قالُوا لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ (20)

أَمْ آتَيْناهُمْ كِتاباً مِنْ قَبْلِهِ فَهُمْ بِهِ مُسْتَمْسِكُونَ (21)

بَلْ قالُوا إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ (22)

وَ كَذلِكَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلاَّ قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ (23)

قالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُكُمْ بِأَهْدى مِمَّا وَجَدْتُمْ عَلَيْهِ آباءَكُمْ قالُوا إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ (24)

فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ (25)

وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنِي بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ (26)

إِلاَّ الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ (27)

وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (28)

بَلْ مَتَّعْتُ هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى جاءَهُمُ الْحَقُّ وَ رَسُولٌ مُبِينٌ (29)

وَ لَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ قالُوا هذا سِحْرٌ وَ إِنَّا بِهِ كافِرُونَ (30)

وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ (31)

أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (32)

وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ (33)

وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْها يَتَّكِؤُنَ (34)

وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ (35)

وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ (36)

وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (37)

حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا لَيْتَ بَيْنِي

وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ (38)

وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ (39)

أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَ مَنْ كانَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ (40)

فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ (41)

أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِي وَعَدْناهُمْ فَإِنَّا عَلَيْهِمْ مُقْتَدِرُونَ (42)

فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ (43)

وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ (44)

وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ (45)

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا إِلى فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَقالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ الْعالَمِينَ (46)

فَلَمَّا جاءَهُمْ بِآياتِنا إِذا هُمْ مِنْها يَضْحَكُونَ (47)

وَ ما نُرِيهِمْ مِنْ آيَةٍ إِلاَّ هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِها وَ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (48)

وَ قالُوا يا أَيُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ إِنَّنا لَمُهْتَدُونَ (49)

فَلَمَّا كَشَفْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِذا هُمْ يَنْكُثُونَ (50)

وَ نادى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قالَ يا قَوْمِ أَ لَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَ فَلا تُبْصِرُونَ (51)

أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِنْ هذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَ لا يَكادُ يُبِينُ (52)

فَلَوْ لا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ جاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ (53)

فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ (54)

فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ أَجْمَعِينَ (55)

فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلاً لِلْآخِرِينَ (56)

وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ (57)

وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَكَ إِلاَّ جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ (58)

إِنْ هُوَ إِلاَّ عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلاً لِبَنِي إِسْرائِيلَ (59)

وَ لَوْ

نَشاءُ لَجَعَلْنا مِنْكُمْ مَلائِكَةً فِي الْأَرْضِ يَخْلُفُونَ (60)

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ (61)

وَ لا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (62)

وَ لَمَّا جاءَ عِيسى بِالْبَيِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُكُمْ بِالْحِكْمَةِ وَ لِأُبَيِّنَ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُونِ (63)

إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ (64)

فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ عَذابِ يَوْمٍ أَلِيمٍ (65)

هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ (66)

الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِينَ (67)

يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ (68)

الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنا وَ كانُوا مُسْلِمِينَ (69)

ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ أَزْواجُكُمْ تُحْبَرُونَ (70)

يُطافُ عَلَيْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَ أَكْوابٍ وَ فِيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أَنْتُمْ فِيها خالِدُونَ (71)

وَ تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (72)

لَكُمْ فِيها فاكِهَةٌ كَثِيرَةٌ مِنْها تَأْكُلُونَ (73)

إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ (74)

لا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ (75)

وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ (76)

وَ نادَوْا يا مالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنا رَبُّكَ قالَ إِنَّكُمْ ماكِثُونَ (77)

لَقَدْ جِئْناكُمْ بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ (78)

أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ (79)

أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ بَلى وَ رُسُلُنا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ (80)

قُلْ إِنْ كانَ لِلرَّحْمنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعابِدِينَ (81)

سُبْحانَ رَبِّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ (82)

فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ (83)

وَ هُوَ الَّذِي فِي السَّماءِ إِلهٌ وَ

فِي الْأَرْضِ إِلهٌ وَ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ (84)

وَ تَبارَكَ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (85)

وَ لا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ (86)

وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ (87)

وَ قِيلِهِ يا رَبِّ إِنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ لا يُؤْمِنُونَ (88)

فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (89)

شبه جزيره عرب، دومين پولدار محسوب مى شد. اين دو، با ثروتى بسيار، عرب را رهبرى مى كردند و باورهاى خود را به آسانى در همه جا رواج مى دادند. تا اين كه از طبقه ضعيف و محروم، جوانى به نام محمد به پيامبرى مبعوث شد و رسالت خويش را به همگان ابلاغ كرد. ثروتمندان بيش از همه اين جوان را به سبب ادعاى نبوت ريشخند كردند و به مبارزه با او برخاستند. ابتدا گفتند: خداوند، پيامبرش را از جنس بشر بر نمى گزيند. فرشتگان بهتر مى توانند اين مسئوليت را بپذيرند و از عهده آن برآيند، ولى وقتى براى آنان مثال آورده شد كه پيامبران گذشته از جنس بشر بودند، گفتند: اگر بناباشد خداوند از جنس بشر پيامبرى برگزيند، سزاوارتر از محمد نيز كسانى هستند. منظور آنان وليد بن مغيره و عروة بن مسعود بود. البته حق داشتند چنين بهانه هايى بياورند؛ زيرا از ديدگاه آنان مال و ثروت و مقام ظاهرى وشهرت، معيار ارزش انسان ها محسوب مى شد و بزرگ قبيله نزديك ترين مردم به خدا بود. بنابراين، برايشان حيرت آور بود كه اين لطف خداوندى بر يكى از افراد آنان نازل نشده و بر يتيم و تهيدستى به نام محمد نازل شده است و اين براى آنان باوركردنى نبود. بايد گفت اين انديشه، به نظام نادرست آنان بازمى گشت و بى شك، بلاى بزرگ جوامع بشرى و عامل اصلى انحراف فكرى آنان همين نظام هاى غلط است كه گاه حقايق را كاملاً واژگون نشان مى دهد. اين در حالى است كه در نظام درست، دعوت الهى بايد در اختيار كسى باشد كه روح تقوا سراسر وجودش را پر كرده است؛ انسان آگاه، با اراده، مصمم،

شجاع و دردآشنا. نه كسانى كه به لباس هاى زيبا، كاخ هاى گران بها، زينت هاى گوناگون و تجملات دل بسته اند كه اين ها شايسته زندگى رهبران الهى نيست. خداوند در آيه هاى 31 و 32 سوره زخرف، به كسانى كه از پيامبرى حضرت محمد صلى الله عليه و آله ناراضى بودند، چنين پاسخ مى دهد:

و گفتند: چرا اين قرآن بر مرد بزرگى (مرد ثروتمندى) از اين شهر (مكه و طايف) فرود نيامده است؟ «» آيا آنانند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟ ما (وسايل) معاش آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده ايم و برخى از آنان را از (نظر) درجات بالاتر از بعضى (ديگر) قرار داده ايم تا بعضى از آنان بعضى (ديگر) را در خدمت گيرند و رحمت پروردگار تو از آن چه آنان مى اندوزند، بهتر است. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 49.

رهبرى در نظام ارزشى

شأن نزول آيه هاى 31 و 32 سوره زخرف

«وليد بن مغيره»، نامى آشنا براى همه قبيله هاى عرب، حتى براى مردم مدينه و شام بود. او از ثروت بسيار زيادى بهره مى برد؛ صدها شتر براى تجارت و صدها خدمتكار در اختيار داشت. وليد گاهى همه مردم مكه را چند روزى شام و ناهار مى داد. همه به او احترام مى گذاشتند و از او حرف شنوى داشتند.

«عروة بن مسعود ثقفى» نيز كه در طايف زندگى مى كرد، با اين كه در ثروت به وليد نمى رسيد، ولى در طايف سرآمد ديگر سرمايه داران بود و در شبه جزيره عرب، دومين پولدار محسوب مى شد. اين دو، با ثروتى بسيار، عرب را رهبرى مى كردند و باورهاى خود را به آسانى در همه جا رواج مى دادند. تا اين كه از طبقه ضعيف و محروم، جوانى

به نام محمد به پيامبرى مبعوث شد و رسالت خويش را به همگان ابلاغ كرد. ثروتمندان بيش از همه اين جوان را به سبب ادعاى نبوت ريشخند كردند و به مبارزه با او برخاستند. ابتدا گفتند: خداوند، پيامبرش را از جنس بشر بر نمى گزيند. فرشتگان بهتر مى توانند اين مسئوليت را بپذيرند و از عهده آن برآيند، ولى وقتى براى آنان مثال آورده شد كه پيامبران گذشته از جنس بشر بودند، گفتند: اگر بناباشد خداوند از جنس بشر پيامبرى برگزيند، سزاوارتر از محمد نيز كسانى هستند. منظور آنان وليد بن مغيره و عروة بن مسعود بود. البته حق داشتند چنين بهانه هايى بياورند؛ زيرا از ديدگاه آنان مال و ثروت و مقام ظاهرى وشهرت، معيار ارزش انسان ها محسوب مى شد و بزرگ قبيله نزديك ترين مردم به خدا بود. بنابراين، برايشان حيرت آور بود كه اين لطف خداوندى بر يكى از افراد آنان نازل نشده و بر يتيم و تهيدستى به نام محمد نازل شده است و اين براى آنان باوركردنى نبود. بايد گفت اين انديشه، به نظام نادرست آنان بازمى گشت و بى شك، بلاى بزرگ جوامع بشرى و عامل اصلى انحراف فكرى آنان همين نظام هاى غلط است كه گاه حقايق را كاملاً واژگون نشان مى دهد. اين در حالى است كه در نظام درست، دعوت الهى بايد در اختيار كسى باشد كه روح تقوا سراسر وجودش را پر كرده است؛ انسان آگاه، با اراده، مصمم، شجاع و دردآشنا. نه كسانى كه به لباس هاى زيبا، كاخ هاى گران بها، زينت هاى گوناگون و تجملات دل بسته اند كه اين ها شايسته زندگى رهبران الهى نيست. خداوند در آيه هاى 31 و 32 سوره زخرف، به كسانى كه از

پيامبرى حضرت محمد صلى الله عليه و آله ناراضى بودند، چنين پاسخ مى دهد:

و گفتند: چرا اين قرآن بر مرد بزرگى (مرد ثروتمندى) از اين شهر (مكه و طايف) فرود نيامده است؟ «» آيا آنانند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟ ما (وسايل) معاش آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده ايم و برخى از آنان را از (نظر) درجات بالاتر از بعضى (ديگر) قرار داده ايم تا بعضى از آنان بعضى (ديگر) را در خدمت گيرند و رحمت پروردگار تو از آن چه آنان مى اندوزند، بهتر است. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 49.

بيهودگى بحث جدلى

شأن نزول آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف

روزى رسول خدا در كنار خانه كعبه در حال عبادت بود كه وليد بن مغيره از آن جا گذشت. وقتى پيامبر را ديد، ايستاد و منتظر پايان عبادت پيامبر ماند. نزديك شد و خواست با پيامبر سخن بگويد. او بر آن بود تا ديدگاه پيامبر را نسبت به خود دگرگون و بت پرستى اش را توجيه كند. پس از مدتى، «نضر بن حارث» نيز از راه رسيد. او بى آن كه اجازه بگيرد، نزديك شد و در جمع آن دو نشست و بحث و جدل با پيامبر را آغاز كرد. گويى با دسيسه اى از پيش تعيين شده، قرار بود سران شرك در آن مكان جمع شوند و به خيال خود، رسول خدا را در ميان جمع رسوا كنند. چون آنان عليه پيامبر جبهه گرفته بودند، چيزى نگذشت كه جمعيت زيادى در آن جا جمع شدند و به مباحثه دو طرف گوش دادند.

پيامبر با قدرت و به تنهايى، همه پرسش هاى آنان را پاسخ مى داد. رسول خدا، در آخرين جمله، به خواندن اين آيه

بسنده كرد و فرمود: شما و آن چه غير از خدا مى پرستيد، هيزم دوزخ خواهيد بود و همگى در آن وارد مى شويد. اگر اين ها خدايان بودند، هرگز به دوزخ وارد نمى شدند و آنان همگى در آن جاودانه خواهند ماند.

نضر بن حارث كه طرف اصلى بحث بود، وقتى دليل هاى متين و محكم پيامبر را شنيد، پس از تلاوت اين آيه، از پاسخ گويى عاجز ماند و به ناچار سكوت اختيار كرد. مشركان متفرق شدند و پيامبر از جا برخاست. لحظاتى بعد، يكى از دانشمندان مشرك به نام عبدالرحمن زهرى از راه رسيد و آثار خشم و ناراحتى را در چهره مشركان ديد. وقتى علت را پرسيد، وليد خطاب به او گفت: تا به حال كجا بودى؟ ما در بحث با محمد رسوا شديم. حتى نضر بن حارث از پاسخ به محمد درماند. حال تو بايد جبران كنى و ما را از اين رسوايى برهانى. او افزود: محمد گمان مى كند ما به همراه معبودهامان هيزم دوزخيم. عبداللّه گفت: كاش من آن جا بودم مى دانستم به او چه بگويم. حالا نزد او برويد و از محمد بپرسيد: اگر خدايان ما به دوزخ مى افتند، پس فرشتگان و پيامبرانى هم چون عزير و حضرت مسيح نيز بايد به جهنم در آيند؛ چون عده اى از مردم، آنان را مى پرستيدند. پيك آنان بى درنگ براى شنيدن پاسخ اين پرسش نزد پيامبر آمد. همه مشركان، پيامبر را از پيش محكوم شده مى دانستند. بنابراين، بى صبرانه در انتظار بازگشت پيك بودند. رسول خدا در پاسخ فرمود: آرى همه خدايان شما در دوزخند، ولى به شرط آن كه معبود بودن را دوست داشته باشند. [يعنى فرشتگان و پيامبر، دوست نداشتند،

معبود واقع شوند.] خداوند در آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف، به مشركان پاسخى شايسته مى دهد:

و هنگامى كه [در مورد] پسر مريم مثالى آورده شد، به نگاه قوم تو از آن [سخن] هلهله در انداختند [و اعراض كردند] «57» و گفتند: آيا معبودان ما بهترند يا او؟ آن [مثال] را جز از راه جدل براى تو نزدند، بلكه آنان مردمى جدل پيشه اند «» [عيسى] جز بنده اى كه بر وى منت نهاده و او را براى فرزندان اسراييل سرمشق [و آيتى] گردانيده ايم، نيست «» و اگر بخواهيم به يقين، به جاى شما فرشتگانى كه در [روى] زمين جانشين [شما] گردند، قرار دهيم. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 93.

بيهودگى بحث جدلى

شأن نزول آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف

روزى رسول خدا در كنار خانه كعبه در حال عبادت بود كه وليد بن مغيره از آن جا گذشت. وقتى پيامبر را ديد، ايستاد و منتظر پايان عبادت پيامبر ماند. نزديك شد و خواست با پيامبر سخن بگويد. او بر آن بود تا ديدگاه پيامبر را نسبت به خود دگرگون و بت پرستى اش را توجيه كند. پس از مدتى، «نضر بن حارث» نيز از راه رسيد. او بى آن كه اجازه بگيرد، نزديك شد و در جمع آن دو نشست و بحث و جدل با پيامبر را آغاز كرد. گويى با دسيسه اى از پيش تعيين شده، قرار بود سران شرك در آن مكان جمع شوند و به خيال خود، رسول خدا را در ميان جمع رسوا كنند. چون آنان عليه پيامبر جبهه گرفته بودند، چيزى نگذشت كه جمعيت زيادى در آن جا جمع شدند و به مباحثه دو طرف گوش دادند.

پيامبر با

قدرت و به تنهايى، همه پرسش هاى آنان را پاسخ مى داد. رسول خدا، در آخرين جمله، به خواندن اين آيه بسنده كرد و فرمود: شما و آن چه غير از خدا مى پرستيد، هيزم دوزخ خواهيد بود و همگى در آن وارد مى شويد. اگر اين ها خدايان بودند، هرگز به دوزخ وارد نمى شدند و آنان همگى در آن جاودانه خواهند ماند.

نضر بن حارث كه طرف اصلى بحث بود، وقتى دليل هاى متين و محكم پيامبر را شنيد، پس از تلاوت اين آيه، از پاسخ گويى عاجز ماند و به ناچار سكوت اختيار كرد. مشركان متفرق شدند و پيامبر از جا برخاست. لحظاتى بعد، يكى از دانشمندان مشرك به نام عبدالرحمن زهرى از راه رسيد و آثار خشم و ناراحتى را در چهره مشركان ديد. وقتى علت را پرسيد، وليد خطاب به او گفت: تا به حال كجا بودى؟ ما در بحث با محمد رسوا شديم. حتى نضر بن حارث از پاسخ به محمد درماند. حال تو بايد جبران كنى و ما را از اين رسوايى برهانى. او افزود: محمد گمان مى كند ما به همراه معبودهامان هيزم دوزخيم. عبداللّه گفت: كاش من آن جا بودم مى دانستم به او چه بگويم. حالا نزد او برويد و از محمد بپرسيد: اگر خدايان ما به دوزخ مى افتند، پس فرشتگان و پيامبرانى هم چون عزير و حضرت مسيح نيز بايد به جهنم در آيند؛ چون عده اى از مردم، آنان را مى پرستيدند. پيك آنان بى درنگ براى شنيدن پاسخ اين پرسش نزد پيامبر آمد. همه مشركان، پيامبر را از پيش محكوم شده مى دانستند. بنابراين، بى صبرانه در انتظار بازگشت پيك بودند. رسول خدا در پاسخ فرمود: آرى همه خدايان شما

در دوزخند، ولى به شرط آن كه معبود بودن را دوست داشته باشند. [يعنى فرشتگان و پيامبر، دوست نداشتند، معبود واقع شوند.] خداوند در آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف، به مشركان پاسخى شايسته مى دهد:

و هنگامى كه [در مورد] پسر مريم مثالى آورده شد، به نگاه قوم تو از آن [سخن] هلهله در انداختند [و اعراض كردند] «57» و گفتند: آيا معبودان ما بهترند يا او؟ آن [مثال] را جز از راه جدل براى تو نزدند، بلكه آنان مردمى جدل پيشه اند «» [عيسى] جز بنده اى كه بر وى منت نهاده و او را براى فرزندان اسراييل سرمشق [و آيتى] گردانيده ايم، نيست «» و اگر بخواهيم به يقين، به جاى شما فرشتگانى كه در [روى] زمين جانشين [شما] گردند، قرار دهيم. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 93.

بيهودگى بحث جدلى

شأن نزول آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف

روزى رسول خدا در كنار خانه كعبه در حال عبادت بود كه وليد بن مغيره از آن جا گذشت. وقتى پيامبر را ديد، ايستاد و منتظر پايان عبادت پيامبر ماند. نزديك شد و خواست با پيامبر سخن بگويد. او بر آن بود تا ديدگاه پيامبر را نسبت به خود دگرگون و بت پرستى اش را توجيه كند. پس از مدتى، «نضر بن حارث» نيز از راه رسيد. او بى آن كه اجازه بگيرد، نزديك شد و در جمع آن دو نشست و بحث و جدل با پيامبر را آغاز كرد. گويى با دسيسه اى از پيش تعيين شده، قرار بود سران شرك در آن مكان جمع شوند و به خيال خود، رسول خدا را در ميان جمع رسوا كنند. چون آنان عليه پيامبر جبهه گرفته

بودند، چيزى نگذشت كه جمعيت زيادى در آن جا جمع شدند و به مباحثه دو طرف گوش دادند.

پيامبر با قدرت و به تنهايى، همه پرسش هاى آنان را پاسخ مى داد. رسول خدا، در آخرين جمله، به خواندن اين آيه بسنده كرد و فرمود: شما و آن چه غير از خدا مى پرستيد، هيزم دوزخ خواهيد بود و همگى در آن وارد مى شويد. اگر اين ها خدايان بودند، هرگز به دوزخ وارد نمى شدند و آنان همگى در آن جاودانه خواهند ماند.

نضر بن حارث كه طرف اصلى بحث بود، وقتى دليل هاى متين و محكم پيامبر را شنيد، پس از تلاوت اين آيه، از پاسخ گويى عاجز ماند و به ناچار سكوت اختيار كرد. مشركان متفرق شدند و پيامبر از جا برخاست. لحظاتى بعد، يكى از دانشمندان مشرك به نام عبدالرحمن زهرى از راه رسيد و آثار خشم و ناراحتى را در چهره مشركان ديد. وقتى علت را پرسيد، وليد خطاب به او گفت: تا به حال كجا بودى؟ ما در بحث با محمد رسوا شديم. حتى نضر بن حارث از پاسخ به محمد درماند. حال تو بايد جبران كنى و ما را از اين رسوايى برهانى. او افزود: محمد گمان مى كند ما به همراه معبودهامان هيزم دوزخيم. عبداللّه گفت: كاش من آن جا بودم مى دانستم به او چه بگويم. حالا نزد او برويد و از محمد بپرسيد: اگر خدايان ما به دوزخ مى افتند، پس فرشتگان و پيامبرانى هم چون عزير و حضرت مسيح نيز بايد به جهنم در آيند؛ چون عده اى از مردم، آنان را مى پرستيدند. پيك آنان بى درنگ براى شنيدن پاسخ اين پرسش نزد پيامبر آمد. همه مشركان، پيامبر را از پيش محكوم

شده مى دانستند. بنابراين، بى صبرانه در انتظار بازگشت پيك بودند. رسول خدا در پاسخ فرمود: آرى همه خدايان شما در دوزخند، ولى به شرط آن كه معبود بودن را دوست داشته باشند. [يعنى فرشتگان و پيامبر، دوست نداشتند، معبود واقع شوند.] خداوند در آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف، به مشركان پاسخى شايسته مى دهد:

و هنگامى كه [در مورد] پسر مريم مثالى آورده شد، به نگاه قوم تو از آن [سخن] هلهله در انداختند [و اعراض كردند] «57» و گفتند: آيا معبودان ما بهترند يا او؟ آن [مثال] را جز از راه جدل براى تو نزدند، بلكه آنان مردمى جدل پيشه اند «» [عيسى] جز بنده اى كه بر وى منت نهاده و او را براى فرزندان اسراييل سرمشق [و آيتى] گردانيده ايم، نيست «» و اگر بخواهيم به يقين، به جاى شما فرشتگانى كه در [روى] زمين جانشين [شما] گردند، قرار دهيم. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 93.

بيهودگى بحث جدلى

شأن نزول آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف

روزى رسول خدا در كنار خانه كعبه در حال عبادت بود كه وليد بن مغيره از آن جا گذشت. وقتى پيامبر را ديد، ايستاد و منتظر پايان عبادت پيامبر ماند. نزديك شد و خواست با پيامبر سخن بگويد. او بر آن بود تا ديدگاه پيامبر را نسبت به خود دگرگون و بت پرستى اش را توجيه كند. پس از مدتى، «نضر بن حارث» نيز از راه رسيد. او بى آن كه اجازه بگيرد، نزديك شد و در جمع آن دو نشست و بحث و جدل با پيامبر را آغاز كرد. گويى با دسيسه اى از پيش تعيين شده، قرار بود سران شرك در آن مكان جمع

شوند و به خيال خود، رسول خدا را در ميان جمع رسوا كنند. چون آنان عليه پيامبر جبهه گرفته بودند، چيزى نگذشت كه جمعيت زيادى در آن جا جمع شدند و به مباحثه دو طرف گوش دادند.

پيامبر با قدرت و به تنهايى، همه پرسش هاى آنان را پاسخ مى داد. رسول خدا، در آخرين جمله، به خواندن اين آيه بسنده كرد و فرمود: شما و آن چه غير از خدا مى پرستيد، هيزم دوزخ خواهيد بود و همگى در آن وارد مى شويد. اگر اين ها خدايان بودند، هرگز به دوزخ وارد نمى شدند و آنان همگى در آن جاودانه خواهند ماند.

نضر بن حارث كه طرف اصلى بحث بود، وقتى دليل هاى متين و محكم پيامبر را شنيد، پس از تلاوت اين آيه، از پاسخ گويى عاجز ماند و به ناچار سكوت اختيار كرد. مشركان متفرق شدند و پيامبر از جا برخاست. لحظاتى بعد، يكى از دانشمندان مشرك به نام عبدالرحمن زهرى از راه رسيد و آثار خشم و ناراحتى را در چهره مشركان ديد. وقتى علت را پرسيد، وليد خطاب به او گفت: تا به حال كجا بودى؟ ما در بحث با محمد رسوا شديم. حتى نضر بن حارث از پاسخ به محمد درماند. حال تو بايد جبران كنى و ما را از اين رسوايى برهانى. او افزود: محمد گمان مى كند ما به همراه معبودهامان هيزم دوزخيم. عبداللّه گفت: كاش من آن جا بودم مى دانستم به او چه بگويم. حالا نزد او برويد و از محمد بپرسيد: اگر خدايان ما به دوزخ مى افتند، پس فرشتگان و پيامبرانى هم چون عزير و حضرت مسيح نيز بايد به جهنم در آيند؛ چون عده اى از مردم، آنان را

مى پرستيدند. پيك آنان بى درنگ براى شنيدن پاسخ اين پرسش نزد پيامبر آمد. همه مشركان، پيامبر را از پيش محكوم شده مى دانستند. بنابراين، بى صبرانه در انتظار بازگشت پيك بودند. رسول خدا در پاسخ فرمود: آرى همه خدايان شما در دوزخند، ولى به شرط آن كه معبود بودن را دوست داشته باشند. [يعنى فرشتگان و پيامبر، دوست نداشتند، معبود واقع شوند.] خداوند در آيه هاى 57 تا 60 سوره زخرف، به مشركان پاسخى شايسته مى دهد:

و هنگامى كه [در مورد] پسر مريم مثالى آورده شد، به نگاه قوم تو از آن [سخن] هلهله در انداختند [و اعراض كردند] «57» و گفتند: آيا معبودان ما بهترند يا او؟ آن [مثال] را جز از راه جدل براى تو نزدند، بلكه آنان مردمى جدل پيشه اند «» [عيسى] جز بنده اى كه بر وى منت نهاده و او را براى فرزندان اسراييل سرمشق [و آيتى] گردانيده ايم، نيست «» و اگر بخواهيم به يقين، به جاى شما فرشتگانى كه در [روى] زمين جانشين [شما] گردند، قرار دهيم. «» (1)

پاورقى:

(1) تفسير نمونه، ج 21، ص 93.

منصوب يا در محل نصب {عَرَبِيًّا} نعت تابع {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَعْقِلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَإِنَّهُ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {فِي} حرف جر {أُمِّ} اسم مجرور يا در محل جر {الْكِتابِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَدَيْنا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَعَلِيٌّ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {حَكِيمٌ} خبر إنَّ ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع

{أَفَنَضْرِبُ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف استيناف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {عَنْكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الذِّكْرَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {صَفْحاً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {أَنْ} حرف مصدرى {كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {قَوْماً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {مُسْرِفِينَ} نعت تابع

{وَكَمْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به مقدّم {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر زائد {نَبِيٍّ} تمييز، منصوب {فِي} حرف جر {الْأَوَّلِينَ} اسم مجرور يا در محل جر

{وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {يَأْتِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى

يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مِنْ} حرف جر زائد {نَبِيٍّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَسْتَهْزِؤُنَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{فَأَهْلَكْنا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَشَدَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَطْشاً} تمييز، منصوب {وَمَضى} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مَثَلُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْأَوَّلِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَلَئِنْ} (و) حرف عطف / (ل) موطئه / حرف شرط جازم {سَأَلْتَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مَنْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَلَقَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {السَّماواتِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَالْأَرْضَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَيَقُولُنَّ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) محذوف در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه {خَلَقَهُنَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل

در محل نصب، مفعولٌ به {الْعَزِيزُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْعَلِيمُ} نعت تابع

{الَّذِي} مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل / خبر، مرفوع يا در محل رفع {جَعَلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْأَرْضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مَهْداً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَجَعَلَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {سُبُلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {لَعَلَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {تَهْتَدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَالَّذِي} (و) حرف عطف / معطوف تابع {نَزَّلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِنَ} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر {ماءً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بِقَدَرٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَأَنْشَرْنا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَلْدَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مَيْتاً} نعت تابع {كَذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تُخْرَجُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَالَّذِي}

(و) حرف عطف / معطوف تابع {خَلَقَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {الْأَزْواجَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {كُلَّها} توكيد تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَجَعَلَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنَ} حرف جر {الْفُلْكِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَالْأَنْعامِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {ما} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {تَرْكَبُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{لِتَسْتَوُوا} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلى} حرف جر {ظُهُورِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {ثُمَّ} حرف نصب {تَذْكُرُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {نِعْمَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {رَبِّكُمْ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِذَا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {اسْتَوَيْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَتَقُولُوا} (و) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {سُبْحانَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب

{الَّذِي} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {سَخَّرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {هذا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَما} (و) حاليه / حرف نفى غير عامل {كُنَّا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُقْرِنِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{وَإِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {إِلى} حرف جر {رَبِّنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَمُنْقَلِبُونَ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{وَجَعَلُوا} (و) حاليه / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {عِبادِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {جُزْءاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْإِنْسانَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {لَكَفُورٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٌ} نعت تابع

{أَمِ} حرف عطف {اتَّخَذَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَخْلُقُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير

مستتر (هو) در تقدير {بَناتٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَصْفاكُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْبَنِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَإِذا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {بُشِّرَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {أَحَدُهُمْ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {ضَرَبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لِلرَّحْمنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَثَلاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {ظَلَّ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {وَجْهُهُ} اسم ظل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُسْوَدًّا} خبر ظل، منصوب يا در محل نصب {وَهُوَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {كَظِيمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{أَوَمَنْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حرف عطف / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف {يُنَشَّؤُا} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {الْحِلْيَةِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَهُوَ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {الْخِصامِ} اسم مجرور يا در محل جر {غَيْرُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٍ} مضاف اليه،

مجرور يا در محل جر

{وَجَعَلُوا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {الْمَلائِكَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الَّذِينَ} نعت تابع {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عِبادُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الرَّحْمنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {إِناثاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {أَشَهِدُوا} همزه (أ) حرف استفهام / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {خَلْقَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {سَتُكْتَبُ} (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {شَهادَتُهُمْ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَيُسْئَلُونَ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَوْ} حرف شرط غير جازم {شاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الرَّحْمنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {ما} حرف نفى غير عامل {عَبَدْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {ما} حرف نفى غير عامل {لَهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {بِذلِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر زائد {عِلْمٍ} مبتدا مؤخّر

{إِنْ} حرف نفى غير عامل {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {يَخْرُصُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{أَمْ} حرف عطف {آتَيْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {كِتاباً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {قَبْلِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَهُمْ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُسْتَمْسِكُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{بَلْ} حرف اضراب {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {وَجَدْنا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {آباءَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلى} حرف جر {أُمَّةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَإِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عَلى} حرف جر {آثارِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُهْتَدُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{وَكَذلِكَ} (و) حرف عطف / حرف

جر و اسم بعد از آن مجرور {ما} حرف نفى غير عامل {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {قَرْيَةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنْ} حرف جر زائد {نَذِيرٍ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِلاَّ} حرف استثنا {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مُتْرَفُوها} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {وَجَدْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر إنَّ محذوف {آباءَنا} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {عَلى} حرف جر {أُمَّةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَإِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عَلى} حرف جر {آثارِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مُقْتَدُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {أَوَلَوْ} همزه (أ) حرف استفهام / (و) حاليه / حرف شرط غير جازم {جِئْتُكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در

محل نصب، مفعولٌ به {بِأَهْدى} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَجَدْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {آباءَكُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُرْسِلْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كافِرُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{فَانْتَقَمْنا} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَانْظُرْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {كَيْفَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عاقِبَةُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {الْمُكَذِّبِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَإِذْ} (و) حرف استيناف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {إِبْراهِيمُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لِأَبِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل

در محل جر، مضاف اليه {وَقَوْمِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّنِي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {بَراءٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَعْبُدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{إِلاَّ} حرف استثنا {الَّذِي} مستثنى، منصوب {فَطَرَنِي} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فَإِنَّهُ} (ف) حرف تعليل / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {سَيَهْدِينِ} (س) حرف استقبال / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به / خبر إنَّ محذوف

{وَجَعَلَها} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {كَلِمَةً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {باقِيَةً} نعت تابع {فِي} حرف جر {عَقِبِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَعَلَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {يَرْجِعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل

محذوف

{بَلْ} حرف اضراب {مَتَّعْتُ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {هؤُلاءِ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَآباءَهُمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {حَتَّى} حرف جر {جاءَهُمُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْحَقُّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَرَسُولٌ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {مُبِينٌ} نعت تابع

{وَلَمَّا} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُمُ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْحَقُّ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {قالُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {سِحْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَإِنَّا} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {بِهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كافِرُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لَوْلا} حرف تحضيض {نُزِّلَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {هذَا} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {الْقُرْآنُ} بدل تابع {عَلى} حرف جر {رَجُلٍ} اسم مجرور يا در محل جر {مِنَ} حرف جر {الْقَرْيَتَيْنِ} اسم مجرور يا در محل جر {عَظِيمٍ} نعت تابع

{أَهُمْ} همزه (أ) حرف استفهام / مبتدا،

مرفوع يا در محل رفع {يَقْسِمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {رَحْمَتَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {رَبِّكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {نَحْنُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {قَسَمْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {بَيْنَهُمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مَعِيشَتَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فِي} حرف جر {الْحَياةِ} اسم مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {وَرَفَعْنا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بَعْضَهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوْقَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {بَعْضٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {دَرَجاتٍ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {لِيَتَّخِذَ} (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {بَعْضُهُمْ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بَعْضاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {سُخْرِيًّا} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَرَحْمَتُ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {رَبِّكَ}

مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَجْمَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَلَوْلا} (و) حرف استيناف / حرف شرط غير جازم {أَنْ} حرف نصب {يَكُونَ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى {النَّاسُ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {أُمَّةً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب {واحِدَةً} نعت تابع {لَجَعَلْنا} (ل) حرف جواب / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {لِمَنْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَكْفُرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالرَّحْمنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لِبُيُوتِهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {سُقُفاً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {مِنْ} حرف جر {فِضَّةٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمَعارِجَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {عَلَيْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَظْهَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَلِبُيُوتِهِمْ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَبْواباً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَسُرُراً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {عَلَيْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَتَّكِؤُنَ} فعل

مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَزُخْرُفاً} (و) حرف عطف / فعل مقدّر يا محذوف / فاعل محذوف / مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَإِنْ} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {كُلُّ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {ذلِكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {لَمَّا} حرف استثنا {مَتاعُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْحَياةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الدُّنْيا} نعت تابع {وَالْآخِرَةُ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {عِنْدَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {رَبِّكَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِلْمُتَّقِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَمَنْ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَعْشُ} فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {عَنْ} حرف جر {ذِكْرِ} اسم مجرور يا در محل جر {الرَّحْمنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {نُقَيِّضْ} فعل مضارع، مجزوم به سكون / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {شَيْطاناً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَهُوَ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قَرِينٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَإِنَّهُمْ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ

/ (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَيَصُدُّونَهُمْ} (ل) حرف مزحلقه / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / خبر إنَّ محذوف {عَنِ} حرف جر {السَّبِيلِ} اسم مجرور يا در محل جر {وَيَحْسَبُونَ} (و) حاليه / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {مُهْتَدُونَ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{حَتَّى} حرف ابتدا {إِذا} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَنا} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف تنبيه {لَيْتَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {بَيْنِي} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر ليت محذوف {وَبَيْنَكَ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بُعْدَ} اسم ليت، منصوب يا در محل نصب {الْمَشْرِقَيْنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {فَبِئْسَ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل ماضى جامد براى انشاء ذم {الْقَرِينُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع

{وَلَنْ} (و) حرف استيناف / حرف نصب {يَنْفَعَكُمُ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ك) ضمير متصل

در محل نصب، مفعولٌ به {الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {إِذْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {ظَلَمْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل {أَنَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {فِي} حرف جر {الْعَذابِ} اسم مجرور يا در محل جر {مُشْتَرِكُونَ} خبر أنَّ، مرفوع يا در محل رفع / فاعل (ينفع)، در محل رفع

{أَفَأَنْتَ} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {تُسْمِعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {الصُّمَّ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَوْ} حرف عطف {تَهْدِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {الْعُمْيَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَمَنْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / اسم كان، ضمير مستتر (هو) در تقدير {فِي} حرف جر {ضَلالٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر كان، محذوف يا در تقدير {مُبِينٍ} نعت تابع

{فَإِمَّا} (ف) حرف استيناف / (إن) حرف شرط جازم / (ما) حرف زائد {نَذْهَبَنَّ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {بِكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَإِنَّا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير

متصل در محل نصب، اسم إنّ {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُنْتَقِمُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{أَوْ} حرف عطف {نُرِيَنَّكَ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {الَّذِي} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَعَدْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {فَإِنَّا} (ف) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُقْتَدِرُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{فَاسْتَمْسِكْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {بِالَّذِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أُوحِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِلَيْكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِنَّكَ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {عَلى} حرف جر {صِراطٍ} اسم مجرور يا در محل جر / خبر إنَّ محذوف {مُسْتَقِيمٍ} نعت تابع

{وَإِنَّهُ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَذِكْرٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {لَكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلِقَوْمِكَ} (و) حرف عطف

/ حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَسَوْفَ} (و) حرف اعتراض / حرف استقبال {تُسْئَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَسْئَلْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {مَنْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {قَبْلِكَ} اسم مجرور يا در محل جر / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْ} حرف جر {رُسُلِنا} اسم مجرور يا در محل جر / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَجَعَلْنا} همزه (أ) حرف استفهام / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِ} اسم مجرور يا در محل جر {الرَّحْمنِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {آلِهَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {يُعْبَدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَلَقَدْ} (و) حرف قسم / (ل) حرف جواب / حرف تحقيق {أَرْسَلْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مُوسى} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِلى} حرف جر {فِرْعَوْنَ} اسم مجرور يا در محل جر {وَمَلاَئِهِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ه) ضمير متصل در محل جر،

مضاف اليه {فَقالَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنِّي} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ي) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {رَسُولُ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {رَبِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {الْعالَمِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{فَلَمَّا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِذا} حرف مفاجأة {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَضْحَكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {نُرِيهِمْ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {مِنْ} حرف جر زائد {آيَةٍ} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {إِلاَّ} حرف استثنا {هِيَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَكْبَرُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {أُخْتِها} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَأَخَذْناهُمْ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر

سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِالْعَذابِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {لَعَلَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم لعل {يَرْجِعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر لعل محذوف

{وَقالُوا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {يا} (يا) حرف ندا {أَيُّهَا} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ها) حرف تنبيه {السَّاحِرُ} نعت تابع {ادْعُ} فعل امر، مبنى بر حذف حرف عله (و) / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {لَنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَبَّكَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَهِدَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عِنْدَكَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {إِنَّنا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَمُهْتَدُونَ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{فَلَمَّا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {كَشَفْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَنْهُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {الْعَذابَ} مفعولٌ

به، منصوب يا در محل نصب {إِذا} حرف مفاجأة {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَنْكُثُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَنادى} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {فِرْعَوْنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {قَوْمِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يا} (يا) حرف ندا {قَوْمِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {أَلَيْسَ} همزه (أ) حرف استفهام / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر ليس محذوف {مُلْكُ} اسم ليس، مرفوع يا در محل رفع {مِصْرَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَهذِهِ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْأَنْهارُ} بدل تابع {تَجْرِي} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {مِنْ} حرف جر {تَحْتِي} اسم مجرور يا در محل جر / (ي) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {أَفَلا} همزه (أ) حرف استفهام / (ف) حرف عطف / (لا) حرف نفى غير عامل {تُبْصِرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{أَمْ} حرف عطف {أَنَا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَيْرٌ}

خبر، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {هذَا} اسم مجرور يا در محل جر {الَّذِي} بدل تابع {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {مَهِينٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {يَكادُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / اسم كاد، ضمير مستتر (هو) در تقدير {يُبِينُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير / خبر كاد محذوف

{فَلَوْلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف تحضيض {أُلْقِيَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {أَسْوِرَةٌ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {ذَهَبٍ} اسم مجرور يا در محل جر {أَوْ} حرف عطف {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {مَعَهُ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الْمَلائِكَةُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مُقْتَرِنِينَ} حال، منصوب

{فَاسْتَخَفَّ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قَوْمَهُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَأَطاعُوهُ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {إِنَّهُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه /

(و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {قَوْماً} خبر كان، منصوب يا در محل نصب / خبر إنَّ محذوف {فاسِقِينَ} نعت تابع

{فَلَمَّا} (ف) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {آسَفُونا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (نا) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {انْتَقَمْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَأَغْرَقْناهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {أَجْمَعِينَ} حال، منصوب

{فَجَعَلْناهُمْ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {سَلَفاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {وَمَثَلاً} (و) حرف عطف / معطوف تابع {لِلْآخِرِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{وَلَمَّا} (و) حرف استيناف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {ضُرِبَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {ابْنُ} نائب فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مَرْيَمَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {مَثَلاً} حال، منصوب {إِذا} حرف مفاجأة {قَوْمُكَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {مِنْهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَصِدُّونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر

در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَقالُوا} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَآلِهَتُنا} همزه (أ) حرف استفهام / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {خَيْرٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {أَمْ} حرف عطف {هُوَ} معطوف تابع {ما} حرف نفى غير عامل {ضَرَبُوهُ} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {لَكَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِلاَّ} حرف استثنا {جَدَلاً} مفعول لأجله، منصوب {بَلْ} حرف اضراب {هُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {قَوْمٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {خَصِمُونَ} نعت تابع

{إِنْ} حرف نفى غير عامل {هُوَ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {إِلاَّ} حرف استثنا {عَبْدٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {أَنْعَمْنا} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {عَلَيْهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَجَعَلْناهُ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مَثَلاً} مفعولٌ به ثان (دوم)، منصوب يا در محل نصب {لِبَنِي} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {إِسْرائِيلَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَلَوْ} (و) حرف اعتراض / حرف شرط غير جازم {نَشاءُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير {لَجَعَلْنا} (ل) حرف جواب / فعل ماضى،

مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مَلائِكَةً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر {يَخْلُفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{وَإِنَّهُ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَعِلْمٌ} (ل) حرف مزحلقه / خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {لِلسَّاعَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَلا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف جزم {تَمْتَرُنَّ} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) محذوف در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه {بِها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَاتَّبِعُونِ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {صِراطٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُسْتَقِيمٌ} نعت تابع

{وَلا} (و) حرف عطف / حرف جزم {يَصُدَّنَّكُمُ} فعل مضارع، مبنى بر فتحه / نون تأكيد ثقليه / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الشَّيْطانُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {إِنَّهُ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ه) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَدُوٌّ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {مُبِينٌ} نعت تابع

{وَلَمَّا} (و) حرف استيناف /

ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {جاءَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {عِيسى} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {بِالْبَيِّناتِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {قَدْ} حرف تحقيق {جِئْتُكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ك) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِالْحِكْمَةِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلِأُبَيِّنَ} (و) حرف عطف / (ل) حرف نصب / فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (أنا) در تقدير {لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {بَعْضَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {الَّذِي} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {تَخْتَلِفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فَاتَّقُوا} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {اللَّهَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {وَأَطِيعُونِ} (و) حرف عطف / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ن) حرف وقايه / (ي) محذوف در محل نصب، مفعولٌ به

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {اللَّهَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {هُوَ} ضمير فصل بدون محل {رَبِّي} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع / (ي) ضمير متصل در

محل جر، مضاف اليه {وَرَبُّكُمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَاعْبُدُوهُ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {هذا} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {صِراطٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {مُسْتَقِيمٌ} نعت تابع

{فَاخْتَلَفَ} (ف) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الْأَحْزابُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {مِنْ} حرف جر {بَيْنِهِمْ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {فَوَيْلٌ} (ف) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لِلَّذِينَ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {ظَلَمُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {عَذابِ} اسم مجرور يا در محل جر {يَوْمٍ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {أَلِيمٍ} نعت تابع

{هَلْ} حرف استفهام {يَنْظُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {إِلاَّ} حرف استثنا {السَّاعَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْ} حرف نصب {تَأْتِيَهُمْ} فعل مضارع، منصوب به فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هي) در تقدير {بَغْتَةً} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يَشْعُرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به

ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{الْأَخِلاَّءُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {يَوْمَئِذٍ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (إذ) مضاف إليه {بَعْضُهُمْ} مبتدا ثان (دوم) / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِبَعْضٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {عَدُوٌّ} خبر ثان (دوم)، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {إِلاَّ} حرف استثنا {الْمُتَّقِينَ} مستثنى، منصوب

{يا} (يا) حرف ندا {عِبادِ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {لا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {خَوْفٌ} اسم لاى نفى جنس، منصوب {عَلَيْكُمُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر لاى نفى جنس، محذوف {الْيَوْمَ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {وَلا} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {أَنْتُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {تَحْزَنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{الَّذِينَ} نعت تابع {آمَنُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {بِآياتِنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَكانُوا} (و) حاليه / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {مُسْلِمِينَ} خبر كان، منصوب يا در محل نصب

{ادْخُلُوا} فعل امر، مبنى بر حذف نون / (و) ضمير متصل

در محل رفع و فاعل {الْجَنَّةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {أَنْتُمْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {وَأَزْواجُكُمْ} (و) حرف عطف / معطوف تابع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {تُحْبَرُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{يُطافُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {عَلَيْهِمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / نائب فاعل محذوف {بِصِحافٍ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مِنْ} حرف جر {ذَهَبٍ} اسم مجرور يا در محل جر {وَأَكْوابٍ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَفِيها} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {ما} مبتدا مؤخّر {تَشْتَهِيهِ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {الْأَنْفُسُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَتَلَذُّ} (و) حرف عطف / فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الْأَعْيُنُ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {وَأَنْتُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {خالِدُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَتِلْكَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْجَنَّةُ} بدل تابع {الَّتِي} نعت تابع {أُورِثْتُمُوها} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل / (و) حرف زائد براى اشباع ميم / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِما} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور

{كُنْتُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {تَعْمَلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر كان، محذوف يا در تقدير

{لَكُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {فِيها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {فاكِهَةٌ} مبتدا مؤخّر / خبر (تلك) {كَثِيرَةٌ} نعت تابع {مِنْها} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تَأْكُلُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {الْمُجْرِمِينَ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {فِي} حرف جر {عَذابِ} اسم مجرور يا در محل جر {جَهَنَّمَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {خالِدُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{لا} حرف نفى غير عامل {يُفَتَّرُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / نائب فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {عَنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {فِيهِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {مُبْلِسُونَ} خبر، مرفوع يا در محل رفع

{وَما} (و) حرف عطف / حرف نفى غير عامل {ظَلَمْناهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {وَلكِنْ} (و) حرف عطف / حرف استدراك {كانُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع، اسم كان {هُمُ} ضمير فصل بدون محل {الظَّالِمِينَ} خبر كان، منصوب يا در

محل نصب

{وَنادَوْا} (و) حرف استيناف / فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {يا} (يا) حرف ندا {مالِكُ} منادا، منصوب يا در محل نصب {لِيَقْضِ} (ل) امر / فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله (ى) {عَلَيْنا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {رَبُّكَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {قالَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {إِنَّكُمْ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (ك) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {ماكِثُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{لَقَدْ} (ل) حرف قسم / حرف تحقيق {جِئْناكُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (نا) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {بِالْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَلكِنَّ} (و) حرف عطف / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {أَكْثَرَكُمْ} اسم لكن، منصوب يا در محل نصب / (ك) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لِلْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {كارِهُونَ} خبر لكن، مرفوع يا در محل رفع

{أَمْ} حرف عطف {أَبْرَمُوا} فعل ماضى، مبنى بر ضمه / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَمْراً} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {فَإِنَّا} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم إنّ {مُبْرِمُونَ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع

{أَمْ} حرف عطف {يَحْسَبُونَ} فعل مضارع،

مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {أَنَّا} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ / (نا) ضمير متصل در محل نصب، اسم أنّ {لا} حرف نفى غير عامل {نَسْمَعُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (نحن) در تقدير / خبر أنَّ محذوف {سِرَّهُمْ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَنَجْواهُمْ} حرف عطف و اسم بعد از آن معطوف / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {بَلى} حرف جواب {وَرُسُلُنا} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / (نا) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {لَدَيْهِمْ} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يَكْتُبُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{قُلْ} فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {إِنْ} حرف شرط جازم {كانَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {لِلرَّحْمنِ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر كان، محذوف يا در تقدير {وَلَدٌ} اسم كانَ، مرفوع يا در محل رفع {فَأَنَا} (ف) رابط جواب براى شرط / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {أَوَّلُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْعابِدِينَ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{سُبْحانَ} مفعول مطلق يا نائب مفعول، منصوب {رَبِّ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر

{وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {رَبِّ} توكيد تابع {الْعَرْشِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {عَمَّا} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {يَصِفُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{فَذَرْهُمْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل امر مبنى بر سكون / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {يَخُوضُوا} فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {وَيَلْعَبُوا} (و) حرف عطف / فعل مضارع مجزوم به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {حَتَّى} حرف نصب {يُلاقُوا} فعل مضارع، منصوب به حذف نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {يَوْمَهُمُ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الَّذِي} نعت تابع {يُوعَدُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَهُوَ} (و) حرف استيناف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الَّذِي} خبر، مرفوع يا در محل رفع {فِي} حرف جر {السَّماءِ} اسم مجرور يا در محل جر / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {إِلهٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَفِي} (و) حرف عطف / حرف جر {الْأَرْضِ} اسم مجرور يا در محل جر / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {إِلهٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {وَهُوَ} (و) حرف عطف / مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {الْحَكِيمُ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {الْعَلِيمُ} خبر ثان (دوم)، مرفوع

يا در محل رفع

{وَتَبارَكَ} (و) حرف عطف / فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِي} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {لَهُ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور / خبر مقدّم محذوف {مُلْكُ} مبتدا مؤخّر {السَّماواتِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَالْأَرْضِ} (و) حرف عطف / معطوف تابع {وَما} حرف عطف و اسم بعد از آن معطوف {بَيْنَهُما} ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {وَعِنْدَهُ} (و) حرف عطف / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه / خبر مقدّم محذوف {عِلْمُ} مبتدا مؤخّر {السَّاعَةِ} مضاف اليه، مجرور يا در محل جر {وَإِلَيْهِ} (و) حرف عطف / حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {تُرْجَعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَلا} (و) حرف استيناف / حرف نفى غير عامل {يَمْلِكُ} فعل مضارع، مرفوع به ضمه ظاهرى يا تقديرى {الَّذِينَ} فاعل، مرفوع يا در محل رفع {يَدْعُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل {مِنْ} حرف جر {دُونِهِ} اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {الشَّفاعَةَ} مفعولٌ به، منصوب يا در محل نصب {إِلاَّ} حرف استثنا {مَنْ} بدل تابع (الذين) {شَهِدَ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {بِالْحَقِّ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَهُمْ} (و) حاليه / مبتدا، مرفوع يا

در محل رفع {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل

{وَلَئِنْ} (و) حرف استيناف / (ل) موطئه / حرف شرط جازم {سَأَلْتَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر سكون / (ت) ضمير متصل، در محل رفع و فاعل / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به {مَنْ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع {خَلَقَهُمْ} فعل ماضى، مبنى بر فتحه ظاهرى يا تقديرى / (ه) ضمير متصل در محل نصب، مفعولٌ به / فاعل، ضمير مستتر (هو) در تقدير {لَيَقُولُنَّ} (ل) حرف قسم / فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) محذوف در محل رفع و فاعل / نون تأكيد ثقليه {اللَّهُ} مبتدا، مرفوع يا در محل رفع / خبر در تقدير يا محذوف يا در محل {فَأَنَّى} (ف) رابط جواب براى شرط / ظرف يا مفعولٌ فيه، منصوب يا در محل نصب {يُؤْفَكُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع، نائب فاعل

{وَقِيلِهِ} (و) حرف قسم / اسم مجرور يا در محل جر / (ه) ضمير متصل در محل جر، مضاف اليه {يا} (يا) حرف ندا {رَبِّ} منادا، منصوب يا در محل نصب / (ي) محذوفه در محل جر، مضاف اليه {إِنَّ} حرف مشبه بالفعل يا حرف نفى ناسخ {هؤُلاءِ} اسم إنّ، منصوب يا در محل نصب {قَوْمٌ} خبر إنَّ، مرفوع يا در محل رفع {لا} حرف نفى غير عامل {يُؤْمِنُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

{فَاصْفَحْ} (ف) رابط جواب براى شرط / فعل

امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير {عَنْهُمْ} حرف جر و اسم بعد از آن مجرور {وَقُلْ} (و) حرف عطف / فعل امر مبنى بر سكون / فاعل، ضمير مستتر (أنت) در تقدير / مبتدا مقدّر يا محذوف يا در محل {سَلامٌ} خبر، مرفوع يا در محل رفع {فَسَوْفَ} (ف) رابط جواب براى شرط / حرف استقبال {يَعْلَمُونَ} فعل مضارع، مرفوع به ثبوت نون / (و) ضمير متصل در محل رفع و فاعل

hum illa yakhrusoona

21.Am ataynahum kitaban min qablihi fahum bihi mustamsikoona

22.Bal qaloo inna wajadna abaana AAala ommatin wa-inna AAala atharihim muhtadoona

23.Wakathalika ma arsalna min qablika fee qaryatin min natheerin illa qala mutrafooha inna wajadna abaana AAala ommatin wa-inna AAala atharihim muqtadoona

24.Qala awa law ji/tukum bi-ahda mimma wajadtum AAalayhi abaakum qaloo inna bima orsiltum bihi kafiroona

25.Faintaqamna minhum faonthur kayfa kana AAaqibatu almukaththibeena

26.Wa-ith qala ibraheemu li-abeehi waqawmihi innanee baraon mimma taAAbudoona

27.Illa allathee fataranee fa-innahu sayahdeeni

28.WajaAAalaha kalimatan baqiyatan fee AAaqibihi laAAallahum yarjiAAoona

29.Bal mattaAAtu haola-i waabaahum hatta jaahumu alhaqqu warasoolun mubeenun

30.Walamma jaahumu alhaqqu qaloo hatha sihrun wa-inna bihi kafiroona

31.Waqaloo lawla nuzzila hatha alqur-anu AAala rajulin mina alqaryatayni AAatheemun

32.Ahum yaqsimoona rahmata rabbika nahnu qasamna baynahum maAAeeshatahum fee alhayati alddunya warafaAAna baAAdahum fawqa baAAdin darajatin liyattakhitha baAAduhum baAAdan sukhriyyan warahmatu rabbika khayrun mimma yajmaAAoona

33.Walawla an yakoona alnnasu ommatan wahidatan lajaAAalna liman yakfuru bialrrahmani libuyootihim suqufan min fiddatin wamaAAarija AAalayha yathharoona

34.Walibuyootihim abwaban wasururan AAalayha yattaki-oona

35.Wazukhrufan wa-in kullu thalika lamma mataAAu alhayati alddunya waal-akhiratu AAinda rabbika lilmuttaqeena

36.Waman yaAAshu AAan thikri alrrahmani nuqayyid lahu shaytanan fahuwa lahu qareenun

37.Wa-innahum layasuddoonahum AAani alssabeeli wayahsaboona annahum muhtadoona

38.Hatta itha jaana qala ya layta baynee wabaynaka buAAda almashriqayni fabi/sa alqareenu

39.Walan yanfaAAakumu alyawma ith thalamtum annakum fee alAAathabi mushtarikoona

40.Afaanta tusmiAAu alssumma aw tahdee alAAumya waman kana fee dalalin mubeenin

41.Fa-imma nathhabanna bika fa-inna minhum muntaqimoona

42.Aw nuriyannaka allathee waAAadnahum fa-inna AAalayhim muqtadiroona

43.Faistamsik biallathee oohiya ilayka innaka AAala siratin mustaqeemin

44.Wa-innahu lathikrun laka waliqawmika wasawfa tus-aloona

45.Wais-al man arsalna min qablika

min rusulina ajaAAalna min dooni alrrahmani alihatan yuAAbadoona

46.Walaqad arsalna moosa bi-ayatina ila firAAawna wamala-ihi faqala innee rasoolu rabbi alAAalameena

47.Falamma jaahum bi-ayatina itha hum minha yadhakoona

48.Wama nureehim min ayatin illa hiya akbaru min okhtiha waakhathnahum bialAAathabi laAAallahum yarjiAAoona

49.Waqaloo ya ayyuha alsahiru odAAu lana rabbaka bima AAahida AAindaka innana lamuhtadoona

50.Falamma kashafna AAanhumu alAAathaba itha hum yankuthoona

51.Wanada firAAawnu fee qawmihi qala ya qawmi alaysa lee mulku misra wahathihi al-anharu tajree min tahtee afala tubsiroona

52.Am ana khayrun min hatha allathee huwa maheenun wala yakadu yubeenu

53.Falawla olqiya AAalayhi aswiratun min thahabin aw jaa maAAahu almala-ikatu muqtarineena

54.Faistakhaffa qawmahu faataAAoohu innahum kanoo qawman fasiqeena

55.Falamma asafoona intaqamna minhum faaghraqnahum ajmaAAeena

56.FajaAAalnahum salafan wamathalan lil-akhireena

57.Walamma duriba ibnu maryama mathalan itha qawmuka minhu yasiddoona

58.Waqaloo aalihatuna khayrun am huwa ma daraboohu laka illa jadalan bal hum qawmun khasimoona

59.In huwa illa AAabdun anAAamna AAalayhi wajaAAalnahu mathalan libanee isra-eela

60.Walaw nashao lajaAAalna minkum mala-ikatan fee al-ardi yakhlufoona

61.Wa-innahu laAAilmun lilssaAAati fala tamtarunna biha waittabiAAooni hatha siratun mustaqeemun

62.Wala yasuddannakumu alshshaytanu innahu lakum AAaduwwun mubeenun

63.Walamma jaa AAeesa bialbayyinati qala qad ji/tukum bialhikmati wali-obayyina lakum baAAda allathee takhtalifoona feehi faittaqoo Allaha waateeAAooni

64.Inna Allaha huwa rabbee warabbukum faoAAbudoohu hatha siratun mustaqeemun

65.Faikhtalafa al-ahzabu min baynihim fawaylun lillatheena thalamoo min AAathabi yawmin aleemin

66.Hal yanthuroona illa alssaAAata an ta/tiyahum baghtatan wahum la yashAAuroona

67.Al-akhillao yawma-ithin baAAduhum libaAAdin AAaduwwun illa almuttaqeena

68.Ya AAibadi la khawfun AAalaykumu alyawma wala antum tahzanoona

69.Allatheena amanoo bi-ayatina wakanoo muslimeena

70.Odkhuloo aljannata antum waazwajukum tuhbaroona

71.Yutafu AAalayhim bisihafin min thahabin waakwabin wafeeha ma

tashtaheehi al-anfusu watalaththu al-aAAyunu waantum feeha khalidoona

72.Watilka aljannatu allatee oorithtumooha bima kuntum taAAmaloona

73.Lakum feeha fakihatun katheeratun minha ta/kuloona

74.Inna almujrimeena fee AAathabi jahannama khalidoona

75.La yufattaru AAanhum wahum feehi mublisoona

76.Wama thalamnahum walakin kanoo humu alththalimeena

77.Wanadaw ya maliku liyaqdi AAalayna rabbuka qala innakum makithoona

78.Laqad ji/nakum bialhaqqi walakinna aktharakum lilhaqqi karihoona

79.Am abramoo amran fa-inna mubrimoona

80.Am yahsaboona anna la nasmaAAu sirrahum wanajwahum bala warusuluna ladayhim yaktuboona

81.Qul in kana lilrrahmani waladun faana awwalu alAAabideena

82.Subhana rabbi alssamawati waal-ardi rabbi alAAarshi AAamma yasifoona

83.Fatharhum yakhoodoo wayalAAaboo hatta yulaqoo yawmahumu allathee yooAAadoona

84.Wahuwa allathee fee alssama-i ilahun wafee al-ardi ilahun wahuwa alhakeemu alAAaleemu

85.Watabaraka allathee lahu mulku alssamawati waal-ardi wama baynahuma waAAindahu AAilmu alssaAAati wa-ilayhi turjaAAoona

86.Wala yamliku allatheena yadAAoona min doonihi alshshafaAAata illa man shahida bialhaqqi wahum yaAAlamoona

87.Wala-in saaltahum man khalaqahum layaqoolunna Allahu faanna yu/fakoona

88.Waqeelihi ya rabbi inna haola-i qawmun la yu/minoona

89.Faisfah AAanhum waqul salamun fasawfa yaAAlamoona

از آنان بپرسى: «آسمانها و زمين را چه كسى آفريده؟» قطعاً خواهند گفت: «آنها را همان قادر دانا آفريده است.» (9)

همان كسى كه اين زمين را براى شما گهواره اى گردانيد و براى شما در آن راهها نهاد، باشد كه راه يابيد. (10)

و آن كس كه آبى به اندازه از آسمان فرود آورد، پس به وسيله آن، سرزمينى مرده را زنده گردانيديم؛ همين گونه [از گورها] بيرون آورده مى شويد. (11)

و همان كسى كه جفتها را يكسره آفريد، و براى شما از كشتيها و دامها [وسيله اى كه سوار شويد قرار داد. (12)

تا بر پشت آن ها] قرار گيريد، پس چون بر آن ها] برنشستيد، نعمت پروردگار خود را ياد كنيد و بگوييد: «پاك است كسى كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه ما را ياراى [رام ساختن آنها نبود.» (13)

«و به راستى كه ما به سوى پروردگارمان بازخواهيم گشت.» (14)

و براى او بعضى از بندگان [خدا] را جزئى [چون فرزند و شريك قرار دادند.به راستى كه انسان بس ناسپاس آشكار است. (15)

آيا از آنچه مى آفريند، خود، دخترانى برگرفته و به شما پسران را اختصاص داده است؟ (16)

و چون يكى از آنان را به آنچه به [خداى رحمان نسبت مى دهد خبر دهند، چهره او سياه مى گردد، در حالى كه خشم و تأسف خود را فرو مى خورد. (17)

آيا كسى [را شريك خدا مى كنند] كه در زر و زيور پرورش يافته و در [هنگام مجادله، بيانش غير روشن است؟ (18)

و فرشتگانى را كه خود، بندگان رحمانند، مادينه [و دختران او] پنداشتند. آيا در خلقت

آنان حضور داشتند؟ گواهى ايشان به زودى نوشته مى شود و [از آن پرسيده خواهند شد. (19)

و مى گويند: «اگر [خداى رحمان مى خواست، آنها را نمى پرستيديم.» آنان به اين [دعوى دانشى ندارند [و] جز حدس نمى زنند. (20)

آيا به آنان پيش از آن [قرآن كتابى داده ايم كه بدان تمسك مى جويند؟ (21)

[نه،] بلكه گفتند: «ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و ما [هم با] پى گيرى از آنان، راه يافتگانيم.» (22)

و بدين گونه در هيچ شهرى پيش از تو هشداردهنده اى نفرستاديم مگر آنكه خوشگذرانان آن گفتند: «ما پدران خود را بر آيينى [و راهى يافته ايم و ما از پى ايشان راهسپريم.» (23)

گفت «هر چند هدايت كننده تر از آنچه پدران خود را بر آن يافته ايد براى شما بياورم؟» گفتند: «ما [نسبت به آنچه بدان فرستاده شده ايد كافريم.» (24)

پس، از آنان انتقام گرفتيم. پس بنگر فرجام تكذيب كنندگان چگونه بوده است. (25)

و چون ابراهيم به [نا]پدرى خود و قومش گفت: «من واقعاً از آنچه مى پرستيد بيزارم، (26)

مگر [از] آن كس كه مرا پديد آورد؛ و البته او مرا راهنمايى خواهد كرد.» (27)

و او آن را در پى خود سخنى جاويدان كرد، باشد كه آنان [به توحيد] بازگردند. (28)

بلكه اينان و پدرانشان را برخودارى دادم تا حقيقت و فرستاده اى آشكار به سويشان آمد. (29)

و چون حقيقت به سويشان آمد، گفتند: «اين افسونى است و ما منكر آنيم.» (30)

و گفتند: «چرا اين قرآن بر مردى بزرگ از [آن دو شهر فرود نيامده است؟» (31)

آيا آنانند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟ ما [وسايل

معاش آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده ايم، و برخى از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضى [ديگر] قرار داده ايم تا بعضى از آنها بعضى [ديگر] را در خدمت گيرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى اندوزند بهتر است. (32)

و اگر نه آن بود كه [همه مردم [در انكار خدا] امتى واحد گردند، قطعاً براى خانه هاى آنان كه به [خداى رحمان كفر مى ورزيدند، سقفها و نردبانهايى از نقره كه بر آنها بالا روند قرار مى داديم. (33)

و براى خانه هايشان نيز درها و تختهايى كه بر آنها تكيه زنند. (34)

و زر و زيورهاى [ديگر نيز]. و همه اينها جز متاع زندگى دنيا نيست، و آخرت پيش پروردگار تو براى پرهيزگاران است. (35)

و هر كس از ياد [خداى رحمان دل بگرداند، بر او شيطانى مى گماريم تا براى وى دمسازى باشد. (36)

و مسلماً آنها ايشان را از راه باز مى دارند و [آنها] مى پندارند كه راه يافتگانند. (37)

تا آنگاه كه او [با دمسازش به حضور ما آيد، [خطاب به شيطان گويد: «اى كاش ميان من و تو، فاصله خاور و باختر بود، كه چه بد دمسازى هستى!» (38)

و امروز هرگز [پشيمانى براى شما سود نمى بخشد، چون ستم كرديد؛ در حقيقت، شما در عذاب، مشترك خواهيد بود. (39)

پس آيا تو مى توانى كران را شنوا كنى، يا نابينايان و كسى را كه همواره در گمراهى آشكارى است راه نمايى؟ (40)

پس اگر ما تو را [از دنيا] ببريم، قطعاً از آنان انتقام مى كشيم، (41)

يا [اگر] آنچه را به آنان وعده داده ايم به

تو نشان دهيم؛ حتماً ما بر آنان قدرت داريم. (42)

پس به آنچه به سوى تو وحى شده است چنگ دَرْزَنْ، كه تو بر راهى راست قرار دارى. (43)

و به راستى كه [قرآن براى تو و براى قوم تو [مايه تذكّرى است، و به زودى [در مورد آن پرسيده خواهيد شد. (44)

و از رسولان ما كه پيش از تو گسيل داشتيم جويا شو؛ آيا در برابر [خداى رحمان، خدايانى كه مورد پرستش قرار گيرند مقرر داشته ايم؟ (45)

و همانا موسى را با نشانه هاى خويش به سوى فرعون و سران [قوم او روانه كرديم. پس گفت: «من فرستاده پروردگار جهانيانم.» (46)

پس چون آيات ما را براى آنان آورد، ناگهان ايشان بر آنها خنده زدند. (47)

و [ما] نشانه اى به ايشان نمى نموديم مگر اينكه آن از نظير [و مشابه آن بزرگتر بود، و به عذاب گرفتارشان كرديم تا مگر به راه آيند. (48)

و گفتند: «اى فسونگر، پروردگارت را به [پاس آنچه با تو عهد كرده، براى ما بخوان، كه ما واقعاً به راه درست درآمده ايم.» (49)

و چون عذاب را از آنها برداشتيم، بناگاه آنان پيمان شكستند. (50)

و فرعون در [ميان قوم خود ندا درداد [و] گفت: «اى مردم [كشور] من، آيا پادشاهى مصر و اين نهرها كه از زير [كاخهاى من روان است از آنِ من نيست؟ پس مگر نمى بينيد؟ (51)

آيا [نه من از اين كس كه خود بى مقدار است و نمى تواند درست بيان كند بهترم؟ (52)

پس چرا بر او دستبندهايى زرين آويخته نشده؟ يا با او فرشتگانى همراه

نيامده اند؟ (53)

پس قوم خود را سبك مغز يافت [و آنان را فريفت و اطاعتش كردند، چرا كه آنها مردمى منحرف بودند. (54)

و چون ما را به خشم درآوردند، از آنان انتقام گرفتيم و همه آنان را غرق كرديم. (55)

و آنان را پيشينه اى [بد] و عبرتى براى آيندگان گردانيديم. (56)

و هنگامى كه [در مورد] پسر مريم مثالى آورده شد، بناگاه قوم تو از آن [سخن هِلهِله درانداختند [و اعراض كردند]، (57)

و گفتند: «آيا معبودان ما بهترند يا او؟» آن [مثال را جز از راه جدل براى تو نزدند، بلكه آنان مردمى جدل پيشه اند. (58)

[عيسى جز بنده اى كه بر وى منت نهاده و او را براى فرزندان اسرائيل سرمشق [و آيتى گردانيده ايم نيست. (59)

و اگر بخواهيم قطعاً به جاى شما فرشتگانى كه در [روى زمين جانشين [شما] گردند قرار دهيم. (60)

و همانا آن، نشانه اى براى [فهم رستاخيز است، پس زنهار در آن ترديد مكن، و از من پيروى كنيد؛ اين است راه راست! (61)

و مبادا شيطان شما را از راه به در برد، زيرا او براى شما دشمنى آشكار است. (62)

و چون عيسى دلايل آشكار آورد، گفت: «به راستى براى شما حكمت آوردم، و تا در باره بعضى از آنچه در آن اختلاف مى كرديد برايتان توضيح دهم. پس، از خدا بترسيد و فرمانم ببريد.» (63)

در حقيقت، خداست كه خود پروردگار من و پروردگار شماست. پس او را بپرستيد؛ اين است راه راست. (64)

تا [آنكه از ميانشان، احزاب دست به اختلاف زدند، پس واى بر كسانى كه ستم كردند از

عذاب روزى دردناك! (65)

آيا جز [اين انتظار مى برند كه رستاخيز -در حالى كه حدس نمى زنند- ناگهان بر آنان در رسد؟ (66)

در آن روز، ياران -جز پرهيزگاران- بعضى شان دشمن بعضى ديگرند. (67)

اى بندگان من، امروز بر شما بيمى نيست و غمگين نخواهيد شد. (68)

همان كسانى كه به آيات ما ايمان آورده و تسليم بودند. (69)

شما با همسرانتان شادمانه داخل بهشت شويد. (70)

سينيهايى از طلا و جام هايى در برابر آنان مى گردانند، و در آنجا آنچه دلها آن را بخواهند و ديدگان را خوش آيد [هست و شما در آن جاودانيد. (71)

و اين است همان بهشتى كه به [پاداش آنچه مى كرديد ميراث يافتيد. (72)

در آنجا براى شما ميوه هايى فراوان خواهد بود كه از آنها مى خوريد. (73)

بى گمان، مجرمان در عذاب جهنم ماندگارند. (74)

[عذاب از آنان تخفيف نمى يابد و آنها در آنجا نوميدند. (75)

و ما بر ايشان ستم نكرديم، بلكه خود ستمكار بودند. (76)

و فرياد كشند: «اى مالك، [بگو:] پروردگارت جان ما را بستاند.» پاسخ دهد:« شما ماندگاريد.» (77)

قطعاً حقيقت را برايتان آورديم، ليكن بيشتر شما حقيقت را خوش نداشتيد. (78)

يا در كارى ابرام ورزيده اند؟ ما [نيز] ابرام مى ورزيم. (79)

آيا مى پندارند كه ما راز آنها و نجوايشان را نمى شنويم؟ چرا، و فرشتگان ما پيش آنان [حاضرند و] ثبت مى كنند. (80)

بگو: «اگر براى [خداى رحمان فرزندى بود، خود من نخستين پرستندگان بودم.» (81)

پروردگار آسمانها و زمين [و] پروردگار عرش، از آنچه وصف مى كنند منزه است. (82)

پس آنان را رها كن تا در ياوه گويى خود فرو روند و بازى

كنند تا آن روزى را كه بدان وعده داده مى شوند ديدار كنند. (83)

و اوست كه در آسمان خداست و در زمين خداست، و هموست سنجيده كار دانا. (84)

و خجسته است كسى كه فرمانروايى آسمانها و زمين و آنچه ميان آن دو است از آنِ اوست، و علم قيامت پيش اوست و به سوى او برگردانيده مى شويد. (85)

و كسانى كه به جاى او مى خوانند [و مى پرستند] اختيار شفاعت ندارند، مگر آن كسانى كه آگاهانه به حق گواهى داده باشند. (86)

و اگر از آنان بپرسى: «چه كسى آنان را خلق كرده؟» مسلماً خواهند گفت: «خدا.» پس چگونه [از حقيقت بازگردانيده مى شوند؟ (87)

و گويد: «اى پروردگار من، اينها جماعتى اند كه ايمان نخواهند آورد.» (88)

[و خدا فرمود:] از ايشان روى برتاب و بگو: «به سلامت.» پس زودا كه بدانند. (89)

آفريده است)!

