان صرف نالايق بودن متولى نيست تا نشود خرج مسجد كرد) مى توانند در مطلق وجود بَرّ كه از جمله آن ها خرج زوجه متوفى است مصرف كنند.

س1071_ اگر كسى وصيت كرده باشد بعد از مصارفى كه از ثلث مالش معين كرده بقيه ثلث را نماز استيجار كنند و وراث پول نقد نداشته باشند و اگر سرمايه را هم صرف نماز استيجار بكنند درمانده مى شوند (سرمايه مال خود وراث مى باشد) آيا مى توانند به تدريج نماز استيجار كنند؟

ج _ باسمه تعالى; بله مى توانند.

س1072_ اگر كسى مخارج عروسى بعضى از اولادش را در حال حيات خودش

بپردازد مى تواند وصيت كند مخارج عروسى اولادى را كه ازدواج نكردند بعد از فوتش از اصل بدهند يا بايد از ثلث مال وصيت كند؟

ج _ باسمه تعالى; بايد از ثلث وصيت كند.

س1073_ اگر كسى وصيت كند كه بعد از فوتش اعمالى از طرف او انجام دهند مثلا نماز و رزه استيجار كنند چنانچه وصى به وصيت عمل نكند آيا ضررى به حال موصى در برزخ و قيامت دارد؟ يا وصى مسؤول است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، ضرر دارد ولى خدا بزرگ است و اميد رحمت مى رود ولى وصى هم مسؤول است.

س1074_ اگر شخصى وصيت كند كه هركس در خانه من سكونت كرد اعم از اولاد يا همسر و يا ديگران همه، ساليانه 5 شب براى من روضه خوانى سيدالشهداء(عليه السلام)كند آيا اين وصيت نافذ است و انصراف دارد به وقف يا حبس كردن خانه، چون اگر هيچ كدام نباشد قهراً خانه ملك ورثه مى شود و مى توانند خانه را بفروشند و مالك چنين استحقاقى بر ساكن ندارد و يا اين كه از ثلث تركه بايد عمل به وصيت شود؟ ولى بعد از فروش خانه و سكونت غير وارث تكليف چيست؟ زيرا وصيت بر غير ورثه نفوذ ندارد. و اگر خانه فروخته شده ولكن ساكن ندارد، حكم وصيت چيست؟

ج _ باسمه تعالى; وصيت مذكور وقف يا حبس نيست و مانع از فروش خانه هم نمى شود و بعد از مردن چنانچه آن وصيت به مقدار ثلث يا كمتر از تمام اموال او باشد; حقى به آن پيدا مى كند و چنانچه ورثه بخواهند آن را بفروشند بايد به قيد اين حق باشد و

در اين صورت تا ابد بايد به اين وصيت عمل شود مگر آن كه وصيت مدت داشته باشد كه در مدت مخصوص يا مادامى كه در دست ورثه است بايد انجام شود كه در اين صورت اگر بفروشد و يا آن مدت بگذرد; حقى نيست كه در آن جا مد نظر واقع شود.

س1075_ شخصى وصيت كرده كه پنج سال اجاره منزلى را براى او كار خير انجام دهند، الان ورثه قصد فروش خانه را دارند; آيا جايز است منزل را بفروشند و منافع (اجاره) پنج سال را حساب كرده كار خير انجام دهند يا اين كه بايد بعد از گذشت پنج سال خانه را به فروش برسانند؟

ج _ باسمه تعالى; مى توانند الان خانه را به كسى كه مى خواهند بفروشند; پنج سال اجاره دهند و بعد به همان شخص به اين شرط بفروشند كه تا پنج سال مسلوب المنفعة باشد و سپس مقدار مال الاجاره را از قيمت خانه كم كنند. در نتيجه خريدار همان قيمت منزل را داده و مالك عين مال و منافع مى شود و به وصيت هم عمل شده است. البته چنانچه وصيت كرده تا پنج سال خانه را نفروشند; خانه را به خريدار اجاره مى دهند و شرط مى كنند بعد از پنج سال خانه را به قيمت امروز به او بفروشند.

س1076_ شخصى در وصيت نامه اش چنين آورده: «آقاى حاجى سيد ابوالقاسم... فرزندش سيد محمد را وصى شرعى و قائم مقام قانونى بعد الفوت خود قرار داد كه با نظارت دو فرزند ديگرش آقايان سيد اسماعيل و سيد على به خواسته هاى مشاراليه به شرح زير جامعه عمل

پوشيده و به وظايف وصايت قيام و اقدام نمايند...»

1_ آيا عبارت مذكور در خصوص ناظر، ظهور در نظارت استطلاعى دارد يا استصوابى؟

2_ آيا قبول ناظر، در زمان حيات موصى يا بعد از مرگ او، شرط صحت نظارت است يا خير؟

3_ با فرض عدم اشتراط قبول و يا در صورت قبول ناظر، آيا نظارت فقط حق است تا قابل بازگشت باشد يا آنكه تكليف نيز هست تا قابل بازگشت نباشد؟

4_ يكى از دو ناظر از اعمال نظارت خوف فتنه خانوادگى دارد و در صورت مداخله احتمال اختلاف و نزاع مى رود. در اين صورت آيا تكليف به نظارت همچنان باقى است؟

ج _ باسمه تعالى; نظر به اين كه، به حسب غالب، تعيين ناظر براى حصول اطمينان به وقوع ما اوصى به است; نظارت استطلاعى است و از جهت عدم اطمينان به كيفيت عمل وصى و تعيين ناظر، براى آنكه عمل بر طبق نظر او باشد; نيست تا در نتيجه نظارت استصوابى باشد. پس ظاهر آن است كه نظارت استطلاعى است و قبول ناظر شرط صحت نظارت نيست بلى اگر موصى در زمان حيات او را رد كند نظارت ندارد و على تقدير صحت، نظارت بعد از موت موصى قابل بازگشت نيست.

چنانچه در صورت فوت، فتنه به پا شود تكليف به نظارت ساقط مى شود.

نموده است كه از اين بابت ضرر نموده است آيا با توجه به اين كه نزديك به يك سال است از اين مصالحه مى گذرد و هر كدام از ورثه سهم خود را دريافت نموده اند آيا مى شود مصالحه مربوط را فسخ نموده يا شرعاً اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چون مصالحه عقد لازم است و آنچه مصالحه شده است ابهامى ندارد; لذا هيچ گونه حقى بر مادر و ورثه فوق الذكر، براى فسخ مصالحه نيست.

س1078_ آيا ناظر و ورثه مى توانند بدون نظر و اطلاع وصى ثلث مال ميت را به مصرف برسانند و در صورت مصرف بدون اجازه وصى ضامن خواهند بود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; به مصرف رساندن ثلث مال موصى بدون نظر و اطلاع وصى جايز نيست. وصى حكم مالك را دارد و او مى تواند اعمال ناظر و ورثه را اجازه نمايد و در صورت عدم اجازه او، آن ها ضامن خواهند بود.

س1079_ اين جناب 22 سال پيش تشكيل خانواده داده ام و حدود چند ماهى مى باشد كه همسرم مرحوم گرديده ضمناً از آن مرحومه فرزند ندارم بعد از فوت ايشان ازدواج كرده ام و خانواده مرحومه تمامى وسايل باقى مانده ايشان را از من پس گرفتند و مى گويند الباقى وسايلى كه 22 سال پيش صورت شده را بايد به نرخ امروز بپردازى ضمناً با اجازه پدر آن مرحومه جهت كفن كردن مبلغ پانصد هزار تومان از اموال آن مرحومه فروخته و خرج كرديم حالا نصف اين مبلغ كه سهم خانواده ايشان مى باشد را از من طلب مى كنند. از آن بزرگوار خواهشمندم كه تكليف

من را مشخص بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; نصف ماترك آن مرحومه مال شما است و نصف ديگر مال ورثه ديگر است، خرج كفن و دفن البته به مقدار لازم با شما است لكن هركس زيادتر از آن مقدار خرج كند با خود او است.

س1080_ اگر پدرم در وصيت كتبى خانه مسكونى را با زمين مورد نظر به اين جانب سفارش كرده باشد غصب كردن ورثه اين خانه مسكونى را يا اموال منقول و غير منقول آن چه حكمى دارد در صورتى كه پدرم در پشيمان شدن از وصيت به من چيزى نگفته است حكم اين مسئله را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; آن خانه و زمين به ضميمه ساير مواردى كه وصيت كرده است اگر غير از واجبات زايد بر ثلث نباشد و ندانيد پدر از وصيت برگشته است مال شماست و مانند ساير اموالتان مى باشد در صورت قدرت، به هر طريق ممكن مى توانيد بگيريد.

س1081_ شخصى از دنيا رفته و از او فقط يك خواهر مادرى باقى مانده و يك جده ابى و يك جده و جد امى، لطفاً مرحمت فرموده نحوه تقسيم ارث اين ميت را ميان وارثين بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; ثلث مال به خواهر مادرى و جد و جده مادرى داده مى شود و در ميانشان به طور مساوى تقسيم مى شود و دو سوم ديگر به جد پدرى داده مى شود.

س1082_ من وصى پدرم با سفارش شفاهى هستم هيچ يك از ورثه ها حاضر به عمل به وصيت نيستند اين جانب اضافه بر وصى بودن مقدارى از ملك پدرم به من وصيت شده است. حال با توجه به

اين كه مدرك قانونى ندارم و قدرت دفاعى براى دريافت حق و حقوق خود و بدهى هاى پدرم ندارم در صورتى كه يك نفر معلم بازنشسته و عائله مند هستم و ورثه تعدادشان زياد و پشتيبان يكديگر، جهت ضايع كردن حق پدر و من هستند تقاضا دارم راهنمايى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; بايد تا به حد عسر و حرج نرسيده به وصيت عمل نماييد پس از آن شما معذوريد; ولى وصيت را توزيع نموده و به مقدارى كه به شما مى رسد به وصيت عمل بنماييد.

س1083_ خانمى از دنيا رفته و وارث ايشان عبارتند از: 1_ همسر 2_ مادر 3_ سه پسر 4_ دختر مستدعى است نحوه تقسيم تركه را مشروحاً بيان فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; همسر يك چهارم و مادر يك ششم مجموع اموال را مى برند از بقيه اموال پسرها دو برابر دخترها مى برند. يعنى بقيه ده قسمت مى شود; هر پسر دو قسمت و هر دختر يكى مى برد.

س1084_ آيا وصى ميت مى تواند مطالبه ديه نمايد در صورتى كه اوليا ميت صغير باشند يا اين كه حق مطالبه ندارد و اگر حق مطالبه دارد آيا تمام ديه را حق مطالبه دارد يا اين كه سهم ميت را حق مطالبه دارد مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; وصى حق مطالبه ديه ندارد مگر در صورتى كه ميت در زمان حيات خود به ولايت وصى بر اطفال وصيت نموده باشد كه آن هم در بعضى موارد وصيت، صحيح است و وصى در صورتى مى تواند ديه مطالبه نمايد كه صلاح صغير باشد.

س1085_ شخصى داراى دو فرزند پسر است كه يكى از آن ها

ازدواج كرده است و از دنيا رفته است. حالا وى از اين زن شوهر مرده ارثيه مى خواهد ارثيه او چقدر است آيا مى توان مهريه و جهيزيه را از ارث شوهر حساب كرد و ضمناً اين شوهر مرده يك پسر غير بالغ دارد آيا ارثيه او را مى تواند الان بگيرد و به پدربزرگش بدهد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; زن شوهر مرده، مهريه خود را از ماترك شوهر مى گيرد و غير از مهريه ارث او يك هشتم تمام اموال شوهر مى باشد البته غير از زمين كه نمى تواند آن را بگيرد و اما پسر، چون جد بر او ولايت دارد مادامى كه مكلف نشده است بدون اذن جد نمى تواند اموال او را بگيرد.

س1086_ در ارث سوارى و انگشتر پدر به پسر بزرگ تر مى رسد در عصر جديد آيا خودروى سوارى پدر مانند مركب به پسر بزرگ تر مى رسد؟

ج _ باسمه تعالى; آن اشيايى كه به پسر بزرگ تر مى رسد چهار چيز است و مركب جزء آن ها نيست. آن چهار چيز عبارت است از: 1_ قرآن 2_ شمشير 3_ لباس پوشيده 4_ انگشتر.

س1087_ شخصى در زمان حيات خود 4 دانگ مشاع از 6 دانگ، يكى از منازل مسكونى خود را به 2 عروس خود، و به هر كدام 2دانگ صداق تعيين نموده و تحويل آنها داده است از آن جا كه آن شخص مرحوم شده است و اين صدق به صورت مطلق در سند ازدواج مكتوب و مهمور شده است و به جز نشانى آن منزل و مقدار دانگ هيچ كدام از مشخصات و امتياز انشعاب آب

و برق و گاز و تلفن در سند ازدواج قيد نشده است در بين وراث اختلاف پيش آمده است كه آيا اين دو عروس به مقدار دانگ خود از همه امتيازات سهم مى برند يا خير؟ با توجه به اين كه 4 دانگ به صورت مشاع، صداق تعيين گشته است و 2 دانگ باقى مانده از مال ميت مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; آن چه به حسب ظاهر از اين صداق مستفاد مى شود آن است كه فقط از منزل مهريه مى برند و در خصوص آب و برق خوب است احتياط نموده و مصالحه انجام شود و اما از گاز و تلفن، ظاهراً عروس ها چيزى نمى برند.

س1088_ شخص كه داراى ده اولاد و يك زوجه مى باشد جهت رفع تنش و اختلاف با پسر ارشد خود مقدارى از اموال خود را به او بذل نموده و يادداشتى با اين مضمون بين آن دو با اقرار و امضا منعقد مى گردد كه پسر ارشد علاوه بر ختم تنش و اختلاف موجود متعهد مى شود با دريافت اين اموال، ديگر پس از وفات پدر سهم ارثى مطالبه نخواهد نمود و متعاقب اين قضايا والد مكرم با نظارت همين پسر ارشد خود، و ديگر ناظران و شهود وصيت نامه اى تنظيم مى كند كه در آن بقيه مايملك خود را در سه ثلث به زوجه دائمى خود، و دو پسر كوچكترش بذل مى كند و به تأييد و امضا تمام افراد مذكور مى رسد اما پس از وفات پدر، پسر ارشد مذكور، متعرض به وصيت نامه پدر مى شود. از محضر حضرت عالى استدعا داريم چند

حكم شرعى را در اين مورد بيان نماييد؟

س1 _ آيا وصيت نامه والد مكرم با مفاد مذكور شرعاً نافذ است؟

ج _ باسمه تعالى; نافذ است.

س2 _ با توجه به تعهد قبلى پسر ارشد و اقرار و امضاء او از يك طرف و تمايل كامل بقيه وارث در احترام و اجراى وصيت پدر از سوى ديگر، آيا پسر ارشد عليرغم تعهد خويش مى تواند در مقام مطالبه سهم ارثى برآيد؟

ج _ باسمه تعالى; خير نمى تواند.

س3_ اگر قوانين مدنى راه مفرّى براى او واگذارد و مجدداً برخلاف قول اخلاقى كه به پدر داده بود; سهم ارثى دريافت كند; حكم شرعى آن اموال چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; نمى تواند چون تعهد قبلى، امضاء وصيت است و چون بقيه ورثه هم امضا كرده اند هيچ حقى در مال ندارد.

س1089_ پدر حدود 40 سال پيش فوت نموده و زمين با پولى از خود به جا گذاشته كه اين جانب آن را به باغ تبديل كرده و آباد نموده ام و هزينه زيادى هم متحمل گشته ام حال پس از گذشت سال ها خواهرم مدعى ملك و حتى درختان را نيز هست. نظر خويش را در اين مورد بيان نماييد؟

ج _ باسمه تعالى; خواهرتان حق مطالبه _ زمين به مقدارى كه به او مى رسد و اجرت آن _ و پولى كه از ما ترك پدر خرج آن جا شده دارد ولى از درخت ها چيزى به خواهرتان نمى رسد.

س1090_ از اموال مردى كه فوت نموده چه چيزهايى به عنوان حق الارث به زن تعلق مى گيرد آيا از قنات و زمين سهمى به عنوان ارث مى برد يا

نه؟

ج _ باسمه تعالى; زن او از زمين ارث نمى برد و از قيمت بناء و درخت ارث مى برد همچنين از خود قنات ارث نمى برد ولى از آلات و آبى كه قبل از موت جارى بوده، ارث مى برد.

س1091_ پدرى در حال حيات خود مقدارى از دارائيش را به پسرش منتقل نموده و وصيت نموده كه سهم الارث پسرش را داده است. آيا بعد از فوت پدر آن پسر مى تواند مدعى ارث پدرى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه در حال حيات به طور قطعى به پسر خود بخشيده و به عنوان امانت نبوده است; پسر بعد از فوت پدر ارث مى برد.

س1092_ ميراث مرگ هاى دست جمعى (تصادف، زلزه و غيره) به چه نحوى بايستى تقسيم شود؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه تقدم و تأخر مرگ هيچ كدام معلوم نباشد; مانند مهدوم عليه هر كدام از ديگرى ارث مى برند در رساله ها تفصيل آن بيان شده است.

س1093_ اگر كسى بميرد و ورثه هايش پدر و مادر و دختر صغيره و زنش باشد و ميت بدهكار باشد آيا مى توان خانه مسكونى وى را فروخته و بابت بدهى پرداخت نمود و وجهى هم براى پرداخت همه بدهكارى هايش ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، چون خانه مسكونى را مى توان در حال حيات براى دين نفروخت البته فروش آن جايز است اما بعد از مردن حرفى نيست كه بايد فروخت و اداء دين نمود.

س1094_ زمينى است با مساحت 4500 متر مربع پدرم سهم عمه ها را هم متصرف بود بنده در حيات پدرم از عمه ها رضايت گرفتم و بعد

از فوت پدر عمه هايم خواهان سهم خود هستند حكم مسئله را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر عمه ها فقط اجازه ى تصرف داده اند; مى توانند پس از فوت پدر شما، ارث مطالبه نمايند ولى اگر واگذار و هبه نموده اند; نمى توانند مطالبه نمايند.

س1095_ آيا زن از آب قنات و چشمه شوهر كه در زمان حيات و بعد از ممات شوهرش جارى است ارث مى برد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; زن از آبى كه بعد از موت شوهر جارى شده است ارث نمى برد.

س1096_ اگر كسى در اثر تصادف از دنيا برود و ماترك ميت كافى بر مهريه زوجه اش نباشد آيا از ديه اى كه وراث ميت مى گيرند مى شود مهريه زوجه اش را پرداخت نمود و همچنين وراث ميت يك بچه شيرخوار و مادر و زوجه بوده و ميت دو تا برادر نيز دارد كفالت بچه با چه كسى است و اگر مادرش بخواهد بچه را نگهدارد مخارچ بچه به عهده چه كسى مى باشد و آيا از ديه يك هشتم به زوجه ميت مى رسد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; مهريه را بايد از ديه بپردازند و زن هم زايد بر ارث از ديه سهم مى برد و كفالت بچه نيز با مادر است و مخارج بچه با پولى است كه از پدر به او مى رسد.

س1097_ بعد از فوت مادر يكى از فرزندانش فوت كرد و از او فرزندانى وجود دارد كه نوه هاى مادر مى شوند آيا از اموال جده خودشان با عموها و عمه ها ارث مى برند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; فرزندان

متوفى با وجود برادران متوفى از پدر و مادر او ارث نمى برند; ولى از اموال خود او، كه ارث مادر هم جز آن است ارث مى برند. يعنى سهم فرزند فوت شده كه از مادرش ارث رسيده، مال فرزندان او است.