«10» همان كسى كه زمين را محل آرامش شما قرار داد، و براى شما در آن راه هايى آفريد باشد، كه هدايت شويد [و به مقصد برسيد]!

«11» همان كسى كه از آسمان آبى فرستاد بمقدار معيّن، و بوسيله آن سرزمين مرده را حيات بخشيديم؛ همين گونه [در قيامت از قبرها] شما را خارج مى سازند!

«12» و همان كسى كه همه زوجها را آفريد، و براى شما از كشتيها و چهارپايان مركبهايى قرارداد كه بر آن سوار مى شويد،

«13» تا بر پشت آنها بخوبى قرار گيريد؛ سپس هنگامى كه بر آنها سوار شديد، نعمت پروردگارتان را متذكّر شويد و بگوييد: (پاك و منزّه است كسى كه اين را مسخّر ما ساخت، وگرنه ما توانايى تسخير آن را نداشتيم؛

«14» و ما به سوى پروردگارمان بازمى گرديم!)

«15» آنها براى خداوند از ميان بندگانش جزئى قرار دادند [و ملائكه را دختران خدا خواندند]؛ انسان كفران كننده آشكارى است!

«16» آيا از ميان مخلوقاتش دختران را براى خود انتخاب كرده و پسران را براى شما برگزيده است؟!

«17» در حالى كه هرگاه يكى از آنها را به همان چيزى كه براى خداوند رحمان شبيه قرار داده [= به تولّد دختر] بشارت دهند، صورتش [از فرط ناراحتى] سياه مى شود و خشمگين مى گردد!

«18» آيا كسى را كه در لابلاى زينتها پرورش مى يابد و به هنگام جدال قادر به تبيين مقصود خود نيست [فرزند خدا مى خوانيد]؟!

«19» آنها فرشتگان را كه بندگان خداوند رحمانند مؤنّث پنداشتند؛ آيا شاهد آفرينش آنها بوده اند؟! گواهى آنان نوشته مى شود و [از آن] بازخواست خواهند شد!

«20» آنان گفتند: (اگر خداوند رحمان مى خواست ما

آنها را پرستش نمى كرديم!) ولى به اين امر هيچ گونه علم و يقين ندارند و جز دروغ چيزى نمى گويند!

«21» يا اينكه ما كتابى پيش از اين به آنان داده ايم و آنها به آن تمسّك مى جويند؟!

«22» بلكه آنها مى گويند: (ما نياكان خود را بر آئينى يافتيم، و ما نيز به پيروى آنان هدايت يافته ايم.)

«23» و اين گونه در هيچ شهر و ديارى پيش از تو پيامبر انذاركننده اى نفرستاديم مگر اينكه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: (ما پدران خود را بر آئينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى كنيم.)

«24» [پيامبرشان] گفت: (آيا اگر من آيينى هدايت بخش تر از آنچه پدرانتان را بر آن يافتيد آورده باشم [باز هم انكار مى كنيد]؟!) گفتند: ([آرى،] ما به آنچه شما به آن فرستاده شده ايد كافريم!)

«25» به همين جهت از آنها انتقام گرفتيم؛ بنگر پايان كار تكذيب كنندگان چگونه بود!

«26» و به خاطر بياور هنگامى را كه ابراهيم به پدرش [= عمويش آزر] و قومش گفت: (من از آنچه شما مى پرستيد بيزارم.

«27» مگر آن كسى كه مرا آفريده، كه او هدايتم خواهد كرد!)

«28» او كلمه توحيد را كلمه پاينده اى در نسلهاى بعد از خود قرار داد، شايد به سوى خدا باز گردند!

«29» ولى من اين گروه و پدرانشان را از مواهب دنيا بهره مند ساختم تا حق و فرستاده آشكار [الهى] به سراغشان آمد؛

«30» هنگامى كه حق به سراغشان آمد؛ گفتند: (اين سحر است، و ما نسبت به آن كافريم)!

«31» و گفتند: (چرا اين قرآن بر مرد بزرگ [و ثروتمندى] از اين دو شهر [مكه و طائف] ناز ل نشده است؟!)

«32» آيا آنان

رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟! ما معيشت آنها را در حيات دنيا در ميانشان تقسيم كرديم و بعضى را بر بعضى برترى داديم تا يكديگر را مسخر كرده [و با هم تعاون نمايند]؛ و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع آورى مى كنند بهتر است!

«33» اگر [تمكّن كفّار از مواهب مادى] سبب نمى شد كه همه مردم امت واحد [گمراهى] شوند، ما براى كسانى كه به [خداوند] رحمان كافر مى شدند خانه هايى قرار مى داديم با سقفهايى از نقره و نردبانهايى كه از آن بالا روند،

«34» و براى خانه هايشان درها و تختهايى [زيبا و نقره اى] قرار مى داديم كه بر آن تكيه كنند؛

«35» و انواع زيورها؛ ولى تمام اينها بهره زندگى دنياست، و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهيزگاران است!

«36» و هر كس از ياد خدا روى گردان شود شيطان را به سراغ او ميفرستيم پس همواره قرين اوست!

«37» و آنها [= شياطين] اين گروه را از راه خدا بازمى دارند، در حالى كه گمان مى كنند هدايت يافتگان حقيقى آنها هستند!

«38» تا زمانى كه [در قيامت] نزد ما حاضر شود مى گويد: اى كاش ميان من و تو فاصله مشرق و مغرب بود؛ چه بد همنشينى بودى!

«39» [ولى به آنها مى گوييم:] هرگز اين گفتگوها امروز به حال شما سودى ندارد، چرا كه ظلم كرديد؛ و همه در عذاب مشتركيد!

«40» [اى پيامبر!] آيا تو مى توانى سخن خود را به گوش كران برسانى، يا كوران و كسانى را كه در گمراهى آشكارى هستند هدايت كنى؟!

«41» و هرگاه تو را از ميان آنها ببريم، حتماً از آنان انتقام خواهيم گرفت؛

«42» يا اگر [زنده بمانى و] و آنچه را

[از عذاب] به آنان وعده داده ايم به تو نشان دهيم، باز ما بر آنها مسلّطيم!

«43» آنچه را بر تو وحى شده محكم بگير كه تو بر صراط مستقيمى.

«44» و اين مايه يادآورى [و عظمت] تو و قوم تو است و بزودى سؤال خواهيد شد.

«45» از رسولانى كه پيش از تو فرستاديم بپرس: آيا غير از خداوند رحمان معبودانى براى پرستش قرار داديم؟!

«46» ما موسى را با آيات خود به سوى فرعون و درباريان او فرستاديم؛ [موسى به آنها] گفت: (من فرستاده پروردگار جهانيانم)

«47» ولى هنگامى كه او آيات ما را براى آنها آورد، به آن مى خنديدند!

«48» ما هيچ آيه [و معجزه اى] به آنان نشان نمى داديم مگر اينكه از ديگرى بزرگتر [و مهمتر] بود؛ و آنها را به [انواع] عذاب گرفتار كرديم شايد بازگردند!

«49» [وقتى گرفتار بلا مى شدند مى]گفتند: (اى ساحر! پروردگارت را به عهدى كه با تو كرده بخوان [تا ما را از اين بلا برهاند] كه ما هدايت خواهيم يافت [و ايمان مى آوريم]!)

«50» امّا هنگامى كه عذاب را از آنها برطرف مى ساختيم پيمان خود را مى شكستند!

«51» فرعون در ميان قوم خود ندا داد و گفت: (اى قوم من! آيا حكومت مصر از آن من نيست، و اين نهرها تحت فرمان من جريان ندارد؟ آيا نمى بينيد؟

«52» مگر نه اين است كه من از اين مردى كه از خانواده و طبقه پستى است و هرگز نمى تواند فصيح سخن بگويد برترم؟

«53» [اگر راست مى گويد] چرا دستبندهاى طلا به او داده نشده، يا اينكه چرا فرشتگان دوشادوش او نيامده اند [تا گفتارش را تأييد كنند]؟!

«54» [فرعون] قوم

خود را سبك شمرد، در نتيجه از او اطاعت كردند؛ آنان قومى فاسق بودند!

«55» امّا هنگامى كه ما را به خشم آوردند، از آنها انتقام گرفتيم و همه را غرق كرديم.

«56» و آنها را پيشگامان [در عذاب] و عبرتى براى ديگران قرار داديم.

«57» و هنگامى كه درباره فرزند مريم مثلى زده شد، ناگهان قوم تو بخاطر آن داد و فرياد راه انداختند.

«58» و گفتند: (آيا خدايان ما بهترند يا او [= مسيح]؟! [اگر معبودان ما در دوزخند، مسيح نيز در دوزخ است، چرا كه معبود واقع شده]!) ولى آنها اين مثل را جز از طريق جدال [و لجاج] براى تو نزدند؛ آنان گروهى كينه توز و پرخاشگرند!

«59» مسيح فقط بنده اى بود كه ما نعمت به او بخشيديم و او را نمونه و الگوئى براى بنى اسرائيل قرار داديم.

«60» و هرگاه بخواهيم به جاى شما در زمين فرشتگانى قرار مى دهيم كه جانشين [شما] گردند!

«61» و او [= مسيح] سبب آگاهى بر روز قيامت است. [زيرا نزول عيسى گواه نزديكى رستاخيز است]؛ هرگز در آن ترديد نكنيد؛ و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است!

«62» و شيطان شما را [از راه خدا] باز ندارد، كه او دشمن آشكار شماست!

«63» و هنگامى كه عيسى دلايل روشن [براى آنها] آورد گفت: (من براى شما حكمت آورده ام، و آمده ام تا برخى از آنچه را كه در آن اختلاف داريد روشن كنم؛ پس تقواى الهى پيشه كنيد و از من اطاعت نماييد!

«64» خداوند پروردگار من و پروردگار شماست؛ [تنها] او را پرستش كنيد كه راه راست همين است!)

«65» ولى

گروه هايى از ميان آنها [درباره مسيح] اختلاف كردند [و بعضى او را خدا پنداشتند]؛ واى بر كسانى كه ستم كردند از عذاب روزى دردناك!

«66» آيا جز اين انتظار دارند كه قيامت ناگهان به سراغشان آيد در حالى كه نمى فهمند؟

«67» دوستان در آن روز دشمن يكديگرند، مگر پرهيزگاران!

«68» اى بندگان من! امروز نه ترسى بر شماست و نه اندوهگين مى شويد!

«69» همان كسانى كه به آيات ما ايمان آوردند و تسليم بودند.

«70» [به آنها خطاب مى شود:] شما و همسرانتان در نهايت شادمانى وارد بهشت شويد!

«71» [اين در حالى است كه] ظرفها[ى غذا] و جامهاى طلائى [شراب طهور] را گرداگرد آنها مى گردانند؛ و در آن [بهشت] آنچه دلها مى خواهد و چشمها از آن لذت مى برد موجود است؛ و شما هميشه در آن خواهيد ماند!

«72» اين بهشتى است كه شما وارث آن مى شويد بخاطر اعمالى كه انجام مى داديد!

«73» و در آن براى شما ميوه هاى فراوان است كه از آن مى خوريد.

«74» [ولى] مجرمان در عذاب دوزخ جاودانه مى مانند.

«75» هرگز عذاب آنان تخفيف نمى يابد، و در آنجا از همه چيز مأيوسند.

«76» ما به آنها ستم نكرديم، آنان خود ستمكار بودند!

«77» آنها فرياد مى كشند: (اى مالك دوزخ! [اى كاش] پروردگارت ما را بميراند [تا آسوده شويم]!) مى گويد: (شما در اين جا ماندنى هستيد!)

«78» ما حق را براى شما آورديم؛ ولى بيشتر شما از حق كراهت داشتيد!

«79» بلكه آنها تصميم محكم بر توطئه گرفتند؛ ما نيز اراده محكمى [درباره آنها] داريم!

«80» آيا آنان مى پندارند كه ما اسرار نهانى و سخنان درگوشى آنان را نمى شنويم؟ آرى، رسولان [و فرشتگان]

ما نزد آنها هستند و مى نويسند!

«81» بگو: (اگر براى خداوند فرزندى بود، من نخستين پرستنده او بودم!)

«82» منزه است پروردگار آسمانها و زمين، پروردگار عرش، از توصيفى كه آنها مى كنند!

«83» آنان را به حال خود واگذار تا در باطل غوطه ور باشند و سرگرم بازى شوند تا روزى را كه به آنها وعده داده شده است ملاقات كنند [و نتيجه كار خود را ببينند]!

«84» او كسى است كه در آسمان معبود است و در زمين معبود؛ و او حكيم و عليم است!

«85» پر بركت و پايدار است كسى كه حكومت آسمانها و زمين و آنچه در ميان آن دو است از آن اوست؛ و آگاهى از قيام قيامت نزد اوست و به سوى او بازگردانده مى شويد!

«86» كسانى را كه غير از او مى خوانند قادر بر شفاعت نيستند؛ مگر آنها كه شهادت به حق داده اند و بخوبى آگاهند!

«87» و اگر از آنها بپرسى چه كسى آنان را آفريده، قطعاً مى گويند: خدا؛ پس چگونه از عبادت او منحرف مى شوند؟!

«88» آنها چگونه از شكايت پيامبر كه مى گويد: (پروردگارا! اينها قومى هستند كه ايمان نمى آورند) [غافل مى شوند؟!]

«89» پس [اكنون كه چنين است] از آنان روى برگردان و بگو: (سلام بر شما)، امّا بزودى خواهند دانست!

براى اينكه شما قومى اسراف كاريد، قرآن را از شما دور كنيم و بازگردانيم؟! [نه اين كار را نمى كنيم تا بندگانمان از هدايت محروم نشوند.] (5)

و چه بسيار پيامبرانى كه در ميان پيشينيان [كه مردمى اسراف كار بودند] فرستاديم [و به سبب اسرافشان از فرستادن پيامبر دريغ نكرديم؛] (6)

ولى هيچ پيامبرى به سوى آنان نيامد مگر اينكه او را همواره مسخره مى كردند. (7)

پس ما نيرومندتر از اين اسراف كاران [زمان تو] را هلاك كرديم و سرگذشت پيشينيان [هلاك شده، در سوره هاى ديگر قرآن] گذشت. (8)

و اگر از آنان بپرسى آسمان ها و زمين را چه كسى آفريده است؟ قطعاً خواهند گفت: آنها را همان تواناى شكست ناپذير و دانا آفريد. (9)

همان كه اين زمين را محل آرامش شما قرار داد و براى شما در آن، راه ها پديد آورد تا [به اهداف و مقاصدتان] راه يابيد. (10)

و آنكه از آسمان آبى به اندازه نازل كرد، پس به وسيله آن سرزمينى مرده را زنده كرديم، [و] همين گونه [درقيامت از گورها] بيرون آورده مى شويد؛ (11)

و آنكه همه جفت ها را آفريد، و براى شما از كشتى ها و چهارپايان و آنچه كه سوارش مى شويد پديد آورد، (12)

تا بر پشت آنها قرار گيريد، سپس هنگامى كه بر آنها سوار مى شويد نعمت پروردگارتان را به ياد آوريد و بگوييد: منزّه [از هر عيب و نقصى] است كسى كه اين [وسايل سوارى] را براى ما مسخّر و رام كرد، در حالى كه ما را قدرت مسخّر كردن آنها نبود؛ (13)

و يقيناً ما به سوى پروردگارمان بازمى گرديم؛ (14)

و [مشركان سبك مغز] براى خدا از

ميان بندگانش قطعه اى و جزيى [به عنوان فرزند كه از او جدا شده] قرار دادند؛ قطعاً انسان كفران كننده آشكارى است. (15)

آيا از آنچه خدا مى آفريند، دخترانى براى خود برگرفته و شما را به داشتن پسران برگزيده است؟ (16)

و [در صورتى كه] چون يكى از آنان را به [ولادت] دخترى كه شبيه و هم جنس خدا قرار داده مژده دهند در حالى كه [دلش] پر از اندوه و خشم است، صورتش سياه مى شود! [چون علاوه بر اينكه دختردارى را دوست ندارد از آن ننگ دارد، اما همين دختر را به عنوان هم جنس و فرزند خدا قلمداد مى كند!!] (17)

آيا كسى را [شريك خدا قرار داده اند] كه در زر و زيور پرورش يافته است و [هنگام] مجادله و بحث بيانش روشن نيست؟ (18)

و فرشتگان را كه بندگان [خداى] رحمان اند، به پندار خود جنس ماده قرارداده اند، آيا زمان آفرينش آنان حضور داشتند [كه بر ماده بودنشان گواهى مى دهند؟] به زودى گواهى آنان [در نامه اعمالشان] نوشته مى شود و [درباره آن] مورد بازپرسى قرار خواهند گرفت. (19)

و گفتند: اگر خدا مى خواست ما آنان را نمى پرستيديم. ادعايشان متكى بر هيچ [دليل] و دانشى نيست [و مآيه اى جز جهل و نادانى ندارد]، فقط حدس مى زنند و دروغ مى بافند؛ (20)

يا مگر ما پيش از قرآن كتابى به آنان داده ايم كه [براى اثبات ادعايشان] به آن تمسك مى جويند؟ (21)

[نه] بلكه [هيچ دليلى بر حقّانيّت بت پرستى و شرك خود ندارند، بلكه دلگرمى آنان به آيينشان اين است كه] گفتند: ما پدرانمان را بر آيينى يافتيم و مسلماً ما هم با پيروى از آثارشان ره يافته ايم.

(22)

[پيروى كوركورانه و جاهلانه مخصوص اينان نيست] و به همين گونه پيش از تو در هيچ شهرى بيم دهنده اى نفرستاديم، مگر آنكه سران خوشگذران و مست و مغرورش گفتند: ما پدرانمان را بر آيينى يافتيم و ما هم حتماً به آثارشان اقتدا مى كنيم. (23)

[بيم دهنده] گفت: آيا هر چند من آيينى هدايت كننده تر از آيينى كه پدرانتان را بر آن يافته ايد، برايتان بياورم؟ گفتند: ما به آيينى كه به آن فرستاده شده ايد، كافريم! (24)

در نتيجه از آنان انتقام گرفتيم. پس با تأمل بنگر سرانجام تكذيب كنندگان چگونه بود. (25)

و [ياد كن] هنگامى را كه ابراهيم به پدر و قومش گفت: من بى ترديد از آنچه مى پرستيد، بيزارم. (26)

مگر كسى كه مرا آفريده، كه يقيناً او مرا هدايت مى كند، (27)

و توحيد و يكتاپرستى را در نسل هاى بعد از خود حقيقتى پايدار قرار داد، باشد كه آنان [به سوى توحيد] بازگردند؛ (28)

[نه اينكه بازنگشتند و من هم از آنان انتقام نگرفتم] بلكه اينان [كه در مكه آلوده به بت پرستى هستند] و پدرانشان را [از انواع نعمت ها] برخوردار كردم تا آنكه حق و فرستاده اى روشنگر [چون قرآن و محمّد] به سويشان آمد؛ (29)

و هنگامى كه حق به سويشان آمد، گفتند: اين جادوست و ما به آن كافريم، (30)

و گفتند: اين قرآن چرا بر مردمى بزرگ از ميان يكى از اين دو شهر [مكه و طايف] نازل نشد؟! (31)

آيا آنان هستند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟ ما در زندگى دنيا معيشت آنان را ميانشان تقسيم كرده ايم، و برخى را از جهت درجات [فكرى و مادى] بر برخى برترى داده ايم

تا برخى از آنان برخى ديگر را [در امر معيشت و ساير امور] به خدمت گيرند؛ و رحمت پروردگارت از آنچه آنان جمع مى كنند، بهتر است. (32)

و اگر [بهره مندى كفار از انواع نعمت هاى مادى و تهيدستى مؤمنان، سبب] اين نبود كه همه مردم [به خاطر ضعف ايمان و ناآگاه بودن به حقايق] بر محور كفر امتى واحد شوند، ما براى خانه هاى كافران به [خداى] رحمان سقف هايى از نقره قرار مى داديم و نردبان هايى كه با آن بر بالاى خانه ها برآيند. (33)

و براى خانه هايشان [نيز] درها و تخت هايى [از نقره مى ساختيم] كه بر آن تكيه زنند، (34)

و [براى خانه ها و زندگى آنان] زر و زيور [قرار مى داديم]، ولى همه اين ها جز كالاى اندك زندگى دنيا نيست، و آخرت نزد پروردگارت براى پرهيزكاران است؛ (35)

و هر كس خود را از ياد [خداى] رحمان به كوردلى و حجاب باطن بزند، شيطانى بر او مى گماريم كه آن شيطان ملازم و دمسازش باشد. (36)

و بى ترديد شيطان ها چنين كسانى را از راه خدا بازمى دارند، در حالى كه [با اين گمراهى سخت] گمان مى كنند راه يافتگان واقعى آنانند؛ (37)

تا زمانى كه [در قيامت] نزد ما آيند [به شيطانش] گويد: اى كاش ميان من و تو فاصله و دورى مشرق و مغرب بود، پس بد همنشينى بودى! (38)

و [به آنان گويند: امروز اين گفتگو و آرزوى دورى از شيطان] هرگز به شما سودى نمى دهد؛ زيرا [در دنيا] ستم ورزيديد [و] اكنون همه با هم در عذاب مشترك خواهيد بود؛ (39)

پس آيا تو مى توانى [دعوتت را] به كران بشنوانى، يا كوران و كسانى را كه در گمراهى

آشكارند هدايت كنى؟! (40)

پس اگر تو را از دنيا ببريم، يقيناً از اينان انتقام خواهيم گرفت، (41)

يا [اگر از دنيا نبريم] آنچه را از عذاب به آنان وعده كرده ايم به تو نشان خواهيم داد [در هر صورت ما آنان را عذاب مى كنيم]، و بى ترديد بر آنان چيره و مسلطيم؛ (42)

پس به آنچه بر تو وحى شده تمسك بجوى، يقيناً تو بر راهى راست قرار دارى؛ (43)

و مسلماً [اين] قرآن براى تو و قوم تو مايه تذكر [و شرف و عزت] است، و سپس [درباره آن] بازخواست خواهيد شد. (44)

و از پيامبرانى كه پيش از تو فرستاده ايم بپرس كه آيا به جاى [خداىِ] رحمان معبودانى كه پرستش شوند، قرار داده ايم؟! (45)

و به راستى ما موسى را با نشانه هاى خود به سوى فرعون و سران و اشراف قومش فرستاديم، پس گفت: من فرستاده پروردگار جهانيانم؛ (46)

نهايتاً چون معجزه هاى ما را براى آنان آورد ناگاه آنان [از روى ريشخند] به آنان مى خنديدند. (47)

ما هيچ معجزه اى را به آنان نشان نمى داديم مگر آنكه از مشابهش بزرگ تر بود، و آنان را به عذاب دنيايى گرفتار كرديم، باشد كه بازگردند. (48)

و [وقتى گرفتار شدند] گفتند: اى جادوگر! پروردگارت را بر پايه عهدى كه با تو كرده [كه اگر ايمان آوريم عذاب را از ما بردارد] براى ما بخوان، كه بى ترديد ما هدايت خواهيم يافت. (49)

هنگامى كه عذاب را از آنان برطرف مى كرديم، ناگاه پيمان مى شكستند. (50)

و فرعون در ميان قومش ندا داد: گفت: اى قوم من! آيا حكومت و پادشاهى مصر ويژه من نيست و اين نهرها از زير [كاخ هاى]

من به فرمان من روان نيستند؟ آيا [عظمت و حشمت من و فقر و تهيدستى موسى را] نمى بينيد؟! (51)

مگر نه اين است كه من از اين كسى كه خوار و بى مقدار است و نمى تواند روشن و گويا سخن گويد، بهترم؟ (52)

[اگر موسى، عزت، سربلندى، كرامت و شخصيت داشت] پس چرا دستبندهاى زرين و طلا بر او آويخته نشده است؟ يا چرا فرشتگانى [براى اثبات نبوتش] همراه او نيامده اند؟ (53)

پس او قومش را سبك مغز شمرد [و آنان را با وسوسه و اغواگرى فريفت و خوارشان كرد] در نتيجه از او اطاعت كردند؛ زيرا آنان مردمى فاسق و نافرمان بودند. (54)

چون ما را به خشم آوردند از آنان انتقام گرفتيم، پس همه را غرق كرديم. (55)

در نتيجه آنان را پيشگامان [دوزخيان] و عبرتى براى آيندگان قرار داديم. (56)

و چون فرزند مريم [در آيات قرآن به نداشتن پدر به عنوان روح خدا و كلمة الله] مثل زده شد، ناگهان قوم [مشرك و بت پرست] تو نسبت به آن به مسخره و خنده فرياد برداشتند، (57)

و گفتند: آيا معبودان ما بهترند يا او. [ولى] آنان اين مقايسه را به عنوان مثل براى تو نزدند مگر از روى جدال بى منطق و ستيزه جويى [تو معبود بودن عيسى را نپذيرفته اى]، بلكه اينان گروهى ستيزه جو [و در جدال باطل بسيار سرسخت] هستند. (58)

او نبود جز بنده اى كه به او نعمت [نبوّت و معجزات را] عطا كرديم و وى را براى بنى اسرائيل نشانه اى بزرگ [از قدرت خود] قرار داديم [تا به وسيله او حق براى آنان روشن شود.] (59)

[ولادت، نبوّت و معجزات عيسى

از قدرت ما عجيب نيست] و ما اگر بخواهيم برخى از شما را در زمين فرشتگانى قرار مى دهيم كه جانشين [صاحب كمالاتى چون خود] باشند. (60)

و عيسى [با ولادتى كه ويژه او بود، و با معجزاتى چون شفا دادن كور مادرزاد، علاج بيمارى برص، زنده كردن مردگان و دميدن روح در مجسمه گلى] سبب يقين به قيامت است، پس هرگز در وقوع آن ترديد مكنيد، و از من پيروى نماييد كه اين است راه راست. (61)

و شيطان شما را [از راه راست] باز ندارد، بى ترديد او براى شما دشمنى آشكار است. (62)

و هنگامى كه عيسى دلايل روشن آورد، گفت: به راستى من براى شما حكمت آوردم، و تا براى شما [حكم] برخى [از عقايد و احكام] را كه در آن اختلاف مى كنيد بيان كنم؛ بنابراين از خدا پروا كنيد و از من اطاعت نماييد. (63)

بى ترديد خدا پروردگار من و پروردگار شماست، پس او را بپرستيد كه اين است راه راست. (64)

از ميان امت عيسى گروه هايى [درباره او و دينش] اختلاف كردند [و هر يك چون نسطوريه، ملكانيه، مرقوسيه و شمعونيه به عقيده اى خلاف حق پاى بند شدند، و آيينى غير آيين مسيح را به عنوان آيين مسيح برگزيدند] پس واى بر كسانى كه [به آيات خدا] ستم ورزيدند از عذاب روزى دردناك. (65)

آيا جز اين انتظارى دارند كه ناگاه قيامت در رسد در حالى كه نمى فهمند؟ (66)

در آن روز دوستان دشمن يكديگرند مگر پرهيزكاران. (67)

[خدا آن روز به آنان گويد:] اى بندگان من! امروز نه بيمى بر شماست و نه اندوهگين مى شويد؛ (68)

همانان كه به

آيات ما ايمان آوردند و همواره تسليم [فرمان ها و احكام] ما بودند. (69)

[ندا آيد:] شما و همسرانتان در نهايت خوشحالى و شادمانى به بهشت درآييد؛ (70)

ظرف هايى از طلا [كه پر از طعام است] و جام هايى [زرين كه پر از شراب طهور است] گرداگرد آنان مى گردانند، و در آنجا آنچه دل ها مى خواهد و چشم ها از آن لذّت مى برد، آماده است، و شما [اى پرهيزكاران!] در آن جاودانه ايد. (71)

اين بهشتى است كه شما به پاداش اعمالى كه همواره انجام مى داديد، ميراث يافتيد. (72)

شما را در آنجا ميوه هايى فراوان است كه از آنها مى خوريد. (73)

بى ترديد گناهكاران در عذاب دوزخ جاودانه اند. (74)

[عذاب را] از آنان سبك نگردانند و آنان در آنجا [از نجات خود] نوميدند، (75)

و ما بر آنان ستم نكرديم، ولى آنان خود ستمكار بودند، (76)

و فرياد مى زنند: اى مالكِ [دوزخ! بگو:] پروردگارت ما را بميراند [تا از اين عذاب نجات يابيم]. [مالك] مى گويد: يقيناً شما ماندنى هستيد. (77)

به راستى ما حق را براى شما آورديم، ولى بيشتر شما حق را خوش نداشتيد، (78)

بلكه آنان كار [توطئه و نيرنگ بر ضد حق] را محكم كردند، پس ما هم كار [عذاب] را بر آنان محكم مى كنيم. (79)

آيا آنان گمان مى كنند كه ما رازشان و سخنان در گوشى آنان را نمى شنويم؟ چرا مى شنويم و فرستادگان ما [كه فرشتگان نويسنده اعمال اند] نزد آنان حاضرند [و اعمالشان و رازهايشان را] مى نويسند. (80)

[به مشركان سبك مغز] بگو: اگر براى [خداى] رحمان فرزندى بود، من [در اين امت] نخستين پرستنده او بودم. (81)

منزّه است پروردگار آسمان ها و زمين، پروردگار عرش

از آنچه [درباره او] توصيف مى كنند. (82)

آنان را واگذار تا [در گفتار و كردار باطل] فرو روند و [با كالاى بى ارزش دنيا] سرگرم بازى شوند تا آن روزشان را كه وعده داده مى شوند ديدار كنند. (83)

و اوست كه در آسمان ها معبود [واقعى] است و در زمين هم معبود [واقعى] است و او حكيم و داناست. (84)

هميشه سودمند و با بركت است كسى كه مالكيّت و فرمانروايى آسمان ها و زمين و آنچه ميان آنهاست، فقط در سيطره اوست و آگاهى [به همه شؤون] قيامت نزد اوست و به او بازگردانده مى شويد. (85)

و كسانى را كه به جاى خدا مى پرستند، اختيار شفاعت ندارند، اختيار شفاعت فقط با كسانى است كه [از روى بصيرت] شهادت به حق داده اند و آنان [حقيقت حال كسانى را كه مى خواهند براى آنان شفاعت كنند] مى دانند. (86)

و اگر از آنان بپرسى: چه كسى آنان را آفريده است؟ يقيناً مى گويند: خدا. پس چگونه [از حق به باطل] منحرف مى شوند؟ (87)

و [چگونه از شكايت پيامبر بى خبرند كه] مى گويد: پروردگارا! اينان گروهى هستند كه ايمان نمى آورند؛ (88)

بنابراين از آنان روى بگردان و سلام جدايى [را به آنان] بگو، پس [سرانجام شقاوت بار خود و نتيجه كفر و عنادشان را] خواهند دانست. (89)

(3)

و همانا اين كتاب نزد ما در لوح محفوظ كه اصل مخزن كتب آسمانى است بسى بلندپايه و محكم اساس است (4)

آيا ما از متذكر ساختن شما به قرآن چون به انكار آن بر خويش ستم ميكنيد صرفنظر كنيم؟ هرگز نكنيم زيرا نزول قرآن بر هدايت مومنان و اتمام حجت كافران لازم است (5)

و چقدر پيمبرانى در اقوام پيشين براى هدايت خلق فرستاديم (6)

و بر مردم هيچ رسولى نيامد جز آنكه او را به مسخره و انكار گرفتند (7)

ما هم قويترين سركشانشان را به عقوبت هلاك كرديم و شرح حال پيشينيان براى عبرت مردم گذشت (8)

و اگر از اين كافران بپرسى كه آسمانها و زمين را كه آفريده البته جواب دهندخداى مقتدر دانا آفريده است (9)

همان خدائى كه زمين را مهد آسايش شما بندگان قرار داد و در آن راه ها بر تحصيلامر معاش و معاد شما پديد آورد تا مگر هدايت يابيد (10)

و آن خدائى كه از باران آسمان آبى به قدر و اندازه نازل كرد و به آن صحرا و ديار مرده خشك را زنده گردانيديم و همين گونه مردگان هم از قبرها بيرون مى آيند (11)

و آن خدائى كه همه موجودات عالم را جفت آفريده و براى سوارى شما بندگان كشتيها و چهارپايان را در آب و خاك مقرر فرمود (12)

تا چون در سفرها با كمال تسلط بر پشت آنها نشستيد متذكر نعمت خدا شويد و به شكرانه آن گوئيد پاك و منزه خدائى كه او اين انواع كشتى و چهارپايان قوى را مسخر ما گردانيد و گرنه ما هرگز قادر بر

آن نبوديم (13)

و بازگشت ما البته به سوى خداى ما خواهد بود (14)

و مشركان براى خدا مانند فرشته چيزى را كه بنده و مخلوق اوست جزر وجود و فرزند واقعى او قرار دادند آهى جهل و كفر و سفاهت كه انسان بسيار ناسپاس و كفرش آشكار است (15)

اى مشركان آيا خدا از مخلوقات خود بر خويش دختران را برگزيد و شما را به پسران امتياز داد؟ (16)

و حال آن كه به هر كدام از مشركان دخترى كه به خدا نسبت دادند مژده دهند ننگ دارد و رويش از غم سياه ميشود و به ناچار خشم فروميبرد (17)

آيا كسى كه به زيب و زيور پرورده ميشود مانند دختران و او در خصومت از حفظحقوق خود عاجز است چنين كس؟ لايق فرزندى خداست؟ (18)

و مشركان فرشتگانى كه مخلوق و بندگان خدا هستند دختر ميخوانند آيا در وقت خلقت آنها حاضر بودند؟ و ديدند كه آنها دخترند. اگر آنها بر اين گواهى دهند البته شهادت كذبشان در نامه عملشان نوشته شده و بر آن سخت مواخذه مى شوند (19)

و مشركان ميگويند اگر خدا ميخواست ما فرشتگان و بتان را نمى پرستيديم و مجبور به عبادت خدا ميشديم گفتار جبرى جاهلانه آنها نه از روى علم و دانش است بلكه به وهم و پندار باطل خويش ميگويند (20)

آيا بر آنها از اين پيش كتابى فرستاديم كه در اين سخن جبر و عقيده باطل به آن كتاب استدلال مى كنند؟ (21)

بلكه گفتند ما پدران را به عقايد و آئينى يافتيم و البته ما هم در پى آنها رويم بر هدايت هستيم

(22)

و همچنين ما هيچ رسولى پيش از تو در هيچ شهر و ديارى نفرستاديم جز آنكه اهل ثروت و مال آن ديار به رسولان گفتند كه ما پدران خود را بر آئين و عقائدى يافتيم و از آنها البته پيروى خواهيم كرد و به گفتار شما از دين پدرى خود بر نمى گرديم (23)

آن رسول ما به آنان گفت اگر من به آئينى بهتر از دين باطل پدرانتان شما راهدايت كنم باز هم پدران را تقليد ميكنيد آنها پاسخ دادند بهر تقدير ما به آنچه شما به رسالت آورده ايد اگر بهترين دين است باز كافريم (24)

ما هم از آن مردم پرغرور و عناد انتقام كشيديم بنگر تا عاقبت حال كافران مكذب به كجا كشيد؟ (25)

اى رسول ما، ياد آر وقتى را كه ابراهيم با پدر يعنى عموى خود و قومش گفت اى بت پرستان، من از معبودان شما سخت بيزارم (26)

و حز آن خدائى را كه مرا آفريده و البته مرا هدايت خواهد كرد نمى پرستم (27)

و اين خداپرستى و توحيد را در همه ذريت او خصوص محمد (ص) و آل پاكش خدا تاقيامت كلمه باقى گردانيد تا همه فرزندانش به خداى يكتا رجوع كنند (28)

و من تعجيل در عقوبت كافران نكردم بلكه آنان و پدرانشان را مهلت داده و از عمر بهره مند كرديم تا آنكه دين حق و رسول مبين حقيقت اسلام بر آنها آمد (29)

و چون رسول حق به سوى آنها آمد او را تكذيب كردند و گفتند اين قرآن سحر است و ما به وحى بودن آن ايمان نداريم (30)

و باز

گفتند چرا اين قرآن بر آن مرد بزرگ قريه مكه و طايف وليد و حبيب يا عروابن مسعود نازل نشد؟ (31)

آيا آنها بايد فضل و رحمت خداى تو را تقسيم و مقام نبوت را تعيين كنند؟ هرگز نبايد در صورتى كه ما خود معاش و روزى آنها را در حيات دنيا تقسيم كرده ايم و بعضى را بر بعضى به مال و جاه دنيوى برترى داده ايم تا بعضى از مردم به ثروت بعضى ديگر را مسخر خدمت كنند و غافلند كه بهشت دار رحمت خدا از آنچه از مال دنيا جمع ميكنند بسى بهتر است (32)

و اگر نه اين بود كه مردم همه يك نوع و يك امتند ما از پستى و بى قدرى دنيا آنان كه كافر به خدا ميشوند به مال فراوان سقف خانه هاشان از نقره خام قرار ميداديم و چندين طبقه كه نردبام نصب كرده و بر سقف بالا روند رفيع ميكرديم (33)

و نيز بر منزلهاشان از بزرگى و وسعت درهاى بسيار و تختهاى آرنگار كه بر آن تكيه زنند قرار ميداديم (34)

و عماراتشان به آر و زيور مى آراستيم و اينها همه متاع پست فانى مردم دنياست و نعمتهاى آخرت ابدى نزد خدا مخصوص اهل تقوى است (35)

و هر كه از ياد خدا و حكم قرآن رخ بتابد شيطان را برانگيزيم تا يار و همنشين دايم وى باشد (36)

و آن شياطين هميشه آن مردم از خدا غافل را از راه خدا بازدارند و به ضلالت درافكنند و پندارند كه هدايت يافته اند (37)

و سرگرم دنيا شود تا وقتى كه از دنيا به

سوى ما بازآيد آنگاه با نهايت حسرتگويد اى كاش ميان من و آن شيطان فاصله اى بدورى مشرق و مغرب بود كه او بسيار همنشين و يار بدانديشى بر من بود كه به اين روزم نشانيد (38)

و اى ستمكاران، پشيمانى هرگز در آن روز به حال شما سودى ندارد زيرا در دنياظلم كرديد و امروز با شياطين البته در عذاب دوزخ شريك هستيد (39)

اى رسول ما، آيا تو اين كران را سخنى توانى آموخت يا اين كوران باطن و آن را كه دانسته به گمراهى ميرود هدايت توانى كرد؟ (40)

پس بدان ما يا تو را به جوار خود برده و بعد از تو سخت از آنها انتقام ميكشيم (41)

يا عذابى كه وعده به آنها داديم به تو مينمايانيم و به شمشير تو از آنها انتقام مى كشيم كه ما همه گونه بر هلاك آنها قادريم (42)

پس تو مطمئن باش و به قرآنى كه تو را وحى ميشود تمسك كن كه البته تو به راه راست و طريق حق هستى (43)

و بدان كه قرآن براى تو و مومنان قومت شرف و نام بلنديست و البته شما امت راباز ميپرسند كه با قرآن از اطاعت و عصيان چه كرديد؟ (44)

اى رسول ما، از رسولانى كه پيش از تو فرستاديم بازپرس يعنى از سيرت آنها بازجو كه آيا ما جز خداى يكتاى مهربان خدايان ديگرى را هم معبود مردم قرار داديم؟ (45)

و ما موسى را با آيات و معجزاتى كه به او داديم به سوى فرعون و اشراف قومشبه رسالت فرستاديم او براى تبليغ امر خدا به آنها گفت من

رسول رب العالمينم (46)

چون آيات ما را بر آنها آورد او را مسخره كرده و بر او خنديدند (47)

و ما هيچ معجز و آيتى ننموديم جز آن كه از آيت ديگر بزرگتر و در دلالت بر نبوت موسى روشنتر بود همه را تكذيب كردند ما هم آنها را به عذاب و بلايا گرفتار كرديم تا مگر به سوى خدا بازآيند (48)

و به موسى نسبت ساحرى دادند گفتند اى ساحر بزرگ تو از خداى خود چون تعهدى با تو دارد كه دعايت مستجاب كند بخواه تا عذاب از ما بردارد و ما بدين شرط البته هدايت ميشويم (49)

پس آنگاه كه به دعاى موسى ما عذاب را از آنها برداشتيم باز آنها نقض عهد كردند و ايمان نياوردند (50)

و فرعون در ميان قومش بر عليه موسى به تبليغات پرداخت و آوازه بلند كرد كه اى مردم آيا كشور با عظمت مصر از من نيست؟ و چنين نهرها از زير قصر من جارى نيست؟ آيا عزت و جلال مرا در عالم به چشم مشاهده نميكنيد؟ (51)

آيا من به رياست و سلطنت بهترم يا چنين مرد فقير خوارى كه هيچ منطق و بيان روشنى ندارد؟ (52)

و اگر موسى رسول خداست چرا او را دستگاهى نيست و طوق زرين بر دست ندارد يا چرا فرشتگان آسمان همراه او نيستند (53)

و به اين تبليغات دروغ و باطل قومش را ذليل و زبون داشت تا همه مطيع فرمانوى شدند كه آنها مردمى جاهل و فاسق و نابكار بودند (54)

پس آنگاه كه فرعون و فرعونيان از كفر و عصيان ما را به خشم آوردند

ما هم از آنان انتقام كشيديم و همه را غرق درياى هلاك نموديم (55)

و هلاك آن قوم را مايه عبرت آيندگان قرار داديم (56)

و چون بر عيسى فرزند مريم مثلى زده شد او را به آدم در نداشتن پدر مثل زد ياعلى را به او مثل زدند از زهد و روحانيت و كثرت معجزات و مقامات قوم تو اى رسول از آن به فرياد آمدند و سخت بر آنان گران بود (57)

و مشركان به اعتراض گفتند آيا خدايان بهترند يا عيسى بن مريم (ع)؟ اگر به قول محمد (ص) غير خدا همه معبودان در آتش بسوزند لازم آيد عيسى هم بسوزد و اين سخن را با تو جز آنكه به جدل و انكار گفتند كه آنها قومى حريف جدل و خصومتند (58)

عيسى نبود جز بنده خاصى كه ما او را به نعمت رسالت برگزيديم و بر بنى اسرائيل مثل و حجت قرار داديم و با معجزه به سوى آن قوم فرستاديم (59)

و اگر ما بخواهيم به جاى شما آدميان فرشتگان را در زمين جانشين ميگردانيم (60)

نزول عيسى علم و نشانه ساعت قيامت است و مبشر حضرت محمد (ص) خواهد بود و زنهار در آن ساعت شك و ريب روا مداريد و امر مرا پيروى كنيد كه راه راست به سعادت و بهشت ابد است (61)

و مبادا شيطان شما را از راه حق بازگرداند زنهار پيرويش مكنيد كه دشمنى اوشما را آشكار است (62)

و چون عيسى با ادله و معجزات براى هدايت خلق گفت من آمده ام با حكمت و برهان و كتاب انجيل آسمانى شما را هدايت

كنم و بعضى احكامى كه در آن اختلاف ميكنيداز تورات بيان سازم پس خداترس و پرهيزكار شويد و مرا اطاعت كنيد (63)

همانا خداى يكتا پروردگار من و شما است تنها پرستش او كنيد كه جز او معبودى نيست اين راه راست است (64)

باز فرق يهود و نصارى بين خود اختلاف انداختند و جنگ و نزاع در آيات تورات و انجيل برانگيختند واى و صد واى بر ستمكاران عالم از عذاب دردناك روز قيامت (65)

آيا به جز ساعتى انتظار خواهند كشيد تا آنكه قيامت و ساعت مرگ به ناگاه بر آنها فرا ميرسد و آنها غافل از خدا و بى خبر از روز قيامت اند (66)

در آن روز دوستان همه با يكديگر دشمنند به جز متقيان كه اهل تقوى دوستيشان با هم در دنيا و آخرت پايدار است (67)

آن روز خطاب شود الا اى بندگان صالح من امروز شما را هيچ ترس و حزنى نخواهد بود (68)

آنان كه به آيات ما ايمان آوردند و تسليم امر ما شدند (69)

به همه خطاب رسد كه شما با همسرانتان مسرور و شادمان در بهشت جاويد وارد شويد (70)

و بر آن مومنان كاسه هاى زرين و كوزه هاى بلورين مملو از انواع طعام لذيذ و شراب طهور دور زنند و در آنجا هر چه نفوس را بر آن ميل و اشتها است و چشمها را شوق و لذت مهيا باشد و شما مومنان در آن بهشت جاويدان متنعم خواهيد بود (71)

و به مومنان گويند اين همان بهشتى است كه از اعمال صالح خود به ارث يافتيد (72)

براى شما در آنجا

انواع ميوه فراوان است كه از آن هر چه خواهيد تناول كنيد اين حال مومنان بود اما (73)

بدكاران عالم هم آنجا سخت در عذاب آتش جهنم مخلدند (74)

و هيچ از عذابشان كاسته نشود و اميد نجات و خلاصى ندارند (75)

و ما به آنها ظلم و ستمى نكرديم ليكن آنان خود مردمى ستمكار و ظالم بودند (76)

و آن دوزخيان مالك دوزخ را ندا كنند كه اى مالك از خداى خود بخواه كه ما را بميراند تا از عذاب برهيم جواب دهد شما در اين عذاب هميشه خواهيد بود و هرگز رهائى نخواهيد يافت (77)

ما راه خدا و آئين حق را براى شما مردم آورديم و ليكن اكثرتان از قبول حق كراهت و اعراض داشتيد (78)

بلى كافران بر كفر و عصيان تصميم گرفتند ما هم بر كيفر و انتقام ايشان (79)

آيا گمان ميكنند كه سخنان سرى و پنهان كه بگوش هم ميگويند نمى شنويم؟ بلى ميشنويم و رسولان ما فرشتگان هماندم آن را مينويسند (80)

اى رسول بگو به كافران قريش اگر خدا را فرزندى بود اول من او را ميپرستيدم يعنى البته خدا را فرزندى نيست و من هم خداى يكتا را ميپرستم شما هم هرگز نبايد بر او فرزند قائل شويد (81)

خداى آسمانها و زمين و پروردگار عرش عظيم از آنچه كافران توصيف او كنند پاك و منزه است (82)

اى رسول پس از اتمام حجت ديگر بخود رنج مده و كافران را بگذار تا به عالم حيوانيت فروروند و به بازيچه دنيا سرگرم باشند تا روزى را كه به آنها وعده شده ببينند و آن روز

به كيفر خود برسند (83)

و آن ذات يگانه است كه در آسمان و زمين و در همه عوالم نامتناهى او خداست وهم او به نظام كامل آفرينش به حقيقت داناست (84)

بزرگوار خدائى كه آسمانها و زمين و هر چه بين آنهاست همه ملك اوست و علم ساعت قيامت نزد او است و خلق در قيامت همه به سوى او باز ميگردند (85)

و غير خداى يكتا آنان را كه به خدائى ميخوانند قادر بر شفاعت كسى نيستند مگر عزير و عيسى و فرشتگان آن كسانى كه با علم اليقين و بر توحيد حق گواهى دهند و شفاعت اهل حق كنند (86)

و اگر از مشركان بازپرسى كه آنها را كه آفريده است؟ به يقين جواب دهند خدا آفريده پس چرا از خداى حق به سوى خدايان باطل بر مى گردند (87)

خدا هم از ساعت قيامت آگاهست و هم از گفتار و دادخواهى رسولش كه گويد خدايا اينها بس لجوج قومى هستند هيچ ايمان نمى آورند (88)

پاسخ دهيم رسولا، اكنون كه از ايمان قوم مايوسى روى از آنها بگردان بگو به سلامت تا بروند در ضلالت كه بزودى بر كيفر كفر و عصيانشان آگاه ميشوند (89)

پيامبرى كه در ميان پيشينيان فرستاديم. (6)

و هيچ پيامبرى به سراغشان نمى آمد مگر آنكه او را مسخره مى كردند. (7)

پس ما كسانى را كه از نظر قدرت سخت تر از اين اسراف كاران بودند هلاك كرديم و سرنوشت پيشينيان تكرار شد. (8)

و اگر از آنان سؤال كنى چه كسى آسمان ها و زمين را آفريد؟ قطعاً خواهند گفت: آنها را (خداوند) قادر دانا آفريده است. (9)

همان كه زمين را براى شما محل آسايش قرار داد و در آن براى شما راه هايى قرار داد تا شايد راه يابيد. (10)

و آن كس كه از آسمان به اندازه اى معيّن، آبى فرو فرستاد، پس به واسطه ى آن، سرزمين مرده را زنده كرديم، شما نيز اين گونه (از قبرها) خارج مى شويد. (11)

و همان كسى كه همه ى جفت ها را آفريد و براى شما كشتى ها و چهارپايان قرار داد كه بر آنها سوار شويد. (12)

تا بر پشت آنها قرار گيريد و آنگاه كه بر آن استقرار يافتيد نعمت پروردگارتان را ياد كنيد و بگوييد منزّه است آن كه اين مركب را براى ما رام كرد و ما بر آن توانا نبوديم. (13)

و همانا ما به سوى پروردگارمان باز خواهيم گشت. (14)

(مشركان گفتند: ملائكه دختران خدايند) و براى او از بندگانش جزئى قرار دادند. همانا انسان، كفران پيشه آشكار است. (15)

آيا از آنچه مى آفريند دخترانى برگرفته و براى شما پسران را برگزيده است. (16)

در حالى كه هرگاه يكى از آن مشركان را به آنچه براى خداوند رحمن پسنديده است مژده دهند چهره اش سياه گردد و اندوه خود را فرو برد. (17)

آيا كسى را كه در

زيور پرورش يافته و در مجادله بيانش غير روشن است (شايسته نسبت دادن به خداست؟) (18)

و فرشتگان را كه خود بندگانِ (خداى) رحمان هستند، مؤنث پنداشتند. آيا شاهد آفرينش آنها بوده اند؟ گواهى آنان (بر آن همه خرافات) به زودى نوشته مى شود و بازخواست خواهند شد. (19)

و (مشركان در توجيه خلاف خود) گفتند: اگر (خداى) رحمن مى خواست، ما آنها را نمى پرستيديم. براى آنان نسبت به اين گفتار هيچگونه آگاهى (و دليل علمى) نيست و ايشان جز از روى حدس و گمان سخنى نمى گويند. (20)

آيا پيش از اين به آنان كتابى داديم كه ايشان به آن تمسك مى جويند. (21)

(چنين نيست) بلكه گويند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و با پيروى از آنان هدايت يافته ايم. (22)

و بدين گونه ما در هيچ شهر و ديارى پيش از تو هشدار دهنده اى نفرستاديم مگر آنكه ثروتمندان مغرورشان گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و از آثار آنان پيروى مى كنيم. (23)

(پيامبرشان) گفت: آيا اگر آئينى هدايت بخش تر از آنچه پدرانتان را بر آن يافتيد برايتان بياورم (حاضريد دست از راه نياكان برداريد) گفتند: ما به آنچه بدان فرستاده شده ايد كافريم. (24)

پس ما از آنان انتقام گرفتيم و بنگر كه فرجام تكذيب كنندگان چگونه است. (25)

و (به ياد آور) زمانى كه ابراهيم به پدر (عمويش آزر) و قوم خود گفت: همانا من از آنچه شما مى پرستيد بيزارم. (26)

مگر (پرستش) كسى كه مرا پديد آورد كه البتّه او هدايتم خواهد كرد. (27)

و آن (كلمه توحيد) را در ميان نسلش كلمه ماندنى قرار داد. باشد كه آنان (به توحيد) بازگردند. (28)

(من

نه تنها مشركان را هلاك نكردم) بلكه آنان و پدرانشان را كامياب كردم تا آن كه حق (قرآن) و پيامبرى آشكار به سراغشان آمد. (29)

و چون حق به سراغشان آمد، گفتند: اين سحر است و ما به آن كفر مى ورزيم. (30)

و گفتند: چرا اين قرآن بر مردى بزرگ (از نظر جاه و مال) از دو قريه (مكّه و طائف) نازل نشده است. (31)

آيا آنان رحمت پروردگارت (در مورد تعيين پيامبر) را (ميان خود) تقسيم مى كنند در حالى كه ما معيشت آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده ايم (تا چه رسد به اعطاى مقام والاى نبوّت) و درجات بعضى انسان ها را بر برخى ديگر برترى داديم تا برخى از آنان برخى ديگر را به خدمت گيرند و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى اندوزند بهتر است. (32)

و اگر نبود كه مردم يكسره و يك دست (كافر) مى شدند، براى خانه هاى كسانى كه به خداى رحمن كفر مى ورزند، سقف هايى از نقره قرار مى داديم و نيز نردبان هايى كه بر آنها بالا روند. (33)

و براى خانه هايشان درب هاى متعدّد و تخت هايى كه بر آنها تكيه زنند (قرار مى داديم). (34)

و هر گونه زينتى (براى آنان فراهم مى كرديم) ولى اينها همه جز وسيله كاميابى زندگى دنيا نيست، در حالى كه آخرت نزد پروردگارت مخصوص اهل تقواست. (35)

و هر كه از ياد خداى رحمن روى گردان شود شيطانى بر او مى گماريم كه همراه و دمساز وى گردد. (36)

و آنها (شياطين) مردم را از راه (حق) بازمى دارند ولى گمان مى كنند كه هدايت يافته اند. (37)

(همراه بودن شيطان ادامه دارد) تا زمانى كه (مجرم در قيامت) نزد

ما آيد (و به شيطان همدم خود) گويد: اى كاش ميان من و تو فاصله مشرق و مغرب بود، چه بد همنشينى بودى. (38)

(ولى به آنان گفته مى شود) امروز (آرزوى دورى از شياطين) براى شما سودى ندارد چرا كه ظلم كرديد، شما (با شياطين) در عذاب مشتركيد. (39)

(اى پيامبر!) آيا تو مى توانى سخن خود را به گوش كران برسانى يا كوران و كسانى را كه در گمراهى آشكارند هدايت كنى؟ (40)

پس هرگاه تو را از (ميان آنان) ببريم، از آنان انتقام خواهيم گرفت. (41)

يا (اگر زنده باشى) عذابى را كه به آنان وعده داده ايم به تو نشان مى دهيم، پس بدون شك ما بر نابودى آنان مقتدريم. (42)

پس آنچه را به تو وحى شده محكم بگير، همانا تو بر راه مستقيم هستى. (43)

و همانا قرآن براى تو و قومت وسيله يادآورى (و عظمت) است و به زودى (درباره آن) از شما سؤال خواهد شد. (44)

و از رسولانى كه قبل از تو فرستاده ايم (از طريق پيروان يا كتابشان) سؤال كن، آيا غير از خداوند رحمان، معبودان ديگرى براى پرستش مردم قرار داده ايم؟ (45)

و همانا ما موسى را همراه با آيات (و معجزات) خود به سوى فرعون و اشراف قومش فرستاديم پس گفت: همانا من فرستاده پروردگار عالميانم. (46)

پس چون موسى با آيات ما به سراغ آنان آمد، آنان به آن (آيات و معجزات) خنديدند. (47)

و ما هيچ معجزه اى به فرعونيان نشان نمى داديم، مگر آنكه از معجزه ديگر بزرگتر بود و ما آنان را به عذاب گرفتيم تا شايد باز گردند. (48)

و (به موسى) گفتند: اى ساحر،

پروردگارت را به آنچه نزد تو عهد كرده است براى ما بخوان (تا عذاب را از ما بردارد كه در آن صورت) قطعاً هدايت تو را خواهيم پذيرفت. (49)

ولى همين كه (به دعاى موسى) عذاب را از آنان برطرف كرديم، همان دم همگى پيمان شكستند (و ايمان نياوردند). (50)

و فرعون در ميان قوم خود ندا داد و گفت: اى قوم من! آيا حكومت مصر از آن من نيست و اين نهرها از زير (كاخ) من جارى نيست؟ آيا (عظمت مرا) مشاهده نمى كنيد. (51)

بلكه من از اين كسى كه بى مقدار است و نمى تواند روشن سخن بگويد بهترم. (52)

(اگر موسى حق است) پس چرا دستبندهايى از طلا بر او نياويخته، يا (براى تصديق رسالتش،) با او فرشتگانى همراه نشده اند. (53)

پس فرعون قوم خود را سبك شمرد و آنان او را اطاعت كردند زيرا آنان قومى فاسق بودند. (54)

پس چون ما را به خشم آوردند، از آنان انتقام گرفتيم و همه آنان را غرق كرديم. (55)

پس آنان را پيشگامانى (بد) و عبرتى براى آيندگان قرار داديم. (56)

و همين كه (از سوى بت پرستان) درباره عيسى بن مريم مثالى زده شد (كه اگر معبودان غير خدا هيزم دوزخند پس عيسى نيز كه معبود است دوزخى است) ناگهان قوم تو در پى آن فرياد تمسخر بر داشتند. (57)

و گفتند: آيا خدايان ما بهترند يا او؟ (اگر عيسى كه از معبودهاى ما بهتر است در جهنّم باشد، به جهنّم رفتن ما و معبودهايمان چندان مهم نيست.) اين مثال را براى تو جز از راه جدل نزدند بلكه آنان قومى جدل پيشه اند. (58)

عيسى جز بنده اى نيست كه ما بر او نعمت داديم و او را براى بنى اسرائيل الگو و نمونه قرار داديم. (59)

و اگر بخواهيم به جاى شما در زمين فرشتگانى را قرار مى دهيم تا جانشين شما شوند. (60)

و همانا عيسى (چون مرده زنده مى كرد) مايه علم و آگاهى به قيامت است. پس در قيامت شك نكنيد و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است. (61)

و شيطان شما را (از راه خدا) باز ندارد، همانا او دشمن آشكار شماست. (62)

و چون عيسى همراه با دلايل روشن (و معجزات) آمد، گفت: همانا من براى شما حكمت آورده ام (و آمده ام) تا بعضى از آنچه در آن اختلاف مى كنيد براى شما بيان كنم. پس از خداوند پروا و مرا اطاعت كنيد. (63)

همانا خداوند همان پروردگار من و پروردگار شماست، پس او را بپرستيد كه اين راه مستقيم است. (64)

پس از ميان مردم گروه هايى اختلاف نمودند، پس واى بر كسانى كه ظلم كردند از عذاب روز دردناك. (65)

آيا جز قيامت را انتظار مى برند كه ناگهان به سراغشان آيد در حالى كه بى خبرانند. (66)

دوستانِ (امروز)، در آن روز با يكديگر دشمن اند، جز اهل تقوى. (67)

(خداوند به آنان مى گويد:) اى بندگان من! امروز نه ترسى بر شماست و نه غمگين مى شويد. (68)

آنان كه به آيات ما ايمان آورده و همواره تسليم (حق) هستند. (69)

شما و همسران تان در حالى كه شادمانيد به بهشت داخل شويد. (70)

ظرف ها و جام هايى از طلا بر آنان چرخانده مى شود و آنچه را كه نفس ميل داشته باشد و چشم (از ديدنش) لذّت ببرد در بهشت

موجود است و شما در آنجا جاودانه هستيد. (71)

و اين است بهشتى كه به خاطر عملكردتان به ميراث برده ايد. (72)

در آنجا براى شما ميوه فراوانى است كه از آنها مى خوريد. (73)

بدون شك مجرمان در عذاب دوزخ جاودانه اند. (74)

عذاب از آنان كاهش نمى يابد و آنان در آنجا (حزنى همراه با) يأس دارند. (75)

و ما به آنان ستم نكرديم ولكن آنان خود ستمگر بوده اند. (76)

و فرياد مى كشند كه اى مالك (دوزخ! بگو:) پروردگارت عليه ما حكم (مرگ) صادر كند. او مى گويد: شما ماندنى هستيد (و مرگ در كار نيست). (77)

همانا ما حق را براى شما آورديم ولى اكثر شما نسبت به آن كراهت داشتيد. (78)

بلكه آنان تصميم قطعى (بر نپذيرفتن حق) گرفتند، (اگر چنين است) پس ما نيز تصميم گرفته ايم (و كيدشان را بى اثر مى گذاريم). (79)

آيا آنان گمان مى كنند كه ما اسرار پنهانى و سخنان در گوشى آنان را نمى شنويم. چرا و فرستادگان ما نزد آنان حضور داشته و (همه چير را) ثبت مى كنند. (80)

(اى پيامبر! به آنان) بگو: اگر براى خداوند رحمن فرزندى بود پس من اولين پرستنده بودم (و به آن فرزند احترام مى گذاردم). (81)

منزّه است پروردگار آسمان ها و زمين، پروردگار عرش، از آنچه او را توصيف مى كنند. (82)

پس (اين ياوه سراها را) به حال خود واگذار تا (در باطل) فرو روند و سرگرم باشند تا روزى را كه وعده داده شده اند ملاقات نمايند. (83)

و اوست آنكه در آسمان ها پرستش مى شود و در زمين نيز پرستش مى شود و اوست حكيم دانا. (84)

منشأ خير و بركت است، آن كه حكومت آسمان ها و زمين

و آنچه ميان آنهاست براى اوست و آگاهى از قيامت مخصوص اوست و به سوى او باز گردانده مى شويد. (85)

كسانى را كه جز او مى خوانند مالك هيچگونه شفاعتى نيستند مگر كسانى كه شهادت به حق داده اند (مثل حضرت عيسى و فرشتگان كه بدون رضاى خودشان معبود قرار گرفته اند) و آنان خود مى دانند (كه مورد شفاعت كجاست). (86)

و اگر از مشركان سؤال كنى چه كسى آنان را آفريده است، قطعاً خواهند گفت: خدا. پس چگونه به انحراف كشانده مى شوند. (87)

و سخن رسول ما اين است: اى پروردگار! همانا اينان قومى هستند كه ايمان نمى آورند. (88)

(اكنون كه از هدايتشان نااميد شده اى) پس از آنان روى گردان و بگو: بدرود. در آينده خواهند فهميد (كه كيفرشان چيست؟) (89)

و اگر از آنها بپرسى چه كسى آسمانها و زمين را آفريده است؟ هرآينه گويند آنها را آن بى همتا تواناى دانا آفريده است، (9)

همان كه زمين را آرامگاه شما كرد و برايتان در آن راه ها پديد آورد، باشد كه راه يابيد - به جاها و شهرهايى كه خواهيد، يا به شناخت حق تعالى - (10)

و آن كه از آسمان آبى به اندازه فرو فرستاد پس با آن زمينى مرده را زنده كرديم، همچنين شما [از گور] بيرون آورده شويد، (11)

و آن كه همه اصناف [آفريدگان] - يا جفتها - را آفريد و براى شما آنچه سوار مى شويد از كشتى ها و چارپايان پديد كرد، (12)

تا بر پشت آنها قرار گيريد آنگاه نعمت پروردگارتان را چون بر آنها برنشينيد ياد كنيد و گوييد: پاك و منزه است آن كه اين را رام ما كرد و ما خود بر آن توانا نبوديم (13)

و ما به سوى پروردگارمان باز مى گرديم. (14)

و او (خداى) را از بندگانش جزئى - فرزندى - نهادند، براستى كه آدمى ناسپاسى هويداست. (15)

آيا از آفريدگان خود دختران را برگرفت و شما را به پسران ويژه ساخت؟! (16)

و [حال آنكه] چون يكى از آنان را به آنچه براى خداى رحمان مثل آورد - يعنى به تولد دختر كه براى خود نپسنديد و براى خدا پسنديد - مژده دهند رويش سياه گردد در حالى كه پر از خشم و اندوه باشد. (17)

آيا آن كه در پيرايه و زيور پرورش مى يابد و در مجادله و حجت آوردن بيان روشن و رسا ندارد - يعنى دختر - [شايسته فرزندى خداست]؟!

(18)

و فرشتگان را كه بندگان خداى رحماناند دختران نام نهادند. آيا به هنگام آفرينش ايشان حاضر و گواه بوده اند - تا بدانند كه از كدام جنساند -؟! زودا كه گواهيشان نوشته شود و از آنان پرسش و بازخواست خواهد شد. (19)

و گفتند: اگر خداى رحمان مى خواست آنها را نمى پرستيديم. آنان را بدان [سخن] هيچ دانشى نيست، اينان جز دروغ و گزاف نمى گويند. (20)

يا مگر [در اين باره] آنان را پيش از اين [قرآن] كتابى داده ايم كه بدان چنگ زده اند - به آن احتجاج مى كنند -؟! (21)

[نه،] بلكه گفتند: ما پدرانمان را بر آيينى يافته ايم و ما بر پى ايشان ره يافته ايم. (22)

و همچنين پيش از تو در هيچ آبادى و شهرى هيچ بيم كننده اى نفرستاديم مگر آنكه توانگران و كامرانانش گفتند كه ما پدران خود را بر آيينى يافته ايم و همانا ما بر پى ايشان مى رويم. (23)

[آن بيم كننده] گفت: آيا هر چند شما را رهنمونتر از آنچه پدرانتان را بر آن يافته ايد بياورم [باز هم بر پيروى از آنها باقى مى مانيد]؟ گفتند: ما بدانچه شما به آن فرستاده شده ايد كافريم. (24)

پس، از آنها كين ستانديم، و بنگر كه سرانجام تكذيب كنندگان چگونه بود! (25)

و [ياد كن] آنگاه كه ابراهيم به پدر و قوم خود گفت: من از آنچه مى پرستيد بيزارم، (26)

مگر آن [خداى] كه مرا آفريده كه او مرا راهنمايى خواهد كرد. (27)

و آن - يعنى كلمه توحيد - را در فرزندان خود سخنى پاينده كرد تا شايد [قومش و ديگر مشركان از شرك به دين توحيد و خداپرستى] باز گردند. (28)

بلكه اينان - كفار مكه -

و پدرانشان را برخوردار كردم تا حق - قرآن - و فرستاده اى آشكار و روشنگر - محمد (ص) - بديشان آمد. (29)

و آنگاه كه حق بديشان آمد گفتند: اين جادوست و ما به آن كافريم. (30)

و گفتند: چرا اين قرآن بر مردى بزرگ - از جهت مال و جاه - از اين دو شهر - مكه و طائف - فرو فرستاده نشده است؟ (31)

آيا آنها رحمت پروردگار تو - نبوت - را بخش مى كنند؟ ماييم كه ميان آنان مايه گذرانشان را در زندگانى دنيا بخش كرده ايم، و پايه هاى برخى را بر برخى برتر داشته ايم - در روزى و جاه - تا برخى برخ ديگر را به خدمت گيرند، و بخشايش پروردگار تو از آنچه گرد مى آورند بهتر است. (32)

و اگر نه آن بود كه مردمان همه يك امت مى گشتند - همه دنياجو مى شدند يا به كفر مى گراييدند - هرآينه كسانى را كه به خداى رحمان كافر مى شوند براى خانه هاشان سقفهايى از نقره مى ساختيم و نيز نردبانهايى [از نقره] كه بر آنها بالا روند. (33)

و نيز براى خانه هاشان درها و تختهايى - از زر يا سيم - [مى ساختيم] كه بر آنها تكيه زنند، (34)

و نيز زيورهايى [زرين]. و اين همه نيست مگر كالا و برخوردارى زندگانى اين جهان، و آن جهان نزد پروردگار تو ويژه پرهيزگاران است. (35)

و هر كه از يادكرد خداى رحمان روى برتابد - يا: چشم بپوشد و بگردد -، شيطانى براى او برانگيزيم - برگماريم - كه او را دمساز و همنشين باشد. (36)

و هرآينه آنها (شيطانها) آنان را از راه باز دارند و

برگردانند و آنان مى پندارند كه راه يافتگانند. (37)

تا آنگاه كه [يكى از آنان] نزد ما آيد - در روز رستاخيز -، [به شيطان همدمش] گويد: اى كاش ميان من و تو چندان دورى بود كه ميان خاور و باختر، و بد همنشينى هستى. (38)

و امروز گرد آمدنتان در عذاب، شما را سود ندهد چون [بر خود] ستم كرديد. (39)

پس مگر تو مى توانى كران را بشنوانى يا كوران - كوردلان - و آن كس را كه در گمراهى آشكار است راه بنمايى؟ (40)

پس اگر تو را ببريم - بميرانيم -، همانا از آنان كين مى ستانيم، (41)

يا آنچه را [از عذاب] به ايشان وعده كرده ايم به تو مى نماييم، كه ما بر آنان تواناييم. (42)

پس بدانچه به تو وحى شده است چنگ زن، همانا تو بر راه راستى. (43)

و هرآينه اين [قرآن] براى تو و قوم تو يادى [از خداوند] است - يا: يادگارى از عزت و شرف است -، و زودا كه پرسيده شويد - از قرآن و سپاسدارى از اين نعمت -. (44)

و از پيامبران ما كه پيش از تو فرستاديم بپرس: آيا جز خداى رحمان خدايانى قرار داده ايم كه پرستيده شوند؟ - يعنى همه پيامبران بر توحيد متفق و همصدا بوده اند -. (45)

و هرآينه موسى را با نشانه هاى خويش به سوى فرعون و مهتران او فرستاديم، گفت: همانا من فرستاده پروردگار جهانيانم. (46)

پس چون با نشانه هاى ما بديشان آمد - يا نشانه هاى ما را بديشان آورد - هماندم از آن نشانه ها خنده سردادند. (47)

و آنان را هيچ نشانه اى - معجزه اى - ننموديم مگر آنكه

بزرگتر از نشانه ديگر بود. و به عذاب گرفتارشان كرديم تا شايد بازگردند. (48)

و گفتند: اى جادوگر، پروردگار خويش را به آن عهدى كه با تو كرده است براى ما بخوان [كه اين عذاب را از ما بردارد] كه ما راه يافته ايم. (49)

و چون عذاب را از آنها برداشتيم هماندم پيمان شكستند. (50)

و فرعون در ميان قوم خود بانگ برآورد و گفت: اى قوم من، آيا پادشاهى مصر و اين جوى ها كه از زير [كوشك] من روانند از آن من نيستند؟ آيا [عظمت و حشمت مرا] نمى بينيد (51)

بلكه من بهترم از اين [مرد] كه خوار و زبون است و نمى تواند سخن را روشن بيان كند. (52)

[اگر حق است و شايسته رياست] پس چرا دستبندهاى زرين بر او افكنده نشده؟ يا چرا فرشتگان همراه وى [براى تصديق رسالتش] نيامده اند (53)

پس قوم خود را [بدين نيرنگ] به نابخردى گرفت، و آنان هم از او فرمان بردند، زيرا كه مردمى بدكار و بيرون از فرمان خداى بودند. (54)

پس چون ما را به خشم آوردند از آنان كين ستانديم و همگى را غرق كرديم. (55)

پس آنان را گذشتگانى - پيشروانى براى كافران آينده - و پندى و عبرتى براى پسينيان كرديم. (56)

و چون پسر مريم مثل آورده شد - كه تولد او مانند آدم (ع) بدون پدر بود - ناگاه قوم تو [به خنده و مسخره] بانگ برداشتند، (57)

و گفتند: خدايان ما بهترند يا او؟ اين [مثل] را براى تو نزدند مگر از روى ستيزه و جدل، بلكه آنان مردمى ستيزه گرند. (58)

او (عيسى) نيست مگر بنده اى كه بر

او نعمت [نبوت] ارزانى داشتيم و او را براى فرزندان اسرائيل نشانه و عبرتى ساختيم. (59)

و اگر مى خواستيم هرآينه به جاى شما فرشتگانى پديد مى كرديم كه در زمين جانشين [شما] باشند. (60)

و هرآينه او (عيسى) نشانه اى است براى دانستن قيامت - زيرا بدون پدر به دنيا آمد و نيز مردگان را زنده مى كرد و اين دليلى است بر امكان زنده شدن مردگان در قيامت - پس در آن - روز رستاخيز - شك نكنيد و مرا پيروى كنيد، اين است راه راست. (61)

و شيطان شما را [از راه راست] باز ندارد و مگرداند، كه او دشمن آشكار شماست. (62)

و چون عيسى با نشانه ها و دلايل روشن آمد، گفت: همانا براى شما حكمت - سخن درست و استوار در عقايد و اخلاق - آورده ام [تا بدان راه يابيد] و تا برخى از آنچه را كه درباره آن اختلاف مى كنيد برايتان بيان كنم. پس، از خداى پروا كنيد و مرا فرمان بريد. (63)

همانا خداى يكتا پروردگار من و پروردگار شماست، پس او را بپرستيد، اين است راه راست. (64)

اما آن گروه ها - ترسايان - ميان خود [درباره او] اختلاف كردند، پس واى بر ستم كاران از عذاب روزى دردناك. (65)

آيا جز رستاخيز را چشم براه اند كه ناگهان بديشان آيد در حالى كه آگاه نباشند؟ (66)

دوستان - كه دوستيشان در راه كفر و گناه است - در آن روز برخى دشمن برخ ديگرند، مگر پرهيزگاران - كه دوستى ايشان براى خدا و در راه خداست -. (67)

اى بندگان من، امروز نه بيمى بر شماست و نه اندوهگين مى شويد، (68)

آنان

كه به آيات ما ايمان آوردند و مسلمان بودند، (69)

[به آنان گفته شود:] شما و همسرانتان به بهشت درآييد شادان و خرمان - گرامى داشتگان -. (70)

كاسه هايى از زر - پر از طعام - و كوزه هايى - از شراب - بر آنان بگردانند، و در آن (بهشت) است هر چه دلها خواهش و آرزو كند و چشمها از ديدن آن لذت برد، و شما در آنجا جاويدان باشيد. (71)

و اين است بهشتى كه به پاداش آنچه مى كرديد به ميراث مى بريد. (72)

شما را در آنجا ميوه بسيار هست كه از آن مى خوريد. (73)

همانا بزه كاران در عذاب دوزخ جاويدانند، (74)

[عذاب] از آنان سبك نشود و آنها در آن نوميد باشند - از بيرون شدن از آتش -، (75)

و ما به آنان ستم نكرديم وليكن آنان خود ستم كار بودند، (76)

و [چون اميد رهايى ندارند] آواز دهند كه اى مالك - نگهبان آتش دوزخ -، بايد كه پروردگارت ما را بميراند، گويد: همانا شما درنگكننده و ماندنى هستيد (77)

[و خدا فرمايد:] هرآينه حق را براى شما آورديم وليكن بيشترتان حق را ناخوش مى داشتيد. (78)

بلكه [كافران] كارى استوار - در رد حق - ساختند، پس ما هم [براى كيفر آنها] كارى استوار مى سازيم. (79)

يا مگر مى پندارند كه ما انديشه نهانى و رازگويى آنان با يكديگر را نمى شنويم؟ چرا، [مى شنويم]، و فرستادگان ما - فرشتگان نويسنده اعمال - در نزد آنها مى نويسند. (80)

بگو: اگر خداى رحمان را فرزندى مى بود، پس من نخستين پرستنده [وى] بودم. (81)

پاك است پروردگار آسمانها و زمين، پروردگار عرش، از آنچه [او را به

ناشايست] وصف مى كنند. (82)

پس واگذارشان تا بيهوده گفت وگو كنند و به بازى سرگرم باشند تا آن روزشان را كه وعده داده مى شوند ديدار كنند. (83)

و اوست آن كه در آسمان خداست و در زمين خداست، و اوست با حكمت و دانا. (84)

و بزرگ و بزرگوار است آن [خداى] كه او راست پادشاهى آسمانها و زمين و آنچه ميان آنهاست، و دانش هنگام رستاخيز نزد اوست و به سوى او بازگردانده مى شويد. (85)

و آنان كه جز خداى را مى خوانند - مى پرستند - ياراى شفاعت كردن ندارند مگر كسانى كه به حق - توحيد - گواهى داده باشند و بدانند - كه از چه كسى شفاعت كنند، و شفاعت نخواهند كرد مگر از مومنان گناهكار -. (86)

و اگر از آنان بپرسى چه كسى آنان را آفريده است هرآينه گويند: خدا. پس كجا و چگونه [از پرستش خدا به پرستش غير او] گردانيده مى شوند (87)

و [نزد اوست علم به] گفتار او - پيامبر (ص) - كه اى پروردگار من، همانا اينان مردمى اند كه ايمان نمى آورند. (88)

پس، از آنان روى بگردان و سلام گو، زودا كه بدانند. (89)

شد مگر آنكه مسخره اش مي كردند. (7)

آنها را كه از ايشان نيرومندتر بودند هلاك كرديم. و داستان پيشينيان گذشت. (8)

اگر از آنها بپرسي : چه كسي آسمانها و زمين را آفريده است؟ مي گويند: آنها را آن پيروزمند دانا آفريده است. (9)

آن كه زمين را بستر شما ساخت و برايتان راهها در آن پديد آورد. باشد كه هدايت شويد. (10)

و آن كه از آسمان آب فرستاد، به اندازه . و بدان سرزمين مرده را زنده كرديم. شما نيز اينچنين از گورها بيرون آورده شويد. (11)

و آن كه همه جفتها را بيافريد. و برايتان از كشتيها و چارپايان مركبها ساخت كه سوار شويد. (12)

و چون بر پشت آنها قرار گرفتيد، نعمت پروردگارتان را ياد كنيد و بگوييد: منزه است آن كس كه اينها را رام ما كرد وگرنه ما را توان آن نبود. (13)

و ما به سوي پروردگارمان باز مي گرديم. (14)

و براي او از ميان بندگانش فرزندي قائل شدند. آدمي به آشكارا ناسپاس است. (15)

آيا او از ميان مخلوقاتش براي خود دختران برگرفته و پسران را خاص شما كرده است. (16)

و چون به يكي از آنها مژده تولد همان چيزي را دهند كه به خداي رحمان نسبت داده رويش سياه گردد و آكنده از خشم شود. (17)

آيا آن كه به آرايش پرورش يافته و در هنگام جدال آشكار نمي گردد از آن خداست. (18)

و فرشتگان را كه بندگان خدايند زن پنداشتند. آيا به هنگام خلقتشان آنجا حاضر بوده اند؟ زودا كه اين شهادتشان را مي نويسند و از آنها بازخواست مي شود.

(19)

گفتند: اگر خداي رحمان مي خواست ما فرشتگان را نمي پرستيديم. آنچه مي گويند از روي ناداني است و جز به دروغ سخن نمي گويند. (20)

آيا پيش از قرآن كتابي برايشان نازل كرده ايم كه اكنون بدان تمسك مي جويند. (21)

نه ، مي گويند: پدرانمان را بر آييني يافتيم و ما از پي آنها مي رويم. (22)

بدينسان، پيش از تو، به هيچ قريه اي بيمدهنده اي نفرستاديم مگر آنكه متنعمانش گفتند: پدرانمان را بر آييني يافتيم و ما به اعمال آنها اقتدا، مي كنيم. (23)

گفت: حتي اگر براي شما چيزي بياورم كه از آنچه پدرانتان را بر آن يافته بوديد هدايت كننده تر باشد؟ گفتند: ما به آييني كه شما را بدان فرستاده اند بي ايمانيم. (24)

پس، از آنها انتقام گرفتيم. و بنگر كه عاقبت تكذيبكنندگان چگونه بوده است. (25)

و ابراهيم به پدر و قومش گفت: من از آنچه شما مي پرستيد بيزارم. (26)

مگر آن كه مرا آفريده ، كه او راهنماييم خواهد كرد. (27)

و اين سخن را در فرزندان خود سخني پاينده كرد، باشد كه به خدا باز گردند. (28)

و من اينان و پدرانشان را از زندگي بهره مند كردم تا آنگاه كه حق و پيامبري روشنگر به سويشان آمد. (29)

چون حق بر آنها آشكار شد گفتند: اين جادوست و ما بدان ايمان نمي آوريم. (30)

گفتند: چرا اين قرآن بر مردي از بزرگمردان آن دو قريه نازل نشده است. (31)

آيا آنان رحمت پروردگارت را تقسيم مي كنند؟ حال آنكه ما روزي آنها را در اين زندگي دنيا ميانشان تقسيم مي كنيم.

و بعضي را به مرتبت. بالاتر از بعضي ديگر قرار داده ايم تا بعضي بعض ديگر را به خدمت گيرند. و رحمت پروردگارت از آنچه آنها گرد مي آورند بهتر است. (32)

و اگر نه آن بود كه همه مردم يك امت مي شدند، سقفهاي خانه هاي كساني را كه خداي رحمان را باور ندارند از نقره مي كرديم و بر آنها نردبامهايي مي نهاديم تا بر آن بالا روند. (33)

و براي خانه هايشان نيز درهايي از نقره مي كرديم و تختهايي كه بر آن تكيه زنند. (34)

و از هر گونه زينت. و همه اينها برخورداري ناچيز دنيوي است. حال آنكه آخرت در نزد پروردگار تو براي پرهيزگاران است. (35)

هر كس كه از ياد خداي رحمان روي گرداند، شيطاني بر او مي گماريم كه همواره همراهش باشد. (36)

و آن شيطانها آنان را از راه خدا باز مي گردانند، ولي پندارند كه هدايت يافتگانند. (37)

تا آنگاه كه نزد ما آيد، مي گويد: اي كاش دوري من و تو دوري مشرق و مغرب بود. و تو چه همراه بدي بودي . (38)

چون ستم كرديد آن روز پشيماني سود نكند و هر دو در عذاب شريك باشيد. (39)

آيا تو مي خواهي به كران سخن بشنواني ، يا كوران و آنهايي را كه در گمراهي آشكار هستند راه بنمايي . (40)

و اگر تو را ببريم، از آنها انتقام مي گيريم. (41)

يا آن عذابي را كه به آنها وعده داده ايم به تو نشان مي دهيم، كه ما بر ايشان توانا هستيم. (42)

پس در آنچه به تو وحي شده است

چنگ بزن كه تو بر راه راست هستي . (43)

و قرآن سبب بلند آوازه گشتن تو و قوم توست، و زودا كه بازخواست شويد. (44)

از پيامبران ما كه پيش از تو فرستاده ايم بپرس: آيا جز خداي رحمان، ديگري را براي پرستش آنها قرار داده بوديم. (45)

و هر آينه موسي را همراه با آيات خود بر فرعون و مهتران قومش فرستاديم و گفت: من فرستاده پروردگار جهانيانم. (46)

چون آيات ما را بر آنان عرضه داشت، به ناگاه همه از آن به خنده افتادند. (47)

و هر معجزه اي كه به آنها نشان داديم از معجزه ديگر عظيمتر بود. آنگاه همه را به عذاب گرفتار كرديم، باشد كه باز گردند. (48)

گفتند: اي جادوگر، پروردگارت را با آن عهدي كه با تو نهاده است براي ما بخوان كه ما هدايت شدگانيم. (49)

چون عذاب را از آنها برداشتيم، پيمان خود را شكستند. (50)

فرعون در ميان مردمش ندا داد كه : اي قوم من، آيا پادشاهي مصر و اين جويباران كه از زير پاي من جاري هستند از آن من نيستند؟ آيا نمي بينيد. (51)

آيا من بهترم يا اين مرد خوار ذليل كه درست سخن گفتن نتواند. (52)

چرا دستهايش را به دستبندهاي طلا نياراسته اند؟ و چرا گروهي از فرشتگان همراهش نيامده اند. (53)

پس قوم خود را گمراه ساخت تا از او اطاعت كردند، كه مردمي تبهكار بودند. (54)

چون ما را به خشم آوردند، از آنها انتقام گرفتيم و همگان را غرقه ساختيم. (55)

آنان را در شمار گذشتگان و داستان براي آيندگان كرديم. (56)

و چون داستان

پسر مريم آورده شد، قوم تو به شادماني فرياد زدند. (57)

و گفتند: آيا خدايان ما بهترند يا او؟ و اين سخن را جز براي جدال با تو نگفتند، كه مردمي ستيزه جويند. (58)

او جز بنده اي نبود كه ما نعمتش ارزاني داشتيم و مايه عبرت بني اسرائيلش گردانيديم. (59)

اگر مي خواستيم به جاي شما فرشتگاني پديد مي آورديم تا در روي زمين جانشين شما گردند. (60)

و هر آينه او نشانه فرا رسيدن قيامت است. در آن شك مكنيد، و از من متابعت كنيد. اين است راه راست. (61)

شيطان شما را از راه باز نگرداند، زيرا او دشمن آشكار شماست. (62)

و چون عيسي با دليلهاي روشن خود آمد، گفت: برايتان حكمت آورده ام و آمده ام تا چيزهايي را كه در آن اختلاف مي كنيد بيان كنم. پس، از خدا بترسيد و از من اطاعت كنيد. (63)

خداي يكتا پروردگار من و پروردگار شماست. او را بپرستيد. راه راست اين است. (64)

گروهها با هم اختلاف كردند. پس واي بر ستمكاران از عذاب دردآور قيامت. (65)

آيا چشم به راه چيزي جز قيامتند كه ناگاه و بي خبرشان بيايد. (66)

در آن روز دوستان -غير از پرهيزگاران- دشمن يكديگرند. (67)

اي بندگان من، در آن روز بيمي بر شما نيست و شما غمگين نمي شويد. (68)

آن كسان كه به آيات ما ايمان آورده اند و تسليم امر ما شده اند. (69)

شما و جفتهايتان با شادكامي به بهشت داخل شويد. (70)

قدحهاي زرين و سبوها را در ميانشان به گردش مي آورند. در آنجاست هر چه نفس آرزو كند

و ديده از آن لذت ببرد. و در آنجا جاودانه خواهيد بود. (71)

اين بهشتي است كه به پاداش كارهايي كه كرده ايد به ميراثش مي بريد. (72)

در آنجا برايتان ميوه هاي بسيار هست كه از آنها مي خوريد. (73)

گناهكاران در عذاب جهنم جاويدانند. (74)

عذابشان كاهش نمي يابد و آنها از نوميدي خاموش باشند. (75)

ما به آنها ستمي نكرده ايم، آنها خود به خويشتن ستم كرده اند. (76)

فرياد برآورند كه : اي مالك، كاش پروردگار تو ما را بميراند. مي گويد: نه ، شما در اينجا ماندني هستيد. (77)

ما شما را با حق آشنا كرديم ولي بيشترتان از حق كراهت داشتيد. (78)

آيا آنها در اعتقاد خويش پاي - فشرده اند؟ ما هم پاي فشرده ايم. (79)

آيا مي پندارند ما راز و نجوايشان را نمي شنويم؟ آري ، رسولان ما نزد آنها هستند و مي نويسند. (80)

بگو: اگر خداي رحمان را فرزندي مي بود، من از نخستين پرستندگان مي بودم. (81)

منزه است پروردگار آسمانها و زمين و پروردگار عرش از آن نسبتها كه به او مي دهند. (82)

پس رهايشان كن تا به همان سخنان باطل مشغول باشند و به بازيچه سرگرم، تا آن روزي كه آنها را وعده داده اند برسد. (83)

اوست كه هم در آسمان خداست و هم در زمين خداست و حكيم و داناست. (84)

برتر و بزرگوارتر است آن كس كه فرمانروايي آسمانها و زمين و هر چه در ميان آنهاست از آن اوست و علم فرا رسيدن قيامت نزد اوست و به او باز گردانده مي شويد. (85)

كساني سواي

او را كه به خدايي مي خوانند قادر به شفاعت كسي نيستند. مگر كساني كه از روي علم. به حق شهادت داده باشند. (86)

اگر از ايشان بپرسي كه چه كسي آنها را آفريده است، مي گويند: الله . پس چرا از حق روي مي گردانند. (87)

گفتارش اين بود: اي پروردگار من، اينان مردمي هستند كه ايمان نمي آورند. (88)

پس، از آنها درگذر و بگو: ايمني است شما را. آري به زودي خواهند دانست. (89)

و چارپايان مركوب ساخت (12)

كه بر پشت آن برآييد و سپس نعمت پروردگارتان را آنگاه كه بر آن بر آمديد، ياد كنيد و بگوييد پاكا كسى كه اين را رام ما ساخت و ما بر آن توانا نبوديم (13)

و ما به [درگاه] پروردگارمان روى مى آوريم (14)

و براى او از بندگانش فرزندى قائل شدند، بى گمان انسان، ناسپاسى آشكار است (15)

آيا از آنچه آفريده است براى خود دختران را برگزيده است و شما را به داشتن پسران، برگزيده است؟ (16)

و چون هر يك از آنان را به آنچه براى خداوند مثل مى زند [دختر]، خبر دهند، چهره اش سياه شود و اندوه خود را فرو خورد (17)

آيا كسى كه در زر و زيور پرورش يافته است [دختر] كه در جدل هم ناتوان است [شايسته نسبت دادن به خداوند است؟] (18)

و مدعى شدند كه فرشتگان كه خود بندگان خداوند رحماناند، مادينه اند، آيا آفرينش آنان را شاهد بوده اند؟ كه [در اين صورت] زودا كه شهادت ايشان نوشته شود، و بازخواست شوند (19)

و گويند اگر خداوند رحمان مى خواست ما آنان [فرشتگان] را نمى پرستيديم، آنان را به اين امر، علمى نيست، ايشان جز دروغ نمى بافند (20)

يا شايد به آنان كتابى پيش از آن داده ايم كه ايشان به آن متمسكاند؟ (21)

بلكه گويند ما پدرانمان را بر شيوه اى يافته ايم، و با پيروى از آنان ره يافته ايم (22)

و بدينسان پيش از تو در هيچ آبادى، هشداردهنده اى نفرستاديم مگر آنكه ناز پروردگانش گفتند ما پدرانمان را بر شيوه اى يافته ايم، و ما در پى آنان دنباله روانيم (23)

بگو حتى اگر براى شما راهنماتر از آنچه پدرانتان را

پيرو آن يافتيد، بياورم؟ گفتند ما رسالت شما را منكريم (24)

آنگاه از ايشان داد ستانديم، پس بنگر كه سرانجام دروغ انگاران چه بوده است (25)

و چنين بود كه ابراهيم به پدرش و قومش گفت همانا من از آنچه مى پرستيد برى و بركنارم (26)

مگر از كسى كه مرا آفريده است و همو مرا هدايت فرمايد (27)

و آن [انديشه توحيد] را سخنى ماندگار در ميان احفاد او قرار داد، باشد كه به راه آيند (28)

آرى اينان و پدرانشان را بهره مند ساخته ام تا آنكه [دين] حق و پيامبرى آشكار به نزد آنان آمد (29)

و چون [دين] حق به نزد آنان آمد، گفتند اين جادوست و ما منكر آنيم (30)

و گفتند چرا اين قرآن بر مردى بزرگ از آن دو شهر [مكه و طائف] فرود نيامده است (31)

آيا ايشان رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند [نه بلكه] ما زيستمايه شان را در زندگانى دنيا در ميان آنان تقسيم مى كنيم، و بعضى از ايشان را بر بعضى ديگر به درجاتى برتر داشتيم تا بعضى از آنان بعضى ديگر را به بيگارى بگيرند، و رحمت پروردگارت بهتر است از آنچه گرد مى آورند (32)

و اگر اين نبود كه [نمى خواستيم] مردم امت يگانه اى [در كفر] شوند، براى خانه هاى كسانى كه بر خداوند رحمان كفر مى ورزيدند، سقفهايى سيمين پديد مى آورديم، و نيز نردبانهايى [از سيم] كه بر آنها بالا روند (33)

و نيز براى خانه هايشان درهايى [از سيم] و تختهايى [قرار مى داديم] كه بر آنها تكيه زنند (34)

و زر و زيورهايى، و همه اينها كالاى زندگانى دنياست، و آخرت در نزد پروردگارت از آن پرهيزگاران است (35)

و هر كس از ياد خداى رحمان دل بگرداند، براى او شيطانى بگماريم كه او همنشين اوست (36)

و آنان ايشان را از راه [راست] باز دارند، و گمان برند كه خود ره يافته اند (37)

تا آنكه به نزد ما آيد [و به آن شيطان] گويد كاش بين من و تو فاصله مشرق و مغرب بود، و چه بد همنشينى است (38)

و هرگز چون ستم [/ شرك] ورزيده ايد، اين روز [اين امر] سودتان ندهد كه در عذاب مشتركيد (39)

آيا تو به ناشنوايان [پيام خود را] مى شنوانى، يا نابينايان و كسى را كه در گمراهى آشكار است، هدايت مى كنى؟ (40)

پس اگر تو را [از دنيا] ببريم، در آن صورت از ايشان داد مى ستانيم (41)

يا اگر به تو آنچه [از عذاب] به ايشان وعده داده ايم نشان دهيم، در هر صورت، بر ايشان تواناييم (42)

به آنچه بر تو وحى شده است، تمسك كن [و بدان كه] تو بر راه راست هستى (43)

و آن يادآورى براى تو و قوم توست، و زودا كه باز خواست شويد (44)

و از [پيروان] پيامبران ما، كسانى كه پيش از تو فرستاده ايم بپرس، كه آيا به جاى خداوند رحمان، خدايانى را حكم كرده ايم كه پرستيده شوند (45)

و به راستى موسى را همراه با پديده هاى شگرفمان به سوى فرعون و بزرگان قومش فرستاديم، آنگاه گفت من پيامبر پروردگار جهانيانيم (46)

چون پديده هاى شگرف ما را براى آنان آورد، آنگاه بود كه به آنها مى خنديدند (47)

و هيچ پديده شگرفى به آنان ننمايانديم مگر آنكه از همانندش بزرگتر بود، و ايشان را با عذاب فرو گرفتيم باشد كه به

راه آيند (48)

و گفتند اى ساحر [ارجمند] براى ما به درگاه پروردگارت - با عهدى كه با تو دارد - دعا كن كه ما هم ره يافته ايم (49)

و چون عذاب را از آنان بر طرف ساختيم، آنگاه بود كه پيمان شكنى كردند (50)

و فرعون در ميان قومش [چنين] آواز در داد كه اى قوم من آيا فرمانروايى مصر از آن من نيست و آيا اين رودها از زير [كوشك] من روان نيست، آيا نمى نگريد (51)

بلكه من بهترم از اين كسى كه بى مقدار است، و نزديك نيست كه سخن واضح بگويد (52)

پس چرا دستبندهايى زرين براى او نازل نشده، يا چرا با او فرشتگانى نيامده اند كه همراهى كنند؟ (53)

پس قومش را از راه به در برد، آنگاه از او پيروى كردند كه ايشان [در برابر خداوند] قومى نافرمان بودند (54)

و چون ما را به خشم آوردند، از ايشان انتقام گرفتيم، و همگيشان را غرقه ساختيم (55)

و آنان را پيشينه و مايه عبرت واپسينان گردانديم (56)

و چون [آفرينش] پسر مريم مثل زده شد، آنگاه قوم تو از آن بانگ [به ريشخند] برداشتند (57)

و گفتند آيا خدايان ما بهترند يا او؟ و اين مثل را براى تو نزدند مگر از راه جدل، آرى كه قومى ستيزه جو هستند (58)

او جز بنده اى نيست كه بر او نعمتها ارزانى داشته ايم، و او را براى بنى اسرائيل مايه عبرت ساخته ايم (59)

و اگر مى خواستيم به جاى شما فرشتگانى در روى زمين پديد مى آورديم كه جانشين شوند (60)

و همانا او [عيسى يا قرآن] نشانه قيامت است، پس هرگز در آن شك نداشته

باشيد، و از من پيروى كنيد، اين راهى راست است (61)

و شيطان راه شما را نزند، كه او دشمن آشكار شماست (62)

و چون عيسى پديده هاى شگرف را آورد، گفت به راستى براى شما حكمت آورده ام، و براى شما بعضى از امورى را كه در آن اختلاف نظر داريد روشن مى سازم، پس از خداوند پروا و از من پيروى كنيد (63)

بى گمان خداوند پروردگار من است و پروردگار شماست، او را بپرستيد كه راه راست همين است (64)

ولى گروه مشركان در ميان خود به اختلاف سخن گفتند، پس واى بر ستمگران [مشرك] از عذاب روزى سهمگين (65)

انتظار ندارند مگر قيامت را كه به ناگهان به سراغشان آيد و ايشان ناآگاه باشند (66)

دوستان در چنين روزى، بعضى دشمن بعض ديگر باشند، مگر پرهيزگاران (67)

اى بندگانم امروز نه بيمى بر شماست و نه اندوهگين شويد (68)

كسانى كه به آيات ما ايمان آورده اند و مسلمان هستند (69)

شما و همسرانتان شادمانه به بهشت درآييد (70)

برگرد آنان سينى هاى زرين و كوزه ها را به گردش درآورند و در آنجا هر چه دلها خواهد و ديدگان بپسندد، هست و شما در آنجا جاودانه هستيد (71)

و اين بهشتى است كه به خاطر كار و كردارتان به شما رسيده است (72)

براى شما در آنجا ميوه هاى بسيار هست كه از آنها مى خوريد (73)

بى گمان گناهكاران در عذاب دوزخ جاويدانند (74)

[عذاب] از ايشان كاهش نيابد و آنان در آن حال دلسردند (75)

و ما در حق ايشان ستم نكرديم، بلكه خود [در حق خويش] ستمكار بودند (76)

و ندا در دهند: اى مالك كاش

پروردگارت كار ما را يكسره كند، گويد: شما ماندگاريد (77)

به راستى كه براى شما [دين و سخن] حق را آورده ايم، ولى بيشترينه شما ناخواهان حق هستيد (78)

يا در كار خود عزم و جزم داشتند، ما نيز جازم هستيم (79)

يا شايد گمان كنند كه ما راز و رازگويى شان را نمى شنويم؟ آرى مى شنويم، و فرشتگان ما نزد ايشان [كار و كردارشان را] مى نويسند (80)

بگو اگر براى خداى رحمان فرزندى بود، من خود نخستين پرستنده بودم (81)

منزه و فراتر است پروردگار آسمانها و زمين صاحب عرش، از آنچه مى گويند (82)

پس بگذارشان تا ژاژخايى و بازيگوشى كنند تا به ديدار آن روزشان كه وعده اش را به ايشان داده اند، برسند (83)

و او كسى است كه هم در آسمان خداست و هم در زمين خداست، و او فرزانه داناست (84)

و بزرگا كسى كه فرمانروايى آسمانها و زمين و آنچه در ميان آنهاست از آن اوست و آگاهى از قيامت با اوست و به نزد او باز گردانده مى شويد (85)

و كسانى كه [كافران] به جاى او [خداوند] به پرستش مى خوانند، داراى شفاعت نيستند، مگر [براى] آن كسى كه شاهد و ناظر حق باشد و ايشان مى دانند (86)

و اگر از ايشان بپرسى چه كسى ايشان را آفريده است، بى شك خواهند گفت خداوند، پس چگونه بيراهه مى روند؟ (87)

و سوگند به سخن او [محمد] كه يارب گويد، اينان قومى هستند كه ايمان نمى آورند (88)

از ايشان درگذر و بگو سلام، زودا كه بدانند (89)

(3)

و همانا آن است در مادر كتاب نزد ما فرازنده حكيم (4)

آيا مى زنيم از شما ذكر را (يادآورى را) كنارى كه شمائيد قومى فزونى جويان (5)

و بسا فرستاديم پيمبرى در پيشينيان (6)

و نمى آمدشان پيمبرى جز آنكه بودند بدو مسخره كنان (7)

پس نابود ساختيم سخت تر از ايشان را در نيرو (جنگ آورى) و گذشت مثَل پيشينيان (8)

و اگر پرسيشان كه آفريده است آسمانها و زمين را هر آينه گويند آفريد آنها را خداى عزّتمند دانا (9)

آنكه گردانيد براى شما زمين را آرامگهى و نهاد براى شما در آن راه هائى شايد رهبرى شويد (10)

و آنكه فرستاد از آسمان آبى به اندازه اى پس زنده ساختيم بدان شهرى مُرده را بدينگونه برون آورده شويد (11)

و آنكه آفريد جُفتها را همگى و قرار داد براى شما از كِشتى و دامها آنچه را سوار شويد (12)

تا استوار شويد بر پشتهاى آن پس ياد آريد نعمت پروردگار خويش را گاهى كه استوار شديد بر آنها و گويند منزّه است خدائى كه رام كرد براى ما اين را و نبوديم ما آن را هماوردان (13)

و هر آينه مائيم بسوى پروردگار خويش بازگشتگان (14)

و قرار دادند براى او از بندگانش بخشى همانا انسان است ناسپاس آشكار (15)

يا بگرفت از آنچه بيافريدست دخترانى و برگزيده است شما را به پسران (16)

و گاهى كه مژده داده شود يكيشان بدانچه زده است براى خداوند مهربان مثَلى گردد چهره او سياه و او است خشم خورنده (17)

آيا آنكو آراسته گردد به زيور و او در ستيزه گرى (يا دشمنان) است ناآشكار (18)

و قرار دادند فرشتگانى را كه

بندگان خداى مهربانند مادگانى آيا گواه شدند آفرينش آنان را زود است نوشته شود گواهيشان و پرسش شوند (19)

و گفتند اگر مى خواست خداوند مهربان نمى پرستيديمشان نيستشان بدان دانشى نيستند آنان جز آنكه دروغ مى گويند (20)

يا داديم بديشان كتابى پيش از آن پس ايشانند بدان چنگ زنندگان (21)

بلكه گفتند يافتيم پدران خويش را بر ملّتى و مائيم همانا بر نشانى هاى آنان پيروان (22)

و بدينسان نفرستاديم پيش از تو در شهرى ترساننده اى جز آنكه گفتند هوسرانانش كه يافتيم همانا پدران خويش را بر ملّتى و مائيم هر آينه بر نشانى هاى آنان پيروان (23)

گفت و اگر چه بيارم شما را به راهنماتر از آنكه يافتيد بر آن پدران خويش را گفتند همانا مائيم بدانچه فرستاده شديد بدان كافران (24)

پس انتقام گرفتيم از ايشان پس بنگر چگونه بود عاقبت تكذيب كنندگان (25)

و هنگامى كه گفت ابراهيم به پدر خويش و قومش كه منم همانا بيزار از آنچه مى پرستيد (26)

مگر آنكه مرا آفريد كه او زود است رهبريم كند (27)

و گردانيد آن را سخنى پايدار از پس خويش (يا در نژاد خويش) شايد ايشان بازگردند (28)

بلكه بهره مند ساختم ايشان و پدران ايشان را تا بيامدشان حقّ و فرستاده اى آشكار (29)

و هنگامى كه بيامدشان حقّ گفتند اين است جادوئى و همانا مائيم بدان كافران (30)

و گفتند چرا فرستاده نشد اين قرآن بر مردى از دو شهر بزرگوارى (31)

آيا آنان پخش كنند رحمت پروردگار تو را ما قسمت كرديم ميان ايشان روزى ايشان را در زندگانى دنيا و برترى داديم برخى از ايشان را بر برخى در پايه ها تا بگيرد بعضى

از آنان بعضى را مسخره و رحمت پروردگار تو بهتر است از آنچه گرد آرند (32)

و اگر نبود كه مى شدند مردم ملّتى يگانه هر آينه قرار مى داديم براى آنان كه كفر ورزيدند به خداى مهربان براى خانه هاى آنان پوشهائى از سيم و نردبانهائى كه بر آنها برآيند (33)

و براى خانه هاى آنان درهائى و تختهائى كه بر آنها تكيه زنند (34)

و زيورى و هر آينه همه اينها بهره زندگانى دنيا است و آخرت است نزد پروردگار تو از آنِ پرهيزكاران (35)

و هر كه روى برتابد از ياد خداى مهربان برمى انگيزيم برايش شيطانى پس او است وى را همنشين (36)

و همانا آنان بازدارندشان از راه و پندارند كه ايشانند راه يافتگان (37)

تا گاهى كه آيد ما را گويد كاش ميان من و تو دورى خاور و باختر بودى كه چه زشت همنشينى است (38)

و هرگز سودتان ندهد امروز گاهى كه ستم كرديد كه شمائيد در عذاب شركت كنندگان (39)

پس آيا تو مى شنوانى كران را يا رهبرى كنى كوران را و آن را كه او است در گمراهى آشكار (40)

پس اگر تو را بريم همانا مائيم از ايشان انتقام گيرندگان (41)

يا نمائيم تو را آنچه بديشان وعده داديم همانا مائيم بر ايشان توانايان (42)

پس چنگ آن بدانچه وحى شد بسويت كه توئى همانا بر راه راست (43)

و هر آينه آن يادآوريى است براى تو و قومت و زود است پرسش شويد (44)

و بپرس آن را كه فرستاديم پيش از تو از فرستادگان خويش آيا قرار داديم جز خداى مهربان خدايانى كه پرستش شوند (45)

و همانا فرستاديم موسى

را به آيتهاى خويش بسوى فرعون و كسانش پس گفت من فرستاده پروردگار جهانيان (46)

تا گاهى كه بيامدشان به آيتهاى ما ناگاه ايشانند بر آن خنده زنان (47)

و ننمائيمشان آيتى مگر آن است بزرگتر از خواهرش (ديگرى) و گرفتيمشان به عذاب باشد ايشان بازگردند (48)

و گفتند اى جادوگر بخوان براى ما پروردگار خويش را بدانچه نزد تو سپرده است كه مائيم همانا هدايت شدگان (49)

پس هنگامى كه برداشتيم از ايشان عذاب را ناگاه ايشانند پيمان شكنان (50)

و بانگ برآورد فرعون در قوم خويش گفت اى قوم من آيا نيست از آن من پادشاهى مصر و اين جوى ها روانند از زيرم آيا نمى بينيد (51)

بلكه من بهترم از آن كه او است زبون و نيارد كه گويا گردد (52)

پس چرا افكنده نشد بر او دست بندهائى از زر يا بيايند با وى فرشتگان برابر (دوشادوش) (53)

پس سبكسر ساخت قومش را پس فرمانبردارش كردند كه بودند ايشان همانا گروهى نابفرمان (54)

تا گاهى كه به خشم آوردند ما را كين كشيديم از ايشان پس غرق ساختيم ايشان را همگى (55)

پس گردانيديمشان گذشته و نمونه اى براى بازماندگان (56)

و گاهى كه زده شد پسر مريم مثَلى ناگاه قومت از او بازدارند (يا برگردند) (57)

و گفتند آيا خدايان ما بهترند يا او نزدندش براى تو جز به ستيزگى بلكه ايشانند گروهى ستيزه جويان (58)

نيست او جز بنده اى كه بخشيديم بدو و گردانيديمش مثَلى براى بنى اسرائيل (59)

و اگر مى خواستيم قرار مى داديم بجاى شما فرشتگانى در زمين جانشين شوند (60)

و همانا آن علمى است به ساعت پس شكّ نورزيد بدان و مرا پيروى كنيد

اين است راهى راست (61)

و بازندارد شما را شيطان كه او شما را است دشمنى آشكار (62)

و هنگامى كه بيامد عيسى به نشانى ها گفت همانا آوردم شما را به حكمت و تا بيان كنم براى شما پاره آنچه را در آن اختلاف داريد پس بترسيد خدا را و مرا فرمان بريد (63)

همانا خدا است پروردگار من و پروردگار شما پس بپرستيدش اين است راهى راست (64)

پس اختلاف كردند احزاب از ميان ايشان پس واى براى آنان كه ستم كردند از عذاب روزى دردناك (65)

آيا چشم به راهند جز ساعت را كه بيايدشان ناگاه و ايشان ندانند (66)

دوستان در آن روز بعضيشان بعضى را دشمنند مگر پرهيزكاران (67)

اى بندگان من نيست بيمى بر شما امروز و نه اندوهگين باشيد (68)

آنان كه ايمان آوردند به آيتهاى ما و بودند اسلام آرندگان (69)

درآئيد به بهشت شما و همسرانتان شادمانان (70)

گردانيده شود بر ايشان جامهائى از زر و صراحى هائى و در آن است آنچه هوس كنند دلها و لذّت برند ديدگان و شمائيد در آن جاودانان (71)

و اين است بهشتى كه ارث داده شديدش بدانچه بوديد مى كرديد (72)

شما را است در آن ميوه فراوان كه از آن مى خوريد (73)

همانا گنهكاران در عذاب دوزخند جاودانان (74)

بريده نگردد از ايشان و ايشانند در آن سرافكندگان (75)

و ستم نكرديم بر ايشان و ليكن بودند ايشان ستمكاران (76)

و بانگ برآوردند اى مالك حكم كند بر ما (يكسره كند كار ما را) پروردگارت گويد همانا شمائيد ماندگان (77)

همانا آورديم شما را به حقّ و ليكن بيشتر شمائيد حقّ

را ناخوش دارندگان (78)

بلكه استوار كردند كارى را كه مائيم همانا استواركنان (79)

يا پندارند كه ما نمى شنويم نهان ايشان و راز ايشان را بلى و فرستادگان ما نزد ايشانند نويسندگان (80)

بگو اگر باشد خدا را فرزندى هر آينه منم نخستين پرستندگان (81)

منزّه است پروردگار آسمانها و زمين پروردگار عرش از آنچه مى ستايند (82)

پس بگذارشان فروروند و بازى كنند تا برسند روز خويش را آن روزى كه وعده داده شوند (83)

و او است آنكه در آسمان خدا است و در زمين خدا است و او است حكيم دانا (84)

و فرخنده باد آنكه وى را پادشاهى آسمانها است و زمين و آنچه ميان آنها است و نزد او است علم ساعت و بسويش بازگردانيده شويد (85)

و دارا نيستند آنان كه جز وى خوانند شفاعت را جز آنكو گواهى دهد به حقّ و ايشان مى دانند (86)

و اگر پرسيشان كه آفريدستشان هر آينه گويند خدا پس كجا به دروغ رانده مى شوند (87)

و گفتارش كه پروردگارا همانا اينانند گروهى ايمان نيارندگان (88)

پس درگذر از ايشان و بگو سلامى پس زود است بدانند (89)

not come to them any prophet but that they used to deride him.

8 So We destroyed those who were stronger than these, and the example of the an-cients has passed.

9 If you ask them, ‘Who created the heavens and the earth?’ they will surely say, ‘The All-mighty, the All-knowing created them.’

10 He, who made the earth a cradle for you and made in it ways for you, so that you may be guided [to your destinations],

11 and who sent down water from the sky in a measured manner, and We revived with it a dead country. (Likewise you [too] shall be raised [from the dead].)

12 And who created all the kinds and made for you the ships and the cattle such as you ride,

13 that you may sit on their backs, then remember the blessing of your Lord when you are settled on them, and say, ‘Immaculate is He who has disposed this for us, and we [by ourselves] were no match for it.

14 Indeed we shall return to our Lord.’

15 They ascribe to Him offspring from among His servants! Man is indeed a manifest ingrate.

16 Did He adopt daughters from what He creates while He preferred you with sons?

17 When one of them is brought the news of what he ascribes to the All-beneficent, his face becomes darkened and he chokes with suppressed agony, [and says]

18 ‘What! One who is brought up amid ornaments and is inconspicuous in contests?’

19 And they have

made the angels—who are servants of the All-beneficent—females. Were they witness to their creation? Their testimony will be written down and they shall be questioned.

20 They say, ‘Had the All-beneficent wished, we would not have worshipped them.’ They do not have any knowledge of that, and they do nothing but surmise.

21 Did We give them a Book before this, so that they are holding fast to it?

22 Rather they say, ‘We found our fathers following a creed, and we are indeed guided in their footsteps.’

23 And so it has been that We did not send any warner to a town before you, without its affluent ones saying, ‘We found our fathers following a creed and we are indeed following in their footsteps.’

24 He would say, ‘What! Even if I bring you a better guidance than what you found your fathers following?!’ They would say, ‘We indeed disbelieve in what you are sent with.’

25 Thereupon We took vengeance on them; so observe how was the fate of the deniers.

26 When Abraham said to his father and his people, ‘I repudiate what you worship,

27 excepting Him who originated me; indeed He will guide me.’

28 And He made it a lasting word among his posterity so that they may come back [to the right path].

29 Rather I provided for these and their fathers until there came to them the truth and a manifest apostle.

30 But when the truth came to them, they said, ‘This is magic, and

we indeed disbe-lieve in it.’

31 And they said, ‘Why was not this Qur’an sent down to some great man from the two cities?’

32 Is it they who dispense the mercy of your Lord? It is We who have dispensed among them their livelihood in the present life, and raised some of them above others in rank, so that some may take others into service, and your Lord’s mercy is better than what they amass.

33 Were it not [for the danger] that mankind would be one community, We would have surely made for those who defy the All-beneficent, silver roofs for their houses and [silver] stairways by which they ascend;

34 and [silver] doors for their houses and [silver] couches on which they recline;

35 and ornaments of gold; yet all that would be nothing but the wares of the life of this world, and the Hereafter near your Lord is for the Godwary.

36 Whoever turns a blind eye to the remembrance of the All-beneficent, We assign him a devil who remains his companion.

37 Indeed they bar them from the way while they suppose that they are [rightly] guided.

38 When he comes to Us, he will say, ‘I wish there had been between me and you the distance between east and west! What an evil companion [are you]!’

39 ‘Today that will be of no avail to you. As you did wrong, so will you share in the punishment.’

40 Can you, then, make the deaf hear or guide the

blind and someone who is in mani-fest error?

41 Either We shall take you away—for We will indeed take vengeance on them—

42 or We shall show you what We have promised them, for indeed We hold them in Our power.

43 So hold fast to what has been revealed to you. Indeed you are on a straight path.

44 Indeed it is a reminder for you and for your people, and soon you will be questioned.

45 Ask those of Our apostles We have sent before you: Did We set up any gods be-sides the All-beneficent to be worshipped?

46 Certainly We sent Moses with Our signs to Pharaoh and his elite. He said, ‘I am indeed an apostle of the Lord of all the worlds.’

47 But when he brought them Our signs, behold, they laughed at them.

48 And We did not show them a sign but it was greater than the other, and We seized them with punishment so that they might come back.

49 They would say, ‘O magician! Invoke your Lord for us by the covenant He has made with you. We will indeed be guided.’

50 But when We lifted the punishment from them, behold, they would break their pledge.

51 And Pharaoh proclaimed amongst his people. He said, ‘O my people! Does not the kingdom of Egypt belong to me and these rivers that run at my feet? Do you not perceive?

52 Am I not better than this humble one who cannot even speak clearly?

53

Why have no bracelets of gold been cast upon him, nor have the angels come with him as escorts?’

54 So he misled his people and they obeyed him. Indeed they were a transgressing lot.

55 So when they roused Our wrath, We took vengeance on them and drowned them all.

56 Thus We made them the vanguard and an example for posterity.

57 When the Son of Mary was cited as an example, behold, your people raise an outcry.

58 They say, ‘Are our gods better or he?’ They only cite him to you for the sake of contention. Rather they are a contentious lot.

59 He was just a servant whom We had blessed and made an exemplar for the Chil-dren of Israel.

60 Had We wished We would have set in your stead angels to be [your] successors on the earth.

61 Indeed he is a portent of the Hour; so do not doubt it and follow Me. This is a straight path.

62 Do not let Satan bar you [from the way of Allah]. Indeed he is your manifest en-emy.

63 When Jesus brought the manifest proofs, he said, ‘I have certainly brought you wisdom, and [I have come] to make clear to you some of the things that you differ about. So be wary of Allah and obey me.

64 Indeed Allah is my Lord and your Lord; so worship Him. This is a straight path.’

65 But the factions differed among themselves. So woe to the wrongdoers for the

punishment of a painful day.

66 Do they await anything but that the Hour should overtake them suddenly, while they are unaware?

67 On that day, friends will be one another’s enemies, except for the Godwary.

68 [They will be told,] ‘O My servants! Today you will have no fear, nor will you grieve.

69 Those who believed in Our signs and had been muslims.

70 Enter paradise, you and your spouses, rejoicing’

71 (they will be served around with golden dishes and goblets, and therein will be whatever the souls desire and eyes delight in) ‘and you will remain in it [forever].

72 That is the paradise you have been given to inherit for what you used to do.

73 Therein are abundant fruits for you from which you will eat.’

74 Indeed the guilty will remain [forever] in the punishment of hell.

75 It will not be lightened for them and they will be despondent in it.

76 We did not wrong them, but they themselves were wrongdoers.

77 They will call out, ‘O Malik! Let your Lord finish us off!’ He will say, ‘Indeed you will stay on.’

78 ‘We certainly brought you the truth, but most of you were averse to the truth.’

79 Have they settled on some [devious] plan? Indeed We too are settling [on Our plans].

80 Do they suppose that We do not hear their secret thoughts and their secret talks? Yes indeed! And with them are Our messengers, writing down.

81 Say, ‘If the All-beneficent had

a son, I would have been the first to worship [him].’

82 Clear is the Lord of the heavens and the earth, the Lord of the Throne, of whatever they allege [concerning Him]!

83 So leave them to gossip and play until they encounter their day which they are promised.

84 It is He who is God in the sky, and God on the earth; and He is the All-Wise, the All-Knowing.

85 Blessed is He to whom belongs the kingdom of the heavens and the earth and whatever is between them, and with Him is the knowledge of the Hour, and to Him you will be brought back.

86 Those whom they invoke besides Him have no power of intercession, except those who are witness to the truth and who know [for whom to intercede].