س1098_ اموال متوفى بر اساس وصيت ميت بين ورّاث تقسيم شده و پس از مدتى شخصى مى گويد من به اين ميت بدهكارم بدهى خود را به يكى از ورثه مى دهد آيا اين وارث مى تواند بدهكار را برئى ذمه كند؟

ج _ باسمه تعالى; مبلغ فوق الذكر متعلق به همه وراث است البته هر كدام به مقدار سهم شان، و هر كدام از سهم خود مى توانند بدهكار را برى نمايند.

س1099_ كسى در سانحه ماشين كشته مى شود آيا همسر و پدر و مادر از ديه ارث مى برند و آيا براى ديه خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ديه خمس ندارد چون در حكم بقيه اموال ميت است، پدر و پسر ارث مى برند مادر نمى برد.

ديه دو نصف مى شود و هر كدام بايد نصف ديه را بدهند.

س1102_ در مسأله فوق الذكر اگر طبيب به وسايل اسقاط جنين راهنمايى كند باز هم طبيب ضامن ديه است؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً هيچ وجهى بر ضمان طبيب نيست.

س1103_ در باره ماهيت ديات بفرماييد:

الف) آيا جعل ديه از طرف شارع مقدس به عنوان مجازات بوده يا نوعى جبران خسارت تلقى شده است؟

ب) آيا عمد، شبه عمد يا خطاى محض بودن جنايت در پاسخ به سؤال فوق تأثيرى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اثر مترتب بر اين سؤال را نفهميدم. به هر حال فرقى در احكام آن نيست; ولى ظاهراً مجازات نيست چون در قتل خطا، كه موجب عقوبت و مجازات باشد; سر نزده است. به علاوه در بعضى موارد ديه بر امام(عليه السلام) يا بيت المال است; بلكه ديه، از قبيل ضمان است و همان گونه كه اتلاف مال غير اگر چه از روى خطا باشد، ضمان ثابت است، در اتلاف نفس، يا عضوى از اعضاء اگر خطائى باشد باز هم ديه ثابت است و اما مسئله خسارات، به حسب ظاهر ادله به مقدارى كه لازم اتلاف آن عضو است; چيزى بر جانى نيست و در زايد بر آن به مقتضاى قاعده; ضمان بر جانى ثابت مى شود چون او سبب اين خسارت شده است.

س1104_ براى شمول حكم قصاص آيا احراز قصد ارتكاب به عمل قتل (مبتنى بر قتل) شرط است؟ اگر احراز نشود ديه واجب است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; يكى از دو امر شرط است، احراز قصد كشتن يا احراز قصد عملى كه به حسب طبيعى و غالب مى كشد

ولو آن شخص قصد كشتن نداشته باشد.

س1105_ عده اى از جوان ها كه دوره نظامى ديده اند عازم منطقه اى مى شوند در بين راه گلوله اى از اسلحه يكى خارج مى شود و به يكى از همراهان اصابت مى كند و به قتل مى رسد و ضارت اقرار دارد كه سهواً انجام شده اين چه نوع قتلى است و اولياء دم چه حقى دارند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مدعى است قصد شليك نداشته، قتل خطايى است و ديه بايد داده شود ولى اگر مدعى است قصد شليك به چيز ديگرى داشته; قتل، غير عمد است كه باز ديه واجب است.

س1106_ در يك حادثه رانندگى در اثر تصادف يك دستگاه اتوبوس با موتور سيكلت دو نفر فوت شده و اكنون علم اجمالى بر ارتكاب قتل غير عمد يك نفر از دو نفر توسط راننده اتوبوس داريم (زيرا مسلم شده كه يكى از آن دو قبل از برخورد با اتوبوس، به زمين مى افتد و مى ميرد) لكن معلوم نيست ديه اى كه راننده اتوبوس بايد در قبال يك نفر پرداخت نمايد به كدام طائفه و كدام ورثه بايد بدهد؟

ج _ باسمه تعالى; ديه بين دو طائفه مردد است و در چنين مواردى به قائده عدل و انصاف رجوع مى شود كه يك مسئله اجتماعى و مستفاد از روايات خاصه مى باشد و حكم به تنصيف ديه شده و به هر طائفه نصف داده مى شود.

س1107_ آيا سرقت از جرايم قابل گذشت است؟ آيا از اين جهت بين سرقت حدّى و تعزيرى تفاوتى وجود دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت عدم مطالبه صاحب حق و

عدم مراجعه به حاكم شرع، ولو سرقت با علم و بيّنه ثابت شود قطع يد نمى شود و همچنين است اگر مال دزديده شده را به دزد ببخشد يا سارق را قبل از مرافعه عفو كند. ولى چنانچه بعد از مرافعه نزد حاكم باشد; قابل بخشش و گذشت نيست.

س1108_ راننده ماشين اولى شخصى را زده و دومى هم زده و او را كشته است آيا اولى مقصر و جانى است يا دومى قاتل است؟

ج _ باسمه تعالى; بعد از زدن ماشين اول چنانچه حيات مستقره ندارد اولى قاتل است و دومى حكم جرح به ميت را دارد امام چنانچه حيات مستقره دارد; دومى قاتل است و اولى حكم جرح كسى را دارد.

س1109_ ديه اقساط جنين در حالت نطفه، علقه، مضغه و استخوان به ترتيب در روايتى 20 دينار40 دينار60 دينار در استخوان 80 دنيار و هنگامى كه استخوان از گوشت پوشيده شود ديه آن 100 دنيار است تا اين كه جنين متولد شود در اين صورت ديه كامل خواهد بود به نظر جانب عالى امروزه چگونه بايد محاسبه شود؟

ج _ باسمه تعالى; دينار يك مثقال شرعى طلا است و هر مثقال 18 نخود است.

س1110_ اگر مسلمانى، كافر ذمى را به قتل برساند چه مقدار ديه بر عهده مسلمان است؟

ج _ باسمه تعالى; هشتصد درهم، كه هر درهمى 6/12 نخود نقره سكه دار است.

س1111_ درمورد تغليظ ديه در ماه هاى حرام; آيا تغليظ براى كفار ذمى نيز در نظر گرفته مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; تغليظ ديه، يعنى اضافه ثلث، اختصاص به مسلم ندارد و در ديه كفار ذمى نيز جارى است.

س1112_ بفرماييد

ديه به عنوان خسارت است يا مجازات مالى؟

ج _ باسمه تعالى; در احكام شرعى فرقى نمى كند.

س1113_ پسر بچه پانزده ساله كه شب هنگام پس از بيدار شدن از خواب فرد اجنبى را به صورت برهنه با مادرش در اتاق خواب مى بيند به اعتقاد اين كه او فرد خائن و متجاوز به ناموس است و بايد كشته شود فرد مزبور را كه در حال فرار بوده به قتل مى رسانند قتل ارتكابى توسط نامبرده مشمول كداميك از عناوين قتل محسوب است قتل عمد يا شبه عمد است؟

ج _ باسمه تعالى; شبه عمد است; چون قتل از حدود است و حدود تدرأ بالشبهات.

س1114_ با توجه به ادعاى زن مبنى بر اين كه از روى تهديد، مجبور به برقرارى رابطه با اجنبى شده است آيا عمل ارتكابى از سوى فرزند تازه بالغ وى، مى تواند مشمول عنوان دفاع از ناموس و در نتيجه عدم مشمول ادله قتل عمد در مورد وى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; خير مشمول آن عنوان نيست و مع ذلك، قتل عمد نيست.

س1115_ با توجه به اين اطلاعات فقهى نوجوان، در احكام شرعى كم بوده آيا جهل وى به مسأله مى تواند رافع مسئوليت باشد؟

ج _ باسمه تعالى; رافع مسئوليت نسبت به قصاص است; ولى نسبت به ديه خير.

س1116_ آيا در واجب شدن ديه بر عاقله، در صورت صدور جنايت از غير بالغ، براى مميز و غير مميز بودن كودكان سن خاصى قائل هستيد يا تشخيص آن معيار ديگرى دارد و آيا براى بچه هاى مميز احكام جزايى مثل بالغ اجرا مى شود يا فرق مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; مميز

بودن كودكان سن خاصى ندارد و تا به حد بلوغ نرسند احكام جزايى افراد بالغ بر آن ها مترتب نمى شود. در خصوص قصاص روايات مختلفى وارد شده و در بعضى روايات ده سال و در بعضى ديگر 8 سال و در روايات ديگر ضوابط ديگرى ذكر شده است ولى به نظر من تا به سن بلوغ نرسند; قصاص ثابت نيست; بلكه ديه ثابت است آن هم بر عاقله. در مورد حدود تا بالغ نشوند; حد آن عمل جارى نمى شود و غير بالغ در هر موردى حكم خاصى دارد.

س1117_ كسى كه طبق تشخيص دكتر مرگش حتمى است آيا قبل از مردن جايز است بعضى از اعضاء را قطع كرده و به افراد سالم نيازمند بدهند؟ اين عمل ديه دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; با اجازه خودش جايز است و ديه ندارد.

س1118_ آيا تغليظ ديه شامل حرم مكه مى شود يا فقط شامل ماه هاى حرام (رجب، ذيعقده، ذيحجه و محرم) مى گردد؟

ج _ باسمه تعالى; فقط مختص به ماه هاى حرام است.

س1119_ هنگام مشاجره، درگيرى و نزاع ممكن است يكى از طرفين با علت استرس ناشى از مشاجره سكته قلبى نموده و فوت نمايد. اين موارد، نسبتاً شايع و همواره تعدادى پرونده در محاكم قضايى مطرح بوده و اولياء دم تقاضاى پيگرد قانونى دارند. چنانچه جسد، مورد معاينه دقيق قرار گرفته و كالبد شكافى شود; ممكن است علائمى به نفع بيمارى قلبى عروقى و سكته هاى جديد يا قديم قلبى مشاهده شود، قاضى معمولا پرونده را به كميسيون كارشناسى پزشكى ارجاع و نظر آنان را در مورد ميزان تأثير استرس و هيجان ناشى

از منازعه و تشديد بيمارى زمينه اى و تسريع مرگ جويا مى شود. مثلا ممكن است تأثير هيجانات ناشى از منازعه طبق نظر پزشكى قانونى به عنوان نظر خبره، ده درصد ذكر شود و ممكن است متوفى خود شروع كننده مشاجره بوده و موجب عصبانيت خود بوده و يا اين كه عامل مشاجره موجب عصبانيت و سكته ذكر شود. پاسخ فرماييد:

اولا: آيا كسى را كه به سبب استرس ناشى از مشاجره فوت نموده; در صورت تشيخص خبره (پزشكى قانونى) مى توان طرف مقابلش را به ديه محكوم نمود يا خير؟

ثانياً: آيا عامل مشاجره كه موجب عصبانيت و سكته گرديده مباشر در قتل است يا اين كه ميزان تأثير عمل (به استناد نظر پزشكى قانونى) شرط است؟

ج _ باسمه تعالى; در ثبوت ديه، استناد مرگ به جانى معتبر است بلكه آن چه از روايات وارده در حفر چاه و غيره مستفاد مى گردد آن است كه دوران ضمان ديه، مدار اضرار و تفريط مى باشد. بنابر اين اگر متوفى، خود شروع كننده مشاجره بوده است بر طرف مقابل هيچ وجهى بر ثبوت ديه، نيست و اگر طرف شروع كننده بوده است; چنانچه ذى حق بوده است; باز وجهى بر ضمان نيست و اگر ذى حق نبوده است; چون حادثه با عمل هر دو پيش آمده است اگر چيزى ثابت شود; نصف آن برعهده طرف است و چون فرض اين است كه مشاجره تنها سبب فوت نبوده است و در چنين مواردى چون روايت خاصى وجود ندارد; تعبير به حكومت و ارش مى كنند و مقدار آن مربوط به حاكم شرع است.

س1120_ با اين كه نظرات فقهى

فقهاء عظيم الشأن (رض) ديه مجموع چهار پلك دو چشم، ديه كامل ذكر شده و بين پلك هاى بالا و پلك هاى پايين فرق قائل اند; به اين صورت كه ثلث ديه كامل را براى پلك هاى بالا و براى پلك هاى پايين نصف ديه كامل را قرار دادند; پاسخ فرماييد:

اولا: با توجه به امكانات جراحى امروزى در چشم پزشكى و جراحى ترميمى، مى توان گفت كه تقريباً هميشه امكان ترميم پلك ها وجود دارد آيا با اين وجود نيز ديه كامل دارد يا درصد تعيينى خبره در ترميم و عدم ترميم در تعيين ديه مؤثر است تكليف چيست؟

ثانياً: از نظر ارزش عضوى و نحوه درمان، بين پلكهاى بالا و پايين اختلاف محسوسى با توجه به پيشرفت علم پزشكى مشاهده نمى شود; آيا اختلاف ديه منصوص است، بايد اطاعت كنيم يا امكان تغيير بر مبناى نظريه پزشكى و خبرگان وجود دارد؟

ثالثاً: در صورتى كه پلك هاى بالا ثلث ديه داشته باشند و پلك هاى پايين نصف ديه كامل، تكليف ثلث باقى مانده چه مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; اول: درباره حراجى ترميمى در فقه در بخش ديات اعضاء مفصلا بحث شده است كه عضو اگر به كلى از بين برود چه مقدار ديه دارد و اگر ترميم شود چه مقدار و چنانچه در مورد عضو مخصوصى اين تفصيل حكم نشده باشد; حكمش از موارد ديگر با تعيين متخصصين معلوم مى شود.

ج _ دوم: چنانچه قائل به اختلاف ديه بشويم _ كه هستيم ولو نظر فقها يكى نيست بلكه سه قول به واسطه روايات وجود دارد _ باز هم نص ميزان است كه بدون تعلل

مورد قبول است.

ج _ سوم: تكليف ثلث ديه ى باقيمانده نيز تعيين شده است و آن سقوط است. يعنى جانى نبايد تمام ديه را بدهد; بلكه دو ثلث بدهد.

س1121_ شخصى با مراجعه به دادگاه مدعى است كه بر اثر تصادف استخوان هاى صورتم شكسته و دادگاه ديه لازم را صادر نموده و ليكن زيبايى صورتم به كلى آسيب ديده، به طورى ك در مجامع عمومى با خجالت حضور پيدا مى كنم و به خاطر نقص زيبايى حاصله تقاضاى خسارات نموده است. آيا زيبايى مستقلا يك عنوان خاص است و داراى ارزش و يا ديه ى خاصى است. آيا نظريه ى كارشناسان فن از جمله پزشكى قانونى در زمينه خسارت وارده وجاهت شرعى دارد يا خير لطفاً راهنمايى فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در معيوب شدن دماغ و لب، در روايات دليل خاص وارد شده كه اگر دماغ شكسته شود يا لب شكافته شود و بعد از معالجه باز هم دماغ يا لب معيوب باشد ديه زيادتر از موردى است كه معالجه شود. از اين روايات و روايات ديگر، معلوم مى شود كه معيوب شدن، عنوان مستقلى است. بنابر اين اگر استخوان صورت، شكسته شود و ديه ى آن داده شود; ولى بعد از معالجه معيوب شده باشد; براى صورت، يك ضمانى هست و چون ديه ى آن معين نشده است به عنوان ارش و حكومت چيزى بايد داده شود.

س1122_ در نظر فقهاء بزرگوار شيعه در بخش ديات كه به استناد آن ماده 382 قانون مجازات تدوين گرديده آمده است كه اگر با شكستن يا سوزاندن يا امثال آن بينى كسى فاسد شود موجب ديه كامل است.

س

اولا: منظور از فساد چست؟

ج _ باسمه تعالى; منظور از فساد، از كار افتادن بينى است كه تمام منافع آن براى انسان از بين برود.

س ثانياً: با توجه به پيشرفت علم پزشكى امروز شكستگى بينى به سادگى و با هزينه كم قابل درمان است و معمولا با شكستن، بينى فاسد نمى شود آيا باز هم ديه كامل بايد پرداخت و اگر بدون عيب ترميم شد يكصد دنيار را بايد داد يا اين كه با نظر خبرگان پزشكى دست قاضى در كم و يا زياد ديه باز است؟

ج _ باسمه تعالى; اجماع علما بر يك صد دينار است و از روايتى كه در شكستن پشت وارد شده است يك كبراى كلى استفاده كرده اند و آن اين است كه در شكستن آن چه، ديه كامل باشد; اگر بدون عيب ترميم شود، يك صد دينار ثابت است و حقير هم در فقه الصادق همين گونه فتوا داده ام.

س1123_ در كتب ديات براى از بين بردن هر يك از سوراخ هاى بينى ثلث ديه كامل و سوراخ كردن بينى به طورى كه هردو سوراخ و پرده ى فاصل ميان آن دو پاره شود يا اين كه آن را سوراخ نمايد در صورتى كه باعث از بين رفتن آن نشود موجب ثلث ديه كامل است و اگر جبران و اصلاح شود موجب خمس ديه مى باشد.

پاسخ فرماييد

س اولا: منظور از سوراخ كردن بينى چيست آيا منظور بسته شدن بينى است يا قطع شدن و يا تغيير شكل آن است؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از بين رفتن منخرين است كه مورد استفاده واقع مى شود.

س ثانياً: سوراخ كردن ديواره بين

مجارى بينى از عوارض عمل هاى جراحى داخل بينى نيز منظور هست يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى.

س ثالثاً: با توجه به معالجات ترميمى امروز تكليف چيست همان ديه منظور است يا مى توان كم يا زياد نمود؟

ج _ باسمه تعالى; قطعاً مراد سوراخى نيست كه لازمه عملى باشد كه بينى به حالت اوليه برگردد و در صورت ترميم قطعاً ديه، كمتر مى شود.

س1124_ در مورد طفل متولد از زنا بفرماييد:

الف) طفل ناشى از زنا كه والدين طبيعى او مسلمان مى باشند، به تعبيّت از پدر يا مادر تكوينى، حكم مسلمان را دارد؟

ب) مجازات قتل چنين كودكى چيست؟ (قصاص، ديه، تعزير يا هيچ كدام).

ج) چنانچه حسب مورد، قصاص يا ديه به او تعلق مى گيرد، ولى دم وى چه كسى است؟

د) ميزان ديه و مورد مصرف آن چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; الف) مقتضاى اطلاق دليل مانند خبر حفص تبعيت ولد لوالده در اسلام است و محكوميت به مسلمانى است و دليل نفى ولديت ولدالزنا، فقط به ارث مختص است و شامل بقيه احكام نيست.

ب) اگر بالغ طفل را بكشد; قصاص نمى شود. بلكه بايد ديه بدهد و ديه ى ولدالزنا (800) درهم است كه كمتر از يك دهم ديه ى مسلمان مى باشد و تعزير هم اضافه بر ديه مجازات او است.

ج) ولى دم او مانند ولى دم حلال زاده است زيرا نفى فرزندى مختص به ارث است.

د) ميزان ديه 800 درهم است و مصرف آن اگر دينى دارد; اداى دين شود والا متعلق به امام است.

لهو و لعب حساب مى شود يا نه؟ و دست زدن در آن چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; تشكيل جلسات عيدالزهرا(س)، در صورت خالى بودن از محرمات، از بهترين قربات است و اما دست زدن در صورتى كه توام با كارهاى خلاف شئون اسلامى و خلاف تقوى نباشد; اشكال ندارد.

موجب وهن نمى شود; بلكه عكس آن مشهود است.

س1148_ نظر مبارك در مورد سينه زنى هاى ضربتى و زنجير زنى هاى ضربتى و قمه زنى ضربتى و قمه زنى حتى در غير محرم و صفر چيست؟

ج _ باسمه تعالى; همه آنها از شعائر مذهبى است و كار بسيار خوبى است ولى بايد رعايت نمود كه ضرر جانى منجر به تلف نفس نشود.