87 If you ask them, ‘Who created them?’ they will surely say, ‘Allah.’ Then where do they stray?

88 And his plaint: ‘My Lord! Indeed these are a people who will not have faith!’

89 So disregard them, and say, ‘Peace!’ Soon they will know.

And there came not to them a prophet but they mocked at him. (7)

Then We destroyed those who were stronger than these in prowess, and the case of the ancients has gone before, (8)

And if you should ask them, Who created the heavens and the earth? they would most certainly say: The Mighty, the Knowing One, has created them; (9)

He Who made the earth a resting-place for you, and made in it ways for you that you may go aright; (10)

And He Who sends down water from the cloud according to a measure, then We raise to life thereby a dead country, even thus shall you be brought forth; (11)

And He Who created pairs of all things, and made for you of the ships and the cattle what you ride on, (12)

That you may firmly sit on their backs, then remember the favor of your Lord when you are firmly seated thereon, and say: Glory be to Him Who made this subservient to us and we were not able to do it (13)

And surely to our Lord we must return. (14)

And they assign to Him a part of His servants; man, to be sure, is clearly ungrateful. (15)

What! has He taken daughters to Himself of what He Himself creates and chosen you to have sons? (16)

And when one of them is given news of that of which he sets up as a likeness for the Beneficent Allah, his face becomes black and he is full

of rage. (17)

What! that which is made in ornaments and which in contention is unable to make plain speech! (18)

And they make the angels-- them who are the servants of the Beneficent Allah-- female (divinities). What! did they witness their creation? Their evidence shall be written down and they shall be questioned. (19)

And they say: If the Beneficent Allah had pleased, we should never have worshipped them. They have no knowledge of this; they only lie. (20)

Or have We given them a book before it so that they hold fast to it? (21)

Nay! they say: We found our fathers on a course, and surely we are guided by their footsteps. (22)

And thus, We did not send before you any warner in a town, but those who led easy lives in it said: Surely we found our fathers on a course, and surely we are followers of their footsteps. (23)

(The warner) said: What! even if I bring to you a better guide than that on which you found your fathers? They said: Surely we are unbelievers in that with which you are sent. (24)

So We inflicted retribution on them, then see how was the end of the rejecters. (25)

And when Ibrahim said to his father and his people: Surely I am clear of what you worship, (26)

Save Him Who created me, for surely He will guide me. (27)

And he made it a word to continue in his posterity that they may return. (28)

Nay! I

gave them and their fathers to enjoy until there came to them the truth and a Messenger making manifest (the truth). (29)

And when there came to them the truth they said: This is magic, and surely we are disbelievers in it. (30)

And they say: Why was not this Quran revealed to a man of importance in the two towns? (31)

Will they distribute the mercy of your Lord? We distribute among them their livelihood in the life of this world, and We j have exalted some of them above others in degrees, that some of them may take others in subjection; and the mercy of your Lord is be (32)

And were it not that all people had been a single nation, We would certainly have assigned to those who disbelieve in the Beneficent Allah (to make) of silver the roofs of their houses and the stairs by which they ascend. (33)

And the doors of their houses and the couches on which they recline, (34)

And (other) embellishments of gold; and all this is naught but provision of this world's life, and the hereafter is with your Lord only for those who guard (against evil). (35)

And whoever turns himself away from the remembrance of the Beneficent Allah, We appoint for him a Shaitan, so he becomes his associate. (36)

And most surely they turn them away from the path, and they think that they are guided aright: (37)

Until when he comes to Us, he says: O would that between me

and you there were the distance of the East and the West; so evil is the associate! (38)

And since you were unjust, it will not profit you this day that you are sharers in the chastisement. (39)

What! can you then make the deaf to hear or guide the blind and him who is in clear error? (40)

But if We should take you away, still We shall inflict retribution on them; (41)

Rather We will certainly show you that which We have promised them; for surely We are the possessors of full power over them. (42)

Therefore hold fast to that which has been revealed to you; surely you are on the right path. (43)

And most surely it is a reminder for you and your people, and you shall soon be questioned. (44)

And ask those of Our messengers whom We sent before you: Did We ever appoint gods to be worshipped besides the Beneficent Allah? (45)

And certainly We sent Musa with Our communications to Firon and his chiefs, so he said: Surely I am the messenger of the Lord of the worlds. (46)

But when he came to them with Our signs, lo! they laughed at them. (47)

And We did not show them a sign but it was greater than its like, and We overtook them with chastisement that they may turn. (48)

And they said: O magician! call on your Lord for our sake, as He has made the covenant with you; we shall surely be the followers

of the right way. (49)

But when We removed from them the chastisement, lo! they broke the pledge. (50)

And Firon proclaimed amongst his people: O my people! is not the kingdom of Egypt mine? And these rivers flow beneath me; do you not then see? (51)

Nay! I am better than this fellow, who is contemptible, and who can hardly speak distinctly: (52)

But why have not bracelets of gold been put upon him, or why have there not come with him angels as companions? (53)

So he incited his people to levity and they obeyed him: surely they were a transgressing people. (54)

Then when they displeased Us, We inflicted a retribution on them, so We drowned them all together, (55)

And We made them a precedent and example to the later generations. (56)

And when a description of the son of Marium is given, lo! your people raise a clamor thereat. (57)

And they say: Are our gods better, or is he? They do not set it forth to you save by way of disputation; nay, they are a contentious people. (58)

He was naught but a servant on whom We bestowed favor, and We made him an example for the children of Israel. (59)

And if We please, We could make among you angels to be successors in the land. (60)

And most surely it is a knowledge of the hour, therefore have no doubt about it and follow me: this is the right path. (61)

And let not the Shaitan

prevent you; surely he is your j open enemy. (62)

And when Isa came with clear arguments he said: I have come to you indeed with wisdom, and that I may make clear to you part of what you differ in; so be careful of (your duty to) Allah and obey me: (63)

Surely Allah is my Lord and your Lord, therefore serve Him; this is the right path: (64)

But parties from among them differed, so woe to those who were unjust because of the chastisement of a painful day. (65)

Do they wait for aught but the hour, that it should come ! upon them all of a sudden while they do not perceive? (66)

The friends shall on that day be enemies one to another, except those who guard (against evil). (67)

O My servants! there is no fear for you this day, nor shall you grieve. (68)

Those who believed in Our communications and were submissive: (69)

Enter the garden, you and your wives; you shall be made happy. (70)

There shall be sent round to them golden bowls and drinking-cups and therein shall be what their souls yearn after and (wherein) the eyes shall delight, and you shall abide therein. (71)

And this is the garden which you are given as an inheritance on account of what you did. (72)

For you therein are many fruits of which you shall eat. (73)

Surely the guilty shall abide in the chastisement of hell. (74)

It shall not be abated from them

and they shall therein be despairing. (75)

And We are not unjust to them, but they themselves were unjust. (76)

And they shall call out: O Malik! let your Lord make an end of us. He shall say: Surely you shall tarry. (77)

Certainly We have brought you the truth, but most of you are averse to the truth. (78)

Or have they settled an affair? Then surely We are the settlers. (79)

Or do they think that We do not hear what they conceal and their secret discourses? Aye! and Our messengers with them write down. (80)

Say: If the Beneficent Allah has a son, I am the foremost of those who serve. (81)

Glory to the Lord of the heavens and the earth, the Lord of power, from what they describe. (82)

So leave them plunging into false discourses and sporting until they meet their day which they are threatened with. (83)

And He it is Who is Allah in the heavens and Allah in the earth; and He is the Wise, the Knowing. (84)

And blessed is He Whose is the kingdom of the heavens and the earth and what is between them, and with Him is the knowledge of the hour, and to Him shall you be brought back. (85)

And those whom they call upon besides Him have no authority for intercession, but he who bears witness of the truth and they know (him). (86)

And if you should ask them who created them, they would certainly say: Allah. Whence

are they then turned back? (87)

Consider his cry: O my Lord! surely they are a people who do not believe. (88)

So turn away from them and say, Peace, for they shall soon come to know. (89)

backs. Then once you have mounted (or boarded) them, remember your Lord's favor and say: "Glory be to Him Who has subjected these to our [use]; we (ourselves) would never achieve it!

(14) We shall be sent home to our Lord."

(15) Still they have assigned a portion of His own servants to Him; man is so obviously thankless!

(16) Or should He adopt daughters from what He creates and single out sons for you?

(17) Whenever one of them is notified about the same as he imputes concerning the Mercy-giving, his face becomes dark with gloom and he feels like choking.

(18) Is someone who is set up just to look pretty while he is unable to discuss things clearly [worth worshipping]?

(19) They even pretend the angels who are the Mercy-giving's servants are females! Were they present at their own creation? Their testimony will be written down and they will be questioned about it.

(20) They say: "If the Mercy-giving had so wished, we would not have worshipped them." No matter what knowledge they may have about that, they are still merely guessing.

(21) Or have We given them a book already which they try to hold on to?

(22) Moreover they say: "We found our forefathers following such a community and we are merely being guided along their tracks."

(23) Just the same We have not sent any warner into a town previous to you unless its highlivers said: "We found our forefathers with such a community, and are merely being led

along their tracks."

(24) He said: "Even if I should bring you better guidance than what you found your forefathers had?", they would say: "We reject anything you are sent with!"

(25) We have been avenged on them; see what the outcome was for those who denied [it all]!

(26) Thus Abraham told his father and his folk: "I am innocent of what you are serving.

(27) Only the One Who originated me will guide me!"

(28) He left it as an enduring word with his posterity so they might return (to it).

(29) Indeed I have let those (men) as well as their forefathers enjoy things until Truth and a plain messenger should come to them.

(30) Yet whenever Truth did come to them, they said: "This is magic! We disbelieve in it!"

(31) They said: "If this Reading were only sent down to some important man from either town!"

(32) Are they dividing up your Lord's mercy? We divide up their livelihood among them during worldly life, and raise some of them higher in rank than others so that some of them may take advantage of the labor of others. Your Lord's mercy is better than what they are collecting.

(33) If it were not that mankind has been a single nation, We would grant anyone who disbelieves in the Mercy-giving silver roofs for their houses and staircases to climb up on,

(34) and doors for their houses and couches to recline on

(35) and [similar] luxury ! All that means nothing except

enjoyment during worldly life while those who do their duty will [spend] the Hereafter with your Lord.

(36) We assign anyone who fails to remember the Mercy-giving at nightfall, a devil who will become a soulmate for him.

(37) They divert them from the [right] way while they may reckon they are guided,

(38) until when he comes up to Us, he says: "Alas, if the distance between the two Easts only lay between you and me! He's such an awful soulmate!"

(39) It will never benefit you today to have any partners in torment since you have already gone wrong.

(40) Will you make the deaf hear or guide the blind, as well as anyone else who is in obvious error?

(41) Even should We take you away, We will still be avenged on them.

(42) Or shall We show you what We have promised them? We are Competent to deal with them!

(43) Hold on to whatever has been revealed to you; you are on a Straight Road.

(44) It is a Reminder for you and your folk, and you will (all) be questioned.

(45) Question any of Our messengers We have sent before you: "Did We set up any [other] gods they should serve instead of the Mercy-giving?"

(46) We sent Moses with Our signs to Pharaoh and his courtiers, and he said: "I am a messenger from the Lord of the Universe."

(47) When he brought them Our signs, they merely laughed at them!

(48) Yet We did not show them

any sign unless it was even greater than the one that had preceded it. We afflicted them with torment so that they might return.

(49) They said: "Mr. Magician, appeal to your Lord for us concerning what He had pledged to you; we will act as if we are guided."

(50) Yet once We removed torment from them, why they broke their word!

(51) Pharaoh announced it among his people; he said: "My people, do I not hold control over Egypt and these rivers flowing by me? Do you not notice anything?

(52) Surely I am better than this wretch who can scarcely explain a thing!

(53) If he were only presented with gold bracelets or some angels came along hitched up with him!"

(54) He sneered at his folk, yet they obeyed him; they were such immoral folk.

(55) When they provoked Us [sufficiently], We took revenge on them and let them all drown;

(56) We left them as has-beens and an example for later men.

(57) When Mary's son is quoted as an example, why, your people resist him!

(58) They say: "Are our gods better, or is he?" They quote him to you only for the sake of argument; indeed they are such quarrelsome folk!

(59) He was only a servant whom We favored and offered as an example to the Children of Israel.

(60) If We had so wished, We might have made angels out of some of you who would replace you on earth.

(61) It will be because of

knowledge about the Hour. Do not puzzle over it and follow Me; this is a Straight Road.

(62) Do not let Satan hamper you; he is an obvious enemy of yours.

(63) When Jesus carne with explanations, he said: "I have brought you wisdom, so that I may explain something to you about what you have been differing over. So heed God and obey me!

(64) God is my Lord and your Lord, so serve Him. This is a Straight Road."

(65) Factions have disagreed among themselves. It will be too bad for the ones who have done wrong as [they face] torment on a painful day!

(66) Are they merely waiting for the Hour to come upon them suddenly while they do not even notice it?

(67) On that day even bosom friends will become one another's enemies, unless they have done their duty.

(68) My servants, you have no need to fear today nor should you feel saddened;

(69) [tell] those who believe in Our signs and are committed to [live in] peace:

(70) "Enter the Garden rejoicing, both you and your spouses!"

(71) Gold platters and cups will be passed around among them containing anything (their) souls may hanker for and (their) eyes delight in. You will live there for ever.

(72) Such is the Garden which you will inherit because of what you have been doing.

(73) You will have plenty of fruit to eat in it.

(74) Yet criminals will remain in Hell's torment;

(75) it will not be eased

for them and they will feel confounded in it.

(76) Still We will not harm them but rather they have already harmed themselves.

(77) They will cry out: "Master, have your Lord put an end to us!" He will say: "You must stay on here!

(78) We brought you the Truth even though most of you detest the Truth."

(79) Or have they tried to use some scheme [against you]? Well, We will try something too!

(80) Or do they reckon that We do not hear their secrets nor how they conspire together? Of course Our messengers are writing it (all) down in their very presence!

(81) SAY: "If the Mercy-giving had a son, I would be the first to worship [him]."

(82) Glory be to the Lord of Heaven and Earth, Lord of the Throne, ahead of what they ascribe [to Him] !

(83) Leave them to speculate and play around until they face their day which they have been promised.

(84) He Alone is God in Heaven and God on Earth; He is the Wise, Aware.

(85) Blessed is He Who holds control over Heaven and Earth, and anything in between them. He has knowledge of the Hour and to Him will you be returned.

(86) The ones whom they appeal to instead of Him control no intercession except for someone who testifies concerning the Truth, and they realize it.

(87) If you should ask them Who created them, they would say: "God [Alone]" ;and yet they shrug Him off!

(88) So he

says: "My Lord, those are folk who do not believe."

(89) Disregard them, and say: "Peace"[be on you! instead ]. They will realize it eventually.

Lord we are turning.' (14)

Yet they have assigned to Him a part of His own servants! Man is clearlyunthankful. (15)

Or has He taken to Himself, from that He creates, daughters, and favoured youwith sons? (16)

And when any of them is given the good tidings of that he has likened to theAll-merciful, his face is darkened, and he chokes inwardly. (17)

What, one who is reared amid ornaments and, when the time of altercationcomes, is not to be seen? (18)

And they have made the angels, who are themselves servants of theAll-merciful, females. What, did they witness their creation? Their witnessshall be written down, and they shall be questioned. (19)

They say, `Had the All-merciful so willed, we would not have served them.'They have no knowledge of that; they are only conjecturing. (20)

Or did We bring them a Book aforetime to which they hold? (21)

Nay, but they say, `We found our fathers upon a community, and we are guidedupon their traces.' (22)

Even so We sent never before thee any warner into any city, except that itsmen who lived at ease said, `We indeed found our fathers upon a community,and we are following upon their traces.' (23)

Say: `What, though I should bring you a better guidance than you found yourfathers upon?' They say, `We disbelieve in that you were sent with.' (24)

So We took vengeance upon them; and behold how was the end of them that criedlies. (25)

And when Abraham said to his father and his people, `Surely

I am quit ofthat you serve, (26)

except Him who originated me; and He will guide me.' (27)

And he made it a word enduring among his posterity; haply so they wouldreturn. (28)

Nay, but I gave these and their fathers enjoyment of days, until the truthcame unto them, and a manifest Messenger. (29)

And when the truth came to them, they said, `This is a sorcery, and in itwe are unbelievers.' (30)

They say, `Why was this Koran not sent down upon some man of moment in thetwo cities?' (31)

What, is it they who divide the mercy of thy Lord? We have divided betweenthem their livelihood in the present life, and raised some of them aboveothers in rank, that some of them may take others in servitude; and themercy of thy Lord is better than that they amass. (32)

And were it not that mankind would be one nation, We would have appointed forthose who disbelieve in the All-merciful roofs of silver to their houses, andstairs whereon to mount, (33)

and doors to their houses, and couches whereon to recline, (34)

and ornaments; surely all this is but the enjoyment of the present life,and the world to come with thy Lord is for the godfearing. (35)

Whoso blinds himself to the Remembrance of the All-merciful, to him We assigna Satan for comrade; (36)

and they bar them from the way, and they think they are guided, (37)

till, when he comes to Us, he says, `Would there had been between me andthee the

distance of the two Easts!' An evil comrade! (38)

It shall not profit you today, since you did evil, that you are partners inthe chastisement. (39)

What, shalt thou make the deaf to hear, or shalt thou guide the blindand him who is in manifest error? (40)

Whether We take thee away, We shall take vengeance upon them, (41)

or We show thee a part of that We promised them, surely We have power overthem. (42)

So hold thou fast unto that which has been revealed unto thee; surely thouart upon a straight path. (43)

Surely it is a Reminder to thee and to thy people; and assuredly you will bequestioned. (44)

Ask those of Our Messengers We sent before thee: Have We appointed, apartfrom the All-merciful, gods to be served? (45)

We also sent Moses with Our signs to Pharaoh and his Council, and he said,`Surely I am the Messenger of the Lord of all Being.' (46)

But when he brought them Our signs, lo, they laughed at them. (47)

And not a sign We showed them, but it was greater than its sister sign;and We seized them with chastisement, that haply they should return. (48)

And they said, `Sorcerer, pray to thy Lord for us by the covenant He hasmade with thee, and surely we shall be right-guided.' (49)

But when We removed from them the chastisement, behold, they broketheir troth. (50)

And Pharaoh proclaimed among his people: `O my people, do I not possess thekingdom of Egypt, and these rivers flowing beneath

me? What, do you notsee? (51)

Or am I better than this man, who is contemptible and scarcely makes thingsclear? (52)

Why then have bracelets of gold not been cast on him, or angels not comewith him conjoined?' (53)

So he made his people unsteady, and they obeyed him; surely they were anungodly people. (54)

So, when they had angered Us, We took vengeance on them, and We drowned themall together; (55)

and We made them a thing past, and We appointed them for an exampleto later folk. (56)

And when the son of Mary is cited as an example, behold, thy people turn awayfrom it (57)

and say, `What, are our gods better, or he?' They cite not him to thee, saveto dispute; nay, but they are a people contentious. (58)

He is only a servant We blessed, and We made him to be an example to theChildren of Israel. (59)

Had We willed, We would have appointed angels among you to be successors inthe earth. (60)

It is knowledge of the Hour; doubt not concerning it, and follow me. This isa straight path. (61)

Let not Satan bar you; he is for you a manifest foe. (62)

And when Jesus came with the clear signs he said, `I have come to you withwisdom, and that I may make clear to you some of that whereon you are atvariance; so fear you God and obey you me. (63)

Assuredly God is my Lord and your Lord; therefore serve Him; this isa straight path.' (64)

But the parties among them fell into variance; so woe unto those who didevil, because of the chastisement of a painful day. (65)

Are they looking for aught but the Hour, that it shall come upon themsuddenly, when they are not aware? (66)

Friends on that day shall be foes to one another, but the god-fearing-- (67)

`O My servants, today no fear is on you, neither do you sorrow'-- (68)

even those who believed in Our signs, and had surrendered themselves: (69)

`Enter Paradise, you and your wives, walking with joy!' (70)

There shall be passed around them platters of gold, and cups, therein beingwhatever the souls desire, and the eyes delight in. `And therein you shalldwell forever. (71)

This is the Paradise that you have been given for an in heritance for thethings that you were doing. (72)

Therein you have abundant fruits, whereof you may eat.' (73)

But the evildoers dwell forever in the chastisement of Gehenna (Hell) (74)

that is not abated for them and therein they are sorecon-founded. (75)

We never wronged them, but they themselves did the wrong. (76)

And they shall call, `O Malik, let thy Lord have done with us!' He will say,`You will surely tarry.' (77)

`We brought you the truth, but most of you were averse to the truth.' (78)

Or have they contrived some matter? We too are contriving. (79)

Or do they think We hear not their secret and what they conspire together?Yes indeed, and Our messengers are present with them writing itdown.

(80)

Say: `If the All-merciful has a son, then I am the first to serve him. (81)

Glory be to the Lord of the heavens and the earth, the Lord of the Throne,above that they describe.' (82)

Then leave them alone to plunge and play, until they encounter that day oftheirs which they are promised. (83)

And it is He who in heaven is God and in earth is God; He is the All-wise,the All-knowing. (84)

Glory be to Him, to whom belongs the Kingdom of the heavens and the earthand all that between them is; with Him is the knowledge of the Hour, and toHim you shall be returned. (85)

Those they call upon, apart from Him, have no power of intercession, savesuch as have testified to the truth, and that knowingly. (86)

If thou askest them, `Who created you?' they will say, `God.' How then arethey perverted? (87)

And for his saying, `My Lord, surely these are a people who believe not'-- (88)

yet pardon them, and say, `Peace!' Soon they will know. (89)

unto them a Prophet but they used to mock him. (7)

Then we destroyed men mightier than these in prowess; and the example of the men of old hath gone (before them). (8)

And if thou (Muhammad) ask them: Who created the heavens and the earth, they will surely answer: The Mighty, the Knower created them; (9)

Who made the earth a resting place for you, and placed roads for you therein, that haply ye may find your way; (10)

And who sendeth down water from the sky in (due) measure, and We revive a dead land therewith. Even so will ye be brought forth; (11)

He who created all the pairs, and appointed for you ships and cattle whereupon ye ride. (12)

That ye may mount upon their backs, and may remember your Lord's favor when ye mount thereon, and may say: Glorified be He Who hath subdued these unto us, and we were not capable (of subduing them); (13)

And lo! unto our Lord we are returning. (14)

And they allot to Him a portion of His bondmen! Lo! man is verily a mere ingrate. (15)

Or chooseth He daughters of all that He hath created, and honoureth He you with sons? (16)

And if one of them hath tidings of that which he likeneth to the Beneficent One, his countenance becometh black and he is full of inward rage. (17)

(Liken they then to Allah) that which is bred up in outward show, and in dispute cannot make itself plain? (18)

And

they make the angels, who are the slaves of the Beneficent, females. Did they witness their creation? Their testimony will be recorded and they will be questioned. (19)

And they say: If the Beneficent One had (so) willed, we should not have worshipped them. They have no knowledge whatsoever of that. They do but guess. (20)

Or have We given them any Scripture before (this Quran) so that they are holding fast thereto? (21)

Nay, for they say only: Lo! we found our fathers following a religion, and we are guided by their footprints. (22)

And even so We sent not a warner before thee (Muhammad) into any township but its luxurious ones said: Lo! we found our fathers following a religion, and we are following their footprints. (23)

(And the warner) said: What! Even though I bring you better guidance than that ye found your fathers following? They answered: Lo! in what ye bring we are disbelievers. (24)

So We requited them. Then see the nature of the consequence for the rejecters! (25)

And when Abraham said unto his father and his folk: Lo! I am innocent of what ye worship (26)

Save Him Who did create me, for He will surely guide me. (27)

And he made It a word enduring among his seed, that haply they might return. (28)

Nay, but I let these and their fathers enjoy life (only) till there should come unto them the Truth and a messenger making plain. (29)

And now that the Truth hath come unto

them they say: This is mere magic, and lo! we are disbelievers therein. (30)

And they say: If only thin Quran had been revealed to some great man of the two towns? (31)

Is it they who apportion their Lord's mercy? We have apportioned among them their livelihood in the life of the world, and raised some of them above others in rank that some of them may take labor from others; and the mercy of thy Lord is better than (the wealth) that they amass. (32)

And were it not that mankind would have become one community, We might well have appointed, for those who disbelieve in the Beneficent, roofs of silver for their houses and stairs (of silver) whereby to mount, (33)

And for their houses doors (of silver) and couches of silver whereon to recline, (34)

And ornaments of gold. Yet all that would have been but a provision of the life of the world. And the Hereafter with your Lord would have been for those who keep from evil. (35)

And he whose sight is dim to the remembrance of the Beneficent, We assign unto him a devil who becometh his comrade; (36)

And lo! they surely turn them from the way of Allah, and yet they deem that they are rightly guided; (37)

Till, when he cometh unto Us, he saith (unto his comrade): Ah, would that between me and thee there were the distance of the two horizons, an evil comrade! (38)

And it profiteth you not this day,

because ye did wrong, that ye will be sharers in the doom. (39)

Canst thou (Muhammad) make the deaf to hear, or canst thou guide the blind or him who is in error manifest? (40)

And if We take thee away, We surely shall take vengeance on them, (41)

Or (if) We show thee that wherewith We threaten them; for lo! We have complete command of them. (42)

So hold thou fast to that which is inspired in thee. Lo! thou art on a right path. (43)

And lo! it is in truth a Reminder for thee and for thy folk; and ye will be questioned. (44)

And ask those of Our messengers whom We sent before thee: Did We ever appoint gods to be worshipped beside the Beneficent? (45)

And verily We sent Moses with Our revelations unto Pharaoh and his chiefs, and he said: I am a messenger of the Lord of the Worlds. (46)

But when he brought them Our tokens, behold! they laughed at them. (47)

And every token that We showed them was greater than its sister (token), and we grasped them with the torment, that haply they might turn again. (48)

And they said: O wizard; Entreat thy Lord for us by the pact that He hath made with thee. Lo! we verily will walk aright. (49)

But when We eased them of the torment, behold! they broke their word. (50)

And Pharaoh caused a proclamation to be made among his people saying: O my people! Is not mine

the sovereignty of Egypt and these rivers flowing under me? Can ye not then discern? (51)

I am surely better than this fellow, who is despicable, and can hardly make (his meaning) plain! (52)

Why, then, have armlets of gold not been set upon him, or angels sent along with him? (53)

Thus he persuaded his people to make light (of Moses), and they obeyed him. Lo! they were a wanton folk. (54)

So, when they angered Us, We punished them and drowned them every one. (55)

And We made them a thing past, and an example for those after (them). (56)

And when the son of Mary is quoted as an example, behold! the folk laugh out, (57)

And say: Are our gods better, or is he? They raise not the objection save for argument. Nay! but they are a contentious folk. (58)

He is nothing but a slave on whom We bestowed favor, and We made him a pattern for the Children of Israel. (59)

And had We willed We could have set among you angels to be viceroys in the earth. (60)

And lo! verily there is knowledge of the Hour. So doubt ye not concerning it, but follow Me. This is the right path. (61)

And let not Satan turn you aside. Lo! he is an open enemy for you. (62)

When Jesus came with clear proofs (of Allah's sovereignty), he said: I have come unto you with wisdom, and to make plain some of that concerning which ye differ. So

keep your duty to Allah, and obey me. (63)

Lo! Allah, He is my Lord and your Lord. So worship Him. This is a right path. (64)

But the factions among them differed. Then woe unto those who do wrong from the doom of a painful day. (65)

Await they aught save the Hour, that it shall come upon them suddenly, when they know not? (66)

Friends on that day will be foes one to another, save those who kept their duty (to Allah). (67)

O My slaves! For you there is no fear this day, nor is it ye who grieve; (68)

(Ye) who believed Our revelations and were self surrendered, (69)

Enter the Garden, ye and your wives, to be made glad. (70)

Therein are brought round for them trays of gold and goblets, and therein is all that souls desire and eyes find sweet. And ye are immortal therein. (71)

This is the Garden which ye are made to inherit because of what ye used to do. (72)

Therein for you is fruit in plenty whence to eat. (73)

Lo! the guilty are immortal in hell's torment. (74)

It is not relaxed for them, and they despair therein. (75)

We wronged them not, but they it was who did the wrong. (76)

And they cry: O master! Let thy Lord make an end of us. He saith: Lo! here ye must remain. (77)

We verily brought the Truth unto you, but ye were, most of you, averse to the Truth. (78)

Or

do they determine any thing (against the Prophet)? Lo! We (also) are determining. (79)

Or deem they that We cannot hear their secret thoughts and private confidences? Nay, but Our envoys, present with them, do record. (80)

Say (O Muhammad): The Beneficent One hath no son. I am first among the worshippers. (81)

Glorified be the Lord of the heavens and the earth, the Lord of the Throne, from that which they ascribe (unto Him)! (82)

So let them flounder (in their talk) and play until they meet the Day which they are promised. (83)

And He it is Who in the heaven is God, and in the earth God. He is the Wise, the knower. (84)

And blessed be He unto Whom belongeth the Sovereignty of the heavens and the earth and all that is between them, and with Whom is knowledge of the Hour, and unto Whom ye will be returned. (85)

And those unto whom they cry instead of Him possess no power of intercession, saving him who beareth witness unto the Truth knowingly. (86)

And if thou ask them who created them, they will surely say: Allah. How then are they turned away? (87)

And he saith: O my Lord! Lo! those are a folk who believe not. (88)

Then bear with them (O Muhammad) and say: Peace. But they will come to know. (89)

in Arabic that ye may be able to understand (and learn wisdom). (3)

And verily it is in the Mother of the Book in Our Presence high (in dignity) full of wisdom. (4)

Shall We then take away the Message from you and repel (you) for that ye are a people transgressing beyond bounds? (5)

But how many were the prophets We sent amongst the peoples of old? (6)

And never came there a prophet to them but they mocked him. (7)

So We destroyed (them) stronger in power than these and (thus) has passed on the Parable of the peoples of old. (8)

If thou wert to question them `Who created the heavens and the earth? They would be sure to reply `They were created by (Him) the Exalted in Power Full of knowledge (9)

(Yea the same that) has made for you the earth (like a carpet) spread out and has made for you roads (and channels) therein in order that ye may find guidance (on the way); (10)

That sends down (from time to time rain from the sky in due measure; and We raise to life therewith a land that is dead; even so will ye be raised (from the dead) (11)

That has created pairs in all things and has made for you ships and cattle on which ye ride (12)

In order that ye may sit firm and square on their backs and when so seated ye may celebrate the (kind) favor of your Lord and say "Glory to

Him Who has subjected these to Our (use) for We could never have accomplished this (by ourselves). (13)

"And to Our Lord surely Must We turn back!" (14)

Yet they attribute to some of His servants a share with Him (in His godhead)! Truly is man a blasphemous ingrate avowed! (15)

What! Has He taken Daughters out of what He Himself creates and granted to you sons for choice? (16)

When news is brought to one of them of (the birth of) what he sets up as a likeness to (Allah) Most Gracious his face darkens and he is filled with inward grief! (17)

Is then one brought up among trinkets and unable to give a clear account in a dispute (to be associated with Allah)? (18)

And they make into females angels who themselves serve Allah. Did they witness their creation? Their evidence will be recorded and they will be called to account! (19)

("Ah!") they say "If it had been the will of (Allah) Most Gracious We should not have worshipped such (deities)!" of that they have no knowledge! They Do nothing but lie! (20)

What! have We given them a Book before this to which they are holding fast? (21)

Nay! they say: "We found Our fathers following a certain religion and We do guide ourselves by their footsteps." (22)

Just in the same way whenever We sent a Warner before thee to any people the wealthy ones among them said: "We found Our fathers following a certain religion and We will

certainly follow in their footsteps." (23)

He said: "What! even if I brought you better guidance than that which ye found your fathers following?" They said: "For us We deny that ye (prophets) are sent (on a mission at all)." (24)

So We exacted retribution from them: now see what was the end of those who rejected (Truth)! (25)

Behold! Abraham said to his father and his people: "I do indeed clear myself of what ye worship: (26)

"(I worship) only Him Who made me and He will certainly guide me." (27)

And he left it as a Word to endure among those who came after him that they may turn back (to Allah). (28)

Yea I have given the good things of this life to these (men) and their fathers until the Truth has come to them and an Apostle making things clear. (29)

But when the Truth came to them they said: "This is sorcery and We do reject it." (30)

Also they say: "Why is not this Quran sent down to some leading man in either of the two (Chief) cities?" (31)

Is it they who would portion out the Mercy of thy Lord? It is We Who portion out between them their livelihood in the life of this world: and We raise some of them above others in ranks so that some may command work from others. But the Mercy of thy Lord is better than the (wealth) which they amass. (32)

And were it not that (all) men might become

of one (evil) way of life We would provide for everyone that blasphemes against (Allah) Most Gracious silver roofs for their houses and (silver) stair-ways on which to go up. (33)

And (silver) doors to their houses and thrones (of silver) on which they could recline (34)

And also adornments of gold. But all this were nothing but conveniences of the present life: the Hereafter in the sight of thy Lord is for the Righteous. (35)

If anyone withdraws himself from remembrance of (Allah) Most Gracious We appoint for him an evil one to be an intimate companion to him. (36)

Such (evil ones) really hinder them from the Path but they think that they are being guided aright! (37)

At length when (such a one) comes to Us he says (to his evil- companion): "Would that between me and thee were the distance of East and West!" Ah! Evil is the companion (indeed)! (38)

When ye have done wrong it will avail you nothing that day that ye shall be partners in punishment! (39)

Canst thou then make the deaf to hear or give direction to the blind or to such as (wander) in manifest error? (40)

Even if We take thee away We shall be sure to exact retribution from them. (41)

Or We shall show thee that (accomplished) which We have promised them: for verily We shall prevail over them. (42)

So hold thou fast to the Revelation sent down to thee: verily thou art on Straight Way. (43)

The (Quran) is

indeed the Message for thee and for thy people; and soon shall ye (all) be brought to account. (44)

And question thou Our apostles whom We sent before thee; did We appoint any deities other than (Allah) Most Gracious to be worshipped? (45)

We did send Moses aforetime with Our Signs to Pharaoh and his Chiefs: he said "I am an apostle of the Lord of the Worlds." (46)

But when he came to them with Our Signs behold they ridiculed them. (47)

We showed them Sign after Sign each grater then its fellow and We seized them with Punishment in order that they might turn (to Us). (48)

And they said "O thou Sorcerer! invoke thy Lord for us according to His covenant with thee; for We shall truly accept guidance." (49)

But when We removed the Penalty from them behold they broke their word. (50)

And Pharaoh proclaimed among his people saying: "O my people! does not the dominion of Egypt belong to me (witness) these streams flowing underneath my (palace)? What! see ye not then? (51)

"Am I not better than this (Moses) who is a contemptible wretch and can scarcely express himself clearly? (52)

"Then why are not gold bracelets bestowed on him or (why) come (not) with him angels accompanying him in procession?" (53)

Thus did he make fools of his people and they obeyed him: Truly were they a people rebellious (against Allah). (54)

When at length they provoked Us We exacted retribution from them and We drowned them

all (55)

And We made them (a people) of the Past and an Example to later ages. (56)

When (Jesus) the son of Mary is held up as an example behold thy people raise a clamor thereat (in ridicule)! (57)

And they say " Are Our gods best or He?" This they set forth to thee only by way of disputation: yea they are a contentious people. (58)

He was no more than a servant: We granted Our favor to him and We made him an example to the Children of Israel. (59)

And if it were Our Will We could make angels from amongst you succeeding each other on the earth. (60)

And (Jesus) shall be a Sign (for the coming of) the Hour (of Judgment): therefore have no doubt about the (Hour) but follow ye Me: this is a Straight Way. (61)

Let not the Evil One hinder you: for he is to you an enemy avowed. (62)

When Jesus came with Clear Signs he said: "Now have I come to you with Wisdom and in order to make clear to you some of the (points) on which ye dispute: therefore fear Allah and obey me. (63)

"For Allah; He is my Lord and your Lord: so worship ye Him: this is a Straight Way." (64)

But sects from among themselves fell into disagreement: then woe to the wrongdoers from the Penalty of a Grievous Day! (65)

Do they only wait for the Hour that it should come on them all of a

sudden while they perceive not? (66)

Friends on that Day will be foes one to another except the Righteous. (67)

My devotees! no fear shall be on you that Day nor shall ye grieve (68)

(Being) those who have believed in Our Signs and bowed (their wills to Ours) in Islam. (69)

Enter ye the Garden ye and your wives in (beauty and) rejoicing. (70)

To them will be passed round dishes and goblets of gold: there will be there all that the souls could desire all that the eyes could delight in: and ye shall abide therein (for aye). (71)

Such will be the Garden of which ye are made heirs for your (good) deeds (in life). (72)

Ye shall have therein abundance of fruit from which ye shall have satisfaction. (73)

The Sinners will be in the Punishment of Hell to dwell therein (for aye): (74)

Nowise will the (punishment) be lightened for them and in despair will they be there overwhelmed. (75)

Nowise shall We be unjust to them: but it is they who have been unjust themselves. (76)

They will cry: "O Malik! would that thy Lord put and end to us!" He will say "Nay but ye shall abide!" (77)

Verily We have brought the truth to you: but most of you have a hatred for Truth. (78)

What! have they settled some Plan (among themselves)? But it is We Who settle things. (79)

Or do they think that We hear not their secrets and their private counsels? Indeed (We

do) and Our Messengers are by them to record. (80)

Say: "If (Allah) Most Gracious had a son I would be the first to worship." (81)

Glory to the Lord of the heavens and the earth the Lord of the Throne (of Authority)! (He is free) from the things they attribute (to Him)! (82)

So leave them to babble and play (with vanities) until they meet that Day of theirs which they have been promised. (83)

It is He Who is Allah in heaven and Allah on earth; and He is full of Wisdom and Knowledge. (84)

And blessed is He to Whom belongs the dominion of the heavens and the earth and all between them: with Him is the knowledge of the Hour (of Judgment): And to Him shall ye be brought back. (85)

And those whom they invoke besides Allah have no power of intercession; only he who bears witness to the Truth and they know (him). (86)

If thou ask them Who Created them they will certainly say Allah: how then are they deluded away (from the Truth)? (87)

(Allah has knowledge) of the (Prophets) cry "O my Lord! truly these are a people who will not believe!" (88)

But turn away from them and say "Peace!" but soon shall they know! (89)

ciel), sublime et rempli de sagesse.

5. Quoi! Allons-Nous vous dispenser du Rappel [le Coran] pour la raison que vous êtes des gens outranciers?

6. Que de prophètes avons-Nous envoyés aux Anciens!

7. et pas un prophète ne leur venait qu'ils ne le tournaient en dérision.

8. Nous avons fait périr de plus redoutables qu'eux! Et on a déjà cité l'exemple des anciens.

9. Et si tu leur demandes: ‹Qui a créé les cieux et la terre?› Ils diront très certainement: ‹Le Puissant, l'Omniscient les a créés›.

10. Celui qui vous a donné la terre pour berceau et vous y a tracé des sentiers afin que vous vous guidiez;

11. Celui qui a fait descendre l'eau du ciel avec mesure et avec laquelle Nous ranimons une cité morte [aride]. Ainsi vous serez ressuscités;

12. Celui qui a créé les couples dans leur totalité et a fait pour vous, des vaisseaux et des bestiaux, des montures,

13. afin que vous vous installiez sur leurs dos, et qu'ensuite, après vous y être installés, vous vous rappeliez le bienfait de votre Seigneur et que vous disiez: ‹Gloire à Celui qui nous a soumis tout cela alors que nous n'étions pas capables de les dominer.

14. C'est vers notre Seigneur que nous retournerons›.

15. Et ils Lui firent de Ses serviteurs une partie [de Lui-Même]. L'homme est vraiment un ingrat déclaré!

16. Ou bien Se serait-Il attribué des filles parmi ce qu'Il crée et accordé à vous par préférence des fils ?

17. Or, quand on annonce à l'un

d'eux (la naissance) d'une semblable de ce qu'il attribue au Tout Miséricordieux, son visage s'assombrit d'un chagrin profond.

18. Quoi! Cet être (la fille) élevé au milieu des parures et qui, dans la dispute, est incapable de se défendre par une argumentation claire et convaincante ?

19. Et ils firent des Anges qui sont les serviteurs du Tout Miséricordieux des [êtres] féminins! Etaient-ils témoins de leur création? Leur témoignage sera alors inscrit; et ils seront interrogés.

20. Et ils dirent: ‹Si le Tout Miséricordieux avait voulu, nous ne les aurions pas adorés›. Ils n'en ont aucune connaissance; ils ne font que se livrer à des conjectures.

21. Ou bien, leur avions-Nous donné avant lui [le Coran] un Livre auquel ils seraient fermement attachés?

22. Mais plutٍt ils dirent: ‹Nous avons trouvé nos ancêtres sur une religion, et nous nous guidons sur leurs traces›.

23. Et c'est ainsi que Nous n'avons pas envoyé avant toi d'avertisseur en une cité sans que ses gens aisés n'aient dit: ‹Nous avons trouvé nos ancêtres sur une religion et nous suivons leurs traces›.

24. Il dit: ‹Même si je viens à vous avec une meilleure direction que celle sur laquelle vous avez trouvé vous ancêtres?› Ils dirent: ‹Nous ne croyons pas au message avec lequel vous avez été envoyés›.

25. Nous Nous vengeâmes d'eux. Regarde ce qu'il est devenu de ceux qui criaient au mensonge.

26. Et lorsqu'Abraham dit à son père et à son peuple: ‹Je désavoue totalement ce que vous adorez,

27. à l'exception de Celui qui m'a

créé, car c'est Lui en vérité qui me guidera›.

28. Et il en fit une parole qui devait se perpétuer parmi sa descendance. Peut-être reviendront-ils?

29. Mais à ces gens ainsi à leurs ancêtres, J'ai accordé la jouissance jusqu'à ce que leur vinrent la Vérité (le Coran) et un Messager explicite.

30. Et quand la Vérité leur vint, ils dirent: ‹C'est de la magie et nous n'y croyons pas›.

31. Et ils dirent: ‹Pourquoi n'a-t-on pas fait descendre ce Coran sur un haut personnage de l'une des deux cités?› (la Mecque et Taef).

32. Est-ce eux qui distribuent la miséricorde de ton Seigneur? C'est Nous qui avons réparti entre eux leur subsistance dans la vie présente et qui les avons élevés en grades les uns sur les autres, afin que les uns prennent les autres à leur service. La miséricorde de ton Seigneur vaut mieux, cependant, que ce qu'ils amassent.

33. Si les hommes ne devaient pas constituer une seule communauté (mécréante), Nous aurions certes pourvu les maisons de ceux qui ne croient pas au Tout Miséricordieux, de toits d'argent avec des escaliers pour y monter;

34. (Nous aurions pourvu) leurs maisons de portes et de divans où ils s'accouderaient,

35. ainsi que des ornements. Et tout cela ne serait que jouissance temporaire de la vie d'ici-bas, alors que l'au-delà, auprès de ton Seigneur, est pour les pieux.

36. Et quiconque s'aveugle (et s'écarte) du rappel du Tout Miséricordieux, Nous lui désignons un diable qui devient son compagnon inséparable.

37. Ils (Les diables) détournent certes

[les hommes] du droit chemin, tandis que ceux-ci s'estiment être bien guidés.

38. Lorsque cet [homme] vient à Nous, il dira [à son démon]: ‹Hélas! Que n'y a-t-il entre toi et moi la distance entre les deux orients [l'Est et l'Ouest]!› - Quel mauvais compagnon [que tu es]!

39. Il ne vous profitera point ce jour-là - du moment que vous avez été injustes - que vous soyez associés dans le châtiment.

40. Est-ce donc toi qui fait entendre les sourds ou qui guide les aveugles et ceux qui sont dans un égarement évident?

41. Soit que Nous t'enlevons [te ferons mourir] et alors Nous Nous vengerons d'eux;

42. Ou bien que Nous te ferons voir ce que Nous leur avons promis [le châtiment]; car Nous avons sur eux un pouvoir certain.

43. Tiens fermement à ce qui t'a été révélé car tu es sur le droit chemin.

44. C'est certainement un rappel [le Coran] pour toi et ton peuple. Et vous en serez interrogés.

45. Et demande à ceux de Nos messagers que Nous avons envoyés avant toi, si Nous avons institué, en dehors du Tout Miséricordieux, des divinités à adorer?

46. Nous avons effectivement envoyé Moïse avec Nos miracles, à Pharaon et à ses notables. Il dit: ‹Je suis le Messager du Seigneur de l'univers›.

47. Puis lorsqu'il vint à eux avec Nos miracles, voilà qu'ils en rirent.

48. Chaque miracle que Nous leur montrions était plus probant que son précédent. Et Nous les saisîmes par châtiment, peut-être reviendront-ils [vers Nous].

49. Et

ils dirent: ‹ش magicien! Implore pour nous ton Seigneur au nom de l'engagement qu'Il a pris envers toi. Nous suivrons le droit chemin›.

50. Puis quand Nous eûmes écarté d'eux le châtiment, voilà qu'ils violèrent leurs engagements.

51. Et Pharaon fit une proclamation à son peuple et dit: ‹ش mon peuple! Le royaume de Misr [l'Egypte] ne m'appartient-il pas ainsi que ces canaux qui coulent à mes pieds? N'observez-vous donc pas?

52. Ne suis-je par meilleur que ce misérable qui sait à peine s'exprimer?

53. Pourquoi ne lui a-t-on lancé des bracelets d'or? Pourquoi les Anges ne l'ont-ils pas accompagné?›

54. Ainsi chercha-t-il à étourdir son peuple et ainsi lui obéirent-ils car ils étaient des gens pervers.

55. Puis lorsqu'ils Nous eurent irrité, Nous Nous vengeâmes d'eux et les noyâmes tous.

56. Nous fîmes d'eux un antécédent et un exemple [une leçon] pour la postérité.

57. Quand on cite l'exemple du fils de Marie, ton peuple s'en détourne,

58. en disant: ‹Nos dieux sont-ils meilleurs, ou bien lui?› Ce n'est que par polémique qu'ils te le citent comme exemple. Ce sont plutٍt des gens chicaniers.

59. Il (Jésus) n'était qu'un Serviteur que Nous avions comblé de bienfaits et que Nous avions désigné en exemples aux Enfants d'Israël.

60. Si Nous voulions, Nous ferions de vous des Anges qui vous succéderaient sur la terre.

61. Il sera un signe au sujet de l'Heure. N'en doutez point. Et suivez-moi: voilà un droit chemin.

62. Que le Diable ne vous détourne point! Car il est pour vous un

ennemi déclaré.

63. Et quand Jésus apporta les preuves, il dit: ‹Je suis venu à vous avec la sagesse et pour vous expliquer certains de vos sujets de désaccord. Craignez Allah donc et obéissez-moi.

64. Allah est en vérité mon Seigneur et votre Seigneur. Adorez- Le donc. Voilà un droit chemin.

65. Mais les factions divergèrent entre elles. Malheur donc aux injustes du châtiment d'un jour douloureux!

66. Attendent-ils seulement que l'Heure leur vienne à l'improviste, sans qu'ils ne s'en rendent compte?

67. Les amies, ce jour-là, seront ennemies les uns des autres; excepté les pieux.

68. ‹ش Mes serviteurs! Vous ne devez avoir aucune crainte aujourd'hui; vous ne serez point affligés,

69. Ceux qui croient en Nos signe et sont musulmans,,

70. ‹Entrez au Paradis, vous et vos épouses, vous y serez fêtés›.

71. On fera circuler parmi eux des plats d'or et des coupes; et il y aura là [pour eux] tout ce que les âmes désirent et ce qui réjouit les yeux; - ‹et vous y demeurerez éternellement.

72. Tel est le Paradis qu'on vous fait hériter pour ce que vous faisiez.

73. Il y aura là pour vous beaucoup de fruits dont vous mangerez›.

74. Quant aux criminels, ils demeureront dans le châtiment de l'Enfer,

75. qui ne sera jamais interrompu pour eux et où ils seront en désespoir.

76. Nous ne leur avons fait aucun tort, mais c'étaient eux les injustes.

77. et ils crieront: ‹ش Malik ! que ton Seigneur nous achève!› Il dira: ‹En vérité, vous êtes pour

y demeurer [éternellement]›!

78. ‹Certes, Nous vous avions apporté la Vérité; mais la plupart d'entre vous détestaient la Vérité›.

79. Ont-ils pris quelque décision [entre eux]? Car c'est Nous qui décidons!

80. Ou bien escomptent-ils que Nous n'entendons pas leur secret ni leurs délibérations? Mais si! Nos Anges prennent note auprès d'eux.

81. Dis: ‹Si le Tout Miséricordieux avait un enfant, alors je serais le premier à l'adorer›.

82. Gloire au Seigneur des cieux et de la terre, Seigneur du Trٍne; Il transcende de ce qu'ils décrivent.

83. Laisse-les donc s'enfoncer dans leur fausseté et s'amuser jusqu'à ce qu'ils rencontrent le jour qui leur est promis.

84. c'est Lui qui est Dieu dans le ciel et Dieu sur terre; et c'est Lui le Sage, l'Omniscient!

85. Et béni soit Celui à qui appartient le souveraineté des cieux et de la terre et de ce qui est entre eux. Il détient la science de l'Heure. Et c'est vers Lui que vous serez ramenés.

86. Et ceux qu'ils invoquent en dehors de Lui n'ont aucun pouvoir d'intercession, à l'exception de ceux qui auront témoigné de la vérité en pleine connaissance de cause.

87. Et si tu leur demandes qui les a créés, ils diront très certainement: ‹Allah›. Comment se fait-il donc qu'ils se détournent?

88. Et sa parole (la parole du Prophète à Allah): ‹Seigneur, ce sont là des gens qui ne croient pas›.

89. Et bien, éloigne-toi d'eux (pardonne-leur); et dit: ‹Salut!› Car ils sauront bientٍt.

de ella un Corán árabe. Quizás, así, razonéis.

4. Está en la Escritura Matriz que Nosotros tenemos, sublime, sabio.

5. ¿Es que, porque seáis gente inmoderada, vamos a privaros de la Amonestación?

6. ¡Cuántos profetas hemos enviado a los antiguos...!

7. No vino a ellos profeta que no se burlaran de él.

8. Por eso, hemos hecho perecer a otros más temibles que ellos. Ya ha precedido el ejemplo de los antiguos...

9. Si les preguntas: «¿Quién ha creado los cielos y la tierra?», seguro que dicen: «¡Los ha creado el Poderoso, el Omnisciente!»

10. Quien os ha puesto la tierra como cuna y os ha puesto en ella caminos. Quizás, así, seáis bien dirigidos.

11. Quien ha hecho bajar agua del cielo con mesura para resucitar un país muerto. Del mismo modo se os sacará.

12. Quien ha creado todas las parejas y os ha dado las naves y los rebaños en que montáis,

13. para que os instaléis en ellos y, luego, cuando lo hayáis hecho, recordéis la gracia de vuestro Señor y digáis: «¡Gloria a Quien ha sujetado esto a nuestro servicio! ¡Nosotros no lo hubiéramos logrado!»

14. ¡Sí, volveremos a nuestro Señor!

15. Han equiparado a algunos de Sus siervos con Él. Sí. el hombre es manifiestamente desagradecido.

16. ¿Iba Alá a tomar hijas de entre Sus criaturas, y a vosotros concederos hijos?

17. Cuando se anuncia a uno de ellos lo que él asimila al Compasivo, se queda hosco y se angustia.

18. «¡Cómo! Un ser que crece entre perifollos,

incapaz de discutir claramente...»

19. Han considerado a los ángeles que son siervos del Compasivo, de sexo femenino. ¿Es que han sido testigos de la creación de éstos? Se hará constar su testimonio y tendrán que responder del mismo.

20. Dicen: «Si el Compasivo hubiera querido, no les habríamos servido». No tienen ningún conocimiento de eso, no hacen sino conjeturar.

21. ¿Es que les trajimos otra Escritura a la que atenerse antes de ésta?

22. ¡Nada de eso! Dicen: «Encontramos a nuestros padres en una religión y, siguiendo sus huellas, estamos bien dirigidos».

23. Y así, no enviamos ningún monitor antes de ti a una ciudad que no dijeran los ricos: «Encontramos a nuestros padres en una religión e imitamos su ejemplo».

24. Dijo: «¿Y si os trajera una dirección más recta que la que vuestros padres seguían?» Dijeron: «¡No creemos en vuestro mensaje!»

25. Nos vengamos de ellos. ¡Y mira cómo terminaron los desmentidores!

26. Y cuando Abraham dijo a su padre y a su gente: «Soy inocente de lo que servís.

27. Yo no sirvo sino a Quien me ha creado. Él me dirigirá».

28. E hizo que esta palabra perdurara en su posteridad. Quizás, así, se convirtieran.

29. No sólo eso, sino que les permití gozar, a ellos y a sus padres, hasta que viniera a ellos la Verdad y un Enviado que hablara claro.

30. Pero, cuando la Verdad vino a ellos, dijeron: «¡Esto es magia y no creemos en ello!»

31. Y dijeron: «¿Por qué no se ha revelado este

Corán a un notable de una de las dos ciudades...»

32. ¿Son ellos los encargados de dispensar la misericordia de tu Señor? Nosotros les dispensamos las subsistencias en la vida de acá y elevamos la categoría de unos sobre otros para que éstos sirvieran a aquéllos. Pero la misericordia de tu Señor es mejor

33. Si no hubiera sido por evitar que los hombres formaran una sola comunidad, habríamos puesto en las casas de los que no creen en el Compasivo terrazas de plata y gradas de acceso,

34. puertas y lechos en que reclinarse.

35. y lujo. Pero todo esto no es sino breve disfrute de la vida de acá en tanto que la otra vida, junto a tu Señor, será para los que Le temen.

36. A quien se cierre a la Amonestación del Compasivo, le asignamos un demonio que será para él compañero.

37. Les apartan, sí, del Camino, mientras creen ser bien dirigidos.

38. Hasta que, al comparecer ante Nosotros, diga: «¡Ojalá nos hubiera separado, a mí y a ti, la misma distancia que separa al Oriente del Occidente!» ¡Qué mal compañero...!

39. Hoy no os aprovechará compartir el castigo por haber sido impíos.

40. ¿Es que puedes tú hacer que un sordo oiga, o dirigir a un ciego y al que se encuentra evidentemente extraviado?

41. O te hacemos morir y, luego, Nos vengamos de ellos,

42. o te mostramos aquello con que les amenazamos. Pues les podemos con mucho.

43. ¡Aténte a lo que se te ha revelado! Estás

en una vía recta.

44. Es, ciertamente, una amonestación para ti y para tu pueblo y tendréis que responder.

45. Pregunta a los enviados que mandamos antes de ti si hemos establecido dioses a quienes servir en lugar de servir al Compasivo.

46. Ya enviamos Moisés con Nuestros signos a Faraón y a sus dignatarios. Y dijo: «Yo soy el enviado del Señor del universo».

47. Pero cuando les presentó Nuestros signos, he aquí que se rieron de ellos,

48. a pesar de que cada signo que les mostrábamos superaba al precedente. Les sorprendimos con el castigo. Quizás, así, se convirtieran.

49. Dijeron: «¡Mago! ;Ruega a tu Señor por nosotros, en virtud de la alianza que ha concertado contigo! Nos dejaremos dirigir».

50. Pero, cuando retiramos de ellos el castigo, he aquí que quebrantaron su promesa.

51. Faraón dirigió una proclama a su pueblo, diciendo: «¡Pueblo! ¿No es mío el dominio de Egipto, con estos ríos que fluyen a mis pies? ¿Es que no veis?

52. ¿No soy yo mejor que éste, que es un vil y que apenas sabe expresarse?

53. ¿Por qué no se le han puesto brazaletes de oro...? ¿Por qué no ha venido acompañado de ángeles...?»

54. Extravió a su pueblo y éste le obedeció: era un pueblo perverso.

55. Cuando Nos hubieron irritados, Nos vengamos de ellos anegándolos a todos,

56. y sentamos con ellos un precedente, poniéndolos como ejemplo para la posteridad.

57. Y cuando el hijo de María es puesto como ejemplo, he aquí que tu pueblo se

aparta de él.

58. Y dicen: ¿Son mejores nuestros dioses o él? Si te lo ponen, no es sino por afán de discutir. Son, en efecto, gente contenciosa.

59. El no es sino un siervo a quien hemos agraciado y a quien hemos puesto como ejemplo a los Hijos de Israel.

60. Si quisiéramos, haríamos de vosotros ángeles, que sucederían en la tierra.

61. Será un medio de conocer la Hora. ¡No dudéis, pues, de ella y seguidme! ¡Esto es una vía recta!

62. ¡Que el Demonio no os extravíe! Es para vosotros un enemigo declarado.

63. Cuando Jesús vino con las pruebas claras, dijo: «He venido a vosotros con la Sabiduría y para aclararos algo de aquello en que discrepáis. ¡Temed, pues, a Alá y obedecedme!

64. Alá es mi Señor y Señor vuestro. ¡Servidle, pues! ¡Esto es una vía recta!»

65. Pero los grupos discreparon unos de otros. ¡Ay de los impíos, por el castigo de un día doloroso...!

66. No les queda más que esperar la Hora, que les vendrá de repente, sin presentirla.

67. Ese día. los amigos serán enemigos unos de otros, excepto los temerosos de Alá.

68. «¡Siervos míos! ¡No tenéis que temer hoy! ¡Y no estaréis tristes!

69. Los que creísteis en Nuestros signos y os sometisteis a Alá,

70. ¡entrad en el Jardín junto con vuestras esposas, para ser regocijados!»

71. Se harán circular entre ellos platos de oro y copas, que contendrán todo lo que cada uno desee, deleite de los ojos. «Estaréis allí eternamente.

72.

Éste es el Jardín que habéis heredado como premio a vuestras obras.

73. Tenéis en él fruta abundante, de la que comeréis».

74. Los pecadores, en cambio, tendrán la gehena como castigo, eternamente,

75. castigo que no se les remitirá, y serán presa de la desesperación.

76. No seremos Nosotros quienes hayan sido injustos con ellos, sino que ellos serán los que lo hayan sido.

77. Llamarán: «¡Malik! ¡Que tu Señor acabe con nosotros!» Él dirá: «¡Os quedaréis ahí!»

78. «Os trajimos la Verdad, pero la mayoría sentisteis aversión a la Verdad».

79. ¿Han tramado algo? Pues Nosotros también.

80. ¿O creen que no Nos enteramos de sus secretos y confidencias? ¡Claro que Nos enteramos! Y Nuestros enviados, junto a ellos, toman nota.

81. Di: «Si el Compasivo tuviera un hijo, yo sería el primero en servirle».

82. ¡Gloria al Señor de los cielos y de la tierra. Señor del Trono! ¡Está por encima de lo que Le atribuyen!

83. ¡Déjales que parloteen y jueguen hasta que les llegue el Día con que se les ha amenazado!

84. ¡El es Quien es dios en el cielo y dios en la tierra! Es el Sabio, el Omnisciente.

85. ¡Bendito sea Quien posee el dominio de los cielos, de la tierra y de lo que entre ellos está! Él tiene conocimiento de la Hora y a Él seréis devueltos.

86. Los que ellos invocan en lugar de invocarle a Él no pueden interceder, salvo, aquéllos que atestiguan la Verdad y saben.

87. Si les preguntas: «¿Quién os

ha creado?», seguro que dicen: «¡Ala!» ¡Cómo pueden, pues, ser tan desviados!

88. ... y de su dicho: «¡Señor! Ésta es gente que no cree».

89. Aléjate, pues, de ellos y di: «¡Paz!» ¡Van a ver...!

der Gnade eures Herrn eingedenk sein mِget, und sprechet: «Preis Ihm, Der uns dies dienstbar gemacht hat, und wir (selbst) hنtten es nicht meistern kِnnen.

14. Und zu unserem Herrn müssen wir sicherlich zurückkehren.»

15. Und aus Seinen Dienern machen sie einen Teil Seiner Selbst. Der Mensch ist wahrlich offenkundig undankbar.

16. Hat Er etwa Tِchter genommen von dem, was Er erschafft, und euch mit Sِhnen ausgezeichnet?

17. Und doch, wenn ihrer einem Kunde gegeben wird von dem, was er dem Gnadenreichen zuschreibt, so wird sein Gesicht schwarz und er erstickt vor Gram.

18. Etwa wer im Glanz aufgezogen wird und nicht beredt ist im Wortstreit?

19. Und sie machen die Engel, die des Gnadenreichen Diener sind, zu weiblichen Wesen. Waren sie etwa Zeugen ihrer Erschaffung? Ihr Zeugnis wird aufgezeichnet, und sie werden befragt werden.

20. Und sie sprechen: «Hنtte der Gnadenreiche es gewollt, wir würden sie nicht verehrt haben.» Sie haben keinerlei Kenntnis hiervon; sie vermuten nur.

21. Haben Wir ihnen ein Buch gegeben vor diesem (Koran), an dem sie festhalten?

22. Nein, sie sprechen: «Wir fanden unsere Vنter auf einem Weg und wir lassen uns durch ihre Fuكstapfen leiten.»

23. Und ebenso sandten Wir keinen Warner vor dir in irgendeine Stadt, ohne daك die Reichen darin gesprochen hنtten: «Wir fanden unsere Vنter auf einem Weg, und wir treten in ihre Fuكstapfen.»

24. (Ihr Warner) sprach: «Wie! auch wenn ich euch eine bessere Führung bringe als die, bei deren Befolgung ihr eure Vنter fandet?» Sie sprachen: «Wir leugnen das, womit ihr gesandt seid.»

25.

Also vergalten Wir ihnen. Sieh nun, wie das Ende der Leugner war!

26. Und (gedenke der Zeit) da Abraham zu seinem Vater und seinem Volke sprach: «Ich sage mich los von dem, was ihr anbetet

27. Statt Dessen, Der mich erschuf; denn Er wird mich richtig führen.»

28. Und er machte es zu einem bleibenden Wort unter seiner Nachkommenschaft, auf daك sie sich bekehren mِchten.

29. Nein, aber Ich lieك sie und ihre Vنter in Fülle leben, bis die Wahrheit zu ihnen kam und ein beredter Gesandter.

30. Doch als die Wahrheit zu ihnen kam, da sprachen sie: «Das ist Zauberei, und wir verwerfen sie.»

31. Und sie sprechen: «Warum ist dieser Koran nicht einem angesehenen Mann aus den beiden Stنdten herabgesandt worden?»

32. Sind sie es, die die Barmherzigkeit deines Herrn zu verteilen haben? Wir Selbst verteilen unter ihnen ihren Unterhalt im irdischen Leben, und Wir erhِhen einige von ihnen über die andern in den Rنngen, auf daك die einen die andern in Pflicht nehmen mِgen. Und die Barmherzigkeit deines Herrn ist besser als das, was sie aufhنufen.

33. Und wenn nicht wنre, daك alle Menschen zu einer einzigen Gemeinde geworden wنren, hنtten Wir denen, die nicht an den Gnadenreichen glauben, Dنcher von Silber für ihre Hنuser gegeben und Treppen, um hinaufzusteigen,

34. Und Türen zu ihren Hنusern und Ruhebetten, darauf zu liegen,

35. Sogar aus Gold. Doch all das ist nichts als eine Versorgung für dieses Leben. Und das Jenseits bei deinem Herrn ist für die Rechtschaffenen.

36. Wer sich vom Gedenken des

Gnadenreichen abwendet, für den bestimmen Wir einen Teufel, der sein Gefنhrte werden soll.

37. Und fürwahr, sie machen sie abwendig von dem Weg, jedoch sie denken, sie seien rechtgeleitet,

38. Bis zuletzt, wenn ein solcher zu Uns kommt, er zu (seinem Gefنhrten) spricht: «O wنre doch zwischen mir und dir die Entfernung des Ostens und des Westens!» Was für ein schlimmer Gefنhrte ist er doch!

39. «Daك ihr Gefنhrten seid in der Strafe, soll euch an diesem Tag nichts nützen, denn ihr habt gefrevelt.»

40. Kannst du etwa die Tauben hِrend machen oder die Blinden leiten oder den, der in offenkundigem Irrtum ist?

41. Und sollten Wir dich hinwegnehmen, Wir werden sicherlich an ihnen Vergeltung üben.

42. Oder Wir werden dir zeigen, was Wir ihnen angedroht haben; denn Wir haben vِllige Macht über sie.

43. Drum halte fest an dem, was dir offenbart worden, denn du bist auf dem geraden Weg.

44. Und es ist wahrlich eine Ehre für dich und für dein Volk, und ihr werdet bald gefragt werden.

45. Und frage jene Unserer Gesandten, die Wir vor dir entsandt haben: «Bestimmten Wir etwa Gِtter, auكer dem Gnadenreichen, die verehrt wurden?»

46. Wir sandten Moses mit Unseren Zeichen zu Pharao und seinen Hنuptern; da sprach er: «Ich bin ein Gesandter vom Herrn der Welten.»

47. Doch als er zu ihnen kam mit Unseren Zeichen, siehe, da lachten sie über sie.

48. Und Wir zeigten ihnen nicht ein Zeichen, das nicht grِكer gewesen wنre als sein Vorgنnger, und Wir erfaكten sie mit Strafe, auf daك

sie sich bekehren mِchten.

49. Aber sie sprachen: «O du Zauberer, bete für uns zu deinem Herrn, gemنك dem, was Er dir verheiكen, denn wir werden dann rechtgeleitet sein.»

50. Doch als Wir die Strafe von ihnen nahmen, siehe, da brachen sie das Wort.

51. Und Pharao verkündete unter seinem Volk: «O mein Volk, sind nicht mein das Kِnigreich von ؤgypten und diese Strِme, die unter mir flieكen? Kِnnt ihr denn nicht sehen?

52. Bin ich nicht besser als dieser da, der verنchtlich ist und sich kaum verstنndlich ausdrücken kann?

53. Warum sind ihm dann nicht Armbنnder von Gold angelegt worden oder Engel mit ihm im Geleite gekommen? »

54. So verleitete er sein Volk zur Narrheit, und sie gehorchten ihm. Sie waren ein unbotmنكiges Volk.

55. Drum nahmen Wir Vergeltung an ihnen, als sie Uns erzürnten, und ertrنnkten sie allesamt.

56. Und Wir machten sie zum Vergangenen und zu einem Exempel für die Kommenden.

57. Wenn immer die Rede von dem Sohn der Maria ist, siehe, dann bricht dein Volk darüber in Geschrei aus;

58. Und sie sagen: «Sind unsere Gِtter besser oder er?» Sie erwنhnen das vor dir nur aus Widerspruchsgeist. Nein, aber sie sind ein streitsüchtiges Volk.

59. Er war nur ein Diener, dem Wir Gnade erwiesen, und Wir machten ihn zu einem Beispiel für die Kinder Israels.

60. Und wenn Wir es wollten, Wir kِnnten aus euren Reihen Engel hervorgehen lassen, (euch) zu ersetzen auf Erden.

61. Doch wahrlich, er (der Koran) ist Wissen über die «Stunde». So bezweifelt sie nicht,

sondern folget mir. Das ist der gerade Weg.

62. Und laكt Satan euch nicht abwendig machen. Gewiك, er ist euch ein offenkundiger Feind.

63. Wenn Jesus mit klaren Beweisen kommen wird, wird er sprechen: «Traun, ich komme zu euch mit der Weisheit und um euch etwas von dem zu verdeutlichen, worüber ihr uneinig seid. So fürchtet Allah und gehorchet mir.