س1149_ پوشيدن لباس سياه در غير ايام محرم و صفر چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; پوشيدن لباس سياه در ايام مصيبت هاى وارده بر اهل بيت(عليه السلام) خوب است و در غير آن موارد هم اشكال ندارد.

س1150_ خواندن قرآن و نوحه و عزادارى به صورت موسيقى و به سبك و آهنگ موسيقى باشد چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1151_ اين كه در اخبار وارد است اقامه ى مجلسى براى سيدالشهداء(عليه السلام) و گريه براى آن حضرت ثواب دارد؟ هدف از آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; هدف احياى نام و روش آن حضرت است تا براى مسلمانان سرمشق باشد و در راه ترويج دين و سعادت بشر، همه گونه فداكارى بنمايند.

س1152_ استعمال طبل و شيپور مخصوصاً در عزادارى سيدالشهداء(عليه السلام) چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; طبل ساده كه از آلات لهو نباشد; مانعى ندارد.

س1153_ روز عاشورا براى اظهار همدردى با معصومين(عليه السلام) صورت خيمه گاه درست كردن و آتش زدن جايز است و اسراف محسوب نمى شود؟

ج _ باسمه تعالى; نه تنها اسراف نيست; بلكه عملى مستحسن است. البته رعايت شود تا موجب اهانت به خاندان رسالت نباشد.

س1154_ با توجه به اين كه امام حسين(عليه السلام) به شهادت رسيد و

غلبه ى ظاهرى نداشت و يزيد هم مدتى ظلم و حكومت خود را ادامه داد در اين صورت حكمت قيام و هتك حرمت اسراء چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حكمت آن، توقف داشتن بقاى دين بر شهادت و آن اعمال است و معصوم فرموده است: الاسلام حسينى البقاء.

س1155_ آيا حديثى كه دلالت بر جواز استفاده از طبل و سنج و شيپور در عزاى حضرت سيدالشهداء(عليه السلام)داريد؟ راهنمايى بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; روايات زيادى درباره ى عزادارى آن حضرت وارد شده است و از اين امور نهى نشده است و مقتضاى اطلاق روايات، جواز آن ها است.

س1156_ آيا حديث معتبرى درباره چرخاندن صدا در گلو كه بى اشكال باشد سراغ داريد يا نه بغير از حديث امام رضا(عليه السلام) در اصول كافى؟ خبر واحد كه مطابق با كلام خدا نباشد دليل صحت نيست؟

ج _ باسمه تعالى; اگر مراد غنا است روايات متعددى در حرمت آن است. خبر واحد اگر مخالف صريح يا ظاهر قرآن نباشد; حجت است و لازم نيست موافق باشد. به علاوه آياتى وارد شده كه دلالت بر حرمت غنا مى كند و من در كتاب فقه الصادق نوشته ام.

س1157_ در هيئت هاى حسينى(عليه السلام) در اثر شور عزادارى گاهى به سر و صورت خود مى زنند و بدن را مجروح مى كنند آيا اين مورد اشكالى دارد يا نه؟ ج _ باسمه تعالى; بى اشكال است.

س1158_ در دستجات عزادارى حسينى(عليه السلام) كه به خيابان و بازار مى روند و باعث بسته شدن راه عبور مى شوند آيا سدّ معبر حساب مى شود؟ البته كسانى كه از آن مسير عبور مى كنند اكثراً

براى تماشاى عزادارى مى آيند.

ج _ باسمه تعالى; اين گونه سدّ معبر جايز و بى اشكال است.

س1159_ مرثيه خواندن خانم ها با بلندگو و سينه زنى در مجلس زنانه چه صورت دارد؟ پختن جو پوست كنده به صورت سوپ اشكال دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مرثيه خوانى از عبادات بسيار با اهميت است و بايد حتى المقدور از امور غير شرعيه دور باشد البته، خواندن خانم ها بدون شنيدن اجانب هيچ اشكالى ندارد. سينه زدن خانم ها نيز در مجلس خانم ها هيچ اشكالى ندارد، پختن جو نيز اشكالى ندارد.

س1160_ عده اى براى اظهار محبت به حضرت رضا(عليه السلام) نزديك حرم مطهر سينه خيز و با كشيدن صورت به زمين به حرم مى روند; حتى صورت زخم و خونى مى شود جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه باعث نقص عضو نشود جايز است.

س1161_ ذاكران و مداحان كه بعضى روضه ها را با آهنگ هاى موسيقى يا قريب به آن مى خوانند، وجه شرعى آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; موسيقى مطلقاً حرام است ولو در روضه خوانى باشد.

س1162_ مزد گرفتن بابت مداحى اهلبيت و سخنرانى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س1163_ بعضى از مداحان اهل بيت از عبارت هاى (من مستم، از همه خوشگلترى) استفاده مى كنند آيا اين الفاظ اهانت به ساحت مقدس ائمه حساب مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; مداحى شغل بسيار شريفى است و اجر جزيل دارد و حيف است كه اين عمل با اهانت به مقام اهل بيت(عليه السلام) مبدل به خلاف شرع شود.

س1164_ در عزادارى امام حسين(عليه السلام) به صورت لطمه زدن و خود را مجروج

كردن و قمه زدن، احياناً هلاك مى شوند و استفاده از طبل چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; تمام آن چه ذكر كرده ايد جايز و متسحسن است; مگر كارى كه موجب هلاكت شود.

زمان(عليه السلام) قيام مى كند اهل سمرقند است و از آن جا قيام مى كند و بعد فرماندهى يك مقدار از قشون امام زمان(عليه السلام) به او واگذار مى شود تفصيل آن را در محل ديگر ملاحظه كنيد.

س1170_ آيا قتل قبطى به دست حضرت موسى(عليه السلام) منافات با عصمت ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; آن چه از روايات استفاده مى شود آن كه حضرت موسى مأمور به قتل او بود. آن چه هست شايد مختصر عجله ى در آن كرده است. به هر حال شيخ طوسى مى فرمايد:

چنانكه كسى بگويد كه حرام بوده خلاف ضرورى گفته است.

س1171_ آيا ترك اولى براى ائمه معصومين امكان داشته است؟ آيا عدم معصيت با توجه به عصمت كمال مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; امكان داشته ولى نكرده اند، مسلماً كمال است زيرا عصمت موجب سلب اختيار نمى شود تا آن كه اختيارى، نباشد و قائل به جبر شويم.

س1172_ معاشرت با افرادى كه شش امامى يا چهار امامى هستند شرعاً چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1173_ آيا صحيح است كه ام كلثوم را اميرالمؤمنين(عليه السلام) به عقد عمربن خطاب در آوردند ولى از او بچه دار نشد و مى گويند اگر حضرت به او نمى داد عمر تهمت دزدى به حضرت مى زد؟

ج _ باسمه تعالى; دروغ است.

س1174_ چرا اميرالمؤمنين(عليه السلام) در حيات حضرت زهرا(س) تزويج ديگرى نكرد و عدم تزويج آن حضرت براى چه بود آيا حق تزويج نداشت؟

ج _ باسمه تعالى; حق نداشتن اكراماً و تعظيماً للزهراء(س) بود.

س1175_ خداوند در قرآن مى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليماً معنى آيه چيست؟

ج _ باسمه

تعالى; معنى «صلوا عليه» گفتن «اللهم صلى على محمد و آل محمد» است.

س1176_ چرا در چهار سوره ى قرآن قل، كه خطاب به پيغمبر است تكرار شده است؟

ج _ باسمه تعالى; تكرار نيست. چند مورد است كه در هر مورد كفّار سؤال هايى مى كردند و خداوند به پيغمبر خطاب مى كند به آن ها بگو.

س1177_ آيا عدم تقبل توبه از قتله ى ائمه(عليه السلام) از عمومات و اطلاقات تقبل توبه خارج مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; قاتلين ائمه طاهرين(عليهم السلام) هيچ كدام موفق به توبه نشدند بنابراين اين بحث اثرى ندارد و به عقيده من توبه ى آن ها قبول نيست.

س1178_ قيام سيدالشهداء با توجه به علم به شهادت، چگونه موضوع براى القاء نفس بر تهلكه ى منهيه نمى باشد و عزم رفتن حضرت على(عليه السلام) به مسجد با علم به شهادت چگونه بايد عنوان شود؟

ج _ باسمه تعالى; قيام حضرت سيدالشهداء (صلوات الله عليه) با علم به شهادت چون سبب بقاى دين شد در حالى كه دين در شرف اضمحلال بود امرى لازم بود. به عبارت ديگر حسين بن على(عليه السلام) خود را فداى دين كرد. كارى كه نظيرش را البته با مرتبه ى نازله، انبياء و ائمه موظف به انجام آن بودند; اگر اين شرايط براى خود حضرت امير(عليه السلام) هم بود; چنين مى كرد، و امّا مسجد رفتن حضرت امير(صلوات الله عليه) به واسطه ى آن بود كه آن ها موظف بودند در عمل، به طريق متعارف عمل كنند نه از راه علم غيب. مسئله محتاج تفصيل است.

س1179_ تاريخ شهادت سبط اكبر حضرت امام حسن مجتبى(عليه السلام) هفتم صفرالمظفر

سنه 49ق و 28 صفرالمظفر 49 ق نوشته اند كدام صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; آن چه من در ذهنم است 4 روايت است سومى 25 ربيع الاول و چهارمى 5 ربيع الاول. ولى عمده همان دو روايت است كه ذكر كرده اند و چه خوب است شيعيان هر دو روز را ارج نهند اگر روز هفتم را بيشتر اهميت نهند بهتر است چون روايتش اقوى است.

س1180_ آيا اين روايت صحيح است (كذب الوقاتون) تعيين وقت ظهور براى حضرت جايز نيست؟

ج _ باسمه تعالى; چون وقت ظهور، بيان نشده است هركس تعيين كند دروغ گفته است و حديث قطع نظر از سند، مطابق قواعد هم مى باشد.

س1181_ آيا امام زمان(عليه السلام) فقط معاندين را به قتل مى رساند؟ در صورتى كه ياران امام(عليه السلام) منحصر به 313 نفر باشد چگونه بر مستكبرين جهان با اين قدرتشان غلبه خواهد كرد؟

ج _ باسمه تعالى; در اين كه حضرت(عليه السلام) با ظهور خود دنيا را پر از عدل مى كند ترديدى نيست. همچنين تعداد اصحاب (313) بيش از اين است و مدتى هم جنگ مى كند كه در آن ترديدى نيست. ظاهراً رجال دولت و اولين گروه همراه آن حضرت به اين تعداد است.

س1182_ منظور از انتظار فرج چيست؟

ج _ باسمه تعالى; كسى كه منتظر مهمان بزرگى باشد لابد تمام وسايل پذيرايى را فراهم نموده و كارى كه موجب ناراحتى مهمان شود انجام نمى دهد. بنابر اين كسى كه انتظار فرج و ظهور امام(عليه السلام) را دارد قهراً بايد به وظايف شرعيه، خوب عمل كند; چون انتظار فرج افضل اعمال است.

س1183_ آيا اعتقاد به غيبت

حضرت(عليه السلام) از ضروريات دين است؟ يا از ضروريات مذهب يا هيچ كدام؟

ج _ باسمه تعالى; از ضروريات مذهب نيست و ظاهراً از ضروريات دين، بلكه اديان آسمانى مى باشد.

س1184_ آيا رجعت از ضروريات مذهب است و حكمت آن چيست و آيا همه ى ائمه تشريف مى آورند بعد قيامت مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; اصل رجعت به نظر من ضرورى است شايد بيش از 200 روايت بر آن دلالت دارد و رجعت حضرت امير(عليه السلام) و حسين بن على(عليه السلام)از مسلمات است. رجعت بقيه به اين واضحى نيست و اما حكمت رجعت چه هست مقام گنجايش بيان آن را ندارد.

س1185_ آيا شفاعت از ضروريات دين است و حكمت آن چه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; شفاعت از ضروريات است و آيات و روايات دال بر آن است.

س1186_ مراد از عصمت وارده درباره ى حضرت زينب(عليه السلام) و حضرت ابوالفضل چه مرتبه اى است؟

ج _ باسمه تعالى; عصمت به معناى علم است. معصومين(عليه السلام) به كنه معاصى علم پيدا مى كنند و آن مانع صدور معصيت است. كما اين كه خود ما اگر علم به خباثت چيزى داشته باشيم; مانند خوردن كثافات، ممكن نيست آن عمل را انجام بدهيم. ائمه اطهار(عليه السلام) به همه ى معاصى چنين علمى دارند. مرحوم مامقانى راجع به حضرت زينب(س) معقتد است معصوم بوده است و من معصومين را چهارده تن مى دانم ولى نمى توانم راجع به آن مخدّره قضاوت كنم و فقط آن را مى گويم كه آيت الله خوئى فرموده است: هى لا تخشى غير الله سبحانه، تقول حقاً و صدقا، لا تحركها العواصف و لا تزيلها

القواصف، فحقاً هى اخت الحسين(عليه السلام) و شريكه.

س1187_ ايام شهادت ائمه(عليه السلام) مثل عاشورا و شهادت هاى ديگر عروسى كنند جايز است يا خير؟ اگر قصد بى اعتنايى كنند چطور؟

ج _ باسمه تعالى; شخص شيعه ى محب اهل بيت، ممكن نيست چنين كارى بكند. اگر كسى مرتكب شود لابد شيعه ى خالص نيست.

س1188_ آيا عصمت درجاتى دارد كه چهارده معصوم(عليه السلام) در درجات عاليه واقع شده باشند؟

ج _ باسمه تعالى; مسلماً درجاتى دارد و ائمه(عليه السلام) درجات عاليه را دارا بودند.

س1189_ آيا جايز است اسم مبارك پيامبر(صلى الله عليه وآله) با كنيه ى حضرت با هم به بچه نامگذارى شود؟

ج _ باسمه تعالى; حرمت ندارد ولى مستحسن نيست.

س1190_ چه اعمالى موجب رضايت و يا ديدن امام زمان(عج) فراهم مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; انجام واجبات، ترك محرمات، كمك به بيچارگان و دستگيرى از مستمندان و اعمال مستحبه و...

س1191_ پولى كه توسط هيئت عزادارى ائمه اطهار(عليه السلام) جمع آورى شده آيا مى شود بدون اجازه ى بزرگان هيئت در جاى ديگر خرج كرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اختيار آن پول هاى جمع شده، با كسى است ك هيئت او را متصدى قرار داده است و بدون اجازه ى او نمى توان خرج كرد.

س1192_ آيا در احاديث و روايات از معصومين درباره صلوات، بيان شده است كه آل محمد، شامل فقط حضرت زهرا، امامان معصوم است و يا شامل سادات نيز مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; آل محمد(صلى الله عليه وآله) حضرت زهرا(س) و ائمه معصومين(عليه السلام)مى باشند و شامل سادات نيست.

س1193_ آيا لعنت و فحش نسبت به بنى اميه و آل سفيان جايز

است يا به خاطر اين كه بنى اميه و بنى هاشم از يك پدرند لعنت نسبت به آن ها بازگشت به پيامبر مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است بلكه از بهترين عبادات است.

س1194_ چرا به حضرت مهدى(عج) كنيه اباصالح داده اند؟

ج _ باسمه تعالى; ابو بصير مى گويد: حضرت به او فرمودند چنانچه در بيابان گرفتار شدى; بگو «يا صالح» و يا بگو «يا اباصالح» غير از اين ظاهراً مدرك ديگرى نيست.

س1195_ وقتى مى گوييم امام حسين(عليه السلام) براى حفظ اسلام كشته شده به دين خدا اهانت كرده ايم و يا در حقيقت پذيرفته ايم نابودى و بقاء اسلام منوط به بود و نبود يك انسان است؟

ج _ باسمه تعالى; دنيا دار تكليف و اختيار است; يعنى امام براى حفظ اسلام كشته شد. چون بر حسب موازين دنيوى وضع اسلام به جايى رسيده بود كه به جز اسم، چيزى از آن نبود و وسيله اى جز قيام و كشته شدن امام براى رساندن حقايق به مردم نبود، امام دست به اين كار زد كه پس از كشته شدن امام قيام ها شروع و مردم به اسلام هدايت شدند.

س1196_ به چه علت اميرالمؤمنين با ابوبكر بيعت كردند؟ با توجه به اين كه بيعت با وى تأييد خلافت و دليل به حق بودن او شمرده مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; به خطبه هاى نهج البلاغه و به خصوص خطبه شقشقيه رجوع كنيد.

س1197_ در صورت امكان، اسامى علمايى را كه اجازه مى فرماييد از كتب ايشان نقل روايت شود مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; در اين زمان اجازه ى نقل روايت از كتب لازم نيست

و همه مى توانند از هر كتاب چاپى نقل كنند.

س1198_ اگر سيدى به معصومين(عليه السلام) فحش دهد، آيا از اهل جهنم است و ضمناً كشتن او واجب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در هر دو سؤال بلى.

س1199_ اگر كسى اهانت به انبياء سلف كند آيا واجب القتل است؟ و عصمت در حق آن ها ضرورى است؟

ج _ باسمه تعالى; سبّ موضوع حكم است نه اهانت و در آن دو قول است; اقوى و جوب قتل است; للنبوى الخاصى: من سبّ نبياً قتل و من سبّ صاحب نبىّ جلد (وسائل باب 25 من ابواب حد القذف) و عصمت انبياء ضرورى است.

س1200_ در روايتى هست كه در مسجد كوفه هزار وصى پيغمبر نماز خوانده است و در روايت ديگر گويد كه كوفه را عمر بنا كرده است لطفاً توضيح را به طور اجمالى بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; مسجد كوفه از اوائل خلقت بشر موجود بوده، جاى قبول توبه ى آدم و استقرار كشتى نوح در آن جا است. بعضى از حضرات معصومين _ عليهم السلام _ از مدينه مسافرت نموده در آن جا نماز خوانده اند. بنابر اين هيچ مانعى تصور نيست از صحة روايت ذكر شده اولا و روايت دوم مجعول است قطعاً.

س1201_ سؤال مى كنند كه چرا خداوند حضرت آدم(عليه السلام) را از درخت منهيه نهى فرمود و چرا حضرت آدم(عليه السلام) از درخت مذكور خورد؟

ج _ باسمه تعالى; «عصى آدم ربه ففوى» به معنى نسى امرر به لغواية الشيطان وارد شده است. حضرت رضا(عليه السلام) در روايتى مى فرمايد: ان الله عزّوجلّ _ آدم حجة فى ارضه و خليفة فى

بلاده لم يخلقه للجنة و كانت المعصية من آدم فى الجنة لا فى الارض.

س1202_ با اين كه هجرت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در اول ماه ربيع الاول اتفاق افتاده چرا اول سال قمرى، اول ماه محرم است؟

ج _ باسمه تعالى; چون اول محرم در نزد عامه مردم اول سال بوده است; نخواستند اين عادت را به هم بزنند. ولى مبدأ تاريخ چون مختلف فيه بوده است هجرت پيغمبر(صلى الله عليه وآله)گرفته اند كه عموم مسلمين با اين امر موافق مى باشند.

س1203_ با اين كه خارج كردن تير از پاى مبارك اميرالمؤمنين(عليه السلام) در حال نماز و متوجه نشدن حضرت به آن، در عروة الوثقى و رساله هاى آيات عظام و جامع السادات علامه نراقى(ره) ج 3 ص 328 چ قم، مذكور است يكى از علماى متأخر نوشته خبر مذكور را به علت اشتهارش نقل كرده اند و تا به حال كسى سندى معتبر ارائه نكرده است؟ نظر حضرت عالى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بزرگانى كه اسم برده ايد اجل از آن هستند كه خبر ناديده نقل كنند.

س1204_ چنانچه كسى به حضرت عباس(عليه السلام) و حضرت زينب(عليه السلام) سبّ و اهانت كند آيا واجب القتل است و آن بزرگواران در چه درجه قرار داشته اند؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه سبّ آن ها، بالالتزام سبّ امام باشد; بلى و بعض فقهاء در سبّ مادر و دختر پيغمبر(صلى الله عليه وآله)البته غير از حضرت زهرا(عليه السلام)، ملتزم شده اند و در خصوص حضرت زينب(عليه السلام) من فتواى صريح نمى دهم.

س1205_ روايتى كه مى گويد زينب(عليه السلام) بالاى سر نعش برادرش امام حسين(عليه السلام)رسيد; عرض كرد

آيا تو برادر منى آيا تو فرزند مادر من هستى; مى شود نسبت به حضرت زينب(س) داد؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، اشكال ندارد. وعاظ آن را به حضرت زينب _ سلام الله عليها _ نسبت بدهند.

س1206_ روايتى كه مى گويد حضرت زينب(عليه السلام) در قتلگاه اين جمله را به خدا عرض كرد (الهى تقبل منا هذا القربان)؟

ج _ باسمه تعالى; از جواب مسأله قبل جواب اين مسأله و سه مسأله بعد معلوم مى شود.

س1207_ روايتى كه مى گويد وقتى حضرت زينب(عليه السلام) بر سر نعش مطهر امام حسين(عليه السلام) رسيد عرض كرد: السلام عليك يا ذبيحاً من القفا اختك لك الفدا يابن محمد المصطفى و يا قرة عين فاطمة الزهراء)؟ در كجا نقل شده است؟

ج _ باسمه تعالى; اللهوف فى قتلى الطفوف ص 130، المناقب ج 4 ص 113، بحارالانوار ج 45 ص 59.

س1208_ روايتى كه مى گويد حضرت زينب(عليه السلام) در قتلگاه خطاب به بدن امام حسين(عليه السلام) كرده و عرض كرده: اگر تمام مصيبت هاى تو را فراموش كنم اين مصيبت تو از ياد نمى رود، تو را ميان دو نهر آب با لب تشنه شهيد كرده و هرچه آب خواستى ندادند. و روضه اى كه نقل شده امام زمان _ ارواحنا فداه _ موقع ظهور مى خواند: «الا يا اهل العالم جدى الحسين(عليه السلام) قتلوه عطشاناً» در كجاست؟

ج _ باسمه تعالى; شجره طوبى ج 2 الحائرى ص 397.

س1209_ روايتى كه مى گويد «و مثل من خرج منا اهل البيت قبل قيام القائم(عليه السلام) مثل فرخ طار و وقع من و كره فتلاعبت به الصبيان» در كجاست؟

ج _ باسمه تعالى; اين روايت از

امام باقر(عليه السلام) است در غيبة نعمانى ص 199، مستدرك الوسائل ج 11 ص 37 و قريب به اين مضمون روايتى از امام سجاد(عليه السلام) نقل شده است در كافى ج 8 ص 264 و وسائل ج 15 ص 51.

س1210_ با اين كه محدث نورى در لؤلؤ مرجان از شيخ مفيد و شيخ طوسى و شيخ كفعمى و علامه حلى _ رضوان الله عليهم اجمعين _ روايت فرموده كه اهل بيت پيامبر روز اربعين از شام به طرف مدينه حركت كردند و ورود اهل بيت(عليه السلام) به كربلا را در روز اربعين علمائى مانند علامه مجلسى(ره) در زاد المعاد; فاضل بيرجندى(ره) در وقايع الشهور; محدث قمى(ره) در منتهى الامال; دكتر آيتى(ره) در بررسى تاريخ عاشورا آن را رد فرموده اند نظر حضرت عالى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اين امر مورد اختلاف است. ولى به نظر من ورود به كربلا همان اربعين اول بوده است.

س1211_ اين كه مشهور است شريح قاضى فتوا به قتل امام حسين(عليه السلام) داد; آيا سند مشهور دارد؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهر اين است كه چنين نيست و لذا مختار تعرض شديد به او نكرد. فرد ديگرى به نام شريح بوده است كه او فتوا داده است.

س1212_ حديثى از امام كاظم(عليه السلام) مروى است كه مى فرمايد: «من اخذ دينه من افواه الرجال رده الرجال» در كجاست؟

ج _ باسمه تعالى; در الفصول المهمه شيخ حر عاملى ص 125 و شيخ صدوق روايت را از اميرالمؤمنين(عليه السلام) نقل نموده است.

س1213_ آيا عكس در حال جوانى پيامبر كه در دست مردم است صحت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; نمى دانم. ولى خود من به احتمال

درست بودن نگه داشته و به آن تبرك مى جويم.

س1214_ آيا ملاقات با حضرت ولى عصر(عج) را در زمان غيبت كبرى قبول داريد؟

ج _ باسمه تعالى; كسانى كه مشرّف به لقاء آن حضرت شده اند خيلى زياد هستند. مرحوم مجلسى در بحارالانوار جلد 52 صفحه 1 تا 77 جماعت زيادى را نقل مى فرمايد كه مشرف شده اند، حاجى نورى در النجم الثاقب صد قصه را نقل مى كند و كتب زيادى در اين موضوع يعنى كسانى كه به لقاء آن حضرت مشرف شده اند تأليف شده است. مانند «تبصرة الولى فى من راى القائم المهدى» لسيد هاشم البحرانى و «البهجة فى من فاز بلقاء الحجة» لسلماسى الاصفهانى و «العبقرى الحسان فى تاريخ صاحب الزمان» للنهاوندى و «تذكرة الطالب فى من رأى الامام الغائب» و «دارالسلام فى من فاز بلقاء الامام» و تشرف سيد بحرالعلوم و شيخ انصارى و غيرهما من الاساطين از مسلمات است. بنابر اين مراد از روايتى كه اشاره فرموديد ظاهراً اين است كه كسى به عنوان نائب خاص ادعا كند مانند سيدعلى محمد باب بايد او را تكذيب كرد.

س1215_ حكمت عدم جواز تصريح اسم مبارك امام زمان چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در روايات متعدد منع ذكر نام آن حضرت است و فقهاى بزرگ آن ها را حمل بر تقيه در زمان هاى سابق نموده اند كه آن حضرت متولد شده بود و چون شيعه و سنى روايت كرده اند كه آن حضرت خواهد آمد و اسم او موافق اسم پيامبر است و چون آن حضرت را مخفى كردند; جبابره آن عصر در تفحص حال حضرت بر مى آمدند لهذا منع شده

كه اسم آن حضرت برده شود.

س1216_ مى گويند كه روز عاشورا امام حسين(عليه السلام) به حضرت عباس(عليه السلام) پناه برد; آيا صحيح است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; عيالات بلى، ولى خود امام حسين(عليه السلام) خير.

س1217_ با توجه به اين كه پايبند بودن به دين در فطرت بشر است; پيامبر قبل از نبوتش به چه دينى عمل مى كردند؟

ج _ باسمه تعالى; اقوال مختلفى است. به نظر من، به دين خودشان عمل مى كردند كه بعد از سال ها مأمور به ابلاغ، مردم شدند.

س1218_ نظر جناب عالى درباره كسى كه غصب فدك را منكر شده چيست؟

ج _ باسمه تعالى; اين شخص يا بى سواد و بى اطلاع است يا معاند و مخالف.

س1219_ حكمت در رجعت ائمه(عليه السلام) چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مسئله محتاج به تفصيل است. آنچه بر ما لازم است اعتقاد به رجعت است چون از طريق حضرات معصومين عليهم السلام بيان شده است.

س1220_ اگر شب ليلة القدر تمام مقدرات خداوند متعال بر امام زمان(عليه السلام) نازل مى شود ولى در روايت مى فرمايد در هر شب جمعه به علم ما افزوده مى شود آن چه علمى است؟

ج _ باسمه تعالى; علم ائمه(عليه السلام) مخصوص به مقدرات نيست تا زياد نشود.

س1221_ نوشتن اسماء جلاله و يا اسامى معصومين و القابشان جهت تبرك روى لباس ورزشى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فى نفسه اشكال ندارد.

جمعه به قصد ورود يا رجاء مستحب است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، مستحب است.

س1224_ درجه وثوق دعاى معروف به علوى مصرى و صنمى قريش در چه حد است؟

ج _ باسمه تعالى; به هر تقدير مستحب است.

س1225_ آيا در زيارت عاشورا گفتن يك بار سلام به جاى صد بار سلام و گفتن يك بار لعن به جاى صد بار لعنت به قصد ورود يا رجاء جايز و مستحب است؟

ج _ باسمه تعالى; خير، جايز نيست زيارت عاشورا كه بسيار فضيلت دارد به اين نحو خوانده شود بلى فى نفسه اگر به قصد ورود نباشد خوب است.

س1226_ بعضى مى گويند در زيارت عاشورا تمام لعن و سلام صد مرتبه گفتن لازم نيست بلكه همان جمله اخير در لعن (اللهم العنهم جميعا و در سلام (السلام على الحسين تا آخر) صد مرتبه گفته شود كافى است؟

ج _ باسمه تعالى; اين كيفيت هم كافى نيست; بلكه بايد تمام لعن و سلام را صد مرتبه گفت.

س1227_ آيا زيارت عاشورا را به نحوى كه اخيراً متداول شده است كه لعن و سلام را هر كدام يك مرتبه مى گويند و بعد از هر كدام مى گويند مأة مرة، قبول داريد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; زيارت عاشورا كه آن ثواب هاى محير العقول براى آن ذكر شده است به اين نحو نيست. بلكه بايد هر كدام از لعن و سلام صد مرتبه تكرا شود.

توان گفت چون در اول امر، يا در بيان آن حكم مصلحت نبوده است يا مفسده بر آن مترتب مى شده است.

س1229_ اولين نويسنده وحى كه بوده است؟

ج _ باسمه تعالى; حضرت امير(عليه السلام).

س1230_ آيا قرآن به خصوص در دست حضرت امير(عليه السلام) بوده غير از قرآن هايى كه خليفه غاصب وقت جمع آورى كرده است و اين قرآن موجود از آن ها است؟

ج _ باسمه تعالى; امتياز قرآن حضرت، به اشتمال آن در تفسير و تأويل و شأن نزول مى باشد كه همه را خود پيغمبر بيان كرده بوده اند والا خود آن قرآن، همين قرآن ما است بدون زياده و كم.

س1231_ تفسير قرآن براى غير مجتهد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; تفسير قرآن براى مجتهد و غير مجتهد حرام است. ولى بيان معنى ظاهرى قرآن، تفسير نيست و اشكال ندارد.

س1232_ پا دراز كردن در مقابل قرآن حرام است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; دراز كردن پا مقابل قرآن چون اهانت تلقى مى شود; نبايد انجام گيرد. چنانچه اهانت نباشد; اشكال ندارد.

س1233_ در قرآن كدام يك (سلام على ال ياسين يا آل ياسين) درست است؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً اولى درست است.

حتماً.

س1236_ كسى نسبت به استخاره آگاهى نداشته باشد و در اثر استخاره ايشان به كسى ضرر وارد شود آيا ضامن است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; خير، ضامن نيست ولى كار شرعى انجام نداده است.

فتنه و تشتت و اذيت شيعه بشود; بايد مراعات نمود.

و هر ظالمى عده اى را با ظلم بكشد و سپس اگر نادم شد راه تحقق توبه چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; توبه ظالم به رد حقوق مردم و تصميم قطعى بر ترك گناه و پشيمانى از آن گناه و گذشته خويش مى باشد و هيچ كسى نبايد از رحمت حق مأيوس باشد.

س1247_ كافر بودن شخص به چه وسيله است؟ آيا با خبث باطنى يا بى عقيده بودن اوست؟

ج _ باسمه تعالى; كافر بودن يك مرحله ظاهرى و يك مرحله واقعى دارد. مرحله ظاهر با هر دو سازش دارد. چون با گفتن شهادتين حكم به اسلام او مى شود هرچند او خبث باطنى داشته باشد يا بى عقيده باشد.

چيست؟

ج _ باسمه تعالى; روايت سند معتبرى ندارد و فقهاء هم فتوا نداده اند.

س1253_ آيا لعن مؤمن به اطلاق كريمه (يوم ينادى المنادى الا لعنة الله على القوم الظالمين و يا المحتكر ملعون و شارب الخمر ملعون) و غيره جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

فيلم، عكس، راديو و تلويزيون

س1254_ بدن زن كافر با تصاوير مونتاژ شود چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1255_ به تصوير كشيدن تخيلات و داستان هايى كه دستمايه آن ها تخيل و اوهام مى باشد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1256_ نمايش محرمات بدون اين كه در واقع حرامى انجام شود (مثل نمايش شرب خمر به وسيله آب يا نمايش قمار بدون شرط بندى و قصد بازى) چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه موجب موهون شدن محرم شود و يا مانند اشاعه فحشاء شود; جايز نيست.

س1257_ نمايش رقص بر فرض اين كه اصل را حرام بدانيم در فيلم چه حكمى دارد و آيا بين رقص هاى آيينى و غير آيينى تفاوتى هست؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد و فرقى بين آن دو نيست. هر دو جايز است.

س1258_ ساخت فيلم هاى ترسناك براى سرگرمى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فى نفسه اشكال ندارد.

س1259_ نمايش صحنه هاى ترسناك يا صحنه هاى فجيع كشتار و شكنجه، در فيلم، به عنوان بخشى از داستان و ماجراى يك فيلم چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فى نفسه بى مانع است.

س1260_ نمايش مجامعت حيوانات در فيلم هاى مستند چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اگر موجب فوران شهوت نشود جايز است.

س1261_ گوش دادن به صداى زن خواننده

براى مردان چه حكمى دارد؟ (در صورتى كه آواز از باب غناى حرام نباشد) مونتاژ اين گونه تصنيفات بر روى فيلم يا تصوير خود خواننده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است.

س1262_ آيا ديدن برخى فيلم ها كه در آن شئونات اسلامى رعايت نشده و مدتى است با اجازه از وزارت ارشاد در سينماها پخش مى شود جايز است در صورت اشكال راه حل شرعى را بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; اجازه وزارت ارشاد، حرام را حلال نمى كند. بايد موازين شرعى در ديدن و شنيدن رعايت شود.

س1263_ نگاه كردن به فيلم هاى خارجى و ايرانى بدون قصد لذت چگونه است، لطفاً بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; نگاه كردن به فيلم هاى ايرانى كه زن بى حجاب را نشان مى دهد و فيلم هاى خارجى كه بدن عريان زن را نشان دهد; حرام است و نيز گوش دادن به آواز موسيقى در ضمن آن جايز نيست.

س1264_ در صورتى كه سوژه يا قالب اقتضاء نمايد كه كارگردان يا بازيگران مؤنث (مسلمان يا غير مسلمان) حجاب كامل يا اصلا حجاب را رعايت نكنند ساخت و نمايش و تماشاى چنين فيلم ها چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; از بازيگر غير مسلمان اشكال ندارد.

س1265_ براى آن كه مقام معنوى و شئون ائمه و پيامبران محفوظ بماند، در ساختن فيلم زندگى آنان چه نكات و ضوابطى لازم است رعايت شود؟

ج _ باسمه تعالى; مقامات معنوى آنان قابل درك نيست و با ساختن فيلم نمى توان آن را ارائه كرد ولى اگر بنا باشد فيلمى ساخته شود; بايد فيلمى باشد كه مظهر مقام عبوديت و تسليم آن ها در

برابر حق و صبر در برابر مشكلات و استقامت و مبارزه با ظالمين و جنايت كاران و حكام جور و دستگيرى از مستمندان و طرفدارى از حق و مستضعفين و يا مشابه آن باشد، همچنين در مورد زندگى خصوصى آن ها نباشد (و در اين صورت چند سؤال پيش مى آيد).

س1266_ اول: در صورتى كه نمايش زندگى و چهره معصومين(عليه السلام) در فيلم مستلزم هيچ گونه اهانتى به ساحت مقدس آن حضرات نباشد و مردم را به تأسى و الگو پذيرى از روش ها، منش ها و اخلاقيات آن بزرگواران ترغيب نمايد؟ اولا: بازى هنرپيشگان در نقش معصومين(عليه السلام) چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چون معصومين(عليه السلام) مجسمه روحانيت و معنويت مى باشند; بازى هنرپيشگان نمى تواند كاشف از مقام آنان باشد.

س1267_ ثانى: نشان دادن چهره هنرپيشه به جاى چهره معصوم(عليه السلام) و نمايش حركات و سكنات معصوم(عليه السلام) مثل راه رفتن، نشستن و برخاستن و غذا خوردن و خوابيدن چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست. چون نشان داده نمى شود.

س1268_ ثالث: آيا مى توان به منظور آب و تاب دادن و جذابيت بخشيدن به داستان سخنانى را كه از معصومين(عليه السلام) صادر شده از زبان معصوم(عليه السلام) ديگرى بيان كرد؟

ج _ باسمه تعالى; چون دروغ است جايز نيست.

س1269_ رابع: آيا مى توان براى به تصوير كشيدن مواضع فكرى معصوم(عليه السلام)، واقعه اى را به تصوير كشيد كه اتفاق نيفتاده; مثلا مى دانيم كه همه معصومين(عليه السلام) در مقابل ستمگران محكم و استوار بوده اند، حال اگر فرض كنيم در زندگى يكى از معصومين(عليه السلام) اتفاقى نيفتاده كه حضرت معصوم(عليه السلام) در

مقابل ستمگرى ايستادگى كند يا تاريخ آن را براى ما نقل نكرده باشد آيا مى توان داستانى را ساخت و تصوير كرد تا روحيه ظلم ستيزى معصوم(عليه السلام) نمايش داده شود؟

ج _ باسمه تعالى; نمى شود و شرعاً حرام است.

س1270_ به منظور تنبيه و توجه تماشاچى به نتيجه اعمال، آيا مى توان صحنه هاى روز قيامت را به تصوير كشيد و از آنجا كه نمايش اين صحنه مستلزم نمايش چهره فرشتگان عذاب و رحمت است; بازى هنرپيشگان در نقش فرشتگان چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه به آن نحوى باشد كه با سند صحيح باشد جايز است.

س1271_ نگاه كردن به فيلم زنان بى حجاب چه حكمى دارد، و آيا در اين مسأله بين مسلمان و كافر و بين فيلم مستقيم و غير مستقيم تفاوتى هست؟

ج _ باسمه تعالى; نگاه كردن به فيلم زن بى حجاب مسلمان جايز نيست و به فيلم زن غير مسلمان جايز است البته به مقدارى كه به خود زن كافر مى شود نگاه كرد.

س1272_ در صورتى كه زنان غير مسلمان بدون مراعات حجاب اسلامى به ايفاى نقش بپردازند؟

اولا: نگاه كردن عوامل توليد به اين زنان چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; به مقدارى كه در رساله ها نوشته شده است; جايز است.

س1273_ ثانياً: نگاه كردن تماشاچيان به فيلم آن ها چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فرقى بين تماشاچيان و عوامل توليد نيست.

س1274_ ثالثاً: در صورت جواز تا چه حدى از بدن ايشان را مى توان نمايش داد، آيا جواز منحصر به موى سر است يا شامل ساير اعضاى بدن مثل پا و دست و بازو نيز مى شود و

در صورت دوم آيا عورتين را نيز شامل مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; كشف آن به مقدارى كه متعارف است جايز مى باشد ولى كشف عورتين آن ها جايز نيست.

س1275_ آيا زن و مرد محرم _ مثل زن و شوهر _ مى توانند در فيلم همديگر را لمس كنند، ببوسند يا در آغوش بگيرند؟ آيا حكم اين مسأله در صورتى كه زن و مرد محرم، نقش دو محرم يا دو نامحرم را بازى كنند متفاوت است؟ ديدن اين گونه روابط براى بيننده فيلم چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى جايز است كه موجب تهييج شهوت نشود.