64. Allah allein ist mein Herr und euer Herr. Drum dienet Ihm. Das ist der gerade Weg.»

65. Doch werden die Parteien unter ihnen in Zwietracht verfallen. Drum wehe den Frevlern ob der Strafe eines schmerzlichen Tages!

66. Sie warten nur darauf, daك die «Stunde» plِtzlich über sie komme, dieweil sie's nicht merken.

67. Freunde werden an jenem Tage einer des anderen Feind sein, auكer den Rechtschaffenen.

68. «O Meine Diener, keine Furcht soll auf euch sein an diesem Tage, noch sollt ihr trauern,

69. (Ihr,) die an Unsere Zeichen glaubtet und euch ergabt,

70. Tretet ein in den Garten, ihr und eure Gefنhrten, geehrt, glückselig!»

71. Schüsseln von Gold und Becher werden unter ihnen kreisen, und darin wird alles sein, was die Seelen begehren und (woran) die Augen sich ergِtzen - «und ewig sollt ihr darinnen weilen.

72. Das ist der Garten, zu dessen Erben ihr berufen wurdet um dessentwillen, was ihr zu tun pflegtet.

73. Darinnen sind Früchte für euch in Menge, von denen ihr essen kِnnt.»

74. Die Schuldigen werden in der Strafe der Hِlle bleiben.

75. Sie wird für sie nicht gemildert werden, und sie werden in ihr von Verzweiflung erfaكt

werden.

76. Nicht Wir taten ihnen Unrecht, sondern sie selbst taten Unrecht.

77. Und sie werden schreien: «O Malik, laك deinen Herrn ein Ende mit uns machen!» Er wird sprechen: «Ihr müكt bleiben.

78. Wir brachten euch gewiكlich die Wahrheit; jedoch die meisten von euch verabscheuten die Wahrheit.»

79. Haben sie sich für einen Plan entschlossen? Nun, auch Wir haben Uns entschlossen.

80. Wنhnen sie denn, daك Wir ihre Geheimnisse und ihre verhohlenen Beratungen nicht hِren? Doch, und Unsere Boten bei ihnen schreiben auf.

81. Sprich: «Hنtte der Gnadenreiche einen Sohn gehabt, ich wنre der erste der Anbetenden gewesen.»

82. Der Herr der Himmel und der Erde, der Herr des Thrones, ist frei von all dem, was sie behaupten.

83. So laك sie sich ergehen in eitler Rede und sich vergnügen, bis sie ihrem Tag begegnen, der ihnen angedroht ward.

84. Er ist Gott im Himmel und Gott auf Erden, und Er ist der Allweise, der Allwissende.

85. Segensreich ist Er, Des das Kِnigreich der Himmel und der Erde ist und all das, was zwischen beiden ist; und bei Ihm ist die Kenntnis der «Stunde», und zu Ihm sollt ihr zurückgebracht werden.

86. Und jene, die ihr statt Ihn anrufet, haben kein Fürspracherecht, mit Ausnahme dessen, der die Wahrheit bezeugt, und sie wissen es.

87. Und wenn du sie fragst: «Wer schuf sie>», werden sie sicherlich sagen: «Allah». Wie lassen sie sich da abwendig machen!

88. Bei seinem (des Propheten) Ruf: «O mein Herr! dies ist ein Volk, das nicht glauben will.»

89. Drum wende

dich ab von ihnen und sprich: «Frieden!» Und bald werden sie erkennen.

e avrebbe concesso a voi i maschi ?

17. Quando si annuncia a uno di loro ciò che attribuisce al Compassionevole , si adombra il suo viso e si rattrista.

18. "Quest'essere allevato tra i fronzoli, illogico nella discussione? " .

19. Considerano femmine gli angeli, i servi del Compassionevole. Sono forse stati testimoni della loro creazione? La loro affermazione sarà scritta e saranno interrogati in proposito.

20. Dicono: « Se il Compassionevole avesse voluto, non le avremmo adorate». Non hanno alcuna scienza in proposito, non esprimono che mere supposizioni.

21. O forse, prima di questo, demmo loro una Scrittura alla quale si attengono?

22. No, dicono piuttosto: « Abbiamo trovato i nostri avi far parte di una comunità , noi seguiamo le loro orme».

23. Mai inviammo prima di te alcun ammonitore ad una città , senza che quelli che vivevano nell'agiatezza dicessero: «Abbiamo trovato i nostri avi far parte di una comunità e ricalchiamo le loro orme».

24. Diceva [l'ammonitore]: « Anche se vi portassi una Guida migliore di quella che seguivano i vostri avi?». Rispondevano: « Invero non crediamo in quel lo con cui siete stati inviati» .

25. Ci vendicammo di loro. Considera perciò quel che subirono quanti tacciavano di menzogna.

26. E [ricorda] quando Abramo disse a suo padre e al suo popolo: « Io rinnego tutto quello che voi adorate,

27. eccetto Colui che mi ha creato, poiché è Lui che mi guiderà».

28. E di ciò fece una parola che doveva perpetuarsi nella sua discendenza: forse ritorneranno [ad

Allah].

29. E anzi , concessi a quelle genti e ai loro avi temporaneo godimento, finché fosse giunta loro la Verità e un Messaggero esplicito.

30. Ma quando la Verità giunse loro, dissero: « E' magia, noi non crediamo in essa! ».

31. E dicono: « Perché questo Corano non è stato rivelato ad un maggiorente di una di queste due città?» .

32. Sono forse loro i dispensatori della misericordia del tuo Signore? Siamo Noi che distribuiamo tra loro la sussistenza in questa vita, che innalziamo alcuni di loro sugli altri, in modo che gli uni prendano gli altri a loro servizio . . La misericordia del tuo Signore è però [di gran lunga] migliore di quello che accumulano.

33. Se non fosse per il fatto che [in tal modo] gli uomini sarebbero diventati una sola comunità [di miscredenti], avremmo fatto d'argento i tetti delle case di coloro che non credono al Compassionevole, e scale per accedervi.

34. [Ugualmente avremmo fatto] per le loro case, porte e divani [d'argento] sui quali distendersi,

35. e ornamenti d'oro. Tutto ciò non sarebbe che godimento effimero di questa vita, mentre l'Altra vita, presso il tuo Signore, è per i timorati.

36. Assegneremo la compagnia inseparabile di un diavolo a chi si distoglie dal Monito del Compassionevole.

37. In verità [i diavoli] frappongono ostacoli sulla via di Allah e [gli uomini] credono di essere sulla buona strada.

38. Quando poi [un tal uomo] verrà a Noi, dirà: « Ahimé, quanto vorrei che tra te e me ci fosse

la distanza che separa i due Orienti!» . Che detestabile compagno!

39. Ma non vi servirà a nulla in quel Giorno, poiché siete stati ingiusti e pertanto sarete insieme nel castigo.

40. Puoi forse far sentire il sordo o dirigere il cieco e colui che persiste nell'errore palese?

41. Ci vendicheremo di loro, sia che ti facciamo morire,

42. sia che ti facciamo vedere quel che promettemmo loro , poiché Noi prevarremo su di loro.

43. Stringi con forza quello che ti è stato rivelato. Tu sei sulla retta via.

44. In verità questo è un Monito per te e per il tuo popolo; presto sarete interrogati [in proposito].

45. Chiedi ai Nostri messaggeri che inviammo prima di te, se mai indicammo dèi da adorare all'infuori del Compassionevole.

46. Già inviammo Mosè con i Nostri segni al Faraone e ai suoi notabili. Disse: « Io sono il messaggero del Signore dei mondi ».

47. Quando mostrò loro i Nostri segni, essi li schernirono,

48. mentre ogni segno che facemmo vedere loro era più grande dell'altro! Li colpimmo con il castigo affinché tornassero a Noi...

49. Dissero: « O mago, implora per noi il tuo Signore, in nome del patto che ha stretto con te. Allora certamente ci lasceremo guidare ».

50. Quando poi allontanammo il castigo da loro, vennero meno [al giuramento].

51. Faraone arringò il suo popolo e disse: « O popol mio, forse non mi appartiene il regno dell'Egitto, con questi canali che scorrono ai miei piedi? Non vedete dunque?

52. Non son

forse migliore di questo miserabile che sa appena esprimersi?

53. Perché non gli sono stati lanciati braccialetti d'oro [dal cielo], perché non lo accompagnano schiere di angeli?».

54. Cercò così di confondere il suo popolo ed essi gli obbedirono: era gente malvagia.

55. Quando poi Ci irritarono, Ci vendicammo di loro e li affogammo tutti.

56. Facemmo di loro un ricordo e un esempio per i posteri.

57. Quando viene proposto l'esempio del figlio di Maria, il tuo popolo lo rifiuta

58. dicendo: « I nostri dèi non sono forse migliori di lui?». Ti fanno questo esempio solo per amor di polemica, ché sono un popolo litigioso .

59. Egli non era altro che un Servo, che Noi abbiamo colmato di favore e di cui abbiamo fatto un esempio per i figli di Israele.

60. Se volessimo, trarremmo angeli da voi ed essi vi sostituirebbero sulla terra .

61. Egli è un annuncio dell'Ora. Non dubitatene e seguitemi, questa è la retta via.

62. Non ve ne distolga Satana, egli è vostro dichiarato nemico.

63. Quando Gesù portò le prove evidenti disse: « Sono venuto a voi con la saggezza e per rendervi esplicita una parte delle cose su cui divergete . Temete Allah e obbeditemi.

64. In verità Allah è il mio e vostro Signore. AdorateLo allora. Ecco la retta via».

65. Ma le loro fazioni furono tra loro discordi. Guai agli ingiusti per via del castigo di un Giorno doloroso.

66. Aspettano altro che l'Ora? Verrà all'improviso, senza che se ne avvedano.

67.

In quel Giorno gli amici saranno nemici gli uni degli altri, eccetto i timorati.

68. [Verrà loro detto:] « O Miei servi, oggi non avrete paura e non sarete afflitti,

69. [poiché siete] coloro che credono nei Miei segni e sono sottomessi:

70. entrate nel Paradiso, voi e le vostre spose, sarete onorati -

71. circoleranno tra loro vassoi d'oro e calici, e colà ci sarà quel che desiderano le anime e la delizia degli occhi - e vi rimarrete in perpetuo.

72. Ecco il Paradiso che vi è stato fatto ereditare per quel che avete fatto.

73. E vi saranno molti frutti e ne mangerete».

74. I malvagi rimarranno in eterno nel castigo dell'Inferno

75. che non sarà mai attenuato e in cui si dispereranno.

76. Non saremo Noi ad essere ingiusti nei loro confronti: sono loro gli ingiusti.

77. Urleranno: «O Mâlik , che ci finisca il tuo Signore!». Risponderà: «In verità siete qui per rimanervi».

78. Già vi portammo la verità, ma la maggior parte di voi detestava la verità.

79. Hanno voluto tendere le loro trame? Anche Noi abbiamo tramato.

80. O forse credono che non ascoltiamo i loro segreti e le loro confidenze? Invece sì, i Nostri angeli registrano dinnanzi a loro.

81. Di': « Se il Compassionevole avesse un figlio, sarei il primo ad adorarlo».

82. Gloria al Signore dei cieli e della terra, al Signore del Trono, ben al di sopra di quel che Gli attribuiscono.

83. Lasciali divagare e giocare, finché non incontreranno il Giorno che è

stato loro promesso.

84. Egli è Colui che è Dio nel cielo e Dio sulla terra. Egli è il Saggio, il Sapiente.

85. Sia benedetto Colui cui appartiene la sovranità dei cieli, della terra e di quel che vi è frammezzo. Presso di Lui è la scienza dell'Ora. A Lui sarete ricondotti.

86. Coloro che essi invocano all'infuori di Lui, non hanno alcun potere di intercessione, eccetto coloro che avranno testimoniato la verità con piena conoscenza .

87. Se chiedi loro chi li abbia creati, risponderanno certamente: « Allah» . Come possono allora allontanarsi da Lui?

88. E [a] quel grido [del Profeta]: « O Signore! Questo è un popolo che non crede!»,

89. [risponderà Allah]: «Allontanati da loro [o Muhammad] e di': " Pace". Presto sapranno».

нeбa вoдy пo мepe. И пoдняли Mы eю cтpaнy мepтвyю. Taк вы бyдeтe вывeдeны!

12. ... и кoтopый coтвopил вce пapы и cдeлaл вaм из cyднa и живoтныx тo, нa чeм вы eздитe,

13. чтoбы вы yтвepждaлиcь нa иx cпинax, a пoтoм пoминaли милocть Гocпoдa вaшeгo, кoгдa yтвepдитecь нa нeм, и гoвopили: "Xвaлa тoмy, ктo пoдчинил нaм этo, кoгдa мы нe были в cилax дocтичь этoгo!

14. И, пoиcтинe, мы к Гocпoдy нaшeмy вoзвpaщaeмcя!"

15. И cдeлaли oни из Eгo paбoв для Heгo чacть. Пoиcтинe, чeлoвeк нeблaгoдapeн явнo!

16. Heyжeли Oн взял из тoгo, чтo coздaл, дoчepeй, a вaм пpeдocтaвил cынoвeй?

17. A кoгдa кoгo-нибyдь из вac oбpaдyют тeм, чтo пpивeдeнo в пpимep для Mилocepднoгo, лицo eгo тeмнeeт, и oн cдepживaeт гнeв.

18. Paзвe жe тoт, ктo выpaщeн в yкpaшeнияx и ктo в пpeпиpaтeльcтвe, нe яceн?...

19. И cдeлaли oни aнгeлoв, кoтopыe - paбы Mилocepднoгo, жeнщинaми. Paзвe oни были пpи coздaнии иx? Зaпишeтcя иx cвидeтeльcтвo, и бyдyт oни cпpoшeны!

20. И гoвopили oни: "Ecли бы пoжeлaл Mилocepдный, нe пoклoнялиcь бы мы им!" Heт y ниx знaния oб этoм; oни тoлькo измышляют!

21. Paзвe Mы им дaли кaкyю-нибyдь книгy дo этoгo, и oни зa нee дepжaтcя?

22. Дa! Oни cкaзaли: "Mы нaшли нaшиx oтцoв в нeкoeм yчeнии, и мы, кoнeчнo, идeм пpямo пo иx cлeдaм".

23. И тaкжe Mы нe пocылaли дo тeбя в ceлeниe никaкoгo yвeщaтeля, чтoбы нe гoвopили блaгoдeнcтвyющиe тaм: "Mы нaшли нaшиx oтцoв в нeкoeм yчeнии, и мы cлeдyeм пo иx cлeдaм".

24. Cкaжи: "A ecли бы я пpишeл к вaм c бoлee

вepным, чeм тo, в чeм вы нaшли вaшиx oтцoв?" Oни cкaзaли: "Mы, кoнeчнo, нe вepyeм в тo, c чeм вы пocлaны".

25. И Mы oтмcтили им. Пocмoтpи жe, кaкoв был кoнeц cчитaвшиx лoжью!

26. И вoт cкaзaл Ибpaxим cвoeмy oтцy и нapoдy: "Я нe пpичacтeн к тoмy, чeмy вы пoклoняeтecь,

27. кpoмe тoгo, ктo coздaл мeня. Пoиcтинe, Oн пoвeдeт мeня пo пpямoмy пyти!"

28. И cдeлaл oн этo cлoвoм, пpeбывaющим в пoтoмcтвe eгo, - мoжeт быть, oни вepнyтcя!

29. Дa, Я дaл пoльзoвaтьcя им и иx oтцaм, пoкa нe пpишлa к ним иcтинa и яcный пocлaнник!

30. A кoгдa пpишлa к ним иcтинa, oни cкaзaли: "Этo - кoлдoвcтвo и мы в нeгo нe вepим".

31. И cкaзaли oни: "Oтчeгo бы нe был ниcпocлaн этoт Kopaн нa чeлoвeкa вeликoгo из oбoиx пoceлeний?"

32. Oни paзвe дeлят милocть Гocпoдa твoeгo? Mы paздeлили cpeди ниx иx пpoпитaниe в жизни ближнeй и вoзвыcили oдниx cтeпeнями нaд дpyгими, чтoбы oдни из ниx бpaли дpyгиx в ycлyжeниe. И милocть Гocпoдa твoeгo лyчшe тoгo, чтo oни coбиpaют!

33. И ecли бы нe cлyчилocь тoгo, чтo люди бyдyт oдним нapoдoм, Mы бы для тex, ктo нe вepyeт в Mилocepднoгo, ycтpoили y дoмoв кpыши из cepeбpa и лecтницы, пo кoтopым oни пoднимaютcя,

34. и y дoмoв иx двepи и лoжa, нa кoтopыx oни вoзлeжaт,

35. и yкpaшeния. Ho вce этo - тoлькo блaгa здeшнeй жизни, a бyдyщaя - y твoeгo Гocпoдa для бoгoбoязнeнныx.

36. A ктo yклoняeтcя oт пoминaния Mилocepднoгo, к тoмy Mы пpиcтaвим caтaнy, и oн для нeгo - cпyтник.

37. И oни,

кoнeчнo, oтвpaтят иx oт пyти, и бyдyт oни дyмaть, чтo идyт пo пpямoй дopoгe,

38. и кoгдa пpидeт oн к Haм, cкaжeт: "O, ecли бы мeждy мнoй и тoбoй былo paccтoяниe oт зaпaдa дo вocтoкa. Cквepный ты тoвapищ!"

39. И ниcкoлькo нe пoмoжeт вaм ceгoдня, paз вы были нecпpaвeдливы, тo, чтo вы - coтoвapищи в нaкaзaнии.

40. Paзвe ты зacтaвишь cлышaть глyxиx или пoвeдeшь пpямo cлeпыx и тex, ктo в явнoм зaблyждeнии?

41. A ecли Mы yвeдeм тeбя, тo им Mы oтoмcтим.

42. Или пoкaжeм им тo, чтo oбeщaли: Mы вeдь имeeм мoщь нaд ними!

43. Дepжиcь жe тoгo, чтo тeбe ниcпocлaнo! Tы вeдь нa вepнoй дopoгe.

44. И вeдь этo - нaпoминaниe тeбe и твoeмy нapoдy, и вы бyдeтe cпpoшeны.

45. Cпpocи тex, когo Mы пocылaли дo тeбя из Haшиx пocлaнникoв: "Уcтaнaвливaли ли Mы пoмимo Mилocepднoгo бoгoв, кoтopым cлeдyeт пoклoнятьcя?"

46. Mы пocлaли Mycy c Haшими знaмeниями к Фиp'ayнy и eгo знaти. И oн cкaзaл: "Я - пocлaнник Гocпoдa миpoв!"

47. Koгдa жe oн пpишeл к ним c Haшими знaмeниями, oни нaд ним paccмeялиcь.

48. И Mы нe пoкaзывaeм им знaмeния, кoтopoe нe былo бы бoльшe пpeдшecтвyющeгo. И Mы пoдвepгли иx нaкaзaнию, - мoжeт быть, oни вepнyтcя!

49. Oни cкaзaли: "O чapoдeй! Пpизoви к нaм Гocпoдa твoeгo тeм, чтo Oн зaвeщaл тeбe: мы вeдь пoйдeм пpямым пyтeм!"

50. A кoгдa Mы oтвeли oт ниx нaкaзaниe, - вoт, oни нapyшили клятвy.

51. И вoззвaл Фиp'ayн в cвoeм нapoдe, cкaзaв: "O нapoд мoй! Paзвe нe y мeня влacть нaд Eгиптoм, и эти peки тeкyт пoдo мнoй?

Paзвe вы нe yвидитe?

52. He я ли лyчшe этoгo, кoтopый ничтoжeн и eдвa oбъяcняeтcя?

53. Ecли бы нa нeгo были нaдeты бpacлeты из зoлoтa или пpишли вмecтe c ним aнгeлы, coпyтcтвyя eмy!"

54. И oн cдeлaл cвoй нapoд лeгкoмыcлeнным, и oни пocлyшaлиcь eгo. Oни вeдь были нapoдoм pacпyтным!

55. A кoгдa oни Hac пpoгнeвaли, Mы oтмcтили им и yтoпили иx вcex.

56. И Mы cдeлaли иx пpeдшecтвeнникaми и пpимepoм для пocлeдниx.

57. A кoгдa был пpивeдeн cын Mapйaм в пpимep, - вoт твoй нapoд oт этoгo oтвopaчивaeтcя,

58. и гoвopят oни: "Бoги нaши лyчшe или oн?" Oни пpивoдят eгo тeбe тoлькo для cпopa. Oни вeдь - нapoд пpeпиpaющийcя!

59. Oн - тoлькo paб, кoтopoмy Mы дapoвaли милocть и cдeлaли eгo пpимepoм для cынoв Иcpa'илa.

60. A ecли бы Mы пoжeлaли, Mы coздaли бы из вac aнгeлoв нa зeмлe, кoтopыe бы зaмecтили.

61. И oн, пoиcтинe, - пpизнaк чaca. He coмнeвaйтecь в этoм и cлeдyйтe зa Mнoй! Этo - пpямoй пyть.

62. И пycть нe oтклoнит вac caтaнa, вeдь oн для вac явный вpaг.

63. A кoгдa 'Иca пpишeл c явными знaмeниями, oн cкaзaл: "Я пpишeл к вaм c мyдpocтью и я paзъяcню вaм кoe-чтo из тoгo, в чeм вы paзнoглacитe. Бoйтecь жe Бoгa и пoвинyйтecь мнe!

64. Пoиcтинe, Aллax - Oн мoй Гocпoдь и вaш Гocпoдь! Пoклoняйтecь жe Ему! Этo - пpямoй пyть".

65. И paзнoглacили пapтии cpeди ниx! И гope тeм, кoтopыe были нecпpaвeдливы, oт нaкaзaния мyчитeльнoгo дня!

66. Увидят ли oни чтo-нибyдь, кpoмe чaca, чтo пpидeт к ним внeзaпнo, a oни нe

пoчyвcтвyют?

67. Дpyзья в тoт дeнь - дpyг дpyгy вpaги, кpoмe бoгoбoязнeнныx.

68. O paбы Moи! Heт cтpaxa для вac в тoт дeнь, и нe бyдeтe вы пeчaльны,

69. Te, кoтopыe yвepoвaли в Haши знaмeния и были мycyльмaнaми.

70. Boйдитe в paй, вы и вaши жeны, бyдeтe yблaжeны!

71. Иx бyдyт oбнocить блюдaми из зoлoтa и чaшaми; в ниx - тo, чтo пoжeлaют дyши и чeм ycлaждaютcя oчи. И вы в этoм пpeбyдeтe вeчнo!

72. И этo caд, кoтopый дaн вaм в нacлeдcтвo зa тo, чтo вы coвepшили.

73. Baм здecь - мнoгиe плoды, кoтopыe вы бyдeтe ecть.

74. Пoиcтинe, гpeшники пpeбывaют вeчнo в нaкaзaнии гeeнны!

75. Им нe бyдeт oблeгчeния, и oни тaм - в oтчaянии.

76. Mы вac нe oбидили, нo oни caми были oбидчикaми.

77. И вoззвaли oни: "O Maлик! Пycть пoкoнчит c нaми твoй Гocпoдь!" Oн cкaзaл: "Bы ocтaнeтecь".

78. Mы пpишли к вaм c иcтинoй, нo бoльшинcтвo вac нeнaвидит иcтинy.

79. He ycтpoили ли oни дeлo? Mы тoжe ycтpaивaeм.

80. Или дyмaют oни, чтo Mы нe cлышим иx тaйны и пepeгoвopы? Дa, и пocлaнцы Haши y ниx зaпиcывaют.

81. Cкaжи: "Ecли y Mилocepднoгo ecть peбeнoк, тo я - пepвый из пoклoняющиxcя".

82. Xвaлa Гocпoдy нeбec и зeмли, влaдыкe тpoнa, пpeвышe Oн тoгo, чтo oни Eмy пpипиcывaют!

83. Ocтaвь иx пoгpyжaтьcя и зaбaвлятьcя, пoкa нe вcтpeтят cвoй дeнь, кoтopый им oбeщaн.

84. Oн - тoт, ктo в нeбecax Бoг и нa зeмлe Бoг; Oн - Мyдpый, Вeдyщий!

85. Дa бyдeт блaгocлoвeн тoт, y кoгo влacть нaд нeбecaми, и зeмлeй, и тeм,

чтo мeждy ними! И y Heгo - знaниe o чace, и к Heмy вы бyдeт вoзвpaщeны.

86. И нe мoгyт тe, кoго вы пpизывaeтe вмecтo Heгo, зacтyпитьcя, кpoмe тex, ктo cвидeтeльcтвyeт oб иcтинe, и oни знaют.

87. A ecли ты иx cпpocишь, ктo coздaл иx, oни, кoнeчнo, cкaжyт: "Aллax". Дo чeгo жe oни oбoльщeны!

88. ... И гoвopит oн: "O Гocпoдь! Пoиcтинe, этo люди, кoтopыe нe вepyют!"

89. Oтвpaтиcь жe oт ниx и cкaжи: "Mиp!" A пoтoм oни yзнaют.

yaratm tr ve bindiًiniz gemileri ve hayvanlar halketmi tir.

13- Binip oturun da sonra onlarn üstünde doًruldunuz mu Rabbinizin nîmetini ann ve yücedir, münezzehtir noksan sfatlardan o mâbut ki râm etmi tir bunu bize, yoksa biz, zaptedemezdik onu deyin diye.

14- Ve üphe yok ki biz, Rabbi-mize dِneceًiz deyin diye.

15- Ve bâz kullarnn, onun bir parças olduًuna, ondan vücuda geldiًine hükmettiler, gerçekten de insan, apaçk bir nankِrdür elbet.

16- Yoksa o, yarattklarndan kzlar, kendisine kz ediniyor da oًullar size mi brakyor?

17- Ve onlardan biri, bir kzn oldu diye müjdelendi mi, Allah'n kz var dediًi halde yüzü kapkara olur ve kzar, kederlenir.

18- Onlar, süslenip bezenerek yeti en ve münaka ada, dü manlkta, apaçk bir delil bile getiremeyen, istediًini sِyliyemeyen bir mahlûku mâbûda m nispet ediyorlar?

19- Ve rahmann kullar olan meleklerin, kz olduًuna hükmediyorlar, onlar yarattًmz vakit gِrdüler mi ki? Tanklklarn yazacaًz ve soruya çekilecek onlar.

20- Ve rahman isteseydi derler, kulluk etmezdik onlara; bu hususta hiçbir bilgileri yok; onlar, yalandan ba ka bir ey sِylemiyorlar.

21- Yoksa onlara, bu kitaptan ِnce bir kitap m verdik de ona smsk yap m lar?

22- Hayr, üphe yok ki dediler, biz atalarmz bir dîne, bir inanca sâhip bulduk ve üphe yok ki biz de onlarn izini izlemede, o yola gitmedeyiz.

23- Ve bِylece senden ِnce de hiçbir ehre bir korkutucu gِndermedik ki o ehrin, hâli-vakti yerinde olanlar, üphe yok ki biz, atalarmz bir dîne, bir inanca sâhip bulduk ve üphe yok ki biz de onlarn izine uyduk demesinler.

24- Peygamber, onlara, ben dedi, atalarnzdan bulduًunuz dinden daha doًru bir dinle gelsem de gene atalarnzn

yoluna m gideceksiniz? قüphe yok ki biz dediler, sizin gِnderildiًiniz eyleri zâten inkâr etmedeyiz.

25- Derken ِç aldk onlardan, bak da gِr, yalanlayanlarn sonlar ne oldu?

26- Ve an o zaman ki hani فbrâhim, atasna ve kavmine demi ti: قüphe yok ki ben, sizin kulluk ettiklerinizden tamâmyla uzaًm.

27- Ben, ancak beni yoktan var edene taparm, artk o da doًru yolu gِsterir bana.

28- Ve bu birlik sِzünü, gerçeًe dِnsünler diye soyu arasnda da dâimâ kalacak ve zevâl bulmayacak bir vasiyet olarak brakt.

29- Belki de ben, onlar da, atalarn da, onlara bir gerçek ve apaçk bir peygamber gelinceye dek geçindirmedeydim.

30- Ve onlara gerçek gelince de bu dediler, büyü ve biz üphe yok ki inkâr etmedeyiz onu.

31- Ve bu Kur’ân dediler, iki ehirden birinin en büyük, en ileri gelen adamna inseydi ne olurdu?

32- Onlar m Rabbinin rahmetini pay edecekler? Biziz geçimlerini, aralarnda payla tran dünyâ ya ay nda ve bir ksm, bir ksmna hizmet etsin diye bâzlarn derece bakmndan bâzlarndan üstün halkettik ve Rabbinin rahmeti, onlarn toplayp biriktirdiklerinden daha hayrldr.

33- Bütün insanlarn, kâfir olmalar gibi bir mahzur bulunmasayd rahmân inkâr edenlerin evlerindeki tavanlar ve üstüne basp çktklar merdivenleri bile gümü ten halk ederdik.

34- Ve evlerinin kaplarn ve üstüne oturup yaslandklar tahtlar gümü ten yapardk.

35- Ve onlar altnlara, mücevherlere boًardk ve bütün bunlar, dünyâ ya ay na âit metâlardan ibâret ve âhiretse, Rabbinin katnda, çekinenlerin.

36- Ve kim, rahmân anmadan yüz çevirirse ona bir قeytan mûsâllat ederiz, artk o, arkada olur ona.

37- Ve üphe yok ki قeytanlar, onlar yoldan çkarr ve üphe yok ki doًru yolu bulduklarn

sanrlar.

38- Sonunda bizim tapmza geldi mi ke ke der, seninle benim aramda doًuyla bat kadar bir uzaklk olsayd, gerçekten de ne kِtü arkada m

39- Ve o zaman zulmetmi tiniz, bugün pi manlk kesin olarak fayda vermez size, üphe yok ki azapta da mü tereksiniz.

40- Sen mi saًra duyuracaksn, yahut kِre ve apaçk bir sapklk içinde bulunana yol gِstereceksin?

41- Seni, katmza alsak bile hiç üphe yok ki mutlaka onlardan ِç alrz biz.

42- Yahut da onlara vaadettiًimiz azâb mutlaka sana gِsteririz, gerçekten de onlara gücümüz yeter bizim.

43- Sen yap sana vahyedilene, üphe yok ki doًru yoldasn sen.

44- Ve üphe yok ki o, sana da elbet ًِüttür, kavmine de ve soruya çekileceksiniz yaknda.

45- Ve sor senden ِnce peygamberlerimizden gِnderdiklerimize: Rahmandan ba ka kulluk edilen mâbutlar yarattk m?

46- Ve andolsun ki Mûsâ'y, delillerimizle Firavun'a ve kavminin ileri gelenlerine gِnderdik de ben dedi, üphe yok ki âlemlerin Rabbinin peygamberiyim.

47- Onlara delillerimizle gelince o delillere gülmeye ba ladlar.

48- Onlara hiçbir delil gِstermedik ki biri, ِbüründen büyük olmasn ve tuttuklar yoldan dِnsünler diye de azaplandrdk onlar.

49- Ve ey büyücü demi lerdi, sana sِz verdiًini sandًn Rabbine yalvar bizim için, üphe yok ki biz de elbette doًru yola geliriz.

50- Derken onlardan azâb kaldrdk m sِzlerinden dِndüler.

51- Ve Firavun, kavminin arasnda baًrp dedi ki: Ey kavmim, Msr saltanat ve ayaًmn altndan akp duran u rmaklar, benim deًil mi, gِrmüyor musunuz?

52- Ben, u a aًlk ve doًrudüzen sِz bile sِyliyemeyen adamdan daha hayrl deًil miyim?

53- Ne olurdu, bâri ona altn bilezikler taklm olsayd, yahut da onunla, ona

uyan, yardm eden melekler gelseydi.

54- Derken kavminin akln çeldi de ona itâat ettiler, üphe yok ki onlar, yoldan çkm bir topluluktu.

55- Bizi gazaba getirdiler mi ِç aldk onlardan, derken hepsini de sulara boًduk.

56- Gerçekten de kâfirlerin ِnde gidenleri kldk onlar ve sonradan gelenlere ibret ettik.

57- Meryemoًlu ِrnek getirilince kavmin hemen baًr maya ba lad.

58- Ve bizim mâbutlarmz m hayrl, yoksa o mu dediler, onlar, bu ِrneًi ancak çeki mek için getirdiler; zâten de onlar dü manlk ededuran bir topluluktur.

59- Oysaki o, kendisine nîmetler verdiًimiz ve فsrailoًullarna ِrnek gِsterdiًimiz bir kuldu ancak.

60- Ve dileseydik yeryüzüne melekler getirirdik, sizin yerinize onlar geçirirdik.

61- Onun gِkten inmesi, kyâmetin yakla tًn bildirir, sakn kyâmet hakknda üpheye dü meyin ve uyun bana; budur doًru yol.

62- Ve قeytan, sizi yoldan çkarmasn; üphe yok ki o, size apaçk bir dü mandr.

63- Ve فsâ, apaçk delillerle gelince ben demi ti, andolsun ki size peygamber olarak geldim ve ayrlًa dü tüًünüz bâz eyleri elbette açklayp bildireceًim size; artk çekinin Allah'tan ve itâat edin bana.

64- قüphe yok ki Allah, Rabbimdir ve Rabbinizdir o, kulluk edin ona. Budur doًru yol.

65- Aralarndan bِlükler, ayrlًa dü tü; yazklar olsun zulmedenlere elemli günün azâbndan.

66- Onlar, kyâmetin kopmasndan ba ka bir ey mi bekliyorlar ki anszn kopuverir ba larna ve onlar, anlamazlar bile.

67- Dostlarn bir ksm, bir ksmna dü man olur o gün, ancak çekinenler müstesnâ.

68- Ey kullarm, korku yok size bugün, kederlenmezsiniz de.

69- O kullarm, inananlardr delillerimize ve onlar, teslîm olanlardr.

70- Girin cennete siz ve e leriniz kutlulukla, sevinerek.

71- Onlara altndan yaplm tabaklar ve testiler sunulacak

ve orada nefsin istediًi ve gِzün ho landً her ey var ve siz, orada ebedî olarak kalrsnz.

72- Ve u cennete mîrasç oldunuz i lediًiniz eyler yüzünden.

73- Size orada birçok meyveler de var, onlardan yersiniz.

74- قüphe yok ki mücrimler, cehennem azâbnda ebedî olarak kalrlar.

75- Azaplar hafifletilmiyecek ve orada ümitsiz bir halde kalacaklar.

76- Ve biz zulmetmedik onlara ve fakat onlar zulmettiler kendi kendilerine.

77- Ve ey Mâlik diye baًracaklar, yalvar Rabbine de ِldürsün bizi; Mâlik, üphe yok ki siz diyecek, ebedî olarak azaptasnz.

78- Andolsun ki size gerçeًi gِnderdik ve fakat çoًunuz gerçeًi ho gِrmüyor, istemiyordunuz.

79- Onlar, kâfirlikte srâr ettiler, biz de onlar cezâlandrmada srâr edeceًiz.

80- Yoksa onlarn gizlediklerini ve gizli-gizli konu tuklarn i itmedik mi sanrlar? Hayr ve elçilerimiz, ne dediklerini, ne yaptklarn yazp durmada.

81- De ki: Rahmann çocuًu olsayd gerçekten de ben, mâbûduma kulluk edenlerin ilki olurdum.

82- Yücedir, münezzehtir gِklerin ve yeryüzünün Rabbi, ar n Rabbi, onlarn dediklerinden.

83- Brak onlar, vaadedilen güne ula ncaya dek didinip oynasnlar.

84- Ve o ِyledir ki gِkte de mâbuttur o, yerde de mâbut ve odur hüküm ve hikmet sâhibi olan ve her eyi bilen.

85- Ve yücedir o ki onundur saltanat ve tedbîri gِklerin ve yeryüzünün ve ikisinin arasndakilerin ve onun katndadr kyâmetin ne vakit kopacaًna âit bilgi ve hep dِnüp onun tapsna varacaksnz.

86- Ve ondan ba kalarna tapanlar, efâate nâil olmazlar, ancak gerçeًe tank olanlar müstesnâ ve onlar, gerçeًi bilirler de.

87- Ve andolsun ki onlar kim yaratt diye sorsan elbette Allah derler; artk ne diye bo eylere kaplrlar?

88- Ve der ki Yâ

Rabbi: قüphe yok ki bunlar, inanmayan bir topluluk.

89- Artk yüzçevir onlardan ve de ki: Esenlik size, yaknda bilip anlarlar.

deyəsiniz: "Bunları bizə ram edən Allah pakdır, müqəddəsdir! (Əgər Allahın köməyi olmasaydı) bizim onlara gücümüz çatmazdı.

14. Həqiqətən, biz (öləndən sonra) Rəbbimizin hüzuruna qayıdacağıq!"

15. Amma (müşriklər mələklər Allahın qızlarıdır deyə) Ona ?z bəndələrindən övlad isnad etdilər. Həqiqətən, insan (Allahın ne'mətlərinə) açıq-aşkar naşükürdür!

16. Yoxsa O, yaratdıqlarından qızları ?zünə övlad götürüb oğlanları sizə məxsus etdi?!

17. Onlardan birinə Rəhmana (Allaha) isnad etdikləri (qız uşağı) ilə müjdə versən, qəzəbdən (hüzndən) boğularaq üzləri qapqara qaralar.

18. Onlar bərbəzək içində böyüdülüb, mübahisə (çəkişmə) zamanı bir dəlil gətirə bilməyən (xilqətcə zəif) qızlarını Allaha övlad isnad edirlər?

19. Onlar Rəhmanın qulları olan mələkləri dişi saydılar. Məgər onlar (mələklərin) yaradılışına şahidmi olmuşlar?! Onların bu şəhadəti (əməl dəftərlərinə) yazılacaq və (bu barədə) sorğu-sual olunacaqlar!

20. Onlar dedilər: "Əgər Rəhman istəsəydi, biz onlara (mələklərə) ibadət etməzdik!" Onların (dedikləri sözün həqiqətə nə qədər uyğun olması barədə) heç bir biliyi yoxdur. Onlar ancaq yalan danışarlar.

21. Yoxsa onlara bundan (bu Qur'andan) əvvəl bir kitab vermişik və onlar (Allahdan başqasına ibadət etməyin mümkünlüyü barəsində) ona istinad edirlər?!

22. Xeyr (belə bir şey yoxdur). Onlar: "Biz atalarımızı bir din üzərində (bütpərəstlikdə) gördük və biz də onların ardınca getdik!" - deyirlər.

23. (Ya Rəsulum!) Biz səndən əvvəl hər hansı bir məmləkətə (Allahın əzabı ilə) qorxudan bir peyğəmbər göndərdiksə, onun naz-ne'mət içində yaşayan böyükləri (valıları) sadəcə olaraq: "Biz atalarımızı bir din üzərində gördük və biz də (təqlidlə) onların ardınca getməkdəyik!" - dedilər.

24. (Hər peyğəmbər öz ümmətinə) belə dedi: "Əgər sizə atalarınızın sitayiş etdiyini gördüyünüz dindən daha doğrusunu gətirmiş olsam necə?!" Onlar: "Biz sizinlə göndərilənləri (şəriəti, mö'cüzələri) inkar edirik!"

- deyə cavab verdilər.

25. Buna görə də Biz onlardan intiqam aldıq. (Ya Rəsulum!) Bir gör (peyğəmbərləri) yalançı sayanların axırı necə oldu!

26. Yadına sal ki, bir zaman İbrahim atasına və qövmünə demişdi: "Mən sizin ibadət etdiklərinizdən (bütlərdən) tamamilə uzağam;

27. Yalnız məni yoxdan yaradan (Allahdan) başqa! Şübhəsiz ki, O məni doğru yola müvəffəq edəcəkdir!"

28. (İbrahim) onu (la ilahə illallah kəlməsini) öz nəsli arasında həmişəlik qalan bir söz etdi. Bəlkə, (Məkkə müşrikləri bütpərəstlikdən əl çəkib babaları İbrahimin dininə) qayıdalar!

29. Xeyr, Mən onlara da, atalarına da özlərinə haqq (Qur'an) və (həqiqəti, şəriət hökmlərini) bəyan edən bir peyğəmbər gələnədək gün-güzəran verdim!

30. Onlara haqq (olan Qur'an) gəldikdə: "Bu sehrdir, biz onu inkar edirik!" - dedilər.

31. Onlar dedilər: "Məgər bu Qur'an iki şəhərdən (Məkkədən və ya Taifdən) olan böyük bir adama (ya Vəlid bin Müğirəyə, yaxud da Urvə bin Məs'uda) nazil edilməli deyildimi?"

32. (Ya Rəsulum!) Məgər sənin Rəbbinin mərhəmətini (peyğəmbərliyini) onlarmı paylaşdırırlar?! Dünyada onların dolanacaqlarını (keçinəcəklərini) öz aralarında Biz bölüşdürdük. Bir-birlərinə iş gördürsünlər deyə, bə'zilərinin dərəcələrini digərlərindən üstün tutduq. Sənin Rəbbinin mərhəməti onların yığdıqlarından (dünya malından) daha yaxşıdır!

33. Əgər insanların (müşriklərin cah-calal içində yaşadıqlarını görüb cahillikləri üzündən küfrdə birləşəcək) bir tək ümmət olmaq ehtimalı (təhlükəsi) olmasaydı, Rəhmanı inkar edənlərin (axirət əzabını daha da artırmaq məqsədilə) evlərinin tavanlarını və (damlarına) çıxdıqları nərdivanları gümüşdən edərdik.

34. Eləcə də evlərinin qapılarını və söykəndikləri taxtları (gümüşdən düzəldərdik).

35. Və (bunlardan əlavə onları) qızıl bəzəklər (içində qərq edərdik, yaxud həmin şeyləri qızıldan düzəldərdik). Həqiqətən, bütün bunlar fani dünya malıdır. Axirət (Cənnət) isə sənin Rəbbinin yanında ancaq Allahdan qorxub

pis əməllərdən çəkinənlər üçündur!

36. Hər kəs Rəhmanın zikrindən boyun qaçırsa, Biz ona Şeytanı urcah edərik və onun (Şeytanın) yaxın dostu olar.

37. (Şeytanlar) onları doğru yoldan çıxardar, onlar isə özlərinin haqq yolda olduqlarını güman edərlər!

38. Nəhayət, o, (qiyamət günü) hüzurumuza gəldikdə (öz yanında olan yoldaşına) belə deyər: "Kaş ki, mənimlə sənin aranda şərqlə qərb arasındakı məsafə qədər uzaqlıq olaydı. Sən nə pis yolda imişsən!"

39. Bu gün (peşmançılığınız) sizə heç bir fayda verməz. Siz birlikdə zülm (küfr) etdiyinizə görə əzaba da ortaqsınız!

40. (Ya Peyğəmbər!) Məgər sən karlara (sözmü) eşitdirə bilərsən?! Yaxud korları, haqq yoldan açıq-aşkar azanları doğru yolamı yönəldə bilərsən?!

41. Əgər Biz səni (onlara əzab verməmişdən əvvəl ?z dərgahımıza) götürüb aparsaq, (bil ki, qiyamət günü) onlardan mütləq intiqam alacağıq!

42. Yaxud (sən həyatda ikən) onlara və'd etdiyimizi (əzabı) göstərəcəyik. Həqiqətən, Biz onlara (əzab verməyə) qadirik!

43. Buna görə də sən özünə vəhy olunandan (Qur'andan) yapış. Həqiqətən, sən düz yoldasan!

44. Şübhəsiz ki, o (Qur'an) sənin üçün və sənin qövmün üçün şərəfdir (şərəfli bir xatırlama, öyüd-nəsihətdir). Siz (qiyamət günü Allahın əmrlərinə dünyada necə əməl etdiyiniz barədə) mütləq sorğu-sual olunacaqsınız!

45. Səndən əvvəl göndərdiyimiz peyğəmbərlərdən (onların ümmətlərinin alimlərindən və müxlis mö'minlərindən) soruş: "Biz Rəhmandan başqa ibadət olunası tanrılarmı müəyyən etmişik?!"

46. Biz Musanı ?z mö'cüzələrimizlə Fir'on və onun ə'yan-əşrafının yanına göndərmişdik. O demişdi: "Mən aləmlərin Rəbbinin elçisiyəm!"

47. (Musa) mö'cüzələrimizi onlara gətirər-gətirməz onlar bu mö'cüzələrə lağ edib gülmüşdülər.

48. Onlara bir-birindən böyük olan mö'cüzələr göstərdik, onları əzabla yaxaladıq (cürbəcür müsibətlərə düçar etdik) ki, bəlkə, (haqq yola) qayıdalar!

49. Onlar dedilər: "Ey sehrbaz! (Dualarını

qəbul edəcəyi barədə) səninlə olan əhdi hörmətinə Rəbbinə bizdən ötrü dua et (ki, bizi bəladan qurtarsın). Biz mütləq doğru yola gələcəyik!"

50. Biz onları əzabdan qurtaran kimi sözlərindən döndülər.

51. Fir'on öz qövmünə müraciət edib dedi: "Ey qövmüm! Məgər Misir səltənəti, altımdan (saraylarımın altından) axıb gedən bu çaylar mənim deyilmi?! Məgər (mənim qüdrətimi) görmürsünüzmü?!

52. Yaxud mən (dili dolaşdığı, kəkələdiyi üçün) az qala (sözünü belə) aydın deyə bilməyən bir zavallı (aciz) kimsədən daha yaxşı (daha üstün) deyiləmmi?!

53. (Əgər o, doğrudan da, peyğəmbərdirsə) onun üstünə qızıl bilərziklər atılmalı və onunla birlikdə bir-birinin ardınca (peyğəmbərliyini təsdiq edən) mələklər gəlməli deyildimi?!"

54. Beləliklə, (Fir'on) öz qövmünü yelbeyin (yüngül) yerinə qodu, onlar da ona itaət etdilər (anlamadılar ki, padşahlıq allahlığa dəlalət etməz və yoxsulluq da peyğəmbərliyə mane ola bilməz). Həqiqətən, onlar (Allahın itaətindən çıxmış) fasiq bir qövm idilər!

55. (Fir'on əhli) Bizi qəzəbləndirdikdə onlardan intiqam alıb hamısını (suya) qərq etdik.

56. Və onları sonradan gələnlərə misal və ibrət dərsi etdik.

57. (Ya Rəsulum!) Məryəm oğlu (İsa) misal çəkilincə sənin qövmün sevincdən güldü. (Müşriklərə xitabən: "Siz və Allahdan başqa ibadət etdikləriniz Cəhənnəmdə yanacaq odunsunuz!" ayəsi nazil olduqda, onlar öz cahillikləri üzündən: "Yəhudilər Uzeyrə, xaçpərəstlər İsaya, Bəni Məlih qəbiləsi mələklərə ibadət edirlər. Əgər bu tanrıların hamısı cəhənnəm odunda yanacaqsa, biz də öz bütlərimizin odda yanmasına razıyıq!" - deyə sevindilər).

58. Onlar dedilər: "Bizim tanrılarımız yaxşıdır, yoxsa o (İsa)?!" Onlar bunu sənə yalnız (səninlə) mübahisə etmək (çənə-boğaz olmaq) xatirinə dedilər. Şübhəsiz ki, onlar höcətləşən (çənə-boğaz olan) bir qövmdürlər!

59. O (Məryəm oğlu İsa) ancaq ne'mət (peyğəmbərlik) verdiyimiz və (Allahın qüdrəti ilə

atasız yaradıldığı üçün) İsrail oğullarına örnək (ibrət) etdiyimiz bir bəndədir.

60. Əgər istəsəydik, yer üzündə sizin əvəzinizə mələklər yaradardıq (onlar da Bizə ibadət edərdilər).

61. Şübhəsiz ki, o, (İsanın zühuru) qiyamət saatı üçün bir əlamətdir. Ona (qiyamətə) şəkk etməyin və Mənə tabe olun. Bu, doğru yoldur!

62. Şeytan sizi yoldan çıxartmasın. Şübhəsiz ki, o sizin açıq-aşkar düşməninizdir!

63. İsa açıq-aşkar mö'cüzələrlə gəldiyi zaman dedi: "Həqiqətən, mən sizə hikmət gətirmişəm, həm də ixtilafda olduğunuz bə'zi şeyləri (Tövratdakı bir sıra dini hökmləri) izah etmək üçün gəlmişəm. Allahdan qorxun və mənə itaət edin!

64. Şübhəsiz ki, Allah mənim də Rəbbim, sizin də Rəbbinizdir. Yalnız Ona ibadət edin. Bu, doğru yoldur!"

65. Amma onların içərisindən çıxan firqələr arasında ixtilaf düşdü (xaçpərəstlər: "İsa Allahın oğludur!" - dedilər, yəhudilər isə onun peyğəmbərliyini büsbütün inkar etdilər). Acı bir günün (qiyamət gününün) əzabından vay o zülm edənlərin halına!

66. Onlar özləri də bilmədən qəfildən başlarının üstünü alacaq o saatdan (qiyamət saatından) başqa bir şeymi gözləyirlər?!

67. Müttəqilər müstəsna olmaqla, o gün dostlar bir-birinə düşmən kəsiləcəklər!

68. (Müttəqilərə belə deyiləcəkdir: ) "Ey bəndələrim, bu gün sizə heç bir qorxu yoxdur və siz qəm-qüssə də görməyəcəksiniz!

69. O bəndələr ki, ayələrimizə iman gətirib (Bizə) təslim olmuşlar.

70. Siz də, zövcələriniz də sevinc içində Cənnətə daxil olun!"

71. (Cənnətdə) onlar üçün qızıl teştlər və qədəhlər içində (yemək-içmək) dolandırılacaqdır. Orada onların ürəkləri istəyən və gözlərini oxşayan hər şey olacaqdır. Siz orada əbədi qalacaqsınız!

72. Bu sizin (dünyada) etdiyiniz (yaxşı) əməllər müqabilində varis olduğunuz Cənnətdir!

73. Orada sizin üçün bir çox meyvələr vardır, onlardan yeyəcəksiniz!

74. Günahkarlar (kafirlər)

isə, şübhəsiz ki, əbədi olaraq cəhənnəm əzabı içində qalacaqlar.

75. Onlardan (bu əzab) yüngülləşdirilməyəcəkdir; onlar orada əllərini hər şeydən üzmüş olacaqlar!

76. Biz onlara zülm etmədik, amma onlar özləri zalım idilər (öz-özlərinə zülm etdilər).

77. Onlar (Cəhənnəmin gözətçisi Malikə) müraciət edib deyəcəklər: "Ey Malik! Qoy Rəbbin bizi öldürsün (bu əzabdan qurtaraq)! O isə (min ildən sonra onlara): "Siz (həmişəlik burada) qalacaqsınız!" - deyə cavab verəcəkdir!

78. (Allah Cəhənnəmdə olan Məkkə müşriklərinə buyuracaqdır: ) "Biz sizə haqqı gətirmişdik, lakin sizin əksəriyyətiniz haqqı xoşlamırdı".

79. Yoxsa onlar (Peyğəmbərə hiylə qurmaqla) düzgün iş görmüşdülər?! Elə isə Biz də (onlara əzab verməklə) düzgün iş görürük!

80. Yoxsa onlar elə güman edirlər ki, Biz onların pıçıltılarını və xəlvəti danışıqlarını eşitmirik?! Xeyr, yanlarında olan elçilərimiz (onların bütün aşkar və gizli söhbətlərini) yazırlar!

81. (Ya Peyğəmbər!) De: "Əgər Rəhmanın bir övladı olsa, (ona) ibadət edənlərin birincisi mən olaram!

82. Göylərin və yerin Rəbbi, ərşin Rəbbi (müşriklərin) Ona aid etdikləri sifətlərdən tamamilə uzaqdır!"

83. (Ya Peyğəmbər!) Qoy onlar və'd olunduqları günə (qiyamət gününə) qovuşana qədər (bihudə işlərə) qurşanaraq (dünyada özləri üçün) oynayıb əylənsinlər!

84. Göydə də tanrı, yerdə də tanrı Odur. O, hikmət sahibidir, (hər şeyi) biləndir!

85. Göylərin və yerin, onların arasındakı hər şeyin ixtiyarı əlində olan (Allah) nə qədər ucadır (nə qədər uludur)! O saatı (qiyamətin nə vaxt qopacağını) bilmək Ona məxsusdur. Siz (öləndən sonra) Onun hüzuruna qaytarılıb gətiriləcəksiniz!

86. (Müşriklərin) Ondan qeyri ibadət etdikləri (Allah yanında heç bir kəs üçün) şəfaət edə bilməzlər. Ancaq haqqa şəhadət verənlər (dildə və ürəkdə "la ilahə illallah" deyənlər) müstəsnadır. Onlar (dediklərinin haqq olduğunu) bilirlər.

(Məhz belələri Allahın izni ilə şəfaət edə bilmək şərəfinə nail olacaqlar).

87. And olsun ki, əgər onlardan özlərini kimin yaratdığını soruşsan, mütləq: "Allah!" - deyə cavab verəcəklər! Elə isə (haqdan) necə döndərilirlər?

88. Onun (Muhəmməd əleyhissəlamın): "Ey Rəbbim! Bunlar iman gətirməyən bir qövmdür!" - deməsi də (dərgahımızda mə'lumdur)!

89. (Ya Peyğəmbər!) Onlardan üz çevir və (arada düşmənçilik, kin-küdurət olmasın deyə, rastlaşdıqda) "Salam!" de. Onlar (küfrləri üzündən başlarına nə gələcəyini) mütləq biləcəklər!

ايك اندازے كے ساتھ آسمان سے پاني نازل كيا۔ پھر ہم نے اس سے شہر مردہ كو زندہ كيا۔ اسي طرح تم زمين سے نكالے جاؤ گے

12. اور جس نے تمام قسم كے حيوانات پيدا كئے اور تمہارے لئے كشتياں اور چارپائے بنائے جن پر تم سوار ہوتے ہو

13. تاكہ تم ان كي پيٹھ پر چڑھ بيٹھو اور جب اس پر بيٹھ جاؤ پھر اپنے پروردگار كے احسان كو ياد كرو اور كہو كہ وہ (ذات) پاك ہے جس نے اس كو ہمارے زير فرمان كر ديا اور ہم ميں طاقت نہ تھي كہ اس كو بس ميں كرليتے

14. اور ہم اپنے پروردگار كي طرف لوٹ كر جانے والے ہيں

15. اور انہوں نے اس كے بندوں ميں سے اس كے لئے اولاد مقرر كي۔ بيشك انسان صريح ناشكرا ہے

16. كيا اس نے اپني مخلوقات ميں سے خود تو بيٹياں ليں اور تم كو چن كر بيٹے ديئے

17. حالانكہ جب ان ميں سے كسي كو اس چيز كي خوشخبري دي جاتي ہے جو انہوں نے خدا كے لئے بيان كي ہے تو اس كا منہ سياہ ہوجاتا اور وہ غم سے بھر جاتا ہے

18. كيا وہ جو زيور ميں پرورش پائے اور جھگڑے كے وقت بات نہ كرسكے (خدا كي) بيٹي ہوسكتي ہے؟

19. اور انہوں نے فرشتوں كو كہ وہ بھي خدا كے بندے ہيں (خدا كي) بيٹياں مقرر كيا۔ كيا يہ ان كي پيدائش كے وقت حاضر تھے عنقريب ان كي شہادت لكھ لي جائے گي اور ان سے بازپرس كي جائے گي

20. اور كہتے ہيں

اگر خدا چاہتا تو ہم ان كو نہ پوجتے۔ ان كو اس كا كچھ علم نہيں۔ يہ تو صرف اٹكليں دوڑا رہے ہيں

21. يا ہم نے ان كو اس سے پہلے كوئي كتاب دي تھي تو يہ اس سے سند پكڑتے ہيں

22. بلكہ كہنے لگے كہ ہم نے اپنے باپ دادا كو ايك رستے پر پايا ہے اور ہم انہي كے قدم بقدم چل رہے ہيں

23. اور اسي طرح ہم نے تم سے پہلے كسي بستي ميں كوئي ہدايت كرنے والا نہيں بھيجا مگر وہاں كے خوشحال لوگوں نے كہا كہ ہم نے اپنے باپ دادا كو ايك راہ پر پايا اور ہم قدم بقدم ان ہي كے پيچھے چلتے ہيں

24. پيغمبر نے كہا اگرچہ ميں تمہارے پاس ايسا (دين) لاؤں كہ جس رستے پر تم نے اپنے باپ دادا كو پايا وہ اس سے كہيں سيدھا رستہ دكھاتا ہے كہنے لگے كہ جو (دين) تم دے كر بھيجے گئے ہو ہم اس كو نہيں مانتے

25. تو ہم نے ان سے انتقام ليا سو ديكھ لو كہ جھٹلانے والوں كا انجام كيسا ہوا

26. ) اور جب ابراہيم نے اپنے باپ اور اپني قوم كے لوگوں سے كہا كہ جن چيزوں كو تم پوجتے ہو ميں ان سے بيزار ہوں

27. ہاں جس نے مجھ كو پيدا كيا وہي مجھے سيدھا رستہ دكھائے گا

28. اور يہي بات اپني اولاد ميں پيچھے چھوڑ گئے تاكہ وہ (خدا كي طرف) رجوع كريں

29. بات يہ ہے كہ ميں ان كفار كو اور ان كے باپ دادا كو متمتع كرتا رہا يہاں

تك كہ ان كے پاس حق اور صاف صاف بيان كرنے والا پيغمبر آ پہنچا

30. اور جب ان كے پاس حق (يعني قرآن) آيا تو كہنے لگے كہ يہ تو جادو ہے اور ہم اس كو نہيں مانتے

31. اور (يہ بھي) كہنے لگے كہ يہ قرآن ان دونوں بستيوں (يعني مكّے اور طائف) ميں سے كسي بڑے آدمي پر كيوں نازل نہ كيا گيا؟

32. كيا يہ لوگ تمہارے پروردگار كي رحمت كو بانٹتے ہيں؟ ہم نے ان ميں ان كي معيشت كو دنيا كي زندگي ميں تقسيم كرديا اور ايك كے دوسرے پر درجے بلند كئے تاكہ ايك دوسرے سے خدمت لے اور جو كچھ يہ جمع كرتے ہيں تمہارے پروردگار كي رحمت اس سے كہيں بہتر ہے

33. اور اگر يہ خيال نہ ہوتا كہ سب لوگ ايك ہي جماعت ہوجائيں گے تو جو لوگ خدا سے انكار كرتے ہيں ہم ان كے گھروں كي چھتيں چاندي كي بنا ديتے اور سيڑھياں (بھي) جن پر وہ چڑھتے ہيں

34. اور ان كے گھروں كے دروازے بھي اور تخت بھي جن پر تكيہ لگاتے ہيں

35. اور (خوب) تجمل وآرائش (كرديتے) اور يہ سب دنيا كي زندگي كا تھوڑا سا سامان ہے۔ اور آخرت تمہارے پروردگار كے ہاں پرہيزگاروں كے لئے ہے

36. اور جو كوئي خدا كي ياد سے آنكھيں بند كركے (يعني تغافل كرے) ہم اس پر ايك شيطان مقرر كرديتے ہيں تو وہ اس كا ساتھي ہوجاتا ہے

37. اور يہ (شيطان) ان كو رستے سے روكتے رہتے ہيں اور وہ سمجھتے ہيں كہ سيدھے رستے پر ہيں

38.