س1276_ رعايت حجاب بر دختران نابالغ در فيلم و غير فيلم تا چه حدى لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; حد ندارد نمى توان به عورت آن ها نگاه كرد. س1277_ لمس كردن دختران نابالغى كه در نقش زنان بالغ بازى مى كنند براى مردان نامحرم و لمس پسران نابالغى كه در نقش مردان بالغ بازى مى كنند براى زنان نامحرم چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; لمس دختر غيربالغ توسط مرد نامحرم در صورتى جايز نيست كه مرد در معرض طغيان شهوت باشد و در غير اين صورت جايز است.

س1278_ ساختن فيلم در ارتباط با آموزش مسائل جنسى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1279_ بازى كردن مرد در نقش زن و زن در نقش مرد چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مانعى ندارد.

س1280_ نمايش زنان بى حجاب با هنرپيشه هاى مصنوعى (نقاشى متحرك و تصاوير كامپيوترى) چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فى نفسه اشكال ندارد; مگر آنكه موجب طغيان شهوت باشد.

س1281_ مونتاژ بدن

برهنه زنان كافر با چهره هنرپيشه هاى مسلمان به وسيله كامپيوتر به طورى كه خيال شود همان زن است كه برهنه شده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1282_ ديدن زن هاى بى حجاب آرايش كرده در فيلم ها، در صورتى كه بازيگر مسلمان يا غير مسلمان باشد چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; به قصد ريبه و تلذذ مطلقاً حرام است و اما بدون ريبه ديدن زن غير مسلمان جايز است و ديدن زن مسلمان چنانچه بدن و موى او پوشيده باشد ولو صورتش باز باشد; جايز است و در غير اين صورت جايز نيست.

س1283_ ديدن عكس نامحرم بدون ريبه و با وجود آن چه صورت دارد و فرقى بين آشنا و ناشناس وجود دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; نگاه كردن به عكس زن نامحرم با قصد لذت حرام است و بدون قصد لذت جايز است در اين صورت نيز بهتر است به عكس زن نامحرمى كه مى شناسد; نگاه نكند.

س1284_ دختران مى پرسند آيا مى توانند در حرفه بازيگرى يا كارگردانى فعاليت داشته باشند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مستلزم تماس غير مشروع با مرد نامحرم باشد يا او را بدون حجاب شرعى در سينما يا تلويزيون نشان دهند; جايز نيست.

س1285_ گرفتن عكس براى زن چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه عكس گيرنده زن باشد; اشكال ندارد و همچنين است اگر عكس گيرنده مرد باشد و زن حجاب شرعى را رعايت بنمايد.

س1286_ آيا ديدن فيلم هاى سكس و مبتذل حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى.

س1287_ آيا استماع تمام برنامه هاى صدا و سيما جايز است يا خير؟

ج _

باسمه تعالى; خير، ساز و آواز موسيقى، نظر به زن هاى مسلمان بدحجاب و... جايز نيست.

س1288_ آيات يا اسماء حسنى كه در صفحه تلويزيون به نمايش در مى آيد آيا مس آن ها بدون طهارت جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر هتك نباشد; جايز است زيرا خط مس نمى شود و شيشه مانع است.

س1289_ نظر مباركتان درباره فرموده آيت الله بروجردى كه گوش دادن به قرآن از راديو و تلويزيون حرام است; چيست؟

ج _ باسمه تعالى; خير، حرام نيست و خيال نمى كنم كه ايشان فرموده باشند.

س1290_ اگر در مجلسى كه حضور داريم راديو يا تلويزيون را روشن كنند وظيفه ما چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه موسيقى پخش كند; بايد نهى نمود و اگر نتواند نهى كند بايد از مجلس خارج شود.

س1291_ نظر مباركتان در مورد ويدئو و ماهواره چيست؟

ج _ باسمه تعالى; بلاشك منشأ فساد است. ولى اگر مى توانيد فقط از برنامه هاى غير فاسد آن استفاده نماييد و خانواده هايتان از اين برنامه ها استفاده نكنند; اشكال ندارد.

س1292_ نگاه كردن به فيلم هاى كاراته يا مذهبى و فيلم هاى آموزنده جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; فى نفسه اشكال ندارد البته در صورتى كه زن بى حجاب و ساز و آواز در آن نباشد.

س1293_ آهنگ هاى پخش شده در صدا و سيما چه حكمى دارد؟ ديدن زن مسلمان بى حجاب در تلويزيون حكمش چيست؟ نگهدارى تلويزيون در منزل چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; آهنگ هايى كه در تلويزيون و راديو پخش مى شود چون موسيقى و غنا با آلات لهو و لعب است مطلقاً حرام است و ديدن نامحرم

در تلويزيون، مانند ديدن در كوچه و بازار است و حرام است و نگهدارى تلويزيون در منزل، چنانچه سبب شود كه خودتان يا خانواده تان مرتكب حرام بشويد; نبايد نگه داريد ولى استفاده براى قرآن و سخنرانى و مدح اهل بيت و نوحه خوانى جايز است و نگهدارى براى اين امور جايز است و مانعى ندارد.

اشاعه فحشاء

س1294_ آيا نقل عمل زشت و جنايات، بدون تعيين شخصى، از موارد اشاعه فحشا مى باشد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اظهار معصيت خود انسان يا ديگران، فى نفسه قبيح است; ولى اشاعه فحشاء كه در آيه كريمه از آن نهى شده است مربوط به نسبت زنا به كسى دادن است كه حد هم دارد.

س1295_ مجلات سكسى كه به طور قاچاق وارد شده و پخش مى گردد و بسيار موجب فساد و فحشاء است; اگر راه جلوگيرى از آن منحصر باشد كه آن ها را بخرند و از بين ببرند آيا از سهم امام(عليه السلام) جايز است بخرند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1296_ حكم پخش و نشر و خريد و فروش و نگاه و نگهدارى عكس هاى رنگى زن هاى هنرپيشه كه با چهره اى جذاب و چشمگير و در بعضى موارد موهاى نمايان چاپ و تكثير شده چيست؟ با توجه به اين كه افراد نامبرده معروف و سرشناس هستند و راضى هستند كه مردم به عكس آن ها نگاه كنند آيا باز هم نگاه كردن به آن ها حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; نظر به اين كه نشر و تكثير چنين عكس هايى موجب تحريك جوانان مى شود; قبيح است و جايز نيست. راضى بودن و

نبودن آنان دخيل در حكم نيست.

از مداح ها شنيده شده كه مى گويند دست زدن با سينه زدن هيچ فرقى ندارد و كسانى كه دست نمى زنند مخالف اهل بيت(عليهم السلام) هستند حال با توجه به روايات وارده در حرمت غنا و آيه شريفه «و ما كان صلاتهم عند البيت الا مكاء و تصديه» (سوره انفال آيه 35) كه در تفسير برهان و تفسير نور الثقلين و ساير تفاسير معتبر شيعه در ذيل اين آيه شريفه، روايت وارد شده كه عبادت كفار در زمان جاهليت دست زدن در كنار خانه خدا بوده است آيا حضرت عالى غنا را در موقع خواندن اشعار و سرود و مولودى و همچنين دست زدن به همراه آن را جايز مى دانيد يا خير؟ مستدعى است كه نظر مباركتان را در اين زمينه به طور صريح مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; غنا حتى در روضه خوانى و قرآن خواندن مطلقاً حرام است و كسى كه بگويد سينه زدن در مصائب اهل بيت(عليهم السلام) كه از شعائر مذهبى و از جمله امورى است كه بقاء مذهب و دين به واسطه اين اعمال است با دست زدن در اعياد مذهبى فرقى نمى كند بسيار حرف غير مربوطى زده است خداوند همه را از شرور و آفات حفظ نمايد ولى كف زدن فى نفسه حرام نيست و روايتى كه به آن اشاره كرده ايد معنايش همان است كه از ظاهر آيه صدراً و ذيلا استفاده مى شود و آن وعده عذاب به مشركين مى دهد زيرا آنان با بازى كردن و كف زدن و سوت كشيدن به جاى نماز خواندن و عبادت كردن مانع از ورود مؤمنين به

مسجدالحرام مى شدند. روايات ديگرى هم در تفسير آيه شريفه وارد است كه مقام، گنجايش تعرض به آن ها را ندارد.

س1301_ اگر شغل كسى مطربى باشد; درآمد حاصله از خوانندگى يا مطربى وى كه شامل (زدن كليه آلات موسيقى از قبيل نى، تار، ضرب) مى شود چه حكمى دارد؟ آيا درآمد حاصل حلال است يا حرام؟

ج _ باسمه تعالى; درآمد موسيقى و خوانندگى غنائى حرام است.

س1302_ اگر كسى به قصد تفريح و سرگرمى، از آلت موسيقى استفاده كند مثلا (نى يا تار) بزند حكم عمل وى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; حرام الهى، با قصد تفريح و سرگرمى حلال نمى شود.

س1303_ آيا تمام نوارهايى را كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى (خصوصاً مداحى و موسيقى) مجوز تكثير و پخش مى دهد از نظر شرعى مجاز مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; موسيقى مطلقاً حرام است و با مجوز وزارت ارشاد حلال نمى شود.

س1304_ گوش نمودن به سرودها و موسيقى هاى شرعى، در روزهاى عزا و اندوه ائمه(عليه السلام) در محرم و رحلت نبى اكرم(صلى الله عليه وآله) و حضرت معصومه(س) و غيره جايز مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه آوازى، غنا و موسيقى باشد; گوش دادن جايز نيست والا جايز است.

س1305_ اخيراً در شهرها رسم شده است كنسرت موسيقى برگزار مى كنند; توسط گروهى خواننده و با وسايل نوازندگى مانند پيانو، ويولون، ارگ، گيتار، تار، سه تار، اجرا مى شود. اخيراً در شهر شاهرود نيز در چند مكان برگزار شده است و در بعضى مراسم زن و مرد به طور مشترك خوانندگى مى كنند و مى گويند ما مجوز داريم و از نظر قانون مجاز شده است

و اين موسيقى عرفانى است. جمع كثيرى نيز به خيال اين كه شرعاً بلا اشكال است; بليط تهيه كرده و در مجلس ياد شده شركت كرده و استماع مى نمايند. ضمناً مستمعين زن و مرد مشتركاً مى باشند. لطفاً حكم اجراى موسيقى مزبور و حكم شركت در آن مجلس و خريد و فروش بليط آن و حكم پول تهيه شده از اين را و پولى كه خواننده ها مى گيرند به عنوان اجرت چيست؟ آيا چيزى در اسلام به نام موسيقى عرفانى وجود دارد كه شرعاً مجاز باشد؟

ج _ باسمه تعالى; موسيقى عرفانى كه در اسلام جايز باشد; نداريم. اين اصطلاح از صوفيه است و مسلماً مانند بقيه موسيقى ها حرام است; خصوصاً كه با وسايل نوازندگى باشد. عجيب است كه مصادر امر هم شنيده ام كه تصريح مى كنند به جواز، و مجريان امر چنين مى كنند. خداوند تعالى هدايت شان كند.

س1306_ شنيدن هر گونه آلات موسيقى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حرام است.

س1307_ نظر حضرت عالى در مورد به كارگيرى آلات و ادوات موسيقى و معامله بر آن ها چيست؟

ج _ باسمه تعالى; چون موسيقى را حرام مى دانم; چنانچه آن آلات، منفعت ديگرى نداشته باشد معامله بر آن باطل است و اگر منفعت ديگر دارد; معامله صحيح است و استفاده در آن منفعت نيز، جايز است.

س1308_ با توجه به كثرت علاقه مندان زن براى فراگيرى انواع سازها در سطح كشور، چگونه مى توان با حفظ موازين فقهى امكان ارائه اين هنر، را توسط ايشان فراهم كرد؟

ج _ باسمه تعالى; مراد از اين هنر، اگر موسيقى است با هيچ ميزان فقهى، و

اگر هنر جايز است; خانم شوهردار بايد رضايت شوهر را جلب كند و يا در حين عقد، شرط شود كه شوهر بايد اجازه دهد و اگر بى شوهر است محدوديتى غير از رعايت موازين عام شرعى ندارد.

س1309_ خلاقيت و تحول در موسيقى در گروه تربيت متخصص (نوازنده، آهنگساز، خواننده و...) است و نظر به اين كه امروزه موسيقى از مقوله علم و هنر و فرهنگ به شمار مى آيد; چگونه مى توان با حفظ معيار فقهى به اين مهم پرداخت؟

ج _ باسمه تعالى; راهى به ذهن من خطور نمى كند.

س1310_ با توجه به اين كه ايران يكى از پنج تمدن بزرگ موسيقى بشرى به شمار مى آيد و به دليل مشكلات فقهى در بخش آموزش و اجرا، هم اكنون اغلب سازها و دستگاه هاى موسيقى و اجراى آن با معضل مواجه است آيا فقه اسلام در اين زمينه رهنمودى دارد كه در عين استفاده از اين پديده، ممنوعيت هاى فقهى را به دنبال نداشته باشد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه از موسيقى، همان غناء ارائه شده باشد كه فعلا ظاهراً مراد همان است; فقه اسلامى رهنمودى ندارد و چنانچه مراد اعم از آن باشد كه براى آن مقاماتى، مانند حسينى و منصورى و بقيه مقامات ذكر نموده اند و آن مقامات تباين با غناء دارد در فقه اسلامى منعى از آن نيست.

س1311_ نظر مبارك راجع به موسيقى سنتى و غير سنتى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; موسيقى مطرب حرام است; سنتى و غير سنتى ندارد.

س1312_ معنى غنا و حكم آن را بيان كنيد؟

ج _ باسمه تعالى; غناء صوت لهوى است.

س1313_ نگاه كردن به فيلم هاى تلويزيون كه

گاهى زن هاى بى حجاب نيز دارد و گوش دادن به صداى تارى كه نواخته مى شود چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حرام است.

س1314_ صاحب عروسى خواننده هايى مى آورد و با آنان شرط مى كند در جلو مردم ساز و سرنا و دايره بزنند و هر قدر پول از مردم گرفتند; مثلا يك صد هزار تومانش مال خواننده ها و بقيه مال صاحب عروسى باشد. آيا اين پول به خواننده ها و صاحب جشن حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; خير حلال نيست.

س1315_ با توجه به ترويج موسيقى از طرف برخى مراكز فرهنگى، بعضى ها مى گويند غنا حرام است و موسيقى اشكال ندارد اولا فرق بين غنا و موسيقى را بيان فرماييد و ثانياً برخى مى گويند موسيقى سنتى و اصيل اشكالى ندارد لطفاً نظرتان را بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; صوت مطرب و نواختن آلات مناسب با آن حرام است، اسم آن هرچه باشد فرق نمى كند. دعوى آن كه موسيقى سنتى حرام نيست; ادعاى عاميانه است و همه نوع موسيقى حرام است.

س1316_ موسيقى چيست و به چه چيزى اطلاق مى شود آيا مى توان تعريف جامعى از آن داشت يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; موضوع علم موسيقس، صوت به ما هو صوت است و در عرف اين زمان همان غنا است كه عبارت از صوت لهوى مطرب است كه موجب خفت در بدن مى شود البته اگر مانعى نباشد.

س1317_ ملاك در حرمت و حليت هر كدام از غنا و موسيقى چيست؟ و اگر ملاك لهوى بودن آن است ملاك تشخيص لهو چيست؟ به عبارت ديگر تشخيص لهو به عهده خود

مكلف است يا اين كه بايد به عرف مردم رجوع كند؟ و اگر ملاك عرف مردم است در زمان كه عرف مردم اكثر موسيقى ها را لهو محسوب نمى كنند آيا وظيفه مكلف تغيير مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; معناى لهوى و مطرب بودن معناى واضحى است و چيزى نيست كه با قرار دادن مردم عوض شود.

س1318_ نظر شما در مورد موسيقى غنا مواردى كه جايز است حكم توليد و تعليم و تعلم و اجراء براى زن يا مرد، صرف نظر از محرمات قطعيه اختلاط زن مرد چيست؟

ج _ باسمه تعالى; غنا، بر زن در عروسى جايز است و لذا اجرت آن حلال است، و مستثنايات ديگرى نيز دارد كه تعليم و تعلم آن، از نظر ما اشكال ندارد. نهاʘʠبايد تعليم و تعلم به تغنى و استماع نباشد.

س1319_ آيا براى اعتلاى هنر موسيقى ايرانى در سطح جهان مى توان كنسرت هاى مستمر و مرتب برگزار كرد؟

ج _ باسمه تعالى; كنسرت ها با تغنى خير، بدون آن اشكال ندارد.

س1320_ با توجه به كثرت علاقمندان موسيقى، اعم از خواننده و نوازنده و آهنگساز با حفظ حدود فقهى چگونه مى توان توليدات موسيقى را توسعه داد و در عين حال اصول موسيقى را در توليدات رعايت كرد؟

ج _ باسمه تعالى; با تغنى محرّم، فعلا چيزى به ذهن نمى رسد و به غير آن مانعى ندارد.

س1321_ آيا آواز خوانى زن حرام است؟ حتى اگر رقص آور هم نباشد؟

ج _ باسمه تعالى; در حرمت غنا، بين زن و مرد فرقى نيست. بلى، در شب زفاف غنا جايز است كه آن هم شرايطى دارد و آواز خوانى زن، به غير نحو

غنا جايز است.

س1322_ جديداً خانه هاى موسيقى در قلب هنرستان، در بعضى از شهرستان ها تأسيس شده است كه متأسفانه مسئولين امر چندان توجهى به اين امر نداشته اند آيا به نظر حضرت عالى تأسيس اين خانه هاى موسيقى جايز است؟ يادگيرى و تعليم موسيقى چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1323_ شركت كردن در برنامه هاى جشن و عروسى كه با موسيقى همراه است چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حرام است، مگر در موقعى كه موسيقى نواخته نمى شود.

س1324_ اخيراً برخى مراسم جشن تكليف با موسيقى و رقص همراه مى شود; آيا اشكال ندارد؟

ج _ باسمه تعالى; شنيدن موسيقى مطلقاً حرام است و رقص مرد براى زن نامحرم و زن براى مرد نامحرم جايز نيست ولى رقص مرد براى مرد و زن براى زن، حرام نيست.

س1325_ آيا آلات لهو از قبيل طبل و دف و تار و... ماليت دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه منفعت حلال نداشته باشد; ماليت ندارد.

س1326_ در زمان فعلى كه مبتلا به اكثر مى باشد در وسائل صوتى و تصويرى، برنامه هاى علمى و اخبار با موسيقى پخش مى شود و موسيقى جزء لاينفك راديو و تلويزيون شده، وظيفه ما مكلفين چيست؟ مى توانيم بگوييم برنامه هاى راديو و تلويزيون تحت اشراف دولت اسلامى است مشكلى ايجاد نمى كند سماع و استماع حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تحت اشراف حكومت اسلامى بودن، موجب حليت محرمات الهى نمى شود.

س1327_ در مورد جشن عروسى در منطقه ما مرسوم است در اين عروسى براى شادى، از نوازندگان سنتى محلى دعوت مى كنند و براى تشويق آن ها، ميهمان

ها مقدارى پول براى درخواست سرود يا ترانه خود و يا براى سلامتى يكى از اقوام خود مى دهند و بعد از آن شيرينى خورانى هركس دعوت شده است مقدارى پول به عنوان كمك براى عروس و داماد مى دهند در اين مورد لطفاً جواب حلال و حرام و شرايط آن را مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; غنا و موسيقى مطلقاً حرام است و پول دادن به آن ها، به هر شكل كه تشويق بشوند يا نشوند جايز نيست. ولى كسانى كه عروسى مى روند به هر نحو كه به عروس و داماد كمك بكنند خوب است.

شطرنج از نظر مبارك شما چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; با برد و باخت حرام است و بدون برد و باخت، بازى كردن با شطرنج از محرمات مسلم فقه است و با نرد نيز حرام است و بقيه آلات قمار، محل خلاف است مقتضاى احتياط لزومى، عدم بازى با آن ها است.

س1332_ به نظر شما شطرنج با چه معيارى حلال و با چه معيارى حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; برحسب روايت معتبر با هيچ معيارى حلال نخواهد بود.

س1333_ نگاه كردن به افرادى كه بازى با شطرنج مى كنند چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در دو روايات وارد شده است به كسى كه به بازى شطرنج نگاه مى كند; سلام نكنيد.

س1334_ شطرنج بازى بدون پول حرام است يا نه و اگر حرام است چرا؟

ج _ باسمه تعالى; از محرمات اكيده است. دليل آن هم روايات معتبر است، متجاوز از 30 روايت متضمن نهى از بازى با شطرنج است.

س1335_ بازى هاى انفرادى مثل ورق بازى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; ورق بازى بدون برد و باخت نيز، بى اشكال نيست.

س1336_ در ميان مردم شايع است كه نگاه كردن و دست زدن به شطرنج موجب بطلان وضو است؟

ج _ باسمه تعالى; نشستن در محلى كه با شطرنج بازى مى كنند جايز نيست. ولى دست زدن به آن موجب بطلان وضو نيست.

تعالى; نگاه نامحرم در صورت ضرورت و عدم وجود جانشين، جايز است.

س1338_ پيوند عضو بدن انسان به ديگرى چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; عضوى را كه از مرده و يا زنده; جدا نموده اند پيوند آن به ديگرى جايز است; ولى چنانچه زنده است بايد با اجازه او باشد و در مرده يا بايد وصيت كرده باشد و يا ولى او اجازه دهد.

س1339_ آيا تشريح بدن ميت جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; تشريح بدن ميت و قطعه قطعه كردن آن حرام است و ديه هم دارد ولى در چند مورد جايز است و ديه ندارد يكى از آن موارد در صورتى كه پيشرفت علم پزشكى و معالجه بيماران بر آن توقف داشته باشد كه در اين صورت جايز خواهد بود. زيرا هر امرى كه مقدمه يك امر مهم تر باشد; مانند تشريحى كه مقدمه پيشرفت علم طب و نجات دادن مردم و حفظ حيات آن هاست; چنين امرى جايز خواهد بود.

س1340_ به استحضار مى رساند در علم پزشكى جديد امروزى عمل تلقيح مرد و زن صورت مى پذيرد ولى اسپرم مردى را نگهدارى نموده تا عمل تلقيح صورت گيرد كه مرد يعنى صاحب اسپرم فوت مى كند كه بعد از تمام شدن عده زن اسپرم مرد متوفى را به اين زن تلقيح مى نمايند در اين خصوص چه حكمى دارد؟ و در هر صورت در مورد ارث اين فرزند چه حكمى دارد؟ لطفاً نظر مبارك را هم بفرماييد.

ج _ باسمه تعالى; تلقيح اشكال نداشته و بچه هم منتسب به صاحب نطفه و آن زن مى باشد و از پدر ارث نمى برد ولى از

مادر ارث مى برد و تمام احكام اولاد به غير از ارث از پدر مترتب مى شود. والله العالم.

س1341_ آيا اصول تلقيح مصنوعى شرعاً عملى مباح و مجاز است يا اقدامى حرام خواهد بود؟

ج _ باسمه تعالى; تلقيح مصنوعى جايز است تفصيل در ذيل مسائل بعد مى آيد.

س1342_ تلقيح نطفه يا اسپرم زوج در رحم زوجه از طريق شوهر يا پزشك معالج جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; تلقيح نطفه از طريق شوهر اشكالى ندارد و از طريق پزشك نيز، اگر مستلزم نظر و يا لمس عورت و بدن زن نباشد جايز است و اگر مستلزم موارد فوق الذكر باشد حرام است.

س1343_ تلقيح نطفه با اسپرم بيگانه (غير از زوج) در رحم زن شوهردار شرعاً مجاز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; زن شوهردار و غير شوهردار، اگر اجنبى باشد; فرقى ندارد و هر مورد به حسب ادله جايز است و آنچه بعضى خيال كرده اند كه روايات دلالت بر حرمت ادخال منى در رحم اجنبى مى كند، اشتباه است. قرائنى در روايات هست كه دلالت دارد بر اين كه حرام آن است كه اين عمل به واسطه جماع باشد; ولى به مقتضاى اصالة الاحتياط، در فروج انجام داده نشود و اگر اين احتياط لازم نباشد قطعاً حرام نيست.

س1344_ كودكانى كه در دستگاه مصنوعى يا دستگاه آزمايشگاهى به وجود آيند از نظر شرع چه رابطه اى با صاحبان نطفه و تخمك دارند (صاحب نطفه و تخمك زن و شوهر باشند يا نباشند)؟

ج _ باسمه تعالى; كودكان، فرزند صاحب نطفه يعنى مرد مى باشند ولى به زن ملحق نمى شوند يعنى بچه اى است كه

مادر ندارد.

س1345_ اگر نطفه مردى (زوج) با تخمك زوجه اش بعد از تركيب در رحم اجاره يا عاريه اى (زن ديگرى غير از صاحب تخمك) پيوند شود و جنين در رحم اجاره اى يا عاريه اى رشد پيدا كند و متولد شود شرعاً جايز است يا خير و چه رابطه اى از نظر نسب و آثار حقوقى و شرعى با صاحب اسپرم و تخمك و صاحب رحم اجاره اى يا عاريه اى و فرزندان وى و يا شوهرش پيدا مى كنند؟

ج _ باسمه تعالى; شرعاً با رعايت جهات ديگر جايز است و بچه به صاحب نطفه ملحق مى شود يعنى پدر او صاحب نطفه است و اما مادر ظاهراً آن زن ديگرى است كه اجير شده است چون (ان امهاتهم الا اللائى ولدنهم).

س1346_ آيا كاشتن نطفه مرد توسط طبيب به رحم زن تا حامله شود و راه ديگرى براى آن نيست، جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست مگر آن كه نه نگاه كند و نه لمس نمايد.

و تشريح و جدا كردن بعضى از اعضاى بدن ميت فى نفسها حرام است ولى چنانچه حيات يك انسان متوقف بر آن باشد يا تعلم طب موجب حفظ حيات مسلمين و نجات آنان از امراض باشد و يا كشف جريمه موجب نجات متهمين به قتل يا معرفت قاتل شود تا آن كه حكم الله اجرا شود يا غير اين امور از اغراض ضرورى بر اين امر توقف داشته باشد همه اين امور جايز مى باشد و ديه هم ثابت نمى شود.

س1348_ در صورتى كه قاضى پرونده تشخيص دهد تشريح جهت كشف حقيقت لازم و ضرورى است ولى اولياى دم راضى به تشريح نباشند يا بعضى راضى باشند و بعضى ديگر راضى نباشند و يا ميت بر عدم تشريح وصيت كرده باشد تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در موارد جواز تشريح و لزوم آن كه در مسأله قبل گفته شد; عدم رضايت اولياى دم، مانع نيست و وصيت هم وصيت غير مشروع است.

س1349_ تشريح كالبد شكافى امروزه، يكى از رشته هاى پزشكى است كه در دنيا داراى اهميت فراوانى است و مراكز مهم علمى و پژوهشى در اين زمينه مشغول فعاليت هستند كه عمدتاً به اثبات نسب، به قصد كشف جرم و هر هدف عقلايى ديگر يا صرفاً به قصد آموزش هاى پزشكى اجسادى را كالبد شكافى مى نمايند لطفاً نظر مبارك را در جواز و عدم جواز توضيحاً مرحمت فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; در تمام مواردى كه اشاره نموده ايد; تشريح جايز است و در رساله مسائل مستحدثه آن را مفصلا نوشته ام.

س1350_ از آن جايى كه احترام ميت مسلمان لازم است در صحنه قتل

و يا در سالن تشريح عمدتاً اين مسئله مورد توجه قرار نمى گيرد و از طرفى در جهت ارتقاء دانش پزشكى و كشف علمى جرم و بررسى صحنه قتل و احقاق حق ضرورت تشريح مشخص مى شود كه به نظر مى رسد تشريح و احترام در تزاحم با هم هستند در اين صورت تكليف چيست؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت امكان، جمع بين حقين متيعن است و در صورت تزاحم تشريح مقدم واهم است.

است ولى اگر منشأ ضرر در خود حجامت شونده باشد; ضامن نيست.

س1357_ در محل حجامت اثر خون باقى است براى نماز عنوان جرح بر محل صدق مى كند؟

ج _ باسمه تعالى; بلى صدق مى كند.

س1358_ آيا تطهير موضع جرح با احتمال ضرر جايز و لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; اگر احتمال ضرر معتد به نباشد لازم نيست; ولى جايز است.

س1359_ اگر نداند كه آيا تطهير مضر است يا خير و جرح باقى است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; تطهير لازم نيست.

س1360_ اگر حجامت موجب ضعف به حد بطلان روزه نباشد آيا تأخير حجامت به شب يا بعد از ماه رمضان لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، اگر حجامت در ايام روزه موجب ضعف شديد بشود; مكروه است.

س1361_ اگر طبيب معالج، حجامت را در روزه رمضان لازم بداند به طورى كه تأخير آن موجب مرض يا شدت آن و يا تأخير آن شود؟

ج _ باسمه تعالى; لازم نيست; مگر اين كه مرض شديد را نويد دهد.

و خريد و فروش آن را بفرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; سيگار كشيدن دو جنبه دارد; اصل كشيدن نسبت به كسانى كه ضرر معتنى به نداشته باشد; جايز است و چنانچه به آن مرحله از ضرر برسد جايز نيست; ولى چنانچه سيگار موجب مفاسدى در مجتمع بشود در چنين موردى، يكى از حكام شرع بايد حكم به ترك آن و عدم جواز بكند و پس از حكم او كشيدن حرام است بالتبع خريد و فروش آن هم جايز نيست.

س1366_ فتواى حضرت عالى در مورد استعمال و يا خريد و فروش حشيش و يا بنگ و يا گراس چيست؟

ج _ باسمه تعالى; هر چيزى كه موجب هلاكت يا فلج شدن عضوى از اعضا شود و يا مجتمع را به فساد بكشاند جايز نيست.

س1367_ فتواى حضرت عالى در مورد استفاده جوانان و يا افراد مسن از ترياك، براى درمان يا خوشى چيست؟

ج _ باسمه تعالى; ترياك كشيدن براى درمان جايز است.

س1368_ براى نجات از وضعيتى كه امروز مانند مفاسد و اعتياد دامنگير كشور اسلامى گرديده چه توصيه اى داريد؟

ج _ باسمه تعالى; با وضعى كه در مملكت از فساد و تباهى و مفاسد عظيمى كه از رواج مواد مخدر (ترياك، هروئين) رسيده است و با اهميتى كه اسلام به اجتماع امت اسلامى و سلامت افراد مى دهد من به عنوان حاكم شرع استعمال مواد مخدر را مطلقاً حرام مى كنم و لازم مى دانم بر افرادى كه مبتلاى به اين بلاى اجتماعى هستند; حتى المقدور آن را ترك نمايند و اگر امكان ترك نيست; كم كنند و بر دولت لازم است به هر نحو ممكن براى جلوگيرى و

ترك اعتياد اقدامات لازم را انجام دهد. و چنانچه بودجه مملكت وافى نباشد من اجازه مى دهم از سهم مبارك امام _ ارواحنا فداه _ و ساير وجوه شرعى از مؤمنين گرفته و مصرف نمايند همچنين از ارشاد و راهنمايى دريغ ننماييد خداوند تبارك و تعالى به همه توفيق عنايت فرمايد.

اسراف

س1369_ روشن كردن شمع در جايى كه چراغ باشد، مثل حرم ائمه(عليه السلام) جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; روايتى در مورد عدم اسراف در چراغ و روشنايى وجود دارد ولى اگر هيچ اثرى ندارد; روشن نكردن آن بهتر است.

س1370_ مراد از تبذير كه حرام است چيست آيا آب را به صورت فواره اى در آوردن، يا روشن گذاشتن چراغ درب منزل، كه غرض عقلائى ممكن است داشته باشد; اسراف است و اساس اغراض عقلائى كه از موضوع اسراف خارج مى كند بيان فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; اغراض عقلايى عبارت است از هر اثر و ثمره اى كه انسان بالطبع ميل به آن دارد و عنوان حرام بر آن منطبق نيست. چنانچه فواره موجب لذت بردن باشد و طراوت به زندگى بدهد و ضرر به ديگران هم نزند جايز است و اشكالى ندارد و چراغ درب منزل هم اشكال ندارد.

س1371_ آيا پوشيدن لباسى كه در زىّ انسان است و براى حفظ آبرو مى باشد و متعدد بودن لباس اسراف محسوب مى شود يا نه؟ روشن گذاشتن چراغ و باز كردن فواره آب بيش از حد اسراف است يا عنوان عقلائى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در مورد چراغ، به خصوص روايت ضعيفى دال بر عدم اسراف است و درباره لباس نيز رواياتى هست كه اجازه داده شده

و تعداد و حسن لباس اشكال ندارد.

س1372_ استفاده از مواد مخدر اعم از ترياك، هروئين، حشيش، بنگ، مارى جوانا، ال اس دى، كوكائين، مرفين به صورت خوردن و آشاميدن، دود كردن تزريق و استنشاق چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; استعمال هر چيزى كه موجب هلاكت يا قطع و فلج شدن عضوى از اعضاء شود يا موجب ضرر مالى شود و عنوان تبذير و اسراف بر آن صدق كند و يا موجب بيمارى صعب العلاج و مسرى باشد كه جمله اين امور ذكر شده از اين قبيل است حرام است.

يا ندارد و براى تجارت حلال است يا حلال نيست؟

ج _ باسمه تعالى; زمين بايرى كه مالك ندارد هركس از شيعيان آن را احياء كند; مالك مى شود و براى نماز و تجارت و زندگى حلال است.

گذاشته و با وجود توانايى زراعت، در آن زراعت ننموده و چنين زمينى به دست كشاورزان رسيده باشد و زراعت كرده باشند; مالك مى شوند و اشكالى ندارد و اگر زمينى مزروعى بوده و دو سال معطل نشده است; دستور حاكم جور، موجب ملكيت كشاورزان نمى شود. چنانچه صاحبان آن زمين ها و يا ورثه آنان مى شناسند بايد رضايت آن ها جلب شود والا حكم مجهول المالك دارد.

بيت المال

س1379_ آيا پول جزء بيت المال است، سوزاندنش چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بيت المال محل اجتماع اموال مربوط به جميع مردم است و پول جزء آن نيست; ولى آتش زدن پول اسراف است و لذا جايز نيست.

اجازه حاكم شرع در تصرف حقوق لازم است؟ اگر لازم است اجازه عمومى مرحمت فرماييد.

ج _ باسمه تعالى; اجازه لازم نيست. ولى احتياط خوب است; لذا اجازه مى دهم.

س1384_ در كشور هندوستان از طرف دولت دفترچه خواربار و كوپن داده مى شود. از روى آن به مردم اشياء خوردنى، برنج، نمك، شكر، نفت و... مى دهند آيا تحويل گرفتن اين اشياء اجازه حاكم شرع لازم است؟ اگر لازم باشد اجازه عمومى مرحمت كنيد.

ج _ باسمه تعالى; اجازه لازم نيست. مع ذلك اجازه عمومى داده مى شود.

س1385_ آيا دولت سنى يا كافر هم مثل دولت شيعه است؟ يا معامله با آن ها به صورت مجهول المالك و با اذن حاكم شرع بايد باشد؟

ج _ باسمه تعالى; دولت اگرچه كافر باشد مالك است و نمى توان با اموال او معامله مجهول المالك نمود.

س1386_ با توجه با اين كه دولت شخصى نيست و عنوان است آن را مالك دانسته ايد دليل آن چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مالكيت امرى اعتبارى است و اعتبار، حفيف المؤن است; در صورت مصلحت، اعتبار بر عنوان، مانعى ندارد. كما اين كه عقلاى عالم عمل مى كنند شارع مقدس هم در زكات و ما شاكل، ملتزم شده است.

كردم فائده اى نداشت آيا مى توانم با پسرم رفت و آمد كنم؟

ج _ باسمه تعالى; نمى توانيد.

س1389_ آيا اولاد مى توانند پدر و مادر خود را عاق كنند آيا موارد خاصى هست؟

ج _ باسمه تعالى; نخير، نمى توانند عاق كند.

س1390_ آيا احسان به والدين واجب است؟ مراد از آن چه مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; احسان خوب است. ولى تمام مراتب آن را نمى توان گفت واجب است.

س1391_ با توجه به آيه شريفه (ولا تقل لهما افّ) و (قل لهما قولا كريماً) آيا اين امور مختص به ايذاء است يا دليل تعبدى مطلق است؟

ج _ باسمه تعالى; ايذاء، ولو به اين حد كه افّ گفته شود حرام است. قهراً با چنين شخصى بايد با قول كريم صحبت نمود. البته آيه مربوط به معاشرت با آن ها در حال كبر سنّ است و ذيل آيه و اخفض لهما جناح الذل من الرحمة.

س1392_ مراد از معاشرت معروف و قول كريم چه مى باشد؟ وقتى فرزند غضبناك شود در غير اين مورد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهراً مراد آن است كه آن ها را با اقوال لغو و قبيح خطاب نكنيد و خطاب با آن ها به نحوى باشد كه شما آن ها را بزرگ و كريم مى پنداريد. رواياتى هم دال بر اين معنى هست.

س1393_ اگر پدر و مادر اولاد را از نكاح منع كنند و يا امر به طلاق همسرش كنند اطاعت واجب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه نكاح واجب و طلاق غير جايز باشد به مقتضاى آيه كريمه «و ان جاهداك» الى آخر حق ندارند منع كنند و اطاعتشان واجب

نيست. همچنين اگر با ترك نكاح تالى فاسد مهمى مترتّب شود و فعل طلاق موجب ضرر و حرج شود; اطاعت از آن ها واجب نيست. در غير اين موارد اگر از عمل نكردن به قولشان اذيت بشوند واجب است عمل شود; والا واجب نيست.

_ باسمه تعالى; قتل ساحر جايز نيست و منكر معاد كافر است ولى قتل او براى آحاد ملت جايز نيست.

س1400_ تسخير روح و اخراج روح از بدن زنده و فرستادن آن به كربلا و عتبات عاليات چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكالى ندارد.

س1401_ آيا كشتن جادوگر (ساحر) كه ميان خانواده ها افتراق ايجاد مى كند جايز است يا خير؟ و هم چنين كشتن بهائى كه منكر معاد شده است چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بدون اجازه مجتهد جامع الشرايط جايز نيست. چنانچه به او مراجعه شود شرايط جواز قتل را بيان مى كند.

س1402_ سحر و جادو را به چه وسيله مى توان باطل كرد؟

ج _ باسمه تعالى; با ادعيه و توسل به اهل بيت(عليهم السلام).

وارد شده از ائمه اطهار باشد و اعلام شود كه من حدس مى زنم شمائل چنين بوده است; جايز مى باشد والا كذب عملى است و غير جايز است.

س1413_ آيا كشيدن عكس ذى روح جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; جائز است.