يہاں تك كہ جب ہمارے پاس آئے گا تو كہے گا كہ اے كاش مجھ ميں اور تجھ ميں مشرق ومغرب كا فاصلہ ہوتا تو برا ساتھي ہے

39. اور جب تم ظلم كرتے رہے تو آج تمہيں يہ بات فائدہ نہيں دے سكتي كہ تم (سب) عذاب ميں شريك ہو

40. كيا تم بہرے كو سنا سكتے ہو يا اندھے كو رستہ دكھا سكتے ہو اور جو صريح گمراہي ميں ہو (اسے راہ پر لاسكتے ہو)

41. اگر ہم تم كو (وفات دے كر) اٹھا ليں تو ان لوگوں سے تو ہم انتقام لے كر رہيں گے

42. يا (تمہاري زندگي ہي ميں) تمہيں وہ (عذاب) دكھا ديں گے جن كا ہم نے ان سے وعدہ كيا ہے ہم ان پر قابو ركھتے ہيں

43. پس تمہاري طرف جو وحي كي گئي ہے اس كو مضبوط پكڑے رہو۔ بيشك تم سيدھے رستے پر ہو

44. اور يہ (قرآن) تمہارے لئے اور تمہاري قوم كے لئے نصيحت ہے اور (لوگو) تم سے عنقريب پرسش ہوگي

45. اور (اے محمد) جو اپنے پيغمبر ہم نے تم سے پہلے بھيجے ہيں ان سے دريافت كرلو۔ كيا ہم نے (خدائے) رحمٰن كے سوا اور معبود بنائے تھے كہ ان كي عبادت كي جائے

46. اور ہم نے موسيٰ كو اپني نشانياں دے كر فرعون اور اس كے درباريوں كي طرف بھيجا تو انہوں نے كہا كہ ميں پروردگار عالم كا بھيجا ہوا ہوں

47. جب وہ ان كے پاس ہماري نشانياں لے كر آئے تو وہ نشانيوں سے ہنسي كرنے لگے

48. اور جو نشاني ہم ان كو

دكھاتے تھے وہ دوسري سے بڑي ہوتي تھي اور ہم نے ان كو عذاب ميں پكڑ ليا تاكہ باز آئيں

49. اور كہنے لگے كہ اے جادوگر اس عہد كے مطابق جو تيرے پروردگار نے تجھ سے كر ركھا ہے اس سے دعا كر بيشك ہم ہدايت ياب ہو جائيں گے

50. سو جب ہم نے ان سے عذاب كو دور كرديا تو وہ عہد شكني كرنے لگے

51. اور فرعون نے اپني قوم سے پكار كر كہا كہ اے قوم كيا مصر كي حكومت ميرے ہاتھ ميں نہيں ہے۔ اور يہ نہريں جو ميرے (محلوں كے) نيچے بہہ رہي ہيں (ميري نہيں ہيں) كيا تم ديكھتے نہيں

52. بيشك ميں اس شخص سے جو كچھ عزت نہيں ركھتا اور صاف گفتگو بھي نہيں كرسكتا كہيں بہتر ہوں

53. تو اس پر سونے كے كنگن كيوں نہ اُتارے گئے يا (يہ ہوتا كہ) فرشتے جمع ہو كر اس كے ساتھ آتے

54. غرض اس نے اپني قوم كي عقل مار دي۔ اور انہوں نے اس كي بات مان لي۔ بيشك وہ نافرمان لوگ تھے

55. جب انہوں نے ہم كو خفا كيا تو ہم نے ان سے انتقام لے كر اور ان سب كو ڈبو كر چھوڑا

56. اور ان كو گئے گزرے كرديا اور پچھلوں كے لئے عبرت بنا ديا

57. اور جب مريم كے بيٹے (عيسيٰ) كا حال بيان كيا گيا تو تمہاري قوم كے لوگ اس سے چِلا اُٹھے

58. اور كہنے لگے كہ بھلا ہمارے معبود اچھے ہيں يا عيسيٰ؟ انہوں نے عيسيٰ كي جو مثال بيان كي ہے تو صرف

جھگڑنے كو۔ حقيقت يہ ہے يہ لوگ ہيں ہي جھگڑالو

59. وہ تو ہمارے ايسے بندے تھے جن پر ہم نے فضل كيا اور بني اسرائيل كے لئے ان كو (اپني قدرت كا) نمونہ بنا ديا

60. اور اگر ہم چاہتے تو تم ميں سے فرشتے بنا ديتے جو تمہاري جگہ زمين ميں رہتے

61. اور وہ قيامت كي نشاني ہيں۔ تو (كہہ دو كہ لوگو) اس ميں شك نہ كرو اور ميرے پيچھے چلو۔ يہي سيدھا رستہ ہے

62. اور (كہيں) شيطان تم كو (اس سے) روك نہ دے۔ وہ تو تمہارا اعلاينہ دشمن ہے

63. اور جب عيسيٰ نشانياں لے كر آئے تو كہنے لگے كہ ميں تمہارے پاس دانائي (كي كتاب) لے كر آيا ہوں۔ نيز اس لئے كہ بعض باتيں جن ميں تم اختلاف كر رہے ہو تم كو سمجھا دوں۔ تو خدا سے ڈرو اور ميرا كہا مانو

64. كچھ شك نہيں كہ خدا ہي ميرا اور تمہارا پروردگار ہے پس اسي كي عبادت كرو۔ يہي سيدھا رستہ ہے

65. پھر كتنے فرقے ان ميں سے پھٹ گئے۔ سو جو لوگ ظالم ہيں ان كي درد دينے والے دن كے عذاب سے خرابي ہے

66. يہ صرف اس بات كے منتظر ہيں كہ قيامت ان پر ناگہاں آموجود ہو اور ان كو خبر تك نہ ہو

67. (جو آپس ميں) دوست (ہيں) اس روز ايك دوسرے كے دشمن ہوں گے۔ مگر پرہيزگار (كہ باہم دوست ہي رہيں گے)

68. ميرے بندو آج تمہيں نہ كچھ خوف ہے اور نہ تم غمناك ہوگے

69. جو لوگ ہماري آيتوں پر ايمان لائے

اور فرمانبردار ہوگئے

70. (ان سے كہا جائے گا) كہ تم اور تمہاري بيوياں عزت (واحترام) كے ساتھ بہشت ميں داخل ہوجاؤ

71. ان پر سونے كي پرچوں اور پيالوں كا دور چلے گا۔ اور وہاں جو جي چاہے اور جو آنكھوں كو اچھا لگے (موجود ہوگا) اور (اے اہل جنت) تم اس ميں ہميشہ رہو گے

72. اور يہ جنت جس كے تم مالك كر ديئے گئے ہو تمہارے اعمال كا صلہ ہے

73. وہاں تمہارے لئے بہت سے ميوے ہيں جن كو تم كھاؤ گے

74. (اور كفار) گنہگار ہميشہ دوزخ كے عذاب ميں رہيں گے

75. جو ان سے ہلكا نہ كيا جائے گا اور وہ اس ميں ناميد ہو كر پڑے رہيں گے

76. اور ہم نے ان پر ظلم نہيں كيا۔ بلكہ وہي (اپنے آپ پر) ظلم كرتے تھے

77. اور پكاريں گے كہ اے مالك تمہارا پروردگار ہميں موت دے دے۔ وہ كہے گا كہ تم ہميشہ (اسي حالت ميں) رہو گے

78. ہم تمہارے پاس حق لے كر آئے ہيں ليكن تم اكثر حق سے ناخوش ہوتے رہے

79. كيا انہوں نے كوئي بات ٹھہرا ركھي ہے تو ہم بھي كچھ ٹھہرانے والے ہيں

80. كيا يہ لوگ يہ خيال كرتے ہيں كہ ہم ان كي پوشيدہ باتوں اور سرگوشيوں كو سنتے نہيں؟ ہاں ہاں (سب سنتے ہيں) اور ہمارے فرشتے ان كے پاس (ان كي سب باتيں) لكھ ليتے ہيں

81. كہہ دو كہ اگر خدا كے اولاد ہو تو ميں (سب سے) پہلے (اس كي) عبادت كرنے والا ہوں

82. يہ جو كچھ بيان كرتے ہيں

آسمانوں اور زمين كا مالك (اور) عرش كا مالك اس سے پاك ہے

83. تو ان كو بك بك كرنے اور كھيلنے دو۔ يہاں تك كہ جس دن كا ان سے وعدہ كيا جاتا ہے اس كو ديكھ ليں

84. اور وہي (ايك) آسمانوں ميں معبود ہے اور (وہي) زمين ميں معبود ہے۔ اور وہ دانا (اور) علم والا ہے

85. اور وہ بہت بابركت ہے جس كے لئے آسمانوں اور زمين كي اور جو كچھ ان دونوں ميں ہے سب كي بادشاہت ہے۔ اور اسي كو قيامت كا علم ہے اور اسي كي طرف تم لوٹ كر جاؤ گے

86. اور جن كو يہ لوگ خدا كے سوا پكارتے ہيں وہ سفارش كا كچھ اختيار نہيں ركھتے۔ ہاں جو علم ويقين كے ساتھ حق كي گواہي ديں (وہ سفارش كرسكتے ہيں)

87. اور اگر تم ان سے پوچھو كہ ان كو كس نے پيدا كيا ہے تو كہہ ديں گے كہ خدا نے۔ تو پھر يہ كہاں بہكے پھرتے ہيں؟

88. اور (بسااوقات) پيغمبر كہا كرتے ہيں كہ اے پروردگار يہ ايسے لوگ ہيں كہ ايمان نہيں لاتے

89. تو ان سے منہ پھير لو اور سلام كہہ دو۔ ان كو عنقريب (انجام) معلوم ہوجائے گا

$ (30)

$ (31)

$ (32)

$ (33)

$ (34)

$ (35)

$ (36)

$ (37)

$ (38)

$ (39)

$ (40)

$ (41)

$ (42)

$ (43)

$ (44)

$ (45)

$ (46)

$ (47)

$ (48)

$ (49)

$ (50)

$ (51)

$ (52)

$ (53)

$ (54)

$ (55)

$ (56)

$ (57)

$ (58)

$ (59)

$ (60)

$ (61)

$ (62)

$ (63)

$ (64)

$ (65)

$ (66)

$ (67)

$ (68)

$ (69)

$ (70)

$ (71)

$ (72)

$ (73)

$ (74)

$ (75)

$ (76)

$ (77)

$ (78)

$ (79)

$ (80)

$ (81)

$ (82)

$ (83)

$ (84)

$ (85)

$ (86)

$ (87)

$ (88)

$ (89)

(68)

$ (69)

$ (70)

$ (71)

$ (72)

$ (73)

$ (74)

$ (75)

$ (76)

$ (77)

$ (78)

$ (79)

$ (80)

$ (81)

$ (82)

$ (83)

$ (84)

$ (85)

$ (86)

$ (87)

$ (88)

$ (89)

mendapat petunjuk. (10) (11)

Dan Yang menurunkan air dari langit menurut kadar) yang diperlukan (lalu Kami hidupkan dengan air itu negeri yang mati, seperti itulah kamu akan dikeluarkan (dari dalam kubur).(11) (12)

Dan Yang menciptakan semua yang berpasang- pasang dan menjadikan untukmu kapal dan binatang ternak yang kamu tunggangi (12) (13)

Supaya kamu duduk di atas punggungnya kemudian kamu ingat nikmat Tuhanmu apabila kamu telah duduk di atasnya; dan supaya kamu mengucapkan," Maha Suci Tuhan yang telah menundukkan semua ini bagi kami padahal kami sebelumnya tidak mampu menguasainya, (13) (14)

dan sesungguhnya kami akan kembali kepada Tuhan kami." (14) (15)

Dan mereka menjadikan sebahagian dari hamba- hamba- Nya sebagai bahagian daripada- Nya. Sesungguhnya manusia itu benar- benar pengingkar yang nyata (terhadap rahmat Allah) .(15) (16)

Patutkah Dia mengambil anak perempuan dari yang diciptakan- Nya dan Dia mengkhususkan buat kamu anak laki- laki. (16) (17)

Padahal apabila salah seorang di antara mereka diberi kabar gembira dengan apa yang dijadikan sebagai misal bagi Allah Yang Maha Pemurah; jadilah mukanya hitam pekat sedang dia amat menahan sedih. (17) (18)

Dan apakah patut (menjadi anak Allah) orang yang dibesarkan dalam keadaan berperhiasan sedang dia tidak dapat memberi alasan yang terang dalam pertengkaran. (18) (19)

Dan mereka menjadikan malaikat- malaikat yang mereka itu adalah hamba- hamba Allah Yang Maha Pemurah sebagai orang- orang perempuan. Apakah mereka menyaksikan penciptaan malaikat- malaikat itu Kelak akan dituliskan persaksian mereka dan mereka akan dimintai pertanggung jawab. (19) (20)

Dan mereka berkata:" Jika Allah Yang Maha Pemurah menghendaki tentulah kami tidak menyembah mereka (malaikat) ."

Mereka tidak mempunyai pengetahuan sedikit pun tentang itu, mereka tidak lain hanyalah menduga- duga belaka. (20) (21)

Atau adakah Kami memberikan sebuah kitab kepada mereka sebelum Al Quran lalu mereka berpegang dengan kitab itu (21) (22)

Bahkan mereka berkata:" Sesungguhnya kami mendapati bapak- bapak kami menganut suatu agama, dan sesungguhnya kami orang- orang yang mendapat petunjuk dengan (mengikuti) jejak mereka." (22) (23)

Dan demikianlah, Kami tidak mengutus sebelum kamu seorang pemberi Peringatan pun dalam suatu negeri, melainkan orang- orang yang hidup mewah di negeri itu berkata:" Sesungguhnya kami mendapati bapak- bapak kami menganut suatu agama dan sesungguhnya kami adalah pengikut jejak- jejak mereka." (23) (24)

(Rasul itu) berkata:" Apakah (kamu akan mengikutinya juga) sekalipun aku membawa untukmu (agama) yang lebih (nyata) memberi petunjuk daripada apa yang kamu dapati bapak- bapakmu menganutnya" Mereka menjawab:" Sesungguhnya kami mengingkari agama yang kamu diutus untuk menyampaikannya." (24) (25)

Maka Kami binasakan mereka maka perhatikanlah bagaimana kesudahan orang- orang yang mendustakan itu. (25) (26)

Dan ingatlah ketika Ibrahim berkata kepada bapaknya dan kaumnya:" Sesungguhnya aku tidak bertanggung jawab terhadap apa yang kamu sembah, (26) (27)

tetapi (aku menyembah) Tuhan Yang menjadikanku; karena sesungguhnya Dia akan memberi hidayah kepadaku". (27) (28)

Dan (Ibrahim) menjadikan kalimat tauhid itu kalimat yang kekal pada keturunannya supaya mereka kembali kepada kalimat tauhid itu. (28) (29)

Tetapi Aku telah memberikan kenikmatan hidup kepada mereka dan bapak- bapak mereka sehingga datanglah kepada mereka kebenaran (Al Quran) dan seorang rasul yang memberi penjelasan. (29) (30)

Dan tatkala kebenaran (Al Quran) itu datang kepada mereka, mereka berkata:" Ini adalah

sihir dan sesungguhnya kami adalah orang- orang yang mengingkarinya". (30) (31)

Dan mereka berkata:" Mengapa Al Quran ini tidak diturunkan kepada seorang besar dari salah satu dua negeri (Mekah dan Taif) ini (31) (32)

Apakah mereka yang membagi- bagi rahmat Tuhanmu Kami telah menentukan antara mereka penghidupan mereka dalam kehidupan dunia, dan Kami telah meninggikan sebahagian mereka atas sebahagian yang lain beberapa derajat, agar sebahagian mereka dapat mempergunakan sebahagian yang lain. Dan rahmat Tuhanmu lebih baik dari apa yang mereka kumpulkan.(23) (33)

Dan sekiranya bukan karena hendak menghindari manusia menjadi umat yang satu (dalam kekafiran) , tentulah Kami buatkan bagi orang- orang yang kafir kepada Tuhan Yang Maha Pemurah loteng- loteng perak bagi rumah mereka dan (juga) tangga- tangga (perak) yang mereka menaikinya. (33) (34)

Dan (Kami buatkan pula) pintu- pintu (perak) bagi rumah- rumah mereka dan (begitu pula) dipan- dipan yang mereka bertelekan atasnya. (34) (35)

Dan (Kami buatkan pula) perhiasan- perhiasan (dari emas untuk mereka) . Dan semuanya itu tidak lain hanyalah kesenangan kehidupan dunia, dan kehidupan akhirat itu di sisi Tuhanmu adalah bagi orang- orang yang bertakwa. (35) (36)

Barang siapa yang berpaling dari pengajaran Tuhan Yang Maha Pemurah (Al Quran) , Kami adakan baginya setan (yang menyesatkan) maka setan itulah yang menjadi teman yang selalu menyertainya. (36) (37)

Dan sesungguhnya setan- setan itu benar- benar menghalangi mereka dari jalan yang benar dan mereka menyangka bahwa mereka mendapat petunjuk. (37) (38)

Sehingga apabila orang- orang yang berpaling itu datang kepada Kami (di hari kiamat) dia berkata:" Aduhai, semoga (jarak) antaraku dan kamu

seperti jarak antara masyrik dan magrib, maka setan itu adalah sejahat- jahat teman (yang menyertai manusia) ". (38) (39)

(Harapanmu itu) sekali- kali tidak akan memberi manfaat kepadamu di hari itu karena kamu telah menganiaya (dirimu sendiri) . Sesungguhnya kamu bersekutu dalam azab itu. (39) (40)

Maka apakah kamu dapat menjadikan orang yang pekak bisa mendengar atau (dapatkah) kamu memberi petunjuk kepada orang yang buta (hatinya) dan kepada orang yang tetap dalam kesesatan yang nyata. (40 ) (41)

Sungguh, jika Kami mewafatkan kamu (sebelum kamu mencapai kemenangan) maka sesungguhnya Kami akan menyiksa mereka (di akhirat) . (41) (42)

Atau Kami memperlihatkan kepadamu (azab) yang telah Kami (Allah) ancamkan kepada mereka. Maka sesungguhnya Kami berkuasa atas mereka. (42) (43)

Maka berpegang teguhlah kamu kepada agama yang telah diwahyukan kepadamu. Sesungguhnya kamu berada di atas jalan yang lurus. (43) (44)

Dan sesungguhnya Al Quran itu benar- benar adalah suatu kemuliaan besar bagimu dan bagi kaummu dan kelak kamu akan diminta pertanggungjawab. (44) (45)

Dan tanyakanlah kepada rasul- rasul Kami yang telah Kami utus sebelum kamu:" Adakah Kami menentukan tuhan- tuhan untuk disembah selain Allah Yang Maha Pemurah" (45) (46)

Dan sesungguhnya Kami telah mengutus Musa dengan membawa mukjizat- mukjizat Kami kepada Firaun dan pemuka- pemuka kaumnya. Maka Musa berkata:" Sesungguhnya aku adalah utusan dari Tuhan seru sekalian alam". (46) (47)

Maka tatkala dia datang kepada mereka dengan membawa mukjizat- mukjizat Kami dengan serta merta mereka menertawakannya. (47) (48)

Dan tidaklah Kami perlihatkan kepada mereka sesuatu mukjizat kecuali mukjizat itu lebih besar dari mukjizat- mukjizat yang sebelumnya. Dan

Kami timpakan kepada mereka azab supaya mereka kembali (ke jalan yang benar) . (48) (49)

Dan mereka berkata:" Hai ahli sihir, berdoalah kepada Tuhanmu untuk (melepaskan) kami sesuai dengan apa yang telah dijanjikan- Nya kepadamu; sesungguhnya kami (jika doamu dikabulkan) benar- benar akan menjadi orang yang mendapat petunjuk. (49) (50)

Maka tatkala Kami hilangkan azab itu dari mereka, dengan serta merta mereka memungkiri (janjinya) . (50) (51)

Dan Firaun berseru kepada kaumnya (seraya) berkata:" Hai kaumku, bukankah kerajaan Mesir ini kepunyaanku dan (bukankah) sungai- sungai ini mengalir di bawahku; maka apakah kamu tidak melihat (nya) (51) (52)

Bukankah aku lebih baik dari orang yang hina ini dan yang hampir tidak dapat menjelaskan (perkataannya) (52) (53)

Mengapa tidak dipakaikan kepadanya gelang dari emas atau malaikat datang bersama- sama dia untuk mengiringkannya." (53) (54)

Maka Firaun mempengaruhi kaumnya (dengan perkataan itu) lalu mereka patuh kepadanya. Karena sesungguhnya mereka adalah kaum yang fasik. (54) (55)

Maka tatkala mereka membuat Kami murka, Kami menghukum mereka lalu Kami tenggelamkan mereka semuanya (di laut) , (55) (56)

dan Kami jadikan mereka sebagai pelajaran dan contoh bagi orang- orang yang kemudian. (56) (57)

Dan tatkala putra Maryam (Isa) dijadikan perumpamaan tiba- tiba kaummu (Quraisy) bersorak karenanya.(57) (58)

Dan mereka berkata:" Manakah yang lebih baik tuhan- tuhan kami atau dia (Isa) Mereka tidak memberikan perumpamaan itu kepadamu melainkan dengan maksud membantah saja, sebenarnya mereka adalah kaum yang suka bertengkar. (58) (59)

Isa tidak lain hanyalah seorang hamba yang Kami berikan kepadanya nikmat (kenabian) dan Kami jadikan dia sebagai tanda bukti (kekuasaan Allah) untuk

Bani Israel. (59) (60)

Dan kalau Kami kehendaki benar- benar Kami jadikan sebagai gantimu di muka bumi malaikat- malaikat yang turun temurun. (60) (61)

Dan sesungguhnya Isa itu benar- benar memberikan pengetahuan tentang hari kiamat. Karena itu janganlah kamu ragu- ragu tentang kiamat itu dan ikutilah Aku. Inilah jalan yang lurus. (61) (62)

Dan janganlah kamu sekali- kali dipalingkan oleh setan; sesungguhnya setan itu musuh yang nyata bagimu. (62) (63)

Dan tatkala Isa datang membawa keterangan dia berkata:" Sesungguhnya aku datang kepadamu dengan membawa hikmat dan untuk menjelaskan kepadamu sebagian dari apa yang kamu berselisih tentangnya, maka bertakwalah kepada Allah dan taatlah (kepada) ku". (63) (64)

Sesungguhnya Allah Dialah Tuhanku dan Tuhan kamu, maka sembahlah Dia, ini adalah jalan yang lurus. (64) (65)

Maka berselisihlah golongan- golongan (yang terdapat) di antara mereka; lalu kecelakaan yang besarlah bagi orang- orang yang lalim yakni siksaan hari yang pedih (kiamat) . (65) (66)

Mereka tidak menunggu kecuali kedatangan hari kiamat kepada mereka dengan tiba- tiba sedang mereka tidak menyadarinya. (66) (67)

Teman- teman akrab pada hari itu sebagiannya menjadi musuh bagi sebagian yang lain kecuali orang- orang yang bertakwa. (67) (68)

" Hai hamba- hamba- Ku, tiada kekhawatiran terhadapmu pada hari ini dan tidak pula kamu bersedih hati. (68) (69)

(Yaitu) orang- orang yang beriman kepada ayat- ayat Kami dan adalah mereka dahulu orang- orang yang berserah diri. (69) (70)

Masuklah kamu ke dalam surga, kamu dan istri- istri kamu digembirakan." (70) (71)

Diedarkan kepada mereka piring- piring dari emas, dan piala- piala dan di dalam surga itu

terdapat segala apa yang diingini oleh hati dan sedap (dipandang) mata dan kamu kekal di dalamnya." (71) (72)

Dan itulah surga yang diwariskan kepada kamu disebabkan amal- amal yang dahulu kamu kerjakan. (72) (73)

Di dalam surga itu ada buah- buahan yang banyak untukmu yang sebahagiannya kamu makan. (73) (74)

Sesungguhnya orang- orang yang berdosa kekal di dalam azab neraka Jahanam. (47) (75)

Tidak diringankan azab itu dari mereka dan mereka di dalamnya berputus asa.(75) (76)

Dan tidaklah Kami menganiaya mereka tetapi merekalah yang menganiaya diri mereka sendiri.(57) (77)

Mereka berseru:" Hai Malik, biarlah Tuhanmu membunuh kami saja". Dia menjawab:" Kamu akan tetap tinggal (di neraka ini) " (77) (78)

Sesungguhnya Kami benar- benar telah membawa kebenaran kepada kamu tetapi kebanyakan di antara kamu benci pada kebenaran itu. (78) (79)

Bahkan mereka telah menetapkan satu tipu daya (jahat) , maka sesungguhnya Kami akan membalas tipu daya mereka. (79) (80)

Apakah mereka mengira, bahwa Kami tidak mendengar rahasia dan bisikan- bisikan mereka Sebenarnya (Kami mendengar) , dan utusan- utusan (malaikat- malaikat) Kami selalu mencatat di sisi mereka (80) (81)

Katakanlah, jika benar Tuhan Yang Maha Pemurah mempunyai anak, maka akulah (Muhammad) orang yang mula- mula memuliakan (anak itu) . (81) (82)

Maha Suci Tuhan Yang empunya langit dan bumi, Tuhan Yang empunya Arasy, dari apa yang mereka sifatkan itu. (82) (83)

Maka biarlah mereka tenggelam (dalam kesesatan) dan bermain- main sampai mereka menemui hari yang dijanjikan kepada mereka. (28) (84)

Dan Dia- lah Tuhan (Yang disembah) di langit dan Tuhan (Yang disembah) di bumi dan Dia-

lah Yang Maha Bijaksana lagi Maha Mengetahui. (84) (85)

Dan Maha Suci Tuhan Yang mempunyai kerajaan langit dan bumi; dan apa yang ada di antara keduanya; dan di sisi- Nya lah pengetahuan tentang hari kiamat dan hanya kepada- Nya lah kamu dikembalikan. (85) (86)

Dan sembahan- sembahan yang mereka sembah selain Allah tidak dapat memberi syafaat; akan tetapi (orang yang dapat memberi syafaat ialah) orang yang mengakui yang hak (tauhid) dan mereka meyakini (nya) . (86) (87)

Dan sungguh jika kamu bertanya kepada mereka:" Siapakah yang menciptakan mereka, niscaya mereka menjawab:" Allah", maka bagaimanakah mereka dapat dipalingkan (dari menyembah Allah), (87) (88)

dan (Allah mengetahui) ucapan Muhammad:" Ya Tuhanku, sesungguhnya mereka itu adalah kaum yang tidak beriman". (88) (89)

yang lebih kekuatannya (dan lebih kejam serangannya) daripada mereka; dan telahpun disebutkan (berulang-ulang di dalam Al-Quran) tentang kisah-kisah dan misal perbandingan mengenai umat-umat yang telah lalu. (8)

Dan demi sesungguhnya! Jika engkau (wahai Muhammad) bertanya kepada mereka (yang musyrik) itu:" Siapakah yang menciptakan langit dan bumi?" Sudah tentu mereka akan menjawab: "Yang menciptakannya ialah Allah Yang Maha Kuasa, lagi Maha Mengetahui". (9)

(Dia lah Tuhan) yang telah menjadikan bumi bagi kamu sebagai hamparan, dan Ia telah mengadakan bagi kamu di bumi jalan-jalan lalu-lalang, supaya kamu mendapat petunjuk (ke arah yang dituju). (10)

Dan (Dia lah) yang menurunkan hujan dari menurut sukatan yang tertentu, lalu Kami hidupkan dengan hujan itu negeri yang kering tandus tanahnya. Sedemikian itulah pula kamu akan dikeluarkan (hidup semula dari kubur). (11)

Dan (Dia lah) yang menciptakan sekalian makhluk yang berbagai jenisnya; dan Ia mengadakan bagi kamu kapal-kapal dan binatang ternak yang kamu dapat mengenderainya, (12)

Supaya kamu duduk tetap di atasnya; kemudian kamu mengingati nikmat Tuhan kamu apabila kamu duduk tetap di atasnya, serta kamu (bersyukur dengan) mengucapkan:" Maha Suci Tuhan yang telah memudahkan kenderaan ini untuk kami, sedang kami sebelum itu tidak terdaya menguasainya - (13)

"Dan sesungguhnya kepada Tuhan kamilah, kami akan kembali!" (14)

Dan mereka (yang musyrik mempersekutukan Allah dengan) menjadikan sebahagian dari hamba-hamba Allah sebagai anak bagiNya. Sesungguhnya manusia (yang demikian sesatnya) sangat tidak mengenang budi, lagi nyata kufurnya. (15)

Patutkah tuhan mengambil dari makhluk-makhluk yang diciptakanNya menjadi anak-anak perempuannya, dan Ia mengutamakan kamu dengan anak-anak lelaki? (16)

Padahal apabila diberitahu kepada salah seorang dari mereka dengan

(berita bahawa ia beroleh anak perempuan seperti) yang dijadikannya sekutu yang sejenis dengan Allah Yang Maha Pemurah, muramlah mukanya sepanjang hari (kerana menanggung dukacita), sedang ia menahan perasaan marahnya dalam hati. (17)

Patutkah (yang dikatakan anak Allah itu jenis perempuan) yang biasanya dididik dan dibesarkan dalam perhiasan, sedang ia semasa berbantah dan bertikam lidah tidak dapat memberikan alasan yang jelas? (18)

Dan mereka pula menyifatkan malaikat - yang juga menjadi hamba-hamba Allah Yang Maha Pemurah itu - jenis perempuan. Adakah mereka menyaksikan kejadian malaikat itu? Akan dituliskan kata-kata mereka (yang dusta itu), dan mereka akan ditanya kelak (serta akan menerima balasannya). (19)

Dan mereka berkata: "Kalaulah Allah Yang Maha Pemurah menghendaki tentulah kami tidak menyembah malaikat itu". (Sebenarnya) mereka tidak mempunyai sesuatu pengetahuan pun mengenai kata-kata mereka (yang demikian), mereka hanyalah orang-orang yang berdusta! (20)

Pernahkah Kami memberikan mereka sebelum Al-quran ini sebuah Kitab (yang membenarkan dakwaan mereka), lalu mereka berpegang teguh kepada kitab itu? (21)

(Tidak ada sebarang bukti bagi mereka) bahkan mereka (hanyalah) berkata: Sesungguhnya kami telah mendapati datuk nenek kami menurut satu jalan ugama, dan sesungguhnya kami beroleh petunjuk menurut jejak mereka sahaja". (22)

Dan demikianlah halnya (orang-orang yang taqlid buta); Kami tidak mengutus sebelummu (wahai Muhammad) kepada (penduduk) sesebuah negeri, seseorang Rasul pemberi amaran, melainkan orang-orang yang berada dalam kemewahan di negeri itu berkata: "Sesungguhnya kami dapati datuk nenek kami menurut satu jalan ugama, dan sesungguhnya kami hanya mengikut jejak mereka sahaja". (23)

Rasul itu berkata: "Adakah (kamu akan menurut juga mereka) walaupun aku membawa kepada kamu ugama yang lebih jelas

hidayah petunjuknya daripada jalan ugama yang kamu dapati datuk nenek kamu menurutnya?" Mereka menjawab: "Sesungguhnya kami tetap mengingkari apa yang kamu diutuskan membawanya". (24)

Lalu kami balas keingkaran mereka dengan azab yang membinasakan; maka perhatikanlah bagaimana buruknya kesudahan umat-umat yang mendustakan Rasul-rasulnya. (25)

Dan (ingatkanlah peristiwa) ketika Nabi Ibrahim berkata kepada bapanya dan kaumnya: "Sesungguhnya aku berlepas diri dari apa yang kamu sembah - (26)

"Yang lain dari Tuhan yang menciptakan daku, kerana sesungguhnya Ia tetap memberi hidayah petunjuk kepadaku". (27)

Dan Nabi Ibrahim menjadikan kalimah tauhid itu tetap kekal pada keturunannya, supaya mereka kembali (kepada tauhid itu, jika ada yang menyeleweng kepada syirik). (28)

(Kebanyakan mereka tidak kembali kepada tauhid, dan Aku pula tidak segerakan azab mereka) bahkan Aku memberikan mereka dan datuk nenek mereka menikmati kesenangan hidup, sehingga datanglah kepada mereka kebenaran (Al-Quran), dan seorang Rasul yang menerangkan tauhid. (29)

Dan ketika kebenaran (Al-Quran) itu disampaikan kepada mereka, berkatalah mereka: "Sesungguhnya ini adalah sihir, dan sesungguhnya kami tetap mengingkarinya". (30)

Dan (kerana mereka mencemuh Nabi Muhammad) mereka berkata: "(Kalaulah Al-Quran ini menjadi bukti kenabian seseorang, maka) sepatutnya Al-Quran ini diturunkan kepada seorang besar (yang kaya dan berpengaruh) dari salah sebuah dua bandar yang (terkenal) itu?" (31)

(Mengapa pemberian Kami itu mereka ingkarkan?) Adakah mereka berkuasa membahagi-bahagikan (perkara-perkara keruhanian dan keugamaan yang menjadi sebesar-besar) rahmat Tuhanmu (wahai Muhammad, seolah-olah Kami hanya berkuasa dalam perkara kebendaan dan keduniaan sahaja? Mereka tidak ingkarkan): Kami membahagi-bahagikan antara mereka segala keperluan hidup mereka dalam kehidupan dunia ini, (setengahnya Kami jadikan kaya raya dan setengahnya miskin menderita); dan juga

Kami telah menjadikan darjat setengah mereka tertinggi dari darjat setengahnya yang lain; (semuanya itu) supaya sebahagian dari mereka senang mendapat kemudahan menjalankan kehidupannya dari (bantuan) setengahnya yang lain. Dan lagi rahmat Tuhanmu (yang meliputi kebahagiaan dunia dan akhirat) adalah lebih baik dari kebendaan dan keduniaan semata-mata yang mereka kumpulkan. (32)

Dan kalaulah tidak kerana manusia akan menjadi umat yang satu (dalam kekufuran), nescaya Kami jadikan bagi orang-orang yang kufur ingkar kepada Tuhan Yang Maha Pemurah, bumbung rumah-rumah mereka dari perak, dan tangga-tangga yang mereka naik turun di atasnya (dari perak juga), (33)

Dan juga pintu-pintu rumah mereka (dari perak juga), dan kerusi-kerusi panjang yang mereka berbaring di atasnya (dari perak juga), (34)

Serta berbagai barang perhiasan (keemasan). Dan (ingatlah), segala yang tersebut itu tidak lain hanyalah merupakan kesenangan hidup di dunia; dan (sebaliknya) kesenangan hari akhirat di sisi hukum Tuhanmu adalah khas bagi orang-orang yang bertaqwa. (35)

Dan sesiapa yang tidak mengindahkan pengajaran (Al-Quran yang diturunkan oleh Allah) Yang maha Pemurah, Kami akan adakan baginya Syaitan (yang menghasut dan menyesatkannya), lalu menjadilah Syaitan itu temannya yang tidak renggang daripadanya. (36)

Dan sesungguhnya Syaitan-syaitan itu tetap menghalangi mereka dari jalan yang benar, sedang mereka menyangka bahawa mereka orang-orang yang mendapat hidayah petunjuk. (37)

Sehingga apabila ia (yang terjerumus dalam kesesatan itu) datang kepada Kami (pada hari kiamat), berkatalah ia (kepada Syaitannya): "Alangkah baiknya (kalau di dunia dahulu ada sekatan yang memisahkan) antaraku denganmu sejauh timur dengan barat! Kerana (engkau) adalah sejahat-jahat teman". (38)

(Lalu dikatakan kepada mereka): "Pada hari ini, setelah nyata bahawa kamu telah menganiaya

diri sendiri, (maka apa yang kamu cita-citakan itu) tidak sekali-kali akan memberi faedah kepada kamu, kerana sesungguhnya kamu dan teman-teman kamu itu tetap menderita bersama-sama di dalam azab". (39)

Maka (mengapa engkau berdukacita wahai Muhammad) adakah engkau berkuasa menjadikan orang-orang yang pekak mendengar, atau menunjuk jalan kepada orang-orang yang buta (mata hatinya), dan juga orang-orang yang berada dalam kesesatan yang nyata? (40)

Oleh itu (bertenanglah engkau, kerana) kalaulah Kami wafatkan engkau (sebelum Kami perlihatkan kepadamu azab yang akan menimpa mereka), maka sesungguhnya Kami tetap menyeksakan mereka. (41)

Atau sekiranya Kami (hendak) memperlihatkan kepadamu apa yang Kami janjikan kepada mereka (dari azab seksa itu), maka Kami tetap berkuasa terhadap mereka. (42)

Dengan yang demikian, berpegang teguhlah engkau kepada Al-Quran yang telah diwahyukan kepadamu; kerana sesungguhnya engkau berada di atas jalan yang lurus. (43)

Dan sesungguhnya Al-Quran itu memberikan kemuliaan dan peringatan kepadamu (wahai Muhammad) dan kepada kaummu; dan kamu akan ditanya kelak (tentang isi kandungannya yang kamu telah amalkan). (44)

Dan bertanyalah kepada umat mana-mana Rasul yang Kami telah utuskan sebelummu; pernahkah Kami memberi hukum menetapkan sebarang tuhan untuk disembah, selain dari Allah Yang Maha Pemurah. (45)

Dan demi sesungguhnya! Kami telah mengutus Nabi Musa dengan membawa mukjizat-mukjizat Kami, kepada Firaun dan kaumnya, lalu ia berkata: "Sesungguhnya aku ini ialah Rasul dari Tuhan sekalian alam". (46)

Maka apabila ia datang kepada mereka dengan membawa tanda-tanda kekuasaan Kami, mereka dengan serta-merta mencemuh dan menggelakkan (apa yang dibawanya) itu. (47)

Dan tidaklah Kami memperlihatkan kepada mereka sesuatu tanda kebenaran Nabi Musa melainkan tanda itu adalah lebih terang dari

yang terdahulu daripadanya; Dan Kami timpakan mereka dengan berbagai azab (bala bencana), supaya mereka kembali (bertaubat). (48)

Dan (apabila bala bencana itu menimpa mereka), mereka merayu kepada Nabi Musa dengan berkata: "Wahai orang yang bijak pandai, pohonkanlah kepada Tuhanmu keselamatan untuk kami dengan (kemuliaan) pangkat Nabi yang diberikan kepadamu; sesungguhnya kami (sesudah itu) akan patuh beriman". (49)

Setelah Kami hapuskan azab itu daripada mereka, mereka terus mencabuli janjinya. (50)

Dan Firaun pula menyeru (dengan mengisytiharkan) kepada kaumnya, katanya: "Wahai kaumku! Bukankah kerajaan negeri Mesir ini - akulah yang menguasainya, dan sungai-sungai ini mengalir di bawah (istana) ku? Tidakkah kamu melihatnya? (51)

"Bahkan bukankah aku lebih baik daripada orang yang hina keadaannya ini, dan yang hampir-hampir tidak dapat menjelaskan perkataannya? (52)

"(Kalau betul ia seorang Rasul) maka sepatutnya ia dipakaikan (oleh Tuhannya) gelang-gelang emas (yang menandakan ia seorang pemimpin), atau datang malaikat bersama-sama dengannya (sebagai saksi tentang kebenarannya)?" (53)

(Dengan yang demikian), maka Firaun memperbodohkan kaumnya, lalu mereka mematuhinya; sesungguhnya mereka itu adalah kaum yang fasik - derhaka. (54)

Setelah mereka menyebabkan kemurkaan Kami (dengan perbuatan derhaka itu), Kami menyeksa mereka, iaitu menenggelamkan mereka semuanya di laut (sehingga binasa). (55)

Maka kami jadikan mereka contoh dan pengajaran bagi orang-orang yang datang kemudian. (56)

Dan ketika (nabi Isa) anak Maryam dikemukakan sebagai satu misal perbandingan, (untuk membantahmu wahai Muhammad), tiba-tiba kaummu bersorak-sorak kesukaan terhadapnya (kerana menyangka bahawa mereka telah menang). (57)

Dan mereka berkata lagi: "Manakah yang lebih baik, benda-benda yang kami sembah atau Isa?" Dan (sebenarnya) mereka tidak mengemukakan perbandingan itu kepadamu (wahai Muhammad) melainkan kerana

membantah semata-mata (bukan kerana mencari kebenaran); bahkan mereka itu adalah kaum yang suka sekali mengemukakan bantahan. (58)

Nabi Isa itu tidak lain hanyalah seorang hamba yang telah Kami kurniakan nikmat kepadanya (dengan pangkat Nabi), dan Kami jadikan dia satu contoh (kekuasaan kami yang menakjubkan) bagi kaum Bani Israil. (59)

Dan kalaulah kami kehendaki, kami berkuasa melahirkan daripada kamu (wahai kaum lelaki): malaikat mengganti kamu (menjalankan urusan) di muka bumi. (60)

Dan sesungguhnya Nabi Isa menjadi tanda kedatangan hari kiamat, maka janganlah kamu ragu-ragu tentang (hari kiamat) itu, dan turutlah (petunjukKu); inilah jalan yang lurus. (61)

Dan janganlah Syaitan menghalang kamu (daripada menurut jalan yang benar); sesungguhnya Syaitan itu musuh yang nyata bagi kamu. (62)

Dan ketika Nabi Isa datang (kepada kaumnya) dengan membawa keterangan-keterangan yang nyata, berkatalah ia: "Sesungguhnya aku datang kepada kamu dengan membawa hikmat (ajaran Tuhan), dan untuk menerangkan kepada kamu: sebahagian dari (perkara-perkara ugama) yang kamu berselisihan padanya. Oleh itu, bertaqwalah kamu kepada Allah dan taatlah kepadaku. (63)

"Sesungguhnya Allah ialah Tuhanku dan Tuhan kamu, maka sembahlah kamu akan Dia; inilah jalan yang lurus". (64)

Kemudian, golongan-golongan (dari kaumnya) itu berselisihan sesama sendiri. Maka kecelakaan dan kebinasaanlah bagi orang-orang yang zalim itu, dari (paluan) azab seksa yang tidak terperi sakitnya, pada hari pembalasan. (65)

(Mereka yang menentang Nabi Muhammad) tidak ada lagi yang mereka tunggu melainkan saat kiamat yang akan datang kepada mereka secara mengejut, dan dalam keadaan mereka lalai leka dengan perkara-perkara keduniaan. (66)

Pada hari itu sahabat-sahabat karib: setengahnya akan menjadi musuh kepada setengahnya yang lain, kecuali orang-orang yang persahabatannya

berdasarkan taqwa (iman dan amal soleh). (67)

(Mereka - yang bertaqwa - itu, diberi penghormatan serta diseru oleh Allah Taala dengan firmanNya): "Wahai hamba-hambaku! Pada hari ini kamu tidak akan merasai sebarang kebimbangan (dari sesuatu yang tidak baik); dan kamu pula tidak akan berdukacita". (68)

(Mereka itu ialah) orang-orang yang beriman akan ayat-ayat keterangan Kami, serta mereka menjadi orang-orang Islam yang taat patuh, (69)

(Mereka diberi sebaik-baik balasan dengan dikatakan kepada mereka): "Masuklah kamu ke dalam Syurga bersama-sama isteri-isteri kamu (yang beriman), dengan menikmati sepenuh-penuh kegembiraan dan kesenangan". (70)

Diedarkan kepada mereka pinggan-pinggan besar dan piala-piala dari emas; dan di dalam Syurga itu pula disediakan segala yang diingini oleh nafsu serta di pandang indah oleh mata; dan (dikatakan kepada mereka): "Kamu adalah tetap kekal di dalamnya". (71)

Dan (dikatakan lagi kepada mereka): "Inilah Syurga yang diberikan kamu mewarisinya, disebabkan apa yang kamu telah kerjakan". (72)

"Kamu beroleh di dalamnya berbagai jenis buah-buahan, untuk kamu makan daripadanya". (73)

"Sesungguhnya orang-orang yang berdosa (dengan kekufurannya), kekal selama-lamanya di dalam azab seksa neraka Jahannam. (74)

Tidak diringankan azab itu daripada mereka, dan mereka tinggal menderitainya dengan berputus asa (daripada mendapat sebarang pertolongan), (75)

Dan tidaklah kami menganiaya mereka, akan tetapi merekalah yang menganiaya diri sendiri. (76)

Dan mereka menyeru (ketua malaikat penjaga neraka, dengan berkata): "Wahai Malik! Biarlah hendaknya Tuhanmu mematikan kami (kerana kami tidak tahan menderita)!" Maalik menjawab: "Sesungguhnya kamu tetap kekal di dalam azab!" (77)

(Bagi menyatakan sebabnya mereka dibiarkan di dalam azab, Allah Taala berfirman): "Demi sesungguhnya! Kami telah menyampaikan kebenaran kepada kamu (melalui Rasul

Kami), akan tetapi kebanyakan kamu (telah menentangnya, kerana kamu) tidak suka kepada kebenaran itu". (78)

Bahkan mereka (yang kafir) itu telah mengambil keputusan menjalankan satu rancangan (hendak membunuh Rasul Kami), maka Kami juga mengambil keputusan (menggagalkan rancangan mereka). (79)

Patutkah mereka menyangka bahawa Kami tidak mendengar apa yang mereka sembunyikan (di dalam hati) dan apa yang mereka perkatakan (dengan berbisik) sesama sendiri? (Bukan sebagaimana yang mereka sangka) bahkan utusan-utusan Kami (malaikat) yang menjaga mereka, ada menulis segala yang mereka lakukan. (80)

Katakanlah (Wahai Muhammad, kepada mereka yang musyrik itu): "Kalau betul Allah yang maha pemurah, mempunyai anak (sebagaimana yang kamu dakwakan) maka akulah orang yang awal pertama yang akan menyembah anak itu; (tetapi dakwaan kamu itu tidak berasas)!" (81)

Maha Suci Allah Tuhan yang menciptakan langit dan bumi, - tuhan yang mempunyai Arasy (yang melambangkan kebesarannya), - (Maha Sucilah Ia) dari apa yang mereka katakan itu. (82)

Oleh itu, biarkanlah mereka (wahai Muhammad) tenggelam dalam kesesatan mereka dan leka bermain-main (dalam dunia mereka), sehingga mereka menemui hari yang dijanjikan kepada mereka (untuk menerima balasan). (83)

Dan (ingatlah), Allah jualah Tuhan yang berhak disembah di langit, dan Dia lah Tuhan yang berhak disembah di bumi; dan Dia lah jua Yang Maha Bijaksana, lagi Maha Mengetahui. (84)

Dan Maha Tinggilah Kebesaran Tuhan yang menguasai langit dan bumi serta segala yang ada di antara keduanya; dan Dia lah jua yang mengetahui tentang (masa datangnya) hari kiamat; dan kepadanyalah kamu semua akan dikembalikan. (85)

Dan segala yang mereka sembah yang lain dari Allah, tidak mempunyai sebarang kuasa untuk memberikan

syafaat pertolongan, kecuali sesiapa yang memberi penerangan mengakui kebenaran dengan mentauhidkan Allah, Tuhan Yang Sebenar-benarnya secara mereka mengetahuiNya dengan yakin (bukan dengan kata-kata orang; maka merekalah yang mungkin diizinkan memberi dan mendapat syafaat itu). (86)

Dan demi sesungguhnya! Jika engkau (wahai Muhammad) bertanya kepada mereka: "Siapakah yang menciptakan mereka?" Sudah tentu mereka akan menjawab: "Allah!". (Jika demikian) maka bagaimana mereka rela dipesongkan (dari menyembah dan mengesakanNya)? (87)

Dan (Dia lah Tuhan yang Mengetahui rayuan Nabi Muhammad) yang berkata: Wahai TuhanKu! Sesungguhnya mereka ini adalah satu kaum yang tidak mahu beriman (maka terserahlah kepadaMu untuk mengadilinya)!" (88)

(Tuhan menjawab rayuannya dengan berfirman): "Jika demikian, maka janganlah engkau (wahai Muhammad) hiraukan mereka, dan katakanlah: ` Selamat tinggalah! Kemudian mereka akan mengetahui kelak (akibat keingkarannya)! " (89)

mtakavyotolewa.

12. Na ambaye ameumba dume na jike katika kila kitu, na akakufanyieni jahazi na wanyama mnaopanda.

13.Ili mkae mgongoni mwao, kisha mkumbuke neema za Mola wenu mnapokaa sawa sawa juu yao na mseme: Atukuzwe yeye aliyetutiisha haya tusingeliweza kutenda haya wenyewe.

14. Na bila shaka sisi tutarudia kwa Mola wetu.

15. Na wanamfanyia katika waja wake sehemu, kwa hakika mwanadamu hakufuru wazi wazi.

16. Je, amejichukulia watoto wanawake katika vile alivyoviumba, na kukuchagulieni nyinyi watoto wanaume?

17. Na anapoambiwa mmoja wao yale aliyompigia mfano Mwenyeezi Mungu Mwingi wa rehema, uso wake huwa mweusi na huhuzunika sana.

18. Je, aliyelelewa katika mapambo naye katika mabishano hawezi kusema bayana!.

19. Na wanawafanya Malaika ambao ni waja wa Mwenyeezi Mungu Mwingi wa rehema, kuwa wanawake. Je, wameshuhudia. kuumbwa kwao? Ushahidi wao utaandikwa na wataulizwa.

20. Na husema: Angelipenda Mwenyeezi Mungu Mwingi wa rehema tusingewaabudu. Hawana elimu ya hayo, hawasemi ila kukisia tu.

21.Je, tumewapa Kitabu kabla ya hiki, wakawa wameshikamana nacho?

22. Bali wanasema: Hakika sisi tuliwakuta baba zetu juu ya desturi na tunafuata nyayo zao.

23. Na kadhalika hatukumpeleka muonyaji katika mji wowote ila matajiri wake walisema: Kwa hakika tuliwakuta baba zetu juu ya desturi na hakika sisi tunafuata nyao zao.

24. Akasema: Hata kama nakuleteeni (desturi) yenye muongozo bora kuliko mliyowakuta nayo baba zenu? wakasema: Kwa hakika sisi tunayakataa yale mliyotumwa nayo.

25. Ndipo tukawaangamiza, basi angalia ulikuwaje mwisho wa waliokadhibisha.

26. Na (kumbuka) Ibrahimu alipomwambia Baba yake na watu wake: Bila shaka mimi ninajitenga mbali na hayo mnayoyaabudu.

27. Isipokuwa yeye aliyeniumba, kwani yeye

ataniongoza.

28. Na akalifanya neno hili liwe lenye kubaki katika kizazi chake ili warejee.

29. Basi niliwastarehesha hawa na baba zao mpaka ukawafikia ukweli na Mtume abainishaye.

30. Na ulipowafikia ukweli wakasema: Huu ni chawi na hakika sisi tunaukataa.

31. Na wakasema: Mbona Qur'an hii haikuteremshwa juu ya mtu mkubwa katika miji miwili?

32. Je wao wanaigawa rehema ya Mola wako? Sisi tumewagawanyia maisha yao katika uhai wa dunia, na tumewainua baadhi yao daraja (kubwa) juu ya wengine, ili baadhi yao wawafanye wengine kuwa watumishi, na rehema za Mola wako ni bora kuliko wanayoyakusanya.

33. Na isingekuwa watu watakuwa kundi moja, bila shaka tungelifanya dari za nyumba za watu wanaomkufuru Rahmani kwa fedha, na ngazi wanazopandia.

34. Na milango ya nyumba zao na vitanda wanavyoegemea juu yake.

35. Na mapambo, lakini hayo yote si chochote ila ni starehe ya maisha ya dunia, na Akhera mbele ya Mola wako ni ya wenye kumcha (Mwenyeezi Mungu).

36. Na anayeyafanyia upofu maneno ya Mwenyeezi Mungu Mwingi wa rehema, tutamuwekea shetani naye anakuwa rafiki yake.

37. Na kwa hakika hao wanawazuilia njia nao hudhani kwamba wanaongoka.

38. Hata atakapotufikia, atasema: Laiti ungelikuwa umbali wa mashariki na magharibi kati yangu na wewe, ni urafiki mbaya ulioje!

39. Na haitakufaeni leo mlipodhulumu kwamba nyinyi mnashirikiana katika adhabu.

40. Je, unaweza kumsikilizisha kiziwi, au unaweza kumuongoza kipofu na aliyomo katika upotovu ulio wazi?

41. Na kama tukikuondoa, basi hakika sisi tutajilipiza kisasi kwao.

42. Au tutakuonyesha tuliyowaahidi, nasi bila shaka tuna uwezo juu yao.

43. Basi yashike yaliyofunuliwa kwako, bila shaka umo

katika njia iliyonyooka.

44.Na kwa hakika haya ni ukumbusho kwako na kwa watu wako, na karibu mtaulizwa.

45. Na kawaulize Mitume wetu tuliowapeleka kabla yako; Je, tulifanya miungu mingine badala ya Mwenyeezi Mungu mwingi wa rehema iabudiwayo?

46. Na bila shaka tulimtuma Musa na Aya zetu kwa Firaun na wakuu wake, akasema: Kwa hakika mimi ni Mjumbe wa Mola wa walimwengu.

47. Lakini alipowafikia na hoja zetu, mara wao wakazicheka.

48. Na hatukuwaonyesha hoja yoyote ila hiyo ilikuwa kubwa zaidi kuliko yenziye, na tukawakamata kwa adhabu ili warudi (kwetu).

49. Na wakasema: Ewe mchawi! Tuombee kwa Mola wako aliyokuahidi, kwa hakika tutakuwa wenye kuongoka.

50. Basi tulipowaondolea adhabu. mara wakavunja (mapatano)

51. Na Firaun alitangaza katika watu wake akisema; Enyi watu wangu! je, utawala wa Misri si wangu, na pia mito hii ipitayo chini yangu? je, hamuoni?

52. Au mimi si bora kuliko huyu aliye mnyonge wala hawezi kusema wazi wazi?

53. Basi mbona hakuvishwa bangili za dhahabu, au kuja Malaika pamoja naye wakimuandama?

54. Na akawapumbaza watu wake, nao wakanitii, kwa hakika wao walikuwa watu waasi.

55. Basi walipotukasirisha tuliwaangamiza na tukawagharikisha wote.

56. Kisha tukawafanya kuwa mfano na hadithi kwa watu wa baadaye.

57. Na alipopigiwa mfano mwana wa Mariam, mara watu wako wakaupigia kelele.

58. Na husema: Je, miungu yetu ni bora au yeye? Hawakuelezi hayo ila kwa kujadiliana tu, bali hao ni watu wagomvi.

59. Yeye siye ila ni mja tuliyemneemesha na tukamfanya mfano kwa wana wa Israeli.

60. Na kama tungelipenda tungeliwafanya Malaika (kuwa makhalifa) katika ardhi badala yetu.

61.

Na kwa hakika yeye ni elimu ya Kiyama msikifanyie shaka na nifuateni: Hii ndiyo njia iliyonyooka.

62. Wala asikuzuieni shetani, bila shaka yeye kwenu ni adui dhahiri.

63. Na alipofika Isa kwa dalili zilizo wazi, akasema: Nimekujieni na elimu na ili nikuelezeni baadhi ya yale mliyokhitilafiana basi mcheni Mwenyeezi Mungu na nitiini.

64. Kwa hakika Mwenyeezi Mungu ndiye Mola wangu na Mola wenu, basi Mwabuduni, hii ndiyo njia iliyonyooka.

65. Lakini makundi yakakhitilafiana wao kwa wao, basi ole wao waliodhulumu kwa adhabu ya siku yenye kuumiza.

66. Hawangojei ila Kiyama tu kuwafikia kwa ghafla, hali hawatambui.

67. Marafiki siku hiyo watakuwa maadui wao kwa wao, ila wenye kumcha (Mwenyeezi Mungu).

68. Enyi waja wangu! Hamtakuwa na khofu siku hiyo, wala hamtahuzunika.

69. Ambao waliziamini Aya zetu na walikuwa Waislamu.

70. Ingieni katika Bustani nyinyi na wake zenu mtafurahishwa.

71. Watatembezewa sahani za dhahabu na vikombe, na vitakuwamo ambavyo nafsi zinavipenda na macho yanavifurahia, na nyinyi mtakaa humo milele.

72. Na hiyo ni Bustani mliyorithishwa kwa hayo mliyokuwa mkiyafanya.

73. Yamo matunda mengi kwa ajili yenu mtakayokula.

74. Kwa hakika waovu watakaa milele katika adhabu ya Jahannam.

75. Hawatapunguziwa nao humo watakata tamaa.

76. Wala sisi hatukuwadhulumu, bali wao wenyewe walikuwa madhalimu.

77. Nao watamwita: Ewe Malik! na atufishe Mola wako! (Malik) atasema: Bila shaka mtakaa mumo humo.

78. Kwa hakika tumekuleteeni haki, lakini wengi wenu haki mnaichukia.

79. Au wamekata shauri? Bali kwa hakika sisi ndio tunao pitisha.

80. Au wanadhani kuwa hatusikii siri zao na minong'ono yao? Naam, na Wajumbe wetu wako karibu nao

wanayaandika.

81. Sema: Kama Mwenyeezi Mungu Mwingi wa rehema angelikuwa na mtoto, ningelikuwa wa kwanza wa kumuabudu.

82. Ameepukana Mola wa mbingu na ardhi, Mola wa Arshi na hayo wanayomsifia.

83. Basi waache wapige porojo na wacheze mpaka wakutwe na siku yao wanayo ahidiwa.

84. Na yeye ndiye anayeabudiwa mbinguni na anayeabudiwa ardhini, naye ni Mwenye hekima, Mwenye elimu.

85. Na Mwenye baraka ni yule ambaye ufalme wa mbingu na ardhi na vilivyomo kati yake ni wake, na uko kwake ujuzi wa (kujua) Kiyama, na kwake mtarudishwa.

86. Wala hawana uwezo wa uombezi wale wanaowaabudu badala yake. ila anayeishuhudia haki, nao wanajua.

87. Na ukiwauliza: Ni nani aliyewaumba? Lazima watasema: Ni Mwenyeezi Mungu, basi ni wapi wanakogeuziwa?

88. Na usemi wake (wa kila mara) ni: Ee Mola wangu! kwa hakika hawa ni watu wasioamini.

89. Basi wasamehe na uwaambie (maneno ya) Amani: Hivi karibuni watajua.

(8).

و اگر از اين بت پرستان بپرسى چه كسى آسمانها و زمين را آفريده قطعا مى گويند: خداى عزيز عليم (9).

خدايى كه زمين را براى شما گهواره كرد، و در آن برايتان راهها قرار داد، تا شايد به مقاصد خود راه يابيد (10).

و همان خدايى كه آب را به اندازه از آسمان نازل كرد، پس به وسيله آن آب، سرزمينى مرده را زنده كرديم، شما هم همين طور سر از خاك در مى آوريد (11).

و آن خدايى كه همه جفت ها را او آفريد، و برايتان از كشتى ها و چارپايان مركب درست كرد (12).

تا بر پشت آنها قرار گيريد، و آن گاه هنگام قرار گرفتن بر پشت آنها به ياد نعمت پروردگارتان افتيد، و بگوييد: منزه است آن خدايى كه اين مركب را براى ما مسخر كرد، و گر نه ما نمى توانستيم آن را رام خود كنيم (13).

و ما به يقين به سوى پروردگارمان برمى گرديم (14).

بيان آيات [مفاد و غرض كلى سوره مباركه زخرف

اين سوره بطورى كه آغاز و انجام آن و نيز مطالبى كه بين اين آغاز و انجام فاصله شده شهادت مى دهد، در مقام انذار و هشدار دادن بشر است، مگر شش آيه آن كه از جمله" إِلَّا الْمُتَّقِينَ يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ" آغاز مى شود، كه اين شش آيه استطرادى (و از باب حرف حرف مى آورد) در وسط آيات سوره قرار گرفته.

در اين سوره اين معنا را خاطر نشان مى سازد كه سنت الهى بر اين جريان يافته كه انبياء و رسولانى برگزيند، و كتاب و ذكرى بر آنان نازل كند، و هيچگاه اسراف و افراط مردم در قول و فعلشان او را از اين

كار باز نمى دارد، بلكه همواره رسولان و انبيايى فرستاده، و استهزاء كنندگان و تكذيب كنندگان ايشان را هلاك نموده، و سپس به سوى آتشى جاودانه ______________________________________________________ صفحه ى 122

سوق داده است.

و در اين بيان نخست مساله ارسال رسل را به طور اجمال ذكر مى كند، و سپس از بين آنان ابراهيم و سپس موسى و آن گاه عيسى (ع) را نام مى برد، و مطالبى از اسراف كفار نقل نموده، از آن جمله يكى از مهمترين گفتار آنان را كه مى گفتند خداى سبحان فرزند گرفته، و ملائكه دختران او هستند ذكر مى كند. و اين بدان جهت است كه نسبت به خصوص اين عقيده و رد آن عنايت داشته، و به همين جهت آن را مكرر نقل مى كند و جواب مى گويد، و گويندگان آن را به عذاب تهديد مى كند، البته در اين سوره حقايق متفرق ديگرى نيز هست.

و اين سوره به شهادت مضامينش در مكه نازل شده، مگر آيه" وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا ..." كه هنوز براى ما ثابت نشده كه در مكه نازل شده، و به زودى در باره اش سخن خواهيم گفت- ان شاء اللَّه تعالى.

" وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ" از ظاهر اين جمله برمى آيد كه سوگند است، و جواب آن جمله" إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا"- تا آخر دو آيه- مى باشد. و اينكه قرآن را كتابى مبين خوانده، بدين جهت است كه قرآن طريق هدايت را ظاهر مى كند، هم چنان كه فرموده:" وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ ءٍ" «1» و يا بدين جهت است كه خودش ظاهر و روشن است، و نقطه ضعفى در آن نيست، هم چنان كه در اين باره نيز فرموده:"

ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ" «2».

" إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ" ضمير در" جَعَلْناهُ" به كتاب برمى گردد، و معناى" قُرْآناً عَرَبِيًّا" اين است كه اين كتابى است كه به لغت عربى قرائت مى شود." لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ" اين جمله غايت و غرض جعل آن كتاب را بيان مى كند.

و همين كه اميد تعقل و فهميدن مردم را غايت و غرض جعل مذكور قرار داده، خود شاهد بر اين است كه قرآن قبل از آنكه به زبان عربى درآيد، در مرحله اى از كينونت (هستى) وجود داشته كه در آن مرحله عقول بشر دسترسى بدان نداشته، با اينكه كار عقل اين است كه هر امر فكرى و مساله ذهنى را درك كند، هر چند كه آن مساله در نهايت درجه دقت و لطافت باشد.

_______________

(1) ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم در حالى كه بيانگر هر چيزى است. سوره نحل، آيه 89.

(2) سوره بقره، آيه 2. ______________________________________________________ صفحه ى 123

در نتيجه از اين آيه فهميده مى شود كه كتاب بر حسب موطن نفس الامرى و واقعيتش ما فوق فكر و اجنبى از عقول بشرى است، و خداى تعالى آن را از آن موطن پايين آورده، و در خور فهم بشر كرده، و به لباس واژه عربيت درآورده، به اين اميد كه عقول بشر با آن انس بگيرد و حقايقش را بفهمد. و چون استعمال كلمه" اميد" در باره خداى تعالى صحيح نيست، لا جرم بايد گفت اميد قائم به مقام و يا به مخاطب است، نه به خود گوينده، كه خداى تعالى است.

[شرح مراد از اينكه در وصف قرآن فرمود:" وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ"]

" وَ إِنَّهُ

فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ" اين جمله آنچه را كه آيه قبلى بيان مى كرد تاكيد نموده و روشن مى سازد، و آن اين بود كه قرآن كريم در موطن اصليش ما فوق تعقل عقول است. ضمير در" انه" به كتاب بر مى گردد. و مراد از" ام الكتاب" لوح محفوظ است، هم چنان كه آيه" بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ" «1» به آن تصريح دارد. و اگر لوح محفوظ را" ام الكتاب" ناميده، بدين جهت است كه لوح محفوظ ريشه تمامى كتب آسمانى است، و هر كتابى آسمانى از آن استنساخ مى شود.

و اگر كلمه" قرآن" را مقيد به قيد" ام الكتاب" و" لدينا" كرد، صرفا به منظور توضيح است، نه احتراز. ساده تر بگويم: براى اين بود كه بفرمايد قرآن همان كتابى است كه نزد ما است، نه اينكه بفرمايد قرآن دو تا است يكى نزد ما و يكى هم نزد ديگرى.

و معناى آيه اين است: قرآن كريم در حالى كه در ام الكتاب و نزد ما بوده و همواره هست هر آينه بلند مرتبه و سرشار از حكمت است. و به زودى- ان شاء اللَّه- در اواخر سوره جاثيه گفتارى در معناى ام الكتاب خواهد آمد.

و مراد از اينكه فرمود:" لعلى" به طورى كه از مفاد آيه قبلى استفاده مى شود اين است كه قرآن در آن حال كه در ام الكتاب بود قدر و منزلتى رفيع تر از آن داشت كه عقول بتوانند آن را درك كنند. و مراد از اين كه فرمود" حكيم" اين است كه قرآن در ام الكتاب يك پارچه بوده است، و مانند قرآن نازل شده مفصل و جزء جزء و

سوره سوره و آيه آيه و جمله جمله و كلمه كلمه نبوده. اين معنا را از آيه شريفه" كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ" «2» نيز استفاده مى كنيم.

و اين دو صفت، يعنى صفت" على" و" حكيم"، دلالت مى كنند بر اين كه _______________

(1) بلكه آن قرآن مجيد است كه در لوح محفوظ بود. سوره بروج، آيه 22.

(2) سوره هود، آيه 1. ______________________________________________________ صفحه ى 124

ام الكتاب، فوق عقول بشرى باشد، چون عقل بشر در فكر كردنش تنها مى تواند چيزهايى را بفهمد كه در آغاز از قبيل مفاهيم و الفاظ بوده باشد، و از مقدماتى تصديقى تركيب شده باشد كه هر يك مترتب بر ديگرى است، مانند آيات و جملات قرآنى. و اما چيزى كه ما وراى مفاهيم و الفاظ است، و قابل تجزى به اجزاء و فصول نيست، عقل راهى به درك آن ندارد.

پس حاصل معناى اين دو آيه اين شد: كتاب در نزد ما در لوح محفوظ مقامى رفيع دارد و داراى احكام و اتقانى است كه به خاطر همان مقام رفيع و آن احكام و اتقان عقول دسترسى بدان ندارد، و ما آن را نازل و در خور درك عقول كرديم، يعنى آن را خواندنى و عربى كرديم، باشد كه مردم آن را بفهمند.

در اينجا ممكن است كسى بگويد از ظاهر جمله" لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ" برمى آيد كه فهميدن اين قرآن عربى براى مردم ممكن است و ما مى توانيم اين كتاب را كه نازل و در خور فهم بشر شده است و به صورت كتابى عربى درآمده بخوانيم و تعقل كنيم، حال يا اين است كه اين درك و تعقل ما از قرآن عين

همان چيزى است كه در ام الكتاب است و مطابقت تام و تمام دارد، و يا اين است كه كاملا مطابق آن نيست.

قسمت دوم قطعا باطل است، براى اينكه خود خداى تعالى مى فرمايد:" وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ"- قرآن در ام الكتاب است و نيز مى فرمايد:" بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ" «1» و مى فرمايد:" إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتابٍ مَكْنُونٍ" «2»، پس قهرا درك قرآن درك همان است كه در ام الكتاب و در لوح محفوظ و در كتاب مكنون است.

پس از آن دو احتمال تنها احتمال اول را مى توانيم بپذيريم، و بگوييم آنچه از قرآن مى فهميم همان است كه در ام الكتاب است، و با اين حال ديگر چه معنا دارد كه گفته شود قرآن عربى كه نزد ما است قابل درك هست، ولى آنكه در ام الكتاب و نزد خدا است قابل درك و تعقل نيست؟

در پاسخ مى گوييم از كجا كه نسبت بين قرآنى كه نزد ما است و آنچه در ام الكتاب است نسبت مثل و ممثل نباشد، مثل هم عين ممثل هست، اما آن كس كه چيزى برايش ممثل شده، از آن ممثل به جز مثل را نمى فهمد و راهى براى درك حقيقت ممثل ندارد- دقت فرماييد-.

_______________

(1) سوره بروج، آيه 21 و 20.

(2) سوره واقعه، آيه 78. ______________________________________________________ صفحه ى 125

از آنچه گذشت روشن گرديد كه وجوهى كه مفسرين در تفسير دو وصف" على" و" حكيم" آورده اند ضعيف است، مثل كلام بعضى «1» از ايشان كه گفته اند: مراد از" على" بودن قرآن اين است كه در بلاغتش عالى و روشنگر هر چيزى است كه مردم بدان محتاجند. و يا گفته اند:

«2» معنايش اين است كه قرآن بر هر كتابى ديگر برترى و علو دارد، چون اعجازى خاص به خود دارد، و ناسخ هر كتاب ديگر است و هيچ كتابى نسخش نمى كند. و يا گفته اند «3»" على" يعنى اينكه ملائكه و مؤمنين آن را تعظيم مى كنند.

و مثل كلام بعضى «4» ديگر كه در معناى كلمه" حكيم" گفته اند: يعنى حكمت بالغه را اظهار مى دارد. و يا گفته اند: «5» قرآن جز با حكمت منطبق نمى شود، و جز حق و صواب نمى گويد، پس در حقيقت توصيف آن به وصف حكيم توصيفى است مجازى و به منظور مبالغه.

ضعف اين وجوه با دقت در مفاد آيه قبلى روشن مى شود، و نيز روشن مى شود كه با نزول و در خور فهم بشرى ساختن، ام الكتاب، قرآنى عربى شده است.

" أَ فَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحاً أَنْ كُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفِينَ" استفهام در اين آيه انكارى است، و حرف" فاء" كه بر كلمه" نضرب" درآمده، براى اين است كه بفهماند مضمون اين جمله فرع و نتيجه مطالب گذشته است، و معناى" ضرب الذكر عنهم" برگرداندن روى سخن از ايشان است.