لازم است كه از ملت افغان حمايت كند و با هر كشورى كه از آمريكا حمايت مى كند بايد مبارزه نمايد و به خصوص مردم پاكستان كه شيعه و سنى در اين موقعيت بايد به يكديگر بگويد (تعالوا الى كلمة سواء بيننا و بينكم) و به دستور اسلام، دولت خود را با تظاهرات آرام مجبور نمايند تا اين كه از حمايت آمريكا منصرف شود همان گونه كه مردم اندونزى دولت خود را مجبور نمودند از حمايت آن دولت كثيف خونخوار، دست بكشد و اگر مسلمانان متحد شوند; مطمئن باشند كه پيروزى از آنان است _ ان تنصروا الله ينصركم و السلام على من اتبع المهدى.

س1415_ رابطه حكم حكومتى با احكام اوليه و ثانويه چيست؟ و آيا احكامى كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و اميرالمؤمنين(عليه السلام) در خصوص نظم بخشيدن به امور اجتماعى زمان خود و همچنين نصب افراد به مناصب مختلف حكومتى صادر مى كردند از مصاديق احكام حكومتى مى باشد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; احكام حكومتى، منهاى احكام ثابته به عنوان ثانوى، معنى ندارد و احكامى كه از سوى حضرات معصومين(عليه السلام) در خصوص نظم بخشيدن به امور اجتماعى صادر مى شده است همه از اين باب است; چون حفظ نظام از واجبات مهم است و آن احكام همه در اين باب صادر مى شده است به هر حال اگر حاكم اسلامى قطع نظر از حفظ نظام، به ميل شخصى خود حكمى صادر كند لازم الاتباع نيست.

خلع لباس

س1416_ خلع لباس روحانيت به خاطر جرمى كه مرتكب شده و محكوميت جرم را كشيده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه حاكم

اسلامى مصلحت روحانيت را در اين امر بداند جايز است در غير آن صورت جايز نيست و بايد توجه شود كه حاكم شرع جامع الشرايط اين كار را مى تواند انجام دهد.

س1417_ خلع لباس روحانيت اگر به علت بى سواد بودن آن روحانى باشد آيا اثبات اين با يك سؤال از متن دروس حوزوى با آن جوّ مناسب دادگاه ممكن است يا بايد از طريق ديگرى ثابت شود؟

ج _ باسمه تعالى; ميزان، اطمينان اهل فن است.

س1418_ بازجويى با ايجاد رعب و وحشت و يا كتك زدن در غير مورد مسائل اتهامى، چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

باسمه تعالى; غيبت عبارت است از اين كه عيب شرعى يا عرفى كسى را بازگو كنند به شرط آن كه عيب مخفى باشد و آن شخص هم از اظهار آن ناراحت بشود. پس اگر او ناراحت نشود غيبت نيست.

س1426_ غيبت رشوه خوار و رباخوار جايز است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه متجاهر باشند جايز است.

س1427_ شخصى مى گويد راضى هستم كه غيبت مرا كنيد در فرض مذكور غيبت او چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1428_ آيا غيبت ظالم، براى مظلوم درست است و در ذى رحم و غير ذى رحم فرق دارد؟ در چه مواردى مى توان غيبت كرد؟

ج _ باسمه تعالى; كسى كه به او ظلم شده است مى تواند غيبت ظالم كند. ولو موردى كه نمى تواند حق خود را بگيرد و رحم و غير رحم فرقى ندارد.

س1429_ اگر كسى بگويد: هركس از من غيبت كند راضى هستم; اين جا غيبت جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بلى جايز است. چون غيبت عبارت است از: ذكرك اخاك بما يسوؤه، برادر دينى را به بدى ياد كردن كه به گونه اى او را ناراحت كند.

س1430_ نسبت عيب به اكثر اهل بلد كه عيب ظاهر هم نباشد عنوان غيبت را دارد؟

ج _ باسمه تعالى; عيبى كه اكثر اهل بلد دارند; قاعدتاً هركس با آن ها محشور شود، متوجه مى شود بنابر اين جايز است.

س1431_ نقل عيب عرفى و شرعى بدون تعيين مورد خاص در عدد محصور حرام است؟

ج _ باسمه تعالى; خير.

س1432_ موارد جواز غيبت را مرقوم فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز است: غيبت متجاهر به فسق، كسى كه عيب ظاهر دارد، كسى

كه از ذكر عيب ناراحت نشود، كسى كه مظلوم واقع شود، كسى كه بدعت در دين بگذارد، براى دفع ضرر از مغتاب، مورد جرح شهود به قصد ردّ مغتاب از منكرى كه مرتكب شود، غيبتى كه در مورد تقيه بر متكلم است و غيرذلك من الموارد.

س1433_ غيبت پشت سر مرده چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; جايز نيست.

س1434_ مراد از عيب شرعى و عرفى در عنوان غيبت يعنى چه؟

ج _ باسمه تعالى; عيب شرعى، انجام محرمات و ترك واجبات و بر بعضى افراد ادامه ترك مستحبات و اصرار بر فعل مكروه است و عيب عرفى هر چيزى كه زياده بر خلقت اصلى يا نقص از آن باشد. البته در هر دو شرط است كه آن عيب ظاهر نباشد و انسان هم از اظهار آن ناراحت شود.

باسمه تعالى; تعريف كردن بدون رضايت، اگر منجر به ايذاء مؤمن شود و يا باعث گرفتارى او شود جايز نيست به خصوص اگر به دروغ باشد، نيت غيبت اكثر اهل بلاد، در صورتى كه عيبى است ظاهر و هركس به آن بلاد برود با مختصرى معاشرت متوجه مى شود; مانعى ندارد.

س1438_ آيا دروغ گفتن بر پيغمبران سلف و بر فاطمه زهرا(عليه السلام) مبطل روزه است؟

ج _ باسمه تعالى; مبطل نيست ولى خلاف شرع است.

س1439_ در آيه شريفه (ان جاءكم فاسق...) مراد از تبيّن چه مى باشد آيا واجب است و صحت فعل مسلم در صورت نسبت به فسق چگونه ممكن است؟

ج _ باسمه تعالى; تفحص از صدق و كذب، مأمور به است و أمر آن هم ارشادى است. مراد از آيه، آنچه از ظاهر فهميده مى شود آن است كه: اگر خبرى راجع به احكام به شما رسيد; چنانچه آورنده خبر عادل است آن خبر حجت است و اگر فاسق است حجت نيست مگر بعد از آن كه تفحص شود و اطمينان به صدق آن حاصل شود.

س1440_ مواردى كه مى توان قول و عمل مؤمن را حمل بر صحت كرد بيان فرماييد؟

ج _ باسمه تعالى; هر موردى كه بشود عمل مؤمن را حمل بر صحت كرد، بايد بر آن حمل نمود و اگر راهى ندارد و بيّن الفساد است; جاى حمل بر صحت نيست.

س1441_ كسى قصد جدى دروغ گفتن ندارد ولى مثل كاسب كه نمى خواهد جنس را به مشترى بدهد اگر بگويد كه ندارم كه دروغ است، آيا دروغ جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; كذب حرام است. جدى يا غير جدى، شوخى

يا غير آن، در حرمت مساوى است.

س1442_ موارد جذب كذب را بفرماييد و توريه يعنى چه؟

ج _ باسمه تعالى; دروغ گفتن در موارد اكراه، اضطرار، اصلاح ذات البين، تقيه و هر موردى كه مصلحت مترتب بر آن اهم از مفسده كذب باشد; جايز است. و نيز وعده دادن به زن و بچه، با اين كه بنا دارد انجام ندهد از موارد جواز كذب است.

توريه عبارت است از آن كه لفظ را در معنايى استعمال كنند كه آن معنا و مراد مطابق با واقع باشد ولى مخاطب معناى ديگرى از آن مى فهمد و آن معنى خلاف ظاهر است.

از منكر نشود و شرايط ديگرى هم دارد كه در ذيل بيان مى شود.

س1445_ طريقه صحيح امر به معروف و نهى از منكر چيست؟

ج _ باسمه تعالى; رعايت مراتب نمودن با خصوصيات آن ها.

س1446_ مراتب امر به معروف و نهى از منكر را بيان نماييد؟

ج _ باسمه تعالى; اول: انكار به قلب، دوم: انكار به لسان، سوم: انكار به يد به ضرب و مانند آن و هر مرتبه، مراتبى از حيث شدت و خفت دارد.

س1447_ در مدارسى كه به اسلام و مقدسات و يا مراجع عظام اهانت گشته وظيفه ما نسبت به اهانت كنندگان چيست؟

ج _ باسمه تعالى; وظيفه شما نهى از منكر است و اگر توانايى نداريد قطع معاشرت است.

س1448_ آيا در جايى كه نهى از منكر، تأثير در عاصى نداشت و منكر هم اهم نيست خاموش كردن اصل ماده منكر، مثل راديو و گرامافون بدون رضايت آنان، واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، واجب است. ولى نهى از منكر مورد سؤال به غير اين طريق لازم نيست.

س1449_ خاموش كردن برق، بدون رضايت صاحب آن در صورت عدم تأثير نهى، در مورد اسراف و غيره لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه مفسده آن منكر، اقوى نباشد لازم نيست.

س1450_ چنانچه واعظى حديث نقل مى كند كه حكم وجوب فهميده شود، در صورتى كه حكم شرعى آن حديث، وجوب نيست آيا لازم است به آن واعظ تذكر داده شود و نهى از منكر نمود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، بايد تذكر دهيد والاّ امضاء بيان حكم، برخلاف واقع مى شود; كه جايز نيست.

س1451_ اگر كسى نخواهد صداى مشتبه بشنود يعنى احتمال غيبت بدهد، مى تواند بگويد اين

صدا را خاموش كنيد يا جايز نيست؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نيست. در صورتى كه مفسده مترتب نشود، مى تواند بگويد.

س1452_ اگر كسى صحبت مشتبهى كند و شخص محترمى است اگر نهى او بى احترامى و هتك حرمت باشد چگونه از آن صحبت پرهيز كند؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه يقين به غيبت بودن ندارد; نهى كردن جايز نيست خصوصاً اگر موجب هتك حرمت شود.

س1453_ اگر به كسى نسبت حسد و بخل و خسيس بودن و امثال اين ها را بدهند جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; نسبت دادن صفات رذليه به شخصى _ در صورتى كه امر مخفى باشد و آن شخص راضى نباشد _ غيبت و حرام است.

س1454_ آيا امر به معروف و نهى از منكر در جائى كه اثرى مترتب نباشد واجب است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; با علم به عدم تأثير، حتى به مقدار اظهار حق، واجب نيست مگر در مورد بدعت گذاشتن در دين، كه بر علما واجب است حتّى با علم به عدم تأثير، از آن نهى كنند.

س1455_ آيا وظيفه داريم افرادى كه از علماى نالايق تقليد مى كنند راهنمايى و ارشاد بنماييم يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، ارشاد جاهل و جلوگيرى از عَلَمْ شدن افراد نالايق واجب است.

مرتد

س1456_ آيا مرتد توبه اش قبول مى شود يا نه؟ آيا حد از او ساقط مى شود يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بين او و بين الله قبول است و در آخرت رستگار است; ولى حد ساقط نمى شود.

س1457_ آيا به مجرد فهميدن زن كه شوهرش منكر پيغمبر(صلى الله عليه وآله) شده، بايد كناره بگيرد و عده

نگه دارد يا اين كه به حكم شرع بايد موضوع اثبات گردد؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه انكار قبل از دخول باشد و يا بعد از دخول و مرتد فطرى باشد; بلافاصله از يكديگر جدا مى شوند و اگر مرتد ملى باشد; جدا شدن، متوقف است بر اين كه در وسط عده برنگردد.

س1458_ آيا كسى كه منكر ولايت فقيه است مى شود آن را مرتد خواند يا نه؟ وظيفه ما در مقابل اين افراد چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; خير، ولايت فقيه از ضروريات دين نيست.

س1459_ مجرى حكم مرتد فطرى چه كسى است؟

ج _ باسمه تعالى; هر كسى مى تواند مجرى باشد نيازى به اذن حاكم شرط نيست.

س1460_ آيا توبه مرتد فطرى مانع از اجراى حكم او مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; خير.

خانه نشين شد و در معيشت زندگى محتاج به همسر و فرزندان باشد در اين صورت منزل مال زن است يا مال شوهر مى باشد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه صيغه هبه خوانده نشده است عملى كه هبه به آن محقق مى شود انجام نگرفته است و مجرد خانه نشين شدن مرد موجب نمى شود خانه مال زن بشود; بلكه مال شوهر است.

س1463_ زيد مقدارى از مزرعه ى خود را به عمرو هبه نمود ولى عقد و قبض واقع نشده و قبلا هم در دست عمرو بوده و مقدار باقى مانده از هبه را به عمرو فروخته; حالا بين آن ها نزاع است. عمرو مى گويد همه را فروخته ولى زيد منكر است اگر اثبات نشود هبه و بيع هر دو باطل است يا بيع صحيح است؟

ج _ باسمه تعالى; عمرو بايد هبه را اثبات كند والاّ به حسب ظاهر حق با زيد است ولى معامله و بيعى كه بر بقيه واقع شده است به همان مقدار، صحيح است.

س1464_ تقريباً بيست و پنج سال قبل از چند نفر كه ذى حق بودند براى شخصى، هبه عمرى نموده اند تا اين كه موهوب له، نما و ثمره منفصل را براى مخارج احياى موهوب فيه صرف كند و موهوبه را زنده نگه دارد و عمل طبق نوشته انجام شده و بعد از فوت واهب، برادرزادگان واهب، مال الموهوبه را غصباً و قهراً گرفته اند و عمل به نوشته و هبه نامه كه فى سبيل الله بود ترك كردند حكم مسأله را بيان فرمايند؟

ج _ باسمه تعالى; هبه مذكور چون فى سبيل الله بوده، لازم است و

ورثه حق گرفتن مال موهوب را ندارند.

س1465_ دائى بنده مبلغى وجه نقد، براى ساخت منزل قديمى، براى رفاه حال خواهرش داده است آيا هبه صدق مى كند يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; ظاهر حال، به خصوص به قرينه سؤال بعد، اين است كه هبه نكرده است.

س1466_ دائى بنده بعداً گفته است: چون خواهر زاده ام براى خواهرم زحمت زياد متحمل شده، پول مرا به او بدهيد قول او نافذ هست و هبه است و همه ورثه ها حاضر شدند و قبول كردند كه سهم مادرم را به خواهرم بدهيم و حالا نمى دهند؟

ج _ باسمه تعالى; قول او نافذ است البته به مقدارى كه مصرف كرده چنانچه صيغه ولو به فارسى خوانده شده است; هبه، صدق مى كند والا مجرد رضايت خصوصى و راضى شدن به اين كه بعداً هبه نمايند; هبه صدق نمى كند.

س1467_ خواهرم در اثر حادثه اى فوت شده و سهم الارث كه از مال او به پدرم مى رسد به دختر ديگرش كه به جاى متوفى رفته، بخشيده است. شايد يك مليون مى شد; آيا حج براى پدرم واجب شده يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اگر اين پول ميراثى، تا ماه شوال همان سال فوت در اختيار پدر بوده; بلى، مستطيع است، و در غير اين صورت نيست.

س1468_ اگر استطاعت محرز شود، هبه و بخشش صحيح است يا نه و بعد از هبه، حج از او ساقط مى شود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بخشيدن صحيح است; ولى حج ساقط نمى شود. بايد ولو به گدايى كردن باشد حج انجام دهد.

س1469_ در فرض وجوب حج، قدرت انجام حج را ندارد و

مى تواند نايب بگيرد؟

ج _ باسمه تعالى; در فرض استطاعت مالى، بلى بايد نايب بگيرد.

س1470_ اگر كسى يكصد هزار تومان به ديگرى هبه كرد به شرط اين كه يك سال بعد دويست هزار تومان بدهد آيا اين شرط درست است؟

ج _ باسمه تعالى; اين شرط لازم الوفاء است و اشكالى ندارد.

س1471_ شخصى دو دانگ از زمينى به زوجه اش بخشيده و به شرط اين كه اگر خواست زمين را بفروشد زوجه مانع نشود و اجازه فروش بدهد و در ضمن شرط ديگر بعد از فروش، پول سهم زوجه مدتى پيش او باشد. آيا با فروش زمين، براى زوجه اش حج واجب مى شود يا نه، هبه قبض و اقباض هم لازم دارد يا خير؟ اگر نوشته هاى عادى به زوجه بدهد قبض صدق مى كند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; هبه صحيح است. ولى زن با آن واجب الحج نمى شود و شرط صحت هبه، قبض است; ولى قبض زمين به اين است كه زمين در اختيار او باشد و مجرد نوشته عادى، كافى نيست.

س1472_ مادرى خانه مسكونى دارد. خودش با دو دخترش فقير مى باشند و پسرش به آن ها رسيدگى نمى كند; مثلا ماهى هزار تومان كمك خرجى مى دهد و مادر و دختران مذكور صدقه مى خورند و يك دخترش شوهر كرده است. اگر دختر شوهردار از مال خود صرف نظر كند و چون پسر، به مادر و خواهرهايش رسيدگى نمى كند آيا مادر مى تواند خانه را به نام دو دختر مذكور كه پيش خود هستند به ثبت برساند تا بعد از مرگش خانه مذكور مال مطلق دو دختر باشد يا

مديون پسر مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى تواند در زمان حيات خود به آن ها ببخشد يا مصالحه كند; در اين صورت هيچ اشكالى پيش نمى آيد و بعد از مرگش به پسرش نمى رسد.

خود آغاخان تاكنون برخلاف اسلام و مسلمانان حرفى شنيده نشده است. كمك گرفتن كشاورزان و مردم فقير از همچو مؤسسه و مذهب چه صورت دارد و شنيده شده است كه پول ها را مردمان ثروتمند از كشورهاى ديگر مى دهند اگر براى اهالى مفسده و رسوخ در عقيده شان نباشد و به انحراف كشيده نشوند گرفتن اين پول ها جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; فرقه اسماعيليه فرقه اى است ضاله و امام آن ها امام جائر است و هر گونه كمك به آن فرقه، خلاف شرع است. ولى دخول در مؤسسات آن ها، مانند دخول در خدمات دولت ظالم است و در صورت استخدام براى خدمت به مسلمين و رفع حوائج آن ها و دستگيرى از مستضعفين، با رعايت عدم تقويت آن فرقه جايز است و اشكال ندارد. خصوصاً چون اصل پول مال ديگران است و آن هائى كه استخدام مى شوند آماده اند كه هيچ گونه كمك هايى به آن فرقه نكنند و در صورت تقاضاى كمك از آن ها دورى نمايند.

س1476_ حكم برخورد مسلمين با اعضاى فرقه شيخيه كه مؤسس آن شيخ احمد احسائى است و همچنين برخورد با اعضاى فرقه صوفيه فرق نعمت اللهى و سلطانعلى شاهى نابادى را بيان فرماييد و تقليد از قطب آن ها چه صورتى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; تقليد از آن ها جايز نيست و در برخورد با آن ها از شيوه «ادع الى سبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة» استفاده كنيد و مباحثات و برخورد ائمه طاهرين(عليه السلام)با فرق ضاله و روايات متضمنه را متابعت بنمائيد.

س1477_ شركت در مجالس و معاشرت با اهل تصوف

چه صورتى دارد و مرام آن ها چيست؟

ج _ باسمه تعالى; مرام اهل تصوف بسيار متفاوت است كتاب هايى كه اخيراً چاپ شده است مانند «كتاب خيراتيه علامه بهبهانى و تحفة الأخيار ملاطاهر قمى» و يا به كتبى كه قبلا چاپ شده است مانند «عارف و صوفى چه مى گويند مرحوم ميرزا جواد آقاتهرانى» مراجعه شود.

س1478_ آيا داشتن عقيده راسخ (بما جاء به النبى) كافى است و يا تحقيق بيش تر لازم است؟

ج _ باسمه تعالى; كافى است.