در مجمع البيان گفته: ريشه اصلى اين جمله اين بوده كه سواره وقتى بر مركب خود سوار مى شود، و مى خواهد آن را به طرف ديگر متوجه كند، با تازيانه يا چوب دستيش آن را مى زند تا متوجه طرفى كه او مى خواهد بشود، كه در باره اين عمل مى گفتند" صرفه عنه" حيوان را از آن سو منصرف كرد. و يا مى گفتند" عدل عنه" و سپس به جاى آن دو كلمه،" ضربه" را استعمال كردند «6».

كلمه" صفح" به معناى اعراض است، و در جمله مورد بحث كلمه" صفحا"

مفعول له است. احتمال هم دارد كه" صفح" به معناى جانب و طرف باشد. و در جمله" أَنْ كُنْتُمْ" حرف جر حذف شده، و تقديرش" لان كنتم" باشد و اين جار و مجرور متعلق باشد به جمله" أَ فَنَضْرِبُ".

و معناى آيه اين است كه: آيا ذكر را كه همان كتابى است كه عربى و خواندنيش _______________

(1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6) مجمع البيان، ج 9، ص 39. ______________________________________________________ صفحه ى 126

كرديم تا تعقلش كنيد، از شما برگردانيم به خاطر اينكه شما مردمى اسرافگريد؟ و يا معنايش اين است كه: آيا قرآن را از شما به سويى ديگر برگردانيم به خاطر اينكه شما اسرافگريد؟ يعنى ما بصرف اسرافگرى شما اين كار را نمى كنيم." وَ كَمْ أَرْسَلْنا مِنْ نَبِيٍّ فِي الْأَوَّلِينَ وَ ما يَأْتِيهِمْ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ" كلمه" كم" براى تكثير است، يعنى" و چه بسا" و منظور از كلمه" اولون" امت هاى گذشته است. و جمله" وَ ما يَأْتِيهِمْ ..." حال است، و عامل آن جمله" أَرْسَلْنا" است.

اين دو آيه و آيه بعد آن در مقام تعليل آيه قبل است، مى فهماند كه چرا ذكر را از ايشان برنگردانيد، و چرا از نازل كردن قرآن صرفنظر نكرد. به اين بيان كه صرف اينكه شما مردمى اسرافگر و متجاوز هستيد ما را از اجراى سنت الهى مان كه همان سنت هدايت از طريق وحى است باز نمى دارد، چون اعراض شما براى ما تازگى ندارد، چه بسيار پيامبرانى در امت هاى گذشته فرستاديم، در حالى كه هيچ پيامبرى برايشان نيامد مگر آنكه او را استهزاء كردند، و كار بدين جا منجر شد كه آنها را

هلاك كرديم، با اينكه خيلى نيرومندتر از شما بودند. آرى آنها را هلاك كرديم، نه اينكه از كار خود دست برداريم.

پس همانطور كه عاقبت اسراف و استهزاء آنان هلاكت خود آنان بود، نه دست بردارى ما از سنت خود، همچنين عاقبت اسرافگرى شما هم هلاكت شما است.

پس در حقيقت اين آيات سه گانه وعده اى به رسول خدا و تهديدى به قوم آن جناب است.

" فَأَهْلَكْنا أَشَدَّ مِنْهُمْ بَطْشاً وَ مَضى مَثَلُ الْأَوَّلِينَ" راغب مى گويد: كلمه" بطش" به معناى اين است كه چيزى را با صولت بگيرى «1». و در آيه مورد بحث التفاتى از خطاب در آيه قبل" أَ فَنَضْرِبُ عَنْكُمُ"، به غيبت" منهم" به كار رفته. و گويا وجه اين التفات اين باشد كه چون ديده مردم اسرافگر از تهديد" فاهلكنا" عبرت نمى گيرند، روى سخن را كه تا كنون با خود اسرافگران بود از آنان برگردانيده و متوجه رسول خود كرده، تا هم تعريضى به آنها كرده باشد و هم زمينه را براى جمله" وَ مَضى مَثَلُ الْأَوَّلِينَ" فراهم نموده باشد. مؤيد آن جمله" وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ" است كه خطاب را متوجه رسول خود كرده.

_______________

(1) مفردات راغب، ماده" بطش". ______________________________________________________ صفحه ى 127

و در نتيجه معناى آيه چنين مى شود: ما اقوامى نيرومندتر از ايشان را هلاك كرديم. و داستان آن گذشتگان در سوره هايى كه قبل از اين سوره نازل شد گذشت كه چگونه كيفر استهزاى خود را ديدند.

[احتجاج بر ربوبيت و يگانگى خداى تعالى با ذكر بخشى از آيات تكوينى او]

" وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ" در اين آيه و آيات بعدش- تا شش آيه- بر ربوبيت خداى تعالى

و يگانگى اش در ربوبيت احتجاج شده، و اشاره اى هم به مساله معاد شده و اعترافشان را به اينكه خدا خالق هر چيز است سندى قرار داده بر بطلان اسرافگريشان، و گوشه هايى از كار خلقت را- مانند: او است كه زمين را گهواره خلق كرده، و در آن راههايى قرار داده و بارانهايى نازل مى كند- كه در عين حال تدبير امور بندگان هم هست دليل قرار مى دهد بر اينكه پس غير از خدا مالك و مدبرى براى امور خلق نيست، پس تنها رب او است و غير او ربى نيست.

و با اين بيان روشن مى گردد كه آيه مورد بحث مقدمه و زمينه چينى است براى مضمون آيات بعد- و همانطور كه گفتيم- بر ربوبيت و يگانگى خدا در آن احتجاج مى كند. و در اين كتاب مكرر گذشت كه وثنيت منكر اين معنا نيست كه صنع و ايجاد تنها كار خداى تعالى است، بلكه تنها تدبير را مستند به غير خدا مى كند.

" الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ جَعَلَ لَكُمْ فِيها سُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ" يعنى: خدا آن كسى است كه زمين را براى شما طورى آفريد كه در دامن آن پرورش يابيد، آن طور كه اطفال در گهواره تربيت شده و نشو و نما مى كنند، و برايتان در زمين راه ها و بزرگراه هايى درست كرد تا به وسيله آنها به سوى مقاصد خود راه يافته و هدايت شويد.

بعضى از مفسرين «1» گفته اند معناى" لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ" اين است كه: شايد شما به معرفت خدا و توحيد در عبادتش راه يابيد.

ولى معناى اول روشن تر است.

در اين آيه شريفه بعد از التفاتى كه در دو آيه قبل از خطاب به غيبت شده

بود، دوباره التفاتى از غيبت به خطاب شده، و بعد از آنكه در دو آيه قبل مردم غايب فرض شده بودند و روى سخن را متوجه رسول خدا (ص) كرده بود، در اين آيه دوباره روى سخن را متوجه مردم كرده، هم چنان كه در آغاز سوره هم متوجه ايشان بود.

و بعيد نيست وجه آن، عنايتى باشد كه به اين نكته داشته كه از مشركين اين اعتراف _______________

(1) روح المعانى، ج 25، ص 67. ______________________________________________________ صفحه ى 128

را بگيرد كه غير از خدا خالقى نيست. آن گاه اين معنا را ضميمه آن كند كه تدبير نيز از خلقت است، و نتيجه بگيرد كه مرام وثنيت كه مرام شما مخاطبين است داراى تناقض است، از يك سو خالق را منحصرا خدا مى دانيد، و از سوى ديگر از نادانى خود تدبير را كار غير خدا مى دانيد.

" وَ الَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ تُخْرَجُونَ" در اين آيه شريفه، نازل كردن آب از آسمان را مقيد كرده به قيد" قدر" تا اشاره كرده باشد به اينكه نازل شدن باران عبث و بى حساب نيست، بلكه از اراده و تدبير خدا ناشى مى شود. و كلمه" أنشرنا" ماضى، از مصدر" انشار" و به معناى احياء است. و كلمه" ميتا" مخفف ميت- با تشديد- است. و اگر كلمه" بلده" را با كلمه" ميت" توصيف كرده و فرموده" شهرى مرده" تنها بدين اعتبار است كه شهر براى خود مكانى است، چون همان طور كه زراعت مرده و زنده دارد، شهر را هم مى توان متصف به اين دو صفت كرد، چون گفتيم شهر نيز مكان و سرزمينى است.

در اين

آيه در آغاز، خداى تعالى غايب فرض شده بود، مى فرمود" خدا آن كسى است كه آبى از آسمان به اندازه نازل كرد" و سپس متكلم با غير فرض شده و فرمود:" پس ما به وسيله آن آب شهرى مرده را زنده كرديم" و اين التفات صرفا براى اين است كه عنايت خود را به زنده كردن مكان هاى مرده اظهار بدارد.

و بعد از آنكه با نازل كردن آب به اندازه، و زنده كردن شهرى مرده، استدلال كرد بر خلقت و تدبير خود، در آخر نتيجه ديگرى هم از اين استدلال گرفت، نتيجه اى كه توحيد تمام نمى شود مگر به آن. و آن عبارت است از مساله معاد، يعنى برگشتن همه به سوى خدا:" و كذلك تخرجون" يعنى همانطور كه شهرى مرده را زنده مى كند، همين طور شما هم از قبورتان سر برمى داريد و زنده مى شويد.

بعضى از مفسرين «1» گفته اند: اگر از روياندن گياهان تعبير كرد به" انشار"- كه در واقع به معناى احياى مردگان است- و از احياى مردگان هم تعبير كرد به" اخراج" براى اين است كه در اولى روياندن را امرى عظيم نشان دهد، و در دومى مساله بعث و معاد را كارى آسان جلوه داده باشد تا در نتيجه هم سنن استدلال را ارج نهاده باشد، و هم راه قياس را روشن تر ساخته باشد.

_______________

(1) روح المعانى، ج 25، ص 67. ______________________________________________________ صفحه ى 129

" وَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْواجَ كُلَّها وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْفُلْكِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْكَبُونَ" بعضى از مفسرين «1» گفته اند: مراد از" ازواج"، اصناف موجودات از نر و ماده و سياه و سفيد و امثال آن است. بعضى «2» ديگر گفته اند: مراد

جفت از هر چيز است، چون هر چيزى- به جز خداى تعالى- زوجى دارد، مانند: بالا و پايين، چپ و راست، ماده و نر.

" وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْفُلْكِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْكَبُونَ"- يعنى" تركبونه" و برايتان از كشتى و چارپايان چيزهايى قرار داد كه سوارش شويد. كلمه" تركبون" از" ركوب" است كه وقتى در مورد حيوانات يعنى اسب و شتر و امثال آن استعمال شود، به خودى خود متعدى مى گردد، و مى گوييم" ركبت الفرس" و چون در مورد كشتى و مانند آن به كار مى رود، با كلمه" فى" متعدى مى گردد، مى گوييم" ركب فيه" همان طور كه در كلام خداى تعالى آمده:" فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ" و اگر در آيه مورد بحث كه سخن از كشتى هم به ميان آمده كلمه" فى" نياورده براى اين است كه جانب انعام را غلبه داده باشد.

" لِتَسْتَوُوا عَلى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَ تَقُولُوا ...

لَمُنْقَلِبُونَ"" استواء بر ظهر" به معناى استقرار بر پشت حيوان، و يا هر مركب ديگر است. و ضمير در كلمه" ظهوره" به" ما" ى موصوله در جمله" ما تركبون" و ضمير در جمله" إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ" نيز به همان موصول برمى گردد، و در اين آيه جمله" لِتَسْتَوُوا عَلى ظُهُورِهِ" با آوردن كلمه" ظهور"، و جمله" استويتم عليه" بدون آوردن كلمه" ظهور"، به يك معنا است، چون هم مى توان گفت بر پشت حيوان سوار شدم، و هم مى توان گفت بر حيوان سوار شدم.

[مقصود از به ياد آوردن نعمت پروردگار پس از سوار شدن بر كشتى ها و چهار پايان

و مراد از" به ياد آوردن نعمت رب بعد از استواء بر پشت

حيوان يا كشتى" اين است كه به ياد نعمت هايى بيفتى كه خدا آنها را مسخر انسان كرده، و انسان از آنها استفاده مى كند مثلا از يك محل به محل ديگر مى رود، و بار و بنه خود را حمل مى كند، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:" وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ" «3» و نيز فرموده:" وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها ... وَ تَحْمِلُ أَثْقالَكُمْ إِلى بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ" «4».

و ممكن هم هست مراد از يادآورى نعمت، يادآورى مطلق نعمت ها باشد، چون _______________

(1 و 2) روح المعانى، ج 25، ص 67.

(3) كشتى ها را مسخر كرد براى شما تا به امر خدا در دريا جريان يابد. سوره ابراهيم، آيه 32.

(4) و چارپايان را آفريد ... و بار و بنه خود را به وسيله آن به نقاط دورى حمل مى كنيد كه بدون آنها نمى توانيد حمل كنيد، مگر به جان كندن. سوره نحل، آيه 7. ______________________________________________________ صفحه ى 130

معمولا آدمى از ياد يك نعمت به ياد نعمت هاى ديگر نيز منتقل مى شود.

" وَ تَقُولُوا سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ"- كلمه" مقرنين" به معناى" مطيقين" است چون مصدر" اقران" به معناى اطاقه است.

و ظاهر ذكر نعمت در موقع به كار بستن و انتفاع از آن اين است كه شكر منعم را بجا آورد. و لازمه آن اين است كه ذكر نعمت غير از گفتن" سُبْحانَ الَّذِي ..." بوده باشد، چون اين كلمه تسبيح و تنزيه خدا است از هر چيزى كه لايق ساحت كبريايى او نباشد، از قبيل شريك داشتن در ربوبيت و الوهيت. و معلوم است كه ذكر نعمت و شكر

منعم- همان طور كه گفتيم- غير از تنزيه است.

مؤيد اين معنا رواياتى است كه از رسول خدا (ص) و ائمه اهل بيت (ع) رسيده كه: در هنگام سوار شدن بر مركب بگوييد:" الحمد للَّه الذى سخر لنا هذا و ما كنا له مقرنين" با اينكه در آيه آمده:" سُبْحانَ الَّذِي ..."

و در كشاف از حسن بن على (ع) روايت كرده كه مردى را ديد بر حيوان خود سوار مى شود، و مى گويد:" سبحان الذى سخر لنا هذا". حضرت پرسيد آيا مامور شده ايد اينچنين بگوييد؟ عرضه داشت: پس مامور شده ايم چه بگوييم؟ فرمود: اينكه به ياد نعمت پروردگار خود بيفتيد «1».

" وَ إِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ"- اين جمله شهادت به حقانيت معاد است، مى گويند ما گواهى مى دهيم كه به سوى پروردگار خود برمى گرديم.

_______________

(1) تفسير كشاف، ج 4، ص 239.

ترجمه آيات و براى او از بندگانش جزئى قرار دادند، كه راستى انسان كفرانگرى روشن است (15).

و يا خدا از آنچه خودش آفريده دختران را براى خود گرفته، و پسران را براى شما انتخاب كرده؟ (16).

_____________________________________________________ صفحه ى 132

با اينكه وقتى به ايشان مژده مى برند كه همسرت فرزند دختر زاييده رويش از شدت خشم و ناراحتى سياه مى شود (17).

آيا دختران را فرزند خدا مى خوانند كه نشو و نمايشان در زينت است، و از احتجاج عليه خصم خود عاجزند؟ (18).

آرى مشركين ملائكه را كه بندگان خدايند ماده پنداشتند، مگر در هنگام آفريدن آنان حاضر بودند؟

به زودى اين شهادتشان نوشته مى شود و از آن بازخواست خواهند شد (19).

و گفتند اگر رحمان مى خواست كه ما بت نپرستيم، نمى پرستيديم، به همين سخن خود نيز علمى ندارند، و آنچه مى گويند پندارى بيش نيست (20).

و يا

راستى خود ما قبلا كتابى در اين باره به ايشان داده بوديم و ايشان به آن تمسك مى كنند، و ما خود خبر نداريم؟ (21).

نه، هيچ دليلى از ناحيه ما ندارند، تنها دليلشان اين است كه ما پدران خود را بر دينى يافتيم، و ما اگر دنبال راه آنان برويم از هدايت يافتگانيم (22).

و به همين منوال هيچ رسولى قبل از تو به سوى اهل قريه اى گسيل نداشتيم، مگر آنكه عياشان آن قريه گفتند: ما پدران خود را بر كيشى يافتيم، و ما بر آثار ايشان اقتداء مى كنيم (23).

رسولشان پرسيد: حتى در صورتى هم كه آنچه من آورده ام بهتر باشد، از آنچه پدران خود را بر آن يافته ايد؟ گفتند: ما به آنچه كه شما مامور ابلاغ آن شده ايد كافريم (24).

پس از ايشان انتقام گرفتيم، بنگر كه چگونه شد عاقبت تكذيب كنندگان (25).

بيان آيات اين دسته از آيات، قسمتى از اقوال و عقايد كفار را كه اسراف و كفر به نعمت منشا آن بود حكايت مى كند، مثل اينكه مى گفتند خدا فرزند دارد و ملائكه دختران خدايند، و اين را دليل بر ملائكه پرستى خود مى گرفتند، و آيات مورد بحث بعد از حكايت اين اقوال آن را رد مى كند.

" وَ جَعَلُوا لَهُ مِنْ عِبادِهِ جُزْءاً إِنَّ الْإِنْسانَ لَكَفُورٌ مُبِينٌ" مراد از" جزء" فرزند است، و چون ولادت عبارت است از جدا شدن جزئى از انسان پس فرزند جزئى از پدر است، كه از او جدا شده و به صورت خود درآمده است.

و منظور از اينكه از فرزند تعبير به جزء كرده اين است كه به محال بودن گفتار مشركين ______________________________________________________ صفحه ى 133

اشاره كند، و بفرمايد: اشتقاق و جدا شدن

چيزى از چيز ديگر به هر قسم كه تصور شود وقتى ممكن است كه آن چيز اولى مركب از اجزايى باشد تا يك جزء آن جدا گردد، و خداى سبحان جزء ندارد، بلكه از هر جهت واحد است.

با اين بيان روشن گرديد كه كلمه" عباده" بيانى است براى كلمه" جزءا". و اشكالى نيست در اين كه بيان مقدم بر مبين شده و همچنين اشكالى نيست در اين كه بيان به صورت جمع آمده و مبين به صورت مفرد.

[رد و ابطال اين پندار مشركين كه خدا فرزند دارد و ملائكه دختران خدايند]

" أَمِ اتَّخَذَ مِمَّا يَخْلُقُ بَناتٍ وَ أَصْفاكُمْ بِالْبَنِينَ" يعنى آيا خدا از بين همه مخلوقاتش دختران را براى خود فرزند گرفت و پسران را خالص براى شما كرد كه هر چه پسر باشد مال شما باشد و او جز دختر نداشته باشد چون شما از دختران خوشتان نمى آيد و آنها را پست تر از پسران مى پنداريد، و اين پست تر را از خدا و جنس شريف تر را از خود مى دانيد؟ و اين حرف با اينكه فى نفسه سخنى است محال يك نوع توهين و كفران به خدا نيز هست.

و اگر" اتخاذ بنات" را مقيد كرد به قيد" مما يخلق" براى اين است كه مشركين قائل بودند به اينكه ملائكه- با اينكه به زعم آنان داراى ربوبيت و الوهيتند- مخلوق خدا هستند.

نكته ديگرى كه تذكرش لازم است التفاتى است كه در اين آيات به كار رفته. در آيه قبل، مشركين غايب فرض شده بودند، مى فرمود:" و جعلوا" و در اين آيه مخاطبشان قرار داده مى فرمايد" و أصفاكم" و اين براى آن است كه توبيخ آنان را بجا

و حق به جانب كند. و اگر كلمه" بنات" را بدون الف و لام و كلمه" بنين" را با الف و لام آورده به منظور اين است كه بفهماند: دختران در نظر مشركين خوار و حقيرند، و پسران عزيز و محترم.

" وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِما ضَرَبَ لِلرَّحْمنِ مَثَلًا ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ كَظِيمٌ" كلمه" مثل" به معناى نظير و همجنس هر چيز است. و معناى" مثل زدن چيزى" به معناى اين است كه آن را مجانس چيزى بگيرى. و منظور از" بِما ضَرَبَ لِلرَّحْمنِ مَثَلًا" جنس ماده است. و كلمه" كظيم" به معناى كسى است كه مملو از اندوه و خشم باشد.

و معناى آيه اين است كه: حال مشركين چنين است كه وقتى به يكى از ايشان مژده مى دهند كه همسرت دختر زاييده با اينكه همين دختر را شبيه و همجنس خدا مى داند، چهره اش از اندوه سياه مى شود، در حالى كه دلش مملو از اندوه و خشم است، چون نه تنها دختردارى را دوست نمى دارد، بلكه از آن ننگ هم دارد، اما همين دختر را براى خدا مى پسندد. ______________________________________________________ صفحه ى 134

در اين آيه دوباره مشركين غايب به حساب آمده اند. و اين التفات براى آن است كه رو از ايشان گردانيده به ما بفرمايد اين مشركين چنين سيره ننگينى و چنين روش زشتى دارند، تا ما از روش آنها تعجب كنيم." أَ وَ مَنْ يُنَشَّؤُا فِي الْحِلْيَةِ وَ هُوَ فِي الْخِصامِ غَيْرُ مُبِينٍ" يعنى آيا خدا دختران را فرزند خود گرفته، و يا اين مشركينند كه از جنس بشر آنهايى را كه در ناز و نعمت و زر و زيور بار مى آيند فرزند خدا

تصور كرده اند، با اينكه در بيان و تقرير دليل گفته خود و اثبات ادعايشان عاجزند و دليل روشنى ندارند.

اين دو صفت كه براى زنان آورده، براى اين است كه زن بالطبع داراى عاطفه و شفقت بيشترى و تعقل ضعيف ترى از مرد است، و به عكس مرد بالطبع داراى عواطف كمترى و تعقل بيشترى است. و از روشن ترين مظاهر قوت عاطفه زن علاقه شديدى است كه به زينت و زيور دارد، و از تقرير حجت و دليل كه اساسش قوه عاقله است ضعيف است.

" وَ جَعَلُوا الْمَلائِكَةَ الَّذِينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ إِناثاً ..."

اين آيه گفتار مشركين را كه ملائكه دختران خدايند معنا مى كند. و اين عقيده طوائفى از عرب جاهليت بوده، و گر نه وثنى هاى ديگر چه بسا كه در باره بعضى از آلهه خود مى گفتند: اين آلهه مادر خدا، و اين آلهه دختر خدا است، ولى نمى گفتند كه به كلى همه ملائكه دختر و زن اند. ولى در آيه مورد بحث از وثنيان عرب حكايت مى فرمايد كه چنين اعتقادى داشته اند.

و اگر ملائكه را با جمله" الَّذِينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ" توصيف كرده، براى اين است كه گفتار آنان را كه ملائكه جنس ماده هستند رد كند، چون كلمه" عباد" وصف نر است، و ماده را" عباد" نمى گويند، (بلكه مى گويند اماء). خواهى گفت: پس، از اين توصيف بر مى آيد كه ملائكه نر هستند. مى گوييم: نه لازمه" عباد" بودن آنان اين نيست كه به وصف نرى هم متصف گردند، چون نرى و مادگى كه در جانداران زمينى است از لوازم وجود مادى آنها است كه بايد مجهز به آن باشند، تا نسلشان قطع نشود و ملائكه از ماديت و

تناسل به دورند.

" أَ شَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ"- اين جمله رد ادعاى مشركين بر مادگى ملائكه است، مى فرمايد: راه عالم شدن به نرى و مادگى حس است، و مشركين ملائكه را نديده اند تا بدانند آيا نرند يا ماده، و در هنگام خلقت ملائكه حاضر نبودند، تا به اين قسمت آگاه گردند.

پس اينكه مى پرسد" آيا ناظر بر خلقت ملائكه بوده اند" استفهامى است انكارى. ______________________________________________________ صفحه ى 135

يعنى ناظر نبوده اند. و جمله" سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ" تهديدى به ايشان است كه بدون علم چنين حرفهايى مى زنند. و به زودى اين شهادت بدون علمشان در نامه اعمالشان نوشته مى شود و در قيامت از آن بازخواست خواهند شد.

[احتجاج مشركين براى بت پرستى خود با خلط بين اراده تكوينى و تشريعى خداى تعالى

" وَ قالُوا لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ" اين آيه شريفه يك برهان به اصطلاح عقلى را از مشركين حكايت مى كند كه از اصل باطل است، و اين برهان را دو جور مى شود بيان كرد كه به يك بيان برهان صحت بت پرستى باشد، و به بيانى ديگر برهان بطلان نبوت.

اما بيان اول اينكه بگوييم: اگر خدا مى خواست كه ما بت نپرستيم قطعا نمى پرستيديم، براى اينكه تخلف اراده خدا از مرادش محال است، و چون ما بت مى پرستيم، پس معلوم مى شود او اين معنا را نخواسته، و همين كه نخواسته ما بت نپرستيم خود اجازه به پرستيدن بت است، پس از ناحيه خدا منعى از پرستش شركاء كه ملائكه طائفه اى از آنهايند نرسيده. اين آن معنايى است كه از سياق قبل و بعد آيه" سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ

شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ ءٍ" «1» نيز به ذهن مى رسد.

و اما بيان دوم بر ابطال نبوت مى گويد: خدا فلان و فلان عمل را بر شما واجب و فلان و فلان كار را بر شما حرام كرده است و مشركين در آيه مورد بحث گفته اند: اگر خدا مى خواست كه ما شركاء را نپرستيم و چيزى را حلال و حرام نكنيم، البته نه شركايى را مى پرستيديم، و نه از طرف خود حكمى جعل مى كرديم، چون بطور كلى تخلف اراده خدا از مرادش محال است، و چون ما هم شركايى مى پرستيم و هم چيزهايى را حلال و چيزهايى ديگر را حرام مى كنيم معلوم مى شود كه خداى تعالى از ما چيزى در اين باب نخواسته، پس كلام كسى كه به عنوان نبوت مى گويد خداوند شما را به فلان و فلان چيز امر، و از فلان و فلان چيز نهى كرده، و خلاصه اينكه چنين خواسته است، سخنى است باطل.

و اين معنا از آيه" وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ ءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ ءٍ" «2» با كمك سياقش به خوبى استفاده مى شود.

و اينكه در كلام خود به حكايت قرآن كريم در آيه مورد بحث گفتند:

_______________

(1) به زودى مشركين در جواب مى گويند: اگر خدا مى خواست ما شرك نمى ورزيديم، نه ما و نه پدران ما و هيچ چيزى راى تحريم نمى كرديم. سوره انعام، آيه 148.

(2) و مشركان گويند اگر خدا مى خواست چيزى جز خداى يكتا راى نمى پرستيديم، نه ما و نه پدرانمان، و جز آن چيزى راى كه خدا مى خواست حرام

نمى كرديم. سوره نحل، آيه 35. ______________________________________________________ صفحه ى 136

" لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ" البته با در نظر داشتن سياق آيات قبل و بعدش، معلوم مى شود كه خواسته اند بر مطلب اول احتجاج كنند: و عمل خود را در پرستش ملائكه تصحيح كنند. پس اين جمله در معناى همان آيه 148 سوره انعام است، چيزى كه هست از آن خصوصى تر است، چون تنها متعرض مساله اول است.

" ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ"- يعنى اين سخن از ايشان سخنى است كه جز جهل اساسى ندارد، چون مغالطه اى است كه در آن بين اراده تكوينى و تشريعى خدا خلط كرده اند، و اولى را به جاى دومى گرفته اند، چون مقتضاى دليل مذكور اين است كه اراده اى تكوينى از خدا متعلق به عدم پرستش ملائكه نشده باشد و تعلق نگرفتن چنين اراده اى به عدم پرستش آنان مستلزم آن نيست كه اراده تشريعى خدا هم بدان تعلق نگرفته باشد.

پس از آنجايى كه خدا سبحان به اراده تكوينى اش نخواسته كه مشركين بت نپرستند و ملائكه را عبادت نكنند، خود اعتراف به اين است كه در اين كار اجبارى ندارند و همين كافى است كه در فعل و ترك شرك مختار باشند، و آن گاه اراده تشريعى خدا متوجه ايشان بشود، و از ايشان بخواهد كه تنها او را بپرستند، و برايش شريكى نگيرند، و اراده تشريعى تخلفش از مراد محال نيست، چون اراده اى است اعتبارى نه حقيقى، اراده اى است كه تنها در شرايع و قوانين و تكاليف مولوى بكار مى رود، و همان مقدار از حقيقت را دارا است كه عمل مورد اراده از مصلحت، و عمل مورد نهى از مفسده دارا باشد.

از آنچه

گذشت فساد اين گفتار «1» روشن مى شود كه: استدلال مشركين مشتمل بر دو مقدمه است، اول اينكه پرستيدن ملائكه به مشيت خداى تعالى است، و دوم اينكه همين مشيت مستلزم آن است كه ملائكه پرستى مورد رضايت خداى تعالى باشد، و مشركين در مقدمه اول درست گفته، و در دومى به خطا رفته اند، چون نفهميده اند كه مشيت عبارت است از ترجيح بعضى از ممكنات بر بعضى ديگر، هر چه مى خواهد باشد، بدون اينكه رضايت و عدم رضايت در هيچ طرف دخالت داشته باشد.

علت فساد اين حرف: مضمون حجت اين است كه مشيت خدا بر ترك عبادت ملائكه تعلق نگرفته، و تعلق نگرفتن مشيت به ترك، مستلزم آن نيست كه تعلق به فعل گرفته باشد، بلكه مستلزم اذن به آن است كه آن نيز عبارت است از عدم منع از فعل.

از سوى ديگر از ظاهر كلام مفسر مزبور برمى آيد كه اراده خدا را منحصر در اراده _______________

(1) روح المعانى، ج 25، ص 72. ______________________________________________________ صفحه ى 137

تكوينى گرفته، و اراده تشريعى را به كلى مهمل دانسته، با اينكه مدار در تكاليف مولوى همان اراده تشريعى خدا است، و اين خود اشتباهى است از او.

و نيز از آنچه گذشت فساد اين گفتار «1» كه به بعضى از مفسرين نسبت داده اند روشن مى شود كه: مراد مشركين از اين كه گفتند" لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ" عذرخواهى از ملائكه پرستى خويش است، و معتقدند كه مشيت خدا بدان تعلق گرفته و اعتراف به قباحت آن دارند.

وجه فسادش اين است كه: مشركين هرگز قبول ندارند كه ملائكه پرستيشان كار زشتى است، تا از آن عذرخواهى كنند، چون مى بينيم در ذيل آيه از ايشان

حكايت شده كه گفته اند:

" إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ- ما پدران خود را ديديم كه بر كيشى بودند، و ما بر پيروى كيش آنان هدايت خواهيم شد".

" إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ"- كلمه" خرص" بطورى كه از ظاهر كلام راغب «2» بر مى آيد، عبارت است از سخنى كه از روى پندار و تخمين زده شود. البته اين كلمه به دروغ گفتن نيز تفسير شده.

" أَمْ آتَيْناهُمْ كِتاباً مِنْ قَبْلِهِ فَهُمْ بِهِ مُسْتَمْسِكُونَ" ضمير در" من قبله" به قرآن بر مى گردد، و در اين آيه دليل نقلى بر شرك را نفى مى كند هم چنان كه در آيه قبلى مى فرمود: مشركين دليل عقلى بر شرك ندارند. و حاصل معناى دو آيه اين است كه: مشركين هيچ دليلى بر عبادت ملائكه ندارند، نه دليل عقلى و نه دليل نقلى، در نتيجه خداى تعالى اذنى به اين عمل نداده.

[تقليد كوركورانه همواره مستند امم مشرك بوده است

" بَلْ قالُوا إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ" كلمه" امت" به معناى طريقه اى است كه مقصود آدمى باشد، (چون ماده" أم"،" يؤم" به معناى قصد كردن است)، و مراد از امت در اينجا دين است. و كلمه" بل" اعراض از خلاصه اى است كه از دو آيه قبلى به دست مى آيد. در نتيجه معناى آيه مورد بحث چنين مى شود: مشركين هيچ دليلى بر حقانيت بت پرستى خود ندارند، نه عقلى و نه نقلى، بلكه خلاصه دليلشان تنها تقليد كوركورانه از پدرانشان است و بس.

_______________

(1) روح المعانى، ج 25، ص 72.

(2) مفردات راغب، ماده" خرص". ______________________________________________________ صفحه ى 138

" وَ كَذلِكَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ

نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا وَجَدْنا ..."

يعنى تمسك به تقليد اختصاص به اينان ندارد، بلكه، عادت ديرينه امت هاى مشرك گذشته نيز بوده. و ما قبل از تو به هيچ قريه اى رسول نذيرى يعنى پيامبرى نفرستاديم، مگر آنكه توانگران اهل آن قريه هم به همين تقليد تشبث جستند، و گفتند:" ما اسلاف و نياكان خود را بر دينى يافتيم، و همان دين را پيروى مى كنيم، و از آثار پدران دست برنمى داريم، و با آن مخالفت نمى كنيم".

و اگر در آيه مورد بحث اين كلام را تنها از توانگران اهل قريه ها نقل كرده، براى اين است كه اشاره كرده باشد به اينكه طبع تنعم و نازپروردگى اين است كه وادار مى كند انسان از بار سنگين تحقيق شانه خالى نموده، دست به دامن تقليد شود.

" قالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُكُمْ بِأَهْدى مِمَّا وَجَدْتُمْ عَلَيْهِ آباءَكُمْ ..."

گوينده اين سخن همان نذيرى است كه فرمود به سوى قريه ها مى فرستاديم. و خطاب نذير در اين جمله به همان نازپروردگان متنعم است، و به تبع، شامل ديگران هم مى شود.

جمله" أَ وَ لَوْ جِئْتُكُمْ" عطف بر محذوفى است كه كلام بر آن دلالت دارد، و تقدير كلام چنين است:" قال انكم على اثارهم مقتدون و لو جئتكم باهدى مما وجدتم عليه آباءكم- گفت:

آيا آثار نياكان را پيروى مى كنيد، هر چند كه من هدايتى بهتر از آن آثار آورده باشم"؟ و حاصل كلام اينكه: آيا شما هم چنان به دين نياكان خود پابند هستيد، هر چند كه آنچه از دين كه من برايتان آوردم هدايتى صحيح تر از آن باشد؟ و اگر نذير نامبرده، دين حق خود را هدايت بيشتر و صحيحتر دانسته با اينكه دين

نياكان مشركين مشتمل بر هدايت نبوده، از باب مجازات و مدارات با خصم است، نه اينكه بخواهد بگويد دين شما مشركين هم هدايت است، ولى دين من هادى تر است.

" قالُوا إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ"- اين جمله پاسخ مشركين است به كلام نذير نامبرده، كه فرمود:" آيا حتى در صورتى كه دين من هدايت بيشترى باشد؟". ولى پاسخ آنان در حقيقت پاسخ نيست، بلكه تحكم و زورگويى است.

" فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ" يعنى نتيجه آن فرستادن نذير و اين لجبازى و تقليد كوركورانه مشركين اين است كه ايشان را به جرم تكذيبشان هلاك كرديم، پس بنگر كه عاقبت پيشينيان اهل قرى چه بود. و اين تهديدى است به قوم رسول خدا (ص). صفحه ى 140

ترجمه آيات و به ياد آر آن زمان را كه ابراهيم به پدر و قوم خود گفت: من از آنچه مى پرستيد بيزارم (26).

به جز آن معبودى كه مرا آفريده كه به زودى هدايتم خواهد كرد (27).

خداى تعالى اين يكتاپرستى را در نسل او باقى گذاشت، شايد برگردند (28).

بلكه من اين كفار و پدران ايشان را بهره هاى مادى دادم، تا آنكه دين حق و رسولى روشنگر به سويشان آمد (29).

و همين كه با حق روبرو شدند، گفتند: اين نوعى سحر است، و ما بدان كافريم (30).

(كفار قريش هم) گفتند: چرا اين قرآن به يكى از مردان بزرگ (مكه و طائف) نازل نشد (31).

مگر اينان مقسم رحمت پروردگار تواند؟ اين ماييم كه معيشت انسانها در زندگى دنيا را تقسيم مى كنيم، و بعضى را به درجاتى بالاتر از بعض ديگر قرار مى دهيم، تا بعضى بعض ديگر را رام و مسخر خود كنند،

و رحمت پروردگار تو از آنچه جمع مى كنند بهتر است (32).

و اگر نه اين بود كه خواستيم مردم در تحت يك نظام قرار گيرند، براى هر كس كه به رحمان كفر بورزد خانه هايى داراى سقفى از نقره قرار مى داديم، و پله هايى كه با آن بالا روند، و خودنمايى كنند (33).

و براى خانه هايشان درهايى و تخت هايى كه بر آن تكيه دهند (34).

و نيز طلا آلات قرار مى داديم، چون همه اينها تنها بهره هاى زندگى دنيا است، و آخرت در نزد پروردگارت خاص مردم با تقوى است (35).

و كسى كه از ياد رحمان خود را به كورى بزند شيطانى برايش مقدر مى كنيم تا همواره قرينش باشد (36).

و همين طايفه اند كه همواره از راه حق جلوگيرى مى كنند، و خيال مى كنند راه درست همان راهى است كه آنان مى روند (37).

تا آنكه يكى از اينان نزد ما آيد آن وقت، (از در پشيمانى و حسرت به قرين خود مى گويد) اى كاش بين من و تو فاصله اى به طول ما بين مشرق و مغرب بود (38).

ولى آن روز ديگر اين حرفها سودى به حالتان ندارد، چون ستم كرديد، و همه شما در عذاب شريكيد (39).

آيا تو اى پيامبر مى توانى كران را بشنوانى، و يا كوران را هدايت كنى؟ (اگر توانستى آن وقت ______________________________________________________ صفحه ى 141

مى توانى) گمراهان آشكار را هم هدايت كنى (40).

ما هر وقت شده از ايشان انتقام مى گيريم، هر چند كه تو در دنيا نباشى (41).

و يا در همين زندگى دنيايت به تو نشان مى دهيم آن عذابها را كه به ايشان وعده داديم كه ما بر آنان اقتدار داريم (42).

پس تو به آنچه وحى به سويت شده تمسك كن كه تو

بر صراطى مستقيم هستى (43).

و به درستى كه قرآن ذكرى است براى تو و براى قومت، و به زودى بازخواست خواهيد شد (44).

از رسولانى كه قبل از تو فرستاده بوديم بپرس: آيا غير از رحمان خدايانى معين كرده بوديم كه مردم آنها را بپرستند (45).

بيان آيات از آنجا كه رشته كلام از رسالت رسول (ص) و كفر مشركين به رسالت و تشبث ايشان (در شرك) به ذيل تقليد از پدران و بدون هيچ دليل ديگر انجاميد، دنبالش داستان ابراهيم (ع) را ذكر مى كند كه تقليد كردن از پدر و قومش را دور انداخته، از آنچه آنان به جاى خداى سبحان مى پرستيدند بيزارى جست، و از پروردگارش طلب هدايتى كرد كه از فطرتش سرچشمه مى گرفت.

بعد از نقل داستان ابراهيم اين مسائل را خاطر نشان مى فرمايد كه از چه نعمت هايى برخوردارشان كرد، و آنها چگونه آن نعمت ها را كفران كردند، و به كتاب خدا كافر شدند، و در آن خرده گيريها نمودند، و به فرستاده خدا طعنه ها زدند، طعنه هايى كه به خودشان بر مى گردد، و سپس آثار اعراض از ياد خدا را ذكر مى كند، و عاقبت اين كار را كه همان شقاوت و خسران است تذكر مى دهد و آن گاه عطف مى كند بر آن اين را كه پيامبر بايد براى هميشه از ايمان آوردن ايشان مايوس باشد. و سپس تهديدشان مى كند به عذاب. و به پيامبر عزيزش تاكيد مى كند كه به قرآن تمسك جويد، چون قرآن ذكر او و ذكر قوم او است، و به زودى از آن بازخواست مى شوند، و آنچه در قرآن است دين توحيد است كه همه انبياء گذشته بر آن دين بودند.

" وَ إِذْ

قالَ إِبْراهِيمُ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنِي بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ" كلمه" براء" مصدر" برء"،" يبرء" است كه صفت مشبهه اش" برى ء" مى شود. و بنا بر اين، معناى جمله" اننى براء"،" اننى ذو براء" مى شود. و يا معناى آن" اننى برى ء" ______________________________________________________ صفحه ى 142

است، كه براى مبالغه به جاى" برى ء"،" براء" را به كار برده، هم چنان كه وقتى بخواهيم در عدالت كسى مبالغه كنيم مى گوييم فلانى عين عدالت است.

[معناى سخن ابراهيم (ع) به پدر و قومش:" إِنَّنِي بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ"]

و در اين آيه اشاره اى است به بيزارى ابراهيم (ع) از ستارگان و از بت هايى كه پدرش و قومش مى پرستيدند، بعد از آنكه با ايشان احتجاج كرد، و ايشان جز سيرت پدران- به طورى كه در سوره انعام و انبياء و شعراء و سوره هاى ديگر آمده- دليل ديگرى را ارائه ندادند.

و معنايش اين است كه: اى پيامبر به ياد ايشان بياور آن زمان را كه ابراهيم از آلهه پدر و قومش بيزارى جست چون ايشان آلهه خود را تنها به استناد تقليد پدران مى پرستيدند، و هيچ حجت و دليلى بر آن نداشتند و ابراهيم تنها به اعتقاد و نظر خود اتكاء نمود.

" إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ" يعنى من از هر معبودى بيزارم، مگر آن كسى كه مرا ايجاد كرده، و او خداى سبحان است. و در اينكه خدا را به فطر (ايجاد) توصيف كرده، اشاره است به حجت بر ربوبيت و الوهيت خداى تعالى، براى اينكه فطر و ايجاد منفك از تدبير امر موجودى كه ايجاد كرده نيست، پس آن كسى كه تمام عالم را ايجاد كرده، همان كسى است كه امور

آنان را تدبير مى كند، پس تنها او سزاوار آن است كه پرستيده شود.

و معناى" فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ" اين است كه: او به زودى مرا به سوى حق كه من طالب آنم هدايت مى كند. و بعضى از مفسرين «1» گفته اند: معنايش اين است كه به سوى راه بهشت هدايتم مى كند. و در اين جمله اشاره است به يك اثر ديگر از آثار ربوبيت خداى تعالى، و آن عبارت است از هدايت به سوى راه حق، راهى كه انسان بايد آن را طى كند، چون سوق دادن هر موجودى به سوى كمال نيز جزء تدبير و از تماميت آن است، پس بر ربى كه مدبر امر مربوب خويش است لازم است كه او را به سوى كمالش و سعادتش هدايت كند، هم چنان كه خودش از قول موسى (ع) حكايت كرده كه فرموده:" رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى كُلَّ شَيْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى «2» و نيز فرموده:" وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ" «3»، پس رجوع به خداى تعالى و تنها او را پرستيدن، هدايت او را به دنبال مى آورد، هم چنان كه در اين باره نيز فرموده:" وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا" «4».

_______________

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 45.

(2) پروردگار ما همان كسى است كه هر چه را خلقت بداد هدايت هم كرد. سوره طه، آيه 50.

(3) هدايت به سوى راه وسط به عهده خدا است. سوره نحل، آيه 9.

(4) و كسانى كه در راه ما جهاد كنند ما به سوى راههاى خود هدايتشان مى كنيم. سوره عنكبوت، آيه 69 ______________________________________________________ صفحه ى 143

اين را هم بايد دانست كه استثناء" إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي" استثناء منقطع است، چون همانطور كه مكرر

گفته ايم بت پرستان خدا را عبادت نمى كردند، چون خدا در جمله مستثنى نبود، تا كلمه" الا" او را استثناء كند. پس اينكه بعضى از مفسرين «1» استثناء مذكور را متصل دانسته و گفته اند: مشركين معتقد بوده اند كه اللَّه تعالى رب ايشان است، ولى غير از اللَّه (يعنى بت ها) را مى پرستيدند، صحيح نيست.

[وجوهى كه در باره معناى آيه:" وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ" گفته شده

" وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ" از ظاهر كلام برمى آيد كه ضمير فاعل مستتر در كلمه" جعلها" به اللَّه تعالى بر مى گردد، و ضمير بارز در آن- به طورى كه بعضى «2» گفته اند- به كلمه" برائت" برمى گردد كه ابراهيم از آن سخن گفت، و معنايش همان معناى كلمه توحيد است، يعنى كلمه" لا اله الا اللَّه" كه مفادش نفى خدايان دروغين است، نه نفى آنها و اثبات خداى تعالى، چون كلمه" اللَّه" در اين جمله مضموم است چون بدل از" اله" است و منصوب نيست تا منصوب به استثناء باشد، و اين مطلبى است روشن و هيچ احتياجى به تكلف هايى كه بعضى از مفسرين مرتكب شده اند ندارد. گفته اند كه ضمير در" جعلها" به كلمه توحيد برمى گردد كه از كلام ابراهيم (ع) فهميده مى شود.

و مراد از كلمه" عقب" ذريه و فرزندان ابراهيم (ع) است. و معناى جمله" لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ" اين است كه: شايد از عبادت آلهه غير خدا به سوى عبادت خدا برگردند.

يعنى بازگردند بعضى از آنها- كه همان پرستندگان غير خدا هستند- به دعوت بعضى ديگر- كه همان پرستندگان خدا هستند- به عبادت خداى تعالى. و از همين جا معلوم مى شود كه مراد از بقاء كلمه

در ذريه فرزندان ابراهيم اين است كه ذريه آن جناب چنان نباشد كه به كلى و حتى يك نفر موحد در آنان باقى نماند، بلكه همواره و ما دام كه نسل آن جناب در روى زمين باقى است، افرادى موحد در بين آن يافت بشود و چه بسا اين استجابت همان دعايى باشد كه ابراهيم (ع) قبلا ذكر كرده و عرضه داشته بود:" وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ" «3».

بعضى ديگر از مفسرين «4» گفته اند: ضمير در كلمه" جعل" به ابراهيم برمى گردد، و خلاصه ابراهيم اين كلمه را در ذريه خود قرار داد تا شايد به سوى آن برگردند. و منظور از اين تعبير اين است كه ابراهيم كلمه توحيد را به عنوان وصيت به فرزندان در بين آنان قرار داد تا در

_______________

(1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 45.

(3) خدايا مرا و فرزندانم را از اينكه بت ها را بپرستيم دور بدار. سوره ابراهيم، آيه 35.

(4) روح المعانى، ج 25، ص 76. ______________________________________________________ صفحه ى 144

هر مدتى يك بار به آن مراجعه كنند، هم چنان كه قرآن كريم مى فرمايد:" وَ وَصَّى بِها إِبْراهِيمُ بَنِيهِ وَ يَعْقُوبُ يا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَكُمُ الدِّينَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ" «1».

ليكن خواننده عزيز خودش خوب مى داند كه از وصيت، به كلمه توحيد تعبير نمى كنند به اينكه ابراهيم (ع) آن را در ذريه خود كلمه باقيه اى قرار داد، گو اينكه ممكن است ابراهيم (ع) چنين چيزى را آرزو داشته، اما خواستن و آرزو كردن، غير از جعل باقى و قرار دادن است.

بعضى «2» ديگر گفته اند: مراد اين است كه خداى تعالى امامت را كلمه باقيه اى در

ذريه ابراهيم (ع) قرار داد.

به زودى در باره اين تفسير در بحث روايتى آينده ان شاء اللَّه بحث خواهيم كرد.

مطلب ديگر اينكه از آيه شريفه چنين برمى آيد كه ذريه ابراهيم (ع) تا روز قيامت از اين كلمه خالى نمى شود.

" بَلْ مَتَّعْتُ هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى جاءَهُمُ الْحَقُّ وَ رَسُولٌ مُبِينٌ" اين آيه كه در آغازش كلمه" بل" آمده اعراض از چيزى است كه از آيه قبلى فهميده مى شد، و معنايش اين است كه: برگشتن مشركين از شرك به توحيد، نهايت چيزى بود كه از مشركين اميدش مى رفت، و ليكن برنگشتند، بلكه من اين مشركين قوم تو را و پدران ايشان را چند صباحى از زندگى بهره مند كردم، و از نعمت هاى خود برخوردار نمودم تا آنكه حق و رسولى مبين به سويشان بيامد.

و چه بسا التفاتى كه در اين آيه از غيبت به تكلم بكار رفته، و فرموده:" من آنان را برخوردار كردم" براى اين بوده كه به عظمت جرم مشركين اشاره كرده باشد، و بفهماند مشركين در كفران نعمت ها و كفرشان به حق و نسبت سحر دادن به رسول خدا (ص) هيچ منظورى جز توهين به خداى تعالى نداشتند.

و مراد از اينكه فرمود:" تا آنكه حق به سويشان آمد" همين قرآن است. و مراد از" رسول مبين" رسول خدا، محمد مصطفى (ص) است.

" وَ لَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ قالُوا هذا سِحْرٌ وَ إِنَّا بِهِ كافِرُونَ" اين جمله طعنى را كه مشركين به حق زدند، يعنى به قرآنى كه برايشان نازل شد

_______________

(1) ابراهيم و يعقوب، فرزندان خود را به دين توحيد وصيت كرده، و گفتند: اى فرزندان من خداى براى شما دين را برگزيده پس زنهار از

دنيا نرويد مگر مسلمان. سوره بقره، آيه 132.

(2) مجمع البيان، ج 9، ص 45. ______________________________________________________ صفحه ى 145

حكايت مى كند و اين طعن مستلزم طعن به رسول خدا (ص) نيز هست، هم چنان كه كلام بعديشان نيز طعن به آن جناب است.

[سخن مشركين كه در رد قرآن گفتند چرا بر يكى از بزرگان و توانگران نازل نشده و جواب به آنها با بيان اينكه روزى هاى مادى و معنوى را خداى تعالى تقسيم مى كند]

" وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ" منظور از" قريتين" مكه و طائف است. و مقصودشان از" عظمت"- به طورى كه از سياق برمى آيد- عظمت از حيث مال و جاه است، چون در نظر افراد مادى و دنياپرست ملاك عظمت و شرافت و علو مقام همين چيزها است. و مراد از" رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ" مردى از يكى از دو قريه است، كه كلمه" احد" به منظور اختصار از آن حذف شده.

و مقصودشان از اين كلام اين بوده است كه رسالت، مقامى شريف و الهى است، و چنين مقامى سزاوار نيست كه به هر كس داده شود، بلكه بايد به كسى داده شود كه فى نفسه شريف باشد، و در قوم خود حكمفرما و مطاع باشد، و رسول خدا (ص) مردى فقير است، كه به همين جهت چنين شرافت و مقامى را ندارد، پس اگر قرآن او به راستى نازل از ناحيه خدا مى بود، بايد به مرد عظيمى در مكه و يا مرد عظيمى در طائف نازل شود كه داراى مال بسيار و نفوذ بى اندازه اند.

در مجمع البيان گفته: منظور از دو مرد عظيم در يكى از دو شهر،

وليد بن مغيره از مكه و ابا مسعود عروة بن مسعود ثقفى از طائف بوده- به نقل از قتاده. بعضى ديگر گفته اند: عتبة ابن ابى ربيعه از مكه و ابن عبدياليل از طائف بوده- به نقل از مجاهد. بعضى ديگر گفته اند:

وليد بن مغيره از مكه و حبيب بن عمر ثقفى از طائف بوده- به نقل از ابن عباس «1».

ليكن حق مطلب اين است كه اين تطبيق ها از خود نامبردگان بوده، و گر نه مشركين شخص معينى را در نظر نداشتند، بلكه بطور مبهم گفته اند كه جا داشت يكى از بزرگان مكه و طائف پيامبر بشوند، و اين معنا از ظاهر آيه به خوبى استفاده مى شود.

" أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ..."

مراد از" رحمت" بطورى كه از سياق استفاده مى شود نبوت است.

راغب مى گويد كلمه" عيش" تنها در حيات جانداران استعمال مى شود، و اين كلمه اخص از كلمه حيات است چون حيات هم در مورد جاندار بكار مى رود، و هم در مورد خداى تعالى، و هم فرشتگان، ولى كلمه عيش در مورد خدا و ملائكه استعمال نمى شود. و كلمه" معيشت" هم از مشتقات" عيش" است كه به معناى آذوقه و هر چيزى است كه با آن زندگى مى كنند «2». و نيز در معناى كلمه" تسخير" گفته: تسخير هر چيزى به معناى راندن _______________

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 46.

(2) مفردات راغب، ماده" عيش". ______________________________________________________ صفحه ى 146

قهرى آن به سوى غرض مخصوص است- تا آنجا كه مى گويد: و" سخرى" نام همان چيزى است كه مقهور واقع شده، و آن را به سوى اراده و خواست خود سوق مى دهد «1».

آيه مورد بحث

و دو آيه بعدش در مقام پاسخ به گفتار مشركين مكه است كه اعتراض كردند كه چرا قرآن بر يكى از مردان مكه و طائف نازل نشد. و حاصل جواب اين است كه گفتار آنان تحكمى است روشن، تحكمى كه هر شنونده اى را به شگفت وا مى دارد، براى اينكه در مساله اى مداخله و حكم مى كنند كه مربوط به ايشان نيست، و آن مساله نبوت است، مساله اى كه از دنيا و آنچه در آن است مهم تر است. و اين مشركين در امر معيشت دنيايى كه در آن زندگى مى كنند و از رزقش ارتزاق مى نمايند، و خود قطره اى از درياى بى كران رحمت ما است، هيچ مداخله اى ندارند، با اينكه معيشت دنيا از نظر ما مساله اى است بسيار كوچك و بى ارج، چون متاعى است زايل و ناپايدار، و تقسيم همين زندگى ناچيز در بين آنان، به دست ما است، و از تحت قدرت و مشيت آنان بيرون است، آن وقت چگونه به خود اجازه مى دهند به تقسيم چيزى مداخله نموده كه هزاران بار از زندگى دنيا مهم تر است، و آن مساله نبوت است كه رحمت كبريايى ما، و كليد سعادت دائمى بشر، و رستگارى جاودانه ايشان است. و مشركين كه در تقسيم معيشت دنيا هيچ گونه دخل و تصرفى ندارند چگونه مى خواهند اين مساله مهم را تقسيم نموده، بگويند نبوت نبايد بر فلان شخص داده شود، و بايد به فلان و فلان داده مى شد.

بنا بر اين، جمله" أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ" استفهامى است انكارى، و التفات از تكلم (نحن قسمنا) به غيبت (رحمة ربك) براى اين است كه دلالت كند بر اينكه رسول خدا (ص) به

عنايتى ربوبى اختصاص يافته كه به مقام نبوت رسيده است.

و معناى آيه اين است كه: مشركين، مالك نبوت- كه رحمت خاصه اى است از ما- نيستند، تا به تقسيم آن پرداخته، از تو منعش نموده، به هر كس ديگرى كه خواستند بدهند.

و جمله" نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا" دليل اين انكار را بيان مى كند و مى فرمايد اينكه گفتيم اينها اختياردار مساله نبوت نيستند تا به تقسيم آن بپردازند، براى اين است كه از تقسيم چيزى كه به مراتب از نبوت پايين تر است عاجزند، و آن معيشت زندگى دنياى ناچيزشان است كه ما در بينشان تقسيم كرده ايم، آن وقت چگونه مى خواهند چيزى را تقسيم كنند كه بسيار ارجمندتر و داراى قدر و منزلت بيشتر است؟ آن هم به اندازه اى كه _______________

(1) مفردات راغب، ماده" سخر". ______________________________________________________ صفحه ى 147

كسى نمى تواند مقدارش را درك كند، يعنى به مساله نبوت بپردازد كه رحمت خاصه ما است، و هر كسى را كه بخواهيم بدان اختصاص مى دهيم؟

و دليل بر اينكه اختيار ارزاق و معيشت ها به دست انسان نيست، اختلاف افراد مردم در دارايى و فقر، و عافيت و صحت، و اولاد و ساير چيزهايى است كه رزق شمرده مى شود، با اينكه هر فرد از افراد بشر را كه در نظر بگيرى مى بينى كه او هم مى خواهد از ارزاق نهايت درجه اش را كه ديگر بيش از آن تصور ندارد دارا باشد. اما مى بينيم كه هيچ يك از افراد به چنين آرزويى نمى رسند، و به همه آنچه كه آرزومندند و آنچه كه دوست مى دارند نائل نمى شوند، از اينجا مى فهميم كه ارزاق به دست انسان نيست چون اگر مى بود هيچ فرد فقير و

محتاجى در هيچ يك از مصاديق رزق يافت نمى شد بلكه هيچ دو نفرى در داشتن ارزاق، مختلف و متفاوت پيدا نمى شد، پس اختلافى كه در آنان مى بينيم روشن ترين دليل است بر اينكه رزق دنيا به وسيله مشيتى از خدا در بين خلق تقسيم شده، نه به مشيت انسان.

علاوه بر اينكه اراده و عمل انسانها در به دست آوردن رزق يكى از صدها شرائط آن است، و بقيه شرائطش در دست آدمى نيست، و از انواع رزق آنچه مطلوب هر كسى است وقتى به دست مى آيد كه همه آن شرائط دست به دست هم دهند، و اجتماع اين شرائط به دست خدايى است كه تمامى شرائط و اسباب به او منتهى مى شود.

همه اينها كه گفتيم در باره مال بود، و اما جاه و آبرو آن نيز از ناحيه خدا تقسيم مى شود، چون متوقف بر صفات مخصوصى است كه به خاطر آن درجات انسان در جامعه بالا مى رود، و با بالا رفتن درجات مى تواند پايين دستان خود را تسخير كند و در تحت فرمان خود درآورد، و آن صفات عبارت است از فطانت، زيركى، شجاعت، علو همت، قاطعيت عزم، داشتن ثروت، قوم و قبيله و امثال اينها، كه جز به صنع خداى سبحان براى كسى دست نمى دهد، هم چنان كه فرموده:" وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا- ما بعضى از ايشان را به درجاتى ما فوق بعضى ديگر كرديم تا بعضى بعضى ديگر را مسخر خود كنند".

پس، از مجموع دو جمله، يعنى جمله" نَحْنُ قَسَمْنا ..."، و جمله" وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ ..."، استفاده شد كه تقسيم كننده ارزاق مادى و معنوى

(جاه) در بين مردم، خداى سبحان است، و لا غير. و معناى جمله" وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ" اين است كه:

نبوت كه رحمت پروردگار تو است بهتر است از مالى كه مشركين در پى جمع آنند، پس وقتى تقسيم اين مال و جاه پست در دست آنان نيست، چگونه مى توانند بهتر از آن و مهم تر از آن را ______________________________________________________ صفحه ى 148

تقسيم كنند.

ممكن هم هست جمله" وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ" را عطف تفسير بگيريم براى جمله" نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ ..."، در نتيجه جمله مذكور بيانى مى شود براى تقسيم معيشت، اما به بيان علل انقسام آن در مجتمع انسانى.

توضيح اينكه: كثرت حوائج انسان در زندگى دنيا آن قدر زياد است كه فرد فرد انسانها نمى توانند همه آنها را در زندگى فردى خود برآورده نمايند، و مجبورند كه بطور اجتماعى زندگى كنند، و از اينرو است كه اولا بعضى بعضى ديگر را به خدمت خود مى گيرند، و از آنان استفاده مى نمايند. و ثانيا اساس زندگى را تعاون و معاضدت يكديگر قرار مى دهند، همان طور كه در مباحث نبوت در جزء دوم اين كتاب گذشت.

در نتيجه مال كار بدينجا منجر مى شود كه افراد اجتماع هر يك هر چه دارد با آنچه ديگران دارند معاوضه كند، و از همين جا نوعى اختصاص درست مى شود، چون گفتيم هر يك از افراد اجتماع ما زاد فراورده هاى خود را- كه يا غله است و يا كالاى صنعتى- مى دهد و آنچه از حوائج زندگى مى خواهد از ما زاد فراورده هاى ديگران مى گيرد.

مثلا يكى از افراد اجتماع قناتى كنده، و آبى در آورده، آنچه از اين آب كه زائد بر مقدار حاجتش مى باشد

مى دهد، و از ديگران ما زاد آذوقه شان را مى گيرد، در نتيجه هر دو، هم داراى آب مى شوند، و هم داراى آذوقه. و لازمه اين نوع زندگى اين است كه هر فردى در كارى كه تخصص دارد سعى مى كند و آن كار را به بهترين وجه ممكن انجام داده، از آنچه درست مى كند هر چه خودش لازم دارد نگه مى دارد، و قهرا ما زاد آن مورد احتياج ديگران واقع مى شود، چون ديگران به كارى ديگر اشتغال دارند، و او هم به فراورده هاى آنان محتاج است، و ما يحتاج خود را با آنچه از فراورده هاى خود زياد آمده مبادله مى كند، مانند نانوا كه محتاج آبى است كه سقايان دارند، و سقا هم محتاج نان او است، پس نانوا براى سقا كار مى كند، و سقا هم براى نانوا. و نيز مانند يك مخدوم كه خادمى را براى خدمت خود مسخر كرده، و خادم هم مخدوم را براى پولش مسخر كرده، و همچنين هر دسته از طبقات اجتماع مسخر طبقات ديگر، و خود مسخر كننده آنان است، و آنان يا بدون واسطه و يا با يك يا چند واسطه مسخر اويند، (كفاشى براى كفش دوزى بدون واسطه محتاج به دباغ است، ولى برزگر با واسطه محتاج به او است، چون بين برزگر و دباغ و سراج فاصله است)، براى اينكه هر يك به ما زاد آنچه نزد ديگرى است محتاج است، و هر يك فراورده هاى خود را در دسترس ديگران قرار مى دهد، البته با اختلافى كه مردم در احتياج و اهتمام به فراورده ها دارند. ______________________________________________________ صفحه ى 149

و بنا بر آنچه گذشت مراد از كلمه" معيشت" هر چيزى است كه زندگى

انسان را تشكيل مى دهد، چه مال و چه جاه. و يا تنها مال است، و غير مال را به تبع شامل مى شود هم چنان كه ذيل آيه كه مى فرمايد" وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ" نيز مؤيد اين احتمال است، چون تنها شامل مال مى شود، و غير مال را به تبع شامل مى گردد.

[مقصود از اينكه فرمود: اگر مردم امت واحده نمى شدند، سقف خانه كافران را از نقره مى كرديم و ...]

" وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً ... وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ" اين آيه و آيه بعدش اين معنا را بيان مى كند كه متاع دنيا نزد خداى سبحان قدر و منزلتى ندارد.

مفسرين «1» گفته اند: مراد از امت واحده بودن مردم در اين آيه شريفه اجتماع آنان است بر سنت كفر، مى فرمايد: اگر اين نبود كه مردم چون ببينند تمامى زينت هاى زندگى دنيا در دست كفار است، و مؤمنين به خدا از آن به كلى تهى دست و محرومند كافر مى شدند ... و كلمه" معارج" به معناى درجات بالا است.

و معناى آيه اين است: اگر نبود اين مساله كه مردم در صورت ديدن تنعم كافران و محروميت مؤمنان بر كفر اجتماع كنند هر آينه ما براى خانه هاى هر كس كه به رحمان كفر مى ورزيد سقفى از نقره درست مى كرديم، و به درجاتى بر ديگران غلبه مى داديم.

و ممكن هم هست كه مراد از" امت واحده" بودن مردم اين باشد كه همه مردم در برابر اسباب و عوامل بهره هاى زندگى يك نسبت دارند، و در اين نسبت فرقى بين مؤمن و كافر نيست، پس هر كس منتهاى سعى خود را در طلب رزق به كار ببندد، و

اسباب و عوامل ديگر هم كه در اختيارش هست مساعد با اين كوشش باشد، قهرا به رزق مطلوب خود مى رسد، چه مؤمن باشد، چه كافر. و كسى كه آن اسباب و عوامل با سعى وى جمع نباشد، و مساعدت نكند، محروم مى گردد، و رزقش تنگ مى شود، چه مؤمن باشد و چه كافر.

و معناى آيه اين است كه: اگر نبود كه ما اراده كرده ايم مردم در برابر اسبابى كه آنان را به زخارف دنيا مى رساند يكسان باشند، و اختلافشان هم به خاطر ايمان و كفر نباشد، هر آينه براى كفار سقف هايى از نقره قرار مى داديم ...

" وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْها يَتَّكِؤُنَ وَ زُخْرُفاً" در اين جمله كلمه" ابوابا" و كلمه" سررا" نكره (بدون الف و لام) آمده، و اين به منظور عظمت دادن بدانها است. و كلمه" زخرف" به معناى طلا و يا به معناى مطلق زينت _______________

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 47. ______________________________________________________ صفحه ى 150

است. و در مجمع البيان گفته: كلمه" زخرف" به معناى كمال زيبايى هر چيز است و از همين جهت طلا را هم" زخرف" مى گويند. و وقتى گفته مى شود:" زخرفه زخرفة" معنايش اين است كه فلان چيز را زينت كرد و زيبايش نمود. و باز به همين جهت نقش نگار و تصاوير را" زخرف" مى گويند. و در حديث آمده كه رسول خدا (ص) (در فتح مكه) بيرون كعبه ايستاد و داخل آن نشد، تا آنكه دستور داد زخرف آن را دور ريختند «1». و بقيه الفاظ آيه روشن است.

" وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ" كلمه" ان" نافيه" است. و كلمه" لما"

به معناى" الا" است. و معناى جمله اين است كه: آنچه از مزاياى معيشت گفتيم چيزى نيست، جز متاع زندگى دنياى ناپايدار و فانى و بى دوام.

" وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ"- مراد از" آخرت" به قرينه مقام، زندگى آخرت است، البته زندگى با سعادت آخرت. گويا زندگى اشقياء جزء زندگى به شمار نمى آيد.

و معناى آيه اين است: زندگى آخرت كه همان زندگى نيكبختان سعيد است (چون زندگى دوزخيان زندگى نيست)، به حكمى از خداى تعالى و به قضايى از او مختص است به متقين. و اين اختصاص و انحصار تا اندازه اى مؤيد آن معنايى است كه ما قبلا براى جمله" مردم در دنيا امت واحده اى بودند" ذكر كرديم.

[وصف حال كور دلان روى گردان از ذكر خدا، كه قرين شيطانى دارند و در عين ظلالت خود را راه يافته مى پندارند]

" وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ" در باره كسى گفته مى شود" عشى"،" يعشى"،" عشا"- از باب علم يعلم- كه چشمانش دچار آفتى شده باشد كه هيچ نبيند، و يا تنها شبكور باشد. و در باره كسى گفته مى شود" عشا"،" يعشوا"،" عشوا" و" عشوا"- از باب نصر ينصر- كه خود را به كورى و يا شبكورى زده باشد، بدون اينكه در چشمانش آفتى باشد. و كلمه" نقيض" از مصدر" تقييض" است كه هم به معناى تقدير است، و هم چيزى را نزد چيزى بردن. مى گوييم" قيضه له" يعنى فلانى را نزد فلان كس آورد.

بعد از آنكه گفتار به ذكر متقين منتهى شد كه آخرت نزد خدا خاص ايشان است، اين موقعيت پيش آمد كه چيزى از سر انجام معرضين از

حق كه خود را از ياد رحمان به كورى مى زنند بگويد، و به مال امر آنان اشاره نمايد، و بفرمايد اينكه خود را از ياد خدا به كورى _______________

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 46. ______________________________________________________ صفحه ى 151

مى زنند، باعث مى شود كه قرين هايى از شيطان ملازمشان گردند كه هيچگاه از ايشان جدا نشوند، تا در آخر با خود وارد عذاب آخرتشان كنند.

پس معناى آيه چنين مى شود: كسى كه از ياد خداى رحمان خود را به كورى بزند، و به اين مساله به نظر شبكورها بنگرد، ما شيطانى برايش مى آوريم. و در جاى ديگر تعبير به ارسال كرده مى فرمايد:" أَ لَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّياطِينَ عَلَى الْكافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا" «1» و در آيه مورد بحث كلمه" ذكر" را به كلمه" رحمان" اضافه نموده تا اشاره باشد به اينكه ياد خدا خود رحمتى است از خدا.

و معناى قرين در جمله" فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ" مصاحبى است كه هرگز از شخص شبكور جدا نمى شود." وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ" ضمير در" انهم" به شياطين و بقيه ضميرهاى جمع به آنهايى كه از ذكر خدا كورند بر مى گردد. و اگر در آيه قبل ضمير آنان را مفرد آورد و فرمود:" كسى كه از ذكر رحمان خود را به كورى زند شيطانى برايش قرار مى دهيم" و در اين آيه ضمير را جمع آورده، به اعتبار معناى" من يعش" مى باشد، و كلمه" يصدونهم" از مصدر" صد" است كه به معناى برگرداندن و منصرف كردن است. و منظور از" السبيل" راه خدا است كه عبارت است از دين توحيد كه ذكر، بشر را به سويش دعوت مى كند.

و معناى آيه اين

است كه: شيطانها اينگونه افراد را كه از ياد خدا خود را به كورى مى زنند از ذكر منصرف مى كنند، و آن وقت است كه مى پندارند به سوى حق راه يافته اند.

و اين پندار غلط- كه وقتى از راه حق منحرف مى شوند گمان مى كنند هدايت يافته اند- خود نشانه تقييض قرين است، يعنى نشانه آن است كه از تحت ولايت خدا در آمده، و در تحت ولايت شيطان قرار گرفته اند، براى اينكه انسان به طبع اولى خود مفطور بر اين است كه متمايل به حق باشد، و به حكم فطرتش مى خواهد هر چيزى را كه به وى عرضه مى شود بشناسد، ولى اگر سخن حقى بر او عرضه شود و او به پيروى هواى نفسش از پذيرفتن آن سرباز زند و همين روش را ادامه دهد، خداوند مهر بر دلش زده، چشم دلش را كور مى كند، و قرينى برايش مقدر مى كند، آن وقت ديگر با هر حقى كه مواجه شود آن را بر باطل منطبق مى كند، با

_______________

(1) آيا نمى بينى كه شيطانها را به سراغ كافران فرستاديم تا به نوعى تحريكشان كنند. سوره مريم، آيه 83. ______________________________________________________ صفحه ى 152

اينكه فطرتا متمايل به آن است، ولى شيطانش او را به اين تطبيق دعوت مى كند، در نتيجه مى پندارد كه راه همين است، و نمى فهمد كه در بيراهه است، مى پندارد كه بر حق است، و احتمال هم نمى دهد كه راه باطل را مى رود.

و اين حالت همان غطايى است كه خداى تعالى مى فرمايد: در دنيا بر جلو ديده هايشان مى اندازد و به زودى در قيامت آن را از پيش رويشان برمى دارد:" الَّذِينَ كانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطاءٍ عَنْ ذِكْرِي ... قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمالًا الَّذِينَ

ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً" «1».

و نيز اين معنا را در جاى ديگر كه خطابش در آن به اينگونه افراد است كه در دنيا قرينى از شيطان داشتند، و روز قيامت ايشان را مخاطب به آن مى كند، فرموده:" لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ ... قالَ قَرِينُهُ رَبَّنا ما أَطْغَيْتُهُ وَ لكِنْ كانَ فِي ضَلالٍ بَعِيدٍ" «2».

[بيزارى جستن كافر كور دل از قرين شيطانى خود در قيامت

" حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ" كلمه" حتى" غايتى است براى فعل مستمرى كه آيه قبلى بر آن دلالت داشت، يعنى فعل" يعبدونهم". و معناى جمله" يحسبون" اين است كه اين قرينان شيطانى مدام ايشان را از راه خدا باز مى داشتند، و مدام مى پنداشتند كه راه همان است كه ايشان مى پيمايند، تا آنكه مرگ يكى از ايشان برسد.

و منظور از اينكه فرمود" تا نزد ما بيايد" روز قيامت است. و ضمير در" جاء" به موصول" من يعش" بر مى گردد، و چون لفظ موصول مفرد بود" جاء" نيز مفرد آمده. و مراد از" مشرقين" مشرق و مغرب است كه در آن جانب مشرق غلبه داده شده.

و معنايش اين است كه: اينان هم چنان بر جلوگيرى از راه خدا ادامه مى دهند و آنان هم كه از ذكر ما كور صفتى مى كنند هم چنان بر پندار غلطشان- كه گمان مى كنند راه يافتگانند- ادامه مى دهند تا آنكه مرگ يكى از ايشان برسد و نزد ما آيد، در حالى كه قرينش _______________

(1) آنهايى كه ديدگانشان در دنيا در پرده اى بود و ذكر ما

را نمى ديدند ... بگو آيا مى خواهيد به شما خبر دهيم از كسانى كه در اعمالشان از هر كس ديگر بى بهره ترند؟ كسانى هستند كه عمرشان را در راه حيات دنيا تباه كردند، و مى پنداشتند كه كار خوبى مى كنند. سوره كهف، آيه 101- 104.

(2) تو در دنيا از اين نشاه در غفلت بودى، ما پرده غفلت را كنار زديم، اينك امروز ديدگانت تيزبين و خيره شده است ... قرينش در پاسخ مى گويد: پروردگارا من او را به طغيان نكشيدم، بلكه او خودش در بيراهه اى دور از راه بود. سوره ق، آيه 22- 27. ______________________________________________________ صفحه ى 153

هم با او باشد، آن وقت برايش كشف مى شود كه عمرى گمراه بوده، و اينك عواقب و آثار گمراهى يعنى عذاب قيامت فرا مى رسد، آن وقت قرين خود را مخاطب قرار داده، با لحنى كه مى رساند از او متاذى و بيزار است مى گويد: اى كاش بين من و تو به مقدار فاصله بين مغرب و مشرق دورى مى بود و من همنشين تو نمى شدم، كه چه بد همنشينى هستى.

از سياق آيه استفاده مى شود كه اين گونه افراد غير از عذابى كه در آتش از آتش دارند، عذابى هم از همنشينى با قرينها مى چشند، و بدين جهت آرزو مى كنند كه از آنان دور مى بودند، و از بين همه عذابها تنها دورى از اين عذاب را ياد مى كنند، و ساير عذابها را از ياد مى برند.

[وجوه مختلف در معناى جمله" وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ" كه خطاب به كفار و قرين هاى شيطانى آنها است

" وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ" از ظاهر كلام برمى آيد كه اين

جمله عطف باشد بر ما قبل كه حال گمراهان را بيان مى كرد، و مراد از كلمه" اليوم" روز قيامت است. و جمله" أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ" فاعل فعل" لن ينفعكم" است. و مراد از ضمير" كم" كه جمع مخاطب است، همان افرادى است كه از ذكر خدا كور صفتى مى كنند، و همچنين قرين هاى آنان. و جمله" اذ ظلمتم" به منزله تعليل است.

و مراد از آيه- و خدا داناتر است- اين است كه: شما تا در دنيا بوديد وقتى يكى از خود شما به شما صدمه اى مى زد و شما را گرفتار مصيبتى مى كرد، و به دنبالش خودش هم گرفتار مصيبتى مى شد، خوشحال مى شديد و تسلى مى يافتيد كه او هم گرفتار شده، و گرفتارى او همين مقدار فايده براى شما داشت، ليكن امروز اينطور نيست كه اگر قرينان شما هم مانند شما معذب شوند سودى به حال شما داشته باشد، چون اشتراك آنان با شما در عذاب و بودنشان در آتش با شما، خود عذاب ديگرى است براى شما.

ولى بعضى از مفسرين «1» آيه را طورى ديگر تجزيه و تحليل كرده اند، و گفته اند كه فاعل جمله" لن ينفعكم" ضميرى است كه به آرزوى مذكور در آيه قبلى برمى گردد و معناى جمله" اذ ظلمتم" چنين مى باشد:" به خاطر اينكه در دنيا به خود ستم كرديد، و قرينان را در كفر و گناه پيروى نموديد". و جمله" أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ" تعليل بى فايده بودن است.

و معناى آيه اين است كه: اين آرزو كردنتان كه از قرينان دور باشيد سودى به حالتان ندارد، براى اينكه حقتان همين است كه با آن قرينان در عذاب شريك باشيد.

_______________

(1) روح المعانى، ج 25،

ص 83. ______________________________________________________ صفحه ى 154

و انصاف اين است كه اينها آيه را خوب معنى نكرده اند، زيرا اول و آخرش با هم تناقض و تدافع دارد، چون بنا به گفته آنان جمله" اذ ظلمتم" تعليل اول بى فايده بودن آرزو است. و جمله" أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ" تعليل دوم آن است. و لازمه اينكه قاعدتا بايد بين دو تعليل تطابق باشد، اين است كه در دومى بفرمايد" خدا حكم رانده كه شما آرزومندان در قيامت و تابعان قرينان، در عذاب باشيد" نه اينكه بفرمايد:" خدا حكم كرده كه شما آرزومندان معذب در قيامت با متبوعان خود مشترك باشيد".

بعضى «1» ديگر گفته اند معناى آيه اين است كه: اشتراك، چيزى از عذاب را از شما كم نمى كند، براى اينكه هر يك از شما و قرينان شما بهره وافرى از عذاب دارد.

اين هم درست نيست، چون بر فرض، علتى كه براى كم نشدن عذاب و بى فايده بودن اشتراك ذكر كرده فى نفسه صحيح باشد، نه لفظ آيه شريفه و نه سياق آن دلالتى بر اين علت ندارد.

بعضى «2» ديگر گفته اند معنايش اين است كه: اشتراك شما و قرينان در عذاب سودى به حال شما ندارد آن طور كه در دنيا سود داشت، چون در دنيا وقتى مشتركا به شدائد گرفتار مى شديد به يكديگر كمك مى كرديد، و سنگينى گرفتارى بين همه شما تقسيم مى شد، ولى در اينجا اينطور نيست، چون هر يك از شما و قرينان شما بيش از حد طاقت، تحمل عذاب ندارد.

اين نيز مانند وجه قبلى درست نيست و همان اشكال بر اين نيز وارد است. بعلاوه فهم چنين معنايى به ذهن هيچ كس در نمى آيد، تا آيه

شريفه بخواهد آن را از ذهنش بيرون آورد.

" أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَ مَنْ كانَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ" بعد از آنكه داستان قرين قرار دادن براى كورصفتان را ذكر كرد، و فرمود كه در نتيجه چنين سرنوشتى درك و فهمشان معكوس مى شود بطورى كه ضلالت را هدايت مى پندارند و نمى توانند حق را بشناسند، اينك در اين آيه به عنوان تفريع و نتيجه گيرى، رسول گرامى خود را متوجه مى كند به اينكه اين گونه افراد، كرها و كورهايى هستند كه تو نمى توانى سخن حق را به ايشان بشنوانى، و به سوى راه رشد هدايتشان كنى، پس بيهوده خودت را به زحمت مينداز و در دعوت آنان پافشارى منما، و از اعراضشان اندوه مخور. چيزى كه هست اين معنا را به صورت استفهام انكارى بيان مى فرمايد. بقيه الفاظ آيه روشن است.

_______________

(1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 48. ______________________________________________________ صفحه ى 155

" فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِي وَعَدْناهُمْ فَإِنَّا عَلَيْهِمْ مُقْتَدِرُونَ" مراد از" بردن پيامبر" بردنش از دنيا است قبل از انتقام گرفتن از كفار. بعضى از مفسرين «1» گفته اند: مراد از بردن آن جناب، بيرون كردنش از بين مشركين است. و معناى جمله" فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ" اين است كه ما ناچار از ايشان انتقام خواهيم گرفت. و مراد از اينكه فرمود:" آنچه به ايشان وعده داديم به تو نشان مى دهيم" همان انتقام گرفتن از ايشان است، قبل از آنكه رسول خدا (ص) از دنيا برود، و يا در حالى كه در بين ايشان باشد. و معناى جمله" فَإِنَّا عَلَيْهِمْ مُقْتَدِرُونَ" اين است كه اقتدار ما بر آنان تفوق دارد (و

اين تفوق را از كلمه" على" مى فهميم).

و جمله" فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ" در اصل" ان نذهب بك" بوده، كلمه" ما" بر كلمه" ان" اضافه گشته و" اما" شده، و نون تاكيد هم بر" نذهب" اضافه شده،" نذهبن" گشته. و حاصل معناى آيه اين است كه: ما از ايشان انتقام خواهيم گرفت، حال يا بعد از درگذشت تو، و يا قبل از آن.

" فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ" از ظاهر كلام برمى آيد كه حرف" فاء" در آغاز جمله براى اين است كه اين جمله نتيجه همه حرفهاى گذشته (نازل كردن ذكر از طريق وحى، و اينكه نبوت يكى از سنتهاى الهى است، و اينكه كتاب نازل بر آن جناب حق است، و اينكه آن جناب رسولى مبين است كه دعوتش را جز مردم با تقوى اجابت نمى كنند، و جز دارندگان قرين از شياطين از آن اعراض نمى نمايند، و اينكه پيامبر بايد براى هميشه از ايمان آوردن آنان مايوس باشد، و اينكه خدا از ايشان انتقام خواهد گرفت) مى باشد.

و به همين جهت بعد از همه آن مطالب تاكيد مى فرمايد بر اينكه رسول خدا (ص) به كتابى كه بر او وحى شده تمسك جويد، چون او بر صراط مستقيم است.

" وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ" ظاهرا مراد از" ذكر" ذكر خدا باشد. و كلمه ذكر در اين سوره به اين معنا مكرر آمده.

و حرف" لام" در جمله" لَكَ وَ لِقَوْمِكَ" اختصاص را مى رساند، به اين معنا كه تكاليفى كه در كتاب است متوجه آن جناب و قوم او است. مؤيد اين معنا تا اندازه اى جمله _______________

(1) تفسير قرطبى، ج 8، ص 92.

______________________________________________________ صفحه ى 156

" وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ" است، يعنى در روز قيامت از آن بازخواست مى شويد (چون اگر آن جناب و قومش خصوصيتى نداشتند نمى فرمود شما بازخواست مى شويد بلكه مى فرمود همه مردم به زودى بازخواست مى شوند).

و از بيشتر مفسرين «1» نقل شده كه گفته اند مراد از" ذكر" شرف و نام نيكى است كه از آن جناب و قومش باقى بماند. و معنايش اين است كه: اين قرآن شرافت عظيمى است براى تو و قومت- يعنى اعراب- كه تا قيام قيامت در بين امت هاى ديگر سر بلند خواهيد بود.

[اقوال مفسرين در باره مقصود از اينكه خطاب به پيامبر اكرم (ص) فرمود:" وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ"]

" وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ" بعضى از مفسرين «2» گفته اند: منظور از اينكه مى فرمايد:" بپرس از رسولانى كه قبل از تو فرستاده ايم" پرسيدن از امت هاى آن رسولان است، يعنى مثلا از علماى يهود و نصارى بپرس، نظير آيه:" فَسْئَلِ الَّذِينَ يَقْرَؤُنَ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكَ" «3» و فايده اين مجاز گويى اين است كه اگر مى فرمود:" از امتهايى كه قبل از تو پيامبرانى به سويشان فرستاديم بپرس، آيا ما غير از رحمان آلهه ديگرى برايشان قرار داديم تا آنها را بپرستند؟" ممكن بود همان امت ها به دروغ بگويند: بله. ولى فرمود:" از پيامبرانى كه قبل از تو فرستاديم بپرس" تا معلوم شود كه گفتار امت ها حجت نيست تا هر چه در جواب بگويند درست باشد.

بعضى «4» ديگر گفته اند: مراد سؤال از اهل كتاب، تورات و انجيل است و بس، چون اين دو

امت هر چند كه كافر بودند ليكن وقتى به تواتر خبر دادند كه: نه، خداوند آلهه اى براى ما قرار نداده، سخن ايشان براى مردم حجت مى شود، چون گو اينكه خطاب به رسول خدا (ص) است، ليكن تكليف در آن متوجه به امت آن جناب است.

ليكن بعيد بودن اين دو تفسير بر خواننده پوشيده نيست، مخصوصا وجه دومى، از اين جهت كه اهل اين دو كتاب خصوصيتى ندارند تا تنها از آنان سؤال شود.

بعضى «5» ديگر گفته اند: آيه شريفه از آياتى است كه در شب معراج خطاب به رسول خدا (ص) شده تا آن جناب از ارواح انبياء (ع) اين سؤال را بكند، و در هنگامى كه به ايشان بر مى خورد بپرسد: آيا جز دين توحيد دين ديگرى براى امت خود آورده بودند.

_______________

(1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 49.

(3) از كسانى كه قبل از تو كتاب آسمانى مى خواندند بپرس. سوره يونس، آيه 94.

(4) مجمع البيان، ج 9، ص 49.

(5) روح المعانى، ج 25، ص 87. ______________________________________________________ صفحه ى 157

البته روايات زيادى هم از ائمه اهل بيت (ع) بر طبق اين تفسير رسيده كه در بحث روايتى آينده- ان شاء اللَّه تعالى- از نظر خواننده خواهد گذشت «1».

بحث روايتى [توضيحى در باره رواياتى كه جمله" وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ" را به امامت ذريه ابراهيم (ع) تفسير كرده اند]

در مجمع البيان در ذيل جمله" وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ" آمده كه بعضى گفته اند:

منظور از" كلمه باقيه در نسل آن جناب" امامت است كه تا روز قيامت در ذريه آن جناب باقى است- نقل از امام صادق (ع)- «2».

مؤلف: و در اين معنا روايات ديگرى نيز

هست كه در بعضى از آنها، آيه شريفه بر امامت از نسل امام حسين (ع) تطبيق شده.

و دقت در اين روايات اين معنا را به دست مى دهد كه بناى آن بر اين است كه ضمير در" جعلها" به هدايتى برگردد كه از جمله" سيهدين" استفاده مى شود. و در سابق هم در آيه" إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً" گفتيم كه وظيفه امام هدايت مردم است در ملكوت و واقع اعمالشان، به اين معنا كه با ارشاد خود ايشان را به سوى خداى سبحان سوق دهند، و به درجات قرب به خداى عز و جل نزديك گردانند، و عمل هر صاحب عملى را به آن منزلتى كه عملش اقتضاء دارد نازل سازند، البته با در نظر داشتن اينكه حقيقت هدايت از خدا است، و اگر به امام هم نسبت مى دهيم به تبع يا بالعرض است.

و فعليت هدايتى كه از ناحيه خدا به سوى خلق نازل شده، نخست شامل امام مى شود و سپس از ناحيه امام به سوى سايرين افاضه مى شود، پس هدايت امام تمام ترين مراتب هدايت است، و هدايتهاى ديگران ما دون آن است. و اينكه ابراهيم (ع) گفت:" فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ" و قيدى براى هدايت نياورد، خود دليل است بر اينكه مراد از هدايت، مطلق هدايت است، هم مى تواند با عالى ترين مراتب هدايت كه حظ امام از آن مرتبه است منطبق شود، و هم بر ديگر مراتب. پس مى توانيم بگوييم منظور از آن، امامت است، و همين امامت است كه _______________

(1) اين آيه شريفه به روشنى دلالت دارد بر اينكه رسول خدا (ص) در همين دنيا كه بوده با عالم برزخ كه انبياء سابق در آن هستند اتصال

و ارتباط داشته هم چنان كه تشريع" السلام عليك ايها النبى و رحمة اللَّه و بركاته" در آخر هر نماز به روشنى دلالت دارد بر اينكه آن جناب بعد از رحلت هم به عالم دنيا ارتباط و اتصال دارد و سلام ما را مى شنود. مترجم.

(2) مجمع البيان، ج 9، ص 45. ______________________________________________________ صفحه ى 158

كلمه اى است باقى در نسل ابراهيم (ع).

[روايتى در ذيل آيه:" وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ"]

و در احتجاج از حضرت عسكرى (ع) از پدران بزرگوارش روايت آورده كه فرمودند: روزى رسول خدا (ص) در سايه كعبه نشسته بود كه عبد اللَّه بن اميه مخزومى عرضه داشت: اگر خدا مى خواست رسولى در بين ما مبعوث كند، كسى را مبعوث مى كرد كه از همه ما ثروتمندتر و نيكو حال تر باشد، چرا اين قرآن كه تو مى پندارى خدا بر تو نازلش كرده و به وسيله آن مبعوث به رسالتت نموده، بر يكى از دو مرد عظيم اين دو شهر يعنى وليد بن مغيره در مكه و عروة بن مسعود ثقفى در طائف نازل نشد؟

آن گاه امام (ع) در كلامى طولانى پاسخ رسول خدا (ص) را نقل فرموده كه مضمونش همان است كه در آيات آمده.

آن گاه فرموده: و پاسخ همان است كه قرآن در جواب از" وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ" فرموده:" أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ" اى محمد (ص) آيا اين مشركين رحمت پروردگار تو را تقسيم مى كنند؟." نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا" اين ماييم كه معيشت شان را در زندگى دنيا تقسيم مى كنيم. آرى خدا است كه بعضى از

ما را محتاج بعضى ديگر كرده، اين را محتاج مال او، و او را نيازمند كالا و يا خدمت اين كرده است.

در نتيجه مى بينى كه بزرگترين پادشاهان و غنى ترين توانگران، محتاج به فقيرترين فقراء شده تا كالايى از انواع كالاها كه نزد او است از او بخرد، و يا برايش خدمتى كند و گوشه اى از زندگيش را اصلاح نمايد، كه اگر آن فقير نمى بود اصلاح نمى شد، و خود آن پادشاه نمى توانست آن را اصلاح كند. و يا آنكه از علمى كه آن فقير از انواع حكمت و علوم دارد استفاده نمايد، پس او محتاج به اين فقير است، و اين فقير هم محتاج مال آن پادشاه توانگر است، حاجت اين فقير نزد او است و حاجت آن پادشاه كه يا خدمت و يا علم و يا رأى درست است نزد اين فقير است.

پس آن پادشاه نمى تواند بگويد: چرا من علم اين فقير و مال خودم را نداشته باشم، و فقير هم نمى تواند بگويد: چرا مال آن پادشاه با علم و رأى و معرفت خودم برايم جمع نشد؟

آن گاه امام (ع) اين آيه را قرائت فرمود:" وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا".

آن گاه فرمود:" وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ" يعنى رحمت پروردگار تو بهتر از اموال ______________________________________________________ صفحه ى 159

دنيايى است كه اينان جمع مى كنند «1».

[رواياتى ديگر در ذيل برخى آيات گذشته

و در كافى به سند خود از سعيد بن مسيب روايت كرده كه گفت: من از على بن الحسين (ع) از كلام خداى عز و جل پرسيدم كه مى فرمايد:" وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً" فرمود منظورش از

اين امت، امت محمد است كه اگر همه كفار و داراى يك مسلك نمى شدند" لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ ..." «2».

و در تفسير قمى به سند خود از يحيى بن سعيد از امام صادق (ع) روايت كرده كه در معناى جمله" فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ" فرمود: اگر تو را از مكه به مدينه هم ببريم، اراده كرده ايم كه دوباره به مكه برگردانيم، و به وسيله على بن ابى طالب (ع) از اهل مكه انتقام بگيريم «3».

و در الدر المنثور است كه عبد الرزاق، عبد بن حميد، ابن جرير، ابن منذر، و حاكم- وى حديث را صحيح دانسته- از قتاده روايت كرده اند كه در تفسير جمله" فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ" از انس نقل كرده كه گفت: رسول خدا (ص) از دنيا رفت، و نقمت و عذاب به جاى گذاشت. تا آن جناب بود خداوند هيچ ناملايمى از امتش به وى ننمود تا از دنيا رفت، در حالى كه هيچ پيامبرى نبود مگر آنكه عذاب خدا را در امتش مى ديد، مگر پيغمبر شما كه عذاب امتش را براى آينده اش پيش بينى كرد، و در خواب ديد كه بعد از درگذشتش چه بر سر امتش مى آيد، و به همين جهت ديگر هرگز خندان و خوشحال ديده نشد تا از دنيا رفت «4».

مؤلف: اين معنا از انس و نيز از على بن ابى طالب و از غير آن دو بطريقى ديگر نقل شده «5».

و نيز در همان كتاب مى گويد: ابن مردويه از طريق محمد بن مروان، از كلبى، از ابى صالح، از جابر بن عبد اللَّه، از رسول خدا (ص) روايت كرده كه در ذيل آيه" فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ

فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ" فرموده است: اين آيه در باره على بن ابى طالب نازل شده كه بعد از درگذشتم از ناكثين و قاسطين انتقام خواهد گرفت «6».

_______________

(1) احتجاج، ج 1، ص 27.

(2) كافى، ج 2، ص 265.

(3) تفسير قمى، ج 2، ص 284.

(4) الدر المنثور، ج 6، ص 18.

(5 و 6) الدر المنثور، ج 6، ص 18. ______________________________________________________ صفحه ى 160

مؤلف: از ظاهر اين روايت و روايت قبليش و روايتى كه در اين معنا رسيده برمى آيد كه تهديد در اين دو آيه راجع به كسانى است كه از راه حق منحرف مى شوند، در عين اينكه از مسلمانان هستند، و راجع به كفار قريش نيست.

و در احتجاج از امير المؤمنين (ع) روايت آورده كه در حديثى طولانى فرمود: و اما آيه" وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا" خود يكى از براهين نبوت رسول خدا (ص) است كه خداى تعالى به او ارزانى داشته، و به وسيله آن حجت را بر ساير خلائق تمام كرده، براى اينكه بعد از آنكه نبوت را به وسيله آن جناب خاتمه داد و او را به عنوان پيامبر براى تمام امت ها و ساير ملل قرار داد اين امتياز را به او داد كه به آسمان عروجش داد، و در آن روز همه انبياء (ع) را برايش جمع كرد، و رسول خدا (ص) از نبوت همه آگاه شد، و آنها چيزهايى از عزائم خدا و آيات و براهين او برايش به عنوان ارمغان بيان كردند ...

مؤلف: اين معنا را قمى هم در تفسير خود به سند خويش از ابى الربيع از ابى جعفر (ع) در پاسخ از سؤالات نافع بن ازرق

روايت كرده «1». و نيز الدر المنثور آن را به چند طريق از سعيد بن جبير و ابن جريح و ابن زيد روايت كرده است «2».

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 284.

(2) الدر المنثور، ج 6، ص 19.

ترجمه آيات همانا ما موسى را با آيات خود به سوى فرعون و درباريانش فرستاديم، گفت: من فرستاده رب العالمينم (46).

پس از آن همين كه آيات ما را به ايشان نمود، ناگهان از آن معجزات به خنده درآمدند (47).

و ما هيچ آيتى به ايشان ننموديم مگر آنكه از آيت قبلى بزرگتر بود، و ايشان را به عذاب گرفتيم شايد

_____________________________________________________ صفحه ى 162

برگردند (48).

و گفتند: هان اى جادوگر! پروردگار خود را برايمان بخوان، بخاطر آن عهدى كه به تو داده (كه اگر ايمان آوريم) عذاب را از ما بردارد كه ما حتما براه خواهيم آمد (49).

ولى همين كه عذاب را از آنان برداشتيم دوباره پيمان شكستند (50).

و فرعون در قوم خود ندا كرد، و گفت: اى مردم آيا ملك مصر از من نيست و اين نهرها از دامنه قصرم نمى گذرد؟ چرا پس نمى بينيد؟ (51).

با اين حال آيا من بهترم يا اين مرد بى كس و خوار، كه قادر بر بيان نيست (52).

اگر او هم كسى بود چرا (مثل من به علامت سرورى) دستبندى از طلا از طرف خدا ندارد، و يا (چون من كه خدم و حشم دارم) ملائكه با او قرين نشدند، و بياريش نيامدند؟ (53).

پس به اين وسيله قوم خود را ذليل و زبون داشت در نتيجه اطاعتش كردند چون آنها مردمى فاسق بودند (54).

همين كه ما را به خشم آوردند از ايشان انتقام گرفتيم و همه را

غرق كرديم (55).

پس سرگذشت شان را سلف و مثلى براى ديگران كرديم (56).

بيان آيات [بيان آيات مربوط به ارسال موسى (ع) به سوى فرعون و فرعونيان

بعد از آنكه در آيات قبل فرمود: خداوند كفار را به نعمت هاى خود متمتع كرد، و اين برخوردارى ايشان را به طغيان واداشت، و كتاب حقى را كه رسول مبينش آورد به سحر نسبت دادند، و نيز گفتند: چرا اين قرآن بر يكى از مردان دو قريه بزرگ نازل نشد، و با اين گفتار خود دو مرد از شهر بزرگ را به خاطر اين كه مال بيشترى داشتند بر رسول خدا (ص) ترجيح دادند، اينك در اين آيات برايشان مثلى از داستانهاى موسى (ع) و فرعون و قومش آورده كه خدا او را با معجزات و آيات باهره اش به سوى ايشان گسيل داشت، و آنان بر آن آيات خنديدند و مسخره كردند، و فرعون براى قومش احتجاج كرد، و به آنان خطاب نمود كه من بهتر از موسى هستم، براى اينكه ملك مصر از آن من است كه اين نهرها از دامنه آن جارى است، با اين حرفها عقل مردم را دزديد و آنان اطاعتش كردند، و سرانجام كارشان و استكبارشان بدينجا كشيد كه خدا از ايشان انتقام گرفته غرقشان كرد.

" وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا إِلى فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِ فَقالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ الْعالَمِينَ" حرف" لام" كه در اول كلام آمده لام قسم است، و حرف" باء" در جمله" بآياتنا" ______________________________________________________ صفحه ى 163

مصاحبت را مى رساند. و بقيه الفاظ آيه روشن است.

" فَلَمَّا جاءَهُمْ بِآياتِنا إِذا هُمْ مِنْها يَضْحَكُونَ" منظور از عبارت" همين كه آيات ما را آورد" اظهار معجزاتى

است كه بر رسالت آن جناب دلالت مى كرد. و مراد از اينكه فرمود" ناگهان از آن به خنده درآمدند" اين است كه به منظور استهزاء و خوار شمردن آيات خدا خنديدند.

" وَ ما نُرِيهِمْ مِنْ آيَةٍ إِلَّا هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِها ..."

كلمه" اخت" به معناى مثل و مانند است. و جمله" هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِها" كنايه است از اينكه هر يك از اين آيت ها مستقلا دلالت بر حقيقت رسالت دارد، و جمله" وَ ما نُرِيهِمْ مِنْ آيَةٍ ..." حال از ضمير" منها" است. و معنايش اين است كه: وقتى معجزات را ديدند ناگهان از آن بخنده درآمدند، در حالى كه هر يك از آن معجزات در دلالت بر حقانيت رسالت و در اعجاز به حد كمال بود و هيچ نقص و قصورى در آن نبود.

" وَ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ"- يعنى ما آنان را به عذاب دنيايى گرفتيم، به اميد اينكه دست از استكبار بردارند و از لجبازى به سوى قبول رسالت برگردند. و مراد از عذاب مذكور همان بلاهايى است كه بر بنى اسرائيل نازل شد، مانند: قحطى، كمى ثمرات، طوفان، ملخ، شپش، قورباغه، و خون كه هر يك جدا جدا بلايى بزرگ بودند كه تفصيلش در سوره اعراف آمده.

وَ قالُوا يا أَيُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ إِنَّنا لَمُهْتَدُونَ" كلمه" ما" در جمله" بِما عَهِدَ عِنْدَكَ" مصدريه است، و جمله را معناى" بعهده عندك" مى دهد. و منظور از اين عهد- به طورى كه گفته اند- عهدى است كه خدا به موسى (ع) داده بود كه اگر بنى اسرائيل ايمان آوردند بلا را از ايشان بردارد.

و جمله" يا أَيُّهَا السَّاحِرُ" خطاب قوم فرعون

به موسى (ع) است كه خطابى است از در استهزاء و استكبار، هم چنان كه در جمله" ادْعُ لَنا رَبَّكَ- پروردگارت را بخوان" نيز اين استهزاء و استكبار به چشم مى خورد، چون اگر اين منظور را نداشتند مى گفتند" خدا را بخوان". و مراد از اين جمله آن است كه از موسى بخواهند دعا كند تا عذاب از ايشان برداشته شود كه اگر برداشته شود به وعده خود عمل نموده، ايمان مى آورند، و به راه هدايت در مى آيند.

بعضى از مفسرين «1» گفته اند:" ساحر" در عرف قوم فرعون به معناى عالم است، و

_______________

(1) مجمع البيان، ج 9، ص 50. ______________________________________________________ صفحه ى 164

ساحران در نزد ايشان خيلى عظيم و محترم بوده اند. و اگر به موسى ساحر گفته اند منظورشان توهين و مذمت نبوده، بلكه منظور تعظيم موسى بوده است. و اين حرف صحيح نيست بلكه همانطور كه گفتيم منظورشان استكبار بوده، به شهادت اينكه دنبالش گفتند:" ادْعُ لَنا رَبَّكَ".

" فَلَمَّا كَشَفْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِذا هُمْ يَنْكُثُونَ" كلمه" ينكثون" از مصدر" نكث" است كه به معناى نقض عهد و خلف وعده است و وعده اى كه به موسى داده بودند همان بود كه گفتند:" إِنَّنا لَمُهْتَدُونَ- ما حتما و قطعا ايمان خواهيم آورد".

" وَ نادى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قالَ يا قَوْمِ أَ لَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَ فَلا تُبْصِرُونَ" يعنى فرعون قوم خود را ندا كرد كه اى قوم آيا ملك مصر از آن من نيست؟ و اين نهرها از دامنه ملكم جارى نيست؟ آيا نمى بينيد؟ و در اين جمله با آوردن كلمه" قال" جمله بعد را از ما قبل جدا كرد، چون جمله بعد

به منزله جواب از سؤالى تقديرى است. بعد از آنكه فرمود" فرعون در ميان قوم خود ندا كرد" كانه كسى پرسيده: چه گفت؟ فرمود:" قالَ يا قَوْمِ ...".

و معناى اينكه فرمود" وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي" اين است كه اين نهرها از تحت قصرم و يا از زير و دامنه بستانم كه قصرم در آن است جارى است كه به احتمال دوم قصرش در آن باغ و در نقطه مرتفعى قرار داشته، و بنايى بلند بوده است. و جمله مذكور حال از ما قبل است، و نيز عطف است بر" ملك مصر" و جمله" تَجْرِي مِنْ تَحْتِي" حال است از" انهار" و منظور از" انهار" شعبه هاى رود نيل است.

و جمله" أَ فَلا تُبْصِرُونَ" در معناى تكرار كردن استفهام سابق است كه فرعون مى پرسيد" أَ لَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ ..."

" أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِنْ هذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَ لا يَكادُ يُبِينُ" كلمه" مهين" به معناى خوار و ضعيف است، و از مصدر" مهانت" است كه معناى حقارت را مى دهد، و منظور فرعون از" مهين" حضرت موسى (ع) است، چون او مردى فقير و تهى دست بود.

و معناى جمله" وَ لا يَكادُ يُبِينُ" اين است كه او هرگز نمى تواند مقصود خود را تفهيم كند. و بعيد نيست كه اين سخن را به آن جهت گفته كه سابقه قبل از رسالت موسى (ع) را مى دانسته، كه مردى كم حرف بوده، و يا لكنتى در زبان داشته، و فرعون خبر نداشته از اينكه موسى (ع) از خدا خواست تا لكنت را از زبانش بردارد، و به حكايت ______________________________________________________ صفحه ى 165

قرآن عرضه داشت:" وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي

يَفْقَهُوا قَوْلِي" «1» و خداى تعالى هم دعايش را مستجاب نموده، فرمود:" قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يا مُوسى «2».

و در صدر آيه در جمله" أَمْ أَنَا خَيْرٌ ..." كلمه" أم" هم مى تواند منقطعه باشد، و هم متصله. اگر منقطعه اش بگيريم بيانگر كلام سابق مى شود و معناى جمله چنين مى شود" بلكه من از موسى بهترم، براى اينكه او چنين و چنان است". و اگر متصله بگيريم، يكى از دو طرف ترديدش با همزه استفهامش حذف شده، و تقديرش چنين است:" أ هذا خير ام انا خير ...- آيا اين موسى بهتر است و يا من ...".

و در مجمع البيان مى گويد: سيبويه و خليل حرف" ام" را عاطفه گرفته اند. و جمله" انا خير" را عطف بر آخر آيه قبلى، يعنى جمله" أَ فَلا تُبْصِرُونَ" گرفته اند، چون معناى" انا خير" همان معناى" ام تبصرون" است، پس گويا فرموده:" أ فلا تبصرون ام تبصرون" چون به نظر فرعون اگر مردم مى گفتند" تو بهترى" داراى بصيرت بودند «3». در حقيقت خواسته اند بگويند به كار بردن جمله" أَمْ أَنَا خَيْرٌ" در جاى" أم تبصرون" از باب به كار بردن مسبب در جاى سبب، و يا به كار بردن سبب در جاى مسبب است.

و به هر حال فرعون در اين آيه شريفه نام موسى (ع) را نبرد، و از او به اسم اشاره" هذا- اين" تعبير كرد كه اين خود نوعى تحقير و توهين است. و همچنين جمله" الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَ لا يَكادُ يُبِينُ" تحقير را مى رساند، و علت بهتر نبودن موسى را بيان مى كند.

" فَلَوْ لا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ جاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ" كلمه" اسورة" جمع" سوار"-

به كسر سين- است كه راغب آن را معرب كلمه" دستواره" دانسته «4». مى گويند: «5» رسم مردم آن روز بود كه وقتى كسى را بر خود رئيس مى كردند، دستبندى از طلا به دستش و گردن بندى از طلا به گردنش مى انداختند. و بنا بر اين معناى آيه چنين مى شود: اگر موسى رسول مى بود، و بدان جهت بر مردم سيادت و سرورى _______________

(1) گره از زبانم بگشاى تا سخنم را بفهمند. سوره طه، آيه 30.

(2) به درخواستت رسيدى اى موسى، سوره طه، آيه 38.

(3) مجمع البيان، ج 9، ص 51.

(4) مفردات راغب، ماده" سور".

(5) روح المعانى، ج 25، ص 90. ______________________________________________________ صفحه ى 166

مى داشت بايد از آسمان دستبندى از طلا برايش انداخته مى شد.

و از ظاهر جمله" أَوْ جاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ" بر مى آيد كه" اقتران" به معناى" تقارن" است (در نتيجه" مقترنين" به معناى" متقارنين" مى باشد) هم چنان كه كلمه" استباق" به معناى" تسابق" و كلمه" استواء" به معناى" تساوى" مى باشد. و منظور از" آمدن ملائكه با موسى (ع) در حالى كه مقترن باشند" اين است كه ملائكه همراه او بيايند و رسالت او را تصديق كنند. و اين كلمه از سخنانى است كه در قرآن كريم از زبان تكذيب كنندگان رسولان مكرر آمده، مانند اينكه گفتند:" لَوْ لا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيراً" «1».

" فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ" يعنى فرعون با اين سخنان عقول قوم خود را دزديد و فريبشان داد. و بقيه الفاظ آيه- روشن است.

" فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ أَجْمَعِينَ" كلمه" آسفوا" از مصدر" ايساف" است، كه به معناى خشمگين كردن ديگرى است. و معناى آيه چنين است: بعد از

آنكه با فسوق خود ما را به خشم در آوردند، از ايشان انتقام گرفتيم و همه شان را غرق كرديم. البته اين نكته را بايد در نظر داشت كه خشم در خداى تعالى به معناى اراده عقوبت است.

" فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلًا لِلْآخِرِينَ" كلمه" سلف" به معناى متقدم است، و ظاهرا مراد از" سلف بودنشان براى ديگران" اين است كه قبل از ديگران داخل آتش مى شوند. و مراد از اينكه" مثل باشند براى ديگران" اين است كه ديگران سرنوشت آنان را مثل بزنند و از آن عبرت بگيرند، و ظاهر مثل بودن فرعونيان براى مردم اين است كه اقوام ديگر اگر اهل عبرت باشند و پند بپذيرند از سرگذشت آنان پند بگيرند.

بحث روايتى [روايتى در بيان مراد از خشم و رضاى خداى تعالى

در تفسير قمى در ذيل جمله" وَ لا يَكادُ يُبِينُ" گفته: يعنى كلامش را روشن اداء

_______________

(1) چرا فرشته اى بر او نازل نشد تا همه جا با او باشد و چون او نذيرى باشد. سوره فرقان، آيه 7. ______________________________________________________ صفحه ى 167

نمى كرد «1».

و در كتاب توحيد به سندى كه به احمد بن ابى عبد اللَّه رسانده، و او بدون ذكر بقيه سند از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل جمله" فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ" فرمود: خداى تعالى مانند ما خشمگين نمى شود بلكه او براى خود اوليائى خلق كرده كه آنها خشمگين و يا خشنود مى شوند. و آن اولياء مخلوق خدا و مدبر به تدبير خدايند، و خداى تعالى رضاى آنان را رضاى خود، و سخط آنان را سخط خود قرار داده، چون ايشان را داعيان به سوى خود، و دليل هايى بر هستى و

آثار هستى خود قرار داده، بدين جهت اولياء بخاطر او خشم مى كنند، و به خاطر او راضى مى شوند.

و اصولا خداى تعالى در معرض اينگونه احوال قرار نمى گيرد. و اگر خود خداى تعالى اينگونه الفاظ را در باره خود استعمال نكرده بود، ما نيز استعمال نمى كرديم ولى از آنجا كه خودش استعمال كرده، ناگزير بايد معناى صحيحى برايش بكنيم. معنايى كه كلام خود او مصدقش باشد، هم چنان كه فرموده:" هر كس يكى از اولياء مرا اهانت كند به جنگ من آمده است، و به من اعلان جنگ كرده" و نيز فرموده:" مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ- هر كس رسول را اطاعت كند خدا را اطاعت كرده" و نيز فرموده:" إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ- كسانى كه با تو بيعت مى كنند با خدا بيعت مى كنند" همه اين گونه تعبيرات همان معنايى را دارد كه برايت گفتم، و همچنين رضا و غضب خدا و صفات ديگرى كه نظير رضا و غضب هستند، همه در حقيقت صفات اولياى خدا است نه صفات خدا.

چون اگر صفات خدا باشد، و خدا كه پديد آورنده عالم است، در معرض اسف و ضجر قرار گيرد، با اينكه اسف و ضجر را خود او خلق كرده آن وقت مى تواند كسى بگويد:

پديد آورنده عالم هم نابود خواهد شد، براى اينكه وقتى بنا باشد او نيز در معرض ضجر و غضب واقع شود در معرض تغيير و دگرگونگى هم واقع مى شود. و همين كه فرض دگرگونگى در او صدق كرد، فرض نابودى هم صدق خواهد كرد. و چنين خدايى ايمن از نابودى نخواهد بود. و اگر بگويى: چه عيبى دارد كه او هم

نابود شود؟ مى گوييم ديگر پديد آورنده فرقى با پديده نخواهد داشت و ديگر بين قادر و مقدور و خالق و مخلوق فرقى نمى ماند. و خداى تعالى بزرگتر از اينگونه فرض ها است." تعالى اللَّه عن ذلك علوا كبيرا".

او خالق اشياء است اما نه به خاطر احتياجش بدانها، پس وقتى حاجتى به آنها ندارد

_______________

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 284. ______________________________________________________ صفحه ى 168

ديگر محال است محدود به حدى شود و به حالتى كيفيت پيدا كند (چون اگر احتياج در او فرض شود وجودش و يا حدى از كمال وجودش محدود و مشروط به وجود محتاج اليه است ولى وقتى احتياج نبود اين حد هم به ميان نمى آيد) پس اين نكته را بفهم- ان شاء اللَّه. «1»

مؤلف: نظير اين روايت را كافى هم به سند خود از محمد بن اسماعيل بن بزيع از عمويش حمزة بن بزيع از آن جناب (ع) آورده «2».

_______________

(1) توحيد (صدوق)، ص 168.

(2) اصول كافى، ج 1، ص 144.

ترجمه آيات و چون عيسى بن مريم مثل زده مى شود ناگهان قوم تو سر و صدا راه مى اندازند (57).

و مى گويند: آيا خدايان ما بهتر است يا عيسى، اين مثل را نزدند مگر به اين منظور كه با تو جدال كنند، بلكه اينان مردمى مصر در خصومتند (58).

(و گر نه عيسى كه خدا نبود) او نبود مگر بنده اى كه ما بر او انعام كرده، و او را مثلى براى بنى اسرائيل قرار داديم (59).

و اگر بخواهيم مى توانيم شما را نابود كنيم و بدل از شما ملائكه را در زمين قرار دهيم كه نسل به نسل جاى يكديگر را بگيرند (60). ______________________________________________________ صفحه ى 170

و به درستى كه سرگذشت

عيسى نسبت به قيامت علم آور است، پس زنهار كه در امر قيامت شك نكنى، و مرا پيروى كن كه اين است صراط مستقيم (61).

و زنهار كه شيطان شما را از اين صراط جلوگيرى نشود، كه او براى شما دشمن آشكار است (62).

و چون عيسى آن معجزات معروف را آورد، گفت: من براى شما حكمت آورده ام، و آمده ام تا پاره اى از آنچه را كه در آن اختلاف داريد بيان كنم، پس از خدا پروا كنيد و مرا اطاعت نماييد (63).

به درستى اللَّه به تنهايى رب من و رب شما است، پس تنها او را بپرستيد، كه اين است صراط مستقيم (64).

پس احزاب و طوائف در بين خود اختلاف كردند، پس واى بر كسانى كه ستم كردند از عذاب روزى دردناك (65).

بيان آيات بعد از آنكه در آيات قبل از اشاره به داستان موسى (ع) فارغ شد، اينك در اين آيات به داستان عيسى (ع) اشاره مى كند، و قبل از هر چيز مجادله مردم با رسول خدا (ص) در باره عيسى (ع) را ذكر نموده سپس از آن پاسخ مى دهد.

[تفسير و شان نزول آيه:" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ" و وجوه مختلفى كه در اين باره گفته اند]

" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ ... خَصِمُونَ" از اينجا تا آخر چهار و يا شش آيه پيرامون جدال مردم در باره مثلى كه به عيسى بن مريم زده شد بحث مى كند، و آنچه با دقت و تدبر در اين آيات به دست مى آيد، با در نظر گرفتن اينكه اين سوره در مكه نازل شده و با قطع نظر از

روايات، اين است كه مراد از جمله" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا" آيات اول سوره مريم است، چون تنها سوره اى كه در مكه نازل شده و داستان مريم بطور مفصل در آن آمده سوره مريم بوده كه در آن داستان عده اى از انبياء (ع) آمده، و بدان جهت آمده كه خداى تعالى بر آنان انعام فرموده. و در آخر با آيه" أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ" «1» ختم شده است، و در آيات مورد بحث فرموده:

" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ" و اين خود شاهد است بر اين كه آيه" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا" اشاره به مطالب سوره مريم است.

_______________

(1) سوره مريم، آيه 58. ______________________________________________________ صفحه ى 171

و مراد از جمله" إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ" مذمت قريش است، چون كلمه" يصدون" به كسره صاد- به معناى" يضجون- ضجه و خنده مى كنند" مى باشد، و معلوم مى شود قريش وقتى شنيدند كه قرآن به داستان عيسى (ع) مثل مى زند، آن را مسخره كردند. البته كلمه" يصدون" به ضمه صاد هم قرائت شده كه به معناى" يعرضون- اعراض مى كنند" مى باشد، و اين قرائت با جمله بعدى سازگارتر است.

" وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ"- استفهام در اين آيه انكارى است، و معنايش اين است كه: آيا خدايان ما بهتر است يا پسر مريم، گويا چون از قرآن شنيده اند كه نام مسيح را برده، و نعمت و كرامت خداى را بر او شمرده، آن را ناديده گرفته اند، و مسيح را از ديد مسيحيت كه او را خدا و پسر خدا مى پنداشتند با آلهه خود مقايسه كردند و در رد دعوت رسول خدا (ص) بر

توحيد گفته اند: خدايان ما بهتر از مسيح است. و اين نوع جدال سخيف ترين جدال ها است، چون از آن بر مى آيد كه گويا خواسته اند بگويند اوصافى كه در قرآن براى مسيح آمده اصلا قابل اعتناء نيست، و اگر مسيح قابل اعتنايى باشد مسيح از نظر نصارى است، و آنهم قابل مقايسه با خدايان ما نيست، و خدايان ما بهتر از او است.

" ما ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلًا"- يعنى تو را با جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" مواجه نكردند مگر از در جدل، و خواسته اند بدان وسيله مثل مذكور را باطل كنند، هر چند كه حق باشد" بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ" يعنى آنان بطور قطع مردمى ثابت در خصومت و مصر بر آنند.

" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ"- اين جمله رد مطلبى است كه از گفتار مشركين استفاده مى شود كه گفتند:" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" چون به طورى كه خواهد آمد از اين سخن برمى آيد كه خواسته اند بگويند مسيح، اله نصارى است. و جمله مورد بحث در رد آن مى فرمايد مسيح تنها بنده اى بود كه ما بر او انعام كرديم.

زمخشرى در تفسير كشاف و عده زيادى ديگر از مفسرين از ابن عباس و ديگران نقل كرده اند كه در تفسير آيه گفته اند: وقتى رسول خدا (ص) آيه" إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ" «1» كه عليه قريش است تلاوت كرد، قريش سخت در خشم شدند. و ابن الزبعرى گفت: اى محمد تنها ما و خدايان ما هيزم جهنمند، و يا خدايان همه امت ها؟ فرمود: هم شما و هم خدايان شما، و هم همه امت ها مشمول اين آيه اند. ابن الزبعرى گفت: به پروردگار

كعبه سوگند كه الآن در بحث بر تو غلبه مى كنم براى اينكه _______________

(1) سوره انبياء، آيه 98. ______________________________________________________ صفحه ى 172

گفتى تمامى خدايان همه امت ها هيزم جهنمند، آيا تو عيسى بن مريم را پيغمبر نمى دانى و بر او و بر امتش ثناى خير نمى گويى؟ با اينكه اين را هم مى دانى كه امت نصارى او را مى پرستند، و نيز عزيز و ملائكه پرستيده مى شوند، اگر بگويى همه اينها در آتش دوزخ قرار مى گيرند، ما هم هيچ حرفى نداريم كه با خدايان خود در آتش باشيم. مشركين از اين احتجاج خوشحال شدند و خنديدند، و رسول خدا (ص) هم چنان ساكت بود تا آنكه اين آيه نازل شد:" إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى أُولئِكَ عَنْها مُبْعَدُونَ" «1» و همچنين آيه مورد بحث در اين زمينه نازل شد.

و معناى آن اين است كه: وقتى ابن الزبعرى عيسى بن مريم را مثل زد، و مسيح پرستى نصارى را دليل بر رد كلام تو گرفت،" إِذا قَوْمُكَ" ناگهان قريش كه قوم تواند از اين مثل" يصدون" فريادشان به خوشحالى و خنده بلند شد، چون به خيال خود تو را مجاب كردند، و آن گاه گفتند:" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" يعنى آيا خدايان ما بهتر است يا مسيح؟ و مسلما عيسى به نظر تو از خدايان ما بهتر است، و وقتى او هيزم جهنم باشد ديگر جهنمى بودن خدايان ما سهل است، و اين مثل را برايت نزدند مگر از راه جدل، و صرف غلبه كردن در بحث، نه به منظور تشخيص حق از باطل «2».

و ما در بحث روايتى كه بعد از آيه 98 سوره انبياء ايراد كرديم گفتيم

كه اين روايت به خاطر اينكه از چند جهت موهون و سست است، و نيز به خاطر خللى كه در مضمون آن هست، ضعيف است و نمى توان به آن اعتماد كرد، حتى از حافظ ابن حجر هم نقل شده كه گفته اين حديث اصلى ندارد، و در هيچ يك از كتب حديث ديده نشده نه با سند و نه بدون سند.

و هر چند اين داستان ابن الزبعرى از طرق شيعه هم نقل شده- و البته طورى نقل شده كه هيچ مناقشه و اشكالى متوجه آن نيست- و ليكن در آن نقل گفته نشده كه آيه" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ ..." در باره اين قصه نازل شده است.

علاوه بر اينكه ظاهر جمله" ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ" و جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" با تفسيرى كه اين روايت كرده درست و سازگار نيست.

بعضى ديگر از مفسرين «3» گفته اند: وقتى مشركين آيه _______________

(1) كسانى كه از ناحيه ما سرنوشت خير برايشان نوشته شده از آتش بدورند. سوره انبياء، آيه 101.

(2 و 3) تفسير كشاف، ج 4، ص 260. ______________________________________________________ صفحه ى 173

" إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ" «1» را شنيدند، گفتند: پس دين ما راهنماتر از دين نصارى است، براى اينكه نصارى انسانى را مى پرستند، و ما ملائكه را- البته منظورشان از ملائكه ارباب بت ها بود- پس آلهه ما بهتر از اله نصارى است.

پس مثل زننده به عيسى بن مريم خداى سبحان است، و اينكه گفتند" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" به منظور برترى دادن بت ها بر عيسى است، نه عكس آن كه در وجه قبلى آمده بود.

اين

وجه هم درست نيست، براى اينكه آيه شريفه" إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ" در مدينه نازل شده، و آيات مورد بحث كه از جمله" و لما ضرب ابن مريم" آغاز مى شود در مكه نازل شده، و آيات سوره اى است مكى.

از اين هم كه بگذريم بنا بر اين وجه، اساس گفتار مشركين اين مى شود كه خواسته اند خود را بر نصارى برترى دهند، و بر اين اساس ديگر هيچ ارتباطى بين آيه" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ ..." به ما قبلش تصور نمى شود.

بعضى «2» ديگر گفته اند: وقتى مشركين شنيدند كه قرآن مى فرمايد" إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ" داد و فريادشان بلند شد و گفتند: محمد چه منظورى از اين حرف مى تواند داشته باشد، غير از اينكه ما او را به الوهيت بشناسيم، و بپرستيم همانطور كه مسيحيان عيسى را مى پرستند، با اينكه آلهه خود ما بهتر از محمد است.

اشكال اين تفسير همان اشكالى است كه در دو وجه قبلى بيان داشته و گفتيم مشركين مكه آيه" إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَ اللَّهِ" را نشنيده بودند، چون اين آيه سالها بعد در مدينه نازل شد.

بعضى «3» ديگر در توجيه آيه گفته اند: منظور مشركين از جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" جواب از اشكالى است كه متوجه اعتقاد ايشان شده كه مى گفتند:" ملائكه دختران خدايند" و نيز از اشكالى كه متوجه ملائكه پرستى آنان شده، و گويا خواسته اند بگويند: مساله ملائكه پرستى يك چيز نو ظهورى از ما نيست، براى اينكه نصارى مسيح را مى پرستند، و او را به خدا منسوب مى كنند، با اينكه موجودى است بشرى و زمينى، و

ما ملائكه را مى پرستيم و به خدا منسوب مى كنيم كه از بشر زمينى برتر و بهتر است.

اشكال اين توجيه هم اين است كه از عهده توجيه جمله _______________

(1) به درستى مثل عيسى نزد خدا مثل آدم است، كه از خاكى خلقش كرد، و سپس فرمود بباش پس موجود شد. سوره آل عمران، آيه 59.

(2 و 3) تفسير كشاف، ج 4، ص 260. ______________________________________________________ صفحه ى 174

" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ" برنمى آيد، چون از آيه برمى آيد كه براى مشركين مثلى از عيسى زده شده، و آنان به داد و فرياد درآمده اند، و اين وجه توجيه نمى كند كه چه مثلى از عيسى براى مشركين زده شده. علاوه بر اين، جمله" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ" بنا بر اين تفسير بى ربط به ما قبل مى شود، همانطور كه در دو وجه قبلى نيز بى ربط مى شد.

بعضى «1» ديگر گفته اند: معناى اينكه گفته اند:" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" اين است كه مثل ما در پرستش آلهه مثل نصارى است در پرستش مسيح، حال خودت بگو كدام بهتر است؟

پرستش آلهه ما و يا پرستش مسيح؟ اگر در پاسخ بگويد: عبادت مسيح بهتر است، اعتراف كرده به اينكه پس غير خدا پرستيدن عمل درستى است. و اگر بگويد عبادت آلهه بهتر است، باز هم همان اعتراف را كرده. و اگر بگويد در پرستش مسيح هيچ خيرى نيست، مقام و منزلت او را پايين آورده. آن گاه جمله" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ" جواب گفتار مشركين مى شود، و مى فرمايد اگر مسيح شرافت هايى مختص به خود دارد، انعامى است كه خداى تعالى به او كرده، و

باعث نمى شود كه پرستش او جائز باشد.

اشكال اين توجيه اين است كه هر چند فى نفسه حرف درستى است، اما گفتگو در اين است كه جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" چگونه بر اين برترى دلالت دارد.

در مجمع البيان بعد از نقل وجوهى كه در تفسير آيه گفته اند خودش گفته: چهارميش تفسيرى است كه از پيشوايان اهل بيت (ع) از امير المؤمنين (ع) نقل كرده اند كه فرموده: روزى نزد رسول خدا (ص) رفتم، و ديدم در بين جمعى از قريش نشسته، همين كه مرا ديد فرمود: يا على! مثل تو در اين امت مثل عيسى بن مريم است كه جمعى او را دوست داشتند، و در دوستى خود افراط كرده، هلاك شدند، و جمعى ديگر دشمنش داشتند و در دشمنى خود افراط كرده، هلاك شدند، و جمعى ديگر راه ميانه را رفتند و نجات يافتند. اين گفتار رسول خدا (ص) بر قريش گران آمد و خنده سر دادند، و گفتند: على را تشبيه به انبياء و رسل مى كند، پس در پاسخشان اين آيه نازل شد «2».

مؤلف: اين روايت كلام مشركين را كه گفتند" آيا خدايان ما بهتر است يا او" توجيه نمى كند، و اگر قصه اى كه در روايت آمده شان نزول آيه باشد، معناى جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" اين مى شود كه: اگر ما آلهه خود را پيروى و بزرگانمان را اطاعت كنيم، بهتر است از

_______________

(1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 53. ______________________________________________________ صفحه ى 175

اينكه على را دوست داشته باشيم و او را سرور خود بدانيم، تا بر ما حكومت كند. و يا بهتر است از اينكه محمد را پيروى كنيم تا

او على، پسر عمويش را بر ما سرور و حاكم سازد.

ممكن هم هست جمله" وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ ..." جمله اى استينافى و غير مربوط به ما قبل باشد. و خلاصه اين آيه در خصوص آن قصه نازل نشده باشد، بلكه تنها آيه" وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا" در خصوص آن قصه نازل شده باشد.

" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلًا لِبَنِي إِسْرائِيلَ" آنچه سياق اقتضاء مى كند اين است كه ضمير" هو" به عيسى بن مريم برگردد، و مراد از" مثل بودن" او بطورى كه گفته اند اين است كه آن جناب آيتى عجيب از آيات الهى است كه نامش مانند مثلهاى جارى بر سر زبانها است.

و معناى آيه اين است: پسر مريم به جز بنده اى كه اظهار بندگى ما مى كرد نبود.

بنده اى بود كه ما بر او انعام كرديم و نبوتش داديم، و به روح القدس تاييدش نموديم و معجزاتى روشن بر دستش جارى ساختيم، و انعامهاى ديگر به او كرديم، و او را آيتى عجيب و خارق العاده قرار داديم تا به وسيله او حق را براى بنى اسرائيل بيان كرده باشيم.

و اين معنا بطورى كه ملاحظه مى فرماييد رد جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" مى باشد، چون ظاهر اين جمله اين است كه خواسته اند خدايان خود را در الوهيت بر مسيح برترى دهند. و حاصل جواب اين است كه: مسيح اصلا اله نبود كه در مقام مقايسه الوهيت او با الوهيت خدايان خود برآييد، بلكه تنها و تنها بنده اى بود كه خدا بر او انعام كرد. و اما آلهه خود مشركين كه نظريه قرآن در باره الوهيتشان روشن است،

و آيه مورد بحث در مقام رد آن نيست.

[رد استبعاد كمالات عيسى (ع) توسط مشركين، و بيان امكان تزكيه انسان تا سر حد ملك گونه شدن

" وَ لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْنا مِنْكُمْ مَلائِكَةً فِي الْأَرْضِ يَخْلُفُونَ" ظاهرا اين آيه شريفه متصل است به ما قبلش، و مى خواهد اين استبعاد را بر طرف كند كه چگونه ممكن است يك فرد بشر داراى اين همه كمالاتى كه قرآن در باره عيسى نقل مى كند بوده باشد و بتواند مرغ بيافريند، مرده زنده كند، و در روزهايى كه طفل در گهواره است با مردم حرف بزند، و خوارقى امثال اين از خود بروز دهد. و خلاصه مانند ملائكه واسطه فيض در احياء و اماته و رزق و ساير انواع تدبير باشد، و در عين حال عبد باشد و نه معبود و مالوه باشد، نه اله.