س1479_ نظر مباركتان درباره فرقه بهائيت و معاشرت با آن ها چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; فرقه بهائيت ضاله است و معاشرت با آنان جايز نيست و از يهود و نصارى بدترند.

س1480_ شركت در مجالس و محافل صوفيه و انجام اعمال آن ها در خانقاه چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; مجرد حضور در مجالس آنان، اشكال ندارد و انجام اعمال و گفتار آنان، اگر مخالف شرع است جايز نيست.

س1481_ خداوند متعال كه تكلم ندارد به چه وسيله وحى به پيامبران مى رساند، با كلمه (كن) ايجاد كلام مى كند؟ يا وسيله ديگر؟ كسى كه معتقد است خدا بدون واسطه تكلم مى كند عقيده اش چطور است؟

ج _ باسمه تعالى; خداوند، گاهى با ايجاد كلام در يك جسم و گاهى به وسيله جبرائيل با مخلوقات تكلم مى كند و مراد از كلمه كن اراده است و اتصاف خدا به تكلم _ كه حادث است _ غيرمعقول است.

س1482_ نظر مباركتان درباره قيام جناب زيد(عليه السلام) چيست و قيامش طبق دستور امام، بود يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; برحسب روايات معتبره قطعاً به امر امام(عليه السلام) بوده است.

س1483_ آيا

عقايد مردم نسبت به چهارشنبه سوى و يا نحس بودن روز 13 منشأيى دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; همه از اوهام است.

س1484_ كسانى كه خود را اهل نياز مى دانند به اين عقيده هستند: در سال 3 روز يا 6 روز روزه، آن هم در غير ماه رمضان مى گيرند و نماز هم نمى خوانند و مى گويند على(عليه السلام) دو جنبه دارد; اول، مظهر الله است و جنبه دوم، بشر است پس ذات او ازلى و ابدى است و على(عليه السلام) عين ذات خدا بوده در عصر خود بهيكل بشر با مردم تماس داشته و مى گويند كه خدا در هفت جسد حلول مى كند و اين حلول به منزله لباس پوشيدن انسان است و هر بار كه حلول مى كند چهار يا پنج ملك نيز با او ظاهر مى شوند اين دسته از ياران ملك هستند. مى گويند على(عليه السلام) در جامه سلطان اسحاق ظاهر شده و ذات سلطان اسحاق تكميل تر از جامه على(عليه السلام) است و در امام حسين(عليه السلام) و بابا يادگار و عالى قلندر فرقى ندارند و مى گويند على(عليه السلام) شهيد نشده و اگر على(عليه السلام) را بپرستند اهل نجاتند صدها مورد از اين خرافات را دارند ارتباط با اين جور افراد چه صورت دارد؟ مأكولات و مشروبات و لبنيات كه دست آن ها در كار است و زن گرفتن و زن دادن به آن ها و كار كردن براى آن ها كه تقويت بنيه مالى آن ها شود چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; دسته اول فاسقند امّا كافر نيستند مگر آن كه بدانند پيغمبر(صلى الله

عليه وآله)غير از اين فرموده و آن را قبول نداشته باشند دسته دوم مشرك، دسته سوم كافر و دسته چهارم نيز از اسلام به دور هستند.

س1485_ نظر مباركتان درباره ئ منصور حلاج چيست؟

ج _ باسمه تعالى; منصور حلاج مرد فاسد و بسيار ضال و مضلّ بوده و توقيع شريف در لعن او وارد شده است.

س1486_ در منطقه كرند و اسلام آباد كه مركز اهل حق است حدود 150 هزار نفر پيرو اين مذهب در آنجا زندگى مى كنند معروف به على اللهى هستند ولى از آن ها شنيده نشده كه بگويند على خداست. جلسه اى با رهبرانشان داشتم; مى گفت على(عليه السلام)نزديك ترين فرد است به خدا، قرآن و نهج البلاغه را قبول داشتند و عمل به آن ها را سفارش مى كردند مردم منطقه اعتقاد به خدا و پيغمبر و امام دارند; ولى نماز نمى خوانند به جاى نماز نياز مى دهند. انجام دادن نذرى با آداب مخصوص، سالى يك مرتبه روزه مى گيرند آن هم سه روز در فصل زمستان، اعتقاد به تناسخ و حلول دارند و طهارت و نجاست را رعايت نمى كنند و غسل هاى واجب را انجام نمى دهند و ذبيحه هاى آن ها شرعى نيست آيا با اين وصف پاكند يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ذاتاً پاك هستند و چنانچه نجاست عرضى، مانند خوردن ميته، ملاقات با بول پيدا شود، با آب كشيدن مى شوند.

س1487_ خريد و فروش اين گونه كتب و مطالعه آن ها چه حكمى دارد؟ عنوان كتاب اين طور است «وصيت معنى ندارد، من مخالفم كه مى گويند پيغمبران معصومند، الكل خوردن بهتر از مال موقوفه

خوردن است، پست ترين مرد را كسى مى دانم كه دو زن دارد، در زمانى كه زن و شوهر اختلاف دارند اگر داراى اولاد شوند به منزله حرام زاده است، زندگانى خود را با على(عليه السلام) يكى مى داند شريعت را محمد(صلى الله عليه وآله) و على(عليه السلام) ولايت را كامل كرد و سلطان اسحاق هم آمد حقيقت را تمام كرد. ما كارى با كسى نداريم على(عليه السلام) به من فرمود: دين تو ابداعى است ولى نيك ابداعى است تا قيامت دين همان است».!؟

ج _ باسمه تعالى; اين حرف ها به هذيان شبيه است. چنانچه گوينده و نويسنده به هوش باشد و چنين جملاتى بگويد منحرف است و بى دين. به هر حال، كتاب از كتب ضلال است و خريد و فروش آن حرام است.

س1488_ وظيفه طلابى كه براى تبليغ به مناطق مى روند و با آن ها معاشرت دارند اگرچه مجبور نباشند مى توانند از تبليغ منصرف شوند؟

ج _ باسمه تعالى; وظيفه طلاب آن است كه به آنجا بروند و با بحث به نحو احسن آن ها را ارشاد كنند. اگر يك نفر هم هدايت شود و يا اقلا حق ظاهر شود; ارزش زيادى دارد. به گونه اى كه بيان من، از اظهارش قاصر است.

س1489_ اگر كسى را ديديم اهل نماز و روزه و ظاهر دين را مراعات مى كند ولى خود را پيرو اهل حق مى داند با او چطور رفتار شود؟

ج _ باسمه تعالى; معادل يك مسلمان منحرف و بايد ارشاد شود.

س1490_ رفتن به مجالس دراويش چه حكمى دارد؟ در صورتى كه اين افراد چهارده معصوم(عليه السلام) را قبول دارند؟

ج _ باسمه

تعالى; دراويش فرق مختلفى دارند; همه را نمى توان در تحت يك قاعده بيان كرد.

س1491_ رفتن به خانقاه و اعمال خاصى كه در آنجا صورت مى گيرد چه حكمى دارد و براى حصول زهد، از نظر شارع مقدس چگونه زهد و علم و عدم رغبت به دنيا مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; در صورتى كه با ترويج باطل منطبق نشود; رفتن اشكال ندارد و كارها هم اگر از شرع رسيده است جايز مى باشد والا به قصد مطلق ذكر باشد نه به عنوان ورود، اشكال ندارد.

س1492_ اين كه عده اى معروف به مرتاض اعمال شاقه اى انجام مى دهند; آيا انسان مى تواند براى تزكيه نفس چنين اعمالى انجام دهد و يا عنوان حرام دارد و از نظر شرع مقدس تزكيه نفس چگونه حاصل مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; تزكيه نفس از راه عباداتى كه دستور داده اند متعين است و به كتب اخلاق مراجعه كنيد.

آن بخورد; به شرط آنكه قيمت آن را به فقير بدهد و احتياط آن است كه در غير حال ضرورت، نخورد. ولى قربانى را بايد در محل مخصوص، در مكه ذبح نمود.

س1496_ ذبح حيوانات روزمره، در تركيه به وسيله دستگاه مخصوص انجام مى شود. اطلاعى هم از كيفيت و شرعى بودن و نبودن آن نداريم وظيفه ما مسلمانان در استفاده و خريد و خوردن اين گونه گوشت ها از بازار چيست آيا اشكال دارد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; ذبح با دستگاه مخصوص، اشكال ندارد و چنانچه شرايط از قبيل تسميه و استقبال رعايت بشود; ذبيحه حلال است و چنانچه متصدى ذبح، مسلمان يا مؤسسه منتسب به مسلمين باشد; ذبيحه حلال است، ولو نداند كه شرائط رعايت مى شود يا نه. همچنين است اگر متصدى دولت شد در صورتى كه اسلامى باشد.

س1497_ اگر يكى از اهل حق بگويد اين گوسفند ذبح شرعى شده، مى شود اطمينان به حرف او كرد و استفاده از آن جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بلى، در صورتى كه بگويد ذبح شرعى مسلمانان شده نه ذبح شرعى اهل حق، جايز است.

س1498_ اگر گوسفند يا گاو را اشتباهاً بالاتر يا پايين تر از محل تعيين شده ذبح كنند آيا حيوان حرام مى شود؟ عمدى باشد چطور؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نمى شود. بلكه تا زنده است اگر از محل شرعى ذبح كنند حلال است.

ندارد.

س1500_ آيا اگر معلم در ميان شاگردان فرق بگذارد و تبعيض قائل شود جايز است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد. مگر آنكه موجب اذيت ديگران شود.

س1501_ دو نفر طلبه در حجره اى زندگى مى كنند. يكى باعث ناراحتى ديگرى مى شود; مثل گوش دادن به صداهاى مشكوك آيا رفيق او مى تواند در جايى كه رضايت ندارد جلوگيرى كند؟ معيار كلى بين دو نفر هم حجره در صورت تضاد چيست؟

ج _ باسمه تعالى; به صورت تقاضا اشكال ندارد. ولى با تحكم و زور حرف خود را بقبولاند صحيح نيست.

عدم كفاف دارائى جهت اداء دين 3_ حال بودن دين 4_ درخواست غرماء مبنى بر صدور حكم حجر مديون را شرط مى دانيد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; هر چهار امر شرط است.

س1506_ با توجه به اين كه احكام ظاهرى در شبهات موضوعى احتياج به فحص و كشف ندارد; در ثبوت اعسار اشخاص، محض تحقيق، بناى شرعى دارد يا خير؟ آيا اين مورد نيز فقط بايد از قاعده البينة للمدعى و اليمين على من انكر استفاده نمود يا راه هاى ديگرى از قبيل علم قاضى، استظهار از حال معسر و تحقيق از افراد و توجه به مستندات و ادله ارائه شده نيز، طرق شرعى هستند؟

ج _ باسمه تعالى; سؤال غيرمنظم است. حجر از احكام ظاهرى نيست و علم قاضى هم كافى است.

س1507_ آيا معسر و مفلس داراى يك حكم اند؟ آيا جميع تصرفات معسر حين الاعسار حتى در مستثنيات دين نافذ و صحيح است يا خير؟ در اين مورد بين قبل و بعد حكم حاكم به اعسار، فرقى است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بين دو عنوان فرقى نيست و منع از تصرفات موقوف بر حكم حاكم شرع است.

س1508_ شخص معسرى كه معامله، هبه و صلح معوض و غير معوضى را قبل از صدور حكم اعسار انجام داده و مشخص نيست كه به قصد فرار از پرداخت دين بوده است يا قصد تبرع و خيرخواهانه و بيع حقيقى و غيره داشته كه نهايتاً اين معاملات در حال حاضر ضرر طلبكاران را به دنبال داشته است; حكم آن معاملات از نظر نفوذ و عدم نفوذ و صحت و عدم صحت چگونه است؟

ج _ باسمه تعالى; قبل

از حجر حاكم، تصرفاتش مطلقاً نافذ است.

س1509_ كسى طى درخواستى از دادگاه تقاضاى گرفتن طلب خود را از فردى نموده و ايشان با مراجعه به دادگاه ادعاى اعسار نموده:

1_ آيا دادگاه مى تواند مدعى اعسار را حبس كند؟ چه مدت و آيا اين حبس تعزيرى است؟

2_ اگر اعسار او بر حاكم ثابت شد تكليف دادگاه نسبت به مطالبات وى چيست و نسبت به تقاضاى او چگونه بايد عمل نمايد؟

3_ محدوده تحقيق دادگاه در اصل دعوى اعسار چقدر است؟ آيا صرفاً دارائى و عدم دارائى وى را بررسى مى كند يا اين كه حق فحص در نحوه صرف اموال و غيره را نيز دارد؟

ج _ باسمه تعالى; 1 مجرد درخواست، مجوز حبس نيست.

ج _ باسمه تعالى; 2 دادگاه موظف است به آنچه حاكم شرع دستور داده; عمل كند و مستقل در عمل نيست.

ج _ باسمه تعالى; 3 شرايط اربعه گذشته، ملاك حجر حاكم است.

س1510_ معسر به چه كسى مى گويند؟ آيا به صرف نداشتن مال به كسى معسر گفته مى شود يا اين كه بايد امكان تحصيل مال نيز نداشته باشد تا به او معسر اطلاق شود؟

ج _ باسمه تعالى; به كسى كه مال ندارد معسر مى گويند; ولو توانايى تحصيل مال داشته باشد. ولى حاكم شرع مى تواند او را ملزم به تكسب بر اداء دين كند.

خودكشى

س1511_ كسى مى خواهد خودكشى كند آيا جلوگيرى از خودكشى او واجب است؟

ج _ باسمه تعالى; بله، واجب است. مگر آن كه متوقف بر بذل مال معتنابه باشد و كسى هم آن وجه را نمى دهد يا آنكه آن شخص كه خيال خودكشى دارد; كافر حربى باشد و يا

آن كه بازداشتن او از خودكشى، مستلزم استقبال از خطر جانى شخص نجات دهنده باشد كه در اين سه مورد، جلوگيرى واجب نيست.

س1512_ وعده دروغ دادن، به شخصى كه مى خواهد خودكشى كند براى جلوگيرى جايز است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; بله جايز، بلكه واجب است.

س1513_ آيا در روايات و آيات بيان شده كسى كه خودكشى كرده هميشه در آتش جهنم است يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; بله زياد. به وسائل الشيعه ج 29، ص 24، مراجعه كنيد.

مصرف امامزاده ديگر كرد براى تعمير يا توسعه آن؟

ج _ باسمه تعالى; بلى مى شود.

س1518_ معاشرت با افرادى كه با ما هم مذهب نيستند و راديو تلويزيون متناسب با عقايد خودشان را دارند چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; در صورت امكان بايد نهى از منكر نمود والا ترك مراوده كرد.

س1519_ رفتن دانشگاه، با وجود فساد براى دختران و پسران، چه حكمى بار مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; بر فرض سؤال، چنانچه رفتن دختران و پسران به دانشگاه باعث فساد آنان گردد، رفتن به دانشگاه حرام است.

س1520_ تحصيل علوم دينى براى زن در خانه چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; بسيار خوب است.

س1521_ خواندن فلسفه و كلام چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; براى افراد فرق مى كند و آن ها مختلف اند. بعضى از افراد چون ممكن است موجب انحراف آن ها شود بايد آن را ترك كنند.

س1522_ اگر اهل علم و طلاب مرتكب معصيت شوند كيفر و عذاب شان مضاعف مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; عالم على اختلاف مراتبه، قهراً موأخذه اش بيش تر و شديدتر است.

س1523_ آيا براى سادات انجام واجبات و يا ارتكاب معاصى، ثواب و كيفر در حق آن ها مضاعف مى شود؟

ج _ باسمه تعالى; خير، در اين مورد، سيد و غيرسيد فرقى ندارند.

س1524_ چرا خداوند براى عده اى سيادت داده و سهم سادات را به آن ها اختصاص داده آيا اين تبعيض نيست؟

ج _ باسمه تعالى; براى مستمندان غير سيد زكات تعيين شده است يعنى خداوند دو صندوق دارد كه براى هر گروه مصرف معينى مشخص كرده است. لذا هيچ گونه تبعيض نيست.

س1525_ آيا رد مظالم را مى

شود در امور خيريه مصرف كرد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; رد مظالم را بايد به فقير بدهند و او مى تواند در امور خيريه صرف كند.

س1526_ اگر كسى استمناء كند يا از خواب بيدار شود و متوجه شود كه مى خواهد منى خارج شود و جلو خارج شدن منى را بگيرد بعد با فاصله كمى رطوبتى خارج شود كه هيچ كدام از نشانه هاى خروج منى را ندارد تكليف شخص مزبور چيست؟

ج _ باسمه تعالى; جنب نيست وضو بگيرد و نماز بخواند.

س1527_ يكى از دوستان اين جناب را اعتقاد بر اين است كه تمام بندگان خداوند اعم از كافر و مسلمان وارد بهشت مى شوند منتها رتبه زمانى دارد و يك عده زودتر و عده اى بعد از چند سال، شمر و معاويه بعد از هزار سال، استدلال به عطوفت و مهربانى و گذشت امير مؤمنان على(عليه السلام) مى نمايد كه اضافه شير را به قاتل مى دهد پس فضل و رحمت پروردگار بالاتر از اين است. همه را مورد عفو قرار مى دهد همه بنده او هستند و آيات قرآن كه خلاف اين مطلب را مى گويد قبول ندارند و مى گويد قابل توجيه است. بايد آيات توجيه و تفسير شود آيا چنين اعتقادى به عدالت شخصى خدشه اى وارد مى كند و آيا مى شود در نماز به او اقتداء كرد يا خير؟

ج _ باسمه تعالى; اين اعتقاد، به عدالت ضرر نمى رساند ولو موافق با موازين شرعى نباشد; چون به هر حال از ضروريات دين نيست.

س1528_ لباسى را كه دولت به سربازان مى دهد اگر بعد از اتمام دوره سربازى تحويل

نگيرد آيا لباس مزبور به شخص مذكور حلال است يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اگر دولت وقت به دادن لباس، تمليك بكند; حلال است.

س1529_ دارويى كه براى ضدعفونى به آب مى ريزند و رنگ آب سفيد مى شود آيا آب مذكور حكم آب مضاف را دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; حكم مضاف ندارد.

س1530_ شخصى مى گويد راضى نيستم از من تعريف كنيد در فرض مذكور تعريف از خوبى هاى او چه حكمى دارد؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1531_ آيا سرمه كشيدن مرد، بلند گذاشتن موى سر و روغن زدن به مو، براى مرد در اين زمان هم، مستحب است؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه تشبه به زن نباشد و موجب اهانت به خودش نباشد بلى جايز است.

س1532_ اگر كسى بدهكار باشد يا براى كسب سرمايه نداشته باشد آيا مى تواند با فروختن بعضى از اعضاى بدنش مانند كليه و... بدهى را پرداخته يا براى كسب سرمايه درست كند؟

ج _ باسمه تعالى; چنانچه خطر هلاكت نباشد; جايز است.

س1533_ آيا حقوقى كه كارمندان مى گيرند و دولت ماليات هم از آن كم مى كند آيا اشكال دارد يا نه؟

ج _ باسمه تعالى; اشكال ندارد.

س1534_ بلند كردن شارب و موى سر براى مردان چه صورت دارد؟

ج _ باسمه تعالى; حرام نيست ولى زدن شارب مستحب است.

س1535_ اجناسى مانند آبليمو و كمپوت و... كه تاريخ انقضا دارند; اگر شخصى جنس تاريخ گذشته بفروشد آيا مأموران بهداشت مى توانند اجناس مذكور را از شخص مزبور گرفته و دور بريزند يا چنين حقّى ندارند؟

ج _ باسمه تعالى; اگر راهى براى جلوگيرى نباشد و اجناس منقضى شده، مضرّ به حال اجتماع باشد;